Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

atjhttp : //books . qooqle . com/

<i ni >ni mi m ii Mi i iimi |i imiii ii mi|i nii |i m ii m iiii

3 3433 08164071 0

i

w

%j

?

r- \

CORPVS

SCRIPTORVM ECCLESIASTICORVM

LATINORVM

EDITVM CONSILIO ET IMPENSIS
ACADEMIAE LITTEBABVM GAESABEAE
.. . • .-y^NI?QBOBtENSIS

»••"•" • • • •••

• •• • • • ••

• . • •• •• •••

• • •••• •••

••• ••••• •

••• • • • •• •

• • -•• • •• •••

• ••• •• . • • ••
• • *•• • • •»•••••

• ••••• •• •

VOL. V.

PAVLI OROSII HISTORIARVM ADVERSVM PAGANOS LIBRI VII

ACCEDIT EIVSDEM LIBER APOLOGETICVS

EX RECENSIONE C. 2 ANGEMEISTERI.

VINDOBONAE

APVD C. GEROLDI FILIVM BIBLIOPOLAM ACADEMIAB
MDCCCLXXXII.

PAV^OROSJI,
HISTORIARVM ADVEBSVM PAGANOS

LIBRI VII

ACCBDIT EIVSDEM LffiBR APOLOGEHCVS

BECENS.VJT .....
ET COMMENTABIO CBJTKJQ. JNSTSVXTE

cabolvs zmmsMmMv

VINDOBONAE

APVD C. QEROLDI FILIVH BIBLIOPOLAM ACADEMIAE
MDCCCLXXXII.

OEC

29 • »

. ibs? .< /

• • • ,
• • • •
• • • •

• • • • •

• • • •

• • • •

• • «•• • •• •*

• • * • "• • • «L.
•• ••• • • • • a

GVILELMO • ZANGEMEISTER
PATM.OPTIMO

d.-u.-ij.M' • -*:*-:

»\; •* > • ' /'•

FILIVS • PIENHSSniVS ..

- • . • • • • ••• •

• •••••» •

. •• • • • — • •••«

• ••

• -•

• • •*
• • • • •• •

• • • ••

• • • • •

• •• •

• •.«• * • •.• »«f' , •

••: -,.^v •.:•*:?

PRAEFATIO.

Ampliores de contextus Orosiani fatis eiusque restituendi
ratione commentarii, quales ingens materiae moles requirit,
reseruati sunt Prolegomenis seorsum edendis. huic uolumini
port trium et quod excurrit annorum operam iam absoluto et,
ne dratius in scriniis lateret, soli emisso breuiter praefatus
3iun, ut qui eo solo utatur, interim summas res, quae ad
apparatum criticum intellegendum necessariae sunt, licet
breuiter expositas inueniat.

Ex immensa codicum copia, quibus Historiae aduersum
paganos (de his enim solis iam agitur) continentur, seiecti
a me sunt optimi et antiquissimi hi qui sequuntur.

Laurentianus pl. 65, 1 (X) litteris uncialibus scriptus sexto L
ut uidetur saeoulo exeunte. cf. praeter Bandinium Reiffer-
scheid Bibl. Patrum II 290 ]) atque Zangemeister et Watten-
bach, Exempla codicum Lat., suppl. 1879 t. LV et p. 6. —
peiierunt codicis partes hae: quaterniones I— III. IIII fol. 1
(usque ad lib. 1 17 § 2 belloper), quat. VIIII 1 (uide ad p. 147,
12), VIIH 8 (162, 13), XII 1 (199, 2), XII 8 (212, 7),
XVII 1 (275), XXVIII sqq. i. e. liber septimus integer. duo
eorum folia (quat. XII 1 et XII 8) a manu ut uid. saeculi
XII (X) suppleta sunt: eius lectiones quamquam pro jecenti l
aetate nuUius fere usus sunt, in apparatu tamen omittere
nolui, ut has quoque uoluminis celeberrimi paginas descriptas

*) Vbi p. 291 scribe: incongruis; 7 populatue (pro popuhu) cruenta
| praeaentia || • hoc pracsentia sane ab coUator* additum nidetar; 22
mrgOiue (litterae g lunula inferior euanida ert, xmde uircUius An-
liuuos, qui de his mihi rettolit).

VUI

haberet lector. — codex antiquissimus ab interpolationibus
magis uacuus est quam oeteri omnes, corruptelae eius per-
tinent maxime ad genera haec. librarius calligraphus cum
sententiam minus curaret, immo litteras potius uel etiam
uocabula singula carptim repeteret, saepe non solum litteras,
uocabula, hic illic integros uersus omisit, uerum etiam uocabu-
lorum ordinem inuerttt, uelut in talibus quale est 166, 14, ubi
rectores iudicesque pro iudices rectoresque posuit. quare in his
rebus contra ceteros codices optimos Laurentiano fides non est
habenda aut certe non sine cautione. aliud mendorum genus
non minus late patet: uocabula enim minus uulgaria, prae-
sertim nomina propria ita detorsit (maxime ubi primum
apud Orosium occurrunt), ut captui suo accommodarentur,
uelut Girtam 310, 4 diffinxit in cartham, Atilium 234, 2 in
utiliumj teutodobus (corruptum ex Teutobodus) 316, 16 in
teutoduobus, et quae sunt eius generis aiia infinita. itaque
ubicumque talis paronomasiae suspicio usu uenit, diffidendum
Laurentiano. — librarius non pauca, sed quae parui fere
momenti sint, statim inter scribendum ipse emendauit. totum
codicem correxit homo coaeuus is, qui post libros I et IIII
contuli, post sextum feliciter subscripsit (L"). eius manus
saepe a prima aegre discernitur, unde quaedam huic antea
adscripsi (usus nota lb), quae nuperrime codice denuo inspecto
mihi persuasi potius secundae tribuenda esse. itaque in pau-
cis iis locis, ubi nota lb adiecta est, mutatam uolo in 2,
itemque 1» in 1 (uelut p. 70, 3. 10; 79, 9. 12; 86, 3. 10).
corrector (L*), qui archetypum inspexit, permulta recte emen-
dauit omninoque ei maior auctoritas tribuenda est quam li-
brario ipsi. ab interpolando non prorsus quidem abstinuit sed
plerumque in adiaphoris se continuit, rarissime inueniuntur,
quae ad grauiora pertineant: uelut 70, 3 exciuerit perperam
mutari iussit in exercuerit; 91, 1 eiusratio manus primae
(corruptum ex eiuratio) in et iuratio mutauit; 401, 6 cum
librarius in u. praecedentem (Pompeius Bith. occisus) aberrans
occisus scripsisset, oorrector excisus male oonieeit, idem tamen
ueram lectionem, scilicet post inspectum archetypum, subiecit
hoc modo: olibi interfectus.

vun

Nullius fere pretii est manus tertia (L8): ea neque multa
ieque fere alia mutauit quam quae aut adiaphora annt (ut
72, 15 sexcenta pro sescenta) aut facile a quoquam corrigi
potuerunt, excepto fortasse 208, 5, ubi octoginta in octingenti
leete emendauit. interpolatione usus est 282, 6 diaeo in diae
wo corrumpendo. prima manu non paullo recentiorem esse
iade patet quod hic illic litterae G lunuiam inferiorem, quia
^nanuerat, restaurauit

Snmmaria breuia, quae in margine adscripta sunt a manu
omnino eoaeua *), correctori (Ls) ni fallor potius quam pri-
aae manui debentur.

Codicem contulit primus Antonius Maria Biscionius anno
1729 in usum Haverkampi, qui tamen parum plene de eo
rettulit. anno 1853 ab Ottone Iahnio rogatus accnrate cum
HaTerkampi editione contulit Oonradus Bursian; eius operam
Iihnii liberalitate benigne mihi concessam adhibere potui,
ann anno 1864 ipse Florentiae codicem integrum exoussi.
praeterea uti potui collatione quam N. du Rieu bibliothecarius
Leidensis ante hos fere uiginti annos sibi fecit et a. 1873
com uniuersa sua supellectile Orosiana mihi donauit. non
iulla postea uel ipse denuo inspexi (annis 1873 et 1877) uel
mea causa Anzianius, Castellanius, Schadyus recognouerunt.

Ei Laurentiano nullus superstitum oodicum transcriptus
icl deriuatus est, eiusdem familiae sunt duo codices qui se-
{nuntur.

Codex Donaueschingensis (D) bibliothecae principis de D

fvebstenbero n. 18 9), exaratus est saeculo, ut mihi quidem

oidetur, octauo litteris Langobardicis; quibus simillimas ex-

hibent Arndt, SchrifUafdn 1874 tab. VI et Societas Palaeo-

;rapbica Londiniensis t. YIII et IX. codicem, qui Orosii

i&pus integrum exhibet, contuli ipse partim Gothae partim

jHeidelbergae, quo quod missus est tum Barackii tum Eiezleri

I Uberalitati summae debeo. — D ab eodem archetypo est oriundns,

*) Ad p. 71, 8 pro saec. IX scribe 8aec. VL
*) Cf. fiarack, die Ess. der Fuerstlich- Fuerrtenbergischen BiU.
I xJhnauachingcn 1865 p. 13 et IV.

quo L. multas enim lectiones ant ueras ant falsas *) cum L ,
commnne8 habet, a mnltis autem hnins mendis, uidelicet huic :
propriis, liber est; omninoqne huins familiae praeter L anti- x
quissimns et optimus, utpote non contaminatns , testis existi- .
mandns est. exaratns est ab operario archetypum sine iudicio ,
transcribente, unde est qnod uocabula saepe male inter se
distinxit et in homoeoteleutis nec non in eins modi locis
cnius snnt nelut 583, 13 et 584, 1 omittendo peccauit. raro
nerba male repetinit nelut 317, 4; 387, 3*). interpolationes
continet pancas et tales qnales aliornm ope cpdicum faciie
agnosci possint: nelut 243, 2 pugnauit (pro conflixit); 268, 11
studio (pro ccwsa); rara exempla sunt talinm, qnale est 416, 14
parthum (ipro pharum), rarius etiam uocabulum male inseruit, :
ut 141, 14 memores.

Manus secunda (D9) paullo recentior quae mutanit, plane
nihili sunt; nam fere omnia sine codicis anxilio et perperam '
intulit (cf. 33, 4; 229, 13; 276, 7). bonum factnm quod
pancas Orosii partes legit, melius etiam quod a radendo fere
abstinnit.

Deniqne notandnm est codicem plennm esse barbarismis
eis, qni sermoni illius aetatis uulgari proprii erant, uelut,
nt exempla pauca afferam, uidire, cupiae, scripturis (pro scri-
ptores), negare (pro necare), uindigare, lettere, fedes, atte (pro
adae), storia, spania, cento, ad (pro a). qnae codicis pro-
prietas cum ad indicandas eius lectiones saepe magni momenti
sit, ad primnm saltem librum etiam has minutias adnotaui
omnes, sed inde a secundo non nisi in nominibus propriis et
in numeris et ubi in aliis codicibus uel eadem uel talis lectio
exstat, quae ex D lucem accipere possit.
B Codex Bobiensis (B), nunc (inde ab anno 1606) Ambro-
sianus D. 23. Sup. scriptus litteris Iricis semiuncialibus saeculi
octaui ut uidetur initio. cf. Peyron, Cic. pro Scauro p. 168
et fieifferscheid, Bibl. Patr. II p. 66. desinit in uerba II 13
§ 7 occupmit armatus.

') Velut 182, 7; 216, 1. 8; 423, 9.

') Illud quoque p. 182, 10 Udhrum post gaUorum insertum ditto-
grapbia potius quam interpolatione uidetur natum esse.

XI

Aecuratissime collatus est cmn ab Nioolao du Rieu tum ab
Gnflelmo Studemund et Paulo Krueger, ipse postea itineris
Itatiei occasione ad eum inspiciendum uti non neolexi. eiusdem
Sumliae est atque LD cumque operie huius initium (I 1 — 17
med.) in L perierit eiusque nullus iam exstet Bobiensi codex
antiquior, eum in apparatu meo exhibendum et, ut cum L
comparari possit, etiam post 1 17 med. exhibendum esse duxi.
38d magis deprauatus eet pluresque quam D continet inter-
poiationes, magnam partem cum B* oonsentientes. est tamen
quoque, nbi cum D (uelut 82, 13) aut cum PB (ex. gr.
97, 15) contra L uerum eihibeat. — correctus est a manu
prima ant coaeua, certe primae simillima, rarius tamen inter
lineas (B*) quam in margine {Bm), ubi uarias lectiones ple-
iumque singulis litteris adscripsit. codice usam esse inde
patet, qnod nocabula quaedam omissa recte suppleuit (uelut
91, 7; 100, 13), eadem tamen nonnulla ooniectura infelici
intulit (ex. gr. 6, 3; 16, 8). inter locoe XXIIII sunt XIII
quibns neram, XI quibus faisam leotionem apposuit. — manus
reoentior, saeculo decimo a Studemundo tributa, p. 69, 16
orthographiam mutauit.

Codicis saeculo septimo litteris uncialibus scripti, qui fuit S
eccleeie diui remacli in Stabulaus' !) duodecim folia uel foli-
orum partes (8):

1. Sohedae duae bibliothecae Bruxellensis n. 19609: ex lib.
IV 2. 3. 4. 5. utor collatione Du Bieuii et exemplo photo-
grapho optimo, quod intercedente academia nostra bibliothecae
praefectns nobis faciendum curauit.

2. Schedae tres Bruxellis in cBibliotheca publica' a. 1826
descriptae a Pertzio (cf. Archiv VII, 1839, p. 34), quae ubi
nunc exstent ignoratur. apographa Pertziana ex Monumentorum
Germaniae tabulario mecum communicauit Georgius Waitz:
sunt partes horum 1. V 11 et 12; VI 1. 2. 8.

3. Schedae septem mnsei Britannici Add. n. 24144: conti-
nent partes horum V 12. 13. 14. 15. 21; VI 10. 11. 12;

x) 8ic eoim schedae Londinienei primae inscriptam est tnanu sae-
fdiXV.

XII

VII 37. — descripsi anno 1875; of. Sitmngsberichte 84 p. 49.
dnas (quintam et seitam qnae sunt libri VI 10—12) edidit
Pokin, BuUdin de Vaead. de Bdg. 1849 XVI 2 p. 552 sq.
addita imagine horum p. 389, 10 timendi — 390, 1 ezercitus-
narietatem scripturae in apparatn enotani; in Prolegomenis
antiquissimi huius praeter L eiemplaris fragmenta integra exhi-
bebo. — eodex, qui satis accurate et emendate scriptus est, ex
oommiuai ceterorum codicum archetypo, auctoris aetafce non
multo inferiore sed iam deprauato, et ipse fluxit (cf. 216, 9;
365, 3 al.). eiusdem familiae est atque LD9 huic D tamen
magis affinis (215, 7 allegerent recte fortasse; 354, 10; 356,
8; 376, 5; 389, 7), raro (scilicet contaminatione) cum PB
potius consantit (381, 18). interpolationes paucissimas nec gra-
uiores habet, uelut 216, 6 responderent (pro -runt), 302, 1
uitianm corruptiones (pro uitium corruptionis), 375, 17 suc-
censis (pro incensis); per dittographiam scriptumest 356, 11
perinuasit et 638, 1 radagadaisus.
P Alterius familiae exemplar optimum est codex Palatinus
829 (P), qni olim S. Nazarii Laureshamensis l) fuit cf. Wil-
manns, mnsei Bbenani n. s. XXIII p. 393 et Beifferscheid,
BibL Patr. I p. 299. exaratus est saeculo ootauo (aut fortasse
noni principio) simul a duobus librariis, cuius alter (fol. 1—44)
scriptura Garolingica prisca, alter (f. 45—115) Irica q. u.
Anglosaxonica usus est — inter fol. 46 et 47 perierunt
quaterniones tres siue folia XXIIII, quibus conscripta erant
haec IIII 1 § 1 trucidati — Y 7 § 6 $ed incre. — prior
ille librarius (aut certe coaenns alter iisdem characteribus nsus)
totum codicem relegit sed fere se continuit in orthographicis
mutandis (adque, aput) et uocabulis melius diuidendis (cf. 431, 1,
cuius generis non qmnia adnotani) ; longe plurimae et maioris
momenti emendationes inlatae snnt a manu secunda (P"); quam
ex characteribus paullo posteriorem esse olim putaui, sed
nunc comparato Rehdigerano potius coaeui correctoris arche-
typo usi esse existimauerim. huic tribuenda rasurarum, qnae

*) In folii eiui, qaod folio 1 praemusum eet, adaersa parte plumbo
scriptum est S // Naeario ubi ab initio fuit fort. S [.] aut d[e 8.]

xni

m codice insunt, pars pleraqae; sed cauendum, ne in iis
jmnibus reconditiue quid quaeratur, nam saepisBime in enrro*
ribis touissiixrfs, qirales litarii nedlegetttia cottmfeit per-
mnltos, retoouendia uersantuf , id quod hfe illic ex reliquiis Htte-
rarum deletamto, tm uero ex B ifltellegi po*eet. — tertia
aaniB (P8) saectilo decimo esse trtbueada uidetwr; ea, ut haec
iieram, 472, 15 titulorum (qaae glo&sa est) adscripsit, 550,
13 adsumpsere interpolauit; recte 472, 15/fcc0&uw (pro/tec*W)
rorrexit, 492, 12 uerba a P1 omigsa Galerio-~ee$$it recte addidit.
— qnarta manus (P*) VII 6 sq. antiquam scripturam euanidam
restitttit (cf. a<4 p. 448, 11 et 13 sqq.); eam saeculi XI extr.
wl XII in. esse Mauiue censuit. utrum alia quoque (uelut
505, 4) huic an tertiae tribuonda sint, discerni nequit.

Codicem optimum, qui Du Rieuium latuerat nec ab alio
4aoquan* adhuc adbibitas erat, cum anno 1865 paullo ante
joam in Germaniam redirem in bibliotfaeoa Vaticana forte
fortuna detexissem, eius ipse quidem conferre potui ad Haver-
kampi uel (V 9—12) ad Thorunensem editionem has partes:
I i_3 §2, V9§1 auctore — 12 § 9, librnm VII inte-
grnm; reliqua anno 1873 ad Haverkampianam accuratissime
eontulit Georgius Eaibel. deinde postquam Rehdigerani quoque
mihi eopia facta est, illa, de quibus certius etiam constare opus
rsset, sumroa eura recognouit Augustus Mau amicus, ab eodem-
jae impetraui, ut primi libri caput alterum anno 1877 a me in
Commentatt. Mommsenianis editum denuo in P relegeret.

Eiusdem stirpis est codex Behdigeranus B 108 = S. I 5, 30 R
bibliotheeae ciuitatis Vratislauiensis (JR). exaratus est saeculo
nono aut fortasse detimi principio. post Orosii historias inde
a f. 148* sicut in Palatino (ex quo in Gorporis huius uol. I
edidit Halmius) sequuntnr epistulae Seueri, desinentes f. 149T
in uerba praesentia uisitentur. deinde eadem manus litteris
maiuseulis scripsit qviq: videbit hec fona dicat dSm

BOGO EGO RICMARVS INDI0 1 NVS ■ PRBT THEODGRIMV8 EPS

vt srr claka in poix). Theodgrimus episcopns Halber-
stadtensis erafc ab a. 827 — 840. at subscriptionem non auto-
gnpham sed ab librario ex archetypo repetitam esse mani-
festom est, indeque explicatur quod corrupta uel manca est.

xmi

codicis notitiam debeo Rudolfo Peiper, qui anno 1873
totum coutulit annoque sequenti nonnulla propter Palatini
discrepantiam denuo inspexit. annis 1878 et,1879 summa et
magistratus Vratislauiensis et H. Markgrafii bibliothecarii
liberalitate mihi concessum est, ut dum haec editio inprimitur,
Heidelbergae codice uti possem. itaque eum ad paginas nostras
1 — 48 et 289 — 564 ubique relegi, ad medias partes (illae
enim plagulae fere omnes Neapoli corrigendae mihi fuerunt)
ubi opus esse uisum est, recognoui.

Permulta a diuersis hominibus in B correcta uel certe immu-
tata sunt et difficile potest definiri, quot manus agnoscendae
sint, saepe etiam cui singula correctori tribuenda sint in am-
biguo relinquitur. sed ad restituenda Orosii nerba auctori-
tatem habet sola prima manus, quae fere semper consentit
cum P aut, ubi ille correctus est, cum P*. quaecumque haec
manus 1 ipsa correxit, pleraque omnia ex arohetypo uidetur
repetiisse, pauca et leuidensia suo Marte intulisse. — manus
altera (R9) haud dubie coaeua docti hominis est, qni satis
strenue et fortiter correctoris uices gessit. eum et ipsum idem
archetypum adhibuisse inde patet, quod saepius, ubi R1 cor-
reotam lectionem archetypi exhibuerat (fere consentientem
cum P8), priorem (P1) restituit. ceterorum duplex genus est,
unum (cuius tamen non ita multa exempla exstant) ita com-
paratum, ut alterius quoque familiae codicem inspexisse pu-
tandus sit, alterum longe frequentius, quod coniecturis meris
constat, saepe sagaciter inuentis sed plerumque falsis; nec
desunt, quae nisi adhibito alio auctore reperta esse uix possint
(cf. 64, 12). ad contextus Orosiani fata cognoscenda haec manus
propterea magni momenti est, quod eae emendationes uel inter-
polatioues in plurimos codices transierunt. — R3 (saeculi X ut
uidetur) nihil fere praeter orthographica mutauit; num alia
quaedam huic tribuenda sint, uelut cu 288, 23, discerni nequit.
— minoris etiam momenti est RA (s. XIII uel XIV), quae
uelut 288, 3 dari, 294, 14 fertilis male coniecit. — manus
quaedam ccoaeua' iu libro VII aliquotiens ueram lectionem
■adscripsit (494, 20; 498, 5), alia suo Marte male intulit (487,
3; 537, 1). — praeterea infinitis locis per totum codicem

XV

nkographica nnlgaria mutata sunt a diuersis manibus primae
f«e coaeuis, sed eas distinguere inter se nil plane refert iu
amnodi igitur rebus ubi Rl adnotaui, alteram lectionem non
arandae manui sed omnino diuersae alicui a prima manui
fl--) tribuendam esse intellegas.

Rehdigerano cum Palatino summam intercedere propin-
^uitatem primo obtutu apparet, sed ipse gradus minus facile
ddnm potest. de ea re quid sentiam breuissime h. 1. dicendum
«t. R non esse ex P descriptum certum est; sed utrum ex
Pxlatini apographo au ex eodem atque P archetypo repetitus
at dubitari potest. posterius mihi magis probatur, sed arche-
ypum, ex qno prius P descriptus erat, tum, cum R exarabatur,
aie illic interim immutatum erat, nisi forte (quod tamen
minus probabile) R ex eius archetypi apographo a P diuerso
jaascriptns est. Rehdigerani librarius ex archetypo oommuni
modo solam lectdonem oorrectam repetiit (ubi JR = P9) modo
h satia mirum quod idem in Palatino factum est) primariam
tnnscripsit sed deinde oorrexit (cf. uelut 301, 16; 303, 10;
504, 7; 541, 13; 547, 1), quin etiam tam uuam quam alteram
in ipso textu posuit (uelut 189, 5; 192, 1; 355, 11). qui-
rasdam loci8 idem uel corrector aequalis, archetypo et ipse
isus, deinde primariam restituit ubi R% (uel Rl) = P* et
B> (R*) = P1; quin etiam est ubi corrector emendationem
denuo reoeperit (cf. 483, 8; 493, 3). — P* saepe praestat
quam jP1, sed in multis P1 uerum ipsum praebet aut certe a
aero propius abest quam P9. itaque cum R plerumque cum P*
eonsentiat l) , in illis meliora praebet, in bis fere ueritatem
lel ueritatis uestigia oblitterata exhibet longe rarioribus
exemplis Rl ueritati propior est quam P uel ab huius mendis
interpolationibusue immunis. — quae correxit P*, ignorat R,
uelut 492, 12 Galerio—cessU om. PlR, add. P8; cf. 465, 5
et 472, 15. — omuino autem iis solis correcturis, quae et in P
et iu R exstant, auctoritas tribuenda est, cum hae solae lectiones
ei communi archetypo repetitae sint et antiquitus traditae esse
queant. archetypum codicum PR non pendet ex familia LDB

a) Diwentit uelut 148, 15; 533, 5.

XVI

sed alteram familiam repraesentat , quae in nraltis ueram
lectionem uel sola ipsam exhibet uei ab ea propius abest.
hnins familiae PR optima exemplaria esse mtellexi; oeteroram
enim alia (uelut T 0 Portense XJ magis interpolata sunt
et qnae in PR l) a correctoribus supta scripta snnt, iam in
contextn ipso exhibent, alia (nt V) etiam magis contaminata
snnt. archetypum PR iam interpolatum erat triplici fere
genere: primum uooafrula non inteUeota, maxime rariora in
alia leuiter mntata sunt, nelut 73, 9 fdbre] fdbery 88, 6 sine
more] sine mora, 184, 1 Morinws] marinus, 887, 3 Vxello-
dunum] uelut unutn; deinde sed multo rarius uocabuk integra
inserta sunt uelut 168, 15 mortes\ postremo sed paucioribus
etiam eiemplis uocabulum Orosianum in aliud commutatum
est, uelut 387, 19 undique (pro Uieo), ut omittam adiaphora,
in quibus utrum uerum sit discerni nequit, nelut cum 318, 7
ac LJD, et PU, 333, 1 isdem (hisdem) LD, ipsis PR ex-
hibent. notabile praeterea est corrnptelae genus, quo aliquotiens
in nominibus propriis consonantes sedem inter se mutarunt
ad haec exempla: 534, 11 admeredam (pro Admederam),
VII 37 quater ragadaisus (pro Radagaisus *). — ut paucis
comprehendam, in quibus Behdigerani utilitas posita sit, oom-
munis ei cnm P archetypi optimi testis est licet gemello suo
paullo inferior, sed ad IIII 1 usque V 7, ubi periit P, solus;
deinde in P scriptura primaria nonnumquam erasa est, in R
autem superstes; denique oum permulta, quae in R a diuersis
correctoribus inlata snnt, ab aliis codicibus recepta sint, magni
est pretii ad contextus Orosiani uicissitudines cognoscendas.
quae cum ita sint, huius quoque codicis discrepantiam plenam
adnotaui.

Coniunctis horum codicum testimoniis recte usi archetypum
resuscitare possumus, quod quamqnam corruptelis non care-
bat3), ab auctoris tamen nt aetate ita scriptura tam prope

*) Maiime R, nam in P longe pauciora exstant.

3) Similis menda iam in utriusque familiae archetypo ezstabat
uelut haec: 316, 16 teutodobus (pro Teutobodus).

*i Velut corrnptelae habentur: 396, 6 (ubi cum singulis legionSbus
in cum singulas legiones, deinde in singulas legiones abiit); in numeris:

XVII

ibemt, quam fere nuUnm alius scriptoris ueteris quod re*ii-
tMfepossunras archetypum. itaque ubi MnamkixaibLDBSPR
*at in quibus eeteris praesertim L caremus, DPR> ab ea lectione
wn diseedere lieet nisi oogente summa necessitate et semper
eaneudum est, ne potius Orosium ipsum quaiti librarios corri-
anuis. in hanc partem Franciscus Fabricius Marcoduranus,
alioquin de Orosio bene meritue, maxime peccauit, qui sae-
pissiine pro iis, qaae Orosiana sunt, fastorum uel historioorum
leterum lectiones intulit. inde factum est, ut, cum praecipuum
Orosii pretiuni in eo positum sit, ut quid ille tunc apud
uietorem aliquem scriptum inuenerit doceamur, eam utili-
tatem plane Bustulerit Fabricius eumque secuti editores poste-
riores. — huc accedunt Orosii errores eiusque sermonis pro-
prietas, in quibus rebus qualia ei tribui possint apud eumque
aleranda sint, caute ubique reputandum est. sermonem h, 1.
mittam *)t sed leuitatis exempla sunt quaedam subicienda: 384, 3
imm — geruntur; 246, 9 Sarnus (pro Arwus); 167, 9Philippus
pro Iulio Caesare memoratus; 208, 12 numerus interfectorum.
— itaque uelut 266, 15 Gesenam pro Sena uocatam intaotam
reliqui et alia id genus multa. at 290, 9 Metellum pro Lepido
cf. 290, 3) inlatum esse ne in Orosio quidem credi potest,
*te alterum plane simile exemplum frustra apud eum quae-
dri. — non minore cautione opus est in glossematis statuendis,
aam difficillimum est de eiusmodi rebus decidere in eo scriptore,
qui semet ipse quodammodo interpolare soleat: uelut,dum
duos auctores simul compilat, IIII 14 § 7 duas apud Trebiam

241, 21; 243, 17; 865, 12; lacunae: 330, 17; 331, 13; 364, 18; glos-
-^ma: 418, 6. notabile est corruptelae genus quoddam ex correcturis
nale intellectis natum: 395, 1 corfimum] supra cornicium scr. est fi sed
ci non deletis m LP, inde cornificium DB; 267, 19 sulcamum inde
explicaxi pnto qnod huic ulcamum adscripta fuerat 8 sed ante u inserta
est cnm deberet litterae l loco poni; uersa nice 326, 9 huic ternum cum
a adscripta esset ut ante t adderetur, perperam litteram r remouit ; item
uelut 323, 19 sereniam, quod PB pro Aeserniam (esemiam) ezhibent,
oatiun ert ex e altera loco falao inserta.

*) floc aolum afferara, Haverkampum ubicumque fere haec cur
et quia ex posterioris illius aetatis usu notissimo ab Orosio adhibita (cf.
Indicem noetrum V) perperam immutasse.

7. b

XVI

sed alteram familiam repraesentat , quae in nraltis ueram
lectionem uel sola ipsam exhibet uei ab ea propius abest.
huius familiae PR optima exemplaria esse mtelleii; ceteroram
enim alia (uelnt T 0 Portense XJ magis interpolata sunt
et quae in PR l) a correctoribus supta scripta sunt, iam in
contextu ipso exhibent, alia (ut V) etiam magis contaminata
sunt. archetypum PR iam interpolatum erak triplici fere
genere: primum uooafrula non intellecta, maiime rariora in
alia leuiter mutata sunt, uelut 73, 9 fdbre] fdber, 88, 6 sine
more] sine mora, 184, 1 Morinus] marinus, 887, 3 Vxello-
dunum] uelut unum; deinde sed multo rarius uocabuk integra
inserta sunt uelut 168, 15 mortes; postremo sed paucioribus
etiam exemplis uocabulum Orosianum in aliud commutatum
est, uelut 387, 19 undique (pro ilieo), ut omittam adiaphora,
in quibus utrum uerum sit discenri nequit, nelut cum 318, 7
ae LD, et PR, 333, 1 isdem (hisdem) LD, ipsis PR ex-
hibent. notabile praeterea est corruptelae genus, quo aliquotieus
in nominibus propriis consonantes sedem inter se mutarunt
ad haec exempla: 534, 11 admeredam (pro Admederam),
VII 37 quater ragadaisus (pro Radagaisus *). — ut paucis
comprehendam, in quibus Behdigerani utilitas posita sit, oom-
munis ei cum P archetypi optimi testis est licet gemello suo
paullo inferior, sed ad IIII 1 usque V 7, ubi periit P, solus;
deinde in P scriptura primaria nonnumquam erasa est, in R
autem superstes; denique cum permulta, quae in R a diuersis
correctoribus inlata sunt, ab aliis codicibus recepta sint, magni
est pretii ad contextus Orosiaui uicissitudines cognoscendas.
quae cum ita sint, huius quoque codicis discrepantiam plenam
adnotaui.

Coniunctis horum codicum testimoniis recte usi archetypum
resuscitare possumus, quod quamquam corruptelis non care-
bat3), ab auctoris tamen ut aetate ita scriptura tam prope

*) Mazime R, nam in P longe pauciora exstant.

") Similis menda iam in utriusque familiae archetypo ezstabat
uolut haec: 316, 16 teutodobus (pro Teutobodus).

3) Velut corrnptelae habentar: 396, 6 (ubi cum singulis Ugiombus
in cutn singulas Ugiones, deindein singulas Ugiones abiit); in numeris:

XVII

abent, quam fere aullum alius scriptoris ueteris quod retfi-
taerepossumus archetypum. itaque ubi oonsentiuntZrZ>2}&PjR
mt, in quibus ceteris praesertim L earemus, DPRy ab ea lectione
m discedere licet nisi oogente summa necessitate et semper
eauendum est, ne potius Orosium ipsum quaito librarios corri-
nmns. in banc partem Frantisous Fabricius Marcoduranus,
ilioquin de Orosio bene meritas, maxime peccauit, qui sae-
ttssime pro iis, qaae Orosiana sunt, fastorum uel historicorum
aeteram lectiones intulit. inde factum est, ut, cum praecipuum
Oroaii pretium in eo positum sit, ut quid ille tunc apud
auctorem aliqnem scriptum inuenerit doceamur, eam utili-
tatem plaae sustulerit Fabricius eumque secuti editores poste-
rieres. — hnc accedunt Orosii errores eiusque sermonis pro-
prietas, in quibus rebus qualia ei tribui possint apud eumque
ftleranda aint, caute ubique reputandum est. sermonem h, 1.
mittam *), sed leuitatis exemplasunt quaedam subicienda: 384, 3
dnm — geruntur; 246, 9 Sarnus (pro Arnus); 167, 9Philippus
pro Iulio Caesare memoratus; 208, 12 numerus interfectorum.
— itaque uelnt 266, 15 Gesenam pro Sena uocatam intactam
reliqni et alia id genus multa. at 290, 9 Metellum pro Lepido
(e£ 290, 3) inlatum esse ne in Orosio quidem credi potest,
«rte alterum plane simile exemplum frustra apud eum quae-
siiL — non minore cautione opus est in glossematis statuendis,
sam difficillimum est de eiusmodi rebus decidere in eo scriptore,
>m semet ipse quodammodo interpolare soleat: uelut/dum
<:nos auctores simul compilat, IIII 14 § 7 duas apud Trebiam

241, 21; 243, 17; 855, 12; lacunae: 330, 17; 331, 13; 364, 18; glos-
^raa: 418, 6. notabile est corruptelae genus quoddam ex correcturis
aale intellectis natum: 395, 1 corfinium] snpra cornicium scr. est fi sed
<i non deletie in LP, inde cornificium DB\ 267, 19 sulccmum inde
expikari pnto qnod hnic ulcamum adscripta fnerat 8 sed ante u inserta
est enm deberet litterae l loco poni; nersa nice 326, 9 hnic ternum cnm
o adscripta esset nt ante t adderetur, perperam litteram r remouit ; item
aelut 323, 19 serenictm, qnod PB pro Aeserniam (eserniam) ezhibent,
aatum ett ex e altera loco falso inserta.

*) floc solum afferam, Haverkampnm nbicnmqne fere haec cur
et quia ez porterioris illins aetatis nsn notissimo ab Orosio adhibita (cf.
bdicem nostnxm V) perperam immntasse.

7. b

XVUI

pugnas effinxit et IIII 18 § 6 et § 8 Claudium Marcellum bis
interfectnm esse narrat; ef. VII 15 § 2, itaque pauciseima
quafc omftino excludenda essent repperi (418, 6; 492, 12, quibus
fort. addendum 347, 16), longe plura, lieet suepecta, reliqui
uelut illa 77, 10-12 ').

. Vbi altera familia ab altera diseentit (LSDB ab PR) et
aequa utrimque libra pendet, ntomentum sumi saepe poteat ex
sententia aut ex Orosii auotore aut denique ex codioum cor-
rumpendi more"), in aliis, quae plerumque pertment aut
ad nomina propria scribenda8) aut ad adiaphora (uelut ac — et),
res in ambiguo relinquitur.

Vbi utriusque familiae singuli contra ceteros stant, per se
id praeferendum erit, cui LP patrocinantur; ubi unus pugnat
oum ceteris, horum lectioni per se maior auctoritae tribuenda
est. sed hio maxime non tam testium numerus quam lectionis
indoies in rationem uenire debet, nam saepe unus codex uerum
seruauit praesertim L aut P, in iisque locis praeter cetera
hoc examinandum est, num ex eius oodicis solitarii more su-
spicio corruptelae uel interpolationis 4) repeti possit.

Denique uix est quod addam, ubi in plures partes discedunt
codioes, uelut in has tres L — D — P.R, quid ab Orosio pro-
fectum sit, nisi aliunde accedat momentum, discerni plane
non posse; 378, 17 ubi pro Mandubratio tradunt andragio
D, androgio L, androgorio PB ut aliquid tamen petierem,

*) Ea uerba, iam ab Isidoro compilata, absunt ab G; sed is de-
scendit ex codice ab homine docto satis nafre correcto et interpolato.

3) Velut 379, 8 et 11 Aduatuci scripsi propter D 373, 10 et quia
Atuatuti codicum solita paronomasia (a tua tuti) natum esae potest.
385, 6 utique recipiendum erit Veliocasses et illnd Veloc. 372, 9 potins
ex hoc corrigendum; 385, 5 non abnuerim, si quis corrnptum Saletos
ipsi Orosio tribnere uolet

3) In quibns nbi L et P eistant, parem utraque lectio anctoritatem,
ubi L et B exstant, P autem deest,- ea quam L tuetur paullo maiorera
habet

4) De mendorum generibus Laurentiauo propriis uide supra p. vm,
ubi. in talibus nuilam huic contra ceterorum conseusum fidem tribnendam
esse dixi. raris exemplis ita interpolatas est sicut 331, 8» ubi siderata
pro desiderata exhibet.

xvxax

com Nipperdeio ecripsi Mmdubragio (prasoedit cwif); sad
etiam mandra&io tfut andraffio Ortoianutn $sse potesti

In rebus orthographicis, ut oonsentabeum erat, potlseime
^eotus sam Lanrentisnuiu ,ettJ ubi eo ciremus, pbtiis>D fcofti-
aem, in Ms queque<ilii affinem, quam Pify quorunrscriptnra
ei dinersa doctrina satis constanter: ionsfituta est. ietttumin
oota antiquorum Orosii codicum oopia kculeoto eremplo iti-
tellegi potest, quam parua fides codicibus etiam noni decihii-
qne saecilli tribuenda sit in Jhis retous (uulgaria dico, nam
rarioruhi klia estf ratio), eos^ue suum potius lisum sequi solei^q,
quam ueterum atatoram quos deBcriptferunt manum conseruare.
ut haec tantumVMFeram, ;in summa quad Eehdigferaho.cuiu
P intercedit similitudine mult* * tamen «ortfaographica . snnt, *
«juibus ab eo discrepat, uelut bl$sphernja\R (fP)f #tok&ck:'(c)s
yolers (II) , brachium (cc) , conditio (c)., itemque* dultw, fal-
Itiia, intemitio, Lutiust \prtointiay sohtimt, satius,^u$pUio.
hnc accedit, quod codicis B nb uariis mauibus ooaeuis infinitis
laas prima scriptura mntatai est,' ut is sic . oorrectu$ uel oodex
ei eo descriptua in his rebus quantum iamra I? gepaello aut a
comwwiffi amborum archetypo differat intellegi facile poesit. quid
qnod Pauli, qui octauo saeculo medio Orosium CQiapilauit, exem-
plaria eodem modo interBe disceder^ soleut' qwo ip&ius OiK>siif
eodices illis fere coaeui (uelut 312, 7 interniciwm jB<s; IX,
mternitiontm 31 s. X). — quod jdiiiojnija propria rat^met,\;
codicum scripturam nisi in.pancissUniB,>qua$ tri£w$ijntf sunt, (ut
Euphrates, Pyrrhus, Sbdla) non mutaui;- up|ut 4&tacta reliqui >>
Horodes .(pro Orbdes), Palefatus, Afdlps (pro Qphella4),i quae
possunt certe ab >Orosio profecta esse. in ea rei hec .quoque se-
cutos snm, ut antiquam nominis scripturam, $i ,uno loco tr&dity
est, in 6eteris quoque ex eodem fonte haustis reciperem; — ce-
terum dbstiueridum utique ejrat a s"umma cojtffcantia quaereuda,
quae ab tali scriptore multo etiammag&abfcorret.qpaju ab aliis.

Godicam eorum, quibus subsidiariis usus sum, elenchum
infrai subieci, quo tamen' non oomprehen*} suut ii, q^ofl semel
iterumue ^ me memoratos in ipso apparatu satis clare desi-
ghaui meliores . eorum attuli in iis praesertim parti^us, ju
quihus. deficienta L (aut (icum P: V 1 § 1 — .§ »7 m^«

b*

XX

utriusque familiae exemplaria inter se diserepant, eeteros ra-
rissime et tum quidem, si qua lectio quadam de causa memo-
randa erat. — hic illic oodex uel maxime interpolatue uerum
solue exhibet etiam in Ulibus, qua^ oouiecturae suspioionein
excludere uideantur, uelut T241, 21: VIIII, 0355, 12: DCLXII,
Vat. 1977 (s. X) 316, 16: Tcutobodus. ac potest sane fieri,
ut horum quaedam meliori alicui archetypo debeantur,
sed omnino iis magua oum cautione utendum est et eo quidem
maiore, quod constat Orosiaaos codices ex aliis quoque scri-
ptoribus interpolatos esse, uelut ex Sallustio (311, 1 D6r),
Iustino (182, 7 F,FS curru; cf. 72, 16 R hic)f Claudiano
(532, 3 G aliique), fort lordane (64, 12 R).

A Treuerensis 1096 (= LXXXIX) saec. X. — m. 1 desinit
302, 11 in quingentos, coaeua continuauit usque 307, 14 wi-
derent. ipse Heidelbergae contuli. affinis est Laurentiano.

G Monacensis 6308 (Fris. 108) s. VIII— IX. incipit a p. 3, 3
-beat totumqye, deficit in 272, 1 linguae. totum contulit Du
Bieu, haec 3, 3—28, 11 et 69, 12 reete — 79, 12 Halmius, illa
57, 12 — 272, 1 Thomas. — proximus est codici P, sed ualde
corruptus (licet neclegentia magis quam interpolatione) ac iam
hic illic contaminatus.

E Laurentianus Gadd. pl. 89 sup. 21 s. XIV. integrum coa-
tulit Du Rieu.

F Laudunensis 137 s. VIII. partes quasdam contulit Du Rieu.
primae familiae est sed barbare corruptus.

G Sangallensis 621 s. IX. Orellii collationem a Baitero acqui-
sitam Halmius mecum oommunicauit; deinde totum codicem
ipse et (p. 534 seqq. ed. Hav.) Hugo Hinck amicus optimus
Heidelbergae a. 1873 excussimus. — ad primam scripturam
(1*) adiectae sunt stilo (lb) uel uariae lectiones, pierumque
uerae et cum PR consentientes, uel summaria a rubricatore
pingenda; le: sunt ipsae hae lectiones ab eadem manu deinde
inlatae; m. 2» et 2b: glossae diuerso atramento sed ab eodem
ut uid. homine scriptae; m. 3: Ekkeharti IIII est, mortui circ.
a. 1060. cf. Duemmler iu Hauptii Zeitsckrift f. d. AIU n. F. II
(1869) p. 1 sqq. — prioris familiae est, sed ex archetypo descendit
ab homine docto audacter interpolato et contaminato. longe

XXI

memorabilior est non solum propter glossas *) sed etiam
propter Ekkeharti 'assumptis duobus exetoplaribus> (Duemmler
p. 2) factam recognitionem. qui, ut hoc breuiter moneam,
ainime codices hos continua opera oontulit sed, ut apparet^
non fere nisi iu iisy ubi quid offenaiooi esset, inspexit: lacunas
«rte codici G proprias paene numquam suppleuit.

Parisinus 9665 (Cluiiacensis) & IX. contulit Du Bieu, ipse H
iaspexi.

Laurentianus S. Grucis; pl. 20 sin. 2, saec XI ineuntis.JT
tetum eontulit Du Bieu.

Laurentianus pl. 65, 85 s. X fFlor. ^ Hav.). totum con-Jf
tnlit Du Rieu. — K et qui paullo integrior M in melioribus
primae familiae codicibus numerandi suut. maxime affines
mai eodiei &

Vaticanus 1974 s. X. totum contulit Du Bieu, partem ego. N
iaterpolationibis scatet.

Yaticanus 3399 s. X. partem contuli ego. Nt

Bernensis 160 (olim Petri Danielis) s. XI. totum contulitO
Pu Rieu. cf. p. XVI.

Venetus 349 s. XT. partem contulit Du Bieu. conspirat Ox
fere cnm 0.

Portensis n. 82 s. XI. collationem edidit Grubitz*J, ex-Port.
ctrpta nobis misit Boehme. familiae secundae exemplar est
fere non contaminatum.

Yaticanus Pal. 828 s. XII. ad V 1 princ. contulit Mau. //
descriptus est non ex P \ sed ex R iam a m. 2 interpolato aut
ex eius progenie.

Yaticanns Beg. 296 8. X. Mau excerpsit. Qx

Bernensis 128 s. X. ego exoerpsi Heidetbergae. Q^

*) Inter quas etiam Enniana quaedam sunt, uelut illud supra
aeniim p. 221, 13 (-Umdos Alcaoondri odku dtoexervnf) ab Ekkeharto
adnotatum: JSnniu* • Quctiis consilns qwmtw*&e $otemt, in amw; cf.
Doemmler p. 11 not. 3. apographa mea Vableno misi.

T) Erneati Grubitz Emendatione* Qroaianae. Numburgi 1835* *•♦
fprogr. echolae PorteniU).

*) Eeifferecheid B. P. I p. 301 not

rxn

T Monabensis1 6880 (Prts. 180) i. X-^XI. totuni contulit

Du Rieu,<ipse Heidelbergae adiiibui. of. p.'XVI.
V Vindobonensifi 366 (= Endl. 334) s. IX— X. liaec p. 4^-84;

284— 303, 355— 358, 548-^556 ed. Hav. Hilmio cohtulit D!

Fetlefebriui/partes'quaerdesuntr&i L fti nostruin usum Carolus

Eaplan. male inierpolatus- et contaminatus.
F* Vercellensia s. IX. <3f. Eeifferscheid, B. P* II p. 218. partem

contulit Du Rieu; ipse excerpsi a. 1873. — meliorum esfc'

* (jodicumfalmiliaeque £rtori potias tribuendus, sed contaminatus
est atque haud dubie uiri docti recognitionem exhibet qui

* etiaw ex Instino Jtterpolautt (oehit 182, 7 <$urm poet quasi
ineeruit ex XII 10 § 5);1 <fuart lectiones eius non sifle cautione
magfta adbibendae' suat *).

Vz Pestinensis bibliothecae musei nationalis Hungarici n. 246

.•» (olim Nieofei Ianko?icb). cf. Haenel IahrK f.JPhH. Suppl.

5 p. 592. rettulit de eo a nobis rogatus bibliotheca* prae-

-;fectus. paullo post Mich^el Ring et oommeatationem de eo

' acriptaip, .editam, ^ieinde in eph. quadam JSmigarica *), et

collationem partis aritiquae accuratissimam , mihi transmisit.

,ea. pars continet 1) X 15 p. 65, 9 atque accknsae—Y 15,

p. 311, 10 hostes et 500, 16 Mlos — 501, 9 intfrfectus est

x (s, IX Haenel, X. Ring, XI bibl.), 2) VI in.— VII 2$ ^500;

16 perseoutofes t(s. |X H.>fX sed al. m^ R.,,X bibl.)j. coaex

plane gemellus est Vercellensi8). — principium usquq p?,65, 1Q

x cansequmtur esse a manu s. XII,censet H. (XIII R. et bihl.),

* p. 311, 12 turbatosque— 1. V extr. a m. s. H. (XI R et bibl.),
p. 501, 10 Hercutius — VII extr. ab ead. m. R. (ab al. m. s.

K , XI bibl.; Haenelius aon. djstinijt). , , ; «. ;j
W Treuerensis 1094 (=* :LXXX VIII) eaecXI. Ajndreas Weid-
nerus eollationem suam horum I— II 15 benigne mihi con-

r

0 tf. ad p. 1S2, njbi ad L 6 addendam nnod Buganor legitcum F,.

*) ef. Sevue tfe phfki. 1877, rev. ites retntes p. 166.

*) Non Portensi affinifl est, Ut Kingio uisthri seducto interpolati-
ombus ^eoentiflsimw ab B&Yerkampio male rece^tie, qu&e non flolum a
Portensi (coioB solius notitia accnratior suppetebat Ringio) sed antiqui-
oribue omnibus abeunt. ! . ' .

xxni

oeast ipee deinde adhibui codicem Heidelbergae. familiae se- 3
csndae est sed contaminatus.

Monacensis 10292 (Mannhem.) 8. XI. partem contulit Du Xx
Sieo; excerpsit hnnc ut etiam XaX€ Halmiua, deinde ipsos
aihi Heidelbergatn misit.
Monacensis 22025 s. XI — XII. integer collatus ab Halmio. X,
Monacensis 13041 s. XII. uide ad Xv X,

Monacensis 26303 (Quatrem.) 8. XII. uide ad X,. XA

Lugd. Bat. Voss. Lat. fol. n. 18 «. XIII ex. fLugd. V Hav.). Yx
Lugd. Bat. bibh acad. publ. Lat. n. 110 s. XIV ex. (cLugd. Yq
t Hav.).

Lugd. Bat. bibl. acad. publ. Lat. n. 80 8. XV (cLugd. 3' Ys
Hav.). — descriptum esse ex codioe 0 censet Du Bieu.
Lugd. Bat. Voss. Lat. fol. 13 s. XII ('Lugd. 4' Ha?.). F4
Londiniensis Musei Brit. Beg. 6. G. VIII s. XIII. ipse excerpsi. F&
Lngd. Bat. Perizon. fol. 22 s. XIV fmeus' Hav.); Y6

Lngd. Bat Periz. foL 7 anni 1468 (Teriz.' Hav.). — sex Y7
Logdunenses descripsit et excerpsit Du Rieu; Haverkampii
wob teethnonio eos memoraui sed rarissime nec nisi ibi, ubi
Havercampianae leotionis fons indicandus erat. Y7 inter-
polationitros facile omnes exsuperat.

Deniqne memoranda Alfredi regis interpretatio Anglosaxonioa
qua Oiostus breuiatus et additamentis quibusdam auctus ex*
hibetnr. utor editdone Boeworthii a. 1869, qui eam expressit
€i oodieibns Lauderdaliano s. IX efctr. et Cottoniano Tib. B. I
aaec X. exemplar Orosianum Alfredus adhibuit primariis
aostris inferius et uix nono saeoulo anf iquius ; uelut 1. 1 extr.
ioterpolationem chronologieam iam.eihibet.

Editionnm leotiones raro attuli, ut consentaneum est, nec
fere nisi ibi, ubi nosse interest, quid inde ab Haverkampo uel
per plura etiam saecula apud Orosium leotum sit; ppucissimae
alia de caiisa memorandae fuerunt, uelut siqua forte editoris
emendatio recipienda firit. notid usus sum hisce:

edifao Angustana a. 1471 eiX^ aut gemello codice fideZ
eipressa.

editio Vicentina s. a. (saec. XV), ceterarum omnium funda- Zx
mentum.

XKUII

Col. editio Bolsvingii ColoniBnsis 1526 foL et (cum ea conspiraas)
1542 in 8°. — capitum diuisionem, qua utimur, bic editor
introduxit.

f editiones Francisci Fabricii Maroodurani GoL 1561 et 1574
et (quam ad 1. III— VII plerumque adhibui) 1582,

s editio Andreae Schotti, Moguntiae 1615.

h editio Haverkampi Lugd. Bai 1738, nouo titulo emissa a. 1 767.

v lectio uulgata (i. e. fsh consentientes nisi ubi aliud notatur).
De Orosii auctoribus et expilatoribus paucissima h. 1.
dicenda sunt haec. Moerneri egregiam de Orosii fontibus
operam ') accurate ad ipsos auctores recognoui ac singulorum
locorum elenohum et in &pparatu et in Indice II exhibui. ex
iis, quae in his ipse obeeruaui, duo nunc quidem licet breuissime
indicanda sunt.

Chronicis Eusebii, ab Hieronymo Latine reddiids auctisque
et continuatis, usum esse Orosium certum est, sed usub est
Hieronymi exetaplari aucto iam et immutato in iis partibus
quae descendunt usque ad Christi passionis aut fortasse usque
ad Vespasiani tempus. additamenta partim in Fuxensi quo-
que codice (Vat. Beg. 560) reperiuntur, cum absint et ab Eu-
sebio et Hieronymo 9) aut certe ab Hieronymo *) ; partim aliena
sunt ab Eusebio et Hieronymo, sed in similem fere modum
referuntur apud BynceUum, Panodori Anianique expilatorem 4) ;
partim denique ab ceteris absunt, sed ex Africano deducta esse
uel ueri simillimum (VII 4 § 13 sq. cf. § 18) uel oertum est
(VII 4 § 15). deinde immntatus est Hieronymus VII 4 § 15,
ubi non ethnici cum illo sed Graeci cum Busebio memoran-
tur 5). — alia discrepantia, quae pertinet ad primorum impp.

*) Theodorus de Morner, De Orosii nita eiusqne historiarum libris
septem aduerens paganos. Berolini 1844. 89.

») I 7 § 2. 3; 11 § 1; 13 § 4.

*) I 20 § 1 (Agrigentinos memor&nt Arm. et Sync.).

4)I4§7 I 5 § 1 et § 6 17 UI 3 § 1, maxime UI 7 § 6tq.,
de quibus cf. Geher, Aflricanue I 1880 p. 117 et Heraogii Rcaltncycl
ed. 2 YII p. 198. eorum tria ultima ad Africanum referenda esse
conrtat.

*) Hoc sic eipiicandum uidetur, ut mutationis auctor clirono-
grapho uaus sit, qui eundem qnem £usebius exscripsit, i. e. Africanum.

XXV

Bananorum seriem, utrum ex eodem Hieronymi exemplari sum-
|4a srt an Orosio ipsi debeatur, non discerno. est autem haec:

ffier.; 1 Caesar, 2 Aug., 3 Tib., 4 Gaius, 5 Claud., 6 Nero,
I Y«p.

Oro$.: 1 Aug , 2 Tib., 3 Gaius, 4 Claud., 5 Nero, 6 Galba,
7 Vesp.

Quae cum ita sint, hoc mihi esse probabile uidetur, Orosium
eiemplar Hieronymi adhibuisse auctum immutatumque ex
Aniano uel Fanodoro *), quale licet minus plenum ad nos
paruenit codice Fuxensi. quod si uerum est, Carthagine, ubi
k. 417 opus suum perfecit 9) Orosius, iam tum extitisse tale
eiemplar edocemur et alfhedi de gvtschmid de Fuxensis
reeensionis antiqnit&te iudicium (Iahrb. f. Philol 1367 p. 679)
:4ane camprobater.

Deinde paucis aignificandum est, non Liuio ipso usum
Hse Orosinm sed epitoma quadam deperdita 3) et, id quod
maioris momenti est, eadem quidem epitoma, ex qua periochae
svperstiies excerptae sunt. nam rerum delectu et ordine,
terbis quoque ipsis saepe inter se consentiunt, dum dis-
crepant a Liuio, quin etiam errores a Liuio alienos (uelut
IV 14 § 9 Magonem pro Hannone) communes habent. inde
fdmum consequitur periochas et eicerpta Orosiana diuer-
sas quidem testes esse solius archetypi illius, i. e. epitomae
feperditae, non tamen Liuii ipsius, deinde origo perio-
eaarum nostrarum qualis fuerit iam certo affirmari potest4).
m uero cum eandem atque Orosium epitomam adhi-
Dcisse Cassiodoriam in Chronicis indicia quaedam probent
cf. uetet IV 11 § 6; V 16 § 1) cnmque eodem Liuio quo
Cassiodorins usos esse Vopiscum, Victorem De uiris ill.,

') Panodorus chronica sua usque ad a. p. Chr. 412 perduxit, cf.
Clinton td h. a. #

*) Is annus nunc quidem codicum lectione p. 564, 1 v dcxvhi
demonftr&ta extra dubitationem positos est

*> Hoc iam Niebuhrias coniecerat, rer. Rom. IIP p. 479. 500 et
Lectionmm I (BeroL 1846) p. 58.

*) Niebuhrii (Lectt. I p. 58) et Ottonis Jahnii (edit. p. VIII sqq.)
de hac re senfcentiam recte nuper hnpugnauit Woelfflinus, Comm.
Xommsen. p„ 860, argumentia ex sermonis indole petitis usus.

XXVI

Eutropium, Sexi.Rufum, Obsequeatem Mommsenus*, Gassiod:
p. 552 et 696) demonstEauerit, totidem eiuqdem illiustepitomae
deperditae testes iam acquisiuimus. — periocharunk .codioem
primarium Nazariauum Palatiuum 894 (s. IX) totum demio
contuli, cum in Iahnii editione (Lipsiae 1853) negcio quo fato
permulta non recte de eo relata, plures etiam eius leetiones
plane dmissas - ease intelieiissem. ' > > j

Praeterea monenda sunt haec: de Orosii ex Iustino ex-
cerptis eorumque pretio critico i sagaciter diaputauit Buehlius
libello Die Tetietiqudlen des Iustinus {Iahrb. f. Phihl. SuppL
VI 1872). — molesto fero,. quod editiouem eius cuius specimen ')
nuperrittie emisit adhibere nondnm potui.

Floro usus sum edito ab Iahnio a. 1862 iet Halmio a. 1863.
inspexi etiam codices Palatinos Heidelbergenses n. 894 (s. IX)
et 1568 (s. XI).' Orcsius cum his potius quam cum Bamber-
gensi consentit, indeque eiud* recensionis, nimis opinor huc
usque nedeotae* uetustas certo asseritur.

Ad E u tr o p i u m adhibui Guilelmi Hartelii editionem a. 1872 ;
duas ab Iohanne Droyseno curatas,9) inde a p. 306 nostra
inspioere potui. — exemplar Eutropii, quo .Orosius usus est,
quosdam errores cum familia a Droyseno B signata, cuius
iam apud Paeanium Eutropio ooaeuum uestigia eistant (Droysen
1879 p. XXIII), commujLes habuit : cf. ad Oros., VII 22 § 10 ge+
nwus, VII 25 § 9 gallinicum, ibid. dUobus iamproeliis (prodium
et secundum B). sedcoatamiiiatunaifuit, n^m VII 28 § 19 illud
deinde erplicatur uitio solius famiiiae A sectwwto (pro secunda'4).

De8criptionem orbis terrarum quae habetol. Ic. 2,
seorsum exhibui in Oommentationibus in honorem Mommseni
editis a. 1877 *p. 715eqq/ eandem ex inateria mea recensuit AleJ
xander Biese in Qeographis Lat. min. a. 1878 p. 56 sqq., cuius
opera dum haec editio imprimitur uti potui. — praeter libellos,

"■ ■ ■;

*) M. Ianianii Iustini praefatio ex xec. Fraacisci Ruehl (Iad. kck
Regim. 1881). ;:

*) Berol. 1878. 8°. et (Monum. German» auttt; ant. JI) ib. 187&;4°.

^) Item IY 20§ 30 ei Oiofcii sublcrftlgit cotactodi rfortasse licet
eius codicem Entropianum exhibuiese (ut est in famiUis A C) interfugit
corruptum ez integer futfti.

axvii

m locis iam ailatos cf. B. Sehweder, BeUraege zur Kritifc
k Ckngr: des Aygustm. L IL (Mel 1878). et F. Philippi,
IwBeamstruction der WeUkarte desAgrippa (Marburg 1880).

Duiqne in.Testituendo Orosii oontextu adhibendi erant illi
sriptores; qni eius historiis' usi sntft iiide & cfuinto ad
rtioam fore saeculum medium ; inferins descendencbim non
m duxi, cum ab illo fere tempore Orosii opus ipsins oodi-
Au trsdftam ;habeamua. ao profecto posteribrds' scriptores
id textoii Orosii recupefandum loage minorid ttiftin quam
m» *unt usus et si. tfttnen quioquam melioris notae ex-
aibent, idconiectum loco habe&dttm ost J). itaque scriptOres illoS
perlnstraui, locos eorum Orosianoa oonquisitii aut ab aliis
am demonstratos recogaojni* cbliectoaque et/sufc toitu adscripsi
HinlndicalllQompOsnL quidam eornm ad hano rem nunc qui-
iaarecte adhiberi nequeunt propterea, quod nondum ad codices
recogniti nec cum iusto apparatu critioo editi suqt ; nam, ut nnnc
res ect, uerendum eslj, ne et infontium quae^ti<?ijie et^ textus
r£cogniti<me editionum interpolationibus partim adeo ex nul-
pto Orosio petitis seducamur. quae cum ita essenty ex editione
plem snmptam lectionem attali; nullam; in nonnyjlis autem
liM coatigit, ut scriptjiram codicis prjmarii uel, etiam pomr
phirinm adnotarq potysem, . quamquam pea: fse pate^ hjaec non
afficere ad scriptorum illorum mannm certe definiendam. —
«ternm qnatenos nunc iudicari potest, expilatorum etiam anti-
psimorum loci Orosianorum codicum optimbrum lectiones
;«tins confinqant quam emendant et menda,. quae in hoc opere
iasnnt, aut ab Orosio ipso profecta aut certe antiquiseima
sa testantur, ue<$ dubium est, qtiin Orosii recensio iiostrst
looge maiore cum fructu adhibeatur ad restituendos expila-
:omm libros, quam hi auxilium praestare queant illi.

Chronicis usus shm al> ' Kohcallii compositis.' at in his
maxhne molestum est, quod adhuc caremus editione critica

0 Yelht Frfctdfud,' qui aft Historiain suam inter a. 825 et 827 ut
tii scriptank Ottartimi compilault <Juaritoi!ri alius boitao (uide Grknauer, de
foatilriu Frec, Vitodnri 1864)/ usus eftt exemplart aostriff PR affini sed
«Btnnlnato et fortiter intorpolato. eims oodicem optinram Sangal-
bm b. 692 (a: lD^-X>Haidolbergae axaminaui. ■ ■ (

XXVIU

qualem una cum fontium defiuitione eummo desiderio ei-
speetamus a Theodoro Mommseno. nune quidem difficillimum
saepe est diseernere, utrom chronista Orosium adhibuerit ipsum
an eius expilatorem an denique eundem quemOrosius fi»tein;
qnare nobis in his afferendis ita uersandum esse uisum est,
ut eos locos, qui ipsis uerbis cum Orosiania consentiunt, eno-
taremus, ceterorum eos, quos uerisimito eet ex Orosio eiusue
fonte esse^deriuatos. de Prosperi chronicis ad a. 455 perductis
disputauit Holder-Egger, Neues Arckw I (1675) p. 87 sq.,
de eius interpolatore p. 31 sqqM de Marcellino Oomite (is a.
643 aut paullo post soripeit) ibid. II (1876) p. 49 sqq. —
de Isidoro et Beda uide itifra.

In excerptis Yalesianis y) prioribus {% 20. 29. 38. 34.
35) Orosiana quaedam insunt, id quod olim uiderat Henricus
Valesius neque recte nuper negauit H. Iaenioke, De uitae
Hadrianeae scriptoribus. HaL 1875 p. 49.
2$ Ad Descriptionem totius orbis tripertiti ex Orosii
1. 1 cap. 2 paucis mutatis additisque repetitam adscripsi lectiones
integras codicis Yindobonensis 181 s. VIII (S), quas mihi
enotauit Garolus Kaplan a. 1875, recognouit deinde hic illic
Henricus Sedlmayer. mox edita haec Cosmographia est ab Al.
Riesio in Geogr. min. (1878) p. 90—103 ex eodem Vindo-
bonensi et (qui saeculo X tribuitur a Riesio)Laurenti&no.

Cassiodorius Senator De institutione diuinariim litte-
rarum 17 ioter alios historicos Christianos Orosium commenda-
uit; ad libros XII quos De origine actibusque Getarum scri-
psit*), Orosium adhibuit: quaedam inde excerpta apud Iordanem
habemus, aliud ex sua ipse historia affert Variarum XII 20
(cf. Oros. VII 39 § 3-6).

Iordanem in Geticis ipsumOrosio usum esse (id quod de
Komanis constat) negauerunt uelut Schirren et Bessell8), at

') ed. ab Gardthauseno post Ammianum (Lips. 18.75) II p. 280 sqq.

') Iis Gothorura historiam perduxit ad tempns inter annos 518 et
521 poritum: Vsener, anecdoton Holderi Lipa, 1877 p. 74.

*) 8chirren, de ratione q. inter 1. et Casaiod. interoedafc. Dorpati
1858; Bessell in Erschii et Gruberi Enc. 8. u. Gtfhen 1862 p. 106 col. 2.

XXVIIH

srte initium libri a se additum esse ipse testatur l) ao fieri
petest, ui eeteris quoque loeis, quibus Orosium laudat (5: 1 15;
9: 1 16; 24: VII 33), hunc ipse inepeierit. sed de his
oemque de iis, quae iu oeteris libri partibus ab ipso Iordane
ant ab Cassiodorio aut deuique ab huius auctore exscripta siut
*i Orosio*), diiudicare alienum est a proposito nostro, uam ad
Orosium restitaeadum miuimi est momenti, ueque totus hic
beos eeorsum tractari potest sed arte cohaeret cum uniuersa
ie Iordanis Cassiodoriique fontibus quaestioae ; ei autem obtinget
eora Mommseni, cuius editionem mox prodituram esse iu
omnium uotis est. — in afferendis Iordanis Geticis adhibui
Cloasii editionem (Stuttgartiae 1861 = 1866). singulos locos
eontuli ad codicem Palatinum 921 ($) s. VJII aut IX Iricis $
iitteris scriptmn, quem a. 1880 cum Mommseni colleotaneis et
sipelleetili litteraria uuiuersa combustum uoiuit fati inuidia.

Alteri quoque Iordaois opusculo, quod De adbreuiatione
chrouicorum aliterue inscripsit, ex Floro potissimum compilato
et anno 552 fiuito aspersa sunt nonnulla, quae ex Orosio
nutuata esse certum est; in aliis quibusdam (quae tamen ad
Qrosium nullius sunt momenti) res ita comparata est, ut de
«igine eorum certo affirmari nequeat uisi libro ad fontes suos
accurate exaeto. ad hunc quoque librum iuspexi codicem Pala-
riaum 921 ($); editione usus sum Muratorii, Berum Ital. $
Ser. I p. 222 sqq.

Gregorius Turonensis (mortuus a. 594) sex locis hisce
l prol.f 6, 37 II prol., 9 V prol. Orosium laudat et ter (I 6
n 9 V prol.) ita laudat quasi ipsa eius uerba exhibuerit, licet
sententiam solam expresserit; certe illa V prol. ex memoria
-ettulisse uidetur, qua deceptus Carthaginienses cum Numan-
tinis confudit praeterea pauca apud eum ex Orosio repetita
ristant: iis, quae Gabriel Monod3) composuit, addidi illal 10
fi Orosii I 10 § 17 sumpta. — usus sum codice optimo

*) cL A. de Gutschmid in Iahrb. f. PhOol 1862 p. 124 sq.

*) Iis quae ex Iordane adnotaui addenda est Moesiae descriptio
eap. 9 ex Oroaio I 2 § 55 excerpta (cf. Maellenboff, Weltharte p. 34).

*) Etudes erit. sur le* sourcea de VMst. Merov. I (Paris. 1872)
?. 73 eqq.

xxvm

qttalem una cum fontiam definitione summo desiderio ei-
gpectamus a Theodoro Mommseno. nunc quidem diffieillimum
saepe est discernere, utrum chronista Oroaium adhibuerit ipsmm
an eius expilatorem an dcmique eirndem quem Orosius fontetn;
quare nobis in his afferendis ita uersandum esse uisum est,
ut eos locos, qui ipste uerbis eum Orosianis consentiunt, eno-
taremus, ceterorum eos, quos uerisimita est ex Orosio» eiueue
fonte esse'deriuatos. de Prosperi chraueis ad a. 455 perductia
diqmtauit HoHer-Egger, Neues Arckw I (1675) p. 87 sq.,
de eius interpolatore p. 31 sqq», de Marcellino Oomit* (is a.
643 aut paullo post scripeit) ibid. II (1876) p. 49 sqq. —
de Isidoro et Beda uide infira.

In excerptis Yalesianis *) prioribus (8 20. 29. 38. 34.
35) Orosiana quaedam insunt, id quod olim uiderat Henricus
Valesius neque recte nuper negauit H. Iaenioke, De uitae
Hadrianeae scriptoribus. Hal. 1875 p. 49.
2$ Ad Descriptionem totius orbis tripertiti ei Orosii
1. 1 cap. 2 paucis mutatis additisque repetitam adscripsi lectiones
integras codicis Vindobonensis 181 s. VIII (8), quas mihi
enotauit Oarolus Kaplan a. 1875, recognouit deinde hic illic
Henricus Sedlmayer. mox edita haec Cosmographia est ab Al.
Riesio in Geogr. min. (1878) p. 90—103 ex eodem Vindo-
bonensi et (qui saeculo X tribuitur a Riesio)Laurentiano.

Cassiodorius Senator De institutione diuinariim litte-
rarum 17 inter alios historicos Christianos Orosium commenda-
uif; ad libros XII quos De origine actibusque Getarum scri-
psit*), Orosium adhibuit: quaedam inde excerpta apud Iordanem
habemus, aliud ex sua ipse historia affert Variarum XII 20
(cf. Oros. VII 39 § 3-6).

Iordanem in Geticis ipsumOrosio usum esse (id quod de
Romanis constat) negauerunt uelut Schirren et Bessell3), at

l) ed. ab Gardthauseno post Ammianum (Lips. 18.75) II p. 280 sqq.

') Iis Gothorura hiatoriam. perduxit ad tempns inter annos 518 et
521 positam:, Vsener, anecdotou Holderi Lips. 1877 p. 74.

') Schirren, de ratione q. intar 1. et Casaiod. intereedat. Dorpati
1858; Bessell in Erschii et Gruberi Enc. s. u. G(4hm 1862 p. 106 col. 2.

XXVIIII

orte initiam libri a se additum esse ipse testatur l) ac fieri
potast, ui ceterifl quoque loeia, quibus Orosium laudat (5: 1 15;
9:1 16 j 24: VII 33), hunc ipse inspexerit. sed de his
;*mque de iis* quae iu ceteris libri partibus ab ipso Iordane
iit ab Cassiodorio aut denique ab huius auctore exscripta sint
*i Orosio9), diiudicare alienum est a proposito nostro, nam ad
Urosram restituendmu minimi est momenti, neque totus hic
feeos eeoreum tractari potest sed arte cohaeret cum uniuersa
ie Iordanis Cassiodoriique fontibus quaestioae ; ei autem obtinget
eara Mommseai, ouius editionem mox prodituram esse in
jmnium uotis est. — iu afferendis Iordanis Qeticis adhibui
Clossii editionem (Stuttgartiae 1861 = 1866). singulos locos
eoatuli ad codicem Palatinum 921 ($) s. VIII aut IX Iricis $
lnteris scriptuua, quem a. 1880 cum Mommseni colleotaneis et
sipelleetili litteraria uniuersa combustum uoluit fati inuidia.

Alteri quoque Iordauis opusculo, quod De adbreuiatione
ehronieonun aliterue inscripsit, ex Floro potissimum compilato
t; anno 552 finito aspersa sunt nonnulla, quae ex Orosio
mutuata esse certum est; in aliis quibusdam (quae tamen ad
frosium nullius sunt momenti) res ita comparata est, ut de
srigine eorum certo affirmari nequeat nisi libro ad fontes suos
iecurate exacto. ad hunc quoque librum inspexi codicem Pala-
unnm 921 ($); editione usus sum Muratorii, Berum Ital. $
Ser. I p* 222 sqq»

Gregorius Turonensis (mortuus a. 594) sex locis hisce

I prol.f 6, 37 II prol., 9 V prol. Orosium laudat et ter (I 6

II 9 V prol.) ita laudat quasi ipsa eius uerba exhibuerit, licet
sententiam solam expresserit; certe illa V prol. ex memoria
rettulisse uidetur, qua deceptus Carthaginienses cum Numan-
dnis confudit. praeterea pauca apud eum ex Orosio repetita
eistant: iis, quae Gabriel Monod3) composuit, addidi illal 10
-i Orosii I 10 § 17 sumpta. — usus sum codice optimo

*) cL A. de Gutschmid in Iahrb. f. FhOol 1862 p. 124 sq.

*) Iis qnae ex Iordane adnotaui addenda est Moesiae descriptio
•ap. 9 ex Oroiio I 2 § 55 excerpta (cf. Maellenhoff, WeUkarte p. 34).

*) Etudes erit. sur les sources de Vhist. Merov. I (Paris. 1872)
?. ISsqq.

XXX'

Btidelbergeiud (elim 8. Nazarii) PaL 864 ') 9. VIII— EE exarato,
editione autem Bouquetii; Bec^eH dds hiti. II, Paris. 1739.

Is'idorum, Hoet Orosii nomen non m&noret, certum est
«o u&nin ease. primum in eius Be natura rernm libro unnm
repperi loonm (39, 1) ex Orosio (III 4 § 2) excerptum. ad-
*ribui editionem Gustaui Beofcer Berolin. 1867. — pauca
<dein9e Orosiina ex&taht in Isidori Chromoohim libro ad annum
616/616 -perducto. eum bis ab ipso edithm esse uidit Hugo
HerfzlJerg2), primtan breuiorem excepfta aetate 'ultima8)' hoa-
dum uulgatum , mox prolixiorem in edd. solum repetitum.
*de Orosfo adhibito of. Hertzberg* 1'. 1. p. 346 et in elencho
fontiitai. — paUlo' £luraJex Ofrosio bxcferpta sunt in Historia
Qotliorubi, Suebcirum/WMidalorum. httius quoque1 daplicein
cohtexfum exstare; prioreid annd 621 fcit uiditur conscriptum et
•auctiorem alferum quinquennio post editum, idem 4) rectissime
demtostrauit et siros utrique editioni codices adsiguauit. illam
♦primus publicauit Pithoeus, Legg. Visig. 1579, hanc uelut Lab-
'baeus Bibl. floua inte. ' 1657 I p* 61« fcd' oodicum fidem hoc
opusculum ut Chr6nica primum exacta edentur a Mommseno.
— in Etymologiarum 'libris ea, quae ex Orosii1 tihordgraphifc
\l 2) excerpsit Isidorus, composuerat iam Muellerih&ffius,' Welt-
karte desAugusbus 1856 p. 28> cetera quoque Henricus Drtesel *) ,
( <iuiis : elencho nnum solum locuiri (ef. ad 17 18 § 10) ad-
dendum repperi. cum neque Areuali neque Ottonis editie; ad

nostrum finem sufficiat6), adScripsi dis^repaiitiam Guelferbytani

*_• ._. . • ' . ' '' ' ; '.•>.''• *

'*) Monddp. 51 ;rion recte' duos codices diuersos esse putat Pala-
Jtinum et Nazarianum.» t • - » • : •- < ' "

V H. Hertzberg, GMon&en -d& L in Forschungen XV p. 946 et
eub fin.em, in fontium .elencbo, -• > » • .

. ty Quam exhibet ex cocUce Vaticano Vruinate n. . 392 s. XV
Schelestrate, Ant. eccl. Kom. 1602 I p. 582 sqq. et Aptf. 1,6; ex cod.
'Caesenatensi lectidnes' quasdam in adn. .metnorauit.

4) H. Hertzberg, Die Historien dcs Isidor. — Diss. Gotting. 1874.
*) H. Dresfeel, De Isidorl Origg. ftntibus, diss. Gotting,. (er Rivista
di.filol. repetita) 1874 pj 38. w i ' : , f. '

.'!.• •) Areualus quid traditam eit . paru&n findUauit, quin etiam
Iaitionrin hic iUio <ex Orisii edithrae taciteiinterpolauit; Otto autem
optimos quosque codices mire neclexit. i i ' .•

i. 64 aaec. VIII (ft) et Menactaaia 4541 =n= Ben. 41 s. IX— X «
(3) at Monaoejisis 625& t±= Prisv 60' Baec. EX (SIW),' cprorum con» 8 3Ji
sensnm agnaui 3. aium ft Ottq de. He\nemariu, Mon&oensfes 3
Caroiii* de 'Haiinw6umttra4 cura mihi eicerpserutft, dfe' ft ' (pfoe-
G4m. praeterea mecuin oommnnioani^ lo^epims EMb; ex
Vatieano Falg 281< s. VIII— IX, qu^m Drafeeelius, itom^tid*!
Pirisinis 13027 s. IX et 13028 s. VIII (= St. Germ. 805
rt 806>y quoe Kleiniua contulit, unamt alteramue ileetionem
ittalL 9 cpropLtor. libr^rii socerdiam «t barbariem mendis
sotet inprimisqiie syllabas . et uooafcula iomiflifc, sed abiinfeer-
polationibus niagis uacuus est quam ceteri. '

Geographus Ra&etfnas,' qui safefculo septimo uidrtfar
tritraendus esse, Paulum Orosiiim bis laudat (uide ad I 2 § 15
3 § W). adhibtii editioiittn Pibdert WPkrthefri,' Birbl. 1860.

Aldhelmi (mortui 709) locos benigne mibi indicauit Oe-
•>rgiu3 Thilo. ; '; /; ';;:. ! \ ' " :i ; :* *' '\ ' '' ;

Annales Laurefchamenses saeculi Vtll initio scripti
'Jrosii Ii'§5 et § 6 excer^se^iint, ' auctdre nominato inhtinc
laodum: Paulus Orosius pffo in libro' primo lhistoriarum ad-
*r$ur}% pagands. locuiii. illriiri ex c6'dice' Aftgieriti' riupfer
fennb ad Sanctum Paulum Carinthiae (n. XXV. a. 8) reperto
Alfiredus Hdlder, qua est '&gk 'ine tibsbiiiantod', ttanBcripsit.
apud Orosium I 1 §6 illi.legerunt uel ab AbrhhamvX est
post correcturam iri P (qlirii' £k&feshamet&i). "u"t' . ' " '

Ea, quae in Bedaet (mprtui 735) Chroriicis maioribus ad
a. 726 perductis '*) ..itemque qua,e Historia ecclesiastica. a. 731
finita continentiir *) , ipse quoad potiii conquisiui editibne
ssus Gilesii (Lorid. 1^4^s'qq.). codices requirere' et conferre
:ec rationes meae sinebant nec pro excerptorum natura ad
.ostrum prop^jtum onerae pretium fuerit. ad unum.locum
1 2 § 82) codicis fcaniabrigierisis antiquissimi lectjon^m mecum
eommunicauit uir r^ne(rendissimi;s S.. S, kIi§vi^.aiswu3^ . Qollegio
Corporis Christi a Jbibljfttheca*, ,;i, , ..-,. u , , »\ -...

f) De tempornm ratione cap. 66—72..

') Cf. C. GuiL Seheell, De eccl. Britonam Sootorumque hist. fonti-
tei,BeioL 1851 et Car. -Werntf-, Beto. WU* 187*. ■ : j:m* t

XXX '

Heidelbergensi (elim 8. Nazaiii) Pal. 864 !) 9, Vni~ IX exarato,
«dit&me autem Bouquetii, Recueil dds hist. II, P&ris. 1739.
- Isidorum, lioet Orosii .nomen non m&noret, certum esl
^eo usuin esse. primum in eius De natura rerum libro unum
repperi looum (39, 1) ex Orosio (III 4 § 2) excerptum. ad-
4riMii editionem Gustaui Beofcer Berolin. 1867. — pauca
<dein9e Orositaa ex&taht in iBidori Chromcofrim libro ad annum
B16/616 -perdncto. eum bis ab ipso editim «sse uidit Hugc
Hertlztierg2), primtatti breuiorem excepta aetate 'ultima8)1 iioa-
dum uulgatum, mox prolixiorem in edd. solum repetitum.
*de 1 6rosfo adhibito of. Hertzberg- 1». 1. p. 346 et in elencho
fontiitai. '— patrfo' £liiraJex Ofrosfo fextferpta sunt in Histbria
Qotfiorubi, Sueborum/Waiidalarum. huius quoqu* dupHcein
cohtextum exstare, priorem annd 621 ht uiddtur conscriptum et
•auctiorem alferum quinquennio post editum, idem4) rectissime
demdnstraait et suos utrique editioni codices adsignauit. illam
«primns publicauit Pithoeus, Legg. Visig. 1579, hanc uelut Lab-
'baeug BibL njouainte. ' 1657 I p/ 61., ad' oodicum fidem hoc
opufcculum tit Chr6nica primtim exacta edentur a Mommseno.
' — in Etymologiarum libris ea, quae ex Orosii1 tihorographia
XI 2) excerpsit Isidorus, composuerat iam Muellerih&ffius; Welt-
karie desAugustus 1856 p. 28, cetera quoque Henricus Dr&sel 6) ,
<SuiAs: elencho unum solum locum' (ef. ad 17 18 § 10) ad-
dendum repperi. cum neque Areuali neque Ottonis -editie ad

nostrum finem sufficiat6), adScripsi dis6repaAtiam Gueifefbytani

• • • •'.'''. . •».-»/ i

rl) Monodp. 51 non recte' duos codtces diuersos esse putat *Pala-
tinum et Nazarianum.» J " ' -

*)' H. Hertzberg, ChSoniken *d& L ib Forsdwngen XV p. $46 et
sub finem. in fontium -elettcbo, - , • » . (

. fy Quan> exbibet ex codice Vaticano -Vruinate n. . «392; s. XV
Schelestrate, Ant. eccl. Rom. 1602 I p. 582 sqq. et Aptf. 1,6; ex cod.
'Caesenatensi lectidnes' qnasdam in adn. memorauit.

<) H. Hertzberg, Die Historien des Isidor. — Diss. Gotting. 1874.
*) H. Dresfeel, De Isidorl Origg. ftntibus, diss. Gotting,. (ex Bivista
di jUol. repetita) 1874 pj 38. i< ' : t , , '

.'* ♦) Areualus ,quid traBitanl eit. paru»i findi«auit, qnin etjain
I»idoruin hic iUiD «ex Orosii editione tacite^interpolauitj Otto autem
optimos quosque codices mire neclexit. j i

a.64 saec. YIII (ft) et Menactnaia 4541 s Ben. 41 s. IX— X ft
i\ et Monaoapms' 6250 t±= tfrir. 60- Baec: IX ($)l); qirorum con« 8 2R
gttom agnaui 3. illum ft Ottq de He^emanu, Mon&cenBfes 3
ijrato* de Hailn 'fiuinma^cura mihi «icerpserutft, dfe' ft '^ttae-
^un. praeterea meenfca; communioani^ ..lopepfans Elei»,- ex
Fatieano EaL» 281 s^VMI— IX, quto Drafeeelius^ it6m4«4 4x
Parisinis 13027 s. IX et 13028 s. VIII (= St. Germ. 805
a 806), quos Kleinius coHtulat, unitmt alteramue ileetionem
itioli. ft tpropfer. librarii socerdiam «b barbariem . mendis
statet inprimisq&e syllabas . et uooaMla iomieit, sed jab; iater-
wlitionibus niagis uacuus est quam ceteri. '
Geographue Ratierina»,1 qui safefculo septimo uidrtfar
tiitoendos esse, Paulum Orosiiim «bi» laudat (uide ad I 2 § 15
*|«);s adhibtii; editiortttfc Pinderi ^Rirthefrv B<*rbl/I860.

Aldhelmi (mortui 709) locos benigne mibi indicauit Ge-
r&ias Thilo. •■ >• •••'■'■'•":'■•..> ■' "'•

Annales Laure&hamenses saeculi VIII initio scripti
'.Tosii I l'§ 5 et §6 excerp^unt/auctOre nominato inhunc
sodum: Paulus Orosius pr&t in libroprimo]histciriarufn ad-
wsHifi pagand?. lociim llliiii ex cbdice1 Atigieiti ' iiup&r
inuo ad Sanctum Paulum Carinthiae (n. XXV. a. 8) reperto
ilfredus Holder, qua est 'ifcgk 'ine 'obsemanlia', tfauscripsit.
s?ad Orosium I 1 §;6 illi .legerunt uel ab Abrhham ut est
}«t correcturam in' P (qlirici1 tatii-eshame^i). '*"]'' . "" ''

Eat quae in Bedae% (mqrtui 735) Chronicis maiorjbus ad
t «26 perductis ^itemque quae Historia ecclesiastica. a. 731
Saita continentur *) , ipse quoad potui conquisiui editldne
^ns Gilesii (Lbnd. 184^Wqq.). cbdicesJ requirere' et conferre
-ec rationes meae sinebant nec pro excerptorum natura ad
^stnun proppsitum pperae pretium fuerit. ad unum.locum
1 2 § 82) codicis Cantabrigiensis antiquissimi lect)on$m mecum
^mmumcauit uit r$uerendissimijs. S...S, ^^vi^ ..awfiua, Qollegio
Coiporig Christi a jbibljtetheca* ,..i, , ... .,■•./.■. ».\ .,

') De tempornm ratione oap.. 66—72..

v) Cf. C. Guil. Seheell, De eecl. «Britonum Sootorumque hist. fonti-
^ Berol. 1861 et Caiv Werner, Be&a. Wien 1»7*. - : j ' ' t

XXXII

De 'Epitomae chronicorum Seueri cognomento Sulpicii*
a. 733 soriptae fontibus disputauit Holder*Egger, Ueber die
WeUchronik des sog, S. S., Goett. 1875. codicem anieam
s. XIII Matriti nuper denmo repperit Otto Waltz *). edita est
ab Hemrieo Florez, Espaka aayrada (Madrid 1749) IV p. 430
—456 et ed. 2 (ib. 1756) p. 428—454, qua posteriore ego
U0Q6 snm.

Qaae in Pauli Historia Bomana, altera octaui saeculi parte
conscripta *) ex Orosio sumpta insunt, diligenter eonquisiui ex
Eyssenhardtii cHistoria Miscella1 (Berol. 1869), qna Paulus
una cum Landolfo Sagace eius ampliatore et continuatore
comprehenwis est, usus libello Oustaui Bauch, Ueber die Hi-
storia Bomana des P. Diac. (Ooett. 1873) ; mox axcerpta mea
ad accuratissimum Iohannis Droyseni elenchum 3) recognoui.

© codicem Bambergensem 513 (8) s. IX ex Eyssenhardtii editiono
adhibui, deinde ipsum bibliothecae liberalitate Heidelbergam

31 transmissum inspicere potui; codicis Monacensis 3516 (?l) s. X —
XI lectiones Ouilelmus Hartel a se enotatas benigne mihi
utendas dedit, quasdam recognouit Halmius. sed ex his potiora
tantum in apparatum criticum rettuli, nam Paulum Orosii
exemplari usum esse intellexi nostris codicibus optimis non
meliore, immo magis fere corrupto uel interpolato et conta-
minato4). nuperime et magna meae operae parte iam typis
exscripta Paulus optima recensione editus est ab Iohaune
Droyseno in Monumentis Oermaniae Eutropio una cum Landolfo
insertus 5); simulque seorsum recusus 6). ea editio, quae prin-
ceps dici merito debet, si antea iam prodiisset, et labore illo
de quo dixi haud iucundo magna ex parte caruissem et aliquanto
etiam parcius Pauli ab Orosii codicibus discrepantiam attulissem.

') Rhein. Museum 1878 p. 322; cf. nunc Ewald, Neues Archiv
1881 p. 323 sqq.

*) Cf. Drpysen in Eutropii ed. maiore 1879 p. XXVIII.
*) Vide Forschungen XV (1875) p. 167 sqq.

4) Quaedam cum G communia habet, uelut Oros. p. 517, 5 glos-
Bema a Valente, 523, 1 structissimas pro instrMCtissimas.

5) Auctores anfciquiss., t. II, fierol. 1879. 4°.
') Pauli historia Romana. Berol. 1879. 89.

xxxnr

a eipilatorum autem indioe p. 704 sqq. Drojseni quoque
piginas et uersus adscripsi.

Dieuil, De mensura orbis terrae (ed. Parthey, Berol. 1870)
bis citat Orosium (I § 101 et 103) *). eius libri quamuis
auio demum 825 scripti testimonia commemoranda esse duxi
propter necessitudinem, quae ei cum aliis libris geographicis
pnesertim cnm Diuisione orbis intercedit.

Lucani commenta Bernensia, quae Hermannns Vsener
Iipsiae a. 1869 ex saeculi X codd. Bernensibus 45 (Ub. I— III
286) et 370 edidit, farrago est ex diuersis auctoribus collecta,
ii qnibus sunt Orosius et (saeoulo ut uid. sexto tribuendus)
Vicca1). nouam lectionem in Orosianis quae alicuius pretii
nt non exhibent, immo hic illic nostris corruptiores sunt;
^oare eorum discrepantiam fere non adnotaui. — inter scholia
e codice Montepessulano H 113 s. IX a Genthio Berol. 1868
«dita ad Lucani I 473 adhibitus uidetur Orosius I 2 § 82:
Mewmia: insula proxima Hfiberjniae et ad II 70 compilata
sant Oroeii V 19 § 5 Marius Sulla consule — consulares uiros
interfecerunt. quae h. 1. commemorare sufficiat: plura ex
tiosmodi corporibus, quae incertae saepe antiquitatis scholia
contineut, hic afferre nullius plane usus foret.

Pag, 565 sqq. historiarnm capitula exhibui ex D ut anti-
qoissimo codioe, in quo eiusmodi summaria exstant. exceptis
enim codicis S reliquiis a ceteris (LBPR) absunt 3) non minus
<]oam capitum numeri. Orosii ea non esse tam haec quam cetera
m aliis codicibas aliter concepta manifestum est; originem eorum
ab codicis D aetate propius abesse puto quam ab Orosiana.

Orosii historias recognoscendi consilium cepi anno 1863.
xoi postquam Academia Corpus hoc soriptorum ecclesiasticorum

*) Addit: in primo Oroen tfbro et in Orosn Ubro primo.

') Cf. Genthe, Hermes VI 221.

*) Nam breaia summaria hic illic in L margini adscripta hic in
^Mwn uenire non possunt.

Y.

c

xxxun

condendum decreuisset, Friderico Bitsohelio, cuius uiri praeclari
non sine grati animi testificatione recordor, suasore factum
est, ut mihi uoluminis huic presbytero destinati editio offer-
retur. libens usus sum hac occasione, licet alterum inde
munus jnihi prouenire intellegerem hoc, ut etiam Orosii
librum apologeticum recensendum susciperera. suscepi
tamen hoc quoque munus laboremque absolui ut in terra rudi
certe non infructuosum. opusoulum primus edidit (una cum
'Hieronymi epistola aduersus Pelagium ad Ctesiphontem')
Ioannes Costerius (c) Louanii 1558 *). eius contextum inde
a Fabricio (/"), qui primus una cum Historiis exhibuit editione
Coloniensi a. 1574, omnes repetiuerunt nori correctis corraptelis
manifestis falsisque interpunctionibus , quae sententiam plane
peruerterent, aut si forte quid mutauerunt, nonnumquam
ridicule lapsi sunt uelut p. 609, 1, ubi pro ancistro (Iob 40,
20) Schottus ed. 1615 (s) eiusque pedissequi Haverkampus
(%) et Gallandius (g) Aniichristo praetulerunt. codicem post
Costerium nemo ullum inspexit; soli Benedictini egregii, qui
particulam quandam Augustini operibus subiecerunt (uide
ad p. 602), meliorem curam adhibuerunt. — codices, quos
nancisci mihi contigit quorumque lectiones in apparatu exhibui,
sunt hi:

Codex Parisinus Lat. 17349 olim S. Cornelii Compendiensis
(2), scriptu8 saeculo VIIII uel X, post Cypriani*) epistulas ali-
aque opuscula a f. 165 — 203 (quod est ultimum) hunc Orosii
libellum exhibet. correotus est ab coaeua manu (S9), a prima
fortasse non diuersa. intercedente Aoademia Heidelbergam
transmissum a. 1877 ipse contuli.

Codex Parisinus Lat. 1863 (T) scriptus saeoulo X, correctus
a manu paullo recentiore, fortasse saeculi XI (F4). contulit
Hugo Andresen a. 1875.

Codex Yaticanus Beginae 286 (olim 1501) s. X— XI (®) a
f. 42—95r continet librum apologeticum; cf. Beifferscheid

*) Bius libelli exemplar ex theBauris Monacengibos mibi suppe-
ditauit H&lmiuB.

*) Cf. Crprianus ed. Hartel III p. XXXYII.

XXXV

B. P. I p. 385. anno 1866 prinoipwm (p. 688—608 Hav.)
ego, eetera Studemundus contulimus. manus seounda atra-
mento churiore usa uidetur primae coaena esse.

Codex bibliothecae oppidi Troyes n, 1145 !), qui saeculo
ILLL potius quam XII uidetur tribuendus esse, (X) continet
inde a f . 1 Hieronymi contra Iouinianum librum, af, 69T
eiusdem dialogum cum Pelagio, denique a f. 137r Orosii librum
ipologeticum. contuli a. 1873 Heidelbergae, quo ut nna cum
*P mitteretur, Academia effecit.

Codex bibliotbecae oppidi St. Omer n. 61 9) saeculi XIV
/P), in quo Orosii Jibellus ^cipit Hieronymi dialogum contra
Pelagium. contuli ut dizi a. 1873. manus prima uel certe
coaeoa saepe quae correcta uoluit in margine scripsit litteris
tanuioribua, eaeque lectiones deinde atramento obscuriore in
ipsam contextum inlatae sunt (¥*) fortasse ab ipsa manu
prijua, erasae autem plerumque quae in margine praenotatae
fuerant.

Praeterea breuiter inspicere mihi licuit codicem A«hburn-
bameneem Librianmn n. 86 s. XII. in fine ut i* aJiis Libri-
anis m&nu saeculum XV simulanti adnotatum habetur: Est S.
ha*ms | in Vdlle. haud dubie idem cpdei est atque Gratiano-
politanus ille, quem Haenelius, Catalogi 1830 p, 169 n. 338
toeripnt, illinc deinde sublatus. oontinet 1, Pa^li Oroeii
Hktoriaiu comtra paganos, 2. eiusdem Librum apolegetioum 3),
3. Vietoris Vitenais Ristoriam persecutiojais Africanae, 4< Pauli
Diaconi Historiam Langobardoyum. — priocipium Apolpgetici
quale bic codei exhibeat, memJDrani sua loco; si quando totum
exeutiendi uenia et oecasio data erit> huic quoque operae non
deero.

Codicee 2Y&XV itemque Gosteriaau8f qui periit aut latet,
ex nno archetypo fluierunt iam in multis oorrupto et ex
Augustino (uide ad p. 660, 1) interpolato. deinceps autem

') Cf. Catalogue d& biM. des cUp. II p, 472.

*) Ct ibad, III p. 39. .

*) Vnicus est quod sciam, qui ambo Orosii opera coniuncta exhibet.

XXXVI

uarias singuli corruptelas atque lacunas *) traierunt, uariasque
etiam tam ueras*) quam falsas emendationes experti sunt.
2 ceteris saepius uerum seruauit, sed cum contextum exhibeat
haud dubie ab homine docto recensitum et subinde inter-
polatum (uelut ex Bibliorum interpretatione q. u. Vulgata), eius
lectiones non sine cautione adhibendae sunt. maxime idem cadit
in *P, quocum consentit fere c. — codicum omnium consensus
non sine grauissima causa respuendus; ubi Y<DX contra 2*P
aut 2 stant, illis per se maior fides habenda esi X ple-
rumque conspirat cum <Z> et, ubi is uarias lectiones exhibet,
fere cum ®q, hic illic tamen potius cum emendatione
a prima manu inlata. ceterum ii loci, in quibus quid
uerum sit lectionibus diuersis aocurate ponderatis discerni
nequit, fere pertinent ad res minores. — illa, quae ex Au-
gustino in hunc librum illata esse (uide ad p. 660, 1) pri-
mus Andreas Schottus intellexit, omnino resecanda sunt, nam
Orosio ipsi id furtum tribui minime potest8). recte iam ab
aliis, inprimis Yossio, allata sunt haec argumenta: 34 § 5
legitur in libris, quos ad Marcellinum scripsi, qui est Au-
gustinus; 42 § 1 libri huius quem misistis conditor i. e.
Pelagius, cuius librum Augustino fratres nonnolli miserant,
cf. Augustini ep. 169 ad Euhodium; 46 § 1 fateor dUedtioni
uestrae i. e. Iohanni episcopo, cui librum suum a. 416 misit
Augustinus: at Orosius in suo libello Beatissimos Sacerdotes
adloquitur (1 § 1; 3 § 1; 8 § 4; 48 § 6)5 46 § 4 quo pri-
usquam ueniam i. e. priusquam de iis, quae in Pelagii libro
sequantur, dicam: at de iis Augustinus, minime uero Orosius
disserit. uerum enim uero haeo si Orosius suo inseruisset
libello, sacerdotibus illis, qui libri ad Maroellinum scripti

*) Laeanarum exempla habentur uelut in -£**: 29 § 6; in Y et ex
parte in ^: 21 § 10; in Wc\ p. 666, 19; in c: 1 § 6; 8 § 3; 27 $ 4;
denique in ZY&XW (non in e) 16 § 5; 22 § 2 et in Augustinianis :
673, 17; 668, 6.

s) Quod ab glossemate 16 § 4 facile deprehendendo Wc absti-
nuerunt, correctori aiicui eos debere putauerim.

^) Quae Grubits, Emendatt. Oros. p. 29 affert, diuersae plane ra*
tionis aint

XXXVII

uetarem bene nossent, risnm cornicula mouisset omnemque
kfenaonem suam subnertisset. — sed aocedit aliud argu-
aentom a me obeeruatum, quod quaestionem plane deoidat.
ics enim omissis Orosii oratio et ratiocinatio optime inter se
eohaeret; his autem admissis disputationis ordo prorsus inter-
nmpitnr. nam mde ab 30 § 5 secundum ea quae praefatus erat:
tuam (Pelagii) primutn eeneutn discutio et tneum postea si
mddur explano, Pelagii sententiam inpugnat; deinde 32 § 1
repetitis iisdem illis uerbis suam sententiam explanare eoepit
ic primum qnidem de infirmitate (p. 660, 1) dispntat; ea
wd manife8tum est continnari iis, qnae post interpolata illa
etpita sequuntnr (p. 660, 8 infirmitatis querdla). atqni in-
sertis illis haec, qnae optime inter se eohaerent, discerpuntur
Uqie disputatio denno ad Pelagii opiniones inpngnandas
rctruditnr. iam nero hoc qnoqne satis apparere pnto, qnid
iiterpolatorem ad haec inculcanda seduxerit nam cum ille
piriter atqne editores omnes non uidisset nerba illa 32 § 1
tmm primum — explano ex 30 § 6 repetita esse ideoqne
fost exptano enuntiatum clauderet, nunc quidem Pelagii pri-
mum sententiam discutiendam esse ratus est eamque lacunam,
qmm esse credidit, ex Augustini libro suppleuit.

Commonitorium Orosii presbyteri ad S. Augustinum de
Pri3ciUianistis et de Origenis errore *), cui Augustinus libello
eoatra Priscillianistas et Origenistas ad Orosium5 inscripto
rwpondit, non recenseri potest nisi ab eo, cui.edendus erit
Augustini hic libellus, qnocnm in oodicibus coniunctum est.
itaqne ab hoc nolumine id opnsculnm excludendnm esse uisum
egt ultime editnm est a Benedictinis in Angnstini opp. VIII
607 ed. Paris., qnornm operam repetinernnt Gallandius uoL IX
174 sq. et ex hoc Migne nol. XXXI 1211 sqq.

Indices quinque, quos ipse, adintus tamen benigna et per-

*) Ita uwcriptum est in oodice Parisino 2093 s. XIIJ, cuins col-
ktiooem Maximiliano Bonnet debeo. antiquissimus eins opusculi codez
pod sciam exstat in bibliotheca Laudunensi n. 830 s. VIII— VllII, de
qao tamen nibil compertum habeo nin quae memorat Cata&ogue de$
VNiatitifitt» dee departements I p. 184. — eonsultationem appellat An-
fistmns Retnctt. II 44.

xxxvm

seueranti patris optimi opera, confeci, utilitatem editionis non
parum augere cum aiios tum eos eiperturos fore spero, qni
scriptwib*is medii aeai ad fontee auos rsaooandisoperjmi font.
eonun comnwdo ut consuleretur, indice ultimo wcabulorum
notabiliorum delectus utorior oompositus est

SuWeei koc loco quaedam, quae eorrigendasunt; piimum
m OroBii frerbis p. 9, 2 tege: triquadriun (i. e. tribus qm-
dris conskms); p. 19 numeri 16. 17. 1$ ponemli suwb pone
lin. 2. 4* 7; p. 18, 12 scribe Hiberiain, p. 86, 1 A&ennae;
48, 7 post populos dele conma; 64, 16 seribe ienuntiantibus,
72, 15 ttftil, 75, 5 dfti late, 154, 13 Maeoii, 166, S sese,
181; 3 hinc in Mandros, 189, 17 etiam militum, 191, 2
Mitylenaeus, 193, 1 fuit regis, 249, 4 dictatorem; 259, 10
post quiBgenti adde punetum, 270, 7 post putant comma;
286, 2 comma traice ante et; 348, 9 ante lin: 9in mg. adde:
21; 437, l&scribe gemini; 506, 2 deceptus. — m Auctorum
eUncho p. 104 post avctokes adde: § 8; 111, 3 pro % 7 scribe:
§ 7 et § 8; 151, 5 post exceptis adde: *amplissimis^-incre-
mentis> et; 267, 2 post Moro adde 2, 6 § 53; 257, 4 pro 24
seribe%9, 24; 357, 1 scribe avctores; 457, 9pro$9 seribe:
§ 8; 457, 4 dele: %9et scribe: sepultura? 466, 5 pro 8, 3: 8, 2
et 8. — in Expilatorum elencho 273, Jtpro 17 scrtbe 274, 1 ;
295, 1 hoc expil. traieiendum ante 19 Steiplio; 438, 1 scribe
avctores? 521, 4 sq. Me: 4 propag. eeel.; 548, lsq. tfefe:
MaroeUinus Comes ad a. 408 et; 662, 1 sq. dele 2 memor—
p. 124, 2sq. — in Apparatu criticb p. 11, 4 a fine emte
Btoadde: D*? 14, 9 ante sinum scribe E (pro B1); 16, 4 post
BD et post IPB adde: ®, item 36, 12 ante v; 33, 3 a f.
stribe BDA (pro A), 37, 6 coepta, 38, 8 quesardinia paruo
fretu, 38, 9 XX, 38, 9 mei. corsioa, 40, 5 speotat 83 ft, 46, 2
wrdanes P; 56, 10 ante *gh adde B; 80, 1 a fine adde: ad-
uentu T \\ domini nostri om. T; 214, 6 adde (cons)titisset
S, 215, 8 periur<io> S; 305, 8 adde aeger S; 305, 12 ut
dixi Qrosianum est pro inquam weZigitur dictum respkitque
ad lin. 11 Misenum; 325, 10 pro haec L. Sullae et 17 et
debentur soribe: hoc 17 et debetur; 3481, 7 ante FB? adde: Lh;
368 eoctr. scribe et] L; 396, 7 Freculfus ponendum Un. 8 post

XXXVIIII

2>; 424, 9 pro suebos PB scribe sueuos L; 480, 1 supra P
ide ?; 538, 9 scribe diis F*RS, 561, 3 ex alia; 626, 7 a fine
past oenlos septem adde: non ita. — in Indicibus p. 681
x «. Fetrus odrfe: A 27 § 4 e* 692 s. w. Florus: 1, 5, 15—
U 4 § 11; 698 pro 2130lk scribe: 21301. 2131 k, 702 col. 2
^ lin. 1 adde: Isidoruk De nat. rer. 39, 1— III 4 § 2;
728 s. u. Cremera pro § 9 scribe: § 8; 734 lin. 1 adde; III
5 § 1; 760 s. u. porta in fine adde § 49; 763 s. u. Bada-
pisns addei § 15.

Postremo restat, ut gratias maximas agam eis amicis,
mbliothecariis ceterisque omnibus, qui mihi editionem hanc
piaeparanti immensamque materiam conquirenti auxilio suo
Deaeuolentissime adfuerunt. praeter ceteros autem hic mihi no-
smandi sunt dnoniri Carolvs de Halm et Nicolavs dv Biev,
qui pro se nterqne omisso iam Orosii edendi oonsilio comparata
i se subsidia critica mihi concesserunt atque ea liberalitate,
giata mihi perpetno mente reoolenda, de hac opera promo-
md& eximie meriti sunt.

Scripsi Heidelbergae mense Iulio a. 1881.

Carolus Zangemeister.

xxxvhi

seueranti patris optimi opera, eonfeci, utilitatem editionis non
parum augere eum alios tum eos eiperturos fore spero, qni
scriptwibas medii aeai ad fonfcee auos Mtooand»>oparami «bnt.
eonun cominodo ut consuleretur, indice ultimo wcabulorum
notabitiorum deleotus uberior oompositus est.

SuWeei koc looo quaedam, quae eorrigenda mmt; primum
in Orosii aerbis p. 9, %lege: triquadrum (i. e. tribus qm-
d#is constans); p. 19 numeri 16. 17. 18 ponendi suwb pone
lin. 2. *4. 7 ; p. 18, 12 scribe Hiberiain, p. 86, 1 A&ennae;
43, 7 peti populos dele comma ; 64, 16 seribe ienuntiantibus,
72, 15 ttftil, 75, 5 dw late, 154, 13 Maecii, 166, 3 sese,
181; 3 hinc in Mandros, 189, 17 etiam militum, 191, 2
Mitylenaeus, 193, 1 fnit regis, 249, 4 dictatorem; 259, 10
post quiigenti adde punctutn, 270, 7 post putant comma;
286, 2 comma trenice ante et; 348, 9 <mte lin: &in mg. adde:
21; 437, l&scribc gemini; 506, 2 deceptus. — m Auctorum
eUncho p. 104 post avctokes adde: § 8; 111, 3 pro % 7 scribe:
§ 7 efe § 8; 151, 5 post «xoeptis adde: <amplissimis-*-incre-
mentis' et; 257, 2 post Floro adde 2, 6 § 53; 257, 4 pro 24
scrWeVQ, 24; 357, 1 soribe avctores; 457, 9pro§9 seribe:
§ 8; 457, 4 dde: § 9 et scribe: sepaltiira^ 466, 5 pro 8, 3: 8, 2
et 8. — in Expilatorum elencho 273, Vpfo 17 scrHbe 274, 1 ;
295, 1 hoc expil. traidendum ante 19 Steipio ; 438, 1 scrihe
avctokes; 521, 4 Bq. dele: 4 propag. ecd.; 548, lsq. dek:
Maroeilinus Oomes ad a. 408 et; 562, 1 sq. dele 2 memor—
p. 124, 2sq. — in Apparatu criiico p. 11, 4 a fine ante
B& adde: D*? 14, 9 ante sinum scribe B (pro B1); 16, 4 post
BD et post R*B adde: 83, item 35, 12 ante v; 33, 3 a f.
stribe BDA (pro A)} 37, 6 coepta, 38, 8 quesardinia paruo
fretu, 38, 9 XX, 38, 9 med. corsioa, 40, 5 spectat 83 ft, 46, 2
lordanes P; 56, 10 ante *gh adde B; 80, 1 a fine adde: ad-
uentu T || domini nostri om. T; 214, 6 adde (cons)titisset
S, 215, 3 periur(io) S; 305, 8 adde aeger S; 305, 12 ut
dixi Qrosianum e$t pro inquain uel igitur dictum respkitque
ad lin. 11 Misenum; 325, 10 pro baec L. Sullae et 17 et
debentur scribet hoc 17 et debetur; 349, 7 ante FR* adde: Lb;
368 extr. scribe et] L; 396, 7 Freculfus ponendum Un. 8 post

XXXVIIII

D; 424, 9 pro suebos PB scribe sueuos £; 480, 1 supra P
idc?; 538, 9 scribe diis F*RS, 561, 3 ex alia; 626, 7 a fine
Tt<rst oeulos septem tuftfe: non ita. — in Indicibus p. 681
^. *. Petrus adde: A 27 § 4 e* 692 s. w. Florus: 1, 5, 15—
"J 4 § 11 ; 698 pro 2130lk smte: 21301. 2131 k, 702 col. 2
** lin. 1 adde: Isidom De nat. rer. 39, 1— III 4 § 2;
728 s. *. Cremera pro § 9 smte: § 8; 734 lin. 1 adde; III
5 § 1; 760 8. 1*. porta in fine adde § 49; 763 s. u. Kada-
gaisos adde: § 15.

Poetramo restat, ut gratias maximas agam eis amicis,
rJriiothecariis ceterisque omnibus, qui mihi editionem hanc
zraeparanti immensamque materiam conquirenti auxilio suo
kseuolentissime adfuerunt. praeter ceteros autem hic mihi no-
■ioandi sunt duouiri Carolvs de Halm et Nicolavs dv Biev,
pi pro se uterque omisso iam Orosii edendi consilio comparata
1 9e subsidia critica mihi ooncesserunt atque ea liberalitate,
gma mihi perpetuo mente reoolenda, de hac opera promo-
ftenda eximie meriti sunt.

Scripsi Heidelbergae mense Iulio a. 1881.

Carolua Zangemelater.

PAVII OROSII

PRESBTTERI

HISTOKIARVM ADVERSVM PAGANOS
libri vn.

L = codex Laurentianus pl. 65, 1 8. VI ezeuntis.

X = eios codicis manus s. XII (u. ad p. 199, 2 et 212, 7).
D — codez Donaueschingensis n. 18 8. VIII.
B = codez Bobiensis Ambroeianus D. 23. Sup. 8. VIII.
8 — schedae Stabulenses s. VII— VIII.
P = codez Vaticanus Palatinus 829 s. VIII.
B = codez Rehdigeranus S. I 5, 30 s. IX— X.

Ez his aolis codicibue integra seripturae discrepantia adscripta
est omissis taraen inde a libro II barbarismis uulgaribus codicis I).
$ = codicum reliquorum aut singuli aut plures. *g ubi ez solius h
testimonio memorantur.

Codicam ceteras itemque editionum notas quaere in Prae-
fatione.
1, 2, 3 (P\ P*, P*) significant quae correcta sunt a m. 1, 2, 3; sicubi
m. 1 (P1) sola memorata est, contraria lectio secundae manus est,
non tertiae. a prima manu correcta esse aut ease poase intellegas
quaecumque certae alicui manui diserte attributa non inueneris.
a, b (P*y P*) significant ea quae a m. 1 correcta sunt aut esse poasunt.
tt m (B\ B*) uarias teztus et marginis lectionee significant.

] subiectum est lectioni a me receptae.
( ) uelut qua(ndam) significat has litteras uelut ndam periisse.
•» 8ignificat litteras erasas fere duas.

() uelut (0) in Orosii codicibus significat de lectione uelut codicis 0
non constare nisi ez collatoris silentio, in ezpilatorum autem co-
dicibus uelut (3), eam lectionem ezstare in iis uelut in (3), sed
alia enuntiati constructione.
-ubtinuit (492, 11) et similia significant haec in codice cum praece-
dentibus coniuncta esse.

PAVLI OROSII -&*

fflSTOEIARVM ADVERSVM PAGANOS

LIBER PBIMVS

Praeceptis tuis parui, beatissime pater Augustine; atquepKOL.
mnarn tam efficaciter quam libeater. quamquam ego in utram-
m partem parum de expiicito mouear, rectene an secus
«rim. tn enim iam isto iudicio laborasti, utrumne hoc, quod 2
jrseciperes, possem: ego autem solius oboedientiae, si tamen
am uoluntate conatuque decoraui, testimonio contentus sum.
aam et in magna magni patrisfamilias domo cum sint multaa

HAEC BfSVJNT IK HOC CODlCfi HI8TO (l rubHs) | RIABVM PAVLI HOBOSII

>u£sbit££I (l. nigris) | abversvm pa&anos (l. r.) | ubki nvmeko septem
h&b TELicrrEK (l. r.) | m. s. yiu-ix: Onnista g (t. e. ergo) misera-
Skl metiens sonat- | f. 1* pkologvs (l. r.) | praeceptis [hic uersus de-
t» patek av l. maiusculis scriptus est) P item (colore quoque

sic altemante) nisi quod ins — pkbi — adversv — ub | f. 2*
rrxYMD sbptb; iege | felicitek • proloovs; | Praeceptis B

rie

PAVXI : OROSIT • LIBKVM (l. f.) | HISTORIAKVM (l. uirid.) \ SeCUntUT

zydula; in eorum fine: haec swt in hoc codicjs pavll (sic) OKOsn

2LTOBIA» MBBT - VTI ■ |/1 18* ItfCIPIT : OROSn : LIBKI (sic) PKIMVS • (l. f .)

fraseepfcis D __
n jfOMTSTB vi vxvi PKOLOQvs occtpit (I cronica Oroaii add. m. saec.
i~ 1 Pkecbptis B

1 Precbtcts ante corr. B || beatissimi D \\ agustine BD || adque B
^uwqusm Rh 3 de om. B || explicita D 4 enim om. B \\

■%?.3.P iam (punctum a m. 1, sed fortuitum uid.) D || indicium D
' /recepems ex preciperas (uel -is) corr. B p(raeci)peres B praeci-
.3* Z? // possnm -P^ possim 2? 6 ea D \\ testimonium D

■ £2gnam • / magrni -^ II domum D || multa (u forU ex o corr.,- in
rirg. n/ B

V !

2 Pauli Orosii Historiarum

diuersi generis animalia adiumento rei familiaris commoda,
non est tamen canum cura postrema; quibus solis natura in-
>. ^situm est, uoluntarie ad id quod praeparantur 'urgueri et
per ingenitam quandam oboedientiae formulam sola disciplinati
timoris exspectatione suspendi, donec ad peragendi licentiam

4 nutu signoue mittantur. habent enim proprios appetitus, quan-
tum brutis excellentiores tantum rationabilibus propinquantes,

5hoc est discernere amare seruire. nam discernentes inter
dominos atque extraneos non eos quos insectantur oderunt sed
iis quos amant zelant, et amantes dominum ac domum noni
quasi ex natura apti corporis uigilant, sed ex conscientia

6 solliciti amoris inuigilant. unde etiam mystico sacramento in
Euangeliis, quod edant micas catelli sub mensa dominorum,
et Chananaea non erubuit dicere et Dominus non fastidiuit au-

7dire. beatus etiam Tobias, ducem angelum sequens, canemi

▲VCT0RE8 2 canum — postrema Vergil. Georg. 3,404 13 edant
— dominorum euang. Matth. 15, 27 15 Tob. 6, 1.

1 adiumentu D || familiaris rei BDv 2 po**** | strema R

3 uoluntariae 2M) || ad id quod] PRBDG1 ad id ad quod G*uel G>, fh ||
preparantur R praeparatur D || urgeri RP 4 qua(ndam) B || for-

mul(am) B \\ sola | * ^a ut uid. er.) P sola # (erasa ni fallor Itttera) R
solam D || diecipli(nati timori)s B disciplinati moris D 5 expec-

tatione PR || suspendi (d in s corr. m. 1 ut uid.) P \\ pe(ragend)i B
6 apputitus D 7 excellentioris D \\ tantum om. P* || propinquantis

D appropinquantes (ap initio uersus a m. ant. add.; es reddntegratae
m. rec.) R 8 se*uire (r ut uid. erasa) P seuire (prior e fort. ex §

radendo facta) R \\ discernentis D 9 adque PXB \\ extrarios P1 ||

**|quo8 (eras. in) P quis (i in o corr. m. 1) D 10 hi m 1 in ras.;

fuit is P1 hiis B his RlD prohie P2 *hos R2 (supra erasum p esse
potest) || amantis D amantes (a alt. in ras. m. 2) R 11 ex natura

(x in ras.) P 12 so^liciti P solliciti (c in ras. m. 1) D \\ misticu

D || sacramenta P* sacramentu D 13 inuangelus P* || qd#edant

(3 ex u corr., deinceps d eras.; a ex ic corr.) P || mesa P* || dominornm
suorum R*B (suorum interpol. est ex 8. S. interpr. Vulgata) 14 ca-

nanea PR channanea B chananea D || (non eru)buit B non erupuit
D || dominus] dns**** (fia in ras., deinde 4 uel 5 litt. erasae) R
15 tubias D || agelum B*

aduersum paganos I prol. 3

toffiitam habere nori spreuit. igitur generali amori tuo spe- 8
rali amore conexus uoluntati tuae uolens parui. nam cum
sbieetio mea praecepto paternitatis tuae factum 'debeat totum-p. 3
;ne tuum sit, quod ex te ad te redit, opus meum, hoc solo
aeo cumulatius reddidi, quod libens feci.
Praeceperas mihi, uti aduersus uaniloquam prauitatem eorum, 9
m alieni a ciuitate Dei ex locorum agrestium conpitis et
sagis pagani uocantur siue gentiles quia terrena sapiunt, qui
sm futnra non quaerant, praeterita autem aut obliuiscantur
■nt nesciant, praesentia tamen tempora ueluti malis extra
*litum infestatissima Job hoc solum quod creditur Christus etP. 4
eriitur Deus, idola autem minus coluntur, infamaut: — prae-10
e?peras ergo, ut ex omnibus qui haberi ad praesens possunt
instoriarum atque annalium fastis, quaecumque aut bellis
.aam aut corrupta morbis aut fame tristia aut terrarum
ntftibus terribilia aut inundationibus aquarum insolita aut
mptionibus ignium metuenda aut ictibus fulminum plagisque
grandinum saeua uel etiam parricidiis flagitiisque misera per

exptlatobes 7 ex locorum — gentiles cf. Isidor. Orig. 8, 10, 1

1 babire D || spraenit B "praeuit m. 1 D \\ generali amore D ||
^edali amore conexus] et speciali conexus *$h 2 parue (e w i corr.
=J- m.) B 3 factum] pactum & 4 tuum om. B 5 eo JR

neo om. BD || comulatius P et ante corr. ut uid. B || quo* B || Post
kti ;fici D) nigris rubrisque litteris: explicit prologvs incip (inctpit

& PATLI HOROSI PRB (HOROSH PRBTI B) HISTORIAR. (HISTORIARV B) AD-

tsssvm (-sv B) paganos lib. primvs PB 6 Praeceperas — 8 vocant2

•3. maiusculis B || praeciperas D || uti] ut scriberem ex g („Lugdd. 1.
i 4, Pertz.j VlLu) h perperam || (a)duersus B \\ uaniloqua D
< s(Heni a) B \\ (ex lo)corum B || conp(itis et pagi)s B \\ conpetis (e
«x i corr. JP) I*RX competis B2D 8 ter(rena sa)piunt B

& \:nut D (I obliuiscuntur B 10 nesciunt B || tamen] tantum *gv ||

vnpora (m in ras.) P II uelud B 11 infes**tissima B imfesta-

ftsma B infestissima fh 12 atem P || colantur PB || imfamant

B 13 qui*(a eras.) P 14 adque P*B || an**nalium (fuit ani-

ikium) JB 1& tristi**a B tristicia D 17 plaque P*

lignadin(um sa>eua B grandinem (v s. e *. m. 1) seu D || flagitiis

pnddiisq™ B '<1™1 ***• R II ******* B

1»

4 Pauli Orosii Historiarum

transacta retro saecula repperissem, ordinato breuiter uoluminis

lltextu explicarem. maxime cum reuerentiam tuam perficiendo

aduersum hos ipsos paganos undecimo libro insistentem —

quorum iam decem orientes radii mox ut de specula ecclesia-

12 sticae claritatis elati sunt toto orbe fulserunt — leui opusculo

occupari non oporteret et sanctus filius tuus, Iulianus Cartba-

giniensis, seruus Dei, satisfieri super hac re petitioni suae

I3eadem fiducia qua poposcit exigeret: dedi operam et me ipsum

in primis confusione pressi. cui plerumque reputanti super

p. smodum exaestuauisse praesentium clades temporum uide'bantur. i

I4nanctus sum enim praeteritos dies non solum aeque ut hos

graues, uerum etiam tanto atrocius miseros quanto longius a

remedio uerae religionis alienos: ut merito hac scrutatione

claruerit regnasse mortem auidam sanguinis, dum ignoratur

religio quae prohiberet a sanguine; ista inlucescente , illam i

1 secula B* || reperissem P reperisse B* repperisse B"1
3 adversus B || insisjbentem] B%B existent*e (una littera erasa et e
fin. ex parte in ras.; corr. 1 m.) P existentein BlD 4 iam (i in

ras.) P || decim B || orientis D || radii* (s eras.) P || ut (t m ras.

e

m. 2) B || *eclesiastic® (a eras.; c m. ut uid. 1) P ecclesiastice, (1 in
ras. m. 2) B aeclesiasticae B ecclisiastici D 5 sont om. B

6 occupare D || (et sanctus) B || karthaginiensis P karthaginmsis (e
2) B chartaginiensis B cartaginiensis D 7 sera(us dei satis)fieri

B || pe*titioni (p post pe eras.) P petitiones (e aUera in i corr. m. 2)
B petitionis B pitioni (coniunctum cum re) D 8 eade(m fid)ucia

B || popiscit D poposci* P* (sic) 9 imprimis JR* || confussione

B || pr*es8i B praesi B || supra v 10 modo D \\ exe.stuabrsse

(corr. 1 uel 2 m.) P exaestuabisse (b in u corr. 2) B || uidebantur (n
eras.) P 11 na*ctus (eras. n) PB || enim sum h \\ enim] autem B \\

praeteritus D || deque (d eras.) P eque Bl || hoc (corr. 1 aut 2 m.) P
12 grauis JR1 || misseros B 13 uere D \\ relegioms P» || scratatione

D 14 regnassse (a altera eras.) P || aaidam (ui m. 1 aut 2) P

pauidam B* \\ ignorator D 15 relegio P || q: D || prohiberit D |[

istft a. ras. B || inlucescente] B inluc,scente (m. 1) D conlucescente P
conlucescente* (e prima ex i corr.; eras. m) B || illa D

aduersum paganos I prol. ; 1. 5

ea&stapuisse ; illam concludi, cum ista iam praeualet; illam
peaitus nullam futuram, cum haeo sola regnabit: exceptisl5
sidelieet semotisque illis diebus nouissimis sub fine saeculi
ct sub apparitione Antichristi uel etiam sub conolusione iudicii,
qaibus fatnras angustias, quales ante non fuerint, dominus
Christus per scripturas sanctas sua etiam contestatione prae-
diiit, cnm secnndum ipsum quidem qui et nunc et semper est 16
aodum nerum apertiore ao grauiore discrimine, per intolera-
bfles tribnlationes temporum illorum sanctos probatio, impios
jperditio consequetur. Jet quoniam omnes propemodum tamPj
ipud Graecos quam apud Latinos studiosi ad scribendum uiri,
qw res gestas regum populorumque ob diuturnam Aiemoriam
nerbis propagauerunt, initium scribendi a Nino Beli filio, rege
Assyriorum, feoere — qui cum opinione caeca mundi originem 2
uCTeituramque hominum sine initio oredi uelint, coepisse tamen
ab hoc regna bellaque definiunt, quasi uero eatenus humanum S
fenus ritu pecuduin uixerit et tunc primum ueluti ad nouam

ATcroRss 6 script. sanctas] euang. Matth. 24, Marc. 13
1 § 1.2 cf. TertuUianus de paUio 2

1 constupu^se P constipuisse BlB (u supra i priorem erasa tn B\\
3k 2> || praeuale"t (re 2) lllam B praeualit illam D 2 p(eni)tus B
paenitus PB1 || futura D || regnauit B 3 uidellicet D 4 apa-

nuone P» H antechristi BD 5 qualis D || fuerunt B 6 scrib-

tuaw PB || sancta" (corr. m. 1 aut 2) P \\ sua* (m ut uid. er.) D
7 eum secundum (non post cum 8. 8. 1 aut 2 m.) P || secumdum B ||
5«dde" (m m. 1 aut 2) P \\ qui etj qui D || est om, B 8 modum]

Bumos D || uerom D || ac] et B* || intollerabiles (1 prima erasa) B
istoler&bilis D 9 tribulationis D || sanctus D || impius D

10 per(ditio co)nsequatur JB || consequetur (quetur paene euanuerunt)
P consequitur D || prope(modum t)am B propembdo tam D 11 apud
gaecos quam om. D || grecos quam apud in marg. add. m. 1 B \\ gre-
en B || latinus D || »tu(diosi a)d B 12 regestas D* || diuturna D
iS propagarunt B 14 a8"yriorum (corr. m. 1 aut 2) P asyriorum

B asfiriorum D || facere Bx fecire D \\ ceca B 15 creaturamque

(fut cneat ante ras.) P || initiu D || uelint coefeisse] uel | incoepisse D ||
wlint B ante ras., B 16 hac £" || diffiniunt B \\ eatinus BD

l' pdcodum BD \\ uixerit (i excorr.) P || et nunc Bl et tunc om. B

6 Pauli Orosii Historiarum

4 prouidentiam concussum suscitatumque uigilarit — : ego initium
miseriae hominum ab initio peccati hominis ducere institui,

*5paucis 'dumtaxat isdemque breuiter delibatis. Sunt autem ab
Adam primo homine usque ad Ninum cmagnum> ut dicunt
regem, quando natus est Abraham, anni Siclxxxiiii, s
qui ab omnibus historiographis uel omissi uel ignorati sunt.

6 a Nino autem uel Abraham usque ad Caesarem Augustum id
est usque ad natiuitatem Christi, quae fuit anno imperii Cae-
saris quadragesimo secundo, cum facta pace cum Parthis Iani
portae clausae sunt et bella toto orbe cessarunt, colliguntur io
anni fixv in quibus se inter actores scriptoresque omnium

7otia negotiaque triuerunt. quapropter res ipsa exigit ex his
libris quam breuissime uel pauca contingere, qui originem

avctores 4 roagnum cf. Iustin. 1, 1 § 7 5 Hier. chron.

Eus. II p. 8. 149. 199 (cf. I p. 90) ed. Schoene 7 a Nino — 11

iixv Hier. a. Abr. 2016, cf. Oros. 6, 21. 22; 7, 2 11 actores
scriptoresque Sallust. Cat. 3, 2

expilatorb8 3 Sunt autem ab Adam — 6 quattuor, 7 a Nino au-
tem — 9 secundo , 10 colliguntur — 11 quindecim laudant Annales Lau-
reshamenses saec. viu in. (Monumenta Oerm. Scriptores I 20)

ta

1 prudentiam B prudentiia D \\ suscitumque (emend. m. 2) B ||
uigilaret RD, euigilauerit VaUic. R 33 (a. 1464) euigilarit v; h. I: expl
pfatio 8eqvewtis oPERis G 2 misseriae B || peccati (s. 8. primi,

m. 1 ?) B peccantis v \\ docere B 3 isdemque] PB hiisdemque

B1 isdemquibus B™ hisdemque D 4 primum bominem D 5 abra-
haam B || nii •CLXXxvnn- et in mg. litt. rubris tria mit centti octoginta
quatt m. coaeua B tria milia centum octuaginta quattuor D 6 oni-
bus P* |) historio grafis P istoriografis R hjstoriographis B |) omisi
B || sunt in fine uersus, fort. a m. recentiore B 7 a nino] Anno

D || abrahaam B *babraham (corr. m. 1 aut 2) P ab abraham R ||
agustum D 9 quadragensimo (d add. marg.) B quadragi*simo (er.
8) D || parthis P (m. saec. x-xi in marg. not.: in vi libro) 10 su(nt

et) B 11 (anni) B || in mg. duo mit (litt. rubr:) decus quinquies

(nigris) m. coaeua R (i)i-xu B duo milia quindecim D || inter se
B || auctores B*B || scribtoresque PBl scribto(resque) B 12 nego-
tiaq: treueruut D || exegit D || hiis B 13 breuissimae D || ad-

tingere h || qui] eorum qui R2 || origine D

aduersum paganos II. 7

mundi loquemtes praeteritorum fidem adnuntiatione futurorum
et post subsjequa probatione fecerunt: non quo auctoritatem 8
eorum euiqukm uideamur ingerere, sed quo operae pretium sit
de opinione uul]gata quae nobis cum omnibus communis est P. s

joommonere. primum quia si diuina prouidentia, quae sicnt 9
bona ita et iusta est, agitur mundus et homo, hominem autem,
qui conuertibilitate naturae et libertate licentiae et infirmus
et contumax est, sicut pie gubernari egenum opis oportet ita
iuste corripi mmoderatum libertatis necesse est, iure ab initio 10

uhominis per bona malaque aiternantia, .exerceri hunc mundum
sentit qnisquis per se atque in se humanum genus uidet;
deinde cum ab ipso primo homine peccatum punitionemque 11
peccati coepisse doceamur; porro autem cum etiam isti de
mediis temporibus inchoantes, quamuis superiorum nusquam

umeminerint, nihil nisi bella cladesque descripserint — quael2
bella quid aliud dicenda sunt, nisi uergentia in alterutrum
mala; mala autem huiusmodi quae tunc 'erant, sicut et nuncp. 9
sunt in quantum sunt, sine dubio aut manifesta peccata sunt

1 loquentis D linquentes B* linquentes B || annuntiatione PB
2 sequa B1 || fecirunt D || quod B* || auctoritatem (u e li ut uid. ras.
eorr.; c s. s. a m. 1 aut 2) P auctoritate BD 3 uidiamur D \\

Bed (d m. 2 vn ras.) P || quod (d 2 in ras.; ex t?) B \\ opere P (ubi
fuerat opere), BBD || praetium B ante ras., B praecium D || ante De
wterpuncHo ut uid. erasa B 4 q; D 5 Commouere (sic) pri-

mum D || quia si] quasi pa B || «prouidentia B 6 bona om. B, ad

boua in marg. 1 pia m. ant. B || ita] pia ita JB ita pia h || autem <m.
B 7 licentiae (& m. 2 in ras.) P licenciae D \\ imfirmus B

8 gubernare D || aeginum B || opis] copiie P **opi*8 (ex chopiis*?) B ||
ita] ita et B* 9 corripe D || imm. B* inmoderatQ (q m. 2 in ras.)

P moderatum B || ab initium D 10 bon*a P || alternantia D ||

cur(ceri> P exercire D 11 per <se) P || adque PlB 13 docea-
nras BtB™ || (etiam) B || iste D || dimediis Bl 14 inchoante(s

qn&m)uis B \\ superiorem D 15 mimenerunt D \\ (nihil) B \\ di-

Krihenq- (sic) P1* descrihserint P*B discripserunt D || que (-$ 2) Pl
17 autem (au m. 2 in ras.) P || hnius mumdi in huius modi corr. P ||
quae***tunc (e et t in ras. m. 2) P || et om. D |) nuc P* 18 quan-

tnm sunt] quantum D \\ duhium D || manefesta D

g Pauli Oro8ii Histofiarum

lSaut occultae punitiones peccatorum — : quid impedimenti est
nos eius rei caput pandere, cuius illi corpus ex|)resserint, et
priora illa saecula, quae multo numerosiora moifctramus, uel
tenuissimo testari relatu similes miserias pertulisse?

14 Dicturus igitur ab orbe condito usque ad Vrbdm conditam, &
dehinc usque ad Caesaris principatum natiuitatetnque Ghristi
ex quo sub potestate Yrbis orbis mansit imperium, uel etiam
usque ad dies nostros, in quantum ad cogniiionem uocare

16suffecero, conflictationes generis humani et ueluti per diuersas
partes ardentem malis mundum face cupiditatis incensum eio

16specula ostentaturus necessarium reor, ut primum ipsum ter-
rarum orbem quem inhabitat humanum genus, sicut est a
maioribus trifariam distributus deinde regionibus prouinciisque

17 determinatus, expediam; quo facilius, cum locales bellorum
morborumque clades ostentabuntur, studiosi quique nonsolumis
rerum ac temporum sed etiam locorum scientiam consequantur.

§ 14 cf. Oros. 1, 21 § 20

n

1 punitionis D || inpedimeti P inpedimenti B1 impidimenti D
impedimento B1 ' 2 nas D || capnt (t ex d corr. 2) B capnd B \\
ezpraeserint B 3 mnlto (o ex a corr. 2) B || nnmorosiora D || mons •
trams P1 monstranis P7 monstramus Bl monstranimns B7B mon-
strabimns Dv 4 tenuta simo P tinuissimo B \\ relatu (r m. 2) P ||

similis P || misserias B \\ Post pertulisse titulus rubris litteris exara-

tUS hlC ORHESTAE HTCF UOLUMEN PRIUM DE TRIUM PA.BTIUM TERRAE tN-

nicio 8eqwtur in B Nouo uersu pergit P {cuius vnjnarg. m. fort. 1 :
-usque huc prologus), in marg. Incipit lib primus B2 5 orbe] urbe D ||

•condito] condita D || urbe D 6 principatum (n m. 2) P || natiui-

tateq; D 7 orbis] urbis D || permansit v 8 uocare] PlBlD

8. 8. I uacare m. 3 P nacare BxBv 9 sufficero P, JB ante corr.,

BD || conflictationis D \\ et 8. 8. P 10 mali8 (e m. 2) P malis

om. B || m(und)um B || e om. B 11 (ostent)aturus B || primo B
12 orbem] urbem D 13 trifaria D trifarie PbR (<m ae ?), B \\

distributus] gvy distributum PBBD 14 determinatus] gv deter-

minatum PBD 4eterminatum B 16 tempo*rum (o eras.) P \\ se*d

P || scientia D

aduersum paganos I 1.2. 9

'Maiores nostri orbem totius terrae, ooeani limbo circumsaep- *• 10
tum, triquetrum statuere eiusque tres partes Asiam Evropam
et Africam uocauerunt, quamuis aliqui duas hoc est Asiam
ac deinde Africam in Europam accipiendam putarint
s Asia tribus partibus oceano ciroumcincta per totam trans-2
nersi plagam orientis extenditur. haec occasum uersus a dextra 8
sui sub axe septentrionis incipientem contingit Europam, a

avctorxs cf. de hac chorographia MueUenhoff, WeUkatte des
Augustus, Kiel 1856 p. 13 sqq.; Partsch, die DarsteUung Europa's in
bm geogr. Werhe des Agrippa, Breslau 1875, p. 10— 17

kxpilatohes Totum fere capitulum (§ 1 — 106) repetiuit KDe-
scriptio orbis tripertiti' ed. in 1. Oronouii Mela a. 1696 p. 50—67,
mm usus sum codice Vindob. Lat. 181 ($) 1 — 4 Maiores— putarint]
pro his habet Descriptionis auctor ea quae secuntur: Hanc qnadriper-
titam totius terrae continentiam hii qni dimensi sunt longe citroque
maiores nostri tripertitam repntari definiernnt innestigantes uninersnm
orbem oceani maris lymbo circundatnm easque tres partes Asiam Europam
et Africam reputarnnt. Qnamnis non defnemnt qni dnas partes , sicnt
diiimus, perhiberent Asiam et Europam; Africam nero in Enropa adicien-
dam definierant, qnia et spatio latitndinis qget et caeli male subiacet
clymati, laborans aSribns suis, nenenis fncisqne repleta inmanium et in-
eognitarum hnmano generi innumerabilium bestiarum. Sed ad propositnm
remeantes, absque nlloram praeiudicio qni hoc omne totum dnas partes
esse noluerunt tripertitam dinisionem dicere incipiam fB 1 Maiores

—3 uocauerunt compilauit additis ut refert OrosiuB Iordanis Oet. 1
7 a sinistra — p. 10, 2 habet uidetur adhibuisse Isidorus Orig. 14, 3, 1

1 nuUa rubrica *in PBBD maiore littera incipiunt PB \\ maioris
D || urbem D \\ totus P* tutius D \\ oceano B1 || circumsej>tum A
orcamseptnm (tum B) BBD circumseptem P 2 triquetrnm] A

tri que drum P1 triqnatrnm $* triqnadrum P2B&D$H tridrnm B* ||
*tatu«ere (eras. a) P statuernnt # || Asiam] quae huiusmodi characteri-
ta expressi in hoc cap. (exceptis §§ 15—50 ubi ipse suppleui) omnia
titteris maiusculis rubris scripta sunt m P \\ eurnpam D 3 affricam
B africa D 4 affricam B || in enropa adiciendam 8 || europa B*

eonipa D || accipienda D || putanerint B 5 oceano om. ® || cir**-

comcincta (fuitne cim- ?) D || transuersi] tyrani $ 6 plagam corr.

« plagam P \\ uerba a deitra— p. 10, 1 antem om. © || ad D || dextera
BD 7 axe (e in ras.) B || septentrionis] D, B* (en ex 5p corr. ?

£) septentrionis (prior n euanida sed certa uisa est Mauio) P septem-
tonis B || contigit (-tin- 3) P1 || eurupfc (~ m. 2) D

10 Pauli Orosii Historiarum

usinistra autem Africam !dimittit, sub Aegypto uero et Syria
mare nostrum quod Magnum generaliter dicimus habet.

4 Evropa incipit ut dixi sub plaga septentrionis, a flumine
Tanai, qua Biphaei montes Sarraatico auersi oceano Tanaim

5fluuium fundunt, qui praeteriens aras ac terminos Alexandri *
Magni in Bhobascorum finibus sitos Maeotidas auget paludes,
quarum inmensa exundatio iuxta Theodosiam urbem Euxinum

6Pontum late ingreditur. iode iuxta Constantinopolim longae
mittuntur angustiae, donec eas mare hoc quod dicimus Nostrum

7 accipiat. Europae in Hispania occidentalis oceanus termino est, io
maxime ubi apud Gades insulas Herculis columnae uisuntur et
Tyrrheni maris faucibus oceani aestus inmittitur.

avctores § 4 sq. cf. MueUenhoff p. 15, Partsch p. 17 § 5 aras . .
Alex. cf. Oros. 7, 2

expilatores 3 Europa — 6 paludes uidetur adJiibuisse Isidorus
Orig. 14, 3, 1 10 Europae — 12 inmittitur adhibuit Isidorus Orig.

14, 4, 2 11 Herc — 12 inmitfcitur compUauit Isidorus Orig. 14, 6, 7

1 sinestra B || affricam R ante ras.} B || demittit BD \\ egypto P ||
uero om. 8$ || syriam| (m eras.) P sina 8$ 2 |mare (m m. 2) P\\

noetro D \\ habet om. 8 3 Europae incipit initium ® || eurupa D \\

incepit D \\ ut dixi om. D%$ || d(iii su)b B || plaga* (er. s ut uid.) D ||
septemtrionis (-e- P) PBlB septemtrionali ® || fluuio 3* 4 tana(i

qua ri)ffei B || rifei PB riphei (t m. 2) D riphei $ || montis ardua
saromatico aduersu f& \\ ta(nai)m B .tanain © 5 infundunt B

6 magni macedonis 8 || rhobascorum] PR*D (h. expunooU Dl) rhobo-
schorum (-corum B) BXB robascorum 23; roxolanorum v \\ sitos]
PlD situs P*B'BfB sitas Bh male probatum a Grubiteio p. 12 \\
meotidas PRBDQ 7 inmensa] PRlBD% imm- R* \\ exunducio

(-utio m. 2) D inundatio $ || theosiam P* theodisiam D \\ euzenum B

etsinum © 8 pontus $ || ingeditur P \\ inde] om. B, hinc 8 ||

conBtant inupolim in constanti*nopolim corr, m. 2 P || longe PDS&
**** | longe (e in ej R inde longe B 9 mittuntur] P*RlD (puncto

intra n posito, m. 1? R) mittutur P1 emittuntur B7B mtttunt 8 ||
doneceas in donec eas corr. m. 2 P 10 eurupae (a in ras. m. ut

uid. 2) D cui europae © || oceanos P* || termino] PRXBA% terminos
D terminus R\fh 11 maxime — uisuntur] aput gades insulam

ubi herculis uisuntur columnae 8 || maxinie, ante ras. R Maximae
D || hercule«s (i ut uid. er.) D || columne. ante ras. R columpnae

U h ai

B columnea (corr. m. 2) D 12 tyrrae (corr. m. 2) P tyrrheni

ante ras. R tyrreni D1 terreni D* || oceania estus (-ia es- corr. m. 2;
cetera id genus deinceps non adnotabo) D || ocseani P oceani ante ras. R \\
immittitur R1

aduersum paganos I 2. 11

' Africae principium est a finibus Aegypti urbisque Ale- 8
xandriae ubi Parethonio ciuitas sita Jest; super mare hoop. 1*
Magnum, quod omnes plagas terrasque medias interluit. unde 9
per loca quae accolae Catabathmon uocant haud procul a
scastris Alexandri Magni et super lacum Chalearzum, deinde
iuita superiorum fines Auasitarum missa in transuersum per
Aethiopica deserta meridianum contingit oceanum. terminilO
Africae ad occidentem idem sunt qui et Europae, id est fauces
Gaditani freti. ultimus autem finis eius est mons Athlans etll
ainsulae quas Fortunatas uocant.

Et quia breuiter generales tripertiti orbis diuisiones dedi, 12»

expilatores 1 Africae — Aegypti compilauit Isidorus Orig. 14,
5, 3 6 missa — 7 oceanum adhibuit Isidorus Orig. 14, 5,3 9 ultimus
-Athlans adhibuit Isidorus Orig. 14, 5, 3 11 et quia— p. 12, 2 curabo]
Bretiter trium inter se partium diuisiones dizimus. Sed ne quid ad
plenissimam instructionem desit, ipsarum quoque partium regiones situs
et prouinciaram terminos demonstrabo, ut absque fastidio uniuersa lector
a&nuscat (sic), uel numerum gentium commanentium. Incipit situs Asiae
prouinciae cum limitibus et populis suis $

1 aflricae B || aegypti • urbis (i et u m. 2 in ras.) quae (a eras.) P ||
oibisque] urbis 35 2 parethonio] BlDA paretjhonio Pl pare* jthonio (sic

saepe) P* ♦parethonio' (ante p eras. f itemque ante s. scriptam h) 22*
parethonium B partheno $; fort. paraetonion scripsit; paraetonium v ||
hocmare BDSB 3 -que] ex quae corr. P || Inde JS»; unde et in marg.

u, Uttera cui corrigendae adficripta sit non indicata B 4 per] et per

D || qaae] q: D || acole Bl, om. fB || catabathmon] BlBD$ (catabath
ooo R1) cathabathmon PB* \\ haut PB*BD iam » || a castris (a c m.
2 in ras.) P 5 alezandri (exandri in ras.) P || et] ei $ || chale-

anwn] PBBD chalearsum A galearum $ caleartium h (Ktiaozog

ftoi. 4, 5, 20) 6 superiorum (um in es m. 1) © || finis (corr. m*

2) D || abasitarum B* auasitor (sic) B || missam (s altera e corr.) B \\
fraiMuersum (transu in ras.) P 7 »3 thfpica P aethyopica Bm

aethiopia $ |) oc*eanum (er. a) 12 || terminus africae ipse est qui et
oropae $ 8 affricae B || idem] PBBD 9 freti om. 8 ad freti

tixripsit ti ciarius ut uidetur has litteras indicaturus B* f| mons
(l;erasOy ns ex corr. m. 2) P \\ athlans] P,B (sed n eras.), B% athana
& atlans A 10 insulas PBl || quas (a ex o corr. m. 2) B ||

fotunatas BD*% furtunatus Dl 11 et quia— p. 12, 2 curabo] de 8

«k supra || generalis breuiter (transposuit m. 2) D || diuisionis Dl

12 Pauli Orosii Historiarum

ipsarum quoque partium regiones, sicut pollicitus sum, signi-

ficare curabo.
13 Asia ad mediam frontem orientis habet in oceano Eoo ostia
p. lsfluminis Gangis, a sinistra promunturium Caligar^damana, cui

subiacet ad Eurum insula Taprobane, ex qua oceanus Indicus s
l4uocari incipit; a dextra habet Imaui montis — ubi Caucasus

deficit — promunturium Samarae, cui ad aquilonem subiacent

ostia fluminis Ottorogorrae, ex quo oceanus Sericus appellatur.
15 In his finibus India est, quae habet ab occidente flumen

Indum, quod Bubro mari accipitur, a septentrione montemio

expilatores 9 India — p. 13, 3 plurimis adhibuit Isidorus Orig.
14, 3, 5 10 Indum — accipitur] 'Indus, qui, ut dicit Paulus Orosius,
in mare Rubrum ingreditur' Anon. Bauennas p. 50, 16 Parthey

1 quoqu» (a eras.) P || parcium D1 \\ regionis D1 || pullicitus D
3 a media fronte 8 || **ad (a in ras.; fuit fort. magna A) B \\ fronte
morientis Bl (-5 *or- B*) || orientis habet] in oriente h*bet (a supra
ras. 1; 8. 8. respiciendo ad occidentem 2) 8 || **eoo B eo Dx || bo-
stia JB8 4 ganges PBl gangis B* gantis B \\ a sinistro PB

a sinestra B || promunturium] A promuntorium PD promuntorium
(u pribr m o corr. sed mox radendo restituta; item §14; ct m. 2) B
promontorium 2*8 || caligardamana] PBBmDl caligardamina BK cali-
gardinatl D% caligardft 8 5 subiacit D \\ qua] quo 8 || indus

oceanus B 6 uocitari 8 || incepit D || doxtram D \\ imaui] PBlB
timaui B*D (Timaui fluuii fort. tnemores ex VergiUo) timani 8, Imai
v; cf. Lassen, ind. AU. 1, 17 \\ montis] PBB*D, montes Bmv, mon-
tis iugum 8 7 difficit B defecit D \\ promunturium] PBl pro-

muncturium (u prior ut supra u. 4) R* promontorium BA promen-
turium (o pro e 2) D ad promontofium 8 || samare Pl samar*ae (i
eras.) B samara PIBD8 samaram v || cui ad aq. subi.] quod aquiloni
subiacet ad 8 \\ cui aua|quilone" (corr. m. 2, fort. ~ quoque m. 2) D\\
aquilonem] i add. m. 2 in P 8 hostia B || ottorogorrae] P1 (-»),

JB* (e.), P* ottorogurrae B*Dl ottorogors» P2 ottorogorse, (uel oct-)
Bl octorogorrae D* octocordis 8; cf. Lassen, ind. Alt. 1, 511. 846,
Mullenhoff, Weltharte p. 15, Bohde, Griech. Boman p. 218 || sjricus
BD || appellantur Dl 9 hiis B || india] prouincia india 8 || quae]

que D || ab occidente] ab oriente 8 10 robrum D || mari# (er. a)

B || excipitur v || septemtrione (m in n radendo corr., itemque § 18
et 20 PB) PR8 || monte D

aduersum paganos I 2. 13

Caucasum; reliqua ut dixi Eoo et In]dico oceano terminatur. P. u
haec habet gentes xliiii, absque insula Taprobane, quae habet
decem ciuitates, et absque reliquis insulis habitabilibus plurimis. 16
A flumine Indo, quod est ab oriente; usque ad flumen

jTigrim, quod est ad occasum, regiones sunt istae: ArachosiaU
Paethia Assyria Persida et Media, situ terrarum montu-
oso et aspero. hae a septentrione habent montem Caucasnm,
a meridie mare Rubrum et sinum Persicum, in medio autem 18
sui flumina praecipua i/ydaspem et Arbim. in his sunt gentes

i&mii. sed generaliter Parthia dicitur, quamuis Scripturae 19
Sanctae nniuersam saepe Mediam uocent.

atctobgs 9 Arbim cf. Partsch p. 16 10 Scripturae S.] Ierem.
51, 28; 1 Mac. 6, 56; 14, 1. 2

expilatores 2 insula — 3 ciuitates] cinsula quae dicitur Taprobane
aalde splendidissima, ia qua decem ciuitates fuisse nominatissimas legi, ut
testatur mihi Paulus Horosius sapientissimus Orientis perscrutator> Anon.
Rauennas p. 420, 8 — 12 Parthey 3 decem ciuitates] cf. Iordanis 1

i A flumine — 10 dicitur adhibuit Isidorus Orig. 14, 3, 8

1 causasum R* || reliqua pars (pars add. m. 2 in marg.) R reliqua
eius B || terminatur (eras. n supra a) R terminantur (-atur m. 2;
deinde in fine pag. duo uersus uacui relicti sunt, nisi quod secundH
pincipio gent. .[es ?] erasum est) D terminantur $ 2 quadragenta

quatuor D numero xliiii # || insola D || tapro ba • neque habet D \\
quae habefc— 3 plurimis] quae habet [omissis decem ciuitates et absque]
reliquis ciuitatibus quae in aliis habitabilibus insuUs illic sunt ©
3 decim B || insolis D || qua plurimis R* 4 quod] qui $ || usque.

P* 5 tygrin B tygrim et caucasum $ || quod est ad occasum om.
$ || ab occasu BD || regionis D || istae om. # || aracosia PD tara-
ftsia 8 aracasia £ aracusia Wl 6 parthya Bm om. $ || asiria D

asyria B syria © || media et persida 3 II persida] PRB% (item Dimen-
*ura*to prownc. 2 et Excerpta Barbari p. 187, 3 Schoene) perseda D
persis v (persis Orosius, ubi ex alio fonte, 3,2 §11) || montuoso] PRB%
muntusu D 7 hae* R haec 33 || septemtrione PlRl (sic m ubique

$) $ || habet S& 8 meridie (e fin. ex sq ut uid corr. m. 3) P meri-

diae D (| uerba et sinum usque ad § 20 mesopotamia est in ras. m.
1 \fort. potius m. 2 mav] P 9 sui] sui habet # || praecipua] princi-

paUa $ || ydaspem PRBD idaspem (-en £) 83 || arbem D3 caruim.
8 II riiis B || sunt] inbabitant # 10 trigenta duae D xxx-rn-

mtt ras. R || parthya B || dicetur D || quantumuis v || scr. 8. un.] uni-
uenae scripturae ^ || scribturae B 11 sepe B || moediam D || uocant ©

14 Panli Orosii Historiarum

20 A flumine Tigri usque ad flumen Euphraien Mesopotamia
est, incipiens a septentrione inter montem Taurum et Caucasum.

21 cui ad meridiem succedit Babylonia, deinde Chaldaea, nouissime
Arabia Eudaemon, quae inter sinum Persicum et Arabicum

22angusto terrae tractu orientem uersus extenditur. in his sunt s
p. i5gen]tes xxviii.

23 A flumine Euphrate, quod est ab oriente, usque ad mare
Nostrum, quod est ab occasu, deinde a septentrione id est a
ciuitate Dagusa, quae in confinio Cappadociae et Armeniae
sita est haud procul a loco ubi Euphrates nascitur, usque ad io

24Aegyptum et extremum sinum Arabicum, qui ad meridiem
longo angustoque sulco saxis insulisque creberrimo a Rubro

EXprLATOEEs 1 Meaopotamia — 4 Eudaemon compilauit Isidorus
Orig. 14, 3, 13 3 Babylonia, Chaldaea, 11 sinum Arab. hinc ut uid.
DicuU 2, 6; 2, 4 4 quae inter — 5 eitenditur compUauit Isidorus

Orig. 14, 3, 15 7 A flumine — 12 angustoque epitomauit Isidorus Orig.
14, 3, 16 {cui iUa 12 longo — creberr. ad Syriam spectare uisa sunt)

1 fiumene D fluuio $ || tygrin B tigris sed s add. m. 2 R tigris
D tygris # || eufraten PBBD eupraten $ || mesopotania Rl 2 sep-
temtrione PWB& septemtrionem St 3 cui ad mer. succ] cuius a

meridie sequitur 3 || a meridie © || meridiem (i altera corr. ex c, e altera
ex ae) P \\ succidit D \\ babillonia B babilonia D abaquilone (praece-
dente uacuo spatio circ. 10 litt. capaci) © || chaldea BD caldea

PZPSJKHDt caldea B*& \\ nouisime B 4 arabi* P \\ eudemon

PBBD& eudaemon est £ eodemon 2 eodemon (on m. prisca) SW || pone
persicum in mg. et sinu m, 2 sed eras. B || arabicum] PBl sinum
arabicum BDA% 5 agusto D1 angusta St || tracto D tractatu £
tractum 2R || biis B || sunt om. B1 6 xxvin] PB uiginti octo D
xxuii • B xxxiii $ 7 a] item a ® || eufrate PBBD3 euphraten f& ||

usque. P* 8 occasu (u ut uid. ex ai) P ^casu (oc m. 2) B || detode

(corr. m. 2) D || septemtrione PB1 a septemtrione et Euphrate &
9 dagusa] PB dacusa DA decusa B dacus eufrates % \\ quae] qui © ||
cappodociae B \\ et armeniae om. fB || arminiae D armin. 2R1 10 sita]
situs % || aut corr. m.2in haud R haut B aut D || eufrates PBBD |)
usque] quae PBl 11 egyptum D || qui] Grubite qui*** (er. -e"-) iJ^
qui est PR?BD$v || a meridie «(3) 12 -que] -quae ante ras. PB \\
ins. — p. 15, 1 mari] inclusus usque ad rubrum mare 8 || -que, P* j|
crebrrimo B*

aduersum paganos 12. 15

mari id est ab oceano occasum uersus extenditur, Sybia gene-
raliter nominatur, habens maximas prouincias Commagenam
Phoeniciam .et Palaestinam, 'absque Saracenis et Nabathaeis, F. ie
quorum gentes sunt xii.

s In capite Syriae Cappadocia est, quae habet ab oriente Ar- 25
meniam, ab occasu Asiam, ab aquilone Themiscyrios campos
et mare Cimmericum, a meridie Taurum montem, cui subiacet
Cilicia et Isauria usque ad Cilicium sinum, qui spectat contra
insulam €yprum.

15 Asia regio uel, ut proprie dicam, Asia minor absque orien- 26
tali parte qua ad Cappadociam jSyriamque progreditur undi-

ezpilatores 2 hab. — 3 Nab. compilauit Isidorus Orig. 14, 3, 17
5 in capite — 9 Cyprum compQauit Isidorus Orig. 14, 3, 37 10 Asia
minor— p. 16, 2 mari adhibuit Isidorus Orig. 14, 3, 38

1 mare D || nciano D || syria (s in ras. m. 2 ex S) R siria 2>,
Syria qnae sic h Syria quae in ed. priore egot servato scil. p. 14, 11 est

2 habet autem in se (ipse 1, ipsa 2 9R) prouincias 3 || habens] PRA
bbet BD hinc sunt (sic) © (cf. § 58 et 66) et habet G habet-
qw h || prouincias id est $ || comagenam St conmagenam 2Sft

3 phoniciam (o in e, an in oe ?, corr. m. 2) P phaeniciam R phyniciam
B phiniciam D phoeniam $ pheniciam & feniciam 8K [| palestinam
P&BD83 || saracinis D8 sarracenos 3 || nabatheis PRB nabatheis

h

«na m.2)D nauatheis © nabatheos Stfflfl nabat eos 8 4 duodecem

_ n*

V nomero xn S& 5 sy«» (sy ae ex corr., fort. m ras., m. 1) P

ariae D || cappodocia B || cst] sita $ est sita 22E || que D || armoe-

riam B$ arminiam D 6 ab occasu asiam om. 83 || occosu D || them.

—7 cimm.] mare cimericum et themiscirios (hemiscirios S imiscirios St)

campos 3 themyscerios B themesjcyrios D ethemyscirios $B 7 cym-

mlnonn

mericnm B cynmericum ab occasu asiam (minoren 8. 8. m. 2 s. xim—
xr) $ || meridiae D || tauram om. £ 8 cylicia B ciliciam $ft ||

Mawria 2Sft || usquae ante ras. P \\ ad] ad* ex acil statim inter scri-
teutom corr. P || cilicium] # cilicinum PB cylicum B celicum D

alicnm $®Jl, issicum v; cf.§ 96 || specat (t m. 2) P expectat D&Dl
extpectat $& expectant St 9 insulft (~ euanidum) P insolam DVBR
insola St || ciprum BWt 10 ud B || propie P* propriae D, R (a

*<w.) || asia] PRD*A» om. BDX \\ orientale D 11 qua] PRBD

Kque $ quae A || cappodociam B \\ siriam que JD || greditur JB1 pro-
creditnr Dl protenditur' # || undiqui P* .

16 Pauli Orosii Historiarum

que circumdata est mari: a septentrione Ponto Euxino, ab
occasu Propontide atque Hellesponto, ad meridiem mari Nostro.
ibi est mons Olympus.

27 Aegyptvs inferior ab oriente habet Syriam Palaestinam, ab
occasu Libyam, a septentrione mare Nostrum, a meridie mon- 5
tem, qui appellatur Climax, et Aegyptum superiorem fluuium-

28que Nilum, qui de litore incipientis maris EuJbri uidetur
emergere in loco, qui dicitur Mossylon emporium, deinde diu
ad occasum profluens, faciens insulam nomine Meroen*in medio
sui, nouissime ad septentrionem inflexus, tempestiuis auctusio

29 incrementis plana Aegypti rigat. hunc aliqui auctores ferunt
haud procul ab Athlante habere fontem et continuo harenis

dOmergi, inde interiecto breui spatio uastissimo lacu exundare
atque hinc oceano tenus orientem uersus per Aethiopica deserta

avctores § 29—33 cf. Partsch p. 11 sq.

expilatores 4 Aegyptus — 5 meridie cf. Isidorus Orig. 14, 3, 37

1 septemtrione PBf$& || eoxina (a in o corr. m. 1) P eozino Bl euxeno
B casippino © 2 propontede D || adque B adque. (d corr. in t m. 1)
P om. % hellesponte P* bellisponto D \\ ad meridiem] PBA a

meridie (-ae D) BD || mare D 3 ibi] PBlDA ubi B2B || olim-

pus BD olimphus PB 4 imferior B || ab oriente habet] qui (s-ic)

habet ab oriente 8 || ab] hab ante ras. P \\ siriam D || palestinam
PBBD® 5 lybiam PB$ libiam B libeam D \\ septemtrione

ca

PJB*© || nostrum] tyrrenum 8 || meridiae D 6 elimax PBl elimax
(a 8. 8. fort. m. 1) B* clymax BA \\ et om. 2$ || aegyptus © || superior
est qui habet fluuium nylum SJ 7 nylum B™ 8 qu1 P || morsi-

lonen porium D mons silonporium © || misolon 2P moys • |se • B™ ||
deinde in ras. m. 1 B 9 occasu P || faciens] PBB facit D$

faciensque v \\ insolam D 10 nonisime B \\ a septemtrione $

septemtrionem PB || imflexus B" infestus $ || actum D actus ©
11 plagam (punctum fortuitum esse potest) D || regat D || auctoris D\\
ferunt ow. » 12 haut PB aut -B1!) || athlante] PBBD® atl.

J. || habere fontem] monte habere fontem dicunt © || arenis ii£, terrae
© 13 inmergi $ || interiecto (ter in ras. m. 1) D \\ spacio D ||

uastissimo] latissimo © || lucu D \\ enundare Bl exundans ©
14 adque BD adque. P1 || hinc om. S hinc oceano tenus] in oceanum
# || tinns £ || aethiopia P*Bl aethyopica Bm • ethiopica Z>

aduersum paganos I 2. 17

prolabi rursusque infiexum ad sinistram ad Aegyptum descen-
dere. quod quidem uerum est esse huiusmodi fluuium magnum, 31
qui tali ortu talique eursu sit et re uera omnia Nili monstra
gijgnat; quem utique prope fontem barbari Dara nominant, p. is

sceteri uero accolae Nuhul uocant; sed hio in regione gentium, 32
qnae Iibyoaegyptiae uocantur, haud procul ab illo fluuio, quem
ilitore maris Rubri prorumpere diximus, inmenso lacu acceptus
absumitur; nisi forte occulto meatu in alueum eius, qui ab83
oriente descendit, eructat.

w AEaYPTVs svpeeior in orientem per longum extenditur. 34
cai est a 'septentrione sihus Arabicus , a meridie oceanus. P. i»
nam ab occasu ex inferiore Aegypto incipit, ad orientem Bubro
mari terminatur. ibi sunt gentes xxmi.
Et quoniam meridianam partem uniuersae Asiae descripsi- 35

umos, superest ut ab oriente ad septentrionem pars quae restat
expediatur. .
Mons Caycasvs inter Colchos, qui sunt super Cimmericum 36

1 prolabitur $ \\ rursus inflexus a sinistra & || -qu» ante ras. P \\
egyptum D |) discendere D discendit fd 2 est om. fB || magnum]

nuuufestum et magnam © 3 qui — taliqne] qnld alind tota liqne

D || et re uera — 4 gignat] nt nilns intellegatnr ; nam et monstra et
cetera similia gignit © 4 gjgnat B \\ quem] qni © \\ ntiqne. P» ||
Wbari dara] barbarida $ || darA (a ex i stotim corr.) B \\ nom.— 5 no-
cant] nominatnr nylus sicut ceteri accolae nocant © 5 ceteri ante

ras. R || accnlae BD || nuhul] PBBDA nuchul Gh || nogant D \[
gentium] PBBD9 gentis h 6 libyo-] lybio PDASb Hbio BB

%a v; cf. § 88 \\ aegyptiae] PBBD aegyptia »t> || nocantnr] PBBD
uocatur 9v II haut PBD aut Bl 7 a litore (it m. 2 in ras.) PB

(e ras. ex S B) || imm. JB* inmensu D 8 adsumitur B || occ. m.J

ia eius meatn occnlto » oculto P1 occultn D || alueo ® 9 discen-

& P1 (corr. m. 1 aut 2), BDfB || ernptat 8 11 septemtrione PB® ||

anos P»B« || miridiae D || ocianns D 12 imferiore B || incepit D ||

ab # || ab oriente # 13 mare D \\ ibi] PBBD nbi &> II snntl

morantur dineraarum nationum $ || uiginti quatuor D xxmn • B nn-
mero xxmi # 14 qnoniam] qnia $ || a meridiana parte nninersam

tei«tt 8 || dicribsimns P discribsimus B1 dis- cripBimus D describ-
flmus IPB 15 ab oriente et septemtrione partes qnae restant ex-

periantur $ || septemtrionem PB || quae] que BlD 17 causasns Bl ||
iater (ter s. a. m. 1) P || cymmericum B cim merecum D cyrenicum #
V. 2

16 Pauli Orosii Historiarum

que circumdata est mari: a septentrione Ponto Euxino, ab
occasu Propontide atque Hellesponto, ad meridiem mari Nostro.
ibi est mons Olympus.

27 Aegyptvs inferior ab oriente habet Syriam Palaestinam, ab

oocasu Libyam, a septentrione mare Nostrum, a meridie mon- 5
i7 tem, qui appellatur Climax, et Aegyptum superiorem fluuium-

*28que Nilum, qui de litore incipientis maris EuJbri uidetur
emergere in loco, qui dicitur Mossylon emporium, deinde diu
ad occasum profluens, faciens insulam nomine Meroen«in medio
sui, nouissime ad septentrionem inflexus, tempestiuis auctusio

29 incrementis plana Aegypti rigat. hunc aliqui auctores ferunt
haud procul ab Athlante habere fontem et continuo harenis

SOmergi, inde interiecto breui spatio uastissimo lacu exundare
atque hinc oceano tenus orientem uersus per Aethiopica deserta

avctores § 29—33 cf. Partsch p. 11 sq.

expilatobes 4 Aegyptus — 5 meridie cf. Isidorus Orig. 14, 3, 27

1 septemtrione PR1® || eozina (a in o corr. m. 1) P eoxino Rl euxeno
B oasippino ® 2 propontede D || adqae B adque. (d corr. in t m. 1)
P om. © hellesponte P* bellisponto D || ad meridiem] PRA a

meridie (-ae D) BD || mare D 3 ibi] PRlBA ubi R*B \\ olim-

pos BB olimphus PR 4 imferior B \\ ab oriente babet] qui (sic)

habet ab oriente © || ab] hab ante ras. P || siriam B || palestinam
PBBD& 5 lybiam PR$ libiam B libeam D || septemtrione

PJR*8 || nostrum] tyrrenum B || meridiae B 6 elimax PRX eiimax
(a a. 8. fort. m. 1) R* clymax BA \\ et om. $ || aegyptus © || superior
est qui habet fluuium nylum SJ 7 nylum Bm 8 qu1 P || morsi-

lonen porium D mons silonporium © || misolon B* moys- |se- B* ||
deinde in ras. m. 1 B 9 occasu P \\ faciens] PRB facit D%

faciensque v || insolam D 10 nouisime B || a septemtrione $&

septemtrionem PR \\ imflexus B" infestus $ || actum D actus $
11 plagam (punctum fortuitum essepotest) D || regat D || auctoris D \\
ferunt om. » 12 haut PB aut RlD \\ athlante] PRBD® atl.

A || babere fontem] monte habere fontem dicunt f& || arenis -KB, terrao
$ 13 inmergi % || interiecto (ter in ras. m. 2) D || spacio B ||

uastissimo] latissimo ® || lucu 2) || enundare Bl exundans ©
14 adque BD adque, Pl || hinc om. S& hinc oceano tenus] in oceanum
8 || tinus B || aethiopia P*Rl aethyopica 2?m • ethiopica D

aduersum paganos 12. 17 .

prolabi rursusque inflexum ad sinistram ad Aegyptum descen-
dere. quod quidem uerum est esse huiusmodi fluuium magnum, 31
qui tali ortu talique oursu sit et re uera omnia Nili monstra
gi^gnat; quem utique prope fontem barbari Dara nominant, p. is

iceteri uero accolae Nuhul uocant; sed hio in regione gentium, 32
quae Libjoaegyptiae uocantur, haud procul ab illo fluuio, quem
alitore maris Rubri prorumpere diximus, inmenso lacu acceptus
absumitnr; nisi forte occulto meatu in alueum eius, qui ab33
oriente descendit, eructat.

» Aegyptvs svpeeior in orientem per longum extenditur. 34
coi est a 'septentrione sihus Arabicus , a meridie oceanus. p. i»
nam ab occasu ex inferiore Aegypto incipit, ad orientem Eubro
mari terminatur. ibi sunt gentes xxiiii.
Et quoniam meridianam partem uniuersae Asiae descripsi- 35

umus, superest ut ab oriente ad septentrionem pars quae restat
expediatur. .
Mons Cavcasvs inter Colchos, qui sunt super Cimmericum 36

1 prolabitur $ || rursus inflexus a sinistra f& || -qu® ante ras. P \\
egyptum D |) discendere D discendit f& 2 est om. f& || magnumJ

manifestum et magnum © 3 qui— talique] quid aliud tota lique

D || et re uera — 4 gignat] ut nilus intellegatur ; nam et monstra et
«tera Bimilia gignit fB 4 gygnat B || quem] qui fB || utique. P* ||
birbari dara] barbarida f& || darA. (a. ex i statim corr.) B || nom.— 5 uo-
ant] nominatur nylus aicut ceteri accolae uocant f& 5 ceteri ante

r«. R || acculae BD || nuhul] PBBDA nucnul Oh || uogant D \[
gentinm] PBBDf& gentis h 6 libyo-] lybio PDAS& libio BB

libja v; cf. § 88 \\ aegyptiae] PBBD aegyptia f&v || uocantur] PBBD
awatur f&p \\ haut PBD aut Bl 7 a litore (it m. 2 m ras.) PB

(* ra$. ex S B) || imm. B* inmensu D 8 adsumitur B || occ m.]

ineiusmeatu occulto f& oculto Pl occultu D || alueo f& 9 discen-

dit P« (corr. m. 1 aut £), BDfB || eruptat f& 11 septemtrione PB$ II

smog P»B» || miridiae D || ocianus D 12 imferiore B \\ incepit D \\
* & || ab oriente f& 13 mare D \\ ibi] PBBD nbi gv \\ *rmt\

morantur diuersarum nationum f& || uiginti quatuor D xxxnn • B nu-
n»n> xxnu # 14 quoniam] quia f& \\ a meridiana parte uniuersam

Kiam Q || dicribsimus P discribsimus Bl dis- cripsimus D describ-
simns R7B 15 ab oriente et septemtrione partes quae restant ex-

periantur $ || septemtrionem PB || quae] que BlD 17 causasus Bl ||
ioter (ter *. s. «i. J) P || cymmericum JB cim merecum D cyrenicum f&
V. 2

18 Pauli Orosii Historiarum

mare, et inter Albanos, qui sunt ad mare Caspium, primum
attollitur. cuius quidem usque in ultimum orientem unum

37uidetur iugum, sed multa sunt nomina; et multi hoc ipsum
iugum Tauri montis credi uolunt, quia re uera Parcohatras
mons Armeniae inter Taurum et Caucasum medius continuare 5

38Taurum cum Caucaso putatur; sed hoo ita non esse discer-
nit fluuius Euphrates, qui, radice Parcohatrae montis effusus,
tendens in meridiem, ipsum ad sinistram, Taurum excludit ad

39 dextram. itaque ipse Caucasus inter Colchos et Albanos, ubi

40 et portas habet, mons Caucasus dicifeur ; a portis Caspiis usque 10
ad Armenias pylas uel usque ad fontem Tigridis fluminis

4linter Armeniam et Iberiam montes Acroeerauni dicuntur; a
p. ajfonte Tigridis usque ad Carras ciuitatem inter Mas]sagetas et

42 Parthos mons Ariobarzanes; a Carris ciuitate usque ad oppidum
Cathippi inter Hyrcanos et Bactrianos mons Memarmali, ubiis
amomum nascitur; a quo proximum iugum mons Parthau

43 dicitur; ab oppido Cathippi usque ad uicum Safrim inter Dahas

AYCTORE8 § 37 cf. Partsch p. 12 sqq.

1 et inter om. D || albanus D 2 adtollitur B adtolli dicitur D

3 hoc iugum tauri montem 95 4 montes D || parcohatras] PRA

parco ha trans D parcboatras B$$v 5 armoeniae B armaeniae P

o*
&rm*eniae (er. a) R arminiae D || cacasum P* 6 taurus 95 || causo

P || putatur] existimatur 95 || in marg. i, qnae ad quam woccm spectet

non liquet, B || ita non] PB% non ita BDv 7 eufrates PRB \\

radice] a radice S& de radice gft || parcohatrae] R* parcohatre PRXDA

parchoatrae Bh parchoadrae 95 || montes D || affusus PRl 8 in meri-

diem tendens fB \\ meridiae' D || sinistram (in in ras. m. 2) P \\ a dextra

95 9 dexteram B \\ cholchos PR \\ albanus D 10 caucastls (c altera

ex s corr.) P om. 85 || dicetur D || a om. B || caspis B caspi PRl cas-

pitis A || usque ad armenias pylas uel om. 8 11 arminias D \\

pilas PRD || tygridis 95 12 arminiam D armoeniam 95 || hiberiam

DA hyberiam PRB& \\ acrocerauni] BA% acrocherauni PR acroce-

raunii Dv 13 tygridis 595 || carras] D*95 charras PRhBDbA charas

-Kk; fort. scrib. carrhas || masagitas B 14 ariobarzanem sa charris

D || charris PRBA || usque] usque ciuitatem 95 15 cathippi] DA

cathyppi B catippi PRl% catippii R1 || hircanos PRD hiicados 95 ||

memormali B menalius 95 16 ammomunt 95 || parthau] pariao 95

17 dicetur D || cathippi] DA cathyppi B catippi PR*% catippii (sed

mox i fin. del.) R% \\ safri 95 saphrim v; cf. tab. Peut. (Riese, geogr. p.

XLvm) || dassacauracas 95 || d^has- (a ex e 2y -2) R dachas B

aduersum paganos 12. 19

SacarauJcas et Parthyenas mons Oscobares, ubi Gaages fluuius*, «.
oritur et laser nascitur; a fonte fluminis Gangis usque ad44
fontes fluminis Ottorogorrae qui sunt a septentrione, ubi sunt
montani Paropanisadae, mons Taurus; a fontibus Ottorogorrae 45
5usque ad ciuitatem Ottorogorram inter Chunos Scythas et
Gandaridas mons Caucasus. ultimus autem inter Eoas et46
Passyadras mons Imauus, ubi flumen Chrysorhoas et promun-
turium Samara ohentali excipiuntur oceano. igitur a monte47

exklatores 8 a ... p. 20, 1 dextra, 7 oberrantes adhibuit Isi-
darus <>rig. 14, 3, 31

1 sacar&ucas] PBA (-cas* ex -cass et in marg.: I int dachas tauri-
ocaa m. 2 B) taraucas BD ac Araucas h; cf. Strabo 11, 511; Ptolem.
6, 14 §4 (ubi ZaQayctvxai codices nisi quod ZayaQavKcct, cod. Paris.
1402 et Vindob.); Bitter 7, 696 || parthyenas] B% partyenas PBl parthisinas
B parthienas DA parthenasis # || mons osc.] ponsos scouaris $ ||

o

< scabares P oscobaris B oscubares D || gantis B 2 et laser nas-

■
citur] quem et padum [corrige phison] dicunt S3 || lacer (s m. 2 [m. 1

mav]) P lasier (eras. c) B || haec a fonte usque ad 20, 15 ab africo
usque om.j ubi in mg. hic minus habet adnot. m. 1, codex $, ean-
demque lacunam in omnibus eius cosmographiae codicibus ase excussis
esse testis miki est A. Biese \\ fronte D || gantis B ganges PBA

o

3 ottorogarre. (o m. 2) P octorogorrae (c in t corr. 2) B attorogorre D \\
septS trione PB \\ ubi sunt montani om. D 4 paropanisadae]

BBDA paropan^isadae (una hasta longa erasa antequam scriberetur
i) P paropamisadae v\ cf. MeineJce ad Stephan. Byz. || a fontibus
o»t. D I| ottorogor rae P octorogorrae (c in t corr. 2) B attorogorre D
5 otto goram P octo goram Bl ottorogoram DA% || chunos] B funos
PBXA hunos B% hunus D; fort. f ex h deprauata et hunos scriben-
dum; hunnos v || scjtas PA scutas Bl scythasque B scithas D et
scythas (-itas B) B*sv 6 gandaredas PB || caucasius P caucas*us

iaUera c ex s. corr. 1; i eras.) B || ultimum B \\ eoas] (post eo scrip-

serat s sed statim corr.) D cos (c in ras. et a 8. 8. a 1 ut uid. m.) P
eoas B1 eos • as • A 7 passyadras] PBA passiadras D pasiadras

Bv |j imauus] PBBA inmauus D || crysoroas PB chrisorhoas B

n

chrisurboae D || promuturium (supra infraque m priorem correctura n

e

erasa; n m. 3) P promunturium (u prima et sec. in o corr. m. 2, sed
mox u prima restituta et c deleta) B promontorium BA 8 ociano D

2*

• 20 Pauli Orosii Historiarum

» ttlmauo hoc est ab imo Caucaso et dextra orientis parJte qua
oceanus Sericus tenditur, nsque ad promunturium Borenm et
flumen Boreum, inde tenus Scythico mari quod est a septen-
trione, nsque ad mare Caspium quod est ab oocasu, et nsque
ad extentum Gaucasi iugum qnod est ad meridiem, Hyrcanorum &
et Scytharum gentes sunt xlh, propter terrarum infecundam
diffusionem late oberrantes.

48 Mare Caspiym sub Aquilonis plaga ab oceano oritur, cnius
utraque circa oceanum litora et loca deserta incultaque haben-
tur. inde meridiem uersus per longas angustias tenditur, do- 10
nec per magna spatia dilatatum Caucasi montis radicibus ter-

49 minetur. itaque a mari Caspio quod est ad orientem, per
oram oceani septentrionalis usque ad Tanaim flunium et Maeo-
tidas paludes quae sunt ad occasum, per litus Cimmerici marie
quod est ab Africo, usque ad caput et portas Caucasi quaei»

avctobbs § 48 cf. MueUenhoff, WeUkarte p. 46, deutsche AU.
1 p. 321

expilatores 9 deserta incultaque, 12 ad orientem — 13 Maeoti-
das palades adsciuit Isidorus Orig. 14, 3, 34

1 imauo] PBDA imaui B || orientes D \\ quo 2$ 2 oci-

anus D || sericns] PBDStSft* siricus 8STO* styricus B || teditur P||pro-
munturium] D promuntorium PB promontorium BA || boreum flu-
men B 3 scytictL mari (~ m. 2 ut uid. [m. 1 may]) P scyticum mare

(e ex i corr. 2) B || sepWtrione PB (duob. uoce. fere ubique P) 4 ab

occasu] ad occasum StWl usque (sic) ad occasum (usque del. m. ant.) 8
5 extensum B || caucasi iugum] occasi W causasi B* || est 8. 8. Bl \\

ae

a meridie 3 || meridiS (5 mutat. in em) P mmdiae* D || hyrcarum (a
corr. ex e) P hircano D 6 scytarum B scytorum P || xlii]

PBA quadragenta • tres D XLim- B || propter— 7 oberrantes] propter
terrarum infecunditatem (-te St) late uagantes (uac- ft) 3 7 deffusi-

onem B 8 plagam D \\ ociano D || oretur D 9 utraque (ra

i n

, in ras.) P 10 meridem P 11 spacia D || cacasi P || montes D

12 a om. B || mare PB 13 ora B || septemtrionalis B [| meotidas

PBBDA meotides Wt (Uem 14, 4, 3) miotidas St (item 14, 4, 3)

14 qae P que D || cymmerici B cimmirici D 15 aflrico B (sed

prior i ■eras.), JBJ| ad caput] haec et seqq. exhibet ©

aduersum paganos I 2. 21

sunt ad meridiem , gentes sunt xxxim. sed generaliter regio50
proxima Albauia, ulterior sub mari et monte Gaspio Ama-
zonom nominatur.

Expliciti sunt qnam breuissime fines Asiae. nunc Europam 51
.!in quantum cognitioni hominis conceditur^stilo peruagabor. p. ss
^lncipit a montibus Riphaeis ac flumine Tanai Maeotidisque 52
paludibus quae sunt ad oriefltem, per litus septentrionalis
oeeani usque ad.Galliam Belgicam et flumen Rhenum quod
est ab occasu descendens, deinde usque ad Danuuium quem
»et Histrum uocant, qui est a meridie et ad orientem directus
Pouto accipituryab oriente Alania est, in medio Dacia ubi et 53

EIPILA.TORE8 6 a . . . flumine— 9 occasu] inde Isidorus Orig. 14,
4, 2 excerpsit haec: incipit a flumine Tanai, descendens ab ocoasu ($ic)
per septentrionalem oceanum 11 Alania — p. 22, 2 tenent adhtbuit

Isidorus Orig. 14, 4, 3

1 ad meridiem] a meridie (-diae D) BD% || eunt] inhabitant © ||

triginta quattuor A tregenta1111 quae (corr. m. 1) D xxxn • B || regio]

in regione 3* 2 albania] albani morantur © || ulterior sub mari —

4 asiae] ln ulteriore circa mare et montem caspium asiae partis orientis

{proxima pag. i. e. f. 18h uacua est relicta) JB || ante ulterior interpunxit

Riese (Uem B), post ult. edd. || amatzonum B 4 explicati (Expl.

4) &A Explecati D || quem D \\ flnis D \\ eoropam D 5 cogni-

cione D condicioni JB \\ bominu ~ in hominis corr. m. ut uid. 1 P

hnmanae JB || conciditur D || stilo peru.] indicabo in qua nobilis italia

reputatur 8 || stylo B || peruacabor D || in marg. eybopae reoiones

R GKNTE8 B 6 Incipit] addidi % et 3 secutus: Orosii librarii

lemmatis esse rati omiserunt; Incipit a montibus (supra Incipit m. 2

*cr.: europa) ©; de 3 uide supra; cum praecedd. coniungunt PB \\

montebus D || ripheis PBA& rifeis B • ipheis D || ac] a fB \\ tanaim

PB tanais 9 tanai 3 || meotidisque BD, B (sed e fin. in ras. in qua

d »

fwt fort. ae) meotiisque (d m. 2) P meotiique (s m. 1) A meotisque

$ 7 quae] q: D \\ ad om. D || littue B \\ septemtrionalis P

fis ex es corr. m. 1), BS& 8 oceaniuaq: (iu ex us corr. m. 1) D \\

*<*] in 8 || galleam D supra galliam scr. m. 2: inclusiue © || belge-

»m B || rhynum B 9 descendens] addidi ex Isidoro || deinde P ||

«iamroium] D-4 danuium B danubium PB 10 histrum] PBD

hyitnun B || ad meridiae D || et ad oriente D; et oro. A 11 ponto

acc] Sic ut ponto suscipiatur © || accipitur] PBD aocepitur B exci-

Pitnr /» || ab] hinc ab » || halania D || datia #

22 Pauli Orosii Historiarum

Gothia, deinde Qermania est ubi plurimam partem Suebi
tenent; quorum omnium sunt gentes Lnn.

54 Nunc quidquid Danuuius a barbarico ad mare Nostrum
secludit expediam.

55 Moesia ab oriente habet ostia fluminis Danuuii, ab euro *
Thraciara, a meridie Macedoniam, ab Africo Dalmatiam, ab
occasu Histriam, a circio Pannoniam, a septentrione Danuuium.

56 Thracia habet ab oriente Propontidis sinum et ciuitatem
Constantinopolim quae Byzantium prius dicta est, a septen-
trione partem Dalmatiae et sinum Euxini ponti, ab oocasu et io
Africo Macedoniam, a meridie Aegaeum mare.

avctobes 1 ubi — 2 tenent cf. Tadtus Gepn. 38 '(Suebi) maiorem
. . Germaniae partem obtinent'

expilatores 3 Danuuius — 7 Hi6triam excerpsit Isidorus Orig.
14, 4, 5 8 Thracia — 11 Aegaeum mare adhibuit Mdorus Origm

14, 4, 6

1 «gothia (e eras. ?) B gotia B gotia 3$ 1| germana corr. 2 easgerminia

B (| est om. © || suebi] ante ras. 2R sueui A$t®W> sue.ni P suaeui
B sueaui B su**» (eui uel em eras.) D (alibi plerumque suebi PBD)

2 gentes sunt 5B || quinquaginta (-genta D) quattaor DA 3 quid-
quid] A quicquid PBBD \\ a barbarico danubii $ || danuuius] DASt (sic
ubique $t) 8 danuius B danubius PBSR in mg. sup. danubius dounoylbe
s. xm-xnii B \\ ad] usque ad & 4 secludit] interrumpit $

5 mysia PA misia jR'3 mesia B* \\ bostia B \\ flumen $ || danuuii]

DA23R danui B danubii PB danubium $ danuuius $t || eoro D

«

6 «*»|thraciam (eras. tra) A trahiam P trachiam B traciam © trac.

3 || a om. D || meridiae D || macheedoniam (a altera erasa) P mache-
doniam B* macedonia D || affrico B l| dalmacia D delmatiam A (sed
§ 56 dalm.) 7 histriam] PBA$ hystriam B historia D histr,
ft istr. 82R || cirtio B \\ ad pannoniam s. s. -i- Vngaria manus saec.
xni—xim B || a om. D || septemtrione PBS& \\ danuium B danubium
PBSB 8 trachia PB tracia A$ trac. 3 II propontedis D 9 con-
stantinupulim (u posterior in o corrt a 1 aut 2 m.) P constanti«nopolim
(i er.) B constantini C* || byzatitl (a" m. 2) P bizantium # || est] est
quae et antus [cf. Biese, Hermes xn 144] © || septemtrione PBSB

10 partem dalmatiae] dalmatiam f* || dalmaciae D \\ et] habet © || eu-
xeni B \\ ponte D || et om. © 11 affrico BD || machedoniam PBh

a meridie — p. 23, 1 mare oro. © |] merediae D -die, a. ras. B || egeo
(egio 8«) mari adheret (adherit $t aderit 5W1) 3 || aegeum PBBDA

adnersum paganos I 2. 23

Macedonia habet ab oriente Aegaeum mare, a borea Thra- 57
eiam, ab euro Eaboeam et Macedonicum sinum, a meridie
Achaiam, a fauonio montes Acrocerauniae in angustiis Hadriatici
sinns, qui montes sunt Jcontra Apuliam atque Brundisium, ab p. u
ioccasn Dalmatiam, a oircio Dardaniam, a septentrione Moesiam.

Achaia undique propemodum cincta est mari; nam ab58
oriente habet Myrtoum mare, ab euro mare Creticum, a meridie
Ioninm mare, ab Africo et occasu Gephaleniam et Cassiopam
insulas, a septentrione sinum Corinthium, ab aquilone angustum
ioterrae dorsum, quo Macedoniae coniungitur uei potius Atticae;
qui loous Isthmos uocatur, ubi est Corinthus, habens in Attica
ad boream non longe Athenas ciuitatem.

, BXFILATORB8 1 Macedonia — 6 Moeeiam adhibuit Isidorus Orig.

14, 4, 13 6 Aehaia — 11 Corinthus comptlauit Isidorus Orig. 14, 4t 14

1 inachedonia ($ B) PB || confinis. .aegeo (egeo &£) mari 3 || aegeum P
(sic tibique), BBDA || thraciam] A thraceam D tra*chiam (fort. h in-
cohata eram) P trachiam B traciam # 2 euuoam % \\ mache-

donicnm (e ex 5 B) PB \\ meridiae D 3 achaim (ai in ras. m. 29 zs.s.rru
2) P achaiam et aegeom mare # || a fauonio (a f in ras. m. 2) P
a fauonio (u ex b eorr. 2} B a fahonio © || acrocerauniae] BD acro-

n

eherauniae PBA acroceraonios © acroceraunios v \\ agustiis P || hadria-
tid] B adrici (h m. 1, ati m. 2) P hadriatici» (s eras.?) B atriatici
D 4 sunt] siti*#st (sicut st m. 1, dittographia natum) JR* || abo-

liam D || adque PlBxB \\ hrundissium PA hrudissiu (n m. i, 1 m.
2) B bryndisium hahet # 5 dalmaciae D delmatiam A \\

cir*«tio B \\ septemtrione PBS8 || moesiam in ras. P othesiam 9

mis. 3 6 achai P ach-ia B Achaifi D || undi*que (una litt. eras.y

texi cprr.) P . 7 myrteo mari Jc mirteum mare 82R || myrtoum] A
mjrthoum (o in e corr. m. 2 B) PB myrteam BD mortuum # ||
creticum] grecum 2$l greco St || ad meridiae D 8 ionium mare]

ionium (-iam $t) «3 II affrico B || cephal. et om. 3 || cefalliniam PB
hahet coephaliam © || caaiopam B cassiopiam © cassiopas 3

9 a s. «. m. 1 D || septemtrione (-em Pl) P*B9& || corintum B corin-
thum 8 || angusttt (tfl in ras.) B 10 quo] qui Rh quod 9 || mache-

doniae P machedonie. B || pucius D 11 isthmos] BA isthemos PB
isthomos D ietmos © || chorinthua B || habens] hinc sunt (cf. § 24 sub
finem) 9 \\ atticam B attico # 12 boreum D || athenas ciuitates »

24 Pauli Orosii Hiitoriarum

59 Dalmatia habet ab oriente Macedoniam, ab aquilone Dar-
daniam, a septentrione Moesiam, ab occasu Histriam et sinum
Liburnicum et insulas liburnicas, a meridie Hadriaticum
sinum.

60 Pannonia Noricvs et Baetia habent ab oriente Moesiam, &
a meridie Histriam, ab Africo Alpes Poeninas, ab occasu
Galliam Belgicam, a circio Danuuii fontem et limitem qui
Oermaniam a Gallia inter Danuuium Galliamque secernit, a
septentrione Danuuium et Germaniam.

61 Italiae sitvs a circio in eurum tenditur, habens ab Afrioo io
Tyrrhenum mare, a borea Hadriaticum sinum; cuius ea pars
qua continenti terrae communis et contigua est, Alpium obi-

bxpilatores 1 Dalmatia— 4 sinum adhibuit Isidorus Orig. 14+
4, 8 5 Pannonia— 8 secernit compilauit Isidorus Orig. 14, 4,16
10 Italiae-p. 25, 1 obstruitur adhxbuit Isidorus Orig. 14, 4, 18

0

1 Delmatia A dalmacia D || mahedoniam (sie e 8. 8.) P machedoniam
B 2 septemtrione PB& || moesiam] est an 8 mis. StSR (8 non

inspectus) || histriam] PBBDAB istr. 2R austr. $t (non inspectus 2)
3 in8ulas libur«nicaB (o eras.) P insulas xz liburaicas B \\ liburnictl © ||
meridiae D || hadriaticum] PBB (u vn ras., ex a ut uid. P) hatriati-
cum- D adriaticam 8 atriat. $t 5 pannoniae © || retia A retia

PBB3 ritia D retiae 8 || habet © || ab orienteoeBii D || misiam 3
€ a meridie] ab euro 3 1| meridiae (sic ae ubique) D \\ histriam] PBBDAS&St \\
aflrico B || alpis DSt || poeninas] PBBDA (i in ras. P) appenninas 8
apinninas $t appenninos Wt 7 galleam D || bellicam 9» || cirtio

B || septentrione 3 || frontem danubii © || danuuii] DA$t danui B
danubii PBSSR (ex dami bii tn. ut uid. 2 P) \\ et] uel 3 || qui germ. —
8 secernit] qui inter gallias et germaniam a danubio dirimit © 8 a
gallia inter danuuium om. 3 || a om. D gaUia] galleam D || danuuium]
DA danuium B danubium PBB || galliamqu*e (a eras.) P galleam-
quae D 9 septemtrione P (5), B (m in n ras. mut.)t JB || danuui-

um] DA danuium B danubium PB habet danubfum © 10 situs]

uenerabilis et siugularis situi © || a circio in eurum] a circione • urum
D || cirtio B || tenditur om. B extenditur 3 II habens] habet © || affri-
«o B 11 tyrrenuni PBDfB (tyrreno 2R tyrrenum $t tirreno 2 casu

abl.) || hadriaticum] P*BB hatriaticum P*D atriatic. $t || sinum] mare
in einu © || ea pars qua cont. terrae comm. et] continentia terrae ©
12 qua] quae AQ Port. Z Grubits || contenenti JB* || alpium] ubi al-
pium ©

aduersum paganos 1 2. 25

dbns obstruitnr. quae a Oallico mari super Ligusticum sinum 62
exsurgentes, primum Narbonensium fi^nes, deinde GalliamP. »
Baetiamque secludunt, donec in sinu Liburnico defigantur.

Gallia Belgica habet ob oriente limitem fluminis Bheni63
set Germaniam, ab euro Alpes Poeninas, a meridie prouinciam
X&rbonensem, ab oocasu prouinciam Lugdunensem, a ciroio
oeeanum Britannicum, a septentrione Britanniam insulam.

Gallia Lvgdvnensis, ducta per longum et per angnstum 64
inflexa, Aquitanicam prouinciam semicingit. Haec ab oriente65
nhabet Belgicam, a meridie partem prouinciae Narbonensis, qua
Arelas ciuitas sita est et mari Gallico Bhodani flumen accipitur.

Nasbonensis provingia, pars Oalliabvm, habet ab ori-66
ente Alpes Gottias, ab occidente Hispaniam, a circio Aquitani-

expllatobes §§ 63—66 fortasse adhibuit Isidorus Orig. 14, 4, 25

1 obstraetur D ciagitar 8 \\ |que, gallicCL corr. m quq* gallico m. 1

P qaae gallico Bk || legasticum B \\ sinum om. 8 2 exargentes

(s s. $. m. 2) P exsurgentes (prior s erasa) R exsurgunt 8 || primum]
hinc iacipiant 8 || finis D [| galleam D gallia 8 8 retiamque A 2
retiamque PEBD retiaque 8 || se cludunt 8 || doneo om. 8 || in sinum
libornicom (om. defigantur) 8 || sinum B || libarnico (i aUera in ra8.)
P liburnicum B || difigantur Rl 4 orientem D \\ flnmenis D ||

nni (h *. 8. m. 1 P) PA rhyni B 5 earo] earo habet BD || poe-

ninas] PRBD appenninas 8 || miridiae D || prooinciam] 8. 8. m. 2:
errat 8 -tiain Rl 6 lagudonensem B lagdonensem D om. 8 ||

eirci«o (er. n?) B 7 ocianum D || britannicum] B brittanicum

P&DAB brittannicnm B1 || septemtrione (ne 8. 8. 1 P) PB8 || brit-
twriam PR*fB brittanniam B* britannicam B brittanicam D || inso-
lam D 8 gallea D || lugdonenses D || longura] longum est 8

9 flexa D \\ aquitacam P* aquit- (i 2, ex a?) R || haec] quae 8

10 meridi P» || pronin*ciae (n ras. ex m) P || narbonensis (r ex 1 inter
scribendwn corr.) P narbonenses D 11 arilas (r ex b m. 1) D
taelai PRA || ciuetas D \\ et mari] AR*Gbv; ubi mari V nbi a mari
8 tn G glossa ubi pone ets.s.a manu 2; et nbi T; mari PBlBDQ* \\
rhotani D rodani PJR1 rodanns 8 || accipitnr] PJ&B8 accepitur D
eaapitar A 12 prouintia P || partem 8 1| gallearam D 13 alpss

(«ttera a erasa) P alpe.8 (t mw., s 2) 1? || scottias B «cottias (ante c
"ou s; nipra i crtwa c) R || hyspaniam P || circi#o (n erasa) R \\ aqui-
knicwn] PBVBD8 aquitaniam B*v

24 Pauli Orosii Hiitoriarum

69 Dalmatia habet ab oriente Macedoniam, ab aquilone Dar-
daniam, a septentrione Moesiam, ab occasn Histriam et sinnm
Libnrnicnm et insulas Liburnicas, a meridie Hadriaticum
sinnm.

60 Pannonia Noricvs et Raetia habent ab oriente Moesiam, &
a meridie Histriam, ab Africo Alpes Poeninas, ab occasn
Galliam Belgicam, a ciroio Dannnii fontem et limitem qni
Oermaniam a Gallia inter Dannninm Oalliamqne secernit, a
septentrione Dannnium et Germaniam.

61 Italiae sitvs a circio in eurum tenditur, habens ab Africoio
Tyrrhenum mare, a borea Hadriaticum sinnm; cuius ea pars
qua continenti terrae commnnis et contigua est, Alpium obi-

bxpilatores 1 Dalmatia— 4 sinum adhibuit Isidorus Orig. 14*
4, 8 5 Pannonia— 8 secernit compilauit Isidorus Orig. 14, 4, 16
10 Italiae - p. 26, 1 obstruitur adhibuit Isidorus Orig. 14, 4, 18

•
1 Delmatia A dalmacia D || mahedoniam (sic e 8. 8.) P machedoniam

B 2 septemtrione PBS8 || moesiam] est an 8 mis. StSR (8 non

inspectus) || histriam] PBBDASb istr. SR austr. St (non inspectus 2)

3 insulas libur«nicas (o eras.) P insulas xz liburnicas B || liburnicd 8 \\

meridiae D \\ hadriatacum] PBB (H m ras., ex a ut uid. P) hatriati-

cun> D adriaticum 8 atriat. St 5 pannoniae 8 [| retia A retia

PBB3 ritia D retiae 8 || habet 8 || ab orienttoesiS D \\ misiam 3

6 a meridie] ab euro 3 1| meridiae (sic ae ubique) D || histriam] PBBDA&St ||

aflrico B \\ alpis DSt || poeninas] PBBDA (i in ras. P) appenninas 8

apinninas £ appenninos £2R 7 galleam D || bellicam SR || cirtio

B || septentrione 3 || frontem danubii 8 || danuuii] DASt danui B

danubii PB&Dt (ex dami bii m. ut uid. 2 P) || et] uel 3 || qui germ. —

8 seoernit] qui inter gallias et germaniam a danubio dirimit 8 8 a

gallia inter danuuium om. 3 || a om. D gallia] galleam D || danuuium]

DA danuium B danubium PBB || gaUiamqu*e (a eras.) P galleam-

quae D 9 septemtrione P (e"), JR (m in n ras. mut.), 8 || danuui-

um] DA danuium B danubium PB habet danubrum 8 10 situs]

uenerabilis et siugularis situs 8 || a circio in eurum] a circione • urum

D || cirtio B || tenditur om. B extenditur 3 || habens] habet 8 || affri-

oo B 11 tyrrenum PBD9 (tyrreno 8R tyrrenum St tirreno 2 casu

abl.) || hadriaticum] P*>BB hatriatioum P*D atriatic. St \\ sinum] mare

in sinu 8 || ea pars qua cont. terrae comm. et] oontinentia terrae 8

12 qua] quae AQ Port. Z Orubitz || oontenenti JB* || alpium] ubi al-

pium 8

aduersum paganos 1 2. 25

ribus obstruitur. quae a O&Uico mari super Ligusticum sinum 62
eisargentes, primum Narbonensium fi^nes, deinde GalliamP. w
Baetiamque secludunt, donec in sinu Liburnico defigantur.

Gallia Belgica habet ob oriente limitem fluminis Bheni63
jet Germaniam, ab euro Alpes Poeninas, a meridie prouinciam
Narbonensem, ab oocasu prouinciam Lugdunensem, a circio
oceanum Britannioum, a septentrione Britanniam insulam.

Gallu Lvgdvnensis, ducta per longum et per angustum64
infleia, Aquitanicam prouinciam semicingit. Haec ab oriente 65
ubibet Belgicam, a meridie partem prouinciae Narbonensis, qua
Arelas ciuitas sita est et mari Gallico Bhodani flumen accipitur.

Narbonensis provtncia, pars Galliakvm, habet ab ori-66
ente Alpes Gottias, ab occidente Hispaniam, a circio Aquitani-

expilatores §§ 63—66 fortasse adhibuit Isidorus Orig. U, 4, 25

1 obstruetur D cingitur © || |que, gallicft corr. in que.* gallico m. 1

P quae gallico B* || legusticum B || sinum om. # 2 exurgentes

(s i. 8. m. 2) P exsurgentes (prior s erasa) B exsurgunt 8 || primum]
faioc ineipiunt 8 || finis D || galleam D gallia 9 3 retiamque A 2
reti&mque PBBD retiaque # || se cludunt © || doneo om. $ || in sinum
libarnicam (om. defigantur) 9 || sinum B || liburnico (i aUera in ras.)
P liburnicum B || difigantur Bx 4 orientem D || flumenis D ||

wni (h s. s. m. 1 P) PA rhyni B 5 euro] euro habet BD \\ poe-

Binag] PBBD appenninas # || miridiae D || prouiuciam] 8. 8. m. 2:
®at8 -tiain Bl 6 lugudunensem B lugdonensem D om. © ||

cirti«o (er. n ?) B 7 ocianum D || britannicum] B brittanicum

WDA» brittannicum B% \\ septemtrione (ne s. s. 1 P) PB% \\ brit-
taniam PB*% brittanniam B* britannicam B brittanicam D || inso-
Um D 8 gallea D || lugdonenses D || longura] longum est B

9 flea D || aquitacam P» aquit- (i 2, ex a?) B || haec] quae 8

10 meridi P* || prouin*ciae (n ros. eoj m) P || narbonensis (r ex 1 inter
tofcndum eorr.) P narbonenses D 11 arilas (r ex b m. 1) D
h&relas P&4 || ciuetas D || et mari] AB*Gbv; ubi mari V ubi a mari
* »» G gtossa ubi i*we et s. a. a mant* £; et ubi T; mari PRlBDG* ||
riwtani D rodani PE5 rodanus © || accipitur] P&B£ accepitur D
ocipfar A 12 prouintia P || partem 8 1| gallearum D 13 alpns

(a&ra a erasa) P alpe.s (t eras.t a2) B \\ scottias B «cottias (ante c
*«« b; supra i erasa c) JR|| hjspaniam B\\ circi#o (n erosa) 22 || aqui-
^cam] PRlBD% aquitaniam B*v

26 Pauli Orosii Historiarum

cam, a septentrione Lugdunensem, ab aquilone Belgicam
Galliam, a meridie mare Gallicum quod est inter Sardiniam
et insulas Baleares, habens in fronte, qua Rhodanus fluuius in
mare exit, insulas Stoechadas.

67 Aqvitanica peovincia obliquo cursu Ligeris fluminis, qui 5

68 ex plurima parte terminus eius est, in orbem agitur. haec a
circio oceanum qui Aquitanicus sinus dicitur, ab occasu His-
panias habet, a septentrione et oriente Lugdunensem, ab euro
et meridie Narbonensem prouinciam contingit.

69 Hispania uniuersa terrarum situ trigona est et circumfusione 10
p'7QOceaui Tyrrhenique pelagi Jpaene insula efficitur. huius an-

gulus prior, spectans ad orientem, a dextris Aquitanica pro-
uincia, a sinistris Balearico mari coartatus, Narbonensium fini-

AVCT0BE8 § 67 cf. Partsch p. 32 § 69—74 cf. Detlefsen in

Comment. in hon. Mommseni p. 23 sqq.

expilatores 3 in fronte — 4 Stoechadas compUauii Mdorus Orig.
14, 6, 38 5 Aquit — 6 agitur compilauit Isidorus Orig. 14, 4, 27

10 Hisp.— 11 efficitur adhibuit Isidorus Orig. 14, 4, 28

1 septemtrione PR$ || lugudunensem B lugnensem D || aquiloni D
2 galliam] gallicam D \\ sardeniam B 3 beleares P1 || habens] hinc

sunt (cf. § 24) $ || qual (erasa e ?) R || rodanus PR$ 4 enit

{sic puncto 8. s. 1 m.) B || stoecades (stocades $t) insulae. . .in fronte" (fon-
tem $t) narbonensis prouinciae qua rodanus fl. i. m. e. 3 || insulas decadas
© || sthoecadas P*RlA stychadas B stbicadas PbR'1 sticadas D

5 aquitania $$?D&3 || prouintia PR am. 3 || curso D \\ ligeris] DSt
ligeri PRBA2 hgere m || flumenis D || qui] om. $t (non NR)

6 in orbem agitur] eamque paene (pene $t$fl) in orbe oingit 3 || urbem

D orbe # 7 cirtio R \\ oceanum habet © || qu P || hyspanias B

ispanias © 8 babet om. 43 || ab oriente et septentrione B || septem-

trione 2?$ (sic septentrione P) || lugudunensem B lugdonensem D

9 meridiae D || narbonenses prouincias # 10 hyspania B om. 8 ||

tritona JB"» || eet] add. g (uelut TO) v, om. PRBDAB 11 ociani D ||

i
tyrren*que (eras. e) P tyrrenique R tyrrini-que D terrenique © ||

pylagi B || paene. a. ras. R pene D® \\ effecitur D \\ angulos P»

12 propior B \\ expectans $ || ad om. % ab _B* || aquitaca P» aquitania

D aquitanicam SB || prouinciam # 13 sinistra- D dextris (sic) © ||

nalearico PR1 Baliarico D baleari circo 8$ || narbonensium finibus coar-

tatus ingreditur © || conarctatus B coartatur PR

adaersum paganoB 1 2. 27

bcs inseritur. secundus angulus ciroium intendit; ubi Brigantia7l
Gallaeciae ciuitas sita altissimam pharum et inter pauoa me-
morandi operis ad speculam Britanniae erigit. tertius angulus 72
rins est, qua Gades insulae, intentae in Africum, Athlantem

imoQtem interiecto sinu oceani prospiciunt.

Hispaniam citeriorem ab oriente incipientem Pyrenaei saltus 73
a parte septentrionis usque ad Cantabros Asturesque deducit,
itqne inde per Vaccaeos et Oretanos, quos ab occasu habet,
posita in Nostri maris litore Carthago determinat.

* Hispania ulterior habet ab oriente Vaccaeos, Celtiberos74
et Oretanos, a septentrione oceanum, ab occasu oceanum,

avctoees § 73 cf% Partsch p. 23

expilatores 6 flisp.— p. 28, 1 fretum adhibuit Isidorus Orig.
H 4, 30

i 1 circiuni om\ 58 || brigancia B uingrantia $ 2 g. c. s.] ciaitas

I 5ita est et galliciae © || galleciae PB1 callseciae A galiicae B galli-
:iae D,Bl \\ sita sit (sit m. 2 sed erasum) B || altisimam B altissimum
fcwarttfti» corr. m. 1 B) BXB ad altissimum © || farum 2*JU9D8
fanm P» || memoradi Bl 3 speculum A% || britanniae] B*B bri-

taniae P* brittaniae P*BlB% || eregitur 8 || terciua B \\ a. e.] PB
aQgnlos B$ eius (angulus m. 1 s. $., ante eius ut uid. inserendum) B
8. ». v 4 est om. 8 || qua] B*B qui PBX quo BA® \\ insilae (i
^.tnocorr. m. 1) B || intente Pl (-te. Pa), 2> || in africam (sic) intentae
* ! in <m. B \\ affiricum PBlB africam (sic) $ || atblantem] PBB%
ithlanti D atlantem A 5 interiectu D || ociani B oceanum % \\

Ft&prant (ci s. s. m. 1) D 6 hyspaniam B Ispania JB || citerore* (r

prior in ri, Sinem mutata a m. 2) P caeteriorem B ceterior # (|
acijieDtem] incipit ex 9 \\ pyrenei PB pyrinei BB pirinei © || salti-
^ $ 7 septemtrionis (i posterior in ras. F) PB septentriones

D aeptemtrionali # || cantabroas B* cantabras B* || turresque B
* tarws * || deducit] PBBB om. 8 deducunt t; 8 adque PXB \\

**« om. $ || uacceos (u in b mut. B) BBA uaccheos P uacceus B
fcrceos 8 || oretanus B orrentanos $ || quas (uid. quos fuisse) P*
*W B1 9 positas Bl poseta B post © || nostri* B \\ char-

^ B carthaco B karthago PB \\ terminatur » 10 hyspania

B Spania (SmlS corr.) % || nacceos BD uacceus A uaccheos (u in
*■* d ccheos in ras. B) PB barceos S& \\ caelteberus . B celtibe|ros
(«Hibe m r o*.) U 11 coTetanus 2> orrentanos © || septemtrione

?I& 1 ocianum B \\ ab occasu 6« scripsit 1, corr. 2 B \\ ociano B

28 Pauli Orosii Historiarum

p. t7 a meridie Ga^ditanum oceani fretum; unde mare Nostrum, quod
Tyrrhenum uocatur, inmittitur.

75 Et quoniam oceanus habet insulas, quas Britanniam et
Hiberniam uocant, quae in auersa Galliarum parte ad pro-
spectum Hispaniae sitae sunt, breuiter explicabuntur. t

76 Britannia oceani insula per longum in boream extenditur;
a meridie Gallias habet. cuius proximum litus transmeantibus
ciuitas aperit, quae dicitur Butupi portus; unde haud procul
a Morinis in austro positos Menapos Batauosque prospectat.

77haec insula habet in longo milia passuum dccc, in lato k
milia cc.

expilatores 4 in auersa— 5 sitae, 6 Britannia oceani insula
compUauit Isidorus Orig. 14, 6, 2 || 4 auersa Gall. p. uidetur adhibuisse
Beda hist. eccl. 1,1 7 a meridie— 8 portus exscripsit Beda hist*

eccl. 1, 1 10 haec insula— p. 29, 1 insulas habet compUauit Beda

ktet eccl. 1, 1

1 a meridie s. lin. add. m. 2 P a meridiae D \\ gadetanum P, B (sed
etni corr.) || oceane D || nostrum om. 9 2 tyrrenum PBA%

tirrenum D || uocatur (tur m. 2 in ras. duarum triumue linearum) P
uocator D || immittitur B% emitt- D 3 quas om, $ || britaniam

P1 brittaniam P*BlD9i 4 hiuerniam (b pro u m. 2) P hyberiam

B hiberiam D iuerniam A || uocant om. # || aduersa D$ || galL
parte] parte galUam 9 || gallearum D || a prospectu © 5 hyspaniae

B spaniae (s in Is m. 2) 8 || sitae (si m. 2 in ras.) P \\ explecabuntur
D 6 brittania (britania & sed idem brittaniam § 5) oeeani insula

(-ola St) . . . aduersa galliarum parte ad prospectum hispaniae sita est 3 ||
brittania PBlD% || o«ceani (c eras.) P \\ spaniae D1 7 habet a meridie

gallias fB || meridiae D || galleas D 8 aperit quae] aperitque P apperit-
que D || rutupi] B% rut • ubi DA ruthubi P ruth-ubi B; cf. Boeeking,
Not. dign. p. 574* || haut PBD$ aut in haud corr. m.2 B 9 morynis

o

BBA (y minu8 clara; quare in marg. y scr. in B) marynis P || possitos
B positus D || menapos] PBBD& (menapios 6, 8 § 8 ex IuL Cae-
sare) || batauosqu«e (a eras.) P battauosque B batabosque # || pru-
spectat D 10 passum P passuv (v al. m. add.) B pasuum B, om.

8 || octingenta BD 11 milia] ««milia (eras. oc) P || oc] PBBB

docenta D ooc PUnvus 4 § 102 et Dimens. prou. SO, v. MueUenhoff,
Weltlcarte p. 22

aduersum paganos 12. 29

A tergo autem unde oceano infinito patet Orcadas insulas 78
habet qaarum xx desertae sunt, xm coluntur.

Deinde insula Thyle, quae per infinitum a 'ceteris separata, 79
circium uersus medio sita oceani, uix paucis nota habetur.
i Hibsknia insula inter Britanniam et Hispaniam sita longiore 80
ab Africo in boream spatio porrigitur. huius partes priores 81
intentae Cantabrico oceano Brigantiam Qallaeciae ciuitatem ab
Africo sibi in circium occurrentem spatioso interuallo procul
spectant, ab eo praecipue promunturio, ubi Soenae fluminis

ayctores 5 inter— sita eadem habentur apud Tacit. Agr. 24;
cf. MueUenhoff, WeUkarte p. 1

expilatorbs 1 orcadas — 2 ooluntur adhibuit Iordanis Get. 1,
mpHauU Isidorus Orig. 14, 6, 5 5 Hibernia — 7 oceano adhibuit

Moru8 Orig. 14, 6, 6

1 a tergo autem] ergo $ || dergo P* || patit D \\ insolas D 2 ui-
ginti DA || sunt orte sunt Dl || xra] BRSBSt, xm ex ran mut. P
tredecim (-dicim D) DA 3 deinde om. # || thyle] A tyle I*R$

tyke P» thulaeD thola JB* tholae Bm || separata— 4 sita] patet longius
Kcreta qnae in medio oceani sitam $ || ceteris (c radendo ex e ut uid.)
P cet- ante ras. B 4 circi*um (n eras.) B circum D \\ seta

D [ ociani D oceano A male \\ pauea 23* 5 hibernia] RDSt (8ic duo-

hsloeisSt) hiuerniaP hybernia B iuernia.4 || insolaD || brita|taniam
P brit«aniam (t er.t n in nn 2) B britaniam D brittaniam # || hispani-
an (n radendo ex m) P hyspaniam B spaniam (s inja 2) $ \\ sita om.

$ 1 logiore (n 8. *. m. i) © 6 affrico BlB \\ spacio D || porregitur

#$* 1| cnius # || partis prioris D 7 intentae cant. oc.] cantabricum oce-
annm intendunt (extendunt St) StWt (non inspectus 2) || briganciam D

bigrantiam 9 || gallaeciae] R gallaetiae (corr. m. 2) P galliciae D

g&Uicae B galletiae (i 8. 8. m. 1) # || ab africo s. i. c. occ. om. m, 1,
*&d.2 in mg. inf. P 8 a*frico (erasa f) B affrico B || circi«um (n

*«a) R || spacioso D \\ inuaUo (ter m. 1) P 9 exspectat (sic) $ ||

*b mj ob m. 2 P || praeoipuae (sic) — p. 30, 1 lucenique hic primus in P
B61 uersus scr. est manu 8. X (m. 3?); m. 1 deleta uidetur, eiueque
/wt. adhuc a prior uerbi praecipuae agnoscitur; sed praeterea uestigia
Vucdam exstant scripturae etiam manu 1 ut uid. antiquioris mav ||
pretipuae D || promunturio] D promuntorio PB promontorio BA ||
Kftie] RD& scaene, P scoenae B sene, A (scene uel tepro e VCFTON
toe G sene KM); cf. 2r\vov [2<vov cod. unus] Ptolem. 2, 2, 4

30 Pauli Orosii HiBtoriarum

ostium est et Yelabri Lucenique consistunt. haec propior Bri-
tanniae, spatio terrarum angustior, sed caeli solique temperie
magis utilis, a Scottorum gentibus colitur.

82 Huic etiam Meuania insula proxima est et ipsa spatio non
parua, solo commoda. aeque a Scottorum gentibus habitatur.

Hi sunt fines totius Europae.

83 Africam ut dixi cum tertiam orbis partem maiores nostri
p. 29 accipiendam descr ipserint , non spatiorum 'mensuras sed diui-

avctorbs 2 spatio — 3 utilis cf. TaC. Agr. 24

expilatores 1 propior — 3 colitur adhibuit Isidorus Orig. 14,
6f 6 2 caeli — 3 utilis similia habet Beda hist. eccl. 1, 1 p. 34, 13.

14 Giles (ubi meuanias brettonum insulas est uelut in cod. Gantabrig.
uniuers. K, Jc. V 16 saec. VIII) 7 Africam — 8 descripserint] cf.

Iordanis Get. 33 p. 123, 6 Closs

1 efc] ubi # || uelabri] uel aburi © || lucernae quae D || proprior D et
ante ras. PR prior $ || brittaniae PRlD$Sl 2 spacio D \\ sed

om. © || solique PRl% solisque BDR2A; cf. Tacit. Agr. 24 || tempenee
(a expunctum) P temperies D 3 utelis D || a om. B ab %$$i$)l

(non inspectus 2) || scottorum] P^R^St scotthorum (scot in ras. m. l
litterarum sh ut uid. P [scot in ras. ? fort. potius in uestigiis antiquioris
scripturae deletis ante quam m. 1 in hac parte exararet mav]) P*Rl
scuttorum B scoxtorum D, guttorum A || coletur D 4 huic (i

radendo ex n) P \\ meuania] PRlDA euania (accus. casu $) B§, i
euonia in mg. R2; menauia CeUarius et Genthe (schol. Lucan. 1868
p. 14) correxerunt ; sed meuania Orosiana et adeo Orosio antiquior
scriptura est habenda, praesertim cum (id quod A. Riesii beneficio ad~
dere possum) etiam Iulii Honorii codices meuania Veron. s. vi—tii, me-
bania Salmas. s. yii-viii, meubania Pal. 973 s. x exhibeant 5 paruo

# || solo (o fin. in ras. PlR2; in P fuisse uid. a) PR || aequas P \\
ab © || scottorum] PRW18 scotthorum Rl scuttorum B scotorum A j|
habetatur D 6 hi sunt] in his superioribus $ || hii PB hi* R ||

finis D || tocius D \\ europae (o 2, ex a ?) R europae in quibus totius
regina mundi caelestis habetur italia singulari uirtute fertilitate potentia
toto mundo sacrata # 7 affricam B afrigam D fafricam $ || ut

dixi om. © || cum] quam in $ || orbis] totius orbis B || maioris D ||
nostri] nostri eius (sic) adsentatores $ 8 describserint PB discrip-

serint D aliquanti protulerunt © || spaciorum D spatio f& || mensurae
$ || diuisionum — p. 31, 1 magnum] sed circumclusionum ratione sicut suo
mari $

aduersum paganos I 2. 81

sionum rationes secuti sunt. mare hoo siquidem Magnum, 84
quod ab occasu ex oceano oritur, in meridiem magis uergens
angustiorem inter se et oceanum coartatae Afrioae limitem
fecit unde etiam aliqui quamuis eam longitudine parem tamen 85

jmalto angostiorem intellegentes, inuerecundum arbitrati ter-
tiam uocare partem sed potius in Europam Afrioam deputantes,
hoc est secundae portionem appellare maluerunt. praeterea86
cum multo amplius terrae in Africa ardore solis quam in
Enropa rigore frigoris incultum atque incognitum sit — quippe

nciim omnia paene animantia uel germinantia patientius et
tolerabilius ad summum frigoris quam ad summum caloris
accedant — ea soilicet causa est, Africam per omnia situ et
populis minorem uideri: quia et natura sui minus habeat
spatii et caeli inclementia plus deserti. cuius descriptio per

uprooincias et gentes haec est:

expilatokes 5 arbitrati — 12 est] ut inuerecundum dicerent tan- -
tae angustiae prouinciam tertiam dici partem ; sed in Europa eam iudi-
cmerunt reputandam, hoc est, ut non eam similem duae (sic) dicerent,
sed de daabus uni subiectam quae ardore uenenoque deformis plus habet
heremi quam montes ©

1 radonis D || sequti B \\ ad uersum |quti— 2 meridiem ma| in
^9- r (*• *. require) B \\ siquide" (e" in em mut. m. 2) P qualia
wlta in P habentur uelut 2 meridiem, 5 angustiorem 2 ociano D \\

eioritar $ 3 angustiorem — 4 fecit] praefocatur unde africae limes

coartum (sic) et angustiorem claudit heremus © || angusciorem D ||
tOarctatae (sic uersu medio, cum alibi m et n hoc ~ non exprimnntur
*tiinuer8U8fine) B coartate DA \\ affricae B 4 fecit] PlBDA

kcit P*Bv || unde] hinc 8 || aliqui] qui B || longitudine parem] longitudi-
Mm habere existiment © || longitudineua P (sic -em A) || par»em (fuisse
* »i) D 5 intellegentes] intellexerunt ut ® || arbitrati sunt — 12 est]
f **pra || arbitrari A arbitrati sunt B*v 6 europa BDA || affricam

B ; depotantes D 7 hoc est del. h || portionis (-is in ras. 2, ex 6 ?)

portionem R portionis JB* || malluerunt BD || prqteria D propterea
51 8 affrica B 9 adque PXB 10 paenae BXD || animancia

D L germinancia (prior n statim corr, m. 1, exq?) D || pacientius D
U tulerabilius B tollerabilius D to»lerabilius (1 erasa) B || calores D
12 accidant D || causa (\i in ras.) P \\ affricam B 13 populus D |h

oidereD esse certissimum est # || habet © 14 pati P* spacii D ||

^clementia] inigmade. 8 || descriptio] P*R* describtio P*>RlB discriptio
" 15 prouintias U

32 Pauli Orosii Historiarum

87 Libta Gtbenaica et Pentapous post Aegyptnm in parte

88Africae prima est. haec incipit a ciuitate Parethonio et

P. wmontibus Cata'bathmon, inde secnndo mari nsqne ad aras

Philenornm extenditnr. post se habet usque ad oceannm meri-

89diannm gentes Libyoaethiopnm et Oaramantnm. huic est ab &
oriente Aegyptns, a septentrione mare Libycum, ab ocoasu
Syrtes maiores et Trogodytae — contra quos insula Calypso est
— a meridie Aethiopicus oceanus.

90 Tripolitana prouincia, quae et Subuentana nel regio Ar-
zngum dicitur, ubi Leptis magna ciuitas est, quamuis Arzuges io
per longum Africae limitem generaliter uocentur, habet ab
oriente aras Philaenorum inter Syrtes maiores et Trogodytas, a

sxfilatores l Libya— 2 prima est excerpsit Isidorus Orig. 14,
5, 4 5 huic — 8 Aethiopicus compUauit Isidorus Orig. 14, 5, 4
9 Trip. prou., 11 habet— pag. 33, 4 pertingentes excerpsit Isidorus Orig.
14, 5, 6

1 lybia PBA& libia BD2Sfft libiam St || cyrinacia B cyrenayca (*ic)
D ad cyrenaica in marg. X cirenacia m. 2 B cyrenensis 2R* cyri-
nenses St cirinensis 8 crinenses 3R1 || et pentapolis post] qnae © \\ par-
tes 3 2 affricae B || parethonio] PBlBDA pharethonio JB* parthenio

$ 3 montebns D om. JB || cathabatmon (h s. 8. m. 2 [an m. 3?

mav]) P chatbabathmon B catabathmon 8 || inde} in % || saecondo D

4 phylinorum B || post se habet om. © || usque. D \\ ocianum D

5 gentes] quae habet gentes © || libyo-] lybyo A lybio PBXB libio
D$ lybie B* Libyae h; cf. § 32 [| garamanthum B \\ huic] ubi &
om. 9 6 aegiptus £8 ;| septemtrione PJR8 || lybicum PBB libe-
cum D libicum 83 7 sirtis D sertes St sirtes WBl || maioris D \\
trogodytq PB rogloditae B troogodicae D trogoditae AWt trocho-
ditae St rogoditae © || contra — est] quae habent acontra insulam
calipso © || insola D || calypso (o ex u m. 1) D calypzo B 8 meri-
diae D || aethyopus B aethiopicum © ocianus D oceanum 8 9 tri-
poli 8 || prouintia B prouinciam © || quae] quae est 8 || subetanea 8 ||
re**gio (li eras.) B || arguzti Bl arzucfi D azotum 8 10 dicetur
D om. © || leptis (i ex u corr.) P \\ quamuis] qua © || asreuges ©

.11 longum om. © || affricae B || uocantur © || habent © 12 ares P ||

philenorum (e ex o corr. 2 B) PBSB phylinorum B philinorum D || sir-
tis D sirtes 3 || maioris D || trogodytas] PB rogloditas B troglo-
ditas D trogoditas 422R trochoditas £ troditas ©

aduersum paganos 12. 33

septentrione mare Sioulum uel potius Hadriaticum et Syrtes
minores, ab occasu Byzacium usque ad lacum Salinarum, a
meridie barbaros Gaetulos Nathabres et Garamantas usque ad
oceanum Aethiopicum pertingentes.

j Byzacivm Zevgis bt Nvmidia. Zeugis autem prius non91
unias conuentus, sed totius prouinciae generale nomen fuisse
maenimus. Byzacium ergo ubi 'Hadrumetus ciuitas, Zeugis92
nbi Carthago magna, Numidia ubi Hippos regius et Rusiccada

expilatores 6 conuentus et q. s.] his fortasse cum Ulis Orosii
i 21 § 2 usus est Mdorus Orig. 14, 5, 21 7 Zeugis — 8 magna

hx*c uidetur exscripsisse Isidorus Orig. 14, 5, 8 8 Numidia — p. 34,

4 gentes adhibuit Isidorus Ori§. 14, 5, 9

re

1 septemtrione (cum rasura unius litt. in fine B) P228 || ma (re
■U ut uid.) P i| syculum B || putius D \\ hadriaticum] PB*Br°BD
bariaticum Bl adriaticum Wl atriaticum & || sirtis D 2 minoris D |

n

buacium D bezacium & bizatium (h m. poster.) Wt bizantium 8
3 meridiae D || barbarus • D || getulos (-us D) PBBDA&S || nathabres]
BBA nazabres B natabres P natauros © nothabres /7>; cf. Comment.
«* hon. Momms. p. 719 (ubi lin. 12 pro -tes bis scribe -ng) [| garaman-

a

thas BA garamatas (n m. 1) D 4 ocianum D || ethyopicum B ethi-

acla

opicum $t Q pertingentes biza [pertingenjtes -bizacium] (uncis inclusa
& et ncitL s. & m. 2) D || peringentes P* per*tingentes (fuisse perui —
*&; corr. m. 1) 8 pertendentes 3 5 btz.— nvmidia om. 8, spuria

' s« non recte censet Moerner p. 86 || btzativm B || zevges P, om. JB* ||
K*g« $ H autem om. 8 6 conuentus] loci cognomentum 8 || to-

rios D || generale — 7 inuenimus] fnit uelnt in hodiernum ita a pruden-
ubns accipitur 8 || generaliter B || nomen fuisse] PBBD fuisse no-

mh 7 jnuinemus D || bazacmm P bizacium BD bizantium
(pwcte» quod supra n litteram exstat Sedlmayero fortuUum esse uisum
I *) 8 II ergo] est 8 1| hadrumetus] BA adrumetus (~supra u priorem eras.
« fl) P£ hadrumetas D eius metropolis ciuitas adrumetus 8 || ciui-
N rita est 8 || zeogis $t 8 ubi] est ubi 8 || chartago £ karthago

h

r kartago 22 cartago 8 cartaco St || magna] ciuitas constituta est 8 ||

| nnmedia B || nbi] uocitatur ubi 8 || hippos] chyppus B yppos PiJ

I 'p?os D ippos -48 (ipponem 2R ippone 2 oponi & ccww ooc.) ; Hippo

I °

r !', rosiccada] A rusicada (c m. 1 ut uddetur) P rusicada (da in d®

I -*t- al. nu) B rusiccade 8 (susicadum St susicadam 2* rusicadam 8b2R

j em ocowcrt.)

V 3

34 Pauli Orosii Historiarum

oiuitates sunt, habent ab oriente Syrtes minores et lacum
Salinarum, a septentrione mare Nostrnm quod spectat ad Sici-
liam et Sardiniam insulas, ab occasu Mauretaniam Sitifensem,
a meridie montes Yzarae et post eos Aethiopum gentes per-
uagantes usque ad oceanum Aethiopicum. 6

93 Sitipensis et Caesariensis Mavretaniae habent ab ori-
ente Numidiam, a septentrione mare Nostrum, ab occasu
flumen Maluam, a meridie montem Astrixim, qui diuidit inter
uiuam terram et harenas iacentes usque oceanum. in qui-
bus oberrant Gangines Aethiopes. io

94 Tingitana Mavretania ultima est Africae. haec habet ab
oriente flumen Maluam, a septentrione mare Nostrum usque

EXPILATOEE8 6 Sitifensis — 9 oceanum compUauit Isidorus Orig. 14,
5, 10. 11 11 Tingitana — pag. 35, 5 contingentes excerpsit Isidorus

Orig. 14, 5, 18

1 habet D \\ orien (te m. 1 ut uid.) P || sirtes D 2 septem-

trione PB% || speotat] ezspectat ab occasu © || syciliam B 3 in-

sulas om. JB || occasum D occasu habet # || mauretaniam] PlD$$tBflt

mauritaniam P*BBAWP 4 meridiae D \\ montem suzare. (suggareni

©) A$$ || uzare PBD utzare B || aethyopam B || peruagantes] per-

gentes © 5 ad om. D 6 sytifensis B sitifenses BD || et om.

PB (jsed B spatio in fine uersus relicto) || caesarienses B cesariensis St

i

cesanenses 2tt cesarienssis 2 \\ mauretaniae] mauritaniae B mauretania

D$t maurenia P mauritania (i prior al. m. ex e corr. B) BA mau-
retaniae sunt quae # || habent] B%v habet PBDA 7 numediam

B || a] ad D \\ septemtrionB P septemtrione B# 8 flunen D ||

maluam] B%AStSfl2b malbam PB1 malua B® maluum 8* \\ meridiae
D || monte" « (e m in 8 corr. m. 2) B \\ astrazim B astrizin jt, sic
astrizl PB || qui diuidit inter uiuam terram] qai discernit inter fecun-
das (-am 29R) tsrras (-am $SR) 3 9 harenas] harenas heremi $ }|

usque oceanum] BDA usque ojoceanum P usque ad oceanum jB©3/» ||
quibus] PBBDB; quibus et h (ex Z, et edd. VeneHs) 10 gangines]

grantdes % || aethyopes B aethiopi $ 11 tingi # tingitania Stfr ||

mauretania] PBrBA mauritania BhD$ || ult. est afr] africae uitima
est totius 8 || affricae B 12 oriente] occidente St || maluam] -R'ii3$

m

albam P malbam Bl || septemtrione PBB \\ nostro D

aduersmm paganos 12. 35

ad fretum Oaditanum quod inter Auenae et Calpes duo oon-
traria sibi promunturia eoartatur, ab oecidente Athlantem
montem et oceanum Athlanticum, sub Africo Hesperium mon-
tem, a meridie gentes Aufololum, quas 'nunc Qalaules uocant, P. s%
sosqne ad oceanum Hesperium contingentes.

Hic est uniuersae terminus Africae. Nunc insularum, quae95
ii Nostro mari sunt, looa nomina et spatia dimetiar.

Ixsvla Cypros ab oriente mari Syrio, quem Issicum sinum 96
aocant, ab occidente mari Pamphylico, a septentrione Aulone
*Cilicio, a meridie Syriae et Phoenices pelago cingitur. cuius

eipilatores 4 cf. gaulalia ap. DicuU (Schweder p, 33)

1 gadetanum PB || quod] quod est B || auenae] scripsi (in Orosii
fottie abyUae fuerit); haaenae P* hauennae (-nne B) P*>BA auennae
D chauennae B abaenae S Abennem h || calpes] D calpis PBBA

ctpis 8; Calpen h \\ duo oontraria sibi promj duobus promontoriis B
(o ift u m. l aut ut Sedlmayero uisum est m. poster.) © 2 pro-

muitaria] PBlD promontoria (-uria B7) BB* \\ coortatur (sic medio
wrw) B cohartautur (h del. m. 2) P co*arta«tur (h et n eras.) B \\
itUsntem] PBD athlantem Bl atlantem B*A habet athlantem «
3 otiamun D || athlanticum] PRDSWl athlaticum St atlanticum £g ||
*feico B |t hesp.] experium © 4 a meridie — uocant] a meridie gau-

lalim gentes 3 merediae D || autololum] ed. 1542 in marg., cf. Salmasius
Exere. Plin, p. 277 b. C. aulololum PAC aulolosum E, aulolum BBDv ||

qw P || galanles] B ga*laules (u erae.) P ganlaules R alanles D
S»l«ida8 8 galaulas Ah 5 hesp.] experium © hisperium St || con-

fagentea) pererfantes 3 6 est om. B || totius africae termimis $ ||

mineraae] Ah uniuersus PBBD \\ affricae B || insolarum D 7 in

nostro mari] intro mare 8 || nostro mari] mari nostro B || spacia D \\

demetiar B dimeciar D exponam © 8 insola D Insu (la m, 1)

$ II cyprus B ciprus D \\ ab] habet ab $ || mare sirium © || sirio D ||
qiem] quod BI> que. A \\ missicum A misicum B messicum D
histricum © || sinum in rasura (fuisse uocarr uidetur) P 9 mare

D% || pamphilico P BBD pamphylicum © || septemtrione PB& \\
«^ne. 8 10 cilicio] © cylicio £ cilico (lico in ras. P) PBDA ||

**rifoe 2) || siriae D || et phoenic.] finis © || phenicis £ phonices
^1 phenicq (u«J phoenicej 2J1 phuenicis (e ex correctura inseruit m. 1)

^ II Pjlftgo B pelaco D || ciBguntur PBl cingetur D || cuiu P

3*

36 Pauli Oro8ii Historiarum

spatium in longo tenet milia passuum clxxv, in lato milia
passuum cxxv.

97 Insvla Creta finitur ab oriente Carpathio mari, ab occasu
et septentrione mari Cretico, a meridie mari Libyco, quod et
Hadriaticum uocant. habet in longo milia passuum clxxii, 5
in lato l.

98 Insvlae Cyclades, quarum est ab oriente prima Rhodos,
a septentrione Tenedos, a meridie Carpathos, ab occasu Cythera,
ab oriente finiuntur litoribus Asiae, ab occidente mari Icario,

a septentrione mari Aegaeo, a meridie mari Carpathio. sunt 10
p. 33 autem omnes Cyclades numero liiii. 'hae tenent a septen-

exfilatobes 7 C yclades — Rhodos compilauit Isidorus Orig. 14,
6, 22 8 a sept. Tenedos adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 23 || a me-

ridie Carp. adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 24 || ab occ. Cyth. adhibuit
Isidorus Orig. 14, 6, 25 10 sunt— p. 37, 2 cc exscripsit Isidorus

Orig. 14, 6, 20

1 8pacium D || pasuum B passum PRl om. 8 || centom septuaginta
(-genta D) quinque DA cxxxu 8 2 pasuum B passum PRl, om.

' $ || centum uiginti quinque (-quae D) DA 3 riente P» || carpathio}

D carphatio PRBA carpatio © 4 septemtrione P septemtrione

R& || mare cretico D8 || a meridie mari libyco om. D \\ lybico PRB
lydico © || et m. 2 in ras* trium quattuorue litt. P 5 adriaticum

PRB adriatico D || long(itudine milia c)xxun (quae inclusi, in ras.
scr. sunt m. 1) $ || milia] m^' B (sic m. 1) || passum PRl pasuum
B || centum septuaginta duo DA clxxvii 0; cf. Partsch p. 65 sq. || lati-
tudine milia $ || quinquaginta (-genta D) DA 7 cyciadas © || est]
et © || rhodus BD rodos (-us Wl) 3 8 septemtrione PR% || tenedo
(u in marg., quod ad hanc o potius quam ad o in carphatos uid. spec-
tare) B tenetus D || carphatos PRBA carpatos © carpatus St2* car-

h

pathus 3Rgb || cethera PR cytera © cytherea 9tt citerea St citerea 2

i
9 occidente] oriente B oriente (i ?, 8. m. 1) © 10 septemtrione

PRQ || aegeo PRDA& aege o B || meridiae D || carphathia P car-
phatio RBA carpato © 11 autem om. © || cyclades insulas (as in

nnmero

ro8. m. 1, s. s. e m. 1) © || numero] • 18 • (mutauit m. 2) P nomero

RlD || Lnn] P*B$ liii (stc Lmi P) P*RSt quinquaginta (-genta D)

t
tres DAh || hae tenent] tenentes 3 haecenent (t m. 2) M || hae] heq

P he»* (hq m. 2 corr., ex heae ?) R haec Z \\ septentrione] k$
septemtrione JB© septemtemtnone (corr. 1 aut 2 m.) P septentno Wt

aduersum paganos I 2. 37

trione in meridiem milia passuum i>? ab oriente in occasum
milia cc.

Sicilia insula tria habet promunturia, nnum quod dioitur 99
Pelorum et aspicit ad aquilonem, oui Messana ciuitas proxima

i«t; secundum quod dicitur Pachynum, sub quo ciuitas Syra-
cusana, respicit ad euronotum; tertium quod appellatur Lilj-
bieum, ubi et ciaitas eiusdem nominis sita est, dirigitur in
occasum. haec habet a Peloro in Pachynum milia passuumlOO
ilyhii, a Pachyno in Lilybaeum clxxjtvii. haec ab oriente

i; cingitur mari Hadriatico, a meridie mari Africo quod est
contra Subuentanos et Syrtes minores, ab ocoidente et septen-
trione habet mare Tyrrhenum, a borea usque subsolanum

expilatohes 4 hinc fortasse respiciens ad aquilonem sumpsit Isi-
dorua Orig. 14, 7, 4

1 meridiem] BWi meridie PR2 meridiae D$t || milia] m- B \\

I^uam B om. 9 || o] PBBSt quingenta DA3R quinginta 2 l B;

quinquaginta t? || occasum] casum Bl occasu StS 2 milia cc] PBSt

koc- B miiia ducenta DAWl milia dxc 8 3 insula sicilia 8 ||

i
trcilia B || insua B \\ proimmturia] DA$ promuntoria PBl promon-

o

torui B*B$t || unum] id est 8 4 pelorum (prior o 'corrigi coeptum

wt in nescio quid' mau) P pelurum 8 || aspicit] PBB® aspecit D
adipicit D || mesana B || proxima] in proximo 8 5 quod dicitur]

wmontorium 8 || dicetur D \\ pachinum BD pacinum 8 || siracusana
b 6 respicit ad eur.] sita est euro notumque respiciens 8 respecit

D|!eronotum (y m. 1, h m. 2) P erunothtl (Y m. 2; supra u rasura;
qo in ras., thu pone uersum add. m. 2) B euronothum BA || tercium
b || appeUatur] PBBDA \\ lilybeum A lyllybeum PB lili-
biom {alt. 1 in b corr. m. 1) D lybeum B lilibeum 8 7 nomenis
# || dirigetur D 8 pachinum BA pachino D pacinum 8 ||

milia] -u B \\ pasuum B, om. % 9 clviiii] PBB centum quin-

qttagenta nouem D, centum quadraginta nouem A ciLVira fBEM (errat
K civn7 cli T; cf. MueUenhoff p. 24, Partsch p. 49 sqq. \\ pachino
&D pariiio 8 || lilybeum A lyllybeum PB lybeum B libeum D
lilibeum habet milia 8 || clxxxvii] 0, cf. Partschp. 50; clxxvii PBB
Katnm septuaginta (-enta D) septem DA CLXXini 8 10 cingetur

h II mare PBl \\ hadriatico] P*BB adriatico P*D \\ meridiae D ||
inari m.% \\ affrico B \\ subuentanus BlD subentanos 8 11 sirtis
h II minoris D || septemtrione PB$ 12 habet om. 8 || mare (&exe.

**•) P mari D || tyrrenum PBAQ || usque ad B usque in 8

38 Pauli Oroeii Historiarum

fretum Hadriaticum quod diuidit Tauromenitanos Siciliae et

Bruttios Italiae.

•

101 Sardinia et Corsica insulae paruo fretu hoc est milium
xx diuiduntur. ex quibus Sardinia habet a meridie contra
Numidiam Caralitanos, contra Corsicam insulam hoc est sep- s

102 tentrionem uersus habet Vlbienses. cuius in longo 'spatium
tenet milia passuum ccxxx, in lato milia lxxx. haec habet
ab oriente et borea Tyrrhenicum mare quod spectat ad portum
urbis Bomae, ab occasu mare Sardum, ab Africo insulas
Baleares longe positas , a meridie Numidicum sinum , a sep- io
tentrione ut dixi Corsicam.

expilatores. 3 Sardinia— 4 diuiduntur excerpsit Isidorus Orig*
14, 6t 42, ex Orosio et Isidoro laudat Dicuil 8, 17

1 hadriaticum] PBBD adr. 8 || haec jdiaidit inter auromenitanos
sicilie. | (fort. usque ad britios) in ras. m. 1 8 || tauromitanos B ||
syciliae B 2 bruttios italiae] nobilis italiae britios 8 || brutdias D

3 sardinia— 4 ex quibus] his finibus sicut supra demonetrauimus sicilia
continetur. Insula 8 || insulae PBB insolae D insula h || fretu] PBB
(c/*. tamen § 94 et 100), freto DA \\ xx milium 3 || miliam P»

4 xz] PBB uiginti DA || meridiae P*D 5 numediam B || carali-

tanus D || contra— 6 uersus] quae sardinia parua freto spatio milium

uiginti a corsica diuiditur (quam corsica eras.) quam corsicam a sep-

temtrione uersus 8 || septrionem JB* septemtrionem PB 6 ulbien-

si8 PBl ulbinenses 8 || in longo spatium] spatia in longo 8 || spacium

D 7 tenent 8 || milia] u B \\ paeuum B om. 8 || ccxxx] P»>JR08

dncenta triginta (-enta D) DA cclxxx P* cccxxx BC* || lato] BA

latum PBD \\ milia lxxx] P»KMF% milia cclxxx B1, P* (cc eras. in

P) -mcclxxx- B miUa dncenta octoginta A miUa centnm octoagenta

h
D milia ccxxx R*T; ef. Partsch p. 45 sqq. \\ haec om. B \\ abet

P 8 a post et add. BDv, om. PBAB \\ bo«rea (a ex o 2) B \\

tyrrhenicum] B* tyrhenicum B* tyrrenicum PBD tyrennicum 8

Tyrrhenum v || exspectat 8 9 orbis Bl aeternae urbis 8 || ad

occagfl & || affrico B a#frico (f eras.) B || insolas D 10 ualeares

PRl balleares D || longo PB \\ possitas B posetas D \\ meridiae D ||

numedicum B nimidicum (v m. 1) D || a septemtrione PJR8 a circione
et a septeatrione B 11 ut dixi corsicam] corsicam insulam 8

aduersum paganos 12. 39

Cobsica insvla. multis promunturiis angulosa est. haecl03
tobet ab oriente Tyrrhenicum mare et portum Vrbis, a meridie
Sardiniam, ab occasu insulas Baleares, a circio et septentrione
Ligustieum sinum. tenet autem in longo milia passuum clx,
sin lato milia xxvi.

Insvlae Baleares duae sunt, maior et minor, quibus insunt 104
bina oppida, maior Tarraconam Hispaniae ciuitatem, minor
Barcilonam septentrionem uersus contra se habent. maiori
subiacet insula Ebusos. deinde ab oriente Sardiniam, ab aqui-

bxpilatores 1 Corsica— est compUauit Isidorus Orig. 14, 6, 42
5 in lato — xxvi] 'Corsicae latitudinem in Orosii libro primo per xxxvi
(itc) mil. passuum dilatari legimus' Dicuil 8, 17 6 Insulae— minor

fortasse adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 44 \ sic maior et minor, non et
maior et minor JI9W (8 non inspeetus)

1 insula corsica $ || insola D || promunturiis] PBXDA promuntoriia

e mo

B promontoriis B*$t promuntoriis 2 promontoriis (vnc m. rec.) 2tt ||

h

angulusa D 2 abet (h m. 1) PD || tyrrhenicum] B tyrrenicum

r

PA tjrennicum (r s. «. 5; n et ic eras.) B tyrrenum %h || porttis (us

m G eorr. 1 ut uid. m.) P || urbis] aeternae urbis romae 8 || meridiae
D 3 insolas D || baleares] B*BD& ualeares PBl\ baleares longe
poritas cum 5 (ex § 102) interpolauit h \\ a cirtio (a cir in ras. m. 2)
R a circione B || eta B \\ septemtrione PB® 4 legusticum B \\

aatem om. 9 || milia] m B || passuum om. # || clx] centum sexaginta
BA numero clx 8 5 in] et in D || latum $ || milia xxvi]

PB8 m"xxvi- B milia uiginti sex JDA; xxxn mil. DicuU; cf.
Portsch p. 45 sqq. 6 msulas sunt baleares duas (corr. 2 m.) # [|

ualeares PBl \\ minor*» (1 aut 2 litt. eras.) P 7 tarraconam] PD

temconam BBA tarracona 8 || ciuitas ® 8 barcilonam] PB

hrchylonam (-il- A) B*A barcillonam B™ barchinlonam D barcilona
S || in ante sept. add. B* (s. s.), BDfh, a add. ®, om. PBlA ||
septemtrionem PB septentrione BD septemtrione © || habent] PBBD

babet v \\ maiores insulas bosos 8 || mari B 9 insnle. A insula (a

m ras. ex e. ut uid.) B insola D \\ ebusos] P busos B%A ebusus
&BD II garlaardiDiam P

40 Pauli Orosii Historiarum

lone mare Oallicum, a meridie et Africo Mauretanicum pela-
gus) ab occasu Hibericum pelagus spectant.

105 Hae sunt insulae ab Hellesponto usque ad oceanum per
totum Magnum pelagus constitutae, quae et cultu et memoria
magis celebres habentur. &

106 ^©rcensui breuiter ut potui prouincias et insulas orbis uni-
uersi. nunc locales gentium singularum miserias, sicut ab
initio incessabiliter exstiterunt et qualiter quibusque exortae
sunt, in quantum suffecero proferam.

3 Gum post fabricam ornatumque mundi huius homo, quemio
rectum atque inmaculatum fecerat Deus, ac perinde hu-
manum genus libidinibus deprauatum peccatis obsorduisset,

ATCTOJKE8 § 1— 3 (§ 3 ueracissimi scriptores)] Genesis 6—8, alii
& S. libri, ecclesiae doctores

expilatores 3 in8ulae — 4 constitutae compUauit Mdorus Orig.
14, 6, 14 6 porcensui — 9 proferam] Et quoniam uniuersa terrarum

orbis spatia uel insularum descripsimus, nunc ad maiorem demonstrati-
onis stnictiouem, in quantum uigilantia nostra inuestigare potuit, demon-
strabo, ez aeterna urbe Roma initium sumens, quae caput est orbis et
domiua senatus © fol. 25*

1 gallicus (us in t corr.) P \\ meridiae D || et africo] africae 8 ||
affrico BD *frico (a s. 8. m. 2) R \\ mauretanicum] PD mauriUnicum
(i prior in ras. ex e J8, a ex i corr.; supra a rasura) B mauritanicum
B mauritaniam cui 8 || pylagus B pelacus D 2 hibericum] PRD&
hybericum B || pylagus B pelacus D om. $ |) spectant] PRBD; spectat h

3 haec D \\ nunt P \\ insolae D || ab om. £ || hellis ponto D ellisponto St
ellesponto ffl 4 pylagus B pe##|lagus (eras. haud dubie H) $ ||

constitutaej de famosis 8 || culto (o ex u m. 1) D || memoria P et

memoriam| D || memoria magis] magnitudine $ 5 CQlebres a. ra&.

B 6— 9 de 8 uide supra || insolas D \\ urbis D || uniuersi (i /Sn.

in ras., ex is ut uid.) P 7 gencium D \\ singularum] PRXA l in-

sularum s. s. m. 2 B insularumque (-ae D) BD || misserias B meserias

D || si|cut Pl 8ic>ut P1 8 inicio D \\ exstiterunt] B etanteras.

R eztiterunt PD || et om. B || ante quibusque s. scr. ab hominibus

i i

m. 2 B || ezorte D 9 sunt om. B || suflfecero (. eras.) P sufficero

RlB 10 ornatumquae D \\ huius mundi B 11 atque] et B

t
adque (t m. 2) P \\ in macoiatum D immaculatum R2 || ac] hac D

aduersum paganos I 2.3. 41

eontinuo iniustam licentiam 'iusta punitio consecuta est. sen- 1' *
tentiam creatoris Dei et iudicis peccanti homini ac tefrae
propter hominem destinatam semperque dum homines terram
habitauerint doraturam omnes inuiti licot aut probamus negando

saut confitendo toleramus, obstinatisque mentibus testis sibi in-
firmitas sua inurit, quibus fideliter scriptura non suaserit.
deinde refiiso in omnem terram mari inmissoque diluuio, cum 3
toto orbe contecto unum spatium caeli esset ac pelagi, deletum
fiiisse uniuersum humanum genus, paucis in aroa fidei suae

wmerito ad substituendam originem reseruatis, euidentissime
neracissimi scriptores docent. fuisse tamen etiam illi contestati 4
snnt, qui praeterita quidem tempora ipsumque auctorem tem-
ponun nescientes, tamen ex indicio et coniectura lapidum, quos
in remotis montibus conchis et ostreis scabros, saepe etiam

ucauatos aquis uisere solemus, coniciendo didicerunt. et quam-5

avctores 8 toto— pelagi cf. Ovid. Met. 1, 6. 291; a. a. 2, 467
H in remotis — 15 solemus cf. Ovid. Met. 15, 264, Mela 1, 6, 2 tf, 32
Parihey) cum adnot. Tsschuckii; adde: TertuUian. Pall. 2, Solin. 9, 8 sq.,
Evseb. chron. uol 1 p. 87 Sch.

expilatores 7 diluuio — 9 genus comptlauit Isidorus Orig. 13,
21 2 13 indicio— 15 solemus compilauit Mdorus Orig. 13, 22 f 2

1 iusta» punitio erasa m ut uid. B || ponicio D || sententia B
3 desfonatum P distinatam D distinata B || semper que» (e fin. ex
« fort. eorr.) B || homines (e m. 1 aut 2 ex i corr.) P 4 habi-

auertrot B || duratura BD \\ neglegendo D 5 confidendo D \\ tule-

ramu B || obstenatisque D \\ imfirmitas B 6 inuret D || fide-

liter] PB% fidelis B*BAh fedilis D || scribtura PB \\ non om, B

anb snbaoe

i reffuso B refuso (corr. 2) B || inmisoque B immissoque B*D || .
■ieluuio D 8 spacium D || caeli «esset P esset caeli B || pylagi B
Muiee JB || genus humanum B || fide1 P 10 eubstituenda (fi in ras.)

P j| originem] subolem B1 || euidentissimae D 11 ueracisimi B

uineissime D || scribtores B doctores | scriptores q' (doctores et q. m. 2
«&) E scripturis D || aetiam D 12 sunt (t in ras.) P || prete-

rita D 13 neacientis D || lapidem P in lapidibus Wt2 in palu-

dibuB 9S0tl 14 montebus D || conhis P concis A$ || hostreis B

•ostreis B || scabrus D concretos 3 || sepe B 15 uisere] BBDSt

*is«ere (c eras.) P uidere 2R2™- fieri 2l \\ dedicerunt BD

40 Pauli Oro8ii Historiarum

lone mare Gallicum, a meridie et Africo Mauretanicum pela-
gus) ab occasu Hibericum pelagus spectant.

105 Hae sunt insulae ab Hellesponto usque ad oceanum per
totum Magnum pelagus constitutae, quae et cultu et memoria
magis celebres habentur. *

io8<3 J^rcensui breuiter ut potui prouincias et insulas orbis uni-
uersi. nunc locales gentium singularum miserias, sicut ab
initio incessabiliter exstiterunt et qualiter quibusque exortae
sunt, in quantum suffecero proferam.
3 Cum post fabricam ornatumque mundi huius homo, quemio
rectum atque inmaculatum fecerat Deus, ac perinde hu-
manum genus libidinibus deprauatum peccatis obsorduisset,

ayctoj&es § 1 — 3 (§ 3 ueracissimi scriptores)] Oenesis 6—8, alii
S. 8. libri, ecclesiae doctores

exfilatores 3 insulae — 4 constitutae compUauit Isidorus Orig.
14, 6, 14 6 porcensui — 9 proferam] Et quoniam uniuersa terrarum

orbis spatia uel iusularum descripsimus, nunc ad maiorem demonstrati-
onis stmctionem, in quantum uigilantia nostra inucstigare potuit, demon-
strabo, ex aeterna urbe Boma initium sumens, quae caput est orbis et
domina senatus f& fol. 25*

1 gallicu8 (us in u corr.) P || meridiae D || et africo] africae $ ||
affrico BD *frico (a s. 8. m. 2) E || mauretanicum] PD mauritAnicum
(i prior in ras. ex e 2, a ex i corr.; supra a rasura) B mauritanicum
B mauritaniam cui 93 1| pylagus B peiacus D 2 hibericum] PRDS&
hybericum B \\ pjlagus B pelacus D om. © |) spectant] PBBD ; spectat h

3 haec D \\ nunt P\\ insolae D || ab om. St \\ hellis ponto D ellisponto St

eliesponto ffl 4 pjlagus B pe#»|lagus (eras. haud dubie la) 9 ||

•t
constitutaej de famosis Q || culto (o ex u m. 1) D || memoria P et

memoriam| D || memoria magis] magnitudine 8 5 c^lebres a. rae.

B 6-9 de $ uide supra || insolas D || urbis D || uniuersi (i fin.

in ras., ex is ut uid.) P 7 gencium D \\ siugularum] PRXA l in-

sularum s. s. m. 2 B insularumque (-ae D) BD \\ misserias B meserias

D || si|cut Pl 8ic>ut P1 8 inicio D || exstiterunt] B et ante ras.

R eztiterunt PD \\ et om. B || ante quibusque s. scr. ab hominibus

m. 2 B \\ exorte D 9 sunt om. B \\ suffecero (. eras.) P sufficero

BlB 10 ornatumquae D || huius mundi B 11 atque] et B

adque (t m. 2) P \\ in macolatum D immacuiatum B% || ac] hac D

aduersum paganos I 2.3. 41

continuo iniustam licentiam Uusta punitio consecuta est. sen- |" w
tentiam creatoris Dei et iudiqis peccanti homini ac tefrae
propter hominem destinatam semperque dum homines terram
habitauerint dnraturam omnes inuiti licet aut probamus negando

mt confitendo toleramus, obstinatisque mentibus testis sibi in-
firmitas sua inurit, quibus fideliter scriptura non suaserit.
deinde refuso in omnem terram mari inmissoque diluuio, cum 3
toto orbe contecto unum spatium caeli esset ac pelagi, deletum
fuisse uniuersum humanum genus, paucis in arca fidei suae

timerito ad substituendam originem reseruatis, euidentissime
ueracissimi scriptores docent. fuisse tamen etiam illi contestati 4
sunt, qui praeterita quidem tempora ipsumque auctorem tem-
porum nescientes, tamen ex indicio et coniectura lapidum, quos
in remotis montibus conchis et ostreis scabros , saepe etiam

ueaoatos aquis uisere solemus, coniciendo didicerunt. et quam-5

ATCTORB8 8 toto— pelagi cf. Ovid. Met. 1, 6. 291; a. a. 2, 467
H in remotis — 15 solemus cf. Ovid. MeL 15, 264, Mela 1, 6, 2 {1, 32
Parthey) cum adnot. Tzschuchii; adde: TertuUian. Pall. 2, Solin. 9, 8 sq.t
Euseb. chron. uol. 1 p. 87 Sch.

eipilatokes 7 diluuio— 9 genus compilauit Isidorus Orig. 13,
M, 2 13 indicio — 15 solemus compilauit Isidorus Orig. 15, 22, 2

1 iusta* punitio erasa m ut uid. B || ponicio D [| sententia B
3 destinatum P distinatam D distinata B \\ semper que# (e fin. ex
« fort. corr.) B || homines (e m. 1 aut 2 ex \ corr.) P 4 habi-

taaenut B || duratura BD \\ neglegendo D 5 confidendo D \\ tule-

arnus B || obstenatisque D \\ imfirmitas B 6 inuret D jj fide-

liter] PB* fidelis B%BAh fedilis D || scribtura PB || non om. B

sut> an)mo«

7 reffuso B refuso (corr. 2) B \\ inmisoque B immissoque B%D \\
deluuio D 8 spacium D || caeli «esset P eeset caeli B \\ pylagi B
Huise B || genus humanum B || fide1 P 10 substituend* {& in ras.)

P i| originem] subolem Bx \\ euidentissimae D 11 ueracisimi B

oiraciasime D || scribtores B doctores | scriptores q* (doctores et q. m. 2
*&) R scripturis D || aetiam D 12 sunt (t in ras.) P || prete-

nta D 13 nescientis D || lapidem P in lapidibus Wt* in palu-

dttmsJtSR1 14 montebus D || conhis P ooncis A3 \\ hostreis B

«oetreis B || scabrus D concretos 3 || sepe B 15 uisere] BBDSt

^«cre (c eras.) P nidere WIP** fieri 21 || dedicerunt BD

42 Pauli Orosii Historiarum

'uis huiusmodi adhuc et relatu digna et fide certa proferri a
nobis queant, tamen haec ueluti principalia duo de praeuari-
catione primi hominis et condemnatione generationis uitaeque
eius ac deinde de perditione totius generis humani dicta suffi-

6ciant, tantum ut, si qua gentiles historici de nostris aliquo 5
ordine contigerunt, haec plenius cum ceteris ipso quo incur-
rerint ordine proferantur.

4 'Anno ante urbem conditam mccc Ninus rex Assjriorum
'primus' ut ipsi uolunt propagandae dominationis libidine arma
foras extulit cruentamque uitam quinquaginta annis per totam 10

2 Asiam bellis egit; a meridie atque a Bubro mari surgens, sub
ultimo septentrione Euxinum pontum uastando perdomuit,
Scythicamque barbariem, adhuc tuno inbellem et innocentem,
torpentem excitare saeuitiam, uires suas nosse, et non lacte

atctoees 8 Anno mccc cf Euseb. Hier. II p. 11 ed. Schoene \\
Ninus— 10 extulit Iustin. 1, 1 § 4. 7. 8 10 quinquaginta annis item

§ 5; lii Eus. p. 11, ut Orosius 2, 3 § 2 ignotus (cf. lustin.

1, 1 et 2, 2; Augustin. Ciu. d. 4, 6)

expilatoees 8 ante — mccc . . Assyriornm . . p. 43, 5 Samiramis
compUamt Seuerus chron. p. 452 \\ 8 Ninus — 11 egit adhibuit Isidorus
Orig. 18, 1, 1 (cf Dressel, de Is. font. p. 35)

1 huiusmodi (di add. m. 2) P || relatum P» relato D 2 prici-

palia (n add. m. 2) P \\ preuaricationi D 3 condempnatione RB

condemnacionis D || generacionis D 4 deinde de] PB deinde BDh ||
perdicione D || totdus otn. B tocius D 5 gentilis D \\ histori*ci

(erasa a ut uid.) R 6 contegerunt D contigerint B\BX \\ citeris

D 8 A(nno) • A(nte) • V(rbem) • C(onditam)] correxi (cf. cap. 8 princ.)
ante annos urbis conditae PBBDv || -i-ccc P iccc- B mile (mille
margo) tracentos B mille trecentos Dh || asyriorum B assir- B asi-
riornm D 9 ipso Bl || propagendae Bm || dominacionis D

10 extollit D || quinquagenta BD l- P l-B 11 asyam B \\ me-

ridiae D || adque B || a] ad D 12 septemtentrione P septemtrione

B || euienum B 13 scythicamque (e ex § corr.) P scithicamque

Bm scythiamque B* || barbariam B \\ imbellem R2 14 turpentem

D || excitare] ezcitata Bm \\ saeuitiam] BP2 seuiciam (c euanida) D
saeuitiae (seu- B) PlB sed in saenitia corr. m. 1 P \\ niris D || lact5
ante ras. B; cf. Orubitz p. 14

aduer8um paganos I 3.4. 43

iam pecudum sed sarjguinem hominum bibere, ad postremum
uincere dum uincitur edocuit. 'nouissime Zoroastrem Bactri- 3
aaorum regem eundemque magicae ut ferunt artis repertorem
pugna oppressum interfecit. post ipse, dum deficientem a se

ioppugnat urbem, sagitta ictus interiit. huic mortuo Samiramis4
oior successifc, uirum animo, habitu filium gerens, auidosque
iam usu sanguinis populos, per duos et quadraginta annos
caedibus gentium eiercuit. non contenta terminis mulier, quos 5
a uiro suo tunc solo bellatore in quinquaginta annis adquisitos

tfsnsceperat, Aethiopiam bello pressam, sanguine interlitam,
imperio adiecit. Indis quoque bellum intulit, quo praeter illam
et Alexandrum Magnum nullus intrauit. quod eo tempores
ideo crudelius grauiusque erat quam nunc est, persequi et
trncidare populos in paoe uiuentes, quia tunc apud illos nec

uforis erant ulla incendia bellorum, nec domi tanta exercitia

atctores § 3 Iustin. 1,1 § 9 a quo tamen aliena sunt iUa dum
-ictna, cf. Ruefd, Jahrb. f. Phibl. Suppl. 6 p. 158 §4.5 Iustin.

*. 1§ &i '2 § 1—3.10. 8.9 || xlii cf. Eus. 11 et Oros. 2, 3

1 peccu«dum P pecodum BD || sanguinem] PR sanguine ABDv H
bibere] PR uiuere BDv quiuere A 2 uincitur] v uincit»* P

oincit ABD ui«cit R || docuit B || nouisime B \\ ioroastrem P z#oro
«trem (er . i T) R 3 »regem R \\ ad uers. eumdemque— repertorem
flfor. p omisso hoc~signo in contextu; uoluisse uid. reppertorem) B™ \\
eumdemque B \\ magi«cae (s eros.) P \\ ut ferunt] offerunt D 4 ob-

t vr

praeeum B \\ difficientem B 5 oppugnatbem Rl oppugnat.bem R*

(Mnde ur in or ol. m. mut.) \\ nrbem] orbem P2 || sagita PlRl sagit»
W || ictu» erosa s P #ictu» in fine erasa s R || samiramis] JR*D
amerames B semJramis PRlA 6 succesit B \\ filium] BDAv

fenrinam PR (e ex 5 R); cave femina corrigas |) gerans P 7 po-

P&lns D, R* (corr. m. 1) || duos et quadragenta D duos et xl BRh
foo et xl PR> 8 terminis] certe hiis B 9 in om. Ah \\ l PRB \\
riquiadtos B adquesitus D 10 susciperat D || aethyopiam B ||

pmtam] PR*D praesam B •^pressam (ob 1 ?, detnde in op mut. ead.
»•) M oppressam v 11 in tullit D || quoa (corr. m. lut uid.) PR

qnos BD || preter D 13 crudilius D || grauiusque. D 14 tru-

c

tidare P |) populus D || uiuentis D 15 exercicia D

44 Pauli Orosii Historiarum

p' ™ cupiditatum. haec, libidiae ardens, sanguinem sitiens, 'inter
incessabilia et stupra et homicidia, cum omnes quos regie
arcessitos, meretricie habitos, ooncubitu oblectasset occideret,
tandem filio flagitiose concepto impie exposito inceste cognito
8priuatam ignominiam publico scelere obtexit. praecepit enim, 5
ut inter parentes ac filios nulla delata reuerentia naturae de
coniugiis adpetendis ut cuique libitum esset liberum fieret.

p* 5 'Anno ante urbem conditam mclx confinem Arabiae regionem

quae tunc Pentapolis uocabatur arsisse penitus igne caelesti

2inter alios etiam Cornelius Tacitus refert, qui sic ait: Haudio

procul inde campi, quos ferunt olim uberes mag-

nisque urbibus habitatos fulminum iactu arsisse;

avctobes § 7.8 ignotus .(% 7 occideret: cf. Africanus p. 160, 3
sq. Routh; inceste cognito: uide Iustin. 1, 2, 10; cf. Pauly, Realencycl-
skmiramis p. 966 init.) 8 confinem Arab. reg. Tacitus hist. 5, 6

9 Peutupolis Sapient. 10, 6 10 Cornelius Tacitus] hist. 5, 7

expilatobes 8 ante— mclx . . 9 arsisse . . p. 46 , 1 Sodoma com-
pUauit Seuerus chron. p. 452 11 olim uberes, 45, 5 igne caelegti,

7 exustis, 8 peccatoram noxa, 12 in conf. — Pal., 13 quinqae ciu., 46, 11
aeterna, 13 cineris adhibuit Isidorus Orig. 14, 3, 24

1 cupeditatum D || sanguinSq.j (q. in fincpag. dl.m. add.) R || siciens
1) || inter incessabilia] inter conuiuia ^cessabilia (in s. s. m. le) G q. e. mera
interpolatio 2 et stupra] B et strupa D «*stupra sed non et eraso

P stupra R || omicidia D || regiae (a erasaP) PRB 3 aroeeitos

B arcesitus D || meretriciae PRBB \\ habetus D || concupitu PRl ||
oblectassit D 4 |tandem (t al. m. add. ?) R \\ filios B || fiagiciose

D || conceptos B || impiae sed a erasa PR || expositos B || incesto
R7B || cognit*o (erasa i) P 5 •«priuatam (erasae pp) P \\ publeco

D || praecipit D 6 filius D || dilata B 7 coNiugiis (n al.; o al.
ex fl) R || appetendis PR apedendis D || cuique] RrBDh cui PRX \\
libetum D || fierit D 8 a. a. u. c.] correxi ante annos urbis condi-

tae (conditi D) PRBDv \\ mcLX B -iclx P i olx- R mille cen-
tum sexagenta D 9 que D || pentabolis D || uocabatur (o in ras.

ex a corr.) P || arsisse penitus (sse p in ras. al. m.) R || paenitus PB ||
igni B || caeleste D 10 alius D || reffert B || sic] sit D || haut

PBD Aut Rl 11 aduers. olim— 12 ful adscr. h- (ad uberes per-

tinens?) Bm \\ uberis D 12 urbibus] P*R*B urbebus D uiribus

PlRl || habitos B habetatos D || ictu B et post ras. P

aduersnm paganos I 4.5. 45

sedmanere uestigia, terramque ipsam, speciesoli-
dam, uim frugiferam perdidisse. et oum hoc loco3
nM de in'censis propter peccata hominum ciuitatibus quasi p. «
ignarus expresserit, paulo post uelut oblitus consilii subicit et

i dicit : Ego sicut inclitas quondam urbes igne cae-4
lesti flagrasse concesserim, ita halitu lacus infici
terram et corrumpi reor. quo dicto inuitus licet de exu-5
stis urbibus, quae procul dubio peccatorum noxa conflagra-
uerunt, et scisse se et concessisse confessus palam prodidit

unon sibi cognitionis fidem defuisse sed exprimendae fidei uolun-
tatem. quod nunc a me plenius proferetur.

In confinio Arabiae et Palaestinae, qua dimissi altrinsecusS
montes subiectis campis excipiuntur, quinque ciuitates fuere

avctores § 6—10 Genesis {18.) 19 et ignotus

1 sed (d ex t corr.) P et Taciti codex || specie. P* ##speci*e ft|
pone i erasa a,- fi m. 2 add. B speciae D || solidft (~ fort. ex corr.
adl) PR soledam D 2 frugiaferam Bl fructiferam Bm \\ perde-

diae D 3 quasi (i m. 2 add.) B 4 expraeserit B \\ uelud B \\

elt

conalii» (8 ut uid. er.) B consiliae D || subicit] D subie«** (cit m. 2)
P subiecit (corr. 2) B subiecit B 5 inclitas (cl ab al. m. retrac-

tota* utad clarius distinguerentur; in marg. i incensas m. 2) B inditas
PBDA indicas Taciti codex || condam D || urbis D \\ igni B || eeleste
# 6* conceVrim P concesserem D consenserim B \\ alitns B ||
infid prima i in ras. P imfici B 7 corumpereor P || inuitus licet

(tns licet in ras.) P || exusti*s P 8 conflagrauerant B 9 scisse

«* et concessisee] scissepe et D scisse B || confessns] confusus D con-

fesaum B || prudidit (tertia littera periit Jacuna; fuisse u uid.) D

10 non] et non B || cog***nitionis (g in ras.) P cognicionis D \\ s& Pl

«K

» (eom. cum sqq.) Bl || experimendae B pnmendae (corr. m. 2) P
«pronende. (eras. i et 8. 8. o 2, deinde 8. 8. expri; $ 2 ex e) jB

11 a me nunc BDh || proferitur D 12 palestinae PBBD || qno
B || dimisBi] Av dimisi» (in fine s erasa) P dimissis BB (s fin. in ras.
<* m. tn jB) demisses D || altrissecns B 13 montes] PBxAv
montibus B*B montebus D || subiectis campis 2$ || u • B || ciuitatis i>

46 Pauli Orosii Historiarum

7Sodoma Gomorra Adama Seboim et Segor. sed Segor ex his

parua, illae amplae et magnae, quippe quibus et soli fecun-

ditas suberat et Iordanes fluuius, per plana diffusus ac perop-

8portune diuisus, augmentis ubertatis inpendebatur. huic uni-

uersae regioni, bonis male utenti, abundantia rerum causa s

p. «malorum fuit. ex abundantia enim luxuria, ex lu^xuria foedae

libidines adoleuere, adeo ut masculi in masculos operantes

turpitudinem ne consideratis quidem locis condicionibus aetati-

9 busque proruerent. itaque iratus Deus pluit super hanc terram

ignem et sulphur totamque regionem cum populis atque urbi- 10

bus exustam, testem iudicii sui futuram, aeterna perditione

lOdamnauit, ut nunc quoque adpareat quidem forma regionis

sed inueniatur regio cineris, mediamque conuallem, quam Ior-

lldanes inrigauerat, nunc mare superfusum tegat. tantumque

ayctobes 1 Sodoma — Segor cf. Genesis 14, 2.8, Africanus ap.
Sync. p. 188 Bonn § 8 fort. Sapient. 10, 7 .8 9 pluit — 10

urbibus Genesis 19, 24 13 mediamque — 14 mare Genesis 14, 3

1 gumurra B gomurra D || adame P adamae R || seboin B ||

B

secor sed secor D 2 fecuditas P faecunditas B 3 lordanes

P iordanis B%BJDv \\ defusus B || peropportune] sh per oportuna PBB'
peroportuna D 4 impendebatur B%D \\ uni*uersae B 5 regione D ||

habundantia B ««bundantia (corr m. 2) P * abundantia (eras. a) B
6 habundantia B \\ luzoria PBlD luxoriae B \\ ex luxoria PBlD

ta

<m. B || foede libidinis D 7 mascoli in mascolus D * 8 turpi -

dinem (tu al.) B |) nec B%BD || considerantis D || conditionibus ,
B || aetati**busque P 9 proruerint Bl || iratus est B || pluuit

B 10 suipor P || adque P*B 11 aeterna (a fin. ex e corr.) P \\
perdicione D 12 dampnauit BB (sed p er. in B) || appareat PBB

13 post regio cineris aut post damnauit (ut Paris. 4878 8. XIII) aut

post tegat (ut Xt) addunt haec: illic (illicque Xt) poma uirentia et for-

matos (-ti Xt) uuarum racemos (-mi X1 -mus X%), ut (om. X1) edentibus

(s. 8. ai edendi m. 1 aut 2 G) gignant (generent G generat XJ cupidi*

tatem, si carpas, fatiscunt (facescunt Xt) in cinerem fumumque ezcitant

quasi adhuc (om. X^Z) ardeant interpolata ex Hegesippo 4, 18 ?, uelut

i
GXX (hic in marg.) X+, et Z \\ cyneris B || lordanes P iordanis BBDv

14 inrigauerat] BD irrigauerat B% lnriguerat (corr. w. 1) P inri-
guerat Bl || tegat (t prior in ras.) P

aduersum paganos I 5.6. 47

de rebus ut putatur paruis diuinae indignationis accensum est,
ufc propter hoc, quod illi, male utentes bonis, fructus miseri-
oordiarum nutrimenta libidinum feeerant, terra quo'que ipsa, p. «
quae has habuerat ciuitates, primum exusta ignibus, post
>oppressa aquis, in aeternam damnationem communi periret
adspectui.

Itaque nunc si placet hi, qui in Christum, quem nos iudicem •
aecnlorum ostendimus, quantum in ipsis est sputa coniciunt,
inier Sodomam et Bomam discernant causas et conferant poe-
snas; quae a me uel maxime ob hoc retractandae non sunt,
qnia omnibus notae sunt. et tamen quam libenter sententias 2
eorom acciperem, si illi fideliter ita ut sentiunt faterentur.
quamquam quia de temporibus Ghristianis rari et hoc in an-8
gulis murmurent, non usque adeo moleste accipiendum putem,
ucum totius populi Bomani consona uoce parique iudicio sensus
ae sermo sit cognitus. adeo autem paruo quodam et leui motu 4
baesitasse erga se parumper oonsuetudinem uoluptatum indu-
bitatissime fcontestatus est, ut libere conclamaret, Si reci-p. u

ivoTOBES § 4 cf. Oro$> 1, 21 § 17

1 potatur D || diuine D || indignationi B || accesum B 2 prot

(P «. 8. al.) B || ille D || ntentis D || frnctibus B* || misericordiarum]
? (v4 U&e h, Y6) h miseriarum P^B^JEiA meseriarnm D miseriam
FRl 3 nntrimento PB \\ fecernnt D || ipsa om. B 4 qnae]

V D || einitatis (aU. texs statim corr. m.l)D 5 oppressa] PB

obpraesa B opressa D || dampnationem BB (sed p er. in B) damna-
cionem D \\ commnni in cum omui corr. m. 2 B 6 aspectni P*B*D

«pectum Pl aspectu BbB (i eras. in B) Sequentia continuantur non
whoato uersu nouo in PBBD 7 hi] BD hii PBA 9 penas

D 10 maximae D || non om. m. 1 sed eadem add. P 11 note

(e w e. m. 2) B 12 acceperem P*BD acciperim (ci in ce al. m.)

* || me D || ~ita PB 13 qnan«qn& (n ex m) B || quia] qni*

(ffowawond)P qm&BlBDA quicquid B* qaod E*Zh \\ de om. B
U nrormorent D murmnrant ? (uelut 0) \\ molestae D || accipiendum
(e cx u statim corr. m. 1) D || pntem in pntemns corr. m.2B 15 tocins

D H mani P || idicio B 16 par«no (t eras.) P 17 hesitasae

(-»<»#) p^i || nolnptatum] AQv nolnntatnm PBBD \\ indubitantis-

•tou a

**» B 18 contest. (corr. m. 1) P \\ receperet B

46 Pauli Orosii Historiarum

7 Sodoma Gomorra Adama Seboim et Segor. sed Segor ei his

parua, illae amplae et magnae, quippe quibus et soli fecun-

ditas suberat et Iordanes fluuius, per plana diffusus ac perop-

8portune diuisus, augmentis ubertatis inpendebatur. huic uni-

uersae regioni, bonis male utenti, abundantia rerum eausa s

?. 42 malorum fuit. ex abundantia enim luiuria, ex lu^xuria foedae

libidines adoleuere, adeo ut masculi in masculos operantes

turpitudinem ne consideratis quidem locis condicionibus aetati-

9 busque proruerent. itaque iratus Deus pluit super hanc terram

ignem et sulphur totamque regionem cum populis atque urbi- io

bus exustam, testem iudicii sui futuram, aeterna perditione

lOdamnauit, ut nunc quoque adpareat quidem forma regionis

sed inueniatur regio cineris, mediamque conuallem, quam Ior-

lldanes inrigauerat, nunc mare superfusum tegat. tantumque

avctohes 1 Sodoma— Segor cf. Genesis 14, 2.8, Africanus ap.
Sync. p. 188 Bonn § 8 fort. Sapient. 10, 7 .8 9 pluit — 10

urbibus Otnesis 19, 24 13 mediamque — 14 mare Genesis 14, 3

1 gumurra B gomurra D || adame P adamae B || seboin B ||

secor sed secor D 2 fecuditas P faecunditas B 3 lordanes

P iordanis R2BDv \\ defusus B || peropportune] sh per oportuna PBB *
peroportuna D 4 impendebatur R*D || uni*uersae B 5 regione D ||

habundantia B ««bundantia (corr m. 2) P * abundantia (eras. a) B
6 habundantia B \\ luzoria PBlD luzoriae B || ez luzoria PBlD

ta

om. B || foede libidinis D 1 mascoli in mascolus D ' 8 turpi -

dinem (tu al.) B \\ nec B%BD || considerantis D || conditionibus ;
R || aetati**busque P 9 proruerint Rl || iratus est B || pluuit

B 10 sulpor P || adque JP*£ 11 aeterna (a fin. ex e corr.) P ||
perdicione D 12 dampnauit RB (sed p er. in B) \\ appareat PBB

13 post regio cineris aut post damnauit (ut Paris. 4878 8. XIII) aut

post tegat (ut Xt) addunt haec: illic (illicque Xt) poma uirentia et for-

matos (-ti Xt) uuarum racemos (-mi X1 -mus X7), ut (om. X1) edentibus

(s. 8. at edendi w. 1 aut 2 G) gignant (generent G generat Xx) cupidi-

tatem, si carpas, fatiscunt (facescunt Xt) in cinerem fumumque ezcitant

quasi adhuc (om. X^Z) ardeant interpolata ex Hegesippo 4, 18 ?, uelut

i
OXx (hic in marg.) X+, et Z \\ cyneris B \\ lordanes P iordanis BBDv

14 inrigauerat] BD irrigauerat B* mruguerat (corr. m. 1) P inri-
guerat Bl || tegat (t prior in ras.) P

aduersum paganos I 5.6. 47

de rebus ut putatur paruis diuinae indignationis accensum est,
nt propter hoc, quod illi, male utentes bonis, fructus miseri-
oordiarum nutrimenta libidinum fecerant, terra quo'que ipsa, p. «
quae has habuerat ciuitates, primum exusta ignibus, post

joppressa aqnis, in aeternam damnationem communi periret
idspectui.

Itaque nunc si placet hi, qui in Christum, quem nos iudicem •
s&ecnlorum ostendimus, quantum in ipsis est sputa coniciunt,
inter Sodomam et Bomam discernant causas et conferant poe-

inas; quae a me uel maxime ob hoc retractandae non sunt,
quia omnibus notae sunt. et tamen quam libenter sententias 2
eoram acciperem, si illi fideliter ita ut sentiunt faterentur.
qnamquam quia de temporibus Ghristianis rari et hoc in an-8
gulis murmurent, non usque adeo moleste accipiendum putem,

licum totius populi Bomani consona uoce parique iudicio sensus
ac sermo sit cognitus. adeo autem paruo quodam et leui motu 4
haesitasse erga se parumper consuetudinem uoluptatum indu-
totatissime 'contestatus est, ut libere conclamaret, Si reci-p. u

1VCTOBE8 § 4 cf. Oro$> 1, 21 § 17

1 potatur D || diuine D || indignationi B || accesum B 2 prot
(p *. 8. ai.) B || ille D || utentis D || fructibus B* || miserieordiarum]
? (T, teete h, Y6) h miseriarum P*BlBA meseriarum D miseriam
PR1 3 nutrimento PB || fecerunt D || ipsa am. B 4 quae]

V- D || eiuitatis (ait. texs statim corr. m. X) D 5 oppressa] PB

obpnesa B opressa D || dampnationem BB (sed p er. in B) damna-
donem D || communi in cum omui corr. m. 2 B 6 aspectui P*B*D

«pectum P' aspectu BbB (i eras. in B) Sequcntia continuantur non
whoato uersu nauo in PBBD 7 hi] BD hii PBA 9 p^nas

# 10 mazimae D || non om. m. 1 sed eadem add. P 11 note
te w $ «. 2) B 12 acceperem P*BD acciperim (ci in ce al. m.)

* || ille D || **ita PB 1S quan«qu& (n ex m) B \\ quia] qni*
(mwianond)P quid BlBDA quicquid B% quod E*Zh || de om. B

U murmorent D murmurant s (uelut 0) || molestae D || accipiendum
(« ex u ttatim corr. m. 1) D || putem in putemus corr. m.2B 15 toeins

u II mani P || idicio B 16 par#uo (t eras.) P 17 hesitasse

(-*?£') PBl || noluptatum] AGv noluntatum PBBD \\ indubitantis-

*»e B 18 contest.**" * (corr. m. 1) P || receperet B

48 Panli Orosii Historiarum

peret circum, nihil esse sibi factum, hoc est, nihil
egisse Bomae Gothorum enses, si concedatur Bomanis spectare
5ciroenses. nisi forte, ut se habet apud plerosque hoc prae-
cipue tempore qui ex longa requie uel paruam obortam solli-
citudinem intolerabilem laborem putant, hasce clementissimas s
admonitiones quibus omnes aliquando perstringimur aliorum

6 punitionibus auditis lectisque praeponunt. quos saltem de hoc
ipso exitu Sodomorum et Gomorraeorum moneo, ut discere
atque intellegere queant, qualiter Deus peccatores punierit,

^qualiter punire possit, qualiter puniturus sit. 10

7 'Anno ante urbem conditam mlxx Telchises et Garyathii
. *6perui'cax proelium aduersus Foroneum, regem Argiuorum, et

SParrhasios ancipiti spe sine fructu uictoriae gesserunt. idem-

avctokes cap. 7 § 1 mlxx cf. Moerner p. 87 || Telch. sqq. cf
Eus. a. Abr. 230 || § 2 cf Eus. 280

2 romae om. B || guthorum B || concedantur B conoidatnr D ||

e •uotudo

expectare PBl 3 apud (d ex t corr.) P apud (al. m. 8. 8.) B

(consuetndo apud TVXi fortitudo apud Z) \\ plerusque D 4 par-

uam] parum D || «obortam B oborta D || sollicitudinem PBD
5 into*lerabilem (er. 1) B intollerabilem D intulerabilem B \\ potant
D || hasce] BD haa»» P has Bv || clementissimasw» P 6 admoni-
cionis D || perstringimur] Bv perstringemur D prestringimur PA prae-
stringimar B 7 punicionibus D || |p ponunt (p al. m.) B prepo-

or

nunt D || saltim PBlBD 8 sodomu (or al.) B \\ gomorreorum

ner

PBB gomurreorum D || muneo Bm \\ ut 8. lin. add. m. 1 P \\ discere

(ner m. 2) B 9 adque P*B || uerba peccatores — 10 possit qualiter

om. PB || peccatoris D || punieret D 10 uerba punire possit qua-

liter om. D 11 a. a. u. c.] correxi ante annos urbis (s in ras.

duar. circ. litt. P) conditae (-te D) PBBD \\ mlxx B i lxx P

•ilxx- B (sic i ubique PB) mille septuaginta D || thelchises PBA

«tb
telceses B thecises D || charyathii A charsathii PBlD charsat hii

B% carasathi B (*aQoiaxai Sync., caryatis casu dai. Hier. cod. M;

cf. Scaliger ad Euseb. p. 20, Gutschmid, Jahrb. f. Phil. 95 p. 683)

12 peruicax (ui ex ai corr.) P \\ foroneuin] PB furuneum D furonem

B || argiorum B 13 parrhasios] parrhassios D parphasios PA

parachasios B paphasios B; parrasios uel parasios codd. Hier.; para-

pasios v, item sed parrhasios commendans h \\ ancepetis ancipetispe D ||

uicturiae D

aduersum paganos I 6.7.8. 49

que Telchises post paululum bello uicti, patria profugi ignari-
<|Qe rerum, ereden'tes quia se penitus a oongressu totius hu-P. 47
manae habitationis abstraherent, Rhodum insulam quae Offiussa
mtea uooabatur quasi tuta possessione oeperunt.
i Anno ante urbem oonditam mxl in Achaia saeuum dilu-3
ninm uastatione plurima totius paene prouinoiae ftrit. quod
qaia Ogygii, qui tunc Eleusinae conditor et rex erat, tempori-
hs effoaum est, nomen loco ac tempori dedit.
'Anno ante urbem conditam Mvni fuis&e apud Aegyptums

atctores 1 patria profugi] hnseovrse IlelQTfvvqoov Sync.,
^nisso regno buo eodex Fuxensis (t. e. Vat. Beg. 560; uid. Schoene uol.
I app. p. 111); ceteri Hieronymi codices omittunt § 3 in Achaia

tom cod. Fux. ad a. 260* (de Attica narrant Africanus ed. Bouth
¥■158, 3; 161, 8; 163, 11 et Eusebius cum Hier.) || 6 nastatione plurima
j.Afrkmus p. 159, 1; 161, 7 Bouth || 7 Ogyg,— Eleusinae conditor
Afrkanue p. 159, 12 et Eus. 260* \\ rex cf. Sync. p. 126, 18 Bonn \\
nomen. .dedit cf. Africanus p. 158, 17 sq. Bouth

expilatores 5 in Achaia — 8 dedit excerpsU Isidorus Orig. 13,
% B 9 ante — Aegyptum . . 52, 5 Amaais (amosis stlf.) . . 8 Ioseph
mpQawit Seuerus chron. p. 452

1 thelchises PBA thelcises D thalceses B; h. I. -ines Hieronymi co-
&# || post] et carpathii post v || paalolom DB* || profngi in ra». m. 2

rf mpra gi nonnQvd erasum (fu?) P (p fi m. 1) 2 -qne] -qnae

# || qtia] PRBD qnod h || paenitns PB (sed a er. et deinceps unius
*ftfttt dme partes erasae sunt in B) \\ congresu B congresso D \\

h

asws D || humane D 3 habitacionis D || rodum P rohdum B ||

•^lam quae] insolamq: D || offiussa] PB?A offiusa lp> obfusa B
ifuia D 4 antea| * B ante B || tuta sed a in ras. P tutal B tota
M) tutam h \\ possessione] PBD possesione B possessionem h \\ coepe-
^t PR Deinceps spatium et nouus u. in P 5 ante usque

ichaia s litteris maiusc. in B || a. a. u. c.] correxi ante annos urbis

Nfc E) condite (-t$ B>) PBBDv \\ mille quadragenta D || saeuum]
*rc& B || diluium B 6 uastacione D || pluma D || totius paene

* (era*. ne) P totius p*ene (er. a) B tocius paene ***#*| (4 uel 5 litt.
tT) B paene totius B 7 ogygii] PBBD ogigi $t$ft oggii 2 \\

conditur D 8 tempore D 9 anno ante uibem conditam m-yih

B Anno ab urbe" condita* millesimo octauo D ante annos urbis con-
fctae i-yni- PB ante annos conditae urbis myiii v || aput D
V. 4

50 Pauli Orosii Historiarum

primum insolitam fastidiendamque ubertatem deinde iugem
atque intolerabilem famem, cui Ioseph uir iustus et sapiens
diuina prouisione subuenerit, Pompeius historicus eiusque bre-

suiator Iustinus docet, qui inter cetera sic ait: Minimus
aetate inter fratres Ioseph fuit; cuius excellens in-
genium fratres ueriti, interceptum peregrinis mer-

dcatoribus uendiderunt. a quibus deportatus in Ae-
gyptum, cum magicas ibi artes sollerti ingenio
percepisset, breui ipsi regi percarus fuit. nam et
prodigiorum sagacissimus erat et somniorum pri-i
mus intellegentiam condidit, nihilque diuini iuris

4humanique ei incognitum uidebatur: adeo ut etiam
agrorum sterilitatem futuram ante multos annos
prospiciens fruges oongregasset: tantaque experi-
menta eius fuerunt, ut non ab homine, sed a Deoi

5responsa uiderentur. filius Ioseph Moyses fuit,

p. 49quem praeter paternae 'scientiae hereditatem etiam

formae pulchritudo commendabat. Sed Aegyptii

cum scabiem et uitiliginem paterentur, responso

moniti eum cum aegris, ne pestis ad plures serperet,i

6terminis Aegypti pellunt. haec Iustinus. sed quoniam

avctore3 Pompeius hi8toricus eiuBque breuiator Iustinus] § 2—5
ex Iust. 36, 2 § 6—12 || § 4 prospiciens fr. congr. phtra Iustinus

1 (insoletam D || ubertatem R 2 adque P*B || intollerabilem

PRD (jpr. 1 erasa m B) intulerabilem B 3 snbuenennt P

8ubuinerit D || istori*|cus (i et cal.m., cinras.; uid. istor|icu8 fuisse)
B || breuiatur D 4 citera D 5 etate D || fuit Ioseph B

6 peregrinationis B 7 uendedirunt D 8 magnificas P*R || ibi

om. BD || artis D || solerti PR 9 'breni R || oarns BD 10 pro-

digiorum (or in ras.) P 11 condedit D 12 -que] que. D || ei

<m. PB? 13 sterelitatem R*D \\ multus D 14 congregasset]

u

conges congregasset B \\ tan*que (corr. ex tamqne P*Rh) PR
16 responsa] responaa dari cum Iustino v 17 paterna D || haeredi-

tatem D 18 set P* 19 scapiS D || patirentnr B 20 pestes

B* || gesperet D 21 hae Rl

aduersum paganos 1 8. 51

haec idem Moyses, quem isti sapientem scientemque fuisse
adtestantur , plenius ueriusque tamquam per se suosque gesta
eoiHcripsit, primum fide eius atque auotoritate quam etiam
isti probant horum ignorantia supplenda, dehinc sacerdotum7
viegyptiorum fallax malitia confutauda est, qui uel astu, quod
manifestius est, euidentem iram miserieordiamque ueri Dei
memoriae subtrahere conati sunt, particulatim expositione con-
fasa, ne in contumeliam idolorum suorum eum colendum me-
rito ostenderent, cuius consilio adnuntiata haec mala et auxilio
«euitata docnissent; uel forte, ut indulgentius accipiamus, obliti
sunt. illius enim nostri Ioseph, qui fuit ueri Dei seruus et8
pro creatura dor/iini sui pie intenteque sollicitus, prouisione
ipsi abundabant frugibus quasi sacerdotes; sed, quia falsi sacer-
dotes erant, cum ceteris esurientibus non dolebant. enimuero
»cui placet, obliuiscitur : cui dolet, meminit. quamquam huius 9
'temporis argumentum historiis fiistisque reticentibus ipsa sibi p. w

itctores 1 Moysee] § 6-9 secundum Oenes. 41—47 15 cui
placet— meminit dcero pro Murena 20 § 42

1 moyses om. B || scientemquae D 2 attestantur (prima t in

m.) R testantur B || uiriuiquae D 3 coiucribsit B || adque

PlB 4 isti om. B \\ probat P* || hic uersus supplenda est • dehinc
t egipt. f. maiitia om. sed vnferius add. m.lR || ignorantiam D \\ sup-
plendwn D supplenda est B (uide supra), v 5 egiptiorum R || malicia
D || confudanda D || astu] ast B 6 manefestius D || -que] qui R*

qaae D || ueri om. B uiri D 7 particolatim D\ || exposione (corr.

ft. 1) R expossitione B exposicione D 8 contumiliam BD || eo-

Imdo D || merito ex meritH m. jgR 9 adnunciata D \\ haee (c al.

«t
*) n 10 docuessent D || « (er, in; ut m. I) R 11 ueri] uiri

# 12 pi«e (a eras.) PR piae D || intent«eque (a eras.) P intente^

» colo»

?«(teta eras.) R || sollicetus D || prouisione (ouius al. m.) R
!3 ipee D || habundabant iiBD (h eras. in R) || sacerdotis D
H eaeterie £ || enimuiro D enuero Kewsmodi apex hic et aliquotiens
«fai quid sibi uelit non liquet) B 15 placit D \\ obliuesoitur B™

oblinucetur D || quaquft (n m. f) R quanquam D 16 historiis (ii

tx corr. et 8 fin. in ras. al. m.) R hystoriis B || factisque P*R || rete-
neotibiu D

4*

50 Pauli Orosii Historiarum

primum insolitam fastidiendamque ubertatem deinde iugem
atque intolerabilem famem, cui Ioseph uir iustus et sapiens
diuina prouisione subuenerit, Pompeius historicus eiusque bre-

Suiator Iustinus docet, qui inter oetera sic ait: Minimus
aetate inter fratres Ioseph fuit; cuius excellens in-
genium fratres ueriti, interceptum peregrinis mer-

dcatoribus uendiderunt. a quibus deportatus in Ae-
gyptum, cum magicas ibi artes sollerti ingenio
percepisset, breui ipsi regi percarus fuit. nam et
prodigiorum sagacissimus erat et somniorum pri-i
mus intellegentiam condidit, nihilque diuini iuris

4humanique ei incognitum uidebatur: adeo ut etiam
agrorum sterilitatem futuram ante multos annos
prospiciens fruges oongregasset: tantaque experi-
menta eius fuerunt, ut non ab homine, sed a Deoi

5responsa uiderentur. filius Ioseph Moyses fuit,

p. 49quem praeter paternae 'scientiae hereditatem etiam

formae pulchritudo oommendabat. Sed Aegyptii

cum scabiem et uitiliginem paterentur, responso

moniti eumcumaegris, ne pestis ad plures serperet,j

6terminis Aegypti pellunt. haec Iustinus. sed quoniam

avctores Pompeius historicus eiusque breuiator Iustinus] §2—5
ex lust. 36, 2 § 6—12 || § 4 prospiciens fr. congr. plura Iustinus

1 (insoletam D || ubertatem R 2 adqne P*B \\ intollerabilem

PRD (pr. 1 erasa vn B) intnlerabilem B 3 snbnenennt P

8ubninerit D || istorulcns (i et cal.m., cmras.; uid. istor|icns fuisse)
B || breuiatur D 4 citera D 5 etate D \\ fnit Ioseph B

6 peregrinationis B 7 nendedirnnt D 8 magnificas P*R || ibi

om. BD || artis D || solerti PR 9 'breni R || carus BD 10 pro-

digiorum (or in ras.) P 11 condedit D 12 -qne] que. D || ei

cm. PR? 13 sterelitatem B%D \\ multus D 14 congregasset]

u

conges congregasset B || tan*que (corr. ex tamque P^R*) PR
16 responsa] responsa dari cum Iustino v 17 paterna D || haeredi-

tatem D 18 set P* 19 scapie* D || patirentnr B 20 pestes

& || gesperet D 21 hae Rl

aduer8um paganos 1 8. 51

baec idem Moyses, quem isti sapientem scientemque fuisse
adtestantur, plenius ueriusque tamquam per se suosque gesta
conscripsit, primum fide eius atque auctoritate quam etiam
isti probant horum ignorantia supplenda, dehinc sacerdotum 7

>Aegyptionun fallax malitia confutanda est, qui uel astu, quod
manifestius est, euidentem iram misericordiamque ueri Dei
memoriae subtrahere conati sunt, particulatim expositione con-
fosa, ne in contumeliam idolorum suorum eum colendum me-
rito ostenderent, cuius consilio adnuntiata haec mala et auxilio

seuitata docnissent; uel forte, ut indulgentius accipiamus, obliti
sunt. illius enim nostri Ioseph, qui fuit ueri Dei seruus et8
pro creatnra dorjaini sui pie intenteqne sollicitus, prouisione
ipsi abundabant frugibus quasi sacerdotes; sed, quia falsi sacer-
dotes erant, cum ceteris esnrientibus non dolebant. enimuero

»cui placet, obliuiscitur : cui dolet, meminit. quamquam huius9
'temporis argumentum historiis festisque reticentibus ipsa sibi p. w

AVcroRES 1 Moyses] §6—9 secundum Oenes. 41—47 15 cui
placet— meminit Cicero pro Murena 20 § 42

1 moyaes om. B \\ scientemquae D 2 attestantur (prima t in

r«.) R testantur B || uiriusquae D 3 conscribsit B || adque

P'B 4 isti om. B \\ probat P* || hic uersus supplenda est • dehinc

s. egipt. f. malitia om. sed inferius add. m.lR \\ ignorantiam D || sup-
plendam D eupplenda est B (uide supra), v 5 egiptiomm R || malicia
D || confudanda D || astu] ast B 6 manefestius D || -que] qui Rl

qoae D || ueri om. B niri D 7 particolatim H\ || exposione (corr.

». 1) R expoesitione B exposicione D 8 contumiliam BD \\ co-

lendo D || merito ex meritn m. tgfi 9 adnnnciata D || hae° (c al.

m.) 12 10 docuessent D || ♦* (er. in,- nt m. I) R 11 ueri] niri

C 12 pi«e (a eras.) PR piae D || intent«eque (a eras.) P intente.-

* eolai

V» ( # et a eras.) R || sollicetus D || prouisione (cuius al. m.) R
13 ipse D || habundabant RBD (h eras. in R) \\ sacerdotis D
H eaeteris B || enimuiro D enuero \(eiusmodi apex hic et aliquotiens
dibi quid sibi uelU non liquei) B 15 placit D || obliuescitur B*

obliuiacetur D || quaqua (n m. D R qnanqnam D 16 historiis (ii

« corr. et s fin. in ras. al. ro.) R hystoriis B || factieqne P*R || rete-
wntibus D

4*

52 Pauli Orosii Historiarnm

terra Aegypti testis pronuntiat: quae tunc redacta in pote-
statem regiam restitutaque cultoribus suis; ex omni fruetu suo
lOusque ad nunc quintae partis inceesabile uectigal exsoluit. fuit
itaque haec fames magna sub rege Aegyptiorum Diopolita, cui
nomen erat Amosis, quo tempore Baleus Assyrios, Argiuos i

11 Apis regebat. fuerunt autem ante annos famis septem prae-
cedentes alii septem ubertatis anni. quorum affluentiam tanto
neglegentius perituram quanto uberius natam Ioseph noster
sollertia sua collegit et condidit totamque Aegyptum conser-

12 uauit. adquisiuit uniuersam Pharaoni pecuniam et Deo gloriam, u
reddens dispensatione iustissima cui uectigal, uectigal, cui
honorem, honorem, omniumque pecora terras censusque col-
legit; ipsos autem, qui semet cum terris suis aocipiendae stipis
taxatione uendiderant, statuta quintae partis pactione laxauit.

13 hunc Ioseph , quem constituit Deus Aegyptiis conseruatae v
salutis auctorem, quis credat ita in breui eorum excidisse

AVCTORE8 § 10 non ex Bus. uel Hier. 290 {sec. quos non fac-
tum est sub Amosi) || § 11 . 12 Oenes. 41 et 47, sed u, 11 cui necti*
gal — 12 honorem ex PauU Ep. ad Rom. 13, 7

1 pronuntiant P* pronnnciat D || redacta (red in ras., ex retr ut
uid.) P 2 restituteuque (m eras.) P || frncto D |) ommbn P ||

•sno (a eras.) P arno (r in ras. ex&, io ex no ? ; suo 8. 8. aU m.) M
3 inoensabile D || nectigal B 4 famis BD \\ diopolita] PB deo-

polita B diopoleta D, Diapolita h 5 erat otn. B \\ amoais] PR

amoses BD, Amasis h \\ balens] PBBDh (Uetn edd. apud Augustin.

€iu. d. 18, 4; &*lcti6q Sync.) \\ asyrios B assirins D 6 gebat P\\
anntem P*; om. h \\ fames (e in i corr.) PB || vn B || praecidentes
B*D 7 alii septem] aUi B \\ nbertates P || afluentiam PD

8 uberius (i ex c corr.) P 9 solertia B solercia D \\ colUgit B ||

condedit D || aegyptnm om. B || consernabit PB* 10 adquissiuit B
adquesinit D || faraoni BD || pecuniam] terram Vulg. Genes. 47, 80
11 redens D || dispensacione D 12 pecorum B || colligit P*B

13 qui semet] qnis emit D qui semet ipsos B || terris] oaeteris B

14 nindiderant D nendiderunt BA \\ statutae BD \\ paccione D

15 ioseph B || consernate D 16 salitis (eorr. m. 2) P \\ actorem
P || qui| D || eorum (e al. m.) B \\ ita excidisse B

aduersum paganos I 8,9» 53

memoriae, ut filios eius atque uniuersam oognatio^nem pauloP. 51
post seruitio addixerint, laboribus adfecerint, interneeionibus
profligarint? Quamobrem non est mirandum, si nunc quoqueu
aliqui reperiuntur, qui cum a ceruicibus suis inpendentem gla-

idium praetento Christiano nomine auerterint, ipfium nomen
Christi, quo solo salui sunt, aut dissimulent aut infament
grauarique se eorum temporibus. adserant, quorum meritis
Uberantur.
Anno dcccx ante Vrbem conditam Amphictyon Athenis ter- 9

istras a Cecrope regnauit. cuius temporibus aquarum inluuies
maiorem partem populorum Thessaliae absumpsit paucis per
refugia montium liberatis, maxime in monte Parnaso, in cuius
circuitu Deucalion tunc regno potiebatur, qui tunc ad se rati- 2

atctores 14. 1 ut filios — 8 profligarint sec. Exod. 1, maxitne
11. 13; J3, 11 4 ceruicibus— gladium Cicero Tuscul. 5, 21 § 62

9 Amph. — 10 regnauit lustin. 2, 6 § 7—9 10 cuius— p. 54, 2
ferunt lusHn. 2, 6 § 10. 11

expilatores 9 Amphict.— 10 regnauit compilauit Isidorus Orig.
13, 22, 4 et 15, 1, 44 10 cuius— p. 54, 2 ferunt exscripsit Isidorus

Orig. 13, 22, 4

1 adqne P*BD 2 affecerint PRD adficerint B; affixerint 0

adflixeriirt $H (affiigerent . . oneribus Vulg. Exod. 1, 11); itempro addi-
ierint interpoiauit K, pro profligarint 0 \\ uerba internec. proflig. oro.
B || intercionibus (ne 8. 8. 1) P internicionibus PW internitionibus
(-uet- al. m,) R S profligarent D 4 aliqui om. D || repperi-

ontur B || qui cum] q in ras. 2 uel 3 litterar. statim scr. D \\ impen-
dentem D 6 aut dissimulent] audisse molent D \\ dissimilent Rl

desimulent B || imfament B 7 grauari#que P grauariquae D \\

aserant (s pr. in ras.) B 9 octengentisimo decimo D dccc B ||

amphyction B amphiction D amphytion PBl amphytrion R* pam-
phyction A; amfictioni casu gen. Ub. 13 St amfixion lib. 15 ft

10 creerope B || inluies B illunies (1 pr. in ras.) B 11 teBsaliae
PR thesaliae BDSt || absumpait] BD$ absumsit Rb adsumpsit StSft
adronuit P+R* (tn P litterae d pars superior non omnino erasa, sic d)

12 refugia montium] refugiunnontium (sic) D || magimae D || parnaso
RBD3 parnasio PR* parnasso A 13 circuito D || deucalionj

PRBD&Dt deucalio P* deocalion St || qui] q in q mutauit R

54 Fauli Orosii Historiarum

bus confugientes susceptos per gemina Farnasi iuga fouit

aluitque; a quo propterea genus hominum reparatum ferunt.

'* gtunc etiam in Aethiopia pe!stes plurimas dirosque morbos

paene usque ad desolationem exaestuauisse Flato testis est.

4et ne forte diuisa tempora esse credantur irae Dei furorisque *
bellici, ea tempestate subactam Indiam Liber pater sanguine
madefecit, caedibus oppleuit, libidinibus polluit, gentem utique
nulli umquam hominum obnoxiam, uernacula tantum quiete
contentam.
10 Anno autem ante Vrbem conditam dcccv infanda Aegyptiis 10
maia atque intolerabiles plagas incubuisse Pompeius Corneli-
usque testantur : qui quidem, cum haec ambo de Iudaeis refe-
renda proponant, aliquantulum me pro sui diuersitate mouerunt.

2ait enim Pompeius siue Iustinus hoc modo: Aegyptii cum
scabiemac uitiliginem paterentur, responso monitiis

avctores § 3 eadem Eus. 498, cf. 495° 2 Plato (Timaeo 22 C)
cum Eus. laudatus 6 ea tempestate— 9 contentam] ignotus (cf. Eus.
508 . 691 . 718) 10 dcccy cf. Vnger, Manetho p. 186 11 Pompe-

ius, 14 Pompeius siue Iustinus] Aegyptii — p. 55, 5 sunt Iust. 36, 2
§12.13 11 et p. 55, 5 Cornelius] p. 55, 6 Plurimi— 16 pepulissent
Taeitus Hist. 5, 3

1 susceptus D || germana B \\ parnasi] BWffl parnasii PR parnassi
(-sse D) BA parnaci ^ || iuga§ B || fouit jluitque B 2 propteria D ||

bominum] PRBD$ humanum v || ferunt (fe in ras. ex fue) B 3 aethy-
opia B ethiopia D || pestis B \\ dirusque morbus D 4 paene usque

om. B pene post ras. R || desolacionem B || exaestuabisse (b in u
corr.) PR '. ^5 esse credantur] PR credantur BBh || furorisquae 2>

e

furoresque B 6 belliti P || sanguine* (m ut uid. eras. in P, m eras.

uersu extr. in R) PR 7 |madefecit (m ex corr. add\) R madae-

fecit D 8 nulli (n statim m. 1 corr. ex litt. incerta) D \\ uerna-

r

colam D 10 autem om. Bv || ubem R || octingentesimo quinto D
11 adque P*BD || intollerabilis D \\ cornilius • quae D 12 cum s. lin»

add. m. 1 P \\ iudeis B 13 ali* quantolum (li ex u m. 1 corr. et

t er.) B || 8ui] PRBB sua Zh || diuersitate cum ras. supra e fin. P
deuersitate D || mouerunt (m in ras.) P 15 scapiem D || ac)

PRD et Bh cf. § 11 et c.8§ 5 || uiti*liginem (fuit uituliginem) P \\
jpatirentur B || admomti B

aduersum paganos I 9.10. 55

Moysen cum aegris, ne pestis ad plures serperet,
terminis Aegypti pellunt. {iux igitur exulum fac-P. 55
tus saera Aegyptiorum furto abstulit; quae armis
repetentes Aegyptii domum redire tempestatibus

iconpulsi sunt. at uero Cornelius de eadem re sie ait:3
Plurimi auctores consentiunt orta per Aegyptum
tabet quae corpora foedaret, regem Bocchorim adito
Hammonis oraculo remedium petentem purgare
regnum et id genus hominum ut inuisum deis alias

i:in terras auehere iussum. sic conquisitum collec-4
tumque uulgus postquam uastis locis relictum sit,
ceteris per laorimas torpentibus Moysen, unum
exulum, monuisse, ne quam deorum hominumue
opem exspectarent sed sibimet duci caelesti cre-

uderent, primo cuius 'auxilio praesentes miseriasp. 54
pepulissent. Itaque Cornelius dicit, quod ipsis AegyptiisS
cogentibus Iudaei in deserta propulsi sint, et postea subiungit
incaute, quia ope Moysi ducis in Aegypto miserias propulissent.

1 mosen B || pestis (i rasura ex e) R peetes PBt || serperit

D 2 pllunt P || exsulum B 3 sagra D \\ furtu D \\ abstu*lit

(1 eras.) P obtalit B \\ quae] q: D 4 repetentis D 5 ^pulsi

* et

P || ad P || cornilius D || ait owi. B 6 plurimi (et 8. s. m. rec.)

P plurimi (p in P mut.) B \\ auctoris D 7 tabae que D || foedarat

(at ex et) R \\ bochorim B || adito (a in ras. pauUo maiore) P audito
B 8 hammonis] PRA (h ex z Ax) amicionis D conmunis B \\ ora-

colo D || remedium ** petentem R || porgare D 9 et id in ras. 3 ud

4 litt. m. 1 D || deis (corr. m. 2) P diis (i pr, in ras. R) RBD

b« h

10 terra . sauehere D || auere P1 auere P1 abiere R || iusum B || con-

1 1

qsitum (q ex q) R conquesitum D conquissitum B 12 caeteris B ||

lacrimis D || turpentibus D || mosen B 13 ezsulum PB || nequS (& in

§ corr.) B nequaquam B || hominum B 14 expectarent PRD ||

ab ntrisque deserti post exspectarent ex Tacito (ubi tamen ab deest) inter-

polata v || sibimet] sibi et B || ut ante duci add. v 15 primo (0 in

ras.) P || credentes ante praesentes add. v || presentes D || misserias

B meserias D 16 pepulissent — 18 miserias om. B || corniliusD ||

dicet D 17 iudei D || sunt D 18 quia] PRD quod v || moyse

D || propulissent] P22jB populissent D pepulissent v

56 Pauli Orosii Historiarum

quare ostenditur quaedam quae per Moysen strenue acta sunt
efuisse celata. item Iustinus adserit pulsum aeque cum populo
Moysen sacra Aegyptiorum fuisse furatum, quae Aegyptios
armis recipere molientes, coactos tempestatibus ac repulsos,
domum redisse. et hic aliquid amplius etsi non totum pro- *
7 didit quod ille celauit. quapropter, quia Moysi magno illi duci
testimonium ambo dixerunt, ab ipso sicut per eum et gesta
et dicta sunt proferantur.
p# 6| 'Cum populum Dei hoc est genus Ioseph Aegyptii, cuius
ope salui erant, seruitio oppressum labore cruciarent, insupeno
etiam ad necandam subolem suam crudeli imperio cogerent,
dimitti Deus populum suum liberum ad seruiendum sibi per
9Moysen nuntium iubet; contemptusque durissimis contumaces
suppliciis agit: qui deoem plagis onerati ac protriti, tandem
lOquos dimittere noluerant, etiam festinare coegerunt. postis
aquas in sanguinem uersas ardentibus siti grauiora adferentes
poenarum remedia quam poenas, post horridos ranarum squa-

avctorbs § 7 per eum (Moysen) . . dicta (§ 8—16)] Exodus 1 —14
§ 9 decem plagis cf. Oros. 7, £7

1 ostenditur B ostenduntur Bm || quedam que B || mosen B || stre-
nue, (q in e corr.) B 2 caelata P c*elata R || asserit (s pr. in ras.)
B || adque B 3 mosen B \\ sag^ra B. \\ furata Bm 4 recepere B ||
molientis B || coactus B conactos B || repulsus B pulsos B 5 ic
P || prodedit B 6 moyse B || Uli om. B 7 ipso] eo D

8 proferantur] P*R2 proferuntur BlB proferentur P*>B 9 ge#nus

(n eras.) P 10 seruicio B || oppraesum B 11 necandum B

negandam B || sobolem PhR} || crudili B \\ cegerent P co*gerent (o
ex corr. ut uid. ; eras. n) R 12 demitti B 13 mosen B \\ nun-

T

cium B || contemtusque P \\ durissimis] PRB dirissimis *$h || conto-

i
maces P contumacis B 14 supplicis P || agit] agi et B || decim

o

B 15 qu*s (i ut uid. eras.) R || demittere BB || noluerunt B ||

oogerunt B \\ Post Jtic et deinceps maiore P (nouis uerstbus B) scr. et

in mg. numeri rubro cohre i, n, m, iin, v, vi, vu, viii (<^I sic
D), viiii (cjnl B), x add. in RB 16 aquas in in ras. P ||

afferentes (f pr. in ras.) R 17 horredos B

aduersum paganos I 10. 57

lores petf omnia munda inmundaque reptantes, post ignitas
seiniphes et nusquam, toto aere uibrante, uitabiles, post muscas 11
eurinas etiam per interiora membrorum horridis motibus cursi-
tantes acerbeque inferentes tam grauia tormenta quam turpia,

spost omnium pecorum et iumentorum repentinam ruinam
stragemque generalem, post uesicas efferuescentes ulceraque
Bttanantia et, ut ipsi dicere maluerunt, cscabiem ac uitiliginem'
totis corporibus erumpentem, post grandinem cumigne per-12
miitam, passim homines armenta atque arbores proterentem,

rtPOST lacustarum nubes, exhaustis omnibus ipsas quoque radices
seminum persequentes, post tenebras imagiuibus diras, crassitu-
dioe palpabiles, diuturnitate ferales, postremo post uniformem 13
in tota Aegypto primitiuae subolis necem paremque per uni-
uereos orbitatum tempestatem — qui iubenti Deo non cesserant

ceessere punienti, sed mox pessima paenitentia dimissos perse-
qui ansi, ultima nefandae peruicaciae expendere supplicia. nam 14

avctoees § 11 muscas caninas cf. Augustin. sermo 8 § 5 (uol.
■5, 43 Ben.) || scabiem et uit. uid. supra §2 || § 12 cf. [August.]
Krmo 20 (uot. 5 app. p. 41 Ben.) crassas et palpabflee . . tenebras

l immundaque Rh et sic (in in im mut.) plerumgue || reptantis D \\

ignitas] PRB ignetas D ignitos v 2 scinifes R scynefes D

scniphes B scnifes P senifes A ciniphes uel cyniphes v \\ toto

(0 fin ex corr.) R se toto v \\ uibrantes B quod minus recte praetulit

Grvbitz H uitabiles] PRBD enitabiles h pene inenitabiles *gZt

3 horredis D || motibus R*BDAv morsibus PR* (cf. Sapient. 16, 9) ||

raratantis D 4 acerueq : D acerueque (e fin. in ras., ex n?) R j|

tumenta D || turba Px 6 uesicas] R uessicas PD uensicas B |{

«fferuescentisD 7 manancia D || ipsi] ipse P*D || malluerunt PRB

N l pr. er.in R) \\ ac] et B || uitiligenem D 8 corporibus (p in

t
w.; m marg. adscr.: po) B 9 pasim B || hominis D || adque

* -queB |j arborisD || proterrentem D 10 lucustarum] PRlBA

. h b 1

lomtamm R*D || exaustis P ezautis R ezaustis D || quoq: (quo in

1
r«. m. I) D 11 imagnibus (corr. m. 2) P \\ crasitudine B

12 palpabilis D || diuturnitaite R \\ postremum D 13 i»r in ras.

* II toto B || soboles D || -que (e in ras.) R quae D || uniuersus D

14 benti P || cessserant R 15 puniendi D || dimisos B dimissus

^ 16 auzi B || peruicatiae D || ezpendire D

58 Pauli Orosii Historiarum

rex eorum uniuersum Aegypti exercitum curribus atque equiti-
bus instructum in circumerrantes egit, cuius numerum hoc
solo uel maxime argumento conicere possumus, quod eum

15 sescenta milia uirorum timuerunt atque fugerunt. sed protector
depressorum et ultor contumacium Deus diuisit subito Bubrum s
mare ac dilatatis utrimque marginibus rigentium undarum in
montis faciem latera erecta suspendit, ut inoffensi spe limitis
prouocati, pii uiam desperatae salutis, impii foueam insperatae

16 mortis intrarent. itaque Hebraeis tuto per sicca gradientibus,
refusis a tergo aquarum adstantium molibus, obruta est etio*
interfecta cum rege suo uniuersa Aegypti multitudo, totaque
prouincia plagis ante cruciata hac postrema interfectione

17 uacuata est. exstant etiam nunc certissima horum monumenta
P. 57gestorum. nam tractus curruum 'rotarumque orbitae non solum

in litore sed etiam in profundo , quousque uisus admittitur, is
peruidentur et, si forte ad tempus uel casu uel curiositate
turbantur, continuo diuinitus in pristinam faciem uentis fluc-
18tibusque reparantur: ut, quisque non docetur timorem Dei

ayctores § 17 haec Orosius uel eius auctor a periegetis uidetur
edoctus esse

expilatores 14 tracfcus — 18 reparantur adhibuit Gregorius
Turon. 1 10

1 rex] ex D \\ adque P*J5 || aequitibus PBBD (sed a er. in B)
2 nomerum D 3 maximQ D || coniCere (alterius c superior pars in

ras.) B connicere D 4 sescenta] PD sexcenta (x in ras.) B dc B ||
adque P*B 5 deffressorum B || contumatium D \\ deuisit D

6 deletis D \\ utrisque J5* 7 inoff. spe limitis] inoffensis semitis B [|

inoffensa D 8 disp. D || inspirat^ (pi in pe al. m.) B insperate

D 9 hebreis BD \\ toto D 10 reffusis B \\ a ter80 B \\ asstan-
tium (pr. s in ras.) B || molebus D || obru#ta P 11 regi D

12 oruciata hac (a h m ras. ut uid.) B || postrema] PBB postremo
Dv 13 euacuata B \\ extant PB \\ monimenta PbBh ad uersum

monumenta— 14 curruum adscr. i (uoluit fort. monim.) B™ 14 tra-

tus JR1 || urbitae D 15 htotore P 16 curiositate (uri tw ras*)

P curiositate CTltt-pl5: B 17 turbentur B 18 ad u. ut q. — dei

adscripsit r (i. e. require) B* \\ reparantur] repe|renti D || ut quisque
-=- ut quis -J- non (sic) B cf. 2, 2 § 9 \\ quisque] PBDA cf. ad Corp.
Inscr. Lat. 4 n. 1937 quisquis g (uelut N) v quisque si g (uelut X2)
Z || doceatur B (X9) \\ timore*# (eras. m) B timore D

aduersum paganos I 10.11. 59

propalatae religionis studio, ira eius transactae ultionis terrea-
tur exemplo. his etiam temporibus adeo iugis et grauis aestus lfr
incanduit, ut sol per deuia transuectus uniuersum orbem non
calore affecisse sed igne torruisse dicatur, inpressumque fer-
juorem et Aethiops plus solitum et insolitum Scytha non
tolerit; ex quo etiam quidam dum non concedunt Deo ineffa-
bilem potentiam suam, inanes ratiunculas conquirentes ridicu-
lam Phaethontis fabulam texuerunt.

p. 58

'Item anno ante Vrbem conditam dcclxxv inter Danaill
ioatque Aegypti fratrum fllios quinquaginta parricidia una nocte
commissa sunt. ipse deinde tantorum scelerum fabricator
Danaus regno, quod tot flagitiis adquisiuerat , pulsus Argos
concessit, ibique indigne persuasis in facinus Argi'uis Sthene- P. 5»
lan qui eum profugum egentemque exceperat regno expulifc

avctorbs § 19 ignotus; cf. Euseb. 459°; Vnger, Manetho p. 186
9 inter— p. 59, 1 regnauit ignotus; cf. Eus. 55$ . 530 . 534 . 543
13 persuasis Argiuis] consentientibus Argiuis Hieronymi solus cod. Fux*
(ad a. 543**)

1
1 ppalatae 22} || relfgioms P relegionis B \\ ira] BD iram PR*

ine R*v || transacte D \\ terratur P terretur (a al. m.) R 3 sul
D j| diuia BD \\ nrbem D 4 adficisse B \\ igni B \\ turruisse D \\
inpraesumque 2? inpressoqueD || de|feruorem (&Qdcletum)P 5 aethy-

ops B || solitim R soledum D || et insolitnm om. B || insoletnm D ||

*citha D 6 non om. Pl || ccedunt R 7 suam] (suam- P) PR

suas BDh || inanis D || racionculas D || conquirentis D || ridicolam D
ridiculosi (osft in ras. angustiore al. ut uid. m.) R 8 faehontis D

fo«eMtontis (e in ras. m. 2, prior 0 m. 2 corr. non ex a, prior t m. 2
ito* autem ex h corr., sed t redmtegrata uidetur) P ioetontis RBA
9 septingentis8imo septuagisimo quinto D 10 adque B || egypti D \\

filiufl D || quiquagiinta R quinquagenta D 11 conmissa B ||

deinde in ras. ; fuit uocab. a p litt. incipiens P \\ scaelernm B om. D ||
fabrigatur D 12 flagiciis D || adquisiuerat] PR adquesierat D

. b r

conquissierat B || arguB D aregiis B 13 stenelan P stelenan

(jnmcta non ab ea m. ut uid. a qua h et v) R stenelam A tenelaum
V tenelauum B stenelum G sthenelum {uel sten.) Sync. et Hier.
rthenelara h 14 susciperat B \\ expolit D

60 Pauli Orosii Historiarum

2 atque ipse regnauit. Busiridis in Aegypto cruentissimi tyranui
crudelis hospitalitas et crudelior religio tunc fuit; qui innocen-
tum hospitum sanguinem diis scelerum suorum participibus
propinabat: quod exsecrabile sine dubio bominibus uiderim an

3 ipsis etiam diis !eisecrabile uideretur. tunc etiam Terei Pro- &
cnae et Philomelae incesto parrioidium adiunotum atque exse-
crabilius utroque conuiuium per infandos cibos additum, cum
propter sororis pudicitiam ereptam praecisamque linguam filium

4paruulum mater occidit, pater comedit. isdem temporibus
Ferseus a Graecia in Asiam transuectus est, ibi barbarasio
gentes graui diuturnoque bello domuit et nouissime uictor
nomen subiectae genti dedit: namque a Perseo Persae sunt
uocitatL
12 At ego nunc cogor fateri, me prospiciendi finis commodo
de tanta malorum saeculi circumstantia praeterire plurima, is

avctobes § 2 ignotus; cf Eusebius 558 § 3 ignotus; cf.

Eu8. 645 § 4 ignotus; cf. Eu8. 670 (632 . 690 . 710)

1 adque P*B || bosiridis B \\ cruentissimo D 2 cradelis (rude

tn ras.) P \\ hospetaletas D || crudelior (li in ras.) P crudilior D ||

tunc religio B || innocentum] PEBD innocentem g (uelut OKN) h

i
3 hosptura (i add. m. 2) P hospetnm D || sanguine»* (1 uel. 2 litt. eras.,

5exe corr. m. ead.) D || scaelernm B 4 eiecrabile PB || niderim

an] uidere. man D || uiderim P niderim (corr. m. 8. x) B uideri B
uiderint k ex *g, alii aliter interpolarunt 5 dies D || execrabiie

P execrabUe" (n ab ead. m. atque potest *. *.) R exsegrabile D ||
uideritur D uidetur E* || therei PB turei B || procne. P prochi|nae
D prognae B progne. ( t al. [9] m.) B 6 et onu B || filomelae PB

phylomilae B filio melae D \\ parcidiu B \\ adiuncttl 9| (8 al. m. add.)

m

JB || adque P*B \\ ezecrabilius PB 7 utrolq; B \\ conuium (ui m.

2) B || cybos B \\ additum] additum est gh 9 paruolum D || mater]

ater B || hoc cidit D \\ pater] mater B || comaedit B \\ hisdem PBBD \\

tempo#ribu8 (erasa o) P 10 grecia BB gratia D \\ tranuectus (s

al. m.) B 11 gentes ********* graui (8 uel 9 litt. er. ; . . . gentis ?)

D || -que] quae D \\ nouisime B nouiB * sime D 12 namquae D \\

perse D \\ sunt om. BD 13 uocitati] PB uo#*cate (c ex t m. 1)

D uocati Bh 14 pruspiciendi D 15 secoli D || preterire D \\
circumasstantia B

aduersum paganos I 11.12. 61

cnncta breuiare. nequaquam enim tam densam aliquando sil-
uam praetergredi possem, nisi etiam crebris interdum saltibus
subuolarem. nam cum regnum Assyriorum per mclx annos 2
usque ad Sardanapallum per quinquaginta propemodum reges

*actom sit et numquam paene uel inferendis uel exci]piendis p. 01
usque ad id tempus bellis quieuerit, quis finis reperietur, si
ea commemorare numerando, ut non dieam describendo, cone-
mar? praesertim eum et Graecorum praetereunda non sint ets
Romanorum uel maiime recensenda sint. nec mihi nunc

w«numerare opus est Tantali et Pelopis facta turpia, fabulas
torpiores. qiorum Tantalus rex Frygiorum Ganymedem, Troi4
Dardaniorum regis filium, cum flagitiosissime rapuisset, maiore
eonserti oertaminis foeditate detinuit, sicut Fanocles poeta
confirmat, qui maximum bellum excitatum ob hoc fuisse com-

umemorat: siue quia hunc ipsum Tantalum utpote adseculamfr
deorum uideri uult raptum puerum ad Iibidinem Iouis familiari

atctores § 2 (cum regnum— actum ait) cf. Eus. 1197 || §4 Eus.
627.660 (unde etiatn Phanocles poeta memoratus)

1 braeuiare B || enim om. sed s. lin. add. Pl || densam (nsa in ras.)
P 2 possim BD 8 asyriorum B assiriorum D || -T-clx (sed

•i- in ras.) P -i-clx- B Tclx B miUe centum • sexagen | (om. ta)
D mccxl seeundum Eus. — Hier. et Augustin. Giu. d. 4, 6 correxit
Scaliger Can. isag. 3 p. 321 ed. 1656; possis etiam mcdlx ex Sync.;
ud obetat Oros. 2,3 § 2 4 sardanapalum B || lB xxxxi Sync.
xxxn Eus. et h. I. et uol. I p. 58 || rcgis D 5 paene] pene

& poenae D om.B 6 usquae D || ad] PR in BDAv \\ repperietur
PR 7 conmemorare B || numerando] PMBD enumerando *gh ||

diacribendo PRl 8 presertim D || grecorum RBD 9 sint (t m

m. m. 2) P sint bella *s 10 et pelopis] ac pylopis B 11 turpi-

oris D || frygiorum] PRD frigiorura B || ganimede* R ganimedem D ||
troi] PRBDA trois corr. v 12 flagiciosissime D 13 conseruati

B H certaminis (is in ras. m. 2) P || detenuit B || fanocles] PDA fano-

eles R fanucles B 14 commemmorat (m tertia in ras. m. 1) D

15 quia ipse tantalum Eunc (tali transponendi signo 8. 8.) B \\ utputfr
5 || adseculam] adseculam A ad saecula P assecuU (sseculft in ras.)
fl assaecolam D speculam (ad ex corr. ante lin. add.; p et m fort. m
nw.) B 16 uideri (ri in ras) P uidere D

(52 Pauli Orosii Historiarum

lenocinio praeparasse, qui ipsum quoque filium Pelopem epulis

«eius non dubitaret inpendere. taedet etiam ipsius Pelopis

contra Dardanum atque Troianos quamlibet magna referre

certamina: quae quia in fabulis celebrari solita sunt, negle-

7 gentius audiuntur. illa quoque praetereo , quae de Perseo 5
Gadmo Thebanis Spartanisque per inextricabiles alternantium

8 malorum recursus Palefato scribente referuntur. taceo flagitia
Lemniadum, praetermitto Pandionis Atheniensium regis flebi-
lem fugam, Atrei et Thyestis odia stupra et parricidia caelo

9 quoque inuisa dissimulo. omitto Oedipum interfectorem patris, 10
matris maritum, filiorum fratrem, uitricum suum. sileri malo

>. esEteo^clen atque Polynicen mutuis laborasse ooncursibus, ne

10 quis eorum parricida non esset. nolo meminisse Medeae, famore

saeuo sauciae* et pignorum paruulorum caede gaudentis, et

avctore8 § 6—10 fabulae eodcm fere ordine apud Eusebium
enumerantur (cf. Moernerp. 87): § 6 Eu8. 696, § 7 Eus. 690 . 711 . 696* .
700 (Palaephatus laudatus apud Eus.), § 8 Eus. 756 . 710 . 734 . 711 . 749 .
756, % 9 Eus. 758 . 783, § 10 Eus. 782 \\ 13 amore saeuo sauciae Ennius
Medea 213 Bibb.

1 linocinio B || quia B \\ quoquae D \\ pylopem B || aepulis PR
2 dubitaret] PBBD dubitarit Av \\ inpendere (imp. al. m. corr.) B \\
tedet BD \\ pylopis B pelopes D 3 adque P%B || traianos B

troianus D 4 fabolis D \\ ^caelebran B \\ ne»glegentius B 5 ad-
iunguntur B || de 8. lin. add. m. 1 P 6 cadmo] PB (d m. 1 in

ras. B) cathmo B catmo D || sparthanisque PB || inertricabilis
P*B?D || alternatium D 7 palefato PBBD (»c palefato hoe \J

alio atramento B) palefacto A fpalaephato corr. v || flagicia D
8 limpniadum B ^flebelem D 9 athrei PB || thyestis] PfrB

thiestis D et post ras. R || c*elo (erasa a) P 10 muisu (corr. m. 2)

P || dissimulo (mulo in ras. m. 2) P dissimolo D || oedippum D
ydipum A hydippum PB aethyppum B 11 meritum IP \\ mallo

P*B*B 12 etheoclen D aetheoclen PA aetheoden B theoden B \\
adque P*B || polynicen] PB poUnicen BD \\ motuis B 13 memil

nisse B \\ medeae| (ae al. atram.) B madae (d in ras.) B \\ amore saeuo]
mores aeuo corr. vn *more# sseuo m. 2 P amores • aeuo (a pr. in ras.) B
Amoris aeuo D amores B 14 sauciae (s in ras. al. m.) B || pe-

gnorum B \\ paruolorum D

aduersura paganos I 12.13.14. 63

quidquid illis temporibus perpetratum : conici datur, qualiter
homines sustinuerint quod etiam astra fugisse dieuntur.

Anno ante Vrbem conditam dlx atrocissimum inter Gretenses 13
atque Athenienses certamen fuit, ubi populis utrimque infeli-

iciter profligatis cruentiorem uictoriam Gretenses exercuerunt;
qui nobilium Atheniensium filios Minotauro, utrum fero homini 2
an humanae bestiae aptius dicam nescio, deuorandos crudeliter
addicebant atque informe prodigium effossis Graeciae lumini-
bus saginabant. isdem diebus Lapithae et Thessali famosiss

lonimium certauere conflictibus. ]sed Thessalos Palefatus in libro^ M
primo Incredibilium prodit ipsos a Lapithis creditos dictosque
fnisae Centauros eo, qjuod discurrentes in bello equites ueluti
nnum corpus equorum et hominum uiderentur.
Anno ante Vrbem conditam cccclxxx Vesozes rex Aegypti 14

AVCTOBE8 2 astra fug.] respicit fort. ad Astraeam (cf. Ouid. Met.
lt150 et vnprimis luuenal. 6f 19 ubi est: ad superos Astraea recessit
hac comite, atque duae pariter fugere sorores) cap. 13 § 1 (atro-

Q88. W) et §2 cf^Eus. 787 || § 3 et § 4 ignotus; cf. Eus. 776. et Hier.
coi Fux. (ubi etra corr. in etequi) || 10 Palaephatus in libro I Incred.
hudatus est apud Eus. || cap. 14 Vesozes sqq.] Iustin. 2, 3 § 8—16

expilatobbs 8 uerba informe — 9 saginabant (omisso effossis) ad~
fert Aldhelmus epist. ad Acirc p. 291 GUes || cap. 14 § 1~§ 4, cap. 15
hinc talia confecit Ante annum cocolxix primum Amazones Seuerus
Aro». p. 452

1 qnicquid PR quicquit B 2 hominis D || sustenuerint BD

3 quingentisimo sexagensimo D dc- et lx- B || atrocissemo D

4 atque athenienses om. B || adque P* et v || populus D || utri-
que J5* utrisque B™ 6 nubilium D || filius D || minutauro
D 7 inhumanae (in deletum) PR \\ crudiliter D 8 adque P*B \\
mforme D || efosis B || greciae RBD || lumi#nibus P 9 hisdem
PRD hiisdem B || laphythae B \\ thesali B 10 thesalus B the-'
»los D || palefatus] PRBA* palefactus DA* 11 incredibiliu» (u ex us
*»rr.) PR incridebilium D incredibile B || lapitis B || creditus dictus-
que D 12 centaurus D || descurrentes D || in bello (in add. in
m. m. 2) P || «equites R \\ uelut in unum B 13 aequorum B
equorum (q in ras. m. i, ex r ?) D 14 quadringentesimo octogesimo

D II uesozes] PRBDA (item GNTF uesoges KMO uaesores E; nuUus .
*«-, itemque infra; uesores v.; uesosis, uesosi, uesosis $ Iordanis Get.
« tribw U.; cf. Gutschmid in Iahrb. f. Phil Suppl. 2 p. 194)

64 Paul i Orosii Historiarum

meridiem et septentrionem, dioisas paene toto caelo ac pelago
plagas, aut miscere bello aut regno iongere studens, Scythis
bellom primiis indizit missis prius legatis, qui hostibus parendi
2leges dicerent. ad quae Soythae legatis respondent, stolide
opulentissimum regem aduersus inopes sumpsisse bellum, quod &
timendum ipsi magis uersa uice fuerit propter iacertos belli
euentus nujla praemia et damna manifesta. porro sibi non
exspectandum, dum ad se ueniatur, sed ultro praedae obuiam

3 ituros. nec mora, nam dicta factis insequuntur. primum ipsum
Vesozen territum refugere iu regnum cogunt, destitutum ueroio
exercitum inuadunt omnemque belli apparatum capessunt,
uniuersam quoque Aegyptum populauissent, ni paludibus inpe-

4 Jditi repellerentur. inde continuo reuersi perdomitam infinitis
caedibus Asiam uectigalem fecere; ubi per xv annos sine pace
inmorati tandem uxorum flagitatione reuocantur denuntian- is
tium, ni redeant subolem se a finitimis quaesituras.

1 septemtrionem PB || p*ene (eras. a) B poenae D || pylago B
2 stodens D || scithis D 3 primus (imns in ras. angust.) P || hosti-

~buB (li er.) B hostebus D 4 legis B%D \\ adque. (t m. 2) P adq;

in adqu^ carr. al. m. B adque B atquae (*tc -&) D cf. 1,15 §4 || scithae

p
B || respondent] PB responderunt BDv \\ stulide D 5 susisse (p

•lbl

al. m.) B sumsisse PBD \\ quo B 6 ipsi B || uena uice fuerit

om, B || pp radendo ex pp factum P pp B \\ inCertos (C ex t) B
incertus D 7 euentos D 8 ezspectandum] B exp. PBD ||

predae D 9 lturos P iturus (us in os corr.) B iturus D || facta

B || insequuntur] B* insequntur B ineecuntur PBlD 10 uesoaen]

PBA uesozem BD \\ refugire D 11 apparatum] PBBD 12 popu-
lauissent] PBBD -assent h || ni] PBlBD nisi v nisi nili E* (inter-
polatum fort. ex Iordane 6) \\ impeditd BD 13 repellentur PB? ||

infinitis B 14 caedib; (ib; in ras.) B || asiam] iam P'B (i atr.

obscuriore in B) \\ uectegalem D uectigahilem B || quindecim B
quindecem D 15 immorati D || uxorum] oxoro| D || flagitacione

D || denuntiantium] Bv denuntiantihus PBA (sed ih; in v corr. et d
in ras. B) denunciantihuB D denuntianti Z 16 soholem BbB \\

se om. ABX sed uersu extremo al. m. add. in B || * nnitimis (a 8. 8. m.
2) P |a finitimis (a in ras. al. m.) B; ex finitimis lustinus

adnerBum paganos I 14.15» 65

Medie autem tempore apud Scythas duo regii iuuenes Flfoop 15
etScolopetius, per factionem optimatium domo pulei, ingentem
iroentutan secum traxere et in Cappadociae Ponticae ora
iaxta amnem Thermodontem consederunt campifl Themieeyriie
isibi sabiectis; ubi diu prorma quaeque populati conspiratione
fimtimorum per msidias trucidantnr. horum uxofes exilio ac2
oiduitate permotae arma sumunt et, ut omnibus par ex simili
eondicione animus fieret, uiros qui superfuerant interficiunt
atque accensae in hostem sangnine suo ultionem oaesorum * «s
Heoniagom finitimorum exoidio consequuntur. tunc pace armis3
quaesita externos ooncubitu8 ineunt, editos mares mox eneeant,
feminas stadiose nutriunt inustis infantium dexterioribus mam*

atctores § 1-2 (— sumuntt Iustin. 2, 4 § 1—4 (medio. . tempore
« exscripsit temere omissis Iustinianis 2, 3 § 17 sq.) § 2 (et ut

W-l 4 IusHn. 2, 4 § 7-12

expilatores 1 Linus (sic) et Scol. . . pulsi . . 3 in Capp. —4 The-
ais Sciriis (sic) excerpnt Seuerue Chron. p. 453 sq. 6 sqq. de qui-

ta(quaB ecm. 1 quibas et m. 2 $) feminis (-as $) bellatricibus («ces
i) Orusius in primo uolumine profeasa uoce testatur lordanis Get. 5
[codd. ( et Ambros.) 6 horum uxores . . p. 66, 1 Amazones — 2 Latn-

peto . . 8 cum Marpesia . . 9 trucidantur— Sinope . . p. 67, 3 tunc . . regno
pneerant . . 4 Orithyia . . 6 sororee — Menalippe . . 7 retentae . . 8 Menal.
• •9 rcddidit — 10 potita est excerpait Seuerus Chron. p. 454

1 tput 2* I) regi BD || iuuesis D || plenus D pienius B 2 scolo-
petius] PBlDB scolopitius al. m. B \\ faccionem D \\ optimatium]
P obtimatro" (b in p corr.) B optima cium D optimatum Bv
3inoentutem (n in ras.) P \\ ponticae] PBlBD pontique B*h 4 tner-
fflodontein] PBD theranodontem B || consedirunt D || themiscereis B
themis cereis D 5 queque D 6 ezilio] PBBD 7 uiduetate

D i| eximili {corr. m. 2 in P) PB 8 conditione B 9 adque

P*B (at)^ (at euanidae et incertae) D || sangumem (. m. ant.) D ||
ao] PRBD suorum h 10 consequntur B consecuntur PB

11 quesita D || concubitos B (paenultima fuisse o et dlia m. in u esse

wt. uid.) B || *«eunt (corr. m. 2) P || mox (prima hasta ex e statim
**• «. 1) D || |enecaiit (e pr. fort. ex corr. add.) B enegant D

12 tyninas P || atudiosae D || infantum] PBD imfantum B || dexteri-
oribos] PBD cauterio (sic\ B* dexterio B* \\ mammillie] PB*D ma-
*illis #> mammellis B

V. 5

66 Pauli Orosii Historiarum

millis, ne sagittarum iactus impedirentur; unde Amazones

4 dietae. hamm dnae fuere reginae, Marpesia et Lampeto, qnae
agmine diniso in dnas partes nicissim cnram belli et domns

5custodiam sortiebantur. igitnr cnm Europam maxima e parte
domuissent, Asiae nero aliqnantis cinitatibns captis, ipsae antem &
Ephesnm aliasque nrbes condidissent, praecipuam exercitus sui
partem onustam opnlentissima praeda domnm renocant, reliquae
ad tnendnm Asiae imperinm relictae cum Marpesia regina

6Concursu hostinm tmcidantnr. hnins locum 'Sinope filia
capessit, quae singularem nirtutis gloriam perpetna uir-io

7ginitate cnmnlauit. hac fama excitas gentes tanta admiratio
et formido inuaserat, nt Hercules quoque cnm inssus fnisset
a domino sno exhibere arma reginae qnasi ad ineuitabile peri-

67culum destinatns, uninersam Grae'ciae lectam ac nobilem

atctores § 5—9 lustin. 2, 4 § 14—25
EXPILATORB8 1 uide supra ad cap. 14 princ.

1 Bagittaram P sagitarnm B || iactus] ictu (sic) B || impedirentur]

PBBB (i alt. atramento obscuriore nec sine ras. in B) 2 fuer^ regin^

B || manepia B \\ lapeto B || qnae] %i.e. qnae, cum qne sic q: notatum

8it in D (ft pro qne positum in seqq. non adnotaui) 3 partis D ||

i
aciasim B niciasem D 4 sorciebantur B \\ eoropam] PBB eurobae

B earopae v || maxima e] mazime P1 mazima e (z etposterior a in ras.
et e ex corr. inserta a m. antiqua; deinde e in ez, sic e, corr. a m. 8.
xrv) B ez marima P* mazima B mazimam Bv || parte] PBB par-
tem Bv 5 ipsae (-se B) autem] PBBB ipsae h 6 efesom

B || condedissent precipuam B 7 onostam B || #*opulentissima (o

inras.) B opolentissimS. B || preda B \\ rekq; (ex reli^; ut uid. corr.)

B reliqui B 8 marpetia B marsepia B 9 truciantur B \\

c

huius B || sinope] sinope. P Orithya ex lustino interpol. muUae edd.
10 capessit post locum traiecerunt edd. guaedam uelut Col. 1542 fh || uir-
ginitatg B 11 admiracio B || ezcitas] P*BB ezcita PXR* ezcrta-

tas BPB* || admiratio et] admiratione P admirationet B 12 her-

cnlis PB? hircolis B hyrculis B || iusus B Vsus B || fuissit B
13 *domino B a domeno B || regine B || pericolum B 14 uni-

ueraam (i in ras.) P || greoiae BBB (grecia electam B)

aduersum paganoa 1 15.16. 67

iuuentutem contraierit, nouem longas naues praepararit, nec
tamen contentus eiamine uirium ex inprouiso adgredi et inspe-
ratas circumuenire malnerit. dnae tunc sorores regno prae-8
erant, Antiope et Orithyia. Hercules mari aduectus incautas

jinermesque et pacis incuria desides oppressit. inter oaesas
eaptasque complurimas dnae sorores Antiopae, Melanippe ab
Hercule, Hippolyte a Theseo retentae. sed Thesens Hippo-9
lyten matrimonio adsciuit, Hercnles Melanippen sorori red-
didit et arma reginae pretio redemptionis accepit. postlO

nOrithyiam Penthesilea regno potita est, ouius Troiano bello
clarissima inter niros documenta nirtntis accepimus.

p. 68

jPro dolor, pndet erroris hnmani. mulieres patria profugae 1«
Buropam atque Asiam id est plnrimas fortissimasque mnndi
partes intrauernnt pemagatae sunt deleuerunt, centnm paene

▲yctobbs § 10 Iustin. 2, 4 § 31

EXMLATORE8 § 10 clariBsima . • documenta adsciuit Iordam»
GtL 8

1 contraxit B1 || nauia D \\ prepararit D 2 improuiso B ||

adgredi {alt. d statim corr. m.lex?)D aggredi PB || ad u. di et —
dnae adscr. 1 (uoluit fort. malluerit) B* || inspiratas B* in insperatas
D; in promptu est inopinatas (inopinantee IusHnus) uel insperatua (cf.
5, 18 § 13) corrigeref sed fort. Orosianum est; cf. Orubite p. 32
3 toroiifl D || preerant D 4 anthiope B anthiop^ P anthiopae BD ||
orythia PB orithiia D orithia B || hercnlis PB* hyrculis B her-
cries D 5 incnria (a in ras. m. 2) P || oppraesit B \\ cQssas (prima

t erasa) P 6 conplnrimas PBD cuplurimas Bl ^uplunmas [t. e.

cfl- m 9- corr.) B* || sororis D || anthiopae B anthiopQ PBX anthiope
Bl || melanippe] PB menalippae D minalippae B menal. v cf. Gut-
tdmid Iahrb. f. PhH. Suppl. 2 p. 199 7 hercolae D hyrcule B ||

hyppolite P *hyppolite (& al. m.) B hyppolitae BD || retentae]
ntentae snnt B*v \\ hyppoliten PBD yppoliten B 8 assciuit (pr.

8 in ras. aLm.)B || herculis PB? hircoUs D hyrculis B || melanippen]
R melanippem P menalippen BDv || reddit D 9 praetio BB

precio D \\ redemtionis P rederacionis D 10 orythiam PB ori-

tidiam D orithiam B \\ pentesilea PB pentisilea B pentesileft D ||
tiaiano B 11 clariaima B 12 pndet erroris] deterroris D ||

profoge D 13 adqne P*B || e§1 B || plurima' B 14 partis D ||
•c- B || ptene (eras. a) B

5*

66 Pauli Orosii Historiarum

millis, ne sagittarum iactus impedirentur; unde Amazones

4 dictae. harum duae fuere reginae, Marpesia et Lampeto, quae

agmine diuiso in duas partes uicissim curam belli et domus

5custodiam sortiebantur. igitur cum Europam maxima e parte

domuissent, Asiae uero aliquantis ciuitatibus captis, ipsae autem s

Epbesum aliasque urbes condidissent, praecipuam eiercitus sui

partem onustam opulentissima praeda domum reuocant, reliquae

ad tuendum Asiae imperium relictae cum Marpesia regina

' 6C0ncursu hostium trucidantur. huius locum 'Sinope filia

capessit, quae singularem uirtutis gloriam perpetua uir-io

7ginitate cumulauit. hac fama excitas gentes tanta admiratio

et formido inuaserat, ut Hercules quoque cum iussus fuisset

a domino suo exhibere arma reginae quasi ad ineuitabile peri-

p. 67culum destinatus, uniuersam Grae!ciae lectam ac nobilem

ATCTORE8 § 5—9 lustin. 2, 4 § 14—25

expilatorks 1 uide zupra ad cap. 14 princ.

1 Bagittaram P sagitarum B || iactoa] ictu (sic) B || impedirentur]

PBBD (i alt. atramento obscuriore nec svnc ra$. in B) 2 fuer^ regin^

D || martepia B || lapeto B || qnae] %i.e. quae, cum que sic q: notatum

8it w D (ft pro que positum in seqq. non adnotaui) 3 partis D ||

i
ucisaim B uicisaem D 4 sorciebantur D || europam] PBB eurobae

D europae v || mazima e] mazime Pl mazima e (z etposterior a in ras.

ex

et e ex corr. inserta a rru antiqua; deinde e in ex, sic e, corr. a m. 8.
xiy) B ez mazima P* mazima B mazimam Dv || parte] PBB par-
tem Dv 5 ipsae (-ae D) autem] PBBD ipsae h 6 efesum

D || condedissent precipnam D 7 onostam D || #*opulenti8sima (o

in ras.) B opolentissima D || preda D || rehq; (ex reli^; ut uid. corr.)

B reliqui D 8 marpetia B marsepia B 9 truciantur D ||

huius B || sinope] sinope, P Orithya ex lustino interpol. multae edd.
10 capessit post locum traiecerunt edd. quaedam uehU Col. 1542 fh \\ uir-
ginitatS D 11 admiracio D || ezcitas] B*BD ezcita P%B* ezcita-

tas R^B™ || admiratio et] admiratione P admirationet B 12 her-

culis PR* hircolis D hyrculis B \\ iusus B la"sus B || fuiasit D
13 *domino R a domeno D || regine D || pericolum D 14 uni-

uersam (i in ras.) P \\ greoiae BBD (grecia electam D)

aduersum paganos 1 15.16. 67

iuuentutem contraierit, nouem longas naues praepararit, nec
tamen contentus eiamine uirium ex inprouiso adgredi et inspe-
ratas circumuenire maluerit. duae tunc sorores regno prae-8
erant, Antiope et Orithyia. Hercules mari aduectus incautas

iinermesque et pacis incuria desides oppressit. inter caesas
captasque complurimas duae sorores Antiopae, Melanippe ab
Hercule, Hippolyte a Thesep retentae. sed Theseus Hippo-9
lyten matrimonio adsciuit, Hercules Melanippen sorori red-
didit et arma reginae pretio redemptionis accepit. postlO

»Orithyiam Penthesilea regno potita est, ouius Troiano bello
clarissima inter uiros documenta uirtutis accepimus.

p. 68

'Pro dolor, pudet erroris humani. mulieres patria profugae l(
Europam atque Asiam id est plurimas fortissimasque mundi
partes intrauerunt peruagatae sunt deleuerunt, centum paene

▲vcraaBS § 10 Iustm. 2, 4 § 31

exwlatores § 10 clarissima • . documenta adsciuit Iordam»
Get. 8

1 contraxit E* || nauis D \\ prepararit D 2 improuiso B ||

adgredi (aU. d statim corr. m. 1 ex?) D aggredi PB || ad u. di et —
doae adscr. 1 (uoluit fort. malluerit) B* || inspiratas B% in insperatas
D; in promptu est inopinatas (inopinantee lustinus) uel insperatus (cf.
5, 18 § 13) corrigere, sed fort. Orosianum est; cf. Grubite p. 32
3 sororis D || preerant D 4 anthiope B anthiopQ P anthiopae BD ||
orythia PB orithiia D orithia B || herculis PB* hyrculis B her-
cnles D 5 incoria (a in ras. m. 2) P || oppraesit B \\ c^saas (prima

• erasa) P 6 conplurimas PBD cuplurimas Bl ^uplunmas [i. e.

cfi- m 9- corr.) B* \\ sororis D || anthiopae B anthiope. PB% anthiope
Bl || melanippe] PB menalippae D minalippae B menal. v cf. Gut-
schmid lahrb. f. PhU. Suppl 2 p. 199 7 hercolae D hyrcule B ||

hyppolite P *hyppolite (& al. m.) B hyppolitae BD \\ retentae]
reteatae sunt B*v || hyppoliten PBD yppoliten B 8 assciuit (pr.

s w» ras. aLm.)B || herculis PB* hircolis D hyrculis B || melanippen]
E melanippem P menalippen BDv \\ reddit D 9 praetio BB

precio D || redemtionis P redemcionis D 10 orythiam PB ori-

tiriiam D orithiam B || pentesilea PB pentisilea B pentesileft D ||
traiano B 11 clarisima B 12 pudet erroris] deterroris D |j

profuge D 13 adque P*B \\ esl B || plurima» B 14 partis D ||
•c- B || ptene (eras. a) B

5*

68 Pauli Orosii Historiarum

annis euertendo urbes plnrimas atque alicte eonstttuendo tenue-
xunt: nec tamea miseriae hominum pressura temporum depu-
Stata est. mode autem Getae illi qui et nunc Gothi, quos
Aletander euitandos pronuntiauit, Pyrrhus exberruit, Caesar
. etiam declinauit, relktis naonefacttsque sedibus suis ac totis t
niribns toti Bomanas ingreesi prouinciae eimulque ad terrorem

* $diu ostentati eocietatem 'Rotnani foederis preeibus sperant,
qnam armis uindicare potnissent; exiguae bafeitationis sedem
non ex sna electione sed ex nostro iudicio rogant, quibus sub-
iecta et patente nniuersa terra praesumere, quam esset iit>itum, u
libernm fait; semet ipsos ad tnitionem Bomani regni offerunt,

. tquos 8olos inuiota regna fcimuerunt. et tamen caeoa gentili-
tas onm haec Romana uirtute gesta not uideat, fide Romano-
rnm inpetrata non credit nec adquiesctt, cum intellegat, confi-
teri, beneficio Christianae religionis — quae cognatam pern
omnes populos fidem iungit — eos uiros sine proelio sibi esse

AVCTORE8 § 2 Getae — Gothi cf. Hieronym. Quaest. hebr. uol. 3,
318 VaU. || Alezander - declinauit cf. 7,34 § 5 ubi Pompeius Cornelius-
oue auctores laudantur || § 3 sedem — rogant cf. 7, 38 § 2 || semet
ipeoa sqq. cf. 7t 43 § 13

sxfuatobes 3 Getae— 5 dechnauit compilauit Isidorus Hist.
€hth. 2 3 Getae-Gothi] quos Getas iam superiore (superi $) loco

Gothos 6886 probauimus Orosio Paulo dicente lordanis Get. 9

1 adque P*B || construendo B 2 pressura (es in ras. al. m.) R

presura D praesura B || depotata D 3 gaetae P 4 alexandere-
uitandos D \\ alezar B || euitandoe (e ex ae corr.) JP euitando" (8 al.
ut uid. m.) B uitandos B fl pronunciauit D || pyrrus PRB pirrus D
5 uaeuaefactisque PD uacuesuispaetisque B 6 toti] P&BD cf.

Sidon. Epist. 9, 14 extr., nlB toti &; tuti G*NO (probauit Grubitz)
tot *g Lautius h || ingresi B 7 foediris D || precibus] PE» prae-

cibus R*BD 8 uendicare B (] potuiss & D \\ fedem D 9 elic-

tione D 10 presumere D || esset (t in ras. m. 2) P 11 tuici-

onem D 12 solus 2M) || regna] regBa (n m. I) D 13 uidiat

D 14 impetrata PBD || nec] non JB* || adquiiscit D adquescit D ||

intelligat (sic) D || confitere D 15 relegioms P || cognita RhB

16 populos (o altera ex u oorr.) P populus D |) fide B || sibi om. B
aibe (b statim corr., sed non ex u) D

aduersum paganos I 16.17. gjjf

sahiectos, quorum feminae maiorem terrarum partem inmensis
caedibus deleuerunt.

1 At Hero ante Vrbem eonditam ccccxxx anno raptus {7
Helenae, coniuratio Graecorum et concursus mille nauium,

idefcinc decennis obsidio ac postremo famoeum Troiae excidium
praedicatur. in quo bello per decem annos cruentissime geeto 2
quas nationes quantosque populos idem turbo inuoluerit atque
adflixerit, Homerus poeta in primis clarus luculentissimo car-
mine palam fecit, nec per ordinem 'nunc retexere nostrum est,p.7i

»quia et operi longum et omnibus notum uidetur. uerumtament
qui dinturnitatem illius obsidionis, euersionis atrocitatem cae-
deni captiaitatemque didicerunt, uideant, si recte isto quaiis-
cumque est praesentis temporis statu offenduntur quos hostes
ocenlta misericordia Dei cum per omnes terras instmctis co-

ispiis bello persequi possint, pacis gratia praetentis obsidibus
per omnia maria sequuntur; et, ne forte haec quietis amore
facere credantur, se ipsos ac perioula sua pro Bomanorum pace
aduersum alias gentes offerunt.

avctobes cap. 17 cf. Eus. 828*. 835; Oros. 2, 4 8 Homerus
poeta Iliade § 3 hoBtes (Gothi) et q. sq.] cf.Orosius 7,43 § 11

et 13

BZFILATOKB8 3 snte — anno . . & Troiae excidium exscripeU 8e~
uerus Chnm. p. 452 9 per ordinem . . retezere compUauU hidorm

Hitt. Gotk 2

1 sabiectus D || faeminae P femine D \\ maiornm B 3 quadra-
gentissinio tricensimo D 4 elenae B || cdniuratio (~ era$., niu m

ftti.) JB || grecornm RBD || et om. B \\ mile JB* 6 a uerbis Decem

snnos indpit L || deoim B || cruentissime (e fin% in ras.) B 1 quas]
quantas RbB || nacionis D || populus D || isuuluerit B || adque
P*jR*B 8 afOixerit (f prior in rasura) B \\ omeroB D 9 tezere
B 10 uiditur D || mrumtamen D 12 dedicerunt BD || uidi-

ut Jt» nedeant D || recte. D 13 prescmtis D (1 host*es (er. a ?\

R boetia D 15 possent D f) pretentis D 16 sequntur Bl

seMemrtur (0 al. m. ?) B secnntur B m. rec. || uerba et ne forte— cre-
dantur am. B 17 se&peus D seipto L^tmsAulm.B\\ peri-

eola D K pacem L

70 Pauli Orosii Historiarum

18 'Paucis praeterea annis interuenientibus, Aeneae Troia pro-
fagi aduentus in Italiam quae arma commouerit, qualia per
trienninm bella exciuerit, quantos popnlos inplicnerit odio
excidioqne adflixerit, ludi litterarii disciplina nostrae quoque
2memoriae inustum est. hornm praeterea tempornm medio s
interiacent exilia nanfragiaqne Graecorum, Peloponnensium
clades Codro moriente fractorum, ignoti Thraoes nona in bella
surgentes, et generalis tnno per totam Asiam Graeciamque
commotio.

'lt 'Anno ante Vrbem conditam lxuii nonissimns apud Assy-io
rios regnanit Sardanapallus, nir muliere corrnptior: qni inter
scortornm greges feminae habitn purpnram colo tractans a

p. 74 praefecto suo Arbato, qni tunc 'Medis praeerat, uisus atque
exsecrationi habitus, mox etiam excitis Medorum populis ad

ayctokbs § 1 cf. Eus. 839 || Troia profagi sec. VergQ. Aen. 1,
1 sq. || 4 ludi litterarii discipiina § 2 cf. Eus. 948 . 1009

cap. 19 § 1 Anno — Sardanap. cf. Eus. 1197 || nouissimus sqq. lustin.
i, 3; cf. Oros. 2y 2 et 2, 3

sxpilatores 10 anno — Sardanapallas (sic) compUauit Seuerus
Ckron. p. 452

1 preterea D || aenaeae P aenaeae in aen*e*a corr. E \\ troia (i in
ra8.) B 2 etaliam B || conmonerit B || qnae] q: D 3 eici-

nerit Lt%PR*BD exercuerit in marg. Llh ezcitauerit Bbv || quantus
populus inplecuerit D 4 affliierit BD (fpr. in ras. in B) \\ litte*rarii

(eras. r) P || disciplinae PB 5 preterea D \\ media BD 6 in-

teriacente- D || eiilia] LPBBD \\ grecorum PBB gregorum D || pelo-
ponnensium] LP* peloponensium PbBD pylopentium B 7 chodro

PB || nioriente B || fractorum] LPB (sic fr- actorum P) fractorum
B factorum D fatorum coniunct. cum seqq. male v; recte Grubitz ||
ignoti] LPBBD; ignari t; || thraces (thra inras. ampliore) P trhaces
B 8 greciamque BBD 9 commucio D conmotio B 10 anno
autem ante B \\ lx • mo • quarto L sezagesimo quarto D; Lxvn corr.
Scaliger Can. isag. p. 321 med. || nouisimus B || apud] ante Ll* aput
L^P (t in d corr. in P) \\ asyrios B asirius D 11 sardanapalus

B 12 greges] grecis D || f*eminae (er. a) B femine D \\ hubitu

B% || collo P*B 13 prefecto D || moedis B || usus LB || adqne

P*B 14 ezecrationi P et post ras. B ezsegratione D || ezcitis ad

bellum medorum populis prouocatus L || ezcitatis Rb \\ moedorum B

aduerBum paganos I 18.19. 71

bettum prouoeatus et uictus ardenti pyrae se inieeit. 'exinp. 75
regnum Assyriorum in Medos concessit. deinde multis proeliis 2
undique soatesceutibus, quae per ordinem disserere nequaquam
aptum uidetur, per uarios prouentus ad Scythas Chaldaeosque

*et rursus ad Medos parili uia rediit. in qua breuitate pensan- 3
dmn est: quantae ruinae cladesque gentium fuere, quanta bella
fluieruut ubi totiens tot et talia regna mntata sunt. post haec 4
Hedis Fraortes imperitauit, qui 'creberrimis Assyriorum Per-P. 76
sarumque bellis xxn regni sui annos consumpsit. post hunc5

"Diodes regnauit, uir armis experientissimus semperque bellis
immoratus; qui auctum late imperium moriens Astyagi dedit.
Astyages, uirili prole uaxuus, Cyrum nepotem apud Persas6
genitum habuit. sed Cyrus mox ut adoleuit congregata Per-
sanun manu auo certamen indixit. porro Astyages oblitus7

asceleris sui quod in Harpalum dudum admiserat, cum filium
eius unicum et paruulum interfecit epulandumque patri adpo-

avctores § 2 et 3 ignotus § 4 et 5 ignotus (Pompeius Tro-
9*8 ? cf. Buehl, lahrb. f. Phihl. Suppl 6 p. 158) § 6 ignotus (cf.
hstin. 1, 4 et 5) § 7 Porro — admiserat Iustin. 1, 6 §8 || filium

-idposuit Iustm. 1, 5 § 6

1 et uictus om. D \\ uictuB om. B \\ ardente D || ezim B 2 asy-
rioium B asslrionun D || moedos B 3 scatiscentibus D \\ di*serere
(ff. s) R disserire D 4 uiditur D || uarius D || schytas L )|

ehildeosque LB7BD caldeosque PBl 5 moedos B midus D ||

rediit R 6 quantae dades-Zf quante D \\ ruine D 7 tociens

^ || regna om. B 8 lnoedis B || fraortes L fraortis D f raorthes :

P frahortes B froartes B froartes regnauit ann xxn index marginis

;%i€c. IX) L || impentauit (corr. ipsa m. I) P \\ assyriorum persarum-

que] L persarum assjrioruraque (assir. D asyr. B) PBBDv 9 xxn •

k
P -xxii* B uiginti et duo LD xx et duos B || consumsit D \\ post

* w. add. m. 2 P 11 inmoratus PB \\ astiagi B astiage D

12 astiages BD || uacuus ex uaciuus corr. B || cirum B \\ aput 2*

13 genitum] uagentium D \\ cirus B || adolauit P* 14 auo in ras.
Mpl P || astiages BD astyges JR* 15 scelerus B* \\ harpalnm]
PR arpalum LBD harpagnm v (item § 8) || admisserat B 16. par-
Qokm D || interficit B || adpossuit B apposuit (ap ex ad al. m.) B

72 Pauli Orosii Historiarum

suit aof ne quid infelicissiinae orbitati felix ignorantia subtra-
heret, infames epulas ostensis patri cum capite manibus in-

8 properauit — huius ergo facti immemor, ipsi Uarpalo summam
belli oommittit, qui acceptum exercitum statim Gyro per pro-
ditionem tradit quo conperto Astyages raptis secum copiis t
in Pereas ipse proficiscitur acriusque oertamen instaurat, propo»
sito suis, metu si quis e proelio cedere moliretur, ferro exci-

9peretur. qua necessitate instanter Medis pugnantibus puisa

iterum Persarum acies cum paulatim cederet, matres et uxores

?. 77eorum obuiam occurrant, orant in proelium Jreuertantur; ounc-io

tantibus sublata ueste obscena corporis ostendunt quaerentes,
10 num in uteros matrum uel uxorum uellent refugere. quo facto
erubesoentes in proeiium redeunt et facta inpressione quos fugie-
bant fugere conpellunt. ibi tunc Astyages capitur, cui Cyrus
nil aliud quam regnum abstulit, eumque maximae Hyrcanorum is
genti praeposuit. in Medos uero reuerti ipse noluit. is finis

atctobes § 7 ac ne — iDproperauit ignotus § 8 Iustin. 1, 6

§ 8—10 §. 9 et 10 hutin. 1, 6 § 12—17

1 infeliciasime (-ile- D) BD || orbitate D orbitatis B \\ felex BD \\
subtraherit D 2 infamis D || aepnlas B || ostenses D || imprope-

rauit D inpropesabit PlB* inproperabat P* 3 immemori D

inmemor PBB || ipse B* \\ barpalo] LPB arpalo BD 4 oonmittit
B || qui in ras. P quia B \\ captum B coeptum in ras. P \\ cjpro L
ciro B || pditionem (p s. s.) B prodicionem D 5 tradidit B*B

traditur Bl || quod D || conperto] LP&B cdvperto IP» comperto D ||
agtiages BD || copies D 6 acriupqnae P* || propoasito B pro-

poseto D 7 post metn interpungebatur v; correxi ego || n si

qnis B || e B om. B || moleretnr D || ezceperetnr D 9 cederit

D || matris D || uzoris D 10 in] nt in BhB \\ proelio D

11 obscena] LPBD et obscenas B || querentes D 12 num] num-

qnid B || nterns D || uellent refngire (sic) qno bis scripta D || reffagere
B 13 embiscentis D || proelio D \\ lnpraessione P inpraesione

B 14 fngire D \\ conpellnnt] LPBBD \\ astyges B astiages

BD || oirns B 15 nil] X1 et 1S nil £' nibil PBBDv || abstullit

D || mazime L*D \\ hircanornm B bircanorum D 16 preposuit D
praeposauit B || ipse renerti PB \\ bis L% (aut L*) ia (s. s. I hic) B

fcduersum pagano» I 1&.20. 73

•
hnperii Medornm fuit. sed ciuitates, qu&e tributariae Medorumll
eraat, a Cyro defecerunt: quae res Cyro multorum bellorum
caosa et otigo exstitit.
£a tempestate Phalaris Siculus Agrigentinos arrepta tyran-M

saide populabatur. qui crudelis mente, commentis crudelior, 2
omnia nefarie in innocentes agens, inuenit aliquando quem
iuste pnniret iniustus. nam Perillus quidam aeris opifez ad- 3
fecfcaos tyranni amicitiam, aptum munus crudelitati illius ratus,
taurum aeneum fecifc, cui fabre ia'nuam e latore conposuit, P. 78

wquae ad contrudendos damnatos receptui foret: ut cum inclusus
ibidem subiectis ignibus torreretur, sonum uocis extortae capa-
eitas coneani aeris augeret pulsuque ferali conpetens imagini
murmur emitteret, nefarioque spectaculo mugitus pecudis, non

atctokbs § 11 lustin. 1, 7 § 2 cap. 20 § 1 ea temp. cf. JEus.
1457 |t Phalaris— tyrannide cf. Em. (1366 . 1393) 1449* (= Armen. 1446),
ubi Agrigentini non memorantur nisi ab cod Fux.y uers. Armen.> Syn-
eetto § 3 ignotu8 11 subiectis ign. torr. ... 13 mugitus . . p. 74, *

I gemitns cf. SU. ItcU. 14, 213 sq.

expilatores 4 Phalaris . . 7 Perillus . . 9 tanrnm— fecit compi-
lawt Seueru8 Chron. p. 452

1 moedorum B || ciuitas D || tnbitanae P || moedorum B \\ ad
uerba moedorum erant a c. deflcernnt q. r. Utteras a et gi in marg. cor-
rector adscripsit in B (quarum iUa a ad deficernnt uid. spectare)
3 extitit PBD 4 nullo spatio P Ea (E ante lin.posita) B || falaris

PBBZ> || agrigentinns (rig in ras. ex entin m. X) D \\ tjranni depopula-

i
batur B tyranni • de populabaiur D 5 crudilis D \\ commentes P

cdmairtis B conmentis B \\ crudilior D 6 omni B \\ nefarie] L nefariae
P nefarie. (sed e. in e corr.) B nefaria BDh || in om. B \\ innocentis
D 1| agens om. D 7 per illos B perilns D perillius B \\ opi B ||

affectans PBBD (e ex » corr. B) 8 tyr*anni (er. r) B tyrranni

D || crndilitate D 9 aerenm BD \\ fabre] LBbB fabri D faber

PBr- fabricae *gh || eonposuit] LPD cd*posuit (er. n) B possnit B
10 eontrndendos (n ex corr. et ras.) B \\ damnatns D || forit D

II ignebus D \\ capacetas D 12 angerit D \\ competens BbD \\
ymagini B imani D 13 aduereum -mur-mugitus intnarg. quae
quod uid. perUnere ad que B \\ mnrmnre mitteret D || *emitteret B H
nefinioqne % D

74 Pauli Orosii Historiarum

•

4hominis gemitus uideretur. sed Phalaris, factum amplezus
factorem exsecratus, et ultioni materiam praebuit et crudeli-
tati: nam ipsum opificem sua inuentione puniuit

5 Fuerat etiam paulo superiore tempore apud Latinos rex
Aremulus, qui per annos xvin flagitiis inpietatibusque cre- 5
soens, ad postremum diuino iudicio fulmine interceptus matura
supplicia inmatura aetate dissoluit.

6 Eligant nune, si uidetur, Latini et Siculi, utrum in diebus
Aremuli et Phalaridis esse maluissent innocentum uitas poe-
nis eitorquentium, an his temporibus Christianis, cum impera- 10
tores Romani, ipsa in primis religione conpositi, post commi-
nutas reipublicae bono tyrannides ne ipsorum quidem iniurias
exigunt tyrannorum.

p*21 'Anno ante Vrbem conditam xxx Peloponnensium Atheni-#

avctores § 4 ignotns § 5 cf. Eus. 1142 (ubi sunt xvnn non
xvm) cap. 21 § 1 cf. Eus. 931 (947*)

1 uideritur D \\ falaris PBB fallares D 2 factore///| (uUima

periit) D \\ exsegratus B execratus P ex*ecratus (eras. b) B || ultione*
B || prebuit B || crudilitati (il in el) E crudilitate B 5 aremulus]

. e

P aremulus R remulus LB romolus B || decim et um B decem
et octo B || flagiciis B || inpietatibusque L impietatibus qu» (» in
e) B imp. PBD 6 ad uersum ad postr. d. i. fulgure inter m tnarg.

0 adscripsit corrector B (uoluitne fulgore ?) 7 inrautura (a m. 2)

L 8 eiigant (£ ex e ut uid.) B \\ nunc nunc (prior nunc aL m.

in ras. et exp.) B || si uidetur om. B || siculi (u in ras.) P sicoli

• o

B 9 aremuli] P aremuli B remuli LB romoli B || falaridis

PBB fallaridis D || maluissent] mauisseut uoluisse uid. B™ || inno-
centium B || poenas B 10 niis B || imperatoris B 11 con-

possiti B compo8itiS B compositi P || pi B || commnnitas in
comminutas corr. P et ut uid. B cumminutas B 12 reipublicae B \\
tyrranides B 13 ezigunt (u in a corr. al. m.) B \\ tyrrannorum

B 14 xxx] PBB -xxx-mo L% trecesimo B -occ«mo Ll quod

caue reponas, nam aduersantur Orosiani numeri et qui praecedU (luiii)
et qui sequitur (xx), uid. Moerner p. 71, 9; cccxxx uoluerat ScaUger
ad Eus. p. 59, cccxxxin Gelzer, Rhem. Mus. 1875 p. 261 || pelopon-
nentium B peloponensium PB pelopenensium B || atheniensium om. D

aduersum paganos I 20.21. 75

ensiumque maximum bellum totis uiribus animisque commissum
est: in quo mutuis caedibus ad hoe coacti sunt, ut uelut uicti
se ab alterutro subtraherent bellumque desererent. tunc etiam 2 -
Amazonum gentis et Cimmeriorum in Asiam repentinus in-

seursus plnrimam late diu uastationem stragemque edidit.

Anno xx ante Vrbem conditam Lacedaemonii contra Mes-3
senios propter spretas uirgines suas in sollemni Messeniorum
sacrificio, 'per annos uiginti indefesso furore bellantes, ruinae p. »
suae totas Graeciae uires inplicuerunt. qui cum se magnis*

«exsecrationibus deuouissent sacramentisque obstrinxissentdomum
nisi Messena expugnata numquam esse redituros, ac per decem
annos longa fatigati obsidione nec tamen aliquem uincendi
fructum adepti, porro autem Jet querellis uxorum super longap. «i
uiduitate et periculo sterilitatis contestantium permoti reuo-

is carentur, consultatione habita ueriti, ne intercepta spe subolis 5
sibi magis hac perseuerantia quam Messeniis perditio nutriretur,

ayctores § 2 item Eusebius 940 § 3 Anno xx ante (!)

t. c. cf. Eus. 1273 || Lacedaemonii— § 5 permisere Iustin. 3, 4 §1—5

1 animisque (e ex a) B armisque B || cdmi'su (ubi c5 est com ut
ubique in B) B conmisum B 2 mutiis j?* || ad hoc] adoc P ||

coacti (estne conacti? eo conpendio alibi non usus est) B || uelud B
ueluti D || uicti se] uicisse B 3 alterout B \\ dissererent B con-

Bererent D 4 aumazonum D || gentes J>JR%D \\ cimjneriorum

B 5 plumam (ri 8. 8. statim m. 1) D \\ late diu] L din late

PBBDv || dedit B 6 xx] PBB -xxmo- L uicissimo D || lace-

demonii PBB || mesennios L 7 spraetas B stupratas IusHnus ||

sollempni B || messe*nk)nun B messiniorum D 8 n PBB ||

mdiffesso B \\ farnre D 9 totas om. B \\ greciae BD gretiae

ex gratiae corr. B 10 exsegrationibus D execrationibns PBb ||

D

-que (e ex 83) B || obstrinexissent B obstrixissent B obtr. D || do-
srari B 11 messena] LB1 messana PBlD mesana B || reddi-

turas D || x B 12 fati B 13 quaerellis B querelis

P*>R || loga (n 8. s. m. 2) P 14 diditate D || pericolo D || stereli-

tatis L stenlitates P || contantinm B \\ reuocarentur permoti B
15 consnlatione B \\ habeta B \\ ueriti ne] uerit sine D || spe (s in ras.

n.2)P || sobolis PB 16 messenis LBBD m*ssenis (erasa i) P ||

perdio 2P perdicio D

78 Pauli Orosii Historiarum

pacisountur, ut Boeotioram imperiam eis restituerent, qaod

temporibas belli Persioi amiserant, si illi Atheniensiom bella

14sosciperent. tantas faror Spartanoram erat, ut dqpbos bellis

inpliciti sascipere tertiam non reousarent, dummodo inimicis

15 sois hostes adquirerent. Athenienses tanta beilorum tempestate s
p. 84 Jpermoti duo daces deiigant Periclen spectatae uirtutis uirum

et Sophoclen soribtorem tragoediaram: qai diaiso exercita et
Spartanorum fines late populati sant et multas Asiae ciaitates

16 Atheniensium imperio adiecerunt. hinc porro per annos quin-
quaginta incerta semper uictoria terra marique pugnatum est, to
doneo Spartani, et opibus inminutis et fide profligata, sociis
quoque probro fuere.

17 Sed haec per tot aetatum uolumina incubuisse Graeciae parui
penditur. nunc autem interpellari interdum uoluptates et im-

18 pediri parumper libidines non sustinetur. quamquam inter illius u
temporis homines atque istius hoc interest, quod illi aequo
animo haec intoleranda tolerabant, quia in his nati uel enutriti

avctores § 16 Iustin. 3,7 § 12—15 ? J 17 cf. Oros. 1,6 §4

1 boetiorum LPBB boitiorum D || eis imperium B 2 amiserunt
PBD 8 snsceperent BD (ad u. rent tant. f . s, e. u. duobns in marg.

n B) || sparthanorum PB 4 impliciti D || suscepere** (una duaeue

litt. eras.) B snscepere D \\ tercium D \\ recnssarent BB (sed sjpr. er.;
dlt s quatnquam pauUo obscurior m. 1 scr. uid. in B) 5 hostis

D || adquererent D 6 permnti D \\ duo] LPBtD duos BPBv \\

deligunt] PB delegunt D dilegunt B Eligunt in foUi princ. L ||
periclen] LPB (coni. cum seq. uoc. et n deinde expunctum in P) peric-
len* (fort b er.) B pereden D || spectate D \\ uirinm L 7 sophoclen]
B sofoclen LPBD \\ scribtorem] LP&B scriptorem BbD || trigoedi-
arum D || ezercito D \\ et om. PB 8 sparthanoruin PB \\ flnis D ||

u

late om. D \\ populati B popnlati (u in ras. al. m.) B \\ ciuitatis D
9 adiecerent B \\ quinquagenta B l P -l« B 10 -que (e ex ae)
B 11 sparthani PB partani D \\ imminuti D 13 tot* (a

eras.) P \\ incubuiss» B incobuisse D \\ greciae BD gratiae (a in
ae al. m.) B 14 uoluptatis D uoluntates B || inpediri PB impe-

dire D 15 libidinis D || quaqua in quaqnft corr. B 16 hominis

D || adque Pȣ || iscius D 17 intnleranda B intolleranda R*D ||
tulerabant B toUerabant D \\ hiis B || nel] LPBBD et h || enutriti]
PB •^nutriti (e al. m.) B nntriti LD

adaersum paganos I 21. 79

erant et meliora non nouerant: isti autem, perpetuo in uita
sua tranquillitatum et deliciarum sereno adsuefacti , ad omne
uel modicum obductae sollicitudinis nubilum commouentur.
atqne utinam ipsum depulsorem huius uel modicae inquietudinis 19

iprecarentur, cuius munere hanc ignoratam aliis temporibus
ingitatem pacis habnernnt. et quoniam spopondisse memini, 20
cum uelnti articulis quibusdam dicendi ordinem definirem, dic-
torum me esse ab orbe condito usque ad Yrbem conditam,
huic uolumini quod ab orbe condito explicuimus flnis hic sit, 21

»ut ab Yrbe condita sequens libellus inoipiat , qui conteitiora
illorum temporum mala, exercitatioribus quippe ad nequitiam
atque eruditioribus hominibus, continebit.

avctores § 20 cf. Oros. 1, 1 § 14

2 et] euo B || diliciarnm PBlBD || adsuefacti] LPB aas. (sed g pr.
in ras.) B adsnaefacti D \\ adomne corr. ex admone L 3 conmo-

wntur B commuuentur D 4 adque Pa || ipsnm om. B \\ modice

inquietudines D 5 praecarentur BD \\ ignoratam] ignorantiam

oife ras. L \\ abis (sic aU. i expuncto) L 6 ha(buerunt) (buerunt

paene euanuerunt) L || |et quoniam spopondj (Aoec isse— ueluti tnjw^i-
we fine folH particula abscissa perierunt) L || spo^pondisee B || memini]

ml

fsh memeni (corr. m. 1) P me|memini B me memini BD 7 arti-
colia D || dicendi om. B || definerem B 8 ab] ante in ras. minore m.
taeculi ut uid. ym D || nrbe condito D || urbem] orbem L || «*#urbe (in
rog. m, ant. duae tresue litt. quae legi non possunt) D 9 uolum.ni (sic

wfraadd.i)P || quod] # qnom (sic m non deleta) B% qnem LPBlB*D ||
ab] ante in ras. minore m. sahc. ut uid. vm D \\ explicimus B || sit]
L*R*BDv eet L* (m marg.) PBX 10 nrbe. D orbe L \\ qni add.

ff om. LPBXBD \\ Contezdora D 11 ezercitatoribns D || nequi-

cUm D 12 adqne Pȣ || eruditoribuB D || nominibos JB || conte-

nebit D \\ Post continebit scr. est litt. prope cursiuis a m. lb contu-
li «i L

PAYLI OROSII ADVER8YM PAGAN08 LIBER I EXPLICIT INCTP. LIB. 8E-
CT5DV8 LBGBOTI YITA 8CRIBT0RI ORATIA L EXPLICIT (EXPLIC B) LIBBR
PR1MT8 IirCTPIT ADYER8VM PAGANOS LIBER 8ECYNDY8 PB 0RMI8TAE EX-
PLICH • VOLVMEN PRIMVM | DE TRIYM PAETIYM TERRAB INDICIO | INCIPIT

kvsdem secvndvm | de mvndi ervmpnis (ad sinistram primi rubrae huius
nb&mptionis uersus in marg. m. 1: or|mbs|tae, ad dextr. in margine

* 1: orosii) B explicit liber primvs nccrprr liber secykds (litt.
rvbrU) D

80 Pauli Orosii Historiarum adu. pag. I 21«

Post continebit (aut, ut <& et Paris. 17667 8. XI, post libri II
inscriptionem) mulii codiees (eorum, quos ego noui, LII, quorum quat-
tuor sunt saec. IX— X, sex saec. XI, ceteri iuniores) et Alfredi interpre-
tatio anglosaxonica et ed. Z interpolata exhibent haec, quae subieci
secundum QtQsTV codices: Ab orbe1) condito usque ad Vrbetn con-
ditam anni Hll oogg lxxx un5), ab Vrbe condita ueque ad natiuitatem
Christi nccxv*) colliguntur, ergo4) ab origine mnndi in aduentum domioi
noetri Iesu Christi anni v c lxl vnn *).

His usus est addens '«icut in Orosio legitur' auctor Libri de
computo scripti anno p. Chr. 810, ed. a Muratorio Anecdotis (Patauii
1713i tomo 3 p. 150

i) orbe ex urU cort. f || •) LXXXVCI pro LXXXHII <fcT; eeeundum Oreeium
debebat MN XXXXVII et eequenB WMifw DCCLU; c/. 9, 8B $ I; t, 1 $ 6 et S ||
*) h. I. interpungunt TV || «) ergo] anni . Ergo Qt («* q*o haee »b Vrbe-collg. anni om.

eed a m. 1 etatim auo loco repoaita eunf) «xim T [\ •) V CXC VII II T V«XC Vim F

PAVLI OEOSII
HISTORIARVM ADVERSVM PAGANOS

LIBER SECVNDVS

.Meminem iam esse hominum arbitror, quem latere possit,l
quia hominem in hoc mundo Deus fecerit. unde etiam peccante
faomine mundus arguitur ac propter nostram intemperantiam
conprimendam terra haec, in qua uiuimus, defectu ceterorum

sanimalium et sterilitate jsuorum fructuum castigatur. itaque2
si creatura Dei, merito et dispensatio Dei sumus; quis enim
magis diligit, quam ille qui fecit? quis autem ordinatius regit,
quam is qui et fecit et diligit? quis uero sapientius et fortius
ordinare et regere facta potest, quam qui et 'faciendaprouiditp. m

i:et prouisa perfecit? quapropter omnem potestatem a Deo essea
omnemque ordinationem, et qui non legerunt sentiunt et qui
legerunt recognoscunt. quod si potestates a Deo sunt, quanto

atctorbs cap. 1 cf. Augustinus Ciu. Bei 4, 33 passimque

alibi

1 hominum arbitror (m arbitror m ras. m. 1) L \\ posset B
2 quia] LPRBD (ex D inde a libro II non adnotaui nisi potiora)

quod v t| hominem (recttL al. m.) B || in hunc mnndnm B || fecerit (it

t
in ras. m. I) R \\ rectnm post fecerit interpolanit (ex 1,3 § 1?) h

i comprimendam R* || haec corr. ex habet L || defecto D 5 etereli-
tate U£* {non P) D 6 dispensatio" (ne add. m. ree.) P || quis

mmagis (enim add. m. 2) P 7 antem om. B \\ regit (r»J)L
9 bqni {ism.2) R || faciendo PR 10 perfioit B || jQnapropter in-

dpit f. 36*; ei ueraui in mg. m. 2 («. Ynn-x) odscr. est: Qnare fre|
nmernir D 11 ordinem B* "*"■■ * ordinationem (*. s.m.2) R

12 legere* D || recognoecnnt] Uk cognoscunt Bv eognuscunt D
agnoecunt PR

V 6

32 Pauli Orosii Historiarum

4magis regna, a qoibus reliquae potestates progrediuntur ; si
autem regna diuersa, quanto aequius regnum aliquod maximum,
cui reliquorum regnorum potestas uniuersa subicitur, quale a
principio Babyionium et deinde Macedonicum fuit, post etiam
Africanum atque in fine Romanum quod usque ad nunc manet, 5

5eademque ineffabili ordinatione per quattuor mundi cardines
quattuor regnorum principatus distinctis gradibus eminentes,
ut Babylonium regnum ab oriente, a meridie Carthaginiense,

6a septentrione Macedonicum, ab occidente Bomanum: quorum
inter primum ac nouissimum, id est inter Babylonium et Ro- 10
manum, quasi inter patrem senem ac filium paruum, Africanum
ac Macedonicum breuia et media, quasi tutor curatorque uene-
runt potestate temporis non iure hereditatis admissi. quod
utrum ita sit, apertissime eipedire curabo.

avctore8 6 quattuor — cardines cf. Oros. 7, 2 et Riese, Geogr.
min. p. xxr

sxpiLATOBES 3 a principio — 9 Bomanum haec respicU additis
sicut et uir eruditissimus Orosius historiographus posuit auctor libeUi
De promissionibu8 et praedictionibus Dei 2, 33 (in opp. Prosperi ed.
Paris. tril, II col. 161 C) qui libeUus inter a. 450 et 455 uid scrip-
tu8 esse

1 reliquae] sic rehg; R 2 aliquod maximum cui reliquorum]

aliquorum D 3 regnorum] regnoi/ff \ extrema euanuerunt D \\ quale

m*d (s. 8. m. 2) R 4 babyllonium BD || machedonicum LPR1

macedonum D 5 africamnum (m linea quoque deletum) L affri-

canum D affricum B || adque LJP*B 6 ordine JB* || iiii B \\ uerba

mundi cardines quattuor om. P (non otn.R) 7 rm jB || pnncipiatus

(i expuncto) B || fuerunt post principatus interpolauit (perperam de
codd. et edd. testatus nisi quod ab Z abesse recte dicit) h item fuerunt
et post princ Vat. 7318 8. ut uid. xii, ante principatum sed 8. 8. Pa-
tauinus s. xn 8 babylonium (o t* ras.) P babyUonium B || cartha-

giniense] L karthaginiense PR chartaginense -~ afiricum -~ B cartha-
geniense. D 9 septemtrione P septSptrione Rl || machedonicum

LPR1 (I romanum (n ex m corr.) P 10 nouisimum B || inter**

(er. ra) D || babyllonium B 11 ac] et B || paruum] LPRBD par-

uulum h II affricanum BD 12 ac] LPBD ac JB et v \\ mache-

donicum PR* \\ breui D || et| ac B 13 potestatem (m eras.) P ||

admissi] BD ammiasi (prior m eras.) P amissi L admissa Rv (d in
ras. ex m ut uid.\ sa ex corr. al. m. R)

aduersum paganos II 1.2. 83

'Bex primus apud Assyrios, qui eminere ceteris potuit, Ninus |' OT
foit. occiso Nino Samiramis uxor eius, totius Asiae regina,
Babylonam urbem instaurauit caputque regni Assyriis ut esset
instituit. regnum Assyriorum diu inooncussa potentia stetit;2

jsed cum Ariba/kus, quem alii Arbacen uoeant, praefootus Ifedo-
nun idemque natione Medus, Sardanapallum regem suum apud
Babyionam interfecisset, regni nomen et suramam ad Medoe
transtulit» ita Nini et Babylonis regnum eo aimo in Medos3
deriuatum est, quo anno apud Latinos P*oeas, Amuli et Nu-

umrtoris pater, auus autem Bheae Siluiae, quae mater Bomuli
ffrit, regnare coepit. ut autem omnia haec inefffebilibus myste- 4
rii» et proftaufcsaEViis Dei iudiciis disposita, non aut humanis
mribus aut incertis casibus accidisse perdoeeam, omnes historiae
antiquae a Nino incipiunt, omnes historiae Bomanae a Proca

uexoriuntur. deinde a primo anno imperii Nini usque quo Ba-5

avctorb8 1 rez — 2 fuit cf. Oros. 1,4 || 2 occiso— 3 instau-
rauit ignotus; cf. Eus. 11, Oros. 2, 6 (et 3!) || § 2— § 9 ignotus \\
§ 2 ef. lust. 1, 3 § 2-6; Eus. 1198* || § 3 cf. JBus. 1198*

1 atyiioa B aBsiriu8 D 2 santiramis] R*D symiramis PR*

semiramis L semirames B 3 babylonam] LPR* babyllonam B
babillonam D babyloniam Rb cf. 1, 2 § 104 || capndque P*B capnt

quae (p statim ex r) D || assyrii* (eras. s) P asyrii» {eras. s) R assy-
rii Ia> asyrii JB asirii D 4 asyriornm B asiriorum D || inincon-

cossa (aUerum in add. m. 2) P incononaa B 5 abbatufl D \\ arba-

cen] LP&D sarbaecn B arbacen B* 6 sardanapatam B

7 babylonam] jLP babyllonam B babiuonamD babyllonam (pr. 1 er. ;

n m ni m. 2 ut uid. corr. R || interficfeset B \\ et] ad P 8 babyl-

lonU BD 9 diriuatum PR || apnd iatinoe (ud 1 in ras.) P || pro-

cbas PRB || amnli] LPR amnUi B ariinlii D || nometoris D
10 auius (i er.) R || 'heae (r fort. m. 1) L \\ silniae] PRBD syluiae
L 11 antem] sic aui R 12 profundissimis P || ant] PR*BD

kQt (taiut wid.) L autem (ric aui R) M*v 13 cassibns B ||

«eedisse B \\ bystoiiae B storiae D 14 antiq; R \\ ||bystoriae

BB || a tn ras. ampl. (ex ap ?) P || procha PRB (a al m. in ras. in
5) 15 usque in ro». P || babyllon B

6»

84 Pauli Orosii Historiarum

bylon a Samiramide instaurari coepta est, inberueniunt anni
Lxnn, et a primo anno Procae, cum regnare coepit, usque

88 ad conditionem Vrbis fa'ctam a Romulo intersunt aeque anni
Lxmi. ita regnante Proca futurae Bomae sementis iacta est,
etsi nondum germen apparei. eodem anno regni ipsins Procae s
Babylonis regnum defecit, etsi adhuc Babylon ipsa consistit.

6discedente autem Arbato in Medos, partem regni penes se
retinuere Chaldaei, qui Babylonam sibi aduersum Medos uindi-

7 cauerunt. ita Babyloniae potestas apud Medos, proprietas apud
Ghaldaeos fuit: Chaldaei autera propter antiquam regiae urbisio
dignitatem non illam suam, sed se illius uocare maluerunt.

8 unde factum est, ut Nabuchodonossor ceterique post eum usque
ad Cyrum reges, quamuis Chaldaeorum uiribus potentes et
Babyloniae nomine clari legantur, in numero tamen et cardine

atctore8 § 6 Chaldaei cf. Eus. 1198

1 samiramide] LR*D simiramide PR1 semiramide B 2 uc-

et quattuor L sezaginta | quattuor D || prochae PRB 3 urbem

D || rumul» (ru in ro aJ. m.) R romolo D || aeque (aequae L) anni
LPBBD anni aeque v 4 -lx- quattoor L sexaginta | quattuor

D || procha PRB (a in ras. R) 5 apparet] LPR*BD apparet R6

adpareret v || prochae PRB 6 || babyllonis B babillonis D || defi-

cit B || babyllon B babilbn D 7 discedente] L (cuius tamen li-

brarius pro d dUera scripturus erat n), P (sed te ex de corr.), BD
discendente Rl descendente R*h || *penes (p al. m. ex pae ut uid.) R
paenes LPB paenis D 8 retinere PR1 || chaldei PRB || babylonam]
LPR1 babyllonam B babilonam D babyloniam R* || aduenum] LD
aduersus PRBv 9 babiloniae D babylloniae B || aput P*

10 chaldeos LRBD chaldeT P || chaldei PRB \\ |>p fc al m. s. s.)
R 11 se om. PRl || uocari (itw ras. al. m.) R \\ malluerunt B

maluerunt (u aU. in ras. 1 uel 2 litt m. 1) D 12 fatum P ||

nabuchodonos8or] L nabuchodono*sor P nabuchodonosor R nabocodo-
nosor B nabucudonosor D || ceteriquae £» ceteriqui D || reges usque
ad cyrum B 13 chalcedeorum L chaldeonun PRBD 14 babyl-

loniae D babiloniae D [| tamen otn. B \\ cardine (corr. al. m.) R

aduersum paganos II 2.3. 85

regum non habentur inlustrinm. Babylon itaqne eo anno snb 9
Arbato praefecfco dehonorata, quo Boma sub Proca rege, ut
proprie dixarim, seminata est. Babylon nouissime eo tempore
a Cyro rege subuersa, quo primnm Roma a Tarquiniorum re-

sgum dominatione liberata est. siquidem sub una eademquelO
conuenientia temporum illa ceoidit, ista surrexit; illa tunc pri-
mum alienorum perpessa domi'natum, haec tunc primum etiamp. 8»
suorum aspernata fastidium, illa tunc quasi moriens dimisit
hereditatem, haec uero pnbesoens tnnc se agnouit heredem;

»tunc Orientis occidit et ortum est Occidentis imperium.

Et ne dintius uerbis morer, committo me dentibus insanien-11
timn, sed ueritatis praesidio liberandum.

Begnauit Ninus annis lil cui successit, ut dixi, uxor sua J
Samiramis: quae cum et ipsa xlii annis regnauerit, medio

uunperii sui tempore Babylonam caput regni condidit. ita 2
Babylon post annos mclx et propemodum quattuor, quam

avctores § 9 Babylon nouissime subuersa cf. Eus. 1457 || § 9
Eoma— liberata eet cf. Eus. 1504, Oros. 2,4 § 13 et 2,6 || 13 lh item
Eus. p. 11 || 13 cui — 14 regnauerit Oros. 1, 4 (cf. 7, 2) || 15 Baby-
lonam . . condidit Iustin. 1, 2 § 7, cf. Oros. 2, 2 (et Augustm. Ciu.
D. 18, 2) || 15 ita— p. 86, 2 est cf. Oros. 1, 12; 1, 19; 2t 2

1 habentur] LPBBDG* cf. GruUtz p. 41; habeantur Ghv || il-
hntrium (1 pr. in ras.) S (1 babyllon B babilon D 2 arrato D ||

debonorata est v \\ prooba PBB || haec ut pr. dix. eem. eet bab. om.
B S propriae (a er.) B \\ babilon D || nouisaime] -r- inehoata -5-
Qouiaime B 4 oiro D || primo BD 5 unae D 6 con-

fan

Qen.tia (corr. a2.ni.) B |{ c*ecidit JB caecidit L cicidit B 7 ali-

eaonun] PBD alienarum L ahenorum dominorum B alienigenarum
(-oroni Vat.) Vat. 1977 «. ut uid. xut v || tunc] PBBD tum L

8 aspernata LPBD aspernata est B \\ fastigium B*D || demisit B

9 haec] habet **" (haeo m. 2) L \\ pubescenfl (b ex p) B 11 conmitto
B 13 lij] PBB • l et duobus L quinqoaginta trib : D || duat (t linea
Qtoque deletum) L || sua# P 14 samiramis] R*D samirames B
8imirami8 PBl semiramia L || xlii] PB XLnbus B -xl- et duobus
L quadraginta et duobus D || regnauerit] LPBBD regnaret h

15 tempori (i linea deletum) L || babylonam] LPB1 babyUonam B
babillonam D babyloniam JB* || capud B || babilon D babyllon B"
bibillou B* || -I-clx PRB miUe oentum sexaginta LD || propemodu*
(dfi tx dus corr.) P || quattuor] LPR quatuor D utl B

86 Pauli Orosii Historiarum

P. 90 condita erat, aMedis et [abj Arbato, rege 'eornm, praefecto aufcem

sno, spoliata opibus et regno atque ipso rege priaata est: ipsa

3taman postea aliquamdiu mansit incolumis. similiter et Boma

post annos totidem, hoe est mclx et [fere] quattuor, a Grothis et

Alarioho rege eorum, comite autem suo, iarupta et opibns *

4 spoliata non regno, manet adhuc et regnat incolumis, quamuis
in tantum areanis statutis inter utramque urbem oonuenientiae
totius ordo seruatus sit, ut et ibi praefectns eins Arbatus
regnum innaserit et hic praefectus huius Attalus regnare
temptarit; tametsi apud hanc solam merito Ohristiani impe-io
ratoris adtemptatio profana nacuata sit.

5 Itaque haec ob hoc praecipue commemoranda credMi, nt tanto
arcano ineffabilium iudiciorum Dei ex parte patefacto intellegant
hi7 qui insipienter utique de temporibus Christianis mnrmurant,
unum Deum disposnisse tempora et in principio Babyloniis et is

AVCT0RB8 § 3 cf. 7, 40

eXpilatoees 4 post— 6 spoliata adhibuit Seuerus Chron. p. 435

1 arbato] PBlB (Orubitz p. 19) ab arbato LB*Dh 2 adque

W adq:2) 8 tamen] antem L* corr. in marg. m. ib aut fort . i* || ali-
qnandru PBB || inoolomifl B 4 aimoe totidem] aanos B tot axmifl

identiniem D (| -i-clx PBB mille centum sexaginta LD H et] PB
et fere LBDv || rai B 5 alaricho] LPB alarioo BD \\ comitem

P || suo om. Pl || irrupta Bh & regno (o m ras.) P 7 arohanis
5B 8 perfectt» D 9 inuaaaerit B || hiic B || perfeotufl D \\

athaluBJB adtalusD 10 temptwrit] L*B temtarit P temptaret B
timtaret D temptauerit m marg. m. P aut fort. 1* L || tamenetsi D ||
****apud {rasura est manus 1) B || solum (u in a eorr. al.) B \\ xpi B
11 adtemtatio D \\ prophaaa B R uacuata (ta m ras. m. 1) D 12 ob

(o m ras. al.) B || commemoranda (da in ras.) P oonmemoranda BD
13 archano (h al.) B || pacefacto & 14 hii PB*B || utique {eex§

corr.) P (ex guo non omnes id genus emendationes enotatae sunt)

utrique D 15 disposuiiiel (isse in ras.) P diposuisse B || |tem-

pora (tem m.l*v&2 ante uersum add.) P \\ habyloni'8 L babylloniis
B babiloniis D

aduersum paganos II 3. 87

in fine Romanis, illius clementiae esse, quod uiuimus, quod
antam misere uiuimus, intemperantiae nostrae. eeoe similis6
Babyloniae ortus et Bomae, similis potentia, similie magnitudo,
sunilia tempora, similia bona, similia mala; tamen non similis
<eritus similisue defectus. illa enim regnum amisit, haeo retinet;
illa interfectione regis orbata, haec incolumi imperatore secura
est et hoc quare? quoniam ibi in rege libidinum turpitado7
punita, hic Christianae religionis continentissima aequitas in
rege sernata est; ibi absqne religionis renerentia aniditatem
-uolnptatis licentia furoris impleuit, hic et Christiani fnere, quip. u
parcerent, et Christiani, quibus parcerent, et Christiani, propter
qoorum memoriam et in quornm memoria parceretur. qua-8
propter desinant religionem lacerare et lacessere patientiam
Dei propter quam habent, uti et hoc quoque inpunitum habe-
u&nt, si aliquando desistant recolant sane mecum maiorum9
suomm tempora, bellis inquietissima, sceleribus exsecrabilia,
dissensionibus foeda, miseriis oontinuatissima, quae et merito
poesunt horrere, quia fuerunt, et necessario debent rogare, ne
sint: eum sane rogare solum Deum, qui et tuno occulta institia 10
topermisit, ut fierent, et nunc aperta misericordia praestat, ut
non sint. quae modo a me plenius ab ipso Vrbis exordio,
reuolntis per ordinem historiis, proferentur.

1 elementia* L 2 antem] 8ic at P at R || missere & mwe»

rae P xniserq (cer.)R 3 babyloniae] LP babiloaiae RD babyl-

loniae B, babjlonis h || simili" (s add. m. 2) P 5 defactus I) \\

«** (cra8. fort. compenditm) P 6 illa ***** (rasura m. 1 est) R

7 quare <m. B || quoniam (i in rasura) P sic qn B 8 hiic B ||

relegionis B 9 aerata L \\ relegionis B 10 aoltmtatis LB ||

implenit] LPR impliuit 0 inplenit B || hiic B 11 chrifltdanis qufbua
D || parcerent et (et m.P)L 12 in 8. 8. m. 1 R om. B || parcetur
D 14 utd (ti in ras.) P 16 execrabilia PRh 17 faeda R

18 poesint D || rogare debent B 19 eum] cum B 20 per-

mrtsit L pennisrfc (t in ras. ampl) P || fteret (n m. 1 aut 2) L
fierint PR1 || praeetet PRB prestit D 21 orbis L& 22 hy-

storiis B

gg Pauli Orosii Historiarum

" 'Aelqo post euersioaem Troiae ccccxim, olyinpiade autem
sexta, quae quinto demum anno quattuor in medio expletis
apud Elidem Graeciae ciuitatem agoue et ludis exerceri solet,
urbs Boma in Italia a Romulo et Remo geminis auctoribus

2 condita est. cuius regnum continuo Bomulus parricidio imtrait, 5
parique successu crudelitatis sine more raptas Sabinas, inprobis
nuptiis confoederatas maritornm et parentum cruore dotauit.

3 itaque Bomulua, iuterfecto primum auo Numitore dehinc Bemo
fratre, arripnit imperium Yrbemque constituit; regnum ani,

P98muros fratris, templum soceri sanguine 'dedicauit; sceleratornm 10
4manum promissa inpunitate collegit primus illi campus ad
bellum forum Vrbis fitit, mixta simul externa ciuiliaque bella
5numquam defutura significans. Sabinorum, quos foedere ludis-

AVCTORE8 § 1 anno— coccxnii ignotus; cf. Eus. 835, Eutrop. 1, 1,
Oros. 1, 17 || Olympiade . . sexta . . Boma . . condita est item Eus. 1264 \\
2 qnae— 3 solet Eus. 1241 y (ubi habes etiam quattuor annis in medio
expletis) || § 2 cf. Augustin. C. D. 3, 6 || 6 sine— Sabinas VergU.
Aen. 3, 6 || raptas Sab. cf. Eus. 1268 || 7 cruore dotauit cf. VergU.
Aen. 7, 318, IusHn. 1,7 §19 || 8 Nnmitore (!) cf. Liu. 1, 5 || 8 Remo
cf. Eus. 1266 cod. Fux. || 10 muros fratris cf. Liu. 1, 7 § 2 || tem-
plum— dedicanit (!) cf. Liu. 1, 10 et 11 \\ sceler. manum cf. Liu. I, 8 ||
§ 5 foedere cf. Liu. 1, 9 § 13 || ludis cf. Liu. 1, 9 § 6

EXPILA.TOBBS 1 mmerum ex Orosio sumpsit Paulus p. 4, 25
(Orosio laudato) et p. 2, 11 Eyssenhardt || 1 Olymp.— 3 solet haec
quoque fort. praeter Hieronymum adhibuit Isidorus Orig. 5, 37, 1

1 'uersionem (litt. maiusc rubris praeter^ e s. scriptam) P || • ococ
mo • qnarto decimo L qnatringentisemo quarto D ccccmi $ et p. 2 et
p. 4 || olympiadae PBD 2 quinta Ll quinto P* || demum] deci-

mnm D || annum D || 1111 B \\ in] & D 3 aput P* || helidem

PBBD || greciae BBD 4 etalia BD (ante t parua ras. fort. inter
punctionis in D) || a om. LBD 8. lin. add. m.lP || remo] remulo
L 5 parricida B || imbuit] LPBD inbuit B 6 mora PB ||

sabinas mulieres J2b 7 crudrum D 8 romolns D || remo] rem

D 10 sceleratarum mannnm B* 11 promisa B™ praemisa

B» || impnnitate L \\ colligit B 13 quas B*B%

aduersum paganos II 4. 89

que pellexerat, feminas tam inhoneste praesumpsit quam ne-
farie defendit. ducem eorum Titum Tatium, senem honestis 6
pietatis causis insistentem, diu armis propulsatum, mox, ut iu
societaiem regui adsumpsit, oocidit. cum Veientibus proelium 7

i adbuc paruo nomine, iam magnis uiribus, agitatum. Caeninen-
sium captum ac dirutum oppidum. adsumptis semel armis 8
Qumquam quies, quippe quibus egestas turpis atque obscena
fames domi timerentur, si umquam paci adquieuisseut. iam
hinc inoessabilia certamina et iuxta quantita'tem uirium semper p. 94

wgrauia quam breuissime strinxerim: Tullum Hostilium militaris 9
rei institutorem fiducia bene exercitae iuuentutis Albanis intu-
lisse bellum et diu altrinsecus spe inceria, certa clade, tandem
pessimos exitus et dubios euentus conpendiosa tergeminorum
congressione finisse: rursus pace disrupta Mettum FufetiumlO

▲vciobes § 6 cf. Liu. i, 10 || § 7 (— agitatum) cf. Liu. 1, 15 ||
Caeninensium— oppidum Florus 1, 1 § 11 || § 8 egestas turpis VergU.
A. 6, #76 || obscena fames Verg. A. 3, 367 || § 9 et 10 Florus 1, 3
§ 1—4 et § 6-8

1 pellexerat (z in ras:) P || f «eminas B || Post feminas interpungunt
PB || praesumsit D || nefariae LP 2 deffendit B || tytum B \\

ta

tucium 1) || honestis B 3 piaetatis Pft pietatisq; 22* || propul-

ae

satnm (n et e m. 2) L || mOx**ut (rasura non esse uid. m. X) B
4 adsumsit PD assumpsit (s pr. in ras.) B || ueientibus (i pr. in ras.)

B uegentibus PD uebientibus B || proilium D 5 eaecinensium

P cenchtensium (re supra ne scr. sed eras.) B cininensium B
6 assumptis (s pr. in ras.) B adsumtis D 7 egesta' (s m. 2) L

aegestas BD \\ adque P*B || obscena] LBBD obscaena P 8 famis
LBJD || timerent PB || paci] PBPBDv, cf. 3, 1 § 25 pacis L pace B%

9 adqueuiasent B 10 grauia] grama D \\ strinczerim B ^strin»-

xerim (er. c) B \\ ostilium B 11 institutornm L \\ eiercite D

exercitatae BB exercitate P || inuentatis D 12 in incerta P*BP \\

o«

- certa] incerta B om. D 13 pessim^ PXB (corr. t* pessim m. 2 P) ||

exitbs L \\ dubios (owu corr.) PB || compendiosa JB? 14 dir|rup-

t x

tam et tnm D || dirupta v || metum L mettum tn metium corr. P

metum in metium corr. B et cum B \\ fufetium] LBP fufooium D

fufesium PB* sufetium B

90 Pauli Orosii Historiarum

Fidenate bello, meditata etiam proditione suspenflum, curribus
in diuersa raptantibus duplicis animi noxam poena dinisi eor-

llporis expendisse: LatinoB Anco Marcio duoe saepe oongressos,
aliquando snperatos: Tarquinium Prisonm omnes finitimos et
potentes tnnc Tusciae duodecim populos innumeris concidiBse 5
oonflictibus: Yeientes Seruio Tullio insistente uictos fuisse nec

12domitos: Tarquinii Superbi regnum ocoisi soceri soelere ad-
sumptum, habita in ciues crudelitate detentum, flagitio adul-
p. ssteratae Lucretiae amissum, et inter domestica uitia uirkUtes-
que forinsecus emicantes , id est oppida ualida in Latio per 10
eum capta Ardeam Oricolum Suessam Pometiamque et quid-
quid iu Gabios uel fraude propria uel poena filii uel Romanis

13uiribus perpetrauit. sed Romani quanta mala per ccxLm
annos continua illa regum dominatione pertulerint, non solum

atctores § 11 (— superatos) ef. Liu. 1, 32 et 33 || Tarq. Priscum
-conflictibus cf IAu. 1, 42 || § 12 Florus 1, 7 § 1.2.4—6.11 ||
§ 13 ccxLm Eutrop. 1, 8 cf. Eu8.-Hier. 1505

1 fidinate PBB (e ex 0 corr. m. 1 R) || cninbus B 2 in diuersa
raptantibus om. B \\ noziam D \\ paen& D 3 latino B || an con

D || martio BB || duces D || sepe Bl || congresos B congressus

D 4 seperatos (v al.) B 5 duodecim (i in ras. a2. m.) B

xn B || populis B 6 uegentes PB uehientes B || tullo LBD ||

uictos (0 ex u) B || fuisBe nec domitos om. B 7 tarquini P^BrB jj

adsumtum PD assumtum (s prior in ras.) B 8 habeta B \\

flagio JB* 9 lucriciae D || et inter] LPBBD et intus v inter

VOh || uitia om. B || uitutesque B* 10 forensecus LB \\ «emicantes
P || ippida 22» || in lacio D illata (1 prior in ras.) in in latio
corr. al. m. B 11 ea fort. Pl \\ oricolum] PBD oriculum LB

ocricolum v || suessap B suescam P sues c& B \\ pometiamque et]
LPBD (m B forU & ex a) pnm etiam quae et B pometiam et v || quid-
quid (d pr. m c) B quitquid (sic) B 12 in gabios] lgnauios (n

m. 1* itemque ut uid. punctum) L 13 cc-JX-^tres (et m. f>) L

(et adest in inddce margini L a m. lb ut uuL adscripto) ccxl et tres
PB ducentos quadraginta et tris D ccun sic B 14 a5n. L ||

continuata B

aduersum paganos II 4.5. 91

unius regis expulsio uerum etiam eduratio regii nomiuis et
potestatis ostendit. nam si uiius tantum superbia fuisset inl4
eulpa, ipaam solum oportuisset eipelli seruata regia dignitate
melioribus. igitur regibue Vrbe propulsifl Bomani, consulendum 15
isibi quam euiquam suae libertati dominandum rati, oonsulee
ereauerunt: quibus ueluti adulta retpublieae crescentis aetae
robiistioribus ausis exereebatur.

p. 96

'Anno poet Vrbem conditam ccxLini Brutus primus apud S
Bomanos coneul primum oonditorem regemque Bomae uon
»9ohun exaequare parricidio eed et uineere etuduit; quippe duos
filioe suoe adulescentes totidemque uioris suae fratres, Vitellios
iunenes, reuocaudorum in Vrbem regum plaoito insimulatos,
in eoRtioneitt pretraxit, uirgis cecidit seeurique peroussii ipse 2
deinde Veientum Tarquiniensiumque bello cum Arnmte, Su-

atctobes § 15 Florua 1, 9 § 2; 1, 22 § 1 || cap. 5 § 1 Brutus
tqq. Eutrop. 1, 8 et 9, eed u. 11 totidemque— fratres Florue 1, 9 § 5
(ef. Liu, 2,4§1) || § 2 Liuim 2, 6 {cf. Periocha)

bxpuato&bs 8 anno - 9 consul compiiauit Seuerus chron. p. 463

1 expulsione (puneta a m. 1* aut P) L || eiuratio] JDAGKMv
t
erasratio Lx% enuratio Lih et abiuratio (fort. et non ab ead\ m. a qua

ab B) R*B iuratio PBl \\ regii nominis] regis in omnes B regii in
komenis D 2 unus (i haud dubie ab m. lh) L \\ superbia tantum

PR 3 expslli] et pelli B || regio (a m. $>) L regia* (er. n a m. 1}

E || digsitate B 4 prtpnki' (if^^)I 5 snae libertati om.

B 6 uelnt1 R || adultae B || reip- L 7 robostioribns B*

8 ccmo- zum • L ducentisemo qnadragensemo quarto D || primns
om. jB* 9 romae] romanae L 10 ezaeqnaxe (ae in ras.) P

oaequae D aeqnare B || sed et] Llh (in rnarg.), PB sed etiam LlBD ||
nincerem D || studiuit B stodinit D 11 aduliscentes (ole al. m.) R

idoliscentis D adnlentes B fl nitelios B nitelios D 12 iunes*** (ne m.
2)P \\ nrbe BD || inaimiilato* P msimulsto B simnlato D 18 con-
donem D || procraxit B* (eiccaut fort. t mime data) || uirgisque B (f

caeddit P caedit B cieidit B \\ percnsit B 14 negentnm PB

lehitotQm B || bello om. B \\ arnwte] LPBD arnmtt lege Ji || sn-
perbi] snper D

90 Pauli Orosii Historiarum

Fidenate bello, meditata etiam proditione suspenflum, curribus
in diuersa raptantibus duplicis animi noxam poena diuisi cor-

llporis expendisse: Latinos Anoo Marcio duce saepe oongressos,
aliquando superatos: Tarquinium Prisoum omnes finitimos et
potentes tunc Tusoiae duodeoim populos innumeris concidisse s
oonflictibus: Yeientes Seruio Tullio insistente uiotos fuisse nec

l2domitos: Tarquinii Superbi regnum ocoisi soceri soelere ad-
sumptum, habita in ciues crudelitate detentum, flagitio adul-
p. ssteratae Lucretiae amissum, et inter domestica uitia uirtu'tes-
que forinsecus emioantes, id est oppida ualida in Latio peru»
eum capta Ardeam Oricolum Suessam Pometiamque et quid-
quid in Gabios uel fraude propria uel poena fllii uel Romanis

lSuiribus perpetrauit. sed Bomani quanta mala per ccxun
annoe oontinua illa regum dominatione pertulerint, non solum

atctores § 11 (— superatos) ef, Liu. 1, 32 et 33 \\ Taxq. Priscum
-conflictibus cf. IAu. 1, 42 \\ § 12 Florus 1, 7 § 1.2.4—6.11 ||
§ 13 ccxLm Eutrop. 1, 8 cf. Eus.-Hier. 1505

1 fidinate PBB (ewo corr. m. 1 R) || crunbua B 2 in diuer&a
raptantibu8 om. D \\ noxiam D || paen& D 3 latino B || an con

D || martio BB || duces D || sepe Bl || congresos B congressus

T

D 4 seperatos (v al.) B 5 duodecim (i in ras. al. m.) B

xn B || populis B 6 uegentes PB uehientes B \\ tullo LBD ||

uictoa (o ex u) B || fuisse nec domitos om. B 7 tarquini PXB?B ||

adsnmtum PD assnmtum (s prior in ra&.) B 8 habeta B j|

flagio B1 9 lucriciae D || et inter] LPBBD et intus v inter

VOh || uitia om. B || nitutesque B* 10 forensecus LB || «emicantes
P || ippida B* \\ in lacio D illata (1 prior in ras.) in in latio
corr. al. m. B 11 ea fort. P1 || oricolum] PBD oricnlum LB

ocricolum v || suesaap B suescam P snes cft B \\ pometiamque et]
LPBD {in B forU & ex a) pnm etiam qnae et B pometiam et v || quid-
quid (d pr. in c) B qnitqnid (sic) B 12 in gabios] lgnamos (n

m. 1* itemque ut uid. punctum) L 13 co-XL-^tres (et m. f*f L

(et adest in inddce margini L a m. lh ut uid. adscripto) ccxl et tres
PB ducentofi qnadraginta et tris D ccxm &ic B 14 aSn. L ||

continnata B

aduersum paganos II 4.5. 91

uaius regis expulsio uerum etiam eduratio regii nominis et
potestatis ostendit. nam si uiius tantum superbia fuisset inl4
ealpa, ipsum solom oportuisset eipelli seraata regia digniiate
nelioribus. igitur regibus Vrbe propulsis Bomani, coasulendum 15
sibi quam euiquam suae libertati doaiiaandum rati, oonsules
ereauerunt: quibus ueluti adnlta retpnblieae crescentis aetas
robustioribus ausis exereebatttff.

p. 98

•Anno post Vrbem conditam ccxLim Brutus primus apud 5
Romanoe consul prismm oonditorem regemque Bomae non
sotum exaequare parricidio sed et uinoere studuit; quippe duos
filios sooe adulescentes totidemque uxoris suae firatres, Vitellios
iuneaes, reuocandorum in Yrbem regum plaoito insimulatos,
tn eoationem pretraxit, uirgis cecidit securique percussii ipse 2
deinde Veientum Tarquiniensiumque bello cum Ammte, Su-

atctobbs § 15 Florus 1, 9 § 2; 1, 22 §1 || cap. 5 § 1 Brutus
tqq. Eutrop. 1, 8 et 9, eed u. 11 totidemque— fratres Florus 1, 9 § 5
(ef. Liu. 2,4 § 1) || § 2 LiuiuB 2, 6 {cf. Periocha)

DPii*ATOfiBB 8 anno — 9 coosul comptiauit Seuerue chron* p. 453

1 expulsione (puncta a m. 1* aut P) L || eiuratio] DAGKMv
t
eiuratio Lx% eiu*ratio Llh et abiuratio (fort. et non ab ead\ m. a qua

ab £) R*B iuratio PBl || regii nominisj regis in omnes B regii in
bomenis D 2 unus (i haud dubie ab m, lh) L || superbia tantum

PB 3 expslli] et pelli B \\ regio (am. T>) L regia* (er. n a m, 1}

1 1| dignitete D 4 prepuki' (s rru 2) L 5 suae libertati om.

B 6 uelut1 R || adnltae B (| reip- L 7 robostioribus B*

8 • co mo - xum • L ducentisemo quadragensemo quarto D j| primus
om. JB* 9 romae] romanae L 10 exaequare (ae in ras.) P

exaequae D aequare B || sed et] Llb (in marg.), PB sed etiam LlBD ||
mncerem D \\ studiuit B stodiuit D 11 aduliscentes (ole al. m.) B

adoliscentis D adulentes B U uitelios B uitelios D 12 iuues*** (ne m.
2)P \\ urbe BD || inssmulato» P iusiimilato B simulato D 18 con-
donem D H procraxit B* (eic c aut fort. t mmue clara) || uirgisque B (f

eaecidit P caedit £ ciddit B || percusit B 14 uegentum PJR

neMentum B || bello om. B || ammte} JLP.32) arnmts rege Ji || gu-
perbi] super D

92 Pauli Orosii Historiarum

3perbi filio, congresso sibi commortuoque procubuit. Porsenna
rex Etruscorum, grauissimus regii nominis suffragator, Tar-

97 quinium manu ingerens, tribus continuis 'annis trepidam urbem
terruit conclusit obeedit; et nisi hostem uel Mucius constanti
urendae manus patientia uel uirgo Gloelia admirabiii transmeati
fiuminis audacia permouissent, profecto Bomani conpulsi foreut
perpeti aut captiuitatem hoste insistente superati, aut seruitu-

4tem recepto rege subiecti. post haec Sabini conrasis undique
copiis magno apparatu belli Eomam contendunt. quo meta
eensternati Romani dktatorem creant, cuius auctoritas et po- 1
tentia oonsulem praeiret; quae res in illo tunc bello plurimum

5emolumenti tulit. Sequitur discessio piebis a patribus, cum,
M. Vaierio dictatore diiectum militum agente, uariis populus
stimulatus iniuriis Sacrum Montem iusedit armatus. qua per-
. Denicie quid atrocius, cum 'corpus a capite desectum perditionem 1

avctobes § 3 — ingerens Florus 1, $0 § 1 || § 3 inde a tribus
Liu. 2, 9. 12 (—15) || § 4 Liu. 2, 16; 2, 18 § 3 et 4 [cuius anctori-
taa— praeiret cf. Eutrop. 1, 12] || § 5 Liu. 2, 23—33, inpr. 30 et 32;
sed discessio — patribus et iniuriis — armatus plerumque ex Augustino
C. D. 2, 18 et (sacr.— arm.) 3, 17 (qui ex SaUustio, Hist. lfr.10 Kritz)

1 congreso sibi B congressus • ibi (interp. fort. al. m.) B || conmor-
tuoque PBBD || porsenna] LPBBD 2 etrusticorum B || grauisimus
B || tarquiniensium B 3 manum B 4 mutius B 5 ueren-

dae B \\ cloelia] LB% clylia PBl clilia D boclelia B || ammirabili

PB* admirati (in -abiU corr. B1 et B*) & || trameati B 6 au-

datia B* \\ permouissent (per in ras. ***) B \\ co*pulsi Bh || ad uersum
-si for. — boste adscr. m aut in (uoluitne in insistente ?) B* || forent]
LPBBD fuissent v 7 in seruitutem B 8 cen**rasis B con-

rosis B || undque L ubique B 9 apparato D || romani D

10 dictatore PlBx || °reant (c al m.) B 11 quae] q7 B 12 emulu-
menti B || patribus, $um] correxi uiterpunetionefn, patribus . Cum v
13 m- (i. e. marco) L marco PBBD || dilectum] LPB1 delictum BD

delectum B2 || po.puli* (uid. s eras.) PB 15 cum om. B || defectum
(s w. P) L

aduersum paganos 11 5. 93

eios, per quod inspirabat, meditaretur? actumque de Bomano
aomine intestina pernioie foret, nisi maturata reoonciliatio
inbrepeisset prius quam se disceBsio ipsa cognosoeret. urguet6
se atque inminet sibi extra illas apertas bellorum clades suc-
eessa misero clandestina pernioies: quippe T. Gesonio et P*
Minncio consulibus duo uel maxima omnium malorum abomi-
aamenta, fames et pestilentia fessam Vrbem oorripuere. Cessa-
:am est paulisper a proeliis, cessatum tamen a mortibus non
ea. Veientes Etrusci graues hostes adiunctis sibi finitimorum 7

icopiis in bella surgentes obuiis M. Fabio et Cn, Manlio con-
sullbus eicipiuntur: ubi post aacramentum iurationis, quo se
Romani deuouerant non nisi post uictoriam ad castra redituros,
adeo atrox certamen fuit et uictis uictoribusque par forma, ut,
amisso plurimo exercitu occisisque in pugna Manlio consule et

sFabio oonsulari, M. Pabius consul ^oblatum sibi a senatup. 99
triumphnm suscipere recusarit, quia tantis reipublicae detri-

avctores § 6 T. Gesonio — oorripuere Liu. 2, 34 § 2 et 6 (qui tamen
Volscos pestHentiam inuasisse refert) || § 7 Liu, 2, 43 § 11—2, 47

1 inspirabat] LP mspirabat B spirabat (sper- D) BDv || medita-
retnr] JLBD mitaretur P1 imitaretur Pa lmitaretur (corr. m. 2) B
minitaretur ('imitatio egt Sallustiana [ad Caes. de rep. 2, 5 ?]) Lautius,
i; cfm Benileius ad Horat. Carm. 4, 14, 28 2 pernicUe" (s al. m.)

fi pernicies B 3 subripisset B subru epnisset D || ipsa om. B

i adque P*B?B \\ imminet BD || eztra] ei D 5 clandistina

B U perniciee (c ex t ?) B || tito PBBD || gesonio] LPB gessonio

BD, geganio fh || publio PBBD 6 minutio P minutio B ||

coass. L 1 famis B || arripuere B1 8 mortalibus B 9 ue-

gmtes (n tn ras. B) PB uehientes B \\ etrusci] LB cf. Qrubitz p. 36

ctrusci (sic) B et etrusci PDh || adiunctos L 10 obuius B ||

■isrco PRBD || feuio L || «c gn . L gneo PBBD \\ maJlio BD
malio P» || conis - L cons^9 B ' 11 quos| eromanis D 12 cas-
tram 2> || redituros (r prior ex c corr.) P 13 adeo] ad|adeo D

14 amiso B || occisisque (e ex ») B occissisque B || manlio (i 8. 8. m. 2)
L maailio B 15 marcus PBBD \\ fabus B || consnl in ras. P ||
obUtum (ob add. m.2) P 16 recusarit] PB recusarmt (n Unea

quoque deletum) L recussaret B recusaret v || reip- L

94 Pauli Orosii Historiarum

8 mentis luctus potius debebafcur. Gloriosissima iila numero et
uiribus Fabiorum familia Veientanum sortita certamen quan-
tam reipublicae orbitatem oecasu suo intulerit, io&mibus usque
ad nnnc uocabnlis testes sunt fluuius qui perdidit et porta

9quae misit. nam cum sex et trecenti Fabii, uere olariseima
Bomani status lumina, speciale sibi aduersum Veievtes decerni
bellum expetiuissent, spem temere sumptae expeditionis primis
successibus finnauerunt: dehinc inducti in iasidias circim-
uentkpie ab hostibus, omnes ibidem trucidati sunt, ufto tantum
ad enuntiandam cladem restruato , ut miserius andiret patria
loperditos, Cjuam perdidisset ad haec non Bomae tairtum taiia
gerebantur, sed quaeque prottineia suis ignibus aestuabat et,
quod poeta praecipuus in una urbe descripsit, ego de toto orbe

dixerim:

GiodelU ubique
100 Luctus, ubique pauor et plurima mortis imago.

• 'Igitur eodem tempore Cyrus, Rex Persarum — quem su-

avotores § 8 et § 9 Liu. 2, 48 et 50 (cf. 2, 45 § 16), sed flo-
8Culo illo 4 porta quae misit ex Floro 1, 12 §2 decerpto et Wis 10
ad enunt. cl. reseruato proprio Marte temere additis || 13 poeta VergQ.
Aen. 2, 368 sq. \\ cap. 6 § 1 Orosius 1, 19 et 2, 2

extclatores 17 eodem — Cyrus . . p. 95, 2 cum Tarquinius — 3
Vrbem . . 5 Babyl. excerpsit Seuerus Chron. p. 453

1 gloriosissema (a in ras. m. 1) D illa] illa cohors B 2 fa-
milia om. B || ueientanum] pro u dUero scripturus a erat L uegen*
tanum PB uehientanum B \\ quantl (1 ex ei al. m.) R quanta (fc&
in ra8. m. 1) B 3 reip. L || intulerint B* || UBque (us w. lh, fort.

1*) L 4 ad nunc] adhuc D || uocabulis (ul in rae.) B 5 q""

B || amisit P2B || sex et cco PB sex et ooo* B || clarisima B cla-
rissimi D 6 status (sta nonprorsus erasae) P decus (c ex t) B \\ ue-

gentee PB uehientes B 7 expitiuissent JRa || sumptaexpeditiodnis

(e 8. 8. m. 2; d linea quoque del.) L ' sumtae expeditionis P 9 ab]

quae ab (sed quae erasum) P l| hosteibus (e linea quoque del.) L ||
una (a linea deletum) L 10 ad (d in ras. m. 2) B || enuntiandam]

LB enunc. D nuntiandam PB \\ patria* B 11 at B 13 de-

scribsit LB 15 sq. carmina h. I. ut ubique non suis uersibus per-

scripta sunt in codd. 16 ymago B 17 eod'm (dem m. 2) L ||

quam D

aduer8um paganos II 5.6. 95

perius explicandae historiae causa commeanoraueram, qui tunc
Asiam Scythiam totumque Orientem armia peruagabatur, cum
Tarquinius Superbus Vrbem uel rex uel hoetis aut seruitio
premebat aut bello — Cyrus, ut dixi, cunctis aduersum quos2

iierat perdomitis, Assyrioe et Babylonam petit, gentem urbem-
que tunc cunctis opulentiorem; sed impetum eius Gyndes
fluuius, secundae poet Euphraten magnitudinis, intercepit nam 3
unum regiorum equorum candore formaque 'excellentem, trans- p. 101
meandi fiducia persuasum, qna per rapaoem alueum offensi

Muado uertices attollebantur, abreptum praecipitatumque mer-
serunt. rex iratus nlcisci in amnem statuit, contestans eum,4
qui nunc praeclarum equttm uorauisset, feminis uix genua tin-
guentibus permeabilem relinquendum. nec peragendo segnior
totis copiis perpeti anno Gynden fluuium per magnas concisum

isdeductumque fossas in quadringentos sexaginta alueos com-

AYCT0RE8 § 2—10 ignotust certe non ipse Berodotus (1, 178.
189.190.202; 5, 52; 1, 180.191.178—180) adhibitus; iUorum u. 6
Gyndes — 7 magnitudinis , § 5 eo — f ossoribus totiusque §7 ne fons qui-
dem Herodotus

1 qui] quia D 2 aiyam B || soytiam X scythiamque B || et

totam B 3 urbem}****** ael ret (rasura m. 1) R || uel hostis (el

host in ras.) P 4 praemebat P*R*B || aduersus (a %n ras.) B
5 aayrios B asirius D || babylonam] LR* babyUonam B babilonam
P babyloniam RPv abilonam D 6 gyndes] LPR* gyndis B

gendes D ganges Rh 7 eupbraten] R eufraten LPD eufratem

B || nam cum nntun RB (sed 8. 8. ctl in R) 8 equorum] LPD

«eqaornm $ed equitS 8. 8. R aequitum B || candore formaque] re f in
ras. m. 1 D 9 fiduoam L || qno B qua P 10 nortices B \\

adtollebantnr PR%BD || merserunt] LPRBD merserat gh (mersisset
et supra nam cum edcT. quaedam uelut Colon. 1542) 11 amne PRX

r

con*testans (t prior in ras. m. 1 ex st) D 12 nnnc om. R || prae-

elarom] LPBD tam praeclarum (S in ras. m. 1 R) Rh || equum] h
eqnitem LRPD aequitem PR*B |j norauisset (ui ex bi) R || **feminis
<f in ras. dt. ?) R || genuAt|ting*entibus (t alt. ex corr. add.f in atr.
obscuriore) R genuactinguentibus D || tinguentibus] LB tingentibus
PRD 13 segaW ** R 14 anno s. lin. add. m. 1 P \\ gyndem

(m tn n corr.) P ginden D gangen RP 15 fosas B |) oocclx

PRB II alneo" P

96 Pauli 0r08ii Historiarum

5 minuit. eo opere praedoctis fossoribus, etiam Euphraten longe
ualidissimum et mediam Babyioniam interfluentem deriuauit.

6 ac sic meabilibus uadis siccum etiam patentibus aluei partibus
P. io*iter fecit, cepitque 'urbem, quam uel humano opere exstrui

potuisse uel humana uirtute destrui posse utrumque paene 5

7 incredibile apud mortales erat. namque Babylonam a Nebrot
gigante fundatam, a Nino uel Samiramide reparatam multi

8prodidere. haec campi planitie undique conspicua, natura loci
laetissima, castrorum facie moenibus paribus per quadrum
disposita. murorum eius uix credibilis relatu firmitas et magni- io
tudo, id est latitudine cubitorum quinquaginta, altitudine quater

9tanta. Ceterum ambitus eius quadringentis octoginta stadiis

circumuenitur. murus coctili latere atque interfuso bitumine

conpactus, fossa extrinsecns late patens uice amnis circumfluit.

10 a fronte murorum centum portae aereae. ipsa autem latitudo 15

in consummatione pinnarum utroque latere habitaculis defen-

avctores § 7 Nebrot gig. cf. Genes. 10, 9 sq. || fundatam —
prodidere cf. ad Oros. 2, 3 § 1 (et Syncett. p. 66 sq. Bonn)

EXPiLATOREs 6 Babyl.— 7 rep., 13 murus— bitumine fort. adhibuit
Isidorus Orig. 15, 1, 4 8 campi — p. 97, 5 subuersa est adhibuit

laudato Orosio (ubi Horos. Naz.) Gregorius Turqn» 1, 6 9 cast-

rorum— 10 disposita, 11 latitud.— 12 stadiis . . centum. . aereae, p. 97, 2
domus . . quatergeminae compUauU Seuerus Chron. p. 453

1 eufraten LPBB eufratin D 2 mediam] edi in ras. m. 1 D \\

babyloniam] LRPBD (-yllo- B -ilo- D) babylonam PR* || diriuauit

PBlB 3 sicu P 4 i*ter (er. n) B || coepitque (oe vn ae al. m>) B ||
extrui PD 5 **pene (p in ras.) B 6 babylonam LBB* babyl-

lonam B babilonam D babyllonem St babillonem 8 babylonem 9R ||
nebrot] L nebroth PBBD&t nebrod & nembrotb £ 7 gygante

B || ue1 (\ m. 1) D || samiramide] LBPB samiramidae D simiramide
PBl || paratam L 8 planiciae (c ex t) B 10 dispossita B

11 l PBB || altidudine (e ex 8) B || quater] xi JB» 12 tantum

L || ceterum B* || quadringentis octoginta] LD coocxxxx PBB
occclxz Gregor. cuius inspexi codicem Nae. Pal. 864 saec. 8—9;
ocolx Eerodot. 1, 189 sq. 13 coctili] cocto D [| adque P*B*B ||

interfuso] infuso Gregor. 14 co*pactus (ex con-) Bh 15 c PB jj
aer**eae P anreae B 16 consumatione LD

aduersum paganos II 6. 97

3ornm aeqne dispositis, media intercapedine sui citas quadrigas
capit. domus intrinsecus 'quatergeminae habitationis minacip. ios
proceritate mirabiles. et tamen magna illa Babylon, illa prima 11
post reparationem hnmani generis condita, nunc paene etiam

s minima mora nicta capta snbuersa est. ibi tnnc Croesns rez 12
Lydorum famosus opibus cum ad auziliandnm Babyloniis
uenisset, uictus sollicite in regnum refugii Cyrus autem postea-
quam Babylonam ut hostis inuasit ut uictor euertit nt rex
disposnit, bellum transtulit in Lydiam; ubi conterritum supe-

rriore iam proelio exercitum nullo negotio superauit. ipsum
etiam Croesum cepit captumque et uita et patrimonio donanit.

Exaggerare hoc loco mutabilium rerum instabiles statns nonis
opus est: quidquid enim est opere et mann factum, labi et
consumi netnstate, Babylon capta con^firmat; cuins ut primumP. 104

limperium ac potentissimum exstitit ita et primnm cessit, nt

atctorbs § 10 citas quadrigas Vergii. Aen. 8, 642 || § 11 Oro-
*us 9 || § 12 lustin. 1,7 § 3-5 .7 \\ § 13 quidquid— uetnstate Cicero
pro MareeUo 4 § 11

sxpilaiobb8 3 Babylon . . 5 capta adhdbuU Seuerus Chrm. p. 453,
3 || 7 Cyrus . . 11 Croesum cepit uidetur adhibume Seuerus Chron.
p. 436 sub fin.

1 disporitis B || intercapidine R*B intercapitine D || sui citas]
LPB1 uicenas B sui citas (corr. al. m.) B sdunctas D 2 quater

geminae (erant 8. 8. m. 2) PB || babitationes P || minaei proceritate
m. m. 1 in mg. add. al. m. B 3 t*am B || babyllon B babi-

lon D 4 pene (e. radendo w e) B poenae D 5 muro B || capta

{t 8. al. m.) R \\ ost om. D \\ cbroesus LD 6 lidorum D || babi-

loaiis D babyllonis B 8 babylonam] L babyUonam B babilonam

D babylonem P babylonS B || * bostis (ut s. lm. add. m. 2) P ||
ut nieUir (in ra$. angust.; fuit nictor stne nt) P 9 in] nt in B \\

lidiam D || conteritnm B || snperiore (n ex 0 ut uid. eorr. ; itemque u
m marg.) B 10 proelinm D 11 chroesnm LD || coepit P

caepit sed a in ras. B 13 qnioqnid (c ex d) B quitquit B

14 babyllon B babilon D 15 eztitit PB || ut] PBlB et L&D

Y. 7

98 Pauli Oroaii Historiarum

ueluti quodam iure succedentis aetatis debita posteris trade-
retur hereditas, ipsis quoque eandem tradendi formulam ser-
I4uaturis. ita ad proxima aduentantis Cyri temptamenta suocu-
buit magna Babylon et ingens Lydia, amplissima Orientis cum
capite suo bracchia unius proelii expeditione ceciderunt: et *
nostri incircumspecta anxietate causantur, si potentissimae
illae quondam Bomanae reipublicae moles nunc magis in-
becillitate propriae senectutis quam alienis ooncussae uiribus
contremescunt.
7 Igitur idem Gyrus proximi temporis suooessu Scythis bellumio
intulit. quem Thamyris regina quae tunc genti praeerat cum
prohibere transitu Araxis fluminis posset, transire permisit,
piimum propter fiduciam sui, dehinc propter opportunitatem
2ex obiectu fluminis hostis inclusL Cyrus itaque Scythiam in-
p. losgressus, procul a transmisso flumi^ne castra metatus, insupen»
astu eadem instructa uino epulisque deseruit, quasi territus
refugisset. hoc conperto regina tertiam partem copiarum et

▲tciores cap. 7 Iustinus 1, 8

expilatoebs 10 Cyrus — 11 regina . . p. 99, 8 cum — deleuit ex-
cerpeit Seuerus Chron. j>. 453

1 uelut PBP om. B* || hereditas traderetur BD 2 eamdem B ||
famulam B 3 temtamenti P timtamenta D || succubuit (c pr. in

ras.) B 4 babyllon B babilon D || ingens (ng m raa. al m.) B ||

onente P 5 brachia PB || expedione B || caecidernnt P ciciderunt
B 6 annaetate P ancxietate BB (sed c er. in B) 7 romae

B || reip- L || inbicillitate B imbecillitate BPD 9 cotremesonnt

B 10 Buccessusl sed s finaiis a 1 m. del L successu* (eras. s in

P certe et ut uid. in R) PB || schytis L sc«ythis (eros. ut uid. h)
B 11 intulit*»#| B || quem] qnam D || thamyris] LPB thamiris
BD 12 proibere» (er. t) D || transitum (-u B) BB || aiaris D ||

posse* (t ol.) B 13 propter] eie pp B || oportnnitatem LPBB

opurtonetatem D 14 cirus D || ingresus B 15 a om. D ||

metatus] metatus** B 16 astu] aatu0"** B castra B || Ntructa

B strncta P || aepulisque P •epulisque B 17 conperto LPfrB
co*»perto Bb || reginam D

aduersum paganos II 6.7.8. 99

filium adulescentulum ad persequendum Cyrum mittit. barbari 3
ueluti ad epulas inuitati ebrietate uincuntur, mox reuertente
Cyro uniuersi oum adulescente obtruneantur. Thamyris eier- 4
cita ac filio amisso uel matris uel reginae dolorem sanguine

'hostium diluere potius quam suis lacrimis parat. simulat
diffidentiam desperatione cladifl inlatae, paulatimque cedendo
snperbum hostem in insidias uocat. ibi quippe conpositis inter 5
montes insidiis ducenta milia Persarum cum ipso rege deleuit,
adjecta super omnia illius rei admiratione, quod ne nuntius

»qnidem tantae cladis superfuit. regina oaput Cyri amputari^
atque in utrem humano sanguine oppletum coici iubet non
mnliebriter increpitans: Satia te, inquit, sanguine quem.
sitisti, cuius per annos triginta insatiabilis perse-
uerasti. p. l0$

ii 'Anno ab Vrbe condita ccxlv Darius Oyro apud Scythas8
interfecto post aliquantum interuallum sorte regnum adeptus
est. regnauit enim medius eorum Cambyses Cyri filius; qui2

atctores § 1 anno— coxlv ignotua (ef. Eus. 1495) || Darius—
deptns est et § 4 Darius— recuperauit adhibitus ut uid. Iustinus 1, 10 ||
S 2 adhib. ut uid. Iustinus 1, 9

1 adolescentulum B 2 nelnt PB || *epulas B \\ primnm (primo

B) ante ebriet. add. PBBDv || aebrietate B *ebr. B 3 cyro** {2

*d3lu% erasae) P dro D || adnliscente D adolesc. B || obtrnncatnr
!b» S)P || thamyris] LPBB tamiris D 4 amiso B 5 po-

to»] promptius BD || simnlad P* 6 disperatione PBl \\ clandis

(a eras.) P || illatae (1 pr. in ras. ut uid.) B lnlatim (--- m. I) D

p*ollatim|qne D || decedendo PB 7 snperbo P || insidiis B || con-

pouitis B compositis PB conpositis interpositis D 8 docenta D
cc PEB 9 rei oro. B || nnncins D 10 snperf *nit (l er.) B ||

capod &B || ampotari BlD 11 adqne P*BD || ntre L ntrnm D ||

wici] PB colci D coici (n m. fort. 1%) L coici B 12 mnliebribns

(fer m. p aut m. i») L mulieriter P1 || satietate L || inqnid
LP*frD 13 tregenta D xxx PB \\ perserasti B 15 anno

f a m A mut.) — DAKius litteris maiusculis B || • oo •• mo xl • qninto L
faeentisemo qnadraginsemo qninto D || ciro D || apnt P* || scythas R
«hytas L 16 aliqnantulnm B \\ sorte] LPBBD forte (errore

typogr. ut uid.) 8, indeque h || adeptus B* 17 est om. B

7*

100 Pauli Orosii Historiarum

deoicta Aegypto cunctam Aegypti religionem abominatus

3 caerimonias eius et templa deposuit. post hunc etiam magi
sub nomiue quem occiderant regis regno obrepere ausi; qui

4quidem mox deprehensi et op'pressi sunt. Darius itaque,
unus ex his qui magorum audaciam ferro coercueran t , con- *
gensu omnium rex creatus est. qui postquam (Assyrios ac
Babylonam a Persarum regno deficientem bello recuperauit,
Antyro, regi Scytharum, hac uel maxime causa bellum intulit,

5 quod filiae eius petitas sibi nuptias non obtinuisset. magna
scilicet necessitas, pro nnius libidine hominis septingenta milia 10
uirorum periculo mortis exponi. incredibili quippe apparatu
cum septingentis milibus armatorum Scythiam ingressus, non
facientibus hostibus iustae pugnae potestatem, insuper repen-

6tinis incursibus extrema copiarum dilacerantibus, metuens ne
sibi reditus interrupto ponte Histri fluminis negaretur, amissis i&

atctorbs § 4 Antyro — § 7 Iuatin. 2, 5 § 8—13 exceptis ittis
§ 5 insuper— dilacerantibus et § 6 et quem— sensit quae uidentur esse
Orosiana

1 aegipto D || cunctam aegypti om. m. 1 add. 8. J. m. 2 L || ae-
gipti D || abhominatuB BB (bh al. m. ut uid. B) 2 caeremonias

PB || eius *et (er. s) D || deposauit B || post 8. I. add. m. 2 L
3 regntl (sed tl in ras.) PB || obripere B obrebere B || auai qui]
PB aufli; qui om. m. 1 sed 8. & m. 1 uel 2 (si; in ras.) B ausi
si L ausi| D 4 mox quidem B || depraehenai LPBBD || oppraeaai
D obpraesi B 6 his (h tn ras.) P hiis B || cohercuerant PBl

coexercuerant R* caercuerat D conhercuerat D 6 asyrios B aasirius
D 1 babylonam] LPB? babyllonam B babilonam D babyioniam

Rh || a om. LBD || defeciente {cum ra$. supra e fin.) P || recuperauit]
recupe) (pag. extr.) L 8 antyro] LPB?\ sic haud dubie Orosms, qui

apud Iust. fort. Idantyrua legens i&utab nomine alienum omisit; anthyro

Rp antiro D ancyro B || schytarum L 9 magacilicet (n et s add.

m. 2) P 10 libin ne D \\ unii P \\ homines B \\ doo PB sic aoo

B || miL- P mil- R 11 apparatu i< {rasura m. 1) B

12 dcc PBB || schytiam L \\ non om. D 13 hoatibus om. F ||

punge D || potestate* (~ al m. 8. 8. ?) B 14 extrena D 15 histri]
LPBBD || amissio L amisis B

aduersum paganos II 8. 101

octoginta milibus bellatorum trepidus refugit, quamuishuncamis-
soram numerum inter damna non duxerit, et, quem habendum
nix qnisquam ambire ausus esset, perditum ille non sensit. inde 7
Asiam Macedoniamque adgressus perdomuit. Ionas quoque

inauali congressione superauit. deinde in Athenienses, cur Ionas
aduersnm se auxilio iuuissent, impetum fecit atque arma dire-
rit. porro autem Athenienses ubi aduentare Darium conpere-8
runt, quamuis auxilium a Lacedaemoniis poposcissent, tamen,
cum detineri Persas quadriduanae re'ligionis otio conpertum P. ios

uh&berent, spem occasione sumentes instruotis tantum decem
milibus ciuium et Plataeensibus auxiliaribus mille aduersum
sescenta milia hostium campis Marathoniis proruperunt. Mil-9
tiades ei tunc bello praefuit, qui celeritate magis quam uirtute
fretus alacri satis expeditione prius hosti comminus inhaesit

lsqnam posset expedito sagittarum iactu propulsari. tanta inio

avctores § 8-10 lustin. 2t 9 § 8—12

1 lxxx PRB || trepidus (u ex o ?) R || amisorum B admissorum
D 2 dampna B 3 sensit R sensit (s ait. in ras. m. 1) B

q,

4 asyam B || machedoniamque L machedoniam P ma*cedonia R \\
adgresus B aggr. (g pr. ex d) R 5 congresione B || in 8. lin. add.

m. 2 P || cur] LPRBJ) quod v 6 aduersii (sfi add. m. 2) P ||

adque LP*D 7 autem om. PR || «*»•• ubi (5 uel 6 litt. eras.; et

plate ?) D || aduentane R* || compererunt RhD 8 lacedemoniis BD

lachedemonie P la#cedemoniis (c al. m. ex ch) R \\ poposcissent in ras. m. 1

D || tunc R 9 deteneri (detin. Rb) persas LPR*B detinire persas

D. persae (quod pro lacedaemonios male posuit Orosius) del. fh\\ qua-
triduanae JRb quadriduae Bm \\ compertum Rh cum pertum D
10 occassione B \\ decim B x PR 11 plateensibus LPD placenti-

bus & (t, omissa litterae eorrigendae nota, B™ qui uoluit fortasse pla-

e *o .

tentibos) plateensibus (e prior in ras. et c s. 8.) R || auxiliaribus R
12 seacenta] LlD sexcenta L* do PRB \\ hostium JB || prornperunt
& inmnnt £■» || militiades B miliciades D 18 caeleritate RB

(cae m ee R) 14 alacri satis] alaoritatis (i altera ex e corr.) P

alacntatis R || hosti R hostis D 15 possit BD || expediUo (er.

\) R || tanto B

102 Pauli Orosii Historiarum

eo bello diuersitas oertandi fuit, at ex alia parte oiri ad ooci-
p 109dendum parati, ex alia pecudes ad moriendnm praeparatae

llputarentor. ducenta milia Per'saram apud campos Maratho-

12nios ea tempestate ceciderunt. sensit Darius hoo damnum:
nam uictus fugatusque arreptis nauibus refdgit in Persas. s

13 com autem instauraret bellum et ulcisci in uictores moliretor, in
ipso apparatu concidit olympiade Lxxnn, hoc est post Yrbem
conditam anno cclxxv, quo tempore Romae Popilia uirgo ob
crimen stupri uiua defossa est.
• Xerxes Dario patri in regnum succedens bellum aduersusio
Graeciam a patre susceptum per quinquennium instruxit; qujd
Demara/us Lacedaemonius, qui tunc forte apud Xerxen exula-
bat, per tabellas primum soriptas deinde ceratas suis prodidit.

2 igitor Xerxes septingenta miiia armatorum de regno et tre-
p. uocenta de auxiliis, 'rostratas etiam naues mille ducentas, u*

avctosbs § 11 Iustin. 2, 9 § 20 § 12 Iustin. 2, 9 § 13
§ 13 cum — concidit Iustin. 2, 10 § 1 || olymp. — defossa est cf. Eus.
1531 (ol. Lxxira Arm.) cap. 9 § 1 et 2 Iustin. 2, 10 § 12.13.18—

20.22, std itfa § 2 uix maria ad cursum secundum lustin. 2, 13 § 10

1 ut alia ex h || parte (e ex § uel m) R 2 peccudes (c linea

quoque deletum) P 3 putarentur (a ex u al. m.) B || 00 PRB ||

apud] LPRBD ad h 4 caeciderunt P ciciderunt B \\ dampnum BB
(sed p al. m. tn ras. in R) 5 uictus] motus B \\ arreptus D ||

retugit D 7 Olympiade capituli principum est in P (non in R) D

itemque h. I. interpunctum et maiori iUud uerbum prima littera scriptum
in B \\ olimpiade (5. a. oi., pone m erasa p) B olimpiade D || lxxiiii]
PRB septuagensima quarta LD 8 oolxxy] PRB ducentesimo

septuagesimo quinto L ducentisemo aeptuaginsemo quinto D || rome.
(0 ex e ?) R |[ popilia] LRPBD propilia PR? 10 nullo spatio

ante xerxes PD Xerxes RD xerses L \\ regno B regnom D
11 greciam RB (sed c al. in ras. in R) || a« R \\ quod demarathus
LBD quod demarathos (os m ts, deinde in is corr.) P qd demarathos
R 12 laeedemonins P*>R lacedemonioe P* lacedaemonibus D

lacedemonibus B \\ forte 8. I. add. m. 1* aut P L om. B \\ xerxen]
LPRD xerxem B \\ exnlabat] P>jB»D exsolabat L exolabat P*R*
14 xerxes] xerxen B || doo PRB (in ras. P) || treoenta] LD 000 P

atorlb;

•oooJS 000 B, trecenta milia v 15 auxilus (sic) B || &!am R ||

mille docentas D 1 oc tas B loc- PR

aduersum paganos II 8.9. 103

onerarias aotem tria milia numero habnisse narratur; ut
meiito inopinato exercitu inmensaeqne dassi uix ad potum
flumina, uix terras ad ingressum, uix maria ad cursum suffe-
cisse memoratum sit. huic tam incredibili temporibus nostris3

>agmini, cuius numerum nunc difficilius est adstrui quam tunc
fuit uinci, Leonida rex Spartanorum cum quattuor milibus
hominum in angustiis Thermopylarum obstitit Xerxes autem4
contemptu paucitatis obiectae iniri pugnam, conseri manum
imperat. porro illi, quorum cognati et commanipulares in

ucampis Marathoniis occubuerant, et certaminis simul et cladis

exstitere principium. deinde succedens sibi turba maior ac5

segnior, cum iam neque ad procurrendum libera neque ad

pugnandum expedita neque ad fugiendum prompta solis morti-

bus subrigeretur, triduo continuo non duorum pugna, sed oaedes

uunius populi fuit quarto autem die oum Juideret Leonida6

p. iu

avctores § 2 uix ad potum flumina fort. adhibitus luuenahe 10, '
177 § 3 huic— agmini Iustin. 2, 10 § 21 || cuius numerum — uinci

Orosvus || Leonid.-obstitit Iustin. 2, 11 § 2 § 4— § 10 IusHn. 2, 11
§ 2 — 6.11.18 exceptis tnaxime his, quae Orosio debentur: § 4 et com-
manipolares, § 5 cum iam— anbrigeretur, § 7 de gloria— nihil sperandum,
§ 8 tamquam ipsi — uindicarent, § 9 Persae quoque — caedibus suis (cf.
Herodot. 7, 223, Diodor. 11, 10), § 10 extr. campumque— mortuus est

1 tria milia] L trea milia D III milia PB *m & milia add. B*
2 inopinatu L || eiercitu] L*PR ezercitui L*BDv || immensaeque
BPD || classe, P || «p°tum (o eras. et a m. 1* aut lb o 8. h scr.) L
pontnm B tum D || uix (x in rae. m. 1) D 3 ingresum B || suffi-

cisae B 4 incredibile PR* 5 est om. B || a#etrui R 6 fuic
(c in t al. m.) R \\ sparthanorum PRB || quattuor] LD uu PRB
7 angu8tis B || termopylarum PRB 8 contemtu (contS in ras.

P) PD || paucitatisubiectae L || inire (e tn ras.) P 9 porro] pro

D || c6manipulare8 (i. e. com-) P cummanipulares B 5man- (i. e. con-)
R 10 marothoniis B || obcubuerant P oooubuerant (sedpr. c tn ras.
m R) RBD occubuerunt L 11 exstitere (-ere L* ut uid.) LB ex-

titere PD extere R \\ turba sibi PR 12 senior D || cum L \\

nec B 13 expetita P \\ prumpta iM) pruta P 14 subn-

geretur R subigeretur B || tndio P || sed 8. 1. add. m. 2inL \\ caedis
LBD 15 unius {" a m. 3) L || quarto] LPRD quarta B et ex

IusUni edd. h || uiderit B

104 Pauli Orosii Historiarum

undique hostem circumfundi hortatur auxiliares socios, ufc
subtrahentes se pugnae in cacumen montis euadant ac se ad
meliora tempora reseruent; sibi uero cum Spartanis suis aliam
sortem esse subeundam: plus se patriae debere quam uitae.

7 dimissis sociis Spartanos admonet , de gloria plurimum , de &
uita nihil sperandum; neque exspectandum uel hostem uel
diem, sed occasione noctis perrumpenda castra, oonmiscenda
arma, conturbanda agmina fore; nusquam uictores honestius

8quam in castris hostium esse perituros. persuasi igitur mori
malle, in ultionem futurae mortis armantur tamquam ipsiio
interitum suum et exigerent et uindicarent. mirum diotu ses-

9centi uiri oastra sescentorum milium inrumpunt. tumultus
totis castris oritur. Persae quoque ipsi Spartanos adiuuant
mutuis caedibus suis. Spartani quaerentes regem nec inueni-
entes caedunt sternuntque omnia, castra peruagantur uniuersa u>
et inter densas strues corporum raros homines uix sequuntur :
lt> uictores sine dubio, nisi mori elegissent. proelium a principio
noctis in maiorem diei partem tractum: ad postremum uin-
cendo fatigati, ubi quisque eorum deficientibus membris uisus
est sibi mortis suae ultione satiatus, ibi inter impedimenta ao

avctorbs sescenti cf. Oros. 2, 11 § 9

to

1 auxiliares R 2 subtraherent B1 || pugna B || ac se ad se

P 3 sparthanis PRB 5 demisis B \\ sparthanos RB 6 ex-

pectandum PRD || hostem B 7 occansioce D \\ conmiscenda]

LPRfB cSmisc. BP 8 fore] pore D 9 esse perituros] LPBBD
(-rus D) esse del. fh 10 male B 11 sescenti] LlD sexcenti

L*B do PB 12 Bescentonim] LXPD sexcentorum L*R (sed x m

ras. R) do B || irrumpunt (pr. r m ra$.) R || tumultis P 13 peroe

D || sparthanos R 14 sparthani PRB 15 cadont D

16 densastrnes D || den«sas (s priorispars superior al. m.) R || homintl

X u

PB? homines i?» || nic (c linea deletum) L \\ seqnntnr PD seqntur
B seqitnr R 17 eligissent LB || inproelium B || a] in D

18 tractum*'1 R \\ ad] LBDv Iustini codices ac PRy cf. 1, 21 § 11

19 difficientibu8 JB 20 est m ras. ampl. P || inter (r add. m. 2)
P || ixnpedimenta] LB impidimenta D inpaedimenta Plp+edimta (I s.
8. al. m.) R

X

aduersum paganos II 9.10. 1Q5

cadauerum 'campumque crasso et semigelato sanguine palpi- P. nt
tantem lassus lapsus et mortuus est.

Xerxes bis uiotus in terra nauale proelium parat. sed 10
Tbemistoclee duz Atheniensium cum intellexisset Ionas — quibus

sdum auxilium superiore bello praebet, in se Persarum impetum
uerterat — in auxilium Xerxis instructam classem deducere, solli-
ritare eos parti suae hostique subtrahere statuit. et quia con- 2
loqnendi facultas negabatur, locis quibus Iones accessuri naui-
bus uidebantur proponi symbolos saxisque adfigi iubet, socios

*quondam et participes periculorum, nunc autem iniuste desides
apta increpatione corripiens atque ad an'tiquorum iura foe- p. 113
derum religiosa adhortatione persuadens praecipueque admonens,
uti commisso proelio oedentium uice inhibeant remos seseque
bello auferant. igitur rex, partem nauium sibi detinens, spec-3

Btator pugnae in litore manet contra autem Artemidora, regina
Halycarnasi, quae in auxilium Xerxi uenerat, inter primos
duces acerrime bello inmiscetur, ita ut uersa uice in uiro

avctobbs § 1-2 adfigi iubet Iustin. 2, 11 § 19; 2, 12 § 8; 2> 12
§ 1 et 2 g2 socios quondam— auferant *IusHn. 2, 12 § 3—7

§ 3--5 Iustin. 2, 12 § 22—27

% a

1 semigalato P || palpitante" P 2 lassus lapsus] LRh lasus

lapsos B lassus labsus PB?D, lapsus h 8 proilium D proelium

& scd o in e corr. a B" (sic f) 4 themisthocles D 5 'superiori

(I al. m., i fin. in ras.) B superiori D || praebebat P*Bh 6 xerzis
(i ex ras.) B xersis LB || sollicitareq. (q. add. m. 2) P 7 suae

[e Unea deletum) P || coUoquendi (1 prior in ras.) B 8 nagabatur P
negatetur (ba statim 8. 8. m. 1) D 9 symbulos A* simbolus D ||

9 adfiigi (l linea quoque deletum) L affigi {fpr. in ras.) B 10 de-

rides] LPXBFD deletum a m. 1 aut 2 in P agentes (sic I agentes Bm)
B"Bh (ex Iust.) 11 adque LP*BD \\ foedarum Lx 12 exortatione
B || precipueque L 13 conmisso B || caedentium B cedentium (n ex
m corr.) P c*edentium B || ad uers. inhibeant— igitur in marg. i B \\
inhibeant*# P 14 rex om. BD || sibi] ibi B || exspectator (-tur

D) BD 15 econtra Bh || artemidora (m al. m.) B 16 halycar-

nasi] LPBBD \\ xersi D 17 ut om. D \\ in uiro in ras. P

106 Pauli Orosii Historiarum

4feminea cautela, in femina uirilis audacia spectaretur. oum
autem anceps pugna esset, Ionee iuxta praeceptum Themi-
stoclis paulatim se certamini subtrahere coeperunt: quorum
defectio Persas iam fugam circumspicientes aperte fugere per-

Ssuasit. in qua trepidatione multae naues mersae captaeque &
sunt, plures tamen saeuitiam regis uelut immanitatem hostis

6timentes domos dilabuntur. anxium tot malis regem Mar-
donius adgreditur suadens, regem in regnum redire oportere

7prius quam aduersa fama nouas res domi moliretur; se autem,
si residuae sibi copiae traderentur, et ultionem ab hoste eiac- 10
turum et ignominiam domesticam propulsaturum, aut, si ad-
uersa belli perseuerassent, cessurum se quidem hosti, sed

8 tamen sine regis infamia. probato consilio exeroitus Mardonio
traditur. rex Abydum, ubi pontem ueluti uictor maris con-
seruerat, cum pauois proficiscitur. sed cum pontem hibernisis
p. iu tempestatibus dissolutum offen^disset, piscatoria scapha trepi-

9dus transiit. erat sane quod spectare humanum genus et
dolere debuerit mutationes rerum hac uel maxime uarietate

atctobes § 6— § 10 ministerio Iustin. 2, 13 § 1—5. 8—10
1 faeminea P (sic) feminea (e. in e corr.) B \\ cautella (i, pro 1

u

altera ?, margo) B || faemina P || speccaretur B ezpecretur B

2 ancepe (nceps in ras.) P \\ esset Iones] esseciones D || esset et L ||

■
iuxta (s m. 2) L || themisthoclis B themistocles P*D themestocles

B? 4 deffectio B || peras (s m. 2) L 5 ceptaeque P 6 im-
manitatem] L immanetatem D inmanit. PB inma*nitatem (an ex
am f) B 7 "mentes L || domos] LPB dom B domum Dv ||

diiabantur P delabuntur L || ancxium B%B || tod B 8 aggreditur
Bh || oportere in mg. m. 1 statim add. D 9 uerba se autem si

residuae sibi copiae traderentur om. m. 1, in summo marg. add. m. 2

P 10 traderetur £< 12 bella D || perseuerasset (n m. 2) P

14 tradetur (e in i corr.) P || abidum D 15 hybernis B 16 pis-
catoria (ia m ras.) P || scafa PBD || trepidum D 17 transiit]

LPB transit BDh \\ expectare P&D 18 dolere (e pr. ex o ?)

B || debuent B || bac P || maxima B

N

aduersum paganos II 10.11. 107

permetiens: exiguo contentum latere nauigio, sub quo ipsnm
pelagns ante latuisset et iugum captiuitatis suae iuncto ponte
portasset; uilissimo unius seruuli egere ministerio, cuius poten- 10
tiae, dum montes exciduntur, ualles replentur, amnes exhau-

iriuntnr, ipsa etiam rerum natura cessisset. pedestres quoquell
copiae, qnae ducibus commissae fnerant, labore fame ao metu
ita distabuerunt et orudesoente morbo tanta pestis tantaqae
foeditas morientium exorta est, nt niae cadaueribns replerentnr,
dirae etiam alites atque improbae bestiae escarnm inlecebris

losollicitatae moribundnm sequerentur exercitum. U5

'At uero Mardonins, cui reliqua belli Xerxes commiserat, 11
adflatus primum successu breui mox in extrema deiectus est. p< 116
01yujthum siqnidem Qraeciae oppidnm expngnauit. Atheni-2
enses uaria sollicitatione addncere in spem pacis adgressus,

avctores § 10 cuius sqq. *Iustin. 2, 10 § 22 et 24 § 11

lustin. 2, 13 § 11 et 12 cap. 11 § 1—5 Iustin. 2, 14 § 1—9, ex-

eeptis his Orosianis § 3 non paruo—damno, § 4 urget— perditio nam,
§ 5 mira— ordinatio

1 penneciens Rx || contemtom L || snb quo — latuisset om. B

2 rinitati* P || inncto] OV^EX^E, ed. Col. 1642 et f, inncto an uincto

(iUud probabUiue in A) AN uincto LP* ni*cto Pb nicto R*D necto

&B uinctum h; cf.ad3,2§2 || ponte] LRPBDfh ponto PR*

•

3 portaue et PR? || potentia (ia-tn ras.) P 4 mont» (e m. 1 ut

h

uid.) D || uallis D* || amnexeshauriuntur D* || exanrinntnr R
6 ducebus D || commisae B || fame ac metn ita] famea et nita (punc-

tum ex corr. m. 1) D \\ famae L 7 orbo (m m. 2) P 8 exota

(r m. 2) P 9 aliaes (a dlt. corr. in litt nunc euanidam) D \\

adque P*BD || improbae] LD inprobae PRB || bistiae scarum 2> ||

u

eacarum (e, ex e) R || illecebris Rh 10 sollicitae (ta m. 2) L || se-

querentur (tnr in ras., fort. eoluto compendio) P 11 ad P*R* ||

xerses B 12 afflatns (f pr. in ras.) R || primo RhBD om. R*

a

13 olyntum PRB || siqnidem siquidem L \\ graetiae P grociae ex

gratiae o2.rn.JS greciae B || athemensis (cetera id genus non adnotabo
omnia) D 14 sollicita) (fol. 18*) tatione L || adgresns B aggressus RP

108 Pauli Orosii Historiarum

ubi inexpugnabilem eoram libertatem uidet, incensa nrbis parte

3in Boeotiam omnem belli apparatnm deducit illuc qnoque
eum oentnm milia Qraecornm insecnta snnt et commisso sine
mora proelio Mardoninm deletis copiis ipsins nelnt e naufragio
nudnm cum pancis fugere conpulerunt; castra regiis opibus *
referta ceperunt, non paruo quidem antiquae industriae damno:
nam post huius praedae dinisionem aurum Fersicum prima

4 Graeciae uirtutis corruptio fuit. urguet igitur inceptns miseros
extrema perditio. nam forte eodem die, quo in Boeotia Mar-
donii copiae deletae sunt , pars Fersici exercitus in Asia sub 10

5monte Mycale nauali proelio dimicabat. ibi nouus repente

y,ii7rulmor utriusque classis et populi inpleuit aures, Mardonii

exstinctas copias, Graecos exstitisse uictores. mira diuini iudicii

ordinatio, in Boeotia oriente sole bellnm fuisse commissum,

in Asia meridianis horis sub eadem die tantis spatiis marisis

6 terraeque interiacentibus nuntiatum ! qui rnmor ei uel maxime

▲vctorbb § 6 ignotus; cf. Buehl Iahrb. f. Phil Suppl € p. 157

1 inpugnabilem L || nidet BD boetiam (o m. 2) L boe»tiam

P boeo etiam D beoetiam B boetiam JR 3 eum om. BD \\ c PBB \\
grecorum BBD || commiso B 5 cum] con B™ || conpulenint]

LBD conpelerunt P cd*pnlerunt (er. n) R || regiisM* (opi uel qu er.)
D regis B \\ opus B* 6 refferta B || coepernnt PBB || dampno

B 7 **" post (nam m. V) L nft p : (*. e. nam post) P1 nam *°* P*
8 greciae B graecae P grece B; cf. Grubite p. 28 \\ nrget PBBD ||

inceptos PB incertoe B || misseroe B 9 boetia B boetiam (o m. 2)
L boe oetiam D boetiam B 10 asiam L 11 mone B \\

nanali om. B || demicabat B « 12 rnmor utriusque (mor utrius in
ras.) P || classis] cladis B || implenit B conpleuit B 13 eitinc-

tas LPBBD || grecds BB \\ ex*titisse {er. s) B extitisse P extetisse

(e alt. in i m. ut uid. 1) D || dimno (l *. s. m. 2) L 14 faltin B \\

o

boetia (o m. 2) L boetia BB boeoetifi D || commisnm B 15 oris

B || eadem] Lx (a I? ut uid.) PBBD, eodem h (ex § 4) || spaciis (c ex
t) JB 16 terraeq: (q: m. ant.) D || nnntiatnm eit (est m. 1 uel 2)

B || qni rnmor ei] LB Qni rnmnr ei D qni rumor ei (mor ei in ras.)
P qni rnmores (s in i corr.) B cni rnmori Zxh

X

aduersum paganos II 11. 109

rei adstipulatus est, quod Persas, audita clade sociorum pri-
mum dolore debinc desperatione correptos, nec bello expeditos
nee fdgae babilee reddidit. atque ita oonsternatos profligatosque
eonstantior factus hostis successu felioitatis inuasit. Xenes, 7

*beUo in Oraecia infeliciter gesto contemptibilis suis factus, per
Artabannm praefectnm snum in regia circnmuentus occiditnr.

O tempora desiderio et recordatione dignissima ! o dies 8
illo8 inoffensae serenitatis, qni nobis neluti e tenebris respici-
endi proponnntnr! quibus brenissimo interuallo de uisoeribns

»uniu8 regni deciee nouies centena milia nirorum tribus pro-
ximis regibns tria bella rapnerunt; ut taoeam de infelicissima
tnnc Graecia, quae totnm hnnc, de qno Jnunc hebescimus, p. iis
nnmernm moriendo superauit. Leonida ille clarissimus Lace-9
daemoniornm in bello isto adnersus Xerxen, quod supremnm

ftipsi atque hostibns fnit, cnm sesoentis suis famosissima illa
incitamenta dixisset: Prandete, tamquam apud inferos

avctores § 7 Iusiin. 3, 1 § 1 d 2 §8 numerus 1900000

ex his 700000 (2, 8 § 5), 200000 (2, 8 § U), 1000000 (2, 9 § 2) db
Orosio uidetur confedus esse; huc respicit 5, 17 § 8 § 9 sescentis
ef. Oros. 2, 9 § 8 || prandete— p. 110, 1 cenaturi iisdem uerbis ap.
Valer. Max. 3, 2 ext. 3 (cf. Sen. ep. 82 § 21 et Cic. Tusc. 1, 42 § 101)

' 1 rei adstipulatue] LPBD (-po- D) rei a»8tipulatus B rei om. Zth ||
ekde] LPBBD clades h || sotiorum B* 2 eipiditos Bl 3 ad-

que PB?B utque D 4 xerses B 5 grecia BB || infeliciter

(eit tn ras.) P infeliter B || contemtibilie PD 6 suum om. B ||

regio PB 7 dissiderio B \\ dignisima B 8 e#tenebris B

10 nonie«a (eras. n) P nonies* (s in ras. al. m.) B 11 trea B

tria (i rmdendo ex e ut uid.) B 12 grecia BB graecea (e linea

quoque deletum) P || huNc (n tn. 2) P \\ nunc om. PB || hebescimus (e
pr. in ras. ex a m. X) B 13 uerba leonida ille cl. lac. om. m. 1 sed

eadem add. in imo marg. P \\ ill*e (e exn) B || clariaimus B \\ lacae-
demoniorum B lacaedaemoniornm D lachedemoniorum P lacedem. (c
tx ch al.) B 14 aduersum BD || xersen B \\ supraemum BD

15 adque P*B adquae D \\ sescentisj LD sexcentis B dc PB || illa
ineitamenta] |incitamenta (fol. princ. incitamen statim in ras. m. 1) D

16 dixiset B || prande«te (er. r) P prandite B || aput JP» || imferos B

108 Pauli Orosii Historiarum

ubi inexpugnabilem eorum libertatem uidet, incensa urbis parte

3in Boeotiam omnem belli apparatum deducit illuc quoque
eum centum milia Graecorum insecuta sunt et commisso sine
mora proelio Mardonium deletis copiis ipsius uelut e naufragio
nudum cum paucis fugere conpulerunt; castra regiis opibus s
referta ceperunt, non paruo quidem antiquae industriae damno:
nam post huius praedae diuisionem aurum Fersicum prima

4 Graeciae uirtutis corruptio fuit. urguet igitur inceptus miseros
extrema perditio. nam forte eodem die, quo in Boeotia Mar-
donii copiae deletae sunt, pars Persici exercitus in Asia subio

5monte Mycale nauali proelio dimicabat. ibi nouus repente

inru'mor utriusque classis et populi inpleuit aures, Mardonii

exstinotas oopias, Graecos exstitisse uictores. mira diuini iudicii

ordinatio, in Boeotia oriente sole bellum fuisse commissum,

in Asia meridianis horis sub eadem die tantis spatiis marisis

6 terraeque interiacentibus nuntiatum ! qui rumor ei uel maxime

▲vctores § 6 ignotus; cf. Rueld Iahrb. f. Phil Suppl € p. 157

1 inpugnabilem L || uidet BD boetiam (o m. 2) L boe»tiam

P boeo etiam D beoetiam B boetiam B 3 eum om. BD || c PRB ||
grecorum BBD || commiso B 5 cum] con B™ || conpulerunt]

LBD conpelerunt P cd*pulerunt (er. n) R || regiisM* (opi uel qu er.)
D regis B || opus R* 6 refferta B \\ coeperunt PBB || dampno

B 7 nMB post (nam w. 2) L nft p: (i. e. nam post) Pl nam ^ P*
8 greciae B graecae P greee R; cf. Grubits p. 28 \\ urget PBBD \\

o

inceptos PB incertos B || misseroe B 9 boetia R boetiam (o m. 2)
L boe oetiam D boetiam B 10 asiam L 11 mone B ||

nauali om. B || demicabat B » 12 rumor utriusque (mor utrius in
ras.) P || classis] cladis B || impleuit R conpleuit B 13 extinc-

tas LPBBD \\ grecos BB \\ ez*titisse {er. s) R eztitisse P extetisse

(e cdt. in i m. ut uid. 1) D || diuino (l 8. s.m.2)L 14 fcitin B ||

o

boetia (o m. 2) L boetia RB boeoetiS D || commisum B 15 oris

B || eadem] L1 (a L* ut uid.) PBBD^ eodem h (ex § 4) (| spaciis (c ex
t) B 16 terraeq: (q: m. ant.) D \\ nuntiatum eit (est m. 1 uel 2)

B || qui rumor ei] LB Qui rumur ei D qui rumor ei (mor ei in ras.)
P qui rumores (s in i corr.) B cui rumori Zxh

aduersum paganos II 11. 109

iei adstipulatus est, quod Persas, audita clade sociorum pri-
mom dolore dehinc desperatione correptos, nec bello expeditos
oec fngae habiles reddidit. atque ita oonsternatos profligatosque
eoostantior faetus hostis successu felioitatis inuasit. Xerxes, 7
^bello in Oraecia infeliciter gesto contemptibilis suis factus, per
Artabanom praefectum snum in regia circumuentus occiditur.

0 tempora desiderio et recordatione dignissima! o dies8
illos inoffensae serenitatis, qui nobis ueluti e tenebris respici-
endi proponuntur! quibus breuissimo interuallo de uisceribus
siinius regni deciee nouies centena milia uirorum tribus pro-
rimis regibus tria bella rapuerunt; ut taoeam de infelicissima
tonc Graecia, quae totum hunc, de quo Jnunc hebescimus, p. iis
somerum moriendo superauit. Leonida ille clarissimus Lace-9
daemoniorum in bello isto aduersus Xerxen, quod supremum
fiipsi atque hostibus ftiit, cum sesoentis suis famosissima illa
incitamenta dixisset: Prandete, tamquam apud inferos

avctores § 7 Iustin. 3, 1 § 1 et 2 § 8 numerus 1900000

a kis 700000 (2, 8 § 5), 200000 (2, 8 § 11), 1000000 (2, 9 § 2) ab
Ormo uidetur confectus esse; hue respicit 3, 17 § 8 § 9 sescentis
cf. Oros. 2, 9 § 8 || prandete — p. 110, 1 cenaturi iisdem uerbis ap.
Vder. Max. 3, 2 ext. 3 (cf. Sen. ep. 82 § 21 et Cic. Tusc. 1, 42 § 101)

1 rei adstipulatus] LPBD (-po- D) rei a#stipulatu8 B rei om. Zth ||
dade] LPRBD clades h || sotiorum R* 2 erpiditoa Rl 3 ad-

que P2M? utque D 4 xerses B 5 grecia BB || infeliciter

(atmnw.) P infeliter B || oontemtibilie PD 6 suum om. B ||

regio PR 7 diseiderio B || dignisima B 8 e#tenebris R

10 nouie«8 {eras. n) P nouies* (b in ras. al. m.) B 11 trea B

tta (i rmdendo ex e ut uid.) B 12 grecia BB graeoea (e linea

WQte deletum) P || huNc (n m. 2) P || nnnc om. PB || hebeecimus (e
pr. w ras. ex km.f) B 13 uerba leonida ille cl. lac. om. m. 1 sed

ndm add. in imo marg. P \\ ill*e (e ex ») B || clarisimus B || lacae-
dcmoniorum B lacaedaemoniorum D lachedemoniorum P lacedem. (c
« ch al.) B 14 aduersum BD \\ xersen B || supraemum BD

15 adque P*B adquae D || sescentisj LD sexcentis B dc PB \\ illa
JwfaHnenta) |incitamenta (foh princ. incitamen statim in ras. m. X) D

16 dixiset B || prande*te (er. r) P prandite B \\ aput P* || imferos B

110 Pauli Orosii Historiarum

cenaturi, aiixiliahbus tamen, quos excedere beilo iubebat,
misericorditer suasit, ut se ad meliora tempora reseruarent.
lOecce oum ille promisit futura meliora, isti adserunt meliora
praeterita, quid aliud colligi datur utroque in suis detestaute
praesentia, nisi aut semper bona esse sed ingrata aut num- s
quam omnino meliora?
12 At Bomae — ut ad id tempus redeam unde digressus sum:
neque enim interuallo miseriarum ad alios transire oonpellor,
sed, sicuti se quondam efferuescentia ubique mala ipsis actibus
conligarunt, ita etiam permixta referuntur: nobis quippe con-io
p. ndferre inter se tempora JOrbis, non cuiusquam partis eius la-
2boribus insultare propositum est — Bomae ergo post Yrbem
conditam anno cclxl suspenso ad modicum bello grauis pesti-
lentia, quae semper ibi raras indutias aut faotas interoepit aut
ut fierent coegit, per uniuersam ciuitatem uiolenter inoanduit, 15
ut merito praecedente prodigio caelum ardere uisum sit, quando

avctores § 2 cclxl numerus Liuianus \\ grauis pest. — incan-
duit Liuius 3, 6 \\ praecedente sqq. Liu. 3, 5 § 14

1 c$naturi B || auxiliaribus (to al.) B || tamen] tunc B || iubeKat-l
(sic m. 1; at certum est statim additum esse) B 2 meliora tSpora

(a t8 in ras.) D || seruarent B 3 «ecce (duar. litt. ras.) P ||

asserunt (s pr. in ras.) B 4 aliut (t in d corr.) P || utro^que (er*

s ?) B 6 omino (n 8. s. m. 2) P 7 Atronie D || at] ad P ||

ut om> LB || unde] un B* || digressue sum] LD degresus sum B

digressus PB* ""digreesus Bh 8 alius D alias P || compellor

EP 9 sicuti] L sicut PBBD \\ se quondam] secundam D

10 colligarunt BPBD || referuntur] LPBBD referantur cum TBh \\

nobis «hhm quippe (rasura m. 1) B || cffere (sic) P 11 eius labori-

bus insul|tare (eius laboribus insul in folii fine in ras.) P 12 pro-

possitum B || uerba romae ergo post urbem conditam om. B eadem ac
praeterea anno et numerus litt. maiusculis rubris scr. swnt in P bom*
(r in R mut.) — anno litL mai. B 13 cclxl (x in ras. m. 1) B '

colx*** (l nigro colore) P «cclxJ - R -ccmonongmo- L docen-
tisemo nonaginsemo D 14 indutias] LPB inducias BD 15 fi-

gerent P» || cogit L 16 praeoidente L \\ prodigio] signo B1 \\ sit]

est B

aduersum paganos II 11.12. 111

caput gentium tanto morborum igne flagranit. nam eo annoS
Aebutium et Seruilium ambo consules pestilentia consnmpsit,
militares eopias plurima ex parte confecit, multos nobiles
praecipueque plebem foeda tabe deleuit; quamuis iam etiam4

jsaperiore quarto anno oborta lues eundem populum depopu-
lata sit.

Prozimo dehinc anno ciues exules seruique fugitiui duce5
Herbonio, uiro Sabino, inuaserunt incenderuntque Gapitolium.
nbi fortissime quidem Valerio consule et imperatore obstitere 6

niuniores; sed adeo atrox et graue discrimen proelii fuit, ut
ipse quoque consul Valerius ibi fuerit occisus et indignam de
sernis uictoriam insuper etiam sua morte foedarit.

Sequitur annue, in quo cum uicto exercitu consul obsessus7
ert. nam Minucium consulem congressum proelio Aequi Vul-

useique superarunt et fugientem in Algido fame ferroque cin-
leront, actumque infeliciter Jforet, ni Quintius Cincinnatus, p. i»
piaecipuns ille dictator, artatam obsidionem oppresso hoste

avctoebs § 3 Liu. 3, 6 § 1.2.5.8; 7 § 6 et 7 §4 Liu. 3,
2§l(cf. Mommsen, Chronolog. p. 175) § 5 et § 6 Uu. 3, 15 § 5;

lB§8et AugusHn. Ciu. D. 3, 17 § 7 Liu. 3, 25-28 et Florus

Ml§ 11-13

KKPILATORE8 14 Minucium — p. 112, 4 egit compUauit Lucani
«wn. Bem. 10, 153

1 capud &BD 2 ebutium LPRD butium B || ambo] L

«abos PRBD \\ consumsit PD 3 conflcit B 4 praecipuaeque

L? (sed dltero a expuneto in P) || faeda B || iam etiam] LPRBD
i*m om. g (OT) fh 5 superiori Rb \\ aborta B oborta iam h \\

«undem B 6 sit] est JB* 7 deinc P || exsules LB 8 her-

bonio] LPRBD; herdonio eorr. v || incenderuntque] LPRBD in-
«wnm Augustmi codices; inscend. Fabricius legi perperam itmit, ut
Hwsnsum apwk Aug. L. Viues) || capitulium D 9 obsedere D
U o&lerius (u m. 2 ex o ?) R || occissus B \\ indignum L 12 foe-
to] LPR foedauerit BDv 13 cum] con B || consuobsessus D
W congresum B \\ aequi (sed a uid. erasum) P equi D || uulscique]
WR uolsi| (pag. princ.) que D ulciscique B 15 superauerunt B \\
*1gedo B || cincxenmt &BD 16 quintius] LPR*B quindus RXD ||

«ncinatns RD 17 artatam LPRD ortam B artam ? (T) h ||

oppneao B

112* Pauli Orosii HiBtoriarum

8 soluisset. qui repertus in rure, ab aratro arcessitus ad fasces,
sumpto honore instrnctoqne exercitu, mox nictor effectns, iugum
bonm Aeqnis inposuit nictoriamqne qnasi stinam tenens sub-
ingatos hostes prae se primns egit.
13 Anno qni proximus trecentesimo ab Vrbe condita fuit, dum 5
legati ad Athenienses propter Solonis leges transferendas missi
eispectantur, arma Bomana fames pestilentiaqne compesouit.

2' Ipso antem trecentesimo anno, hoc est olympiade nonagen-
p. uisima quinta, potestas 'condnlum decemniris tradita constituen-
darnm legnm Atticarnm gratia magnam perniciem reipnblicae 10

Sinnexit. nam primns ex decemniris cedentibns ceteris solns
Appius Claudius sibi continnauit imperium, statimque aliornm
coniuratio snbsecnta est, nt more contempto, qno insigne im-
perii penes unum potestas autem communis erat, omnes omnia

4propriis libidinibns agitarent itaque inter cetera, quae insons

ayotobsb § 1 dum legati sqq. Liu. 3, 31 § 8; 32 § 1 et 2; ef.
Eus 15669 Augustin. Ciu. D. 3, 17 § 2 ccc cf. Eus. 1564 Arm. \\

olympiade xcv ? || poteetae sqq. IAu. 3, 33 cf. Eus. 1565 § 3-5

£tu. 3, 35—38

EXFILATOBE8 2 iugum— 4 egit exscripsit Paulus pag. 15, 10—12

1 in rure] LPBBD rnri v || arcestsitus (s pr. obscurior et cum ras.)
B || faces D 2 sumto PD || honere B1 || instructuque JR1

8 bonum 2> || aequis] LB PauU cocL Vind. 583 equis PDB8 «e^s
(i ahm.; - eras.) B 4 perse 2> prae se (sed a eras.) P 5 proxi-
mns] primus BD || tracentissimo B ccomo- L ccc- PB
6 ^athenienees (ad m. 2) P ad 'thenienses B || solonis (s /Sn. in ras.)
B || transferendas] L deferendas PBBDv || misi B 7 eipectantur

PDB eipectatur B || famis B || conpeseuit] PBB (ep- B) conspescuit
L conpiscuit D 8 trecentesemo D occ PBB || hoc est om. m.

1, 8. I. m. 2 add. L || olympiades (s del. m. 1 aut 2) L olympiadae
D olimpiade. PB || nonagensima qumta] LD (-gins- D) nona-
gensima quinquies (siue quinque tnargo) B lzlt P •xcv (cwl corr.)
B 9 decimuiris B 10 graciam D || pernicem D || reip. L

11 decimuiris B cidemuiris D || eedentibns -K 13 subsequta P

subsequuta B* || contemto PD || imperii (i fin. in rae.) B 14 po-

testas] |quia potestas (pag. princ.) P (non B) || Omnis (i in e corr. ah m.)
B omnis D 15 propria D || caera D

aduersum paganos II 12.13. 113

lentissime euncti praesnmebant, repente singuli cnm duodenis
fascibas ceterisque imperatoriis insignibus processerunt : et5
douo improbae ordinationis incepto, ablegata religione con-
solmn emicuit agmen tyrannorum, duabus tabulis legum ad
decem priores additis, agentes insolentissimo fastu plurima,
<iie, qno deponere magistratus mos erat, cum isdem insignibus
processerunt. maximam etiam Appii Claudii libido auxit inui- 6
diam, qui ut Verginiae uirgini stuprum inferret, prius serui-
mtis causam intulit; quamobrem adactus Verginius pater dolore
libertatis et pudore dedecoris protractam ad seruitutem filiam in
conspectu populi pius parricida prostrauit. qua populus necessi- 7
tatis atrocitate ]permotus et periculo libertatis admonitus P. m
montem Auentinum occupauit armatus. nec tueri libertatem
armis destitit, nisi postquam se coniuratorum conspiratio ipsis
•<lttoque honoribus abdicauit.

Tertia et quinta post centesimam olympiade per totum fere 8
annum tam crebri tamque etiam graues in Italia terrae motus

avctores § 6 Liu. 3, 44.48.50 §5 § 7 Liu. 3, 49 § 1;

® § 11—13; 54 § 6 § 8 tertia— olympiade ? || crebri sqq.] Liu.

*< 21 § 5 exceptis QUs ut de inn.— adsiduis Roma . . fatigaretur Oro-

mms

1 praesuebant P praesu»|mebant B \\ repente*singuli (s al. fort. m)
# 2 ceterisque B* || imperatoriis] LPBBmD (-tur- D) impera-
toris B1 imperii v 3 improbae] LD inprobae PBB || incoepto

M || ablegata] LP oblegata i*a obligata BbB 5 decim B ||

igentes {er. e) B || prima B 6 quoddeponere B \\ isdem] LP#

Misdem B hisdem D 7 maximam] LPBBD maxima v || appi P

"wn JB) apii D \\ claudi PBX 8 uerginiae] B (ue in ui corr.)

aaginii** P nirgineae L uirgeniae B \\ uirgini* B 9 causam]

uram P curam B || uerginius] PB* uirgenius B* uirginius LB1

da

%euiae B* 10 et otn. B \\ decoris (de s. s. m. 2) L 11 per-

^riuit D || qua] quia (i expunctum m. I* aut 1* , demde a m. 2 linea
btoectum et q in Q mut.) L 13 occupauit (it in ras.) P occu-

pwi1 (t m. 1) D || in uerbum armatus desinit B || tueri] uiri D
16 tertia] LPBDG* Decima G3 || centensimam P || olympiadem PD
em B 17 etiam om. L

V 8

112* Pauli Orosii Historiarum

8 soluisset. qui repertus in rure, ab aratro arcessitus ad fasces,
8umpto honore instructoque exercitu, mox uictor effectus, iugam
boum Aequis inposuit uictoriamque quasi etiuam tenens sub-
iugatos hostes prae se primus egit.
13 Anno qui proximus trecentesimo ab Vrbe condita fuit, dum 5
legati ad Athenienses propter Solonis leges transferendas missi
exspectantur, arma Bomana fames pestilentiaque compescuit.

2 Ipso autem trecentesimo anno, hoc est olympiade nonagen-
m sima quinta, potestas 'consulum decemuiris tradita constituen-
darum legum Attioarum gratia magnam perniciem reipublicae io

Sinuexit. nam primus ex decemuiris cedentibus ceteris solus
Appius Claudius sibi continuauit imperium, statimque aliorum
coniuratio subsecuta est, ut more contempto, quo insigne im-
perii penes unum potestas autem communis erat, omnes omnia

4propriis libidinibus agitarent. itaque inter cetera, quae insoris

atotosbb § 1 dum legati sqq. Liu. 3, 31 § 8; 32 § 1 et 2; cf.
Eus. 1566, Augustin. Ciu. D. 3, TT § 2 coc cf. Eus. 1564 Arm. ||

olympiade xcv ? || potestas sqq. Liu. 3, 33 cf. Eus. 1565 § 3-5

IAu. 3, 35—38

exfilatobes 2 iugum— 4 egit exscripsit Paulua pag. 15, 10—12

1 in rure] LPBBD ruri v || arcestsitus (s pr. obscurior et cum ras.)
B || faces D 2 sumto PD || honere Bx || instructuque JB1

8 bonum 2> || aequis] LB Pauli cod. Vind. 583 equis PDH8 «eqs
(i atm.; - eras.) B 4 perse 2> prae se (sed a eras.) P 5 proxi-
mus] primus BD \\ tracentissimo B ocomo- L ccc- PB
6 "^athenienses (ad m. 2) P ad 'thenienses B || solonis (s fin. in ras.)
B || transferendas] L deferendas PBBDv || misi B 7 expectantur

n

PDB expectatur -K || famis B || conpescuit] PBB (cp- B) conspescuit
L conpiscuit D 8 trecentesemo D occ PBB \\ hoc est om. m.

1, 8. I. m. 2 add. L || olympiades (s del. m. 1 aut 2) L olympiadae
D olimpiade. PB || nonagensima quinta] LD (-gins- D) nona-
gensima quinquies (siue quinque margo) B lxlt P •xcv (cwl corr.)
B 9 decimuiris B 10 gradam D || pernicem D || reip. L

11 decimuiris B cidemuiris D || cedentttras -K 13 subsequta P

subsequnta B* || contemto PD || imperii (i fin. in ras.) B 14 po-

testas] |quia potestas (pag. princ.) P (non B) \\ Omnis (i in e corr. aL m.)
R omnis D 15 propria D || caera D

aduersum paganos II 12.13. 113

lentissime euncti praesnmebant, repente singuli cum duodenis
fascibus ceterisque imperatoriis insignibus processerunt : et5
qouo improbae ordinationis incepto, ablegata religione con-
sulum emicuit agmen tyrannorum, duabus tabulis legum ad
decem priores additis, agentes insolentissimo fastu plurima,
die, quo deponere magistratus mos erat, cum isdem insignibus
processerunt. maximam etiam Appii Claudii libido aiurit inui- 6
diam, qui ut Vergiuiae uirgini stuprum inferret, prius serui-
:utis causam intulit; quamobrem adactus Verginius pater dolore
libertatis et pudore dedecoris protractam ad seruitutem filiam in
eoDspectu populi pius parricida prostrauit. qua populus necessi- 7
tatis atrocitate 'permotus et periculo libertatis admonitusp. m
montem Auentinum occupauit armatus. nec tueri libertatem
araris destitit, nisi postquam se coniuratorum conspiratio ipsis
•quoque honoribus abdicauit.

Tertia et quinta post centesimam olympiade per totum fere 8
unum tam crebri tamque etiam graues in Italia terrae motus

avctobbs § 6 Liu. 3, 44.48.50 §5 § 7 Liu. 3, 49 § 1;

30,5 11-13; 54 § 6 §8 tertia— olympiade ? || crebri sqq.] Liu.

4. 21 § 5 exceptis UHs ut de inn.— adsiduis Roma . . fatigaretur Oro-
liams

1 praesuebant P praesu#|mebant B || repente*Binguli (s al. fart. m)
fi 2 c^teTisque i2a || imperatoriis] LPBBmD (-tur- D) impera-
fcris B* imperii v 3 improbae] LD inprobae PBB || incoepto

tli || ablegata] LP oblegata JRa obligata BbB 5 decim B \\

•gtntes {er. e) B || prima B 6 quoddeponere B || isdem] LP#

toudem B hisdem D 7 maximam] LPBBD maxima v || appi P

m R) apii D \\ claudi PB1 8 uerginiae] B (ue in ui corr.)

wrginii* P uirgineae L uirgeniae B || uirgini* B 9 causam]

"ftm P curam B || uerginius] PR* uirgenius JB» uirginius LB1

da

aigeniae B1 10 et om. B || decoris (de 8. 8. m. 2) L 11 per-

strwiit D || qua] quia (l expunctum m. Ia aut lb , deinde a m. 2 linea
tanecfum et q in Q mut.) L 13 occupauit (it in ras.) P occu-

P*ui* (t m. 1) D || m uerbum armatus desin/U B \\ tueri] uiri D
16 tertia] LPBDG1 Decima G3 || centensimam P || olympiadem PD
climpiadcm B 17 etiam om. L

V 8

114 Pauli Orosii Historiarum

fuerunt, ut de innumeris quassationibus ac ruinis uillarum

9 oppidorumque adsiduis Boma nuntiis fatigaretur, deinde ita

iugis et torrida siccitas fuit, ut praesentis tunc futurique anni

lOspem gignendis terrae fructibus abnegarit, isdemque tempori-

193 bus cum Fidenates hostes maximorum jauxiliorum manu stipante s
terribiles Komanis arcibus imminerent, Aemilius tertium dic-
tator magnam mali molem ipsis Fid6nis uix captis depulit et

llsanauit. tanta in ipsis erat malorum animorumque contentio,
ut uel domesticas clades superfusa forinsecus bella oblittera-
rent uel post damna bellorum indutias relaxatas diuersae pestes io
caelo terraque excandescentes incessabili infestatione corrum-
perent.

14 Sicilia ab initio patria Cyclopum et post eos semper nutrix
tyrannorum fuit, saepe etiam captiua seruorum, quorum
primi carnibus hominum, medii cruciatibus, postremi mortibus u
pascebantur, excepto eo, quod externis bellis aut praeda habe-

2 batur aut praemium. haec , ut quam breuissime absoluam,
requiem malorum nisi nunc nescit, immo, ut euidentius diuer-
sitates temporum declarentur, sicut antea uel intestinos uel
externos tumultus perpessa est inter omnes sola semper, ita a

3 nunc ex omnibus sola numquam. nam etiam — 'ut sileam de

124

ayctobes § 9 Liu. 4, 30 § 7 sqq., exceptis ut praesentis — abne-
garit Orosianis § 10 Liu. 4> 31—34 cap. 14 § 1 Sicilia— ser-

uorum Iu8tin. 4, 2 § 2.3.5 \\ quorum primi— § 3 Orosius

EXPrLATORKS 13 patria — tyrannorum compUauit Isidorus Orig.
14, 6, 33
•

1 ut dej ex unde corr. P, t fort. vn ras. m B || ac] a D 2 -que

(e in ras) R \\ assiduis (pr. s in ras.) R 4 fructib; (b; in ras. ?)

R || hisdemque PRD bisdem L 5 stipante] LPRD stipantes

h 6 imminerent] D imminerent (s. e forU accentus) L inmi-

nerent PR || tertium] P* (sic -itl) tertius LPbR tercius D, fort. ter-
tius scripsit Orosius, male interpretatus auctoris sui uerba (dictatorem
tertium Liu. 4, 32 § 7) 8 animorumque sed s. s. armorum R

9 forensecus L 10 da*na (er. p) R \\ pestis L 11 terraeque D \\

infestinatione L 17 premio P (sed praemium R) || breuissime

R 20 solo P*Rl 21 ei] et L || numquam] LPR*D numquam

patitur R'v

aduersum* paganos il 13.14. 115

diutornitate uel illius calamitatis, qua pressa est, uel istius e
contrario, qua fruitur, pacis — Aetbna ipsa, quae tunc cum exci-
dio urbium atque agrorum crebris eruptionibus aestuabat, nunc
tantum innoxia specie ad praeteritorum fidem fumat. igitur — ut 4

ipraetermittam interim de tyrannis, quorum mox qui fuit ultor
successor effectus est — medio tempore, hoc est anno ab Vrbe
condita cccxxxv, cum Regini apud Siciliam discordia labo-
rarent ciuitasque per dissensionem diuisa in duas partes esset,
pars una ueteranos ab Himera urbe Siciliae in aurilium

wuocauit. porro illi, pulsis ciuitate primum his contra quos5
inplorabantur, deinde mox caesis etiam illis quibus ad auxi-
liandum conuenerant, urbem cum coniugibus ac liberis sociorum
occupauere, ausi facinus nulli tyranno comparandum: quippe6
eum Beginis quiduis perpeti satius fuerit, quam ut ultro inui-

Lstarent, quibus patriam coniuges liberos ac penates ipsi extorres
ad praedam relinquerent.
At etiam Catinienses cum Syracusanos graues infestosque7

avctores § 4 de tyrannis cf. Iustin. 4, 2 § 6 || medio tempore
. . . cum Regini— § 6 Iustm. 4, 3 § 1—3 § 4 hoc est — cccxxxv

cf. Eus. 1597 (1598 cod. F) § 7—§ 9 Iustinus 4, 3 § 4r-7

2 aethna] LPB ethna B || quae] qui* P 3 adque LP*R*D
4 speci'//e R speciae D 5 quorum] R*Dv quo LPR1 \\ qui

fuit am. sed m tng. add. m. 1 D 6 anno s. s. m. 1 D

7 ccc-mo-xxx quinto- L trecentesi|mo tric&M^simo quinto (er. nti) D
ccc*xxv (er. x esse potest) P cco^xxv (x s. s. m. I) R \\ regini]

I a» •

LPD regni R || aput P* 8 -que] q; in qu, deinde in qu corr.

R || dissensionem (s aU. m ras. al. m.) R || diuisas L \\ in] mter L

10 ilK' (b m. 2) P illis D || ciuitate pulsis D 11 inplorabuntur

L || caecis D || auxilium PR 12 cum om. D \\ ac] L et PRD ||

i
sociorum (c ex t) R 13 cumparandum D 14 regnis R || quid-

oia] Gf et in uno ex meis exempU. ed. 1738 h quibquibriiuis L quid-

quid uis (prima i in ras.) P quicquid uis (c ex corr.) R quidquid uis

D et ed. 1738 (in plerisgue exempU.) et 1767 h, htmd dubie ditto-

graphia natum utpermuUa apud Orosium, quare nolim quidquid a suis

eorrigere jj nt otn. D 15 eztorres (o ex u corr.) L 17 at] ad

P1 || catinienses (e aUera ex i corr. m. 1 aut 2) L catinenses PR

catenenses D \\ syracosanos P siracosanos D

8*

116 Pauli Orosii Historiarum

paterentur, ab Atheniensibus auxilia poposcerunt. sed Athe-
nienses suo magis quam sociorum studio instructam classem
in Siciliam misere, cum et sibi propagare molirentur im-
perium et Syracusanam classem nuper instructam Lacedae-

8moniis proficere uererentur. et quo'niam Athenienses qui 5
p'mmissi erant caesis hostibus prospera initia sumpserant, mai-
ores copias robustioremque exercitum cum Lachete et Cha-

9riade ducibus in Siciliam reduxerunt. sed Catinienses, belli
taedio permoti, cum Syracusanis foedus ineunt, auxilia Atheni-
lOensium spernunt; post autem, Syracusanis condiciones paoisio
meditatione dominationis transgredientibus , denuo legatos
Athenas mittunt, qui capillo barbaque squalidi et lugubribus
induti misericordiam atque auxilium et sermone et habitu pre-

11 carentur. igitur magna classis instruitur ducibus Nicia et
Lamacho, tantisque uiribus Sicilia repetitur, ut suffragia suais

12 et hi timerent, qui impetrauissent. Athenienses duas ilico pe-
p. 196 destres pugnas secundis successibus faoiunt, confectos in Jurbe

hostes et obiecta classe circumdatos terra marique concludunt.
lSat Syracusani fractis fessisque rebus auxilium a Lacedaemoniis
petunt. a quibus mox mittitur Gylippus, solus quidem sed in 20

avctores § 10—17 Iustin. 4, 4 exceptis § 17 ita sub — exse-
quuntur Orosianis

2 ^structam L S sicilia L 4 siracusanam D || lachede-

moniis P lacedem. (c al. m. ex ch) B 5 athenienses (e altera ex

i corr. m. laut 2) L atheniensis D 6 sumserant PD 7 robu-

stioreq; (mwJ)P || lache. de E lachet- D \\ chariade] D thariade L
cariade PB Gharoeade v; cf. Ruefd Iahrb. f. PhU. Suppl. 6 p. 36
8 cathenienses L catinenses P cathenenses (e pr. in i corr.) B cate-
nensis D \\ belli»*»t^dio (leti^alm.in ras.) B 9 syracnsanos L

airacusanis D 10 siracusanis D \\ conditiones B 12 cabillus

D || barbasqne 2> || sqnalidi (s al. m.) B || lug*ubribu8 B 13 ad-

qne P*D 14 nioea PB 15 lamatho L 16 hi# (er. i) B

inpetranissent PB 17 confectos] LPB confectua D confectosque

(et nrbi pro in nrbe 2") TXJi confertosqne v 18 casse B* 19 ad
P*B* || siracnsani D || frac.'tis P fructis (n in a m. 1) D \\ lachede-
moniis Plt1 lacedem. R* 20 gilippus D

aduersum paganos II 14. H7

quo omnium praesidiorum instar praeferebatur. qui ueniens ut
audiuit inclinatum iam belli statum, auxiliis partim in Oraecia
partim in Sicilia contractis opportuna bello loca occupauit.
deinde duobus proeliis uictus nec territus, tertio congressuu

sL&machum oocidit, hostes in fugam uertit, socios obsidione
liberauit. hinc Athenienses terrestri proelio uicti, experimenta 15
maris ineunt et nauali certamine congredi parant; quo cognito
Gylippus classem instructam a Lacedaemoniis aroessit; aequel6
Athenienses in locum amissi ducis Demosthenen et Euryme-

sdonta eum supplemento oopiarum mittunt; Peloponnesii quoque
eum multarum urbium consensu et decreto ingentia Syracusanis
auxilia misere. ita sub speoie socialis belli domesticos motus 17
exsequaiitur, et, quasi placito de Oraecia translatum certamen
in Siciliam fuerit, sic ex utraque parte summis uiribus dimi-

licatur. igitur Athenienses prima congressione uincuntur, oastra 18
quoque cum omni pecunia uel publica uel priuata et cum
uniuerso instructu diuturnae expeditionis amittunt; fractisi9
opibus et in angustum redactis, suadet Demosthenes, dum non-
dum omnino res perditae sint quamlibet uideantur adflictae,

ftdomum redeant Siciliaque decedant; Nicias autem, pudoreao

ATCTORE8 § 18—22 Iustin. 4, 5 exceptis § 18 et cum— expediti-
oms ei § 19 fractis — redactis Orosiania

•1 n

1 praedioram B \\ uenies B 2 inclinauit L || grecia BD

3 partem D || oportuna (na ex m corr.) P oportuna BD 4 duo"

(eorr. m. 1) P \\ uic^* (m. 1) P \\ tertio» (0 ex corr.t m. 1?) R
5 aotios B* || obsidine L1 8 gillippus D \\ lachedemoniis PBl

kcedem. B* || arcessit] LPBD 9 amisi L amissi* P || demo-

stheaen' C et ' m. 2) L demostenen PB demus thenem D 10 suple-

mento L || peloponensii PB {fort. pel ex pol al. m. R) peloponensii
D 11 ingentia (a in rae. al. m.) B || siracusanis D 12 sub

speeie] supeciae D || specue B 13 exeqauntur PB exsecuntnr

D || placito om. D || grecia BD 14 sicilia D \\ sie B ||

erfcraque B 17 omittnnt D 18 demostenes P demo*8tenes

E || nondnm] PBD non Lh 19 ui-antur (n in ras.) P ||

sffiictae (f prior m ras. B) BD 20 niceas PB

116 Pauli Orosii Historiarum

paterentur, ab Atheniensibus auxilia poposoerunt. sed Athe-
nienses suo magis quam sociorum studio instructam classem
in Siciliam misere, cum et sibi propagare molirentur im-
perium et Syracusanam classem nuper instructam Lacedae-

8moniis proficere uererentur. et quo'niam Athenienses qui j
p,186missi erant caesis hostibus prospera initia sumpserant, mai-
ores copias robustioremque exercitum cum Lachete et Cha-

9riade ducibus in Siciliam reduxerunt. sed Catinienses, belli
taedio permoti, cum Syracusanis foedus ineunt, auxilia Atheni-
lOensium spernunt; post autem, Syracusanis condiciones pacisu
meditatione dominationis transgredientibus , denuo legatos
Athenas mittunt, qui capiilo barbaque squalidi et lugubribus
induti misericordiam atque auxilium et sermone et habitu pre-

11 carentur. igitur magna classis instruitur duoibus Nicia et
Lamacho, tantisque uiribus Sicilia repetitur, ut suffragia suais

12 et hi timerent, qui impetrauissent. Athenienses duas ilico pe-
p. ite destres pugnas secundis successibus faoiunt, confectos in Jurbe

hostes et obiecta classe circumdatos terra marique concludunt.

13 at Syracusani fractis fessisque rebus auxilium a Lacedaemoniis
petunt. a quibus mox mittitur Gylippus, solus quidem sed in 20

avctores § 10—17 Iustin. 4, 4 exceptis § 17 ita sub — exse-
quuntur Orosiants

2 tostructam L 3 sicilia L 4 siracusanam D || lachede-

moniis P lacedem. (c cU. m. ex ch) B 5 athenienses (e altera ex

i corr. m. 1 aut 2) L atheniensis D 6 sumserant PD 7 robu-

stioreq; (m m. 2) P || lachQ de B lachet- D \\ chariade] D thariade L
cariade PB Charoeade v; cf. BueM Iahrb. f. PhH. Suppl 6 p. 36
8 cathenienses L catinenses P cathenenses (e pr. in i corr.) B cate-
nensis D || bellimte.dio (i ett^alm.in ras.) B 9 syracuBanos L

siracusanis D 10 siracusanis D || conditiones B 12 cabillus

D || barbasque 2> || squalidi (s al. tn.) B || lug*ubribus B 13 ad-

que P*D 14 nicea PB 15 lamatho L 16 hi» (er. i) B
inpetrauissent PB 17 confectoB] LPB confectus D confectosque

(et urbi pro in urbe T) TXJk confertosque v 18 casse B? 19 ad
P»B» || dracusani D || fra^tis P fructis (u in a tn. 1) D \\ lachede-
moniis PBl lacedem. R* 20 gilippus D

aduersum paganos II 14. 117

quo omnium praesidiorum instar praeferebatur. qui ueniens ut
audiuit inclinatum iam belli statum, auxiliis partim in Oraecia
partim in Sicilia contractis opportuna bello loca occupauit.
deinde duobus proeliis uictus nec territus, tertio congressui4
iLamachum occidit, hostes in fugam uertit, socios obsidione
liberauit. hinc Athenienses terrestri proelio uicti, experimenta 15
maris ineunt et nauali certamine congredi parant; quo cognito
Gylippus classem instructam a Lacedaemoniis arcessit; aequel6
Athenienses in locum amissi ducis Demosthenen et Euryme-

adonta eum supplemento oopiarum mittunt; Peloponnesii quoque
eum mnltarum urbium consensu et decreto ingentia Syracusanis
auxilia misere. ita sub speoie socialis belli domesticos motus 17
exsequontur, et, quasi placito de Graecia translatum certamen
in Siciliam fuerit, sic ex utraque parte summis uiribus dimi-

icatur. igitur Athenienses prima congressione uincuntur, castra 18
quoque cum omni pecunia uel publica uel priuata et cum
nniuerso instructu diuturnae expeditionis amittunt; fractisi9
opibus et in angustum redactis, suadet Demosthenes, dum non-
dum omnino res perditae sint quamlibet uideantur adflictae,

»domum redeant Siciliaque decedant; Nicias autem, pudoreao

ATCT0&E8 § 18—22 Iustin. 4, 5 exceptis § 18 et cum— expediti-
onis et § 19 fractis — redactis Orosiania

■i n

1 praediorum B || uenies B 2 inclinauit L || grecia BD

3 partom D || oportuna (na ex m corr.) P oportuna BD 4 duo"

itorr. m. 1) P || uic- (m. 1) P \\ tertio» (o ex corr., m. 1?) R
5 sotios B* U obsidine L1 8 gillippus D || lachedemoniis PRX

keedem. B* || arcessit] LPBD 9 amisi L amis&i* P || demo-

stheaen7 (~ et ■' m. 2) L demostenen PB demas thenem D 10 suple-

mento L || peloponensii PR ifort. pei ex pol al. m. R) peloponensii
D 11 ingentia (a ttt rae. al. m.) B || siracnsanis D 12 snb

tpeeie] supeciae D || speci*e R 13 eiequuntur PR exsecuntur

D || placito om. D \\ grecia RD 14 sicilia D || eic R ||

erfcraque R 17 omittunt D 18 demostenes P demo#stenes

B || nondom] PRD non Lh 19 ui-antur (n in ras.) P ||

afflictae (f prior in ras. B) RD 20 nioeas PR

112» Pauli Orosii Historiarum

8 soluisset. qui repertus in rure, ab aratro arcessitus ad fasces,
sumpto honore instructoque exercitu, mox nictor effectus, iugum
boum Aequis inposuit uictoriamque quasi stiuam tenens sub-
iugatos hostes prae se primus egit.
13 Anno qui proximus trecentesimo ab Vrbe condita fuit, dum 5
legati ad Athenienses propter Solonis leges transferendas missi
eispectantur, arma Bomana fames pestilentiaque compescuit.

2 Ipso autem trecentesimo auno, hoc est olympiade nonagen-
m sima quinta, potestas 'oondulum decemuiris tradita constituen-
darum legum Attioarum gratia magnam perniciem reipublicae io

3inuexit. nam primus ex decemuiris cedentibus ceteris solus
Appius Claudius sibi continuauit imperium, statimque aliorum
coniuratio subsecuta est, ut more coutempto, quo insigne im-
perii penes unum potestas autem communis erat, omnes omnia

4propriis libidinibus agitareni itaque inter cetera, quae insons

atotosbb § 1 dum legati sqq. Liu. 3, 31 § 8; 32 § 1 et 2; cf.
Eus. 1566, Augustin. Ciu. D. 3, 17 §2 coo cf. Eus. 1564 Arm. \\

olympiade xcv ? || poteetae sqq. Liu. 3, 33 cf. Eut. 1565 §3-5

£tu. 3, 35.-38

expilatores 2 iugum— 4 egit exscripsit Paulus pag. 15, 10—12

1 in rure] LPEBD ruri v || arces*situs (spr. obscurior et cum ras.)
B || faces D 2 sumto PD || honere B1 || instructuque B1

3 bonum 2> || aequis] LB PauU cod\ Vind. 583 equis PDWb «eqs
(i alm.; - eras.) B 4 perse 2> prae se (sed a eras.) P 5 proxi-
mus] primus BD || tracentissimo B ooomo- L coc- PB
6 *dathenienses (ad m. 2) P ad*thenienses B || solonis (s fin. in ras.)
B || transferendas] L deferendas PBBDv || misi B 7 expectantur

PDB ezpectatur B || famis B || conpescuit] PBB (cp- B) conspescuit
L conpiscuit D 8 treoentesemo D occ PBB || hoc est om. m.

1, 8. I. m. 2 add. L || olympiades (s del. m. 1 aut 2) L olympiadae
D olimpiade. PB || nonagensima quinta] LD (-gins- D) nona-
gensima quinquies (siue quinque margo) B lxlv P »xct (c ex l corr.)
B 9 decimuiris B 10 graciam D || pernicem D || reig. L

11 decimuiris B cidemuiris D || cedentttras B 13 subsequta P

subsequuta B* || contemto PD \\ imperii (i fin. in ras.) B 14 po-

testas] |quia potestas (pag. princ.) P (non B) || Omnis (i in e corr. al. m.)
B omnis D 15 propria D || caera D

aduersum paganos II 12.13. 113

lentissime euncti praesnmebant, repente singuli cum duodeuis
fascibus ceterisque imperatoriis insignibus processerunt : et5
nouo improbae ordinationis incepto, ablegata religione con-
sulum emicuit agmen tyrannorum, duabus tabulis legum ad

sdecem priores additis, agentes insolentissimo fastu plurima,
die, quo deponere magistratus mos erat, cum isdem insignibus
processerunt. maximam etiam Appii Claudii libido auxit inui- 6
diam, qui ut Yerginiae uirgini stuprum inferret, prius serui-
tutis causam intulit; quamobrem adactus Verginius pater dolore

nlibertatis et pudore dedecoris protractam ad seruitutem filiam in
conspectu populi pius parricida prostrauit. qua populus necessi- 7
tatis atrocitate Jpermotus et periculo libertatis admonitusP. m
montem Auentinum occupauit armatus. nec tueri libertatem
armis destitit, nisi postquam se coniuratorum conspiratio ipsis

isquoque honoribus abdicauit.

Tertia et quinta post centesimam olympiade per totum fere 8
annum tam crebri tamque etiam graues in Italia terrae motus

avctores § 6 Liu. 3, 44.48.50 §5 § 7 Liu. 3, 49 § 1;

50 § 11—13; 54 § 6 §8 tertia— olympiade ? \\ crebri sqq.] Liu.

4, 21 § 5 exceptis UHs ut de inn.— adsiduis ftoma . . fatigaretur Oro-
siarris

1 praesnebant P prae6u*|mebant R || repente*singuli (s cU. fort m)
R 2 cqterisque 22* || imperatoriis] LPRBmD (-tur- D) impera-

toris B1 imperii v 3 improbae] LD inprobae PRB \\ incoepto

PR || ablegata] LP oblegata R* obligata RhB 5 decim B ||

Igentes {er. e) R \\ prima B 6 quoddeponere R \\ isdem] LP#

biia^flm B hisdem D 7 maximam] LPRBD maxima v \\ appi P

(non R) apii D \\ claudi PR1 8 uerginiae] R (ue in ui eorr.)

uerginii** P uirgineae L uirgeniae B || uirgini* R 9 causam]

curam P curam R || uerginius] PRX uirgenius B* uirginius LR1

de

uirgeniae B* 10 et om. B \\ decoris (de 8. 8. m. 2) L 11 per-

strauit D || qua] quia (i expunctum m. 1K aut lb, demde a m. 2 Unea
traiectum et q in Q mut.) L 13 occupauit (it in ras.) P occu-

pani\(t m. 1) D || in uerbum armatus desinit B || tueri] uiri D
16 tertia] LPRDG* Decima G3 \\ centensimam P || olympiadem PD
olimpiadem R 17 etiam om. L

V 8

114 Pauli Orosii Historiarum

fuerunt, ut de imrameris quassationibus ac ruinis uillarum

9 oppidorumque adsiduis Boma nuntiis fatigaretur, deinde ita

iugis et torrida siccitas fuit, ut praesentis tunc futurique anni

lOspem gignendis terrae fructibus abnegarit, isdemque tempori-
P. m bus cum Fidenates hostes maximorum Jauxiliorum manu stipante 5
terribiles Bomanis arcibus imminerent, Aemilius tertium dic-
tator magnam mali molem ipsis Fidenis uix captis depulit et

llsanauit. tanta in ipsis erat malorum animorumque contentio,
ut uel domesticas clades superfusa forinsecus bella oblittera-
rent uel post damna beilorum indutias relaxatas diuersae pestes io
caelo terraque excandescentes incessabili infestatione corrum-
perent.

14 Sicilia ab initio patria Cyclopum et post eos semper nutrix
tyrannorum fuit, saepe etiam captiua seruorum, quorum
primi carnibus hominum, medii cruciatibus, postremi mortibus 15
pascebantur, excepto eo, quod externis bellis aut praeda habe-

2 batur aut praemium. haec, ut quam breuissime absoluam,
requiem malorum nisi nunc nescit, immo, ut euidentius diuer-
sitates temporum declarentur, sicut antea uel intestinos uel
externos tumultus perpessa est inter omnes sola semper, ita 30

3 nunc ex omnibus sola numquam. nam etiam — 'ut sileam de

p. 1*4

avctores § 9 Liu. 4, 30 §7 sqq., exceptis ut praesentis— abne-
garit Orosianis § 10 Liu. 4, 31—34 cap. 14 § 1 Sicilia— ser-

uorum Ju8tin. 4, 2 § 2.3.5 || quorum primi— § 3 Orosius

expilatores 13 patria — tyrannorum compilauit Isidorus Orig.
14, 6, 33
•

1 ut de] ex unde eorr. P, t fort. in ras. in B || ac] a D 2 -que

(e in ras) B || assiduis (pr. 8 in ras.) B 4 fructib; (b; in ras. ?)

B || hisdemque PBD hisdem L 5 stipante] LPBD etipantes

h 6 imminerent] D imminerent (s. e fort. accentus) L inmi-

nerent PB || tertium] P» (sic -iti) tertius LP*B tercius D, fort. ter-
tius scripsit Orosius, male interpretatus auctoris sui uerba (dictatorem
tertium Liu. 4, 32 § 7) 8 animorumque sed s. s. armorum B

9 forensecus L 10 da*na (er. p) B || pestis L 11 terraeque D ||

infestinatione L 17 premio P (sed praemium B) \\ breuissime

B 20 solo P*Bl 21 ex] et L || numquam] LPB*D numquam

patitur B*v

aduersum* paganos ll 13.14. 115

diuturnitate uel illius calamitatis, qua pressa est, uel istius e
contrario, qua fruitur, pacis — Aethna ipsa, quae tunc cum exci-
dio urbium atque agrorum crebris eruptionibus aestuabat, nunc
tantum innoxia specie ad praeteritorum fidem fumat. igitur — ut 4

»praetermittam interim de tyrannis, quorum mox qui fuit ultor
successor effectus est — medio tempore, hoc est anno ab Vrbe
condita cccxxxv, cum Begini apud Siciliam discordia labo-
rarent ciuitasque per dissensionem diuisa in duas partes esset,
pars una ueteranos ab Himera urbe Siciliae in auxilium

iouocauit. porro illi, pulsis ciuitate primum his contra quos5
inplorabantur, deinde mox caesis etiam illis quibus ad auxi-
liandum conuenerant, urbem cum coniugibus ac liberis sociorum
occupauere, ausi facinus nulli tyranno comparandum: quippe6
cum Beginis quiduis perpeti satius fuerit, quam ut ultro inui-

15 tarent, quibus patriam coniuges liberos ac penates ipsi extorres
ad praedam relinquerent.
At etiam Catinienses cum Syracusanos graues infestosque7

avctobes § 4 de tyranni8 cf. Iustin. 4, 2 § 6 || medio tempore
. . . cum Regini— § 6 Iustm. 4, 3 § 1—3 § 4 hoc est — cccxxxy

cf. Eus. 1597 (1598 cod. F) § 7— § 9 Iustinus 4, 3 § 4—7

2 aethna] LPB ethna D || quae] qui, P 3 adque LP*B*D
4 speci"/e B speciae D 5 quorum] B*Dv quo LPB1 \\ qui

foit om. sed in mg. add. m. 1 D 6 anno s. s. m. 1 D

7 ccc-mo-xxx-quinto- L trecentesi|mo trice+**simo quinto (er. nti) D
ccc*xxt (er. x esse potest) P -cco-xxv (x s. 8. m. i) B || regini]

I m •

LPD regni B || apnt P* 8 -que] q; in qu, deinde in qu corr.

B || dissensionem (s ait. m ras. al. m.) B || diuisas L || in] lnter L

10 illi" (s m. 2) P illis D \\ ciuitate pulsis D 11 inplorabuntur

L || caecis D || auxilium PB 12 cum om. D \\ ac] L et PBD \\

i
sociorum (c ex t) B 13 cumparandum D 14 regnis B || quid-

uis] Gf et in uno ex meis exempU. ed. 1738 h quioquifcNins L quid-

quid uis (prima i in ras.) P quicquid uis (c ex corr.) B quidquid uis

D et ed. 1738 (v* plerisque exempU.) et 1767 &, haud dubie ditto-

grapkia natum utpermuUa apud Orosium, quare nolim quidquid a suis

corrigere || ut om. D 15 extorres (oau corr.) L 17 at] ad

P1 || catinienses (e aUera ex i corr. m. 1 aut 2) L catinenses PB

catenenses D || syracosanos P siracosanos D

8*

116 Pauli Orosii Historiamm

paterentur, ab Atheniensibus auxilia poposcerunt. sed Athe-
nienses suo magis quam sociorum studio instructam classem
in Siciliam misere, cum et sibi propagare molirentur im-
perium et Syracusanam classem nuper instructam Lacedae-

8moniis proficere uererentur. et quoJniam Athenienses qui s
p'1,5missi erant caesis hostibus prospera initia snmpserant, mai-
ores copias robustioremque exercitum cum Lachete et Cha-

9riade ducibus in Siciliam reduxerunt. sed Catinienses, belli
taedio permoti, cum Syracusanis foedus ineunt, auxilia Atheni-
lOensium spernunt; post autem, Syracusanis condiciones pacisio
meditatione dominationis transgredientibus , denuo legatos
Athenas mittunt, qui capillo barbaque squalidi et lugubribus
induti misericordiam atque auxilium et sermone et habitu pre-

11 carentur. igitur magna classis instruitur duoibus Nicia et
Lamacho, tantisque uiribus Sicilia repetitur, ut suffragia suais

12 et hi timerent, qui impetrauissent. Athenienses duas ilico pe-
p. ii6 destres pugnas secundis snccessibus faoiunt, confectos in jurbe

hostes et obiecta classe circumdatos terra marique concludunt.

13 at Syracusani fractis fessisque rebus auxilium a Lacedaemoniis
petunt. a quibus mox mittitur Gylippus, solus quidem sed in 20

avctores § 10—17 Iustin. 4, 4 exceptis § 17 ita sub — exse-
quuntur Orosianis

2 tostructam L 3 sieilia L 4 siracusanam B || lachede-

moniis P lacedem. (c al. m. ex ch) B 5 athenienses (e aliera ex

i corr. m. 1 aut 2) L atheniensis D 6 sumserant PD 7 robu-

m

•tioreq; (m m. 2) P || lache. de B lachet- D || chariade] D thariade L
cariade PR Charoeade v; cf. BuefU lahrb. f. PhU. Suppl 6 p. 36
8 cathenienses L catinenses P cathenenses (e pr. in i corr.) B cate-
nensis D || bellimte^dio (iett^alm.in ras.) B 9 syracusanos L

siracusani8 D 10 siracusanis D \\ conditiones B 12 cabillus

D || barbasque X* || squalidi (s al. m.) B || lug*ubribus B 13 ad-

que P»D 14 nioea PB 15 lamatho L 16 hi# (er . i) B

inpetrauissent PB 17 confectos] LPB confectus D confectosque

(e* urbi pro in urbe T) TXJk confertosque v 18 casse 22» 19 ad
P*B? || siracusani D || fra°.'tis P fnictis (u in a m. 1) D || lachede-
moniis PR1 lacedem. Bl 20 gilippus D

aduersum paganos II 14. 117

quo omnium praesidiorum instar praeferebatur. qui ueniens ut
audiuit inclinatum iam belli statum, auxiliis partim in Graecia
partim in Sicilia contractis opportuna bello loca occupauit.
deinde duobus proeliis uictus nec territus, tertio congressuu

sLamachum occidit, hostes in fugam uertit, socios obsidione
liberauit. hinc Athenienses terrestri proelio uicti, experimenta 15
maris ineunt et nauali certamine congredi parant; quo cognito
Gylippus classem instructam a Lacedaemoniis arcessit; aequel6
Athenienses in locum amissi ducis Demosthenen et Euryme-

itdonta cum supplemento copiarum mittunt; Peloponnesii quoque
cum multarum urbium consensu et decreto ingentia Syracusanis
auxilia misere. ita sub speoie socialis belli domesticos motusi7
exsequuntur, et, quasi placito de Oraecia translatum certamen
in Siciliam fuerit, sic ex utraque parte summis uiribus dimi-

ucatur. igitur Athenienses prima congressione uincuntur, castra 18
quoque cum omni pecunia uel publica uel priuata et cum
nninerso instruotu diuturnae expeditionis amittunt; fractisi9
opibus et in angustum redactis, suadet Demosthenes, dum non-
dum omnino res perditae sint quamlibet uideantur adflictae,

adomum redeant Siciliaque decedant; Nicias autem, pudorego

▲tctoheb § 18—22 Iustin. 4, 5 exceptis § 18 et cum— expediti-
onia et § 19 fractis — redactis Ororianis

•1 o

1 pr&ediorum B || uenies B 2 inclinauit L || grecia BD

3 partem D || oportuna (na ex m wrr.) P oportuna BD 4 duo™

(corr. m. 1) P || uic^* (m. 1) P || tertio* (o tx oorr., m. 19) B
5 eotio8 22* || obsidine Lx 8 gillippus D || lachedemoniis PB%

lacedem. B* || arcessit] LPBD 9 amisi L amissi» P || demo-

rthenen7 (* ei '• m. 2) L demoetenen PB demus thenem D 10 suple-

mento L || peloponensii PB ifort. pel ex pol al. m. B) peloponensii
D 11 ingentia (a m ras. ai. m.) B || siracusanis D 12 sub

specie] supeoiae D \\ specite B 13 eiequuntur PB exsecuntur

D || placito om. D || grecia BD 14 sicilia D || si* B ||

ertraque B 17 omittunt D 18 demostenee P demo*stenes

B || nondum] PBD non Lh 19 ui-antur (n in ras.) P ||

ifflictae (f prior in ras. B) BD 20 niceas PB

118 Pauli Orosii Historiarum

male gestarum rerum ab initio desperatior redditus, remanere
21 contendit. reparant nanale certamen et mox per inscitiam in

P. is7 anguJstias Syracusani maris deducti insidiis hostium circum-
ueniuntur: Eurylochus dux primus occiditur, undecim naues
incenduntur. Demosthenes et Nicias classem dimittunt quasi *
22tutius terrena expeditione fugituri. Gylippua autem primum
naues eorum relictas centum triginta inuadit, dehinc ipsos
fugientes persequi adgressus capit caeditque quam plurimos.
Demosthenes dedecus seruitutis uoluntaria morte declinat,
Nicias uero indignam turpemque uitam dedecore captiuitatis 10
accumulat.

P 15 'Igitur Athenienses, biennio apud Siciliam non sine Lace-
daemoniorum damno conflictati, aliis domi malis circumueni-
untur. Aloibiades enim, dux pridem aduersus Syracusas pro-
nuntiatusj mox ad iudicium pro quadam insimulatione detentus, 15
2uoluntario exilio Lacedaemonem se contulit inpulitque Spar-
tanos, ut turbatis Atheniensibus nouo rursus bello insisterent,
neque eis respirandi spatium, quin opprimerentur, relaxarent.
3cui incepto ita Graecia omnis adstipulata est, quasi ad com-
mune incendium restinguendum bono publico congestis uiribus 20

avctorbs § 1— 5 Iustin. 5, 1 § 1-5.7 .9 (§ 4 et copias cf.
Iust. 5, 1 § 9; 2 § 10)

1 re*ditus P reditus D 2 per##scitiam R 3 siracusani D

h
4 eurylochus] R (Iustinus) eurylocus P eurylothus L eurylogus D ||

undecim in ras. P (xxx Iustinus) 5 demostenes PR || niceas P

7 centum treginta D ' cxxx PR || deinhinc L 8 aggressus (prior

g in ras.) R 9 demostenes PR demusthenes D \\ declinas D

10 niceas PR 11 accumulat] Rh accumlat (u m. 2) L adcumulat

P adcomulat D 12 biennio* (una litt. erasa) P || lachedemoniorum
PRX lacedem. E1 lacaedaemoniorum D 13 dS#no (er. p) R ||

lan

circumuentur (iun m. 2) L 14 pridem] primum L || aduersus (sus

ndl

ex srft eorr.) P || siracusas D || pronunciatus D 45 adi-cia P ||

quadam ex quodam m. 1 R \\ **simulation9 (duae litt. er.) P 16 lace-

daemonem] LD lachedemonem P lachedemonem (ch in c corr. m. 2)
R || impulitque D 19 grecia R \\ asstipulata (s pr. m ras. al. m.)

R astipulata D || communem L 20 restingendum PR*

aduersura paganos II 14.15. 119

consuleretur. Darius etiam rex Persarum, memor paterni4
auitique in hanc urbem odii, per Tissafernen praefectum
Lydiae cum Laoedaemoniis foedus paciscitur eisque sumptus
belli et copias pollicetur. mirum dictu, Atheniensium tantas5

*ea tempestate opes fuisse, ut, cum aduersus eos, hoc est ad-
uersus unam urbem, Graeciae Asiae totiusque Orientis uiribus
incursnm sit, pugnando saepe nec umquam cedendo consumpti
magis uideantur fuisse quam uicti. principio enim Alcibiades6
]omnes socios deficere ab his ad Lacedaemonios coegit, sed et p. 119

10 ab his quoque per inuidiam insidiis adpetitus aufugit et ad
Tissafernen in Mediam concessit. cui statim accommodato in-7
genio et apti eloquii gratia familiarior factus persuadet, ne
Lacedaemonios tam profusis opibus iuuet; eum potius istius
certaminis arbitrum spectatoremque fieri debere, integrasque

ttLydiae uires aduersum uictorem reseruandas. quamobrem Tissa-8
fernes partem classis cum aliquanta manu deduci Lacedae-

avctores § 6— § 8 Iuatin. 5, 1 § 11; 2 § 2.4.5—11.14 a quo
tamen iUa § 6 ia Mediam et § 7 Lydiae aliena sunt

2 auitique] LP aui»»que (er. ti) D atuique (er. i aut t) B \\ hanc
P || urbS (^ eras.) P || tissaferneu] PB tissarfernen L teesarfernen D;
cf. 3, 1 § 6 sq. 3 lachedemoniifi (ch in c corr. m.2 B) PB || -que

(e ex ae) B || sumtuB PD 5 tempeatates Z> 6 greoie, B ||

asiae totinsque (e t in ras.) P 7 incursum sit] incorruissit D ||

umquam LPB umqua| D || caedendo B || consumti PD 9 socios

(c ex t ?) B || deficere in defecere mut. m. rec. L \\ lacedemonios PB ||
et om. D 10 appetituB D petitus PB || & 8. 8. in B \\ ad tissarfernen
LD atissafernen P ad*tis|safernen (d ex tal. m., tis uersum excedunt
sed m. 1 sunt) B 11 «statim (una litt. erasa) P || accommodatum

I> adcommodato (-nda- D) PB?D 12 aptii (1 fin. expuncta)

L abti P*B* (habiti Portensis; attici coni. Grubitz) || e|loquii

in *jeloqnii corr. al. m. B || factis (corr. m.2) P \\ persuadeWie (fuisse
uid, — deatne) P 13 lachedemonios P la*cedemoniis (c al. m. ex ch)

B lacedaemonio D || profuissis D || opibns (i in ras.) P 14 specta-
toremqne] LD Bpectatorem P*B *spectatorem P* || fieri (i fin. ex e ?)
B || integrasque. (< eras.) P 15 adaersns B*D || tissafernes] PB

m

tissarfernes LD 16 aliquantamanu (ntama in ras. et a 8. 8. erasa)

P || lacedaemonam] LD lacedemonam PB (la ex lo uel le al. m. B),
cf.ad 1, 2 § 104

120 Pauli Orosii Historiarum

monam iubet, ne uel abundantes suffragiis alieno tuti periculo
dimicarent uel in totum destituti susceptum certamen omit-
terent.

180

16 'Apud Athenienses uero cum diu domestica discordia agi-
taretur, imminente periculo summa imperii ad senatum populi s
uoluntate transfertur: quippe otio discordiae nutriuntur, at
ubi necessitas incubuit, postpositis priuatis causis atque odiis
2in commune consulitur. sed hoc ipsum cum propter insitam
genti superbiam et tyrannioas libidines perniciosum foret, tan-
dem Alcibiades exul ab exercitu reuocatur et dux classis con- io

3 stituitur. quo conperto principes primo Spartanis urbem pro-
dere moliti sunt; deinde, cum id frustra cogitassent, in exi-
lium sponte cesserunt. igitur Alcibiades patria liberata

4 0lassem in hostes dirigit. commisso proelio uictoriam Atheni-
enses capessunt. porro autem maior pars Spartani exercitusis
caesa, duces quoque paene omnes interfecti et octoginta naues
captae absque his, quae in conflictu incensae demersaeque

5 perierunt. rursus bellum in terram translatum Spartanis aeque

avctores § 1 Apud— transfertur Iustin. 5,S§ 1—5 || quippe—
consuiitur ignoti auctoris sententia § 2 et § 3 Iustin. 5, 3 § 6.8.9

§ 4 — § 7 Iustin. 5, 4 §1—7; iUa § 4 absque— perierunt uidentur con-
ficta esse ad lust. 5, 4 § 8; tUa § 6 incendiis — omnia sunt Orosiana

1 ue# B || **tuti**|| P || uerba pericolo demigarent uel in totum
distituti in mg. inf. add. m. 1; eam lacunam prius in mg. dext. explere
coeperat, ubi horum duo pritna uerba uid. erasa esse D 2 certam

P 4 apud apud P 5 imminente] L inm. PR eminente D

6 ad P1 7 postpositis (prior po in ras. al. m.) B positis D ||

adque (e in ras. P) PD 9 pernitiosum B || fore; (sic) P || »tandem
B 10 exul] LPBD \\ seuocatur P || dux (x in ras.) P || clasais

(corr. m. 2) P classi D 11 comperto BbD \\ primus partanis D ||

sparthanis PB 13 «liberata (1 tw ras.) B 15 sparthem P

■parthani B 16 lxxx PB 17 hisq : in conflecto incense dimer-

sae- in ras. pauUo angustiore m. 1 D \\ his (h in ras.) P \\ quae s. s.
al. m. in B 18 bellH in in ras. m. 1 D \\ sparthanis PB

aduersum paganos II 15.16. 121

infeliciter cessit. qnibus rebus fracti Lacedaemonii petiere p l51
pacem, nec tamen impetrare poHuerunt. praeterea Syracusana 6
praesidia in Siciliam audita Garthaginiensis belli infestatione
reuocata sunt. quamobrem Alcibiades classe uictrici totam

sAsiam peruagatur, bellis incendiis caedibus rapit sternitque
omnia; urbes, quae dudum a sooietate defecerant, capit reci-
pitque quamplurimas. sic Alcibiades magni nominis factus 7
Athenas cum admiratione et gaudio omnium uictor ingreditur.
paruo post interuallo auget uires, exercitum classemque numero 8

loprouehit rursusque Asiam petit. Lacedaemonii uero Lysandrum
ducem classi belloque praeficiunt. Cyrus etiam frater Darii, 9
in loeum Tissafernis Ioniae Lydiaeque praepositus, magnis eos
opibus auxiliisque confirmat. Lysander itaque Alcibiadis eier-
cituxn praedae intentum ac per hoc ubique dispersum ac uagum

urepentino inoursu opprimit, sine aliquo conflictu uincit caedit*
que fugientem. magna haec clades Atheniensibus, et multolO
hoc atrocius uulnus, quam dudum inflixerant, susceperunt. quo
conperto Athenienses opinati sunt Alcibiaden antiquum exilii
sui dolorem isto scelere proditionis uindicare curasse, ideoquen

» in locum eius Gononem constituunt, cui residuam manum et

AYCTORB8 § 8 — § 11 Iustin. 5, 5 § 1—5 exceptis § 8 exercitum
— prouehit Orosianis

1 fracta L || lachedemonii PBl la»cedemonii B2 lacaedaemonii D
2 siracaaana D 8 anditam D || karthaginiensis (i tert. corr. ex e

R) PB 5 peruagatur (r fin. ex s corr.) P || caedihus] L caedi-

husque PKDh 6 recepitque L 7 nominis (n prior ex m corr.)

P 8 gaudio (a ex corr.) P 9 claasemque (-que. B) P*B*

10 rarsusquae P* || petit] paelit P \\ lachedemonii PBl la»cedemonii
R* || liaandrum (d in ras. m. 1) D 11 classih- (bus deletum m. 1)

L || cyrius (i eras.) P cirus D || frater] LPRD fllius corr. fh ||
darii* (erasa s) P 12 tissafernis] PR (aaa ex corr. m. 2 B) tisear-

fernw LD \\ lidiaeque D 18 auxiliiaquae P* || lysan«der B \\ al-

ehihiadis D alcihiades P* 14 p#er P% 15 rtpentinum D ||

aliquo conflictu] L conflictu aliquo PBD || caeditquae R* 16 et

om. PB 17 atrocius (us ex lis corr.) P || conflizerant L 18 com-
perto R*D || alchihiaden D 19 p^ditioni» B

122 Pauli Orosii Historiarum

I2summam belli committunt. qui supplere saltem numero ex-

haustas copias uolens, senes ac pueros legit exercitumque con-

. i32 8cripsit. sed huiusmodi mauus 'moram bello non attulit: quippe

l3quod robore, non numero oonfici solet. itaque statim inbellis
manus uel capta uel caesa est, tantaque strages occisorum illo 5
proelio facta est, ut deletum non solum regnum, sed etiam

l4nomen Atheniensium uideretur. at illi desperatis rebus statu-
unt urbem peregrinis dare — ut, qui per totam Asiam paulo
ante dominati sunt, nunc ex hac conluuie muros saltem liber-
tatemque tueantur — et, quamuis uel suo iudicio ad haec tuenda 10
etiam obiectis muris non sufficiaat, iterum tamen experiri

15 nauale proelium parant. expers consilii furor dolorem uirtutem
putat, quantumque meditatur ira, tantum promittit audacia.

16itaque omnibus partim captis partim interfectis de ipsis quo-
que reliquiis nihil reliqui factum est solus dux Conon super- 15
stes bello et populo, timens ciuium crudelitatem , ad Cyrum

I7regem concessit. Euacoras autem dux Lacedaemoniorum

AVCTORE8 § 12 — § 14 Iustin. 5, 6 §1—7 (qui tamen 6 § 5 non
urbem, ut Oros. §14, sed ciuitatem, i. e. ius ciuium) § 15 ignoti

auctoris sententia quae fuisse septenariis conposita uidetur § 16 Iust.
5,6 § 10 § 17 et § 18 Iust. 5, 8 § 1 et *3

1 saltim PRhD || exautas (sic; hwJ)P exhautas R 2 ac m

rasura P || -que ex quae corr. PR \\ conscribsit P 3 adtulit

PRl 4 robore non nnmero] numero non robore in ras. m. 1 ? R \\

- itaquae P» || ad inbellis in marg. al. m. ? Ibecillis R 7 ad Rl ||

de8perarebus (corr. m. 2) P 9 colluuie JJ* || mu*ros (unius litt.

ras.) P || saltim PUb 10 -que. R* || tueTntur R || aad (pr. a del.)

L || tuendi L% 12 prolium (e m. 2) R praelium D 13 quan-

tumquae P* || medi^atur (t m. 2) R \\ promittit] promit scriptum fuisse
si non ab Orosio at m eius fonte coniecit Curtius Wachsmuth || auda-
ciam L% 14 haec -tis partim (m m ras. m. 1 ex s) interfectis— reli-

quiis in inf. mg. add. m. 1 in D 15 reliquiis (tertia i erasa) R

16 ciuium oi. m. ex cuunj corr. R || cyrum] LPRD Cyprium corr.
Fabric., h; cf. PD ad 3t 1 § 7 17 Euacoras autem] L (nouo ufr-

8u)> PRD Euagoram. At Fabric, h (cf. Ruehl p. 140 et 157) \\ lache-
demoniorum PRl la*oedemoniorum R2

aduersum paganos 11 16.17. 123

ademptis omnibus ciuitatibus nihil Atheniensibus praeter
inanem nrbem reliquit; nec hoc diu, nam et ipsam urbem postea
obsidione circumdedit. agebat intrinsecus fames desolatio et
morbus obsessos, et cum post omnia miseriarum abomina-18

imenta, quae etiam dicere horror est, nihil spei praeter mortemp 1M
occurreret, pacem petiuere. 'magna hinc inter Spartanos et 17
socios deliberatio fuit: cum plurimi inquietissimam ciuitatem
sternendam solo populumque infestissimum cum ipso nomine
abolendum pronuntiarent, Spartani negauerunt se permissuros2

iouti e duobus Graeciae oculis unus erueretur; insuper etiam
pacem promiserunt, si Piraei portus ducentia in urbem muni-
mina uerterentur nauesque reliquas ultro traderent, deinde si
rectores sibi triginta lectos susciperent. huic condicioni addic- 3
tis et succumbentibus Lacedaemonii Lysandrum ad conponendas

u in nrbe parendi leges constituerunt. insignis hi,c annus et 4
expugnatione Athenarum et morte Darii Persarum regis et
exilio Dionysii Siciliae tyranni fuit. igitur triginta rectores5
Atheniensibus ordinati 'triginta tyranni exoriuntur: qui primop. im

avctores § 1- § 6 lustin. 5, 8 § 3-7.9— 14

1 ademtis PB*D ademtiB (m eras.) B || «omnibus P 2 reliquid
PR> 3 agebat] LPBD angebat G (n s. 8. m. «tf uid. 1), t>; obses-

sos fame urgent IueHnus \\ intrenseous Lx || dosolatio (do in de ai.
m. corr.) B 4 morbos B || miseriar*um B || abhominamenta (h

eras.) B 5 horror (h m. h) P horror1 B 6 hinc (h m. 2) P ||

inter] apud D || sparthanos PB 7 ciuitatem *. s. ai. m. B

8 populumque] populum D 9 sparthani PB || se* B 10 uti

e] P utiem D ut e JB || greciae B || eruetur L euerteretur D
11 spaoem L || si (i in ras.) B \\ ptrei LD pyrei PB \\ *in P || urbe
B || montnnenta (um hgatis) L 12 uerterentur] LPBlD euer-

terentur B*v || traderentur (ur eras.) P 13 trecenta D xxx PB ||

condicioni] LbP conditioni B condicionem L% condicione D 14 lache-
demonii PB1 lacedemonii B*D || lisandrum D || componendas JR'D
15 et] et in in carr. m. recentissima P 17 exilium PB% || dionisii B
dionifliae D \\ siciliae tyramij tyrranni siciliae D || tyranni (t in ras.)
P || tregenta D xxx PB 18 atheniensibus (ibus in ras.) P \\

tregesta D xxx PB

124 Pauli Orosii Historiarum

se tribus milibus satellitum stipant, mox etiam septingentos

6milites uictoris exercitus lateribus suis circumponuut. caedem
omnium passim futuram occiso Alcibiade auspicantur, qui

7fugiens, in itinere clausus cubiculo, uiuus. incensus est. quo
interfecto quasi sublato ultore securi miseras urbis reliquias *
caedibus rapinisque exhauriunt. Theramenen quoque, unum ex
numero sub, cui haec displicere senserunt, in exemplum

8timoremque reliquorum trucidant. itaque omnes passim ex
urbe diffugiunt, sed interdictu Lacedaemoniorum cum per totam
Oraeciam exulibus negaretur hospitium, omnes se Argos acio
Thebas contulerunt: ubi ita hospitalitatis obsequio foti sunt,
ut non solum dolorem amissae patriae lenirent, uerum etiam

9 spem recuperandae meditarentur. erat inter exules Thrasybulus,
uir strenuus et generis nobilitate inter suos clarus: qui auctor
p*maudendi pro patria fiiit. itaque castellum Fylen Afticorumw
flnium collecti exules capiunt multarumque ciuitatum opibus
adiuti uires capessunt: quibus Lysias quoque Syracusanus
orator quasi in auxilium urbis, quae esset patria communis
10 eloquentiae, quingentos milites cum stipendiis suis misit. atrox

avctores § 7— § 11 Iustin. 5,9 § 1—7.9-15

1 post tribns erasae litterae similes kis folf P || etiam] enim D ||
septingenti D doo PR 2 uictores P*B* || exerciti PR? \\ oaedem

omnium (m om in ras.) P 3 alchibiade. D 4 itenere PD

5 nltore (nlto ante uerevm add.) P || miBeras] LRD miser" (as m. 2)
P miserae h J| urbes (es in is carr.) P 6 exaurinnt PR*D ||

theramenen] LPRD 8 trncidant (d ex a corr.) P 9 lachede-

moniorum PRl lacedemoniornm RXD 10 greciam RD || ^argos

(ad 8. s. a m. 1) R 11 ita (a t» ras. ampl.) P || hospitalitatis (is

in ras.) P \\ obseqnio (o tn ras.) P 12 nt] & R 13 spem (e

ex ae corr.) P || reciperandae PR? || trasybulus PR trasibubus D
14 strenins (v 8. 8. m. recentiss.) R 15 andenti D \\ fylen] L fllen

D fyleam PR \\ anti**corum (fuit antiqnornm) D 16 collectique

L || mnltaque (corr. m. 2) P 17 adinti uires] adintioree (i aU. er.) D \\
capessnnt (altera s in ras. ex c) R || lisias D || siracnsanns D
18 eesetel R \\ patriaa R 19 eloquaentiae P* |j d PR

aduersum paganos II 17. 125

id proelium fuit, sed his pro patria libertate, illis pro aliena
dominatione certantibus animorum atque causarum ipsa quoque
tulit pugna iudicium: nam uicti tyranni in urbem refugerunt
omnesque, quos ex Atheniensibus prius sibi satellites legerant,

itunc suspectos proditionis, urbis custodia remouerunt. Thrasy-ll
bulum quoque ipsum temptare corruptione ausi sunt : quod ubi
frustra speratum est, aroessitis a Lacedaemona auxiliis rursus
in bellum ruunt ubi duo saeuissimi omnium longe tyrannorum
trucidantur. ceteros uictos et in fugam uersos Thrasybulus 12

ioubi uel 'maxime Athenienses esse intellegit, clamore conse-p. ise
quitur, oratione retinet, precibus ligat, proponens ante oculos
eorum, quos fugere uel ad quos refugere uellent;
sibi aduersum triginta dominos, non aduersum
ciues miseros bellum esse susceptum. quin potius

lsomnes, qui se memineriat esse Athenienses, sequi
oportere Atheniensium libertatis uitores. itaquehaecld
adhortatio tantum apud illos ualuit, ut mox reuersi in ciui-
tatem tyrannos arce decedere atque Eleusinam. emigrare

atctores § 12 — § 14 Iustin. 5, 10 § 1—4.7-11 (illa § 13 arce
deeedere atque desunt apud Iustinum)

1 id] it sed eras. D || proilium D || pro om. PlBx pro 8. s. m. 2
R p s. 8. m. rec. P || patria] L propria* {una litt. erasa) P propria
RDv (an scrib. patriae coll. P?) \\ illius L% 2 animorum atque] adque
animorxim D \\ adque PAR% 4 prius sibi] LPR sibi prius Dh

5 traeybulum PR transibulum D 6 temtare PD 7 est om.

D || arcessitis a] ar ces siti sa (sa eras.) D || accer+sitie (ac ex ar corr.)
R || lacedaemona] L lachedemona P lace daemonia D la*cedemonia
(c ex ch m. 2) R Laoedaemone v 8 saeuissimae D 9 caeterus

D || in add. m. 2 P \\ trasjbulus PR transibulus D 10 mazime]

i«n o

mae D || athenses (corr. m. 2) P || clamare P 11 praecibus P» ||

proponis (is eras.) D 12 ad] aut D || refugere] fugere P || uellent

(uel al m. in ras.) R uellint D 13 treginta D xxx PR || adsum

{corr. m. 2) P aduersus D 15 miminissent D \\ atheniense" (s m. 2)

L adthenienses D 16 liberatis D 17 adhora acio D \\ aput

L || illos] L 608 PRDv 18 decedere f< deletum) R || adque (d in

t corr.) PR \\ eleusinam (ai in ras.) P \\ emigrare] LPR migrare Dfh

126 Pauli Orosii Historiarum

conpulerint. qui postquam in societatem urbis ciues suos, eatenus
exules, receperunt, tyrannos in bellum aemulatione suscitant.

Hquibus libertas aliorum quasi ipsornm seruitus uidebatur. tunc
indicta pugna oum prius quasi ad conloquium conuenirent,
circumuenti insidiis ueluti pacis uictimae trucidantur: ita 5
reuocati in unum, post inexplebiles magnorum lacrimas gaudi-
orum haec prima fundamina recuperatae libertatis instaurant
proposita iuris iurandi contestatione , uti discordiae animo-
sitatesque praeteritae in obliuionem perpetuam atque immor-

15tale silentium deducantur. quod pactionis genus quasi nouam 10

uitae institutionem nouamque felicitatem status sui informantes

p. mamnestiam uocauerunt, id est abolitio'nem malorum. sapien-

tissima Atheniensium, praesertim post tanta miseriarum docu-

menta, prouisio: si quo pacto res humanae manente consensu

l6hominum ita ut ordinantur ualerent; sed adeo hoc idem 15
placitum inter ipsa paene placiti uerba corruptum est, ut uix
intercedente biennio Socrates ille clarissimus philosophorum
adactus malis ueneno sibi apud eos uitam extorserit, deinde

avctores § 15 ex dcerone Phiiipp. 1, 1 ut uid. (uid. Oros. 7,
6 § 5); cf. Valer. Max. 4, 1, 4 § 16 biennio cf. Euseb. 1617

(1616) f et 1618 || deinde — interuenientibus cf. Eus. 1655

1 conpulerint] LRl conpulerent D conpellerint (sic co-) P co*pule-

u

rint (c5 signif. com) R2 2 exulis D 4 conloquim P colloquium

oi n

Rh || conuerent P couenirent R 5 in insidiis PR 6 post]

quasi L 8 iuris iurandi (d ex a corr.; i fin. ex corr. m. 2) P ||

animositatesquae (ae in e corr.) P 9 adqne Pl || inmortale PRl

10 faccionis D 11 ui**tae (i cum t linea in rasura posita coniunxit

m. 2) P || -que ex -quae corr. P || infirmantis 2> 12 amnesciam

D || auolitionem L abolionem R abolicionem D 13 pos R \\

tanta** P 14 siect R || qua m. rec. in quo corr. L || fecto D

15 ita ut] LPRD ut v \\ ordina.tur P || boc* (c erasum) P 16 placi-

t Ol w_

dum P || poenae D pene Rh || plati P \\ uer P 17 sogratis D ||

clarissimes P || philosoforum PR 18 adactos L || aput Pa

aduersum paganos II 17.18. 127

uix quadraginta annis interuenientibus, ut alia sileam, idem
Athenienses adempta sibi penitus libertate sub Philippo Mace-
donum rege seruierint. uerumtamen sapientissimi omniuml7
Athenienses etiam suis malis satis docti concordia minimas

sres crescere, discordia maximas labi, cunctaque uel bona uel
etiam mala vquae foris geruntur internis esse radicata et
emissa principiis, domi abstersere odia et foris bella presserunt,
reliquemntque posteris suis de ruina sui exemplum, de repa-
ratione consilium : si tamen ob infirmissimam humanae mentis

10 mutabilitatem, quod in adflictis rebus consulitur, in prosperis
seruaretur. p m

'Isdem fere diebus bellum ciuile, immo etiam plus quamlS
ciuile, uix parricidio terminatum, apud Persas gerebatur. mor-
tuo enim rege Dario cum Artaxerxes et Cyrus filii eius de

uregno ambigerent, tandem apparatibus magnis, prouinciarum
ac populorum ruinis utrimque certatum: in quo conflictu cum2
e diuerso concurrentes sibi ambo fratres mutuo casus obiecta-
uisset, prior Artaxerxes uulneratus a fratre equi uelocitate

avctores § 17 concordia — labi Sallust. Iug. 10 §6 cap. 18

§ 1 et § 2 (usque ad potitus) Iustin. o, 11 § 1—3.5.8.9, sed § 1 haec
plua quam ciuile Lucani 1, 1 (unde Isidorus quoque Orig. 18, 1 § 2 ei
4), iUa prouinciarum — certatom Orosicma sunt

1 xl PR || idem (i & 8. al. m.) L 2 athemensee D \\ adeta (t in

ras.j m s. 8. m. 2) P || paenitns PB \\ phylippo R || macedonum] R*D
machedonnm LPR1 3 sermerlnt R seruierunt D 4 |£tiam

incipU f. 28 L \\ minima8 R 5 reB R || dicordia R \\ -que. P* ||

nel bona] |bona D 7 praessert in pr*essere eorr. R 8 qnae

P» || eui] ac Pl || de reparatione] da-raparacione 1) 10 in om. D ||
afflictiB {prior f in ras.) R 11 seruarentur D 12 isdem] L

hisdem PRD 13 apnd] LPRD ad h 14 enim] sic -fr P ||

artaxersefi P arthaierses R atraxerxes D || ciruB D 15 tandem]

L {male refert h) tandem magnis PRDv || uerba apparatibus magnis
omissa in marg. add. P || prouintiarum P*R 16 certatim L

certatnm est R || conflicto L 17 e *. I. add. m. 1 aut 2 L ||

ambo* (s al. m.) R || fratres] sic -ff- L || casns obiectauisset] R
casusobictauisset D casusubieotanisset L casu*obiectauisset P
18 artaxerses P artaxerses R || "quiu (in in ras.) P eqni (i ex e corr.)
R || uelocitate* (m era8.) PR

128 Pauli Orosii Historiarum

morti exemptus euasit. Cyrus autem mox a cohorte regia
oppressus finem certamini dedit. Artaxerxes ergo et praeda
fraternae expeditionis et exercitu potitus potestatem regni

3parricidio firmauit. sic uniuersa Asia atque Europa, partim
in se singulae, partim inter se inuicem funeribus et flagitiis 5
permiscebantur.

4 Ecce paruissima pagina uerbisque paucissimis quantos de tot
P. lssprouin^ciis populis atque urbibus non magis explicui actus
operum, quam inplicui globos miseriarum. quis enim cladem
iliius temporis, quis fando funera explicet aut aequare lacrimis 10

5possit dolores? uerumtamen haec ipsa, quia multo interiectu
saeculorjim exoleuerunt, facta sunt nobis exercitia ingeniorum
et oblectamenta fabularum. quamquam si quis intentius adhi-
beat animum seseque toto mentis adfectu ipsis paene causis
bellisque permisceat ac rursus uelut in arce spectaculi consti- 15
tutus utrumque in suis qualitatibus tempus permetiatur, facile
dixerim eum iudicaturum, neque illa nisi irato atque auersato
Deo posse tam infeliciter perturbari ac permisceri neque ista
sic nisi propitio et miserante conponi.

ayctores § 4 quis enim cladem — possit dolores? sec. Vergil.
Aen. 2, 361 sq.

1 morte (e ex i corr.) PB mori D || exemtus PD || cirus D || a
cohorte] aco*horte (aco in ras. ampl. m. 2) P 2 arta*erses LPB*

artharxerses JRb 3 et expeditionis (et expunctum m. rec. ut uid.) L
expedicione D || et <m. D \\ pocius D || regi D 4 finiuit) (inc. f.

28*) L || adque P*B?D \\ europam Px eropa D 5 singulae (si in

ras.) P || inter] LPBD in g (udut OX7) h 7 -qae ex corr.

add. P || paucissimis (aimis vn ras. m. 2) P paucissimus D \\ quar-
tos P* 8 prouinciia (ro in ras. ; i prima in ras. : fuit e aut 0)

P prouintiis B || adque P*B* || implicui D 9 globos] PBv

globus LD 11 posset PB% || quia] que. Bb || mtenecto B

12 8clorum B || exertia B 13 quanquam (n ex m corr.) B

14 affectu PBD || ipsius JL» ^ipsis B || p*ene Bb paenae D
17 adque P*B* || auersato] LP et ut uid. Bh aduersato B*D a*uer-

sato B2 18 infeliciter (lici in ras.) P infiliciter (li in ras. m. 1)

D 19 componi BhD

aduersum paganos II 18.19. 129

Hi8 deiade temporibus grauissimo mota terrae . concussa 6
Sicilia, insuper exaestuantibus Aethnae montis ignibus fauillis-
qne ealidis cum detrimento piurimo agrorum uiUarumque
uastata est.

» Tnac etiam Atalaote ciuitas, Loehs adhaereais terrae conti- 7
gna, repentino maris impetu abecissa atque ia insulam desolata
ast. Atheniensium quoque miserabiles reliquias pestis innasit
dioque populata est. p 140

'Anno ab Vrbe oondita ccolv obsidio Veiorum decem oonti- lf

•nnis acnis magis obsessoree quam obsessos detriuit nam
Roraani repentinis saepe hostium eruptiooibus comminuti,
praeterea in hibernis bella sortiri, hiemare sub pellibus,
poatremo famem ac frigus in conspeotu hostium perpeti coacti
sunt; urbem nouissime sine ullo digno Bomanae uirtutis2

jtestimonio cuniculis et clandestina obreptione ceperunt.
hanc utilem magis quam nobilem uictoriam primo diotatoris Ca- 3

ayctores §6 dtf Aetnae igni, non uero de terrae motu refert
Eus. 1591 § 7 African, ap. Sync. p. 489, 15 Bonn, cf. Eus. 1592*

(AUlante) ; Afir. p. 489, 0, cf. Eus. 1587 ( Atheu.) cap. 19 § 1 obsidio

sqqmet$2 Liuius 5, 22 § 8; 5, 1.2.7.8.13.19—22, ad initium (decem
— detriuit) fort. adhibitus Augustinus Ciu. B. 3, 17, ad illa § 1 hiemare
sub pellibus {cf. Liu. 5, 2 §7) et §2 cuniculis — ceperunt Florus 1, 12
I 8 et 9 § S et § 4 cui eladi Liu. 5, 32 et 3$

n

1 deinde R 2 aethnae] LP ethnae RD || motis B || ignibus

(i prior ex in corr.) P 5 atalante] L athlante PB thlante (h m.

1 sed fort. ex corr., ex o ?) D \\ lotie PlB* \\ adhaeree (corr. m. 2)
P j| continuo D 6 abecisa P&D || adque P*B* || inralam

(i i e. in m. rec. tn in mutatum) L \\ ad desolata m marg. siue dieao-
luta B 9 Anno — ueiorum Utterie maiusc. B || Anno — ueio colore

rubro P H ocolv (l in ra»., ex o f) R -ccomoL- quinto L trecen*
tjsemo-qninlqnagisemo-qointo D || ybiobvm (i raeura factum ex l) R

aerorum D 11 corominuti] RD comuniti in cdmi#niti (ubi i]-

timiUimum est notae q.) P conminuti L 12 sortiri] PBD sor-

titi Lv || hiemare] LPB (idretn ras. P) hiemari D || ueUibus
D 13 hostium R || ooacti sunt in marg. add. R 14 nouiesime

(eisxae corr.) P 15 aeetimonio D || clandettini L \\ obseptione

0

PR || cepernnt P coeperunt R

V. 9

130 Pauli Orosii Historiaram

milli, qai eam de Veientibus patranit, exilium, dehino inruptio

4 Gaiiorum et incendium urbis insequitur. oui oladi audeat quis-

quam, si potest, aliquos motus huius temporis conparare:

quamuis non aeque pendat praeteriti mali fabulam praeaentis

6iniuria. igitur Galli Senones duce Brenno exeroitu copioeo et •

robusto nimis oum urbem Glusini, quae nnnc Tuscia dicitur,

obsiderent,. legatos Bomanorum, qui tunc conponendae inter

eos pacis gratia uenerant, in aoie aduersum se nidere pn-

uignantes: qua indignatione permoti, Glusini oppi(di obsidione

6dimis8a, totis uiribus Bomam oontendunt. hos ita ruentes*

Fabius oum exercitu oonsul excepit; neo tamen obstitit, immo

potius hostilis ille impetus quasi aridam segetem sucoidit stra-

uit et transiit. testatur hanc Fabii oladem fluuius Halia, sicut

Cremera Fabiorum. non enim facile aliquis similem ruinam

Romanae militiae reoenseret, etiam si Boma insuper incensau

AVCTORE8 § 5 et § 6 Liu. 5, 33.35 — 39 (ad § 5 cf. Perioch.
p. 11, 5—10 Iahn) exceptis iOis § 5 quae nunc Tuscia dieitur quorum
auctor ignotus est (chorographus Orosii ?), et iUis § 6 Fabius cum exer-
citu consul ei ncut Oremera — nam apud Florum non dubito quin lege*
rit Orosim non cremeras foedior clades — ex Floro 1, 13 § 7 sumptis

bxpilatobes 6 hinc ut uid. Florianis inseruit Tusciae urbem
Iordanis De regn. succ p. 227 ed. Mur.

1 eam] eadem L || ueientibus (prior i in ras.) P uegientibus (g
ex n corr.) B || inrupcio D irruptio Bh 2 cladi audeat (i au in

raa. m.2) P 3 temporis huius v || comparare (cd*p- B) RPD

4 aequae P || fabula praesentis (a prae in ras.) P 5 gallis D

6 clusini] sic LPED; haud dubie Epitomam suam Liuianam male in-
teUexit Orosius, fort. etiam inspexit h. I. chorographum, apud quem me-
morati fuerint sicut apud Plin. n. h. 3, 52 Clusini noui, Cluaini ueteres.
Quamquam, si codid L fides (uid. infira) habenda csset, nominis
potius hanc Clusinium formam opinatus esset || pro quae forte Etru-
riae, quae scribendum; urbem Tusciae, quae Clusium dicitur coniecit
Cluuer ItaL ant. p. 566; uerba quae nunc Tuscia dicitur glossema esse
censuit Moemer p. 108 || nune (c m. 2) L || thuscia L 7 obsederent

PR?D || co»ponende (con in co corr?) R omponende D 8 acie (eerae
corr.) P aciae D || aduersum (adsustl sed s priore deleta B) se omissa in
marg. add. P*R || se uidere] sae indire D 9 clusini] PRDv clusinii
L; cf. supra 10 totius (sed u exp. m.laut 2)L \\ «ita (s eras.) P ||

ruentus P* 11 fabi«us (er. b) D \\ tamen] tunc R* 12 quamsi (m

deleta) P 13 halia] LPlBl hallia P» (uel fort. P8) R2D, Alia uel

Ailia v; cf. 3t 3 § 5 14 chremera L 15 militiae (m ex In corr.) P

aduersum paganos II 19. 131

non efiset. patentem Galli urbem penetrant, trucidaat rigentes 7
simulacrorum modo in suis sedilibus senatores eosque incendio
domorum crematoe lapsn culminum suorum sepeliunt. uni- 8
uersam reliquam iuuentutem, quam oonstat nix mille hominnm

itunc fuiflse, in arce Capitolini montis latentem obsidione con-
dudunt, ibique infelices reliquias fame peste desperatione for-
midine terunt subigunt uendunt: nam mille libris anri dis- 9
ceesionis pretinm paciscnntur, non qno apnd Gallos Boma
paroi nominis fuerit, sed qno illam sic iam ante detriuerint,

i* ut amplius tunc nalere non posset. exeuntibus Gallis reman- 10
serat in illo quondam Vrbis ambitn informinm rninamm ob-
seena congeries, et nndiqne per impedita errantium et inter
sna ignotornm offensae uocis imago respondens trepidos suspen-
debat anditns. horror quatiebat animos, silentia ipsa 'terrebant: 11

usiquidem materia pauoris est raritas in spatiosis. hino illis p*
mutare sedes, alind inoolere oppidnm, altero etiam oenseri
nomine cogitatum plaoitnm atqne temptatnm est.

avctores § 7— § 9 Liu. 59 40—44.48, insertis § 8 iuuentutem—
fuisee ex Floro 1, 13 § 13 § 10 offensae— respondens sec. Vergti.

Georg. 4, 50 § 11 horror— terrebant sec. VergU. Aen. 2, 755

§ 11 hine illiB— temptatom est Liu. 5, 49 sqq.

expilatobes 7 haec mille libranun Eutropianis inseruit PauJm
p. 18, 11 Eyss.

2 8imulagrornm (ra in ras., m add. ex corr. m. 1) D || modtl P* ||
sedilibus] LPR (ib • euanidae in L) sedibus Dv aedibus ed. Col. 1542 ||
eosquae P 3 labsub P lapsu* R || sepelliunt LP*R? 5 capi-

tdlini D || latentem] LPR latitantem Dv 6 reliquies R*

7 subiugant PB 8 praetium £P*B» || quo] LPRD quod h ||

gallorQ (eorr. m. 2) P gallos*» (e in ras. al. m.) R 9 quo] LPRD

quod fh 12 congerie se|cundique D || per impedita] LD per

p* r

indita (pe m. 2) P per inpedita R per om. fh || erantium P

13 ignoto P1 15 raritas in spatiosis] LF* (paritas in sp. P*) R?D,

item GHKMV%NEf8 raritas uocis in spatiosis (uocis 8. 8. R) Rht
TZ raritas ipsa uocis 00,, ed. Col. 1542 raritas ipsa uocis in
spatiosis h 17 adque P*R% || temtatum P timtatum D

9*

141

Pauli Oroaii Hiatoriarum

*2 Bn tempora, quontm coaparakione praesentia pondeiantur;
ea, de quibus reoordatio suspixat; ent quae incutiunt de electa

13ub1 potiqs de neglecta religie&e paeuitentiam. reuera pares
suut et confqruutur inter se hae duae captiuitate&i illa sex
n^ensibus desaeuiena et tribus diebus ista tr aascurr eas ; Galli *
exstincto populo Vrbe deleta ipsum quoque Romae nomen in
extremis ciaeribus persequentes et Gothi reliete intentkHie
praedandi ad coufugia saiutis, hoc est sanotarum tocorum,
agmina ignara cqgentee; ibi uix quemquam inuentum sena-
toi;w, qui uel abs^ns euaserit, hie uix quemquam requiri, 10

I4qui forte ut latens perierii recte sane coupararim, hunc fuisse
ibi seruatorum uumerum, qui hic Aierit perditorum. plane,

usqjuod re proditur, et fatendum est: in 'hae clade praeseati
plus Deum saeuisse, homines minus, cum, peragendo ipse

15 quod iJUi nou inpleuissent, our eos miserit demonstrauit. quippe is
eum aupra humwws vireg esset, ineendere aeneas trabes et
subruere magnarum moles structurarum, iotu fulminum forwa

ATCT0RB8 § 1$ uidetur adhibitus esse Augustinus Ciu. D. 3, 29 et
31; 1, 1 ei7 § 13 sex mensibus] Florus i, 13 § 15; cf. Oroe. 7,

39 § 17: continuo paene axmi spatio || tribus diebus cf. Oros. 7, 39 § 15 H
Gothi-— cogentes cf. Oro$. 7, 39 § 15 ictu fulminum— euertit cp

Oros. 7, 39 § 18

haec 1 En usque ad 5 tra- itemque praecedentium aliquot litteras
in L rec. manus redintegrauit ; quae m. 1 scripsit detrita quidem sunt
sed adhuc cemuntur en] enim D || comparatione (-ci- D) B*D
2 en om. m. 1, e* s. s. fart. m. 2 P enim D || de quibus] L

quibus PBDv || en] enim D || qT B || electa] elicta D 3 nec-

lecta D || paenitentiam] BD paenitetiam (t altera tn rae.) P paeni-
tentem L || pore' P 4 coneerantur L || hae» (c eras.) B 5 de-
seniens L 6 eztincto LPBD (tdn in ras. P, to in ras. m. 1 D)

7 goth1 $ 9 cogentis (gen in ras. m. 1) D || ibi nii] ubi L \\ in-

uentnm (n aUera in ras.) P 11 conpararim] L conparari PB (n in

m corr. B) comparari D 12 fuerit] fuit L 13 et fatendum

LPBD fatendum h 14 ipse***» quod (4 litt. eras.) B ipsi quod

D 15 ilU **" B || pleuissent D 16 sup B || aeneam (corr.

m. 2) P 17 ictns L

aduersura paganos H 19. Jg$

cum imaginibus uanis, quae superstitione miserabili uel Deum
uel hominem mentiuntur, abiectum est: horumque omnium
abominamentorum, quod inmissa per hostem flamma non adiit,
miesus e caelo ignis euertit.

s Et quoniam uber dicendi materia est, quae nequaquam hoci6
concludi libro potest, bic praesentis uoluminis finis sit, ut in
subsequentibus cetera persequamur.

1 qu» ex q; corr. B || BUperetitione* D 3 ab*ominamentorum

(h cras.) B || quod inmissa] LP%D (imm. D) quia imissa (sic) Pl

qQ^dumssa B \\ bo«tem JR || Miit P audiit D 4e)»P»

i ^tera (< eras.) B || persequamur] PBD ' subsequamur (per m. lh) L
proiequunur V

pavli OBo«n |iI5. n- xgPLo*|fffc- lib* in*|vTEas felix (u. 1 et 3
wbri*t u.2 et4 nigrti Utt.) L expl: J*, sequuntur: expmott ajdvsbbvm
pganos (paganos in$ertum minuscuUs) pavli horosii libbb becvndvb

DfCIPIT ADVERSVM PAGAN08 LIBEB 1ERTIV8 P1 EXPLlC ADVEBSV PAGAN08 •
PAYLI HOR08II-LIB 8ECVNDVS INCIPIT LLBER TERTIV8 B

explicit • liber • ii • Qitt. nigr.) | incipit : liber • tebcivs (litt.
rvbris) D

134 Pauli Orosii Historiarum

PAVLI OROSII
IflSTORIARVM ADVERSVM PAGANOS

LIBER TERTIVS.

pbasf. Et saperiore iam libro contestatus sum et nunc neeessarie
repeto secundum praeceptum tuum de anteactis conflictationi-
bus saeculi: nec omnia nec per omnia posse quae gesta et
sicut gesta sunt explioari, quoniam magna atque innumera
copiosissime et a plurimis scripta sunt, scriptores autem etsi 5
non easdem causas, easdem tamen res habuere propositas:
2 quippe cum illi bella, nos bellorum miserias euoluamus. prae-
terea ex hac ipsa de qua queror abundantia angustia oritur
mihi et concludit me sollicitudo nodosior. si enim aliqua
P. usstudio breuitatis omitto, putabuntur aut mihi nunc de'fuisseio
aut in illo tunc tempore non fuisse ; si uero significare cuncta
nec exprimere studens conpendiosa breuitate succingo, obscura
faciam et ita apud plerosque erunt dicta, ut nec dicta uide-

atctores § 1 superiore . . libro Orosius 1 praef. § 9 sq. et 1, 1
§ 14 sq. § 2 breuitate — obscura (c/*. § 3) similia apud Horat. A.

poet. 26 et QuintHian. Inst. or. 8, 3 § 82

1 neceseariae P*B?D 4 innumera (in in ras. ampliore) P

5 copio8is**8ime P copiossime D || plnrimis (mis ex bus eorr.) P ||

so&t

sunt] Ses (es al. m. add.) B || scribtores L 7 miserias (priore i

in ras. B) bellorum PB 8 ei] et ex P 6t ex (et al. m.) B \\

de qua in ras. et corr. m. 2 P \\ quaeror L queror sed e in ras. PB \\
abundantiam L habundantia P*B?D \\ oritur (r prior ex eorr. Utterae
procerae) P 10 «defuisse P 11 illo tunc] illo|tum D || tunc

s.s.inB 12 nec expimere (nec e in ras. m. 1) B\\ compeudiosa iP>
13 erunt dicta] erunt dubia P erunt dicta dubi*a (erasa t) B || uide-
antur (uid in ras.; fuit p..) P

aduersum paganos III praef.; 1. 185

antor: maxime cum e contrario nos uim rerum, non imaginem 3
commendare curemus ; breuitas autem atque obscuritas, immo
ut est semper obsoura breuitas, etsi oognosoendi imaginem
praefert, aufert tamen intellegendi uigorem. sed ego cum
sutrnmque uitandum seiam, utrumque faciam nt quocumque
modo alterufcra temperentur, si neo mutta praetermissa nec
multum conetricta uideantur.

p. 146

'Anno ab Vrbe condita cccLxim, quem annum sicut gra- i
uissimnm propter ignotam sibi captiuitatem Boma persensit ita

amagnificum propter insolitam pacem Graecia habuit, eo siqui-
dem tempore, quo GaUi Bomam captam incensamque tenuerant
ac nendiderunt, Artaxerxes rex Fersarum discedere ab armis
et qniescere in pace uniuersam Graeoiam per legatos praeeepit,
dennntians contradictorem paois beilo inpetendum. quem ita2

uiubentem potuissent utique Graeci tam constanter contenmere,
quam fortiter saepe uicerunt, nisi porrectam undecumque ooea-

AYCTORB8 § 1 s, ab u. cond. aocLxim annus Varroniamus de-
sumptus fort. ex Eutropio 2, 1; cf. Eus. 1626 || annum sieut— uendi-
dernnt Iustin. 6, 6 § 5 || Artaxerxes — inpetendum Iurtin. 6, 6 § 1;
cf. Oros. § 25

1 e om. D 2 autem om. PlD 3 cognusdi (cen m. 1) D

4 autfert L aufert (fert in ras.) P aufert» B auferi D || tam in ras.
P 5 utrimque uit bc. utrumque, ed\ 1542 || utrim quae D || uidan

doB ciam (n statim ex s) D || uitando L || utrumque faciam] LPBD
faciam h \\ quocumquae D 6 al»terutnw«* ex aliterutraque corr.

P || si nec] LPBD nec ed. 1510, h (non opus est corrigere scilicet nec) ||

multa] «M«*multa*M (a in ras.) P multa B 7 multd (u altera

coL obscuriore) B || uidentur D 8 occlxhii] PB cccmoLxmo

quarto L trecentisemo sexaginsemo quarto D 9 propter (o ex ae

corr.) L sic pp P per* (tn tnarg.: ppt) B || ignotam (tam in ras.
ampliore) P (ignoratam g uelut TXJ \\ persensit (per m. 1 ut uid.)
L 10 grecia BD 11 quod D \\ cap*tam (fuit i m ras.) P

12 uendederunt P» || artarxerxes B artarxerBes LP 13 greciam

RD || praecipit D 14 bello (v a m. 2) P 15 iuuentem Ll ||

greci B || contempnere PB* 16 occassionem (s prior erasa) PB

136 Pamli Orosii Historiarum

samem quam anide desiderauerant, tam libenter hausissent —

$ oetenderant enim, quam aegre et misere illa eatenns gesserint,
qua* t&m fiMule indigna etiam condicione posuerunt: nam quid
tant indignum liberis et fortibus uiris, quam longe remoti^
swpe uieti, adbno hostis et deinde minitantis imperio arma 5
deponere paciqne sernire ? — si non in ipso tantnm adnuntiatae
*> HTpacis sono per 'corda cunctorum aegnt belli tabuisset intentio
et post diutnrnas laborum uigilias oseitantes ac stupefactos
qnies inopina laxasset, priusqnam ipsam quietem uoluntas

4paota conponeret. unde antem tanta fatigatio omninm peno
totam Oraeciam popolorum corda corporaque oppresserit, qu&e
efferos animos ignoto adquiesoere otio tam facile persuasit,
quam brenissime ostendam.

5 Lacedaemonii, utpote homines et Graeci homines, quo plura
habebant, eo ampliora cnpientes, postquam Atheniensium potiti is

6sunt, uniuersam Asiam spe dominationis hauserunt itaque

avctorbs § 4 fatigatio ef. Iustin. 6, 6 § 4 § 5 et § 6 Iu-

stin. 6, 1 § 1.2

1 qauideaiderauerunt P1 quft uide D || hausissent (h m. 2) P
*au«iB8ent (eras. h et s ut uid.; d al. m.; in marg. hausissent manu
coaeua) B 2 et misere] LPB (et in ras. P) et mesere D ad-

misere T (d ex c corr.), X^Z fh || illa] LBD illa*** P illa quae
TX*Zfh || gesserint] LPBD, gesserunt g (TXJ Zfh 3 conditione

B || poeuerunt] LPlBD deposuerunt P* (5 uelut T) ed. Par. 1510 fh

5 BQp*e B aepe P || hostis B || minitantis] D minitantes L |

•antis (uereus extrema ut passim euanuerunt: fuisse minitantis potest;
minantis, mi ante uersum et n in ras. positis, m. 2) P minantis B

6 defonere D || in ipso] L ipso PBDv || tantum] tm P tam B

I intentii D 9 nopina D inopinata PB 10 pera0*4 (cta al. m.)
B pacta D || conponerit D cd»poneret (con in co mut.) B

II greciam B \\ oppre&serit (it ex at corr.) P 12 #otio PB

14 lacedemonii B \\ utpote (0 ex u eorr.) PB || greci BD || quo] qui

b
D 15 habeant P || eo ampliora] BDv, lustini codices eo plura

L ampliora P 16 asiam] LD, cf. § 6 et 8, 2 § 13 grQciam (in

marg. asiam) P greciam at asiam B || spem (m eras.) P || auxerunt L

B (x in ras. B) auserunt PlD

adnernum paganon III 1. 137

toto Qrienti bellum mouentes Hircyliden ducem in hanc mili*
tiam legunt. qui cum sibd aduersus duos potentissimos Arta*
xerxis Persarum regis praefectos Farnabaium et Tissafornen
pugnandum uideret, prouiao ad tempua conailio, ut pomdwB
igeminae eongranionis eluderet, unum donuntiato bello adpetit,
alterum pacrta pace suepeiHiit. Farnabazns Tissafernen apud7
Artaxenen, cemmunem tuno regem, defcrt nt proditorem,
praesertim qui cum hoste belli tempore de foederis oondiciOBe
pepigisset; bortaturque 'regem, ut in ioonm eius CoaonemP. u*
i:Atbeniensem uirum, qni tnne forte apud Cyprnm exnlabat,
dueem nanaii beilo censtituat. acceptis igitur quingentiB ar-
genti talentis Conon per Farnabaaum euooatur clasaique prae-
ficitur. quibus oonpertis Lacedaemonii et ipsi auxilia naoalis 8
belli a rege Aegypti Hercynkme per legatds petunt, a quo

avctohbs § 7 Iustin. 6, 1 § 4-7.9 § 8-§ 11 Iustin. 6, 2

§ 1.2.4—7.9.10.12.16.17 exceptis § 9 qui acerbiBsitnis-obliti et § 11
domesticis— seruitntis Orosianis

1 toto) LPBD toti v |f oriente (te m ti eorr.) P || bellum mouentes]
bello D 1| hiroyliden] P (n ex m corr.) hyrciliden L hyrcyliden 12
hirciliden D, Dercyllidam fh; cf. Gutschmid, Iahrb. f. Phil. Suppl.
2 p. 192 || in om. L 2 legant P \\ doos P || artarxerxis L artar-

xersis TB artaxersis D 3 praefectus LB*D prefectos P || farna-

buzum LPD (z in ras. P) farnabnzam B || tissafernen] D 'issafernen
L tiaafernem (m in n corr.) P tisafernen B 5 adpetit] PB*

appetit BbD adpetiit L 6 suspendit (i in ras.) P || farnabazus]

P {% in ras.) farnabnzaa (s in ras. al. m.) B farnabuzus LD || tisaa-
fernen] D tisaifernen L tisafernem (m in n corr.) P tisafernen (ti
tn ras. al. m.) B \\ aput (t in d corr.) P 7 artaxerxen] LD

artarxenen PM || commonem P || deffert (priore t del.) PB difret D \\
prodictorem D 8 cum cum hosti D \\ conditione B 9 pepi-

gisset in ras. P pepigissent L || ut] ut1 (i fort m. 1) L \\ looo P»
10 athemenaem D || aput P \\ cyrum {corr. m. 2) P oirnm D; cf. ad
2, 16 § 16 12 farnabuzam B farnabum (zu m. 2) L farnabuzum

(z in ras. P) PD 13 compertis BhD || lacedemom1 (i 8. s. al. m.) B
14 aegipti P || hercynione (qm m. 2) P herquinone B hercinione (in
ex n ut uid.) D

138 Pauli Orosii Historiaruni

centum instructas triremes et seseenta milia modium fimmenti
acceperunt; a sociis etiam undique magna eontraxere subsidia.
9 eui militiae consensu omnium Agesilaum ducem decreuerunt,
uirum pede claudum, sed qui in diffieillimo rerum statu mal-
lent sibi regem claudicare quam regnum. raro umquam ita s
pares omni industria duces in unum coiere bellum, qui acer-
bissimis inuicem proeliis fatigati et multo sanguine obliti
lOuelut inuicti ab alterutro recesserunt. igitur Conon acoepto
iterum per se ipsum a Bege Magno stipendio reuersus ad
classem inuadit hostiles agros, turres castella ceteraque praesi- 10
dia expugnat et ueluti effusa tempestas quaoumque incubuit

11 cuncta prostemit. Lacedaemonii uero domesticis malis tircum-
uenti externis inhiare desistunt abiciuntque spem dominationis

li9inminente periculo seruitutis; Agesilaum, quem cum exeroitu

12 in Asiam mi]serant, ad subsidium patriae reuocant. intereaw

ayctores § 10 effusa tempestas q. incubuit sec, VergH. Aen. 7,
222 sq. et Qeorg. 2, 310 sq. § 12— 14 et § 15 magnitudinem et

namque IusHn. 6, 3 § 1.8.4—6.9.10

1 centum 8. lin. add. m. 2 P || triremis L trimeres (fort. eras.

n

m; in marg. trimes m. f) R || sescenta] L sezoenta D Dc-ta P

•dc-« B H m- P m B || modium frumenti accepemnt] V frumenti

modiorum acceperunt (or del. m. 1) L modium frumenti P1 modiorum

frumenti acceperunt P7 modium {in modiorum corr.) acoeperunt fru-

t
menti B 2 sociia in ras. m. I B [\ magna* (m eras.) P || contra-

xerxe (aUero x eraso) L \\ subsidia* (m erds.) P 3 cui] cum D ||

i
agesilaum (i ex e eorr.t um in ras.) P 4 difficili morerum B ||

statumj in statu corr. L statu om. D 5 % P* q** P8 || umq (sed

% in q11* mut. P) PB 6 coi««ere (i in ras. al m.) B coire L

cohebere P1 co«epere P5 || aceraissimis P 7 pliis P || molto P
uelut (t ex d eorr.) PB ueluti D 8 con00 (on s. $. al. m.) B

9 per] BD a' (a del) L pre P1 p## P» || magno (a in ras.) P \\
stipendium L 10 clasem P* || bostilis L 11 effussa {priore s

del) P || quecumquae D 12 lacedemonii PB lacedemoniae D ||

uero al. m. s. s. B 14 ageBelaum P (um in ras.), B (se m si corr.),

agesilaum autem ed. 1510 sh \\ cum s. lin. add. L cum** B
15 asfliam (priore s del.) PB asia D || patrie P1 patrie. P7

adueraum paganos 111 1. 139

Pis&nder, dux apud Spartam per Agesilaum regem relietus,
maximam munitissimamque tunc clas8em instruxerat, motus
aemulatione uirtutis Agesilai, ut, illo pedestrem expeditionem
agitante, ipse quoque nauali diseursu oram maritimam perua-

jgaretur. Conon uero suscepto negotio duplicem curam inpende- 1S
bat debens soeiis sollioitudinem, patriae fidem, ut huic exhi-
beret n&turam, illis praeberet industriam: in hoc propensior
cioibus, quod quieti libertatique eorum alieui sanguinis discri-
men inpenderet et pugnaret aduersus insolentissimos hostes

»pericnlo regis, praemio patriae. conserunt itaque nauaie cer- 14
tamen Persae Conone, Spartani Pisandro duce; milites remi-
ges ipsique ductores uno pariter in mutuam caedem ardore
rapiuntur. magnitudinem atque atrocitatem belli 'istius incli- 16
natns ex hoc semper in posterum Lacedaemoniorum status p- m

1 pisander] L ed. 1542 in mg.% Fabr.y h pissander P pinsander
(corr. al. m.) B lisandar D lisander K pysander G1 8.8. alibilysan-
der Q% Ljsander ed. 1510 et (in iextu) 1542 || apud (pud in ras. ampl)
P || ageeilaum (i ex e corr.) P 2 minutissimamque (minu tw muni

corr. tn. 2) PB || clasem P 3 aemulatione] LPB (aemula in ras. P,
in marg. I admiratione m. 1 B) aemulationis D || agelai P 4 agi-

tamte P» || ora PB || maritima PB 5 suscepto] PBD susceptum

Lk \\ negotio] PB negucio D negotium Lh \\ duplicem] PBD du-
plici Lh || curam] PBD cura Lh || inpendebat] LPBD intendebat
h ex coni. ut 4, 23 § 9 6 sodis (di in ras.) P BotiiB B ||

solicitndiBem P» || exiberet P 7 acllis P 8 quod] %*°* P ||

t «ntl

Uber.atique P 9 et om. LD || aduersum D || insolitissimos

{corr. m. 2) P 10 premio P \\ con#»*seront (in ras. ser futi) P

11 persi (i in ra8.) P \\ et spartani P «spartani B. || pissandro PBD

pysandro (corr. m. 2b) Q lysandro Patauinm 8. XI, ed. 1510 et
1542 12 motuam (in marg. pac5) P) || cedem P 13 magni-

tudine PB, edd. 1510.1542 Fdbr. || atrocitate PB, edd. 1510.1542
Fabr. || ipsius D 14 lacedemoniorum PBD

140 Pauli Orosii Hitftoriarum

prodit: namqae ex illo fluere ac sublapsa retro referri Spar-
tanorum spes uisa, donec adsurgendo aegre ac misere reci-

i6dendo confeota et potestate careret et nomine. Atheniensibus
uero haeo eadem pugna initium recuperandae potentiae sicut
Laoedaemoniis amittendae fttit. primi igitur Thebani, auxilio 5
Atheniensium fulti, superiore olade eaucios ao trepidos adgre-
diuntur, multa animati fiduoia propter uirtutem atque indus-
triam Epaminondae ducis sui, cum quo sibi facile obtinere

l7poese imperium totius Graeciae uidebantur. fit itaque terreetre
proelrum, Thebanis minimo negotio uincentibus. uincitur enim 10
etiam hoc oonflictu Lysander et oociditur; Pausanias quoque
p. 151 dux alter Lacedae'moniorum insimulatue proditioni sin exilium

I8truditur; Thebani autem uiotoria potiti, oollecta uniuerei exer-
citus manu, Spartam conteudunt, putantes se uacuam prae-

atctorbs § 15 ex illo — spes sec. Vergil. Aen. 2, 169 8q.
§ 16— § 20 lustin. 6,4 § 1-9.11—13 exceptis mprimis § 19 periculo— in-
pufci et inerercitati—qualkumque, § 20 Thebanos— adgreditur Orosianis

1 prodit namque] LD prona**namque (in ras. exceptis amque) P
item addko eet post semper ed. 1510 prorttit|prona Namque (prona
add. ante uers. m. muUo poeterior) JR, (item ed\ 1642; proruit Namque
Fabr.) || retro sublapsa Fabr. h (uidelicet ex Vergilio) || refferri (pri-
ore t del.) P ferri L || spartanorum spes] LPBD (sparthanorum PB)
«pes Spart. v 2 uisa est B || adAurgendo aogre ao (0 aegre a t» ras.)

P adsurgendu.megro (uirgula, in$erta et megro statim in aegre corr.)
D || recedendo P*R* reccidendo LD 4 uero 8. lin. add. m.

fort. 1 L \\ haec] sic h' P If jR || initium (in ex m corr.) P \\ recu-
perande. (3 ex e corr.) P 5 lacedemoniis PB \\ amittende. {3 ex e

eorr.) P || primum PB || auxilio* (1 litt. eras.) P 6 athenenaium

P || olade (c in ras.) P || sacios B || adgrediuntur (ad in ag corr.)
B 7 adque LB* ad D 8 epominonde L epaminonde D

h

epaminundae (epa in qpa corr. m. 2) P aphaminunde R \\ d»ucis (a
eras. ?) B \\ sui om. m. 1 P \\ q? B \\ obtenere P 9 greciae B

creciae D 10 preHum P || enim etiam] LD etiam PBfh

11 hodflictu in hoc flictu corr. m. 2 P || lisander (li m ras.) P pinnder
(p non sine ras.) B 12 lacedemoniorum R || insimulatus (tus in

ras.) P || proditiouis**** (nis in ras.) P 13 traditur L || autem]

ad in ras. m. 2 P, m. 1 B || uictoria (u in ras.) P || collecta (alt. lexbut
uid.) D 14 sparthani PB || potantes L || sese (alterum se del. m. 1) P

aduersum paganos 111 1. 141

sidio ciuitatem nullo intraturoB negotio, cuius iam omnea paene
oopias cum ipeo rege delessent atque ab omnibus sociis desti-
tutos uiderent. Lacedaemonii periculo eiuitafcis inpulsi habitoi9
inexereitati militis qualieumque dilectu obuiam hosti prooe-
dunt. sed uictis semel aduersum uictores obei&tendi nec uir-
tns nec aaimua erat. oum igttur oaedes tantam unius paene20
partis ageretur, repente rex Agesilaus aroeesitus ex Asia in-
prouisus bello superuenit; Thebanos iam succeasu duplicis
aictoriae laetiorea segnioresque adgreditur nec difficile superat,

smazime cum adhuc apud ipeum paene integrae uires
haberentur. ipse tomen Agesilaus grauiter uulneratur.
at uero Athenienses oum conperasent insperata Lacedaemonioe2i
uictoria subleuatos, pristinae seruitutis, de qua tunc respirare
uix coeperant, trepidi metu exercitum contrahunt eumque Boeo-

litiis in auxilium adiungunt, commissum Iphiorati duei, qui adu-
lescens admodum, uixdum aunoa uiginti natus, iufirmitatem
aetatis maturitate animi muniebat. Conon.quoque, uir quidem22

avctobes § 21— § 24 Iustin. 6, 5 § 1-4.6-10

1 ciuitatem (ciu w ras. 1) D || intraturos] intramuros (uidelicet r
i.e.metT confusis) L \\ omnes} oum omnes P || paenae D pene B
3 lacedemonii PBD \\ hahitn L babeto (etni corr.) P 4 inexer-

eitati] P*B inezercitato L inexercitatu D inexercitate P* || qnali-
comque LPB (a prior in ras. in P) qualecumque D \\ delectu (-to D)
BPD 6 tantum unius] Lh unius tantum PBD || pene B

7 ageselaus P* || aceersitus (accer in rae.) P arcersitus B || assia
PR* || inprouisos D 8 ia* (~ al. m.) B U duplici L 9 laci-

ores D || segnioresqnse fi* || aggreditur Bh 10 p*ene B penae

PB || intoegrae P 11 ageselans P» \\ ad B*D 12 athenenses

P athenen sis D || com P || comperissent LBPD || Uc,d*emonio8 (eras.

o

a) B 13 tc (i. e. tnnc) in ras. P 14 cae|***perant P cepe-

rant B ceperant memores D || ezercitnm (m in rds. ampliore) P ||

b
contraunt P || hoeotiis in ras. P boe*tiis (eras. 6) B herociis D

15 anxiliom P* || madiungunt D \\ commisum P* || ificrati LPB \\ post

duci uacat uersus dim. spatium; proximm olm sHc incepit; Miricratis

duris; sed M erasa estt reUqua deleta Imeie P || adolescens (-isc- D)

PD U xx PB 17 animae D || mnehat P* || quidem t* twarjj. add.

m. 2 P

142 Pauli Orosii Historiarum

Atheniensis, dux autem Persici exercitus, audito Agesilai
reditu ad populandos Lacedaemoniorum agros reuertitur. ita
Spartani, strepitu circumsonantium undique hostium clausi
atque exterriti, ultima propemodum desperatione tabuerunt.

23sed Conon postjquam uasta hostilis soli populatione satiatus *
• lMest, Athenas pergit, in maximo gaudio oiuium ipse tristie,
quippe cum uideret urbem populo quondam cultuque orna-
tissimam, nunc miserabili ruinarum ac desolationis squalore

24 confeotam. itaque magnum pietatis miserationisque monumen-
tum in reparatione eius operatus est. namque eam a Lacedae- 10
moniis exinanitam Lacedaemoniorum praedis repleuit, Persis
incendentibus concrematam Persis aedificantibus reformauit.

25interea Artaxerxes rex Persarum, sicut principio dictum est,
uniuersis Graeciae populis per legatos, ut ab armis discederent
et paci adquiescerent, imperauit: non quia misericorditer fessis 15
oonsuleret, sed ne se in Aegypto bellis occupato aliqua in
regnum suum temptaretur inruptio.
J Cunctis igitur Graecis optatissima quiete resolutis domestico-
que otio torpentibus Lacedaemonii, inquieti magis quam strenui

avctoees § 25 IusHn. 6, 6 § 1—4 || principio] supra § 1

a

1 athesiensis B || persici (c statim ex s) D || exerci|tus.audo.age-
silai (erci ex corr. add. m. 1, tus.audo.a in ras. m. 1) D \\ exercitos P\\
ageselai (se in ras. P) PB 2 lacedemoniorum PB 3 sparthaui

PB || circumsona^tium (sona* in ras. m. 2) P || hostium P \\ clausit
L 4 desperatioM P 5 postquft (quft in ras. angust.) P

6 athenis (corr. al. m.) B || ipse s. s.inP 7 or**natis8imam P (or-
dinatissimam T) ornatissumam (u in i corr.) B 9 monumentum

(u priore in i corr.) B 10 reparationem (ra *. s. B) PB \\ lacede-

monils B lacedemoniis D 11 lacedemoniorum BD || pre#*dis (s in

ras. paullo ampliore) P (praesidiis g uelut E) 13 artarxerxes L

artarxerses PB \\ princio P ln principio B 14 uniuersi' (s m. 2)

L || greciae B \\ disce*derent P 15 paci (u m. 1) D pati B ||

quia] LPBD (<?** sed uia add. mf2P) quod v \\ fes"is P 16 ae-

gipto P 17 temtaretur D || irruptio Bh 18 grecis B || obta-

tissima PB* \\ resolutis (tis in ras.) P solutis L 19 lacede-

monii BD

aduersum paganos III 1.2. 143

et furore potius quam uirtute intolerabiles, post bella depositap 165
temptant 'forta belloram. nam speculati absentiam Arcadum2
castellum eorum repentina inruptione perfringunt. Arcades
uero eioiti iniuria, iunoto sibi Thebanorum auxilio amissa

sfurto bello repetunt. in eo proelio Archidamus dux Lacedae-3
moniorum uulneratus cum iam caedi suos ut uictoe uideret,
oecisorom corpora per praeeonem ad sepulturam poposcit:
quod signum uictoriae traditae inter Oraecos haberi solet. The- 4
bani autem hac oonfessione contenti, dato parcendi signo,

iofinem dedere certamini. paucis deinde interuenientibus induti- 5
arum diebus, Lacedaemoniis ad alia bella conuersis, Thebani
cum Epaminonda duce de inuadenda Lacedaemona quasi secura
et destituta cepere fiduciam. taciti intempesta noote Lacedae-
monam ueniunt; 'sed non ita incautam uel indefensam, sicutp. 154

urebantur, offendunt: armati enim senes cum reliqua turba in-6
beliis aetatis, praecognito aduentu hostium, in ipsis se por-
tarom angustiis obieoerunt et aduersus quindeoim milia mili-

ATOTORE8 § 1 furta bellorum] cf. Frontin. Strat. 2, 5 § 31
§ 2— § 4 Iustin. 6, 6 8 6-10 § 5— § 7 Iu8tin. 6, 7 § 1.4.7.9—12

1 quft (& in rae. m. 2) P || intollerabiles PR*D 2 fur»ta (r ta

in ras.) P || speculanti (n eras.; in marg. speculatoris m. 2) P

3 iiruptione Rh \\ perfrigunt R m 4 extincti P ezuti B \\ iunc tus|ibi
D || iunto (c al. m.) R uincto Ll || amisa P 5 forto (0 fin. tn

i eorr.) R || arthedamus (eorr. m. 2) L arcadamua D || lacedemoni-
omm RD 6 uulneratuf P || cum cede suos iam et uictus D ||

iam] etiam PR (sed 8. 8. in P) \\ ut in ras. P iamut B 7 poposcit]

LP>RD poscit P*fah; cf. Buehl, Iahrb. f. PhU. Suppl 6 p. 34
8 grecos RD 10 fi#nem (i ex u fort. corr.) P || debere (b in d corr.)
R || certaminis L || induciarum RD 11 lacedemonii» PRD

12 epaminunda PR \\ dece R \\ lacedaemona] LRb lacedemonia PR*D

13 caepere P coepere R \\ fiduciam (ci in ras.) P \\ tatiti P \\ lace-
daemonam] L lacedemonam PRD 14 inGautam (C corr. ex alia
Utt.) P || aicut et in marg.i non est sensus in hoc loco a m. f* aut ia,
certe eadem quae summaria adscripsit L 15 r6bantur (e 1*) L

17 obiecerant L || et om. D || aduersum PR || -xv- R

144 Panli Oroaii Historiarum

tum uix centum coafecti aeuo homines proraperunt. his ita-
que tantam belli molem sustinentibus iuuentus superueniens
congredi aduersus Thebanos aperto certamine incunctaater de-

7creuit. oommisso proelio cum Lacedaemonii uincerentur, re-
pente Epaminondas dux Thebanorum incautius dimicans uul- &
neratur. qnare dum his ex dolore metus, illis ex gaudio
stupor nascitur, ueluti ex consensu tacito utrimque disoesaum

8est. Epaminondas autem grauiter saucius cum de uictoria
suorum conperisset scutumque exosculatus esset, reatota manu,
qua uulnus occluserat, egressum sanguinis ac mortis patefecitto
introitum: cuius mortem sic Thebanorum perditio subsecuta
est, ut non perdidisse ducem sed ipsi oum eo tunc perisse
uiderentur.

9 Gontexui indigestae histeriae inextricabilem cratem atque
incertos bellorum orbes huc et illuc lymphatieo furore gestorum is
uerbis e uestigio secutus inplicui, quoniam tanto, ut uideo,
lOinordinatius scripsi, quanto magis ordinem custodiuL improba
dominandi Lacedaemoniorum cupiditas quantis populis, quali-
bus urbibus, quibus prouinciis cuiusmodi odiorum motus,
quantas causas certaminum suscitarit, quis uel numero uel^o

avctores. § 8 Iustin. 6, 8 § 11.13.13.2 exceptis UUs remota
manu — introitum compUatis fort. ex Valer. Max. 5, 2 ext. § 5 (wW cf.
sanguine et spiritu)

1 c- R || prorumperunt (m eras.) P 2 tantujtam D || molem

belli h 3 incunctanter om. L 4 commiso P || prejio (e 1) P2
proilio (ilio in ras. m. 1) D || lacedemonii (ii ex i corr. P) PR
5 epaminundes (u in o corr.) P epammdas (t. e. -non- in -nun- mut.)
R || demicans P* 6 ei his {corr. 1 aut 2 m.) L || dolore" etui (us

era8.) D 7 disces^suin P 8 epaminondas (corr. al. m.) R ||

at *

saucms R 9 comperisset RPD 10 obcluserat PRD \\ egresuni

P 11 secuta Pl 14 nidigeste (e fin. in e. corr. m. 2) P \\

cratem explicat molem margo PR \\ atque (at in ras.) P 15 orbes]
om. L urbes D \\ ad lymphatico in marg. infinito P lymfatigo D
16 implicui D 17 quanto (qu in ras. ampliore) P || inproba P

18 lacedemoniorum PRD 19 prouintiis R \\ cuius raodiorum mutus D

aduersum paganos III 2. 145

ordine uel ratione disponat? oum ipsi quoque non plus adflicti
bellis quam bellorum confueione referantur: siquidem tractoil
per aliquot aetates hoc contiijLUO bello Athenienses Lacedae-
monii Arcades Boeotii Thebani, Jpostremo Graecia Asia Persis p. ist

satque Aegyptos oum Libya insulisque . maximis nauales simul
pedestresque conflictus indisoretis egere discursibus, referre
caesa hominum milia non possem, etiam si bella numerarem.

At nunc increpet haec tempora atque illa conlaudet, quicumque 12
nescit hosoe omnes istarum urbium prouinciarumque populos

ioita nunc in solis ludis ac theatris consenescere, sicuti tunc iu
castris maxime proeliisque tabuisse. florentissima illa et totiuslS
tunc imperium Orientis adfeotans Lacedaemoniorum ciuitas
uix centum habere potuit senes; ita inoessabilibus circumuenta
malis inmaturas misere expendebat aetates: et queruntur nuncli

uhomines, quorum refertae pueris et senibus oiuitates secura
iuuenum peregrinatione ditantur pacificisque exercitiis stipendia
domesticae uoluptatis adquirunt? nisi forte — ut adsolent hu-

ATCT0RE8 § 12 ita— tabuisse sec. lusiinum 6, 9 § 3 sq. § 13

fcotius — ciuitas cf. Oros. 3, 1 § 5 sq. || uix centum . . senes cf. Oros.
supra § 6

1 afflicti (prior f m ras.) B 2 confossione i*R* 3 aliquas

R* || continuo ****•*»•• (tinuo in ras.) P || lacedaemonis L lacede-

«
monii (e aUera in ras. R) PB 4 bootii P boeoti L boe»tii B

boetii D || tbebane D || grecia BD || assia P || persida (da *n ras.

ampL al. m.) B ef. 1, 2 § 17 5 aegyptos] L aegiptos P || libia

legre
PKD || insolisque P 6 egere] egre L egere (1 egre ro. 2) P

7 caessa P» || munerarem P* 8 hqc in ras. al. m. B || collandet

sed priore 1 in ras. al. m. B 10 a° B || theatricis L 11 pliis-

que (liis in ras.) P jwliisqu» (a eras.) B || tabuisset (t fin. del.) PB

12 ad|affectans (aff in ras.) P afectans B affectans D || lacedemoni-
orum PB 13 c PB || ita om. D || incensabilibus D 14 malis

sima tnras D || misere** (2 tyt. eras.) P || aeta*tes P \\ quaexuntur
L 15 reffertae P \\ securae (a del) P 16 iuuentum P* ||

pacificisque. & || exercitis P1 17 uoluptates R* || nisi in ras. al. m.

B || assolent B*

Y. 10

146 Pauli Orosii Historiarum

manae mutabilitati omnia sordere praesentia — nouitates rerom
actu audituque prurientibus ipsa etiam uita fastidio eet.

3 Anno ab Vrbe eondita ccclxxvi saeuissimo terrae motu
Achaia uniuersa concussa est et dnae tunc oiuitates, id est
Ebora et Heliee, abruptis looorum hiatibus deuoratae. »

2 At ego nunc e oontrario poteram similia in diebus nostris
p. mapud Constantinopolim, aeque 'modo principem gentium, prae-
dicta et facta sed non perfecta narrare, cum post terribilem
denuntiationem conscientiamque mali sui praesciam subter
commota funditus terra tremeret et' desuper fusa caelitusio
flamma penderet, donec orationibus Arcadii principis et populi
Christiani praesentem perditionem Deus exoratus auerteret,

8 probans se solum esse et conseruatorem humilium et punitorem
malornm. sed haeo ut commemorata sint magis quam eipli-
cita uerecundiae concesserim ut et qui scit recolat et quii*
nescit inquirat.

avoiores § 1 Africanus ap. SynccU. p. 490, 17 Bonn (cf. Em.
1637 a guo ut ab Hier. abest Achaiae mentio) § 2 de iisdem refe-

runt Augustinus De exddio urbie Bomae 7 (uol. 6, 637 Ben.), qui tamen
de terrae motu tacet, et MarceUin. Comes ad a.396 (p. 272, 29 Bonc.)

1 in marg. omnia sordescere praeeentia m. recentiore P 2 audi-
tuque (e tn ras.) P \\ etiam] enim D || faatidiosa eet L fastidium (pm.
est) P1 3 Anft (n %n ras.) JR || coo moLii-scxto L trecentesemo

aeptualginsimo texto D || terrae (ae ex i corr.) P 4 concnsa P ||

id est (t t» ras.) P 5 ebora] LD aebora P ebora B> Bura fh jj

nelioe PB eliee D || deuoratae (ae ex e corr.) P deuoiare D, denoratae
sunt fh 6 ad (d in t corr.) B || nnnc e] nun est D 7 aput

P*D 8 set P* 9 presciam P consciam L 10 fnndatus

Lm fonditns (fnnd in ras.) P H et om. LD 11 orationibus (r m

ras.) P || arcadi PB || et| (f. 37^ et L 12 presentem P || auer-

teret (t priore ex corr.) P 13 solftm ($ic) L \\ conuersatorem (sed

corr. 1 aut 2 m.) L 14 haec supra add. m. 2 P || commemorata

(m prima in ras.) P || ezplicita] LP (eed ta in ra$. P) explicata
BDv 15 nerecondiae P || concenserim P cocesserira B || et qui

scit in ras. angustiore P qni scit D 16 requirat P

aduersum paganoB III 2.8.1 147

Intorea Romani, qui per septuagiata annos ab urbe Vul-4
seonun, praeterea Falisoorum Aequorum et Sutriaorum subacti
et adtxiti adsiduie bellis oonficiebaatur, taadem ia supra scriptis
diebufl Camilio duce easdem cepere ciuitates et rediuiuo fiuem
idedere certamiui. Praenestinoa etiam eodem tempore, qui6
usque ad portam Bomae bellando et oaedeudo peruenerant, ad
flumen. Haliam T. Quiutio puguaute uioeruut. p m

1 Ajudlo ab Yrbe ooudita cccjuxxxiui L. Oeuucio et Q. Ser- 4

uilio oonsulibus iugeus uniuerew Bomam pestileutia oorripuit:

•»uon ut adsolet plus minusue solito temporum turbata tem-2

peries, hoc est aut intqmpesttfi* aiccitas hiemis aut repeutiuus

calor ueris aut incongruu* umor aestatis uel autumui diuitis

avctorbs § 4 et § 5 Eutrop. 2, 1 et 2 excepto illo § 4 Fali-
arorum {ef. IAu. 5, 26 sq.) \\\% 4 in aupra scriptis diebus] i. e. anno supra
$ 1 tcripto (cf. 6 § 4,7 § 5), fort. ex ehronographo suo: a quo ut in
ners. Arm. EusebU et in codice A Hieronymi quae hl.de QuinHo
narrantur eidem anno uidentur adscripta fuisse atque terrae motm iUe;
Eutropius res a CamiUo et Quintio gestas tribuit anno u. c. 365
cap. 4§1 L Genucio sqq^ et § 3 cuuctos— confecit] *Liuius 7flet2
§2 ignotus

BXPILAT0RE8 9 ingens— corripuit et p. 148, 4 per biennium iugiter
expressit Paulusp. 19, 25 not. . § 2 siccitas hiemis— aura corrumpens
adkibuit Isidorus De nat. rer. 39/ 1

1 trx PB 2 praetftr** P praeter** B || in marg. ciu~ (t. e«

craitates) P || phalkoorum L 3 triti D || aasuduis (prima 8 in

ras.; eras. i) B || conflci^bairtair (t eras.) B || «upra aoribtis L
4 caepare PB 5 certamine P || in marfj. pnegte.ciU' P 6 ru-

mae D || baeUando 2> || cedendo P cedendo BK 7 halim LD
halio (io in ras. P) PB Aliam uel Alliam v || tito LPBD || quintio]
LPBD 8 • ccc • mo • lxxz mo • quarto • L trecentissemo octogesimo •

quarto D H l*ncio P Uutio (eras. i) B lucioD || geuutio B || qninto
PBD 9 ci§ PB || conrripuit 2>" 10 at 8. s.inB vn ras. m. t,

et ad 9 D || M«olet P amolet B || pius* P H minusue* (er. a) D |f
turbate (r tn ras.) P 11 ant 8.8.inP || ad intempestiua m marg*

intemperata P 12 tKGONGRuia (i m u corr. m. 1* otrt i1») 2>; posf

hoe uerhm deest in L fol. unum (id quod manus s. xyi-xyii adnotauit
his uerbie: deeat pagina subsoquens); fol proximum (38) incipit a u.
confecit (p. 160, 2} || incongmosnm mora estatis D || humor PB || diuitia
(tis tM ras.) P diuitiis (ia ex s corr. ai. m.) B diuiciis D

10*

148 Fauli Orosii HiBtoriarum

indigesta inlecebra, insnper etiam exspirata de Calabris salti-
bns anra corrnmpens, repentinos acntarnm infirmitatnm adferre

dtranscnrsns; sed granis dintnrnaqne in nnllo dispar sexa, in
nnlla aetate dissimilis generali cnnctos per biennium iugiter
tabe confecit, nt etiam quos non egit in mortem, tnipi macie i

4 exinanitos adflictosqne dimiserit. conquererentnr hoc, nt arbi-
tror, loco obtrectatores temporis Christiani, si forte silentio
praeterierim, qnibns tnnc oaerimoniis Romani plaoanerint deos

5et sedanerint morbos. cnm pestilentia in dies crudesceret,
anctores snasere pontifices, nt lndi soaenici diis eipetentibus 10
ederentnr. ita pro depellenda temporali peste oorpornm aroes-

6sitns est perpetuus morbns animorum. nber nnnc qui'dem
p* 168mihi iste doloris atqne increpationis locus est, sed, in qno iam
reuerentia tna studium sapientiae et ueritatis exercuit, mihi
super eo audere faa non est, commonuisse me aatis sit et exi*
qnalibet intentione leotorem ad iUios lectionis plenitudinem
remisisse.

atctores § 5 cum pest.— ederentur *Liu. 7, 2 \\ § 5 ita pro
dep. - § 6 adhibitus Augustinus Ciu. D. 1, 32; 3, 17 (quem laudat § 6>

1 illecebra ex incelebra corr. B || mspirata P inex*pirata B expi-

rata D || de Cakbris (de extra u. scr.f Ca tn rms.) P 2 infinni-

tatum (n ex m corr.) P inflrmitatium D || afferre (priore f tn ras. al.

m.) B adferit D 3 diuturnaque (tu add. m. 2) P diuturnaqu»

B || in nulla] **nulla B 4 biennium (bi t» ras.) P 5 tnrpi*»

P || maci«e B 6 afflictoeque (priore f in ras.) B aiflictusque D \\

demiBerit P demiserit B \\ conquererentur] PB conqueruntur D con-

querentur v || ♦*• hoc B 7 obetrectatores (priore b dcl.) P

i

8 preterierim B || tunc in ras. ang. P || cejimoniis B ceremonu P

caeremoniifl D || placauerint (i ex n radendo corr.) P placuerunt B

9 sedauerint (i ex vicorr.) P sedauef (t. e. -runt) B || crudesceret B
crudiflceret|et D 10 autores D \\ suasere (sua tft ras. ampl.) P ||
ludi flcaenici] in marg. I ludifl eoenicis o2.rn.jB || acqnici (boq ttt ras.
ang.; fort. fuit se) P || dis D 11 ederentur] P& inmarg. X eeda-
rentur al. m. B aederentur D || debelenda D || temporalim D || accer-

situs I*R 12 morbu (u m. 1) D \\ animorum (o t» a corr.) B

18 est m. 2, sed uid. soluisse manus primae compendium ~ P
15 est] ~ t* est mut. m. 2 P \\ satis] factii P*

aduersum paganoa III 4.5.6. 149

Sequitur hano miseram luem miserioremque eius expiationem S
proximo anno satis triste prodigium. repente siquidem medio
Vrbis terra dissiluit, uastoque praeruptu hiantia subito>inferna
pataerunt. manebat diu ad spectaculum terroremque cuuctorum 2

ipatenti uoragine inpudens specus nef^riamque uiui hominisp m
gepulturam diis interpreti'bus expetebat. satisfecit inprobiss
faucibus praeoipitio sui M. Curtius, uir eques armatus, iniecit-
qae crudeli terrae inopimam satietatem, cui parum esset, quod
ex tanta pestilentia mortuos per sepulchra susciperet, nisi etiam

auiuos scissa sorberet.

Anno ab urbe condita ccclxxxvhi iterum terribilis Gallorumt
inundatio iuxta Anienem fluuium ad quartnm ab Vrbe lapidem
consedit, facile sine dubio pondere multitudinis et alacritate
uirtutis perturbatam oocupatura eiuitatem, nisi otio et lenti-

u tudine torpuisset. ubi atrocissimam pugnam Manlius Torquatus 2

avctohes cap. 5 § 1— § 3 satietatem *Liu. 7, 6 || 3 terra dissiluit
—4 patuerunt cf. VergU. Aen. 8, 243—246, Ouid. Met. 2, 260 sq.
cap. 6 § 1 iterum sqq. — - § 3 Eutrop. 2, 6 exceptis § 1 facile sine —
torpuiseet et § 2 cruentissima— confecit Orosianis

bxpilatobes 1 sequitur— 8 satietatem excerpsit Paulus p. 20, 9 sqq.

1 miseram ex miseriam corr. P || luem (em in ras.) P 2 medio]

in medio 0"$ 3 disiluit PR \\ praerupto DG$ || hianua D

4 expectaculum D 6 dissenterpraedib: D || expetebat (sedtecorr.

m. 1 ex ta) P expectabat B \\ inpbto B inpropis D 7 praecipitio

■ t

(ti add. m. 2) P || marcus PBD || curoius P cutbius B curcius (ius in

ro8. m. t) D curcius D || uir eques] KMHTOEv uir aeques P uir

D *eques (a ut uid. eras. JR) B,h uir nobilis eques GZ eques ro-

manoe (sic) $ 8 crudili PB (sed i priore ex e tnut. B) || inopimam]

P*BD (mam m. 1, sed ut uid. in ras, B) inopinam P1 inopinatam v ||

parum ex paruum corr. P \\ quod (od vn ras.) P 9 susciperet (i

■
ex e corr.) B 10 scissas or«*biret (er. re) D || scisa P 11 tre-

centesimo • octogensimo ootauo D 12 anien#em B anienim D ||

fluuium (uuium in ras. al. tn.) B || quartam P 13 multitudinis (ti

add. m. 2) P 14 lentrtudine (di ex do corr.) P 15 torpuisset

(isset euanuere) P turpueaset D || maniius] P*>B*D raailius J°* man*-

Hus (i ut uid. eras.) B || turquatus D

150 - Pauli Orosii Historiarum

» leosingulariter in'choauit, T. Quintius dictator cruentissima con—
gressione confecit fngati ei hoc proelio plurimi Galli, inetau-
ratis lterum copiis in bellum ruentes a C. Sulpicio dictator»

3 superati sunt. post paululum quoque Tuscorum pugna sub C-
Marcio consecuta est: ubi conici datur quantum hominuna
caesum sit, quando octo milia sunt capta Tuscorum.

4 Tertio autem in isdem diebus Galli se in praedam per
maritima loca subiectosque campos ab Albanis montibus dif-
fuderunt; aduersum quos, nouo militum dilectu habiio
conscriptisque legionibus decem, lx milia Romanoruin, i

Bnegatis sibi Latinorum auxiliis, processerunt. confecit hanc
pugnam M. Valerius, auxiliante coruo alite, unde postea Cor-
uinus est dictus. occiso enim proiiocatore Gallo, hostes territi
sparsimque fugientes grauiter trucidati sunt.

7 'Numerandum etiam inter mala censeo primum illud ictum i
cum Carthaginiensibus foedus, quod isdem temporibus fuit; prae-
sertim ex quo tam grauia orta sunt mala, ut exim coepisse uide-

avctores § 4 et § 5 Liu. 7, 25 sq. et Eutrop. 2, 6 cap. 7

§ 1 et § 2 Liu. 7, 27 {exceptis anno— ccccn)

1 titus PBD || quintius] PBD 2 confecit hinc denuo superstes

L || plio P 3 g- L gaio PB gio D || suUpdcio (fuit subplicio)

B 4 thn8cornm L || g- L gaio PRD 5 martio PR \\ con-

secuta {corr. m. 1) P subsecuta B \\ co*nici P 6 octo» P \\ rnil-

L || sunt in rae. angust. P || toscorum P (tnscornm h. I. L) 7 #is-

dem B hisdem LPD 8 haec -que campos ab add. in marg. m. 1

P || diffuderunt (fh ex fnn corr.) P 9 aduersum] nt adnersum J> ||

dilectu LI*> dilecto (i in e corr.) B || habeto (e in i corr.) P
10 decim P || sexaginta D 11 negatis (g em c corr. m. 2) L

12 m L (sic ubique) marcus PBD || corninns (cor in ras.) P 13 oc-

ciaso (priore s del) P || pronocato'* L \\ hosteB (h m. 2) P 14 "par-
simque L sparsimqne (i ex e corr.) P sparsimqusa B || graniter (ui
in ras.) P 16 0arthagin,ensibns (c s. s. etn in ni corr. aL m.) B ||

quod (od ex e corr.) P || isdem] L hisdem PBD 17 exim] LPrD

exin F*B II uideatur L

adneraum paganos III 6.7. 151

antur. anno siquidem ab Vrbe condita ococn legati a Carthagine 2
Bomam missi sunt foedusque pepigerunt. quem ingressums
Carthaginiensium iu Italiam malorum grandinem secuturam \
continuarumque miseriarum tensbras iuges historiarum fides

slocorumque infamia et abominatio diernm, quibus ea gesta
sunt, protestantur.

Tunc etiam nox usque ad plurimam diei partem tendi uisa4
est et saxea de nubibus grando desoendens ueris terram lapi-
dibns uerberauit.

» Qjiibus diebus etiam Alezander Magnus, uere ille gurgesS
misariarum atque atrooissiipus turbo totius Orientis, est natus.

•Tunc etiam Ochus, qui et 'Artaxerxes, post transaatum in6
Aegypto maTimum diuturnumque bellum plurimoe Iudaeorumpl6>
in transmigrationem egit atque in Hyrcania ad Caspium mare

uhabitare praecepit: quos ibi usque in hodiernum diem am-7

atgiobes § 4 Liu. 7, 28 § 5 cf. Eus. 1661 § 6 non

ex Eue. 1658; \Ua enim quae de bello in Aegypto gesto narrantur ab-
mnt a uers. Arm. et ab Hier.; scd memorantur a SynceUo p. 486, 10
(«fc Aljvnxov atQccxsvtow) § 7 non ex Eus. 1668, nam absunt a

«m. Arm, et Hierm; eed, exceptie iis quibus erim quandoque erupturos
dieU OrosmSy habentur apud Sync. p. 486, 12

BXPiLATOEBa 1 anno— coccn, 10 Alexauder Magnns, 12 tunc
etiam . . Artaxerxes . . 13 plurimos— 15 praecepit compQauit Seuerue Chron.
p. 453 (idem tamen de iisdem rettulit ex Hier. p. 437, Un. 10 a fine,
ed. 2; cf. Bhein. Museum 1878 p. 324) § 4 et § 5 excerpsit Pau-
lu8 21, 26 sqq.

1 Airn (v ex corr. insert*) B || • ooocmo • seeundo L quadringen-
teaimo eecundo 2> || cartagine B 2 romam (m m. 2) B || missi

(ssi m corr.) P || tnnt u% ras. P \\ quem] Pfh quam LD qu» ex

JB || ingressum] Bfh ingresum (s «. s. m. 1 aut 2) P ingressu LB

3 cartaginiensiuin B 5 abhominatio P ««abominatio B 7 tendi#»

B 8 grando de nubibus PB || discendens PB? 9 uerberauit

(uit in ra8. ampliore) P 10 magnus] LP*D magnns magnus P*Bv ||

gvrgis PJJ» 11 atque om. m. 1 adque frc) s. I add. m. 2 L || est

h
om. B 12 ochus] D «oous JB othus L hochus P || artaiersxes

2> artarxarsis PB 13 aegipto P 14 adque L \\ hircania

PBD 15 in om. B

152 Pauli Oroeii Historiarum

plissimis generis sui inorementis consistere atque exim quando-

Sque erupturos opinio est. ouius etiam belli tempestate trans-
ourrens et Sidonam opulentissimam Phoenicis prouinciae urbem
deleuit et Aegyptum, quamuis prius uictus, tunc tamen sub-
actam comminutamque ferro Persarum subiecit imperio. *

g Iam hinc statim a Bomanis aduersum Samnitas, gentem
opibus armisque ualidam, pro Gampanis et Sedicinis bella
suscepta sunt; Samniticum bellum ancipiti statu gestum Pyr-
rhus uel maximus Bomani nominis hostis excepit; Pyrrhi bel-

2lum mox Punicum oonsecutum est: et quamuis numquamio
tupost mortem Numae a bellorum cla'dibus fuisse cessa-
tum patentes semper Iani portae indicerit, ex eo tamen uefuti
per meridiem toto inpressus caelo malorum feruor incanduit.

dporro autem, inchoato semel bello Punico utrum aliquando
bella caedes ruinae atque omnia infandarum mortium generai»
nisi Gaesare Augusto imperante cessauerint, inquirat inueniat

4prodat quisquis infamanda Ghristiana tempora putat. absque

▲TOiOEES § 8 non ex Eus. 1670 (a quo aliena sunt iiia quam-
uifl prius uictus; cf. Diodor. 16, 40 et 48: vo nooreptuiji&cu vove
niodae) cap. 8 § 3 cf. Oros. 6, 22 § 1 § 4 cf. Oro*. 4, 12 § 4

expilitores 6 a Komani*— 8 ■usoepta sunt compilauit Paulus
23, 10 »q.

1 exim] LP*R*D exin P1» exift Bh 2 erupturos (o m. 2 ex u

corr.) L eruptos P1 erup»08 P1 || eet] oneit 2> 3 udonam]

LPBD || prouintiae B || orbem P 4 aegiptum P egyptum D \\

quftuis (a in ras.) P || uictus] ***uictfi (ft in ras.) B 6 hic B ||

aduersus L% \\ gentem (m in ras.) P 7 sedicinis] V> sedeoinis

L*B sedecenis P sedicenis D 8 pyrrus LD phirrus P (ubique)

phjrrus B 9 excaepit P || pyrri L phirri PB pirri D 10 puni-
cum] LBH punicum (pon. D) bellum PB*D 12 patentes (es add. al.

m. sed ead. ut uid. expunxit B 13 merediem (e sec. in i corr.) P

meridiem (i prior ex corr.) B 16 cessare P cessare (priore a de-

leto) P || agusto D || ces&runt (corr. m. 2) P oessaueriut (erosa a)
B 17 prodat s. 2. add. m. 2 L \\ lnfammanda P || tempora christiana
PBDh

aduer8um paganos III 7.8. 153

illo tamen inter bella Punica unius anni ueluti auis praeter-
uolantis eicursu Bomani propter olausas Iani portas inter fe-
bres morbo8que reipublicae, ad hoc breuissimo paois signo
uelut tennissimo aquae gelidae hanstn inlecti sunt, ut in peins

irecalescentes multo grauius uehementiusque adflictarentur.

At uero, si indubitatissime constat sub Augusto primum Cae- 5
sare post Parthicam pacem uniuersum terrarum orbem positis
armis abolitisque discordiis generali pace et noua quiete conpo-
situm Bomanis paruisse legibus, Bomana iura quam propria arma

lomaluisse spretisque ducibus suis iudices elegisse Bomanos, po-6
stremo omnibus gentibus, cunctis prouinciis, innumeris
ciuitatibus, infinitis populis, totis terris unam fuisse uolun-
tatem libero honestoque stu^dio insemire paci atque inp. im
commune oonsulere — quod prius ne una quidem ciuitas

uunusue populus ciuium uel; quod maius est, una domus firatrum
iugiter habere potuisset — ; quodsi etiam , cum imperante 7
Caesare ista prouenerint, in ipso imperio Caesaris inluiisse ortum
in hoc mundo Domini nostri Iesu Ghristi liquidissima pro-
batione manifestum est : inuiti licet illi, quos in blasphemiam 8

avctores § 5 orbem — conpoiitam . . § 6 omnibus gentibus ex
imitatione Lucani 1, 60—62

1 auis m rae. P || praeteruolantis] PD (pre- P) praeteruoUntis (▲
ex u corr.) B praeteruoluntatis L 2 4*° romani B 3 reip. L
re&jW* P || ad in ab corr. B || uerba paeis signo uelut tonuisflimo
add. m. 2 in marg. mfer. praeedpto hoc signo -r- L || signo pacis
PR 4 ad quae D || gelidae (e prior ex a corr.) R geliti D ||

illecti (1 pr. in ras.) R 5 uehementiusqu® B || afflictarentur

(priore t in ras.) R 6 si om. m. 1 P || agusto PlD 7 uni-

uersum] L*P*BD uniuersam LxPl uniuersarum Fabr. h 8 abholi-
tisque (h del.) PB || compositum LTfr 9 ar"** (ma m. 2) L arma

om. m. 1 P 10 suis om. m. 1 P 12 uoluptatem L

14 commone P*Rl 16 cum s. I add. m. 2 in L || imperanti

B* 17 caessare P*R* || proue|uenennt L \\ in ipso] ipso L \\

caesaaris P || inluxisse] LD natum lnluzisse P illuxisse (pr. 1 in rae.)
R 18 dBi-nihu xpi- L dmnl nl lhm zpl D || aduere. Idierima

— inuij eed ad praecedentem uereum haud dubie pertinem in marg.
crucis signum f adscripsU m. 1 L

154 Pauli Orosii Historiarum

urgnebat innidia, cognoscere faterique cogentur, paoem istam
totins mnndi et tranquillissimam eerenitatem non magnitudine
Gaesaris sed potestate filii Dei, qui in diebus Caesaris appa-
ruit, eistitisse nec uuius urbis imperatori sed creatori orbis
uniuersi orbem ipsnm generali cogmtione parnisse, qui, sicnt i
sol oriens diem luce perfundit, ita adueniens misericorditer
extenta mnndum pace nestierit. qnod plenius, cum ad id ipso
perficiente Domino nentnm fnerit, proferetur.

9 Igitnr anno. ab nrbe condita ccccvmi Romani bellum La-
tinis rebellantibus intulerunt Manlio Torquato et Decio Mureic
p. 166 consuliJbus. in qno bello nnus consnl interfectus est, alter

2exstitit parricida. Manlins enim Torquatus filinm suum, iu-
uenem, uictorem, interfectoremqne Metii Tuscnlani, nobilis
eqnitis et tnm praecipue prouooantis atque insultantis bostis,

Soccidit. alins nero consul oum iterato conflictn illud cornu,u
cui praeerat, caedi atque adfligi uideret, in ponfertissimos

4hostes sponte prolapsu* occubuit. Manlius quamuis uictor
ocoursnm tamen nobilium inuenum Bomanorum, qni legitime
exhiberi solet, triumphans parricida non meruit.

avctores § 1 Bomani — § 2 Liuius 8, 3.6.7 §3 lAuius

8, 9 §4 Liuius 8, 12

1 cogentur] L cogerentur PB (aed re expunctis m B) coguntur
Dv 2 et om. PXD \\ tranquiltesiniam P 3 fili1 (corr. 1* aut

lh) L 4 extitisse LR exetetisae P extetisse D \\ creaturae

D 5 cognitioni PR* 6 perfudit L 7 extanta (pr. a in

ras. ut uid.) B || uesti erit P || adIdipaum (id s. 8. m. 1) P ad ld
lpsum B ad id ipstun D 9 occomo-nono- L quadrigentisemo

nono D || rumani D 10 intulervnt (v ex corr.) P \\ Mtelio B ||

detio & 11 cft- PB || aliter (i eras.) P 12 extitit PB ex-

tetit D 13 metj|us ealani D || mechii 2> mecii &>PB || thuflculani
L 14 cum 2> tnnc B || praecipnae L precipue P 15 con-

flicto (o radendo in u corr.) L 16 *erat (p s. s. fort. «i. 1) P ||

adqne LP*R* et D || affligi (pr. f in ras.) B || in mfegtiaeimos, sed
m marg. in confertiasimos P 17 ponte D 18 legitimis Lx

19 exibere (e fin. in i corr.) P || triumfans P

aduersum paganos III 8.9.10.11. 155

Anno autem post hunc subsequente Minucia uirgo Vestalis 5
ob admissum ineestum damnata est uiuaque obmta in campo,
qui nunc soeleratus uocatur.
At uero paruo exim tempore interiecto horresoo referre quod lt

sgestum est. nam Cbtadio Marcello et Valerio Flaeeo cousuli-
bus incredibili rabie «t amore scelerum Romanae matronae
eiarsertmt. erat utique foedus ille ao pestiiens annus inflic- 2
taeque iam undique caterJuatim strages egerebantnr et adhucp. iee
tamen penes onmes de corrupto aere eimplex credulitas erat,

lecum, exsisteftte quadam ancilla indioe et conuincente, primum
multae matronae ut biberent quae coxerant uenena compulsae,
deinde, simul atque hausere, oonsumptae sunt. tanta autemd
multitodo fuit matronamm in his faoinoribus consciarum, ut
treeentae septuaginta damnatae ex illis simul fuisse referantur.

15 Anno ab Vrbe condita ccccxxn Alexander rex Epirotarum, 1 1

avctoees § 5 Minucia sqq.] Liu. 8, 15 (pro subsequente apud
Liuium est annus quartus) cap. 10 Liu. 8, 18 adhibito fort. etiam

Augustmo Ciu. D. 3, TT § 3 ccclxx] clxx Liuius (cf. Val. Max.

%t 5» 3), plurimae periocha, supra fidem multarum Augustinus
cap. 11 § 1 Alexander sqq.] IAu. 8,3.17.24 (!) exceptis maxime ulis circa
finitimas — studens

expilatoees 15 Alexander— p. 156, 6 occisus est excerpsit Paulus
23 not.§ 5—3

1 minutia R || uestales L 2 amimm (d m. 1 ut uid\) L

admieum P || dampnata R 4 ad U» || exin F*Rv || horresto L ||
reffere (r 8. 8. m. 2) P re*ferre (erasa f) R 5 claudo R || flaco

B^ || OS* PR 6 incredibili (ifin.utuid.exe corr.) P 7 an-

noe P || impletaeque (impletae in ras.) P implete^ue (in marg. inflicte)

K 8 iam undique] iam dies P1 iam dies •*•*• P* iam dies

(iam m ift in corr.) R || caruatim (te m. 2) L || strague P || gere-
faantnr P 9 tamen] sic th P \\ penee (<'eras.) R 'paenis D

10 eristente PRD || ancella P» 11 coxerint D || conpulsae LPR

D [ud con in cd corr. R) 12 atque] ut PR || ausere R'D || con-

sumtae D || autem om. P1 14 ooo lxx P ooo-lxx (e et a al. m.

*•*.?) R || dampnaiae (p m rai.) R 15 cooo-mo-xx-secundo L

quatrigentisemo • uincinsemo • secundo D ooocxxii P ccocxxxn R ||
wx om. m. 1 P

156 Pauli Orosii Historiarum

Alexandri illius Magni auunculus, traiectis in Italiam copiis
p. 167 cum 'bellum aduersus Bomanos pararet et circa finitimas
Romae urbes firmare uires eiercitus soi auxiliaque nel sibi
adqnirere uel hostibns snbtrahere studens bellis exerceretur, a
Samnitibus, qui Lucanae genti suffragabantur , maximo bello &
in Lucania uictus atque occisus est.
2 Sed, quoniam aliqnantum Bomanas clades recensendo pro-
gressus sum, uel Alexandri istius mentione commonitus, de
Philippo Macedonum rege, qui Olympiadem huius Alexandri
Epirotae sororem uxorem habuit, ex qua Alexandrum Magnum io
genuit, paucissimis annis retro repetitis magna paruis in quan-
tum potero colligam.
12 Anno ab urbe condita cccc Philippus Amyntae filius
Alexandri pater regnum Maeedonum adeptus, xxv annis

AYCTOBE8 § 1 a Samnitibus sqq.] cf. Oros- 3, 14 § 4 et 18 § 3
§ 2 fart. adhib. Iustin. 8, 6 § 5; Liu. 8, 3 § 7; 8, 24 extr.; cf. Oros.
39 14 §4 cap. 12 § 1 occo cf. 3, 16 § 1 || Philippus — adeptus

Iturtn*. 7, 4 § 3.5 || xxv-tenuit Iustin. 9, 8 § 1; cf. Oros. 12 § 17
et 14 § 10

expilatorbs 9 Olympiadem — 11 genuit adhibuit Paulus 23
not., 6 13 Philippus— • 14 pater . . p. 157, 5 Eur. matris . . p. 158, 3

Oiymp.— 4 uxorem . . 7 cum— 8 perdidit compilauit Seuerus Chron. p. 453

1 alexander D || auunculus (pr. u add. m. 2) P \\ traiectus L ||
aetaliam D 2 aduenum PBD || finitimas circa urbes romae L

3 auxiliaque (lia vn ras.) P 4 subtraere P* 5 samnitibus|

(initium uersus erasutn) qui lucan^l R || lucaniae D 7 quan-

tum ante quoniam eras. P || referendo (do in ras.) P || progressus sum
uel (haec exceptis prog in ras.) P 8 alexandri istius illius (i istius

in ras. et ex corr.) P \\ oommonitus (o sec. ex u corr.) B 9 phi-

lipo (p 8. s. m. 2) P fllippo D || machedonum L% \\ olimpiadem PB \\
huius adh. m. 2 s. I. L 10 quS* D 11 paucissimii (p in ras.

.!. b«Il» A. owbU

al. m.) B || magna paruis] cf. Orubitz p. 24 magna paruis N; in
magnis parua X^Z 12 collegam P (fdii finis in P) B*D; in fine

paginae ad extrema uerba scholium m. rec. adscripsit hoc: sBCVNbvif
maonitvdikem in P 13 cccc-mo* L quadrigentesimo D || phi-

lipm Pl philyppus D \\ amintae PB aminte D 14 patri D ||

regnu (an regna ?) P \\ macedontl (nti in ras. ut ae termmatio appareat)
P || ademptus L || uiginti quinque LD \\ an Pl an1* P1

aduersum paganos III 11.13. 157

tenuit, quibus hos omnes. acerbitatum aoeruos cunctasque
malonim moles struxit. hio primnm ab Aleiandro fratre obsee 2
Thebanis da'tus, per triexmium *pud Epaminondam strenuis-P. ie$
simtim imperatorem et summum philosophum eruditus est.

iipso autem Alexandro soelere Eurydioes matris ocoiso, quam-3
uis ea iam oommisso adulterio et altero primum filio inter-
fecto filiaque uiduata generi nuptias mariti morte pepigisset,
conpulsus a populo regnum, quod paruo occiei fratris filio
tuebatnr, susoepit. qui cum foris ooncursu eisurgentium undi- 4

wque hostium, domi autem deprehensarum saepe insidiarum metu
fatigaretur, primum bellum cum Atheniensibus gessit. quibns 5
uictis arma ad Illyrios transtulit multisque milibns hostium
trucidatis Larissam nrbem nobilissimam oepit. inde Thessaliam 6
non magis amore nictoriae quam ambitione habendornm equi-

»tum Thessalorum, qnorum robnr ut exeroitui suo admisoeret,
inuasit. ita Thessalis ex inproniso praeoconpatis atqne in pote- 1

▲vctores § 2— § 3 filio interfecto Iustin. 7, 5 § 3- 6 §3

filiaqne— pepigtoet Iuetuu 7, 4 § 7 || «ropttlBUB-suacepit.Iitftfn. 7, 5
§ 8—10 || § 4 et § 6 Iustin. 7, 6 § 3.4.6.7 || § 6-§ 9 Iustin. 7, 6
§ 8—12.14.16, ubi tamen haec § 6 amore uictoriae Orosiana sunt, Ula
§ 9 ipsam— cepit uix ex Iustino § 16, sed fort. ex Trogi argumentis U.

7 et 8 sumpta

1 aceruitatum L aoerbitatem P #acerbitatum B 3 epa-

miiiundam P*KP 5 eurydicis L euridicis P euridices B euri-

ticis D || occisum a D 6 ea iam] etiam D || commiso P ||

adultero B*D || primoum 2> || filio*## P 7 generi* (i ex o ?) D

8 compukus U* || fratres P 9 andentiom P1 (eisnrgentium s. s.
P*) ex*urgentium (erasa s) R 10 depraehensarum LD \\ sepe
PD 11 fitigaretnr Lx fatigatnr P1 || iprimum (pr n». 2) B

12 illiricoe P* illyrkos P2 illyrioa B illirios D || mihus (b m. 2)
L 13 larissimam X larigam D || caepit PB (ae ex oe corr.) B \\

theealiam P theealiam B thessalia (aU. 8 in ras. m. 1, ex p ut uid.)
D 14 ambicionem D \\ aeqnitam PR* 15 thesalornm P

thesalorum B || robor P rubor D 16 thesalia P tbesalis JS ||

occnpatii D || adqne D

158 Pauli Orosii Historiarum

statem redactis, iungendo equitum peditumque fortiseimas tur-

8mas et copias inuictissimum fecit eiercitum. igttur uictis

Atheniensibus subiectisque Thessalia Olympiadem, Arubae regis

p. mMolossorum 'sororem duxit uxorem. qui Aruba cum per hoc,

, quod societatem Maoedonum adfinitate regis paciscebatur, im- &

perium suum se dilataturum putaret, per hoc deceptus amisit
9priuatusque in exilio consenuit. deinde Philippus, cum Mo-
thonam urbem oppugnaret, ictu sagittae oculum perdidit. ipsam
uero urbem mox eipugnauit et cepit.
10 Eiim Oraeoiam prope totam consiliis prasuantam uiribusio
domuit. quippe Graaciae ciuitates dum imperare singuke
cupiunt, imperium omnes perdiderunt et duqa iu mutuum.
exitium sine modo ruunt, omnibus perire quod siagulae amit-
llterent oppressae demum seruientesquo senserunt. quarumdurn
P. noinsanas conuersationes Philippus ueluti e spe'cula obseruatu
auxiliumque semper inferioribus suggerendo contentiones, bel-
lorum fomites, callidus doli artifex fouet, uictos sibi pariter

avctores § 10 Graeciae 8qq.—% 18 lustm. 8, 1 § 1—4.7.8.11
—14 exceptis maxime hds § 11 beltonim fomitee-artifei Orosianie

1 aequitum PB* || tnrmas et] male cum Port. deleuit Grubitz
p. 23 3 thcsalis PB* || olimpiadem PB \\ arubae] LD auruchiae

PB (sed prima l&t. minime elara in P) 4 maloaiorum PB

malos suorura D || M«gui (t» rcw.qui fuit) B. || aruba] LD aurucha
PB 5 machedonum 2/PIR1 || adfinitatem L affinitate (prior t

in ras. al. m B) BJO || paciscebatur (p in ras. al. m.) B 6 dela-

torum Pl 7 priuatus-] regno . . priuatus lustinus || phillyppus

D || mothonam] LBD mathonam Pt Methonam v 8 ipsa'D

9 uero] autem B || caepit PB (ae ex oe corr. B) 10 ezin PbB ez|

D || greciam BD \\ prophe 2> 11 greciae PB 12 motuum

P 13 80 dederunt Pl (sine modo ruunt s. «. P1) H #•****••• perire

(fuit in raaura dem ) P pepire D 14 ante oppressae instrit

non nisi margo B 15 conuersationes] LPBD; male concursationes

ed. 1510 et Fabr., concorsiones ed. 1542, concertationes Lautius (ex
cod. Colon.) et h interpolarunt \\ filippus P phillippus D || ueluti e] B*D
ueluti LBl uelut in P; uelat e Iustini codicee 16 inferioribus

(in ex im corr.) P 17 doli] mali D || foet (v m. 2) P H uioti»

(o m. 2) B

aduersum paganoe III 12. 159

uictoresqae subiecit. huic autem ad obtinendam totius Grae-12
eiae dominationem immoderata Thebanorum dominatio facul-
tatem dedit, qui uiotos Lacedaemonios ac Phocenses, oaedibus
etiam rapinisque ©onfeotoB, oum insuper in oommuni Graeciae
seoncilio tanta pecuniae multa onerauissent, quantam illi sol-
oere nulto modo possent, ad arma oonfugere coegerunt itaque 13
Phocenses Philomelo duce et auxiliis Lacedaemoniorum Atheni-
eosiumque Mti commissa pugna fugatisque hostibus Theba-
noram castra oeperunt. sequenti proelio inter inmensas utri-
:osque populi strages Philomelus occisus est; in ouius locum
Phocenses Oenomaum ducem oreauerunt.

Porro autem Thebani et Thessali omisso dilectu ciuiumU
Philippum Macedoniae regem, quem hostem prius repellere
laborabant, ultro sibi duoem expetiuerunt. com^misso proelioP. m
aet Phocensibus paene ad internecionem caesis uictoria ad
Philippum concessit. sed Athenienses audito belli euentu, nel6

avctobes § H et § 15 Iustin. 8, 2 § 1.3.4.8

1 antem totum uocab. scr. m. 2 fort. compendU loco P || optinendam

t ?

1*5* || gredae PB 2 inmoderatione*hebanorum (er. 8,tw.l)D ||

iomoderata B 3 ««dedit (5 Htt. erasar. spatium) P \\ lacedemonios

d ertu.) B . H focenses LPBD || cedibus PB*D (ced- B*) 4 com-

mone P commune B || gra (extrema euanida) P greciae B

5concylio PB» || pecnniae (ae in a eorr.) P || quanta PB 6 "^fugere

(con m. i aut 2) L \\ cogenmt (e 8. s. m. 2) P ♦•coegerunt (c al. m.
*m.)B 7 fooenses LPBD || fylumelo PB filo.mel|k> D 0

iacedemoniorum B lacae daemoniorum D 8 comisa P || fatigatis-

qne hostibus Pl, hostibusque fugatis tf 9 caepernnt P coeperunt

* II flio P || immensas LX*P*D \\ utrinsqM L 10 fjlomeius PB

filomeUns D \\ est «.«.♦» B || locnm om. L% loco *. I add. Llh
11 phocense|ro-| /*. 42* enomaum L focenses oenomaum PBD Phocen-
«a Onomarchum Fabr. h 12 thesali P& || dilectu] LD dilecto

(i w e oorr.) B delecto P 13 philippum in ras. angusHore P

pMllippaxn D || machedoniae L*Bl \\ hostem (m in ras.) P 14 labora-
tort (baodd. m.2) P || erpetuerunt P expetiernnt B || praelio P
15 fooensibns LPBD || pene PjB || internicionem PD internitionem (it
»* et corr .) B || caecis D 16 philipum P philippum (li stofif» «c

H corr .) D

160 Pauli Oroaii Historiarum

Philippus transiret in Graeciam, angustias Thermopylarum
pari ratione sicut aduentantibus antea Persis occupauere.

16 Igitur Philippus nbi eiclusum se ab ingressu Graeciae prae-
stmctis Thermopylis uidet, paratum in hostes bellum uertit in
socios: nam ciuitates, quarum paulo ante dux fuerat, ad gratu- »
landum ac suscipiendum patentes hostiliter inuadit, crudeliter

17 diripit, omnique societatis conscientia penitus abolita coniuges
liberosque omnium sub corona uendidit, templa quoque uni-
uersa subuertit spoliauitque, nec tamen umquam per xxv an-

l8nos quasi iratis dis uictus est. post haeo in Gappadociam io
transiit ibique bellum pari perfidia gessit, captos per dolum
finitimos reges interfecit totamque Gappadociam imperio Mace-

19doniae subdidit. inde post oaedes incendia depraedationesque
in sociis urbibus gestas parricidia in fratres conuertit, quos
. nspatri ex nouerca genitos cum coheredes regni uetaretur, inter-ii

20ficere adgressus est. cum autem unum ex his occidisset, duo
in Olynthum confugerunt: quam mox Philippus hostiliter ad-
gressus urbem antiquissimam et florentissimam , caedibus ac
sanguine repletam opibus hominibusque uacuauit, abstractos

ayctobbs § 16-§ 22 lustin. 8,3 § 1-4.6.10-15 exceptis § 21
praeoccupato — dispersa et § 22 de regni terminis ambig. et uita Oroti-
aniSy quorum hoc uita fort. confietum est ex scelere Iustini § 15

1 filipPus P || greciam BD \\ thermopilarum (term. B) PBD
2 aduentibus D 3 philipus P || ingressum L || greciae BD

4 termophylifl PB termopilis D \\ uidet B 5 sociii (iainxxBm.1)

D || ciaetastiB D 6 ad suscipiendum om. D || inuadit crudeliter

om. D 7 diripuit PB {sed u expuneto m P) |j paenitus B*D

9 uma, (ft in qua mutauit m. 2) P \\ per] p* (i. e.per) in p mutauit m. 2 P \\

•xxu-afi- (•& m. 2) P xx&v ann B uiginti et quinque annos LD

10 dis] L diis PBD || haec (aeo in ras.) P || cappa doceam D

11 transit D || ceseit D || dolum (um in ras.) P 13 **praedationes-
que B depraecationisquae D 15 patri] pari Pl 16 aggressus
BP || occidisset (di ex de corr.) P . 17 olyntam PBD \\ confugerent
P || aggres8us Rh lSsq. uerba ac sanguine repl. op. hominibusque

om. L 19 abstractis (u m. 1) D

aduersum paganos III 12. 161

etiam firatres supplicio et neci dedit. dein cum, excidio soci-21
oram et parricidio fratrum elatus, licere sibi omnia quae
cogitauiflset putaret, auraria loca in Thessalia et argenti me-
talla in Thracia inuasit ac, ne quod ius uel fas inuiolatum

spraetermitteret, praeoccupato mari et classe dispersa piraticam
quoque exercere instituit. praeterea, cum eum fratres duo22
Tbraciae reges de regni terminis ambigentes iudioem ex con-
sensu praeoptauissent, Philippus more ingenii sui ad iudicium
tamquam ad bellum cum instructo exercitu ingressus inscios

»mnenes uita regnoque priuauit

Athenienses uero, qui prius Philippi ingressum Thermo-23
pylarum munitione reppulerant, ultro paoem eius expetentes
fraudulentissimum hostem de neglecta introitus custodia com-
monuerunt. ceterae etiam Oraeciae ciuitates ut intentius ciui- 24

alibus bellis uacarent, sub specie pacis et foederis sponte se
eiternae dominationi subiecerunt, maxime cum Thessali25
Boeotiique poscerent Philippum, ut professum se aduer^sump. m

atctores § 23 — § 27 Iustin. 8, 4 § 1.3.4.6.11.12, sed haec
§23 frandul.— commonuerunt, § 25 et pretio, § 27 dispositis — emunit
0ro8io debentur, in illis § 26 sacramento confirmanB IueHmana male

dctornt

1 subplicio P\B || nece P*D || dehinc LD || sotiorum JR*
2 licere in ras. ampliore P libere L || quae] q; Rl 3 cognita

ntaet D || pntaret templa B || thesalia PR* || et argenti] LPD
et statua idolorum argenti R argenti (amisso et temere) h 4 tra-

chia PR tracia D || euasit Ll 6e*QP 7 thraciae] Lx

thngiae L* trachiae PR traciae D || regis (i in e corr.) L
8 praeobtauisaent (b in p corr.) R 9 instructu PR* || insocios L%

r

[cf. 5, 5 § 11) inscios in ras. P 11 uero] autem R || pius R ||

Uermopylaram (eraaa h) P termopilarum D termophilaram R
12 reppeUerant L repulerant PRD 13 fraudolentissimum R* ||

ae,glec*»ta (g et c al. m.) R || comminuerunt 2> commo^uerunt -M
(eroM n) R 14 ceterae (e prima corr. , fort. ex ae) P caetere

V II etiam] tn P (tamen Xt) tunc R \\ greciae R 15 speciae (a

<m.) R 16 dominacionis D \\ thesali Pfi* 17 boeotiique]

ifi1 boetiique (boetii in ras. angustiore P) PJ&> brotiiquae D ||
pbilippum (ph ex f corr. uid.) P || *se (eras. a) U *

V. 11

162 Pauli Oro8ii Historiarnm

Phocenses duoem exhiberet susceptumque bellum gereret, con-
tra Phocenses adhibitis seoum Atheniensibus et Lacedaemoniis
uel differri bellum uel auferri et pretio et precibus laborarent.

2SPhilippus tacite utrisque diuersa promisit, Phoeensibus paeem
et ueniam se daturum sacramento confirmans, Thessalis uero 5
adfuturum se moK cum exercitu spondet, bellum tamen ab

27utrisque parari uetat. igitur Philippus instructis copiis an-
gustias Thermopylarum securus ingreditur easque occupatas

28dispositis praesidiis emunit. tunc primum se non Phocenses
soli, sed omnis Graecia captam «esse persensit: siquidem pri-10
mos Phocenses Philippus rupta fide calcatoque sacramento in-
fandae dilacerationi dedit, inde omnium urbes finesque popu-

29 latus cruenta praesentia effecit, ut etiam absens timeretur. ubi
uero in regnum redit, more pastorum, qui pecora sua nunc
per aestiuos nunc per hibernos saltus circumducunt, populos"
et urbes, ut illi replenda uel relinquenda quaeque loca uide-

30bantur, ad libidinem suam transfert. miseranda ubique facies
et atrocissimum miseriarum genus obuersabatur, perpeti ex-

▲voxorbs § 28— § 31 lustin. 8,5 § 1.4.5.7—11 exoeptis praeter
aUa quaedam his § 28 calcatoque sacramento et cruenta— timeretur
Orosianis

1 focenses PR focensis D 2 focenses PR focensis D || lache-

demoniis PRl lac#edemoniis R% 3 differre D || auferr^ D ||

0
praetio (-cio D) RD || pretibus (c m. rec.) L praecibus PR || labo-

rarent philippua (rent phi in ra8. m. 2) P 4 tacede D || -que in

ras. P || focensibus PRD 5 thesalis uero (is uero in ras.) P

thesalis uero R 6 affuturum (pr. f in ras.) R 7 utrique

R 8 thermophylarum R 9 dispositi" (s s. 8. m. 2) L ||

emunit] L 8 munit D emuniuit PR emusiit ed. 1542, Fabr., h ||
focenses LPR focensis D 10 soii om. m. 1 P || sed] LPRD

sed et v || grecia RD 11 focenses LPRD || phillippus D || in-

fandae (in ex im corr.) P 12 delacerationi P haec 13 effecit—

p. 104, 12 regnabat folio uno dempto ante f. 44 desunt in L 14 redit]
Dt item GKV rediit PRv 15 praes tiuos D || sAltus (a. ex 0 uel

u) R 16 ue1 D || reUnquendam D 17 transfret D \\ ubi D
18 obseruabatur D

aduersum paganos III 12.13. 168

cidium sine inruptione, sine bello captiuitatem, sine orimine
orilium, sine uictore dominatum. premit miseros inter in-31
iuriarum stimulos superfusus pauor ipsaque dissimulatione
dolor cre'scit hoc altios defcnissus quo minus profiteri Ucetp. m

^timentium, ne ipsae quoque lacrimae pro oontumacia accipi-
antur. alios populos, auulsos a sedibus suis, finibus hostium32
♦pponit; alios in eztremis regni terminis statuit; quoedam
aemulatione uirium, ne possint quod posse creduntur, in sup-
plemento ezhanstarum urbium diuidit. ita gloriosissimum illud 38

iqaondam florentis Oraeciae corpus in multas laoeratasque
partioulw eiBtincta primum libertate coneidit

Sed haec cum per aliquantas Graetiae ciuitates exercuisset 13
efc tamen omnes metu premeret, coniciens ex praeda paucorum
opes omnium, ad perficiendam aequalem in uniuersis uastati-

uonem utili emolumento necessariam maritimam urbem ratus,
Bysantium, nobilem ciuitatem, aptissimam iudicauit, ut recep-
taculum sibi terra marique fieret, eamque obsistentem ilico
obsidione cinxit. haec autem Byzantium quondam a Pausaniaft

AYdoass § 32 lustin. 8, 6 § 1 § 33 luatmiana 8, 6 § 2

m Marte distorsit oap. 13 § 1 et § 2 usape ad condita] Iustin.

EXPILATORE8 16 aptissimam — 17 fieret..l8 haec— p. 164, 1 con-
dita . . Constantinopolis , 3 nunc — Orientis est adhibuit Constantinum
yro Pausania memorans Isidorus Orig: 15, 1, 42

1 irruptione (prior r in ras.) B [| bello] uictore D 2 premet

P praemit*& (a eras., ante & uid. t eras.) B fremit D 3 stimoloa

? 5 timentium] D timendum P timtida B timentibus v || ne
ipeae] ** ipa^ B 6 ostium P 8 possint] PbJR possent P*D \\

quod] qd in ras. P || supplemento] PBD supplementa g (uelut G) h

9 «austarum B 10 greeiae B 11 eitincta PBD 12 haec

m ras. P || aliquantos P*Rl || greciae BD 13 coniciens (c alt. in

r<u. al. «.) B 14 in. in ras. al. m. B 15 emolomento P

taoLumento (etas. 1 9) B || ratls P 16 bifantwm P bizantium

*D 17 sibi post add. sed a m. 1 P ibi £ 18 cin*xit (eras.

e)B || buantium PBDSt |) quondam (o ex a corr.) P [| pausania]
?B85Bt pausantia D pausina &

11*

164 Pauli Orosii Historiarum

rege Spartanorum oondita, post autem a Constantino Christi-
ano prinoipe in maius aucta et Constantinopolis dicta, glorio-

Ssissimi nunc imperii sedes et totius caput Orientis est. Phi-
lippus uero post longam et inritam obsidionem, ut pecnniam
P. i7squam ob^sidendo exhauserat praedando repararet, piraticam 5
adgressns est. captas itaque clxx naues mercibns confertas

4 distraxit et anhelanti inopiae parua recreatione subnenit. inde
propter agendam praedam et cnrandam obsidionem diuisit
exercitnm. ipse antem cnm fortissimis profectns multas Cher-
ronesi nrbes cepit profligatisqne popniis opes abstnlit. adio
Scythiam qnoqne cnm Alexandro filio praedandi intentione

5pertransit. Scythis tunc Atheas regnabat: qni cnm Histria-
nornm bello premeretur, anxilinm a Philippo per Apollonienses

▲totokbs § 2 post autem sqq. cf. Oros. 7, 28 § 27 § 3 et

§ 4 lustin. 9, 1 § 5-9 § 5— § 7 lustin. 9, 2 § 1—4.10.14-16

expila.tores 1.2 hinc hobet quae postea Constantinopolis est
appellata Paulus p. 7, 18

1 sparthanorum R || autem * (a s. s. al. m.) R || constatino R
2 maius (i ex n) R \\ constanti|tinopolis D || dicta-*#gloriosis simi
(. et g in ras.) R 3 sedis DSt || caput |*orientis (er. t ut uid.) D || *

est orientis 3 || philippns (ph in ras.) P pillupus (i aU. radendo ex p)

D 4 nero] antem R || inritam] PD imtam (r pr. in ras. minus

clare ideoque aUera r 8. s.) R \\ obsidione D 5 obsedendo PR

obsedendnm D || exauserat R*D || piraticam (p in ras.) R
6 aggressns (g pr. in ras.) R \\ capta sit itaqne D || centnm septua-
ginta D || mercibns confertas mercibus (&s in ras.) P 7 anhelanti

(hel in ras. ex chell) P allinanti D || inopia D 8 praedam om.

D ;,9 cherronesi] P*R* (item ut uid. VtHO; cerro|nisi F), h cher-
ronessi P*> (item post corr. F3, cheronessi C) cherronissi D cherronensi
Rh (cherronensi M1 et ante corr. F3 ceronensi T; peius etiam interpolati
sunt hi: cherronenses GJMPK cheroneses N herronenses X^; ceronCB*l,mi
corr. m.2 E); cf. Ruehl, Iahrb. f. PhU. Suppl 6 p. 34 10 oaepit

PR* coepit RlD 11 scitiam PR Bch thiam D 12 pertransit]

PDR? pertransiit Pfy || scithis PR || regnanit D || qni cnm] fnnc
denuo superstes L || histrianornm] \L PRD 13 bello— 14 histria-

nl

nornm om. sed m. 1 in mg. inf add. D \\ apolloenses (ni m. 1) P
apollonien8is LD apolonienses R

aduersum paganot III 13. J65

petiit, sed oontinuo Histrianorum rege mortuo et belli metu
et auxiliorum necessitate liberatus pactionem foederis cum
Pkilippo habitam dissoluit. Philippus dimissa obsidione By-6
z&ntii Scythicum bellum totis uiribus adgreditur commissoque

iproelio cum Scythae et numero et uirtute praestarent^ Philippi
fcaude uincuntur. in ea pugna xx milia puerorum ac femi-7
oarom Scythicae gentis capta, peoorum magna copia abducta,
aari atque argenti nihil repertum: nam et ea res primo fidem
inopiae Scythicae dedit. uiginti milia nobilium equarum suffi-

»Qendo generi in Macedoniam missa.

Sed reuertenti Philippo Triballi bello obuiant: in quo ita8
Philippus in femore uulneratus est, ut per corpus eius equus
interficeretur. cum omnes oocisum putarent, in fugam uersi
praedam amiserunt. aliquantula deinde mora dum conualescit

u&uulnere in pace conquieuit; statim uero ut conualuit Athe-9
niensibus belltim intulit: qui in tanto discrimine positi Lace-
daemonios 'quondam hostes tunc socios adsciscunt totiusqueP. 17«

avctores § 8— § 11 Iustin. 9, 3 § 1—6.8—11, exceptis § 11
<pam pugnam— docuit Orosianis

1 petit PBD || hutrianorum] LD hystrianorum PB 2 et

uxiliorum] aunliorum L || **pactionem (pera in pa corr. m. 2) P
3 bjwntii (yz in ras.) P hyzanti1 B bizantii D 4 schyticum L

scithicum D || aggreditur (g pr. in ras.) B 5 praelio P || schytae

L scitae D || philippi (ph in ras.) P 6 fraude (de ex te corr.) P ||

uginti LD || fe.minarum P 7 Bcythioae] PBD (cae in ras. P,oalLra-

kndocorr.exiD) schyticae L || capta5 B 8 nam et] ZPJ2D etft
9 whyticae L scithicae D || xx B || mll- L \\ *equarum B 10 in
on. D || macnedoniam P mac*e*donam (0 in ras. ex he) B
11 obeant P 12 uulneratust corr. in -tus! m. 2 P || per in ra*.

P !| equs L (fort. non est correctura) aequus B* 13 putarent

(otarent in ras.) P \\ conuerei P 14 predam P || conualescet P

eonualescet B 15 a uulnere om. L\ || conquieuit] quieuit L con-

qwnit (i s. 8. m. 1) D || **uero (1 uel $ litt. eras.) D || conual«uit
[trm. 1) P || atheniensium Lx 16 hella L || lacedaemonios] L

kchedemonios P lacedemonios B lace demonius D; Thebanos corr.
Ftinc. h; cf. BueM, Iahrb. f. PhU. 8uppl. € p. 31 17 tnm D ||

«Mciscunt {pr. s in ra$.) B

166 Pauli Orosii Historiarum

Graeciae ciuitates legationibus fatigant, ut commonem hostem
communibus uiribus petant. itaque aliquantae orbee Atheni-
ensibus se coniuniere, quasdam uero ad Philippum belli

10 metus traxit. proelio oemmisso cum Athenienses longe maiore
numero militum praestarent, adsiduis tamen bellis induraU »

11 Macedonum uirtute uinountur. quam pugnam tonge omnibus
bellis anterioribus atrociorem fuisse ipse rerum exitus docuit:
nam hic dies apud uniuersam Oraeciam adquisitae dominationis
gloriam et uetustissimae libertatis statum finiuit

14 Postea Philippus oruentissimam uictoriam in Thebanos etio
Lacedaemonios exercuit: siquidem principes ciuitatum alios
securi percussit, alios in exilium egit, omnes bonis priuauit.

2pulsos dudum a ciuibus in patriam restituit: ex quibus trecen-
tos exules iudices rectoresque praefecit, qui ut antiquum dolo-
rem noua potestate curarent, pressos infeliciter populos ints

8spem libertatis respirare non sinerent. praeterea magno dilectu
militum in subsidium regiae dispositionis ex tota Oraecia
habito, ducenta milia peditum et quindecim milia equitum

▲yctorbs § 1 et § 2 Iustin. 9, 4 § 1.7—8 exceptis § 1 et Lace-
daemonios, § 2 dudum..qui — sinerent (ad quae ultima ef. IueHn. § 9
et 10) Oroeianis § 3—4 congregantur Iustin. 9, 5 § 4—8

1 greoiae B || commonem P 2 commonibus P || petunt P

8 sese PBD H iunxere Pfi* (x in ras. B) 4 praelio P \\ othiensos

B 6 numero (num t* ras. ex mun forU ut saepe corr.) P || assiduis

(s pr. in ras.) B || tamenj sict&PB 6 maohedonum PB1 ' 7 bellis
anterioribns] PBD anterioribns bellis Lv 8 greciam RD \\ domena»

itationis (corr. m. ut uid. 1) D 10 nhppus P 11 lacsdaemonios}
B(epr.in ras.) lachedemonios P laoedemonios D 12 «egit B

13 pulsos (owu corr.) B || einibns (dui inras.) P fl treoentos (e pr.
ex i corr.) B treoentns (n ex i m. 1) D 14 indices rectoresqne] PBDv,
Iustini codioes rectores indicesque L || perfecit D || anticum D
15 pressus Lx \\ infelkiter (e pr. ex i corr.) B 16 delecta B* de-

lectum 2> 17 miktom P || subsidlo L || grecia B graeciae D

18 habito (o exn corr.) L habeto (e in i corr.) P habetato D H octa
milia PB || xu mil- L xv milia PB || •eqnitnm B

aduersum paganos III 13.14. 167

absque exercitu Macedonum et infinita gentium barbaria Per-
9ieae expe'ditioni in Asiam missurus instruxit. tres duces4
hoc est Paxmenionem Amyntam et Attalum praemittendos in p* m
Persas legit. et dum suprascriptae copiae de Oraecia congre~

sgantur, Alexandri — qui erat Olympiadis uxoris suae frater
et post a Sabini8 in Lucania prostratus est — , quem Epiri
regem ob mercedem stupri in eum perpetrati constituerat,
ouptias in copulando ei filiam suam Cleopatram celebrare de-
creuit. qui cnm pridie quam occideretur interrogatus fuisset, 6

•qnis finis homini magis esset optandus, respondisse fertux,
eam esse optimum, qui uiro forti post uirtutum suaram glo-
rias iu paoe regnanti sine conflictatione oorporis et dedeoore
animi subitus et celer inopinato ferro potnisset accidere: quod
ipsi mox obtigit. nec ab iratis dis, quos parui semper pen-6

«derat quorumque aras templa et simulacra subuerterat, quin
electissimain ut ipsi uidebatur mortem adipisceretur» potuit

ATcnoBES § * Alexandri — frater. .quem-— decreuit Iuatin. 9, 6
§1 et 8, 6 § 4 sqq.; poet— proetratue est: Oro*. 3, 11 § 5 eadem

k C. Iulio Caesare narrantur a Sueionio Iul. 67 et Plutarcho 63 male
to trandata ab Orosio

1 absque exercitu om. D || exercito P || machedonum (um in ras.)
P maoedonum (ce ex che) B || barbaria] LPBX barbarie B7D
2 aseiam PB* || misurns P missurus ******** (missurus iterat. sed eras.)
R 3 amyntam (jn in ras.; pro j fuit i) P amintam D || ad-
talom PR» 4 supraacribtae L Buperacxiptae PB \\ grecn BD

5 alexandro P || olympiadae LD olimpiade. PB || fater D 6 ad a

abinia inmg. :a samnitibus B (sic rette ipse Orosim 3, 11 § 1) \\ pyri

^ 7 constituerat (n s. s. m. 2) P 8 ei] et D || celebrare (pr.

e *» ras.; fort. fuit ae) B 9 qu&occideretur B 10 qnis flnfe

bomini magis esset om. m. 2, in mo mg. add. m. 2 P \\ obtandns
**& 11 obtimum P»R* || glorias] L gloriam PBDv 12 re-

gnantes D || corpore Ll 13 subitus»» & (us & in ras.; ante &

umtor st) P || celer (pr. e in ras.; ex ae?) B \\ qnod (d in

«.) P 14 optigit L obtegit (i s. s. m. 1, I con m. Sf) P || dfe]
£ diis PB om, D 15 tenrpla et] templaa D || snbaerteret D

16 eletigghnam B

168 Paali Orosii Historiarum

7inpediri. nam die nuptiarum cum ad ludos magniflce appa-
ratos inter duos Aleiandros filium generumque contenderet, a
Paosania nobili Macedonum adulescente in angustiis sine
custodibus circumuentus oceisus est.

8 Adserant nunc multisque haec uocibus efferant quasi uiro- »
rum fortium laudes et facta felicia, quibus amarissimae aliorum
calamitates in dulces fabulas cedunt, si tamen numquam ipsi
iniurias, quibus aliquando uexantur, relatu tristiore deplorant.

9si uero de propriis querimoniis tantum aiios audientes adfici

uolunt, quantum ipsi perpetiendo senserunt, prius ipsi uonio

t. nspraesentibus praeterita sed gestis gesta con^parent et utraque

10 ex auditu uelut alienorum arbitri iudicent per uiginfi et

quinque annos incendia ciuitatum, exoidia bellorum, sub-

iectiones prouinciarum, caedes hominum, opum rapinas, prae-

das pecorum, mortuorum uenditiones captiuitatesque uiuorumis

lSunius regis fraus ferocia et dominatus agitauit. sufficerent

ista ad exemplum miseriarum insinuata memoriae nostrae

gesta per Philippum, etiamsi Alexander ei non successisset

in regnum. cuius bella immo sub cuius bellis mundi mala

AVOT0RE8 § 7 Iustm. 9, 6 § 2—4 § 10 uiginti et quinque

annos lustin. 9, 8 § 1 || mortuorum — uiuonim sec. lustinum 9, 4 § 6

1 p

1 imper P1 impediri P* inpendere D || adparatos (eorr. m. 1) P

3 nobile P || machedonum PEl || adolescente P aduliscente D || inter
angustias PB 5 adserunt P asserant (pr. s in ras.) B

6 sortium L1 \\ amarissime (-eine D) BD 7 caednnt PB*D || um

qnam D 8 tristiciore D 9 quaerimoniis LB quaeremomis (a

eras.) P || audienter L \\ affici (pr. t in ras.) B affici D 11 a

praesentibus L \\ comparent BhD || et <m. D 12 uelut] uelut certi

v || arbitri (prior i radendo exr) D \\ uiginti et quinque] LD (-quae D)

xxv P xxv- B 13 ann- L anfi B aft P 15 mortuorum]

mortuorum mortes PB || uenditiohes captiuitatesque uiuorum om. D
16 ««ferocia (erasae ef) P || sufficerent (su in ras.) P 1? insinuatae

PB (ae in a m. 2 P) 18 Pfilippum P 19 et cuius D || bello (o

in a corr.) B

aduersum paganoa III 14.15. 169

oidine sequentia suspendo paulisper, ut in hoc loco pro con-
aenientia temporum Romana subiciam.

Anno ab Vrbe condita ococxxvi Gaodinas furculas satis2
ceiebres et famosas insignis Eomanorum feoit infamia. nam
icom snperiore bello uiginti milia Samnitum Pabio magistro
equitum pngnam conserente cecidissent, circumspeotiore cura
Samnites ac magis instructo apparatu apud Caudinas ftarculas
ttnsederunt; ubi oum 'Veturium et Postuminm consuless
omnesque copias Bamanorum angustiis locorum armisque clau- p* 17*
;sissent, Pontius dux eorum in tantum abusus est uietoriae
scoritate, ut Herennium patrem oonsulendum putaret, utrum
ocrideret clausos an parceret subiugatis: ut uiuos tameu dede-
cori reseruaret, elegit. Eomanos enim antea saepissime uinci4
etoecidi, numquam autem capi aut ad deditiouem cogi potuisse

avctobss § 2 Caudinas— infamia Liu. 9% 1 § 1; 2 § 6; Augu-
tfw. Ciu. D. 39 17 || nam cum — cecidissent Liu. 8, 30 || circumape-
ctiore — § 7 Liu. 9, 1—6 excepta § 4 Orosiana

EXPILAT0RE8 7 apud Caud. furc , 9 angustiis locorum . . claus.
(mpdauit Paulus p. 24 || 10 Pontius— p. 170, 14 consule excerpsit
btiropianis adspersis Paulus p. 24

1 p PlB (p P*) || conuenientia* R conuenentia (e aU. etatim ex t corr.)
D || Bubiciem (corr. m. 2) P 3 ocoo mo-xx-sexto- L quadri-

gentuemo uicinsemo sexto D || caudenas P candenaa (e ex i carr.)

* 4 caelebres 2** 5 xx PB \\ mfl- L || samnitum] LPB
wmnitium Dh || mag- equi- L 6 occiderunt (corr. m. 1) P ||
cucumspectiorem L circumspectione (ne in ras. ex m ?) P 7 in-
Etnicto (iexo rasura) B || apparato D \\ aput (t in d) P || caudenas

aidenas (e ex i) B 8 co*ue.nu -B || conss- PB 9 armisquae

(*kc eras.) B || clau**siesent (duae litt. eras.) B 10 dux] rex L ||

intantum] 'inter, m (tn marg. :in tantum) B 11 herennium (alt

* tiatim ex inchoato r) D 12 parceret (c expuncta) L 13 elegit]
degitpater P elegitf (eras. pat) B \\ romanus B* \\ sepissime P1

H numquam autem capi aut] LD nuq capi|aut (quid supra scr. fuerti,

wxrtum est) Pl ntU»qnam|aut (quam in ras.) P1 numquft aut (eras.
»pi aut) B || potuisset L potuisset (. m. 1) D

170 Fanli Orosii Historiarum

5 constabat. itaqoe Samnites uictoria potiti uninersum eiercitum
Bomannm tnrpiter captnm armis etiam uestimentisque nu-
datum, tantnm singulis uiKoritras operimentis ob nerecnnda
corpornm tegenda concessis, sub iugum missum seruitioque

6snbiectum, longum agere pompae ordinem praeceperunt. ses- »
oentis autem equitibus Somanis in obsidatum receptis oneratos
ignominia, eeteris rebus uacuos consules remiserunt

7 Quid de exaggeranda huius foedissimi foederis macula uerbis
laborem, qui taoere maluissem? hodie enim Romani aut om-
nino non essent aut Samnio dominante seruirent, si fidemto
foederis, quam sibi seruari a subiectis uolunt, ipsi subiecti
Samnitibus seruauissent.

8 Posteriore anno infringunt Bomani firmatam culn Samnitibus
pacttonem eosque in bellum oogunt, quod Papirio consule
insistente commissnm magnas strages utriusque populi dedit i»

9 cnm hinc ira recentis infamiae, inde gloria proximae nictoriae
pugnantes instimularet, tandem Romani pertinaciter moriendo

avctores § 7 foediBBimi foederis] ex Augustino, qui De ciu. D.
3, 17 foedus foedam appeUat (cf. Liu. 9, 8 § 11; 5 § 9; 7 § 7)
§ 8 et § 9 Liu. 9, 12—15

1 Itaque] LBD Ita,; (q; add. m. 1) P Ita h || semnites JR»
2 -que (e in ras.f ex ae ?) B 8 tantum om. L || opermentiB L ||

uereconda P 4 conoessis (ee m ras.) P || missusm (s tertia puncto

et Imea deleta) L 5 praeciperunt P1 || sexcentis PlB (x in ra8.

B) 6 *equitibu8 B || obsedatum (u in rae.) P || honeratos (h eras.)

P oneratus BlD 7 lgnimuua B || consulos (corr. m. 2) PB

8 exaggerandi i> exageranda B%D || foe**di8simi (eras. ti) P

9 qui P (i in $ corr.), B (i ex e corr.) hodi (e m. 2) L \\ enim
om. 8ed b t. e. enim m. 1 8. «. D 10 esset (n m. 2) L 11 a in
rae. P || subiecti] subieti .R* 12 seruassent © 13 ^fringunt
(in m. 2) L 14 papirio] LPBD Papyrio itemque infra h || cons
B 15 strages (st in ras.) P tragis D 16 cum LPBD
Cumque k || recentis] praecedentis [in mg. recentis m. 2) P ***recentea
(3 htt. erasae quae fuisse pce aut prq possunt) B 17 pu*gnantes
(1 litt. ras.) P || instimularent (n lineis deleta) P intimularent D

aduersum paganos III 16.16. 171

uicerunt; nec caedi pariter uel caedere destitenmt, nisi post*
qnam uictis Samnitibus et eapto duci eorum iugum reposuerunt.
'Mem deinde Papirius Satricum expulso inde Samnitioo prao-10
sidio expugnauit et cepit hic autem Papirius adeo tnnc apudp' 18°

$Romano8 feellicosissimus ac Btrennissimns habebatnr, nt cnm
Alexander Magnus disponere diceretur ab Oriente desoendens
obtinere uiribus Africam atque inde in Italiam transuahi,
Somani inter ceteros dnces tunc in republica sna optinaos hnnc
pmecipmrm fore qui Alexandri impetum sustinere poBset medi-

ntareutnr.

Igitnr Aleiander anno ab Vrbe oondita ooocxxvi patriM
Philippo ffuccessit in regnum : qui primam experientiam animi
et uirtutis stiae conpressis celeriter Graecorum motibus dedit,
quibus auctor, ut ab imperio Macedonum deficerent, Demo-

osthenes orator auro Persarnm corruptus exstiterat. itaque2
Atheniensibus bellum deprecantibus remisit, quos insuper etiam

avctorbs § 10 IAu. 9, 16 § ».9.11.12.19, sedad&a 7 obtinere--
Africam adhibito Iustino 21, € § 1; cf. Oros. 5, 22 § 3 et4, 6 § 21
c&p. 16 § 1 anno— ccooxxvi cf. Oros. 3, 12 § 1 (Eus. 1865 PhOippum
xxn annos regnasse refert) || patri — suae lustin. 9, 8 § 11 || con-
pwwis— motfbus Iustin. 11, 2 § 10 H auctor— ezstiterot lustin. 11, 2
§7 § 2 Athen.— remisit Iustin. 11, 3 § 5, cf. 4 § 10 || quos—
«otait ignotus (an ex alia lecHone Iustini 11, 4 § 10? cf. Duebner)

ktptlatobes 4 hic— 9 sustinere exeerpsit Paulus p. 24et25

luelJacD 2 simamnitibus D || duci] L duce PE doeeD

4 caepit PR coepit D 5 bellico» sissimus (pone o erasa b)P|

strenissimus R strenuosissemus D 6 discendens LPR*D

7 obtenere P || affricam PR (sed prior f erasa in) R ||. adque D || i~|
i> «• in, a m. 2 m in mutatum L 8 cederus D \\ rep. L || sua]

an

noe L U obtimos R* 9 precipuum P || alexdri R || possit (i in e

wn m. 1) P 11 jltaque D || ccccmo-xxui- L quadrigentisemo

vnuime sexto D 12 fihppo P j} succeeait] filius succeasit P

ftceeesit R 13 conpressis] L eonpraessis D conpsis PR*

wwp88is R" || oeleriter (e prima in ras.) R [| grecorum JBD
14 machedonum PR* || demusthenes D 15 eititerat PR extetirat

^ 16 depraecantibus L

172 Pauli Orosii Historiarum

mmultae metu soluit; Thebanos cum diJruta ciuitate deleuit,
reliquos sub corona uendidit; ceteras urbes Achaiae et Thes-
saliae uectigales fecit; Illyrios quoque et Thracas translato
dmox abhinc bello domuit. inde profecturus ad Persicum bel-
lum omnes cognatos ac proximos suos interfeoii in exeroitu »
eius fuere peditum xxxtt milia, equitum nn milia quingenti,
naues clxxx. hac tam pafua manu uniuersum terrarum orbem
utrum admirabilius sit quia uicerit an quia adgredi ausus
4fuerit incertum est. primo eius cum Dario rege oougressu
sescenta milia Persarnm in acie fuere, quae non minus arteio
Alexandri superata quam uirtute Macedonum terga uerterunt
magna igitur caedes Persarum fuit. in eiercitu Alexandri oxx

^equitee et nouem tantum pedites defuere. 'deinde Gordien

AVCTORE8 1 Thebanos— 3 fecit Iustin. 11, 4 § 7; cf. 11, 3 § 2
3 Illyrios — 4 domuit item Eus. 1664 § 3 inde— interfecit Iustin.

tf.t 5 § 1 || in exercitu sqq. Iustin. 11, 6 § 2.3 §4 Iusiin.

11, 6 § 10—12 || u. 13 nouem] cf. Oros. 4, 1 § 13 § 5 deinde—

dedit IusUn. 11, 7 § 3 etl5 exceptis his: quae— oppugnatamque. .dirept
dedit quae chronographia adhibita (uid. Eus. 1683) Oordien eandem
atque Sardis urbem esse ratus suo Marte inseruit

EXPILAT0RR8 5 in eiercitu— 7 clixx..9 primo— 10 fuere compi-
lauit Seuerus Chron. p. 453

1 multae] LD multo PR || deruta L dirata (u m. 2) P 2 &

'hessaliae B 3 jlliryos P yllyryos B illirios D || quoque om.

LD || thracoe et in marg. n (t. e. nota) L tracas D 4 per-

si*cum B 5 ac] ad 2> 6 fuerunt PBD || xxxn miiia] PB

triginta duo milia D xxx-milia-i || «equitum B || •iiu- milia quin-
genti] L im-md- incorr.m.2 P -nil **d; B quattuor quingente
D; quatuor mille ducenti h 7 naues] LPBD; et naues h ||

clxix] PB centumoctoginta (octiginta D) LD || hac tam] acta" B ||
hac] ac L 8 admirabiluus (erasa b) P |mirabilius L || quia]

LBD ^* (-uia m. 1) P quod Fabr. h \\ quia] LPBD quod Fabr. h ||
adgredi sed ad in ag corr. B 10 sescenta] LD dc- JB pC P ||

aci*e (erasa a) B || quae] q; in qu corr. B || minos B 11 uerba

superata— 12 alexandri omissa a m. 1 add. m. 2 in imo marg. P ||
supera*ta B || quam] quia Pl || maohedonum LPB1 12 caedis

PD et ante corr. B || ezercituj eicercitu autem v || centum uiginti
LD 13 aequites P

aduer8tim paganos III 16. 173

Phrygiae ciuitatem, quae nunc Sardis uocitatur, obsessam
oppugnatamque cepit ac direptioni dedit inde nuntiato sibi
Darii eum magnis copiis aduentu, timens angustias qnibus
inerat locorum, Taurum montem mira celeritate transcendit

set quingentis stadiis sub nno die cursu transmissis, Tarsum
uenit, ibiqne cum sndans in Cydnum praefrigidum amnem
descendisset, obriguit contractuque nernornm proximns morti
Mt. interea Darins cnm ccc milibns peditnm et c milibns6
equftum in aciem procedit monebat baec mnltitndo bostinm

uetiam Alexandrnm maxime respectu pauoitatis suae, quamnis
iain pridem dc milibns hostium eadem paucitate superatis
doii solum non timere pngnam sed etiam nictoriam sperare
didicisset. itaqne cnm intra iactnm teli nterqne constitisset 7
exercitus et intentos ad signnm belli populos discurrentes

uprincipes uariis incitamentis acnerent, ingentibns ntrimqne
aaimis pngna committitnr: in qua ambo reges et Alexanders
et Darins nnlnerantur, ac tam din certamen anoeps fuit, qnoadp m
fageret Darins; exinde caedes Per'sarum secuta est. ibi tum9

avctores § 5 u. 2 inde sqq.] Iustin. 11, 8 § 1—4 (5 sub u. die
cf. RucM, Iahrb. f. Phil. Suppl. 6 p. 158) § 6 et § 7 Iustin. 11,

9§ 1 et 2 exceptis § 6 quamuis iam pridem— § 7 acuerent (11 dc mili-
bns cf. supra §4; 13 cum intra ioctum sqq. ef. Curtipu 3, X) § 1;
Bw« l c.) § 8 et § 9 Iustin. 11, 9 § 9—12

bxpilatorbs 8 Darius— -9 procedit. .18 ibi tum— p. 174, 3 cl,
4 inter — 8 inttaurat compQauit Seuerus Chron. p. 453

1 phrigiae P*D || quae ex q; corr. R 2 expugnatamque PRD \\

coepit PR (sed oetnae corr. in R) || direptione P || deinde 2>
3 ad gustias D 4 taurum om. D \\ celeritate (prima e in ras.) R ||

tricendit R 5 uno] L una PRD || tharsum P*RD 6 cum]

wn in c5, deinde al. m. in c& corr. R || cycUnum R 7 contractuque

(c dUera in ras. ex *c) R 8 fuit morti PR || ccc- R ccc P

trecontia LD || c] PR centum LD 11 sescentis milib. (-b: D)

£D 12 non om. R 18 dedicisset P || cum uterque (expunxit

**2utuid.)L 15 incWtamentis (er. ui) D 16 cdmi^titur R

H uulnerantur (n s. s. m. 2) P || quoad] L quodad| D quoad
wque PR 18 tum] L tunc PRD

174 Pauli Orosii Historiarum

peditum lxxx milia, equitum x milia caesa, capta autem xl
milia fdere. ex Macedonibus uero cecidere peditee cx&x,
equites cl. in castris Persarum multum auri ceterarumque
opum repertum. inter eaptiuos caetrorum mater et uxor eadeai-

lQque soror et filiae duae Darii foere; quarum redemptionem »
Darius eum etiam oblata regni dimidia parte non inpetrauisset,
tertio cunotis Persarum uiribus sotiorumqne auxiliis contraeta,

libellum instaurat. sed dum haeo Darius agit, Alexander Par-
menionem ad inuadendam Persioam olassem cum copiis mittit,
ipse in Syriam proficiscitur, ibi ex multis sibi regibus cum*o
infulis ultro ocourrentibus alios allegit, alios mutauit, alms
perdidit, Tyrum urbem antiquissimam et ftorentiseimam, fiducia
Garthaginiensium sibi cognatorum obsistentem» oppressit et

12cepit. exim Giliciam Bhodum atque Aegyptum pertinaci furore
, lttperuadit. inde ad templum Iouis Hammonis pergit, ut men-15
daoio ad 'tempus conposito ignominiam sibi patris incerti et

l3in£amiam adulterae matris aboleret. nam aroessitum ad se

avctorbs § 10 lustin. 11, 12 § 1—5 § 11 lustin. 11, 10

§ 4.6.7.10.12.14 § 12 et § 13 Justin. 11, 11 § i— 6 exceptis cum

aliis tum his § 13 arcessituin ad se et sicut historici — malit audire
Orosianis; ad § 12 cf. Oros. cap. 17 extr.

1 octoginta (-enta D) LD || •equitum B || decem LD (|
autem] sic m R \\ quadranta L quadrigenta D 2 mil. L ||

machedonibus PBX || uero om. D || centum triginta L centum
D || triginta equites centum om. D 3 cent- quinquaginta

L quinquaginta D 4 repertum] repertum est v - 5 -que] q-

P* que. P* qu» B \\ dariae D || redemtionem (redixn- B) PD

6 oblatam L || demedia P || impetrauisset (-perau- D) PD 7 tertio

(ter in ras.) P 8 permenionem L 10 siriam D 11 infolis

(fo in so mut.) D || allegit] LPB a*becit (er. 1) D || alios mutauit
om. h 13 carthaginensium D || oppsit B opraessit D 14 coe- '

pit P coepit (oe in ae corr.) B || exim] LD exin* P & in (& in ex
corr. al. m) B || ceciliam D || aegiptum P 15 ioues (e in i corr.)

B || hammonis] LBD hamnonis (corr. m. 1) P || pergat D || men-

T

dacio (c corr. ex t) B 16 cfcposito (fuit con-) B || pa+tris (er. i 9)

D || inoerti (r ex s) B 17 aboleret] absolueret ******** (eraso. abo-

leret ut uid.) B || arcessitum B

aduersum paganos III 16.17. 175

fani ipeius antistitem ex occulto monuit, quid sibi tamquam.
consulenti responderi uelit, sieut historici eorum dieunt. ita
eertus Alexander fuit nobisque prodidit, dis ipeis mutis et
suxdifi uel in potesiate esse antistifcis quid uelit fingere uel

&in uoluntate consuleatis quid malit audire. reuertensab Ham-U
mone ad tertium Fersicum bellum Alaxandriam in Aegypto
condidit.

Dariu8 uero spe, pacis amiesa occc milia peditum $t c 17
milia equitum Alexandro ab Aegypto reuertenti apud Tarsuna

iobello opponit nec pugnaemora; omnes caeca rabie in ferrum2
'ruunt: Macedones totiens a se uietis hostibus animosi, Persae». i»
nifii uincant mori praeoptantes. raro in ullo proelio tantum3
sanguinis fusum est. sed Darius cum uinci suos uideret, mori
in bello paratus persuasu suorum fugere conpulsus est. hoc4

isproelio Ajsiae uires et regna ceciderunt totusque Oriens in

avctoees § 14 Iustin. 11, 11 § 13 cap. 17 § 1 lustm. 11,

12 § 5 exceptis ab Aeg. reuertenti et quae male addidit Orosius apud
Tarsum; cf. Fabricius adl. § 2 et § 3 Iustin. 11, 14 § 1—3

§ 4 et § 5 Iustin. 11, 14 § 6—8.10 exceptis § 4 uires-fiducia Orosianis
ut uid.

EXPILA.TORBS 13 Darius . . 14 fugere conpulsus est . . p. 176, 9 in-
uenit— 11 mortuum.. 15 tribus — consumpta compUauU Seuerus Chron.
p. 453

1 anteetitem PB 2 respondere (e fin. in i corr. 1 aut 2 m.) L re- *

spondere D || istorici PB storiciD 3 certis D || dis] L diis PBD
4 in i n ras. m. 2 P \\ "se (es m. 2) L \\ antestitis PR 5 ab ham-

mone] «m* ab hammone (ab in ras.) P \\ hammone] h in ras. m. 1, ex
e D 6 persucum (a er. uid. [an c ?]) B || aegipto P aegyptum

L 8 quadringenta milia L, cf. ad § 8; ccccflu milia PB,v

quadraginta qnattuor milia D || centum LD 9 aequitum (a m. 2)

L «equitum B || a£ alezandro ab L |) aegipto P || tarsum (uexo corr.;
m m. 2 ut uid.) L tfiarsum P tharsum B tarso D 10 conponit

P || rabie (e inras.) P rabiae BD 11 machedones PBl || pers-i-

L 12 praeobtantes (b in p) B \\ plio P 14 persua*su (erasu

b) P || "orum B || cfopulsus (fuit con) B 15 plio P || uerba et

regna conciderunt totusque oriens omissa add. in summo mg. fort. m. 1
P || conciderunt PB

176 Pauli Orosii Historiarum

potestatem Maeedonici cessit imperii atque ita attrita est in
hoc bello Fersaram omnis fiducia, ut post hoc nullus rebellare
ausus sit patienterque Persae post imperium tot annorum

5 iugum seruitutis acceperint. Alexander xxxnn oontinuis diebus
castrorum praedam percensuit; Persepolim, caput Persici s
regni, famosissimam confertissimamque opibus totius orbis in-

6uasit; Darium uero cum a propinquis suis uinctum conpedibus
aureis teneri conperisset persequi statuit. itaque iusso ut subse-
queretur exercitu ipse cum sex milibus equitum profectus in-
uenit in itinere solum relictum, multis confossum uulneribusio

o 188

7et extrema uitae per uulnera effiantem. 'hunc mortuum inani
misericordia referri in sepulchra maiorum sepelirique praecepit ;
ouius non dicam matrem uel uxorem sed etiam paruulas filias
orudeli oaptiuitate retinebat.

8 In tanta malorum multitudine difficillima dictis fides : tribus 15
proeliis totidemque annis quinquiens deciens centena milia
peditum equitumque consumpta, et haec quidem ex eo regno

avctores § 6 et § 7 Iustin. 11, 15 § 1.4.5.15 § 8 totidem

(tribus) annis unde sumpsit? || 1500000] numerus sic collectus est:
600000 (16 § 4) + 300000+100000 (16 §6) + 400000 + 100000 (17 § 1)

1 machedonici PRl || adtrita D 2 fuducia P \\ bel!are P1

8 p' imperium (p' im in r*8.) B 4 acciperent P acciperint (i priar

in e carr. et in marg. i accepef ) R -xxx- et quattuor L tricenta quat-
tuor D 5 persipolim D \\ capud J^1 6 regni] regni urbem v ||
conferid88imamque] LD et confertissimam PR || muasBit P 7 uero

(ue tn ra8.) P || unctum B || compedibus (co*p- Bht cump- D) BbD
8 c&perisset J^b || iusso (0 ex u corr.) L iussu D || 'f sequeretur
(p indueto) P 9 #equitum B 10 itenere (e pr. in i al. m. B)

PB || multum L || confossum} B confo confonsum P confusum (s
m. t) D confossis L 11 et] PD et 8. lin. add. m. 2 ut uid. in

L om. B 12 re»ferri (erasa f) P || sepulcra P || sepellirique

L sepelireque JB» sebellire| (b ex p m. 1) D || praecipit PBX
14 retenebat P 15 difficilima R difficUi mali D 16 pliis P

quinquies deciee PBD 17 consumta PD consumpta sunt B\ v

aduersum paganos III 17.18. 177

illisque populis, unde iam ante per annos non multo plures
deciens notuens centena milia profligata referuntur: quamquam9
extra has clades per eosdem tres anitos et Asiae cinitates
plurimae oppressae sint et Syria tota trastata, Tyrus excisa,

sCilicia exinanita, Gappadocia subacta, Aegyptus addicta sit,
Rhodns quoque insula ultro ad eeruitatem tremefacta suoces-
serit plurimaeque subiecftae Tauro prouinciae atque ipse mons
Taurus diu detrectatum iugftm domitus et uictus acoeperit.
Et ne forte tnnc quisquam opinetur uel Orientem soluml8

ioAlexandri uiribus subactnm uel Italiam tantummodo Bomana
inqHie'tudine fatigatam: tmm etiam bellum Hagidis Sparta-P. wr
nomm regis in Graecia, Alexandri regis Epiri in Lucania,
Zopyrionis praefecti in Scythia gerebatur. quorum Hagidis*
Lacedaemonius excitata et rebellante secum uniuerea Graecia

iscum Antipatri fortissimis copiis congressns inter magnas utro-
rnmqne strages et ipne procubuit. Alexander antem in Italia3
adfectans occidentis imperium aemulans Alexandrnm Magnum,
post nnmerosa et grania bella ibidem gesta a Bruttiis Luca-

▲yctores 1900000] uide Oros. 2, 11 $ 8 § 9 ab Orosio suo
tnore exornata (cf. 16 § 11.12); sed illa Cappadocia subacta, supra
12 § 18 de PkMppo narrata, perperam huc intulit cap. 18 § 1

tnnc — § 2 Iustin. 12, 1 § 4.6—11 excepHs § 1 in Lucania, de quibus
wd. Oros. 3,11 §1 § 3 Iustin. 12, 2 § 1.12—15, cf. Oros. 3, 11

§ 1 et 14§4

1 ante per] 0 cod. Portensis, Grubits ante corr. ex p P per (e4
eti&m pro iam) T ante LBDv 2 decies nouies PBD || quanquam

B* 3 extr* B || ebdem L || assiae PB* 4 obpressae PS* ||

siria D || **»,tyrus P tirus D 5 aegyptus ante uers. add. m.

2 L || addicta] PRbD addita LB* 8 detractatum P \\ acciperit

PjR* 9 tunc] LPBD nunc Fabr. h> om. edd. 1510.1642 || solua

lexandri (a prior ex & corr.) B 10 subiactum B subactft (a in fk

m. 1) D 11 hagidis] LP*D hagydis PbB \\ sparthaaorum PB

12 grecia B 13 zophyrionis LPB (sed j ex i corr. B) sophirionis

D || schytia L scithia PB || hagidis] LD hagydis PB 14 lace-

daemoniofl L lachedemonius PBl lacedaemonius B2D || grecia B
15 copi^ L 16 talia D 17 affectans PBD (sed aff ex eff

corr. in E) 18 a bruttiis] L ambrntas P abrujtiis (a ex ft; aUera

lUterae u linea euanuit; in marg. I abrutis B abrutus D

V 12

178 Pauli Orosii Historiarum

nisque superatus est corpasque eius ad sepulturam uenditum.

4Zopyrion uero praefectus Fonti adunato triginta milium exer-
citu Scythis bellum inferre ausus et usque ad internecionem
caesus funditus cum omnibus copiis suis abrasus est.

5 Igitur Alexander Magnus post Darii mortem Hyroanos et $
Mandos subegit: ubi etiam illum adhuc bello intentum Hale-
stris siue Minothea, excita suscipiendae ab eo subolis gratia

6cum trecentis mulieribus procax Amazon inuenit post haec
Parthorum pugaam adgressus: quos diu obnitentes deleuit

7 propemodum antequam uicit. inde Drangas Euergetas Parimas io
P. lssParapamenos Ad'aspios ceterosque populos qui in radice Cau-

casi morabantur subegit, urbe ibi Alexandria super amnem

8 Tanaim constituta. sed nec minor eius in suos crudelitas quam
in hostem rabies fuit. docent hoo Amyntas consobrinus occisus,

atctorbs § 4 lustin. 12, 2 §16 et 17 ampliatus ab Orosio more
8uo (uelut his usque ad internecioneni . . funditns . . abrasus est)
§ 5 Iustin. 12, 3 § 4 et 5 § 6 Iustin. 12, 4 §12? (sed haec certe

quos— antequam Orosiana sunt) § 7 Iustin. 12, 5 § 9 et 12

§ 8 — § 9 Iustin. 12, 5 § 1; 6 § 14.2.3 excepto § 9 uenabulo

T h

1 8uperato8 P 2 zopyrion (h w. 2) L aophirion PBD || tre-

oenta D xzx PB || eiercitos L exercitu P 3 schytis L scithie

PB schythis D \\ ausus et] LP7BD ausus ~ P1; fort. aueus set
corrigendum, ausus est et v || internitionem PbB (ni in neal.m. B)
internicionem P*D 4 abnusus (er. s) B |5 hircanos LPB

hircanus D 6 mandos] LP*D (-us D) maudos PbB mandros TO
Mardos v \\ adhuc illum L || bello om. L \\ halestris] LPD halestris
'•^* (regina al. m.) B ThaleBtris v 7 seue P || minothea] LPB

minotea D Minothaea regina ed. 1542 Fabr. h || excita] LD ezcitata
PBh || suspendiae (i del. et ci et i 8. s. m. 2) L 8 ccc PB

9 pugna L || aggressus IP> || obnitentes (supra s m. 2 r scr. sed mox
deletum) L obnitentis D obsistentes PB (sed ist in ras. P)

10 propemodum (supra u m. 2 e uel i uel o scr. sed mox eras.) L \\
drangas] L drancas PbB trancas P* trangas D || euergitas D

panmas parapamenos] LD parapamenos P paripas pariapamenos B

11 adsapios P daspios D \\ causa si D 12 ibi om. D 13 taim

D || credelitas (e prius linea deletum) L 14 hoc s. 8. in B ||

amantas D \\ occi«sus (er. s) P

aduersum paganos m 18.19. 179

nouerca fratresque eius necati, Parmenio et Philotas trueidati,
Attalus Euryloohus Pausanias multique Macedoniae prinoipes
eistincti, Clitus quoque annis grauis, amioitia uetus nefarie
interfeotus: qui cum in conuiuio fiducia amicitiae regiae ad-9

5uersu3 regem, sua opera patri Philippo praeponentem, memoriam
patris tueretnr, ab offenso frustra rege nenabulo transfosaus,
commune conuiuinm moriens cruentauit, sed Alexander, humani 10
sangninis ineisaturabilis siue hostium. siue etiam sooiorum,
recentem tamen semper sitiebat cruorem. itaque pertinaci im- 11

»petn in bella procurrens Chorasmos et Dahas indomitam gentem
in deditionem accepit; Callisthetan philosophum sibique apudp. m
Aristotelen condiscipulum cum plurimis aliis prinoipibus, our
enm deposito salutandi more ut deum non adoraret, occidii
Post haeo Indiam petit, ut Oceano ultimoque Oriente finiret lt

uimperinm; Nysam urbem adiit; Daedaioe montes regnaqne
Cleophylis reginae expugnauit: quae cum se dedidisset, concubitu
regnnm redemit. peragrata perdomitaque Alexander India cum 2

a.vctore8 § 11 Iustin. 12, 6 §18 et 17; 7 § 1-3 exceptis indo-
mitam gentem Orosianis cap. 19 § 1 et § 2 Iustin, 12, 7 § 4.6.

9.12.13

1 eiufl omm. add. fort\ m. 2 P \\ parmenio et philotas] parminiotas
D || paramenio (a dltera del.) PB || philiotas L fiUotas (er. i) PB

2 attalius B \\ eurylothus L || machedoniae PB* || princeps D

3 extincti LPBD || nefariae RD 4 fidacia (fi ex fn) P

5 pbillippo D 6 frus tra*»*#**» [fort. er. nsfossas] B \\ tranafafltw

D 7 alazander P 8 inexsaturahilis] LPBD insaturahilis v

10 thorasmos L choramus D \\ dahas] LD dachos PB || indomi«»tam
(er. na ut uid.) P indomitam (t statim ex n corr.) D 11 accepit

(e ex i m. 2) P || callisthenen] L challistenen PB calesthenen D ||

to tl

apud] ad L 12 aristotelen] LD aristolen P* aristolen P* ari-

stotilen B \\ cur] LPBD quod v 13 nbn 8. I. add. m. 2 L ||

adoret B 14 petit] sic LPBD \\ fineret (i m. 2) L fmeret P

15 nyaam] LPB nisiam D \\ dedalos PB didalus D 16 cleophylis]

L cleophilis PB cleofilis D Cleophidis Fdbr. h || dedidisset] D
dedi&set PR'h didisset 2> disset B%; se dedidisset ei Iust. 17 re-

demit (de ex di) P || peregrata P pera#grata (er. e) B

12*

180 Pauli Orosii Historiaram

ad saxtim mirae asperitetis et altitudinis, in quod multi populi
confagerant, peruenis&et, eognoscit Hereulem ab espugnatione
eiusdem saxi terrae motu prehibitum. aemulatione permotas,
ut Hercalis acta superaret, cum summo labore ac perionlo

3 saie potttus omnes loci ek» gentes in deditionem accepit. cum s
». mPoro fortfesimo Indorum rape cruentissimum beTlum geesit:
i» 9110 Alexauder cun* ipeo Poro singulariter coogressus «oc^
soqne deiectus equo concursu satelHtam praesentiam mortis

4euasit; Porus mtdtts uulneribus confossus et oaptus est. quo
ob testimonium uirtatts in regnum restttuto doas ibi eoadiditio
chritates Niciam *t Bncefafen, qnaim de nomine equi bui ita
uocari praecepit. inde Adrestas Oatthenos Praesidas et Ganga-

5ridas caesis eorum eieratibus Macedones erpagnamer». com
ad Gofides mentum esset, ibi contra cc milia equitusi hostium
pugnam eonseruerunt; et cum iam aeiate detriti, animo aegri, i&
uiribuB lassi difficile uieiseent, eastra ob meraoriam ptas solito

AV0T0RB8 § 3 et § 4 Iustin. 12, 8 § 1. 3— 5.7—9 § 5 et § 6

Iustin. 12, 8 § 10—17 partim difficta ab Orosio

1 quod] L quo PBD 2 confugerant PB || peraenissent 2> ||

hrrculem P» hercolem D || erpagnationem D 3 saxoD 4 her-

colis D || pacta L || ac] a D 5 potilus B \\ haec Cam — craen in

P, haec cum — bellum w B maiusculis scripta sunt 6 poro] P

o r

pio (0 f». 2) L porro D por*o (er. h) B \\ rege «* (cc ut uid. er.) P ||

o h

cra ntiatimam B 7 pOro] D pro (0 m. 2) L poro (h m. 2) et sic

a

semper deinceps P por»o (er. h ?) B 8 deiectw D || *eq«o B ||

satellitam (e ex i) U || praesentia D 9 eua*sit (er. s) B \\ por«as

(er. h f) B poros D || confossus om. D 10 restitaito 2> »*resti-

tato P 11 niciamj LPR nician D || hueafalen] PBD hacefalem

L Bacephalam Fdbr. k 12 aocare L || catthenos] LB ca^thenoe

(t 8. & m. 2) P cat|heno8 D Cathaeos Fabr. h || p sidas (p ea? p)
JB 13 machedones PBl || curaque JFo&r. * 14 cofidesj LPl

chofides P*B, Fdbr. k cofidis D || docenta milia D 15 pugnar| pn-

gnam L || iam in ras. m. 1 B || estate (sed in marg. aetate) P
estaaetate B || detrito D || animo (an «c am) P 16 uihus D ||

plos P

adnersuro paganos III 19, 181

magnifica condiderunt. exim Alexander &d amnem Agesiaeai6
pergit; per buno ia Oeeauum deuehitur: ibi Geeonas Sibosque,
qnos Hercules condidit, oppresstt. iinc Hn Adros et Subagrasp. 191
nauigat: quae gentes eum armatis lxxx militos pedifcum et

s lx milibns equitum excipinni. oommisso proelio diu anceps 7
et cruenta pngna tandem tristem paene uictoria» Macedonibus
dedit. nam fnsis hostium copiis Alexander exercitum ad urbem
duxit; et cum murum primns escendisset, uacuam ciuitatem
ratus solns introrsum desiluit: qnem cum undique infesfci hostes 8

iocircumdedissent7 incredibile dictu est ut eum non multitudo
hostium, non uis magna telorum, non tantus lacessentium cla-
mor terruerit, solus tot milia ceciderit ac fugarit. at ubi sed
obrui a circumfiisa multitudine persensit, muri obice posteriora
tntatus, coatrarios fecilius eo usque sustinuit, donec ad peri-

lsculnm eius clamoremque hostium perfractis muris exercitus
omnis inrnmperet. in eo proelio sagitta sub mamma traiectus, 10
fixo genn 'eatenus pugnauit. donec eum a quo uulneratns essetp- »•*

avctokes § 6 — § 10 lustin. 12, 9 § 1—6.8—12 exceptis § 7
diu anceps -tandem, § 9 clamoremque hostium Orosianis

1 magnificam I> magnifice D || eiim] LP* exin PbBD || age-
Binem] LPRD Acesinem fh 2 ocianum D || gesonas] LD ges-

sonas PRfh J| sibosque (corr. m. 2) L siboque D 3 herculis L

hiroolis D || in adrosj scripsi, madros LPh mandros P»B ad mandros
D ad Malks fh \\ subagras] LPBD (item KMV%ENTGO jsubagros
F) Oxjdracas fh 4 gentis L gensis (is 8tatim ex a) D J| lxxx]

-lxxx L octogintaD 5lx]lx- I sexaginta D || commisso] LD

commissoque PBv || praelio P 6 et 8. I. add. m. 2 L || p*ene

(erm. a) B \\ machedonibuB PR* 7 imter capiie et alexander decem

jfere Utterarum spatium uacat in P \\ exexcitum] citum D 8 primus]

sie prinu B H ascendisset PBD, ef. 6, 15 extr. 9 introrsiim (a m.

2) L intamras PRD || disiluit P desiliuit D || ctt 01». Pl D infestis
(s del. 1 ut uid. m.) L 10 ciwumdediss& D || dictu PB dietus (s

eras.) D \\ eets. 8. tru 1 D \\ non] fi $. 8. B 11 tantum L 12 ter-

ruit (er add. m. 2) P || caeciderit B 13 obwce (er. e) P 14 suste-
nuit (e in i m. 2) P || doneq B || ad om. D 16 irrumperet (prima

t in ra*) B \\ **in {i m l mut. m, 2) P \\ praelio P 17 genuae

attions D

182 Pauli Orosii Historiarum

lloccideret. inde conscensis nauibus cum Oceani litora pera-
graret, ad urbem quandam cui Ambira rex praeerat peruenit.
sed in expugnatione ciuitatis magnam partem exercitus sagittis
hostium ueneno inlitis amisit, ac post herba per somnium sibi
ostensa et in potum sauciis data cum reliquis subueniretur, 5
urbem expugnauit et cepit.

>• Post quasi circumacta meta de Oceano Indum flumen in-

2 gressus, Babylonam celeriter rediit. ubi eum exterritarum totius
Orbis prouinciarum legati opperiebantur, hoo est Oarthagini-
ensium totiusque Africae ciuitatum, sed et Hispanorum Gal- 10

lulorum Siciliae Sardiniaeque, plu'rimae praeterea partis Italiae.

3 tantus timor in summo Oriente constituti ducis populos ultimi
Occidentis inuaserat, ut inde peregrinam toto mundo cerne-

4res legationem, quo uix crederes peruenisse rumorem. Ale-

ayctores § 11 Iustin. 12, 10 § 1—4 cap. 20 § 1 Iustin.

12, 10 § 5-7 § 2 et § 3 lustin. 12, 13 §1.2; cf. Oros. 6, 21

§20 § 4 lusUnus 12, 13 § 6; 14—16 breuiter expressus

1 coDcensis D || ocene (a s. 8. m. ut uid. t) D 2 ambira] sic

LPBD (Uemque g nisi quod anbira N) 3 partem (a m, ut uid. 1)

M nl

D 4 ueno B || illitis (prior 1 ex n corr.; ni 8. 8. «i. 2) B

5 et in] PBD 6t in (et m. 1 aut 2) L || po#tum (er. g, non r) D ||
sauci8 (i 8. 8. m. 2) P || subueniretur (i tn ras.) P 6 coepit L

coepit D cejrit P caepit (a in ras.) B 7 circumactametadoceano

(e 8. 8. m. 2) L circumacta m etadoceano D circumactS . .doceano P1

circumaota & ♦oceano P* circumactft & de oceano B (g uarie interpoiati
8unt) || «indum P 8 babyloniam B* || caelenter (a litteris ti

eimxUima) P caeleriter B celiter D 9 prouinciarum (c m corr.)

P || legati opperiebantnr (i op tn ras. ang.) P \\ opperibantnr h ||
karthaginiensiu (iensifi w ras.) P karthaginiensium B 10 totiua-

que (que add. m. 2) P tncios D || africae (af in ras.) P affricae
D a»fricae (er. f) B || sed et in ras. angustiore P || gallorum] gal-

lorum italorum D 11 preterea P || partes (corr. m. 2) P par-

this D 12 sommo P summum D || orienti B 13 toto mundo

eerneres] L cerneres (-ris D) toto mundo PBD

aduersum paganos III 19.20. 183

xander uero apud Babylonam, cum adhuc sanguinem sitiens
male castigata auiditate ministri insidiis uenenum potasset,
interiit.

0 dura mens hominum et cor semper inhumanum! ego ipse,5
squi haec pro adserenda omnium temporum alternanti calami-
tate percenseo, in relatu tanti mali, quo uel morte ipsa uel
formidine mortis accepta totus mundus intremuit, numquid
inlacrimaui oculis? numquid corde condolui? numquid reuol-
uens haec propter communem uiuendi statum maiorum miserias
iomeas feci? cum tamen, si quando de me ipso refero, ut ignotos 6
primum barbaros uiderim, ut infestos declinauerim, ut domi-
nantibus blanditus sim, ut infideles praecauerim, ut insidiantes
subterfugerim , postremo ut persequentes in mari ac saxis7
spiculisque adpetentes, ma'nibus etiam paene iam adprehendentes p. m
urepentina nebula circumfusus euaserim, cunctos audientes me in
lacrimas commoueri uelim et tacifcus de non dolentibus doleam,
reputans duritiae eorum, qui quod non sustinuere non eredunt.

1 aput (t in d) P || babyllonam' D babyloniam R* || cum 8. lin.
add. m. 2 L 2 auiditatem instri D || in*»sidiis P || potasse* (t m.

'2) L 4 inhumanum (in add. m. 2) P inhumantl (u m ras.) R

5 asserenda (prior s in ras.) B || «omnium (er. h ?) B || alternanti]
LP alternanti* B alternati D alternata v 8 uulacnmabihs (a

aitera in ras. m. i; ui al. m.) B || **# corde P 9 commonem P ||

muendis.|tantum D 10 meas om. P1 || refero (fer ex ferr) P

11 pmu (u in ras. m. 1) B || uiderem (em in im) P || infestos declina-
uerim nt 8. lin. add. m. 2 L 12 blanditus] LPl eblanditus P>v

mblanditus (er. s.. ?) B S.blanditus D \\ praawcaberim P praeca-
berim Bx preeauerim D 13 perseqentes (v al. m.) B 14 spe-

culisque PB || adpetentes (petent tn ras. P) PB* appetentes (-tis D)
&D || uerba manibus etiam paene iam adprehendentes om. L || pene
P1 || apprehendentes (prior p in ras.) P 16 ueUim PB

H duritiae] LPBD (-ciae D) duritiem v \\ quod non] %& fi in ras.
tngust. P quid non B || sustenuere P»

184 Ptuli Orosii Historiarum

SHispanus et Morinus ad supplicandum Aiexandro Babylonam
adiit cruentumque ultro dominum, ne hostem exciperet, per
Assyriam Indiamque quaesiuit, terrarum metas lustrans et
utrique infeliciter notus Oceano: et tamen tam uiolentae
necessitatis memoria uel obliuione defecit uel uiluit uetustate. 5

9 et nos perpetuae recordationi haesurum putamus, quod plurima

Orbis parte secura unum angulum fugax latro uiolauit? quasi

uero Gotthorum et Sueborum pacem ut non dicam uersa uice

Indus uel Assyrius, sed etiam uel ipse, qui hostem patitur,

10 Hispanus orauerit. at uero si illa Alexandri tempora laudanda 10

potius propter uirtutem qua totus orbis obtentus, quam dete-

standa propter ruinam qua totus orbis euersus est iudicantur :

inuenientur et modo plurimi, qui haec laudanda censeant, quia

multa uicerunt et miserias aliorum felicitatem suam reputent.

llsed dicat quisquam: isti hostes Bomaniae sunt. respondebitur: 15

hoc et tunc toto Orienti de Alexandro uidebatur, talesque et

». lMRomani aliis uisi 'sunt, dum bellis ignotos quietosque peti-

avgtores § 8 Morinus ab Orosio memoratus esse sec. Vergil.
Aen. 8, 727 uidetur

1 et om. PR? || morinns] D morenus L marinus PR || subpli-
eandum P || alezandf Pl alexandfu P1 alezandrum R alaxandro D \\
babyloniam Bl 2 cruentemque P || dominum] dnHi in ras. m. 2 P

8 assyriam (j m. 2 ex i) P \\ etam D 4 utique JR || notus (u ol.
m., ex 0 ui uid.) R \\ oziano D H uoleote B 5 memoria] et me-
moria R memoriae D 7 fugax] fuxas D || quasi] qu& R 8 go-
tborum PRD \\ sueborum] PRl sueuorum LR*D || pacem om. Pl

9 assirius D \\ hostem R 10 ad D \\ si ulla L si|ulla (1 fort. ex corr.
add. in fine u.) R || laudanda (u tn ras. m. 2) P 11 quia 1/ ||

obtentus] LXPRD ebersus est (stc obt€Ntus€8T t pr. linea quoque de-
letum) m. 2 L (qui corrector aberrauerat opinor oculis in sequentia

orbis euer8U8 est) obtentus est v 13 inueniantur P inueniuntur

(u aUera in ras. al. m.) R || et in ras. P || laudanda (a« in ras.) P \\
quia] LPRD quod fh 14 repetant PR repoitant (post 0 est fort.

r inchoata) D 15 quisquS in ras. m. 2 P \\ romaniae romaniae D ||

responditur L 16 tuin] cum L% tunc PRD \\ toto] sic LPRD ||

oriente D || tales** (e ex i) R 17 ignotos quietosque] L quietos

<-tis D) ignotosque (-usque D) PRD \\ petierunt (u s. s. m. 2) P

aduersum paganos III 20.21. 185

uerunt. sed illi adquirere regna, isti euertere student. sepa-
rata suut hostis excidia et iudicia uictoris. siquidem et illi 12
prius eo8 bellis adflixerunt, quos postea suis legibus ordiuarunt:
et hi nunc hostiliter turbant quae — in quo non permiserit

sDeus — si edomita obtinerent, ritu suo conponere molirentur,
dicendi posteris magni regee, qui nuno nobis saeuissimi hostes
adiudioantur. quolibet haec gesta talia nomine censeantur, hoc 13
est siue dicantur miseriae siue uirtutes, utraque prioribus con-
parata in hoc tempore minora sunt, atque ita utraque pro

.anobis faciunt in conparatione Alexandri atque Persarum: si
uirtus nunc uocanda est, minor est hostium ; si miseria, minor
est Romanorum. n.1<hft

p. 199

'Anno ab Vrbe condita ccccl Fabio Maximo v DecioMureSl
nn consulibus quattuor fortissimi florentissimique Italiae populi
uin unum agmen foedusque coierunt. namque Etrusci Ymbri
Samnites et Galli uno agmine conspirantes Eomanos delere
conati sunt. tremefacti hoc bello Komanorum animi et labe-2
factata fiducia est, nec ausi sunt totum sperare de uiribus:

avctores § 1 et § 2 Liuius 10, *24 (cf. 14) . 21

1 adquaerere (corr. m. 2) P || student in ras. P 2 hostes (e

tn i) P || uictores (e in i) P 3 eos prius PR || bellis 8. lin. add

m. 2 L bellos (o in i corr.) P bello D || afflixerunt ^pr. f in ras.)
R || ordinauerunt P (ordinar R) 4 hii PR% \\ hostiUter R || tur-

bant] turbant regna PR || in quo non] LPR in quonam D qnod

non 9 5 obtenerent P \\ componere RhD 6 posteri L poteris

D || regis P1 \\ qui] q: Pl q* P* \\ nouis L 7 haec] LD autem

PR (confusis uidelicet his alibi in PR exstantibus notis hr *. e. haec et

lr i. e. autetn) || tali* (a s. s. m. 2) P tali D || censantur (e s. s. m.
2) P 8 comparata LJPD 9 «ita R 10 comparatione

RPD || *tque L 11 uocanda est] uocanda P1 || minor est hostium]

hostium D 13 ccooll (i. e. L in I mut.) P ccccmoquinqua-

gensimo- L quadrigentisemo quinquagiusimo D \\ H- (lineam ~ add.
m. 2) L quinto PRD 14 xm- L quater PD quat *. s. m. 1

R || consl- L css R || quatuor P1 || aetaliae D 15 etrusti D

16 uno] ono (e$ one m. 1) D 17 et labefactata fiducia est] et labe-

facti P1 et lab i t actata fiducia est D 18 ausi snnt] LPRD

ausi fh

184 Pauli Orosii Historiarum

8Hispanus et Morinus ad supplicaadum Alexandro Babylonam
adiit crueutumque ultro dominum, ne hostem exciperet, per
Assyriam Indiamque quaesiuit, terrarum metas lustrans et
utrique infeliciter notus Oceano: et tamen tam uiolentae
necessitatis memoria uel obliuione defecit uel uiluit uetustate. &
9 et nos perpetuae recordationi haesurum putamus, quod plurima
Orbis parte secura unum angulum fugax latro uiolauit? quasi
uero Gotthorum et Sueborum pacem ut non dicam uersa uice
Indus uel Assyrius, sed etiam uel ipse, qui hostem patitur,

lOHispanus orauerit. at uero si illa Alexandri tempora laudandaio
potius propter uirtutem qua totus orbis obtentus, quam dete-
standa propter ruinam qua totus orbis euersus est iudicantur :
inuenientur et modo plurimi, qui haec laudanda censeant, quia
multa uicerunt et miserias aliorum felicitatem suam reputent.

11 sed dicat quisquam: isti hostes Bomaniae sunt. respondebitur: i&
hoc et tunc toto Orienti de Alexandro uidebatur, talesque et
p. lasRomani aliis uisi 'sunt, dum bellis ignotos quietosque peti-

avgtores § 8 Morinus ab Orosio memoratus esse sec. VergU.
Aen. 8, 727 uidetur

1 et om. PR* || moriiras] D morenus L marinus PB || subpli-
candum P || alezandf P1 alezandfu P* alexandrum B alaxandro D ||

m

babyloniam Bl 2 cruentemque P || dominum] dfinl in ras. m.2P

8 assyriam (j m. 2 ex i) P \\ etam D 4 utique B \\ notus (u al.
m., ex o ui uid.) B || oziano D || uolente D 5 memoria] et me-
moria JB memoriaeD 7 fugax] fuxas D || quasi] quS B 8 go-
tborum PBD \\ sueborum] PBl sueuorum LBW || pacem om. Pl

9 assirius D || bostem B 10 ad D || si ulla L si|ulla (i fort. ex eorr.
add. m fine u.) B \\ laudanda (u tn ras. m. 2) P 11 quia L* ||

obtentus] L%PBD ebereus est (sw? obt€Ktu8€8T t pr. linea quoque de-
letum) m. 2 L (qui eorrector aberrauerat opinor oculis in sequentia

orbis euersus est) obtentus est v 13 inueniantur P inueniuntur

(u aUera in ras. al. m.) B \\ et m ras. P || laudanda (au in ra*.) P ||
quia] LPBD quod fh 14 repetant PB repoitant (post o est fort.

i inchoata) D 15 quisquS in ras. m. 2 P \[ romaniae romaniae D ||

responditur L 16 tum] cum £« tunc PBD || toto] sic LPBD \\

oriente D || tales««* (e ex i) B 17 ignotos quietosque] L quietos

<-tig D) ignotosque (-usque D) PBD || petierunt (u *. 8. m. 2) P

aduersum paganos III 20.21. 185

aerunt. sed illi adquirare regna, isti euertere student. sepa-
rata sunt hostis excidia et iudioia uiotoris. siquidem et illi 12
prius eos bellis adflixerunt, quos postea suis legibus ordinarnnt:
et hi nunc hostiliter turbant quae — in quo non permiserit

sDeus — si edomita obtinerent, ritu suo conponere molirentur,
dieendi posteris magni reges, qui nuno nobis saeuissimi hostes
adiudioantur. quolibet haec gesta talia nomine censeantur, hoc 13
est siue dicantur miseriae siue uirtutes, utraque prioribus con-
parata in hoo tempore minora sunt, atque ita utraque pro

ianobis faciunt in oonparatione Alexandri atque Persarum: si
uirtus nunc uocanda est, minor est hostium ; si miseria, minor
est Romanorum. m

'Anno ab Vrbe condita ccccl Fabio Maximo v Decio MureSl
iiii consulibus quattuor fortissimi florentissimique Italiae populi

u in unum agmen foedusque coierunt. namque Etrusci Vmbri
Samnites et Galli uno agmine conspirantes Eomanos delere
conati sunt. tremefacti hoc bello Komanorum animi et labe-2
factata fiducia est, nec ausi sunt totum sperare de uiribus:

^vctores § 1 et § 2 Liuius 10, *24 (cf. 14) . 21

1 adquaerere (corr. m. 2) P || student in ras. P 2 hostes (e

in i) P || uictores (e in i) P 3 eos prius PR || bellis 8. lin. add

m. 2 L bellos (o in i corr.) P bello B || afflixerunt (jpr. f in ras.)

R || ordinaoerunt P (ordinar R) 4 hii PR> \\ ho§tiliter R || tur-

bant] turbant regna PR || in quo non] LPR in quonam D quod

t
non v 5 obtenerent P || componere RhD 6 posteri L poteris

D ]| regis P1 || qui] q: Pl q;* P* || nouis L 7 haec] LD autem

PR (confusis uidelicet his alibi in PR exstantibus notis hr i. e. haec et

lr i. e. autem) || tali* (a s. s. m. 2) P tali D || censantur (e 8. s. m.
2) P 8 comparata LRPD 9 «ita R 10 comparatione

BPD \\ *tque L 11 uocanda est] uocanda Pl || minor est hostium]

hostium D 13 ccocli (t. e. L in \ mut.) P ccccmoquinqua-

gensimo L quadrigentisemo quinquaginsimo D || H- (lineam ~ add.
m. 2) L quinto PRD 14 nn« L quater PD quat 8. 8. m. 1

R || conis- L csi" R || quatuor P1 || aetaliae D 15 etrusti D

16 uno] ono (ex one m. 1) D 17 et labefactata fiducia est] et labe-

facti P% et lab i t actata fiducia est D 18 ausi sunt] LPRD

ausi fh

186 Pauli Orosii Historiarum

dolo diuisere hostes, tutius rati pluribus se bellis inplieare
dquam grauibus. itaque cum, quibusdam suis ad populaudos
hostiles agros iu Vmbriam Etruriamque praemissis, Vmbrorum
Etruscorumque exercitum redire ad tuitionem suorum coegis-
4sent, cum Samnitibus et Oallis bellum iuire properarunt. in s
quo bello cum Gallorum impetu Bomani premerentur Decius
consul occisus est. Fabius tamen post magnam Decianae partis

5 stragem tandem uicit. eo proelio quadraginta milia Samnitium
siue Oallorum caesa, Bomanorum uero septem milia ex Decii

6 tantummodo parte qui occisus est exstincta referuntur. fuisse 10
mautem absque JEtrusois et Vmbris, quos astu Bomani bello

auocauerunt, Oallorum et Samnitium peditum cxl milia
cccxxx, equitum uero xlvii milia Liuius refert, et carpenta-
rios mille in armis contra aciem stetisse Bomanam.

7 Sed — ut saepe dictum est semper Bomanorum aut dome- is
sticam quietem extraneis bellis interpellatam aut externos

AVCTORE8 § 3-§ 6 Liuius 10, 27—30 § 6 absque Etruscis

— Liuius refert] at IAuius 1Q, 30 § 4 — 6 „sed superiecere quidam
augendo fidem qui in hostium eiercitu peditum xi (sic uel x- codices)
cccxxx, equituni xlvi milia, mille carpentorum scripsere fuisse, scili-
cet cum Vmbris Tuscisque, quos et ipsos pugnae adfuisse."

1 doli Px || totiuB L || implicare D 2 suis] ex suis D

3 umbriam etruriamque (riam etru in ras. et corr.) P umbriam|que D ||

■
etrusciaraque (& et sc in ras. al. m.) B \\ praemisis B 5 prope*

rant h 8 stragem (strag in ras. m. 2, sed *»*ag etiam m. I) P \\

praelio PB || xl P*B l Pl || samnicium D samnitum PB 9 cesa

(a m vm. m. 2) P \\ m PB || decii (alt. i add. m. 2) P 10 ex-

tincta LB extincta (n m. i) D 11 a bello D 12 samnitium]

LB 8amniti»um (er. c) D samnitum P \\ •cxl- milia L oxl- mil

tn mg. P1 ccl miJ Pl cl milia JB 13 cccxxx] PlB, item in mg.

(ubi haec cxl usque ad XLvn mit. adscripta sunt) P* trecenta triginta

L tricentU (ti ex ta) tregenta D || xluu- milia L xlvti mit. in mg.

P1 xlvii milia B lvii mi?. Px quadraginta sex milia D (item xlvi

milia H) fort. interpolatum ex Liuii codicibus; praestabit omnino

codicum LPB in numero vn consensum non respuere || libius PB ||

re#fert P 14 in ex im P 15 saepedictum (c add. m. 2) P jj

do***mesticam P 16 aut add. m. 2 P

aduersum paganos III 21.22. 187

prouentus morbis interioribus adgrauatos, tantnm ut omnimodis
ingentes animi nndecnmque premerentur — hanc cruentamS
tristemqne nictoriam pestilentia oiuitatis oneranit et trium-
phales pompas obuiae mortuorum exseqniae pollnerunt. nec

serat cni de trinmpho gaudium suaderetur, cum tota ciuitas
aut aegris snspiraret ant mortuis.

Seqnitur annus, quo Bomani instanrato a Samnitibus belloSS
nicti snnt atqne in castra fugerunt. postea nero Samnites2
nonnm 'habitum animnmque sumentes, hoc est deargentatis *. iw

ioarmis ac uestibus, paratoque animo ni uincant mori, bello
sese offerunt. adnersum qnos Fapirius consul cum exercituS
missns cum a pullariis augnribns uana coniectantibus congredi
prohiberetnr, inridens eos tam feliciter confecit bellnm qnam
constanter arripuit. nam in hoc proelio xh milia hostinm4

15 caesa, m milia capta referuntur. sed hanc quoque istius nere
landandam nictoriam, qnam uani anspices impedire non potu-
ernnt, oborti subito corrupere morbi. nam tanta ac tam in-5
tolerabilis pestilentia tunc corripuit ciuitatem, ut propter eam
qnacnmque ratione sedandam libros Sibyllinos consulendos

ayctoees § 8 Liuius *10, 31 et 30 cap. 22 § 1 Sequitur—
fugerunt Liuiua 10, 35 (uix 33) || postea— sumentes . . paratoque— ob-
feruut Liuius 10, 38 || hoc est— uestibus Liuius 9, 40 § 2 cf. 10, 39
§ 12 sq. § 3— § 4 Liuius 10, 39-42, § 3 etiam Augustinus Oiu.

D. 3, 17 § 5 Liuius 10, 47 extr. et Liuius 11 (ef. per.) et Augu-
stin. Ciu. D. 3, 17

m i

2 ingantes animi (es&inrcu.) P \\ eruentem P 4 ei#equae (er.

b) B exequiae P 5 cui] cu P1 6 aut aegris (aut a in ras.)

P || mspirare L || aut ser. m. 2 sed idem ut uid. m. 1 P 8 ca-

stria D || samnites a. lin. add. m. 2 P 10 uestimentib: (b ex s

m. I) D 11 sese] LPBD se h || offerunt] LPBD || papim^rius

(post pap m. 1 sequebatur lu. . .) P 12 missus B \\ augoribus P

13 prohibetur D \\ inridens] LB*D inridensq; P || eos in ras. P ||
ante confecit erasa q P 14 xn] B xu P duodecim L duodicem

D || hostium caesa tria milia om. D \\ ostium B 15 caesa om. B ||

m-m- P -inm B tria mili* L || re*feruntur PB 16 laudam-

dam P» || inpedire PB 17 oborti (ob m. 2, s . . m. 1) P || moribus

(sic b>) L || actam P* acta P^ 19 librosi* billinus (er. s post si)

D || sibellraos P1 sybyllinos P% sjbiUinos B si* billinus (eras. s) D

188 Pauli Orosii Historiarum

puiarint horrendumque illum Epidaurium colubrum cum ipso
p. 1 w Aeseulapi lapide 'aduexerint: quasi uero pestilentia aut ante

sedata non sit aut post orta non fuerit.
6 Fraeterea aliero abhinc anno Fabius Gurges consul male

aduersum Samnitas pugnauit. namque amisso exercitu uictus s
7in Yrbem refugit. itaque cum senatus de summouendo eo

deliberaret, pater eius Fabius Maximus ignominiam filii de-

precatus legatum se filio iturum ultro obtutit, si illi depellendae
8ignominiae et gerendi iterum belli facultas daretur. qua im-

petorata proelioque conserto cum subito pugnantem filium oon- io

sulem insistente Pontio Samnitarum duce et infestis hostium

telis conclusum uideret, in medium se agmen pius senex equo
9 uectus ingessit. quo facto commoti Bomani tota ibi incubuere

acie, donec ipeum Pontium ducem deleto hostili exercitu uictura
lOoppressumque ceperunt. caesa sunt in eo proelio Samnitiumis

xx milia, capta autem nn milia cum rege suo; tandemque

avctores § 6 — § 11 Liuius 11 (cf. per.)

1 putarent P potarent D || epidarium PB epidauxuin D

2 esculapi L aescolapi* P aesculapii B eBOolapii D || lapide] legatos
missos esse, ut Aesculapi signum Romam ab Epidauro transferrent Peri-
ocha, eosdemque simulacrum ingens Epidauri miratos esse AureHius
Victor Vir. iU. 22 memorant (cf. Ovid. Met. 15, 658 et 671 et Valer. Max.
1, 1 ext. § 3), sed auexisse Bomam praeter anguem eticm Aesculapi
lapidem Orosius tradit solus, errore suo aut librariorwn culpa. —
PreUerus Myih. Bom. p. 607 cum ipso Aesculapio (deleto lapide) corri-
gendum censuit || aduexerunt P» 4 gurgis PB 6 senatua (se

in ras.) P || submouendo PBD 7 eius m ras. m. 2 P \\ ante

ignominiam add. ob al. m. in margine B H depraecatus L 8 iturum]

toerum (sic) P iterum D 9 ignomiae D || imp#&rata B

10 plioque P 11 samnitarum] sic LPBD 12 conclusus P ||

***equo**** (in fine equo erasum) P 13 lngexsic L ingessit (g add.

m. 2) P || commotio L permoti PBDv 14 pontium ducem] L

ducem pontium PBDv || dele*to (er. c) B 15 oppressumque (e fm.

ex ae) B || ceperunt P ooeperunt (oe in ae) B \\ plio P || saanitum
PB 16 ix- milia L xx milia PB uiginti milia D || autem] sic

hN B || Hfl • milia L quattuor milia PBD

% aduersum paganos III 22. 189

Samniticum bellum, quod per quadraginta et nouem annos
nralta Romanorum olade trahebatur, oapti duch destitutioae
finitum esfc.

Anno subseqteftfte cum Sabinis Curio consule bellum gestum 1 1

sest, ubi quot milia hominum interfecta, qnot capta sint, ipse
consul ostendit. qui cum in senatu magnitudinem adqnifisti
agri Sabini et multitudinem capti populi referre uellet, nu-
memm eiplicare non potnit.

Anno ab Vrbe condita ccccLxni Doiabella et Domitio con- 12

lisnlibus Lucani, Brattii, Samnites quoque entm Etruscis et
Senonibus Oallia fiicta sooietate, cum reditaiuum contra Ro-P. *»
manos bellum molirentnr, Bomani ad exorandos Gallos misere
legatos. qnos cum Oalli interfecissent, Caeoilius praetor obi3
ulciscendam legatorum necem e* conprimendnm tumultum

lshoetram cum exercitu missus, ab Btruscis Oallisque oppressus
interiit. septem praeterea tribuni militum in ea pngna occisi, 14
mnlti nobiles trncidati, tredecim milia militnm Romanorum
illo bello prostrarta sunt
Ita autem qmotiensonmqne Oalli exarserunt, totis opibnsl5

»suifl Boma detrita est, nt sub praesenti nunc concursatione
Gotthomm magis debeat meminisse Oallorum.

atctorbb § 10 per xltiiii annos] cf. Liuius 10, 31 § 11 quot
milia cf. Florua 1, 15 § 3 § 12 Dolabella sqq. — § 14 Lkaus 12 (cf.
per.) et Auguetin. 3, 17

1 quadraginta et nouem] LD Lvin P1 *L* vim P1 x L & vnn
B 4 corio D 5 quod B*D \\ hominum] hostium P hominum

kostinm B || quod B* 7 agri sabini (ri s in ras. ang.) P agri

sabani D 9 cccc mo- L£ mo-tertio L quadrigentisemosexagin-

aemo tertio D \\ domicio D || cyys P cnss B 10 bres bitentri

B || samnitis D 11 rediuium D 12 misere legatos om. m. 1 a.

Un. odd. m. 2 L 14 comprimendum Bb 15 dum D \\ oppressus

(op ex ob) B 16 periit PB ' || praeterea] interea L 17 tre-

decim] L (item Augustinus) xvm (x linea deletutn) P xvm B decem
et octo D; xvm ex dittographia natum || militum] L etiam militum
PBD (etiam militum sed omisso milia T) \\ haec -norum illo bello
prostrata snnt m. 2 scr. in spatio angusUore a m. 1 relicto in P
18 proetrati B 19 ita] Uia D \\ quociens|cum D 21 gotthorum]
L gothornm PBD

190 Pauli Orosii Historiarum

23 At ego nunc reuocor, ut per haec eadem tempora, quibus
Romani ista perpessi sunt, quae inter se bella gesserint Mace-
donum duces reuoluam, qui mortuo Alexandro diuersas sortiti

2 prouincias mutuis se bellis consumpserunt quorum ego tumul-
tuosissimum tempus ita mihi spectare uideor, quasi aliqua »
p. soi inmensa castra per noctem de 'specula montis aspectans nihil

din magno campi spatio praeter innumeros focos cernam. ita
per totum Macectoniae regnum, hoc est per uniuersam Asiam
et plurimam Europae partem Libyaeque uel maiimam, hor-

4rendi subito beilorum globi conluzerunt: qui cum ea praecipueio
loca, in quibus exarsere, populati sunt, reliqua omnia terrore

5 rumoris quasi fumi caligine turbauerunt. sed nequaquam tan-
torum regum ac regnorum bella excidiaque explicabo, nisi
prius ipsa cum regibus regna prodidero.

6 Igitur Alexander per duodecim annos trementem sub se i»
orbem ferro pressit, principes uero eius quattuordecim annis
dilaniauerunt et ueluti opimam praedam a magno leone pro-
stratam auidi discerpsere catuli, seque ipsos inuicem in rixam

7inritatos praedae aemulatione fregerunt. itaque prima Ptole-

avctores § 1 mortuo Aleiandro cf. JSus. 1693 § 6 xn annos

item Eus. 1681 || xini annis] compxUauitne usque ad Herculis necem
ab a. 323-309? uide infra § 38 et § 33; at cf. § 60 § 7— § 13 lustin.
13, 4 § 10.1» -23

1 ut p haec in ras. angustiore m. 2 P 2 romanis D || perpe"si

B || sint L || macedonum (h m. 1) P machedonum Bx 3 diuersi

sortitas L% 4 prouencias (e in i) B || motuis P || se om. L || con-

sumserunt D 6 inniensa D || asspectans (as in ras. m. 2) P

i h

7 campo P 8 macedoniae (h m. 1) P machedoniae LBl || a*siam

(cr. s) B 9 libiaegue Pl ljbiaeque P*B libie|que D 10 bel-

larum D || conluxerunt] LPlD confluxerunt P*B || qui cu ea loca
pcipue in spatio a m. 1 relicto scr. a m. 2 P \\ praecipu*e JRb praeci-
puae (e fin. ex corr. fort. add. in D) B%D praecipua L 12 nequam

D 15 xii PB 16 obpressit (ob del m. 2) P \\ xnn PB

17 a ofw. P 18 discerpsere (dis add. m. 2) P || ipso D

19 inritatus D irritatos Bh || prima ptolemeo L p^holomeo prima jP
mptholomeo prima B ptolomeo prima D

aduersum paganos III 23. 191

maeo Aegyptus et Afrioae Arabiaeque pars sorte prouenit. con-
finem huic prouinciae Syriam Laomedoa Mitylinaeug, Giliciam
Philotas, Philolllyrios accipiunt. Mediaemaiori AJropatus, minori 8
socer Perdiccae praeponitur. Susiana gens Scyno, Phrygia maior p. «w

»Antigono 'Philippi filio adsignatur. Lyciam et Pamphyliam9
Nearchus, Gariam Cassander, Lydiam Menander sortiuntur. Le-
onnatus minorem Phrygiam accipit. Thracia et regionesio
PonticL maris Lysimacho, Gappadocia cum Paphlagonia Eu-
meni data. summa castrorum Seleuco Antiochi filio cessit;

m stipatoribus regis satellitibusque Gassander filius Antipatri
praeficitur. in Bactriana ulteriore et Indiae regionibus prae-ll
fecti priores, qui sub Alexandro esse coeperant, permanserunt.
Seres inter duos amnes Hydaspen et Indum cdnstitutos Taxiles

1 aegiptus D egiptus J* || affricae D \\ pars 8. pr.] persortepro-
uenit (p alt. ex m per raeuram) D || confinem (fi add. m. 2) P 2 siri-

ajtkl

am D || lao#*medon P || mityleneui L lenas P mythilenus B
midilenens B 3 filotas JD \\ philo (phi in ras.) P || yllyrios PB

o*

illiriuB D || madiae P m«oediae (eras. a) B medae B || atropatus]
fh aoropatua LPBD (c et t in L saepe inter se confueae sunt) ||
minoruB ocerper diccae B 4 socer] »acer P 80cerva B || perdicae L
perdicca* P || susaniana LB su»8aniana (er. s) P sunaniana D ||
scyno] LD sch7no P scliyno B || frygia PB 5 philippo L

filippbi P || aaeignatur L assignatur {prior s in ra$.) B || pamphyli-
am (pamphy in ras.) P pamphiliam BD 6 chariam L || lydiam

menander <m. D || lidiam P* 7 frigiam P*B frngiam D || thra-

ciae et P tracia» et B thraciae D 8 pontici (ci in ras.) P \\ lisi-

macho P*D \\ capodocia P oappodocia B \\ paflagonia LPBD \\
e umi|ni D 9 seleucho LPB || antiocbi L anthiocbi P antiochi

r •

(chi ex ci) B 10 stipatorihui P || satellihus que D || casander

B causander D || antepatri P» 11 praeficetur (fic, exc. f litterae

hasta, in ras. m. 1) D \\ bractriana D 12 ceperant R% 13 seres]

LPB seria D; seras lust., cf. Buehi, Iahrb. f PhU. Suppl 6 p. 35 ||
hjdaspen] LP (j ex i P) hy*daspen (er, a ?) B hidaspen D || et] ec
D || taxyles PB taxillis D

190 Pauli Orosii Historiarum

23 At ego nunc reuocor, ut per haec eadem tempora, quibus

Romani ista perpessi sunt, quae inter se bella gesserint Mace-

donum duces reuoluam, qui mortuo Alexandro diuersas sortiti

2 prouincias mutuis se bellis consumpserunt quorum ego tumul-

tuosissimum tempus ita mihi spectare uideor, quasi aliqua »

p. soiinmensa castra per noctem de 'specula montis aspectans nihil

din magno campi spatio praeter innumeros focos cernam. ita

per totum Macedtmiae regnum, hoc est per uniuersam Asiam

et plurimam Europae partem Libyaeque uel maiimam, hor-

4 rendi subito bellorum globi conluzerunt: qui cum ea praecipueio
loca, in quibus exarsere, populati sunt, reliqua omnia terrore

5 rumoris quasi fumi caligine turbauerunt. sed nequaquam tan-
torum regum ac regnorum bella excidiaque explicabo, nisi
prius ipsa cum regibus regna prodidero.

6 Igitur Alexander per duodecim annos trementem sub se i»
orbem ferro pressit, principes uero eius quattuordecim annis
dilaniauerunt et ueluti opimam praedam a magno leone pro-
stratam auidi discerpsere catuli, seque ipsos inuicem in rixam

7inritatos praedae aemulatione fregerunt. itaque prima Ptole-

avctores § 1 mortuo Aleiandro cf. Eus. 1693 § 6 xn annos

item Eus. 1681 || xim annis] computauitne usque ad Herculis necem
ab a. 3&3—309 ? uide infra § 38 et § 33; at cf. § 60 § 7— § 13 Iustin.
13, 4 § 10.1» -23

1 ut p haec in ras. angustiore m. 2 P 2 romanis D || perpe"si

• ».

B || Bint L || macedonum (h m. 1) P machedonum Bx 3 diuersi

sortitas i* 4 prouencias (e in i) B || motuis P || se om. L \\ con-

sumserunt D 6 inniensa D || asspectans (as in ras. m. 2) P

i h

7 campo P 8 macedoniae (h m. 1) P machedoniae LBX \\ a*siam

(er. s) B 9 libiaeque Px ljbiaeque P7B libie|que D 10 bel-

larum D \\ conluxerunt] LPXD confluxerunt P*B || qui ca ea loca
pcipue in spatio a m. 1 rdicto scr. a m. 2 P \\ praecipu*e JRb praeci-
puae (e fin. ex corr. fort. add. in D) B*D praecipua L 12 nequam

D 15 xii PB 16 obpressit (ob del m. 2) P \\ xnn PB

17 a oiw. P 18 discerpsere (dis add. m. 2) P \\ ipao D

19 inritatus D irritatos jRb || prima ptolemeo L p^holomeo prima jP
mptholomeo prima B ptolomeo prima D

aduersum paganos III 23. 191

maeo Aegyptus et Africae Arabiaeque pars sorte prouenit. con-
finem huic prouinoiae Syriam Laomedon Mitylinaeug, Ciliciam
Philotas, Fhilolllyrios accipiunt. Mediaemaiori AJropatas, minori 8
socer Perdiccae praeponitur. Sumna gens Scyno, Phrygia maior p. sos

lAntigono 'Philippi filio adsignatur. Lyciam et Pamphyliam 9
Xearchus, Cariam Cassander, Lydiam Menander sortiuntur. Le-
onnatus minorem Phrygiam accipit. Thracia et regionesio
Pontici maris Lysimacho, Cappadocia cum Paphlagonia Eu-
meni data. summa castrorum Seleuco Antiochi filio cessit;

Kstipatoribus regis satellitibusque Cassander filius Antipatri
praeficitur. in Bactriana ulteriore et Indiae regionibus prae-ll
fecti priores, qui sub Alexandro esse coeperant, permanserunt.
Seres inter duos amnes Hydaspen et Indum constitutos Taxiles

1 aegiptus D egiptus J* || affricae D || pare s. pr.] persortepro-

uenit (p alt. ex m per rasuratn) D \\ confinem (fi add. m. 2) P 2 siri-

■?tu
am D || lao**medon P || mityleneui L lenus P mythilenus B

midileneus D 3 filotas D || philo (phi in ras.) P \\ yllyrios PB

iilirius D || madiae P m»oediae (eras. a) B medae D \\ atropatus]
fh acropatw LPBD (c et t in L saepe vnter se confusae sunt) ||
minoruB ocerper diccae D 4 Bocer] »acer P socerM B || perdicae L
perdicca* P || susaniana LB 8U»saniana (er. b) P sunaniana D \\
scyno] LD schyno P schyno B \\ frygia PB 5 philippo L

filipphi P || assignatur L assignatur (prior s in ras.) B || pamphyli-
am (pamphy in ras.) P pamphiliam BD 6 chariam L || lydiam

menander om. D || lidiam P» 7 frigiam P*B frngiam D || thra-

ciae ** P tracia» et B thraciae D 8 pontici (ci in ras.) P || lisi-

macho P*D || capodocia P oappodocia B || paflagonia LPBD ||
e nmi|ni D 9 seleucho LPB || antiochi L anthiocbi P antiochi

r •

(chi ex ci) B 10 stipatoribui P || satellibus que D || casander

B causander D || antepatri 2* 11 praeficetur (fic, exc. f litterae

hasta, in ras* m. 1) D || braotriana D 12 ceperant JR* 13 seres]

LPB seris D; seras lust., cf. Buehi, Iahrb. f. Phil. Suppl 6 p. 35 \\
hjdaspen] LP (jexiP) by#daspen (er. a ?) B hidaspen D || et] ec
D || taxyles PB taxiilis D

192 Pauli Orosii Historiarum

I2habuit. in colonias in Indis conditas Python Agenoris filius
mittitur. Parapamenos fine Gaucasi montis Oxyarches accepit.
13 Arachossi Chedrosique Sibyrti decernuntur. Drancheos et Areos
Statanor, Bactrianos Amyntas sortitur, Sogdianos Scythaeus,
p. 103 /Stacanor JParthos, Philippus Hyrcanios, Fratafernes Armenios,
Tlepfolemus Persas, Peucesfces Babylonios, Archon Pelassos,
Archelaus Mesopotamiam adepti sunt.

1 in indi8] Iustinus; item BruzeU. 5424 8. x et Patau. A 16 «. xi
[sed in utroque'ui s. s. est] Treuir. 1094 8. xx IAps. 155 8. xi, Guelf.
597 8. XX alU; indis LPB in D || eonditus Bx \\ python] L thonam
P* pyton P» pytonthonft B ethon D, Pithon fh || agenorus D ||

filiis B 2 parapameno8 P parapemenos B parapemenos D || fine]

LPD fine" sed ~ m. 2 ut uid. B in fine T fines fh \\ causasi fr ||

oxyarches] L nxar ^ches (n in o) P uxyar-xches B nxsarches D,
Oxyartes fh 3 arachossi) LD archasii P archossi (a in ras. ex A)

Bf Arachosii fh || chedrosique] LD (-ru- D) chedrossique PBt
Gedrosiique fh || sibyrti] LP syhirti B sibarti D, Sibyrtio fh ||
drancheos] LPBD, Drangas fh 4 statanor hactrianos] Guelf.

597 8. xi statanorbus • atrianos Vt statanorb, atrianos Vt atan-

n

tanor pactrianos Venet. 360 s. xn statanos pactianos Xz stantanor
atrianus LD sta*tanor#atrianos P statanor atrianos B stantanos
atrianos QQZ stantanos attrianos -X» stantanos ratrianos 0; Stasanor
Bactrianos fh- An forte ex Vt et F, coneludi licet ab Orosio profectum
esse Statandrus (pro Stasandrus) Bactrianos ? || amyntas (y in ras.
ampl) P amintur D || sogdianos] pro g fort. c est in L socdianos
P (c tn ro8.)y B (os ex us) sordianns D ||* schyteua L sycheus (y in
ras. P) PB sicheus D 5 stachanor Bh ita • oanor L iiacanor

PB* nicanor Dfh cf. BueM l. c. p. 127 n. 2 || philippus (phi in ras.

ang.) P || byrcanos (y ex i) P hyrchanios B hyrcanius D || frata-
fernes] PB fratrafernes (-is D) LD \\ armenius D 6 tleptolemus]

scripsi, tlepiolemus C tlepolemus (thl- G) GV2tfh tlepotemus LP
tleopotimus D thepotemus B || peuces thes D p*eucestes (er. h)

P || babylonio8 (j ex i) P babilonius D || archos P archous LB
archus (u ex s statim corr.) D; us ut alia mulia ex dittographia na*
tum || pelassos] L palasos P paelassos B palausus DQ^X^ pelas-
gos m. 1 (pelargos m. 2) V^fh 7 adempti L

aduersum paganos m 28. 193

Igitur causa et origo bellorum epistula Alexandri regis fuit, 14
qua iussit omnes exules patriae libertatique restitui potentes
enim eiuitatom Graeoiae timentes, ne exules recepta libertate
ultionem meditarentur, a regno Maoedouum defecerunt. primil5
* Athenienses, oontracto triginta milium exercitu et ducentis
nauibus, bellum cum Antipatro, cui Graecia sorte uenerat,
gerunt, per Demosthenen quoque oratorem Sicyonam Argos
et Corinthum ceterasque ciuitates sibi socias adiungunt, Anti-
patrum obsidione cingunt. ibi dux eorum Leosthenes telo el6
^nraris iacto perfossus oociditur. Athenienses Leonnato, qui
Antipatro auxilium ferebat, occurrunt eiusque copiis conmi-
nutis ipsum interficiunt.

Perdicca uero bellum Ariarato Cappadocum regi intulitl7
eumque uicit. in qua uiotoria nihil praeter uulnera et peri-
scula conquisiuit, nam omnes ante inruptionem urbis suae
succensis domibus suis se suaque omnia concremauerunt.

Post haec ' bellum inter Antigonum et Perdiccam oritur, 1 8
grauissime multis prouinciis et insulis ob au!xilia uel negatap. »4

avctores % 14— § 16 Iustm. 13, 5 $ »-6.8*9.10.12.14 ex-
ceptfs praesertim % 16 eiusque— ooinminutis Orosianis § 17 lustin.

13, 6 §1.2 | 18 et | 19 Iustin. 13, 6 § 8.10.11.16

1 epistola P H regis fnit] L fnit regis PBD 3 greciae R

4 regno (eg in ras. m. 1) D [| machedonum LBX || defecerant D

5 trigenta D xxx PB || docentis D 6 cum om. 2* || greeia
RD || sorte (eoJ.tn.tn ras.) M || nenerat] LPBD euanerat Jfe-
riwtt codd. ut uid. obnenerat fh 7 demosthenen] LPB (h ©m.
P1) dimus • thenen D || siciona • margnB D || sicyoniam L sychonam
(y ex i) P sychionam B 8 corynthum L choryntum (y ex i
P) PB || adinngnnt] LA adiongnnt et PB inngunt D || ante-
patrnm D 9 leosthenes] D ledstenes LPB 10 perfosns B
perfosufl L perfessns D || leonnato] Bh leonnati LB?D leonati* P

11 antepatro D || copis (i 8. s.m.2)P || comminntis PBD 13 perdica
LPl H ari&rato] LPBDt Ariaiathi fh 15 eonqneaiuit P || irrnpti-

onem U* 16 snccesses D || sui* B || concremauernnt] LP* -rant

F*BDAt> 17 et om. D || perdicam J2* 18 post granissime

male interpungunt « {correxi cum PB) || prouiuncis (i s. s. m. 2) P ||
ob (o al. m. in ras. ex a ut uid.) B

V 13

194 Pauli Orosii Historiarum

19uel praestita dilaceratis. diu deliberatum, utrum in Mace-
doniam bellum transferretur an in Asia gereretur: nouissime
ipse Perdicca Aegyptum cnm ingenti exercitu petit. sic
Macedonia, in duas partes discurrentibus duoibue, in sua ui-

20soera armatur. Ptolemaeus Aegypti uiribus et Gyrenensibus 5
copiis instructus occurrere bello Perdiccae parat. inter haec
Neoptolemus et Eumenes cruentissimo inter se proelio digladiati

2lsunt. uictns Neoptolemus ad Antipatrum fugit: quem ut
Eumenen de insperato opprimat perurguet: quod Eumenes

22 futurum ratus, insidiantes insidiis capit. in eo bello Polypercon 10
ocoiditur, Neoptolemus et Eumenes mutuis uulneribus confossi,

28 sed Neoptolemus interiit, Eumenes uictor euasit. Perdicca cum
Ptolemaeo acerbissimo bello oongressus, amissis copiis ipse

avctokbs § 20—8 22 Iustin. 13, 6 § 18—20; 8 § 1.3-9
§ 28 Iustin. 13, 8 § *1.*2.10

1 pr*estita L || delaceratis P \\ macedonia P mace*doni& (e in ras.
al.m.; &ex&corr.) B macedoniae D 2 transferreretur P trans-

fer*»retur B || an in aaia gereretur om. D \\ a*sia B 3 aegiptum

PD || pet4t B 4 maoe*donia (e in ras. cU. m.) B 5 ptole*

meus L ptolomeus D pbolomaeus P P •:■• tfaolomeus (eras. os ?; alt. 0
ex e) R || aegipti D || et add. tn. 2 P \\ cerenensibus D 6 iu-

r

etructis P*D || occurere R occurre D || bellum D || perdicae L
7 neoptolemeus i* || et] && D || eomenes P eumenis (i in e) R
evmenes (Urt. e statim ex u) D || crue^tissimo R || plio P \\ ad
digladiati sunt in mg. I diu grassati sunt al. m. saee. x B (sic in

textu E) 8 fugit; (git; in ras.) B 9 eomenem P eumenem

D || de insperato] jRb dis parato (dis statim corr. ex di s uel dl 1) D
deaperato (e prior ex corr.) P desperato (0 in f ut uid. corr., sed
v erasum) 22» desparatum L \\ perurget (-it D) PB?D || eo menes
D 10 l0insidii8 B || in eo] et in eo PB || polypercon] LPBD

11 neoptolemeus 2> neoptolemus P (opt in ras.) B (p ex b) || uerba
et eumenes — neoptolemus omissa in mg. add. m. 1 P 12 neo-

ptololemeus L neoptolemus (p ex b) B || euminis D 13 ptolemeo

LD photolomaeo P pWomaeo (t al. m.) B \\ aoeruissimo (sed. u in
ras. P) LP acerbissime (b ex u) B aoerbisseme D || ammissis copis
P» ammissis copiis D amissis copiis s. s. m. fort. 1 R

aduersum paganos III 23. 195

quoque interfeotus est. Eumenee Python et Illyrius et Alceta
frater Perdiccae a Macedonibus hostes pronuntiantur, bellum-
que aduersus eos Antigono decernitur.

Itaque Eumenes et Antigonus conlatis aduersum se maximis 24

icopiis conflixerunt. Eumenes uiotus in quoddam castellum
munitissimum fugit, unde auxilia Antipatri tunc potentissimi
per legatos poposoit : quo nuntio territus Antigonus ab obsidione
disoessit. sed nec sic Eumeni 'spes firma aut salus cer-25
ta. quare ultimo consilio argyraspidas ob arma deargentata siop* w

iodictos, hoc est milites, qui sub Alexandro militauerant, in
auxilium rogat: qui fastidiose ducem in disponendo bello26
audientes ab Antigono uicti castrisque priuati, et uxores et
liberos simulque omnia, quae sub Alexandro adquisierant,
perdiderunt. qui postea turpiter per legatos reddi sibi quae27

uperdiderant, uictorem rogant. Antigonus autem redditurum
pollieetur, si sibi uinotum Eumenen pertraherent. ita illi spe28
reouperationis inleoti, dedecorissima proditione ducem suum,
cuius signa paulo ante secuti fuerant;, captiui ipsi captum

avctores § 24 et § 25 Iustin. 14, 2 § 1.2.4—6 (§ 24 mazimis
copiis Orosianum est) § 26 et % 27 Iuetin. 14,2 §7} 3§ 2.3.11

§ 28 lustin 14, 4, praecipue § 1.16.20

1 python] LP*D phyton P^JJ, Pithon h \\ yllyrins PM (u ex o B)

illirius D || alcheta L 2 mace*donibus B (e in ras. ex he al. m.)

macedonebus (oe in ras. m. 1) D 3 aduersus] sk LPBD || *b antigono

B 4 eumenis R* || antigonos R* \\ coliatis Rh \\ aduersus P ||

i «

mazimis] LBD magnificis P 5 copis P \\ eumenis D 6 mini-

tissimum P || auxiliantipatri1 (v al. m.) B \\ poten|tis8imi (ten add.

m. 2) P 8 nec sic eumeni (c sic eum in angustiore ras. m. 2) P ||

eumenem L eumejnes D 9 argi|ras pidas D 10 hoc est] hoc

mi D || qui subj quib; P1 qui,0b; P* qui sub### (3 uel 4 litt. eras.)

B || militauerunt D 12 antigono] ti quono D || uicto P

13 adquisierant] LPl adquisiuerant P*B adquesiuerant D 15 se

post redditurum add. g (uelut GM%X^) h, ante reddit. add. f; cf. Gru~

i
bitz 16 pollicetur (ur add. m. 2) P || unctum P uictum L \\ ita

•
m ras. P 17 rucuperationis P || inlicti D illecti priore 1 in ras.

B || dedecorissima] LPB dedecorosissemam D, dedecorosissima fh

13*

196 Pauli Orosii Historiarum

catenatumqne duxerunt et mox cum foedissima ignominia in

29eiercitu Antigoni dispersi sunt. interea Eurydice, Arridoei
regis Macedonum uxor, multa snb nomine uiri nefaria gerit
per Cassandrom, quem flagitiose cognitum ad soinmum fasti-
gium per omnes honorum gradus pronexerat: qui ex libidine *

30mulieri8 multas Graeciae ctnitates adflixit. tunc Olympias,
mater Alexandri regis, hortante Polyperconta, eum ab Epiro
in Maoedoniam prosequente -ieacida rege Molossorum neniret
et ab Kurydice finibus prohiberetur, adnitentibus Maoedonibns

3lArridoenm regem et Enrydicen inssit occidi. quamquam etio
ipsa Olympias continuo meritas crudelitatis poenas luit: nam
cum mnliebri audacia multas principnm caedes ageret, audito
aduentu Cassandri diffisa Maoedonibus cnm Boxa nnrn sna et

32nepote Hercule in urbem Pydnam oonoedit: ubi conUinio per

p. »06

AV0T0RB8 § 29 Iustm. 14, 5 $ 1—5 exeeptis flagitdose cognitirm
Orosiani* § 30 Iustin. 14, 5 § 1.9.10 % 31 IusUn. 14, €

$1.2 § 32 lustin. 14, 6 § 5-11.13

1 -que ex -qua R || eum J> 2 interea (r in ras. ex u, inte

ante lin. m. 1) D || euridioe D euridicae PR || arridei LPR ansdei
D 8 machedonum Rl maedonum D || uxor post etridicae ex-

hibent PR || gerit] LPRD egit v 4 caneandrum (d ex t m. 1) D ||

flagitioe» R 5 gradoe (corr. ol. m.) R || peruexerat (per in per al.

m.) R || libidinem- D 6 grociae (uel greciae) ex graciae eorr. al.

m. R II afflizit (pr. f in ras.) R || olimpias PR 7 polyperconta]

LPRDt sed ef. § 33 || epyro L 8 machedoniam Rl || eacida

LPRD || mok)80Tum PR 9 euridice. P enridice RD || anitentibus

P annitentibus (prima n in ras.) R || machedonibus LRl 10 arri-

a

deum LPRD || euridicen PD euridice R \\ quanquam P1 quaquam

i
R 11 meritas crudelitatis] L orudelitatis meritas PRD || luet P

luet R* 12 audatia i* || a*geret R geret (ger m. 1 in ras. pauUo

ang.) D 13 cassandri (n ex m) P || di#fi\«8a (fi in ras. m. 2) P ||

machedonibus Rl || cm (ante hoc supra lin. est positum A i. e. nota) L ||

roza] LD roza P *raxa (a q. e. ante z in ras.) R, Bhozane v ||

suae 2> 14 nepote P \\ hyrcule P her*cule R hercolae D ||

pydnam P pyudnam R \\ conoedit (e ex i) P

adueraum paganos III 28. 197

Cassandrum oapta et interfecta est. fiiius Alexandri Magai
cum matre in arcem Amphipolitanam curiodiendus est missua.

Perdicca Alceta et Polyperconte ceterisque ducibue, quos33
commemorare longum est, dinersae partis occisis finita bella

sinter successores Alexandri uidebantur, cum Antigonus ardena34
cupiditate dominandi liberandum bello Herculem regis filinm
ab obsidione simulat. his cognitis Ptolemaeus et Cassander, 35
inita oum Lysimacho et Seleuco societate bellum terra marique
enixe instruunt. Antigonus in eo bello oum filio Demetrio

louincitur. Gassander Ptolemaeo in uictoria particeps factus36
cum Apolloniam rediret, inoidit in Auieniatas: qui propter
intolerandae multitudinis ranas et mures relicto patrio solo et
antiquis habitaculie emigrantes, nouas sedes praetenta wterim
pace requirebant. sed Gassander et uirtutem et multitudinemd7

i$gentis adgnoscens, ne adacti necessitate Macedoniam bello quar

avotoebb | 33—| 35 Iustin. 15t 1 § 1.3.4.6 (J 35 Antigonus. .
cnm filio D. u.] Antigonua, cuius filius D. u. Iustinus) § 36 - § 38

Iustin. 15, 2 § 1-3

1 casandrum Pfr || infeeta (t add. m. 2) P || filus (i s. s. m. rec.)
L || magni om. D 2 cft m ras. P || amphipolitaaam (amphi ex

anti m. 2) P || costodiendus P 3 alcheta L alce D || et om.

P1 || polyperconte] LPB polymper • conten D || caeterisque P
ceterisque (e. tn e) B eteris que D 4 finita» B 5 alexandn

iiri uidebantur L || cum] LPBlD (Cum B) Tum 2P ed. 1542 fh
6 hirculem P hircolem D 7 ptolemeus L ptolomeus D ptholo-

maeofi P p^holomeus B 8 inita] ita D || lysimacho (lysi ex lis

corr.) P || sociuitate P 9 enixae L obnixe PB obnexe D \\ anti-

gonus in eo (nus in eo in ras. m. 2% Uem tamen ut uid. m. 1) P
10 ptolemeo L ptolomaeo D ptholomaeo P ptholomeo B 11 ap-

polloniam B \\ anieniatas] LP*D auicniatos (sic) Pl auienitas B,
Autariatas eum Freinshemio h, Abderitas f; cf. Buehl Iahrb. f. PhH.

Suppl 6 & 36 12 intollerandae P&D || patriae (sed o erasuvi)

P patriae B 13 antiquis (ti add. in mg. al. m.) B || habulis D ||

pretenta P 14 requirebant sed cassander et] requiret D

15 gentis s. lin. add. m. 2 P \\ adgnoscens] L agnoscens PBD || mace-

doneam P machedoniam B*

198 Panli Orosii Hietoriarum

terent atque inuaderent, receptos in societatem in ultimis

38 Macedoniae finibns conlocat. inde cnm iam Hercules Alexandri
.«fffilins qnattnordecim esset annorum, timens 'ne eum omnes

qnasi legitimnm regem praeoptarent, occidendum tacite cum
matre curanit. 5

39 Ptoleraaens itemm cum Demetrio nanali proelio conflixit et
cum omnem paene classem atque exercitum perdidisset, uictus

40 in Aegyptnm refugit. hac uiotoria elatns Antigonus, regem se
cnm Demetrio filio appellari iubet: qnod exemplnm omnes

4lsecuti regium sibi nomen dignitatemque sumpserunt. igituno
Ptolemaeus et Cassander ceterique alterius factionis duces cum
decipi se ab Antigono singillatim uiderent, per epistulas se
inuicem confirmantes coeundi in nnum tempus locumque con-
dicunt et bellum adnersus Antigonum communibus uiribus

42 instruunt. Gassander finitimorum bellis inplicitus Lysimachuin, 15
clarissimum inter omnes ducem, cum ingenti manu pro se

48 sociis in auxilium misit. Seleucus quoque ex Asia maiore descen-
dens nouus Antigono hostis accessit. hic siquidem Seleucus pluri-

44 ma per Orientem inter socios regni Macedonici bella gessit. prin-

ATCTORE8 § 39 Iustin. 15, 2 § 6 (atqne exercitu de suo addidit
Orosius) § 40 — § 42 Iustin. 15, 2 § 10—17 (% 42 clarissimum—

ducem Orosiana sunt) § 43— § 49 lustin. 15, 4 § 1.10— 14.21— 25

(Orosiana insunt cum alia tutn haec § 44 nouis— adsurgentes, § 47 cu-
ius quanto — conciderunt ; praeterca § 43 omissis post diuisionem lu~
stinianis sensum pessum dedit; cf. Ghrubitz)

1 adque I*R* 2 machedoniae R1 || coUocat (pr. 1 in ras.) R ||

herculis L hirculis D 3 quattuordecim] LD xmi PR || eum om.

D || omnes] LPRD (-is D) Macedones v 4 praeobtarent PR*

6 ptolemeus L ptholomeus PRD \\ proelio] inde ab hoc uerbo folii
45 prlmo alia sed coaeua manu scriptus est P 7 p*ene R om. L ||

adque P*R*D 8 aegiptum D || uictoria» P 9 filio demetrio

L 10 nomen sibi v \\ -quae R \\ sumserunt PD 11 ptole-

meus L ptolomeus D ptholomeus PR || uerba alterius— decipi se in
textu omissa add. in mg. m. 1 P 12 pers pistolas (sic) D

15 ad|instruunt L \\ casser D \\ finiti*morum P fitimorum D || inpli-
catus D || lysimacum PR 16 ingenti] omnia L || pro] prosj D

17 sotiis R* || asia (i in ras.) P || discendens PR discedens D
19 machedonici PRl

aduersum paganos III 28. 199

cipio Babylonam bello expugnauit et cepit. Bactrianos
nouis motibus adsurgentes perdomnit. transifcum deinde in45
Indiam fecit: quae post mortem Alexandri ueluti detraeto
excussoque a ceruieibus iugo praefectos eius oociderat, Andro-

5 cotto quodam ad uindicandam libertatem duce. qui postea cru-
deliter in ciues agens, quos de externa dominatione defenderat
ipse seruitio premebat. cum hoo ergo Androcotto Seleucus46
qnamuis multa Jet grauia bella gessisset, nouissime firmatisp. soe
regni condicionibus et pacta pace discessit.

10 Adunatis itaque copiis Ptolemaei sociorumque eius, pugna47
committitur: cuius quanto potentior apparatus tanto ruina
grauior fuit, nam in ea tunc totius paene Macedonici regni
uires conciderunt. in ipso bello Antigonus ocoisus est; sed*8
finis belli huius initium alterius fuit: nam cum uictoribus de

upraeda non conueniret, iterum in duas factiones diducuntur:

1 babilonam D babyloniam 2?* || eaepit (ae in oe) B \\ braecianus
D 2 nouissimo tibus D || assurgentes (pr. a in ros.) B adsur-

gentis (8 m ros. m. 1, ex m?) D \\ folium 60 codicis L in quo scripta
swnt perdomuit usque od p. 201, 5 formidolosiseimo suppletum est a
tnanu xil ut uid. saeculi, quatn signaui X. Inde sequitur f. 60* exeer-
ptum ex Liuio 1,4 § 3 — § 7 de Romulo Bemoque ab eadem manu s. xn
subiectum 3 que X || alez[andri statim in ale*[xandri mut. D

alexadri X 4 ceruibus D || prefectus DX\\ androcotto] DAGV^ X

androcoto V androgotto (alt. t ex i corr.) P androgottio B andra-
coto 0 5 quoddam X || duce" X 7 praemebat P praemebat D ||
cum et in mg. ab al. m. B || androcotto] DAO (-ttus A) andro-
gotio J* androgotto PhX androgottio sed i al. m. inserto B andra-
coto V 8 quambis X \\ nonisshne. (i alt. in ras. ampliore, e radendo

ex ej B nobissime X 9 conditionibus B || pacta om. D

10 ptholomei* sociorumque (er. s; socior in ras.) P \\ ptholomei B
ptolomei D tholemei X || sotiorumqne B 11 adparatus PB* ||

tanta X* 12 grauior ruina X || pene Bb X poene D || machedonici

PBl macedonicis X 13 concidennt P 14 fines X \\ dae JP*

f

15 preda X || conuenire*t (er. n) B \\ pactionea (corr. m. 1) B ||

diducuntur] G deducuntur PBDX

200 Pauli Orosii Historiarum

49Seleucus Demetrio, Ptolemaeus Lysimacho iungitur ; Cassandro
defuncto filius Philippus sucoedit. sic quasi ex integro noua
Macedoniae bella nascuntur.

50 Antipater Thessalanicen matrem suam, Gassandri uxorem,
quamuis miserabiliter pro uita precantem, manu sua trans- *

51 uerberauii Alexander frater eius dum bellum aduersus fratram
ob ultionem matris instruit, a Demetrio, cuius auxilium petierat,

62 ciroumuentus oociditur. Lysimachus cum Dori regis Thraoum

infestissimo bello urgueretur, aduersus Demetrium pugnare
53 non potuit. Demetrius augmento Graeciae et totius Macedoniae io
54elatus, in Asiam transire disponit. Ptolemaeus autem et

Seleucus et Lysimachus experti priore certamine, quantae uires
P. roessent concordiae, Uterum societate pacta adunatisque exer-

citibus, bellum in Europam transferunt aduersus Demetrium.
55his se comitem et belli socium Pyrrhus rex Epiri iungit, 15

sperans Demetrium Macedonia posse depelli. nec spes frustra

avotorbs § 50— § 56 interfecit Iustin. 16, 1 § 1.5.8.19;
2 § 1 — 4

1 ptolemeus X ptholomeus PB ptolomaeus D || lisia coiungitur
(i tertia statim ex n corr.) D lysimaoon (cum i seq. coni.) P' lysi-
maco P*B lysimmacho X 3 macedoniae (e pr. in ras. al. m.)

B machaedoniae P macedonie JL in macedonia D 4 antepater

D || taes*alonicen (er. n ut uid.) B thesalonicen X thensa loncen
(' est apex) D \\ oansandri X 5 miserabiliter (se add. m. 2) P ||

praecantem P || transberberauit X 6 frater X 7 ob ulti-

onem] obla lcionem D 8 lysimacus P lysimmachus X || dori]

PBDAXg, Doricetis cum Iustini codd. fh; cetis apud Orosium ex~

cidisse ob regis quod seq. simUUudinem uidetur y thacum X
tracum B 9 urgeretur PB* urguetur D 10 augmento (g ex

c) B || greciae B grecie, X || macedoniae (e pr. al. m. in ras.) B
macedonie X machedoniae P 11 ptolomaeus D ptolomeus ifuit

ptolemeus) X ptholomeus PB 12 lysimacus PB lisimachua D ||

priori iP || certamine (in in ras.) P || quante X 13 ooncordie. X

14 europam (eu ex cu corr.) P eurupam D 15 aotiojn B ||

pyrrhus] G pyrrus PX pyrus B pirrus D || epyri X || iungi X

on

16 macedia (e in ras.) B machedonia P macedonia X

aduersum paganos III 23, 201

fait: qaippe eieroitu eius corrupto ipsoque in fugam acto,
regnum Macedoniae Pyrrhus inuasit. deinde Lysimachus ge-56
nerum suum Antipatrum insidiantem sibi interfecit filiumque
sutud Agathoclem ultra humannm morem perosus occidit.

s Quibus quidem diebns Lysimachia ciuitas formidolosissimo 57
terrae motu euersa, oppressoque populo suo crudele sepulchrum
fuit Lysimachum autem adsiduis se parricidiis crnentantem 58
omnes socii deseruemnt et ad Seleucum deficientes, pronum
iam regem aemnlatione regni, nt bellum Lysimacho inferret,

ichortati suut. res foedissimi spectaculi erat, duo reges, quorum59
Lysimachus annos natus lxxhii, Seleucus autem lxxvii, de
eripiendis alterutrum regnis concurrere, in acie stare, arma
gerere. nltimum hoc quidem beilum Alexandri commilitonum 60
fuit, sed quod ad exemplum humanae miseriae fuerit reser-

uuatum: quippe cum orbem terrarum exstinctis iam xxxnn6l

AvcrroRES § 56 filiumque— occidit Iustin. 17, 1 § 4 § 57 —

§ 61 Iustin. 17, 1 § 1.2.6—8,10.9.12 (a quo tamen absunt illa § 61
eiatiDctis— ducibus, cf. Buehl, Iahrb. f. Phtiol. Suppl. 6 p. 158)

1 correpto BPDG (sibi iuncto glos$a m. 2* G) || fuga X
2 macedonie X mMhedoniae PB1 || pyrrhus] G pyrrns PBX
pirrus D || lysimmaohus X lysimacus PB lisimachus D 3 anti-

patrem P% 4 agatoclem PBD 5 lysimachia] AG (qui etiam

b

Lysmachi nomen recte scriptum ubique exhibent) lysimacia B lysi-
macia P lysimmaehia X lisimacia D || , formidoloaissimo X formi-

u

dnlos-simo (u in o corr. al. m.) B 6 hine Terraemotu aenuo au-

persies L 7 lysimaeum PB lisimaonm D || assidnis (pr. s in

ras. B) BD \\ se] isee 2* || cruentatfl (u fin. ex e uel o) B
9 emnlacionem D || lysimaco PB listmacho D lysimachi L || in-
feret (r s. & m. 2) P 10 duo) LPD dnos| (a fort. ex corr. add.)

B 11 lyaimacus PB lisimachue D || natus septuaginta quattuor

(-ttnr D) LD, s. et q. natns h || septuaginta septem LD . 12 alter-
utrnm om. D || cncnrrere D || aci*e (er. a) B 13 qnidem hoc

PB || conmilitonnm LPB 14 se* (d m. 2) P \\ exemplum (ex

add. m. 2) P 15 extinctis LPBD \\ triginta (treg. D) et quat-

tuor LD

202 Pauli Oro8ii Historiarum

Alexandri ducibus soli possiderent et angostissimos senectutis

ac uitae suae terminos non aspicientes, angustos esse imperio

62suo totius mundi terminos arbitrabantur. in eo bello Lysi-

p. siomachus, uel amissis uel interfe^ctis prius ante hanc pugnam

quindecim liberis, postremus occisus est. sio Lysimachus so- 5

63 lutio pugnae Macedonicae fuit. sed ne Seleucus quidem tanta
uictoria inpune laetatus est: nam neque ipse post lxxvii
annos quietem naturalis mortis inuenit, sed extortam sibi in-

64 felioiter uitam uelut immatura morte finiuit : quippe insistente
Ftolemaeo, cuius sororem Lysimachus in matrimonio habuerat, io
insidiis circumuentus occisus est.

65 Haec sunt inter parentes filios fratres ac socios consangui-
nitatis societatisque commercia. tanti apud illos diuina atque

66humana religio pendebatur. erubescant sane de recordatione
praeteritorum , qui nunc interuentu solius fidei Christianae acis
medio tantum iurationis sacramento' uiuere se cum hostibus

avctores § 62- § 64 IusUn. Tt, 2 § 1.2.4

1 et deleri iussit Grubitz p. 36 2 aBpicientes] LPRD (-is D) \\

Ire

angustos R anguscioris D 3 totius] tutis D || eo om. D || lysi-

macus PR lisimachus D 4 ante] anee D '5 xv PR \\ lrsi-

macus PR 6 machedonicae PRl j| tanta om. Pl 7 inpone

D || neque] que ue D || septuaginta septem L eeptuaginta et septem
D 8 annis D || inter ficiliter D 9 ueluti RD 10 ptole.

meo L ptholomeo PR ptholomaeo D || lysimacus PR lyn machus D \\

habuent (corr. m. 2 ut uid.) L 11 occisuB] LPRDg (sed & in mg.

al m. add. R), et occisus ed. 1542 fh || est om. D 12 filioe]

LPRf filius Dy et filios v || sotios k (t radendo in c) R

13 conmercia PR* \\ diuina — erubeecant] dierubiscant D \\ adqne i*

14 sana D |] de recordatione] reconcordatione D 15 solus R
soliusti D 16 [iuracionis sacramentum] • iuracionis sacramento (quae
inclusi erasa sunt sed ut legi adhuc possint) D

aduersum paganos III 23. 203

nec pati hostilia sciunt; quibus indubitatissime probatur, quia 67
non, sicnt illi antea,

caosa iungebant foedera porca,

sed quia nunc inter barbaros ac Romanos creatorem et domi-
snum suum contestantes tantam fidem adhibita in sacramentum

sernant euangelia, quantam tune neo inter parentes ac filios

potuit seruare natura.

Nnnc autem finis Macedonioi belli finis etiam libri fiat, 68

praesertim cum iam abhinc Pyrrhi bella incipiant et mox
-.aPunica consequantur.

avctores § 67 eaesa— porca Vergilius Aen. 8y €41

1 uerba quibus— 2 sicut om. D 3 jorccwquia (posterior o in a
oorr. m. 2; ante quia erasa uidentur s&; quid supra q erasum sit
incertum) P porca • **sed quia (eras. 1 uel 2 litt., s ex corr. add. uid.) ,
R 4 barbaros* (s fin. m. 2) P || et] ac PRv; om. KV^ (in F,

9. 8. k) 5 sacramentum (um in o corr. m. 2) P 5 nec om.

D 7 natura om. D 8 machedonici PRl 9 pyrrhi] Q

pjrri LPR pirri D 10 consequatur D

PAVLI- OR06II i LIBKR III- eXPL« | INC- LIB- QVAHTV8 L EXPLICIT
LIBBR TKBTIV8 INCI? (rNCIPIT R) PAVLI HOROSI (H0R08II R) ADVERSV8
PAGAN06 LIBER QVARTV8 PR EXPLICIT LIBER I INCIPIT OROSII HISTORT-
ARTO LIBER QVARTV8 D

204 Pauli Orosii Historiarum

PAVLI OROSII
HISTORIARVM ADVERSVM PAGANOS

LIBER QVARTVS.

praef. Dixisse Aenean Virgjlius refert, oum post pericula sua
8uorumque naufragia residuos aegre socios solaretur,
Forsan et haec olim meminiese iuuabit.
2haec sententia, semel apte ficta, semper uim sui triplicem
diuersissimis effectibus refert, cum et praeterita tanto gratiora 5
habentur in uerbis quanto grauiora referuntur in gestis et
futura dum desiderabilia fastidio praesentium fiunt semper
dmeliora creduntur, ipsis autem praesentibus 'ob hoc nulla in
p' M parte miseriarum iusta conparatio adhiberi potest, quia multo
maiore molestia adficiunt quantulacumque sint ista quae sunt 10
quam illa quae siue transacta siue uentura, etsi magna dicuntur,

4 interim omnino tunc non sunt. ueluti si quis nocturnis pulici-
bus titillatus atque ex eo uigiliis anxius alias forte, quas ali-
quando ex ardentissimis febribus diu sustinuit, uigilias recor-
detur, procul dubio inpatientius feret istarum inquietudinem u

5 quam illarum recordationem. sed quamuis apud omnium sensus

atotore8 3 Vergil. Aen. i, 203

1 aenean] LRD aenean* P || urgilius B || post] inter PR \\ pericula
(p 8. 8. m. 2) P 3 foroitan PR (sed it er. in R) om. D || iuuauit

L 4 ficta (i «05 a corr. uid.) P 5 grauiora P 9 com-

paratio RhD || multa P multo (0 in ras.) R 10 maiore (uid. 3

fuine) P || afflciunt RD \\ (\? R 11 €tsi (nouo uersu) P

12 nocturni* (s m. 2 aut 3) L 13 adque P*D || ancxius (c eras.)

R || alias] alius L 16 illartt (ni m. 2 in corr.) P || omnium (ni

al. m. eorr. ex n) R

aduersum paganos IIII praef. 205

pro eaptu tanporum ita uideri queat, numquid tamen aliquis
eisistet, qui uel in ipsa anxietate pronuntiet grauiores pulioes
esse quam febres? aut aoerbius aocipiat se uigilare sanum
qnam dormire non potuis9e moriturum? quae cum ita sint, 6

idelicatis istis et querulis nostris utcumque ooneedo, ut haec,
quibus nune, quia sie expedit, interdum admonemur, sentiendo /
grauia putent, non tamen oonhteo, ut etiam adserant conpa-
r&ndo grauiora. quemadmodum si quis e mollissimis stratisl
eabieuloque percommodo matutinus egrediens noeturno gelu

vlacnnarum dorsa obriguiese herbasque inc&tauisse prospiceretp. m
efc inopinato uisu admonitus diceret 'frigus efet hodie': hio
mihi nequaqoam reprehendendus uideretur, quia uel communi
osn uel proprio sensu locutus esset. at si trepidus in cubicuhim 8
reeurrens stratisque sese adoperiens uel magis abdens clamaret,

utantwn omnino frigus esse quantum nec in Appennino ali-
qmndo fuerit, cum Hannibal elephantos equos plurimamque
exercitus sui partem niuibus clausus atque oppressus amisit:
tmnc ego puerilibus licentiis nausiantem non modo dioentem9
ista non ferrem, sed etiam ab ipsis stratis, otii sui testibus,

ftinpopulum publicumque protraherem, eique foras producto
in&ntes in eo atque ex eo gelu ludentes iucundantes sudan-

AYCT0KES 15—17 cf. 0r08. 4, 14

1 capto (v al. m.) B || que. at P 2 exietet PBXD existit Bl ||

pwnunciet D 3 quam] que Dl \\ aceruias LPB1 5 quaerulis

f || inter ot et haec uocab. linea deletili traiectum et erasum P
Gquia sic] quia| D 7 conineo] Tv conhibeo LPBD || asserant (s pr.
m w. B) BD || comparando Bh 8 quetnadmodum (e ex ae) P

9 percommodo P \\ egregiens (altera g am. 1 aut 2 exc corr.) L || gelu
' m. add. fort. m. 2 P 10 lagunarum P || prospiceret (e alt. tota,

ttzparte euanuerunt) P 11 et om. D 12 repraehendendua

t
(•01- D1) LPD || communi U8u] communiue LDl 13 ad P

H sese] 8e D || abdens] abstinens L abdens (b in ras.t ex d 9) B

15 nec add. m. 2 pone uereum L 16 annibal D || elephantos (e

K. ex ae) P elefantos L || «equos B - 17 adque P* 18 egoj

G^v ergo LPBD || nausiantem] sic LPBD 19 lsta B

20 puplicumque 22» 21 adque P* || lodentes] duoentes L

206 Pauli Orosii Historiarum

lOtesqae monstrarem, ut uerbosa nugacitas delicatis uitiata

nutrimentis non in tempore uiolentiam sed in se esse segnitiam

doceretur et in conparatione rerum diiudicanda non maiores

parua tolerasse sed se nec parua tolerare sufficere probaretur.

11 Quod euidentius ipsis in memoriam reuolutis praeteritorum i

\ ctadibus adprobabo Pyrrhi bello in primis, sicut ordo est,

P. 9i4 prodito. cuius causa et origo haec fuit.

1 ^Anno ab Vrbe condita cccclxuii Tarentini Bomanam
classem forte praetereuntem , spectaculo theatri prospectam
hostiliter inuaserunt, quinque tantum nauibus uix per fugam h
elapsis; ceterfc retracta in portum elassis et profligata est;
praefecti nauium trucidati, omnes bello utiles caesi, reliqui

2 pretio uenditi sunt. continuo missi Tarentum a Romanis legati,
ut de inlatis quererentur iniuriis, pulaati ab isdem auctas in-
super iniurias rettulerunt. his causis bellum ingens exortumu

3est. fiomanos, qui quantique hostes circumstreperent perme-
tientes, ultima adegit necessitas proletarios quoque in arma
cogere, hoc est eos qui in Vrbe semper sufficiendae prolis
causa uacabant, militiae adscribere: quippe cum frustra de

4 prole oura est, nisi rebus praesentibus consulatur. itaque inruit m
P. »15 in uniuersos Tarentinorum 'fines cum Aemilio consule Boma-
nus exercitus, igni ferroque uastat omnia, plurima expugnat

AVCT0RE8 § 1 (inde a Tarentini) — § 5 Liuius 12 , ad § 3 pro-
letarios — eAsciiher^ladhibitus Augustinus De ciu. B. 5, 17

3 comparatione Rb || iudicanda P deiudicanda (de in di corr.) B
4 parua (p ex t) P || tollerasse PR* (non LD) || se s. s. in R \\ to*lerare
(er. 1) R tollerare D || sufficetur Dl sufficienter D* 5 euidentius]

eiduencius D \\ «memoriam (uid. er. e) P \\ praetorum (teri m. 2 aut
3 8. s.) L 6 approbabo (p pr. in ras.) R || pyrri LPR pirri D

8 • ccco • mo • lx • quarto • L quatrigentisemo sexaginsemo quarto D
11 cete tera D 12 haec trucidati — 5, 7 § 6 sed incre exciderunt inter

fol. 46 et 47 in P ' 13 pr*etio (er. a) R || misBi L misi D
14 illatis Ifl» || hisdem LRD 15 retulerunt R retullerunt D

18 qu1 R || semper in urbe L \\ sufficienda L 19 uagabant D \\

a*scribere R || cu* (ex con ?) R cumq; A 20 est] LRD sit v ||

consulatur (a in e corr. deinde al. m. a 8. 8.) R || irruit sed pr. r in ras. R

aduersum paganofi IIIl praef.; 1. 207

oppida, iniuriam ineolenter acceptam crudeliter uiiidicat. con- 5
tinuo Tarentinos, plurimis finitimorom praesidiis fultos, maxime
Prrrhus auxit, qui etiam in se ob magnitudinem uirium con-
siliommque summam belli nomenque transduxit. nam Taren- 6

stam, utpote ex Lacedaemoniis conditam cognatamque Qraeciae
ciuitatem, uindicaturus totas uires Epiri Thessaliae et Mace-
doniae, elepbantos etiam usque in id tempus inuisos Eomanie
numero xx in Italiam primns inuexit: terra mari, uiris equis,
armis beluis, &d postremnm uiribus suis dolisqne terribilis,

lonisi quod Delphici illhis uaoissimi spiritus et mendaoissimi nebu- 7
lonis, quem magnum ipsi uatem fernnt, responso ciroumuentus
ambiguo exitnm fecit eins, qni non oonsuluisset. itaque apnd 8
Heracleam, Campaniae nrbem, fluuiumque Lirim prima inter
Pyrrhnm regem et Laeuinnm cdnsulem pugna commissa >est.p. sie

lsconsumpta est granissimo certamine diee, utrimque omnibus
mori intentis, fngere nesciis. introductos autem iflter «conour- 9
rentia agmina elephantos forma truces, odore graues, mole
terribiles ut uidere Bomani, nouo pugnandi genere circumuenti
et territi, equis maxime pauitantibus , diffugerunt. sed post-10

aquam Minucius quartae legionis primus hastatus protentam in
se manum beluae gladio desecuit et conturbatam dolore uul-
neris auerti bello atque in suos saeuire conpulit eiusque in-

avctores § 6 Florus ly 18 § 6, sed n. xx ex Liuio 13
§ 7 adhibitus Augustinus De ciu. D. 3t 17, fort. etiam Liuius 13
S 8— § 12 traditum non est Liuius 13, ad § 8— § 10 deeecuit adhibitus
rtiam Florus 1, 18 § 7—9 uifctur

2 tarentinus D || plurimo D || praesidio D || fultus LD 3 pyr-
ros LE pirrus D || qu* (i al. m.) B 4 transduxit] LBD tra-

h

dunt h 5 lacedemoniis D || greciae R 6 eperi D || tessaliae

(h a2. ro.) B || raachedoniae LB1 7 elepontus D 8 uiginti

LD || #equis B 9 beluis] LB belluis D 10 delfici BD \\

8piritus] sic 8ps- L || uebolus D 13 lirim] BD (item Florus)

lyrim LA Sirim fh 14 pyrrum LB pirrum D || leuinum LBD \\

comi'sa R 15 consumta D consumtus fh 17 odor D

18 ut om. D 19 et 8. uers. add. m. 2 aut 3 L 20 minutius

R U hastatus (h in ras.) R 21 gladium i1 {corr. m. 3) \\ dese-

cauit R || uulneraris D 22 suo D || compulit Bh

208 Pauli Orosii Historiarum

moderato discursu perturbariac permisceri coepere, finis pugnae

lletiam beneficio noctis inpositns est. Yictos fnisse Bomanos
turpis fuga prodidit: quorum tunc cecidisse referuntur peditum
xnfi dccclxxx, capti icccx, equites autem caesi ocxlvi,

12 capti dcccii, signa amissa xxn. nam quantus e diuerso nume- 5
rus sociorum Pyrrhi fuerit extinctus, memoriae traditum non
est, maxime quia scriptorum ueterum mos est ex ea parte
quae uicerit occisorum non commendare numerum, ne uictoriae

i3gloriam maoulent damna uiotoris, nisi forte cum adeo pauci
cadunt, ut admiiationem terroremque uirtutis augeat paucitas 10

snperditorum, sicut in 'prima Persici belli congressione apud
Alexandrum Magnum fuit: cui inter cccc fere milia hostium
interfecta nouem tantummodo in exeroitu eius pedites defuisse

llreferuntur. sed Pyrrhus atrocitatem cladis, quam hoc helio
eiceperat, dis suis hominibusque testatus est, adfigens titulum 15
in templo Tarentini Iouis, in quo haec scripsit:

avctorbs $ 12 maxime sqq. cf. Orosius 4, 5 § 10 sqq.
§ 13 cf. Orosius 3, 16 § 4 (numerum 0000 fere milia uidetur pessime
inde confinxisse, quod 'magna illa caede' DC milium Persorum duas
partes periisse putauit) § 14—$ 22 Liuius 1S

1 coepere] operae L 2 beneficio etiam L || noctis] pugnae D

3 peditum om. B 4 quattuordecim milia • doco • lxxx - L xnn

milia dooo Lxxx- B quattuordicim milia octingenti octigenta D ||

•T-ocox B mille trecenti decem LD || equi*»ti*s (corr. m. 1; fort.

•t
equontes fuit) D || ooxlui] B cc-xlui (et m. 2) L ducenti quadra-

ginta et sex DA coxlii fh 5 dooo et duo B octingenti duo A

octingenti et duo X" octigenti et duo D octoginta et duo Lx || xxn]

B uiginti duo L uiginti* duo (er. 1 uel'2 lineae) D 6 pyrri

LB pirri D || extinctns] LD eitinctis B 7 maxime* (e in ras.)

B || scribtorum D || mo*s (er. y) D mors Ax 8 commendare]

LBDA, cf. 3 praef. § 2 (Orubite); commemorare m. post. V3,v

9 dapna (p in ras. al. m.) B 10 ut] ut tam L *ut (er. a) B ||

admirationem] «**miracionem (eras. non ad uel am, sed ta? an mi T) D

12 quadringenta L quatrangenta D 18 tantumodo peditu|in

exeroitn eiua defuisse D 14 pyrrus LB pirrus D 15 diis

BDA y affigens (f pr. in ras.) B 16 scribsit L

aduersum paganoe mi 1.

Qoi antehac inuicti faere airi, pater optime Olympi,
Ho8 ego in pugna vici uictusque snm ab isdem.

et cum a sociis inorepitaretur, cur se uiotum diceret quil5
nicisset, respondisse fertur: Ne ego si iterum eodem modo

juicero, sine ullo milite Epirum reuertar. intereais
Romanus exercitus, postquam uictus olam fugit e castris,
miserabilem belli cladem grauieribus monstris auotam aceumu-
latamque persensif. nam pabulatores forte progressos uelutn
hostilis quaedam obprta tempestas cum horribili fragore caeli

locorreptos diris fulminibus exussit quippe xxx et nu eorum idem 18
turbo prostrauit; duo et uiginti semineces relicti, iumenta
ex&nimata et capta conpkrima: nt merito contigisse non in
signum uastationis futurae sed uastatio ipsa referatur.
Secunda inter Pyrrhum et Romano* consules pugna inl9

aApuliae finibus fuit. ubi. clades belii ad utrosque sed maxime
ad Pyrrhum, uictoria ad Romanos concessii nam cum dinStO
ob'nixe cunctis in mutuam caedem ruentibus, anceps belli pan-p. ns
deret euentus, Pyrrhus, transfixo bracohio saucius, prior oessit
e proelio. sed et Fabricius legatus tunc uuineratus est. ele- 21

«phanti prima pugna uulnerari atque in fugam cogi posse

1 . 2 camwna (Enmii Ann. 6, 12 Vahlen) nan sunt perscripta suis
versibus in codcL; fuisse oUm Uidentur fere taHa: Qui inuicti fuuere
fliri, p. o. O., Hob egomet pugna et q. s. 1 antehoc B || inuicti ante

Pithoeus ap. Landulfum 2, 16 || fuere] fuuere Lautius fh fuerunt
[deleto uiri) Heynius 2 ego in] egomet O* et ego in PUkoeus \\

hitdem LRD 3 increpitaretur] LR increparetur Dv || qni* (er.

») L 4 si iterum] iterum se. D 5 interea» (er. n) D

1 actam jfr \\ accomulatamque L adcum- JR*D 8 uelutd D

9 hostilcis (sed c erasa) L || oboberta D || horribile (i pro e L9) LD

10 xxx- et quattuor eorum idem L xxx ex his ***** idem (eras. eoTfk
ttwi.) B uigioti et quatuor eorum idem D 11 duo et xx. B duo
e uiginti D 12 ezaminata _R* || conplurima] D complurima AG
cnpl- Bl quampl- LB\v || ut] aut D || in eignum] LD «signum B

agnum fh 13 ante sed erasa sunt . o|que D 14 pyrrum,

LB pirrum D 16 ad pyrrum LBX ad pirrum D a pyrro 22* ||

diu] duo (qui saepe alias dio) D 17 obnfxae L \\ penderat Bl

18 pyrrus LB pirrns D (| bracohio] LD brachio B \\ prior eaucius
L || caesBit D receseit B 19 tunc uulne|ratus (ncuul m. 1 inras.

« uln*; ne et ra ex eorr. add. m. 1) D 20 cogi* (eras. t) B

V. 14

210 Pauli Orosii Historiarum

deprehensi, deinde subiectis inter posteriora ac mollia ignibns
exagitati, ardentes insuper machinas fdrore trepido circum-

22 ferentes exitio suis fnere. caesa sunt in ea pngna v milia
Bomanorum, de eiercitu nero Pyrrhi xx milia prostrata snnt.
regis signa ablata un, Romanorum nndecim amissa snnt. s

23 Pyrrhus bello fractus, Agathocle mortuo rege Syracnsano ad
Siciliae arcessitus imperium Syracnsas concessit.

2 Sed Bomanornm miseria nullis cessat iudutiis; consnmitnr
morbornm malis intercapedo bellorum et, cnm foris cessatnr

2a proelio, agitnr introrsnm ira de caelo. nam Fabio Gnrgiteio
iterum C. Genucio Clepsina consnlibus pestilentia granis Vrbem
ac fines eius inuasit; qnae cnm omnes tnm praecipne mnlieres
pecudesqne corripiens necatis in ntero fetibus futura prole
uacuabat, et immatnris partnbns cnm periculo matrnm extorti
abortus proiciebantnr, adeo nt defectnra snccessio et defuturumis
p. 919 animantum genus adempto nitalis partns 'legitimo ordine cre-
deretur.

8 Interea reuersnm ex Sicilia Pyrrhum Curius consnl excepit,
tertinmqne id bellnm contra Epirotas apud Lucaniam in Aru-

4 sinis campis gestum est. itaque primo concnrsu eum Pyrrhi *>

AVOT0RK8 § 23 Liuius U cap. 2 § 1—8 Liuius 14, § 2 ad-

MbUua uid. etiam Augustinus Giu. D. 3, Tf

1 depraehensi (-se D) LBD 2 exagetata (corr. aL m,) B

3 .fl. L quinque BD 4 pyrri LB pirri B || -s- L uiginti

•t «t

D 5 -Lin- Lt% -Lin- Llh Lina> (> est interp.) L% ;lih JB

quinquaginta tria D 6 pyrrus LB pirrus D \\ agatocle D ||

iiracusano D 7 siracusas D 8 ad nnllis in mg. al. m. nullis

causis B |t induciie (c al. m. in ras. B) BD 9 intercapito D

10 igitnr L% Igitur L% || introrsus D \\ gnrgete D r 11 gaio BD

g • L || genutio B 12 eins om. D || praecipne. (q in e) B

13 peducisque D || fetibus] LD foetibus B 14 inmaturis BD ||

partibns (u m. 3) L \\ eiorti (t 8. 8. al m.) B 15 adortus D

16 ademto D 18 pyrrum LB pirmm D || excepit (it in ras. al.)

B 19 lucaniam (ania m. 1 tn ra*. pauUo angustiore) D \\ aros

ins D 20 cnm primo concnrsu pirri D || pyrri LB

aduereum paganos im 1.2. 211

milites Bomanorum inpressione trepidarent et circumspeotantes
fiigam bello cedere molirentur, Pyrrhus elephantos ex subsidiis
iussit induci. Bomani, adsueti iam pugnare cum belois, cum5
malleolos stuppa inuolutos ac pice oblitos nncis insuper aculeis
stenaces praeparauissent eosque flammatos in terga beluarum
tnrresque uibrarent, non difficile furentes ardentesque beluas
in eoram excidia, quorum subsidia fuerant, retorserunt. lxxx6
milia peditum in illo proelio habuisse regem dicunt, equitum
uero vi milia. ex his caesa referuntur xxxm milia, capti
nantem sunt mille trecenti. Pyrrhus quinto demum anno, quam7
uenerat, ab Itaiia uictus aufagit. qui post multa grauissimaque
bella, quae gessit, in Oraecia apud Argos Achaiae florentis-
simam urbem, Spartani regni auiditate seductus, saxo ictus
occubuit.

b Tunc quoque apud Bomanos Sextilia uiigo Yeatalis conuicta8
damnataque incesti ad portam Collinam uiua defossa est.

1 $e trepidarentj incipit 8 || circumspeoantee (o tertia in ras.) B
2 c*edere (er. a) B caedere D || £pirrus-ele| 8 Ipyrrus LB pirrus
D 3 assueti (a pr. in ras. al. m.) 22 || {nare cnm bel| S !| beWiis

[eras. \o) D || cum om. m. 1. 8. uers. add. m. 3 L 4 \ leolos • stup|

8 || stuppa] LBD tiemvt uid. S \\ ^os-ac pice ob| S || obUtoa (ni al
«.) JB || ^influp acule) £re. paranis| S 5 {Jflammatosl ^uartl tur-

ree[ $ it-non diffl| 8 \\ beluarfi (eluarfi in ras. m. 1) D 6 tonem (o
cx u al. m.; in mg. I turresq; dlia rursus m.) B || $es-ardente8| jeorum
eici| £> snbsidia] 8 || furentes om. D 7 $torsenint|-| Jpeditumin|

johabuiase| S || octoginta L octuginta D 8 in om. D || Jtequi-

tam| ^iaexhiscej S\ || «equitum (er. a) B , 9 -ui- milia L sex
mQia (s in ras. m. I) D \\ his] is D || [sareferun]txxxni-milia|
(xxxiii- ex xtxtttt corr.) S || xxxm- milia L triginta |tria D
10 autem om. D || faunt millej (le uidit Du Bieu, nunc perierunt; hic
fim est T col. 1) 8 || I-ccc- B || pyrrus LB pirrus D \\ demum]
decemum D 11 quo (o in ras.) B 12 a uerbis |in grecia apud

ttgoaacba| inc. fol. T col. 2 quae integra est usque p. 212, 7 S \\
grecia SB || achaie SD 13 sparthani B || auidita D 16 ad

incesti in mg. t ob inceatH B || conlatinam B || ulua B

14*

212 P.auli Oroiii Historiarum

* 3 JAnno ab Yrbe condita gccclxxv Tarentini Pyrrhi morte
conperta iterum noua aduersum Romanos arma sollicitant,
Garthaginiensium aurilia per legatos posonnt atque accipiunt,

2conserto proelio uicere Bomani: ut>i iam tunc Carthaginienses,
quamuis nondum hostes adiudicati, uinci tamen a Romanis se i
posse senserunt.

8 Sequenti anno magnam uiscerum suommpartem seueritas

4 Bomana concidit* nam aduentante dudum Pyrrho ocfcaua legio
diffidens Bomanae spei, nouum scelus ausa Beginenses omnee,
quibus subsidio praeerat, interfeoit, praedam sibi omnem atqueM

5ipsum oppidum uindicauifc. hoc facinus in tam sceleratos de-
fectores puniendum Oenucio consuli iussum est qui obaessa
v. mi Beginorum urbe captisque omnibus ipse qjri'dem in reliqnos
perfugas et latrones exercuit digna supplicia, Bomanos uero
milites integrae legionis Bomam misit: qui poputi iussu mediois
in foro uirgis caesi sunt seourique percussi.

AV0TORB8 § 1 Tarentini sqq. - § 2 Liuius 14; § 1 c/. Orosius
^,5p § 3—5 Liums 16

EIPILAT0RE8 1 Tarentini — 6 8<m8eiiD] t exscripsit Paulus 34

1 cccc-mo>Lxx9- X -ccccExrv- B coocutxu 8 qnadrigeiiteaemo
oeptuagisemo quinto D H tarentini <re m. 1 in ms. ex bi, i fin. m. 1
inrag. ex o) D |) pym LSB pirri D 2 comperta &>& || ad-

uenom (m statim ex s) D aduerBu» S% 3 kartha^iniensinm SB ||

per legatos poscunt] LBD poscnnt • p legatos S \\ accepiunt (e in i
corr.) S 4 conpto Bl || karth- SB 5 romank S \\ se *. uers.

L 1 folium 67 in quo scr. sunt seqtienti— p. 214, 15 nisum est

suppUtum est a manu saee. ut uid. XII in L quam notaui X ; deinde
ab eadem manu subiectum est exeerptum ex IAuio i, € § 4—1, 7 § 3

cde Romulo et Remulo' |f ano (n & s. ead. ut uid. m.) 8 || uiscerum ex
uiscera corr. X H in haee suorum desinit f.Tool.28 8 pyrro BX

pirro D \[ octaba X % romane X |) |ansa — p. 213, 2 fuis| integra ex-
hibet f. r col 1 8 \\ reginenses] SB regfcnenses (erasa a) X reginienses
D 10 subsidio (o in ras.) B || preerat X \\ predam X \\ adque

SX 11 fa*cinus (er. c) JB 12 puniend5 S \\ genutio B

13 reginorum] 8BDX 14 et] set D1 sed D* || romanos (r ex n 9)

B 15 integre S 16 oaeei sec. perc. snnt v \\ ceei X

aduersum paganos 1111 £.4. 219

Visa sibi est ttine Roma uincere, cum legionem suam iate- 6
gram occidit, quae sine dubio uicta fuisset, si eam hostili
proelio perdidisset.
Anno ab Vrbe eondita ccccLXXFTir obseena et dira prodigia*

5uel uisa Bomae uel nuntiata sunt. aedes Salutis ietu fulminis
dissoluta, pars muri sub eodem looo de caelo, ut dicunt, taeta
est lnpi tres ante lucem ingressi urbem, semesum cadauer2
intulerunt sparsumque membratim in foro ipei strepitu homi-
num exterriti reliquerunt. apud Formtas multis ietibus ful-8

»muram moenia undique ambusta et dissoluta sunt. apud agrum 4
Calenum repente flamma scisso hiatu terrae eruotata taribus
diebus tribusque noctibus terribiliter exaestuans, quinque agri

▲votores § 1 obscena sqq. — § 7 Lumu 15

1 interram D 2 quae] qui X || uicta*// fuis| (m erasa est uel

cerie periit) 8 cuius V col. 1 hic desinit 3 prolio X 4 |Anno

ab urbj, |ocoo simo lxxJ, |na et dira prj, |sa rome. uelj incipit f. V

coL 2 8 || coocLXXvm] quadringentesimo septuagensimo octano D, idem

numerus in muUis codd. (uelut Gth Reg. 632 s. X); oooomo lxx- X

oocctxx Rx qui numerus cum in plerisque antiquiorum et minus interpola-

torum codd. uelut AGt%SKMlNVsl exstet, in communi omniumfort. etiam

codicis D archetypo fuitf sed uarie deinde correctus est : nam oooclxxth

B% eum muUis (ueiut JPF, sic deprauatus oooolxxiiii in Treuer. n. 88),

ooocLXxn qmdam eodd. (uelut G), ococlxxv pauci (uelut 0,V% m. post.). —

Annus est Varronianus 485; iiaque Orosius, cuius qui proxime hune

praeeedunt et seeuntur annorum u. c numeri Varronianis aut septem amt

oetonrinore$8unt(3,22:463 = 471; 4,1:464 = 472; 4,3:475 = 482;

4,5 § 1:480=487?; 4, 5 § 6:481 = 488/89; 4, 7:483 = 490), h. I

seripsit aut 477 aut 478 || obscana X 5 rome X \\ bel X || nun-

eiata D || |ntedis saluj, |minit diflfloj 8 || edes (q m. 2 em u) D

aedis X || flumenis D 6 |ri sub eodSj, |ut dicunttaj, |tres ante

luj 8 || sup X H celo X || *acta B 7 |si urbemserj, |ner intuler},

|snmqne met\ 8 8 membranati X || |foro ipsi sti^, |nnm exterrf 8 1|

foro] f 6r spatio post r relieto X 9 IruntapudJ, |num-repenj, scisso

t
hiat}, |tata-trib; dj ubi fuisse uid.: r^ioju^ | runt • apud formias cale\

num repenfc flamma\ scisso hiatu terrae eruc|tata tribns diebus 8 fl

formias] R^GX, (sed ias wt ras. X») formas R*DX itemque ACVV9M,

fortasse ipsius Orosii errore || ictibns X 11 calennm] chalenum

menia undique X || hiatu terrae] BD hiatuterre X, t. h. h || eructusfta
1 12 |noctib-ter£, fe.stuaiis-q} 8 || exestaa&s X

214 Pauli Orosii Historiarum

iugera eihausto penitns suco ubertatis in cinerem extorruit,
ita ut non fruges solum sed et arbores eum imis stirpibus
p« m absumpsisse referaJtur.

6 Sequenti abhinc anno Sempronius consul aduersum Picentes
duxit exercitum. et cum directae intra iactum teli utraque i
acies constitissent, reppnte ita cum horrendo fragore terra
tremuit, ut stupore miraculi utrumque pauefactum agmen

6hebesceret. diu attoniti utrimque populi haesitauere praeiudi-
eata incepti conscientia; tandem procursu concito iniere cer-

7tamen. triste adeo id bellnm fuit, ut merito dioatur tantumio
humanum sanguinem susceptura etiam cum gemitu horrisono
tunc terra tremuisse. Bomani pauci admodum eo proelio qui
euasere uicerunt.

5 Anno ab Vrbe condita cccclxxx inter multa prodigia sanguis
e terra, lac uisum est manare de caelo. nam et plurimis locis u
scaturiens e fontibus cruor fluxit et de nubibus guttatim in

AYCT0RE8 cap. 5 § 1 intor multa sqq.—% 2 Liuius (15 uel) 16

bxpilatoees 15 plurimis — p. 215, 1 demisso compilauit Paulus
36 not. &**-6

1 (raexausto;, lubertatis i<, |torruit ita ij 8 || iu*gera (er.i) R ||
paenitus (a er.) R || cidenere (de dd.) X 2 |solum sed< (80 uidit Du

Rieuy nunc periermt) hic desinit rcol.2S\\ imistirpibu» X 3 absum-
sisse Dlb adsumpsisse E» assnmsisse 1* 5 £ directe. Jntra Jac| inc.

f. & col 1 dimidiata 8 \\ directe. SRD derecte X, directa fh || iactu
X 6 constitisserit] fr constitisset RbDAGl,v 7 patefactus

l 8 hebesceret (e pr. ex a al. m.) R heuesceret X \\ utrumque

D || heeitauere (e. ex e al. m.) R haestabere X he{8itaue)re S || pre-
iudicata X 9 concitu X || inire X iniere (e 8. 8. al. m.) R

10 tantum humanum] tandem humanum tant um hominum (or al. m.)
R 11 susceptura R \\ gemito X 12 terra R || prelio X

14 in haec condita oooo simo| desinit f. & col. 1 8 || cccclxxx] R
ococmo-iMX- X quadringentisemo octoginsemo (e m. 2X punct. fort.
m. 1) D 15 e] et X e* (t ut uid. eras.; corr. m. 2) D || Manare

Mnc denuo 9uper8tes L 16 scaturiens JB scaturnens (corr. m. 2

ut uid.) D || his et denubity/gutta^ incipit f. 2? col 2 8

aduersum paganoe UIl 4.5. 215?

speciem pluuiae lacte demisso, diri, ut ipsiu» uisum e&t, terram
imbres iurigauerunk eo tempore CarthaginienseB dato aduersum 2
Bomauoa auxilio. Tarentinia, cum a senatu per legatoB argue-
rentur, turpissimam rupti foederis labem praesumpto aooumula-

suere peiurio.

Tunc etiam VulsinTenses, Etrusoorum florentissimi, luxurie 8
paene perierunt. nam cum, licentia in consuetudinem proro-p*
gata, seruos suos passim liberos facereat, conuiuiis allegare&fc,
coniugiis honestarent: libertini in partem potestatis recepti*

loplenitudinem per scelus usurpare meditati sunt et liberati serul- :
tutis iugo, ambitu dominationis arserunt et quos dominos subr
diti aequanimiter dilexerunt, eos iam liberi, quod dominos
fuisse meminerant, exsecrati sunt. itaque conspirantes in facinus 5
libertini — quorum tanta manus fuit, ut sine controuersia

u auso potirentur — correptam urbem suo tantum generi uindi-
cant, patrimonia coniugiaque dominorum sibi per scelus usur-
pant, extorres dominos procul abigunt, qui miseri, exules
egentesque Romam deferuntur: ubi ostentata miseria querel-
laqae defleta, per Komanorum seueritatem et uindicati sunt

»et restituti.

avctores § 2 cf. Orosius 4y 3 § 1 § 8— § 5 IAuius 16 (cf.

VaUr. Max. 9, 1 ecet. U et Aurel. Viet. Vir. itt. 36)

1 dimisno LR1]}1 || terra 8 temu D 2 irrigauarunt Bb H

kartb- B 3 per om. L 4 praesumto D || aocomolauere h

adcumnlauere B* 5 peiurio} L periurio BD 6 uulsciniense»

R || luxurie] L lnxurie, S luxoriae (o tn u) E luxuriae D 7 pejae

(4 minus certutn) S pene BbD || prorogata (ultima ex u corr. m. lb) L

•otUrent

8 conbibiiB 8 || allegarent] L allegarent (1 prior in ra$.; sotiarent
5. s. aJ.) B aUegerc< S alecerent D* allicerent D*, adlegerent h

9 in haec Libertin//Jn parte; desinit f. 2? edl. 2 S 10 kbertati
(supra a punctum deletum) L 11 ambitus (b del.)\L || his pinossub-
ditiaequa ineipit f. 2* col. 1 S \\ dnos (o in ras. al. m.) B 12 d ns B

13 execrati SB 14 libertini quorum] libertinorum B 15 auso]

LD1 auau B item correxerunt et m, 1 et m. 2in D,v || uindigant
D 18 oatenda Dx oateasa D* || quereliaque] hl*SB*D quae|rell*.

que (quae ex q) LlX> quere»laque (er. 1) R 19* per romanorum

seueritatem] tum D

9S8

216 Pauli Orotii Hietoriarum

6 Anno ab Vrbe condita cccclxxxi pestilentia ingens apud
Bomam conflagrauit, cuius atrocitatem significare oontentas

7sumf quia nerbis inplere non possum. si enim spatinm tem-
poris quo mansit inqniritur, nltra biennium nastando porreeta
est; si depopulatio qnam egerit, census indiotns est, qui non s
qnantnm hominum deperisset, sed quantnm snperfnisset, in-
quireret; si niolentia qua adfecerit, Sibyllini libri testes snntt .

8 qui eam caelesti ira inpositam responderunt. sed, ne qaem-
quam quasi temptatto canillationis offendat, quod, oum Sibylla
». miratos deos dixerit, nos iram caelestem dixisse uidea^mur, io
audiat et intellegat, quia haec, 6tsi plerumqne per aerias

AVCT0RB8 § 6 pestilentia— § 7 Liuius 16 et Augustinus De Ciuitate
Dei3t Tt

1 m haee Jo ab arbe condita (t in photogr. exemplo non comparct,
sed uidit Du Bieu) desinit f. ST col. 1 8 || ccoclxxxi] B • oooo •

mo • primo • (corr. m. 1*) L quadringentesemo primo D 2 atroci-

tate L 3 quia uerbis inplere non poasum om. D \\ his |non poa-

snm • Sij incipit f. 2* col. 2 S 4 inqairetar BD 5 indftua

(e al. m.) B 6 qoantum (qu ex ca m. 1) D tantom B1 || sed «.

u. add. m.2 L 7 uolentia D \\ que. D || aflecerit JB |effeoerit D \\

Bybylli"1 B aibillini D' 8 oejesfc// 8 || irampositam (-et- D) LD \\
BC8poird€Re^ 8 || ne quemquam quaaf) LBD nequemquamqu*; 8
nequaquam $ (uelut F, VaHcanus 3340 8. xit Casinas) ne quem h
9 temptatio] edd. 1510 et 1542 temptatae LB temtatae D Jtate. 8 ||
cauiUationie] LS cauillacionis D cabiilationis (b ex p corr.) Br m. 2
uiolationis jR*. — Hoc temptatae cauillationis optimis quibusque codici-
bue tradUum aut sie ut supra corrigendum erit aut in temptata cauil-
latio cum Vs Vaticano 3340 Casinatis m. 2 (eo fortasse deprauatum, quod
iUud sequentis uersus noa, a L m. 1* certe omissum, huic cauillatio ad-
haeserat inque nie abierat). teinpestate cauillationis uelut lApsiensis 155
s. XI ludus cauillationis Bodl. Seld. 16 s. xii m. 2 et Oxon. BaU. 125
s. xr, alii alia commenti sunt. Hauerkampius pessimam ex „GuaUheri
VSbro" recepit interpolationem hanc: temptata usurpatio traiifllationii
(quam repperi tn Monacensi 26303 s. xn, Parisims 4875 et 4876
s. xm) || aybylla B sibiila D . 10 dixerit nos] dizerit| (no§ add.
m.P in marg.) L || celeetem (fort. t periU sub ejprima) 8 11 qaia}

quod v

aduersum paganos HU 5.6. 217

potostates fiunt, tamen sine arbitrio omnipotentie Dei omnino
non finnt.

Eodem tempore Caparronia uirgo Vestalis incesti rea su- 9
spendio periit: eorruptor eius oonseiique eerui supplioio ad-

sfecti sont.

Bcce continuatim qoae et quanta numeramuB accidisse annis 10
singulis plurima, inter quos certe rard aut paene nullo nihil
triste gestum, et hoc, cnm idem soriptores proposito sibi magfe
laudandi negotio canerent numero8itate6 miseriarum, ne eosdem ll

isquibus haec et de quibus scribebantur pffenderent audftoresque
suos exemplis praetoritoram terrere potias quam instituere
niderentur, porro antem nos in ultimo temporum positi mala 12
Bomanornm scire non possomus nisi per eos, qui laudanere
Romanos. ex qno intellegi datur, qaanta illa fuerint quael8

isstadio propter horrorem repressa sunt, cum tanta inueniuntur
quae tenuiter inter laudes emanare potuerunt.

Et quoniam ez hoc iam Punica bella succedunt, ree ipsa*
exigit, ut de Carthagine, quae ante urbem Romam duo et

avctoees § 9 Liuiua 16; cf. Eueeb. 175& § 10 aqq.] ef.

Orosius 4, 1 § 12 cap. 6 § 1 Carthagine — § 3 (ubi § 1 laudantur

Pompeins Trogus et Iastinua) Iuttmui 18, 5 (HeUssa) et 6 § 9—§ 12 (cf
Periocha 16); ad iUa § 3 respicU 4, »1 § 8

bxpilatobes 18 Carthagine — p. 218, 1 annoa. .oondita compQamt
Seuerus Chron. p. 453

1 in haee di oniNiNoiroKpJ deemit f. 2* col. 2 S 3 caparronia]

LRG capparunia D caparonia N, cappa romania AO capta (casta
Jf1) romania KM* Capparonia v 4 consoisque L || affeoti BD

6 quanta} q*tanta (q* *». ut uid. 1 ex eorr. add. ante uere.) D || acce-
difise L 7 plurima" (ff al. m.) JR || certe] cete D || poene D

pene 22" 8 hoc om. D || idem] LBD 10 haec et de quibus

om. D 11 terere D |( instituere] LRD, inatraere v 12 in

om. in princ. uersus D 15 inueniuntur] LDl que. inueninntur

D* inueniantur Btv 16 quae tenuiter inter om. D || qua Lt%

17 rea ipsa — 18 ante am. D 18 karthagine B \\ urbem eed i supra

em 9cr. m. ut uid. 2 D || romam sed e swpra m scr. m. ut uid. 2 D ||
duo] LBD || et Lix B

^1$ Fali Orosii Historiarum

tw»septua:siatt mM8 «b Helissa condita inuenitur, eiusque cladi-

bus ac dvHii^ucis malis, sicut Pompeius Trogus et Iustinus

dexpritttnt. nel pauca referantur. Carthaginiensea uernaculum

atqu* iutesunum semper inter se malum habuere discordiam,

qua infeliciter exagitante nulla umquam tempora uel foris &

3 prapexa mel domi quieta duxerunt. sed cum inter cetera mala
ttiani peetilentia laborarent, homicidiis pro remediis usi sunt:
quippe nomines ut uictimas inmolabant aetatemque inpuberem,
quae etiam hostium miserioordiam prouocaret, aris admouebant

4 De quo sacrorum immo sacrilegiorum genere quid potissime io
discutiendum sit non inuenio. si enim huiusmodi ritus aliqui
daemones praecipere ausi sunt, ut mortibus hominum ocoisione
hominuua satisfieret, intellegendum fuit se operarios- atque ad-
iutores pestilentiae conduci, ut ipsi quos illa non corripuisset

Socciderent: sanas enim atque incorruptas offerri hostias mosis

est, ita ut illi non sedarent morbos sed praeuenirent.
• Itaque Carthaginienses auersis dis propter istius modi sacra

— siout Pompeius Trogus et Iustinus fatentur, sicut autem
f . ueapud nos constat, propter praesumptionem impietatemque

7 ipsorum 'irato Deo — cum in Sicilia diu infeliciter dimicassent, *o

avctokes § 6 — § 9 (ubi § 6 Pompeios Trogus et Instinas lau-
dantur) Iustinus 18, 7 § 1—7.9.10.15—18, sed insertis § 6 ricat autem

— irato Deo et § 9 haec — gesta sunt, quorum haec ultima fortasse ex
chronographo suo sumpsit Orosius; cf. infra § 15 et 20

1 helissa] LB helisa D, Elisa h || inuenitur sed n (sic) supra
it acr. m. ut uid. 2 D 3 referatur D |) kajrthaginienaes B

4 discordia BbD7 5 que IfrD* || temporis JB 7 pistelenciam i%
pestilencia corr. m. ut uid. 2 D || uisi L (ante ras.), D* 8 immolabant

BD H aetatemq. aetatemque (»ed prius punctis 8. 8. deletum est) L \\
inpnrem (p in ras. m. P ex b aut t corr.; be post pu 8. s.m. $>) L

9 prouocaret (~ supra ret scr. et in marg. 8 *, e. nota m. P) L

10 sacrilegorum Bx \\ potissemum (e in \m.2)D 12 praecijpere (ci
m. 1 in ras.) D 13 adque LD 14 quos — 15 mos est] eorum
haec U08 — off in ras. circ. 36 litt. spatii, erri — mo pone uersum, ses
ante uersum ex corr. m. 1) D 16 ita ut] 5, edd. 1510 et 1542
ita LDh ita autem fs \\ s.ed] s& D* & Dl 17 karth. B || auer-
sis LlbBD aduersis L%*h || dis] LDl diis BD*h 20 iramto sed
m del. L «irato B \\ filiceter D1 feliceter D1; item feliciter luttini
codicum altera pars (Buehl Iahrb. f. PhU. suppi. 6 p. 35)

aduersum paganos IIII 6. 219

translato in Sardiniam bello iterum infelicius uicti sunt. pro-
pter qnod ducem suum Mazeum et paucos qui superfuerant
milites exulare iusserunt. exules ueniam per legatos petentes
repnlsi patriam bello et obsidione cinxerunt. ibi tuncMazens8

sdux exulum Carthalonem filium suum, sacerdotem Herculis,
cur sibi uelut insultans purpuratus occurreret, iir crucem sub
oculis patriae ita ut erat cum purpuris infulisque suspendit.
post pauoos dies urbem ipsam cepit ; qui cum, interfectis plu- 9
rimis aenatorum, crnente dominaretur, occisus est. haec tem-

uporibus Gjri Persarum regis gesta sunt.

Post haec ,uero Himelcho rex Carthaginiensium cum inlO
Sicilia bellum gereret, repente horribili peste exercitum amisit.
nec mora: morbis, populo cateruatim cadente, cito quisquell
correptus, mox mortuus, Mam nec sepeliebatur: cuius mali

ii nnntius cum attonitam repentino luctu Carthaginem repleuisset,
non secus ac si capta esset turbata ciuitas fuit. omnia ttlu-12
latibus personabant, clausae ubique ianuae, cuncta publica
priuataque officia damnata, uniuersi ad portum decurrunt
egredientesque de nauibus 'paucos, qui cladi superfuerant, dep.w

losuis percontantur. postquam de clade suorum, tacentibus illis 13
uel gementibus, miseri intellegunt, tunc toto litore plangentium

▲7CT0RX8 § 10— § ia Iustinus 19, 2 § 7— 11 insertia § 11 nec
mora— sepeliebantur. Oroaianb

2 azaeum D ~ 3 exsolare L \\ exules] LBD i. cincxerunt

LB* || mazaeus D* 5 exulum] LRD || cartalonem L cathalonem

B chartalonem D || bercolis D 6 cnr] LBD quod h || exultans

L 7 cum] in D || infu*##lis (n alt. hasta al. m.) B 8 caepit

B coepit D 9 B*enatorum B || cruente] & eruenter D* 10 cy*ri

(eras. p) L || regis persarum Dh 11 himelcho] L himelco BD;

Imilco h || karth- B 12 peste (s. m. 2 wi ras.; fuitne r ?) L

13 moram urbis (altero m expuncto a m. ut uid. 2) D 14 sepel-

liebatnr L 15 nuntiue LB || adtonitam B* \\ karth- B || reple-

nisee Ll% 16 non (prior n m. 2 in ras.) L \\ seoutus L* || esset

om. D || tnrbataqne D* 17 publica prinataqne] L priuata publica**q ;
(er. mf)B prinata pnblicaqne Dv; omnia prinata offlcia Iustini co-
dices 18 dapnata (p al. m. in ras.) B 19 cladi (c in ra%.)

B || superfuef JR 20 percuntabantur D

218 Pauli Orosii Historiarum

aasepWgiuta annos ab Helisaa condita inuenitur, eiusque cladi-

bus ac domesticis malis, sicut Pompeius Trogus et Iustiaus

2exprimunt, uel pauca referantur. Carthaginienses uerHaculum

atque intestinum semper inter se malum habuere discordiam,

qua infeliciter exagitante nulla umquam tempora uel foris »

3 prospera uel domi quieta duxerunt. sed cum inter cetera mala
etiam peetilentia laborarent, homicidiis pro remediis usi sunt:
quippe homines ut uictimas inmolabant aetatemque inpuberem,
quae etiam hostium misericordiam prouocaret, aris admouebant

4 De quo sacrorum immo sacrilegiorum genere quid potissime io
discutieudum sit non inuenio. si enim huiusmodi ritus aliqui
daemones praecipere ausi sunt, ut mortibus hominum ocoisione
hominum satisfieret, iutellegendum fuit se operarios atque ad-
iutores pestilentiae conduci, ut ipsi quos illa non corripuisset

5occiderent: sanas enim atque incorruptas offerri hostias mosts
est, ita ut illi non sedarent morbos sed praeuenirent

6 Itaque Carthaginienses auersis dis propter istius modi sacra

— sicut Fompeius Trogus et Iustinus fatentur, sicut autem
M6apud nos constat, propter praesumptionem impietatemque

7 ipsorum 'irato Deo — cum in Sicilia diu infeliciter dimicassent, 20

avctores § 6— § 9 (ubi § 6 Pompeios Trogus et lustmas lau-
dantur) Iustinus 18, 7 § 1—7.9.10.15—18, sed insertis § 6 sicut autem

— irato Deo et § 9 haec — gesta sunt, quorum haec ultima fortasse ex
chronographo suo sumpsit Orosius; cf. infra § 15 et 20

1 helissa] LB helisa D, Elisa h || inaenitur sed n (sic) supra
it scr. m. ut uid. 2 D 3 referatur D || karthaginienaes B

4 discordia BbD7 5 que IfrD* || temporis JB 7 pistelenciam in
pestilencia corr. m. ut uid. 2D\\ uisi L (ante ras.), D* 8 immolabant

BD H aetatemq. aetatemque (ted prius punctis s. s. deletum est) L ||
inpurem (p in ras. m. 1* ex b aut t corr.; be post pu s. s.m. $>) L

9 prouocaret (~ supra ret scr. et in marg. 8 *, e. nota m. F) L

10 sacrilegorum B1 || potiasemum (e in im.2)D 12 praecijpere (ci
m. 1 in ras.) D 13 adque LD 14 quos — 15 mos est] eorum
haec uos — off in ras. circ. 36 litt. spatii, erri — mo pone uersum, ses
ante uersum ex corr. m. 1) D 16 ita ut] S, edd. 1510 et 1542
ita LDh ite autem fs || sod] s& D* & Dl 17 karth. B || auer-
tis LlbBD nduersis L**h || diej LDl diis BD*h 20 iramto sed
m del. L *irato B || fiiiceter 2>a felieeter D»; item felioiter lustini
codicum aUera pars (Buehi Iahrb. f. PhU. suppl. 6 p. 35)

aduersum pagaoos IIII 6. 219

translato in Sardiniam bello iterum infelicius uicti snnt. pro-
pter quod ducem suum Mazeum et paucos qni snperfuerant
milites exulare inssernnt. eznles neniam per legatos petentes
repulsi patriam bello et obsidione cinxerunt. ibi tnncMazeus8

sdnx eiulym Carthalonem filium suum, saoerdotem Herculis,
cnr sibi nelut insultans purpuratus oocurreret, in crucem sub
oculis patriae ita ut erat cnm pnrpuris infulisque snspendit.
post panoos dies nrbem ipsam cepit; qui cum; interfectis pln- 9
rimis senatorum, crnente dominaretur, oecisus est. haec tem-

loporibns Cyri Persarum regis gesta sunt.

Post haec uero Himelcho rex Carthaginiensinm cnm inlO
Sicilia bellum gereret, repente horribili peste exercitum amisit.
nec mora: morbis, populo cateruatim cadente, cito qnisquell
correptus, mox mortuus, Mam nec sepeliebatur: cuins mali

unnntius cum attonitam repentino luctu Carthaginem repleuisset,
non secus ac si capta esset turbata ciuitas fuit. omnia ulu-12
latibus personabaut, clausae ubique ianuae, cnncta publica
priuataque officia damnata, nniuersi ad portum decurrunt
egredientesque de nauibus 'paucos, qui cladi superfuerant, dep.*«

sosnis percontantnr. postquam de clade suorum, tacentibus illis 1 3
nel gementibns, miseri intellegunt, tunc toto litore plangentium

A7CT0RS8 § 10— § ia Iwtinus 19f 2 § 7—11 insertis § 11 noc
mora — sepeliebantur. Orosianis

2 azaeum D - 3 exsolare L || exules] LBD 4 cincxernnt

LB* || mazaeus D* 5 exnlnm] LRD || cartalonem L cathalonem

B chartalonem D || hercolis D 6 cnr] LBD qood h || exultans

L 7 cnm] in D || infu*##lis (n alt hasta al. m.) B 8 caepit

B coepit D 9 B*enatornm B || cmente] & «ruenter D* 10 cy*ri

(eras. p) L \\ regis persarum Dh 11 himelcho] L himelco BD;

Inrilco h || karth- B 12 peste (s. m. 2 tn ras.; futine ??) L

13 moram urbis (altero m expuncto u m. ut uid. 2) D 14 sepel-

liebatnr L 15 nuntius LB || adtonitam U* || karth- B || reple-

nisse Lt% 16 non (prwr n m. 2 in rae.) L || seontus L* || esset

om. D \\ tnrbataqne D1 17 pnblica prinataqne] L prinata pnblica**q ;
(er. mf)B priuata pnblicaqne Dv; omnia prinata offlcia Iustini co-
dfkes 18 dapnata (p al. m. in ras.) B 19 cladi (c in ras.)

B |) superfuef B 20 percnntabantnr D

220 Pauli Orosii Historiarum

ttoces, tunc infelicium matrum ululatus et flebiles querellae

14 audiebantur. inter haec procedit et ipse de naui sua imperator
sordida seruilique tunica discinctus; ad cuius conspectum plan-
gentia iunguntur agmina; ipse quoque manus ad caeium ten-
dens nunc suam nunc pubiicam infelioitatem accusat et deflet; i

15 ad postremum uociferans per urbem, tandem ingressus domum,
cunctos, qui lacrimantes prosequebantur, ultimo dimisit ad-
loquio ac deinde obseratis ianuis exclusisque etiam filiis gladio
dolorem uitamque finiuit. haec Darii temporibus gesta sunt.

16 Post haec Hanno, uir quidam Carthaginiensis priuatis opibusio
reipublicae uires superans, inuadendae dominationis hausit
cupiditatem. cui rei consilium utile ratus est, ut simulatis
unioae filiae nuptiis omnes senatores, quorum dignitatem ob-
staturam inceptis suis arbitrabatur, inter pocula ueneno necaret

17quae res per ministros prodita sine ultione uitata est, ne inis
uiro potenti plus negotii faceret res cognita quam cogitata.
hoc consilio elusus Hanno alio machinamento facinus adgredi
parat: seruitia concitat, quibus repente incautam urbem

18 opprimeret. sed cum ante statutam 'caedibus diem proditum
se praeuentumque intellexisset, castellum quoddam cum uiginti so

f. M8

avctores § 14 et § 15 Iustinus 19, 3 § 1—3.11.12, sed § 15 hoe
gladio ab Orosio temere uidetur additum esse; de Ulis § 15 haec—
geata sunt cf.ad§9 § 15— § 20 Iustmus 21, 4 § 1—4.6-8, a

guo tamen aliena sunt § 16 simulatifl unicae et § 17 quibus— opprimeret
Orosiana, denigue § 20 haec— gesta sunt de guibus ef.ad§9

1 &fc 2) || querellae] L quere*lae (eprior ex&eut uid. eorr.; eras. 1)
B quaerelle (-$ 2) D 2 et ipse] ef. Buehi, lahrb. f. Phil. suppl 6

p. 37 3 tonica B || plangentia] LBD (-cia D), plangentium lu-

stini eodices, fsh 6 ac £'* || orbem L 7 ductos B1 |j demiait

h || alloquio BD* aloquio Dl 8 otoeruatia (u statim ui uid. del)

L || exclusisque (is in ras. m. 1) D || gladi*o (er. 1?) B 10 hanno]

B*D% anno LDl an- fr || karth- B 11 reip. L || hausit] auz

B 18 dignitatesm (s statm ut uid. del.) L dignitate D \\ ad

obstaturam in mg. b. contradicturam al. m. B 15 prodetas inoctione

Dl prodeta sine oocisione D% || uitatast (i in e corr.; ante st s. s. e)
L 16 tam potenti B%, Iustim codices, h 17 banno] LBPD

anno B* || aggredi B 18 seruitia (ral.rn.in ras.) B \\ congitat

R* 19 obpraemeret D \\ diae Dx diae* D% 20 xx B

adueTsum paganes ITTI 6. 221

milibns sernornm armatis ocoupauit. ibi dum Afros regemquel9
Maurorom tonottat, captus est ac primo uirgis oaesus, deinde
effoesis oculis et manibus cruribusque fractis, uelut a singnlis
membris poena axigeretur, in oonspectu populi necatus est.

seorpus usrberibus lacemm oruci suflixum, filii cognatiqneao
oranee supplicio traditi, ne quis eum eiusdem familiae umquam
aut imitari aut ulcisci meditaretur. haec temporibus Philippi
gesta sunt
Post haee Carthaginienses cum Tyium urbem, auotorem21

MOriginis soae, ab Aleiandro Magno captam euersamque didi-
rissent, timentes transitum eius in Afrioam futurum, Hamit»
carem quendam oognomento flhodanum, uirum facundia sol-
lertiaque praecipuum, ad perscrutandos Alexandri aotus dire-
xerant. qui per Parmenionem qnasi transfuga eiceptus, dehine 22

uin imilitiam regis admissus omnia ciuibus suis per tabellas
seriptas et post cera superlitas enuntiabat. hunc mortuo
Alexandro Caithaginem reuersum, quasi urbem regi uenditasset,
non ingrato tantum animo nerum etiam crudeli inuidia neca-
uerunt. deinde cnm adsidua . nec umqnam satis prospera ad- 29

Muersns Siculos bella gererent et Syracusas urbem Siciliae tuno

ATcroass § 21 et § 22 IusHnu* 21, 6 § 1.2.5—7 (cf. Orosim
3, 15 § 10) § 23— § 27 Iustinus 22, 4 § 1.2; 5 § 2; 6 § 4-9 tn-
scrtis maxime his § 23 nec nmqnam satre prospera, -§ 24 stipendiorom
sufficientia, § 26 incredibiliter et in immensum Oro8ian%8

1 annatae JR1 h \\ occupat v || regumque Dl regnumque Ds 3 effosis
L 4 pena JR1 || exigeretur (g in ras. m. 1) D 5 laceratum

B\ NTE (cf. BuM l Lp. 35) 6 supplicio (c ex corr. al. m.) B

7 philipphi L 9 karth- E 10 ca*ptam (er. m) E || didicessent

B 11 a*fricam (er. f) B || hamilcarem] D hamilcharem L

amilcharem B 12 facunda (i s. 8. m. I) B || sollerciaquae D

13 perinscrutandos D || 14 pamenionem (n alt. radendo ex m) D 15 miB-
8ub L |j tabellascriptas& D1 tabellas scriptitassA D* || tabellas (s 8. 8.
«i. t) B 16 scribtas L || post (t 8. 8. m. 1) B \\ snperlitas (li ex

eorr. ut udd.) B 17 karth- R || nenditasset] B (uen al. m. in ras.)

nendicasaet L uin deeasset D1 uin dicasset D* 19 assidna (sjpr.

m ras. al.) B || nnmqnam (n statim del.) L |) •prospera (er. b fori.) B ||
aduersum D 20 gerent L || siracusas J) || **»tc (t al. m. *n ras.) B

222 Pauli Orosii Hifltoriamm

florentissimaiD obsidione cinxissent, per Agathoclen Siciliae
regem miro circumuenti ingenio nsque ad eztrema desperationis

24 addncti snnt. namqne Agathocles cum apnd Syracusas a Car-

thaginiensibus obsideretur ac se neque bello parem instructu

p. *» copiarum nefque obsidionis patientem stipendiornm sufficientia s

uideret, bene prouiso ac melius dissimulato consilio in Africam

cum eiercitu transiit. ibi suis quid moliatur aperit, deinde

25quid facto opns sit docet. ilico unanimiter naues primum in
qnibus uenere succendunt, ne qua spes refugiendi foret; dein
cum omnia in quae direxisset prosterneret, uillas castellaque i*
incenderet, Hannonem quendam cum triginta milibus Poenorum
obuiam habuit. quem cum duobus milibus suorum interfecit;

26ipse autem duos tantum in eo bello perdidit qua pugna et
Afrorum animis incredibiliter fraotis et suorum in inmensum
auctis urbes castellaque ezpugnat, praedas ingentes agit, is

27hostium multa milia trncidat. castra deinde ad quintum
lapidem a Garthagine statuit, ut damna rerum opulentis-
simarum uastationemqne agrorum et incendia uillarum de

28muris ipsius urbis specularentur. adicitur praesentibus malis
tristior fama. nam et apud Siciliam deletus cum imperatoreao
Afrorum exercitus nuntiatur, quem reuera incautum ac paene

29otiosum Andro Agathoclis frater oppresserat. hoc per totam

AvcroRBS § 28— § 32 Iustinus 22% 6 § 10]; 7 § 1—8 sed additis
db Orosio § 32 crudele— praebnit

1 cincxissent R% || agathoclen] L agathocle" R agaethoclem D
2 regin D 3 siracusas D || a s. 8. a m. 1 aut 2 in^R || cartha-

giniensibiis (ni in ras. m. 1) D karth- R 4 instructo L instructu*

(er. m?) R 7 transit ed. 1542 fi*h],\\ qd (q ex %) R ^ 8 4<i

(q al. m. ex q) R || in quibus om. L 9 incendunt t> (cum Iustini

codd.) || dehinc Dv 10 cum omnia] cummnnia 2> || quae] q; R* ||

direxissent R* || prosterneient R* || castellas que D 11 incenderent

R* || treginta D xxx R 12 obuiam] L obuium*JRDt> || duobus]

cf. Ruehi l. 1. p. 37 14 afr*orum (parua ras.) R || immensum D

15 castella D 16 ostium R1 17 a om. D || karthagine R

carthaginem D |) dampna R% 18 uastationemque] uastitatemque

Iustini eodices 19 adicetur D 21 pene 2?» poene D *f22 an-

droj LRD (sic Orosius male inteUecto Iustino 22, 7 § 2 qui memorat
casu ablatiuo; Antander corr. Fabricius h || agathocles R% || frater om. L

aduersum paganos IIU 6. 228

Afric&m mmore disperso non tributariae tantum urbes ab his,
uerum etiam socii reges deficieb&nt. inter quos rex quoqne
Cyrenarum Afellas pactus est cum Agathojcle communionem p. »ao
belli, dum regnum Africae ardenter adfectat. sed postquamSO

jin niram exercitus et castra iunxerunt, per Agathoclen blan-
dimentis et insidiis circumuentus occisus est. Garthaginiensesdl
contractis nndiqne copiis in bellum exarsere. qnibus Agatho-
des habens secnm Afellae copias congreditur, eosque magno
utriusque ezercitns sangnine et grani proelio snperat. hoc32

locertaminis discrimine tanta desperatio inlata Poenis est, nt,
nisi in exercitn Agathoclis orta seditio foisset, transfngitnrns
ad eum Hamilcar dnx Poenornm cnm exercitn fnerit. ob qnam
noxam in medio foro iussu Garthaginiensium patibulo snffixns
erndele spectaculvm snis praebuit deinde cnm post mortem33

15 Agathoclis Cartbaginienses Siciliam instructa classe uastarent,
a Pyrrho rege Epiri ab Italia arcessito terrestri nanaliqne
certamine saepe snperati, nonissime ad Bomana belia con-
uersi sunt.
Pro dolor, legnntne ista de ueteribus, qui de recentibus34

toconqueruntur? immo legnnt et ea non aequitate sed aemu-
latione coniciunt. maximo enim illo et ineffabili quem neo35

atctobeb § 33 stc. Iustinum 23, 2 § 12 et 13; 3 § 1—4

1 afrigam D 21 sotii B || rex] ex D 3 cyrinarom D ||

afellas] LD affellas B; Ophellas v || est s. u. add. m. lb L || aga-
thocli L 4 affectat sed D affectasset JB 5 iun*xerant B

inngerunt D || per] p D || agatoelen D agathoclem LB 6 kar-

thaginieiiBM (is m ea aL m) B 7 agatocles D 8 afellae] L

affelle. (1 aUera s. s. al. m) B afelle D; Ophellae v \\ pcst copiae ctrc.
13 litt. erasae B 9 et] ez D 10 disperatio Bl disperacio D ||

illata (1 pr. in ras.) B 11 nise (nis in ras. m. 1; e in i m. 2) D ||

agathodes B*D || seditio eum ras. sub e B 12 hamilcbar L

amilcar D amylchar (1 s. s. al. ut uid. m.) B; Bomilcar fh; ef. Buehl
11. p. 37 13 karth- B 14 crndele *•«* {3 uel 4 Utt. er.) B

«rudilis D 15 agothocles BXD || karth- B 16 pyrro LBD ||

arcessito] LD accersilo sed pr. c in ras. B 17 certamine (e fin.

in ras. al. m.) B || saepe (e ex e;) JB || nouissim.e (er. a) B 20 con-

querentur £» || equitate (litterae a alterapars in ras. et t fort. ex corr.
m. 1; fuitne eqnitiae ?) D

:f*4.^ Cr**ii Hirtoriaram

p&t 4fe^cw^ awxi* ceftpangutar non propter tempora
*** *< ^ifiw a—f nm Christiana; et deriuatio est innidi
*u*i&. as^ >(iM^«i ab exseerabili agitur, atrocius esse

j***^ur. m( «ttui inter nos aaepe inimicorum oculis ui~
t**i*<t >oitK. «k» qnos eiaeciantur, Jnihil non prauum, nihil »
m ^atatctwtaa* aihil non in uulnus snnm dicto fectoue agere,
*$ thK nmrrn plane simpliciter, in tantum enim captum oor

*r*i>u*l«as iwtidia, nt reetnm natura non uidaat; d* quornm
****** autt isti, sed mnlto miseriores qnia inimici Dei
*o perinde inimka neritatis — de quibus fleutee faaec dioi-io
mna et quos miserioorditer, si patiantur, arguimus, ut sa-

^iwis, — qai uitioso oculo haoc uident atque ideo du-
piicia illis nidentnr qnae uident et confnsi caligine nequitiae
in id cadunt, nt minus nidendo plus uideant, cnm tamen id

39qmd est ita ut est nidere non possint; qni grauiora arbi-is
tiantur Aagella patris, qnam hostis inceudia; qni acerbiorem
noeant blaudientem admonentem et redimentem Denm qnam

40 persequentem dominantem trucidantemque diabolum; quam-
quam, si de patre intellegerent, de castfgatione ganderent et,
si praeuideretnr fructua eruditionis, esset disciplina tolerabilis to
ac propter spem, quae nnnc gentibus data est, antea nero non

4lfuerat, leuiora ducerent, etsi grauiora paterentur. quamquam

▲VCT0KB8 10 flentea baec dioimus sec. Pauli Epist. ad Pktiipp. 3, 18

1 compungantur JBb 2 diriuatio R diriuacio D S quic-

quid jB* II execrabili R 5 execrantur R || Hihil non tutoiciunm

om. D; nihil non tarpe post prauum add. Ov, quae kaud dubie ex
glossemate eorum q. stcuntur nihil non eubsiciuum nata sunt 6 tnbti-

oiuom] D Babsichiuum L «ubciu#um (si post e*b «. s. al. m.; er. i;
in mg. al. m. dblosum) R; saociaom JV tatceuum 0 obtcoenam edd\
1510 et 1542 || in aalnuB tuum] uulnoeum T uulnerosam O edd. 1510
et 1542 7 t&men] R (tam), v iam LD || plane] Rl paene LRTDv
10 ac statim corr. ex 2 litteris D 12 oculo om. B || duppliam

LR* 13 illis» m. 1 ex iUiot D 14 uideant (e ex i m. 1 aut

2) R 15 eat {posterius)] -6- in ras. R om. D 16 ineendio

D 18 dominAntem (a ex e al. m.) R \\ trucidantemque] que D ||

diabulum R1 || quanquam R* 22 quanquam R7D

aduersum paganos mi 6.7. 225

oon't6mptus miseriarum poesunt etkim a suis disoer*, apudp. m
quofi summa mala pro summis bonfe aestimata sunt, tantum
ut gloriam famae celebrem atque inlustrem eonsequerentur:
per qnos colligi datur, quanta nobis, qnibns aeternitas beata42

spromittitur, sint toleranda pro nita, cum illi tanta potuerint
tolerare pro fama.

Anno ab Yrbe condita occclxxxhi id est Appio Clandio7
Q. Fabio consulibns Mamertinis, qnomm Messana nobilis
Sieiliae ciuitas erat, auxilia contra Hieronem Syracusannm

loregem et Poenornm copias Hieroni iunctas et Appinm Clau-
dinm consulem onm exercitn misere Bomani. qui tam celeriter 2
Syraonsanos Poenosque superauit, nt ipse quoqne rei rerum
magnitndine perterritns ante se uietmn qnam oongressnm
faisse prodiderit; qui exim fraotis uiribus amissaque fi'ducia3

ttcum paeem snpplex rogaret, duosntis argenti talentis ias8np>n
consulum mnltatns accepit. ooosules Agrigentum Siciliae*
cinitatem ibiqne praesidia Poenorum operibns nalloque cin-
xerunt. cnmque inolusns ea obsidione senior Hannibal imperator 5
Poenornm ad snmmam egestatem redaotns esset, Hanno im-

aperator nouus Carthaginiensium cum eqnitibus mille quin-

ATCTOBS8 § 1 Appio sqq. — § 3 Liuius 16 (c/. Periocha; § 3 oc
Uem Eutrop. 2, 19; btatov Polyb. 1, 16 § 9) § 4— § 8 Liuius 16 uel

T? (§ 8 classem— stetit cf. Florus 2,2 §7, ubi tamen est clx jpro cxx?)

expilatores 10 Jrinc sumpta regem Siculorum Mdropianis in~
Bcruit Taulus 38

1 contemptu B \\ poBsint U* 3 fame BXD || celebr*e~ (e pr. al.

m. in ras.; er. e) B || illustrem sedpriore l in ras. B 5 sunt D H

toleranda (e 8. s. al. m.) B 6 fama (a fm. in ras. m. 1) D

7 ccoc • mo • lxxx • ra • L quadringin isemo octogiosemc quarto D H
id eet om. v 8 Q. Fabio] immo M. Fuluio; item ^uinto Fuluio

Cassiodor. Chron. a. 490 || quinto BD || mamertinis (s s. e. al. m.) B
9 siracusanum D 10 et om. D 11 coTIS- L || celeriter (e pr. %n
ras. al.) B 12 Biracusanus D || |ut (u in ras. ez V al. m.) B

14 ezin B \\ amisaque iJ* 15 oo B \\ argenti* B 17 praesidia*

(er. ut uid. p) B || cincxerunt & 18 hanibal B* 19 haec

poenorum — imperator om. L \\ aegeetatem B 20 karth- B || #e-

quitibaB B

V. 15

224 Pauli OroBii Historiarum

ipsi discernunt stimulo conpunguntur non proptear tempora
mala sed propter tempora Christiana; et deriuatio est inuidi
uloeris, ut, quidqnid stib eieeerabiii agitur, atrocius esse

Muideatur: sicut etiam iuter nos saepe inimicorum oculis ui-
p. ssideri solet, eos, quos exsecrantur, Jnihil non prauum, nihil s
non subaiciuum, nihil non in uurnus suum dicte factoue agere,
et hoc tamen plane simpliciter, in tantum enim captum cor

87obliquat inuidia, ut rectum natura non uideat; de quorum
numero sunt isti, sed multo miseriores quia inimici Dei
ao perinde inimici ueritatis — de quibus flenteB haec dioi-io
mus et quos miserieorditer, si patiantur, arguimus, ut sa-

38nemus, — qui uitioso oculo haec uident atque ideo du-
piicia illis uidentur quae uident et confnsi caligine nequitiae
in id cadunt, ut minus uidendo plus uideant, cum tamen id

39quod est ita ut est uidere non possint; qui grauiora arbi-is
trantur flagella patris, quam hostis incendia; qui aoerbiorem
uocant blandientem admonentem et redimentem Deum quam

40 persequentem dominantem trucidantemque diabolum; quam-
quam, si de patre intellegerent, de castfgatione gauderent et,
si praeuideretur fructus eruditionis, eeset disciplina tolerabilis so
ac proptesr spem, quae nunc gentibus data est, antea uero non

4lfuerat, leuiora ducerent, etsi grauiora paterentur. quamquam

▲Y0T0KB8 10 flentaa haec dicimus sec. Pauli Epist. ad PhUipp. 3, 18

1 compunguntur JBb 2 diriuatio R diriuacio D 3 quio-

quid jB* II execrabili R 5 execrantur R || nihil non subBiciuam

om. D; nihil non turpe post prauum add. Ov, quae haud dubie ex
glossemate eorum q. secuntur nihil non Bubsiciuum nata sunt 6 snbsi-

oiuum] D sabsichiuum L Hubcuuum (si post sub s. s. al. m.; er. i;
in mg. al. m. dolosum) R; Buooiuum N tusceuum 0 obscoenum edd\
1510 et 1542 || in uuluus euum] uulnoeum T uulnerosum O edd. 1510
et 1542 7 temen] R (tam), v iam LD || plane] Rl paene LRMh
10 ac statim corr. ex 2 litteris D 12 oculo om. D || duppbcia

LR* 13 illis» m. 1 ex illius D 14 uMeant (e ex i m. 1 aut

2) R 15 est (posterius)] -S- in ras. R' om. D 16 inoendio

D 18 dominAntem (a ex e al. m.) R \\ trucidantemque] que D ||

diabulum R1 || quanquam R* 22 quanquam R%D

adnersum paganos mi 6.7. 225

eon!lemptus miseriarum possnnt etiam a suis discere, apudp. *»
qnos sumrna mala pro summis bonis aestimata sunt, tantum
ut gloriam famae celebrem atque inlustrem eonsequerentur:
per qnos colligi datur, quanta nobis, quibus aeternitas beata42

ipromittitur, sint toleranda pro uita, cum illi tanta potnerint
tolerare pro fama.

Anno ab Yrbe condita occeurxxm id est Appio GIandio7
Q. Fabio eonsulibus Mamertims, qnomm Messana nobilis
SieiHae einitas erat, auxilia eontra Hieronem 8yracusanum

«regem et Poenornm copias Hieroni iunetas et Appinm Clau-
dium oonsnlem enm exereitn misere BomanL qni tam eeleriter 2
Syracusanos Poenosqne superauit, nt ipse quoque rex rernm
magnitndine perterritus ante se uietam quam eongressum
fuisse prodiderit; qui exim fraetis niribns amissaque fi'dutia3

licum pacem snpplex rogaret, dueentis argenti talentis ins8np>n
eonsulum mnltatns accepit. oonsnles Agrigentnm Siciliae4
cinitatem ibique praesidia Poenorum operibns ualloque cin-
xerunt. cnmque inelnsns ea obsidione senior Hannibal imperator 5
Poenorum ad snmmam egestatem redaetus esset, Hanno im-

aperator nonns Garthaginiensium cnm eqnitibus mille quin-

ATCT0KB8 § 1 Appio sqq. — § 3 Liuiu8 16 (c/. Periocha; § 3 oc
ttem Eutrop 2, 19; hnatov Polyb. 1, 16 §9) § 4— § 8 Liuius 16 uel

T7 (§ 8 olassem— etetit cf. Florus 2,2 §7, ubi tamen est clx pro cxxf)

BXPILAT0RB8 10 hinc sumpta regem Siculoram Eutropianis in~
seruit Paulus 38

1 contemptfi B || possint B* 3 fame B*D || celebr*e" (e pr. al.

m. in ras.; er. e) B || illustrem sedpriore 1 1* ras. B 5 sant D H

toleranda (e «. s. al. m.) B 6 faraa (a fin. in ras. m. 1) D

7 coco • mo • lxxx • ra • L quadringin isemo octoginsemc quarto D H
id est om. v 8 Q. Fabio] immo M. Fuluio; iiem tjuinto Falnio

Cassiodor. Chron. a. 490 || quinto BD || mamertinis (s *. 8. al. m.) B
9 siracusanum D 10 et om. D 11 cous- L || celeriter (e pr. in

ras. al.) B 12 siracusanas D || |ut (u in ras. ex V al. m.) B

H exin B || amisaque B- 15 oo B || argenti* B 17 praesidia*

{er. ut uid. p) B || cincxerunt & 18 hanibal B* 19 haec

poenornm — imperator om. L || aegestatem B 20 karth- B || #e-

quitibus B

V. 15

226 Panli Orosii Historiarum

genti9 et triginta milibus pe&tum, trigiata etiam elephantis
ex inprouiso intercessit expugnationemque ciuitatis paulisper

6 distulit. sed continuo ciuitas capta est. Poeni maximo bello
uicti et profligati, undecim elephanti in potestatem redacti,
Agrigentini sub corona omnes uenditi sunt; Hannibal eenior «
facta cum paucis eruptione diffugit.

7 Gn. Gornelio Asina G. Duilio consulibus oum Hannibal senior
oram Italiae maritimam instructa septuaginta nauium classe
uastaret, Bomani et ipsi classem fabricari atque instrui prae-

8cepemnt quod Duilius consul celeriter inplenit; nam intraio

sexaginta dies quam arbores caesae erant centum triginta

9nauium classis deducta in anchoris stetit Cornelius Asina

consul alter cum sedecim nauibus Liparam insulam petiit; ubi

# 2S4ab Hannibale quasi ad conloquium pacis euocatus Punica fraude

lOcaptus 'atque in uinculis necatus est. quod ubi Duilius altens

consul audiit, cum triginta nauibus aduersus Hannibalem pro-

feotus est. commisso nauali proelio Hannibal, amissa naui qua

uehebatur, scapha subductus aufugit; triginta et una naues

eius captae, tredecim mersae, tria milia hominum occisa, septem

milia oapta referuntnr. 10

11 Postea Carthaginienses C. Aquilio Floro L. Cornelio Scipione

consulibus Hannonem in locum Hannibalis subrogatum pro

avctores § 9 Liuiua T7 (cf. Periocha et Florus $, 2 § 11)
§ 10-§ 12 Liuius 17 (§ 11 cf. Periocha)

1 trigenta D xxz R \\ xxx B || elephantes R* 2 cinitas D
3 ***|bello (er. bel ?) B 5 banibal Bn 7 gu • L gneo RD || cor-

nileo D \\ g L gaio BD || coll^- L || banibal R* 8 aetaliae

D || instructus D || Lxxinauium (rasura post lxx) R 10 diulius

L II celeriter (e jpr. in ras., ex ae?) B || impleuit RD 11 • lx •

dies R, 8exage8imum diem v || caese R \\ cxxx- R 12 ancoris

D || cornilius D 13 consul alter] consularitcr (ariter in alacriter

m. 2 corr.t in mg. I alter m. fort. 1) R \\ lyparam L \\ petit RD
14 annibale Ll || coUoquium (1 pr. in ras.) B 15 captis D

16 consul alter R || audiit] L audiuit BD || tregenta D xxx B
18 scafa BD || tregenta D xxx B 19 tridecim L xin jB ||

tii R 21 kartbaginieneea (i alt. ex corr. add.) B || g- L gaio

BD || lucio BD || cornilio D 22 coHbs- L

aduersum paganoa IIII 7.8. 387.

Sardis et Oorsis defensandis nauali proelio praefecerunt, qui a
Scipione consule uictus, aoaisso exercitu ipse coafertissimis
hostibas se inmiscnit ibique interfectus est. eodem anno triaia
milia seruorum et quattuor milia nauaUum sooiornm in urbis

sEomae eicidium coniurarunt et, nisi maturata proditio con-
silium praeuenisset, destituta praesidio ciuitas seruili manu .
periaset. p M

'Anno ab hec preximo Calatinus consul Camerinam Siciliae8
urbem petans. temere in angustias deduxit exercitum, quas

»Poenorum copiae iam dudum praestruxeraut. cui cum omnino 2 ,
nulla uel obsistendi uel euadendi facultae esset, Calpurni
Flammae uirtute et opera liberatus e3t, qui lecta trecentorum
uirorum manu insessum ab hostibus tumulum occnpauit et in
se Poeno3 omnes pugnando conuertit, dpnec Bomanus exercitus

uobsessas angustias hoste non urguente transiret. caesi sunt in3
eo bello omnes trecenti, solus Calpurnius quamuis multis con-
fossus uulneribus et cadaueribus obtectus euaait HannibaU
senior a Carthaginiensibus iter;um classi praepositus, infelieiter
cum Bomanis nauali proelio congressus et uictus, ab exercitu

jdsuo seditione orta lapidibus coopertus interiit. Atilius con'sul5
Liparam Melitamque insulas Siciliae nobiles peruagatus euertit.9' n
consules, in Africam iussi transferre bellum, cum treoentis6

avctores § 1 — § 6 Liutus 17 (§ 2 cf. Per., Flor. 2, 2 § 13,
Liuius 22, 60 § 11)

1 inter nauali et proelio 6—8 litt. erasae R 2 scipione sed ci t. «.

L 3 tria milia] RD -m- L 4 haec seruorum et quattuor milia

om. sed ab antiqua m. in mg. add. R || quattuor miiia] RD -mi- L
7 perisset] LRD 9 deduxit (e ex i corr. a m. ut uid. 1) L

10 penornm D || copia D || praeatruxerat D 11 nulla uel] nulla D || re-

sistendi JRb || esset**** (4-5 litt. eras.) R || calpurnii R'D 12 fla-

mae D || opere R || liberatur liberatus (prima r stdtim corr., ex c f)
D 13 incessnra R insensum D 14 poenas Rl 15 urgente

R 16 -cco- R || confossis L 17 et cadaueribus om. D ||

hanibal B* 18 a om. R \\ kartbaginiensiu R || ieliciter L

20 interait JP/ . 21 liparam sed ii 8. s. R || melitamqu*e (fuit -quae)
L militamque D || sicilia D 22 iussi (i /m. m. 1 in ras. ex it ?

an &?) in tffricam D || iussit L || ccctis-xxx- L cccxxx R qua-
drigentis tregenta D

15*

Pauli Orotii Historiarum

triginta nauibus Sieiliam petiuerunt: quibus Hamiloar Poenorum

imperator et Hanno classi praefeetus occurrit. cowerto nauali

proelio Oarthaginienses in fugam uersi seiaginta et quattoor

7nauee perdiderunt. uietores consules in Africam transoecti

sunt primamque omnium Clipeam urbem in deditionem rece- *

Sperunt. inde Cartbaginem petentes treoenta ant eo amplius

eastella populati sunt, infeeta Carthagini signa circumtulerunt

9Manlius eonsul Africa cum uictrid clasBe decedens septem et

uiginti milia captiuornm cum ingentibus spoliis Bomam reuexit.

lORegulus, bellum Garthaginiense eortitus, iter enm exereitaio
faciens haud procul a flumine Bagrada castra oonstituit: ubi
oum plnrimos militum aquandi necessitate ad flnmen deecen- .
dentee serpens mirae magnitudinis deuoraret, Begalns ad ex-

11 pugnandam bestiam enm exercitn profecfos est sed nihil in
tergo eius proficientitas iacolis atque omni telorum ictu tnrito, 1»
quae per horrendam squamarum cratem quaei per obliqaam
scutornm testudinem labebantur mirumque in modnm, ne
oorpas laederent, ipso corpore pellebantur, cnm insnper magnam

avctorbs § 7 et § 8 Limus 17 et ut uid. 18 (ef. Per. 17, Eu-
trop. 2, 21, Flor. 2, 2 § 19) § 9— § 15 IAuiue 18 (§ 9-§ 15

ef. Per. et maxime Valer. Max. 1, 8 ext. 19, qui IAuium auctorem lau~
dat; haee § 9 serpens mirae magnitudinis habentur etiam apud Florum
2, 2 § 20, adUla § 13 spinae rigorem cf. SQius Ital. 6/271)

expilatorbs 11 haud procal — 13 Regulus excerpsit Paulus 41
not. lin. 9

1 petienmt RD || quibas om. L |) hamikhar L hamylcar R
amilear D 3 karth- R || Lxnn- R 4 afrigam D 5 cli-

peam] L clipeum D clupeam Rh 6 karth- R || ooo R

7 karth- R 8 ab africa Gv \\ afrigam D || uictrici# (erasautuid.

8) L || septem et xx -milia L vn- et xx milia R 9 pone uers.

|cum ing. — bellfl karthai in mg. e R 10 regolus D || karthagini-

ense« aortitas (er. s et s seq. in ras.) R H iter] iterum L || exercitu
sed ez $. s. al m. R 11 haut sed h *. 8. m. f> L || ubi] ibi D

12 cum] quam L || plurimos] primus D || aquandi (an in ras. unius litt.
m. 1) D || descendentis (s fin. in ras. m. 1) D 14 in tergo] eic:

(t|go (nota explicatur pone uere. al. m. Inter) R 15 iacuiis] telis

L || omne Rl || inritu L irrito RD 16 qu»e (fuiese uid. quae)

L || horrendum L || Bcamarum D || carte D 17 habebatur (~ i e.

n ex oorr. add. a m. 1 aut 2) L 18 lederent RD

aduersum paganoa IIII 8» 220

multitadinem morsu eonminui, impetu proteri, halitu etiam
pestifero exanimari uideret, bailistas deferri imperauit, per
quas molare saxum spinae eius incussnm oonpagem totius eor-
porie soluit. talis siquidem est natura serpentis, ut, ouml2

spedibos earere ui'deatur, eostis tamea et squamis, quas ap. m
Bummo gutture usque ad imam aluum parili modo dispositas
habet, ita instraitur, ut squamis quasi unguibus, oostis quasi
cruribus innitatur. uon enim ut uermis, eui spinae rigor non 18
est, et in directum corpusculi sui partes gradatim porrigendb

wcontractas, contrahendo porrectas motum explicat, sed alternis
intenta conatibus latera sinuosa circumfert, ut per exteriorem
spinae curuaturam rigentem costarum aciem tendat, costis
autem natura ad summum reotis squamarum ungulas figat;
quod uicissim et celeriter agendo non solum plana perlabitur,

used etiam conuexa conscendit, tot uestigiis instructa quot costis.
huius itaque rei causa est, ut, si in qualibet corporis partel4
ab aluo usque ad caput ictu aliquo conlidatur, debilis reddita
cursum habere non possit; quia ubicumque ille ictus inciderit

BXPILATORB8 4 talis— 8 innitatur compiiauit Isidorus Orig. l2r
4, 45; ef. 12, 5, 19 squamarum nisibus 8 non enim — 10 expUcat

et 14 perlabitur compilauit Isidorus Orig. 12, 5, 19 16 ut si —

p. 230, 2 agebantur exscripsit Isidorus Orig. 12, 4, 46

1 oonminuit (sed t expuncto) L comminui BD || ad impeta in mg.
terribili al.m. B 2 balistas B 3 molare] TO item apud Sene-

eam JEpist. 82 § 24, gui eiusdem narratiunculae meminit, habetur: mo-
laribus . . saxis; murale LBDv (cf. 4,23 §6 muraU lapide) || compagem
IPD 4 talea L 5 uideatur sed a statim ut uid. deletum L ||

aeamifl D || quas a] qua|ai ad D 6 gottoreiua que. (corr. al. m. sed

relieto ej B 7 instruitur] L testruitur (in al.) B item H instro-

etur D cf. 7, 37 § 8 instruatur GuNO 8 cruoribus L% || spinae]

spae D 9 in om. St || gradatim (pro g fuisse uid. c) L

10 porrectas (r #. a, m. 1) B porrectns Lx H modam (dintm.l)B H
ezpUeat] implecat St 11 iatentus R* 12 spinaj D || curba-

taram B* (| tendit JS» || costis antem] Co (circ. 8 Utt. spat.) \ D
13 natwri (4 im a) B H scamarnm (ewc* 7 Utt. spat. rel. m. U *bi gwa-
sib1 $er. m. 2) figat D 14 celeritar (a tn e) £ 15 instructua

K*> struota X 16 nt si] unde 3 || in om. 2^ || quoUbet B*

17 capnd B* || hictu (h er.) R || collidatnr R> || redditns R*

230 Pauli Orosii Hietoriarum

gpinam soluit, per qoam costamm pedes et motus corporis
agebantur. unde etiam haec serpens, quae tamdiu tot iaculis
inuulnerabilis obstitit, ad unius saxi ictum debilis cessit ac

l6mox oircumuenta telis facile oppressa est. corium attem eias
Bomam deuectum — quod fuisse centum uiginti pedum spatio *
ferunt — aliquamdiu cunctis miraculo fuit.

16 Begulus aduersum tres imperatores, id est Hasdrubales duos
et accitum ex Sicilia Hamilcarem, atrocissimum bellum gessit,
in quo caesa sunt Cartfaaginiensium decem et septem milia,
capta autem quinque milia, decem et octo elepbanti abducti, 10
6ppida octoginta et duo in deditionem cessere Romanis.
t jCarthaginienses fracti bellis et cladibus exinaniti pacem a
Begulo poposcerunt. sed cum intolerabiles et duras condiciones
pacis audissent, tutius rati sese armatos mori quam miseros
uiuere, pretio non solum Hispanorum uel Gallorum auxilia, 15
quae iam dudum plurima habebant, sed etiam Graecorum con-

AVCT0HE8 § 16 Liuius 18 (cf Eutr. 2, 21) cap. 9 § l-§ 4

Liuius 18 (cf JSutr. 2, 21), sed haec § 4 audacis facti conscius VergiUi
sunt Aen. 11, 812

expilatores 4 oppressa est — 6 miraculo fuit compUauit Paulus
41 not. lin. 9 — text. lin. 26

i
1 oostorum R* corporum L 2 hic R*h || qui R*h 3 unus

R || ictus L; silicum crebris et ponderoris uerberibus procubuisse

serpentem ex Liuio narrat Valerius Max. 4 circumuenta Rbh ||

opprassa D oppressus Rb 5 cxxx R 6 aliquand^u RD

7 aduersus R || jd est om. pag. extr. D || liasdrjbales LR hasdnibaiis

D 8 inter. accitum et ez octo uel nouem litt. er. R || hamilcarem]

L amykharem R amilcarem (a in ras. m. D D 9 karth- R fl

decim septem D xvn R 10 capta] campa D \\ v R || decim et

octo D x et octo R |f elepanti (p in ph m. 1) D; elephanti ante decem

et octo traucit h H abducciohem cessere (omissis ti oppida usque ad in

dedi) D 11 oppida (a ex i al. m.) R H lxxx- et dno L lxxxti

R || dedi#aionem R 12 karth- B || belles R* 13 recolo D ||

iBtoUerabiles (pr. 1 er.) R tolerabelis D H condicionis D conditiones

B 14 totius rati L adiurati (in mg. I tutius rati) R 15 prae-

tio LR? praecio D || spanomm D 16 grecorum S || compa-

randa RP

aduerenm paganofl IIII 8.9. 231

paranda duxernnt. itaque Xaothippum Lacedaemoniorum regem 2
curo auxiliis accitum, ducem bello praefecerunt. Xanthippus,
inspectis Poenorum copiis atque in campum dednctis, longe in
melius mntato apparatu pngnam cum Bomanis conseruit ingens 3

sibi ruina Romanorum uirinm fnit: nam triginta milia militum
Romanornm in illa tunc congressione prostrata snnt. Begulus
ille dux nobilis cnm quingentis uiris captus est et in catenas
coniectns decimo demum auno Punici belli nobilem triumphum
Carthaginiensibus praebuit. Xanthippns tam andacis facti con- 4

iosctus re'rum instabilium mntationem timens ilieo ex Africap. sss
migrauit in Graeciam.

Igitnr Aemilius Panlus et Fuluius Nobilior consnles audita5
captiuitate Beguli et clade exercitns Bomatii transire in Africam
cum classe trecentarnm nauium inssi Glipeam petunt. eo con-

ufestim Carthaginienses cnm pari classe uenerunt; nec differri
potuit nauale certamen. centum et quattuor nanes Carthagini- 6
ensium demersae, triginta cum pngnatoribus captae, praeterea
triginta et quinque milia militnm ex ipsis caesa sunt; Boma- : :
nornm autem nouem nanibns depressis mille centnm periere*

somilites. consules apud Clipeam castra posuernnt. duo Han-7
nones imperatores Poenorum eo rursus cum magno exercitn

avctores § 5— § 9 Liuius 18 (cf. Eutr. 29 22 et ad § 8
Periocha)

1 zantippum (z ex c) B zant ipsum B || lacedem- (e pr. in ras. al.
m.) B lacaedaem- D || regem] debuit ducera ut est in Periocha
2 xantippus (z ex c) B zantippis B 4 inseruit L '5 roma-

narum BlGh maU || zxx JS (| mititurn romanornni] L militnm D
romanorum Bv 6 in illa tnnc <m. D 1 d B \\ et *. u. add. a

m. lh in L 9 karth- B {| xantippns BB \\ tam andacis facti om. D ||

conscios L concins D 10 stabilinm L |j illico D fl afriga D

11 greciam B 12 et om. D || fnlnins] fabins B% 13 romani]

roma D || afrigam D 14 nani ninm D || clipeam] L clypeam B
clepeam D || eo] & B 15 karth- jR || difiFerri tn rae. m.lD de-

ferri L 16 c et nri- B || karth- B 17 tregenta D xxx B ||

practeria B* 18 triginta et qninque] L xxx & u- B tregenta et

qninqne D 19 virn B || nanibusl B H Ic- B 20 clipeam]

LD clypeam B 21 ponornm Z» || rnrsnm B

232 Pauli Oroflii Historiarum

conuenernnt proelioque commisso nouem milia militum per-
8diderunt. sed — ut tunc apud Bomauos numquam diuturaa
felicitas erat et qualescumque successus magnis continuo ma-
lorum molibus obruebantur — cum Bomana classis ad Italiam
praedis onusta remearet, infando naufragio euersa est: nam »
de treoentis nauibus ducentae uiginti perierunt, octoginta uix
9 abiectis oneribus liberatae sunt. Hamilcar dux Poenorum cum
exercitu in Numidiam Mauretaniamque missus postquam ho-
stiliter cruenteque in uniuersos egit, cur Begulum libenter
suscepisse dicerentur, mille argenti talentis et uiginti milibus io>
boum reliquos oondemnauit; principes autem omnium popu-
p. Molorum pa'tibulo suffixit.

10 Tertio anno — sicut semper indomitus furor cito periculorum
obliuiscitur — Seruilius Gaepio et Sempronius Blaesus consules
ducentis sexaginta nauibus in Africam transgressi uniuersami*
oram maritimam, quae circa Syrtes iacet, depopulati sunt atque
in superiora progressi captis euersisque ciuitatibus plurimis

11 ingentem praedam ad classem deueierunt. inde cum ad Italiam
redirent, circa Palinuri promuntorium, quod a Lucanis monti-
bus in altum excurrit, inlisi scopulis centum quinquagintaio

AV0TORE8 § 10— § 12 LMus 18 (ad § 10 et 12 cf. Eutr. 2, 23
et ad § 11 Periocha); %Ua § 10 semper — obliuiscitar ignoii auctoris sen-
tmtia est ab Ottone Bibbeck (Comic. ed. 2 p. 390 u. 311 et coroU.
jp. cut) ad" tnetrum suum reuoeata $ic: Foror indomitas cito pericli
obliscitur

1 vun- militum milia B 2 ut] LRD et v 3 et] et ad

JJ1» 6 ducenti uiginti D oo-xx- B \\ periere D || octogenta D

lxxx B 7 hamilchar L amilcar D 8 mauretaniamqu» (re in

ri, m in e) B mauritaniamque D 9 cruenteque (e aU. in rae.) B

cruenterque D H aegit (a er.) B || cur] LRD quod v \\ regolum D
10 xx B 11 bouum D 14 caepio] L (a m. lh in ras.; fuisse

uid. o) scipio BD || blesus B*D blessus LR* \\ oonefl- L || cum post
consules add. Zh 15 oou fi 16 «oram (h era$. ?) B ||

sirtes D 17 capitis L 18 aduexerunt B \\ etaliam D

19 promuntorium] LR% promunturium D promuntorum Rl || lucanis
<u m ras. al. m.) B 20 inlisis L \\ soopulis (u al. m. ex o ?) B ||

-ct B

adnersum paganos IDI 9. 238

naues onerarias nobilemque praedam erudeliter adquisitam
infelioiter perdiderunt. uicit aliquando apud Bomanos impro- 12
bissimam cupiditatem enormitas miseriarum: nam patres, qui-
bus iam nauticae rei pertaesum esset, decreuere ne amplius

squam seiaginta nauium classis ad subsidium haberetur Italiae;
quod quidem deeretum continuo adacti indomita cupiditate
ruperunt. praeterea Cotta consul in Siciliam transgressus plu- 13
rimis proeliis aduersum Poenos et Siculos terra marique
pugnauit et per totam Siciliam partim hostium, partim etiam

losociorum inhumatas strages reliquit.

L. Caecilio Metello C. Furio Placido consulibus Hasdrubalu
nouus Carthaginiensium imperator cum elephantis centum
triginta et equitum peditumque amplius triginta milibus Lily-
baeum uenit ex Africa et continuo cum Metello consule apud

liPariormum pugnam conseruit. sed Metellus uim magnaml6
beloarum timens prius eas magno usus consilio uel in fugam
uel in mortem egit et sic facile quamuis magnam uim hostium
superauit : xx milia Carthaginiensium in eo proelio caesa sunt,
elephanti quoque sex et uiginti interfe'cti centum et quattuorp. hl

jocapti et per Italiam ducti maximum Italicis gentibus specta-
culnm praebuerunt Hasdrubal cum paucis Lilybaeum profugit
atque absens a Poenis capitis damnatus est.

atctobbs § 13— § 15 Liuius Hbro ut uid. 18 (ad § 14 et 15 cf.
Eutrop. 3, »4, ad § 15 Perioeha)

2 romanos (o altexu?) R romanus D \\ inprobissimam R 8 in-
ormitas R+ inhormitas (h rasura facium ex b ?) D 5 lx R ||

clasis B? 8 aduersu (Z exuBut uid.) R || sioolus D 9 patim

R* 10 sotiomm Rl 11 lucio LDB* luoeo R* \\ caelo D ||

metello om. L ometello D || g- L gaio RD || plaoido]* LR (item Eu-
tropim) placito D, Paeilo eorr. Fabriciu8 sh \\ consi- L 12 karth-
B || inperatur D \\ elephantes 22» || centum tregenta D cxxx- R
13 equitum (sed e & #.) R || trigenta D xxx R || lylybeum B lili-
benm D 14 enmj cd R* 15 phanormum sed h erasa L

poenomm D 18 • xx-milia L xx milia B uiginti milia D ||

karth- R 19 elepanti JB» || sex et xx . B \\ o <fe nn (im in ras.)

R 21 lylybeum R lilibeum D \\ confugit L solus profugit ceteri,
nisi quod profoit K fugit 0 22 a m ras. m. 1 D \\ capite D

captns LNO || dampnatus (p erasa) B

234 Pauli Orosii Historiarum

lt Post haec fessi tot malis Carthaginienses petendam esse
pacem a Bomanis decreuerunt. ad quam rem Atilium Regulum
antea ducem Romanum, quem iam per quinque annos captiuum
detinebant, inter ceteros legatos praecipue mittendum puta-
nerunt: quem non impetrata pace ab ltalia reuersum resectis »

Spalpebris inligatum in machina uigilando necauernnt. alter
deinde Atilius Begulus et Manlius Vulsco, ambo bis consules,
cum classe ducentarum nauium et quattuor legionibus Lily-
p. mbaeum profecti: quod oppidum in promuntorio sPtum Bomani
obsidere conati, superueniente Hannibale qui Hamilcaris filiusio
fuit uieti, maiore exercitus sui parte perdita ipsi aegre euase-

drunt. post hos Glaudius consul cum classe centum uiginti
nauium ad Drepani portum oontra hostem profectus : nbi mox

avctohbs § 1 Liuius 18 (cf. Per.\ sed iUa resectis— necauerunt
sunt Ciceronis in Pison. 19 § 43 (cf. Val. Max. 9, 2 ext. 1) § 2 Li-
uius libro ut uid. 19 § 3— § 8 Liuius 19 (cf. Per. et Eutrop. 2,

26 sq.)

expilatorbs 2 Regutum — 6 necauerunt] . . . sicque, ut Orosius
dicit, redditus est propria uoluntato hostibus et in uincula coniectus (cf.
Oros. 4, 9 § 3) excisis palpebris oculorum insomois periit Myiho-
graphus Maii Class. auct. 3 p. 77. — Codicis Franequerani ad Ho-
ratii Carm. 4, 5, 41 scholium ab Holdero mecum conmunicatum quae
de Begulo narrat praescriptis his ut enim Horosius atque historiae
ferunt, non sunt ex Orosio repetita 5—6 hinc circumcisis palpebris

ut (et 2) usque ad mortem cruciatu intolerabili ac dolore uigilaret JEu-
tropianis inseruit Paulus 45, 20 sq.

1 karthaginienses M carthaginenses D 2 pacem a romanis]

LKM a romanis pacem (a otn. D) BDfsh; pacem esse petendam a
Bomanis edd. 1610 et 1542 || utilium X || reculum D 4 caetenia

D 5 iopetrata B 6 palfebris L || illigatum Bb \\ negauerunt

(sic g saepius) D 7 a*ti)ius (c uel t er.) B || regolus D || uulsco]

LBD; Yulso corr. feh || bis] LBD; iterum fsh 8 mi- B ||

L€QIontb » (Utterae q uirgula inf. et b restauratae etB* in bus, ligatis us,
mutatum a m. fort. lb) L || lylybeuin B lilibeum D 9 profecti

snnt Bh, m G sunt glossa supra scripta est a m. 2* || promunturio
B'Dh promuntuo D* 10 hamilcharis L hamylcharis B amil-

charis D 11 egre L $g*re (q ex e al. m.) B 12 |Post (Bt in

ras.) ex post compendio scr. B || cxx B 13 drebani D (( ubi]

LBDG1 ibi post ras. G ibique v

adnerenm paganoa IIII 10. 235

exceptus classe Poenorum superatusque est. et ipse quidem
cum triginta nambus Lilybaeum in castra confugit, reliquae
omnes, id est nonaginta, ant captae aut demersae fuerunt;
octo milia militnm caesa, niginti milia capta referuntmr. Gaius '

squoque Iunins collega Claudi uniuersam classem naufragio
amisit.

Anno etiam conseqnenti classis Punica in Ttaliam transiit4
eicsque plurimas partes longe lateqne nastanit. interea Lntatins5
cnm classe trecentarnm naninm in Siciliam transnectus dum

ioapud Drepanam cinitatem pugnam inter primores ciet, trans-
fixo femore aegerrime, cum iam obrueretur, ereptns est. Porro * ?
antem Poeni cum quadringentis nanibns magnisque copite ad
Siciliam duce Hannone concnrrunt. nec Lutatius segnior,
immo consilia Poenornm mira celeritate praeue^nit postquam p. hs

lsproxirae sibi utrommque classes apud Aegades insulas per
totam noctem intertextis propemodum anchoris constiternnt,
orta luce prior Lutatius signuqj bello dedit. crndescente pugna 7
nictns Hanno nanem auertit et dnx fngae primns fnit. ali-
quanta cum eo pars exercitns sni Africam petiit, alii confngere

BXPiLATOBSs 7 Anno— 8 uastanit exscripsit Paulus 46> 11 sq.

1 snperatns Bv 2 treginta D xxx B || naualihus L ]| \y\y-

benm B liliheum D || reliqni omnis D 3 idj L hoc BDv ||

xc (ante x numerus er.t c al. m. in ras.) B || dimereae LR ud i ex corr.
n. 1 aut 2 in B 4 xx milia R uiginti D |f gains] LRD; immo

Lnrius 5 clandii JR* elandio D 7 sequente D 8 lntacios

D 10 drepanam] LBD, Drepanum v || primores ciet] primo» re-

seieret siciliae et {er. s; cieret m. multo posteriore in ras.) R ,
11 femore*»| D || egerrime L aegerri»»» (aegerri linea subducta deL et
acerrime s. s. ead. %lla poster. m.) R \\ e»reptus R 12 cccc R

13 hannona D |) concnrrernnt R Q latutins (a et n erasae et s. s. n et
a) L || senior 22 ' 14 imo D || celeritate mira v || c»leritate R*

celeri«*|tate (erasis 1 aut 2 Vtt.) D 15 proximae L proximo R ||

apnd aegades] LRl apnd aegeades B* ad gadis D; ad daegates
Teriochae codex Nas. || insulas] LR, item Periochae codex Naz. in-
snlam Dfsh 16 noctem (e ex » al. m.) R || interextis D || an-

chorie] LRD 17 pngna (p in ras.) B 18 hanno nanem] hannon >
antem D || pone uersum hannon — 19 cnm eo m. 2 in marg. ser. esti
snper D 19 pars] pras D || affricam D || petiit] L petit BDfsh

236 Ptuli Orosii Historiarum

Lilybaeum; sexaginta et tres Ponicae naues captae sunt, oentum

uiginti quinque demersae, triginta duo milia hominum capta,

caesa quattuordecim milia fuere ; Bomanorum autem duodecim
8 naues demersae sunt. Lutatius deinde ad Erycinam ciuitatem,

quam Poeni tenebant, uenit ibique duo milia Carthaginiensium »

conserta pugna interfeoit.
11 Tunc Carthaginiense8 praecipiti festinatione ad Lutatium

consulem ac deinde Bomam mittunt: orant pacem, quam
2 condicionibus ante propositis ilico consequuntur. condiciones

autem erant, ut Sicilia Sardiniaque decederent proque inpensis io
p. labellicis fpuri argenti tria milia talentum Euboicorum aequis
8pen8ionibus per annos uiginti penderent. huius pacis condicio

habita est post annum tertium et uicensimum, ex quo bellum

Punicum primum fuerat inchoatum.
4 Quis, rogo, duarum ciuitatum unum bellum per annos tresi*

et uiginti gestum fando explicet, quot reges Garthaginiensium,

quot consules Romanorum, quot agmina exercituum, quantum

atctobbs § 1 — § 8 Liuius 19 (cf. Per., ad § 3 cf. Eutrop. 2,
27 et 3, 1) § 4 Orosius adhibito ut uid. Augustino Oiu. Dei 3t 18

princ.; iUa fando ezplioet ex Vergilio Aen. 2, 361 sq. sumpta sunt

bxpilatokbb 9 condicionee — 12 penderent excerpsit Paulm 47,
21-U

1 lylybenm B lilibeum D || lx- et tres B || cxx-u (u ex n?)
B 2 dimeraae (i in ran.) B demersa&| D || • xxxn • milia L

xxxn milia B tregenta & duo milia D 3 quattuordicim D xnn

B || xn B 4 dimersae B |[ ericinsm D 5 karth- B

7 karth- B 9 condicionebus D conditioiubus B \\ consecuntur B ||

condicionis D conditiones B 10 sardiniaque (s in ras.) B; Sardinia

minus accuraU ab Orosio (itemque ab Aurel Viet. Vir. tW. 41) hic memo-
rata: cf. Weissenborn ad Liuium 21, 1 § 5 || impeBsis D 11 ta-

lentum] LBlD talentorum B*$v 12 xx B \\ conditdo B 13 est

habita v \\ post] -d- (col rubro) Post (d non estpro capUuli numero) D D
uicensimum] L uioenBimo D uigensimum (n er.) B 15 tres et

xx B 16 quot! (apicem add. m. P itemque post quot tertium, post

exercituum et perpenaa) L quot (t ex d ?) B || karthaginiensium B
carthageniensium D 17 qui ut consules L H agmina (mina atramento

paUido et charact. diuersis) B

aduersum paganos HII 10.11. 23?

numerum nanium contraxerit profligarit oppresserit? et tunc
demum, si iila ad pienum perpensa uideantur, de praesentibus
iudicetur.
Anno ab Vrbe condita dvh repentina subuersio ipsius Bomae 5

spraeuenit trinmpbum Bomanorum; neqne enim temere dixerim,
quando non uel modioam laetitiam Bomae superueniens repehte
quam grauissimus luotns oppresserit. siqoidem Q. Lutatio6
Catulo A. Manlio consnlibns dinersae igninm aquarumque clades
paene absnmpsere Vrbem. nam Tiberis insolitis aactos imbribns

»et oltra opinionem uel diuturnitate nel magnitndine redandans
omnia Romae aedifioia in plano posita dekuit. Diuersae qua- 7
litates locorum ad nnam connenere pernioiem, quoniam et,
qoae segnior rednndatio tennit, madefacta dissoluit et, qnae
cursus torrentis innenit, inpulsa deiecit. aquarnm grauissimam 8

noiadem granior ignis secuta nastatio est; qni ignis, inoertum
unde surrexerit, plurimas oinitatis partes pernagatns cnm
hominum domorumque miseiabilem stragem feoit tnm etiam
tantum opnm uno consumpsit inoendio qnantum plurimae .et
peregrinae niotoriae conferre non possent. dehinc cum omnia9

»in circuitu fori popularetur, 'aedem Vestae corripnit, et nep.
sibi qnidem dis snbuenientibns ignem illum, qui aeternns
putabatur, temporarins ignis oppressit; nnde etiam Metellus,
dum arsuros deos eripit, nix bracohio semiustilatus aufugit.

avctore8 § 5— § 9 Liuius 19 (cf. Periocha et Augustin. I. c.)

1 profiigari D \\ tum v 4 ab Anno capUulum xvnn vncipit in

D D anno • dvn »»»»♦»<»»»»»♦ ab urbe oondita (anno • dvu in ras. al. m.;
fmsse potest : anno ab urbe condita dVn) B || quingentensinio Beptimo
L qoingenteeimo septimo D 5 timere L 7 q- lutatio catulo

L qninto lutatio catulo R quando lutatio catolo D; item Catulum no-
*inat non Cerconem Cossiodorius, commistis inter se cognominibus con-
«rf« anni 512 Varr. C Catuli et consulis anni 513 Varr. Q. Catuli,
cf. Corp. Inscr. Lat. I p. 522 sq.; Catulo del fsh 8 aulo LBD ||

conli- L 9 pene R* || absumsere L 10 diuturnitat§ JR*

11 deleuit] deicit D || qualitates] aequaletatis D 12 pernitiem

R 13 raadefacta* R 16 snrrei R 17 meseriam D

18 consumpsit] LRD (psi tn ras. m. 1, ex to ? D) 19 conferrae

JM) 1 non] LD, ed. 1510 uiz R ed. 1540 feh 21 diis R

23 brachio RD || semiustilatus] LD semiustolatas (o in u al. m.) R

238 Pauli Orosii Hiitoriarum

10 T. Sempronio Oraccho C. Valerio Falcone consulibus cum
Faliscia bellauere Bomani, eoque proelio quindecim milia Fali-

ISscorum interfecta sunt. eodem anno Galli Cisalpini noui ex-
stitere hostes. aduersum quos uaria sorte bellatum est; nam
in piimo conflictu Valerio consuie tria milia quingenti cecidere s
Romaui, secundo quattuordeoim milia Gallorum caesa, duo
milia capta sunt, sed ob priorem cladem triumphus consuli
denegatus est.

2 T. Manlio Torquato G. Atilio Bubuloo consulibus Sardinia
insula rebellauit auctoribus Poenis. unde moz Sardi subactiio
et oppressi sunt; Carthaginiensibus autem uiolatoribus pacia,

8quam ipsi poposcissent, inferri bellum decretum est contra
Carthaginienses pacem suppliciter poposcerupt et cum bis
missis legatis nihil profecissent, post etiam decem principibus
pM6bis aeque supplicantibus nec impetrarent, nouissime Hannonisv is

4minimi hominis inter lega^tos, oratione meruerunt. hoo anuo
porta lani Gemini clausa est, quia nusquam eodem anno bellum
erat; quod sub Numa solum Pompilio rege prouenerat.

avctorbs § 10 Liuius 20 (cf. Periocha et Eutrop. 2, 28 qu4
tamen xf Faliscorum priore beUo a. 513 Varr., non ut Orosius po-
8teriore a. 516 Varr., caesa esse refert) cap. 12 § 1— § 4 IAuim

20 (§ 2 cf. Per., § 4 cf. Liuius 1,19 §3, Eutrop. 3, 3, Orosius 3,8 §4)

lt-L tyto B Tito D, tiem pro Ti. Cassiodorius a 516; Ti.
corr. h || simpronio D || gracco R || g- L gaio BD; P. corr. fsh H
falcone] LD, item fasti Rispani a. 516 flaccone B; Faltone corr. fsh ||
conss- L 2 phalisci8 L || xv 11 || phaliscorum L 3 cisalpini

(cis in ras. al. m.) B \\ extitere LRD 5 ualerii Bfsh \\ consulae

D consulis (s in ras. al. m.) B || -ifi- mil- L -m- railia B || d B
6 xiiii JR quattuor D 7 oh oml, D \\ consul in fine folii 80 L

9 t L tito BD || manleo D || g L gaio BD \\ bubulco] LD bo-
bulco R; Bulbo corr. fsh || consa- L cons B 10 insula*rebol-

lauit (r et ut uid. e prior in ras. ,al. m.) B \\ poenes D || sardi (s in
ras.) B 11 karth- B caTtfoagiensibus D 13 karth- B

14 proficissent Rl || decira D i B • 15 subplicantibus D || inpe-
trarent D 16 oracione" D 18 solum om. D || populio (po in pd

al. m.t uradendo in i corr) B popilio D

aduersum paganos HII 11.12.

Hie demum nobis tacendum est et tempora, quibus eonferri 5
nostra nullo modo possunt, silentio tran&mitti expedit, ne
obtrectatores dierum uitae suae ad iusulfcandum potius sibi
hoo strepitu suscitemus. ecce portae Iani clausae fuerunt, foris 6

i bellum Bomanorum non fuifc, omnem subolem suam in gremio
suo conquiescentem Boma continens non suspirauit. et hoc7
quando? post primnm Punicum bellum; post quantum tem-
poris? postannos ccccxl; quamdiu? anno uno; etquid altero
subsecutum est? ut de oeteris taceam, bellum Gallioum et

uHannibal cum bello Punioo seoundo. ei mihi, cognouisse haec8
et denudasse quam etiam me pudett pax ista unius anni uel
magis umbra pacis lenimentum miseriarum an incentiuum
malorum fuit? stilicidium istud oleiinmedium magnae flam-
mae cadens extinxit fomitem tanti ignis an aluit? parum aquae

ufrigidae ardentissimis haustum in febribus sanauit aegrotum
an potius incendit? per annos prope septiogentos, id est ab9
Hostilio Tullo usque ad Gaesarem Augustum, una tantummodo
aestate Bomana sanguinem Juiscera non sudarunt, et inter* my
plurimas magnorum saeculorum aetates misera ciuitas, uere

wmisera mater, uix uno tempore a timore luctuum, ut non dicam
ab ipsis luotibus, conquieuit. hoc, si quisquam hominum tam 10
parum in uita sua quietis habuisset, numquid uel uixisse
diceretur? aut, si quisquatn per totum annum doloribus et
cruciatibus agatur, medio autem anni ipsius spatio unum tantum

avctobes § 5 — § 13 Orosius ad exemplar Augustini (cf Ciu.
Dei 3, 9 et 17)

1 hic] LBD, ed. 1510 hinc v 3 dierum om. L solus 5 so-

bolem JJb 6 hoc om. D 7 bellum punicum v 8 ccccxij

Bfsh (a principio TuUi HostUii i. e. a.80 ad a. 519 Varr. computasse
uidetur Orosii auctor) quadraingentos quinquagenta D (idem numerus
crt in AKMHNGO) -cccl- L cccclx T || alterum D 9 & ban-

nibal (&h m. 1 in ras. min.) D 10 annibal Bl || hei B%

13 fuit (t in ras. m. 1) D || stilicidium] L stillicidium BD || istud]
LD illud Bh 14 eitiniit] LD eistiucxit (c er.) B 15 iha-

ustum (ras. ante h) D 16 propej quoque D || -doo- B 17 tan-
tomodo 2> . 18 estate D aetate Rh 19 uerc] DBh uero 22*

fuere L \ 22 et numquid L 23 si quisquam (si q in ras. m. 1

ex qui») D 24 agatur] LRD angatur v

240 tauli Orosii Historiarnm

diem tranquilhim et sine oonflictationibus transigat, numquid
ex eo leuamentum malorum accipiet ac non totum annum

llmiseriis depatabit? sed illi, inquit, hunc annum pro glorioso
signo infatigabUis uirtutis conlooauerant. atque utinam pro

12obliuione calamitatis continuae praeterissent. nam sicut in &
corpore hominis ita demum lepra dinoscitur, si nariatim inter
sanas cutis partes color diuer^us appareat, at si ita se ubique
diffundat, nt omnia nnins coloris qnamuis adnlteri faciat, perit
illa disoretio: ita si oontinnns labor aeqnali tolerantia sine
respirandi appetitn perfluxisset, intentio nolnntatis et electioio

13 oonsnetndinis ;dioeretur. cnm antem in hoc pausillulum otii
tantopere nel maiorum gaudia nel minornm stndia reclinantur,
profecto disoernitnr, et qnam incnnditatem habuerit haec bre-
nitas et quam amaritndinem illa prolixitas, hoc est, et quies
illa quam grata fuisset, si diutnrna mansisset, et haec inces-15
sabilis miseria quam etiam nitanda fuerit, si nitari qnacumque

^potuiseet.

13 'Anno ab Vrbe condita dxvii Hamilcar dux Carthaginiensium
ab Hispanis in bello, cum alind bellum adnersns Bomanos
clam pararet, occisus est. *o

avctobbs § 1 Hamilcar— § 12 IAuius 20, unde etiam § 6 Fabius
historicus laudatus (§ 1 cf. Cassiodor. Chron. ad a. 524; § 2.5.6.11
cf. Periocha; § 5.6.10 cf. Sutrop. 3, 5)

1 coiiflictatibus X || trans»igat (er. s) B 3 (miseriis deputjabit

(guae inclusi in ras. scr. sunt statim m. 1 ; antepaen. litt. fuit g) D ||
deputauit L || illi qui huuc Bl illi 'inquit hunc Rl 4 conloga-

uerunt D collocauerunt Bb || adque L || utiam B* || propliuione
D 5 praeterissent] LBD 6 dinoecitur] LBD || inter sanas]

ihternas X 7 «cutis (er. s) B 8 quamuis] quam D || adulteri]

LBD adulterini Zh || peri#t {er. i) R 9 in uerba ita si desinit

quaternio l, eiusque paginae (83*) fine quattuor uersus et prope
dimidius uacui sunt relicti, uidenturque fol. 83?, &f, 84r 85' alia sed
coaeua manu scr. esse D || labor continuus v 10 et om. D 11 di-

sceretur B*D \\ pausillulum] RA (s s.s.m.letu prima in ras. m. 2, ex
x ? B) pauxillulum Dv pausillum L || |otii (erasis 4 fere litteris) R*
12 tanto|opere D 13 profectu B* 15 quam] tam R |) si om.

L 16 quacumque (c m. 1 in ras. exm) D quacumque arte Rv

18 quingentensimo (quingentesimo , e alt. in ras. al. m. B) septimo de-
cimo LR quingentissimo aeptimo decimo D || hamilcar] D hamilchar
X hamylchar R g karth- R 19 hispaniis X || aduersum R

aduersum paganos IUI 12.13. 241

Sequenti anno legati Romanomm ab Illyriis interfecti sunt. 2
post cum ipsis Illyriis atrocissimum bellum gestum est: in
quo multis oppidis populisque deletis reliqui se Puluio Postu-
mioque consulibus dediderunt.

> Tertio deinceps anno miseram oinitatem sacrilegis sacrificiis 8
male potentes funestauere pontifices; namque deoemuiri con-
suetudinem priscae superstitionis egressi Gallum uirum et Gal-
lam feminam cum muliere simul Graeca in foro boario uiuosp M9
defode^rnnt sed obligamentum hoo magicum in contrarium 4

locontinuo nersum est; namqne diras illas quas fecerant eiter-
norum mortes foedissimis snornm caedibus eipiauerunt. si-5
quidem L. Aemilio Gatulo 0. Atilio Begnlo consulibus magna
fonnidine consternatns est senatus defectione Cisalpinae Galliae,
cum etiam ex ulteriore Gallia ingens aduentare exercitns

ununtiaretur, maxime Gaesatorum, quod nomen non gentis sed
mercennariorum Gallorum est. itaque permoti consules totius6
Italiae ad praesidium imperii oontraxere uires. quo facto in
utriusque consulis exercitn octingenta milia armatorum fuisse
referuntur, sicut Fabius historicus, qui eidem bello interfuit,

•Dscripsit. ex quibus Bomanorum et Campanorum fuerunt7
peditum CCLXLvm/ milia duoenti, equitum uero xxvi milia
sescenti; cetera multitudo sociorum fuit: commisso proelio8

1 legati] immo unue sec. Pciyb. et Periocham || yllyriis (ii ra-
fando ex u; in mg. adscr. cc [sic] m. 2) B 2 oum om. D ||

ylljTiifl B 3 flunio D || * po8tu»mioque (er. u) B 4 consa-

l || dederant (alt. e inras.ex i) D 6 funesta Bx 7 egressi]

LRD aggresBi v 8 greca B || foro (f ex corr.) B 9 con-

fano D 12 lucio D lutio JB || catulo] LBD ceterique omnes;

mUi errore Paulo Plinius n. h. 3 § 136; Papo corr. fsh || c.] g. L
g&b BD || consf L cons B 13 est om. LD 15 gesatorum

# g#esorum (er. 6 uel e) D 17 traxere L || quo] qui D

1& con«»Bole8 (er. s et inchoata p ut uid.) D || exercitus D || doco
^ 20 scribsit L 21 ccLXXXXVHff cc] Mommsen^ Hermes 11

*• 53; cccxLYim cc T ccc-XL-octomilia-ducenti L ooc-XLvmmilia
°c R trecenta quadraginta octo milia ducenti D || «equitum B \\
^Qi • mil • sescenti • L xxvi milia dc • B uiginti sex milia Bescenti D
22 sotiomm B?

V. 16

242 Pauli Orosii Historiarum

apud Axretium Atilius consul occisus est: octingenta milia

26o Romanorum, nec saltem tanta quan'ta eos terrere debuit, caesa

sui parte fugerunt: nam tria milia eorum tunc interfeota

9 historici tradunt. quod ideo ignominiosius turpiusque est, tam

paucis amissis tanta agmina diffugisse, quia se in aliis uicto- «

riis non uiribus animorum praeualuisse sed bellorum prouenti-

bus prodiderunt. quis enim rogo in exeroitu Bomanorum cre-

lOderet numerum istum fuisse sattem, non dioo fngisse? post

baec secundum cum Gallie proelium gestum est, in quo plane

quadraginta milia Gaiiomm truoidata sunt. io

11 Sequenti anno Manlius Torquatus et Fuluius Flaccus con-
sules primi trans Padum Bomanas duxere legiones. pugnatum
est ibi cum Insubribus Gallis, quorum interfecta sunt uiginti
tria milia, quinque milia capta sunt.

12 Eo deinde anno, qui huic proximus ftrit, dira miseram Vrbem 15
terruere prodigia. miseram utique, quae hinc fremitu hostium,
inde nequitia daemonum terrebatur; namque in Piceno flumen
sanguine effluxit et apud Tuscos caelum ardere uisum est et
Arimini nocte multa lucem claram obfulsisse ac tres lunas

13distantibus caeli regionibus exortas apparuisse. tunc quoque^o

magno terrae motu Garia et Bhodus insulae adeo concussae
. insunt, ut labentibus uulge tectis ingens quoque ille colos'sus

▲VCT0BS8 § 13 Liuius 20 aut Eus. 1793

expilatobbs 11 Sequenti— 14 capta sunt eaxcripeit Paulm 49

15 Eo— 20 apparoisse compHauit Paulus 49

1 apnt L || arretium] LMD \\ altilius B* || dccc R || rnil- L
2 Baltim BlD 3 partae B || eorum om. D 4 ignominiosuis

D 6 niri*ns (er. una litt., non b) D 8 saltim RlD» salntim

D* 9 cum om. L 10 xl B || mil- L 11 ano R? || consi*

L 12 legionis JR* 13 snbribns B || xxni-mil- L xxm milia

B xxTIi $ xxxiu TO 14 qninqne milia] sex||milia D v $

16 misera D 17 #piceno» (bis cr. &?) B 18 sangninem $ ||
thusoos L 19 noctfi R || obfnlsisse] L offnlsisse MNO effulsisse
BDv 20 extortas L 21 charia LR 22 colussns L

aduersum paganos IIII 13.14. 243

rueret eodem anno Flaminius consul contemptis auspiciis, 14
quibus pugnare prohibebatur, aduersum Gallos conflixit et uicit.
m quo bello nouem milia Gallorum caesa, decem et septem
milia capta sunt.

> Post hoc Claudius consul Gaeeatorum triginta milia deleuit, 16
ubi etiam ipse Virdomarum regem in primam aciem progressus
occidit: et inter multa Insubrium, quos ad deditionem eoegerat,
oppida Mediolanium quoque urbem florentissimam cepit.
Deinde Histri noui hostes excitati sunt: quos Corneliusl6

uMiunciusque consules multo quidem Eomanorum sanguine sube-
gerunt. emergit hic paululum antiquus ille Bomanorum im- 17
probae laudis etiam de parrioidiis appetitus. nam Fabius Cen- 18
sorius Fabium Buteonem filium suum furti insimulatum inter-
fecit: dignum scilicet facinus, quod pater uel parrioidio ple-

ictendum duoeret, quod ne leges quidem nisi multa pecuniae
aut summum exilii circa quemlibet hominum censuerunt. m

'Anno ab Vrbe condita Dxxxmi Hannibal Poenorum im- 14
perator Saguntum florentissimam Hispaniae ciuitatem, amicam

avctores § 14— § 16 Liuius 20 (cf. Periocha et Eutrop. 3, 6)
1 18 Liuius 20 cap. 14 § 1 Hannibal sqq. Liuius 21,5.7.5.7.8—

U.7 §3; 15 § 3; illud araicam fort. sumptum ex Eutropio 3, 7 aut
Augustino C. B. 5, 20

expilatores 10 sq. hinc ac multo Romanorum sanguine fuso Eu-
fropianw inseruit Paulus 53, 1

1 flamminius R || consol B || oontemtis B 2 conflixit] pugna-

nit D 3 bello nouem milia gallorum] bello rum B \\ Yim R ||

i et tti R 5 gesatorum (b in ss corr.) R \\ xxx- milia L xxx

milia B 6 pTOgressfl R* 8 mediolanium] LB mediobunum

(n ex m) R 9 histri] LR histrii B || exercitati B || cornilius

^ 11 emergeret B || imprope B inprohae R 13 puteonem

# 14 dignum** (er. et) B 15 ne] nec R2 || multam L

16 summum] L summn (fl in a corr. al. m.) R ad summum Q* (ad m. 2*
'» principio glossae quae a m. 3 excepto ad erasa) v; summa TOE

17 d mo-xxx mo-quarto L dxxxihi R quingentisemo trecensemo quarto
D; fort. scripsit dxxyhii, nam 4, 20 bellum Punicum secundum anno
^S finitum, gestum autem esse dicit annis xvn 18 sagontum (er.
y 1 1 8. s. y) R sacundum B || spaniae B || uiuitatem B

16*

244 Pauli Orosii Historiarnm

populi Romani, primum bello inpetitam, deinde obsidione cinc-
tam et fame excruciatam omniaqne fortiter contemplatione
fidei, quam Bomanis deuouerant, digna indignaque tolerantem

2octauo demum mense deleuit. legatos Eomanorum ad se

3mi8Sos iniuriosissime etiam a conspectu suo abstinuii exinde *
odio Bomani nominis, quod patri Hamiloari, cum esset nouem
annos natus, fidelissime alias infidelissimus ante aras iura-
uerat, P. Cornelio Scipione et P. Sempronio Longo oonsulibns
Pyrenaeos montes transgressus inter ferocissimas Gallomm
gentes ferro uiam aperuit et nono demum die a Pyrenaeo ad 1*

4 Alpes peruenit; ubi dum montanos Gallos, repellere ab ascensu
obnitentes, bello superat atque inuias rupes igni ferroque
rescindit, quadriduum commoratus quinto demum die cum

5maximo labore ad plana peruenit. fuisse tunc exercitum eius
tssin centum milibus peditum et ui'ginti milibus equitum de-is

6finiunt. Scipio consul Hannibali primus occurrit commissoque

avctokes § 2-§ 5 Liuius 21, 9.1.4 § 9; 6.24.30 § 5; 35 § 4;
32-34.37.34 § 4; 38 § 1; 37 § 6; 38 $ 2; § 3 errauit quod a Py-
reoaeo ad Alpes pro a radicttras in iugnm Alpium scripsit § 6 Li-

uiu8 21, 39.46; sed pleraque exscripta ex JSutropio 3, 9 utdentur et
ula filium admodum praeteztatum . . ab ipsa morte ex Floro 2, 6 § 10

sxfilatorbs 6 patri— 7 iurauerat compQata Eutropianis mtexuit
Paulus 53, 13—15 16 Scipio— p. 245, 8 euaait compUauit comm.

Bern. Lucani 2, 46

1 r • L || bello om. El 3 deuouerant] LDR*v deuorant Rl

deuouerat TOh 5 conspectu* R 6 amylchari R amilcari

B 7 annis (fort. i deleta et o ante s inserta, m.l)B || infelissimus

B || ante] ad $ 8 publio jR plubiio (1 del. m. 1) B (sic porco

KMl) || cornilios|cupilione B \\ p- L pubtio RB (sic parco KM); TL
corr. fsh || simpronio B || longio R || conss- L consules (in -libus
corr.) R consule B 9 pyreneos L pireneos B pyreneum R ||

montem JB 10 Idie R || pyreneo LRB 11 ab ascensu] BRX

ob aacensu L om. Rl 12 inuia B || ferroque (e pr. ex o) R

13 quadriduum] LRB (d prior in t; al. m. supra um seripsit l o R) ||
quinta R \\ die] dei B 15 in centum] LB in-c- R9 in om. v \\

milibus] LR miliaDv millium v || -xx- milibus L xx milibus U,
uiginti millium v || ♦equitura R

adnersnm paganos IIH 14. 245

proelio apud Tioinum ipse grauiter uulneratus per Soipionem
filium admodum praetextatum, qui post Afrieanus cognomi-
natus est, ab ipsa morte liberatus euasit. oaesus est ibi omnis
paene Bomanus exeroitus. pugnatum deinde eodem eonsule ad 7

iflomen Treuiam iterumque Bomani pari olade superati sunt.
Sempronius consul oognito collegae casu a Sicilia oum ezercitu
rediit; qui similiter apud eundem fluuium oongressus, ainisso
exercitu paene solus evasit. in eo tamen bello etiam Hannibal
sauciatus est. qui postea, oum in Etruriam primo uere trans- 8

«iret, in summo Appennino tempestate oorreptus, biduo con-
tinuo inmobiliter oum ezercitu niuibus oonclusus et onustus
obriguit. ubi magnus hominum numerus, iumenta oonplurima, •
elephanti paene omnes frigoris acerbitate perierunt. at uero9
alter tuno Scipio, frater oonsulis Scipionis, in Hispania plurima

libella gessit, Magonem quoque Poenorum ducem bello uicit
et cepit.

avctorbs § 7 Liuius 21, 51—57 (cf Periocha); Eutrop. 3, 9
(jwo seductus alteram apud Trebiam pugnam perperam finxit)
§ 8 Lxuius 21, 58; 56 §6 (cf. Orosius 4 pr. § 8) § 9 Liuius 21,

60 (ubi Magonem pro Hannone memorai eodem quo Periocha errore)

expilatokes 1 apod Ticinnm Eutropiank inseruit Paulus 54,
& 1 per Scipionem filiam et 3 liberatas compUauU Eutropia-
*w?Me inseruU Paulus 54, 25 et 55, 2 3 caesos — 4 ezertitos ex-

pressit inter Eutropiana Paulus 54, 25 4 pognatam — 5 saperati

sont exscripsit Paulus 55, 3.4 7 hinc Eutropio quoque adscito

apud eundem amnem Paulus 55, 5 7 amisso — 13 perierant ex-

*ripsit Paulus 55, 5—11

1 ticenam D || ualneratu* (er. x ? et 8. 8. al. m. s) B 3 omnis

p»ene Bb omnes D paene omnis v 4 romanos ezercitos] eiercitus

P*enae romanns D || deinde est $ 5 treoiam] LBl$ triuiam B*

treuam D 6 a 8. 8. in L || siciliam L 7 redit D 8 pene

^ 9 postea cum] posteaqoam 9 II otrnriam] netrnriam D
10 appennino] LRD 11 immobilitar D || oum R || ezerdtos Rb ||

eoQclususl inclasos est B 12 conplarima] LRD% (c*pl- B) com-

ptorima 9 13 elepbanti] elephanti antem RD \\ pene Rb || acer-

°itate L 14 alter tunc] RDv tonc alter Lsolus || consolis

«apionia] RDv scipionis consalis Lsolus [| spania D 16 coepit

(°»naal m.) B

246 Panli Orosii Historiarum

p. 354

15 JDiris tunc etiam Romani prodigiis territi sunt. nam et solis
orbis minui uisus est et apud Arpos parmae in caelo uisae,
sol quoque pugnasse cum iuna, apud Capenafl interdiu duas
lunas ortas, in Sardinia sanguine duo scuta sudasse, Paliscis
caelum scindi uelut magno hiatu uisom, apud Antium meten- s
2tibu3 cruentas spicas in corbem decidisse. igitur Hannibal
sciens Flaminium consulem solum in castris esse, quo oelerius
imparatum obrueret primo uere progressus arripuit propiorem
sed palustrem uiam et cum forte Sarnus late redundans pen-
dulos et dissolutos campos reliquerat, de quibus dictum est:io
et quae rigat aequora Sarnus.
• 3in quos oum exercitu progressus Hannibal nebulis maxime,
quae de palude exhalabantur, prospectum auferentibus magnam
partem sociorum iumentorumque perdidit. ipse autem uni
elephanto, qui solus superfuerat, supersedens, uix difficultatem is
p. 365 itineris euasit; sed oculum, quo Jiamdudum aeger erat, uio-

4 lentia frigoris uigiliarum ac laboris amisit. ubi uero proximus
castris Flaminii consulis fuit, uastatione circumiacentium lo-

5 corum Flaminium in bellum excitauit. haec pugna ad Trasu-
mennum lacum facta est. ubi exercitus Romanus infelicissime so
arte circumuentus Hannibalis funditus trucidatus est; ipse

avctobes § 1 Liuius 22, 1 § 2 et § 3 usque reliquerat Li-
uius 22, 2—3 princ., ubi qui memoratur fluuiusarnus {22, 2 § 2) male
confusus cum Sarno ab Orosio, erroris se coarguente insuper laudatis
uerbis Vergttianis Aen. 7, 738 § 4 IAuius 22, 3—4 princ.

§ 5 Liuius 22, 4 — 7 princ. (cf. Periocha et Euirop. 3, 9 qui aeque
atque Orosius xxv milia caesa esse minus accurate memorat)

expilatohes 1 Diris— 6 decidisse compUauit Paulus 55

2 minu Ll 3 carpenas fsh (improbante h ipso) || interdiae D

4 sardina Lx || phaliscis L 7 flamminum (n in ni corr. al. m.) R \\

quod D || caelerius (a er.) B 8 inparatum BD \\ propi#orem (pi

ex pri) JB 9 cum} LBCHT tu| D tum Gv 12 maxim§

R* 13 qu»e (fori, a eras.) L 14 sotiorum JB 15 «uper-

sidenB (i in e corr.) L \\ difficultatem om. L 16 quo* (o al. m.

ex e et eras. m) R \\ dudum D || aeger erat] «egererat (er. a) R
18 circumlacentium D 19 transumennum L trasymennum JS

transsumen D 21 circnmdatus L |) funditus trucidatUB om. D

aduersum paganos IIII 15.16. 247

quoque oonsal occisus; xxv milia Romanorum in eo proelio
caesa, sex milia capta referuntur. de exercitu Hannibalis duo
milia ceciderunt. famosum hoc apud Trasumennum lacum6
eertamen fuit tanta clade Romana, maxime cum ita intentus

spugnantum ardor extiterit, ut grauissimum terrae motum, qui
tunc forte tam uehemens factus est, ut urbes diruisse^ montes
transtulisse, discidisse rupes et flumina retrorsum coegisse
refefatur, pugnantes omnino non senserint. factam ad Trasu- 7
mennum ruinam sequitur pugna Gannensis, quamuis Fabii

loMaximi dictatoris tempus medium fuerit, qui impetum Hanni-
balis cunctando tardauit. p m

'Anno ab Vrbe condita dxl L. Aemilius Paulus et P. 16
Terentras Yarro consules contra Hannibalem missi inpatientia
Varroms consulis infelicissime apud Gannas Apuliae uicum

womnes paene Romanae spei uires perdiderunt. nam in ea2

avctores § € Liuiu3 22, 7 § 1; 5 § 8; fort. etiam Cicero De
diuin. 1, 35 § 78 adhibitus est, sed iUa transtulisse {sec. S. S. uelut Iob 9, 5),
discidisse rupes Orosio ipsi debentur § 7 'pugna Cannensis' Liuius 22,
50 § 1 || Fabii sqq.] brtuie haec commemoratio eorum quae narrantur
apud Liuium 22, 9 seqq. prope acoedU ad Periochae et Eutropii 3,
9 uerba; itlud cnnctando posuM memor peruulgati UUus uereus Enniani
Ann. 313 ed. Vahlen cap. 16 § 1— § 8 m d Eutrop. 3, 10; cf.

0roeiu8 59 5 § 7

bxpilatorbs 12 L. Aemilius — p. 248, 1 sunt, 4 consul Aem.
P., 5 intert, 7 Varro— 8 fugit, 9 Hannibal— 13 detrazerat compHauit
commentator Bernensis Lucani 2, 46

1 fxu" -mil- L uiginti quinque milia D 2 ui rnil- i vi milia

R || ezBrcitu] ezercitu uero v || duo 531 • L 3 caeciderunt LR* ||

apud] LBD ad fsh || trasymennum L transsumennum D transi-
raennum (n prima erasa) B 4 mazime. R* mazimae D

5 pugnantum] LD pugnantium B || ardor om. L \\ extiterit] LB
ertetiret D 6 tun (c al. m. s. 8.) B 7 discidisse om. D ||

retrossum D 8 senserunt D || trasymennum LB (t in tb mut.

L) tran8sumennum D 9 conensis B canenser D || tabii D

12 cccc • mo • xl • mo (d supra cccc scr. m. rec.) L quingentisemo
quadraginsimo D \\ lucius BD || p- L publius K>D pulius R*y
^em Eutropius; C. corr. fsh 18 terrentius B || uarro— inpatientia

°«. 2> || conss- L 15 p*ene Bh paenae D post uicum aut uires

traiectum v || romanq ( . fort. al. m. add.) B

Pauli Orosii Historiarura

pugna XLnn milia Romanorum interfecta sunt, quamquam et
de exercitu Hannibalis magna pars caesa est. nullo tamen
Punico bello Romani adeo ad extrema internecionis addncti

3 8unt. periit enim in eo consul Aemilius Paulus, consulares
aut praetorii uiri uiginti interfecti sunt, senatores uel capti s
uel occisi sunt triginta, nobiles uiri trecenti, pedestrium mili-
tum xl milia, equitum tria milia quingentL Yarro consul

4cum quinquaginta equitibus Venusium fugit nec dubium est
ultimum illum diem Eomani status futurum fuisse, si Hannibal
mox post uictoriam ad peruadendam Yrbem contendisset. 10

5 Hannibal in testimonium uiotoriae suae tres modios anulorum
aureorum Carthaginem misit, quos ex manibus interfectorum

6equitum Bomanorum senatorumque detraxerat. usque adeo

autem ultima desperatio reipublicae apud residuos Bomanos

fait, ut senatores de relinquenda Italia sedibusque quaerendisi»

p. s67consiJlium ineundum putarint. quod auctore Gaecilio Metello

confirmatum fuisset, nisi Cornelius Scipio tribunus tunc mili-

1VCT0RE8 § 3 Varro— fugit IAuius 22, 49 § 14 (cf. 50 § 3; 23,
11 §9) §4 Florus 2, 6 §19 (ef. Liuius 22, 51 et 26, 7 § 3)

§ 5 Eutrop. 3, 11 (ad interfectorum c/. Valer. Max. 7, 2 ext. 16 et
Periocha 23) § 6 Liuius 22, 53 (cf. Periocha)

sxptlatorbs 7 Varro— 10 contendisset exscripsit Paulus 57 sq.

15 senatores — p. 249, 3 ab inferis expressit Paulus 63,26-64 not. Un. 2

1 xl ilfimilia- L XLiiu (nn pro vn legi potest) milia B quadra*
ginta quattuor milia D || romanornm i| (l linea ddetum) L || quan-
qnam Bb 3 eitrema (a in » al. m.) B || internntionis (» t» e) B

internicionis D \\ addncti (n in i) B 4 periiit (ii ex ni) D || eo]

eo belio B || haec consnl aemilius paulus om. D 5 ant] et B* \\

praetnrii (r, fort. ae guoque, in ras. m. I) D || xx B 6 trigenta

D xxx B || ccc B 7 xl- milia L quadraginta milia D || *e-

qnitnm B \\ quingenti] d B 8 quinq; ginta (na supra q; scr. al.

m.) B || «equitibus B || uennsinm] LBD$ (nenesium ©); Venusiam
corr. fsh || fuigit D || nee B 9 ultimul (corr. m. 1, ea-us *) B

10 post om. L 11 nietuae D \\ anolorum D 12 karth- B

13 •eqnitum B 14 reip- L 15 reliquenda JB* || sedibua JB»

16 pntarent D 17 cornilius D

aduersum paganos ITII 16. 249

tum, idem qui post Africanus, destricto gladio deterruisset ac
potius pro patriae defensione in sua uerba iurare ooegisset.
Bomani ad spem uitae quasi ab inferis respirare ausi dicta- 7
torum Decimum Iunium creant: qui dileotu habito ab annis

idecem et septem immaturae inordinataeque militiae quattuor
legiones undecumque contraxit» tunc etiam seruos spectati 8
roboris ac uoluntatis uel oblatos uel, si ita opus fuit, publico
pretio emptos sub titulo libertatie saoramento militiae adegit.
arma, quae deerant, templis detraxerunt, egenti aerario pri-

wuatae opes refusae sunt. ita equesfer ordo, ita plebs trepida
oblita studiorum in commune consuluit. Iunius quoque dictator 9
antiquum Bomanae miseriae factum recolens, pro supplemento
eiercitus edicto uelut asylo patefacto homines quicumque sce-
leribus ac debitis obnoxii essent impunitate promissa militiae

amancipauit; quorum numerus ad sex milia uirorum fuit. Cam-10
pania uero uel potius omnis Italia ad Hannibalem desperata
penitus Bomani status reparatione defecit. post hoc L. Po-ll
stumius praetor aduersus Oallos pugnare missus cum exercitu
caesus est.

» Deinde Sempronio Oraccho Q« Fabio Maximo consulibus Clau- 12

▲vctobss § 7 et § 8 Fhrus 2, 6 § 23—25; Liuius 22, 67; cf.
Augustin. C. D. 3, 19 § 9 Liuius 23, 14; cf. Augustin. I c.

§ 10 IAuius 22, 61; 23, 1—10; 11 § 11 § 11 Liuius 23, 24 § 6;

cf. Periocha § 12 Liuius 23,* 30 § 18; 31 §J5; 30 § 19; 23,

U-46 (cf. Per.)

expilatorbs 20 Deinde— p. 250, 3 superari exscripsit Paulus 59

1 post] LD pottea Bv \\ districto RDv 4 decemmn D; immo

Marcum [| dilecto L delectu B delecto D || habito R 5 inma-

toae RD || im- B 6 spectatio D 8 praetio R> || emtos

B 9 aegenti B 10 It?e. quaester (ter in ras.) B || plebi L

11 consiluit Bx 12 factum] statum (sta in ras.; $. 8. factu) R ||

colens L || suplemento B 14 osse L \\ inpunitate BD 15 cam-
pania* B 16 potins om. L 17 paenitus $ed a erasa B ||

post] sic ps R || lucius (lu in ras. m. 1 D) LRD || p*umus (p* in post
«Mtf. et m in mi corr. ci. m.) R 18 aduersum D || pignare R*

20 aemphronio B simpronio D || gracco R* || quinto BD || faboo (sed
W* o expuncta m. 1) D || conse • L

250 Pa*li Orosii Historiarum

* sx- dius 'Marcellns expraetore proeonsule designatus Hannibalis
txeratnm proelio fadrt primusque post tantas reipublicae rui-

13 nas spem tecit Hannibalem posse superari. Scipiones autem in
Htspania Hasdrubalem Foenorom imperatorem ad Italiam exer-
oitum conparantem grauissimo bello oppresserunt ; nam xxxv 5
mitia militum de eiercitu eius uel caede nel captione minu-

14 erunt Celtiberos milites, quam primam externam manum Ro-
mani in castris habere coeperunt, pretio sollicitatos ab hostium

15societate in sua castra duxerunt. Sempronins Gracchus pro-

consnle ab hospite suo Lucano quodam in insidias inductusio
16occisns est. Oentenins Penula centurio decerni sibi nltro bellum

adnersnm Hannibalem petiit: a quo cnm octo milibus militum,
17qno8 in aciem eduxerat, caesus est. post hunc Cn. Fnlnins

praetor ab Hannibale nictns amisso exercitu nix euasit.
18 Pudet recordationis. quid enim dicam improbitatem magisis

an miseriam Romanorum P immo nerius uel improbam miseriam
I9uel miseram improbitatem. quis credat eo tempore, quo ae-

rarium populi Bomani egenam stipem priuata conlatione po-

AVcroitBS § 13 Liuius 2% 26-29 (cf. Per.) et Eutrop. 3, 11
§ 14 Liuius 24, 49 § 7sq. § 15 Liuius 25, 16 (cf. Per.)

§ 16 Liuius 25, 19 (cf. Per.) § 17 Limus 25, 21 (cf. Per.)

§ 18— § 21 Orosius in uniuertum duce u$us Floro 2, 6 §31 ei 32, ad
§ 20 autem Eutropio 3t 13 compilato

expilatore8 11 Centenius— 14 euasit exscripsit Paulus 60

1 metelius L || designatus] dies natus Rl 2 pest] p* in ps al.

m. mut. R || relp- L || runas R* 3 pem D || annibalem D ||

pse R sed 8. 8. os (o m. i, s m. 2) R 4 hispanias L || etaliam D

5 comparantem RhD || xxxu- milia L xxx-v milia R tregiata quin-
que milia D 6 capcionem inueni|runt D 7 c#ethiberos (ante

t 8. 8. 1 m. 1) R celthiberus D 8 praetio LR* praecio ut fere

ubique D 9 castra sua v \\ simpronius D 10 quodam om. m.

1 sed s. u. add. m. 2 L 11 centyrio L 12 petit D || vm mi-

lihbuB (er. 11 ut uid.) R || militul (~ m. 1; pone a rasura) R 13 in

om. B* || aciae R* aci*e RP \\ gn- L gneus RD 15 inprobitatem

R 16 an] ac D || nel improbam] DR (inpr- R) uelntiprobam L

17 inprobitatem RDh || e«rarinm R aerrarinm D 18 pr- L ||

♦egenam R || priuatam D || collatione R* conlaciones D || poscibat R*

aduersum paganos IIU 16.17. 251

scefaat, miles in castris non nisi ant pner aut seruus aut sce-
leratus aut debitor et ne sic quidem numero idonens erat,
senatus in curia omnis paene nouicius uidebatur, postremo
eom ita inminu^tis fractisque omnibus desperabatur , ut con-p. 359
ssilium de relinquenda Italia snbiretur: — eo tempore, cum20
turam domesticum, nt diiimus, bellum ferri nnllo modo posset,
tria insuper transmarina bella ftusse suscepta? unum in Mace-
donia contra Philippum potentissimum Macedoniae regem,
alterum in Hispania contra Hasdrubalem Hannibalis fratrem,

lotertium in Sardinia contra Sardos et alterum Hasdrubalem
Carthaginiensinm duoem; extra hoc quartum Hannibalis, quo
in Italia premebantur. et tamen fortis in alterutrum desperatio 21
in meliora profecit, nam in his omnibus desperando pugnarunt,
pugnando uicerunt. ex quo euidenter ostenditur non tempora

utunc fuisse tranquilliora otiis , sed homines miseriis fortiores.

Anno ab Vrbe oondita dxliii Claudius Maroellus Syraousas 17

opulentissimam urbem Siciliae secunda oppugnatione uix cepit,

quam cum iam pridem obsedisset, Archimedis Syracusani ciuis

admirabili ingenio praediti machinis repulsus expugnare non

aopotuit. deoimo 'anno post quam Hannibal in Italiam uenerat,2
Cn. Fuluio P. Sulpicio consulibus Hannibal de Campania mouit p* 26°

ayctokes § 1 Claudiue sqq. *Liuius 25, 23—31; 24, 33 et 34
% 2 decimo— conflulibus Hannibal Eutrop. 3, 14 § 2 de Campania sqq.
et § 3 Liuiu8 26, 7.9 — 10, a quo tamen %Ua § 3 matronae sqq. aliena
sunt (cf. 26, 9 § 7), fortasse secundum Stiium Ital. 12, 593 efficta (cf.
pro muris)

EiPiLATOREs 21 Hannibal — p. 252, 2 uia Latina exscripsit
Paulus 61, 33—62, 2

2 nec D || ai B? 3 poenae D pene JBb || nouicius] LBD

4 fractis inminutisque L solus || imminutis D \\ desperabatur] LD
desperaretur B || ut] in R* 6 bellum ut diximus v 7 mache-

donia Bl 8 pblippum D || machedoniae LRl 9 spania D

11 karth- B 12 premebatur (n pane a 8. 8. m. ut uid. X) L prae-

mebantur (a prior er.) B 16 urbe» (er. m?) JR || condita (a ex i)

R || D-mo-XL-mo-tertio L quingentisemo quadragen«*8imo tercio (er.
te) D || airacusas D 17 caepit (a in ras.) B 18 siracusani D
19 mchinis (sic) D || repulsis R 20 hanibal R* 21 gn • L gneo
RD || publio R & D \\ sulpitio R \\ conls- L consuts- R

262 Pauli Orosii Historiarum

exercitum et cum ingenti elade omaium per Sedictouru Sues-
sanumque agrum uia Latina profectus ad Anienem. ftuuium
tribus milibufl ab Vrbe oowedit incredibili totius ciiutatis

3metu, cum seaatu populoque diuersis curis trepido matronae

. quoqup amentes pauore per propugnacnla <Murrerent et- oon- &

uehere in muros saxa primaeque pro muxis pugnaxe geJstirent

4ipse. autem cum expeditis eqUitibus usque ad portam Coilinam
infestns aceeasit, deiade omnes copias in aeiem direxit. sed
et consules Fuluiusque procOnaule non detrectauere pngnam.

5at ubi expositae utrimque aoies constiterunt, in conspectuie
seiBomae praemium uictoris fu'turae tantus se subito imber e
nubibus grandine mixtus effudit, ut turhata agmina uix armis

6retentis in sua se castra colligerent. deinde cum serenitate
reddjlta in campum copiae atque in aciem redissent, rursum
uiolentior fosa tempestas maiore metu mortalinm audaciamis

7 oohercuit territosque eiercitus refogere in tentoria coegit. tunc
conuersus in religionem Hannibal dixisse fertur, potiundae sibi
Romae modo uoluntatem non dari, modo potestatem.

8 Respondeant nunc mihi obtrectatores ueri Dei hoc loco:
Hannibalem a capessenda subruendaque Roma utrum Bomana «bs- »

avctokes § 4— § 7 Liuius 26, 10 § 3; 11 § l—§ 4; § 4 cf.
Eutrop. 3, 14 (accessit) § 8— § 11 Orosius, fort. abusus Flaro

2, 6 §45

1 sedicinum] L sedecinum iflp sidicinum Dv || saessanorumque
D 3 trib, milib. L 6 muros] muris LGO, humeris T || pro] per
L 7 autem (aut m. 1 in rcts.) D || •equitibue B 8 dixerit

D 9 detractauere Bl 10 utrumque D 11 uictore6 Bl

uictorus D \\ tanto L || se subito] subito se B \\ imber nuhibus L
nimbus con coniunctum ctm 86$. D 14 reidissent rursus D

15 maiorem metum D 16 cohercuit] L coercuit BD \\ terrjtusque

LD || exercitos Bl 17 religione Ll religinem D% || modo sibi

romae D 18 non uoluntatem non L || dar*i (er. i) D 20 han-
nibalem] LBlGlKMN hannibali B*DG*G*v || a] ad MCN (et
deinde capessendam -am -am CN) de 0 om. T || roma (utrum roma)na
haec utrum roma add. m. 1 in mg. B || abstinuit] scripsi obstitit
codices, v; abstulit coni. h

aduer8um#paganos 1111 17. 253

titiuit fortitudo an diuina miseratio? aut forsitan oonseruati
isti dedignantur fateri, quod Hannibal et uictor extimuit et
cedens probauit ac — si istam diuinam tutelam per pluuiam 9
de caelo uenisse manifestum est, ipsam autem pluuiam oppor-

itunis et necessariis temporibus non nisi per Christum, qui est
uerus Deus, ministrari — etiam ab huiusmodi satis certo sciri
nec negari posse existimo: maxime nunc — quando ad docu-10
mentum potentiae eius, cum siccitate turbante pluuiam poscere
adsidue contingit, et alternis uioibus nunc gentiles riunc Chri-

lostiani rogant nec umquam etiam ipsis testibus factum est,
ut optati imbres superueniant nisi in die, quo rogari Christum
et Christianis rogare permittitur — procul dubio constat, ur-ll
bem Bomam per hunc eundem uerum Deum, qui est Christus
Iesus, ordinantem secundum plaoitum ineffabilis iudicii sui, et

lstonc ad futorae fidei oredulitatem seruatam fuisse et nunc
pro parte sui incredula castigatam.

At 'uero in Hispania ambo Scipiones a fratre Hasdrubalisi2
interfecti sunt. in Campania Capua capta est a Q. Fuluio p* **
proconsule; principes Campanorum ueneno mortem sibi con-

xtsciuerunt; senatum omnem Capuae etiam prohibente senatu
Bomano Fuluius suppliciis necauit. interfectis in HispanialS
Scipionibus cum, omnibus incusso pauore cunctantibus,

atctobbs § 12 in Hiapania—interfecti sunt Eutrop. 3, 14 || in
Campania Liuius 26, 14—16 (cf. Per.) § 13 Liuius 26, 18

1 aut] an edd. 1510 et 1542 || foroitam D || conserua#tis** (er. c,
infme ut uid. ti) D 2 annibal B* 3 caedens B* || post pro-

bauit 8ententiae finis positus v> quod correxi || ac] L ad in at eorr.
R at in ac ut uid. corr. m. 1 D at v || tutillam D 4 uenisse

de caelo D || oportunis RD 5 et om. u. extr. D 6 huiusmodi]

cf-6,8§9( Qrubitz) 8 patientiae L 9 assidue (s prior in ras. ex

d) B || nunc ex non corr. B || nunc] sic uc B 11 obtati B* \\

die* (rasura m. 1) B diae D || quo] qua D 13 christus iesns]

xpiah- L quod explieandum uidetur christianns uel christianoram
15 fideli L 16 pro parte] propati D \\ crednla D 17 spania

D || ambos B* || hasdrnbalis] LBD hasdrubale corr. Fabr. sh
18 in eras. D || qninto BD 19 capuanorum (pu in ras.) B

21 suppliciis] sulpicius B || spania D 22 incusso] Bv incu|su D

inooncusso L

254 Pauli Orosii Historiarum

Scipio se admodum adulescens ultro obtulisset et pudenda
I4penuria esset aerarii, Claudio Marcello et Valerio Loeuino
auctoribus qui tunc consules erant aurum argentumque signatum
ad quaestores palam omnes senatores in publicum contnlerunt,
ita ut nihil praeter anulos singulos bullasque sibi ac filiis et 5
deinde per fllias uxoresque suas singulas tantum auri uncias
M3et argenti non amplius quam singulas libras relinquerent.
18 'Scipio annos natus urginti et quattuor imperium in Hi-
spaniam proeonsulare sortitus, ultionem praetipne patris et
patrui animo intendens, Pyrenaeum transgressus primo impetu i*
Garthaginem Nouam cepit, ubi stipendia maxima, praesidia
ualida, copiae auri argeutique magnae Poenorum habebantur;
ibi etiam Magonem fratrem Hannibalis captum cum ceteris
2 Bomam misit. Loeuinus consul ex Maoedonia rediens Agri-
gentum urbem Siciiiae expugnauit ibique Hannonem Afrorumis
ducem cejjit, quadraginta ciuitates in deditionem accepit,
Suiginti et sex expugnauit. Hannibal in Italia Cn. Fuluium
P. 264procon8ulem, xi praeJterea tribunos et xvn milia militum

atctobes § 14 Liuius 26, 35 et 36 (cf. Augustin. C. D. 3, 19
extr.) ' cap. 18 § 1 Eutrop. 3, 15; Liuius 26, 18; Florus 2, 6 § 37
§ 2 Eutrop. 3, 14 (cf. Liuius 26, 27sq. 40) §3 Eutrop. 3, 14;

Liuius 27, 1 § 12 sq.

EXPILATOEB8 17 Cn. Fuluium— p. 255, 4 conpulit exscripsit uer-
bis apud Nolam ex Eutropio insertis Paulus 60

1 *admodum B \\ adulisoens D \\ punenda L 2 paenuria B ||

leuino LBD 3 argentumque signatnm] argentum D 4 «*ad

(1 uel 2 litt. eras.) B || questores B || palam omnes senatores om. L \\
sanatoris D 5 buliasque] fullasque L 7 non om. D

8 scipiof scipio africanua 22 || anno D \\ niginti et quattnor] D xxet
quattnor L xxini- B \\ spania D 9 praecipne (e fln. ex e.) B

10 pyreneum LB pireneum D || impe*#tu (er. pe?) B 11 karth-

B || caepit (a *n ras.) B || magna D \\ praesidiaqne Bb 13 mo-

gonem Bl \\ cetoris B* 14 «misit (er. a) D \\ leuinus LD leuinius

jR || ex om. D || machedonia LBl || agrigemtnm D 15 «ibique

(i pr. radendo ex si ut uid.) D 16 caepit (a in ras.) B || xl B

17 xxvi B || italiam (sed m er.) B etalia D || p- L gnenm BD

18 f^ L nndecim BD \\ et om. fsh \\ xtii in ras., tn. 1 9 B
decem et septem LD

aduersum paganos IIIl 17.18. 255

interfecit. Marcellus consul cum Hannibale triduum continuum 4
dimicauit primo die pari pugna disoessum est, sequenti uictus
consul, tertio uictor viii milia hostium interfecit, ipsum Han-
aibalem cum reliquis f ugere in castra eonpulit. Fabius Maximus 5

iconsul Tarentum, quae a Romanis desoiuerat, iterum expu-
gnauit et cepit ibique ingentes copias Hannibalis cum ipso
duce ejus Carthalone deleuit, xxx milia bominum captiuorum
uendidit, pretia in fiscum rettuiit.
Sequenti anno in Italia Claudius Marcelius consul ab Han-6

wnibale cum exercitu occisus est. Soipio in Hispania Poenorum ?
dacein Hasdrubalem uicit et oastris exuit; praeterea lxxx
ciuitates aut deditione aut bello in potestatem redegit; Afris
sub corona uenditis, sine pretio dimisit Hispanos. Hannibal8
utrumque consulem Marcellum et Crispinum insidiis circum-

lsuentos interfecit.

Claudio Nerone et M. Liuio Salinatore consulibus cum9
Hasdrubal Hannibalis frater ab Hispaniis per Gallias ad Ita-
liam ueniret iussusque a Carthaginiensibus, ut fratri cum
copiis iungeretur, magna secum auxilia Hispanorum Gallorum-

AVCTOBB8 § 4 Lmius 27, 12-14 § 5 JEutrop. 3, 16 (cf

Lmius 27, 16 §7) § 6 Eutrop. 3, 16 (oscitanter infra § 8 de eadem

re iiertm ex alio auctore rettulit) § 7 Scipio— exuit Eutrop. 3, 15;

Liuius 27, 18 et 19 || praeterea— redegit Eutr. 3, 16 || Afris— Hispanos
Liuim 27, 19 §2 § 8 Liuius 27, 27 et 33 § 6.10 (cf. ad § 6)

§ 9 Claudio — consulibus ex fastis suis (cf. Lmius 27, 36 § 10) || cum
Hasdrubal— § 10 Liuius 27, 5 § 12; 36. 38. 39. 49. 51 § 4; 48 § 10

expilatores 11 praeterea — 13 Hispanos exscripsit Paulus 64

1 hannibal L 3 octo LD \\ ostium L \\ ipsum] LRD^

ipsumque v 4. compulit R* 5 disciuerat R 6 copias ******

{circiter sex litterae erasae, guarum prima b uel b fuit) B
7 karthalone R jj triginta LD 8 praetia LR? \\ re*tulit Rb

9 ab om. Rl 10 exercitu sno JR* || spania D || ponorum Rx

11 octoginta LD (lxx Eutrop.) 12 deditioni» (ex -ne ?) R* \\ redigit

#¥ || afres R% 13 praetio L praecio D \\ spanns D 14 in

insidiis Rb 15 interfecit] occidit L solus 16 m- (t. e. marco) L

marco RD \\ lybio R || conss- L 17 •hasdrubal (er. u) D \\

oispanis LRlD || &aliam D 18 iussusque a] iusaus qua D \\ karth- R

256 Pauli Orosii Historiarum

que deduceret, cum maturato aduentu descendisse iam ex

Alpibus con8ulibu8 proditus fuisset, ab exercitu Bomano igno-

sttranteHannibale prae'uentus cum omni eiercitu suo interfectns

10 est. diu quidem incertus belli euentus fuit elephantis maxime
Romanam infestantibus aciem: qui a militibus Romanis, quos 5

11 a uolitando uelites uocant — quod genus militiae paulo ante
repertum fuerat, ut lecti agilitate iuuenes cum armis suis post
terga equitum sederent et mox, cum ad hostem uentum esset,
equis desilirent et continuo pedites ipsi, ex alia parte equitibus
per quos adueoti fuerant dimicantibus, hostem proturbarent — 10

12 ab his ergo uelitibus elephanti retroacti cum regi iam a suis
non possent, fabrili scalpro inter aures adacto necabantur. id
genus ocoidendae cum opus esset beluae idem dux Hasdrubal

l3primus inuenerat. fuit hoc proelio Poenis Metaurum flumen,
ubi Hasdrubal est uictus, quasi Trasumennus lacus et Gesenais

liPiceni ciuitas ut uicus ille Cannensis; nam l et vm milia
de exercitu Hasdrubalis ibi occisa sunt, capta sunt V cocc;

ayctobes § 11 Liuius 26 , 4 § 12 Liuius 27, 49

§ 13 Metaurum flumen Liuius 27, 47 § 9 \\ Trasumennus lacue fort. ad-
htbitus SUim It. 15, 815 || Cesena Piceni ciuitas Eutrop. 3, 18 qui
tatnen Senam uocat (ef. Liums 27, 46 §4) || Canneneis IAmus 37, 49
§5 ;U Liuius 27, 49 § 6 et 7

expilatores 6 a uolitando— uocant , genus militiae, 7 lecti — 12
necabantnr compilauit Isidorus Orig. 9, 3, 43 16 lviii — p. 257, 2

reuocata sunt compUauit Paulus 65 not. lin. 11—66, 13

1 cnm] BDv et cnm L solus 3 exertn D 4 maximq (e. in e) B
5 occisi eunt ante qnos male add. BTO Port., v 7 lecti agilitate

(i agi in ras. m. 1) D || posterga B1 8 qquitum B 9 aeqnis

B» || deselirent fr || contino D || parte. & || «equitibus B 10 pro-
tnrbarent] LBDAGH pertnrbarent $v; cf tnrbatis [Frontin.] Strat. 4,
7, 29 18 belua(e id)em L (e id euanuerunt) 14 proelio] LA

proelinm BDONO || poenis] p»enes (o er.) B \\ Metanrns v
15 uictus est L&D uinctue est 28* || t^rasumennns L transnmennns
BD || cesena] LB caesena D; Sena eorr. fsh 16 cinitas nt]

cinitucs|a D || nt] et L || canensis LBD || L-et octo milia B
qninqnaginta et octo milia LD 17 Goooc- L ▼ milia cocc B

qninqne milia quadringenti D

aduersnm paganos IIII 18. 257

nn autem ciuium Romanorum inter eos reperta atque reuo-
cata sunt: quod uictoribus consulibus solaoio fttit nam Jet abp. m*
eiercitu eorum vra ceciderunt. Hannibali caput fratris suiis
Hasdrubalis ante castra projectum est. quo uiso et simul

sclade Poenorum cognita, anno tertio decimo quam in Italiam
uenerat refugit in Bruttios. post haee anno continuo interlB
Hannibalem et Romanos quies a tumultu bellorum interces-
sisse uisa est, quia inquietudo morborum in castris erat et
grauissima pestilentia utrique eiercitus agebantur. intereai7

10 Scipio uniuersa Hispania a Pyrenaeo usque ad Oceanum in
prouinciam redacta Bomam uenit, consul cum Lioinio Crasso
ereatus in Africam transiit, Hannonem Hamilcaris filium, du-
cem Poenorum, interfeeit, exereitum eius partim caede partim
eaptiuitate 'disperdidit: nam undeoim milia Poenorum eo

15 proelio occidit Sempronius consul cum Hannibale oongressusl8
et uictus Romam refugit. Scipio in Africa adgressus hiberna
Poenorum atque alia Numidarum, quae utraque haud procul
ab Vtica erant, nocte concubia fecit incendi. Poeni trepidil9
cum casu accidisse ignem putarent, inermes ad extinguendum

avctobes § 15 Lmm 27, 51 § U—§ 13, sed iHis caput fratris. .
ante caatra— uiao ex Floro sumpta aunt, iU anno xiu Liuio 27, 39 $7
*§9 § 16 Liuius 28, 46 extr. § 17 Liuius 28, (30-37) 38,

&— 27.34; tn iUis tomen xi milia. .occidit mole Eutropium 3, 20 secutus
«*. 5 18 Sempronius-Romam (/) refugit Liuius 29, 36 || Scipio—
§ 19 Liuius 30, 3-6 (cf. Periocha)

expilatoee8 3 Hannibali— 6 Brnttios exscripsit Paulus 66

1 ifii- milia antem L im- milia antem B qnatnor milia antem D;
autem om. v \\ re»p (er.mf)B 2 eolatio B 3 um-mil- L

vm-milia B octo milia D || caecidernnt L \\ sni« (er . s f) B
5 tertio decimo] LBD (tercio D) decimo tertio v 9 ntriqne]

BAGKMTON ntrimqne LH nterqne (ntq: B) Bv || agebatur B post
m., f8 angebantur H angebatnr edd. 1542 h 10 pyreneo LRD ||

** om. B || ociannm D \\ in om. L 11 redaotam L 12 hamil-
charis LB* hamylcharis 2*> amilcarii D 13 caede] cedit D

15 progressnB L J6 aggreBsns B2 \\ hyberna B 17 talia U*

italia Jp || nnmidiarnm L || ant B* || rocnl D 18 ad concnbia in

mg. I ezcnbia B || intendi L1 19 putarint L

V. 17

258 P&uli Orosii Historiarum

concurrerunt: quaare facile ab armatis oppressi sunt. in utris-

P, i6?que ca'8tri8 quadraginta milia hominum igni ferroque con-

sumpta sunt, oapta quinque milia, duces ipsi miserabiliter

20ambusti aegre effugerunt. Hasdrubal imperator Carthaginem.
proftigus uenit; itaque Syphax et Hasdrubal mox plurimum s
reparauere exercitum atqae iterum cum Scipione congressi

21 sunt, uiotique fijgerunt. Syphacem fugientem Laelius et Masi-
nissa ceperunt, cetera muititudo Cirtam confugit, quam Masi-
nissa oppugnatam in deditionem recepit, Syphacem ad Scipi-
onem catenis uinctum deduxit; quem Scipio cum ingentibusio
spoliis plurimisque captiuis perducendum Laelio tradidit.

19 Hannibal redire in Afrioam iussns, nt fessis Carthagini-
ensibus subneniret, flens reliquit Italiam omnibos Italici ge-
neris militibus qui sequi nollent interfectis. cui ad Africanum
litus propinquanti iussus quidam e nanticis ascendere in ar-15
borem nauis atque inde speculari, quam regionem teneret, se-

ayctokes § 20 Liuius 30, 7 et 8 § 21 Liuius 30, 9.12.

13.16 exceptis cum ingentibus spoliis ex Eutropio 3, 20 petitis
cap. 19 § 1 Liuius 30, 19.20.25 extr.

expilatoees 13 kinc quam flens dicitur reliquisse Eutropianis
inseruit Faulus 68, 8

1 concorerunt D || utriusque B 2 cccc sic B 3 v B ||

ipse B* 4 effugernnt] BD Liuius, v aufugerunt L solus || karth-

B 5 profectuB L item KM \\ syfax B sifax D 6 Bcepione

D 7 confugerunt L || syfacem LB sifacem D || fugi«entcm (i

m. 1 in ras., ex u ? punctum certum est) D || lelius B || masinissa]
BbD massmissa LB* 8 ce^perunt B* || masinissa] BD massinissa

L 9 syfacem LB sifacem D " 10 ainctum cateniB B

11 pluriBque B* || perducendnm] LBDA rome (sic) transmiserit in
epitoma sua D perducendum romam g (GHN) Bomam perd. v; 'Scipio
C. Laelio cum Syphace aliisque captiuis Bomam misso* Liuius 30, 16
§ 1, 'Syphax cum nobilissimis Numidis et infinitis spoliis Romam a Sci-
pione mittitur' JEutropius 3, 20; cf. Qrubtiz 12 affricam B*D |j

karth- B 13 reliquid B% 14 qui ***** |sequi (pag. extr. sequi

eras.) L || nolle L || affriganum D 15 propinquante 22* || nautis

D || aBcendere] codices; fort. escendere scripsit ut IAuius 30, 25 § 11,
cf. infra ad6, 15 § 34 16 adque LD || reginem D \\ tenerent Li-

uius || sepulchum D

aduersum paganos IIII 18.19. 259

pulcfertim dinitiim se prospexisse re'spondit; abominatus diotump. ms
Hannibal deflexo cureu ad Leptna oppidum copias exposuit.
qui continuo refecta multitudine Carthaginem iienit, deinde2
oonloquiam Soipionis petiit. nhi cum se diu attoniti admi-

iratione mutua duo olarissimi duees suspexissent, infeeto pacis
negotio proelinm consertum est: quod diu magnis ducnmd
artibus dispositum, nngnis copiarum molibus gestum, magnis
militurn nirihns consummatum Romanis uiotoriam contulit.
octoginta ibi elephanti uel oapti uel oocisi sunt, Carthagini-

jensium interfecta sunt xx milia quingenti Hannibal omnia et
ante proelium et in proelio expertus, eum paucis, hoc eet uix
quattuor equitibus, inter tumnltum elapsus Hadrnmetum con-
fugit. postea Oarthaginem post sex et triginta annos, quam4
inde paruns oum patre exierat, uenit oonsultantique sena-

15 tui nullam esse residnam spem nisi in petenda paoe persuasit.
C. Comelio Lentnlo P. Aelie Paeto consnlibns Cartbagini-5
ensibus pax per Scipionem uoluntate senatus popnlique con~
cessa est. naues tamen plus quam quingentae in altum pro-
ductae in conspectu ciuitatis incensae sunt. Scipio , iam tum 6

djcognomento Africanus, triumphans Vrbem ingressus est; quem

avctores §2 — suspexissent Liuius 30, 29.30.32 §4 || §2in-
fecto— § 4 Liuius 30, 31 extr. 32—35; § 3 lxxx elephanti sqq.] immo
lxxx elephantos in acie habuit {IAu. 30, 33 §4), quorum xi capti
sunt (l c. 35 § 3); Ula § 3 uix quattuor equitibus ex Eutropio 3, 23
sunt sumpta § 5 Liuius 30, 40 et 43 (44 extr.) § 6 Liuius 30,

45, cf. 43 § 11, at illa qui postea comicus . . Cartbaginiensium perperam
addidit Orosius P. Terentio comico cum Q. Terentio Culleone senatore
confuso

1 dictu D 2-detlexu L 3 referta L || karth- B 4 col-

loquium Eb \\ petit D 8 romanis uictoriam om. D || tulit D

9 lxxx B octingenta D || karth- B 10 xx- milia quingenti L

ix milia dB uigenti milia quingenti D \\ omnia et] et omnia B

12 *equitibus B \\ fugit elapsus D || adruraetum B || confugit] con- D

13 karth- B || xxx B _ 14 consultanti ****** que (4—6 litterarum
rasura m. 1) B 16 g- L gaio BD; Cn. corr. Fabr. sh || cor-
nilio D || publio B pubho (• m. 1) D \\ caelio B elio D || paeto] X1
poeto L*BD || consB- L consul B consolibus D || karth- B

17 populiquae B* 19 tum] L tunc BDv

n*

260 Panli Oroeii Historiarum

m Terentius, qui postea comicus, ex nobilibus Cartha^giniensium
captiuis pilleatus — quod insigne indultae sibi libertatis fuit
— triumphantem post currum secutus est.
2* Anno ab Vrbe condita dxlvi bellum Punicum secundum
finitum est, quod gestum est annis deoem et septem. cui 5
Maoedonicnm continno successit, quod Quintius Flamininus
woconsul sortitns post multa et 'grauissima proelia, quibus

2 Macedones nicti sunt, pacem Fhilippo dedit. deinde cnm Lace-
daemoniis pugnauit, nicto Nauide dnce ipsorum nobilissimos
obsides Demetrium Fhilippi filium et Armenen Nauidis filium 10

Sante currnm duxit Bomani oaptiui, qni sub Hannibale per
Graeciam nenditi fuerant, uniuersi recepti, capitibns rasis ob

4detersam seruitutem onrrnm triumphantis secuti sunt. eodem
tempore lnsubres Boi atque Cenomanni contractis in unum
uirjiDus Hamilcare Poeno duce, qui in Italia remanserat, Cre- is
monam Placentiamque uastantes, difficillimo bello a L. Fuluio

5 praetore superati sunt. postea Flamininus proconsule Philippum

avctores § 1 Anno — dxlvi cf. ad 14 § 1 et 23 § 1 || bellum
— § 2 Liuius 30, 44 § 2 {32, 8) et Eutrop. 4, 1 et 2 § 3 Liuius

34, 50 et 52 § 4 Liuius 31, 10 et 21 § 5 et § 6 Liuius 32,

28 (proconsule); 33, 4. *7 sqq. 10 (ex quo Polybius, Valerius, Claudius
laudati sunt)

expilatobes 11 Romani — 17 superati sunt quibusdam aliunde
insertis exscripsit Paulus 71

1 terrentius R \\ nobilibus (bil ex lib ut uid.y m. X) D || karth- R
2 pilleatus] LR om. D || indultae sibi lib. insigne v || indultae] inul-
tae D* multae Db 3 pos D 4 D-mo-XL mo-sexto- L quin-

gentisemo quadragensemo sexto D -occc-vi- (sic) R 5 decem et septem]
LD x et vn R 6 machedonicum R1 || quintius] LR quintus

D || flamininns] LD (n posterior del. m. ut uid. 1 X) flamminius R

8 machedones R* || lace#demoniis (ce ex che m. 2) R lacaedaemoniis D

9 nauide] LRD Nabide corr. v 10 demetrii D || armenen] RG
armen LDA \\ nauidis] LRD Nabidis corr. v 11 ante] triumphans
ante interpolauit O 12 greciam RD || captibus D 13 deterram
D 14 boi] RD bos L boii $v \\ adque 2M> \\ cenomanni]
LBPDQ cenomani E* || unum (n ex m) D 15 hamilchare R amil-
care D || italia» (er. m) R \\ cremoniam D 16 placencromque D ||
lucio D lutio R \\ fuluio] LRDty; Furio corr. fsh 17 praeturae D ||
flamminiue R || proconsulae D

aduer8um paganos IIII 19.20. 261

regem et cum eo Thracas Macedonas Illyrios multasque prae-
terea gentes, quae in anxilium ei uenerant, bello subegit uicti 6
Maoedones castra amisemnt, vui milia hostium eo die caesa,
v milia capta Polybius scribit; Valerius dicit xl milia tru-

scidata; Claudius uero xxxti milia interfecta commemorat.
Sed haec uarietas seriptorum utique fallacia est; fallaciae7
autem causa profecto adulatio est, dum uiotoris laudes accumu-
lare uirtutemque patriae extollere uel pftesentibus uel posteris
stadent: alioquin, si inquisitus non fuisset numerus, nec qua-

loliscumque fuisset expressus. quodsi gloriosum est duci et8
patriae plurimos hostium peremisse, quanto magis laetum pa-
triae et duci beatum potest uideri suorum uel nullos uel pau-
cissimos perdidisse. ita lucidissime patet, quia ]simili impu-9
dentia mentiendi, qua occisorum hostium numero adiicitur, p' m

lisociorum quoque amissorum damna minuuntur uel etiam
omnino reticentur.

Igitur Sempronius Tuditanus in Hispania citeriore bellolO
oppressus cum omni exeroitu Eomano interfectus est;
consul Marcellus in Etruria a Bois oppressus magnam partem ll

«oexercitus perdidit; cui postea Furius alter oonsul auxilio accessit:

avctores § 10 IAuius 33, 25 (cf. Periocha) excepto omni, quod
Oroeius more suo addidit § 11 Liuius 33, 36 et 37

bxpilatorb8 19 con8ul— p. 262, 2deleuerunt exscripsit Paulus 71

1 trhacai B || macedonas] LB* machedonas JR1 macedones Dv ||
yllyrios B illirioa D 2 ei] eius D || bello» (er, s?) B 3 mache-
dones Bl || miserunt D \\ ulli-nul- L ooto milia D || ostium B

4 tl- milia L quinque milia D || xl- milia L quadraginta milia D

5 xxxn (u simUlim. litterae u) milia B xxx-duo mil- L tregenta duo
milia D 6 scrihtorum L || falacia D» fallatia B* 7 adcumulare
JB»D 9 si om, D || qualiscumque (s *. *., m. fori. 1) L 10 quod-
sit L 12 uel nullos uel] nullospuel sed p deleta L 13 quia]
LBD quod v || inpudentia BD 14 haee hostium numero adicitur
sociorum om, L || numerus B*D 15 sotiorum Bl \\ dampna Bl ||
haec uel etiam omnino reticentur add. t» mg. m. ut uid, 1 B

16 omnino ex omnium corr. L 17 semproneus D || spania Dx

iapania D* || ceteriore LDl 19 a bois] BDXK* a boiis Q$v

a boizis ut uid. D' ab ipso L (item AK*M*) 20 potea D

262 Pauli Orosii Historiarum

atque ita uniuersam Boiorom gentem igni ferroque uastao&es
propemodum usque ad nihilum deleuerunt.

12 L. Valerio Flacoo M. Porcio Oatone oonsulibus Antiochus
rex Syriae bellum contra populum Romanum struens in ©aro-

I3pam transiit ex Asia. tuno etiam Hannibal propter excit&ndi 5
belli rumores, qui de eo apud Romanos serebantur, exhiberi
Romam a sctoatu inssus, clam ex Africa profectus ad Anti-
ochum migrauit: quem eum apud Ephesum inuenisset cuno-

Utantem, mox in belium inpulit. tuuc etiam lex, quae ab
Oppio tribuno plebi lata fuerat, ne qua mulier plus quamio
semunciam auri haberet neue uersicolori uestimento nec
uehiculo per Yrbem uteretur, post uiginti annos abrogata est.

15 P. Scipione Africano iterum T. Sempronio Longo consulibus,
apud Mediolanium decem milia Gallorum caesa, Bequenti autem
proelio undecim milia Gallorum, Romanorum wro quinqueis

16milia occisa sunt. Pu'blius Digitius praetor in Hispania cite-

p.272

avctoees § 12 IAuius 33, (42—)44 § 13 Liuius 33, & et 49
§ 14 Liuius U, le%S § 15 LkUus 34, 43.46.47 § 16 P. (mmo
Sextu») Digitias— exercitum Lmm 36, 1

HXFILAT0BS8 18 P. Scipione— 16 ocoisa sunt exscripsit Paulus 73

1 adque B*D || boziorum Dl boiziorum D* 3 lucio D lutio

B || marco D |) portio B || conss- L consuls B \\ anthiocus L anthy-
ocus B 4 siriae D || pr- L || instruens D 5 transiuit BD
6 ferebantur D7Z,s et in uno ex meis exempl. ed. 1738 h 7 affrica
D frica B% || anthiocum L anthiochum B 10 oppio] BPT1 oppido

B*GKMOE appio LDT* oppo R (| plebi] LB plebis D 11 se-

muncia C m. 2 ut uid. D) DA semuncia L semiunciam Bv \\ neue
uersi|colori D*v neuersicolori (-ris Z») LbA ne diuersi coloris jR*
neue diuersi coloris JRbDa || uestimenti (' m. 2 ut uid.) D \\ nec] ne
Dl ' 12 hiculo Bl \\xxB 13 publio BD || t- L tito J&D©;

item Liuii codices (B utrobique, Mog. certe semel) et Cassiodorms ti
, %fsh || semproneo Dl || long*o (er. i) JR || consi- L oonsal B
14 apud* (er. m ?) B \\ mediolanium] Lty mediolanum RD || x B ||
uerba galiornm caesa s. a. p. u, milia Om. D 15 xi milia B jj

II- milia L v niilia B 16 publius] p L || digius D \\ spania

Dl ispania D* || ceteriore L

aduersum paganos IIII 20. 263

riore paeae oinnem amisit eiercitum. M. Fulaius praetor
Celtiberos oum proximis gentibus uicit regemque eorum oepit.
Minucius a Liguribus in extremum periouli adduetus et insi- 17
diis bostium circumuentus uix Numidarum equitum industria

sliberatus est. Scipio Africanus inter ceteros legatos ad An- 18
tiochum missus, etiam cum Hannibale conloquium familiare
habuit. sed infecto pacis negotio ab Antiocho discessit. ini9
utraque Hispania per Flaminium Fuluiumque praetores bella
multum horrida cruentaque utrisque populis gesta sunt.

io P. Cornelio Soipione M. Acilio Glabrione consulibus Anti-20
ochus quamuis Thermopylas occupaaset, quarum munimine tu-
tior propter dubios belli euentus fieret, tamen commisso bello
a «onsule Glabrione superatus uix cum paucis fugit e proelio
Ephesumque peruenit. is habuisse fertur armatorum lx milia, 21

i5 ei quibus xl milia caesa, capta plus quam v milia fuisse
referuntur. alter consul Scipio cum Boiorum gente eonflixit,
in quo proelio zx jnilia hostium interfecit.

avctores § 16 M. Faluius sqq. Liuius 34, 54 § 2; 35, 7 § 8
§ 17 IAuius 35, 3 et 11 § 18 Liuius 35, 13 § 6; 14.17 § 2

§ 19 Liuius 34, 54; 35, 22 § 5-§ 8 § 20 et § 21 usque ad refe-

nmtur Liuius 36, 1.14—19.21 § 21 alter consul sqq. Liuius 36, 38

expilatoees 3 Minucius — 5 liberatus est exscripsit Pauhts 73

1 pene Rb poenae D || marcus R 2 caeltiberos R% cheltiberus

D1 H uincit JR» || caepit (a in ras.) R 3 ligoribus D* || adductus]

adductus est D 4 numidarum (nu in ras.) R numidiarum D \\

«equitum R 5 est om. L \\ affricanns D || legatus L || anthiocum

L anthiochum R 6 colloquium Rb 7 interfecto L \\ anthioco

L anthiocho R 8 flaminium] LD fUmrainnm (n m ni oorr.)

R; Flamininum h \\ fuluiumque (ul eorr. ex lu) R 9 mul-

tam— | ( : l fort. m^ .. et — 2)D || tttriusque D 10 publio RD ||

coruilius|cipione Dl cornilios— |cipione D* || m- (i. e. marco) L marco
RD; item Liuti codices et Cassiodorius / M* h || conss- L consuf
R || antiochus] LD anthioous (c in ch corr.) R 11 thermopilas

D || munimine] RhD munimen L munime JRa 12 fierit R%

13 ea2.in.tn ras. R 14 lx- milia L sezsaginta milia D

15 uerba ex quibus — quinque milia om. D || xl- mil- L || II- milia
£ 17 XI- milia L uiginti milia D

264 ' Pauli Orosii Historiarnm

22 Sequenti anno Soipio Africanus, habens in auxilio Eumenem

Attali filium, aduersus Hannibalem, qui tunc Antiochi classi

, mpraeerat, bellum nauale gessit; Antiochus uiJcto Hannibale

atque in fugam acto simulqne omni eiercitu amisso paeem

rogauit filinmque Africani, quem utrum explorantem an in &

23proelio cepisset inoertum est, ultro remisit. in Hispania ul-
teriore L. Aemilius proconsule a Lusitanis cum uninerso exer-

24citu caesus interiit. L. Baebius in Hispaniam proficiscens, a
Liguribns circumnentus cum uniuerso exercitu ocoisus est;
unde adeo ne nuntium quidem superfuisse constat, nt inter-io

25necionem ipsam Bomae Massilienses nuntiare curauerint. Ful-
uius consul de Graeoia in Gallograeciam, quae nunc est Galatia,
transuectus, ad Olympum montem peruenit, ad quem uniuersi
Gallograeci cum coniugibus et liberis confugerant, ibique acer-
bissimum bellum gessit; namque de superioribus locis sagittisis
glandibus saxis ceterisque telis Bomani grauiter contriti, tan-
dem usque ad oongressum hostium perruperunt: quadraginta

avctores § 22 Liuius (36 extr. et 37, 1 ?) 37, 23.24.39-45.
34—37 (!) § 23 Liuiue 37, 46 (uniuerso et interiit male Orosius)
§ 24 Liuiu8 37, 57 (mdle uniuerso Orosius) § 25 Liuius 38, 12 sqq.

18,20—23; ubi haec Fuluius (immo Manlius) consul de Graecia et sagittis
glandibufl. .ceterisqne telis (GaUi 'sazis nec modicis utebantnr , etf*8agittis
glande iaculis' GaUi a Bomanis configebantur ; Liuius 38, 21 §6 et7)
oscitanUr excerpta sunt; itia qnae nnnc est Galatia Orosius addidit (cf.
Bufus Breuiar. 11 et Hieronymus In ep. ad Gal. 2, ed. VaU. 7, 425)

EXPibiTOREs 8 L. Baebius— 11 cnranerint exscripsit Paulus 74

1 afriganue D1 || eumenent (t del. m.2) D enmenen B 2 anthi-
ochi B ' 3 anthiochns B 5 affrigani (g in c 2) D \\ an (apex

ut saepius in eiusmodi particulis) B 6 caepisset (a in ras.) B

7 lncins BD \\ emilins B aemelins D || proconsnle a] proconsnlae Dl
proconsnl a JDS 8 caesns** (eras. ns) L || lncius BD || bebius

BD 10 internitionem B 11 roma D \\ massiliensis L massi-

ciliensis (missiciUenses 2) Dl \\ nnntiare cnranerint] B$D (-ciare D)
nnntianerint L 12 grecia B graeca (-cia 2) D \\ gallogredam

BD || gallacia (prior 1 del. a m. 2) D 13 nninersi (i altera in

ras. m. ut uid. 2; fuit o aut n) L 14 gailogreci BD || acer-

nissimnm LB1 15 namqne] nam B 16 glandibns] AG grandi-

bus (r in ras. m. 2; fuisse 1 uid.) L grandibns BDv grandibnsque
H 16 contri**|ti (in fine u. ti eras.) L adtriti D 17 xl B

aduersum paganos IIII 20. 265

milia Gallograecorum eo proelio interfecta referuntur. Marcius 26
consul aduersus Ligures profectus superatusqne uii milia mili-
tam amisit et, nisi uiotus oeleriter refugisset in castra, ean-
dem internecionis cladem, quam Baebius dudum ab isdem

ibostibus aooeperat, pertnlisset.

M. Claudio Marcello Q. Fabio Labeone consulibus Philippns 27
rex, qni legatos popnli 'Romani interfecerat, propter Demetriip. m
filii sui, qnem legatnm miserat, nereonndissimas preces neniam
meruit, enndemqne oontinno nelnt Bomanis amicnm sniqne28

wproditorem, fratre qnoqne ipsins ad parricidium patris ministro,
nihil de ntroqne misernm mali suspicantem neneno necauit.
eodem anno Scipio Africanns ab ingrata sibi Vrbe din exulans 29
apnd Amiternnm oppidnm morbo periit. isdem etiam diebns
Hannibal apnd Prnsiam Bithyniae regem, onm a Bomanis

ureposceretur, neneno se necauit, Philopoemenes, dux Achiuornm

avctorbs § 26 Liuius 39, 20, sed ultima et nifli— pertulisset
perperam ab Orosio addita sunt § 27 Liuius 39, 47 et 48; ad

Vla qui— interfecerat (quae falsa sunt) cf. Liu. 39, 34 et 35 § 28

IAuim 40, 5—16.24 (iUo continuo tnore suo ab Orosio male inserto,
ex Liuio 39, 48 § 1?) § 29 eodem— periit Liuius 39, 52; 38, 52.

54.56; ad ingrata eibi urbe cf. Augustin. C. D. 3, 21 || isdem— necauit
Liuius 39, 51 et 52 § 8 || Philop. sqq* Liuius 39, 49.50.52 § 8

EXPILATORE8 1 Marciua — 8 amisit exscripsit Paulus 74
12 eodem — 18 periit exscripsit Pauhts 75

1 mll- X || gallogrecorum BD || marcus D 2 im- milia L

quafctuor milia D 4 internitionis B internicione* (eras. m a m. 1;

dUerius enim m. rasura nuUa extat) D \\ bebius LRD || hisdem
LRD 6 marco BD || cladio R* || quinto RD \\ conss- L consul*

C atram. paUicb; erasa e fort.) R || philyppus R 7 pr- L ||

demetriae Dl 8 praeces XJB* 9 eudemque D 10 fratre"

i> 11 mali] LRD male fsh 12 afriganus Dl \\ exsulans

#* 13 aputl (t in d corr., pone t hasta er.) B || amiteraum] LBD$;
Liternum corr. v || peruit D || hisdem LBD 14 prussiam D

bryBiam R || bythiniae B bithiniae D 15 posceretur Ll || se]

LD sese Rv \\ necauit] cauit D1 || philopoemenes d. a. a messanisj
fylopomenissanis (po statim ex pi corr. m. 1) Dl fylipus amenissanis
(sk -lj po.me-) D* || fylopoemenes LR pylopomenes A filopemenes
G (sic -menes ceteri quoque codices); Philopoemen corr. fsh

266 Pauli Orosii Historiarum

80 a Messanis captns occisusqne est in Sioilia tunc Vuicani in-
sula, quae ante non fuerat, repente mah edita cum miraculo

31 omnium usque ad nuno manet. Q. Fuluius Flaccus pr&stor in
citeriore Hispania maximo proelio xxiii milia hominum fudit,

32 im milia cepit. Ti. Sempronius Gracchus in Hispania ulteriore 5
centum quinque oppida uacuata quassataque bellis ad dediti-

33onem coegit. eadem aestate etiam L. Fostumius in citeriore
Hispania quadraginta miUa hostium beilo interfeoit. Gracchus

275praetor ibidem iterum ducenta oppida expugnauit et jcepit.

34 Lepido et Mucio consulibus Bastemarum gens ferocissima uo
auctore Perseo Philippi filio praedarum spe sollicitata et trans-
enndi Histri fluminis facultate sine uila pugna uel aliquo
hoete deleta est. nam tunc forte Danuuius, qui et Hister,
crassa glacie snperstratus pedestrem facile transitnm patiebatur.

A.VCTORE8 § 30 Liuius 39, 56 § 6 (cf. Iul. Obs. 4 [59]), sed
Vulcani. . cum— manet addidit Orosius § 31 Liuius 40, 30.31, in-

primis 32 § 32 et § 33 usque ad interfecit Liuius 40, 47—50, in-

primi8 49 et 50 § 33 Gracchus sqq. IAuius 41 principio deperdito
§ 34 et § 35 Liuius 41 cap. 18 parte deperdita, cap. 19 § 4 et 5 et
cap. 19 parte deperd. (cf. 40, 57)

expilatoees 1 tunc — 2 edita exscripsit Pauius 75

1 messanis] LRAg mesenis G Messeniis h || in sicilia om. 1 sed
add. in fine uersus m. 2 L; cum praecedentibus coniuncta sunt ab R*G,
epitome codicis D, edd. ante Lautium; cf. in Sicilia insula noua maritima
apud Obseq. || uulcani (c in ras. m. 1 aut 2) R; %H(potiaxov vrjcog Ptol.
3, 4; uulcania interpolauii T 3 quintus RD 4 ceteriore LRXDX \\
ispania Rl \\ xxm* milia L xxm milia uiginti tria milia D \\ fu-
dit] immo occidit 5 iltT- milia L quattuor milia D || caepit (a in ras.

m. 2) R || tiberius LRD || semproneus Dx simpronius D7 || graochus
om. L || hispania (h statvm ex i) D \\ ulteriore] immo citeriore
6 cv- R || uacuata] uastata D2 || ad om. R1 1 lucius RD ||

postumus R? || citeriore) R* ceteriore LDX teriore Rl cetiriore Dim,
immo ulteriore 8 quadragenta milia D xl milia R cccc- milia

Z,; xxxv milia Liuius 40, 50 § 6 9 oc R || c*epit R 10 lepio
L || mutio R muci Dx || conss- L consuf R 11 sollicitato R*D
12 bistri] LRD \\ ulla] aliqua L 13 fortae (a **.) R || dannuius]

LRl (i s. s. m.lin R) danubius R*D || hieter] LRD

aduersum paganos IHI 20. 267

itaque cum inprouide toto et maximo simul agmine inaesti-as
mabilis hominum uel equorum muititudo transiret, enormitate
ponderis et concussione gradientum concrepans gelu et gla-
cialis crusta dissiluit uniueraumque agmen, quod diu sustinu-

serat, mediis gurgitibus uicta tandem et conminuta destituit
atque eadem rursus fragmentis inpedientibus superduota sum-
mersit. pauei ex omni pojmlo per utramque ripam uix concisis
uisceribus euaserunt.

P. Lioinio Grasso C. Cassio Longino consulibus Macedonicum 36

lobellum gestum eat, merito inter maxima bella referendum.
nam in auxilio Bomanorum tota primum Italia, deinde Ptolo-
maeus rex Aegypti et Ariaratftes Cappadociae, Eumenes Asiae,
Masinissa Numidiae fnerunt. Perseum et Maeedonas secuti
sunt Thraces cum rege Cotye et uniuersi cum rege G-entio

ulllyrii. itaque aduenionti Crasso consuli Perseus occurrit, com-37
missoque proelio miserabiliter uicti fugere Romani. sequenti
pngna paene pari clade partis utriusque in hiberna discessum
est. deinde Perseus profligato multis proeliis exercitu Romano 38
in Illyricum transgressus Sulcamum oppidum defensum a prae-

▲yctokes § 36 usque ad referendum Liuius 42, 29 || nam in
auxilio sqq. Eutrop. 4, 6 § 37 usque ad Romani Liuius 42, 58 —

60 || sequenti sqq. Liuius 42, 65-67 § 38 Liuius 43, 18 et 19

princ. (iUa partim occidit et sub corona temere addita sunt ab Orosio)

1 inprobi detoto Bl || maxime L || inaestimabilis (bi s. s. et 1 corr.,
ex b ut uid.) B 2 «equorum B || inormitate B*B 3 con-

cur*Bione (er. b ?) B || gradientium BB || concrepans (o ex u corr.) L ||
et om. B 4 disiluit B || snetinuera) Bl 5 uictandem Bl \\

comminuta BB% (cunun- Dl) 6 adque 22» || inpedientibus BB \\

snbmersit B 9 publio BB H et post crasso insertum v || g- L

gaio BB || conss- L || machedonicum Bl macidomcum (ce 2) B
11 nam] non B \\ ptolomaeus] B ptholomeus LB 12 aegipti B \\
ariatates LBB 13 etpost asiae add. v \\ masinisaa] L maasanissa

BB || mimediae B% || machedcnas Bl 14 trhacea B \\ cotyn B \\

gentifl D' 15 yllyrii B illirii B \\ aduementi B 17 paene]

plane R1 || partes L || in om. L \\ decesaum B* 19 sulcamum]

LBB; debuit Vscana {L%u. 48, 18 f 5, "Tanava Polyb. 28, 11) aut
Vscanam {Liu. 43, 19 § 1); sulc- dittographia natum uid. || presidiis B

268 Pauli Orosii Historiarum

». srssidiis Bomanis pn^gnando oepit: nbi magnam Bomanorum
praesidiornm multitudinem partim oocidit partim snb corona
uendidit partim secum in Macedoniam dnxit.

39 Postea cnm eo L. Aemilius Paulus consul dimicauit et nicit:
nam xx milia peditnm in eo bello interfccit ; rex cnm equitatu »
anbterfugit, sed continuo captns atqne in triumpho cnm filiis
ante currnm actns est et post apnd Albam in cnstodia defecit.

40fi]iu8 eins iunior fabricam aerariam ob tolerandam inopiam
Bomae didicit ibiqne consnmptus est. plnrima praeterea et
satis diuersis prouentibus bella multarnm nbique gentinmio
gesta sunt, qnae breuitatis causa praetermisL

21 Anno ab Yrbe condita dc L. Licinio Lucullo A. Postnmio

Albino consnlibns cnm omnes Bomanos ingens Celtiberornm

metns inuasisset et ex omnibus non esset, qui ire in Hispaniam

nel miles uel legatns auderet, P. Scipio, qui poetea AMcanusu

p m erit, nltro sese militaturum in Hispaniam obtulit, cum tamen

2in Macedoniam sor'te iam depntatus essei itaqne profectns

▲vctores § 39 usque ad subterfugit Eutrop. 4, 6 (Lutius) et
4, 7 || captus— actus est IAuius 45, 6.40 § 6 et parte deperd. (cf. 45
39) et Eutrop. 4,8 \\ § 39 et post— § 40 cousumptus eet Liuius 46
aut 47 (cf. 45,42 §4 et Ammtanus Marc 14, 11 §31 artem ferrariam
(ne) ob quaerendum docuit uictum) || § 40 plurima sqq. ef. Periocha
47 p. 49, 4 Iahn cap. 21 § l-§ 3 LMus 48 (ef. Per.); dc numerus
est Liuianus

BXFiLAiORBs 4 cum eo— uicit, 5 rei— 9 consumptus est compHauit
comm. Bem. Lucani 3, 158 12 Anno — p. 269, 5 euasit exscripsit

Paulus 79

1 caepit (a m ras.) R 3 Isecum R || machedoniam R% maci-

doniam Dl 4 lueius RD || aemilius (prior i m ras. mu 1, ex e ut

uid\) D 5 xx milia L uiginti milia D |) «equitatu R 6 supter-
fugit L U continuo (u t» ras. m. 1) D \\ adque R? 7 et post— de-

fecit om. D 9 roinae (a tn ras.) R || dedicit R? || cousumtus D

11 canaa] atndio D 12 sescentenaimo- L sescentessimo (sex- 2)

D || lnrio RD H et porf Lueullo add. v || auk RD 13 attiaoBf ||
conss- L cofta R 14 ex omnibus non eeset om. D \\ iapaniam %

hispania 9 15 publius RD \\ afjjganus Dl 16 erit) L (m. <mt

uid. 2), DAGKMf ent L*CTO est dictos R»vt ouu RH || aeae]
LA% sete esae R m DG9 || milita aurum (an t» tu corr. 2) D \\
hispania D% \\ optulit D 17 mariiedoniam R* (| soitam D

aduersum paganos 1111 20.21. 269

in Hispaniam magnas strages gentium dedit, saepius etiam
militis qtiam ducis usus offioio ; nam et barbarum prouocantem
singolariter oongressns occidit. Sergins autem Galba praetorS
a Lnsitanis magno proelio nictns est nninersoqne exercitn

samisso ipse cum paucis nix elapsns enasit. eodem tempore4
eensores theatrnm lapidenm in Yrbe constrni censuerunt. qnod
ne tunc fieret, Scipio Nasica grauissijna oratione obstitit dicens,
inimicissimum hoc fore bellatori popnlo ad nntriendam desi-
diam lasciuiamque commentnm, adeoqne monit senatnm, nt

ionon solum nendi omnia theatro conparata insserit, sed etiam
subsellia ludis poni prohibnerit.

Quamobrem intellegant nostri — qnibus quidqnid extra5
oblectamentum libidinis occurrit offensio est — propter hoc,
qnod se infirmiores esse hostibns suis ipsi sentiunt et fatentur,

utheatra incnsanda non tempora, nec blasphemandum Deumft
nernm, qui nsque ad nuno ea prohibet, sed abominandos deos
nel daemones suos, qui ista petierunt, profundo quidem satis
malignitatis suae argumento tale sacrificium flagitantes, quo-
niam non 'magis fuso cruore pecudum quam profligata uirtute p. m

»hominum pascerentur. nam utique tunc nec hostes nec fames7
nec morbi nec prodigia deerant, immo tunc plurima erant;
sed theatra non erant, in quibus — quod incredibile dictu est
— ad aram luxuriae uirtutum uictimae trucidantur. Cartha-8

ayctores § 4 Liuius 48 (cf. Per.) et Augustinus C. D. 1,
31—33 § 5— § 9 Orosius adhibito Augustino l. I; cf. ipsum 1, 6

§ 4 et ad § $:4} 6 § 3

2 usu8 <ym.lt 3 sergius] LRDty; Seruius Fabricius sh

4 proelo Dx 5 lapsus D 6 lapidum R* 7 fieret tunc

(corr. m. 2; supra e priarem et u quas m. 1 posuerat lineas = et ~~ ,
erasae sunt) L \\ naaica] nasi Dl 8 hoc om. D || nutriendum de-

sidiae D7 9 lasciuiamque] L lasciuiaque Dl lasciuiaeque D*Rv ||
monuit R 10 comparata RbD 12 quicquid RbD 13 occurrerit
D 14 sentiant D || fateantur D 16 abbominandos (h er.) R \\

deos om. D 17 suo D 18 quoniam] L A (qm) C (qm) G (Quo>

KMH quo* (er. t ? D) RD quo v 20 hostis L \\ famis LD

21 immo tunc plurima erant om. D 22 dictum LR*D 23 lu-

loriae & || tricidantur Dx trucidarentur D1 || karth- R

270 Pauli Orosii Histoxiarum

giniensibus aliquando uisum est homines immolare, sed male
praesumpta persuasio breui praetermissa est; a Bomanis aero
Sexactum est, ut semet ipsos perditioni impenderent. factum
estT fit, amatur et clamatur ut fiat: qui pro mactanda gregis
sui pecude fortasse offenderentur, pro interficienda cordis sui &
uirtute laetantur. quin potius Nasicae erubescant, qui Chri-
stianis exprobrandam putant et non nobis de hostibus, quos
semper habuerunt, sed illi de theatro, quod haberi prohibuerat,
conquerantur.

10 Igitur in Hispania Sergius Galba praetor Lusitanos citraio
Tagum flumen habitantes cum uoluntarios in deditionem rece-
ptsset, per scelus interfecit; simulans enim de commodis eorum
se acturum fore, circumpositis militibus cunctos inermes in-
oautosque prostrauit. quae res postea uniuersae Hispaniae
propter Romanorum perfidiam causa maximi tumultus ftiit. is

M 'Anno ab Vrbe condita bcii L. Censorino et M. Manilio con-
sulibus tertium Punicum bellum exortum est. igitur cum se-
natus delendam Carthaginem censuisset, profecti in Africam
consules et Scipio tunc tribunus militum prope Vticam ma-

avctorbs § 10 Liuius 48 (cf Per. 49) § 1 — § 3 Liuvus

49 (ad § 1 cf. Per. et Eutrop. 4, 10); § 1 pcii numerus est Liuianus

expilatores 19 tuac tribiwus militum Orosianis aliis alio loco
inseruit Paulus 80, 19

1 sed male om. D 2 a] ad 7)1 3 semet] in semet L \\ in-

penderent LR 4 est fit amatur] S-#*#amator (ametur al. m.)

• ficiac {del. al. m.) fatentur (n del. al. m.) R || mactando D \\ greges
Rl 7 uobis Dl nobus (sic) D* 8 prohib«erat (er. uix u; e statm

ex r) Dl prohibitnm D* 9 conquaerantur L 10 sergius]

LRD; Seruius Fabr. sh || praetor] pf • (quo alibi usus est etiam pro
populo romano) L || scitra D 11 habetatis (-ob 2) D 12 si-

milans R* 13 a circumposetis (-itis 2) D \\ ermis Dl 14 po-

strauit D 15 propterea L 16 dc • mo seoundo L sescentisemo

secumdo <s secunda in i, m sec. in n corr. m. 2) D du R* \\ lucio
D lutio R || censurino D \\ marco RD || conss • L 18 karth- R
19 mil- L

aduersum paganos IIII 21.22. 271

ioris Africani castra tenuerunt ibi Carthaginiensibus euocatis2
iussisque ut anna et naues traderent nec moratis, tanta uis
armorum repente tradita est, ut faoile tota ex his Africa po-
tuisset armari. sed Carthaginienses postquam arma tradiderunt 3

j et relicta urbe recedere procul a mari decem milibus passunm
iussi sunt, dolorem ad desperationem oontulerunt aut defensuri
cinitatem aut cum ipsa per ipsam sepeliendi, ducesque sibi
duos Hasdrubales creanerunt. arma primum facere adgressi4
aeris ferrique inopiam anri argentique metallis suppleuerunt.

ioconsules oppugnare Carthaginem statuunt, cuius situs fuisse
huiusmodi dicitur: uiginti duo milia passuum mnro ampleia,5
tota paene 'mari cingebatur absque faucibus, quae tribusp. bo
milibus passuum aperiebantur. is loous murum triginta pedes
latum habuit saxo quadrato in altitudinem cubitorum quadra-

isginta. arx, cui Byrsae nomen erat, panlo amplius quam duo6
milia passuum tenebat. ex una parte murus communis erat
urbis et Byrsae imminens mari, quod mare Stagnum uocant,

avctores § 4-§ 6 Liuius 49, sed § 4 etiam Florus 2y 15 § 10;
ad § 5 c/1 Periocha 51 princ., adj§ 6 obiectu VergU.TAen. 1, 160

expilatores 1 Carthag.— # creauerunt^cow*ptfaw# Paulus 80
8 arma — 9 suppleuerunt expressit Paulus 80, 16 sq. 10 cuius

situs — 17 mari compUauit Seuerus Chron. p. 453 [qui 11 xxn]
10 cuius — p. 272, 1 tranquillatur compilauit Paulus 82

1 africani (pr. i ex a m. 2, i /Sn. in ras. ex a m. 2) D * \\ cartha-
giniensebus (-inensibus 2) D karth- R 2 iussique R* \\ morata

Ll 3 tota africa facilo ex his R facile ex his (ea H) tota africa

KMH ex ea tota africa $ 4 carthaginiensis (-inenses 2) D karth-

R 5 cedere L 7 perupsam D [| sepelliendi LR* sipiliendi

Dl 8 hasdrubalis (i statim in e m. 1) D* hastrubales D* || ag-

gressi Rb 9 metalis R* || suppleueruni Dl 10 karth- R ||

cuius situs fuisse huiusmodi] cuius modi D xxir railia R, item ty ;
uigintia milia v 12 pene Rh 13 his D || treginta D xxx R
14 altitudine LH$ \\ xl R 16 erat] (H) v est LRDg om. X2

17 inminens R \\ uocant] LRD uocabant v

272 Pauli Orosii Historiarum

7quoniam obiectu protentae linfjuae tranquillatur. consulee
igitur quamuis aliquantam muri partem quaasatam machinis
diruissent, tamen a Carthaginiensibus uicti ac repulsi eunt:
quos fugientes Scipio repulso intra muros hoste defendit. Cen-
sorinns in Vrbem rediit. Manlius omissa Garthagine ad 5

8Hasdrubalem arma oonuertit. Soipio Masinissa mortuo inter
Masinissae filios tres Numidiae regnum diuisit. quo ciroa
Carthaginem reuerso Manlius Tezagam urbem expugnauit atque
diripuit; duodecim milia ibi Afrorum caesa, sex milia oapta
sunt. Hasdrubal Poenornm imperator, Masinissae nepos, sub-10
selliorum fragmentis in curia a snis propter suspicionem pro-

9ditionis occisus est. Iuuentius praetor in Macedonia aduersus
Psendophilippnm congressus, cum maxima clade totius Bomani
exercitus interfectns est.

, 281

23 'Anno ab Vrbe condita dcvi id est anno quinquagensimo 15
post bellum Punioum secundum Cn. Cornelio Lentulo L. Mum-

avctobes § 7 Liuius 49 (cf. Periocha) § 8 IAuius 50 (cf.

Per. et Eutrop. 4, 11) § 9 Liuius 50 (cf. Per. et Eutrop. 4, 13);

iUud totius haud dubie Orosianum est cap. 23 § 1 dcvi numerus

male computatus uidetur esse ex quarto (§7) et a. dcti (22 § 1) || anno
— sectmdum ex Eutropio 4, 10 ut uid. qui tamen li habet; nec sibi ipsi
constat compHator (cf. 4} 20 dxxxxvi) || Cn. Cornelio — § 4 conaumpti
snnt Liuius 51 (ad § 1 et § 4 cf. Periocha)

expilatores 1 coiisules— 4 defendit exscripsU Paulus 80, 17—20

1 obiectu (o in ras. al. m.) R obiecto D || tranquillatur] L item
A (et KMH ut uid.) h strangnlatnr RD item GVS (p. ras.) TONVL
stranguilatnr F3 (a. ras.) 8 || consolae figitnr (f in s radendo corr.t inter
&eetfm. 2—) D 3 kartb- R 4 repnlso (r in s ut uid. mut, m. 2) D ||
derendit Dl || censurinus D 5 manlius] LRD Manilius fsh || karth- R
6 basdrubabem i> || massinissa -R 7 massinissae R (lin. 10 ma-

sinissae idem) ' 8 karth- R || manlius] LRD Manilius fsh || tizicam
D || atqne diripuit om. D || adque LR% 9 duodecem Dl xn R ||

ibi add. s. u. m. 2 in L || sez milia] vi milia R sex LD 12 prae-

tor] pr- L || macbedonia Rl 13 romam D 15 sescentensimo

(-tisemo D) sexto LD ncni (sic) R item N || quinquagensimo] LR*
quinquaginsemo Dx quinquagesimo RhD7 16 gn- L gneo RD ||

cornilio lentu|locucio mumio D || lucio R

aduersum paganos ifll 22.33. 273

mio consulibus P. Scipio, superioris anni eonsul, delere Car-
thaginem suprema sorte molitus Gothonem ingreditur. ubi dum 2
sex continuis diebus noctibusque pugnatur, ultima Gartha-
ginienses desperatio ad deditionem traxit petentes, nt quos

sbelli clades reliqnos fecit, saltem sernire liceat. primnm agmen3
mulierum satis miserabile, post uirorum magis deforme
desoendit. nam fuisse mnlierum xxv milia, uirorum xxx
milia memoriae traditum est. rex Hasdrubal se ultro dedit.4
transfiigae qni Aesculapii templum occupauerant, uoluntario

lopraecipitio dati igne consumpti sunt. uxor Hasdrubalis se duosque
filios secnm uirili dolore et furore femineo in medium iecit
incendinm, eundem nnnc mortis exitum faciens nonissima regina
Carthaginis, quem quondam prima fecisset. ipsa antem cinitas 5
decem et septem continuis diebus arsit miserumque specta-

i* culom de Juarietate condicionis hnmanae uictoribns suis prae- p. »82
buit. diruta est autem Carthago omni murali lapide in puluerem 6

▲yctobsb § 4 uxor Hasdrubalis— § 5 arait Florus 2, 15 § 17 et
18 (cf. Per. 51) § 6 et § 7 Liuius 51 et Eutropius 4, 12 (ad § 7

cf. ITlor. 2, 15 § 1 et ad iHud quarto etiam Perioch. 49 princ.); § 6
dcc cf 7, 2 § 9 et 5, 1 § 5

expilatores 1 Scipio . . 14 xvii . . cliebus arsit . • 16 Carthago—
17 erat compUauit Seuerus Chron. p. 453, qui male 17 dccxxxvh, ubi
uoluit fort. dclxxviii (lxxh Oros. 4, 6 et dcvi 4, 23) 2 dum— 12 in-
cendium (otn. 6 magis deforme, 8 memoriae, 11 uirili dol. et) et 13 ipsa —
p. 274, 4 terminatum est (om. 15 de — humanae et p. 274, 1 septing. —
erat) insertis Orosianis aliis Eutropianisque exscripsit Paulus 81 et 82

1 conss- L consolebus (-libus 2) Dx || publius RD \\ karth- B
2 8ort*e*»molitus (e ex a in ras.) B 3 continuis sex D || noctibus-

que] noctibuB L || karth- B 5 reliquias Dl || saltim BlD

6 mirabile 22» || post uirorum] LBDfy uirorum post fsh 7 xxu-

milia L uiginti quinque milia D || • xxx • mil • L triginta milia D
8 memoria R1 \\ dedidit Dto*Sb 9 esculapi B || uoluntario (u alt.

in ras. al. m.) B 10 dati] dadi Dl cladi Da || igneque D' ||

hastrubalifl D% 11 uirili] uiri D || femenio Dx 13 karth- B ||

condam Dx 14 sedecim $ || miserumq* (q- om. m. 1 8. 8. m. 2) L

15 conditionis R 16 est autem] autem Rx autem est E* \\ karth-

B || murabili 8 R lapide in] lapidem Dl

V. 18

274 Pauli Orosii Historiarum

conminuto septingentensimo post anno quam condita erat.

7 multitndo omnis captiuorum exceptis paucis principibus uenun-
data est. ita qnarto quam coeptum fuit anno bellum Punicum
tertium terminatum est.

8 Sed mihi quamlibet studiose quaerenti uerumtamen homini s
tardioris ingenii nusquam omnino causa tertii belli Punici,
quam in tantum Garthago accenderit, ut iuste euerti decer-
neretur, eluxit, illudque me uel maxime mouet, quod, si ita
ut in superioribus bellis euidens in adsurgentem causa et dolor

9accendebat, consultatione non opus erat. at uero, cum aliiio
Bomanorum propter perpetuam Romae securitatem delendam
esse decernerent, alii uero propter perpetuam Romanae uirtutis
curam, quam sibi semper ex suspicione aemulae urbis inpen-
derent, ne uigor Komanus bellis semper exercitus in languidam
segnitiem securitate atque otio solueretur, incolumem Car-15
thaginem statui suo permittendam esse censerent: causam non
ex iniuria lacessentum Carthaginiensium sed ex inconstantia
lOtorpescentium Romanorum ortam inuenio. quod cum ita sit,
cur Christianis temporibus imputant iiebetationem ac robiginem
suam, qua foris crassi, intus exesi sunt? qui porro ante ses-20

atctores § 8— § 11 Orosius adhibitis ad § 9 Augustino C D.
2, 18 et 3, 21 ac fort. Liuio {cf. Perioclia 49), Ulisque § 10 Christianis
temporibus imputant repetitis ex Augustino C D. 1, 33

1 comminuto (-ta Dl) RDl \\ septin*gentesimo (er. 4) D dco R ||
/• / /- « .

post, anno quam (1. e. anno post quam, corr. tn. 2) D 2 paucis (c

ex s m. 1) R \\ uenundata] LRDty 3 coeptum] LDty cQptum (q

radendo in e) R inceptum v 6 bolli Punici tertii v 7 kar-

thago jR || ut] tuci Dl 8 illudque*uel (eras. 1 et tertiae u lin\

prior in ras. m. 1) D 9 ut mj ut Dl ut a D* || assurgentem (s pr. in

ras.) R 10 accedebat Dl || at add. m. 2 ante u. in L ad R*D

13 quam] LD q ; al.m. in que mut. R quae v || suspitione R \\ im-
penderent D, Grubiiz inpenderet LDv 14 semper om. L \\ exer-

citatus R2D7 15 ucio (ocio 2) Dl \\ incolumen D )| karth- R

16 statui (i er.) R 17 iniuria (iniu in ras. m. 1) D \\ lacessentum]

LD lacessentium Rv || kartb- R cartbaginiencium D || ex om. R
18 sit om. D 19 cum D || inputant RD || hebitationem R*

habetacionem (heb- 2) D1 \\ rubiginem DlR 20 exe.si R% \\ sexcentos

D* -do- R

aduersum paganos 1111 23. 275

centos fere annos, sicutsui 'prudentes timentesque praedixerant, P. m
cotem illam magnam splendoris et acuminis sui Carthaginem
perdiderunt.

Itaque finem uolumini faciam, ne forsitan conlidendo uehe- 1 1
smentius discussa ad tempus robigine ubi necessarium acumen
elicere non possum, superuacuam asperitatem inueniam. quam-
quam obuiantem asperitatem nequaquam eipauescprem , si
interioris spem acuminis inuenirem.

1 fere om. L 2 karth- R 4 collidendo Rb 5 robigine]

ZM mbigine LD*R 6 quanquam RhD quaquam JR» 7 obniante

JD* 8 inuenirem] sub hoc u. a correctore adnotatum est: contuli

{Utteris prope cursiuisj L

c5|pauli|oro8ii-lib-|niE.expric-|iDc-lib. v f | fegeinfpo | c* | iste
quaternio quinq. folia habet L fol 101 (in quo post koc folium deest
folium unutn, cf. p. 278, 2)

explicit liber quartus* Incipit j pauli horosi aduerBfl paganos hi-
sto|ri»rum- liber (numerus deest ; uersus pars reliqua ornamento expleta
esf) litteris uncialibue rubris R

Explicit liber quartus (nigr.) | incipit orosii histori (rubr.) | arum
liber quintus (nigr.) litteris maiusculis D

18*

276 Pauli Oro6ii Historiarum

PAVLI OROSII
fflSTORIARVM ADVERSVM PAGANOS

LIBER QVINTVS.

1 Scio aliquantos post haec deinceps permoueri posse, quod
uictoriae Romanae multarum gentium et ciuitatum strage
crebrescunt. quamquam, si diligenter appendant, plus damni
inuenient accidisse quam commodi. neque enim parui pendenda
sunt tot bella seruilia, socialia, ciuilia, fugitiuorum, nullorum 5

2 utique fructuum et magnarum tamen miseriarum. sed coniueo,
ut quemadmodum uolunt ita fuisse uideatur; unde arbitror
esse dicturos: ecquid his temporibus beatius, quibus continui
triumphi, celebres uictoriae, diuites praedae, nobiles pompae,

p. 286magni ante currum reges et longo ordine uictae gen'tes age-10

dbantur? quibus breuiter respondebitur et ipsos detemporibus

solere causari et nos pro isdem temporibus instituisse ser-

monem, quae tempora non uni tantum urbi adtributa sed Orbi

uniuerso constat esse communia. ecce quam feliciter Boma

▲tctobss § 1 bella— ciuilia ef. Augustinm C. D. 3, 23

2 rome aut rome. JB1 3 creuerunt Xt || quanquam DJI || si] et

si II || appendant] DAVTOX^ ed. 1542 in contextu adpendant K*M
attendant (tt al. m. in ras., fuisse potest pp B) ETl ed. 1542 in mg., fs
adtendant GE}h \\ dampni B* 4 inneniant T || accidisse (c pr. ex

d ?) B 5 eocialia] scio alia D 6 conineo] T* (u ex b?) conhibeo
BTlDAQq chonibeo X% cohibeo M1; cf. 4 pr. § 6 7 uolunt ita]

noluntati D% \\ nediatur {corr. m. 2) D || arbitrer D* 8 dicturoe

B7D7 dictnrus BXDX \\ et qnid BDAGg 9 celebres (e pr. inras.

al. m.) B caelebres (-is D1) D3H 10 currus G* 12 isdem]

G hisdem BD 13 non in tantnm (uni supra in scr. m. 2) B \\ attri-

buta BbTl 14 constat (at ex ant) X*

aduersum paganos V 1. 277

nincit tam infelieiter quidquid extra Bomam est uincitur.
quanti igitur pendenda est gutta haec laboriosae felioitatis, 4
cni adscribitur unius urbis beatitndo in tanta mole infelicitatis,
per quam agitur totius Orbis euersio? aut si ideo felicia

sputantur, quia unius oinitatis opes auctae sunt, curnonpotius
infelicissima iudicentur, quibus miserabili nastatione multarum
ac bene institutarum gentinm potentissima regna ceciderunt?
an forte alind tnnc Carthagini uidebatur, cum post annos5
centum uiginti, quibus modo bellorum clades modo pacis condi-

iocionesperhorrescens, nunc rebelli intentione nnnc supplici, bellis
pacem, pace bella mutabat, nonissime miseris cinibus passim
se in ignem ultima desperatione iacientibus nnus rogns tota
ciuitas fuit? cui etiam nunc, situ paruae, moenibus destitntae,
pars miseriarum est audire quid fuerit. edat Hispania sententiam 6

lssuam: cum per annos dnoentos ubique agros suos sanguine
suo rigabat inportnnumque hostem ultro ostiatim inqnietantem
nec repellere poterat neo sustinere, cnm se suis diuersis urbi-
bus ac locis, fracti caede bellornm, obsidionum fame exinaniti,
interfectis coniugibus ac liberis suis ob remedia miseriarum

ft>concursu misero ac mutua caede iugulabant, — quid tunc de

AVCTORE8 § 6 annos ducentos cf. 6, 21 § 1 et 7, 41 § 2

1 uiincit (linea er. m. 2) D || quicquid RD% 7 cqdderunt ($

t» e) R 8 an] an ac V || karthago (o in ini m. 2) R kartagini

n cartagini GV || uidebatur] debibatur (e 8. 8. m. 2) D || cum] quum
A ut plerumque 9 centum uiginti] DAX2 cxx RflG \\ condicionis

(fiorr. m. 2; punctum q. e. sub i [sic] statim deletum est) D conditi-
onea R 10 supplici] DlAGVX^ supplicii Rl suppliciis RWIlh

snpplicis D* || bellis] DAGVX9KMFNTO et ut uid. R* belli (belli»
B) RU. bello h 11 pacem om. RTI \\ pace bella mutabat]

BILAXJZMNTO (motabat 0) pace bellura mutabant D bella pace
mutabat G p. m. b. h || nouissime. (e. tn e) R 12 desperacionem

( .. m. 2) D || iacentibus D 14 quae GX7 || edat] Etdat D

15 sua (~ fort. ex corr. add.) D || ducentos] D oo RG || vbiq* in ras.
m. 1 G 16 rigabant D \\ osciatim Dl hosti&tim BMAXt

17 poterant D 18 ac om. A || fracti] DAv (locis fraoti, v) fractis

RnGVX, ef. 4,9 §1 || obeidiorum D; cf. obndionis fame 6,21 §5
20 qui jR*

278 Pauli Orosii Historiarum

7suis temporibus sen'tiebat? ipsa postremo dicat Italia: cur

* *** per annos quadringentos Romanis utique suis contradixit obstitit

repugnauit, si eorum felicitas sua infelieitas non erat Romanos-

que fieri rerum dominos bonis communibus non obstabat?

8non requiro de innumeris diuersarum gentium populis diu s

ante liberis, tunc bello uictis, patria abductis, pretio uenditis,

seruitute dispersis, quid tunc sibi maluerint, quid de Romanis

9 opinati sint, qnid de temporibus iudicarint. omitto de regibus

'magnarum opum, magnarum uirium, magnae gloriae, diu

potentissimis, aliquando captis, seruiliter catenatis, sub iugum 10

missis, ante currum actis, in carcere trucidatis: quorum tam

stultum est exquirere sententiam, quam durum non dolere

lOmiseriam. nos, nos inquam ipsos uitaeque nostrae electionem,
cui adquieuimus, consulamus. maiores nostri bella gesserunt,
bellis fatigati pacem petentes tributa obtulerunt: tributum 15

1 1 pretium pacis est. nos tributa dependimus, ne bella patiamur,
ac per hoc in portu, ad quem illi tandem pro euadendis ma-
lorum tempestatibus confugerunt, nos consistimus et mane-
mus. igitur nostra tempora uiderim utrum felicia; certe
feliciora illis ducimus, qui quod illi ultime delegerunt nosso

1 haec ipsa — Italia male cum praecedentibus coniungebantur || cur]
D7GlB*s itemque haud dubie Bl cor Dl cu B*G* 2 cccc BG ||

inde a romanis denuo superstes L 3 si horum 223 4 dominos

(0 alt. m. 3 redintegrata) B 5 innumeris (nume in ras. aut

fortuita macula m. 3) B 6 ante] LB antea DA (a fin. cum li-

beris coni. Dl) v || praetio LB* praecio D 7 %Bl {ids. s. m. 2) \\

maluerunt D 8 opinati* B || tempore|rebus Dl || iudica|*«rint (ne

ut uid. er.) B indicarent LD 9 magnartUopum B \\ magnarum

uirium om. D 10 seruiliter catenatis om. D || cathenatis L

11 carcerem B \\ trusis (sis in ras. ex cidatis ut uid. m. 2) B \\ tam] tamen
D 12 non om. L || dolere (e pr. ex 0 al. m.) B 13 nos nos]

nos D II in|quantum ipsos L 14 consola*mu3 (er. n) D || gesserant

L 15 optulerunt L 16 praetium £JR* praecium D \\ patiarum
Dl 17 portum B portd (~ fort. m. 2 add.) D || q™ (pro correctura

non hdbendum) L que* (~ al. m.) B 19 nostra] Bv nos LDA ||

uiderim] LB uidirem Dl uidirem' (i alteram in e correxerat sed sta-
tim hanc e deleuit) D% uiderimus v \\ certae (a er.) B 20 qui]

quia Bb9 || ultimo v optime D2

aduersum paganos V 1. 279

continue possidemus. inquietudo enim bellorum, qua illi attriti 12
sunt, nobis ignota est. in otio autem, quod illi post im-
perium Caesaris natiuitatemque Christi tenuiter gustauerunt,
nos naseimur et senescimus; quod illis erat debita pensio ser-

suitutis nobis est libera conlatio defensionis, tantumque interest 13
inter praeterita praesentiaque tempora, ut quod Roma in usum
luxuriae suae ferro extorquebat a no'stris, nunc in usum com-p. m
munis reipublicae conferat ipsa nobiscum. aut si ab aliquo
dicitur tolerabiliores parentibus nostris Bomanos hostes fuisse,

loquam nobis Gothos esse, audiat et intellegat, quanto aliter v
quam circa se ipsum agitur sibi esse uideatur.

Olim cum bella toto Orbe feruebant, quaeque prouincia suis 14
regibus suis legibus suisque moribus utebatur, nec erat socie-
tas adfectionum, ubi dissidebat diuersitas potestatum ; postremo

lssolutas et barbaras gentes quid tandem ad societatem addu-
ceret, quas diuersis sacrorum ritibus institutas etiam religio
separabat? si quis igitur tunc acerbitate malorum uictus 15
patriam cum hoste deseruit, quem tandem ignotum locum
ignotus adiit? quam gpntem generaliter hostem hostis orauit?

20 cui se congressu primo credidit, non societate nominis inuitatus,
non communione iuris adductus, non religionis unitate securus?
an parum exempli dederunt Busiris in Aegypto peregrinorum 16
infeliciter incurrentium impiissimus immolator, crudelissima
circa aduenas Dianae Tauricae litora sed magis sacra crudelia,

»Thracia cum Polymestore suo usque ad propinquos hospites

avctores § 16 Busiris— immolator cf 1,11 §2 || crudelissima—
scelerata ignotus

1 possedemus ZrD1 || qu*a (er. i) B || adtriti D 6' preterita

5 || usu D 7 a om. L 9 tolerabilius Ll 10 quando

D* 12 bella toto orbe] toto orbe bella B || quaeque] unaquaeque

D3 || suis legibus euis regibus L 13 suis legibus om. DA

14 affectionum B affeccionum D || dissidebat (si in ras. m. 2) B \\
aduersitasdpotestatum (d alteram del. m. 1) L \\ poetremtL Z>*

15 quid] qui D || deduceret L (cf. 14 aduersitas) 16 institutis
JR 17 aceruitate L 20 congreseui B* 21 addictus (i ra-
dendo ex u) B || relegionis Bx \\ unitatS Dl 22 busiriss Dl
busiridi D* || aegiptd D 23 inpiissimus B* \\ immolatur DDJB*

25 polymestore] B? polimestore Dg polymnestore L (H) v

^. .*\il. Orosii Historiarum

. > ja:iquitatibus uidear immorari, testis est
V.^o Literfecto, testis Aegyptus de interfectore

..,;{» prima qualiscumque motus perturbatione fogi-

. * * ^oTJigiendi statione seouro, ubique patria, ubique 6

v . ^t>> m est. nunc me Africa tam libenter exoepit

~~i i-iii*nter accessi; nuno me, inquam, ista Africa exoepit

_v nuu^:cu sinu proprio, iure communi, de qua aliquando

... ^oi ^ iwre dictum est

hoapitio prohibemur harenae, 10

Bella eient primaqne netant consistere terra;
toaxj ul^ro ad suscipiendos socios religionis et pacis suae beni-
uoluttt late gremium pandit atque ultro fessos, quos foueat,
*:uu&it. latitudo orientis, septentrionis copiositas, meridiana
vinftsio, magnarum insularum largissimae tutissimaeque sedesi»
tttti iuris et nominis sunt, quia ad Chfiatianos et Romanos
4 Romanus et Christianus accedo. non timeo deos hospitis mei,
non timeo religionem eius necem meam, non habeo talem quem
pertimescam locum, ubi et possessori liceat perpetrare quod
uelit et peregrino non liceat adhibere quod conuenit, ubi sitso
5ius hospitis quod meum non sit; unus Deus, qui temporibus,
^iwquibus ipse innotesce're uoluit, hauc regni statuit unitatem,
ab omnibus et diligitur et timetur; eaedem leges, quae uni

▲yctorbs cap. 2 cf. Augustinus C. D. 3, 23 §2 hospitio—

terra Vergilius Aen. lf 540 sq.

2 interfect D1 || testia est D* || aegiptus 2) || interfectore] LA inter-
fecto B interfecto rege D 3 ptolemeo L ptolomeo R ptolomaeo

D 4 qualescumque JR* 6 relegio Bl || affrica D 7 ista

(a in ro8. m. 2) D || affrica D 8 communae Dl || qna] quali

2> 12 suspiciendus Dl || sni R || ben. late] benenolnmtate (e /iti.

in i mut. m. 2) D || beninolum] LB 13 ultrol R 14 septem-

trionis ante ras. R || «meridiana (er. & T) R 15 insularum <m.

D 18 nece mea R necemae Dx necime. (sic) D* || qnemj qualem

D 20 peregrino (e aUera ex « ?) R || sit ius] siuua (mut. m. 2)

D 21 hospitb] LR hospicii D hospitii h \\ non menm L

»

23 et timeturiea- eadem legis qnae (corr. m. 2, eiusdem sunthaei et-
... •

interpunctiones) D \\ eadem leges (mox s erasa) Rl Hec esdem legee
JB< || qna* R

aduersum paganos V 1—8. 281

Deo subiectae sunt, ubique dominantur; ubicumque ignotus
accessero, repentinam uim tamquam destitutus non pertimesco.
inter Komanos, ut dixi, Bomanus, inter Christianos Christianus, 6
inter homines homo legibus inploro rempublicam, religione

sconscientiam, communione naturam. utor temporarie omni
terra quasi patria, quia quae uera est et illa quam amo patria
in terra penitus non est. nihil perdidi, ubi nihil amaui, totum- 7
que habeo, quando quem diligo meoum est, maxime quia et
apud omnes idem est, qui me non modo notum omnibus uerum

io et proximum facit, nec egentem deserit, quia ipsius est terra
et plenitudo eius, ex qua omnibus omnia iussit esse com-
munia. haec sunt nostrorum temporum bona: quae in totum8
uel in tranquillitate praesentium uel in spe futurorum uel in
perfugio communi non habuere maiores, ac per hoc incessabilia

isbella gesserunt, quia, mutandarum sedium communione non
libera, persistendo in sedibus suis aut infeliciter neoati sunt
aut turpiter seruierunt. quod clarius promptiusqtte ipsis
ueterum gestis per ordinem explicitis aperietur.
Anno ab Vrbe condita dcvi, hoc est eodem anno, qua et3

soCarthago deleta est, Cn. Cornelio Lentulo L. Mummio con-
snlibus ruinam Carthaginis euersio Corinthi subsecuta est,
duarumque potentissimarum urbium paruo- unius temporis
interuallo per diuersas mundi partes miserabile conluxit in-

atctobes 10 ipsius — 11 eius Psalm. 23, 1 cap. 3, exceptis

§ 1 anni numero d §4 Orosiana, Liuius 52 (§ 5 cf. Periocha, § 5
opulentissimam et § 7 permixta — aeris cf. Florus 2, 16 § 7)

1 subiecta snnt DXB subiectus sum D* || domenantur (. m. 2) D
2 ad uim ui uid. in mg. I morte" al.fn.ii 5 conscientia B [| na-

tura B || temporarie*orani (e alt. ex a) B 6 illa# B \\ patriS D

7 paenitus B* || perdedi \corr. m. ut uid. 2) L 8 et om. L

9 modum D1 12 sic temporm D 13 in spe] spe B || stc futu-

roim D 14 communi* B || *ac B 15 quia] qui D

17 promtiusque B* promciusque (c in pc m. 2) D || ipsi D 18 *ge-

stia JS gestis (e m. 2) D 19 sescentensimo (-tisemo D) sexto LD \\

et om. D 20 karthago B || p- L gneo BD || lucio D lutio B jj

conss- L cons B consolibi D 21 karthaginis B || corunthi D

22 -que om. B

282 Pauli Orosii Historiarum

2 cendium. nam cum Metellus praetor Achaeos Boeotiosque con-
290iunctos duobus bellis, hoc est primum apud Thermopylas,

3 'iterum in Phocide uicisset — quorum priore bello occisa esse
xx milia, secundo vn milia caesa Glaudius historicus refert,
Valerius et Antias in Achaia pugnatum et xx milia Achae- 5
orum cum duce suo Diaeo cecidisse confirmant, Polybius
Achiuus quamuis tunc in Africa cum Scipione fuerit, tamen,
quia domesticam cladem ignorare non potuit, semel in Achaia
pugnatum Critolao duce adserit, Diaeum uero adducentem ex
Arcadia militem ab eodem Metello praetore oppressum cumio

4exercitu docet; sed de uarietate discordantium historicoruui
aliquanta iam diximus, quornm sufficiat detecta haec et male
nota mendaciorum nota, quia parum credendum esse in ceteris
euidenter ostendunt qui in his quoque, quae ipsi uidere, diuersi

5 sunt — igitur post extincta totius Achaiae praesidia destitti- 15
tarnm euersionem urbium Metello praetore meditante consul
Mummius repentinus cum paucis uenit in castra. qui dimisso
statim Metello Gorinthum sine mora expugnauit, urbem toto
tunc Orbe longe omnium opulentissimam , quippe quae uelut
officina omnium artificum atque artificiorum et emporiumso

avctoees 18 diximus cf. 4, 20 § 7—9

1 metellus (u al. m. ex 0 ?) R metillus D1 || acheos RDl achios
D1 || boetiosqne LR7 byotiosque jB1 byociusqnae (u in 0 corr., a del.
2) D 2 primum] LD primo Rv || termopylas R 3 inphocideui-
cisset L cum focis deuicisset R in focis deuicisset D; in Phocaeis
deuicisset v || sic quorm D 4 xx- milia L uiginti milia D \\

septem LDR 5 ualerius et] LRD et del. v male \\ anthias

RD || xx- milia L uiginti milia D \\ acheorum LRD 6 duces

uo diae • ocecidisse D% duces ut>/ diae*ocecidisse (i. e. ut utd, — diaeoo

— ) D* || diaeo] LlR diaeo L* || caecidisse 22* || confirmant] LRD con-
firmat v \\ polibius D 7 achibus R || affrica D || scepione Dl

8 qui|ad domesticam D 9 critulao D || asserit R 10 con-

pressum D 11 uariaetate R% 12 et del. al. n%. R 18 men-

daciorum (ci al. m. in ras.) R \\ ce.teris R* 15 totius (t pr. in

ras. ?) R || praesidia» R 16 pretore R 17 repentenus (rop in

ras. w. I, -tinus 2) D 18 urbem] orbe L 19 orbe] urbe D1
20 offici #na (er. u ?) R || arti^ficiorum R || ettemporium L et im-
ptorm (*. e. -rum) D

adnersum paganos V 3.4. 283

commune Asiae atque Europae per multa retro saecula fuit. m
permissa crudeliter etiam captiuis praedandi licentia Jsic omuia 6
caedibus ignibusque oonpleta sunt, ut- de murorum ambitu
quaei e oamino in unum apicem coartatum exundaret incendium.

s itaque plurima parte populi ferro flammisque consumpta reliqua
sub corona uendita est; urbe incensa muri fnnditus diruti
sunt; muralis lapis in puluerem redactus, praeda ingens
erepta est. sane cum propter multitudinem et uarietatem?
statuarum simulacrorumque in illo ciuitatis inoendio perinixta

io in unum auri argenti atque aeris omniaque simul metalla
fluxissent, nouum genus metalli factum est, unde usque in
bodiernum diem siue ex ipso siue ex imitatione eius aes
Corinthium, sicut memoriae traditum est, et Gorinthia uasa
dicuntur.

15 Isdem consulibus Yiriatus in Hispania genere Lusitanus, 4
homo pastoralis et latro, primum infestando uias deinde
uastando prouincias postremo exercitus praetorum et consulum
Romanorum uincendo ^fngando subigendo maximo terrori Ro-P. 292
manis omnibus fuit. siquidem Hiberum et Tagum, maxima2

soet diuersissimorum locorum flumina, late transgredienti et
peruaganti C. Yecilius praetor occurrit: qui continuo caeso
usque ad internecionem paene omni exercitu suo uix ipse

avctores § 1 — 6 Liuius 52 (ad § 1—4 cf. Periocha, Florus •
2, 17 § 15 ct 16, Eutropius 4, 16)

expilatores 21 G. Vecilius — p. 284, 3 cum compilauit Paulus
86 not.

1 commune asiae atque cuxopae om. D || curope R 3 completa

R 4 aipicem R 5 flammisque (f ex q corr. m. 1) L

6 deruti L 10 adque R*D || metella D 13 corynthium L ||

et om. L || corynthia L 15 hisdem LRD || uiriatus] LRD

18 subigendo (littera Q lunula eius inferiore ut saepius euanida
cum c esse uideretur, i m. 3 8. scripsit) L subigendo (i in ras. et g 8.
s. al. m., ex g ut uid. B 19 fuit omnibus h 21 g- L gaius

RD; sextufl $ || Vetilius (VetuliuB in textu ed. 1582 f) fh (| occurrit
L || qui (i ex e ?} R 22 ad 8. 8. al. m, in R || internitionem (i alt.

in e al. m.) R '"ternecionem (in et i m. 2) D || pene J>2P>

284 Pauli Orosii Historiarum

3praetor cum paucis fnga lapsus euasit. deinde C. Plautium
praetorem idem Viriatus multis proeliis fraotum fagauit. pos
etiam Glaudius Vnimammus cum magno instructu belli contra
Viriatum missus quasi pro abolenda superiore macula turpiorem

4ipse auxit infamiam. nam congressus cum Viriato uniuersas 5
quas secum deduxerat copias maximasque uires Bomani amisit
exercitus. Viriatus trabeas fasoes ceteraque insignia fiomana
in montibus suis tropaea praefixit.

5 Eodem tempore coc Lusitani cum mille Bomanis in quodam
saltu contraxere pugnam, in qua lxx Lusitanos, Romanosio

6autem cccxx cecidisse Glaudius refert; et cum uictores Lusi-
tani sparsi ac seouri abirent, unus ex his longe a ceteris segre-
gatus cum, circumfusis equitibus pedes ipse deprehensus unius
eorum equo lancea perfosso ipsius equitis ad unum gladii
ictum caput desecuisset, ita omnes metu perculit, ut prospe-15
}93ctantibu8 cunctis ipse contemptim atque otiosus abscederet

7 'Appio Claudio Q. Caecilio Metello consulibus Appius Clau-
dius aduersus Salassos Oallos congressus et uictus quinque
milia militum perdidit. reparata pugna, quinque milia hostium

avctorbs § 7—9 IAuius 53 (cf. Periocha et ad § 8 Obseq. 22,
qui non Bomae sed Lunae androgynum uisum esse refert)

1 c- L gaium BD~) 2 idem* B || uiriatus] LBD$ || post

haec claudium onimammium cum omni exercitu euperauit $ 3 uni-

mammu8] B unima- mus| et in marg. m.lv~iL [qui m notat sic
~ nec ni8i u. extremo) unimamus D Ynimanus fh || instructo L
4 uiariatum D || superiore*** B 5 hausit L 6 exercitus amisit

v H ami8i Bl 7 uiariatus D || ceteraq; JB* || romana romana L

8 tropea DBX trophea B% 9 trecenti LD 10 septuaginta D
Exx mil- L || lusitanosaromanos L 11 trecentos (-tus 1) uiginti D* ||
caecidisse (a er.) B || «claTdiuf (c tn ras. al.) B 12 abierent D ||

iis h 13 circumfusis] a circumfusis L || «equitibus B || depraehen-

6us (-hin- Dx) LD deprehensus sit B || unius om. L 14 e^uo B* ||

lacia (c in nc m. i, i in ewJ) B || «equitis B 15 «ictum B

16 cuntis D || contentim Bx contemtim Dx || ad que adque (posterius
del m. 2) D || otiosus (0 alt. in ras. al. m.) B 17 laudio Bl ||

q- L quinto D quinto et B || cecilio ex cilicio al. m. B || conss-
L 18 salassos (0 al. m* ex u fort.) B \\ quinq- nfll- L

aduersum paganos V 4. 285

ocoidit. sed cum iuita legem, qaa oonstitntum erat, ut quisque
quinque milia hostium peremisset triumphandi haberet pote-
statem, iste quoque triumphum expetisset, propter superiora
uero damna non impetrauisset, infami impudentia atque am-

sbitione usus priuatis sumptibus triumphauit.

L. Caeoilio Metello Q. Fabio Maximo Seruiliano oonsulibus 8
inter oetera prodigia androgynus Bomae uisus iussu haruspicum
in mare mersus est. sed nihil impiae expiationis procuratio
pxofecit; nam tanta subito pestilentia ezorta est, ut ministri

loquoque faciendorum funerum primum non suffieerent deinde
non essent; iamque etiam magnae domus uacuae uiuis plenae
mortuis remanserunt: largissimae introrsum hereditates et nulli
penitus heredes. denique iam non solum in Yrbe uiuendi sed9
etiam adpropinquandi ad Vrbem negabatur facultas, tam saeui

1* per totam Yrbem tabescentium sub tectds atque in stratis snis
cadauerum putores exhalabantur.

Expiatio illa crudelis et uiam mortibus hominum mortelO
hominis struens tandem Bomanis inter miserias suas erube-

avctore8 § 10 et 11 adhibitus uidetur Augustinus C. D. (uelut 3, 17)

expilatores 7 androgynus — 8 mersus est exscripsit Paulus 86, 8 sq.

1 lege D' || constitum Dl || quisque] LRD quisquis v; cf. 2, 10
§ 18; 7, 41 § 4 2 quinque om. D || peremis**set (er. is ut uid.)

B 3 ctl post quoque 8. 8. m. fort. 1 in B 4 dampna R \\

inpetrauisset L \\ imfami L om. D || inpudentia DR 5 sumtibui

ISDX 6 lucio caecilio D lutio oaelio R \\ quinto RD \\ fauio L \\

conss- L 7 androginus D'9 androgenus Da androginus uir et

mulier simul R || romae (a in ras. al. m.) R || aruspicum R
8 mi88us D 11 iamque] LRD itaque v || uaclae (v al. m.) R \\

uibiis (u 8upra bi a ree. m. posita sed mox deleta) L || plenae (e pr.
ex a) R 12 lagirsimae R* || inretforsum L || nulli* R

13 paenitus LR? || heredes denique] herededimique (e tert. non plane
certa) D' here**diimque (de et supra litterae ipsius ut uid. m. 2 erasae)
D* 14 appropinquandi (p pr. in ras. al. m.) R 15 orbem L ||

stnutis (er. c) D 16 exthalabantur (er. 1 litt. duar. lin.) D

17 mortd R 18 Btruens] LD instraens RAOv || tandem romanis

om. D

276 Pauli Orosii Historiarum

PAVLI OROSII
HISTORIARVM ADVERSVM PAGANOS

LIBER QVINTVS.

1 Scio aliquantos post haec deinceps permoueri posse, quod
uictoriae Romanae multarum gentium et ciuitatum strage
crebrescunt. quamquam, si diligenter appendant, plus damni
inuenient accidisse quam commodi. neque enim parui pendenda
sunt tot bella seruilia, socialia, ciuilia, fugitiuorum, nullorum 5

2 utique fructuum et magnarum tamen miseriarum. sed coniueo,
ut quemadmodum uolunt ita fuisse uideatur; unde arbitror
esse dicturos: ecquid his temporibus beatius, quibus coutinui
triumphi, celebres uictoriae, diuites praedae, nobiles pompae,

p. 286magni ante ourrum reges et longo ordine uictae gen]tes age-10

3bantur? quibus breuiter respondebitur et ipsos de temporibus

solere causari et nos pro isdem temporibus instituisse ser-

monem, quae tempora non uni tantum urbi adtributa sed Orbi

uniuerso constat esse communia. ecce quam feliciter Boma

▲vctores § 1 bella— ciuilia cf. Augustinus C. D. 3, 23

2 rome aut rome. Bl 3 creuerunt X% || quanquam DJI || si] et

si II || appendant] DAVTOX^ ed. 1542 in contextu adpendant E}M
attendant (tt al. m. in ras., fuisse potest pp B) BTl ed. 1542 in mg.t fs
adtendant GE?h || dampni B* 4 inneniant T || accidisse (c pr. ex

d ?) B 5 socialia] scio alia D 6 coniueo] T* (n ex b?) conhibeo
BIlDAGg chonibeo X* cohibeo M1; cf. 4 pr. § 6 7 uolunt ita]

uolnntati D* || uediatur (corr. m. 2) D || arbitrer D* 8 dicturoB

B*D* dictnrns BlDx || et qnid BDAGg 9 celebres (e pr. inras.

al. m.) B caelebres (-is D1) Dm 10 currns G* 12 isdem]

G hifldem BD 13 non in tantnm (uni supra in scr. m.2) B \\ attri-

buta EPIl 14 constat (at ex ant) X^

aduersum paganos V 1. 277

uincit tam infelieiter qnidquid extra Bomam est uincitur.
quanti igitur pendenda est gutta haec laboriosae felioitatis, 4
cui adscribitnr unins nrbis beatitndo in tanta mole infelicitatis,
per qnam agitnr totins Orbis euersio? aut si ideo felicia

sputantur, qnia unius cinitatis opes anctae sunt, cnr non potins
infelicissima iudicentur, quibns miserabili nastatione multarum
ac bene institutarnm gentinm potentissima regna ceciderunt?
an forte aliud tnnc Garthagini nidebatnr, cnm post annos5
centnm uiginti, quibns modo bellorum clades modo pacis condi-

iociones perhorrescens, nnnc rebelli intentione nnnc wpplici, bellis
pacem, pace bella mutabat, nonissime miseris ciuibus passim
se in ignem ultima desperatione iacientibus unus rogns tota
ciuitas fuit? cni etiam nunc, situ paruae, moenibus destitntae,
pars miseriarum est andire qnid fuerit. edat Hispania sententiam 6

i5suam: cum per annos dnoentos ubique agros suos sangnine
suo rigabat inportnnumque hostem nltro ostiatim inquietantem
nec repellere poterat nec snstinere, cnm se suis diuersis urbi-
bus ac locis, fracti caede bellorum, obsidionnm fame exinaniti,
interfectis coningibus ac liberis snis ob remedia miseriarum

soconcnrsn misero ac mutua caede iugulabant, — qnid tunc de

▲TCTORE8 § 6 annoB ducentos cf 6, 21 § 1 et 7, 41 § 2

1 uiincit (linea er. m. 2) D || qnicqnid BD* 7 cedderunt (e.

in e) B 8 an] an ac V || karthago (o %n ini m. 2) B kartagini

n cartagini GV || nidebatnr] debibatur (e 8. s. m. 2) D || cum] qnum
A ut plerumque 9 centum niginti] DAX* cxx BHG || condicionis

(corr. m. 2; punctum q. e. sub i [sic] statim deletum est) D conditi-
ones B 10 eupplici] DlAGVX* supplicii Bl suppliciis BWIlh

snpplicis D* || bellis] DAGVX2KMFNTO et ut uid. B* beUi (belli.
JK) BTl bello h 11 pacem om. BTI \\ pace bella mntabat]

BIIAX^KMNTO (motabat 0) pace bellum mntabant D bella pace
mntabat G p. m. b. h || nouissime. (e. tn e) B 12 desperacionem

( .. m. 2) D || iacentibns D U qnae GX7 || edat] Etdat D

15 suft C fort. ex corr. add.) D \\ dncentos] D oo RG || vbiq» in ras.
m. 1 G 16 rigabant D \\ osciatim D1 hostiatim RPIIAXt

17 poterant D 18 ac om. A || fracti] DAv (locis fracti, v) fractis

BnGVX? cf.4,9 §1 || obsidiornm D; cf. obsidionis fame 6,21 §5
20 qni jR*

278 Pauli Orosii Historiarum

7 suis temporibus sen^tiebat? ipsa postremo dicat Italia: cur

' m per annos quadringentos Romanis utique suis contradixit obstitit

repugnauit, si eorum felicitas sua infelicitas non erat Romanos-

que fieri rerum dominos bonis communibus non obstabat?

8non requiro de innumeris diuersarum gentium populis diu &

ante Kberis, tunc bello uictis, patria abductis, pretio uenditis,

seruitute dispersis, quid tunc sibi maluerint, quid de Romanis

9 opinati sint, quid de temporibus iudicarint. omitto de regibus

'magnarum opum, magnarum uirium, magnae gloriae, diu

potentissimis, aliquando captis, seruiliter catenatis, sub iugum io

missis, ante currum actis, in carcere trucidatis: quorum tam

stultum est exquirere sententiam, quam durum non dolere

lOmiseriam. nos, nos inquam ipsos uitaeque nostrae electionem,
cui adquieuimus, consulamus. maiores nostri bella gesserunt,
bellis fatigati pacem petentes tributa obtulerunt: tributumis

1 1 pretium pacis est. nos tributa dependimus, ne bella patiamur,
ac per hoc in portu, ad quem illi tandem pro euadendis ma-
lorum tempestatibus confugerunt, nos consistimus et mane-
mus. igitur nostra tempora uiderim utrum felicia; certe
feliciora illis ducimus, qui quod illi ultime delegerunt nosao

1 haec ipsa — Italia male cum praecedentibus coniungebantur || cur]
D'GlR*<s itemque haud dubie Rl cor Dl ca R*G* 2 cccc RG ||

inde a romanis denuo superstes L 3 si horum R* 4 dominos

(o alt. m. 3 redintegrata) R 5 innumeris (nume in ras. aut

fortuita macula m. 3) R 6 ante] LR antea DA (a fin. cum li-

beris coni. Dl)v \\ praetio LR* praecio D 7 % Rl (ld s. s. m. 2) \\

maluerunt D 8 opinati* R \\ tempore|rebus Dl || iudica|**rint (ue

ut uid. er.) R iudicarent LD 9 magnarCUopum R \\ magnarum

uirium om. D 10 seruiliter catenatis om. D || cathenatis L

11 carcerem R || trusis (sis in ras. ex cidatis ut uid. m. 2) R || tam] tamen
D 12 non om. L \\ dolere (e pr. ex o al. m.) R 13 nos nos]

nos D || in|quantum ipsos L 14 consola*mus (er. n) D || gesserant

L 15 optulerunt L 16 praetium LR* praecium D || patiarum
Dl 17 portum R porta (~ fort. m. 2 add.) D || q™ (pro correetura

non habendum) L que"* (M al. m.) R 19 nostra] Rv nos LDA \\

uiderim] LR uidirem Dl uidirem' (i alteram in e correxerat sed sta-
tim hanc e deleuit) D2 uiderimus v || certae (a er.) R 20 qui]

quia Rb9 \\ ultimo v optime D2

aduersum paganos V 1. 279

continue possidemus, inquietudo enim bellorum, qua illi attriti 12
sunt, nobis ignota est. in otio autem, quod illi post im-
perium Caesaris natiuitatemque Christi tenuiter gustauerunt,
nos nascimur et senescimus; quod illis erat debita pensio ser-

suitutis nobis est libera conlatio defensionis, tantumque interest 13
inter praeterita praesentiaque tempora, ut quod Soma in usum
luxuriae suae ferro extorquebat a no'stris, nunc in usum com- p. 287
munis reipublicae conferat ipsa nobiscum. aut si ab aliquo
dicitur tolerabiliores parentibus nostris Bomanos hostes fuisse,

loquam nobis Gothos esse, audiat et intellegat, quanto aliter v
quam circa se ipsum agitur sibi esse uideatur.

Olim cum bella toto Orbe feruebant, quaeque prouincia suis 14
regibus suis legibus suisque moribus utebatur, nec erat socie-
tas adfectionum, ubi dissidebat diuersitas potestatum; postremo

lssolutas et barbaras gentes quid tandem ad societatem addu-
ceret, quas diuersis sacrorum ritibus institutas etiam religio
separabat? si quis igitur tunc acerbitate malorum uictus 15
patriam cum hoste deseruit, quem tandem ignotum locum
ignotus adiit? quam gentem generaliter hostem hostis orauit?

so cui se congressu primo credidit, non societate nominis inuitatus,
non communione iuris adductus, non religionis unitate securus?
an parum exempli dederunt Busiris in Aegypto peregrinorum 16
infeliciter incurrentium impiissimus immolator, crudelissima
circa aduenas Dianae Tauricae litora sed magis sacra crudelia,

aThracia cum Polymestore suo usque ad propinquos hospites

ayctores § 16 Busiris— immolator cf. lf 11 § 2 || crudelisflima—
scelerata ignotus

1 possedemus L*DX || qu*a (er. i) B \\ adtriti D 61 preterita

B || usu D 7 a om. L 9 tolerabilius Ll 10 quando

D1 12 bella toto orbe] toto orbe bella R || quaeque] unaquaeque

IP || suis legibus suis regibus L 13 suis legibns om. BA

14 affectionum R affeccionum D || dissidebat (si in ras. m. 2) R \\
adaersitasdpotestatum (d aUeram del. m. 1) L || poBtremu D1

15 quid] qui D || dedueeret L (cf. 14 aduersitas) 16 institutis
R 17 aceruitate L 20 congressui R* 21 addictus (i ra-
dendo ex u) R || relegionis R1 || unitatS Dl 22 busiriss Dl
busiridi D3 || aegipto D 23 iupiissimus R* || immolatnr LDR*

25 polyme8tore] Rg polimestore Dg polymnestore L{H)v

280 Pauli Orosii Historiarum

soelerata? et ne antiquitatibus uidear immorari, testis est
Boma de Pompeio interfecto, testis Aegyptus de interfectore
Ptolemaeo.

2 'Mihi autem prima qualiscumque motus perturbatione fugi-
p* S88 enti, quia de confugiendi statione seouro, ubique patria, ubique 5

2lex et religio mea est. nunc me Africa tam libenter exoepit
qnam confidenter accessi; nunc me, inqnam, ista Africa ezcepit
pace simplici, sinu proprio, iure commnni, de qua aliquando
dictum et nere dictum est

hospitio prohibemur harenae, 10

Bella cient primaque netant consistere terra;
nuno ultro ad suscipiendos socios religionis et pacis suae beni-
uolum late gremium pandit atque ultro fessos, quos foueat,

Sinuitat. latitudo orientis, septentrionis copiositas, meridiana
diffusio, magnarum insularum largissimae tutissimaeque sedesw
mei iuris et nominis sunt, quia ad Chriatianos et Bomanos

4 Bomanus et Christianus accedo. non timeo deos hospitis mei,
non timeo religionem eius necem meam, non habeo talem quem
pertimescam locum, ubi et possessori liceat perpetrare quod
uelit et peregrino non liceat adhibere quod conuenit, ubi sitao

6ius hospitis quod meum non sit; unus Deus, qui temporibus,

p. mquibus ipse innotesce're uoluit, hanc regni statuit unitatem,

ab omnibus et diligitur et timetur; eaedem leges, quae uni

avctorbs cap. 2 cf. Augustinus C. D. 3, 23 §2 hospitio—

terra Vergilius Aen. lf 540 sq.

2 interfect D1 || testis est D% \\ aegiptus 1) || interfectore] LA inter-
fecto B interfecto rege D 3 ptolemeo L ptolomeo 12 ptolomaeo

D 4 qualescumque B2 6 relegio Rl || affrica D 7 ista

(a in ras. m. 2) D || affrica D 8 communae Dl || qna] qnali

X* 12 suspiciendus Dl || 6ui B || ben. late] beneuolumtate (e fin.

in i mut. m. 2) D || beniuolum] LB 13 nltrol B 14 septem-

trionis ante ras. B \\ ««meridiana (er. & ?) R 15 insularum om.

D 18 nece mea B neoemae D1 necime. (sic) D% || quemj qualem

D 20 peregrino (e altera ex e ?) B || sit ius] siuus {mut. m. 2)

D 21 hospitis] LB hospicii D hospitii h \\ non menm L

23 et timeturiea-eadem legis quae (corr. m. 2, eiusdem sunthaei et~
interpunctiones) D || eadem leges (mox 8 erasa) Bl Hec eedem legee
R* || qua* B

aduersum paganos V 1—8. 281

Deo subiectae snnt, ubique dominantur; ubicumque ignotas
accessero, repentinam uim tamquam destitutus non pertimesco.
inter Bomanos, nt dixi, Bomanus, inter Christianos Christianus, 6
inter homines homo legibus inploro rempublicam, religione

sconscientiam, communione naturam. ntor temporarie omni
terra qnasi patria, quia quae uera est et illa quam amo patria
in terra penitus non est. nihil perdidi, ubi nihil amaui, totum- 7
que habeo, quando quem diligo meoum est, maxime quia et
apud omnes idem est, qui me non modo notum omnibus uerum

io et proximum facit, nec egentem deserit, quia ipsius est terra
et plenitudo eius, ex qua omnibus omnia iussit esse com-
munia. haec sunt nostrorum temporum bona: quae in totum8
uel in tranquillitate praesentium uel in spe futurorum uel in
perfugio communi non habuere maiores, ac per hoc incessabilia

ubella gesserunt, quia, mutandarum sedium communione non
libera, persistendo in sedibus suis aut infeliciter necati sunt
aut turpiter seruierunt. quod clarius promptiusque ipsis
ueterum gestis per ordinem explicitis aperietur.

Anno ab Vrbe condita dcvi, hoc est eodem anno, qua et3

soCarthago deleta est, Cn. Cornelio Lentulo L. Mummio con-
sulibus ruinam Carthaginis euersio Corinthi subsecuta est,
duarumque potentissimarum urbium paruo* unius temporis
interuallo per diuersas mundi partes miserabile conluxit in-

ATCT0BE8 10 ipsius — 11 eius Psalm. 23, 1 cap. 3, excepUs

§ 1 anni numero et § 4 Orosiana, Liuius 52 (§ 5 cf. Periocha, § 5
opulentissimam et § 7 permixta— aeris cf. Florus 2, 16 § 7)

1 gubiecta sunt DlB subiectus sum D' || domenantur (. m. 2) D
2 ad uim ut uid. in mg. I morte* al. m. B 5 conscientia B || na-

tnra B || temporarie*orani (e alt. ex a) B 6 illa» B \\ patriS D

7 paenitus B* || perdedi (corr. m. ut uid. 2) L 8 et om. L

9 modum D1 12 sic temporm D 13 in spe] spe B || sic futu-

rorm D 14 communi* B \\ *ac B 15 quia] qui D

17 promtiusque JR1 promciusque (c in pc m. 2) D || ipsi D 18 •ge-

stis JB gestis (e m. 2) D 19 sescentensimo (-tisemo D) seito LD ||

et om. D 20 karthago B || gn- L gneo BD || lncio D lutio B jj
oonw- L cons B consolib) D 21 karthaginis B || corunthi D

22 -que om. B

282 Pauli Orosii Historiarum

2 cendium. nam cum Metellus praetor Achaeos Boeotiosque con*
290iunctos duobus bellis, hoc est primum apud Thermopylas,

3 'iterum in Phocide uicisset — quorum priore bello occisa esse
xx milia, secundo vn milia caesa Claudius historicus refert,
Valerius et Antias in Achaia pugnatum et xx milia Achae- 5
orum cum duce suo Diaeo cecidisse confirmant, Polybius
Achiuus quamuis tunc in Africa cum Scipione fuerit, tamen,
quia domesticam cladem ignorare non potuit, semel in Achaia
pugnatum Critolao duce adserit, Diaeum uero adducentem ex
Arcadia militem ab eodem Metello praetore oppressum cumio

4oiercitu docet; sed de uarietate discordantium historicorum
aiiquanta iam diximus, quornm sufficiat detecta haec et male
nota mendaciorum nota, quia parum credendum esse in ceteris
euidenter ostendunt qui in his quoque, quae ipsi uidere, diuersi

5sunt — igitur post extincta totius Achaiae praesidia destitu-is
tarum euersionem urbium Metello praetore meditante consul
Mummius repentinus cum paucis uenit in castra. qui dimisso
statim Metello Corinthum sine mora expugnauit, urbem toto
tunc Orbe longe omnium opulentissimam , quippe quae uelut
officina omnium artificum atque artificiorum et emporiumso

avctorbs 12 diximus cf. 4, 20 § 7—9

1 metellus (u al. m. ex o ?) R metillus D1 || acheos RDl achios
D% || boetiosqne LR* byotiosque Rl byociusqnae (u in o corr., a del.
2) D 2 primum] LD primo Rv \\ termopylas R 3 inphocideui-

cisset L cum focis deuicisset R in focis deuicisset D; in Phocaeis
deuicisset v || sic quorm D 4 xx- milia L uiginti milia D \\

septem LDR 5 ualerius et] LRD et del. v male \\ anthias

RD || xx- milia L uiginti milia D || acheorum LRD 6 duces

uo diae • ocecidisse D' duces uo/ diae^ocecidisse (i. e. ut uid. — diaeoo

— ) D' || diaeo] LlR diaeo L* || caecidisse R* || confirmant] LRD con-
firmat v || polibius D 7 achibus R || affrica D || scepione D1

8 qui|ad domesticam D 9 critulao D || asserit jR 10 con-

pressum D 11 uariaetate JR» 12 et del. al. m. R 13 men-

daciorum (ci al. m. in ras.) R || ce^teris R* 15 totius (t pr. in

ras. 9) R || praesidia* R 16 pretore R 17 repentenns (rep in

ras. m. 1, -tinus 2) D 18 urbem] orbe L 19 orbe] urbe D1
20 offici#na {er. u ?) R || arti*«ficiorum R \\ ettemporium L efe im-
ptonn (*. e. -rum) D

aduersum paganos V 3.4. 283

commune Asiae atque Europae per multa retro saecula fuit. 291
permissa crudeliter etiam captiuis praedandi licentia 'sic omnia 6
caedibus ignibusque oonpleta sunt, ut- de murorum ambitu
quasi e oamino in unum apicem coartatum exundaret incendium.

* itaque plurima parte populi ferro flammisque consumpta reliqua
sub corona uendita est; urbe incensa muri funditus diruti
sunt; muralis lapis in puluerem redactus, praeda ingens
erepta est. sane cum propter multitudinem et uarietatem 7
statuarum simulacrorumque in illo ciuitatis inoendio perinixta

io in unum auri argenti atque aeris omniaque simul metalla
fluiissent, nouum genus metalli factum est, unde usque in
hodiernum diem siue ex ipso siue ex imitatione eius aes
Corinthium, sicnt memoriae traditum est, et Gorinthia uasa
dicuntur.

15 Isdem consulibus Yiriatus in Hispania genere Lusitanus, 4
homo pastoralis et latro, primum infestando uias deinde
uastando prouincias postremo exercitus praetorum et consulum
Romanorum uincendo 'fugando subigendo maximo terrori Bo-P. 292
manis omnibus fuit; siquidem Hiberum et Tagum, maxima2

20 et diuersissimorum locorum flumina, late transgredienti et
peruaganti C. Vecilius praetor occurrit: qui continuo caeso
usque ad internecionem paene omni exercitu suo uix ipse

avctores § 1 — 6 Liuius 52 (ad § 1—4 cf. Periocha, Florus •
2, 17 § 15 et 16, Eutropius 4, 16)

expilatores 21 C. Vecilius — p. 284, 3 cum compilauit Paulus
86 not

1 commune asiae atque curopae om. D || europe B 3 completa

B 4 aipicem B 5 flammisque (f ex q corr. m. 1) L

6 deruti L 10 adque B*D || metella D 13 corjnthium L ||

et om. L || corynthia L 15 hisdem LBD || uiriatus] LBD

18 subigendo (Jittera q lunula eius inferiore ut saepius euanida
cum c esse uidereturt i m. 3 s. scripsit) L subigendo (i in ras. et g s.
s. al. m., ex g ut uid. B 19 fuit omnibus h 21 g- L gaius

BD; seztus $ || Vetilius (Vetulius t* textu ed. 1582 f) fh || occurrit
L || qui (i ex e 9) B 22 ad s. 8. al. m. in B \\ internitiooem (i aU.

in e al. m.) B taternecionem (in et i m. 2) D || pene L*B*

284 Pauli Orosii Historiarum

3praetor cum paucis fuga lapsns euasit. deinde C. Plautinm
praetorem idem Viriatus multis proeliis fractum fdgauit. pos
etiam Claudius Ynimammus cum magno instructu belli contra
Viriatum missus quasi pro abolenda superiore macula turpiorem

4ipse anxit infamiam. nam congressus cum Yiriato uniuersas 6
quas secum deduxerat copias maximasque uires Bomani amisit
exercitus. Yiriatus trabeas fasoes ceteraque insignia Romana
in montibus suis tropaea praefixit.

5 Eodem tempore ccc Lusitani cum mille Romanis in qnodam
saltu contraxere pugnam, in qua lxx Lusitanos, Bomanosio

6autem cccxx cecidisse Claudius refert; et cum uictores Lusi-
tani sparsi ac secnri abirent, unus ex his longe a ceteris segre-
gatus cum, circumfusis equitibus pedes ipse deprehensus unius
eorum equo lancea perfosso ipsius equitis ad unum gladii
ictum caput desecnisset, ita omnes metu perculit, ut prospe-is
{93ctantibus cunctis ipse contemptim atque otiosus abscederet

7 'Appio Claudio Q. Caecilio Metello consulibus Appius Clau-
dius aduersus Salassos Gallos congressns et uictus quinque
milia militum perdidit. reparata pugna, quinque milia hostium

AVCTOEB8 § 7—9 LiuitM 53 (cf. Periocha et ad § 8 Obseq. 22,
qui non Bomae eed Lunae androgynum uisum esse refert)

1 c- L gaium BD$ 2 idem* B || uiriatus] LBD$ || post

haec clandinm unimammium cum omni exercitu superauit <p 3 uni-

mammus] B unima- mus| et in marg. m, 1 \v ~ l L (qui m notat sic
~ nec nisi u. extremo) unimamus D Vnimanus fh || instructo L
4 uiariatum D || superiore*** B 5 hausit L 6 ezercitus amisit

v || amisi.R1 7 uiariatusD || ceteraq; iS* || romana romana L

8 tropea DBX tropbea B* 9 trecenti LD 10 septuaginta D
lxx mil- L || lusitanosaromanos L 11 trecentos (-tus 1) uiginti D* ||
caecidisse (a er.) B || «claYdius (c m ras. al.) B 12 abierent D ||

iis h 13 circumfu8is] a circumfusis L || «equitibus JB || depraehen-

sus (-hin- Dl) LD deprehensus sit B || unius om. L 14 $quo B* \\

lacia (c in nc m. 1, i in em.2) B || «equitis B 15 •ictum B

16 cuntis D || contentim Bl contemtim D1 || ad que adque (posterius
del. m. 2) D \\ otiosus (o aU. in ras. al. ro.) B 17 laudio B1 ||

q- L quinto D quinto et B \\ oecilio ex cilicio al. m. B || conss-
L 18 salassos (o al. m„ ex u fort.) B || quinq* mH L

aduersum paganos V 4. 285

occidit. sed oum iuxta legem, qua oonstitutum erat, ut quisque
quinque milia hostium peremisset triumphandi haberet pote-
statem, iste quoque triumphum expetisset, propter superiora
uaro damna non impetrauisset, infami impudentia atque am-

sbitione usus priuatis sumptibus triumphauit.

L. Caecilio Metello Q. Fabio Maiimo Seruiliano oonsulibus 8
inter oetera prodigia androgynus fiomae uisus iussu haruspicum
in mare mersus est. sed nihil impiae expiationis procuratio
profecit; nam tanta subito pestilentia exorta est, ut ministri

loquoque faciendorum funerum primum non suffioerent deinde
non essent; iamque etiam magnae domus uaouae uiuisplenae
mortuis remanserunt: largissimae introrsum hereditates et nulli
penitus heredes. denique iam non solum in Vrbe uiuendi sed9
etiam adpropinquandi ad Vrbem negabatur facultas, tam saeui

if per totam Vrbem tabescentium sub tectis atque in stratis suis
cadauerum putores exhalabantur.

Expiatio illa crudelis et uiam mortibus hominum mortelO
hominis struens tandem Romanis inter miserias suas erube-

avciobss § 10 et 11 adfUbitus uidetur Augustinus Q. D. (uelut 5, 17)
jsxpilatobes 7 androgynus — 8 mersus est exscripsit Paulus 86 y 8 sq.

1 lege D2 || constitum D1 || quisque] LBD quisquis v; cf. ly 10
§ 18; 7, 41 § 4 2 quinque om. D \\ peremis**set (er. is ut uid.)

R 3 ctl post quoque 8. 8. m. fort. 1 in B 4 dampna B ||

inpetrauisset L || imfami L om. D || inpudentia DB 5 sumtibui

I/Dx 6 lucio caeciUo D lutio caelio E \\ quinto RD \\ fauio L ||

conss- L 7 androginus 2) '9 androgenus D1 androginus uir et

mulier simul B || romae (a in ras. al. m.) B || aruspicum B
8 missus D 11 iamque] LBD itaqne v || uaciae (v al. m.) B ||

nibiis (u supra bi a rec. m. po8tta sed mox deleta) L || plenae (e pr.
ex a) B 12 lagirsimae Bl || inretrorsum L || nulli* B

13 paenituB LB? || heredes denique] heredediinique (e tert. non plane
certa) D1 here**diinique (de et supra litterae ipsius ut uid. m. 2 erasae)
Ds 14 appropinquandi (p pr. in ras. ai. m.) B 15 orbem L ||

stra*tis (er. c) D 16 ei*halabantur (er. 1 litt. duar. lin.) D

17 mort* JS 18 struens] LD instruens BAOv \\ tandem romanis

om. D

2S? ?au.li Ocosii Historiarnm

?. 29* sittitf :bu<, \dnm miser* et nana esset, innotoit ante enim
iu $u.f ragum praeueniendae cladis est habita et sic pestilentia,
cva^eva^i e«&: quae tamen sine nliis sacrificiorum satisfacti-
vKi >us uncunimodo secundum mensuram arcani iudicii ezpieta
X x ivrrvptioa* sedata est quam si artifices illi oircumuentionnm 5
harcpices sub ipsa ut adsolent declinatione morborum forte
vviebrassent, procul dubio sibi dis et ritibus suis reductae
§&nitatis gloriam nindicassent. ita misera et ad sacrilegia male
religiosa ciuitas mendaciis, quibus liberari non poterat, lu-
debatur. 10

12 Igitur Fabius consul contra Lusitanos et Viriatum dimicans
Bucciam oppidum, quod Viriatus obsidebat, depnlsis hostibus
liberauit et in deditionem cum plurimis aliis casteilis recepit.
fecit facinus etiam ultimis barbaris Scythiae, non dicam Ko-
manae fidei et moderationi, eisecrabile. quingentis enim prin- is

p. ttttcipibus eorum, quos societate inuitatos 'deditionis iure su-
sceperat, manus praecidit

13 Pompeius sequentis anni consul fines Numantinorum in-
gressus accepta maxima clade discessit, non solum exercitu
paeue omni profligato nerum etiam plurimis nobilium, qui eito
militiae aderant, interemptis.

14 Yiriatus autem cum per quattuordecim annos Bomanos
duces atque exercitus protriuisset , insidiis suomm interfectus
est, in hoc solo Romanis circa eum fortiter agentibus, quod
percussores eius indiguos praemio iudicarunt 35

15 At ego non modo nunc, uerum etiam saepe intertexere
Orientis illa inextricabilia bella poteram, quae raro umquam

avctorks § 12 IAuius 53 aut 54 § 13 Liuius 54

§ 14 Liuius 54 cf Teriocha, Florus 2, 17 & 27, Eutropius 4, 16)

2 praeueniendi L 4 archani B 6 araspices B || assolent

B* || «forte. (er. r ?) D 7 caelebrassent JR*7) || diis Bb 9 re-

legiosa 2?* 12 bucciam] LDAGc bacciam Bv bocciam T \\ ob-

sedebat B 14 bcytiae B cythiae D 15 ei*ecrabiie {erasa s)

B || • d •*■ (tis al. m.) B 20 pene Bb 22 periuat tuor dicim

D || xnn B 26 at] & B 27 illam D \\ ineztricabilia bella

om. D || ineztrabilia Bl || bella in mg. add. m. fort. 1 in B

aduersum paganos Y 4. 287

nisi sceleribus aut iacipiunt aut terniinantur ; sed Romanorum,
cum quibus nobis actio est, tanta sunt, ut iure fastidiantur
aliena.

Mithridates tunc siquidem, rex Parthorum sextus ab Arsace, 16

suicto Demetrii praefecto Babylonam urbem finesque eius uni-
uersos uictor inuasit. omnes praeterea gentes, quae inter
Hydaspen fiuuium et Indum iacent, subegit. ad Indiam quo-
que cruentum extendit imperium. Demetrium ipsum secundoi7
sibi bello occurrentem uicit et cepit: quo capto Diodotus qui-

io dam cum Alexandro filio regnum eius et regium nomen usur-
pauit. qui postea ipsum Alexandrum filium, quem participeml8
periculi in peruadendo regno habuerat, ne in obtinendo con-
sortem haberet, oocidit.
M. Aemilio Lepido C. Hostilio Mancino consulibus prodigiai9

lsapparuere 'diuersa et, quantum in ipsis fuit, ex more curatap. *%
sunt. sed non semper aucupatoribus euentuum et structoribus
fallaciarum haruspicibus opportuni casus suffragantur. namque 20
Mancinus consul postquam a Popilio apud Numantiam suscepit
exercitum, adeo infeliciter proelia cuncta gessit atque in id

wsuprema desperatione perductus est, ut turpissimum foedus

atctores § 16 et 17 lduius 52 § 18 IAuius 55 § 19—
§ 21 Liuius 55 et 56 (ad § 19 cf. Obseq. 23, $ 20 turpissimum foedus
AugusHn. C. D. 3, 21), § 19 sed non semper et q. s. Orosiana uidentur
esse, ad tlla § 21 Pompeiufc — pepigisset adkibitus fort. Liuius 54 {cf.
Periocha) .§ 20 turp. foedus cf. 5, 7 § 1

2 iurae|efastidiantar D 4 mitritates D || tunc otn. D

5 deraetrii] RhD demetri LB% Demetrio v \\ prae*fecto B \\ baby-
lonam] LB babilonam D 7 udaspen (er. s ut uid.) D || subegit

(egi in ras. m. 1) B 8 seoundum D 9 bellum D || ce^pit B

coepit D || diodotbus LRh diu thus D 10 regnum om. L

12 uadendo 2> || regnum D 14 m« L m B Maroo D || aem

elio D || Lepido G.] gaio lepido D || g- L gaio B || conss- L
cous B 15 uerba curata sunt sed nou semper aucupatoribus om.

D 16 euentum L 17 *aruspicibus B || oportuni R opurtuni

D || suffragabantur D 18 a Popilio] appiljo (o radendo ex p) D ||

nunantia D 19 praelia D || adque R* 20 soprema (a in ras.

al. m.) B || perductus (uc in ras. m. 1) D

j£$ Patli Or#sii Historiarum

SvMncioss fwen cogeretnr. quamuis et Pompeius iam
aimi »n» in&m* foedus eum isdem Numantinis pauio ante
?tt'— r^?c. senasus dissolni foedns et Mancinnm dedi Nnman-
ua.$ wwittpit, qni nudato corpore manibnsqne post tergnm
reutnccis ante portas Numantinorum expositns ibiqne nsqne in s
zhttteoi nsineas, a suis desertus, ab hostibns antem non snsce-
ptus laorimabile ntrisque spectacnlum praebnit

i Exdamare hoc loco dolor exigit. cnr falso uobis,
Kotn&ni, magna illa nomina institiae fidei fortitndinis et
uu&arictfdiae uindicatis? a Nnmantinis haec nerins discite. 10

Storuiudine opos ftrit? pngnando nicernnt. fides exigebatnr? cre-
d*ntes aliis secnndnm se, qnos occidere potuerant, pacto foedere

$ dimissrun t institia probanda erat? 'probauit eam nel tacitns
* **$*natus, cnm idem Nnmantini per legatos snos ant inniolatam
pacem solam aut omnes, qnos pignore pacis accepto ninos dimi- u

tseiant, reposcebant. misericordia examinanda nidebatnr? satis
documenti dedernnt uel emittendo ad nitam inimicum exercitum

5uel ad poenam non racipiendo Mancinum. Mancinnsne rogo
dedendns fuit, qni nicti exercitns inpendentem trncidationem
praetento umbone pacti foederis dispulit, qui periolitantes patriae »

6uires in meliora tempora resemanit? aut, si displicnit foedus
quod pactum est, cnr miles hoc pignore redemptns aut, cum
reuerteretur, receptns est aut, cum repeteretur, redditus non
est? ant, si placnit seruati militis qualiscumque prouiaio, cur
Mancinus, qni hoc pepigit, solus deditus ftrit? 25

ayctores § 1— § 6 Orosius, fort. in his quoque Liuio l. L usus
(cf. Florus 2, 18 § 3—7)

1 pumpeius D 2 aeque. B \\ hisdem LD 3 pepegiaset LD ||

dis#Bolui (er. o) D || dedi] LBXD supra h. uoc dari m. 2, quibus

deletis tineam sub dedi duxit et dari *. s. m. s. xm-xwl) R

4 praecipit B*D \\ -que om. v \\ post tergum] postergum BlD

5 ubique (u in i m. 1) L 10 nummantiitis D || dicite D

12 potuerunt D 13 ea D 14 idem] LB de D 15 solam

pacem D || aoceptus D 16 misericordie D 17 emitendo R*

mittendo D || uita jmmicum (jn ex m m. 1) D 18 poena D U

mancino D 19 trucidatione D 23 cum om. B% || repediretur

D || reditus D

adnersum paganos V 4.5. 289

Nnper Varro, ut praepropera pngna iniretur, collegam Pau- 7
]um obluctantem impulit, trepidantem praecipitauit exeroitum,
infelices copias apud infames illas Bomanis cladibus Gannas
non disposnit certamini sed opposuit morti; plus quam xl,

smilia ibi militum Bomanomm sola inpatientia sua, de qua
sibi uictoriam iam dudum Hannibal praesumebat, amisit.
collega etiam PauLo — quo tandem uiro! — perdito, nouissime 8
in Vrbem paene solus impudentissime redire ausus eet meruit-
que impudentiae suae praemium. nam gratiae ei, quod de 9

lorepnblica non desperasset, quam tamen ipse fecerat desperatam,
publice in senatu actae sunt

Porro autem Mancinus, qui sorte bellica circumuentum exer- 10
citum ne perderet laborauit, ab eodem senatu deditione dam-
natus est. scio, Romani, et illud in Varrone displicuit, sedll

15'tempori concessum est, et hoc in Mancino placuit, sed se-p. «
cundum tempus praesumptutn est; atque ideo ab initio per-
fecistis, ut nec ciuis consulat conuenienter ingratis nec hostis
fideliter credat infidis.
Interea Brutus in ulteriore Hispania lx milia Gallaecorum, 12

*>qui Lusitanis auxilio uenerant, asperrimo bello et difficili

AVCTORE8 § 7— § 9 Liuiu8 22, 41 sqq., praesertim 61 extr.;
Orosnu 4, 16 §1.2 $ 12 et § 13 Liuius 66 (cf. Perioeha)

1 praepro*pera (er. g) B 2 impulit trepidantem om. D \\ in-

pnlit Bl (corr. 3) 4 certamine (e fin. ex a corr. ut uid.f m. 1) D \\

mortem D \\ qnadraginta D 5 impatientia JB3 1| de 8. s.m. 1 in L
6 nictoriamidadnm (tertia i expuncta a m. 1 aut 2) L nictnria| iam
dntnm D 7 collega (a *. *. m. i) D || nonissime (e ex e.) B

8 paen«e D pene B* || inpudentisaime (imp- B\ -me. a. ras. B) LBD H
redire om. D 9 snae inpndentiae h || inpndentiae BlD || ei] et Bl
10 diaperata D 11 pnblice, a. ras. B || acte* snbtracte. snnt (e. pr.

ex n ut uid. m. 1; snbtractq linea subducta del. m. 2) B acti sunt
D 12 sorte (e ex ej B 13 perdederit D || dam*tns (na supra

ras. m. 1) B 14 socio L (cf. 3, 12 § 22) sio (ic m r<w., fort. ex

cio) JB1 || romani] LBlD romanis B*v 15 in hoc fsh || sed om.

D 16 praesnmtnm D || perfecistis] perfidis fnit B* 17 nec

cinis] neqnis D 18 credat (t m. ut uid. 1 in ras. ex 2 litU) D

19 *brntns (er. a) D \\ interiore LD \\ spania D \\ tx-mii L sezagenta
milia D || callecornm Bl gallecornm D caUecornm L galliciornm
£* 20 anxilio] LDAO in anzilinm B || asperimo Bl

V 19

290 Pauli Orosii Historiarum

quamuis incautos circumuenisset, oppressit: quorum in eo
proelio l milia occisa, sex milia capta referuntur, pauci fuga

13euaserunt. in citeriore Hispania Lepidns prooonsnle Vaocaeos,
innoxiam gentem et snpplicem, etiam senatn prohibente perti-
naciter expngnare temptauit. sed mox accepta clade granissima s
improbae pertinaciae poenas luit. sex milia qnippe Bomanornm
in hoc ininsto bello iustissime caesa sunt, reliqni exnti castris,
armis etiam perditis, enasernnt.

14 Nec minns tnrpis haec snb Lepido clades quam snb Man-
cino fnii ita nnnc sibi haec tempora loco felicitatis adscribant 10
nt non dixerim Hispani tot pnlsati fatigatiqne bellis, sed uel
ipsi saltem Bomani tam continnis snbacti cladibns totiensqne

15superati; nt non exprobrem, quot praetores eornm, quot legati,
qnot consules, qnot legiones qnantiqne exercitns consnmpti
sint, illnd solnm reuolno, qnanta fnerit timoris amentia miles u
Romanus hebetatns, nt iam ne ad experimentum quidem belli
cohibere pedem atqne offirmare animum posset, sed mox con-
specto Hispano specialiter hoste diffugiens ninci se paene prins

I6crederet quam uideri. qno argnmento patet apud ntrosque
p. mmisera illa tempora indicata, cum !et Hispani etsi uincereto

atctoaes § 14 et 15 Orosius IAuio I. I. usus fortasse (cf. FUh
rus 2, 18, 5)

2 I- milia L quinquagenta milia D || pauci] nancj D || fu#ga (er.
i) D ' 3 citeriori (i fin. in ras., m. 2?) R citeri#ore D || uacceos
L uaccene D uaccheos E 4 simplicem B 5 temptauit om.

D || grauis8imas B 6 inprobe (im- 3, -be, 2) Rl || pertdnacitate

D 7 iniusto (o ex i m. I) D || iustissimae LDB^ || eisuti L \\

castris] a castris D 9 lepido] fsh metello LRDgv natutn fort. ex

glos8a m aemilio || mancino (a ex i ? m. 1) D 10 loci D || a*Bcri-

bunt (stc) R 11 fugatique L || uel ipsij L ut ipsi R7D ipsi Rl
12 saltim RlD || subiacti a. ras. R \\ totiesque D 13 sq. quod

guater D qd {uel qd; qt 2). . qnod (quot 2). .qd (uel qd; qt 2). .qt R
15 sunt LR || reuolui D || fuerat Rl || deleui interpunciionem post
amentia positam v 16 romanos (s ex r m. 1) D || habetatus Rl

hebetatus est R* habitatus (h m. 1 corr. ex ?, a siatim corr. exvi?)D
17 atque] LRD ant fsh 18 ninci se paene] uincire paene D ||

sejwlne, prius (§ in e) R se prius paene L 19 nidere LD

aduersum paganos Y 5.6. 291

poterant, inuiti tamen desererent dulci% otia sua et bella ei-
terna tolerarent, et Romani qoanto inpndentius alienae quieti
aeee ingererent, tanto turpins uincerentur.

Seruio Fuluio Flacco Q, Calpnrnio Pisone oonsulibus Romae t

5 pner ex ancilla natus qnadripes quadrimanus, ocnlis quattuor,
auribus totidem, natnra uirili duplex. in Sicilia mons Aetna2
uastos ignes ernctanit ac fudit, qui torrentum modo per prona .
praecipites proxima quaeque eorripientibus exusaere flammis,
longinquiora autem fauillis calidis cum uapore graui late

10 uolitantibus torruernnt: quod Siciliae semper uemaculnm
genus monstri non portendere malum adsolet sed inferre. in
Bononiensi agro fruges in arboribus enatae sunt. igitur in3
Sicilia bellum seruile ortum est, quod adeo graue et atrox
multitudine semorum, instructu copiarom, magnitudine uirium

ufuit, nt, non dicam praetores JBomanos, quos penitus profli-4
gauit, sed consules quoque terruerit. nam lxx milia seruorum*' *°
tuno in arma conspirantium fuisse referuntur, excepta urbe
Messana, quae seruos liberaliter habitos in pace continuit.

▲yctobsb § 1 Limus Ubro ut uid. 56 (cf. Obseq. 25 qui ad
annum praeced.); Romae Orosim temere § 2 Limue libro ut uid.

56 (cf. Obseq. 26) et fort. Augustinus C. D. 4, 2 § 3 et 4 Liuius

56 (cf. Periocha)

EXWLAT0RE8 4 romae— 6 duplex et 11 in Bon.— 12 sunt exscripeii
Paulus 87 (quibus quae in Pauli nescio quo exemplari addi Bauchius
Ueber die Hist. Bom. des Paul. Diac. 1873 p. 17 testatur Orosio utndt-
eaturus mense ianuarii , glossatoris sunt inepti; cf. PUn. n. h. 18 § 166)

1 duleia (c in ras. ex t m. 3) B \\ otia sua duloia v 2 impu-

dentius (m ex n m. 3) B || alieni D \\ quieti*sese (erae. s, & in ras.
m. 1, s pr. et e fin. in ras. m. 2) B 3 se D 4 quinto BD ||

caspornio D \\ pisonae B || conss- L oonsui (l ex \ 2) R \\ romae (a
eraea sed m. 3 restit.) B 5 natus est v \\ quadripes] LB*D

uadripes B\ <m. h 6 uirili] AG(9)v uirilis D uiri LB || aethna

LBD 7 uasto D \\ *eructauit (er. s) D 9 longinquiorautem

L || fauvllis (er. i) D fabillis £ || late. a. ras. B 10 uolutatibus

(' fort. ex eorr. add.; eo compendio aUbi non utitur) D 11 genus]

gens D || mon*stri (er.*?)R \\ protendere D \\ assolet B* 12 bono-
nensi LDB |j *enatae B natae (-te 8) $ 14 magnitudinem D

et magnitudine v \\ uirum B* 15 paenitus BlD 16 -lxx- milia

L septuagenta milia D

19*

Fauli Orosii Historiarum

5oeteram SiciKa in hoc quoque miserior, quia insula et num-
quam erga statum suum inris idonei nunc tyrannis eubiecta
nunc seruis, uel illis dominatu improbo erigentibus seruitutem
tfel istis praesumptione peraersa conmutantibus libertatem,
maxime qtiia clausa undique mari egerere foras non facile 5

spotest inteetinum malum. uiperinam quippe oonoeptionem
perditioni suae aluit sua libidine auctam, sua morte nicturam.
in hoc autem seruilis tumultas excitatio quanto rarior oeteris
tanto truculentior est, quia intentione commouetur Hbera
multitudo ut patriam augeat, seruilis ut perdat. 10

7 Anno ab Vrbe condita dcxx oum maior paene infamia de
foedere apud Numantiam pacto quam apud Caudinas quondam
furculas pudorem Romanae frontis oneraret, Scipio Africanus
«onsensu omnium tribuum consul creatus atque ad expugnan-

2dam Numantiam cum exercitn missus est. Numantia autemis
801oiterioris Hispaniae, haud procul a Vaocaeis et Gantabris

din capite Gallaeciae sita, ultima Celtibe^rorum fuit. haec

avctores cap. 7 Liuiw 56.57.59 (ad § 1 cf. Per. 56 et Flor.
2, 18 §7, ad § 3 Flor. 2, 18 § 2, qui h. I. fort. ipse adhibitus est,
ad § 4—6.8 Per. 57, ad § 7 Florus 2, 18 § 11 et 13, ad § 10 Flor.
2, 18 §2, ad% 12 Periocha 57 et Flor. 2, 1B § 13, ad % 13 Fhr. 2,
18 § 12, ad % 16—18 Flor. 2, 18 § 14.15.17)

1 cQterum o. ras. B || et] est et B* 2 idonea B || subuecta

L 3 a*seniis (er. d) D || dominatu improbo] dominatur| pro boc

D || inprobi (improbi 3) B || uerba seruitutem— conmutantibus om. D
4 commutantibu8 B || libertate D 5 maxime. o. ras. B || clauso

fsh || egerereferas (refe in ras. m. 1; re ligatae) D 6 uiperinam

<ui al. m., ex iu ?) B uiperina| D || conceptione D 7 perditionis

BD H 8uam mortem D 8 seruolis D || excitatior JR* || rariore

D || citeris D 9 est om. D 11 inter capitis numerum n- ru-

hrica scriptum et anno erasum eet U[n]deeimo D in cuius archetypo iam
capitum numeros scriptos nec uero alio colore distinctoe fuisse apparet ||
Afi in ras. m. 2 B \\ DC-mo-uicensimo L sexcentissimo-uicentissimo (tis
alt. eras.) D || p*ene (er. a) B 12 numantia D \\ furoulas quon-

dam caudinas L || caudenas B* \\ quandam JR* 13 romae B || onoraret
B% onorarit (-it in -et ro. 1) D 14 tribunum JR || adque L \\

expugnandam] L obp- (b in p 2 B) Bfh oppugnanda D 16 aut

BlD || uacceis LD gaUie. uacceis B 17 callaciae (prima Utt. for-

tasse g fuit) L gaUeciae B gallatiae D \\ celteberiorum D

adneraum paganoa V 6.7. 293

per annos quattuordeoim cum solis quattuor milibus suorum
quadraginta milia Bomanorum non solum sustinuit sed etiam
uicit pudendisque foederibus adfecit. igitur Scipio Afrioanus4
Hispaniam ingressus non se ilico ingessit hoattbus, ut quasi

ftincautos circumueniret, sciens numquam hoo genus hominum
adeo in otium corpore atque animo resolui, ut non ipsa qua-
litate habitudinis suae apparatus aliorum praecelleret, sed ali-
quamdiu militem suum in castris uelut in scholis exercuit,
et cum partem aestatis totamque hiemem neadtemptata qui-6

iodem pugna transegisset, sic quoque parum propemodum hao
profecit industria. namque ubi oopia pugnandi faota est, exer- 6
citus Romanus oppressus impetu Numantinorum terga con-
uertit; sed increpatione et minis obiectantis sese eonsulis
manuque retinentis tandem indignatus in hostem rediit et

uquem fugiebat fugere oonpulit. difficilis tunc in relatu fides:
Numantinos et fugauere et fugientes uidere Bomani. unde7
quamuis Scipio, quia praeter spem acciderat, laetatus et
gloriatua esset, tamen ultra bello adnersum eos audendum
non esse professus est. itaque Scipio insistendum inopinatis8.

soprouentibus censuit, urbem ipsam obsidione conclusit, fossa
etiam circumde'dit, cuius latitudo pedibus decem, altitudop.
uiginti fuit. ipsum deinde uallum sudibus praestructum crebris 9
turribus conmuniuit, ut, si qua ab erumpente hoste in eum

bxpilatobbs 1 per— 3 uicit compilauit Paulus 87 11 nam-

que— 15 conpulit et 16 unde— 21 circumdedit excerpsit Paulm 90 not.
Un. 5—91 not. Un. 2

1 haec qnattuordeeim — suorum tw ras. m. 1 D || xini JR; itcm $,
xi Florus 9, 18, 2 || milib: **«»•«* (cras. fori. manorum) B
2 quadragemta D xl B 8 affeeit BD \\ afriganus D 4 spaniam
D 0 ilioo ee f> || ut om. B 5 hoc] LD id Bv || hominnm

om. D 6 oeio D || adque B* || anima D 7 aliqnandiu DB1
8 militum D || scolis B 9 aetatie D 10 propemodo D \\

naac D 18 inde a -patione denuo superstes P || obiectantbese L jj
obietantis Bx 15 fugere] fogiie D || cfepnlit (5 ex o, eras. n) B

16 fugauere] fngire D 17 occi-derat Bx 18 bello} LD$ pro~ *

bante h bellum PRfsh 19 ino^pinatia B 20 concludet

P» conclndit (t 8. 8. m. 1) B 21 decim D 22 xx- D \\ au-

dibua (s m. 2, ex -p?) R || crebria] creby D 23 commanhiit PB

commonait D II eo D

294 Pauli Orosii Historiarum

temptaretur inruptio, iam non qnasi obsessor cum obsesso sed

lOuersa uice obsessus cum obsessore pugnaret. Numantia autem
in tumulo sita haud procul a flumine Durio tria milia passuum
ambitu muri amplexabatur; quamuis aliqui adserant eam et

llparuo situ et sine muro fuisse: unde credibile est, quia hoc s
spatii cura alendorum custodiendorumque pecorum uel etiam
exercendi ruris commodo cum bello premerentur incluserint,
ipsi arcem paruam natura munitam obtinentes; alioquin tantam
paucitatem hominum tam amplum urbis spatium non munire

12 magis quam prodere uidebatur. igitur conclusi diu Numantini 10
et fame trucidati deditionem sui obtulerunt, si tolerabilia
iuberentur, saepe etiam orantes iustae pugnae facultatem, ut

IStamquam uiris mori liceret. ultime omnes duabus subito por-
tis eruperunt, larga prius potione usi non uini, cuius ferax is
locute non est, sed suco tritici per artem confecto, quem sucum 15

14 a calefaciendo caeliam uocant. suscitatur enim igne illa uis
germinis madefactae frugis ac deinde siccatur et post in fari-
nam redacta molli suco admiscetur, quo fermento sapor

expilatores 10 conclusi— p. 295, 17 absumpsit compilauit Paulus
91.92 14 potione — p. 295, 1 adicitur compilauit Isidorus Orig.

20, 3, 18

1 temtaretur P || inrumptio L irruptio*** (prior r ex n m. 2) B H
non] num D || quasi] quamsi D || haec obsessor cum obsesso sed uersa
nice obsessus cum om. D 2 obsessa repugnaret 2? obsessore pu-

gnasset (ultima s fort. ex r) D 3 baud] U» haut LPD aut (t in

d «i. ut uid. I) Bx || mil- P miJ B 4 asserant JR» 5 quia]

LPBD quod aut cum v 7 ruris (ru in ras. m. 2) P ♦ruris B ||

commodo (do in da m. 2) P \\ uallo (bollo s. s. m. 2) P \\ praemerentur
- P*RD || incluserent -B* 8 paruam] passuum D || natur* munitam

(a m in ras.) P natura {pm. munitam) D || alioqui Dh || tanta D
9 non munire] nomenunire D 11 fami JRl || trucidati] cruoiati D

12 pugne P1 || ut tamquam] uitamquam D 13 ultime. o. ras. B

ultimo t; || portis] fortis D 14 poeione P1 )| usi] usn D || ferai

is] . . . .lis Pl foraxhs P* ferahB (corr. m. 2; supra add. m. 8. xm~xnn
■l- fertilis) B 15 suco] LPB suca D \\ confecti D || quam D \\

•ucum] LPBD 16 caeliam] LPBD \\ igne] P*BD Isidori Pal. 281

(saec. vm uel YUH), h ignea Pl2Wt Parisini 13027 et 13028 fs (post
illa fs), om. LSt || uis] uir D 17 farina LD 18 suco] LPBD |]

quo] quod St || fermentato #220**

aduersum paganos V 7.8. 295

austeritatis et ealor ebrietatis adicitur. hac igitur potione post
longam famem reoalescentes bello sese obtulerunt. atrox diul5
certamen et usque ad periculum Bomanorum fuit, iterumque
Bomani pugnare se aduersum Numantinos fogiendo proba-

* uissent, nisi sub Soi]pione pugnassent. Numantini interfeetis P. sos
suorum fortissimis bello oedunt, conpositis tamen ordinibus
nee siout fugientes in urbem reuertuntur, corpora interfectorum
ad sepulturam oblata aocipere noluerunt. nouissima spe de-16
sperationis in mortem omnes destinati olausam urbem ipsi

iointrorsum sucoenderunt cunctique pariter ferro ueneno atque
igne consumpti sunt Bomani nihil ex his penitus babuerel7
uictis praeter securitatem suam; neque enim euersa Numantia
uicisse se magis Numantinos quam euasisse duxerunt. unuml8
Numantinum uictoris catena non tenuit; unde triumphum

udederit, Roma non uidit; aurum uel argentum, quod igni
superesse potuisset, apud pauperes non fuit; arma et uestem
ignis absumpsit. m

•Igitur ea tempestate, cum haec apud Numantiam gesta 8
sunt, apud Bomam Oracchorum seditiones agitabantur. Scipio

soautem cum deleta Numantia ceteras Hispaniae gentes pace

atctores § 1 et 2 Lkms 59 et Orosius

expilatores 8 nouiss,— 9 destiiiJkti fort. respexit VergU. Aen. 2,
353 sq. 19 Scipio— p. 296, 4 exitio fuit compUauit Paidus 92

1 et om. 3tt || ebrietati8 (tis in ras.) P \\ posione Pl 2 sese*# -ob-

tulemnt B ' 4 se om. D || aduersns PB 5 pugnassent (pu

in ras. m. 1) D || numantinis L nummantini D || interfectis suorum
forti8simi8] interfectissimis D 6 compositis PB 7 nec] non

separantes se nec (non separantes se 8. 8. m. lin P) PB || fugientis
L%D 8 nouissima] LBDA nouissima« P nouissime fsh; supra

nouissima spei (ex spe m. 1 aut 2) seriptum : alibi • Nouissime sui m. 2%
nisi quod Nouiesin in ras. m.3G || desperationes D desperatione* G
9 omnes om. L || ipsi om. h 10 introsum B* || succei nderunt D ||

cunctique pariter ferro ueneno atque] ipseq: D || adque L 11 con-

sumti P || paenitus PBl 12 uerba uictis— enim om. D 13 ui-

cisse^magis (re m. 2) L || duxerunt] PlDA dixerunt LP*B 15 ro-

manbui|dit L || quod (8gni (altera d deleta) P quod igne D
16 superasse D 17 absumsit PD 18 cum baec *apud (er. c ut

uia\) B bac capud (om. cum) Pl \\ aput D \\ numantia (a ex a m. 2) P
19 graccorum PB 20 delata D || per ceteras (per s. 8. m. antiqua)

B || pacem PB

296 Pauli Orosii Historiarum

conponeret, Thyresum quendam, Celticum principem, consuluit,

qua ope res Numantina aut prius inuicta durasset aut post

* fuisset euersa. Thyresus respondit: concordia inuicta, di-

2 scordia exitio fuit. quod fiomani iamquam sibi ac de se di-
ctum exempli loco acceperunt, quippe quibus iam de seditionibus 5
discordantis totius Vrbis nuntiabatur. Oarthagine Numantiaque

^deleta moritur apud Bomanos utilis de prouisione conlatio et

3 oriftur infamis de ambitione contentio. Oracchus tribunus plebi
iratus nobilitati, cur inter auctores Numantini foederis notatus
esset, agrum a priuatis eatenus possessum populo diuidi statuit. 10
Octauio tribuno plebi obsistenti ademit imperium et successorem
Minucium dedit. his causis senatum ira, populum siiperbia

4inuasit. ac tunc forte Attalus, Eumenis filius, moriens testa-
mento populum Bomanum imperio Asiae succedere heredem
iusserat. Qracchus gratiam populi pretio adpetens legem tulit, 15
uti pecunia, quae fuisset Attali, populo distribueretur. obsistente
Nasica etiam Pompeius spopondit se Oracchum, cum primum
magistratu abisset, accusaturum.

avctorbs § 8 et 4 Liuius 58 (cf Periocha)

expilatores 2 qua ope — 4 exitio fuit haec respicere uid. Gre-
goriu8 Turon. L 5. prol tametsi dicit: 'requirite quid de Carthaginensibus
scribat Orosius'.

1 componeret PB \\ thyresum] LB thyre sum (sum in ras.) P
ethyresum D tyresum $ tiresum v || celtiuum D 2 uicta L

3 thyresus] LPBB tyresus $ || inuicta discordia om. D 4 ac de]

& L 6 orbis B* || karthagine P*B cartagine D 7 deletta

B || oritur PB || aput D || collatio R* colatio D 8 ambutione

et b 8. ut «. m. 1 P ambustione Bx || contentione D || graccus PB ||
plebi] L plebis PBD*v plebs 2> 9 nobilitate (-ante i*) P-B*

nubilitate D || cur] LPBD quod v 10 eet (t m. 2 add.) B \\

priuatis (s in ras. m. 2) P \\ populum D || diuidi (di aUerum ex corr.
add.) P 11 tribunaos (ointraras.) B \\ plebi] LPB plebis Dv\\
obsistenti* P \\ timperium D 12 municinm P* minitium Bl

miriutium JB' || ira] |mira D \\ populo D i3 ac] LPBD at Gfsh \\

testamentum D 14 pr- L || imperium D 15 gratia D \\

graccus PB || praetio LPB1 praecio D [| appetens PBD 16 uti]

ut ipsa D 17 graccum PB 18 magistratum PB || adisset Bl

aduersum paganos Y 8.9. 297

p. 806

JGracchus cum eniteretur, ut ipge tribunus plebi subsequenti t
anno permaneret, cumque comitiorum die seditiones populi
aocenderet, auctore Nasica inflammata nobilitas fragmentis
snbselliorum plebem fugauit. Gracchus per giadus, qni sunt2

&super Galpurnium fornicem, detracto amioulo fogiens ictus
fragmento subsellii oonruit rursusque adsurgens alio iotu
clauae cerebro inpactae exanimatus est. ducenti praeterea in 3
ea seditione interfecti eorumque corpora in Tiberim proiecta
stint; ipsius quoque Gracchi inhumatum cadauer extabuit.

loorta praeterea in Sicilia belli seruilis contagio multas late4
infecit prouincias. nam et Minturnis ccccl serui in crueem
acti et Sinuessae ad quattuor milia seruorum a Q. Me]telloP. aor
et Cn. Seruilio Caepione oppressa sunt; in metallis quoque5
Atheniensium idem tumultus seruilis ab Heraclito praetore

udiscussus est; apud Delon etiam serui nouo motu intume-
soentes oppidanis praeuenientibns pressi sunt, absque illo primo
Siciliensis mali fomite, a quo istae uelut scintillae emicantes,
diuersa haec incendia seminarunt. in Sicilia enim post Fuluium 6

▲VCT0RB8 cap. 9 Liuius 58 et 59 (cf. Periocha)

expilatores 10 orta— 13 oppressa sunt, 18 Faluiam, p. 298, 3 fta-
tilius, 5 amplias— 6 trucidata compilauit Paulus 93

1 graccus PR \\ niteretnr PR || plebis PBD \\ snbsequente PED ||
cnmque] cum R ]| commitiomm PR 3 aocenderent PR (-ent minus

darae t» P) || nanasica D || fracmentis (c tn g m. ant. R) PR
4 graecus PR \\ grados P» gradis D 6 fracmento Rl \\ 8ubeelli

PR aubeello D || corruit PR || assurgene (jw. s in ras. m. ant.) R
7 clane. a. ra$. R claue LPRbD || inpacta (n in m m. ant. R) PR ||
ezaminatna LDR1 || dncente D 8 eorumque] eroqne D eornm

PR 9 gracci PR 10 ortu D 11 prouintias R || mintnrnas

D || qnadringenti qninqnaginta L qoadraginti quinquagenta D \\ cruce
PRX 12 et om. L || sinnesse PRl sennisse D innise R* apnd

■innessam $ || qnatuor RD || qninto PRD 13 gn- L gneo PR

gieoe D || cepione LPD coepione R om. 9 || oppressa (op in ras.
ex una litt.) R 14 eraclito Z>* 15 telon D || intnmescentis

Rl 16 praessi P*RlD oppressi NT ut uid., h 17 siciliensis

(ilie euanidae) R || malo D || fomite^ (e in ras.) R || a qno istae
om. P (non om. R) || iste L || scintilliae migantis D \\ sintiUe Rx ||
aemicantes P

298 Pauli Orosii Historiarum

consulem Piso consul Mamertium oppidum expugnauit, ubi
octo milia fugitiuorum interfeoit, quos autem capere potuit,
7patibulo suffixit. cui cum Rutilius consul Buccessisset , idem
quoque Tauromenium et Hennam, firmissima fugitiuorum
refngia, bello recepit: amplius quam xx milia tunc seruorum s
trucidata referuntur.
8 Misera profecto talis belli et ineitricabilis causa. pereundum
utique dominis erat, nisi insolescentibus seruis ferro obuiam
iretur. sed tamen in ipsis quoque infelicissimis damnis pugnae
et infeiicioribus lucris uictoriae quanti periere uicti tantumio

sogperdidere uictores.

1# JAnno ab Vrbe condita Dcxxn P. Licinius Crassus consul
et pontifex maximus aduersus Aristonicum Attali fratrem, qui
traditam per testamentum Romanis Asiam peruaserat, cum
2 instructissimo missus exercitu, praeterea a magnis regibus hoc u>
est Nicomede Bithyniae, Mithridate Ponti et Armeniae, Aria-
rathe Cappadociae, Pt/laemene Paphlagoniae eorumque maximis
3copiis adiutus, conserto tamen bello uiotus est; etcum, exer-

ao9citu post plurimam caedem in fugam 'acto, ipse iam circum-
uentus ab hostibus et paene captus esset, uirgam, qua eratsu

avctoees § 1 — 5 Liuius 59 (cf. Perioeha et Eutrop. 4, 20)

expilatores 20 ab hostibus — p. 299, 2 transuerberauit inter
Eutropioma adhibuit Paulus 94

1 mamercium D; murgentium coni. A. Schaefer, Iahrb. f. Ph&ol.
1673 p. 71 2 um P vm B 3 suffixit (x in ras. m. 2) R ||

mtilius] LPR ($) ruti lios B; rutilius etiam Periocha 59 (ubi autilius
Naz.) et fasti Hisp. cum Chron. Pasch. a. 622; rupilius corr. fsh
4 taurominium DIP || hennam] L hetnara P hetnam Rl bennan D
petnam R* 5 ubi amplius (?) v || uiginti milia D || seruoram tunc

L 9 in om. L || ipsos D || dampnis a. ras. R 10 tanto perdere

D 12 se8centensimo uicensimo secundo L sexcentissimo uicensimo

secnndo D \\ pnblius PRD 18 attalli P*B* 14 tradita D

15 a om. LPR 16 incomedae L nicomedie. (ie. ex e corr. m. £,

sed. i deinde erasa) R \\ bythiniae PRD \\ mithridatae L mitridate
(e in e. m. ant. R) PRl metridate D || ponte D || arminiae D \\ ariara-
thae (-the in the. m. ant. R) LR ariathe D 17 philemene P phili-
mene. R philemense L pilimone Da palimone Dh || pafiagoniae
PRD 18 aditus D || conserto] conserat tot D || exercito plurima

caed*em (e ex © ut uid.) D 20 p«ene (er. a) R \\ uirga D || erat

in ras. m. 1 P

aduersum paganoB Y 9.10. 299

uflus ad equum, in oculum Thraecis inpegit; barbarus autem
cum ira et dolore exarsisset, latus Crassi gladio transuerberauit.
ita ille excogitato genere mortis effugit et dedecus et serui-
tntem. Perpenna consul, qni Crasso successerat, audita morte 4

* Crassi et olade exercitus Romani raptim in Asiam peruolauit,
Aristonicum recenti uictoria feriatum inprouiso bello adortus
nudatumque omnibus copiis in fugam uertit; cumque Strato-5
nican urbem, ad quam ille con'fugerat, obsidione cinxieset, p. sio
trucidatum fame ad deditionem coegit. Perpenna consul apud

loPergamum correptus morbo diem obiit; Aristonicus Romae
iussu senatus in carcere strangulatus est.

Eodem anno Ptolemaei Alexandrinorum regis misera uita6
miseriorem uitae exitum dedit. is enim sororem suam stupro
cognitam ac deinde in matrimonium receptam nouissime tur-

i5 pius quam duxit abiecit. priuigaam uero suam, hoc est filiam 7
sororis et coniugis, coniugem adsciuit, filium suum, quem ex
sorore susceperat, nec non et filium fratris ocoidit. quamobrem
tantis incestis parricidiisque exsecrabilis ab Alexandrinis regno
pnlsus est.

» Isdem temporibus Antiochus, non contentus Babylona atque 8
Ecbatana totoque Mediae imperio, aduersus Phrahatem Par-
thorum regem congressus et uictus est. qui cum in exercitu
suo centum milia armatorum habere uideretur, ducenfca milia

avctores § 6—8 Liuius 59 (ef. Periocha)

1 threcis L thracis PRD || impegit (m ex n m. ant.) R; iniecit
$ 2 transneraerauit Rl 4 perpena J* || grassus D || mortem

graasi D 5 aptim Rl saptnm D || asia D 6 feriat tnm D

7 nudatusque L || fratonicen B (non P) stratfcen L stonioen D
10 pergama L || romae inssn (ae i m ras. m. 1) P \\ romae (a erasa sed
m. ant. tw ras. restit.) R 11 strangntlatns (er. i aut. 1) P stra-

gu*latns (n gupra ag m. 2; er. i ut uid.) R 12 ante u. Eodem—

alezandrinornm // in marg. am. 1 L || ptolemei P ptholemei L ptolo-
mei R optiplomei D 16 assciuit (s pr. in ras. m. ant.) R

18 exeerahilis P eip. ras. R exegrabilis D || regnnm expnlsas (om. est)
D 20 hisdem LPRD \\ antbiocns PR || bahilona D babylonia

R* || adqne P*Rl 21 eghatana D || imperio- (o- in ras. m. 2) R \\

phrathatem PR || partornm D 22 ante u. ram— est // in marg. a

m. 1 L || dgresns (C in ras. m. 2, s supra es m. ant.) R || et] e D
23 centn D c PR || docenta D cc PR

300 Pauli Orosii Historiarnm

amplius calonum atquer liiarum inmixta scortis et histrionibuB
trahebat. itaque facile cum uniuerso exercitu suo Parthorum
uiribus oppressus interiit.
9 G. Sempronio Tuditano et M. Acilio consulibus P. Scipionem
Africanum pridie pro contione de perioulo salutis suae conte- s
statum, quod sibi pro patria laboranti ab improbis et ingratis
denuntiari cognouisset, alio mane exanimem in cubiculo suo
P. 3ii repertum non temere inter 'marima Komanorum mala recen-
suerim, praesertim cum tantum in ea urbe Africani uigor et
modestia ualeret, ut facile uiuo eo neque sociale neque ciuileio

lObellum posse exsistere crederetur. hunc quidam uxoris suae
Semproniae, Oracchorum autem sororis, dolo necatum ferunt,
ne scelerata ut credo familia ad perniciem patriae suae nata
inter impias seditiones uirorum non etiam facinoribus mulierum
esset immanior. i$

11 M. Aemilio L. Oreste consulibus Aetna uasto tremore con-
cussa exundauit igneis globis, rursusque alio die Lipara insula
et uicinum circa eam mare in tantum efferbuit, ut adustas

AVCT0RB8 § 9 et 10 Liwu8 59 (cf. Periocha) § 11 Liuius

59 aut 60 (cf. Obseq. 29 et Augustin. C. D. 3, 31 p. 127, 30 ed. 1
Dombart.)

1 calonti (nfl in ras. m. 2) B || adqne PW || lixarnm (li ex eorr.
ant.) P eliiarum L elizarem D || inmizta (n in m m. ant.) B ||
scortis] L echortis in ra8. m. ant. (8. ynn?); in mg. m. ant.: cohortibus
P conortibus soortis B co ortibns D 2 partherum D 4 U- X
gaio PBD || totidano D || m- acilio L maroo acilio PBD (post haee
8. 8. capitone m. 2 in B) m. aqnilio Cassiod. a. 625 Man. Aquillio corr.
h || coss. L || publinm PB pullium D 5 pro] per D || contentione

PB conditione) (sed ditione in ras. m. 1 ex ci...) D || conteetantem
B* 6 quod pone uersum a lut uid. m. add. L \\ improbis (im in ras.

m. ant.) B ioprobis D 7 alio] alio die B*Dv 8 reppertum

P*B || timere LBl (non P) D 9 tanto D \\ nrbe»africani B \\

nigor et] nicore D 10 molestia B || ciuile (ciu vn ras. ant. m.) P

11 bello D || existere P»BD 12 graccOrum PB || fe*»runt (er.

ce ?) B 13 ad] LPBD atque in KMv || pernioie« (9 in ras. m.

2) B 15 inmanior PBX 16 marco PBD || aemellio D \\ luoior

es t e D || lucio P lntio B \\ conss- L consul- PBl consul- B* (sie
8aepe B) H aethna LP aethina B et#»na (er. in) D 18 efferuuit

L efferuit D

aduersum paganos V 10.11. 301

quoque rupes diasoluerit, tabulata nauium liquefactis ceris
extorruerit, exanimatos pisces supematantesque exeoxerit, ho-
mines quoque, nisi qui longius potuere diffugere, reciprocato
anhelitu calidi aeris adustis introreum uitalibus suffooarit

5 M. Plautio Hypsaeo M. Fuluio Flaoco coueulibus uixdumll
Afrkam a bellorum exoidiis quiescentem horribilis et inusitata
perditio consecuta est. namque oum per totam Africam in-2
meosae lucustarum multitudines coaluissent et non modo iam
cunctam spem 'frugum abrasissent herbasque omnes oum partep. si»

ioradicum, folia arborum cum teneritudine ramorum oonsum-
psissent, uerum etiam amaras cortices atque arida ligna prae-
roderent, repentino abreptae uento atque in globos coactae
portataeque diu per aerem, Afrioano pelago inmersae sunt.
harum cum inmensos aceruos longe undis urguentibus fluctus 3

isper extenta late litora propulissent, taetrum nimis atque ultra
opinionem pestiferum odorem tabida et putrefacta congeries
exhalauit, unde omnium pariter animantum tanta pestilentia
consecuta est, ut auium pecudum ac bestiarum corruptione

avctores § 1—5 Liuiu8 60 (c/. Periocha, Obseq. 30, Augustiwus
C. D. 3, 31)

expilatores 7 per totam— p. 303, 9 extincta. . aunt excerpsit
Patdus 95.97

1 tabulata — 2 extorraerit om. D 2 exanimatus L examinatus

D 1| supernantesque ex quo placito erit hominis D || hominiV (i ait. et
b; ex eorr. m. ant.) P 3 reciprocatu R 4 *anelitu (er. h) P *ane
litu (h supra ne m. 2) R nahelitu D \\ intro|sum L 5 marcio

(martio R) plautio PR marcio placio D \\ hypseo PR hipseo LD ||
marco PR murco D || conss- L consul PRl (-1- R*) \\ uix tum
P*R% (prvus uictam R2) uictum JR1 7 inmensae (in in im m. ant.)

R 8 locustarum PR% \\ conualuissent (nu del. R2) PR conual- $ ||
tam jR* 10 et folia v || cum om. L || **ramorum (rai m ras. m. 2,

ex roma- 9) R || oonsumaissent PR? 11 amaros v || adque P1 ||

perrosisaent v 12 adreptae D \\ adque LPlRl || acta upertateq;

D 18 immersae (im ex in m. ant.) R inmess&e D 14 cti tn

ras. m.lD\\ inmensus L inmersua in ras. m.lD immenso" (im ex
in m. ant.; s 8. 8. m. 2) R \\ aceruua LD || longi L \\ undis (s in ras.
m. 2) P || urgentibus PRD 15 tetrum JR1 iterum D || adque

PR1 16 opiniocnem J* opinio*nem R || pestiferum (t in ras. m.

1) D 17 exalauit L \\ animantium U» H tanta] tantum tanta D

9Q2 Pauli Orosii Historiarum

aeris dissolutarum putrefacta passim cadauera uithim corru-
4ptionis augerent. at uero quauta fuerit hominum lues, ego
ipse, dum refero, toto corpore perhorresoo: siquidem in Nu-
midia, in qua tunc Micipsa rex erat, octingenta milia hominum,
circa oram uero maritimam, quae maxime Carthaginiensi atque *
Vticensi litori adiacet, plus quam ducenta milia perisse tradi-
tum eet, apud ipsam uero Vticam oiuitatem triginta roilia
militum, quae ad praesidium totius Africae ordinata fuerant,

5 extincta atque abrasa sunt. quae clades tam repentina ac tam
uiolenta institit, ut tunc apud Vticam sub una die per unamio
portam ex illis iunioribus plus quam mille quingentos mortuos
elatos fuisse narretur.

6 Verumtamen pace et gratia omnipotentis Dei dixerim, de
cuius misericordia et in cuius fiducia haec loquor: quamuis et
temporibus nostris exoriantur aliquando et hoc diuersis parti- 15
bus lucustae et plerumque etiam sed tolerabiliter laedant,
numquam tamen temporibus Ghristianis tanta uis inextrieabilis

AVCTORE8 § 6 Orosius; ad %Ua teraporibus nostris et q. & cf.
Hieronymu8 tw Ioel 2 (6, 195 VaUarsi)

1 (cad)auera uitiorum cor(rup)tiones incipit S 2 (at u)ero S ||

(hoD)iinum S 3 (dun)i S || toto corpore om. D || corpo(re p) hor-

reseo S \\ (in n)umidia S 4 micipsa (p in 8 radendo corr.) P

miipsa D (mic)ipsa ^ || docc milia PB lxxx (mil)ia S || hominum
circa hominum (circa hominum expuncta) B 5 «oram B (ora)m S

ora L || maretimam PBl maritima L || (quae) S \\ manm^ SBl || cartha-
geniensi D karth- PB karthagi(nie^isi S || adque PS 6 uaticensi

D || (Uto)ri S || prus P1 || cc PB (cc) S \\ perisse] LPBDS ||
tradi(tum) S 1 uero om. L || uticam] utjdicam D (u)ticam S ||

xxx- L xxx 1B trigenta D || (mili)a S 8 qu® ex q: m. 2 B jj

ad pre; desmit S || ordinatae (e del.) P 9 adque P \\ quae] qua Bx \\

cla#des (er. u ?) D 10 utlcam apud L cap duticam D || p unft (p

exyetuin ras. m.2)B 11 i- 6- PB 12 narretur (a in ras. m. 1)
D narraretur L 13 diierim (im in ras. m. 1) D || de cuius

incipit S \\ de om. L 14 (mis. et) S \\ f(iducia haec loquor) S ||

(et— -15 nostria) S 15 ezorian(tur aliquando) S || di(uersis parti-

bua lu^cuate. et (plerumque etiam) S 16 loouatae B* || et] •• B

om. D || 86 (sic) toler(abiliter laedant) numqua(m tamen tempori)bus
christiani(8) S 17 (tanta uis inex)tricabil(is mali accidit ut) per-

nicies l(ucustarum quae) S

aduersum paganos V 11.12. 303

mali accidit, ut pernicies lucustarum, quae 'nullo modo ferrip. 315
uiua potuisset, mortua plus noceret et qua diu uiuente peri-
tura erant omnia, ea perdita pereuntibus magis omnihus optan-
dnm fuerit, ne perisset.

5 Anno ab Vrbe condita dcxxvii L. Caeoilio Metello et Q. 12
Titio Flaminino coss. Oarthago in Afrioa restitui iussa uicensimo
secundo demum anno quam fuerat euersa deductis ciuium
Romanorum familiis, quae eam incolerent, restituta et repleta
est, magno ante prodigio praecedente. nam cum mensores ad2

10 limitandum Carthaginiensem agrum missi stipites, terminorom
indices, fixos nocte a lupis reuulsos mordicus conrososque re-
perissent, aliqoamdiu haesitatum est, utrum Romanae paci
expediret Carthaginem reformari.

▲VCTOJKES § 1 usque ad ciaium Bomanorum Eutropius 4, $2
(numerus, quem Orosius male cum praecedentibus coni.) et 21
§ 1 magno ante prodigio— § 2 Liuius 60

BXPILAT0HB8 6 Carthago— 7 euersa compUauit Seuerus Chron. p. 453

1 pernices Bl || locustarum B* || nul)lumodo (ferri uiua potu)i8set
mo(rtua plus noce)ret- Et qu(a diu uiuente pe)ritura 8 2 mortuo

(o in a m. 3) P || quam D qu& (~ fort. m. 2, sed eras.) B 3 e(rant

omnia ea per)dita 8 || pereun(tibus magis omnibus) opt J desinit 8
4 periret PB perieret D 5 sescentensimo uioensimo septimo L

sescentissimo uicesimo septimo D || lucio caeulio (ul m cil m. 2) P
-1- caelio L lucio caelio D lutio caelio B; Q. Caecilio eorr. fsh || q-
titio L quiuto titio D quinto tito PB; T. Quintio corr. fsh
6 flamminio (m aU. eras.) D || consul B consulibus D || karthago
PB || restitua D || uicensimo secundo] L (pro priore c fuisse g potest)
uicessimo secundum D xxu PB 8 familias Bl || Jnt- resti(tuta

et repleta e)st- incipit 8 || incoleret D 9 mag(no ante prodigio)

praeceden(te) 8 || praecidente nam precidente nam D procedente Bl \\
(nam cum me)ssores ad (limitandum) S 10 karthaginiensem P

karthagienBem (gi vn gini m. 2) B (ka)rthagini(ensem) 8 \\ (agrum) S \\
misi P*BXD (m)issi 8 || stipes D stipi(tes) 5 || (terminorum) S

11 (fixos nocte a) lupis reuul(sos) 8 || nocte] et nocte PBD \\ lupos
(corr. m\l) P || mordicoi L morsibus PB (mordicus) 8 || conrosusque
D (c)onro808que 8 \\ (reperissent a)liquamdiu (haesitatum est u)trum
8 || repperissent PBD 12 aliquan*diu (n ex m) B || ro(manae paci

exped)iret- S 13 karthaginem PB kar(tbaginem) S || (refor)mari- S

304 Pauli Orosii Historiarum

3 Eodem anno G. Gracchus, Graochi illius qui iam occisus in
seditione fuerat frater, tribunus plebi per tumultum creatus

4magna reipublicae pernicies Mt. nam cum saepe populum
Bomanum largitionibns promissisque nimiis in acerbissimas
seditiones excitanisset, maxime legis agrariae causa, pro qua 5
sieetiam frater eius Gracchus fnerat oocisns, 'tandem a tribunatu

5Minucio snccessore deeessit. Minucius tribunus plebi cum
maxima ex parte decessoris sui Gracchi statuta oonnnlsisset
legesqne abrogasset, C. Gracchus cum Fuluio Flacco ingenti
stipatns agmine Capitolinm, nbi contio agitabatur, ascandit:io
ibi maximo tnmultu excitato quidam praeco a Gracchanis

6interfectns nelut signum belli fnit. Flaocns dnobus filiis ar-
matis cinctns, comitante etiam Gracoho togato brenemqne
gladium sub sinistra occnltante, qnamuis et praeconem frustra
praemisisset, qui seruos ad libertatem uocaret, Dianium tam-u

7quam arcem occupauit. contra D. Brutus uir consularis a
cliuo Publicio onm ingenti certamine inruit. ibi Flaccus diu

avctores § 3— § 10 Liuius 60 et 61

1 Eo(dem anno g- gr)acchus 8 || g- L gaius PRD || graocus PR ||
(gracchi illius qui ia)m 8 || graoci PB || insidi»cione (er. a) D
(in seditione) S 2 (fuer)at 8 || (tribunus plebi per) tumultum

desinii 8 || plebis PSJRD 3 reip- L || pernecies Rl || saepe] se

D || fPT1 L 4 largionibus D || acoruissimas LRl ceruissimas

(a amXe c 8. 8. m. 1—2) P 5 maximae o. ras. R 6 graccus

PR; Ti. Graccuus v || trinatu (bu s. 8. m. 1 aut 2) P 7 minutio

R || minutius R \\ plebis P>R* (ple)bis incipit 8 8 p(arte) 8 \\

gracci PR gracchis D grac(chi) S || conulsisset D conuulsis(set) S
9 alirogasset (sic) L \\ gaius PR g. L (g-) S || graccus PR ||
fulu(io) S || flaccus D flaccho S || ingenti» P 10 stip(atus) S [j

kapitoliur(n ubi) S || capitulum L capitulium D || agebatur PR ||
a(scen)dit S 11 tum(ultu) S || ezcitatu D || quidam e (e del.) P

quidam « R || preXco a) 8 || graccanis PB gracchianis D (grac)chianis
/9 12 (uel)ut 8 || bellis fu(it flac)cus S j| arm(atis) tf

13 co*mi*tante (er. m e* t) R || e(tiam) £ || gracco PR braccho 8 ||
bre(uemque) 8 14 sinist(ra oc)cultante S || oocultante" o. ras. R jj

quamuis et desinit 8 || preconem iJ 15 peremisset PR || dianium]

PreUer, Aufsaettc p. 513 ianium LPRD 16 decius XPJBD || bru»tua
(u prtoris fawto sec, t parn prior in ras. m. 1) D 17 publicio] P

publitio R publico L publio D || irruit B* || flacehus D

aduersum paganos V 12.13.

obstinatissime dimicauit; Qraochus, postquam in templum
Mineruae secesserat, gladio incumbere uolens, interuentu
Laetorii retentus est. itaque Jcum diu anceps bellum agitaretor, p. m
tandem sagittarii ab Opimio missi oonsertam multitudinem

s disturbauerunt. duo Flacci pater filiusque cum per aedem8
Lunae in priuatam domum desiluissent foresque obiecissent,
rescisso craticio pariete confossi sunt. Gracchus diu pro se
amicis pugnantibus ac pereuntibus aegre ad pontem sublicium
peruenit ibique, ne uiuus caperetur, ceruicem seruo suo prae-

jobuii caput Gracchi excisum consuli adlatum est, corpus ad9
Corneliam matrem Misenum oppidum deuectum est. haec autem
Cornelia, Africani maioris filia, Misenum, ut dixi, prioris filii
morte secesserat. bpnaGracchi publicatasunt; Flaccus adulescens
in robore necatus est; ex factione Gracchi ducenti quinqua-

ttginta in Auentino caesi fuisse referuntur. Opimius consul sicut 10
in bello fortis fuit 'ita in quaestione crudelis. nam amplius P. jis
tria milia hominum suppliciis necauit, ex quibus plurimi ne
dicta quidem causa innocentes interfecti sunt.
Isdem temporibus Metellus Baleares insulas bello peruagatus 13

AYCT0RE8 § 1 IAuiUS 60

1 dimicauit in ras. m. 1 P \\ graccus PB 2 successerat D

3 laetoriretentns (rire in ras. m. 1) D || letorii L laetoris PBl
r (equire) l&or in mg., demde lictoris vn textu B* || anceps incipit S ||
agitaretn//| (r fin. euanuit) S 4 opio (fuis$e potest opuuio) | S

5 pater] frater S \\ aedem] eadem S 6 priuatnm S* || desilnissent]

SPB* dissiluissent L disilnissent D desolnissent B1 || obiecessent
(o t» ra8> al., e alt. in i corr. lm.) B 7 graticio L cratitio 22 ||

confnsi JQ || graccns PB || se pro L 8 percnnctibns P1 || aegre. Bl ||

8ublici«um (er. ni uid.) P sublicium plicium 12 9 ni L || pre-

bnit S 10 capnd SPB1 || gracci PB || consnl L \\ allatnm

SPB 11 missennm D \\ est om. D 12 maloris (1 in I corr.)

P || nt dixi] 8c%L Liuius (cf. Grubitz p. 29); deh h \\ post pr. f. mor-
tem h || fili S 13 gracci PB \\ pnplicata B* || adnliscens PRD

(a in o m. 2 P% i in e m. rec. B) 14 gracci PB || dncenti quinqua-

genta D ccLta S -ccl- P ccl- B 15 nentino £» || inanen

desinit S || fnisse om. Dv || sicnt incipit S 16 questione ifort.

questione fuit S) SB || Namplius sic S \\ amplins qnam v 17 millia

(sic) D || snpplnis 22* || necanit (n m ras. m. 2) B || ne] nec D
18 qnidam i^ 19 hisdem LSPBD \\ naleares PBX balearis D

V 20

306 Pauli Orosii Historiarum

edomuit et piraticam infestationem, quae ab isdem tune exorie-
2batur, plurima incolarum caede conpressit. Gnaeus quoque
Domitius proconsule Allobrogas Gallos iuxta oppidum Vindalium
grauissimo bello uicit, maxime cum elepbantorum noua forma
equi bostium bostesque conterriti diffugissent: xx milia ibi 5
Allobrogum caesa referuntur, tria milia capta snnt.
3 Eodem tempore Aetna mons ultra solitum exarsit et tor-
rentibus igneis superfosis lateque circumfluentibus Catinam
urbem finesque eius oppressit ita ut tecta aedium calidis
oineribus praeusta et praegrauata conruerent: cuius leuandaeio
oladis causa senatus decem annorum uectigalia Gatinensibus

819 remisit.

14 *Anno ab Vrbe condita Dcxxvni Pabius consul Bituito regi
Aruernorum Galliae ciuitatis bellum maximo instructu con-
paranti adeo cum paruo exercitu ocourrit, ut Bituitus pauoi-is

atctores § 2 Liuius 61 § 3 Liuius 61 (cf. Obseq. 32 et

. Augustinus C. D. 3, 31 p. 127, 34 ed. 1 Domb.) cap. 14 § 1 Fa-

bius— § 4 Liuius 61 (ad § 1.3.4 cf. Periocha)

Exprx atobes 15 Bituitus— p. 307, 2 iactaret exscripsit Paulus 98

1 piratica infestatione D || isdem] L hisdem SPBD || exoriebatur
plurima om. D || ezori*ebatur (er. a) B 2 conpre^ssit S con-

praessit D compressit PB* || gn- L gneus SPBD 3 proconsul

B || adlobrogas SPB1 4 uici (t s. s. m. 1) B \\ mazimQ SBl M

elepantorum P elef- 22 || noui forma P || forma equi] forme qui D
5 «equi B || oetium I> || diffugi(ss>ent S \\ XI L uiginti D || mll- L \\
uerba ibi — 9 ita utecta (sic) in ras. paullo angustiore m. 1 D 6 adlo-

brogum (d in 1 Bl) PBl S allobrogorum B2 || m milia S \\ \xffi hic
ubi Iterum ethnam|ultra solito ezarsit (rubris litt. excepta 8. s.
h) | Eodem S 7 aethna LPB ethna SD \\ in ethna desinit S

8 snpfusis incipit S || circu (fuit -H) fluentib; S || catinam] SPB
cathenam L catina D 9 obpressit Bl \\ ut tacta R* utecta D

10 pregr- B \\ corrnerent PB \\ laeuandae P1 lauande D 11 cansa
senatus] causenatus D || decim D x 8 \\ uegtigalia S || nictigalica||men-
sibns D || catenenBibns L catiniensibus 8{ 12 remi»sit (i pr. in

ras. 2) B semisit D 13 DC-mouicensimo octauo- L -dc-simo)

xxvm- S sez|cen tissimo uicissi mo octauo D •DC-xx//vra (er. x) B ||
conT bitnito (-tu 1) 12* || regia|uer nornm D regialuernornm S || regi»
(er. s) B 14 gallia D || bello D || instructus L instructo D |f

comparanti B* 15 paruoj par D || ezercito D || nituitus f ||

pacitate D

aduersnm paganos V 13.14. 307

tatem Bomanorum uix ad escam canibus, quos in agminep m
habebat, sufficere Jposse iactaret. qui oum sibi ad transferendas 2
oopias unum pontem Bhodani fluminis parum esse intellegeret,
alium conpactis lintribus catenisque conexum superstratis con-
sfhrisque tabulis instruxit. conserta pugna et diu grauiterd
agitata, uicti Gfalli conuersique in fugam, dum quisque sibi
timet, coaceruatis inoonsulte agminibus et praepropero transitu
pontis uinoula ruperunt ac mox cum ipsis lintribus mersi
sunt. centum ootoginta milia armatorum in exercitu BituitU

lofoisse traduntur, ex quibus centum quinquaginta milia uel
caesa uel mersa sunt.

Q. Marcius consul Qallorum gentem sub radioe Alpium6
sitam bello adgressus est. qui cum se Bomanis copiis circum-
saeptos uiderent belloque inpares fore intellegerent, occisis

jsconiugibus ao liberis in flammas sese proiecerunt qui uero6
praeoccupantibus Bomanis peragendae tunc mortis suae oopiam
non habuerant captique fuerant, alii ferro, alii suspendio, alii
abnegato cibo sese consumpserunt , nullusque omnino tiel
paruulus superfuit, qui seruitutis condioionem uitae amore

so toleraret.

ayctores § 5 et § 6 Liuius 62

expilatoees 3 pontem— 11 mersa sunt epitomauit Paulus 98

1 Qacam R2 3 rhodtlani P rodani S rodoni L || fluminis om.

D || parnnm 23' 4 compactis R* \\ lyntribus LS || cathenisque

L || supstratis- desinit S \\ confi*xisque P confixiS qne D 5 ta-

bulis (tabn in ras. m. 1) B \\ struxit PR \\ -uiter incipit S 6 «duin
R || sibi timet (U eras.) R 7 coaoeruate D 8 uincla 8PRD ||

lyntribus LS 9 cento octoagenta D cxxxx SPR 10 centu

quinquagenta D cl SPR 11 ceea S 12 quintus (ui ex u m. 2 R)
PRD uictus S || maoius D 13 adgrQssus S aggressus R% || cir-

cumseptos (-tus D) SPRXD 14 uederent R1 uiderunt P* || im-

pares R* 15 in flammasepro ie cerunt D \\ in om. Rl \\ sese] |se

S 17 habuerunt L 18 denegato D || cibos D \\ sese desinit

S || consumBerunt P |) uel] nec L 19 paruolus PD paruulos

(o in u m. 2) R \\ -pfuit incipit S \\ conditonem (i post t s. s. m. 2)
R co(n)ditionem 8 20 tolerarit] LD to(le)rarit S toleraret

PRv

20*

30g Pauli Orosii Historiaruni

p. m
15 !Anno ab Vrbe condita dcxxxv F. Scipione Nasica et L.

Calpnrnio Bestia consalibns Iagnrthae Numidarum regi bellnm

consensu popnli Bomani senatus indixit.
2 Sed ego de Iugurtha ordinis tantum loco et cansa comme-

morationis breuiter perstrinierim, quia ut de natura eius naria *

atque intolerabili ita et de rebus tam dolose qoam strenue

gestis propter opimam scriptornm Inculentiam satis sufficiens

apud omnes notitia est.
8 Igitur Ingnrtha, Micipsae Numidarum regis adoptinns heres-

qne inter naturales eius filios factus, primum coheredes suos, io

id est Hiempsalem occidit, Adherbalem bello uictum Africa
4expnlit. Galpnrninm deinde oonsulem aduersum se missnm

pecunia corrnpit atqne ad tnrpissimas condiciones pacis ad-
5duxit. praeterea cnm Bomam ipse nenisset, omnibns pecunia

aut corruptis ant adtemptatie seditiones dissensionesque per-is

avctorbs § 1 P. Scipione et g. s. Liuius 64 (cf. Perioeha)
§ 3 Liuius 62 (cf. Periocha) § 4— § 6 Liuius 64 (cf. Periocha);

Hlane § 5 o nrbem nen. et matnre (sic Sall, cito Periocha) — innenerit
ex Sallustio Iug. $5 § 10 sumpta ?

tic

1 co(n)dita S || seseentensimo tricensimo quinto L rez cen tissimo
trecissimo qninto D dc-simo-xxxv S dcxxu (x 8. 8. m. 1 uel Mauio
iudice m. 2) P -nc-xxxv Rl DC-xxxvrni R* dcxxxix ed. 1542 m
mg., fsh || publio PRD \\ lncio PD lntio R 2 ca(l)pnrnio S \\ haec
consnlib: ingnrthe. nnmidard regi bellu- in ima pag. add. m. 2, in textu
tres fere litt. erasae sunt P || conss- L conas- deinde rubris litt. |xxm:
hic nbi Injnrthe nn(m)idiarnm regi bellnm c(on)sensnm (corr.
m. ant. atramento) popnli roma(ni) senatns Indicit: S || In«nrthe
(era8. )) S || nnmidiarnm r(e)gi S 3 pop(u)li S popoli B* || r- L \\ in-
diii(t) S 4 sic Ingnrtha 8 || ord(i)nis S \\ locnm D || cansfi P || con-
memorationis S 5 bren(i)ter S || perstruuzerim (er. c ut uid\) R per
ezstrinzerim D strinzerim L || qnia(nt) S GadqneP^R1 a..|q:

S H (re)b ; S || do te D || str(e)nue 8 7 opt(i)mam S || scribtornm

L f| snffiens sed statim corr. D 8 a(pnd ?} S 9 i(u)gurtha S ||

micipse LRl mici-prae D mipsQ S || nnmida(rnm) S || heres(q:) S
10 fili(os) desinit S 11 hiemsalem PR || occidit adherbalem om.D\\
atherbalem PR || bellnm D \\ affriga D 12 se] re D 13 adqne

PRXD || conditiones (-nis D) PRD \\ addnxit] D addizit LPR
14 p&cunia (» in e m. f) P pecunia (n in raz. m. 1) D 15 ad-

temtatis P attemptatis R* || dissensiones om. D

aduersum paganos Y 15. 309

miscnit; qnam cum egrederetur infami satis notauit elogio
dicens: o urbem uenalem et mature perituram, si
emptorem inuenerit!
Insequenti anno A. Postumium, Fostumii consulis fratrem, 6

sqaem is quadraginta milium armatorum exercitni praefecerat,
apud Calamam urbem thesauris re!giis conditis inhiantem bellop. m
oppressit orfque uicto ignominiosissimum foedus exegii uni-
uersam paene Africam a Bomanis deficientem regno suo iunxit.
postea tamen Metelli consulis integritate et disciplina coer-7

io citus, duobus etiam proeliis uictus uidit praesente se et uastari
Numidiam suam et non posse defendi: a quo ad deditionem
coactus trecentos obsides dedit, frumentum atque alios comme-
atus persoluturum sese spopondit, tria milia amplius perfugarum
reddidit. exim cum incertus in pace improbos non cohiberet8

15 excursus, C. Marii consulis non minore paene, quam ipse prae-
ditus erat, astutia Bomanisque uiribus fractus est, maxime
postquam Marius urbem Capsam, ab Hercule Fhoenice ut
ferunt conditam, regiis tunc thesauris confertissimam dolo

ayotobbs § 7 Liuius 6S (cf. Periocha) § 8— § 18 IAuius 66

1 qua P* || egrediritur* (er. a) D || eologio D 3 emtorem P ||

inueneritux) (ur fort. ex corr. add. sed m. 1) D 4 anlum LPBD ||
pofltumium om. D || post tumii D om. L 5 xl PB quinquagenta D ||
milia P%BD miliorum F1 || perficirat D 6 regiis] B*v remgiis D
regig LPB1 7 praeesit (sic) P pr*easit (a eras.) B || adque] scripsi

cuique codices, eique uel ouiquoque coni. h \\ exigit PBX || uniuersam-
que G 8 pene PBbD \\ iun*xit (er. c) B iuncxit D 9 coher-

eitat PB* 10 praesente se] praesentare (a aU. in ras. m. 1) D

11 editionem Bl 12 coactos L \\ occ PB \\ adque PlBl 13 per-
Boluiturum B% persoliturum D || espopondit D || tria milia amplius
perfugarum] D m milia amplius per figuram (fugarum m. 2) PB
tria milia fugarnm amplius L 14 reddit B \\ exim] LD exin

PB || pacem D \\ inprobos (-us D) PB%D \\ prohiberet PB 15 g-

L g- P gal D om. B* -gagi» s. s. m. 1 B \\ mari consul- (vspost
mari 8. 8. m.2 F) PBl marii consul iJ* || non (n m. 2) B || pene
B* 16 erat] est t (st in eo UUerar. genere his ra «tmtto sunt)

D || maximae 22» 17 chapsam P cha*psam B captam D || phj-

nice P phinice D phinicae (in in en corr. m. 2) B 18 tunc m.

2 s. 8. in B (non om. P) \\ thenaauris D

310 Pauli Orosii Historiarum

9 oircumuenit et cepit. diffidens deinde propriis rebus et uiribus
Iugurtha societatem cum Boccho Manrorum rege fecit, cuius
equitatu in immensum auctus Marianum exercitum creberrimis

lOincursionibus fatigauit. postremo apud Cirtam, urbem anti-
quam, Masinissae regiam, aduersum Bomanos expugnationem 5
eius parantes 6exaginta milibus equitum instructus occurrit.

llnumquam ulla Bomano militi tumultuosior pugna et terribilior
p. Mstfuit, adeo ut discursu et fremitu ciroumoursantium et im-
petentium equitum suscitatus puluis caelum subtexuerit, diem
ademerit noctemque obduxerit , tantus autem telorum nimbus 10
ingruerit, ut nulla pars corporis ab ictu tuta esset, quippe
quibus et uisus ad prospiciendum impedimento caliginis et

12expeditio ad cauendum oompressione multitudinis deerat. nec
laborabat eques Maurus ac Numida, ut bene conlocatum
hostem opportuno teli impetu rimaretur, sed potius in incertum »
pila mittebant certi quod uulnera incerta non essent. ita

1 coepit JM) || in propriis PB 2 (cu)m incipit S || booco

SB* || rege maurorum L || re(g)e S 3 equrtatum P aequitatnm

(a pr. et m er.) B || inmensum PB mensum D j(in uel im)men-

8um S || marian|(um e)xercitum S || ma*rianum (eras. u) D

4 (in)cursionib ; S \\ pos(t)remo S || ci(rt)S S cirtham D cartham
L || (a)ntiqua(m) S 5 masinissae] ZAD masinissae*** (sae in ras.
ampliore) P masin(i)sse; S maainisse B* manissae 2> || regium P*Bl
(r)egift 5 || aduersus PB (a)duers(u . . ) 8 || expug|(n)ationem S
expugnatione PB 6 paran*tes (n ex m) P parentes S* || (s)exa-
ginta S lx PB || milia PB% \\ ^quitum (i)nstructus S || «equitum (er.
a) B 7 ntt|(q)uam S || ullo R || roma num militumulti osior D ||
(t)umultuosior S || et (t)erribilior S eterribilior L 8 discursum
P* (d)iscursu S || ciroumcuriantium D cir(c)umcursantium S || inpo-
tentium PBXD inpe(t)entium 8 9 *eqnitum (er. a) B \\ suscita(t)us

5 || subtexu(e)rit 8 10 noc(t)emqs S \\ (a)utem S || imbus D

11 in(g)ruerit S || cor(p)oris S || (q)uippe S 12 uirus D || pro-

spiciendo D pros(p)iciendum S || inpedimento SPB* impdimine (i m.
1) D || (c)aliginis S 13 (c)auendum S || conpressione LP cum-

pressione B conprqssione S & conprae hensionem D || haec multitudinis
deerat nec perierunt in S 14 eque**s P *eques (er. a) B eque S ||
mauru(s) S || nu(m)ida S || ooll- MA 16 oportuno PB oportui(io)
S Oportuna D || (r)imaretur S |) in cer tur D incertu(m) S
16 p(il)a S tela D Jl (uu)l|n(er)a ineer(t)a 8

adnersum paganoa V 15. 311

ooacti in unum Romani pedites densabantur. intercapedinem
tanti periculi nox interueniens dedit. eadem postera die etl3
belli et periculi faciee: erumpere in hostem quamuis stricto
miles gladio non ualebat, eminns enim iacnlis repellebatnr;

sfugere non poterant, nndiqne enim nelooior ad perseqnendum m
eqnes in'cluserat iam tertia dies et nnllnm undecumquei4
suffragium, dira undiqne morti9 facies obiciebatnr: tandem
Marins oonsnl forti desperatione spei niam fecit, nninerso
simnl agmine prornpit e uallo campoque sese simnl et proelio

lodedit. et cnm iternm circnmfnsi hostes non solum agminisl&
extrema laniarent, nernm etiam media excnssis procul telis
caederent tnrbatosque Bomanos insuper etiam aestus solis,
intolerantia sitis, mortis oircumstantia usque ad extremum
desperationis defetigaret, snbito notnm illnd Bomanornm

isaduersns Afros tempestatum imbriumque suffraginm caelo
missnm insperatae saluti fuit siquidem repentina plunia siti-16
entibns Bomanis et aestuantibus refrigerinm potumqne prae-
bnit, porro autem Nnmidis hastilia telorum, quae manu intor-
qnere sine ammentis solent, lubrica ac per hoc inutilia reddidit;

aoscuta etiam, quae elephanti corio extento atque durato habilial7

1 in uno romani D H ronian(i)| S || pedites] LSPE equites pedi-
tesque T equites (-tis D) in unum pedites DGZK, interpolata ex Sal-
lustio lug. 97 § 5 (| In<t)er| capedinem S intercapidinem LPEfD
2 (tanti) pericu(li) S || interue(uiens d)edit e(a)d(e)m poster(a) d(i)e
8 || pos»tera D 3 be(U)i S || facie(s) erumpe|(r)e 8 || sirictum

milis gladium D \\ s(tr)ic|(t)o S 4 no(o) ualeb(at) (eminu)s

en(im ia)culis repe(lle)| desinit S \\ et minus D || repellabatnr D
5 poterant] LPED (t fin. in ras. P, nt ex t statim corr. D) poterat
v || uelotior E || p(sequendu equis incluserant) (quae inclusi in ras.
angustiore scr. sunt m.l)D 6 eque*»s P «eques E \\ post dies m.

2 illui s. s. E 7 obicibatur D 8 coHs- E 9 agmine] agi

inne D || ca{»po que (corr. m. 1) D \\ sese] se D 12 cederent L ||

aestusolis LPED 13 circumstanciae D 14 defetigaret] LPlEl

defitigarit D defatigaret P*E* defatigarent E rec. ut uid. m., v ||
nntum illo D 15 aduersos E1 || afros (f ex g ut uid.) P || caelum

D 19 sine in ras. ampliore P || admentisolent D || ammentis] L

a*|mentis (er. m) E amentis PD 20 scua (t post u s. «.; a ex u

corr. ut uid.) L || elefanti L || adque LPlE%

312 Pauli Orosii Historiarum

et tuta gestabant — cuius ea natura est, ut acceptum imbrem
tamquam spougia ebibat ac per hoc intractabile repentino
pondere fiat — quia circumferri non poterant, defendere nequi-
uerunt ita ex insperato conturbatis destitutisque Mauris ac

18Numidis Bocchus ac Iugurtha fugerunt. post hoc nonaginta 5
milia armatorum nouissimo bello ab isdem regibus obiecta;
haec quoque usque ad internecionem Bomanis uincentibus
caesa referuntur. ex eo Bocchus spem belli abiciens, pacem
petiuit atque in pretium pacis Iugurtham dolo captum cate-

19nisque obrutum per Suilam legatum misit ad Marium. quiio
p. 536 in triumpho an'te currum cum duobus filiis suis actus et mox
in carcere strangulatus est.

20 Isdem diebus obscenum prodigium ac triste uisum est. L.
Heluius eques Bomanus cum uxore et filia de Boma in Apuliam
rediens, tempestate oorreptus cum filiam consternatam uideret, 15
ut citius propioribus tectis suocederent, relictis uehiculis
arreptisque equis filiam uirginem equo insidentem in medium

21agmen accepit. puella continuo ictu fulminis exanimata est,

atctosbs § 19 Liuius 67 (cf Periocha) § 20 et 21 IAuius
lib. ut uid. 63 (cf. Obsea. 37)

KXPILATORE8 5 nonaginta— 8 caeea] hinc xc armatorum ad inter-
nicionem cecidit Eutropianis inseruit Paulus 102 not. Un. 8 14 de

Boma— p. 313, 5 dissolutis excerpsit Paulus 104, 26 — 105 not lin. 3

2 tan»quam (n ex m) B \\ spongia ebibat (p in ras.) P ephonge-
aebibebat L 3 poterat 2> perant R* \\ detendere D || nequiuerant

(a uid. del. fuisse sed post restit.) P neqniuerint B nequeuerunt D
4 maures D || ac] et h 5 ac] et PBDh || fug*erunt {er. i, non a

ut uid.) B i| nonagenta D lx* (fuit lxl) PB 6 hisdem LPBD
7 quoq; (quo m. 1 in ras.t ex haec ut uid.) D || interneeionem (ec in ic)
P ternitionem (internet- 2) Bl internitionem D 8 bocchos PB1
9 adqne PlBl \\ praetium PB \\ cathenisque L 10 syllam LPB

ailla) D 11 currum] curso D 13 hisdem LPBD \\ luciua

PBD 14 beluius B eluius LD \\ eque**3 P Qques Bl || r- L

romanos Bl || apolia D 16 ut cicius (-ut ci in ras. m. 1) D ||

proprioribu8 a. ras. B \\ |rib; tectis incipit 8 || uehiculas Bl
17 adrep|tis (omisso que) S || e.quo Ba 18 pue(l)|la S

adnersum paganos V 15. 313

sed omnibus sine scissnra aliqna uestimentis ademptis ac
pectoris pedumque ninculis dissolutis, monilibns etiam annlisqne
discussis, ipso qnoqne corpore inlaeso, nisi qnod obscennm in
modum nnda et lingna panlnlnm exerta iacnit; eqnns qnoqne

5 ipse, qno utebatur, straturis frenis et cingnlis dissolntis passim
ac dispersis exanimis procnl iacuit.

Farno post hoo intercessn temporis L. Veturius eqnes Ro-22
manns Ae^miliam nirginem Vestalem fnrtino stnpro polluit. p. sse
duas praeterea nirgines Vestales eadem Aemilia ad partici-

wpationem incesti sollicitatas contnbernalibns sni corrnptoris
exposuit ac tradidit. indicio per sernnm facto supplicinm de
omnibns snmptnm est.

Isdem praeterea Ingnrthini belli temporibns L. Gassins con- 23
sul in Gallia Tignrinos usque Oceanum persecutus rursusqne

i4 ab isdem insidiis circumnentns occisus est. Lucius quoque24
Piso nir consularis, legatns Cassii consulis, interfectns. C.
Pnblins alter legatus, ne residna exercitus portio, quae in
castra confngerat, deleretnr, obsides et dimidiam partem rerum
omninm Tignrinis tnrpissimo foedere dedit: qni Bomam reuer-

avctobbs § 22 Liuius 63 (cf. Periocha et Obseq. 37) § 23

et § 24 Liuius 65 (cf. Periocha)

1 o(m)jnib; S \\ sines cersura D || sine»» (i in ras.) P || ademtis P
adeptia S* || ac pectoris] acoep toris D 2 dissolutis om. 8 ||

anu*Usqne P 3 discuss<is) iS discnrsis D \\ inleso (pro e fuisse

potest ej S 4 nuda om. L \\ paulolam D || ezer(ta)I(a) | desinit

5 || *equu8 R qnos D 5 stratoris D; stratoriis R* {sec. Vulg.
Beg. 2, 17, 28) 7 haoc (a del.) L \\ intercersn D \\ lndns PRD ||
neturius] LPRD; ef. Fabricius ad. I. et M. Haupt, Opp. 1 p. 156 ||
3que8 R* 8 aemeliam D || stlpro P 9 aemelia D 11 ac]

6 D || inditio R 12 sumtns (s /»n. del.) P 13 ♦isdem P
bisdem LRD \\ ingnrtini L || lncins PRD 14 tibnrinns D
*tign*rinos (ante r er. r) P tignrionis ignrin| . . Rl tngnriones igu-
rinos|** R* || ocianum D 15 hisdem LPRD \\l-L 16 cassii
(ii in ra8. ampliore) P cassii* radendo m. 2, ex -ni ? R || consul PlRl
om. L || g- L gains PR gains ex jaoins m. 1 D; Q. fs 17 pu-
blins] LPRDfs; Popillius h \\ qne DRl 19 tignrinis (v et i tert.,
q. est in ras.f m. 2) R

314 Pauli Orosii Historiarum

sus, a Caelio tribuno plebi die dicta eo quod Tigurinis obsides
25dederat, in exilium profugit. Gaepio proconsnle capta urbe
Gallorum, oui nomen est Tolosae, centum milia pondo auri et
argenti centum decem milia e templo Apollinis sustulit: quod
cum ad Massiliam, amicam populo Bomano urbem, oum praesi- 5
diis misisset, interfectis clam — sicut quidam contestantur —
quibus ea custodienda et peruehenda commiserat, cuncta per
scelus furatus fuisse narratur. unde etiam magna quaestio
m post Bomae acta est.

1* 'Anno ab Vrbe condita dcxlii G. Manlius consul et Q. 10
Gaepio proconsule aduersus Gimbros et Teutonas et Tigurinos
et Ambronas, Gallorum Germanorum gentes, quae tuno ut
imperium Bomanum extinguerent conspirauerant, missi pro-
2 uincias sibi Rhodano flumine medio diuiserunt. ubi dum inter
se grauissima inuidia et contentione disceptant, cum magnais
ignominia et periculo Romani nominis uicti sunt. siquidem in
ea pugna M. Aemilius consularis captus atque interfectus est,
3duo filii consulis caesi; lxxx milia Bomanorum sociorumque
ea tempestate trucidata, xl milia calonum atque lixarum

AYCT0RE8 § 25 Liuius Ub. ut. uid. 66 cap. 16 § 1 C. Man-

lius — § 7 Liuius 67 (§ 1 cf. Eutrop. 5, 1 et Cassiodor. a. 649 § 2.3.5
cf. Periocha ubi corr. secundum antiatem apvo Arausionem)

1 tr- pl L tribnno plebis P*R*D \\ ♦♦die P 2 Coepio R \\

procons* -B; immo consul 3 tolose Rl holosse D || c TR \\ ponderis
LPR pondere D 4 argentnm D \\ cx milia PR centum milia D ||
e] est D || apollonis (app- R) RD 5 populo r- L populum romanum
D || praesidiis •«* {3 ucl 4 litt. er.) R 6 interfectus R1

8 que8tio R*D 10 sescentesimo-XL-Becundo L escentissimo quadra-

gissimo secundo D || C. Manlius] itempro Cn. Mallins Cassiod. a. 649;
cn. mariuB Periochae codex Nae. \\ g- L gaius PRD || colls R ||
qnintns PRD 11 caepins D coepio R || procoHs R \\ adnersum

D || teotonas D || tugnrinos R7 tegnrinos D 12 ambranna D |[

germanornm] LDPlRl et|germaniarum P* et germaniornm (sic) R*
germanornmque O (ubi qne 8. 8. m. 2* glossa potius guam emendatio),
h || nt om. PR 13 extingnere»» (nt ut uid. er.) R || conspirauerunt

G coninranernnt L 14 rhodanio 2> rotano D 15 discertant

LPRlD 17 marcns PRD || aemilins] LPR2 aemelius DRl;

Aurelius corr. fsh \\ adqne PVR1 18 octoginta L octnagenta D ||

-qne om. L 19 xl- milia L qnadragenta milia D || oolonnm

R% || adqne P || elixarnm L

aduersum paganos V 15.16. 315

interfecta Antias scribit. ita ex omni penitus exercitu decam4
tantummodo homines, qui miserum nuntium ad augendas mi-
serias reportarent, superfuisse referuntur. hostes binis castris5
atque ingenti praeda potiti noua quadam atque insolita exse- m

ecratione cuncta 'quae ceperant pessum dederunt; uestis discissa 6
et proiecta est, aurum argentumque in flumen abiectum, loricae
uirorum coricisae, phalerae equorum disperditae, equi ipsi
gnrgitibus inmersi, homines laqueis collo inditis ex arboribus
suspensi sunt, ita ut nihil praedae uictor, nihil misericordiae

io uictus adgnosceret. maximus tunc Bomae non solum luctus, 7
uerum etiam metus fuit, ne confestim Gimbri Alpes trans- '
grederentur Italiamque delerent.

Isdem temporibus Q. Fabius Maximus filium suum adule-8
scentem, rus relegatum, cum duobus seruis parrioidii mini-

idstris interfecit ipsosque continuo seruos in pretium sceleris
manumisit. die dicta Gn. Fompeio accusante damnatus est.

Igitur Marius quarto consul cum iuxta Isarae Rhodanique9
fltunina, ubi in sese confluunt, castra posuisset, Teutones
Cimbri et Tigurini et Ambrones postquam continuo triduo

avctores § 8 Liuius 67 ut uid. § 9— § 24 Liuius 68

(§ 9.12.16.22.23 cf. Periocha, § 12 et 14 cf. Eutrop. 5, 1) aed § 9
excuterent — effunderent ex Vergilio Aen. 9, 68, Ula § 13 haec — gesta
snnt temere ex Eutropio 5, 1 et 2 inserta sunt

1 Authias LPBD \\ paenitus . LPD p*enitus B || exwcita JB* ||
decim D 2 tantummodo] tamen tomodo (puncto m in n corr. aut

m a seqq. dmuncta est) D \\ miserunt D 4 adque PBl || quedam

D || adque PBl || ezecratione PB exe*gracione (er. r ut uid.) D
5 coeperant B% 6 argentumque] argentum D 7 conscissae L \\

palerae P falere (-re. 2) Bl fallere D \\ *equorum B \\ dispertitae B ||
e/iui Bl 8 immersi B%D 9 haec pd^ uictos (sic) nihil om. ipsa

m. 1 add. P \\ praede B1 10 adgnoficeret] L agnosceret PB

agnusceret D || luctus] uictus L luc«us P 11 sedetiam L

13 hisdem LPBD || quintus PBD \\ aduliscentem PBfD 14 reli-

gatum L selegatum D || parricidi D 15 lpsusque contmuos ser-

uos li m D || praetium PB 16 dicta] data (a et ic mter se sunt

simiU.) D || gfi- L gneo PBD || accussante P& || dampnatus 22*

17 quartum fsh \\ hisarae LPBD \\ rodanique {hpost rs*s. m.l)D

18 confluuunt D 19 tugurini B

316 Pauli Orosii Historiarum

circa Romanorum castra pugnarunt, si quo pacto eos excuterent
uallo atque in aequor effunderent, tribus agminibus Italiam

lOpetere destinarunt. Marius, post digressum hostium castra
mouit et collem occupauit, qui campo et fluuio, ubi hostes
sese diffuderant, imminebat. cumque exercitui eius aqua ad &
p. sispotandum 'deesset, querellisque omnium coargueretur, aquam
quidem in conspectu esse respondit, sed eam ferro uindicandam.
primis itaque oalonibus cum clamore in pugnam ruentibus
subsecutus exercitus, mox iusto certamine conpositis ordinibus

llbellum gestum et uicere Romani. quarto die rursus productaeio
utrimque in campum acies usque ad meridiem paene pari
pugnauere discrimine. post ubi incalescente sole fluxa Gallorum
corpora in modum niuium distabuerunt, usque in nootem caedes

l2potius quam pugna protracta est. ducenta milia armatorum
in eo bello interfecta sunt, octoginta milia capta, uix triai*
milia fugisse referuntur; dux quoque eorum Teuto&odus occisus

Idest. mulieres eorum constantiore animo quam si uicissent
oonsuluere consulem, ut, si inuiolata castitate uirginibus sacris
ac dis seruiendum esset, uitam sibi reseruarent. itaque cum
petita non impetrauisgent, paruulis suis ad saxa conlisis cuji- ao
ctae sese ferro ac suspendio peremerunt. haec de Tigurinis

14 et Ambronibus gesta sunt. Teutones autem et Cimbri integris
copiis Alpium niues emensi ltaliae plana peruaserant, ibique

2 euallo (e m. 2 add.) P \\ adque PlRl || aequos efiunderent P
*equorefunderent L equorefunde rent D 3 digreesu L 4 ca*po
(~ m. 2) R 5 ezercitu1 (i *. s. m. 2) B 6 portandum D ||

quaerellisque P quaerulisque (aut -rillis-) Bl querelisque R* 8 cla-
moribus PR 9 compositis PR 11 campo PR \\ p*ene (er.

a) R om. L 12 caliscente D 14 oc PR 15 octogenta

D lxxx PR 16 fuisse L || teutobodus] Vat. 1977 8. X; teutodobus
PR teutoduobus L teu do bus D; theutobocch' (priore h del., utobocch'
in ras. m. 1, inter o et c litterae d particula swperstite) Patauinus 8.
i-xu; cf. M. Haupt, Opp. 3 p. 571 17 uucissent P 18 con-

eulu*ere P || uirginibus (ni 8. 8. m. 1) R 19 dis] LPX diis P*R

de D 20 inpetrauiaBent PRlD || paruolis L \\ coliisis R*

21 ferrum D \\ tugurinis R* tegurinis D 22 teodonis D

23 peruaserunt PR

aduersnm paganos V 16. 317

cum 'rigidum genus diu blandioribus auris, poculis, cibis acP. m
lauacris emolliretur, Marius y consul et Catulus aduersum
eos missi, die ad pugnam et campo dato Hannibalis secuti
ingenium in nebula disposuere pugnam, in sole pugnarunt.

iprima siquidem perturbatio Gallorum fuit, quod RomanamiS
aciem prius offendere dispositam quam adesse senserunt. cum-
que ilico uulnerati equites retro in suos cogerentur, totamque
multitudinem indisposite adluc aduentantem conturbarent, et
sol oum uento ortus ex aduerso emicuisset, uisus eorum puluis

woppleuit et splendor hebetauit. ita factum est, ut tanta aol6
tam terribilis multitudo minima Bomanorum clade, sua autem
ultima internecione oaederetur. centum quadraginta milia
eorum tunc in bello oaesa, sexaginta milia capta diountur.
mulieres grauiorem paene excitauere pugnam, quae plaustrisl7

uin modum castrorum circumstructis, ipsae autem desuper pro-
pugnantes, diu repulere Bomanos. sed cum ab his nouo caedis
genere terrerentur — abscisis enim cum crine uerticibus in-
honesto satis uulnere turpes relinquebantur — ferrum, quod
in hostes sumpserant, in se suosque uerterunt. namque aliael8

wconcursu mutuo iugulatae, aliae apprehensis inuicem fauoibus
strangulatae, aliae funibus per equorum orura consertis ipsisque

expilatorbs 14 mulieres — p. 318, 4 pependerunt compilauit
Paulus lOSsq.

2 qninto PRD qnintus L || catolus D 3 ad diem pugnain (a

m. f&rt. 1 corr.) L 4 naebula P» || disposuerem L* || in sole

pugnS' In (n statim ex t) sole pugnarunt D 7 «eqnites R || suo

Bl 8 indisposit^ P* indispositam et D 9 cum nentoj con-

uento (-tn D) RXD || adnerso* P || emicnisset (t add. m. 2) R
10 inplenit L \\ habitanit D 11 tam om. LD 12 internetione

(inter «. Un. add. m. 1; e cum ras.9 fort. e in i corr. scd m. 2 resti-
tuta)R || cederetnr LD || centnm quadragenta D cxl PR || mil- P
mil R 13 lx PR || mil- P miJ R 14 graniores L \\ p*ene

R I) excitare D || qne R*D \\ planstris (s pr. add. m. 2) P plustris
L 16 rep* pnlere P reppnlere R repnlsernnt D \\ romanes D
17 terrerentnr (rentnr 8. s.m.1) R || abscisis] LP*RD abscissis P^v ||
enm om. L || inhoneste D 18 relinqnebatnr D 19 snmserant

PD || in seruosquo LD 20 appraehensis P apraehensis L ad-

praehensis D 21 strangnilatae PR* \\ |efnnibns D || «eqnornm R

318 Pauli Orosii Historiarum

continuo equis exstimulatis, postquam suas isdem funibus, qui-
bus equorum crura nexuerant, indidere ceruiees,' protractae
atque exanimatae sunt, aliae laqueo de subrectis plaustrorum

l9temonibu8 pependerunt. inuenta 'est etiam quaedam, quae

131 duos filios traiectis per colla eorum laqueis ad suos pedes 5
uinxerit et, cum se ipsam suspendio morituram dimisisset,

20secum traxerit occidendos. inter haec multa ac miserabilia
mortis genera reguli quoque dut strictis in se gladiis con-
currisse referuntur. Lugius et Boiorix reges in acie ceciderunt ;

2lClaodicus et Caesorix capti sunt. ita in his duobus proeliisio
gcgxl milia Oallorum oooisa et cxl milia capta sunt, absque
innumera mulierum multitudine, quae se suosque paruulos

22 femineo furore, ui autem uirili necauerunt. igitur talem Marii
triumphum Bomanamque uictoriam inoredibile facinus et num-
quam antea fiomanis cognitum Bomae subito perpetratum 15

23 uersa in horrorem ac maerorem tota Vrbe fuscauit. Publioius
siquidem Malleolus seruis adnitentibus matrem suam interfeoit;
damnatus parricidii insutusque in culleum et in mare proiectus

24est; inpleueruntque Bomani et facinus et poenam, unde et
Solon Atheniensis decernere non ausus fuerat, dum fieri posse »

expilatorbs 4 quaedam— 6 suspendio compUauit Paulus 109
10 ita — 13 necauerunt compUauit Paulus 109

1 qquis Bl || extimulatis B*D || suas (s fin. del. m. 1) P || hisdeu
LPBD || finibus B1 funeribns (ucl -esibus) D 2 •equorum B ||

nexurant Bx || dedere P* 3 examinatae BlD || alii D || subreptis

PB 4 rependerunt D 5 laquaeis P 7 ac] et PBv

9 lugius] PBD lucius L || aciae P^JJ* || oeciderunt (er. a) B

10 clandicus D \\ caesorix] LPB cesorix D || in om. $ 11 cccil-
milia L tricenta quadragenta milia D || centum (cento D) quadraginta
(-enta D) milia LD || capti L 12 mulierum multitudine] muhti-
tudinem (• m. 1) D 13 faemineo PB || ui al. ut uid. m. in ras.
B 15 romae (a in ras. al. m.) B 16 merorem PBD || tot& urbe
B* nrbem (ur in ras. m. 1) D \\ pubiicius] LPB puplius D 17 si-
quidem] quidam PB || alleolus D || annitentibus B1 18 dampnatus
JB1 || colleum P colleum BlD 19 inpleueruntque et L imple-
ueruntque PBD \\ paenam Bl 20 athiniensis Bl \\ discernere D

aduersum paganos V 16.17. 319

non credit, et Bomani, qui se ortos a Romulo scirent, etiam
hoc fieri posse intellegentes supplicium singulare sanxerunt 332

JAnno ab Yrbe condita dcxlv post Gimbricum et Teutoni- 17
cum bellum et quintum Marii consulatum, quo status imperii

sRomani iure conseruatus iudicatur, sezto consulatu eiusdem
C. Marii ita labefactatus est, ut paene usqne ad extremum
intestina clade conciderit. euoluere ac percurrere mihi discor- 2
diarum ambages et inextricabiles seditionum causas incom-
modum simul ac longum uidetur; sane breuiter strinxisse3

io suf&ciat, quia primus L. Apuleius Saturninus excitati tumultus
auctor exstiterit, Q. Metello Numidico uiro sane primario
acerrimus inimicus, qui eum censorem creatum protractum
domo atque in Gapitolium confugientem armata multitudine
obsedit, unde equitum Bomanorum indignatione deiectus est,

isplurima ante Gapitolium caede facta. A. Nunium deinde,
conpetitorem suum, Saturninus et Glaucia fraude G. Marii
consulis occiderunt. subsequente anno Marius sexto consul et 4
Glaucia praetor et Saturninus tribunus plebi conspirauerunt
Metellum Numidicum in exilium quacumque ui agere. die

*o dicta a suppositis eiusdem factionis iudicibus per scelus inno-

ayctores § 1 post Cimbricuni — § 11 Liuius 69 (§ 3 — 5.8—11
cf. Periocha; § 5 uir acer idem dicitur etiam db Sallustio Iug. 27 § 2)

1 credit] LhPBD credet J> credidit v || a] ad D || rumulo L
2 fieri] quiere (uiere m ras. n. 1, sub ie litterae r reliquiae dignoseuntur)
D || sanxery t (y in v corr.) P 3 dc • xl • quinto L eexcentissimo quadra-
giasimo quinto D \\ teuconicum B 4 qninltu" (tu^ m. 1 add,)

D || consul*atum (atum m. 1 ex ulu) D || romani imperii D 6 g-

L gai PRD || labefactu8 D || paene ut D \\ pene LEP \\ exeremum
D 1 mini D 8 inextribcabiles (sed b prior del.) L instrigabiles
D || caussas D 9 uideritur D \\ strin«xis8e (er. c) B stinsisset

(e statim ex i) D 10 quod v \\ lucius PBD || apuleius] LD

apoleius PB \\ exercitati L \\ tumultis PvR1 11 extiterit BD ||

quinto PBD || numidio J> nomidico D 12 acermimus (er. m)

D 13 adque PB1 || capitolium] ea capituliam D 14 *equitum

B || defectus Z> 15 capitolioum (sed o altera del.) L capitulium

D || A. Nunium] anunium LPBD (ni in ras. P); anunnio Periochae
codex Naz. \\ #deinde B 16 comp- E1 conpeditorem D \\ g- L gai

PM gaii D \\ mari PBl 17 sexto] LPBD 18 plebis B*D

19 ui m ras. ampliore P ui • (ui in ras. al. m., punctum m. 1) B

320 Pauli Orosii Historiarum

ssscens Metellus damnatus in exilium cum totius JYrbis dolore

Sdiscessit. idem Saturninus Memmium, uirum acrem et in-
tegrum, fieri consulem timens, orta subito seditione fugientem
per P. Mettium satellitem informi stipite conminutum inter-

6fecit. fremente pro tantis reipublicae malis senatu populoque 5
Romano, Marius consul accommodato ad tempus ingenio con-
sensui bonorum sese inmiscuit commotamque plebem leni
oratione sedauit. Saturninus infamibus ausis contionem domi
suae habuit ibique ab aliis rex, ab aliis imperator est appel-

7latus. Marius manipulatim plebe desoripta alterum consulemio
oum praesidiis in colle disposuit, ipse portas communiuit. in
foro proelium commissum est; Saturninus a Marianis foro
pulsus in Gapitolium confugit; Marius fistulas, quibus eo aqua

8deducebatur, incidit. bellum deinde in aditu Capitolii horri-
dum satis actum est, multi circa Saufeium et Saturninumu
caesi. Saturninus palam clamitans, Marium auctorem esse

9 omnium molitionum suarum, contestatus est; cum autem ipse
Saturninus et Saufeius et Labienus cogente Mario in curiam con-
f ugissent, per equites Bomanos effractis foribus occisi sunt. 0. Glau-
lOoia extractus e domo Claudii trucidatus est. Furius, tribunusso
plebi, bona omnium publicanda decreuit. Cn. Dolabella,
Saturnini frater, per forum holitorium fugiens, cum L.

1 dampnatus B* 2 idem] is idem R || memium R ni emium D
mummium L 3 orat subitus D 4 publium PRD \\ metium

P*>R meum P» || satallitem B1 \\ oomminutum PBD 5 reip- L

reipublice PB \\ populoq- r (sic) L 6 adcommodato PBlD

7 immiflcuit B* 8 orationes (uel -is) (edauit L1 (corr. m. rec.) U

sedauit R* \\ ausibus PR \\ con*«H»tionem (er. posi ?) R 10 mani-

pulatim (im tn raa.) P \\ describta PD 11 conminuit L comminuit

D 12 cumissti B1 13 capitulium D \\ aquam ducibatur D

14 deinde (d pr. in ras. m. 2, ex D f) B \\ capitulii PB% capitulio D ||
horrendum (dum in ras. ampliore Pt n8.8.m.l B) PB 15 saufeum

PB 17 m«alitiarum (ar ex on m. 2) B \\ ipsi D 18 fugissent

D 19 «equites B \\ g- L gaius PBD \\ claucia D 20 e] est

D |j claudis L || trucidatus est] occisus est D |) furus D* ||' trib-
L 21 plebis I*R}D || gn- L gneus PBD 22 foram D || bili-
turium D || lucio PD lutio R

adaertnm paganos V 17.18. 321

Giganio interfeotus est. itaque 'auctoribus tautae seditionfe p. sm
occisis quies populo fuit. tunc Gato atque Pompeius rogati- ll
onem de reditu Metelli Numidici totius Vrbis gaudio promul-
garnnt: quae ne perficeretur, Marii cousulis et Fnrii tribuni

»plebi factiouibus intercessum est Butilius quoque uir inte~l2
gerrimus adeo fidei atque innoceutiae constantia usus est, ut
die sibi ab aoousatoribus dicta, usque ad cognitionem neque
capillum barbamue promiserit neque sordida ueste humiliue
habitu suffragatores conciliarit, inimicos permulserit , iudicee

lotemperarit, orationem quoque a praetore concessam nihilo
summis8iorem quam animum habuerit. cum euidenti oppu- 13
gnaretur calumnia et opinione bonornm omnium iure ab&oi-
uendus putaretur, peiurio iudioum condemnatus est. qui
Zmyrnam conmigrans litterarum studiis intentus consenuit.

15 'Anno ab Vrbe condita DCLvmi Sex. Iulio Caesare et L. 18
Marcio Philippo oonsulibus intestinis oausis sociale bellum
tota commouit Italia. siquidem Liuius Drusus, tribunus plebi, 2
Latinos omnes spe libertatis inlectos cum placito explere non
posset, in arma exoitauit. eo acoessit, ut maestam Vrbem 3

AVCTOKB8 § 12 et 13 Liuius 70 (cf. Periocha) cap 18 § 1

Eutrop. 5, 3 § 2— § 6 IAuius 70 (cf. Periocha et Obseg\. 54)

1 Geganio corr. fsh 2 adque LPR1 3 numidici (ci m ras.

m.2)R numidici (d ilico ex c) D 4 perficeretur] LPRB (-ciritui

D) praeferretur fs perferretur h || mari D \\ tr- pl- L 5 plebis

PRD || intergerrimus a. ras. R 6 adque PlRl 7 neque om.

L 8 dimiserit PR || humiliue] bue L 9 permuls*erit R

10 temptarit D || concesam Rx \\ nihil D 11 summisiorem L sub

musionem D || opugnaretur Rl 13 periurio PRD || condempnatus

R*D 14 zmirnam D || commigrans PR comigrans D

15 -DC-mo-L-mo-nono L «sexcentissimo nono (er. a) D \\ sexto LPR
era8. m D || lucio PR*D lutio R* || sotiale Rl 16 philippo om.

D || congB. L consul PR% consul- R* 17 totft R* \\ italift JR* ||

lybius PR leuius D \\ drursus (r aU. in ras. al. m.) R || tr- pl- L ||
plebis PRD (bis- ex bi m. 2 R) 18 spe" P || liberatis D; ciui-

tatis Periocha \\ iniectos L \\ placito] LP platio Rx placitum D
placita R%v; cf. Grubite 19 aocestumaestam L

V. 21

322 Pauli Orosii Historiarum

prodigia dira terrerent. nam sub ortu solis globns ignis a

4 regione septentrionis cnm maximo caeli fragore emicnit. apnd
Arretinos cum panes per conninia frangerentur, crnor e mediis

5 panibus qnasi ex nulneribns corpornm fluxit. praeterea per septem
continuos dies grando lapidum, inmixtis etiam testarnm frag- t
mentis, terram latissime uerberauit. in Samnitibus nastissimo
terrae hiatn flamma prorupit et usqne in caelum extendi uisa

6est. conplnres praeterea in itinere nidere Bomani globum
coloris anrei caelo ad terram deuolni maioremque factum
rursus a terra in snblime ad orientem solem ferri ac magni-io

7 tndine sna ipsum solem obtexisse. Drnsus tantis malis anxius
, ssedomi snae incerto qnidem anctore interfeotus 'est.

8 Igitnr Picentes Vestini Marsi Paeligni Marrucini Samnites
Lucani cnm adhnc occultam defectionem meditarentur, C.
Seruium praetorem, legatnm ad se missum, apud Asculumi*
occidernnt statimqne clansa cinitate omnes cines Bomanos in-

9dicta caede iugularnnt. continno atrocissimam perniciem in-
famissima praecessere prodigia. namqne omnium genernm
animalia, quae manus homiunm blande perpeti atqne inter
homines uiuere solita erant, reliotis stabnlis pascuisqne cumw
balatu hinnitu mugituqne miserabili ad silnas montesqne fu-

avctore8 § 7 Liuius 71 (cf. Per.) § 8 Liuius 72 (cf.

Per.) § 9 Liuius Ubro ut uid. 72 (cf. Obseq. 54 et Augustin. C.

D. 5, 23)

expilatobbs 1 prodigia — 7 uisa est compilauit Paulus 112
18 omnium— p. 324, 2 oberrarunt compUauit Paulus 112 sq.

2 8eptemtrioni8 P* || aput 2^ 3 aretinus D || fragerentur Bx \\

ernorem diis D 4 ex] e PED 5 inmiztns P* immixtis R*D ||

teztarnm 8 7 terrae hiatn] Lty hiatu terrae PBD 9 caloris

D 10 snblimQ B 11 drn«sua (er. r) jB || an*xius (er. c) B ||

domus D 13 peligni LPBD || marucini D 14 g- L gainm

PBD; q; Per. cod. Naz. 15 Seruilium fsh; sernsns Naz. .,)

16 clausa- (a corr. m.lex alia litt.; punctum in ras. m. 1) D || f • L

17 iugulanernnt PB || pernitiem R1 || infamissimam D infamissima
(os 8. 8. post am sed eras.) B 18 prodigiam P* 19 adqne P

20 uiuere om. D || ante uersum bnlis — hinnituq. scr. est / ab ant. m.
et sic passim in L || pascuisqne] par cins suis que D 21 hinnitnqne

L hinnitn (ni m. 1 ex m; t m. 1 ex n) D

aduersum paganos V 18. 323

gerunt. canes quoque, quorum naturae est extra homines esse
non posse, lacrimosis ululatibus nagi lupornm ritn oberrarnnt.
igitnr Cn. Pompeins praetor oum Pioentibns inssn senatnslO
bellum gessit et uictus est, postqnam sibi Samnites Papinm

*Mutilum imperatorem praefecerant, Marsi antem Agamemno-
nem archipiratam praeoptaneraut Inlins Caesar Samnitiumll
pngna nictus caeso fngit exercitn. Bntilius consnl Marinm
proquinqnum suum legatum sibi legit: qnem adsidue snm-
monentem moram bello ntilem fore et panlisper in castris

loexerceri militem oportere tirootm, dolo id enm agere ratusl2
contempsit seseqne in insidias Marsornm et nninersum agmen
exercitns sui inoanfcus iniecit, nbi et ipse consul occisus et
mnlti nobiles interfecti et ooto milia Roraanorum militum
caesa sunt. arma et corpora interfectornm in conspectumis

15 Marii legati Tolenus fluuius pertnlit atque in testimo!nium P. $si
cladis euexit. Marius raptis continno oopiis nictores insperatus
oppressit, octo milia et ipse Marsorum interfecit. Caepiou
antem a Vestinis et Marsis deductus in insidias, cum exercitu
trncidatns est. L. nero Inlius Caesar postqnam apud ^Leserniam

io uictus aufugerat, contractis nndique copiis adnersum Samnitas
et Lucanos dimicans multa hostinm milia interfecit. cumquelS

ayctores § 10 Liuius libro ut uid. 72 § 11— § 15 Liuius

73 (cf. Periocha 73; ad § 15 quam eiorto— sumpserat cf. Periocha 72);
iUud § 15 ueatem maeroris Orosianum est

1 natura $ 3 gn- L gneus PBD 5 praeficirant D

praeiecerant L praefecerunt PB || agamemnonem (m pr. ex m) B
6 arthi|pira#»tam (er. ra?) D \\ praeoptauere "lius (e-iu m. 2 ex ul ut
uid.) B || samnici|cium D 8 assidute (pr. s u% ras. m. 3, er. a) B ||

submontem PXB% «submonentem D 10 ezerceri (i in ras.) B |j

id eum] idoneum B 11 contemsit P || -que om. L || mar ro rum

2> 12 inecit 22* Iniecit (in m. 1 corr.y ex su?) D 13 inter-

fecti et] iuterfecti L \\ yiii milia PB || militum om. fsh 14 con-

gpectu PBD 15 p»tulitvP || adque P'Bl 16 ma*rius B ||

insperatue] L inspiratus D Insperatos PB; cf. 1, 15 § 7 17 vni

PB || marrorum D 18 insidias. (a ex i m. 1) D 19 lucius

PBD || apud om. D || eserniam L sereniam PB eseniam D
20 aduersus PB ..] li r

21*

324 Pauli Orosii Historiarnm

ab exdrcitu impferator appellatus esset Romamque nuntios de
uictoria misisset, senatus saga, hoc est uestem maeroris, quam
exorto stfciali bello sumpserfct, hac spe adridente deposuit atque
antiquum togae decorem recnperauit. Marius deinde sex milia

16 Marsorum cecidit, septem milia armis exuit. Sulla cum uiginti &
et quattuor c&toortibus ^Leseroiam missus, ubi artissima ob-
sidione RomsUri cfties et milites premebantur, maximo bello et

l7plurima caede hostium Urbeim sociosque seruauit. Cn. Pom-
peius Picentes graui proelio ftidit, qua uictoria senatus lati-
clauia et ceteft dignitiltis itisignia recepit, cum togas tan-io
tummodo uictoria Oaesaris primum respirante sumpsisset.
Porcius Gato praetor Etruscos, Plotius legatus Vmbros plurimo
sanguine inpenso et difficillimo labore uicerunt.

18 Cri. Pompeio L. PorCio Catone consulibus Pompeius diu
obsedit Asculum ciuitatem; nec tamen expugnauisset, nisiw
populum in campum prorumpentem grauissima oppressione
uicisset. decem et octo milia Marsorum in ea pugna cum

19Frauco imperatore suo caesa suut, capta tria milia. quattuor
p. sssmilia autem Italici uiri ex ea caede prolfugi iugum montis

avctores § 16 Liuiu8 libro ut Uid. 73 § 17— § 21 Liuius

74 (ad § 17 cf. Periocha)

1 ercitn 22» || imperator om. D 2 saga] LPBlJD eaga B* ||

erroris D 3 exhorto P* || sooi&li (eoci in ras. ampUore) P

sotiali Bl || sumserat PD || hac] ac D || arridente PBD || adque
LPlBl 5 marrorum D || caecidit PBD || vn PB \\ ~armis

B || sylla LPBD || xxmi PR 6 eserniam LPB seserniam

D || ubi artissima (ubi arti in tas. m. 2) B \\ arti essima P
7 miles L \\ praemebantur LP*B* 8 sotiosque B* sotinsqne D \\

gn- L gnens PBD || pfopeius P 9 laticlaniae L 10 cetera

ante ras. B || dignitas 2> || totas L 11 nictoriae L || respirante]

LPBD respirans h; cf. Qrubitz || snmsisse P 12 portius B \\

praetor (o m. 2, ex e 9) B || etruscos (o ex u corr. am. 1) L & ruBtioos
(o in u m. 2) B \\ plosius PB 13 impenso R* || diffioilimo L

14 gn- L gneo PBD \\ punpeio D || lucio PBD || portio B || oon».
L consul- B 15 obsedit ascalum (t as in ras.) P || asculnm] D

ascalum LB [| cinitate P1 || nec tamen] nec|| L 17 xvm PB \\

mil- P || marrornm D 18 frauco] LPBD; Franco v || tria] tri D ||
quatuor D im PB 19 antem milia v

aduersum paganvoa V 18. $26

coaoto in unum agmine forte conscenderant, ubi oppressi
exanimatique niuibus miserabili morte riguerunt. namque ita, 20
ut attoniti timore hostium steterant, alii stirpibus uel saiis
reclines, alii armis suis innitentes, patentibus cuncti oculis

» dentibusque nudatis uiuentium in modum uisebantur; nec
ullum erat procul intuentibus mortis indicium nisi diuturna
immobilitas, quam nullo modo immanae uitae uegetatio diu
perpeti potest. eadem die Picentes congressi et uicti sunt,2l
quorum dux VidaciUus conuocatis principibus suis post magni-

loficas epulas largaque pocula cunctos ad exemplum sui prouo-
cans hausto ueneno absumptus est, cunctis factum eius lau-
dantibus sed nemine subsequente.

Anno ab Vrbe condita dclxi cum ad obsidendos Pom-22
Jpeios Romanus isset exercitus et Postumius Albinus uir con- p. m

usularis, tunc L. Sullae legatus, intolerabiU superbia omnium
in se miUtum odia suscitasset, lapidibus occisus est. SuUa?B
consul ciuilem cruorem non nisi hostiU sanguine expiari posse
testatus est: cuius rei conscientia permotus exercitus ita
pugnam adortus est, ut sibi unusquisque pereundum uideret

sonisi uicisset. decem et octo miUa Samnitium illo proeUo
caesa sunt; Iuuentium quoque, ItaUcum ducem, et magaum

ATCTORBs § 22 cum ad obsidendosT— § 24 Liuius 75 (cf. Per.)

1 coacti L || forte om. L || consederant (a ex o corr. a m. 1) L ||
ubi] ibi B 4 seclinis D \\ cunctis PB 5 uisaebantur P

7 inmobilitas PBl 8 potest; Eadem (t; E es t e trf uid., m. 2) B

9 uidacilius] LPBD; Iudacilius v 10 aepnlas B || sus (prima

litterae u pars in ras., i add. m. 2) P 11 absum PBX || lat

dantibu» (pr. t del. m. 1) P 13 • Dcmo-Lxmoprimo L sex-

centissimo sexagisimo primo D in quo hic uersus jljstso — sexcewtis8L»o
litt. maiusc. rubris scr. est || ad (d in ras. m. 2) B || pompeius L
ponpeiu» D 14 romanSs (us in ras. m. 2) B 15 luci#syllae (s

inras.; fuitfort. lucis yllae) P; haec L. SuUae et 17 consul fort. Orosii
jfotius errori quam glossatori debentur \\ luci1 (i s. s. m. 2) R< lucius
D || syllae LBD \\ intolerabilu P intollerabili (pr. \ er.) B
16 sylla LPB silla D 19 «unusqnisque P 20 decim et octo

D xvm* PB || samnicinm D samnitum B* || ***illo P eo v
21 iuuentium] LPB iouentium D; corruptum ex l. cluentium j

326 Pauli Orosii Historiarnm

24ipsius populum persecutus occidit. Porcius Gato consul
Marianas oopias habens cum aliquanta strenue gessisset,
gloriatus est, C. Marium non maiora fecisse, et ob hoc, cum
ad lacum Fncinum contra Marsos bellum gereret, a filio G.
Marii in tnmnltn belli quasi ab incerto anctore prostratus s

26est. G. Oabinins legatns in expugnatione hostilinm castrornm

. wointerfectus est. Marrncini Vestinique Sulpicio 'legato Pompei

perseqnente uastati sunt. Popaedins et Obsidius, Italici im-

peratores, ab eodem Snlpicio apnd flnmen Teannm horribili

26 proelio oppressi et occisi sunt. Pompeins Asculum ingressns 10
praefectos centuriones cunctosque principes eornm uirgis cecidit
8ecnriqne percussit, sernos praedamqne omnem snb hasta
nendidit, reliqnos liberos qnidem sed nndos et egentes abire
praecepit; et cnm de hac praeda opitnlationem aliqnam in
usum stipendii pnblici senatns fore speraret, nihil tamenu

27Pompeius ex ea egenti aerario contulit. namque eodem tem-
pore cum penitns exhanstnm esset aerarinm et ad stipendium
frumenti dee^set expensa, loca publica qnae in circuitn Gapi-
tolii pontificibns auguribus decemuiris et flaminibus in pos-
sessionem tradita erant, cbgente inopia uendita sunt et suf-to
ficiens pecuniae modns, qtii ^ad tempns inopiae subsidio esset,

28acceptus est. eqnidem tnnc in sinns ipsius ciuitatis euer-

atctores § 25— § 27 Liuius 76 (§ 25 cf. Periocha) § 28

ut uid. et § 29 Orosius

1 portiuB B 2 Btrenuaegisset B 3 g- L gaium PBD \\

non] «c no- D 4 latum 22» || facinum B focinum D || g- L

gai PB ga D 6 g. L gaius PBD \\ A. (Aureliue cod. Nass.)

Per. || gauinius L 7 sulpitio BD || pompei] LPBD 8 pope-

dius LlPB pompedius L%D; poppaedius Periochae codex Naz. || ob-
sedius D 9 sulpitio B || aput P» || teanum] GN theanum LPBD;
corruptum uid. ex ateraum 11 centyrioneg L || caecidit PB

13 ♦egentes (er. a 9) B || abire. a. ras. R , 15 publicis (sed s del.)
P publici (i /tn. add. m. 1 ex corr.) D \\ fores pe||fore sperat D

16 ea om. D || egentia L *egenti B 17 paenitus PB?D

18 deesset frnmenti D || capitulii D 19 fiftminibas (" eras.) B \\

possionem D 20 sufugiens P sufflciens (ic m. 2, ex et?) B

21 paecuniae P p#ecuniae B paeconiae D 22 equidem] LPB

(e pr. in ras. ex & m. 2 B) et qnidem Dfsh \\ tnnc in] tin|cen D ||
ainum h

aduersum paganos V 18.19. 327

sarum omnium urbium nudatarumque terrarum abrasae undi-
que opes congerebantur, cum ipsa Boma turpi adigente inopia
praeoipuas sui partes auctionabatur. quamobrem consideret 29
tunc tempora sua, oum quasi inexplebilis uenter ouncta

ftconsumens et semper esurians ounctis urbibus, quas miseras
faciebat, ipsa miserior nihil relinquens nihil habebat et sti-
mulo domesticae famis ad coi)tinuationem bellicae inquietudinis
trudebatur.
Isdem temporibus rex Sothimus cum magnis Thracum au-80

loxiliis Graeciam ingressus ounctos Macedoniae fines depopulatus
est tandemque a C. Sentio praetore superatus redire in
regnum coactus est.

'Anno ab Vrbe condita dclxu nondum finito sociali bello 1*
Bomae primum bellum ciuile commotum est, eodemque annopU1

i6Mithridaticum bellum etsi minus infame non tamen minus
grane coeptum est. equidem de Mithridatici belli spatio uarie 2
traditum est, utrum abhinc primum coeperit an tunc praecipue
eiarserit, maxime cum alii triginta alii quadraginta annos

ayctokes § 30 Liuius 76 (cf. PeHocha) cap. 19 § 1 usque

ad Mithridaticum Eutropius 5, 4 (cf. Oros. 6, 1 § 29) § 2— § 8

obseruabatur Liuius 77 (§ 3.4.6—8 cf Periocha; § 2 cf. Oros. 6,

i § 28 m)

bxpilatobsb 13 Romae— commotum eet adhibuit Paulus 113, 5.6

1 omnium otn. L 2 congregabantur LD || ruma L || adigente

(a in raB. scr. sed tamquam ad turpi perUneret) P jadigente (a m. 2
tn ras.) R addicente D 3 praecipuas (u *n ras. m. 2) B \\ sui in ras.
m.l D \\ considerat Pb 9 hisdem LPBD 10 greciam BD ||

machedoniae LPBX Ug-L gaio PD gio JR» || sentio om. D

12 coatu8 R1 13 ANnum D \\ •sescentensimo-LX-moBocundo- L

sezcentis8imo sexagissimo secundo D || nondum] nd dom D |) sotiali
Bl 14 rom«e (er. a) B rume D || ciuile bellum PB || commotus

P» 15 mitridaticum PB metridaticum D \\ minus tamen L

16 equidem] LPBD (E m. 2 in ras.t ex e ut uid. B) et quidem fsh ||
methridatici L mitridatici PB metridatici D || uanae P uarie. a. ras.
B om.D 17 traditum (tra in ras. pauUo latiore statim facta) D ||

praecipu*e (er. a) B 18 maxim*e (er. a) B || triginta alii om. D ||

xxx PR || quadngenta D xx PB || annis PBD

328 Pauli Orosii Historiarum

gestum ferant. sed quamuis isdem gesta temporibus perplexis
coaceruata malis exarserint, a me tamen speciatim, etsi bre-
duiter, singula proferentur. Marius, Sulla consule et contra
Mithridatem in Asiam cum exercitu profeoturo, in Gampania
tamen propter socialis belli reliquias consistente, adfectauit s

4 septimum consulatum et bellum suscipere Mithridaticum. quo
Sulia cognito inpatiens reuera iuuenis intemperataque ira
percitus cum quattuor legionibus primum ante Vrbem consedit,
ubi Gratidium Marii legatum quasi primam uictimam belli
oinilis occidit, mox Vrbem cum exercitu inrupit, faces ad in-io

M, fiammandam Vrbem poposoit. omnibus metu abditis, per

5 Sacram uiam cito agmine in folrum uenit. Marius cum per-
mouere nobilitatem, inflammare plebem, equestrem denique
ordinem perarmare aduersus Sullam frustra adtemptasset,
postremo seruis spe libertatis et praedae ad arma sollioitatis, u
nequiquam repugnare ausus, tandem in Capitolium concessit.
sed cnm eo Sullanae cohortes inruissent, magna suorum caede

6diflugit. ibi tunc Sulpicios Marii collega seruo suo prodente
prostratus est; seruum uero ipsum, quod hostem indicauerat,
manumitti, quod uero dominum prodiderat, saxo Tarpeio deici *>

7consules decreuerunt. Marius fugiens cum persequentum

1 ferant (ra in ras.) B referant h || hisdem LPBD || temporibus
gesta V 3 per sengula D || fproferentur {prior f deieta) P || sylla

LPBD || consulet contra L consule (con ex cum) et contra P
4 mithridatem (utorum -e", i.e.en,an -e~, i e. em, sit dubivm est) L
mitridatem PB metridatim D || profectnro (-ro** -B) cnm exercitu
PB 5 sotialis Bl || consistentem D || afectanit PB effectanit

D 6 mitridaticnm (cum in ras. al. m. B) PB metr- D 7 sylla

LPBD || impatiens (im in ras., t ex c al. m.) B || intemparataqne (»
radendo in e) B 8 percitns (p> i. e. per m. 1, sdluit m. 2) P

10 irrnpit JR1 11 metn om. L || abditis] addictis JR* 12 citato

BWfsh || marius cnm] mariorcnm D 13 «equestrem B

14 sjllam LP*BD yllam P« || temptasBit D 15 aernispe L

16 nec qnid qnam D || pngnare PB || cacpitolinm (c altera del.) P
capitulium D 1T eo] in eum B* || syllanae LPB1 syllane JB1

eillane D || irrnissent B* || suorum] seruorn (ernortl in ras. al. m.)
| ******* B 18 solpicius D 20 proderat D || tarp. deici] tar

podeci D 21 fugiens ex eorr. add. m. 1 P \\ peraeqnentinm PB

adueraum paganoe V 19. 3S9

instantia circumsaeptus esset, in Mintnraensiran patndibus sese
abdidit; e quibus infeliciter iuto oblitns ignominioseque pro-
traetus, turpi autem spectaoulo Minturnas deduotuB oontruais-
que in oarcerem percussorem ad se missum solo uultu exter-

5ruit. deinde lapsus e uinculis in Africam transfugit solli- 8
citatoque ex Vtica filio, ubi in custodia obseruabatur, oontinuo
Romam regressus Cinnae consuli societate scelerum ooniunctus
eet. igitur ad profligan^dam uniuerBam rempublicam exer- 9
citum sibi in quattuor partes diuiserunt. tres siquidem legi- p> m

loones Mario datae, parti copiarum Cn. Carbo praepositus est,
partem Sertorius accepit, ille scilicet Sertorius, iam hic oiuilis
belli incentor*et particeps, qui etiam hoc finito aliud post in
Hispania bellum excitauit, quod per multos annos maximis
Bomanorum cladibus traxit. cetera uero exercitus portio Cinnam

ifsecuta est. porro autem Cn. Pompeius, qui a senatu cumlO
exercitu arcessitus, ut reipublicae opitularetur, et diu sese
nouarum rerum aucupatione suspenderat, contemptus a Mario
uel Cinna ad Octauium alterum consulem sese contulit et
mox cum Sertorio conflixit. infelicem pugnam interuentus 11

wnoctis diremit; sescenteni ex utraft)ue parte milites trucidati
sunt. postera die cum permixtim corpora ad sepulturam 12
discernerentur, miles Pompeianus fratris sui, quem ipse inter-
fecerat, corpus adgnouit: in concursu enim utrique cognitionem

ayctorbs § 8 Roroam— § 13 Liuius. 79 exceptis inprimis his
§ 12 quamuis sqq. Orosianis

1 instantia] inaania PB || ciroumseptus PBD \\ mynturnensium L
myrtirnensium P myrtyrnensium B 2 abdidit e] abdijte D |)

Em.2in ras.y exsf B\\ oblitus loto D || prostratus PBl 3 myrtiniaa
PB 4 percarsorem J> 5 afriga D 6 in] Lh is PBDv
1 oinna tousolu D || oinae Bl || iunctus D 8 remp-Z 9 qua-

taor P 10 gn- L gneus PBD \\ carpo B om. L 11 eer-

turiua D || hic] LPBfs binc Dh 12 aliat P* 14 oetera a.

ras. B || uere D || cinam Bl 15 gn- L gneus PBD ' 16 aocer-

sitas PB aroeraitaa D \\ reip- L || dius 08|renoaaram D 17 con-

tenptaa D contemtas P 19 cum] contra D (| aertario D

20 dirimit P> || seacenteni] P stxoenteni sed x in ras. m. 2 B se*>
centem (o Uico ex t) D sesoenti L 21 postesa autem fsh || per*

mixthn] IPPBPD permiztam £* pennixtam Bm; permixta O
23 aguouit PBD || in concursu] incunu D

330 Pauli Orosii Historiarum

uultus galea, considerationem furor ademerat; quamuis parum
sit culpae circa ignorantiam, ut uideatur nescisse de fratre

13 quem non ambigitnr scisse de ciue. itaque uictor uicto in-
felicior, nbi et fratris oorpns agnouit et parricidium suum,
exsecratus bella cinilia ilico pectns snum gladio transnerberans s
simulqne lacrimas et sangninem fnndens snper fraternnm sese
cadaner abiecit.

14 Et qnid hoc profuit ad confusionem crndelis incepti, quod
P. tuin primo statim bellorum oinilinm exordio infamis fama Jper-

crebruit, ooncnrrisse ignaros qnidem fratres sed conscios ciues, io
petisse fratrem scelere niotorem spolia fratris occisi ac mox
tantae immanitatis renm eodem gladio atqne eadem mann per

15suam necem parricidinm, qnod admiserat, uindicasse? num-
qnid intentarnm animositates partium tam triste monit exem-
plnm? nnmquid apud qnemquam pericnlnm sceleris reppulitis
terror erroris? nnmqnid Iiaec, qnae commnnis est etiam cnm
beluis, pietas et reuerenth- naturae ? +* quod nnns perimendo ao
perenndo commisit, quia in se agi posset intremuit seseque

16 ab huinsmodi incepto conscientia nictns remonit? quin potins
annis fere quadraginta coifsequentibus in tantum continuataao
snnt bella ciuilia, ut magnitndo landis adpendenda ex magni-
tndine sceleris putaretnr. omnes enim post tale docnmentum

avctores § 14— § 16 Orosius; insunt fort. quaedam TAuiana

1 gale» R* || furorque T* 3 scisse] niscisse D || uicto infelicior]

uicturan filicior D || infelitior Bl 4 et (posterius) ex D 5 ei*ecratua
(er. s) B etsecretus D 6 lacrimans (n det. m. 1 aut 2) L 9 ci-
uiiium belloram PB || percrebuit Bft percrepuit D 10 concursisse

D || consocios PB consorcius D 12 inmanitatis PB || eodem]

etdem D \\ gladium D || adque PBl adqnae D 14 intentarnm]

LBD (-om D) intantarum (sed an Ugatis et fort. ex eorr. m. 2) P;
aliquem (ex cod. Peris.) in tantarnm h \\ animositates] LD animositas
(as m. 1 corr. ex e ?) B animositate Ph 15 periculMnm B 16 tenor
erroris] terroris D || numquis coni. h || qnae om. T 17 biluis D ||

pietar L% \\ post naturae lacunam indicaui; excidisse uchti num (uel
. . . ? nnm) qnisqnam hoc, uidetur 19 huinsmodin cepto D \\ ineoepto

P inceito a. ras. B || nicta cod. Periz. \\ pontius D 20 anni L ||
xl PB || in tantnm om. D || continnata (pr. a ex eorr. add.) P
21 ciuile aut D || adpendenda] appetenda PBD || ex magnitudine] PBD
(-done coniunct.cumBseq.D) ad magnitudine (sic) L 22]x>a%(tm.2)B

ad-uersum paganos V 19. 331

in tali militia parricidiorum perioula refugissent, nisi parricidia
ipsa uoluissent.

Igitur Marius coloniam Ostiensem ui ingressus omnia ibi 17
genera libidinis auaritiae et orudelitatis exercuit. Pompeiusl8

afalmine adflatus interiit; exercitus uero eius pestilentia cor-
reptus paene totus absumptus est. nam undecim milia uirorum
de castris Pompei mortua, sex milia autem de 'parte Octauiip. tv>
consulis siderata sunt. Marius Antium et Arioiam ciuitatesl9
hostiliter inrupit cunctosque in his praeter proditores inter-

lofecit, bona suis diripienda permisit. post Ginna consul cum
legionibus et Marius cum fugitiuis Yrbem ingressi nobilissimos
Quosque e senatu et plurimos consulares uiros interfecerunt.

Sed quota haec portio ostentatae miseriae est? **uno uerbo20
definisse caedem bonorum, cuius fuit tanta numerositas, tanta

n diuturnitas, tanta crudelitas tantaque diuersitas? uerumtamen21
aequius est me aliquid utilitatis subtraxisse causae quam
tantum horroris ingessisse notitiae, siue peritis haec siue im-
peritis obiciantur. de patria siquidem, de ciuibus et de ma-22
ioribus nostris haec loquimur, qui his exagitati malis tam

soabominanda gesserunt, de quibus etiam auditis posteri per-

atctores § 17 Liuiu8 79 § 18 Liuius 79 aut 80 (cf. Ob-

9eq.Se) § 19 Liuius 80 (cf. Eutrop. 3,7) § 20— § 22 Ororius

1 milia P* malitia L 3 ostiensem ui (sem in ras.) P osti-

ensem«ui (m 'add. m. 2, fuit fort. -se mui) B 4 ausriciae iW)

5 afflatus PBD 6 pene R* \\ absumtus P || xi PR* xl B%

7 pompei] LPBD || vi PB || octaui PB* 8 aiderata] PBlD (cf.

OrubUe) desidtrata L (Bic)y v derasa R* \\ aritiam B 9 inrumpit

L irrupit R* || pro«ditores (er . r ut uid.) P proditorem D 10 cina

B* || con D 11 cum] con R*D \\ fagitiuis urbem (is i tn ras. m.

1)D 12 quoque PB quofque (litterarum f q haec u in ras. m.t)D

13 lacunam indicaui; excidit uelut an forte sufficit/ cf p. 330, 17

14 caedem (m in ras. m. 2) B \\ cuius] cui D \\ tanta numeroeitas] ex
tanta crudelita» corr. P 15 tanta crudelitas] crudiUtas D

16 naequius P 17 ingressisse (r del. P) PD || noctiae D || in-

peritis PBD 18 patrisa R? || siquidem (si in ras.) P \\ de ciuibus]

ciuibus R || de maioribus] |maioribus D 20 abhominanda a.
ras. B

333 Pauli Orosii Historiarnm

horreeoant, qui profecto nolunt ista nimis exaggerari aat
sufficientis notitiae moderatione, si sciunt, aut misericordis
reuerentiae contemplatione, si nesciunt

83 Igitur Marius cum interfectorum ciuium capita inlata con-
uiuiis, oblata Capitoliis, conlata Bostris ad spectaculum orna- 6
tumque congereret ac septimum consulatum cum Cinna tertium
consule peruasisset, in exordio consularis imperii sera tandem

24morte praereptus est. Ginna bonorum neces malorum caede
suppleuit. nam cum introducta per Marium fugitiuorum manus
insatiabilis praedandi esset nullamque partem auctoribus prae- io
dae consulibus ministraret, in forum quasi stipendii causa
p. uesollicitata, militiJbusque circumdata, inermis extincta est.
caesa sunt illa die in foro Vrbis octo milia fugitiuorum»
idemque Ginna quarto consul ab exercitu suo interfectus est,

?0 Interea residui senatorum, qui potentiam Cinnae, Mariii5
crudelitatem, insaniam Fimbriae Sertoriique audaciam fuga
euaserant, transuecti in Graeciam coegere precibus Sullam,
ut periclitanti immo iam paene perditae patriae opem ferret.
2igitur Sulla mox ut Campanum litus attigit, Norbanum con-
sulem proelio oppressit: septem milia tunc Eomanorum Bomaniso

avctores § 23 Liuius 80 § 24 Liuius 83 cap. 20 § 1

Liuiu8 84 et seq. sed inprimis Eutropius 5, 7 § 2 Liuius 85 et

Eutrop. 5, 7

1 nolint L || ista (is in ras.) P || nimis exsagerari[ in ras. m. 1 D
2 moderationesWunt (e, posterius ex i corr.; s. lin. aut i aut inter-
punctio) L moderationis is ciunt D || modoratione PJB1 || misericordag
i> 3 contemplationis Jnesciunt D 4 conuiuiis (pr. ni add.

m. 2) P 5 capitnliis D || conlocata PBl collocata B*

6 congerit D || ao] a P*B* ad Pb || cina Bl || tercio D 8 morte»
P mortem D || peremptos D || #neces (n in ras.) P || caedis D
9subplebitD || intradnctaD || fugiuorum D 10 insatiabili D || prae
de B 11 foca P 12 -que om. L || exstinota P 13 in illa

L || vra PB 14 quarto] LPBD (r stmtim ex t D) 15 residni

(si ex corr. add>, i fin. in ras. ampUore) P residnae D || mariae D

16 audaoiamqae sertorii L || sertoriique— 18 patriae] sertoriae D

17 greciam B || praecibus LB* || syllam LPB 18 ut] et P» ||
p*ene B 19 gylla LPB silla D || attingit (pr. t Hieo in d) D

20 oppraessit P» || septe D vn PB \\ milia] milia roma| L mil P
mi* B

aduersum paganos V 19.20.

interfeeerunt, sex milia eorundem ab isdem capta sunt, centum
uiginti et quattuor de Sullana parte eeciderunt. Fabias uero Htt- 3
drianus, cui imperium pro praetore erat, regnum Africaeseruorum
manu adfectans, a dominis eorum apud Vticam congestis sar-

smentis Jcum omni familk uiuus incensus est. Damasippus praetor 4
incentore Hario consule Q. Scaeuolam C. Carbonem L. Do- p* H1
mitium P. Antifstium in ouriam quasi ad consultandum P. u»
uocatos crudelissime oceidit. corpora interfectorum per oarni-
fices unco tracta atque in Tiberim missa sunt. eodem tempore 5

loSnllae duces plurima proelia aduereum Marianas partes infeli-
cissima felicitate gesserunt. nam et Q. MetelMs Carrinakis
copias cecidit et oastra peruasit et Gn. Pompeius Garbonis
equitatum grauiter trucidauit. Sullae etiam et Marii adule-6
scentis maximum tuno proelium apud Saoriportum fuit, in qno

n de exercitu Marii caesa sunt xxv milia, siout Claudius soribit.
Pompeius Carbonem etiam castris exuit fugientemque insecutus, 7
nunc caedendo nunc ad deditionem cogendo plurima exercitus
parte priuauii Metellus Norbani agmen oppressit: ubi nouem
milia Marianae partis occisa sunt. Luoullus cum a Quintio 8

loobsideretur, erupit et repentina pugna obsessorem deleuit

AVCT0RB8 § 3 LMus 86 § 4 Liuius 86 § 5 Liuius

libro ut uid. 87 (cf. Periocha) § 6 Liuius 87 § 7 usque ad

priuanit Liuius Ub.utuid.87 § 7 MeteUus etq.8.et%$ Liuius 88

1 ti PR || eorundem (n ex m uid. corr.) P || hifldem LD ipsis
PR || centu uiginti quattuor D cxxnn PR 2 ayllana LPR

sillana D || caeciderunt LR* || fauius L 3 cui* P 4 affectans

PRD || a dominis] ad ommis D || dom,»nis (i pr. ex corr. subiecta)
P 5 dainasyppus D 6 quintum PRD || sceuolam PR || g.

L gaius (sic) PR om. D || lucium PD lutiu R || domicium D
7 publium PRD \\ antestium D \\ in] ad D || cunum (punctum m. 1)
D 9 adque PR* || teberim L 10 syllae LPR siUae D ||

plura PR 11 quintus PRD || carritanis PRl carritanas R*

12 caecidit PRD || paruasit D || gneus PRD 13 aequitatum

PR* || syllae LPRD || adnliseentiB PR*D 14 aput P1 15 xxu-
milia L uiginti quinque milia D 16 OArbonem (▲ ex o m. 1) R

carbonem (em tn ras. m. 1, ex isu) D || exiit JR» 17 cedendum

D || eogendao L 18 noue D vnti PR 19 mariani D || occisa
(a ex is m. 1) D \\ luculus R \\ quintio] LPRD 20 et om. L

334 Pauli Orosii Historiarum

exercitum. nam plus quam decem milia ibi tunc oaeea refe-

9runtur. Sulla deinde cum Camponio Samnitiom .duce et

Garrinatis reliquis copiis ante ipsam Yrbem portamque Col-

linam ad horam diei nonam signa contnlit granissimoqoe

proelio tandem uicit octoginta milia hominnm ibi fusa di- s

p. uscuntnr: duodecim milia sese dedideront, reliqnam 'multitudinem

in fugam uersam insatiabilis nictornm ciuium ira consumpsit

Jl Sulla mox atqne Vrbem nictor intrauit, tria milia hominum,

qui se per legatos dediderant, contra fas contraqne fidem datam

inermes securosque interfecit. plurimi tunc quoque, ut nomo

dicam innocentes, sed etiam ipsius Sullanae partis occiaisunt,

quos foisse plus quam nouem milia ferunt. ita liberae per

Vrbem caedes, percussoribus passim uagantibus ut quemque

2 uel ira uel praeda sollicitabat, agitabantur. igitur cunctis iam

quod singuli timebant aperte frementibus Q. Catulus palamu

Sullaedixit: cum quibus tandem uictnri sumus, si in

j,vctorbs § 9 Liuius 88 et Eutrop. 5, 8 cap. 21 § 1— $ 10

Liuius 88 (cf. Periocha et Augustin. C. D. 3, 28), msertis § 6 nec—
nmplex VergUianis Otorg. 3, 482

sxprLATOREs 2 SuIIr — 7 consumpait excerpsit Paulus 122
8 tria— 10 intorfecit excerpsit Paulus 122 15 Q. Catulaa— p. 335, 2

Sulla compuauit Paulus 122

1 docim D x PB \\ mil- P nul- B 2 sylla LPR «rilla D ||

camponio] LD campanio PR c&pania 8 campania %; Lamponio corr.
fsh || samnicium D 3 reliquiis D 4 diei] deei B? || -que.

R? 5 lxxx PR; lxx Eutropius || kominum] hostinm Eutr. || fusa]

i. e. uicta; faisse ex Eutropio Hartel m Commu mtin, Acad. Viensu
71 p. 261 6 daodicim D xn PB \\ mil- P voi\R\\ dedirunt D

7 consamsit P 8 m(ul?)tos inter) proscripsit

(rubris litt.) |(Sylla) mox adque urb*| incipU 8 H syUa LPR silla D ||
ad qae P'S at qaem D at in in ras. mu 2 B \\ (uic)tor 8 || in
SPB || mili D (mili)a S 9 (se p leg)atos S || dederant PR

dedinuit D \\ (contra)fas S omt. D \\ fi(dom dat)am S 10 rocomis

quae D se(corosq:) S |j plori(mi tonc) £ 11 di(cam inn)ocentes

S || (ipsios s)yllan$ (e non e ut mid.) S \\ syllanae LPBD \\ partis oc.
desinit S 12 qaos] qao D \\ vnn Pfi none (n Qico ex a) D j|

libere JB liberi D 14 sollitabat 221 || concti F*Bl com I>

15 qaos PB || aperte] perte D || quintus PRD || catollas B*

16 syllae IrPAD

aduersum paganoe V 20.21. 335

bello armatos, in pace inermes occidimus? tunc8
Sulla anctore L. Fursidio primipilari primus infamem illam
tabulam prosoriptionis induxit. prima 'proscriptio octogintap. sw
hominum fuit, in qnibns qnattnor consulares erant Oarbo

* Marius Norbanus et Scipio et inter eos Sertorius tnno maxime
pertimescendus. item alia oum quingentis nominibus proposita 4
est, quam cum Lollius, quippe securns nihilque sibi conscius,
legeret, ubi suum repente nomen offendit, dum se trepidus
adoperto capite. foro snbtrahit, interfectns est. sed ne in ipsis 5

io quidem tabulis fides ac finis malornm uidebatur. namque alios
qnos proscripserant iugulabant, alios antem postquam iugula-
uerant proscribebant. nec ipsius mortis erat nia simplex aut6
una condicio, nt in nece ciuium saltem ins hostinm sernaretur,
qni nihil a uictis praeter nitam exigunt. M. Marinm siquidem 7

i5 de caprili casa extractnm uinciri Sulla iussit ductumqne trans
Tiberim ad Lutatiornm sepulchrum effossis oculis membrisqne
minutatim desectis uel etiam fractis trncidari. post hunc P. 8
Loetorins senator et Venu^leius triumuir occisi. M. Mariip. sst

expilatores 14 M. Marium— 17 trucidari compUauit Paulua 123

2 sylla LPBD \\ lncio PD lutio R \\ forsidio D || primalsri D

3 pro8crip(ti)on(is induxit) incipit 8 || proscribtionis LP || indixit D ||
pr(o)3cr(iptio lxxx) S || proscribtio LPB1 (ro in ras. P) || lxxx PB

4 (f)uit (in quibus) S || rai PB || consolare serant (la in ras. m. 1)
D || (c)os<ulares) S \\ car(b)o(marius) S 5 narbonusi?* nor-
banus (norb in ras. m. 1) D || (e)t s(cipio et) S || cipio Bx || inter eos]
interius D || eos] fort. corr. ceteros' || se(r)to(rius) S serturius D ||
maxime. p(times)cendus S 6 permescendus B1 || ali(a cum quin)gen-
tis S || d PB quingentes D \\ nom(i)nib(us propo)sita S 7 c(um
lolli)u8 8 || lolius PB lullius 0 iulius T; Q. Aurelium uocat Plut.
SuU. 31 || secnj desinit 8 || nibilque] nibil D 8 legere{| L || repente.
a.ras. B 9 in om. PB 10 «quidem (eras. e) P || fines PBl

11 proscribserant L 13 conditio B || nece^ a. ras. B nec D \\ saltim

P*BlD 14 qui om. D \\ a om. LD || marcum PBD 15 caprili

(li in ras.) P || uinceris D \\ sylla LPBD || ductumque] uinctumque D
16 tiberem D tyberim © || sepulcrum X' sepluchrum D || eifusis
LD 17 derectis D || p- L -p- P p B publius D 181etorius

LPD lectorius B || senator et] senatorque h || belnuleius D \\ triumuir-
P trium#uir (u alU in ras. m. 2) B7 del. h || m- L marci PBD

'336 Pauli Orosii Historiarum

caput PraeneBte missum: quo uiso C. Marras ultima despe-
ratione correptus, ubi a Luoretio obsidebatur, ne in manus
incideret inimicorum, cum Teleeino mutua morte oononrrit.
9dumque niolentius ipse in ooncurrentem manus adigit, circa
suum uulnus manum percutientis hebetauit. ita eo interfecto, 5

lOipse leuiter uulneratus ceruices seruo suo praebuit. Garrinatem
praetorem Sulla iugulauit. inde Praeneste profectus omnes
Marianae militiae principes, hoc est legatos quaestores prae-

llfectos et tribunos iussit oocidi. Pompeius Garbonem a Coesura
insula in Aegyptum fugere conantem, in Siciliam ad seio

I2retractum oonpluresque cum eo socios eius ocoidit. Sulla
dictator oreatus est, ut dominationis et crudelitatis libido
honesti praecipuique nominis reuerentia et armaretur et ue-

idlaretur. Pompeius in AMcam transgressus eruptione circa
Vticam facta decem et octo milia hominum interfecit quois
bello Domitius dux Marianus dum inter primores pugnat,

l4oceisus est. idemque Pompeius Hiertam Numidiae regem
pereecutus, fugientemque a Bogude Bocchi Maurorum regis
p. sssfilio spo'liari omnibus copiis fecit: quem continuo Bullam
reuersum tradito sibi oppido interfeoit so

AVCT0RE8 § 11— § 14 Liuius 89 (cf. Per.)

1 capud B1 || praenestae P || g- L gaius PRD 2 lucretio]

lntio D || manibus D 3 inciderit PRlD || teleaino (s ilico in c

corr. ut uid.) D 4 corrente (nte m. 1 in ras.) D || adegit R*D

5 mantim (m fin. max. ex parte er.) P manus R || percutientis (en in
ras. m.l)D \\ heuetauit Rl habetauit D 6 ceruicem F*v || seruo

om. D || carrina te"* (~ et w m. 2) R 7 sylla LPRD 9 cusura

L oussula D 10 egypto D || conantur 2> || sicilia R 11 trac-
tum PRD || conpluresque] et complures v || cum eo] com D || sotios
Rl || sylla LPRD 12 credolitati D \\ libido. Q ldo in ras. m. 1) D
13 nominis om. Rl || armaretur (mare in ras. m. I) D 14 afreca D ||

circa om. Rl 15 xvin PR 16 domicius RD || marinianus L jj

pugnat] LPRlD repugnat Rxv dittographia natum (primos pugnat
E2) 17 accisus P* || idemquem D || hiertam (r in ra$J) D hier-

tham P (non R) ' 18 -que om. v \\ bogode D bogube PR ||
bocchU P bocchim|| D || maurorum om. D 19 fecit om. L \\

continuo bullam om. D || syllam L 20 reuersus (s iUeo del.) D

aduersum paganos V 21.22. 337

Creatis itaqae P. Seruilio.et Appio Claudio consulibus uisusSS
est tandem Sulla priuatus. hoc fine conclusa sunt duo bella 2
funeetissima, sociale Italicum et ciuile Snllanum, haeo per
annos deeem tracta plus quam centum quinquaginta milia

ftRomanorum consumpserunt; tantumque leetissimorum uirorum3
uernaculorumque militum Boma hoc ciuili bello perdidit,
qnantum in ea superiore tempore, cum se iam aduersum
Alexandrum Magnum circumspiceret, in discretis aetatibus
census inuenit; praeterea uiros eonsulares uiginti et quattuor,4

lopraetorios sex, aedilicios sexaginta, senatores fere duetintos,
absque innumeris totius Italiae populis, qui passim sine con-
sideratione deieti sunt, qnos neget quisquam, si ualet, quin
eodem damno suo uicerit Boma quo amisit Italia.
Pro pudor ! num quidnam et hic couparatione ambigua egeut 5

utempora? immo uel maxime, inquiunt: nam quid tam apte
quam bellis ciuilibus bella ciuilia conparanturP an forte dicetur,p m
etiam in his tempori^bus belia ciuilia non fuisseP quibus a6
nobis respondebitur, iustius quidem sociaiia uocari oportere,
sed nobis proficere, si ciuilia nominentur» cum enim causis

aouocabulis ac stndiis paria docentur omnia tum sibi in his
tanto plus uindioat reuerentia Ghristianae religaouis quanto

avctobes § 1 Liuius 89 aut 90 § 2 Eutrop. 5, 9 (cf. Oros.

infra §12) § 3 Liuius (l c.) ? (cf. Orosius 3, 15 § 10 et IAuius

9, 19 § 2) § 4 — fere cc Eutrop. 5, 9 || absque — deleti sunt

Liuius l. c* || quos neget — § 15 Orosius

1 cireatis D || pnblio PRD || appio] PRD oppio L \\ claudio D ||
cons R 2 tandem om. D || sylla LPRD || fine] sine 22*

3 sotiale Rl || ciuiles D || syllanum LPRD 4 x PR || tractata

D || cx PR 5 consumserunt P \\ tantum 2> || nirorum] militum

L 6 ciuile LD \\ perdit L 7 In (• ilieo factutn; sed multa

puncta in his paginis haud dubie fortuita extant) D 9 xxnn

PRD 10 sejfl vii Eutr. || aedilitios R [| lx P R || ducentur D

cc PR 12 delecti D || snnt (t in ras. tn. 1) D || quin* (n exm?)

R 13 dampno R* || uicit X 14 hino D || comp- R* con-

parationem D || agent PR1 15 empora X» || marime. a. ras. R

16 comp- R2 || dicitur D 18 sotialia Rl 19 proficere (fi in ras.
ampUore) P 20 ducentux D || tlm (tam ut uid. I) R* 21 in-

dicat D || relegionis Rl

V. 22

338 Pauli Orosii Historiarum

7 minus praesumpserit potestas irata uictoris. nam oum plerum-
que improbi tyranni temere inuadentes rempublieam usur-
patoque regio statu Bomani imperii eorpus abruperint atque
ex eo bella uel per se iniusta inportarint uel in se iusta
commouerint, Britannis Gallisque et creati populis et instructi: 5

8 haec bella, quantum ezternis proxima tantum longinqua ciuili-
bus, quid nisi socialia iure uocitentur, cum ipsi Bomani ne
Sertorii quidem aut Perpennae aut Grixi aut Spartaci bella

9ciuilia uspiam nominarint? in tali ergo uel defectu uel per-
duellione sociorum minore nunc utique inuidia laboraret, siio
fortassis exsisteret uel grauis pugna uel cruenta uiotoria.

10 uerumtamen oum in hisce temporibus omnia plus necessitatis
adferant et minus pudoris, hoc est cansa pugna uictoria, uel
pro extinguenda insolentia tyrannorum uel pro cohibendo

11 sooiorum defectu uel pro inurendo ultionis eiemplo: cui tandemu
dubium est, quanto nunc mitius quantoque clementius excitata,
ut dicunt, bella ciuilia geruntur, immo reprimuntur potius

l2quam geruntur? quis enim unum ciuile bellum per deoem
annos his temporibus agitatum audierit? quis uno bello centum
quinquaginta milia hominum, uel hostium ab hostibus, ut*>

18non dicam oiuium a oiuibus, caesa meminerit? quis illam,
quam explicare longum est, optimorum atque inlustrium uirorum

1 praesumserit P 2 inprobi P*Rl (-ui P1) improbit D \\

tyrranni P* || timere LD || p- L || usurpantesque L 3 abruperit

Rl || adque PlRl 4 bella (a ex u corr.) L || iniusta] |iusta L

iniusta (niu in ras. m. I) D \\ inportarint tn ras. P imp- .R* inpor-
tarent D 5 brittania PBlD || gallisque populis erecti et instructi

v || creatis PB || et eras. in B, om. in D 6 in externis L

7 ipsi» P || nec PB 8 serturii D || perpennae] LIB perpinnae

D || °ryxi P cryzi B chrysi L crisi D || sparthaci LPB partici
D 9 uel defectu] defectu PB \\ perduelliones B* 10 inore D

11 ezisteret PBbD || uel grauis pugna uel cruenta ufotoria om. D

12 in om. L 13 afferant B* || uel coprohibendo (eopro eom.3) L

15 «otiorum (er. fort. s maior, stnJ) JB || murendo Bl merendo B* ||
oui (er. i) B 17 geruntur] ingeruntur D || uerba immo repr. p. q.

geruntur om. D 19 his temp. ag.] agitatum his temporibus PB ||

cl PB 21 ciuium (u aU. in ras. m. 1) D 22 adque PlBx ||

illustrium E1

aduersum paganos V 22. 389

multitndinem trucidari in pace cognorit? postremo quis illas
infames interficiendorum tabulas ti'muerit legerit senserit P p. sm
ac non potius omnibus notum sit, una cunctos pace compositos 14
atque eadem salute securos uictos uictoresque pariter communi

«exultasse laetitia, at etiam in tantis totius imperii Bomani
prouinciis urbibus ac populis uix paucos aliquando extitisse,
quos iusta ultio inuito etiam uictore damnarit? et, ut uerbisl5
uerba non onerem, non temere dixerim, tantam uel in bello
aaltim extinctam modo fuisse gregariorum militum manum

loquanta tunc caesa eet in pace nobilium.

Igitur Sulla mortuo Lepidus, Marianae partis adsertor, ad- 16
uersus Catulum Sullanum ducem surgens, rediuiuos bellorum
ciuilium cineres suscitauit. bis tunc acie certatum est; plurimi
Bomanorum, iam ipsa paucitate miserorum et adhuc illo furore

16insanientium, caesi sunt. Albanorum ciuitas, obsidione oppu-17
gnata atque exoruciata fame ultima, miserabilium reliquiarum
deditione seruata est; ubi tunc Scipio, Lepidi filius, captus
atque oocisus est Brutus in cisalpinam Galliam fugiens
persequente Pompeio apud Begium interfectus est. ita hoclS

atctose8 § 16 et 17 Liuius 90 § 18 Orosius ut uidetur

expelatobes 11 Sulla— 19 interfectus est excerpsit Paulus 124 sq.

1 multitudinem truoidari] oidari J) || posUremo (er. fort. e) P
poetiemum D 3 ounctis D || conpositus D 4 adque PlBl ||

uictos <m. Bl || communi pariter L 5 exultasse] BD exsultaase

P exultanisse % || laetitia* P letitia -Rl || at etiam] PBD at enim
L ac etiam v || tantis m«m (s in ras.) P \\ romani imperii Lh
6 extetisse D 7 inuictu D || dampnarit a. ras. B || uerbis] uerba

Z> 8 uera LD || non onerem] non ettsse {corr. 1 aut 2 m.> e alt.

Unea quoque deleta; tertium punctum fort. a S m.) L 9 saltem ,

B* I) graegariorum P 11 sylla LPBD \\ ad'ertor L adsertur D

assertor B* assessor PBl || aduersum D 12 catnllum B* || syllanum
LPBD II reddiuiuosD 13 aciae a. ras. B 15 albanorum (a

alt. in ras. m. 1) D || obpugnata est PB (ob in op B1) 16 ad-

que P*B* II excrucita B* || miserabilium (m tertia hasta et i in ras. m. 4,
8 ante u. add. m. 1) D || reliquarum B* 17 scipio (cipio t» ras.

m. t) D 18 adque P'221 || cis alpinam (is in ras. ampliore) P

19 aput Pl om. D || regium] LPBD || hoc] ut D

22*

840 Panli Orosii Historiarum

bellum ciuile non magis clementia Cafcufi quam taadio ffnllaimA
crudelitatis, ut ignis in stipula, eadem ctleritate qna exarsit
euanuit.

p. 365

23 'Anno ab Vrbe condita dclxxih sonantibus undique bel-
lorum fragoribus, quorum unum i» Hispania erat, alind in s
Pamphylia, in Macedonia tertium, quartum in Delmatia, ex-
sanguis adhno atque exhansta intestina pernicie tamquam
febribue Romana respublica propulsare armis Occidentis

2 Septentrionisque fortissimas gentee cogebatur, Sertorius si-
quidem, uir dolo atque audaoia potens, onm partium Maria-to
narum fnisset, Sullam fagiens ei Africa dilapsus in Hispanias,

8 bellicosissimas gentes in arma excitauit. aduersus hunc, nt
breuiter definiam, duo dtioes missi Metellus et Domitius:
qnornm Domitms ab Hirtnleio Sertorii duce cum eiercitu

ioppressus est. Manlius, prooonsnle Galliae in HispaniJam cum it
* m tribus legionibus et mille quingentis eqnitibns transgressns,
iniquam cnm Hirtuleio pugnam consernit: a qno castris
copiisque nndatns, in oppidnm Ilefdam paene solus refugit.

avctores § 1 usgue ad fragoribus Liuius 90 || unum— Delmatia
Eutropius 6, 1 || exsangois — oogebatur Oroeius ? (an LiuiuB 7)
§ 2 et § 3 Liuius 90 et Eutrop. 6, 1 § 4 Liuius 90

1 dementiae L || catulli B* || sjllanae LPB* syllane BlD
2 qua] quae D || ezarsit] exorta sit PBl 4 -Dc-mo septuagensimo

tertio L sexcentissimo septuagensimo tercio D dclxxvt- B* 5 bi-
spaniam P» 6 pamphilia R pampilia D || machedonia PB1 || quar-

tum in] quartum L || delmatia] L dalmatia PRD (in fine fort. 1 litt.
er. in D) 7 athuc L (| adque PBl || pernitiae (t radendo in c

eed m.2 uel 3 reetU.) R 8 romanae resp- L 9 Beptemtrionis-

' que PBl || gogebatur D 10 adque PRX \\ audicia P amdatia D
11 syllam LPB sylla D \\ afriga D \\ hispania D 12 eiitauit

D 13 difiniam Rl || domicius| D 14 quorum domitius om.

D || rerturi D 15 manlius] LD (itetn Periochae codex Nae.)

manilius PRv j| priconsule D prooonsul- P proconsul R || hispania
(s statim 8. 8.) D 16 mille quingentes D id-P -I-d (I eras.

mox m. 2 resUtutum) B 17 iniqua D || hirtoleio D 18 hiler-

dam LR inlerdam P hilerda D || p«ene JR*

aduersum paganos V 22.23. 341

Metdlns mnltis proeliis fatigatus, per dquia oberrans.hostemS:
mora fatigabat, doneo Pompei castris consodaretur. Pompeius 6
oontracto apnd Palantiam exercitu Lauronem ciuitateim, quam
tnnc Sertorins oppugnabat, fmstra conatns defendere nictns

s anfngit. Sertorins snperato fngatoqne Pompeio Laurtmem captam 7
cmentissime depopulatns est; reliqnnm agmen Lauronensium,
qnod eaedibus saperfuerat, mtserabili in Lositaniam captinitate
traduxit. Pompeinm autem, hoc est illnm Bomanornm duoem, 8
a se nictnm fnisse gbriatns est, qnem magna praeditnm

i*fi<taria ad hoc bellnm non pro oonsnle sed pro oonsnlibns
Boma misisset. fnisse tunc Pompeio triginta milia peditum, 9
mille equites Galba scribit, Sertorinm autem sexaginta milia
peditnm, octo milia equitnm habuisse commemorat. postealO
neoro Hirtnleius oum Metello oongressns apnd Italioam Boeticae

uurbem niginti milia militum perdi'dit niotnsqne in Lusitaniam ». u
cum paucis refugit. Pompeins Belgidam, nobilem Celtiberiaell
nrbem, cepit. Sertorins deinde cnm Pompeio congressns decem
milia militum eins interfecit; ex alio cornn uineeuie Pompeio

ayctores § 5 — § 9 Liuius 90 aut 91y insertis § 8 non pro
consule — misisset quae sunt Ciceronis De imp. Pompei 21 § 62
§ 10 Liuius 91 § 11 Pompeias — cepit Liuius 92 aut 91 || Ser-

torius — § 12 Liuius 92

1 oberrens P* 2 donec] donec do D || pompei] LBD pompeii

P || consotiaretur B* 8 contranctu D \\ aput P1 || palantiam]

LPB palentiaD; Pallantiam fsh || lauroremD 4 serturius D ||
defendere conatus L || defendere nictus om. D 5 ant fagit D jj

sertajius D || lacirone D || capta D 6 oruentiseime (en ex corr.

add\) P || seliquom J} \\ bor«e«si«m D 7 mirabili Bl || lusi-

tamiam L lntitfcnj» BD S tnmsduxit PBD 9 fuisse nictnm

L 10 fiducUe D H constile] conaul D 11 mksisset (*r. s) B ||
trigenta D zxx PB 12 miile] mile D || «equites B H serturium

D || sexagenta D lx PB ,10 ooto] vin P . vrm« (sie) B ||
equitramm* P ejquitnm <*. ras. B 14 uero <m. L || Urtnleins (u

ajt. ex o 2) B |t aput P' || italiea D. \\ beticae LPBD 15 uiginta

D xx PB || mil P || militum] peditum D \\ uietusque in] uictnsquae
D || lueitania D 16 belgidam] LPKD; Segidam fsh; cf. Corp.

Inscr. Lat. 2 n. 988 \\ celthiberiae PB» 17 c«epit B || serturius

D || pompeio (pom add\m. 2) V ~pom peio (om tjt jm m. 1) D ||
decim D 18 alia Bl || nincente] uim faciend» uincenteque jR*

342 Pauli Orosii Historiarum

12tantundem paene ipse perdidit. mnlta inter eos praeterea
proelia gesta sunt. Memmius, quaestor Pompei idemque uir
sororis eius, occisus est Hirtulei fratres interfecti. Perpenna,

Idqui se Sertorio iunxerat, comminutus est. postremo ipse Ser-
torius decimo demum anno belli inchoati isdem quibus et 6
Yiriatus suorum dolis interfectus finem bello fecit fiomanisque
uictoriam sine gloria dedit; quamuis Perpennam postea pais
exeroitus eius secuta sit : qui a Pompeio uiotus cum uniuerso

14 exercitu suo interfeotus est. ciuitatibus uero cunctis ultro ac
8ine mora per deditionem reoeptis, duae tantum restiterunt, 10
hoc est Yxama et Oalagurris: quarum Yxamam Pompeius
euertit, Calagurrim Afranius iugi obsidione confectam atque
ad infames escas miseranda inopia coactam ultima caede in-

15 cendioque deleuit percussores Sertorii praemium ne petendum
quidem a *Bomanis esse duxerunt, quippe qui meminissent is
antea Yiriati peroussoribus denegatum.

16 Et quamuis nullo tunc praemio pa'trauerint Romanam
* securitatem, tamen fortis fide ac uiribus semper Hispania cum

optimos inuictis8imos reges reipublicae dederit, nullum um-
quam tyrannorum ab initio usque in hodiernum diem uel de»
se editum misit uel in se extrinsecus incurrentem uiuum
potentemue dimisit

AYGTOKEs § 13— $ 15 Liuius 96 (§ 18 cf. Periocha) § 16

Orosius

1 tantumdem L |] p#ene B otn. L 2 mimmius D || questos D ||

pompeii PB 3 eoris £» || hirtnlei (r in ras. m. *, ex n 9) B || frater
D || interfedt PBD 4 sese D om. L \\ eerturio D || ionczerat B*
ioz| D || commi»nutu8 P cumminutas D || eertarius D 5 decimum
demo D \\ in«choato (er. 1 fort. pars litterae h) D || hiedem LPBD
6 ueriatae P1 || interfeotts] inter D || bellam D 7 perpenna D
8 sit] est L 10 per deditionem] perditione D \\ restitueront (u pr.

del) PB 11 uixama D || galagarris D || uiama D 12 cala-

gorim D || adqae PBl 18 ad cm. B || ^scas M* || ultoma L ||

caedae P 14 peroossoris (c Uico ex s) D 15 meminissent]

inimsnis|8ent D 16 uiri a D 19 inuictissimosque R*t || poet

reges 8. lin. m. 2:. suos addedicionem B || reip- L || onqoam BlD
20 uel de] de h 21 in] ez D

aduersum paganos V 33. 343

Interea Macedonicum bellum Claudius sortitus uariae gentes, 17

- quae Rhodopaeis montibus circumfusae sunt ao tunc Mace~
doniam crudelissime populabantur — nam inter cetera dictu 18
audituque horrida quae in captiuoB agebant, raptis, cum poculo

*opus esset, humanorum oapitum ossibus cruentis capillatisque
adhuc ac per interiores cauernas male effosso cerebro oblitis
auide ac sine horrore tamquam ueris poculis utebantur: quarum
cruehtis8imi atque immanissimi Scordisci erant — has itaque, 19
ut dixi, Claudius pellere Macedoniae fiuibus bello adtemptauit

lomagnisque se malorum molibus obiecit: unde cum animo
aeger et curis ciroumsaeptus, morbo insuper correptus esset,
interiit, huius successor Scribonius adtemptatarum superiore20
bello gentium uim declinans, in Dardaniam arma conuertit
eamque superauit. Publius uero Seruilius ezconsule Ciliciam2l

u et Pamphyliam crudelissime adortus dum subdere studet, paene
deleuit. Lyciam et urbes eius obsessas oppressasque cepit. 22
praeterea Olympum montem peruagatus Phasidem euertit,
Corycum diruit, Tauri quoque 'montis latera in Ciliciam uer- p. «»

avctores § 17 Liuius 91, fort. etiajn Eutr. 6,2 §18 IAuius
91 (an 63 ?) ef. Florus 3, 4 § 2 et 3 § 19 Liuius 91 § 20 IA-
uius 92 et Eutrop. 6, 2 § 21 et § 22 — perscrutatus Eutrop. 6, 3 et
IAuius 93

SXPILATORE8 1 gentes — 7 utebantur compilauit Paulus 134

1 machedonicum PBl 2 rhodopeis LPBD || ac om. PlB, huc

inserenda m. 1 add. in mg. haee: pellere iussus 3q$ i. e. est q[uae] (ultima
marg. desecto perierunt) B || tuncj tum D || machedoniam PBl mace-
donia D 3 dicta PlBl 4 orrida (r alt. Uico ex c; supra hane

Ktt. rasura) D || captiuis L || aptis D 6 male om. L || effoso

D effoso L 7 quarum (a fort. tn o mut.; s. s. 8? m. 1) D

8 adque PlBx || inmanissimi PBl 9 machedoniae PBl \\ attemp-

tauit BlD 11 aeger et] agerit D «egeret (er. a) B H enrit D ||

circumseptus PBlD || morbo insuper correptus om. D 12 adtemp|-

tarum jB1 adtemptatarum (att- 3) B* adtimptarum D \\ superiorem
D 13 beUo] loco L 14 P- L || ciliam jB* 15 et] ez Bl ||

p»amphyliam (cr. h?) B pamphiliam D || adortussdum L {altera s
del) L || p*ene B 16 coepit L cqpit a. ras. B 17 olimpum

PB olimpom D || euagatus D || phasidem] LP fasidem BD; Pha-
selida Eutr. Phaselim fsh 18 corieum B curi cum D || montes

J> || cilicia D siciHa L

344 Pauli Orosii Historiarum

. gentia perscrutatus Isauros bello finactos in dicionem redegit;
primns Romanorum per Tannnn dnxit exercitum ac limitem *
itineris fecit. triennio emenso, qno bellnm gestum est, Isaurici

23nomen adsumpsit Cosconius prooonsule sortitus IUyricum,
protrita subactaque Delmatia Salonas, nrbem florentissimam, t
post bienninm tandem expugnanit et cepit.

24 Anno ab Vrbe condita vcvsxvmi Lucullo et Gassio con-

sulibns gladiatores septuaginta et quattuor Gapuae a lud6

, «eo'Cn. Lentuli difltagerunt: qui continuo ducibus Crixo et Oeno*

mao Gallis et Spartaco Thrace Vesuuium montem occupauerunt; 10

unde erumpentes Clodii praetoris, qni eos obsidioner cinzerat^

castra expugnarunt, ipsoque in fugam acto cuncta in praedam

2auerterunt. inde per Consenfciam et Metapontum circumducti,

ingentia breni agmioa collegerunt. nam Crixo decem milium multi-

tndo, Spartaoo autem triplex tune numerus fiiisse refertur. Oene- 16

Smaus enim iam in superiore bello fuerat occisus. itaque

AvoioBBS § 22 Isaurofl— adsumpeit Eutrop. 6, 3 § 23 2ftf-
trop. 6, 4 cap. 24 § 1 LucuUo— § 3 Liuius 95 (§ 1 cf. Periocha)

exptlatores 10 Vesuuium— 14 collegerunt exscripsit Paulus 131
16 itaque— p. 345, 1 miscerent exscripsit, 2 matronae — 3 necauerat
perperam expressit Paulus 131

1 dicionem] LPD, ditionero R deditionem $ 2 per taurum om.

D 3 iteneris Rl || tri**ennio R ]| quo bellum] quae bello D

4 assumpeit R* [| coscunius D \[ proconsul- PR* proconsul Rl || ylly-
ricum P ylliricum R 5 sub«actaque (er. i) B || dalmatia PRD

6 #et c*epit R 7 annum JD || • sescentenaimo septuagenatmo npno

L sezoentiseimo nono (sic) D \\ conss- L coSS R 8 txx et mt-

PR (idem numerus in Perioeha et ap. Eutr.) sezaginta (-enta D) et
quattoor LD \\ capue PBl 9 gn- L gnei PBD || diffogarant

B* || criio] LD cryxo PR || ynomao PBD aenomao L 10 spax-

thaco LPRD (c in ras. m. 2 B) || thrace ue Buuium (race ue in ras.
m. 1) D || uisubium PR II cinczerat B* 12 ezpugnauerunt

PBD$ 13 uerterunt v 14 agmine PB || colligerunt £$ ||

cryzo PR crisso D, || x- mili!um (-x- in ras. et t add. w, 2) B \\
decim D x P 15 sparthaco LPB (c in ras. m. 2 B) \\ fertur

PRD || ynomaus PR i noma uos (i radendo ex b ut uid.) D

aduersum paganos V 23.34. 34.5

cum eaedibus inoendiis rapinis stuprisque omaia miscerent, ux
exsequiis oaptiuae matronae, quae se dolore uiolati pudoris
necauerat, munus gladiatorium ex quadringentis captiuis scilicet
qui spectandi fuerant spectaturi, utpote laaifltae gladiatorum

spotius quam militum principes, ediderunt. deinde oonsules*
Gtollius et Lentulus aduersum eos cum exeroitu paissi, quorum
Gellius Crixum aoerrime pugnantem proelio oppressit, Leutulus
a Spartaoo superatus aufugit. post etiam conlatis frustra ambo
consules copiis, aooepta graui ciade, fugeruni dehinc C. Gassium

loprocoasulem idem Spartacus oppressum bello interfeeit. itaque5
exterrita Ciuitate non minore propemodum metu, quam sub
Hannibale oirca portas fremente trepidauerat, sepatus Crassum
cum legionibus consulum nouoque supplemen^to militum misit«t. m
is mox ut fugitiuorum pugnam iniit, sex miiia eorum inter-6

wfecit, nongentos uero cepit. inde priusquam ipsum Spartaoum
ad caput Silari fluminis castra metantem bello adgrederetur,
Gallos auxiliatores eius Germanosque superauit, e quibus xxx
milia hominum cum ipsis ducibus occidit. nouissime ipsum7
Spartacum disposita acie congressum maxixpasque cum eo

«ofugitiuorum copias perculit. nam sexaginta milia eorum caesa,

avctores §4et§5 Liuius 96 (cf. Periocha ; $ b Eutrop. 6,7)
§ 6— § 8 Liuius 97 (§ 6 et § 7 cf. Periocha) '

1 struprisque P*B* || miscerent (nt in ro*. m. X) D 2 sexseqmiis

L% ex*equiig (erasa s) B 3 necauerant Pb (cf. $/) || gladjaturium

D gladiatorum P*Bv || oooc PR || captiuis (is m ras\) P 4 quij
v qnod LD et quod P$ \\ spectandi] exspectandi PB (ex«p- B*) ||
exspectatari PB (s er. B) 5 deinde (dein in ras. m» 1) D 6 ge-

lins PBD 7 gelius LPBD || cryxum PB \\ aeerrimae LD

8 spartbaco PB \\ consnlatis D 9 fngiernnt L \\ g- L gainm

PBD 10 prooonsnlem idem om. D pcoift B j| ibidem. L \\

sparthacua PBX sparthagus Bl || oppraessus (s fin. Uico in m) D \\
bellnm L*D 11 prepemodo D 12 annibale D \\ circas L*

13 consulg B* || supplementum D 14 mox] inox D || ut} ot D ||

fnginomm D \\ vi PB 15 nnngentos L nongentue D docco PB 1)
c«epit JR || sparthacum PB 16 capud Bx \\ silarii D sotori B || .

castrametante D \[ aggrederetur B* 17 equitib- fxx- milia L II

tregenta D; cf. ad cap. 24 § 19 18 nouissime. a. ras. B nQ-

uissimi D 1{) sparthacum PB || com D .20 percuU* D ]|

sexagenta D lx PB \\ eorum milia Lh

346 Pauli Orosii Histeriarum

sex milia capta referuntur, tria milia ciuium Romanorum
8recepta sunt. ceteri, qui ex hoc bello lapsi oberrabant, per

conplures duces frequenti indagine attriti snnt.
9 At ego iterum ac saepius repeto: num quidnam et hic
conparatione aliqua egent tempora? quis rogo audire non s
horreat non dicam bella talia, sed uel nomina tanta bellorum,

lOexterna, seruilia, socialia, ciuilia, fugitiuorum? quae ne sic
saltem sese, ut commoti maris fluctus quamuis molibus magnis
sequuntur, sed undique diuersis causis uocabulis formis ma-

1 1 lisque excitata coaceruataque concurrunt. ut e proximo repetam io
et infame illud seruile praeteream, Iugurthinum bellum nondum
adhuc ab Africo perdetonuerat, iam Gimbricum a circio ful-

ldminabat. de Gimbricis illis nubibus adhuo foedi uastique tor-
, sarentes effusi sanguinis agebantur, iam socialis belli 'nebulas
in magna continuo malorum nubila coituras misera exhalabatu»

lSltalia. adhuc uero post infinitam crebramque Italici belli
tempestatem discurri tuto per Italiam minime poterat, ita
omnes absque iUis periculosissimis inimicarum urbium uo-

I4raginibus dissoluta ac lubrica pace titubabant; iam sibi Mari-

AVCTORE8 § 9— § 19 0rasiu8 Liuio in his quoque fort. U8U8 (§ 16
Domitius Cinnae gener . . Perpenna in Liguria, § 19 fugitiui — caesi sunt)

1 vi PR || ul PR || ciuilium P*D 2 eeteri qui] L ceteriq:

PE citeri quae D |f labai L lassi D 3 clonplures P conphuris

D || ducifl D || atriti D contriti PB 4 at ego iterum (at ego i

t* ra8. angustiore) P at e*go iterum (er. r) D || at] ad Rl || quidnam
(id in ra8. m. fort. I) R 5 conparationem P+R*D (comp- m. 3 et

era8. m R) \\ aliquae D \\ Wpora L tempo ra (o in ras. et inter o
et r fort. ras.) D 6 horreat (t m ras. m. i) D 7 seruiliana

L || fugitiuorumque (que 8. Im. add. P) Pv || ne] nec D \\ sic] sic
quidem fsh 8 saltim PRlD || magnia om. D 9 seM«cuntur

(c m. 3 in ras.) R sequentur D \\ sed] et PRl || formia** (er. oi fort.)
P 10 prozimum D 11 praeter ea D 12 adhuc om. D ||

perdetonuerat] LPR per dito nouerat D detonuerat v || cimbricum a]
cibricum (om. a) D || cirtio R 13 nubilibus (s in ras. m. 1 ex r)

D || torrentis J> 15 oohituras P*Rl cuituram D || ezhalabat (1

radendo ex b f) R ezalabat D 16 crebamque E* crebra quae

D || itali PRl 18 periculosisimis (-is ex -us) R «periculosissimis

(er. p ut uid. ; p m raa. m. 1 et e redmtegr. m. 1) D 19 titubant

D || iam eorr. ex ac L

aduersum paganos V 24. S47

anum atque Cinnanum Boms parturiebat eitidium, aliudque
e diuerso oriens atque aquilo, hoc est Mtthridaticum, minabatur,
quod quidem Mithridaticum a superioribus coeptum porro in
ulteriora porrigitur. de Mariana faoe rogus Sullanae oladisi5

saocensus est, de isto rogo funestissimo SuUani et ciuilis beUi
per pfatrimas terrarum partes ardentes sudes sparsi sunt
multaque inoendia ex uno fomite diffuderunt. nam Lepidus et 16
Stipio in Italia, Brutus in QaUia, Domitius Ginnae gener in
Afhca, Carbo in Cossura et Sicilia, Perpenna in Liguria et

upost cum Sertorio in Hispania, omniumque atrocissimus Ser-
torius in eadem Hispania haec tuno ciuilia, uel quo aUo
dicenda sunt nomine, bella excitantes, de uno multa, de magno
magna feoerunt; absque iUis tribus uastissimis bellis, quael7
tunc exterua uocabantur, hoc est Pamphylico Macedouico atque

isDelmatico, dissimulato etiam magno Ulo Mithridatico longe
omnium diuturnmimo infestissimo ac formidulosissimo;'deinde, 18
adhuc Hispauiensi Sertoriano nondum finito immo adhuc ipso
uiuente Sertorio, hoc fogitiuorum et, ut uerius dicam, gladi-
atoricium bellum inhorruit, iam non spectandum paucis sed

1 adque PB* || cinnanom D || parturiaebat (a aU. er.) P || aliutque
P1 aliud quae D etaliud v 2 adque PVB» || mitridaticnm PB
metr- D || minabatur q. q. mithr. om. L 8 quidam D || mitri-

datieum PB metridatieum D 4 porregit D || syllanae LPB

ayllane D 5 rogo] riga D || funiatissimua yllane D || ayilani

LPB 7 fomite. a. ras. B || lepidos D 8 in italia] italia D ||

domieius D || emna|egerunt ffiiga tkco corr. in anna|egerejn affiiga
(• supra n temere pos.) D 9 ooasura] P* eoesora L . caasura P*B

ooaoora (c aU. minus clara) D || luguria B* ligiria D 10 serturio

D 8erto L || -que om* L || aerturius serturius (a terUa in ras. m. 1)
D 11 qualio P1 (oorr. ab m. 2 ?) qualia Bl quoalia (sic) B*

B1 12 magno (o t* rae.) B; paruo feh, alii aliter interpolauerunt

18 tribu*«s B 14 externa (t in ras. m. 1) D \\ machedonico LPB1 ||
adque PBl 15 dalmatico PBD || illo magno L \\ mitridatioo PR
metridatico D 16 diuturnissimo] v diutoruo LPBDg; forUuee
gtoeea est praeeedentis magno || formidulotsissimo (u tn o 3, aai in ras.
2) B formidoloaiasimo D 17 hispaniense PB || sertariano D
sertorio JB1 || ipeo adhuc h 18 serturio D || fugiuorum D || gladia-
toricium] LPB1 (-tium R) gladiatorium B*Dh gladiatorum fs

19 inurruit D || exspectandum P expectandum R spectando D

348 Pauli Oifosii Histoiiarum adv. pag. V 24.

I9ubique metuendum. quod quia fugitioorum bellum dieitur,

nemini uile Jhabeatur ez nomine: saepe in eo singtli et ali*

quando simul cum agminibus frustra iunctis ambo eoneulqB

Uicti sunt plurimique nobiles trueidati; ipsi aatem fugitiui

20pluB qum centum milia fuere, qui caesi sunt. ex quo admo- s

nemus, ut ipsa se consotetur Italia de ueratione eiternorum

praese&tiwn per . recordationem praeteritorum ez se atque in

p. mae et ipsam se inconpalrabiliter crudelius dilaceranium suorum.

Quamobrem huic nunc quinto uolnmini iam finem feoerim,

ut bella ciuilia extcrnie uiique permkta, uel qoae dseta suntie

uel etiam quae sequuntnur, qvia sio sibi serie temporum et

malis sequacibus cohaeaenmt, libri saltem. termino separentur.

AVCTORE8 § 19 plus quam centam milia] 6000 et 30000 [35000
Periocha] et 60000 caesos memorat Orosius §6 et7 § 20 cf. Au-

gwtin. C. D. 3, 29sqq.

3 fngiuorum D 4 nobile B* || atu# (t sola ut nid. er.) P ||

fogitioi plus] fugitiui (a pr. radendq ex in) D & c PE || fuere

qui] fueri D || caesi (s in ras.) P 6 conanletur LPBlD 7 »4-

que PlBl atquae D || in se et ipsam se] L in se et ipsa se D in se
ipeam et ipsam se PB 8 incomp- B* || crudelis LmP*Bl || dila-

cerantam] LPD* dilacerantur (-tium m. 2) Bl delaeenmtur D* dila-
ceratam gh || suorum] LPBD nouerit a suifl gh; haec 7 ex fle sqqt
alii aliter interpolarunt 9 nunc (n pr.. in ras.) P || iam fluemj

LPBD iam om. h 10 permai»ta (i supra priorem a $cr.f erai. i,

t corr. ex aUa litt.) P || que Bl 11 secuntar B%D || sic (c eras.)

B si Z> || sibi in ras. P 12 cobeserunt PBl ©ohererunt D ||

saltim PBlD

pa¥li • orobfi • Gffi • (rubris) | ▼• eXplioit os (nigris) | iSPtilp • lIS -^T- &
(r.) | Ito» t«notaKo«6 KWem minor&ut *e<Z fcmrf dtrfn* ead. manu
statim seripta: oonfectas codex in statione magiBtri uiliaric antiquariif
ora pro me soribtore sie dffffi- habeas protectorem L

Finit liber quintns. Incipit pauli horosi plbi hist liber- ui- P

WNIT | LIBER qUlNTUB- iNCipiT paULl hOROSI | pRBI hlST LlBER VI. :• B

expl libu (nigris) | rjrcTF: oROsnl l-beri uii (rubris litteria) D

PAVLI OKOSII
fflSTORIARVM ABVERSVM PAGANOS

LIBERSEXTVS.

Omnes homines cuiuslibet uel sectae uel uitae uel patriae 1
ita semper ad prospectum prudentiae naturali bono eriguntur,
ut oblectamento corporis rationale mentis etsi non actu prae-
ferant, indicio tamen praeferendum soiani quae mens, ratione

sduoe inlustrata, in medio uirtntum, quibus genuino fauore,
quamuis uiiais inolinetur, adsurgit, scientiam Dei quasi arcem .
prospicit. Deum enim quilibek hominum contemnere. ad tempus 2
potest, nescire in tottun :non potest. unde quidam dum in
multis Deim oredunt, multos deos indiscreto 'timore finxerunt.p. ses

losed hinc iam uel maxime oum auctoritate neritatis operante
tum ipsa etiam ratione discutiente discessum est. quippe cumd.
et philosophi eorum, ut de nostris sanctis sileam, dum intento
mentis studio quaerunt sorutanturque omnia, unum Deum
auctorem omnium reppererunt, ad quem unum omnia refer-

urentur; unde etiam nunc pagani, quos iam declarata ueritas
de contumacia magis quam de ignorantia conuincit, cum a
nobis discutiuntur, non se plures deos sequi sed sub uno deo

AVCTOEB8 oap. 1 Orosius usus Augusiini C. D., uelut 3, 25.
»8.33 al. § 3 ef. Augustin. C D. 8, 1

1 uel sectae] sectae L 2 bonum D \\ erigum|tur (sk u~ pro

u~) L 3 ut om. L || rationali D || preferant R 4 praeferendo

D || isciant D 6 adgurgit (a in ras. m. 2, d %n s S) R || scientia

D 7 contem*nere R 9 multis D || indescreto P*Rl \\ finxerunt
(n pr. in ras.) R fUxerunt (er. h) D 10 bic L \\ autoritate D

11 eet om. fine uersus D 12 eic seis- L || intenti PRX 14 rep-

pereront] PR1 repperunt L*RlD || ad quem] atque D || referentur L
referunt D 16 quam] quem P* 17 seq. Rl aeq R% seque D

350 Pauli Orosii Historiarum

4magno plures ministros uenerari fatentur. restat igitur de
intellegentia neri Dei per mnltas intellegendi suspiciones oon-
fusa dissensio, qnia de uno deo omnium paene una opinio est.
hucusque humana scrutatio, etsi cum labore, potuit. at ubi

5 ratiocinatio defioit, fides subuenit. nisi enim crediderimus, s
non intellegemus: ab ipeo audias ipsique Deo credas, quod
uerum uelis scire de Deo. itaque idem unus et uerus Deus,
in qnem omnis, ut diximus, etsi ex diuersis opinionibua secta
p. tttconcurrit, mutans regna et 'disponens tempora, peccata quoque
puniens, quae infirma sunt mundi elegit, ut confundat fortia»io
Bomanumque imperium adsumpto pauperrimi status pastore

efondauit. hoc per reges et oonsules diu prouectum postquam
Asiae Afiricae atque Europae potitum est, ad unum impera-
torem eundemque fortissimum et clementissimum cuncta sui

7 ordinatione congessit sub hoc imperatore , quem omnes fere i&
gentes amore et timore permixto iuste honorarent, Deus uerus,
qui superstitione sollicita ab ignorantibus colebatur, magnum
illum intellegentiae suae fontem aperuit promptinsque per
hominem docturus homines filium suum misit operantem
uirtutes, quae praeoellerent hominem, coarguentemque dae-so
monas, quos aiiqui deos putauissent, ut qui ipei tamquam

ATcroBES § 4 hucusque potuit fortasae imitcUur Vergtlium Aen.
U, 823 § 5 lin. 10 quao— fortia Ep. od Cor. 1, 1, 37

1 magno om. L || faton*tur P 2 intelligentia D || intelligondi

D || suspitiones R 3 p*ene B 4 at] ad P*fi' 5 ratiosi-

natio D ratiocinato Bl || deficit] LZX defecit PBDv || credederimus
B? crederimus D 6 inteUegimuB JB inteliigimus D 7 uero

D || uel D || idem om. PB || aeros D || deus om. D 8 omnee

LPlD || opi#nio*nibus P 10 elegi L 11 aasumpto B* \\

pauperimi RlD || pastorem D 13 europae atque africae L || adque

P*Bl aque D \\ eurupe D || patitum Rl 14 et clementi&simum

om. RmD 15 ordinationem D \\ concessit D \\ «*fere R 16 uero

D 17 Buperstitutione D 18 intelligentiae D || promtiusque

Bl 19 homniem D 20 daemonos PR 21 quos] quod L ||

aliqui* PR (q in q mut. m. 2 R) || deo (s post o s. «. m. 1) R || tamq.
hom. n. cred. op. om. L

aduersum paganos VI 1. 351

homini non credidissent, operibus tamquam Dei crederent;
deinde ut in magno silentio ac pace latissima inoffense et8
eeleriter noni nominis gloria et adnuntiatae salutis neloz fama
percurreret nel etiam ut discipuKs eius per diuersas gentes

* euntibus ultroque per cunctos salutis dona offerentibus obeundi
ac disserendi quippe Bomanis cinibus inter oiues Eomanosp w
esset tuta 'libertas. quod ideo oommemorandum putaui, quia9
Mo sextus libellus usque ad Gaesarem Augustum, de quo baec
dicuntur, extenditur. qnodsi aliqui hanc lucidissimam rationem 10

loinritam putant, suisque dis potius adsignant, quos primum
prudentia elegerint deinde praecipuo cultu inuitarint, ut sibi
per eos amplissimum hoc pulcherrimumque imperium oon-
deretur — sio enim iactitant, quia ipsi optimo genere sacrorum 11
emeruerint praecipuum deorum fauorem, quibus ademptis uel

i&praetermissis disoesserint omnes

adytis ariaque relictis
Di, quibus imperium hoc steterat —

unde, quamuis reuerentia sanctitatis tuae multa fortissimel2
ueri8simeque disseruerit, tamen et mihi locus eiigit, ut pauca
so&ubiciam. si Bomani colendo deos emeruerunt fauorem deorumld

AYCT0RE8 § 10 cf. AugusHnus C. D. 4, 9 § 11 adytis—

steterat VergiUus Aen. 2, 351 sq.

1 credidissent (n ddeta P, n 8. 8. m. 1 JB) PB || deo PB || cre-
deret jLJB* crediderent D 2 in om. L || inoffensae LP*8h in-

offensa D 3 celeriter (pr. e m rae. m. 3, ex ae ?) B || azrnuntiate.

(xexdel$ex*m.$)B adnuntiati D || felox P* 4 percurrit

D 5 abeundi P*BD 6 duserendi (er. a) B || romanis] romams

D || romanos] t- L 7 commemorando D 8 libeUus (li 8. 8.

m. 1) B om. D || cessarem D || agnstnm D 9 dicun*tur P ||

ratioiuS D 10 ir#ritam (er. i) D irritam PB || diis PB || signant

PB || primo D 12 per om. D || concederetnr fori. Portensis

ante corr. teste Grubitzio (non Florentini; errat Hauerk.), edd. 1510
et 1542 14 praecipnim i* || adeptis BlD 17 de D dii PB ||

steterit (pone e pr. extat r littera inchoata) D 18 sanct— 19 diss.

om. L 18 **sanctitatis (s tn ras. et H prius 8. 8. m, 2) B || for-

ti&sime uttissiineque] fortissimeque D || fortissime. a. ras. B
19 dUseruerit (er. s) B disserit D 20 deos] ds- L || emerunt P

ememiut (-nit f) Bl

352 Pauli Orosii Historiarum

et non colendo amiserunt: ut ipse Romulus, parens Romae,
f. aesihter tot mala ab 'ipso orta suo ingruentia saluns esset,

14colendo quis mernit? an Amulius auus, qai expoeuit ad necem?
an pater, qui incertus fuit? an Bhea mater stupri rea? an
Albani parentes, ipsa qnoque ab initio Romani nominis ger- 5
mina persequentes ? an tota Italia, quae per quadringentos annos,

15dum audere potuit, exeidio eius inhiauit? non, inquiunt, sed di
ipsi, quia se colendos sciebant, futuros custodiere cultores. ergo

lCpraescii sunt. si praescii sunt, cur hoc imperium inter tot
annorum saecula eo potissimum tempore ad summam poteniaae 10
arcem perduxerunt, quo ille nasci inter homines atque ad-
gnosci ut homo uoluit, post cuius nomen et ipsi pro nihilo
contempti sunt et cum uniuerso mundo etiam illi, quos ipsi

l7prouexerant, cucurrerunt? sed humiliter obrepsit, inquiunt, et

latenter intrauit. latentis et humilis unde tam celebris fama, is

tanj indubitata fides, tam manifesta potentia? signis quibus-

f. sw» dam et 'uirtutibus mentes hominum superstitione sollicitas

cepit et tenuit* at haec si homo potuit, di magis posse de-

18bnerunt. an quia ille hanc potentiam a Patre sibi traditam
praedieabat, peruentum est aliquando ad intellegentiam illius*

avctorbs § 14 Amulius cf. 2, 4 § 3

1 collendo D || ut om. PXRX (*. 8. m. 2 in PB sed deinde erasum
in R) || romolns D 3 oollendo D || amvllins D || qui* R qne

D || nicem Lm 4 an*«pater (eras. te ut %Ud.) R || anrhea (n ex t

m. 2, t ex t 9 m. U) R anmea (mea erasutn) D || rea] rhea L
5 abbani D || per germana sequentes L 6 italiam D || quadrin-

gentus D cccc PR 7 dii P ffl (ii cum ras. m. 2, ex tl ?) R

8 sciebat {corr. m. 3) L* \\ futnrus Rl || oustodire L 9 praescii

sunt si om. D || praescii sunt] praesciis (is, an il ?, eras.) D 10 tem-
pora D 11 quoj LZth quo se PRZfs quod D; cf. § 19 || inter

homines atq; agnuscij (ter— ag in ras. m. 1, nusci poneuers. m. 1) D \\
adque LPlRl \\ agnosci PRD 12 post] PRDv per L 13 con-

temti P contenti D 14 obprepsit D obressit -R1 15 latanter

Rl || caelebris (a er.) R 16 manifestata D \\ quibusdam (dam s. 8. m. 1)
R 17 hominem D || superstitucione D \\ sullitas D (-as in -a s corr.)

D 18 c*epit R || ad PR || di in dis corr. L dii (i fin. radendo

ex e ? D) PRD 19 an] haec D 20 peruentfl (a ex us) P \\

•ad JB || intellegentiam (in 8. 8. m. I) R intelligentia D

aduersum paganos VI 1. 353

noti et ignoti Dei, quam adprehendere, ut dixi, nemo nisi per
ipsnm potest? nec quisqnam potest, nisi qni toto se perspecto
ac despecto connersns ad sapientiam Dei omnem qnaerendi
ratiocinationem transtnlerit ad credendi fidem. uerumtamen 19

sbreuiter discntio: di isti, qnos tantos fernnt, nt Romanqcn
rempablicam et propitii pronexisse et anersi adflrrisse nideantur,
eo certe tempore, qnod palam constat, qno nasci Christus
noluit et adnnntiari gentibus coepit deuotissime atque inten-
tissime colebantnr. ita illi consnlentes et sibi et cultoribus20

losnis non potnernnt nel reprimere uel repellere superatitionem
eins, propter qnam spemendos se ciiltoresqne snos destituendos
niderent? qnamqnam si ab innitis, danda nenianec deserendi
fuernnt; si a uoluntariis, sernanda praesoientia nec prins
fuerant adiuuandi. hoc factum est, inquiunt; nam excitanimns 21

ugentes, accendimns reges, instituimus leges, disposuimus
indices, praeparanimus poenas snpplioiis et orncibns, Orbem
totum sorntati sumus, siquo modo Christianum nomen et
cnltus uninerso mnndo posset abradi. boc eatenns factnm est, 22
donec fecnnda crndelitas eo nsqne inter tormenta ac per tor-

»'menta proficeret, quamdiu ipsum regium cnhnen, per quodp. wo»
solnm prohiberi potuerat, occnparet et quid postea consecntum 28

1 adpraehendere B*D appraehendere B* 2 nec] ne D || se]j"re D \\
perspecto (per eras.) D 8 dispectn D || omnem om. L 4 trans-

tulerat D 5 dii (i alt. m. 2 in ras. ex x fort. B) PBD || tanto

D 6 remp- D || propicii D || afflixiflBe B* || uideatur D

7 certo D || qttod qood D \\ xps- L 8 nolnit (0 eorr. ex\9) L

nolit D || aNnuntiari R* || atqne intentissime om. D \\ adqne PlBl
9 colebantnr (n statim ut uid. 8. 8. L || ille R1 10 nel reprimere]

nere praemere D || snper institntionem D 11 -qne (e ex ae m. 2)

B 12 qnanqnam p. rcu. B \\ nec] ne D || disserendi D 18 fn-

erint D 15 institnimns] inistianimns D || dispoenimns statim eorr.

ex institnimns L 16 crnciatibns D || orbem] obrem D 17 ef-

crntati D || modo] modo tandem D \\ xpiannm et 8ic plertmque L
18 possi D 19 facnnda D || crednlitas B || inter] in- R \\ tormta

C «dd. m. 2) P 20 qnamdiu ipsnm] QnoT(o in ras., exvm?, deinde
omjtnam corr.) dinisnm (p ante s 8. 8. m. 2) B \\ reginm om. D
21 potnera B% \\ qnod L

Y. 23

354 Pauli Orosii HistOriarum

estP imperatores, inqaiunt, Christiani cessare sacra et claudi
templa iusserunt atque ideo

Excessere omnes adytis arisque relictis
Di, quibua imperium hoc steterat.

24 o quanta et quam inoffensa iux ueritatis est, si non aduersus s
eam ultro sese offerentem inbecilli infeliciter oculi clauderentur!
si Ghristiana fides per multa retro tempora saeuientibus
undique aduersum se gentibus regibus legibus caedibus crucibus
ac mortibus reprimi nuilo modo potuit, immo, ut dixi, inter
haec et per haec creuit, oultus autem idolorum iam quodam* io
modo ex se deficiens ac sibi erubescens ad unam clementissi-

25mam iussionem sine ullo poenali terrore cessauit: cui dubium
est hoc per istius intellegentiae demonstrationem de creatore
suo tandem innotuisse creaturae, quod illa eatenus per uarias
ratiocinationes mentis, intentae quamlibet, aliis offuscatan
quaesierit ac per hoc statim amori eius, quem etiam ignorans

26dilexerat, inhaesisse? nec igitur mirum est, si in magna
familia inueniuntur aliqui serui, qui consuetudine lasciuiaque
seductorum adsuefacti patientia domini sui ad contemptum

avctores 3.4 VergU. Aen. 2, 351 sq.

1 cessare (es in ras. m. 2) B 2 adque Rl 3 excessere (e

teriia ex a m. 2) B excesserunt L || a.djtis (er. u) B adistis D ||
sacrisque D 4 di {sed di ante ras.) I deD dii PB \\ hoc] hoc

est| D 6 unbeccUi P inbeccili Bl inbeciUi B* imb- B4 inbe-

cile D 7 si Uico s.s.inD 8 aduersus egentibus (sic) incipit 8 ||
se gentibu8] regentibus D || ******* regibus (er. undique) P (re)gibus
S || legibus in mg. add. m. 1 in B || cruciatibus B2 crudibus (sic)
D 9 (ac> S || nullftl (mV>odo S || ut] dut P || di(ri> 8

10 cre(uit> S \\ (ia>m S \\ quodadmodo SD ' 11 (de>fiens sic 8 \\
herubes(ce>ns S || clementis(8i>mam S 12 ul(lo poen>ali S || ces-

sa(uit cui> S 13 (per istius) S \\ intelligentiae D || de(mo)nst(r)a-

tionem de cre(ato)re S U inno(t)uisse S notuisse P* || illa

(a in ras.) P (iU)a 8 15 ratiocinationes (n pr. 8. 8. m. 1) B

ra(tioc)inationes 8 || in(te)nte 8 \\ alii suffugata D || (of)fuscata S
16 (quaesierit ac per) S || amor(i) S || (q)uem S 17 di(l)exerat

S || inhesisset S adhaesisse B (non P) || (ig)itur S || est om. S \\ mag(n)a
8 18 (a)liqui S \\ consue(t)udinee sic S || lasciuaque PlBl (corr.

m. ut uid. 4 in B) 19 seduc(6)orum S || assuefacti (s pr. ex&m.S)

B adsuefacti 8 || patien(ti)a 8 || contemtum P contemtu-H 8

aduersum paganos VI 1. 355

ipeius abutantur: unde et merito Deus uel ingratos uel in-
credulos uel <etiam contumaces uariis oorreptionibus arguit;
quod semper utique cowfttendum 'est, tunc tamen praecipue, 27
quando adhuc per uniuersum mundum nulla erat ecclesia, p ^

squae interuentu fidelium precum meritas mundi poenas
iustumque iudicium Dei exorata ipsius clementia temperaret:
unde etiam haec, quae mala hominibus uidentur, qualiacumque
sunt, grauiora sine dubio omnia fueruut, sicut ipso, quo coepta
sunt, ordine probabuntur.

io Bellum Mithridaticum uel, ut uerius dicam, belli Mithridatici 28
clades multas simul inuoluens prouincias tracta et protenta
per quadraginta annos fuit. nam dclxi/, ut dixi, anuo ab29
Vrbe coudita, quo etiam primum ciuile bellum coeperat,

▲TCTORBs 12 xl annos {Uem Eutrop. 6, 12). .p. 356, 4 xxx. .ann
ef. Oros. 5y 19 § 2 et 6, 5 § 11 || utf dixi 5, 19 § 1

1 abutan(tur) 8 || i(unde) 8 || et om. L || (uel ingra)tos uel in-
cre^duloe) 8 2 uel etiam) etiam D || incontumaces P et a. ras.

B cont(umaces) 8 || oorrept(ionibus) 8 corruptionibus D \\ (ar)guit-
quod sem(per) 8 3 utique] Gv utique **** (quod ut uid. eras.) B

utique quod LP utiquae quod D (ntique) quod S \\ confitendum] G
fatendum LPBv fatendu(m) S\\ (est) S esse D || praecipuae P -u$ a.
r. B praecipui D p(raecipue) 8 4 abhuc L \\ (per uniuer)sum 8 ||
nu'(lla erat) 8 || eciesia L e.cclesia 8 5 in(texuen)tu 8 || pr(ecum

me)ritas 8 \\ praecum LP praecom (o m u m. 1 et a eras.) B \\ pe/nas
ius)tumque (iudicium dei ezo)rata 8 6 clementda P cle(mentia)

8 7 i(inde eti)am hec que ma(la homi)nibu8 uidentur (qualia)cum-
que sunt 8 8 (grauio)ra Bine dubio (omnia) fuerunt- «icut (ipso)

8 || quo] co D || cQpta S 9 (ordine) S || probabantur B proban-

tur D 10 (bellum) 8 || mitridaticum 8PB metr- D || (uel ut

ue)rius dicam be(Ui) S || mitr- PB (mitri)datici S metridaci D
11 cladis P*Bl (corr. R*) \\ r(nultas) simul inuolue(n8 pro)uincias S ||

y y

simul] secum et in mg. [simul m. 1 P simul secum B || tract(a et)
protenta per quadr(aginta annoa f)uit 8 12 xl PR quadragenta

D || 5c.fi. if Otv; sesoentensimo seiagensimo primo L dolxi- PB, %

dc ti| x aimo primo 8, ? etcentissimo sexagissimo D || ut (dixi

au)ni tic S anno ut dixi D 18 condi(taquo) 8 \\ primum om. L ||

(ciuile b)ellum 8 bellum ciuile L

23*

356 Pauli Orosii Historiarum

inardescens, consnlatn uero Ciceronis et Antonii, ut uerbis
poetae optimi loquar,

barbarico uix consummata ueneno est.
30 sed in his temporibus triginta gerendi belli inueniuutur anni.

qualiter autem quadraginta a plerisque dicti sint non facile s
v discernitnr.

f. MO*

l 'Igitnr Mithridates rex Ponti atqne Armeniae postqnam
Nicomedem Bithyniae regem amicnm popnli Bomani regno
prinare molitns est atqne a senatn monitus, si facere temptaret,
bellum sibi a popnlo Bomano inferendnm fore, iratns Gappa-io
dociam continno pernasit atqne expnlso ab ea Ariobarzane

Srege cnnctam prouinciam igni ferroqne nastanit. Bithyniam
deinde pari clade corripnit. Paphlagoniam simili exitn adflixit

avctores 1 consulatu sqq. cf. 6, 6 § 1 2 poetae optimi Lu-
cani 1, 337 cap. 2 § 1 et § 2 Eutropius 5, 5

1 (inard)ecens S inardescere PB |j consula(tu u)ero S || Ciceronis
uero fsh; uero cf uelut 3, 12 § 26 || (et) S || antunii D (anto)nii
S || ut om. D 2 (poetae) S potae Bl || optimie loquar D

3 barborico Rl (barba)rico S || consum(mata u)eneno S || ueneno est]
ueneoum D 4 (in his t)emporibus S || xxx PB trigenta D tri-

gin(ta) S || ger(endi) S || inueniunt D inueni(untur) S 5 (au-

teir)i S || quatragenta D xl PB || (apleri)sque S || dicti] distincti

D || sunt PBD \\ (facile) S 6 disternitur D 7 t de

mitridate|(rege po)nti adque arm e nie. (rubris ut uid. litteris)
(IgituT) S || mitridates (sine h ubique) SPR metridatis D || (ponti)
S || adque SPB1 \\ armeniae postquam] arminia et postquam|arminii
postquam D || (post q)nam nicomedd S 8 bythiniae PR (bitby)nie
S || (populi) S || r- L || regnum SD 9 (priua)re S || (adque a)

S || adque PBl || a senatu monitus om. D || montis B* motus Rp
(monitus JP) || (si face)re S || temptaret (et in ras.) P timptarit D
temtaret S 10 bel(lum si)bi S || r- X ro(mano) # || ratus D
11 (con)tinno # || prouasitD pinuasit S || adque SPii1 || e(x)pulso
£ || ea] LSPB eo D/^fc || ariobanano L ariobarzene (ze in za m.
1 E) PB ariobar(za)ne. S 12 regemcuncta D || proi(iin)ciam

5 || igne R* || u(as)tauit £ || bythiniam SPB bythinia D
13 deinde— paphlagoniam^ow. D || pafl- SPB || simili*** («•. i et fort.
m) D || e(xitu) 5 || afflixit SI*«

adueraum paganos VI 1.2. 357

pulsis ex ea Fylaemene et Nicomede regibus. post cum
uenisset Ephesum, crudeli praecepit edicto, ut per totam Asiam
quioumque inuenti essent ciues Somani sub una die omnes
necarentur. etfactum est; nec explicari aut conprehendi ullo 3

&modo uerbis potest, quae tunc multitudo Bomanorum ciuium
caesa sit, quis maeror plurimarum prouinciarum, quis gemitus
occidendorum pariter atque occidentium fuerit, cum singuli
quique aut prodere innooentes hospites et amioos, aut ipsi
periclitari poena hospitum cogerentur. Archelaus quoque dux4

loMithridatis cum cxx milibus peditum atque equitum in
Achaiam praemissus Athenas cunctamque Graeciam partim
ui partim deditione obtinuit. Sulla, cui post consulatum 5
Mithridatioum bellum obuenerat, Archelaum 'apud Piraeum,p. m
Atheniensium portum septemplici muro conmunitum, diu obsedit,

»ipsam Atheniensium urbem ui cepit. postea iusto proelio cum
Archelao conflixit: centum decem milia de exercitu Archelai

sxf ilatobbs § 3 Orosius secundum Augustmum C. D. 3, 22
§ 4 Eutropius 5, 6 exceptis partim ui partim deditione ex Liuio 81
sumptis § 5 et § 6 Eutrop. 5, 6 insertis § 5 cui— obuenerat et

Atheniensiam— conmunitum Liuianis 81

1 pylemenetnicomede L \\ pylemene PB pylemne D p^yL.^mene,
8 || nichodeme R || re^gibns) S || post om. B 2 eph(e)sum S

ephenm R cepheram L || (edic)to S || asiam ut L 3 quicuuque

D c(iui)cumq: S || inuenti (i fin. in rcw.) P || fuissent L || (ciuee) S ||
f • L || oi(nne«) S 4 negarentnr D || (eat) S \\ conpraehendi LPR1
com- JB1 conpr(ae)hendi S 5 uerbi(s po)teet S || po^est (er. st) D ||
multiti(tdo) S 6 sint L || meror 8PRD memor L || plnrimarum—
occidendorum (rnm usque ad occidendornm in ras. angustiore m. I)
D || plurir(ua)rum S \\ g(emi)tns S 7 pari(ter) £|| adque 8PlRl ||
fa(e)rit S fuerat L 8 qniq(ne) S || ant] au D \\ innocente(s)

S || a(ut) S 9 pereclitari Rl (i 4) \\ poen(a) S || hostium P1 {eorr. m.
rec.) || cogerenti(ir) desinit S 10 metridatis D || -cxx- L °xx

(c w. 1) R centum uiginti D || milibns] milia P mi? R || adque
PR> 11 greciam RD \\ rpartem P et a. r. R 12 partem P

et o. r. R || dedicione P || sylla LPRD 13 metridaticuin D || ar-

chilaum D \\ aput P || pireum LPR p r reum (sic) D 14 commu-
nitnm PR cummonitum D conminutum L 15 adtheniensinm D \\
ce.pit a. r. R H ac poetea v || preUo D 16 archelao (o ex n) R

archilano D || cx PR; cxx Eutr. || archilai D

358 Pauli Oroeii Hiatoriarum

6interfecta, uix deeem milia superfuisee referuntur. conperta
clade Mithridates lectissima septuaginta milia militum Archelao
in subsidium misit ex Asia. secundo proelio quinquaginta milia
ex his interfecta sunt ibique Diogenes Archelai filius trucidatus

7est. tertio bello omnes oopiae, quas Archelaus habebat, ex- s
tinctae sunt. nam uiginti milia militum eius in paludem pulsa
cum Sullae fidem inplorarent, insatiabili uictoris ira interfecta
sunt totidemque alia in fiumen ooaota ac necata, reliqui

Smiserorum passim trucidati sunt. porro autem Mithridates in

Asia nobilissimarum urbium principes occidere bonaque eorum 10

p. 372 publioare animo intenderat. cumque iam Jmille sescentos ita

interfecisset , Ephesii exemplum uerentes excluso praesidio

eius portas obiecerunt; similiter Smyrnaei Sardi Colophonii

9 Trallianique fecerunt. perturbatus Mithridates per Archelaum
ducem suum cum Sulla de pace pepigit. interea Fimbriau
Marianorum soelerum satelles, homo omnium audacissimus,
Flaccum consulem, cui legatus ierat, apud Nicomediam occidit;
10 ac mox arrepto exercitu Mithridatis filium ex Asia ad Mile-
topolin fugat, stationem regis inuadit ipsumque Pergamo pellit
fugientemque insecutus apud Pitanam obsedit, et profectoso

AVCT0KB8 § 7 usque ad extinctae sunt Eutrop. 5, 6f reliqua
Liuiana sunt lib. ut uid, 82 § 8 Liuius 82 § 9 — § 11 Liuius
82 et 83

1 intezfecta uix decem milia om D || x PR || comperta R*D
2 metridates D || lxx PR 3 subeidio L || quinqnaginta] LD '

l PR; quindecim ex JEutropio oorr. Fabrudua sh 4 diogenis L
diugenni D || archelei Rl (a 4) || trucipatus D 5 extincte D

6 xx PR || militum] milete ****M\ (ctrc. 5 Utt. eras.) D 7 syllae

LPB syUe D \\ impl- JBb || in*atiahili8 L 8 todidemqne (i in ras.
ampliore) P || flumine D || negata D 9 metridatia D 10 prin

•cipes R 11 mile D || sexcentos R* aex centns D || ita om. D
12 epheei LD ephesii (ii in ra$.; fuerit iu) P 13 smyrnei PRD

emjrnes L (| calophonii L culo funi D 14 gallianique R || metri-

datis D || archilaum D 15 duce suo L || sylla LPBD || phimbria

L 17 Se.rat (puncta add. m. 3) L || aput L || «•nicomediam R
Dicomidiam D 18 mitridates p*Bl (-ie P*B*) metridatis B \\ mili-
topolim LPRD 19 stationemque PB 20 fngientem que (qne

ex qnae) R || secntus L

aduersnm paganos VI 2. 359

oepjreet, ei L- Lucullus ciuilibus discordiis curam reipublioae
praetulisset eumque mari coartare obiecta classe uoluisset.
inde Fimbria lliensibus iratus, a quibus pro Sullanae partisu
studio obiectu portarum repulsus uidebatur, ipsam urbem
sllium, antiquam illam Bomae parentem, funditus caede
incendioque deleuit. sed eam Sulla continuo reformauit.
idem Pimbria apud Thyatiram oum ab exercitu Sullae ob-
sideretur, desperatione adactus in templo Aesculapii manu suap 3
interfectus est. JFannius et Magius de exercitu Fimbriaei2

toprofugi Mithridati sese adiunxerunt: quornm hortatu Mithri-
dates cum Sertorio per legatos in Hidpaniam missos foedus
pepigit. Sertorius ad eum M. Marium firmandi foederis
causa misit: quem rex apud se retentum breui duoem fecit
in locum Archelai, qui se ad SuUam cum uxore liberisque

iscontulerat. Marius et Eumachus duces a Mithridate aduersus 13
LucuUum missi, magno exeroitu breui congregato cum P.
Butilio apud Chalcedonam congressi sunt eumque cum plurima
exercitus ipsius parte ceciderunt Lucullus Mithridatem Cyzi- 14
cenos obsidontem fossa oinxit eumque quod faciebat pati

▲tctobes § 12 ot § 18 Liuius 93 § 14 — § 18 Liuius 94

(§ 16 sq. cf. Seruius ad Aen. 9, 716: Liuius in libro nonagesimo quarto
Inarimem in Maeoniae partibus esse dicit, ubi per quinquaginta milia
terrae igni exustae sunt,- ubi inaryme eodex Par. 7929, idem Uxmen in
praecedd. inarimem, Georgio ThUone teste)

1 coepisset L c»episset R || luciun PRD || luculus PR || ciuilius
D || reip- L 2 pertulisset P pretuiisaet (re in ras. m. ut uid. 4)

R 8 fimbriam D || syllan» LPRD || aliensibus R1 (i 3)

5 illam] illi D || parententem D 6 sylla LPRD 7 thiatyram

LP thiatiram R tyatiram D, Thyatira corr. fsh || syllae LPR sillae
D 8 desperatione' P || escolapii L asculapii D aesculatpi (sed t

del.) P aescula pi R 9 fannius (fan radendo in fl mut.) D fanius

R 10 methridati D \\ adiuncierunt (c er.) R || ortatu PRl (corr.

R4) hotatu D || metridates D ' 11 ser turio (er in ras. 2 uel 3

liU. m. 1) D 12 sertnrius D || ffi- L marcum PRD 18 rei)

sex D 14 archelai (alt. a mnu.) R H ses P* || syllam LPRD

15 eumachis D || methridate D 16 luculum R1 || eongregatus

D || publio (u m ras. m. 1 D) PRD 17 afrad (gnasi nom.propr.

esset) L || calchedonam (h erasa in R) LPRD 18 parWe (er. a)

R || caeeiderunt LPD et a. ras. R || locullus D || mitridat&e C
add. m. 2) P mitridat® (» in en m. 1) R metridatem D || cyieci-
nos L ciysicenos P 19 cinciit D et a. ras. R

360 Pauli Orosii Historiarum

conpuiit atque ad ipsos Cyzicenos, ut bono animo essent,
nuntium misit unum ex miUtibns nandi peritum: qui duobus
utribus suspensus mediam ipse regulam tenens plantisque

15 snbremigans septem milia passnum transmeauit. Mithridates
inopia laborans partem copiarum instructam armis domum 5
abire praecepit: quam Lucullus excipiens uniuersam disperdidit,
nam amplius quam quindecim milia hominum tunc interfecisse

16narratur. tnnc etiam Fannins, qui se Mithridati iunxerat, et
Metrophanes regius praetor a Mamerco uicti, cum duobus
». mmilibus e!quitum in Moesiam profngernnt atque inde in Mae-10

l7oniam digressi in colles camposque Inarimos inciderunt. nbi
non solnm montes nsti uel saxa quasi quadam fnligine ob-
fuscata cernuntur, uerum etiam campi ambusto solo sqnalidi
per quinquaginta milia passuum sine ullo ignis nel fornaois
indicio et pendulo in profiindnm cinere pntres iacent; tribnsis
etiam locis torridae noragines ostenduntnr, quas Q-raeci physas

l8uocant. in quibus din oberrantes inopinatis tandem periculis
exempti sunt et clam in regis castra uenernnt. Deiotarus rex
Gallograeciae praefectos regis bello trucidanit.

19 Interea Mithridates apnd Cyzicum eadem mora, qua obsidebat, *>

avctobbs § 19— § 24 Liuius 95

1 compnlit B*D || adqne P || ipso R* || cyzicenos (pro y fuit i) L
cyizinos D 2 namdi L 3 *#utribu§ B \\ lantisque L 4 septe
D || mithridati8 L mitri* dates (er. a uel d) B metridatis D
5inoffiaD HparteJB^ || copiarti C «Jd. w. £} P || donum Z) , 6abire]
habere D || locnllos D 7 xv PB 8 fanias R || mithridati

iunxerat et om. D 9 methrofanes PB metro tanns D || praetor

a] apraetore D 10 •equitom (er. a) B || mosiam D || adque

PlBl || meoniam LD moeoniam PB 11 degressi Bl || inaremos

LPB1 inheremos B* inerimns D 12 usti (s corr. erat, tn ic ?)

B |{ qnaedam P qnaedam (*2)B \\ fignlineX fulgine D || offnscata
(f pr. Uico ex b inchoato corr. D) PBD 13 solo squalidi] tolus,

qnaenalidi D 14 quinquaginta] l P-l- 3. lin. add. m. 1 in B

15 inditio fr || cineres P*Rl \\ pntres (t in ras. amptiore) P

16 gracci Bl graci D || pytar L phyras RW 17 »oberrantes (er.
~*)R 18eiemtiPD || reges P« || deiotaros D || rex] ex L

19 gallogreciae B || reges ante corr. L rezs D 20 metridates

D || cyiicnm (pro j fmt i) L cizicnm D || eandem D || mera«««| (er.
qnaF) R

aduersum paganos VI 2. 361

obsessus in magnam penuriam pestilentiamque exercitum
suum coartauit. nam plus quam trecenta milia hominum fame
et morbo in eadem obsidione amisisse fer'tur; ipse cnm pancisp. 375
arrepta nani clam fugit e caatris. Lucullus, incrnento milite20

sspectator cladis alienae, nonnm genns uiotoriae adeptus est;
mox Marium adortns nicit fugauitque: in qno proelio plns
qnam nndecim milia Marianorum militum interfeota refernntnr.
Lucullos postea cnm eodem Mario nauali proelio congressus 21
triginta et dnas nanes regias et conplures onerarias aut de-

lomersit ant cepit. multi ibi ex bis quos Sulla proscripserat,
interempti sunt Marins postera die de spelunca, ubi latebat, 22
extractus meritas hostilis animi poenas luit. eodem uero23
Lucullus impetu Apamiam uastauit et snb monte Olympo
Prusam munitissimam cinitatem captam expugnatamque diri-

upuit. Mithridates adnersns Byzantium instrncta classe nauigans24
tempestate correptus ootoginta rostratas nanes perdidit; ipee
onm quassa iam nani mergeretur, in myoparonem Seleuci
piratae ipso pirata iuuante transiluit. inde Sinopem ac post
Amisum cum magna difficultate peruenit.

1 pestilentiamque] pestia quae D 2 ccc PB 3 amisse Bl

amissise D 4 clam aufugit B* || fugiU P || e] de D || luculllus

B 5 genes D 6 quo *. lin. add. m. 1 in B || pro|elium D

7 undicim D || militus D 8 mario om. D 9 tregenta et duas

D xxxn PB || complures B4 cumpluris D || demersit (t in ras.) P
dimersit BD 10 c*epit B || his (h m. 1) R || ejllu LPB syUas

D || proicribserat L 11 intempti (t pr. m. 2 in d deinde m. 2 in

t corr.) B || spelnncha L 12 poenas om. pag. extr. sed m. 2 in

mg. add. penas (e in oe 4) B 13 uestauit D 14 prjnsam L

prius ad (ad del. in B) PB prosa D || minutissimam B || cinitate
D || oaptam om. D || expugnatam qni D 15 metridatis D || aduer-

snm D || bixantinm B 16 correptas L || oc*togenta (er. u inchoata f)

D lxxx PB 17 qnassa] LD qnassaA P qnassato (ta m. 2) B
qnassata (nd omisso iam O) Gv || nani* P || mo eo paronem (s. 8.
glossa fi- nanis •) P mi»o paronem (U ex oe m. 2) E^meopatronem D ||
serienci (r del.) P 18 innante] DGv innente L inbente PBZ ||

transilioit PBDZZ, f$h || sinopen PBD 19 amysam L amison

D anison PB

362 Pauli Orosii Historiarum

. 376

3 'Eodem anno apud Bomam Catilina incesti accusatus, quod
cum Fabia uirgine Vestali commisisse arguebatur, Catuli
gratia fultus euasit.

2 Lucullus Sinopem expugnaturus obsederat; hanc Seleucus
archipirata et Gleoohares spado, qui praesidii cauea praeerant, &

3expilatam atqae incensam reliqueruni Lucullus miserorum
hostium intestina clade permotus celeri occursu inmissum
restinxit incendium. ita misera ciuitas uersa uice hostium
sociorumque unde defendenda disperdita et unde disperdenda

4seruata est. at uero M. Lucullus, qui Gurioni in Macedoniaio
successerat, totam Bessorum gentem bello adpetitam in
deditionem recepit.

5 Eodem tempore Metellus Siciliae praetor cum foedissima

illa C. Yerris praetura Siciliam ^dflictam inuenisset, maxime

Pyrganione archipirata nefariis praedis et caedibus dilacerante, is

qui pulsa classe Romana Syracusanum portum obtinuerat —

377quem mox nauali terrestrique proelio com^minutam Sicilia

6decedere conpulit. praeterea Lucullus transgressus Euphraten
et Tigrim, apud Tigranooertam urbem cum Mithridate et
Tigrane congressus paruissima suorum manu magnum hostium so
numerum occidit; nam triginta milia hominum in eo bello

avotores § 1— § 8 Liuius lib. ut uid. 97 §4 Liuius 97
§ 5— § 7 Liuius 98

2 fabi R* famia D || commUsisse| (sse ex cojrr. add. ?) R com-
mississet D \\ catuli (11 supra 1 scr. m. 2) R 4 locujlus D || sino-

pen PRD [| obsiderat R1 || seleuc*us R 5 cleoclares D || haec

-res spato q: (i. e. que) psidie causa perant om. sed m. 1, Uico ut uid.,
in marg. inf. add. D || causa qai praesidii causa L \\ praeerant (n m.
rec. P, m. 2 R) PR 6 adque PlR% \\ relinquerunt L 7 imm-

R* 8 restinciit (c er.) R 9 defedenda Rl (corr. 4) 10 at]

an D H marcus PRD || qni] qne D || corioni R*D || machedonia PR
(h er. R) 11 succusserat R* succenser&t D || appetitam PR

appetita D 13 eicilliae (1 pr. er.) P || cnm otn. Rl 14 g-

L gai* P gai RD || ueria D \\ afflictam (f pr. m ras. m. 3 R) RD ||
maxime, a. r. R 15 perganionem (m del P) PR pnrganione D ||
arohipirata R* || praedis] i predis D 16 qnij qno D 17 quem]

LPRD$v om. X^Z enm Y, moz eum Zt; cf. Apol. 5 § 3 \\ ««trestiiq:
P et terrestri (et add. anteu.w. 2) R \\ proelinm D 18 compulit

R* || enfraten LPR eufratin D 19 tygrim R tigri|jn D ||

metridate D 21 xxx PR niginti D

aduersum paganos VI 3.4. 863

r

caesa referuatur. Tigranes uix centum quinquaginta equitibus 7
comitatus aufugit diademate et tiara ue agnosceretur abieefcis.
tunc ad Lucullum totius paene Orientis supplices uenexe
legati; imminente hieme per Armeniam in Mesopotamiam
sregrewus Nisibin urbem illis tunc loois inelitam expugnauit
et cepit.

Isdem diebus piratae per omnia sparsi maria et iam non4
tantum intercipientes nauium commeatus sed etiam insulas
prouinoiasque uastantes, inpunitate sceleris et auiditate praedae
iouulgo sese adsociantibus in inmensum augebantur: quos Cn.
Pom'peius post multam quidem uastationam, quam terraP. m
marique diu egerant, mira tamen celeritate conpressit

Eodem tempore Gretam insnlam per biennium Metellus2
euertit diuturnoque bello domitam in poteatatem redegit leges-
i$que Minois Bomanis legibus permutauit.

Pompeius postea, successor Luoulli, in minore Armenias
iuxta montem Dastracum castra regis obeidione conclusit. rex
cum omnibus copiis eruptione per nootem facta, insuper etiam

ayctores § 1 Liuius 99 §2 Liuius 99 et 100 § 3— § 9
Liuius (100 et) 101 (§ 8 et § 9 cf. Eutrop. 6, 13 et 14)

expilatorE8 7 piratae— 9 nastantes, 10 quos— 12 conpressit ad-
kibuit Isidorus Orig. 18, 1, 5, gui sic: non solum nauibus commeatns
(omisso intercipientee) sed et q. s.

1 niz om. L || gl PB || «equitibus snis (suis s. s. m. 2) B
2 comitatnr D || augwfugit (nU eras. uid\, sed 6b membr. uitium
spatium rel.) P || diademat» (» rad. in e) B || et om. (sed spatio duarum
litt. reUcto) L || thiara (t ex d corr. in P) PB 3 p»ene B \\

snbplices B 4 is ante imminente add. fsh || inminente PBX (m.

B3) imminenti B || armenia (sic m. 1 puncto s. s.) B 5 nisibin]

G ni&ibi (bi et nr seq. in ras. m. lx i m e m. 4 B) LPB nisi J> \\
illis om. B || inclitamj B p. r., B inclytam LP et a» ras. B
6 e»«pit B 7 hisdem LPB disdem (• m. 1) B \\ Bparsim B

8 nauiu B et nauium (et add. m. ree.) P 9 imp- B* || aniditate

(a priorem s. s. m. I) B aoite B || praede B 10 sese] se B \\

adsociantibns LPB aasociantibua B* adsociantes Zth || imm- B* ||
gfi- L gneua •.(**% a) P gneus BB 11 ponpeius B || mnltam

quidem] mnlta q»,d» (2 ifcco in 6 corr.)B 12 conpssat (cd- d) B
15 minuissojmanis B \\ «•romanis (1—2 litt. tr.) P 16 ponpeiua

B || armoenia B arminia B 17 destracnm B \\ astra B*

364 Pauli Orosii Historiarum

persequentem bello repellere statnit. Pompeius fugientes per-

4 sequi intendit. itaque bellum nocte commissum est. luna
tunc orta a tergo Bomanis erat. regii longitudinem umbrarum
P. 879proximitatem hostium rati 'cuncta in inritum tela fuderunt.
Bomani ueluti inermes postea adgressi sine labore uicerunt. 5

5namque de exercitu regio xl milia caesa uel capta sunt,
Bomani uulnerati mille, uix autem quadraginta interfecti.

6rei inter tumultus belli fuga lapsus, adiutus etiam beneficio
sublustris noctis euasit, relictusque ab omnibus amicis philo-
sophis scriptoribus rerum uel carminum ac medicis solus perio
deuia equum manu trahens atque ad omnes nocturnos strepitus
trepidans, in quoddam castellum deuertit atque inde in Ar-

7meniam perrexit. Pompeius regem insecuturus inter duo
flumina, quae ab uno monte diuersis specubus exoriuntur, hoc
est Euphraten et Araxen, urbem Nicopolim senibus, lixis etu

8aegris uolentibus condidit. oranti Tigrani ueniam dedit;

exercitum Horodis Albanorum regis praefectosque eius ter

p. ssoproelio uicit; po'stea epistulas Horodis et munera pro paee

cum Albanis instauranda libenter accepit; Artaoem regem

1 psequentem (p s. s. m 1) P persequentis D || bellum D \\ per-
sequi (i s. 8. m. 1) B 3 erit D || regii] regi in P et a. ras. B ||

longitudinem] LP*RDv longitudine F*>Gh 4 proximitate P*Rl ||
in om. L || irritum PB 5 inermos Xu || aggressi R* 6 qua-

draginta D 7 xl PB 8 tumaltus belli (tu ex eorr. add.) P

belli tumultas L || elapsus h || benificio P 9 ab om. D || pbilosofis
PB philopbis D 10 scribtoribus L 11 *equnm B || adque

PB'D || trepitus Bl 12 quodam D || diuertit PB || adque PlBl ||
armoeniam B arminiam D 13 persecuturus L insecuturus (in 8.

8. m. 1) B 14 apeciebus L 15 eufraten LPBD \\ araxen]

LPB araze D || liiis] LPBDg, lezis et gloesa 0. s.: i- recuruis i
lassis O lassis K1 Uemgue Fabricius (Ke Oualtheri librd), sh male
probatum Grutritsio || et] set Rl 17 horodis] LPBD, Orodis corr.

v 18 uicit proelio uicit L || horodis] LPBDf Orodis corr. v ||

pro pace c a. instauranda] GZh cum albanis instauranda (al banist 1
ex corr. adcL m. 1 P) LPR*DMlTOHZt cum albanis paoe instau-
randa (pace pone uersus finem add. m. ut uid. 1 B) Bh ed. Cet. fs
cum albanis instauranda pace K c. a. pacis iostaurandae (instaurande
pacis N) M*N 19 artacem] LD arthachem (sedpriorh del) P ar-
tachem B; Artocem fh

aduersum paganos VI 4.5. 365

Hiberiae bello fadit totamque Hiberiam in deditionem accepit.
inde, onm Armeniam Colchos Cappadociam et Syriam ordinatis 9
rebns conposuisset, promonens de Ponto in Parthiam ad
Eobatanam nrbem capnt Parthici regni quinquagensimo die

s nenit.

In Bosporo Mithridate Gerealia sacra celebrante terraeS
motus adeo grauis repente exortns est, nt magna clades ex eo
nrbinm atqne agrorum secuta narretnr. eodem tempore Gastor 2
Mithridatis praefectus, qni Fhanagorio praeerat, interfectis

loamieis regiisl&rcem oconpanit et qnattnor Mithridatis filios ad
praesidia Bomana transmisit. Mithridates accensns ira ins
scelera eiar'sit. nam conplnres tunc amicos snos et Exipodramp. m
filinm snnm interfeoit, cnm antea iam alio Macharem parrici-
dio trucidasset; Pharnaces alter filins eius exemplo fratrum*

i5 territus eiercitum ad persequendum sese missum sibi concilia-
uit et mox adnersns patrem dnxit. Mithridates diu ex altissimo 5
mnro filium frustra precatus ubi inexorabilem uidit, moritnrus
exclamasse fertur: Quoniam Pharnaces, inquit, mori

ayciores § 1— § 7 Liuius 102 (§ 4.6.7 cf. Periocha, § 7 Eu,-
tropius 6, 12)

extilatorbs 12 complures— p. 366, 9 praebtrit excerpsit Paulus
135 sq.

1 bellum fugit D 2 arminiam D || campadociam B* || siriam

D 3 comp- B9 4 ecbathanam P *aec bathanam (eras. h et

aec cum. seqq. coniuncta) B ecbantanam D || capnd BD \\ partici
LD |) quinquageeimo p. ras. B -insimo D || die uenit om. L
6 bosphoro PB bosforo LD || metridate D || cerealea Bx cerialia D \\
celebrante (n 8. s.) B celebrantem L 7 graues J* 8 adqne

PBl 9 mitridates (-18 m. ut uid. 1 P, B7) P*Bl metridatis D ||

panagorio PB fanagorio D 10 regis D || nn PB || mitridates

{ABtSyP^B1 metridatisD 11 presidia B \\ mithridatis L metridatis D ||
accensus (ns m ras.) B 12 excelera D || compl- B% cumpluris

D 13 ante PB \\ alio] LPBlD alium B*i> || matharem L inacha-
rem B || post macharem interpolarunt filium suum TZ, nominefiA ||
parridio Bl parrieidium D 14 parnaces ante corr. L 15 ezer-

citum om. D || sese] PB se LD (om. sed statim 8. 8. m L) 16 aduer-
sum D || metridatis D || diu* P 17 frastras D* || praecatus LP*D>
a. r. R 18 inquid Bl

366 Pauli Orosii Historiarum

iubet, uos, si estis, di patrii, precor, ut quando-
cumque et ipse hanc uocem a liberis suis audiat.
statimque descendens ad uxores, pelices ac filias suas uenenum

6 omnibus dedit. quod cum ipse nouissimus hausisset nec tamen
propter remedia, quibus uitalia sua aduersus noxios sucos saepe 5
obstruxerat, ueneno confici posset frustraque spatisretur, si-
quo tandem modo infusa pestis per uenas uegetatione corporis
aota discurreret, Gallum quendam militem iam fracto muro

7 discurrentem inuitauit eique iugulum praebuit. hunc exitum
88suitaeHithridaJtes habuit nobisque sententiae suae fortissimum 10

argumentum reliquit homo omnium, ut ferunt, superstitio-
siBSimus, aonos natus septuaginta et duo, habens secum semper
philosophos omniumque artium peritissimos.

8 Si estis, inquit, dipatrii. ita ille diu oolendo ac diu
quaerendo persenserat hos non esse certos deos, qui esseis
putabantur. rex multae eiperientiae atque aeuo grauis uerum
Deum, ad cuius notitiam non nisi auditu per fidem uenitur,
non intellegebat. hos autem ftlsos esse ratronis ipsius luce

9peruiderat, aliud consuetudini aliud menti suae tribuens. si
estis, inquit, di, hoc est dicere: ego sentiens esse superao
hominem potentiorem ipso homine potestatem, precandi neces-
sitate motus commendo diligentiam et excuso ignorantiam
lOmeam; inuoco qui est, dum conuenio qui non est. quapropter
cum dolore et timore considerandum est: qua poena quoue

1 dii J*Rb de D || praecor LD, a. r. R || quandocumque] LPR%
quando cumquae D quandoqne (sic al quandoque in tng. 6P) 0%v
2 et om. $ 3 discendens D || pelices] £jP>2W>* felices P*R*%
5 noxius snccessa epe D || sucos] LPR* snos Rl 6 abstruxerat Rl
8 qu* dam D 10 metridatis D 11 reliqnid (n 8. 8. non ex

correctura tamen L) LPR% 12 septnaginta et dno] L septuagenta
et duos D lxx et dno PR 13 philosofos R 14 inquid LPR%D \\
dii PR* 16 adqne PlR% 17 non ex corr. add. in P

18 intellegebat (n 8. 8. m. 1) R inteliigibat D \\ ***| ee R 19 con-

suetndinem D || menti* (er. s) R 20 inqnid PRl inqui D || di]

LD dii PR || dicere ego] diceregno D 21 homine] bomini R* \\

praecandi (di ex corr. add. in P, a pr. er. in R) LPR 28 inuoco]

eum iam (iam eum X*Z) innoco R%X^Z || qni est] qni es D || qni non
est] eum qui non est deus R}X^Z 24 dolorejet (dol in r<w., ore

pone uer8. et ante u. 8cr. m. 1) D

aduersuin pagano» VI 5.6. 367

iodicio digni erunt, qai contra interdictum iam propaktae et
publicae ueritatis eos sectantur et colunt deoe, de quibus etiam
illi iam tunc dubitare poterant, qui adhuc praeter eosdem
scire nil poterant. uerumtamen breuiter oonsulo: qualia tuncii

stoto Orienti tempora uidebantur, cum per quadraginta annos
miserae nationes alternis tantorum ducum uastationibus tere-
'bantur; cum quaeque ciuitas tantis concursibus media in-p sss
euitabiliter periclitabatur, inde accensura alterum unde alterum
temperasset, hoc mox habitura supplicii quod remedii ad

lotempus habuisset; cum trepidae diuersarum proninoiarum 12
legationes inter sucoedentes Romanorum duces et truculenttorem
notitia Mithridaten, alternis ad utrumque, prout quemque sors
belli attollebat, et incertis satisfactionibus transferebantur
angendo pericula quae sanabant? nam quid continuo Pompeius 13

iset quidem Pompeius homo Bomanorum moderatissimus per
plurimas partes Orientis finito Mithridatico bello egerit, paucis
proferam.

Anno ab Vrbe condita dclxxxviiii M. Tullio Cioerone etft
C. Antonio consulibus Pompeius ocoisi Mithridatis nuntio

avctobes § 11 per xl annos cum Euttopio 6, 12, cf. Oros. 6,

I § 28sq. cap. 6 § 1 Anuo — consulibus Eutrop. 6, 15 (cf. Oros.
6, 1 § 29) || Pompeins — § 5 et § 7 IAmus 102 et 103; ad coniura-
tianem CatiUnae § 5 breuUer perstrictam laudat § 6 SaUusHum

2 pnblicae] LPBD (-ce 2>) v pnblicatae h; glossa sibi pnblicatae
adecr. m. 2* in O || de om. sed statim s. s. in L 4 nil] L nihil

PED || quak* (alia in ras. ang. m. i) D 5 toto] LPRD toti v ||

oriecte P» || qnadragenta D xl PB \\ anaorum D 7 quaeque]

que D || concussibits D 8 periciitaba*tur P pereclitabatur Bl
9 huc L 10 traepidae P» trepide Bl || prouintiaruni B

II duoes et] ducee ** et (m ras. m. 1; ante et ras. 2 uel 3 litter. ca~
paz) D 12 notitift (~ m. 1?) B notitiam D || mithridaten] L
mitridaten (metr- D) PD mitrida*ten (er. n) B || sors] orbs (r et & in
ras. m.t) D 13 attollibat D 14 nam] LPRD nunc (puncto
pro? post sanabant posito) v 15 et quidem pompeius om. B || mode-
rantissimus L 16 mitridatico (co in ras.) P metridatioo D || egerit]
j erit D || pauces (e in i m. 1) B 18 • sescentesimo octogesimo
nono • L sezcentissimo octogesimo nono D || marco PBD || tulio D

19 g- L gaio PBD || consi- L consule (sed pro le fuisse 1; uid. in
P; in B corr. m. 2 aut 3) PBg || mitrhidatis L mitridatis ut semper
PB metridates D

368 Pauli Orosii Hietoriarum

m laccepto Syriam Goelen et Phoenieen bello adgressus, Ituraeos
primum Arabasque perdomnit nrbemqne eorum, qnam Petram

2 nominant, cepit; hinc ad Iudaeos, qnibns Aristobulus expulso
fratre Hyrcano primus ex sacerdote rex praeerat, atque ad
Hieroeolymam nrbem eornm Oabininm cnm exercitn mittit. 5
ipse continud snbsecntns et a patribns nrbe snsceptns sed a

3plebe mnro templi repnlsns expngnationem eins intendit. id

non solnm natnra loci, nernm etiam ingenti mnro fossaqne

sssmaxima munitum, cnm alias a'liis legionee dies noctesqne

snccedere sine reqnie cogeret, nix tertio mense expugnauitio

tredecim milia ibi Indaeornm caesa narrantnr, cetera multitudo

4in fidem nenit. Pompeins mnros cinitatis enerti aeqnariqne
solo imperanit et, cnm aliqnantos principes Indaeornm secnri
pereussisset, Hyrcannm sacerdotio restituit, Aristobnlnm ca-
ptinnm Bomam dnxit. hoc bellnm Qrientis cnm niginti etu
dnobus regibns sese gessisse ipse Pompeins pro contione
narranit.

5 Interea coninratio Catilinae aduersus patriam per eosdem
dies in Vrbe habita et prodita, in Etruria nero ciuili bello

6 extincta est; Bomae conscii coninrationis occisi snnt. sed hancso

EXPHAT0EI8 7 expugnationem (obsedit $) . . . 8 non solnm— 10
expugnauit compHauit PauUu 138 12 muros— 17 narrauit compQauit
Paulus 138

1 cylen L \\ phoenicem PB foenicem D || aggressus R* adgresus
D || itureos D ityreos LPR 3 cqpit a. r. R \\ ad om. sh\\ iudeos

R || aristobolus R* 4 hircano L hycano D \\ ex] & R ex m. 1

add. ante uers. D || sacerdote] sacerdos et R* || adque P*Rl 5 hieru-

Bolymam R byerusolimam D \\ gauinium L 6 urbS P (non R) ||

snsceptus] alt. s in ras. m. 1 B 7 expulsus PR \\ expugnationem]

LDZt (-ci- D) oppngnationem PRZfsh 8 ingentibus muris D

9 maxima (m aU. in ras. m. 1) R || legionis R1 regionis D

10 succendere P*D || cogeret uix] cogeretur| L 11 tridecim D
xra PR || ibi millia h || narrantur (alt. n ex corr. add.) P || c^tera a. r\
R 12 muro D \\ enerti (ti in ras. ampliore) P e*uerti R || aequari
D 18 secuti D 14 aristobolum RD v15 roma D || bello
D || xx et duobus PR 16 sese gessisse] se|regi88isse D || sese] L
se PR || gersisse Rx || ipse om. L 18 eosdem] eosdiem L

19 et L ac PRDv 20 extincta] LPRD || con^iurationis P

aduersum paganos VI 6.7. 369

historiam agente Cicerone et describente Sallustio satis omni-
bus notam nunc a nobis breuiter fuisse perstrictam sat est.
motus etiam in Paelignis ortus a Marcellis patre et filio per 7
L. Vettium proditus patefacta Catilinae ooninratione quasi
ssnccisa radice compressns est, et de utroque per Bibulnm in
Paelignis, per Ciceronem in Bruttiis uindicatum est.

Anno ab Vrbe condita Dcxcra C. Caesare et L. Bibulo*
consulibus lege Vatinia Caesari tres prouinciae cum legioni^bus p. 38«
septem in quinquennium datae Gallia Transalpina et Cisalpina
io et Hlyricus; Galliam Comatam postea senatus adiecit.

Hanc historiam' Suetonius Tranqtiillus plenissime explicuit, 2
cuius nos conpetentes portiunculas decerpsimus.

Heluetiorum animos, fortissimae Gallorum omnium gentisd
ea uel maxime causa quod perpetuo paene cum Germanis bello
lsaltercabantur a quibus Bheno tantum flumine dirimuntur,

avctohes § 1 Anno— consulibus Eutrop. 6, 17 || lege — ajttecit
Liuius 103 ut uid. § 2 Suetonius Tranquillus cf. Beifferscheid,

Suetoni rel. p. 471 § 3 et § 4 Caesar B. G. 1, 1—5

expilatobbs 7 anno— 8 consulibus adhibuit Beda Hist. eccl. 1, 2

1 agente] am agente P agento e D; cf. 1, 1 § 6 \\ et om. D ||
discribente PBlD || saluetio R*D 2 a om. D || perstrinotam D

3 etiam (m in ras. m. 1) D \\ pelignis LPD peliginis sed i alt erasa B

4 lucium PD lutium B || uectium B || catalinae P* 5 succesa
P» || conpraessus P conpressus B1 suppraessus D || et] e D

6 pelignis LPBD || ciceronS (c in ras.) B \\ bruttiis] PB pruttiis D
bmtii8 L 7 nc«xcin B3 DCLxun PBl ■ sescentesimo nonagen-

simo • tertio - L sexcentissimo nonagesi mo (hoc i in ras. m. 1) tertio D ||
g- L gaio PB ga#io (er.c?) D \\ cesare D || lucio PD lutio B
8 conss- L colls B || caesari» B || puinciae (p ex corr. add.) P pro-
uintiae B \\ legationibus L 9 septem] numerus ex corr. add. P

sep*tem (p ilico in ras. scr.) D || gallea D || transalpia JR» trans-
albina D 10 galleam D || adiecit banc historiam soetonius haec

excepta a priore omnia in ras. pauUo angusiiore; pone soetonius circUer
decem UUerae erasae sunt D || suae tonius B 12 cuius nos — 13

animos] nil praeter cuius nos B? quxbus erasis in mg. superiore Guius
nos — animos eadem aut certe aegualis m. scripsit postquam eadem ut
uid. paullo inferius in eod. mg. paullo inferius exarata erasit
13 helnitiorum LPR* \\ fortissime B \\ gestis (s pr. in n corr. ead.
m. q. supra) B 14 maxima LPB || p«ene (eras. a) B 15 reno D
V. 24

370 Pauli Orosii Historiarum

Orgetorix quidam princeps gentis spe totas inaadendi Gallias
4in arma accenderat qao oeteri optimates correpto et ad
mortem ooaeto cohibere tamen semel animatas in praedam
plebes nequiuerunt. qui coniuratione facta ac die dicta, eiustis
uicis ac domibus suis, ne quod desiderium ex spe reuertendi 5

5 foret, profecti sunt. quos cum apud Rhodanum flumen obuios
P. sa^Caesar habuisset, magno difficilique bello 'bis uicit uictosque

ad deditionem coegit. horum f uitt cum primum progressa est,
p. 88somnis multitudo Heluetiorum Tulingorum 'Latobogiorum
Bauracorum et Boiorum utriusque sexus ad centum quinqua- 10
ginta et septem milia hominum. ex his quadraginta et se-
ptem milia in bello ceciderunt, cetera in terras proprias re-
missa sunt.

6 Postea Gaesar contra Ariouistum regem 'excitantem in-

p ^uehentemque secum incredibiles Oermanorum copias, quibusu
nuper uniuersos Galliarum populos se subegisse iactabat, apud
Sequanos uicit, cum diu exercitus Caesaris Oermanorum multi-
7tudine et uirtute perterritus pugnam detrectasset. statim

AvcroRES § 5 Caesar B. G. 1, 12.23-29 § 6 Caesar B. G.
1, 31.44.38.39 § 7 Caesar B. G. i, 53 et 51

expilatores 9 Heluetiorum — 14 regem excerpsit Paulus 139

1 Orghetoriz (0 in ras.) P Orghetorez (ez in ixal.ut. uid. m.) B
nrgeto ez (z in ras. m. I, ex 8?) D 2 quod L || ce.teri o. r. B

ex quo e et ae ab eo solo confusas in uulgaribu* non amplius adnotabo
$ conhibere L 5 ez om. PB 6 quos] quod P* om. L || rodanum
PB (h add. ead. m. q. supra in B) || obuias PB obuius D 7 ha-
buisset (ha 8. 8. et b ex f ut uid. corr.) L || bis] uiz PBl bis ante oiz
add. ead. m. q. 8. in B || uictusq: (q: m. 1 8. 8.) D 8 dedi**tionem (er.
ca) B 9 heluitiorum LPBD || tolinguorum D || lato bogiorum D

latobo?iorum P latubogiorum L latobrogiorum B 10 sauracorum

(8 m. 1 ex r) D || bogiorum D || utriusque] et utriusque PB || cento
quinquagenta et septem D clvii PB 11 quadragenta et septem

D xl et vn PB 12 caeciderunt LP et a. r. B || propias D

14 contra] «««•• G om. 'YAYJ h male [| ariobistum PBD || regem
ex corr. add. in P || post regem interpolatum congreasus in X>Z ||
ezercitantem D || inuehementemque L muehenten temque P in*uehea-
temque (er. 1 uel i) B 16 subiecisse PB || iactabant D 17 se

quanus (quauus in ras. m. 1) D || multitudinem et uirtutem D
18 statim L solus exMbet

aduersum paganos VI 7. 371

Ariouistas in Germaniam, arrepta nauicula Rhenum transueotus,
effugit, uxores eius duae totidemque filiae captae sunt. fuerunt
autem in exercitu Ariouisti Arudes Maroomanes Tribooi Van-
giones Nemetes Sduses et Suebi. pugna maxime grauis ex8

sphalange Germanorum fuit, quam coacto in unum agmine
scutisque supra capita contextis ad inrumpendam Romanorum
aciem tuti undique praestruxerant sed postquam aliqui Ro-9
manorum militum agilitate audaciaque insignes supra obductam
saliere testudinem scutisque singillatim uelut sqqamis reuulsis

todesuper nudos deprehensorum detectorumque hnmeros per-
foderunt, territi bostes nouo mortis periculo terribilem dissol-
uere conpagem. exinde in fugam uersi per quinquaginta miliato
pa8suum insatiabiliter caesi sunt neque conici numerus potuit
Germanorum uel quantus pugnae adfuerit uel quantus fuerit

15 occisorum.

Post haec Belgarum gens, quae tertia pars Galliarum est, U
aduersus Gae'sarem exarsit: quorum distributim copia haecl2

p. 990

AVCT0KB8 § 8 et § 9 Caeear B. G. 1, 52 exeeptk maseme § 8
qnam coacto— praestruierant et supra— testudinem (cf. Liuius 44,9 §6
et Florus 3, 10 § 13) § 10 Caesar B. G. 1, 53 § 11— § 14

Caesar B. G. 2, 1.4.15.4

bxpilatorbs 2 uioree — oaptae sunt compUauit Pauhis 139 not
lin. 10 2 fuerunt— 4 Suebi compUauit Paulus 139 12 in fugam—
13 caesi compUauit Paulus 139 16 post— gens, p. 372, 1 Bellou.,

2 seiag.— 5 admiBerint excerpsit Paulus 140 sq.

1 ariobistus LPBD \\ renum D 2 duo Bl 3 exercitu (ei

t. 8. al m.) B || ariouisti] L ariobisti PBD || marcomane*] 2* mar-
eomannes P*B marcomones LD$ || tribuci Bfi tribo cu D || bangi-
ones D uuangiones © 4 edueee] LD$ edures PB |) suebi]

PBD sueui Lty || ei in ras. m. 1 D 5 pa»lange (er. 1) P falange

BD || agmen D 6 supra] sic sup jR et passim || irr- B* 7 prae-

struxerunt (ru prior in ras. m. 1) D prastr- {sed r» in ras. al. m.) B
perstnnerant P || aliqui] aliao, (i. e. aliaquae) D 8 -que insignes—

testudinem om. D 9 saluere L || squamis] LPBD 10 deprae-

hensorum LBD || bumeros B 11 territhostes D 12 compagem

B* conpage D || quinquagenta D l PB 13 numerus potui D

potuit numerus v 14 affuerit B* \\ uel quantus fuerit om. D

17 aduersum D || qnartun D || distributa (a al. m., ex Hl ut uid.) B ||
haec copia L

24*

372 Pauli Orosii Historiarum

fiiit. Bellouagui, qui ceteris numero et uirtute praestare uide-
rentur, habuere lectissima sexaginta milia armatorum; Sues-

l3sones ex duodecim oppidis quinquaginta milia; Neruii, quorum
adeo indomita feritas praedicabatur, ut numquam in id tem-
poris mercatores ad se admiserint uina ceteraque uenalia 5
deferre, quibus inducta iucunditas torporem uirtutis adferret,

l*habuerunt similiter quinquaginta milia; Atrebates etiam et

Ambiani decem milia, Morini uiginti quinque milia, Menapii

nouem milia, Galeti decem milia, Velocasses et Veromandi

aeque decem milia, Aduatuci decem et octo milia; Condursesio

p. S9i Eborones Caerosi Caemani, qui uno 'nomine Qermani uocantur,

15 quadraginta milia. ita fuisse referuntur cclxxii milia arma-

16torum lectissima. his repente silua erumpentibus exercitus

avctores § 15 Orosiu8 ipse summam subduxU sed perperam
(debebat esse 282000) § 16 Caesar B. G. 2, 19.25.26.28

EXPILAT0BE8 7 habuerunt— p, 373, 3 deleuit excerpsit Paulus 141

1 bellouagui] PW&* bellouagi** 22 bellouacui LW> bellobagui
D || uirtutis L 2 habuere L || sezagenta D lx P xl (sic)

H® || 8ne8sones] PRD$ suessonos L Suessiones h 3 quinqua-

genta D l PB || eneruii (sed pr. e ex corr. add.) P nerui RD
4 adeos D || tempus|| L 6 iocunditas PR \\ aflferret R* offerret

D 7 quinquagenta D l PR H atrebates (at prius 8. 8. m. 2) R

atrebatis L atrabates D || etiam etj LPRDty et sh 8 deoim D

x PR || morini] mor.jn D || xxv PR \\ ante menapi haec morini
xxv mil repetita sed erasa sunt in R || haec menapi— decem milia om.
sed in imo mg. add. P || menapii] D menapi LPR menappi $
9 vnn PR \\ decim D x PR || uelocases 2)8 ueloccases 9 || uero-
mandi] LPRD uelomandi $, Veromandui h 10 aequi 22* || decim
D x PR || aduatuci] D% atuatuti L atuati P attuati R atuatus
8 Aduatici h || decem et octo] L decimetocto (et in ras. m. I) D
xvin PR || condurses] PR$ condurres D condureses L\ Gondrusi v
11 eborones] LPRD (sedepr. ex 0 corr. m.2R) eburones tyv, cf. cap. 10 1|
caerosi] LPRD cerosi $ Gaeresi v || caemanni R% cemani (-nni ©)
O1? cenomanni 0* 12 quadragenta D xl P x (sic) R || ita]

PRD om. L; Itaque TO et ita v \\ ducenta septuaginta (-enta D)
duo LD 13 erumpentibus L \\ exercitus caesaris om. D

aduersum paganos VI 7.8. 373

Caesaris perturbatus atque in fagam actus, plarimis saorum
amissis, tandem hortatu ducis restitit uictoresque adgressus
usque ad internecionem paene deleuit.
Igitur Caesar magnis in Gallia rebus gestis cum in Italiam 8

aproficisci decreuisset, Qalbam cum legione duodecima ad
Veragros 'Sedunosque misit. qui cum hiemandi causa in uico2
Veragrorum, cui nomen erat Octodurus, consedisset mediamque
oppidi partem, quae torrente distinguebatur, accolis concessisset,
quadam die eosdem discessisse per noctem ac proximo insedisse p

locolli 'uidet. quippe illi paucitatem uii mediae legionis3
despectui habentes ultroneam sibi praedam nullo cessuram
negotio arbitrabantur finitimosque suos in hanc caedis ac
praedae societatem uooauerant. igitur Galba tam praesentibus 4
periculis circumsaepto ac trepido atque inter uarias consul-

ntationes certi consilii incerto, repente Galli descensu montis
effusi castra inperfecta circumdant, raros per uallum propugna-
tores saxis telisque onerant. cumque iam castra inrumperentur, 5
Facuuii primipilaris et Voluseni tribuni consilio cuncti Bomani
portis eruperunt incautosque subito adgressi hostes primum

aoperturbauerunt, deinde in fugam uersos miserabili strage

ayctorss § 1— § 5 Caesar B. G. 3, i— 6

1 pertubbatus D || adque P721 || suorum (uo in ras. m. 1) D
2 ortatu PBl || aggressus B* adgresus D 8 internicionem P

interaitionem (it m. 2 in et B) RD 4 italia PD 5 duodecima]

duodecima ilia (a pr. in ras. ex m m. T) D 6 ueragres PB

beragros D || sedunosque (o in ras.) P sedunus quae D 7 bera-

grorum D || octodorus R2 «octo|durus (er. c?) D 8 torrentes

D || occolis L 9 quadam die eoadem om. L || eosdem] eodem D ||

noctem (c 8. s. m. I) D || ac (c 8. s. m.t) B 10 collei (e del.) L

collo D 11 cessuram] cae*suram (er. s) B 13 uocauerunt D ||

tum L 14 circurasepto (epto in ras. m. 1 B, -tu D) PBD \\

adque P || ua|cuarias L || consulationes Bl 15 contilii (i fin. ex

corr. ut uid. add. m. 1) D \\ galli* (er. c 9) D || discensu LD

16 imp- B* || circumdant (nt in ras. m. 1) D || fpropugnaturus D

17 irr- Rz 18 pacubii D; P. Sextius BacuJus uocatur Caesari h.
I. (3, 5); 2, 25; 6, 38 ||. uoludni PB uoluaiani D || cunctis Lan-
dolfus 6, 18 et (coU. 6, 10 § 8) OrubUs 19 aggressi J?3

374 Pauli Oroiii Historiarum

fuderunt. nam amplius triginta milia barbarorum tunc caesa
referuntur.

6 Igitur Caesar cum iam pacatas uniuersas Galliarum gentes
putaret, ad nouum et maximum bellum retractus est.

7 namque dum P. Crassus adulescens cum legione septima Oceano s
tenus apud Andicauos hiemat, Veneti ceterique confines repente in
arma coniurant, legatos Bomanorum uinciunt eosque ita demum
se reddituros, si obsides suos recipiant, Bomanis indicant.

Ssocios sibi ad id bellum Osismos Lexouios Namnetes Ambi-

swuaritos Morinos Diablintes et Menapios adsciscunt; auxiliaw

9quoque a 'Britannia arcessunt Gaesar per Crassum de rebel-

lione dediticiarum gentium certior factus, quamuis intellegeret

quanta ineundi belli difficultas esset, tamen rem tanti negotii

non neglegendam ratus, ne ceteris exemplo eiusmodi audendi

lOlicentia laxaretur, itaque terrestri proelio persequi hostesu

frustra adgressus — quippe cum hostes per interfusa ex Oceano

aestuaria atque inaccessos recessus tutis terrarum sinibus

AVCT0KE8 § 6— § 17 Gaesar B. G. 3, 7— 10.14.9.(12.) 14.13—
16 et (§ 17 ad omnia consilia mobili) 4, 5; insunt Orosiana cum alia
tum haec: § 15 Buspensis uelis, § 16 inoensis— nauibus, § 17 per tormenta

1 trigenta D xxx PB || caesa] i. e. uicta 3 pactas D || galle-
arum D 4 retractatua LP se&t&del.in P 5 publius PBD ||
adulicene D 6 andicauos] LPBKMRT andigabos D andicabos

Gl andecauoB G*Ol andegauos G*0*; in Andibus Gaesaris codd.
ueneti] LB nenetii P uenedici D 7 coninrant (u in rae. m. 1)

D || d*emum B 8 se om. L || bj«* PB || repcipiant** (p prior

del; rasura est 1 uel 2 litterarum) P || indicunt 0 9 osiamoi]

L oasismos PB osiasimus (tn ras. angusHore m. 1) D || lexobios Dt cf.
§ 18 1| namnetes] LPB namneter D ; Nannetes h || ambiuanitos L ambi-
uaritaa PB ainbibaritos D 10 morenoi D \\ diablintes] LPBD;

Diablintres h || a#sci*cunt {eras. d, in ras. b m. 3 sed eraaa) B
11 brittania PBlD || arcissunt D accersunt B* || rebellione (ellione
in ras. m. 1) D 12 dediticiarum] LPBlD (c in t B2) deditiarum

X* dediciarum W deditarum 0 ut uid\, fsh 14 neglegendiam

(sed i del.) L || ratui] LPBDG1 eet ante ratus sed ut glossa s. s. G*
ratus est fsh || audendi] P audiendi {sed i pr. er. BD) LBD
15 itaque om. L \\ terrestris D || praelio D || peraequi (s radendo ex r)
D 16 aggreasus B* || per om. D 17 aestuariatque L || adque

P*B* || inaccessu* P inaccessus (ac in ras. m. 1 D) BD || recessu»
P receaausque (que add. al. m.) B || sinibua] LPBD finibua v

aduersum paganos VI 8. 375

munirentur — naues longas aedificari in Ligeri fluuio iubet:
per quem in Oceanum deductae mox ut hostibns nisae snnt, 11
continuo dncentae niginti nanes eornm paratae atqne omni
genere armornm instructissimae progressae portu ex adnerso

5 constiterunt. Bruto circumspioienti imparem longe naninm essel2
conflictum, qnia barbarornm nanes solido robore intextae
cauernisque praenalidis obdnratae saxornm modo adaotos
rostratarnm ictns retundebant, hoc primnm auxilio fnit qnodi3
falces acutissimas non pertinaciter contis praefixas funibns

loantem snbnexas paranerat, qnibns cnm opus esset adprehensos
eminns rndentes subductis hastiiibns per funem falcem retra-
hendo succiderent. his celeriter expeditis disrnmpi hostilium 14
antemnarum armamenta praecepit: ita antemnis ruentibus
conplnres ilico naues nelnt captas immobiles reddidit. alii hoc 15

ispericulo territi, snspensis nelis qna uentus intenderet fugere
conati, cessante mox uento destituti lndibrio fuere Bomanis; ita- 16
que incensis omnibns nanibns interfectisque his qni pugna- p 894
uerant 'Gallis, reliqui sese omnes dediderunt. sed Caesar 17
maxime ob ininriam legatorum et ut genti ad omnia consilia

2omobili terribilis exempli notam inureret, cnnctis principibns

1 ligero LPR legere D ligere O ligerio TO 2 qn? (~ et <

add. at m.) R || ocenum Rl || uisa D 3 ducenti uigenti D ccxx

PR || adqne PRl 4 ex (x ex corr. add.) P || aduersn PRl

5 constitnernnt L || circnmspicienti (picienti m ras. m. 1) R \\ inparem
PRlD 6 barbarnm D 7 praenalidis (di in ras. m. 1) R \\ ob-

dnratae (e add. m. 2) ex asorum P obdnrata . . aeorum Rl 8 rostra-
mm PR *rostrarum (er. pF) D || retnndebft (i. e. -ban) vn -bftnt
carr. L || anxilinm D 9 cunctis in oontis corr. L 10 adpreheneoB
(d s. 8.) L adpraebensos (-ns D) PRD 11 snbdncti D || bostilibns

L* ra&tibus D 12 celereter P» || dismmpi PR disrnmpe D

rnmpi L || bostilinm ineipU S hostium PR 13 antem#narnm (er.

p) R || antem#nis (er. p) R 14 c(on)plures S complures R* ||

ueh(.it) S || castas Rl || inmobiles PR1 || alio L 15 intendere

D 16 ludibri(o) S 17 su(c)censi8 S || nauibns om. D \\

pngnanerunt i> 18 gallis] LSWD gaUi &PR* || se(seP)| S ||

dederunt P* dedirnnt D 19 maxime^ &R* || ntgenti ex uiginti

eorr. L || consilium mobili (uimut uid. corr. m.t)D 20 mobili

terribilis (litt. bili ter in ras.) P || no(tam) desinit S

376 Pauli Oroiii Historiarum

18per tormenta interfectis reliquos sub corona uendidit. isdem
diebus Titurius Sabinus Aulercos Eburouioes Lixouiosque, qui
primates suos, cur auctores belli resuscitandi esse nollent,

19interfecerant, eruptione facta incredibili caede deleuit. Publius
uero Grassus cum in Aquitaniam peruenisset, bello exceptus &
est. namque Sontiates magno equitatu pedestribusque copiis

20 praeualidis Bomanos adorti diu grauiter turbauerunt; post
uicti atque in oppidum Sontiatum coacti obsessique, cum se
expugnari uiderent, armis traditis in deditionem recepti sunt.

2lAquitani clade permoti undique exercitum contrahunt; deio
citeriore quoque Hispania auxilia accersunt ; duces bello maxime

22eos praeficiunt, qui cum Sertorio militauerant. ii omnes dum
obsidionem Crasso parant, in castris suis Crasso obruente
deleti sunt nam ex Aquitanis et Cantabris, quorum quinqua-
ginta milia tunc in auxilium uenerant, triginta et octo miliais

avotores § 18 Caesar B. G. 3, 17 et 19 § 19— § 22 Caesar
B. O. 3, 20.21.23—26

bxpilatores 2 Titurius — Lixouiosque , 4 incredibili — 5 Crassus
compQauU Paulus 143 14 ex Aquitanis et C, 15 xxxvra— p. 377, 4
ferunt compUauit Paulus 143

1 hisdem LPBD 2 titurios sabino s- D || aulerchos L alu-

ercos PBD& albercos & || eburouices] LPBD$ Eburonices h \\
lixouiosque] LPBD9L (-qui D) lixiuiosque ©; Lexouiosque h
3 cura|uctoris (oris in ras. m. 1) D \\ nolent L 4 interfecerunt PB
(ce 6. 8. al. m. in B) || (in)credibili ineipit 8 || p- L p 8 5 aqui-

tanicam LD a<(iui)tanicam 8 \\ praeuenisset PB 6 sotiates LPB
eociates D 8cJ|tiates 8 || pedestribusque (st in ras. ampUore) P
8 adque PBl adqu(e) 8 \\ soti&tum LP sociatum 8BD \\ obsessoique
(o aU. del.) L 9 ra(f)pugnari S \\ armis traditis in in ras. m, 1

D || arm(is) 8 10 aquitane Bx Aquitan(i) 8 || e><cer)citum 8 ||

trahunt L || de ceteriore P*Bl de|teriore L de c(i)teriore 8
11 hispiania D hispan(ia) 8 || accersunt] LPBD (pr. c ex r eorr. ut
uid., sed m. 1 D) arcesBerunt 8 || duc^es) bello maxime eos p(rae)fi^
desinit S 12 serturio D || militauerunt B || hiij P hi* (er. i ?)

B hi LD 14 dUeti Bl \\ aquitanis (s m. 1 in ras. ex a) D ||

et cantabris om; L \\ quinquagenta D l PB 15 in ex eorr. add.

P || trigenta et octo D xxx et um PB

aduersum paganos VI 8.9. 377

caesa referuntur. Oaesar Germanos, qui Bhenum cum immenBis 23
copiis transmiserant, simul et totas Gallias subicere sibi para-
bant, bello ador'tns usque ad internecionem cecidit. quorump. 3»
fuisse numerum ad quadringenta quadraginta milia ferunt.

5 Tunc Caesar in Germaniam facto ponte transgreditur, Su-9

gambros et Vbios obsidione liberat; Suebos maximam et

ferocissimam gentem, quorum esse centum pagos et populos

multi prodidere, totamque Germaniam aduentu suo terret;

- mox in Galliam rescisso ponte ooncedit. inde ad Morinos uenit, 2

lounde in Britanniam proximus et breuissimus transitus est.
nauibus circiter onerariis atque actuariis octoginta praeparatis
in Britanniam transuehitur. ubi acerba primuuj pugna fati-
gatus, deinde aduersa tempestate correptus plurimam classis
partem et non paruum numerum militum, equitum uero paene

ttomnem disperdidit. regressus in Galliam legionee in hibernad

avctores § 23 Caesar B. O. 4, 1.(6.8.14.) 15 cap. 9 § 1

Tunc — liberat Caesar B. G. 4, 16—18 || Suebos— concedit id. 4, 19.
1.19 § 2 inde— transitus est Caes.B. O. 4, 21 || nauibus-trans-

uehitur id. 4, 22 et 23 \\ ubi — disperdidit id. 4, 24 — 29 (equitum —
disperdidit fort. ex 4, 28 et 35 confinxit) § 3 Caes. B. O. 4, 36

et 38; 5, 1 et 2

expilatores 5 f acto — 9 concedit excerpsit Paulus 143, 30 —
144, 5 9 ad Morinos — p. 379, 4 cepit, omissis p. 378, 10 quem —

ferunt, exscripsit Beda Hist. ecel. 1, 2

1 gerraonos R* || rbe#num (er. n) R || inmensis PRl 2 gallias

(g ex c) P 3 internicionem P internitionem (it in et al. m. R)

RD || caecidit P&D || quarum $ 4 numerum ad] numeruB D \\

quadhngenta (omisso quadraginta) D oocc*xl (er. l) P • coocxl R

5 sugambros] LR* sugrambos PRl sygambros D; sygambros (ex
Floro) 6, 21 § 16; cf. MueUenhoff, Zeitschr. f. D. AU. 1879 p. 26 sqq-

6 et ubios] etutouios (punctum dub. esf) L et nt ubios PR fetubios
D || eueboe] PR suebus D sueuos L 7 cento D || pagot] p os
(duarum litt. spatio relicto) L 8 prodideret D 9 recisso D ||
a morinus D 10 brittaniam PR britaniam D 11 cirdter (r
fin. in ras. ampUore) P || onerarias D \\ adque PlRl || actuaris PR* ||
octogenta D lxxx PR 12 brittaniam PRD || acerua LPRX ||
prima D 13 auersa PRD \\ partem classis PR 14 et] set
Rl sed R* || nomerum (omer in ras. m. 1) D || pane (sie) D

15 bibernia R*

378 Pauli Orosii Historiarum

dimisit ac sesceutas naues utriusque commodi fieri imperauit.

4 quibus iterum in Britanniam primo uere transuectus dum ipee
m'm hostem cum eiercitu pergit, (naues in anchoris stantes
tempestate correptae uel oonlisae inter se uel harenis inlisae
ac dissolutae sunt: ex quibus quadraginta perierunt, ceterae 5

5cum magna dif&cultate reparatae sunt. Gaesaris equitatus
primo congressu a Britannis uictus ibique Labienus tribunus
occisus est. secundo proelio cum magno suorum discrimine

6uictos Britannos in fugam uertit. inde ad flumen Tamarim
profectus, quem uno tantum loco uadis transmeabilem ferunt.10
in huius ulteriore ripa Cassouellauno duce immensa hostium
multitudo consederat ripamque fluminis ac paene totum sub

7aqua uadum acutissimis sudibus praestruierat. quod ubi a
Romanis deprehensum ac uitatum est, barbari legionum im-
petum non ferentes siluis sese abdidere, unde crebris erupti-is

sonibus Romanos grauiter ac saepe lacerabant. interea Trino-
fcantum firmissima ciuitas cum -Maudu&ragio duce datis quadra-

9ginta obsidibus Gaesari sese dedidit quod exemplum secutae

ayctobes § 4 Caesar B. G. 5, 10 et 11 (primo nere addidit Oro-
sius) § 5 Caes. B. G. 5, 15 et tf § 6 et § 7 Caes. B. G. 6\

18 et 19 (§ 7 crebris et ac saepe Orosiana sunt) § 8 Caes. B. G.

5, 20 § 9 Caes. B. G. 5, 21 (tandem graui Orosiana sunt)

1 ac om. PB || res centas D dc PB 2 brittaniam PB brit-

tania D || primum D 3 hoste PBl || anchoria] LPRD 4 col-

liaae B% \\ «harenis (er. c) B 5 quadragenta D xl PB H cqtere

(e. in e) B caetere. D 6 aequitatus (-us in ras. m. 1 D) PBmD

7 brittanis PD britta|«nis {tr. n) B 8 praelio D 9 brittanos

PB brittanus D || tamenaim PB tamen»sim'D tamenaimi L tha-
mesin (in mg. I tamsim m. 2, H. tamsis m. S) X, 10 est post pro-

fectus add. G m. ut uid. 3 (sed ut glossam), v || uno** (er. co aui do)
B ono D H locum D 11 biius (v m. 1; aU. i in * ut uid. eorr.

fuerat) B || cassouellauno] L **cassobellauno (0 fin. m ras.) P casso»
bellanno BD || *duce P || inmensa PBfD 12 muititudine (sed ine

mi o corr.) L 18 perstruxerat PBl 14 depraehensum LPD

apprehensum (ppr. in ras. m. 2) B \\ ac uitatum] acutatnm L || inpetum
D 15 sese] rese D 16 ac om. L || trinobantum] Gv trino-

nantum LPBD 17 mandubragio] Nipperdeius andragio D an-

drogio L androgorio PBv \\ quadragenta D il PB 18 se*se

P II dedit D II saecutae P

aduersum paganos VI 9.10. 379

urbes aliae conplures in foedos Bomanorom nenernnt isdemque
demonstrantibus Caesar oppidum Cassouellauni inter dnas
paludes situm, obtentu insuper siluarum munitum omnibusque
rebus oonfertissimum tandem graui pugna cepit. p 397

* 'Exim Caesar a Britannis reuersus in Oalliam postquam 1%
legiones in hiberna misit, repentinis bellorum tumultibus
undique circumuentus et conflictatus est. namque Ambiorix
cum Eburowibus et Aduatucis conspirans, animatus Treuerorum
consilio Cottam et Sabinum legatos apud Eburonas cum tota

10 funditus legione insidiis circumuentos interfecit. Ambiorix hac 2
uictoria elatus Aduatucos et Neruios plurimosque alios raptim
ad arma contrahit atque ad Ciceronem legatum, qui similiter
tunc legioni in hibernis praeerat, eontendit. multitudo hostium 3
ex hoc colligi potuit, quia 'cum in obsidione castrorum uallump. *n

i6 circnmdandum esse a captiuis Bomanis docerentur et instru-
menta ruralia non haberent, gladiis concidendo terram et
sagulis exportando uix tribns horis uallum pedum decem et
fossam pedum quindecim per milia passuum quindecim in

avctores § 1 Cac8ar B. G. 5, 23.24.26— & § 2 Caes.

B. G. 5, 38 et 39 § 8 Caes. B. G. 5, 42 et (inde a praeterea) 5,

40 et 42

EXPILAT0BS8 5 Ezim — 7 conflictatuB est exscripsU Beda Hist. eecl.
2, 2 extr.

1 urbes (ur in ras. m. 1) D \\ complures R* || hisdemque (-e. D)
LPRD 2 casBOuellauni] LP*R* caeBobellauni P*R*D 3 ob-

tintum D || monitiim F* 4 oonfortissimum RlD 5 ezin R

p. ras , v || a om. D || brittanis PRD 6 bibernam D bibernia

2*R 7 circumuentu8*et (s*e ex m Uico eorr.) D || ambioriz (o em

eorr. add.) P ambior ez 2> 8 eburonatibus LPRD itemque ceteri ||

atuatucis LPRD aduaticis Gv \\ conspiratus PR (s fin. m. 2 tn ras.
R) || treuerorum] LPR trirorum D 9 consilio om. Rl || ebu-

ronas] LPRD Eburones fsh 10 circumuentus LP*RlD || am-

bior»ez D \\ hac (c tn rae. m. 2) R ac D 11 «elatus (e m. 2; fuisse

md. uictoriae latus) R; sublatns Caesar \\ atuatuoos LPRD adua-
ticos Gv || plurimoBquae P* 12 ad] L in PRDv; ad arma con-

currunt Caesar || adque P» 13 legioni om. D || ostium Rx

14 collegi PR* || m P || sidione R1 15 circuindantuT D

17 sacolis D || x PR 18 fossa (-ft 2) PW || xv PR (xu h, l.

R) || xv PR

380 Pauli Orosii Hiit6riarum

eircuitu perfecerunt. praeterea centum uiginti turres mirae

4 altitudinis extruxerunt et cum iam septem dies noctesque
succidui hostium cunei pugnarent ac uentus subito plurimus
exortus esset, testas feruentes intorsere fundis flammataque
focis tela ac mox concepto igne rutilantia intra castra iecerunt. s

5 quo facto per culmea culmina raptim uentus insistens, sparsum
animauit incendium. sed ne sic quidem Bomani, cum undique
obruerentur, uulneribus laboribus uigiliis ieiuniis incendiisue

6cesserunt. tandem Caesari nuntiatum est unam deletam esse

7legionem, alteram iam paene confectam. aduentante cumio
duabus legionibus Caesare, deserunt hostes obsidionem atque
in eum cunoti raptis copiis ruunt. Caesar paruissimis se
castris consulto condidit equitibusque praemissis, ut fugam
fingerent, imperauit, ut ad transitum uallis, quae media erat
sibique periculosa uidebatur, hostes contemptu sui inui-u

staret. quibus aduentantibus insuper obstrui portas praecepit.

quo uiso Galli, quasi iam uicissent, ad obducendum extrinsecus

swuallum 'conuersi sunt. Caesar totis repente portis paratum

effttdit exercitum uersosque in fugam Gallos uastissima caede

9 confecit. nam sexaginta milia tunc fuisse referuntur, e quibus so

AVCT0BB8 § 4 et § 5 Caesar B. G. 5, 43 § 6 Caesar B. G.
5, 45 et 47 (!) § 7 et § 8 Caesar B. Q. 5, 48—51 § 9 Caesar
B. G. 5, 49 et 52 princ.

1 cxx PB 2 extruxerunt] LPBD || iam om. D 3 hostium
(s Meo ex n ? corr.) D cartra ante hostium *. «. m. 2 B || conei
D cai Pl im vn rae. tn. 3 ex *in ut uid. pro quo fort. cai fuerat B ||
uentus (s in ras.) B \\ plurimus subita 2> 5 focis tela] tela focis

PB || iutra] PQ** intro LPBD; in casas Caesar 6 culmea

culmina] LPBD culmea om. v || inseetens P* 7 ne] nec PBD ||

sic] si B 8a5 obraerentur incipU S || obruentur P* obuerentur

D || incendiisqne sh 9 caeea*m (eras. tl aut iT) S 10 aduen-

tan«te (n radendo corr. ex m) S 11 deferunt L diserunt D \\

adque PBX <a)dq: S 13 castris (prior litterae a pan ex r ut

uid. m. 1) D || ^quitib;q: 8 \\ praemisis L 14 figerent D* ||

ad om. D 15 contemtu* (eras. s) S contemtu PD 17 extrin-

♦secus B 18 rep(e)nte 8 19 et fudit (corr. m. 2) P **effudit

(er. & ut uid.) B 20 nam# P || sexagenta D lx ex il m. 1 ut

uid. P lx SB || «equibus B

aduersum paganos VI 10. 381

pauci per paludes inuias euaserunt. Indutiomarus Treuerorum 10
princeps, magnas armatorum copias habens, postquam de
oonsensu totius Galliae certior redditus est, Labieni castra
legionemque cui is praeerat, quod faoile factu arbitrabatur,

tdelerp statuit ac deinde Eburonibus Neruiisque coniunctus
ad opprimendum Oaesarem pergere. Labienus quibus potestll
artibus simulat timorem atque ita Indutiomarum neglegentiorem
cum insultantibus copiis pro uallo oberrantem, repentina
eruptione prostrauit. hac uictoria Labieni reliqui Oalloruml2

loconatus repressi sunt et Caesar paulo quietior reliqua parte
biemis fuit. sed intellegens sibi maiora belli superesse negotia, 13
maxime quia plurima parte exercitus amissa aliisque grauiter
sauciis ne ad sustinendum quidem sibi idoneus, non dicam
ad oonprimendum Gallorum impetum uideretur, a Cn. Pompeio

iftproconsule conscribi legiones sibique mitti in auxilium petit:
itaque ante exactam hiemem tres ad eum legiones in castra
uenemnt. igitur Caesar, priusquam in unum hostium copiael4
coirent, ineunte uere adgredi trepidos et opprimere sparsos in
suis finibus parat. primum itaque Neruiorum fines diripit,

vpraedam uero, quae copiosissima erat, exercitui permittit.

AVCT0KE8 § 10— § 12 Caesar B. G. 5, 55—58?Ui § 13 Caesar
B. G. 6t 1 § 14 Caeear B. G. 6, 2 et 3

1 innias (s m ras. 8 deletae) B inuia D || indutiomare (e m us corr.)
P inditio marus | ***** (indi in Indu corr. m. 2; marus u. extr. m. 2
add\, princ u. seq. tanUmdem raeurae) B || treuerorum] SPB tri-
ueronim D treuirorum (sic) L 3 Galliae totius v || iauieni PB

4 coi ii] cuius (corr. m. 2) P cui## (er. us) B cui D || factum PB? ||
arbitrauatur S 5 neruisque PB*D || coniunctis B1 6 lauienus

PB 7 adque SP* || negligentiorem Bl 8 insultibus D

9 eruptione] LSPBD irruptione v (improbante Fabricio) \\ hac] ac
SD I lauieni PB labeni D 10 repraessi (prior smJ add.) B

11 maiora belli sibi L sibi maiora D || supresse D || negocia B1

12 maiime. 8 13 ad eufltinendum (sus tn ras. ang. m. 1) D asais-
tendum (s pr. m. 3 ex d) B || ut non P1 14 compr- B* con-
praemendum D || a] LP* ut S om. PlBD || gn- L con- S gneo
PBD 15 proscribi L 18 cohirent P et a. r. B coierent D \\
uere] LD nerno SPB \\ aggredi (g pr. ex d m. 3) B

382 Pauli Orosii Historiarum

15deinde Menapios, qni sibi propter inmensas paludes atque
inpeditissimas siluas munitissimi uidebantur, tribos agminibus

4ooinuadit 'nimiaque caede uulgo agitata residuos sappliees in

16 deditionem recepit. Labienns seqnenti proelio omnes Treuerorum
copias interfecit arte in bellnm prouocatas, prinsqnam Ger- *
manis aduentantibus iungerentur, et continuo ipsam ciuitatem

I7capit. Caesar ulcisci mortem Sabini et Cottae legatorum
nolens, Ambiorigem et Eburones deletae legionis auctores

1 8 postqnam in Ardnennam silnam refagisse conperit — qnae silua
totins Galliae maxima est atqne a ripis Bheni finibusque io
Trenerornm ad Neruios nsqne pertingit et in longitndine plus

I9quam quinquaginta milibus passuum patet — permetiens rem
suis maximi periculi fore, si per obstructas spatiosasque siluas
ignoti diniderentur hoetemque locis notissimum quaererent,
omnem Galliam per nuntios inuitat, ut quique secundum i»
placitnm snum reconditas in Ardnenna silua praedas qnaerant

20 diripiantqne. qno facto Gallis ntrimqne morientibus maxi-
mas Bomanorum ininrias sine cuiusquam Bomani discrimiae

21 uindicauit. ita hoc tutissimo uincendi genere securus^ in
Italiam rediit »

avctoees § 15 Caesar B. Q. 6, 5 et 6 § 16 Caesar B. G.
6,7 et 8 § 17 et § 18 Caeear B. G. 6, 29 et 30 § 19 et

§ 20 Caesar B. G. 6, 34 et 35 § 21 Caesar B. G. 6\ 44

1 menapos LSPBD || #qui {eras. t) 8 f| immensas R*D H adque
8PlRl 2 impeditiflsimas R*D 3 inua<d)it 8 || agitare P^R* ||
subplices Rl 4 recep(it labi)enii8 8 || lauienus PR || preK(o) 8 ||

treuevorum] SPR triueronun L triuirorum D 5 prouocatus L

proncatas D* 6 i(u)ngerentur 8 7 (eae)sar 8 || cotae (ae in

te. 2) R1 8 ambiorigem] 8P* ambioregem LP*D ambionxem (z

in ras. m. 2, mox ab ead\ ut uid. in c carr.) R || eboronee D
9 cdperit (i e. comp-) R 10 t(o)tius S \\ adque 8PR1 11 tre-
uerorum] SR treueroronun P triuerorum L triuirorum D
12 quinquaginta] L quin-quagenta D l SPR quingentis GN (sdk
ex Caeeare), quingenta v || millia v 13 sui D || fo(re) S \\ ob-

ttructas P1 obstrusas P*TZ 14 (noti)gsimum 8 || querenmt omn(em
galliam) desinit 8 16 arduena D \\ aibia L 18 romani] ro-

mam Rx 19 tutissima Rx

aduersum paganos VI 10.11. 383

p. 401

'Igitur Gaesare in Itaiiam renerso Gallia rursus in armall
ooninrat mnltiqne simnl populi coeunt. dux his Vercingetorii
fuit, cnius consilio statim omnes Galli ciuitates suas ultro
incendernnt: prima a snis incensa Bitnrigo. inde ad Caesarem, 2

squi magnis itineribus per Narbonensem prouinciam clam ad
exercitum recuourrerat, impetnm faciunt. Caeear tunc oppidnm 3
nomine Caenapum obsidione concluserat: quod din oppugnatum,
tandem post mnltas Bomanorum clades plnuio die, cum hosti-
lium machinarnm agmenta nerniqne elanguerant, adplicitis

loturribns captnm atque deletnm est quadraginta milia ibii
hominum fuisse referuntnr: ex qnibus uix octoginta per fugam
lapsi ad proxima Gallorum castra uenerunt. praeterea Arnerni 5
ceterique confines, sollicitatis etiam ad se Aeduis, multis
aduersum Caesarem proeliis bellanernnt. qui cum se pugnando 6

ufatigati in qnoddam castellnm recepissent, milites praedae
inhiantes ad expngnationem oppidi animnm intendunt, frnstra

avoiobbs § 1 Igitur— coeunt Caesar B. G. 7, 2—3, dux— Bitu-
rigo(/) 7, 4.14.15 § 2 Caesar B. G. 7, 12.16.7. 9 § 3 et § 4

Caesar B. G. 7, (de Genabo male huc inlato pro Auarico cf. 11 et 28).
13.16—28, a quo tamen aliena sunt cum hostilium — elanguerant
§ 5 Caes. B. G. 7, 37-43 § 6 Caes. B. G. 7, 44-51

1 gallia] galiiam L 2 hic t» hia corr. L || uercingetorix] L

uergingetorix PRl uergenM|corix R* uergingentor ex D 4 a suis

om. L || hiturigo] Dv bitorigo LPR 5 itinerihus (iti m ra$. am-
pUare) P || narbononsem & 6 recucurrerat] L recurrerat PRD \\
opidum Rl copidum D 7 caenapum] LPR conapum D cenapum

v; genabum Caeaar || ob&idwone P || conclusaerat P* || oppugnatum (op

ex corr. add.) P 8 romarum (no m. 3) L 9 agmenta] LP*Rl
augmenta P*R*D amenta fsh || elanguerant] LPRD languerent fsh ||
applicitds R* adplic tis D 10 adque PRX \\ quadragenta D xx

PR qnadringenta L || ihi milia L 11 ex] L e PRDv || octua-

genta D lxxx PR; uix nooc Caesar 12 lapsi] LPRD elapsi

feh || proximam J* || gaiorum D || aruerni] D aruenni L aruenxu
P aruerenni (en del m. 2, prius deleuerat Utteras uer) R 13 ceter>
\% (> est interpunctio, % t. q. quae) D 14 aduenus D || praeliis

D || qui] % (i. e. quae) D || se pugnando] repugnando D 15 fati-

gati m in (ti et in in ras. m. 1) R || fatigando in pugnando corr. L |)
in om. u. extr. D || quodam RlD || redpissent RlD 16 insantis D

384 Pauli Orosii Historiarum

p. 402 Gaesare de loci infquitate causante. itaque ibi Gaesar erum-

pentibus desuper hostibus pressus, multa exercitus sui parte

7perdita, uictus aufugit. dum haec ad Alesiam geruntur,

Vercingetorix, quem omnes consensu pari regem praeoptauerant,

p. 4oasuadet, uti ex tota Gallia omnes, qui arma 'ferre possint, s
huio bello praesto sint. hoc enim esse unum bellum, quo aut

P. ioiperpetua libertas aut aeterna seruitus aut mors omnium 'con-

8 sequatur. itaque absque eo numero, quem infinitum ante con-
traxerat, equitum circiter ooto milia, peditum ducenta et

9 quinquaginta milia contracta sunt. dehinc duo colles sibiio
inuicem obuersos Bomani Gallique ceperunt. unde multis saepe
eruptionibus et uariis prouentibus proeliantes, tandem Romani
praecipua Germanorum equitum, quos sibi iamdudum amicos

lOnunc in auxilium acciuerant, uirtute uicerunt. Vercingetorix
alia die congregatis omnibus, qui fuga euaserant, dixit seu
auctorem bona fide defendendae libertatis atque inrumpendi
foederis fuisse et nunc, siue Bomanis sese ad mortem omnes
offerant siue se solum pro omnibus dedant, paratum animo

llfore. itaque Galli uoluntatem, quam pudore aliquamdiu

avctorbs § 7 Caesar B. G. 7, 75.63.71, cf. 89 et 77; haee
dum haec ad Alesiam ger. oscitanter exscripta ex 7t 75 § 8 Cae-

sar B. G. 7,76 § 9 Caesar B. G. 7, 79-88.65.(13) § 10 et

§ 11 Caes. B. O. 7, 89 exceptis § 11 itaque— precantee Orosianis

2 prae88U8 P*R*D || perdita parte L 3 aufuit D || halesiam

D halestam LP heleatam B elestam G 4 uergiogetorix L

uergingitorix P uergen|«*torix (e alt. exim. 2) R uergigento rex D ||
praeoptaueruut D 5 uti] ut hi PB (.. tn. 2 in R) || poasint]

LPRD poasent g (uelut W) v 6 praesti D || sit R* sunt D

7 perpetua <m. L1 || consequatur cum ras. supra t R consequantur
D 8 infinitum (i alt. tn ras.) P 9 «equitum R \\ vm P

vrai (i uel i del.) R || ducenta et quinquaginta] LD (-quagenta D)
gcl PR 10 duos D 12 «eruptionibus (e in ras. m. 1) R ||

uari^s (i statim ut uid. s. 8.) L 14 in] sibi in PR || adsciuerant

D || uergingetoriz L uergingitorix P uerginmtorix (eras. fart. igi uel
•gi) R uergigen tor ex D 15 alia» R || fngam D 16 defe-

dende (e aU. m en m. 2) R difendendi D \\ adque PRl \\ inrumpendi]
LPRXD irr- R3 rumpendi v 17 fuisset D 18 se om. L

19 aliquamdiu] L aliquandiu PRD

aduersum paganos VI 11.

teierant; qiiasi ex consiHo regis adsnmerent, ilico sibi ueniam
preoantes, eum solum nelut anctorem magni sceleris dediderunt.
Bellouagui omnibus Gallornm gentibns ipsorum opinionel2
fortiores habebantur. hi Correo duce bellum instanrant sibique

sin 'hanc snsoepti belli societatem Ambianos Aulercos CaletosP. m
VeZocasses Atrebatasqne ooninngnnt et locum qnendam cinctum
atque impeditnm undique paludibus capinnt, oommissoque
proelio magnam Bemorum mannm, qnae anxilio Boinanis erat,
trncidant. deinde cnm opportnnnm ipsi locnm insidiis pronisnm 13

looccnpanissent atqne hoc conperto Bomani ad insidiarnm locum
instrncti ordinatiqne nenissent, commisso proelio Eomani
Gallos fugjentes isdem locorum munitionibus, quibus olansi
fnerant, inclnsernnt cunctosque ad internecionem oecidemnt.
ibi Gorrens nel fngam nel deditionem detraotans Bomanos, 14

15 nt ninns caperetnr, instantes oocidendo, nt occideretur, coegit.
igitnr cum pacatam esse nninersam Galliam Caetaar nequeis
ansuram fore ad aliqnos adspirare motns arbitraretnr, legionesp' m

avcioees § 12 Hirtius B. G. 8, 6.7. 12. tl § 18 et § 14

Eirtius B. G. 8, 17—20 § 15 Hirtius B. G. S, 24 et 25

1 assumerent R* adsumerant D 2 praecantes LB1 praecantis

D || dedirunt D 3 bellouagui] LPD bellouagi** (fui&e uid. -gui)

B || opiniones L 4 hic|liorreo L hic horreo D hij«chorreo P

hii correo Bl hi«cborreo B% 5 suscepti! (punchm ut uid. erasum)

B || ambianos] LPBD (-nus D) || aulerchos L \\ saletos LPD
saletes B 6 ueliocasses LD beliocasses P bellocasses (post 11

eras. supra lin. i) B || atrebatasque] LPB% (utr- Bx) at>rabatas quae
D || quemdam D || dntum D 7 adque P || inpeditum PBl ||

paludi L; palude Hirtius || commissoque (s alt. ex corr. add.) P
8 qui L || erant L 9 trucidande» |jnde D || deinde* B || opor-

tunum LPBD || prouiso L 10 occupassent v || adque PlBl ||

comperto PB cum pertum D 12 hisdem LPBD 13 inclu-

serunt om. D || internitlonem B1 (-net- 2) internitione D || caeciderunt
PBD 14 correus] I> chorreus L*PB*D (supra c punctum al. m.y

sed fortuitum uid. B) chorreos Bl || detractans] LD detrectans (e aU. in
ras. m. 2 B) PB 15 caperetuf (e pr. in ras. m. 2) B capiritux

D 16 igitur om. D 17 ad] aut PB || aspirare (i in ras. m»

1 B) PB

V. 25

386 Pauli Orosii Historiarum

in hiberna dimisit, ipse tamen Ambiorigis fines, qui tot bella

I6excitauerat, horrenda hominnm strage uastauit. at uero C.
Caninins legatus bellum apnd Piotonas inuenit: nbi magna
hostium multitudo impeditam itinere legionem circumdedit

17atqne ad extremum diserimen adduxit. porro antem Fabins s
legatns aceeptis Caninii litteris in Piotonas proficiscitur
ibiqne a oaptiuis de opportunitate locorum certior factus
inopinantes hoetes opprimit magnisqne stragibus faotis plurtmas

I8praedas agit. deinde cum Caninio signum aduentus sui de-
disset, Caninius totis castris subito exsiluit seseque iniecitio
hosti. ita Fabio ex alia parte et Caninio ex altera insistente,
maximo et dinturno bello innumerae Gallorum copiae truci-

I9datae sunt. inde Fabius in Carnutes profeotus est; sciebat
enim Domnacum ducem antiquissimum rebellionis totins in-
centorem ab hoc bello elapsum, si Aremoricis gentibus adiun- u
ctus esset, maximos iterum in Gallia tumultus esse moturum.
sed eas adhuc ipsa nouitate trepidantes mira uirtute et

avctores § 16— § 18 Hirtiua B. G. 8, 26-29 § 19 Hirtius
B. G. 8, 31

1 hiberriaduniflit (* ifUerpuncHoniqucmi simUius) L || hibernia B* ||
tamen] LPBD autem fah || ambiorigis] G abiorigis LPB ambianorum
regis D 2 exercitauerat D \\ g-L gaius PB gallus D

3 aput P* & D \\ pictonas (i in e m. 2 sed deinde i 8. 8. eod.) B

4 impedita D 5 adque PBl || ad 8. 8. m. 2 in B || ex «tremnm
B 6 canini D || literis D \\ pictonas] D pectonas LPB (i supra
e m. 2 8ed del. uid. B) || proficit nr D 7 oportunitate LPBD

8 factis] factis per antioipationem (per anticipationem 8. lin. add. sed non
ut glossa jR») BlTZ 9 canino PB* 10 exiilnit] L exiluit PBl
exiUnit B* exsilinit Dv 11 canino Pfr 12 trucidatae (ae

ex i eorr. m. ut uid. 2) L trncidaetae P* 13 in] PBD Hirtii

codd. ad L solus || ante sciebat uocabulum eiusd. spatii erasum in
B 14 domnacum] LPbBD donacnm P»; Dumnacnm (cum Hirtii

codd.) v || rebellionis (ionis m ras.} ex ius?) D [| incentorem ab hoc|
ex corr. add. in spatio uacuo m. ID 15 hac I> || elabsum PBX

lapsnm D || si (i in ras.) P \\ aremoricis] LPB armoricis D
16 maximus iterum in gal|lia ex corr. add. in spatio uacuo m. 1 D \\
maximuB L maximosmos P 17 eas] LDh eos PBv \\ et om. L

aduersum paganos VI 11. 387

p. 407

celeritate perdomuit. 'interea Draptes unaque Lycterius cutn20
adesse Caninium et legiones in finibus suis uiderent, undique
collectis copiis oppidum Vxellodunum occupant. hoc oppidum2l
in editissima montis arce pendebat, duabus partibus per ab-

srupta latera non paruo flumine oingebatur, medio deinde
descensu largissimo fonte securum plurimaque introrsum copia
frumenti tutum inritos procul discursus hostium despiciebat.
Ganinius, quod solum Bomana prouisione potuit, ambos duces22
cum parte copiarum plurima in campum euocatos maximo

loproelio superauit. nam uno e duoibus interfecto alter cum
paucissimis fugit, nullus in oppidum rediit sed ad id oppu-
gnandum Caesare opus fuit. itaque certior per nuntios factus 23
Caesar accurrit circumspectisque omnibus uidet, si expugnare
ui moliatur, ludo et spectaculo hostium delendum esse exer-

iscitum 'suum; unum solum esse praesidii, si quoquo modop. m
hostes aqua arceantur. sed et hoc quoque nisi Caesar non24
potuisset, siquidem fons, quo ad potum utebantur, medio
deuexi montis latere fundebatur. Caesar ad proximum fontis
admoueri uineas turrimque exstrui iubet. fit magnus ilico

avctohes § 20 Hirtius B. Q. 8, 32 § 21 Hirtius B. G. 8,

33.40.41 § 22 Birtius B. G. 8, 34—36, cf. 44 § 23 Hirtius

B. Q. 8, 39 et 40 exceptis si expugnare— exercitum suum Orosianis
§ 24 sed— potuisset Orosius || siquidem et q. s. et § 25 Hirtius B. Q.
8, 41, sed Ula § 24 turrimque exstrui male huc inlata sunt; ultima § 25
uel praecipitata — timeri Orosiana

1 draptis D || unoque R1 uni quae D )| lycterius] L lecterius
PB lypterius D Lucterius v 2 caninium (i alt. radendo ex ?)

D 3 uelludonum L uelutunum PB uxello|duno uelunum D

4 duabusque G*fsh || arupta D 6 discenso D discessu PR1 ||

introsum L 7 irritos 228 [| despiciebant D 9 campo PXB

capo D 10 praelio D || alter] alterum PR 11 fugat PB ||

redit PB \\ it Bl om. D 12 cessare 2* || factus] redditus D

18 cae8ar om. PB || adcurrit PBl \\ expugnari (i e$*m.l aut 2) P
14 deletum D 15 quoquo] LPBb v quo faDh 16 arcentur

D Q et om. PB || hoc* et litterae seq. q lunula in ras. m. 1 D

17 utebantur ad potum L solus || medio — 18 fundebatur om. D

18 deuexi] B*G diu exi PBl diuexD || fontis] tnontis D 19 am-
moueri D || turremque PB torremque|que D || extrui PBD || ilico]
undique PBZ (memores fort. Ulius Horat. Serm. 1, 9, 78)

388 Pauli Orosii Historiarum

concursus ex oppido. quibus sine periculo proeliantibus Bomani
quamuis pertinaciter obsisterent crebriusque succedereut, oon-

S5plures tamen trucidantur. igitur exstruitur agger et turris
pedum sexaginta, cuius uertex aequare ad fontis locum possit,
ut uel ex aequo tela conici queant uel praecipitata desuper 5

26 saxorum uolumina non timeri. oppidani autem, ubi exanimah
siti non solum peoora sua uerum etiam infirmiores hominum
aetates uident, cupas pice sebo et scindulis repletas ac deinde
inmisso igne in prona praecipitant easque ipsi toto oppido

27effusi subsequuntur. ardentibus machinis cum graue proeliumio
suis Caesar ao periculosum uideret, cohortes in oircuitum
oppidi ire uelociter per occultum imperat atque undique subito
uastum clamorem attollere. quo facto consternati oppidani

^ dum recurrere ad muniendum oppidum uolunt, ab oppugnatione

28 turris uel demolitione aggeris 'recesserunt. illi tamen, qui ad 15
incidendas foatis uenas sub obtentu aggeris tuti cuniculos
perfodiebant, repertos in abstruso aquarum meatus per multa
diuidendo tenuari in semet ipsis consumique fecerunt. oppidani
fonte siocato ultima desperatione correpti deditionem sui

atctobbb § 26 Hirtius B. G. 8, 41 et 42 exceptis infirmiores
aetates Orosianie § 27 et § 28 Hirtius B. G. 8t 42et43 exceptis

maxime § 27 per occultum, § 28 repertos — per malta . . tenuari— fecerunt
Orosianis

1 praeliantibufl D 2 crebriusq: incipit S || complures (o ex

u m. 2) B 3 trucidabantur PB || eitruitur SPBD \\ agirittur

rie D 4 sexagenta D lx SPB || aeqoare ad] LSPBD adaeqaare
v |) fontis (f ex p) P || locum] fastigiom et aditum Hirtius || possit]
LSPBD posset v 5 equo S || coni L || quaeant SP&D

6 ezaminari L 7 sitim B%D || aetates hominum L sohu 8 cubas
P*> || sebo] LSP*B s^bo P*> || scindulis] LSPBD scanduiis fsh \\
repletas om. S 9 immisso D 10 eubeequuntur (qn in c m. 3)

B || preHum S 11 at L || circuitum] LS circumitum P et o.

ras. B circuitu DGv 12 occultum (t s. *.) L || adque SPB1 \\

undique om. S || subitum D 13 adtollere PBl 14 recurre

D || ab oppugnatione] abognatione D 15 aggeris] aggena D ||

decesaerant L || ad] id D 16 incedendas P ce*dendas (e, ex e al

f».; eras. fort. n) B \\ agge(ris) (ris restituit m. ree.) S || tuticis L ||
cuniculus LD 17 reppertos S || abstr. aq. meat.] abstrusa meatos

aquarum D 19 despera(tio)ne S

aduersum paganos VI 11.12. 389

faciunt. Caesar autem omnibus, qui arma tulerant, manus29
sustulit et uitam reliquit, quo* testatior esset etiam posteris
poena improborum. multum enim ad cohercendam audaciam30
ualet propositum punitionis exemplum, cum ipsa miseri prae-

5sens forma uiuentis et ad recordationem admonet conscios et
ad sciscitationem cogit ignaros.

Exhaustis atque edomitis Galiis securus Caesar cum legi-12
onibus iu Italiam rediit, nullos post se Gallorum motus perti-
mescens, certo se sciens minime aliquos, qui uel moueri

loaudeant uel si moueantur timendi sint, reliquisse. constitui2
nunc ante oculos uelim exsanguem defectamque Galliam, post
illas ardentissimas 'febres internosque aestus uitalium meliora p. 410
torrentes ut sese habeat, quanta macie quantoque pallore sit,
quam demissa ac resoluta iaceat, quam ipsos quoque neces-

l&sarii officii motus, ne eundem incursum malorum reuocent,
pertimescat. inruit enim in eam repentino impetu RomanusS

ayotobes ' § 29 Hirtius B. 0, 8, 44 (etiam posteris Orosiana
$unt) § 30 Oro8iu8 cap. 12 § 1 Caesar . . in Italiam rediit

Hirtius B. G. 8, SOsqq. (uix Euir. 6, 19)

1 tulerant (a ex u corr.) L || manu8(8)u8tulit S 2 reliquid

8D || tes|tior L 3 poenam proborum D || inproborum P8 || coher-
cendam] LSPRD 4 mitwr(i) 8 6 suscitationem JR1 || post

ignaros] x hic ubi galli exausti et domiti sunt a cessare
rubris litt. S 7 Exaustis (£ rubra) S \\ adque 8Bl \\ edominatis

{corr. m. ant) S demolitis PB || galli«8 (eras. i) 8 || eecurJs (us ex
as corr. m. 1) S 8 nullus 8D || pertimiscens PBlD (corr. m. 3

m m n

B) 9 certo 86] certo#8 P certe si D || menime (m, n, m erasae

sed mox resttiutae, deinde n, m, n, eupra scr., a m. 1?) S || qui] que
D || aliquos m aliquo corr. m. posteriore 8 10 audea*t (erasa n sed
m. poster. restituta) 8 || mouea»tur (eras. n sed m. poster. restihrta) 8 ||
timendi sint corr. ex tunendis... P \\ reliquisse constitui. Nunc S
11 naunc eed a del. P \\ exanguem 8 exagutm D || defoetamque ed.
1542 in textu, fs maU 12 aetus Rl || meliorea sed e statim del.

Px molliora P*B%; meduUarum g (NEm) 13 habibat D \\ maciec

8 || pallore sit] paulo resit D 14 dimissa LR* \\ sitaceat (s et prior

t etatim del) L 15 ne] nec D || undS R* || cursum D 16 lrruit

(Lr ex in m. 3) B || romanos 8*

390 Pauli Oroeii Historiarum

exercitus ueluti fortissimo corpori fortior laes, quae tanto gra-

4 uius accenditur, quanto inpatientius toleratur, sitiebat misera,
cum instante gladio profiteri sponsionem seruitutis aeternae
auulsis insuper obsidibus cogeretur; sitiebat, ut dixi, notam
illam omnibusque suauissimam uelut aquae gelidae duloedinem 5
libertatis, quantoque eam magis subtrahi inteilegebat , tanto

5 auidius desiderabat. hinc illa tam frequens contra uetita prae-
sumptio: inuadebatur pro defendenda libertate inportuna li-
bertas praereptawque insatiabiliter potiundi licentiam, quod

6 male conceptam perniciem restinguere uidebatur, augebat. hinc io
Romanus ante pugnam insidiator argutior, hinc in pugna
hostis infestior, hinc post pugnam uictor immitior, hinc omnia
ad domandam inpatientiam crudescentia, hinc iam nec remediis

7credebatur. itaque si interrogare possem hanc de qua loqui-
p- 4Umur nationem, quid tunc, cum haec ipsa sustinebat, de illis is
temporibus iudicarit, responderet ut arbitror dicens: csic me
illa tunc febris exsanguem reddidit ac frigidam fecit, ut etiam
haec, quae omnes paene perstrinxit, feruefacere uel commouere
nequiuerit, atque ita me Romani inclinauerunt, ut nec ad

1 Iu»es (er. c) R \\ grauior D 2 inpatientiaus (a ait. statim del.)

P (i)npatientius S imp- R* 3 etante PR* || protaeri (et minus
certae) S || sern(i)tuti8 3 4 ossibus R* 5 illum S* || galidae

R* 6 intelligebat D 7 ill(a> S \\ tam] tamen PR || freqnens

contra netita] contra uetita (e ex ae P) frequens PR \\ netitam D H
praesumtio frPD 8 lnuadebattrr (cm i om. ?) S; male cum praece-

dentibw conmnxerant v || et pro v || libertatem D || inportuna]
SPRlDv imp- R* inopportuna Lh 9 praereptamque] scripsi,

praereptaque P*Dv prerep(t)aque S praernptaque L praeceptaque
P*R* perceptaque R* || pot(i)undi S || licentiam] P» et a. ras. IjL
lecentia (corr. m. 1?) 8 licentia IP, R p. r.t Dv 10 reatingere

LD* || augebaW (possunt erasae es$e ur) R 11 in argutior de-

sinit S 12 infestior (s in ras. m. 2) R || inmitior PRl 13 do-

mandam (a ait. in ras. m, X) R dominandi D H impatientiam R*
inpatientia D || nec##remediis (er. circ. # litt. ; r in ras. m. 1) D
16 iudicaret D || tunc me illa L solus 17 ex«anguem##*#*» |

reddidit (e alt. in ras., m. 1?) R exaguem reddedit D 18 haecj

haec eatas (estas *. 8. m. ut uid. 1) R || pstrin*iit (er. c) R pereitrinxit
D praestrinzit LH constrinzit 0 19 neqniuerat Rr || adque P*

aduersum paganoe VI 12.13. 391

Gothos surgam\ sed ne ipsa quidem Koma clades, quas intulit, 8
euitauit. exercitae diu auctaeque sunt per totos mundi car-
dines potentiae ducum uiresque legionum, quae in sese con-
currentes eius damno uincerent, ouius periculo uinoerentur.

snam uictorem Gaesarem de Oallia reuersum ciuilia bella
comitata sunt aliaque grauissima mala, interfecti apud Parthos
Crassi et truoidati exereitus, praecesserunt. p 412

'Anno ah Vrbe condita dcxcvu Grassus in consulatu collega 13
Pompei prouinciam sortitus in Parthos, homo ineiplebilis

lecupiditatis, audita in Hierosoiymis templi opulentia, quam
Pompeius intactam reliquerat, in Palaestinam deuertit, Hie-
roeolymam adit, templum peruadit, opes diripit. inde per2
Mesopotamiam tendens in Parthiam, quacumque iter habuit
sociis ciuitatibus auxilia indixit, pretia exegit moxque ut

uBuphraten transiit, ilico Vagesen, legatum ab Horode rege
Parthorum ad se missum, obuium habuit, a quo uehementer
increpitus est, cur contra foedus Luculli et Pompei auaritia
inductus Euphraten transierit. quamobrem sine mora fiiturum,

aygtobes 5 nam uictorem sqq. fort. adhibitus Eutr. 6,18etl9
eap. 13 § 1 Anno— Pompei . . in Parthos Eutrop. 6, 18 (prouinciam sortitus
Orotiana uidentur esse) || homo et q. a. IAuius 105 ae fort. 106
% 2— § 4 Liuius 106

1 gothus D guttns L || adsurgam D 2 exercitne. P \\ diu]

atque diu fsh namque diu ed. 1542 || auetaeque] LPBD (-quae D)
actaeque (-teque E) EZtv auctae fs actae h || totos] tutius D
3 quae in] quae| L 4 dampno a. rae. B \\ uicerent D || perieulum

D 5 galliam D ei a. r. B 8 dclxlvh PB% seaoentensimo

nonagensimo septimo- L sexcentisaimo nonagensimo septimo D |J craeus
D 9 prouinciam (n in ras. al. wk, c ex t al. ro.) B 10 hieru-

solimis D || opulentiam JP* et o. r. B 11 palestinam LPBD H

deuertit] DH diuertit LPB; reuertit 0 || hierosolyma B1 hiarusoli-
mam D 13 quamcumque P 14 praeda (corr. w. 2) P praeda

B praecia D || ex»egit (eros. a) B ezigit D 15 eufraten LPBD ||
ilico uag.] ibi cobogeren D || uagensem LH bagesen PBKM; bogesen
QT bogessen 0 bageten JV || horode] PBXD herode LB* 16 se

(s & s.) L 17 lncrepjtus (erasa correetura) B incnepidus D || cur]

LPBD quod v 18 eufraten LPBD

392 Pauli Orosii Historiarum

3ut pro auro Parthico Serico ferro oneraretur. itaque cum
pt4isprope Carras uentum esset, Parthi 'subito ingruentes cum
Surena et Silaoea praefectis sagittis oppressere Bomanos. oeci-
dere ibi plurimi senatores, aliquot etiam consulares et prae-
torii uiri; Crassus quoqne filius Grassi, lectissimus iuuenis, 5
in acie occisus est. praeterea quattuor cohortes cum Var-
gunteio legato mediis deprehensae campis et interfectae sunt.

4Surenas rapto- equitatu Crassum persequi intendit eumque
circumuentum ac frustra conloquium eius petentem interfecit,
quamuis uiuum auferre maluisset. pauci noctis beneficioio

5 liberati Carras confugerunt. cognita clade Romanorum multae
Orientis prouinciae a societate uel fide populi Bomani defe-
cissent, ni Cassius collectis ex fuga militibus pautis intume-
scentem Syriam egregia animi uirtute ac moderatione pressisset;
qui et Antiochum copiasque eius ingentes proelio uicit eti5
interfecit, Parthos quoque ab Horode in Syriam missos iamque
ingressos Antiochiam bello expulit duoemque eorum Osagen
interfecit.

AVOTOKB8 § 5 Limus 108

1 setrico (t del. ro. 1 [9\, e in j corr. m. 2) P se* rico (erasa t uid.
quae Unea iam deleta fuerat) E 2 charras PBD || esse D || parchi

D || inruentes (irr- NZ) LJ&PNZ 3 syrina D || sUacea] LP*BKMT

(silace a- P1) sylacae a- D; sylacia H sjlaccea G syllacea N sil-
latia 0; Sillace fsh || caecidere PR* 4 aliquod P*RlD

5 fillias| (iu non eine ras., ex fulu..) B || inuinis D 6 bargunteio

(eio in ras. P) PB 7 depraehensae (-se D) LPBD 8 surenae]

B sorenas L surenos (o in a corr.) P syrinas D \\ r«apto B \\ equi-
tatum D H persequi qui D 9 ac] a Bl || frusta D \\ oolloquium

22' 10 quamuis uiuum] quam siuiuum D || ma1uis|***set (er. uis)

D || beneficio noctis PB 11 charras PBD 12 orientis (ri in

ras.) P || a om. D || uel] et D \\ f- L 13 ni] nisi D || fugam

(. dubium est) D 14 anima D \\ praessiBset P*R% praesisset R*D

(pr*ess- B*) 15 anthiocum PBl (-chum B7) 16 horode] PBlD

herode LB* 17 anthiociam P anthiochiam (ch al.m.extut uid.)

B antiocia D || haec ducemq (stc) — interfecit uersu extr. add. m. 1 in
D || oaagen] LPBDKMNTO* (sagen O1); ossagen G osagenen H;
Osacen fsh

aduersum paganos VI 13.14. 393

Igitur Romani status agitur semper alterna mutatio et uelut 14
forma Oceani maris, quae omni die dispar nunc succiduis per
septem dies attollitur incrementis nuno insequentibus totidem 414
die'bus naturali damno et defectu interiore subdncitur. ut2

senim de proiimis ordiar, Cimbris Tigurinisque uincentibus
cum apud Rhodanum flumen Bomanus exercitus periit, ar-
tissimas Boma sensit angustias; refusa continuo clade Cim-
brorum, magnis elata prouectibus priorum oblita defectuum
est. hanc deinde recentissimae prosperitatis iactantiam Italioum 3

lobellum et dilaceratio Sullana castigat. rursus post hanc
domesticam intestinamque perniciem, qua usque ad medullas
paene euisoerata et exesa est, paribus propemodum spatiis
temporum non solum reparata, uerum etiam extenta est, cum
Lucullus Asiam, Pompeius Hispaniam, Caesar Galliam per-

lsdomuit Bomanumque imperium usque ad extremos propemodum
terrae terminos propagatum est. hanc nunc amplissimam 4
dilatationem uastissima ruina consequitur. apud Parthos enim
consul Bomanus occiditur exercitusque deletur, atrocissimum
illud Pompei atque Caesaris bellum ciuile conseritur et inter

lohaec Boma ipsa repentino correpta incendio concrematur.
anno siquidem ab Vrbe condita dcc incertum unde concretus5
plurimam Vrbis partem ignis inuasit, neque umquam antea

avctorbs § 5 Liuiu8% lib. ut uid. 108 (c/. Orosius 7,2 § 11, ubi
Liuium laudat; 7, 39 § 15; Obseq. 65); ad %Ua hinc iam—committitur
fort. Eutroyius 6, 19 adhibitus

1 romanta D 2 ociani D || mari D [| que (e in i, demde i in

e m. 2 E) ED 4 natnrali damno] damnis naturali damno L ||

dam*no (era8. p) B 6 rodanom & 7 cimbricoram PB

8 pronectibns] LP&Z ed. 1542 pronentibas BhDZtv 9 hanc (h

et c erasae, mox al. m. restitutae) B 10 sillana dilaceratio D ||

sjUana LPB || castigat (t fin. in ras. ampUore) P 12 paene om.

D || propemodoB pa*ciis (er. n) D 15 ad extremos (os statm corr.

ex ti) om. sed 8. 8. m. 1 aut 2 B \\ extremum P extremns D || prope-
modo D 17 «dilatationem (eras. c aut e) B dilationem L || ua-

tisaima Rl || partns D 19 illum P*B || atque] L solus et

PBDv || conseritur et] conscribitnr (om. et) D 20 corrnpta PB*

21 anno ab (ab del) P || septingentensimo L septingentisaimo D

22 ante L

394 Pauli Orosii Historiarum

tanto inoendio correptam ac uastatam Ciuitatem ferunt. nam

quattuordecim uicos oum uico Iugario consumptos fuisse me-

moriae proditum est hinc iam bellum ciuile committitur, quod

p 415magnis iamdudum dissensionibus ac molitionibus parabatur.

15 >Nam rediens Caesar uictor ex Gallia decerni sibi absenti 5

alterum consulatum poposcit. oontradictum est a Marcello

consule adnitente Pompeio, deinde decretum est a senatu, ut

in Vrbem Caesar non nisi dimisso exercitu ueniret, et ex

Marcelli consulis auctoritate ad legiones, quae apud Luceriam

2erant, Pompeius cum imperio missus est. Caesar Rauennamio

sese contulit. M. Antonius et P. Cassius tribuni plebis pro

Caesare intercedentes, interdicente Lentulo consule curia foroque

prohibiti, ad Caesarem profecti sunt Curione simul Caelioque

3 comitantibus. Caesar Bubicone flumine transmeato, mox ut
Ariminum uenit, quinque cohortes, quas tunc solas habebat, 15
cum quibus, ut ait Liuius, orbem terrarum adortus est, quid
facto opus esset, edocuit. deplorans iniurias suas, causam
belli ciuilis, pro restituendis in patriam tribunis, esse testatus

4 est. inde per Antonium septem cohortes, quae apud Sulmonem
morabautur, a Lucretio recepit, tres legiones quae cum Do-so

avctores 5—8 ueniret Eutropius 6, 19 (absenti Orosianum) ||
8 et ex Marcelli— § 4 Liuius 109 (quem Orosius § 3 laudot)

EXFILAT0RE8 8 et ex Marcelli— 10 missus est exscripsit Paulus 153

1 corrnptam PR 2 quattaordecem D xmi PR || consumtos

(-tue D) PD 3 proditum] traditum D || iam] tam P» || beUum

(11 a m, 2 insertae in spatio a m. 1 relicto) L || ciuilem D 5 ui-

ctor oaesar L || absenti] absenatu L 6 alterum] itenxm PR

7 aNnitente R* || deinde|cretum D 8 dimis* so P 9 marcello

iJ» || aput L 10 rauenna LD 11 sese (prior s in ras. m.

1) D se L || marcus PRD \\ antunius D || p- L publius PRD
Q. corr. fsh 12 ante intercedentes uocabulum eiusdem mensurae

er. R || inter * dicente P interdicentes D || furoque Rl 13 pro-

bibiti ad] prohibita D || prohibiti (biti ex buit m. 2) P \\ caesar. (i.
e. caesar) D |) caelioque] LPR caeho que. D; Coelioque fsh
14 rubigone D 15 ar iniinu (pone r fort. rae.) R 18 patriam

P || tri»bunis P 19 per (r in rae. pauUo maiore) R \\ solmonem

D 20 lucricio D

aduersum paganos VI 14.15. 395

mitio apud Corfinium morabantur, ad suas partes traduiit.
Pompeius atque omnis senatus, crescentibus Caesaris uiribus
trepidi, tamquam Italia pulsi in Graeciam transuecti, Dyr-
rachium gerendi belli sedem delegerunt, Caesar Bomam uenit 5

snegatamque sibi ex aerario peouniam fraotis foribus innasit
protulitque ex eo auri pondo quattuor milia centum trigintap m
et quinque, argenti pondo prope nongenta mi'lia. inde6
digressus Ariminum ad legiones, mox Alpes transuectus
Massiliam uenit, ad quam oppugnandam, cur receptus non

loesset, Trebonium cum tribus legionibus reliaquens, ad Hi-
spanias contendit, quas L. Afranius et M. Petreius et M.
Yarro Pompeiani duces cum legionibus obtinebant. ibi multis
proeliis Petjreium Afraniumque superatos conposita pactione
dimisit. in ulteriore uero Hispania duas legiones a M. Varrone 7

i6suscepit. similiter et duces eius, lioc est Curio Catonem

avctohes § 5 — § 6 transuectus Liuius 109 aut 110 (ad § 5 cf.
PUnius n.h. 33 § 56 et Ccmiodor. Chron. a. 705) § 6 Massiliam—
§ 9 Liuius 110 (c/. Periocha)

expilatoees 5 negatamque— 7 nongenta milia compUauit comm.
Bern. Lucani 3, 154 9 Masailiam — 11 contendit, p« 396, 2 Mas-

Biliam— 3 abrasit compUauit comm. Bem. Lucani 3, 453

1 cornicium (fim. 2; sic) L cornicium. P cornificium BD |] partes
suas v || transdozit PRD 2 adque P*Bl 3 trepida LD ||

greciam BD \\ trasuecti P || dyrracium P dyrratium B 4 dele-

gerint D 5 paecuniam D et a. r. B || fractib; P» || inuasit]

LPBv inuadit Dh 6 auri ex eo D || iin- milia centum triginta et

quinque L -im- cxxx et v mil P SK-cxxx- et v *** (eras. mrf) B
quattnor niilia centum tregenta quinque D 7 pondo (prior o ex r

eorr.) L || nongenta milia] L nonagenta milia D dcccc mil; P
Ddccc|#** B; cf. Mommsen Bom. Munzw. 1860 p. 401 not. 109
8 arminum D 9 masseliam L massilliam (li fort. ex u sed m. 1)

D U cur] LPBDs (quur X), Zfs; quod Zt cumT,r; h
10 trebonium] LPB tribunium D Tribonium v || con in com corr.
P || relinquens (lin s. s. m. 1) D 11 contendens 2> || lucius

PBD H marcus PBD || et om. D || marcus PBD 12 pompeiania

D || oum vn legionibue Periocha 13 afranium petreiumque L solus ||
oomposita PB \\ pactatione P* ante pactione eupra ser. foederis m. 2
B 14 marco PBD

396 Pauli Orosii Historiarum

Sicilia expulit, Valerius Cottam Sardinia, Tuberonem Africa
Varas eiecit. Gaesar Massiliam rediens, obsidione domitam
uita tantum et libertate concessa ceteris rebns abrasit.
8 At uero Dolabella partium Caesaris in Illyrico per Octauium
et Libonem uictus copiisque exutus ad Antonium fugit. 5
Basilus et Sallastius cum singulis legioni&ws, quibus praeerant,
similiter et Antonius, Hortensius quoque ab infimo mari cum

4i7classe concurrens, omnesquepariteraduersusOctauiumetLibonem
9pro'fecti et uicti sunt. Antonius cum se Ootauio cum quin-
decim cohortibus dedisset, omnes ad Pompeium a Libone de-w
ducti sunt. Curio ex Sicilia in Africam cum exercitu trans-
gressus est: quem Iuba rex continuo exceptum cum omnibus
copiis trucidauit. Octauius Salonas oppugnare conatus, omnes

lOpaene copias quas duxit amisit. Caelius desciuit a Caesare ac
seMiloni exuli iunxit; cumque ambo seruorum manu Capuam i§
oppugnare molirentur, occisi sunt. Bibulus apud Corcjram
pudore uictus, quod custodiae eius, quam pelago et oppido

avctokks § 10 et § 11 Liuius 111 (§ 11 cf. Val. Max. 1, 8, 10)

EXPILAT0RE8 4 Dolabella— 11 dedacti sunt exscripsit comm. Bern.
Lucani 4, 433

1 sardiniam L \\ afreca D 2 uarrus D 3 et*# (er. 1 uel 2

litt.) D || libertate» B || abra si ta ** uero (si ta in ras. m. 1, pone ta 2
uel 3 litt. er.) D 4 ad B% || partiu add. m. 2 in B || inyllirico

B nihil * | lyrico D || libonem et octauiuin L 5 et] ei D || libonem]
PB ligonem D || ei"utus (s 2 m.) L \\ ad antunium D om. L
6 baailus] L bassillus P bassillus B basillus (lu ilico ex ni uel in)
D || sallnstins P sallustins D || cnm singnlis legionibns] G&> Fre-
culfus singulas legiones LPB*D (uersus principio X, paginae principio
D) concurrentes per singnlas legiones B*T dinidentes singnlas legiones
fs per sing. leg. h singulas legiones (post praeerant addito ducentes)
M* 7 infirmo P* infi*»mo B 8 -que] ** O om. t> || libonem]

bibnlonem LPBD libionem TlXt labionem T2 9 et uicti sunt in
ras. angustiore m. 1 D \\ quindecem D xv PB 10 dedidisset D ||

pompeium m (uU. m ex corr. et partim in rae. m. 1) D || libone] LPB
liboni D 13 trucitauit P» || octanns & || opp-] eipugnare D

14 dixit D || admisit D || caelins] LPBD || a] ad D 15 eiusuli

D || innciit PB?D 16 cocyram B?

aduersum paganos VI 15. 397

praetendebat, hostis inluserat, inedia sese uigiliisque oonfecit.
Appius Glaudius Censorinus, qui iussu Pompei Graeciamll
tuebatur, iam abolitam Pythici oraouli fidem uoluit experiri:
quippe ab eo adacta uates descendere in specum respondisse

tfertur de bello consulenti: Nihil ad te hoc Bomane
bellum pertinet, Euboeae coela obtinebis. coela
autem uocant Euboioum sinum. ita Appius perplexa incertus
sorte discessii
Admonet nos aliquid ab obtrectatoribus nostris consultorl2

loiste consulere. queruntur utique fide Christianorum sibi sacra
interdicta caerimoniasque sublatas et ob hoc ideo maxime,
quod extis uaticiniisque cessantibus futu'rae clades, quia sciri p- m
nequeunt, non uitantur. cur ergo longe ante imperium Cae-13
saris natiuitatemque Christi, siout ipsorum auctores adtestantur,

isabolita fuerat Pythici oraculi fides? abolita autem ideo, quia
contempta. porro autem quare contempta, nisi quia uel falsa
uel uana uel dubia? unde prudenter poeta praemonuit:

Inconsulti abeunt sedemque odere Sibyllae.
Et ne forte parui id pendant, quod contemptu abolitum atque 14

aycto£B8 18 VergUiua Aen. 3, 452

BXPILAT0RE8 2 Appius — 8 disoessit exscripsit comm. Bern. Lu-
cani 5, 68

1 inaedia PBl inaedie D || uigilis que D 2 cladius B* \\

eensorinos B1 censurinus D; cf. Borghesi Opp. 4 p. 47 not. 4 || pum-
pei JD U greciam RD 3 pythici] <7'° in ras. poetici LBP

potici D petiti Pl& boetici P* || experire PD 4 ab eo] habeo

P «abeo B ad eo D || adacta] ao|ta D 6 euboea ece ola D ||

caela obtineh coela B ;9 ammonit D || aliquid ab] PB, itctn

QKMHTN >b L aliquid D 10 quaeruntur LP*R% quiruntur

D | 11 caerimoniasquae D caeremoniaequ«e (er. a) B \\ et] sed N \\
op hoc D ab hoc GN hoc Z ed. 1542 \\ ideo (eo m ras. m. 1) D dek
fsh 12 iscire D 18 nequiant D \\ cur] curer D 14 -que om.
L || sicut] qti (tic) D \\ attestantur B* 15 pi'ici O poetici LB'D
petiti P*Bl (coni. cum o seq. JB) boetici 8. 8. P* 16 contemta P

utroque loco 17 poeta] postea poeta B 18 odore D || sibillae

P sybiUq B sybelle D 19 paruii|id D \\ contemtu P || adque P*Bl

398 Pauli Orosii Historiarum

antiquatum fuit, hoe est aut numen aut sedem: Apollo ille
Pythius erat, quem ferunt magno illo Pythone serpente inter-
fecto, totins naticinationis auctore et principe, heredem et
sedis et diuinationis et numinis exstitisse ibique eum reddere
elegisse responsa, ubi orta cum auctore ipsa diuinatio uide- s

l5batur, praeterea quem per alias quoque terrarum partes spu~
mantihus buccis rabidoque discursu omnis furiatorum ructat
insania, ad quem plurimi terrarum reges quasi ad uiuam
uocem consulli numinis cucurrerunt, cui saepissime ipsi quoque

16 Bomani opulentissima dona miserunt. at si Apollo iste Pythius 10
paulatim discernente experientia contemptus relictus atque
abolitus est, quid uiuum de mortua pecude, quid uerum de

. amente muliercula sperari potest? quid postremo,
p. 419 'Inflauit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad araa,

expositis opimae pecudis intestinis, non finget esuriens, si, utts
ipsi fatentur, uel obscura uel falsa dicendo ipse Apollo seducit?

l7quamobrem aequo animo ferant, etsi imttari interim nolunt,
nos id ueritatis iudicio etiam prohibere, quod potuerunt maio-

. res eorum uel experiendo contemnere.

avctores 14 Vergilius Georg. 2f 193

1 antiquantnm P || hoc] hoo etiam D || aut] aua D || nomen
PBlD || sedem (m in m corr. sed deinde erasa; s. *. 1 sedes m. 2) B ||
post sedem haec Apollo successit heres | serpenti (s. 8.) | in diuinatione
Post apol 1 line" successit sybilla | in dininatione phyton | inseri iubet in
mg. m. 2 (s, enti, ol desectae sunt) B; eadem in textu exhibent TX^Z,
ubi appollo X^Z; phjton (phiton Z) ante post add. X*Z; pro apollinem ;
apollo T appollo X^Z; phiton T, om. Z || appollo D 2 pjthius]

L pytius PB phythius D || pythone] LD pitone (pit tn ra$.) P
poetone (supra o scr. y m. 1; p t* f m. 2) B 8 auctore* P ||

principS P 4 sedes Bl || nominis (-ee D) LPB*D || eititisse

PBD || redere P1 5 eligiase L || autore R* 7 buscia D ||

rauidoque Bl 9 nominis P*Bl numinis LDP*B* || cacurrerant]

LD concarrerant PBv 10 appollo D || phthius D pyticus

PB 11 contemtos P || adque P*BlD 12 uerum] uirum L

nero D 13 poBtremom D 14 tyrrenus LPBD 15 fingit

LGO || si ut] L idem coniecerat Lautius, sicut PBD, Nam sicut v
17 aequo (q ex c) P || mitari Bl 18 potuerunt**^*|**^*maiores

B 19 contempnere a. ras. B

aduersum paganos VI 15. 399

Interea apud Dyrrachium multi Orientis reges ad Pompeium 18
cum auxiliis oonuenerunt. quo cum Caesar uenisset, Pompeium
obsidione frnstra ciniit, ipse terram quindeoim m. p. fossa
praeetruens, cum illi maria paterent. Pompeius eastelluml9

* quoddam propinquum mari, quod Marcellinus tuebatur, euertit
praesidiaque Caesaris, quae ibidem morabantur, oeoidit. Gaesar
Torquatum legionemque unam, ut expugnaret, adgressus est
hoc perieulo sociorum Pompeius cognito omnes eo copias con- 20
traxit: in quem se ilico Gaesar omissa obsidione oonuertit.

io Torquatus autem e uestigio prorumpens auersum insecutus est.
ita Caesaris milites ancipiti perioulo territi ipso Gaesare frustra 21
obsistente fugerunt Pompeius uero Gaesaris quoque testimonio
uictor persequeutem reuocauit exercitum. quattuor milia
militum Caesaris, centuriones uiginti et duo, equites Eomanip ^

isconplures 'in eo proelio caesi sunt Gaesar inde citato agmine22
per Bpirum in Thessaliam perrexit; Pompeius cum maTimfa
copiis secutus bellumque commissum est. itaque instruitur28

ATCT0SS8 § 18— § 27 Liuvus 111, ex quo etiam % 21 Caesaris
testimonium (B. Ciu. 3, 73) commemoratur (ad § 23 — § 27, inprimis
§ 23 cf. Eutrop. 6\ 20 et 21)

bxpilatobss 1 apud Dyrr— 6 occidit compQauit comnx Bern.
Lueani 6\ 1 e Caesar— 17 aecutu* compUauit comm. Bem. Lucani
6, 285 17 inetruitur— p. 400, 5 copia compHoyuit comm. Bern. Lu~
cani 7, 460

1 dyrracium (corr. m. 2) P dirratium B 2 auxflium L \\

uenerunt L \\ quo* (eraea d uid.) B 3 fruatra obsidione solus L jj

cinciit o. ras. B || ipsi BD || xv P xu B qumdecim D; sedecim
Florus 4, 2 § 39, stadia 1200 [120 ooni. Schweigh.] mdicat Jppimus,
B. ciu. 2, 61 ||*milia (a in bus corr. m 1 aut 2) L milibus PBD;
millium v \\ passuum LPBD 4 praestuens Bl 5 quondam D ||
marcellnuB B1 7 una D || expugnaret et L || aggressus JB3

8 sotiorum Bl (-ci- 3) |] traxit PB 10 prorG»pens (er. p; ~ m. 1)

D erumpens PB 11 frustra ipso Caeeare L solus 12 quoquej

a quoque D 13 nn PB 14 centyrioneB L \\ xx PB \\ et

duo] LPB duo Dv \\ equitis D equitedque v || f- L 15 con-

pluris D cfcplares (cd exconm.3) B || oaeoi D || ci«*tato (er. ui) D
16 tessaliam PB 17 secutus est D

400 Pauli Orosii Hisioriarum

utrimque acies. Pompeius octoginta et octo cohortes triplici
ordine locauit: fuerunt autem peditum quadraginta milia,
equites in sinistro cornu sescenti, in dextro quingenti, praeterea
reges multi, senatores equitesque Bomani plurimi, absque

24leuium armaturarum magna copia. Caesar similiter octoginta 5
cohortes triplici ordine disposuit, cui fuerunt minus quam

25triginta milia peditum, equites mille. uidere ibi et gemere
erat contractas Bomanorum uires in campis Pharsalicis ad
occisionem mutuam constitisse, quas si concordia rexisset, nulli

26populi, nulli reges ferre potuissent. prima congressione 10
equitatus Pompei pulsus sinistra latera nudauit. deinde cum
diu utrimque dubia sorte caederentur atque ex alia parte
Pompeius inter hortandum diceret parce ciuibus nec tamen
faoeret, ex alia uero Gaesar hoc faceret, quod urgeret dicens
miles, faciem feri, tandem uniuersus Pompei fugit exercitus, 15

27castraque direpta sunt. caesa sunt in eo proelio Pompei-
anorum quindecim milia, centuriones triginta et tres. hic
exitus pugnae ad Palaeopharsalum fuit. Pompeius fugiens in
ostio Penei amnis onerariam nauem nanctus in Asiam transiit.

BXPILAT0BE8 5 Caesar— 7 mille, 10 prima— 17 tres compUauit
conm. Bern. Lueam 7, 521 11 cum diu — 16 castraque exscripsit

Paulus 156*157 18 Pompeius— p. 401, 1 uenit exscripsU comm.

Bern. Lucam 8, 33

1 utrumque D || octogento et octo D lxxx et vin (vin ex vnn
P) PB 2 ferunt D \\ quatragenta D xl PB 3 sexcenti D

dc PB II d PB 4 uenatores equitesque D senatoresque L

5 «leuium B || lxxx PB 6 cui om. D || minus] LPBlD non

minus B*v, cf. Eu&op. 6, 20 exir. 7 xxx- mil- L xxx mil- P

•xxx- mif- B 9 occidionem L || nullo populi L nulli popouli

(sed 0 cUt. del.) P 10 potuisset i2* || congressio D 11 pom-

pei] LPBD || nadanit (fiorr. o). m.) Bl 12 diu] duo D \\ utrique

L || cederentur LP || adque PBl 14 hoc faceret] hoc faoeret et B
15 ferit D || pompei] LPBD$ 16 pompei annornm Rl 17 xv

milia PB || centyriones L || trigenta et tris D xxxm PB
18 paleophanalnm LPBD 19 nactns B*

aduersum paganoe VI 16. 401

inde per Cyprum in Aegyptum uenit ibiqne mox nt litns28
atiagit, iussu Ptolemaei adulescentis in gratiam Caesaris
uictoris oecisus est. Pompei uxor filiiqne fugerunt; cetera
Pompeiana classis direpta est omnibus qni in ea erant

$ crndelissime truoidatis, 'ibique et Pompeius Bithynions occisusp. ui
est Lentnlns uero nir eonsularis apnd Pelusinm interfectns
eet. Caesar oonpositia apnd Thessaliam rebns Alexandriam 29
uenit perktoque ad se ac uiso Pompei oapite annloque fleuit;
cnmque se in regiam recepisset, eludebatur a tutoribus, quo-

io minus pecuniam acciperet, templa sna astu spoliantibns, ut
et regios thesauros uaeuos esse ostenderent et in inuidiam
Caesaris populum ooncitarent. praeterea Achillas dnx regius, 30
imbntus semel Pompei sanguine, Caesaris qnoque necem me-
ditabatur. nam iussus exercitum dimittere, cui praeerat, uiginti

15 milinm armatorum, non modo sprenit imperium, uerum et
aciem direxit. in ipso proelio regia classis forte snbductaSl
inbetur inoendi. ea flamma cum partem quoque urbis in-

▲vctonss § 28— § Sl Liuius 112 (ad § 81 cf. Seneca De tran-
qu&L anmi 9 § 5 qui eadem narrat Liuvwm laudans)

expilatores 1 mox— 7 interfectus est compilauit comm. Bern.
Lucani 8t 560 7 Caesar— p. 402, 2 exussit compUauit comm. Bern.
Lucani 10 pr.

2 adtigit (d in t corr. m. 3 B) PB || iussu in ras. P || ptolemei
LP ptolomei B ptulomei (p ex b m. 1) D 0 aduliscentis (corr. m, 3
R) B*D 3 filique D 4 pompeianae P pompei ana* B ||

clas^sis (prior s in ras.) P classis (si in ras.) B 5 trucidati sunt|

(aunt fort. ex corr. add. m. 1, partim in ras. * uel alius clausvfae?)
D || Sibiquae pompeius (S erasa) D || bithicus P1 bythinicua
P*B bytthinicus D 6 consolaris (corr. m. 3) Bl \\ interfectus]

ocrisus X1 oooisus et in marg.: ex "? | alibi | interf eotus L% 7 com-

positur PB || thesaliam E* 8 anu«loque (erasa 1) P ano-

loque D 9 cumque se om. D || eludebatur a tutoribus] eluniam »

auctoribus D 11 thensaurus D || ostenderet Bl 12 regius]

reus D 1S inbutus (imb- B*) PB* imputaus (prior u 8. s. m. 1)

D 14 xl- milium L xx milia PB 15 praebuit D 16 regi
L 17 incendi ea] incenea D

V. 26

4Q2 Pauli Orosii Historiarum

uasisset, quadringenta milia libcorum proiimis forte aedibns
oondita exussit, singnlare profecto monumentum studii curaeque
maiorum, qui tot tautaque inlustrium ingeniorum opera oon-

32gesserant unde quamlibet hodieque in templis eitent, qn&e
et nos uidimus, armaria librorum, quibus direptis erinanita *
ea a nostris hominibns nostris temporibus memorent — quod
qnidem nerum est — f tamen honestins creditur alios libros
p. 4»fnisse quaesitos, qni pristioas studiorum curas aemularen^tur,
qnam aliam ullam tnnc fnisse bibliothecam, quae extra
quadringenta milia librornm fuiase ac pei hoo euaeiseeio

33credatur. Oaesar postea insnlam, ubi Pharos est, oepit*
eo Achillas oum Gabinianis militibus uenit. ingens pugna
co«unj3sa est: magna ibi Gaesarianorum mihtum multUudo
cecidit, omnes etiam interfectores Fompei interfecti suat.

84Caesar ni insistentinm hostium pressus soapham eseendit:u
qna mox pondere subsequeatium granata ac mersa, per ducentoe
passus ad nauem una manu eleuata, qua chartas tenebat,

ayctobbs § 32 Orosius § 33 et § M Liuius U2

expilatores 11 Caesar— p. 403, 2 oepit exscripsit comm. Bern.
Lucani 10 pr. 15 CaeBar— p. 403, 2 oepit exscripait Paulus 157 not.

lin. 4-158t 14

1 oooo PBKMTW9v; xl- L (idem § 32 quadringenta , cf. 4,
20 § 33 et 6, 11 § 4) quadragenta D, eundem num. exhibent ON
Bern. 128, Senecae codex Mediol. (ed. Koch 1879); cf. Parthey,
Alex. Bibl p. 32 et 77; BUschl, Opp. 1 p. 28.152.226 || mili-
D 2 monumenta L 3 qui tot] qnit D || inlustrnm Bx || in-

geniorumque L 6 haec qnod qnidem nernm est glo&sam esse per-

peram censet h 8 simnlarentnr D 10 quadringenta] Lv CCCC

PBKMTW qnadragenta D; xl GN quadragenta E cccczl 0 ||
anasisse B1 11 pharos] L pharuB PB farns D || erat PBW ||

coepit (o del. in Bi BD 13 conmissa (eom- B?) P*Bl || magnam

D om. L || oaesaria»nomirum D 14 caeeidit L et a. r. B

15 ul i» ras. m. ut uid. 2 B \\ pressos L ftesus B praesns D ||
scafam P (non B) \\ escendit] L ezscendit P1 ascendit (as *n ras, m.
2 B) P*Bg$v ar»|cendit (er.i ut uid.) D 16 quo (e supra o

8cr. m. lt o in a corr. 2 B) PlB qnae P* |) dncentnr D cc PB
17 nnam D || charthas PB carthas D

aduersum paganos 71 15.16. 408-

nando peruenit, mox nauali certamine pulsatus, magna M-p. M
eitate claseem regiam ant. depreasit aut cepit. 'Aleiandrinis lf
petentibus regem reddidit monitum, ut magis amioitiam Bo-
manam quam arma experiri studeret; qui iamen ilico ut liher

sfhit bellum intulit, sed continuo oum toto eiercitu suo et
ipse deletus eet. nam uiginti milia hominum in eo belio
caesa referunturt duodecim milia cum septuaginta longis naoi*
bna dedfta, qangenti ex uietoribus oecidisse diountmr. rex2
ipse adulescens scapha eiceptus ut fugeret, multis insilientibus-

^mersus necatusque est; oorpns eius ad Htus denolutum indicio
lorioae anreae cognitum fuit: qua Gaeiar Alexandriam prae*
mtS8a Alexandrinoe omnes ad deditionem desperatione conpulit
regnnmque Aegypti Gleopatrae dedit inde Syriam pernagatna 3
Pharnacem in Ponto uicit. postea nero quam Bomam uenit,

udictator et consul creatus in Africam tmnsiit et apud Thapsum
cum Inba et Seipione pngnauit maximamque ibi hominum
mnltitndinem interfecit. castra ntrinsque direpta sunt, seia-
ginta elephanti capti. Gato sese apud Vticam occidit; Iuba4

▲votobes § 1 et § 2 Liuius 112 § 3 inde— tranaiit Liuius

113 (cf. Periocha) \\ apud Thapsum— § 5 Liuius 114 (cf. Per.)

BiPiLATOREs 2 Alexandrinis — 3 reddidit, 4 qui — 13 dedit com-
piiauit cotnm. Bern. Lucani 10 pr. 2 Alexandrinis— 11 fnit exscripsit
Panlus 158 13 Syriam— 14 nioit exscripsit comm> Bern. Lucani

10, 475 (cxtr.) 14 poatea—p. 404, 7 ingrftssua excerpeit camm. Bern.
Lucani 10, 475

1 nando] LPBWT nondo Bl natando GWfh || felicitate] PBTW%
comtn. Lucani aUero loco, mira felicitate . . enatauit Florus 49 2 § 59
facilitate LDQKMHNOXJb comm. Lucanipriore loco 2 depraessit
D || coepit Btff 3 regem petentibus PB \\ ut magis amicitiam

om. D 4 quam arma om. D 5 bellum intulit sed om. D ||

toto] omni D 6 xx PB \\ eo] quo D 7 duodicim D xit PB ||
septaagenta D lxx PB 8 dedit-anquingenti D || » PB || caecidisae
BD 9 adulicens D || seafa P (non B) || mu#l*t*8 (aUera UUerae u
haeta m.2 im raa.f onte t erosa i) B 10 necadusque B* || inditio

B* (o 3) 11 alexandream L alexandria D 12 desperatione {alt.

e ex i 9) B R oompuiit B* 13 peruagatur L 14 farnacem

iD* 17 c*astra (er. r) D || utriuflque (us 8. 8. m. ut uid. 1) L \\

sexagent» D lx PB 18 etephanti (h dd.) P elephant D || aput

P* || iuba rex (rex «. s. m. 2) B

26*

404 Pauli Orosii Historiarum

». «MpercQssori iugulnm pretio dato prae'bnitt Petreius eodem se
gladio perfodit; Scipio in nani, qna ad Hisptniam fagere
eontendens uento coactas in Africam redierat, semet ipee

5iugnlauit. in eadem naui etiam T. Torqnatns oecisus est»
Gaesar Pompei Magni nepotes filiamqae Pompeiam simulque *
cnm his Faustum Snllam et Afan"i™ et Petreinm filinm

6ins8it ocddi. inde quattaor triamphis Vrbem ingressus,
disposito recuperatae reipublicae statu continao in Hispanias
oontra Pompeios Pompei filios profectus, septimo decimo quam
egressos ab Yrbe fuerat die Sagontom peruenit statimquei»
adnersos Pompeios dnos et Labienum atque Attiom Varum

7molta bella et uaria sorte gessit. ultimum bellum apud
Mundam flomen gestom est, ubi tantis oiribos dimicatnm
tantaque caedes acta, nt Gaasar quoqae, aeteranis etiam snia
cedere non erubescentibus, cum caedi cogiqae aciem snamu
cerneret, praeuenire morte futurum aicti dedecas oogitarit,
cum subito uereus in fagam Pompeiorom cessit eiercitus.

▲vctorbs § 6— § 9 Liuius 115 (cf. Periocha et ad § 6 et § 7
Ehtirop. 6, 24)

kxptlatores 7 hinc quattuor (cum quattuor 9) triumphis in-
gressus Eutropianis inseruU Paulus 159, 19 sq.

1 percu88orem D || praetio LPB praedo D; Petreio (pro pretio
dato) coniecU Bubenius Elect. 1, 10 male || prebait L \\ eodem] eodem
die codex Portensis interpolauU 2 hispanift PBT hispania L

spania D hispanias GM(HNO)v, hispanias K 4 titus PB titos
D || occi8Ts (t m. 2) P 5 magnine potest D || filiam | muque D \\

-que om. PB 6 syllam LPBD \\ afraniam P* 8 dispositae

P1 disperato (om. recnperatae) K disposito (om. rec. sed 8. s. e recu-
peratoque) M || recuperatae] B*GlW (-te B7) recuperato LPB1
recuperatoque G*N recuperati D \\ reip- L || hispanias] L hispani*
PB hispania D 9 pompeius BlD \\ quam P qua B 10 die*

(s ut uid. eras.) P || sagyntum PB \\ post peruenit pag. extr. ewc
13 litt. eras. (statim peruenit ?) D || statim D 11 aduersum D |[

pompeius BlD \\ adque P*B* \\ attiti (ia radendo in ui mut.) B
1S flumen] LPBDg, urhem corr. v, cf. § 9 \\ tantis est v 14 caedia
LD 15 caedere LRlD \\ eruhiscentihus PBlD || caedi (nlineatra-
iecta sed deinde linea erasa) B cede D 16 dedecus] deouius D {[

oogitaret D 17 pompeianorum L solus \\ oeesit (e ex a m. 2* pr.

s in ras. m. 2) B

aduereum paganos VI 16.17. 406

equidem eo die hoc bellum actum est, quo Pompeius pater8
ab Vrbe bellum gesturus aufugerat, quattuorque annis hoc
bellum ciuile 'indesinenter toto Orbe tonuit. T. Labienus etp. 4»
Attius Yams in acie oaeai sunt. Gnaeus Pompeius cum cen-

starimo equite aufugit. frater eius Sextus Pompeius contracta9
celeriter non parua Lusitanorum manu, cum Caesonio oongressns
et uictus fugiensque interfeotus est. Munda ciuitas cum im-
mensa hominum caede Gaesare oppugnante uii capta est.
Caesar Bomam rediii ubi dum reipublicae statum oontraH

loeiempla maiorum clementer instaurat, anctoribns Bruto et
Castaio, conscio etiam plnrimo senatn, in cnria uiginti etP. 42*
tribns nnlneribns confossus interiit. in qna coninratione fnisse 2
amplius sexaginta oonscios fernnt. duo Bruti et C. Cassius
aliique socii strictis pugionibus in Capitolium seoesserunt. diu

15 deliberatum est, utrum Capitolium cum auctoribus caedis opor-
teret incendi. corpus eius raptum populus dolore instimulatus 3
in foro fragmentis tribunalium ac snbselliorum cremauit.

Percensuit latitudinem regni sui Boma oladibus suis atque4
in suam conuersa caedem singulas quasque gentes ibidem, ubi

jodomuit, uindicanit. Asiae Europae atque Africae, non dioo
tribus mundi partibus sed totis trium partium an'gulis ediditp. «n
gladiatores suos feriatisque inimicis spectaculum miserae ulti-

avctores § 1— § 3 IAuius 116 (ad § 1 et § 2 cf. Eutrop. 6, 25)

1 equidem] LD et quidem PRv 3 ciuile bollum v || titus

PJHD || labienus (i ex corr. add. m. 1) D 4 aciae D et a. r. R ||

gn- L gneus PR genue Df idem praenomen in g; Ser. corr. Rob.
Stephanus fsh || centeeimo (es inras.) P centissimo D 5 sertug]

LKDs Cn. corr. R. Stephanus fsh 7 inmensa PBX (im- R9)

9 reip- L 10 maiorum ezempla PB || instaurata| D 11 curiam

£ || -XX- et tribus LPB 12 confuBus D 13 sexagenta D

ix PB || g- L gaius PB galus D 14 socis trictis D || capitulium
D 15 capitulium D || autoribus Bx 16 incendi (n 8. 8.m.2)P
incendii L || stimulatus PB 17 in foto om. L || fracmentif P

fragementis D 18 adque P*Rl 19 in sua in ras. ang. m. 1

D || eingnlie P* 20 domnit (0 statim corr., fort. ex i) B ||

uindicauit om. B (non P) \\ eurupe D || adqne P*R* 21 angul*

P1 angelos B* \\ redidit P* edid| D 22 expeetaoulum P *e»pee*
tacnlnm (s m ras. m. £, fort. fmt ez) R

406 Panli Orosii Hiitoriaram

5 onis ingesnt nec tamen snfficit rpsas qnoqne enm «netarikos
eansas foisse consumptas; recidioa semina in eodcm agro
germinant, magna eontinno metentibns malornm incrementa
onm magno sndore factoro: nictor doilis belii a ctnibne Gaeasr
ocriditar, in caedem nnius trahuntnr agmina oewciomm. »

6certnm enim erat, qnia Gaesar indigne peremptns plnres
babere posset nltores; plurimaqne nobilitas nna simnl oatena
8celeris oopnlatnr, ne forte tanta malornm materia non belli
magnitudine snppleatnr sed uindictae brenitate tenuetur.

7Medeam illam febulae fernnt dentes quondam occisi senisseio
serpentis, e quibus qnasi conpetens semini seges annati
bomines terxa emerserint seseqne mox innicem pngnando

8 prostranerint. eqnidem hoc poetarnm commenta finxernnt;
nostra autem Roma Gaesare occiso quauta de cineribns etns
agmina armata parturiit ! qnanta bella in testimonium miserae i»
fecnnditatis nen legenda pueris sed spectanda popniis extitanit!

9 et tamen horum Jomninm malornm initinm snperhia est: inde
'"exarsernnt bella ciuilia, inde iternm pullularnnt. non ergo

iniusta caedes est eornm, qui eam ininste consectantnr, si
ambitionis aemulatio per ipsos atque in ipsis et agitur et»
pnnitur, donec qui detrectauere collegium, discant ferre domi*

AVCT0BE8 § 7 fabulae ferunt (cf. § 8 poetaram commenta et
legenda pnerie)

1 ipsa D y cum om. D 2 consumtas P || recidiua (ua m ru.)

P 3 germinant] siminant D || magna] mala L || contime tentibns

D 4 uictu» D || ciuilis] ciuili D || a om. D || ciuilibus D

5 caede . . . uniue P1 caedem^unius P* 6 certnm (tnm «. 8, m. X)

D || perenwtua (trasa p) P 7 poasit L || cathenaXfi1 8 ma-

lorum] aliornm D 9 supplicator L supplecatur D || uindicate

D 10 nediam D || qnosdam PED || ee*uis/e P 11 secpentes

LD || e qnibnfl <mu Bl || competnis B* 12 terrae emerserint B JJ

pngnandom D 13 pruatranenurt D || equidem] PBDG1 et quidein
Lfeh || fiierunt Bl 16 fecundatis D || paerised D || exspectanda

L erpectanda PBD 18 unde Bl || poUulanmt L pullularunt| (1

pr. m rae. m. 2, fort ex e, nnt 4lico m.l ext) B 19 caedis L

etde D || consecraiitar L coneeqoantur 0 20 imolatto D || adqte

PBl 21 detrectanere (aU. e t» ra$. m. 2) B \\ colligium Bl

aduersum pagano» VI 17.18. 407

natum, summaque imperii totius ad unum redacta longe
aliud omnes homines uiuendi genus subeant, ut omnes humiliter
placere studeant, non insolenter offendere. sed ad tamio
salubrem humilitatis doctrinam magistro opus est» itaque

6opportune conpositis rebus Augusti Gaesaris natus est Dominus
Ckristus, qui cum in forma Dei esset, formam serui humiliter
adsumpsit, ut tunc demum aptior fieret humilitatis inBtitutio,
quando iam per totum mundum poena superbiae omnibus
QBset eiemplo.

io Anno ab Yrbe condita dcgx interfecto Iulio Gaesare Octa-18
uianus, qui testamento Iuli Oaesaris auunculi et hereditatem
*et nomen adsumpserat idemque, qui postea rerum potitusp. ue
Augustus est dictus, simul ut Bomam adulescens admodum
uenit, indolem suam bellis ciuilibus uouit. nam, ut breuiter2

i6Coaceruationem malorum explicem, bellaciuiliaquinquegessit:
Mutinense Philippense Perusinum Siculum Actiacum. e quibus
duo, hoc est primum ac nouissimum, aduersus M. Antonium,
seeundum aduereus Brutum et Gassium, tertium aduersus
L. Antonium, quaHtum aduersus Sex. Pompeium, Cn.p. m

loPompei filium, confecit. Antonius a senatu hostis pronuntiatus 8

▲toiokes lin. 6 qui cum— 7 adsumpsit Pauli Ep. ad PhUipp. £,
6 et 7 cap. 18 § 1 Eutropius 7, 1 exceptis anni numero (dco fere ac
nono Eutr.) et ex Liuio 117 sumptis his aunncnli atque Bomam . . uenit
§ 2 bella et q. s. Suetonius Aug. 9 § 3— § 6 interfecit Liuius 118etll9

1 summaq, (o, i. e. quae m. 1 in ras., ex jm ?) D 4 salubri D H

humilitatem (em in is corr.) L 5 oportune (-e, o. r. B) PB opor-

tunae D || compotitis JRB || auguatucaesariB (c iUco ex t) D || eaesaru]
LPRDgZ cawaris tempore H caesariB temporibus v 7 aasumpelt
R* adeumsit P \\ nt om. L || fleret] fieret et PB1 || institutotio (to del.)
P 8 iam (i ex t) P \\ mundum] orbem Lsokss 9 wemplum

D 10 septingentengimo (-tiarimo D) decimo LD 11 teetam

Bl testfcmeiitam ($*d -tli in -to corr. £') B*D || inli] PBl inMi
LR*D || heoridiftatem D 12 aflsnmpserat 2P adsumaerat P || poti-

taa] potins D 18 aduliceni D 15 explicem (plic s. s. m. 1)

L 17 ac] et * || adnersnm D || ffl- (t. e. marcum) L marcum

PBD K antnnnm D 18 adueraum (priore loco) D (idem in stqq.

his adnersui) v 19 lucium PD lutium R || antunium D || sextum
LPBD || gnei PBD om. (fine uersus) L 20 antinia* D

406 .Pauli Oroaii Historiarum

D. Brutum apnd Mutinam ofaeidione eonelnserat. consnles
Hirtius et Pansa et eom his Caesar ad liberandum Brutum

4 expugnandumque Antoniom missL Pansa primo nanieni ex-
eeptns inaidiis, inter suorum clades ipse quoque pilo gra<-
uiter uulneratus ab eodem nnlnere interpositis diebos est *
mortnns. Hirtius anxilinm collegae ferens magnas Antonii
eopias nasta strage deleuit. Gaesar eatenus eastra custodiit.

5 secnnda adneisns Antoninm pngna magnae utrimque strages ao-
tae sunt. namqne tnnc ibi Hirtins eonsnl occisus est, nictns fogit
Autonius, Caesar nictoria potitns est, cui D. Brntos de con-io

t. «iiinratione oecisi Iuli Caesaris eonfessns 'preces paenitantiae

6fudit Dolabella Trebonium, nnnm ex interfeetoribns Cae-
saris, Zmjrnae interfecit Dolabellam senatns bostem pro-
nnntiauit. consnlnm occisornm uterqne eiercitus Caesari parnit.

7postea D. Brutus in Gallia a Seqnanis captns et oceisns esLu
Basilns autem, aeqne nnns de percussoribus, mann seruorum

8snornm necatns est Lepido satisagente Caesar Antoninm
recepit in gratiam atqne ob fidem reopnciliatae gratiae filiam

9 eius matrimonio sortitns est. inde cnm ad Vrbem aeeessissent
ae rnmor de fntnra proscriptione ortus esset, C. Thoranius»
nir praetorius nihil tale metnens incnrsn militnm domi snae
lOinterfectns est aliiqne eonplnres trncidati snnt. itaque, ne

AVCTOK» § 6 Dolabellam— § 12 IAuius 119 et 120

BXPILAT0EB8 1 kme apnd Mutinam Eutropiams insermt Paulus
162 not.lm.6

1 decimum P deeinm LBD || apud] LPRDv ad h 2 hyrtiuf
B hireins D 3 antanfam D 4 philo PBl 5 ab] ad D
6 hireius D || antunii D 7 uaatas trege D H costodit D 8 se-

eundum D || antunium D || magnae (m s. *. m. 2) B 9 nunc L R

njrcius D 10 antunius D || oaesar] sa sar D || dedus LPBD

11 iuli] L iulii PBD || praecesXllD || p»enitentia6 (eraasa) B paeui-
teneiae D 12 fudit] dedit £, item KME || tribnninm D

13 smyrnae] LPB myraae D 15 decins LPBD 16 batilnat

L naaillna PB pasillus D 17 antnninm D 18 adqne

PBl H aidem P*Bl 20 proscribtiMie LP || g- L gaius PBD

21 nir praetorius am. D \\ dominae suae L domni ani D 22 con-

plnria D coflaptnns B*

aduersum paganos VI 18. 409

latius atque effirenatins incircumBcripta caedes ageretur, centum
triginta et dnnm senatorum nomina in tabula proposita sunt,
primnm Lepidi praecepto et nomine, deinde Antonii, tertio
Caesaris. ibi Antonius Tnllinm Giceronem inimicum suam,ll

ftibi L. Caesarem auunculum suum et — quod exaggerando
sceleri acceesit — uiua matre proscripserat; ibi Lepidus L.
Paulum fratrem suum in eundem prosoriptorum gregem con-
iecerat. adiecti sunt postea 'ad numerum prosoriptornml2
triginta equites Bomani. multae diu et uariae oaedes*'*"

loactae, domus proscriptorum direptis omnibus dirutae sunt.
at Dolabella in Syria multa cum Cassio bella gessit, a quol3
uictus ipse se interfecit. Brutns et Gassius magnis eiercitibue
eonparatis apud Athenas connenerunt totamque Graeciam depo-
pnlati suni Bhodios Cassius terra marique oppugnatos ad

udeditionem coegit, qnibus praeter uitam nihil reliquit. igituru
Caeear et Antonius eosdem in Macedoniam magnis bellorum
apparatibus perseonti, ad mortem conpulerunt; quamuis mani-
festissime illa tuno pugna non uirtute partis Antoni, sed
Caesaris felicitate confeota sit. Caesar enim tunc aeger, cumis

lose in castris capiendae quietis oausa tenere statuisset, hortatu

AVCTORB8 § 13 Dolabella— interfecit Liuius 121 || Brutus— reli-
qnit Liuius (122 9) § 14-§ 16 Liuius 123 et 124

1 adque P*Bl || efranatiua Bl \\ circumecribta P || caedis PBX ||
cento tregeota D cni PB 2 et duum] LPB et dno D

4 ibi] sibi D || antunius D || cyceronem D 5 lueium PBD ||

auulculum Bl \\ exagerando PD exaggeranda (g pr. s. «. m. 3; in mg. eorr.
*» ezacrando m. ut uid. 2) B 6 proscribeerat LPB1 (eorr. 3 ut i»

sqq.) || lucium PBD 7 paulum] LPRD || proscribtoram LPRL

proscripens tornm D 8 proscribtorum PBl 9 trigenta D xxx

PB 10 actae (a aU. in ras.9 e tx eorr. add. m. 1) D \\ domos Bl (eorr.
m. 3) || proscribtorum PBl 11 at] t in ras. P, t s. s. m. 1 D H

liiiam D 12 ipse se] sese PB || magnis] mnltis D 13 com-

paratis B%D |) totaqne D \\ greciam pene (pene s. 8. m. 2) B graciam
D 14 rhodius L || in terra X. 15 reliqnid BlD 16 et in

ras. P || antunius D || maehedoniam PRl 17 oonpulorunt] PBkD

oompulenmt B* oonpulerant L || manifestissima L 18 tnnc illa

L || antoni] L antonii (-unii D) PBD 20 tenere (re t* ras.) P

410 Pauli Orosii Hiatoriarum

et preoibus medici sui, qui per somniam admonitum sese
fatebatur, ut ea die casfcris Caesarem salutiB ipsius causa
educeret, in oampum aegre inter oopias egressus est ac mox
eastra eius ab hostibus capta sunt sed rursus Caesariani

I6milites Cassi castra oeperunt. quare ad desperationem adacti 5
Brutus et Caasius immaturam sibi mortem ante belli ter-
minnm oonsciuerunt. nam inuitatis peroussoribus Cassius ca-

17pat, Brntus latns praebuit. at Bomae Fuluia, uxor Antoai,
socrus Caesaris, dominatum ut mulier agitabat, incertum in
bao mutatione consnlaris regiique fastigii ntrum deficientisio
potentiae ultima an inoipientis prima numeranda, certe etiam

18 in eos insolens, per quos nt insolesceret agebatur. nam et

Caesarem reuersum apud Brnndisium contumeliis faetionibu*

p. «3 insidiisque petiit. a qno propulsata ad Antonium Loonc&ssit

l9in Graeciam. Sex. Pompeius postquam se in prosoriptornm u
nnmerum relatnm conperit, conuersns in latrocinia omnem
oram Italiae caedibus rapinisque uastauit. Sicilia praerepta

20 commeatibusque inpeditis Romam fame adfeoit. mox cum 00
pacem trinmuiri, nt non dicam tyranni, id est Lepidus Caesar
Antooiusque fecerunt. sed continuo cnm contra pactum Pom-»

21 peius fugitiuos allegeret, ut hostis habitns est. Mena libertns

AVCT0RE8 § 17— § 18 Liuius 125 (et 126?) exe&ptis fortasse
§ 7 incertum — agebatur Orosianis ut uid. § 19— § 22 Liuiua

(123?) IZT.128; § 20 Lepidus fort. db Orosio additus

1 praedbua LED 2 oauaa edueeret (a e in ras,) P «amjejdu-

ceret D 3 aeger PR \\ copias] enpiaa campum D 5 caasi]

L caaaii (ii radendo exuD) PRD |{ c^peruat R coepermrt D 6 in-
mataram PB'D (im- M*) || Weli<w. 1) D 7 conftememnt] DT (0) 0;
(Caaaios) mortem consciuit Periocha coegerunt LPEGWKMHNX^E
8: ad P* || antonii LPE antunii D 11 «Incipientia P -cipientis

jB1 1| nominanda PE 18 brundisium] D brandesium L brun*

tiUum P bruuditimn E 14 anttmium D 15 greciam ED \\

sesrtns LPED 16 comperit E9D \\ omnern (0 a. a.) L 18 co-

meatibugque L || affecit PBD \\ cjimeo (eo a. *.) L 19 tyranal

(y ex i corr. m. ut uid. 1) L 20 antuninaque B \\ aed] aed et D H

onm om. L 21 ailegeret] LPE adlegeret D \\ nt ** \er. in uel

an) M

aduersum paganos VI 18. 411

Pompei cum sexagiuta nauium classe ad Caesarem defecit
eidemque classi ipse iussu Caesaris praefuit. idemque continuo
cum Statilio Tauro aduersus Menecraten Pompeianum dueem
nauale bellum gessit deinde ipse Gaesar aduersus eosdems?
sPompeianos cruentissimum bellum nauale confecit; sed con-
fcinuo uiotrioem classem paene umuersam apud Soylaceum
naufragio amisit. Ventidius Persas et Parthos in Syriam in- 38
rumpentes tribus bellis maiimis fudit regemque eorum Pa-
eorum in acie interfecit, ea scilioet die, qua Crassus a Parthis

lofuerat ocoisus. Antonius, uix \uao oastello expuguato, paoem
cum Antiociho fecit, ut ipse tantam rem consummasse uideretur.
Ventidium Sjriae praefeoit iussitque ut Antigono bellum in-24
ferret, qui Iudaeos tum forte debellauerat captisque Hiero-
solymis templum spoliauerat regnumque Herodi dederat: quem

«eontinuo uictum in deditionem recepit. Mena libertus cum25
sex nauibus ad Pompeium rediit, a quo olementer receptus
Caesaris classem inoendit, quamuis nuper Caesar alteram
seeundo naufragio perdidisset. idemque Mena postea ab Agrippa
nauali proelio circumuentus cum sex triremibus ad Caesarem

totransiit. sed hunc Caesar tertio transfugam, indulta tantump M
uita, 'segnem reliquit. deinde Agrippa inter Mylas et Liparas 26

avctoee8 § 23 Ventidius — oocisue Liuiue 128 et Eutrop. 7, 6
(ex hoc Persas temere interpolauU) || AntoniuB— § 24 Liuius 128
§ 25 Liuius 128 aut 129 § 26 et § 27 Liuius 129

1 sexaiginta D lx PR 2 Jdemque D || (ipse iusso cae)saris

inchisa in ra$. m. 1 D || idemqne] idem D 3 aduersum D ||

menacraten (craten erasum) L meaecratum (ne 8. 8. in PR) PRD
4 aduenuftteosdem (se Uieo ex m) D 6 nniuersum L || scylaceam}

L scyllaceum PRDv 7 pereas <e atatim em a eorr.) R || innm-

pentes R* 8 pachorum PR 9 aciae D et a. r. R 10 am-

tonins R* antunius D || uno nix Dv 11 anWiocho R% antfajnc»

PRl anthiocho R*D || nt onu D 12 «antigono (cr. t) R

13 iudeos D \\ tnnc PRl tunc {sie) al. m. R || oaptiuisque D || hieru-
solimis D U dederat] LPRD (-k*t D) <gv; demserat V 8. m

Lugd. 1\ h 15 uictu6 R 16 pompenm Rl 17 alteva secondum
D .19 triremibue (eie m. 1) D 21 seg«*nem (em er. uid.) R ||

reliqnit (n m. 2) P reii#4uit (er. n) R reliquid D || lyparae R

412 Pauli Orotii Historiarum

aduersus Democham et Pompeium nauale proelium ges-
sit ac uicit ibique tunc naues triginta aut demersit aut
eepit reliquis laceratis. Pompeius Messanam eonfugit

27 Caesar interea Tauromenium traiecerat: qnem repentino impetu
Pompeius adflixit: unde multis demersis nauibus suis ac magna *
multitudine suorum militum perdiia, in Italiam Oaesar anfugit;

28nec interneniente mora in Siciliam rediit; ibique Lepidnm
ex Africa aduentantem obuium babuit, summas sibi partes

29 terrore minis ac superbia uindicantem. post dies paucos Agrippa
iussu Gaesari8 a litore cum atfie instructa prospectantis atro-io
cissimo nauali proelio aduersus Pompeium conflixit et uicit
nam centum sexaginta et tres naues aut demersit aut cepit.
Pompeius cum decem et septem nanibus uix elapsus euasit

30Lepidu8 magna uiginti legionum insolentia tumens cum Mes-
sanam militibus permissam diripuisset, ipsum Gaesarem adis
se uenientem semel atque iterum spreuit ac potius telis adpeti

3liussit. quae ille collecta in laeuum bracchium lacerna repel-
lendo nitauit; mox inmisso equo ad suos reuersus, instructo
exercitu aduersus Lepidum ueniens, plurimas legiones Lepidi

avctokes § 28 Suetonius Aug. 16 § 29— § 82 Liuius 129

et (§ 30 uiginti legionum insolentia) Suetonius Aug. 16; ad § 32 snp-
plex-erilio ef. Suetomu* Aug. 16

1 democham LPBDGKMRTOWX+v demochyam N demuocham
E; Democharem eorr. fsh \\ proelio D 2 trigenta D xxx PE ||
demerait (de Hico ut uid\ s. «. in D) DGv ef. § 29 dimerait PE
menit L 3 c*epit B \\ ♦reliquis (er. fort. c) D || menaanam (corr.

m. 3) B me»°anam (g e. e. m. 1) D 4 tauromenium] L tauromeniam

(e. B) PB taurominium D || mpetu D 5 afflixit B* \\ magna]

multa L 6 militum suorum L \\ perdita (ta in ras.) P || italia

LD || eaeaar (s radendo ex r) D 8 obuium (u pr. «. «. m. 1) D ||

gummasibi D 9 terrore] interore (tpr. in rr m. 2) B || sulperbia (s. 8.
m. 2) P 11 proelium D 12 centum lx et tres L clx et in

PB cenhimaexagentaettrisD 18 x et un PB \\ lapens PBD

14 uigenti D xx PB \\ tamens (awn eorr.) L 15 caeesarem D
16 adqne LPB* \\ appeti PBD 17 leuam PB (u m. 2 in B)

leuum D || brachium D et p. r. B 18 immiaso B*

aduersum paganos VI 18.19. 41$

paucis interfectis [tranaire in suam partem conpulit. Lepidus88
tandem intellegens, quo uanitas sua tenderet, deposito palu-
damento assumptaque ueste pulla, supplex 'Caesari factusp. *»
uitam et bona impetrauit, perpetuo quidem amendatus exilie.

»Taurus, Caeearis praefeetus, totam paene Sieiliam ferro per-
temptatam conterritamque in fidem reeepit. quadraginta etS8
quattuor legiones sub unius bunc imperio Caeaaris erant;
milites, multitudine feroeiores, quosdam pro accipiendis agris
tumultus eicitaueruut; sed Caesar, animo ingens, niginti

lomilia militnm eiauctorauit, triginta milia seruorum dominis
restituit, sex milia, quorum domini non exstabant, in crucem
egit. ouans Vrbem ingressus ut in perpetuum tribuniciae 84
poteetatis esset, a senatu decretum est. his diebus trans
Tiberim e taberna meritoria fons olei terra exundauit ac per

istotum diem largissimo riuo flaxit.

'Antonius uero postquam Araxim transmisit, omnibusl*
undique malis circumnentus , uix tandem Antiochiam cum
paucis rediit. nam cum multitudine equitum et sagittarum

avctores § 88 IAuius 129 (cf. Oro$. 6, 20 § 6) § 34 ouaus
— decretum est Liuius 129 || his diebus— fluxit Hier. 19761 (c/. Oros.
6, 20 § 6) cap. 19 § 1 Liuius 130

EXPILAT0RE8 18 his — 15 fluxit exscripsit Paulus 171

1 traosise D || in*»| (er. su ?) D || compulit B* 2 deposito

(posito tn ras. ang. m. 1) D 8 aseumptaque (prior s in ras. ex

d m. 3, p m. 3 jn p trasa B) LB adsumtaque (ta $. $. m. 1 D) PD
4 amendatuB] DbN ammendatus LDX emendatns (tn mg. m. recentiss.
maadatus P) PB$ Freculfus v 5 profectus D || pene L ei p. r.

B || pertemptata* B pertemtatam PD pertemptam L 6 conter-

ritamque] contritamque Freculfus, Qrubtizius male \\ xt- et quattuor
L xl et nn PB quatragenta quattuor D 7 sub] soli D || im-

perii L 9 xx- L xx PB uiginti D 10 miliS D || -Hx-

L xxx PB trigenta D || mil R 11 .ui- L ui PB || domino

D || extabant PBD 12 tribuuitiae D 14 fons] flos L

15 rWuo (i ex u ut uid.) P 16 haec postquam — 18 multitudine

pagina extrema (f. 1809) minoribus litteris . statim add. a m. 1 in
L || araxim] LPBD 17 anthiociara P authiocfaiam B 18 re-

diat D

414 Pauli Orosii Historiarum

' ab omnibus proeliis, quae plur* temptauit, uiotus seinper
effogerit tum praeterea incertia et ignetis regionis loeis im~
peditus grauissima fame ad nefandoe ribos coaefcus eet; plarimi

2militum sese hostibus dediderant. iude in Graeoiam trandit
ioesitque Pompeium, qui uictus a Gaesare euerciUmi bellumque &
reparabat, cum paucis ad se uenire. Pompeins fugiens a
Titio et Furnio Antonianis dutibus saepe terreetri naualique

8 bello uictus et captus ac post paululum interfectus est. Caesar
Illyrioum Pamoniam partemque Italiae beltis subegit ac
domuit; Antonius Artabanen Armeniae itgem proditione etio
dolo cepit: quem argentea catena utMfeum ad oonfessionem
thesanrorum regiorum ceegit, expugnatoque oppido, in quo
conditos esse prodiderat, magnam uim auri argentique abetulit.

4qua elatus peounia denuntiari bellum Caesari atque Ootauiae,
^^sorori Caesaris, uzori suae, repudium indioi iussit et Cleopa-i*

a 'tram sibi ex Alexandria occurrere imperauit. ipse Actium
ubi classem constituerat profectus, cum prope tertiam partem
remigum fame absumptam offendisset, nihil motus remi, in-
quit, modo salui sint; nam remiges non deerunt,

6quoad Graecia homines habuerit. Caeaar ducentisso

AVCTORB8 § 2 et § 3 Liuius 131 (cf. Periocha) § 4— § 12

Liuius 132

1 teutanit PD 2 effugerit] LPB effugeret Dv effngeret a!s

effagerit Z || tunc L \\ regionum Gib \\ inpeditas PBl (imp- B*)
8 eet] eseet Ou || plnrimique t> 4 dedirunt D || greciam B greeia
D || transiit ante uers. add. m. 1 D & inaait qnae (iusei m ras.

m. 1) D 6 se uenire] reum ire D || a titio) attio D 7 tito

PB || farnio L fl antanianu D 9 jllyricum P jllirieum B ||

ac] LD et PEv 10 artabanen] PBD arbatanen L artanden

Periochae ood. Nom. \\ arminiae D 11 ooepit Bl || cathena L

Meatena P || nictnm 2W> 12 thessaararnm D 1S prodiderant

Bl || abstullit P 14 caesaria D || adqne PBX || octauiae (i #. «.

m. 1) D 15 indici* P indieci D \\ cleopartrani D 16 ipsi (i

fin. 8. 8. 1) D || accinm D 18 absumptam] L absnmtam DOv

adsumptam (d in ras. e* b) 8. a, Bl ablatam PBl WX^Z oonsumptam
T || inqnid Bl 19 ealai (ai ex uis) P 20 graeciam L grecia

BD || ducentis tregenta D ducentis-xxx- L ccixx PB

adnersnm paganos VI 19. 416

trigiota rostratis naaibus a Brondisio ia Epirum profectus eet.
Agrippa uero praemissue a Caesare, multas onerarias naues
fhimento atque armis graues ab Aegypto Syria Asiaque ad
subsidium Antonio uenientes cepit peragratoque Peloponnensium

*sinu Mothonam urbem ualidissimo Antoniano praesidio mu-
nitam expugnauik inde Corcyram cepit; fugientes nauali 7
proelio persecutus profligauit multisque rebus cruentissime
gestis ad Gaesarem uenit Antonius defectu et feme militunt
suorum permotus bellum maturare instituit ac repente in-

lestructis copiis ad Caesaris castra processit et uictus est
tertio post pugnam die Antonius castra ad Actinm transtulit, 8
nauali proelio decernere paratus. ducentae triginta rostratae
fuere Caesaris naues et triginta sine rostris, triremes uelocitate
Liburnicis pares et octo legiones classi superpositae , absqne

i* cohortibus qninque praetoriis. classis Antonii centum eeptua- 9
ginta nauium fuit, quantum numero cedens tantum magni*
tudine praecellens, nam decem pednm altitudine a mari
aberant. famosum et magnum hoc bellum apud Aotinm fuit 10
ab hora quinta usque in horam septimam incerta uincendi spe

9o grauissimae utrimque caedes aotae ; reliquum diei cum subsequente
nocte in uictoriam Caesaris declinauit prior regina Cleopatrall
cum lx ueloci8simis nauibus fugit; Antonius quoque 'detraoto*. m
insigni praetoriae nauis fugientem secutus uxorem est.
inlncescente iam die uictoriam Caesar consnmmauit. ex uiotis 12

ssduodecim milia cecidisse referuntur, sex milia uulnerata sunt,

1 brnndisio] D brundesio L brunditio PB 2 a* B 8 fru-

menti L || adqne PB1 || egypto D || siria D 4 antunium D ||

-que om. PB || peloponeusium PBD 5 mothonam] LD mo-

tonam PB; Methonam v 6 oorycam L 7 praelio D

8 antnniuB D 10 «castra (er. a 9) B || est* {littera ut uid. er.) D
12 dneentae trigintae L caxxx PB dacenta et trigenta D 13 «nauis
(er. c 9) D \\ xxx PB || triremis L 14 classuperpositae D

15 praeooniis P (nan B) \\ antnnii D || centus-eptoaganta D olxx
PB 16 caedens BlD 17 x PB 19 horam om. PBl

20 grauissime (e in ras. P) PB || atte (te eras.) D || sequente Pl
22 sexaginta D \\ antnnins D 28 eet nxorem v 24 inluciseente
D || die] de L || caesar om. D || nictas P et a. r. R 25 xn

PR || caecidisse P et a. r. R \\ vt PR

416 Pauli Orosii Hiatoriarum

18 e quibus mille inter curandum defeceruni Antonius et Cieo-

patra communee liberos cum parte regiae gasae ad fiubram

p. 4S9inare praemittendos cen'suemnt; ipsi praesidiis ciroa duo

Aegypti cornua, Pelusium Parethoniumque, dispositis classem

14et oopias instaurando bello parauerunt. Caesar sexto imperator 6
appellatus et quartum ipse cum M. Licinio Crasso consul
Brundi3ium uenit; ibi orbis terrarnm praesidia diuisis legi-
onibus conposuit; inde in Syriam profectus, mox Pelusium

15 adiit, ubi ab Antonianis praesidiis ultro susceptus est. interea
Cornelius Qallus praemissus a Caesare quattuor legiones, quas io
Antonius apud Cyrenas praesidii loco constituerat, susoepit in
fidem atque inde Parethonium, primam Aegypti a Libyae
parte ciuitatem, uicto cepit Antonio ipsumque continuo apud

XgFharum uicit. Antonius equestre aduersus Caesarem bellum
iniit; in eo quoque miserabiliter uictus aufugit. kalendisi»
Sextilibus prima luce Antonius cum ad instruendam classem
in portum desoenderet, subito uniuersae naues ad Caesarem
transierunt; cumque unico praesidio spoliatus esset, trepidus

avctores § 13— § 21 Liuius 133 (ad g 18 etiam Psylloa— exsugera
cf. Sueton. Aug. 17)

1 e] in t) || mile (1 «. 8. m. 1) D || antunius D 2 partem

L partae P 4 pelosium L || parethoniumque] LPR paret-

hominumqne D Paraetoniumque corr. fh 5 pauerunt D || sexto]

LPRDg sextum v 6 quartum] LPRlv quarto RWg |J marco

PRD || consul (1 radendo cx t) R 7 brundisium] LRW bron-

ditium R1 bruditium P || ibique v 8 composuit R* om. D \\

pelosium D 9 ubi] ibi D \\ ab om. PR || antunianii D 10 cor-
nilius D U quattuor (t prior 8. 8. m. i) D im PR 11 antunin»

D 12 adque P*Rl || parthonium L parethomium D parathoniam#
(honiam, fort. t quoque, m ras.; pone m litt. Iuel2 erasae) P para-
thoniam (v m. 9) R || primum L prima D || a] ac R* || lybiae PR
libiae D 18 partem (m del.) L parfce* (e ex a m. 3, erasa e ?) R ||

uictKf (o mutaia sed al. m. restituta) R uictur D || coepit LD cejdt
a. r. R || antonio (o fin. in v corr. sed ab al. m. restituta) R || con-
tenuo Rl 14 tharnm (t *. s.) P tharum (corr. m. 2) R pharum

parthum D || antunius D || eqnestrem PR (m er. in R) 15 ka-

lendis] klendis D 16 antunius D 18 esse D

aduersum paganos VI 19. 417

se cum paucis reeepit in regiam. deinde inminente Caesarel7
tnrbataqne einitate idem Antonins sese ferro transuerberauit
ac semianimis ad Cleopatram in monumentum, in qnod se
illa mori certa condiderat, perlatns est. Cleopatra postqnaml8

5 se ad triumphum sernari intelleiit, noluntatiam mortem petens,
serpentis9 nt putatur, morsn in sinistro tacta braoehio exanimis
innenta est, frnstra Caesare etiam Psyllos admouente, qni
ueuena serpentnm e nnlneribns hominum hanstn renocare atqne
exsogere solent. Caesar Alexandria, nrbe omninm longe opu-19

lolentissima et maxima, uictor potitus est. nam et Boma in
tantnm opibns eins aucta est, ut propter abnndantiam pecn-
niarnm dnplioia quam nsqne ad id fnerant possessionnm
aliarumque rernm nenalinm pretia statuerentur. oocisi snnt20
iussu Caesaris maior Antonii filius et P. Cani'dius, infestissi^». uo

15 mns quidem semper Caesari sed et Antonio infidus, et Cassins
Palmensis, nltima niolati patris Caesaris uictima, et Q. Oninins
ob eam maxime notam, quod obscenissime lanificio textrinoqne
reginae senator popnli Komani praeesse non ernbnerat. dehinc 21
Caesar pedestribns copiis in Syriam nenit, deinde in Asiam

jo ad hiberna concessit ac post per Graeciam Brnndisinm per-
nectns est.

1 imminente (-nante D) R*B || cesare D 2 -quae Beia.r.B ||
cinitate] nitatem D || antunius D antonius Bl || sesse D 3 cleo-

patrem D || in que D qnod L \\ se] si U1 4 posquam JB*

5 sernari ad trinmphnm D 6 omorsu (• m. tU uid. 1) D || bracchio]

LPB brahio (h ilico in ch) D 7 psyllus L peyllas PB psillos

D || ammouente D 8 serpenUn (ar, i) B || hansto B1 || adque

PBl 9 exugere PBB \\ alexandriam (m del. P) PB || nrbem (m

del. P) PBB || opulentissimam (m del P) PB 10 maximam (m

del. P) PB || roma a. r. B 11 habundantiam a.r. B 12 quam

nsque] quamque L 13 praetia LB praecia D || statu*erentur (er.

a) jR 14 pnblins PB publius (pub et inferior 1 in ras. m.l)B
15 antonioi (sic) P antnnio D 16 palmensiB] LPBB (p Uieo ea

pe D) g, FarmensiB eorr. v || partis P*R || quintus PB*B quintos
B1 || ouinius] PB oninnius LBQKMHTO 17 *eam P || obsce-

nissime] LPB obscinissime D 18 f • L || non om. PlBl

20 greciam BB \\ brundisium] LB% brundinsium D brunditium
p PBl || peruentus B

V. 27

418 Panli Orosii Historiarum

#
t% Anno ab Yrbe condita dccxxv ipso imperatore Gaesare

Augusto qninquies et L. Apnleio consnlibns Gaesar niotor ab

Oriente rediens, vin idns Iannarias Yrbem triplioi trinmpho

p ^ingressus est ao tnnc primnm ipse Iani portas sopitis finitis-

2que 'omnibus bellis cinilibns olansit. hoc die primum »

Augnstus consalntatns est; qnod nomen, cnnctis antea [inuio-

latum] et nsqne ad nnnc oeteris inansnm dominis, tantum

p. asOrbis lioite 'usurpatum apicem declarat imperii, atque ex

eodem die summa rerum ac potestatum penes unum eese

, coepit et mansit, qnod Graeci monarcbiam nocant. 10

8 Porro autem huno esse enndem diem, hoc est vm idus
Ianuarias, quo nos Epiphania, hoc est apparitionem siue mani-
festationem Dominici sacramenti, obseruamus, nemo credentium

4siue etiam fidei contradioentium nesoit. de quo nostrae istius

atotores § 1 ipso— § 2 consalutatus est fort. Limus 133 (ef. de
Iano 1, 19 § 3) adhibitus, sed certe corruptus ad 'occultum iihm ge-
storum ordinem* (§ 8) confingendum; inde etiam fort. § 1 Ianuariae
pro SextiUbus dixit (cf. § 3 et 7, 2 § 42); ad § 2 cf Scaliger ad
Euseb. ed. 1668 p. 166

KXPiLATOREs 2 uictor— 4 tunc excerpeit Paulus 170 not. lin. 9 eq.
5 primum— 6 est alienis insertis exscripsit Paulus 171 8 atque —

9 potestatum et 10 quod— uocant compHauit Paulus 171, 16—not. Un. 4

1 septingentisimo-ixu L septingintiBsimo uicisiimo quinto D ||
ipse JR* || caesare om. L caeear D 2 agusto D \\ et om. L ||

lucio PD latio B lucio et W; immo Sexto || codIh> L consttl
P consut JB cumsolibus D 3 horiente B \\ octauum idus LD

vra- idus PB, in mg. m.2autl: vni kt oh- P || ianuarias (s in ras.
m. 1, ex r ?) D 4 tunc] LPBDX tum ©t? |j sopUtis (s pr. m. 2

add., er. hastae duae) B positis D || flnitimisque L 6 inuiolatum
sedusi; inusitatum G in*oli*tum sic (non insolitum) ex inuiolatum
eorr. M 7 cae|terils (i *. s.m.l^D || inausum om. X^ 8 usur-
pata D || a*pioem (er. s) B || adque Bl |j ex 8. 8. m. 1 in L 9 eadem
PliD || diem D \\ paenes Leta.r.B, om. P» 10 greci B grecim

D 11 eodem D || octauum L octauo D |j idoe D 12 ia{nu-

arias quo nos eppiphania hoc est appa)ricione (ia Uico t» ra$.f inekua
Uico ut uid. in marg. add., ri Uieo ut uid. ante uersum add.) D \\
ep*iphania (erasa h ut uid.) B || hoc est add. a m. ut uid. 2 u% L |j
apparitionem (pr. i in ras. ex a m.3) B 13 credentiom (d in ras.)

P 14 quo] co» D || i8ti**us (er. si an fi ?) D

adnersum paganos VI 90. 419

fidelissimae obseruationis saoramento uberius nunc dioere nec
ratio nec locus fiagitat; ut et quaerentibus reseruasse et
neglegentibus non ingessisse uideamur. hoc antem fideliter
commemorasse ideo par fuit, ut per omnia uenturi Christi

sgratia praeparatum Caesaris imperium oonprobetur.

Nam cum primum, G. Caesare auuncnlo suo interfecto, 5
ex Apollonia rediens Yrbem ingrederetur, hora circiter tertia
repente liquido ac puro sereno circulus ad speciem caelestis
arcus orbem solis ambiit, quasi eum unum ac potissimum

io in hoc mundo solumque olarissimum in orbe monstraret, ouius
tempore uenturus esset, qui ipsum solem solus mundumque
totum et feoisset et regeret.

Deinde cum secnndo, in Sicilia receptis a Pompeio et Lepido 6
legionibus, xxx milia seruorum dominis restituisset et qua-

udraginta et quattuor legiones solus imperio suo ad tutamen
orbis terrarum distribuisset ouansque Yrbem ingressus omnia
snperiora popnli Somani debita donanda, litterarum etiam
monumentis abolitis, censuisset: in diebus ipsis fons olei lar-
gissimus, siout superius expressi, de taberna meritoria per

▲vctobss § 5 Gaio Caesare— ambiit Sueton. Aug. 95, exceptie
hora circiteT tertia ex LMo 117 (cf. Pcriocha et Obseq. 68) eumptie
§ 6 Deinde— ingressus cf. Oroe. 6, 18 § 33 et 34 || omnia— censuiaset
IAmue 129 || raperius expressi 6, 18 § 34

kipilatobes 8 circuluB— 9 ambiit compQauit Paulue 171

1 diceret L || #»nec (n in rae.) P 2 lojcus (c al. m. add.) R ||

querentibus R1 || seseruasse D 3 ingressisse D || uideamur om.

D 4 commemorasse] commemorasse uidiatur D H xpi* P

5 eoiuprobetur B* conprobitur D 6 primo D || gaio PBD g-

L 7 incredereinr P* ingreditur D 8 liquido ac] liquidac D

9 nrbem P*D || nnam D || potentissimnm B*G*TZ edd. Colonn. feh

10 nrbe PRl urbem D 11 solem om. L 13 siciliam L

14 -xix- milia L tregenta milia D \\ et om. D \\ qnadraginta et quat-
tnor] L xl et nn PB Quatragenta quattuor D 17 pf- L

18 monimentis p. r. R || oblitiB R1 obolitis (eie) R* \\ ipsis] LPRDg
(certe GMTOXJ; illis W ante eorr. (minus elaram) manue eiusd.; ipsins
v; haec in diebus ipsius cum 'eod* Materni' del. Lautiue male

27*

420 Pauli Orosii Historiaram

ustotum diem flurit. Jquo signo quid euidentius quam in diebus
Caesaris toto Orbe regnantis fatura Christi natiuitas declarata
est? Christus enim lingua gentis eius, in qua et ax qua natus

7 est, unctus interpretatur. itaque cum eo tempore, quo Caesari
perpetua tribunieia potestas decreta est, Romae fons olei per *
totum diem fluiit: sub principatu Caesaris Bomanoque imperio
per totum diem, hoc est per omne fiomani tempus imperii,
Christum et ex eo Christianos , id est unetum atque ex eo
unctos, de meritoria taberna, hoc est de hoepita largaque Eo-
elesia, affluenter atque ineeesabiliter prooessuros restituendosqueio
per Caesarem omnes seruos, qui tamen oognosoerent dominum
suum, ceterosque, ^ui sine domino inuenirentur, morti sup-
plicioque dedendos, remittendaque sub Caesare debita peccatorum
in ea urbe, in qua spontaneum fluxisset oleum, euidentissima
his, qui Frophetarum uoces non audiebant, signa in caelo etia
in terra prodigia prodiderunt

8 Tertio autem, cum Yrbem triumpbans quintum consul in-
gressus est, eo scilicet die, quem supra nominauimus, cum et
Ianum post ducentos annos primum ipse clausit et clarissimum
illud Augusti nomen adsumpsit, quid fldelius ac uerius crediso

avctorbb 18 Bupra memorauimus § 1

1 totani D || quidO njdenthis 2* quid*(euidentiu8 (e pr. add. m. U) B ||
in] nt Xr 2 futura om. L 3 in qua et ex qua] LPBDGKMHT
ex qua 0 in qua fsh 4 unctuB ****| (4 uel 5 litt. er.) D

5 tribunitia B || roma L 6 totam eed a in u corr. L || inter diem

et fluxit 8pat. uac. eex fere litt. rel. P || romanique p. r. B || imperii
B1 7 per totum] totum B || per omnes humani L 8 id eet]

hoc est D || adque PBl 9 unctus Bl || eclesia P 10 afflu-

enter] 1*8 aflueo&es L afltranter P*D H adqne (-ae D) PBD ||
incensabiliter 0 || prooeseurus PBl 12 oeterosque] P ceterosque

(e. in e) B oeterosqaae D ceteros L || domino] LOTX^ (g ut uid.)t e<L
1542 h dominio PBDHX^X^fs domiois W \\ mortis P» || sujk
plicioque] eupplkio B || haee dedendos— caesire m. 2 s. $. in P
13 ceaare (q ex e m. 2 re, in rae. m.3) B 14 in ea dem nrbem D H
in qna om. L 15 prophetarum (h s. s. m. 2) P profetarum D

16 perdedirunt D 17 quiuto P*B*D 18 eo] eum L || diem

L 19 ianum (eupra a ra$., n radendo ex m) D \\ docentus D

oc PB || primus L 20 aguatino**men (o ex us) D || adsnmpeit]

LBl adsnmsit PD sssnmpsit B% || qnod I*

adueretrm paganos VI 20.21. 421

aut cognosci potest, conourrentibus ad tantam manifestationem

pace nomine die, quam hunc occulto quidem gestorum ordine

ad obsequium praeparationis eius praedestinatum fuisse, qui

eo die, quo ille manifestandus mundo post paululum erat, et

&pacis signum praetulit et potestatie nomen adsumpsit?

Quid autem in quarto reditu, cum finito Gantabrico bello9

paoatisque omnibus gentibus Caesar Vrbem repetiit, ad con-

testationem fidei, quam expromimus, actum sit, ipso melius

ordine proferetur.

p. *
10 »Anno ab Vrbe condita dccxxvi imperatore Augusto Caesare 21

sexies et bis M. Agrippa consulibus Caesar parum in Hispania

per ducentos annos actum intellegens, si Cantabros atque

Astures, duas fortissimas Hispaniae gentes, suis uti legibus

sineret, aperuit Iani portas atque in Hispanias ipse cum exer-

15 citu profectus est. Cantabri et Astures Gallaeciae prouinciae 2

portio sunt, qua extentum Pyrenaei iugum haud procul

secundo Oceano sub septentrione deducitur. hi non solumS

propriam libertatem tueri parati uerum etiam finitimorum

avctores § 1 Cae8ar— intellegens uix inspectus Liuius (135 ?)
dacentos cf. Oros. 5, 1 § 6 || Cantabros-§ 3 Florus 4, 12 § 46—48

bxpilatores 15 Cantabri— 16 sunt his fort. cum itlis Orosii 1>
2 § 91 usu8 est Mdorus Orig. 14, 5, 21

1 cognosci (g ex ng) P 2 hunc (u in ras. m. 1) D 3 ad] ab
D 4 paulolum (sic o saepiss.) D 5 pa»cis (a ex o) P || ad-

sumpsit] LPB1 adsumBit D assumpsit E3 6 |editu L redito

B* 7 paciaque D || gentibus omnibus L \\ repetit D 8 ordine

melius v 9 proferitur D proferentur P*eta.r.B 10 septingen-
ten&imo xxui- L septingentissimo uicissimo sexto D || agusto D || cae-
sari B1 11 sexies] D ui- L vi (v in ras.) P -vi-es (es s. s.

m. 2) B \\ marco PBD \\ conis- L 12 cc PB \\ cantabros (bro in

ras. m. 1) D || adque PBX 13 astores D \\ duos Bx 14 adque

PBl 15 gaUeoiae (e pr. in i corr.) P caUeciae L gallitiae B

gaUiciae D; casu nom. : gallicia (ci «. s. m. rec. in 2) 8BI ispania St

16 qua] quia (i m. 2, in erasa i ut uid.) B q : (». e. que) D || pyrenei
LPB impyrenei (praeced. extento) D || haut LP aut Bl hucu D

17 eaecunduro D a secundo 22' || septemtrione P*B || hii PB*

422 Pauli Orosii Historiarum

praeripere ansi, Yaccaeos et Tunnogos et Autrigonas adsiduis
eruptionibus populabantur. igitur Caesar apud Segisamam
eastra posuit, tribus agminibus totam paene amplexus Ganta-

4briam. diu fatigato frustra atqne in periculum saepe dedncto
exercitu, tandem ab Aqnitanico sinn per Oceanum incantis s

6hostibu8 admoneri classem atque exponi copias iubet. tnnc

demum Cantabri snb moenibns Atticae maximo congressi bello

p. 446 et 'oicti in Vinnium montem natura tutissimnm confugerunt,

nbi obsidionis fame ad extremum paene consnmpti sunt Baci-

linm deinde oppidum magna ui ac diu repugnans, postremoio

6 captnm ac dirutum est. praeterea ulteriores Gallaeciae partes,
qnae montibns siluisque consitae Oceano terminantur, Antistins
et Firmins legati magnis grauibusque bellis perdomuernnt.

7 nam et Meduilium montem Minio flumini inminentem, in quo
se magna multitudo bominum tuebatur, per quindecim miliais

8 passnum fossa circumsaeptum obsidione cinxerunt itaque ubi
se gens hominum trux natura et ferox neque tolerandae ob-
sidioni sufficientem neque suscipiendo bello parem intellegit,
ad uoluntariam mortem seruitutis timore concurrit. nam se

AVCT0EB8 § 4— § 8 Florus 4,12§ 40 — § 51, fort. etiam Lir
uius (135 ut uid.); cf. Oros. 5, 1

1 uacceos LB «uacceos P uacceor D || turmogos] LBGWKMlNO
X^X^X^ tur* mogos P turmogus D; turmagos M*HT tormagos X4
TurmodigOB v \\ autrigonas] LPBDWgh autrigunas T aurigonas G
cautrigonas JOP || assiduis B*D 2 segisamam] LPB reges|iam D
seg#Uama H segissamam N segessimam TOW segissimam G regi-
samam X, regisamen KM 4 adque PBl 5 tandem] tantum

D || incau«tis (er. s) D 6 admouere** (er. m) D || adque PB1

7 atticae] LPBDg om. G Belgicae (sic Flori codd. Pal. 894 et 1568)
v, Vellicae (exhadnoi.) ed. Thorun.; bergidae Flori Bartib. \\ maxime
P mazimae B?D haec 8 et uicti — 18 suscipiendo bello om. L

8 Yindium Flor. \\ confugerunt (g in ras.) P 9 oonsumti P || ra-
cilium] PBDGWHTONX* rachilium KM; Aracillum (sic Flori cod.
Pal 1568, arracillum n. 894, aracellum Bamb.) v; Aracelium Flor., cf.
Plin. n. h. 3, 24 et Bm. Anton. 11 galleciae PB* galliciae B*D

12 anti8tiu8 (u s. *. m. 1) D 13 Firmius] immo Furnius 14 immi-
nentem B%D 15 semagna] segn|nam D \\ xv-mil- P xv mil B;

xv (x¥ 894) milium Flori Pal. 894 et 1568 16 circumseptum PBD ||

cin«xerunt (er. c) B 17 tolleranda D \\ obsidionis D 18 in-

tellegit] LPBlD intellexit 22* 19 concurrit] confugit D || se om. L

aduersum paganos VI 21. 423

paene omnes certatim igne ferro ac ueneno necauerunt. Astures 9
uero positis castris apud Asturam flumen Bomanos, nisi pro-
diti praeuentique essent, magnis consiliis uiribusque oppres-
sissent tree legatos cum legionibus suis in tria castra diuisos

stribus aeque agminibus obmere repente moliti, suorum pro-
ditione detecti sunt. hos postea Carisius beilo eiceptos nonlO
parua etiam Romanorum clade superauit. pars eorum proelio
elapsa Lanciam confugit. cumqne milites circumdatam nrbem
incendio adoriri pararent, dux Carisius et a snis cessationem

loimpetranit incendii et a barbaris nolnntatem deditionis exegit.
stndiose enim nitebatnr integram atqne incolumem cinitatem
nictoriae suae testem relinqnere. Cantabricae nictoriae huncn
honorem Gaesar detnlit, nt tnnc qnoqne belli portas olaustro
cohiberi iuberet. ita tnnc secnndo per Caesarem, quarto post

tfVrbem conditam olansns est Ianus.

Post hoc Claudius Drnsns, priuignus Caesaris, Galliami2
Baetiamqne sortitus maximas fortissimasqne gentes Germaniae
armis subegit. nam tunc, nelnti ad Jconstitutum pacis diem 18
festinarent, ita omnes ad experientiam belli decisionemue p> **

sofoederis nndatim gentes commonebantnr aut snsceptnrae

avctorbs § 9 et § 10 Florus 4, 12 § 54—58 § 11 et § 12
Liuius lib. ut uid. 135; secundo cf. Oro8. 0, 20 § 1 § 18 Orosius,
fort. inspecto Floro 4, 12 § 2

1 certamtem (m pr. del. m, 1) D \) igne## (er. m) D || ac om. L
aoku 2 flumen* (n rodendo ex m) D 3 esset R* es* sent

(er. t?) D || oppraessissent Jf*D 4 in tria] intra JBa || diuisis

P*B* dinisus D 5 aeque] eqni D || moli*ti (li ex lu) P 6 cu-

risius D cassius L 7 par|*ua (er. fort. c) D || proelinm D

8 elabsa P lapsa L solus || lanciam] v lanchinm (m mg. m. ll lan-
cnm) X4 lancham LPRDQX^X^X^ lacham KMTO lancnm H, cf
Corp. Inacr. Lat. uci. 2 9 adoriri] LPlR?, in mg. adnrere m. rec

P odoriri Rx adhorire D || carins LD 10 imperanit PRXD ||

iiwcen*dii P || barboris R* 11 nitibatnr et D || adqne PRl

12 nictoriae snae testem om. D \\ reliqnere R || cantabriae P (non R)

13 ut om. L 14 ita] itaqne (qne er.) D || per] post D 17 raeti-
amque] L rethiamqne PR retiamquae D || maximas (s *. 8. m. 2) L ||
fortisBimasque (ssi 8. 8,m. 2) P 19 decissionem fo***#ederis (er. ne et
fort. interpunetio) D 20 suspecturae D

424 Pauli Orosii Historiarnm

condiciones pacis, si uincerentur, aut uaurae quieta libertate,

14si uiucerent. Norici IUyrii Panuonii Dalmatae Moesi Thraces
et Daci Sarmatae plurimique et maximi Germaniae populi per
diuersos duces uel superati uel repressi uel etiam obiectu

15 maximorum fluminum, Bheni Danuuiique, seclusi sunt. Drusus 5
in Oermania primum Vsipetes, deinde Tencteros et Gattos
perdomuit. Marcomannos paene ad internetionem cecidit

l6postea fortissimas nationes et quibus natura uires, consuetudo
experientiam uirium dabat, Gheruscos Suebos et Sygambros

17pariter uno bello sed etiam suis aspero superauit quorum exio
eo considerari uirtus ac feritas potest, quod mulieres quoque
eorum, siquando praeuentu Bomanorum inter plaustra sua
eoncludebantur, deficientibus telis uel qualibet re, qua uelut
telo uti furor possit, paruos filios conlisos humi in hostium
ora iaciebant, in singulis filiorum necibus bis parricidae. i&

18 Tunc etiam in Africa Musolanos et Gaetulos latius uagantes
C0S8US dux Caesaris artatis finibus cohercuit atque a Roma-
nis limitibus abstinere metu conpulit.

ayctobes § 14 Norici— populi Florus 4, 12 § 3 || per diuersos
sec. Florum l. l. § 4—§ 22 § 15 et § 16 Florus 4, 12 § 22— § 25
§ 17 Florus 4, 12 § 0 (qui tamen de Alpmis gentibus) db Orosio exor-
natus U lin. 13 sq. fort. memor Vergiliani Aen. 1, 150 % 18 Jblo-

rus49 12 § 40

1 conditione8 B oondicionem D || si uincirentur** norici (eraaae 1
uel 2 litt.y mediis ommis) D || quieta (a in ras. m. 2) P 2 nor-

rici B || yllyrii PB || moesii L moesi» P 3 et om. fsh ||

dati B* 4 repressi] Ov depressi L oppressi PBWX* pressi D |j

abietu 22* 5 danubiique B* 6 primum] PB primo LDv |j

snsipetes (-ites D) LPBD (coni cum praec. LD) || thencteres PB
checnteros L chenterus D || catthos L chattos PB chactus D
7 internicionem PD internitionem (it in et m. 3) R \\ caecidit PD ei
a. r. B 9 suehos PB suebus D || sjgambros] LPB syggambros

D; 6, 9 § 1 sugambros (ex Caesare) 10 su*is (eras. fort. g Mau;

s uisum erat Kaibelio) P 12 praeuentur um |annorum D 13 qua-

libet (li 8. s. m. 1) B || re qua] reliqua D 14 tela L \\ feror D \\

posset D || conlisus D 16 africam P et a. r. B || musolanus L ||

gaetulos] L getulos (-us D) PBD 17 cohercuitj LPBD || adque

PBX || a] ad 2>, om. v 18 militibus D || compulit B>

aduersum paganoe VI 21. 425

Interea Caesarem apud Tarraconem citerioris Hispaniael9
urbem legati Indorum et Scytharum toto Orbe transmisso
tandem ibi inuenerunt, ultra quod iam quaerere non possent,
refuderuntque in Caesarem Alexandri Magni gloriam: quem20

5 sieut Hispanorum Qallorumque legatio in medio Oriepte apud
Babylonam contemplatione pacis adiit, ita hunc ajjud Hispaniam
in Occidentis ultimo supplex cum gentilicio munere eous Indus
et Scytha boreus orauit. Gantabrico bello per quinque annos2i
acto totaque Hispania in aeternam pacem eum quadam re-

iogpiratione lassitudints reolinata ac reposita, Caesar Bomam

rediit-
'Quibus etiam diebus multa per se multaque per duces et22

legatos bella gessit nam inter ceteros et Piso aduersum

Vindelicos missus est; quibus subactis uictor ad Gaesarem

u Lugdunum uenit. Pannonios nouo motu intumescentes Tiberius 23
priuignus Caesaris cruentissima caede deleuit. idemque con-24
tinuo Germanos bello arripuit, e quibus quadraginta milia
captiuorum uictor abduxit. quod reuera bellum maximum et25
formidulosissimum quindecim legionibus per triennium gestum

toest, nec fere ullum maius bellum, sicut Suetonius adtestatur,
post Punicum fuit.

avctoebs § 19— § 21 Liuius 135 ut uid.; ad illa § 19 Alezandri
— § 20 adiit cf. Oros. 3,20 § 22 Liuius 137 aut 138 § 23 et
24 Eutrop. 7, 9; Sueton. Tib. 9 § 25 Suetonius] Tib. 16 sed de

JRyrko beUo

1 terraconem L terram|conem (- Uico ut uid. 8. 8.) D || ceterioris
L 2 et om. D || schytarum L aoitbarum PB 3 possint D

5 orienteiu P*D et a. r. B 6 babykroam] L babyloniam PB

babiloniam D || apud] in D 7 occidemtis P» || gentilecio D

gentilitio B || eous] eos L eo nt D 8 sohyta L scyta B*

fldtha D || orabit L 9 acto totaque] actotaque L 10 reclinata

ac] reclita ac (c fm. Uico s. 8.) D 12 per duces] duces D •

13 bellaque L 1£ uindelioos] G ueadilicos L uendilicios P

uendi licios B uendelicus qui D uindelicios W 15 lugtdunum

(er. u) P || pannonius (n pr. 8. 8. m. 1 D) LD 17 arripuit (r prior

Uico s. 8.) D || quadragenta D xl PB 19 formidok>as8imum

R>D || xv PB 20 ferre P*D || soetoniua D || attestatur R*

21 ponicum B%D

426 Panli Orosii Historiarnm

26 Snb eodem uero tempore Quintilius Varus eum tribus
legionibns a Germanis rebellantibus, mira superbia atque

27auaritia in subiectos agens, funditus deletus est. quam
reipublicae cladem Caesar Augustus adeo grauiter tnlit, ufc
saepe per uim doloris caput parieti conlidens clamaret Quin- »
tili Vare, redde legiones.

28 Bosporanos uero Agrippa superauit et signis Bomanis, quae
illi quondam sub Mithridate snstulerant, belio recuperatis
uicto8 ad deditionem coegit.

29 Parthi, quasi toto terrarum orbe uel domito uel pacatoio
omnium oculis signarentur atque in se solos omnis nigor Ro-
mani imperii uertendns esset, quippe quos prfetina ulciscendae
Crasaianae caedis conscientia mordebat, ultro signa, quae
Grasso interfecto abstulerant, ad Gaesarem remiserunt regiisque
obsidibus traditis firmum foedus fideli supplicatione meru-u

p. 448 ^11^

22 'Itaque anno ab Vrbe condita dcclii Gaesar Augustus
ab oriente in occidentem, a septentrione in meridiem ac

atctobes § 26 Suttonius Tib. 17; Florus 4, 12 §31
§ 27 Sueton. Aug. 23 § 28 Liuius 138 ? (cf. Euseb. 2003)

§ 29 Florus 4, 12 § 61 et 63; Suetonius Aug. 21 (cf. Tib. 9); Liuius
136 aut 137 (cf. Res gestae Aug. 5, 40 cum Mommseni adn. p. 84 et
VeUeius 2, 91) eap. 22 § 1 ignotus (cf. Sueton. Aug. 22; Oros.

7,3 § 1; 1, 1 § 6; 7, 2 § 16; Mommsen, Bes gestae Aug. p. 32)

exfilatores 17 dcclii Beda De temp. rat. a. 3952 18 ab

orieute — p. 427, 2 clausit exscripsit Iordanis Chron. p. 235 C1

1 qnintiliuB] LPBD 2 misera B%T || adque PBl 3 sub»#-

iectus D || dele*tus P 4 reip- L || adeo] abeo D 5 per m. 2

add. vnL \\ capud B*D \\ paraeti P1 \\ conledens D 6 uarre L
7 bosforanos LPRD || separauit R || et om. D 8 illis D || me-

dridate (pr. d m. 1 in ras.; alt. dm.it* ras. ex t) D || sustulerant]
contulerant D \\ bellum D 10 domita L 11 adque PB*D

12 uertendos Bl 13 mordeb*#at D 14 abstullerant P1 || cae-

sare D || remisernnt] Og remirternnt (er. s) B remisserunt P mi-
serunt LD remisernnt (re *. 8. m. 1) W 15 snppleca done D

17 -Doc-mo-quinquagensimosecundo- L septutgentissimo (erasa a) se-
cnndo (sic) D \\ agnstns D 18 septemtrionem (m fin. del) P

septemtrione (m radendo in n mut. B) RD

aduersum paganos VI 21.22. 427

per totnm Oceani circulum ounctis gentibus una pace conpositis,
Iani portas tertio ipse tunc clausit. quas ex eo per duodecim2
fere annos quietissimo semper obseratas otio ipsa etiam robigo
signauit, nec prius umquam nisi sub extrema senectute Augusti

spulsatae Atheniensium seditione et Dacorum oommotione pa-
tuerunt. clausis igitur Iani portis rempublicam, quam bello8
quaesiuerat, paoe enutrire atque amplificare studens leges
plurimas statuit, per quas humanum genus libera rqjierentia
disciplinae morem gereret. domini appellationem ut homo4

lodeclinauit. nam oum eodem spectante ludos pronuntiatum
esset in mimo 0 dominum aequum et bonum uniuersique,
quasi de ipso dictum esset, exultantes adprobauissent, et
statim quidem manu uultuque indecoras adulationes repressit
et insequenti die grauissimo corripuit edicto dominumque se

avctorbs § 2 Tacitus Histoms (cf. Orosim 7,3et3, 8; Mommsen,
Res gestae Aug. p. 89) § 3 Suetonius Aug. 34 §4 Suetonius

Aug. 53

expilatores 1 per totum — conpositis adhibuit Beda De temp.
rat. a. 3952

1 eonpositis] Dfc1 oompositis PR$* pbaitis L 2 xn PR

3 ferme PR \\ quietiBsime L || obseratos P» || robigo) LP* rubigo

I*>R rubigus (punctum deletum uid.) D 4 signauit] LP*D con-

»

aignauit P^RWX^ ]| senectutia| gnsti (a & $. m. I) D angnsti senectute

L 5 athe*niensinm P || commutacione D 6 clavsis (v t* ras.

m. 2, ex b ?) R || remp- L 7 qnaesierat PR qnaeserat D \\

enntrire atqne] nntrieratq; (q; in qufi m. 2; itemque sequentis a hasta

ri

a m. 2, ut tamen am.1 quoque a non o fui&e uid.) P «nutri*» atq,«
(post nntri eraeae er; q. in raa. m. 2) R \\ amphcare (• m. 1 ut uid.)
D 9 apellacione D 10 ezpectante PR 11 in] a qnodam

Fobricius m quodam h temere || mimo] minimo D 12 exnltanter

(sic -t) R || adprobanissent (ba odd. m. 2) P appr- Rs || et statim]
LPDTs ««statim R statim GMl(0)v 13 mann (n a. s.m.P out
1Y nunc paene euanuit) L 14 sequenti R (non P) seqnente D \\

corripnit (cor in ras. m. 1) D || edictn (e in ras. m. 1) D

438 Pauli Orosii Historiarum

posthac appellari ne a liberis quidem atit nepotibus suis uel
serio uel ioco passus est

5 Igitur eo tempore, id est eo anno quo firmissimam uerissi-
mamque pacem ordinatione Dei Caesar conposuit, natus est
Christus, cuius aduentui pax ista famulata est, in cuius ortu s
p. 449audientibus hominibus exultantes angeli 'cecinerunt Gloria
in excelsis Deo', et in terra pax hominibus bonae
uoluntatis. eodemque tempore hic, ad quem rerum omnium
summa concesserat, dominum se hominum appellari non passus
est, immo non ausus, quo uerus dominus totius generis humani 10

6inter homines natus est. eodem quoque anno tunc primum
idem Caesar, quem his tantis mysteriis praedestinauerat Deus,
censum agi singularum ubique prouinciarum et censeri omnes
homines iussit, quando et Deus homo uideri et esse dignatus
est. tunc igitur natus est Ghristus, Bomano censui statimis

7adscriptus ut natus est. haec est prima illa clarissimaque
professio, quae Gaesarem omnium principem Bomanosque rerum

AVCTORE8 § bsqq. cf. 3, 8 || § 5 gloria — uoluntatis euang.
Luc. 2, 14 § 6 censum agi sqq. euang. Luc. 2, 1 ; cf. Mommsen,

Bes gestae Aug. p. 124

sxpilatorbs 3 Igitur — 6 famulata est adecitti pro natus est
Ghrietus similibus ex Hietonymo compUauit Paulus 171 3 id est —
4 conposuit exscripsit Beda D. t. r. a. 3952 4 paoem — 5 Christus

fort. adhibuit Iordanis Chron. p. 235 D1 (uenientis Iesu Christi nutu
pacatnm) 14 Deua-— dignatus est fort. adhibuit Ivrdanis Chron.

p. 235 D1 (deu8..et homo..na«ci dignatus est)

1 posthadc P post hanc (corr. m. 2) B posthanc D || apellari B1
(pp m. 3) 2 seio L || iocoso L 3 eo] eodem DT || sic tempr

B et passim 4 composuit B* || namtua (m eras.) D 5 auentui

D || in om. L 7 boni D 10 dominus] deus (sic ds) L

12 idem om. Pl id est D || inutenis (' Uico ut uid. 8. 8.) D || praedisti-
nauent Bx \\ deus om. D 13 censn magis D censfl *agi (fuit fort.

censu magi) B \\ agi" (s m. 2) P || ubique] ubi D || oensaen P
15 natus est] natns D || romanu censu D 16 adscribtus L ascriptus
B* || illa prima PB 17 ee*sarem (er. fort s) D

aduerium paganos YI 22. 429

dominos singiUatim cunctorum hominum edita adscriptione
aignauit, in qua se et ipte, qui cunctos homines fecit, iniuaniri
hominem adscribique inter homines uoluit; qued penitos.mim-
quam ab Orbe condito atque ab exordio generis humani in

shunc modum ne Babylonio quidem uel Macedonico, ut non
dicam minori cuiquam regno concessum fuit. nec dubium, 8
quin omnium cognitioni fidei inspectionique pateat, quia Do-
minu8 noster Iesus Ghristus hanc urbem nutu suo auctam
defensamque in hunc rerum apicem prouexerit, cuius potissime

touoluit esse cum uenit, dicendus utique ciuis Bomanus census
profeesione BomanL

Quamobrem quia ad id temporis peruentum est, quo et9
Dominus Christus hunc mundum primum aduentu euo in-
lustrauit regnumque Caesari tranquillissimum dedit, hunc

uquoque sextum libellum hoc fine coacluserim : ut ger-10
minantia tempora Christiana magisque inter reprimentum
manus crescentia et quae adhuc in prouectu posita homm
ipsorum, quibus haec respondere cogimur, insectatione mor-
dentur, septimo libello, si tamen adiuuante Domino suffecero,

soconprehendam, ut, quoniam ab initio et peccare homines etll
puniri propter peccata non tacui, nunc quoque, quae perse-

1 mngnlatim Rx sigellatim D || adscribtione LPR% (d del. R*)
2 in 8. 8. m.l D || qui] qui cum h (temere) S ascribique R* ||

numquam penitus v || paenitus D et a. r. R 4 urbe R || adque

PRX || ab exordio] exordio *D 5 mundum PR || ne** R || ba-

billonio D |] machedonico LPR1 7 quin] quoniam LD (scQ. qin

et qffi confuM) || quia] LPRD quod v || dns noster iha f$6- D
dnT-ihs-noster xps- L dominus noster christus iesus PR 8 hanc

L 9 prouexit D || potissime (sic v non vtnJ) R 10 esse

sese R1 || di*cendua (i ex ia ?) R* \\ ciuesr- (supra r ser. romanus m. 1
aut 2) L 12 quia ad] ad L quiad D || tempus D 13 hun»c

P || primnm om. D 14 post dedit maiue spatvum in P 15 con-
cluxerit D 16 reprimentum] LPRD (r pr. ex s m. 3 R) -tium v

17 profectu P1 || horum] ab borum D 18 mordantur L 19 suf-
fecero] D sufficero L sufficerim P*RX suffecerim P», R m. 2
aut Sj v 20 conpraehendam LP*RXD compraebendam P*JB3

21 peccata] peccare (re tn ta corr. m. 1 aut 2) L

430 Pauli Orosii Historiarum adu. pag. VI 22.

cutiones Christianorum aotae sint et quae ultiones secutae
sint, absque eo quod omnes ad peccandum generaliter proni
sunt atque ideo singillatim corripiuntur, eipedianu

1 actae (e iUeo s. «.) D 3 adque PR* || corripiuntur (i aUera

HUco 9. *.) D

pIvLioRoen- (nigris) | usiR - skxtvb (rubris) bxfl- ihcipit (*.)
Iubbe- vn (r.) feliciter (uUimum uocabulum nigro colore et paene cur-
siua scriptura idem opinor qui libris i eX nu extremis oontuli scripsit
i. e. corrector coaeuus) L quihie desinit foL 189*

ezplieit • liber • sextus • Ineipit • panli • horosi historiarum | liber*
septdmns- (litteris minusculis nigris) P explicit | Ltbbb skxtvsIkcipit
patLi hobobi hibtoriab? | Ltbbr sbftimvb- (Utteris unciaUbus nigris,
sed hie uersibus colore gUuo obdmcUs) R

Bxpt Crl m: (UUeris nigris) rjroonj: ubbb: sbftimi sic (Utteris
rubris) D

PAVLI OBOSII
fflSTORIABVM ADVERSVM PAGANOS

LIBEE SEPTIMVS.

Sufficientia ut arbitror dooumenta collecta sunt, quibus
absque ullo arcano, quod pauoorum fidelium est, probari de
medio queat, unum illum et uerum Deum, quem Christiana
fidee praedioat, et condidisse mundum creaturamque eius, cum

ftuoluit, et disposuisse per mul'ta, cum per multa ignoraretur, p. ui
et confirmasse ad unum, cum per unicum declaratus est,
simulque potentiam patientiamque eius multimodis argumentis
eluxisse. in quo quidem angustas deiectasqne mentes offendi2
paulisper intellego, quod tantae potentiae patientia tanta

lomisoetur. si enim potens erat, inquiunt, creare mundum,
componere pacem mundi, insinuare mundo cultum ac notitiam
sui, quid opus fnit tanta uel, ut ipsi sentiunt, tam perniciosa
patientia, ut in ultimo erroribus cladibus laboribusque
hominum fieret, quod a principio uirtute eius, quem praedicas,

isDei sic potius ooepisse potuisset? quibus quidem ueraciters
respondere possem, ad hoc ab initio creatum et institutum
humanum genus, ut sub religione cum pace sine labore uiuens
fiructu oboedientiae aeternitatem promereretur, sed abusum

1 sufflcientia ut (ia ut ex i aut corr.) P || colecta JB1 2 illo

D || archano R1 || probari* P 7 patientiamque (que 8. 8. m. 2)

B || argumentia (tis m. 1 ex ta eorr.) P 8 anguatas (n *. s, m. 1)

D 10 en*im (una Unea erasa) D 12 peroitiosapientia 22*

18 ulti»mo (i* m. 1 in ras. ex e?) D \\ erroribus oladibus lahoribusque]
enoribualq: (1 inchoata h uid. esse) D 15 aic (c s. s. m. I) D

16 poasim G 17 religione (li s. 8. m. i) P

432 Pauli Orosii Historiarum

bonitate creatoris libertatem indulgentis in oontumaciam
uertisse licentiam atque ex contemptu in obliuionem defluxisse,

4iustamque nunc esse patientiam Dei et iustam in ntramqne
partem, ut nec contemptus disperdat in totum cui misereri
uelit et affici laboribus dum uelit sinat contemptus potens; 5
deinde subsequens esse, iuste semper adhibere quamuis igno-
ranti gubernationem, cui aliquando pie restituturus sit paeni-

5tenti antiquae gratiae facultatem. sed haec quoniam, etsi
p. 46« uerissime fortissimeque dicuntur, fidelem tamen atque Joboe-
dientem requirunt, mihi autem, uidero an aliquando credituris, io
certe nunc cum incredulis actio est, promptius ea proferam,

6 quae ipsi etsi probare noluerint, inprobare non possint itaque,
quantum ad conscientiam humanarum mentiom pertinet,
utrique sub reuerentia religionis et coafessione eultuque
supernae potentiae uiuimus, distante . dumtaxat fide; quiais
nostrum est, feteri ex uno et per unum Deum eonstare omnia^

7iUomm, tam multos deos putare quam multa sunt si po-
tentiae Dei, inquiunt, quem praedicatis, fuit, ut Romanum
imperinm tam amplnm ac tam sublime fieret, cur igitur

lindulgentieTllcoiitTimaciamlP^l) contumatem P*B*GWZ*
2 adque PVB* || conttmptoD contemtuP || deflnxive] PR*9 fluxiaw
D deflexisse X+YnZh defluxiase (u m. T in ras^ in mg. fliuisse |iud
[i. e. wdicandum] m.P)G 3 utranique (a corr. ex u m. ant. i. t.

m. 1 aut 2) P 4 contimptus D contemtus R || miseriri PR1

miaerire D 5 uelit (it in ras. m. 1) P ueilit D R affici] PBD ||

contemp^tus (er. i) D contemptns R || poteus] J)P*g («. Hn. add. P)
om. P*R pott deinde exhibent X^Z 7 pie (ie er.) D pie (e ro-

dendo ex ej R || restidutu|raB (du eras.; ta in ras. m. 1) D prestitura
(p 8. 8. m. 1 aut 2, e radendo ex $, a in ra$. m. 1 aut 2 ex xis) R \\
paenitenti] PD «Paenitentia (erasa interpunctio) R 9 fortissimique

JBX || adque PR%D || oboedientem (o in ras. m. ut uid. 1, fort. ex a)
R 10 an] in D 11 ad actio in marg. m. ant.: uer(iu)s (iu

incertae) P || promtiufl P 12 ipsi] et ipsi TT,h 12 uolu-

erint D || improbare R9 15 quia] qua D 16 fate*ri R

17 multa (a corr. erat in i fort. sed deinde restituta) R || elementa post
sunt add. R^TX^ («. Un. RXJ v, ante sunt X+; supra murta 8cr. -s*
elementa m. 1 X^, glossam adscr. hane in oeto terra mariq» Q* ||
potentia» {erat. ut uid. e) R potenae (a m ci corr. m. t) D
19 fieret «*|<»m* Cur R

aduersum paganos VII 1. 433

patientia eiusdem obfuit, ut ante non fieret? quibus sub
eodem uerbo respondebitur: si potentiae deorum, quos praedi-
catis, fuit, ut Romanum impehum tam amplum ac tam sublime
fieret, cur igitur patientia eorundem obfuit, ut ante non fieret?

san ipsi dii nondum erant? an adhuc Roma ipsa non erat? 8
an illi non colebantur ? an haec necdum idonea imperio uide-
batur? si nondum erant dii, cessat intentio; in quid enim
iam ibi eorum discutio moram, ubi ne ipsam quidem inuenio
naturam? si autem erant dii, aut potentia eorum, ut ipsi

loiadicant, aut patientia in culpa est: uel patientia, si fuit,
uel potentia, si defuit. aut, si magis suadibile uidetur fuisse 9
tunc quidem deos, qui prouehere potuissent, sed nondum
exstitisse Romanos, qui prouehi iure possent, nos auctorem
rerum potentiam, non artificem scientiam quaerimus. de diis

lsquippe, ut putant, magnis, non de fabris uilissimis quaestio
est, quibus nisi materia accedat, ars cessat. si enim praescisse 10
illis ac uoluisse praesto semper fuit , immo 'etiam subiacente P. «s
praescientia, quia apud omnipotentiam de operibus dumtaxat
suis hoc est praescire quod uelle: quodcumque illud praescie-

2obatur, cui uoluntas adstipularetur, non exspectari oportuit sed
creari ; maxime cum et Iouem illum suum aceruos formicarum

expilatores 21 Iouem — p. 434, 1 ferant ex ludi Utterarii di-
seiplina uel ex mythographo ignoto (cf. uelut Ouid. Met. 7, 622 sqq.;
Bygin. fab. 52)

1 obfuit (t in ras. m. ant) P 2 potentia* (erasa e) B

3 ut] BWTXtN^s) om. PBlBW 4 fieret (i s. s. m. 1) U || cur

igitur — fierit (sic) omissa addidit in mg. inf. m. 1 D \\ eorunidem (n
radendo ex m) P eorum D || obfuitj**** ut (fuit uersu extr. m. 2,
ante ut eras. fnit ut uid) P 5 dii* ifort. interpunctio erasa) B

6 colabantur Bl \\ an haoc— uidebatur om. D \\ ad idonea nota in marg.
erasa P 7 cosset B*G \\ in] scripsi; ut codicesf v ad coni. k

at ed. Thor. 9 dii] di D || potentia] pacientia D 11 ad sua-

dibile nota marg. eras. P su*|adibile (er. b) D 13 ex#titisse (erasa

s) B 14 potentiam ( * alt. m.) B || de diis] dedisse D || dis (i s. s.

m. ant.) P 15 magnis] magis D 16 ad materia nota in marg.

erasa P |) praecisse D 20. a*stipularetur (erasa d) B \\ ex«pectari *

(erasa s) JB expectari (-re D) PD 21 Iouem (I in ras. m. ant.;

fuit i) P

V. 28

434 Pauli Orosii Historiarum

11 in populos hominum ludo uertere solitum ferant. porro autem
de cura caerimoniarom nec recensendum arbitror, quoniam
inter sacra continua incessabilibns cladibus nullus finis ac
nulla requies fuit, nisi cum saluator mundi Christus inluxit:
cuius aduentui praedestinatam fuisse imperii Bomani pacem, »
etsi iam sufficienter ostendisse me arbitror, tamen paucis
adhuc supplere conabor.

2 Principio secundi libelli cum tempora Bomanae conditionis
stili tenore perstringerem, multa conuenienter inter Babylonam
urbem Assyriorum tunc principem gentium et Bomam aequeio

2nunc gentibus dominantem conpacta conscripsi: fuisse illud
primum, hoc ultimum imperium; illud paulatim cedens, at
istud sensim conualescens; defluxisse illi sub uno tempore
nouissimum regem, cum isti primum fuisse; illam deinde
tunc inuadente Cyro captam uelut in mortem ooncidisse, cum is
p. 45iistam fiducialiter adsurgentem post expulsos 'reges liberis uti

3coepi8se consiliis; praecipue cum, uindicante libertatem suam
Boma, tunc quoque Iudaeorum populus, qui apud Babylonam
sub regibus seruiebat, in sanctam Hierusalem recepta libertate

1 populis D || lutdum D || uetere PR> || ferat Z> 2 arbitor

B* || quoniam] sic quo P quo R 3 inceesubi libus (prima s tiico

ex n, sec b m. 1 in ras. ex s) D 4 nisi cum) nisicum cum D \\

saluazor P 5 aduentui] aduentu et D || praedistinatam ifc* (prius

i 8€c. in e correxerat) 5 pacem etsi — 6 tamen paucis] paucem pau-

cis D 6 tamen paucis] PRGg paucis tamen v 7 subpiire

D 8 principio (p in ras.\m. 2 ex P) R || secundisc (sc dcl. m. 1)

P 9 babylonam] P*Rl babyloniam P*R* babyUona D

10 assiriorum D || *tunc (t m. 2 in ras.; fuisse uidetur Tunc praece-
denie interpunctione)\R || [aeque nunc] PRDg quae nunc M nunc K
nunc aeque v 11 conpacta] PRlD compacta Rr? copacti KM

comparata N, coni. h || conscribsi PRXD 12 faoc ultimum u. extr.

om. D || caedens RW cadens KMl \\ at] D ac PR 1» illis

R 14 cum|isti] PRDg; quo isti TO tum isti F7 interpo-

lauerunt, isti v || illam deinde] illa de D 15 concedisse PR*

16 assurgentem 22* 17 praecipue. JB1 18 iudeorum Rl ||

babyUonam D babyloniam Plfi1 19 scanc tam (priorem c del.

m. I) P sactam R* || hierim R \\ Ubertate* (erasa ut uid. m) R
libertatem D

aduersum paganos VII 1.2. 435

redierit templumque Domini, sicut a prophetis praedictum
fuerat, reformarit. praeterea intercessisse dixeram inter Baby- 4
lonium regnum, quod ab oriente fuerat, et Bomanum, quod
ab occidente consurgens hereditati orientis enutriebatur, Mace-

sdonicum Africanumque regnum, hoc est quasi a meridie ac
septentrione breuibus uicibus partes tutoris curatorisque tenu-
isse. orientis et occidentis regnum Babylonium et Bomanum5
iure uocitari, neminem umquam dubitasse scio; Maoedonicum
regnum sub septentrione cum ipsa caeli plaga tum Alexandri

loMagni arae positae usque ad nunc sub Biphaeis montibus
docent; Carthaginem uero uniuersae praecelluisse Africae et6
non solum in Siciliam Sardiniam ceterasque adiacentes insulas
sed etiam in Hispaniam regni terminos tetendisse, historiarum
simul monumenta urbiumque declarant. dictum est etiam, 7

15 uastatae per Medos Babyloniae et inruptae per Gothos Bomae
pares admodum annorum numeros cucurrisse.

Nunc autem his illud adicio, quo magis clareat unum esses
arbitrum saeculorum regnorum locorumque omnium Deum.
regnum Carthaginiense a conditione usque ad euersionem9

soeius, paulo amplius quam septingen'tis annis stetit, aequep. «k

avctobes § 3 templum. .reformarit Esdr. 1, 1—6 || a prophetis
Ierem. 25, 11 § 5 Alexandri— docent ex chorographo ut uid.; cf. 1,
2 § 5 § 6 urbium (monumenta) declarant Orosius ? § 7 dictum
est: 2, 3 §9 regnum Carth.— stetit Euscb. 1871, ubi sunt 748 (uel
749); 700 Orosius 4, 23 § 6 'sec. Liuium et Eutropiutn

1 redierat (a in i corr. m. ant.) P redierit (i alt. ilico ex c i. e.
fort. inchoata a) D || profetis TBB 2 babillonium D 3 ori-

entem (m eras.) D 4 occidentem (m eras.) D || surgens D \\

hereditati] PRDOg hereditate E ed. 1542 fs || machedonicum PRl
5 a meridie] iam*meridie (a s. 8. m. 1) D 6 septemtrione PRl || ad

partes in marg. inf. m. ant. paratis P, partis D \\ tutores Rl
7 babyllonicum D 8 machedonicum PRl 9 etiam regnum X( ||

septemtrione PR1 || fuisse ante cum add. X4 , esse add. v 10 ri-

pheis PRD || motibus D 11 karthaginem PR chartaginem D \\

praeceluisse Rx \\ africae et] africem D 12 adicientes PR*

14 monimenta post ras. R \\ urbium qu«e (eras. a) R 15 med*os

(eras. i) R \\ babylloniae D \\ irruptae R* 16 numeros (s s. s. in

P, ex corr. add. m. ut uid. 1 in R) PR \\ concurrisse TX^Zh occur-
risse Q 17 his* (foH. interp. er.) R 18 sctorum R 19 kartha-
giniense PR charthaginiense D || uersionem R*D (non P) 20 dcc-

PR || annis om. D

436 Pauli Orosii Historiarnm

regnum Macedonicum a Carano usque ad Persen paulo minus
quam septingentis ; utrumque tamen septenarius ille numerus,

10 quo iudicantur omnia, terminauit. Roma ipsa etiam, quamuis ad
aduentum Domini Iesu Christi perfecto proueheretur imperio,
tamen paululum et ipsa in occursu numeri huius offendit. s

11 nam septingentesimo conditionis suae anno quattuordecim uicos
eius incertum unde consurgens flamma consumpsit, nec um-
quam, ut ait Liuius, maiore incendio uastata est; adeo, ot
post aliquot annos Caesar Augustus ad reparationem eorum,
quae tunc exusta erant, magnam uim pecuniae ex aerarioio

12publico largitus sit. poteram quoque ostendere eundem
duplicatum numerum mansisse Babyloniae, quae post mille
quadringentos et quod eicurrit annos ultime a Cyro rege

ldcapta est, nisi praesentium contemplatione reuocarer. illud
sane libenter adicio, quia primi illius regum omnium Niniis
— quamuis et pater eius Belus obscure primus regnasse
referatur — illius ergo Nini anno, postquam regnare coeperat,
quadragensimo tertio natus est sanctus ille Abraham, cui dictae
sunt repromissiones, ex cuius semine promissus est Christus;

14deinde nunc primi istius imperatorum omnium Augusti Cae-so

avctores § 9 regnum Maced. — dcc Eus. 1204 et 1850 \\
septenarius— omnia ignotus § 11 IAuius (guem laudat), libro ut uid.

108; ef. Oros. 6, U § 5 § 12 cf. 2, 2 et 3 § 13 cf. Eus. r

et Oro8. 1, 1 § 5; pater cius Belus — referatur ex chronographo ; cf.
Exordium Euseb. uol. I App. p. 49 et Syncell p. 181 Bonn.

1 machaedonicttm P machedonicum Rl || carono PR \\ psen in
fteen" m. 2, mox % erasa R 2 -dcc- PR 3 ad adnentum] P

ad*uentum (a 8. 8.m.l)D aduentu (stc) R 4 domini nostri Tv \\ iesu]
iBs D 5 paulolum PRxDO || occursum D 6 septingentensimo]

PR (n prior corr. ex m P, n alt. erasa R) septagentissimo D || anno
in ras. m. 1 P \\ xiin PR 7 unde (u in ras. m. 2 ex V) R ||

consumsit PD 8 leuius D 9 aliquod PlR*D || eomm P»

10 exustae erant] exorte^rant (q in ae m. 1) D || paecuniae PD

11 eundum D 12 babylloniao D || • mille quadrigentus D -Icccc-
PR 13 currit R* || ultimae D ultime. R || a 8. 8. m. 1 in D

15 libenter (n radendo ex 1 ?) D || aditio Rx audicio D 16 belus

(1 ex 11 corr.) P || primum PR 17 refer*atur R obscu referatur

D 18 quatragensimo tercio D -XL-m- PR 19 cbristus]

dominus cbristus D 20 nunc] D, om. PR

aduersum paganos VII 2.3. 437

saris — quamuis et pater eius Caesar metator imperii potius
quam im'perator exstiterit — istius ergo Caesaris, posteaquam P. ise
imperare coepit, emeuso propemodum anuo quadrageusimo
secuudo uatus est Christus, qui Abrahae sub Nino primo rege

sfuerat repromissus. uatus est autem vui kaleudas Ianuarias, 15
cum primum incremeuta omuia anni ueuieutis incipiunt. ita
factum est, ut, cum Abraham quadrageusimo tertio anno natus
sit, sub fine quadragensimi secuudi natiuitas Christi conueniret,
ut iam non ipse iu parte tertii anni sed in ipso potius tertius

loannus oreretur. qui annus quantis, quam uouis quamquel6
inusitatis bonis abuudauerit, satis etiam me non profereute
compertum haberi arbitror : toto terrarum orbe una pax omuium
nou cessatione sed abolitioue bellorum, olausae Iaui geminae
portae extirpatis bellorum radicibus non repressis ceusus ille

i5primus et maximus, cum in hoc unum Caesaris nomeu uuiuersa
maguarum gentium creatura iurauit simulque per commuuiouem
ceusus unius societatis effecta est. _ M

'Igitur auuo ab Vrbe condita dcclii natus est ChristusS

avctobe8 § 14 Caesar metator imperii fort. ex chorographo ||
xlii Euseb. 2015 5 cf. Oros. 6, 20 § 3; Mommsen Corp. Inscr.

Lat. 1 p. 410 13 cf. 6, 22 § 1 cap. 3 § 1 dcclii cf. 6, 22

§ let § 6

EXpriATOREs 18 anno— Christns compilauit Seuerus Chron. p. 453

1 meator jB» 2 ex*titerit (eras. s) R extiterit D || ergo] ia-

quam v 3 qnadrage*simo R 5 vni] PRg octauo Dg (octaua

G) v vii fsh || kalendas ianuarias] PR klend ianuarias D 6 cum]

quando v \\ primo D 7 quadraginsimo* (er. m) tercio D -XLm-

R XLHi« (fuisse uid. xliiii-) P 8 quadragensimi secundi) PR sed n

priore erasa in R XLii|secundi (sic) D 9 tertiu&m| R, om. D

10 oreretur] DP* oriretur P m 1 uel 2t R \\ qui (i *. s. m. ant.) R ||

quatis (nm.l)P 11 non] Gm.ut uid. 2, s. s. m. 1 XA ; om. PRD G*
12 compertum R7 cumpertum D 13 abolitione (b ex d ut uid.y

m. X) R \\ iani] iam D || gemini PR geminiquae D 14 extirpatis]

PR extyrpatis D || repssis R 15 et] DR*W, om, PRl \\ maximus

«m| R || fuit ante et maiimus add. T, post maximus X^v, glossam
erat supra maximus scr. G* || nom (m s. s. m. ut uid. 1) R
16 gentum D || communionem (m aU. m ras.) censua (n in ras.) unius
(n in ras.) m. ut uid. 1) R 18 septingentissimo sexagissimo tercio D

438 Pauli Orosii Historiarum

salutarem mundo adfereus fidem, uere petra medio rerum
posita, ubi comminueretur qui offenderet, qui crederet salua-
retur; uere ignis ardens, quem qui sequitur inluminatur, qui

2temptat exuritur; ipse est Christus, Christianorum caput,
saluator bonorum, malorum punitor, iudex omnium, qui for- 5
mam subsecuturis uerbo et opere statuens, quo magis doceret
patientes in persecutionibus, quas pro uita aeterna exciperent,
esse oportere, mox ut uirginis partu editus mundo apparuit,
de passionibus suis coepit. namque eum rex Iudaeae Herodes
simul ut natum jsonperit, necare decreuit plurimosque tuncio

3 paruulos, dum unum insectatur, occidit. hinc malignis inprobe
incurrentibus digna punitio est; hinc, in quantum tranquille
agitur mundus, credentium gratia, in quantum perniciose
inquietatur, blasphemantium poena est, securis per omnia
fidelibus Christianis, quibus aut aeternae uitae requies in tuto u
aut etiam huius in lucro est. quod promptius cum per ordinem

4referam, ipsis rebus ostendam. postquam redemptor mundi,
Dominus Iesus Christus, uenit in terras et Caesaris censu
ciuis Romanus adscriptus est, dum per duodecim, ut dixi,
annos clausae belli portae beatissima pacis tranquilli tate 20
cohibentur, Gaium nepotem suum Caesar Augustus ad ordi-

5nandas Aegypti Syriaeque prouincias misit qui praeteriens
p. 458 ab Aegypto fines Palaestinae, apud Hierosolymam fin templo
Dei tunc sancto et celebri adorare contempsit, sicut Suetonius
Tranquillus refert. quod Augustus ubi per eum conperit,ss

avctores 1 petra ep. ad Corinth. 1, 10, 4 || 3 igois cf. uelut
Apocal. 21, 23 9—11 euang. Matth. 2 18 censu cf. 6,22 §6
19 ut dixi 6, 22 § 2 21 Gaium— p. 439, 1 laudauit Sueton. Aug. 93

(quetn nominat)

1 salutarem] saluator* R || afferene R* 4 timtat D 5 po-

nitor RlD 7 patienter PlR 8 ut] uta| D || adparuit D

9 iudae RD 10 comperit D 11 hic (n 0. *. m. 1) D \\ in-

probae P improbe JB3 13 mundus*» P || pernitiose R

14 blasfemautium P (non R) 15 Christianis fidelibus v

16 promtius PRlD 18 census D 19 adscribtus PD a*scriptus

(d eras.) R || duodicem D xn PR 20 cause (1 8. s. m. I) D

21 cuhibentertur D || gaium] PRD 22 prouencias (e in i corr.)

R 23 egjpto D \\ palestinae PRD || herusiolema D 24 soetonius
D 25 agustus D || per om. D \\ comperit D

aduersum paganos VII 3. 439

•
prauo usus iudioio prudenter fecisse laudauit. itaque auno6

imperii Gaesaris quadragesimo octauo adeo dira Romauos
fames cousecuta est, ut Gaesar lanistarum familias omnesque
peregrinos, seruorum quoque maximas copias, exceptis medicis

5et praeceptoribus, trudi Vrbe praeceperit. ita peccante prin-
cipe in sanctum Dei et correpto per famem populo quantitatem
offensionis qualitas ultionis ostendit. deinde, ut uerbis Corneli 7
Taciti loquar, sene Augusto Ianus patefactus, dum
apud extremos terrarum terminos nouae gentes

tosaepe ex usu et aliquando cum damno quaeruntur,
usque ad Vespasiani durauit imperium. hucusque
Cornelius. ceterum et tunc capta euersaque Vrbe Hierosoly- 8
morum, sicut prophetae praenuntiauerunt, extinctisque Iudaeis
Titus, qui ad uindicandum Domini Iesu Ghristi sanguinem

is iudicio Dei fuerat ordinatus, uictor triumphans cum Vespasiano
patre Ianum clausit. igitur etsi sub extremis Gaesaris tem-9
poribus apertus est Ianus, tamen per multa ex eo tempora,
quamuis in procinctu esset exercitus, nulla bella sonuerunt.
unde etiam Dominus ipse Iesus Ghristus in Euangeliis, cumlO

aotemporibus illis in summa tranquillitate uniuersus mundus
ageret cunctasque genies pax una uelaret et a diqpipulis suis
interrogatus esset de conclusione temporum subsequentium,

ayctore8 § 6 anno—faines Euseb. 2022 || lanistarum et q. s.
Sueton. Aug. 42 §7 Tacitus Historus (cf. Oroa. 6, 22 § 2; 7, 9

§ 9; 7, 19 § 4) § 8 prophetae Dan. 9, 26, Zach. 14, lsqq.

1 prauos D || laudabit D • 2 quatragissimo octauo D xlviii
PB 3 lanistarum (sta in ras. m. 1) D 5 tradi (a in u corr.

m. 1) P 6 et om. D || populi D 7 quali*#tas (er. op ?) D \\

corniii D cornelii R* 8 agusto D 10 cu m. ant. in ras.

P 11 uespasiani (s altera m. 2 in ras.) P || bu*cueque (erasa n ?)

B 12 cornilius D || tunc aptae (in tunc capta* corr. m. ant.) uer-

saque P tunc captae uersaque B || captae uersaequae D || hieru-
solymorum B hierusolimorum D 13 profetae D || iudeis BD

14 uindicandfl dfii m. 1 in ras. P || domini nostri Gv 15 uespasi-

ano] 8 altera m. 2 in ras. P a prior m. 2 B s alt. ex n w. 1 D
16 ia*num (er. g) D || etsi] et D || sub om. P* 20 tranquillitatem

(m del. m. ant.) P 21 uelaret] uelageret D || ad (d del. m ant.)

P a* (1 litt. er.) B ad D 22 coniuctione D

440 Pauli Orosii Historiarum

llinter cetera sic ait: audituri autem estis proelia et
p. iwopiniones proeliorum. 'uidete ne turbemini; oportet
enim haec fieri, sed nondum est finis. consurget
enim gens in gentem et regnum in regnum eterunt
pestilentiae et fames et terrae motus per loca. s
haec autem omnia initia sunt dolorum. tunc tra-
dent uos in tribulationem et occident uos, et eritis

l2odio omnibus gentibus propter nomen meum. hoc
autem diuina prouidentia docens et credentes praemonendo
firmauit et incredulos praedicendo confudit. 10

4 Anno ab Vrbe condita DCCLxvn post mortem Augusti
Caesaris Tiberius Gaesar imperium adeptus est mansitque in
2eo annis uiginti et tribus. hic per semet ipsum nulla bella
gessit, sed ne per legatos quidem aliqua grauia, nisi quod
tantum aliquantis in locis praecogniti cito gentium tumoresn

3 conprimebantur. sane quarto imperii eius anno Germanicus
Drusi filius Galigulae pater de Germanis, ad quos ab Augusto

4 sene missus fuerat, triumphauit. ipse autem Tiberius plurima
imperii sui parte cum magna et graui modestia reipublicae
praefuit, adeo ut quibusdam praesidibus augenda prouinciis »
tributa su^dentibus scripserit boni pastoris esse tondere

avctobes § 11 cuang. Matth. 24, 6—0 cap. 4 § 1 xnn itetn
Eus. 2030 et Eutrop. 7, 11 § 2 Sueton. Tib. 37 (cf. Eutrop. 7,

11) § 3 Germanicus Caesar de Parthis (sic) triumphauit ad a. imp.

IV Eus. 2033* § 4 Suetonius Tib., inprimis 32

5 et terrae motus] terremutus D 6 tradent uos in tribulatione

pone u. in mg. add. m.lB 7 tribulationem (m del. m. ant.) P ||

et occident in ras. ang. m. 1 B 10 confuit B 11 septin-

gentissimo sexagesimo septimo B || agustri B% 13 xx et tribus

PRBn (u. infra) uigenti et tribus Bl || beila om. P (non om. BB)

14 ne] nec Bu \\ aliqua] aliquagra Bl || nisi tantum quod Bu

15 percogniti (sic) Bu 16 conpraemebantur (ban*|tur eras. t? Bl)
B || Saine (a litteris ic simiUima) Bn 17 caligulae] caele. B1

18 post tiberius repetita sunt haec 12 caesar imperium — 18 tiberius
(quorum exemplorum uarias lectt. signif. B^B^) B 19 regpublicae

D 20 praesidib; (b; in is corr. m. 2) P praesidib: (si s. s. m. 2)

R || agenda B \\ prouincia B 21 tributa (uta in ras. m. 1) P

aduersum paganos VII 3.4. 441

pecus, non deglubcre. at postquam passus est Dominus5
Christus atque a mortuis resurrexit et discipulos suob ad
praedicandum dimisit, Pilatus, praeses Palaestinae prouin]ciae, p. m
ad Tiberium imperatorem atque ad senatum rettulit de

&passione et resurrectione Christi consequentibusque uirtutibus,
quae uel per ipsum palam factae fuerant uel per discipulos
ipsius in nomine eius fiebant, et de eo, quod certatim crescente
plurimorum fide deus crederetur. Tiberius cum suffragio6
magni fauoris rettulit ad senatum, ut Christus deus haberetur.

losenatus indignatione motus, cur non sibi prius secundum
morem delatum esset, ut de suscipiendo cultu prius ipse
decerneretj consecrationem Christi recusauit edictoque con-
stituit, exterminandos esse Vrbe Christianos; praecipue cum
et Seianus praefectus Tiberii suscipiendae religioni obstina-

utissime contradiceret. Tiberius tamen edicto accusatoribus 7
Christianorum mortem comminatus est. itaque paulatim .
'immutata est illa Tiberii Caesaris laudatissima modestia in P. m
poenam contradictoris senatus; nam regi, quaecumque uolun-
tate faciebat, uoluptas erat, atque ex mansuetissimo principe

so saeuissima bestia exarsit. nam plurimos senatorum proscripsit 8
et ad mortem coegit; uiginti sibi patricios uiros consilii causa

avctores § 5 et § 6 usque ad Christianos Eus. 2051 et Bufin.
2, 2 || Seianus et q. 8. Eus. 2050h § 7 Tiberius— comminatus est

Hier. 2051 et Bufin. 2, 2 || itaque — exarsit ignotus § 8 plurimos

— coegit fort. sec. Hier. 2052 f \\ uiginti — necauit Bueton. Tib. 55 \\
Seianiim— interfecit Sueton. Tib. 65

• 2 a» (er. d fort., non b) D 3 dimisit] misit D || praesis PBl

praeses *•***• (er. preies, quarta 1 potius quam 8 uid. fuisse) D \\ pa-
lestinae PBD 4 +***torem (3 uel 4 litt. eras.; impera s. s. m. 2)

P || adque' PVR1 adquae D \\ ad om. D || retulit PbJBD* 5 re-

surrec«one (ti supra ras. m. ant.) P 8 deus] di D 9 rettulit]

D retulit PB 10 cur] PBDgv quurZM1 (cur 1P) quod /*

11 mor*em (er. t) D || desus«# cipien do (fort. it eras.) P || de om. B ||
suscipienda B1 \\ cultu B* 12 consecrationem (s s. s. m. 1) D

14 seianos P* || religione Pa religioni (ultima i ex corr. m. ut uid. 2)
B religionis D || obstinatissime (fuisse uid. -mej B 17 inmutata

PB mutata D 18 ad contradictoris m marg. impef m, 2 P \\

rex B* || quamcumque D 19 adque (corr. m. 2) PlBl 21 ad

(d s. s. m. 1) D || xx PB || *sibi (er. u ?) D

442 Pauli Orosii Historiarum

legerat: homm nix duos ihcolumes reliquit, ceteros diuersis

cansis necauit; Seianum praefectum suum res nouas molientem

9interfecit; filios snos Drusum et Germanicum, quorum Drusns

naturalis, Germanicus adoptiuus erat, manifestis ueneni signis

lOperdidit; filios Germanici filii sui interfecit. referre singillatim s
facta eius horret pudetque; tanta libidinis et crudelitatis
rabie efferbuit, ut, qui spreuerant Christo rege saluari, rege

11 Caesare punirentur. huius tamen imperii anno duodecimo
noua et incredibilis clades apud Fidenatium urbem accidit:

m amphitheatri cauea populo gladiatorium munus spectante con-io

I2lapsa est et plus quam uiginti milia hominum 'occidit. dignum
sane posteris tantae correptionis exemplum, tunc ad spectandas
hominum mortes auidos homines conuenisse, quando pro salute

l3hominum prouidenda Deus homo esse uoluisset. deinde anno
eiusdem septimo decimo cum Dominus Iesns Christus uo-n
luntarie qnidem se tradidit passioni, sed impie a Iudaeis ap-
prehensns et patibnlo suftixus est, maximo terrae motu per
Orbem facto saxa in montibus scissa, maximarumque urbium

uplurimae partes plus solita concussione ceciderunt. eadem
quoque die ad horam diei sextam sol in totum obscuratusso

atctores § 9 Sueton. Tib. 54 § 10 referre— efferbuit Sueton.
Tib. 61 § 11 huius-»-xn ignotus || clades— occidit Suet. Tib. 40
§ 12 Orosius § 13 xvn] xvi = 01 202, 2 Africanus p. 188 et 190

Bouth; xvnn Eus. Arm. et Sync.; xvni (xvn cod. B) Hier. 2047
17 maximo terrae motu — p. 443 , 1 terris est euang. Matth. 27, 45
(Marc. 15, 33 et Luc. 23, 44 sq. de terrae tnotu tacent) et fort. Africanus
p. 183, 9—11; 184, 7 sq. •

1 reliquit (t ex d corr.) P 3 drusus] drus D 4 ueneni* (s

eras.) P 5 referre] referens D 6 horret] horret animus v

7 efferuit D || saluatorejrege D 9 fidinatium PB fidenantium D
10 amphwteatri (a eras.) R amphiteatri D 11 est et om. uersu

extr. D || xx milia PR 13 auidos (o ex u corr.) B 14 pro-

uidentia D 15 septimo decirao] PBD decimo septimo v xvn fs;

xvni T || cum om. D || uoluntariae PBl 16 impiae (a deleta)

PB inpie D || a* (er. d) D || adpraehensus PBlD 18 orbemj

urbem (ut saepiss.) D || in montibus] immontibus D || scissa sunt v
19 solita (i ex u corr.) B || caeciderunt PB1 20 totii in toto orbe

corr. m. rec. B totum urbi D

aduersum paganos VII 4. 443

tetraque nox subito obduota terris est et, sicut dictum est,

Impiaque aeternam timuerunt saecula noctem.

usque adeo autem neque lunam lumini solis neque nubes 15
obstitisse manifestum est, ut quartam decimam ea die lunam,

fttota caeli regione interiecta, longissime a conspectu solis
afuisse et stellas tunc diurnis horis uel potius in illa horrenda
noote toto caelo fulsisse referatur. quod non solum sanctorum
Euangeliorum fides, sed etiam aliquanti Qraecorum libri
adtestantur. iam hinc post passionem Domini, quem Iudaeil6

loqnantum in ipsis fuit persecuti sunt, continuae clades Iudae-
orum, donec exinaniti dispersique deficiant, inces'sabiliterP. m
strepunt. Tiberius siquidem iuuentutem eorum per specieml?
sacramenti in prouincias grauioris caeli relegauit, reliqtios
gentis eiusdem uel similia sectantes Vrbe submouit sub poena

isperpetuae seruitutis, nisi obtemperassent. sane Asiae ciuitatesl8

avctores 2 VergU. Georg. 1, 468 3 usque— afuisse Africanus
p. 183, 13 — 184, 3 (unde etiam Augustinus Ciu. D. 3, 15; cf. Ehein.
Mu8. 1878 p. 324) 6 stellae in caelo uisae sunt Hieronym. 204T

8 Graecorum libri] 'Ellrjvixoig vno/uvrnuaocv Euseb. ap. Sync. p. 614, 9
Bonn.t etbnicorum commentariis Hier. I. I. § 16 Eus. 2048*

§ 17 Suetoniu8 Tib. 36 § 18 Asiae — donauit cf. Sueton. Tib. 48

a quo tamen haec illo (/) et tributo dimiaso (Tac. Ann. 2, 47 et 4, 13\
propria (olxelci dandvrj Phlegon De mir. 13) aliena sunt; fortasse
Africano U8U8 est Orosius; ceterum cf. 0. Iakn, Berichte d. Sdche. Ges.
1851 p. 120 sqq. || hic~obiit Sueton. Tib. 73?

1 tetraque (altera t in ras. m. X) P 2 inpiaque PRX \\ timuere

D 3 lunam D \\ lumine PRl (lumini m. rec. R) 4 obtitisse

D || quarta decimam D xiin- PR quarta decima 0 || ea] PRD
om. G eadem fsh \\ luna RhDG 6 deornis D 7 referantur

(n 8. 8. m. 1; pone r fin. superius parua rasura) P 8 grecorum

R gregorum D || liberi D 9 adtestantur (d in t mut.) R ad-

teetatur D || iudei JR 10 iudeoruro R 12 iuuentute" f ^ co™-

ut uid. add. m. 2) P iuuentute* (er. b an t ?) D || specia D speciem
(c ex t m. 2) R 13 sacramenti intumescentem (intum. 8. 8. m. 2 R)

RTt ed. 1542 in mg.; intumescentem poet iuuentutem eorum add.
fsh || religauit PR 14 urbem D 15 perpetua D

444 Pauli Orosii Historiarum

illo terrae motu dirutas tributo dimisso propria etiam liberali-
tate donauit. hic ambiguis siguis ueneni obiit.
5 Anno ab Vrbe condita dccxc tertius ab Augusto Gaius
Caligula regnare coepit mansitque in imperio annis non plenis
qnattuor, bomo omninm ante se flagitiosissimus et qui' uere 5
dignus Bomanis blasphemantibus et Iudaeis persecutoribus
2punitor adhibitus uideretur. hic, ut breuiter magnitudinem
crudelitatis eius expromam, exclamasse fertur ntinam po-
p. 464pulus Boma'nus tinam ceruicem haberet saepe etiam
de condicione temporum suorum conquestus est, quod nullisio
calamitatibus publicis insignirentur.

3 0 beata germina temporis Christiani, quantnm praeualuistis
in rebus humanis, nt etiam crudelitas hominis magis potnerit
clades desiderare quam inuenire! ecce de tranqnillitate gene-

rali feritas ieiuna conqueritur; 15

furor impius intas
Saeua sedens super arma et centuxn uinctus aenis
Post tergum nodis fremit horridus ore cruento.

4 serui rebelles et fugitiui gladiatores perterruere Bomam, euer-
tere Italiam, Siciliam deleuerunt, iam paene uniuerso humano 10

ayctores § 1 mansitque — ini] a. 3 m. 10 d. 8 Eutr. 7,12; a. 3
m. 10 Hier. 2053 || homo— flagitiosissimus fort. Eutr. 7,12 § 2 ex-
clainasse— haberet Sueton. Cal. 30 9 etiam— 11 insignirentur Sueton.
Cal. 31 16—18 Vcrga. Aen. 1, 294 sqq.

1 dimisso] remisit TaeUus Ann. 2, 47, remissione tributi id. 4, 13 ||
eti*am P || liberalitate] L. Th. Oronomus in Thes. Gr. ant. 7, 459 (libera-
litate subleuauit Sueton. Tib. 48), libertate PEDg 2 hi«c (er. n)

D 3 ab urbe condita om. D \\ -dcclxl- (supra x rasura, infra lxl

puncta tria erasa; mutatutn uid. fuisse in xc) P dcclxl in dccxc
mut. R septingentissimo (en Uico ex is) nonagissimo D || agusto D

•u

4 coepit regnare v || (man que aunis)jjmansitquae annis in imperio (quae
inclusi erasa sunt) D \\ non] • (una liit. erasa) P 5 rai PB

6 blasfemantibus P || iudeis R 8 crudelitatis ***eius (er. cru ?)

D || exprimam R7GM*T 10 conditione PRD \\ conquaestus P*D
11 *pubLicis (er. i) D 12 temporibus D 13 magis om. D

16 intus] inpius h (errore typogr.) 17 saeua] sua D || aenis] P*

aeneis PbR catenis DB 18 tergum (t s. s. m. 2) R 19 «rebelles
P || gladiatores (gla s. s. m. 1) P 20 deleuerunt] PR delaeuemnt

D deleuere t?

aduersum paganos VII 4.5. 445

generi toto Orbe metuendi; in diebus autem salutis, hoc est
temporibus Christianis, eonuellere quietem non potest uel
Caesar infestus. hie siquidem magno et incredibili apparatu5
profectus quaerere hostem uiribus otiosis, Germaniam Galliam-

sque percurrens, in ora Oceani circa prospectum Britanniae
restitit. cumque ibi Minocynobelinum Britannorum regis
filium, qui a patre pulsus cum paucis oberrabat, in deditionem
recepisset, deficiente belli materia Romam rediit. isdem autem 6
diebus Iudaei, qui iam tunc ob passionem Christi meritis

toubique cladibus exagitabantur , apud Alexandriam seditione
excitata, profligati oaede atque urbe propulsi, expromendarum
querellarum causa Philonem quendam, uirum sane in primis
eruditum, legatum ad Caesarem miserant. sed Caligula cum7
omnibus hominibus tum praecipue Iudaeis infestissimus, spreta

islegatione Philonis omnes Iudaeorum sacras sedes atque in
primis antiquum illud in Hierosolymis sacra'rium profanari p. 466
sacrificiis gentilium ac repleri statuis simulacrisque imperauit
seque ibi ut deum coli praecepit. Pilatus autem praeses, 8
qui sententiam damnationis in Christum dixerat, postquam

ayctores § 5 Sueton. Cal. 43—49, praesertim 44 et 45
§ 6 et § 7 Bufin. 2, 5 et 6 (inprimis § 7 cura omnibus — infestissimus
2, 6), cf. Eus. 2054\ 2055" . 205S1 ? §8 Bufin. 2, 7, cf. Eus.

2055* (2047 et 2049)

1 orbe] GT urbe D mundo PB || est om. Bl 3 apparato D

n t

5 bnttaniae (n m. 1) P brittaniae B brita***«*|niae (t m. 1; er. norum)
D 6 minocynobelinum] DHMlTXxX2X^E (inras.ant. T) minocyno
balinnm (a in e corr. m. 1) P minocyno-belinum (minocyno in in oceano
corr. m. 2) B mino*cynobelinnm (eras. ut uid. c m. 8; apex m. 3) G
minocinobelinum NX^ minocynobelunum M1 minocynobelliimm v mino-
cenobellinum 0 'minocio-belinum W Adminio Cynobellini Britannorum
regis fiUo legitur ap. Suetonium Cal. 44 \\ brit-tanorum P brittanorum
B britanorum D 7 cum om. Pl 8 materiam P* || hisdem

PBD 9 iudei B || *ob (er. \) D 10 alixandriam D 11 ad-
que PB || pulsi D 12 quaerellarum PB*D || uerum B* ueru D

13 miserant] PBDT misernnt Gv 14 iudeis Bl \\ spraeta PBD

15 philones D || iudeornm B* || sedes] PBD (s prior erasa in PB)
aedes Gv \\ adqne PlBl 16 anticum D || illum PBl \\ in om. KM

(praecedit illum in M *), h || hierusolimis D 19 dampnationis B

446 Pauli Orosii HUtoriarum

plurimas seditiones in Hierosolymis excepit ac fecit, tantis
inrogante Gaio angoribus coartatus est, ut sua se trans-
uerberans manu malorum conpendium mortis celeritate quae-
9sierit. Gaius Galigula libidinibus suis etiam illud sceleris
adiecit, ut sorores suas primum stupro pollueret, deinde *
exilio damnaret. qui post omnes simul exules iussit occidi. ipse

lOautem a suis protectoribus occisus est. duo libelli in
p. «eese^cretis eius reperti sunt, quorum alteri pugio, alteri gla-
dius pro signo nominis adscriptum erat: ambo lectissimorum
uirorum utriusque ordinis senatorii et equestris nomina etio
notas continebant morti destinatorum. inuenta est et arca
ingens uariorum uenenorum, quibus mox Claudio Caesare
iubente demersis infecta maria traduntur non sine magno
piscium exitio, quos enecatos per proxima litora passim aestus
eiecit. u

11 Magnum reuera indicium miserentis Dei propter suffragium
gratiae in populum continuo ex parte crediturum et propter
irae temperamentum in populum tunc infideliter obstinatum,
ut quanta multitudo hominum praeparatam mortem euaserit,
ex multitudine interfectorum piscium disceretur omnibusque»
notesceret, quid tanta ueneni moles arte aucta agere in
misera Ciuitate potuisset, quae neglegenter effusa etiam maria
corrupit.

avctores § 9 Eus. 2056™ § 10 Suetonius Cal. 49

1 gerusolirais D || eipleuit Dt 2 inrogante PD inrigante Rl
irrogante R* 3 c*eloritate (eras. a) R 4 sceris D 5 so-

roris (ro 8. 8. m, 1) D || polluerit PRD 6 efiiio D \\ damnaret]

PD dampnaret (p eras. et m. 2 e in i corr.) R \\ iussit (t *. s. m.
1) D || ipsi (si 8. 8. m. 1) D 9 nominis] PRD nomini fsh \\

ad8cribtum PD adscriptnm (d eras.) R 10 et om. D || *eque-

stris jB II et om. D 12 uenenorum (ne s. 8. m. 1) D uenenornm

pocula continens ed. 1542 fsh; uenenorum plena Sueton. 13 di-

inersis PR 16 indicium (m. 3 8. 8. iudicium) P || miserantis h

17 gratiae (prior a corr. ex » ? t ex c R) R || popnlus D || supra
continuo ez parte scr, m. 3: inditum urcmaron (i. e. inde tum Verg.
Maron ?) P 18 **tunc (t in ras. m. 2) R 19 quanta (a fin. in

ras. m. 2) R 21 notesceret] PRGKMHNv innotesceret (-is- ceret

D) DWX^T(0)h || aucta agere] agere aucta D 22 postuisset D

aduersum paganos VII 5.6. 447

Anno ab Vrbe condita dccxcv Tiberius Claudius ab Augusto 6
quartus reguum adeptus est mansitque in eo anuis quattuor- m
decim. exordio regni eius Petrus, apostolus Domini 'Iesu2
Christi, Somam uenit et salutarem cunctis oredentibus fidem

sfideli uerbo docuit potentissimisque uirtutibus approbauit;
atque exim Christiani Bomae esse coeperunt. sensit hoc con-3
latum fidei suae ftoma beneficium., nam cum interfecto Cali-
gula multa de abrogando imperio ac republica in antiquum
ordinem restituenda euerrendaque penitus Caesarum uniuersa

tofamilia senatus et consules decreuissent : Claudius mox ut4
confirmauit imperium, magna atque adhuc Bomae incognita
usus clementia, ne in tantam nobilium multitudinem ultio,
si esset coepta, saeuiret, biduum illud, quo de reipublicae
statu infeliciter consultatum actumque fuerat, memoriae exe-

lsmit omniumque factorum dictorumue in eo ueniam et ob-

avctores § 1 xini item Eutrop. 7, 13 (a. 13 m. 8 d. 29 aut
28 Hier. 2057) § 2 exordio— docuit de his refert Hier. ad a. 2058

(Claudii a. 2), sed Eus. Arm. ad 2055 (Gtaii a. 3) §3 sec. Sue-

tQnium Claud. 10 § 4 Suetonius Claud. 11 exceptis magna — sae-
uiret Orosianis

expilatohes 1 anno— dcclxv (sic) . . 3 Petrus apostolus . . 4 Ro-
mam uenit excerpsit Seuerus Chron. p. 453 1 anno — 2 quartns

adhibuit Beda Hist eccl. 1, 3

1 dcclxlu PR* dcc*xcv R% septiogentissimo nonagissimo quinto
D 2 quarto D || regno D \\ xnri PR quartuor decim D

3 domini] domini nostri GWv || i%s D 5 adprobauit PRl apro-

banit D» 6 adque P'Rl || exim] P*RXD exin* Pb exin fsh

exin* R* exinde ed. 1542 \\ coeperum D || sensitque P% || con-
sulatum (su eras.) P con**latum R 8 inultas P multa* R

mnltas D \\ hac D» || republica (- m. 2) P 9 restituendae uerten-

daque D restituende. uerendaq» KM \\ restituenda (~ m. 2) P \\ euer-
rendaque] Y7 euerrandaeque P1 euerrandaqne (r altera in t m. 2,
a altera in ras. m. 2, ex q ?) R uerrendaque N euertendaqne
FGTgv || paenitus PRl 10 cladius 22» 11 adque PlRl

12 antam D» 13 se*uiret (er. r) D || quo de] Rl qnod PRl quod

de D 14 consulatum D 15 dictorumq;ue N dictorumque

legitur ap. Suet.

448 Pauli Orosii Historiarum

5 liuionem in perpetimm sanxit. ita illam praeclaram et famosam
Atheniensium amnestiam, qnam qnidem Bomae inducere Iulio
Caesare interfecto senatns Gicerone suadente temptanerat, sed
Antonio et Octauiano propter ultionem extincti Caesaris in-
rumpentibus in inritum cesserat: hanc Claudius quamuis multo s
truculentiore causa in caedem conspiratorum stimularetur,

6ultronea clementia nullo expetente firmauit. accidit etiam
eodem tempore praesentis gratiae Dei grande miraculum:
siquidem Furius Camillus Scribonianus , Dalmatiae legatus,
bellum ciuile molitus legiones multas fortissimasque adio

7 sacramenti mutationem pellexerat. itaque die dato, ut in u'num
^undique ad nouum imperatorem conueniretur, neque aquilae

ornari neque conuelli quoquo modo signa moueriue potuerunt.
exercitus tanta et tam inusitata miraculi fide motus et con-
uersus in paenitentiam Scribonianum quinta statim die de-15
stitutum interfecit seseque sacramento prioris militiae con-

8 tinuit. tristius ac perniciosius urbi Romae nihil umquam fuisse
quam bella ciuilia satis notum est. itaque propter aduentum

avctores § 5 cf. Oros. 2, 17 § 15 § 6 Furius sqq. — § 7

Sueton. Claud. 13; cf. Oros. 7, 8 § 2

1 sanciit PB* saxit D* 2 adheniensium D || amnistiam PJR1

amnisthiam B 3 temtauerat PD 4 antunio D || actauiano

B* || irrumpentibus R3 5 irritum PBD || cessarat D || cladius

P1 || multo om. D 6 conspiratorum (ir in ras. et a 8. 8. m. fort.

1) B || stimularetur] PBD inst- h 8 gratiae] greciae D 9 dal-
maciae D 11 mutatio(n8 pell)exerat (n§ pell priore scriptura mem-
branae uitio euanida suppleuit m. 4 , quae s. xi extr. uel xii pr. esse
Mauio uisa est; ell m. 1 adhuc agnoscuntur) P || die dato] PBD (a
litteris ic ubique simillima in D), die dicto Nlv; denuntiato ad
nouum imperatorem itinere Suet. || in om. B 12 «undiquae (er.

n) D || imperatore" (rS ex corr. m. 3) P 13 quomodo D || in

hac (f. 87*) et seq. pagina multa, quorum antiqua scriptura umore
euanuisset, uel a m. 2 s. vmi [] uela m. 4 s. xi~xii (> restituta sunt
P || (signa m)oueriue P 14 miracu(li fide ro)otus P 15 quinto

v || 8tat(im die de)stitutum P 16 miliciae (ci 8. s. m. 3 in P)

PD || co(ntinuit) P 17 pernitiosius B || romae (m euanida) P ||

unquam PD 18 (quam) be(lla ciuilia) P || (aduen)tum P **| ad-

uentum (er. ad) D

aduersum paganos VII 6. 449

apostoli Petri et tenera Christianorum germina uixdum adhuc
pauca ad sanotae fidei professionem erumpentia hanc exorientem
tyrannidem et consurgens istud ciuile bellum neget quisquam
diuinitus esse conpressum. qui praeteritis temporibus de con-

spressione bellorum ciuilium simile probarit exemplum.

Claudius quarto imperii sui anno, cupiens utilem rei-9
publicae ostentare se principem, bellum ubique et uictoriam
undecumque quaesiuit. itaque expeditionem in Britanniam
mouit, quae excitata in tumultum propter non redhibitos

lotransfugas uidebatur: transuectus in insulam est, quam neque
ante lulium Caesarem neque post eum quisquam adire ausus
fuerat, ibique — ut uerbis Suetoni Tranquilli loquar — esine 10

avctore8 § 9 quarto item Eus. 2061 Arm. et Hier. codd.
ABFMB (quinto adscr. cetert) || expeditionem et q. 8. — § 10 recepit
Suetonius (gui § 10 laudatur) Claud. 17 ; lin. 18 plurimam Orosianum est

EXPrLATOBEs 6 Claudius — anno, 8 expeditionem — 9 monit,

10 quam neque — 12 fuerat, sine nllo— p. 450, 2 insulas, 3 Bomano —
4 rediit comptiauit Beda De t. r. a. 4007 6 ClandiuB-p. 450, 4 rediit
(omis8i8 449, 12 nt— loqnar) exacripsU Beda Eist. eccl 1,8 8 ex-
peditionem— 460, 4 rediit compQauit Iordanis Chron. p. 235 A% Mura-
tori 10 neqne ante Inlium Caesarem, 11 qnisqnam anans fnerat ad-
hibuit Beda Hist. ecd 1, 2 princ.

1 (et tenera chri8tiano)rnm P \\ et] i Z> || germani D 2 (ad

san«tae) P || prof(es8ionem) P profectionem B || (ernmpen)tia P ||
exorientem (m m. 3) P 8 tjranni(de)m P || (et consnrgens istnd

ciuile beUum) P || et om. D 4 (conpressum qni praeteritis) P ||

conprae88um (com- B*) BlD; interrogandi signum h. I. v || qui] si D
siqni8 0 qnid ed. Thor. || praeteriti D || (temporibus de co)npressione
P || conpraessione (com- B1) B*D 5 (simile probarit exemplnm)

P 6 (claudius qn)arto P || cladins Bl || cupiens (ens euanidae) P \\

reipu(b- ostentare princip)em P || re*ipublicae (er. g) D 7 ostentata
D 1| ee om. PBDs, add. h. I V^HO^ (eedpro glosm 0), post utilem
G*Os (ecd pro gL G), post cnpiens X4v 8 quaesiu(it itaque eipe-

ditionem) P || itaqne] ita D || brit-taniam P brittaniam BD$
9 p(ropter non redhib)itos P || redhibitus D redi*bitos (di ex cn uel
dn m. 2% os ex ns m. ut uid. 1) B reddibitos Gx redditos GWFO, edd.
Suet. 10 transuectnaqne v \\ (qnod (sic) ne)que P qnam nemo $

11 ad«ire P |) ansu(s fnerat) P || an|*8ns (er. a) D 12 sne toni (i in
ii eorr. m. 1 aut 2) P suaetonii JR soetoni D || loqnitn D

V 29

450 Pauli Orosii Historiarum

ullo proelio ac sanguine intra paucissimos dies plurimani in-
sulae partem in deditionem recepit\ Oroadas etiam insulas
ultra Britanniam in Oceano positas Romano adiecit imperio
ac sexto quam profectus erat mense Bomam rediit.

11 Conferator nunc, si cuiquam placet, sub una insulatempus 5
«9 et tempus, bellum et 'bellum, Caesar et Caesar — nam de

fine nil confero, quoniam hoc felicissima uictorian, illud acer-
bissima clades fuit — et sic demum Roma cognoscat, per
eius latentem prouidentiam in agendis rebus antea se partem
felicitatis habuisse, cuius agnitione suscepta plenissima feli-10
citate perfruitur, in quantum non tamen blasphemiarum offen-
diculis deprauatur.

12 Eodem anno imperii eius fames grauissima per Syriam facta
est, quam etiam prophetae praenuntiauerant; sed Christianorum
necessitatibus apud Hierosolymam , conuectis ab Aegypto fru-u
mentis, Helena Adiabenorum regina conuersa ad fidem Christi
largissime ministrauit.

ayctores § 10 Orcadas . . insulas . . Bomano adiecit imperio Hier.
20611* (desunt in Arm.) || ultra Br. in Oc. sitas Eutrop. 7, 13 || sexto
— rediit Suet. Claud. 17 § 12 eodem anno Eus. 206P (ad Clau-

dii a. 4 codd. APFME) || fames — ministrauit Bufinus 2,8 et 12 (ex-
ceptis conuersa ad f. Christi; prophetae cum Bufino ex Act. Apost. 11 ,
27 laudantur; cf. Scaliger ad Eus. a. 2056)

expilatores 3 ultra — positas compUauit Isidorus Orig. 14,
6, 5 13 eodem — 14 praenuntiauerant compilauit Beda Hist. eccl.

i, 3 p. 40, 5 sqq.

1 proeiii G \\ ac] om. G aut Suet. || (sanguin)e P 2 dedi(tionem)

P || etiam] autem $ 3 intra 3 || hrittaniam PBD$$tiBt hritaniam

2 II (poait)as P || romanum (m fin. er.) D || imperium (m fin. er.) D
4 quam] DQX^ Suet. postquam PBTW \\ (mense) P 5 cui quam
(cui m. 1 in ras.) P \\ (ins)ula P 7 nihil v || profero Ov [\ quo-

niam hoc] BD (sic quo B) quo hoc (hoc 8. Im. add. m. 3) P || acer-
uissima PBl 9 augendis fsh 11 hlasrnmiarum (se in e corr.)

P blas phi mia rum D 12 depraeuatur D 15 hierusolrma (u

m. 1 in o corr., a m. ut uid. 2 in &) P hierusolimam D || frumentos
P* 16 adzabenorum PB*

aduersum paganos VII 6. 451

Anno imperii eius quinto inter Theram et Therasiam insulald
de profundo emicuit triginta stadiorum spatio extenta.

Anno eius septimo sub procuratore Iudaeae Cumano inl4
Hierosolymis tanta seditio in diebus azymorum exorta est, ut
sin portarum exitu populo coartato triginta milia Iudaeorum
caede prostrata et conpressione suffocata referantur.

Anno eiusdem nono expuisos per Glaudium Vrbe Iudaeos 15
losephus refert. sed me magis Suetonius mouet, qui ait hoc
modo: Claudius Iudaeos inpulsore Christo adsidue
lotumuituantes Boma expulit; quod, utrum contra Chri-16
stum tumultuantes Iudaeos coherceri et conprimi iusserit, an
etiam Christianos simul uelut cognatae religionis homines
uoluerit expelli, nequaquam discernitur.

▲tctobes § 13 Ern. 2064° (ad Cl. a. 5 Arm. et codd. PF)
§ 14 £w. 2064' (ad Cl. a. 7 codd. APFMB) § 15 Anno — Io-

sephus refert errat Orosius, cf. Moerner p. 102 \\ Suetonius Claud. 25

EXPiLATOKEs 7 Anno— Iudaeos compUauit Beda De t. r. a. 4007

1 anno ad imperio (o fin. 8. 8. m. I) D \\ ther[asiam] P || insulam
D 2 xxx PE || spatio (o ex a, m. 1?) E 3 ann[o eius] P ||

curatore D || iudeae PE iudeaea D || ctl anno (in marg. m. 2: a-
cumano, i. e. alibi cumano) P cum anno jB cum|ano (sic m. 1) D
4 hierusolymis ED \\ tan[ta sed]itio P 5 populo] propter D (natum

ex nota pp) || coarta[to xxx] P || treginta D xxx PE || iudeorum
KD 6 suffragata D || [referjantur P 7 nono (o fin. ex&m. 1)

D || expulsus (us in os corr. m. 1 aut 2 P) PD || urbe (u in ras., m.
2?) E || iudeo» B* (-e. Eh) 8 (iosephus) P iosepphus D || re-

i<erant> (erant m. 4 m ras. 3 litt.) P || sue. tonius E soetonius D

9 (cladius) P || (iudeos) P iudeos ED || impulsore B* \\ adsiduae P
adsidue. (prior d m. 3 in s, e. radendo in c corr.) B assidue D

10 (quod utrum con)tra P || utsum D 11 tumul(tuantes) P ||
iudeos EXD J| cohercire D || conprim(i) P conpraemi D comprimi
B* || (iusserit) P || (an eti)am P 12 (simul uelut) P || religionis
(li 8. 8. tn. 3) P religionee El relegionis D 13 (uoluerit ex-
pelli nequaquam discernit)|tur (discernit| m.4t |tur m. 1) P

452 Pauli OroBii Historiarum

17 Vernmtamen sequenti auno tanta fames Bomae fuit, nt
f. 47omedio foro imperator eorreptus a populo 'oonuiciis et ftag-

minibus panis tnrpissime infestatns, aegre per peendothyrum
in Palatinm refogiens fororem excitatae plebis euaserit.

18 Paruo antem intercedente tempore triginta et qninqne *
senatores et trecentos simnl eqnites Bomanoe minimis cansis
interfecit; ipse antem manifestis ueneni signis est mortnns.

7 Anno ab Vrbe condita dcccviii Nero Caesar ab Angnsto
qnintns principatnm adeptns est mansitqne in eo annis non
plenis quattuordecim. Gai Caligulae annncnli sni erga omniaio
9. 471 'nitia ac scelera sectator immo transgressor, petnlantiam libi-
dinem lnxnriam anaritiam crudelitatem nullo non scelere
exercuit; siqnidem petnlantia percitns omnia paene Italiae ac
Oraeciae theatra perlustrans, adsnmpto etiam narii nestitns

AVCTom» § 17 sequenti anno — Bomae Eus. 2065* (ad 01. a. 10
Arm. et eodd. APFR) || medio foro — refngiens Sueton. Claud. 18
§ 18 paruo— interfecit Sueton. Claud. 29 || ipee et q. s. Sueton.
Claud. 44 cap. 7 § 1 annis— xunj a. 13 m. 7 d. 28 Hier. 2071 ||

Gaii— sectator see. Eutrop. 7, 14 || petnlantianv— onidelitfctem . . exercuit
Sueton. Ner. 26 || siquidem— perlustrans ignotus (ef. SynceU. p. 642,
19 Bonn.) || adsumpto — dedecore see. Eutrop. 7, 14

EXPILATORE8 1 sequenti — Bomae fuit eompHauU Beda De t. r,
a. 4007

1 — 2 an<no tanta fames rome fuit ut medio) prima n euanida sed non
restit P 2 corr(eptiu8 (sie) a popnlo) P eorreptoe appopnlo D ||

(conuicii8 et prominis pa)nis P || conuuciia (erasa n ut uid\) B ||
fracminibus JB1 3 infeeta(tur aegre per pseudotyrum in) P || in-

feetatur D || eeudo tyrum R seodothirum D 4 refug(iens) P ||

pl(ebis euaeerit) P 6 (parue) «cP | xxx-et PR, et om. v

6 eenatore(8 et bac simul) P || trecentus D coo R || minimisw| (erasae
de esse possunt) P 7 manifesti D || ueninee ignis D || eignu (H

in is eorr. m. 1) P 8 octmgintissimo octauo D || (nero ceaa)r P ||

agusto D 9e(o annis) P 10 quatuor dicim D xnn PR ||

gai] PD gai* (fuit gam uel gau-) R || -ligulae D || erga (a ex o m. I)
R ergo sed eras. D 11 (ac acelera) P 12 luznri(am) u aUera

in o eorr. m. 1 aut 2 P luzoriam R%D 13 pentulantia P» pecu-

Iancia D || pene R*D || ac om. D 14 greciae RD \\ adsumto P

assumpto R*

aduersum paganos VII 6.7. 453

dedecore cerycas citharistas tragoedos et aurigas saepe sibi
superasse uisus est. libidinibus porro tantis exagitatus est, 2
ut ne a matre quidem uel sorore ullaue consanguinitatis
reuerentia abstinuisse referatur, uirum in uxorem duxerit, ipse

sa uiro ut uxor acceptus sit. luxuriae uero tam efirenataed
fiiit, ut retibus aureis piscaretur, quae purpureis funibus ex-
trahebantur, frigidis et calidis lauaret unguentis. qui etiam
numquam minus mille carrucis confecisse iter traditur. denique 4
urbis Bomae incendium uoluptatis suae spectaoulum fecit;

loper sex dies septemque noctes ardens ciuitas regios pauit
aspectus; horrea quadro struota lapide magnaeque illae ueterum 5
insulae, quas discurrens adire flamma non poterat, magnis
machinis quondam ad externa bella praeparatis labefactatae
atque inflammatae sunt, ad monumentorum bustorumque

is deuersoria infelici plebe conpulsa. quod ipse ex altissima illa 6
Maecenatiana turre prospectans laetusque fiammae ut aiebat

▲vctobbs § 1 cerycas— superasse Eus. 2082* § 2 fort. Sue-
ton. Ner. 28 et 29 exceptis tamen uel eorore — reuerentia § 3 lu-

xnriae — unguentis Eutrop. 7, 14 || qui etiain — traditur Sueton. Ner.
30 § 4— § 7 Sueton. Ner. 38 et (§ 7 quam iactauerat) Aug. 28, ab
Oroeio exornata uelut his % 6 quas — poterat

EXPILAT0RB8 6 retibus— extrahebantur exscripta sunt db auctore
excerptorum codicis Paris. 8818 eaec. x/ (Both ad Sueton. p. xxxiit)

1 deoore D || cerycas] PBlD cerf^cas (sed punctum litterae i, i.e. y,
erasum ut esset r) R* ceriacas T, cerices h || cithariBtas] R*D (cith m.
2 in ras. ex. . .t) jB chitaristas P || thragoedos PR tragoedus D
2 8upe*ra8se R \\ libidinibus (bus in ras. m. 1) D 3 ne a] ea D ||

ulla ue» (e in ras. et ^ m. 2) R 4 referencia D 5 sit] D

eet PR || effirenato D ineffrenatae (tn marg. uocabulum kuic adscriptum
eras. in P) PR; inusitatae Eutr. 6 redibus D 7 lauaret un-

gnenti8 (t un m. 2 aut 3 u% ras. 5 Utt., u 8. s. m. 3) P || ungentis D
8 conn>ds8& I«ter (er. n) D 9 urbis in ras. m. 1 D || uoluntatis

PR || expectaculum P exspectacnlnm Rl 10 sex] sex enim v

11 aspectos D \\ stracta (a m. 2 in ras.) P || •ueterum D 12 in-

Bulae (s m. 2 ut ras.) P infuiae R (| adire flamma] PR (-re ex -re. B)
v flamma adire DO 13 Inahinis D 14 adque P*Rl

15 deueraoria] Rl dinersoria (ne m. 1 aut 2 in ras. P) PR*D || com-
pulsa R* 16 meoenatiana (an in ra$. m. 1 aut 2 P) PB U lae*

tusque] Dgv laetus PR || flamma D || alehant D

454 Pauli Orosii Historiarum

7 pulchritudine tragico habitu Iliadam decantabat. auaritiae
autem tam praeruptae exstitit, ut post hoc incendium Vrbis,
quam se Augustus ex latericia marmoream reddidisse iacta-
uerat, neminem ad reliquias rerum suarum adire permiserit;
cuncta, quae flammae quoquo modo superfuerant, ipse abstulit; s

8 cen'ties centena milia sestertium annua ad expensas a senatu
p* m conferri sibi imperauit ; plurimos senatorum nulla exstante

causa bonis priuauit; negotiatorum omnium sub una die,
tormentis quoque adhibitis, omnem penitus censum abstersit.

9 crudelitatis autem rabie ita efferatus est, ut plurimam senatus io
partem interfecerit, equestrem ordinem paene destituerit. sed
ne parricidiis quidem abstinuit, matrem fratrem sororem
uxorem ceterosque omnes cognatos et propinquos sine haesi-

10 tatione prostrauit. auxit hanc molem facinorum eius temeritas
p. 478 impietatis in Deum. nam primus Bomae 'Christianos sup- is
pliciis et mortibus affecit ac per omnes prouincias pari per-
secutione excruciari imperauit ipsumque nomen exstirpare

atctore8 § 8 centies — imperauit Eus. 2083* || plurimos— pri-
uauit Eutrop. 7, 14 || negotiatorum — • abstersit ignotus (cf. Sueton.
Ner. 32) § 9 plurimam — interfecerit Eutrop. 7, 14 \\ eq. ord. —

destituerit Sueton. Ner. 37 ? || parricidiis Sueton. Ner. 33—35, Eutr.
7, 14 {Bufin. 2, 24 ?) § 10 Hier. 2084 '•» ac sec. Bufin. 2, 24 et

25 ut uid.f exceptis per omnes prouincias pari

1 iliadam] PRg (a prior m. 1 aut 2 in ras. P) illiadam D eliadera
0 2 tempruptae (e prior in a m. fort. 1) B || pre^rtptae D || ex-

titit PR*D 3 latericiam (m eras. PB, in ras. in m. 2 B) PB

latericia (ate in ras. m 1) D \\ iactauerat (u ex n m. 1) D 5 cuncta
quae] cunctaeq: D cunctaq; Bl 6 cencies D || sextertium (-cium

D) B*D sexcentium PBl || annua] in mg. alibi ad annuas ezpensas
m. 2h G || ezpenaas a] PG (s a alt. 8. 8. m. ut uid. 2 P) expensa
PlBD || senatQ B% 7 conferri sibi] PB conferre sibi D sibi

conferri v || extante PB 8 negutiatorem D 9 paenitus PBl ||
abstersit (ersit in ras. m. ut uid. t) B 10 rabiae D rabie (e tn

ras. m. 2, ex ae ?) B 11 equedtrem] fort. corrigendum eumque,

cf. Suet. Ner. 37 eumque [i. e. senatorium] ordinem sublaturum || di-
stuent D 12 nec D 14 auxit] sie aux| B auxilium D (|

temeritatis PlBl (corr. fort. m. 1 m B) 15 impietatis] P* (8. «.),

B impietates 2>, om. Pl 16 persecucionis D 17 extirpare PR

aduersum paganos VII 7. 455

conatus beatissimos Ghristi apostolos Petrum cruce, Paulum
gladio occidit. mox aceruatim miseram ciuitatem obortaell
undique oppressere clades. nam subsequente autumno tanta
Vrbi pestilentia incubuit, ut triginta milia funerum in rationem

& Libitinae uenirent. Britannica deinde clades e uestigio accidit,
qua duo praecipua oppida magna ciuium sociorumque clade
et caede direpta sunt. praeterea in Oriente magnis Armeniael?
prouinoiis amissis Komanae legiones sub iugum Parthicum
missae, aegreque Syria retenta est. in Asia tres urbes, hoc

loest Laudicia Hierapolis Colossae, terrae motu conciderunt. atl3
uero Nero postquam Galbam in Hispania imperatorem creatum
ab exercitu cognouit, totus animo ac spe concidit. cumque
incredibilia perturbandae, immo subruendae reipublicae mala
moliretur, hostis a senatu pronuntiatus et ignominiosissime

i5fugiens, ad quartum ab Vrbe lapidem sese ipse interfecit,
atque in eo omnis Caesarum familia consumpta est.

avctores § 11 aabsequente] ? || auctumno— § 12 Sueton. Ner.
39 et (§ 12 amissis . . Parthicum) Eutrop. 7, U § 18 uaque ad

moliretur Sueton. Ner. 42 et 43 || hostis et q. 8. Eutrop. 7, 15 (ex
hoc solo hostis — pronuntiatus; cf. Mommsen, Chronograph v. J. 354
p. 672) et Hier. 2084'

KXPILATOHB8 1 Petrum — 2 occidit eompUauerunt Gregorius
Turon. 1, 24 et Beda De t r. a. 4021; cf. Iordanis Chron. 235 C*

2 abortae B 3 undio, (t. e. undiquae) 8. s. m. 1 D \\ obpressere

D || subeobsequente D \\ antem«non D 4 pestilentiae (e fin. er.)

PB pistilencia D \\ xxx milia PR 5 libidinae D || brittanica P

brittanica (t prior erasoy c add. m. 2) B Brutanica D 6 precipue

D || sotiorumque R \\ cladae P cla*de (er. u) D 7 caede] pre.de,

(P «b j>f r m. 2 in ras.) R || Praeteria R* \\ orientem (m del m. 1
aut 2 in P) PD || anniniis D 8 partecnm D 9 misse Rl ||

syria in ras. m. ant. P syria* jB || retenta (te 8. 8. m. 1) D
10 laodieU P laudocia D laoditia (i in e m. 2) R || colose PR
colusse D, et Coioasae h || ad P^R^D 11 spania D 12 co-

gmiit D* || totus (tn s. s. m. 1) D 14 mo#liretur (eras. 1) P

15 interficet (int m.lex sus ut uid.) D 16 adque PR1 || caesarum

omnis D || consumta P

466 Pauli Orosii Historiarum

p. 474

8 'Anno ab Vrbe condita dcccxxuii Galba apud Hispanias
usurpauit imperium. qui mox, ut Neronis mortem oonperit,
Bomam uenit; cumque omnes auaritia saeuitia segnitiaque
offenderet, Pisonem sibi nobilem industriumque adulescentem
in filium atque in regnum adoptauit : cum quo septimo mense 5
imperii sui ab Othone iugulatus est.

2 Luit Boma caedibus principum excitatisque ciuilibus beilis
recentes Ghristianae religionis iniurias, et signa illa legionum,
quae sub aduentu in Vrbem Petri apostoli diuinitus cohercita
conuelli nullo modo ad excitandum ciuile bellum ualuerant, io
quod per Scribonianum parabatur, Petro in Vrbe interfecto
et Ghristianis poenarum diuersitate laniatis toto se Orbe sol-

3uerunt. de Hispania siquidem ilico Galba surrexerat; quo
mox oppresso Otho Bomae, Vitellius in Germania, Vespasianus

4in Syria imperia simul atque arma rapuerunt probent saneis
etiam inuiti potentiam simul et clementiam Dei, qui Christi-
anis temporibu8 offenduntur: quanta celeritate tantorum in-
cendia bellorum et excitata sunt et repressa, cum et antea
minimis causis magnae ac diuturnae clades agitarentur et

AVCT0KE8 § 1 Galba— imperium uide cap. 7, 13 || qui mox et q. s.
Sueton. GaTba 11.12.9.17.20 (cf. Eutrop. 7, 16 et Hier. 2084*)
§2 cf. cap.6 §6 sqq. § 3 Otho-Syria Eus. 2084* ei 2085" ut uid.

1 octinginti&simo quarto (0 pr. m. 1 in ras., ex t?) sic D

2 nerones (s m. 1 in ras. ex m) D || comperit B^ cumperit D

3 8euitia B1 <m. D || segnitia (om. que) D 4 aduliscentem P

5 adque P'Bl \\ quo] P m. 3 aut 4, B m. 2, D que PlBl

6 imperii (i fin. 8. s. m. 2) P || sui] PD om. B || uthune D 8 le-
gionum illa v 9 auento D || cohercita] PB quoherciter D

10 ciuile» B (eras. uid. m) JR 11 acribunianum D \\ urbse ante

ras. P urbe. ante ras. B 12 se *. s. m. 1 in D 13 milico

D 14 praesso D \\ romae (a in ras. m. 1 aut 2) B || ger*mania

(erasa g inchoata) P 15 adque P1 16 qui] PD quia (i m

ras. m.2et supra a fortasse punctum; forU quia in qu*a corr. deinde
i restit.) B 17 ad offenduntur adscr. m marg. uocabulum sed

eras. P 18 bellorum (0 m. 1 ex a) D || et] D om. PB || exoitata

(ci tn ras. m. 1 aut 2) P || «mcum (sunt eras. esse potest) B \\ & in
ras. m. fort. 1; fuisse uid. et B || anteam» jnimiciB D || ante P ante» R

aduersum paganos VII 8. 457

nunc raaximi undique concrepantes magnorum malorum fra-
gores minimo negotio sopirentur. iam enim erat Bomae5
quamuis persecutione uexata Ecclesia, quae iudici omnium m
Christo etiam 'pro inimicis et perseoutoribus supplicaret igitur 6

ftOtho cum, Oalba et Pisone Bomae interfectis, inter tumultus
oaedesque inuasisset imperium ao mox creatum imperatorem
in Gallia per Germanicas legiones Vitellium conperisset, bellum
ciuile molitus tribus primum leuibus proeliis, hoc est uno
apud Alpes, alio circa Placentiam, tertio circa looum, quem

loCastores uocant, contra Vitellianos duces oongressus uictor
exstitisset, quarto apud Bedriacum proelio cum animad-
uertisset suos uinoi, mense tertio quam imperare coeperat sese
interfecit. Vitellius uictor Bomam uenit: ubi cum multa7
crudeliter ac nequiter ageret, inoredibili etiam uoraoitatis

uappetitu humanam uitam probris adgra'uaret, postquam dep. 47«
Yespa8iano comperit, primum deponere molitus imperium,
post a quibusdam animatus Sabinum Vespasiani fratrem,

AYCIOBB8 § 6 inuasisset— molitus. .leuibus Eutrop. 7, 17 || tri-
bus . . proeliis — uinci Sueton. Oth. 9 || mense — interfecit fort. Hier.
p. 157" (ef. Sueton. Oth. 11 et Eutr. 7, 17) § 7— § 9 Sueton. ViteU.
11.13. 15— 17, sed § 8 octauo .. mense et ultima § 9 etiam — sepultum
ex Eutropio 7, 18

1 malornm (1 in ras. m. 2, ex g fort.) B || fragoris (is in ras. m. 1,
ex em?) D 2 superintur D || enim om. D || rome Bl 3 eclesia
P eoclesia ante ras. B 5 rome Rl || post interfectis rasura spatio
hoc uoc. aequans B 7 gismanicas D || comperisset BP' cumperisset
D 8 probeliis D || unum D 10 castores] PB^OKMHV^WN^
castoris DNlv (item apud Suet. legitur) pastores B1 || nitellianos (s
fort. al. m. add.) B 11 extitisset PB* extetistet D || et qoartnm

D || bedriacnm] Vat. Beg. 772 (s. x.), Pal. 828 (s. *J) hedriacum PB
Port. WX+ bregriascum (punctum 8ub d fortuitum esse potest; cf.
infra u. 15 et p. 458, 14) D brediacum O betriacum Palerm. (*♦ xv)
et Vat. 1975 m. 2 (s. xr) soli betriaticum H briacum TO bebriam N
bebriacnm V3v || proelium D 12 uici Rl 18 uitellius (ui m.

ant. in ras.; 1 alt. s. s. m. 2) P 14 crudilitate D || ac neqniter

om. D 16 appititn D || uitam D || adgrauaret D 16 ueepani- '

ano Bl || molitus est X^fsh est m. Zx Col. 17 post a] PB*

E^MTOXtX^X^ postea DKX post Rl postea a X<v; postqnam a
ONt || sauinnm D || nespassiani P || fratrem (t s. s. m. 2) P

458 Pauli Orosii Historiarura

nihii tum mali suspicantem, cum ceteris Flauianis in Capi-
tolium compulit succensoque templo et mixta simul flamma
ruinaque omnes iu unum pariter interitum ac tumulum dedit.

8post deficiente in Vespasiani nomen exercitu suo destitutus
adpropinquantibusque iam hostibus trepidus cum se in qaandam 5
proximam palatio oellulam contrusisset, turpissime inde pro-
tractus cum per uiam sacram nudus duoeretur, passim fimum
in os eius coniectantibus in lbrum deductus, octauo quam
477 reguum praesumpserat 'mense apud Qemonias scalas minu-

tissimorum ictuum crebris conpunctionibus excarnificatus atque to
tfsinde unco tractus et in Ti'berim mersus etiam communi caruit

9sepultura. multis autem et nefariis modis per complures dies
a Vespasiani militibus, aduersum senatum populumque Ro-
manum indiscreta caede saeuitum est.

9 Anno ab Vrbe condita dcccxxv, breui illa quidem sedis
turbida tyrannorum tempestate discussa, tranquilla sub Ve-

2spasiano duce serenitas rediit. namque, ut paulo altius
repetam, Iudaei post passionem Christi destituti in totum

avctores § 9 Tacitus Hist. 4, 1 ? cap. 9 § 2 Iudaei—cir-

cumuenirentur fort. adhibitus Rufinus 2, 26 princ. (cf. 3, 5 et 7) || in
Carmelosgg. Sueton. Vesp. 5 et 4

expilatores 15 Anno — ncccxxv (sic: dcccxlv) . . p. 460 , 12
Titu8 . . 13 templum — 15 duobus excerpsit Seuerus Chron. p. 453

1 dum D || caetari8 D || iiauianis (u ex m m. 1) D || capitolium (o
ex e corr. ant. m.) P capitulium D 2 corapukt] ii01 cumpulit

D conp- PRl || succen*8oque (eras. u) P succen su.q: D || -que del
m. fort. 2 in G 3 unum (n m. 1 in ras.) D 5 appropinquanti-

busque R2 aprop- 2>t -que om. v \\ tribidus D \\ quadam PRl
6 construsisset Db \\ turpisse Rl 7 passim] passim cunctis v

8 iactantibus h || quo in qua m. antiqua R 9 praesumserat (pre-

D) PD || gemonias (i 8. s. m. 1) D 10 conpunctionibus (con in cd*

al. m.t n altera m ras. m. 2) R conpunccionibus D || adque PlRlD
11 uncontractus D || et in] D* in PR || misus D 12 complures]

RW (-ris D) conplures PRl 13 uespauiani Rl 14 seuitum

D 15 octingentisimo uicesimo quinto D 16 uespasiano (i ex

eorr. add. m. 1) D 17 ut s. 8. m. 1 in P || altius] DOg (alcius

D) latius PRE anterius KM 18 repetam] D referam PR ||

iudei R%D || distituti*» (fort. ti alt. in ras.) D

aduersum paganos YII 8.9. 459

gratia Dei cum omnibus undique malis eircumuenirentur, qui-
busdam in Carmelo monte seducti sortibus, quae portenderent
exortos a Iudaea duces rerum potituros fbre, praedictumque
ad se trahentes in rebellionem exarserunt extinctisque Bo-

smanis praesidiis legatum quoqae Syriae suppetias ferentemp 479
rapta aquila et caesis copiis •fugauerunt. ad hos Vespasianus 3
a Nerone missus Titum filium suum maiorem inter legatos
habuit; nam multas et ualidas legiones secum in Syriam
traiecit. itaque oum Iudaeos, multis eorum oppidis oaptis in

io urbem Hierosolymorum praecipue ob diem festum congregatos,
obsidione clausisset, cognita Neronis morte hortatu plurimorum
regum et ducum — maxime losepfai Iudaeorum ducis sen-
tentia, qui captus cum in uincla coiceretur, constantissime
dixerat, sicut Suetonius refert, coutinuo se ab eodem sed

is imperatore soluendum — imperium adoptus est, relictoque in
castris ad procurationem obsidionis Hierosolymorum filio Tito,
per Alexandriam profectus est Romara; sed cognita inter-

avctores § 3 ad hos — lin. 7 missus Eus. 208F || 7 Titum—
9 traiecit Sueton. Vesp. 4 || 9 multis — captis Eus. Hier. 2084°; cf.
Tacitus Hist. 5, 10 || 9 iii urbem Hieros. . . 11 obsidione clansisset
Eus. 2084* ?, cf. Sync. || 10 praecipue— congregatos Eus. 2086 ?; fortasse
in urbem — clausisset sec. Tacitum (cf. Sulpic. Seu. Chron. 2, 30 § 3) \\
11 cognita — 12 ducum ignotus || 12 Iosephi — ducis Hier. 2084* \\
13 captus — 15 soluendum Sueton. Vesp. 5 qui laudatur || 15 imperium
— 17 Romam Hier. 2085\ fori. etiam Sueton. Tit. 5 || 17 cognita sqq.
Tacitus Hist. ? (cf. Sueton. Vesp. 7)

1 undique** (1 aut 2 litt. eras.) P 2 reducti D || quae] que m

ras. al.rn.Tt -q: D || purtenderet D 3 a om. D \\ iudaea (altera

a m. 2 in ras.) P iudea BlD || potitus in potitbs mox m. ant. in po-
tituros corr. R potiturus D 4 ad] a D 6 aquilae (e eras.;

in marg. uocab. erasum) P \\ caesis* (eras. e) P || uespasianus (altera
s m. 2 in ras.) P 7 a nerone] arenone 22* || misus D 9 trans-

iecit PB || iudeos BlD 10 urbem P urbe D \\ hierusolymorum

R hierusolemorum D || praecipuae RlD 12 iusephi D || iudeorum

RlD || sentenciam D 18 uincla] PD uincula R \\ cotceretur]

PRlD coniceretur R* 14 suaetonius B soetonius D || continue (e in
o corr. m. 1) P \\ sed] esse D 15 adsertus D \\ relicto D 16 ad c
(c del. m. i) P ad • (erasa c uid.) B || obseditiones (ti erasae et incertae)
R* || hierusolymorum B hyrusolimurum D 17 alexandriae D

460 Pauli Orosii Hiatoriarum

dfectione Vitelli paulisper Alexandriae substitit. Titus uero
magna ac diuturna obsidione Iudaeos premens, machinis cun-
ctisque bellicis molibns non sine mnlto suorum sangnine tan-
dem muros ciuitatis inrnpit. sed ad expngnandam interiorem
templi munitionem, qnam reolnsa mnltitndo sacerdotnm ac »

5 principnm tuebatur, maiore ni et mora opns ftut. qnod tamen
postquam in potestatem redactum opere atqne antiqnitate
snspexit, diu deliberanit utrnm tamqnam incitamentum hostinm
incenderet an in testimoninm nictoriae resernaret. sed Eoclesia
Dei iam per totnm Orbem nberrime germinante, hoc tamquam 10
^effetum ac nacnum nnlliqne usni bono commodnm arbitrio

6Dei auferendnm 'fuit. itaque Titns, imperator ab exercitn
pronuntiatus, templum in Hierosolymis incendit ac diruit,
quod a die conditionis primae nsque ad diem enersionis
nltimae manserat annis mille centnm et dnobns. muros nrbis »

7 uniuersos solo adaeqnanit. sexcenta milia Iudaeorum eo bello
interfecta Cornelius et Suetonins refernnt; Iosephns nero

avctores § 4 et § 5 Tacitu8 Hist. (ad 6 quod sqq. cf. Sulpic
8eu. 2, 30 § 6sq. = frgm. 2 Nipp.); illa quoque 10 hoo— 12 fuit fort.
8ec. Tactium, sed detorta ab Orosio § 6 Titus— diruit Tactius Hist. ?
(ad Titus — pronuntiatus cf. Sueton. Tito 5) || quod a die — vcn Eus.
2086, an Tactius ? || muros — adaequauit Tacitus ? § 7 Eus. 2086
ut uid. (ubi tamen Tacitus et Suetonim non laudantur; quorum iUe
Hist. 6, 13 dc milia obeessorum multtiudinem fuisse, hic de ea ne nihH
rcferti losephus ex Eus. memoratus est)

1 uitelli] PlB uitellu (U rcdintegratis et i add. sed mox deleia)

2» uiteUii R || substit D 2 iudeos Bl \\ praement PBl || mahinis
(c m, 1) J) 3 multo«« (fort. ril eras.) B 4 muros] G murus

D muro P muru (H in ras. m. 2) B || irrupit B* 6 ac] a D
7 pote8tate PB || mirandum post opere cum interpolatore Landolfi recenti
(non cum Paulo) add. Qrubtiz p. 26 || adque (d in t m. 3 P) PlBx
9 anc (c Uico deletum) P || testinionio PB || reseruaret (aUera e m. fort.
1 ex u?) B || eclesia P 11 effectum (• m. 2 uel rec) P effectum

(. al. m.) B effectum D || uisui D || oommodo D 13 pronuntiat

Bl || hiemsolimis D 15 -i- o* duobus PB 16 adaequauit (d

m. 1 ex e corr.) P \\ DC-mUia PB \\ iudeorum BlD 17 cornUius

D || 8oetoniu8 D

adaersom paganos VII 9. 461

Iudaeus, qui ei tunc bello praefuit et apud Vespasianum
propter praedictum imperium ueniam gratiamque meruerat,
scribit undecies centena milia gladio et fame perisse, reli-
quias uero Iudaeorum diuersis aotas condicionibus toto Orbe

ftdispersas: quarum numerus ad nonaginta milia hominum fuisse
narratur. Vespasianus et Titus imperatores magnificum agen- 8
tes de Iudaeis triumphum Vrbem ingressi suni pulohrum et
ignotum antea cunctis mortalibus inter trecentos uiginti
triumphos, qui ]a conditione Vrbis usque in id tempus acti p. ui

loerant, hoc spectaculum fuit, patrem et filium uno triumphali
curru uectos gloriosissimam ab his, qui Patrem et Filium
offenderant, uictoriam reportasse. qui conti&uo omnibus bellis 9
ac tumultibus domi forisque conpressis pacem totius Orbis
pronuntiauerunt et Ianum geminum obseratis cohiberi clau-

ustris sexto demum ipsi post Vrbem 'oonditam censuerunt. iurep. <•*
enim idem honos ultioni passionis Domini inpensus est, qui

itctobbs § 8 usque ad uectos sec. TacUum Hist. ut uid.
§ 9 usque ad censuerunt sec. Tacitum Hist.; cf. Oros. 7, 3 § 7

exitlatorbs 6 Vespasianus — 9 triamphos adhibuit Seuerus
Chron. p. 442

1 iudeu8 B1 iudeos D || tunc bello in ras. m. 1 D || prejfait ex
corr. add. m. 1 D || et om. D 2 praedicatam D 3 undecies

mi (mi Hico del.) P ««decies B undecias D 4 iudeorum BlD \\

diuersas D || conditionibas B 5 disperas (■ m. 1) D || nonaginta

milia] D lxl mil- P xl" milia (a m. ant.) B nonagenta milia H
riongenta milia 0 dccoc W ccoc T 6 uespanianus Bx 7 ia-

deis BlD 8 trecentus aiginti D occxx P cccxx (os et i fort.

non a m. 1) 9 trinmphus (t s. e. m.l) D || conditin e (tin e eras.)

D || in id] PBW (In sicmras.m.2 B) ad id DQM*TOX* id K
ad Ml || temjT D 10 expectaculum D \\ ano (o ex tl al. m.) B

hano D 12 qai ( s. s. m. 1) D 13 tumultisbus (s prior iUco

del) P || compressis B* 14 pronuntiauit PB (corr. m. 3 B) pro-
nuncianit D || et ianum] ecianom D || obse*ratis (eras. c) D || cohebere
D 15 consaeront JR1 16 ultionis PB (s erasa in B) uloionis

D || impensus B*

462 Pauli Orosii Historiarum

lOetiam natiuitati fuerat adtributus. tunc deinde sine ullis bel-
lorum tumultibus in inmensum respublica Bomana prouehitur:
siquidem Achaia Lycia Bhodus Byzantium Samus Thracia
Cilicia Commagene tunc primum redactae in prouincias
Romanis iudicibus legibusque paruerunt. i

11 Nono autem imperii eius anno tres ciuitates Cypri terrae

12 motu corruerunt et Romae magna pestilentia fuit. Vespasianus
autem in uilla propria circa Sabinos nono anno principatus
sui profluuio uentris est mortuus.

18 Anno ab Vrbe condita dcccxxviii Titus, segregatis aio
numero principum Othone et Yitellio ab Augusto octauns,
biennio post Vespasianum regnauit. cuius tanta tranquillitas
in imperio fuit, ut nullius omnino sanguinem in republica

14 administranda fudisse referatur. et tamen tuno Romae orto
repente incendio plurimae aedes publicae concrematae sunt.t»
abruptum tunc etiam Bebii montis uerticem magna profudisse
incendia ferunt torrentibusque flammarum uicina regionis cum

I5urbibu8 hominibusque delesse. Titus cum ingenti omnium
luctu in eadem uilla, qua pater eius, morbo absumptus est.

atotores § 10 Achaia— prouincias Hier. 2090 (non Eutrop. 7, 19
aut Sueton. Vesp. 8) § 11 nono— corruerunt Eus. Hier. 209 fr ||

Romae — fuit Eus. 209$ § 12 Hier. 2094 (cf. codd. AM) aut

Eutr. 7, 20 § 13 octauus— regnauit Hier. 2095 \\ cuius— referatur

scc. Eutropium 7, 21 ut uid. § 14 Hier. 2096* et 2095°

§ 15 Eutrop. 7, 22

1 attributufl R* 2 imensnm D immensura 22* 3 achagia

I) || bizantium D || saraus PDB1 sam m. 3 in sam B || thrafcia B
tracia D; Thracia pro trachia uel trachea (ut h. I. corr. Scaliger ad Eus.
p. 200) eodem quo Hier. eiusque auctor Eutropius errore Orosius; Sue-
tonio Eutropii auctori trachia recte restituit Turnebus 4 cilitia

B om. D || tum v || redacti D 6 cybri D 9 mortuus est x>

10 octingentissimo uicessimo octauo D 11 urn- P vm- (us m. 2

add.) B 12 nespasianum (aU. s in ras. m. 2) P uespa*sianum

(eras. s m. 2) B 14 referatur (ra ex corr. add. m. 1) D

16 bebii] B% bibii PBlD Vesuuii corr. v \\ profu*di8se (n er.) P

17 ferunt] DB (sic fert JB) fertur P || torrentibnsque] eademque tur-
rentibus D 18 luctu omnium PB 19 ##absumptus (er. ab) D

^ fibsumtus P

aduersum paganos YII 9.10. 463

p. 433

'Anno ab Vrbe coudita dcccxxx Domitianus Titi frater, ab 10
Augusto nonus, fratri sucoessit in regnum. qui per annos
xv ad hoc paulatim per omnes scelerum gradus creuit, ut
confinnatissimam toto Orbe Christi Ecciesiam datis ubique

* crudelissimae persecutionis ediotis conuellere auderet. is in2
tantam superbiam prolapsus ftrit, ut dominum sese ac deum
uocari scribi colique iusserit. nobilissimos e senatu inuidiae
simul ac praedae causa alios palam interfecit, alios in exilium
trusit ibique trucidari imperauit. libidinis intemperantia

io quidquid cogitari potest, fecit. plurimas Vrbis aedes destructis
populi Bomani rebus extruxit. beilum aduersum Germanos et 3
Dacos per legatos gessit pari reipublicae pernicie, cum et in
Yrbe ipse senatum populumque laniaret et foris male circum-
actum exercitum adsidua hostes caede conficerent. nam quanta 4

ufuerint Diurpanei Dacorum regis cum Fusoo duce proelia

▲vctores § 1 Domitianus— regnum Hier. 2097* || qui - creuit
Eutrop. 7, 23 § 2 is in tantam— iusserit Hier. 2107* et 2102, fort.

etiam Sueton. Dom. 13 (scribi) || nobilissimos — imperauit Eutrop.
7, 23, Sueton. Dom. 10, Hier. 2099'.2109w || libidinis— fecit sec Sueton.
Dom. 22 || plurimas - extruxit Hier. 2105* § 3 et § 4 *Corneliua
Tacitns" Hist.

expilatoees 6 tantam snperbiam uid. adhibuisse lordanis
Chron. 235 D1

1 octingentissimo trecensimo D || domicianus RD 2 ngusto

B* agusto D 4 eclesiam P (non B) ecclesiae D || datis (is in

b

ras. m. 2) P 5 in marg. -u- m. 1 (jpertinet ad aUeram persecuti-

F a ۥ -s-

onem); item 12 §3 in, 15 $4 iiii , 17 §4 -u-, 19 § 1 ui-, 21 § 2

•z- h ^- i "

•uii-, 22 §3 -uiii-, 28 §6 -unn-, 25 § 13 x P || conu*ellere (ex

connnllere ut uid. m. 2) B 7 e*se natu (er. s) D 10 quicquid

B* || plurima DKMH || seddis tructis'1) sed destrnctis KMH ||

aedes] sedes Gl || destrncti Pl& 11 ex*truxit (er. s m. 3) B

eitrucxit D || aduersus PB || germanus (s 8. s. m. 1) D 12 dagos

i
D || per legatoa om. D || pa*ri (er. t) B || pernici*e (er. a) P pernice.

(i 8. s. m. 3; $ in e rad. corr.) B || cfl et in urbe (haec excepta c in ras.

m.l)D 14 exertum D || assidua R* || confioerit D 15 diur-

panei (i fin. in ras. m. ut uid. 1) P diuranei (i fin. in ras. m. I) D

464 Pauli Orosii Historiarum

quantaeque Bomanorum clades, longo textu euoluerem, nisi
Cornelius Tacitus, qui hanc historiam diligentissime contexuit,
de reticendo interfectorum numero et Sallustium Crispum et
alios auctores quamplurimos sanxisse et se ipsnm idem potis-
simum elegisse dixisset. Domitianus tamen prauissima elatus »
p# ^iactantia, sub nomine superatorum hostium de extinctis legi-

5 onibus 'triumphauit. idemque efferatus superbia, qua se deum
coli uellet, persecutionem in Christianos agi secundus a
Nerone imperauit. quo tempore etiam beatissimus lohannes

6apo8tolus in Patmum insulam relegatus fuit inter Iudaeosio
quoque acerbitate tormentorum et cruentissimae quaestionis
exquiri genus Dauid atque interfici praeoeptum est, dum pro-
phetis sanctis et inuidetur et creditur, quasi adhuc futurus

7esset ex semine Dauid, qui regnum possit adipisci. continuo
tamen Domitianus crudeliter in Palatio a suis interfectus est : i&
cuius cadauer populari sandapila per uespillones exportatum
atque ignominiosissime sepultum est.

AVCT0BB8 § 5 Hier. 210T et 2110* (cf. codd. ABFM) § 6 eec.
Hier. 2W § 7 Eutrop. 7, 23 (Hier. 211») et Sueton. Dom. 17

expilatokes 16 sandapila adsciuit Seuerus Chron. 442 || per uespil-
lones] ex hoc opinor loco laudat Aldhelmus Epist. ad Aciirc. p. 298 QUes

1 quantaeque (e prior 8. 8. m. 3) R 2 storiam D 3 sa#l»u-

8tium (uid. sallt- fuisse) JB salustio D || crispom D 4 sanvxisse

(er. c) JB || idem potisimum om. add. in mg. m.1 D 5 domicianus

D || prauisBima (a fin. in ras. m. ant.) P 6 histium R1 7 id-

estque D \\ efferatur D \\ exuperbia (er. i) P 8 colit (t deleta)

D || in ow. D 9 beatissimus (u in ras. m. 1) P beati D || io-

hannis PRXD 10 pa**thmum (1 aut 2 litt. er. et linea aubd. m. <£)

P pathmum R paphum D || religatus R || iudeus R% 11 acer-

uitate (u in b corr. m. ont.) P || quaestionea Rl 12 dauid] sic &&

R || adque PlRl \\ interfeci (e oUera in i corr. m. ant.) P || profetis
D 13 inuiditur D (more euo) diffiditur coni. Lessing U,lp.96 ed.
MaUzahn (14 p. 230 ed. Hempel) 14 possit] PRD posset v

15 domicianus D || a om. D 16 cuiusj et cuius D \\ popularis anda-
pila (sic) PRD (8 in ras. m. 2, sed a m. 1 quoque uid. s fuisse R); ad
haec in marg. uocabuhm eras. P, publicu fer& adn. m. 2 in mg. R \\
uisphillones P*Rl uespillonis D uesphillones J* uespilliones R\ in
mg. adnot. sepultores mortj R7 || exportatum exportatum (prius deletum
nui) D 17 adque PlD

aduersum paganos VII 10.11.12. 465

Anno ab Vrbe condita dcccxlvi — quamuis Eutropius 11
quinquagesimum hunc esse annum scripserit — Nerua ad-
modum senex a Petronio praefecto praetorio et Parthenio
spadone, interfectore Domitiani, imperator decimus ab Augusto

» creatus Traianum in regnum adoptauit, per quem reuera 'ad- p. 486
flictae reipublicae diuina prouisione ' consuluit. hic primo 2
edicto suo cunctos exules reuocauit — unde et Iohannes
apostolus hac generali indulgentia liberatus Ephesum rediit —
emensoque anno imperii sui Nerua confectus morbo diem obiit.p m

io 'Anno ab Yrbe condita dcccxlvh Traianus, genere Hi- 12
spanus, undecimus ab Augusto reipublicae gubemaoula Nerua
tradente suscepit ac per annos decem et nouem tenuit. apud2
Agrippinam Galliae urbem insignia sumpsit imperii; mox
Germaniam trans Bhenum in pristinum statum reduxit; trans

i5Danuuium multas gentes subegit; regiones autem trans
Euphraten et Tigrin sitas prouincias fecit; Seleuciam et
Ctesiphontem et Babylonem occupauit in persequendis sane3
Christianis errore deceptus tertius a Nerone, cum passim

ayctores cap. 11 § 1 Eutropius — imperator . . Traianum sqq. JEu-
tropius 8, 1 (spadone Orosius temere); Un. 4 decimus B&er. 2113; ad
lin. 5 sq. cf. Oros. 7, 34 § 2 et § 5 §2 Hier. »133* (cunctos et

hac generali indulgentia temere Orosius) cap. 12 § 1 Traianus $qq.

Eutrop. 8, 2, Hier. 2U3* et 2114 § 2 JEutrop. 8,3 §3 Hier.

2123* (cf. eod. B) et 2124 et (inprimis p. 466, 5 contrarium— legibus)
Bufinus 3, 32

1 octingentissimo quadragissimo sexto D || eotropius D 2 quin-

quagensimum P et a. ras. B quinquagesimo (pro simo scripserat m-)
D || scribserit PBlD \\ admodo D 4 *spadone (I nu ant.) P ||

domiciani interfectore D 5 triianum B* \\ adflictae reipubticae] D

ad felicitatem reipublicae PlB ad felicitatem afnictae. reipublicae
P*NZ 7 exulis D || iuhannis PBlD 8 generali] rogali D

10 octingentissimo quadragissimo septimo D 12 decim et nouem

[prioris m linea prima ex t radendo factum) D x et vini PB
13 agripinam B || insigna B% \\ sumsit PB* 15 danuuium] D

danubium PB || subegit (b s. 8. m. 1) P || regionem D 16 eufraten

P*BD eufranten P* || tigrin] D tigrim PB || seuleuciam (e alt 8. 8.
m.I) D 17 ctesifootem (c P) PB esifontem D || babilouem P*
babiUonem D 18 cum] con Bl

V. 30

466 Pauli Orosii Historiarum

p. 487repertos cogi ad sacrificandum idolis Jac detrectantes interfici
praecepisset plurimiqne interficerentur, Plinii Secundi, qui
inter ceteros iudioes persecutor datus fuerat, relatu admonitus,
eos homines praeter confessionem Ghristi honestaque conuen-
ticula nihil contrarium Bomanis legibos facere, fiducia sane s
innocentis confessionis nemini mortein grauem ac formidulosam

4uideri, rescriptis ilico lenioribus temperauit edictum. uerum-
tamen continuo Bomae aurea domus, a Nerone totis priuatis
publicisque rebus inpensis condita, repentino conflagrauit in-
cendio, ut intellegeretur missa etiam ab alio persecutio inio
ipsius potissime monumentis, a quo primum exorta esset, atque

5in ipso auctore puniri. terrae motu quattuor urbes Asiae
subuersae, Elea Myrina Pitane Cyme, et Graeciae ciuitates
duae, Opuntiorum et Oritorum; tres Galatiae ciuitates eodem
tehrae motu dirutae; Pantheum Bomae fulmine concrematum;i5

ATCTOKB8 § 4 Roraae— domus . .conflagrauit incendio Hier. 2120
§ 5 terrae motu— Oritorum Hier. 2121 || tres Galatiae — dirutae Hier.
2127* (eodem db Orosio add.) || Pantheum— concrematum Hier. 212T ||
terrae motus— ciuitatem Hier. 213&

1 repertus P1 interceptus D || detractantis D || interfeci PBX
2 praecipisset BXD (oorr. B9) \\ interfecerentur (e dkera in i corr. m. 1)
P || *»plinii (eras. p-) P plenii»# (ii in ras. m. 1) D 3 ceteros

Rl (corr. m. 3) citerus D || persecutur (sic) D || erat D || admonitos
Bl 4 conuenticula (cula m. 1 in ras.) P 6 memini P* ||

formidulosam (formi m. 1 in ras.) P formidolosam R* funnidolusam
D 7 rescribtis PRl (corr. R3) || hniunbus (punct. ut alia mvUa

sunt fortuttum esse potest) D 8 rom#e* (e ex ae) 22* rome. R* \\

ad priuatis in marg. uocabulum er. P 9 publicisque] **pplicisq;

(pp in pub m. 3) R || impensis R* 10 ut int.] Ue teUe geretur

D || aliis D 11 ipsius] psia D || potissime (corr. m. ant.) P potissime^
a.r. B || kmonimentis p. ras. B || adque PXBX 12 quatuur D

13 elea] PBDg elia G alea H clea 0 Helea v || myrina] PRX
mirina D smyrna R* \\ pytba necame D pithia nicenae (in mg. [i]ud

b

pitane cume m. P) G || pytane PBl (coni. c. seqq. B) pyta-.ne (coni.
c. seqq.) B\ pithan TO || cyme] PB cime TO; Syme corr. v || gre-
ciae BD 14 opintiorum P opyntiorum B opintorium D || ori-

torium D 15 pantheum] PB panteum D || romae (r in ras. m. 1)

P || concredatum (corr. m. 1) P

aduersum paganos VII 12.13. 467

terrae motus in Antiochia paene totam subruit ciuitatem. in- 6
credibili deinde motu sub uno tempore Iudaei quasi rabie
efferati per diuersas terrarum partes exarseruni nam et per
totam Libyam aduersus incolas atrocissima bella gesserunt:

squae adeo tunc interfectis cultoribus de]solata est, ut, nisip. m
postea Hadrianus imperator collectas illuc aliunde colonias
deduxisset, uacua penitus terra abraso habitatore mansisset.
Aegyptum uero totam et Cyrenen et Thebaidam cruentis7
seditionibus turbauerunt. in Alexandria autem commisso proelio

iouicti et adtriti sunt. in Mesopotamia quoque rebellantibus
iussu imperatoris bellum inlatum esi itaque multa milia
eorum uasta caede deleta sunt. sane Salaminam urbem Cypri 8
interfectis omnibus accolis deleuerunt. Traianus, ut quidam
ferunt, apud Seleuciam Isauriae urbem profluuio uentris ex-

utinctus est.

Anno ab Yrbe condita dccclxvii Hadrianus, consobrinae 1S
Traiani filius, duodecimus ab Augusto principatum adeptus,
uno et uiginti annis imperauit. hic per Quadratum discipulum 2

avctores § 6 sec. Hier. 2137* § 7 sec. Hier. 2130lk

§ 8 Hier. 2132lu cap. 18 § 1 Hier. 2133* § 2 Hier. 2142

{cf. laemcke Be uitae Hadr. scriptt. Halis 1875 p. 38)

kxpilatores 18 hio per — p. 468, 3 instructua . . praecepit— per
epistulam . . 5 ChristianoB — 6 damnare compHauit Beda D. t. r. o. 4090

1 in antiochia] T in anthiocia P in anthiotio JR1 in anthiochia Bx
in antiochiam D in anthioniciam (in om. S) KM antiochiam v anti-
ochiae O || totam (o in rae. m. 2) B || incredibile (e fin. in i corr. m. 2
aut3)P incredibili* B 2 motns| ab D || iudei B* || rabiae P eta.
ra8. B 3 ezarsaerant (a aU. dd. w. 2) P 4 lybiam PB

lidiam D H aduersas B1 5 adefi (u in ras. m. 1) D 6 iiluc

post colonias traiecit h 7 paenitus P eta. ras. B 8 aegiptum

D || thebaidam] PD thebaidan (i ex n) B; Thebaida corr. v
9 praelio D 10 attriti B* atriti D || im D 11 impera-

to*****ria B || bello D 12 sanes alaminam Pl sane» galaminam

P* sanis salmiinam D || cybri D N 14 selencia P1 seleutiam B ||
•isanriae P 16 dccclxvii] P octingentissimo sezaginaimo septimo D,
item s -d cccLxvm- ttic («lx- tn ras. m. I) B, octingentesimo quin-
qnagesimo septimo sic G dccclxxi N || consobrinae] PB conBubrinae
D, consobrini (ex Vfta Hadr. 1) h 17 principatum (nci in ras.

m. T) B 18 nno et xx PB \\ per om. D \\ dirnpnlum D

ao»

468 Pauli Orosii Historiarum

apostolornm et Aristidem Atheniensem, uirom fide sapientiaque
plenum, et per Serenum Granium legatum libris de Christiana
religione oonpositis instruetus atque eruditns, praeeepit per
epistulam ad Minucinm Fundanum proconsule Asiae datam
p< 489 'ut nemini liceret Christianos sine obiectu criminis ant pro- 5

Sbatione damnare; idemque oontinuo pafcer patriae in senatu

ultra morem maiorum appellatur et uxor eius Augusta. Ha-

^drianus rempublicam iustissimis legibus ordinauit; bellum

4 contra Sauromatas gestait et uicit. Iudaeos sane, perturbatione
seelerum suorum exagitatos et Palaestinam prouinciam quon-10
dam suam depopulantes, ultima caede perdomuit, ultusque
est Christianos, quos illi Gocheba duce, cur sibi aduersum

5Bomauos non adsentareutur, excruoiabant; pragcepitque , ue
cui Iudaeo introeundi Hierosolymam esset licentia, Ghristiauis

avctores § 3 pater patriae. .appellatur— Augusta Hier. 2144k ||
Hadrianus — ordinauit ? (sec. Hier. 2136% ?) || bellum — - gessit Hier.
2136* § 4 et § 5 usque ad licentia Hier. 2U8T . 2149h . 2150

§ 5 Christianifi — permissa sec. Hier. 2151 ? || quam ipse — praecepit
sec. Hier. 2152

expilatobes 9 Iudaeos — 11 perdomnit..l3 praecepitque — 14 li-
centia, p. 469, 1 quam ipse — 3 praecepit compHauit Beda D. t. r. a.
4090 13— p. 469, 4 hinc talia conscripsit anno ncccLXXXvn [scil. sub
finem imperH Hadriani, nisi numerus corruptus est] Adriauus Hierusalem
Christianis datam Heliam uocat Seuerus Chron. p. 453

1 aristiden PR || athiniensem D 2 serenum granium] PRDg

serenium (sed i s. s. in 0) granium OW; eerenus (seremus .F) granius
Hier.; cf. Euseb. Hist. ecd. 4, SH9 Schwegler 3 reiegione R1 ||

oompositis R* || adque PXRX 4 epittolam R* ipietolam D || mi-

nutium R || fundiauum (i eras.) P fundanium (prioris u prior hasta
fort. erasa est) D || proconeule] P proconsole D proconsulS (~ fort.
m. 2) R -lem v \\ asiae om. D 5 nimini Rl niminem D

6 dampnare a. ras. R || idem quoque v 8 legibus (bue in ras. mf 2)

P 9 auromata» jR» saromatas D || gessit s. s. m. 1 D || Iudeos

Rl || aane (a in rasn m.2?) R 10 scelerum suorura (inras. m. 1)

P || palestinam PRD \\ quandam P*Rl condam D , 12 illicho
cheba Hl ilico cheba RMH* ilico theba TO cho cheba in ras. pauUo
ampi. G* || cocheba] PRlD cotheba Rlv chocheba N || cur] PRg
-tur D quur KM quod v || Maduersum R 13 assentirentnr R* ||
praecaepitque P* praecipitque D 14 iudeo Rl || hierosolyma ("

add. m. 2) PR hierusolimam D

aduersum paganos VII 18.14.15. 469

tantum ciuitate permissa: quam ipse in optimum statum
murorum exstructione reparauit et Aeliam uocari de prae-
nomine suo praeoepit.
Anno ab Vrbe condita dccclxxxviu Antoninus cognomento 14

sPius tertius decimus ab Augusto imperator crea^tus cum». m
liberis suis Aurelio et Lucio uiginti et non plenis tribus annis
rempublicam gubernauit adeo tranquille et sancte, ut merito
Pius et pater patriae nominatus sit. huius tamen temporibns2
Valentinus haeresiarches et Cerdo magister Maroionis Bomam

louenerunt. uerum Iustinus philosophus librum pro Ghristiana
religione compositum Antonino tradidit benignumque eum
erga Christianos homines feeit. Antoninus ad duodeoimum ab
Vrbe lapidem morbo correptus interiit.
JAnno ab Vrbe condita dccccxi Marcus Antoninus Verus 18

uquartus decimus ab Augusto regnum cum Aurelio Commodo
fratre suscepit mansitque in eo annis deoem et nouem. hi

avctores cap. 14 § 1 Hier. 2154 et 2155 § 2 huius— uenerunt
Hier. 2156 || Iustinus — tradidit Hier. 2157 || benignumqne— fecit suo
Marte ut uid. Orosius (cf. Bufin. 4, 12 sq.) || Antoninus— interiit Hier.
2X76? (morbo correptuB suo Marte Orosius add. ? ef. Aurel. Viet. JSpit.
et Vita Pw) cap. 15 § 1— § 8 Hier. 2177 et JEutr. 8,9etl0 exceptis

Armeniam Cappadooiam Syriamque [uicinas sibi Romanas prouincias Hier.]
et super Hydaspen flunium sitam, ubi fort chorographo suo usu$ est

elpilatorbs 10 Iustinus— 12 fecit repetiuit Beda D. U r. a. 4112
14 MarcuB Antoninus— 16 suecepit exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 4

2 extrnctione P (non B) D || aelian D \\ de om. D || pronomine
(o pr. in * corr. m. ant.) P prenomine B pronomine D 4 ab

nrbe s. lin. m. eoaeua add\ in B || octingenttsBimo octauo (sic) D
5 imperator* (eras. e) P 6 lutio B \\ xx PB 7 rSpublicfi

C prius add. ut uid. m. 2) P || s*ancte (er. c) B 9 heresiarches

PBD || martionis B 10 xfftanA (a m. fort. 1 in ras.) B

11 eonporitnm (i ex eorr* add. m. 1) D 12 homines om. YnZh y

antonius D 14 nonMgentissimo undeoimo (eras. in) D \\ antouius

D* 15 Anrelio Commodo] ex Hier. a quo Lueius Aurelius Gommodus
dicitur; apud Eutrop. h. I. (8, 9) L. Annius Antoninus Verus uocatur H
oommodo fratre] commodos| D 16 decim et uitii- D z et Tiin

PB || hii D

470 Panli Orosii Historiarum

2primi rempnblicam aequo iure tutati sunt. bellum deinde
contra Parthos admirabili nirtnte et felicitate gesserunt.
Annins Antoninns Yerns ad id bellnm profectus est. Vologesus
enim, rex Parthornm, grani ernptione Armeniam Cappadociam

3Syriamque uastabat. sed Antoninus, per strennissimos duces 5
magnis rebus gestis, Selenciam Assyriae nrbem snper Hydaspen
flnninm sitam cum quadringentis milibus hominnm cepit et
cnm fratre de uictoria Parthica triumphauit; ac non multo
post, dum onm fratre in uehiculo sedet, casu morbi, quem
apoplexian Graeci uocant, suffocatus interiit.J 10

4 Eo defuncto Marcus Antoninus solus reipublicae praefuit. sed
in diebus Parthici belli persecutiones Ghristianorum quarta
iam post Neronem uice in Asia et in Gallia granes praecepto
eius exstiterunt multiqne sanctorum martyrio coronati sunt.

AVCT0RE8 § 4 eo— praefuit Eutr. S, 11 || persecutiones— coronati
sunt Hier. 2183 (cf. codd. MB)

expilatoees 1 bellum — 2 gesserunt exscripsti Beda D. t. r.
a. 4131

1 tntati (n ex a ut uid. corr. m. I) P 3 annius] D marcus

PR, om. V (deinde antonius), Lucius feh; Orosius, qui supra nomina
exscripserat ex Hier., h. I. Eutropianis (8, 10 § 2) Verus Antoninus
addidit Annius satis clare loqui sibi uisus (debuit Lucius uel Lucius
Annius): niei forte Annius aeque ac Marcus (PB) a librariis intrusum
erit, ut Orosius Eutropiana repeUerit suo loco non ambigua sed hic
ptane falsa || uologesus] D uologe*sus 2* uologessus B et ut uid.
P* Ovoloytoaog Sync Vologaesus fsh 4 rei] sex D {b syri-

amque] PBt> Isiriamque D; Lyciamque h || strenuosisaimos PB

6 assirie D isaurie T || ydaspen ?(ro*. sup. e) D ydaspem PB

7 quadrinj|gentis (dr in ras. m. 1) B qudMringentis (corr. m. 1) D \\
coepit B% 9 poet dum] Nt (sed om. cum), v post modum PB
post D post mod (mod uel mod m. T in ras.t ex du ?, in com-
modus corr. m. 3) O || sodet] D sedens PB item m ras. Ou sedit
T || casu* B 10 apoplexian] PB (in marg. unum uocab. eras. in
P) aboplexiam D; apoplexui Eutr. (itemque apoplexi Hier. 2185*) ||
greci D || suffugatus D 11 eo defuncto] eode#fuucto (er. m) D

12 persecutiones (cutiones m. 1 in ras.) P 14 extiterunt PB ||

martirio D

aduertum paganos VII 15. 471

secuta est lues pluri'mis infusa prouinciis, totamque Italiam5
pestilentia tanta uastauit, ut passim uillae, agri atque oppidap,4W
sine cultore atque habitatore deserta in ruinas siluasque con-
cesserint. exercitum uero Bomanum cunotasque legiones per6

ilonginqua late hiberna dispositas ita consumptas ferunt, ut
Marcomannicum bellum, quod continuo exortum est, non nisi
nouo dilectu militum, quem triennio iugiter 'apud Carnuntium P. <m
Marcus Antoninus habuit, gestum fuisse referatur. hoc quidem 7
bellum prouidentia Dei administratum esse cum plurimis

loargumentis tum praecipue epistula grauissimi ac modestissimi
imperatoris apertissime declaratum est. nam cum insurrexis- 8
sent gentes inmanitate barbarae, multitudine innumerabiles,
hoc est Marcomanni Quadi Yandali Sarmatae Suebi atque
omnis paene Germania, et in Quadorum usque fines progressus

u exercitus circumuentusque ab hostibus propter aquarum penu-
riam praesentius sitis quam hostis pariculum sustineret: ad9

avctorbs § 5 lues — prouinciis Hier. 2184q (plurimis pro multis
more suo Orosius) || totamque— § 6 Eutrop. 8, 12 et 13 § 7 sec.

Hier. 2189 § 8 inmanitate— innumerabiles Orosius || Marcom.—

Gennania (barbaria Eutr.) Euir. 8, 13 |J in Quadorum — § 9 et § 11
sec. Rier. 2189 et Bufin. 5, 5

BXPiLATOREs 1 secuta est — 2 uastauit compilauit Beda D. t. r.
a. 4131

1 lues] lucis B* || plurimis] primis D 3 culture B* || adque

PR* || ruina D spinas O 4 uero] ue- D || romanorum Gv

5 longinqua (gin 8. 8. m. 1) P longa» (ga in ras. m. 2) B || hibernia
D || disposita consumpta fuerunt D || consumtas P 6 marco-

manicum D 7 delectu BW || militum (m prior 8. & m. 1 aut 2)

P || carnuntium] PBg carnuncium D carnutium N* Carnuntum
G po8t ra8.f h 8 carcus D 9 plurimus a. ras. B 10 epi-

stola B*D || ac] et D 11 apertissime] P*D om. PlB 12 im-

manitate B* \\ barbara multitudo D || barbarie. B* || innumerabiles (er
in ra&) B 13 uuandali PB || suebi PB (b ex u eorr. m. 1 m P)

otn. D || adque PBl om. D 14 p*ene B pae- D || quadrum

D || proigresBus (p mekoata del.) P 15 paenuriam P et a. ras.

B pinuria D 16 praesentius] M*NX (u 8. 8. in Nt) prae-

sentium PBl praesenti D tam praeeentis {prius u in a corr., sed del.
BP) B*V quam praesentius M* tam praesens (tam ex corr. m. 3) G ||
siti D || sustineret (ti vn ras. m. ant.) P

472 Panli Orosii Historiarum

inuocatdouem nominis Christi, quam subito magna fidei con-
8tantia quidam milites effosi in preces palam fecerunt, tanta
uis pluuiae effusa est, ut Bomanos quidem largissime ac sine
iniuria refecerit, barbaros autem erebris fulminum ictibus
perterritos, praesertim cum plurimi eorum occiderentur, in s
lOfugam coegerit quorum terga Bomani usque ad internecionem
caedentes gloriosissimam uictoriam et omnibus paene anti-
quorum titulis praefersndam rndi paruoqne militum nnmero
llsed potentissimo Christi anxilio reportarunt. exstare 'etiam
p ^nunc apud plerosqne dicuntur litterae imperatoris Antonini,io
ubi innocatione nominis Christi per milites Christianos et
sitim illam depulsam et conlatam fatetur fuisse nictoriam.
I2idemque Antoninus Commodum filium suum adsumpsit in
regnnm; praeteriti etiam temporis per omnes prouincias
tributa donanit omniaque simul fiscalium negotiorum oalumni- 15
oea monnmenta congesta in foro iussit incendi seuerioresqne
leges nouis constitutionibus temperauit. postremo in Pannonia
constitutus repentino morbo diem obiit.
It Anno ab Yrbe condita dccccxxx Lncins Antoninns Com-
f ^modus quintus decimus ab Augusto patri successit in regnum»
2 ■mansitque in eo annis xm. aduersus Qermanos bellum feli-

AYCT0RE8 § 10 Orosius § 12 idemque— temperauit Hier. 2193*
et 2194 || postremo — obiit Hier. 2195* (repentino add. Orosius)
cap. 16 § 1 Lucras seqq. Eutr. 8, 15 et (xv et xm) Hier. 2196
§ 2 aduersuB— obiecit Eutrop. 8, 15 || interfecit— excellere sec. Hier. 2207

kxpilatores 19 L. Antoninus Commodus, 21 aduersus— p. 473, 2
deprauatus compUauit Beda D. t. r. a. 4131

1 constatia B% 2 praecee (-is D) PBD 3 romanus P»D
4 «refecert (i s. s. m. 1) P 5 territus D 6 coegeret (-it m. 3)

P1 || internitionem (it m et m. 2 B) B*D 9 exstare (s eras.)

P 10 lettere D 13 adsomsit P aarampait JB1 15 fisca-

lium] P*B*g fiscalia D fiscaii PlB* \\ negotiorum (et titulorum s.
s. m.3) P negociorum Bl neguciorum (o in ras. «. I) D 16 coh-

geita|***** (eras. gesta) B 17 panonia D 18 di« (* «. 2 ut

uia\ add.) P 19 nongentissimo trecisrimo (quarta i ex corr. sed

statim add.) D || lutius B || cum modus D 20 suoceesit (cc m

ras. m.2) R 21 annisxm- (nisxiu- t» ras. m. 1) P

aduersum paganos VII 15.16. 473

oiter gessit. ceterum per omnia luxuriae et obseenitatis
dedeoore deprauatus, gladiatoriis quoque armis saepissime in
ludo depugnauit et in amphitheatro feris sese frequenter ob-
ieeit; interfecit etiam quamplurimos senatores, maxime quoe

sanimadnertit nobilitate industriaque excellere. flagitia regis8
poena Trbis insequitur. nam fulmine Capitolium ictum, ex
quo facta inflammatio bybliothecam illam, maiorum cura
8tudioque compositam, aedesque alias iuxta sitas rapaoi turbine
concremauit. deinde aliud incendium postea Bomae exortum

loaedem Yestae et Palatium plurimamque Yrbis partem solo
coaequauit. Commodus cunctis incommodus in domo Yestiliani 4
strangulatus interisse fertur, hostis generis humani etiam uiuus
iuJdicatus. P. 497

Post hunc a senatu creatus est senex Heluius Pertinax5

i58extus decimus ab Augusto. qui sexto mense quam regnare
coeperat Iuliani iuris periti scelere in palatio ootisus est. lu- 6
lianus interfecto Per'tinace inuasit imperium sed mox a Seuero P. 498
apud pontem Muluium bello ciuili uictus et interfectus eet
mense septimo postquam coeperat imperare. ita inter Per-

lotinacem et Iulianum unus annus absumptus est.

avctorbs § 3 flagitia— insequitur. nam Orosius || fulmine— con-
cremanit Hier. 2204 iUis maiorum--8tudioque ex 6, 15 § 31 repetiHs ||
deinde— coaequauit Hier. 220& § 4 Eutrep. 8, 15 (mortuus Eutr.f

ninns Oros.) et Hier. 220&; ad cnnctis incommodus cf. Vita Taciti
6 § 4 § 5 et § 6 Hier. 2209' et 2209m et Eutr. 8, 16 et 17

expilatores 17 a Seuero— 19 imperare compUauit Beda D. t. r.
a. 4144

1 ceter#um (er. i) D || lnxoriae (o m. ant. corr. ex u P) PB*D \\
obeeenitatis P 2 dedeoora v || gladiatorus D 3 pugnanit D ||

amphiteatro B ampheatro D || «*|se (er. se) D 5 adnertit D ||

flagititt jR* 6 pena JR* || capitnlinm D capitolnm E» || «iotum

B 7 inflamatio f add. m.2ut uid.) P || bybliotheoara] H biblyo-

thecam PB bibKothecam D 10 neste BD || plurimftque (~ add.

m. 2 ut uid.) PB plurimaque D 11 coaequanit (co in ras. m. 1

aut 2) P \\ cunctiB incommodus om. B1 \\ n*estUiani ifuit ») P uesta-
liani D uestialiani V 12 strangylatus P strangilatus (i §» ni m. 2)

B || niuus (u att. statim 8. s.) D 15 qni serto] Dg qninto PBT H

qnam (am wi o corr. m. ant.) P 18 niotus et] uictns est (sed est eras.)
D 19 pernacem D 20 abs*umtus P

474 Pauli Orosii Historiarum

17 Anno ab Yrbe condita Docccxijm Seuerus, genere Afer
Tripolitanus ab oppido Lepti, qui se ex nomine imperatoris,
qnem occisum ultus fuerat, Pertinacem appellari uoluit, se-
P. 499ptimus decimus ab Augusto destitutum adeptus im^perium
2xvin annis tenuit. hic natura saeuus, multis semper bellis 5
lacessitus, fortissime quidem rempublicam sed laboriosissime
rexit. Pescennium Nigrum, qui in Aegypto et Syria ad
p. sootyrannidem adspiJrauerat, apud Gyzicum uicit et interfecit.
p. 601 3 Iudaeos et Samaritas re'bellare conantes ferro cohercuit. Par-
4thos Arabas Adiabenosque superauit. quinta post Neronemio
persecutione Ghristianos excruciauit, plurimique sanctorum per .
5diuersas prouincias martyrio coronati sunt. hanc profanam
in Ghristianos et Ecclesiam Dei praesumptionem Seueri cae-
lestis ultio e uestigio acta subsequitur. nam continuo rapitur
uel potius retrahitur in Galliam Seuerus e Syria ad tertiumu
6ciuile bellum; unum iam enim Romae aduersus Iulianum,
aliud in Syria contra Pescennium gesserat, tertium Clodius
p. 508 Albi'nus, Iuliani in occidendo Pertinace socius, qui se in Oallia

avctokes § 1 et § 2 Eutrop. 8, 18 et (3 xvn et 5 xviii) Hier.
2210 § 3 Iudaeos — cohercuit Hier. 2213 || Parthos — superauit

Eutrop. 8, 18 §4 quinta— coronati sunt sec. Hier. 2218 (cf. codd.

BFMB) et Bufin. 6, 1 § 6 in Syria sqq- E"tr- S, 13

bxpilatores 1 Seaerus — 2 Lepti, 3 septimus dec. — 7 rexit ex-
scripsit Beda Hist. eccl. 1, 5 11 plarimi . . per diuereas— 12 coronati
sunt exscripsU Beda D. r. t. a. 4145 15 tertium— p. 475, 2 fusum

est innuit uerbis ciuilium bellorum Beda Hist. eccl. 2, 5

1 nongentissimo quadragissimo quarto D || seuerus (pr. s radendo
ex r) D 3 occisus multus D occisu «ultus (-su mu- 1) R* ||

appellare D 5 -xviii- Rv, item Hier.; xun- P decim et septim

D idem numerus in ceteris omnibus et apud Bedam; anno sexto decimo
mense tertio Eutr. 8, 19 || tenit Rl || semper] sepe D 7 pi-

scennium D || aegipto D 8 aspirauerat PR || cizycum R cizicum

D 9 iudeos Rl || cohercuit] PRD 10 adiabennosque D

13 ecleeiam P || praesumptionem] R praesumtionS (" add. m. 2) P
praesumptione D || seneri (s in ras. m. 2) P seuere D 14 ues|tio

D 16 enim iam G*h || rome. ( v eras. sed a m. ut uid. 2 rest.)

R 17 alium D || piscennium D 18 socios m. 2 in ras. (o alt.

t» u corr. m. post.) P socius (w. 2 in ras.) R

aduersum paganos VII 17.18. 475

Caesarem fecerat, sustitabat; cuius bello multum utrimque
Romani sanguinis fusum est. Albinus tamen apud Lugdunum
oppressus et interfectus est. Seuerus uictor in Britannias7
defectu paene omnium sociorum trahitur. ubi magnis graui-

6 busque proeliis saepe gestis reoeptam partem insulae a ceteris
indomitis gentibus uallo distinguendam putauit. itaque magnam
fossam firmissimumque uallum, crebris insuper turribus com-
munitum, per centum triginta et duo milia passuum a mari
ad mare duxit. ibique apud Eboracum oppiJdum morbo obiit. 8

loreliquit duos filios, Bassianum et Getam: quorum Geta hostisp*
publicus iudicatus interiit, Bassianus Antonini cognomine ad-
sumpto regno potitus est. p 50i

'Anno ab Vrbe condita dcccclxii Aurelius AntoninuslS
Bassianus idemque Garacalla octauus decimus ab Augusto

15 principatum adeptus est mansitque in eo annis rion plenis septem.
uixit patre asperior, omnibus autem hominibus libidine intem- 2
perantior, qui etiam nouercam suam Iuliam uxorem duxerit.
•hic contra Parthos bellum moliens, inter Edessam et Carrasp. sos
ab hostibus circumuentus occisus est.

avctores § 7 Eutr. 8, 19 exceptis defectu— sociorum, magnis—
gestis, crebris — communitum Orosianis § 8 Eutr. 8, 19 (morbo

add. Orosius) cap. 18 § 1 Aurelius-§ 2 Eutr. 8, 20 et (14 xviu)

Hier. 2227 et (18 inter— Carras) Hier. 2233

bxfilatores 3 uictor— 12 potitus est (omissis 8 per — passuum)
exscripsit Beda Hist. eccl. i, 5 6 magnam — 9 duxit . . obiit repe-

tiuit Beda D. r. t a. 4145

2 Ingdonem D 3 opperessus (priorem e del m. 1) P oppressus

(sus s. s. m. 1) D || brit tanias P brittanias BD 4 sotiorum

Bl || grauibus Bl 5 proheliis D || a* (er. c ut uid.) B

7 firmissimumque] crebrissimumque D || ***turibuB (er. tur) D

8 cxxx et dno milia PB 9 obiat D 10 basi*«anum (er. si)
D || getam] D zetham PB || zetha PB getam D 11 adsumto P
assumpto JBa 13 nongentissimo sexagissimo secundo D 14 cara
galla D 15 annis om. D || septem uixit patre] tre D 17 du-
xerit] GlNtv Eutr. duxerat PBQ*WX> duxit DVTO 18 carras]
D charras PB

476 Pauli Orosii Historiarum

3 Post hunc nonus decimus ab Augnsto OphiUus Maorinust qui
p* ^praefectus praetorio erat, cum filio Diadumeno inuasit impe-

rinm sed emenso anno oontinuo apnd Archelaidem militari
tumultu occieus est.

4 Anno ab Yrbe eondita dcccclxx Marcus Aurelius Antoninus s
uioensimus ab Augusto imperium adeptus tenuit annis quattuor.

5 hic sacerdos Heliogabali fempli nullam sui nisi stupronun
flagitiorum totiusque obscenitatis infamem satis memoriam

p. 507 reliquit. tumultu autem milftari eiorto, Romae oum matre
interfectus est. w

6 Anno ab Vrbe oondita DCCCCLXxmi Aurelius Alezaader
uicensimus primus ab Augusto senatns ao militum uoluntate
imperator creatus tredecim annis digno aequitatis praeconio

7fuit; cuius mater Ma'mea Christiana Origenem presbyterum
p' ^audire curauit: nam statim expeditione in Persas faota Xerxenu

AVCTORE8 § 3 Eutrop. 8y 21 et (1 xrx, 3 apud Archel. ac fort.
emenso anno) Hier. 2234 § 4 Marcus — quattuor Hier. 2235

§ 5 Eutr. 8t 22 et (fiomae) Hier. 2238 § 6 Aurelius sqq. Eutr.

8, 23 et (12 xxi et 13 xm) Hier. 2239 § 7 cuius—curamt Rufin.

6, 16 (ubi pro Christiana est de raris religiosa femina) || expeditione
sqq. et § 8 Eutr. 8, 23 et (apud Mogontiacum) Hier. 2251

EXPILATORE6 2 cum filio — imperium '. .3 apud -4 occisus est com~
pUauit Beda D. t. r. a. 4170 11 Aurelius Alexander adsciuit Beda

D. t. r. a. 4175 14 cuius mater Mamea. . Origenem..l5 audire cu-

rauit adsciuit Beda D. t r. o. 4175

1 ophilus] PRDGKMNTOX*Nx corruptum ut uid. ex archetypi opil-
lius; ofilus H philus W opilus V ophilius (li ex 1 corr. Vt) VZE
'OiplUog PaeanJcod. L Opilius v et EutropU codices Opelius (ex opblUus
nummorum) h || macrimus a. ras. R macer TO 2 diadumeno (no

8. 8. m. 1) R diadno" (». e. diadomino, di eras. m. ut uid. 2) D
3 arcbelaid*em (i 8. 8. m. utuid. 1; deinceps fuitfort. ») P 5 non-
gentissimo septuagensimo D || antuninus D 6 uige*simus R*

8 flagioiorum R* nagitiorumque T et flagitiorum v || obscinitatis
D || inf*amem (erasa 1) R 9 reliquid iJ* 11 nongentisiimo

septuagissimo quarto D 12 uige*8iinus R* 13 tredichn D

•xni- PR || digno onu D || equltatis (I ex eorr. add. m. 1) D
14 haec cuius — 15 curauit gloseema, fort. ex 19 § 2 inuectum, censet
QrubUz; at Hla ad haec respicere uidentur; cum nam cf. uelut tamen
et uerum 7, 14 § 2 \\ mamea] PR%D (namea Rl), item iam tUuhu ooae-
uu8 Corp. I. Lat. 2 n. 3413 \\ originem D \\ presbyterum a. rm. R
praebiterum D 15 xerxen] PR xersen D

adnersum paganos VII 18.19. 477

regem eornm marimo bello nictor oppreesit. Vlpiano ususs
adsessore snmmam sni moderationem reipublicae exhibuit; sed
militari tumultu apud Mogontiacum interfeotus est. p m

1 Anno ab Vrbe oondita dcccclxxxvii Maximinns nicensimns 19
5sectindus ab Augusto nulla senatus uoluutate imperator ab
exeroitu, postquam bellum in Germania prospere gesserat,
creatus persecutionem in Christianos sextus a Nerone exercuit.
sed continuo, hoc est tertio quam regnabat anno, a Pupieno2
Aquileiae interfectns et persecutionis et nitae finem fecit. qui

lomaxime propter Christiauam Alexandri, cni sucoesserat, et
Mameae matris eius familiam persecntionem in sacerdotes et
clericog, id est doctores, nel praecipue propter Origenem
presbyterum miserat.
Anno ab Vrbe condita dcccclxli Gordianus uicensimns3

l&tertius ab Angusto imperator creatns est mansitqne in eo

ayciobbs § 1 Eutrop. 9, 1 et (4 xxh et 7 persecutionem —
in Christianos . . exercuit) Hier. 2252 et 2253 (cf. codd. BFMB)
§ 2 tertio Hier. 2252 || a Pupieno— interf. (Eutr. 9, 1 aut) Hier. 2254 ||
persecutionis sqq. Rufinus 6*, 20 et Hier. 2253 excepta Mammaeae men-
tione (cf. Oros. cap. 18 § 7); ad sacerdotes— -doctores cf. 7> 27 §9
§ 3 Gordianus — annis vi Hier. 2255

BXPiLATORBg 7*persecutionem— 9 interfectus cf. Iordanis Get. 15 ||
7 sextus a Nerone adeciuit lordanis Chron. 236. C9 10 maxime — 13

presbyterum compiiauit Beda D. t. r. a. 4191

1 oppresit B1 2 asseesore PR 3 mogontiacum] V^NN^WX^
(cnm *. 8. in Nt) mogoncia cum D inagontiacum PBG1*; mongo-
tiacum 0 mongziacum (c ex t) V imagontiacum G m. T aut 2*
4 nongentissimo octogen tissimo (oge fort. inras., sed m. 1 n tis eras.)
septimo D || maximianus D \\ uige*simus R2 6 b. i.] in bellum

D 7 creatus] Dg factus PBg || renone Bl 8 pupieno]

DG**V%XtX4 puppieno Nx pupione (one m. 2 in ras. P) PGtbTW
X^X%Z Frec. Iord. (cf. Hier. cod. A) pupinione B pupenio V
9 interfectus est P interfectus-|| (punctum in ra&. ut uid., in gua e
fume potest) B || ** uitae (et m. 1) D \\ qui] quia K 11 mameae]

P et ex oorr. m. coaeuae B memeae R1 mam mea D 12 clericos

eius T || uel«* P || originem D 13 praebiterum D 14 non-

gentissimo nonagissimo primo D || gordia|dus D || xxm PB
15 imperatur* (er. e) D

478 Pauli Oroeii Historiarum

annis sex. nam Pupienus, interfector Maximini, et frater eius

p. 5ioBalbinus, Jqui usurpauerant imperium, in Palatio mox interfecti

4sunt. Gordianus admodum puer in Orientem ad bellum Par-

P. snthicum profecWrus, sicut Eutropius scribit, Iani portas aperuit:

quas utrum post Vespasianum et Titum aliquis clauserit, s

neminem scripsisse memini, cum tamen eas ab ipso Vespasiano

5 post annum apertas Cornelius Tacitus prodat. igitur Gordianus

ingentibus proeliis aduersum Parthos prospere gestis suorum

p 51S frande haud longe a Gircesso super Euphraten interfectus est.

20 'Anno ab Vrbe condita dcccclxlvii Philippus uicensimusio

quartus ab Augusto imperator creatus Philippum filium suum

2consortem regni fecit mansitque in eo annis septem. hic

p. 5i3 pri'mus imperatorum omnium Ghristianus fuit ac post tertium

p. suimpe^rii eius annum mUlesimus a conditione Bomae annus

impletus est. ita magnificis ludis augustissimus omnium»

praeteritorum hic natalis annus a Christiano imperatore cele-

AYCTOKE8 § 3 Pupienus— interfecti sunt Rier. 2256 et Eutr. 9, 2
(frater eius temere add. Orosius) § 4 Gordianus — aperuit Eutr. 9,

2 qui laudatur || Cornelias Tacitus] Historiis (cf. Oros. 7, 9 § 9)
§ 5 JEutr. 9,2 cap. 20 § 1 Philippus — § 2 Hier. 2261 et 2262"

(et 226B*) exctptis § 2 post tertinm — annum, in quibus sequitur later-
culutn 8uum

eipilatohbs 10 Philippus — 11 impdr&tor .. 13 Christiauus fuit
compUauit Seuerus Chron. p. 453 13 primus— 16 celebratue est ex-
scripeit Beda B. t. r. a. 4204

1 annis (i «n ras. exout uid.) B || pupienns] PBD || fraU (er. r ?)
B 2 palatio (oexu corr. m* ut uid. 1) P palatium Bl 3 gor-

dianus (o ex u m. 2) B || particum (cum ras. supra ti) B 4 eo-

tropius D || scribsit Bl scripsit B*G 5 nespasianum (aUera s in

ras. m. 2) P 6 scripsisse] B* scribsisse PBb scribsise (r s. s. m.

I in D) B*D || uespasiano (altera s in ras. m. 2) P uespassiano D

7 cornilius D |j gurdianus B*D 8 praeliis D 9 circisns D ||

eufraten PB eofraten D 10 nonagentissimo (a eras.) nonagissimo

septimo D || filippns D || uicinsimus quartus D xxim PB

II imperatore P lmperatore B imperatur D 12 vn PB

13 imperatorum] P m. 3 uel 4 imperaturum (sic -P) D imperator
PXB || fpanos Bx 14 milissimus D 15 impUtus D || est

om. D || augustissimus (ult. u in i corr., deinde m. post. v s. s.) P
16 supra natalis scr. al (3 in ras.) notabilis (2*) tn G \\ celebratus est
imperatore D

aduersum paganos VII 19.20.21. 479

bratus est. nec dubium est, quin Philippus huius tantae3
deuotionis gratiam et honorem ad Christum et Ecclesiam
reportarit, quando uel ascensum fuisse in Gapitolium immo-p 515
latasque ex more hostias nullus auctor ostendit. 'ambo tamen4
& quamuis diuersis locis tumultu militari et Decii fraude inter-
fecti sunt.

Anno ab Vrbe condita millesimo quarto Decius, ciuilis belli 21
incentor et repressor, occisis Philippis uicensimus quintus ab
Augusto inuasit imperium tenuitque annis tribus. idem continuo, 2

io in quo se etiam ob hoc Philippos interfecisse docuit, ad
persequendos interficiendosque Christianos septimus post Nero-
nem feralia dispersit edicta plurimosque sanctorum ad coronas
Ghristi de suis crucibus misit. idemque filium suum Caesarem 3
legit: cum quo simul continuo 'in medio barbarorum sinup. sie

15 interfectus est.

Anno ab Vrbe condita millesimo septimo Gallus Hostilianus 4
uicensimus sextus ab Augusto regnum adeptus uix duobus

avctorks § 4 Eutr. 9, 3 et (Decii fraude) Bier. 2268*
cap. 21 § 1 Decius ciu. belli . . repressor Eutr. 9, 4 || xxv sqq. Hier.
2269", qui tamen non a. m sed a. 1 m. 2 numerat (n Eutr.)
§ 2 idem — Christianos Hier. 2268* {cf. codd. ABMB) || plorimosque
sqq. fort. adhibitus Rufinus 6, 29 § 3 Eutr. 9,4 § 4 Gallus

sqq. Eutr. 9, 5 et (17 xxvi et uix n annis) Hier. 2269

1 quin] qui in D 2 ad — ecclesiam] a £$i ecclesia TO xpi

aecdae Ot \\ ohristum et] ohristi D (xpi) || eolesiam P (non B)
3 capitulium D || immolataqne D 4 nullua nollus (sedprwus erasum)
B || autor fr 5 tumultum militare decii D || militari (m 8. 8. m.

ut uid. 1) P 7 millissimo D 8 occisxis (alt. i radendo ex u) D H
-xxu- P xxv- (8. 8. mufl et tus m. 2) B 9 itnuasit (er. a) B

10 ob (o in ras. m. ut uid. 1) B ab V \\ philippos] X, (HN) v phi-
lippum PBDgZ 11 septimtt (tt m us corr. m. i) P 12 s*anc-

torum (er. c) B 13 de suis cr. misit om. D || crucibus]

PBXV3 Port. NxKM>>BNEv cruciatibus B*GVTWM* (0) X> Freculfus
h 16 mille*simo (eras. s) B milissimo D 17 xxn PB || uixi

Bl uixit (exp. m, ant., erasis alUs punctis) P uixit JB1

480 Panli Orosii Historiarum

5annis cnm Volusiano filio obtinuit. eieritnr nltio uiolati nominis
Christiani et usquequo ad profligandas ecclesias edicta Deeii
cucurrerunt, eatenus incredibilinm morborum pestis eitenditur:
nnlia fere prouineia Bomana, nulla ciuitas, nulla domus fuit,
qnae non illa generali pestilentia correpta atqne uacuata sit. s

6hac sola pernicie insignes Gallus et Yolusianns dnm contra
Aemiliannm nonis rebns stndentem bellnm ciuile moliuntur,
occisi snnt. Aemilianus tamen tertio mense innasae tyrannidis
extinctns est.
M Anno ab Vrbe condita millesimo decimo duo imperatores 10
uicensimo septimo post Augnstum loco creati sunt: Valerianus
in Baetia ab exercitu Augustus appellatus, Bomae autem a
senatu Gallienus Caesar creatus ; mansitque Gallienus in regno
p. si7 infeliciter annis xv, re'spirante paulisper ab iila supra solitum
iugi et graui pestilentia genere humano. prouocat poenamis
suam obliuiosa malitia. impietas enim flagella quidem excruciata

avctobes § 5 8ec. Eutr. 0, 5 et Hier. 2269 exornata § 6

hac — occisi sunt Eutr. 9, 5 (hac— insignes) et Hier. 2270* || Aemilianus
sqq. Hier. 227&1 cap. 22 § 1 duo impp. — annis xv Hier. 2271 ac

fort. etiam (infeliciter) Eutr. 9, 7

t
1 optenuit D || exeritnr] PR1 exseritur K exercitor (c exp. m. ut

uid. 1) D exercetnr Nt, cf. 28 § 21 exoritur R*Gv || uiolatt nominis

(i n in ras. m. 1 aut 2) P || uiolati (o in ras. duar. litt. m. 2) R

2 et usque quo] etqne quo D || eclesias P (non R) 4 nullas fere D

5 adque P*Rl || uaeuata] DGVV2NX (KMHO) h uastata PRTWX* v

6 perniciae (a er.) PR perniciem D [| insignes] Pm.3 aut 4, O insignis
DV insegnes P*R; notus Eutr. || gallos D \\ dum om. D 7 ae-
melianom D || nouis (i 8. 8. m. 1) D 8 aemelianns D \\ ' tyran-
nides (e in i corr. m. 1 aut 2) P 10 millessimo a. ras. R millis-
simo D 11 xxun P xxvn#- (er. i) R 12 rethia PR ricia
D retia GV || agustus D || adpellatns est G est app. v

13 galliaenns P gallienus a. ras. R \\ Caesar creatns del. h male ||
caesar* P || est creatus G* creatur N 14 respirante (s m. 2 corr.

ex r aut p) P || sup Rl (corr. m. fort. coaeua) 15 generi (i in e

corr. m. ant P) PR 16 malitia] D (-cia), Ggv militia (eicl corr.

fort. m. 1) R militia Pgh || excruata JR»

aduersum paganos VII 21.22. 481

sentit, sed a quo flagellatur, obdurata non sentit ut de2
superiohbus taceam, facta a Decio Christianorum persecutione
totum Bomauum imperium pestilentia magna uexauit. mentita
est iniquitas sibi, prauo in perniciem suam circumuenta iudicio,

i pestilentiam communis casus ease accidentemque ex morbis
mortem naturae finem esse non poenanu rursus igitur atqueS
in breui iram Dei sceleratis actionibus prouocat exceptura
plagam, cuius aliquandiu meminisse cogatur. Valarianus siquidem
moi ut arripuit imperium octauus a Nerone, adigi per tormenta

io Christianos ad idololatriam abnegantesque interfici iussit, fuso
per omnem Romani regni latitudinem sanctorum sanguine.
Valerianus ilico, nefarii auctor edicti, a Sapore Persarum rege 4
captus, imperator populi Bomani ignominiosissima apud Fersas
seruitute consenuit, hoc infamis officii continua, donec uixit,

i6 damnatione sortitus, ut ipse adclinis humi regem semper,

avctores lin. 1 a quo — sentit Ierem. proph. 5, 3 § 2 men-
tita— sibi Psalnu 26, 12 §3 Valerianus eqq. eec. Hier. 2274 (cf

codd. BM) exomataab Or. § 4 V alerianus — coneentiit Eier. 2274

{Eutr. 9, 7) || donec uixit sqq.] ignotus {cf. De mortt. persec. 5 et Aur.
Viet. Epit. 30, 6)

1 <nt d)e (ut d a m. 4 redwtegratae) P 3 ***magna (er. mag)

B 5 communis (i in e corr. m. 1 uel 2) P communes HN ||

eese casus h || accidentemque— esse om. K || [accidentemque] redinte-
grauit m. 2 (ut in seqq.) P 6 poenam putanit (putauit 8. 8. m.

2) B || rur[8us igitur] P || rursur R* \\ adque PR* 7 [in breui

ir]am P || breue D || prouocatft PlR (corr. m. 3 aut 4 in P) \\ ex-
ceptura (ura in ras. m. 1) P 8 [plagam cuius aliquandiu] P \\

aUquandiu] R sic uel aliquamdiu GKMHNTVtWNt Port. X*Z
atiquando DVv || siquidem (si 8. 8. m. X) P 9 [mox arripuit

imperium octauue. sic] P \\ mox ut] R*D mox Rl || adigi] aigi
D 10 [ad idololatruam] P || idololatriam (lo er.) R idtria

D || [abnegantes]que P || fusi D 11 omni D || [regni latitudinem

sanctorum sa]nguine P \\ sanguinem D 12 illico D || nefaria

octore diti D || [edicti a sapore persarum rege] P 13 [ignominio-

sissima apud persas peruitute eic] P 14 serutute D || of[ficii con-

tinua donec uixit damnationes] ortitus P 15 dampnatione a. ras,

R || [regem semper (sic semper ut uid. prima quoque m.) ascenBurum
in eqnum non manu s]ua P \\ semper] RDgv super semper V super

V. % 31

482 Pauli Orosii Historiarum

5 aecensurum in eqnum, non manu sna sed dorso attolleret. et
Oallienus quidem tam claro Dei iudicio territus tamque misero
collegae permotus exemplo pacem ecclesiis trepida eatisfactione

p. sisrestituit. sed'non conpensat iniuriae ultionisque mensuram unius
impii quamuis perpetua et super modum abominanda captiuitas s
oontra tot milia excruciata sanotorum, iustorumque sanguis
ad Deum clamans in eadem sese>tarra, ubi fusus est, uindicari

6 rogat. non enim de solo constitutore praecepti iusto supplicium
iudicio flagitabatur sed etiam exsecutores delatores accusatores
spectatores ac iudices, postremo omnes qui iniustissimae io
crudelitati uel tacita uoluntate adsentabantur — quia Deus secre-
torum oognitor est — quorum maxima per omnes prouincias pars
hominum uersabatur, eadem ultionis plaga corripi iustum erat
soluuntur repente undique permissu Dei ad hoc circumpositae

AVCToaES § 5 Gallienus — restituit sec. Hier. 2276

expilatobes 2 Gallienus — territus exscripsit, ea quae seqq. de
ultione diuina brcuiter expressit Beda D. t r. 4222

1 •equum (eras. a) B equuom (sic) D \\ doreo] equo D \\ adtolleret
PB1 || [et gallienus quidem tam claro < dei iudicio ter]ritus P

3 col[legae permotus exemplo pacem eclesiis trepida satjisfactione P

4 restiftuit sed non conpensat iniuriae' (sic) ultionisque mensuram unius
im]pii P || compensat B* conpinsati D 5 pii D || [perpetua et super
modum abomi]n[a]nda c[aptiuitaa] P || super] BDG supra K supra
Wv || abhominanda a. ras. B 6 [ezcruciata sanctorum iustorum-
que sanguis ad deum clamans] P 7 dominum (sic dnm) D || [terra
u]bi [fusus] P || est om. PBl 8 [enim de solo] P || praecepfti
iusto supplicium iudicio fiagitabatur sed eti]am P 9 ezecutores
PB ezsecutur D || delato[res accusatores spectatores ac iudices postre]mo
P 10 post tremum D || infiustissimae quidelitati (sic) uel tacita
uoluntate] P || iniustissime B 11 assentabantur B* || [quia deus
secretorum cognitor est (et om. 1 quoque m.) quorum mazimam (per ut
uid. m. 1 pro m) omnes prouincias] P || quia deus] quiadsunt (sic non
quiads) D 12 cognitus D || est et v \\ [pars hominum uersabatur
eadem ultionis plaga corripi i]ustum P 13 uezabatur D || [erat
soluunt]ur [repente undique] P 14 permissu] PBKMV^WN^v
(redmtegratum in P sed ut m. 1 adhuc agnoscatur) permisso G iusso
D iussu VTO || [dei ad hoc circum]posi[tae] P

aduersum paganos VII 2& 48$

relictaeque gentes laxatistjuef habfcMs* iri omnes Romanortitti
finte inuehimtnr; Germani Alpibus Baetia totaque Italia penetritii 7
Bauennfcm usque perueniunt; Alamanni Gallias peruagantes
eHam in ltaliam transeunt; Graecia Macedonia Pontus Afeia

5 Gothorum inundatione deletur ; nam Dacia trans Danuuium in
perpetuum aufertur; Quadi et SarmataePannonias depopulantur;
Germani ulteriores abrasa potiuntur Hispania; Parthi Mes6-
pfotamiam auferunt Syriamque conradunt. exstant adhuc per8
diuersas protiincias in magnarum nrbium- ruinis paruae et

ib paupeHBS sedes, signa miseriarum et nominum indicia seruantes,
ei quibus nos quoque in Hispatoia Tarraconem nostram 'adp. si»
consolationem miseriae recentis ostendimus. et ne quicf forte9'
Bomani corporis ab hac dilaceratione ceteartt', cotfspitant
intrinsecus tyranni, consurgunt bella ciuilia, funditur ubique

ii plurftnus sanguis Romanorum Bomanis barbarisque saeuientibiis;

ayctorbs § 7 Germani . . Rauennam u. peru. Hier. 2277h aut
Jfar. 9, 7 ||. Alaraanni — traHseunt Hier. 2278 || Graecia — deletur
Hier. 2279 aut Eutr. 9, 8 || Dacia— aufertur Eutr. 9, 8 \\ Quadi —
depopulantur Hier. 2279 || Germani . . pot. Hispania Hier. 2280 aut
Eutr. 9, 8; cf. Oros. 7, 41 § 2 || Parthi-conrodunt Hier. 2280 aut
Siitr: 9\ 8 §8 Tarraconem cf. Eutr. 9} 8 et Hier. 2280

1 [relictaeque gentes laxatisque habctafs in omnes roma]norum P ||
relictatfque (qner «. 8. m. T) B || auenis D 2' [fines inuehuntur

germani alpibus rhetia totaque] P || rhetia B eciam D || penetra[ta
rauennam usque perueniunt] P 3 alamanni] PKD || [gallias per-

aagftn]tes P 4 [etiam in italiam transeunt graecia machedonia por-

tus (s*c) asia] P || grecia B greciam D || machedonia a. r. E maci»-
doni&m (i prior 8. *.' m. 1) D 5 [gothorum inundatione deletux] P ||
gothorum] ED || deletur] EDgv (8vngulari numero etiam apud Etttr.
et Hier.) delentur {V9N) h || datia E || [trans danubium] P \\ danuuium]
D danubium E 6 perpetua D || aufer«tur E || qua dies armatae

D 7 abrasam D || hispaniam D || misopotamlam (I ex eorr. ada\

m.l) D 8siriamqueD || conradunt] Dg con*radunt P eonradnAt
(correctura erasa) B contrahunt F30 contradicunt (s. a. at corrac! m; 3)
G corrodunt 5 (nLuydd. 1—4") Zr> || extant P efpott ras. B

10 sedes] «edes (er. s) G* gloesam uillule/ afocr. G* || ihditia E\

11 spania D || terracone D || nostraZ^' l^conlationem D* || retentis
a. ra*. B regentis D 13 romarti (i tnros.) JB || delaceratione (de
tndim. coaeua) B || cesseret JS* 15 sarfguis plurimus D ffofcte

31*

484 Panli Orosii Historiarum

sed cito ira Dei in misericordiam uertitur et coeptae ultionis
maior forma quam poena in mensuram plenitndinis repntatnr.

lOigitnr primus Genuus, qui purpuram imperii sumpserat, apud
Myrsam occiditnr. Postumus in Gallia inuasit tyrannidem,
multo quidem reipublicae commodo, nam per decem annos 5
ingenti uirtute ac moderatione usus et dominantes hostes
expulit et perditas prouincias in pristinam faciem reformauit;

llseditione tamen militum interfectns est. Aemilianus apud
Mogontiacttm cum res nouas moliretur oppressus est. post
mortem Postumi Marius ibidem inuasit imperium sed continuo 10
interfectns est. deinde Victorinns a Gallis ultro creatus et

12post paululum occisus est. huic successit Tetricus, qui tunc
Aquitanicae praesidatus administrabat officium. multas seditiones
militum pertulit. at uero in Oriente per Odenatum quendam
collecta agresti manu uicti repulsique Persae, defensa Syria,u
reoepta Mesopotamia est, et usque ad Ctesiphontem rusticani

i8Syriae cum Odenato suo uincendo uenernnt. Gallienus antem
eum rempublicam deseruisset ac Mediolani libidinibus inseruiret,
occisus est

avctores § 10 Genuus — occiditur Eutr. 9, 8 || Postumus *qq.
et § 11 Eutr. 9, 9 exceptis § 11 oppressus est et ibidem, quae suo
Marte addidit Oroeiue § 12 Eutr. 9, 10 et (collecta agresti manu)
Hier. 2282* § 13 Eutr. 9, 11 et (libidinibus inseruiret) 9, 8

2 nensura D 8 primo gneus genuus V primo genuus 0 p ge-

nuuB Ox || gennus] PBDgv; apud Mursam Ingenuo (Genuo codd. Leid. et
Bert., riwvov Paean.) Eutr.; Ingenuus eorr. h || sumserat PD*
4 mi8sam D || postumius PB (t 8. 8. m. 1 in B) 5 namd (d

del. m. 1) P || decim D 1 JB 7 post reformauit 8 Utterarum

spatium rel. in fine uersus P 8 aemilianus] PBv itemque {uel

cm-) g aemelianus D emelianuB V; immo Laelianus. Fort. tamen
Orosvue scripsit item aelianus (1. aeliano Eutropii codd. Leid. et Bert.,
Aovxttp AXUuvJp Paean.) 9 mogontiacum cum] MHN mogonziacum
cum T mogontiam cum PBW mogontia cum D magontiam cum
O ingentia cum V 10 postumi] GXVV% poBtumii P (sic postumi

imarius), BDQ (nu ut uid. 2), N^ postumiani W 11 uicturinus

PB1 12 pauUulum P* 13 multasque v ' 14 quemdam D
15 perse Bl \\ asiria D 16 ctesifontem PD tesifoutem B

17 odenatu R* 18 ••deseruisset (1 aut 2 litt. er.) P

aduersum paganos VII 22.23. 485

p. 6to
lAnno ab Vrbe condita mxxv Claudius uicesimus octauusM

aolantate senatns sumpsit imperinm statimque 'Gothos iamP. mi

per annos quindecim Illyricum Macedoniamqne nastantes bello

adortns incredibili strage delenit. cui a senatn clipens anreos

sin cnria et in Gapitolio statna aeque aurea decreta est; sed

continno apud Sirmium, prinsquam bienninm in imperio eipleret,

morbo correptus interiit.

Clandio mortuo Quintillus frater eins ab eiercitu imperator 2
electus, uir quidem nnioae moderationis et solus fratri prae-
loferendns, septimo decimo die imperii interfectas est.

Anno ab Vrbe condita mxxvii Aorelianns nice^simus nonas 8
imperium adeptus quinque annis ac sex mensibus tenuit, nirp* m
industria militari eicellentissimus. expeditione in Danuuium4

ATCTORE8 § 1 Claudius sqq. Eutr. 9, 11 et Hier. 2286* . 228T7
exeeptis iam per annos xv ab Orosio $ec. suos numeros (cf. eap. 22 § I)
computatis § 2 Eutr. 9, 12 §3 Aurelianus — § 5 Eutr. 9,

13 et (§ 3 uicesimus nonus) Hier. 2288

expilatorbb 2 Gothos — 4 deleuit exscripsit Iordanis Chron.
237 Ax B per— uastantea compUauit lsidorus Hist. Goth. 4 || per

annos quindecim exscripsit Beda B. t. r. a. 4224 13 expeditione—

p. 486, 1 profligauit compUauit lordanis Chron. 237 Al

1 1 xxv- PB (sic I ubique PB) millissimo uicissimo quinto B ||
uicesimus octauos B xxviii PB 2 senatus (e in ras. ex a aL m.)

B senatu B || Burapsit (in ras. m. 2) P \\ gothos-iam (s«i in ras.
m. 2) P got thoriam B 3 quindicim B || yllyricum B ylliricum
B iliiricum B U machedoniamque P et a. r. B 4 clipeua] V

clepius B clypeus PB clippeus X^ clyppeua O 5 capitulio (u

in o corr. m. 1 P) PB capua V \\ statua aeque] B statua eque P
statu a^que, B* statua sque.stris B* statua equestris (aeq- pro eq- V)
VTO 6 sermium B firmum V \\ biennium post in imptrio exhibet

G biennio X, \\ in imperio] Pm.ut uid. 2 B*Gus in imperium P%BXB
imperio KT imperium MGim || impleret G 8 quintilius VGT

10 septima deoima VWTO || die imperii] PRDVWO* die imperii sui
Port. X, imperii sui die G imperii die s (uelut Nt) * die 0»

11 T-xxvn- PJB, g miUissimo uicensimo septimo B; m. xxvi 0 m. xxnn
N || uiceaimus nonus] B xxvnn PB 12 ac] PBB et v

13 expeditioneque facta in danubium $ || eipeditione] militari eipe-
ditione (militari s* s. m. 2) B || danuuium] B danubium PB

486 Pauli Orosii Historiarum

suscepta Gothos magnisproaliisp rQ^igauit dicionemque Romanam
^ntiquis terminis statuit. jjyje Jn 0r ienteip conuersus Zenobiam,
quae occiso Odenato m^rit*) si^o Syj^qi reoeptam sibi uindicabat,
magis proelii terrore quapi pro#lio in potestatem redegit.
6Tetricum, in Gj&llifl. ijainime sufficientem sustinere seditiones s
militum suorum scribentemque etiam:

Eripe me his, inuicte, malis
ac per hoc proditorem exercitus sqi, ^ine labore Sfiperauit. ksic
Orientis et Aquilonis receptor magpa glorip triumpliauit. ur-
6bem Romaro jpuris firmiori^^ Qtyxik nouissime pum perse-io
cutionem aduersus Ghristiauos $gi jionus a Nerone decerneret,
fulmen ante eum ipagpo p&upre circumstantium ruit ac non

sy multo post in itinere occisus est.

24 'Anno ab Vrbe condita Mxxxn Tacitus tricesimus adeptus
imperium sexto mense occisus in Ponto est. post quem Florianus 15
garem regni sortem ferens, tertio demum mense apud Tarsum
interfectus est.

avctores § 5. Eutrop. 9, 15, ex quo etiam lin. 7 Vergilianum
(Aen. 6, Mf) alUttum est § 6 Sier. Q2&S {oodd. BFMB) et

(in iftinere) Butr. 9, 16 oap. 2£ § 1 Tacitus sqq. Hier. 2293 et

Eutr. 9, 10

eipila.tore8 12 ante eum — circumstantium exscripsit Beda De
t. r. a. 4299

1 magnis (g s. s. m. 1) P || proheliis D || decionemque D ditionem-
que B 3 odinato D 4 praelii D (eed in seqq. proeUo)

5 gallia minime] galliam inimicnm D || gallift C eras.) P 7 in-

nicte. a. ras. R innite D 8 anis D || (sine labore su)perauit (in-

clusa redMearauU manus 4) P 9 aquilonis (o in rasura m. X) B ||
(triumphauit) P 10 cincxit D et a. ras. B || nouia(aime cum per-

•ecutionem) P 11 (deoerneret pulmen (sic) ante eum) P

12 fnlmen ante] fulminant D || (magno pauore circumstantium ruit ac
non mul)to P || ruit om. D 13 itere P1 (corr. m. 3) itenere B1

H co[ndita I-xxxn- tacitus xxx adeptns imjperium (indusa redinte-
grauist m. JS) P \\ miUiseuno treoiasimo secundo D || tricisimuB D
xxx (8. s. Ts af. m. utpassim) B 15 [ponto est post quem florianus

parem regni soxtem farens] P 16 [textio demum mense apud]

th[a]rsum P || tazsumj D t^iarsum B 17 [interfectns est anno

ab nqbe conpUta] P

aduersum paganos VII 23.24. 487

Anno ab Vrbe condita mxxxiii Probus tricesimus primus2
regnum sortitus obtinuit annis sex et mensibus qnattnor. Gallias
iam dndnm a barbaris ocoupatas per mnlta et grauia proelia
deletis tandem hostibus ad perfectnm liberanit. bella deiode3

5cini]ia eqnidem plnrimo sanguine duo gessit: nnnm in Oriente,
qno Satnrninnm tyrannide subnixum oppressit et cepit, aliud,
quo Frocnlnm et Bonosnm apnd Agrippinam magnis proeliie
snperatos interfecit ipse autem apnd Sirminm in tnrre ferrata
militari tnmnltn interfectns est.

10 Anno ab Vrbe condita mxxxvuu Carns Narbonensis triceeimus 4
secundus snscepit imperinm ae biennio tenuit. qui cnm filios
suos Carinnm et Nnmeriannm consortes regni effecisset, beUo
Parthico postqnam dnas nobilissimas Farthornm nrbee Coohem
et Ctesiphon^tem cepit, snper Tigridem in oastris fulminep. &**

isictns interiit. Numerianus, qni cnm patre fnerat, rediens fraude
Apri soceri sni interfectns est.

avctorbs § 2 Probuasgg, — § 3 Hier. 2294 et 2299* et Eutr.
9, 17 § 4 Caxus sqq. Hier. 2300 et 2301* et Sutr. 9, 18 excepto

15 rediens ab Oroeio addito

exptxatores 2 Galliaa— 4 liberauit exscripsit Beda D. t. r. a. 423S

1 mileeimo treoesimo tercio D H treceaimus primus D mi PB
2 r[egnum sortitus obtinuit annis s]ex P || et om. PB || mett[sibns rm
galli]as P || quattuor (t pr. s. e. m. 1) D nn B 3 occupa[tas per

multa et grauia] P \\ oocuratas Bl occursatas m. coaeua B incursatas
u% mg. fe \\ proel[ia deletis tajndem P 4 [bella deinde] P

5 [ciuilia] e[quidem plurijmo (sic ^.non et 4. 1 quoque m.) P || equi-
dem] BDv et quidem g (uelut Nt) v || sanguine (i «. s. m. 1) P

6 ♦eaturninum (eras. ut uid. s) P || oppresit B? || et ©m. D || cejit B

7 quo om. m. 1 8. lin. add. m. coaeua B \\ procubum D \\ bonosum (s
tfi ras. m. I) P bonusum D 8 sinaiom D firmnm (-mium corr*
m. 1 aut 2) V 9 interfectus (t prior statim corr., ex p ?) D \\ est
om. D 10 millesimo tricensimo nono D || treoissimus secundns D
xxxii PB 11 biennium DOt per biennium VTO 12 effecisset]
PBDgv fecisset 9 (uelut Nt) h || et bello PB 13 partioho (e
8. s. m. 1) Di Parikoe memorat Hier. , Persas Eutr. || oochen D

14 cthesif ontem (c ex corr. add. m. ut uid. linB) PB ctesifontem D ||
c*epit (er. 0) B 15 numeruanus (una basta er.) P numirianus

D 16 apri:so ceri P apriso| ce**ri (er. te) D

488 Pauli Orosii Historiarum

p. 525

tS 'Anno ab Yrbe condita mxli Diocletianus tricesimus tertius
ab exercitu imperator electus annis oiginti foit; statimque ut
potestatis copiam habuit, Apnun interfectorem Numeriani
manu sua interfecit. Carinum deinde, quem Carus Caesarem
in Dalmatia reliquerat, flagitiose uiuentem difficillimo bello s

2et maximo labore superauit. dehinc cnm in Gallia Amandus
et Aelianus collecta rusticanorum manu, quos Bacandas uocabant,
perniciosos tumultus eicitauissent, Maiimianum cognomento
Herculium Caesarem fecit misitque in Gallias: qui facile
agrestinm hominnm imperitam et confusam manum militariio

snirtnte conposuit deinde •Carausius quidam, genere quidem

pM*infimu8 sed consilio et mann promptus, cnm ad obseruanda

Ooeani litora, qnae tnnc Franci et Saxones infestabant, positus

plns in perniciem qnam in pronectum reipnblicae ageret,

▲vctores § 1 Diocletianus — fuit Hier. 2302 || Aprum — § 2
Eutrop. 9, 20 § 3 Eutrop. 9, 21

EXPILAT0RB8 1 Diocletianus — 2 fuit cxscripeit Beda Hist. eccl.
1, 6 8 Maximianum — 9 fecit compilauit Beda Hwt. cccl. I, 6

11 Carausius— p. 488, 5 occupauit exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 6

1 urbe (r 8. 8. m. 1) P || millesimo quadragesimo primo D || dio-
clecianus D || trecissimuB tercius D xxxm PBh xxm JB* 2 electus
est PB electuB" (r intcrpimctio) W \\ anus D || xx PB \\ fuitj
PBDgv in imperio s. *M ante fuit ut uid. instrendum, m. &> G
fuerit V praefuit X^Zh 4 interfecit om. D 5 daimacia D ||

fl[agitiose] P 6 [dehinc cum] P || in om. D 7 helianus PB

ealianus D, heliandus 0 || ruflticanorum (nor in ras. m. 1) B ruBticorum
G || [quos uac]audas P quos|*ua caudas tfuit quojsua c, corr. m. 1) B
quo sua cauda K et post eorr. M || bacaudae] DG1QHVzHTO hacaudas-
Nt baucadas <?*' uacaudas Wv bagaudas NX* 8 pernitiosofl (oa

ex us m. 1) B || maxifmianum] P 9 herculium] PBDgi Hercu-

leum h || [qui] P 10 inperitam PBl 11 conposuit] DW

composuit PBg; oompescuit (in mg. adecr. cdposuit m. 1 u% G sed eras.)
GVT, itcm uel conpescnit Nt (HON) v \\ caMUsias (er. t f) B \\
quidam] quidem D 12 promtus P 13 franci) BD franchi

P || sassones B1 14 [quam in pro]f [ectum] (f t» v corr. m. ut «&

1; v, nec uero f, a m. anU redintcgrata) P || prouectum] F*Bg (uelut
GKMHO) f8 prouectu D profectum F»? (uelut VTW) h prouentum
ed. 1542 || egerit D

aduersum paganos VU 25. 480

ereptam praedonibns praedain nulla ex parte restituendo dominis
sed sibi soli nindicando aocendtf suspicionem, quia ipsos qnoque
bostes ad inoursandos/ fines artifici neglegentia permitteret:
quamobrem a Maximiano iussus octidi, purpuram sumpsit ac

sBritannias oocupauit. igitnr per omnee Eomani imperii fines4
subitarum turbationum fragores concrepuerunt, Carausio in
Britanniis rebellante, Achilleo in Aegypto, cum et Africam
Quinquegentiani infestarent, Narseus etiam rex Persarum Orien-
tem bello premeret. hoo periculo Diocletianus permotns Maxi- 5

lemianum Herculium ex Caesare fecit Augostom, Constantium
nero et Maximiannm Galerium Caesares legit. Constantius
Herculii Maximiani prinignam Theodoram aocepit uxorem, ex
qua sex filios fratres Constantini sustulit. Carausius, Britannia 6
sibi per septem annos fortissime nindicata ac retenta, tandam

avctorbs § 4— § 6 Eutrop. 9, 22; Wn. 8 rez Persaram ex 9, 25
ut uid. (cf. Vict. Caes. 39, 22); p. 490, 3 post deoem annos fort.potim
ex Hier. 2316*

sxpilatobbs 13 Britaniiia — p. 490, 4 recepit compilauit Beda
Hist. eccl. 1, 6

1 erepta D || [parte restituend]o P 2 uind[ican]do P || accen-

dit) „cod. Periz* h aceendens PPPDKMHNWNt aocedens R*Oxfs
accedens in FX, addens G accipiens NO || suspitionem R || quia]
PRDg quod h || [ipsos quo]que P || quoque otn. D 3 [incursandosj
P incurrenduB D 4 [quamobrem a mazimiano] P || quamobrem

om. X4 || pnpuram R* || sumsit P 5 britt[anias occupauit igitur

per omnes rom]ani P || brutanias (eras. t) R brittanias D 6 tur-

[bationum fragores con]crepuerunt P || frangoris D \\ carusio PRl \\
reb. in Britanniis v || brittaniis D brittania PR britannis T
7 [achilleo in] P achileo in D || egipto D || et om. D 8 quinque-

gentiani (ni radendo ex m) D || n[arseus etiam] P 9 pmeret

PR || [diocletiajnus P dioclecianus D || mazimi[anum] P . 10 [her-
cnlium ex caesa]re P || herculium] RPD herculum R% Herculeum h
(Uem e pro i in seqq.) || caesar» R || constancium D 11 maxi-

minum D || gal|lerium D \\ cfaesares] P || constancius D 12 her-

colii mazimiani D, eodem ordme g mazimiani herculii PRXt; an
mazuniani delcndum ? || herculi N hirculi V || theodoram (d in ras.
umus litterae m. 1) P 13 sez in ras. m. 1 P sez« R \\ brittania

PRD 14 vn PR

490 Pauli Oroeii Ristoriarum

fraude Alkoki socii sui interfectne ast. Alleefcus postea ereptam
Carausio insulam per trieimium tenuit: quem Asdepiodotus
praefectus praetorio oppressrt Britanniamque post deaem^annos

7 recepit. Oonstantius uero. Caeaar in G&llia primo prosUo ab
Alamannis profligato erercitu suo, uix ipse subreptus est; s
. s97secundo autem secuta est satis secunda uictoria: 'nam pautis

8horis sexaginta milia Alamannorum caesa referuntur. at Ma-
ximianus Augustns Quinquegentianos in Africa domuit. porro
autem Dtiocletianus Achilleum obsessum per ooto menses apud
Alexandriam cepit et interfecit. sed inmoderata uictoria ususw
Alexandriam direptioni dedit, Aegyptum totam proscriptionibus

9 eaedibusque foedauit. praeterea Galerius Maximianus cum
duobus iam proeliis aduersus Narseum confiixisset, tertio inter
QaUinicum et Carras congressus et uictue, amissis copiis ad
Diocletianum refugit: a quo arrogantissime exceptus est, itais
ut per aliquot milia passuum purpuratus ante uehioulum eius
lOettcurrisse referatur. uerumtamen hac contumelia quasi cote

AVCT0KE8 § 7 et § 8 Eutrop. 9, 23 (§ 8 Alexandriam dir. dedit
ab Orosio add.) § 9 Eutrop. 9, 24 (iUa duobus iam proeliis. .tertio

Eutropii exemplar suum ita ut codd. Leyd. et Bert. corruptum maU
interpretatus scripsit) et (lin. 16 ante) Hier. 2317* § 10 uerum-

tamen — expediit Orosius

1 adlecti PB || socii (c in ras. m. 2) R || adlectua PR 2 ascli-
piodotus PR 3 praetorio (o fin. in i m. coaeua corr.) B \\ pressit

P pr*essit (er. a m. 2) B \\ brittaniamque PBD || decim D
5 alimaunis B% || ezercito B1 7 lx milia PB |j alamannorum (m

pr. s. s. m. I) P -laman norum D || feruntur D \\ at] ad BXD
8 quinq:gencianus D 9 diucletianus B* dioclecianus D \\ per]

pro D 10 caepit B || immoderata B* inmoderate D 11 ad

proscriptionibus in marg. uoc. unum adscr. sed eras. P || proscribtio-
nibu8 Bl 12 gallerius D || maximi*nus (er. a) D 13 aduersum

D || tertio inter] terl D 14 gaUinicum] PRG, Fs ante corr., X*v,
tiem codd. Leid. et Bert. Eutropii galleni cqm D gailenicum VN
gaUienicum TO et p. corr. F, gallicinicum W gallicium KM;
CaUinieum corr. h || carras] D charras PB 15 dioclecianum D ||

adrogantissime D || exceptus est] JR^X, exceptus PRlDg, est ante
exc. pro gloaaa 8. 8. G* 16 milia* (a in ras. m. 2) B 17 cote]

P m. 2 aut 3 in mg.t B* cute D cutem PlBl

aduersum paganos VII 25. 491

ad uirtutem nsus est, perquafli detrfta Jf^i &etus rubigint
^ciem mentis expediit. ijpque mox per Illyricujm et Moesiam
undique copias contraxit raptimqne in bostem ^reuersus, Narsmw p. 5»
magnis consiliis uiribusque superanjjfc. extinetis Eer$urum copij* 11

* ipsoque Narseo in fugam aoto, caetra eius inpa^it, uxones sororee
liberosque cepit, immensam uim ga^ae Persicae dirijpuit,
captiuos quamplurimos Persarum nobilium abduxit. reueraus
\n Mesopotamiam a Diocletiano plurimo honore susceptus est.
postea per eosdem duces strenue aduersus Carpos Basteraasque 12

lopugnatum est. Sarmatas deinie uicerunt: quorum cqpiosissimam
captiuam multitudinem per Bomanorum finium dispersere
praesidia. .

Interea Diocletiauus in Oriente, Jlaiimianus Heroulius iuid
Oocidente uaatari ecclesias, adfligi iaterficique Cbristianos decimo

15 post Neronem looo praeceperunt: quae persecutio omnibus fere
ante actis diuturnior atque immanior fuit, nam per decem
annos incendiis ecclesiarum, proscriptionibus innocentum,
caedibus martyrum incessabiliter acta est. sequitur terxae 14
motus in Syria, ex quo apud Tyrum et Sidonem passim

avctoreb § 10 mox — § 12 Eutrop. 9t U$ § 13 sec. Bier.

2320 d etibid. col 3 (decimo post Nexonem et pex decem anaos), fort. etiam
Ucto Bufini l 8, ab Qrosio exornata § 14 terrae motus—prostrata

sunt Eier. 2320*

expilatores 13 Interea— 18 acta est exscripsit Beda Hist. eecL
1, 6 13 Diocletianu8 — 14 Christianoe, 15 praecepernnt exscripsit

Beda D. t. r. a.

1 robigine P* rubigine" a. ras. B 2 anem (t. e. annem) D ||

expetiit B* || yllyricum PB 3 |*undique (er. m) D |J ad lin. -sus—

4 persa- in marg. + *n. ant. P 5 octo B% 6 coepit B1 caepit

jR*I> || inmen8am PR% 8 mesopotamlam (I add. m. 1 ex cotr.

sed inferior pars erasa) D \\ diooleciano D 9 adnersnm D fl

basternasque (s 4n rasura m. 1 ex n ut uidetur) D 11 captinorum

D H per om. D { dispersise D diapae. re Bl 13 inter adio|cleeianuB

D H ecleaias J> || affligi B*D 16 inmaaior B1 || deciai

D 17 eclesiarum P || proscribtiojiibuB PB< 19 qua PB ||

apnt Pl

492 Pauli Orosii Hiitoriarum

labentibus tectis multa hominum milia prostrata sunt. secundo
persecutionis anno Diocletianus ab innito ezegit Maximiano, nt
simnl purpnram imperinmque deponerent ac iunioribns in
rempublicam substitutis ipsi in prinato otio consenescerent.
». ft»itaque snb nna die Diocletianus apud Nicomediam, MaxiJmianus s
apud Mediolanium potestatem imperii simul cultumque de-
posuerunt.

15 Oalerius et Gonstantius Augusti primi Bomanum imperium
in duas partes diuiserunt: Galerius Maximianus Illyricum
Asiam et Orientem, Constantius Italiam Africam et Oalliasio
obtinuit; sed Constantius uir tranquillissimus, Oallia tantum

16 [Hispaniaque] contentus, Oalerio ceteris partibus cessit. Oalerius
duos Caesares legit: Maximinum, quem in Oriente constituit,
et Seuerum, cui permisit Italiam, ipse in Illyrico constitutus.

A.VCT0RE8 § 14 lecundo — anno Hier. 232? || Diocletianus ab
inuito sqq- Sier. 2S2T et Eutr. 9, 27 § 15 Eutr. 10, 1 § 16

Galerius — conttitutus Eutr. 10, 2

expilatores 1 secundo — 2 anno , 3 purpuram . • deponerent,
6 Dioclet. — 6 deposuerunt adhibuit Beda D. t. r. 4238 10 sqq.]

vnde Constantius. . Galliam Hispaniamque regebat, uir Beda Hist. eeel.
1, 8 12 Galerius — 14 constitutus] cf. anonymus VaUsianus § 5

2 dioclecianns D 3 simul <m. D 4 repubplica D || con-

s*enescerent (eras. c ?) JR 5 dioclecianus D || nico mediam (nico

in ras. m. 1) P 6 mediolanium] PBD || simulque cultum (culto D)

DVTO || depomerunt] DVVil&TWiKO^Hier.h posuerunt PBGM*H
NNtXtv 8 uerba galerius— 9 diuiserunt (sic) om. m. 1 add. m. 2

in marg. inf. P || constantius (tan 8. *. ro. 1) B constanti*us (er. n)
D 9 diuiserunt] P*BX% (diuisus Eutr.) determinauerunt DGWt

WNt$v || galerius** (er. ut uid. &) D || maiimUnus (er. a) D || yllyri-
cum PB illiricum D 10 Hispaniam ante et Gallias add. fsh ||

galias D 11 optinuit P -ubtinuit D || oonstancius D 12 hi-

spaniaque deleui; deest apud Eutr. nee ab Oroeio § 16 eitr. memo-
ratur \\ uerba galerio ceteris partibus cessit om. P%B, add. 8. Un. P*
18 duo D || ceseris D \\ maximum B (non PD) 14 promisit D \\
illirico D yllyricum (ill- JS*) PBP \\ consti tus D

aduersum paganos VII 25.26. 493

Constantius uero Augustus summae mansuetudinis et ciuilitatis
in Britannia mortem obiit. qui Constantinum filium ex ooncubina
Helena oreatum impeiatorem Galliarnm reliquit.

1 Anno ab Vrbe condita mlxi Constantinus trioensimus quartus M
• gubernacula imperii a Constantio patre suscepit, quae uno et
triginta annis felicissime tenuit.

Occuritur mihi subito et tripudiis quibusdam insultatur: Eia, 2
inquiunt, tandem in foueas nostras diu expectate uenisti. hic
te decursurum opperiebamur, hic delapsum opprimimus, hic

loconfhsum tenemus* sustinuimus te hactenus, artifioiose quo-
dammodo et callide fortuitas temporum mutationes Christia-
norum ultionibus coaptantem. et interdum quidem uerisimilium 8
speoie permoti, utpote homines ignari diuinorum seeretorum,
timore palluimus, sed nunc euaouauit Maximianus noster omnem

i6 scaenam fabulae tuae nostraeque religionis antiquitatem columna
inexpugnabilis fulsit. per annos decem euersae sunt ecclesiae*

ayctoees § 16 Constantius eqq. Eutr. 10, 1 et 2 et (ex con-
cnbina Helena) Hier. 232&; lin. 8 Qalliarum ex superioribus (§ 15)
cap. 26 § 1 Constantinus sqq. Hier. 2322 et 2323 (uno et trig. annis
fort. ex Eutr. 10, 8)

expilatores 1 summae — 8 reliqnit exseripsit Beda Hist. eccl.
1, 8 1 summae — tiuilitatu exscripsit Beda D. t. r. 4238

1 constancius D || angustus (tus s. s. m. 1) D || mansuetudinis (a in
ras. m. ut uid. 1) P 2 brittaniam P brittanift (sed " eras.) R

brittania D || cons tantantinum (prius tan expunct, t tertia in ras.
m. 1) D 8 reliquid Rl 4 Tlxi PR, idem numerus in g

millesimo sexaginsimo (sic) D mill- lx N mill- quadragesimo i- (mo
supra i m. 3) O || xxxnn PR 5 ab augusto ante gubernacula

addunt WT(V%HON)fsh \\ imperi D \\ constancio D \\ uno et xxx
annos (sic) PR 6 **felicissime R 7 trepudiis PlRl (corr. m. 3

in P) \\ beia D 9 operiebamur D 10 hactenus (b punctis et

Unea del.) P \\ artifitiose Rl 11 callide] cal D 12 «ultionibus

(er. h) P \\ et 8. 8. m. 1 D || uiris similium D 18 homine.«#s (e

m. 1 in ras. 2 uel 3 litterarum, um ?) D \\ secretrorum (sap corr.,

*

r altera del. m. 1} P secretorum (supra erasa t uidetur) R seoreto
D 14 •palluimus R || nun ne uacuauit (tert. n eras.) D 15 sce,-

nam P scenam R caenam D 16 decim D II eclesiae P

494 Pauli Orosii Historiarnm

tteafarae, ut etiam tn fatoris; dilaeerati oruciartibus, exinaHitt
nfortibus tote^ OrbeGhristiani. tenemuB euidens testimonium
tuum, nullam superiorem. persecutionem adeo uel gr&uem uAl

5 diuturnam foisse. et tamen eeoe inter tranquil^besinia temporum
p m bona ipsosrum quoque impevatarjuni, qui ista feoerunt, inusitafo *
felicitas: nulla domi fames, nulia pestilentia, nullum foris
beUum nisi uoluntar ium , quo exerceri uires non periclitari

6queant; res praeterea humano generi huousque incogui*-
ta: multorum simul regum patiens consortium etmfgna concordia
potestasque communis, aliae numquam, nuno in communeio

7 prospioiens. deiude etiam, quod abaqufr uUa haotenus mortalium
notitia est, imperatores ilU maximi qjiippe et persecutores,
honore deposito et adsumpta quiete, priuati, quod beatissimum
homines et summum bonum uitae booae iudicant, et hoc tunc
uelut praemii loco auctores persecutiouis adepti sunt, quandou

Saoeeusa persecutio medio sui tampore toto Orbe saeuiebat» an
etiam hanc beatitudinem illis temporibus poenaliter accidisse
adseris et nos hinc queque terrere moUris?

9 Quibus humiliter responderim, me plurima cura pietatis
accinctum commonere de ueris, non terrere de falsis. decemao
perseoutiones a Nerone usque ad Maximianum Ecclesia Christi
passa est: nouam, ut ego dki, ultiones, ut ipsi non negant,
calamitates e uestigiis consecutae suut. nec in uerbo premo*
utrum debitae ultiones an fortuitae permutationes fuisse uide-

1 cruciatibns (a s. 8. m. 1) R 2 euidens (s in ras. m. 1) D

5 Ihuisitata R (non P) 7 uoluntarium (n 8. 8. m. 1) P 8 qu»-

ant P qu«eant (er. a) R || res (s '#. 8. m. 2) P || pr*eterea (er. a) R
10 potestasque] potes qui D 11 nulla D || actenus P*D 13 ad-

sumta P assumpta R* || quiete] qui et D 14 summum (umm in

ras. m. I) D 18 asseris PB || hinc (n 8. 8. m. 1) B || terre R*

(terrere corr. m. coaeua) \\ motliris (eras. I) P 20 accinctu PlR

accingunt m. 3 aut 4 P || de ueris] debueris P ante ras., Bl I de ueris
vn mg. m. coaeua R de ueris (is m. 1 in ras. 2 uel 3 litt.) D deberis
a. corr. V3 || decim D 21 maximinum D || eclesia P 22 ut ego]
eiPego Rl 28 colamitate|e (o vn a, e|e in es|# corr. m. coatua) R \\
e uestigio fsh* || ad Im. -tae sunt — 21 permutatio- in marg. et euentid
m. 3 P || premo] B praemo PD, g promo VX? premor v

aduer8um paganos VII 26.27. 49$

antur, quae tamen meo suoque testtmonio elades fuerunt. in 10
deoima haeeitatum putant miseri et caeei, non uidetiteB tanto
eam ipsis fuisse grauiorem quanto minus intellecta est impius
enim flagellatur et non sentit. [et] quod onm expositum

sfuerit, inmti lieet propter ipsamrerum fidem fatebtintur, quia
ex illa Maximianae persecutionis maxima punitione 'ista snntp. wt
uulnera, quibus etiam nnnc isti dolent et in tantam dolent,
ut etiam clament nosqne ad reclamandum laceesant: sollicitoe
fieri, qualiter oonticescant.

to In primo libello expositum a nobis est, Pompeium TrogumM
et Gornelium Tacitnm commemorasse non plene quidem, nostrum
nero Moysen , etiam ipsornm testimonio fidelem , fideiiter
snfficienterque dixisse, Aegyptios et regem eorum, cum popnlum
Dei seruire intentum et paratnm Deo suo, impediendae deuotionis

isinstinctu ad lntnm paleasqne reuooarent, decem acerbissimis
plagis fnisse nexatos. deinde niolentia malornm edomitos non2
solnm coegisse festinantem ,sed etiam propriis suis argenteis
et anreis uasis accumnlauisse. post, oblitos plagae suae et
onpidos praedae indebitae, inuidos etiam religionis alienae,

io dnm innocentes auide persequuntur, mari fiubro ultime receptos
omnes funditns interisse. quod ego nuno refero ac renuntio,
etsi forte fide non acceptatum, exitu tamen probandnm, quia

aycto&bs 3 impiufl — 4 sentit sec. Ierem. proph. 5, 3
10 In primo libello] 1, 10

1 fuerant D 2 haecsitantum D || et otn. PBW 3 eam]

ae D 4 quod] X^v et quod PBD g et H quod et coni. h

5 ipsam ex corr. m. 1 add. ante uer8. D || fabuntur D || et quia V

6 majdmae punicionis D || ita D 8 etiam] & etiam D \\ reclamandu
(u in ras. m. %) B 9 conticiscant Bl 12 mosen D 13 ae-
giptius D 14 impedien de de uocionis (en de de in ras. m. 1) D ||
inpediendae PBl 15 decim D || aceruissimis PB1 16 uolentia
B* || eodomitus D 17 cogisse D || suis om. PBW suis et Nt

18 adcumulauisse PBk 19 religionis (li 8. 8. m. 1) P || alienae

(i 8. 8. m. 1) P 20 auidae PB || persequuntur (n 8. 8. m. 1) D

penecuntur B* 21 interrisse D || ergo (corr. m. 3 aut 4) P ergo

( . non m. 1) B || renuncio D 22 adprobandum D

496 Pauli Orosii Historiarum

3 haec in figura nostri faota eunt. uterque 'populus unius Dei
,,M8est, una populi utriusque causa. subdita fuit Israhelitarum
synagoga Aegyptdis, subdita est Chxistiauorum eoclesia Eomanis.
persecuti sunt Aegyptii, persecnti sunt et Bomani. deoem ibi
contradictiones aduersus Moysen, decem hic edicta aduersus *
Ghristum; diuersae ibi plagae Aegyptiontm , diuersae hic

4calamitates Bomanorum. nam, nt etiam ipsas inter se plagas,
in qnantnm tamen fignra formae conparari potest, oonferam,
ibi prima correptio habnit sanguinem nulgo nel manasse de
pnteis nel in flnminibns oucurrisse: hic prima sub Neroneio
exegit plaga, nt nbique morientinm sanguis esset uel morbis

5in Vrbe corrnptus uel bellis in Orbe profusns. ibi seqnens
plaga prodidit, perstrepentes persultantesque in penetralibus
ranas inediae propemodum causam habitatoribus atque ezilii
fuisse: hic sequens snb Domitiano poena similiter ostendit,u
satellitum xnilitumqne eius improbis efirenatisque discursibus
crnentissimi iussa principis ezsequentum ad inopiam paene

6omnes ciues Bomanos adactos ezilioqne dispersos. ibi tertia

avctores 1 haec— focta sunt Paulus Ep. 1 ad Cor. 10, 6

1 flgura] PRDg figuram Ggv 2 israhelitarum] PRD

3 sinagoga» (a fin. in ras., m. 1 ?) R || aegyptiis (ii radendo ex u) R
egipciis D || eclesia (a in & eorr. m. 2) P 4 aegyptii (y statim ex

i corr.) D || decim D 5 aduersum D || decim hic D hic decem

v decem K (| edita D || aduersum D 6 deuerse (diu- 2) Rl \\

aegyptirum D || hic* R hic (hi statim corr.t ex ib ut uid.) D
1 8*e (er. a) P 8 quantum (n ex m eorr.) P || conparare D com-

parari 22* 9 ihi prima] (Prima D || prima] m. ant. A in marg. et

siedeineeps B, -r-, A, •€•, -g-, 3, -H-, 0, j- in P || hahuit correptio
h || manasse (aUerius a secunda hasta in ras. m. 1) D 11 ez-

egit] Ggv ezigit PRDg exiit NW || morbjs (corr. m. utuid. 1) P
morbi D 12 profusus (us in ras. m. 1) D 13 persaltantesque

P m. 3 aut 4 || penetra**libus (er. hi ?) R penetralibus (li in ras. m. 1)
D 14 inediae P huedie. (er. a) R || causa (' m. 2 in ras.; fort.

a m. quoque 1 fuerat ~) R || ha|hi taribus D || adque Px || ezsiliis D
16 inprobis PRX 17 exequentum PR% exequendum R% 18 -ni-

antt Jbi et sie deineeps mi-, u-, u- (sic), un-, uru-, uim-, denique
rubro cdore x m. 1) D

aduersum paganos VII 27. 4Q7

uexatio habuit sciniphes, musculas soilieet parwssunas ac
saeuissimas, quae mediis saepe aestibus per loca squalida
coadunatim uibrando deneatae tinnulo uolatu adlabi soleut
cepillisque homiaum ac pecudam saetis oum urente morsu

ftinteraeari: hic itidem tertia sub Traiano plaga Iudaeos eicttauit,
qui cum antea ubique disperai ita iam quasi non esaent
quieacerent, repentino oimnes calore pernoioti, in ipaos, inter
cpios erant, toto Orbe saeuierunt, abeque magnis multarum
wbium ruinie, quas crebri terrae motns isdem temporibus

losnbruerant. ibi in quarta plaga muscae oaninae fuerunt* reuera7
alomnae putredinis uermiumqne matres:* 'hio itidem quartap. w*
sub Marco Antonino plaga, lues plnrimis infusa prouinciis
Italiam quoque cum urbe Boma uniuersam exercitumque
Bomanum, per Longinquoe limitee et diuersa hiberna disparsum,

uin mortem dissolutum pntredini simul ao uermibus dedit ibi8
quinta oorreptio peoorum ac iumentorum repentiao interitu
espleta est: hic similiter quinta nltione snb Seuero persecutore
creberrimis ciuilibus bellis |>ropria uiscera et adinmenta rei-
publicae, hoc est plebes prouincianun et legionps militum,

socomminutae sunt ibi sexta uexatio intulit ueeicas efferuescentes 9
ulceraque manantia: hic aeqne sexta punitio, quae post

1 scinif es B scnifes (c in rog. w. 1 P) PD H muBOuteB (s fin. ex
eorr. add. m. 1) D 2 mediis (ii radendo ex u) B 3 quo aduna
tim D || deneq-ac tinnulo fe ao t in ras. ct 0 ex lo m. JS s. xi) V9 ||
tinnulo] E^NX^X^ in nuilo PBg et in nullo Dqv et tinnulo G
Mneidk s. xi, Zh 4 capillisque (s s. *. m. 2) P || netis] D

eetis PB 5 interseri] PB introferri D interferri VO inaeri

KM infeiri T \\ itidem] |idem (i ex corr. ut uid. add. m. 1) D \\
iudeos Bx 7 repentino (0 eorr. ex ub [b incerta] m. ant.) P

8 sae|»»uierunt (er. 1 uel & HU.) D \\ multar*um (er. 1) B oultarum
D 9 ruinis (i aU. in ras.) B || hisdein PBD 10 subruerunt

oi». «. extr. D \\ muscae (mma m ra*. m. 2) P \\ reuera] PRDgv
eeue V saeuae (O) h 11 ad alumnae tn marg. uoeabulum eras. P ||

hic] haec D || idem D 12 sub om. D || antunino D antonio Px
18 nniuema D 14 p «x p .B || of hiberna in marg. rasura P

hibernia D 20 ueuicas PlB || efferuentes D 21 ma»nantia

(n ut uid. eras.) P || post] Dg per PBW (p> alibi pasnm pro per
in P)

V. 82

498 Pauli Orosii Historiarum

Maximini persecutionem fuit, qui specialiter episcopos et clericos
omissa turba populari, hoc est ecolesiarum primates, trucidari
imperauerat, intumescens crebro ira atque inuidia non per
uulgi caedem sed per uulnera mortesque principum ac potentium

lOexhalata est. ibi septima plaga numeratur coacto aere grando &
profusa, quae hominibus iumentis satisque exitio fuit: hic
similiter septima sub GaJlo et Volusiano, qui persecutori Decio
mox interfecto successerant, plaga extitit corrupto aere pestis
infusa, quae per omnia Bomani regni ab Oriente in Occidentem
spatia cum omne propemodum genus hominum et pecudumio
neci dedit tum etiam
p. 535 'Corrupitque l&cus, infecit pabula tabo.

11 ibi octauam Aegypti contritionem fecere excitatae undique
lucustae, tenentes terentes tegentesque omnia: hic octauam
aeque in subuersionem Romani orbis excitatae undique intulere i*
gentes , quae caedibns atque incendiis cunctas prouincias

I2deleuerunt. ibi nona turbatio diuturnas crassas ac paene tracta-
biles tenebras habuit, plus omnino periculi comminata quam
fecit: hic itidem nona correptio fuit, cum Aureliano persecuti-
onem decernenti diris turbinibus terribile ac triste Mmenso
sub ipsis pedibus ruit ostendens, quid, cum ultio talis exigeret,
tantus possit ultor, nisi et clemens esset et patiens; quamquam

AVCTOBB8 12 VergiUu8 Georg. 3, 481

1 maximiani (a dd. m. ant.) P maximi) D inaximi*ni (eras. a)
G maximi4*ani {tras. ni) W 2 eclesiarum P || trudari Bl

3 adque PB1 || *»non (eras. ut uid. wm duaeue litt.) P 5 exhalata]
D (h 8. 8. m. 1) in mg. i exhalata m. coaeua B exaltata PB1 \\ est]
eD 6 iumentis satisque] P iumentisq . | satis (q> satis in ras.9

m. ifla coaeua ut uid.) R iumentis satis D 7 sub om. D

8 successerant (sse s. 8. m. 2) P 9 occident^ {" add. m. 2) P

11 dedit tum] deditum D 12 corrupit* (eras. q;) B 13 octaua

P (idem tamen contritionem) || aegypto R* 14 lucustae] PRD ||

te**nente8 (er. mp ?) B || te»rentes (er. r) B || octaua PD 16 ad-

que PBX 17 nona (a 8. 8, m. 2) P || pe.ne (e. in e mut.) B paenae

D 19 nona (on 8, s. m. 2) B \\ persecut. dec. diris] persecuris

D 21 ipsis] PBDWV&Xt ipsius (V)f8h 22 poeset Tv \\

niei et] DG nisi PBKMNW nisi ut T \\ clemens] clemens mens
D || quan*quam (n ex m) B

aduersum paganos VII 27. 499

intra sex abhinc menses tres sucoidui \mperatores, hoc est
Aurelianus Tacitus et Florianus, diuersis causis interfecti sunt.
ibi postremo decima plaga, quae et uouiBsima omuium fuit, 13
interfectio filiorum, quos primos quique genuerant: hic nihilo

sminus decima id est nouissima poena est omnium perditio
idolorum, quae primitus facta in primis amabant.

Ibi rex potentiam Dei sensit probauit et timuit ac per hocl4
populum Dei liberum abire permisit: hic rex potentiam Dei
sensit probauit et credidit ao per hoc populum Dei liberum

loesse permisit. ibi numquam postea populus Dei ad seruitutem
retractus: hic numquam postea populus Dei ad idoZolatriam
coactus est. ibi Aegyptiorum uasa pretiosa Hebraeis tradita
sunt: hic in ecclesias JChristianorum praecipua paganorum p. sm
templa oesserunt. sane illud, ut dixi, denuntiandum puto, quia, 15

jftsicut Aegyptiis post has deoem plagas dimissos Hebraeos
persequi molientibus inruit per superductum mare aeterua
perditio, jja et nos quidem libere peregrinantes superuentura
quandoque persecutio gentilium manet, donec mare Bubrum,
hoc est ignem iudicii , ipso domino nostro Iesu Christo duoe

soet iudice transeamus. hi uero, in quoa Aegyptiorum formal6
transfunditur, permissa ad tempus potestate saeuientes grauis-
simis quidem permissu Dei Christiauos cruci^tibus persequentur ;
uerumtamen idem omnes inimici Christi cum rege suo Anti-

1 succidui tres v 5 omnium** B || idoloram perditio (Fs)

v 7 sensit (n m. ant. in ras.) P \\ probauit] et probauit BV (om.

et seq. V) || ac per hoc— 9 probauit om. V 8 sub uerbis hic rex —

10 permisit m. ut uid. 1 linea ducta P, oni. K3P>G (lacuna relicta
in K) || rex — 9 liberum del. sed m. rec. restit. (ubi predicauit pro
probauit) W 9 credit V \\ hoc om. V 11 hinc (n del. m.

ant.) P || postea om. PB post dei exhibet V || idolatriam PBD cf.
506, 7 12 egiptiorum D || praetiosa (-ciosa B) PBB \\ hebreis

PBB 13 eclesias P ecclesia (sic) BB 14 cesserunt] c in ras.

m. ant. P cessarnnt B2 15 aegiptiis D \\ decim B || hebreos

PBD 16 molientibu8 (i prior 8, 8. m. ant) P || irruit B%

18 gentilium] gentium PB 19 nostro] sic: Sf- P fi- (djo 8. s. m. rec.)
B 20 nerb (u 8. 8. m. ant.) P \\ aegiptiornm D 21 promissa

D 23 tamen om. VXt || idem} PB om. B || anthichristo ante

ras. B ante christo D

32*

500 Pauli Orosii Historiarum

ohristo aooepti stagno ignis aeterni, qaod magna impediente
oaligine dum non uidetur intratur, perpetuam perditionem
immortaiibns arsuri snppUciis sortientur.
38 Igitur mortuo, ut dixi, Oonstantio in Britaomis Constantinns
p. 587imperator creatns, primus imperatorum Christianus ex'eepto 5
Philippo, qui Cbristianus annis admodum paurissimis ad hoc
tantum constitirtus fuisse mihi nisus est, ut millesimus Komae

2&nnns Christo potius quam idolis dicaretur. a Constantino
autem omnes sempar Christiani imperatores nsque in hodiernum
diem creati sunt excepto Iuttano, qnem impia, ut aiunt,io

3 maehinantem exitiabilis uita deseruit. haec est lenta iila
paganorum poena sed oerta; hinc sani insaniunt, hinc non
uulnerati conpunguntur, hinc ridentes gemunt, hinc uiuentes
deficiunt, hinc eecreto excruciantur, quos nemo perfteqniktir,
hinc iam paucissimi remanserunt, qui numquam aliquo perse-u

± quente puniti snnt. nerumtamen quaiis tunc persecutores illos,
de quornm impunitate non solum gloriari sed etian* insultare
conantur, finis mansit, expediam.

*

avotobes § 1 mortuo, ut dixi, — oreatns eap. 95- § 1€
§ 2 ut aiunt

bxpilatobes 4 Constantinus imperator . . primus — 11 deseruit
compUauit Anonyntue Valeeianue §33 4 in Britanniis — 5 creatus

(in Britanniis male coniunctis cum seqq.) compHauU Beda D. t r. 4259

1 accepto D || inpediente PBl 2 uide#tur (fort. erae. n) D ||

per tuam D 3 inmortalibus PBl || arsauri (a aU. del. m. 1) P jj

sortientur (e ex u corr. m. 1) P -orientur D 4 mor*tuo (eras. i)

P || Constantino (errore typogr.) h || brittaniis PB britaniis D ||
constantinofi D 5 estcreatus G**v * creatus S- (eras. 5 uid.) X<

creatux N 7 ubua jR1 (corr. m. coaeua) || millensimus P milkeimus
(sim in ras. m. 1) B || rome^ (e. m ras.t m. 2 ?, ex e, auae ex ae) B
8 decaretur (prior e tn i corr. m. ut uid. X) P 9 autem om. DTO ||

semper omnes v 10 di&m creati (erae. ~, m cr t» ras. m.< 1) B ||

••sunt (2 uel 2 Utt. er.; su re&Htegratae m. 1) D 11 exitialis

Anon. 13 compunguntur B* 16 qualee (corr. m. ant.) P

i ib; #

quales (corr. m. 2) B || persecutores (corr. m. ant.) P peraecutores B ||
lllos (corr. m. ant.) P 17 inpurdtate PBl

aduersum paganos YU 27.28. 501

Constantiuo in Qalliie strenuissime rempublicam procurante 5
praetoriani milites Romae Maxentium filium HercuUi, qui
priuatus in Lucania morabatur, Augustum nuncupaaerunt.
Maximianus Heroulius, iam ei Augusto priuatus et adhuc6

sjmblicus peroecutor, occasione filii sollioitatus, qui imperium
abiecerat, arripmt tyrannidem. Galerius Augwtus Seuerum7
Caesarem aduersos Maxentium Bomam cum eieroita misit.
Seuearus oum Vrbem obsideret, militam suorum scelere desertus 8
et proditus atque ei eo fugiene Bmennae interfectus est.

loHerculius Maiimianus, perseentor efc ex Augusto tyrarous, 9
confirmatum iam in imperio filium ueste ac potegiate regia
spoliare conatus, conuioiis autem ac tu'multibus militum palamP. m
eenterritus in Galliam profectus est, ut Constantiae genero
aeqae dolis iunctus auferret imperium. sed per filiam deprehensus 10

i6 et proditus, deinde iu fugam uersus Massiliae oppresws et
iaterfectus est. porro Qalerius occiso Seuero Liciniu» impera-u
torem creauit. cumque perseoutionem a Diocletiano efc Maximiano 12
missam ipse atrocioribus edictis adcumulauisset ac postquam

avotqbes § 5 — § 10 Bhtirop. 10, 2 et 3 exceptis maxime § 7
ex Augusto — abiecerat, § 8 et proditus, § 9 ueste — regia § 11

Eutr. 10y 4 § 12 et § 13 Bufinus 8, 18 et 19; ultima § 13 uim—

adtulit Orosius ex eodem 9, 5 extr. oscitanter lecto uidetur sumpsisse
(de duce enim quodam Maximini ibi natrantur)

bipilatores 2 praetoriani— 3 nuncupauerunt fort. adhibuU Ano~
nymm Vales. § 6 6 Galerius — 8 desertus fort. adhibuit Anon.

VaUe. §6 16 Galerius-17 creauit cf. Anon. Vales. § 8

2 praetoriani (ni b. s. m. 2 %m ras. ex ") B || romae m. coaeua in
*e*, detode (m. 2?) m q mut. B || maxencium D || hercolii D
8 morabartisr (#r. n) D 5 occunsione (tic) D 6 augustos

& angus D 7 danergum (sic) D || maxancium D 8 excdeie

D 9 adque PW (d in t m. coaeua B) H reuennac (corr. m. 1)

P 10 hercoliua D J| tyrannus (y s. 8. m. 1) B 11 in inperium

D 12 conuitiis B 13 gatteam D • 14 aufert D || deprae-

hemras PBD 15 maxiliae D 16 porro (or in rm. m. 1) D ||

gelarits ante c&rr., m. eoaeuae 9 B \\ licinio «nperatore D 17 dio-
cliriano| D \\ et maximiano om. D 18 Ipsa D || adeamulauii-

set PBl

502 Pauli Oro8ii Historiarum

per annos decem omni genere hominum eihauait prouincias,
putrefacto introrsum pectore et uitalibus dissolutis, cnm nltra
horrorem humanae miseriae etiam nermes eructaret neque
medici nltra iam foetorem ferentes erebro inssn eius occiderentnr :

13 a quodam medico constantiam ex desperatione snmente incre- 5
pitus, iram Dei esse poenam suam atque ideo a medicis non
posse cnrari, edictis late missis Christianos de exiliis renocanit.
ipse antem cruciatus non sustinens nim nitae suae adtnlit.

14ita respnblica tnno sub nouis quattuor principibus fuit Con-
stantino et Maxentio, filiis Augustornm, Licinio autem etio

15 Maximino, hominibns nouis. Constantinns pacem ecclesiis post

16 decem annos quam a perseoutoribns nexabantur indnlsit. deinde
inter Constantinnm et Maxentinm bellum ciuile exortum est.

. Maxentius, saepe mnltis proeliis fatigatus, uitime ad pontem

l7Mulninm uictus et interfectus est. Maximinus, persecntionis 15

Christianornm incentor exsecntorque infestissimns , apnd

Tbarsnm, dum cinile bellnm contra Licininm disponit, interiit.

A.VCT0RE8 § 14 Eutrop. 10, 4 §15 Hier. 2329 col. 3

§ 16 Eutr. 10, 4 et (interfectus est) Hier. 2328 § 17 Eutr. 10, 4

et Hier. 2327*

1 x B deim (sic) D \\ hominum (num in ras. m. 1) D
2 +post uitalibus P 3 horrord (^ additum m. 2 in P, fortasse

etiam in B) PB || neque medici] PBDs medicique f(1582)sh
4 fetorem B faetore D \\ non ferentes f(1582)$h 6 suam ease

poenam h || adque P 7 xpianis D || eiiliis* (alt. i in ras. ex 1

ut uid. m. I) D 8 cruciatos PlB (sed u scripturus fuerat B; o

in u corr. m. 3 aut 4 P) cruciatus (sec. hasta u aUerius in ras. m. t)
D || adtulit PBl 9 tunc ante resp. ed. 1542 nunc (ante resp. fs)

fsh || nobis D 10 maxencio D \\ licinium D 11 maximiano

PBT (item Qothanus Eutropii et Paean.) \\ nobis D || eclesiis P
12 decim (d statim corr.9 ex 1 ?) D 13 maxencium D 14 ma-

xencius sepe (s sepe tn ras. m. 1) D || ultimae (ae in *e* m. coaeua,
deinde in e. mut.) B 15 maximianus (a aUera s. 8. m. ut uid. 1)

B || peroequutionis (u pr. s. 8. tn. 1) D 16 exseqnutorq; ante ras.

B 17 tharsum] PBD (item codd. Leid. et BerL EutropU) || contra]
aduersum D solus

aduersum paganos VII 28. 503

Licinius, repentina rabie susoitatus, omnes Christianos e palatio 18
suo iuBsit expelli. mox bellum inter ipsum Licinium et
Constantinum efferbuit. sed Constantinus Lioinium, eororisl9
suae uimm, in Fannonia primum uicit, deinde apud Cibalas

soppressit uniuersaque Graeeia potitus Licinium crebris bellis
terra marique adsurgentem et repressum tandem ad 'deditionemp. 539
coegit; sed Herculii Maximiani soceri sui motus exemplo, ne20
iterum depositam purpuram in perniciem reipublicae sumeret,
priuatum iussit occidi; quamuis omnibus iam ministris nefariae 21

lopersecutionis extinctis hunc quoque in quantum exerere potuit
persecutorem digna punitio flagitaret Constantini filii, Crispus 22
et Constantinus et Licinius adulescens, Licini Augusti filius,
Constantini autem ex sorore nepos, Caesares sunt creatL
His diebus Arrius, Alexandrinae urbis presbyter, a ueritate23

lsfidei catholicae deuians, exitiabile plurimis dogma constituit.

avctorbs § 18 Licinius — expelli Hier. 2337 d fl mox — § 20
Eutrop. 10t 5et6 (Orosius corrupto usus exemplari § 19 deinde scrip-
8%t) exceptis § 20 Heiculii — sumeret Oroatanis (cf. 7, 25 § 14)
§ 21 Orosius § 22 Hier. 2333 § 23 — § 25 sec. Hier. 2338

- (cf. Eufin. 10, 1)

expilatores 1 repentina — 3 efferbuit exscripsit Anon. Vales.
§20 3 sororis snae oirum adsciuit Beda D. t. r. 4259 7 sed

— 11 flagitaret exscripsit Anon. Vales. § 29

1 ante repentina idem uoc. er. uid. B 2 inter (fuerat im ut

uid. sed statim corr.) D || ipsum licinium] PRg ipsum D recte fort.t
Licinium ipsum v 3 efferbuit P'221 efferujuit D 4 pannonias

P pannonia* (er. s) B || primum (prin in ras. m. 1) P 5 uni-

uersamque graeciam (grec- B) P1 et ante ras. B |) grecia D
€ assurgentem B7 surgentem D 7 sed] ser Bl || herculii] D

herculi PB 8 depositi (a ex u) B \\ purpuram (r prior 8. 8. m. 2)

P purporam D 9 quamuis] PBD cum h 10 hucnc (c pr.

del. m. 1) P || exerere] PB exerci re* (pro pr. r uid. inchoata esse x;
era8. m) D exercere G$9 Anonymi codex; cf. 21 § 5 et 32 § 7
11 persecutionem 0, v ante h || pucio D 12 «aduUscens (er. d) D ||

licini] PBX licinius D licinii R*v 13 sorore] ore D || nepus Rl

nepotes m. 3 aut 4 P 14 arrius] PBg item (duabus r) infra con-

stanter etiam D itemque Hier. codices, ut Orosium sic scripsisse existi-
mandum sit; arius D || presbiter D 15 deans D

504 Pamli Oroiii Historiarum

34qui tnmvl ut primom Alexandriae vel notnB dd notatas infcer
eonfajBoe unlgo sectatores insectatoreeqne factus est, ab AJe-

25 xandro, ^ehBdem tunc nrbis episeopo, pulsus ecclesia est eumque
homines, quoe in errorem seduxerat, etiam in eeditioaem
excitaret, apud Nicaeam nrbem Bithyniae oonuentus trecentorom s
deoem et oeto episcoporum fectus est, per quos Arrianum
dogma exitiabik et misenua ease euidentisnme deprehensum,

26 paiam proditnm ae reprobatnm est. sed inter haeo latent cansae,
oor uindicem gladinm et destinatam in impios punitionem
Constantinus imperator etiam in proprioe egit affectus. namio

p4 540 Crispum filrum snnm et Lieaunsi sororis filium interfecat. prae-

27 terea mnltas 'gentaa diuerais preehis subegit. nrbem nominis
sni Eomanorum regum nel primus nel solns instituit. quae
sola . expers idolorum ad hoc breuissimo tempore oondita a
Christiano imperatore proueeta est, nt sola Bomae, tot saeculisis
miseriisque prouectae, forma et potentia merito possit aeqnaii

ayctorbs § 96 sed— pmdtionem Ofo&ius H Constantinufl— intor-
fecit Evtr. 10, 6 et Hier. 2341 || praeterea— subegit see. Butr. 10, 5
extr.y ut uid. § 27 Entr. 10f 8 et ut uid. Augustin. C. D. 5, 25;

cf. Oros. 3, 13 § 2

EXPiLATORBs 12 urbem nom. sui, 13 instituit, 15 sola Bomae,
16 potentia — aequari adhibuit Isidorus Orig. 15, 1, 42 12 urbem

nominis sui adscmit Beda D. t. r. 4259 (seqq. ex Isidoro sumptis)

1 alexandriae] D alexandria PR 2 confusus R* || sectatores

insectatoresque] R$ sectatoresque (tatores Xvnea deletQi temere traiectis
et 8. 8. insectatores m. 2 aut 3) P sectatoresque D || alexadro D
3 tunc eiusdem TWh || ecleeia P || cumque] cum quo PR* 4 se-

dictioem D 5 nicaeam] PR niciam D || bythiniae PR bithinie

D || trecentorum decem et octo] PRD (decim D) 6 episcorum D ||

facta D (I arrianum] PRD 7 ex*itiabile (eras. c) PR || miserunt

(nt del. m. 1) P || esse om. fsh; est ed. 1542 || depraehensum (n 8. s.
m.1 in D) PRD 10 proprius Pl || affectus] PD effectus R

11 sororis filium om. D 13 uel solus (solus \ sed \ dd. m. 1 P) uel
prlmus PR 14 & pers (s 8. 8. fort. m. 1, vn mg. exps als m. s.

yuu^x) R Q condit ad xpiano D 15 sole R 16 prauecta D ||

forma (" add. m. 2 aut 3) P || potentiaeritopus|sit D || marito
(»3 2) R*

aduersnm paganos VII 88.29. 505

tom deinde primus Coratantinus insto ordine et pio uieem28
uertit: edioto siquidem statnit citra ullam homiaum caedem
paganorum templa elaudi. mei Gothorum fortisaimas et29
eopiooesimas gentee in ipw barbarioi soli Biuu, hoo est inp M1

tSarmatanim regione, deleuit Calocoerum quendam Un Cypro30
adspirantem nonis rebus oppresait. trioemnalibu8 suis Dalmatium
Caeearem legit. oumque bellnm in Pereas moliretur, in uilla3l
pnbliea hotta Nieomediam, dispositam bene rempublicam filiis
tradens, diem obiii.

10 Anno ab Vrbe oondita Mxcn ConstantiuB tricensimus quintusM
cum Constantino et Constante fratribus suis adeptus imperium
uiginti et quattuor annis tennit. fuit inter eraceessoree Con-

▲T0TORE8 § 28 sec. Eier. 2347* § 29 sec. Hier. 2348

§ 30 Bier. 2350* et 2351* § 31 Eutr. 10, 8 et Hier. 2353* ex-

ceptis dispositam bene remp. Orosianis cap. 29 § 1 Constantins

eqq. Eutrop. 10, 9 tt (masekne xxxv et xxm) Bier. 2354

expilatorbs 1 Constantinus — 6 oppressit execripeit Anon. Vales.
§ 34 sq. 2 statnit — 3 clandi exscripeit Beda D. t. r. 4259

3 Gotbornm — 4 gentes . . in Sarm. regione delenit adhibuit Ieidorue
Hist. Ooth. 5 6 Dalmatium — 7 legit uid. adkibuisse Anon. Vales.
§ $5 7 cnmqne — 9 obiit compiLauit Anon. Valee. § 35

1 et pio siqnidem edicto statnit T 2 «edicto P || post edicto

interpunxerant v (item B), reete apud Anon. \\ nllft (~ add. m. 2 aut
3 in P, m. ut uid. 2 in B) PB 8 gotorum D H et oopiosissimas

«. Kn. add. m. 2 aut 3 (saec. mn-x) P 4 barbarici] P m. 3 aut

4, s («*Jm* QVNjrXJ barbarioB D barbarico PlB* fuehti KM),
Anon. 5 aarmatarnm (ta a. e. m. I) D \\ calocerum B poet rae.

GVNtX*t Anon.; calocerus BHer. codcL (nisi quod calooherina M),
caluoenun D calocbernm PRKMBNW (h cras. in JB) Calo ctareum
T calothemm O ac locernm Q; cf. inecrr. (uelut Latina ed. in BuUetin
Monument. 1876 p. 171) || qnemdam D || cybro D 6 a*spirantem

(er. d) B 7 mo#liretnr (eras. 1) P -mo li*«iretnr (erae. ue) B

8 deapoaitam B? 9 «bitt om. Anon. codex 10 Ilxui- (crf-

terwn l eras.) P i-lx-ux» B milleaimo nonagisaimo seoondo D ||
oonstandns D constantinuB (n tertia del.) B ty xxxr PB 11 con-

etantino (n terma eraea sed m. 2 n e. e.) B fl constante (» eorr. m
i m. ant.) P cooetaiite. «. ras. B 12 xxmi PB || -oessores JRa

506 Pauli Orosii Historiarum

stantini et Dalmatius Caesar fratris filius, sed continuo militari

2factione decerptus est. interea maligna semper aduersus Denm
uenim diaboli insectatio, quae ab initio mundi usque ad nunc
a sincero fidei religionisque tramite offusis errorum nebulis
lubrica hominum corda perturbat, postquam Christiania im- 5
peratoribus summam regiae potestatis in meliora uertentibus
Ecclesiam Ohristi zelo idololatriae persequi destitit, aliud
machinamentum , quo per eosdem Ghristianos imperatores

3 Christi Ecclesiam uexaret, inuenit. fit igitur Arrio, ?oui erroris
P. sAsauotori, ceterisque discipulis ipsius ad fami'liaritatem Constantii 10
imperatoris promptus aditus et facilis uia. suadetur Constantio,
ut quosdam in Deo gradus credat, et qui per ianuam ab
errore idololatriae fuerat egressus, rursum in sinum eius, dum
in Deo deos quaerit, tamquam per pseudothyrum inducitur.

4peruerso igitur zelo potestas armatur inlusa et sub nomineis
pietatis uis persecutionis agitatur. de noua nominis electione
contenditur, ut Arrianorum potius ecclesiae quam catholicorum

5sint. sequitur terrae motus horribilis, qui plurimas Orientis

avctores § 3 et § 4 8€c. Hier. 2355 (cf. Bufin. 10, 11) ab
Qrosio exornata § 5 sequitur — strauit Hier. 2357 h (plurimas pro

multi8 more suo Orosius)

expilatokes 1 Dalmatius— filius uid. adhibuisse Anon. Vales. § 35

2 ad factione, s. 8. hoc y nota, in marg. adscr. sed mox erasa sunt

haec: c*iuratione| oc lmp P || decerptus] ed. Venet. 1463 v deceptus

PBD$ZZt; oppressus JBJutr. || est om. D solus || aduersum PE
3 insectatio diaboli v 4 effusis D || ne.pulis D 7 eclesiam

P || ldololatnae (lo del m. 3 aut 4) P idolatriae BD || pereequi** (i
m ras. m. 2) B 9 christi ecclesiam] Dg ecclesiam (ecl- P) PBl

eccle8iam xp B* || uezari D \\ arrio] PBD \\ *noui (noui in ras. m. 1)
P nonl (ui m. 1) D || erroris om. D 10 constanti B* oonstantiWJ
(circ. 5 Un. eras.) D 11 |imperatoris (im ex oorr. add. m. 1) D \\

promptus#*| B prumptus D promtus P || constancio D 12 dd*

(o in ras. m. 2; deo ut uid, m. 1) B || grados Pl 13 idololatriae]

P%D idolatriae P post corr. «i. ank, B || rursum] PBG om. D
rurstls (sic) T rursus WXAfsh reuersus anUa v 14 pseudothyrum]

D pseudotyrum B seudo tyrum P; pseudo atriU V 16 uis] suae

D || agi|tur B? 17 arrianorum] PBD || eclesiae P ecclesia (ccles

in ras. m. 1; pro c alt. fuit 1) D 18 sint om. D

aduersum paganos VII 29. 507

urbes solo strauit. Constantinus dum Constantem fratrem bello
insectatur, incauta petulantia perioulis seee offerena, a ducibns
eius ocoisus est. Con'stan8 aduersus Persas et Saporem, qui6
Mesopotamiam uastauerat, nouem proeliis parum prosperepMS

ftdecertauit nouissime seditione atque intemperantia militum
nocte adoriri pugnam coactus, patratam paene uictoriam insuper
uictus amisit. post cum se intolerandis uitiis dedisset ac poena 7
prouincialium fauorem militum compararet, Magnentii dolis
in oppido, cui Helena nomen est, in proximo Hispaniae interfectus

ioest. Magnentius enim apud Augustodunum arripuit imperium,8
qnod continuo per Galliam Africam Italiamque porrezit.
in Illyrico antem Vetranionem, aetate grandaeuum, imperatorem 9
sibi milites creauerunt, uirum natura simplioem cunctisque
incundum, sed qui ne prima quidem umquam litterarum

lselementa didicisset. itaque cum primas litteras litterarumque 10
syllabas imperator senex interdum inuitus meditaretur, a
Constantio, qui tunc in Magnentium ultione fratris accensus
bellnm parabat, deponere iussus imperium, abiciens cum litteris

AYCTORE8 § 5 Constantinus— occisus est Eutr. 10,9 § 6 Eu-
tropius 10, 10 (quo mdle intettecto Constdntem pro Constantio dixit)
et (qui Mesop. uast.) 10, 8 et (nouem) Hier. 2363 § 7 Eutr. 10, 9
§ 8— § 11 Eutr. 10, 10 et 11 et (§ 8 apud— imperium) Hier. 2366* ex-
ceptis § 10 cum pr. — syliabas . . interdum innitus et abiciens — dimisit
Oro8wn%8

expilatores 1 Constantem adsciuit Seuerus Chron. p. 447

1 strauit (ra in ras. m. 1 ex #r) D || constantius PR* 2 insecta-
tur (s statim ex c corr.) D \\ ad petulantia in marg. ras. P || periculo
D 3 constans] PBDg constantinus M7 Constantius h; cf. § 7

4 uastauerat] PBD$ uastauerant T m. post, v \\ proelis 2?*

5 adque Bl 6 patrata tam D 7 constans post cum se add.
WT(VO) ed. 1642 h || paena B 8 conpararet PB1 || magnenti
dolis P magDentii|*dolis (tii ex ti m. fort. 1, eras. i) B 9 elena
D 10 augusto dunum D augustu dunum P augusti* dunum (i
radendo ex u) B 11 perrexit D 12 yllyrico P yllirico B
illirico D || ueteranionem D \\ grandeuum B 14 iocundum PBD ||
quide*m (er. i) D 15 primum cum Port. Y4T7 Grubite || delicis-
sed D || jwrimas (er. fort. lu) B 16 a* B 17 constatio D ||
magnencinm D 18 iussus (us in ras. m. 1) D

506 Pauli Orosii Historiarum

. supnrpuras con^tentusque priuatis fariis, palatium simul scbolam-

llque dimisit. Nepotianus deinde Bomse, Constantini sororis
filins, gladiatorum manu fretus inuasit imperium: qai deinde
cum inprobus ac per hoc inuisus cunctis esset, a Magnentianis

riducibus oppressus eet. sequitur bellum illud horribile inter »
Constantium Magnentiumque apud Mursam urbem gegtum, in
quo multa Bomanorum nirium profligatio etiam in posterum

lanocuit Magnentius tamen uictus aufugit ac non multo post
apud Lugdunum propria ae manu interfeoit Decentius quoque
frater eiusdem, quem Caesarem Galliis praefecerat, apudio

l48enonas laqueo uitam finiuit. continuo Constantius Gailum,
patrui filium, Caeearem legit: quem rursus crudeliter ac
tyrannice agentem panlo post quam crearat occidit. Siluanum
quoque, per QaUias rebus nouis inhiantem, mature circum-

l5ueuiendum opprimendumque corauit. igitur Siluano interfectou
Iuliannjn patruelem suum, Galli fratrem, Caesarem creatum
nrisit ad QaUias; itaque Iulianus Caesar euersas oppressasque
ab hoste Galliae strenuissime iu integrum restituit, Alaman-

AVCTORB8 § 12 et § 13 Eutr. 10, 12 et (§ 13 propria sqq) -Hto-
2369"; apud Eutropium Hieronymi auctorem excidit fort. Decentius
ante Senonis § 14 Hier. 23671 et 2370' et Eutr. 10, 13

8 15 Eutr. 10, 14

EXPILAT0RE8 17 misit ad GaUias compilauU Seuerus Chron.
p. 447

1 purpuras (r prior 8. *. m. ant.) P \\ priuatis] pria | D || scaolam
que (u pr. statim m h corr.) D scolamque PB 2 neputiamus

D || romae] ***** haud dubie romae er., ro et e adhuc agnoscuntur D
rome. ( „ eras. sed m. ut uid. 2 restit.) R 4 improbus 21* || magnen-
tianis (is radendo ex us) B 5 oppresus 2S* 6 mussam D

myrsam G || urbem ex corr. add. m. 1 D 7 romanorum] PSDT

WNtO romanarum (g)t); romani iinperii Eutr. 10 gallils] D

gallis PRo; ad tuendas gallias Eutr. et Hier.; cf. 35 § 10 12 pa-

trui filifi| (patrui in ras.y flliu ex corr. add. m. 1) D 18 post quem

D || creauerat h || silianum D 14 galia D || maturae P matur^

a. ras. R 16 iulianom R* 17 ad (a *. 8. m. 1) D 18 hotte]
DVGM*T(0)h hostibus PRRl&HNWN&v \\ gallia & gallias
habuit W || strenuosissime W || intergrum (r prior deh m. X) P
ltktegrum reseruauitque (in m. 1) W

aduersum paganos VII 29.30. 509

norum paruis oopiis magnam mnltitudinem fndit, Bhend
Germanos reninxit. his elatns sneceesibuB fastiginm iimrpaaitl6
AnguBti et mox Itali&m niyricnmqne pernadens Constantinm
Parthici6 proeliis oocupatnm regni parte priuanit. Con&tantin* 17

slnliani seelere oomperto dimissa eipeditione Parthornm dum
ad cinile bellum reuertitnr, in itinere inter Cilictam Cappa-
dooiamqne defunctns est. ita ille qui discissa paee et unitateis
fidei catholicae Christianoe adnersum Christianos armans oinili,
ut ita dicam, bello Ecclesiae membra dilacerauerat, totum

loinqnieti tempus imperii molestissimumque spatium nitae suae
belMs ciuilibus etiam per propinquos et consanguineos exeftatis
exercuit exegit expendit.

p. 646

'Anno abVrbe condita mcxvi Inlianns dndum Caesar, postJt
antem tricesimus sextns ab Angnsto remm potitus anno nno
15 et mensibus octo imperii snmmam solus obtinnit. Christianam 2
religionem arte potins quam potestate insectatns, nt negaretur
fides Christi et idolornm cnltns susciperetur, honoribns magis
pronocare qnam tormentis cogere studuit. aperto tamen praeoepit 3

avctoees § 16 et § 17 Eutrop. 10, 16 exceptia ltaliam et regni
parte priuauit § 18 ballis ciuilibufl— consanguineos cf. Eutr. 10, 15
cap. 30 § 1 Iulianus sqq. Hier. 2378 iUis dudum Caeaar ex superioribus
odditis; rerum potitus ex Eutr. 10, 16 §2 Hier. 2378 et Bufin.

10, 32 § 8 — profeasor easet Hier. 2379h

EXKLAT0RE8 5 dum — 6 reuertitui odhibuit Seuerus Chron.
p. 448, 2

1 m*ultitudinem P 2 germnus (sic a m. 1 8. 8.) D || reuincxit

a. ra8. B reuixit (x stotim ex t) D 3 yllyricumque P ylliricumque
B 5 conperto PBl 6 ciliam jR* 7 ita qui [sic soepe pro

itaque] |iUe qui D || diecetaa (e in i corr. m. unt.) P discem (r m.
1 ex 9) D di8|cifl«a***** (eros. 4 uel 5 Utt.) B || pate D 8 adner-

sum] DO aduersufl PB 9 ecleeiae P eoclaesiae D || lacerauerat

D 10 inquietum v || imperii sui t? 13 Anno ***** B || I*cxui

P i cxti- B milleflimo centisaimo aexto decimo D || iamdudnm
DGVKMTONWXt \\ cesar PD 14 trecisaimus aextns D xxxvi

PB t) rerum] KM cum Eutropio regnum P et o. ros. B, N^NWX^;
ngooBp. r., DGHTOt || potituB (pr. t ex s 9) B 16 vm PB
16 arUe (er. a) B

510 Panli Orosii Historiarnm

edicto, ne qais Christianus docendorum liberalium studiorum
professor esset. sed tamen, sicat a maioribus nostris compertam
t. &«ha,bemas1 omnes ubiqne propemodum praecepti condiciones
4amplexati officium quam fidem deserere maluerunt. Iulianus
autem beilum aduersum Partbos parans cum Bomanas uires *
contractas undique ad destinatam secum traheret perditionem,
Chri8tianorum sanguinem dis suis uonit, palam persecuturus

5 ecclesias, si uictoriam potuisset adipisci. nam et amphitheatmm
Hierosolymis eitrui inssit, in qno reuersus a Parthis episcopos
naonachoe omnesque eius loci sanetos bestiis etiarri artew

6 saeuioribus obieeret spectaretque laniandos. itaque postquam a
Ctesiphonte castra mouit, dolo cuinsdam transfogae in deserta
perdnctus, cnm ui sitis et ardore solis atque insuper labore
harenarnm confectns periret exercitus, imperator tanto rernm
pericnlo anxius dnm per uasta deserti incautins euagatur, abu

atctores § 3 sed tamen sqq.] cf. Augustin. Confess. 8 § 10

(uci. i, 148 Ben.) § 4 Hier. 2379* (Eutr. 10, 16) et (palam— adi-

pisci) Rufin. 10,36 § 5 ignotus § 6 — mouit Eutrop. 10, 16 ||
dolo sqq. Hier. 2379*

exfilatores 12 dolo — p. 511, 1 interiit compuauU Iordanis
Chron. p. 237 C*

1 christianos (qui -us et -os saepissime confudit) D || docendorum
(pr. d radendo ex d) D 2 professor* (r fin. in ras. m. 2) P \\

coDpertum PRl 3 conditiones R conditiciones (s in ras. exmpu I)

D 4 amplaxati D \\ iulianus (1 m. 1 in ras.9 ex d ?) D 5 ad-

uersus h || romanns D 6 confractas (f in t corr. m. 3) P ||

•traheret (er. p ?) D 7 saguinem D || dis] D diis PR 8 ec-

clesias] PR (eclesias P), g (uelut GXJ ecclaesiam D,g(uelut VOW)

eccliB M || adpisci (i s. s. m. 1) P 9 hierusolymis RP j| partis

D || episcopus R* 10 besteis (altera e in i corr. m. ant.) P

11 obiceret] RD (t ex corr. add.9 al. m. ? R) obi*ceret P || ei-
pectaretque PR || a ctesifonte castra monit dolo| (nit dolo ex corr.
add. m. 1, reliqua in ras. m. 1) D 12 ctesifonte PR 13 ui

in ras. (m. 1 ?) fort* ex • vi- 23 || et om. $ || atque— 14 harenarnm om.
$ || adque PRX (corr. m. coaeua ut uid. in R) 14 imperator— 15

anxins] ipse tantornm discriminnm anxins (ancsins 1) $ || tanto (ta in
ras. m. I) D 15 ancxins a. ras. R

aduersum paganos VII 30.31. 511

obuio qnodam hoetium equite conto ictus interiit. sic misericors
Deus impia consilia jmpii morte dissoluit.

p. 547

'Anno ab Vrbe condita mcxvii Iouianus tricesimus septimus 31
imperator in summo rerum discrimine ab exercitu creatus

&cum et locorum iniquitate captus et hostibus circumsaeptus
nullam euadendi facultatem nancisceretur, foedus cum Sapore
Persarum rege, etsi parum ut putant dignum, satis tamen
necessarium pepigit : quippe, ut tutum et incolumem Romanum 2
exercitum non solum ab incursu hostium uerum etiam a

lolocorum periculo liberaret, Nisibi oppidum et partem superioris
Mesopotamiae Persis concessit. inde dum ad Illyrioum rediens 3
per Galatiam iter agit, cum in cubiculum quoddam nouum
sese cubitum recepisset, calore prunarum et nidore parietum
nuper calce inlitorum adgrauatus et suffocatus, octauo demum

lsmense quam imperare coeperat uitam finiuit.

atctokes § 1 Iouianus — creatus Hier. (2379* et) 2380 et (ab
exercitu) Eutrop. 10, 17 \\ cum— nancisceretur Bufin. 11, 1 || foedus
— pepigit Ewtr. 10, 17 et Hier. 23801 § 2 quippe — liberaret

Orosius || Nisibi sqq. Hier. 23801 excepto superioris, quod ex choro-
grapho 8uo uid. repetiisse § 3 Eutr. 10, 17 et 18 et (oetauo . . mense)
Hier. 2380

BXPILATOBE8 12 per Galatiam adsciuit Seuerus Chron. p. 448

1 *eqite (eras. a, % mut. mq m. coaeua) B || conto ictus) conuictus
D conto ilia percussus $ 3 icxvni- (n radendo ex in) B

millesimo centissimo septimo decimo D \\ trecissimus septimus (septimus
8. s. tn. 1) D xxxvn PB 4 in] cum in (cum 8. 8. m. aequalis,

fort. 2) B \\ ercitu jR* 5 cum om. B || circumseptus PBD

8 totum B1 (corr. m. coaeua) tum D \\ incolumen PB (-m B)
10 nisibi] PB, ex corr. m. ant. WX^ niaiui Pl nisi vi- B1 (corr. m.
al. sed. ant.) insibi D nisi sibi V nizibi HNt nisibin G(g)v \\
obpidum D || mesopotamiae superioris D; an delendum superioris cum
ffl> ? 11 maesopotamiae a. ras. B \\ concessisset D \\ illyricum]

D yllyricum P ylliricum B 12 galaciam D gallatiam B || cubi-
lum D 13 parietum (ietu m. 1 in ras.) P 14 illitorum PB

15 quam (q statim ex p ut uid. corr.) D

512 Pauli Orosii Historiarum

p. 648

32 JAnno ab Vrbe oondita Mcxvm Valeutinianus tricesimus
octauus apud Nicaeam eonsensu militaim imperator creatus

2 est mansitque w eo annis undecim. qui cum Christianus ijategra
fide sacramentum militiae gereret sub Iuliano Auguato tribuaus
scutariorum, iussus ab imperatore sacrilego aut immolare s
idolis aut xuilitia excedere, fideliter sciens et graniora Dei esse

3 iudicia et meliora promissa, sponte discessit. ita parua interiecta
mora Iuliano interfecto ac mox Iouiano mortuo qui pro nomine
Christi amiserat tribuuatum, retribuente Christo in locum

4 persecutoris sui accepit imperium: qui postea fratrem suujmio
Valentem participem fecit imperii, Prooopium tyranpum

5 pluresque postea saiellites eius occidit terrae motus per totum
Orbem factus ita turbatum quoque pelagus excusait, ut per
uiciuas terrarum campestrium partes refuso mari plurimae

6 insularum urbes concussae et subrutae perisse referautur. Valeus is
ab Eudoxio episcopo, Arriaui dogmatis assertore, et baptizatus

p. M9 et persuasus, in saeuissimam haeresim declinauit; 'sed malignam

avctoees 9 1 Mcxvra] tiem Eutropius 10, 18 (xnr codd. Leid.
et Bert.) || Valentinianus sqq. Hier. 2381. 2380*. 2391*, excepUs con-
sensu militum § 2 et § 3 Bufinus 11, 2 et (§ 2 tribunus scntari-

ornm) Hier. 2380u § 4 Hier. 238(T et 238» § 5 JBKer.

2382* § 6 Valens — declinanit Hier. 2382* || sed malignam— § 7

Orosius ? (cf. Bufin. 11, 2)

EXPILAT0RE8 1 Anno — 2 tricesimus exscripsit Paulus 275
3 qni cum— 10 imperinm excerpsit Paut/us 276 12 terrae— 15 sub-
rutae Hieronymo quogue usus excerpsti Paulus 2R7 not. tin. 6—8
15 "Valens— p. 513, 2 conpressus est excerpsti Pattiue 277 not. Un. 8—10

1 -i-cxun (sie) P -icxvm. (m. ex n- al. ».) B millesimo cen-
tesimo ootano decimo $ millesemo octano decimo (sic) D || trecissimus
octauua Z> xxxvm PB 2 niceam GT niciam PBD 3 xi

PB 1| % m q mut. ai.m. B 4 gereret] g (uelut 0) Gruotizp. 36

gereret et PBDg (uelut VGTWOJ 6 ido#lis (er. ut uid. 1) P ||

nrilitia] a militia % || excidere D || et om. V || esse dei DVW
8 inniauo D ioniniano 9 9 tribuente (en partim in ras. m. lt corr.
ex na f) D 11 imperii] PBDg imperii et * || ty*|rannum (erae. t)

P tjrrannum D 15 concnsae D || refernntar PBl 16 axrianJ)
PBD 17 persoasns (cbrr. m. fort. 1 demde m. 2) B (| scaauissi-

mam P (non B) D || heresim PBD

adnersum paganos YII 32. 513

insectationem diu texit nec uolontati potestatem admiscuit,
quoad uiuentis fratris anctoritate conpressus est. contemplabatur 7
enim de eo, quantam uim in ulciscenda fide imperator posset
exerere, qui tantam constantiam pro retinenda quondam miles
shabuisset.

Horum anno imperii tertio Gratianus Valentiniani filius8
imperator est factus. eodem anno apud Atrebatas uera lana
de nubibus pluuiae mixta defluxit.

Praeterea Athanaricus rex Qothorum Christianos in gente9
iosua crudelissime persecutus, plurimos barbarorum ob fidem
interfectos ad coronam martyrii sublimauit, quorum tamen
plurimi in Bomanum solum non trepidi, uelut ad hostes, sed
certi, quia ad fratres, pro Christi confessione fugerunt.

Yalentinianus Saxones, gentem in Oceani litoribus et paludibus 10

AVCT0RK8 § 8 Hier. 2383 •* § 9 Athan.-— in Rom. solum..

fugerunt Hier. 238 5m § 10 Hier. 2389* exceptis gentem — medi-

tantes (cf. Ammianus MarceUinus 28, 5 § 1)

expilatores 6 anno— 7 factus adhibuit Pauhts 276, 16—18
7 eodem— -8 defluxit exscripsU Paulus 277> 13—15 9 Praeterea —

11 sublimauit compUauit Paulus 277 not. lin. 10—12 9 Atban. —

13 fngerunt adhibuit Isidorus Hist. Ooth. 6 14 Valentinianus —

p. 514, 5 insedernnt excerpsit Paulus 280 14 Saiones — p. 514, 5

insedernnt] hinc Saxones Bnrgnntionesqne (nnt m. 2 ex ut) qni plns lxxx
milia armatorum primum Reni in limbo castra metassent (sic §) Ior-
danis Chron. p. 237 E* 14 Saxones — 514, 1 terribilem adhibuit

Isidorus Orig. 9, 2, 100

2 qno adninentis (d in b corr. m. 3) P quod ninentis B quoadiu-
nentis D qnod at ninentis adinnantis V |J conpre^ssus D conpssus (on
in e* mut. m. 2) B 3 nlcsscenda D nlciscendi PIR ulciscende.

corr. m. ant. P \\ possit DGV 4 exerere] DNtM exercere PBG

VWX*(g)v || retinende J* || quodam .R*; post hoc 8. 8. -f- qn fuit
mfles et fi tpator m. saec. fort. xin B 7 atrebatas] PB adra-

batas D 9 athanaricns] GVX^ athnaricns W haitanaricus PBK
hiatanaricns D ha#tanaricus M; athalaricus N halarichns (h prior
8. s. m. ant.) Nt 10 crndelissimae PD crudelissime. (si 8. s. m. 1,

e. radendo corr. in e) B \\ barbaro rnm (o in ras. m. 1) P 12 pln-

rimi (mi 8. s. m. 2) P || non om. D || ad hostes sed certi qnia om. D

13 qnia] PBGONWX^ qni VNt qnasi H qnod (KM) fshf om. T

14 gemtem D

V. 33

514 Pauli Orosii Historiarum

inuiis sitam, uirtute atque agilitate terribilem, periculosam

Bomanis finibus eruptionem magna mole meditantes in ipsis

llFrancorum finibus oppressit. Burgundionum quoque nouorum

hostium nouum nomejr, qui plus quam octoginta milia, ut

12 ferunt, armatorum ripae Bheni fluminis insederunt. hos quondam s
subacta interiore Germania a Druso et Tiberio, adoptiuis filiis
Caesaris, per eastra dispositos in magnam coaluisse gentem
atque ita etiam nomen ex opere praesumpeisse, quia crehra per

, 55elimiJtem habitacula constituta burgos uulgo uocant, eorumque
esse praeualidam et perniciosam manum, Galliae hodiequeio

13 teetes sunt, in quibus praesumpta possessione consistunt; quamuis
prouidentia Dei Christiani omnes modo facti catholica fide
nostrisque clericis, quibus oboedirent, receptis blande mansuete
innocenterque uinant, non quasi cum subiectis Gallis sed uere
cum fratribus Christianis. is

atctorss § 11 Hier. 2389c (armatorum Orosius addidit per-
peram) § 12 ignotus § 13 Orosius

expilatores 4 nouum nomen et § 16 his uid. usus esse Fredegar,
cf. Monod, Bibl de Veeole des hautes Hudes 35 (1878) p. 230 sag.

4 nomen— 5 insederunt adhibuit Isidorus Orig. 9y 2, 99 5 hos —
9 uocant adhibuit Isidorus Orig. 9> 2, 99 12 Christiani — facti ex-
pressit Paulus 280, 24 sq.

1 inuiii] inmis D || sitam (si s. s. m. 1) R || adque PRl || ternbilem
D 2 meditantem $ 3 burgundiorum KM Burbundiorum

V || nouum om. D solus, post nomen exhibet W 4 octoginta milia]

DGV (-genta D) lxxx TPg$ (item Hier.), Lxx-mil. P Lxxmit-
R dccc lxx X*Z || octoginta] 8K1 octogenta $t octingenta 3R*

5 heni R1 \\ insederunt (e prior 8. s.m.l) D 6 a druso — 7 gentem]
per ca8trorum limitea (limes 2fl) positi a tiberio caesare (ces- £) in
magnam coaluere (coalere £ co*lueruut 2 coluerunt corr. in caluerunt
3R) gentem 3 || tibeo D 7 dispositas P» || coauisse D

8 adque P || ex opere praes.] ex locis sumpserunt 3 || praesumsisse
PD || crebro D 9 limites 3 || uulgo burgos St 10 pernitiosam

R pernitios D || galli*** {hastae 3 er.) R 11 persumpta D prae-

sumta P 12 omnes Christiani v 13 retceptis (c in ras. m. 1)

D || blan»Snsuite (n ex m radendo factum) D 14 innocenterque]

OVTW(g) innooentesque PRKMNX* innocentes D || uiuant (n statim
ex t corr.) D || non om. D 15 xpianus (nis ex nus radendo factae) D

adnersum paganos VII 82.33. 515

Anno autem undecimo imperii sui Valentinianus, cum Sarmatae 14
sese per Pannonias diffudissent easque uastarent, bellum in
eos parans apud Brigitionem oppidum subita effusione sanguinis,
quod Qraece apoplexis uocatur, suffocatus et mortuus est.
5 Post quem Gratianus filius Oocidentis imperium tenuit,15
Valente patruoin Orientis partibus constituto; Yalentinianum
etiam, fratrem suum paruum admodum, socium creauit imperii.

Anno ab Vrbe condita Mcxxvm Yalens tricesimus nonusSS
imperium quattuor annis Valentiniano mortuo tenuit, cui soli,
iocum impie ageret, potuisset erubescere. ilico uelut effrenata
'libertatis audacia legem dedit, ut monachi, hoc est Christianip. m
qui ad unum fidei opus dimissa saecularium rerum multimoda

avctores § 14 Hier. 239V* et (bellum— parans) ut uid. Bufinus
11, 12 § 15 Hier. 2391* et (paruum admodum) Bufmus 11, 12 uel

13, exceptis Occidentis et in Orientis partibus cap. 33 § 1 imperium

— tennit Hier. 2391k et 2394, cf. 2381 || legem sqq. sec. Hier. 2391m

expilatoues 1 Anno — 4 uocatnr insertis Victorianis excerpsU
Paulus 280, 26—281, 9 5 Gratianus — tenuit , 6 Yalentiniannm ..

7 fratrem suum . . socium — imperii adhibuit Beda D. t. r. 4332
5 Gratianus — 7 imperii excerpsit Paulus 282, 3 — not. lin. 2 8 Anno
—9 tenuit exscripsit Paulus 282, 1 — 5 8 Valens. . 9 imperium— an-
nis..tenuit adhibuU Beda D. t. r. 4332 10 cum impie— 11 dedit

expressit Paulus 282 not. lin. 10—283, 6

1 xi PR H iraperii] DGVWKM $ (g) regni PBX, 2 easqne

(8 s.s. m.t) D 3 brigitionem oppidum om. D brigrtion§ (~ add.

m. 2) PB bricitionem T brigione G bricoionem VW brigantione
H || sanguinis om. D 4 quod] quae $ || grece BD || apoplixis

PBX 5 post quem] postquam D \\ filius suus 0 filius eius M*v

7 parnolum (-uulum 3) admodum (amm- ©) $ || sotium Bl

8 millesimo oentissimo octauo D \\ trecesimus nonus 2> xxxvnn PB

9 imperium (alt. i *n ras. m. 1) P imperium orientis $ || im PB R
annis] DGVW(s)$ annos PBN^; in archetypo ann- fuerit

10 cnm in ras. m. ant. (fuitne co/// ?) P \\ impie (e in ras. al.rn.exM
post deUtam aham corr.) B || ageret] PBg, h tn adn., GrubUst p. 36
agere DVKM ageret et v || ernbesceret (-bisc- D) DV \\ ueluti DW \\
effrenatam V 11 libertatis] PBWX^ liber DHN libera GlVNtKM
liberaque <?' (] andacia (i in ras. m. 1) P audatia D 12 qni ad
nnum] quia-dndnm (a et - erasa) B || ad] da D ]\ demissa D

516 Pauli Oroiii Historiarum

Saotione se redigunt, ad militiam cogerentur. uastas illas tunc
Aegypti solitudine8 harenasque diffusas, quas propter sitim ac
sterilitatem periculesissimamque serpentum abnndantiam con-
uersatio humana non nosset, magna habitantium monachornm

8 multitudo compleuerat. huc tribuni et milites missi, qni sanctos s
ac neros milites Dei alio nomine persecutionis abstraherent. in-

4terfecta sunt ibi agmina multa sanctorum. quae autem per
dinersas ubique pronincias his similibusqne inssis aduersus
eeclesias catholicas et rectae fidei popnlos gesta sint, satis
significatum ipsa reticendi electione snfficiat. it

5 Interea in Africae partibns Firmns sese excitatis Maurornm
gentibus regem constitnens Africam Mauretaniamqne nastanit;
Gaesaream nrbem nobilissimam Mauretaniae dolo captam,
deinde caedibns incendiisque conpletam barbaris in praedam

6dedit. igitnr comes Theodosius, Theodosii qni post imperiou

avctores §2 et §3 secHier. 23911 ct Rufinum 11, 3-4princ.y
ef. 8 §4 see. Bufinum 11, 4 extr. et 5 § 5— § 7 ignotus;

§ 6 Theodosius — pater eadem habet Hier. 2391m, § 7 iussns interfici
ef. Hier. 2391*

expilatores 1 uastas — 5 multitudo adhibuit Paulus 283, 7 —
not. lin. 1 7 per diuersas — 9 populos compUauit Paulus 283,

13 sq. 11 Interea— 12 uaatauit exscripsit Paulus 283, 15—17

15 igitur —517, 9 praebuit excerpsit Paulus 283, 19—28 15 comes

adsciuit Seuerus Chron. p. 448, 27

1 supra aetione ser. nota y et in mg. ser. m. ut uid. 3: obseruatione
P It aegypti (-ipti V) tunc DVOW 3 conueraatione D

4 monaoonun JB» 5 oompleuerat (ue in ras. m. 1) D conpleuerat

PBl I) miasi|gi qui D || ante qni sanctos uersus prmeipio 12 fere litt.
erasae in B 6 ueros] Dg nenerabiles PBX^Z || persecutionee

P*Bl persecutinis D 7 «ibi (una litt. er.) P || s*anctorum {eras.

c) B 8 -qne* (e t* ras. m. fort. 1, ex ae ?) B || inasit D \\ ad-

ueiaus] PD diaduersus B1 din adnersns B m. eoaeua 9 eclesias

PD || popnlns B*D 10 significatnr (nr in U eorr. m. 2) P \\

eleetione] lecticendi lectione D 11 fir*mns (er. i) D 12 post

gentibns erasum est sesej demeeps sequuntur sed expmneta sunt excitatis
manrornm gentibns D || mauretaniamqne] Pl manritaniamqne (post
eorr. m. ant. P) PBD 13 f post nrbem in P || manretaniae] PBl

manritaniae DB* 14 incendiiqne D || completam B% 15 im-

perio (o m ras. ex u ?) B imperium D

aduersum paganos VII 33. 517

praefuit pater, a Valentiniano missns effusas Mauronun gentes
multis proeliis fregit, ipsum Firmum afflictum et oppressnm
coegit ad mortem. post cum experientissima prouidentia totam 7
cum Mauretania Africam meliorem pristinis reddidisset, insti-

tmnlante et obrepen'te inuidia iussus interfici, apud Carthaginem p. «t
baptizari in remissionem peocatorum praeoptauit ac postquam
sacramentnm Christi qnod quaesierat adsecutus est, post
gloriosam saeculi nitam etiam de uitae aeternitate securus
percussori iugulnm nltro praebuit.

io Oratianns interea imperator admodnm iuuenis cnm inaesti-8
mabilem multitudinemhostiumRomanisinfusam finibns cerneret,
fretus Christi potentia, longe inpari militnm nnmero sese in
hostem dedit et continno apnd Argentariam, oppidnm Galliarum,
formidulosissimnm bellum incredibili felicitate confeoit. nam

uplus quam triginta milia Alamannomm minimo Eomanorum
detrimento in eo proelio interfecta narrantur.

Tertio decimo autem anno imperii Valentis, hoc est parno9
tempore postea qnam Yalens per totnm Orientem ecclesiarnm

avctores § 8 Gratianus . . apud — Galliarum . . xxx m. Alaman-
norum . . interfecta (strata Hier.) Hier. 2393* § 9 — § 11 Hier.

2393" exceptis maaoime his § 9 hoc est — germinauit (Orosianis) et § 10
diu— percita et tranaito— fogientes

expilatobes 10 Gratianus— 16 narrantur exacripsit Paulus 288,
25-289, 4

1 a] e 2?1 2 flrmum] primum D || adflictum PB1 3 proui-

dentia— 4 reddidiaset] prouidentia africam conposuisset $ 4 mauri-

tania B*D \\ melioratam 0 || pristinis] PBDg pristinis legibus Zx*;
principibus coniecit h || instimulante] PE G WX* (g) v stimulante
DVHON& 5 obrepente] hortante VTO || interfeci 2* anU

iussus supra scriptum a ualente m. 2* in G supra interflci scr. ab
ualente m M a (a om. $x) ualente interfici $ || apud] ajapud D ||
karthaginem PB 7 assecutus B* \\ pos D 8 etiam om. D

aefew 10 inaestimabilem] innumerabilem DTOW 19 impari

B% inparem D 13 et om. PB 14 formidolosissimum (furm-

D) B*D || iUicitate D 15 xxx PB \\ minimo romanorum om.

D 17 inperii B1 || hoc 5 (S «. «. m. 1) B 18 ecleaiarum P

ecllesiarum D

518 Pauli Orosii Historiarum

laeerationes sanctorumque caedes egerat, radix illa miseriarum

lOnostrarum copiosissimas simul firutices germinauit siquidem

gens Hunorum, diu inaccessis seclusa montibus, repentina rabie

percita exarsit in Gothos eosque passim conturbatos ab antiquis

sedibus eipulit. Gothi transito Danuuio fiigientes, a Valente sine

ulla foederis pactione suscepti ne arma quidem, quo tntius

llbarbaris crederetur, tradidere Romanis. deinde propter into-

isslerabilem 'auaritiam Maximi ducis fiame et iniuriis adacti

in arma surgentes, uicto Valentis exercitu per Thradam sese,

miscentes simul omnia caedibus incendiis rapuusque, fuderunt. 10

12Valens egressus de Antiochia cum ultima infelicis belli

avctorbs § 12 Hier. 2394 et Bufin. 11, 13

exmlatokes 3 gens — 6 a Valente "exscripsit Beda De t. r.
4332 3 gens — 5 eipuUt exscripsit Paufae 284 3 gens — 4

Gothos] Post autem non longi temporis interualium (interuallo $), ut
refert Orosius, Hunoruxn gens omni ferocitate atrocior exarsit in Gothos
Iordanis Get 24 5 Gothi — 6 snscepti, 7 deinde — p. 519, 2 im-

perauit compQauit Paulus 285 9 uicto — 10 fuderunt exscripsit

Beda D. t. r. 4332

1 lacerationem D || s*anctorum|que (en c) B \\ misearum D
2 copiosiBsimas] PlB (a in o mut. m. ant. in P) copiosissimos (cup-
D) Dgv || germi|namt (i prior vn ras. m. 1 ex a) B 3 hunorum]

PBD§* hnnnornm ©$* (in marg. de hunis m. 1 $) unnornm 9 |j
den D \\ ** clnsa (eras. uid. se eoni. cum praecedd.) B se clausa
KMNt clausa XtZ eiclusa V || rabiq a. ras. B rapie D 4 go-

thor D || passim] PBKMHTNWNtZ parsim D sparsim GV^X^v
om. $; cf. § U 5 cothi D || danouio D dannbio PB 6 fue-

deris D 8 maiimi (mi in ras, m* 2) P 9 sur gen tis (u statirn

ex a) D || uicto] metn D || sese per trachias (h eras. ©) iafndere (in-
fnndere fc) omnia caedibus inoendiisque uastantes $ || thrachiam PB
10 miscentesj miscentesque P*KMNt (-que. Nt) et a. ras. fort. G quae
D || -que] qui D || fuderunt] PBDgZ (in ras. m. 2 et post hoc uoc.
usgue ad uersus finem rasura; hk uersus imcipit a rapiniuque, praece-
dens ab erarcitu in P); foedarunt, coniuncto miscentes cum praecedd.,
inde ab ed. 1526 v; snperatU in congressione Romanis Gothi funduntmr
in Thracia Hier. 11 de om. $ || anthiochia P et a. ras. B

anthocia D

adueraum paganos VII 33. 519

sorte traheretur, sera peccati maximi paenitentia stimulatus
episcopos ceterosque sanotos reuocari de exiliis imperauit.

Itaque quinto decimo imperii sui anno lacrimabile illudl3
bellum in Thracia cum Gothis iam tunc exercitatione uirium

srerumque abundantia instructissimis gessit. ubi primo statim
impetu Qothorum perturbatae Romanorum equitum turmae
nuda peditum deseruere praesidia. mox legiones pedituml4
undique equitatu hostium cinctae ac primum nubibus sagit-
tarum obrutae, deinde, cum amentes metu sparsim per deuia

10 cogerentur , funditus caesae gladiis insequentum contisque
perierunt. ipse imperator cum sagitta sauoius uersusque inl5
fugam aegre in cuiusdam uillulae oasam deportatus lateret,
ab insequentibus hostibus deprehensus, subiecto igne consumptus
est et, quo magis testimonium punitionis eius et diuinae

15 indignationis terribili posteris esset exemplo, etiam communi
caruit sepultura.

avctomes § 13— § 15 Hier. 2395 exceptis maxime § 13 iam tunc
— impetu, § 14 ac primum— cogerentur..gladiis— perierunt, § 15 et quo
— exemplo Orosianis ut uuk omntbus; ultma etiam — sepultura Hie-
ronymiana sunt, ex 7, 8 § 8 (Eutr. 7, 18) aucta

expilatores 5 primo — 12 fugam excerpsit Paulus 287, 21—
27 6 perturbatae — 13 consumptus est breuiter excerpsit Isidorus

Hist. Goth. 9 16 caruit sepultura] Gregorius Turon. 1, 37: Huc-

usque Hieronymus: ab hoc uero (quoque Naz.) tempore Horosius (sic
Naz.) presbyter plus scripsit

2 ex*»ilii8 (duarum litt. ras.) B 3 decimoquinto v || imperiis|sui

D 4 excitatione PB soli 6 gothorom D 8 equitatum P

aequitatft a. ras. B \\ nubibus (ubibus in ras. m. t) P 9 sparsim]

passim DKH, cf. § 10; huc illucque fugitarent $ 10 funditur

D || caese BD || insequentum] PBG insequentium DVNLW(s)
11 ipsi D || sancias 22* 12 aegr» P aegre. a. ras. B; aegere

M aeger est K aeger 0 || uillolae P uillolat Bl uillule D || casa
D 18 depraehensus PBD |) subiecto*| R subiectu I) \\ con-

surotus PD *14 punitionie (u m. 2, ex o ?) B || diuini D

15 terribile extitisset exeraplo V terribili exstitisset posteris (poate-
ris om. 0) exemplo TO \\ terribilis PBNWX, || exemplu D \\
cummuni D

520 Pauli Orosii Hiatoriarum

16 Consoletur se, sed in hoc solo, peruicacia miseriaque gentilium,
quia temporibus et regibus Christianis tantae simul congestae
clades pressam reipublicae onerauere ceruicem: euersae pro-
uinciae, deletus exercitus, imperator incensus. magnum reuera
hoc est ad nostrum dolorem magisque miserum quo magis >

17nouum. sed quid hoc ad consolationem proficit paganorum,

. 6w qui palam peruident et in his quoque perWutorem ecclesiarum

fuisse punitum? unus Deus unam fidem tradidit, unam

ecclesiam toto Orbe diffudit: hanc aspicit, hanc diligit, hanc

defendit; quolibet se quisquis nomine tegat, si huic nonto

18sociatur, alienus, si hanc inpugnat, inimicus esi consolentur
se gentiles, in quantum uolunt, Iudaeorum haereticorumque
suppliciis, tantum et unum Deum esse et eundem personarum
acceptorem non esse uel ei hac potissimum Valentis extincti

l9probatione fateantur. Gothi antea per legatos supplices popo-is
scerunt, ut illis episcopi, a quibus regulam Christianae fidei
discerent, mitterentur. Valens imperator exitiabili prauitate
doctores Arriani dogmatis misit. Gothi primae fidei rudimento

AVCT0SE6 § 19 ignotus; cf. Ambrosius Epist. 2 § 28 (2, 761
Ben.)

expilatores 15 Gothi — p. 521, 3 arsuri sunt cf. Iordanis Get.
25 (p. 99, 17 — 100, 4) et 26 (p. 104, 4 — 6) et Isidorus Hisi. Goth.
7 et 9 15 Gothi — 18 misit et p. 521, 1 itaque — iudicio compHauit

Paulus 288

1 console|rur (coni. cum se seq.) Bl \\ se sedj seee GH*E sed
KM* se ffi> || in hoc] PD n in B || solum D solo in sola m. 2 sed o
deinde restituta in B; scJo 0 seculo N loco V || peruicatia R
pernicactia 2> 3 clades (8. lin. add. m. 2 in P || praessam P

pressam a. r. R pressa D 5 misernnt P* 7 peruident» R ||

ecleaiaram P 9 eclesiam P || defndit D 10 se quisquis] PR

QlKMWNxXi (supra quis aU. uaria lectio qne scripta in G) v sese

quifl| quis qnifi D sequisse' H sese quisque Vh || tegit P* tega D H
si] set D 11 sociatus D 12 hereticomm quae (» radendo in e)

B haereticorum qni D 18 subpliciis R1 14 acceptornm D

aoceptatorem PRE soU 16 a quibus fidei rndimenta susciperent

9 18 arriani] PBD || docmatis Ji» || rndimento] PBDGKMVW

JV.X, (o in nm corr. m. 1 in G) rudimenta H rndimentnm G*v

aduersum paganos VII 33.34. 521

quod accepere tenuerunt. itaque iusto iudicio Dei ipsi eum
uiuum inoenderunt, qui propter eum etiam mortui uitio erroris
arsuri sunt
Anno abVrbe condita mcxxxh Oratianus quadragesimus abS4

eAugusto post mortem Yalentis sex annis imperium tenuit,
quainuis iamdudum antea cum patruo Yalente et cum Valen- p m
tiniano 'fratre regnaret. qui cum adflictum ac paene conlapsum 2
reipublicae statum uideret, eadem prouisione, qua quondam
legerat Nerua Hispanum uirum Traianum, per quem respublica

io reparata est, legit et ipse Tbeodosium aeque Hispanum uirum
et restituendae reipublioae necessitate apud Sirmium purpura
induit Orientisque et Thraciae simul praefecit imperio, in hoc 3

avctores cap. 34 Inde ab hoc cap. hic illic fastis orientalibus
uidetur usus es&e; cf. Holder-Egger, Neues ArcJUv 2, 88

expilatores 4 Gratianus — 8 tiideret, 10 Theod.— 12 imperio
exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 9 4 Anno — 7 regnaret exscripsU

Paulus 288, 23—25 5 post mortem Valentis, 11 apud Sirmium . .

12 Orientis . . praefecit imperio, p. 522, 2 relig. — 3 praecessit, 4 propag.
eoeL adsciuit MarceJUnus Comes ad a. 379 (cf. Holder-Eggtr, Neucs
Archh 2, 104) 5 sex annis cf. Prosperi, Tironis, Isidori Chron.

ad a. 379 7 qui cum — 8 uideret, 10 Theodoeium — 12 imperio,

p. 522, 8 omnem — 523, 3 intrauit adhibuit Gregorius Turon. 1, 38
8 eadem — 12 imperio Victorianis insertis exscripsit Paulus 289, 18 —
not. lin. U 10 legit — Theodosium adhibuit Beda D. t r. 4337

1 quae H || accipere PBlDHVW || post tenuerunt addunt haec:
Valens catholicae fldei normam, qnam prius habuexat, derelinquens per-
uerao Arrianorum dogmati sese illexit Zt edd. Venn. 1500 sqq. Pariss.
1506 sqq f 1582 (non 1561) s, incluserunt edd. Cdlonn. 1526.1536.1542,
om. h |) iuBto itaqne dei iudicio $ || dei indicio v || ipsi (i fin. in ras.
m. ani.) P 2 incenderant D 3 arri D 4 -i-cxxxn P

i-cxxxn- (i 8. 8. al. m.) R millesimo centia| simo (sic) D m. cxxxin
N || xl PB 5 austo D 6 iamdum D || antea (a fin, in ras.

m.T) P 7 regnarit PB soli || afflictnm B% aflictnm D || ac] et

D 9 traiaannm D 10 legit (git m ras. 3—5 litterar.) D ||

aequntelniapannm (pr. u in ras. m. 1; i 8. s.m. 1) D 11 reiplubli-
cae D H sermium D || purpura] DG VNtX^(HO) h purpuram PB
KMTW^v; cf. 38 § 5 12 imperium D

522 Pauli Orosii Historiarnm

perfectiore indicio, quia, eum in omnibus hnmanae uitae
uirtutibus iste par fuerit, in fidei sacramento religiomsque
cnltu sine ulla comparatione praecessit; siqnidem ille persecntor,

4hic propagator Ecclesiae. ita illi ne nnus qnidem proprius filius,
qno snccessore gauderet, indultus est; hnius antem Orienti *
simnl atqne Occidenti per suocidnas nsqne ad nnnc generationes

5gloriosa propago dominatnr. itaqne Theodosius adflictam rem-
pnblicam ira Dei reparandam credidit miserieordia Det; omnem
fidnciam sni ad opem Christi conferens m«rim*« illas Scythieas
gentes formidatasque cunctis maioribus, Alexandro qnoqne illi »
Magno, sicnt Pompeins Corneliusqne testati sunt, enitatas,
nnne antem eitipcto Bomano exercitn Bomanis equis armisque

ayctores § 5 Pompeios Con>eliu&que cf. L, 16 § 2; A, r. Gut-
sehmid, Iahrbucher fur PhUologie Suppl 2, 191

exfilatores 4 propagator EccLesiae adsciuU MarceUinus Comes
p. 266 (inde Iordanis Chron» p. 238 Dx) 7 itaque — 11 Magno..

eoitatas — 523, 5 percassit exscripeit Paulus 289, 23-291, 6
7 Theodonus — 8 reparandara compQauU Prosper Tiro p. 740

9 8cythicas gentes, p. 523, 1 Alanos — 2 oieit compikmU Marceihnm
Comes ad a. 379 (Scyth. gent idem ad a. 380) 9 maximas —

10 gentes, p. 523, 1 hoc — 2 uicit compQauU Beda De t. r. 4337; cf.
fasti Idatiani ad a. 379

1 perfectiore] usus perfectiore (G)h 2 iste (e in ras. m. f) D \\

sacramentuin D 3 conparatione PBl 4 eclesiae P 5 au-

tein —~+ (eras. autem; punct. fortuU. uid.) D || orientis DGVKMH
OW 6 simul atqne] simul et W et V || adque PB* \\ oecidentis

(-tes D -ti M*) DGVKM>OW || suaaeduaa (m in i corr. m. 3 aut 4)
P 7 itaqne] itaqne et G ita V itaqne nt v || afflictam R1

8 «ira (er. m) D || miseiicordiam D \\ dei] iBius v; recte GrubUs
10 form. c maiorihns] formi daioribns D || ab alexandro KM || illi
(illo VO) quoqne DGVO || »illi P illo MhW 11 cornilinaqne

D || etuitatas D 12 roman o (prima hasta Utterae n statm ex s

corr.) D \\ romanis] gentes (sed del. m. 3) G || armis que (r ex corr.
add. m. 1) D armatisqne PB%G*W (corr. T et 3 in G)

aduersum paganos VII 34. 523

ingtruotisaimas, hoc est AlanosHunos et Oothos, incunctanter^ ^
adgressus magnis multisquo 'proeliis uicit. urbem Constan-6
tinopolim uictor intraoit et ne paruam ipsam Romani exercitus
mannm adsidue bellando detereret, foedus cnm Athanarioo

sGothorum rege percussit. Athanaricus antem continno ut7
Constantinopolim uenit, diem obiit uniuersae Gothorum
gentes rege defuncto aspicientes uirtutem benignitatemque
Theodosii Romano sese imperio dediderunt. in isdem etiam8
diebns Persae, qni Iuliano interfecto aliisque imperatoribus

losaepe uietis, nunc etiam Yalente in fngam acto recentissimae
uictoriae satietatem cruda insultatione ruotabant, ultro Con-
stantinopolim ad Theodosinm misere legatos p^cemque supplices

expilatores 1 Gothos— 2 uicit fortasse adhibuit Prosperi Chron.
interpolator 1, 635 Bonc. 4 foedus — 5 percussit adlvibuerunt Mar-

ceUinus Comes ad a. 381 et ut uidetur Isidorus Hist. Goth. 11
4 Athan.— 6 obiit cf. fasti Idat. et Marcell. Comes ad a. 381 6 uni-
uersae — 8 dediderunt cf. Iordanis Get 28 p. 107, 12 — 14 et Isidorus
Hist. Goth. 11 6 uniuersae — 8 dediderunt exscripsit Paulus 291,

16—18 7 rege defuncto, 8 Romano — dediderunt exscripsit Marcel-

linus Comes ad a. 382 8 ih iisdem — 9 Persae, 11 ultro — p. 524,

1 foedus est {mediis breuiter expressis) exscripsit Paulus 291, 19—24

9 Persae, 11 Const. — p. 524, 1 poposcerunt fort. adhibuit Marcellinus
Comes ad a. 384

1 structissimas G$ || alanos] GV halanos PE halanus D ||
hunos] PBGVs hiinos D || in«|ctanter (inc| corr. m. 1 in in«|c) D

2 aggressufl (ag ex ad m. 2; alt. s in ras. m. ut uid. 2) B || con-
stantinupolim PBl constantino*polim D 3 paruam (r s. s. m. 1)
D 4 adsidue. (ad in as 2, q radendo in e) R adsidue (adsi in
ras. m. 1) D || detereret] DGM*NX (KHO) deterreret PBVTNM*
WX* 0 athanarico] DGVWNt hathanarico (i ante t s. s. m. ank)
P haithanarico R attbeaarico K 5 rege Qothorum fsh || atha-
naricus] DGW hathanarkus (i ante t s.e. m. ant.) P haithanaricus
B Aithanarichufl Nt 6 constantinu polim PlBk \\ ueniit D

7 bonitatemque D solus 8 imperium D || isdem] GNt hisdem

PBD •isdem (er. h) V 9 persae qui] PB1 peraequi Bl persecutore
(persic- D) DV persae persecutore Nt || persae] parthi $ 10 saepe

uicti8) saeuictus D || in in ras. m. 1 D 11 ructabant (c s. s. m. 1)

D ructuabant G eructabant Z || ultro (r 8. 8. m. 2) P || constanti-
nupoliui P1 12 paeemj pacemque D || supplices (1 m. 1 ex b) D

524 Pauli Orosii Historiarum

poposoerunt; ictumque tuuc foedus est, quo uniuersus Oriens
9 usque ad nunc tranquillissime fruitur. interea cum Theodosius
in Oriente subactis barbarorum gentibus Thracias tandem ab
hoste liberas reddidisset et Arcadium filium suum consortem
fecisset imperii, Maximus, uir quidem strenuus et probus atque *
Augusto dignus nisi contra sacramenti fidem per tjrannidem
emersisset, in Britannia inuitus propemodum ab exercitu
10 imperator creatus in Galliam transiit: ubi Gratianum Augustum
subita incursione perterritum atque in Italiam transire medi-
taatem dolis oircumuentum interfecit fratremque eiis Valen-w
tifliaaum Augustum Italia expulit Valentinianus in Orientem
refngUns a Thwdosio paterna pietate suseeptus, mox etiam
imperio restitutus esL

BXFILAT0BE8 2 interea — 8 transiit exscripsit Paulus 291, 24—
292, 18 2 cum Theodosius, 3 Thracias. .reddidisset compHauit Mar-

ceUinus Comes ad a. 386 3 Thracias— 4 reddidisset fort. adJUbuit

Chron. Prosperi interpolator 1, 635 Bonc. 4 Arcadium— 5 imperii

exscripsit MarceUinus Comes ad a. 383 4 Arcadium — 11 expulit

(omism 9 subita — meditantem) compilauit Beda D. t. r. a. 4337
5 Maximus — 13 restitutus est exscripsit Beda Hist. eccl. lt 9
5 Maximus — 10 interfecit uidetur adhibuisse Gregorius Turon. 1, 38
9 subita — 13 restitutus est insertis Victorianis exscripsit Paulus 292,
23—293, 8 10 fratremque — Valent. adhibuit MarcelUnus Comes

ad a. 388 11 Valentinianus — 12 susceptus adhibuit Seuerus

Chron. p. 448 12 a Theodoeio — susceptus adhibuit Beda D. t. r.

a. 4348

1 ictumque] PBKM*VW initumque DGN^, uar. lectio s. 8. in
MZ iunctumque H$ || tunc] tum h; cum eis $ || est ante tuac
traiecit W 2 ad om. DVTO || theosius D 3 ab hoete «*,

T 4 hostibus D solus 5 adque PlB* et V 6 augusto]

DQxVNtWis)i>y (agusto V) augmento PB Port. X*2 et mg. ed.
1542, Grubits (sic augmto P) al augmento s. s. m. 2* in G || tyran-
dem D 7 brittania PB$ brittaniajm D || propemodum om $ ||

ercitu R* 8 gracianum D 9 incursione (u in ras. m. ut uid. 2)

B || pterritti (pt in ras. m. 1, ex p ?) D || adque PxBl (corr. m. 3
m P) || italia D 10 interffecit (ter in ras. m. 1, ex p* 9) D

11 expuli* D 12 pietates) D 13 restitus P*D

aduersum paganos VII 34.35. 525

p. 687

'Anno ab Vrbe condita MCxxxvm Theodosius quadragesimns 35
primns interfeoto per Maximnm Gratiano imperinm Romani
orbis obtinnit mansitqne in eo annis undecim, cnm iam in
Orienti8 partibns sex annis Gratiano ninente regnasset. itaqne2

shistis necessariisqne cansis ad bellum cinile permotus, cnm e
duobus Angnstis fratribns et nltionem unins interfecti sanguis
exigeret et restitutionem miseria alterins exulantis oraret,
posuit in Deo spem suam seseque adnersus Maximum tyrannum
sola fide maior — nam longe minor nninersa apparatns bellici

itoonparatione — proripnit. Aqnileiae tnnc Maximns uictoriaes
snae spectator insederat. Andragathins comes eins snmmam
belli administrabat: qni cnm largissimis militumcopiis ipsamqne
magnarnm copiarnm fortitndinem praecellente oonsilio omnes

avctores § 2 fide maior cf. Augustinus De ciuitate Dei 5,
26 (qui de Eugenio)

expilatores I Anno — p. 526, 12 suscepit Victorianis aliisque
interpositis compUauit Paulus 293, 19 — 294, 18 1 Theodosius —

526, 9 occidit uidetur adhibuisse Oregorius Turonensis 1, 38
2 interfeeto • . Gratiano — 4 regnasset adhibuti Beda D. t. r. a. 4348
8 aduersus Maiimum tyrannum, p. 526, 5 transmisit Alpes adhibuit
MarceUinus Comes ad a, 387

1 •icxxxum P •icxxx-vin- B millesimo centissimo octano D
m. cxxxvnn N || quadragissimus primus D -xli- P xl-i- 23
2 orbis romani 0 urbis romae T romane, urbis X^ urbis romanae
(-ne V) VW || romani (ni radendo ex m) D 3 urbis D ut saepe ||

obtinnit] solus obtinuit tyfsh || xi PB 4 annis] DVW(s)v<$

annos PBGNNtX+ 5 iustism (tis ? er.) P || necessariusque a.

ras. B || e] eo D 6 sanguis**| (s fin, in ras. m. 2, ex nis ?) B

1 exultantis (oorr. al. m.) B || braret (s. 8. al optaret m. 3) G
8 posuit (snit in ras. m. t) D \\ adnersnm DfLmfb 9 nam] nam

non Landolfus || minor] minor erat v || nninersa (nni in rae. m. 2) P \\
apparatis D || belli D 10 comparatione B% 11 expectatnr D \\
insederat] D insiderat PB || andragatius PE$ andragatoe D andra-
gaeius H 12 ipeaque £*, G p. ras.y X^v 18 fortitudine B post

ro8.y G p. ra8.9 X*v \\ percellen»te (n radendo exm) D et praecellente
<et add. 1\ te ex tem 2* G) GX^

526 Pauli Orosii Historiarum

incredibiliter Alpium ac flnminum aditus communisset, ineffabili
indicio Dei, dum nauali expeditione incantom hostem praeuenire
et obmere parat, sponte eadem quae obstruxerat claustra

4 deseruit. ita Theodosins nemine sentiente, nt non dicam repu-

gnante, nacnas transmisit Alpes atqne Aqnileiam inprouisus s
ft68ad1neniens hostem illnm magnum, Maximum, trncem et ab
inmanissimis quoqne Germanornm gentibus tributa ac stipendia
8olo terrore nominis exigeutem, sine dolo et sine oontrouersia

5clausit cepit occidit. Valentinianns recepto Italiae potitus
imperio est. Andragathius comes cognita Maximi nece prae-ie
cipitem sese e naui in undas dedit ac suffocatus est. Theodosius
incruentam uictflriam Deo procurante suscepit.

6 Ecce regibus et temporibns Christiaais quaiiter bella ciuilia,
cum uitari nequeunt, transignntnr. ad nictoriam peruentum
est, inrnpta est cinitas, correptns tyrannus. et hoc parumu
est. ecce parte alia nictns hostilis eiercitus atqne ipso tyranno
tmcnlentior comes tyranni ad mortem coactus, tantae dissolntae

Telusaeque insidiae, tanti apparatns exinaniti sunt: et tamen

avctores § 5 cf. Augustinus De ciuitate Dei 5, 26

EXPILATORE8 5 Aquileiam — 9 occidit] cf. MarccJlinus Comes ad
a. 388 5 Aquileiam — 9 ooeidit breuiter expressit Beda Hist. eccL

1, 9 9 clausit cepit occidit Iordanis Chron. p. 238 D1 10 An-

drag. — 11 8uffocatus est exscripsit Marcellinus Comes ad a. 388

1 ac] ad R || conmunisset PRl 3 obstruxerat clauBtra] obstra

D 4 theodosios JR1 || sciente PRWX^Z 5 uacuas (om. «")

alpes intrauit $ || transmisit] transmeauit VTW || adque PR* || ad
aquileiam PRZ in aquileiam T aquileia M 6 hostem — trucem]

magnnra hostem raaxiraum ac trucem $ II «t om. G |) ab om. D
1 immanissimis R* || tributa (b statim ex p) D 8 solo] magno

DVTO || et] ac D || controuersa R% 9 causit (sic, a m. 1 inras.)

D || coepit (o in a m. 2) R || recepto italiae] PRDGVKMHQ receptQ
italie. X, recepta italia (italift a. r. T) TW(0) v 10 andr&gaaius

R andragatius PD 11 e] om. PRTX* inW 12 ineraenta

D 14 transeuntur D; trans (transeundo m. 2) geruntur T || per-

uentus (us in um corr. m. 1) P 15 correptus (oor in ras. m. 1) P

•cor||reptus (cor in ras. m. 1) R || turannis (u m y m. 1) D 16 uio-

tus] cuctur (sed corr. m. 1) D \\ adque PRl \\ ipso] in ipso D
18 clusaeque (c in e corr. m. 3) P \\ tantae D

aduersum paganos VII 35. 527

aullus dolos struxit, nullus aciem disposuit, postremo nullus,
si dici licet, gladium de uagina extulit. formidulosissimum
bellum sine sanguine usque ad uictoriam et in uictoria duorum
morfce confectum est. et, ne hoc quisquam casu factum putet, 8

»quo magis potentia Dei, qua et dispensantur et iudicantur
uuiuersa, propalato sui testimonio declarata obstrepentium
mentes uel ad confusionem uel ad fidem cogat, dioo rem et
ignotam omnibus et omnibus notam: post hoc bellum, quo9
Maximus interfectus est, multa utique, sicut omnes recogno-

loscimus, Theodosium filiumque eius Honorium usque ad nunc
et externa bella et ciuilia consecuta sunt, et tamen omnia
paene usque in hodiernum diem et quidem Qjim fructu sim-
plicis sanctaeque uiotoriae uel nullo uel minimo sanguine quie-
uerunt.

15 Igitur Valentinianus iunior regno restitutus extincto Maximo 10
eiusque filio Victore, quem imperatorem Gallis Maximus

ayctores § 10 fort. adhibitus Rufinus 11, 31

expilatores 15 Igitur — iunior . . 15 extincto— 528, 1 reliquerat
compUauit Paulus 294 not. Un. 5, 294, 18—20

1 dolus (u in o m. coaeua B) BDfs dolum Nt || struxit] PBG1
KM instruxit DVTW (HON) fsh praestruxit G* \\ poa»|tremo (eras.
t) B 2 dici] dicio D || extolit D || furmidolosissimum DB*

3 ad s. 8. m. 1 in D || uicturiam D 4 mortem D || ne om. D \\

hoc quisqu&m (m add. m. 2; sicf) P quisquam hoc in W quisquam
hoc Th 5 qua] quam D || dispensantur (n alt. 8. 8. m. ant.) PB

6 declarat D declarati M et declarato 0 7 confessionem B (non

P) 8 omnibus et ex corr. add. m. 1 ante uers. in D || in omnibus
posteriore ni ex mi corr. m. ant. P || qd Pl (quo m marg. m. 3)
9 mterfectuca (UUeram post u ineohatam del m. 1) P 10 theo-

aium (prima Utterae m haeta statim ex s corr.) D || filiumque (que 8. 8.
m. 1) P 11 omnia (mpra • rasura parua) D 12 paene] ne 8.

s. m. 2 in P, a eraea in B || diem et] om. m. 1, et add. m.po8t. Nt \\
et quidem om. D «eqnidem (erasa a) V equidem NW || simplicifl) BGV
(•i ex se V) T (-088 T1) TFfe) v simplicis (s fm. expuneta m. ant.) P
simplici DKMN^ 13 sanctaeq; (que punctis dcl. m. ant.) P

sancztanctaeq: (expunxit m. 1) D sanctitateque (-tique M) KM ||
nuUo (n statim corr. ex 1) D 16 uictone. (• al m.) B uictoriae

V || reliquerat maximus D solus

Pauli Orosii Historiaruui

». «'refiquerit, ipee in GiUiun tnDsiit: nbi eum tnnquilla
republiea in paoe ageret, apud Vieanam dolo Arbogastia comitis
sui, nt ferunt, strangulatus atque, nt noluntariam sibi eonscnrisse

limortem pntaretur, laqneo snspensus est mortno Yalentuuano
Angnsto Arbogastes Eugeninm tyrannum mox creare ausus s
cst legitqne hominem, cni titnlnm imperatoris inponeret;
ipse actnrus imperinm nir barbarus, animo consilio manu
andaria potentiaque nimius, contraxit nndiqne innnmeras
inuictasque oopias,* nel Bomanornm praesidiis nel auxfliis

l2barbarornm alibi potestate alibi cognatione subnixra bistoriamit
notam etiam oculis plurimorum, qnam melins qni spectanere
nonerunt, dilatari nerbis non opns eet potentia Dei non fidncia
hominis nietorem semper extitisse Theodosium, Arbogastee iste
praecipuum in ntroqne docnmentnm est, qni et tunc, cnm

AVCTOU8 § 11 — § 21 Augustmwm C. D. 5, 26 kie iUic adhi-
buU {mprunis § 12.15.17.18.20.21) § 12 historiam notam et f.s.

expilatores 1 in Galliam — 3 strangnlatns compUauit Pamus
294 not. Im. 5-7 2 apud — 3 stnnguUtns compUaueruni Mar-

eeUinus Comcs ad a. 391 et (qui fort. hmc sola dolo strang.) Seuerus
Chron. p. 448 fin. 3 atque — 10 subnixus exscripsU Paulus 300,

31—301, 4 4 mortuo Valent Aug. adhibuU ut uid. MarceUinus

Comes ad a. 392 5 Eugenium — ausus est compHauit MarceUinus

Comes ad a. 394 7 nir barbarus — 10 snbnixns esjscripsUMarceUmus

Comes ad a. 392 12 potsntia Dei] hmc forU dinino anzilio prae-

ditns loraanis Chron. p. 238 El

1 reliqnerat] reliqnerat (*. s. praef ecerat s*. 2) K reliqnerat praeferat
M | ipse* P || taaqniDam rempublicam O Port., % Grubits
2 repopiien (prior Utterae n hasta radendo ex 1 facta) D rei pnbtice
K remp V respubhca W || abogastis D 3 strangnilatns R 0

adqne P1 | nt m ras. m. 1 P 4 nalentinio £» 5 orbo-

gastes (opr.tnan. coaeua) B abogastes D || eogenium D R tyr-
rannnm B 6 legitqne] elegitqne T etigens 9 || imponeret JB1

7 ipse — imperiom cum praecedd. cenL v || actnrns] PD8 anetnrns
BM. 8 innnmeras undiqne h 9 innietnsqne cnpias D 10 bar-
banun D || alibi . . alibi] aiiis . . aliis $ II cognatione«« (e manu
eoaeua, ex a ?) B H snbnixns (ix m ras. «. 1, n radendo tn i) B fl
historiam (is in ras. m. I) D 11 etiam notam DVTONW etiam

deLimM | expectanere PB 13ertitbet D \\ arbogastes] PBD

aduersum paganoe VII 35. 529

Theodosio paruit, tantis instructum praesidiis Maximum ipse
minimus cepit et nunc, cum aduersus eundem Theodosium
oollectis Gallorum Francorumque uiribus exundauit, nixus
etiam praeoipuo oulto idolorum , magna tamen facilitate

ssuccubuit. Eugenius atque Arbogastes instrnctas acies campisia
expedierant, arta Alpium latera atque ineuitabiles transitus
praemissis callide insidiis occuparant, etiamsi nnmero ac
uiribns inpares forent, sola tamen belli dispositione uictores.
at uero Theodosius in summis Alpibus constitutns expers cibi 14

io.ac somni, sciens qnod destitntus suis, nesciens quod clausns
alienis, Dominum Ghristnm solus solum, qui posset omnia,p m
corpore hnmi fhsns, mente caelo fixus orabat. 'dehinc postquam 15
insomnem noctem precnm continuatione transegit et testes
propemodum quas in pretium praesidii caelestis adpenderat

i5lacrimarum lacnnas reliquit, fiducialiter arma corripuit solus,

avctorbs § 14 et 15 cf. Rufinus 11, 33 et (arma conipuit)
11, 32

expilatobbs 3 nixus — 4 idolorum expressit Paulus 301 not.
lin. 2 et 3 5 Eugenius — 13 transegit epitomauit Paulus 301,

22 — 302, 9 15 fiducialiter — p. 530, 3 inmisit excerpsit Paulus

302, 9 — 11

1 theosio R 2 minunns (~ supra n add. m. 2, nunc erasum)

P || coepit (o vn a mut. al. m.) R 3 gallornm (o in ras.) R ||

francurumque D 4 facilitate] DGV(g) felicitate PRNXX+, <m.

sed in mg. add. m. 1 W 5 adqne P*R* (corr. m. coaeua in R)

6 expedierat (ti [sic] supra ie, n aupra at scr. m. coaeua) R || arta]
alta DVMTON \\ adque PRl || midemtabiles (corr. m. 3) P in»denita-
biles (erasa i) R 7 calide DV \\ occnparant] DVG (g) occnpanerant
PRN^X^ occnpanernnt W || nt posi occnparant add. v 8 forent (t
in ras. duar. linear. m. 1) D 9 at] ad P1 || cibi m ras. m. coaeua
R 10 somni* (er. i ut uid.) R somnii W \\ s ciens (in ras. circ.

7 litt. m. 1) D || destdtui8tu8 (is del. m. 1) P \\ a snis (a s. s. m.
coaeua) R 11 ab alienis R* || possit DGVNW 12 mente (te
s. s. m. 1) D mente s. s. m. 3 in P, om. PlR soli \\ fix#ns ex fnsns
corr. m. ut uid. 2 R 13 praecum PD et a. ras. R 14 ptium
PR praecinm D || appenderat R* 15 lacrimarnm (1 m. 3 ex i
corr.) P || reliqnid PRXD (d in t corr. m. coaeua in R)

V. 34

Pauli Orosii Historiarum

16 Consoletur se, sed in hoc solo, peruicacia miseriaque gentilium,
quia temporibus et regibus Christianis tautae simul congestae
clades pressam reipublicae onerauere ceruicem: euersae pro-
uinciae, deletus exercitus, imperator incensus. magnum reuera
hoc est ad nostrum dolorem magisque miserum quo magis &

17nouum. sed quid hoc ad consolationem proficit paganorum,

p. 6w qui palam peruident et in his quoque perWutorem ecclesiarum

fuisse punitum? unus Deus unam fidem tradidit, unam

ecclesiam toto Orbe diffudit: hanc aspicit, hanc diligit, hanc

defendit; quolibet se quisquis nomine tegat, si huic nonio

18sociatur, alienus, si hanc inpugnat, inimicus est. consolentur
se gentiles, in quantum uolunt, Iudaeorum haereticorumque
suppliciis, tantum et unum Deum esse et eundem personarum
acceptorem non esse uel ex hao potissimum Valentis extincti

19probatione fateantur. Gothi antea per legatos supplices popo-u
scerunt, ut illis episcopi, a quibus regulam Christianae fidei
discerent, mitterentur. Valens imperator exitiabili prauitate
doctores Arriani dogmatis misit. Gothi primae fidei rudimento

avctobbs § 19 ignotus; cf. Ambrosius Epist. 2 § 28 (2, 761
Ben.)

expilatores 15 Gothi — p. 521, 3 arsuri sunt cf. Iordanis Get.
25 (p. 99, 17 — 100, 4) et 26 (p. 104, 4 — 6) et Isidorus Hist. Goth.
7 et 9 15 Oothi — 18 misit et p. 521, 1 itaque — iudicio comp&auit

Pavim 288

1 con8ole|rur (coni. cum se seq.) Bx || se sed] sese GH*E sed
KM* se M* || in hoc] PD n in B || solum D solo m sola m. 2 sedo
deinde restituta m B; scJo O seculo N loco V || peruicatia B
peruicactia D 3 clades (s. lin. add. m. 2 in P || praessam P

prewam a. r. B pressa D 5 miserunt P» 7 peruident» B ||

eclesiarum P 9 eclesiam P || defudit D 10 se quisquis] PB

GlKMWNxXi (supra quis aU. uaria lectio que scripta in G) v sese

quis| quis quis D sequisse H sese quisque Vh \\ tegit P* tega D H
si] set D 11 aociatus D 12 hereticorum qu* (» radendo in e)

B haereticorum qui D 18 subpliciis Bx 14 acceptorum D

aooeptatorem PBE soli 16 a quibus fidei rudimenta susciperent

9 18 arriani] PBD || docmatis & || rudimento] PBDGKMVW

JVjX, (o in um corr. m. 1 in G) rudimenta H rudimentum G*v

aduersum paganos VII 33.34. 521

quod accepere tenneront. itaque iusto iudicio Dei ipsi eum
uiuum incenderunt, qui propter eum etiam mortui uitio erroris
arsuri sunt
Anno ab Vrbe eondita mcxxxh Oratianus quadragesimus ab 34

eAngusto post mortem Yalentis sex annis imperium tenuit,
quainuis iamdudum antea cum patruo Yalente et cum Valen- p 555
tiniano 'fratre regnaret. qui cum adflictum ac paene conlapsum 2
reipublicae statum nideret, eadem prouisione, qua quondam
legerat Nerua Hispanum uirum Traianum, per quem respublica

10 reparata est, legit et ipse Tbeodosium aeque Hispanum uirum
et restituendae reipublioae necessitate apud Sirmium purpura
induit Orientisque et Thraciae simul praefecij imperio, in hoc 3

ATCT0RB8 cap. 34 Inde ab hoc cap. hic Ulic fastis orientalibus
uidetur usus esee; cf. Holder-Egger, Neues Archiv 2, 88

sxpilatobes 4 Gratianus — 8 nideret, 10 Theod. — 12 imperio
exscrip8it Beda Hist. eccl. 1, 9 4 Anno — 7 regnaret exscripsU

Paulus 288, 23—25 5 post mortem Valentis, 11 apud Sirmium . .

12 Orientis . . praefecit imperio, p. 522, 2 reUg. — 3 praecessit, 4 propag.
eccL adseimt MarceUinus Comes ad a. 379 (cf. Holdcr-Egger, Neues
Archw 2, 104) 5 sex annis c/. Prosperi, Tironis, Isidori Chron.

ad a. 379 7 qui cnm — 8 uideret, 10 Theodosium — 12 imperio,

p. 522, 8 omnem — 523, 3 intranit adhibuit Gregoriua Turon. 1, 38
8 eadem — 12 imperio Victorionis insertis exscripsit Paulus 289f 18—
not. Un. U 10 legit— Theodosium adhibuit Beda D. t r. 4337

1 qnae H || accipere PRlDHVW \\ post tennernnt addunt haec:
Valens catholicae fldei normam, qnam prins habnerat, derelinqnens per-
uerso Arrianorum dogmati sese illexit Zt edd. Venn. 1500 sqq. Pariss.
1506 eqq. f 1582 (non 1561) *, incluserunt edd. Colonn. 1526.1536.1542,
0B». h |) insto itaqne dei indicio $ || dei iudicio v || ipsi (i fin. in ras.
m. ant.) P 2 incenderant D 3 arri D 4 -i-cxxxn P

i-cxxxn- (i 8. 8. al. m.) R miUesimo centia| simo (sic) D m. cxxxin
N || xl PR 5 austo D 6 iamdnm D || antea (a fin. m ras.

m.l)P 7 regnarit PR soli \\ afflictnm JR* aflictnm D || ac] et

D 9 traiaannm D 10 legit (git vn rae. 3—5 Utterar.) D ||

aequute^mispanum (pr. u in ras. m. 1; I 8. s.m. I) D 11 reiplubli-
cae D || serminm D || pnrpnra] DG VN^iHO) h pnrpnram PR
KMTW$v; cf. 38 §5 12 imperinm D

522 Pauli Orosii Historiarum

perfectiore iudicio, quia, cum in omnibus humanae uitae
uirtutibus iste par fuerit , - in fidei saoramento religionisque
cultu sine ulla comparatione praecessit; siquidem ille persecutor,

4hic propagator Ecclesiae. ita illi ne unus quidem proprius filius,
quo successore gauderet, indultus est; huius autem Orienti »
simul atque Occidenti per succiduas usque ad nuno generationes

5gloriosa propago dominatur. itaque Theodosius adflictam rem-
publicam ira Dei reparandam credidit misericordia Dei; omnem
fiduciam sui ad opem Ghristi conferens maximae illas Scythicas
gentes formidatasque cunctis maioribus, Alexandro quoque iiliio
Magno, sicut Pompeius Gorneliusque testati sunt, euitatas,
nunc autem extipcto Romano exercitu Bomanis equis armisque

avctores § 5 Pompeius Corneliu&que cf. 1, 16 § 2; A. v. Gvir
schmid, Iahrbucher fur Philologie Suppl. 2, 191

expilatores 4 propagator Ecclesiae adsciuit MarceUinus Comes
p. 266 (inde Iordanis Chron. p. 238 Dl) 7 itaque~ll Magno..

enitatas — 623, 5 percussit exscripsit Paulus 289 > 23—291, 6
7 Theodosius — 8 reparandam compilauit Prosper Tiro p. 740

9 Scythicae gentes, p. 523, 1 Alanos — 2 uiort compilauit MarceUinus
Comes ad a. 379 (Scjrth. gent. idem ad a. 380) 9 maximas —

10 gentes, p. 523, 1 hoc — 2 nicit compUauit Beda Dt t. r. 4337; cf.
fasti Idatiani ad a. 379

1 perfectiore] usus perfectiore (0) h 2 iste (e in ras. m. 1) D H

sacramentum D 3 conparatione PBX 4 eclesiae P 5 au-

tem ***#* (eras. autem; punct. fortuit. uid.) D || orientis DGVKMH
OW 6 simul atque] simul et W etV \\ adque PB% || occidentis

(-tes D -ti M9) DGVKM*OW || succseduas (a in i corr. m. 3 aui 4)
P 7 itaque] itaqtte et G ita V itaque ut v || afflictam 22*

8 «ira (er. m) D || misericordiam D || dei] illius v; recte Grubits
10 form. c. maioribus] formi daioribus D || ab alezandro KM || ilU
(illo VO) quoque DGVO || »illi P fflo MbW 11 corniliusque

D || etuitatas D 12 roman o (prima hasta litterae n statim ex a

corr.) D || romanis] gentes (sed del. tn. 3) G || armis que (r ex corr.
add. m. 1) D armatisque PR*Q**W (corr. 1* et 3 m G)

aduersum paganos VII 34. 523

iiiBfcruotissimas, hoc est Alanos Hunos et Qothos, incunctanter ^ m
adgressus magnis multisquo ^proeliis uicit. urbem Constan-6
tinopolim uictor intrauit et ne paruam ipsam Romani exercitus
mamtm adsidue bellando detereret, foedus cum Athanarioo

sGothorum rege percussit. Athanaricns autem continuo ut7
Constantinopolim uenit, diem obiit. uniuersae Qothorum
gentes rege defuncto aspicientes uirtutem benignitatemque
Theodosii Bomano sese imperio dediderunt. in isdem etiam8
diebus Persae, qui luliano interfecto aliisque imperatoribus

tosaepe uictis, nunc etiam Valente in fugam acto recentissimae
uictoriae satietatem cruda insultatione ruetabant, ultro Con-
stantinopoiim ad Theodosium misere legatos p^cemque supplioes

expilatores 1 Gothos— 2 uicit fortasse adhibuit Prosperi Chron.
interpolator 1, 635 Bonc. 4 foedus — 5 percussit adltibuerunt Mar-

celiinus Comes ad a. 381 ei ut uidetur Isidorus Hist. Goth. 11
4 Athan.— 6 obiit cf. fasti Idat. et Marcell. Comes ad a. 381 6 uni-
uersae — 8 dediderunt cf. Iordanis Gek 28 p. 107, 12 — 14 et Isidorus
Hist. Goth. 11 6 uniuersae — 8 dediderunt exscripsit Paulus 291,

16—18 7 rege defuncto, 8 Romano — dediderunt exscripsit Marcel-

linus Comes ad a. 382 8 ia iisdem — 9 Persae, 11 ultro — p. 524,

1 foedtre est (mediis breuiter expressis) exscripsit Paulus 291, 19—24

9 Persae , 11 Const. — p. 524, 1 poposcerunt fort. adhibuit Marcellinus
Comes ad a. 384

1 Btractissimas Gty \\ alanos] GV balanos PB halanus D ||
hunos] PBGVg hiinos D || in#|ctanter (inc| corr. m. 1 in in#|c) D

2 aggressuR (ag ex ad m. 2; alt. s in ras. m. ut uid. 2) B \\ con-
stantinupolim PBX constantino*polim D 3 paruam (r s. 8. m. 1)
D 4 adsidue (ad w as ^, e. radendo in e) B adsidue (adsi in
rw.tn.1) D || detereret] DGM*Nt (KHO) deterreret PBVTNW*
WXt || athanarico] DQVWNX hathanarico (i ante t s. s. m. ank)
P haithanarico B atthenarico K 5 rege Gothorum fsh \\ atha-
saricus] DGW bathanaricus (i ante t s.s. m. ant.) P haithanaticus
B Aithanarichos Nt 6 constantinu polim PxBl || ueniit D

7 bonitatemque D solus 8 imperium D || isdem] GNt hisdem

PBD «isdem (er. h) V 9 persae qui] PB* persequi Bl persecutore
(persic- D) DV persae persecutore Nx || persae] parthi $ 10 saepe

uictis) 8aeuictus D \\ in in ras. m. 1 D 11 ructabant (c s. s. m. t)

D ructuabant G eructabant Z || ultro (r 8. s. m. 2) P || constanti-
nupolim Px 12 pacem| pacemque D || supplices (1 m. 1 ex b) D

524 Pauli Orosii Historiarum

poposeerunt; ictumque tuDC foedus est, quo uniuersus Oriens
9 usque ad nunc tranquillissime fruitur. interea oum Theodosius
in Oriente subactis barbarorum gentihus Thracias tandem ab
hoste liberas reddidisset et Arcadium filium suum consoxtem
fecisset imperii, Maximus, uir quidem strenuus et probus atque *
Augusto dignus nisi contra sacramenti fidem per tyrannidem
emersisset, in Britannia inuitus propemodum ab exercitu
10 imperator creatus in Galliam transiit: ubi Oratianum Augustum
subita incursione perterritum atque in Italiam transire medi-
tantem dolis oircumuentum interfecit fratremque eiis Valen-io
tinianum Auguetum Italia eipulit Valentinianus in Orientem
rafugUiis a Th^dosio paterna pietate susceptus, mox etiam
imperio restitutus est

bxfilatobbs 2 interea — 8 transiit exscripsit Paulus 291, 24—
292, 18 2 cum Theodosius, 3 Thracias. .reddidisBet compUauU Mar~

ceUinus Comes ad a. 386 8 Thracias— 4 reddidisset fort. adhibuit

Chron. Prosperi interpolator 1, 635 Ronc. 4 Arcadium— 5 imperii

exscripsU MarceUinus Comes ad a. 383 4 Arcadium — 11 expulit

(omissis 9 subita — meditantem) compUauU Beda D. t r. a. 4337
5 Maximus — 13 restitutus est exscripsU Beda Sist. eccl. i, 9
5 Mazimus — 10 interfecit uidetur adhibuisse Gregorius Turon. 1, 38
9 subita — 13 restitutus est insertis Victorianis exscripsit Paulus 29$,
23—293, 8 10 fratremque — Valent. adhibuU Marcellinus Comes

ad a. 388 11 Valentinianus — 12 susceptus adhibuit Seuerus

Chron. p. 448 12 a Theodoeio — susceptus adhibuU Beda D. t. r.

a. 4348

1 ictumque] PBKM*VW initumque DGN^, uar. lectio s. s. in
MZ iunctumque H$ || tunc] tum h; cum eis $ || est ante tuac
traiecit W 2 ad om. DVTO || theosius D 3 ab hoete om

T 4 hostibus D sdkte 5 adque PXBX et V 6 augusto]

DQ^VNiW&vy (agusto V) augmento PB Port. X+Z et mg. ed.
1542, OrubUe (sic augmto P) af augmento s. s. m. 2* u% G || tyran-
dem D 7 brittania PB$ brittaniajm D || propemodum on*. $ |l

ercitu Bm 8 gracianum D 9 incursione (u in ras. m. ut uid\ 2)

B || pterritfi (pt in ras. m. 1, ex p 9) D || adque PlBl (corr. m. 3
in P) || italia D 10 interffecit (ter in ras. m. 1, ex v?) D

11 expulis* D 12 pietates| D 13 restitus P*D

aduersum paganos VII 84.35. 525

p. 687

'Anno ab Vrbe condita Mcxxxvm Theodosius qnadragesimns 35
primus interfeoto per Maximum Gratiano imperium Bomani
orbis obtinuit mansitque in eo annis undecim, cum iam in
Orientis partibus sex annis Gratiano uiuente regnasset. itaque2

siastis neeessariisque oauais ad bellum ciuile permotus, cum e
duobus Augustis fratribus et ultionem unius interfecti sanguis
exigeret et restitutionem miseria alterius exulantis oraret,
posuit in Deo spem suam seseque aduersus Maximum tyrannum
sola fide maior — nam longe minor uniuersa apparatus bellici

leconparatione — proripuit. Aquileiae tunc Maximus uictoriaed
suae spectator insederat. Andragathins comes eius summam
belli administrabat: qui cum largissimis milituaacopiis ipsamque
magnarum copiarum fortitudinem praecellente oonsilio omnes

avctobes § 2 fide maior cf. Augustvnus De ciuitate Dei 5,
26 (qui de Eugenio)

expilatores 1 Anno — p. 526, 12 suscepit Victorianis aliisque
interpositis compUauit Paulus 293, 19 — 294, 18 1 Theodosius —

526, 9 occidit uidetur adhibuisse Gregorius Turonensis 1, 38
2 interfecto . . Gratiaoo — 4 regnasset adMbuU Beda D. t. r. o. 4348
8 aduersus Marimum tyrannnm, p. 526, 5 tranfimisit Alpes adhibuti
MarceUinus Comes ad a. 387

1 icxxxuin P -icixx-vin- B millesimo centissimo octauo D
m. cxxxvnn N || quadxagissimus primus D -xli- P XL-i-.fi
2 orbis romani 0 urbis romae T romane. urbis X^ urbia romanae
(-ne V) VW || romani (ni radendo ex m) D 3 urbis D ut saepe ||

obtinuit] solus obtinuit tyfsh || xi PB 4 annis] DVW(s)v$

annos PBGNN^X^ 5 iustisw (tis 9 er.) P || necessariusque a.

ras. B || e] eo D 6 sanguis**) (s fin. in ras. m. 2, ex nis ?) B

7 exoltantis (corr. al. m.) B || braret (s. s. a? optaret m. 3) G

8 posuit (snit in ras. m. t) D || aduersum DSC'8 9 nam] nam
non Lemdolfus || minor] minor erat v || uniuersa (uni in ras. m. 2) P \\
apparatis D || belli D 10 comparatione B* 11 expectatur D ||
insederat] D insiderat PB \\ andragatius PRty andragatos D andra-
gasius H 12 ipsaque B\G p. ras., X*v 13 fortitudine B post
ras., G p. ras., X+v || percellen*te (n radendo exm) D et praecellente
<et add. V, te ex tem 2m G) GX*

526 Pauli Orosii Historiarum

incredibiliter Alpium ac fluminum aditus communisset, ineffabili
iudicio Dei, dum nauali expeditione incautum hostem praeuenire
et obruere parat, sponte eadem quae obstruxerafc claustra

4 deseruit. ita Theodosius nemine sentiente, ut non dicam repu-

gnante, uacuas transmisit Alpes atque Aquileiam inprouisus 5
558ad'uenien8 hostem illuin magnum, Maiimum, trucem et ab
inmanissimis quoque Germanorum gentibus tributa ac stipendia
80I0 terrore nominis exigentem, sine dolo et sine oontrouersia

5clausit cepit occidit. Valentinianus recepto Italiae potitus
imperio est. Andragathius comes cognita Maximi nece prae-w
cipitem sese e naui in undas dedit ac suffocatus est. Theodosius
incruentam uictgriam Deo procuraate suscepit.

6 Ecce regibus et temporibus Christianis qualiter bella ciuilia,
cum uitari nequeunt, transiguntur. ad uictoriam peruentum
est, inrupta est ciuitas, correptus tyrannus. et hoc parumis
est. ecce parte alia uictus hostilis exercitus atque ipso tyranno
truculentior comes tyranni ad mortem coactus, tantae dissolutae

7elusaeque insidiae, tanti apparatus exinaniti sunt: et tamen

avctores § 5 cf. Augustmus De ciuitate Dei 5, 26

expilatores 5 Aqnileiam — 9 occidit] cf. MarceUinus Comes ad
a. 388 5 Aquileiam— -9 oocidit breuiter expressit Beda Hi$t. eccL

1, 9 9 clausit cepit occidit Iordanis Chron. p. 238 Dl 10 An-

drag. — 11 suffocatus est exscripsit Marcellinus Comes ad a. 388

1 ac] ad B || conmunisset PBl 3 obstruxerat clauBtra] obstra

D 4 tbeodosios Bl || sciente PBWX^Z 5 uacuas (om. 81)

alpes intrauit $ || transmisit] transmeauit VTW || adque PBl || ad
aquileiam PBZ in aquileiam T aquileia M 6 hostem — trucem]

magnum hostem maximum ac trucem $ || et om. G || ab om. D
7 immanissimis B* || tributa (b siatim ex p) D 8 solo] magno

DVTO || et] ac D \\ controuersa B* 9 causit (sic, a m. 1 in ras.)

D || coepit (0 in a ro. 2) B || recepto italiae] PBDGVKMBfy recepte»
italie. X, recepta italia (italift a. r. T) TW(0) v 10 andragatius

B andragatius PD 11 e] om. PBTJ^ in W 12 incrueata

D 14 transeuntur D; trans (transeundo m. 2) geruntur T || per-

nentus (us in um corr. m.l)P 15 oorreptns (cor in ras, m. 1) P

«coij|reptus (cor in ras. m. 1) B \\ tnrannis (u t» y m. X) D 16 uic-

tus] cuctur (sed corr. m. 1) D \\ adque PBl \\ ipso] in ipso D
18 clusaeque (c in e corr. m. 3) P || tantae D

aduersum paganos VII 35. 527

nullius dolos struxit, nullus aoiem disposuit, postremo nullus,
8i dici licet, gladium de uagina extulit. formidulosissimum
bellum sine sanguine usque ad uictoriam et in uictoria duorum
morte confectum est. et, ne hoc quisquam casu factum putet, 8

squo magis potentia Dei, qua et dispensantur et iudicantur
uniuersa, propalato sui testimonio declarata obstrepentium
mentes uel ad confusionem uel ad fidem cogat, dico rem et
ignotam omnibus et omnibus notam: post hoc bellum, quo9
Maiimus interfectus est, multa utique, sicut omnes recogno-

loscimus, Theodosium filiumque eius Honorium usque ad nunc
et externa bella et ciuilia consecuta sunt, et tamen omnia
paene usque in hodiernum diem et quidem Qjim fructu sim-
plicis sanctaeque uiotoriae nel nullo uel minimo sanguine quie-
nerunt.

15 Igitur Valentinianus iunior regno restitutus extincto Maximo 10
eiusque filio Victore, quem imperatorem Gallis Maximus

avctores § 10 fort. adhibitus Eufinus 11, 31

kxpilatores 15 Igitur — iunior . . 15 eitincto— 528, 1 reliquerat
compUauit Paulus 294 not. lin. 5, 294, 18—20

1 doluB (u in o m. coaeua E) EDfs dolnm Nt || struxit] PEG*
KM instruxit DVTW(HON)fsh praestruxit G* \\ pos«|tremo (eras.
t) E 2 dici] dicio D \\ extolit D || furmidolosissimum DE9

3 ad s. 8. m. 1 in D \\ uieturiam D 4 mortem D || ne om. D ||

hoc quisqu&m (m add. m. 2; sic!) P quisquam hoc in W quisquam
hoe Th 5 qua] quam D || dispensantnr (n alt. s. s. m. ant.) PE

6 declarat D declarati M et declarato O 7 confessionem E (non

P) 8 omnibus et ex corr. add. m. 1 ante uers. in D || in omnibus
posteriore m ex mi corr. m. ant. P \\ qd P% (quo m marg. m. 3)
9 interfectucs (Utteram post u ineohatam del m. 1) P 10 theo-

dum (prima Utterae m hasta statim ex s corr.) D || filiumqne (que 8. s.
m. 1) P 11 omnia (supra ■ rasura parua) D 12 paene] ne s.

s.m.2 in P, a erasa in E || diem et] om. m. 1, et add. m. post. Nt ||
et quidem om. D «eqvidem (erasa a) V equidem NW || simplicis) EGV
(«i ex se V) T (-oes T1) W(g) v simplicis (s fin. expuncta m. ant.) P
simplici DKMNtX7 13 aanctaeq; (que punctis del. m. ant.) P

*anc:tanctaeq: (expunxU m. t) D sanctitateque (-tique Jlf) KM ||
nullo (n statun eorr. ex 1) D 16 uictone. (. aL m.) E uictoriae

V || reliqnerat maximus D solus

528 Pauli Orosii Historiarum

v. 669 'reliquerat , ipse in Galliam traosiit : ubi cum tranquilla
republica in pace ageret, apud Viennam dolo Arbogastis comitis
sui, ut ferunt, strangulatus atque, ut uolnntariam sibi consciuisse
limortem putaretur, laqneo suspensus est mortuo Valentiniano
Augnsto Arbogastes Eugenium tyrannum mox creare ausus s
est legitque hominem, cui titulum imperatoris inponeret;
ipse acturus imperium uir barbarus, animo consilio mann
audacia potentiaque nimius, contraxit undique innumeras
inuictasque copias,» uel Bomanorum praesidiis uel auxiliis
12barbarorum alibi potestate alibi cognatione subnixus. historiamio
notam etiam oculis plurimorum, qnam melius qui spectauere
nouerunt, dilatari uerbis non opus est potentia Dei non fiducia
hominis nictorem semper extitisse Theodosium, Arbogastes iste
praecipuum in utroque documentum est, qui et tunc, cum

AVCT0RE8 § 11 — § 21 Augustmum C. D. 5, 26 hic iUic adtt-
buit (inprunis § 12.15.17.18.20.21) % 12 historiam notam et q.s.

expilatores 1 in Galliam — 3 strangulatus compUauit Paulus
294 not. Un.5—7 2 apud — 3 strangulatus compHauerunt Mar-

ceUinus Comes ad a. 391 et (qui fort. hinc sdla dolo strang.) Seuerus
Chron. p. 448 fin. 3 atque — 10 subnixus exscripsit Paulus 300,

31—301, 4 4 mortno Valent. Aug. adhibuit ut uid. MarceUinus

Comes ad a. 392 5 Eugenium — ausus est compUauit Marcellinus

Comes ad a. 394 7 nlr barbarus — 10 subnixus exscrip8it.MarceUmus

Comes ad a. 392 12 potentia Dei] himc fort. diuino auxilio prae-

ditus Iordanis Chron. p. 238 El

m

1 reliquerat] reliqnerat (s, 8. praefeoerat m. 2) K reliqnerat praeferat
M || ipse* P || tranquillam rempublicam 0 Port., K Orubits
2 repuplica (prior litterae n hasta radendo ex 1 facta) D rei pnblice
K remp V respubtica W || abogastis D 3 stranguilatus B ||

adqne P1 || nt in ras. m. 1 P 4 nalentinio B* 5 orbo-

gastes (o pr. in a m. coaeua) B abogastes D || eogeninm D || tyr-
rannnm R 6 legitque] elegitqne T eligens $ || imponeret K*

7 ipse — - imperium cum praecedd. coni. v || acturns] JPD8 aucturns
2& 8 innnmeras nndique h 9 innictusqne cupias D 10 bar-
barnm D || alibi . . alibi] aiiis . . aliis $ || cogn&tione**** (e manu
coaeua, ex a ?) B || subnizns (ix in ras. m. 1, n radendo in i) B ||
historiam (is in ras. m. 1) D 11 etiam notam DVTONW etiam

dd.inM \\ expectanere PB 13 extitisefc D \\ arbogastes] PBD

aduersum paganos VII 35. 529

Theodosio paruit, tantis instructum praesidiis Maiimnm ipse
minimus cepit et nnnc, oum aduersus eundem Theodosium
collectis Gallorum Prancommque uiribus exundauit, nixus
etiam praecipuo culto idolorum, magna tamen facilitate

5succubuit. Eugenius atque Arbogastes instructas acies campisia
expedierant, arta Alpium latera atque ineuitabiles transitus
praemissis callide insidiis occuparant, etiamsi numero ac
uiribus inpares forent, sola tamen belli dispositione uictores.
at uero Theodosius in summis Alpibus constitutus expers cibi 14

lo.ac somni, sciens quod destitutus suis, nesciens quod clausus
alienis, Domiuum Ghristum solus solum, qui posset omnia,p m
corpore humi fusus, mente caelo fixus orabat. 'dehinc postquam 15
insomnem noctem precum continuatione transegit et testes
propemodum quas in pretium praesidii caelestis adpenderat

lslacrimarum lacunas reliquit, fidncialiter arma corripuit solus,

avctorrs § 14 et 15 cf. Bufinus 11, 33 et (arma corripuit)
11, 32

expilatorbs 3 niniB — 4 idolorum expressit Paulus 301 not.
lin. 2 et 3 5 Eugenius — 13 transegit epitomauit Paulus 301,

22 — 302, 9 15 fiducialiter — p. 530, 3 inmisit excerpsit Paulus

302, 9 — 11

1 theosio B 2 minimus (~ supra n add. m. 2, nunc erastm)

P || coepit (otna mut. al. m.) B 3 gallornm (o in rae.) B ||

rjrancnmmqne D 4 facilitate] DGV(g) felicitate PRNtX^ om.

sed in mg. add. m. 1 W 5 adqne PxBl (corr. m. coaeua in B)

6 expedierat (ti [sie] supra ie, n supra at scr. m. coaeua) B || arta]
alia DVMTON || adque PBl || midenitabiles (corr. m.3) P iWeuita-
biles (erasa i) B 7 calide DV [\ occnparant] DVG(g) occnpanerant
PBNjXi occnpanernnt W \\ ut post occnparant add. v 8 forent (t
in ras. duar. linear. m. 1) D 9 at] ad Px || cibi in ras. m. coaeua
B 10 somni» (er. i ut uid.) B somnii W || s ciens (in ras. circ.

7 litt. m. 1) D || destitnistns (is del. m. 1) P || a suis (a s. s. m.
coaeua) B 11 ab alienis Rx || possit DGVNW 12 mente (te
8. 8. m. 1) D mente s. s. m. 3 in P, om. PlB soli || fix»u8 ex fnsns
corr. m. ut uid. 2 B 13 praecum PD et a. ras. B 14 ftium
PB praecinm D || appenderat Bx 15 lacrimarum (1 m. 3 ex i
corr.) P || reliqnid PBXD (d in t corr. m. coaeua in B)

V. 34

530 Pauli Orosii HiBtoriarnm

sciens se esse non solom. signo crucis signum proelio dedit
ac se in bellum, etiamsi nemo sequeretur, uictor futurus,

I6inmisit. prima salntis uia extitit Arbitio, hostilinm partium
comes: qui cnm ignarnm imperatorem circnmpositis excepisset
insidiis, conuersas ad reuerentiam praesentis Augusti, non 5

l7solnm pericolo liberauit nerum etiam instruxit anxilio. at ubi
ad contigna miscendae pugnae spatia peruentum est, coutinuo
magnus ille et ineffabilis turbo uentorum in ora hostium ruit
ferebantnr per aera spicnla missa nostrorum atqne ultra
mensnram humani iactns per magnnm inane jwrtata uusquamio

18 propemodnm cadere, priusquam inpingerent, sinebantnr. porro

antem turbo continuus ora pectoraqne hostinm nnnc inlisis

p. 56i graniter scutis euerbeJrabat, nunc inpreesis pertinaciter obetrncta

AVCTORE8 lin. 3 prima salutis uia VergH. Aen. 6, 96 § 18 cf.
Claudianus In m cons. Honorii 93—96 et Bufinus 11, 33

EXPILAT0RB8 3 Arbitio — 6 auxilio compUauit Paulus 302 not.
Un. 3—6 6 at — p. 681, 5 panor epUomauU Paulus 302 not. Un. 6—
303 not. lin. 3

1 haec sciemi se — dedit sic interpolata Sciens uero (uero otn. fs) se
esse non solum signo crucis tuendum sed et uictoriam adepturum, signo
crucis se mnniens signum uictoriae dedit exhibent Zx Venn. 1483.1500
Pariss. 1506.1510.1517.1524, in fine insuper haec ac signo crucis signum
praelio dedit addunt edd. Col. 1526.1536.1542 fs, guae tamen ultima
ac — dedit manuscripta [/] quaedam exemptaria non habere testantur
fs || se] re D || signo] PKM*NtWXt ^«.itnl,) signft (U in o
eorr. fuerat, sed al. m. restUuit) B signum DGVM?0 signoque H ||
signum] signo G signat K om. 0 || proelio] PBVW*(s) praelio
M*W* proelium D proelii (praelii M) GM* || dedit om. KM*
2 se] re D 3 intmisit (una litL duar. hastar. er.) P immiBit B* (|

extitit (x in ras. m. 1) D || arbitio] PBDGTOHNNxK> arbitrio
W(VKM)v 6 periculum D || at] ad P^B1 (corr. m. coaeua in B)
7 ad] in K || contugua (er. n) P || inmiacendae PBlGWN (imm-
B'G) 8 ineffabilis (ef s. s. m. 1) P || hora B 9 aerem PB

KMHTX* || misra D \\ nostrorum (r pr. m ras. m. 1) D nostrornm
manu ex Y,h \\ adque P*R 10 iactus mann in aere portata fs ||

magnum (a statim s. s.) D || for«*tata D 11 propemodom (p

prioris lunula et r in ras. m. 1) D || cadere] c«edere (er. a) R || im-
pingertnt RJ 12 inlisis (1 m. 1 ex s aut f) B 13 eueruerabat

PlB% (carr. m. coaeua in B) || injfeis (ininim mut. al. m.) B || perti-
"aciter (n statm s. 8.) D

aduersum paganos VIX 35. 531

claudebat, nunc auulsis uiolenter deetituta nudabat, nunc oppo-
sitis iugiter in terga trudebat; tela etiam, quae ipsi uehementer
intorserant, excepta uenti impetu supinato ac retrorsum coacta
ipsos infeliciter configebant. prospexit sibi humanae conscientiae 19

spauor, nam continuo sese parua suonun manu fusa uictori
Theodosio hostilis prostrauit exercitus; Eugenius captus atque
interfectus est; Arbogastes sua se manu percolit. ita et hic
duorum sanguine bellum oiuile restinctum est, absque Ulis
decem milibus Gothorum, quos praemissos a Theodosio

loAxbogastes delesse funditus fertur: quos utique perdidisse
lucrum et uinci uincere fuit. non insulto obtreotatoribus 20
nostris. unum aliquod ab initio Vrbis conditae bellum yroferwt
tam pia necessitate sasoeptum, tam diuina felicitate confectum,
tam clementi benignitate sopitum, ubi nec pugna grauem

ucaedem nec uictoria cruentam exegerit ultionem, et fortasse
coneedam, ut non haec fidei Ghristiani ducis concessa uideantur;
quamuis ego hoc testimonio non laborem, quandd unus ei2l
ipsis, poeta quidem eximius sed paganus peruicacissimus,

avctobes lin. 10 fertur

expilatores 5 nam — 11 fuit excerpsit Paulus 303 not. lin. 3—
303y 21 6 Eugenius — 7 perculit exseripsit MarceUinus Comes ad

a. 394 18 poeta — p. 532, 2 ait epitomauU Paulus 303, 21—23

1 uolenter BlD (corr. m. coaeua in R% uiuolenter V |) haec nunc
opp. iug. in terga trudebat om. D 2 eiam Bx 3 exeepti (i in a
corr. m. 3) P excepto G* || nenti] PBK^TG^ uentus DM* uentia
R%M>GXVNXW (g)v || impettis upinata (-tu» sup- 2) P1 impetus|upi-
nato D || supinato] GlNtM supinata RG**VW(q)v 6 prostrauit

(i statim s. $.) D || adque PBX (corr. m. coaeua in B) 7 suasese-

m**anu (pr. e inras. m.l, ex p?; eras. su) D || sese VHTOW || per-
cusit [an -tit ?) H percussit $ 9 decim D x PB || tbeoodosio

(erasa s) B 10 funditus] tunc D || perdedisse D 11 uincere]

uincire D || Non (supra No fort. erasum ~) B || insulto] P, B m. coaeua,
GVN&W&v sulto BlD 13 facillitate W \\ confectum] con-

cepto D 15 uictoria» P 17 hoc om. DV 18 poeta (t

in r o*. m. i) D poatta p^F| quid*em (e m, 1 ex a) B quidam 8$b
<m. X^Z || peruicaaissimus (r statim ex p) D

34*

532 Pauli Orosii HistOriarum

hninsmodi nersibns et Deo et homini testimonium tnlit,
quibus ait:

0 nimium dilecte Deo! tibi militat aether,
_ Et coniorati ueniunt ad classica uenti.

p. 562

32 >Ita caelitus iudicatum est inter partem etiam sine praesidio s
hominum de solo Deo humiliter sperantem et partem adro-
gantissime de uiribus suis et de idolis praesumentem.

23 Theodosius autem conposita tranquillataque republica apud

M Mediolanium constitutus diem obiit.

M 'Anno ab Vrbe condita mcxlvdh Aroadins Augustus, cuiusio
nnnc filius Theodosins Orientem regit, et Honorins Angnstns
frater eius, cni nnnc respublica innititur, quadragensimo secundo
loco commnne imperinm dinisis tantum sedibns tenere coepernnt ;
uiritque Arcadins post patris excessnm annis dnodecim im-

▲yctorbs lin. 3 sq. Claudianm InWcons. Honorii 96—98, eum
Augustino C. D. 5, 26 laudatus qui et ipse media cui fundit ab antris
Aeolns armatas hiemes omisit § 23 c/. Bufinus 11, 34

exfilatobe8 3 0 nimium — 4 uenti exscripsit Paulus 303,
24 sq. 8 Theodosius — 9 obiit cf. MarceUinus Comes ad a. 395

10 Anno — 13 coeperunt compHauU Paulus 307, 1 — 4 13 imperium—
coeperunt exscripsit Iordanis Chron. 238El — A% 14 uixitque —

p. 583, 2 tradidit exscripsit Paulus 307 not. Im. 2—4

1 uersibus] uerbis VTO; in marg. uer. (t. c. ueraus) m. ant. P ||
bomini (i m. 1 in ras. ex H ?) B hominum V 8 o nimium] om-

nitl (mi ante fi s. s. m. ut uid. 1, sed m priore non deleta) B || post
deo haec ex Claudiano cui fudit (mittit E) ab astris (antris E) aeolus
(eol- QE) armatas hiemes (hy- X*Z, -is E -as Z) add. GNtX^EZ; in
mg, claudiani uersns add. m. ant. in Nt || militat (at in ras. m. ant.)
P miluta t- (i*t ex iti m. 1) B 6 de] do B || arrogantis&ime

PB 7 idolis (d m. 1 ex 1) D 8 composita PB || etiam post

conp. add. D solus \\ reipublicae VK 9 mediolanium] PBD

10 •1 • cxLvmi PB millensimo centisimo quadragensimo nono D H
vni (pro vnn) V || ante arcadius haec thedosii filius et praecedentis
numeri pars a m. 1 omissa XLvnn m. 2b in lacuna add. in G
12 nuc D || innitur D || quadragensimo] D quadraginsimo (a pr. ex i
m. 1, intnem. coaeua B) PB 13 loco] co D 14 uixit*que

(a ligata erasa; fuit cq) P uixitaq; V uixit itaq. T nixq: D ||
imperii D

aduersum paganos VII 85.36. 533

periique smnmam Theodosio filio paruo admodum moriens
tradidit. interea Qildo comes, qui in initio regni eorum Africae 2
praeerat, simul ut defunctum 'Theodosium comperit, siue (utP. m
quidam ferunt) quadam permotus inuidia Africam orientalis

limperii partibus iungere molitus est, siue (ut alia tradit opinio) 3
minimam in paruulis spem fore arbitratus — praesertim cum
absque his non facile antea quisquam pusillus in imperio
relictus ad maturitatem uirilis aetatis euaserit istique prope-
modum soli inueniantur, quos ob egregiam patris ac suam

lofidem et diuisos et destitutos Christi tutela prouexerit —
Africam excerptam a societate reipublieae sibi usurpare ausus
est, gentili magis licentia contentus quam ambitu regiae af-
fectationis inflatus. huic Mascezel frater fuit, qui nouarum4
rerum molitiones in fratre perhorrescens, reliotis apud Africanam

umilitiam duobus filiis adulescentibus in Italiam rediit. Qildo,
et absentiam fratris et praesentiam filiorum eius suspectam

atctoees 3 ut quidam ferunt 5 ut alia tradit opinio

EXPHATORE8 2 interea - 13 inflatus epitomauit PauJus 308, 24
— 26 2 Gildo — 6 arbitratus, (12 gentili) exeerpsit Marcellinus

Comes ad a. 398 13 hnic — p. 534, 9 continuans excerpsit Paulus

308, 26—309, 4 18 hnic — p." 534, 2 missus 68t excerpsit Mar-

ceUinu8 Comes ad a. 398

1 filio] filio sno v || admodo D 2 in] DW(g)v om. PBGVN

NtX* 3 conperit PB1 || siue] si D 4 orientalis imperii (s im

in ra8. m.f)P 5 partibus] suis partibus P* WX+ 6 minimam]

PD nimiam B 7 in om. DV 8 ad] ada D || uirilis] ui|ris

D || euaserit istique] uenerit et isti TO 9 inneniatur D || quos]

in quos JV || ob] ab D || egregiam] VNxT(KMHO) regiam PBDG
NWX^ || su&» B 11 sibi (bi in ras. m. 2) P 12 contem-

ptns a. ras. B 13 mascesel] PBDKMNXTWX^ (masce zel PB, item
mox); masicezel V (sed mox masceael) mascezil G (ubique), fsh
masceihel O mascelzel ed. 1642 mascelser ©1* maacerzel %l \\ frater
frater (prius del m. ant.) P || **& (eras. 1—2 litt. , pruna quoque Ut~
terae q pars *» ras. m. 1) D 14 molitiones in fratre] PBGKMH

NtX+v (-nem H) in fratre molitiones (in om. F, -tionis W -cionii D)
DVWT(0) h fratrum molitiones N\\ perhorres«cen8 (fuit -encens) B
15 duobns] PD dncib; in ras. m. 1 aut 2 B \\ adnlescentib; (tib; m. 1
aut 2 in ras.) B || in om. D 16 snspectam (c m. eoaeua ex p) B

534 Pauli Orosii Historiarum

5 babens, adulescentes dolo cir cumuentos interfecit. ad hunc iam
ut hostem bello insequendum Mascezel frater n&issus est, quem
idoneum procurandae reipublicae fore propriae orbitatis recens
dolor poilicebatur. igitur Maseezel, iam inde a Theodosio sciens,
quantum in rebus desperatissimis oratio hominis per fidem j
Christi a clementia Dei impetraret, Caprariam insulam adiit,
unde secum sanctos seruos Dei aliquot permotos precibus suis
sumpsit: cum fiis orationibus ieiuniis psalmis dies noctesque
p. 565 continuans sine bello uictoriam meruit ac sine caede uindictam.

6Ar'dalio fluminis nomen est, quod fluit inter Theuesten etio
Ammederam ciuitates; ubi cum parua manu, hoo est cum
quinque milibus (ut aiunt) militnm, contra septuaginta milia
hostium castra metatus, cum interieeta mora excedere loco
oppositasque praeiacentis uallis angustias transgredi uellet:

▲votobes 12 ut aiunt

expilatorbs 8 orat» ieiuniis transcripsit MarceUinus Comes ad
a. 398 9 sine bello— uindictam transcripsit MarceUinus Comes ad

o. 398 9 sine bello eosscripsit, uictoriam — uiudictam expressit Pau-
lu8 309 not lin. 5 et 6 11 cum quinque — p. 535, 5 significare

expressit Paulus 309 not. lin. 1—4 11 cum quinque — 13 hostium

compilauit MarceUinus Comes ad a. 398

1 dolum D 2 ut om. D? || beUum D || mascezel] PRD ||

qem D 4 mascezel] PRD 5 per fidem] fide D 6 a cle-

mentia] clementia Gl apud clementiam G* clementiam Hty || caprasiam
R || insulam] insula in D 7 inde <p || sanctos] sanatus (a ut fere

ubique talis: lc) D || permotus D || praecibus PD et a. ras. R
8 sumsit PD || orationibus ac ieiuniis dies aliquot continuauit et noctes
<P || noctesque] PRDg et noctes v 9 caelde (1 abstersa) D || uin-

dictam] deuindictam (m del. m. ant) P 10 fluit] fuit D || theuesten]
N tkebestonD teuestem PR*Q; theueetem VNt thebestem R%KMH
thebastem TW(O) v tebasten X* 11 am med deram D admeredam

(adm-P) PRX*; ammederan R admederam KMGNtT admedderam
N odmeederam (s. s. I metideram) O metideram VW Metrideram v,
ammedatam Landolfus; AXXBi>BR(a) wwct. OreUi-Menaen $792, ah-
Haedassnsivm WUmanne 1262 ADUSDM&ESsrm OreUi 528 12 se-
ptnagenta D lxx PR 13 metatus (m s. s. m. ant.) P 14 op-
pisitasq; Rl || jpiacis R prej|iacentes D || angustias (n & 8. m. I) D H
trasgredi D || uelit D

aduersum paganos VII 36. 535

incurrente nocte beatum Ambrosium ipisoopum Mediolani 7
paulo ante defunctum per somnium sibi uidere uisus est
significantem manu et inpacto ad humum ter baculo dicentem:
hic, hic, hic. quod ille pnidettti conieetura intellexit merito

sadnuntiantis fidem uictoriae, uerbo locum, numero diem signi-
ficare. substitit ac tertio demnm die post noctem orationibus 8
hymnisque peruigilem ab ipsis caelestium sacramentorum
mysteiiis in hostem circumfusum processit; et cum ad eos, 9
qui primi occurrerant, pia pacis uerba iactaret, signiferum

loqnendam insolenter obsistentem et iamiamque pugnam exci-
tantem gladio percnssit in bracchio eumqne manu debilem
ipso uulnere coegit pronnm inclinare uexillum. qno uisoio
reliquae cohortes deditionem iam fieri priorum eiistimantes
certatim sese ad Mascezelem signis tradidere conuersis. barbari,

i5quorum magnam multitndinem Gildo ad bellum deduxerat, m
defectn militumdestituti in dinersa fugerunt. Gildo et ipse 11
fogam molitns arrepta naui nt in altum prouectus ac deinde
renocatus in Africam est, post aliquot dies strangulatns interiit.

AvcrroaES § 7 simUia in Paulini Vita 8. Ambrosii 51

expilatores 1 beatum AmbroBium, 2 per somnium— 5 significare
breuiter expressit MarceUinus Cotnes ad a> 398 6 ac tertio — 7

peruigilem exscripsit Paulus 309, 15 sq. 12 quo uiso— 16 expressii

Paulus 309, 21 sq. 16 Gildo — 18 strangulatus compuauit Mar-

ceUmus Ckmes ad a. 398 16 Gildo — 18 in Africam expres&U, post

— interiit exscripsit Paulus 309, 22—24

1 incurrente] PBDg insistente VTO intercurrente Zt v || episcopum
ambrosium PBXt soli 3 baculum D || dicentem**| (1 uel 2 litt.

er.) D 4 hic hlc hlc D || interlex (r in 1 m. 1) B 5 annun-

tiantis B* || uerbum D || significare] correxi, signiJScari codices, v
8 mysteriis (y m. 1 in ras.) D || pcessit (it in ras. m. 1) B || ad m. 1
in ras. 1 litterae D 9 primo D || pa#cis (una littera er. et c ex t

eorr. ; fuisse uid. ct) P 10 quemdam a. ras. D || opsistentem D

11 brachio B 12 uixillum D et ex corr. m. ant. P 13 reliq:-

P relique BlD || exejstimantes (q in i corr. m. 1) P . 14 masce-zelem
D mascezilem PB; massacezelem V \\ barbari] PlD barbaris F*B
15 «•multitudine" (er. in ut uid.) B 16 defunctum D \\ aduersa

PBl2^ || fugerint D 17 ut] et G om. VTO || ac om. PB

18 est erasum in Q om. fsh \\ aliquod PB1

536 Pauli Orosii Historiarum

I2periclitaremnr sub tantorum miraculorum relatu quasi prae-
surupta mentiendi inpudentia, nisi adbnc uocem nostram
conscientia eornm, qui interfuere, praecurreret. nullae aguntur
insidiae, nulla corruptio; septuaginta milia bostiom uincuntur
paene sine pugna; fugit uictus ad tempus, ne plus audeat 5
uictor iratus; transportatur in diuersum locum, ut nesciat

13 frater occidi, quo uindicatur oociso. sane idem Mascesel elatus
rerum secundarum insolentia, posthabito sanctorum consortio,
cum quibus antea Deo militans uicerat, etiam ecclesiam
temerare ausus est atque ex ea quosdam non dubitauit extrahere. 10
secuta est poena sacrilegum. nam isdem superstitibus atque
insultantibus, quos ab ecclesia ad poenam protraxerat, post
aliquantum tempus solus ipse punitus est probauitque in se
uno, ad utrumque semper diuinum uigilare iudicium, quando

^et, cum sperauit, adiutus et, cum contempsit, occisus est 15

37 Jlnterea cum a Theodosio imperatore seniore singulis potis-
simis infantum cura et disciplina utriusque palatii commissa
esset, hoc est Bufino orientalis aulae, Stiliconi occidentalis

ayctorss 3 conscientia eomm, qni interfaere

EXMLAT0RE8 7 sane — 8 insolentia, 9 eooleeiam — 11 sacrilegum
exscripeit Paulm 309, 25 — 29 11 nam, 12 post aliqnantom tem-

poris (sic). .ipse punitus est excerpsit Paulus 309, 29—310, 2 16 In-
terea — p. 537, 6 dimisso excerpsU Paulus 310 noi. Wn. 1—310, 29
16 singulis— p. 537, 1 imperii excerpsU idem Paulus 307, 4—7

1 miracalomm (0 inras. m. coaeua) R || quasi om. sh || praesumta
PD 2 inpudenatia D impudentia R* 4 septuagenta D uxx

PR D nincuntur hostium PR soli 5 audeat] PR* audea D

aut Rl 7 frater occidere X^Z || occiso (so in ras. m. ut uid. 1)

R occsio D occi8*o (erasa i) G || mascezel] PRD 9 eclesiam

P 10 adque PRl (t m. coaeua R) || ex m. 1 ex corr. add. ante

uers. D 11 Bacrilegium DOf || hisdem PRD || superstibus D ||

adque PD 12 eclesia P || pro*traxerat P 13 ipse solus 0

solu8 et ipse v et ipse solus h 14 urumque D 15 et cum

(cum s. 8. m. ut uid. I) R esse cum D || contemsit PD 16 i»cnm

P || potentissimis R*VTX7,$ p. 307, 5 18 orientis D soJus \\

stili co#» (w m. coaeua) R

aduersum paganos VII 86.87. 537

imperii, quid uterque egerit, quidue agere conatus sit, exitus
utriusque docuit, cum alius sibi, alius filio suo affectans regale
fastigium, ut rebus repente turbatis necessitas reipublicae
scelus ambitus tegeret, barbaras gentes ille inmisit, hic fouit.

&taceo de Alarico rege oum Gtothis suis saepe uicto, saepe2
concluso semperque dimisso. taceo de infelicibus illis apud
Follentiam gestis, cum barbaro et pagano duci, hoc est Sauli,
belli summa commissa est, cuius inprobitate reuerentissimi
dies et sanctum pascha uiolatum est cedentique hosti propter

loreligionem, ut pugnaret, extortum est: oum quidem, ostendente
in breui iudicio Dei et quid fauor eius possit et quicLultio
exigeret, pugnantes uicimus, uiotores uicti sumus. taceo de8
ipsorum inter se barbarorum crebris dilacerationibus, cum se
inuicejn Gothorum cunei duo, deinde Alani atque Huni uariis

sxpilatorbs 6 apud — 9 pascha excerpsU, oedentique . . propter
religionem, 12 uictores — sumus inter alia ex Iordane sumpta adhi-
buit Paulus 312, 6—13 18 ipeonun — p. 588, 1 populabantur uidetur
adhibuiste Isidorus Hist. Goth. 13

1 quid] quixdu (du m ras. m. X) D \\ ezitu8 omisit B studiu
m. coaeua 8.8. E 4 et barbaras PBWX* || gentes (s statun corr.,

ex n ?) D || emisit D 5 de om. D || alarico] GVWX, (g)

halarico PRD alaricho Nt || sepe uicto saepe D 6 demisso D \\

8ie dein felicibus P deinfilicibus R* defilicibus D || illis] PBDGRM
NNtv illis bellis TW bellis illis VX^Z bellii (HO), ex T.T^T.h
7 polentiam R (non P) D \\ barbaro] barbaro & barbaro (& barbaro
(del. Unea subducta al m.) R \\ sanli belli summa commissa] aanlium
macummissa D 8 improbitate JR1 || reuerentissimi] PRD (-mi«* ex

-mua ? B), cf. uelut Corp. lnscr. L. 6 n. 1678; reuerendissimi v
9 |diee«et (ex die sed «i. 1) R || cedentique R 10 legionem (re

ante 1 s. s. m. 2) B || exortum Rx || his cum quidem incipit S \\ qde*
(<l t» q mut. m. coaeua) B 11 breui] bre- D \\ e<i>us 8 || possit]

8PBDVRG0WN& posset T(KM)v 12 ex(i)geret 8 exigerit

D || uicimu(s) 8 || t(a)ceo 8 18 barbarorum (i, quod uid. es8e

i, 8. 8. m. 1) D 14 mnoem (i «. s. m. 1; supra nu scr. erant sed abs-

tenae sunt ui) D \\ de(i)nde S || alani] D halani SPB || adque SP ||
huni] PBD hunni S

538 Pauli Orosii Historiaium

4 caedibus popiilabantar, Radagaisus, omnium antiqrjorum prae-

568sentiamque 'hostium longe immanisgimus, repentino impetu

totam inundauit Italiam. nam fuisse in populo eius plus

5quam ducenta milia Gothorum ferunt. hic supra hanc in-
oredibilem lhultitudinem indomitamque uirtutem paganus et *
Scytha erat: qui, ut mos est barbaris huiusmodi gentibns,
omnem Romani generis sanguinem dis suis propinare deuouerat.

6 hoc igitur Bomanis arcibus imminente fit omnium paganorum
in Vrbe concursus, hostem esse cum utique copia uirium tum
maxime praesidio deorum potentem, Vrbem autemideo desti-w
tutam et mature perituram, quia deos et sacra perdiderit.

avctores § 4 sqq. adhibitus hic Ulic Augustinus C. D. 5, 23 \\
ferunt] cf § 13

EIPILATORE8 1 Radagaisus — 7 deuouerat compilauerunt Isidorus
Riet. Goth. 14 et Paulus 310, 30—311, 6 1 Radag., [3 inundauit

Italiam, 5 paganus et Scytha compUauit MarceUinue Comes ad a.406
(ex hoc ut uid. lordanis Chron. 238 B%: Hesperiam uero plagam in regno
Honorii imperatoris primum Radagaisus Scytha cum ducentis milibus
suorum inundauit) 8 fit — 9 concursus exscripsit Paulus 311f 7

10 Vrbem — 11 perdiderit expressit Paulus 311, 8 sq.

1 cedibus S || post populabantur rubris litteris: viti hic ubi rada-
gaisue hosjtis (italia inundaui?)t et oc|cisus est cum
gente sua (alterius uersus inferior, tertii superior pars perierunt) S \\
radagaisus] DGNt ragadaisus PBHX^ Radagadaisus sic S; radagasus
0 radagisus W redagassus V ragadfsus N Rhadagaisus (KM) v
2 -que] queg, sic D \\ inmanissimus SPB 3 inundauit] SDGg

inuadit PBWX^ 4 octa S cc PB || hic] hinc D 6 scytha]

D scyta S scitha P scita B || era#t (eras. n) S || mus D 7 ro-

miuni D || diis PhB de D || deuouerant PBXD deuouer(...) fuisse
ant uid. S 8 hoc corr. in hunc m. ant. S || arc(i)b; S || in-

miasato 8PB* 9 coDcnrsus clamantium v (non Z) ante f || esse]

PBSg sese V se D adesse Ynh || copia nirium] PBDg uirium
copi(a) Sf v 10 mazime (fuit fort -ej S maximae (corr. m. coaeua)

B |[ potentem (po m. 1 in ras. 2 uel 3 litt.) D || aut*» (' al. m., eras.
em) B || ideo ex praesidio corr. S 11 maturae P maturQ a. ras.

B |t qui«a B deos (e in ras. statim $cr.) D || sacra* (eras. m) 8 ||
perdedirat D

adueTBum paganos VII 37. 599

magnis querellis ubique agitur, et continuo de repetendis sacris 7
celebrandisque tractatur, feruent tota Yrbe blasphemiae, milgo
nomen Christi tamquam lues aliqua praesentium teraporum
probris ingrauatur. itaque ineffabili iudicio Dei factum est, 8

suti, quoniam in permixto populo piis gratia, poena impiis de-
bebatur oportebatque permitti hostes, qui insuadibilem in
plurimis et contradicentem ciuitatem seuerioribus solito flagris
coarguerent, non tamen eos, qui indiscrete cunctos intemperata
caede delerent — duo tunc Gothorum populi cum duobus poten-

lotisgimis regibus suis per Bomanas prouincias bacchabantur:
quorum unus Christianus propiorque Romano et, ut res 'docuit, 9
timore Dei mitis in caede, alius paganns barbarus et uerep#569
Scytha, qui non tantum gloriam aut praedam quantum inex-
saturabili crudelitate ipsam caedem amaret in caede, et hic

AVCTORB8 1 magnis — 4 ingranatur compilauit Paulus 311,
9 — 12 4 itaque ineffabili —r 12 uere Scytha uidetur adhibuisse

aed temere Prosper Chron. Roncall. 1 p. 643, cf. Holder - JEgger,
Neues Archiv 1 (1876) p. 87

1 querellis] PD quejellis S quaerellis (a et 1 pr. eras.) B || ubique]
que D || ]<et co)ntinuo de repeten| (dis sacria celebrandisque)| (tn-
clusae litterae totae, cetefarum inferiores partes perierunt) S || repq-
tendis] rependis P -repente dis B1 2 c«elebrandisque (er. a) B

ceiebran dis que (an in ras. m. 1) D \\ feruen(t tota) S \\ to«* (corr.
m. 1) P || blasfemiae P (non B) || uulg(o) S uulgo (u prior et 1 in
ras. m.l)P 3 lu(es) S || tem(po)|ru(m (prob(r)is (in)g(rauatur)|

huius uersus non restant nisi partes quaedam inferiores, sed lectio satis
certa estinS 4 probris] PBDty opprobriis (ohj>- VT, -priis T) VTOh ||
ingrwiatur] PBDGVNtHOXtfv grauatur TW(KMN)h || f(ac>tum
S 5 impiis poena .9 7 solito tn ras. m.lR\\in haec flagris-

quoarne|rent|| (rent minuseulis merouingicis m. 1 subiectum est) desinit
S 8 non] et.non D \\ qui indiscrete] quin discrete D || cunctoB]

euectos sh 9 de»lerent P 10 ramo nas D || bacdbabantur]

BPD baccabantnr PJB1, item (uel oh pro cch) g uagabantnr O; ora-
ttone interrupta pergit nouo initio; aUm generis sunt iUa 2> 2 § 8
et 4, S §12; baeeharentur v 11 propiorque] PR(KON)h pro

piusoue D; propiorque (p aU. in duar. htterar. ras. m. 3) G propri-
orque MHNtfs propinquiorque W propitiorque TX^ propitiusque
V 12 timo D 13 scytha] PBD || inexsatnrabili (t in ras.)

B 14 crudihtate (expunxit m. 1) D \\ amaret] amre| et D

540 Pauli Orosii Historiarum

iam sinu receptus Italiae Bomam e proximo trementem teirore

10 quassabat. itaque si huic ultionis potestas permitteretur, quem
Bomani ob hoc praecipue timendum arbitrabantur, quia fe-
uoremdeorum sacrificiorum obsequiis inuitaret, et immoderatior
caedes sine fructu emendationis arsisset et error nouissimus *
peior priore creuisset; quandoquidem in pagani et idololatrae
manus incidisse, non solum paganis residuis de instaurando
cultu idolorum esset indubitata persuasio sed etiam Christi-
anis perioulosa oonfusio, cum et hi terrerentur praeiudicio et

11 illi confirmarentur exemplo. quamobrem iustus dispensator io
humani generis Deus perire paganum hostem uoluit et Christi-
anum praeualere permisit, ut pagani blasphemantesque Romani
et illo confimderentur perdito et hoc punirentur immisso;
maxime cum imperatoris Honorii admiranda in rege continentia
et sanctdssima fides non parum diuinae misericordiae mereretur. u

12 conceduntur quidem aduersus immanissimum illum hostem
Badagaisum aliorum hostium cum copiis suis inclinati ad au-
xilium animi. adsunt Vldin et Sarus, Hunorum et Oothorum
duces, praesidio Bomanorum; sed non sinit Deus rem potentiae

EXPILAT0RE8 16 conceduntur— 18 animi cf. Paulus 311, 12 sq.
18 Vldin-p. 541, 7 trudit excerpsU Paulus &U, 13-18 18 Yldin

— 19 ducee (inde Iordanis Chron. 238 B% p. 541, 2 Radag.— 13 con-
fecti sunt, p. 542, 2 interfectus est breuiter compUauit MarceUinue Comes
ad a. 406

1 romam e e (e priorem del. m. 1; lac. 2 — 3 Utt. propter membra-
nam corruptam) P 8 deorum fauorem h 4 sacriflciorumque PBX+
(que erae. in BXJ \\ obsequiis (i cAt. s. 8. m. 1) P || et om. pag.
extr. D || inmoderatior (o pr. ex e B) PB* 6 idolatrae P*D

8 indubitats (in 8. 8. m. 1) D || persuaseio P* et a. rae. B 9 et

om. D || **hi* B || terrirentur (ur in ras. m. 1) D 10 con-

firmarentur (n 8. 8. m. 2) P 11 umani D || paganum (gan t» ras.

m. 1) D 12 blasfemantegque P 18 illo (o ex i eorr. m. ant.)

P || inmisso PB1 14 honorii (i fin. 8. 8. m. ant.) P honorit D ||

continentia (tia in ras. m. 1) D 15 atanctisaima (er. c) B

16 inmani&simum PB1 17 radagaiflum] ONt radagai|sum (sum

8tatim in ras. eer., i euanida sed certa) D ragadaisum PB 18 hul-
din (hildin 2) $ \\ hunorum] PBDQ* hunnorum £l

aduersum paganos VII 37. 541

suae uirtutem hominum ac maxime hostium uideri. oonter-18
ritum diuinitus Badagaisum in Faesulanos montes cogit eius-
qne — seoundum eos qui paroissime referunt — duoenta
milia hominum inopum oonsilii et oibi in arido et aspero

smontis iugo, urguente un'dique timore conoludit agminaque, P. 570
quibus dudum angnsta uidebatnr Italia, latendi spe in unum
ac paruum uerticem trudit, quid multis morer? non disposital4
in bellnm acies fuit, non furor timorqne incerta pugnae prae-
tulit, hon caedes acta, non sanguis effdsus est, non postremo

10 — quod felicitatis looo deputari solet — damna pugnae euentu
eompensata uiotoriae: edentibus bibentibus ludentibusque
nostris tanti illi tamque immanes hostes esurientes sitientes
languentesque confecti sunt. parum hoc est, nisi captum etl5
subiugatum sciant, quem timuere Romani, illumque idololatram

issuum, cuius sacrificia se magis pertimescere qiram arma
fingebant, sine proelio nictum ac uinctum snb iugo catenisqne
despiciant. igitnr rex Badagaisus solus spem fngae sumens

ayctores § 13 qui parcissime referunt] cf. § 4; at Augustinus
l. c: multo ampliu8 quam centum milinm

expilatores 1 conterritum — • p. 542, 2 interfectus est adhibuU
Isidorus Hist. Gotfk 14 12 esurientes — 13 confecti expressit Pau-

hu 311, 18 sq. 17 rei — p. 542, 2 interfectns est excerpsU Paulus

311, 19 — 21

Bl

1 ac] PBD (c statim 8. 8. in D) et v 2 diuitus (ni statim 8. 8.)

D || radagaisum] DG ragadaisnm PB || in fesula in fesn|lanos sic
D j| fesnlanos (s pr. in ras. B) PB || coegit PBTWNtX* 3 oc

PB 5 urgente PB 7 parnm D 8 timor (timornm NT)

fiirorqne DVTONW 9 cedes (c in ras. 2 litt. m. ant.) P

10 dampna a. ras. B || pugnae om. PB1 pugne s. lin. add. B* ||
euentn] enictn D 11 co+pensata (o in 6 mut, er. n) B || edent.

bib. lndentibnsqne] edentibus qni D 12 tanjqne D || inmanes

PB eimanes D || et sitientes v 13 et snbingatnm] D s et osnbiu-

gatnm (c linea del m. 1 in P, erasa i» B) PB barbarfl V; et cate-
natnm ac snbingatnm Zt (non Z) v interpolata ex seqq. 14 qnam

D I) idololatram] PB (lo Uneis et punctis del. in P, erasae in B)
idolatram D 16 ninctnm] uictum D 17 dispiciant BT^DV \\

radagaisus] D ragadaisus PB || solus solus sic D \\ sumen D

542 Pauli Orosii Historiarum

clam auos deseruit atque in nostros incidit: & quibus captas

16 et paulisper retentus ac deinde interfectus est. tanta uero multi-

tudo captiuorum Gothorum fuisse fertur, ut uilissimorum pe-

cudum modo singulis aureis passim gregee hominum uen-

derentur. sed nihil superesse Deus de eodem populo sLnit. nam 6

ilico cunctis qui emebantur morientibus quod improbi emptores

eorum non impenderunt turpiter pretiis, ezpenderunt miseri-

17corditer sepulturis. igitur ingrata Roma, quae siout nunc

sensit non ad ramittendam sed ad reprimendam idoiolatriae

praesumptionem iudicis Dei obliquam misericordiam, ita con-io

tinuo propter uiuorum mortuorumque sanctorum piam recor-

p, 57i dationem Dei iram passura non ple^nam, si forte confiua

paeniteat et per experientiam fidem discat, ab incursu Alarioi

regis et hostis sed Ghristiani aliquantulo ad tempus spatio

differtur. u

38 Interea oomes Stilico, Vandalorum inbellis auarae perfidae

avctores § 16 fertur § 17 cf. cap. 38 extr. cap. 38 § 1
—4 cf. Hieronymus Epist. 123, 16 sq.

expixatores 2 interfectus est uidetur adhxbuisse Seuerus Chron.
p. 449 2 tanta — 4 uenderentur exscripsit Paulus 311, 21—23

3 captiuornm, 4sing. aureis..uenderentur compUauit MarceUimm Comes
ad a. 406 (inde Iordanis Chron. 238 &) 16 Interea-p. 543, 5 nite-
batnr excerpsit Paulus 313, 28—314, 1 16 comes— p. 648, 5 nite-

batnr adhibuit MarceUinus Comes ad a. 408 (inde Iordanis Chron,
238 C2)

1 adque PRl {corr. m. coaeua in B) 2 et] ac fsh om. 0 ||

paulis|**per (p aU. in ras. m. 1) D || ac om. fsh 3 nilissimorum]

PRDsty nilissimarum X4(0)v 4 grages P gregis D 5 sinit
R*Gl (corr. O3) Nt 6 cnnctis in ras. m. 1 D \\ emebaturo rienti-

bns D || inprobi PR1 || emtores D 7 inpendernnt PRXD [| prae-

tiis D et a. ras. R || expandernnt D 8 qne D 9 re**pri-

nendam (1—2 litt. eras.; linea infra dueta m. 1) P repremendam D ||
idololatriae (lo exp.; ae s. s. m. 2) P idolatriae RD 10 pne>

sumtionem D || miaericordiam (di ex dl radendo fac$.) D 12 paa-

snram P et a. ras. R 13 pceniteat (erasa a) R || aUurici] Gv

ba*iarici (auelyueli eros.) P halarici RD 14 aliquantutam D ||

tempos D 16 hoec interea— p. 647, 18 landibns desunt i n O fl uanda-
lornm] D nandilornm PRl nuandalornm i^ || auare RD || perfide R

aduersum paganos VII 37.38. 543

et dolosae gentis genere editus, parui pendens quod snb im-
peratore imperabat, Eucherium filium suum, sicut a plerisque
traditur, iam inde Christianorum peraecutionem a puero
priuatoque meditantem, in imperium quoquo modo substituere

snitebatur. quamobrem Alaricum eunctamque Qothorum gen-2
tem, pro pace optima et quibusoumque sedibus suppliciter ac
simpliciter orantem, occulto foedere fouens, publioe autem et
belli et pacis copia negata, ad terendam terrendamque rem-
publicam reseruauit. praeterea gentes alias copiis uiribusque3

wintolerabiles, quibus nunc Galliarum Hispaniarumque pro-
uinciae premuntur, hoc est Alanorum Suetorum Vandalorum
ipsoque simul motu inpulsorum Burgundionum, ultro in arma
sollicitans, deterso semel Bo'mani nominis metu suscitauit p. 57*
eas interim ripas Rheni quatere et pulsare Gallias uoluit, 4

AYCTO&E8 § 1 sicut a plerisque traditur § 2 quibuscumque

— orantem cf. 1, 16 § 3 § 3 cf. 7, 40 § 3

expilatobes 2 Eucherium — 5 nitebatur adhibuit MarceUinus
Comes ad a. 408 et fort. Seuerus Chron. p. 449 2 Eucherium

adsciuit Paulus 310, 26 9 gentes — 13 suscitauit excerpsit Paulus

314, 1—4 9 gentes — 11 Vandalorum compUauit MarceUinus Comes

ad. a. 408 12 ultro — 13 suscitauit adhibuit MarceUinus Comes ad

a. 408 14 eas — p. 544, 11 puniti sunt excerpsit Paulus 314> 4—12

1 dolose post ras. B 3 persequtionem D 4 meditantem (n

s. 8. m. I) D || imperiom (o in u m. X) B imperio D || substitnere]
PBDg subetinuere Nt subeistere VT; sustinere sh 5 halaricum
PRD || cunetarumque PB || guthorum D 6 optima et 8.8. I ob-

tinenda m. 1 X^ || ac simpliciter om. D 7 occulto (o fin. statim

corr., ex e ut uid.) B || fuoe dere D || publics P public#e (er. a) B
8 belli et] D belli PB || terendam] VWNXKM fsh terenda. (er. q.)
T terrendam PBDGHX* tenendam Oxv (cf. 27 § 11) || terrendamquej
PB a. ras.9 DVT*Wv terendamque PB post ras., GHX^ terrendam
MTl opprimendamque Nt om. K 9 reseruabit (b in u m. coaeua)

B 11 praemuntur PD et a. ras. B || alanorum] GN, $£ hala-

nonun PBD || sueuorum PBDGfy suauorum F$ || uandalorum] D
uandilorum PJB* uuandalorum RbG% uandalorumque (uuand- 2) $
12 impulsorum Rh 13 simel D 14 inter|teim corr. in interj te*In

m. 1 D

544 Pauli Orosii Historiarum

sperans miser sub hao necessitatis circumstantia , qnia et
extorqnere imperinm genero posset in filinm et barbarae gentes

6tam facile comprimi qnam eommoneri ualerent. itaqne nbi
imperatori Honorio exereitniqne ftomano haec tantornm sce-
lernm scaena patefiicta eet, commoto instissime exercitn occisns 5
est Stilico, qni nt nnnm pnernm purpnra indueret, totins

6generis hnmani sangninem dedidit; occisus Eucherins, qui ad
conciliandnm sibi fanorem paganorum restitntione temploram
et enersione ecclesiarum inbntnrnm se regni primordia mina-
batur, panciqne cum isdem satellites tantarnm molitionnmio
pnniti snnt. ita minimo negotio pancornmqne poena ecclesiae
Ghristi cnm imperatore religioso et liberatae snnt et uindicatae.

7 Itaqne post haec tanta augmenta blasphemiarnm nnllamqne

paenitentiam nltima illa dinqne snspensa Yrbem poena consequi-

3>tur. 'adest Alaricus, trepidam Romam obsidet tnrbat inrampit, 15
9. 573

avctores cap. 39 Augustinus C. D. 1, 1.7; 5, 23 hic iUic
adhibitus

expilatores 4 occisus est Stilico, 6 occisus Eucherius adhibuit
MarceUinu8 Comes ad. a 406 15 Alaricus — inrumpit compQa-

uerunt MarceUinus Comes ad a. 410 et Isidorus Hist. Goih. 15

1 hac (h 8. 8. m. 1) P || quia] PRD quod h || et] PDGX^N^
(KN) om: RVMHTOJV 2 imperio 22» || gernero D \\ possit

D || flliom D 3 conprimi PR? || quam cum commoueri D

4 imperatori (ra 8. 8. m. 2) P || scelorum (c in ras. m. 1) D

5 scena PB 6 purpura] DGVN& (NOt) h purpuram PBKMHT
W9t>; cf. 34 § 2 7 dedidit] P*RMNlt W a. ras, X^eh dedit
P%DGVlf W poet ras.y g%v || ocisus R* \\ post occisu» add. et ipse
eet G* est et add. TX* {KM) v 8 restitutione* (er. m) D

9 eclesiarum P || imbuturum PP 10 pauceque R* \\ isdem] G

hisdem (h vn ras. m. 1 D) PRD \\ molitionflm (~ erasum) R
11 paucorum DVMNOt \\ paena P \\ eclesia (a in » corr. m. 2)
P 13 blasfemiarum P (non R) blasphimiarum D 14 paeni-

temtiam (m prior in n corr. m. 1) P p*enitentiam (er. a) R poeni-
tentiam D 15 alaricus] GWv halaricus PRDV alarichus

Nt || inrumpit dato om. D \\ inrumpet (e in i corr. m. 3) P
irrumpit 22b

adneiBum paganos VH 88.39. 545

dato tamen praecepto prius, ut si qui in sancta loca praecipue-
que in sanctorum apostolorum Petri et Pauli basiUcas con-
fagissent, hos inprimis inuiolatos securoeque esse sinerent,
tum deinde in quantum possent praedae inhiantes a sanguine

5 temperarent. aecidit quoque, quo magis illa Vrbis inruptio2
indignatione Dei aota quam hostis fortitudine probaretur, ut
beatus Innocentius, Bomanae urbis episcopus, tamquam iustus
Loth subtractus a Sodomis occulta prouidentia Dei apud Ra-
uennam tunc positus, pecoatoris populi non uideret eicidium.

lodiscurrentibus per Vrbem barbaris forte unus Oothorum idem-3
que potens et Ohristianus sacram Deo uirginem iam aetate
prouectam, in quadam ecclesiastica domo reperit, cumque ab
ea aurum argentumque honeste exposceret, illa fideli oonstantia 4
esse apud se plurimum et mox proferendum spopondit ac pro-

utulit, cumque expositis opibus attonitum barbarum magnitudine
pondere 'pulchritudine, ignota etiam uasorum qualitate intelle- P. 574
geret, uirgo Christi ad barbarum ait: haec Petri apostoli5

expilatoees 1 dato — 5 temperarent exscripsit Paulus 312, 18
—22 1 dato— 3 sinerent fort. adhibuit Isidorus Hist. Goth. 15, 7

—10 4 praedae inh. fort. adkibuit MarceUinus Comes ad a. 410

10 discnrr.— p. 546, 17 euadnnt compUauU Isidorus Hist. Ooth. 16.17
10— p. 546, 6 imperanit adhibuit Cassiodorius Var. 12, 20

1 prins praecepto <P || prius om. PRWX* || si (s m. 2 corr. ex
p uel r uel s) P || q »n q mut. R || in om. PRTW || sancta] scam
sic D \\ praecipuaeque P pcipue,q; sed t eras. R 2 in om. $

3 inniolatas P» inniolatns D || senerent P* 4 tnm om. $ || deinde
in] deindem D || possint D 5 magis ***** (erasum nrbis) P |)

irruptio 22* 6 indignationem D || hostes D 7 nrbis] PRgZ

ecclesiae D$Ztv \\ -piscopns D 8 loth] PRD 10 post discur-

rentibus add. antem G* (sed pro glossa ut uid.), itaque add. Ztv
12 eclesiastica P || repperit PR 18 argentcq; 12* atque argentum

D et argentnm VW || honeste] hostis D || constantia] constientia
(sccunda [sic] tfort. radendo in c mut.) D conscientia N 14 se] re

D 15 dnmqne v \\ adponitum (corr. m. 1) P adtonitnm R1 atto in
tnm D || magnitndinem D 16 pondere] et pondere ao v || pnlcritndine
D || qne post pulchr. add. m. eoaeua xn R \\ in in tel|legerit D
17 petri] patri D

V. 35

546 Pauli OroBii Historiarum

sacra ministeria sunt praesume, si audes; defacto
tu uideris. ego quia defendere nequeo, tenere non

6audeo. barbarus uero ad reuerentiam religionis timore Dei
et fide uirginis motus ad Alaricum haec per nuntium rettulit:
qui continuo reportari ad apostoli basilicam uniuersa ut erant 5

7uasa imperauit, uirginem etiam simulque omnes qui se ad-
iungerent Christianos eodem oum defensione deduci. ea domus
a sanctis sedibus longe ut ferunt et medio interiectu Vrbis

8 aberat. itaque magno spectaculo omnium disposita per singulos
singula et super capita elata palam aurea atque argentea uasa 10
portantur; exertis undique ad defensionem gladiis pia pompa

9munitur; hymnum Deo Bomanis barbarisque concinentibus
publice canitur; personat late in excidio Vrbis salutis tuba
lOomnesque etiam in abditis latentes inuitat ac pulsat; con-
currunt undique ad uasa Petri uasa Christi, plurimi etiam»
pagani Christianis professione etsi non fide admiscentur et per
hoc tamen ad tempus, quo magis confundantur, euadunt;
quanto copiosius adgregantur Romani confugientes, tanto aui-

avctobes § 7 a sanctis sedibuB cf. 2, 19 § 13 || ut ferunt

1 mi8teria T mysteria DN (cf. § 13) 2 nequeo] non queo

VT non ualeo neque fsh || tenere] **|tenere (er. te ut. uid.) D

contendere Ztv ante f || non om. fsh 4 et] ac D || ha)a*«cum (1 in

ras. m. 1, ri 8. s. m. 1) P halaricum BD \\ per nuntium haec h ||
rettulit] P rettullit D retulit R 7 eadem B*F || cum] com

B1 8 sedibus (s pr. statim ex r ra&endo mut.) D aJ edibus adnot.

G* || longe] GTiKOJX^Zh longo PBDM HNNt Wv \\ interfectu
B1 interiecta D interiecto V*W 10 caput D solus || elatam

D || aurea atque] auria m t que eic D \\ adque P1 11 exercitis D ||

pia (^ eras.) B piam D || pomp*a (eras. i) P 12 mounitur (0

del. m.1) P ««unitur (eras. m et ut uid. 0 , s.s. m. fori. 1 coni) B ||
hymnum] PBXD ymnum NX+Z himnus (fort. eras. ") V hymnus
B%OtNxW(KMH) Zt ymnus G hymnis T edd. Col. fsh (ex § 13)

13 pubUcae P et ante ras. (e ex ej B \\ late. a. ras. B || orbis D

14 latentis B1 latem tis D \\ concurrunt] PDg et concurrunt 22

15 petri (t in ras. m. ut uid. 1) D 16 etsi] et D 17 con-
fundaturP» conf undamtur 2> 18cupiosiD || congregantur D VT
adeongregantur H || romani om. V

aduerBum paganos VII 89. 547

dius circumfunduntur barbari defensores. o sacraet ineffabilisll
diuini iudicii discretio! o sanotum istud et salutaie flumen,
quod parua exortum domo, dum beato alueo in sanctorum
sedes tendit, oberrantes perielitantesque animas in salutis

ssinum pia rapacitate peruexit! o praeclara illa Christianae 12
militiae tuba, quae generaliter cunctos dulcissimo ad uitam
modulamine inuitans, quos ad salutem inoboedientes non susci- p m
tauit, 'inexcusabiles reliquit ad mortem. mysterium hoc, 13
quod in transferendis uasis, dicendis hymnis, dueendis populis

iofuit, tamquam magnum cribrum fuisse arbitror, per quod ex
congregatione populi Bomani tamquam ex magnamassa fipimenti
per omnia ex uniuerso ambitu ciuitatis latebrarum foramina
effluxere grana uiua siue occasione siue ueritate commota;
omnia tamen de praesenti salute credentia ex horreo dominicae 14

ljpraeparationis accepta sunt, reliqua uero uelut stercora et uelut
paleae, ipsa uel incredulitate uel inoboedientia praeiudicata, ad
exterminium atque inoendium remanserunt. quis haec perpendere
plenis miraculis, quis praedicare dignis laudibus queatP
Tertia die barbari quam ingressi Vrbem fuerant sponteis

atctores § 15 Tertia die cf. 2, 19 § 13

expilatobes 19 Tertia — p. 548, 3 effecerat compUauit Paulus 312y
27 — not. lin. 9 19 Tertia — p. 548, 1 incendio adhibuerunt Marcel-
linus Comes ad a. 410 et Isidorus Hist. Goth. 18

1 confundantur D confunduntur VOx \\ uerba o sacra — 2 discretio om.
m. 1 , add. m. 2 (an 1 ?) in mg. (in textu d , in mg. b adscriptis) B
uerba sacra et ineff. dia. iud. discr. o om. m. 1, add. s. lin. m. 3 P

2 iudicio D || istnd] stod D || fluminem (pro n scripturus erat m) D

3 tum P*B 4 sede dis ten di to ber ran tes D || oberrantes
(n 8. s. m, 2) P 5 simnm D si*num (fuisse uid. simum) B ||
nupacitate PB 7 mo dolam ineihui huitans (sic) D \\ ad tn ras.
m. 1 D 8 ineicupabiles (p in lp corr. m. coaeua) B; inextricabiles
VO, || reliquit (t in ras. m. 1) P reliquid Bl 9 ducendis] du-
centis D 11 tanquam D 12 omni D 13 grauna (u del.
m. 1) P || occansione D 14 persenti D || ez] et DMNE

15 praerationis B1 \\ pro uelut priore sicut edd. C6L fsh 16 palae
N palea O || uel deincredulitate W || inob tredien|tia D \\ praeiudi-
cata] QVNtXi(s)fsh praeiudicatae PBDHW edd. Col. 17 exter-

minum fr || adque PB* 19 fuerant urbem h

35*

548 Pauli Orosii Historiarura

discedunt, faoto quidem aliquantarum aedium inoendio sed ne
tanto quidem quantum septingentesimo oonditionis eius anno

16casus effecerat. nam si exhibitam Neronis imperatoris sni
spectaculis inflammationem reoenseam, procul dubio nulla
conparatione aequiperabitur secundum id, quod excitauerat s

17lasciuia principis, hoc, quod nunc intulit ira uictoris. neque
uero Gallorum meminisse in huiusmodi conlatione debeo, qui
oontinuo paene anni spatio incensae euersaeque Vrbis adtritos

l8oineres possederunt. et ne quisquam forte dubitaret ad
correptionem superbae laeciuae et bksphemae ciuitatis hosti- 10
bus fuisee permissum, eodem tempore clarissima Vrbis loca
fulminibus diruta sunt, quae inflammari ab hostibus nequi-
ueruni

. 676

4t 'Anno itaque ab Vrbe condita mclxiui inruptio Vrbis per
Alaricum focta est: cuius rei quamuis recens memoria sit,u
tamen si quis ipsius populi Romani et multitudinem uideat
et uocem audiat, nihil factum, sicut etiam ipsi fatentur, ar-

avcto&es § 15 septingentesimo cf. 6, 14 § 5 § 17 continuo

— spatio cf. 2, 19 § 13 § 18 clarissima sqq. cf. 2, 19 § 15
cap. 40 § 1 MGLzmi cf. 2t 3 § 3

expilatores 14 Anno — 15 facta est expressit Paulus 312, 25

— 27 14 Anno — MCLxiin compUauit Beda De temp. rat. ad a.
4376 p. 316, 21 QQes, idemque adkibuit Hist. eccL 1, 11 med.

14 inruptio — 15 facta est adhibuit Beda Hist. eccl. 1> 11

1 incendium D 2 quanto D || septingentensimo P 3 snis

P et a. ras. B 4 null» (« ex a m. coaeua) B 5 conparationi

(on m o* mut. al m.) B 6 nuc P» || intolerit h cotalit Zt

7 qui (i *. s. m. 1) D 8 continui D || pane (a in e m. coaeua)

B || attritos B? 9 cineris D 10 correptionem (ti m ras. m. 1)

P jj snperbiae et misere ciuitatis V || lascinae] post rae* PB lasciuiae
D et a. ras. PB% v || blasphemae] D blasfem#ae (er. i) P blasphem«ae
(er. i) B || hoc hostibns H 12 fulminibus (ful statim ex fln) D ||

dirnta] BDGN^WX* (g)$v; dirapta PO disrupta V 14 itaque

om. D || 1-CLxmi PB millissimo *** centissimo sexagesimo quarto
(prima o m ras. m. I) D 15 alaricum] GWX+t) halaricum

PBD allarichum Nt 16 tamen] tum h (temere natum ex tfi

editionis 8) || multudinem P

adueraum paganos VII 39.40. 549

bitrabitur, nisi aiiquantis adhuo eiistentibus ex inoendio ruiafe
forte dooeatur. in ea inruptione Placidia, Theodosii principis2
filia, Aroadii et Honorii imperatorum soror, ab Athaulfo,
Alarici propinquo, capta atque in uxorem adsumpta, quasi eam
&diuino iudioio nelnt speoiaie pignus obsidem Boma tradiderit,
ita iuncta potentissimo barbari regis ooniugio multo reipubli-
oae commodo f uit

Interea ante biennium Romanae inruptionis excitatae per8
Stiliconem gentes Alanorum, nt dixi, Sueborum Vandalorum

AV0T0BE8 § 3 ut dixi 88 § 3

BXPILAT0BB8 2 Placidia — 4 adsumpta compilauit MarceUinus
Comes ad a. 410 2 Placidia — 4 adsumpta his apud forum Cornelii

insertis adhibuit Paulus 313% 17 — 19 2 in ea — 3 soror, 4 capta

'compitauit Isidorus Hist. Qoth. 18 6 multo— 7 fuit compQauit

Paulus 313, 19 sq. 8 ante — p. 660, 4 refunduntur compilauit Isi-

dorus Hist. Goth. 71 8 ante — p. 660, 2 Gallias exscripsit Beda

Hisi. eecl. 1, 11 8 ante — 9 gentes eompUauit Seuerus Chron.

p. 449 8 ante — inruptionis exscripsit Paulus 814, 1 8 ezei-

tatae— p. 660, 2 perueniunt] Oregorius Turon. 2, 9: Horosius (sic Nag.)
autem et ipse historiographus in septimo operis sui libro ita commemorat:
'Stilico congregatis gentibuB Francos proterit, Bhenum traniit (transiit
Nae.), Gallias pernagatur et ao. Pyrenaeos usque perlabitur'. 9 Ala-

nornm — Vandalorum, p. 56fo, 2 Gallias inuadnnt (fort. solum Sueuorum)
adhibuit Seuerus Ckron. p. 449

1 exsiBtentibufl P existibus B? H haec incendio rainis| — 3 soror
ab«M tn duorum uer$. spatio augustius in ras. scripta m. 1 D
2 inruptio P* iruptione D* irruptione Bb || theodosiun pnncipis (•
ead. m.) D || theodosi PJR* 3 ardii D || ab athaulfo] ablata

athanlfo VO ablatanlfo Ot || athaulfo} QX^g athua unlfo (h m. 1 1*
q, a alt. fort. ex 10) D hatahulrb PB bathaulfo W bathanlpho Nt
4 alarici} GX+v halarici PBDVW alariohi Nt || capta est v || adqte
P1 -que V H adsumta PD assumpta jSb 6 obsiMdem (er. do)

D H tradiderat (a t* i corr. m. ut uid. 1) PB 6 potentisaimo]

PRGWX^Zh potentissimi DVKMHNOv (barbarioo|ingio regis per-
git V) potentissime (mc d m. 1 Nt) TNt || barbari ante potent* ex-
hSbent v 7 commodo] -sum modo D 8 irruptionis R*

9 alanorum) Q, Nt m. 1 halanorum PBDVW, Nt m. 2 || snebomm]
PB sueuorum DGN& suaenornm W sueorum V \\ uandalorum]
DV nandilorum PB% uuandalornm R*GWX2

550 Pauli Orosii Historiarum

multaeque cum his aliae Francos proterunt, Bhenum transennt,
Gallias inuadunt directoqne impetn Pyrenaeum usque per-
neninnt: enius obiee ad tempus repulsae, per cirenmiacentes
prouinciae refnndnntnr.

4 His per Gallias bacchantibns apnd Britannias Oratianus, 5

mnnioeps eiusdem insulae, tyrannns creatur et occiditur.

hnins loco Constantinus ex infima militia propter solam spem

p. 577nominis sine merito uirtutis eli'gitur: qui continuo, ut inuasit

imperium, in Gallias transiit. ibi saepe a barbaris incertis

5foederibus inlusus, detrimento magis reipublicae fuit. misitio
in Hispanias iudices: quos cnm prouinciae oboedienter acce-
pissent, dno fratres iunenes nobiles et locnpletes Didymus
et Verinianus non assnmere adnersns tyrannum quidem

EXPILAT0RE8 5 per Gallias — 10 fuit exscripsit Beda Hist. eccL
1, 11 5 apud— 10 fuit (omissis 6 municeps— insulae et 8 oontinuo —
9 imperium) compQauit Paulus 314, 15 — 20 5 apud Britannias,

7 Constantinus — 9 transiit {exceptis 7 ez infima — 8 nominis ex Orosio
[ipso ?] ab interpolatore insertis) compilauit Prosper ad a. 407 p. 646
7 Constantinus, 8 inuasit — 9 transiit adhibuit MarceUinus Comes ad
a. 411, cui similia habet Iordanis Qet. 32 p. 119 et Chron. p. 238 D*
12 duo — p. 551, 7 uernaculis excerpsit Paulus 314, 20—22 12 duo
— p. 551, 2 moliti sunt, 6 hi uero — 9 Constantem . . 10 Caesarem ...
14 interfectis — 15 moliebantur excerpsit IsHdorus Hist. Goth. 71

1 proderunt D 2 galleas D || pyreneum PB*D pyrineum

R* 4 diffunduntur D solus 5 uagantibus G solus || ***<apud

B || brittanias P brittanias B*$ prittanias D 6 oreatur et]

creatus 9 ereatur 8 9 saepe] sibi D || a om. D solus 10 detri-

mendo D || fuit] fuit quam angmento $ 11 hispanias] D his-

pania PM hispania* (eras. uid. non s sed duae hastae; " add. al. m.)
B hispaniam G || quos p (p del. m. 1) P \\ obedientes h 12 iu-

uanes om. DVT soli || nubilis D om. WM* |) locoplitis D \\ didy-
mus us D dydymus P dydyniuB B didinius W didimus NtXt dedi-
mm VTO didymius KN didimins GH 18 uerinianus] P*BDK

NtXt nerenianns P*0 {Bsgriviavog Zosim. 6, 5, BtQcvutvos Sozom. 9f
11 et 12) uirinianus HNW neronianus G uerianus VT uiridianns
9 || assumere] D item (uel ads-) g, Grubitz adsumerent PlB ad-
snmpsere PZW assnmpsere (-rnsere XtZ) GTX^Z adsumpsere ne Nt
assumpsere, ne Z, edd. Col. fs adsumserunt; ne h || aduersum D \\
tyrannii R

aduersum paganos VII 40. 551

tyrannidem sed imperatori iusto aduersus tyrannum et bar-
baros tueri sese patriamque suam moliti sunt. quod ipso
gestae rei ordine patuit. nam tyrannidem nemo nisi cele-6
riter maturatam secrete inuadit et publice armat, cuius

5summa est assumpto diademate ac purpura uideri antequam
sciri; hi uero plurimo tempore seruulos tantum suos ex pro-
priis praediis oolligentes ac uernaculis alentes sumptibus nec
dissimulato proposito absque cuiusquam inquietudine ad
Pyrenaei claustra tendebant. aduersus hos Gonstantinus Con- 7

lastantem filium suum, — pro dolor! — ex monaoho Gaesarem
faotum, cum barbaris quibusdam, qui quondam in foedus
recepti atque in militiam alleoti Honoriaoi uocabantur, in
Hispanias misit hinc apud Hispanias prima mali labes.
nam interfectis illis fratribus, qui tutari priuato praesidio8

uPyreuaei Alpes moliebantur, his barbaris 'quasi in pretiump 578

ayctobes 13 hinc . . prima mali labes VergQ. Aen. 2, 97

EXFiLATOREs 9 aduersus — 10 filium..ex — 11 quibusdam, 12 in
Hisp. misii tranascripsit Paulus 577, 22—25 9 Constantinus — 10

suum, 12 in Hispanias misit uidetur adkibuisse Prosper ad a. 411 p. 646,
cf. Neues Archh 1 {1876) p. 88, 2 9 Constantinus — 11 factum

compUauit MarceJUnus Comes ad a. 411, eui simUia habet Iordanis
Get. 32 p. 119 et Ohron. p. 238 D» 10 ez monacho — 11 factum

compQauit Beda Hist. ecel. 1, 11 14 interfectis— p. 552, 11 con-

sistunt epitomauit Paulus 314, 25—316, 2

1 adnersum D 2 sese] -s esse D esse T || molliti D 3 rei gestae
TW(K)h || celliter D 4 secrete] PED (e fin. rad. ex e. B, -tae

D) g secreto v, om. KMX^Z || puplici D publice. a. ras. B
5 adsumto P adsumpto B*D || deadmate D \\ lpurpura (i fortuitum
uuL esse) P 6 hii P et a. ras. B || eeruolos D || duo hi uersus

jtantum — 8 absquae in ras. pauUo angustius ser. m. 1 sed atramento
diuerso D || propris (pro 8. s. m. 1 atramento non diuerso) D
7 presidiis D \\ colligentifl B* colligendis (1 prior s. s. m. 1) D \\
sumtibus PD 8 deaimolato D \\ prejK>aito D \\ abs qnae (sequitur

circ. 12 Utt. ras.)\ D || cuius qni D 9 pyrenei PB pirenei D ||

aduersum D 11 condam D 12 adque PBl (eorr. m. coaeua

m B) 13 haee miait — hispaniaa om. D || prima mali labes] prima-

lapee sie D \\ labet et 8. s. glossa erat al. m. Q labes fuit TOX2
14 quit**utari (er. ti) D || hic uersus (sidio — 15 qua8i*******| partim
in ras. m. 1 atr. diu., partim erasus D 15 pyrenei PB pirenei

D || albes D || praetinm PBD

552 Pauli Orosii Historiarum

uictoriae primum praedandi in Pallentinis campis licentia data,
dehinc supra dicti montis claustrorumque eius cura permissa
9est remota rusticanorum fideli et utili custodia. igitur Ho-
noriaci inbuti praeda et inlecti abundantia, quo magis scelus
inpunitom foret atqne ipsi sceleri plus liceret, prodita Pyre- *
naei custodia claustrisque patefactis cunctas gentes, qnae per
Gallias uagabantur, Hispaniarnm proninciis inmittnnt isdemqne

lOipsi adiunguntur: ubi actis aliquamdin magnis cmentisque
discnrsibus, post graues rerum atque hominum uastationes, de
quibus ipsos quoque modo .paenitet, habita sorte et distributaio
usque ad nunc possessione consistunt.

41 Multa nunc mihi de huiusoemodi rebus loquendi faeultas
foret, si non secundum omnes homines apud unius cuiusque
2mentem conscientia secreta loqueretur. inruptae sunt Hispaniae,
caedes uastationesque passae sunt: nihil quidem nouum, hocis

expilatores 6 gentes — 7 inmittunt . . 8 nbi actis — 9 uasta-
tiones compxlauit Isidorus Hist. €hth\ 71.72

1 pallentinis] PW at pallentinia 8. 8. m. V in G palentinis ED
(ntini in ras. m. 1 E) poUentinis N palestinis VG^TOX+Z palatinis
v, palantinis TiUemont; inscr. Murat. 7$i, 3 (palamtia) spuria est
3 fidili ex corr. add. m. 1 ante uers. D 4 imbuti EA inputi D \\

habnndantia D || magis (m ex o corr. m. 1) P 5 impunitum BP- ||

adque PEl (corr. m. coaeua E) || pjrenei PE pirenia D 6 clau-

stra|q: D || tota illa qnae per GalJias bacohabatnr (bach- 8) ferocitas
gentinm Hispaniaram prouineiis intromisea est $ (illud bacchabantur
fort. ex40 §4 adeciuit) \\ cuntss gentia (c m. 1) D 7 galkas D \\

pronincias D \\ immittunt E* || isdemque] G hisdemqae PED
8 adingantar 2J* adgantar 2> || actis] adiectis D || aliquandiu E et
post ra8. P 9 discorsibus (secunda sftcp uel. t corr. m. 2) P

discursiobus D || adque PEl (corr. m. coaeua E) om. DVO || homi-
numq: D; seruorum hominumque VO || de quibus] quarum v ante h
10 ipsos] DV(g) ipei PEGN^W \\ modo quoque G quoquemodo
(e in o m. 2) W || paenitet] D penittt V(g) penitent PW paeaitent
(a er. E) ENtX^ poenitent G \\ forte. eic a. ras. E 12 uiuscemodi

D huiusmodi 0 p. rae., v || loquenti D; loquendi pott facultas tr+i-
cmnt edd. CoU. fs || facultas foret] PEDGVKMBTOWN.X,
foret facultas h 13 si] se D 14 loqneritnr D || irruptae Br1-

15 uastacionisqae D \\ hoc] hunc K nunc M

aduersum paganos VII 40.41. 553

enim nunc 'per biennium illud, quo hostilis gladius saeuiit,P. 57»
suBtinuere a barbaris, quod per ducentos. quondam annos
passae fuerant a Romanis, quod etiam sub Gallieno imperatore
per annoe propemodum duodecim Germanis euertentibus ex-

5 ceperunt. uerumtamen quis non se, qui sui suorumque actuum 3
uel etiam «ogitationum conscius iudicia Dei metuit, iuste
omnia passum uel etiam parua sustinuisse fateatur? aut qui
se non intellegit Deumque non metuit, quomodo non iuste
ista et quidem parua sustdnuit? quae oum ita sint, illud4

lotamen clementia Dei eadem pietate, qua dudum praedixerat,
procurauit, ut seoundum euangelium suum, quo inoessabiliter
commonebat, cum uos persecuti fuerint in una ciui-
tate, fugite in aliam, quisque egredi atque abire uellet,
ipsis barbaris mercennariis ministris ac defensoribus uteretur. hoc 5

jttunc ipsi ultro offerebant; et qui auferre omnia interfectis
omnibus poterant, particulam stipendii ob mercedem seruitii
sui et transuecti oneris flagitabant. et hoc quidem a plurimis
factum est. qui autem non crediderunt euangelio Dei quasiG
contumaoes, uel si etiam non audierunt dupliciter contumaces,

AY0TOBE8 § 2 per ducentos q. annos cf. 5,1 §6 \\ Bub Gallieno
cf. 7, 22 § 7 § 4 sec euangelium suum Matth. 10, 23

1 nunc om. DVTO || illud om. XtZ || quo] qnod DVX^Z || gladi-
usseuiit (sse siatim ex m corr.) D || saeuit B (non P) GVN^TX*, Uem
(uel aeuit) KMO, ZZX v ante h 2 eustinere PB || . 00 • PB ducendis

(c s.s.m. 1) D 3 passa D || fuerunt Col. fsh 4 per 8. lin. add.
m. fort. linB || duodicira D xn- (• alt. in ras. uelut a litterae capaei)
B 6 gogitaeionum D \\ conscius (us in ras.) B 7 passim poet

ra$. B || quis P* 8 inteligit D || deumq- (q* 8. 8. m.2) P \\ non]

donum D || iuste* ( § et interpunciio eras.) D iustei B 9 ista]

iste D || quictuita (i pr. in 3 corr., aU. iin 2 litt. ra8. m. coaeua
B 12 cum] com D || una (~ supra a eras. uid.) P unam HNNX 0 ||
ciuitate* (m ut uid. eras.) P tiuitatff D oiuitatem DHNNtO

13 quiaque] PBD cf. 5, 4 § 7; quisquis GX^v \\ egredi om. DV
egxediena Got. fs || atque abire uellet] PBGg (adque PB1) abire uellit
(uelit 0) D VO uellet atque abire (ex F7) h quo abire uellet Col. fs

14 marcenariia D || utebatur D 15 tu(nc i)psi (nc i euanuerunt) P ||
ultro om. K ultro jpsi fsh 16 stipentii D 19 uel si] uel
D || comtumaces D

554 Pauli Orosii Historiarum

non dederunt locum irae, iuste a superueniente ira conprehensi
7et oppressi sunt. quamquam et post hoc quoque continuo
barbari exseorati gladios suos ad aratra conuersi sunt resi-
duosque Bomanos ut sooios modo et amicos fouent, ut inueni-
antur iam inter eos quidam Romani, qui malint inter bar- 5
baros pauperem libertatem, quam inter Romano^ tributariam

8 sollicitudinem sustinere. quam'quam si ob hoc solum barbari
p' ^Romanis finibus inmissi forent, quod uulgo per Orientem et

Occidentem ecclesiae Ghristi Hunis Suebis Vandalis et Bur-
gundionibus diuersisque innumeris credentium populis replentur, 10
laudanda et adtollenda misericordia Dei uideretur, quando-1
quidem, etsi cum labefactione nostri, tantae gentes agnitionem
ueritatis acciperent, quam inuenire utique nisi hac occasione

9 non possent. quid enim damni est Christiano ad uitam aeter-
nam inhianti, huic saeculo quolibet tempore et quoquo pactoi»
abstrahi? quid autem lucri est pagano in medio Christiano-
rum aduersus fidem obdurato, si paulo diutius diem protrahat,
quandoque morituro, cui desperata conuersio est?

expilatores 3 barbari— 4 fouent excerpsit Paulus 315, 2 sq.

4 ut inueniantur — 7 sustinere adhibuit Isidorus Hist. Ooth. editione
priore (Lindenbrog, Htst. ant scriptores tres 1611 p. 167, 19~22)

1 post dederunt exhibet qoan*qu& (n ex m) sed linea subducta del.
B || iuste. B || conpraehensi PD cd»phensi (3* ex on) E 3 exe-

crati PB ex|secreti D 4 inueniantur (in 8. 8. m. eoaeua) B

5 mallet D 7 solicitudinem D || quan*qu& (n ex m) B || ob
hoc] ho D; adhoc 0 adhuc V || parbari D 8immis8i Bh inmis
D || uulgo (1 8. 8. m.l)D 9 ecleeiae PD || hunis] PBD || et post
hunis add. DVWN*T(0)h \\ suebis] PB sueuis DGKN& suaeuis
W sueis V || uandalis] PBl uamdalis D uuandalis B m. coaeua, Q

10 post diuersisque add. et OTX^Zv 11 attollenda Bto || Dei miseri-
cordia fsh 13 ad quam (ad s. 8. m. coaeua) B \\ uenire B \\ occa-

sionS (" eras.) B 15 hie D \\ quo*libet (erasa d esse potest) B

16 abstrahi" (i et interrog. signum in ras. m. 1) B || au#te (in 4—5 litt.
ras. m. 1 prius facta quam scriberetur pagina sequens, uide ad p. 556,
11; post au foramen radendo natum est) D 17 aduersum PB ||

obdurataD || pTotraatD 18 quanto|que D quandoquidem Gfsh ||

inoreturo D || cui om. M*(K)f$h, ante mor. add. M*> || desperato*
(eras. m ut uid.) B disperata D

aduersum paganos VII 41.42. 555

Et qaia ineffabilia sunt iudicia Dei, quae neo scire omniaio
nec explicare quae scimus possumus, breuiter expresserim,
correptionem iudicis Dei, quoquo pacto accidat, iuste sustinere
qui sciunt, iuste sustinere qui nesciunt.

p. 581

» 'Anno ab Vrbe condita mclxv Honorius imperator, uidens4S
tot oppositis tyrannis nihil aduersus barbaros agi posse, ipsos
prius tyrannos deleri iubet. Constantio comiti huius belli
summa commissa est. sensit tunc demum respublica et quam 2
utilitatem in Bomano tandem duce receperit et quam eatenus

toperniciem per longa tempora barbaris comitibus subiecta
tolerarit. igitur Gonstantius comes in Galliam cum exercitus
profectus, Constantinum imperatorem apud Arelatem ciuitatem
clausit oepit occidit.
Iam hinc, ut de catalogo tyrannorum quam breuissime4

avctores 1 ineffabilia sunt iudicia Dei Pauli Ep. ad Bom. 11, 33

expilatores 5 Honorius . . 7 iubet, 11 Constantius — 13 ocoidit
compilauit Beda Hist. eccl. 1, 11 5 Honorius imp. et 11 Con-

stantius — 12 profectus uid. adhibuisse Paulus 315, 11—14 11 Con-
stantins comes — p. 566, 3 substituit compUauit Prosper Chron. ad a.
411 p. 646, cf. Neues Archiv 1 (1876) p. 88 12 Constantinum —

p. 556, 10 occisus eet excerpsit Paulus 315, 14—21 12 Constan-

tinum — 13 occidit et p. 556, 1 Constantem — 2 interfecit adhib. uid. -
MarceUinus Com. ad a. 411 p. 278 Bonc. , cui similia habet Iordanis
Get. 32 p. 119 et Chron. p. 238 D*

3 corruptionem D \\ acoidat iuetae sustinere qui nesciunt (omissis qui
sciunt iuste sustinere) D || accidat iuste (t ius in ras. m. 1) P
5 Anno ab] Ab B || -1-cLxu- P -i-cLxv- in ras. m. ut uid. 1 B
millesemo centissimo sexaginsimo quinto D \\ inter imperator et uidens
raeura circ. 25 litt. capax B 6 aduersum PB 8 tum DVO

W H et (t in ras m. I) D et om. B (non P) 9 romano (no s. 8.

m. 2) P || quam] quem D 11 excitu D 12 constantinflimpera-

torem (ui m. 1 ex us) D || arelatem] B harelatem (h del. m. ut uid. 1)
P arilatem D 13 clasit £» || et cepit sed et del. m. V G || et

occidit Gv 14 • (ut 9. s. m. 2, infra una lin. erasa) P ut om.

li solus || catolofo D

556 Pauli Orosii Historiarum

loquar, Gonstantem Constantini filium Gerontius comes suus,
uir nequam magis quam probus, apud Viennam interfecit
atque in eius loeum Maiimum quendam substituit. ipse uero
5Gerontiu8 a suis militibus oecisus est. Maximus eiutus pur-
pura deatitutusque a militibu» Gallicanis, qui in Africam tra- 5
iecti, deinde in Italiam reuocati sunt, nnnc inter barbaros in

6 Hispania egens exulat. Iouinns postea uir Galliarum nobilissi-
mus in tyrannidem mox ut adsurrexit et cecidit, Sebastiaaus

P. sttfrater eiusdem hoc solum, ut tyrannus moreretur, eleJgit: nam

7 continuo ut creatus occisus est. quid de infelicissimo Attalo 10
loquar, cui occidi inter tyrannos honor et mori luorum fuitP
in hoc Alaricus imperatore facto infecto refecto ac defecto,
citius his omnibus actis paene quam diqtis, mimum risit et

AVCTOBE8 § 7 cf. 2, 3 § 4

expilatores 1 Constantem — suus, 2 apud — interfecit exscripsii
Beda Hist. eccl 1, 11 7 Iouinus — 10 occisus est fort. adhib. Mar-

cellinus Comes ad a. 412 (inde Iordanis Chron. p. 238 D7), similia
habet lordanis Get. 32 p. 119

1 eloqnar D || constamtem D || geruntius B (non in seqq.) || suus]
sns D 2 magis quam probus] ac inprobus fsh || interficit D

- 3 adqne PB% 4 est om. PBW soU || exutur D 5 distitusqni

(Bqui tn ras. m. 1) D 6 in italiam] italiam D [| in Mspania inter

barbaros PBX^ soli \\ sic in hispaniae gens D hispanie gens M
7 exultat D || iouinns] iunenis D 8 assnrrexit Ijt* || supra et scr.

-i* etia m. 2 in Gf et expunctum al. m. in B, om. v || caecidit a,
ras. B c edit D || sabastianus (s»b- *•) D«l 9 moretur D ||

eligit D 10 de infilicissimo . (de in in ras. m.1 ex . . d . ) D

11 inter (ter s. 8. m. 1) D || tyrannushonor (sh statim ex m) D ||
bonor» (una litt. er.) P fl fuit] PlGv fuit« (fort. eras. n%t nisi inter-
puncHo; supra ras. interrogandi signum posuit m. 2 et in seq. %n ln
mut.) B fuisset P*D VKTONNt WX^ (e superius scriptum propter
foramen rasura factium, uide supra ad p. 554, 16 D) fuisse M

12 in] PlB inter Pa om. D || alaricus DG\ halaricus PB alarichus
Nt || refeoto ac defecto om. sed s. s. m. 1 aut 2 B || ad defecto om.
{more suo in taUbus) D 13 citio» (ti siatim s. *.) D || poene B ||
risit] resistet »#rieit. (linea subducta m. fort. 2, erasum efc uidetur) B

aduersum paganos VII 42. 557

ludum spectauit imperii; nec mirum si iure hac pompamiserS
luaus est, cuiue ille umbratilis consul Tertullus ausus est in
curia dicere loquar nobis, patres consoripti, consul
et pontifei, quorum alterum teneo, alterum spero,

ssperans ab eo qui spem non habebat et maledictus utique
quia spem suam posuerat in homine. Attalus itaque tamquam 9 ■
inane imperii simulacrum cum Gothis usque ad Hispanias
portatus est, unde discedens naui incerta moliens in mari
captus «t ad Gonstantium comitem deduotus, deinde impera-

lotori Honorio exhibitus truncata manu uitae reiictus est.
Heraclianus interea Africae comes missns, cum idem AttaluslO
umbram gestaret imperii, Africam strenue aduersum iudices
ab eo missoti tutatus, consulatum adsecutus est; quo elatusll
supercilio Sabinum domesticum suum, uirum ingenio callidum

lsiudustriaque sollertem et sapientem nominandum si animi
uires tranquillis studiis idcommodauisset , generum allegit;
cnm quo quorundam periculorum suspiciones dum patitur fecit 12
atque, aliquamdiu Africana annona extra ordinem detenta,

avctokbs Un. 5 maledictu8 — 6 homine Ierem. proph. 17, 5

expilatorss 2 consul— 11 Heraclianus breuiter excerpsit Paulus
315, 21 — 25 8 in mari captus, 10 Honorio — relictus est compt-

lauit MarceUinus Comes ad a. 412 11 Heraclianus — comes, p. 558,

1 cum — 3 nauee, 6 is simul — 9 interfectus est adhibuit Marcellmus
Comes ad a. 413 (inde Iordanis Chron. p. 238 E*) 14 Sabinuin

16 generum, p. 558, 2 Romam contendit, 3 tria— naues adhibuit Paulus
315 not. lin. € sq.

1 hac] ac PBl || pompam D 2 **ausus B 8 quria D \\

lq quar (Utteram ineohatam deleuit m. 1) P || coneoriti D 4 corum

D || teneo alterum om. D solus 5 habebant D || meledictus

(e prior m a eorr. m. 2, o radendo ex t) B 6 quia] qui DV

NtMTOW 7 gohtis D || s|panias D 8 discedens] GW

descedens P descendens RHX2 discendens DVKMTO 9 constium

D 11 adtalus D 12 haec strenue — p. 559, 2 prinatns (quae

umus fere paginae codkis spatium aequant) om. D || adnersns
QVW 13 aseecutufl B*Q 15 solertem B 16 accommo-

dauisset R*G 17 suspitionee R 18 adque PBl (d in t m.

coaeua B) \\ aliquandiu G et ex eorr. al. m. PB

558 Pauli Orosii Historiarum

P. ws^ipse tandem cum inmensa, certe temporibue nostris satis in-

13 credibili classe naoium Bomam oontendit. nam habuisse tunc
tria milia septingentas naues dicitur, quem numerum ne apud
Xerxen quidem praeclarum illum Persarum regem et Ale-
xandrum Magnum uel quemquam alium regum fuisse hiBtoriae 5

l4ferunt. is simul ut cum agmine militum ad Vrbem pergens
litore egressus est, occursu comitis Marini territus et in fugam
uersus, arrepta naui solus Carthaginem rediit atque ibi oon-
tinuo militari manu interfeotus est. Sabinus gener eius Con-
stantinopolim fugit, unde post aliquantnm temporis retractusio
exilioque damnatus est.

15 Hunc omnem catalogum, ut dixi, uel manifestorum tyran-
norum uel inoboedientinm ducum optima Honorius imperator
religione et felicitate mernit, magna Constantius comes in-

I6dustria et celeritate confecit: merito sane, quia in his diebusi»
praecipiente Honorio et adiuuante Constantio pax et unitas
per uniuersam Africam Ecolesiae catholicae reddita est et
corpus Christi, quod nos sumus, redintegrata discissione sa-
natum est, imposita exsecutione sacri praecepti Marcellino
tribuno, uiro inprimis prudenti et industrio omniumque bo-*>

l7norum studiorum appetentissimo. quem Marinus comes apud

expilatores 7 occursu — 9 interfectus est excerpsit Paulus 316,
11—14 13 optima— 17 reddita excerpsit Paulus 316, 14—17

1 immensa RbG || **certe R || et satis (et s. s. m. 2) B 3 m-
mil- doc- P -ni- milia doc B || nauis & 4 zerxen] PRG ||

preclarnm P || et] nec v 5 fuisse regom TW(0)h 6 hh

(cum glossa nauibuB) G || cum om. G solus 8 arepta R1 \\ naui

(ui in ras. 3 litt. m. 2) P || solus post Garthaginem traiecit h ||
karthaginem PR || adque PBX 9 oonstantinupolim P 10 ali-

quantulum JV, || tempus VKMTO 11 dampnatus a. ras. B

13 deleri post ducum addidit supra uersum m. 3 G 14 oocidi ante

merait add. OYtY9h 17 ecleaiae P 18 discessione G1» (corr.

P) VKMOW>WXi 19 imposita Pfl* || exeoutione (e alt. *. s. et

post u erasis sa sic B) P*IP excuasatione P1 eicusatione R% || aacri]
PBWX^ sancti GVNt(s)v 90 tribuno] tribuno bono P*THWX*
tribuno notario Nt (notario interpolatum uidetur ex AugusHno) ||
imprimi8 Rb

aduersum paganos VII 42.43. 559

Carthaginem — ineertum zelo stimulatus an auro corruptus
— occidit: qui continuo reuocatus ez Africa factusque priua-
tus uel ad poenam uel ad paenitentiam conscientiae suae di-
missus est.

p. 5S4

* 'Anno ab Vrbe condita mclxviii Constantius comes apud43
Arelatem Galliae urbem consistens, magna rerum gerendarum
industria Gothos a Narbona expulit atque abire in Hispaniam
coegit interdicto praecipue atque intercluso omni commeatu
nauium et peregrinorum usu commerciorum. Gothorum tunc2

lopopulis Athaulfus rex praeerat: qui post inruptionem Vrbis
ac mortem Alarici Placidia, ut dixi, captiua sorore imperatoris
in uxorem adsumpta Alarico in regnum successerat. is, uts^
saepe auditum atque ultimo exitu eius probatum est, satis
studiose sectator pacis militare fideliter Honorio imperatori

u ac pro defendenda Romana republica inpendere uires Oothorum
praeoptauit. nam ego quoque ipse uirum quendam Narbonen- 4
sem inlustris sub Theodosio militiae, etiam religiosum pru-

avctores § 2 ut dixi 7 ', 40 § 2 § 4 ego — audiui

1 karthaginem PB || an auro] amaro X2 anlaro (post an fort. ali-
quid eras.) V \\ auro] pecuniae ui (pecuniae uersu extr. add. T) G
2 qui continuo] Continuoq* (q* s. 8.) G || euocatus G solus 3 |uel

ad paenam D 5 -I-clxuiii- PB millissimo cen|dissimo seia-

gin8imo octauo D 6 arilatem D 7 gotho s- (s cani. c. seqq.)

P1 || a] PGV<5 * (erasa & esse potest) B e D solus om. v \\ adque
P 8 adque PB? || in|clusu8 D incluso JOf || comeato D

9 per crinorum D || tunc om. DVT 10 populis- (eras. s, punct.

ex corr. add.) B populus D || athaulfus] DGVNtWX*(g) atahulfus
PB Ataulphus fsh \\ rei] tunc DV rex tunc T rex ante athaulfus
exMbet Nx || irruptionem Bh \\ urbis (r statim in ras. ser.) D
11 alarici] Gv halarici PBD alarichi JV, || placidi aut Px || captiua
om. D || sororem D 12 uxorS P* oxorem D uxore PlB || as-

8umpta Bh adsumta PD || alarico] Gv halarico PB alaricho Nt
halaricum D 13 adque PB* 14 honoria D 15 pro de-

fendenda romana republica] prodi puplica D || impendere Bb || uires
8. 8. m. 1 in D 16 uirmn] uerum D 17 inlustre" B* || sup

D || religiosum (li statim 8. s.) D

560 Pauli OroBii Historiarum

dentemqae et grauem, apud Bethleem oppidnm Palaestinae

beatissimo Hieronymo presbytero referentem audiui, se femilia-

rissimum Athaulfo apud Narbonam fuisse ao de eo saepe sub

p. 585 testificatione 'didicisse, quod.ille, cum esset animo uiribus

6ingenioque nimius, referre solitus esset:/se inprimis ardenter 5
inhiasse, ut oblitterato Bomano nomine Bomanum omne solum
Gothorum imperium et faoeret et uooaret essetque; ut uulga-
riter loquar, Gothia quod Somania fuisset et fieret nunc

6Athaulfus quod quondam Caesar Augustus, at ubi multa
experientia probauisset neque Gothos ullo modo parere legibus 10
posse propter effrenatam barbariem neque reipublicae interdici
leges oportere, sine quibus respublica non est respublica,
elegisse saltim, ut gloriam sibi de restituendo in integrum
augendoque Bomano nomine Gothorum uiribus quaereret ha-
bereturque apud posteros Romanae restitutionis auctor, post-15

7 quam esse non potuerat immutator. ob hoo abstinere a bello,
ob hoc inhiare paci nitebatur, praecipue Placidiae uxoris suae,

expilatobes 17 inhiare — p. 561, 9 confirmaret epitojnauti Pau-
lus 313, 20—27

1 et#grauim (er. a) D \\ betbleem] PN&W^NO)* bethle*em (er.
h ut uid.) B bethlehem Os bethele en D betheleem H beth*13 (eras.
e) V bethlem T bethel OxKM || palestlnae PBD 2 h*ieronymo

B hieronimo D || praesbytero D prbo P prbto B || referentem (f
m. 2 corr. ex s uel p uel r) P 8 athaulfo] GN^X* atahuifo PB

adthanlfo (h 8. 8. m. 1, f statim ex s) D athenlfo (f 8. 8. m. 1) W
4 dedicisse D || ille om. B solus \\ esee D 5 imprimis B6

6 oblitterato (tt in ras.% Ula m. 1, haec m. 2) P obluterato (er. t) B
oblitorato D 7 faceret] fecerit D || et om. D \\ esseque D ||

nnlgaliter PBVNt 8 et fieret] scripsi fleret- Et D fieret PRG^s

(; Pieret B) fieretqne 0*M*NxTfsh 9 athanlfns] GVN^

atahnlfus P ataulfus (ric) B athaufos D athoulfus W || qnod] et
qnod 0 || at] ad PXBX 10 probabisset PBX 11 effirenata (t

statim in ras. scr.) D 12 rS»publicft B* 13 elegisse (Be inras.

m. 2) P elegisset N legisse (* *. glossa pro elegisse m. 3) O || se post
elegisseadd. v || saltom IPh salutemecta. Ool. fs 15 actor D
16 potuerat*** (nuUa littera ut uid. erasa; spaHum est 2 uel 3 Utt.)
P 17 Praecipne P Praecipue. a. ras. B (sic P maiore; inde fac-

Um ut in Nx ea littera omiUeretur mox rubricanda) || sne P

aduer8um paganos VII 43. 561

feminae sane ingenio acerrimae et religione satis probae, ad
omnia bonarum ordinationnm opera persnasn et eonsilio tempe-
ratus. cnmque eidem paci petendae atqne offerendae stndio-8
sissime insisteret, apud Barcinonam Hispaniae nrbem dolo
ftsuorum, nt fertnr, occisns est.

Post hunc Segericus rez a Gothis creatus onm itidem indicio 9
Dei ad pacem pronus esset, nihilominus a snis interfectns est.

Deinde Vallia snccessit in regnum ad hoc electus a Gothis, 10

ut pacem infringeret, ad hoc ordinatus a Deo, ut pacem con-

lofrrmaret. hic igitnr — territns maxime iudicio Dei, qnia cnmll

magna superiore abhinc anno Gothorum manns instrncta armis

nauigiisque transire in Africam moliretur, in duodecim mili-

avctobes Un. 5 ut fertur

expilatobss 6 Post — 7 interfectus est compHauit Isidorus Hist.
Goth. 20 cf. Iordanis Oet. 31 extr. 8 Deinde — 9 confirmaret com-

pilauit Isidorus Hist. Ooth. 21 8 Deinde — regnum cf. lordanis

Oet. 32 8 Vallia — regnnm cf. MarceUinus Comes ad o. 414

10 hic — p. 562, 2 cladis cf. Iordanis Oet. 33 p. 123, 18 — 124, 3

11 Gothorum — p. 562, 2 cladis compQauit Isidorus Hist. Ooth. 22

1 fceminq B || sane. a. ras. B || religione* satiB (ne la in ras. m. I)
D || religione] POVg reiigione (gi *. 8. m. 2) B religionis (0)v \\
satis (s fin. corr. ex aita litt. m. 2) P \\ prope D probatae KM
2 persuasu** (su alt. in ras. m. 1, post su er. 2 Utt.t su ?) P suasus D
persuasus VNO 3 pace R* || petente Rx appetente R* adpetende

VT || adqne PR* || offende (-di V) VT \\ BtudioBissime, a. ras. B
4 barcinonam] X4 barchinonam (h statim ex n) D barchilonem PRNtfi
barcylonam H barcilonem OKMT& barciUonem (ch 0) VWO bar-
chilinem X^ barcinonem (N) fsh; etiam 1, 2 § 104 barcinonam
scribendum uid. 6 hounc (o del. m. 1) P \\ segericus] PDWty

segaricus (aic) B \\ ididem D 7 pronos D || eese D (lin. 8. 8.

tenuissima fortuita uid.) || a] et a sh 8 nallia] DTW(KMO)v

iiem uel uuallia $ ualia PBOHNtX& (sed idem $ in Oet. mox uallia)
b|llia N nnlnia V || succeesiUin (ait i in ras. m. 1) D \\ ad hoc] adhnc
D || electns] ordinatus DKMO (sic ad hoc ordinatns ado pacem 9&r-
mar& a gothis nt pace* infringerA V) 10 maiime. a. ras. B ma-

limae D \\ quia] T(VON) Zt v qni PBDKMHNt WX^ qd ex qu# (corr.
m. 1) O 11 manus (s er.) B mann NX* 12 nanigiisqne (gi

8. 8. m. 2) P || oliretnr D \\ duodicem D || mili#*bus (er. ti) D
V. 36

562 Pauli Orosii Historiaruni

. 586 bus passnum Gaditani freti 'tempestate correpta, miserabili

l2exitu perierat, memor etiam illius acceptae sub Alarico cla-
dis, cum in Siciliam Gothi transire oonati, in conspectu suorum
miserabiliter arrepti et demersi sunt — pacem optimam cum
Honorio imperatore, datis lectissimis obsidibus pepigit; Fla- 5
cidiam imperatoris sororem honorifice apud se honesteque

I3habitam fratri reddidit; Bomanae seouritati periculum suum
ebtulit, ut aduersos ceteras gentes, quae per Hispaniae conse-

I4dissent, sibi pugnaret et Bomanis uinceret. quamuis et ceteri
Alanorum Vandalorum Sueborumque reges eodem nobiscumio
placito depecti forent mandantes imperatori Honorio: tu cum
omnibus pacem habe omniumque obsides accipe:
nos nobis confligimus, nobis perimus, tibi uinci-
mus, immortali uero quaestu reipublicae tuae, si

I5utrique pereamus. quis haec crederet, nisi res doceret?»

avctorbs § 12 pacem cf. 1, 17 § 3 et 3, 20 § 9 § 13 cf.

1, 16 § 3 et 1,17 § 3

exfilatores 2 memor — 3 conati cf. Iordanis Get. 33 p. 124,
2 sq. 2 acceptae — 4 demersi sunt uid. adhibuisse Isidorus Hist.

Goth. 18 3 in Siciliam — conati cf. Iordanis Get 30 p. 114, 8

4 pacem— 7 reddidit compilauit Isidorus Hist. Goth. 21; cf. MarceUinus
Cotnes ad a. 414 (inde Iordanis Chron. p. 238 E*) 4 pacem — 15

pereamtis (aliunde his exigente Constantio insertis) excerpsit Paulus 316,
20 — 28 4 pacem — 9 uinceret uid. adhibuisse Iordanis Qet. 32

p. 119 7 reddidit adhibuit Seuerus Chron. p. 450, 4

2 alarico] GVWX* (ri s. s. m. 1 in V) v halarico PBD alaricho
NA halaric. $' alaric. $' 3 sicilia BH et ante corr. m. 3 aut 4

P 5 lectissimis obsidibus (lectissimis ob w ras. m. 1) P || pepi-

egit D 7 Romane. (an s. s. m. 2, t erasum sed mox m. coaeua re-

stUutum) E 8 aduersum (g) v || ce.teras a. ras. B 9 pugnaret

et] pngnaret BVTONW || ceteri a. ras. B citeri D 10 alanorum]
Gv halanorum PDVN&W halanorfi (* eras., fort. casu) B ||
uuandalornm GWX& \\ sueborumque] PB sneuorum q: 2> || eodem}
eorum D 11 depecti] PB*DG** depacti BbGuv \\ honori D

12 omniumque obsides] obsidesque (i ex e V) DVTO 13 confligi-

mur D || uinoemus (more suo) D 14 immort.— 15 pereamus] tuae

erit quaestus reipublicae 8i utrique pereamus $ || immortali] BhD in-
mortali P&, $ inmortaliB X^v \\ quaestu] PBDg quaestus X*v ||
erit add. post quaestus v 15 utri«que (ex utroque ?) B

adnersum paganos YII 43. 563

itaque nunc cottidie apud Hispanias geri bella gentium et agi
strages ex alterutro barbarorum crebris oertisque nuntiis dieci-
mus* praeoipue Valliam Gothorum regem insistere patrandae
paci ferunt ex quo «tcumque concesserim, ut licenter Chri-16

&stiana tempora reprehendantur, si quid a oonditione mundip ^
usque ad nuno simili faotum felioitalte dooeatur. manifestaui* 17
m«s, ut arbitror, atque ostendimus aon magis uerbo paeae
quam digito innumera teila sopita, pkirimos extinotre tyran*
nos, conpressas coangustatas addiotos exinanitasque immanis*

losimas gentes minimo sanguine, nullo certamine ac paene sine
caede. superest ut obtrectatores nostros molitionum suaruml8
paeniteat ueritatique erubescant Deumque uerum et solum,
qui potest omnia, credant timeant diligant et sequantur, cuius
omnia, et quae mala putant, bona esse didicenmt.

15 Explicui adiuuante Christo secundum praeceptum tnum, 19
beatissime pater Augustine, ab initio mundi usque in prae*-

avctobes lin. 2 nuntiis discimus || lin. 4 ferunt

EXPILA.TORE8 16 ab initio — 564, 1 annos et q. 8.] Nam et Horosius
{sic Naz.) diligentissime baec (haec om, Naz.) inquirens, omnem numerum
annorum ab initio mundi usque ad suum tempus m uiiiftn eollegit Gre-
gorius Turon. I prol. 16 ab initio— p. 564, 2 octo] OroBius ptesbyter

in septimo ad Augustinum libro ab initio mundi usque ad tempora Honori
n annos \dcxviii- adserit Prosperi auctarium (ex codice Vat Beg.
2077 saec. v/ extr. scripto; cf. Exempla codd. Latt. 1876 ad t. uu
Roncall 1 p. 723

1 cottidiae D cotidie PB 3 praecipue sqq. cf. TiUemont Hist.

des Emp. ad a. 416 cap. 57 [] ualliam] PD VWX* v uilliam B ualiam
GNt || petrande (pro e pr. m. 1 scriptura erat a, corr. in a m. 2; e
fin. in rae., ex a fort.) B 5 repraehendantur PBD 7 adque

PlB* (corr. m. coaeua m B) 8 tyrrannos B 9 conpssas (on corr.
in 5») B || coangustatas (ta prior statim 8. 8. et s fin. ex corr. sed
statim interta) D || exanitasque (t ex n uid. corr. sed statim) D ||
inmanissimas PB 10 nullo] et nullo DVT || p*ene B benae D •

11 nt] -ot D || molitionum (o prior ex i eorr. m. 1) P 12 paeniteat

(a prior linea del. in P, erasa in B) paeneteat D \\ erubiscant (i in e
corr. m. 3 aut 4) P 13 diligant et sequantur om. D solus || dili-

ganW [fort. litt. nuUa er.; spat. 1 aut 2 liU.) P 14 potant D ||

bona (a in ras. m. 2) P || in didicerunt (i pr. ex e) desinit V 15 sic

Explicui PBD || tuum praeceptum v 16 agustine D || in] ad PB

TOW || fWsentem (erasa s ?) B

36*

564 Pauli Orosii Historiarum adiLpag. VII 43.

sentem diem, hoc ert per annos qoinque milia sescentoe decem
et octo, cupiditatee et punitkmes hominum peceatorom, con-
flictationee saeculi et iudicia Dei quam breuissime et quam
simplicissime potui, Christianis tamen temporibus propter
praesentem magis Ghristi gratiam ab illa incredulitatis con- 5
20fusione discretis. ita iam ego eerto etsolo, quem concupiscere
debui, oboedientiae meae fiructu firaor; de qualitate autem
opusculorum tu uideris qui praecepisti, tibi adindieanda si
edas, per te indicata si deleas.

1 quinque milia sescentos decem et octo] PBO (sexc- B) idem nume-
rus in g et Prosp. auct. et edd. ante h quinque milia sescentos et
octo D y-ma dcvm NtO || decem et octo] septemdecim * inuUis
eodd. et edd. omnibus nee uUo uerbo addito, notatue iam ab QaUandio
uol 9 p. xu 2 c*upiditates (eras. 1) B || pnnitates DT 3 scii

B || bramissime P 4 propter] sic pp£ P 5 illo PBVX,

7 meae] mae D 8 praecipisti B1 precipisti D || adiu**|dicanda P

Explicit • | Pauli • horosi • historiarum 7 aduersu paganos | liber vn •
feliciter:-. epistula- seueri ad scHf pauluram effti P explictt Pavu

HOBOSI HISTOBl|ABVM ADVEB8VM PaOAVOS LIB- vn- FELTClf-; EPISTVLA

(v in 0 m. £) sevebi* |aj> scS Pavlinv bpm- R

bxpuctt : pavli obosh -lib • vn • (nigris lUt.) |de tbbgihta : anno-
bvm (rubris maior. Utt.) | pbaescbiptione omnibvs cavsis opponenda-
(nigri8 minor. litt.) \ Jmperator theudosius et q. s. D

PAVy OROSII HISTORIARVM CAPITVLA.

EX CODICE D.

CAPITVLA LIBRI PRBfl.

L De exordio auctorum tam Graecorom quam Latinorum, quod
initium scribendi a, Nino rege, Beli filio, sumserint. [1 § 1]
II. Quanti ab Adam usque ad eundem Ninum Magnum anni fue-
rint. [1 § 5]
5 III. De temporibus regis ipsius usque ad Caesarem Augustum,
hoc est usque ad natiuitatem Christi, quae annorum summa
cucurrerit, et quod tam prolixo spatio temporum raro bella
cladesque cessauerint. [1 § 6]
IIII. De situ totius Orbis, quibus aut quam magnis regionibus
10 terminetur, et quod in tres plagas id est Asiae Europae et

Africae scindatur, sicut alii testantur auctores. [2 § 1]
V. De diluuii tempore, quod relictis in arca paucis humanum
genus, quod manebat extrinsecus, sit deletum. [3 § 1]

Lectionia uarietatem ex D adnotaui integram. — m contextum
namina propria reeepi intacta exceptis uulgaribus, uetut Htroules et
Sarfanapallus , ac terminatkmum barbariemis, uelut Troianus (pro -os),
Nine (pro -ni), huic codici soUemnibus. praeterea paucula quqedam,
Ucct ab ipso fortaese epitomae auctore profecta, correxi} ne legentem
inutUiter morarentur; uelutp. 567, 24 Arenralo scripsi pro Romulo. —
in fine capituli unius cuiusque indicaui, ubi quieque capituli numerue
in ipao OroeU opere a codice D poeitus sit.

fci. V incipit: pavli! obosii? librvm (corrige ltbr- vn) col. rubro
Ihtbtoriartm- col. uiridi 1 1 (col. nigro, eed numeri seqq. rubro) De exordio

1 grecorum 2 sumaerunt 5 agustum 7 spacio 8 cessa-
uerit 9 in Oroeio ipso non addidit numerum nec maiore lUtera ca.
pituli imtium distinxit || tutius urbis 10 terminitur || in addidi ||

tris || eurupae 11 afrecae || scinditur 12 in Orosio ipso iji sic \\
d*Ouuii (er. 1 ut uid.) 13 manibat || est

566 Pauli Orosii Historitfrum

VI. De Nini cuius supra regis initio et fine, et quod ipsi uxor

eius Samyramis successerit in regno. [4 § 1]
VII. De interitu quattuor cum Sodoma ciuitatum. [5 § l]
VIIL De bello quod inter Thelcises et Charsatios aduersus Foro-

neum regem Argiuorum et Parasios gestum est. [7 £ 1] &
VIIH. De secundo diluuio, quod Ogi temporibus legale quidem sed

maximum terris effusum est. [7 § 8]

X. De ubertate Aegypti et fame, quae Ioseph temporibus acta
sunt, de quibus plenius sacra testatur historia. [8 § 1]

XI. De inundatione aquarum, quae Anphyctionis regis Athenien- io
sium tempore maxhnam populorum partem Thessaliae absump-
sit, quando etiam Deocalion regnasse, Liber quoque pater In-
diam superasse perhibetur. [9 § 1]

XII. De Hebraeorom ex Aegypto egressione per Moyssen ducem et
decem Aegyptiorum plagis, quas pro Iudeorum retentatione is
diuinitus peftulerunt, et quod eodem tempore uehementius
solito sol accensus totum paene Orbem suo oalore torru-
erit. [10 §1]

XIII. De parricidio filiorum Danai atque Aegypti, et quod Danai
tanti sceleris fabrioator ad Argos, pulsus regno, migra-20
uerit. [118 1]

XIIII. De Busiridis in Aegypto hospitalitate orudeli, qui diis suis
hospitum innocentum sanguinem inmolabat. [11 § 2]

XV. De Perseo, qui a Qraecia tr£neuectug in Asiam plurimas ibi
barbarae gentes domuit, ubi ad altimum uictae genti de suo «5
uocabulo Persarum primus nomen inposuit. [11 § 4]

XVI. De diuturnitate regni Assyriorum, quod usque ad regem Sar-
danapailum constat extensum. [12 § 2]

XVIL De Tantali iu Ganymedem flagitiosi amoris inoestu et Pelo-
pis certaminibus contra Dardanum atque Trotanos nec nonso

1 nine || inicio ty finem || ipee 2 suecessit 3 ciuitatU (Ol m. 1
m ra8., ex e ut uid.) 4 charsatius 5 parasius 6 diluuiu»

(eras. m) || se# (eras. d) 11 maxima || tessaliae 12 india

14 xn euanidus || hebreorum 15decim 16 pertolerunt 19 xm
euanidus || quod danaui 20 spulsus 22 crudile 23 san-

guinum 24 persa eo fl grecia 25 uioti 26 uocaboram

29 gansmidem || flagidosi 80 feoianUe

capitula lib. I. 567

plurimarum gentium gestis ac regum, quorum cursim habita
solum nominum mentione longum uisum singillatim fiacta
discribi eo quod multis familiaria et nota sint fabulis.
[12 § 3 lin. 2]
5 XVIII. De Atheniensium bello et de Minotauro, cui Gretenses uoran-
dos Atheniensium nobilium filios addicebant. [13 § 1]
XVIIII. De certamine Lapitharum et Thessalorum. [13 § 3]
XX. De rege Aegypti Vesoze, qui Scythas primum in bella com-
mouit et ab eisdem ttictus refugit in regnum: ex quibus
io sunt Amazones bellatrices, quas Hercules postea superauit:

quae Europae et Asiae ex parte aliqua dominantes Ephesum
simulque urbes aliaa condidertmt. [14 § 1]
XXI. De raptu Helenae et obsidione decennali Troiae atque excidio
subsecuto simulque Aeneae in Italiam ingressu. [17 § 1]
uXXII. De Sardanapalli regis Assyrionun prauis moribus, et quod
defuncto illo eorum regnum primum concesserit in Medos,
postea in Scythas Chaldaeosque peruenerit. [19 § 1]
XXIII. De Fraorte rege Medorum et Dioele successore eiuB, cui
Astyages pari modo successit in regnum. [19 § 4]
soXXIIII. De Cyro rege Persarum, qui auo suo Astyagi certamen
indixit, quo uicto regni summa potitus sit, et .quod huius
temporibus- Phalaris Siculus arrepta tyrannide Agrigentinos
grauiter populatus est. [19 § 6 1. 2]

XXV. De Aremulo Latinorum rege ac flagitiis ipsius, et qaod ful-
85 mine ictus interiit. [20 § 5]

XXVI. De bello Peloponensium et Atheniensium graui, quando etiam
Asiam Amazonum gentis exeroitus diu lateque uastauit. [21 § 1]

XXVII. De Lacedaemoniorum et Messeniorum bello, quod adhibitis
Atheniensibus et Peloponensibus sibi socire per annos plures

so usque ad internicionem prope inexplebili furore gesserunt.

[21 §8]

6 filius 10 amazonoB || hirculis 11 erupae et asia 13 rapto
elinae || decenali 15 sarteraa palli || assiriorum 16 defunctu ||

conceesit 18 medurum || successorem 19 arteages 20 asti*

agi 22 falariB sicuius 24 romulo || flagitus 26 atthini*

ensium 28 in Orosio ipso sic xxcx || laci demoniorum 29 pile

penensibus 30 internitionem || ineiplebile

568 Pauli Orosii Hietoriarum

CAPITVLA UBBl 1L

I. De regnis quattuor Orbis uniuersi, quae dispensatione Dei
successu temporum principalia per mundi partes quattuor
steterunt, id est Babylonium primum, exinde Macedonicum,
post Africanum atque in fine Bomanum. 5

IL De conditione urbis Bomae, quo post euersionem Troiae
anno fundata sit, et quod suorum regum ac principum per
ducentos et tres annos usque ad consules assiduis fracta
fuerit et infecta criminibus. [4 § 1]
IIL De Bruto, qui apud Bomanos primus consulis nomen ob-to

tinuit. [5 § 1]
mi. De Bomanorum et Sabinorum beilo et discessione plebis a
patribus ac fame et pestilentia protenus subsecuta: quibus
utique malis non parum Boma quassata sit [5 § 4]

V. De Veientium et Etruscorum graui certamine, quos Marcusis
Fabius consul non sine maximo reipublicae dispendio su-
perauit: in quo bello omnis Fabiorum familia insidiis truci-
datur. [5 §6 1.6]

VI. De Cyro rege Persarum, qui urbem potentissimam Babylonam
Euphratis alueo deriuato magnis exercitus sui copiis occu-to
pauit, et qualis urbis ipsius situs fuerit quodque eodem tem-
pore Lydiam pari felicitate deuicerit. [6 § 1]

VII. De bello, quod cum Scythis quibus regina Thamyris praeerat
idem Oyrus postea habuit: a qua uictus et extinctus est.
[7 § 1] «

VHI. De rege Dario, qui cum Antero Scytharum rege certatus
est, ubi etiam non paruam manum sui amisit exercitus, et
quod postea Macedoniam atque Asiam adgressus obtinuit,
deinde contra Athenienses bellum gessit, a quibus plurima

1 ihcipivnt capitvla ubbi H- (lUt. mgris) 2 urbis || quae] q:
4 babilonium || machedonieum 5 afrieum sic in fine 6 euer-

sione 8 ducentus et tris annus 10 in Orosio ipso n iemere \\

romanus || consules 12 a om. 14 quassata (prwr % statim 8. 8.)
15 ueiencium || certamini 16 consol || reipublice 17 omnes

19 babillonam 20 eufiratis || diriuato || cupiis 22 filicitate

24 uiotus et] et uictus 27 parua manu sua misit 28 mache-

doniam

capitula lib. II. 569

populi sui parte confecta uictus refugit in Persas, ubi dum
contra uictores bellum molitur interiit. [8 § 1]
YIIIL De eius Darii filio Xerxe, successore eius, et Leonida Spar-
tanorum rege, qui cum quatuor milibus hominum innumera-

5 bilem Persarum fudit exercitum; in quo etiam bello Leonidas

rex plnres occidendo cnm paucis suis lassatus et mortuus
est; cui etiam certamini Xerxes foedissime se subtrahens
Mardonium ducem reliquit, qui residuum quod erat populi
Persarum propemodum sua infelicitate contriuit. [8 §13 olymp.]

10 X. De pestilentia» quae Bomae prodigiis praecedentibus uiolenter
exarsit, quando ab exulibus cinibus ac fugitiuis seruis contra
Valerium consulem bello quasi ciuili conmoto Capitolium
Yrbis incensum est. tunc etiam de hostibus ipsis uictoriam
dictator Quintius Cincinnatus obtinuit. [12 § 2]

15 XI. De consulum potestate decemuiris tradita et statu reipublicae

per tyrannos rebus plurimis perturbato ; quando etiam terrae

motus in Italia graues exorti sunt. [13 § 1]

XII. De Fidenatibus hostibus reipublicae, quos Aemilius dictator

tertius superauit, et Siciliae uitio dissensionis , quae

» tyrannorum nutrix et bellorum diu fuit captiua seruilium.

[13 § 10]

XIII. De dissensione et beilo ciuili Siciliae, quo, Syracusani dum

a Catanensibus dissiderent Graecorum sibi solaciis inploratis,

spe obtinendae Siciliae grauia diuturnaque certamina inter

a» Athenienses Spartanosque uersata sunt. [14 § 4]

XHIL Quod ad extremum Laoedaemonii solacio adiuti Persarum
Athenienses prope usque ad internicionem actos imperio suo
datis urbi rectoribus subdidemnt, quos etiam postea Thrasy-

3 successorem || sparthanorum 4 innum|merabilem 6 mor-

tuoe 7 certamine 8 reliquid 9 prope modo || infilioitate
10 pestilentiae || praecidentibus 11 ab am. 12 consolem || con-

mutu capitulium 13 uicturiam 14 quentius 16 consolum ||

decim uiris || statu rdpublioae] •citatu«|raipublicae (er. s; r ante lin.
add. sktiim m. X) D 16 tyramnoe || tene mutua 18 emilius-
19 terciug || uicio disensionis 23 gregornm || solacius 25 athini-
enses sparthanosque 26 laoe dimoniis 27 aotus 28 sub-

dederunt II trasibulus

570 Pauli Orosii Historiarum

bulus quidam Atheniensium pro patriae libertate consurgens
sub specie conloquii circumnentoB fraude decepit. [16 § 8]
XV. De ciuili bello Persarum, quod Artaxerxea et Oyrus fllii Darii
de statu regni certantes egerunt, quorum uno id est Cyro
interfecto ad Artaxerxem regni summa peruenerit. [18 § 1] *

XVI. De terrae motu concussae Siciiiae, ubi Aetna mons eo tem-
pore aestus suos solito grauiores effudit. [18 § 6]

XVII. De obsidione Veiorum, quos Romani cum suo maximo detri-
mento decem annis continuis obsederunt. [19 § 1]

XVIII. De Senonum in Italiam Vrbemque inruptione Gallorum, et 10
quibus stragibus popnlum senatumque Romanum inaudita
prius crudelitate trucidauerint quodque eorum atrocissimum
impetum ictu fulminum Vrbis fuerit incendium subsecutum.
[19 § 5]

CAPITVLA LIBRI III. 15

I. De pace Graecis a rege Persarum Artaxerxe ueluti iure
dominantis indicta, quibus ut ab armis quiescerent impera-
uit. [1 § 1]
II. De bello Spartanorum atque Persarum, quod adhibitis sibi
auxiliaribus copiis usque ad intemicionem prope Lacedae-ao
moniorum diu grauiterque gesserunt. [1 § 5]
III. De reparatione Atheniensium per Cononem. [1 § 23]
nil. De certamine, quod cum Arcadibus Spartani propter castellum
quoddam adgressum inruptione furtiua quasi de imperio
desperantes inter extrema gesserunt. [1 § 25] 25

V. De terrae motu, quod Achaia uninersa concussa duas ciui-
tates prouinciae ipsius, id est Ebora et Helice, disruptas
terrae hiatus absorbuit et quod diebus illis, quibus auctor
haec scribit Orosius, Constantinopolim terrae motu graui

2 speciae || circumuentus 3 Deoinile || artaxertes 4 regini
6 terue || ethna 9 decim 10 inruptionem 12 orudilitate
13 iotum fluminum (flu atatim in ful corr.)

15 Incipiynt oafitvla : libki : m 5 16 greois 17 nominantes
19 Bparthanorum 20 oupiis || lacedemoniorum 23 n (pro m) ||
perco.noroen- 28 partani 24 quodam 25 dieperantes

26 terre mutu || ciuitatis 27 disruptae 29 constantinopolrm] cf.
Ehein. Museum 30 (1875) p. 314 || terre

capitula lib. II. III. 571

flammaque caelitus desuper inminente maximo patuit obiecta
diserimM tantamque iram Dei Arcadii oratione principis
cum supplkatioae totius populi Christiani coustet auersam.
[3 § 1] '

i VI. De uictoria Romanorum, quam de Vulscis tfaliscis ac Prae-
neatinis, qui multis retro temporibus infestissimi Vrbi hostes
extabant, ueloci felicitate tulerunt. [3 § 4]

VII. De pestilentia Vrbis atque prodigio, cum hiatu terra terribili
a se scissa dissiluit: in quem Marcus Curtius eques uiuus

io sponte descendit. [4 § 1]

VIII. De secunda inrnptione simulque internicione Gallorum, qui
non longe ab Vrbe a Manlio Torquato et Quintio ac Sulpicio
diototoribus superati, dum se per oram maritimam diffudis-
sent, ad extremum a Marco Valerio, qui Gallum quendam

15 cui singulari pugna conflixit corui adiutus auxilio superauit,

uicti atque trucidati sunt. [6 § 1]

VIIIL De tempore, quo petentibus Carthaginiensibus pacem di«
uersa Bomae prodigia praecesserunt , quodque isdem diebus
Artaxerxes ludaeorum gentem bello superatam in Hyrcaniam
» plurima ex parte transtulerit, Aegyptios quoque Persarum

8imul regno subdiderit. [7 § 2]
X. Quod aduersum Samnitas grauia ilico Bomanis bella suscepta
sint ac Latinos nihilominus rebellantes Manlius Torquatus
consul uicerit, [8 § 1]
25 XI. De Minuciae uirginis Vestalis incestu atque interitu, et quod
isdem diebus plurimae in Vrbe matronarum in maleficio de-
tectae punitae sint. [9 § 5]
XII. De Alexandro Epirotarum rege, Alexandri illius qui uocatur
Magnus auunculo, a Samnitibus uicto atque interfecto. [11 § 1]

5 uicturia || quftdeuulscis (d in ras. m. I) 7 ueluci filicitate

•n

9 quem] quo || cuicius 10 uiuos ponte diiadit (i m en statim

corr.y 13 ©ra maritlma 14 eitremo 17 chartaginiensibus
18 hisden 19 hircaniam 20 plurima* || aegyptius 22 Quod]
Dequo- 2i coasol e,uicerit (interpunctio ex corr. m. 1) 25 in-

terito 26 hkdem 28 akiandri, (i staMm ex o corr.) || quijqui

572 Pauli Orosii Historiarum

XIII. De Philippo potentissimo rege Macedonum, qui Oraeciam
proeliorum suorum uirtute quassauit et plures prouinciae
ipsius nobilissimas ciuitates dolo captas et hominibus et
opibus uacuauit. [12 § 1]

Xim. Quod idem obsessa Byzantio Scythis bellum intulerit, a qui- »
bus sumpta uictoria dum rediret Triballis obuius factus
belloque congressus in ipso fuerit certamine uulneratus.
[13 § 1]
XV. De eiusdem Philippi prosperitate uictoriae, quam de Athe-
niensibus Lacedaemoniis ac Thebanis, ad ultimum calcatoio
ipsarum urbium dominatu, cruentissimam cepit, et quod mox
dum in Persas bellum molitur interiit [13 § 9]

XVI. De infelici cum 3amnitibus congressione Bomanorum, quando
ad Caudinas furculas uicti missique sub iugum sunt, et
Papirii consulis, euoluto anno, de uictis eisdem hostibusu
subiugatisque uictoria. [15 § 2]

XVII. De Alexandri Magni, qui patri Philippo suocessit in regnum,
uirtutibus ac triumphis, quos de Persida atque Aegypto
aliisque prouinciis mira et celeri felicitate promeruit. [16 § 1]

XVIII. Quod praedicti regis temporibus, etiam quo accessus ipsise
non patuit, sanguine proeliorum totus paene Orbis incaluit
in tantum, ut Agidis Lacedaemonii regis in Graecia, Ale-
xandri Epiri regis in Lucania, Zopyrionis praefecti Ponti in
Scythia plura bella et grauia gererentur. [18 § 1]

XVIIII. De eis, quae aduersum gentem Indorum idem Magnus»
Alexander terribiliter gessit, qualiterque omnibus paene po-
pulis Orientis oppressis, dum ad extremum Babylonam re-
gressus mundi totius legationes exceperit, ueneno hausto
clam puero tradente defecerit. [18 § 5]

1 greciam 5 biiantio schythii 6 uicturia || treballis

9 uicturiae 10 laoe daemonias 11 coepit, cf. Oros. 3, 14princ ||
et mox 13 infilici 15 pauperii consules euuluto 16 ui-

cturia 19 filicitate 22 laee daemonii,regis (r m. 1 ex s, inUrp.

add. ex corr. m. 1) || haee ingrecia | alaxdri epyri regis in lucania so-
ferionis pre.fecti ponti in schitia | in ras. m. 1 25 hig 27 op-

presit || babilonam 28 tutius || austo 29 tradentes

capitula lib. IU.IIU. 573

XX. De GaHorom caede atque Samnitium, quos aduersum Bomam
uno agmine conspirantes Fabius consul excepit caesisque
quam plurimis feliciter superauii [21 § 1]

XXI. De bello, quod inter Samnites et Bomanos euftntu alternante
5 uictoriae item gestum est, et quod ad extremum cnm rege

buo Pontio superati Samnites, post longnm quamqufem tem-
poris spatium, dominandi tamen regnandiqne finem sibi de-
bitum acceperint. [22 § 1]

XXII. De intemicione Sabinorum, qualiter per Curium consulem
10 uicti addictique Bomanae fuerint dicioni. [22 § 11]

XXIH. De proelio, quod Bomani cum Etruscis Gallisque Senonibus
infeliciter Caecilio praetore gesserunt. [22 § 12]

XXmL De clade Alexandro mortno ac dissensione Macedonum, et
quod regni Macedonici per enndem Alexandrnm corpus longe
i5 lateque porrectum, defuncto eo per multos reges ac principes

ecissum, in Asia Aegypto atqne India aliisqne prouinciis
granibus atqne innnmeris proeliis gestis per quattuordecim
annos contritum atqne laniatnm sit. [23 § 6]

CAPITVLA LIBBI IIH.

90 I. De duobus proeliis famosissimis Bomanorum, in quibus uicti
atque uictores non mediocriter extiterunt, quae cum rege
potentissimo Pyrrho Tarentinornm causa excitante gesserunt,
et pestilentia, quae bellis quibus supra cessantibus grauis
nimium Bomam cunctosque fines eius inuasit. [1 § 1]

25 II. De eiusdem Pyrrhi ad extremum luctuoso Bomanis et damnoso
nalde congressu, quodque ab eisdem tertio utique bello uictus
abscedens, dum in Achaia apud urbem quandam Spar-
tanum regnum auidus dominationis adpeteret, saxo ictus
obierit. [2 § 8]

1 samnicium 2 fauius 3 filiciter 4 samnites (prior 8 ra-
dendo ex r) || euente 5 uicturiae 7 spacium || tamen] tam || debe-
tum 8 acceperunt 10 romani 12 infiliciter 13 ace-

donnm 14 alaxandrum 15 multus regis 18 annus

19 incimvnt : capit : ubri : mi (litt. rubris) 20 De duobus usque
ad uicti in ras. statim scr. 21 uictures || extetirunt 22 pyrro
24 roma 25 pyrri 26 congressu (u inom.l mut.) quodq: (q:

ex ab m. 1) 27 abscidens 28 dominationes

574 Pauli Orosii Historiarum

III. Quod Pyrrhi morte conperta Tarentini aduersum Bomaoos,
Carthaginiensium sibi adiuncto solacio, iterum arma sum-
serunt, in qua etiam pngna superati snnt; quibus diebns
magna Bomae fuerint uisa prodigia. [3 § 1]

IIII. De bello, in qno aduersnm Picentes dnce Seniprosio consnle 5
dimicantes Bomani nictores qnidem sed cnm strage mnlta
militnm eititernnt, et qnod plnra eos foerint secuta pro-
digia. [4 § 5]
V. Quod Ynlsinienses in libertinos suos, qoi eos nrbe coniugibts
et facultate priuauerant, acceptae ultores iniuriae adiutiio
seneritate reipublicae uiriliter eititerunt. [5 § 8]
VI. De pestiltatia, qnae apnd Bomam grauissima conflagranit in
tantum, ut plus perisse popnli qnam superfuisse referatur, et
Oapparoniae uirginis Vestalis incestn simulque suspendio,
quo uitam adnlterii connicta finiuit [5 § 6] 15

VII» De bello Carthaginiensium, quod infeliciter contra •Siculos
Sardosque gesserunt; ubi etiam urbis ipsius rex Himilco
intolerabili pestilentia totum paene morbo amiserit exercitum
regressusque Carthaginem gladio mortem sibi ipse conciuerit.
[6 § 2] 20

VIII. De Hannonis cuiusdam Carthaginiensis potentissimi hominis
in ciues suos inpietate uel scelere dignoque suis moribus
exitu et Hamilcare Carthaginiensi uiro facundo ad Alexandrum
per dolum misso regressoque ad propria post mortem Ale-
xandri ueluti ciuium inimico a suis per inuidiam interfecto. 25
[6 § 16]

VIIII. De Siculorum certamine et strage Poenorum, qnam per
Agathoclem Siciliae regem in Africam ex consilio transuectum
Carthaginienses non mediocriter sni exercitus amissione sen-

1 pirri (i prior ex e radendo mut.) || romanus chartagini ensium (aZ-
tera i statim ex e) 5 daoes est pronio 7 extetirunt 11 rei-

publice 12 pestilencia 14 inc6Btu,S8imul (interpuncHo ex corr.

m. 1, s tatnen non deleta) 15 alnlterii 16 cartbagenienBium ||

infiliciter || siculos 17 hiraelco 18 intolerabile || pene |) ami-

sit 19 gladium 21 in ipso Orosio vm ante 6 § 15 haec Darii

exstat || chartageniensis 22 pietate 23 amilcare || charthaginiensi
nero || alaxandrum 25 inuidia 28 transuectu (u alt. in 0 m. 1)
29 chartaginienses || non] non de (e statim ex i)

capitula lib. HII. 575

serunt, Pyirhi regis Epirotae conlato Siculis aduersum Afros
auxilio. [6 § 23]
X. Quod falso catholicao fidei aduersarii rerum perturbationes,
quaecumque accidunt temporibus Christianis, grauibus ac

* ueteribus Bomanorum aliarumque gentium cladibus seu mi-

seriis anteponunt. [6 § 34]

XI. Qualiter bellum, quod inter Mamertinos et Hieronem Syracu-

sanum regem, adiuuantibus eum Afrorum copiis, uertebatur,

a Bomanis pro Mamerfcinorum statu susceptum celeriterque

i finitum sit; a quo etiam proelio Hannibal senior Agrigenti

a consulibus obsessus, Afris bello quam maxime profiigatis,

' cum paucis facta eruptione discesserit. [7 § l]

XII. Quod Gnaeo Cornelio Afeina et Duilio Gaio consulibus idem

Hannibal, dum Italiae oram maritimam instructa classe

15 uastaret, nauali Bomanis pugna conflixerit, ex quibus uno

prius consule fraude decepto ab alio captis nauibus mersisque
quam plurimis fuerit superatus, et de Hannone quodam pro
Sardis et Corsis in locum Hannibalis subrograto ab Scipione
consule, deleto exercitu ipsius, interfecto. [7 § 7]

so XIII. Quodque idem Hannibal senior a Bomanis tertio superatus

ad ultimum seditione exercitus sui obpressus obierit. [8 § 1]

XIIIL De primo certamine, quod in Africa odiorum crescente ne-

gotio Bomani consules prospere aduersum Poenorum duces,

Hamilcarem scilicet Hannonemque, cum grandi nauium classe

85 gesserunt, et quod Afrorum nauibus plurimis aut mersis aut

captis, multis quoque Africae oppidis depopulatis Manlius

consul Bomam cum ingentibus spoliis uictor ingressus sit.

[8 §6]'

XV. Cuius magnitudinis serpentem Begulus dux Bomanus adiu-

3o torio militum congressus occiderit. [8 § 10]

1 pyrri || epyrotae 5 gencium || meseriis 7 belio || eiracu-

sanum 8 adiuuentibus || cupiis 10 agrigento 13 quod genio
coruilio asinam et diulio gaiceonsolibus idem (cf. cap. 34 et 41)
14 ora maretima 17 et de] et 18 loco 19 exercito || inter-

fectu 20 annibal || tercio 22 nigotio 24 amicarem ||

grande 29 adiutorium

576 Pauli Orosii Historiarum

XVI. De eiusdem Reguli aduersum Poenos primum quidem pro-
spere gesto certamine sed postea infelieiter cum suo quoque
exitio terminato, Xanthippo rege Lacedaemonum Afris commo-
dante solacia. [ 8 § 16]

XVII. Quantis et quam atrocibus bellis ac maximis cum Romanis s
in Africa Siciliaque per uiginti annos aut eo amplius Afris
terra marique certatum sit et quod euentu quidem uario, ad
extremum tamen Bomani extitere uictores quodque inter ista
classis magnae redeuntis Italiam amissae naufragio non mo-
dica Romani damna senserunt. [9 § 5] 10

XVIII. De pace Oarthaginiensibus data, supplicibus et statutae
summae solutione inposita. [11 § 1]

XVim. De aquarum peste et damnoso Vrbi nimis inoendio seu
ruinis- uel priuatarum domorum uei moenium publicorum.
[11 § 5] u

XX. De certamine, quod cum Faliscis et Cisalpinis Gallis a Ro-
manis uictoribus non sine militum damno confectum est.
[11 § 10]

XXI. De inrupto a Carthaginiensibus propter Sardiniam insulam
foedere, quod pepigerant cum Romanis, et quod pace ipsisio
petentibus reddita eodem anno — quod diu ante uix cesserat —
Romani ab omnibus proeliis quieuerunt. [12 § 2]

XXIL De bello, quod contra Hispanos Hamilcar dux Carthagini-
ensium gessit, ubi etiam interfectus est: quo tempore legatos
Romani suos ab Hlyriis peremtos bello sunt atrocissimos»
persecuti. [13 § 1]

XXIII. De sacrilegis sacrificiisque pontiflcum, quibus Romanas
uictorias foedauerunt, prodigiisque feralibus, Vrbe turbata
quanta et quam cruenta cum utrisque Gallis, id est Ois-
alpinis Transalpinisque, certamina licet uictor tamen solitoso

1 poenus 2 infiliciter 3 xantippo || afrisco modante (s ex

carr. add. m. 1) 9 clasis || redeuntee || italiam] ad italiam Orosius \\
naufragium 11 carthagineensibus || lubplicibus || statutae (u statm

ex a) 12 8umma solutionis 14 publicarum 17 damnum

19 chartaginiensibus 20 pepegerant 23 amilcar || chartagini-

ensium 24 legatus 25 illiriis 27 sacrificiisque] sic pro sa-

crificiis 28 uicturias 29 et] etiam

capituLa lib. IilL 577

molto copiosior undique contraetua Bomanus gefeserit exercitus
quodque Jpsis diebus Fabius Censoriua filiuan furti insimu-
latum crudeliter interfecerili. [13 § 8]
XXIIIL De secundo bello Punieo eum Bomaius, qijod duce Han-

5 nibale iuniore euersa ab eo Sagunto s&atutae pacis iura

soluente non sine magna pajrtis utriuBque- strage conlectum
est, quodque idem Hannibal montibus Pyrenaeis Alpibusque
transmissis ad Italiae Ioca plana perueniens ad flumen Tre-
uiam duobus proeliis cum duobus consuliDUs successu sibi

10 prospero sed Bomanis aduerso nimium dimicauerit et quod in

eodem bello fuerit sauciatus multumque in Appennino cum
elephantis, quos paene omnes amisit, hominum numerum iu-
mentorumque perdiderit. [14 § l]

XXV. Quod Sciplo frater Scipionis consulls in Hlspania cum Ma-
15 gone duce Poenorum isdem diebus plura* feliciter' bella con-

fecerit quodque ostentis multis et grauibus tunc Bomanos
datorum proriigioram causa terruerit. [14 § 9]

XXVI. De certamine, quod inter Flaminium consulem et Hanni-
balem. ad lacum Transumennum cum clade maxima actum

so est Bomanorum, et quod paulo ante idem Haimibal oculum

frigoris uirtute perdiderit, ac de terrae motu terribili, quem

exercitus uterque, dum dimicat intentus eertamini rahenienler,

omnino non senaerit. [15 § 2]

XXTU. Quod apud Oamnas Apuliae uicum Hannibali infestissimo

25 Bomani nominis inimico eongreBBUs senatus populusque

Bomatms asque ad internicdonem prope cum maxima militum

strage certauerit. [16 § 1]

XXVIII. Qualia quantaque certamina Bfomani duces et consules,

urbis suae nutante potentia, exercitu quatripertito reipubli-

so cae, uno eodemque tempore contra Philippum in Macedonia,

1 cupioeior || gessift 2 fautus censurius 8 tirudiUter 4 xtni
7 pyreneis 9 conaolibus ' 10 adueraum || dimicauit 12 poene
14 xv || consules || spaniattn 15 hisdem || flBcrter 16 ro-

manus 18 in |j interin || consule 20 qued addidi \\ hasniba

culam 21 de addidi || terribile 22 cerfcamine 24 xvn

28 xvm 29 exercito 30 -que addidi

V. 37

578 Pauli Orosii Historiarum

contra Hasdrubalem in Hispania, in Sardinia qaoque contra
alium Carthaginiensem Hasdrubalem, in Italia cum Hanni-
bale cateruatim occidendo moriendoque gesserint. [16 § 7]
XXVIIII. Quod Clandius Marcellus Syracusanorum nrbem his die-
bus secundum obsessam uictor obtinuit Archimede mechanico s
primae obsidionis euentum suis machinis retardante. [17 § 1]

XXX. Qualiter Hannibal de Campania exercitum mouens et non
longe ab Vrbe castra constituens in conspectu Bomae cum
consulibus dimicare pluuiae causa largissimae primum mistae
cum grandine dein secunda quoque imbrium effusione sitio
uetitus. [17 § 2]

XXXI. De duobus Scipionibus in Hispania a fratre Hasdrubale
interfectis captaque urbe Campaniae Capua a proconsule
Fuluio senatuque ipsius ciuitatis ab eodem duce Romano
prope ad integrum interempto. [17 § 12] 15

XXXII. Quod paucitas senatus exegerit, ut Scipio Africanns adhuc
adulescens dux contra Hannibalem mitteretur, quodque con-
tinuo felici successu in Hispania cum magnis Afrorum
opibus Noua capta Carthagine Magonem illic fratrem Hanni-
balis cum ceteris captum Romam transmiserit. [18 § 1] 90

XXXIII. De Laenino consule, qui Siciliam reipublicae consilio
armisque subiecit Agrigento prius urbe fortissima insulae
ipsius expugnata, et Marcelli consulis atque Crispini Fuluiique
proconsulis mortibus, quos isdem diebus in Italia Hannibal
cum parte Bomani exercitus congressu , alios insidiis truci-25
dauit, quodque plures Scipio, dum haec geruntur, Hispaniae
ciuitates obtinuerit. [18 § 2]

2 chartaginien8em (e alt. statim ex iu) || hannibali 3 gesserunt

4 xvnn 5 obsessa || mychanico (c in ras. ro. l,ex\ ?) 7 xx
9 consolibus dimigare || misitae antecorr. 12 xxn (sic) || has-

drubalis 14 ducae 16 xxin (sic) || exegit 17 aduliscens ||

mitteritur 18 filice 19 cartaginem || annibalis 20 citeris ||

romam et (cf. cap. 36) 21 xxv (sic) \\ leuino || siliciam 23 con-
sules 24 proconsulis (lis ex les m. 1) \\ hisdera 25 fort. illum

addendum ante cum 27 ciuitatis obtinuit

capitula lib. 1IJI. 579

XXXim. De Hasdrubale Hannibalis fratre, quem Claudio Nerone
et Liuio Marco consulibus, dum ab Hispania per Gallias in
Italiam cum exercitu et elephantis adiutorio fratri futurus
accedit, magno proelio feliciter superatum Romanus exercitus
5 interfecit capntque eius in Italia fratri inopinanti trans-

misit. [18 § 9]

XXXV. De eiusdem Scipionia Africani prosperitate successuum, quod
Hispania uelociter uniuersa adiuncta reipublicae triumphans
Vrbem uictor intrauerit. [18 § 16]
io XXXVI. Quod idem Scipio felicitate mirifica Africam ingressus
Poenorum duces magnos, Syphacem scilicet Hasdrubalemque,
superauerit hibernis Poenorum prius siue Numidarum miro
consilio clam noctu incendio conflagratis , ubi maximam
Afrorum partem inermem atque inter castra currentem in-
t5 speratus obpresserit, Sjphacem quoque per Laeliam uinctum

Romam transmiserit [18 § 17 consul]

XXXVII. De bello ultimo maximoque inter Scipionem et e diuerso
perniciosum Romanis hostem Hannibalem, qui eiusdem consi-
lio consulis in Africam ab Italia redire coactus est, in
so conspectu Carthaginis magna reipublicae felicitate confecto,

quodque Hannibale cum paucis in fugam uerso data pace
Carthagini bellum Punicum secundum, quod per annos decem
et septem actum est, fuerit tunc finitum. [19 § l]

XXXVHI. De Macedonum et Spartanorum cum Flaminino consule
% et duce gesto certamine uictoribusque Romanis plurima

militum clade confecto. [20 § l]

XXXVIIII. Quod Hamilcare duce Poeno, qui in Italia Haunibale
discedente remanserat, a Bois atque Cenomanis Cremona
Placentiaque uastata sit et ad ultimum bello ipsi superati

1 xxvi («c) 2 leuio || consulebus || galias 3 elefantis adiu-

turio fratri (i fin. radendo ex is) 4 filiciter 8 uiluciter

10 filicitate || africa 11 magnus || syfacem 14 currente

15 srfacem || lelium 16 romae {cf. cap. 32) 17 spicionem

19 consulis (i slatim in e mut.) 20 chartaginis || reipubiice filici-

tate confectu 21 hannibele || faga 22 chartagine || decim

23 septim 24 framinino console 25 doce 27 amilcare ||

annibale 29 placentiaquae || bellum

37*

580 Pauli Orosii Hietoriarum

sint quodque proconsule Flamininas Pbilippam regem et
cum eo plurimas alias gentes euioerit. [20 § 4]
XL. De euentu uario proeliorum, quae Romani ducibus multis
et optimis in Hispania citeriore siue Etruria, cum Antiocbo
quoque rege in Syria, cum Ceitiberis atque Liguribus, cum 5
Gallograecis in Galatia multa utriusque partis strage ges-
serunt, et quod tunc Scipio legati loco ad Antiocbum missus
cum Hannibale profugo atque a se utcto habuerit &miliare
conloquium. [20 § 10]

XLI. Quod Marco Claudio Marcello et Fabio Quinto consulibus 10
Philippus rex, occisorum legatorum causa Romanis reus
factus, filio suo fungente legationis officio ueniam fusa prece
meruerit quodque eodem anno et Scipio Africanua apud
Amiternum exsul morbo perierit et Hannibal apud Prusiam
regem, dum Bomanis reddendus exposcitur, ueneno se idemis
sponte peremerit. [20 § 27]

XLH. De Philopoemene Achiuorum duce a Messanis in Sicilia
capto et occiso et insula, quae nunc Vulcania appellatur, in
mari subito edita, et quod diebus ipsis cum Hispanis utris-
que certamina per diuersos duces et consules Bomanus»
feliciter egerit exercitus. [20 § 29 Philop.]

XLIII. Quod gentem ferocissimam Basternarum eodem tempore
auctore Perseo, Philippi filio, Danuuius gelu siccus per sua
terga uno agmine transeuntem disrupta glaciali crusta sor-
buerit. [20 § 34] &

XLIIIL De proelio magno, quod gestum est Perseo duce Mace-
donibus cum Bomanis : in quo eueutus primi certaminis fuit
quidem Bomanis aduersus sed postea duce Aemilio dimicante
prosperrimus. [20 § 36]

4 ceteriore || siue] cf. uelui V 33 ei 34, VI 5 \\ anthioco
5 cheltiberis 6 gallogrecis 8 uictu 10 cladio || fauio

11 philippos 12 fulgente legationis (i dLt. statim in e mut.) \\

uenia || praecae 15 idem sic 17 felopomen achinorum || amissa

nisi sicilia sic, Orosii 20 § 30 uerbis in Sicilia maXe coniunctis cum prae-
cedent%bu8 18 uulgania 19 mare 20 diuersus 21 fili-

citer egit 22 xl 23 danuuius (u prima in a m. 1) 24 disruptis ||
surbuerit 28 emelio ]| dimicante (m et a eso corr. ut uid. m. 1)

capitula lib. IUI.V. 581

XLV. Quod Celtiberis populis Hispanorum reipublicae amicitiis
discedentibus Publius Scipio Africanus dnx in Hispaniam
destinatos magnas illic de aduerais et perfidis .strages exer-
cuit, et de Sergio Galba praetore a Lusitanis magno proelio
5 superato, qui toto paene ainisso exercitu nix cum paucis

euaserit, et quod isdem diebus lapideum theatrum censores
constroi in Vrbe iusserint sed Scipionis Nasicae laudabili
oratione sit netitum. [21 § 1]

XLVL Quod idem Sargius Galba Lusitanos in deditionem receptos
10 inermes contra fidem peremerit ignaros qaodqne id facinus

apud omnium animos Hispanornm maximam perfidiae Bomano
nomini parauerit innidiam. [21 § 10]

XLVII. De bello Punioo tertio geeto annis quattuor cum Romanis,
qno finito iussu senatua Cartbago ciuibus spoliata sit primum
u incensa, sic diruta anno septingentesimo a quo eam Dido

Elissa condiderat, et quod inter ista Iuuentius praetor in
Macedonia Pseudophilippo congressus cum maxima parte
Romani exercitus sit peremtus. [22 § 1]

XLVIIL Quod in euertenda Carthagine diu fuerit Romani senatus
so diuisa sententia, dum pars pro ciuium quiete perpetua delendam

eam, pars pro nirtute militnm exercenda proque otii abster-
genda rubigine conseruandam , ne bellicosae mentis andacia
securitatis ignauia solueretur, altiore consilio decernebat.
[23 § 8]

* CAPITVLA LIBRI V.

I. Qnod illi dies, quibus haeo scripsit Orosiue, beatiores et
catholica fide fuerint et quieie, quam ii, quibus Romanae
nires saepius adtritae uehementer extrinsecus, interdum

1 fortasse scribendum amicitia 2 discidentibns 3 disti-

natns 4 de addidi 5 exercito 6 hisdem || lapidium

7 iusaerunt 9 xlti om. || lnsitanns || receptus 10 peremit

ignarns || id om. 11 animus 12 nomine parauit innidia 13 xlyh
om. || tercio 14 chartago 15 septingentisimo 16 iouen-

tinns 17 macedoniam 19 itvm om. || cartagine || fuit

20 dilendam 21 eieroendam 23 solueritur || alciore

25 iacimnT : capit : libri - v • Qitt. rubris) 26 1 in ipso Orosii

opere om. 27 hii 28 nire || adtrita

582 Pauli Orosii Historiarum

quoque in se ipsae conuersae Vrbem paene totam caduca
satis nimiumque mutabili felicitate fregernnt.
II, De iis, quae eodem anno quo Carthago deleta est per
Mummium consnlem Oorinthi gesta sunt in eiusdem floren-
tissimae urbis eicidium, et Achaeis Boeotiisqne a Metello s
praetore deuictis. [3 § 1]

III. De Viriato qnodam Hispano latrone genere Lusitano, qnantis
qualibusqne conflictibus Bomanos saepe sua temeritate ter-
ruerit, et nictoria Lnsitanornm hominnm trecentorum , . qni
maioris numeri milites Romanos adgressi latrocinio potiusio
quam bello uicerunt [4 § 1]

IIII. De certamine Appii Claudii, qnod cum Salassis Galiis habuit,
et peetilentia Bomae eodem tempore uehementer exorta. [4 § 7]
V. De Fabii consulis cnm Lnsitanis et Viriato certamine deque
facinore, qnod idem consul in principes sociorum reipublicae, 15
qni sese cnm oppidis plurimis sponte subdiderant, eorum
contra fidem manus abscidendo commisit. [4 § 12]
VI. Quod Pompeius consnl cum Numantinis non sine popnli
dispendio dimicauerit et qua Viriatns morte defecerit. [4 § 13]

VIL De Mithridate rege Parthorum, qni Babyloniam urbem nictor so
innasit simulque plures alias gentes edomuit atque in Indiam
suum extendit imperium, et Demetrio ab eo uicto bello seu
capto, cuius regni ad Diodotum quendam summa per-
nenerit. [4 § 16]

VIII. De pace inconsnlto senatu cum Numantinis facta post proe- ss
lium, quod cnm iis Bomani satis incommodum Mancino con-
sule duce gessemnt, et Mancini ipsius damnatione, qui, pace
soluta qnam fecerat, morti adindicatns est et traditns Nu-
mantinis. [4 § 19]

1 ipse conuerse 2 filicitate 3 his || chartago 4 mn-

minium conaolem (sed coeperat u pro 0 aU.) corinthii 5 acheis

byoetiisque 8 romanus sepe || timeritate 9 uicturia 10 mili-
tis 12 certamini 13 uehimenter 14 ueriato 15 reipublice
16 subdedirant 19 ueriatus 20 medridate || babilloniam

22 uictu 23 dio dothum qnandam summam 25 numanantinis
26 iis addidi II incommodo 28 adiucatus

capitula lib. V. 583

YIIII. De proeliis, quae apud Hispanos Romani duces euentu uario
grauique gesserunt, et prodigiis, quae Romae atque in Sicilia
uisa sunt. [5 § 12]
X. De seruilibus in Sicilia bellis non sine labore maximo Ro-
5 mani ezercitus obpressis. [6 § 8]

XL De Numantia Hispaniae citerioris urbe bellicosissima ab
Scipione Africano iam consule licet maximo cum labore
damnoque reipublicae quandoque tamen obpressa et deleta.
[7§l]
io XII. De seditione Bomae a tribuno plebis Graccho mota et cum
eius ac plurimorum internicione sopita, et quod eodem tem-
pore in Sicilia simulque etiam per loca alia plurima bella
seruilia consurgentia sint repressa. [6 § l]
XIII. De bello, quod contra Aristonicum Attali fratrem, qui Asiam
i5 per testamentum populo Romano reliquerat, pro eodem regno

peruaso per Licinium Crassum a Romanis infeliciter, a
Perpenna consule deuicto hoste feliciter est gestum, et
incestu ac parricidio Ptolemaei regis Alexandrinorum, quod
in sororem suam priuignamque commisit. [10 § l]
soXIIIL De iis, quae inter Antiochum Babyloniae et Phrahatem
regem Parthorum sunt gesta certamina, et Publii Scipionis
Africani obitu. [10 § 8]
XV. De tremore Aetnae montis et aestibus, quodque solito flam-
mas euomens grauiores Liparam insulam uicinumque ipsi
85 mare suo ardore torruerit. [10 § 11]

XVL De pestilentia, qnae in Africa orta ex putredine lucustarum
innumerabiles populos cum pecudibus auibus bestiisque in-
audita prius clade consumpsit. [11 § 1]

1 hispanus 2 graueque || quae] q: 6 numanoia || oeteriores
7 eonsole 10 muta 11 internitiond subita 13 sunt

15 per addidi 16 lioinio grassom || infeliciter] infiliciter est gestum

(«c m. t) || a perpenna — est g fo ras. m. 1 17 deuictu oste fili-

citer 18 a protho|lomei || alexandrini || quod in sororem m ras.

m. 1 19 priuignaque 20 his || anthiocum babilloniae 23 etha-
nae mostis 24 leporam || ipsi (i fin. statfm ex e) 26 peetilencia ||
podridine 27 populus || pecodibus || bestiisquae

584 Pauli Orosii Historiarum

XVII. D* restrJationeOarlhagiius reparationem eius maximo praece-
dente prodigio. {12 § 1]

XVIII. De seditione Gracchi alterius, quae tamaltus sui causa
oiuili uehria ballo fduiamorum satigainem fndit, et quod
eodem tempore a Meteilo Baleares insolae eunt adtonctae 5
reipublioae ac pirafcicae infestationes obpressae. {12 § 3]

XVUII. De balta, quod oum AlLobrogibus Domitius proconsule ha-
buit ac feticiter termin*nit, qnodque is&am temporibus gra-
uius solito in perniciem Catinensium ignes suos Aetna mons
uomuil {13 §9] 10

XX. De Bitniti regis Aruernornim clade cum suis, et Gallorum
aliornm posita aub radioe Alpinm manu, qnaliter a Quinto
Marcio consftie et uicti foerint et deleti. {14 § 1]

XXI. De bello, quod contra IngMrtkam Numidarum jegarn (fisrupto
foeiere in arma snrgentem diu et nan sia* dispendio rei-is
publicae gestnm esi [15 § 1]

XXII. De prodigio, qnod in filiam uirginem Lucii Heruii Bomani
«equitie ictu fulminis actarm est, et stapro Bomae quod in
Vestales uirgines Veturius fcques Bomanus <mm aliis corrup-
toribufl perpetrauit. [15 § *>] 90

XXIII. De Lucio Caftsio consule, a Tigurinis Gallis, quos nerterat
uictor in fugam, insidiis cnm parte Bomani exercitus inter-
fecto m residuo agmine ab hostibas tarpiier sabivg&to, et
a proooBBule Caepione Tolosatkun cum maiimis aari argen-
tiqne copiis arbe capta Galloram, [15 § 48] t5

XXIHL Die Oimbris et Teutonis, qui aduersum VrWs imperium
reliquarum gentiam adiuucto solucio de sois aedibus consur-
gentes occurreitem 'sibi quidem Bomaroum exertitum prospera

1 eharfcaginis reparatione 3 siditioiw 4 ciufle ueloti

5 meteilo (e pr. tfcrtm &c a) 6 fafestationis 7 cum allobrogibus]
callofcrogig 8 filioiter J| hiedem 9 «olido || perniciem (fem tiatm
ex em) || eatenensiam iges || ethna (uia t* raa. m. I) mon
11 claude 15 reipublice 19 equos rwnaniB <je statim in va) ||

corxupturibus (a alh riattm t» o eorr.) 21 tiburinis 22 fuga Jj
interfectu 84 caepio thriosatinm 25 eupiis 26 teotonis
27 consurgentis 28 romano

capitula lib. V. 585

primum congresdione fregerunt, sed mox Mario ooneuli sub-
6equenti de sua suorumque omnium clade bis uicti atque
deleti triumphum magnum reipublioae nomine contulerunt.
[16 § 1]
5 XXV. De matdoidio Publici Malleoli et 4amnatk>ne eius. [16 3 22]

XXVI. De hello oiniM, quod auotore eodem Mario Romae magna
eenatorum ao ciuium clade confectam est, et quibusdam ex
ciuftres iuseu senatus exilio destmatie. [17 § i]

XXVII. De socialibus bellis Italiae et pluribus grauibusque pro-
to fligiifl, quae urbem Romam tam relati<me quam umi gra-

nissime terruerunt. [18 § 1]

XXVEtl De defectione Picentum Samnitium Lucanorum aliorum-
que socialium populorum et bellis, quae cum eis diu Bomani
duces et consules cum magna partis utriusque strage atque
is infelicitate gesserunt, et quod iisAem diebus rex Sothimus

cum maximis copiis Thracum Graeciam ragressus uniuersos
ftaes Matiedoniae deuastanerit. [18 §8]
XXVIIII. Quod paulo post Mithridaticum bellum diuturnum et
graue surrexerit. [19 § 1]

20 XXX. De ciuilibus bellis nimium perniciosis reipublicae, quae
auctoribus Mario et Sylla, Ciuna atque Sertorio diuturna
dissensione uersata sunt, ac proscriptionibus senatoimm.

[ie s »]

XXXI. Qbod eiuBdem belli ciuilis auctoribus Mario ntiqne et Sylla
25 defunctis Lepidus et Gatulus singularum partium sectatores

quicquiid retro actae caedis residuum uidebattzr in ciues suos
fratresqne gesserint. (22 § 16]

XXXII. De bellis et cladibus, quae in Hispania senatore Bomano
Sertorio rebellante reipublicae, qui ex Vrbe Syllae fugerat

1 consule subsequente 3 deiiti || reipublice 5 publii

6 cfuile 8 distinatis 10 quae] q: lBsamnicium 15 in-

filicitate || hisdem || othimus 16 cupiis || greciam || uniuersus

17 finis || deuastauit 18 medridaticum 21 serturio 24 silla
25 parcium 27 fratrisque gesserunt 28 sq. fort. scribendum

De cladibu» reipubiicae et beltis,quae-~rdbelhnte, qui ex et q. 8.
28 q: 29 serturio

586 Pauli Orosii flistoriarum

dominatum , per Romanos daces ac milites diu cruentissime
gesta sunt, uictoriaque Pompei, qui ad ultimum interfecto
Sertorio cunctam Hispaniam in deditionem amicitiamque
suscepit. [23 § 1]

XXXIII. Qualia in Macedonia siue Dardania Glaudio et Scribonio 5
ducibus a Romanis fuerint acta cert&mina uel quae Publius
Seruilius in Cilicia atque Pamphylia aduersum hostes rei-
publicae, in Illyrico uero Cosconius proconsule feliciter
egerint. [23 § 17]

XXXIIII. De rebellione gladiatorum a Capua fugientum, qui duci- 10
bus Crixo seu Spartaco fugitiuorum adnitente solacio Bomano
exercitui conflixerunt, et quod ad extremum labore magno a
consulibus sint repressi, laboriosius tamen a Crasso atque
felicius Spartacus suorum mauu fusa quam maxime fiierit
superatus. [24 § 1] l5

XXXV. De miseriis et cladibus Romanornm, quas usque ad id tem-
poris indefesse per bella capitalia et strage succidua aut
ciuili malo id est sua sponte pepererunt aut inlata forinsecus
cruentissime pertulerunt. [24 § 9]

CAPITVLA UBRI VI. 90

I. De prouidentia et dispensatione diuina, qua ideo Bomano
imperio cunctus Orbis factus est subditus, ut facilius sub
imperatoiis unius principatu per incarnationem Christi et
praedicationem eius siue apostolorum ipsius in unam fidem
uniuersitas populorum destructu idolorum cultu percepta Deiss
ueri agnitione conflueret. [1 § 6 itaque]

2 uicturiaque || interfectu 3 serturio (r pr. statim ex a) ||

amicitiamquae 4 suscipit 6 q : plubhus (1 sic statim deleta)

7 ciliaci || pamphilia 8 ylliri || proconsole filiciter 9 regerint

10 fugientem 11 tparthago 12 a addidi 13 consolibua ||

represi laborisius 14 filicius parthacus || maxim^ 17 inde-

fessec sic ec ». e. aut a (ic) statim in e aut etna corr. 18 siue

(pro suic)

20 DrcipmfT-CAPxTVLA-LiBRi-SEXTi- (litt. rubr%8) 22 cunetus (u

alt. statim exi) 24 una fide 25 distructu 26 confluerit

capitula lib. V.Vl. 587

IL» De Mithridatis regis Ponti et Armeniae diuturnis cum egre-
giia ducibus Romanorum, specialiter Lucullo atque Pompeio,
per Asiam maximisque conflictibus, quantaque tandem ui
fuerit superatus. [1 § 28]

5 III. Quod inter ista sateUes Marianarum partium Fimbria Ilium
snbuerterit sed Sylla restituerit et quod eodem tempore
Siciliam Verres praetor adflixerit, piraticam nero insoleutiam
uehementer Gnaeus Pompeius terra marique tunc presserit,
insulam quoque Cretam longo bello edomitam reipublicae

io Metellus adiunxerit. [2 § 9 interea]

IIII. De einsdem Pompei cnm diuersis ac ualidis gentibus con-

gressu plurimisque * famosigsimisque uictoriis et Mithiidatis

in Bosporo dum a filio Pharnace obsideretur interitu. [4 § 3]

V. Qnalia idem Pompeius in Syria ac Phoenice siue Arabia

15 deinceps bella confecerit nel qnales nrbe capta euersaque

Hiernsolyma de Indaeis strages egerit et de coninratione

contra patiiam Catilinae a Cicerone consule feliciter extincta.

[6§i]

VI. De magnitndine proeliorum Iulii Caesaris seu triumphis,

so qnos deuictis fortissimis populis regibnsque Gallornm, Brit-

tannis qnoque atque Germanis pari prosperitate superatis
hostium domitor singularis emernit. [7 § 1]

VII. De Parthorum prospero niminm in Crassum consnlem Bo-
manosque successu et e diuerso continuo Cassii de Parthis

k secuta nictoria. [12 § 2]

VIII. De bello ciuili grauissimo, quod auctoribus Caesare Inlio
atque Pompeio cum maxima nobilitatis et populi strage
actum est et finitum. [14 § 6]

1 metridatds || arminiae 5 parcium 6 subuertit || resti-

tnit 7 uerres] uerbis || insulentiam 8 geneus 9 insula ||

edomita 11 plurimisque congressu 12 inter uicturiis at 13 dum
circ. 20 litt. erasae, ubi et mithridatis in boeporo futee conieci; horum et
mithridatis ueetigia agnoscuntur 13 obaideritur 14 fonice aibi
15 qualis 16 hyerusolima || iudeis || de addidi 17 catiilinae ||
console filiciter 19 maguitudinem 22 domitur 23 consolem

romanusque 25 uicturia 27 nubilitatis

586 Pauli Oroeii Historiarum

VIIII. Qaalia idem Oaesar iifice Alexandriae interfecto nrbis ipsius
Ptokmaeo rege bella peregerit et quod regnum Aegypti
Oleopatarae reginae tradiderit, quaeque in Ponto ac Sjria ad-
uersum hostes Eomani nominis gessdrit. [15 § 29]
X. Quod Bomam post haec nictor ingressns dictator creatus et 5
consril in Africam atqne inde in Hispaniam contra Pompeios
duos Pompei Hagni filios sit profectus et quod in ntraque
prouincia plurimas senatomm strages Pompeianarum partinm
amatornm cum flralta militum ntrinsqne partis cladecon-
fecerit. [16 § 3 postea] ' 10

XI. De eiusdem Iulii Caesaris obita, et qnod eo defuncto multa
et grania exarserint beHa cinilia. [17 § 1]

XII. De exordio magni et felicis imperii Octauiani Caesaris, ex
qno imperatores omnes Augusti appellari coeperunt, bellisque
ciuflibus, qnae sub eo ac per eum cnm mnltorum excidiois
gesta sunt senatorum, deque Bruti et Cassii exitu, et qnod
eiusdem Augnsti temporibns natus sit dominns Iesns Chri-
stns. [18 § 1]

XIII. De rebellione Sexti Pompei contra rempublicam, et quod
aduersum eam a Caesare gestnm sit cruentissimum nauale *>
certamen, deque uictoria, qnum de Persis et Parthis magnam
in Syria p4r Vebtidium ducem Bomanus snmsit exercitus,
ilitipidiqae oertamine, quii oum Aogisto dimicauit, et quod
uictns ;a Caesare sqftplica&do ei ueniam fuerit conflecutus et
uitam. [18 § 19] tt

XIIII. De rebellione eeruorum, qnae Caesaris auctorifcate conpressa
est, et qnod his diebiw Bpmae e terra oleum fluxerit [18
§ 32 Taurus]
XV. Qnod in partibus Orientis ab exercitu reipublicae duce An-
tonio infelicia acta sint proelia, a qno deinceps in Graeciaao

1 ioterfectu 2 thodomeo 3 tradedirit || pontn 4 ho-

stis 5 romana B afrecatt adqne || pompeius 1 filio

8 paroium 12 ezaraenmt 13 fllicis 14 agueti apeliare

cqpenmt 16 cassu 17 agusti 20 sit stcstim eoo est corr.
21 uicturia 22 romanos 28 laepideque || agusto 26 cae-

Bari(s auctoritate) inclvm tw rm m* 1 30 infilicia || grecia

capitula lib. VI. 589

Pompeius qui supra fugiens bello uietas ot captus occisus
sit, plurimisque uictoriis Caesaris, qtag in Illyrico Pannonia-
que sortitus est. [19 § 1]
XYI. Quod Artabanem, regem Armeniae uictum Antoniufl cum suis

5 opibus ceperit itemque elatus Antonius Caesari terra marique

conflixerit, qualiterque ad ultimum cum affectibua snris uitam

morte finierit [19 § 8 Antonius]

XVII. De pompis eiusdem Caesaris Augusti uictorifl ab Oriente

redeuntis, ceam quibus Vtfbem tripliciter iagressus esfc, et quod

io hic primus triumphi sui fuerit qui postea Epiphaniae Christi

factus est dies, in quo Augusti honores et nomen acce-

perit, quodque ad hunc primum imperii totius pertinuerit

monarchia. [20 § 1]

XVTIL De circulo, qui in modum arcus caeli diebus illis orbem

15 solis ambiuit, et quod ab eodem Augusto in Sicilia repressis

seruilibus bellis multa milia seruulorum propriis dominis
restituta fuerint, atque iteium de olei fbnte largissimo per
totum diem Romae de taberna meritoria exorto, et quod hoc
signum dominfcae incarnationis extiterit sine dubietate my-

2o 8terium. [20 § 5]

XVIIII. De eiusdem uictoriis Augusti, quas in CantabTos atque
Astures aliasque fortiBsimas gentes Hispaniae laudabiliter
consummauit. [21 § 1]
XX. De commotione gentium diuersarum tam in Dalmatia quam

25 in Pannonia Thracia Africa Germania Galliaque reliquis-

que prouinciis a pace reipublicae discedentium, qualiter eas
idem Augustus per diuersos ac plurimos duces mira felicitate
subegerit, et per ipsum Caesarem inter ista Cantabrico bello,
quod ipse susceperat, quinquennio terminato. [21 § 12]

2 uicturiis || illirico 4 arminiae H antinius 6 qualeq:

7 mortem 8 agusti 9 urbe trepliciter 10 epyfaniae

11 qua agusti || e* adcUdi 12 tutius 14 modo || caelestis

Orosim 1$ quo4 addidi || ab eo die agusto 16 seruolorum

17 fuerint aM\di'\\ deq&feft 18 meretoria 19 extiterit (i prior
statim eq «} 21 uicturiis agusti 22 gentis 24 dalmacia

25 tharaiift . 26 discedendum quali 27 agustus || diuersus ||

plurimus || filicitate 28 et addidi

590 Pauli Orosii Historiaram

XXI. De Varo Quintilio reipublicae cum tribus legionibus a Ger-
manis extincto, Bosporanis uero ab Agrippa ad deditionem
coactis et foedere Parthoruni, qnod ab Augusto Caesare,
signis quae Crasso ablata fuerant restitutis, fusis precibus
datisqne obsidibus memernnt. [21 § 26] 5

XXII. De pace, quam eiusdem Augnsti felicitate cunctus continno
Orbis obtinuit, et quod dominnm se edentem ludos omnino
uocari prohibuerib. [22 § 1]

XXm. De natiuitate domini nostri Iesn Christi eodemqne anno
censu in cnnctas pronincias iussu Caesaris agitato. [22 § 5] 10

CAPITVLA LIBRI VII.
I. De eo qnod pagani impii loquendo blasphemant quaerentes
• quid causae fuerit, ut prope in extrema parte saeculornm a
uero Deo Romanum conderetur imperium, cum illud uane
credant a diis suis potius surrexisse. [1 § 1] 15

II. Quod Romanae nrbis seu potestatis exordium Babylonia ca-
dente surrexerit et quod principalia regna similiter id est
Macedoniae atque Africae aequa propemodum temporum
snbputatione regnauerint quodque anno septingentesimo con-
ditionis suae incertum unde surgentia reliquis grauiora Vrbem »0
incendia conflagrauerint. [2 § 1]
m. Quod sanctus Abraham Nini regis Babyloniae quadragensimo
tertio regni anno natus fuerit, ex cuius semine dominus noster
Iesus Christus toto anno imperii Augusti Caesaris ex uirgine
nasci dignatus sit. [2 § 13] 25

mi. Quoto anno ab Vrbe condita domini et saluatoris nostri uni-
uerso Orbi carnalis aduentus inluxerit et de nece in Bethlem
acta iussu Herodis infantum. [3 § 1]

I uario 2 bosforams || deditione 4q:grasso || praecibus
6 agusti filicitate 7 urbis

II ikcipiuntcaplibh:sep2 (litteris rubris) 12 pagani (mstatim
ex m) 13 prope in] propem 14 romano 15 putius 16 ba-
byllonia 17 surrexerit in ras. m. 1 18 atq: in ras. m. 1 \\ prope-
modo 19 septingentissimo 20 incentum 22 in Orasio ipso
huius cap. initium nec numero nec littera maiore indicatum est || -babyl-
loniae 23 fuerit statim ex fuit ||,simine 24 toto] i. «. quoto
Abraham et q. 8. || agusti 26 uniuersu 27 orbe

capitula lib. VI. VII. 591

V. De fame, qnae Augusto Gaesaro senescente granissima Romae
orta est, et quod usque ad transitum ipsins Augusti pax
per totum paene mundum diffusa regnauerit, extremo tamen
tempore ipsius quibusdam in locis proelia sonuisse, et quod

s id futurum dominus noster discipulis suis praecedentium

proeliorum opinione praedixerit. [3 § 6],

VI. De principio regni Tiberii Gaesaris et ad ultimum crudelitate,

sub quo Romae dominica resurrectio nuntiata senatus indigna-

tione respuitur, quodque tunc in amphitbeatro apud urbem

10 Fidenatium magna pars populi caueae ipsius ruina perierit.

[4§1]

VII. De passione et resurrectione dominica, quoto anno eiusdem
Tiberii Gaesaris fuerit adimpleta, ac plagis, quae Iudaeam
illico fuerint subsecutae, nec non grauissimo Asiae terrae

15 motu, quo causa dominicae passionis ciuitates multae sint

dirutae. [4 § 13]

VIII. De crudelitate et stupris infamibus Gai Galigulae Caesaris,
quantaque domi suae uenena latentia a successore ipsius sint
detecta, et iis, quae Iudaei seditione grauissima apud Ale-

M xandriam pertulerunt, euersoque Hierusolymis sacrario templi

et Pilati praesidis obitu. [5 § l]

VIIII. De successore eius Tiberio Claudio, in cuius exordio Romam

beatissimus Petrus apostolus suo inlustrauit aduentu, quaeque

temporibus eius Romae in abolendo imperii principatu uel

25 tractata a senatu clam fuerint uel repressa per principem,

belloque ciuili, quod aduersum eum Camillus et Scri-
bonianus euentu contrario mouere conati sunt, quaeque idem
Augustus in Brittania feliciter gesserit, et quod Orcadas
insulas Romano imperio uictor adiecerit, uel quibus propter

so inopiam populi in Vrbe seditionibus fuerit agitatus. [6 § 1]

1 agustu || seniscente 2 agusti 3 paene] pae 7 crudili-

tate 8 nunciata 10 fidenacium 13 adimplita || iudea

14 inilito || terre 15 moto || ciuitatig 16 derutae 17 numertis

in Oros. ipso omissus est || crudilitate || caligolae 18 uenina

19 his || kidei || alexandria 20 hierusolimis 22 roraa

23 aduentum 26 ciuile || uersum || camellus et sic 27 co-

nato 28 agustus || filiciter || orchadas 29 insula 30 inopia

502 Pauli Oroaii Historiarum

X, Quemadmodum Nero successor infandis sceleribus uniuersisque
flagitiis plenus beatissimos apostolos Petrum ac Paulum pri-
mus Christiaai nominte inimicus occiderit, quaeque temporibus
ipsius contraria reipublicae in diuersis prouinciis acciderint,
de eiusdemque digno suis meritis exitu, [7 § 1] 5

XI. Quod successom eius infeliciter breuiterque parum amplius
quam anni unius spatio tres tyranni v& est Galba Otho
Yitellius regnawrint et quae in extremo uitae Vitellius de
quibusdam senatoribus ciuibusque crudeliter in Capitolio
gesserit. [8 § 1] 10

XII. Quod Vespasiano imperatore legitimo succedente Hierusolyma
fuerit obsessa per Titum eius filium atque euersa quodque
sub einsdem imperio magnae sint multaeque prouinciae ad-
iunctae reipublicae. [9 § 1]

XIII. De eiusdem Titi successoris ac filii dominatu tranquille qui- 15
dem acto sed breuiter terminato nec non Vrbis et Biuii
montis damnoso circumiectis locis incendio. [9 § 13]

XIIII. Quemadmodum Domitianus frater successorque Titi crudeli-
ter impieque rempublicam rexerit et quod primus Neronis
imitator ecclesias Christi grauissime fuerit persecutus, subso
quo etiam beatissimus Iohannes apostolus in Pamphum insu-
lam diu manserit relegatus, et de iis, quae in senatum Vrbis
exercuit, simulque aduersum Dacos atque Germanos duce
Pusco quae proelia infeliciter crudeliterque magno militum
gesserit detrimento, de uilissimoque eius interitu. [10 § 1] 25
XV. Quod Nerua successor ipsius breui tempore fuerit dominatus.

[ii § 1]

1 quemadmodo 2 flagiciis || beatissimus apoetolus || primis

3 inimicos || quineq: 4 acciderunt 5 de addidi 6 infiii-

citer 7 tris || galua 8 q: || uetellims 9 crudiliter ||

capitulio 11 suoeidente hierusolima 12 ac 15 titi (i /Sn. in

ra8. m. 1, ex u fort.) suocessores 16 biuii sic 18 quemadmodo

domicianus || crudiliter 20 imitatur 21 iohannis || pamphum

sic || insula 22 religatus || de addidi || hisq: || .senatu

23 dach || germanus. 24 q: [| infiliciter crudiliterque magntua

25 de addidi

capitula lib. VII. 593

XVI. De Traiani imperatoris bellis uictoriisque felicibus, absqne
eo quod Christianam fidem regni sui ultimo tempore perse-
cutus est, terrae motibus per loca grauissimis urbibusque
subuersis, quaeque aduersnm Iudaeos suis fuerint acta

5 temporibus. [12 § l]

XVII. Quod successor huius Hadrianus Sauromatum gentem feliciter
superauerit, Iudaeos qnoque Palaestinam prouinciam debel-
lantes obpresserit, Cbristianos uero absque obiectione criminis
iusserit penitus non punire et quod Hierusolymae uoca-

io bulum nominis hoc est Aeliam de suo praenomine iusserit

inponi. [13 § 1]

XVIII. Quemadmodnm Antoninus Pius optimus princeps et benigne
rem publicam gubernauerit et cnm Christianis ciuiliter egerit
quodque huius temporibus Valentinus et Cerdo haeresiarchae

15 Aomam prauis dogmatibus foedauerint. [14 § 1]

XVUII. Quod huic Antoninus Verus et Aurelins Commodus succe-

dentes uictoriam de Persis laudabili felicitate sumserint et

quod idem Augustus Antoninus plura cum plurimis gentibus

bella confecerit, cuius ex parte temporibus pro persecutione

20 nominis Christiani Italiam totam pestilentia magna uasta-

uerit quodque deinceps, dum aduersum Quades laborioso
bello confligeret, ad inuocationem nominis Christi exercitui
suo, siti grauissima laboranti in castris, pluuiae ubertas
adnenerit. [15 § 1]

35 XX. De Commodo cuius supra Aureli filio successore qui, aduer-
snm Germanos bellum quidem prospere gesserit, deinceps
tamen animi prauitate nefaria multa conmiserit nec non
praecipuos extinxerit senatorum. cuins temporibus -fulmine

1 filieibus 2 ohristiana 3 terre 6 adrianus || Bau-

romatum sic || filiciter 7 superauit || palestinam 8 obpreesit

christianus 9 iussit paenitua || ponire || hienwolimae 10helian||
pronomine iusait 12 quemadmodum (um statim in o) antininus ||

benignae 13 rempuUica 14 haeresiarche 15 foedanerunt
16 antuninus 17 uicturiam || landabile filicitate snmserunt

18 agn8tu8 antnninus 22 confligerit || inuocatione 23 sit

25 comodo || aurili 26 germanus

V. 38

594 Pauli Orosii Hietoriarum

ictum fuerit Capitolium bybliothecamque maiorum ignis inde
egressus accenderit casu, alia quoque per loca Vrbem incendia
conflagrauerint. [16 § 1]

XXI. De Heluio Pertinace et interfectore ac successore eius iuris
peritissimo Iuliano, et quod uterque uix anni unius spatio s
tenuerit dominatum. [16 § 6]

XXII. Quemadmodum Seuerus Pertinax, occiso a se de quo supra
dictum est Iuliano, imperium sumserit multaque diuersis in
locis contra Parthos quoque et Arabas proelia gesserit, sed
et Christiani nominis fuerit persecutor bellaque ciuilia cum io
multa Bomani sanguinis effusione confecerit partemque Brit-
taniae non paruo amisso numero militum occupauerit, quam
etiam a uicinis indomitis gentibus crediderit distinguendam.
[17 § 1]

XXIII. Quod huic filius fiassianus Antoninus cognomine successerit u
in regnum, qui etiam et Caracalla uocitatus dum contra
Parthos bellum infeliciter moliretur, ab hostibus circumuentus
occisus sit, et quod huic Macrinus successor extiterit. [18 § l]

XXim. Quod eiusdem Macrini successor Marcus Aurelius Antoninus
paruo tempore flagitiose dominatus cum matre Bomae tumultu 20
militum sit peremptus. [18 § 4]

XXV. Quemadmodum Aurelius Alexander, qui huic successerit in
regno, laudabiliter gubernata republica, matre etiam Chri-
stiaua Origene docente presbytero gloriosam de Persis
tulerit confecto hoste uictoriam. [18 § 6] #

XXVI. Quod Maximinus post hunc princeps absque senatus electione
ab exercitu sit creatus, qui legis catholicae persecutor a
Pupieno Aquileiae fuerit interfectus. [19 § 1]

1 capitulium bybliothicamque 3 conflagrauerant 5 spacio

6 tenuerit (t statim in nt mut.) 7 quemadmodo || occisu 8 im-

perio 9 gesserit (e in ras. m. 1) 10 peraecutur 11 exfusione
conficerit 12 nomero 13 crededirit distinguentem 15 An-

tuninus || suocessit 16 caro calla 17 infiliciter 19 an-

tuninus 20 flagiciose || tumnltum 22quemadmodo || alexarder ||
successit 23 reipublioa 24 origine 25 confectn || uicturiam
27 persequutur appopieno

capitula lib. VII. 595

XXVII. De successore eius adhuc puero Gordiano, qui multis ad-
uersum Parthos proeliis feliciter gestis suorum super Eu-
phraten fraude periexit. [19 § 3]

XXVIII. Quod Philippus Gordiani successor primus imperatorum
h fuerit Chri8tianus, cuius regni anno tertio millesimus a con-

dita Vrbe conpletus sit, quodque idem cum filio Philippo
tumultu militum fraude Decii sit peremptus. [20 § l]
XXVIIII. De eodem Decio interfectore et successore eius, qui pauco
tempore potitus imperio et in Christianos mnlta crudeliter
io gesserit et cum filio Caesare a barbaris interfectus fuerit.

[21 § 1]

XXX. Quod Gallus Hostilianus post hunc adeptus imperium bre-
nissimo spatio dominatns cum filio Aemiliani fraude perierit
quodque grauissima pestilentia Decii persecutoris tempore

15 suscitata omnes tunc paene prouincias Eomanae reipublicae

depopulata uacuauerit. [21 § 4]

XXXI. De Valeriani et Galiieni turbidissimis miserrimisque tempo-
ribus, qui imperatores uno quidem facti in tempore, sed
tyraunis per loca grassantibus , plurimis etiam gentibus

20 contra Bomanum nomen in arma surgentibus infeliciter

republica administrata perierint. quorum unus Christiani
nominis persecutor a Persis uictus et captus turpi illic, donec
uixit, seruitute depressus Romani nominis foedauit imperium,
alter regno deserto dum apud Mediolanium libidinibus operam

25 impendit, occisus est. [22 § 1]

XXXII. De Claudio successore horum, qualiter Gothos annis paene
multis Illyricum Macedoniamque uastantes prospero conflictu
prostrauerit. cui paruo tempore dominanti Quintillus frater
in regno succedens mox ut ordinatus occisus est. [28 § 1]

1 gurdiano 2 filiciter || eufraten 4 gurdiani successur

5 tercio niileeimus 6 conplitus 7 tumultura 8 in Orosii

opere ipso xxvni temere \\ Bucccs6ore (o statim ex u corr.) 9 chri-

stianus || crudiliter 10 et statim s. 8, || interfectus fueritj interierit
13 spacio || emeliani 14 pestilencia 16 depupulata 17 turpi-
diasimis 18 imperatoris || factis 19 crassantibus || gentibus —

20 romano (sic) in ras. statim m. 1 20 nomen — infiliciter statim m

marg. addita 21 repuplica 22 persequutur 24 mediolanum

(n in n1 statim corr. ; cf. cap. 49) 28 dominante 29 succidens

38 *

596 Pauli Orosii Historiarum

XXXIII. Quemadmodum Aurelianus post hos adeptus imperium de
Gothis magnam uictoriam sumpserit ac reipublicae terminos
statui pristino per loca reddiderit, Vrbem quoque muris
flrmioribus cinxerit et persecutionem extremo tempore regni
sui meditatus fuerit interfectus. [23 § 3] &

XXXIIII. De successorum eius Taciti et Floriani breuissimo regnandi
spatio et fine. [24 § 1]

XXXV. Quod Probus horum successor imperii sui tempore Gallias
de manu hostium eripuerit bellaque ciuilia apud Agrippinam
unum, aliud in Oriente confecerit, quibus sopitis tumultuio
militum Sirmi fuerit interemptus. [24 § 2]

XXXVI. Quod huius successor nomine Carus genere Narbonensis
apud Parthos in castris fulmine ictus obierit. [24 § i]

XXXVII. Quod Diocletiani et Maximiani temporibus euentns uarios
habuerit proeliorum Romana respublica, quique inmanissimi is
persecutores Christiani nominis extiterunt, nam sponte im-
perii pariter dignitate deposita Galerio et Constantio Augustis
regni summam in duas partes eo primum diuisam tempore
reliquerunt. [25 § 1]

XXXVUL Quod praefatorum temporibus Augustorum decima postw
Neronem Ecclesia passiono uexata sit et quod his decem
calamitatibus paganorum decem plagarum Aegypti merito
numeru8 conparetur, quoniam ecclesiasticae adflictionis iu
illis tunc figura praecesserit. [26 § l]

XXXVUQ. De felicitate ac fide temporum principis Constantini et »5
pace ecclesiis per ipsum catholicis restituta, et qui sub regno
eius aemuli principatus dissimili quidem sed celeri fine

1 in Orosio ipso xxxn temere 2 magna uicturia || terminus

3 reddederit 4 rigni 7 spacio || finem 10 unam alium ||

supitis || tumultum 11 Syrmi 14 dioclitiani 15 habuit

16 perseqftutores (• foriuitum 9) 17 agustis 18 diuisa

20 aguttorum 21 nerone || decim 22 calamitatibus (ami 8ta-

Hm ex is corr.) \\ decim 28 numerus (u prior statim ex o corr.)
24 fignram 25 filicitate 26 ecclesiat 27 dissimile ||

celere

capitula lib. VII. 597

decepti sint, de eiusdemque Augusti uel uictoria, quam sumpsit
ex Gothis, uel obitu. [28 § 5]
XL. Quod huius filii Constantius et Constans imperii successores
extiterint, quorum uno id est Constantio fanore Arrium
5 prosequente haeresis Arrianae damnabile saeculo dogma

diffusum sit, et quod idem Constantius motus multorum
cohibuerit tyrannorum, cum Parthis quoque proeliatns dum
aduersum Iulianum acturus bellum ciuile remearet, in itinere
morbo praeuentus obierit quodque frater ipsius Constans

io Magnenti tyranni fraude deceptus in oppido uicino Hispaniae,

cui nomen est Helena, fuerit interemtus. [29 § l]

XLI. Quod idem Iulianus regnum adeptns studio reparandi cultus

idolorum fldem catholicam dum persequi moliretur, contra

Parthos eduxerit exercitum, ubi etiam hoste obuio ab uno

l* equite incautus occisus sit. [30 § 1]

XLII. Quod huic in castris ilico successerit Iouianus, qui ad
Illyricum rediens pauco dominatns tempore casuali morte
decesserit. [31 § l]
XLIII. De Yalentiniano successore ac persecntore nominis Chri-

20 stiani facto regni participe, quod idem Yalentinianus ad-

uersum Saxones feliciter dimicauerit et Burgundionibus a
Druso et Tiberio ripa Rheni fluminis pro custodia limitis
constitutis, nec non Valentiniani praecepto, quod Theodosius
imperatoris Theodosii graitor per inuidiam fuerit interfectus.

* [32 § 1]

XLlIIl. Quod Gratianus Yalentiniani successor ac filius adhuc
patruo suo Yalente regnante Alamannorum gentem apud .
Argentariam oppidum mira felicitate superauerit quodque
idem Yalens patruus Gratiani plurimis Dei seruis ac sacer-

so dotibus in exilium destinatis et sponte Gothis in sua regna

1 deceptissint/ cf. Ororius 7, 29 § 1 \\ de addidi \\ agusti || ui-
cturia 3 successoris 4 extiterint (i ait. radendo ex u) || con-

stante fautore arrio 8 itere 10 fraudej dedeceptus 14 eduxit
15 occessus 21 saxonis filiciter dimigauerit 22 militis

24 theudotii || genitur 26 ualentini 27 paruo 28 filici-

tate 29 patruos 30 distinatis || ghotis

598 Pauli Orosii Historiarum

susceptis ab eis postea cum magua reipublicae clade iudicio
Dei superatus incensus sit, quibus idem dudum Arrianae
sectae primum miserat sacerdotes. [33 § 8]

XLV. Quod idem Gratianus Valente mortuo Tbeodosium consortem
sibi adsciuerit imperii: qui protenus aduersum Scythicas 5
gentes proeliorum opinione terribiles emersit intrepidus
afflictumque reipublicae statum uelociter reparauit, insuper
easdem imperio suo foederatas effecit. [34 § i]

XLVI. Qualiter Gratianns princeps per tyrannum Maximum sit
deceptus. [34 § 9] io

XLVII. Quemadmodum Theodosius Augustus Valentinianum utique
iuniorem, Gratiani fratrem, Maximo pulsum Italia restitnere
uolens Occidentis imperio, Aquileiae hostem ipsum nomine
et inmanitate bis maximum obsessum captumque peremerit.
Andragatio quoque comite Maximi pariter interfecto. [35 § 1] u,

XLVIII. Quod idem Valentinianus apud Viennam per Arbogastem
palatii sui comitem fuerit interfectus. [85 § 10]

XLVIIII. De Eugenii per Arbogastem tyrannide contra imperatorem
sumta Theodosium, qua felicitate idem Augustus utramque
personam uirtute Christi adiutus oppresserit, eiusdemquejo
principis apud Mediolanium obitu. [35 § ll]

L. De filiis eiusdem Theodosii Arcadio et Honorio Augustis,
quibus adhuc pueris mchoantibus imperare Gildo comes
Africae rebellare meditatus a fratre Mascezele pro parte
Romani nominis fuerit superatus, eiusdemqne Mascezelisjs
iuteritu. [36 § l]

4 theodosio 5 adsciuit 6 terrebiles 7 uiluciter

9 tyrrannum 11 in Oroeio ipso xlyi temere || quemadmodo ||

agustu8 12 iuniorem (em statim ex um) || frater 15 comitem ||
interfectu 16 xlviti radendo corr. ex XLvrni |) aruogastem

18 XLvrra eic xliui (fuisseuid. l<) || aruogastem 19 filicitatem ||

agustus 20 uirtutem || adiutos oppreserit || eiusdempq: (statim

corr.) 21 mediolanio 22 eiusdem staiitn in ras. || archadio (|

agusti (sic) 24 marcezele

capitula lib. VH. 599

LI. De eruptione gentium diuersarum aduersum imperii utriusque
rempublicam ab Stilicone et Ruflno palatii rectoribtts per-
fidis excitata et quemadmodum Eadagaisus rex Gothorum
absque clade aliqua Bomanorum, magis fame et siti quam
5 gladio, cum ingenti sui gentis excidio sit peremptus et quod

Stilico comes Honorii rempublicam sceleris sui detecta
perfidia ab eodem Augusto cum Eucherio filio sit punitus.
[37 § 1]

LII. Quod urbem Bomam rex Gothorum Alaricus inruperit quod-
io que illic a duce ipso uel misericorditer sint plura gesta uel

fortiter, de ictuque fulminis in Yrbe moenium publicarum.
[38 § 7]

LIII. Quod ab eiusdem Alarici regis propinquo Athaulfo Placidia
in Vrbe tunc capta atque in uxorem adsumta sit et quae
15 quantaeque per Galliam Stilicionis perfidia suscitatae gentes

eruperint Francosque protriuerint et quod diebus ipsis Con-
stantinus tyrannus humili loco natus adiunctis filio solaciis
barbarorum adgressus Hispanias magnas ciuium prouinciae
ipsius strages ediderit. [40 § lj

soLIIII. Quod Honorius Augustus et easdem gentes, quas supra
diximus, et multos in Africa siue Gallia tyrannorum ac per
loca reliqua saeuientum adiutorio Christi per Constantium
comitem magna felicitate represserit. [42 § 1]

LV. De eiusdem strenuitate Constantii, qui de Galliis in Hispa-

25 nias Gothos transire coegit, et Athaulfi regis Gothorum,

successoris Alarici, qui Placidiam de Vrbe sibi sumsit uxorem,

uel deuotione erga rempublicam uel apud Barchinonam fine.

[43 § 1]

2 rempublica 3 quemammodo 5 ingente 7 agusto ||

eucerio 11 de addidi || publicarum sic 13 placedia 15 quan-
tae || suscitate 16 francusque 17 tyrrannus 19 stragesi

diderit 20 l || agustus 21 dkemus || multus || tyrrannorum

23 filicitate 24 li h. I, l-n; in ipso Orosii opere 27 de-

uutione

600 Pauli Orosii Historiarum capit. lib. VII.

LVI. Quod Segericus a Gothis rex creatus mox Vallia succedente
decesserit, qui protinus cum Honorio imperatore pacto foedere
Placidiam sororem ipsius honorifice honesteque reddiderit, et
quod Alanorum seu reliquarum gentium reges in Gallia con-
sistentum foederatos se fiomanae reipublicae tradiderint.
[43 § 9l

1 Ln || sygericus || succidente 2 pactu 3 placediam

4 gencium regis 5 foederatus || tradiderunt

HAEC 8VNT IH HOC CODICAE PAULL (8tc) OR08II HISTORIAR- UBRI

-vn- (litteris nigris); infra haec (media pagina) rvbro cciore Ii t. e.
uerbi Incipit initium scr., sed paginae pars dinUdia uacua relicta est
sequentisgue principio rubro colore scripta sunt haec: Inctpit • orosii •

UBRI (sic) PRIMTS :

PAVLI OBOSII

PRESBTTEBI

LIBER APOLOGETICVS.

2 = oodex Pariainus Lat. n. 17349 saec. vnn— x.

T = » Parisinns Lat. n. 1863 saec x.

* = „ Yaticanns Beginae n. 286 saec x— xi.

X = » bibl. oppidi Troyes n. 1145 saec xm nt nid.

W = » bibl. oppidi St-Omer saec xnn.

c — editio princepe Ioannis Oosteri, Lonanii 1568.

f = * Fabricii, Colon. 1574 (f* ed. Colon. 1582).

s = » A. Schotti, Mogunt 1615.

A = n Haverkampi, Lngd. Bat. 1738 = 1767.

g = n Gallandii, Biblioth. PP. tom. vrai ( Venet 1788) p. 157 sqq.

b = * horum 1 § 3 mihi necessitas — 8 § 1 UsUs quaerere in

Angnstini opp. ed. Bened. x app. p. 79—82 (Paris. 1690).
v = editornm consensns.

Integram dedi lectionnm dinersitatem ex 2T$X*P, nisi qnod ex
TXW e et ae, ci et ti inter se permntatas non adnotani.

a r (nelnt 2>T) ante rasuram, p r (uelut -E*r) post rasnram
6ignificant.

PAYLI OROSII **%>

PBESBYTEBI

LIBER APOLOGETICVS.

i 038ibilitatis non est neque praesumptionis meae, beatissimi 1
sacerdotes, sed artissimae ac paene extremae, ut ipsi agnosoitis,
necessitatis, ut ego nunc uidear. quod quidem ut facerem,
iniuria coactus sum, non solum defensor fidei meae sed etiam

sperfidiae manifestator alienae. sicut enim purgationi propriaeS
studere debeo propter oonscientiam — conscientiam autem dico
non meam sed alterius — , ita et deprehensos in grege ouium
lupos ostentare ad digitum cogor propter fidem et zelum —
zelum autem non meum dico sed Ohristi. sed neque ego, cum 3

iosim minimus omnium, aliquid temeritate praesumo: mihi

orosii prbi Lib apollogbtic Inct? (rubris Utteris) | £ OROSn
prbi liber apologeticvs dtcipit T Orosii presbiteri liber apologeticus
incipit * Orosii prbi hb apologeticQ incip- X Incipit liber apolo-
geticus orosii prbri 3* Panli Orosii niri doctissimi (P. 0. presbyteri 8)
liber apologeticus contra Pelaginm de arbitrii libertate v

1 P uerbi possibilitatis grandis et rubra in £ grandis et coloribu8
picta in 9* \\ |Po8SIbilttati8 — neqve| uncialibus in £ || Non
praesnmptionis meae est beatissimi (et in mg. m. 1: Initium hnins
operis in quodam codice sic inuenimus; possibilitatis est neqne presnmpti-
onis roeae) codex Ashbumhamianus Librianus n. 86 8. xu \\ non] £
om. TQXW || praesnmtionts T* presumtionis X 2 poene T*
3 nidear cum rasura supra a £ 4 iniuria* (eras. m) $ || Non cum

ras. supra N £ 6 purgatitoni (eras. ut uid. r) £ 6 con-

scientiam alterum om. h 7 et] nt !F || dephensos 27 deprehensns

(u in o corr. m. 1 $) $X 8 ostenta|re (oetenta in ras. m. 1) X

10 Micbi XW

604 Pauli Orosii

necessitas est iniuriam manifestare, quam passus sum. cunctis
pateat qui fecerunt. Dei enim et uoluntas et ordinatio est, ut
malum, quod per patientiam tolerabatur, necessarie proderetur,
p. 5«9 et per contentionem furoris eorum ipsis dignam merce^dem
quam oportuit erroris sui recipientibus non solum pessimorum *
denotatio fieret dogmatum sed corripiendarum manifestatio

4personarum. patres enim et qui iam quieuerunt martyres et
confessores, Cyprianus, Hilarius et Ambrosius, et quibus etiam
nunc permanere adhuc in carne necessarium est, qui sunt
columnae et firmamenta Ecclesiae catholicae, Aurelius Augu-w
stinus et Hieronymus, multa iam aduersus hanc nefariam
haeresim absque designatione nominum haereticorum scriptis

5 probatissimis ediderunt. quamquam et haeo uenenatissimorum
dogmatum abominatio habet etiam nunc niuentes mortuos
mortuosque uiuentes. nam Origenes et Priscillianus et Iouini- u
anus, olim apud se mortui, in his uiuunt, et non solum uiuunt

6uerum etiam loquuntur; nunc uero Pelagius et Caelestius, si
in his perseuerauerint uiuentes mortui, ecce aduersus Ecolesiam,
quod miserum est, et, quod multo miserius est, in ecclesia
palam sibilant impiique serpentes nibrantibus infecta linguisso
ora lambentes dum sanctam et munitissimam sedem cui sub-
tiliter inrepsere obsident, cunctos fideles, ne ad iilud firmissi-
mum quondam in Sion refugium conuolemus, exterrent. fetor
siquidem oris eorum longe lateque diffusus omnium, quibus
odor uitae in uitam erat, odorem uertit in mortem. 2s

2 Contra hunc serpentem suffocantemque halitum multa utique

1 ut cudcUs £ 3 Necessariae £* 4 furor|s (sic m. 1 t. e.

furoris et in marg. ad hunc u. 3 necess. — 4 eoram nota adscr. r i. e. re-
quire) X 7 martires 3* 8 confessores] £ et in mg* b oonoordes
TQXVv || bylarius W || ambr08i«*ns (an erae. m. 2) X 11 hie-

ronymns] T hieronimns £$X ieronimus *P 12 hereaim eodices \\

heretieorum codices 14 ab#ominatio (eras. h) £ 16 non eoltt

ninnt £ 17 locnntur T$X || celestius £T$!P 20 inpiiqne T
21 suptiliter *P 22 irrepsere £X*W || ne* (eras. c) $ 23 syon

!P || haec fetor— 25 in mortem om. v (non b) || fateor T&WP
24 diffusus] diffusum uirns Wb 26 alitum *P

Liber apologeticus 1.2. 605

beatissimi quos supra memorauimus uiri et multifaria suaue-
olentia scripturarum unguenta conficiunt et ad reficienda
aestuantium corda populorum fragrantissimum thymiama cum
oblatione orationis incendunt. sed hoc parum est, incerto2

&propemodum auctore contendere et contraria substituendo
contrariis infectum pestifero halitu aerem temperare, nisi ipsi
in medium protrahantur proteranturque serpentes. qui cumd
tuendi solius capitis causa reliquum conoisioni atque iniuriae
corpus exponunt nihil damni arbitrantes ea tantum sui parte

10 a periculo libera, quae multimodas uenenatasque in se obtinet
linguas, si etiam membris omnibus amputentur: nobis sufficere
uidetur temperando saltem putori satisfacere, ipsos autem a
penetralibus non mouere? — quasi ullus exhalationis fetidae*
finis sit nisi auctore finito — et inter haec illud Salomonis

15 testimonium non occurrit? unus aedificans, alius de-
struens, quis eorum proficiet nisi labor? stat etiam5
inmanissimus superbia Goliath carnali potentia tumidus, omnia
se per se posse confidens capite manu, ac per totum insuper
corpus plurimo aere uestitus, haJbens post se armigerum suum, p. 590

<oqui etsi ipse non dimicat, cuncta tamen aeris ac ferri suffragia

avctores 15 Ecclesiastic. 34, 28 17 Goliath — 19 armigerum

suum (quibus significat Pelagiwn et Caelestium, cf. 24 § 3) sec. Reg.

i, *r, 4-7

1 et] ez TX¥ || multipharia V multafaria 2l |) suaueolentia] sua-
uiolentia Z?T sua uiolentia !F 3 estuantium $ || fraglantissimum

&&XW flagrantisfiimum T || tymiama ZT$X*P 5 contendere

auctore 2 6 alitu W 9 exponunt* (interpunctio ut uid. erasa)

$ || nichil W || dampni T || arbitrantur 2*6 10 quae] qui *¥ \\

optinet XW 11 linguas» (interpunctio ut uid. erasa) * || menbris

X || anputentur X 12 pudori 2? 13 quasi uero ullus (lin.

deletiles add. m. 1) * || exalationis 2TQXllP 15 non] ETXWcf

(on e& corr. m. 2; fuisse uid. ch; an cn ? 9) nunc &shgb 16 pro-
ficiens V? 17 immanissimus $¥ \\ superbia om. W 18 se per

se posse] per se posse se X || capite] 2T$X caput Vv || manu]
2T$X manus Vv \\ ac per totum] T$X et per totum 2 actotum
W totum 0 19 plurimo aere] scripsi plurimo EXTQX plurimo aere
ferroque 2? (ex coniect. ut uid. ; cf. lin. 20) plurimo apparatu *Pv
20 qui] XH&3* quem 2PTX |J *eris (sic m. 2 ex aeris) ac (c m. 2 in ras.)
X || ac] et v

606 Pauli Orosii

subministrat. et non mirum est, si competenter hunc locum
prouidens Scriptura pronuntiat, ubi ait, Philistiim stabant

6 super montem ex hac parte. ab Ecclesia siquidem haereseos
impugnator expeilitur et nutriri in sinu Ecclesiae haereticus
inuenitur, et propter hoc per Spiritum Sanctum inde s
Israel stare pronuntiatur, hinc hostis. et hoc saepe. nam
et rex Dauid usque ad impium filium pius pater ab Hierusaiem
deposito regis habitu fugatur: ubi protiuus Absalon tyrannus

7ingreditur. stat ergo Goliath — pro dolor! — ex hac parte,
id est in Ecclesia, et non solum stat, uerum et prouocat, m
simulque per dies plurimos sanctum Israel manifesti timoris
exprobrat.

3 Ne, quaeso, beatissimi sacerdotes, quisquam me arbitretur
sub praetextu speciei Goliath Dauid nomine gloriari: uos me
participem certaminis uestri esse uoluistis, ut auxiliator noni5

2auctor accederem. latebam siquidem in Bethleem, ignotus
aduena pauper — quid miser ego sic loquor, iterum forsitan
iactantiae notandus? quoniam quidem et ipse Dauid et talis
et inde processit — latebam ergo in Bethleem, traditus a
patre Augustino, ut timorem Domini discerem sedens ad pedes *u
Hieronymi. inde Hierusalem uobis accersientibus uocatus ad-
ueni; dehinc in conuentum uestrum una uobiscum Iohanne

3 episcopo praecipiente conscendi. ilioo a pusillitate mea postu-
lastis uniuersi, ut si quid super hac haeresi, quam Pelagius

avctores 2 Bcg. 1, 17, 3 5.6 Beg. lt 17, 3

1 sumministrat (sum s. 8. man. poster. T) TQX*P || hunc] huc X
2 phylistiim T$b philistim Zl phylistiin #• 3 in marg. ad u.

siquidem — 4 nutrire nota adscr. r: X || hereseos Zi> hereseos X
4 inpugnator QX || expelletur TQX \\ nutrire T$X || hereticus -S*
om. W 6 isrt I&XW (sic omnes passim) \\ hoc sepe (oc s in ras.

m. 2, e prior ex e. radendo mut.) 2 || nam et] Nam 2 7 inpium

X || ihertm X ierl'm W 8 tirannus 3* 9 j>h 5' 11 is-

rahel 2 isrl' W 14 preteitu Z$ || specie <PX 15 non

auctor om. X1 18 tales $» 21 hieronimi 2T$ iheronimi X

ieronimi W || iherl>m X ierl'm !F || nohis *• || accersientibusj
2TQXW 23 conscendi (scen in ras. «. 1) «P consedi v || pusillani-
mitate W || postulatis 2lXl 24 heresi 2<t>

Liber apologeticus 2—4. 607

et Caelestius seminarunt, in Africa gestum esse cognoscerem,
fideliter ac simpliciter indicarem. exposui coronae uestrae4
breuiter ut potui, Gaelestium iam ad honorem presbyterii
subrepentem apud Carthaginem plurimis episcopis iudicantibus

jproditum auditum conuictum confessum detestatumque ab
Ecclesia ex Africa profugisse; contra librum uero Pelagii5
beatum Augustinum discipulis ipsius Pelagii prodentibus ac
petentibus plenissime respondere, extare etiam in manibus
meis epistulam supra memorati episcopi, quam nuper ad

loSiciliam ordinasset, in qua multas quaestiones haereticorum
retudit: quam etiam ibidem ut legerem praecepistis et legi.
ad haec Iohannes episcopus ut Pelagius coram intromitteretur 6
expetiit. cui et propter paternitatis ipsius reuerentiam et
propter actionis uti'litatem, dum praesentem ab episcopo rectius p. 591

15 crederetis confutandum, intromittendi coniuentia praestita est.

Intromissum Pelagium unanimiter omnes interrogastis, au4

haec, quibus Augustinus episcopus respondisset, se docuisse

cognosceret. ilico ille respondit: cet quis est mihi Augustinus?'

cumque uniuersi acclamarent, blasphemantem in episcopum,

20 ex cuius ore Dominus uniuersae Africae unitatis indulserit
sanitatem, non solum a conuentu illo uerum ab omni ecclesia
pellendum, episcopus Iohannes ilico eum, hominem uidelicet
laicum in consessu presb yterorum , reum haereseos manifestae

atctores 3 iam — 4 subrepentem ex Augustini ad HUarium
Epist. 157, 3 § 22 7 Augustinum . . 8 respondere] libro De natura

et gratia; cf. infra 4 § 5 9 Augustinus Epist. 157 ad HUarium

Syracusdnum

1 celestius codices || affrica 2*¥ 3 presbiterii 2TQX psbiterii ¥
pre8byteri (-bi- *) cfshg 4 cartaginem 2W kartaginem TtfJT

6 ecc?a fl || affhca (fiexfm.ut uid. 2 X) 2llPX 8 respondere] TQX
*Pv respondisse 2 (scQ. ex Un. 17) 9 epiam 2 epl'am (sic fere ubi-

quc) 2? || memoraui utuid. 2X 1| nup inras. m.11? 10 questiones T \\
hereticorum 2$ 11 retudit] T$X retulit 2Wv 15 coniuentia]

W conibentia (ntia m. 2 in ras. paullo minore X) 2T$X || praestata
2 16 pelagiv (? m. 2 in rasn uid. & fuisse) 2 17 respondi86&|
k * 19 uniuersa 2l 20 affrice. 2 affrice W 21 Cuentu

in ras. minore m. 1 9" 22 iohann-| 2 23 consessu (prima s

radendo ex f corr.) X || prfaoru 2 presbiteiorum &X*P || hereseos 2<P ||
lnanifeste, <PX manifeste 2TWv (non b), cum seqq. coniunxerunt 2l&Xv

608 Pauli Orosii

2in medio catholicorum sedere praecepit et deinde ait: cAugusti-
nus ego sum,' ut scilicet persona quasi praesentis assumpta
liberius ex auctoritate eius qui laedebatur ignosceret et do-

3lentium animos temperaret. cui mox a nobis dictum est: csi
Augustini personam sumis, Augustini sequere sententiam'. tunc *
idem episcopus nobis omnibus ait: 'haec, quae leguntur, in alios
dicta sunt, dkta autem de Pelagio suggerendum putatis ; si in

4 ipsum ergo Pelagium quid dicatis, expromite'. ego autem uobis
annuentibus dixi: Telagius mihi dixit docere se, hominem
posse esse sine peccato et mandata Dei facile custodire, siio
uelit\ respondit Pelagius audientibus uobis: choc et dixisse me

5et dicere, negare non possum\ ego ilico prosecutus sum: choc
in Caelestio Africana synodus detestata est; hoc Augustinus
episcopus scriptis suis, sicut audistis, exhorruit; hoc in ipsius

6nunc Pelagii scriptis sua responsione condemnat; hoc etis
beatus Hieronymus, cuius eloquium uniuersus Occidens, sicut
ros in uellus, expectat — multi enim iam haeretici cum
dogmatibus suis ipso oppugnante supplosi sunt — in epistula
sua, quam nuper ad Ctesiphontem edidit, condemnauit, simi-
liter et in libro, quem nunc scribit, collata in modum dialogi *>

ayctokes 15 responsione cf. supra adp. 607, 7sq. 16 eloqui-

um — 17 uellus sec. Deut. 32, 2 ei Iudic. 6, 37; item Orosius Commo-
nitorio extr. 18 ad Ctesiphontem] Hieronymi Epist. 133 (cf. Pro-

logus Dialogi contra Pelag. p. 912 ed. VaUarsi) 20 Hieronymi

Dialog. contra Pelagianos

2 quasi om. Z || assumta TQX 3 actoritate X || ledebatur

0 5 psona (~ eras.) *P || sententiam sequere v (non b)

6 reguntur (corr. m. 1) * || in alios* dicta sunt autem de pelagio-
£TQX*P; dicta post sunt om. codd. et edd. || autem] aut v

7 suggerenda 2? || putatis] £b (cum interrog. signo) putas T&XH*
putas? v || si om. b 8 ego X1 autem v 9 docere in ras.
m. 2 (eiusd. aetatis atque 1) et wi marg. m. 1 i ¥ 12 ad uers.
ilico — 13 affrica- in marg. • *F 13 celestio 0» caelestino 2 ce-
leetino X celeetino T$b1F || affricana ZW || sinodue codices 15 con-
dempnat ZTQX 16 hieronimus £T$X ieronimus 9» 17 heretici
codice8 18 dognatibua T || obpugnante T || et post sunt add., ante
17 mulii puncto male posito, v (nonb) || epla ZXV (sic ubique X*F)

19 tesifontem 2T&X theaiphontem ¥ || eondempnanit -£T* con-
depnauit (sic) X

Liber apologeticus 4.5. 609

alteroatione confutat. hoc est enim lubricum in ancistro
draconem tenere, ne possit effugere\

Porro autem episcopus Iohannes nihil borum audiens a5
nobis exigere conabatur, ut accusatores nos ipso iudice fate-

sremur. respon'sum saepissime est ab uniuersis: cnos accusatores P. 59»
huius non sumus, sed quid fratres tui, patres nostri, senserint
et decreuerint super hac haeresi, quam nunc laicus uulgo
praedicat, intimamus, ne Ecclesiam, tuam praesertim ad cuius
sinum conuolauimus, te ignorante conturbet\ at ille cum saepe 2

ionos docendi simulatione in aliquam professionis speciem tem-
ptaret inducere, dicens, quia ad Abraham dictum esset a
Domino: ambula coram me et esto sine macula, et
Zachariam atque Elisabeth pronuntiatos esse iustos ambos
ante Dominum, incedentes in omnibus instificati-

lsonibus Domini sine querela; — quod quidem ab Origene
dictnm ab eo proferri compluribus nobis notum erat — cui3
responsum per me est: cnos filii Ecclesiae catholicae sumus;
non exigas a nobis, pater, ut doctores super doctores esse
audeamus aut iudices super iudices. patres, quos uniuersa per

soOrbem Ecclesia probat, quorum communioni uos adhaerere
gaudetis, damnabilia haec esse dogmata decreuerunt: illis
probantibus nos oboedire dignum est. cur interrogas filios
quid sentiant, cum patres audias quid decernant?'

avctokes 1 lubricum— 2 teaere Iob 40, 20 sec. lxx 11 Gen.
7, 1 12 Luc. 1, €

1 ad uers. -bricum — 2 ne in margine • 3* || in ancistro] mancistro
T || antistro] 2<PXWb anchistro cf antichristo (antichisto 0) shg
2 tenere (supra aUeram e rasura, fort. punctt) *F || ne] 2?T$ ne m. 1
aut 2 m ras. X*P non (ut uid.) 2l 3 nichil XW 6 sen-

serint (i ex u corr. m. ut uid. 1) *¥ 7 heresi codices || qua* nc | nc

in ras. m. 1 et in marg. rasura (notae ut uid.) W 8 xe#ecclam

{eras. c uel a) £ || praesertim*»**«**|jad cuius (eras. ad ouius ut uid.) 2
9 conuolauimus (ui s. s. m. 1) E || cu eum ras. supra c et ras. (notae ut
uid.) m marg. !P 10 tentaret X 11 dicens] ZT&X dicebat

Wv 13 zacchariam * || et v || elisabeth] IP¥ belisabeth T$X
14 incedentibus £ 15 quidem] quidem et W || origine XWl

16 proferi X || cui] T$XWv ei 2; cf. Ristor. 6, 3 § 5 20 ecta

{corr. m. 1) # || communione (e radendo in i mut.) $ || uos] £TQXW,
in mg. b nos v 21 dampnabilia 2T&X 22 obedire X

V. 39

610 Pauli Oroaii

$ Ad quod ille diu disputans et nostris propter imperitiam
ignoti nobis interpretis — quem saepissime uiri primarii et
religiosi Passerio et Auitns preebyteri et Domnus exduce
uel praue interpretantem uel plura subprimentem uel alia ei
aliis suggerentem confutauerunt — nostris, ut dixi, actionibus 5
uel interpolatis plerumque uel tacitis, episcopus Iohannes ait :

2csi sine adiutorio Dei hoc hominem posse diceret, pessimum
et damnabile erat; nunc autem cum adiciat, posse hominem
esse sine peccato non sine adiutorio Dei, uos quid dicitis? an

3forte uos Dei adiutorium denegatis?3 cui respondi ego:io
'testibus et testificantibus etiam nunc uobis et supra memo-
ratis uiris anathema ei, qui negat adiutorium Dei. ego certe
non nego, praecipue cum e contrario in haereticos confutarim\

4dein cum, intellecto iudice et interprete prodito, clamaremus,
Latinum esse haereticum, nos Latinos, haeresim Latinis magis»
partibus notam Latinis iudicibus disserendam, ac se paene
impudenter ad iudicandum — cum quidem nos accusatores non
p. sasessemus — et unus et 'suspectus ingererel, dici a pluribus
necessarium fuit: non potest quisquam idem et haereticus

5 esse et aduocatus et iudex'. multisque aliis actitatis Iohannes *>
episcopus nouissimam sententiam protulit, confirmans tandem

1 ad] At fshg \\ inperitiam T 2 interpretes $" || sepisaime *

3 passerio] £TlQX passerius T^Wb Posserins v || auitifs ante ras. X ||
presbiteri £$X pb'ri *P || domfnus ez duoe (supra u et e alt. eras. ~ ut
uid.f apex uid. non esse m. 1) £ dns ° ex dnce (in marg. ° m. 1, duce"
o. ras.) * dns + ex dnce et in marg. + deest m. ut uid. 1 X dns ex
dnce (in marg. notae ut uid. rasura) 3* || Domnus] scripei Dominns v

4 intpretante* (a ex e corr. m.let supra a ras.) !P || supprimentem *P

5 nrls (s ex corr.) X || auctionibns X 8 dampnabile £T$X || adiciat
cfi 2? || pojse (fort. punctum sub priore s eras.) £ 9 adiurio sic T ||
qui X qd (d in ras., ex ni ut uid., i s. 8. m. 1, fort. ex corr; in marg.
rasura fort. huc pertinens) V 11 nobis] £QX nobis T*Pv

18 praecipnae Zl || in] id in £ \\ hereticos * || confutarem £T$X¥
14 dein] £T$X*F deinde v \\ intellecto (0 ex u corr.) X 15 he-

reticnm codices || heresim codices 16 ad uersum latinis — 17 cnm

adscr. in marg. m. 1 e (*. e. reqnire) *n * \\ ac se paene] b acsepene 2?
aecepe ne $» as*e.pe ne *b ase+pene (e pe in ras.) X asepene £1T*Ph;
fort. excidit episcopus post ac se 1? inpudenter X 18 nnns et] nnns
esset b || ingereret] b ingererer codices, cfshg 19 hereticus codices

Liber apologeticue 6.7. gll

po8tulationem intentionemque nostram, ut ad beatum In-
nocentium, papam Bomanum, fratres et epistulae mitterentur,
uniuersia quod ille decerneret secuturis, sed ut haereticus
Pelagius imposito sibi eatenus silentio conticesceret et ut

snostri ab insultatjone conuicti Iohannis confessique cessarent.
uniuersi in hanc sententiam consensimus; gratiarum actione
celebrata, pace facta et consummata ad pacis testimonium
oratione discessimus.
Nunc autem cum post dies xl et vu primo encaenioruni 7

iodie, ut solitus eram quando aderam, ad obsequium Iohannis
episcopi cucurris8em, statim ab eo notam falsi criminis pro
gratia salutationis accepi. ait enim mihi : cquare ad me uenis,
homo qui blasphemastiP uolens, ut credo, intellegi: noli
me tangere, quia mundus sum et absque peccato.

15 at ego nihil mihi conscius interrogaui: fquando aut quo au-2
diente aut cuinsmodi illud est dictum, quod blasphemiae possit
adscribir* episcopus respondit: cego te audiui diiisse, quianec
cum Dei adiutorio possit esse homo sine peccato'. ego quidem, 8
beatissimi saoerdotes, sicut et uos testes estis et uniuersa

jo fraternitas et praeterea sancti uiri qui huic testimonio amore
ueritatis adsistunt, statim testificatus sum dicens, quia eiusmodi
uerbum, quod nunc a me dictum episcopus intenderit, num-
quam de ore meo antea processisset. quamquam hanc

avctore8 13 Isai. 65, 5 et Iob 33, 9

2 epiae £ eple XW 3 uniuersis et secutnris correxi, uniuersi

et 8ecuturi codieee et v [| hereticus codices 4 imposite (e in o corr.)

X impositu T || conticesseret W || "& 'ut {corr. m. antiqua) £
5 confessique] £T$X confusique Wv || cessarentj $X om. £T¥ (in
marg. ante uersus hos |& ut — confes|siq:- nniuersi — Gratij v notatum
m. 1 ut uid. in £ cf. 7 § 6) temperarent v 8 discessimus (s pr.

s. 8. m. 1) X 9 cum om. TWv || primo] cum primo T7V?v

13 ut] ZQXVcfb ne Th nae sg || intelligi W 15 nichil X*P ||

quando] quando ant quomodo £ 17 asscribi £T$*P ascribi X

19 baptismi in beatissimi corr. m. 1 aut 2 et in marg. nota (q ?) eraea
X 20 preterea £ || qui*»»**| rasura 4 aut 5 Jttt. eapax V

21 assistunt eodices 22 intenderet (e terfia ex i m. 1 uel 2) £ ||

nqua X nunquam W 23 quanquft £

612 Pauli Orosii

inconuenientiam miserae falsitatis ruminans saepius crebra
expositione non tam me probasse quam alium nidear pro-

4didisse. concedo enim, ut, qnalecamqne dictam illad est,
dixerim: quomodo Latinnm expers Latinitatis Graecus aadioit?
aut, si audiuit sacrilegum uerbum, cnr non statim coargnit 6
blasphemantem uel, ut lenins ageret, qnasi incautnm filinm
pius pater de cohibenda licentia periculosi sermonis admonuit P

5 sed e contrario post plurimam magni temporis oblinionem ipse
per se accnsationem intulit, ipse testimonium perhibuit, ipse
iudicium promulgauit, omninm scelerum offioia in suae per-io
sonae auctoritatero suscipiens, praesertim euangelica lectione
diligenter instructus, Dominnm nostrum Iesum nisi testimonio

6principis non fuisse damnatum. ex alio mihi latere fratres

mei adsistebant, ex alio falsi fratres. deinde in consessu eo-

694 'dem ex nna mecum parte consederant Auitus et Vitalis»

presbyteh, ex alia nescio quis ignotus interpres et deinde

probati et saeculo et Deo niri Passerio presbyter et Domnns

7exduce: qui ambo ut pro experientia ac fide sua adesse inter-
pretes dignarentur, ipso conueniente episcopo Iohanne a corona

8 nestra conrogati deductiqne conuenerant. medius quoque uobis »
ipse fuit, qnem in illa tunc circnmstantia non minus audisse

1 incoimenientiam] $X incontinentiam ZTWv || ruminans] scripsi
nuninare codices et v 2 expositioe" n (6 n in ras. m. 1) *P

3 qualecunque T 4 expres (supra z erasum ~ ut uid.) 9 expres

in expa** corr. X || grecus codices 5 saorilegiu ante ras. £

6 uelut in nel ut corr. m. 1 * uelut X || lenius] SXV^b leuius T$
Wlv 8 e otn. T$XWxv || magni] buius (s. s. I magni m. 1 aut

2) W 9 intulit (t «. s. m. t) X 10 sua £T*X 11 aucto-

ritatem] b auctoritate codices et v \\ Snangelica * 12 diligenter

om. v (non b) || dnm (supra m parua ras.) ¥ || ihesum T 18 damna-
td« (fort. erasa e) non fuisse *P || dampnatum 2TQX || ex] et cfsh
14 assistebaut codices || falsi fratresj fratrea falsi W || consensu #n
consessu corr. fl consensu *P 15 a uitus (t in c ut uid. corr.9 mox

omnia expuncta, denique a cum seqq. coniuncta et t a m. 2 restUuta)
W 16 prestfri * prni 2 pfbi XW 17 fbati (sic) W \\ dei

M!F || passerio] £TlQX paaserius VI* v || prb & do|miKus m.lin
ras. et *n marg. v 2 \\ pbit $ || Domnns] scripsi Dominus v
18 interpres *• 19 dignaretur T»

Liber apoldgeticus 7.8. 613

quam uidisse mirandum est, quomodo sermo dimissus tantos
aduersarios collegas auditoresque praeterierit et inscias aures
gnari auditoris intrauerit.

Sed ego calore ueritatis inpulsus satis urgueor: excedo pro-8

s fessionis modum. concedendum est magis, ut interpres errasse
dicendo quam episcopus audiendo finxisse uideatur et nunc
ad uicem meroedis quam haereticis praestitit exigendae falsos
in adiutorium sui testes quaerere; quippe cum mirari iam2
nemo debeat conquiri et existere felsos testes in Hierusalem

io a sacerdotibus atque senioribus: hoc sanguis Stepbani cla-
mabat, hoc dominicae crucis uexilla significant, hoc etiam
nunc excitata per eos manifestat iniuria. sed haec utrum
ab episcopo temere credita an malitiose ficta an ignare
subaudita uideantur, Christo iudioi discutienda commendo.

«absit a tne umquam, ut ego pauper, peocator, ignotuss
episcopum et praecipue Hierosolymae audeam ad episcopos
prouocare. mea mihi apud eminentissimam Trinitatem omni-
potentiae Dei et apud uniuersos seruos eius catholicos sim-
plicitas et probatio sat est. testem inuoco Deum super animam 4

someam, beatissimi sacerdotes, scientibus haec eadem uobis
mecumque testantibus, nullam me in illo conuentu uestro ore
meo protulisse blasphemiam neque huiuscemodi uerba quae
mihi ab episcopo Iohanne sunt obiecta dixisse, hoc est, etiam

1 tantos] £&"gb tantus TQXW^cfsh 2 pr&erierint (n de-

letum) £ 3 intrauit £Tl$X 4 impulsus £T*W || urgeor

£W 5 enrasset $bX errassem T* 7 wWuicS (fort. tra*. in)

W || hexeticis codices || prestitit £ 9 conquiri] c *n mq. conqaeri

£T$Xv x (*. e. et ut uid.) 9 queri in ras. m. 2 W || 7 esistere (7 e
in ras.) X existere (omisso et) «* || ihertm X ierVm 5* 10 cla-

mabat] 2TQXW clamat v 11 ad uersum driice,— 12 ezcitata nota r-
in tnarg. adscr. X 12 raanifestat iniuria] £* persecutio manifestat

¥1 manifestat £lT$X || utrum haec £ 13 ignorare £ 14 iu-
dici* (erasa i) * 15 unquam X¥ quam *• || (paup peccator

igno)|tus inclum in ras. pauUo minore m. 1 *P 16 hierosolimae

£T iherosolime. X ierosolime V 17 michi X 20 scientibus]

ZX>X scribentibus {sic scbentab; W) WPv || uobis haeo eadem v

614 Pauli Orosii

cum adiutorio Dei non posse esse hominem sine peccato.

5 satisfactum etiam contentioni opinionis, ignarae nobis, ideo
uolo, ne forte a uobis quidem non auditum, a me tamen
dictum putantes testimonio laboretis ambiguo; uulgo autem
rumorique propterea, ne, dum episcopum mentiri posse non >
crederet, alia innocentem oredulitate peccare*. et inde quis
595 'ignoret auctores uel in accusatione Susannae uel in lapidatione
Nabuthae?

9 Et, ne forte quis nesoiat, in Hierosolymam numquam ad
effundendnm sanguinem Ghristianum uel argenti suffragia uelio
flagella militum defuisse, nunc, quoniam ab hoc qualicumque
uerbo esse me liberum reor, liberum fide uestra, liberum
conscientia mea, ipsius uerbi ambiguitate discussa conabor
exquirere, hi qui ita nos respondisse adserunt, quaiiter ipsi
interrogasse uideantur. forsitan per modum intewogationis 15
ipsorum arcanum dogmatis denudabitur, ut reciprocis feriendo
uulneribus emissorem suum remissa certius tela castigent.

2ait enim a nobis esse responsum: nec cum Dei adiutorio
poteet homo esse sine peccato'. hoc si quisquam hominum ita
dicendum putet, ut sub iafirmitate hominis Deum non posseao

ayctores 7 Susannae Daniel 13 8 Nabuthae Beg. 3, 21

1 dei adiutorio v || esse hominem] hominem esse V 2 &£am

(hae rasurae, itemque alia in marg. unius liUerae capax, uidentur
spectare ad uocabulum diuidendum) $ || nobis] uobis *P a nobis v ||
id'o uolo ne forte a in ras. m. 2 *F || *ideo (interpunctionis fort.
rasura) $ 3 nolo] *Pv om, ZT&X || dictum tamen 2 4 ad

uersum testimonio — 5 ne dnm uel ad sequentem episc. — peccare
in marg. adscr. q (». e. quaere ut uid.) in <fr 6 crederetalia (a fin.

erasa) 2 || credulitate] v credulitatem * crudelitatem 2"XW cru-
delitate 2*T; ante uers. (posse — crudelitate pec| in margine :• 2 ||
peccaret] scripsi peccare codices aestimaret peccare v 8 nabute;

(y 8. 8. m. I) X nabuthe* (eras. ut uid. i) V 9 hierosolimft C

eras.) 2$ hierosolimam T iherosolim& (a fart. ex u corr.) X iero-
solimi *P || nqua X nunquam !P 11 qualicunque TXW 13 mea

coDscientia W || discussa (c ex t ut uid. corr.) X || fide ura conabor sed
fide ura lin, subducta deleta X 14 asserunt 2T$XW || ipsi] asserunt

ipii sed asserunt linea subducta del. X 16 ipsorum] eorum W |)

archanum ZTQXW || feriendie 5» 18 esee om. T 20 nt] et TV

Liber apologeticns 8.9. 615

confirmet et omnipotentiae Dei aliquid inpossibile suspioetur
in omni creatura caelestinm et terrestriom et infernorum,
hnnc non tantnm sententia mea dixerim blasphemum anathema
detestandum, sed etiam uel in exemphtm Nadab et Abiu

sdiuino igne damnandum uel iuxta perditionem Dathan atque
Abiron hiatu terrae receptum uiuum ad inferna mergendum.
utrique siquidem praesumptione cordis Dei potentiae derogarunt 3
uel illi, dum ignem alienum, quasi hoc indigeret Deus, offerunt,
uel isti, dum resistentes Moysi in terram repromissionis in-

totroduci se posse diffidunt. Deus omnia potest et quae uult4
semper potest, quam potens in faciendo de nihilo tam facilis
in perficiendo de facto. ipsi enim sibi subest, cum ue-
lit, posse. hoc indulta secundum spiritum gratia confitetur,
hoc secundum litteram lex oonscripta testatur, hoc in uniuersis lex

15 naturalis intellegit, hoc ordinatissimus mundi motus ostendit. quis 5
enim gentilium hoc audeat dicere, cui in prospectu
semper sunt caeli terraeque ao maris elementa distincta?
quis Iudaeorum hoc suspioari queat, ad quem traditae per Moysen 6
legis scientia quantulacumque peruenerit, cum scriptum et

wagnoscat et credat, nuda discissis Erythraei maris fluotibus

avctores 4 Leuit. 10 5 Deut. 11, 6 12 Sap. 12, 18
20 JExod. 14

1 impossibile $¥ 3 anathema] ac anatbemate -2 4 in

exemplnm] v in exemplo OTPfP exemplo X* || nadab (d ex b ut
uid. statim eorr.) X 5 dampnandnm Z*X \\ dathan] 2T$XWg

datan cfsh || atqne] 2T*W et Xcfsh 6 abiron] ZTQXWg

abyron cfsh || hyatn W 8 offernnt (nnt in ras. m. 1) W

9 mosi NP 11 nichilo XV 12 sibi om.\Wv 13 gratii

2" 14 in s. *• in T 15 intelligit W 18 suspicari (i

fin. in e corr., deinde i restituta) W || queat 2 || mosen TX1*
19 qnantnla cunq- X qnanUlacumque (erasa a; sic!) W 20 nnda

pone Im. m. 2 add. in X \\ discisBis erythraei] seripsi discesseritrei
2l discissis eritrei in marg. (in rasura alius correcturae ad quam
speetat quod in textu tertia s erasa est) £* discisserit rei corr. in
discissis eritrei m. 1 $ discisserit rei T discissi' eritrei (s s. s. non
ex eorr.) X discissis rnbri (is rubri in ras. m. 2 W) Wv

616 Pauli Orosii

profunda patuisse et tutum iter in pelago pediti praebuisse

7 terreno , diuisumque Iordanem resnpinis in fontem refluxisse

596gnrgi'tibus9 nel mortalem in dorpore Heliam euectnm flammei

currus igne nec laesum, uel praeparatis onustum esois Abacuc,

ut ieiuno inter esurientes feras iusto prandium ministraret, 5

ut uulgata narrat editio, in momento diei a Iudaea in Baby-

81oniam fcranslatum fuisse protinus ac relatum? quis hoc Ghri-
stianus in oor suum uel in atomo cogitationis admittat, qui
sciat Lazarnm quadriduanum mortnum fetentibus membris ac
liquida iam intra semet pelle fluitantibus Domini deuoto pro- 10
siluisse seruitio; qui legerit caecum a natiuitate eundemque
iam aetatem babentem uel factis subito uel refectis uiguisse

91uminibus; qui probauerit uentos fluctus ao tempestates si-
mulque inuicem elementa rixantia dominicae increpationis
audito mansuetasse praecepto; qui credat Petrum, carnaliu
sarcina grauem et ter Dominum continuo negaturum, super
tumidos fluctus pendulis incessisse uestigiis?
10 Itaque uniuersos homines arbitror, uel qui excellenti fide
et sapientia praediti sunt uel qui se aliter habent, hoe, quod
Deus omnia potest, uenerarf credere confiteri. ideo enimso
generaliter ab uniuersa creatura dicitur omnipotens, quia
omnia potest. et hoc est Deus solus qui ait: haec apud
homines inpossibilia sunt. atque alibi docet dioens:

2sine me nihil potestis facere. potest ergo omnia in

avctokes 2 Iome 3 3 Beg. 4, 2 4 Dan. 14, 32sqq.
6 uulgata editio 9 Ioh. 11 11 Ioh. 9 13 Matth. 8

15 Petrum — 16 negaturum Matth. 26, 69 sqq. 16 super sqq. Matth.
14, 29 sq. 22 Luc. 18, 27 24 Iohan. 15, 5

3 corpore m. 2 ifuit ante ras. corpale) X 4 ppatis X (in quo

p etiatn pro par et por est) || abbacuc 2 (cf. cod. Amiat) abacuch
V 5 ieiunio {sed i tertia del. m. 1 aut 2 Z) 2cf*s || ministrare

T$X 6 editio $ || iudea codices || babiloniam *P 8 athomo

EV&XW || qui] quia $X 9 quatriduanum codices || menbris X

13 tempestatibus S* 14 dominioe (c «. 8. m. 1) X 17 fluctus

tumidos !F || *incessisse (i prior in rasura duarum lin.) W 19 quod]
sic qd et eaepe X qd (sic) * 22 haec quae 2* (see. Lucam)

23 impoisibilia TXW \\ sont] sunt deo possibilia esse 2% (sec. Lucam)

24 uerba -ne| me nichil — p. 617, 4 egena in epatio quattuor uersuum re-
Ucto postea a m. 1 add. sunt in V; cf. ad p. 618, 14 || nichil XP

Liber apologeticns 9 — 11. 617

homine, qui utique potest omnia. porro autem quid superbit
terra et cinis, ut dioat fthomo potest\ cum Deus possit? clamat
apostolus: gratia eius sum quod sum, et gratia eius
egenainme nonfuit, sed abundantius illis omnibus

slaboraui: non ego autem, sed gratia Dei mecum.
qnid, inoaute praesumptor, aspicis, quia dixerit 'mecum'9 3
attende, quia praemiserit cnon ego\ quapropter inter haec duo
uerba cnon ego* et cmecum> gratia Dei media est, cuius est
uere et uelle et perficere pro bona uoluntate et tamen uo-

loluntate hominis. unde et ille confisus est, ut diceret <mecum>,
qui dixerat non ego/ in uoluntate ergo hominis gratia diuinae 4
uirtutis operatnr, quae et hoc ipsum uelle donauit. ita con-
scientia hominis profitetur ut dioat cnon ego'; gratia Dei largitur,
ut 'mecum*. 'clamat apostolus: cgratia Dei sum quod5

usum'. meminerat enim Domini praedicantis: nemo uenit adp'597
me, nisi quem Pater attraxerit; et rursum alibi: ego
autem uobiscum sum omnibus diebus usque in
consummationem saeculL et alio loco de Spiritu San-
cto sic ait: expedit uobis, ut ego eam: nam si non

wabiero, non ueniet consolator ille ad uos; si autem
iero, mittam eum ad uos.

Infelix, o homo, secundum ueritatem sententiae Dei! Paterll
te attrahit, Filius tecum et Spiritus consolator, et in hac
tanta diuinae maiestatis circumstantia audes dicere: cgratia

avctores 3 Cor. 1, 15, 10 15 Ioh. 6, 44 16 Matth.

28, 20 19 loh. 16, 7

3 qnod] id quod 2 (ex interpr. Vtdg.) 4 in me egena !F ||

habundantius T&XW 6 preeumptor 2 7 inter] 2T9XW

in v 9 uotfntate (corr. m. 1) * 11 qui] 2TQXV quia v

12 uelle] uelle & in uelle ei corr. m. 1 2 || |I ta (ta tn ras. ro. 1;
l ut in rubricae principio disiuncta et in margine scripta est) V
16 attraierit in ras. m. 1 W adtraxerit 2 17 in] 2*X ad

TWv 18 saeculi] gcfc $ mnndi W || alio] in alio Wv || sco sic| (aco s
in rae. m. 1; ic ex corr. add. esse possunt) W 19 sic] sicut

T$X 22 6 MT o T 23 tecum] tecnm est v || consolator

spiritus W || coiuolatnr v

618 Pauli Orosii

quidem Dei adiuuante sed mea possibilitate sum

2quod snmM adseris euim nunc post hanc sociam antiquo errori
emendationem : potest homo sine peccato esse cum Dei
adiutorio; quamquam in libro tuo, quem Testimoniorum
titulatione signasti, haec ipsa sententia hoc modo scripta sit, *
posse hominem sine peccato esse et facile Dei man-

3data custodire, si uelit. nnlla ibi gratia Dei, nullum
adiutorium nominatum est, quamlibet crebro dicas de gratia
Dei: non ideo negaui, quia non dixi, sed ideo di-
xisse accipiendus sum, quia non negaui. quasi ueroio
et Susanna ideo de adulterio confessa credenda sit, quia
arguentibus aliis non negauit, aut testimonium falsorum

4 testium Dominus Iesus, quia tacuit, adprobauerit. quodsi apud
uos non negasse dixisse est et tacuisse clamasse est, frustra
Dauid postulat: pone, Domine, custodiam ori meo etis
ostium circumstantiae labiis meis: frustra et ego me
non dixisse, in quo arguor, testibus et testificatione confirmo,

5si alter audire potuit, quod meus sermo non dixit. sed con-
cedo, ut quod nequaquam dixeris pro dioto aocipiendum putee.
quid agimus ex eo, quod inuenientes ex sensu diuersitatem »
sermonis, iuncturis discordibus non cohaerent, quod ipsa quoque
pagina discrepantia inter se uerba non recipit? scribis enim,
posse hominem sine peccato esse et facileDei man-

avctobes 4 Pelagii Testimoniornm liber 14 Psalm. 190, 3

1 me*aj (inter e et a statim a detersa, pone a una Uttera supraque
" erasa) * || posbibilitate (ssibilit in ras. m. T) 2 possibilitate* *"
2 asseris codices 4 adiutorio (o finalis in rasura m. 1 ut uid.)

* H quanquam 2 |) testimonio4 (io+ u e. iorum in ras. pauUo minore
m. 1) X 5 scripta] conscripta v 11 adulterio (d statim ex 1 aut b
corr.) X 13 teetium] testi****u (eras. moni) * || lhs 2T || quia] 2v
in qua T$X*P || adprobauit codices et edd. 14 non negasse] ¥v om.

ZT&X (ad hunc uersum 13 quodsi— 14 frus in mg. nota r adeer. est in
<&) || uerba 14 est et taouisse — 16 labiis meis eharaeteribus pauUo mi-
noribus a m. 1 in spatio duorum uersuum reUeto postea addita sunt
in W 17 testificationem o. ras. 2QW 18 aliter 2~ H

dixit* | f eed * 19 nequam 2% 21 iunturis T || coherent $

22 interl in v 22 enim non posse (sed non erasum) 2

Liber apologeticus 11. 619

data custodire, si uelit; et,quemadmodumbeatu»imuspater
Hieronymus de hao eadem sententia in epistula, quam ad Ctesi-
phontem scripsit, exposuit, nouissime quasi e grauissimo somnop m
expergescens adicis: non sine ad'iutorio Dei. inhocenim6

arepugnat tibi ipsa ueritas et reolamat quid per fastidiosum
tumorem nausiantemque uerecundiam non necessarium tibi in
ore tuo adiutorium Dei detines, qui facilia tibi arbitraris
cuncta? summis labiis me honoras, cor autem tuum longe7
est a me. non est opus duobus in operatione, quod uni facile

ioest, frustraque se gratia diuinitatis interserit, ubi fatetur se
homo, quod facile possit, si uelit. tu uolenti facilia esse man-
data dixisti, at ego etiam illud adsero, quod et difficilia dicas
conpleri. tamen qnoquo modo per hominem posse promittas, 8
Dominum exprobras inuidiae, qui adiuncto adiutorio buo

utemptet adscribere, quod solus per uoluntatem homo potuisset
implere. aut tolle homini si uelit et gratiae adscribe
quod possit aut, quia homirii tribuis posse cum uelit,
remoue simulatam gratiae palpatam nec cohaerentem parti-
cipationem et nudam ex abundantia cordis profitere blas*

aophemiam.

avctobes 1 sqq. Hieronymi ad Ctesiphontem Epistula cap. 8: 'post
grauissimum somnum . . conaris adiungere' 8 labiis — 9 a me sec.

Isai. 29, 13

1 Bi nelit ante 618, 23 facile dei traiecta in *P || si] 8e $" 2 hiero-
nimus 2T$X ieronimus *P || epla 2XW || ad etesiphontem] adthesi-
fontem 2 a thesi fontem T athesifontem $ a'.dthesi fontem (d m. 2)
X ad thesiphontem T 3 scripsit] X scribsit # scribit 2TWv ||

e] eitJ 4 expergiscens 2W 0 nausianteq: in ras. m. 1 2 ||

inore tuo| in ras. m. 1 V 7 cuncta arbitraris v 9 operatione]

v cooperatione 2T$X coo patione (0 p in ras. w. 1 et supra 00 cor-
rectura erasa; fuisse a principio uidetur corpatione) *P 11 quod

01». *• || si] se *" 12 assero T&XV* om. (tn fine uersus) 2

13 compleri XW conpl&i 21 || quoquo modo per] cti psemJ in ras.
circ. octo litt. (q modo p ?) capad 9* || qnoquo] v qno 2T&X \\ posse
X* 14 exprobas 2 15 asscribere 2 ascribere W 16 ho-

minee **' || se $*' || adscribe. 2 asscribe** (duarum fere litt. ras.)
W 18 palpatam] 2T& palpatam sed ta in ras. , ex r«e an r e ?

X palpatamqae *Pv || coherentem * 19 habundantia T&X

620 Pauli Orosii

13 Sed mearum ista partium non sunt latius indagare, prae-
sertim unde beatissimi patres Augustinus et Hieronymus
plenissimam conuictae haereseos probationem ocoidentalibus
prouinciis tradiderunt. ad propositam supra redeam quaesti-
onem, ad quam non fiduoia suscitatus ingenii sed iniaria s

2motus aeoessi. dicis, posse in hoc saeculo esse hominem sine
peccato cnm Dei adiutorio. tu dicis cpotest homo\ ego dico
cpotest Deus'. tres in camino pueros aestuans introrsum flamma
non laesit. quis eorum quod contra naturam factum est
potuit: utrumne ipsi an quartus in medio eorum similis filioio

3Dei? leprosus exclamat: Domine, si uis, potes me
mundare, po9sibilitate uoluntatem manifestans, uoluntatem
possibilitate confirmans. ipse est enim solus, cui, cum uelit,
posse subsistit. aocesserunt ad eum caeci, ut inluminarentur
orantes; quibus ait Iesus: creditis, quod possim hocis
faoere? Dominus Christus summo praemio fidei dignum
iudioat, si quis haeo filium Dei posse erediderit; et Britannicus
noster mox, ut uoluerit, se posse oonfidit! fideii paralytico

4Dominus dicit: constans esto, fili: dimissa sunt tibi

peccata tua; et mmc nouus magister ministerque mensarumio

p. 589 'remissionem peccatorum de sua magis ausus est possibilitate

praesumere, nec de Domino expectat audire! scribae non in-

tellegentes ueritatem murmurant et dicunt: quis potest

▲yctores 8 Dan. 3 11 Matth. 8, 2 15 Matth. 9, 28
19 Matth. 9, 2 23 Mare. 2, 7

1 indagari Q**X 2 hieronimus (i pr. 8. 8. m. 1 in X) 2T&X

ieronimus V 3 plenissimum ** || coniunctae X** || hereseos

codices 4 prouintiis 2T || questionem # 5 ingenii* (eras. s)

* 6 scto QXW seculo T 9 lesit * 11 si uis] suus

X 12 possibilitate* uoluntate (uUima e ex e* radendo mutata; prius

" utrum ex corr. additum sit necne dignoeci nequit) 2 [| poesi-
bilitate (p in ras., o ex corr.) V || uoluntate" (~ in ra8.t ut 0 in e corr.
mox ipeum restitutum esse uideatur) 2 13 possibilitate (e radendo

ex S facta) 2 14 ceei # || illuminarentur 2W 15 q<t (q m. 1

ex p) 2 II possum v 16 premio 2 17 brittanicus 2TQX

britanicus W 18 paralitico 2TQV paiitico X 20 mensarfi

*• 22 intelligentes W 23 ueritatem] v ueritatem uerum

2T*X¥

Liber apologeticus 12.13. Q21

dimittere peccata nisi solus Deus?; et hic abolita esse
iudicat, quae Deum nesciat dimisisse !

Ecce inflatus spiritu oarnis tuae, tamquam super nihil sit, 13
libero superbus arbitrio gloriaris et dicis cpeccator sum quia

suolo; pecoo dum uolo; cum autem rursum uoluero, possum
esse sine peccato\ quod dicis epecco cum uolo* uerum est,
quia et quod opere non feceris, cogitatione fecisti; rursus
ccum uolo, non pecco* durum quidem ac difficile, nec semper
omni subest, sed tamen aliquando fieri posse non dubium est;

10 at uero posse esse sine peccato qui aliquando peccauerit, in-2
possibile est absque sola gratia baptismi, ubi ex persona
Domini dicitur: remissa sunt tibi peccata tua. quod
suadeor credere, quia permittor audire : cpossum ergo esse sine
peccato, in hac dumtaxat corruptione, qua uiuimus, non

i5Suscipio, non praesumo, non audeo\ si enim Dauid orat ad8
Deum tibi soli peccaui et malum coram te feci et
secundum Apocalypsim Iohannis iudioandi sunt mortui ex his,
quae coram Deo peccauerunt, ex his, quae scripta sunt in
libris, recipientes secundum opera sua: cur meum circa me

sopraesumo iudicium, si me scio etiam de ipso iudicandum?
aut, si libri iili sacri numquam nisi in iudicio aperiendi, 4

atotorbs 9 ef. 9 § 4 et 12 § 3 16 Paalm. 50, 6

17 Ioh. Apocal. 20, 12

1 ab*o«lita ifuit abpoUita) * 2 nesciant Zl$XW nesciunt 2% ||

demisisse (-sse. 2) 2'T'QX1 3 Bpiritus 2$X |j tanquam XW \\

nichil XW 4 saperbus] sap 2 8 ad uersum durum — 9 fieri pos
adscr. f in marg. # || semper] 2T&X sep ad in ras. m. 2 W per v
9 omni] 27* omnia 2"T$XWv || sed in ras. m. 2 W || dubiam est]
dubii est 2 dubi esse sic (in archetypo dubiee" fuisse uid.) T dubie
est *T 10 inpossibile est] TlW (imp- W), v om. 2TWX 18 posse
2 14 qua] quia 2" || uerba |Non suscipio — 19 recipientes|scd'm

in spatio pauUo angustiore relicto postea addita uidentur m. lin W
15 audeo] 2TXW audio *t> 16 deum] 2$X dominum TWv

17 apocalipsin X*W apocalipsim T apocaUpsl 2&X1 18 pec-

cauerunt] Wv peccant 2 peccamus TQX || sunt om. W 21 nnn-

quam W non qui X || apjpiendi (sic) W

622 Pauli Orosii

pariter uitae nostrae bona malaque suscipiunt, examen iudicii
in pondere praebituri: quomodo sine examine in hac uita et
ante mortem abolitos esse cognoscimus, quos non solum post
mortem uerum etiam post resurrectionem legimus proferendos?

5 ego in potestate habui pecoare, liberari a peccato in potestate 5
non habeo. precari meum est, absolui non meum. ubi uero
peccato me dedi, seruus factus sum accusatoris, reus iudicis.
possum propter adsiduarum precum praemissa suffragia de bono
iudice spem ferre, innocentem sine timore conscientiam ante

6 promulgationem sententiae uindicare non possum. dicit enimio
p. 6ooapostolus: nolite ante tem(pus quid iudicare, donec

ueniat Dominus, qui et inluminabat occulta tene-
brarum et manifestabit consilia cordium: et tunc
laus erit unicuique a Deo. alioquin si in potestate
est hominis, ut liberum se ipse faciat a peccato suo, aut noms
est iudex Christus aut frustra est.

14 Sed dicis cego dixi hominem sine peocato secundum hunc
sensum: peccator cum ingemuerit, tunc saluus erit, hoc est,
tunc ad salutem incipiet pertinere'. tamen sine peocato statim
non erit. Dominus enim cum intrasset domum Zaohaei cre-*>
dentis, ait: hodie salus domui huicfacta est. numquid,
si unus credidit, statim uniuersa domus familia sine peccato
fuit, cui tunc utique maiore domus credente initium salutis
2intrauit? nam et Dauid cum peccasset ingemuit et, quamuis
meruisset audire dimissum sibi esse delictum, multo tamen»

avctorbs 11 Cor. 1, 4, 5 21 Luc. 19, 9

1 iudici &X 4 resurrectionem (resur s. 8.) & 6 pcari <P

8 assiduarum T&XW || ftou <D || premiasa Sl 9 iudicem *" ||

ferre] r^ fore 2lT**»X foret *b habere s. s. 2* 10 promul-

gationem (g in ras.; fuisse uid. t) W || uendicare T**F \\ poesu (u
m. 2 in ras.) 2 12 illuminabit 2*P 16 hominis est v || faci&

2 20 domo T1*1 (0 fin. m. ut uid. 2 in v, sic, #) || zachei

codices 21 domui] domuio ante ras. X || nunquid W 22 cre-

didit (it in ras. m. 2) *P || familia] 2^'^X^ familias T2» (&"¥"
ut uid.) v 23 maiore] W et in mg. c maior 2T$Xv || cre-

dente] ^, coni. g credenti ZT&Xv credentem *• 25 sibil tibi

Q*X*

Liber apologeticus 13 — 15. 623

postea id ipsum exilio et plurimo ezpiauit obprobrio, ut ma-
nifeste et poena in praesenti reddita et remissio in futurum
repromissa uideatur, et per hoc Deus multum misericordiae
ingemescenti donauerit peccatori, ut peccatum, quod morte

sdignum erat, temporaria castigatione purgaret. Ananiae de3
Paulo dicitur, querellam de persecutione eius cum timore
facienti: ego monstrabo illi, quantapatietur propter
nomenmeum, ut, cum Paulus ibi solueretur, ubi ligasset
persequendo Christum, mox patiendo pro Ghristo tribulatus

lousque ad mortem in resurrectione glorificatus existeret. ita
fit, quia misericordia et ueritas praeeunt semper
faciem Dei, ut, si in tempore ab ingemescente uoluntarium
sacrificium, ut ueritas in misericordia fiat, contribulati spiritus
et contriti cordis offertur, in fine misericordia iudicio prae-

isferatur.

Dominus Ghristus uenturus in gloria Dei Patris etl5
creditur et speratur iudicare uiuos et mortuos, a cuius
adspectu, ut Scriptura testatur, fugietoaelum et terra;
et existunt homines, qui nec propter ignorantiam, ut non dicam

wpropter oonscientiam, iudicio superuenturo subiectos esse se
iudicent et aduentum Domini inlustrationemque fulgoris eius
elementis ardentibus et mundo pereunte trepident! quos ex2
illis fore timeo, de quibus praemonet Dominus : multi enim

AVCTOBE8 7 Act. 9, 16 11 Psalm. 88, 15 16 Matth.

16, 27 17 Timoih. 2, 4, 1 || a cuius sqq. Apoc. 20, 11 21 ad-

uentum — 22 trepident sec. Pet. 2, 3, 10 23 Matth. 7, 22 et 23

1 opprobrio V 2 pena 2>$ 3 repromissa] 2T&X red-

denda *Pv \\ mult» 2 \\ misericordie $ 4 ingemiscenti *P

5 ananie W annaniae 2X annanie & 6 qnerelam X»TtP quae-

reUam T quaerela 2 11 pone uersum [ricordia — 12 nt si in te"|

m mg. < 2 12 ingemiscente 2T2*? 13 sacrificifiut (hucfort.

pertinet nota pone praeced. u. scripta ■:) 2 || ut (puncta m. 2) T \\
fiat*contribulati 2 || contribulatis spu et eontritii corde T9 || spus (s
fin. corr. ex i) V 14 misericordiae T || praeferantur T&X

16 christus] iesus (sic lVc) ?P 17 iudicare] 2TQXW iudicaturus

v 18 aspectu 2TQXW \\ terra &* 21 et] nec hg \\ ill- T ||

-quae 2WXU 22 ardoribus X || ei om. X* 23 timeo de qui-

qus b%8 8cripta X**

624 Pauli Orosii

eoidicent 'in illa die — homines scilicet de illa carnali arro-
gantia, qua homines seducebant, et non tam coram Deo quam
adhuc apud semet ipsos iusti — Domine, Domine, nonne
in nomine tuo prophetauimus et in nomine tno
nirtntes magnas fecimus? ettnncego inrabo illis, s
et dioam: non noni uos, discedite a me, operarii

3 iniquitatis. dicitnr per prophetam Danid in persona Christi:
Domine, qnis habitabit in tabernaculo tuo aut
quis requiescet inmonte sancto tuo? qni ingreditnr
sine macnla et operatur iustitiam. hoc est reueraw

*dicere: qui potest esse et est sine peccato. nam et ipse de se
Dominus ait: uenit princeps mundi huius et nihil in
me inuenit suum. quid enim est diaboli? haud dubium,
quin peccatum. ab initio enim diabolus mendax est, et
contra Dominus meus est, qui loquitur ueritatem inn

5corde suo et non egit dolum in lingua sua. angelus
magnns et fortis Scriptura testante clamat in caelo: quis
dignus est aperire librum et soluere signa eius?
nec quisquam poterat, neque in caelo, neque in
terra, neqne sub terra aperire librum, neque per-so

6spicere eum, flet multum Iohannes et luget, quod ex uni-
uersitate rationalium creaturarum nemo dignus repertus esset,
qui aperiret librum, ut uideret eum. flentem Iohannem unus
e senioribus consolatur et dicit : noli flere, Iohannes. ecce
uicit leo ex tribu Iuda, radix Dauid, aperire li-w

ayctores 8 Psalm. 14, let 2 12 Ioh. 14, 30 14 Joh.

Ep. 1,3, 8 et Ioh. Eu. 8, U 15 Psalm. 14, 3 17 Apoc 5,

2 et 3 24 Apoc. 5, 5

1 carnalia £ 2 qua] quia Z || non om. *• || quam om. &*

7 proph$am *" 9 tuo sancto v 12 uenit] uenit enim (sub enim

puncta erasa) W || nichil XW 13 ante hunc uersum niet — haut

punctum positum W || inue|niet W || diaboli] Z$X diabolus TWv || haut
X*W 14 qnin (n tn ras. 1 aut 2 litt.) * 15 quloquitur ric

T 17 celo tf 18 ert dignua v 19 caelu Z oelo (o ex u

eorr.) $ 21 multa *• 23 aperirA (&exe corr.) X || ut] aut

#X || iohannfe» {er. 1 aut 2 UU.) # 24 e] ex ¥ || couaolabatur

2 || dicit] ait W

Liber apologeticus 15.16. 625

brum et soluere signa eius. quis, rogo, iste liber est,
quem de manti uiuentis in saecula nullus fuit accipere, nisi
qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam?
parum est quia sine macula, parum quia agnus, nisi et occisus, 7

snisi puritatem uitae passionis testimonio coronasset, habens
septem cornua et oculos septem, qui sunt septem
spiritus Dei: nec dubium, quin spiritus sapientiae et
intellectus, spiritus consilii et uirtutis, spiritus
scientiae et pietatis, spiritus timoris Domini. quis

ioergo iste est liber? ut credo, iudicii. Pater enim non
iudicat quemquam, sed omne iudicium Filio dedit.

Pro dolor! cogor dicere, quod horrui cogitasse. ecce nunclt
et Pelagius, qui ausus est profiteri se esse sine macula
atque peccato, consequenter arbitratur 'dignum se accipiendoP. eoi

i.)Iibrum atque iudicium, proximumque est, ut dicat sibi cego
potestatem habeo ponendi animam meam et iterum sumendi
eam' et praeparet se in throno Ghristi futurum esse consortem.
miser homo, qui non potius intellegit praeparare se Antichristi 2
aduentum praecursorem, qui cum fuerit reuelatus, ex-

20 tollit se super omne quod dicitur aut quod colitur
Deus, iuxta hunc qui se iam conparat in coaequationem unici
filii Dei. agnus Dei, filius Dei, ut accipiat librum de manu3
Patris, praeferf stigmata passionis, non iudicans perpetratam

avctores 3 Psalm. 14, 2 5 Apoc. 5, 6 7 Isai. 11,

2 et 3 10 Ioh. 5, 22 19 Thess. 2, 2, 3 et 4

2 scla # || nullus fuit] T$X* nullus potens fuit 2 nullius fuit
X* nullus fuit dignus *Pv 3 iustitia 2 5 testimonitl T*

7 dei] domini TX 8 uirtutis] fortitudinis *P 11 ad uersum

dit — 13 pelagius tn marg. •: adscr. in T 12 j> $X j>h *P ||

orrui WI 13 profitere T*$Xl 14 accipiendo] Z&X accipi-

endum T ad accipiendum *Pv 17 praeparat v 18 intelligit

W || antechristi 2T& 19 aduentum] 2T$X*P aduentui v || prae-

cureorem] v praecussorem (sic) # praecursoro ZTX (prec- T) se prae-
cursore !P || eitollat 2 21 comparat 2$X*P \\ coequationem

2*T$ coequatione» vn ras. 2—3 litteris ampliore; sub scriptura deleta
puncta erasa sunt, item in marg. rasura est *P || unioi** (eras. ci) X
V. 40

626 Pauli Orosii

nisi in morte atque in resurreotione uictoriam; et dvafio^rr/vog
meus uenire sibi posse perfectiouem uitae inmaculatae mandu-

dcanti bibenti dormientique confirmat! Dominnm nostrum Iesum
post quadraginta dierum ieiunium ter diabolus temptans terque
superatus reliquit et non reliquit in perpetuum sed ad tem- 5
pus aerior usque ad mortem orucis apostolo praeuaricante
rediturus; et aTta&qq noster uictis sane, ut sibi uidetur, cum
auctore temptationibus non posse se ultra temptari pertur-

5barique confldit! agnus iile perfectue, ille, qui non solum
peccata non habet sed etiam tollit peccata mundi et qui 10
habet septem cornua et oculos septem, non ita uentilare sufficiat
temptatorem quin redeat; et noster hic mutilus, leuis in fronte,
dioq&aXtwg, non necessarium sibi aestimat munimen in capite,

6qui possibilitatem praesumit in carne! miser, qui secundum
Euangelium magis forte si caecus esset, pecoatum non haberet ! 15
sed forsitan, quia septem oculi septem spiritus sunt, abundare

AVCTORE8 3 Dominum — 5 superatus reiiquit Matth. 4, 1—11
5 Luc. 4, 13 10 qui— 11 oculos septent Apocal. 5, 6 15 si —

haberet loh. 9, 41

1 surrectione fsh || anamartetus $' ana|martetuB *P aDamartatetus
2WI (ta 8. 8. m. ut uid. 2 tn *) 2 meus] sic: mf 2 || imma-

cl'ato (aoPate in ras. 4—5 litterarum) V 3 post confirmat duarum
triumue litterarum eapax rasura in 2 confirmat«# (ur ut uid. erasae;
supra interrogandi nota addita a corr.) V \\ nostrum] meum $X
4 XLta 2 xl W 5 reliquid T*F \\ ante uersum |ad tempus— quasi
occi| (u. infra) in tng. v 2 || ad] at «MT1 || inter tempus et acrior inserta
sunt haec: quem de manu uiuentis agnus quasi occisus accepit liber tn
2$XT (non W); est glossa ad§ 3 (cf. 15 §6 uiuentis) quae ex margine
inrepsit 6 preuaricantejp 7 apathes *• apatethee 2T&>X (te 8. 8.
ro. ut uid. 1 in &) apatetes 3* || uictis aane] v (uictis om. 8) uictissime
2T uitissime (t in ct corr. et sime del. m. 1) $ uictis X inuictissi-
mue !F 9 solo*w| (er. 7 uel 3 litt.) 5* 10 peccatum t> || fl ht

s; etii (*. e. non habet sed etiam) in ras. m. 1 W \\ ante uersum etift—
11 sufficiat tn marg. v 2 || peccatum v \\ et qui habet — oculus septem]
addidi et qui habet cornua septem in capito non ita add. v, om. co-
dices 12 temptatorem quin redeat et add. v, om. codices 13 dyoptal-
mus 2 dyobtalmus T&X diobtalmus (bt in ras. m.l)W fiov6<ptotlfiog
v 14 carne* (eras. m) <fr 15 ce.tus *• 16 forsitam X \\

quia septem oculi] septS octis qui in ro8. m. 1 (idem antea in marg. ut
corrigeretur notatum) 3*

Liber apologetious 16. 627

se his omnibus iactat et quasi interiorem hominem suum
congestis septiformis gratiae uigere uirtutibus, praesertdm qui
sibi totidem dogmatum suorum titulis gloriatur. unde fieii7
potest, ut iudicio suo se arbitretur spiritu sapientiae refertum,

»praecipue cum dicat fbcilia Dei esse mandata; spiritu in-
tellectus sufficientem maxime, quo praenoscat et praedicat
peccatores omnes simul cum impiis in aeternum igoem esse
damnandos; spiritu consilii diuitem, quo moneat malum neC8
cogitandum; spiritu uirtutis potentem, quo adfirmet posse

loesse hominem sine peccato; spiritu scientiae inflatum, 'quoP. «
sperat, nisi qui scientiam legis habuerit, sine peccato esse
non posse; spiritu pietatis exubeiantem, quo doceat inimicum9
uelut amicum diligendum oblitus, quia ipse dixerit, inimico
omnimodis non credendum; spiritu timoris Dei cohonestatum,

isquo post multam crapulam nouissime expergefactus adiungit,
posse hominem sine peccato esse non sine adiutorio Dei, etio
per hos praesumptionum , ut arbitror, gradus non reformidat
ascendere usque in id elatus, ut dicat, quia in similitudinem
Christi perfecta sui potentia plenus in toto super eum de-

soscenderit Spiritus Sanotus et manserit; cum tamen hoc iliill
soli a Patre Deo datum sit, eui etiam dedit nomen,
quod est super omne nomen, qui solus sine peccato est
et ingreditur sine macula, apud quem manet ipsum sanctit

atctobss 15 cf. ad 11 § 6 21 Phflipp. 2, 9 23 Exod.

37, 29

3 titulis in rae. m. 1 (uUima Utt. erat. b) W 6 quo] 2 qui

TQXWv || praedicet 2QX predicet T 7 omnes peccatoreg XWv ||

inpiis X || ignem eternum !F 8 dampnandos 2T$ || dioitem]

diniditem T || quo moneat] qnamoneat (aUera o ex a ut uid. rad. oorr.)
* qno maneat ZTX qni moneat *Pv 11 «sperat * 18 oV

latus £l 14 coonestatum (co on- $X) T&X 15 qno] 2WX

qni T¥v || multtl X || expgefecto, (gefact9 in ras. m.let antea -gefacto,
in marg. ut sic corrigeretur notatum ut saepe) V 17 gra*dus (er.

t) X 19 descenderfc *» 20 mansit T#X 21 cni] cu Z

22 qui solus sine peccato est in spatio uacuo add. m. 2 in *F
33 sanctiflcationis] Q in mg. ead. ut uid. m. sclficadTI (ols tn ras. m.
1 aut 2) X sanctificatis 2T& sanctitatis (tn ras. ¥) ¥v

40*

628 Pauli Orosii

ficationisunguentum. nos autem in odorem unguentorum
eius currimus et interim super nos aurae uitalis adflatu dulcia
uitae spiramina Domiuo praecedente captamus.

17 Sed dicis: ccur tanta me lacessis iniuria, cur tam arro-
gantis uerbi inuidia grauas? egoue me seruus conparare au- 5
deam Domino meo, egone terra et cinis conferam Verbo Dei?
egone morti obnoxius dici debeam uictori mortis aequalis?'

abene quidem, 0 condemnata nequitia, daus testimonium Deo
humiliaris in uerbis, sed aliter sensus tuus clamat in pagiuis.
dicis hominem posse esse siue peccato; iterum ac saepiusio

Srepeto. homo, qui hoc potest, Ghristus est: aut praesume
nomen aut depone fiduciam. Deus illud uni tantum douauit
et hoc non nisi primogenito in multis fratribus. sic catholica

4fide traditur, sic teuemus. sane Dominus noster admonuit
infideles: ego ueni in nomine Patris mei, et uon mei5
recepistis. ueniet alius iu nomine suo, forsitan
ipsum recipietis. aut nobiscum illum, cui credimus pec-
catores, unum sine peccato eundemque unigenitum sequere

5 aut, si tu es ille alius, confitere. ipse est domiuus Iesus, qui
morte deuicta et diabolo triumphato asceudeus in altumao
captiuam duxit captiuitatem, dedit dona homini-
bus; de cuius plenitudine nos omnes accepimus;
sicut apostolus docet: unicuique autem nostrum data
p. 604 est gratia. secundum mensuram 'donationis Christi.

6et ad Bomanos idem magister gentium scribit: dico enimas

avctokes 1 in — 2 currimus Cantic. 1, 3 13 prim. — fra-

tribus Eom. 8, 29 15 Ioh. 5, 43 20 Ephes. 4, 8 22 de

cuiue sqq. Ioh. 1, 16 23 Ephes. 4} 7 25 Rom. 12, 3

1 odore XWhg 2 eioa] tuorum W || afflatu] $v affiatus 2T

XV 4 ad uers. |cessis — 5 grauas| in marg. I W || arrogantis]

ETQX arrgantib; (sic) V arrogantibus v 5 uerbi] E&X uerbis

TVv || comparare XV 6 E#gone (eras. r) ^P" || conferam] 9ferft me

in ras. idemque praemisso l antea in marg. not. V 7 debeo 2

8 condempnata 2T&X 9 paganis fshg 10 dicis] dicis enim

2 || sepius 2TQXPW sepiui J> 12 una T 14 ammonuit

T*X 16 forsitam X 20 deuicta (i in ras.) V 22 de cuius]
Decus T || caius] ZX eius 4>Wv

Liber apologeticus 16.17. 629

per gratiam, quae data est mihi, omnibus quisunt
inter uos: non plus sapere quam oportet sapere,
sed sapere ad sobrietatem, et unicuique, sicut
Deus diuisit mensuram fidei. deinde ad Gorinthios7

tpraedicat: diuisiones uero gratiarum sunt, idem
autem spiritus; et diuisiones operationum sunt,
idem autem Dominus; et diuisiones ministrationum
sunt, idem uero Deus qui operatur omnia in om-
nibus, et post enumerationes plurimas gratiarum atque uir-

10 tutum subicit : haec autem omnia operatur unus atque
idem spiritus, diuidens singulis prout uult. deinde8
per conparationem membrorum in corpore hominis manifestat
corpus unitatis Ecclesiae ex disparibus operum modis in unam
perfectionis conuenire concordiam, probans nullum penitus

15 esse membrorum, quod non egeat alterius ope atque conpage,
ipso domino capite constituto, in quo sunt omnes sensus
ac thesauri sapientiae ac scientiae absconditi.
unde et nobis dedit sensum, per quem sciremus,9
quod est Verbum in Christo Iesu, in quo est omnis pleni-

lotudo diuinitatis corporaliter; in quem iuxta testi-
monium Iohannis descendens Spiritus Sanctus et permanens
in ipso, esse Dominum declarauit. itaque si et nemo habet, nisi io
qui a te petit, et nemo nisi secundum diuisionem mensuramque
accipit et, qui acceptum habet, ad ipsum custodiendum alieno

sseget auxilio: qua, rogo, amentia sibi de plenitudine promittit,
qui in singularitate non sufficit? de Domino euangelistail

avctores 5 Cor. 1, 12, 4r—6 10 Cor. 1, 12, 11 16 Co-
loss. 2, 3 18 loh. JEp. 1, 5, 20 19 Coloss. 2, 9 21 descen-

dens — 22 ipso Ioh. 1, 32 23 qui a te petit Matth. 5, 42

4 |fidei — 5 pdi in ras. m. 1 2J \\ chorinthios $X 7 mini-

strationnm] operationum ^* 8 haec idem uero deus — 9 enumerationes
plnrimas om. TWv 12 comparationem 2XW 13 ex om. hg

14 nnllam 2 16 menbrornm X || opere T2 operum M f| com-

page XV 16 quo sunt] 2$X quo TWv 17 et scientiae sunt

absconditi v 22 in ipso] Wv in ipsum ZT&X* ipsum (addita interp.
ante ipsum) .X*; fort. corr. in ipso ipsum || si et] 2T&X et si *P
si v 23 qui] quia v 24 accepit fshg || alienum <f

680 Pauli Orosii

testatur: erat autem lux uera, quae inluminat omnem
hominem uenientem in hunc mundum. dicit uero
Dominus apostolis suis: uos estis lui huius mundL ibi
in solo Domino lm tota, quia uera: hic in cunctis apostolis

I2ljnx quidem, sed de luce quae tota est. et cum hoc in apo- 5
stolis ita est, in quornm electione uniuersum Ecclesiae corpus
adsumptum est, quid nos — nos, inquam, et singuli — quid
post eos uideri possumus, nisi secundum apostolum Petrum
homines ignftri credentes tantum per fidem euangelico pro-
pheticoque sermoni, tamquam lucernae lucenti in cali-10

l&gos.o loco? quasi inlustrati etiam ipsi persuademur, ut
praeparatae in operibus bonis sint lucernae ardentes in
manibus nostris, quae multimodis temptationibus fatigatae
?. 605 et defectu 'semper proprio et uerbere periclitantur aiieno.
qnde et Dominus in Euangelio ait: et si ipsa lux, quaeis
in nobis est, tenebrae sunt: ipsae tenebrae quantae
erunt?

18 Sed comeedo, ut hoc, quantulumcumque lumen est, in-
defioienti usque in finem uigore permaneat, id est donum
illud, quod sortitus est specialis gratiae, non amittat — alio- »
quin plenitudo lucis adsistit in toto, caligo non remanet:
oaliginem autem dico insipientiae de peccati sordibus acci-
dentem — quid si conpetens ratio est, ut quantum de luce

atctobes 1 loh. 1, 9 3 Matih. 5, 14 9 credentes — 11

loco Petr. 2, 1, 19 12 Luc. 12, 35 15 Matth. 6, 23

1 illuminat £W 4 tota in ra$. ¥ 6 electionem 2*X

7 quid poit] <rui post X* 10 tanquam 3* || lucerne # || caligoso]

2T*X caliginoso Vv 11 quasi] 2TQXW qua cfsg quum h ||

illustrati W 12 preparatae 0 || post bonis trium litt. spat. relictum

m $ U lucerne #' 13 urls (*. e. ueBtris) X || fatigare T$*

14 defecto T*1 || semper] p X || pereclitantur Zl 16 tenebre * [|

gunt ipsae tenebrae om. 2TQX || quante * 17 erunt] *Pv sunt

2T&X 18 est om. 2 19 id corr. in id*' m. 1 * Jde" (quod

tam idem fuam id est significare potest) Z || donum] domum sic T
20 alioquin] aljquasdo V Alioquin si S 21 assistit V 23 com-
petens W

Liber apologeticns 17.18. 631

defuerit tantum de caligine supersit? porro autem diffioillimum 2
est, ut offendiculum caligo non habeat. neoesse est homini,
in qnantitate luminis et in reliqniis caliginis oonstituto, uo-
lenti bonum et non effugienti malnm, et subsistere adintorinm

set non deesse peceatnm. quod si cuiqnam obscure dictumS
uidetnr, accipiat exemplum conuersatiQnis humanae. duo singnli
habent dona diuersa, unus ut sit humilis in silentio, alter ut
sit suadibilis in docendo. ille, cui silentium cordi est, si forte
poscatur rationem de fide reddere, putasne nullam in disserendo

wpatietur offensam? aut si is, cui dootrina in docendo commissa
est, si de arrogantia castigetur, putasne nullam adsumit in
humilitate fallaciam? aut facile arbitraris, ut simplex scur-4
rilitate careat, laetus uerbo, sollioitus iracundia, patiens ne-
glegentia, mitis pigritia, doctus iactantia, submissus inuidia,

ueitra illam, quae est omnium bonorum operum caligo gene-
ralis, uanae glori&e concupiscentiam. quodsi hoc pie sancteque 5
intellegitur, unusquisque nostrum adsumat conparationem , ut
magis semet ipsum in melioris praelatione condemnet quam
in minoris despectione iustificet. ita demum inuicem membra

asociabit, praecipue si, una caritate ueluti pelle ossa circum-
dante neruisque iunctis indigentia, sui conscius homo bano
ipsam quam habet gratiam donum intellegat esse non debitum
et magis ex eo unde accepit glorietur in Domino quam unde

3 reliquiB Z**^» 5 cuiquam (cui in ras. 4 circ. litt.)\W

9 haee in disserendo — 11 castigetur putasne nullam om. v H^diserendo
ZT0 10 si ifl] 2XV si.is * ei his T 11 adsuroit (t era*.

et in marg. ..) 3* 12 humilitatS (~ erasum) 9X || faUatiam 2 ||

uerba facile — 13 Le.t9 ow. sed in marg. inf. add. m. 1 X || ♦•arbitraris
* || ut %n ras. W || scurilitate ?F 13 letus £ laetus hoc sed hoc

expunctum 0 || negligentia W 14 submissus (suh in ras.; in marg.

sum praescriptum) W summissus T$X stlmus 2 15genera| 2l
16 sanctaeque * 17 intelligitux V || assumat 5* || comparationem

2& 18 condempnet 2T&X 19 despectione] £X diapectione

(" eras.) $ dispectatione TW despectatione v \\ menbra X 20 so-
ciebit * || precipue Z praecipu» (a altera erasa) * || caritas £T$X \\
circundante X 21 conscius] conscius sui sed sui erasum *

22 intelligat W \\ dehitum] Z&XW duhitum T meritum v

g32 Pauli OrOBii

6non acceperit irascatur. nos enim cum essemus naturaliter
filii irae propter delictum nostrum, facti sumus filii mi-
sericordiae propter clementiam Domini, nihil digni nisi damna-
tione. non ingeramus Domino de non accepto querellam
sed de accepto gratiam repensemus gloriam solo illi creatori &
redemptorique nostro Domino Iesu Christo, quem posuit
p. «oeDeus pro'pitiatorem in sanguinesuo, utinnomine
eiusbmne genu curuetur caelestium et terrestrium
et infernorum, quem in illa praedicta potestate iudicantem

7omnis caro uideat et cui omnis lingua fateatur. unde etio
apostolus ait: ideo contendimus siue absentes siue
praesentes placere illi. omnes enim nos mani-
festari oportet ante tribunal Christi, ut referat
unusquisque propria corporis prout gessit siue
bonum siue malum; et alibi: omnes enim stabimusu

8ante tribunal Dei. Paulus apostolus dixit etiam se sta-
turum ante tribunal Dei et propria corporis prout gessit cum
ceteris redditurum; contra autem Pelagius confidenter audet
dicere: cita consummo uniuersam in carne perfectionem, ut de

9 iudicis bonitate nihil sperem\ iusti in illa die iudicis operum *>
suorum glorias audientes, adhuc tamen uelut ignorantes,
interrogabunt : Domine, quando te uidimus et haec

avctoreb 1 nos — 3 Domini Ephes. 2, 3 et 4 6 Bom. 3, 25
(cf. Oro8. infra 25 § 4) 7 ut in nomine sqq. PMlipp. 2, 10

11 Cor. 2, 5, 9 et 10 15 Bom. 14, 10 22 Matth. 25, 37

1 enim] autem W 2 ire $ || sumuB fllii] sumus TQWh

3 nichil X9* || dampnatione TQX 4 ingeramus (litterae nge in

ras. m. 1) X ignoramu8 2T$l \\ domino de] dnode (o in ras. et de
8. 8. m. 2) $ domine ZT \\ quaerellam T querelam 2X**W 5 glo-
riam] £T$X gloriamqne Wv \\ solo] 2TQX soli Wv; cf. toto Hist.
3,1 § 6; 3, 20 § 11; 6, 5 § 11 6 christo] christo tribnamus v

7 propitiatorem (iti in ras.) W 8 eina in ra8. *F || genu» (eras.

8) # || curuetur] flectatnr 9* || caeiestium et] celestium 9* 9 iu-

dicantem] Wv iudice" (h ex a ut uid. corr.) $ iudicet ZTX
10 cni omnis] cui offils (alterum i ex corr. add. m. ut uid. 1) #

12 presentes * || ilii] ei $hg U corporis] zpl Zx 17 ad uer-
sum dei et — 18 ceteris red in marg. \ W 19 pfectiOe" . nt (6 . i in
ra8. m. 1) X || ut (t m ras. unius Utt.) * 20 nichil XV

Liber apologeticus 18.19. 633

fecimus tibi? et hic noster scientissimus legis agnoscit
quo die, qua hora, quo momento ultimam sedem, ultra quam
non sit alia plenissimae sanctitatis, intrabit!
Aut forsitan reclamat et loquitur: crecte mihi haec amentiae, 19

*ut non dicam/superbiae, ingererentur obprobria, si dicerem sine
adiutorio hominem posse esse sine peccato ; nunc autem adiu-
torium Dei, cui nihil difficile, adsero. an tu fortassis Dei adiu-
torium negas?* concedo paulisper calumniae tuae, ut, dum quod 2
in te conuincere uolo in me uidear detegere, inueniamur simul

io et ego in mei defensione purgatior et tu in tua oonfusione
manifestior. mea semper haec est fidelis atque indubitata3
sententia, Deum adiutorium suum non solum in corpore suo,
quod est Epclesia, cui specialia ob credentium fidem gratiae
suae dona largitur, uerum etiam uniuersis in hoc mundo

lsgentibus propter longanimem sui aeternamque clementiam
subministrare, non — ut tu adseris cum discipulo tuo Cae-4
lestio, cui iam apud Africanam synodum occulta illa impiorum
dogmatum natura contusa est — in solo naturali bono et in
libero arbitrio generaliter uniuersis unam gratiam contributam,

sosed speciatim cotidie per tempora, per dies, per momenta, per
atomos et cunctis et singulis ministrare. dicit enim Scriptura:
qui facit solem 'suum oriri super bonos et malos.p. eo7
at tu forte respondes: 'ordinem suum conposita bene natura5
custodit ac per hoc Deus elementariis semel cursibus con-

ayctores 22 Matth. 5, 45

1 leges (sic) * 4 aut] at 2 || amentia h 5 opprobria W || do-
oerem (supra o scr. \ i ab ead. m. quae corrigenda in margine notare
solet) *P 6 adiutorio] adiutorio Dei v || adiutorium] quum adiutorium
adiicio v 7 Dei cui addidi (Genes. 18, 14), om. add. et edd. || nichil

*P || assere 2WOT || tu» (eras. i) * || adiutorium] auxilium V
8 calumni&uae 2 12 deus (sic ds) 2 13 5 ( . fortuitum esse

poiesi) * || specialV fr e corr.; in marg. 1 et mox -l'r notatum) 3*" ||
fidem (supra f infraque emendatio erasa) *F \\ *gratie (q fort. aut q
eras.) ¥ 16 sumministrat 2T&X || asseris 21®"? || caelestio]

T& celestio 2XW 17 cui] cu 2l \\ affricanam 9 || siaodum

WI 21 athomos 2TQXV aro/uag (sic) cfhg atomas s \\ &

singulis] singulis 2X 22 orire T1 23 composita XW

g34 Pauli Oro8ii

stitutis facit inde, quia fecit*. quid ergo de illa sententiae
parte, quae sequitur, opinaris? dat pluuiam super iustos
et iniustos. utique qui dat, cum uult dat et ubi uult dat,
uel dispensando dispositam constitutionem uel effundendo

6 propriam largitatem. ac ne secundum amentiam impietatis *
tuae etiam hoc euacuare mediteris, audi prophetam super hac
ueritate testantem: qui aduocat aquas maris et effun-
dit eas super faciem terrae, Dominus nomen est
illi. quid uero dioam de spe uera generis humani, quia
omnis qui arat, in spe arat. sperare autem non estio

7 possibilitatis propriae sed largitatis alienae. cum autem quis
seminauerit iactamque sementem in sinu terrae cultor abs-
conderit, non habet ultra quod faciat hisi ut oculos tendat ad
caelum, oret non terram cui commisit sed Deum cui credidit,
ut labores eius uel matutino uel serotino imbre fecundet. et,u
ut spiritali testimonio etiam ad communes usus perfruar,
neque qui plantat neque qui rigat quicquam sunt

8sed qui incrementum dat Deus. quantum ergo de Dei
adiutorio gaudeam, per id metire, quod ministrari per singula
etiam gentibus probo: ut manifestum nobis esset, quem usquew
in finem cauere et quem sine cessatione inuocare debeamus.
2t Diabolus interrogatur a Domino: unde ades? at ille
respondit: circumiens terram et peragrans quae
sub caelo sunt adsum. rogo te: sollicitudo ista diaboli
bonae uoluntatis an malae est? fatearis necesse est: omnino25
malae. hoc enim et sequens expostulatio eius ostendit.

2 manifestatio ista diaboli tempore Iob facta est, scilicet tem-

atgtores 2 Matth. 5, 45 7 Atnos 5, 8 10 Cor. 1, 9,

10 17 Cor. 1, 3, 7 22 Iob 1, 7

1 quia] ZT$X que W quae v || fecit] ZT facit 4>XWv
6 euacuere #* 9 quia] qua 2 10 est] sit ex est (?) corr. !F

11 quis] qui T 12 terre $ 18 ultra] aliud ultra <MT || quod]
quid 3* 15 laboris 2T$l || yrabre V 16 spali X || etiam
testimonio ^P" || #*omnes (in marg. quoque ras.) 9r 19 adiutorium
(um in o corr. m. 1 aut 2) <P || per id metire] v permetire 2T$X*F [|
per singula] singula hg 23 respondens 2JT&X 24 assum *F j|

diaboli ista ^ 25 bone <* || raale # 26 mala TsMT

Liber apologeticus 19.20. 635

pore MoysL oerte tunc nulla Iudaea, nulla Hierusalem, nulla
per Orbem Ecclesia erat. adhuc uniuersa gentilitas Dei
notitiam non habebat et iam tamen diabolus circumiens terram
omnia quae sub eaelo sunt peragrabat atque ad seducendum

set disperdendum humanum genus incessabili malitiae suae
sollicitudine ferebatur. itaque cum uideas hominibus ignaris3
tantam diaboli in disperdendum incubuisse nequitiam, nullamne
credis Dei in custodiendo gra'tiam praefuisse? aut forteP.
firustra dictum putas: Domini est terra et plenitudo

ioeius, orbis terrarum et uniuersi qui habitant in
eo. at uero, ut adesse adiutorium Dei et per singula et per4
singulos manifestius probes, en ipse diabolus dum testatur de
uniuersitate, de uno interrogatur: animaduertisti, inquit
Deus, in puerum meumlob, quia non est quisquam

usimilis illi super terram? nouit speciatim unumquemque 5
Dominus, nouit et diabolus; ille potestate naturae, iste labore
nequitiae; iste ut temptet, ille ut probet. Iob oontradicente
aduersario a creatore laudatur. uult Dominus opus iudicare
hominis, quod ipse operatur in eo, at uero de adiutorio etiam

wdiabolus confltetur. dicit enim: nonne tu circumsaepsisti
quae sunt extra domum et intra domum eius? ex-6
petente inimico famulum suum Deus spoiiat per temptationem,
non nudat, aufert substantiam et dat gratiam: ecce, inquit,
omnia quaecumque habet do in manu tua, sed ipsum

avctores 9 Psalm. 23, 1 13 Iob 1, 8 20 Idb 1, 10
23 Iob 1, 12

1 iherlm X ierl'm *P 3 tamen (supra a et in marg. ras.) *P \\

circuiens W 5 disperdendum] ZQX dispergendum TWv 7 in

diap. incub. neq.] incubuisse uequitiam in disperdendnm v || dieperden-
dum] dispergendum ut uid. ante corr. W || nnllamne] X* nullam in
2lT$* nnllam #bJf nnllam hinc v 11 eo] ea fsgh || et per sin-

gula om. h 12 probes] probem 2 13 animaduertisti] ti finales

in duarum litt. ras. $, i fm. ex e corr. X || inqnid * 18 nult]

uult enim 27 || indicare fort. in ras. !F 19 ad T$XM at (t in

ras.) V 20 circumsaepisti (-ep- 50 2TQ*X*V 22 inimica T
23 & dat gf am in ras. V || inquid T$

636 Pauli Orosii

noli tangere. parum est hoc. inuidus furit, mortem conatur
inducere, sed e contrario dispensatione Dei mouetur, gratia
non aufertur; expetita praedoni praeda permittitur et rursus
praedae suae custos adhibetur. dicitur enim ad eum: ecce
trado eum tibi, tantum animam ipsius custodi. s

7nemo ex hoc aestimet diabolum ad seducendam in corpore
tantummodo animam laborare nisi etiam ab ipso corpore uel-
lendam, si non saucium infirmumque hominem miserentis Dei
tutela muniret et obuia cunctis insidiarum eius conatibus
semper occurreret. 10

21 Habes, ut arbitror, etiam in gentibus sufficientem cooper-
antis gratiae probationem: accipe manifestam quoque signi-
ficantiam de illo praecipuo dono, quod Ecclesiae et corpori suo

2peculiare largitur. Paulus apostolus ad Gorinthios scribit:
gratias ago Deo meo semper pro uobis in gratiau
Dei, quae data est uobis in Christo Iesu: quia in
omnibus diuites facti estis in illo, in omni uerbo
et in omni scientia, sicut testimonium Ghristi con-
firmatum est in uobis: ita ut nihil uobis desit in
ulla gratia. et iterum: iustificati igitur ex fide»
pacem habeamus ad Deum per Dominum nostrum
p. ewlesum Christum: per quem accessum habemus fi!dei

8in gratia ista, per quam stamus et gloriamur. unde

atctores 4 lob 2, 6 15 Cor. 1,1,4—7 20 Bom. 5,

1 et 2

1 hoc om. v || conatur ante lin. add. tn X 2 e] i in e corr. m.

1 aut 2 $ \\ mouetur] amouetur 2 3 permittitur] X? coni. h prae-
mittitur E&X*1^* premittitur T promittitur £"> praemitur cfsh
promitur h coni., g || et ante 4 eum exhibet h (typogr. errore)

5 ipBius] 2$X eiuB TWv 6 seducendS (dft in ras.) 7 seducendum

T 7 ab] ob 2 12 significationem 2 13 praecipue v

14 ad cor. scr.] Bcribit ad corinthios T 19 uobis nihil (nichil W)

T¥ || nichil X \\ in ulla] innuila 2" 21 habeamus in ras. m. 1

2 || ad deum om. X || haec per dominum nostrum ihm ipin . p quem
acces8um habemuB omissa in tnarg. add. m. ut uid. IX 22 quem]
quem et *Fv || fidei] fidei Dei h

Liber apologeticus 20.21. 637

et Petrns apostolus admonet dicens: reoipientes finem
fidei uestrae, salntem animarnm. de qna salnte ex-
quisierunt atque scrntati snnt prophetae, qui de
futura in nos gratia Dei prophetanerunt. ex qno

i euidentissime declaratum est, nemini hominnm Dei deesse
adiutorium, praesertim cnm et sednctor insistat et insit in-
firmitas.

Gonfusa enacnataque oalumnia est caeci arguentis, qui ait:4
cforte tu Dei adintorium negas?' sed, quoniam de Iob fecimus

lomentionem et superiori testimonio recensnm est Domino di-
cente homo sine crimine, uerax Dei cultor, abstinens
se ab omni malo — solet enim a uobis saepissime dictitari5
ad probandnm hominem sine peccato posse esse, qnia fuerit,
hoo est, quia et Iob testimonio Dei homo sine orimine est

lsdictus et uerax et Zacharias sine querella in euangelio
probatus ostenditur — : dixit Dominus de Iob homo sine cri- 6
mine, numquid dixit csine peccato'? peccatnm enim cogitatio
concipit, crimen uero non nisi actus ostendit. esse etiam sine
qnerella eorum cognitioni iudicioque adscribitur, quibus in

wpromptu est, in facie quidem mansuetudinem aspicere sed
cordis bella nescire. unde et Paulus confidenter iubet dioens7
oportet enim episcopum sine crimine esse;- et alibi
generale dat testimonium Corinthiis atque adserit: ita ut
non indigeatis in ulla gratia, expectantes reue-

sslationem Domini nostri Iesu Christi: qui et con-

AVCT0RB8 1 Pet. 1, 1, 9 et 10 11 Iob 1, 8 15 Luc. 1, 6
22 Tit. 1, 7 23 Cor. 1, 1, 7 et 8

1 finem] $27Pv fidem 2TQXX 5 euidentissimo T$X* || deesse

dei v ,8 eat calumnia v \\ ceci 2$ 10 et] dicamas quod et ¥v \\

ad uersum -nem et — dicente in marg. m. ut uid. 1 adscr. est nota (roo-
nogr.) ad testimonium fort. spectans X \\ recensum] ZTX recensfl*» #*
recensitu ** ut uid.t v 12 uobis (supra u infraque ras.y emendationis

ut uid.; in marg. ras.) V 14 dei om. 3* 15 et zacharias]

zacharias 2 \\ querela ZX^V^ querala V* || enuangelio T
16 ostendetur W 17 nunquid V 19 querela ZX**W || asciibitar

XV 20 promptum TX* 21 cordas Tl 23 asserit W

24 in ulla] ZTQX ulla Wv

638 Pauli Oroeii

8firmabit uos usque in finem sine crimine. ecce Paulus
quos testimonio suo usque in finem confirmat esse sine crimine,
mox eosdem in eadem epistnla corripit scribens: iam quidem
omnino delictum est in uobis, quod iudicia habeatie
inter uos. sub uno titulo iisdemque personis ecce sine s
crimine, ecce delictum: unde declarat, non statim sine

9 delicto adseri quem uideas sine crimine nominari. dixit enim
et Dominns Iesus: uenit Iohannes non manducans
neque bibens. et iterum scriptnm est: esca illius erat
locusta et mel siluestre. numquid ex alterutro autio
Iohannes non mariduoaase ant Dominus fefellisse credendus
p. etoest? sed e oontrario in utroque ueritas 'est, quia et Iohannes
in substantiam carnis escae aliquid sumpserit et rursum uere
dixerit Dominus in Iohannem, nec cum ceteris nec id man-
ducasse quod ceteros, probans se Scripturasque sanctas occul-is
lOtata saepe scientia Dei hominum manifestare sententias. quam-
obrem obsequenter accipitur, quotiescumque Scriptura com-
memorat et iustum et sine querella, pro captu temporis
et secundum iudicia hominum dici, non secundum illud ultimum
iudicium Dei, cui uniuersorum conscientia subicitur et linguaso
omnium confiteatur.
M Denique liquido intellege, quia iustificatio Iob passionumque
eius in carnem permissio prouido oonsilio Dei confusionem
diaboli arrogantis operata est, ut, dum homo de honore crea-

AVCTOKE8 3 Cor. 1,6,7 8 Luc. 7, 33 9 Matth. 3% 4
20 Ib. 45, 23; Rom. 14, 11; Philipp. 2, 11

3 epla ZQXW 4 iuditia T 6 hisdemque 2T&JPF

6 criiirine (jsupra e ras.) V || delictum (supra t ras.) ?F ,.7 asseri
2T$7X*P (a ex si corr. uid. !F) 10 siluestre (re ex corr.) * ||

nunquid W || aut] at X* 15 scribturasque T scripturas»» (q- i. e.

que eras. uid.) X scripturas 2l 18 qaerela SX^VF || captu] caput

21 19 secundum iudicia hominum dici non] secundum hominum

(hominem c) dici non S^c, om. Tfshg || illud om. 2 21 con-

fiteatur] T&X- confitetur 2X*Wv 22 intellige !F 23 piae-

missio 2 pmissio in ras. 5 aut 6 liU. ¥

Liber apologeticua 21.22. 639

toris ipso Domino probante laudatur, infidelitatis notam
declinans angelus puniretur. rursus autem ne famulo suo2
grauiorem plagam faceret, dum sanaret, et per curam carnis
animae uulnus infligeret, hoc est, ne beatus Iob tanta tem-

&ptatione superata duplicatisque omnibus et restitutis in su-
perbiam elatus in iudicium incideret diaboli, admonetur ab
occultis suis, ut etsi a foris de iustitia laudaretur, intus tamen
ei se sciret subditum esse debere, a qw> custodirelur.
dicit enim ad eum Dominus: quis est hic qui celat me3

loconsiliww, continens sermones in corde, et me
putat latere? accinge tamquam uir lumbos tuos.
interrogabo, tu autem responde mihL ubi eras,
cum fundarem terram? indica mibi, si nosti sci-
entiam. et post multam docendo correptionem uel corripiendo 4

udootrinam respondens Iob Domino dixit: quid ego
iudicor commonitus et increpitus a Domino, audiens
talia cum nihil sim?

Talis et Zacharias, homo sine querella, dignus honore5
bominum, dignus testimonio Scripturarum, quem aliqua iam,

sout arbitror, ex hoc inflatio titillabat, incipiebatque plus credere
famae quam conscientiae, per corripientem angelum nota in-
fidelitatis arguitur et temporario silentio castigatur. unde et6

AV0T0RB8 9 Iob 38, 2—4 seciXx 15 Iob 39, 34 sec. lxx

1 notft (~ eras.) X 4 anime Zl& || affligeret S* 5 et re-

stitutis] restitutia *• 6 in iudicium] et iudicium fsh 7 ocultis

X || a«foris (eras. uid. f) V 8 debere a quo custodiretur] v

debere***** (dignoscuntur reliquiae his litteris simUes C*bu») # debere
2TXW 9 hic om. 2T \\ ce>t (fort. t ex corr. add.) 2 10 con-

ailio 2T&X 11 laterc ** || accingere V*X \\ tanauam W

13 sci*entiam (littera unim Uneae erasa; i an 1 ?) ?F 14 multa

X || docendo] 2T&X docendi Wv || corripiendo] 2T&X corripiendi
Wv 15 ego] 2*Xg ergo TVcfsh 16 increpitus] 2T*X*

increpatus X>Vv || increpatus a Domino] lxx: tkfyxtov xvqiov, sed
tteyxofievog xmo xvqCov codex Alexandrinus ; 'quemadmodum hic
Oros&us ita quoque legit S. Augustinus, «l adnotat Nobilius* g
17 nichil X 18 querela codices 19 dignus testimonio] testi- .

monio ?F 21 fame *F famam 2V&X || conscientie W consoientie&

(sed e. eras.) # conBcientiam STX

640 Pauli Orosii

Paulus dicit: itaque qui se existimat stare, uideat
ne cadat. et quasi forma hominum de se ipse pronuntiat
dicens: castigo corpus meum et in seruitutem redigo:
P. enne forte, cum aliis praedicauerim, ipse re'probus
efficiar. ita sine crimine dici quemquam et sine que- 5
rella non est perfectionis testimonium sed conuersationis
eiemplum.
23 De inmaculato autem ubicumque Scriptura pronuntiat; sicut
Dauid ait beati inmaculati in uia, qui ambulant in
lege Domini, sana doctrina traditum reor, quia uere beatiio
sint qui sunt inmaculati in uia, hoc est perfecta fide in ueri-
tate gradientes, non declinantes haeretica prauitate neque in

2dexteram neque in sinistram. uia Christus est, qui per Spi-
ritum Sanctum ducit ad Patrem. igitur qui sine macula
atque lepra nec conuiolatus ab his, quorum sermo serpitis
ut cancer, uenerandae gloriam Trinitatis audit credit in-

3 tellegit, beatus in fide inmaculatusque consistit. ex quo etiam
dicitur ad Abraham: ambula coram me et esto sine
macula. necessario enim Abraham — qui credidit Deo
et reputatum est ei ad iustitiam; ut sit in eo quo»
credidit, uidit et gauisus est — perfectus ac sine
macula commonetur, multarum gentium pater constitutus
in fide et fidelium sinus , in requie ut simus omnes , qui spe-

4ramus in Deo cum fideli Abraham. beati inmaculati in

avctorkb 1 Cor. 1, 10, 12 3 Cor. 1, 9, 27 9 Psalm.

118, 1 13 loh. 14, 16 15 rtm. 2, 2, 17 18 Gen. 17, 1

19 Rom. 4, 3 et 22 21 Ioh. 8t 56 22 Gen. 17, 5 et Rom.
4, 18 24 Psalm. 118, 1

1 Qstimat 27&X estimat 2l 2 pronunciat 2 5 efficiar in

ras. V || dici*#**#j (i in ras. m. 2; fuisse dicere que* uidetur) 2 ||
querela 2&rXW 8 immaculato W 9 dauid] sic dd T || im-

maculati *P 10 uere***|| Beati (eras. ut uid. bea; Bea m. 2 ante

uersum) 2 11 immaculati W 12 heretica eodices \\ in] ad

¥ || in] ad W 14 dicit 2lT$> 15 lc.pra (e. ex e m. 2) 2 ||

conuolatus *P* 16 intelligit W 17 immacujatusque V

18 dicit 2 || ad om. T&X \\ abraahm (sic) X 19 abraam X*

20 reputatus T \\ ei] illi W || quo] T&X que" 2 quod Wv 21 per-
fectue] perfectna esse v

Liber apologeticus 22 — 24. 641

uia, scriptum est; per fidem enim ambulamus non
per speciem. at uero si uis de iumaculato qualem Dauid
orans quaerit audire, uanam possibilitatis tuae depone fiduciam,
et prostratus in precibus cum propheta oratione ooniungere,

sflens pariter ac dioens: delicta quis intellegit? ab oe-
cultis iheis munda me, Domine, et ab alienis parce
seruo tuo. si enim mihi non fuerint dominati,
tunc inmaoulatus ero. infelix ego homo delicta, quae 5
nondum intellego, quando uitabo? Petrus diligit Christum nec

loumquam a dilectione declinat, testimonio dilectionis Domini
nunc petra fundamenti Ecclesiae constituitur, nunc satanae
uocabulo deprauatur. unum atque idem semper operanti nunc
dicitur non reuelauit hoc tibi caro et sanguis, sed
pater meus, qui est in caelis, nunc rursus ingeritur

isnon sapis quae Dei sunt, sed quae sunt hominum.
apostolus diligendo electus est diligendo confusus, habens pro 6
nimio amore peccatum. siquidem adnuntianti de passione sua
Domino amoris inpatientia diierat: 'propitius tibi eato,p. e»
Domine; non erit istud tibi.

so 0 miseriam miserorum ! si Petrus in aliquo Christum amando 24
peccauit, delicta quis intellegit? clamat propheta et
clamat in Spiritu Sancto, clamat ille, de quo dixerat Dominus
manus mea auxiliabitur ei et bracchium meum con-

atctorbs 1 per fidem sqq. Cor. 2, 5, 7 5 Psalm. 18, 13

et 14 11 petra — constituitur Matth. 16, 18 || satanae Matth. 16,

23 13 Matth. 16, 17 15 Matth. 16, 23 18 Matth. 16, 22
21 Psalm. 18, 13 23 Psalm. 88, 22 et 23

2 quis ante ras. * || immaculato W || ####qualem (eras. ille) <f>
qualem (a ex o aut e corr.) *F 4 pcibus 2& || propheta* (ante ras.

uid. fuisse prophet») # || orationem X 5 intelligit W (sic i ubi-

que) || ocultis X 6 par||ce (par in ras. m. 1) X 8 immaculatus

W 10 unquam 9* |) a] ad ante ras. $ || dilectione] dilectione" #*
11 nunc petra] nec petra T || satane T& sathane W 13 non] nunc

SlT || reuelabit TQX* 15 quae sunt om. *F 17 annuntianti

Z&XW annontianti T 18 dUo (o ex v ut uid. corr.) ?F || impati-

entia W || tibi esto] esto tibi T 19 illud hg 20 miseriam] hg

miieria codices, cfs 23 brachinm codices

Y. 41

Q42 Pauli Oroaii

fortabit eum et nihil proficiet inimicus in eo, et
quid clamet adtende: ab occultis meis munda me, Do-

2mine. Dauid ille electns seoundum cor, ille, quem pro-
misit Deus facturum omnes uoluntates suas, ille, quem
Hnxit in regem, ille, quem prophetici spiritus sanctificatione 5
donauit, stupens in obreptione peccaminum clamat ad Dominum
et ut ab occultis suis mundetur implorat et dicitur ei a Domino
in alio loco: non aedificabis domum nomini meo, eo
quod sis uir bellator et sanguinem fuderis, qnasi
uero sordium abolitione cunctarum ita emundare eum nequi-io

suerit, ut dignum digno operi praepararet Dauid usque ad
mortem non emundatur, sed praelato in templi struotione sibi
filio se ipse condemnat; et Goliath cum armigero suo calumni-
atnr mihi, cur Dominus non faciat in eo, quod numquam

4fecit in saeculo! dicit et Ecclesiastes: nihil sub sole nouum,u
nec ualet quisquam dicere: ecce hoc recens est;
iam enim praecessit in saeculis quae fuerunt ante
nos; et nouorum dogmatum instructor adfirmat: potest fieri,
quod numquam factum est! non requiras utrum fuerit, quod

5 posee non ambigas. aedificari domum uoluit Deus nomini suo et *>
hoc, ut non nisi innocens et bene inmaculatus exstrueret. duo ad

AVCTOHB8 2 Psaltn. 18, 13 3 Beg. 1, 13, U et AcU 13,

22 4 Act. 13, 22 8 Paralip. 1, 28, 3 13 Goliath cam

armigero suo cf. 2 § 5 15 Ecdesiastes 1, 10

1 nichil XW || inimicuB. 4> || eum 2T&X 2 clamat T*X ||

attende 27 || ocultis X occPii (sic! aUera i ex 8 corr.) 7
4 quem] sic % X (itemgue u. seg.) 5 nncxit T || ille qu6 pptfici

spc scificatione in ras. angustiore 7 || quem] que T || profetici MT

6 donauid T 7 et ut] ei ut m rasura m. 2 * ut fshg || ocultds
X 8 edificabis (c ex 1 corr.) 7 || nomine Zl 10 eum om.
2TX 11 praeparet $» 12 sed] si T || constructione v

13 condempnat 2TQX || goliath] ZT&XW || calupniatur X 14 fa-

tiat T || n^ X nunquam 7 15 scto *X7 || dicit et] dicit *•* ||

nicoil *7 17 iam in ras. 7 || scJis ZQXW 18 instnnctor

(u m i nadtndo mut. I)(tl | affirmat 7 19 nq. X nunquam

7 20 posM] poeee este v H ambigis 7t> || domum] 2, om. TM&v P
deus] deus templum Vv 21 immaculatus 7 || extrueret 19X7

Liber apologeticus 24.25. 648

hoc reges cunctis uiribus eliguntur, uterque ad adiutorhutt;
de cuBtodia utrique promittitur. ad Dauid siquidem dieit
Deus: ueritas mea et miserioordia mea cum eo. de
Salomoneuerotestatur: ipsum elegimihi in filium, etego
&ero ei in patrem. ex his duobus templum Domini unus prae*6
parat, alter aedificat; praeparat senex, perfioit puer.
dignum est enim, ut sanctum Domini templum sanctus aedifi-
cet. praeparat, ut dixi, senex, sed quasi postquam peccaare
cessauit; perfioit puer, sed paene cum adhuc peccare non-

locoepit. ille ante peocauit, hio postea. ille multo peccato aedi-
fioare non meruit, iste multum peccando quod aedificauerat
dereliquit. et inter haec mi*rabiliter sibi ordinatio sancta7
disposuit, ut inter duas aetates, quod perpetuum in hominep 61S
ease non poterat, pro captu temporis inueuiret. uterque ali-

nquando non peccauit, tamen uterque sine peocato esse non
potuit: ut sit Deus uerax, omnis autem homo men-
dax, sicut scriptum est; uani filii hominum, men-
daces filii hominum in stateris.
Habentes utique gratiam et adiutorium Dei, tamen sineS5

sopeccato esse nec obtinere Dauid nec Salomon ualuit custodire;
et Iouiniani filius, ut omnipotens Deus pro ipso discipulisque
eius tantum rerum ordinem mutet, sperat! quod si factum
forte non fuerit, Deum inpossibilitatis accuset? cpotest, inquit,2
homo esse sine peccato, tamen cum Dei adiutorio*. quid

ayctorbs 3 Psalm. 88, 25 4 Pard. 1, 28, 6 16 Bom.

3, 4 (scriptum est: Psalm. 115, 11) 17 uani sqq. Psalm. 61, 10

1 cunctis] iunctis 27s || utr#sque (eras. i aut o) &1 || ad om. $'
2 utrique (tri in ras. m. 2, /M/s m. 1) $ 4 elige $* 5 ei] eu

27 iUi *F || pparaW* (uid. fuisse pparauit) V 6 perficit puer]

puer perficit T 7 sanctum] aecundum ZT || sanctus] scd ex scs

corr. m. 1 X 8 preparat 4> 9 eed] sed tamen v || poene #
10 cepit TXW || hic 8. lin. add. m. 1 aut 2 X 11 multo (o in a

corr. X) ZTX jj peccato 2 12 dereliquid T 14 temporis] te-

poris T 17 uane 2T&X* 20 ee (prius e corr., ex c ut uid.)

* || optinere 9* 22 ordine aed eum ras. supra e X || ante sperat

rasura 5 litt., in qua uid. fuisse Vt*que, tertia litt. aut e aut o (non
i) fuit * 23 impossibilitatis ¥ || inquid TX

41*

644 Pauli Orosii

ftciam? tolerabo interim pannum notmm uestimento ueteri
conligatum, donec emendationis miserae felsitatem peior scissara
patefaciat. concedo enim, ut contra ducem ueritatis loquentis
cum dixerit cpotest homo si uelit', dixisse uideatur 'potest

3homo cum adiutorio Dei'. nunc demum mihi ueluti ad exor- 5
dium propositionis sermo reuocandus est et paulisper iniuriae
dolore seposito cum reuerentia disputandi ad celsitudinem

4capitis recurrendum. caput enim nostrum est Ghristus Iesus,
quem, sicut apostolus ait, proposuit Deus propitia-
tionem per fidem in sanguine ipsius ad osten-io
sionem iustitiae, propter remissionem praeceden-
tium delictorum, in sustentationem Dei et osten-
sionem iustitiae eius in hoc tempore, ut sit ipse
iustus et iustifieans eum, qui ex fide est Iesu.

5itaque propitiator per fidem in sanguine suo positus adis
ostensionem formamque iustitiae ipse est mediator Dei et
hominum, homo Christus Iesus. de quo Iohannes usque
ad ipsam paene inaccessibilem lucem introductus exclamat:
in principio erat Verbum et Verbum erat apud
Deum et Deus erat Verbum. hoo erat in principio»

6apud Deum, omnia ^>er 'ipsum facta sunt. ac post
paululum exposita diuini operis ueritate subiungit : etVerbum
caro factum est et habitauit in nobis; et uidimus
gloriam eius, gloriam tamquam unici nati a Patre,

avctores 9 Bom. 3, 25 et 26 16 Tim. 2, 2, 52 19 loh.

I, i— 3 22 Ioh. 2, 14

1 interim (teri m.*l in ras.) 21 3 patefaciat (patef in ras. m.1;
prima fui&e s aut i uidetur) 2 || enim (e ex 1 corr. et supra emenr
datio eraaa^V ff 7 8e***posito (e ex 1 eorr. et 2 aut 3 lin. erasae;
uid. fuisse supposito) 3* 8 capud T 9 propoeuit d. propitiati-

onem] posuit deus propitiatorem 18 § 6, cf. infra §5 10 osten-

sionem | iustitiae eius (omissis 11 propter remissionem — 12 et osten-
gionem iustitiae) 2 12 substentationem $W subtentationem T

18 inuteroductus $' 21 ac] at V 22 ueritate» (eras. m) X

23 habitabit 2XTQXX 24 gloriam eius gloriam] scripei, gloriam eius

2 bonorem eius gloriam T&XWv || tanquam X

Liber apologeticus 25. £6. 645

plenum gratiae et ueritatis. qui peccatum non
fecit, nec inuentus.est dolus in ore eiust qui tam-
quam agnus coram tondente sic non aperiens os
suum, cum flagellatus crucifixus et mor'tuus est, qui aculeumP. eu

5mortis edomuit, qui a mortuis resurrexit, qui captiuam
ducens captiuitatem aseendit in caelos. hic est uni-7
genitus in patre, primogenitus in multis fratribus; in
quo est omnis plenitudo diuinitatis corporaliter.
hio ergo Dominus Christus, hic, inquam, filius Dei, in uirtute

toPatris et gloria quae in principio condidit et redemit in medio,
etiam in nouissimo iudicabit.

; Itaque post conditionem uniuersae, quae secundum uolun-2t
tatem eius extitit, creationis conpositis modum rebus inposuit,
ut quod rationale factum fuerat ratione subsisteret, et quod

ulibero donarat arbitrio, ne in licentiam perditionis excurreret,
praecepti lege restrinxit: ut cum creatura creatorem et dominis
donum agnosceret et praecepti stabilitatem , in subieotione
lapsus libertatem prospiciens ad hoc tantum ipsa libertate uti
uellet, ut per eam seruitium quo regeretur eligeret digno

nhabitus iudicio, ut ex prudenti seruitute defensionem, ex libera
uoluntate mereretur mercedem, confirmante apostolo, qui ait:
si enim uolens hoc ago, mercedem habeo. cfiant duoS
luminaria magna' omnipotens Deus dixit et facta sunt, prae-
cepitque, ut diuidant diem ac noctem et sint in signa et

ayctorbs 1 qui— 2 eius Petr. 1, 2, 22 2 tamquam — 4 suum
hai. 53, 7 5 Ephes. 4, 8 7 Botn. 8, 29 \\ in quo sqq. Coloss.

2, 9 22 Cor. 1, 9, 17 \\ fiant— p. 646, 1 annos Gen. 1, 14 et 16

1 gratiae] 2T$X gratia W gloria v \\ ueritatie] 2 ueritate T*
XWv 2 tanquam X 3 sic] se 2 || aperuit V 4 cum]

qui 2* || acculeum X 7 in patre] a patre 3* 12 conditionem]

2TXW oondicionem $ 18 exstitit 3* || compositis 3* compositionie

shg || imposuit V 14 fuerat (a ex i corr.) *P 16 retrinzit

2> || creatura om. 2 || **creatorem (erasum &) 4» 17 subiectiond

2 18 **libertatem (eras. in) * || libertate ipsa V 19 regene-

retur V$X 20 ut ez (ut 8. 8. m. ut uid. 2) $ || ex libera] ita ex

libera v 21 mereretur mercedem] 2 mercedem TQXWv 22 fiant
duo] scripsi duo codices et edd. 28 magna luminaria T"P || deus

om. 2 || precepitque * 24 signa] signem T

64g Pauli Orosii

tempora et diee et annos. niimqiiid haec semel decreta
diatinotio non usque in praesentem permanet diem? et tamen
haec ipsa, quae sic ordinato motn feruntur, creatori mutare
oum uelit, potentia inerat, si ratio non teneret: quoniam in
omnibns potentiae Dei ratio ooniuncta est. si enim esset apnd *
creatorem mntatio operum, qnaMter a creatnra expectari posset
4obseruatio mandatornm? iussum a Deo est, nt germinet
terra herbam, faennm lignnmqne frnctifernm. hoc
etiam nunc annnis uicibus incessabili partoritione custodit;
et tamen iratns saepissime Deus terrae fructus negata imbrium 10
ubertate diminuit et quod auferre in totum potuit malnit
eaatigare, ut et correptionem plaga ostenderet et ordinem
5natura seruaret. fecit Deus hominem de limo terrae
et uitalis spiritus insufBatione uiuentem posuit in paradiso
deliciarum, libero insnper donauit arbitrio uinxiiqm man-15
dato medio inmortalitatis et mortis; quamuis adserant tui,
9. 6i6 qui abundantiora de pectore tuo 'uenena suxerunt, mortalem
eam foisse factum nihilque eidem damni ex transgressione
«outigisse praecepti. at uero praeuaricante homine terra male-
dicitur, laboribus ac doloribus homo ipse coonustatur, ut in»
sudore faciei panem adquirat iubetur, nota mortis circum-
soribituf, donec in terram, de qua sumptus est, reuertatur;

avctorbb 7 Gen. 1> 11 13 fecit — 15 deliciarum Gen. 2, 7

et 8 19 — 22 Gen. 3, 17 — 19

1 nunquid V 2 preBentem 2 || diem permanet V 8 fenum

codices 10 deus sepiasime 3* || saepiasime. tf || negata] v negat

ST&XV || ymbrium 3* 12 correptionem] 27*X correctionem

T&v 13 naturae T 14 uitale T1 || paradyso ZT 16 de-

Kciorum *• || uinzitque] scripsi circumque OTP circuq: in cinctuq:
corr. y inmg. r. (t. e. require) et supra hoc l circusc- \ (t. e. uel circum-
scri[p . . . , cf.Un. 21\) m. ut uid. 2 X circumdatumque v; cf. § 1 extr. ||
mandato (0 in rag. 2 aut 3 litt.) 2* 16 immortalitatis V || quamuis

aseerftut (3aut4Utt. spatio reUcto) V 17 habundantiora T&XW ||

tuo] 8uo TX 18 eum (eexe factum uid.) $ || nichilque XW nihil

*• || dampni T*X || trangreasione T 20 ipee otn. W || ut] et ut

2 21 faciei (fext eorr.) !P

Liber apologeticus 26.27. 647

eicitur Adam de paradiso, generat filios trahentes secum ge-
minis infidelis originale peocatum; peccat humanum genus;
Denm quoque paenituit quod hominem fecisset in terra.

0 Domine, sustine paulisper stultitiam meam, donec, qui27
ssibi sapiens et prudens uidetur, erubescat et sentiat inpru-

dentiam! peccante uno homine, ex quo in uniuersam suo
cessionem dira contagia transierunt regnumque in uniuersos
mortis inualuit, paenitet te, irasceris, doles et, usquequo Ver-
bum caro factum passione, eruce ac morte opus habeat, oom-

lomoueris. forte satius fuerat unum deleri ilioo peccatorem et2
mox alium secunda plasmatione substihu, quo ab omni sorde
libera et inmaculata propago descenderet. an baec te, omni-
potens Deus, quia non fecisse agnoscimus, non potuisse cre-
dimus? o Petre, super quam petram Christus suam fundauitd

uecclesiam, et o Paule, qui fundamentum posuisti, praeter quod
aliud nemo potest ponere, quod est Ghristus, beati apoetoli,
columnae et firmamenta ueritatis, uos saltem huic, qui con-
siliarius Deo est et mediator, sacris respondete sermonibus!
ait Petrus: benedictus Deus et pater domini nostri*

avctores 1 eicitur— paradiso Qen. 3, 23 sq, 3 Deum — terra
Gen. 6, 6 14 Petre sqq. Matth. 16, 18 15 Paule — 16 Christus
Cor. i, 3, 11 19 Pet. 1, 1, 3-5

1 paradyBO 2T& 3 deus (ds T) T$X*W || penituit 21* %
poenituit 2? || fecisset (iss in ras.) V || terram $2T 5 sibi om.
v || sentiat (t fin. in ras., m qua fort. fuit m) V || inprudentift* (t
aut e erasa uid.) # imprudenti& 9 inpudentiam ZTX 8 penitet
2?# poenitet 2? \\ dolet X* 9 passionem T passione" «I*

i i. e. require et 1 passione" crucis 7 mortis sustneat (wc) m. 1 aut 2 m
marg. X \\ ac] a TOJf* || morte (0 m ras.) V 10 sati9 fuerat in

ras. W || dejeri *» || et] ut hg 11 alium] ** alius 2T&>XWv ||

post plasmatione pone uersum esset add. m. ut uid. 2 X \\ substitui]
scripsi substitutus ZT&X substitueretur Wv 12 immaculata V || an
hec te tn ras. minore V || an] 2T$X ad c at fshg || deus omni-
potens c 14 super] supra v || quem X* 15 praeter om. 2T&X ||
quod] quo* (eras. d) X 16 quod] scripsi praeter (preter 2%TX) quod

2T&X qui Wv || christus] chrietus iesue &v 17 columne 2? ||

firmamenta (firm t» ras.) V 18 deo om. * || est et mediator] e"

ezmediator X1 ee mediator ** || resplendete !P

648 Paali Orosii

Iesu Ckrtsti, qui per magnam misericordiam suam.
regenerauit nos in spem uitae per resurreetionem
a mortnis domini nostri lesn Christi, in here-
ditaten ineorrnptibilem et incontaminabilem, con-
seruatam in caelis uobis, qni in nirtnte Dei custo- s
dimini per fidem in salntem paratam reuelari in
5tempore nouissimo. dekide Panlus, uas electionis, profert
thesauros salutares et ait: benedictus Deus et pater
domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in
omni benedictione spiritali in caelestibus in Chri-10
sto, sicut elegit nos in ipso ante mundi eonsti-
tutionem, ut essemus sancti et inmaculati in con-
spectu eius in caritate, qua praedestinauit nos in
adoptionem filiorum per Iesum Christum in ipsum,
secundum propositum uoluntatis suae, in laudemi*
gloriae suae, in qua gratificauit nos in dilecto,
in quo habemus redemptionem per sanguinem
».ci6eiu8, remis^sionem peccatorum, secundum diuitias
gratiae eius, quae superabundauit in nobis in omni
sapientia et prudentia: ut notum faceret nobis»
sacramentum uoluntatis suae secundum bonum
placitum eius quod disposuit in eo dispensatione
plenitudinis temporum, restaurare omnia in Chri-
28sto, quae in caelis et quae in terra sunt. dicit

AYCTO&ss 8 Ephes. 1, 3—10

1 qui per magnam — 3 Christi] per quem aocati estis v 3 h$re-

ditatem ( , fort. m. 2) Z hereditatemque W 5 uobisj scrip&i

Q08 codicea et edd. 7 pauloa*» (a ? on 0 ? et t erodoe) * 9 iesa

om. V 10 spirituali hg 11 in ipso om. 2 12 immaeolati

7 13 qua (a ex eorr.) * qua (supra a eras. ~ ut uid.) 2; qui

ecrr. g || predestinauit 4» 14 adobtionem $ || per| (er m. 2 in

ras.; sic!) H 16 gloriae] gloriae gratiae corr. g \\ dilecto filio suo

v 19 superhabundauit 2T&XW 20 nobis faceret Wv 22 qd
(d in ras. m. 1) X || dispensatione] ET&X in dispenaatione 7 in
dispensationem v 23 instaurare V (cum Vulg.) 24 sunt ante

et quae traiecerunt T*Fv

Liber apologeticus 27.28. 649

Petrus in salutem paratam reuelari in tempore no-
uissimo; testatur et Paulus, quod proposuit in eo in
dispensationem plenitudinis temporum instaurare
omnia in Christo; et nunc nobis nescio quis quasi rana e

scaeno emergit et personat: cquid mihi est expectare tempus,
expectare iudicium. Deus si potest, semper potest: si semper
potest, personarum acceptor non estM potest ergo et modo2
potest et in te uere personarum acceptor probandus, si, quod
in omnibus potest et utique acturus in tempore suo est, in

10 te solo ante tempus faceret, quod neque in Moyse fecit, cui
unum tantummodo in hac uita peccatum exprobrauit et tamen
ante mortem remisit, quem ob hanc culpam mori iussit, ne
terram repromissionis intraret. audiat ergo Salomonem super3*
ordinatione temporum et Dei constitutione testantem: omnia

utempus habent et suis spatiis transeunt uniuersa
sub caelo. tempus nascendi et tempus moriendi.
tempus plantandi et tempus euellendi quod plan-
tatum est. tempus occidendi et tempus sanandi.
deinde alio loco dicit: uidi sub sole in loco iudicii im-4

sopietatem et in loco iustitiae iniquitatem et dixi
in corde meo: iustum et impium iudicabit Deus,
et tempus omnis rei tunc erit. quamobrem, o homo5
uacue, si quam fiduciam habes, patienter expecta ordinem Dei,
quem dignatus est et ipse Dominus expectare qui fecit: fac-

sstus sub lege, qui fecerat legem. audiipsum tibi dicentem :
non est uestrum scire tempora, quae Pater posuit

avctobes 14 Ecclesiastes 3, 1 — 3 19 Ecclesiastes 3f 16 et

17 24 Gal. 4, 4 26 Act. 1, 7

1 petrus] petro 27' 3 dispensatione 2 4 in i (i. e. christo)

in ras. VF || nobis <m. *P \\ e] et ante ras. * 5 caeno] Tfc

ceno ZX¥ 8 te] Vv me 2T&X \\ probandus (b ex corr.) *

13 repromisionis T || intrauit (cutn interrogandi signo) £ |) andi**
(eras. at) Z 14 ordinationem T$X || constitntionem T$X

17 et] 9ic 7 * om. STX || enellandi *X* 18 et] sic 7 * om.

2TXW (XW) 19 alio] in alio 9 22 omni V (item codex

Amiat.) 24 qnam 2T$Xl 25 andi (di in ras.) V 26 tempora]
tempora nel momenta V (cum Vulg.)

650 Pauli Orosii

6in sua potestate. aut si uis apertius accipere testimonium,

quia cnm ntiqne possit Deus tamen pro ipsa sni ordinatione

non faciat, dicit ad Petrnm: an pntas non posse me modo

rogarePatrem menm, et exhibebit mihiplnsqnam

617duodecim legiones angelorum? sed quomodo con- s

7plebnntnr ScripUurae, qnia sic oportet fieri? nides
ergo, qnia operator temporis temperat nirtntes et ratio dispo-
sitionis miscet potentiae patientiam. deinde ait Dominus:
reconde gladinm in theca. fieri enim non potest,
nt calicem qnem dedit mihiPater nonbibam illum. 10

8et tamen Dens nihil non potest, nec est quicquam qnod non
faciat nisi forte qnod nolit, non oporteat, non proponat. lo-
quitnr Paulus ad Th^ssaTonicenses, significans de adnentn
Antichristi: non retinetis, qnod cum adhnc essem
apud uos, haec dicebam nobis? et nnnc qnid de-i»

9tineat scitis, nt reneletnr in sno tempore. tanta nis
est decreti Dei et tam inrenolubilis status constitntorum in
suis quibusque causis temporum, ut propter electos snos dies
saeculi adbreuiari dixerit Dominus non auferri; nt faceret
temporum statutorum pro maiestate plenitndinem, pro pietate»
brenitatem, simnlque et conpendium misericordia caperet et
lOnnmerum mundns inpleret. et tu uis iam — ecce ego cum
dolore misericordiae loquor — tu inqnam uis, o homo similis

AVcroRBs 3 Matth. 26, 53 ei 54 9 loh. 18, 11 14 Thess.
2, 2, 5 et 6 18 propter — 19 adbreuiari Matth. 24, 22

3 an] aut Z$X¥ 5 duodecim] ZV m T -i- milia (Imeola

sub milia subducta) * xu- (i. e. ut uid. xn quamquam u non n scr.
est; quinarium enm numerum sic v notare sdlet) X || tlegionee {una
lin. uel litt. erasa; le ex n aut u corr.; fuisse potesi fu) V || com-
plebuntur Z$XW 7 operator (erator m. 2 in ras. ex a et quattuor

ut uid. litteris) $ H uirtutes] poase uirtutes sed poese linea subdueta
dcl. # 9 gladium] gladium tuum V || teca £ 11 niehil XW
13 teaalonicenseB T 14 anthicristi T 17 irreuolubilis V

18 quibnsque] quibus T&X* 19 scli XV seculi T || ut] et ut 2
20 pre pietate] pprietate ante ras. X 21 compendium £TX¥

22 impleret 2&XW

Liber apologeticus 28. 651

mei, ut tibi homines in hoc praesenti tempore, quod nusquam
antea dictnm in sacris uoluminibus inuenitur, quemquam sine
peccato esse respondeant et, si in hoc forte consenserint , de
die momentoque subscribant, nouam calumniae machinam in- 11

sstrnens, nt, quod non fieri dicimus, non posse fieri dixisse
uideamnr, et in quo praecipue operantem in dispositione quam
statuit omnipotentiam praedicamns, ne inpatienter infamare
inpotentiam iudicemnr? nanum, quaeso te, furorem abice,
quoniam hoc ipsnm ad peccatnm proficit, de quo abstergendo

lopossibilitatem temporis, non clementiam iudicis uideris cogi-
tasse.

Hactenns de potentia Dei, quam praedicamns et colimus, 12
et de praefinitione temporum, qnae profundissimo ipsins snnt
statuta consilio, dixisse sufficiat; de qua, etsi plnra qnae sunt

is sanctornm scripta non essent, daemonum saltim responsio sola
sufficeret, qui propria damnati conscientia nociferantnr ad
Dominum. quid tibi et nobis, fili DeiP qnid nenisti
ante tempus perdere nos? quos cum igtellegas de con-13
stitutione iudicii confitentes, cape certissimnm ipsius contra

io te exemplum. si illos in oppressione miseri hominis conpre-
'hensos nltimo tnnc indicio intellegis esse damnatos: accipep. eis
et te ipsum hic inpertnrbabili emundatione purgandum; sin

avctores 17 Matth. 8, 29

1 presenti £ || nusquam] &X numquam £ nunquam TWv
4 caiumnie &> calumne *• 6 predpue $ || dispositione] E&X

diirpositione' (o prior et e in *».; m potest ex corr. add. esse) 3*
dispoeitionem Tv 7 ne ow. 4»'X 8 impotentiam V per in-

potentiam X* 10 poseibilitatis Z^TQX1 posaibilitati et pone hunc

uersum nota x ? || iudicis uideris] JT* iudicis 27&X17Pv
12 actenus T&X1 15 demonum WI? || saltim] TQXW saltem

2 16 dampnati 2*X 18 intelligas V 19 iudici Zl ||

confitentee] £ Cotelerius (Man. eccl. uip. 526) g confidentes TQXWv
20 obpresaione $ || miseri] ZFWX Cotelerius g miserit W3* et ut
uid\ ITv || hominis] 2WX Cotel. g homines 2FWMP© || comprehensos
TX confhenaoe Z cdphensos 9 21 dampnatos 2TQX

22 emendatdone h

Pauli Orosii

autemT ut legitur, patientia Dei adhue illis liberum indulget
arbitrium: adhuc et te crede temptandum.
St Nunc ad aliam strictim transeo quaestionom, quam tu ad-
uersus omnes catholicos uibrare saepius diceris. nam etiam in
epistula tua illa lucubratissima haee ipsa uel intellegere uix s
potuimus. ita ista, inquam, ad Demetriadem puellam, ut audio,
sacram et sanctam homo uerecundissimus scribere non erubuisti,
docens, ut credo, reuerentiam castitatis sub stropha Ioseph et
luxuriantis dominae suae, ubi diiisti, contempta fre-
quenter domina propiores adulescenti tendit in-io
sidias, secretum ac sine testibus manu inpudens
adprehendit, inopportunam historiam obscenissimo sermone

2 contexens ; quamquam hoc quod neque apte neque decore di-
citur, tibi inputare non debeamus, cui neque natales dederunt,
ut honestioribus studiis erudireris, neque naturaliter prouenit,u
ut saperes, sed illis dictatoribus tuis, qui miserum sensum
miserrimo sermone conscribunt et te legendum cachinnis quasi

Stitulum confusionis exponunit. inter haec ergo huiusmodi sen-
sum in eadem epistula indigestis sermonibus eruotasti, quod
plerique nostrorum dicerent, Deum malam hominis condidisse»
naturam. quod etiam ille Phineus tuus pedetemptim nobis

atctores 9 Pelagius Epist. ad Demetriadem c. 5 (Augustini
opp. ed. Ben. t. u app. pag. 7 C) 19 Pelagius 1 1. c. 3 pag. € C

3 questionem codices \\ % (t. e. quam) tu corr. ex citu ut uid. V
4 eepius 2,1 || ad uersum in epfa — 5 intelle adscr. m. 1 in marg. B
(referendum ad epistulam) in X 5 epia £ || tua] sua 2T0X H

ipsa uY (psa uT in ras. pautio angustiore) V ipsa ut 2TX ipsa Z1
&v |) intellegerem £TX intellegeres (sed es rasura mutatum t» £) *
6 irti 1* 7 uerecondissimus T 8 doces T || strophaj trophia

X1 || et om. v 9 domine TXV || contemta W 10 proprioree

9"» proprioris tf»» proprii oris 2T&XW* || adolescenti $X adole-
scenti*. (8 ut uid. eras.) 7 || insidias tendit Pelagius in ed. supra Z.
11 secretum] in secreto Pel. || ac] k (supra & rasurai *P || impudene
!P 12 adphendit 2&X apjhendit V || inoportunam ZGXV

Inoportuna T || obscenissimo] codices 14 imputare 7 inputari

Z&X imputari T 17 te in tibi m. ut uid. 2 corr. X || legentem

V 19 epfa S 20 hominis] *X hominibns ZT^Vv, om. Tl
21 phinees Wt> finees ZTQX; in marg. ion tangit hierusa)) epm 2*

Liber apologeticus 28.29. 653

temptauit intendere: unde breuiter primum profiteor, deinde
respondeo» ante tribunal Christi in dextera inter agnos Dei4
non sit dignus adsistere nee mereatur uidere Dominum in
regione uiuorum nec in gloria resurrectionis uita Iesu

smanifestetur in mortali corpore eius, qui dicit Deum
aliquam malam uel hominis uel cuiusque rei condidisse na-
turam, uel qui liberum in aliquo tollit arbitrium, cum scri-
ptum legerit: omnia quaecumque fecit Deus, bona
ualde. et de libero hominis arbitrio scriptum est: Deus5

locreauit hominem inexterminabilem et reliquit eum
in manu consilii sui. caece et maligne — aliter enim tibi
loqui nequeo, sensum dominicae auctoritatis, sensum propriae
fragilitatis, sensum communis intellegentiae non habenti — ,
nos naturam hominis infirmam dicimus esse, non malam. nam

15 si mala esset, bonum omnino non caperet; nunc uero cum
genuinq affectu ooncupiscat bo'num et adhaereat bono malum-p. m
que omnino fagiat, ubi in ea malam dicendum est esse sub-
stantiam? Dojnimis clamat: spiritus quidem promptus,6
caro autem infirma. clamat Abraham: ego autemterra

»et cinis. clamatlob: homo putredo et filius hominis
uermis. clamat Esaias: o miser ego, quoniam con-
punctus sum, quia, cumsim homo et inmunda labia
habeam, in medio quoque populi inmunda labia

avctores 4 Cor. 2y 4, 11 8 Gen. 1, 31 9 Sap. 2, 23
10 et reliquit sqq. Ecclesiasticus 15, 14 18 Matth. 26, 41

19 Gen. 18, 27 20 Iob 25, 6 21 Isai. 6t 5

3 assistere V || uidere dominum] dominum| nidere 27 5 mor-

tali] mortale T1 6 cuiusquam Xx 7 arbitrio $• 8 quae-

eunque X 10 reliquid T$ 11 caece] Caece (aec in rasura

m. 1) 2 €cce V 13 communes T1 14 noTs (n eradi

coepta est) X 15 cum] com T 16 adhereat ZWI?

17 malam] 2*$X malu £' mala Wv \\ dicendum] 2T&X dicenda
Wv || substantiam] ZT&X substantia VFv 18 promtus &X

promtus est v 21 isaias £7*F || ego] ego homo 3* || compunctus

ZW 22 immunda W 23 haee habeam in medio quoque populi.

inmunda labia om. 2<&l

654 Pauli Orosii *

7habentis habitem. clamat Hieremias: anima in an-
gustiis, et spiritus anxius clamat ad te: uide
Domine et miserere. clamat Abaeuc: custodiui me et
expauit uenter meus a uooe orationum et intra me
turbata est habitudo mea. clamat Dauid: exaudi me 5
in tua iustitia et non intres in iudicium cum seruo
tuo, quia non iustificabitur in conspectu tuo

somnisuiuens. clamant omnes apostoli infirmitatis timore tur-
bati: Domine, libera nos, perimus. clamat Iohannes:
si dixerimus quoniam peccatum non habemus, ipsiio
nos seducimus, et ueritas in nobis non est. clamat

9lacobus: in multis enim offendimus omnes. clamat
Paulus: infelix ego homo, quis me liberabit de cor-
pore mortis huius? gratia Dei per Iesum Christum
dominum nostrum. et ut generaliter uniuersorum clametu
infirmitas, clamat Spiritus Sanctus in sanctis: omnis caro
faenum et gloria hominis sicut flos faeni. faenum.
aruit, flos decidit; uerbum autem Domini manet
in aeternum.
30 Contra has tam splendidas perspicuasque diuinorum nubesso
testimoniorum audiat laborans in gemitu suo mundus jiniuersus
Pelagium reclamantem atque humili ueritati non solum uer-

avctores 1 Hieremias] Baruch 3f 1 et 2 3 Hab. 3, 16 (cf.

lxx) 5 Psalm. 142, 1 et 2 9 Matth. 8, 25 10 Ioh. ep.

1, 1, 8 12 Iacob. 3, 2 13 Bom. 7, 24 et 25 16 Isai. 40y

6 et 8

1 habitem] ZTQX habito Wv (cum Vvig.) \\ ieremiae W 2 uide]

audi Vulg. 3 abbacuc 2 abacuch 1? || custodiui me] codices

custodiui v 4 oratione T1 || et om. *Pv 6 iuditium T*

iudicio ** iuditio T1 8 infirmitatis (it s. 8. m. 1 aut 2) X

12 multis (s ex i corr.) W || omnes om. TQXW {non Z) 13 libe-

rabit] QXWv liberauit £T 15 unuersorum (sic) X || clamat]

clamet TM"1 17 faenum] $X fenum 2V foenum T || feni V

foeni T || fenum ¥ foenum T 19 eternum $ 20 nubes (nu

ex im ut uid. corr.) V 21 testimonioTU (oposterior ex u corr. m. 1)

£ . 22 pelagius X1 || ueritate H"? || non solum uerborum] uni-
uersorum X1

Liber apologeticus 29.30. 655

borum inpudentia sed etiam scriptorum cauteribus resistentem.
ait enim in epistula, quam supra nominauimus: uerum e2
contrario remisso ac fastidioso animo superborum
ac nequam seruorum more inos Domini reclamamus,

*et dicimus Murum est, arduum est, non possumus;
homines sumus, fragili carne circumdamur' et — o
caecam insaniam! — et — o profanam temeritatem! —
duplicis ignorantiae accusamus scientiae Domi-
num9 ut 'uideatur nescire quod fecit, nescire quodp. 620

loiussit et quasi oblitus fragilitatis humanae,
cuius auctor ipse est, inposuerit homini, quod
ferre non possit. quid, rogo, hac praesumptione feralius?3
quid hac increpatione peruersius? exprobras Ecclesiae catholi-
cae, cuius nos uiscera sumus, quod quasi dicere desperando

lsuideatur, quod Deus auctor hominis inposuerit homini quod
ferre non possit: cuius tamen fidelissima est et ore et humi-4
litate professio, Deum et primo omnia possibilia praecepisse
et nemine tamen possibilia complente — propter quod subditus
fit omnis mundus Deo — postea pondus praecepti substituta

avctorbs 2 Pelagius Epist. ad Demetriadem c. 16 p. 11 E

1 impudentia V || scriptorum om, T*Pv || cauteriis 2X*
2 epia 2. 3 fastidioso ac remisso Pelagius || remisso (s alt. ex

i corr. et o in ras.) V remissio 2T&X** || superborum ac nequam
seruorum more in os] Pelagius ed. Ben. (ac male om. VaUarsi in Hier.
opp. 11, 2 p. 14) 4 ac neque (neq: 2) morei notf 2&X> ac neq-

more inos T in marg. » (i. e. require) m. 1 et l ac ne$ (*• e. nequam)
monitis m. 2 X ac nequam|ore nos (m in ras. m. 2, equa redintegratae
m. 2, sub q et. u puneta duo erasa) *P ac nequam ore nos v || domino
Vv 6 fragili* (erasa ut uid. s) X || circundamur X circumdamus

T || et utrumque om. PeL 7 cecam T || infamiam V || profan&

(of in ras. m.l) 2 8 duplici ignorantia Pel. |J scientiae dominum]

deum scientiae Pei. 9 qd fecit- nescire qfi in ras. m. 1 £ 10 et
om. Peh llimpo8uerit 3* || quod] mandata quae Pel. 12 possit

(sit ** ras. m. 1) £ 14 disperando <&* 15 imposaerit X* et m.

utuid.2 V poeuerit 2T<t>Xl7¥x 16 6 & in ras. angusHore W

17 et om. Z \\ primo] Wv primum ZT&X 18 neminem 2T&X \\

complentem #X 19 fit] T&XW sit 2Wv || praecepti (i ex a

corr.) V || substituta (tu s. s.) #

656 Pauli Orosii

5 gratiae indulgentia subleuasse. uerumtamen tu, serue nequam
et maligne, qui qnod tibi dominus tuus remisit, a conseruis tuis
oonaris exigere: tuum primum sensnm discutio et menm postea

6 8i uidetnr eiplano. tu qui non posse ferri onus legis dixisse
qnosdam arguis, ergo tn te ipsum ferre posse oonfidis? o miser, 5
qni secundum qnod scriptnm est dicis in corde tno: diues
sum et ditatus sum et nullius rei egeo, et nescis qnia
tn es miser et miserabilis et pauper et caecus et

7nudus. numquid ad te locutus est Christns 'amen dico
tibi, non tibi reuelauit caro et sanguis, sed pateno
meus qui est in caelis*? numquid tibi dixit ctu uoea-
beris Cephasf? numquid tibi spopondit 'super hanc

8petram fundabo ecclesiam meam>? adtende enim qnid
Petrns apostolus Spiritu Sancto docente commoneat, qni ait:
et nnnc ergo uos quid temptatis Deum, inponereu
iugum collo discentium, quod neque patres nostri
neque nos ipsi potuimus portare? sed gratia do-
mini nostri Iesu Christi credimus nos posse saluos

9fieri, sicut et illi. Petrus apostolus dicit, quia ille uere
Deum temptet, qui nunc homini onus legis moliatur inponere;»
contra autem tu obicis et minaris, quod ille criminetur in-
institiae Deum, qui per oonfessionem propriae infirmitatis ad

atctorbs 1 serue — 3 exigere MaUK 18, 32 et 33 3sq. cf.

32 § 1 6 Apoc 3, 17 9 Matth. 16, 17 11 Ioh. 1> 42

12 Matth. 16, 18 15 AtiL 15, 10 et 11

1 ueruntamen X*P 2 maligne (e in ras. m. 2, ex ae ut uid.)

£ malignae # || a om. ETQX^Wv 3 priranm sensum] sensum

primnm T 4 ferre 2T$Xv 5 tn te] scripsi tu (s. s. I te) V

to 2T&Xv || posse] te posse 2 || jse confidis — 6 dicis in ras. W
6 dicis (c m. 1 ex r ut uid. corr.) X * .. 7 ditatns snm] 2&X ditatns
TWv || rei (i radendo ex n corr.) X || egeo] indigeo 9 8 es miser]

miser es W || cecns 27 9 nnnqnid !P || ad te s. lin. add. in X

K> renelabit T 11 nnnqnid V 12 cej>has ZX coephas 7* ||

nnnqnid 2PP 13 adte*nde (t ante n erasa) $ attende ZW

15 deum] dominnm 2 || imponere W 16 qnod neque nos ipsi neqne

patres nostri *Pv || nostri] nestri 2T&X 18 Iesn Christi om. 2 fl

noe (s ex n corr. X 20 imponere W 21 obiicis V

Liber •pojogeticns 90.81. gftl

gx&im spiritus a tf ttera . oooidwte conff giai #a*wbel JReliat 10
H^i§*M, Ssaiap ^ierenuas Daaihel Zacharias, emoes •saaoti
ugl iudipes uel reges uel prophet*e ptfres oine fahio rmba
supt ^t aewurcm patrum Petrwr ailfirmat *ei 'neque semet* «»
*ipso?, hoc e*fr apoetol^, cmn essent Iudaai, <wus kgi* fcrre
potiiissQ,, sed fide Christi qecwdum s$pm gcatiae fiusse

An forte secundum fce omnes istt sancti pafciee Ded ad-$l
iutorium non hgbebanfcP eece Petrw increpafriHos, qui graie

ioingum oollo «tiaoentium inponere ootiabantur; tu e contmrio
m soandalnm Petri inoispas eos, qui ad fidelem Dei miaeri"
cardiapi confugiunt et se per semet ipsos onus legis fera
diffidunt sed titri speciaiie inde portandi oneris fortasse fidurfa 2
est, quod balneis epulisque nutritua latos hiutksros gestaa

^robuBtamque esrnioem, praeferens etiam ia feonte ptmgueduMafc?
sicufc scriptum est: tetendit enim adnersum Deum
manum suam et contra omnipotentem roboratus
est cueurrit aduersum eum erecte eollo et pingui >
eemice armatus est operuit faciem eiuscrassifcudo,

soet de lateribus eius aruina dependet. at ilH tales esaa 8
non possunt, quibus semper in corde loquitur Ghristus: con-
tendite per angustam uiam introire: lata est enim,
quae ducit ad mortem. et.Paulus apostolus moneti

atctobbs 16 Iob 15, 25 — 27 21 Luc. 13, 24; Matth.

7, 13

llitlera* || Bamuhel] T*AT samuel-S!P 2 helisew] ZT* XV ||
isafcu 27HF hesaias X \\ iereuias V || danihel] T*X daoiel £V
3 uel iudices uel reges] uel reges nel indices V 4 affirmat V

5 ipse* * ipso** (n aut n aut fort si eraeum) X 10 inponeve]

Z$X imponere V ponere Tv || conabant (on ex ur m. 1) £
11 fidem statim in fidelem corr. V fidSlem (le in ras. m. 1; fuisse d
uuL; ~ tamen non eraeum) £ 13 difidunt X || poxtl|di (». c. "

in * corr. ut uid.) £ 15 in ex m radendo corr. V 16 ad-

uersuB 3* 18 aduersus XW 19 oeruice 8. lin. add\ m, ut uid.

% m X 90 tales (e ex i corr.) V 21 in corde om. £ <

22 angustia £

T. 42

666 Pauli Orosii

ourata oarnis ne feceritis in ooncupiscentiis. est
in me neritas Cbristi, quia multum doleo pro uobis.
itixta sententiam enim beati patris mei Augustini non est

4 sani fiducia sed insani. de nno praeoepto eodemque primo te,
8i dignaris, interrogo. in lege Dominus per Moysen inbet, s
qnod et in enangeliis Christus adfirmat: diliges Dominum
Denm tnnm ex toto corde tno et ex tota anima tna
et ex totis uiribus tuis; et seonndnm simile buic:

fidiliges proximnm tnnm tamqnam te ipsum. rogo te,
responde non mihi sed Deo, non noce sed conscientia, si itaio
ex toto oorde Denm diligis, nt nnllam nmqnam in eo oogi-
tationem, quae absque timore et dilectione Dei intellegi possit,
admittas; si ita in tota anima sequeris, nt suseepta semel
cruce in nullam penitns obleotationem babita ad tempus iu-
conditate sncoedas; si ita in totis niseeribns tnis calore oari-u
tatis ardes, nt nulla penitns per argumenta neceesitatis infirma

6 ooncupiscentiis ant desideriis adquiescas; deinde, eum aariptnm
p.t»sit: ,omne quod non sit ex fide peccatum sit et siue
nobilium looornm episcopos uideris siue potentes saecnli niros
aue diuitee sub religione uideas, utrum omnino nibil uel»

AVCTORB8 1 curam — ooncup. Rom. 13, 14 || est in me— 2 uobia
Cor. 2, 11, 10 et Bom. 9, 1 et 2 3 Augnstinns 6 Deut 6, 6

et Leuit 19, 18; Matth. 22, 37 ei 39 18 Bom. 14, 23

1 ne feceritis in ras. uel eerie m spatio reUcto ex corr. aer. V
3 est] es 2 5 mosen T 6 et in] v et codices || affirmat V

8 simile] simito eotl 9 tanqnam X7 11 nulli (D& m rotura)
* || nnqnam V 13 toto ST || aaimo 2 14 penitns ♦ ||
oblentaUonem T || habita] ZVGJPFcfs habitae hg H incunditate] *
iocnnditate 2TXV iueunditatis (ioc- efs) v 15 totb (i corr^ ez
n ut uuL) * 16 ardesus (sed us erasum) * || nnlla] TVv in nnlla
2»X; fort. eorr. in nullo || paenitus * || ki duo uersut argumenta —
18 omnes m ras. pauUo angustiore V || argumenta] V (r ex n eorr.)
angmenta JSTXv augmente (te in ta eorr. m. 2) # || infinna] fort.
corr. infirmatu8 17 aut] &Pv nt T et *T || cnm scriptum] con-
scriptnm X» 18 omnes 2rr*X*W || sit] siue (<m si. .t ?) X1 nt
X1 | peeeatnm om. ST^X^V 19 episeopos] efs SX ejtos i* ras.

9 | ssne 1* | potens «' | sch *XY 20 nkhil XV

Liber apologsticua 81.82« $$

adulationi uel timeri uel spei aoceptione persenarum oaptus
indulgeas nec quioquam in quo ta cor tuum reprehendat et
oonscientia remordeat, uel si nulla uerba tempori potius quam
ueritati adcommodata respondeas. illud etiam consulo: utrum7

saeque omnes Christianos siout te ipsum diligis? nos enim sub
uno oapite, quod est Christus, et sub una Ecclesia, quae est
Christus, omaee fratres sumuk et unum oorpus in Christo.
utrum ergo sicut te ipsum diligas omnes, qui misericordiam
Dei sperant, quos tamea noueris, oonfitere; non enim te de

ioignotis consulo, quos ex eo te diligere arbitraris, quod quia
non noueris non odisti. sed quid ego haec a confessione tua8
exigo, cum conuersationem tuam uulgus agnoscat ? tu perfectus
sine infirmitate, tu omnem legis sarcinam ferre possibilis, tu,
inquam, homo inflate sed uacue, audi, si dignaris, Dominum

15 Saluatorem te, si tamen hoo poteris, ad sancta reuocantem:
amen dico uobis, quisquis non receperit regnum
Dei uelut infans, non intrabit in illud. infans nihil9
in se habet, nisi quod diligit blandientem et quod panem
suum non in sudore suo sed in precibus sperans alimoniam

aouitae simplioi petitione consequitur, quam fiduciali opere non
meretur: qua tu conparatione oommonitus conuertere ad in-
fantiam, ut reuertaris ad uitam.

Et quoniam superius dixeram de possibilitate oneris susti- M
nendi rtuum primum sensum discutio et meum postea, si

tfuideatur, explano': mea sententia est, quia et in hoc quoque2

▲VCT0BV8 16 Marc. 10, 15 24 tuum — 25 explano cap. 30 § 5

1 captoB JPTft1 2 rephendat 2* 4 accommodata W

5 diligis] 2TQX diligas Wv 7 xpc corr. m. 1 aut 2 in coip9

xpi X 8 diligas omnes] omnes diligas V 9 n noueris n in

ra$. ¥ 11 egotehaec (te deletum m. 1 aut 2) 2 12 conuersionem
V 14 Inflate "homo W 17 ante uersum illud — 18 diligit in

marg. haee i nota adscr. in W || in illud] 2QX» illud TX**Pv \\
nichil XW 18 nisq (t. e. ni tibi qui) corr. in nis^ (sic) m. 1 aut 2

X 19 suo bj I in ras* 3* \\ pcibus 2& 20 quaj supra q ras. et
ua in ras* *P 21 comparatione W 23 sqq. correxi inter-

ptmctionem 24 discucio (ante ras. discursio) X 25 nidetur cap.

90 § 5 || qq; peccam9 in ras. angustiore W

42*

300 Paiili Or6Hi

pe&aintts, qtfi, ctBA famrmi sumus, de iiifirtttitate conqttefnznir

*£ll$icnt apo6tolus ait ^niHiquid dicit figmetitiitii *i qui *e

Sfiniit, qnid fci* fititisti sicr* iftfirmitetiB enittt quereBa

flropriae trifiratis ambitio est, qnoniam acctilte adftitoritan Dfci

fetfidit, qtri pectlliatem fortitndinem (Jtiaerit. et hic diabolus 5

r. «sfest, qrri dtotft 'Uiribxid feciam\ dgo autetn seftittdum a^poeto-

lnm gloriabdt ttmper iii infifittitatibns m&is, nt

setop* dicat cot menm Deot ift nelamento alarnto tn-

drnm eihltabo, adhaesit anitnfc mea post te; me

4feuscepit deitera tua. tmde et sttiptum est: postn-io

litiones nestrae ibnotedcint coram Deo, et pai

Dei, qnae eisuperat omnem mentem, custodiat

Corda et corpora nestra inChristo Iesn. habeo itaqne

ihfirmitatem et gdtdeo in cognitione infirmitatis rtieae. cnm

etiim infirmor, tunc potens snm, potentem innocaodois

Denm, qni me exandit infirmnm, qni nobis fidelis&ne repro-

misit: ego antem nobiscnm stlm omitibns diebns

6nsqne ad consummationem saecnli. pectiliare opus

infirmitatis est in omni loco sempet orate, nt omnlpotetis Detts,

AVOT0EE8 2 Bom. 9,20 7 Cor. 2,12,9 8 Psalm. 62, 8
et 9 10 FhUipp. 4,6 et 7 14 Cor. 2, 12, 10 17 Matth. 28, 20

1 conqnerinm ttX1; post coBquerimur eodtce* omnes imserta ex-
hSbent exeerpta ex AugustiniBe natura $t gratia contra Pelagum libro
cap. 13 — 21 (banc esae intentionem — uitiari anima tua) et cap. 3 — 13
(medico indiget — didicimue) ad uerbum fere transcripta, sed ut Orosiani
opuscuU tenori guadamtenus accommodarentur hoc modo transposita. Bem
deiexa A. Schottus in Bibl. PP. Col. udl. 15 {1622) p. 144; cf. VossiusDe
HisL Lat. 2, 14 et Hist. Pelag. 1, 17. Nos m fine subiecimus sicut Schot-
tus 1622 et g, expressa secundum nostros OrosH codices; editores cfs
(1615) h Migne m ipsis Orosianis religuerunt 2 nunquid 9?

numqui X* H dicet hg H fincmentom T 3 fincxit T || finxifttf)

2WT fecisti TVv (cum Vulg.) fl enim] 2&X ei T&v || querela £
quarella 0 qnerellam {prior 1 erasa, m Unea subducta deieta) X 4 M
uersum ambicio — 5 fastidit in marg. » (t. e. nota) X || ambicio *
6 dicitnr T || uiribus meis (meis *. s. m. 2) £ 9 post te] poste X
10 dixtera 3* 11 coram deo] apnd denm V 12 qnae] qni TW R
exsnperat] £ exnperat W snperat T$Xv 14 gandio 2} 17 sn
omnib; inras. W 18 sch *X¥ 19 fin] <fc 2XVX \\ im)pr] *
semper (& «. s. ». 2) £

Liber Apo\og4ti£«8 32. Q§\

qm se fijpopwfjit non dwrere, atwn fouaw nop wset. ecce
enim Scriptuflt clauwt iufinui*: qufterite ppwiuum qt
coufirmaroiui; qu^erite fapiem eius s?upper« ctu
r^gpondit pia et uera confawp; *<WV siout opuli ser-

*uo?um in mft^ibas Dfminoxuiu suoruw, ita ocuU
nostri ad Dowinnm Deum nostrum floneq mise-
re&tur nobis. magna et perta est 4e perfeotioiw fWuci&t cujhS
omnipoteus facit quo4 optat infirmug, rursusque giftgqa 9t
cejrta est de copfinftaUone securitw, cum pwnipotwis seruftt

wtyBc perdit infijruw»; aiout scriptum est: ei ^teju, qui
poteat omnia abuudantius faoere quam petimua et
iutellegimus, ^pugdum ^irtutem quam operatflr
ig nobip: ipsi gloria U Christo lepu. quajftobrem?
adpouetapostolttf: quae sursum s*»t sapite, npif. qu&?

i5&uper terraw; wortui euim estis et uit» upsfa»
abscondita est cum Cbriato ip D$q. ouip Cfcristuq
apparuerit uita uestra, tunp etuos fiuwilloappar^
bitis in gloria. uitfie fructus ept «pctitafc «wctittf UW> est[47 ,£J
em aine peccato, si ergo incorruptionis gjori» ab^PQUdjfc est ab

«omnibus hominibus in froc tempore, tu quomodo in boe eodflB
tempore ipea iucorruptiojw poss^ te supwUujtai glorj#rjfl? si#ut8
enim corruptionis priucipi^m fuit hpmytf dgoljuare iu pecoatumt,
ita inoorruptionis initium erit non habere peccatum. quis ergo
Ohd ante iudicium Dei abscondit aut de sinu Christi abstulit

±vc|pi*8 % futm. 104, 4 4 JWm. XM2> * IQ *&***
3, 20 et 21 14 Coloss. 3, 2-4

1 m m. t? 3 eonfenMnioi £ confirmamlm. fa *x n oo«r.)
9 4 mponfet A? || om et pfta # H «t om. r% 7 nobfa}

2PMT nostri Vv (mm Vulg.) 16 p«4at *• |{ inirmvs #»

11 faatandanthu 1? ha|bnndanti9 (ha t» /ww «• e» eoty. add., rt&qua
in ras.) W 12 inteligfmnB {sty 9 || qnam] 2 qna WJ^r; qnae
•» qi^m corr. cod^x Amiat. 14 aflfljojtft *** V Mm ^0

a^ebitis] ^ppwbitii coift ;i»o f <f$ Yuty.) 20 ^noipo.do i*J

q^wodo « ?2 4«UPW) ^toare ** ^3 IPWrruptJof^ (io m

ra$.m.2) +

662 Pauli Orosii

p. «33 et tibi tradidit? an forte quia non mereretnr 'eam in futoro
9 de manu Domini intellegis ? haec praesummns insbmit Paulus
et dicit: cnm autem mortale hoc induerit inmor-
talitatem: tunc fiet sermo qni scriptus est, Ab-
sorta est mors in nictoria. ubi est, mors, nictoria 5
tua? ubi est, mors, stimulus tnns? stimnlns
lOautem mortis peccatum est. per quod ostendit apostolus,
nullo modo eatenus qnemqnam insultare posse morti atqne
peccato, donec mortalitatem inmortalitas et corruptionem in-
cormptio consequatur, et nbi infirmitate deleta nirtns perfecta io
snccedit, nbi non erit masculus et femina sed ernnt omnes
llsimiles angelis Dei. porro fcutem si qnis iam in tantnm
cnmulum sanctitatis eicrescit, nt uiuens in liac came nel
masculum se esse nel feminam nesciat, si iam plenissima sui
puritate percepta nec habens nestimenta sordidata simiHs estis
angelis Dei et si iam illa quae promissa est sanctis in speciem
solis claritate circumdatur, digne hanc perfectionem non noce
1 • 12 sed habitn profitetnr. nernmtamen praesumptio ista perditio
est; qnin potius huiusmodi homini expedit, nt non suum cor
sed Paulum, magistrum gentium, audiat et sequatur simnlqne *>
oret cum eo, cui oranti respondeat Dominus: sufficit tibi
gratia mea; uirtus autem in infirmitate perficitnr.

33 [48 M.] Itaque, qnod solum et inquo solo liberum arbitrium pro-
ficit, praebeat se nnusqnisque nostrum Deo terram uoluntariam :

avctorbs 3 Cor . 1, 15, 54—56 21 Cor. 2, 12, 9

1 mereretur] meretur v || ad uersum eam— 2 praesummus in marg.
l X 2 -psamfc Z 3 immortahtatem W 4 .absnrta} XTO

XW absorpta vl 5 ia uicfcoria] STQXW in> uictoriam * 6 sfe»
mulua) uiotw» stimulus (bbA uh*oria del.m. laut2\Jt . $ iramor-
talitas W \\ corruptio W j| iucotraptionfim W \2 dai om. W

13 eicreaaiy W eicrescit excessifc T&X (sed excresoit Unea rsubducta
m* 1 aut 2 deletum m X) excessit* .2 15 nec in ras. jpauTlo bre-

uiore W || sordidata] 2T&XW sordida v 16 est] suut W

17 perfeccionem T 18 ueruntamen XW 19 homini om. W ||

suum (sed u yrior m. 2 in rasura, in qua fort. cJ fuit) * '23 in -quo
solum W || proficitM (1 aut 2 litt. eras.) $ 24 prebeat $ • ?

Lifeer apologeticus 32.98. 00$

Dei enim agricultura sumus; Dei aedificatio sumus.
mittat in agrum suum semen uerbum, credat in corde, ipse
plantet, ipse riget, ipse fecnndet, ipse tribuafc incrementum*
qui est uerus agricola. quod solum tamen in nobis potests

5 uoluntaria deuotio, ad continendam in se radioem seminis efc .
nutriendos ubereg partus fideliter submini6tret semperqua
orationibus snis agricolam suum, ne inimicus ziaania super^
seminare possit, exsnscitet. haec sit eius in opere Dei co~
operatio, cnm spe non dnbia et caritato sincera» ait enim3

io,Dominus Iesns; ego sum nitis, nos estia palmitesi
qnodcnmqne habet, de uite habet. non enim, inquit.apo-
stolus, tn radicem portas, sed radix te. qnid se ergo
ei'tollit in fructibus, qni nidentnr in eo, ctim totum pertineatp. <
ad nitem non solnm nt possit, nernm etiam nt sit? alioquin

lsexcidetnr et in ignem mittetnr. non enim. palmes
sed nitis potest, et quod uitis potest palmes ostendii sufficit*
ergo nnioniqne nt habeat; at uero nnde et nbi bateat, et
humiliter agnoscat et patienter expectet, ne, dum non habet
et habere se credit, id ipsum qnod habet auferatur

20 ab eo. primnm hominem peccantem de paradiso eiecit Deus,
deinde primum in cruce credentem in paradisum Christus in-
duxit. merito ergo quamdin in paradiso non sum et in terraS
peregrinationis Adae maneo, sine peccato me esse non credo.
si antem in paradisum gratia Dei transdnctus fnero, ibi

96 perfectione mea et morte snperata peccatoqne deleto aeternam
in conspectn Dei potentiae eius gloriam praedicabo.

ayctores 1 Cor. 1; 3,9 7 inimicus — superseminare sec. Matth.
13, 25 10 loh. 15, 5 11 Bom. 11, 18 15 Matth. 3, 10
18 Matih. 13, 12; 25, 29

1 enim] autem v 2 oredat] crescat (sc in ras. breuiore; in marg.
bc praeseriptum) W 3 faecnndet $ 6 nutriendiendos M> ||

partus (artus a m. 2 in rasura) <P paruis Xx || sumministret T$X
8 sitM Qitt. 1 uel 2 erasae esse possunt) 3* 11 inquid T 14 dt
(b in ras. m. 1 aut 2, ex f ut uid.) 2 15 igne T$ igne* (~ ex

corr. add. uid.) X 18 expectet] 2?Y expectat 2l expetat TQXv
20 primo 9* || paradyBO 2T$ 21 primum post in cruce exhibet

T, post credentem *Pv || paradysum -2TO 22 paradyso T$X

23 peregrinationis (r alt. s. s.m.ut uid. 2) X || maneat $» 24 para-

dysum WX 25 perfectio W 26 patientiae 2

£$$ Pauli Oresii Llber apologeticus 33.

6 Haec ego, ut potnit beatissimi sacerdotes, cauaa fidei et
^mpMtatis exposui. mm mihi suecenseant qui teeserufit, &
itt aliquo per oonpurationes nominnm titulaatar. de quaesil-
cnfbus uero aequafctaiter ferant «tagisque, si timorem Dtoi

7 ft&beat, gaudeftot responsum fuisse guod uerum eet. ego teste 5
Ieea Chrfoto odisafe me fateor haeresim, non haereticum, sed,
rffcut hofitnn est, interim ptopter baeresim haereticum mto,
quia et probaui et cerripui. detestetur et damnet itre pariter
ac mam et eunctis fraternitatis uinculo haerebit, qui*
acriptum est: inuicem onera uestra portate, et sicie»
rmplebitis legem Christi.

rarcus 10 CM. e, M

I ego] <2*JT ergo r?Ft> 2 michi * || suooenssant (ooens m ras.

breuiore) ¥ (1 leserunt * || si in] sibi (bi del m. 1 aut 2 -S) rWI
9 eemparationea ^!F |f titulanturj 'forte titillantur' Costerius male R
qaostiMfttii. codfae» 5 habeant X * hererim eMteev | heratt-

cm* eoiicea 7 heiesim cedke» || hereticum oodfoct 8 probani}
JEFMTIP psohibui t> | . dampnet £ 9 uinculifl W 11 im-

plebitis] 2&X adimplebitds TWv (cum Vulg.)

ExBuerr hub ososix pssssixsai X Explicit Liber Qrosii Pres-
biteri T sxpijcit liber ososn prabsbize&i * Finit liber apologeti-
cus id $ excusatorius orosii prbTri W, nihU subscriptum in X

EXCERPTA EX

AVGVSTINI DB NATVBA ET GBATIA
CONTBA PELAGIVM LIBBO

oap. 13—21 et 3—13
(cf. supra ad Apoi. 32 § 2).

p. 63)

13. hanc esse intentionem legis aigoentu, ut, quia per Ulam P^r-[J3°^f]
penun fiontt confugiatar ad gratiam Domini mi&ferantie, ueint
paedagogo condudente ia fidem, qnaa postea raaelata est; ubi et
remittantur quae male fiunt et eadem gratia iuuanto non fiunt*

6proficientium est enim nia9 quamuis bene proflcientes dicantor
perfecti 'uiatores: illa est autem snmma perfectio, cui nihil addaturtP. m
cum id> quo tenditnr, coeperit possideri.

14. Iam nero illnd quod eis dicitur cipee tu sine peccato es?' re[SS M.]
uera non pertinet ad eam rem, de qua uertitur quaeetio, sed quod

1 arguentie] argnentes £* || quia per illam) 2T&X9 propter illa
qnae m (t. e. Augustinus editus a Benedictmis, Paris. 1990 tom. 10) v |f
ppera £ 2 oonfngiatur (a ex u et ti ex n corr.) W || uelud TQX

3 pedagogo codices R in fldem] in eandem fidem «; in eadni fide a
in eem fldem Qaiat. 9,23 4 male finnt} mal» fiant Z1 ff non flnnt}

2T9JTP non flaat v 5 proficientiam] £T$Wcg Pwfltieicinm

X profimcentium fsh H profleieates] £TQVcg profitientes X pro-
fleiieentee f$h 6 profeett £ || snmma perftetio} $X eapma per-

fectio £ perfectio summa TVv || nichil X9 7 cooperli £*

8 eis] ei g (cum m) || ee re uera] es eeuera $ ee ai uara £T «tapeeaera.-
(ra$. £ aut 3 Utt.; p m. J* in ras.; ad hune uers. ipee~*9 de qna
mdscr. t» mory. «ota * [i. *. reqnlre]) Jf ee ai nere {pone i parmm ras.,
6 fkn. ex a oorr.) V 9 queetJo eeeVeeg

666 Ei Augustini

dicit, neglegentiae suae potius inputari, quod non est sine peccato,
bene quidem dicit, sed dignetur inde et orare Dominum, ne illi
haec intqua neglegentia dominetur. quem rogabat quidam, quando
dicebat: itinera mea dirige secundum uerbum tuum, et
ne dominetur mihi omnis iniquitas: ne dum suae dQi- 5
gentiae quasi propriis uiribus fidit, neque hic ad ueram iustitiam
neque illic, ubi sine dqbio perftcta desideranda est et speranda,
perueniat.
[34 MJ 15. Et illud, quod a quibusdam eis dicitur, nusquam esse scriptum
his omnino uerbis, posae esse honmiem sine peocatoj facile r6/fetfit:io
cquia non ibi est quaestio, quibus uerbis dicatur quaecumque sen-
tentia'. non tamen forfasse stafrcausa, cuin aliquotiens in Scri-
pturis inueniatui*, homines dictos esse sine querella, nemo
inuenitur qui dictus sit sine peccato, ' nisi unus solus, de quo
aperte dictum est: eum qui non nouerat peccatum; et eois
loco, ubi de sacerdotibus sanctis agebatur, etenim expertus
est omnia, secundum similitudinem sine peccato: in
illa scilicet carne , quae habebat similitudinem carnis peccati,
quamuis non esset caro peccati; quam tamen similitudinem non
haberet nisi cetera omnis hominis esset caro peccati. iam illud quo- 20
modo accipiendum sit omnis 4ui natus est ex Deo non peccat,
et non potest peccare, quia semen eius in ipsomanet, cum
ipse apostolus Iohannes, quasi non sit natus ex Deo aut eis loqueretur,
qui nondum essent nati ex Deo, aperte poBuerit: si dixerimus,
quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus etss

AVCTORBfl 4 Psalm. 118, 133 13 Luc, 1, 6 15 Cor. J3,

5,21 16 Hchr. 4, 15 . 21 Joh. Mp. 1, 3, 9 24t Ioh. Eg. 1, 1,&

1 uegligftfttie W (sic i mbique) || impntari XW 2 st onure]

eiorare 2?W 3 haeciaiaua] haecinquam T&XW inqaamhaeo^ ||-
quem] quam cfsh || qnidfc 2X b diligentiae] intdligentie W

9 quod om. T1 quod ete cfih quod ei (euma) g || eis dicitur}
dicitur JSv 10 refeffit] v wpellit 2JMXW ;. 11 ibi] tibi h ||

questin Z* || quaecumque] 2V+XW (quee-» TW) g quaeque cf*h . .
12 aUqnotiens] J2TQXW 13 qqerela 2X*W \\ nemo] non v

14 qui] quid T quod (sic: qtf) £ 17 sQcundum # || aine peccato-

In mit»i m. 1 X 18 quae] quod T (| habebebat Z* J| simitttndiftt

TQX1 19 caro #* || haec quam tamenr— 20 caro peccati <m. Wv

De natura et gratia libro o. 14—16. 667

ueritas in nobis non ost: in libris, quos ad Maroellinum de
hac re scripsi , sicnt poki explicare curaui. et itlad qnod dictom
est non peteet peccare pro eo qnod dictam eet ac si dieero*
tnr cnon debet peccare\ non inprobanda mihi uMetttr huius assertio.

squis enitt insanus dicat debere peccari, cum ideo eit pecoatum,
quia non debet fieri ?

16. Sane quod apostolus Iacobus ait, linguam autem 'nullus[S5 M.]
hominum dOmare potest, non mihi uidetur ita intellegendump* m
ut exponere uoluit, cquasi per exprobrationem dictum*, tamquam

lodiceretur: cergone Hnguam nulltre hominum domare potestP* tam-
quam obiurgans eis dicens: 'domare feras potestis, linguam non
potestis?" quasi fecilius sit Hnguam domare, quam feras. non puto ' hi
quod iste sit sensus hoc loco. si enim id 'sentiri uellet de facili-
tate domandae linguae, cetera sequerentur in bestiarum conparatione.

isnunc ueiD sequitur: inquietum malum, plena ueneno morti-
fero, utique nocentiore quam bestiarum atque serpentum; nam
illud carnem interficit, hoc uero animam. os enim qtfod4men-
titur, occidit animam. non ergo quasi id esset facilius quam
mansuefaCtio bestiarum sanctus Iacobus illam sententiam pro-

sonuntiauit aut ea uoce uoluit pronuntiari; sed potius ostendens,
quantum sit in homine linguae malum, ut a millo homine domari
possit, cum ab hominibus domentur et bestiae. neque hoc ideo'

atctobes 1 Augustinus a& MarceUinum de peccai. meritis et
remiss. 2, 8 (tom. 10 p. 44 Ben.) 7 et 15 Iacob. £, SJ 11 8ap.

1 marcellinum] 2T&XWg marcellium cfsh 3 pro eo dictum

ease ac si a || eo [quod] 2TQXW eo v 4 improbanda W

8 hominum domarej domare.hominum 2 || haec non roihi uidetur— •
10 domare potest om. 2 || uidetur ita] v uidetur T$XW 9 ut

exponere uoluit] g (ex a) exponere uoluit T&lt om. Wv |[ tanquam
XW 10 tanquam XW 11 eis] mr eis et 2 eos et V

et v || feras» (s t» rasura m. 1) 2 13 hoc] 2TQXg in hoc W

cfsh 14 cetera] sic e* 2 (et passim) || • comp- 2XW || . haec

Iparatione — 19 beeti| in raa. pduUo breuiore ¥ 16 lerpeatiom»

ZP 18 esee 2*X 1* iacob; (». <f. iacobde) W iacob; •(; tnfer-

punciio est) X iacob * 21 aut (sed a erosd) 2 \\ domare T1

'Q08 Bx Aagnatini

tixii, nt huuw in nos mali dominattonem per neglteentiam pe»-
manere patiamnr, sed ut ad domendam li*gaam dininae gretie*
pescamna aniilwmu non enim ait 'Ungnaia nnllns domare potest/
aed nnllue hominum, utt enm domatur, Dei miserioordia, Dei
ediutorio, Doi grati* fleri (aioamur. oonotnr ergo ajum* domave i
linguam et, dum conatur, poscat auxilium; ct oret Ungua^ «t
domotur lingna donante illo, qui dixit ad sooe: aon enim uos
eetis qui loquimini, sed Spiritus Fatrie uestri, qui
ioquitur ia nobia. itaque praecepto facer* commonemur, quo4
couautee et noatrie uiribua nou ualantes adintorinm diuinnnHe
precewur.
[31 M.] 17. Proinde et ipee cnm exaggerasset linguae mafcm, inter hae<?
dioena non oportat, fratres mei, hacc ita fieri, continuQ
monuit, consummatia hie qnae hinc dioebat» quo adintorio iat*
non fierent, quae dixit fieri non oportere. quis aapiena, inquit,**
et discipliuatus inter uos? ostendat ex bona conuer-
eatione operationem suam iu mansuetudine aapientiae.
quodsi zelnm amarnm habetis et contentiones in
cordibus uestrie, nolite gloriari et mendacea esae
adneranm ueritatem, non eet ista aapientia de sur-*>
enm descendena* aed terren* animalia diaboUc*. uhi
t. osenim zeius et 'oontentip, ibi ineonstantia et omne
opus praunm. qnae antem de sursum est sapientia,
primnm qnidem pndica est, deinde pacifica mpdesta
su*dibilis, plena misericordi* et frnctibu# bonis,*
non iudicans, sine simulatione* haec est sapientia, quae

AvcroREa 1MatiklOt20 ISIac^JO lblac.3t13—17

1 dixi 2T*X*F || permanere] in noi permanere ST »•«•• permanere
{rasura 4 mt 9 litterarum) 4 3 aitj * te V 5 fieri gra

fateat (gra fateat in ra&. pauUo breuiore) W 6 hngm (u significat

a) t» ras. m.l X \\ $t dijm oonator poscat auxijinm et oret Ungua] t?,
cm. -2TM1P 9 qno 2V 11 praecemnr 29 12 exaecrasset

T9 execraaaet Z3PP 13 haec ita] v ita 2T*X9 15 dizi

ZX+X U otfandit ** 24 quidem (4 et em in ras.) W

9ft miseriflortiee Z*v # ad uereum -tito|g-~96 sapientk in marg. adter.
£ «. IX 2Snon<Ktt.Jatft** || siatlatioae] mX9§;
m mp. cf$h eemulatioue cftk

De natura et grati* libro c. 16—18. ftfft

lifcgu&m do»at, de Bumm defr&endems, nonab humano oorde pro-
iriUens. ftn *t Utam quisque abrogare «udet gratiae Dei, et *am
SttperMMbnji uanrtete poaet ib tosriniB potatat*? cur ergo oratur
ttt actipiatar, si ab hottiine eet ot habeatur? ou «t<imfe oratietti

sWrttoadMtur, ne flat taiuria libero arbitrio? quodsi sibi «utteft
pNeiMlttat* naturae ad implenda omnia praecepto iustitiae* co«b»
tradicatur <ergo et idem ipei apostoio laoobo admo&enti et dioerti;:
ai quia aratein ttestrum indigat eapien^ia,. po«tulet a
Dieo, <qmi «dat omnibus afflu^entar et non inproper-at,

jp et dabitur ei. postulet autent iit fide nihii haesitaas.
baee «st fides ad quam praecepta eoupelluni : .,ut lex impereli, fdes
impettet» in multis, offendiinus omnee» non enim et h^c
itte apoetolus alio modo pronuntiauit, aicut iUud quod *it clto-
guam inlliMi tominum domare poteet3.

16 18. Neo iilud quosq uant isti» pro inpossitnlitote non peccandi simi- [37 M.]
liter obrectfrit, craod ♦diotuin est: sapientia earnis inimieai
o*t Deo. liegi enim Bei non est subjeota, neo enim
pttatt. qui a«t*m in oarne sunt, Deo plaoere- nan
possunt. sapientiam quippe oarnie dixit, non sapientiam de

sosnwrujn descendentem : et in carae obso non eos, qui noadum de

avctokes 8 Iac. 1, 5 et 6 . 12 Iac. 3, 2 16 Bom. S,

7 et 8

2 quisqnam a || eam] g (cum a) tam 2TQXWv 3 superbissima]

2T$XWg superba cfsh || quur #X Qur T 4 abheatur A>

5 arbitrio, quod sibi — 6 iustitiae? g (ex a) & inplenda X

7 et idem ipsi] 2QX et eidem Wv et idem T eidem ipsi a; fort.
corr. itidem ipsi || admonenti (i postea additum uid.) <P 8 indi-

get* (t ex corr.) W || postulat T 9 affluenter in ras. W || im-

properat W 10 nichil XW \\ hesitans 21* eritans X 11 est

om. 27T&X || compellunt 2?¥ || imperet] impleret (supra ret scr. atur
m. 2) 2 imperet et g {ex a) 12 inpetret <PX || po5* impetret g

§x a addidit haec: per liuguam enim, quam nullus hominum domare
potest, sed sapientia de sursun descendens, non exhibent £T$XWcf8h
13 pronantiauit T || sicut] quam W \\ iilud] 2 et (ex a) g et illud
TGXWcf&h 16 impoesibititate W \\ non] Neo (a m. 1 omt 2 iiec

m noft corr.) £ 16 quod] quo 2.T&XW 17deo o«. 2SVX1
20 e8te| m. 2 in ras. duarum litt. (&.?)£

070 &* Augnetini

oorpore exiernnt, sed eoe, qui secundnm carnem uiuunt, signifi-
oatos esse manifaBtum est, non antem ibi cflt quaestio, quae
qmntur. illud eet, quod expeeto ab isto audire, ei poes**, eos,
qni eecundnm spiritum uiuunt et ob hoo etiam hie adhuc uinentee
iain qtuodam modo in carne non sunt, utrum gratia Del uiuant s
secundum spiritum, an sibi sufficiant, iain data cum crearentur
pessibilitate naturae in sna propria nolnntate: cnm plenitndo
legis non sit nisi caritas, et caritas Dei diffusa sit in
cordibns nostris, non per nos ipeos sed per Spiritnm
8anctum qni datns est nobis. ie

19. Tractat etiam iste de peccatis ignorantiae et dicit, 'hominem
praenigilare debere ne ignoret, ideoqne esse culpafkiam ignorantiam,
ssequia id homo neeoit neglegentia eua qnod adhibita diligen^tia
scire debuisset'; dum tamen omnia potius disputet, qnam nt oret et
dicat: da mihi intellectum, et discam mandata tua.ie
aliud enim est enm non curasse scire, qnae neglegentia* peocata
etiam per sacrificia quaedam legis nidebantnr expiati; alind in-
tellegere nelle nec posse et facere contra legem non intellegendo
qnae fieri nelit. unde admonemnr petere a Deo sapientiam, qni
dat omnibns affluenter, ntiqne his omnibus, qni sic petnntio
et tantnm petunt, quomodo et quantum res tanta petenda est.

avctores 7 Bom. 13, 10 8 caritas Dei sqq. Bom. 5, 5

16 Psalm. 118, 73 19 Iac. 1, 5

1 se.cundum * || Bignificatos ee (s aU. 8. s., fort. ex corr., e& in rae.
breuiore) V 2 questio codices 3 si possim eos] g (ex a)

si posse eos 2T9X1 (et in marg. i X1) deleuit m. 1 aut 2 X, si cfsh
5 quodammodo] quomodo Z || uiuunt W 9 nostris] uestris (sic uris)

2 || non] N factum ex Nos * || nos ipsosj 2$Xa noemet ipsoe
TWv 11 etiam om. W 12 ignoies S^TQX* || oulpam 2T*

XW 13 id homo nescit] in homine scit 2'$ in homine sit ZPTW

homo nescit (sed atramento pauUo obscuriore et fortasse in rasura)
X || adihita W 14 et om. cfsh 15 et] 2T&V nt Xv

16 est enm] £T$X 5 eu in ras. minore ? eiko 17 uideb&ur

(* m. 1 nec ut uid. ex corr.) 2 || intelligere X 19 qnae] quid g

(ex a) 20 dat omnibus] dat 2

De natura et gratia libro c. 18—21. 671

20. Diuinitns tamen expiaada esse peeeat* oemmisaa et pro eia[38 MJ
Dominum exorandum fatetur, propter uoniam scilicet promarendam i

quia id, quod , factum est, face*e infectum. multuin ab isto laudata
potentia illa, natura et uoluntaa homini*,, etiam ipeo fatente non

spotest; quare hao neoessitate xestat ut orqt ignosci» ut autem
adiuuetur ne pecoet, nusquam dixit, non hic legit mirum de hac
re omnino silentium, cum oratip Dominioa utrumqne petendum
ease commoneat: et ut dimittantur nobie debita nostra et ut non
induoamur in temptationeni, illud ut praeterita expientur, hoc ut

lefdtura uitentur, quod licet non fiat, ,nisi uoluntae adsit, tamen ut
fiat, uoluntas eola non aufficjt. ideo pro hac re nec superflua nec
inpodens Domino immolatur oratio, nam quid stultius quam orare,
ut facias quod in poteatate haboaa?

21. Iam nunc uidete, quod ad rem maxime pertinet, qnomodo hn- [19 M.]
lsmanam naturam, tamqnam omnino sine nitio ullo sit, conetur

ostendere et contra apertisstmas Scripturas Dei delectetur sapi-
entia uerbi, qua euacuatur crux Christi. sed plane iUa non
euacuabitur, ista potius sapientia subuertetur. nam cnm hoc
ostenderimus, aderit fortasse miserioordia DeiY nt et ipsnm haee
sodixisse paeniteat. primo, inquit, de eo dispntandnm est,
quori peccato debilitata dicitur et inmntata natura.

AVOTOiBS 7 oratio Dominka Matth. 6, 12 et 13; Luc. Uf 4
8 et— 9 temptationem Matih. 6, 1% et 13 16 sapientia — 17 Christi
Cor. i, 1, 17

3 infactum ZT&X1 || multum om. 2TQXW 4 ante uersum

[potentia — hominis- etia| in margine -: Z || natura] 2T&XW naturae
v 6 ne] nec T || ad nusquam in tnarg. i nusquam dizit se legisse
m. laut 2 X || legit] 2TMXV legri v 7 scilentium T silendum

(s ex f radendo factum) 5P tilentio ** || ctl (c in ras. m. 2; fuisse
uid. C) X Sed W 9 inducamur] 2T&XW inferamur in mg. cfsh,

recepit g (ex a) || preterita 2 10 assit 7 12 impudens 2*P ||
inmolatur X 14 ad om. ft* 15 tanquam XW || conatur

codices efsh 16 delectetur] ZT^XW luctetur v a \\ sapientia

(a ex e corr.) W sapientiae T 17 euacuetur g (ex a) 18 eua-

euabitur (bit in ras.) 9 \\ hoc om. ZT&XW 19 ut et] £ et

ut TOT 20 peniteat (e prius m ce mut. m. ut uid. 2) £ \\ in-

.quid T 21 quod] quo 2TftX!P || pecoato] 2TQXV? per peccatum

v || immutata 9

6tfi Bx Au£**%ifi

ulde ante omnia quaerendum pato, inqnft, qn-id''«it
pwefctatti: Bubetafc*ia «liqua, an omni Bttbstantia
carens nomen, qa* nea tee, non ereiBfcentia, non co*y
ptie aliqned* <BOd perpera** facti afctus exprimitur.
ModB adiungit: credo ita eat et ei ita est, inquit, qne- »
modo potuit humafram 4ebilitat* uel muiaTe natnram,
q*od entfstantia oaref? uidefc qsaeso, qnemedo *eeoieng
p. 6S7nitater e^uertere mtdicinaltan etoqtiiorum saluberrimae uomb?
ego dixi: Domine, mise*ere mei, sana animam meam,
queninm peecani tibi. quid sanatur, ei nQ»l e*t tralneratoun, m
tfihil sauciBtoim, slhfl debttitaitam atque tritiatum? ponro si est
qued saattHtr, undfe tdtiakim est? andfe oonitenfein; qtiid desideras
disputantem? sana, inquit, animam meafcn. afe illo quaere,
uade njtotom sit, quod mam rogatj et andi quod sequitnr:
queniam peccaui tibi. huac iste interroget, ab isto q«aeratti*
qiiod quaerendum pttat, et 4ioat co taqui damaa «ana animam
meam, quoniam peceaui tibi, quid est peccatum?' substantia
aiiqua an omni subetantia oarans nomen, quo non res, nen *x-
sietontoa, non corpns aliquod, eed tanfeun perperam facti actue
exprimitar? rteponiit ille; cito est ut dicis. non est peocsrtnm»
alkjua substantia, sed tanjtum htoc nomine perperam facti actus
exprimitur/ et contra iste: quid ergo clamas: csana animam
m e am, q u e n i a m pe cca u i t i bi* ? quomodo potuit uitiari anima tua?

avctores 9 Psalm. 40, 5

1 quaerendo Tl || inqiid T 2 peccatum] peccatum an W

3 existentia W 4 perpera £T*X¥ 5 si om. V 9 animi

(a in ras. ut uid.) W 10 quoniam] £T$XW qnia v a || nichil

XW 11 nicail XV \\ sauoiatu* (n ex ur corr.) W Q nichil XV H
uiciatu wras. W 13 ad uersum meam— 14 sanaris in marg. f X

14 quod] quo £ || sanaria-Iiogat T&X1 sanads-fioga £ sanatur * £o-
«at X* 16 disoat £T*X 17 tibi on, cfsh 18 an omni

t» ras. 9* |) existentia T*P 19 tantfo (fort, eras. s) V || perpera

imx 20 Reepondit ille (Bespondit i\ m ras. m. 1 6 f. . .)

£ 21 nomxna $' nomene £» || perpBra ZT6X 22 ergo om.

V 23 peocaui* (eras. t) V H pfo his quomodo potuit uitaari anima

tua? AugutrHnue habet: quomodo potuit uitiare anhnam tuam quod sub-
stantia caret? II niciari £

De natura et gratia libro c. 21.8.4. 073

3. Medico indiget, quia sana non est oumia quidem bona, quae
habet in conformatione, uitam sensns mentem, a summo Deo habfct
creatare et artifice suo; uitium uero, quod ista naiuralia bona
contenohcat et infirmat, ut inluminatione et ourafcion* opus babeat,

snon ab incnlpabili artffice contractum est, sed ei originali peceato,
qnod commissum est libero arbitrio. ac per hoc natura poenalis
ad uindictam iustissimam pertinet. si enim iam snmue in Christo
noua creatura, tamen eramus natura filii irae aicut 6t
ceterL Dens autem qui diues est in misericordia

lopropter multam dilectionem, qna dilezit nos, et cum
essemns mortui peecatis, conuiuificanit nos Christo,
cuius gratia sumns salni facti.

4. Haec igitur gratia Christi, sine qua nec iniante* nec aetate[4#M.]
grandes salui fieri possunt, non meritiB redditur, sed gratis datur,

lspropter quod et gratia nominatur: iustificati, iuquit, gratis
per sanguinem ipsius. nnde hi qui non per illam liberantnry
sine qnia audire nondum potnernnt siue quia oboedire no-
luerunt siue etiam cum per aetotem audire non possent, laua-
crum regenerationis qnod aocipere possent, per quod salui fiereut,

20'non acceperunt, iuste utique damnantur: quia sine peccato nonp. 628
sunt, nel qnod originaliter traxernnt uel qnod malis moribns

avctores 7 Cor. 2, 5, 17 8 Ephes. 2, 3—5 15 Bom.

3, 24

2 conformatione] ecripei, confirmatione 2 confirmationem TtiJHP
formatione v a \\ uitam] 2*XXW uita Tv a uite (sic uitam) X1 \\
sensus mentem] 2TQXV sensn mente cfsh scnsibus menie g (ex a)

3 uero] & (o 4» ros. «t uid., fort. fuerat i) 9 \\ quod (uod im ras.) V

4 illuminatione 2FP || habeant W 5 oziginali (li corr., fortam ex
ri) «F originale $' 6 paenalis 2*X penalis 3* 7 a] etsi
oomi o- 10 not et] T9Xt a (ex a) nos ZWcfsh 11 essemur
*" 13 igitur] autem g (ex a) || etate 2 24 gratias T

15 inquid T 16 hii (*pice$ fort. al m.) V (1 illft T 17 quia

audire] qui audire 2T+XW \\ siue quia oboedire neluerunt «a» £TQ
XV 18 etatem 2 R poeient (ric, non 4$letom) 2 || lauaohrmn

5P 20 dampnantur 2T 21 ffomt] Bic b- *

V. 43

674 Ex Auguetiai

addiderunt. omnes enim peocauernnt, sine in Adam ame in
se ipsis et egent gloria Dei.
[41 M.j 5. Vniuersa igitnr massa poenas debet; et si omnibns debitum
damnationis supplieinm redderetor, non iniuite procnl dnbio red-
deretor. qni ergo inde per gratiam liberantnr, non uasa meritomm &
suerum, sed uasa miserioordiae nominantnr. cuins misericordiae,
nisi illins cqui Christum Iesum misit in hunc mnndum
peccatores saluos facere, quos praesciuit et praede-
stinanit et uocauit et iustificanit et glorificauitf?
quis igitur usque adeo dementissime insaniat, nt non agat ineffa- io
biles gratias misericordiae quos uolnit liberantis, qui recte nullo
modo poaset cnlpare iustitiam uniuereos omnino damnantis.

6. Hoc si secnndnm Scriptnras sapiamus, non cogimnr contra
Ghristianam gratiam disputare et ea dicere quibns demonstrare
conemur , natnram hnmanam neqne in parunlis medico indigere, 15
qnia sana est, et in maioribns sibi ipsam ad iustitiam si nelit
posse Bufficere. acute qutppe uidentur haec dict, sed in sapientia
Verbi, qua enacuatur crnx Christi. non est ista sapientia
de sursum descendens. nolo qnod sequitur dicere, ne amicis
nostris, quornm fortissima et acerrima ingenia non in peruersumso
sed in directnm cnrrere nolnmus, facere existimemur ininriam.

avctokbs 1 Rom. 3, 23 7 Tim. 1, i, 15 8 quos sqq.

Rom. 8, 29et30 17 sapientia— 18 Christi Cor. 1, 1, 17 18 non
entsqq. Iac. 3, 15

2 gloriam T gloriS (uid. fuisse glorift) * gU (s. s. i gf a) X
8 paenas JP penas X*P 4 dampnationis STX || sabpliciiim

T 10 dementisaime (de in rasura m. 4) 0 11 Hberantie] miae-

rantis X* || nnllo (0 t« raaura) V 12 possent efhs \\ naiusrsis

X H dampnantii 2TX* damnantes *' dampnatis Xh 14 grSm

dispn||tare (gram dispa in raeura m. 1) X 16 ad uersum si nelit

— 17 dizi in marg. t X 17 acnte qnippe] g (ex a) ac ntiqne

ipsi TQX acnteqne ipei 7 Hoc dicere| ntiqne ipsi (Hoe dioere in
duarum Utt raeura m. 2) 2 acnte ipsi cfeh || dici] o dixi £T*
dixi (s. «. t dioere) X dicere *Pv 18 enacnatnr (cna s. s.) X |)

est om. X1 20 aeerrima] oelerrima g (ex a)

De natura et gratia libro c. 4—8. 675

7. Quanto igitur zelo aceensus eet libri huiue quem, misistis con- [42 M.]
ditor aduersue eos qui peccatis suis patrocinium de natura humanae
iflfirmitatk.perquirunt, tanto et multo ardentiore zelo. noa oportet
accendi, ne euacuetur crux Christi. euacuatur autem, &i aiiquo

smodo praeter illius eacramentum ad iustitiam uitamque aeternam
peruenki posee dicatur: quod in libro isto agitur,, nolo dicere ab
sxa»nte, ne iHam, qui eum soripsit, ne Ckristjanum quidem ha-
benium iudioem, sed, <quod magis credo, a nesciente» magnis aane,
uiribus.t eed eaa sanas uolo , non quales phrenetiqi habere cw-
ii>sberunt. ...,♦.

8. Nam prius distingnit, aliud esse quaerfere-, an. possit afiquid
esse, quod ad solam posaibilitatem pertinet,- aliud, utrurime sit.
hanc distinctionem ueram esse neino ambigit: con^sequens enimp. 6»
est, ut, quod est, esse potnerit, non est antem consequens, nt,

isquod esse potest, etiam sit qtiia enim Dominus Lazarum
suscitauit, sine dubio potuit; qnia uero Judam non Sttscrtauitj
numquid dieendum est: non potuit? potuit ergo, sed noluit; nam
si noluisset, etiam hoc eadem potestate fecisset, qnia ei Filius,
quos nult uiuificat. sed hac distinctione uera atqua nwai-

sofesta quo tendat et quid efficere conetur, aduertite. nost inquit,
de sola possibilitate tractamus;. de qua nisi quid
certum constiterit, transgredi ad aliud grauissimum
esse atqne extra ordinem djicimus. hoc uersat mnltis
modis et sermone diuturno, ne quis eum aliud quam de non

AvpioREs 18 Ioh. 5, 21

1 zelo] ZTWXWa m&iore zelo v 4 ne* (erasa c) X 5 preter
2 pref (». e. preter) minor. litteris in ras. !P propter T 6 per-

uenire 2T&X 7 sciente* (eras. m) X || ne illum om. W || inter

iilum et qui in marg. insertum laudare uidear X \\ scripsit om. ZT
*XW jddidit in marg. (post qui e u supra uersum nota .* posita, sed deinde
erasa esf) £* 8 quod] 2&X, g (ex a) quidem TVcfsh || a om.

2 9 firenetici 2TQX \\ conaueuerunt efsh 12 utrum nescit

TfrX 13 eese] est ee (sed est del. m. 1 ut uid.) £ 17 n quid

(•'. e. aunquid) X nunquid V 21 de sola om. X || quid] quod T

23 diiimus V ducimufl efsh m marg.y recepit (cum a) g 24 et] ez
2T*X

43*

676 Ex Augustini

peccandi pessitoUifote quaerere existimet. unde inte* multa, quibus
id agit, etiain hoc dioit: idem iterum repeto: cgo dieo
poase esse hominem sine peccato. tu quid dicisP non
pesse esse fcominem sine pecoato? neqne ego dieo,
inquit, Komittem osse sine peeeato neqft* tu dieis non &
esse hominem sine peccato: de poese et non pesee,
non de esse et ne>n esse contendimns. deinde nonnulia
eorum, qnae adnersne eos de Scriptnris proferri soient, ad ietam
qtmestionem wm pertinere, in qna quaeritur, possitae ae non
possit homo esse sine peccato, ita commemorat: nam nullus*, 10
inquii, cmnndns est a sorde' et cnon est homo, qui non
peccetf, et e*on est iustus in tfcrra* et cnon est, qni
faciai bottum', et cetera his sisilia* inqnift, ad non esse,
non ad aon. posse proficiunt* huiusmodi enim exem-
plis osteaditat, quales bomines qnidam tempere ali-w
quo fuerinty non quod aliud esse non potuerini: unde
et iura inueniuntur esse eulpabiles» natn si idoirco
tales fueruni, qnia aliud esse nen potueruni, culpa
carenk
[43 MJ 9* Videte quid dixttit. ege arutem die», paruulum natnm in » toco, »
ubi ei non potuit per Christi baptismum subueniri morte prae-
uento, idcirco talem fdisse, id est sine lauacro regenetwtionis
exfefce, qnia *sse Aliud tt<m potuit. absoluat ergo eum et aperiat
ei contra sttttetttiaih Domini regnum caolorum. sed non tfum

AYCTOBE8 10 nulius-— 11 sorde Iab 14, 4 toc. lxx 11 non est
— 12 peccet Beg. 3, 8, 46 12 non eBt iustus in terra Ecclesiastes

7, 21 || non — 13 bonum Psalm. 13, 1 24 lohannes eu. 3, 5

1 peccadi T 2 etiam (i m rm. m. ut uifi. 2, cx c?) X \\ Mem
<m.E 3 qtrid (d 8.$>)X 4 haee aefae ege-4 peecato m. **
5 inquid T 8 eftft} V«r nes 2T*X || tetam] JPW* esaiam &T
9X1 9 queritur 2 \\ aftnon] aa 2* 10ita]a kmcoditesetv
18 haec flittilift— 14 hutg uodi «* rasura breuior* W H noo etee] nou
eert ndn ad non esse !*• 16 potuanrot T*XW 17 iccirco !P

20 uideto quid] uide et qnld ET+XV uide etquid (ut mt pre eoquld)
X 21 ei ndft] enitn T %\ JS || ehrfsti m. efeh H praeuento] JHT
preuento T* praeuentum 2v, a 22 Idcirco (c aU. 8. 8.) X iccirce 9

De natura et gratia libro c. 8—10. 677

ateoluit apostolus, quiait: per unum hominenv peccatum in-
trauit in mundum et per peccatum mers et it* in
omnee homines pertxansiit, Uquo omues peccauerunt.
recte ergo ea damna^iione, quae per uniuersam maasam currit, P. aw

ajion admittitur in regnum caalomm, quamuis Chxistianus non
aalum non fuerit sed nec ease potnerit,

10. 8ed non damnatur, inquaunt, quia, ia Ad*m peo[44M.]
casse omnee, non propter peccatum nascendi otigine
adtractnm eed propter imitationem dietum est. si ergo

ioideo dicitur Adam auctor hominum, qui subaecuti sunt, peceatorum,
quia primuB peccaior in omnibns fuit: cur non potius Abel, quam
Ghristns, ponitur eaput hominum iustorum, quia primus in omnibns
iustus fuit? sed de infante non loquor. iuuenis uel aenex in ea
regione defunctus <est, nbi non potuit Chrdjti nomen audiri ; potuit

«fieri iustus per naturam *t llberum arbitrium, an non potuit? si
petuisse dicunt, ecce quod est cruceto Ghristi euacuare, aine illa
quemquam per naturalem legem et uokwtatis arbitriura iustificari
posse contendere. dicamus et hic: ergo Christus gratis
inortuus est. hoc enim omnes posaent, etiam si mortuns Ule

sonon eeset, et, si iniugti essent, quia uelient, essent, nen quia
insti esae non possent. si autem sine Christi gratia instificari
emnino non potuit* etiam istum si audet absolnat secundum uerba

AVCT0RE8 1 Rotn. 5, 12 16 crucem — euacuare Corinth. 1,

1, 17 18 Galat. 2, 21

1 absolutt (i ex a corr.) V 8 pertransit T¥ tmnsifc £

4 dampnatteoe £T % s;* (post s; rasura et ipsum in fwura) 9
7 dampnatur £T 9 attractum £¥ || MimUtationem V 10 ho-
minum] £T*XW omnium v a 11 peecator in omnibus] BT&X

in omnibos peecator 7 in hominibns peccator v peocator in haminibus
a K fuit] «uis £ H cur] Quur &X || qu& (eum rasura supra qi) £

12 hominft m ras. breuiore ¥ || omnibue] £TQXW hominibus v a

13 iustus fuit] £T*XW* Mt iustns v 14 audiri] HTQXV audire
v a 15 fieri iustus per natuxam] iustus per «aturam fieri £ || iuetoe
<*• 16 'chrieti ^crueem X || eine] T*Xa ai aine Z&cfsh,
Bdaioet sine cont. h y illam T 17 quamquam X1!1*1 U uoluntate
T1 18 christUB <m. £T*XW 90 iniusti] 9 («6 a) iusti £T<P
X*Pv 22 etiam om. W || iuttum QXsh

678 El Angustini

Bua, quia, si idcirco talis fuit, quod aliud esse non
potuit, culpa caret.
[45 M.] 11. Sed obicit sibi quasi ab alio dictum et ait: potest qui-
dem esse, sed per Dei gratiam, inquies. deinde uelut
respondendo subiungit: ago humanitati tuae gratias, quod s
assertionem meam, quam dudum obpugnabas, non
modo rion obpugnare aut oonfiteri solum contentus
non es, uerum etiam non refngis conprobare. nam
dicere 'potest quidem, sed per illum aut per illud*
qnid alind est, quam non solum consentire quodi>
posBet esse, uerum etiam quomodo uel qualiter posset,
ostendere? nullus itaque magis alictttus rei possi-
bilitatem adprobat, quam qui eius etiam qualitatem
fatetur; quia nec absque re esse qualitas potest. his
dictis iterum sibi obioit: Bed tu, inquies, hoc in loco Deiis
gratiam, quandoquidem eam non commemoras, uideris
abnuere. deinde respondet: egone abnuo, qui rem con-
fitendo oonfitear necesse est et per quod effici res
potest; an tu, qui rem negando et quicquid illnd est
per quod res efficitnr procul dubio negas? oblitus est,so
iam se illi respondere, qui rem non negat, cuius obiectionem
p. esipaulo ante proposuerat dicentis: cpotest 'quidem esse, sed per
Dei gratiam'. quomodo ergo illam, pro qua iBte mnltum laborat,

1 quia] qua ** || si om. Wcfsh || iccirc* P || alins ¥cfsh;
cf. p. 676, 18 2 caret] 2TQXW caruit va 3 ab alio] Wv

ad aliud ET*X \\ et] est £t T eeae et W 4 inquies om. ¥

cfsh || uelud T 6 oppugnabas ¥ 7 oppugnare *P H aut]

2TQXV aut non cfeh \\ contemptui X 8 comprobare !P

9 sed om. Z1 se T$* || per illud] per ill9 £ illud g (ex a)
11 possit g (ex a) || possit g (ex a) 19 alwuiufl] g (ex a) alius

Vcfsh aliud OTI 13 approbat W probat g (ex a) || qui om.

2TQ* 14 esse qualitas] ZTQXa qualitas eese Wv || his] hic

£%T 15 obiecit ? 17 reepondit 2TQXW || egone] egeme

ZXT 18 oonfltear] X* confiteor T$XW confiteor conflteor Zl ||

est etj g (ex a) est 2JTQX esse 3* || res efflci g (ex a) 19 negango

9ic T 21 respondere illi T || non om. 2T&XW 22 sed om.

2TQXV 23 gratiam dei g (ex a)

De natura et gratia libro c. 10—12.' 679

poesibilitatem negat, qui e* iam dicit cpotest esee per Dei gratiam?'
ueramtameii quia isto dimisso, qni rem iam oonfitetur, agit adhue
aduersus eos, qai negant esse possibile hominem esse sine peccato,
quid ad noe? contra quos nult agat, dnm tamen hoc eonfiteatur,
squod impietate sceleratissima negatnr, sine gratia Dei hominem
sine peccato esse non posse. dicit ergo: siue per gratiam
siue per adiutorium siue per misericordiam, et quic-
quid illud est per quod esse homo absque peccato
potest, confitetur, quisquis rem ipsam fatetur.

10 12. Fateor dilectioni uestrae, cum ista legerem, laetitia repente [ 46 M.J
perfnsus sum, quod Dei gratiam non negaret, perquam solam
homo iustificari potest : hoc enim in disputationibus talium maxime
detestor et horreo. sed pergens legere cetera, primo ex datis
similitndinibus coepi habere suspectum. ait enim: nunc si di-

i5zero, chomo disputare potest, auis uolare, lepus
currereV ot non etiam per quae haec effici possunt
commemorauero, id est lingnam alas pedes: num ego
officiorum qnalitates negaui, qni officia ipsa con-
fessns sum? uidetur certe, haec eum commemorasse , quae

aonatura ualent: creata sunt enim haec membra huiusmodi naturis,
lingna alae pedes. non tale aliquid posuit, quale de gratia intellegi
uolumus, sine qua bomo non iustificatur: ubi de aanandis, non
de instituendis naturis agitnr. hinc iam ego sollicitus coepi legere
cetera et me non falso conperi snspicatnm.

1 ei iam] g (ex a) etdam 2T$X¥cf8h || esee] ee in raswra m. 1
uel 2 ex •»« 2 || per] sed per v a 2 Yenmtamen XW 3 ne-

gat- 2 || homine T 6 ee# (erasa t ?) ¥ 10 letitia $ ||

repetente 2$X 13 detestor (e altera ex o faeta) $ 14 coephi

TM*» cepi X^y || abere X* || nunc] nam g (ex a) 16 poesunt]

2W, g (ex a) possent TQX possint cfsh 17 id eet] sic I d e*

X Id ~ * || num] nunc V9 18 qui] quia 2 19 sum om.

2 21 pedis V 22 sanandis] v a ornandis 2 ordinandis

TQXW 23 ego] ergo g (ex a) || cepi XV || legere] 2 g a legere

et TQXWcfsh 24 comperi 2W

680 El Anguetini De natura et gratia libro c 13.

13. 'Quo priusqnam neniam, nidete qnid dixerit w tuctaret
quaestionom 4e difitrenti* peccatornm et #hicertt aibi, qned quae-
dam saepe inrnant, non poase cuncta uitari, neganitde-
bere argni ne leui qaidem correptione, si uitari om-
nino non poasunt, seriptnra8 utique non adnertens Noui Testa-
menti, nbi didicimus

»
1 priusquam] potias quam 2TQX 2 questionem $ || quod qnae-
dam saepe inruant] pro h%8 AugueHnus habet: quod quidam dicunt,
leik quaedam peccata ipta aultitudine, quod aacpe inrmant ; recepit g

3 irruant 2¥ U non] non *n nec corr. m. ut uuL U X \\ negaui X

4 leui (i tn ras. m. 2 ex a aut &) 2 || correctione X 6 didicimu&j
STQXcfsh dicimus W, g (ex a) discimus coni. a

I.

INDEX AVCTORVM
AB OBOSIO LAVDATORVM.

Atfteriflci ainguli tigniflcant anctores laudatos ex Liuio, bini landatos ex Cnronicis. Littera A
notattu est liber apologeticus.

Abacuo A 29 § 7

apostolus A 10 § 2 et 4; 17 § 5;

32 § 8; 33 § 8 apostoli omnes

A 29 §8
Dauid A 11 § 8; 23 § 1; 29 § 7 Da-

uid propheta A 15 § 8
ecclfBsiastes A 24 § 8
editio uulgata A 9 § 7
Esaia» A 29 § ft
euangelista A 17 § 11
enangelium A 16 § 6; 17 § 18 eiaa-

gelia VII 3 §10; 4 § 15 A 31

§4
Hieremias A 29 § 7

Iaoobua A 29 § 8
Iohannes A 13 § 8; 17 § 9; 26 § 6
Moyses I 8 § 6; 10 § 7 VII 27 § 1
Panlm A 17 § 6.7; 21 § 7sq.; 22
§ 6; 27 § 5; 28 § 1.8; 29 $ 9;

31 § 8; 82 § 10.19 Paulus
apostolns A 18 § 7b*.; 21 § 2

Petrui A 28 § 1; 30 § 8 Petrus

apostolus A 21 § 8
propheta A 19 § 6 prophetae VII 2

f 8; 3 8 8; 6 § 12
Salotnon A 2 % 4; 28 $ 3
scriptnra A 2 § 6; 15 § 1.6; 19 § 4;

32 § 5

Antias uide Valerius

Angnstinns VI 1 § 12 A 8 § 5;

4 § 6; 31 § 3.5
Claudianus. poeta quidem eximius sed

paganufl pernicacissimus VU 35

§ 21 {fort. ex Augutfvno lau-

datui)
Olandius {QuadrigaHus) *1III 20 § 6

*V 4 § 5; 20 § 6 Claudius

historicns *V 3 § 8

Cornelius Tacitus I 5 § 1 VII 3
§7; 10 §4; 19 §5; 27 § 1 Cor-
nelius I 10 § 1.3.5 VII 9 § 7;
34 § 5

Eutropius VII 11 § 1; 19 § 4

Fabius historicus *UII 13 § 6

Galba -V 23 § 9

Hieronymus A 4 $ 6 ; 11 § 5

Homerus poeta I 17 § 2

Iosephus VH 6 § 15 (!) ** VII 9 § 7

682

lndei auctorum

Iustinus I 8 § 6; 10 § 6 Pompeius
siue Iustinus I 10 § 2 Pompeius
historicus eiusque breuiator Iu-
stinus 1 8 § 1 Pompeius Tro-
gus et Iustinus II II 6 § 1 . 6
Pompeius Trogus VII 27 § 1
Pompeius I 10 § 1 VII 34 § 5

Liuius III 21 § 6 VI 15 § 3 VII
2 § 11

Lucanus. poeta optimus VI 1 § 29

Palaephatus **I 12 § 7; 18 § 4

Pelagius A 3 § 6; 11 § 2; 29 § 1.3;
30 § 2

Phanocles poeta **1 12 § 4

Plato **I 9 § 3

Polybius •ini 20 § 6 Polybiua Aclii-

uub *V 3 § 3
Pompeius Trogus uide InetinuB
Sallustius VI 6 § 6
8uetonius Tranquillus VI 7 § 2(!)

VII 3 § 6; 6 § 10 Suetonius

VI 21 §26 Vn 6 §15; 9 §3.7
Tacitus uide Cornelias
Valerius et Antias (sic) *V 3 § 3

Valerius *IUI 20 § 6 Antias

*V 16 § 3
Virgiiius IIII pr. § 1 poeta prae-

cipuus II 5 § 10 poeta VI 15

§ 13

E re esse uisum est commemorare etiam haec quae sequuntur:

alii . . alii ferant V 19 § 2

aliqui I 2 § 46 aliqui adserunt V
7 § 10

nullus auctor ostendit VII 20 § 8
anctores aliqui 1 2 § 29 ipsorum
paganorum auctores VI 15 § 13

fabulae ferunt (poetarum commenta. .
legenda pueris) VI 17 § 7sqq.
in fabulis celebrari solita I 12
§6

f asti I 8 § 9

Graecorum libri aliquanti (ex Afric.)
VII 4 § 16

hi8toriae I 8 § 9 historiae ferunt
VII 42 § 13 historiarum monu-
menta VII 2 § 6 historiae anti-
quae II 2 § 4 historiae Romanae
112 § 4

historici gentiles I 3 § 6 historici
eorum (paganorum) III 16 § 13
historicorum mendacia V 3 § 4
hi8toricorum discordantium ua-
rietas V 3 § 4

hi8toriographi I 1 § 5

conscientia eorum, qui mterfuere VII

36 § 12
libri I 1 f 7

ludi litterarii disciplina I 18 § 1
maiores nostri 12 § 1.88 sicut a

maioribus nostris compertum ha-

bemus VII 30 § 8
memoria recens VII 40 § 1
nuntii8 discimus VII 43 § 16
plerique VI 1 § 80 sicut a plerisque

traditur VII 38 § 1
poeta cf. Claudianus, Lucanus, Vir-

gilius
populi Bomani uoz (Orosii tempore)

I 6 § 3 sq. VH 40 § 1
quidam contestantur V 15 § 26; qui-

dam ferunt (ex Hier.) VH 12 § 8 ;

ut quidam ferunt VII 36 § 2
Bcriptores III pr. § 1 IIII 5 § 10 V

15 § 2 ecriptores ueracissimi I 3

§ 8 scriptoree ueteres UH 1 § 12
studiosi ad scribendum uiri (Graeci

et Latini) qui res gestas propa-

gauerunt I 1 § 1

ab Orosio laudatorum.

683

ut aiunt VII 28 §2; 36 §6
referentem audiui VII 43 § 4
defininnt IIII 13 § 6
nt dicunt IIII 4 § 1 n. d. (aequales

Orosio) V 22 § 11
dicnntur VI 16 § 1
ipsi fatentur (obtrectatores temporum

Christianornm) VI 15 § 16 VII

40§ 1
fernnt I 4 § 3 V 21 § 1 VI 1 § 19;

17 § 2 VII 1 § 1Q; 15 §6;

32 | 11; 85 § 10; 37 8 4; 39

§ 7 fertur IIII 20 § 21 VII 16

§ 4 (i. e. ab Hier.) VII 37

§ 16; 43 § 8
iactitant (aeqwde* Oroeio) VI 1 § 11
inquiunt (aequaUs -Oroeio) V 22 § 5

VII 1 | 2.7
iiraenimus I 2 § 91
memoratum &it II 9 § 2 memorent

VI 15 § 32

narratnr VI 2 § 15 VII 9 § 7 nar-
retur V 11 § 5 narrantur VI
6 § 3

opinio est III 7 § 7 nt alia tradit
opinio VII 36 § 3

multi prodidere II 6 § 7 memoriae
proditnm est VI 14 § 5

ut pntant VII 31 § 1 ut putatur

. I 5 § .11

refertur V 24 § 2 VII 4 § 16; 7 § 2;
9 § 13 obacure Mfertur VII 2
§ 13 referuntur HII 1 § 11 VI
2 § 5.20 16 § 1; 19 § 12 VII
6 8 14; 25 § 7 secundum eos
qui parcissime referunt VII 37
§ 13

scriptiste neminem memini VII 19
§ 4

traditnr VII 7 § 3 memoriae tra-
ditum est IIII 23 § 3 memoria*
traditum non est IIII 1 § 12

684

Indez «oriptorom

n.

INDEX SCRIPTORVM
aVIBYS OROSIVS VSVS EST.

* addidi nbi Orosiana »b auctoris la&dafti nerbJa feagiaa r*oedtt»t>
cf. addidi uM fintta «tqoa apiid Orotina eomaea»*a«4u.

Testftmentnm netus.

GtmtiB 1, 11 AS6 § 4

1, 14.16 A 26 § 8

1, 31 A 29 § 4

2, 7.8 A 26 § 6

3, 17—19 A 26 8 5

3, 28sq. A 26 § 6

4, 10 VII22§6lin.68q.

6—8 I 3 § 1— § 8

6, 6 A26§5

7, 1 A5§2

10, 9sq cf. II 6 § 7

14, 2 cf. I 5 § 6

14, 8 I 5 § 10

14, 8 cf. I 5 § •

17, 1 A 23 § 8

17, 6 n A 23 § 3

18, 27 A 29 § 6

19 *I 6 § 6— § 10

19, 24 I 5 § 9

41— 47.... *I 8 §6—9.11.12

Exodus 1—14 I 10 § 7— § 16

1, 11.18 *I 8 § 18

2, 11 *I 8 § 18

14 A 9 § 6

37, 29 A 16 § 11

Leuiticus 10 A 9 § 2

19, 18 A 31 § 4

Deuteron. 6, 6 A 31 § 4

11, 6 A 9 § 2

32, 2 A 4 § 6

Iosua 3 A9§7

Indic. 6, 37 A 4 § 6

I £ag. 13, 14 A24 § 2

17, 3 A 2 f 6.6

17, 4—7 A 2 § 6

IIIIReg. 2. A 9 § 7

I Paralip. 28, 8 A 24 § 2

S», 6 A24 § 6

Esdr. 1, 1—6 *VII 2 § 3

Tobias 6, 1 I pr. § 7

11, 9 I pr. § 7

Iob 1, 7 A 20 § 1

1, 8 A 20 § 4

1, 8 A 21 § 4

1, 10 A 20 § 6

1, 12 A 20 § 6

2, 6 A 20 § 6

9, 6 cf. HII 15 § 6

15, 26—27 A 31 § 2

25, 6 A 29 § 6

33, 9 A 7 § 1

88, 2—4 (*ec. lxx)..A 22 § 8

39, 34 (aec. lxx) . . A 22 § 4

40, 20(*ec.LXx) ... A 4 § 6
Psalm. 14, 1 A 15 § 3

14, 2 A 15 § 3.6

14, 8 A 15 § 4

18, 18.... A 23 § 4; 24 8 1

18, 14 A 23 § 4

23, 1 V 2 § 7

23, 1 A 20 8 3

26, 12 VII 22 § 2

50, 6.... A 13 8 3

qnibne Orosins H81X9 ett

685

Psalm. 61, 10 A 24 § 7

62, 8.9 A 32 ( 8

88, 15 A 14 § 8

88, 82.28 A24 § 1

88, 25 A 24 ( 5

104, 4 A82 t 5

118, 1. A 28 § 1

116, 1 A 23 § 4

122,2 A 32 § 5

142, 1.2 A 29 § 7

180, 3 A 11 § 4

Ecelesiastes 1, 10 A 24 ( 4

8, 1—8 A 28 ( 8

3, 16.17 A 28 § 4

7, 80. . 1 3 ( 1 (rectum fecerat)

Oaatic 1,8. A 16 § 11

Sapient 2, 28 A 29 § 5

10,6 I5§ 1

10, 7.8 of. I 5§ 8

12; 18 A 9 § 4

Eccleriaeticne 15, 14 A 29 § 6

34, 88 A 2 § 4

Isaias 6. 5 A 29 § 6

11, 2.9 A J5 § 7

29, 18 *A 11 § 7

40, 6 A29 § 9

40, 8 A29 § 9

46, 28 A 21 § 10

53, 7 A 25 § 6

65, 5 *A 7 § 1

Ierem. proph. 5, 8 VII 22 § 1

5, 8 VII 26 § 10

17, 5 Vn 42 § 8

25, 11 VII 2 § 3

51,28 12 § 19

Bamch CHieremiai*) 9, 1 .2, . A 29 § 7
Daa. 3 A 12 § 8

9, 26 VII 8 § 8

14, 82sqq A 9§ 7

Amce 5, 8 A 19 § 6

Abacnc 8, 16 (sec. in). . . A 29 § 7

Zachar. 14, 1 sqq VII 3 § 8

I Maccab. 6, 06 I 2 § 19

14, 1.2 I 2 § 19

Tettamentnm nonnm.
Matth. 2 VH3 § 2

8, 4 A 21 § 6

8, 10 A 33 ( 8

4, 1—11 *A 16 § 4

5, 14 A 17 § 11

5, 42 A 17 § 10

5, 45 A 19 § 4

5, 45 A 19 § 5

6, 28 A 17 § 13

Mattb. 7, 18 A 81 § 8

7, 28.98 A 15 § 2

8 A 9 § 9

8, 8 A 12 § 8

8, 85 A 29 § 8

8, 89 A 28 § 18

9, 9 A 12 § 4

9, 28 A 12§ 3

10, 28 VII 41 § 4

13, 18 A 88 § 4

13, 86 A 83 § 8

14, 89 sq A 9 § 9

15, 97 Ipr. § 6

16, 17 A 23 § 6

16, 17 A 80 § 7

16, 18 A 28 § 6

16, 18 A27 § 8

16, 18 A 30§ 7

16, 89 A 23 § 6

16, 28 A23 § 56is

16, 87 A 15 § 1

18, 88.33 A 80 § 6

22, 87.89 A 81 § 4

24, 6—9 VII 8 § 11

24, 21 Ipr. § 15

24, 88 A 28 § 9

25, 29 A 33 § 4

25, 87 A 18 § 9

26, 41 A 29§ 6

26, 68.54 A 28 § 6

26, 69sqq A 9 § 9

27, 45 Vn 4 § 18 sq.

28, 80 A 10 § 6

28, 80 A 32 § 4

Marc 2, 7 A 12 § 4

7, 28 Ipr. § 6

10, 16 A 81 § 8

18 Ipr. § 15

Luc 1, 6 A 5 § 8

1, 8 A 21 § 6

2, 1 VI 22 § 6

2, 14 VI 22 § 5

7, 88 A 21 § 9

12, 36 A 17 § 18

13, 24 A 31 § 8

18, 27 A 10 § 1

19, 9 A 14 § 1

Ioh. 1, 1—3 A25§6

1, 9 A 17 § 11

1, 14 A 25 § 6

1, 16 A 17 § 6

1, 38 A 17 § 9

1, 48 A 30§ 7

5, 88 A 15 § 7

5, 48 A 17 § 4

686-

Indei scriptorum

lob. 6, 44 A 10 § 6

«,.-44 A 15 § 4

.8^66 A 23 § 8

9».'.' A 9 § 8

9,/41.., ........ .. *A 16 § 6

}1 A 9 § 8

• 14h 16 A 23 § 2

14> 30... A 15 § 4

* 15, 5............. A 10 § 1

15, 5 A 33 § 3

i§, 7..,.:;....:.. a io § 6

18, 11 A 2» § 7

. 20/17.:... A 7 § 1

Aci j-l,»7 ."../ A 28 § 6

9, 16.::::. ..:::.. a 14 § 3

. H 27.'..:.. cf.adVII6§12

ia, 22. ;:::.:.::,. a 24 § 2

?om. .1, 27 ... . . i 6 § 8 masculi—
turpitudinem

3, 4 :.::.... a 24 § 7

3, 26 A 18 § 6

. 3, 26.26.:::...... a 25 § 4

4, 3........ A 23 § 3

4, 18...... ..... A 23 § 3

4, 22....:... A 23 § 3

5,. 1.2.. :.:...:... a 21 § 2

7, 24.26 A 29 § 9

8, 29 ..:.:.: : a 17 § 3

8, 29..:::::...... a 25 § 7

9, 1.2....::::. ... A 31 § 3

9, 20........ A 32 § 2

11, 88.;.:: vn 41 § 10

n, 18...::.:..... a 33 § 3
12, 3..::... A 17 § 6

13» i.,., 111 § 3 (potest. a
Deo sunt)

13, 7..:.:..: 1 8 § 12

13, 14..... A 31 § 8

14, 10 :::..:. a 18 § 7

14, 11 A 21 § 10

14, 28 A 31 § 6

ICor. 1, 4—7........... A 21 § 2

1, 7.8...... A 21 § 7

1, 27 VI 1 § 6

3, 7 A 19 § 7

3, 9 A 33 § 1

8, 11 A 27 § 8

4, 6 A 13 § 6

6, 7.... A 21 § 8

9, 10 A 19 § 6

9, 17..... A 26 § 2

9,. 27.... A 22 § 6

io> 4....... vn 3 § 1

10, 6.. VII 27 § 2

IGor, 10, 12 A 22 § 6

12, 4-6 .. A 17 § 7

.12» 11.. A 17 § 7

15» 10 A 10 § 2

15> 64—66. '.. A 32 § 9

IlCor, 4» 11 ............ A 29 § 4

5,. 7 A 23 § 4

5, 9.10..:........ A 18 § 7

11» 10 A31 § 3

1?» 9... A32 § 3

124 9....... A 32 § 12

12, 10..... A 32 § 4

(JaL 4, 4 A 28 § 5

6, 2 :...::. .w..., a 33 § 7

Ephos. 1,.3-10:... A 27 § 5

2, S.4 A 18 4 6

3, 4o.2i...'....t.. A 32 § 6

* 7...:..::: a n § 6

4, 8.. •.::.:. :::.:. a 17 § 6
4» 8 :..:::... a 25 § e

Philipp. 2, 6. 7.. ........ VI 17 £ 10

^,9.... A 16 § 11

2, 10...::..: a 18 § 6

2, 11..:.:...:.:. A 21 § 10

3, 18.:. . ..... IIII 6 § 37

3, 19 ....Ipr. § 9

4, 6.7.::......... A 32 § 4

Col<W8. 2, 8 A 17 § 8

2, 9..... A 17 § 9

2, 9....... . A 25 § 7

3, 2—4........... A 32 § 7

HTheee. 2, A.4 ".. A 16 § 2

2, 6.6.::...:.;..: a 28 § 8
iTimoth. 2, 6:.:.:::... a 25 § 6

II Timoth. 2, 17 ....:... A 23 § 2

4, 1 Jl 15 § 1

Tii 1, 7.... A 21 § 7

Iacob. 3, 2 ...:.:.. A 29 § 9

JPetr. 1, 3-6..:....... A27 § 4

i, 9.io...:: a 21 § 3

2, 22...;:......:: a 25 § 6

II Petr. 1, 19 A 17 § 12

8, 10.....: A 15 § 1

I Ioh. 1, 8 .....:. A 29 § 8

3, 8 A 15 § 4

5, 20 A 17 § 9

Apoc. 3, 17 A 30 § 6

5, 2.3 A 15 § 6

5, 6...... A 15 S 6

5, 6..... A 15 S 7

5, 6.. A 16 $ 5

20, 11.. A 15 S 1

20, 12 A 13 S S

21, 28...... VII 3 S 1

quibus Orosius usus.est.

687

Cicero [de imp. Pompei 21 § 63 (c/1
PhU. llt 8 § 18). ex Liuio
pqtius ButamsU Orosius

V 23 § 8]
pro Murena 20 § 42 . . I 8 § 8
mPis. 19§43...IIII 10 § 1
pro Marcello 4 § 11 .. II 6 § 13
Pbilipp. 1, 1 §l.cf. II 17 §16
TubouL 5, 21 § 62.. I 8 § 14
de diuin. 1, 36 § 78

cf. mi 15 § 6

Caesar B. G. 1, 1—6... VI 7 § 8.4

1, 12.28-29 VI 7 § 6

1, 81.88.39.44.... VI 7 § 6

Mi..: ....VI 7 § 7

1, 62 .......VI 7 § 8.9

1, 63 VI 7 § 7.10

2, 1.4.16 VI 7 § 11—14

2, 19. 26. 26. 28.... VI 7 § 16

3, 1—6 VI 8 § 1-6

3,. 7— 10.* 12. 13—16

VI 8 § 6—17

% 17.19 VI 8 § 18

3,20.21.23-26 .VI8§ 19—22

4, 1 VI 8 § 23; 9 § 1

4* 6 VI 8 § 17

4, *6.*8.*14.16...VI 8 §23

4, 16-18 VI 9 § 1

4, 19 VI 9 § 1

4, 21 VI 9 § 2

4, 22.23 VI 9 § 2

4, 24—29 VI 9 § 2

4, 36 VI 9 § 2 (?)

4, 86.38 VI 9 § 8

5, 1.2 VI 9 § 8

5, 23. 34. 86-87... VI 10 § 1

6, 88.39 VI 10 § 2

5, 40.42 VI 10 § 3

5, 48 VI 10 § 4.6

5, 46.47 VI 10 § 6

5, 48—61 VI 10 § 7.8

5, 49 VI 10 § 9

5, 62princ VI 10 § 9

5, 66— 68.... VI 10 § 10-12

6, 1 VI 10 § 18

6, 2.3 VI 10 § 14

6, 6.6 VI 10 § 16

6, 7.8 VI 10 § 16

3, 29.80 VI 10 § 17.18

6, 84.86 VI 10 § 19.20

6, 44 VI 10 § 21

7, t— 8 VI 11 § 1

7, 4 :....YI 11 | 1

7, 7 VI 11 § 2

7, 9 VI 11 § 2

Caesar B. G. 7, 11 VI 11 § 3

7, 12 VI 11 § 2

7, 13 VI 11 § 3.4.*9

.7, 14.16.... VI 11 § 1

7, 16 VI 11 § 2

7, 16-28 VI U § 8.4

. 7, 37—43 VI 11 § 6

7, 44—61. VI 11 § 6

7f 68 ...VI 11 § 7

7, 66....... .VI 11 § 9

7, 71 VI 11 § 7

'•7, 76 VI 11 § 7

7, 76..:.:.: .vi n § 8

7, 79-aa.....::..vrn § 9
, 7, 89. :::::;. :vi 11 § 10.11

Hirtiufl B. G.

8, 6.7.11.12 VI 11 § 12

8, 17— 20..:.. VI- 11 § 18.14

8, 24.26.. VI 11 § 16

8, 26— 29.... VI 11 §16—18

8, 31 : .VI 11 § 19

8, 82 VI 11 § 20

8, 88 VI 11 § 21

8» 84— 86 VI 11 § 22

8, 40.41..: .VI 11 § 21

8, 89.40 VI 11 § 23

8, 41 VI 11 § 24—26

: 8, 42 VI 11 § 26

8» 42 VI 11 § 27

8, 48 VI 11 § 27.28

8, 44 cf. VI 11 § 22

8, 44 VI 11 § 29

8, 60sqq. :: VI 12 § 1

Sallustius Catil. 1 ....... ..VI 1 § 1

3, 2 : ...I 1 § 6

SaUustius Iug. 10 § 6 . . II 17 § 17
35 § 10 V 15 § 6 (V)

VergU. Georg. 1/ 468 . . . VII 4 § 14
2, 193 VI 15 § 16

2, 810 sq *III 1 § 10

3, 404 Ipr. § 8

3, 481 VII 27 § 10

3, 482 V21 § 6

4, 60 *II 19 § 10

Vergilius Aen. 1, 1 sq I 18 § 1

1, 160 fort VI 21 § 17

lf 160 cf. im 22 § 6

1, 203 HII pr. § 1

1, 294—296. VII 5 § 3

1, 640 sq V 2 § 2

2, 97 VII 40 § 7

2, 169 sq m 1 § 15

2, 851 sq. VI 1 § 11

2, 851 sq :.:.VI 1 § 28

2, 863 sq....... V 7 § 16 (?)

688

Index Bcriptomm

Vergilius Aen. 2, 861 sq. . *II 18 § 4
2, 861 sq. nn 11 § 4

2, 868 sq II 5 § 10

2, 756 *II 19 § 11

3, 6 II 4 § 8

3, 867 II 4 § 8

3, 462 VI 15 § 18

6, 96 VII 86 § 16

6, 276 II 4 § 8

6, 866 (ez Entropio aUat)

VII 28 §6

7, *22sq *m 1 § 10

7, 818 cf. II 4 § 2

7, 788 Iin 15 § 2

8, 248-246.... cf . IH 5 § 1

8f 641 III 28 § 67

8, 642 II 6 § 10

8, 727 III20§8

9, 68 V 16 § 9

11, 812 IIII9 § 4

11, 828 fort. VI 1 § 4

Litiros 1, 5 *H4 § 8

1, 7 § 2 * 114 § 3

1, 8 *II4 § 8

1, 9 § 6 * 114 § 5

1,9 § 18 *II4 § 5

1, 10 *II 4 § 8

1, 10 *II4§«

1, 11 *II4§ 8

1, 16 *II4§ 7

1, 19 § 8 cf. VI 20 § 1

1, 82.88 *II 4 § 11

1, 42 *II 4 § 11

2, 6 II6§ 2

2, 9.12.*18— *15 ...II 5 § 8

2, 16 n 6§ 4

2, 18 § 8.4 n 5 § 4

2, 28—88 (inpr. 80.82) . II 6 § 5

2, 84 § 2.6 115 § 6

2, 48 § llsqq II 5 § 7

2, 44-47.7: 115 §7

2, 48.50 n 5 § 8.9

3, 2 § 1 II 12 § 4

3, 5 § 14 II 12 § 2

3, 6 II 12 § 2

3, 6 § 1.2.6.8 ....II 12 § 8

8, 7 § 6.7 II 12 § 8

8, 16 § 6 II 12 § 6

3, 18 § 8 II 12 § 6

3, 25—28 II 12 § 7

3, 81 § 8 II 13 § 1

3, 82 § 1.2 II 13 § t

3, 88 II 13§ 2

3, 35—88 n 13 § 8—6

3, 44.48 II 13 § 6

IiuittS 3> 49 § 1 II 18 § 7

3, 60 § 5 II 13 § 6

8, 60 § 11—18 ... .H 13 § 7
8, 64 § 6 n 18 § 7

4, 21 § 5 II 13 § 8

4, 80 § 7*qq II 13 § 9

4, 81-84 n 18 § 10

5, 1.2.7.8.18.1^-22

n 19 § 1.2

5, 82.88 n 19 § 8.4

5, 88. 85— 89 ....II 19 § 6.6
5, 40—44.48 ...II 19 § 7—9

5, 49 sqq H 19 § 11

7, 1.2 *m4§ 1.3

7# 2 *m 4§ 6

7, 6 *m 5§ 1—8

7, 25 sq m 6 § 4.6

7, 27 m 7 § 1.2

7, 28 m 7 § 4

8, 8 in 9 § 1

8, 8 m ii § i

8, 3 § 7 III 11 § 2

8, *6.7 III 9 § 1.2

8, 9 m 9 § 8

8, 12 III 9 § 4

8, 15 m 9 § 5

8, 17 m 11 § 1

8, 18 III 10

8, 24 m 11 § 1

8, 24extr. III 11 § 2

8, 80 m 15 § 2

9, 1 § 1 HI 16 § 2

9, 1-6... III 16 §2.8.5—7

9, 2 § 6 III 15 § 2

9, 12—16 m 15 § 8.9

9, 16 § 2.9.11.12.19

m 15 § 10

9, 40 § 2 m 22 § 2

10, *21.24 m 21 § 1.2

10, 27—80 ....m 21 § 8—6

10, 80.81 *m 21 § 8

10, 88 III 22 § 1(?)

10, 36 m 22 § 1

10, 88 HI 22 § 2

10, 89—42 m 22 § 3.4

10, 47extr m 22 § 6

11 III 22 § 5—11

12 m 22 § 1*— 14

12 nn i § 1—6

13 nn i § 6

13 im i § 7(?)

18 mi 1 § 8—12

13 IIH 1 § 14—22

14 im 1 § 28

14 IIH2 § 1—8

quibus Orosius usus est.

689;

Linius 14 mi 3 § 1.2

15 mi 4 § 1—7

15 IIII 3 § 8—5

(16 uel) 16 . . . .IHI 5 § 1—2

16 im 5 § 8—5

16 ini5 § 6.7

16 im 5 § 9

16 HII 7 § 1—8

16 uei 17 IHI 7 § 4-8

17 im 7 § 9

17 HII 7 § 10—12

17 mi 8 § 1—6

17 et ut uid. 18. IIII 8 § 7.8

18 IHI 8 § »-15

18 im 8 § 16

18 HII 9 § 1—4

18 IIII 9 § 5-9

18 IIII 9 § 10—12

18 IIII 9 § 18—15

18. IIH 10 § 1

19 im 10 § 8-8

19 ut uid IHI 10 § 2

19 IIII 11 § 1-4

19.... IIII 11 § 5—9

20 im 11 § 10

20 im 12 § 1—4

20 Iin 13 § 1—12

20 HII 13 § 13 ?

20 Iin 13 § 14—16

20 1111 13 § 18

21, 1 § 4 mi 14 § 8

21, 4 § 9 IIII 14 § 8

21, 5.7—11 HII 14 § 1

21, 6 § 8 IIII 14 § 3

21, 9 § 8.4 IIII 14 § 2

21, 15 § 8 Iin 14 § 1

21, 24 § 1 Hll 14 § 3

21, 28 IIII 14 § 3

21, 30 § 5 IIII 14 § 3

21, 32—34 IIII 14 § 4

21, 35 § 4.......IIII 14 § 3

21, 37 § 6 mi 14 § 4

21, 38 § 1.2...IIII 14 § 4.5

21, 39 IIII 14 § 6

21, 46 IIII 14 § 6

21, 51—57 IIII 14 § 7

21, 56 § 6 mi 14 § 8

21, 58... HII 14 § 8

21, 60 nn 14 § 9

22, 1.... im 15 § 1

22,2— 8princ. .IIH 15 § 2.3
22, 8—4 prine. . . .im 15 § 4
22, 4—7 princ. . . mi 15 § 5

22, 5 § 8 ...IIII 15 § 6

22, 7 § 1........IIII 15 § 6

V.

Liuius 22, 9 sqq *HII 15 § 7

22, 41 sqq. (praesertim 61

ertr.) V 5 § 7—9

22, 49 $ 14 IIII 16 § 3

22, 50 § 1.......IIH 15 § 7

22, 53 IIII 16 § 6

22, 57 IIII 16 § 7.8

22, 61 HII 16 § 10

23, 1—10.. IIII 16 § 10

28, 11 § 11 HII 16 § 10

28, 14...... IHI 16 § 9

28, 24 § 6 mi 16 § 11

23, 26—29 mi 16 § 13

23, 80 § 18 IIII 16 § 12

23, 80 § 19 HH 16 § 12

23, 81 § 16 mi 16 § 12

23, 44r-46 mi 16 § 12

24, 33.84 *HII 17 § 1

24, 49 § 7.8....IIII 16 § 14

25, 16 ...IIH 16 § 15

25, 19 mi 16 § 16

25, 21 mi 16 § 17

25, 28—81 *mi 17 § 1

26, 4 IIII 18 § 11

26, 7—10 IIII 17 § 2.8

26, 10 § 8 IIII 17 § 4

26, 11 §1—4.. mi 17 § 4—7

26, 14-16 mi 17 § 12

26, 18 mi 17 § 13

26, 18 IIII 18 § 1

26, 35.36 IIII 17 § 14

27, 1 § 12.13....IIII 18 § 3

27, 5 § 12 .1111 18 § 9

27, 12—14 nil 18 § 4

27, 18.19 IIII 18 § 7

27, 19 § 2 im 18 § 7

27, 27 Hn 18 § 8

27, 88 § 6.10 ...IIII 18 § 8
27, 86.88.89 . . . IIH 18 § 9
27, 39 § 7.9 ...HII 18 § 16
27, 47 § 9......HH 18 § 13

27, 48 § 10.....IIII 18 § 10

27, 49 ..mi 18 § 9.12

27, 49 § 5.....,mi 18 § 13
27, 49 § 6.7 ...mi 18 § 14

27, 61 §11— 13 .HII 18 § 16

28, (80— 37).38 .mi 18 § 17

28, 46extr IIII 18 § 16

29, 24—27.34 ..IIII 18 § 17

29, 36 IHI 18 § 18

30, 3—6 mi 18 § 19

30, 7.8 ...HII 18 § 20

30, 9.12.13.16..HII 18 § 2t
30, 19.20.25 extr.\HII 19 § 1
30,29.80 r.IIII 19 §2

44

690

Indez ecriptorum

Liuiua 30, 31 extr. 32—35

mi 19 §
30, 40.43 (44 extr.) .1111 19 § 5
30, 44 § 2 IIII 20 § 1

30, 46 IIII 19 § 6

31, 10.21 nil 20 § 4

32, 8 IIII 20 § 1

32, 28 IIII 20 § 6

33, 4.*7sqq. 10.1111 20 § 5.6

33, 26 IIII 20 § 10

33, 36.37 IIII 20 § 11

33, (42—) 44 . . .1111 20 § 12

34, 43. 46. 47.... mi 20 § 15

33, 47.49 IIII 20 § 13

34, 60.52 IIII 20 § 3

34, 64 IIII 20 § 19

34, 64 § 2 IIII 20 § 16

35, 1 IIII 20 § 16

35, 3.11 nil 20 § 17

35, 7 § 8 IIII 20 § 16

35, 13 § 6 HII 20 § 18

35, 14 IIII 20 § 18

35, 17 § 2 IIII 20 § 18

35, 22 § 5—8 ..IIII 20 § 19

36, 1 IIII 20 § 20

36, 14r-19...im 20 § 20.21
36. 21 § 1 IIII 20 § 20

36, 38 IIII 20 § 21

36 extr IIII 20 § 22 ?

37, 1 IIII 20 § 22?

37, 23.24.34—37.39—46

nn 20 § 22
37, 46 IIII 20 § 23

37, 57 Iin 20 § 24

38, 12sqq. 18.20—23

HII 20 § 26

38, 52.64.66....IHI 20 § 29

39, 20 UII 20 § 26

39, 47.48 IIII 20 § 27

39, 49.60 IIII 20 § 29

39, 51 IIII 20 § 29

39, 62 IIII 20 § 29

39, 56 § 6 IIII 20 § 30

40, 6—1 6. 24.... III I 20 § 28
40, 80.31, praecipue 32

Iin 20 § 31

40, 47—60, praecipue 49.60

HH 20 § 82.33
41 principio deperdito

IIH 20 § 38

41, 18 parte deperdita; 19 § 4
et § 6; 19 parte dep.

IIII 20 § 34.85

42, 29 IIH 20 § 86

42, 68—60 IHI 20 § 37

i Liuius 43,
44,
45,
45,

46

48
48
49
49
49
49
50
50
51
51
52
52
52
53
53
54
54
54
55
55
56
56
56
56
56
56
56
57
58
58
59
59
59
59
59
59
59
60
60
60
61
61
61
62
62
63
63
63

18.19princ.IIII 20 § 38

9 § 6 cf. VI 7 § 8

6 im 20 § 39

40 § 6 et parte dep.

mi 20 § 39
aut) 47..IIII 20 § 39.40

IIII 21 § 1— S

IIII 21 § 4

IIII 21 § 10

mi 22 § 1—3

IIII 22 § 4—6

IIII 22 § 7

IIII 23 § 9 ?

IIII 22 § 8

HII 22 § 9

mi 23 § 1—4

Iin 23 § 6.7

V 3 § 1-8.5—7

V 4 § 1—6

V 4 § 16.17

V 4 § 7—9

aut 54 V 4 § 12

V 4 § 13

V

V

.fort.

4 § 14
4 § 21

.V 4 § 18

.V 4 § 19—21

4 § 21

1-6

1.2

3.4

3.4

V

fort. V 5

V 5 § 12.13

fort. V 5 § 14.16

ut uid V 6 §

V6§

V 7

V 7

V8§

V 9

V 7

V 8 § 1.2

V 9

V 10 § 1—6

V 10 § fc-8

V 10 § 9.10

aut 60 V 10 § 11

V 11 § 1-^5

V 12

V 13 § 1

V 12

V 13 § 2.3

V 14 § 1—4

V 15 § 3

V 14 § 5.6

ut uid V 15 § 20.21

V 15 § 22

V 23 § 18 ?

quibue Orosius usus est.

691

LiuiuB 64 V 15 § 1

64 V 15 § 4—6

65 V 15 § 7

65 V 15 § 23.24

66 V 15 § 8—18

66 ut uid V 15 § 26

67 V 15 § 19

67 V 16 § 1—7

67 nt uid. ... V 16 § 8

68 V 16 § 9—24

69 V 17 § 1-11

70 V 17 § 12.13

70 V 18 § 2—6

71 V 18 § 7

72... V 18 § 8

72 ut uid V 18 § 9

72 ut uid V 18 § 10

73 V 18 § 11—16

73 ut uid V 18 § 16

74 V 18 § 17—21

75 V 18 § 22—24

76 V 18 § 26—27

76 V 18 § 80

77 V 19 § 2—8

79 . .V 19 § 8—18 (§ 14—16?)

79 V 19 § 17

79 aut 80 V 19 § 18

»0 V 19 § 19

»0 V 19 § 28

§1 VI 2 § 4

£l VI 2 § 6

82 ut uid VI 2 § 7

82 VI 2 § 8

82 et 83 VI 2 § 9—11

83 V 19 § 24

84 et 85 V 20 § 1

85 V 20 § 8

86 V 20 § 3.4

87 ut uid V 20 § 6

87 V20§6

87 nt uid V 20 § 7

88 V 20 § 7.8

§8 V 20 § 9

|8 V 21 § 1-10

89 V 21 § 11—14

89 aut 90 V 22 § 1.(8?)

89 aut 90 V 22 § 4

89 8q fort. V 24 § 16

% V 22 § 16.17

J0 V 23 § 1.2

% V 23 § 4

?0aut 91 V 23 § 6—9

£l V 23 § 10

&1 V 23 § 18 ?

91 V 23 § 17

Liuiue 91 V 23 § 1«

92 aut 91 V 23 § 11

92 V 23 § 11

92 V 23 § 20

93 V 23 § 21.21

93 VI 2 § 12.18

94 VI 2 § 14—18

95., V 24 § 1—8

95 VI 2 § 19-24

96 V 23 § 18—16

96 V 24 § 4.6

97 ut uicL VI 3 § 1--«

97 VI 3 § 4

97 V 24 § 6—8

97 fort. V24 § 19

98 VI 3 § 6—7

99 VI 4 § 1.2

100 VI 4

101 VI 4

102 VI 5 § 1.7

102 VI 6

103 VI 6

103 ut uid VI 7 § 1

105 VI 13 § 1

106 fort. VI 13 § 1

106 VI 13 § 2-4

108 VI 13 § 6

108 ut uid VI 14 § 6

108 VII 2 § 11?

109 VI 15 § 1—4

109 aut 110.... VI 15 § 5.6

110 VI 15 § 6—9

111 VI 15 § 10.11

111 VI 15 § 18—27

112 VI 15 § 28—31

112 VI 15 § 88.84

112 VI 16 § 1.2

113 VI 16 § 8

114 VI 16 § 3—6

115 VI 16 § 6—9

116 ......VI 17 § 1—8

117 VI 18 § 1

117 VI 20 § 5

118 et 119 VI 18 § 3—6

119 et 120.... VI 18 § 6—12

121 VI 18 § 18

122 VI 18 § 13?

123 et 124. .VI 18 § 14-16

128 VI 18 § 19?

125 (etl26?) .VI 18 §17.18
127 et 128... VI 18 §19—22

128.... VI 18 § 28

128 VI 18 § 24

129 VI 18 § 26.27

129 VI 18 § 29-32

44*

692

Indei scriptorum

IiuiuB 129 VI 18 § 88

129 VI 18 § 34

129 VI 20 § 6

130 VI 19 S 1

131 VI 19 § 2.8

132 VI 19 § 4—18

132 VI 19 § 13-21

183 fort VI 20 § 1.8

135 VI 21 § 1?

135 ut nid... VI 21 § 4—8?
135 ut uid. ... VI 21 § 11.12

135 ut uid. ..VI 21 § 19—21

136 aut 137 ... .VI 21 § 29

137 aut 138 VI 21 § 22

138 VI 21 § 28?

Pomperas Trogus uide Iustinus

Lucanns 1,1 II 18 § 1

1, 60—62 *m 8 § 6

1, 387 VI 1 § 29

Tacitus hist. 4,1 VII 8 § 9 ?

5, 8 I 10 § 3.4

5, 6 I 5 § 1

5, 7 I 5 § 2

5, 18 cf. ad Vn 9 § 7

histparte deperd. . VI 22 § 2

VH 3§ 7

vn 9 § 3?

VII 9 § 4sq.

VII 9 § 6?

VII 9 § 8.9

Vn 10 § 3sq.

vn 19 § 4

Tacitus cf. I 16 § 2

VII 34 § 5
Buetonius IuL 87. . . . cf. III 14 § 6

Suetonius Aug. 9 VI 18 § 2

16 VI 18 § 28

16 VI 18 § 80, cf. 82

17 cf. VI 19 § 18

21 VI 21 § 29

23 VI 21 § 27

28 Vn 7 § 7

34 cf . VI 22 § 3

42 VII 3 § 6

53 VI 22§ 4

93 VII 3 § 4 sq.

95 VI 20§ 6

Suetonius Tib. 9 ... VI 21 § 28.24

16 *VI 21 § 26

17 VI 21 § 26

32 VII 4 § 4

36 VII 4 § 17

37 VII 4 § 2

40 vn 4 § 11

48 cf. VII 4 § 18

Suetoniui Tib. 54 VII 4 § *

55 Vn4§ 8

61 VII 4 § 10

65 Vn4 § 8

73 VII4 § 18?

Suetoniue GaL 30 VII 5 § 2

31 VII 5 § 2

43—49 (praesertim

44.46) VII 5 § 5

49 VII 5 § 10

SuetoniuB Claud. 10 ... . VII 6 § 3

11 VII 6 § 4

13 Vn 6 § 6 sq.

17 VII 6 § 9 sq.

17 VH6 § 10

18 Vn 6 § 17

25 Vn 6 § 15

29 VII 6 § 18

44 VII 6 § 18

Suetonius Ner. 26 VII 7 § l

28 fort. VII 7 § 2

29 fort VII 7 § 2

30 vn 7 § 3

33-35 cf. VH 7 § 9

37 VII 7 § 9?

38 VH7§ 4—7

39 VII 7 § 11 sq.

42.43 VII 7 § 13

Suetonius Qalba

9.11.12.17.20 ... VII 8 § 1

Snetonius Oth. 9 VII 8 § 6

Suetonius Vitell.

11.13.15—17.. Vn 8 § 7—9

Suetonius Vesp. 4 .... VII 9 § 2.3
5 VII 9 § 2.3

Suetonius Tit. 5.. . . fort VII 9 § 3

SuetoniuB Domit.

10 VII 10 § 2

13 fort VII 10 § 2

17 VII 10 § 7

22 VII 10 § 2

Florus 1, 1 § 11 II 4 § 7

1,3 §1—4.6— 8. 114 §9.10
1,7 §1.2.4—6.11.. 114 §12

1, 9 § 2 n 4 § 16

1, 9 § 5 II 5 § 1

1, 10* 1 H 5 § 3

1, 11 § 11—13 ... II 12 § 7

1, 12 § 2 n 5 § 8

1, 12 § 8.9 II 19 § 2

1, 13 § 7 II 19 § 6

1, 18 § 18 H 19 § 8

1, 13 § 15 H 19 § 13

i, 1« § 6 nn 1 § 6

1,18 §7—9., IHI1§8— 10?

quibus Orosius usus est.

693

Florus 1, «2 § 1 II 4 § 16

2, 6 § 10 IUI 14 § 6

2, 6 § 19 IIII 16 § 4

2t6§ 28—25. IIII 16 § 7.8
2, 6 $ 81.82. mi 16 § 18—21

2, 6 § 87 IIII 18 § 1

2, 6 8 46.. .1111 17 §8— 11?

2, 6 § 68 HII 18 § 15

2, 15 $ 10 IIII 22 8 4

2, 16 8 17.18 .. IIII 23 8 4

,2, 18 8 2 fort. V 7 8 3

2, 18 8 6....cf. V 5 8 14.15

2, 18 8 3— 7..ct V 6 8 1—6

3, 4 8 2.8 of. Y 23 8 13

3, 10 8 13 cf. VI 7 8 8

4, 12 8 2...fori VI 21 8 13

4, 12 8 3 VI 21 8 14

4, 12 8 4—22.... VI 21 8 14

4. 12 8 5 VI 21 8 17

4, 12 8 22—26. .VI 21 8 15.16

4, 12 8 81 VI 21 8 26

4, 12 6 40 VI 21 8 18

4, 12 8 46— 48. .VI 21 8 1—3
4, 12 6 49-5!.. VI 21 8 4—8
4, 12 8 64-68 .VI 21 §9.10
4, 12 8 61.68 VI 21 8 29

Iustinus 1, 1 cf. 14 8 2

1, 1 8 4.7.8 14 8 1

1, 1 8 7 cf . I 1 8 6

1, 1 8 * 148 3

1, 1 810...I 4 § 3 (interfecit
— ipee . . interiit)

1, l 8 10 I 48 4

1, 2 8 1-8.8-10.. 14 6 4.5

1, 2 8 7 H 3 8 1

1, 2 8 10 cf . I 4 8 7

1, 3 I 19 8 1

1, 3 8 2—6 cf . II 2 8 2

1, 6 8 6 I 19 8 7

1, 6 8 8 I 19 8 7

1, 6 8 8-10 I 19 8 8

1, 6 8 12—17 .. I 19 6 210

1, 7 8 2 I 19 8 U

1, 7 6 8—6.7 .... II 6 8 12

1, 7 8 1» cf. II 4 8 2

1, 8 117

1, 9 *II 8 8 2.8

i, io *n 88 1

2, 2 ct 14 8 2

2, 3 8 8—16 I 14

2, 4 8 1—4 I 15 8 1.2

2, 4 8 7—12.... I 15 8 2—4
2, 4 8 14—25... I 15 6 6—9

') naualie proelii

Iustinot 2, 4 6 31 1 15 8 10

2, 6 8 8-18.... II 8 8 4-7

2, 6 8 7—11 19 8 12

2, 9 8 8— 12... II 8 8 8—10

2,9§ 13 II 8 8 12

2, 9 8 20 II 8 6 11

2, 10 6 1 II 8 § 13

2, 10 8 12.18.18—20.22

II 9 § 12

2, 10 8 21 119 6 3

2, 10 8 22.24... *II 10 8 10

2, 11 8 2 n 9 8 3

2,1162—6.11.18 11984—10

2, 11 8 12 II 10 8 1

2, 12 6 1 II 10 8 1

2, 12 6 2 II 10 6 2

2, 12 8 8-7 *H 10 8 2

2, 12 8 81) II 10 6 1

2, 12 8 22—27. .II 10 8 3—5
2, 13 8 1—5.8-10

II 10 6 6—10
2, 13 6 10 n 9 8 2

2, 18 8 1112.... II 10 8 11

2t 14 s 1-9... n 11 6 1— *

3, i s i2 n 11 8 7

3, 4 § 1-6 I 21 8 3—5

3, 5 I 21 8 6-8

3, 6 I 21 8 •

3, 6 § 5-9.... I 21 8 1011
3, 6 6 10-15.. I 21 818-15

3, 7 § 12-15.... I 21 8 16?

4, 2 8 2.3.5 n 14 8 1

4, 2 8 6 cf. II 14 8 4

4, 8 6 1-3 II 14 8 4—6

4, 8 6 4-7 n 14 8 7-9

4,4 H 14 8 10-17

4, 6 II 14 8 18—22

5, 18 1-5. 7.9.. n 15 81—6

5, 1 6 11.. n 15 6 6

5, 2 8 2.45—11.14

II 15 § 6-8

5, 8 § 1—6 H 16 8 1

5, 8 § 6.8.9.... n 16 8 2.8
5, 4 8 1-7 (8 8?). .II 16 6 4—7
5, 6 8 1—5... II 16 6 8—11
5, 6 § 1—7.. II 16 8 12—14

5, 6 8 10 II 16 § 16

5, 8 § l.*3... II 16 § 17.18
5, 888— 7.9— 14. H 17 8 1—6
5, 9 8 1—7.9—15

II 17 8 7—11
5, 10 8 1—4.7—11

II 17 8 12—14

694

lndex Bcriptorum

IuitinuB

6,
6,
6,

6,

6,

6,

6,
6,
6,
6,
6,
6,

6,
6,

7,
7,
7,

7,
7,
7,

8,

8,
8,

8, 4§

8,

8,
8,
8,
8,
9,
9,
9,

9, 8 §

9,
9,

9,
9,
9,
9,
9,
11

5, 11 § 1—8.6.8.9

II 18 § 1.2 i
1 § 1.2 III 1 § 5.6 I

1 § 4—7.9 III 1 § 7

2 § 1.2.4 — 7.9.10.12.16

§ 17 III 1 § 8—11 .

3 § 1.4—6.8—10

III 1 § 12—15 |

4 § 1—9.11-13

III 1 § 16—20
6 § 1—4.6—10

III 1 § 21—24

6 § 1 III 1 § 1

6 § 1—4 III 1 § 25

6 § 4 cf. III 1 § 4

6 § 5 III 1 § 1

6 § 6—10... III 2 § 2—4

7 § 1.4.7.9—12

III 2 § 6— 7

8 § 2.11—18... III 2 § 8

9 § 3sq *III 2 § 12

4 § 3.5 m 12 § 1

4 § 7 III 12 § 3

6 § 3—6.... III 12 § 2.3

5 § 8—10 III 12 § 8

6 § 3.4.6.7 . III 12 §4.5
6 § 8—12.14.16

III 12 § 6—9

1 § 1—4.7.8.11—14

III 12 § 10

2 §1.8.4.8. III 12 §14.15

3 § 1—4.6.10—15
III 12 § 16—22

4 § 1.3.4.6.11.12
III 12 § 23—27

6 § 1.4.6.7—11

III 12 § 28-41

6 § 1 III 12 § 32

6 § 2 *III 12 § 33

6 § 4r-7 III 14 § 4

6 § 5 III 11 § 2?

1 § 1—3.... III 13 § 1.2

1 § 5—9.... III 13 § 3.4

2 § 1—4.10.14—16
III 13 § 6—7

3 § 1—6.8—11
III 13 § 8—11

4 § 1.7— 8.. m 14 § 1.2

4 § 6 III 14 § 10

6 § 4—8.... IH 14 § 3.4

6 § 1 III 14 § 4 |

6 § 2—4? III 14 § 7 ,

8 § 11 III 16 § 1 !

8 § 1 III 14 § 10 i

, 2 § 7 III 16 § 1 |

Iustinus 11, 2 § 10 .... III 16 § 1

11, 3 § 6 III 16 § 2

11, 4 § 7 m 16 § 2

11, 6 § 1 III 16 § 3

11, 6 § 2.3 III 16 § 3

11, 6 § 10—12... III 16 § 4
11, 7 § 8.16%.... III 16 § 5

11, 8 § 1—4 III 16 § 5

11, 9 § 1.2.... III 16 § 6.7
11, 9 § 9—12.. III 16 § 8.9
11, 10 § 4.6.7.10.12.14

III 16 § 11
11, 11 § 1—6. III 16 §12.13

11, 11 § 13 III 16 § 14

11, 12 § 1—5... III 16 § 10

11, 12 § 5 III 17 § 1

11, 14 § 1—3.. III 17 § 2.3
11, 14 §6—8.10. III 17 §4.6

11, 15 §1.4.6. 16. III 17 §6.7

12, 1 §4.6—11. III 18 § 1.2
12, 2 § 1.12—16. III 18 § 3
12, 2 § 16.17.... III 18 § 4

12, 3 § 4.5 III 18 § 5

12, 4 § 12 *III 18 § 6

12, 5 § l m 18 § 8

12, 5 § 9.12 III 18 § 7

12, 6 § 2.3.14. III 18 § 8.9
12, 6 § 17.18... III 18 § 11
12, 7 § 1—3..,. III 18 § 11
12, 7 § 4.6.9.12.13

m 19 § 1.*
12, 8 § 1.3—5.7—9

in 19 § 3.4
12, 8 § 10— % 17 . III 19 § 5
12, 9 § 1—6,8—12

m 19 § 6— lO
12, 10 § 1—4. . . III 19 § 11
12, 10 § 6—7.... m 20 § 1
12, 13 § 1.2, .. III 20 § 2.3
12, 18 § 6 m 20 § 4

12, 14—16 m 20 § 4

13, 4 § 10.12—93

. III 23 § 7—18
13, 5 § 2— 6. 8. *9.10.12. 14
III 23 § 14—16

13, 6 § 1.2 III 23 § 17

13, 6 § 8.10.11.16

III 23 § 18.19
13, 6 § 18—20. . m 23 § 20
13, 8 § 1.3—9

III 28 § 20—22

13, 8 §*1.*2.H>. III 23 §23

14, 2 § 1.2.4— $

III 23 § 24.26
14, 2 § 7 m 23 § 26

quibus Orosins usus est.

695

lustinus 14, 3 § 2.8. 11 .11123 § 26.27
14, 4 praecipue § 1.16.20

III 23 § 28
14, 5 § 1—5.... III 23 § 29
14, 5 § 1.9.10.. III 23 § 80
14, 6 § 1.2 III 23 § 31

14, 6 §6—11.18. III 23 §32

15, 1 § 1.3.4.6 '

III 23 § 33—86
15, 2 § 1—3 . III 23 § 36—38

15, 2 § 6 III 23 § 39

15, 2 § 10—17

III 23 § 40—42

15, 4 § 1.10— 14.21— 26

III 23 § 43—49

16, 1 § 1.6.8.19

III 23 § 50—62

16, 2 § 1—4 . III 23 § 58—56

17, 1 § 1.2 m 23 § 67

17, 1 § 4 III 23 § 56

17, 1 § 6—10.12

III 23 § 68-61

17, 2 §1.2.4. III 23 §62—64

18, 6 IIII 6 § 1

18, 6 § 9—12.. IIII 6§ 1—3

18, 7 § 1—7.9.10.15—18

IIII 6 § 6—9

19, 2 §7—11.1111 6 §10-18
19, 3 § 1—3.11.12 .

IIII 6 § 14.16
21, 4 § 1—4.6-8

IIII 6 § 15—20
21, 6 § 1.2.5—7

IIII 6 § 21.22

21, 6 § 1 III 15 § 10

22, 4 § 1—3. IIII 6 § 28.24

22, 5 § 2 IIII 6 § 24

22, 6 § 4—9 . IIII 0 § 26—27
22, 6 § 10... mi 6 § 28.29

22, 7 § 1— 8.IIII 6 § 28—32

23, 2 § 12.13... im 6 § 33
23, 3 § 1-4.... IIII 6 § 88

36, 2 § 6— 12.... IS § 2—6

36, ? § 12.13...... I 10 § 2

Iustinus (?)..... cf. I 16 § 2

Pompei Trogi arg. 7 et 8. . Ilt 12 § 9?
Sex. Iulius AfricanuB uide infra

Eus. — Hieron.
Eutrop. 1, 1 cf . II 4 § 1

1, 8 II 4 § 13

1, 8.9 ...II 5 § 1

2, 1., m 1 § 1?

2, 1.2 III 3 § 4.6

2, 5 Itl 6 § 1-8

2, 6 III 6 § 4.5

Entrop. 3, 7 '. . IIII 14 § 1 ?

3
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
3,
4,
4,
4,
4,
4,
4,
4,
4,
5,
5,

5,

5, 6 VI 2 § 1.2

5, 6 .. VI 2 § 4

5, 6 VI 2 § 6.6

5, 6 VI 2 § 7

5, 7 V 20 § 1

5, 7 V 20 § 2

8 V 20 § 9

5, 9... .... V 22 § 2

5, 9 V22 § 4

6, 1 V 23 § 1—8

6, 2 fort. V 23 § 17

6, 2 V 23 § 20

6, 3 V 23 § 21.22

6, 3 V 23 § 22

6, 4 V 23 § 23

6, 12 cf. VI 1 § 28

6, 12 cf. VI 5 § 11

6, 16 VI 6 § 1

6, 17 VI 7 § 1

6, 18 VI 12 § 8?

6, 19... VI 12 § 1?

9 IIII 14 § 6

9 IIII 14 § 7

9.... uide ad IIII 15 § 6
9.... uide ad IIII 15 § 7

10 IIII 16 § 1—3

11 IIII 16 § 6

11 IIII 16 § 13

18 mi 16 § 20

14 IIII 17 § 2

14 cf. IIII 17 § 4

14 IIII 17 § 12

14 IIII 18 § 2

14 IIII 18 § 3

16 IIII 18 § 1

16 IIII 18 § 7

16 IIII 18 § 6

16 IIII 18 § 6

16 IIII 18 § 7

18 mi 18 § 18

20 IIII 18 § 17

20 IIII 18 § 21

23 IIII 19 § 3

1.2 IIIl 20 § 1.2

6 IIII 20 § 86

6.7 IIII 20 § 39

8 IIII 20 § 39

10..., IIII 23 § 1?

12...... IIII 23 § 6

21.

22..

1.2.

3...

4.

V 12 § 1
. V 12 § 1
V 16 § 18
. V 18 § 1
. V 19 § 1

696

Indez scriptorum

Butrop. 6, 19 VI 12 § 8?

6, 19 fort. VI 14 § 6

6, 19 VI 15 § 1

7, 1 VI 18 § 1

7, 6 VI 18 § 83

7, 9 VI 21 § 38.24

7, 11 cf. VII 4 § 1

7, 12 cf . VH 5 § 1

7, 18 VII 6 § 1

7, 18 VII 6 § 10

7, 14 VII 7 § 1

7, 14 Vn 7 8 8

7, 14 VII 7 * 8

7, 14 VII 7 § 9

7, 14 VII 7 § 12

7, 16 Vn 7 § 1«

7, 17 VII 8 S 6

7, 18 VII 8 S 8.9

8, 19 Vn 17 S 7

8, 19 VH 17 S 8

7, 20 cf. VII 9 S 1*

7, 21 Vn 9 $18utuid.

7, 22 VII 9 8 1«

7, 28 VH 10 S 1

7, 28 VH 10 S *

7, 28 VII 10 8 7

8, 1 VII 11 S 1

8, 2 vn 12 S 1

8, 2 .VII 12 8 2 (apud— subegit)
8, 8. VII 12 8 2 (regiones sqq.)

8, 9.10 VIT15 8 1—8

8, 11 VII 15 8 4

8, 12sq. VII 15 S 5sq.

8, 18 VII 15 8 8

8, 18 VII 17 6 «

8, 15 VH 16 8 1

8, 15 VH 16 8 8

8, 16 VII 16 8 4

8, 16 sq. VII 16 8 5sq.

8, 18 VII 17 8 laq.

8, 18 VH 17 8 8

8, 20 VII 18 S 1

8, 21 VII 18 8 8

8, 22 VII 18 S 8

8, 23 VII 18 S 6

8, 28 VII 18 8 7sq.

9, 1 VII 19 8 1

9, 2 VII 19 6 8

9, 2 VII 19 8 4

9, 2 VII 19 8 8

9, 8 VII 20 8 4

9, 4 VII 21 8 1

9, 4 VII 21 8 3

9, 6 Vn21 8 4

2, 5 VII 21 8 6

i Eutrop. 9, 6 VII 21 § 5

9, 7 fort VII 22 8 1

j 9f 7 fort. VII 22 § 7

| 9, 8 VII 22 § 7

! 9, 8 VII 22 8 10

' 9, 8 VII 22 § 13

9, 9 VII 22 8 10sq.

9, 10 Vn 22 8 12

! 9, 11 VII 22 8 13

9, 11 VII 23 $ 1

I 9, 12 VH 23 § 2

I 9, 18 Vn 23 8 8--6

i 9, 16 Vn 23 § 5

1 9, 15 Vn 23 § 6

9, 16...: VII 24 S 1

! 9, 17 VII 24 8 2.3

I 9, 18 Vn 24 8 4

9, 20 VII 25 8 l«q.

9, 21 Vn 25 § 3

9, 22 VII 25 § 4—6

9, 23 Vn 25 8 7sq.

9, 24 VU 25 § 9

9t 26 VII 25S4utuid.

9, 26 VII 25 8 10—12

9, 27 VII 25 § U

10, 1 VH 25 8 15

10, 1 Vn 25 8 16

10, 2 VII 25 § 16

10, 2 VII 28 8 6—8

10, 8 VII 28 8 8—10

10, 4 Vn 28 8 11

10, 4 VH 28 8 14

10, 4 VII 28 8 16

10, 4 Vn 28 8 17

10, 6 Vn 28 $ 19

10, 5 VII28 826utuid.

10, 6 Vn 28 8 18sq.

10, 6 VII 28 § 26

10, 8 fort Vn 26 8 1

10, 8 Vn 28 8 27

10, 8 VII 28 8 81

10, 8 VH 29 8 6

10, 9 VII 29 8 1

10, 9 VII 29 § 5

10, 9 VII 29 8 7

10, 10 VH 29 § 6

10, 10 VII 29 S 8.9

10, 11 VTI 29 8 10.11

10, 12 VII 29 8 12sq.

10, 18 VII 29 8 14

10, 14 VH 29 8 15

10, 15 Vn 29 8 16sq.

10, 15 cf. VII 29 8 18

10, 16 VII 30 8 1

10, 16 VII 30 8 6

quibus Orosius usus est.

697

Eutrop. 10, 17 VII 31 § 1.3

io, i8 vn 31 § 3

lty 18 cf. VII 82 § 1

Chronica Eusebiana Hieronymi *)

uol. I p. 66... cf. VII 2 § 18

uol. I p. 87 of . I 3 § 4

uol. I p. 90 cf . I 1 § 6

uol. I App. p. 49

cf. VII 2 § 18

uoL II p. 8 I 1 § 6

uoL II p. 11 cf . I 4 § 1

uol. II p. 11.... cf. II 3 § 1
a. Abr. 1* .... cf. VII 2 § 13

11 cf. I 4 § 4

230 cf. I 7 § 1

260* (c Fuz.) .... cf. I 7 § 8

280 (c. Fux.) cf. I 7 § 2

488 of. I 9 § 8

643- (cFux.)...cf. I 11 § 1

667 I 12 §4

660 I 12 § 4

690 cf. I 12 § 7

696 cf. I 12 § 6

696« cf. I 12 § 7

700 cf. I 12 § 7

710 cf. I 12 § 8

711 cf. I 12 § 7

711 cf. I 12 § 8

734 cf. I 12 § 8

749 cf. I 12 § a

766 cf. I 12 § 8

768 cf. I 12 § 9

776 (c. Fux.)....cf. I 13 § 4

782 cf. I 12 § 10

788 cf. I 12 § 9

787 cf. I 13§ 1.2

826' cf. I 17

836 cf. I 17

836 cf. n 4 8 1

889 cf. I 18 8 1

931 cf. I 21 § 1

940 c£ I 21 8 2

948 cf. I 18 8 2

1009 cf. I 18 8 2

1142 of. 1208 6

1197 cf. I 19 8 1

1197 cf. I 12 82

1198 cf. H 2 8 6

119*..: cf. n 28 2.8

1204 cf. Vn 2 8 9

1241 H 4 8 1

1264 H 4 § 1

Eus.— Hier. 1266 (c Fux.) .cf. II 4 8 3

1268 cf. II 4 8 2

1273 cf. I 21 6 3

1449*(noiiHier.).cf. I 20 8 1

1467 cf. I 20 8 1

1467 cf. II 2 8 9

1496 cf. II 8 8 1

1606 cf. II 4 8 13

1631 . cf. II 8 8 13

1664(ArmeiL)..cf. II 13 § 2

1666 cf. II 13 8 2

1666 cf. II 13 8 1

1687 n 18 8 7

1691 uide ad II 18 § 6

1692* II 18 8 7

1697 cf. II 14 8 4

16l7f cf. II 17 8 13

1618 cf. II 17 8 16

1626 cf. III 1 8 1

1637 uide ad III 3 8 1

1666 cf. II 17 8 13

1666 cf. III 16 8 1

1661 cf. III 7 8 3

1681 cf. III 28 8 3

1684 cf. III 16 8 2

1693 . . cf. III 23 8 1

1762* cf. IIII5S 9

1793 IIH 13 8 13V

1860 cf. VII 2 8 3

1871 cf. VII 2 8 •

19761 VI 18 8 34

2003 cf. VI 21 8 28

2016 cf. VII 2 8 14

2016 1183

2022 VII 3 8 3

2030 cf. vn 4 8 1

2088» cf. VII 4 6 3

2044« I 1 8 3

2047 cf. VH4S 13

20471 (Eue.) VII 4 8 13

2048k VII 4 8 16

2060b VII 4 8 3

2061* VII 4 § 6 sq.

2061» VII 4 8 7

2062f VII 4 8 3?

2068 cf . VII 5 8 1

2066** VH6§9

2068 cf. VII 6 8 2

2061 cf. VII 6 8 3

2061k VII 6 § 12

20611 VII 6 8 10

2064- VII 8 8 13

*) ed. Sctioene.

698

Index scriptorum

Eus.— Hier. 2064' . - . . VTI 6 § 14

2065* VII 6 § 17

8071 cf VII 7 § 1

2082* VII 7 § 1

2083« VII 7 § 8

2084* VII 9 § 3

20841* VII 7 § 10

2084* VII 9 § 3

2084' VII 9 § 3

2084r VII 7 § 13

2084' VII 8 § 3 ut ui<L

2085—2088 p. 167~

fort. VTI 8 § 6

2085» VII 8 § 3 ut uid.

2085a VTI 9 § 3

2086 VTI 9 § 6

2086 VII 9 § 7 ?

2090 VII 9 § 10

2093* VII 9 § 11

20931 VII 9 § 11

2094 cf. VII 9 § 12

2095 VII 9 § 13

2095° VII 9 § 14

2096' VII 9 § 14

2097" VII 10 § 1

2099* VII 10 § 2

2102' VII 10 $ 2

2105» VII 10 § 2

2107r VII 10 § 2

2ior VII 10 § 5

2109" VII 10 § 2

2110* VII 10 § 5

2ii2* vn 10 § 6

2113 VTI 11 § 1

2113* VII 11 § 2

2113" VII 11 § 2

2113* VII 12 § 1

2114 VTT 12 § 1

8120 VII 12 § 4

2121 VII 12 § 6

2123* VII 12 § 3

2124 VII 12 § 3

2127* VTT 12 § 5

2127* VII 12 § 5

2130* VII 12 § 5

2130* VII 12 § 7

2132** VII 12 § 7

2133* : - VTI 13 § 1

2136' VII 13 § 3?

2196* VTI 13 § 3

2137* VII 12 § 6

2142 VTT 13 § 2

2144* VII 13 § 3

2148« VII 13 § 4

2149* VII 13 § 4

Ena— .ffiex. 2150 ... VII 13 § 4.5

2151 VII 13 § 5?

2152 VII 13 § 5

2154 VII 14 § 1

2155 ., vn 14 § 1

2156 XU 14 § S

2157 VII 14 § 2

2176* VII 14 § 2

2177 VII 15 § 1—3

2183 VII 15 § 4

2184* VII 15 § 5

2189 VH 15 § 7

2189 VII 15 § 8.9.11

2193- VII 15 § 12

2194 VII 15 § 12

2195' VII 15 § 12

2196 VII 16 § 1

2204 VII 16 § 3

2207 VII 16 § 2

2208« VII 16 § 3

2208* VII 16 § 4

22091 VII 16 § 6

2209- VII 16 § 5sq.

2210 VII 17 § 1

2213 VII 17 § 3

2218 VII 17 § 4

2227 VII 18 § 1

2233 VII 18 § 2

2234 VII 18 § 3

2235 VIT 18 § 4

2238 VII 18 § 5

2289 VII 18 § 6

2251 VII 18 § 8

2252 VTI 19 § 1

2252 VTI 19 § 2

2253 VII 19 § 1

2253 VII 19 § 2

2254 VII 19 § 2

2255 VII 19 § 3

2256 VII 19 § 3

2261 VII **» § 1 sq.

2262* Vn 20 § 2

2268T \n 20 § 4

2268» Vn 21 § 1

2268T VII 21 § 2

2269 VTI 21 § 4

2269 VTI 21 § 5

2270* VTI 21 § 6

2270* VTT 21 § 6

2271 VTI 22 § 1

2274 VI! 22 § 3

2274 VII £2 § 4

2276 VII 22 § 5

2277' VII 22 § 7

2278 VII 22 § 7

quibus Orosius usus est.

699

Eus.— Hier. 2279 VII 22 § 7

2280 VII 22 § 7

2282r .. VII 22 § 12

2286* VII 23 § 1

2287* . . v. VII 23 § 1

2288 VII 23 § 3

3292 VII 23 § 6

2293 VII 24 § 1

2284 VII 24 § 2

2290- VII 24 § 3

2300 VII 24 § 4

2301b...% VII 24 § 4

•2802 VII 25 § 1

2316' fort. VII 25 § 6

2317" VII 25 § 9

2320° VII 25 § 14

2320? et col. 3 . . VII 25 § 13

2321*... VII 25 § 14

2822 VII 26 § 1

2322^ VII 25 § 16

2323 VII 26 § 1

2327«» VII 28 § 17

2828 VII 28 § 16

2829 ool. 3 .... VII 28 § 15

2333 . VII 28 § 22

2837* VII 28 § 18

2338 VII 28 § 23—26

2841. VII 28 § 26

2347k VII 28 § 28

2348 VII 28 § 29

2360p VII 28 § 30

2361' VII 28 § 80

• 2868* VII 28 § 31

2364 VII 29 § 1

2365 ....;... VII 30 § 8 sq.

2867» VII 29 § 6

2363 VII 29 § 6

2866" VII 29 § 8

23671 VII 29 § 14

2369* VII 29 § 13

2370* VII 29 § 14

2878 VII 30 § 1

2878 VII 30 § 2

2379b VII 30 § 3

2879*........... VII 30 § 4

2379k VII 30 § 6

2880 VII 31 § 1

2380 VII 31 § 3

28801 VII 31 § 1

2380' VII 31 § 2

2880" VII 32 § 1

2380" VII 32 § 2

2380n VII 32 § 4

2381 VII 32 § 1

VII 32 § 5

Eus.— Hier. 2382b VII 32 § 4

2382* VII 32 § 6

2883e VII 32 § 8

2383« VII 32 § 8

2886m VII 32 § 9

2389b VII 32 § 10

2889c VII 32 § 11

2391' . . , VII 32 § 14

2391k VII 32 § 1

2391* VII 32 § 14sq.

2391k VII 33 § 1

23911 VII 33 § 2 sq.

2891m VII 33 § 1

2891- cf. VII 33 § 6sq.

2393...... VU 33 § 8

2393" VII 33 § 9—11

2394 VII 33 § 1

2394 VII 33 § 12

2396 VII 33 § 13—16

2396 fin. , I 1 § 5

Aliena ab Hieronymo chrono-
graphica praeter -ea, quae supra
significata sunt, eihibet haece :
1 4 § 7 (cf. Africanus ed. Kouth
p. 160, 3 sq.) I 5 § 6 (cf. Afr.
p. 151, 15) I 7 § 3 (cf. Afr. p.
158, 17 sq.; p. 159, 1.12 sq.;
p. 161, 7) VII 4 §13 (cf. Afr.
p. 188, 6; p. 190, 9) VII 4
§ 13 sq. (cf. Afr. p. 183, 9—11 ;
p. 184, 7 sq.) VII 4 § 16 (cf.
Afr. p. 183, 18 — 184, 8) I 7
§ 2 (cf. Syncellus p. 282, 3 ed.
Bonn>) I 7 § 8 (cf. Sync. p. 126,
18) III 3 § 1 <cf. Sync. p. 490,
17) III 7 § 6 (cf. Sync. p. 486,
10—13) VII 2 § 13 (cf. Sync.
P 181, 4)

Hieron. epist. 123, 16 sq.

cf. VII 38 § 1—4

ep. 188 A 11 §6; 16 §9

quaest. hebr. uol. 3, 818 Vall.

ed. Veron cf. I 16 § 2

in Ioel 2 cf. V 11 § 6

in ep. ad Gal. 2

cf. IIII 20 § 26

dandianus m III cona, Honorii 98 —

96 cf. VH 35 § 18

in IH cons. Honorii 96—98
(ex Augustino ut uid. lau-
datus)..'. .... VII 35 § 21

Bufinus hiet. eccles.

2, 2 VII 4 § 6— 7

2, 5.6 VII 5 § 6.7

2, 7 VII 5 § 8

700

Indez scriptorum quibus Orosius usus est.

Bufinus hist eccles.

2, 8 VII 6 § 12

2, 12 VII 6 § 12

2, 24.25.... fort. VII 7 § 10

2, 26 princ. ..fort. VII 9 § 2

3, 82 VII 12 § 3

4, 6 eztr. . cf. VII 13 § 6 eztr.

5, 5 VII 15 § 9

6, 1 VII 17 § 4

6, 16 VII 18 § 7

6, 20 VII 19 § 2

6, 29 fort. VII 21 § 2

8 fort. VII 25 § 18

8, 18.19 Vn 28 § 12 sq.

9, 5 eztr.. VII 28 § 18 nt uid.

10, 32 VH 30 § 2

10, 36 VII 30 § 4

11, 1 VII 31 § 1

11, 2 VII 32 § 2sq.

11, 8—4 princ.VII 33 § 2 sq.

11, 4extr VII 33 § 4

11, 6 VII 33 §4

11, 12 VII 32 § 14

11, 12 uel 18 ... VII 32 § 15

11, 18 VII 33 § 12

11, 31 fort. VII 35 § 10

11, 32.... cf. VII 35 § 14 sq.
11, 33..cf. VII36 § 14.15.18
11, 84 cf. VII 35 § 28

Augustinue cin. Dei 1, 1 . . II 19 § 13 ?

1, 1.7 VII 39

1, 7 II 19 § 18?

1, 31—83 IIII 21 § 4—9

1, 82 in 4 § 5

1, 88 IIII 23 § 10

2, i8 n 5 § 5

2, 18 im 23 § 9

2, 22 VI 1 § lOsqq.

8, 6 cf . n 4 § 2

3, 7 cf. VI 5 § 8eqq.

8,7 cf. VI 2 §9.11

3, 7 VI 1 § lOsqq.

3, 9.17... cf.IHI12 §5—18
3, 17 p. 109, 41). II 12 § 5.6
3, 17 p. 109, 9 . cf. II 18 § 1
3, 17 p. 109, 82— 84. III 4 § 5
3, 17 p. 109,28.. II 19 § 1?
3, 17 p. 109,85 miO?

Augustdnus ciu. Dei

3, 17 p. 109, 88. cf. III 15 §2
3, 17 p. 110, 1....III 15 § 7
3, 17 p. 110, 6.... m 22 § 5
3, 17 p. 110, 11—15

m 22 § 12—14
3, 17 p. 110, 24— 26. im 1 § 3
3, 17 p. 110, 29... im 1 § 7
3, 17 p. 110, 88—111, 5

im 2 § 1.2
3, 17 p. 111, 15.. m 22 § 8
3, 17 p. 111, 10—17

im 5 § 6.7
3, 18 princ....im 11 § 4?

3, 19 cf. mi 16 § 7.8

3, 19 cf. im 16 § 9

3, 19 eztr....cf. im 17 § 14
3, 20 princ... im 14 § 1?

3, 21 cf. nn 20 § 29

3, 21 mi 23 § 9

3, 21 cf . V 4 § 20

3, 22 VI 2 § 3

3, 28 cf. V 1 § 1

3, 28 cf . V 2

3, 25.28.88 VI 1

3, 29 n 19 § 18?

3, 29eqq cf. V 24 § 20

3, 81 :..H 19 § 18(?)

4, 2 fort V 6 § 2

4, 6 cf. 14 § 2

4, 9 cf. VI 1 § 10

4, 88 cf. II 1

5, 28 VII 37 § 48qq.

5, 28 VII 39

5, 25 VII 28 § 27utuicL

5, 26 cf. VII 36 § 2.5

5, 26 VII 35 § 11—21

8, 1 c£ VI 1 § 8

Augustinus oonfees. 8 § 10

cf . vn 30 § 3
AugUBtinus de ezddio urbis Romae

7 cf. ni8§ 2

Augustinus epist. 157, 8 § 22

A3§4

Augustinus serm. 8 § 5 (V 48 Ben.)

cf . I 10 § 11

[Augustinus] serm. 20 (V app. 41 Ben.)

cf. I 10 § 12

') ed. Domburt. 1863.

III.

INDEX SCRIPTORVM
OVI OROSIO VSI SVNT.

anonymus de promiss. et praedict.
Dei 2, 33 (opp. Prosperi ed.
Paris. II 161).... II 1 § 4.6

Proeper a. 379 cf. VII 34 § 1

400 VII 37 § 8.9

407 VII 40 § 4

411 VII 40 § 7utuid.

411 VII 42 § 34

Proeperi auctarium I p. 728 Roncall.
VII 43 §• 19

Proeperi interpolator I p. 636 Ronc.
fort VII 34 § 59

anonymus Valesianus

§ 5 cf. VII 25 § 16

§ 6 fort. VII 28 § 6—8

§ 8 .. cf. VII 28 § 11

§ 20 VII 28 § 18

§ 29 VII 28 § 20.21

§ 33 VII 28 § 1.2

§ 34sq VII 28 § 28—30

§ 86 VII 28 § 80utuid.

§ 36 VII 28 § 31

§ 85 VII 29 § lntuid.

deecriptio orbie tripertiti (geogr. min.
ed. Bieee p. 90) I 2

Caesiodor. uar. 12, 20. VII 39 § 3—6

Marcellinus Comee

a. 379 VII 34 § 1—3

a. 879 VII 34 § 6

a. 880 VII 34 § 5

a. 881 Vn 34 § 6

a. 381 cf. VII 84 § 6.7

a. 882 Vn 34 § 7

a. 888 VII 34 § 9

a. 884 fort. VII 34 § 8

Marcellinu8 Comes

a. 386 VII 34 § 9

a. 387 VII 35 § 2.4

a. 388 VII 34 § 10

a. 888 cf. VII 35 § 4

a. 388 VH 35 § 5

a. 891 VII 35 § 10

a. 892 VII 85 § 11

a. 394 VII 35 § 11

a. 394 VII 35 § 19

a. 395 cf. VII 35 § 23

a. 398 VII 36 § 2.3

a. 398 VII 36 § 4

a. 398 VII 36 § 5

a. 398 VII 36 § 6

a. 398 VII 36 § 7

a. 406 VII 37 § 4.6

a. 406 VII 37 § 12—15

a. 406 VII 37 § 16

a. 408 VH 38 § 1

a. 408 VII 38 § 3

a. 408 VII 38 § 6

a. 410 VII 89 § 1

a. 410 VII 39 § 16

a. 410 VII 40 § 2

a. 411 VII 40 § 4

a. 411 VII 40 § 7

a. 411... VII 42 § 8.4utuid.

a. 412 fort. VII 42 § 6

a. 412 VII 42 § 9

a. 413.... VII 42 § 10.13.14

a. 414 cf. VII 43 § 10

a. 414 cf. VII 43 § 12

mythographuft primus Maii Class.
auct. 3 p. 77.... IIII 10 § 1

702

Index scriptorum

Iordan. Get. 1 p. 3, 1 Closs . I 2 § 1
1 p. 5 not lin. 1...I 2 § 16
1 p. 7, 6 (Meuania) . cf . I 2 § 82

1 p. 7, 6sq I 2 § 78

5 p. 33, 3 I 15sq.

8 p. 41, 13 clarissima. 1 15 § 10

9 p. 41, 20 I 16 § 2

15 p. 67, 3—7 cf. VII 18 extr.;

19 § 1.2

24 p. 93, 6 VII 33 § 10

25 p. 99, 17—100, 4

cf. VII 33 § 19

26 p. 104, 4— 6.cf. VII 33 § 19
28 p. 107, 12— 14. cf. VII 34 § 7

30 p. 114,8 cf.VII43§12

31extr cf. VII 43 § 9

32 p. 119, 13—15

cf. VII 43 § 12 sq.
32 p. 119, 15— 17. VII 40 § 4.7

32 p. 119, 19—22

cf. VII 42 § 3.4.6

33 p. 123, 6sq. ..cf. I 2 § 88
33 p. 124, 1— 3. VII 43 §11.12

ordan. de regn. succ. *)

p. 227 II 19 § 5 ut uid.

286 O1 VI 22 § 1

235 D1 fort. VI 22 § 6

235 D1 fort. VI 22 § 6

236 A> VII 6 § 9 sq.

235 0* cf. VII 7 § 10

235 D* .... VII 10 § 2ut uid.

236 C VII 19 § l

237 A1 VII 23 § 1

237 A1 VII 23 § 4

237 Ca VII 30 § 6

237 E' VII 32 § lOsq.

288 D1 VII 35 § 4

238 E1 fort. VII 35 § 12

238 E1— A* VII 36 § 1

238 D' . . . . cf . ad VII 40 § 4
238 D5 ... . cf. ad VII 40 § 7
238 D* ... . cf. ad VII 42 § 3

Gregor. Turon. 1 prol.. . .VII 43 § 19

1, 6 II 6 § 8—11

1, 10 I 10 § 17

1, 24 VII 7 § 10

1, 37 cf. adVU 33 § 16

1, 38 VII 34 § 2

1, 88 VII 34 § 6.6

1, 88... VII 84 § 9.10utuid.

1, 38... VII 35 § 1— 4utuid.

2, 9 VII 40 § 3

Gregor. Turon. 5 proL . V 8 § 1 ut ui<L

Isidor. chron. a)

p. 440, 8— 7.. VII 7 § 1—3.9
11.12 (certe§ 2.9
sororis mentio)

p. 440, 18 sq VII 7 § 10

p. 448, 7—9 VII 13 § 6

Isidor. hist. Goth. 2 I 16 § 2

2 I 17 § 2

4 VII 23 § 1

5 VII 28 § 29

6 VII 32 § 9

7 et 9 cf. VII 33 § 19

9 VII 33 § 13—15

11 VII 34 § 6 ut uid.

11 cf. VII 34 § 7

13 Vn 37 § 8

14 VII 37 § 4.5

14 Vn 37 § 13—15

15 VII 39 § 1

16 et 17 . . . . VU 39 § 3—10

18 Vn 39 § 16

18 VII 40 § 2

18 VII 43 § 12 ut uid.

20 VII 43 § 9

21 VII 43 § 10

21 VII 43 § 12

22 VII 43 § 11.12

71 VII 40 § 3

71 VII 40 § 6—8

71 et 72 VII 40 § 9.10

ed. prior VII 41 § 7

Isidor. orig. 5, 37 § 1 .... II 4 § 1

8, 10 § 1 cf. I pr. § 9

9, 2, 99 VII 32 § 11 sq.

9, 3, 43....IIII 18 § 10—12

12, 4 § 46 IIH 8 § 12

12, 4 § 46 UII 8 § 14

12, 5 § 19... cf. IIH 8 § 12

12, 5 § 19 IUI 8 § 13

13, 22 § 2 I 3 § 3

13, 22 § 2 I 3 § 4

13, 22 § 3 I 7 § 8

13, 22 § 4 I 9 § 1.2

13, 22 § 4 I 9 § 1

14, 3 § 1 I 2 § 8

14, 3 § 1 . ...fort. I 2 § 4.6

14, 3 § 5 I 2 § 16.16

14, 3 § 8 I 2 § 17—19

14, 3 § 13 I 2 § 20.21

14, 3 § 15 12 § 21

14, 3 § 16 I 2 § 28.24

J) ed. Muratori rer. Ital. scr. I 222 sqq.
s) ed. Boncalli chron. II.

qui Orosio usi sunt.

703

Isidor. orig.
14,3
14, 3
14, 3
14, 3
14, 3
14, 3
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 4
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 5
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6
14, 6

14, 6
14,6
14,7

15, 1

15, 1

14, 3 § 17 ... I 2 § 24
§24. I 5§ 2.4.6.6.9.10

§27 cf. I 2 § 27

§ 31 I 2 § 47

§34 I 2 § 48.49

§ 87 I 2 § 26

§38 I 2 § 26

§2 I 2 § 7

§2 I 2 § 62

§3 ;.... I 2 § 63

§6 I 2 § 64.66

§6 I 2 § 66

§8 I 2 § 69

§ 13 I 2 § 67

§ 14 I 2 § 68

§ 16 I 2 § 60

§18 I 2 § 61

§ 26. fort. 12 §63—66

§27 I 2 § 67

§28 I 2 § 69

§ 30 I 2 § 73.74

§ 3 I 2 § 8

§ 3 I 2 § 9

§ 3 I 2 § 11

§4 I 2 § 87

§4 I 2 § 89

§ 6 I 2 § 90

§ 8 I 2 § 92

§ 9 I 2 § P2

§ 10.11 I 2 § 93

§12 I 2 § 94

§21.... fort. I 2 § 91
§ 21...fort. VI 21 § 2

§2 I 2 § 76.76

§6 I 2 § 78

§6 VII 6 § 10

§6 12 § 80.81

§ 7 I 2 § 7

§14 I 2 § 106

§ 20 I 2 § 98

§22 I 2 § 98

§23 I 2 § 98

§24 I 2 § 98

§26 I 2 § 98

§33 II 14 § 1

§38 I 2 § 66

§42 I 2 § 101

§42 I 2 § 103

§ 44....fort I 2 § 104

§ 4 fort. I 2 § 99

§ 4....fort H 6 § 7.9
§ 42')... m 13 § 1.2

>ng. 15, 1,4*.. VII 28 § 27

15, l § 44 I 9 § 1

15, 1 § 47 I 21 § 12

18, 1 § 1 I 4 § 1

18, 1 § 6 VI 4§ 1

20, 3 § 18 V 7 § 13.14

Fredegar II p. 462 ed. Bouquet

VII 82 § 11 sq. ut uid.

geogr. Rauennas p. 50, 16 . I 2 § 16
p. 420, 8—12 I 2 § 16

Aldhelmus ad Acirc. p. 291 ed. Giles
I 13 § 2
p. 298.. VII 10 § 7

annales LaureBhamenses (Monumenta
Germ. SS. I 20). . . I 1 § 6.6

Beda chron.') 3431 II 8 § 2

3488 II 9 § 1.2

3488 *II 10

3688 . II 19 § 13 (sex mensibus)

3962 VI 22 § 1

3962 VI 22 § 6

4007 VII 6 § 9 sq.

4007 VII 6 § 15.17

4021 VII 7 § 10

4090 VII 13 § 2

4090 VII 13 § 4 sq.

4112 VII 14 § 2

4131 VII 15 § 2.6

4181 VII 16 § lsq.

4144 VII 16 § 6

4146 VII 17 § 4

4146 VII 17 § 7.8

4170 VII 18 § 3

4176 VII 18 § 6.7

4191 VII 19 § 2

4204 VII 20 § 2

4222 VII 22 § 6

4224 VII 23 § 1

4229 VII 23 § 6

4236 VII 24 § 2

4238 VII 25 § 13

4238 VII 25 § 14

4238 VII 25 § 16

4269 VII 28 § 1

4269 VII 28 § 19

4269 VII 28 § 28

4332 VII 32 § 16

4832 VII 33 § l

4382 VII 33 § 10

4832 VII 33 § 11

4387 VII 34 § 2

4337 VII 34 § 6

*) ez bidoro potius quam ex Orosio Beda de temp. rat. a. 4259.
*) de temporum ratione cap. 66.

704

Index scriptorum

Beda ehron. 4387. . . . VII 34 § 9.10

4348 VII 34 § 10

4348 VII 35 § 1

4376 VII 40 § 1

Beda hist eoel.

1,1 I 2 § 75 ut uid.

1, 1 I 2 § 76

1, 1 I 2 § 77.78

1, 1 p.34, 18.14.. cf. 12 §81

1, 2 VI 7 § 1

1, 2 VI 9 § 2—9

1, 2extr VI 10 § 1

1, 3 VII 6 § 1

1, 3 VII 6 § 9sq.

1, 3 VII 6 § 12

1, 4 VH 15 § 1

1, 5 VII 17 § lsq.

1, 6 VII 17 § 5-8

1, 6 VII 25 § 1-3

1, 6 VII 25 § 6

1, 6 VII 25 § 13

1, 8 VII 25 § 15

1,8 VII 25 § 16

1, 9 VII 34 § 1.2

1, 9 VII 34 § 9.10

1, 9 Vn 35 § 4

1, llmed VII 40 § 1

1,11 vn 40 § 3

1, 11 VII 40 §4

i, ii vn 40 § 7

1, 11 VII 42 § 1—8

1, 11 VII 42 § 4

Seuerus chron. ') p. 436 ... II 3 § 8

436 sub fin II 6 § 12

442 VII 9 § 8

442 VII 10 § 7

447 VII 29 § 6.16

448 VII 29 § 17

448 VII 31 § 3

448 VII 33 § 6

448 VII 34 § 10

448 VII 35 § 10

449 ......VII 37 § 15utuid.

449 fort. Vn 38 § 1

449 VII 40 § 8

450 VII 43 § 13

452 I 4 § 1.4

452 I 5 § 1.2

452 I 8 § 1

452 I8§ 10.11

452 I 14 § 1—4

Seuerus chron. p. 462 I 15 § 3

452 I 17 § 1

452 I 19 § 1

452 I 20 § 1.3

453 sq I 15 § 1

453 n 5 § 1

453 n 6 § 1.2

453 II 6 § 8— 10

453 II 6 § 11

453 II 7 § 1.6

453 III 7 § 2.5.6

453 III 12 § 1.3.8.9

463 m 16 § 3.4

453 III 16 § 69.10

453 III 17 § 3.6 -8

458 mi 6 § 1

453 IIII 22 § 4—6

453 Iin 23 § 1.5.6

453 V 12 § 1

458 VII 3 § 1

453 VII 6 § 1 sq.

453 VII 9 § 1.6

453 VII 13 § 5

453 VII 14 § 1

453 VII 20 § 1.2

454 I 15 § 2-6.8—10

Paulus historia Romana '

p.2, 11«) [p. 6, 20]»).. 114 §1
4, 26 [8, 4]. - " -

7, 18 tl2, 1]

114 § 1

.III 13 § 2

15, 10^-12 [20, 3].. II 12 § 8

18, 11 [24 not. lin. 1]

II 19

§ 9

19, 26— notlin.6 [26, 1]

III 4 § 1.3

20, 9 sqq. [26, 1] .III 5 § 1—3
21,26sqq.[28, 1]..III7§4.5
23 not Kn. 6—9 [28, 9]

m ii § i

23 not lin. 6 [28, 10 sq.]

m 11 § 2

23, lOsq. [28, 13].. III 8 § 1

24 not 1. 8— text 1. 8 [30, 1]

Ilf 15 § 2.3

24, 9— not 9 [30, 1]

HI 15 § 3-8
24 not. 1. 9 (qui)— 25 not 4

[30, 16} m 15 § 10

34not 4—9 [36,2]. IIII3§ 1.2
36 not lln. 5—6 [36, 7]

iin 5 § i

') in Floredi Espana sagrada ed. 2 (Matritii 1756) tom. 1111 p. 428-454.

') Historia Miscella ed. Eysaenhardt, Berolini 1869.

*) ed. Droysen in Monum. Germ. Auct antiquiss. tom. II, Berolini 1879.

qui Oroaio uii innt

705

Panhu hist Rom.

98, 16 [38not. 61 nil 7 §1
41 not. lin. 9 [40, 1]

IIH 8 § 10
41 not lin. 9— tezt. lin. 26

[40, *}.... IIII 8 § 14.15
46, 90 eq. [44,l]..im 10 §1

46, 11 §q. [44, 8]..im 10 §4

47, 21—24 [46, 1] IIII 11 § 2
49 not 6—9 [48, 11

49 not. 9—12 [48, 4]

"ir

13 § 11

iiir 13 § 12

63, 1 [60, l]....mi 13 § 16
63,13—16 [50,3}.IIII 14 §3
54, 24 [62, 1] . . . .1111 14 § 6

64, 25; 55, 2 [52, 2]

IIII 14 § 6
55> 3.4 [52, 8]...IHI 14 § 7

56, 5 [62, 6] mi 14 § 7

65, 6-11 [52, 5].mi 14 § 7.8
56,12-20 [5M}.im 15 §1

57, 26-58, 3 [54, 5]

im 16 § 8.4

59, 22—25 [64, 151

IIII 16 § 12

60, 6—10 [56, 11

IHI 16 § 16.17

60, 11—16 [55, 6]

Iin 18 § 8.4

61, 33-62, 2 [56, 1}

nn 17 § 2
68 not. 9—64 not lin. 3

[58, 1] Iin 16 § 6.7

64» 18—20 [<m.] «) .1111 18 § 7
65 not. lin. 11-66, 18

[60r 2] im 18 § 14

66, 16—18 [60, 5] IIII 18 § 16

68, 8 [62, 1} IIII 19 § 1

71,3— 10 [64,1] .1111 20 §3.4

^i^io-MteMj.nn^oiu
"~ ' .nn 20 § i5

IIH 20 § 17

73, 1—4 [66, 1
73, 4—6 [66, ~

74> 9—18 [66, 6 .1111 20 § 24
74, 22 sq. [66, 9] JIII 20 § 26

76, 10 sq. 68, 1
76, 14*q.p»,2
79, 1—11 [70, 1

.1111 20 §29
. nil 20 § 30

im 21 § 1-8
80, 9-16 [72, 1-7]

mrs2§2.3

80, 16 sq. [72, 8] .im 22 § 4

3

Paulus hist Rom.

80, 17-20 [72, 9} IIII 22 § 7
80, 19 [72, 11] . . .HII 22 § 1
81 not lin. 4—83, 28 [72, 18]

nn 23 § 2—7
82, 14—22 [78, 10]

ini 22 § 4—6

.86, 8sq. [74, 3] V 4 § 8

86 not lin. 9—11 (76, 1]

V 4 § 2
- 87 not lia. 4—6 [76, 6]

V 6 § 1.2
87notlin.ll [76, 8]..V7§8

90 not. lin 5—91 not lin. 2
[76, 11) V 7 § 6—8

91 not tin. 2—92, 11 [76, 16]

V 7 | 12—18
92, 14—17 [77, 5]...V 8 § 1
98 not lin. 4—7 [78, 1]

V 9 § 4.6.7
94, 28— not lin. 6 [78, 6]

V 10 § 8
96 not lin. 5—97 not lin. 6

[79, 1] V 11 § 2—4

98 not Hn* 8.9 (80, 1]

V 14 § 1
98 not Kn. 9—12 [80, 2]

V 14 § 2—4
102 not lin. 8 [om.]

V 15 § 18
104, 25—105 aot lin. 3

[82, 4] V 15 § 20.21

108, 26—109, 16 [84, 1)

V 16 § 17—19.21
112 not lin. &— toxt lin. 12

(86> 11 V 18 § 8-5

112 not lin. 13—113, 4

[86,. 7] V 18 § 9

118, 6sq. [86,10]..*V 19 § 1
122, &-n*t lin. 8 [90, 1]

V 20 § 9
122, 15— not lin. 6 [91, 1]

V 21 § 1

122, 22— not lin. 7 J91, 2]

V £l 8 2 S

123, 9-12 [91, 4}..V 21 §7

124, 26—125, 9 J9B, 1]

V 22 § 16.17
131, 12—16 [97, 1]

131, 19-not li* 8 KW, 6]_

§ 1.2

. *]
24 § 3

*) Droysen ap. Landnlfum p. 348^ 28 exbioot ottitt* spnd Paulun?;
sed eiBtant in codd. PauH, cefto u Bmb. tt Mon.

V. 46

706

Indez scriptorum

Paulue hist. Bom.

135 not lin. 7—137, 3

[100, 1] VI 5§ 3— 6

138 not iin. 2— tezt iin. 10
[101, 3]1) VI 6 § 2.3

138, 12—17 [101, 61. VI 6 §4

139 not. lin. 7 sq. [102, 1—4]

iTT 7 s K A

139 not lin. 8—10 [102, 4—6]
VI 7 § 7
139 not L 10 [102, 6] .V 17 § 7
189 not. lin. 10— 11 [102, 6.7]
VI 7 § 10
140, 28—141, 4 [102, 7—11]

VI 7 § 11—18
141 not lin. 1— text. lin. 15

[102, 11—18] .VI 7 § 13—16
143, 12—15 [102, 18—20]

VI 8 § 18.19
143 not lin. 4—7 [102, 20—

103, 4] VI 8 § 22.23

143 not. 7—144, 5 [103, 4—6]

VI 9 § 1

153, 10—12 [104, 1] VI 15 § 1

156 not. lin. 9—157, 2 [106, 1]

VI 15 § 26

157 not lin. 4-158, 14
[108, 1] VI 15 § 34

158, 14—23 [108, 61

VI 16 § 1.2

159, 19 Bq. [110 not. lin. 6] ,

VI 16 6 6
162 not. lin. 6 [114 not lin. 3] !
VI 18 6 8 <

170 not. lin, 9 sq. — 171 not.
lin. 4 [119, 1].VI20 §1.2 I

171 not. lin. 6 sq. [119, 3]

VI 18 § 34
171 not lin. 7, tezt. 21.22,
not. 8 [119, 6] .VI 20 § 5
171 not. lin, 8—10 [119, 7.8] i
VI 22 § 6 i
234, 21 [160] menses IIII |
vn 24 § 2?

275 [185, 3] Vn 32 § 1 ,

276 [185, 9—18] . VII 82 § 2.8 |

§8

276, 16—18 [185, 18sq.l
VII 32

B

VII 32 § 8
[185, 18]
VII 32 § 5 i

VII
277, 18—15 (185, 15;

277 not lin.

* *) ultima tertio menae

*) sieque — effeeta est ez lofdane Qet 25 inserta sunt

Paulus hist. Bom.

277 not lin. 8—10 [186, 1 sq.j

VII 32 S 6

277 not lin. 10— 12J186, 2-4]

VII 32 §9

280, 12— 25J186, 5—8]

VH 32 § 10.11.13

280, 26 — 281, 9 [186, 10 sq.

12 sq] VII 32 § 14

282, 1—3 [186, 23 sqj
Vff 33 § 1

3— not lin. 2 [186, 24-

26] VII 32 § 15

282 not. lin. 10-283, 6
[187, 1] Vn 33 § 1

283, 7-not lin. 1 [187, 2sq.]
VII 33 § 2

288, 13 sq. [187, 4 soj

VTI 33 § 4

283, 16—17 [187, 6sq.]

VII 33 § 5

283, 19-28 [187, 7—12]

VII 33 § 6.7

284 [187, 13sq.].Vn 33 § 10

285 [187, 14-19]
VII 33 § 10-12

287, 21-27 [187, 20]
VII 33 § 13—15

288 [187, 26—27]')

VII 33 § 19

288, 23— not lin. 9 [187, 31-
33] VII 34 § 1

288, 26—289, 4 [187, 33]
VD 33 § 8

289, 18— not lin. 14 [188, 12]
VII 34 § 2

289, 25—291, 6 [188, 17—23]
VII 34 § 56
291, 16-18 [189, 2—4]

VII 34 § 7
291, 19-24 [189, 4-6]

VII34 §8

291, 24-292, 18 [189, 7—10]
VII 34 § 9

292, 23—293, 8 [189, 14]
VII 34 § 10

293, 19 — 294, 18 [189, 26-
190, 9] ....VII 35 8 1-«

294, 18—20, not lin. 5 [190,

9—ii]. vn 35 § 10

294 not lin. 6—7 [190, 11 sq.]
VII 36 § 10

om. Dr.

qui Orosio usi sunt.

707

Paulus hist. Rom.

300, 31—301, 4 [190, 12—17]

VII 35 § 10.11

301 not. lin. 2.3 [190, 17 sq.J

VII 35 § 12

301, 22-302, 11 [190, 18-22]

VII 35 § 13—15

302 not. lin. 3—303, 25 [190,
23— 33]. VII 35 §16-19. 21

307, 1-4 [192, 11] .VlI36§l

307, 4-7 [192, 13] .VII 37 §1
307 not. lin. 2—4 [192, 14]

VII 36 § 1

308, 26—309, 4 [192. 18-28]

VII 36 § 4.5

308, 24-26 [192, 17 sa.]

VII 36 § 2.8

309 not. lin. 1—4 [192, 23—26]

VII 36 § 7

309, 15 sq. [192, 25 sq.]

Vll 36 § 8
309, not. lin. 4 sq. [192, 26 sq.]
VII 36 § 6
309, not. lin. 5 sq. [192, 27]

VII 36 § 5
309, 21 sq. [192, 281

Vll 36 § 10
309, 22—24 [192, 28 sq.l

VII 36 § 11
309, 25-29 [192, 29-31]

VII 36 § 13

309, 29—310, 2 [192, 81 gq.]

VII 36 § 13

310 not. lin. 1—310, 29
[193, 1-6]... VII 37 § 1.2

310, 26 [193, 4].. VII 38 § 1

310, 80-311, 12 [193, 8-16]

VII 37 § 4-7

311, 12 sq. [193, 16sq.l

♦VII 37 § 12

311, 13-23 [193, 17-23]

VII 37 § 12-16

312, 6-13 [193, 26-194, 6]

VII 37 § 2
812, 18—22 [194, 81

VII 39 § 1
312, 25-27 ]194, 11]

VII 40 § 1

312, 27— not. lin. 9 [194, 12]

VII 39 § 15

313, 17-19 [195, 4-6]

VII 40 § 2

Pftulua hist. Rom.1

313, 19 sq. [195,6] .VII 40 §2

313, 20-22; 22—27 [195, 6sq. ;

8-11] VII 43 § 7-10

313, 28-314, 1 [195, 121

VH 38 § 1

314, 1 [195, 14].. VII 40 § 8
314, 1-4 [195, 14 sgj

VII 38 § 8
314, 4-12 [195, 15—20]

VII 38 § 4—6

314, 16—20 [195, 22-81]

VII 40 § 4—10

315, 2sq. [195, 81sq.l

VII 41 § 7
315, 11-14 [196, 2sq.]

Vn 42 § l.Sutuid.
315, 14—21 [196, 8—8]

VII 42 § 3— 6

315, 21-316, 17 [196> 9—161

Vn 42 § 8-16

316, 20-28 [196, 18]

vn 43 § is:u

Dicuil 2, 4.6 I 2 § 21.23?

3, 1 cf. I 2 § 94

6, 17 cf. I 10 § 17

8, 17 I 2 § 101

8, 17 I 2 § 103

Lucani commenta Bernensia *)

2, 46 ini 14 § 6.7

2, 46 IIH 16 § 1-5

3, 154 VI 15 § 6

3, 158 IIII 20 § 39.40

3, 453 VI 15 § 6.7

4, 438 VI 15 §8.9

5, 68 VI 15 § 11

6, 1 .. VI 15 § 18.19

6, 285 VI 15 § 19—28

7, 460 VI 15 § 23

7, 521.... VI 15 § 24.26.27

8, 88 VI 15 § 87.28

8, 560 VI 15 § 28

10 pr VI 15 § 29.31

10 pr. VI 15 § 88.84

10 pr VI 16 § 1.8

10, 158 II 12 § 7.8

10, 475 VI 16 § 3—6

10, 476extr VI 16 § 3

Horatianum scholium oodiois Franeq*

uide ad im 10 § 1

ezcerpta codicis Paris. 8818 (Both ad

Sueton. p. xxxxn). .VII 7JJT

*) ed. Vsener 1869.

45*

706

Indei scriptorum

Paulue hist. Bom.

135 not. lin. 7—137, 3

[100, 1] VI 5 §3— 6

138 not iin. 2— tert. lin. 10
[101, 3]1) VI 6 § 2.3

138, 12—17 [101, 6]. VI 6 §4

139 not lin. 7 sq. [102, 1—4]

»T 7 8 5 6
139 not. lin. 8—10 [102, 4—6]
VI 7 § 7
139 not L 10 [102, 6] .V 17 § 7
189 not. lin. 10—1 1 J102, 6 . 7]
VI 7 § 10
140, 28—141, 4 [102, 7—11]

VI 7 § 11—13
141 not lin. 1— teit. lin. 16

[102, 11—18] .VI 7 § 13—16
143, 12—15 [102, 18—20]

VI 8 § 18.19
143 not. lin. 4—7 [102, 20—

103, 4] VI 8§ 22.23

143 not. 7—144, 6 [103, 4—6]

VI 9 § 1

153, 10—12 [104, 1] .VI 15 § 1

156 not. Un. 9—157, 2 [106, 1]

VI 15 § 26

157 not lin. 4-158, 14
[108, 1] VI 15 § 84

158, 14—23 [108, 61

VI 16 § 1.2

159, 19 sq. [110 not. lin. 5]

VT 16 6 6

162 not. lin. 6 [114 not lin. 3]

VT 18 S S

170 not. lin. 9 sq. — 171 not.
lin.4 [119, 1]. VI 20 §1.2

171 not. lin. 6sq. [119, 8]

VI 18 § 34
171 not lin. 7, tezt. 21.22,

not. 8 [119, 6] .VI 20 § 6
171 not. linf 8—10 [119, 7.8]
VI 22 § 6
234, 21 [160] menses HII

VII 24 § 2?

275 [185, 8] Vn 32 § 1

276 [185, 9—18] .VII 32 § 2.8

276, 16—18 [185, 18sq.l

VII 32 § 8

277, 13—16 [185, 161

VII 32 § 8

277 not lin. $-8 [185, 18]

VII 32 § 5

Panlus hist. Bom.

277 not. lin. 8—10 [186, 1 sq.]

VII 32 8 6

277 not lin. 10— 12J186, 2-4]

VII 32 §9

280, 12— 26J186, 6—8]

VII 32 § 10.11.13

280, 26 — 281, 9 [186, 10 sq.

12 sq] VII 32 § 14

282, 1-8 [186, 28 sqj
VII 33 § 1

8— not lin. 2 [186, 24-

26] VII 32 § 16

282 not. lin. 10—283, 6
[187, 1] Vn 33 § 1

283, 7-not. lin. 1 [187, 2sq.]
VII 33 §2

288, 13 sq. [187, 4 sqj

VII 33 § 4

283, 15—17 [187, 6sq.]

VII 33 § 5

283, 19-28 [187, 7—12]

VII 33 § 6.7

284 [187, 13sq.].Vn 33 §10

285 [187, 14-19]
VII 33 § 10-12

287, 21-27 [187, 20]
VII 33 § 13—15

288 [187, 26—27]«)

VII 33 § 19

288, 23— not. lin. 9 [187, 31-
33] VII 34 § 1

288, 26—289, 4 [187, 33]
VD 33 8 8

289, 18— not. lin. 14 [188, 12]
VII 34 § 2

289, 28—291, 6 [188, 17—28]
VII 34 § 6.6
291, 16-18 [189, 2—4]

VII 84 § 7
291, 19—24 [189, 4-6]

VII 34 § 8

291, 24-292, 18 [189, 7—10]
VII 34 § 9

292, 23—293, 8 [189, 14]
VII 34 § 10

293, 19 — 294, 18 [189, 26-
190, 9] ....VII 35 § 1-5

294, 18—20, not lin. 6 [190,
9—111 VH 35 § 10

294 not lin. 6— 7 J190, 11 sq.]
VII. 36 § 10

*) ultima tertio menae exwtgncmt om. Dr.

') eieque — effecta eet ei lordane Get 25 inserta sunt

qui Oro8io usi sunt.

707

Paulus hist. Rom.

300, 31—301, 4 [190, 12—17]

VII 35 § 10.11

301 not. lin. 2.3 [190, 17 sq.]

VII 35 § 12

301, 22-302, 11 [190, 18-22]

VII 35 § 13—16

302 not. lin. 3—303, 25 [190,
23— 33]. VII 35 §16-19. 21

307, 1-4 [192, 11] .Vtl36§ 1

307, 4-7 192, 13] .VII 37 §1
307 not. lm. 2— 4 [192, 14]

VII 36 § 1

308, 26—309, 4 [192, 18-28]

VII 36 § 4.6

308, 24-26 [192, 17 sa.]

VII 36 § 2.3

309 not. lin. 1—4 [192, 23—25]

VII 36 § 7

309, 15 sq. [192, 25 sq.]

Vll 36 § 8
309, not. lin. 4 sq. (192, 26 sq.]
VII 36 § 6
309, not. lin. 6 sq. [192, 27]

VII 36 § 5
309, 21 sq. [192, 281

Vll 36 § 10
309, 22—24 [192, 28 sq.l

VII 36 § 11
309, 25-29 [192, 29-31]

VII 36 § 13

309, 29—310, 2 [192, 81 sq.]

VU 36 § 13

310 not. lin. 1—310, 29
[193, 1-6]... VII 37 § 1.2

310, 26 [193, 4].. VII 38 § 1

310, 80-311, 12 [193, 8-16]

VII 37 § 4-7

311, 12 sq. [193, 16sq.l

♦VII 37 § 12

311, 13—23 [193, 17-23]

VII 37 § 12-16

312, 6-18 [193, 26-194, 6]

VII 37 § 2
812, 18—22 [194, 81

VII 39 § 1
312, 25-27 ]194, 11]

VII 40 § 1

312, 27— not. lin. 9 [194, 12]

VII 39 8 15

313, 17-19 [195, 4-6]

VII 40 § 2

Paulus hiflt. Rom.l

313, 19 sq. [195,6] .VII 40 §2

313, 20-22; 22—27 (195, 6sq. ;

8-11] Vn 43 § 7—10

313, 28-314, 1 [195, 121

VII 38 § 1

314, 1 [195, 14] ..VII 40 § 8
314, 1-4 [195, 14sqJ

VH 88 § 3
314, 4-12 [195, 16—20]

VII 38 § 4-6

314, 15—20 [195, 22-31]

VII 40 § 4—10
3l5,2sq. [195, Slsa^^

315, 11-14 [196, 2sq.]

VII 42 § 1.8utuid.
315, 14-21 [196, 8—8]

VII 42 § 3— 6

315, 21-316, 17 [196> 9— 16]

Vn 42 § 8-16

316, 20-28 [196, 18]

VII 43 § 13; 14

Dicuil 2, 4.6 I 2 § 21.23?

3, 1 cf. I 2 § 94

6, 17 cf. I 10 § 17

8, 17 I 2 § 101

8, 17 I 2 § 103

Luoani commenta Bernansia *)

2, 46 ini 14 § 6.7

2, 46 IIII 16 § 1-6

3, 164 VI 15 § 5

3, 168 IIII 20 § 39.40

3, 453 VI 15 § 6.7

4, 433 VI 15 § 8.9

5, 68 VI 15 § 11

6, 1 VI 15 i 18.19

6, 285 VI 15 § 19—28

7, 460 VI 15 § 23

7, 621.... VI 15 § 24.26.27

8, 88 VI 15 § 87.28

8, 560 VI 15 § 28

10 pr VI 15 § 89.31

10 pr. VI 15 § 33.34

10 pr VI 16 § 1.8

10, 163 II 12 § 7.8

10, 475 VI 16 § 3—6

10, 476 extr VI 16 § 3

Horatianum scholinm oodicis Franeq.

uide ad UII 10 « 1

ezcerpta codicis Paris. 8818 (Both ad

Bueton. p, nxm). ^VII 7 § 3

*) ed. Vsener 1869.

45*

IIIL

INDEX NOMINVM ET RERVM.

Abacuc A 9 § 7; 29 § 7

Abenna tride Auena

Abiron A 9 fi 2

aboAus erborti IUI 2 § 2

Abraham 1 1 § 5.6 VII 2 § 13. 14. 15

A 5 § 2; 23 § 8sq.; 29 $ 6
Abydus II 10 § 8
Abjla vtide Anena
accusatores VII 22 § 6
Acesincs. Agesine* amnis III 19 § 6
Acfaaei V 3 § 2.8
Acbaia I 2 $67.58; 7 §3 III 3 §1;

16 § 2 Iin 2 § 7 V 3 § 8.6

VI2f4VII9§10
Achillas VI 15 § 80.88
AcbiHeus (e«r.) VII 25 § 4.8
AchiuttB V 3 § 8
Achroi IIII 20 § 29
M. (ric) AciUus Glabrio consul [563]

flll 20 § 20
Aeiliue cf. Aguiftrus
Aerooerauni montes (inter Armeniam

et Hiberiam) I 2 § 41
Aerocerauniae (stc) montes (in an-

gustiis Badriatici sinuB) I 2 § 67
Actiacum beilum VI 18 § 2
Actium VI 19 § 6.8.9
actores scriptoresque I 1 $ 6
aetuartae naues VI 9 § 2 '
acntoi tmei lm 2 § 6
acnmefc elieere (robigine discuisa)

nn 28 s n

Adam I 1 ( 6 A K « 6; 18 j 6
Adama I 5 § 6
Adaapii (sic) III 18 § 7
Adherbal V 15 § 8

Adiabeni VII 6 § 12; 17 § 8

Admedera uide Ammedera

admonitiones I 6 § 6

adoptinus V 15 § 3

Adrestae III 19 § 4

Adri uide Mandri

Adoatuci VI 7 § 14; 10 § 1.2

adyta VI 1 § 11.28

Aeacida rex Molossorum III 23 § 30

Aebatius II 12 § 3

Aedui VI 11 $ 5

Aegatcs. Aegades insulae IIII 10

§«

Aegaeum mare I 2 § 56.67.98

aegri VI 4 § 7

Aegyptii I 8 § 6.10.13; 10 § 1.2
§5.6.8 VH 27 §1.3.16.16 Ae-
gyptiorum sacerdotee I 8 § 7
saera 1 10 § 6 uasa pretiosa VII
27 § 14

Aegtpfas I 2 § 3.8.23.27.30.87.89;
8 § 1.3.5.9.11; 10 § 2.8.5.13
§ 14.16; 11 § 2; 14 § 1.8; 21
§ 10 II 8 § 2 III 1 § 8.25; 7
§ 6.*; 16 § 12.14; 17 § 1.9;
23 § 7.19.20.89 im20 § 36
V 1 § 16; 21 §11 VI 15 § 28;
16 § 2; 19 § 6.15 VU 3 § 5;
6 § 12; 12 § 7; 17 8 2; 25
§ 4.8; 27 § 11 Bttpertar I 2
§ 2T.34 inferior I 2 § 34 Aegypti
cornua VI 19 § 13 pkna I 2
§29 Bolitudinee et harenae VII
33 § 2 prouincia VII 3 § 4 Ae-
gyptos (Homtn.) III 2 § 11

Aegyptus Danai frater I 11 § 1

Indei nominum et rerum.

709

Aelia (uocata Hierosolyma) VII 13

§ 5
Aelianus VII 25 § 2
P. Aelius Paetw oos. [553] IUI 19 § 6
Aemilianus (tyrannns) VII 21 § 6
Aemilianus cf. Laelianus
Aemilius tertium dictator [32&\ II 13

§ 10
L. Aemilius Catulus (inmo Papus)

consul [52M IIII 13 9 *
(M. Amtiius) Lepidus consul [579]

IIII 20 § 34
M„ Aemilius Lepickus coneul [6X1]

V 4 § 1$ Xepidua proconsule

V 5 § 13.14

(M. Aemikus) Lepidus [0*8.070] V 22
$ 16; 24 § 16 Beipionis pater

V 22 § 17

(3f. ^4e»i?«w) Lepidus triumuir VI 18
§ 8.10.11.20.28.80.31.32; 20

a A

M. Aemilius consul [626] V 10 § 11
M. Aemilius (immo Aurelius) coneu-

laris [CQ8. €46] V 16 § 2
AemiUus consul [473] HII 1 § 4
Aetmiiius Paulus consol [499] IIXI 9

§6
L. AemiUus Paulus consul [538] IIII
16 § 1 Aemiliui Panlue ooneuj
[638] im 16 § 8 Paulus Var-
ronte collega [<533J V 5 § 7.8
L. Aemilius Paulus consul [586] IIII
20 § 39 L. Aemilius proooueule
[564] ini 20 fi 28
L. (Aemilius) Paulus frater Lep*$
[cos. 7QQ> prosertptus VI 18 § 11
Aemilia uirgo Vestalis V 15 | 22
Aeneas I 18 § 1 IIII pr. § 1
aeneus taurus I 20 f 3 a. toabes II

19 § 16

Aequi II 12 § 7.8 III 3 § 4

aer conupfeta III 10 § 2 VII 27 § 10

aeris corruptio V 11 § 8 aeris

calidi anhektus V 10 § 11 coaeto

aere graado pTofusa VII 27 § 10

aerarium IIII 16 § 8.19; 17 § 13

V 18 § 28.87 YI 15 8 6 VII 2

9 11
aerarius. aeraria fabrka IJII 20 § 40
aeris inopia IIII 22 § 4 aei Coii»-

thium V 3 § 7
Aescnlapii lapfe III 22 § 5 tewplum

ILU 23 § 4 VI 2 § 11
Aeeernia V 18 § 14.16
aestatis umor incongruus III 4 § 2

aestuaxia VI 8 § 10

aestus I 10 § 19

aeteroitas heata IIII 6 1 42 aeterni-

tatejn promereri VII 1 § 3
aeternue. aeterna uita VII 41 9 9
Aethiopia I 4 § 5; 9 9 3
Aethiopicus oceaaus I 2 § 89.90.92

Aethiopioa deserta 1 2 9 9.30

Aethiops 1 10 § 19 Aettqopee 1 2

§ 92.93

« Aetna CAethna') II 18 9 6 V 6 9 2;

| 10 § 11: 13 § 3 tuno orebris

I erupttouiW aestuahat, nunc .-.

fumat II 14 § 3
| Afellas uide Ophellas
| Afer VII 17 9 1 Afri HIJ 6 9 1M8;
, 18 9 2.7; 22 9 » V 15 9 1*

! L. Afranius dux Pompeianua VI 15
! 9 * Afcanim V » 9 H VI 15
I § 6; 1* 9 *

! Africa 12 9 I.3.&. 10,88.84. 86. 87
9 20.94.96 III 15 919; 20 9 ?;
I 23 9 7 IIII 6 9 21.24.26.29;

i 8 9 6.7.9; 9 9 4.5.10.14; 10

9 7? 18 9 17.18; 19 § 1; 20
j 913; 22 9 1.2 V 2 9 2; $ 9 3;
| 11 9 L2.4; 12 9 1; 15 9 3.6;

1 19 9 *; 20 9 3; 31 9 13; 93

§ 2; 44 § 16 VI 1 § 6; 15 § 7
' 9 9; 16 9 3.4; 17 9 4; 18 9 28;

. 21 §18 VIia§*j 25§4.8.10j
29 9 3; 33 §6.7; 36 9 2.3.11;
42 9 5. 10. 1$,17; 43 9 11 A 3
9 3.4; 4 9 1
Afrieana annona VII 42 9 12 militia
VII 36 § 4 Bjwto A 19 9 4
Africaium regnuni II 1 9 4.6
VII 2 9 4 AfSoiwum Htus mi
. 19 9 1 Miagns V 11 9 2
Africanua %i$e Coraalius
Afrknm mare I 2 9 H><* ,
Afriens (uentus) 12 9 49. 95. (6. 58
9 60. *1. 7ft. $0.81*94. 109. 104
V 24 § 11
Agamemnon afchipimta V 18 9 10
AgathooLes Lysimwhi fili.ua III 23

A^athocle8(Siciliaerai) IIII 1 9 28;

6 9 23,2428. 29.80. 81,32. 33
Agenor III 23 9 12
ager. agri sine cultore VII 15 § 5
Agesilans III 1 9.9. 11. 12.80. 82
Agesiaes nide Aceeiftes . .

agger VI 11 9 28.27.28
Agia ('Hagia') UI 18 9 12

710

Index

agmenta V 15 § 16 (amm.) VI 11 g 8

agon II 4 § 1

Agrigentini I 20 § 1 IIII 7 § 6

Agrigentnm 1111 7 f 4; 18 g 2

M. Agrippa cos. n [72€\ VI 21 § 1
Agnppa VI 18 § «5. 26. 29; 19
g 6; 21 § 1.28

Agrippma Galliae urbs VII 12 g 2
Agrippina VII 24 § 3

abeneus utde aeneus

Alamanni VII 28 $ 7; 26 g 7; 29
g 16; 83 § 8

Alani VII 34 § 6; 37 § 3; 38 § 3;
40 § 3 ; 43 § 14

Alania I 2 g 68

Akricus II 3 § 8 VII 37 g 2.17;
38 $2; 39 § 1.6; 40 $1.2; 42
§ 7; 43 $ 2.12

Alba (Fuctntia) IHI 20 $ 39

Albam (ad mare Caspinm) I 2 § 86
g 89 VI 4 $ 8

Albani II 4 § 9 Albani montes III
6 $ 4 A. parentee (Romuli) VI
1 § 14

Albani. Albanornm cinitas {Alba
Pompeia) V 22 $ 17

Albania I 2 § 60

Albinus uide Clodius et Postumius

Alcetas frater Perdiecae III 23 g 23
§ 88

Alcibiades II 15 § 1.6; 16 § 2.8.6
§ 7.9.10; 17 § 6

alen. alites dirae II 10 g 11

Alesia VI 11 g 7

Alexander Philippi frater III 12 g 2.3

Akxander Olympiadis frater, Epiri
rex m 11 $ 1.2; 14 $ 4; 18
g 1.3 Philippi gener III 14 g 7

Alexander (Pbilippi filins) uel Ale-
xander Magnus I 4 g 6; 16 g 2
III 7 g 6; 11 g 1.2; 12 g 1;
13 g 4; 14 g 7; 16 g 1.10; 16
g 1.4.6.8.11.18; 17 g 1.6; 18
g 1.3.6.10; 19 g 2.8.6.7; 20
§4.8.10.11.13; 28g 1.6.11.14
g 26 . 30 . 82 . 38 . 88 . 45 . 60.61
IIIIl §13; 6 g 21.22 V22g3
VI 21 g 19 VII 84 g 6; 42 g 13
Alexandri M. arae ac termini I
2 g 5 arae VII 2 g 6 castra I

Alexander Cassandri fil. m 23 g 61
Alexander, Diodotfi fllius V 4 g 17
Alexander (Seoeros) VII 19 g 2 Ah-
relins Alexander VII 18 g 6

Alexander nrbis (Akxandrinae) epi*

scopns VII 28 g 24
Alexandria (Aegrpti) I 2 g 8 m 16

g 14 VI 15 g 29; 16 % 2; 19

g 4.19 VII 5 g 6; 9 g 3; 12

g 7; 25 g 8; 28 g 24; ef. Ale-

xandrina nrbe
Alexandria snper Tanaim constitnta

m 18 g 7
Alexandrina nrbs VII 28 g 28 Ale-

xandrini Y10g6.7 VI 18 g 1.2
Algidns II 12 § 7
Aliectns Caransii socins VII 25 g 6
AUia ('Halia') U 19 g 6 m 3

g 6
Allobroges Galli V 18 g 2
Alpes I 2 g 61 im 14 g 3; 18 g 9

V 14 g 6; 16 g7.14 VI 15 g 6
VII 8 g 6; 22 g7; 85 g 8.4.14
Alpinm arta latera atqne ineni-
tabiles tranaitiis VII 35 g 13 A.
Cottiae I 2 g 66 A. Poeninae I
2 g 60.68

Alpes Pjrrenaei VII 40 g 8

Amandns VII 25 g 2

Amazon III 18 g 6 Amaxones I 2

g 60; 15 g 3; 21 g 2
Ambiani VI 7 g 14; 11 g 12
Ambiorix VI 10 g 1.2.17; 11 g 16
Ambira rex (cf. A. v. Gutsehmid,

Jahtb. f. PhQol Suppi. U p. 225)

m 19 g 11
Ambinariti VI 8 g 8
Ambrones V 16 g 1.9.13
Ambrosins VII 36 § 7 A 1 § 4
amens panore IIII 17 g 3
amentia bebetatns V 5 g 16
amentnm uide agmentnm
amicnlnm V 9 g 2
amicns popnli R. VI 2 g 1 dnitas

amica p. R. IIII 14 g 1 amiri

VI 4 g 6 a. regii (Mitbrid.) VI
5 g2.3

Amisns VI 2 g 24

Amiternnm {mmo Liternnm) im 20

g 29
Ammedera VH 86 g 6
amnestia II 17 g 16 VII 6 g 6
amomnm I 2 g 42
Amosis I 8 g 10
Ampbictyon I 9 g 1
Ampbipolitana arx m 28 g 32
ampnitfaeatnun VII 4 g 11; 16 g 2;

30 g 5
Amulins II 2 g SJVI 1 g U

nominum et rerum.

711

Amyntas III 12 § 1 ; 14 § 4; 18 § 8;

23 § 13
dvaiutxQT7)Tog A 16 § 3
Ananias A 14 § 3
anathema A 6 § 3; 9 § 2
anchorae IIII 7§8;10§6VI9§4
ancilla III 10 § 2 V 6 § 1
ancistram A 4 § 6
AncnB uide Marcins
Andicani VI 8 § 7
Andragathins comes Maximi VII 35

§ 3.5
Andro uide Antander
Androcottns III 28 § 45.46
androgynus V 4 § 8
angeli VI 22 § 5 angeli Dei A 32

§ 10 sg.
anguetiae III 14 § 7 mi 8 § 1.2
animae VII 39 § 11
animalia omniuui genernm ad siluas

fugerunt V 18 § 9
Anio III 6 § 1 mi 17 § 2
annales I pr. § 10
annona Airicana VII 42 § 12
annornm numeri pares VH 2 § 7
Antander. Andro (casu nomin.) TITF

6 § 28
antemnae VI 8 § 14
Antias uide Valerius
Antichristns I pr. § 15 A 16 § 2;

28 § 8 A. rex VII 27 § 16
Antigonns Philippi filius III 23 § 8

§ 18.23.24.26.27.28.8435.40

§ 41.43.47
Antigonus (Aristobuli fU.) VI 18 § 24
Antiochia VI 13 § 5; 19 § 1 VII 12

§ 5; 33 § 12
Antiochus (Seleuci pater) HI 23

§ 10
Antioehns (Magnus) im 20 § 12.13

§ 18.19.20.22
Antiochns (Sidetes) V 10 § 8
Antiochus (a Gassio nictus et inter-

fectUB) VI 13 § 5
Antiochus (Commagenae rex) VI 18

o 23
Antiope I 15 § 8
Antipater Cassandri pater III 18 § 2;

23 § 10.15.16.21.24
Antipater Cassandri fflius III 23 § 50

§ 56
antittes fani III 16 § 18
P. Antistins a Damasippo praetore,

incentore Mario consule, occisus

V20 § 4

Antistins Angusti legatus ulteriores
Gallaeciae partes perdomuit VI
21 $ 6

Antium UII 15 § 1 V 19 § 19

Antonianum praesidium VI 19 § 6
Antoniana praesidia VI 19 § 14
Antoniani auces VI 19 § 2

Antoninus Pius VII 14 § 1 sq.

Antoninus.] M. Aurelius: Aureiius
VII 14 § 1 M. Antoninus Verus
VII 15 § 1 M, Antoninus VII
15 § 4.6; 27 § 7 Antoninus VII

15 § 11.12

Antoninus:] L. Verus: Aurelius Com-
modus VII 15 § 1 Annius An-
toninns Verus VII 15 § 2 An-
toninus VII 15 § 2

Antoninus.] Commodus: L. Antoninus
Commodus VII 16 § 1 Commodus
VH 15 § 12; 16 § 4

Antoninns c/. Caracalla, Elagahalns

C. Antonius consul [691] VI 6 § 1
Antonius VI 1 § 29

(C.) Antonins (Marci frater) VI 15
§89

L. Antonius (Marci frater) VI 18 § 2

M. Antonius VI 15 § 2; 18 § 2 An-
tonins VI 15 §4; 18 §3.4.5.8
§10.11.14.15.18.20.28; 19 § 1
§ 3.67.8.9.11.13.15.16.17.20
VII 6 § 5 M. Antoni filia (jprt-
uigna: Clodia) VI 18 § 8 uxor
Fuluia VI 18 § 17 filiuB maior
VI 19 § 20

Antyrus uide Idantyrus

anulU8 Pompei VI 15§ 29 annli IIII

16 § 5; 17 § 14 V 15 § 21
Apamia VI 2 § 23

dna&r^g A 16 § 4

Aper, Numeriani socer VII 24 § 4;
25 § 1

Apis I 8 § 10

Apollinis templnm (Tolosae) V 15 § 25
Apollo PVthius VI 15 § 14 § 16

Apollonia ni 23 § 86 VI 20 § 5

Apollonienses III 13 § 5

apoplexia VII 15 § 3

apopleiis VII 32 § 14

apostolus A 17 § 5; 32 §8.10; 33
§ 8 (Paulus) VII 89 § 6 A 2?
% 6 (Petrns) apostoli VII 13 § 2
A 17 § 11 sq.; 27 § 8; 30 § 10
apostoH omnes A 29 § 8 sancti
a. VII 39 § 1 cf. Iohannes, Pau-
lus, Petrn8

712

Index

Appenninus DII pr. § 8; 14 § 8
appetitus uoracitatis incredibiUa YII

8 § 7
Appius uide Claudius
L Apuleius Saturninus V 17 § 3

Saturninua V 17 § 3.4.6.6.7.8

8 9.10
L. (irnmo Sex.) Apuleius consul [72$]

VI 20 § 1
ApuUa 1 2 §57 IIIl 1 § 19; 16 § 1

V 15 § 20

aqua frigida ITII 12 § 8 aquae ge-
lidae dulcedo VI 12 g 4 aquam
ferro uindicandam V 16 § 10
aquae in sanguinem uereae I 10
§ 10 aquarum clades (Bomae)
mi 11 8 6
aquandi neoassitas mi 8 § 10
aquila (leg.) VII 9 § 2 aquilae ornari

non potuerunt VII 6 § 7
Aqnileia VII 19 § 8; 35 § 3.4
C. AquUius Florus cos. [495] UH 7

§ 11
MJ AquOUue. M. AciUus cos. [626]

V 10 § 9

aquUo I 2 § 14.26.48.68.59.66.99

§ 104 V 24 § 14 VII 23 § 5
Aquitani VI 8 § 21.22
Aquitania VI 8 § 19
Aquitanicus ainus I 2 $ 68 VI 21

§ 4 Aquitanica prouincia I 2

§ 64.67.70 Aquitanica I 2 § 66

vn 22 § 12
ara luxuriae IIII 21 § 7 arae Ale-

xandri Magni I 2 § 6 VU 2 § 6

arae Philaenorum I 2 § 88.90

arae (a PhUippo subuersae) III

14 § 6
Arabes VI 6 § 1 VII 17 § 3
Arabia I 5 § 1.6 III 23 § 7 A. Eu-

daemon I 2 § 21
Arabicus sinus I 2 § 2*. 23. 34
Arachosia I 2 § 17
ArachosU ((Arachossr) m 23 § 13
Aracilium uel Aracelium.] EaciUum

(sic) VI 21 § 6
aratrnm VII 41 § 7
Araxe8 II 7 § 1 Araxes et Euphrates

ab uno monte exoriuntur VI 4

§ 7 Araxim VI 19 § 1
Arbaces. Arbatua* quem alii Arbacen

uocant II 2 § 2
Arbatus I 19 § 1 II 2 § 2.6.9; 3

§ 2.4
Arbii I 2 6 18

Arbitio comes VII 35 | 16
arbitrium liberum A 13 § 1; 26 § 1
§ 6; 28 § 13; 29 § 4 sq.; 33

§ 1
Arbogastes comes VII 35 § 10 Arbo-

gastes VII 36 § 11.12.13.19
arbores I 10 § 12 UII 4 8 4 V 11

§ 2 arbores caeaae IIII 7 § 8

in arboribus fruges (i. &. fru-

menta) enatae V 6 § 2 arbor

nauis im 19 § 1
arca (Noae) I 3 § 3 arca ueuenorum

VII 5 § 10
Arcades III 2 8 2.11
Arcadia V 3 8 3
Arcadius III 3 § 2 VU 34 § 9; 36

8 1; 40 § 2
arcanum II 8 8 5 a. iudicium (Dei)

V 4 8 10 arcanum quod pau-
corum fideUum est VII 1 § 1
arcana statuta H 3 8 4

Archelais VII 18 § 3

Archelaus (Arce&Uaus) Alexandro

mortuo Mejopotamiam adeptus

m 23 8 13
Archelaua dux Mithritatis VI 2 § 4

8 5.6.7.9.12
Archidamus III 2 8 3
Archimedes IIII 17 8 1
archipirata V 18 8 10 VI 3 8 2.5
Archou III 23 §13
areus caelestis VI 20 § 5
ArdaUo flumen VII 36 § 6
Ardea II 4 8 12
Arduenna ailua VI 10 8 17 19
Arei HI 23 8 13
Arelas ciuitas I 2 8 66 Arelate VII

42 8 3; 43 8 1

Aremoricae gentes VI 11 8 19

Aremulus I 20 8 5.6

Argentaria VII 33 8 3

argentea catena VI 19 8 3

argentum m 13 8 7 mi 18 8 1 V
3 8 7; 7 8 18; 16 6 6 VI 19 8 3
VII 39 8 3 argentum purum UH
11 8 2 a. signatum IKI 17 8 14
argenti singulae librae HII 17
|14 argenti metaUa m 12 8 21
im 22 §4 argenti pondo cx milia

V 15 8 25 argenti p. prope iu VI
15 8 5 argenti suffragia A 9 § 1

Argiui 17 8 1; & 8 10; 11 6 1
Argos I 118 1 II 17 § 8 IU 23 § 16

IIII 2 8 7
Argyraspides III 23 8 25

nominum et rerum.

713

Ariani <tArr.,) VU 29 § 4
Arianum f Arr/) dogma VII 28 § 25;

32 § 6; 33 § 19
Ariarathes (II.) a Perdicca uictus

III 23 § 17 (sic Ariaratus)
Ariarathes ( V.) bello Maoedonico in

auxilio Bomauorum fuit 4111

20 § 36
Ariarathes (VI.) Aristonicum adiuuit

V 10 § 2
Aricia V 19 J 19

Ariminum IIII 13 § 12 VI 15 .§ 3.6
Ariobarzanes mons I 2 § 41
Ariobarzanes (a Mithridate regno ex-

pulsus) VI 2 § 1
Ariouistus VI 7 § 6.7
Aristides (Hadrianum instruxit) VII

13 & S
Aristobulus VI 6 § 2.4
Aristonicus Attali frater V 10 § 1 .4.6
Aristoteles III 18 § 11
Ariut rArrius') VII 28 § 28; 29 § 3
ama deargentata III 22 § 2
armamenta VI 8 § 14
armaria librorum VI 15 § 32
armaturae leues VI 15 § 23
Armenes (Armenas). Armenen Na-

uidis filium UII 20 § 2
Armenia I 2 § 23.25.37.40.40 (py-

lae) V 10§2 VI 2 § l; 3 §7;

4 § 3 (A. minor) § 6.9; 19 § 8

VII 7 § 12; 15 § 2
Armenii (sic) III 23 § 13
armenta I 10 § 12
armiger A 2 § 6; 24 § 3
Arpi ini 15 § 1
Arretini V 18 § 4
Arretium UII 13 § 8
Arridaeus m 23 § 29.30
Arruns (Tarq.) Supecbi filius II 5 § 2
ars. artium peritissimi VI 5 § 7
Arsaces V 4 § 16
Artabanes uide Artauasdes
Artaoanus Xerxen occidit II II § 7
Artaces (Artoces) rex Hiberiae VI

4 § 8
Artauasdes ('Artabanes') Armeniae

rex (ab Antonio captus) VI 19

§ 3
Artaxerxes (Mnemon) Darii filius II

18 § 1.2 m 1 § 1.6.7.25
Artaxerxes. Ochus qui et Artaxerxes

m 7 § 6
Artemidora (Artemisia) II 10 § 3 •
artifex. artifices V 3 § 5

artifieia V 3 § 5

Arfcooes uide Artaces

Arubas rex Molossornm III 12 § 8

Arudes in exercitu Ariouisti VI 7 § 7

Aruerni V U § 1 VI 11 § 5

Axuns uide Arruns

Arusini campi IIII 2 § 3

arx IIII 22 § 6 JByrsa) V 7 § 11
(Numant) VI 5 § 2 (Phanagorii)
arces Bomanae VII 37 § 6

Arybas uide Arubas

Arznges I 2 § 90

Asander uide Cassander

Asclepiodotus praef. praet VII 25 § 6

Asculum V 18 § 8.18.26

Asia I2g 1.2.1$. £6. 26 (A. regio
uel Asia minor) § 35.51 (fines)

.. § 98; 4 § \; U § 4; U § 4;

15 § 5; 16 § 1} 18 §2; 81 §2
§ 15 II 2 § 1; 6 § 1; 8 § 7;
11 §4.5; 15 § 5; 18 § 6.8.14;

18 §8 m 1§*.U.*0; 2 §U;
14 § 3; 17 § 4.9; 23 § 3.19
§ 48 (A. maior) § 58 IHI 20 § 12
§ 36 V 3 §5; 8 $4; 10 §1.4;

19 §3 VI 1 §6; 2 §2.6.8,10;
14 § 3; 15 § 27; 17 § 4; 19
§ 6.21 VII 4 § 18; 12 § 5; 13
§ 2; 15 § 4; 22 § 7; 25 § 15

Asina uide Cornelius

Assyria I 2 § 17 III 20 § 8 VII 16

o o

Assyrius in 20 § 9 Assvrii I 1
§ 1; 4 § 1; 8 § 10; 12 §2; 19
§ 1.4 II 2 § 1.2; 6 §2; 8 § 4

vn 2 § i

astra fugisse I 12 § 10
Astrixis mons I 2 § 93
Astura flumen VI 21 § 9
Astures I 2 § 78 VI 21 § 1.2.9
Astvages I 19 § 5.6.7.8.10
asyfum patefactum IHI 16 § 9
Atalante ciuitas (aic) in insulanv de-

eolata II 18 § 7
Aternus uide Teanum
Athanaricus VII 32 § 9; 34 § 6.7
Athaulfus VII 40 § 2; 43 § 2.4.5
Atheas (Scytharum rex) III 13 § 5
Athenae I 2 § 58; 9 § 1 U 14 § 10;

16 § 7; 17 § 4 III 1 § 28 VI
2 § 4; 18 § 18

Atheniensis V 16 § 24. VU 13 § 2
Athenienses I 12 § 8; 13 § 1.2;
21§l.9.t0.11.18.15lI8§7.8;
10 § 1; 11 § 2; 13 § 1; 14 § .7

714

Index

§8.9.12.15.16.18; 15 §1.2.6;
16 § 1.4.10.18.17; 17 § 6.10
§12.16.16.17; 18 §7 m 1 §5
§ 7. 16. 21.22; 2 § 11; 12 § 4
§8.18.15.23.26; 18 §9.10; 16
§ 2; 23 § 15.16 Athenienrium '
metalla V 9 § 6 Atheniensiura j
urbs capta (ab Sulla> VI 2 § 6
portus Piraeus VI 2 § 6 sub ei-
trema senectute Augusti teditio
VI 22 § 2 amnestia VII 6 § 6 '

C. Atilius Bubnlcus (imrno Balbus) '
consul [5191 nii 12 § 2

Atilius eonsul [49?] UU 8 § 6 Ati-
lius Regulus neeatua UII 10 § 1 ,
Regulus nn 8 § 1016; 9 § 1
§ 3.5. 9

AtiliuB Regulus alter, eoa. II [504]
mi 10 § 2

0. Atiliui fiegulus consul [5*9] UU
13 § 5 Atilius consul oeciaus
[5291 nn 13 § 8

Atius uuU Attius

Atianticus (tAthl.,) oeeanus I 2 § 94

Atlas CAthW) I 2 § 11.29.72.94

atomi A 19 § 4 in atomo cogitationis
A 9 8 8

Atrebates VI 7 § 14; 11 § 12 VII
32 § 8

Atreus I 12 § 8

Atropatus (sic) m 23 § 8

Attalus dux Philippi m 14 § 4 ab
Alexandro extinctus m 18 § 8

Attalus (I) Eumenis pater im 20

Attalus (III PhOometor) Eumenis

filius V 8 § 4; 10 § 1
Attalus (tyrannus) II 3 § 4 Vn 42

§ 6.9.10
Attica I 2 § 68 Atticae leges U 13

§2
Attica (immo Bergida) VI 21 § 6
Attici fines U 17 § 9
(P.) Attius Varus VI 16 § 6.8 Varus '

VI 15 § 7
Anasitarum (i. q. Oatrit.) superiorum I

fines I 2 § 9 j

auctionari V 18 § 28 |

auctor VII 20 § 8 a. temporum I 3 ;

§ 4 auctores I 2 § 29 VII 10

§ 4
auditores im 5 § 11
Auenae «d Auennae nromunturium

(Abenna, Abyia) I 2 § 94
Anentinus mons fi 13 § 7 V 12 § 9

augures V 18 § 27 a. puUarii m 22

§ »
Augustinus A 4 § 1.2.8; 12 § 1
Aurelius Augustinus A 1 § 4
Aug. episcopus A 4 § 1 .5 A. pater
A 3 § 2 paternitas tua I pr. § 8
beatissime pater Augustine I pr.
§ 1 VII 43 § 19 A. beatus pater
meus A 31 § 8 reuerentia tua
I pr. § 11 m 4 § 6 reuerentia
sanctitatis tuae VI 1 § 12 epi-
stula (ad HUarium) A 3 § 5 re-
sponsio {JDe natura et gratia) A

4 § 6 perficiendo aduersum . .
paganos undecimo libro insisteus
I pr. § 11 di8cipuli (Timasnu tt
Iacobus) A 3 § 5 praecepta tua
I pr. § 1 praeceptum tuum HI
pr. § 1

Augustodunum VII 29 § 8

Augustus (Octauianus). Caesar Au-
gustus ud Aug. Caesar I 1 § 6
III 8 § 3.6 mi 12 § 9 VI 1
§ 9; 17 § 10; 20 § 1 (cos. V);
21 § 1 (cos. VI) § 27; 22 § 1
Caesar I 1 § 14 m 8 § 7 V 1
§ 12 VI 15 § 13; 18 § 36.6.8
§ 10.14.15.17.18.20.21.22.26
§ 27.29.30.32.33; 19 § 2.S.4
§ 6.7.8.10.11.14—21; 20 § 1
§ 4.6.7.8 (eos.V).9; 21 § 1.3
§ 11.12.18.19.21.22.23.29; 22
§ 6.6.7.9 VII 2 § 16; 3 § 4.6
§ 9; 32 § 12 Augustus VI 18
§1; 22 §2 VH 3§57;4§3;

5 § 1; 6 § 1; 7 § 1.7; 9 § 13;
10 §1; 11 |i; 12*1; 13*1;
14 § 1; 16 § 1.6; 17 § 1; 18
§ 1.3.4.6; 19 § 1.3; 20 § 1;
21 § 1.4; 22 § 1: 30 § 1; 94
§ 1 Octauianus VI 18 * 1 VII

6 § 6 (Augustus) fortissimu8 et
clementissimus VI 1 * 6 Augusti
nepotes VI 22 * 5

Augnstu8 (principatum signifkans)
VI 20 § 2.8 VII 22 § 1; 25
§ 6.8.15.16; 28 § 56 (ex A.

Siuatus) § 9 (ex A. tyrannus);
i §16 (Augusti fastigium); 32
§ 2; 34 § 9 (Augusto dignns)
§ 10; 35 § 1117; 96 § 1
Augusti Vll 28 § 14 Augusti duo

VH 35 § 2
Augusta Hadriani uxor appellatur
vn 13 § 3

nominum et rerum.

715

Auieniatae (sic) III 28 § 86

auis praeteruolans III 8 § 4 auium
pestilentia V II § 3

Auitus presbyter A 6 § 1 ; 7 § 6

anla orientalis VII 37 § 1

Aulerci VI 8 § 18; 11 § 12

Aulon Citieius I 2 § 96

aura corrumpens exspirata de Calabris
saltibus III 4 £ 2

auraria loca in Thessalia III 12 § 8)

Aurelianus VII 28 § 8; 27 § 19

Q. Aurelius uide Lollius

Aureliua cf. AemiliuB, Alexander, An-
toninus, Augustinus, Caraealla,
Cotta, Ela*abaluB

aureus. aurea Torica VI 16 § 2 au-
reus color V 18 § 6

aureus. aureis singnlis uendere VII
37 § 16

aurigae VII 7 § 1

auris. pner auribus quattuor V 6 § 1

aurum III 13 § 7; 16 § 1 IHI 18
§ 1 V 3 § 7; 7 § 18; 16 § 6
VI 19 § 8 Vn 89 § 8 a. Per-
sicum II 11 § 8 a. Parthicum
VI 13 § 2 auri metalla IIII 22
§ 4 aurum signatum IIII 17
§ 14 auri unciae singulae EEII
17 § 14 semuncia II II 20 § 14
librae mille II 19 § 9 pondo
centum milia V 15 § 96 p. 55
cxxxv VI 13 § 6

auspices uani III 22 § 4

auspicia contempta IIII 13 § 14

auster I 2 § 76

Autololum gentes I 2 § 94

Autrigones VI 21 § 3

automni diuitis indigesta inleeebra
m 4 § 2

aiis I 2 § 3

azymorum dies VII 6 § 14

Babylon 112 §3.6.9; 3 §3; 6 §11
§ 18.14 Babykrois muri II 6
§ 8sqq. Babylonem VII 12 § 2
Babylonam (sic) II 2 § 1.2.6;
3 § 1; 6 § 2.7.12; 8 § 4 III
20 § 1.4.8; 28 g 44 V 4 § 16
VI 21 § 20 VII 2 § 1 .3 Baby-
lona (abl.) V 10 § 8

Babylonia 12 §21; 2 §7.8; 3 §6;
6 § 5 VII 2 § 7.12 A 9 § 7

Babylonii II 3 § 6; 6 § 12 III 23
§ 18

Babylonium regnum II 1 § 4.6.6
VI 22 § 7 VII 2 § 4sq.

Bacaudae VII 25 § 2

Baccia uide Buccia

Bactriana ulterior III 28 § 11

Bactriani I 2 § 42; 4 § 8 III 23
,§ 18.44

baculum VII 36 § 7

Baculus uide Pacuuius.

L. BaebiuB IIII 20 § 24 Baebius UU

20 § 26
Baetica V 28 § 10
Bagaudae uide Bacaudae
Bagrada flumen IIII 8 § 10
Balbinus VII 19 § 3

Baleares 1 2 § 66 . 102 . 103 . 1 04 V 1 3 § 1

Balearicum mare I 2 § 70

Baleus I 8 § 10

ballistae IIII 8 § 11

balneis nutritus A 31 § 2

baptismus A 13 § 2

baptizare VII 83 § 7 baptizatus VII

32 § 6
barbam non promittere V 17 § 12
barbaria III 14 § 3
barbaricum I 2 § 64
barbaricus. in barbarici soli sinu VII

28 § 29
barbarieB Scythica I 4 § 2 b. effre-

nata VU 43 § 6
barbarus V 10 § 8 b. prouoeans IIII

21 § 2 barbari I 2 § 31 III 28
§ 67 VI 9 § 7; 21 § 10 VII 24
§ 2; 41 §7sq., alibi; in medio
barbarorum smu VII 21 § 3
barbari ignoti III 20 § 6 b. Scy-
thiae V 4 § 12 barbarae gentes
I 11 § 4 V 1 § 14 barbarae in-
manitate VII 15 § 8

Barcino. Barcinonam VII 48 § 8

Barcilonam I 2 § 104
basilicae VII 39 § 1 basilica Petri

•apostoli VII 39 § 6
Basilus VI 15 § 8; 18 § 7
Bassianu8 uide Caracalla
Basternae UU 20 § 84 VII 25 § 12
Bataui I 2 § 76
Bedriacum VII 8 § 6
Belgarum gens VI 7 § 11
Belgica Gallia I 2 § 62.60.66
Belgida uide Segeda
Bellouagui VI 7 § 12; 11 § 12
belli portae VI 21 § 11
bella I 1 § 11.12.17 VII 43 § 17

bellorum miseriae III pr. § 1

716

Index

belua im 1 § 6.10; 2 § 6; 9 § 1*;

18 § 12
Belus I 1 § 1 YH 2 § 13
Bergida utde Attica
Bessorum gens VI 3 § 4
bestiarum pestilentia V 11 § 3 beetiis

arte saeuioribus obicere VII 30 § 6
Bestia uide Calpunrius
Bethleem VH43S4A3§2
bibliotheca uide bjbl.
L. (sic) Bibulus consul [69S[ VI 7

§ 1 Bibulus VI 6 § 17; 15 § 10
Bithjnia IIII 20 § 29 V 10 § 2 VI

2 § 1.2 VII 28 § 26
Bithynicns uide Pompeius
Bituitus rex Aruecnorum V 14 § 1.4
bitumen II 6 § 9
Biturigo (stc) ciuitas incensa VII

11 § 1

Blaesus uide Sempronius
blasphemare im 21 § 6 VII 3 § 3;

5 § 1; 37 § 11 A 4 § 1
blasphemia III 8 § 8 blasphemiae

VII 6 § 11; 37 $ 7; 38 f 7
blasphemus VII 39 § 18
boannm uide forum
Bocchoris I 10 § 3
Bocchus V 15 § 9.17.18; 21 £ 14
Boeotia II 11 § 2.4.6
Boeotii I 21 § 13 IU 1 § 21; 2 § 11;

12 § 26 V 8 § 2
Bogudes Bocchi filius V 21 § 14
Boimi20§4VI7§6 Boiorum

gens IHI 20 § 1121
Boiorir V 16 § 20
Bomilcar uide Hamilcar
Bononieneis ager V 6 § t
Bonosus VII 24 § 3
bonum. bona summa im 6 § 41

bona tempornm nostrorum V 2

§ 7 boais male uti I 5 § 811
boreas 12 S 67.58.61. 76. 80. 100.102
Borenm promunturium I 2 § 47
Borenm flumea I 2 § 47
borens Scjtha VI 21 § 12
bos. bonm zx milia IIII 9 § 9
Bosporani VI 21 § 28
Bosporns VI 5 § 1
bracchinm im 1 § 20; 11 § 9
Brennns II 19 § 6
brenitas im 20 § 40
Brigantia I 2 § 71.81
Brigitio (Bngetio)Vll 32 § 14
Britanni V 22 § 7 VI 9 § 5; 10 § 1

Britannorum rex VII 5 § 6

Britannia I 2 § 63.71.76.76.80.81
VI 8 § 8; 9 § 2.4 VII 6 § 6;
6 § 98q.; 25 § 6.16; 34 § 9
Britaaniae VII 17 § 7; 25 § S
§ 4; 28 § 1; 40 § 4

Britanniens oceaons I 2 § 63 Bri-
tannicns noster (PelajiMs) A 12
S 3 Britauuca clades VII 7 $ 11

Brundisium I 2 § 67 VI 18 § 18;
19 f 6.14.21

Brnttii I 2 $ 106 IJI 18 § 8; 22
§ 12 im 18 § 16 VI 6 § 7

Brutus primus eonsul II 6 $ 1

Brutns Gallaeeos oDpressit V 5 § 12

D. Brntns nir eonsnlaria [comul €77]

V 12 § 7

D. Brntus VI 18 §1-6.7 Brutus VI
8 $ 12; 18 § 3, cf. Brnti duo

(Jf .) Brntus (eius qui Caesarem inter-
fecU pater) apud Beginm inter-
factus V 22 § 17 Brntus (in Gai-
lia ciuile excitans beilum) V 24
§ 16

(M.) Brutus (qui Caesarem interfedt)

VI 17 § 1; 18 § 2.13.16
Brutt duo (*. e. D. et M.) Caesare

eceiso in Capitolinm secesserunt

VI 17 § 2
Bubnlens (unmo Bulbus) uide AtUius
Bnccia (al, Baccia) oppidam V 4 § 12
Bncephale ciuitsji III 19 § 4
Bulbns uide Atilius
bullae mi 17 § 14
Bulla V 21 S U
burgi VII 32 § 12
Bnrgundiones VII 32 § U; 38 § 3;

41 $ 8
Bnekis I 11 $ 2 V 1 $ 16
bnsta VII 7 § 5
Bnteo uide Fabins
bjbliotheca VI 16 § 32 VII 16 § 3
Bjrsa mi 22 § 6
Bjiacinm I 2 8 90.91.92
Bjmtiom I 2 S 66 m 18 S IU

VI 2 § 24 VII 9 § 10

esfeuer UII 4 § 2 cadaiera U 9

§ 10 mi 8 § 3 V 4 § 9
Gadmns I 12 § 7
(L.) Caecilins (MeteUus Denter) prae-

tor ab Etrnsoi8 Qsilieque op-

pressns III 22 * 1B
L. Caecilins Metellns cos. [503] HH

9 $ 14 Metellus cos. [503] IHI

nominum et rerum.

717

9 § 14 Metellus IHI 9 § 18;

11 § 9
(L.) Caecilias Metellms (post cladem

Cannensem anctor relinqnendae

Italiae) IIU 16 § 6
Q. Cfteeilius Metellos (Maccdonicus)

coe. [611] V 4 § 7 MetelloB prae-

tor V 3 § 2.3.5; idem uidetur:

Q. Metellns (Sinnessae seruos

oppreBsit) V 9 § 41)
L. Caeciltos Metellus cos. [612] V

4 ft 8
L. (tmmo Q.) Caeoilius MeteUus (Ba*

learieui) ooe. [631] V 12 § 1

Metollus V 18 § l
Q. (Caeeilem) MetelluB Numidicus

V 17 § 3 Metellus Numidicus V

17 §4.11 MetelluB cos. [645] V

15 § 7 Metellus V 17 § 4
Q. (Caee.) Metellns (Pius) V 20 § 6

Metellus V 90 § 7; 23 §8.6.19
(X. Caec.) MetelhiB Siciliae praetor

Pyrganionem nincit VI 3 § 6
(Q. Caee.) Metellus (Creticus) Creuun

in potestatem redigit VI 4 § 9
(Q. CaecMu* Mct. Phu) Scipio apud

Thapsum pugnat VI 16 § 3 se

iugnlat VI 16 § 4
eaecuB A 9 § 8 caeoi A 12 § 3
caedes bellorum V 1 §6 e. uudique

aaenienteB VI 1 § 24 c actae

VT 18 $ 12
Caelestins A 1 §6; 8 § 8.4; 4 § 6;

19 § 4
caelia (potio Numantinorum) V 7

§ i8

GaeliU8 uide Coeiius

caelum ardere uiBum est II 12 § 2
IIH 13 § 12 caelum seindi uisum
IIII 15 § 1 caeli temperies I 2
§ 81 caeli inclerasntia I 2 § 86
caeli regiones IIII 18 § lfi oaeli
fragor V 18 § a

Caemani <«c) VI 7 % 14

Caenapum {Genabum) VI 11 § 8

Caeninenses II 4 § 7

Caepio uidt Seruilins

caerimoniae II 8 § 2 III 4. § 4 caeri-
moniat subtetae VI 15 § 12 caeri-
moaiarum onta VII 1 § 11

Caerosi (ekyVl 7 § 14

CaesartttlfeAugaBtue, Ctevdius, Iulius

CaesueB, urba Msruret. VII 88 § 5

Caesariani milites VI 15 § 88 $ 18

§ 15
Caesarie&sis uide Maivetauia
Caesonius cum Sex. Pompeio con-

gressuB VI 16 § 9
Caesorix V 16 § 20
Calabri saltns III 4 § t
Calagurris V 23 § 14
Cadama V 15 § 6
calamitas IIII 12 § 11 calamitas

omniim tempornm III 20 § 5

calamitates III 14 § 8
CaJatinns consul [496] IIII 8 § 1
Caleartus wide Cnalearzus
Caleuns ager IIII 4 § 4
Caleti VI 7 § 14; 11 § 12
Caligardamana I 2 § 13
Gaius Caligula VII 5 § 1 sqq. ; 7 § 1

Gains VII 5 § 8 Caligula VII

4 §8; 6§ 8
Callinicus ('Gallinicus') VII 25 § 9
Callisthenes pailoBOpaus III 18 § 11
Calotaerus VII 28 § 30
calones V 10 § 8; 16 § 8.10
calor ueris III 4 f 2
Calpes promuntunum I 2 § 94
Oalpurnius fornix V 9 § 2
L. Culpurniue Bestia cos. [643] V

15 § 1 CalpurniuB cos. [643] V

15 §4
Calpuroius Flamma IIII 8 § 2 Cal-

pnrnius HU 8 § 8
Q. Calpnrnins Piso cos. [619] V 6

§ 1
Piso oos. [621] V 9 § 6
L. Pieo uir coHsularis, CasBii consulis

[647] legatns V 15 § 94
Piso Vindelicos subegit VI 21 § 22
Piso adulescens adoptatus a Galba VII

8 § 1 interfectus VII 8 § 1.6
Calypso insula I 2 § 89
Cambyses Crri filius II 8 § 2
Camerina (Camarina) Siciliae urbe

IIII8§ 1
GaniilluB diotator II 19 § 3 III 3

*4
Camillms c/. Farins

Oattpsnia nil 1 § 8; 16 § 10; 17
§ 2.12 V 19 § 3

Campanum litus V 20 § 2 Campani
III 8 § 1 IIII 13 § 7 Campa-
normm principes IIII 17 § 12

cftmmtfB V 3 § 6

') ef. Bueeher, Dfie Aufituende der unfreien Arbeiter. 1874 p. 123.

718

Indei

Oamponiufl uide Lamponius
Campus Sceleratus III 9 § 6 campi

Inarimi ambusto solo squalioi

VI 2 § 17
canes V 14 § 1 canum natura I pr.

§ 8-7 V 18 § 9
P. Canidius VI 19 § 20
0. CaniniuB legatus (Caesaris) VI 11

§ 16 Caninius VI 11 § 17.18

§ 20.22
Cannae Apuliae uicus IIII 16 § 1

Cannae V 5 § 7
Cannensis pugna IHI 15 § 7 Can-

nensis uicus TlII 18 § 18
Cantabri I 2 § 73 V 7 § 2 VI 8

§ 22; 21 § 1.2.6
Cantabria VI 21 § 3
Cantabrious ooeanus I 2 § 81 Can-

tabricum bellum VI 20 § 9; 21

§ 21 Cantabrica uictoria VI 21

§ n
Caparronia uirgo Vestalis IIII 5 § 9
Capena. apud Capenas (stc) IU1 15

§ 1
capillum non promittere V 17 § 12
Capitolinus mons II 19 § 8
Capitolium II 12 § 6 V 12 § 6; 17
§ 8.7.8; 18 § 27 (loca publica
in circuitu Capitolii); 19 §6 VI
17 § 2 VII 8 § 7 (incensum);
16 § 3; 20 § 8; 23 § 1 Canitoliis
oblata ciuium capita V 19 $ 23
Cappadooes III 23 § 17
Cappadocia I 2 § 28.26.26; 15 § 1
(C. Pontica) III 12 § 18; 17
§ 9; 23 §10 IUI 20 §86 V 10
§2VI2§l;4§9Vni5
§ 2; 29 § 17
Capraria insula VII 86 § 6
Capsa ab Hercale Phoenice condita

V 15 8 8
captiuitates III 14 § 10
captiuorum xxvn IIII 8 § 9
Capuae senatus mi 17 § 12 . ludus
Cn. Lentuli Capuae V 24 § 1 Ca-
pua oppugnatur VI 15 § .10
caput. capita rasa ob detersam ser-
uitntem IIII 20 § 8 capitom
humanorum ossibus tamquam
poculis utebantur Scordisci V 23
§ 18
Caracalla. Aurelius Antoninus Bas-
sianus idemque Caracalla VII 18
§ 1 Bassianus VII 17 § 8
Caralitani I 2 § 101

Canutus VII 2 § 0

Carausius VII 25 § 3.4.6

C. Oarbo a Damasippo praetore oocUus

V20 § 4
Cn. Carbo V 19 § 9; 20 § 6.7; 21

§ 11; 24 § 16 consularis V 21

88
carcer V 1 § 9; 10 § 6; 15 § 19; 19

§7
cardo regum mlustrium II 2 § 8 car-

dines mundi H1§5VI12§8
Caria III 23 § 9 mi 13 § 18
Carinus VII 24 § 4; 25 § 1
Carisius duz (Augusti) VI 21 § 10
caritas A 31 § 6 caritas ueluti pellis

oesa circumdans A 18 § 6
Carmelus mons VII 9 § 2
carminum scriptores VI 4 § 6
carnifices V 20* § 4
Carnuutism (sic) VII 15 § 6
Canrates VI 11 § 19
coro. carnibus hominum pasci II 14

§ 1
Csrpathium mare I 2 § 97.98
CarpathoB I 2 § 98
carpentarii III 21 § 6
Carpi VII 25 § 12
Carrae I 2 § 41.42 VI 13 § 3.4 VII

18 § 2; 25 § 9
Carrinas Sullae duz V 2) § 6 Car-

rinas V 20 § 9 Carrinas praetor

V 21 § 10
carrucae VII 7 § 3
Carthaginiensis I pr. § 12 C ager

V 12 § 2 Carthaginiense bellum
II 16 § 6 Iin 8 § 10 C. litus

V 11 § 4 C. regnum II 1 § 6
VII 2 § 9 Carthaginienses III
7 §1.8; 16 § 11; 20 § 2 im
3 § 1.2; 5 § 2; 6 § 2.6.10.16
§ 21.24.81.82.88; 7 § 6.11; 8
§ 4.6.16; 9 § 1.8.5.6.14.16;
10 §1.8; 11 §1 §4; 12 §2.3;
13 §1; 16 §20; 18 § 9; 19 § 1
§ 8.6.6; 21 § 8; 22 § 2.8.7;
23 6 2 9

Carthago I 2 § 78 III 7 § 1 IIH
6 § 11.22.27; 8 § 8; 16 § 6;
18 § 20; 19 § 2.4; 22 § 78; 23
§ 4.6.8.9 V 1 § 5; 8 § 2; 12
§2 VII 38 §7; 42 §14.17 A3
§ 4 Carthago liagna I 2 § 92
C. condita IHI 6 § 1 Carthaginis
situs 1111 22 § 4 C. aemula
urbs IIII 28 § 9 cos magna

nominum et rerum.

719

splendoria et acuminis (Romani)
mi 23 § 10 Carthaginem de-
.lendam censuit senatus IIII 22
§ 1 Carthago deleta IHI 23
g 1 — S V 3 § 1 Cartharinis
regnum VII 2 § 6 Carthago
restitui iussa V 12 § 1 Carthago
(Orosii aetate) situ parua moe-
nibus destituta V 1 § 5

Carthago Noua III I 18 § 1

Carthalo sacerdos Herculis IIII 6 § 8

Carthaio Hanuibalis dux UII 18 § 5

Carns VII 24 § 4; 25 § 1

casa caprilis V 21 § 7 casa uillulae
VII 33 § 15

Caspiae portae I 2 § 40

Caspium mare I 2 § 36.47.48.49.50
III 7 § 6

Caspiue mons I 2 § 60

Caasander (Asander ut uid.) III 23 § 9

Catsander filius Antipatri III 23
§ 10.29.31.32.35.36.87.41.42
49.50

Cassiopa I 2 § 58

C. Cassius Longinus cousul [583]
IIII 20 § 86

C. Cassius proconsul [682] V 24 § 4
Cassius consul [681] V 24 g 1

C. Cassius VI 17 § 2 Cassius VI 13
§ 5 Cassius (cum Bruto Caeaaris
interficiendi auctor) VI 17 § 1;
18 § 2.13.15.16

L. Cassius consul [647] V 15 $ 23
Cassius V 15 § 24

P. (immo Q.) Cassius tr. pl. VI 15 g 2

Cas6ius Parmensis ('Palmensis') oc-
cisus, ultima uiolati patris Cae-
saris uictima VI 19 § 20

Ca&souellaunus VI 9 § 6.9

castellum UI 2 § 2; 23 § 24 IIII
6 § 18 VI 4 § 6; 11 § 6; 15
§ 19; 18 § 23 castella III 1
§ 10 IIII 6 § 26 V 4 g 12

Castor Mithridatis praefectus VI 5 § 2

locus quem Castores uocaut VII 8 § 6

caetra VII 32 § 12 alibi castra per
noctem de specula montis aspe-
ctans HI 23 g 2

Cat&bathmon montes I 2 § 88 loca
quae accolae Catabathmon uocant
12 § 9

catena uictoris V 7 § 18 argentea
VI 19 § 3 pons catenis conexus
V }4 § 2

Cathippi oppidum I 2 § 42.43

catholica fides VII 28 § 23 ; 29 § 18 ;
32 § 18 A 17 § 3 catholica ec-
clesia VII 33 § 4; 42 g 16 A 1
§ 4; 5 § 3; 30 § 8 catholici
VII 29 § 4 A 29 § 1

Catilina VI 3 § 1; 6 § ».7

Catina V 13 g 8

Catinenses II 14 § 7.9 V 13 § 8

Cato uide Porcius

Cattheni (sic) III 19 § 4

Catti VI 21 § 15

catuli ieonis III 23 § 6

Catulus uide Aemilius, Lutatius

Caucasus I 2 § 14.15.18.20.86.37
g 45.47.48 m 23 § 12 IIU 18
§ 7 Caucasi caput et portae I 2
§ 49 Caucasi portae I 2 § 39

Caudinae furculae IH 15 § 2 bis V
7gl

cauea amphitheatri VII 4 § 11

cauernae nauium VI 8 § 12

cauteres scriptorum A 30 g 1

Cecrops I 9 g 1

Cedrosi ('Chedrosi*) m 23 g 13

Ceitiberi I 2 g 74 IIH 16 g 14; 20

L 16; 21 g 1 V 7 g 2
ria V 23 g 11

Celticus princepa V 8 § 1

Cenomanni IIII 20 g 4

censor V 17 g 3 cansores IIII 21 g 4

L. Censorinus consul [605] IIII 22
g 1 Censorinus IIII 22 § 7

Cen8orinus c/. Claudius, Fabius

census I 8 § 12 IIII 6 § 7 V 22 § 3
census (actus eo anno, quo Chri-
stos, natus est) VI 22 g 6 VII
2 g 16; 3 g 4 Bomani census
professio VI 22 g 8 ceneum abs-
tergere VII 7 g 9

Centauri I 13 g 4

Centenius Paenula centurio IIII 16

cerituriones V 18 g 26 VI 15 g 21

8 27
Cephalenia I 2 g 58
cera superlitae tabeliae IHI 6 g 22

cerae (tabulatorum naulum) V

10 g 11
Cerdo magister Marcionis VII 14 g 2
Cerealia sacra VI 5 § 1
ceruices serno praebuit V 21 g 9
ceryces VII 7 g 1
Cesena uide Sena
Chalcedonam (sic) VI 2 g 13
Chaldaea I 2 g 21

720

Index

Chaldaei I 19 § 2 n 2 § 6.7.8

Chafeartus lacus I 2 8 9

Chananaea I pr. $ 6

Chariadee II 14 $ 8

chartae VI 15 § 84

Charyathii I 7 § 1

Cherronesus DI 13 § 4

CheruBci VI 21 § 16

Chorasmi III 18 § 11

Christianus V 2 § 3:6 VII 28 8 1;
30 § 8; 32 § 2; 35 § 20; 37
§ 9.11.17; 39 § 8; 41 § 9 A 9
§ 8 Cm\ imperator II 8 8 4
Chr. imp. Drimus VII 20 8 2
princeps III 13 §2 sangnis
Christianus A 9 § 1 Christiana
(Mammaea) VII 18 8 7 familia
VII 19 § 2 fides m 28 8 W
VI18 2*VII1S1 Chr. fidei
regnla VII 33 8 1» Cbr. mili-
tiae tuba VII 89 8 12 Chr.
religio, qnae cognatam per omnes
popnlos fidem inngit 1 16 8 4
Chr. religio H387V2286
Vn 8 8 *5 13 8 2; 14 8 2; 30
8 2 religio tiera I pr. 8 14 ?•
propalata I 10 8 18 religionis
nnitas V 1 $ 15 religio I 20
S6II388V28&, tfreligio;
Christiannm nomen I 8 8 14 VII
21 8 5 Chr. nomen abradere
VI 1 8 21 temporis Christiani
gernrina VH 5 8 8 Christiani
temporis obtrectatores III 4 8 4
Chrkaani H 3 § 7 nU 17 § 10;
21 8» VI2087 VII4S7;
6 812.16; 8 8 2.6; 10 8 *; 13
8 2.4.6; 17 •§ 6; 26 § 4; 27
8 16; 28 8 13.18; 29 8 18; 32
8 9.18; 33 8 1? 37 % 10; 39
8 7.10; 41 89 A 31 8 7 tenera
Christianornm germina VII 6
8 8 Christiani ftomae esse coe-
pernnt VII 6 § 2 Christianos
exterminandos ex Vrbe VII 4 8 6
Christianorum ecclesia VII 27
8 3 Christiani fideles VII 3 $ 8
Christianornm fides VI 15 5 12
Christiani fratres VII 82 § 18
Chr. homines VII 14 8 2 Chr.
imperatores VII 28 8 2; 29 8 2
Chr. impp. templa claadi iusse-
mnt VI 1 8 28 Chr. reges VII
33 8 18 Christiani milftes VII
15 8 11 Christianorum pene-

entiones VI 22 § 11 ; 26 § 9 VH

27 8 8 sqq. patientes ia peree-
outionibus Vn 8 8 2 peraecutio
Neroniana VII 7 8 10 p. secanda
(Domitiani) VII 10 8 1-6 tertia
(Traiani) VII 12 8 3.4 qnarta
(M. Antonini) VII 15 8 4 qninta
(Seneri) VII 17 $ 4 sexta (Ma-
ximini) VII 19 § 1 sq. septima
(Decii) VII 21 8 2; 22 8 2 octana
(Valeriani) VII 22 % 8 noiia
(Aureliani) VII 23 § 6 decima
(Diocletiani et Maximiani Her-
cnlii) VII 25 8 18; 26 8 2 sqq. ;

28 8 l2 Inlianns palam perse-
cntnrns ecdesias VII 30 § 4
persecutio Maximini (Dazae) VH
28 } 17 Licinii VII 28 § 18.21
Constantii VII 29 § 4 Valeitis
VII 83 8 8 Christianornm san-
gnis VII 30 8 4 Christiana tem-
pora germinantia VI 22 5 10
Chr. tempora 16 8 2; 20 § 6
II 3 §6 III 8 §3 IIII 6 §86;
23 8 10 V 11 8 8 Vn 5 8 4;
8 §4; 26 §2; 33 § 1S; 36 §6;
43 8 1819

ChristuB in lingua, in qua et ex qna
natns est, nnctns lnterpretatur
VI 20 8 8 Christus Im 7 8 10
VI 2d 8 7 VII 7 f 10; 12 8 8;

20 8 3; 21 8 2; 27 8 8; 28 S l;
39 § 4 A 1 §2; 8 §2; 13 § 6;
14 8 3; 15S1; 16 $10; 17 8 8;
28 8 2.6; 27 8 8; 30 8 7.10;
31 8 3.4; 33 §4<tKM Dominns
noster Iesns Christus III 8 8 7
VI 22 8 8 Dominus Iesns Chri-
stns VII 3 § 10; 6 8 2 Iesus
Christns A 18 8 8; 33 8 7 Chri-

stns Iesns A 17 | 9; 25 S_4
17 6 10; 22 8 • VII ' 85 8 14

Dominus Christus I pr. 8 16 VI

A 12 8 3; 25 8 7 D. n. Iesus
A 7 8 5 Dominus Iesns A 33
8 3 Iesus A 12 8 3; 16 8 4;
17 8 5; 21 8 2 Domfems m 8
8 8 VI 20 8 7 alibi Christi au-
xilium VII 15 8 10 gratia prae-
sens VII 43 8 l^ gratia C. uen-
turiVI2084 ad opem C. VH 34
6 6 sinns A 32 § 8 tutela VII
36 8 3 Christo retribnente VII
82 8 3 adinuante VII 43 8 12
Chiistus Christianorum caput

nominum et rerum.

721

•aluator bonorum, malorum pu-
nitor, iudez omnium VII 3 § 2
saluator mundi VII 1 § 11 Do-
minus saluator A 31 § 8 D. I.
C. redemptor mundi VII 3 § 4
C. filius Dei III 8 § 8 VI 1 § 7
uerus Dens IIII 17 § 9.11 C.
cnm in forma Dei esset VI 17
§ 10 ut C. deua haberetur VII

4 § 6 qui mundum et fecisset
et regeret VI 20 § 6 dominus
totius generis hnmani VI 22 § 5
m YII 4 § 10 D. n. I. Christo
duce et iudice VII 27 § 15 iudez
omnium C. VII 8 $ 6 iudez sae-
culorum I 6 § 1 C. petra, ignis
ardens VQ 3 $ 1 tribunal Christi
A 29 § 4 thronus A 16 § 1
potentia VII 33 § 8 C. promissus
ez Abrahae semine VII 2 § 13 sq.
Christi uenturi gratia Caesaris
(Aug.) imperium praeparatum
VI §to § 4 uirginis partu editus
Christus VII 3 § 2 tempore, quo
nasci ChristuB uoluit et adnun-
tiari gentibus VI 1 § 19 nasci
inter hominesatque adgnosci ut
homo uoluit VI 1 § 16 qui cun-
ctos homines fecit, inueniri ho-
minem adscribique inter homines
Qoluit VI 22 § 7 Deus homo
uideri et esse dignatus est VI
22 § 6 C. serui formam ad-
sumpsit VI 17 § 10 humiliter
obrepsit, inquiunt, et latenter
intrauit VI 1 § 17 natus a. u.
c dcclii VI22§6Vn3§l
natus Augusti anno xm VII 2
§ 14 Christus natus vra kalen-
das Ianuarias VII 2 § 15 vm
id. Ian. Epiphiania h. e. appari-
tionem Dominici sacramenti ob-
seruamus VI 20 § 3 Bomano
censui adscriptus, ut natus est
VI 22 § 6 Domini Iesu Christi
aduentus VII 2 § 10 Christi
natiuitas I 1 § 6.14 V 1 § 12
VI 15 §13; 20 §6 VII 2 §16;
9 § 9 Christi discipuli VI 1 § 8
Christus a Pilato damnatus VII

5 § 8 Dominus Iesus Christus
se tradidit passioni VII 4 § 18
passiones Christi VII 3 § 2
paasio Vn 4 § 13.16; 5 § 6; 9
§2.9 D. L Christi sanguis VII

3 § 8 Dominicae crucis uexiUa
A 8 § 2 stigmata passionis A
16 § 8 Chriiti passio et resur-
rectio VII 4 § 5 C. resurrexit
a mortuis VII 4 § 5 inpulsore
Christo tumultuantes Iudaei VII
6 § 16 sq. Christi nominis in-
uocatio VII 15 § 9.11 Christi
nomen I 8 § 14 VII 32 § 8
Christu8 creditur I pr. § 9 fides
Christi VII 6 § 12; 30 § 2; 36
§ 6 oonfessio VII 12 § 3; 32
§ 9 sacramentum VII 33 § 7
Dominici sacramenti apparitio

VI 20 § 3 sub uno capite, quod
est Christus, et sub una Ecclesia,
quae est Christus, omnes fratres
sumus et unum corpus in Christo
A 31 § 7 Christi Ecclesia VII
10 § 1; 26 § 9 Christi ecclesiae

VII 38 § 6; 41 § 8 Christi cor-
pus nos sumus VII 42 § 16
Chrieti uasa (fideles) VU 89 § 10
inimici Christi VII 27 § 16
Christi nomen probris ingrauatur
Romae Badagaiso Italiam inua-
dente VII 37 § 7

Chrysorhoas I 2 § 46

Chuni I 2 § 46

Cibalae VU 28 § 19

cibus abnegatus V 14 § 6 cibi ne-

fandi VI 19 § 1
Cicero uide Tullius
Cilicia I 2 § 26 III 16 § 12; 17 § 9;

23 §7 V23 §21.22 VII 9 §10;

29 § 17
Cilicius Aulon I 2 § 96 Cilicius sinus

I 2 § 25
Cimbri V 16 § 1.7.9.14 VI 14 § 2
Cimbricum bellum V 17 § 1; 24 § 11

Cimbricae nubes V 24 § 12
Cimmericum mare I 2 § 25.36.49
Cimmerii I 21 § 2
cinis pendulus VI 2 § 17 cineris

regio I 5 § 10 cineres eztremi

II 19 § 13 oineres calidi V 13 § 3
Cincinnatus uide Quintius
cingula (equorum) V 15 § 21
Cinna consul 1667] V 19 § 8.9.10

§ 19 consul in [immo n, 668]

V 19 } 23 quarto consul [67q\

V 19 § 24 Cinnae potentia V
20 § 1 Cinnae gener Domitius

V 24 § 16

Cinnanum ezcidium V 24 § 14

46

722

Index

ciroenses I 6 § 5

Circessas VII 19 § 5

circius I 2 § 66.67.60.61.63.66.68

i 71.79.81. 10S V 24 i 11
circulns orbem solis ambiit VI 20 § 6
circus I 6 $ 4
CirU IIU 18 § 21 urbs antiquissima,

Masinissae regia V 16 § 10
Cisalpinus uide Galiia
citharistae VH 7 § 1
ciuile bellum U 8 § 1 (apud Persas)

V 10 §9; 19 IKpnmnm) §9;
22 §2.3(SuUannm) § 12.18; 24
§ 16 VI 1 § 29 (primum); 6 § 6
(Catilin.); 14 § 4(Pompei atque
Caesaris) $ 6; 15 § 8; 16 § 8;
17 § 6 VII 6 $ 6; 8 § 2.6; 16
§6; 17 §6; 21 «1.6; 28 §17;
29 | 17 sq.; 35 § 2.19 ciuile,
immo etiam plns qaam ciuile
bellum II 18 § 1 ciuilia beila

V 1 § 1; 19 § 18.14.16 (annis
xl continoata); 22 § 6.6.8.16;
24 § 9.16 (cinilia bella oei quo
alio dicenda snnt nomine) 24 eztr.

VI 12 § 8; 17 § 9; 18 $ 1.2
(b. c. quinque geeait Octaoianos)

VII 6 § 7.8; 8 § 2; 22 $ 9; 24
§ 3; 27 § 8; 35 § 6.9

ciuifl Bomanoi VII 3 § 4 ciue» Ro-
mani Ascnii iugulati V 18 § 6
ciaiom Rom. familiae Cartha-
ginem deductae V 12 § 1

ciuitas (Roma) V 24 § 5 VI 14 § 5
ciuitas Galliae V 14 § 1 ciuitas
Dei I pr. § 9 ciuitas I 2 § 71
§ 76.81.90.92.99 VI 19 § 16
ciuitates Gallorum VI 11 § 1
cioitatefl refertae pueris et seni-
bus IH 2 § 14 ciuitates I 2
| 92, aiibi

clades I pr. § 13; 1 § 11; 19 § 8
II 5 § 6 IU 11 § 2 VI 17 § 4
VII 1 § 11; 7 § 11; 10 § 4

Claodicufl V 16 § 20

classis Romana' IIII 1 § 1 a Ro-
manifl fabricata IIII 7 § 7 ne
amplios quam sezaginta nauinm
dassis baberetor IIII 9 § 12
classis Heradiani VII 42 % 12

claua V 9 § 2

Clamdumw. poeta eximius sed paga-
nos peruicacissiinus VII 35 § 21

Appius Claadins (Camdex) coe. [490]

nn 7 § 1
Appios Claadios Ceosorinas VI 15

§ 11

Appias Claadias (Oassw* Inrig. Sdb.)
decemair II 13 § 3.6

Claadias MareeUus cos. [423] III 10 § 1

Ckudius (MarceUus) cos. [532] IUI
13 i 16 Claudius MarceUos ex-
praetore proooe. deaignatos [539]
Iin 16 i 12 Syracasas cepit
Iin 17 i 1 cos. [544] i 14 cos.
[immo procos. 545] 18 § 4 cos.
[546] i 6 Maroellns coa. [546] i8

(M. Oaudtus) MarceUos consul [558]

mi 20 i ii

M. Claudius MareeUos eos. [671] IIH

20 i 27
(M. et C. Claudii utuid.)1) Marcelli

pater et filiua (eornra motus con-

pressas) VI 6 % 7
(C. Clmudms) MarceUas coa. [705]

VI 15 i 1
Claadius Nero cos. [547] IHI 18 § 9
Claudius (Pulcher) cos. [5051 DII 10

§S
Appius Claudius (Puicher) cos. [6U\

V 4 i 7

Appius Claudius (Pulcher) cos. [6751

V 22 §1 Claudius V23 §17.19
Claudius (QuadHgarius) IIII 20 § 6

V 3 i 3; 4 i 5; 20 § 6

, Claudius Vnimammus V 4 § 3
: Claudu domus (ex qua extractus Glau-
| cia trucidatus est) V 17 i 9

I Claudius Drusus priuignus Caeaaris
I VI 21 i 12 Drusus VI 21 § 16

! Ti. Clandius VU 6 § 1 sqq. Claudius
; Caesar VII 5 § 10

Claudius (GoMcus) VU 23 § 1 sq.

Cleochares spado VI 3 § 2

Cleopatra Philippi filia III 14 § 4

Cleopatra VI 16 § 2 (ei regnum Ae-
gjpti Caesar dedit) VI 19 § 4
i 11.13.17.18

Cleophylis (immo Cleophidis) reginae
III 19 i 1

Ciepsina uide Genucius

clerici VII 19 § 2; 27 § 9; 32 i 13

Climaz mons I 2 § 27

CUpea (Clupea) IIII 8 % 7; 9 { 6.7

cUpeufl aureus VII 23 § 1

Clitus m 18 i 8

*) Dramann II p. 407 n. 34.

nominum et rernm.

723

clinas Publicius V 12 § 7

Clodius praetor (eius castra gladia-

tores expugnarunt) V 24 § 1
Clodius Albmus VII 17 § 6 Albinus

VII 17 § 6
Cloclia H 5 | 8
L. Cluentius uide Iuuentius
Clupea uide Clipea
Clutium. urbem Clusini II 19 § 6

Clusini oppidi II 19 § 6
Coas uel Eoas (acc.) I 2 § 46
Cochebas Iudaeorum dux VII 13 $ 4
Cochem VII 24 § 4
Codrus I 18 § 2
coela Eaboeae (sinus Euboicus) VI

15 § U
coele uide Syria VI 6 § 1
C. Coehus Caldm. Caelius tr. pl.

[647) V 15 § 24
M. Coelius Bufu8. Caelius Rauennam

adCaesarem profectus est VI 15

§ 2 a Caesare desciuit VI 15

§ 10
Cofides (corrupt. ex Bopithis uel 8o-

pithes) IU 19 § 6
cognitio V 17 § 12
cognomentum IHI 19 § 6
conortee VII 36 § 10 cohortes quinque

quas Caesar habebat VI 15 § 8

cohortes y praetoriae VI 19 § 8
Cokhi I 2 § 36.39 VI 4 § 9
Collina porta nil 17 § 4 V 20 § 9
Collis (Bomae) V 17 § 7
colonia Ostiensis V 19 § 17 coloniae

VII 12 § 6
Colophonii VI 2 § 8
Colossae VII 7 § 13
colossus ingens Bhodi ruit IIII 13

§ 13
coluber Epidaurius III 22 § 6
cotumna inexpugnabilis VII 26 § 3
colus I 19 § 1
Comata uide Gallia
comes II3§3VII33§6;35§3

(Mazirai) § 6.6.10.16; 36 § 2;

38 § 1; 42 § 1.3.4.9.10 (Afri-

cae) § 14.15.17; 43 § 1 comites

barbari VII 42 § 2
comicus IIII 19 § 6
cemitia V 9 § 1
Commagena I 2 § 24 Commagene

VII 9 § 10
commanipulares II 9 § 4
commeatus nauium VI 4 § 1 VII

43 § 1 frumentum atque alii

commeatus V 15 § 7 commeatus

inpedire VI 18 § 19
commercia peregrina VII 43 § 1
Commodus uidf Antoninus
communia omnia omnibus V 2 § 7
conchae I 3 § 4
conclusio temporum VII 3 § 10
ooncerdia II 17 § 17 V 8 § 1 VI 15

§ 26 ooncordiae uires III 23 § 64
concubitus oromiscui I 21 § 5
concupiscentia gloriae A 18 § 4 con-

cupiseentiae A 31 § 5
conditio Vrbis II 2 § 6 mundi VII

43 § 16 creationis A 26 § 1
Condurses (sk) VI 7 § 14
confessores A 1 § 4
conflictationee saeculi III pr. § 1
confugia salutis II 19 § 13
confusio I pr. § 13 VII 35 § 8 A 29

§2
coniugia I 4 § 8 IIII 5 § 6
coniux. coninges Gailoram V 14 § 6
Conon II 16 § 11.16 III 1 § 7.10

§ 18.14.22.23
oonpedibus aureis uinctus III 17 § 6
oonscientia V 2 § 6 VII 1 § 6
Consentia V 24 § 2
consessus presbyterorum Hierosol. [o.

415] A 4 § 1
Constans (Constantini M. filius) VII

29 § 1.5.6
Constans (Constantini tyranni filius)

VII 40 § 7; 42 § 4
ConBtantinopolis a Constantino in-

stituta in 13 § 2 VII 28 § 27

Constantinopolis I 2 § 6.66 III

3 § 2 VII 34 § 6.7.8; 42 § 14
Constantinus (Magnus) III 13 § 2

VH 25 § 16; 26 § 1; 28 § 1.2

§5.9.14.15.16.18.19.22.26.28;

29 § 1 Constantini sex fratres

VII 25 § 5 soror VH 29 § 11

filii VII 28 § 22
Constantinus (Const. Magni filius)

VII 28 § 22; 29 § 1.5
ConstantinuB tyrannus VII 40 § 4 . 7 ;

42 § 8.4
Constantius Caesar (Constantini Ma-

gni pater) VII 25 § 6.7 C. Au-

gustus VII 25 § 16.18 Constan-

tius VII 26 § 1; 28 § 1
Constantius (Constantini M. filius)

VII 29 § 1.8.10.12.14.16sq.
Constantius oomes VII 42 § 1.3.9

§ 16.16; 43 § 1

46»

724

Indei

constitutiones (Maroi Aurelii) VII 15
§ 12

coDsulee creati II 4 § 16 consulum
potestas decemuiris tradita II
13 § 2 consul creatus omnium
tribuum consensu V 7 § 1 con-
sulum religione ablegata II 13 § 6
consules IIII 1 § 19; 8 § 6; 11
§ 4; 18 § 14 VI 1 § 6 coneules
ambo V 24 § 19; consules:

262 »•*•*• T. Qeeonius (mc) et P.
Varr- Minuciua II 5 § 6

274 M. Fabins et Gn. Manlius

11 5 § 7

291 Aebutius et Seruilius n

12 6 3

294 Valerius II 12 § 6

296 Minucius II 12 § 7

964 Fabius II 19 § 6 [trib. mil.]

389 L. Genucius et Q. Seruilins

III 4 § 1
414 Manlius Torquatus et De-

cius Mus III 9 § 1
423 Claudius Marcellus et Va-

leriusFlaccusIII10§l

433 Veturius et Postumius III

15 § 3

434 Papirius III 15 § 8

459 Fabius Maximus v Decius

Mus mi III 21 § 1

461 Papirius III 22 § 3

462 Fabius Gurges III 22 § 6
464 Curius III 22 § 11

471 Dolabeila et Domitius III

22 6 12

473 Aemilius IIII 1 § 4

474 LaeuinuB IIII 1 § 8

478 Fabius Gurges n C. Genu-

cius Clepsina IIII 2 § 2

479 Curius im 2 § 8
484 Genucius IIII 3 § 6
486 Sempronius IIII 4 § 6
490 Appias Claudius Q. Fabius

(stc) ira 7 § 1

494 Cn. Cornelius Asina C. Du-

iiiue nn 7 § 7

495 C. Aquilius Florus L. Cor-

nelius Scipio IHI 7

§ 11

496 Calatinus IUI 8 § 1

497 Atilius im 8 § 6 cf. Re-

gulus IIII 8 § 10

498 ManSus IIH 8 § 9

499 Aemilius Paulus et Fuluius

Nobilior IIII 9 § 6

501 \ *• e- Seruilius Caepio et 8em-

Tvr- pronius Blaesus HH
9 § 10

502 Cotta im 9 § 18

503 L. Caecilius Metellus C

Farius Placidus {sie)
im 9 § 14

503 MeteUus Iffl 9 § 15

504 Atilius Regulus n Manlina

Vulsco (stc) n nn 10

§ 2

505 C. (8tc) Iunius collega

Claudi nil 10 § 3

512 Lutatius IIII 11 § 1

513 Q. Lutatias Catulus (sic) A.

Manlius HH 11 § 6
516 T.(8tc)SemproniusGfaocfau8

C. (8ic) Valerius Falco

(stc) nn 11 § 10
516 Valerius IIII 12 § 1

519 T. Manlius Torquatus C.

Atilius Bubulcus (sic)

nn 12 § 2
525 Fuluius Postumiusque IIII

13 § 2
529 L. Aemilius Catulus (sicjC.

Atilius Regulus IUI

13 § 5

529 Atilius IIII 13 § 8

530 Manlius Torquatus et Ful-

uiusFlaccusimi3§ll

531 Flaminius im 13 § 14

532 Claudius IIII 13 § 16

533 Cornelius Minuciusque im

13 § 16
536 P. Cornelius Scipio et P.

(sic) Seinpronius Lon-
gus im 14 § 3.

536 Scipio Iffl 14§6.9

536 Sempronius mi 14 § 7

537 Flaminius IIII 15 § 2.4

538 L. Aemilius Paulus et P.

(sic) Terentiua Varro

im 16 § i

588 Varro IIH 16 § 3

589 Semproniua Gracchus Q.

Fabius Maximus mi

16 6 12

540 cf. aaudius Marcellus im

17 § 1

543 Cn. Fuluius P. Sulpicias

mi 17 § 2

544 Claudius Maroellus et Va-

leriufl Laeuinus mi
17 § 14

nominnm et rernm.

725

KAA *» H. C

044 Yarr.

Laeuinus IIII 18 § 2
Fabius Maximus mi 18 § 6
Claudius Maroellus IIII

18 § 6
Marcellus et Crispinus IIII

18 § 8
Claudius Nero et M. Liuius
Salinator HII 18 § 9
Scipio cum Licinio Crasso
IIII 18 § 17
Sempronius IIII 18 § 18
C. (sic) Cornelius Lentnlus
P. Aelius Paetus IIII
19 § 5
Quintius Flamininus IIII

20 § 1
MarceUus IEU 20 § 11
Furius IIII 20 § 11
L. Yalerius Flaccus M. Por-
cius Cato HH 20 § 12
P. Scipio AfricanuB ii T.
(sic) Sempronius Longus
IIII 20 § 15
P. Cornelius Scipio M^i^S)
Acilius Glabrio mi 20
§ 20
Scipio DII 20 § 21
Glabrio im 20 § 20
Fuluius [immo ManUusl

mi 20 § 25
Marcius IIII 20 § 26
M. Claudius Marcellus Q.
Fabius Labeo IUI 20
§ 27
Lepidus et Mucius IIII 20

§ 34
P. Licinius Crassus C. Cas-
sius Longinus IIII 20
§ 36
Crassus IIII 20 § 37
L. Aemilius Paulus IIII

20 § 89

L. Licinius Lucullus A. Po-
stumius Albinus IIII

21 § 1

L. Censorinus et M. (sic)

Manffius HII 22 § 1
P. Scipio IUI 23 § 1
Cn. Cornelius Lentulus L.

Mummius IIII 23 § 1

V3 § 1
Mummius V 3 § 6
Appius Claudius Q. Cae-

cilius Metellus V 4 § 7

612».*. c. l. CaecUius Metellus Q.
Varr- Fabius Maximus Serui-
lianus V 4 § 8

612 Fabius V 4 § 12

613 Pompeius V 4 § 18

617 M. Aemilins Lepidus C. Ho-

stilins Mancinus V 4
c 19

617 Mancinus V 4 § 20

619 Seruius Fuluius Flaccus

Q. Calpurnius Piso V
6 § 1

620 Scipio Africanns V 7 § 1

620 Fuluius V 9 § 6

621 Piso V 9 § 6

622 RutiUus (aic) V 9 § 7

623 P. Licinius Crassus V 10

§ 1

624 Perpenna V 10 § 4.5

625 C. Sempronius Tuditanus

et M. Acilius (sic) V
10 § 9

628 M. AemUius L. Orestes V

10 § 11

629 M. Plautius Hrpsaeus M.

Fuluius Flaccus V 11 § 1
631 L. (stc) CaeciUus MeteUus

et Q. Titius (sie) Fla-

mininus V 12 § 1
633 Opimius V 12 § (7). 10

633 Fabius V 14 § 1

636 Q. Marcius V 14 § 5

643 P. Scipio Nasica et L. Cal-

purnius Bestia V 15 § 1

643 Calpurnius V 15 § 4

644 Postumius V 15 § 6

645 MetelluB V 15 § 7
647 C. Marius V 15 § 8
647 Marius V 15 § 14
647 L. Cassius V 15 § 23
647 Cassius V 15 § 24

649 C. Manlius (8ie) V 16 § 1

652 Marius nii V 16 § 9

653 Marius y V 16 § 14; 17

6 13

654 Marius vi V 17 § 1.4.6

§ 11 (alter consul § 7)

663 Sex. IuUus Caesar et L.

Marcius Philippus V 18

§ 1

664 ButUius V 18 § 11

664 cf. IuUus Caesar V 18 § 11

665 Cn. Pompeius L. Porcius

Cato V 18 § 18
665 Porcius Cato V 18 § 24

726

Index

666vu& 8ullaV19§3(cf.l8§23!)

Ym- VI 2 § 6
667 Cinna V 19 § 8.19

667 Octauius V 19 { 10.18

668 Marii consulatns septimus

V 19 § 28

668 Flaecns VI 2 § 9

669 Cinna m V 19 § 23

670 Cinna nn V 19 § 24

671 Norbanus V 20 § 2

672 Marius V 20 § 4

675 P. Seruilius et Appius Clau-

dius V 22 § l

681 Lucullus et Casaina V 24

§ 1

682 Gellins et Lentnlus V 24

§ 4
691 M. Tnllina Cicero et C.

Antonins VI 6 § 1
691 Cicero et Antonius VI 1

g 29
695 C. Caeaar et L. (stc) Bibu-

lus VI 7 § 1
699 Crassus collega Pompei VI

13 § 1, cf. 14 § 4
705 Marcellns VI 15 § 1

705 Lentnlns VI 15 § 2

708 Caesar VI 16 § 3, ct 15 § 1

711 Hirtins etPansa VI 18 § 8

cf. § 5.6

724 Caesar iinp. ti, cos. im

cum M. Lioinio Crasso

VI 19 § 14

725 imp. Caesar Angnstns v et

L. {inmo 8ez.) Apnleins
VI 20 § 1, cf. § 8

726 imp. Angnstns Caeaar n

et M. Agrippa n VI 21

§ 1
410 £ p- Tertnllns nmbratilis consnl
Cnr. yjj 42 § 8

418 Heraclianns VII 42 § 10;

cf. exconsule, proconsule

eonsnlaris Fabins II 5 § 7 D. firntns
V 12 § 7 L. Piso V 15 § 24
M. AemiHns {immo Anrelins) V
16 § 2 Postnmius Albinns V 18
§ 22 Lentnlnt VI 15 § 28 oon-
snlares V 19 § 19; 21 § 8; 22
§ 4 VI 13 § 8

consnlatns V 17 § 1; 19 § 23 VI 1
§ 29; 2 § 6; 13 § 1; 15 § 1
VII 42 § 10

contio. pro oontione narrare VI 6
§4

contritio VII 27 § 11
contnmaces VI 1 § 26 VII 41 § 6
contns VI 8 § 13 VII 33 § 14
conuenticala VII 12 § 3
connentns I 2 § 91 episcopornm Ni-

caeae VII 28 § 26 Hierosol ymis

[a. 415] A 3 § 2sqq.; 4 § 1; 8

§4
oor captnm obliqnat innidia UH 6

§ 36
oorbis (metentinm) EHI 15 § 1
Ccrcjra VI 16 % 10; 19 § 7
Corflninm VI 15 § 4
Corinthii A 17 § 7; 21 § 2.7
Corinthins sinns I 2 § 58 aes C. V

3 § 7 nasa C. V 3 § 7
Corinthns I2§68III23§15 V 3

§ 1 (eaersa) § 6
corinm serpentis Bomam deuectnm

IHI8 § 15 c elepnanti V 15 § 17
Cornelius Gallus VI 19 § 15
C. (sic) Cornelins Lentnlns cos. [553]

im 19 § 6

Cn. Cornelins Lentnlns cos. [608]

im 23 § 1 V 3 § 1
Cxl Lentnli Indns (gladiat) Capnae

V24 § 1
{Cn. Corneliu*) Lentnlns (Clodianus)

coa. [682] V 24 § 4
(L. Cornehm) Lentnlns {Crus) coa.

[705\ VI 15 § 2 nir consnlaris

apnd Pelnsinm interfectns VI 15

§ 28
Cn. Cornelius (Scipio) Asina cos. [494]

IIH 7 § 7 Cornelins Asina cos.

[494] IIII 7 § 9
L. Cornelius Scipio cos. [495] IUI

7 § 11 Scipio cos. [495] IHI 7

§ 11

(i>.) Cornelins (Scipio Asina) consnl
[533] mi 13 § 16

P. Corneiins Scipio consnl [536] IIII
14 § 8 Scipio consul [536] IIII
14 § 6.9

(Cn. Oorndius) Scipio(CaZuws)frater
consulis [536] IIH 14 § 9

[P. et Cn. Corneli) Scipiones inHispa-
nia Hasdrnbalem oppressernnt
mi 16 § 18 Scipiones ambo
interfecti in Hispania EfH 17
§ 12.13

(P. CornelinB) 8cipio, qni post Afri-
canns cognominatns est, patrem
a morte liberanit IDI 14 § 6
Cornelins Scipio tribnnns militnm

nominum et rerum.

727

qui post Africanus IIII 16 § 6
Sclpio admodum adulescens IIII

17 § 18 Scipio annos natus ixini
imperium in Hispaniam procon-
snlare sortitus IIII 18 § 1 in
Hifrpania Hasdrubalem uieit IIII

18 § 7 consul creatus [549] IIII
18 § 17 in Africa adgressus hi-
berna Poenornm IIII 18 § 18
Svphacem et Haedrubalem uicit
IIII 18 § 20 Syphacem uinctum
perducendum Laelio tradidit HII
18 § 21 Scipionis cum Hanni-
bale conloquium [ante pugnam
Zamensem] mi 19 § 2 per
Scipionem pax Carthaginiensibus
concessa est IIII 19 § 5 Scipio
iam tunc cognomento Africanus
triumphans Vrbem ingressus est
IIII 19 § 0 P. Scipio Africanus
cos. n [560] mi 20 § 16 Scipio
Afrieanus ad Antiochum missus
etiam cum Hannibale conloquium
habuit IIII 20 § 18 Scipio Afri-
canus mi 20 § 22 Africani fllius
ab Antiocho captus sed remissus
mi 20 § 22 Seipio Africanus
apud Amiternum (sic) morbo
periit IIII 20 § 29 maior Afri-
canus mi 22 § 1 V 12 § 9

P. (Cornelius) Scipio, qui postea Afri-
canus erit, ultro sese militaturum
in Hispaniam obtulit IIII 21 § 1
Scipio trib. mil. [605] IIII 22
§ 1 Scipio IIII 22 § 7.8 P.
Scipio, superioris anni [607] con-
sul Carthaginem delet IIII 23
§ 1 sqq. Polybius cum Scipione
in Africa fuit V 8 § 3 Scipio
Africanu8 consul [620] creatus
V 7 § 1 Scipio Africanus V 7
§4 Scipio V 7 §7.8.16; 8 §1
P. Scipio Africanus V 10 § 9
Africanus V 10 § 9

(jL. CorneUus) Scipio consularis [con-
std 671] proscriptus V 21 § 3

( Comeliu8) Scipio (AemUianus) Lepidi
filiue ciuile Wlum excitans V
24 § 18 occisus V 22 § 17

P. CorneUus Scipio (Naftica) cob. [563]
IIII 20 § 20 Scipio cos. [563]
IIII 20 § 21

Scipio Nasica ne theatrum lapideum
C0Ti8trueretur obstitit IIII 21 § 4
Nasica IIII 21 § 9

(P. Corn.) Nasica (Serapio) IUI 8

§4 V9 % 1
P. (Cornelws) Scipio Nasica cos. [643]

V 15 § 1

P. Cornelius Seipio Nasica cf. Caecilius
Cornelius Taeitus VII 8 § 7; 10 § 4;
19 § 6; 27 § 1 Cornelius I 10
§ 1.3.6 VII 9 § 7; 84 § 6
Cornelius cf. Cinna, Dolabella, Sulla
Cornelia Africani maioris filia, Grac-

chorum mater V 12 § 9
cornu cui praeerat III 9 § 3 cornu

V 23 § 11 VI 15 § 28
corona. sub corona uendere III 12

§ 17; 16 § 2; nn 7 § 6; 18
§7;20§38V3§6VI8§17

corona martjrii VII 32 § 9 san-

ctos ad corona8 Christi misit VII

21 § 2
coronati martyrio VII 15 §4; 17 §4
corpus hommis IIII 12 § 12 corpora

discernere ad sepulturam V 19

§ 12, cf. lues
correptio V 4 § 10 VII 4 § 12; 27

§ 4.8.12; 39 § 18 oorreptiones

VI 1 § 26 A 26 § 4
Correus VI 11 § 12.14
Corsica I 2 § 101.102.103
Corsi im 7 § 11
cortices amarae V 11 § 2
Cominus III 6 § 6
coruuft m 6 § 6
Corycus V 28 § 22
cos magna «plendoris IIII 28 § 10

eontumelia quasi cote ad uirtutem

usus VII 25 § 10
Cosconius proconBule V 28 § 23
Cossura insula V 21 § 11; 24 § 16
C088UB dux Caesaris (Aug.) VI 21

§ 18
costae serpentis IIII 8 § 12 . 18 costa-

rum pedes (serpentis) EHI 8

§ 14
Cotta [C. Aurehu$ C.\ consul [502]

IIII 9 § 13
Cotta [M. Aurelius C.] a Valerio Cae-

saris duce Sardinia eieotus VI

15 § 7
Cotta [L. Aurunculeius C.] legatus

ab Ambiorige interfectus VI 10

§ 1.7
Cottiae Alpes I 2 § 66
Cotjs im 20 § 86
crapula A 16 § 9
Crassiana caedes VI 21 § 29

728

Indez

Crassus wde Liriniua

crates squamarum EQl 8 § 11

ereator I 3 § 2 III 8 § 8; 23 § 67
VI 1 § 25 VH 1 § 3

creatura I 1 § 3; 8 § 8 III § S
VI 1 § 26 VII 1 § 1 A 9 § 2;
26 § 2.3

credere. nisi crediderimoB, non in-
tellegemns VI 1 § 5 credendi
fides VI 1 § 18 credentes VI 20
§ 3 VII 3 § 3 § 10; 41 § 8

Cremera II 19 § 6 cf. II 5 § 9

Cremona IIII 20 § 4

Creta I 2 § 97 VI 4 § 2

Cretenses I 13 § 1

Creticum mare I 2 § 58.97

cribrum VII 39 § 13

Criapinus conanl [646] UU 18 § 8

Crispus (Constantini M. filius) VII
28 § 22.26

Critolaus duz V 3 § 3 '

Crizoa V 22 § 8; 24 § 1.2.4

Croeaua II 6 § 12

cruciatua (plur.) II 14 § l IHI 12
§ 10 VII 26 § 4; 27 § 16

cruor e fontibuB acatariens IIII 5 § 1
crnor pecudum 1111 21 § 6 cruor
e panibus fluzit V 18 § 4 crnor
cinilia V 18 § 23

crura fracta mi 6 § 19

crusta glacialis III I 20 § 85

crux. in crucem suBpendere TTTT 6 § 8
in c agere VI 18 § 33 cruci
suffizus nn 6 § 20 crucia sig-
nnm VII 35 § 16 cruce suecepia
A 31 § 5 in cruce credere A 33
§ 4 crucea VI 1 § 21.24 VII
21 § 2; cf. Chriatna

Cteaiphon VII 12 § 2; 22 § 12; 24
§ 4; 80 § 6

Ctedpkon. Hieronymi ad Ct. epistula

I 4 § 6; 11 § 5

cubiculum II 17 § 7 IIII pr. § 7.8
cubicnlum nonum VII 31 § 8

cnbitorum l II 6 § 8 cubitorum xl
IIII 22 § 6

in coUeum insutus V 16 § 23

culmen regium VI 1 § 22 cnlmina

II 19 § 7 culmina cuhnea VI
10 §4

cnlmeus VI 10 § 4

cnltor VII 15 § 5 cnltores I 8 § 9

VI1§20VII12§6
cultns (deornm) VI 1 § 10 c ido-

lornm VI 1 § 24 inaulae et

ChrJsttairas

cultu et memoria i

I 2 § 105 cnttns

VI 1 § 21
Cumaniifi, nrocnrator Indaeme VII 6

§ U
cunei hoatum VI 10 § 4 cnnd Go-

thomm VII 37 § 3
cunicnli U 19 § 2 VI 11 § 28
cnpae VI 11 § 26
cnpiditaa VI 13 § 1 cupiditatU £ai

I 1 § 16 cupiditas Bomanomm

IIII 9 § 12 cupiditatum ezer-

citia I 4 § 6
curia IUI 16 § 19 V 17 § 9; 20 § 4

VI 15 § 2; 17 § 1; 23 § 1
Curio «»<fe Scribonina
Cnrina consnl [46i[ m 22 § 11 [479]

IHI 2 §8
currns (trinmphantia) UII 19 § 6; 20

§ 2.3.39 V 1 § 2.9; 15 § 19

cnrrnnm tractua in mari Bubro

I 10 § 17 cnrrns in dinersa

raptantes II 4 § 10
M . Curtins III 5 § 3
cnstodia IHI 20 § 39 V 19 § 8
cutia nn 12 § 12
Cyclades I 2 § 98
Cjclopee II 14 § 1
Cydnus III 16 § 6
Cyme (Aoolia [ubi male uulgo Syme])

VH 12 § 6
C jprianus A 1 § 4
Cyprius rez [Cyrus rez Orosim] II

16 § 16
Cyprns I 2 § 25.96 (Cypros) UI 1

§ 7 VI 15 § 28 VU 9 §11; 12

§ 8; 28 § 30
Cyrenae UU 6 § 29 \1 19 § 15 Cy-

rene VH 12 § 7
Cyrenaka I 2 § 87
Cyrenenses III 23 § 20
Cyrus Astyagie nepos I 19 § 6

Cyrns I 19 § 8.10.11 U 2 § 8

§ 9; 6 § 1.2.12.14; 7 § 1.2.3

§ 6; 8 § 1.2 im 6 § 9 Ba-

bylon a Cyro capU VU 2 § 2

§ 12
Cyrus Ioniae Lydiaeque praepositus

U 16 § 9 Cyrus cum Artazerze

fratre de regno ambigit U 18

§ 1.2
Cyrus rez uide Cyprius
Cythera I 2 § 98
Cyziceni VI 2 § 14
Cyricus VI 2 § 19 VII 17 § 2

nominum et rerum.

729

Dacia I 2 § 68 VII 22 § 7
Dacus. Dacomm commotio sub ex-

trema senectute Augusti VI 22 § 2
Daedali montes III 19 § 1
daemones IIII 6 § 4; 13 § 12; 21

§ 6 A 28 § 12 daemonas coar-

guere VI 1 § 7
Dagusa uidc Dascusa
Dahae I 2 § 43 IH 18 § 11
Dahnat. uide Delmat.
Damasippus praetor V 20 § 4
Danaus I 11 § 1
Daniel. Danihel A 30 § 10
Danauius quem et Histrum uocant

I 2 § 62 D. qui et Hister IIII

20 § 34 Danuuius I 2 § 64.66

8 60 VI 21 § 14 VII 12 § 2;

22 §7; 23 §4; 33 §10
Dara I 2 § 81

Dardania I 2 § 67.69 V 23 § 20

Dardanii I 12 § 4

Dardanus I 12 § 6

Darius (Hystaspis) II 8 § 1.4.8.12;

9 § 1

Darius (Nothus) II 15 § 4; 16 § 9
(frater [immo pater] Cyri); 17
§ 4; 18 § 1 IHI 6 § 16
Darius (Codomarmu8) III 16 § 4.6
§ 6.8.9.10.11; 17 § 1.3.6; 18
§ 5
Dascusa ODagusa*) I 2 § 28
Daatiacum montem VI 4 § 8
Dauid A 8 § 1.2; 11 § 3; 14 § 2;

23 § 1.4; 24 § 2.6; 25 § 1;
29 § 7 D. propheta A 15 § 3
genus D. VII 10 § 6 semen
D. VII 10 § 6

debitor IUI 16 § 19

debtium. debita superiora populi Bom.

donanda censnit (Augustus) VI

20 § 6
decemniri II 13 § 2.3 IIII 13 § 3

V 18 § 27
Decentius VTI 29 § 13
Deciana pars III 21 § 6
Decius Mus cos. nn [414] III 9 § 1
Deeins Mus cos. mi [459] III 21

§ 1 Decius consul [459] III 21

§ 4 Decius III 21 § 6
Decins (Aug.) VII 20 § 4; 21 § 1—3

§ 6; 22 § 2; 27 § 10
defossa uiua IIII 2 § 8
Deiotarus VI 2 § 18
delatores VII 22 § 6
Delmatae. Dalmatae VI 21 § 14

Delmatia V 23 § 1.23 Dalmatia I
2 § 65.66.67.59 VII 6 § 6

Delmaticum bellum V 24 § 17

Delmatws. Dalmatius Cae&ar VII 28
§ 80; 29 § 1

Delos V 9 § 5

Delphicus uaniBfiimus spiritus IIII 1
§ 7

Demaratus II 9 § 1

Demetrius, Antigoni Mns(Pohorcete8)
III 23 § 35.39.40.49.61.52.53
§ 64.66

Demetrius, Philippi (III.) filius, Per-
sei frater IIII 20 § 2.27 eq.

Demetriu8. eius praefectus a Mithri-
date uictus V 4 § 16 ipse uictus
et captus V 4 § 17

Demochares. Democham (sic) VI 18
§ 26

Demosthenes (Atheniensium dux) II
14 § 16.19.21.22

Demo8thenes orator III 16 § 1; 23
§ 16

dentes serpentis VI 17 § 7 dentibus
nudatis V 18 § 20 dentes in-
sanientium II 2 § 11

DercyUida8. Hircylides (ric) III 1 § 6

de8crtus. Africa plus deserti habet
(quam Europa) I 2 § 86 loca
deeerta I 2 § 48 deserta I 10
§ 5 VII 30 § 6

desperatio IIII 22 § 8

Deucalion I 9 § 2

deuersoria VII 7 § 5

deuotio A 33 § 2

Deus I 3 § 1; 6 § 6; 8 § 13; 10
§8.13.15 II 1 § 8; 3 § 10 III
20§12VIl§7Vn22§6;
27 § 3; 35 § 21; 37 § 12.16
A 8 § 2 alibi Pater HII 6 § 39
§ 40 VI 1 § 17 VII 9 § 8 Do-
minus VII 2 §3 A4 §lo2.
unus et uerus Deus VI 1 § 1.6
Deus unus VII 33 § 17 ex uno
et per unum Deum constare om-
nia VII 1 § 6 Deus unus arbi-
ter saeculorum VII 2 § 8 quos-
dam in Deo gradus credere et in
Deo deos quaerere (cwm Ario)
VII 29 § 3 Deum personarum
acceptorem non esse VII 33 § 18
Deus uerus 1 8 § 8 IIH 17 § 8;
21 § 6 VI 1 § 4.7; 5 § 8 VII
29 § 2 Deus uerus cf. Christus,
Deus uerus et solus qui potest

730

Index

onmia VII 43 § 18 Deus
potens de cuius inisericordin et
in eeius fiducia haee loqaor V
11 § 6 Deos omnipotenB im 5
§ 8 V 11 § 6, cf. omnipotentia,
ani Deo leges subieetae sunt V
2 § 5 Deas ereator et iadex I 3
§ 2 Deas iadex VII 37 § 17;
41 § 10 Deas hominem fecit II 1
§ 1 Dei creatura et dispensatio sa-
mas II 1 § 2 Deas dispensator
humani generis VII 37 § 11 Deos
mntans regna et disponens tem-
pora, peecata qnoqne poniens VI

I | 6 Dens disposoit tempora .

II 3 § 6 aoctor temporom I 3

% 4 Deos praedestinanerat an- ■
mun VI 22 § 6 Deos agricola
oerns A 33 § 1 Deos blandiens,
admonens et redimens LLLI €
§89 Deos conseraator homilinm
et pnnitor malornm III 3 § 3
Dens correptionibos argoit VI 1
§ 26 adiaaante Domino VI 22
§ 10 Dei adintoriam A 6 § 2;
7 § 2; 31 § 1; 32 § SaJ. ar- .
bitrinm IIII 5 § 8 VII 9 § 6
bonitas VII 1 §3 D. secretornm
cognitor VII 22 § 6 D. clemens
et patiens VII 27 § 12 Dei cle-
mentia II 3 § 6 VI 1 § 27 VII
36 § 6; 41 § 4 Dei ecclesia uide
ecclesia, Dens exoratos III 3
§ 2 flagella Patris IIII 6 § 39 ,
Dei gratin VII 1 § 4; 5 § 11;
6 § 6; 9 § 2 A 10 § 3; 30 § 4
al. Dei gubernatio VII 1 § 4 !
dinina indignatio VII 33 § 16 !
Dei indignatio VII 39 § 2 Deos 1
inimicns IHI 6 § 37 D. iratos
I 5 § 9 IUI 6 § 6 D. iratos
atqne aaersos II 18 § 6 Dei ira ,
I 8 § 7; 9 § 4; 10 f 18 VH !
22 § 39; 28 § 13; 84 § 6; 37
§ 17; 41 § 6 Dei ira oltio
transacta 1 10 § 18 irae tempe-
ramentnm VII 5 § 11 Dei ia-
dicinm VII 3 $ 8; 22 § 5; 37
§ 2; 43 § 9.11 A 32 § 8 iadi-
einm diainnm I20§6II11§5
VII 36 § 18; 39 § 11; 40 § 2
Dei arcannm iadiciam V 4 § 10
iadiciam Dei ineffabile III I 17
§ 11 VII 35 § 3; 37 § 8 Dei
indieio iasto VII 33 § 19 Dei

iadicia VII 32 § 2; 41 § 3; 43
§ 19 iudicia Dei ineftabOia VD
41 § 10 Dei indirioram ineJra-
bilinm areanam II 3 § 6 Dei
iudieia profandissima II 2 § 4
indicinm nltimnm mide iodieiam,
Dei mandatam A 26 § 6 Dei
mandata A 26 § 3 Deus misemis
VH 5 § 11 Deus miserieon Vn
30 § 6 Dei niisericorda I 8
§ 7; 17 § 3 V 11 § 6 VH 22
§ 9; 34 § 5; 37 § 17; 41 § 8
dinina misericoxdia VII 37 § 11
dinina miseratio 1111 17 § 8
misericordiae I 5 § 11 Dei ordi-
natione VI 22 § 5 a Deo ordi-
natos VII 43 § 10 Dei patientia
II 3§ 8 A 28 § 7.13 Dei per-
missn VII 22 § 6; 27 § 16 poe-
nas instamqne indicinm Dei tem-
perare VI 1 § 27 Dei potentia
I 10 § 19 VII 27 § 14; 35 § 12
A 26 § 3; 28 § 7.12 potentiu
Dei qna et dispensantar et iadi-
eantar aninersa VH 35 § 8
petentia et clementia VII 8 § 4
potentia et patientia VII 1 § 1
sqq. Dei praeeeptnm A 26 § 1
Deo procnrante VII 35 § 5 Dens
propitins et miserans II 18 § 5
Dei pronidentiA VII 6 § 11; 15
§ 7; 32 § 13; 39 § 2 p. dimna
I 1 § 9 VII 3 § 10 pronino
dinina VH 11 § 1 a Deo responsa
I 8 § 4 Denm saenisse II 19
§ 14 Dei sapientia VI 1 § 18
dinina secreta VII 26 § 3 dinina
tutela mi 17 § 9 Christns cnm
in forma Dei esset VI 17 § 10
Dens homo esae noloit VTI 4
§ 12 Dei eoangeliam VII 41
§ 6 Dei popnlas I 10 § 8 VH
27 § 1.14 Deo militans VH 36
§ 13 Dei milites VII 33 § 3
Dei sernns I pr. § 12; 8 § 8
Dei serni sancti VII 36 § 6 Deo
sacra nirgo VII 39 § 3 snq. Dens
eolitnr I pr. § 9 Deo nyannm
concinnnt VH 39 § 9 Denm
credere VI 1 § 2 Deo ipsi cra-
das VI 1 § 6 unos Dena ab
oronibns et diligitnr et tunetur
V 2 § 5 Deo gloriam adqniainit
I 8 § 12 Dei neri intellegentia
VI 1 § 4 Denm neseire in totnm

nominum et rerum.

731

nemo poteet VI 1 § 2 ad Dei
ueri notitiam non nisi auditu per
fidem uenitor VI 5 § 8 Dei sci-
entiam quasi arcem prospicit VI
1 § 1 de Deo sperans VII 85
§ 22 posuit in Deo spem suara
VII 35 § 2 Dei timor 1 10 § 18
VII 37 § 9; 39 § 6 A 33 § 6
qui Deum non metuit VU 41 § 3
impietas in Deum VII 7 § 10
deue. unnm deum auctorem omnium
reppererunt philosophi VI 1 § 3
suD uno deo magno plures mi-
nistroe uenerari VI 1 § 3 deum
sese ooli iussit Domitianus VII
10 § 2 dii I 11 § 2 IUI 11
§ 9 V 4 § 11 VI 1 § 10.15 vn
30 § 4; 37 § 10 dii uel dae-
mones IIII 21 § 6 daemonas,
quos aliqui deos putauissent VI

1 § 7 dii falsi VI 5 § 8 si
estis, dii VI 5 § 9 dii patrii
VI 5 § 6.8 dii faospitis mei V

2 § 4 multos deos timore fin-
xerunt VI 1 § 2 tam multos
deos pagani pntant quam multa
snnt VII 1 § 6 deos plnres sequi
VI 1 § 3 qui deos colunt VI
5 § 10 diis seruire V 16 § 13
dii pro nihilo contenipti 'VI 1
§ 16 dii auersi im 6 § 6 de-
orum fauor VI 1 § 11.18 dii
irati III 14 § 6 nil 5 § 8 quasi
iratis diis III 12 § 17 dii isti. .
propitii. . auersi VI 1 § 19 dii
magni VII 1 § 9 dii mnti et
surdi III 16 § 13 deorum po-
tentia et patientia VII 1 § 7 sqq.
deorum praesidium VII 37 § 6
diis sanguinem propinare I 11
§ 2 VII 37 § 6 deum imaginee
mentiuntur II 19 § 15 in Deo
deos quaerere (cum Ario) VII
29 § 8

Diablintes (sic) VI 8 § 8
diabolus UII 6 § 39 VII 29 § 2 A
15 § 4; 16 § 4; 17 § 6; 20
§ 1—6.7; 22 § 2: 32 § 3
diadema VI 3 § 7 VII 40 § 6
Diadumenus Macrini filius VII 18 § 3
Diaeus dux Achaeorum V 8 § 8
Diana Taurica V 1 § 16
Dianium (in Auentino) V 12 § 6
dictator creatus II 5 § 4 dictatores:
M. Valerius II 5 § 6 Quintius

Cincinnatus II 12 § 7 Aemilius
II 13 § 10 Gamillus II 19 § 3
T. Quintius III 6 § 2 C. Sul-
picius III 6 § 2 Fabius Maxi-
mus IIII 15 § 7 D. Iunius IIII
16 § 7 Iunius § 9 Sulla V 21
§ 12 C. Iulius Caesar VI 16 § 3
Didymus VII 40 § 6
dies nostri I 1 § 14 III 3 § 2 dies

nouissimi I pr. § 16
P. Digitius praetor IIII 20 § 16
dilectus III 1 § 19; 6 § 4aKM
diluuium (Noae) 1 3 § 8 d. in Achaia

I 7 § 8 d. Amphictyonis tem-
poribus I 9 § 1

Diocles I 19 § 6

Diocletianus VII 25 § 1.6.8.9.11

§ 13.14; 28 § 12
Diodotus cum Alexandro fllio regnum

Demetrii usurpauit V 4 § 17
Diogenes Archelai filius VI 2 § 6
Diopolita I 8 § 10
Dionysius Siciliae tyrannus II 17 § 4
dirae III I 13 § 4
discessio plebis II 5 § 6
disciplina ludi litterarii I 18 § 1
discipuli (Christi) VI 1 § 8 VII 3

§ 10; 4 § 5
discordia II 17 § 17 IIII 6 § 2 V 8

§ 1 discordiae III 8 § 6 V 17

§ 2 nutriuntur otio discordiae

II 16 § 1 d. ciuiles VI 2 § 10
diuinationis heres VI 15 § 14
diuinus uide Deus

Diurpaneus VII 10 § 4
doctores VII 19 § 2 A 5 § 3
dogma (Arianum) VII 28 § 23.26;
32 § 6 ; 33 § 19 dogmata A 5
§ 8 alibi d. noua A 24 § 4 d.
noua A 24 § 4 d. pessima A 1
§ 8
Dolabella consul [471] III 22 § 12
Cn. Dolabella, Saturnini frater, rater-

fectus V 17 § 10
Dolabella partium Caesaris in Illyrico
uictus VI 15 § 8 Trebonium
Smyrnae interfecit VI 18 § 6
ab senatu hostis pronuntiatus VI
18 § 6 se interfecit VI 18 § 18
domesticus VII 42 § 11
dominicus uide Christus
dominus. domini adpellationom de-
clinauit Augustus VI 22 § 4.6
dominum sese ac deum uocari
scribi colique iussit Domitianus

732

Indez

VII 10 § 2 aui rine domino in-
uenirentur VI 20 § 7 serui, quo-
rum domini non ezttabant VI
18 § 33 dominis restituti serui
VI 20 § 6; cf. Christus, Deus

Domitianus VU 10 § 1.4. 7; 11 § 1
VU 27 § 5

Domitius consul [471] III 22 § 12

Cn. Domitius pzoconsule [632] Alio-
brogas uicit V 13 § 2

L. Domitius occisus a Damasippo
[672] V 20 § 4

Domitius, Cinnae gener, dux Marianus
in Africa belTum ciuile ezcitans
V 24 § 16 occisus 21 § 13

DomitiuB ab Hirtuleio Sertorii duce
oppressus V 23 § 3

Domitiu8 apud Corfinium cum tribus
legionibue, quas Caesar ad suas
partes traduzit VI 15 § 4

Domnacus duz VI 11 § 19

Domnus ezduce A 6 § 1 ; 7 § 6

domufl aurea Neronis VII 12 § 4
domus quatergeminae habita-
tionifi minaciproceritatemirabiles
II 6 § 10 domus magnae V 4
% 8 domus Heluetiorum VI 7 § 4

dona miserunt Bomani oraculo Py-
thico VI 15 § 16

Dorus (Dromichaeies) rez Thracum
UI 23 § 62

Drangae (uel Drancae) III 18 § 7
Dranchei III 23 § 13

Draptes VI 11 g 20

Drepani portus IUI 10 § 3 Drepanam
(sic) ciuitatem IIII 10 § 6

Dromichaetes uide Dorus

Drusus adoptiuus filius Caesaris (Au-
gusti) VII 82 § 12 Qermanici
pater, C&ligulae auus VII 4 § 3

Drusus Tiberii filius VII 4 § 9

Drusus cf. Claudius, Liuius

C. Duilius consul [494] IIII 7 § 7
Duilius consul [494] IIII 7 § 8
S 10

Dumnacus uide Domnacus

duplez natura uirili puer V 6 § 1

Durius V 7 $ 10

duz (imp.) VII 9 § 1 duces VII 42
§ 16; c/1 ezduce

Dyrrachium VI 15 § 4.18

£bora III 3 § 1
Eboracum VII 17 § 8
ebrietas V 7 § 14

1 Eburoaes VI 10 § 1.10.17 Eaorones
I VI 7 § 14

Eburouices VI 8 § 18

Ebusos insula I 2 § 104

Ecbatanam (stc) V 4 $ 9 Ecbatana
! (oW.) V 10 § 8

> ecclesia VI 1 § 27; 20 f 7 VU 8
§ 6; 20 § »; 34 § » A 1 § 6
I alibi ecclema Dei VU 9 § 6; 17

| § 6 Deum in corpore suo, qnod

est e. A 19 § 3 e. Christi VH
10 § 1; 26 f 9; 29 f 2 eedesiae
corpus A 17 § 12 eoelesiae ui-
scera ASOfS e. una VH 33
f 17 eccleBiae unitas A 17 § 8
ecelesiae membra VU 29 f 18
eeclesiam temerare VU 36 § 13
ecclesiae VU 21 § 6; 22 f 5;
25 f 13; 26 f 4; 28 f 15; 29
§ 4; 30 § 4; 33 § 17; 38 § 6
eeclesiae Christi VU 41 f 8
e. Christianorum VII 27 § 14
ecclesiarum primates VII 27 f 9
eeclesiarum lacerationes VU 33
f 9 ecclesiarum euersio VU 38
f 6; cf. cathoiieus

ecclesiastes A 24 f 3

ecclesiastica domus VII 39 f 3 e.
claritas I pr. f 11

Edessa VU 18 f 2

edictum VI 2 f 2 (Mithridatis) ; 22
f 6 (Augusti) VU4 f 6 (senatus)
f 7 (Tiberh); 11 f 2; 12 f 8; 22
f 4; 30 f 3 edicU VU 10 f 1;
21 f 2.6; 27 f 8; 28 f 12.13

editio uulgata A 9 f 7

Eduses (Euduses cod. JEQ VI 7 f 7

eiuratio regii nominis II 4 f 13

Elaea (4eote).Elea VH 12 f 6

Elagabahu.] Mareus Aurelius An-
toninus VU 18 f 4

elementa prima litterarum VU 29
§ 9 e. caeli terraeque ac maris
A 9 f 6

elephanti IIII pr. f 8; 1 f 6.921;
2 f 4; 7 f 6.6; 8 f 16; 9 §14;
14 f 8; 15 f 3; 18 f 10.12; 19
f8V13f2VI16f8 eorum
eorii natura V 15 f 17

Eleusis. Eleusinae (nc) I 7 f 8 Eleu-
sinam (sic) U 17 f 18

Elias. Helias A 9 f 7; 30 f 10

Elis II 4 § 1

Elisabeth A 6 f 2

Elisaeus. Heliseus A 30 f 10

nominuxn et rerum.

733

Miasa (Dido). Helissa IIII 6 § 1
emporium I 2 § 28 e. Asiae atque

Europae (Corinthus) V 3 § 6
emptor V 15 § 6 emptores VII 37

§ 16
encaeniorum dies primus A 7 § 1
JEnniana.] Ann. 313 Vahl. IIII 15

§7(ex Liuio) ; Medeae 21SEibb.

I 12 § 10 (non ex ipeo Ennio)
Eoas (accus.) uxde Coas
6008 oceanus I 2 § 13.15 e. Indus

VI 21 § 20

Epaminondas III 1 § 16; 2 § 5.7.8;

12 § 2
Ephesii VI 2 § 8
Ephesus I 15 § 6 IIII 20 § 13.20

vi 2 § 2 vn 11 § 2

Epidauriufl coluber III 22 § 5
Epiphania (vm id. Ian.) VI 20 § 3
Epirota III 11 § 2 Epirotae III 11

c 1 IHI 2 6 3
Epirus III 14 § 4; 18 § 1; 23 § 30

§ 56 IIII 1 § 6.16; 6 § 33 VI

15 § 22; 19 § 6
episcopus VII 32 § 6; 36 § 7; 39

§ 2 episcopi VII 27 § 9; 30

§ 6; 33 § 12.19 A 31 § 6
epistula Marci Antonini VII 15 § 7

epistulae III 23 § 41
epnlae infames I 19 § 7 epulae

magnificae V 18 § 21
equester ordo IIII 16 § 8 V 19 § 6

VII 5 § 10; 7 § 9

equites Thessali III 12 § 6 eqnites

Bomani VI 15 § 21.23; 18 § 12

VII 6 § 18
equi regii II 6 § 3 equae nobiles

m 13 § 7
eruptiones ignium I pr. § 10 ernpti-

ones Aetnae II 14 § 8
Erycina ciuitas IIII 10 § 8
Erythraeum mare A 9 § 6
Esaias A 29 § 6; 30 § 10
escae infames V 23 § 16
Eteocles I 12 § 9
Etrnria III 21 § 3 IIII 14 § 8; 20

§ 11 VI 6 § 5
Etrusci n 5 § 8.7 III 21 § 1.3.6;

22 § 12.13 IIII 5 § 3 V 18

§ 17

Euagoras. Euacoras II 16 § 17

euangelica lectio A 7 § 6

euangelista (Iohannes) A 17 § 11

enangelium VII 41 § 4.6 A 17 § 13
enangelia I pr. § 6 m 23 § 67
VII 3 § 10; 4 8 16 A 31 § 4

Euboea I 2 § 67 Euboeae coela (*. e.
Euboicus sinus) VI 15 § 11

Euboicus sinus VI 15 § 11 Euboica
talenta IIII 11 § 2

Eucherius VII 38 § 1.6

Eudaemon uide Arabia

Eudoxiu8 episcopus VII 32 § 6

Euergetae III 18 § 7

Eugenius tyrannus VII 35 § 11 . 13 . 19

EumachuB VI 2 § 13

Eumenes (Alexandri dux) III 23 § 10
§ 20.21.22.28.24.26.27

Eumenes Attali (J) filius in auxilio
Scipionis Africani contra Anti-
ochum IIII 20 § 22 Eumenes
in auxilio Bomanorum contra
Perseum IIII 20 § 36 Attali
(III) pater V 8 § 4

Euphrates I 2 § 20.28.38 II 6 § 2
§ 5 VI 3 § 6; 13 § 2 VII 12
§ 2; 19 § 6 Euphrates et Ara-
xes ab uno monte exoriuntur VI
4 § 7

euronotus I 2 § 99

Europa I 2 § 1.3.4.7.10.61.82.85
86; 15 § 5; 16 § 1 II 18 § 3
III 23 § 8.54 im 20 § 12 V
3§6VI1§6;17§4

eurus I 2 § 18.66.57.58 61.63.68

Eurydice Philippi mater III 12 § 3

Eurydice Arridaei uxor III 23 § 29
§ 80

EurylochuB ab Alexandro M. inter-
fectus III 18 § 8

Eurylochu8 cf. Eurymedon

Eurymedon Atheniensium dux II 14
§ 16 ei (ubi Eurylochus cum
Iustino Orosius) II 14 § 21

Eutropius VII 11 § 1 VII 19 § 4

Euxinus pontus I 2 § 6.26.66; 4 § 2

exconBule V 28 § 21

exduce A 6 § 1 ; 7 § 6

Exipodram1) filium suum interfecit
Mithridates VI 5 § 3

*) idem nomen est Supo&wg (Pherecyd. ap. Clem. Alex. 5 p. 567*) ;
ef. uelut i$(HtT$a7iT}s et frrQanfis. Ae fieri potest, ut Appiani (Mithr. 107)
%Uud BufxxQTjs corruptum sU ex hoc 8up6SQT}g.

734

Index

expiatio V 4 § 8.10

expraetore procoDsule designaius ITTT

16 § 12
exsecutores VII 22 § 6
exsequiae mortaornm III 21 § 8 ex-

sequiae m&tronae V 24 § 5
exta cessaot VI 15 § 12
exnles UI 23 8 %14 VU 11 § 2

faber. fabri uilissimi VII 1 § 9
Fabii cocyi 115 §9 Fabii II 19 §6

Fabiorum familia II 5 $ 8
Fabius 'consul' [364] ad AUam ui-

ctus U 1
Q. Fabius [immo M. Folnius] im 7

§ 1

Fabias Bateo Fabii Censorii filius

IIII 13 § 18
Fabias Censorius IIII 13 § 18
Fabias Hadrianas V 20 § 3
Fabias (Hadrianus) legatas (Caesaris)

VI 11 | 17.18.19
Q. Fabius Labeo eonsul [57 f) IIII

20 § 27
(Q.) Fabius (Maximus BuUianus) ma-

flster equitum [429] III 15 § 2
abius Maximus cos. v [459]
III 21 § 1 Fabius Maximus
Fabii Ourgitis pater III 22 8 7
Fabius III 21 § 4

Fabius (Maximus) Gurges cousul
[462] III 22 § 6 Fabius Gurges
consnl [478] UTI 2 § 2 Fabii
Maximi (BuUiani) filius III 22
§ 7

Fabius Maximus (Verrueossus) dic-
tator [537] IIII 15 § 7 Q. Fa-
bius Maximus consul [539] IIII
16 § 12 Fabius Maximus consul
[545] IUI 18 § 6

Q. Fabius Maximus Seruilianus con-
sul [612] V 4 § 8 Fabius consul
[612] V 4 § 12

(Q.) Fabius (Maximus) consul [633]

V 14 § 1

Q. Fabins Maximus filium euum
interfecit [inter 649 et 652] l)

V 16 § 8

Fabius (Pictor) bistoricus IIII 13
8 6

(0.) Fabius (Vibulanus)
[cas. 272] U 5 8 7

M. Fabius (Vibuianus) oossul [274]
U 5 8 7bis

Fabia uirgo Vestalis VI 3 8 1

fabrica aeraria IIH 30 % 40

Fabricius legatns uulneratas (tfi
pugna contra Pyrrkum com-
musa) IIU 1 $ 21

fabula Phaetontis I 10 8 19 f. naali
praeteriti II 19 § 4 fiabulae taae
scaena VII 26 8 3 fabulae I 12
8 8 VI 17 8 7 in fatalis oele-
brari I 12 8 6 fabularum ob-
lectamenta II 18 8 5 in dulees
f. cedunt IU 14 % 8

factio V 12 8 9; 17 8 4 factiones
UI 23 8 48 V 17 8 11

Faesulani montes VII 37 8 13

Falco uide Valerius

Falisci III 3 § 4 IIU 11 § 10; 15

8 1

Falto uide Valerius

falx. felces acutissimae VI 8 8 13

fiunes Ipr. 8 10; 8 8110 11516;
13 8 l; 16 8 17; 19 8 3 LUI
21 8 7 V 1 8 «; 22 8 17 VI 2
819; 18 819; 19 8 1-7; 21 «5
VII 3 6 6; 6 8 1217

familia magna VI 1 8 26 familiae
lanistarum VII 3 8 6

fani antistes m 16 8 13

Fannius Mithridati se adiunxit VI
2 6 12.16

Fanocles uide Phanocles

Farnabazus uide Pharnab.

fasces V 4 8 4 fasces xn U 13
8 4

fasti I _pr. 8 10

fauces Iin 22 § 6

fauillae calidae H 18 8 6 1 calidae
late uolitantes V 6 8 2

fauonius I 2 8 57

Faustus uide Sulla

fax. faces ad inflammandum Vrbem
V 19 8 4

febris me exsanguem reddidit ac
frigidam fecit VI 12 8 7 febrea
nf 8 8 4 im pr. 8 5 V 23
8 1 febres ardentissimae llll
pr. 8 *; 12 8 8 VI 12 8 2

l) Eburnum (de quo QuiniHian. Ded 3, 17) esse putat Haackh in
Bealencycl VI 2 p. 2916; sed cf. Val Max. 6, 1 § 5

nominum et rerum.

735

telicitas VI 18 § 14 felioitas Romae

VH 6 § 11
femina A 32 § 10 sq.
femore transfixo IIII 10 § 6
feria sese obieoit VII 16 § 2
feritae (Germanorum) VI 21 § 17
fermentum V 7 § 14
ferri inopia IIII 22 § 4 femun

Sericum VI 13 § 2
fidelis VII 1 § 5 fideles VI 1 § 27

VU 1 § 1
Fidenae II 13 § 10
Fidenas bellum II 4 § 10 Fidenates

H 13 § 10 VII 4 § 11
fides, iustitia, fortitudoetmiaerioordia
V 5 i 1 fides (Christiana) IIH 17
§ 11 VI 5 § 8; 20 § 3.9 VII
29 §2; 32 §7; 34 §3; 36 §3;
37 § 17; 41 § 9 fidee subuenit,
ubi ratiooinatio deficit VI 1 § 4
fidei constantia VH 15 § 9 sanc-
tae fidei professio VII 6 § 8
fides recta VII 33 § 4 f. una
VII 33 § 17 f. sanctissima VII
37 § 11 ad fidem cogere VII
35 § 8 cf. catholicus, Christia-
nus, Christus, proiessio
fiducia non est sam A 31 § 3
filins (Christus) VII 9 § 8 filiorum,
quos primos quique genuerant,
mterfectio VII 27 § 13
Fimbria V 20 § 1 VI 2 § 9 (Mari-
anorum scelerum satelles) § 11
(Iiium deleuit) § 12
fimum in os coniectantes VII 8 § 8
Firmius uide Furnius
Firmus VII 33 § 6.6
fiscalium negotiorum calumniosa mo-

numenta VII 15 § 12
fiscus IIII 18 § 6
tistulae quibus aqua deducebatur V

17 § 7
Flaccus uide Fuluius, Valerius
flagella militum A 9 § 1
flagitia I pr. § 10 II 18 § 3
flamines V 18 § 27
Flaminius consul [531] IIII 13 $ 14
Flamkius consul [537] IIII 15
§ 2.4
Flaminius praetor [561] HH 20 § 19
FlamininuB uide Quintius
flamma pendens caelitus III 3 § 2
f. eructata IHI 4 § 4 f. terrae
hiatu prorupit V 18 § 5
Flamma uide Calpurnius

Flauiani VII 8 § 7

Florianus VII 24 § 1; 27 § 12

Florus uide Aquilius

flumen sanguine effluzit IIII 13 § 12
flumina retrorsum cogere IIII
15 § 6

foci III 23 § 2

foedus ictum cum Carthaginienaibus
III 7 §1.2 f. turpissimum cum
Numantinis factum V 4 § 20
f. infame cum Numantinis a
Pompeio pactum V 4 § 21 f.
ruptum IHI 5 § 2 foedera pu-
denda V 7 § 3 foedus igno-
miniosissimum (cum Iugurtha)

V 15 § 6 foedui turpissimnm
(cum Tigurinis) V 15 § 24 f. a
Mithridate cum Sertorio pactum

VI 2 § 12 f. cum Parthis pac-
tum VI 21 § 29

fomes ignis IIII 12 § 8 mali V 9 § 6
fons VI 11 § 21.24—28 fons olei

VI 18 § 34; 20 § 6.7
Formiae IIII 4 § 3
formicae uide Iuppiter
fornaz VI 2 § 17
forniz Calpurnius V 9 § 2
fortitudo V 5 § 1, cf. fides
Fortunatae iniulae I 2 § 11
forum Vrbis II 4 § 4; 19 § 15 IIII

3 §5; 4 §2; 11 §9 V 17 § 7;

19 § 4.24; 21 § 4 VI 15 § 2;

17 % 3 VII 6 § 17; 8 § 8; 15

§ 12 f. boarium IIII 13 § 3

f. holitorium V 17 § 10 forum

(Carthagine) IUI 6 § 82
fossa V 7 § 8 VI 2 § 14; 10 § 3;

15 § 18; 21 § 7
fossoree II 6 § 6

fragmen. fragmina panis VII 6 § 17
fragmenta crustae glacialis IIII 20

§ 35, c/. subsefiium
Franci VU 25 § 3; 32 § 10; 35 § 12;

40 § 3
Fratafernes uide Phr.
frater. fratrum una domus III 8 § 6

fratres Christiani VII 32 § 18

fratres A 5 § 1; 7 § 6
fraternitas uniuersa A 7 § 6
Fraucus Marsorum imperator V 18

§ 18
frena (equorum) V 15 § 21
fretum Gaditanum I 2 § 10.74.94

VII 43 §11 fretum Hadriaticum
1 2 § 100 fretus paruus 1 2 § 101

736

Index

frigus im pr. § 7.8 frigoris rigor
I 2 8 86 accrbitae ml 14 § 8
uiolentia HU 15 § 3

Foroneus uide Phoroneiu

f ructuum sterilitate eastigatnr terra
II 1 § 1 fructus terrae diminoit
Deos A 26 § 4

frumenti modii III 1 8 8 frumenti
massa VII 39 § 18 frumenti
stipendium V 18 § 27

frutices VII 33 § 9

frux madefaeU V 7 § 14 fruges IIII
4 § 4 fruges (t. e. frumenta) in
arboribus enatae V 6 § 2 fru-
gum spes V 11 § 2

Frygii uide Phr.

Fueinus laeus V 18 § 24

Fufetius. Mettue Fufetius U 4 § 10

Fnfidius uide Fursidius

fugitiui V 1 § 1; 9 § 6.7; 19 § 10
§ 24; 24 § 6.7.9.18.19 VI 18
8 20

fuligo VI 2 § 17

fulmen I 20 § 5 IIII 4 § 1 3
VH 12 § 5; 15 § 8; 23 § 6;
24 § 4; 27 § 12 fulminis ictu
exinanita puella V 15 § 21 ful-
miue adflatus V 19 § 18 ful-
mina I pr. § 10 II 19 § 16 IIII
1 § 17 (dira) VII 39 8 18 fnl-
minum iactus 15 8 2 fulminum
ictus Vn 15 8 9

(On.) Fuluius (Centumalus) cos. [526]

rai 13 s 2

On. Fuluius (Centumalus) cos. [543]

im 17 8 * Cn. Fuluius procos.

ab Hannibale interfectus IIII 18

8 8 '
M. Fuluius [Q. Fabius Orosius]

(Flaccus) cos. [490] IUI 7 8 1
Cn. Fuluius (Flaccus) praetor ab

Hannibale uictus IIII 16 8 17
(Q.) Fuluius Flaccus cos. [530} UTL

13 8 11 Fuluius procos. IlII 17

8 4 Q. Fuluius procos. Capuam
cepit IIII 17 8 1* 0* Fuluius
Flaccus praetor IUI 20 % 81

Ser. Fuluius Flaccus cos. [619] V 6 8 1
(C.) Fuluius (Flaccus) cos. [620] V

9 6 6

M. Fuluius Flaccus cos. [629] V 11
8 1 Fuluius Flaccus V 12 8 6
Flaccus V 12 8 6.7; idem cum
fUio: Flacci duo V 12 8 8; dUer
/Uius:

(Fukmts) Fbecus adnkscens V 12 8 •
(Ser.) Fuluius Nobilior cos. [499] DH

M. Fuluins {NobOior) praetor Oelti-

beros uicit IIII 90 8 16 Fuhiius

praetor im 20 8 19 Furnius

cos. [565] IIU 20 § 26
L. Fuluins uide Furias
Fuluia Antonii uxor VI 18 8 17
fumi caligo III 23 § 4
f undae VI 10 8 4
Fundanus uide Minicius
funes V 16 8 18; 18 8 13
funus. funera II 18 8 3 funerum

ministri V 4 8 8
furculae Caudinae HI 15 § 2 to V

7 8 1
C. Furius Placidns (immo Pacilns;

cos. [503] im 9 8 14
L. Furius [Fuluius Orosius] praetor

IIII 20 8 4 Furius cos. [558]

im 20 8 11
Furius tr. pi. [0541 V 17 8 10. 11
Farius Camillus Scribonianus VII

6 8 8 sq. Scribonianus VII 8 % 2
Furnius dux Antonianus Sex. Pom-

peium uicit VI 19 % 2; eius

filius:
Furnius. Firmius (sic) legatus Gal-

laecos perdomuit VI 21 § 6
furor indomitus EQI 9 8 10
L. Fursidiu8 (Fufidius) primipilaris,

quo auctoreSulla primus tabulam

proscriptionis induxit V 21 8 3
furtum mt 13 % 18
Fuscus dux Domitiani VII 10 8 4
futura fastidio praesentium meliora

creduntur IQI pr. 8 2

Gabii II 4 8 12

Gabiniani milites VI 15 8 33

C. (A.) Gabiniu8 iepatos interfectus

(bello Marsico) V 18 8 26
Gabinius a Pompeio cum exercitu ad

Hierosolymam missus VI 6 8 2
Gades insulae 12 8 7.72
Gaditanum fretum 12 8 10.74.94

x m. passuum VII 43 § 11
Gaesati im 13 6 6.16
Gaetuli I 2 8 90 VI 21 8 18
Gaius nepos (Augusti) VII 3 8 4
Gains cf. Caligula
Galatia IIII 20 § 26 Vn 12 § 5

31 8 8

nominum et rerum.

737

Galaules [fort. sunt Autolalae] 1 2 §94

Galba utae Sulpicius

galea V 19 § 12

Galerius uide MaiimianuB

Gallaecia I 2 § 71.81 V 7 § 2 VI
21 § 2.6

GaUaecus. Galiaeci V 5 § 12

Gallia I 2 § 60.62 V 15 § 23; 24
§ 16 VI 8 § 1; 9 §2.3; 10 § 1
§10.18.19; 11 §1.7.16.19; 12
§ 2.8; 14 § 8; 15 § 1; 18 §7:
21 § 12; VH 5 § 6; 8 § 6; 12
§2; 15 §4; 17 § 6.6; 22 §10;

23 § 5; 25 § 2.7.16; 28 § 9;
29 § 8; 34 § 9: 35 § 10; 42
§ 3; 43 § 1 Gallia Belglca I 2
§ 62.60.63.66 G. Cisalpina IIII

13 § 6 V 22 § 17 VI 7 § 1
G. Comata YI 7 I 1 G&llia
Lugdunensis I 2 § 64 Gallia
Transalpina VI 7 & 1 Galliae
ciuitas V 14 § 1 Galliae pro-
consule V 23 § 4 Galliae I 2
§ 66.75.76 Iin 18 § 9 VI 7
§ 3.6.11; 8 § 6 Vn 22 § 7;

24 § 2; 25 § 2.16.16; 28 § 6;
29 §18.14.15; 32 § 12; 33 § 8;
88 § 8.4; 40 § 3.4.9; 42 § 6
Galliae totae VI 8 § 28

Gallicani milites VII 42 § 6
Gallicum mare I 2 § 62.66.66.104

bellum Gallicum IIII 12 § 7

Gallienufl VU 22 § 1.5.13; 41 § 2

Gallograecia HH 20 § 25 VI 2 § 18

Gallograecus. Gallograeci IIII 20 § 26

Gallus III 6 § 5 Gallus et Galla

defossi mi 13 § 3 Gallus mileB

VI 5 § 6 Galli Senones II 19

§ 6 III 22 § 12 Gallorum in-

ruptio n 19 § 3 VII 39 §17

Galli II 19 § 7.9.10.13 III 1

§ 1; 6 §1.2.4; 20 § 2; 21 § 1

§ 4.6.6; 22 § 13.15 IIII 9

§ 1; 12 § l(Cisalpini); 13 § 6

§ 10; 13 § 11 (Insubres) § 14;

14 § 3 (Gallorum gentes) § 4
(montani); 16 § 12; 18 § 9; 20
§ 15 V 4 § 7(Salassi); 13 § 2
(Allobroges); 14 § 3.6 (Gallorum
gens); 15 § 25; 16 § 1 (Galli
Germani) § 11-15.21- 22 § 7
(populi); 24 § 1 (gladiat.) § 6
VI 7 § 3; 8 § 4.16; 10 § 8.12
§ 13.20; 11 § 1.4.911.12.18;
12 § 1; 21 § 20 VII 22 § 11;

V.

32 § 13; 35 § 10.12 gen* ad
omnia consilia mobilis VI 8 § 17

Gallus cf. Cornelius

Gallus Hostilianus VII 21 § 4 Gallus

VII 21 § 6; 27 § 10
Gallus (Constantii patrui filius) Cae-

sar VII 29 § 14 sq.
Gandaridas (ace.) I 2 § 46
Gangaridas ezpugnauere Macedones

Ganges I 2 § 13.48.44
Gangines I 2 § 93
Ganymedes I 12 § 4
Garamantes I 2 § 90 Garamantum

gentes I 2 § 88
Gaulalae uide Galaules
gaza regia VI 19 § 13 Persica VII

25 § 11
Gedrosi uide Cedrosi
T. Geganius CGesonius') cos. [262]

II 5 § 6
L. Geganius fGiganius*) V 17 § 10
Gellius consul [682] V 24 § 4
gelu nocturnuraflll pr. § 7 gelu

concrepare im 20 § 35
Gemoniae scalae VII 8 § 8
Genabum uide Caenapum
gens Gallorum V 14 § 5 VI 8 § 17

g. Germaniae VI 21 § 12 g.

Gotborum VII 38 § 2 gentes

solutae et barbarae V 1 § 14

innumeri diuersarum gentium

rpuli V 1 § 8 gentium caedes
4 § 4 gentibus adnuntiari
uoluit Cbristus VI 1 § 19 gentes
nn6 §40 VII §21.24; 21 §13;
22 §1 A19 §3.8; 21 §1 Gal-
lorum g. im 14 § 3 Germa-
norum g. VII 35 § 4 Gotborum
g. VII 28 § 29 cf. Garamantes,
Libyoaeg. , Libyoaeth. Scjtaicus
gentiles I pr. § 9 DH 17 § 10 VH

33 § 16.18 A 9 § 5 gentilium
sacriflcia VII 5 § 7 bistorioi g.
1 3 § 6 licentia gentilis VII 36 § 8

gentilitas caeca I 16 § 4 g. uni-

uersa A 20 § 2
Gentius rpx IIII 20 § 36
L. Genucius co& [389] III 4 § 1
C. Genuc^us Clepsina cos, [478] HEI

2 § 2 Genucius consu} [484]

nn.3 § 6

Germania I 2 § 53.60.63 V 9 § 1

VI 7 §7; 9 §1; 21 § 12.14.16

VII 5 § 6; 8 § 3; 12 § 2; 15

47

738

Indtz

§ 8; 19 § 1 Germania interior
vn 32 § 12

Germanieae legiones VII 8 § 6

Germanicus Drusi filius, Calieulae
pater, de Gennanis triumpnauit
VII 4 § 3 Tiberii filins adoptinus
VII 4 § 9 Gennanici filios in-
terfeoit Tiberius VII 4 § 9

Qermanm. Germani V 16 § 1 (Galli
Germani); 24 § 6 VI 7 § 3.6.8
§ 10.14; 8 § 23; 10 § 16; 11
§ 9; 21 g 26 Vn 4 § 3; 10
§ 3; 16 § 2; 22 § 7;_29 § 15;
41 § 2 e Germanis xl capti-
uorum Tiberius abduxit VI 21
§ 24 Germani ulteriores VII
22 § 7 Germanorum gentes VII
35 § 4

germinis uis V 7 § 14

Gerontius comes (Constantis) VTI 42
§ 4

Gesouas oppressit Alexanier III 19

„ §6

Gesonius uide Geganius

gesta III 14 § 9 IIII pr. § 2 gesta
ueterum V 2 § 8 gestorum ordo
occultus VI 20 § 8 gestorum
monumenta I 10 § 17

Geta, Seueri filius VII 17 § 8

Getae qui et nunc Gothi I 16 § 2

Giganius uide Geganius

gigas n 6 § 7

Gfldo comes VTI 36 § 2.4.10 sq.

Glabrio uide Acilius

glacialis crusta IIII 20 § 35

glacies crassa OII 20 § 34

gladiatores C&puae a luio Cn. Len-
tuli diffugerunt V 24 § 1 gla-
diatorum lanistae V 24 § 3
gladiatores VT 17 § 4 fugitiui
gladiatores VTI 5 § 4 gladia-
fcorum manus VTI 29 § 11

gladiatoricium bellum V 24 § 18

gladiatorium munus V 24 § 3 VII
4 § 11 gladiatoria arma VTI
16 | 2

gladius breuis V 12 § 6 gladio in-
stante VT 12 § 4 nullus gladium
de uagina extulit VII &5 § 7
'gladius' libellus VTI 5 § 10 g.
ceruicibus inpendens I 8 § 14

glandes im 20 § 25

C. Glaucia cum Saturnino trncidatus
V 17 8 9 Glaucia praetor V 17
§ 4 Glaucia V 17 8 3

j globus ignis V 18 § 3 globus coloris
aurei caelo deuoluitur V 18 § 6
globi ignei V 10 § 11

Goliath A 2 § 5.7; 3 § 1; 24 § 3

Gomorra I 5 § 6

Gomorraei I 6 § 6

Gordianns VTI 19 § 3.4.5

Gordie, quae nunc Sardis uocitatar

m 16 § 5

Gothia I2§53VTI43§5

Gothon (Carthag.) IIII 23 § 1

Qothus. Gothi I 6 § 4 (Gothorum

enses); 16 § 2 cf. 17 § 3, II 3

§ 3; 19 § 13 m 20 § 9 (Gotthtt:

22 § 15(Gotthi) V 1 § 13 VI

12 § 7 VTI 2 § 7; 22 § 7; 23
§ 1.4; 28 § 29 (Gothorum gen-
tes); 32 §9; 33 § 10.13.19; 31
§ 5.6.7; 35 § 19; 37 § 2.3.4
§ 8.12.16; 38 § 2 (Gothomm
gens); 39 § 3; 42 § 9: 43 § 1
§ 2.3.5.6 (barbaries effrenata»
§ 9.10.11.12.15

Gracchani V 12 § 5

Gracchus uide Sempronius

gradus qui sunt super Calpurnium
fornicem V 9 § 2

Graecia I 11 § 4; 13 § 2; 15 § 7;
18 § 2; 21 § 3.17 II 4 § 1;
9 § l; 11 § 1.3.7.8; 14 § 13
§ 17; 15 § 3.5; 17 §2.8 EIl
§ 1.4.16.25; 2 § 11; 12 § 10
§ 12 (Graeciae conciUum com-
mune) § 15.16.24.28.33 (Grae-
ciae corpus); 13 § 1.9.11; 14
§ 3.4; 18 § 1.2; 23 § 14.15
§ 29.53 mi 1 § 6; 2 § 7; 9
§ 4; 20 § 3.25 V 18 § 30; 20
§ 1 VI 2 § 4; 15 § 4.11; 13
§ 13.18; 19 § 2.5.21; VII 7
§ 1; 12 § 5; 22 § 7; 28 § 19

Qraecus. Graeca mnlier defossa IIII

13 § 3 lingua (Graeca) VI 20
§ 6 Graece apoplexis uocatur
Vn 32 § 14 Graeci I 1 § 1;
12 § 3; 17 § 1; 18 § 2 II 11
§ 3.5 m 1 § 2.5; 2 §1.3; 16
§imi9§lVI2§l7VU
15 § 3 Graeci monarchiam uo-
cant VT 20 § 2 Graecorum libri

vn 4 § 15

grando I 10 § 12 III 7 § 4 (saxea)
im 17 § 5 V 18 § 5 (lapidum)
VII 27 § 10 grandinee I pr.
§ 10

nominura et rerum.

739

Granius Serenus legatus Hadriani

vn 13 § 2
gratia uide Deus, Christus
Gratianus VII 32 § 8.16; 33 § 8;

34 § 1.10; 35 § 1
Gratianus tyrannus VII 40 § 4
Gratidius Marii Idgatus V 19 § 4
gregarii milites V 22 § 15

guberoatio uide Deus
urges uide Fabius
Sittur serpentis TTTT 8 § 12
ylippus It 14 § 13.16.22
Gyndes fluuius II 6 § 2.4
habitator VII 12 § 6
Hadrianus cf. Fabius
Hadrianus irap. VII 12 § 6 ; 13 § 1 sqq.
Hadriaticus sinus I 2 § 67.69.61

Hadriaticum mare I 2 § 90.97

§ 100 Hadriaticum fretum I 2

§ 100
Hadrumetus I 2 § 92 Hadrumetum

(aee.) IIII 19 § 8
haeresiarehes VII 14 § 2
haeresis VII 32 § 6 A 33 § 7 h.

Pelagiana A 1 § 4 et saepius
haereticus A 1 § 4 haeretici VII 33

§ 18 et saepius
Hagis uide Agis
Halestris uide Thalestris
Halia uide AUia
Halicarnasus OHaljcarnasus') II 10

§ 3
halitus serpentis pestifer IIII 8 § 11
Hamiicar cognomento Bhodanus IIII

6 § 21
Hamilcar (immo Borailoar) IIII 6 § 32
Hamilcar uictus a Begulo apud Sici-

liam IIII 8 § 6 et in Africa

mi 8 § 16
Hamilcar in Numidiam Mauretani-

amque missus IIII 9 § 9
Hamilcar (maior) Hannibalis pater

HII 10 § 2
Hamilcar (Barcas), Hannibalis pater

mi 14 § 3 ab Hispanis occisus

nn 13 § 1
Hamilcar Hannonis pater IIII 18

§ 17
Hamilcar quo duce Galli Gremonam

Placentiamque uastauerunt HEI

20 § 4
Hammon uide Iuppiter
Hannibal senior IUI 7 § 6.7; 8 § 4

Hannibal IIII 7 § 6.9.10 (a Du-

ilio uictus) § 11

Hannibal Hamiloaris (makms) filius
ira 10 § 2

Hannibal (Hamilcaris Barcae fUius)
Iin pr. § 8; 12 § 7; 14 § 1.6
§ 7; 16 § 2.3.6.7; 16 § 1.2.4
§ 6.10.12.16.17.20; 17 % 2.7
§ 8; 18 § 1.3.4.6.6.8.9.16.16
§ 18; 19 § 1.3; 20 § 3.13.18
§22.29 V 5 §7; 16 § 14 Han-
nibal circa portas fremens V 24

Hanno dominationem inuasurui ne-

oatur IIII 6 § 16.17
Hanno ab Agathocle interfectus IIII

6 § 26
Hanno imperator Agriffenti expugna-

tionem pauiisper distulit IIII 7

§ 6 cum Hamilcare classi prae*

fectus IIII 8 § 6
Hanno in locum Hannibalis senioris

subrogatus IIII 7 § 11
Hannones duo apud Clipeam uicti

ini 9 § 7
Hanno apud Aegates insulaa uictus

mi 10 § 6.7; fort. idtm atque

iUe IIII 7 § 6; 8 § 6
Hanno minimus homo inter legatos

[a. 519] ini 12 § 8
Hanno Agngenti a Laeuino captus

[544] IIII 18 § 2
Hanno Hamilcaris filius a Scipione

interfectus [549] IUI 18 § 17
Hanno cf. Mago
harenae iacentes I 2 § 93 harenfle

VI9§6VII30§6
Harpagus ('HarpaW) I 19 § 7.8
Harudes uide Arudes
haruspices V 4 § 8 artifices circura-

uentionum V 4 § 11 auoupa-

tores euentuum et structores

fallaciarum V 4 § 19
Hasdrubale8 duo cura Begulo bellora

gesserunt mi 8 § 16
Hasdrubal (HannanisfU.) apud Panor-

mum uictus IIII 9 § 14.16
Hasdrubal alter in Sardinia HII 16

§ 20
Hasdrubal, Hannibalis frater, in

Hispania IHI 16 § 20 H. in

Hi8pania a Scipionibus oppressus

IIII 16 § 13 a fratre Hasdru-

balis (immo Hasdrubale) Scipi-

ones in Hispania interfecti IIEE

17 § 12 Hasdrubal a Scipione

in Hispania uictus IIII 18 § 7

47*

740

Index

Haedrubal Hannibalis frater ab
Hispaniis ad Itatiam uenit im
18 | 9 Haedrubal apnd Me-
taurum uictus IIII 18 § 19—16
Hasdrubal (Giscoms f) et Syphax a
Scipione nicti mi 18 § 20 H.
cum Manilio oos. congressus im

22 § 7 Scipioni se dedit mi

23 $ 4 Hasdrubalfs uxor im
23§4

Haadrnbal Masinissae nepos im 22

§8
Hasdmbolefl duo duees creasi (Gis-

coni» f. et Mannusae nepoe)

nn 22 s 8

hasta. snb hasta uendere V 18 § 98
hastains primus im 1 § 10
baatilia V 15 § 16 VI 8 § 15
Hebraei I 10 § 16 VII 27 § 14.16
Hekna (Mendai) I 17 § 1
Helena Adiabenorum regina VII 6

§ 12
Helena Gonstantii concubina, Con-

stantini mater VII 25 § 16
Helena oppidum VII 29 § 7
Helias utae Elias
Heliee UI 3 § 1
Helissa uide Elisaa
Heliogabaii templum VQ 18
Hellespontus I 2 § 26.105
Heluetii VI 7 § 3.6
L. Heluius eques Romanus V 15

§ 20
Heluius cf. Pertinax
Henna V 9 § 7

Heraclea <Campaniae> urbe IIII 1 § $
Heraclianus, Africae comee, consula»

tum adsecutus est [413 p. Chr.)

VO 42 § 10
HsTaclitospraetoar V 9 § 6
herbae IHT pr. § 7 V 11 § 2
Heronles I 15 § 7.8.9 III 19 § 2.6

flerculie columnae I 2 § 7 Her-

culis sacerdos IIII 6 § 8 Her*

oules Pboenlx V 15 $ 8
Hercnles (Alexaudri M. flliui) m 28

§ 81.84.58
Hercuiiufl uide Maximianus
Hercjnio m 1 § 8
Herdosius OHerbonius*) II 12 $ 5
Herennius Pontii pater III 16 § 8
Herodes (Magnue) VI 18 § 24
Herodes (Antipas) paruulos oeoidit

VH 3 § 2
Hesperius oeeanus I 2 § 94

§5

Hesperius rnons I 2 § 94
Hiarbas ('Hiertas') V 21 § 14
hiare. praeruptu hiaatia isfarna pa-

tueruni III 5 § 1
hiatus locorum m 3 § 1 hiatua

tenae UII4§4V18§6
Hiberia I 2 § 40 VI 4 § 8
Hibericum pelagus I 2 § 104
hiberna II 19 § 1 IIII 18 § 18; 20

§ 87
Hibernia I 3 § T6.80
Hiberus V 4 § 2
Hiempsal V 15 § 3
Hierapoiis VII 7 § 13
Hieremias A 29 § 7; 30 § 10
Hiero JHI 7 § 1

Hierocmuus beatisaimus prasbjter
VII 43 § 4 Hieraajmus A 1
§ 4; 3 § 2; 4 § 6; 11 § 5; 12
§ 1 Hieronjmi ad Cteeiphontem
epiatula A 4 § 6 Hieronjmi
dialogus (contra Pelagianee) A

4 8 6

Haerusalem Yll 2 § 8 A 2 § 6; 3
§ 2; 8 §2; 20 $2 HierosoWma
(.ae) VI 6 § 2; 13 § 1 VII 3
§ 5; 6 § 12; 13 § 6 A 8 § 3;
9 § 1 Hierosoljma (-orum) VI
13 § 1; 18 § 24 VII 3 § 8; 5
§ 7.8; 6 § 14; 9 §3.6; 30 §6

Hiertas uide Hiarbau

Hilarius A 1 § 4

Hrmera II 14 § 4

ffimilco. Himelcho rex (!) Cartba-
giniensium im 6 § 10

Hippolyte I 15 § 8.9

Hippos regius (eic) I 2 § 92

Hircjlides uide Dercjllidas

Hirtius consul [711] VI 18 § 8.4.6

Hirtuleius V 23 § 3.4.10 Hirtulei
fratres V 23 § 12

Hiapania I 2 § 7.66.69.76.80.104
UII 14 § 1.9; 16 § 18.20; 17
§ 12.13; 18 §1.7.17; 20 §24;
21 § 1.2.10 V 1 § 6; 4 § 1; 7
§ 4; 8 § 1; 19 §9; 23 § 1.4
§ 16; 24 § 16 VI 2 § 12; 14
§ 8; 16 § 4; 21 § 1.20.21 VII
2 § 6; 7 § 18; 8 § 3; 22 § 7
§ 8; [25 §16];29§ 7; 48 § 6;
43 § 1.8 H. citerior I 2 § 73
HII20 §10.16.31.83 V 5 §18;
' 7 § 2 VI 8 J 21: 21 § 19 H.
ulterior I 2 § 74 IIII 20 § 23
§ 32 V 5 § 12 VI 15 § 7 Hi-

nominum et rerum.

741

spania utraque IIII 20 § 19 Hi-
spaniae I 2 § 68 IIII 18 $ 9

V 23 § 2 VI 15 | 6; 16 § 6:
21 $ 1 VH 8 § 1} 88 § 8; 40
§ 5.7.9; 41 § 2; 42 § 9? 48
§ 13.15

HispanlenM Sertoriannm bellum V

24» 18
Hispanus III 20 § 8.9 V 5 § 15 VII

12 § 1 H. uir VII 34 9 2 Hi-
snani III 20 9 2 IIII 9 § 1;

13 9 1; 18 9 7.9 V 5 9 14.16

VI 21 9 20

Hister II 8 9 8 Danuuius quem et
Histrnm uocant I 2 9 52 Da<-
nuuins qui et Histex IIII 20 9 34

historia II 6 § 1 III 2 § 9 VI 6 § 6r
7 § 2 VII 10: § 4 A 29 § 1
historiael I pr. 9 10 II 3 % 10

VII 42 9 13 hittoriae antiquae,
h. Eomanae II 2 9 4 histori-
arum fides III 7 § 3 histevi»
arum monumenta VII 2 9 6

historicus V 3 9 3 hdstbriei paga*
norum III 16 9 13 mstorici
disrordautes V 3 9 4
historiographi 119 5
Histri «ubacti IIII 13 9 18
Histria 12 9 56.69.60
Histriani IU 18 § 5
histrienei V 10 § 8
hotitorinmi fbrum V 17 9 10
Homenu poeta I 17 9 2
homicidia I 4 § 7 IIII 6 § 3
homo primus I 1 § 11 A 33 § 4
homo quem reetnm . . fecer&t Deus
I 3 § 1 hominis primi praenari-
catio 13 9 5 hominis uiui se-
pultura III 5 § ! qms finis
homini magis esset optandus IH

14 9 5 genue hominum reparatum
a Deocalioae I & § 2 gtms ho-
minfum VI 21 9 7 homines im-
molare IIII 6 9 3; 21 9 8 ar-
mati homines (ex dentibus ser-
pcnstis ab Medea satis emer-
serent) VI 17 § 7 homi&es et
peeoave et puiiiri prototer peecata
VI 22 § 11

Hoftoriati VII 40 9 * .8

HonorinB VII 38 9 9; 42 9 16 Ho-
noritts Aug, VII 36 9 1 Ho-
norius imp. VII 37 9 11$ 88
9 5; 40 9 «J 42 9 19. 16; 43
9 3.12.14

hoca tertia VI 20 § 6
Horodes uide Orodes
horrenm VII 39 9 14 hortea auadro
strueta iapide (Bomae) VII 7

9 *

Horteoaiufl VI 15 9 8

hospes nn 16 9 15 V 2 9 4 hospites

VI 2 9 3 hospitaiitas I 11 9 2

II 17 § 8
hostiae IIII 6 § 6 VII 20 § *
Hostiliaous uide Gallns
KostUius. Tullus Hostilins II 4 % 9

HostiUus Tnltas HII 12 8 8
C. Hostilftis Maneinus eonsnl [617]

V 4 9 19 Manclnus eonaui [617]

V 4 9 20 Manoinus V 4 9 21 ;
5 9 4.5.6.10.11.14

hostis generb faumani VII 16 9 4
hostiB pustieus VII 17 9 8

humannm gnnus 13 9 1-3.5 hn-
mani ge&eris reparatio H 6 § 11

hnmiiitatiB doctrina salubris VI 17
9 10 humilitatia mstitatto VI

17 9 10, cf. Ind. Y
Hunorum gens VII 33 9 10«. 34 95;

87 9 8.12? 41 9 8;c/. Ohuni
Hydaspes (flumen) I 2 § 18 III 23

9 11 V 4 9 18 Vn 16 ^9 3
hymnus VII 39 9 9 hymni VII 36

9 8; 39 8 18
Hjpsaeus mde Flautiu*
Hyrcani I 2 6 49.47; 1» 9 10 III

18 9 5 Hvreanios III 28 8 18
Hyrcania IH 7 § 6

Hyrcanus Aristobuli frater VI 6 9 2.4

Iacobtw (apostolus) A 29 9 8

iacula IIII 8 9 "

ianua. per ianuam egreseus . . per
pseudothyrum mduoitur VII 29
9 3

Ianuarius. vni idus Ianuarias Au-
gvstus triumpho Vrbem ingressns
est VI 20 9 1 vm idni Ianu-
arias Epiphania obseruamuB VI
209 8

Ianns Gemidns IIII 12 § 4 VII 2
9 16; 9 9 8 belli portae VII
8 9 4 Iaoi portae patentes post
mortem Nnmae nsqne ad An-

fustum nisi qnod inter bella
unica per unum annnm [519]
clausae fuernnt III 8 % 8.4
j Iani Gemini porta clansa [a. 519]

742

Index

IIII 12 § 4 sqq. ; Iani portae
primum post cc uroos clausae a
Cae*. Aug. [a. 725} VI 20 § 1 .8;
Iani portas apsrnit Caesar Aug.
\a. 726] VI 21 § 1 ; Ianus post
Cantabricam uictoriam secnndo
per Caesar Aug., quarto post u.
c. clausos [a. 729] VI 21 § 11;
Iani portae clausae, tertio ab
Aog., facta cum Parthia paoe
anno imperii Aug. xui, quo
natos est Cbristus I 1 § 6 VI
22 § 1.8 VII 2 § 16; ex eo lani
portae per xn fere annoe clansae

VI 22 § 2 VU 3 § 4; Iani por-
tae sub extrema senectute Au-
gusti apertae VI 22 § 2 aene
Augusto Ianus patefactus VII 3
§ 7, of. § 9; Ianum clausit sexto
post u. c. Titns trinmphans cnm
Vespasiano VII 3 § 8; 9 § 9;
lani portas aperuit Gordianus

VII 19 § 4
Iber. uide Hiber.
Icarium mare I 2 § 98
Idantyrvs (Idanthyrsus). Antyrus II

idola I 8 § 7 VII 12 § 8; 28 § 1;
35 § 22 idola . . minus colnntur
I pr. § 9 idolorum cultus VI
1 §24 VH 30 §2; 35 §12 i c.
instaurandus VII 37 § 10 ido-
lorum perditio VII 27 § 13
idolorum expers urbs VII 28
§ 27 idolis immolare VII 32
§ 2

idololatra VII 37 § 10.16

idololatria VII 22 § 8; 27 § 14; 29
§ 2.3; 37 § 17

ieinnia VII 36 § 6

Ieremias uide fiiereaiiae

Iesas uide Christus

ignei globi V 10 § 11

gnis caelestis I 5 § 1.4 ignis e
caelo missns II 19 § 15 ignium
clades (Bomae) IIH 11 § 6.8
ignis (Romae) VI 14 § 6 ignis
aeternus (Vestae) im 11 § 9
ut ignis in stipula eadem ce-
leritate qua exarsit euanuit V
22 § 18 ignis iudicii VII 27
§ 16, cf. 33 § 19; stagnum ignis
aeterni VII 27 § 16

Uerda V 28 § 4

Iliadam (sic) deeantare VII 7 % 6

Ilienses VI 2 § 11

Ilium Fimbria deleuit, Sulia refor-
manit VI 2 § 11

Dlyrieus (prouincid) VI 7 § 1 Illyri-
cum (acc.) IHI 20 § 38 V 23
§ 28 VI 19 § 3 VII 23 § 1 ; 25
§ 10.16; 29 § 16; 31 § 3 in
IllTrico VI 15 § 8 VII 25 § 16;
29*§ 9

Ilrvrii III 12 § 6; 16 § 2; 23 § 7
IUI 13 § 2; 20 § 5.36 VI 21
§14

IllYiius a Macedonibus hostis pro-
nuntiatus III 23 § 2»

imago uocis oflensae II 19 § 10 ima-
gines uanae II 19 § 16

Imauus I 2 § 14.46.47

imber grandine mixtns im 17 § 5
imbres IIH 5 § 1 (diri); 17
§ 10 imbrium snnragium V 15
§ 16

immolare homines HTI 6 § 3; 21
§ 8

immolator V 1 § 16

imperator. Valerius consnl [294] et
imp. II 12 § 6 imperator (Bas-
drubal) II II 18 § 20 impentor
Marius appellatus V 17 § 6 im-
perator (Samnitium) V 18 § 10
lmperator ab exercitu appellatus

V 18 § 16 imperator Marsonam

V 18 § 18 imperatoreB Italici

V 18 § 25 imperatoT (Augustus)
VI 20 § 1, al.

imperatoria insignia II 18 § 4

imperium Bomanum V 16 § 1 ; 17 § 1
am plissimum pulcherrimum que
VI 1 § 10 de abrogando im-
perio VII 6 § 3. d.

impietas IIII 6 § 6 VII 22 § 1 im-
pietates I 20 § 6

impius I pr. § 16 VII 30 § 6 impii
I 10 § 16 impiissirous V 1 § 16
impie I 4 § 7

Inarimi colles campique VI 2 § 16

ineendium II 15 § 3 i. quasi e
camino in unum apioem coar-
tatum V 3 § 6 ineendium (JRo-
mae) U 19 § 3 IIII 11 § 8 VI
14 § 4 VII 2 § 11; 7 § 4 (Ne-
ron.); 9 § 14; 16 § 3 mc. Car-
thaginis et Corinthi V 3 § 1
ineendia V 24 § 15 i. bellorum
I4§6VH8§4

inceste I 4 § 7

nominum et rerum.

743

incestum I 11 § 3 III 9 § 6 IIII 2
§ 8; 5 §9 V 15 § 22 VI 3 §1
incesta V 10 § 7

incolae V 13 § 1

incredibilium liber Palaephati I 13
§ 4

increduli VI 1 § 26 VII 3 § 10

India I 2 §15; 9 § 4 III 19 §1.2;
20 § 8; 23 § 11.45 V 4 § 16

Indicus oceanus I 2 § 13.15

indulgentia generalis VII 11 § 2

Indus III 20 § 9 eous Indus VI 21
§20 IndiI4§5 III 19 §8; 23
§ 12 Indorum legati VI 21 § 19

Indus (flnmen) I 2 § 15.17 m 20 § 1
23 § 11 V 4 § 16

indutiae III 2 § 5

Indutiomarus VI 10 § 10.11

infans A 31 § 9 infantes ludentes
in gelu IIII pr. § 9

infirmitates acutae III 4 § 2

infnlae III 16 § 11 IIII 6 § 8

Ingenuus. Genuus (sic) VII 22 § 10

inluuies aquarum I 9 § 1

inmol. uide immol.

Innocentius beatus Romanae urbis
episcopus VII 39 § 2 Innocen-
tius papa Bomanus A 6 § 5

inopia (Roxnae) V 18 § 28

inp. uide imp.

insigne imperii II 13 § 3 i. liber-
tatis IIII 19 § 6 insignia II
13 § 5 i. dignitatis V 18 § 17
i. imperatoria II 13 § 4 i. Ro-
mana V 4 § 4

instmmenta ruralia VI 10 § 3

Insnbres Galli IIII 13 § 11 Insubres
mi 13 § 16; 20 § 4

insula emicuit VII 6 § 13 in insu-
lam desolata Atalante II 18 § 7
insulae Orbis uniuersi I 2 § 95
§ 106 insulae magnae V 2 § 3
insulae (Romae) VII 7 § 5

intellegere. nisi crediderimus , non
intellegemus VI 1 § 5

intemperantia II 1 § 1.6

interpres A6§4;7§6;8§1 inter-
pres praue interpretans A 6 § 1

intestina VI 15 § 16

introitus III 12 § 23

inuidia im 6 § 36

inundationes I pr. § 10

Iob A 20 § 2.6; 21 § 4—6; 22 § 1
§ 2.4; 29 § 6

Iohennes (baptista) A 21 § 9

Iohannes apostolus VII 10 § 6; 11
§ 2 Iohannes A 15 § 6; 17 § 9;
25 § 5 eius Apocalypsis A 13 § 3

Iobannes episcopus (Hierosol.) A 6
§ 1.6.6; 7 § 1.7; 8 § 4 Io-
hannes A 3 §2.6; 4 § 1; 5 § 1

Iones II 8 § 7; 10 § 1.2.4

Ionia II 16 § 9

Ionium mare I 2 § 68

Iordanes I 5 § 7.10 A 9 § 7

Ioseph I 8 § 1.2.6.8.11.13; 10 § 8
A29 § 1

Iosephus VII 6 § 15; 9 § 3 (Iudac-
orum dux) § 7(Iudaens)

Iouianus VII 31 § 1 ; 32 § 8

Iouinianus A 1 § 6; 25 § 1

Iduinus (tyr.) VII 42 § 6

Iphicrates III 1 § 21

ira de caelo agitur IIII 2 § 1 ira
caelestis IlII 5 § ?, c/. Doub

Isaias uide Esaias

Isara V 16 § 9

Isauria I 2 § 25 VII 12 § 8

Isauricus V 23 § 22

Isaurus. Isauri V 23 § 22

Israhel A 2 § 6

Israhelitae VII 27 § 3

Issicus sinus I 2 § 96

Ister uide Hister

Isthmos I 2 § 58

Italia I 2 § 61 .100; 18 § 1 II 4 § 1;
13 § 8 UI 7 § 3; 11 § 1; 15
§ 10; 18 § 1.3; 20 § 2; 21 §1
Iin 1 § 6; 2 § 7; 6 § 33; 7
§ 2.7; 9 § 8.11.12.15; 10 § 1
§ 4; 13 § 6; 16 § 6.10.18.19
§ 20; 18 § 8.6.9.16; 19 § 1;
20 § 4.36 V 1 § 7; 16 § 7.9
§14; 18 §1; 22 §4.6; 24 § 12
§ 13.16.20 VI 1 § 14; 8 § 1;
10§21; 11 § 1; 12 § 1; 15 § 4;
18 § 19.27; 19 § 8 VII 5 § 4;
7 § 1; 15 § 5; 22 §7; 25 §16
§ 16; 27 § 7; 29 § 8.16; 34
§ 10; 35 § 6; 36 §4; 37 § 4.9
§ 13; 42 § 5

Italica Baeticac urbs V 23 § 10

Italicus dux V 18 § 23 bellum so-
ciale Italicum V 22 § 2 Italicum
hellum V 24 § 13 VI 14 § 8
Italici generis IHI 19 § 1 Italici
uiri V 18 § W Italici impera-
tores V 18 § 25 Italicae gentet

nn 9 § i5

Ituraei VI 6 § 1

744

Index

Iuba VI 15 § 9; 16 § 3.4

Iudaciliu8 utde Vidacilius

Iudaea VII 3 § 2; 6 § 15; 9 § 2

_ A9§7;20§2

ludaeua VII 9 § 7; 13 § 5 Iudaei
I 10 § 1.5 IH 7 § 6 VI 6 § 2
§ 3.4; 18 § 24 VII 2 § 3; 3
§ 8; 4 § 13.16; 5 § 1.6.7; 6
§ 14.16.16; 9 § 2.3.4.7.8; 10
§ 6; 12 § 6; 13 § 4; 17 § 3:
27 § 6; 33 § 18 A 9 § 6; 30
§ 10

iudex. iudicee III 8 § 5; 14 § 2; V
17 §4.13 VII §21 VII 12 §8;
22 §6; 40 §5; 42 §10 iudices
(Iudaeorum) A 30 § 10

iudicium ultimum A 21 § 10: 28
§ 13 iudicium I pr. § 15 A 15
§ 1, cf. Deus

Ingarius uide uicus

iueera im 4 § 4

8»b iugum mitti V 1 § 9

Iugurtha V 15 § 1.2.3.9.17.18

Iugurthinum belium V 15 § 23; 24

§ 11
Iulianus iuris peritus (Pertinacis suc-

cessor) VII 16 § 5sq.; 17 § 6
Iulianus Caesar VII 29 § 16; 30 § 1

Pulianus Augustus VII 30 § 1;

32 § 2 Iulianus VII 28 § 2;

29 § 17; 30 § 4; 32 § 3; 34
§ 8

Iulianns Carthaginiensis I pr. § 12
(C.) Iulius Caesar VI 18 § 1.5 VII

6 § 6.9 C. Caeear cos. [695] VI

7 § 1 C. Caesar auunculna Au-
gusti VI 20 § 6 Caesar I 16
§2 V 18 § 1 VI 7 §5.6.11.1,6

8 § 1.6.9.17.28; 9 § 1.5.8.9;
10 § 1.6.7.8.10.12.14.17; 11
§ 1.2.3.5.6.16.22.23.24.27.29
12 § 1.8; 14 § 3.4; 15 § 1—6
§ 7.8.10.18 — 22.24.26.28.29
30.83.34; 16 §2.6.7.9; 17 § 1
§ 6.6.8; 18 § 6.82 Caesar me-
tator imperii VII 2 § 14

Caesar (princeps gui cti) VII 5
§ 4.6 (Caligula); 6 § 11 (Clau-
diuB), cf. Augustus. — Caesar
(successor fututus) VII 17 § 6;
21 § 3; 22 § 1; 25 § 1.2.6.7
16; 28 § 7.22.30; 29 § 13—16;

30 § 1; 40§ 7

Caesarum familia euerrenda
VII 6 § 3 consumpta VII 7 § 13

L. Iulius Caesar [cos. 664] V 18 § 14

Iulius Caesar V 18 § 11 Caesar

V 18 § 17
L. ( JuJtus) Caesar, 1L Antonii auun-

culus, proBcriptus VI 18 § 11
Ser. Iulius Caesar cos. [663] V 18 § 1
Iulia Caracallae nouerca VII 18 § 2
iumenta I 10 § 11 IHI 1 § 18; 14

§ 8 VH 27 § 8.10

C. (itntno L.) Iunius consul [505] HQ

10 § 3

D. (imtno tf.) Iunius dictator [53$]

Iin 16 § 7 Iunius dictator im

16 § 9
Iunius c/1 Brutus

Iuppiter I 12 § 6 Iouis Tarentini
templum flll 1 § 14 Iouem
aceruos formicarum in populos
hominum ludo uertere aoutum
VII 1 § 10 Iuppiter Hammon
m 16 § 12 Hammon I 10 § 8

m 16 § u

ius diuinum hnmanumque I 8 § 3
iurid communio V 1 § 15 ius
commune V 2 § 2 iuris mei
sunt V 2 § 3 ius hospitifl quod
meum non sit V 2 § 4

Iustinus Pompeii breuiator I 8 § 1
Iustinus I 8 § 5; 10 § 2.6 nn
6 § 1.6

Iuetinus philoaophus VH 14 § 2

iustitia V 5 § 1

iustorum sanguis VII 22 § 6

Iuuentius praetor IIII 22 § 9

Iuuentius (immo L. Cluentius) V 18
§ 23

Labeo uide Fabius

Laberius uide Labienus

Labienus cum Saturnino occisus V

17 § 9

Labienus (Caesaris legatus) VI 10 § 10
§ 11 . 12 . 16 L. cum Caesare in Hi-
spania bellum gessit VI 16 § 6
T. Labienus apud Mundam cae-
sus VI 16 § 8

Labienus (itntno Laberius) tribunus
occisus in Britannia VI 9 § 6

lac de caelo manare uisum nn 5
§ 1, cf. lacte

Lacedaemon. Lacedaemonem II 15
§ 2 Lacedaemonam I 21 § 12
H 15 § 8 IU2§5 Lacedae-
mona (ablat.) U 17 § 11 III 2
§5

nominum et rerum.

745

Lacedaemonius II 9 § 1 III 18 $ 2
Lacedaemonii I 21 § 8.7. 8. 9. 10
11.12.13 II 8 § 8; 11 § 9; 14
§7.18.16; 15 §1.4.6.7: 16 § 5
§ 8.17; 17 § 8.8 III 1 § 6.8
§ 11.16.16.17.19.21.22.24; 2
§1.8.6.7.10.11.18; 12 §12.18
§ 26; 13 § 9; 14 § 1; 18 § 2
im 1 § 6; 9 § 2; 20 § 2

lacerna VI 18 § 31

Laohes II 14 § 8

lacrimae gaudiorum II 17 § 14 la-
crimarum lacunae VII 36 § 16

lacte bibere I 4 § 2

lacunae IHI pr. § 7

lacus I 2 § 30.32; 5 § 4, cf. Salinae

Laelianu8 tyrannus. Aemilianus (sie)
VII 22 § 11

Laelius Syphacem cepit IIU 18 § 21

Laetorius 0. Qracchi amicus V 12 § 7

P. Laetorius fM. Plaetorius Val. Max.
9, 2, 1] senator occisus iuasu
Sullae V 21 § 8

Laeuinus uide Valerius

laicus A 5 § 1

Lamachus II 14 § 11.14

Laanponius. Camponius (sic) Samni-
tium dux V 20 § 9

Lampeto I 15 § 4

lana de nubibus defluxit VII 32 § 8

lancea V 4 § 6

Lancia. Lancha (sic) VI 21 § 10

lanificium (Cleopatrae) VI 19 § 21

lanistae gladiatorum V 24 § 3 lani-
8tarum familias VII 3 § 6

Laomedon III 23 § 7

lapis muralis nil 23 § 6 V 35 6
1. quintus a Carthagine IHi 6
§ 27 L ab Vrbe quartus VII 7
§ 18 duodecimus VII 14 § 2
lapis Aesoulapi III 22 § 5 la-
pides conchis et ostreis, scabri

?uos in montibus uisere solemus
3 § 4 lapidibus terram uer-
berauit grando saxea III 7 § 4
lapidum grando V 18 § 6 la-
pidibus coopertus IIXI 8 § 4 la-
pidibus occisus V 18 § 22

Lapithae I 13 § 3.4

laqueo suspensus VH 35 § 10 laquei
collo inditi V 16 § 6 per colla tra-
iecti V 16 § 19 laqueo pepen-
derunt de temonibus V lo § 18

largitiones V 12 § 4

Larissa m 12 § 6

laser I 2 § 43

later coctilis II 6 § 9

laticlauia V 18 § 17

Latinitatis expers A 7 § 4

Latinus haereticus. nos Latini A 6
| 4 uia Latina IHI 17 § 2
Latini I 1 § 1; 20 § 5.6 II 2
6 8: 4 § 11 III 6 § 4 V 18 § 2

Latobogii VI 7 § 5

Latium II 4 § 12

latro III 20 § 9 V 4 § 1 latrones

ira 3 § 5

lauacra V 16 f 14

Laudicia VII 7 J 18

Lauron ciuitas V 23 { 6.7

Lauronenses V 23 § 7

Lazarus A 9 § 8

lector III 4 § 6

legationes III 13 § 9 VI 5 § 12

legatus III 22 § f V 15 J 24; 18
§ 8 legatus Cassii V 15 § 24
1. Dalmatiae VII 6 §6 1. Syriae
VII 9 § 2 legati V 21 § 10
VII 9 § 3; 10 § 3 legati totius
Orbis prouinciarum III 20 § 2

legioquarta IHI 1 § 10 L septima

VI 8 ft 7 1. octaua DH 3 § 4
1. duodecima VI 8 § 1 (numeri
sunt actatis Augusto prioris);
legiones decem consoriptae III 6
§ 4 legiones tres Mario datae
V 19 § 9 legionibus xv geetum
bellum Paunonicum VI 21 § 26
legiones xlqiz sub imp. Caesaris
(Octauiani) erant VT 18 § 83;
20 § 6 legiones sub iugum mis-
sae VII 7 § 12 legionum signa

VII 8 § 2 legiones VH 9 § 8;
15 § 6, of. Germanicae

Lemniadum flagitia I 12 § 8

Lentulus uide Cornelius

leo magnus III 23 § 6

Leonida II 9 § 3.6; 11 § 9

Leonnatus III 23 § 9.16

Leosthenes III 23 § 16

Lepidus uide Aemilius

leprosus A 12 § 8

Leptis Iin 19 § 1 VH 17 § 1 Le-
ptis Magna I 2 § 90

iepra im 12 § 12

lex ab Oppio trib. pl. lata im 20
§ 14 Iei, qua constitutum erat,
ut quisque quinque milia hostium
peremisset, triumphandi haberet
potestatem V 4 § 7 lex a Grac-

746

lndex/*

cho lata, uti pecunia, quae fuis-
set Attali, populo distribueretur

V 8 § 4 lex agraria V 12 § 4
kx Vatinia VI 7 § 1 ubique
lex et religio mea est V 2 § 1
legum tabulae xii II 13 § 6
leges abrogare V 12 § 5 leges
plurimas Augustus statuit VI
22 § 8 leges, quae uni Deo
subiectae sunt, ubique dominantur

V 2 § 6 suis uti legibus VI

21 § 1 legeB V 1 § 14; 2 § 6
VI 1 § 21.24 lex (Domini) A
31 § 4 lex naturalis A 9 § 4
lex conscripta A 9 § 4 lex per
Moysen tradita A 9 § 6 legis
onus A 30 § 6.9.10; 81 § 1
legiB sarcina A 31 § 8

Lexouil VI 8 § 8 Lixouii VI 8 § 18
Ubellus (Orosii) I 21 § 21 VI 1 § 9;

22 § 9.10 VII 2 § 1; 27 § 1
libelli Caligulae, 'pugio' et'gla-
dius' VII 5 § 10

Liber nater I 9 § 4

Hber (OrosiiJ II 19 § 16 III pr. § 1

23 § 68 V 24 extr. librorum
ccCE (Alexandriae) VI 15 § 81
librorum armaria VI 15 § 82
libri sacri A 13 § 4

libertini im 5 § 4.5

libido II 8 § 5 IIII 21 § 5 libidines

I 3 § 1] 5 § 8; 21 § 17 II 3

§ 7
Libitina VII 7 § 11
Libo Dolabellam, mox Basilum cum

aliis uicit VI 15 § 8 Antonium

ad Pompeium dedttxit VI 15

§ 9
librae auri mille II 19 § 9 librae

singulae argenti IIII 17 § 14
Libnrnicus sinus 12 § 59.62 Li-

burnicae insulae I 2 § 59
Libya I 2 § 27.87 III 2 § 11; 23

§ 8 VI 19 § 15 VII 12 § 6
Iibycum mare I 2 § 89.97
Libyoaegyptiae gentes I 2 § 82
Libyoaethiopum gentes I 2 § 88
Licinius Crassus cos. [5491 IIII 18

§ 17
P. Licinius Crassus cos. [583] IIH

20 § 86 Crassus cos. [683] IIII

20 § 37
P. Licinius Crassus cos. [623] et

pont. max. V 10 § 1 Crassi mors

V 10 § 8.4

(M. Licinius) Crassus aduersus fu>
gitiuos missus V 24 § 5 in con-
6ulatu [699] collega Pompei con-
tra Partbos missus VI 13 § 1.3
interfectus VI 13 § 4; 18 § 23
signa quae abstulerunt Parthi

VI 21 § 29

P. (Licinius) Crassus, Caesaris le-
gatus in Gallia VI 8 § 7.19
Crassus VI 8 § 9.22 cum Marco

rtre occisus a Parthis VI 13
3
(M. et P. Licinii) Crassi interfecti

apud ParthoB VI 12 § 8; cf.

CrasBianus
M. Licinius Crassus cos. [724] VI 19

§ 14
L. Licinius Lucullus cos. [603] IIEI

21 § 1
L. (Licinius) Lucullus (bello Mithri-

datico) VI 2 § 10 Luculhis

(eodetn heHo) VI 2 § 18—16.20

§21.28; 3 §2.3.6.7; 4 § 8; 13

§ 2 ; 14 § 3
(M. Licinius) Lucullus a Quintio

obsessus V 20 § 8 consnl [681]

V 24 § 1 M. Lucullus Bessorum

fentem in deditionem recepit VI
§ 4
Licinius Aug. VII 28 § 22 Licinius

VII 28 § 11.14.17.18.19 (Con-
stantini sororis uir)

Licinius Caesar, Licinii et sororis
Constantini filius VII 28 § 22
§ 26

Liger I 2 § 67 VI 8 § 10

Ligures IIII 20 § 17.24.26!

Liguria V 24 § 16

LiguBticus sinus I 2 § 62.103

Lilybaeum I 2 § 99.100 IIII 9 § 14
§ 16; 10 § 2.3.7

limbus I 2 § 1

limes I 2 § 84; 10 § 15 limes lon-
gus Africae I 2 § 90 limitem
itineris fecit V 23 § 22 limes
qui Germaniam a Gallia . . se-
cernit I 2 § 60 limes fluminis
Bheni I 2 § 63 habitacula per
limitem constituta burgos uocant
VII 32 § 12 limites imp. Ro-
mani VII 27 § 7 limites Eo-
mani VI 21 § 18

limitare V 12 § 2

lingua exerta V 15 § 21 lingna (ter-
rae) IIII 22 § 6

nominum et rerum.

747

lintres V 14 § 2.8

Lipara insula IIII 7 $ 9 Lipara IIII

8 § 6 V 10 § 11 Liparae VI

18 § 26
Liria IIII 1 § 8
Liternum uide Amitenwm
litterarum studia V 17 § 13 litte-

rarum monumenta abolita ab Au-

gusto VI 20 § 6 litterae (Marci)

Antonini VII 15 § 11 tjrima

litterarum elementa VII 29 § 9

primae litterae litterarumque syl-

fabae VII 29 § 10
Liuius (historicus) III 21 § 6 VI' 15

§ 8 VII 2 § 11
Liuius Drusus tr. pl. V 18 § 2 Dru-

sus V 18 § 7
Liuius Salinator cos. [547] 1111 18 § 9
lixae V 10 § 8; 16 § a VI 4 § 7
Lixouii uide Lexouii
Locri II 18 § 7
locu8. loca publica in circuitu Capi-

tolii uendita V 18 § 27 loca

sancta VII 39 § 1
LoIUub [Q. Aurelius Tlut] V 21 § 4
LonginuB uide Cassius
Longus uide Sempronius
lorica aurea VI 16 § 2 loricae ui-

rorum concisae V 16 § 6
Loth VII 39 § 2
Lucania III 11 § 1; 14 § 4; 18 § 1

mi 2 § 3 Vn 28 § 6
Lucanus bospes IIII 16 § 15 Lucana

gens III 11 § 1 Lucani III 18

§ 3; 22 § 12 IIII 9 § 11 (L.

montes) V 18 § 8.14
Luceni (Hiberniae) I 2 § 81
Luceria VI 15 § 1
Lucius (Antonini Pii l) VII 14 § 1
(Q.) Lucretius (OfelJa) C. Marium

obsidet V 21 § 8
(Q.) LucretiuB cum vn cobortibus

apud Sulmonem VI 15 § 4
Lucretia adulterata II 4 § 12
Lucullug uide Licinius
lucustae I 10 § 12 V 11 § 2.6 VII

27 § 11
ludi litterarii diseiplina I 18- § 1

ludus (gladiat.) V 24 § l VII

16 § 2 ludi II 4 8 l III 2 § 12

VI 22 8 4 rudi scaenici III 4
8 5 ludi (saecu)are8 Pbilippi)

VII 20 8 2

loes U 12 8 4 III 5 8 1 V 11 8 4
VII 15 8 5; 27 8 7 fortissimo

corpori fortior lues VI 12 8 3

tamquam lues aliqua VII 37 8 7
Lugdunensis I 2 § 66 L. prouincia

I 2 8 «8.68; cf. Gallia
Lugdunum VI 21 8 22 VII 17 8 6;

29 § 13
Lugius V 16 8 20
lugubribus induti II 14 8 10
luna VI 4 § 4 sol pugnasse cum

Juua uisus est IIII 15 § 1 quarta

decima luna VII 4 8 15 lunae

duae oitae IIII 15 8 1 tres IIII

13 8 12 Lunae aedcs (in Auen-

tino) V 12 8 8
lupi IIII 4 § 2 V 12 8 2 lupi in

grege ouium deprebensi A 1 8 2

lunorum ritu oberrare V 18 8 9
Lusitania V 23 § 7.10
LusitanuB V 4 8 1 Lusitani IIII 20

8 23; 21 8 3.10 V 4 § 6.6.125

5 8 12 VI 16 8 ©
LutatiuB ws. [512] IIII 11 § 1 Lu-

tatius im 10 8 5.6.8
Q. Lutatius Catulufi cos. [imtno Q.

Lut. Cerco cos. 513] IIII 11 § 6
(Lutatius) Catulus [procos. 653] V

16 8 14
(Lutatius) Catulus [cw. 676] V 22

8 16.18 VI 3 6 1; idemutuid.

Q. Catulus V 21 8 2
Lutatiorum sepulchrum (trans Tibe-

rim) V 21 8 '
lux. lucem claram nocte obfulsisse

mi 13 s 12

luxuria I 5 8 8 V 1 1 13 VII 16 8 2

Luxuriae ara IIII 21 8 7
Lycia in 23 8 9 V 23 §22 VII 9 8 10
Lycterius VI 11 8 20
Lydia n 6 8 12.14; 15 8 4.7; 16

§ 9 ni 23 8 9
Lydus. Lydi II 6 8 12
LyBander II 16 8 8.9; 17 8 3 III 1 8 17
Lysias II 17 § 9
Lysimacbia ciuitas III 23 8 57
Lysimacbus III 23 8 10.36.42.49

8 62.64.66 (eiua filius) 8 58.59

8 62.64 (eius uxor)

Macedones II 17 8 16 III 11 8 2;

12 8 18; 13 8 10; 14 8 3.7;

16 8 1-4.9; 17 8 2; 19 8 4.7:

23 8 114.28.29.80.81 IIII 20

8 1.6.6.86
Macedonia 12 8 66.66.67.68.59,11

8 8 7 m 12 8 14.18; 13 8 7;

748

Index

18 § 6; 23 § 8. 19. 23. 37. 49. 68
§ 65 IIII 1 § 6; 16 S 20; 18
§2; 20 § 38; 21 § 1; 22 § 9
V 18 § 30; 23 § 1,17.19 VI 3
§ 4; 18 § 14 VII 22 § 7; 23

§ 1
Macedonicus sinus 1 2 § 67 M. pugna
III 23 § 62 M. beilum III 23
§ 68 nn 20 § 1.36 V23 §17;
24 § 17 M. imperium III 17
§ 4 M. regnum II 1 § 4.6.6
m 23 § 48.47 VI 22 § 7 VII
2 § 4.6.9
Machares, Mithridatis fil. VI 5 § 3
machina. in macnina inUgatue HII

10 § 1 maohinae IIII 1 § 21;
17 | 1 (Archiraedie) 22 % 7 VI

11 § 3.97 VII 7 § fl; 9 § 4
Madri uide Mandri
Maecenatiana turris VII 7 § 6
Maecius, TusculanuB III 9 § 2
Maeonia VI 2 § 16

Maeotis. Maeotidis paludes I 2 § 62

Maeotides paludes I $ § 5
magica ars I 4 § 8 m. obtigamen-

tum im 13 § 4 m. artes I 8

§ 8
magister equitum Fabius [429 sq.]

IH 15 § 2
Magius VI 2 § 12
Magnentiani VII 29 § 11
Magnentius VII 29 § 7.8.10.12.18
Magnum mare I 2 $ 84 Magnum

pelagus I 2 § 106
Magnus uide Alexander, Pompeins
Mago Hannibalis frater IIII 18 § 1
Mago (itmrto Hanno) IIII 14 § 9
maaus. magi II 8 § 3.4
raaior domus A 14 § 1 maiorea mi

pr. §10 V2§8 VI 15 §17.31

maiores nostri I 2 § 1.83 V 1

§ 10; 19 § 22 contra exempla

maioruxa VI 17 § 1
Malous, Mazena (sic) Carthagiiiien+

sium dux im 6 § 7.8
malleoli stuppa iuuoluti IIII 2 § 6
Malleolus utae Publicius
MalU uide Mandri
Mallius uide Manlius
Malua flumen I 2 § 94
malum* mali uis inextricabiUs V 11

§ 6 mala I 1 § 12; 12 § 7 II

12 § 1 III 7 § 1; 17 § 8 V 19
§ 2.29 VI 1 § 27 mala summa

mi 6 § 41 gnutesana VI 12
§ 8 sequacia V extr. , mala sae-
culi I 12 § 1 m. mundi III 15
§ 1 m. Bomanorum V 10 § 9
malorum acerbitas V I § 14
coaceruatio VI 18 § 2 feruor
III 8 § 2 graudo III 7 § 3
incrementa VI 17 § 6 inoursua
VI 12 § 2 materia VI 17 § 6
molee III 12 ( 1 IIH9J8V
23 § 19 nuttla V 24 § 12 ma-
lorum inittum soperbia VI 17

8 9

Mamercus VI 2 § 16

Mamertini IIII 7 § 1

Mamertium V 9 § 6

Mammaea, Mamea VII 18 § 7; 19

Mancfnta uide Hoetilius

mandatum uide Iteus

Mandi uide Mardi

Mandri (uei Madri) III 19 § 6

Maadubragius VI 9 § 8

M. (immo M.?) Manilias confiul [605\

IIII 22 § 1 Manttus ($ic) mt

22 6 7 8
Gn. Manlius cos. [27 f\ II 5 § 7 Man-

lius cos. [274] II 5 § 7
C. ManliUB [immo On. MalBua] cos»

[649] V 16 § 1
Manhu8 procos. QalHae cum Hlrtuleio

pugnam conseruit V 23 § 4
ManUus Torquatus III 6 § 2 cos.

[414} III 9 § 1.2 Manliua III

9 § 4

A. Manlius (Torquatus) ooubuI [513]

Iffl 11 § 6
T. Manliua Torquatus cos. [519] UH

12 § 2 Manlius Torquatus cos.

[530] IIII 1* § 11
JLMarUius Torqualus. TerquatusVI

16 § 19.90 T. («c) TorquatoB

VI 16 § 5 *

Manlius (Vulso) cos, [498] UU 8

§ 9 ManUts Volseo (sic) eoe.

n [504] IIII 10 § 2
ManUus ef. MauiUus
xianua (elephanti) JJU 1 § 10 trun-

cata mana uitae areUctus VH 42
, § 9 manus fractae IUI 6 § 19

m praecisae V 4 § 12 manus

sustulit VI 11 § 29
Marathouii campi II 8 9 8, 11;. 9

§ 4

nominum et rerum.

749

Marcellinus castellum tuebatur quod

euertit Pompeius VI 15 §19*)
Marcellinus tribunus (et notarius) a

Marino comite oecisus VII 42

§ 16
Marcellus uide Claudius
Marcion VII 14 § 2
Ancus Marcius II 4 § 11
Marcius (Philippus) consul [566] IIII

20 § 26
L. Marcius Pbilippus consul [663]

V 18 « i

Q. Marcius (Bex) cos. [686] V 14 § 6
C. Marcius (Rutilus) cmn Tuscis pu-

$nat III 6 § S
Marcius cf. Censorinus
Marcomannicum bellum VII 15 § 6
Marcomanes in exercitu Ariouisti VI
7 § 7 Marcomanni VI 21 § 1*
vn 15 § 8
Marcomannicum bellum VII 15 § 6
Mardi rMandi1) III 18 § 6
Mardonius II 10 8 6.8; 11 $ 1.3—5
mare noetrum I 2 § 6.23.26.27.64
§ 73.74.92.94.95 m. noetrum
quod Magnum dicimus I 2 § 3
mare hoc Magnum I 2 § 8 mare
infimum VI 15 § 8 niare in
omnem terram refusum I 3 § 8
maris commoti fluctus V 24 § 10
maria infecta (uenenis) VII 5
§ 10
Marianus exercituB V 15 § 9 M. dux

V 21 § 18 Mariana faz V 24
§ 15 Marianae militiae prin-'
cipes V 21 § 10 M. pars V 20
§ 7; 22 § 16 M. excidium V 24
§ 14 Mariani V 17 § 7 Mariani
milites VI 2 § 20 Marianae
copiae V 18 § 24 Marianae
parfces V 20 § 5 ; 23 § 2 Mariana
scelera VI 2 § 9

Marinus comes VII 42 $ 14.17
C. Marius cos. [647] V 15 § 8 Marius
[648] cos. [anni praeeedentiff]

V 15 § 14 cos. nn [652] V 16
§ 9 co8. v [663] V 16 § 14
Marii consulatus quintus V 17
§ 1 cos. [653] V 17 § 3 consu-
latus1 sextus [654\ V 17 § 1 cos.

VI V 17 § 4 cos. [654] V 17 $ 6
§ 11 consulatum septimum ad-
feotat V 19 § 3 consulatus se-
ptimus [668] V 19 § 28 C Ma-
riuB V 18 § 24 Marius V 15
§8.18; 16 110.22; 17 § 7.8.9;
18 § 11.18.15; 19 § 4—7.9.10
17.19.24; 20 § 1
Marius C. f. V 18 § 24 filius V 19
§ 8 Marins cos. [672] V 20 § 4
C. Marius V 21 § 8 Marius adu-
lescens V 20 § 6 Marius V 20

a n . Q1 ft g

M. Marius (Gratidianus) V 21 § 7.8
M. Marius*) (Mithridatk dux) VI 2

§ 12 Marius VI 2 § 13.20.21

§ 22
Marius (tyrannus) VII 22 § 11
Marpesia I 15 § 4.6
Marnicini V 18 § 8.26
Marsi V 18 § 8.10.12.13.14.15.18

§ 24
martyres VII 25 § 13 A 1 § 4
martyrium VII 15 § 4; 17 § 4; 32

§9
Mascezel VII 36 § 4.6.10.18
masculus A 32 § 10 sq. masculi I 5

O Q

Masinhsa IIII 18 § 21; 20 § 36;
22 § 8 V 15 § 10

Massagetae I 2 § 41

Massilia V 15 § 25 VI 15 § 6.7 VII
28 § 10

Massilienses IIII 20 § 24

mater. matrum ululatus IIII 6 § 18

matronae captiuae exsequiae V 24
§ 3 matronae ccc damnatae Ro-
mae (propter ueneficia) III 10
§ 1—3 matronae (Romanae) per

fropugnacula currebant IIII 17
3

Mauretania IIII 9 § 9 VII 83 § 5.7
M. Sitifensis I 2 § 92 M. Tin-
gitana I 2 § 94 Mauretaniae
Sitifensis et Caesariensis I 2 § 93

Mauretanicum pelagus I 2 § 104

Maurus eques V 15 § 12 Mauri V
15 § 9.17; 21 § 14 VII 33 § 5
§ 6 Maurorum rex IIII 6 § 19

Maxentius VII 28 § 5.7.14.16

l) DrumasQ II p. 406 n. 32.

7) item Plut. Sertor. 24; Marius idem Lucull 8.12, Memnon ap.
Phot. p. m, b, 1 Bekk.; M. Varius Appian. Mith. 68.76.77.

750

Index

Maximianua Gralerius Oaesar VII 25
§ 5 Gralerius Maxiraianus VII
25 § 9.15 Galerias Aug. VII
28 § 7 Galerius VII 25 § 15 sq.

Maximianus, cognomento Hercalius,
Caesar factus VII 25 § 2 Ma-
ximianus Herculius ex Caesare
Augustus factus VII 25 § 5 Her-
culius Maximianus YII 25 § 6;
28 § 9.20 Maximianus Herculius
VII 25 § 13; 28 § 6 Maximianus
Augustus VII 25 § 8 Maximia-
nus VII 25 §3.14; 26 §3.9; 28
§ 12 Hercuiius VII 28 § 5

Maximiana (Max. Herculii) persecutio
VH 26 § 10

Maximinus Aug. VII 19 § 1.8 Ma-
ximini persecutio in Christianos
VII 19 § 1.2; 27 § 9

Maximinus Caesar a Galerio lectus
VII 25 § 16 Maximinus VII 28
§ 14.17

Maximus cf. Fabius

Maximus dux (Vaientis) VII 33

§ n
(Magnus) Maximus imp. creatus, per

tyrannidem emergens VH 34 § 9

M. tyrannus VII 35 § 2 Ma-

ximus VII 35 § 1.8.4.5.9.10

§ 12 ; tyrannus VII 35 § 6 ;

(VII 35 § 4 non uidetur esse

8cribendum Magnum Maximum;

immo ludit in nomine Maximi

sicut 35 § 2.12)
Maximus (tyrannus) in locum Con-

stantii substitutus VII 42 § 4

exutus purpura in Hispania exu-

lat VII 42 § 6
Mazeus uide Malcus
Medea I 12 § 10 VI 17 § 7
Media I 2 § 17.19 II 15 § 6 V 10

§ 8 Media maior et minor III

23 3 8
medicus VI 18 § 16 VII 28 § 12 sq.

medici VI 4 § 6 VII 3 § 6
Mediolanium IIII 13 § 15; 20 § 16

VII 25 § 14; 35 § 23 MedioUni

VII 22 § 13 Mediolani episcopus

VII 36 § 7
Mednllius mons VI 21 § 7
Medus II 2 § 2 Medi I 19 § 1.2.4

§9.10.11 112 §2.3.6.7; 3§2

VII 2 § 7
Melanippe I 15 § 8.9
Melita IIII 8 § 5

Memarmali mone I 2 § 42
membra minutatim desecta uel fracta

V 21 § 7

Memmius a Saturnino interfectas V

17 § 5
Memmius quaestor Pompei V 23 § 12
Mena uide Pompeius
Menander III 23 § 9
Menapii VI 7 § 14; 8 § 8; 10 § 16

Menanos (sic) I 2 § 76
mendacia historicorum V 3 § 4 men-

dacia haruspicum V 4 § 11
Menecrates VI 18 § 21
raensores V 12 § 2
mercatores VI 7 § 13
mercennarii IIII 13 § 6 m. barbari

VII 41 $ 4
meridianus I 2 § 35 meridiana dif-

fusio V 2 § 3 horae meridianae

II 11 § 6
raeridies I 14 § 1
Meroe insula I 2 § 28
Mesopotaraia I 2 § 20 III 23 § 13

VI 3 § 7; 13 § 2 VII 12 § 7;

22 § 7.12; 25 § U; 29 § 6

Mesopotaraia superior VII 31 § 2
Messana I 2 § 99 IIII 7 § 1 V 6 § 4

VI 18 § 27.30
Messena I 21 § 4
Messenii I 21 § 3.5.6.9.10.11.13

Messani (sic) HII 20 § 29
meta circumacta III 20 § 1
metalli nouum genus (aes Corinthium)

V 3 § 7 metalia argenti III 12
§ 21 auri argentique IIII 22
§ 4 Atheniensium V 9 § 6

Metapontum V 24 § 2

metator iraperii (C. Iulius Caesar)
VH 2 § 14

Metaurum flumen IIII 18 § 13

Metellus cf. Caeciliua et ad V 5 § 14

metentes VI 17 § 5

Methona uide Mothona

Metius uide Maecius

Metrophanes VI 2 § 16

P. Mettius Saturniui satelles V 17 § 5

Mettus uide Fufetius

Meuania insula I 2 § 82

Micipsa V 11 § 4; 15 § 3

miles. milites Ceitiberi, quam primam
externam manum Romani in
castris habere coeperunt nH 16
§ 14: milites Dei uide Deus

Miletopoli8 VI 2 § 10

miiitaris rei institutor II i § 9

norainum et rerum.

751

militia V 19 § 16 militia Romana

11 19 § 6 m. inmatura inordi-
nataque XIII 16 § 7 militiae
genus (uelites) IIII 18 § 11
militia Africana VII 36 § 4
Christiana militia VII 39 § 12
militia inflraa tVII 40 § 4 in
militiam allecti VII 40 § 7
militia inlustris VII 43 § 4

Milo exul VI 15 § 10

Miltiades II 8 § 9

mimus VI 22 § 4 VII 42 § 7

Mineruae templum V 12 § 7

Minicius (Minucius Oros.) Fundanus

procos. Asiae VII 13 § 2
minister. ministri IIII 6 § 17 m. fu-

nerura faciendorum V 4 § 8
ministeria sacra VII 39 § 5
Minius VI 21 § 7
Minocynobelinus (sic) VII 5 § 5
Minois leges VI 4 § 2
Minotaurus I 13 § 2
Minothea III 18 § 5
Minturnae V 9 § 4; 19 § 7
Minturnen8ium paluies V 19 § 7
P. Minucius cos. [262] II 5 § 6
Minucius cos. [296] II 12 § 7
Minucius quartae legionis primus

hastatus IIII 1 § 10
Minucius cos. [533] IIII 13 § 16
Minucius [cos. 561] IIII 20 § 17
Minucius [Mucius Plut. Ti. Gracch.

13, Q. Mummius App. b. c. i, 13]

tr. pl., Octauii successor TL

Graccho auctore V 8 § 3 *)
Minucius tr. pl. C. Gracchi successor

V 12 § 4.5
Minucius cf. Minicius
Minucia uirgo Vestalis III 9 § 5
miraculum gratiae Dei VII 6 § 6 sq.

miracula VII 36 § 12
Misenum V 12 § 9
miseria I 1 § 4; 16 § 1 III 20

§ 13; 23 §60 niI2§ 1; 5 §5;

12 § 13; 16 § 9.18 V 19 § 20
miseriae I 1 § 13; 2 § 106 II
12 § 1; 16 § 18; 17 § 15 III
pr. § i; 12 § 30; 15 § 1; 20
§ 5.10 IHIpr. § 3; 6 §41; 16
§21; 12 § 10 VI § 1.5; 4 § 10
miseriarum gurges (Alexander
M.) III 7 § 6 miseriarum enor-

mitas IIII 9 § 12 m. globi II
18 § 4 m. numerositates IIII 5
§ 10 m, tenebrae iuges III 7
§ 3 m. lenimentum IIH 12 § 8
m. remedia V 1 § 6

raisericordia V 5 § 1.4; cf. Deus

Mithridates rex Parthorum sextus ab
Arsace V 4 § 16

Mithridates (Euergetes) V 10 § 2

Mithridates (Eupator) V 19 § 3 VI
2 § 1.4.6.8.9.10.12.13.14.15
§ 16.19.24; 3 § 6; 5 § 1.2.3
§ 5.7.12; 6 § 1; 21 § 28; eius
fUii VI 5 § 2—5

Mithridaticum bellum V 19 § 1.2
§ 3; 24 § 14.17 VI 1 § 28; 2
§ 5; 5 § 13

Mitvlenaeus III 23 § 7

modium frumenti sescenta milia III

I § 8 modii anulorum II II 16
§ 5

Moesia I 2 § 55.57. 59. 60 VI 2 § 16

Vn 25 § 10
Moesua. Moesi VI 21 § 14
Mogontiacum VTI 18 § 8; 22 § 11
molare saxum IIII 8 § 11
moles reip. Roraanae. .contremescunt

II 6 § 14 moles bellicae VII 9
§ 4

Molossi III 12 § 8; 23 § 30
monochus. ex monacho Caesar factus

VII 40 §7 monachi VII 30 § 5;

33 § 1.2
monarchia VI 20 § 2
monilia V 15 § 21
mons Sacer II 5 § 5 montes trans-

ferre II II 15 § 6 montes usti

VI 2 § 17

monstra IIII 1 § 16 monstra Nili

1 2 § 31

monumentum in quod se Cleopatra
condiderat VI 19 § 17 monumenta
gestorum I 10 § 17 ra. histori-
arum urbiumque VTI 2 § 6 monu-
menta bustaque VII 7 § 5 mo-
numenta litterarum abolita (ab
Augusto) VI 20 § 6 monumenta
calumniosa negotiorum fiscalium

VII 15 § 12

morbus II 16 § 17 morbi I pr. § 10;
9 § 3; 16 § 17 III 22 § 4 im

2 § 1; 18 § 16; 21 § 7 m. in-

*) fort. confusus cum sequenti ab Orosio nel librariis.

752

Index

teriores III 21 § 7 morborum

declinatio V 4 § 11 morborum

ignis II 12 § 2 morboram pestis

VII 21 § 6
Morinus III 20 § 8 Morini 1 2 § 76

VI 7 § 14; 8 § 8; 9 § 2
mors I pr. § 14
morsus serpentis IIII 8 § 11
mortaoram uenditiones III 14 § 10
mos. ultra morem maiorum Vfl 13

§ 3 mores V 1 § 14
Mossylon emporium I 2 § 28
Mothona urbs III 12 8 9 VI 19 8 6
Moyses I 8 $ 5.6; 10 § 2.4.6.6.7.8

Vn 27 § 1.8 A 9 § 2.6; 20

§ 2; 28 § 2; 81 § 4
Mucius (Scaeuola) II 5 § 8
(P.) Mucius (Scaeuola) consul [579]

nn 20 § 34

Q. (Mucius) Scaeuola a Damasippo

occisus V 20 8 4
mulier. lex. .ne qua mulier plns quam

8emunciam auri haberet et q. s.

IIII 20 8 14 mnlieres Gallorum

V 16 8 13.21 Teutonum et
Cimbrornm V 16 8 17 Germa-
norum VI 21 8 17

multa III 16 § 2 multa pecuniae

m 12 8 12 HII 13 8 18
Muluius pons VII 16 8 6; 28 8 16
L. Mommius co& [608] UU 23 8 1

V 3 8 1 Mummius cos. [608]

V 3 8 5

Munda ciuitas VI 16 § 9 Munda

flumen (*tc) VI 16 8 7
mundus III 15 8 t VI 1 8 6.16.27;

22 8 9 VII 1 8'1 «• uniuersus
VI 1 § 21 m. peccante bomine
arguitur II 1 8 1 mundi origo

I 1 8 2.7 fabrica 18 8 1 par-
tes I 16 8 1 VI 17 8 4 cardines

II 1 8 5 VI 12 8 8 termini IH

23 8 61
municeps VH 40 8 4
munimen IIII 20 8 20

munitio III 12 8 23 munitiones lo-

corum VI 11 8 1»
munus gladiatorium edere V 24 § 8
muraiis lapis IIII 23 8 6 V 3 8 6,

cf. nfl 8 8 11
Murgentium uide ad V 9 8 6
Mursa VII 29 8 12
mu8. mures m 23 § 86
Mus uide Decius
muscae caninae 1 10 § 11 VII 27 8 7

mnaculae VII 27 8 *

Musolani VI 21 § 18

Mutilus uide Papius

Mntina VI 18 8 3

Mutinense beilum VI 16 8 2

Mycale II 11 § 4

Mylae VI 18 8 26

myoparo VI 2 8 24

Mynna (Aeolis) VII 12 8 6

Myrsa VII 22 8 10

Myrtonm mare I 2 8 $8

mysterium VII 39 8 13 m;
n284VI22 8«Vn<
cf. arcana statuta II 3
ordo gestornm occultns
8 8

ira

8 8,

8 4;

VI 20

Nabatbaei I 2 8 24

Nabie. Nauis dux IIII 20 § 2

Nabutbae lapidatio A 8 8 6

Nadab A 9 8 2

Namnetes VI 8 8 8

Narbo. Narbonam (sic) VII 48 8 4
Narbona (oW.) VII 48 8 1

Narbonensis VII 24 6 4; 48 § 4
Narbonetisis prouincia I 2 8 63
8 66.66.68 VI 11 8 2 Narbo-
nenses I 2 8 .62.70

nare. nandi peritus VI 2 8 14

Narseus VII 25 8 4.9.10.11

Nasica uide Cornelius

Nathabres I 2 8 90

natinitas uide Ohristns

natura uirili dnplex puer V 6 8 1

nauicula* VI 7 8 7

nauigium II 10 8 9

naues longae I 15 8 7 VI 8 8 10
nauium tabulata V 10 § 11 na-
ues solido robore intextae VI 8
8 12 naues decem pednm altitu-
dine a mari aberant VI 19 § 9
nauium commeatus VI 4 § 1;
cf. onerarius. praetorius, rostratus

Nauis uide Nabts

nautica res IIII 9 8 12

Nearcbus m 23 8 9

Nebrot gi*as II 6 8 7

Nebucbodonossor II 2 8 8

nebula III 20 8 7 IIII 15 8 8 V 16
8 H

negotiatores VII 7 8 8

negotium. negotia fiscalia VH 15
8 12

Nemetes VI 7 8 7

Neoptolemus III 23 8 20.21.22

nominum et rerum.

758

Nepotianua Constantini sororis fllius

Vn 29 § 11
Nero cf. Claudius
Nero CaeBar ab Aug. quintus VII 7

§ lsqq. Nero VII 8 § 1; 9

§ 3Ks; 10 § 5; 12 9 8.4; 15

§4; 17 8 4? 19 § 1; 21 § 2;

22 $3; 28 §6; 26 $ «; 27 § 4;

39 § 16
Nerna VII 11 § 1 sq • 12 § 1; $4 § 2
Nernii VI 7 § 13; 10 9T 2.10.14.18
nernornm contractus III 16 9 6

nerui machinarum VI 11 § 8
Nieaea. Nicia (rie) Indiae oiuitas ab

Aleiandro condita IH 19 § 4
Nkaea Bithyniae urbs VII 28 § 25;

32 § 1
Nicanor uide Stacanor
Niciaa II 14 § 11.20.21.22
Nicomedee {^pi^anes) CraBsum ad-

nerstts Arfctonicum adiuuit V

10 9 2
Nicomedes (Philopator) VI 2 § 1.2
Nicomedia VI 2 § 9 VII 25 § 14;

28 § 31
Nicopolis (Armeniae) VI 4 § 7
Niger uide PeBcennius
Nilus I 2 § 27.81
Ninua I 1 § 1.5.6; 4 § 1 II 2 § 1

§ 8.4.6; 3§1;6|YVH2

§ 13.14
NisibiB VI 3 § 7 Nisibi {sic) oppidum

vn 3i § 2

nix. in rlrodum niuium distabescere

V 16 § 11 niues Arpium V 16
§ 14 niuibus clausuB IHI pr.
§ 8 niuibus conchiBUB JTtl 14
§ 8 niuibus oppressi V 19 § 19

Nobfiior uide FuIuiub

nobilee uiri IHI 16 § 3 nobiles V

nobilitas V 8 § 3; 9 § 1; 19 § 5

VI 17 § 6

nomen Augusti VI 20 % 2 tiominis

mei Bunt V 2 § 8
Norbanus consul [671] V 20 § 2 Nor-

banus V 20 g 7; 21 § 3
Noricus I 2 9 60 Norici VI 21 9 14
noB in nrtimo temporum positi £01

5 9 II

noBtrum mare uide mare; nostri IHI
21 § fr nostriB qnidquid extra
oblectainentum libidinis occurrit
offenBio est IIII 21 9 5

nox tendi uisa III 7 9 4

Nufrul I 2 9 31

Numa uide Pbmpilius

Numantia IIII 9§9V4§20;7

9 1.2.10.17; 8 9 12
NumanthraB V 7 9 18 Nomantina

res V 8 9 1 Numantitfum foedus

V 8 § 8 Numantini V 4 9 13

920. 21;5|1.8;7|6. 12.15. 17
numen consultum VI 15 § 16
NumerianuB VII 24 § 4; 25 9 1
nunterus occiaofum IIH 1 9 12; 20

9 7.9 VD 10 9 4 septenarius

mtmeru8 quo rudicantur omnia

VII 2 9 9 anmofum numeri

pares VII 2 9 7 sqq. numeri

occurBttB VII 2 9 10
Nnmida eques V 15 9 12 Numidae

im 18 9 18; 20 917 V 15 91

9 3.16.17
Numidia 12 991.92.93.101 mi 20

9 36; 22 §8 V 11 9 4; 15 9 7;

21 9 14
Numidicus sinus I 2 § 102
Numidicns cf. Metellus
Numitor II 2 § 3; 4 § S
A. Nunius fNannius Per.l coirpetitor

Satttrmni V 17 9 »
nuntius II 7 9 5 IIII 20 9 24 qui

nuntium reportarent V 16 § 4

nuntSi V 18 9 15
nutrimenta delicata HII pr. 9 10
Nysa III 19 § 1

obligamentum magicum IIII 13 9 4
oboedientia I pr. § 2.3 VII 48 9 20
obBcenitas VDT 16 9 2; 18 9 6
obsides regii traditi a Parthis VI 21

9 29 obsides VII 43 § 12
Obsidius V 18 8 26
obtentus Biluarum VI 9 9 9
obtrectatores temporis Christiani III
4 8 4o. dierum uitae suae IQI
12 9 6 0. ueri Dei mi IT 9 8
0. nostri VI 15 8 12 VII 35
9 20; 43 9 18; cf. VI 22 § 10
occasns I 2 9 27

occidens III 18 § 3 V 23 § 1 VI 21

9 20 occidentis itnperiuffi II 2

8 10 occidens ultimns III 20 % 3

occisx uide numerus

Oceaifus 12 8 2.7.24.30.84.49.68

(Aquitanicus sinus) 8 69.74.75

8 76.78(infinitus) 8 79.84.93

9 105 m 19 § 1.6.11; 20 J 1
ini 18 8 17 V 15 8 29 VI 8

48

754

Indei

§ 7.10.11; 21 § 2.4.6 VII 6
§ 10; 25 § 3; 32 § 10 Oceani
maris forma nunc per yii dies
attollitur nunc insequentibus to-
tidem diebus subducitur YI 14
§ 1 Oceani circulus VI 22 § 1
Oceani limbus I 2 § 1 Oceani
sinus I 2 § 72 0. septentrio-
nalis I 2 § 49.62 orientalis I 2
§ 46 meridianus I 2 § 9.88
occidentalis I 2 § 7 0. uterque
III 20 § 8, cf. Aethiopicus, At-
lanticua, Britannicus, Cantabri-
. cus, Eous, Hesperius, Indkus,
Sericu8

Ochus, qui et Artaxerxes III 7 § 6

Ocriculum. Oricolum II 4 § 12

Octauianus uide Iulius

Octauius tr. pl., cui Ti. Gracchus
ademit imperium V 8 $ 3

Octauius cos. [667] V 19 § 10.18

Octauius VI 15 § 8.9

Octauia Caesaris (Octauiani) soror
VI 19 § 4

Octodurus, Veragrorum uicus VI 8 § 2

oculus uitiosus im 6 § 38 oculum
amisit Hannibal IIII 15 § 3
puer oculis quattuor V 6 § 1
oculi effossi IIII 6 § 19 V 21
§ 7 oculi inbecilli VI 1 § 24

Odenatus Vn 22 § 12; 23 § 4

odia I 12 § 8

Oedipus I 12 § 9

Oenomaus gladiator Gallus V 24 § 1
occisus V 24 § 2

Oenomaus cf. Onomarchus

Offiuasa uide Oph.

Ogygius I 7 § 3

olei stilicidium UII 12 § 8 olei
fons VI 18 § 34; 20 § 6.7

Olympias vi II 4 § 1 Olympias
Lxxmi II 8 § 13 Olympias
xcv II 13 § 2 Olympias cm
et ov (?) H 13 § 8

Olympias (Alexandri M. mater) III
11 §2; 12 §8; 14 § 4; 23 §30
§ 31

Olympus (Thesaaliae). pater optime
Oiympi IUI 1 § 16

Olympus mons Asiae minoris [i. e.
, Bithynius et Mysius) I 2 § 26

Olympus mons Gallograeciae (Bithy- '
nms) IIII 20 § 26

Olympus mons (Mysius) apud Prusam

Olympus mons Lyciae V 23 § 22
Olynthus H 11 § 1 m 12 § 20
omnipotentia VII 1 § 10
oneraria nauis II 9 § 2 IIII 9 § 11

VI 2 §21; 9 9 2; 15 §27; 19 §6
Onomarchus (Oenomaus Oros.) Pho-

censium dux III 12 § 13
onu&. onera nauium llll 9 § 8
Opellius (Ophilus codd.) Macrinus

VII 18 § 3
ojperimenta III 15 § 6

Ophella8. Afellas Gyrenarum rex IIH
6 § 29.31

Ophiussa. Ofiiussa I 7 § 2

opifex aeris I 20 § 3

Opimius cos. [633] V 12 § 10 Opi-
mius V 12 § 7

opitulatio V 18 § 26

oppidum V 9 § 6 oppida I 2 § 104

oppidani V 9 § 5 VI 11 § 26—28

Oppius trib. pl. HU 20 § 14

optimates I 15 § 1 VI 7 § 4

Opuntu VII 12 § 5

oraculum Hammonis I 10 § 3; cf.
Pythicum

orationes (i. q. preces) III 3 § 2
VII 36 § 6.8 A 33 § 2

Orbis uniuersi creator III 8 § 8 ab
Orbe condito I 1 § 14; 21 § 20
VI 22 § 7 Orhis tripertitus I 2
§ 12 Orbis uniuersi prouincias
et insulas percensui I 2 § 106
Orbis igne torruit I 10 § 19
Orbis totius legati m 20 § 2
toto Orbe transmisso VI 21 § 19
Orbis imperium I 1 § 14 VI 20
§ 2 Orbem totum scrutati sumus
VI 1 § 21 orhis terrarum prae-
sidia VI 19 § 14 Orbis (terra-
rum) I 2 § 1 III 20 § 9; 23
§ 6, passim

orbitae rotarum uide rota

Orcades insulae I 2 § 78 VII 6 § 10

ordo gestorum occultus VI 20 § 8

L. Orestes cos. [628] V 10 § 11

Oretani I 2 § 73.74

Orgetorix VI 7 § 3

oriens totus II 6 § 1; 15 § 5 III 1
§ 6; 7 § 6; 17 § 4; 20 § 11

VI 3 § 7; 5 § 11 o. uniuersus

VII 34 § 8 orientis latitudo V
2 § 3 frons I 2 § 13 dextera

fars I 2 § 47 oriens ultimus
2 § 36 III 19 § 1 summus
m 20 § 3 orientis imperium

nominum et rerum.

755

II 2 § 10 m 2 § 18 reges VI
15 § 18 prouinciae VI 13 § 6
caput III 13 § 2 bracchia II 6
§ 14 belia V 4 § 16 oriens
I 2 §2 II 6 § 14 III 15 § 10;
18 § 1; 23 § 43 V 24 § 14 VI
5 § 13; 6 § 4; 20 § 1; 21 §20
VII 19 § 4; 36 § 1 passim

orientaie iroperium VII 36 § 2

Origenes pmbyter VII 18 § 7; 19
§ 2 Origenes A 1 § 6; 5 § 2

Orithyia I 15 § 8.10

Oritorum {sic) ciuitas VII 12 § 6

Orodes. Horodes VI 4 § 8; 13 § 2.6

08. ossa capitum humanorum V 23
g 18

Osages (Osaces) VI 13 § 5

Oscobares mons I 2 § 43

Osismi VI 8 § 8

Ostiensis colonia V 19 § 17

ostreae I 3 § 4

Otho VII 8 § 1.3.6: 9 § 13

otium . . post imperium Caesaris na-
tiuitatemaue Christi V 1 § 12

Ottorogorrae fluminis ostia I 2 § 14
Ottorogorrae fluminis fontes I 2
§ 44 Ottoro$orrae fontes I 2 § 46

Ottorogorram ciuitatem I 2 § 46

ouans VI 18 § 34 ouans (Augustus)
Vrbem ingressus VI 20 § 6

<J. Ouinius VI 19 § 20

Oxyarehes (Oxyartes, Exyarthes) III
23 § 12

Oxydracae uide Subagrae

pabulatores IIII 1 § 17

pacatus totus terrarum orbis VI 21
§ 29

Pachynum I 2 § 99.100

Pacorus VI 18 § 28

Pacuuius [Baculus Caesar] primi-
pilaris VI 8 § 6

Padus nn 18 § 11

paelices fpelices') VI 5 § 6

Paeli$ni V 18 § 8 VI 6 § 7

paeneinsula I 2 § 69

Paeuula uide Centenius '

Paetus uide Aelius

paganuB VII 35 § 21; 37 § 2.6.9
§ 10.11; 41 § 9 pagani I pr.
§ 9.11 VI 1 % 8 VII 33 § 17;
37 § 10; 38 § 6; 39 § 10 pa-
ganorum temnla praecipua in
ecclesias Christianonim cesserunt
VII 27 § 14 paganorum poena

VII 28 § 8 paganorum templa

claudi statuit Constantinua VII

28 § 28 paganorum in Vrbe con-

cttrsus VII 37 § 6 pagani Ro-

mani VII 37 § 11
pagina paruissima II 18 § 4 paginae

A 17 § 2
pagm. pagi Sueborum VI 9 % 1
Palaephatus. Palefatus I 12 § 8; 13

§ 4
Palaeopharsalus VI 15 § 27
Palaeetina 1 2 § 24; 5 § 6 VI 13 § 1

VII 3 §6; 4 §6; 13 §4; 43 § 4

Syria Palaestina I 2 § 27
Palantia V 23 § 6
Palantini (Palentini, Pallentini codd.)

campi VII 40 § 8
Palatium VII 6 § 17; 8 § 8; 10 § 7;

16 g 3.6; 19 § 3; 28 § 18; 29

§ 10 palatium utrumque VII

37 § 1
ad paleas reuocare VII 27 § 1
Palinuri promuntorium IHI 9 § 11
Pallentinus uide Palantinus
Palmensi8 uide Cassius
palpebrae resectae IHI 10 § 1
paludamentum VI 18 § 32
palus VI 2 § 7 paiudes I 14 § 8

VI 9 § 9; XO § 9.16; 11 § 12

paludes Minturnensium V 19 § 7

paludes Oceani VII 32 § 10; cf.

Maeotis
Pamphylia Ul 23 § 9 V 23 § 1.21
Pamphylicum mare I 2 § 96 P. bel-

lum V 24 § 17
Pandion I 12 § 8
panis fragmina VII 6 § 17 cum

panes frangerentur, cruor e mediis

panibus fluzit V 18 § 4
Pannonia I 2 § 65.60 VI 19 § 3;

VH 15 § 12; 28 § 19 Pannoniae

VH 22 £ 7; 32 § 14
Pannonii VI 21 § 14.28
Panormus IIII 9 § 14
Pansa consul [711] VI 18 § 3 Pansa

VI 18 § 4
Panthenm VII 12 § 6
Paphlagonia III 23 § 10 Paphla-

gonia V 10 § 2 VI 2 § 2
Papirius cos. [434] III 15 § 8 Pa-

pirius III 15 § 10
Papirius cos. [461] III 22 § 8
Papius Mutilus imperator V 18 § 10
paradisus deliciarum A 26 § 6 para-

disus A 33 § 4 sq.

48*

756

Index

Paraetoniwn. Parethonium Aegypti

cornu VI 19 § 18
Paraetottium. Parethonium ciuitas

I 2 § 8« VI 19 § 15 Parethonio

ciuitas I 2 § 8
paraljrticue A 12 § 8
Parapameni uide Parpamemi
Parcohatras mons I 2 § 31.88
pariee sraticius V 12 § 8 parietes

calce inliti VII 31 § 8
Parimae III 18 § 7

?*rmae in caelo uieae IIII 15 % 1
anaenio IH 14 §4; 16 § lt; 18

§ 8 mi 6 § 28
Parmensis uide Cassius
Pavnasus I & § 1.2
Paropanisadae I 2 § 44; ex hoe cor-

rupta:
Parpameai III 18 § 1 et Parapameni

IU 23 8 12
Parrhasii I 7 § 2
parricida I 12 § 9 III 9 § 1.4 pius

p. II 13 9 6 bis p. VI 21 $ 17
parncidium I 11 § S II 4 § 2; 18

§ 1.2 IIII 13 § 17.18; 20 §28

V 16 §8.23; 19 § 13 parricidift
I pr. § 10; 11 § 1; 12 § 8 V
10 § 7; 19 § 16

pars. Delabella partium GaetarLs VI
15 § 8 partuun animositates

V 19 8 1*
Parthau mons I 2 § 42
Fnxtheaiua spado VH 11 § 1
Parthia I 2 § 17.19 VI 4 § 9; 13 § 2
Parthica pax III 8 § 6 tuetoria VII

15 § 8 Parthieum regnum VI
4 § 9 Parthfcum aurum VI 18
$ 2 Parthicum iugum VII 7
§ 12 Parthieum befium VII 15
§ 4( 19 § 4; 24 § 4 Parthica
proelia VII 2» § 16
Parthus. Parthi I 1 § 6; 2 § 41
III 18 § 6; 23 § 13 Y 4 § 16;
10 § 8; 12 § 8; 13 | 1.2.3.6;

14 § 4; 18 8 2»; 21 $ 29 VII

15 §2; 17 §3; 18 £2; 19 §5;
22 §7; 24 $4; 29 $17; 30 § 4.6

Partfcyenae I 2 § 43

partu9 uitalis IIII 2 9 2 partus in-

maturi ibid.
pascha sanctum VH 37 § 2
pascua V 18 § 9

FaBserio presbyter A 6 § 1 ; 7 § 6
paaato uiie Chri&fos
Paeayadrae I 2 8 46

pastor (Romulua) VI 1 % 6 paatoris
boni etse tondere peeus ei q. s.
VII 4 8 4 ptttoret qui pecora
sua nune per ae&tiuos nunc per
bibernes saltue circamdacunt III
12 $29

pastorafis homo V 4 8 1

pater patriae VII 13 8 3; 14 § 1,
pater e/. Deusj patree (twnatus
B.)niI9§12 patne comeripti
VII 42 § 8 patres (eccJ.) A 5
8 1.8 patres (Hierosol.) VI 6
8 2 patros eaneti A 30 § 10,
of. Augustinus

paterfamiliaa I pr. 8 3

paternitas uide Augustinus

patibulo sufflgere mi 6 8 32; 9 § 9
V 9 8 « VII 4 8 13

Patmus VII 10 8 6

patria mifci Ubique est V 2 8 1 ntor
temporarie omni terra quasi pa-
tria V 2 8 6 patria uera in terra
penitut non ett V 2 8 6

patricios uiros uiginti sibi eonsilii
cansa kgerat (Tiberius) VII 4 § 8

patrimonia IIII $ % 6

Paufas c/. Aemiliua

Paulue apoBtoius VII 7 8 10 A 18
8 7sq.; 21 8 2; 31 8 3 Panlue
A 14 § 8; 21 8 7 sq; 22 8 6;
27 § 5; 28 8 1.8; 29 8 9; 32
8 9 magieter gfentium A 17 9 6;
32 8 12 Petri et Pauii basilicae
VII 39 8 1

Pausanias, rez Spartanorum, Byian-
tium condidit III 13 § 2

Pausanias dux Laoedaemoniorum III

I 8 17

Pausanias Philippum oecidit III 14
8 7 Pausaniae ab Alexandro M.
oocieus HI 18 8 9

pax I 15 8 8 III 1 8 1-3; 8 6 4;

19 8 5; 20 §9.16 II II 12 § 8;

20 81 V 2 6 2; 22 914 VI 21
8 20 paeiB signum VI 20 § 8
pax generatis poet Paitbicam
pacem III 8 8 &•& P«ois dies
constitutus VI 21 8*13 pax prae-
desfcinata aduentai Ghristi VII

II 8 M pax aeteraa VI 21 8 21
utia paie eusjctae gentes con-
positae VI 22 § t pax famulata
est aduentui Cnristi VI 22 8 6

flrmietimaan- ordinatione
ri Oaesar (Aug.) oonposuit VI

nominum et rerum.

757

22 § 6 una pax tofco terrarum
orbe anno quo natus est ChriBtufl
VII 2 § 16 pax una cuncbas
gentts oelauit VII 3 § 10 pax
totins Orbis VII 9 § 9

peceamina A 24 § 2

peccare 1 3 § 2 VI 22 § U

peccator I6§6VT20§7VII39
§ 2; 43 § 19

peccatum I 1 § 4.11 peooata I 1
§ 12; 3 § 1; 5 § 5 peocata
hominum I 5 § 3 peceata pu-
niens Deus VI 1 § 6 peccati
maximi paenitentia VII 33 § 12
peccatorum remiseio VII 38 § 7

pectus putrefaotum VII 28 § 12 pe-
ctoris uincula V 15 § 21

pecunia uel pubUca uel priuata II
14 § 18 peouniae modus suf-
ilciens V 18 § 27 pecuniarum
abundantia VI 19 § 19

pecus opima VI 15 § 16 pecudes
uilissimi VII 37 § 16 peoudum
ritu 1 1 § 3 pecudum cruor nn
21 § 6 _pestilentia V 11 § S
pestis VII 27 § 10

pecw, peeorum ruina I 10 § 11 pe-
corum alendorum custodiendorum
cura spatium inoludere V 7 § 11
pecora VII 27 § 3

peiurium IIII 5 § 2 V 17 § 13

Pelagius A 1 § 6; 3 § 8.6; 4 § 1
§ 3.4; 6 § 6; 16 § 1; 18 § 8;
30 § 1 P. Biitannicua noster
A 12 § 3 Pelagio natales non
dederunt ut honeatioribus studiis
erudiretur A 29 § 2 P. balneis
epulisque nutritus et q. $. A 31
§ 2 P. nouus magister minister-
que mensarum A 12 § 4 disci*
puli eius A 25 § 1 tui (secta*
torea) A 26 § 5 Pelagii scripta
A 4 § 6 Pelagii liber A 8 § 5
Pelagii Teetimoniorum liber A
11 § 2 Pelagii sermo A 29 § 2
sq.; ef. Goliath

pelagUB I 2 § 69.96.104.106$ 3 § 3;
14 § 1 II 10 § 9 VI 15 § 10
VII 82 § 6

Pelasai (eorruptum ex PeHaeos) m

23 § 18

pellis ossa circumdans A 18 § 6

pelles II 19 § 1
Peloponnenses I 18 § 2; 21 § 1.10

Peloponnensium sinua VI 19 § 6

Peloponnesii II 14 § 16

Pelops I 12 § 8.6.6

Pelorum I 2 § 99.100

Pelusium VI 15 § 28; 19 § 13.14 .

penates II 14 § 6

Peneus amnis VI 15 § 27

Pentapolis I 2 § 87; 5 § 1

Penthesilea I 15 § 10

Penula uide Centenius

percussor V 19 § 7 percussores VI

18 § 7
Perdicca III 23 §8.17.18.19.20.23

§ 83
peregrinatio iuuenum secura III 2

§ H
peregrinuB V 2 § 4 peregrini VII

perfectio A 32 § 11

perfidia Bomanorum IUI 21 § 10

Pergamum (occ) V 10 § 5 Pergamo

VI 2 § 10
Pericies I 21 § 15

Perillus aeris opirex I 20 § 8
Perpenna cos. [624] V 10 § 4.6
Perpenna V 22 § 8; 23 § 12.18;

24 § 16
Penae a Perseo uocitati I 11 § 4
Persae I 19 §4.6.8.9 116 §1;
7 §6; 8 § 4.8.11. 12; 9 § 9; 10
§1.4; 11 §'6; 15 § 4; 17 §4»,
18 §1 mi §1.6.14.24; 7 § 8;
12 § 15; 14 § 4; 16 § 1.8.4.8
§ 9.10; 17 § 2.4; 20 § 18; 23
§ 18 mi 6 § 9 VI 18 § 23 VII
18 § t$ 22 § 4.12; 25 § 4.11;
28 § 31; 29 § 6; 31 § 1.2; 34
§ 8; 42 § 18
persecutio Chr. uide Christianus
persecutor VII 12 § 3; 28 § 9; 32
§ 3; 33 § 17; 34 § 3 p. pub-
licus VII 28 § 6 persecutores

VII 8 § 5; 28 § 4.15
Persepolis III 17 § 6

Perseus I 12 § 7 a Perseo Peraae
sunt uocitati I 11 § 4

Perseus Philippi fllius HH 20 § 84
86 sqq. , ef. § 28 Perses VII 2
§ 9

Persicus sinus I 2 § 13.21 P. exer-
citus II 11 § 4 III 1 § 22 P.
classis III 16 § 11 P. expeditio
m 14 § 8 P. gaza VII 25 § 11
P. aurum II 11 § 3 P. bellum
I 21 § 18 III 16 § 8.14 P»

756

Iadex

bellam primam im 1 f 13 Per-

ricum regnnm III 17 § 5
Pcrsis m 2 f 11 Persida (nomin.)

I 2 f 17
Heluius Pertinax VII 16 f 6 Per-

tinax VII 16 f 6; 17 f 6
Pertinax. Pertinaeem se 'Septimius)

8eneraf appellari nolait VII 17

§ 1
Perarinnm bellam VI 18 f 2
pes. pednm uincula V 15 f 21
Pesceniiins Niger VII 17 f 2 Pe-

scennius VII 17 § 6
peetilent aanns III 10 f 2
pettilentU II 5 fi 6; 12 f 2; 18 fi 1

m 4 f 1.6; 5 f 3; 21 f 8; 22

f 5 im 2 f 2; 5 f 6; 6 f 3.4;

18 f 16 V 4 f 8.10; 11 f S;

19 f 18 VI 2 f 19 Vn 7 f 11;
9 f 11; 15 f 6; 21 f 6; 22 f 1.2

pestis n 10 f 11; 18 f 7; 19 f 8

nn 6 f 10 Vn 27 f 10 pestes •

I 9 6 8 n 18 f 11
petra uiie Christas
Petra VI 6 f 1
M. Petreias VI 15 f 6 Petreias VI

15 f 6 VI 16 f 4; ettc* fUius:
Petreius VI 16 f 6
Petoonius praef. prset VII 11 f 1
Petras apostolas VII 6 f 2.8; 7 ,

f 10; 8 f 2; 39 f 5.10 A 21

fft;80f8sq. PetrasA9§9;

28 f 6; 24 f 1; 27 f 8.4; 28

f 1.6; 30 f 10; 31 f 1 Petri

et Paali basilieae VII 39 fi 1.5

f 10
Pencestes HI 23 § 13
Phaetontis iabula I 10 f 19
phalanx (Germanorom) VI 7 § 8
Pbalaris I 20 f 1.4.6
phalerae eqaornm V 16 f 6
Phanagoriam VI 5 f 2
Phanocles. Fanocles poeta I 12 § 4 ;
Pharao I 8 f 12 :

Pbarnaces, Mitbridatis filius VI 5 f 4

§ 6; 16 § 3
Pharnabasus. Farnabasus HI 1 § 6

fi 7
Pharos uide Pharus
Pbarsalici campi VI 15 % 86, ef.

PalaeopharBalus
pharns altissima (Brigantiae) 1 2 § 71
Pharus VI 19 § 16 Pharos VI 15

fi 83
Phaselis. Phasidem euertit V 23 § 22

arae I 2 f 88.90

Pldlqppeiise bennm VI 18 f 2

Phitippns (Amrntae filios. Akxandri

M. pater; II 17 f 16 m 11 § 2;

12 f 1.9.11.14.16.16.20.22.23

fi 26.26.27.28; 13 f 3.6.6.8.9;

14 fi 1; 15 f 1; 16 f 1; 18 §9
im 6 f 20; 16 f 20

Philippus f Antiponi pater) m 23 § 8
Philippos m 23 f 13
Philrppos Cassandri filins m 23 f 49
Philippns (Demetrii filins. Persei et

Demetrii pater) EQI 20 f 1.2.6

f 27.34
Philippus cf. Marcins
Pbilippns (Armbs) VU S» f 1 sqq.;

28 fi 1; eius fUtus:
Philippns VII 20 f 1 ; ambo:
Philippi (Angg. pater et fil.) VD 21

f lsq.
Philo Alexandro mortno Iilyrios ac-

einit m 23 f 7
Pbiloms legatio a Calignla spreta

VH 5 § 6.7
Philomelus m 12 f 13
Philomela I 11 fi 3
PhOopoemen. Philopoemenes IQI 20

§29
philosophns III 12 § 2 philosopbi

VI1§3;4§6;5§7
Philotas occisns ab Alexandro m

18 f 8
Philotas Alexandro mortno Cibdam

accipit m 23 § 7
Phinens tnns ilohannes episcopns) A

29 f 3

Phocenses IU 12 § 12.18.14.25.26

6 28
Pboeis V 3 f 8
Pboenice I 2 f 98 VI 6 f 1
Pboenicia I 2 f 24
Phoenix. Phoenicis pronineiae urbs

III 7 § 8 Hercules Pboenix V

15 § 8
Phrabates V 10 § 8
Phraortes. Fraortes I 19 f 4
Phrataphernes. Fratafernes IU 23

§ 13
Phoroneus. Foroneus I 7 § 1
Phrygia m 16 § 6 Phrygia maior

III 23 § 8 Phrygia minor UI

23 § 9
Phrugii. Frjgii I 12 f 4
Phyie. Fyle castellnm n 17 § 9
physae (aoragines) VI 2 § 17

riominum et rerum.

759

Picentes IIII 4 § 6 V 18 § 8.10.17

6 21
Picenum IIII 13 § 12; 18 § 13
Pictones VI 11 § 16.17
pietas quae communis est etiam cum

beluis V 19 § 16
pitfnus VII 40 § 2
Matus praeses Palaestinae prouinciae

VII 4 § 6 Pilatus praeses VII

5 8 g

pilum VI 18 § 4 pila V 15 § 12
pinnae II 6 § 10
Piraeus II17§2VI2§6
pirata VI 2 § 24 piratae VI 4 § 1
piraticam exercere III 12 § 21 pira-

ticam adgredi III 13 § 8
piraticus. piratica infestatio V 13

§ 1
Pisander (immo PisandruB) III 1

§ 12.14
piaces exanimati V 10 § 11 pisces

enecati uenenis VII 5 § 10
Piso uide Calpurnius
Pitana (Aeolis) VI 2 § 10 Pitane

VH 12 §6
Pithon (PYthon codd.) Agenoris filius

HI 23 § 12.28
pius. pii I 10 § 16 pie I 8 § 8
Pius uide Antoninus
pix VI 11 § 26 pice obliti malleoli

nn 2 § 6

Placentia IIII20§4VII8§6

Placidia VII 40 § 2; 43 § 2.7.12

Placidus uide Furius

Plaetorius uide Laetorius

plaga correptionum A 26 § 4 pla-
gae I 14 § l plagae Aegypti-
oTum decem I 10 § 1.9 VII
27 § 1 plagae Aegyjfftiorum et
Romanorum inter se conlatae VII
27 § 8 8QCL

plaga caeli VII 2 § 6 aquilonis I
2 § 48 septentrionis I 2 § 4
orientis I 2 § 2 plagae terrae-
que I 2 § 8

planta. plantia subremigans VI 2
§ H

Plataeenses II 8 § 8

Plato I 9 § 8

plaustra Teutonum et Cimbrorum in
modum castrorum circumstructa
V 16 § 17 Germani inter plau-
stra sua concludebantur VI 21
§ 17 plaustrorum temones V 16
§ 18

C. Plautius praetor V 4 § 3

M. Plautius Hypaaeus cos. [629] V

11 Jl
plebs Inl 16 § 8 plebis discessio
II 5 § 6 plebs manipulatim
descripta V 1 1 % 7 plebes (plur.)

VI 7 § 4 plebes prouinciarum

VII 27 § 8

Plinius Secundus VII 12 § 3

Plotius V 18 § 17

pluuia opportunis et necessariis tem-
poribu8 non nisi per Christam
ministratur mi 1y § 9 nluuia
repentina V 15 § 16 pluuiae
uis VII 15 § 9 lana pluuiae
mixta defluxit VII 32 § 8

PlynoB I 15 § 1

pocula V 16 § 14 pocula larga V
18 § 21 humanornm capitum
08si bus tamquam poculis ute-
bantur Scordisci V 23 § 18

poena VII 22 § 2; 27 § 18 poenas
Dei temperare predbus VI 1 § 27

Poeninae Alpes I 2 § 60.68

Poenus dux IIII 20 § 4 Poeni IIH
6 § 26.82; 7 § 1.2.4.6.6; 8
§ 1.2.6; 9 § 2.7.9.13.16; 10
§ 8.6.8; 12 § 2; 14 § 1.9; 16
§13; 18 §1.7.18.15.17.18.19;
22 § 8

poeta praecipuus (Vergilius) II 5 § 10
optimuB (Lucanus) VI 1 § 29
eximiu8 sed paganus (Claudi-
anus) VII 35 § 21 poetarum
commenta VI 17 § 8

PoUentia VII 37 § 2

Polybius IHI 20 § 6 Polybius
Achiuus V 3 § 8

Polymestor V 1 § 16

Polynices I 12 § 9

Polypercon III 23 § 22.80.33

Pometia uide Suessa

pompa III 15 § 6 pia pompa VII
39 § 8 pompae V 1 § 2 pora-
pae triumphales III 21 § 8

Pompaedius uide Popaedius

Pompei obsessi ab exercitu Romano
V 18 § 22

Pompeianns (Strabonis) miles V 19
§ 12. Pompeianu8 (Sexti) dux VI
18 § 21 Pompeiana (Magni pa-
tris) classis VI 15 § 28 Pompe-
iani (M. patris) VI 15 § 27 P.
(Sexti) VI 18 § 22 Pompeiani
(M. patris) duces VI 15 § 6

760

Index

(Q.) Pompeius eonsul [613] V 4 § 13
Pompeius V 4 § 21

Pompeius \tr. pl. 621] V 8 § 4

Pompeins Bitbjnicus TI 15 § 28

Cil Pompeiue (Magnus) VI § 16;
20 § 5 VI 18 § 2 Pompeius
Magnns VI 16 f 6 Pompeius V
20 §7; 21 {11.13.14; 22 §17;
23 § 5.«. 7.8.9. 11. 13. 14 VI 4
§ 1.3.7; 5 $ 13; 6 $ 1.4 Cn.
Pompeius VI 10 § 13 (procos.);
13 §l(cos. 699) §2; 14 §3.4;
15 § 1.4. 9. 11 18. 19. 20. 22. 23
§ 26.27.29.30.33; 16 § 8; eius
soror, Hemmii uxor V 23 § 12;
eius uxor (Comelia) filiiane VI
15 § 28; eius nepotes nJiaaue
Pompeia VI 16 § 5; eius fflii
(Cn. et Sex.) VI 16 § 6.7;

Cn. (Sex. Oros.) Pompeins (Magnus)
VI 16 § 9

8ex, Pompeins (Magnus) VI 16 §8
(Cn. Oros.) Sex Pompeine VI
18 § 2.19 Pompeins Vl 18 § 2«
§ 26.26.27.29; 19 § 2; 20 § 6

(Pompeius\ Mena (Cn. Magni patris)
Hbertus VI 18 § 25 Mena libertns
Pompei VI 18 §21; aliusltber-
tus: Menecrates, q. uide

(Q.) Pompeins (Bufus tr. pL 654) V
17 § 1!

Cn. Pompeius (Strabo, Magni pater)
praetor V 18 § 10 cos. [665] § 18
Cn. Pompeius V 18 § 17; 19
§ 10 Pompeius V 18 § 18.25
§ 26; 19 § 18, idem fortasss:
Cn. Pompeius [inter 649 et 652]
V 16 § 8

Pompeins Trogus mi 6 § 1 .6 VII 27
§ 1 Pompeius historicus I 8 § 1
Pompeins 1 10 § 1.2 VII 34 $ 6

Pompeia uide Pompeins Magnns

Numa Pompilius IIII 12 § 4 Numa
m8§2

pondus. ponderis enormitas UII 20
§ 35

pons snbUcius V 12 § 8 pons Bho-
dani V 14 § 2.8 pons (Bheni)
a Caesare factus VI 9 § 1 re-
scissus VI 9 § 2

Pontica Cappadocia I 15 § 1 Pentici
maris regiones m 23 § 10

pontifex VII 42 § 8 pontifex ma-
ximui V 10 § l pontifices III
4 § 6 V 18 § 27

U

Poatiue dnx 8amn. ffl 15 § 3; 22

§ 8.9
povtu Eoxinns uide Eajrians
Pontns I 2 § 52 III 18 § 4 V 10
2 VI 2 § 1; 4 § 9; 16 §3
§ 7; 24 § 1
Popaedins {Poppaedius, Bompaedim)

V 18 § 25
Popilia [aL Oppia, Opimja, Peupilia]

uirgo (Vestalis) II 8 § 13
C. PopOlius (Pnblins Oros.) Cassii
jDonsulis [647] kgatue V 15 § 24
iLaenas. "

M PopiBims.

sul [617] a Popilio ($ie) apei
Numantuun accepit exexciftnm V
4§ 20
popalns ef. Dens; innumeri diuer-
sarnm gentium popvli V 1 § 8

rpuli V 22 § 7 VI 9 § 1; 21
14 alibi

M. Poreins Cato cos. [559] mi 20
§ 12

L. Porcins Cato oos. \665\ V 18 § 18
Porcins Cato ese. [665] V 18 f 94
Porcins Cato 'praetor* [6641 V
18 § 17 Cato [tr. pj. 654] V
17 § 11

(M. Porems) Cato (VUoensm) a Cu-
rione 8icilia expnlsns VI 15 g 7
Cato sese ooridit VI 16 § 4

Porsenna II 5 § 8

porta Collina im 2 § 8 V 20 g 9
pertae aereae II 6 § 10 p. Ca-
spiae I 2 § 40 p. Caucasi I 2
§ 39

portus VI 8 § 11 portus Carthaginis
im 6 § 12 Drepaui mf 10
§ 3 Bomac I 2 § 102.103 Bu-
tnpi I 2 § 76 portus (mesapk.)

V 1 § 11
Porns m 19 § 8
possessionnm pretia VI 19 § 19

] poasessor V 2 § 4
(8p.) Postumius (AJbinus) cos. [433)

m 15 § 3
(L.) Postumius (AJbinus) co&> [5261

nn 13 § 2 L. Postumins prae-

tor [538] im 16 § U
L. Postumius (JSbinus) in Hisptni*

im 20 § 83
A. Postumius Albinus cos. [603] nil

21 § 1
(&>.) Postumius (JMnus) cos. [644]

V 15 §7

A. Postumius (Albinus) Postumii

nominum et rerum.

761

consnlis [644] frater, apud Ca-
lamam uictns V 15 § 6 Postn-
xnxn* Albinus uir oousularis Um.
65S\y L. Siilae legatus, lapidibus
occisus V 18 8 22

Postmmua tyranms VII 22 § 10.11

potestae tribunicia VI 20 § 7 po-
testates II 1 8 3 V 1 § 14 TI
20 § 2 potestates aeriae IIII 6
c 8

potio V 7 § 18.14

piaeonptoves VII 3 § 6

praeco III 2 § 3 V 12 § 6.6

praedia VII 40 § 6

praedoaes VII 25 f 3

praefecti III 23 1 11 praefectus Ponti
III 18 § 4 praefecti naaium IIII
1 § 1 praefecti V 18 I 26; 21
§ 10 praafecti regie (Mithrid.)
VI 2 § 17 praefeoti (Orodis)
VI 4 § 9 praefectus Mitbridatis
VI 5 § 2 prarf ectus VI 18 § 32

fraefectue praetorio VII U §1;
8 § 8; 25 § 6
Praeueete V 21 § 8.10
Praenestini III 3 % 6
praenomen (AeUus) VII 13 § 6
praeeoientia VI 1 § 20 VII 1 § 10
praesens clades II 19 § 14 praesens
concursatio Gotborum III 22 § 16
praesentium uexatio V 24 $ 20
praesentia tempora II 19 i 12
praesentia m 14 § 9 IUI pr.
§ 2; H f 4
praeies Palaestinae prouineia* (Pi-
latns) VII 4 8 6 praeees (Pi-
latus) VII 6 9 8 praesides VII

4 §4

Praesidas expugnauere Macedones IH

19 §4
praeaidatus officium VII 22 § 12
praesidium VI 2 § 8; 19 § 16.16
praesidia VI 19 « 14 VII 33 11*
praesidia finium Romanorum Vll
25 § 12 praesidia Romana VI

5 § 2 VII 9 4 2

praeterita III 14 § 9 IIII pr. § 2
praeteritorum reoordatio III 23
§ 66 praeteritorum exempia im
5 § U

praetextatus admodum HII 14 8 6

praetor regius (Mithridatis) VI 2
8 16

praetoriani miiites VII 28 8 6

praetorium uide praefectue

praetorius uir VI 18 8 9 praetorii
uiri VI 13 8 3 praetoria nauis
VI 19 8 H; c/. oohora

preoes VI 1 6 27

presbyter VII 18 8 7; 19 8 2; 28
§23;43§4A6§1;7§6
p&eabyterorum oonsessus A 4 8 1

prcsbyterium A3J4

pretio comparare 1III 9 81 pretio sol-
licitati mi 16 8 14 pretio dato
VI 16 6 4 pretia posseesionum
aliarumque rerum nenaiium du-
plicia statuta sint post eaptam
Alexandriam VI 19 8 19 pxetia
in fisoum rettulit IIII 18 8 6
pretia exigere VI 13 8 2

primates (Qallorum) VI $ § 18

primipilaris V 21 9 3 VI 8 8 *

princep*. prinoepe Celtious V 8 8 1

?rinceps gentis fieluetiorum VI
8 3 prineeps Treuerorum VI
10 8 10 principes cimitatnm m
14 8 1 principes (Asculi) V 18
8 26 urbium priacipes VI 2 8 8
principes Iudaeorum VI 6 8 *
Vn 9 § 4 principes (Gallorum)
VI 8 8 17

principatus Caesaris VI 20 3 7

PrisciUianus A 1 § 6

Priseus wde Tarquinius

priuigna V 10 8 7

Probus VII 24 8 2

Procas II 2 § 3 4.6.9

Procne I 11 § 8

prooonsul im 18 8 » V 24 8 4 VI
10 8 18 VII 18 8 2 proconsule
(nomin.) IIU 16 8 12.16; 17
8 4; 20 8 6 23 V 5 6 18; 18
8 2; 15 8 26; 16 8 1; 23 8 4
8 28 non pro oonsule sed pro
eoaauUbus V 23 & 8

proconsulare imperium IIII 18 8 1

Prooopius tyrannus VII 32 8 4

Proculus tyrannus VII 24 8 8

procurator Iudaeae VII 6 § 14

prodigium 113 82 II 12 § 2 UI
5 8 i V 12 8 i; 15 8 20 pro-
digiais 8 3 HII4 8i; $8i;

13 8 12; 21 8 7 V 4 8 8.19;

18 8 9 VI 20 8 7 prodigia dira

im 15 8 1 V 18 8 3
profanua II 3 § 4
professk) fidei VII 6 § 8
professor doceadorum studiorum libe-

ralium VII 30 8 3

762

Index

profluuium uentris VII 9 § 19; 12

§8
prolem sufficere ITII 1 § 8
proletarii IIII 1 § 3
promunturium I 2 § 81 promunturia

I 2 § 94.99.108, alibi
propagator Ecclesiae VII 34 § 8
propheta A 19 § 6; 23 § 4; 24 § 1

prophetae VI 20 § 7 VII 2 § 8;
3 § 8; 6 § 12; 10 § 6 A 30
§ 10

Propontis I 2 § 26.56

propugnacula IIIl 17 § 3

proscribere V 21 § 6 VI 18 § 11 sq.
quos Sulla proscripserat VI 2
§ 21 Sex. Pompeius in pro-
scriptorum numerum relatus VI
18 § 19 Tiberius proscripsit
plurimos senatorum VII 4 § 8

protcriptionis tahula (Sullae) V 21
§ 8 proscriptio (Octauiani) VI
18 § 9 proscriptiones VII 25
§ 8.18

profiectores Caligulae VII 5 § 9

prouidentia uide Deus

prouincia I 2 § 63—68.70.90.91;
7 § 3; 10 § 16 IIII 18 § 17
prouinciae I 2 § 86.106; 16 § 2

II 18 § 1 III 2 § 12; 20 § 2
V4 § 1; 16 § 1 VH 9 § 10;
28 § 12 alibiy pr. occidentales
A 12 § 1 prouinciae portio VI
21 § 2

prouinciales VII 29 § 7
pronisio uide Deus
prunarum calor VII 31 § 3
Prusa (suh Olympo) VI 2 § 28
Prusias IIII 20 § 29
psalmi VII 36 § 5
Pseudophilippus im 22 § 9
per psendothyrum in Palatium re-
fugiens Vjj 6 § 17 per ianuam
egressus tamquam perpseudo-
thyrum inducitur VII 29 § 8
Psylli VI 19 § 18
Ptolemaeus (Lagi fU.) III 23 § 7.20

§ 28.85.86.89.41.47.49.64
Ptolemaeus (Ceraunus) III 23 § 64

6iuB soror {Arsinoe) ibid.
Ptolemaeus (PTnlometor) IIII 20 § 86
Ptolemaeus (Physcon) V 10 § 6
Ptolemaeus (IHonysus) adulescens
Pompei interfector V 1 § 16 VI
15 § 28 rex V 16 § 1.2
Puhlicius cliuus V 12 § 7

Puhlicius Malleolus V 16 § 28

Puhlius uide Popillius

puer quadripes et g. s. V 6 § 1 le-
jrenda pueris VI 17 § 8 pueri
m camino tres A 12 § 2

cpugio' lihellus VII 5 § 10 etrictis
pugionihus VI 17 § 2

pulices ini pr. § 4.6

pullarii augures m 22 § 3

puluis V 15 § 11; 16 § 16

Punicum beUutn primutn narratur:
im 7— 11 , secundum im 14—
19, tertium IIII 22.23 beilum
P. IIII 16 § 2 VI 21 § 26 b. P.
(primum) m 8 § 1.8 im 9 § 8
hellum P. primum IIII 11 §3;
12 § 7 hellum P. secundum
mi 12 § 7; 20 § 1; 23 § 1
hellum P. tertium im 22 § 1
mi 23 § 7.8 hella Punica III
8 § 4; 23 § 68 im 6 § 1 Pu-
nica claseis im 10 § 4 P. fraus
im 7 § 9 Punicae nanea im
10 § 7

puniri homines propter peccata VI

22 § 11

punitio I 1 § 11 ; 3 § 1 VII 27 § 9;
33 § 15 pmritionis ezemplam
propositum mnltum ualet VI 11
§ 30 punitiones 1 1 § 12; 6 § 6

Pupienus VII 19 § 2.3

purpura I 19 § 1 VH 25 § 8.14; 28
§ «0; 34 § 2; 38 § 6; 40 § 6:
42 § 5 purpurae IIII 6 § 8 VII
29 § 10

purpuratus im 6 § 8 VII 25 § 9

purpureae funee VII 7 § 8

Pydna HI 23 § 81

pylae Armeniae I 2 § 40

Pylaemenes Paphlagoniae rez Crassum
aduemis Aristonicum adiuuit V
10 § 2

Pylaemene8 a Mithridate ex Paphla-
gonia pulsus VI 2 § 2

pyra ardens I 19 § 1

Pyrenaeus im 14 § 3; 18 § 11'
VII 40 § 3.9 Pyrenaei Alpes
VII 40 § 8 Pyrenaei montes IIII
14 § 3 Pyrenaei claustra VII 40
§ 6 P. fugum VI 21 § 2 P-
saltus I 2 % 73

Pyrganio archipirata VI 3 § 5

Pyrrhus rex Epiri III 23 § 54 HII
6 § 33 I^rrhue I 16 § 2 III

23 § 66.68 mipr. §11; 1 §5

nominum et rerum.

763

§ 8. 19. U. 19.20.22.88; 2 § 8

S 4 7 • 3 8 1 4
Pyihioum oraculum VI 16 § 11.18
Pjthius uide Apollo
Pjthon serpens interfectus ab Apolline

VI 15 § 14
Pjthon uide PHhon

Quadi VII 16 § 8; 22 § 7
quadratum saxum IIH 22 § 6
Quadratus, discipulns apostolorum,

Hadrianum instruzit VII 13 § 2
quadrigae citae II 6 § 10
quadrimanuB puer V 6 § 1
quadripes puer V 6 § 1
quadro lapide structa VII 7 § 6 per

quadrum II 6 § 8
quaeetio cruentissima VII 10 § 6

?uaestio magna Bomae acta V
5 § 26 in quaeetione orndelis
V 12 § 10
quaestorea IIII 17 § 14 V 21 § 10
quereUae contra ChrisHanos VI 15

§ 12
oaerali noetri IIII pr. % 8
Quinctilin8 et Qninctius uide Quint.
Qainquegentiasi VII 25 § 4.8
Quintilius Varns VI 21 § 26.27
Quintillua (Claudi Qothici frater)

VII 28 § 2

Qnmtius Cincinnatus dictator [296]

n 12 § 7
T. Quintius. (Cincinnatus) Praene-

stinos uicit III 3 § 6
Quintiu» Flamininus cos. [556] IIII

20 § 1 Flamininu* prooos. IIII

20§ 6
T. Quintint (Q. Titins Orto.) Fla-

mininus cos. [63t] V 12 § 1
T. Qnintius (Pennus Capit. Oriep.)

dictator [393] III 6 § 2
Quintius Lucullum obsedit< (Fiden-

tiae) V 20 § 8

Racilium uide Aracilinm
Radagaisus VII 87 § 4.12.18
radii orientes I pr. § 11
radix. radices herharnm V 11 § 2
Raetia I 2 § 80.62 VI 21 § 12 VII

22 § 17

rana A 28 8 1 ranae I 10 § 10 III

23 § 86 VII 27 § 6
raptne Helenae I 17 § 1 .

raritas in epatioftis materia pauoris
II 19 8 11

rates I 9 § 2

ratio VI 1 8 2 ratione duce inluatrata

mens VI 1 § 1 nec ratio nec

locns postulat VI 20 % 4
ratiocinatio VI 1 § 18 obi r. deficit,

fides subuenit VI 1 % 4 ratio-

oinationes VI 1 § 26
Ranenna VI 15 § 2 YII 22 § 7 ; 28

§ 8; 39 § 2
Rauraoi VI 7 § 6
de recentibus conquerttntur IIII 6

8 84
rectores triginta Atheniensibne ordi-

nati II 17 § 2.6 rectores tre-

centi Thebanis praefecti III 14

§ 2

redemptor uide Ghristus

regia VI 15 § 29; 19 § 16

Reginenses (Bruttiorum) IIII 8 8 4,
iidem:

Regini II 14 § 4.6 III I 8 8 6

regio I 2 8 90 regiones caeli IIII
13 8 12

Regium (Lepidi) V 22 8 17

regius. reginm cuhnen VI 1 § 22

regni nnitas V 2 § 6 regna Ba-
bjlonicum, Macedonicum, Afri-
canum, Romannm II 1 8 3 soq.
VII 2 regna mntans Deus VI
18 6

regulam tenens VI 2 8 14

regnli Gallorum V 16 8 20

Regulus uide Atilius

religio I 11 § 2 II 8 8 3; 13 8 5
nil 17 8 7 V 1 § 14 VII 29
8 2 religio diuina atque hu-
mana III 28 § 66 religio electa
uel potius neglecta II 19 § 12
religio cognata (Iud. et Christ.)
VII 6 § 16 r. Aegypti II 8 8 2
religio nostra (paganorum) VII
26 § 8 religio mea V 2 8 1;
cf. OhriBtianus

religiosus V 4 § 11 VII 43 8 4

remedia VI 5 8 6

remiges III 1 § U VI 19 § 5

Reroi VI 11 8 12

Remua II 4 § 1.3

repromi88iones dictae sunt Abrabae
VII 2 § 18

repudinm VI 19 8 4

reegestae regum populorumque 1 1 8 1

respubiioa VI % 18 VII 36 § 1.3.6,
cf. Romanu8

reecripta VII 12 8 3

764

Index

retibus aureis piscari VII 7 § 3
renerentia naturae V 19 § 16
jrez magnus III 1 § 10 rex (Aegypti)
VI 16 § 1.2 rex Marius appel-
latus V 17 § 6 rez (Arieuiifcua)

VI 7 § 6 rez Vereingetoriz prae-
optatus VI 11 § 7 rez (i. e. imp.)
Carthag. IUI 6 § 10 rez (Ti-
berius) VII 4 § 7. 10 rez (Oom-
modus) VII 16 § 3 rez (Chri-
stus) VII 4 § 10 reges V 1 § 9
§ 14 VI 1 § 21.24 plurimi ter-
rarutn reges VI 1$ § 16 reges
magni V 1 § 2; 10 § 2 reges
Orientis VI 6 § 4; 15 § 18 r.
multi (apud Pharsalum) VI 15
§ 23 reges GaUorun V 16 § 20
reges Romanorum II 4 VI 1 § 6

VII 2 § 2 reges {%. e. impp.)
Romani V 23 § 16 VII 28 § 27;
33 § 16; 15 § 6 reges uel iu-
dices iludaeorum) A 30 § 10

Bhea Siluia II 2 § 3 Rhea VI 1 § 14

Rhonus I 2 § 62,63 VI 7 § 3.7; 8
§ 23; 10 § 18; 21 § 14 VII 12
§ 2; 29 § 16; 32 § 11; 38 § 4;
40 § 3

Rhipaei (Ripbaei co4d.) montes I 2
§ 4.62 VII 2 § 6

Rhobasci I 2 § 6

Rhodanus I 2 § 66 V 14 § 2; 16 § 1
§ 9 VI 7 § 6; 14 § 2 Rbodani
flumen I 2 § 66

Ahodanus c/*. Hamilcar

Rhodii VI 18 § 13

Rhodopaei montes V 23 § 17

Rhodos I 2 § 98 Rhodus I 7 § 2
III 16 §12; 17 §9 IUI13 §13
VII 9 § 10

Riphaei mde Rhipaei

ritus HII 6 § 4 V 1 § 14; 4 § 11

cobigo IIII 23 § 11 VI 22 § * ro
bigo qua foris craasi, intus ezesi
suat IIII 23 § 10 rqfoigo faetus
regii detrita VII 25 § 10

Tobur (carar) V 12 | 9

rogatio de reditu MeteUi Numidicd
V 17 § 11

rogus V 1 § 5

Roma I 2 § 102; 6 § 1.4 U 2 § 5
§ 9; 3 § 3.6; 4 § 1; 6 § 1.4
§10; 8 §13; 12 §1.2; 13 § *|
19 § 3.6.6.9.13 III 1 § 1; 3
§6; 4 § 1; 7 § 1; 11 § 1; 22
§16 IIII 3 §5.6; 4§ 1; 5 §6

§ 6; 6 § 1; 7 § 12; 8 § 9. 15;
11 § 1.6.6; 12 §6; 17 f 5.7
§ 8.11; 18 § 1.17.18; 20 § 13
§24.40; 23 §9 V 1 §3.13.16;

4 § 8; 6 § 1; 7 § 18; 8 % 1;
10 § 5; 15 § 6.20.91.66; 16
§ 7.22; 18 § 16.28.29; 19 § 1
§ 8; 22 § 3.4; 23 § 8; 24 § 14
VI 1 § 13; 2 § 11; 3 § 1; 6
§ 4.6; 12 § 8; 14 % 2.4; 15
§6; 16 §3; 17 § 1.4.8; 18 § l
6 17.19; 19 § 19; 20 § 7; 21
§ 21 VII 1 § 8; 2 § 1.3.7.10;

5 §4.5; 6 §2.3.7.10.11.17; 7
§ 4.7.10; 8 § 1.2.3.6.6.7; 9
§ 3.11.14; 10 § 2; 10 § 2; 12
§ 4.5; 14 § 2; 16 § 3; 17 § 6;
18 § &; 20 § 2; 22 § 1; 23
§ 5; 28 § 1.6.7.27; 29 § 11;
37 § 9.17; 39 § 1; 40 § 2; 42
§ 12; 43 § 2; cf. urbs

Romania HI 20 § 11 VII 43 § 6
Romanus VI 15 § 11 Romanus et

Christianus V 2 § 3 census R.

VI 22 § 6 OWiB R. (Chrastos)

VI 22 § 8 popnlus Roauraus I

6 § 3 IIII 20 § 97 V 8 $ 4
status Romaai mutatio VI 14
§ 1 uigor R. IIII 23 § 9 ami-
citia Romana VI 16 § 1 con-
diti* R. VII 2 § 1 fidee et
moderatio R. V 4 § 12 Rom&nae
frontis pudor V 7 .§ 1 iaquie-
tudo R. III 18 § 1 inxuptio R.

VII 40 § 3 resp. Romaoa V 23
§ 1 reip. R. moles II 6 § 14
seueritas R. IIII 3 § 8 airtus
R. I 16 § 4 II 19 § 2 uirtutis
R. eura IUI 23 § 9 urbie Ro-
manae episcojpms VII 39 § 2
corpus R. VII 22 § 9 foedus
& I 16 § 2 imnerium R. ad-
sumpto pauperrimi status pastore
fundauit Deus VI 1 § 5 im-
perium R, V 22 § U VI 14 § 3
VII 1 § .7 imperii Romaai cor-
pus V 22 § 7 ftomea R. V 16
§2VIl§14Vn43§ 6sq.
regnum R. 1 16 § 3 H 1 § 4—6
VII 2 § 4sq. Romani I 12
§ 3; 16 § 4; 17 § 8 U 3 § 5;
4 § 13 UI 6 § 4; 20 §11.13;
21 § 6 ct p*Mim Romaaerum
improba* laudis etiam de parri-
cidiis appetitus XIII 13 § 17

nominum et rerum.

765*

Ronaani cotendo deo6 emeruerunt
feuorem deoram VI 1 $ 18 Ro-
mani blasphemantes VII 5 § 1;
37 $ 1 Romfeni (nocat.) V 5
§ 1.11 eiues R. VI 1 § 8 per
Asiam ittterfocti VI 2 § 2 im-
peratores Romsni I 20 § 6 arces
Komanae II 13 § 10 historiae
R. n 2 § 4 proninoiae R. I 16
$ 2 nictoriae R. V 1 § 1 nfarea
R. II 4 § 12 Roroana subieere
III 16 § l iura R. III 8 § 6

Romufas II 2 § 3.5^ 4 § 1.2.9 V
16 § 24 VI 1 § 13> cf VI 1 § 5

Rostra V 19 § 28

rostratae naues II 9 § 2 VI 2 § 24

VI 8 § 12; 19 8 6.3
rotarum orbitae (fn marf Rubro) I

10 § 17 (sitnilia refert Comas *»
Gal&ndii B. PP. 11 p. 461 A)

Boxane. Roza (sic) III 23 § 81

Rubico VI 15 § 8

Rubrum mare I 2 § 16.18.24.28,32
§84; 4 §2; 10 §15 VI 19 §13

VII 7 § 2; 27 § 16; cf. Ery-
thraeuB

rudenteB VT 8 § 13
Rufinus VII 37 § 1
ropes intiias igni ferrocjue reecindit

IIII 14 § 4 rupes adustas die-

soluere V 10 § 11
BupUius. Butilius (eio) consul [$22]

V 9 § 7
ruraMa instrumenta VI 10 § 3
nis eiercore V 7 § 11
Rusiccada I 2 § 92
rusticani VII 40 § 8 rustiea&i 8 y-

riae VII 22 § 12
Rutilius (Lupwt) ewwul [664] V 18

P. Rutilius (Nudus)') VI 2 § 18
Rutilius (Bufus) condemnatus Zmjt*

nam commigrauit V 17 § 12
Rutilras cf. RupiKus
Rutupi portus I 2 § &6

Sabinus ager III 12 § 11 uir II 12
§ 5 Sabini II 4 § 6-, 5 § 4
III 22 § 11 VII 9 § 12 Sabini
(immo Samnite») III 14 § 4 Sa~
binae raptae II 4 § 2

Sabinus cf. Titurins

Satftra» Vespasiani frater VII 8 § 7

Sabtous Heracttani gener VII 42
§ 11.14

Saearancae 12 § 43; cf. eticm Lu-
eianus Maerob. 15

sacerdotes 1 8 § 7 VII 19 § 2 sacer-
dotes falsi I 8 § 8 sacerdotes
(ecelesiae Hierosol.) A 1 § 1; &
§ 1; 7 § 3; 8 § 4; 33 § 6

sacerdotium- (Hierosol.) VI 6 § 4

Saera uia V 19 § 4

sacra (paganorum) VII 1 § 11; 37
§ 6 sq. 8. praetermissa V 1 § 11
s. interdteta VI 1 § 28; 15 § 12
sacrorum ritns V 1 § 14 sacra
Aegyptiorum I 10 § 6 eaora
CereaJia VI 5 § 1 s. crndelia .
Dianae Tauricae V 1 § 16

8acramentum I pr. § 6 III 12 § 28
sacramentum militiae IIIl 16 § 8
VII 6 § 7; 32 § 2 saora-
mentnan (militiae) VII 4 § 17 •
6 § 6? 84 § 9 s. iurationis II
5 § 7 III 23 § 66 s. Christi
VII 33 § T s. Demmicum VI
20 § 8, cf. § 4, s. fldei VII 3±
§ 8 adhibita in & euingeiia III
23 § 67 sacramentis ee obstrin-
gere I 21 § 4 sacramenta cae-
lestia VII 36 § 8

sacrificare idolis VII 12 § 8

sacrificium IIII 21 § 6 sacrificia
V 4 § 10 VII 37 § 10 saerrficia
gentilium VII 5 § 7 s. sacrilega
IIII 13 § 8

sacrilegia IIII 6 § 4 V4J 11

sacrflegus IHI 13 § 3 VII 32 § 2^
36 § 18

Saoriporttfs V 20 § 6

saeoulafes ree VII 38 § 1

saecuhitn. sub fine saeculi Inr. § 16
saeculi conflictationes Vll 43
§ 19 saeculi mala I 12 § 1
saeouH nita VII 38 § 7 huic
saeculo abstrahi VII 41 § 9
potentes saecufi uiri A 31 § 6*
saecula I pr. § 10: 1 § 18 VI
1 § 16 s. maena IIII 12 § 9
eaeculorum iudex I 6 § 1

saetae peoudum VII 27 § 6

*) P. RutiliuB Orosii haud dubie idem est atque Nov&og apud Aph
pionutn Mithr. 71: Rutilius Nndus PisorUs €08. a. 696 socer memoratur
ao A8conio p. 4t 20 ed\ 1875; cf. Mommstnus Bist Bom. I. V c. U.

766

index

Safrim uide Saphrim

sagitta I 4 f 3 III 19 § tO sagittae
IIII 20 §26 VI 13 §5; 19 § 1
s. aeneno inlitae EQ 19 § 11
sagittarum iactus II 8 § 9 av
gittarnm nutx» VII 33 § 14

sagittarii V 12 § 7

sagnlum VI 10 § 8

sagum. saga hoc est uestis maeroris
V 18 & 16

Sa*untum IUI U § 1 VI 16 § 6

Salamis. Salaroioam (gie) nrbem
Cypri VII 12 § 8

Sal&Mi Galli V 4 § 7

Saiinarum lacus I 2 § 90.92

Salinator uide Uuius

Sallustius Crispus VII 10 § 4 Sal-
lnatins VI 6 § 6; 15 § 8

Salomon A 2 § 4; 24 § 5; 25 § 1;
28 § 3

Salonae V 23 § 23 VI 15 § 9

saltus V 4 § 6 aaltus aestiui et
hiberai III 12 § 29 saltus Ca-
labri III 4 § 2, cf. Pyrenaeus

saluator uide Christus

Salntis aedes IUI 4 § l

salus adnnntiata VI 1 § 8 salutis
dona VI 1 § 8 in diebus salutis
VII 5 $ 4 salutis tuba VII 39
§ 9 salutis sinus VII 39 § 11
salute (Christiana) securi V 22
§ 14

Samarae promunturium I 2 § 14
Samara pr. I 2 § 46

Samaritae VII. 17 § 3

Samiramis I 4 § 4 II 2 § 1.5; 3
S 1;6| 7

Samnites HI 8 § l; 11 § 1; 15 § 2
§ 6.7.8.9; 21 § 1.4.6.6; 22
§ 1.2.6.10.12 Y 18 § 5.8.10
1 1 . 14 . 28 Samnitarum (sic) UI
22 § 8 Samnitinm duz V 20
§ 9, cf Sabini

SamniticuB III 15 § 10 Ssmniticnm
bellnra III 8 § 1; 22 § 10

Samnium III 15 § 7

Samuhel A 30 % 10

Samus VII 9 § 10

sanctificatio A 24 § 2

sanctitas A 32 § 7 sanctitatht cumu-
lus A 32 § U sanctitatis tuae
reuerentia VI 1 § 12

sanctua. Dei VII 3 $ 6 sanctus
Ahraham VII 2 § 13 sanctus
filiua tuus I pr. § 12 saacta

uictoria VII 35 § 9 saacti VI

1 § 3 VH 15 § 4; 17 § 4; 21
| S; 22 § 5.5; 30 § 6; 33 § S
f 9.12; 36 § 13; 37 § 17 A 32
§ 11 sanctorum scripta A 28
§ 12 sanctorum locorum con-
fugia n 19 § 14, cf. fides, sedes;
sancte VD 14 § l A 18 § 6

saadanila popularis VII 10 § 7

sanguis e terra manare uisus HII 5
§ 1 sanguine lumen effluxit
IDI 13 S 12 sanguine scuta
sudasBe HH 15 § 1 aanguis
manauit VII 27 § 4 aanguis
iustorum ad Deum clamana VII
22 S 6 effusio sanguinia VII
32 S 14 sanguinem hominum
bibere I 4 S 2

sanitas V 4 § 11

Saphrim. Safrim uicuB I 2 $ 48

Sapores VII 22 § 4; 29 § 6; 31 § 1

Saraceni I 2 § 24

Sardanapallus I 12 § 2; 19 § 1 U

2 S 2
Sardes uide Sardis

Sardinia 12$ 66.92.101.103.104

UI 20 S 2 im 6 S 7; 11 § 2;

12 S 2; 15 S 1; 16 S 20 VI 15

S 7 VII 2 § 6
SardU III 16 S 6
Sardum raare I 2 § 102 Sardi UII

7 S 11; 12 S 2; 16 S 20 VI 2

c 8
Sarmatae VI 21 § 14 VII 15 § 8;

22 S 7; 25 S 12; 28 S 29; 32
S 14

Sannaticus oceanus I 2 § 4
sarmenta congesfia V 20 § 8
Sarnus (immo Arnus) redundans IIII

15 S 2 Sarnus (ex VeraUio) IIII

15 S 2
Sarus Gothoruin duz VII 37 $ 12
satelles V 17 § 6 s. seelerum VI 2

S 9 satellites II 17 §6.10 III

23 S 10 VII 27 § 6; 32 $ 4 s.
molitionum VII 38 § 6

Satricum III 15 § 10
satum. sata VII 27 § 10
Saturninus cf Apuleius
Saturninus (tyrannus) VII 24 § 3
Saufeius cum Saturnino occisus V 17

S 8.9
Saul duz barbarus et paga&UB VII

37 S 2 ~

Sauromatae VII 13 § J

nominum et rerum.

767

Saionee VII 25 § 3; 32 % 10

saxum mirae asperitatis et altitudinis
III 19 § 2 saxum molare im
8 § 11 s. auadratum IIII 22
§5 8. Tarpeium V 19 § 6 saza
in muros oonnehere IIII 17 § 3
saxifl reclines V 18 § 20 saxa
fuligine obfuscata VI 2 § 17
saza telaque VI 8 § 4 saxorum
uolumina VI 11 § 25 saza scissa
VII 4 § 13

scabies I 8 § 5; 10 § 2.11

scaena fabulae tuae VII 26 § 3
scaena scelerum VII 38 § 6

scaenicus uide ludus

Scaeuola uide Mucius

scalprum fabrile im 18 § 12

scapha n 10 § 8 IHI 7 § 10 VI 15
8 34; 16 § 2

sceleratus IIII 16 § 19 campus sce-
leratus (Romae) III 9 § 5

Soena flumen (Hiberniae) I 2 § 81

schola VII 29 § 10 in castris uelut
in scholis ezereuit V 7 § 4

scindulae VI 11 § 26

scintillae V 9 § 5

sciaiphes I 10 § 10 VII 27 § 6

Scipio uide Caecilius, Cornelius

Scolopetius I 15 § 1

Scordisci cruentissimi V 23 § 18

Bcor ta V 10 § 8 scortorum greges 1 19 § 1

Scotti I 2 § 81.82

scribae A 12 § 4

Scribonianus uide Furius

(0. Scriboniu8) Ourio: eius in Mace-
donia successor Lucullus VI 8 § 4

(C.) Scribonius (Gurio) Dardaniam
superauit V 23 § 20 Curio Ra-
uennam ad Gaesarem profectus
est VI 15 § 2 Catonem Sicilia
expulit VI 15 8 7 in Africam
transgressus est VI 15 § 9 ,

Scribonius cf. Libo

scriptor tragoediarum I 21 § 16
scriptores III pr. § 1 actores
scriptoresque I 1 § 6 scriptores
ueteres IIII 1 § 12 scriptores
proposuerunt sibi magis laudandi
negotium ITII 5 § 10 scriptorum
uarietas IIII 20 § 7 Bcriptorum
luculentia V 15 § 2 scriptores
rerum uel carminum VI 4 § 6

scriptura (sancta) I 3 § 2 A 2 § 5;
15 § 1.5; 19 § 4; 21 § 9; 23
§ 1; 32 § 5 scripturae sanctae

I pr. § 15 I 2 § 19 A 21 § 9
Bcripturae A 22 § 5

8cutariorum tribunus VII 32 § 2

souium. scuta VII 35 § 18 sc san-
guine sudasse IIII 15 § 1 sc.
supra capita contexta VI 7 § 8

Soylaceum VI 18 § 22

Soynus III 23 § 8

Scytha I 10 § 19 VI 21 § 20 VII
37 § 6.9 Scythae I 2 § 45.47
14 § 1.2; 15 § 1; 19 § 2 II 7
§ 1; 8 § 1.4; III 13 § 5.6; 18
§ 4 VI 21 § 19

Scythaeus (sic) III 23 8 1&

Scythia II 6 8 1; 7 8 2; 8 8 5 III
13 § 4; 18 § 1 V 4 § 12

Scythicum mare I 2 8 47 Sc. bar-
baries 14 8 2 Sc. gens III 13
8 7 Sc. inopia III 13 8 7 Sc.
bellum III 13 8 6 Scythicae
gentes VII 34 8 5

Sebastianus (tyrannus) VII 42 8 6

Seboim 15 8 6

sebum VI 11 8 26

secta VI 1 § 1 .6

secreta Caligulae VII 5 8 10

Secundus utde Plinius

securi nercutere IIII 3 § 5 V 18
8 26 VI 6 8 4

8edes mutare V 2 § 8 sacrae sedes
VII 5 8 7 sedes sanctorum VH
39 8 11 sedes sanctae VII 39
8 7 sedes pauperes VII 22 8 7

Sedicinus uide Sidicinus

sedilia U 19 § 7

seditio exercitue IIII & % 4 sediti-
ones V 8 8 1%; 10 8 10; 15
8 6 seditiones C. Gracchi V 12
8 4 seditiones (Saturnini) V 17
8 2 seditio in Hierosolymis ei-
orta VII 6 § 14

Seduni VI 8 8 1

Segcda, Belgida (sic) Celtiberiae urbs
V 23 8 11

Segericus VII 43 8 9

Segisama VI 21 8 3

Segor 15 8 6.?

Seianus VII 4 § 6.8

Seleucia Aasyriae VII 12 8 2; 15 8 3

Seleucia Isauriae VII 12 § 8

Seleucus (Nicator) Antiochi filius III
23 8 10 Seieucus III 23 6 36
8 43.46.49.64.58.69.63

Seleucus pirata VI 2 8 24 Seleucus
archipirata VI 3 § 2

768

Indez

8emiramis uide Sam.

Sempronius Blaesus «os. [60l\ llll

9 | 10
T. (immo Ti.) Semproiiius Graechus

ces. [516] im 11 § 10
(Ti.) Sempronius Graechus cos.

839} IIII 16 f 12 Semproiiims
racchus procos. [542] IIII 16

§ 16
Ti. SSempronius Graechus in Hispania

cv oppida ad deditionem ooegit

mi » f 82 Gracchus praetor

in Hispania oc oppida eepit IEQ

20 § 83
(U.) Gracchns tr. pl. V 8 § 3 Grac-

chus V 8 f 4; 9 § 1*3; 12

( 8.4
C. Gracchns V 12 § 3.6 Graeehns

V 12 § 6.8.7.8.9

Qracehi. Gracchornm seditiones V 8

| 1, eornm soror:
Sempronia Alricani nxor V 10 § 10
P. (immo Ti.) Sempromus Leagus

cos. [536] im 14 § 3 Sempro-

nins cos. [5S6\ OII 14 § T
T. (itnmo Ti.) Sempronius Longus

cos. [560] ITJI * § 16
P. Sempronius (Tuditauus) cos. [550]

nii 18 § i8

(C.) SemproniuB Tuditamts j» Hi-
spania cit. interfeetas H£l 20
§ 10

C. Sempronins Tuditanus cos. [$25\

V 10 § 9

Sempronins (Sophus) cos. [484] UU
4(6

semnncia anri HH 20 § 14

Sena. Cesena (jnc) UII 18 § 18

Sena flnmen utde Scena

senator p. R. VI 19 § 21 senatores
U19§7V20§1VI13§3:
16 § 28 Vn 6 § 18; 7 § 8; 16
§ 2 senatores (Cartbag.) IU1 6
§ 9.16

senatorins ordo VII 5 § 10

senatns indignatione motas} cur non
sibi prins secnndnm morem de-
latnm esset VII 4 § 6 ad se-
natnm rererre VII 4 § 6 senatus
Aheniensinm II 16 § 1 senatns
Capuae IIII 17 § 12 senatns
(Carthag.) im 19 § 4

senes uix centum (Lacedaemenii) ETJ
2 § 13

Senones cf. GaDi

Smow» (QaU4aeLu9dun.cn*it*&)YU
29 § 13

C. Sentins praetor V 18 § 80

septentrio I 2 § 3 et patsm septeu-
trionem regtto inngere I 14 § 1
septentrio ultbnus I 4 § t se-
ptentrionis copiositas V 2 § 8
sententrionis gentes V 23 § l

Septimins uide Senerns

seputchrum dirntnm HQ 19 § 1 se-
pnlehrnm Lutatiorum (tms Ti-
berim) V 21 § 7

sepnltnra III 18 § 8 eepultara oew-
mnni earnit VII 8 § 8; 33
§ 15

Seqnani VI 7 § 6; 18 § 7

Serenns uide Granins

Seres III 23 § 11

Sergins (praen.) pro Seruius nn
21 § 8

Sericns oceanns I 2 § 14.47 Sericnm
ferrnm VI 13 ( 2

serpens mirae magnitndinis ad flumen
fiagtadam occisa £QI 8 f 10—
§ 16 serpentiB dentes VI 17 § 7
serpentis morsn tacta VI 19 $ 18
serpentes VH 33 § 2 serpentom
uenena Psylli exsugere solent
VI 19 § 18 serpentes (Pelagius
et Caelestius) A 1 § 6; 2 § 2

Sertorianum bellum V 24 § 18

Sertorius V 19 § 9.10; 20 § 1; 21
§ 8; 22 § 8; 23 § 2.8.6.7.9.11
§ 12.13.16; 24 §16.18 VI 2
§ 11; 8 § 21

Seruilianus uide Fabius

seruiBs tamultus in metallis Atheni-
ensium V 9 § 5 seruile beUum
V 6 § 3; 9 § 4; 24 § 11 ser-
uilia bella V 1 § 1; 24 § 9

Semilius eos. [291] II 12 § 3

Q Seruilius (Ahala) cos. [389] m

M 1
Seruilius Caepio eos. [501] UJl 9 § 10
Cn. Seruilius Caepio (idem ut uid.

rl eee. a. 613) seruos oppreaait ')
9 § 4
Q. SeruiUus Caepio. Caepio procos.
capta Tolosa aurum et srgentum

") cf. supra ad Q. Caecilius Metellus.

nominum et rerum.

769

e tetnplo Apollinis sustnlit V 15
«25 Q. Caepio procoe. aduersus
Cfanbros et Teutonas missu* V
16 § l

Q. Seruilius Caepio. Caenio a Vesti-
nis et Marsis trucidata» V 18
§ 4

P. Serailius (Vatia) eoa. ^7S\ V 22
§1 P. Seruilime ex ccuwile V 23
§ 91 Isaurici nonu*' adsmnpsit

V 23 § 22
Seruilius c/. Glauda

seruitio addicere I 8 8 13 seruitia

concitare mi 6 § 17
seruitus detersa nn 20 § 8
C. Seruius (Seruilius ut uicL) praetor,

Asculi oceisus V 18 § 8
Seruius c£Tullius
seruulus II10§10VII40§«
seruns prodens V 19 ff 6 senras? ne-
quam A 30 § 2.6 serui I 21
§ 7 V 9 f 4-r-8 VI 1 § 26; 18
fi 7.88 serui fugitiui II 12 § 6
serui coniurarunt OTT 7 $ 12
serui saoramento militiae adacti
im 16 § 8 serui apud Delon
intnmescentes V 9 § 6 serai
sollicitati ad arma V 19 § 6
seruorum manu regnum Africae
adfeetane V 20 § 8 seruerum
manus VI 15 § 10 seruorum
m dominis restituit Caesaa
Aug. VI 20 § 6 serui per Cae-
aarem (Aug.) dominis restituti

VI 20 § 7 seruorum copiae
Vrbe trusae VII 3 § 6 serui
rebelies VII 5 § 4, cf. Christus,
Deus

sestertius. centies centena milia ses-

tertium annua VII 7 § 8
Seuerus {Septimius Seuerus) VII 16
§ 6; 17 § 1.6.7 Seuerus per-
secutor VII 17 § 4; 27 § 8
Seuerus (JP7. Va%.) Caesar VII 25 § 16
28 § 7 Seuerus VII 28 § 8.11
Sertilia uirgo Vestalis 1111 2 § 8
kalendis Sextilibus VI 19 § 16
Sibi (aut Sibae) III 19 § 6
Sibylla IHI 5 § 8 VI 15 § 18
Sibyllini libri m22§6im5§7
S&yrtim. Sibyrti {dat.) m 23 § 18
siccitas ni3§9m4§2 siccitas
(Otoeii aetate) UII 17 § 10

ln'

«•

I 2 § 92.99.100 Et 14 § 1
4 . 7 . tf . 11 . 13 . 17 . 19 ; 15
l; 16 § 6; 17 § 4; 18 § 6
ttf iim l'| *S; *f S;
6 f 7.10.28.28.33-; 7 f 1.4; 8
f 1.6.6.16; frfi IS; 10 fi 5.6;
U|2;14f7;^fl;18f2;
20 ff 80 V 6 ff 2.8.5; 9 fi 4.6:
21.fi U;24f 16 VlSf 6; 15
7.9; 18 f 19.27.89; 90 § 6
2 f 6; 5 f 4; 43 ff 12 A 3
f 6 S. nunc pace fruitur II 14
fi 2.3
SidUensis V 9 f 5
Sicnlus I 20 ff 1 (Hculum mare I 2
f 90 beUnm VI 18 f 2 Sicuii
I 20 f 6 mi 6 f 23; 9 § 13
Sfeyonatt ffi 23 j 15

icinus ager IllT 17 f 2
Sedicini HI 8 § 1
siderare. siderata n milia uiroram

V 19 f 18v

Sidon. Sidonem VII 25 f 14 Sidonam

m 7f 8

signifer Vfl 86 f 9

signum. signa in caelo VI 20 § T
signa Pyrrhi et Bomanorum
amissa IlII 1 f 22 signa Ro-
mana sub Mithridate sublata a
Bosporanis recuperauit Agrippa

VI 21 § 28 signa Bomana Crasso
interfecto ablata Parthi ad Cae-
sarem remiserunt VI 21 f 29
signa conuelli non potuerunt
Vfl 6 f 7 signa legionum VII
8 8?

SOaces. Silacea (aN.) VI 13 f 3
Silari fiuminis caput V 24 f 6
silua I 12 f 1 siluae VI 9 f 7.9;

10 g 15. 19; 21 f 6, cf. Arduenna
Siluanus VII 29 f 14.15
Siluia uide Rhea
simulacra HI14§6V3fi7 simu-

lacrorum modo rigere II 19 8 7

simulacrum imperil inane vll

42 § 9
Sinope I 15 § 6 VI 2 § 24; 3 § 2
Sinuessa V 9 f 4
Sion A 1 f 6

Sirmium VII 23 § 1; 24 § 3; 34 § 2
Sitifensis uide Mauretania
sitis VII 15 § 8.11
Smyrn. uide Zmyrn.
sociale bellum II 14 § 16 V 10 f 9;

18 §1.14.15; 19 §1.8; 24 § 12

49

770

Index

,belii

beuu»

86*ialla

sociale Italicum V 22 § 2
bella VI §1; 22 §6.8;

socii V 22 § 9.10 aocii nauales con-
imrarnnt im 7 § 12

Socrates ille clariseimus philoso-
phorum.II 17 § 16 .

8odomaI5 § 6; 6 §1,6 VIt39§2

Sogdiani III 23 § 13 '

sof Y 16 i 15 solis ardor I 2 § 86
8ol per deuia transuecto&I 10 § 19
sol oriens III 8 § 8 soj^ujmasse
cum luna uisus est IlXt 15 § 1
solis orbis minui uisms eet IUI
15 § 1 sol obtectua globo co-
loris aurei V 18 § 6 orbem
solifl circulus ambiit VI 20 § 6
sol obtcuratuB VII 4 § 14

Solon V 16 § 24 SoloniB legee II
13 8 1

somnium VI 18 § 16 somniorum
intellegentia I 8 § 3

Sontiates VI 8 | 19 oppidum Son-
tiatum VI 8 § 90

flonum uocis augere I 20 $ 3

Sophocles Bcriptor tragoediarum I 21
§ 16

Sopithes uide Cofides

sors perpleza (oraculi Pjthici) VI

15 f 11 sortes VII 9 § 2
Sothimus V 18 §30

spado VI 3 § 2 VII 11 § 1

Sparta I 21 § 6.12 III 1 § 12.18

Spartacus V22 §8; 24 § 1.2.4.6.7

Spartanu8 ezercitus II 16 § 4 Spar-

tanum regnum IIII 2 § 7 Spar-

tani I 12 § 7; 21 § 12.14.16

§ 16 119 § 3.6.7.9; 15 § 2;

16 §8.5; 17 § 1.2 III 1§ 14.16
§ 22; 13 § 2; 18 § 1

spectaculum theatri im 1 § 1

spectatores VII 22 § 6

specula 1 1 § 16 specula montis III

23 § 2
specus III 5 § 2 ab uno monte di-
uerBis specubui exoriuntur flu-
mina duo VI 4 § 7 uates (Py-
thia) in specum descendereadacta
VI 15 § 11
spelunca VI 2 § 22
spicae cruentae IIII 15 § 1
spicula IU 20 § 7 VII 35 § 17
spina serpentis IIII 8 § 11 . 14 spinae
rigor (uermis) IIII 8 § 13 spinae
curuatura (serpentis) IIII 8 § 13

•pkitus «anctus A 2 § 6; 10 J 6 ;

16 § 10; 17 § 9; 23 § 2; 24

§ 1; 29 § 9 spiritus (sanctus)

consolator A 11 J 1
spiritus uanissimus Delphicus HII 1

8 7
spolia HII 8 § 9
spongia V 15 § 17
sqnamae VI 7 § 9 sqaamaram cra-

tee IIII 8 § 11 sqnamae ser-

pentb im 8 § 12 squamarum

ungulae im 8 § 13
stabula V 18 § 9
Stacanor III 28 § 13
stadia II6§9HI16§6
stagnum ignis aetemi VII 27 § 16

Stagnum (mare) IHI 22 § 6
Statanor III 23 §13
Statilius Taurus VI 18 § 21
statio regis VI 2 § 10
statua aurea VII 23 § 1 statuae

V8§7VII5§7
status Bomanus IIII 16 § 4
statnta arcana II 3 § 4
stellas diurnis horis f ulsisse VII 4 § 16
Stephanus (protomartyr) A 8 § 2
sterilitas agrornm 1 8 § 4 a. fructu-

um II 1 § 1
Sthenelas I 11 §i
stilicidium olei IIII 12 § 8
Stilioo comes VII 38 § 1 Stilico

VII 37 § 1; 38 § 6; 40 § 3
stipatores rems III 23 § 10
stipendium VH 41 § 5 stipendium

publicum V 18 § 26 stipendii

causa in Forum sollicitare V 19

§ 24 st. frumenti V 18 § 27

stipendia VII 85 § 4 stipendia

domesticae uoluptatis III 2 § 14
stipes informis V 17 § 6 stipites

terminornm indioes V 12 § 2
stipis aocipiendae I 8 § 19
stiputo. ut ignis in atipula eadem

celeritate, qua exarelt, enanuit

V 22 § 18
8tirpes arborum IIII 4 § 4
stiua II 12 § 8 -
Stoechades insulae I 2 § 66
strangulare V 16 § 18 VII 35 § 10;

& § 11
strata. tabesoentia in stratis (Bomae)

cadauera V 4 § 9
Stratonice V 10 § 6
rtratum. strata moilissima IIII pr.

§ 7 strata IIII pr. § 8.9

nominom et rerum.

771

stratnrae (equorum) V 15 $ 81

strocturae II 19 § 16

studia Uberalia VII 80 $ 8

ttuppa IIU 2 $ 6

stuprum V 15 § 32 VI 1 § 14 etnpra
I 4 § 7; 12 § 8; V 24 § 5

Subagrae (ric) III 19 § 6.

subliciufl pons V 12 J 8

suboles I 14 f 4 pnmitiua suboles
I 10 § 18

subsellii Jragmentum V 9 § 2 sub-
seltta ludis poni proMbuerit IIII
21 | 4 .subseUiorum fragmenta
mi 22 » 8 V 9 § 1 VI 17

§1

snbsolanus I 2 $ 100

Subuentaaa (i. q. Tripolitana) pro-

nincia I 2 § 90
Subuentani I 2 $ 100
suri noui VI 5 § 6
Snebi I 2 § 68 III 2049 VI 7 6 7;

9 § l; 21 § 16 Vfi 15 $ 8; 88

§ 8: 40 § 8; 41 $ 8; 43 § 14
Snessa Pometiaque (sic) II 4 § 12
Suessanns ager TLII 17 § 2 .
S%e88ion48. Sueesones VI 7 $ 12
Snetonius Trsnquillus VI 7 § 2 VII

3 § 6; 6 § 10 Suetoniue VI 21

$ 2» VH 6 § 16; 9 $ 8.7
Sugambri VI 9 § 1 8ygambri VI 21

$ 16
Soleamum uide Veeana
Sulla legatus (ad Boccbum) V 15

§ 18 Sulla [L. Caesaris cos.

664 leoatus) V 18§ 1« L. SulU

V 18 § 22 Sulla consul [immo
Ugatus Catonis cos. 665] V 18
§ 28 Sulla consul [666] V 19
% 8 Sullae consulatus VI 2 § 6
Snlla primu8 tabulam proecripti-
onie induxit V 21 $ 8 Sulla
dictator creatui [672} V 21 $ 12
Snlla priuatus (675] V 22 § l
Sulla mortum V 22 § 16 Snlla

V 19 § 4.6; 20 § 1.2.6.6.9;
21 $1.2.7.10; 23 §2 VI 2 §7
§ 9.11.12.21; enu fUius:

Faustus 8ulla oceisue Caeiarii iusiu

VT 16 ft 6
Sullanus duz V 22 $ 16 Sullana

cladee V 24 § 15 S. erudehtas

V 22 § 18 S. dilaceratio VI 14
§ 8 S. pare V 20 $ 2; 21 $ 1
VI 2 § 11 bellum ciuile Sulla-
num V 22 § 2 S. bellum V 24

§ 16 SuIIanae/ cebortes V 19

§ 5
Snlmo VI 15 $ 4
Bulphur I 5 $ 9
Sulpioius [Ser. Sulp. Oalbaf] legatus

Pompeii (in bello Mareieo) T 18

D M

P. Sulpidui (Galba) cos. [543] IIH

17 $ 2

'Sergins' (Sulpicius) Galba praetor

[603] niT21 $ 3.10
(flbr. Sulpidus) Galba a Oaeeare cuar

legione in ad Veragros Sedu-

noeque missns VI 8 § 1.4
(Sulpicius) Qalba (kistoricm) V 23

S9
(Ser. Sulpicius) Galba imp, VII 7

§ 13: 8 § 1.3.6
a Snlpieins (Peticus) dict [396] m

6 6 9

(P.) Sulpidus (Bufus) Marii coUega
[inmo tr. pL] V 19 8 6

superbia malorum initinm VI 17 S 9
mperbiae poena VI 17 % 10

Superbus uide Tarquinius

superstitio II 19 § 16 IUI 13 $ 8
VI 1 S 7.17,20

supplida I 10 § 14

Surenas VI 13 $ 8.4

Susanna A 8 § 5; 11 $ 3

Sufliana gens III 28 S 8

suspendium IIII 5 § 9 V 14 8 6; 16
S 13

Sntrini III 3 § 4

Sygambri uide Sugambri

eyUabae litteramm VII 29 § 10

symboU II 10 $ 2

sjnaeoga VII 27 § 3

synodus Africana A 4 $ 5; 19 $ 4

Syphax IHI 18 $ 20.21

Syracusae II 15 § 1 IHI 1 § 28; 6
S 23.24; 17 § 1

Syracusanus II 16 S 6; 17 $ 9 IIII
1 S 23: 7 $ 1; 17 $ 1 portus
S. VI 3 $ 6 cinitas S. I 2 $ 99
Syracusanum mare II 14 $21
classis S. II 14 S 7 SyracuBani
II 14 $7*9.10.13.16 mi7 8 2

Syria I 2 $ 3.24. 26.26. 96 III 16
S 11; 17 $ 9; 28 8 7 IHI 20
S 12 VI 4 S 9; 13 §6; 16 8 3;

18 $ 13.23.24; 19 $ 6.14.21
VH 3 § 4; 6 $ 12; 7 $ 12; 8
8 8; 9 8 2.8; 15 6 2; 17 S 2.6
§6; 22 $7.12; 23 $ 4; 25 $ 14

49»

772

Index

Syria code VI 6 ff 1 Syri* Pa-

laestina I 2 § 27
8 jrium mare I 2 $ 9*
Syrtes nn 9 $ 10 8jttes maiores

12 | 60.90 Sjrees mrnon»

I 2 f 90.92.100

tabellae ceratae. U 9 § 1 tabcllae
scrfpta* et post ceva superJitsje
nff6f2t

tafcenm meritori* VI 16 f 64; 20
9t 6*7

tabes H*12ff 3i ffl 4 f 8

tafculae kg«m xti D 1« § 6 tabo-
lae confixae V 14 § 2 tabula
proecriptianiB T 21 f 6.6 VI 16
f 10 tabuls* (nfotcriptkmi*) V
21 f 6. tabulae mterficieiidoram
(proscriptiams) V 22 f 16

tabnlata nankun V 10 f 11

Tacitns (A*g.) VII 24 f 1; 27 f 12

TadtuB cf. Comdiue

Tagus mi 21 f 10 V 4 f 2

talenta argenti » IH 1 f 7

argenfi nn 7 ff 3; 9 ff 9 ta-
lenta Enboica IHI 11 § 2

Tameeii VI 9 f 6

Tanais I 2 f 4.49.62 m 16 f 7

Tantalus I 12 f 6.4.6

Taprobane I 2 f 16.16

Tarentmna luppiter IHI 1 ff 14
Tarentini mi 1 § 1.4.5; 3
f i;5f 2

Tarentom im 1 f 2.6; 18 f 6

Tarpeinm saxum V 19 ff 6

Tarquinienses II 5 f 2

Tarqniniornm regum dontinatio II 2

f 6
Tarquinius Priscus II 4 f 11 •
Tarquinius Superbus II 4 f 12; 6

f 1 Snperbns II 5 f 2
Tarquinius (Arruns) II 6 f 8
Tatraco. Tarraconem VI 21 f 19

Tamconem nostram VII 22 f 8

Tarmconam I 2 f 104
TawuB m 16 f 6; 17 f 1

f 1 Tnarsus VII 28 f
Titua Tatras II 4 ff 6
Tanrita Diana V 1 f 16
Tanromemtani I 2 f 100
Tauromenium V 9 § 7 VI 18 § 27
Tanrni (mone) 12 f 20.26.87.86.44

UI 16 § 5; 17 f 9 V 28 f 22

VI 18 f 82

vn24

17

Taurus c/L 8tatlias

tanrus aenens I 20 f 8

Taziles m 28 ff U

Teannm (iwmo Aternmn «i wid.) i«*

man T 18 f 26
TelchiseB I 7 f 1.2
Telesinns V 21 f 8
teU impetns V 15 f 12 teta focm

uammaia VI 10 f 4 tetornm

nimbmi V 15 f 11
temonee subretti V 16 ff 16
Umperies I 2 f 81 ffl 4 f t
tempcsta» IH 1 § 14 UH 1 § 17;

17 f 6 tempestatam snflragium

V 15 f 15, tf-Ind. V
templnm Ionis ml 1 f 14 temphun

(Saiomonis) A 24/J 3sm. tau»
plnm HierosoL VI 6 ff *; 13
f l; 18 f 24 VII9fl 4— 6 tm~
pla m 14 f 6 t, elandi int-
Beruiitimpp.CkristianiVIl §26
templorum restitntio VH 88 f 6
tempui. loc tempore I 6 f 6 tem-
poril piaesentis statns I 17 f 3
t bnina metns II 19 f 4 tem-
pora V 1 f 8; 5 f 6; 18 § 2t;
22 f 6; 24 f 9 VI 5 f 11: 12
| 7 t Orbis H 12 f 1 t W
fn 2 f 12 V 22 f 6.10.1* t
nosnm VI f 11; 5 f 16; 11 f 6
t. nostrornm bona V 2 f 7 t.
futura, praesentia, nraetarrte II
11 f 10 t praetenta praesen-
tiaque V 1 f 16 t praeeentia
VII 37 f 7 non tempora tnnc
fuisse tranqniUiora IIII 16 f 21
tempora f ekcitati» loeo «dBoribere

V 5 f 14 in ultimo tempomm
positf HII 6 f 12; cf. Chri-
stianut, Dens

Tencteri VI 21 § 15

tenebrae I 10 f 12 VII 27 f 12

Tenedos I 2 f 98

tentoria im 17 f 6

P. (tmfliio C.) Terentits Varro consnl
[S38] mi 16 f 1 Varro consnl
[538] mi 16 f 1.3 Varro Panli
colleg* [536] V 5 f 7 Varro

V 5 f 11

M. (Terentius) VmoilUatinus) dnx
Pompeianus in ffispania VI 15
f 6.7

Ter«ntiu8, qni postea comicus mi
19 § 6

Terens I 11 f 3

nominnm et rerum.

773

termim Alexandvi Mafni I 2 f 6
teraiaornm indlees starites V

terra disftluit HI 5 3 1 teme hi-
stus V 18 §6 tem tremuit
m 3 § 2 rm 4 § 5 terrae
motue I pr. § 10 H 13 § 8; 18
§ 6 m 8 § 1.8; 19 § 2; 23
§ 67 nn 13 8 19; 15 6 '6 VI
5 8 1 VII 4 8 13.18$ 7 8 13;
9 8 U; 12 8 6; 25 6 *4; 27
8 6; 29 8 6; 82 8 6 terrae
propriae VI 7 § 6 temrnm
sinus VI 8 8 10 tertam nolnn-
tariam unnsquisque se praebeat

Deo A338 1

Tertnllna coosul umbratilie [p. Chr.
€10) VII 42 § 8

testarum fragmenta V 18 8 3 testae
fsrueites VI 10 8 4

testes falsi A 8 § S; 11 § 3

testudo sentornm IIII 8 § 11 VI 7
8 9

Tetricns VII 22 % 12; 23 3 6

Teutobodus V 16 8 12

Teutones V 16 8 1.9.14

Teutonienm betium V 17 8 1

textrinnm (Cleopatrae) VI 19 8 21

Tesaga erbt nu 22 $ 3

Tkakstrie. Halestris III 18 § 6

Thsmyria II 7 8 1.4

Thapsus VI 16 8 3

tfaeatram m 2 § 12 IIII 21 § 9
theatri speetaculam IIU 1 § 1
theatoum lapideam mi 21 § 4
theatra UII 21 § 6.7 VII 7 § l

Taebae II 17 8 «

Thebais. Thebaidam ^sic) Vn 12 § 7

Thebani I 12 § 7; 21 8 13 III 1
8 16.17.18.20; 2 3 2.4.6.6.7
8 8.11; 12 8 2. 19. 13. 14; 14

Themiscyrii oampi I 2 8 26; 15 8 1

Themiatocles II 10 8 1-4

Theodora Conetantii nxor VII 25
8 6

Theedoeia arbs I 2 8 6

Theodoains oomes Theodosii (Z) pater
VII 33 8 6sg.

Theodosin. (I.) VII 38 8 6; 34 8 2
8 6.7.8.9.10; 35 8 1.4.6.9
(fllinsqne Honorins) § 12.14.19
8 28; 36 8 2.6 Th. imp. senier
VII 37 8 1 Th. princeM VII
40 3 2; nirnm lnruttris snb

Theodosio (/. ut uidJ militiae
VII 43*4
Theodmias (IL) Anadii filins VII

36 8 iWt
Thexa VII 6 § ia
Theramenes II 17 8 7
Thecasia VII 6 8 V*
Thermodosi amnis 1 15 6 1
Thermopylae II 9 6 3 III 12 § 15

8 16.23.27 mi 20 6 20 V 3

6 "fi

thesanri regii V 15 § 6*8 VI 15

8 29; 19 8 3
Thesens I 15 3 3.9
Thessalia I 9 6 1 III 12 6 6.91: 16

§2imi§«VI15§ 22.29
Thessalonice mater Antipatri III 28

3 50
ThessalonicenBes A 28 8 3 .
Tke#dku. Thessali I 13 § 8.4 III

12 § 6.7.8.14.26.26
Theueste VII 36 8 6
C. Thoraaius VI 18 3 9
Thracia 12 3 66.66.67 III IB § 21

3 22; 23 3 10 V 1 8 16 Vn 9

8 10; 33 8 U13; 34 8 2 Thra-

ciaeVII34 8 9
Thraez V 10 3 3 Thrax (tladiator)

V 24 8 1 Thraoes I 18 § 2

m 16 3 2; 28 8 52 mi 20 3 5

8 86 V 18 3 30; 21 3 14 x
Thrasybulos II 17 8 9.11.12 '
Thyatiram (ste) VI 2 8 U
ThyesteB I 12 8 6
Thyle insnla I 2 $ 79
thymiama A 2 8 1
Thyresus, Oelttcus prinoeps V 8

8 IK»
tiara VI 8 % 7
Tiberis IIII 11 § 6 V 9 § 3; 20 § 4;

21§7VI18§34Vn8«8
Tiberins prinignns Caesaris VI 21

8 28 Tiberius Caesar VII 4

6 lsqq. Tiberins VII 32 3 12
TiberiuB cf. Clandins
Tiotnns IHI 14 3 6
Tigranes VI 3 $ 6.7; 4 § 8
Tigranocerta VI 8 3 6
Tigris 12 8 17.f0.40sq. VI 8 6 6

Vn 12 8 2; 24 6 4
Tignrini V 15 8 28.24; 16 3 1-9

8 18 VI 14 3 2
Tingitaaa uide Ifanretania
Tiresus uide Thyresns
tiro V 18 6 12

774

Index

Tissafernes praefeetas Ljdiae II 15

§ 4.6.8; 16 § 9
Tissafernes (Tiaai PE) Artaxenis

praefectus m 1 f 6.7
Titiua dui Antonianue VI 19 § 2
Titius uide Quintiua
titulus nn 1 § 14 omnibuf paene

antiquorum* titutis praeferenda

uictoria VII 15 | 10
Titurins Babinui Gaesaris legatus VI

8 § 18 8abinus VI 10 $ 1.17
«tua Vn 8 § 8; 9 § 8.4.6.8.18*

§ 16; 10 § 1; 19 § 4
Tleptolemus III 23 « 13
Tobias I pr. § 7
toga V 18 § 16.17
togatus V 12 | 6
Tolenus fluuius V 18 § 13
Tolosa V 15 | 26
tormenta VI 1 § «2; 8 § 17 VU 7

§ 8; 10 f 6; 22 § 3; 30 § 2
Torquatus uide Manlius
torrens VI 8 § 2 torrentie cursus

im 11 § 7 torrentes V 6 $ 2

torrontes ignei V 13 f 3 tor-

rentes flammarum VII 9 §14

t. sangninis V 24 § 12
trabeae V 4 § 4
trabes aeneae II 19 § 16
tragicns habitus VII 7 § 6
tragoediae I 21 § 16
tragoedus. tragoedi VII 7 § 1
Traianns VH 11 § 1; 12 § leqq.

18 f 1; 27 f 6; 84 f 8
Traffiam VI 2 § 8
Tranquillus uide 8uetonius
Transalpinns uide Gallia
transfugae IIII 23 § 4 VII 6 § 9
Trasumennus lacus IHI 15 §6.6.7;

18 f 18
Trebia. Treula IHI 14 f 7
Trebonins a Caesare cum tribus legio-

nibns apud Massiliam relictus

VI 15 f 6 Tr. unufl et inter-

fectoribus Oaesaris a Dolabella

Zmyrnae interfeotus VI 18 f 6
Treueri VI 10 § 1.16.18 Treuerorum

princeps VI 10 f 10
Triballi III 13 f 8
Triboci VI 7 f 7
tribnnalia (in Foro) VI 17 f 8
tribunatus VII 82 § 8
tribunicia potestae VI 18 f 84; 20

§ 7
tribunus VI 8 f 6 tribunus plebi

w,

IIH20§UV8§3b«;
§1; 12 § 3.6; 15 f 24; 17
f 4.10.11; 18 f 2 tr. scutari-
orum VII 82 § 2 tribunus [et
fMtarim, p. Ckr. U3) VU 42
f 16 tribuni ndlitom m 22
f 14 tribuni plebis VI 15 f 2
et pamm tribuni V 21 f 10
VII 83 f 3

tribw. tribuum onminm eonsenn
eonsul creatus V 7 f 1

tritrataria eollicitudo VH 41 f 7
tributariae ciuitates I 19 f 11
urbee IHI 6 f 19

tributum V 1 f 10.11 tributum
dimissum VII 4 f 18 tributa
Vn 4 f 4; 35 f 4 tribnta
donauit (M. Aureliue) VII 15
f 12

tricennalia Constantini VII 28 f 30

Trinitas A 8 f 8; 28 f 2

Trinobantes VI 9 f 8

Tripolitanus VII 81 f 1 Tripolitana
prouincia I 2 f 90

triremes VI 18 f 26; 19 f 8

tritici sucus V 7 f 18

triumphalis currus VII 9 f 8 trium-
pnales pompae III 21 f 8

triumphare III 9 f 4 UH 19 f 6;
20 § 8 V 4 f 7 to VI 20 § 8
VII 3 f 8; 10 § 4; 15 f 3; 23
f 6

triumpbus H 5 § 7 IIU 9 § 3; 11
f 6; 12 f 1; 20 f 39 V 4 f 7;
7 f 18; 15 f 19; 16 f 22 VI 19
f 18; 20 f 1 VII 9 f 8 tri-
umpbi V 1 f 2 tr. quattuor
Caesaris VI 16 f 6 treoenti
ui*inti triumphi a conditione
Vrbk usque ad Vespasianum
acti VII 9 f 8

triumuir (Venuleius) V 21 f 8 tri-
umuiri (Lepidus Caesar Antonius-
que) VI 1$ f 20

Trogodytae I 2 f 89.90

Trogus uide Pompeius

Troiae excidium I 17 f 1 euersio
Troiae II 4 f 1 Troia prorogus
I 18 f 1

Troianum bellum 1 15 f 10 Troiani
I 12 f 6

eropaea V 4 f 4

Trxx. Troi (gen.) I 12 f 4

tuba VII 89 f 12 tuba saiutis VII
39 f 9

ncminum et rerum.

775

Tnbero 71 15 § 7

Tuditanus uide Sempronius

Tulingi VI 7 8 6

Seruins Tufflns II 4 § tl •

V. Tullius Cieero cos. [691] VI 6
§ l Ciceronis consulatus VI 1
§ 29 Tullius Cicero proscriptns

VI 18 § 11 Cicero VI 6 § 6

VII 6 § 6,- eius frater:

(Q.) Cicero praetor VI 6 $ 7 Cicero
legatus (Caesaris) VI 10 J 2

Tullus uide Hostilins

tunmltus IIII 21 $ 10 t serailis V
9 § 6 tumultus militaris VII
18 § 3.6.8; 20 § 4; 28 § 3 t.
bellornm JJII 18 § 16 VI 10 § 1

tumulus IIII 8 «2 V 7 § 10

tnniea seruilis IIII 6 § 14

tnrbatio VII 27 8 12

tnrbo nn 1 § 18 t. nentornm VII
85 § 17 sq. tnrbo atrodssimus
Orfentis (Alezander M.) III 7
§ 6 turbines VII 27 § 12

turmae m 12 8 7

Tnrmogi [Tnrmogidi Pliniua n. h. 3
3 26] VI 21 § 3

turris VI 11 § 24.26.27 turris fer-
rata VII 24 § 9 tnrres HI 1
8 10 V 7 8 9 VI 10 8 8; 11

Tnscia II 19 8 6 Tusciae duodecim

popnli II 4 § 11
Tuscuranns III 9 8 2
Tueeus. Tusci III 6 § 3 im 13

6 12
tntores VI 15 8 29
tyranrris I 20 § 1 YII 6 § 8; 21 § 6;

22 8 10; 24 8 8; 28 8 6; 34
8 9; 40 8 5sq.; 42 8 6 tyran-
nides I 20 % 6

tyrannus I 11 8 2 II 14 8 5; 17 6 4
VII 28 §9; 92 §4; 35 § 6.11;
40 8 4 sq . tyrannnm de se edi-
tum nullnm Hispania misit V

23 8 16 tyrannill 18 §5; 14
8 14; 17 8 10.13 VII 9 3 1;
22 8 9; 42 8 1-8; 48 8 17 tri-
ginta t. II 17 8 6 tyranni Si-
ciKae V 6 § 6 trinmuiri, nt
non dicam tyranni VI 18 § 20
tyranni remp. R. inuadentes Bri-
tannis Gallisque creati popnHs
V 22 8 7.10 tyrannorum cata-
logus VII 42 8 4.16

Tjrrbenicum mare 12 8 102.103

Tyrrbenus VI 15 § 16 Tyrrbenum
mare 12 8 7.61.74.100 T. pe-
lagus I 2 8 89 .

Tyrtaeus. .Tyrrens Atbenieneis poeta

1 21 8 1 Tyrreus poeta I 21
o 8

Tyrns III 16 % 11; 17 8 9 im 6
§ 21 VII 25 § 14

Vaeeaei 12 8 73.74 V 5 3 13; 7

3 2 VI 21 8 3
nadnm VI 9 § 6 aadis transmea-

bilis VI 9 8 8 T

Vageses legatus ab Orode missns VI

13 3 2
Valens (Valentiniani [I.] frater) VII 32

3 4.6.16; 83 8 1.9.10.11.12

6 18.19* 34 § 1.8
Valentinianus [I.] VII 32 3 1 .8 (pater

Gratiani) 3 10.14; 33 8 1-6
Valentinianus [12.] frater Gratiani

Vn 32 § 16; 34 §1.10 Valen-

tinianus AngnstusVII 35 § 11

V. iunior VII 35 8 10 Valen-

tinianus VII 35 § 5
Valentinus haeresiarcbes VII 14 3 2
Valerianus [sen.] Angustus VII 22

3 1 Valerianns VII 22 8 3.4
Valerius Antias. Valerins et Antias

(sic) V 8 8 3 Valerius IIII 20

J 6 Antias V 16 8 3
M. Valerius, postea Coruinns dictus

JU 6 8 6
P. Valerius Falto. C. Valerius Paleo

(sic) cos. [5161 mi 11 8 10 Va-

lerius cos. [516] HII 12 $ 1
Valerins Flaccus cos. [423] III 10

J x
L. Valerius Flaccus cos. [559] IHI

20 3 12

(X. Valerius) Flaccus cos. [668] VI

2 6 9

(P. Valerius) Laeninns cos. [474] IIH

13 8
Valerius Laeuinus cos. [544] IQI 17

8 14 Laeninns cos. [544] mi

18 8 2
M. (immo MS) Valerius (Maximus)

dictator [260] II 5 8 6
(Q.) Valerins (Orca), Caesaris dui,

Cottam Sardinia eiecit VI 15
§ 7

Valerius (Poplkola) oos. [294] II 12

6 6
Vallia VII 43 8 10. 16^

776

Index

nallum mi7§4V7§8;16§9
VI 10 § 3.8 uaUum a Seuero
in Britannia ductam VII 17 § 7

Vandali VII 15 § 8; 88 * 8; 40 §3;
41 § 8; 43 § 14 Vandalorum
gens inbellis anara perfida et
doloea VII 38 § 1

Vangiones VI 7 § 7

uapor grauia V 6 § 2

Vargunteiue legatus in Parthis inter-
fectus VI 13 § 3

Varro uide Terentius

Varns uide Attius, jQuintilius

uasa Oorinthia V 3 67 nasa ar-

fentea et aurea Vll 27 § 9 uasa
etri apontoli VII 39 § 4.6,8

§ 10.13
uates magnn8 UII 1 § 7 uates (Py-

thia) adacta desoendere in specum

VI 15 § 11
uaticinationifi anctotr VI 15 § 14
uaticinia cessant VI 15 § 18
Vatinia lex VI 7 § 1
Vbii VI 9 | 1
Veciliua uiae Vetilius
nectigal quintae gartis ez omni fructu

<ab Aegyptus exaolutnm) I 8

§ 9 neotigal I 8 § 12 uecti-

galia remissa V 13 § 3
uegetatio corporis VI 5 § 6
uehiculum VII 25 § 9 nehicolo per

Vrbem uti Htl 20 § 14 uenicula

V 15 § 20

Veiens. Veientes II 4 § 7.11; 5 § 2

§ 7.9; 19 § 8
Veientanus II 5 § 8
Veiomm obsidio II 19 § 1
Velabri I 2 § 81
uelites a uolitando nooant IHI 18

§ 10 uelites tm 18 § 12
Velocasses VI 7 § 14; 11 § 12
uela VI 8 § 16
uena. uenae VI 5 § 6 uenae fbntis

VI 11 § 28
nenabnlum III 18 § 9

nenalia VI 7 § 13 rerum uenalium
pretia duplicia statuta sunt poet
captam Alexandriam VI 19 § 19

uenditiones mortuorum M 14 § 10

nenennm III 19 § 11; 20 § 4 IUI
17 § 12; 20 § 28.29 V 18 § 21
VI 5 § 6.6; 21 § 8 uenena III
10 § 2 A 26 § 5 nenenoxnm
arca VII 5 § 10; cf. serpens

Veneti VI 8 § 7

nenter inexplebilis (fiomae) V 1B

§ 29; cf. nroflnuium
Ventidius VI 18 § 93.24
uentus V 16 § 1$ nentorum turbo

VII 36 § 17 uenti maiwuetgti

a Christo A 9 § 9
Venuleins triumuir V 21 § 8
Vefmsiv. c Venufium' (acc.) IUI 16 § 3
uer. ueris calor repentinus JH 4 § 2

uere primo IIII 14 § 8; 15 § 2
Veragri VI 8 § 1.2
uerbera IIII 6 § 20
Vercingetorix VI 11 § 1.7.10
«erecunda corporum III 15 § 5
VergQiue Maro. Virgiliiis IHI pr.

§ 1

Verginius II 13 § 6

Verginia II 13 § 6

Verinianus VII 40 § 6

ueritatis inimici IUI 6 § 87 uexi-
tatis auctoritas VI 1 § 2 ueri-
tas declarata VI 1 § 3 neritatis
lux VI 1 § 23 ueritas propalata
VI 5 § 10 ueritatis agoitio VII
41 § 8

uermis, cui spinae rigor non est TIIT
8 § 13 uerminm matres mnscae
caninae VII 27 § 7 nermes
eructare VII 28 § 12

Veromandi VI 7 § 14

C. Verris praetnra VI 3 § 6

uersus VII 35 § 21

uertex (turris) VI 11 § 25 uerticee
cnm crine abscisi V 16 § 17
uertices offensi uado II 6 § 3

Verns uide Antoninus

uesicae I 10 § U VH 27 § 9

Vesoses I 14 § 1.3

Vespasianus VII 3 § 7.8; 8 § 3.7
§ 8.9; 9 § 1.3.7.8.12.13; 19
§ 4.6

uespUlones VII 10 § 7

Vestae aedes IHI 11 § 9 VH 16 § 3

nirgo Vestalis UI9§6lIU2§8;
5 § 9 V 15 J 22 VI 3 § 1 nirgo
(Vestalis) II 8 § 13 uixgines
Vestales V 15 § 22

Vestiliani domus VII 16 § 4

uestimentum uersieolor HII 20 § 14
uestimenta V 15 § 21

Vestini V 18 § 8.14.26

uestis discissa V 16 § 6 uestis mae-
roris (saga) V 18 § 16 nestis
pulla VI 18 § 82 uestes dear-
gentatae III 22 § 2

.J>„

norainum et rerum.

7T7

uestitus uarius Vli-f |Vl.. -
Veeuuius mons ,V«24xi Bebins (sk)

VH 9 g 14 '+~~ "*-:■
uoterani VI-16-y.r-..--
ueterea IHTG'$ 84 -W* * 8-
C. Vetilius (Vcciliua. qoid.) praetor

a Viriato uictus: V 4 § 2
Vetranio VII 29 § 9
L. Vettiua Marcello* prodidrt VI 6

§ 7
Vetum» "COiibeI [438] III 15 § 3
L. VeturiuB eques nomanns V 15

§ 22
ueiatdo VII 27 § 6.9
uexillum VH 36 § 9
uia Latina IIII 17 § 2 Sacra uia

V 19 § 4 uia Sacra VII 8 $ 8
uictimae trucidantur JIII 21 § 7

homines ut uictimas uuaolare

im 6 § 8
nietoriae tradttae signum III 2 § 3
Victor Ifazimi tjraani filius VII 36

§ 10
Victorinus (tyrannua) VII 22 § 11
uicna Iugarius VI 14 § 5 uici quat-

tuordecim (Bomae) VI 14 § 6 VII

2 § lt uicus Veragrorum (Octo-

durus) VI 8 § 2 uici (Helueti-

ornm) VI 7 § 4
Vidacilius V 18 § 21
Vienna VII 35 § 10; 42 § 4
uilla VII 9 § 12.15 u. publica VII

28 $ 81 uillae II 13 § 8; 18

S 6 IIII 6 § 26.27 VII 15

»5
uillnla VII 33 $ 15
uincendi genus tutissimum VI 10

$ 21
Vindalium oppidum V 13 § 2
Vindelici subacti a Pisone VI 21

a 22
uindicta VI 17 $ 6
Vindius mons uide Vinnius
uineae VI 11 $ 24
Vinnius (Vindius) mons VI 21 $ 6
utnttm. uini ferar is locus (Numantia)

non e3t V 7 § 13 uina VI 7

S 18
itir. potentes saeculi uiri A 31 § 6
Virdomarns rez Gaeaatorum IIII 13

5 15

uirga qna erat usus ad equum V 10
$ 8 uirgis caedejre IIII 3 $ 6;

6 § 19 V 18 § 26
Virg. uide Verg.

uirginitas perpetua I 15 $ 6

uiargo. uirgines sacrae V 16 § 13
. uirgines spretae I 21 § 3; ef.
Christus, Deus, Vestalis

Vkiatus V4S 13. 4,12. 14; 23 § 18
S 15

uirili natura duplex puer V 6 $ 1

uirtutes VI 1 $ 17 VII 6 § 2

uis repentina V 2 § 5

uita aeterna VII 3 § 2.-3

nttalis partus IHI 2 § 2

Vitalis presbyter A7 §4

Vitelliani duces VII 8 § 6

ViteUii iuuenes securi peicussi a
Bruto II 5 § 1

Vitellius Vn 8 § 3.6.7; 9 § 3.13

uitiUgo I 8 S 5? 10 S 2.11

uitium. uitia VI 1 § 1

uitricus I 12 $ 9

uiua obruta III 9 § 6

Vlbienses I 2 $ 101

ulcera manantia I 10 § 11 VII V
S9 .

Vldin, Hunorum dux VII 37 $ 12

Vlpianus VII 18 § 8

ultio I 15 $ 2 V 22 $ 10.14 VI 17
$4VH3$6;21$5;22$5
S 6.9; 26 § 9; 27 %B.\2; 87
S 10 ultio caelestis VII 17 $ 6
ultiones (quae secutae sint per-
secutiones Ghristianorum) VI 22
$ 11 VII 26 $ 2

ultores (Iulii Caesaris) VI 17 $ 6

Vmbri III 21 ( 1.8.6 V 18 ( 17

Vmbria III 21 $ 3

umor aestatis incongruus III 4 ( 2

unciae auri IIII 17 $ 14

unco trahere V 20 § 4 VII 8 § 8

unguentis frigidis et calidis lauari
VII 7 $ 3 nnguenta A 2 $ 1

ungulae squamarum IIII 8 $ 18

Vnunammu8 uide Claudius

Vologesus VII 15 $ 2

Volsci uide Vulsci

uolumen I pr. $ 10: 21 $ 21 II 19
S 16 III 23 8 11 V 24extr.
sacra uoiumina A 28 $ 10 uo-
lumina saxorum VI 11 $ 25 uo-
lumina aetatum I 21 $ 17

uoluptas II 3 $ 7 uoluptatum con-
suetudo I 6 $ 4 uoluptates
interjellari I 21 $ 17

Volusenu» tribunus VI 8 $ 6

VoluBianus. VII 21 § 4.6; 27 $ 10

uoracitas" Vll 8 $ 7

." i

♦'1 AV

778

Index nominnm et rerum..'

uorago III 5 § 2 uoraginea V 24
§ 13 noragineB torridae VI 2 § 17

urbs (Eoma) fl§14; 2 § 108; 21
§ 20 II 3 § 10; 4 § 3 etpassim
nrbinm proninciammqne popnli
III 2 § 12 nrbinm monnmenta
(m Hispama) VII 2 § 6 magna-
rnm urbium rninae VII 22 § 8

Vseana. Snloamnm IIII 20 § 88

Vsipetes VI 21 § 5

uter. otrem sanguine oppletnm II 7
5 6 ntribus suspensus VI 2 § 14

nterns IIII 2 § 2 nteri I 19 § 9

Vtioa Iin 18 § 18; 22 § 1 V 11 § 4
§ 6; 19 § 8; 20 § 8; 21 § 18
VI 16 § 4

Vticenae litus V 11 § 4

Vnlcani insula im 20 § 30

uulgata uide editio

Vnlsci n 12 § 7 m 8 § 4

Vulsinienses fill 5 $ 8

Vnlso uide Manlius

unltn solo exterrnit percussorem V
19 § 7

Vxama V-3i.fi 14

VxeflodunumVI fb § 20

uxor. nlrinM^ qxprem dncere VII

7 § 2.-nxbres driae (Ariouisti)

VI7J7
Vsarae montes I 2 $ 92

Xanthippus DH 9 § 2.4

Xerxes Darii filius II 9 § 1.2.4; 10

f 1.3; 11 § 1.7.9 VII 42 § *3
Xerxes a (Seuero) Akxandro nictus

VH 18 § 7
Xiphodres uide ad Biipodra

Zacbaens A 14 $ l

Zacbarias A 5 § 2; 21 $ 5; 22 $ 5;

30 S 10
Zenobia VII 23 $ 4
Zengis 12$ 91.9*
Zmyrna V 17 § 13 VI 18 $ 6
Zmyrnaei. Smvrnaei VI 2 8 8
Zopyrion III 18 § 1.4
Zoroaster I 4 § 3

• • •

V.

INDEX VOCABVLORVM NOTABILlVM.

ab exercitu eorum vm miKa ceci-

derunt IIII 18 § 14
abhinc III 22 § 6 V 19 § S
abicere coniugem V 10 § 6
ablegare II 13 8 6
abol&io II 17 § 15 VII 2 § 1C
abofitns III 8 8 6 VI 15 § 13.14

8 16; 20 8 6
abominamenta II 5 § 6; 16 § 18;

19 § 16
abominari II 8 $ 2 IIII 19 § 1 ; 21

§ 6 V 19 § 22
abominatio dierum III 7 § 8
abradere III 18 § 4 V 11 § 9.4; 18

§ 28 VI 1 § 21; 15 § 7
abripi nento V II 8 *
abropata lex IIII 20 § 14
abscidere uerticee V 16 § 17
abscindere. abscissus II 18 § 7
absorbere. absortue A 82 § 9
abeqne I 2 § 16.24.26 II 8 § 7;

16 § 4 m 8 S 4; 21 $ 6 im

22 § 6 V 9 § 6; 16 § 21 ; 22

§ 4; 24 f 18.17 VI 11 § 8; 15

$23; 19 «8 VHl §1; 26 §7;

27 § 6; 35 8 19
in abetruso VI 11 § 28
abenmi I 2 8 32
abnndantia rernm 15 8 8
ac non potiuB V 22 8 14
accenditnr luee VI 12 § 8 accenens

15 8 11
acceptio personamm A 31 8 6
acceptor personarum VII 33 8 16

A 28 8 2

accersunt VI 8 8 21 aceersientibufl

A8 8 2
accidens ex morbie more VII 22 8 2
accipere indulgentfus I 8 8 7
aceire VI 11 § 9 acoitus IUI 8

8 16; 9 8 2
accolae 12 8 9.81 VI 8 8 2
accommodato ad tempne ingenio V

17 8 6
accnmulare II 14 § 22 mi 1 § 16;

5 8 «; 20 8 7
accuaatores V 17 8 12
acer uir V 17 8 5

acerbitas malorum V 1 § 14 a. fri-
gori8 IHI 14 8 6 acetbitatum
acerui III 12 8 1
acerbus. acerbissimum bellum m 23
8 23 acerbissima proelia ni 1 § 9
acernatim VH 7 § 11
acemi acerbitatum III 12 8 1
acta fiereulis superare m 19 § 2
actio VII 33 § 1 oum quibus nobie

a. est V 4 8 15
actne (opp. iudicinm) VI 1 8 1 actus
(opp. eogitatio) A 21 § 6 actus
auaitueque III 2 8 14 tttus
(plur.) II 12 8 l; 18 8 4 mi

6 8 21 VH 41 8 8
acnmen IIII 23 8 10

acutae infirmitates III 4 8 2 acm-
tiBBimus VI 8 8 18

ad baec II 5 J 10 ad tempus III
16 8 12 VI 1 8 2; 5 8 ii VH
36 8 12; 37 8 17 ad exemplum
III 23 8 60 ad unum gladii

780

Indez

ictum cajrat deaecare V 4 § 6
ad unam iussionem oeasare VI 1
§ 24 ad strepitus trepidans VI
4 § 6 ad rra milia T 9 8 4
ad clto milia VI 7 § 5 ad
oocgxl milia VI 8 § 23 ad
internecionem caedere VI 11 § 13
nec ad Gothos surgam VI 12 § 7
pugna ad Palaeopharaalum VI
15 § 27 magnnm est ad nostrum
dolorem VII 38 § 16 ad digitum
ostentare A 1 § 2

adbreuiare A 28 § 9

adcommodare VII 42 § 11

addicere seruitio I 8 § 18 Minotauro
deuorandos addicere I 13 § 2
addicere condicioni II 17 § 8
addicta Aegyptus m 17 § 9

adducere ad turpissimas pacis con-
diciones V 15 § 4

adeo atrox II 5 § 7 adeo pauci IUI
1 § 13 adeo infeliciter V 4 § 20

adfectatio VII 36 § 8

adfectiones V 1 $ 14

adfeetus mentis II 18 § 5 iupro-
prios adfectus (cqgnatos) VIi 28
§ 26

adficere foedaribus pudendis V 7
§3

adflgere aaxia II 10 g 2 adngere
titulum IIII 1 § 14

adflatus fulmine V 19 § 18

adflictare III 8 § 4

adfligere I 17 | 2

adfluenter VI 20 8 7

adfluentia I 8 § 11

adgrauAtns III 21 § 7

adgreditur regem auadens II 10 § 6
adgressi facere ansa IUI 22 8 4

adhortatio II 17 § 18

adhuc V 28 § 18; 24 § 12

adiacere V 11 § 4

adidtur numero IIII 20 § 9

adigere soalprum inter aures IIII 18
§ 12 adactus IUI 9 § 12

adiudicati hostes IIH 3 § 2 tibi
admdicanda VII 43 § 20

adiumentam I pr. § 8

adlegare (an adtegere 9) seruos c*a-
uiuiis IIII 5 § 3

adlegere III 16 § 14 VI 18 § 20
VII 42 § U

adloquium ifll 6 § 16

admirabilis TIII 17 § 2 admirabilius
III 16 § 3

admisoere. nec uoluntati potestatem

admiacuit VII 32 § 6
admittere scelua I 19 § 7
admodum adulescens III 1 § 21

nn 17 |8 VI 18 $1 a. prae-

textatus im 14 § 6
admonemur interdum DII pr. $ 6
admouere classem VI 21 8 4
adniti V 16 § 28 VI 15 § 1
adnuntiare 18 8 7 adnuntiata pax

m 1 8 3 aalus VI 1 6 8
adnuntiatio 118 7
adolescere 15 8 8
adoperiens sese im pr. 8 8 adoperto

capite V 21 8 4
adoptiuus VII4 8 9 (add.adlnd.nit)
adparatus II 8 8 *
adparet II 2 8 6
adparitio I pr. 8 13 VI 20 8 8
adpellatio VI 22 8 4
adpendere V 1 8 1 V 19 8 18
adpetere belb VI 3 § 4 adpetentis-

simus VII 42 § 16
adpetitus IIII 12 § 12; 13 § 17
adplicare turres VI 11 § 8 nec ad-

qaiescit oenfiteri I 16 8 4 ad-

quiesoere paci II 4 § 8 HI 1

8 26 adquiescere otio HI 1 8 4

cui adquKBuinros V 1 8 10
adquirere m 23 § 26
adrident» sjm V 18 8 **
adripere beflo VI 21 8 24
adrogantissime VII 25 § 9; 35 § 22
adsoendere in IHI 19 8 1
adscensns mi 14 % 4
adsciuit matrimonio l 16 8 9 ad-

sciscere sooios III 13 § 9 ad-

sciscere eoniugem V 10 8 7
adscripsio VI 22 8 7
adsecula deorum I 12 8 8
adserere III 20 8 *
adsertor Marianae partis V 22 8 18

adsertor dogmatia VII 32 § 6
adsignare VI 1 § 10
adaoTet HI4S* adsalent III 2 8 14

V4 8 11
adspectus I5§ U
non adspicere III 23 8 81
adspirare ad motua VI 11 % 16
adstipulari II 15 § 8 VII 1 § 10
adstrnere II 9 § 3
adsurgere IHI 23 § 8
adtemptare V 7 8 65 15 8 8; 23 8 19

8 20
adtemptatio II 3 § 4

uocabulorum notabilinm.

781

aMerert. adtritos V 1 § 18; 34 § 8

adtritf emerce VTI 10 § 16
adteetari 18(6
adtolli I 2 $ 86
adtonitus HH 4 8 6* 19 f 9
adnentere II 6 § 14 m 12 § 15
adueroarius (dia&olas) A 20 $ 6
ex aduerso VI 8 § 11 adnerea belli

n io § 7

aduersus (proepw.) V 4 $ 7 VI 18
§ 22, aduereum passim

adnlatio IHI 20 § 7 adulationes VI
22 »4

aduleecens uide admodnm

adnleacetttatus II 7 § 2

adnlter eolor IW 12 $ 1*

adultsrata II 4 § 12

adunare III 18 § 4; 23 § 47.54

adustae ropes V 10 § 11

aeger animo m 19 § 6

aegre IM 10 9 2 aegrc . . ac mox
VI 18 9 16 aegerrime HII 10 § 6

aemnlatio m 23 § 68 IHI 6 § 84
aemulatio ambftiottls VI 17 § 9

aequanimiter IIII 5 § 4 A 88 $ 6

aeqnare ad fontis locnm VI 11 § 26

aeqne VI 18 § T aeqne nt I pr. § 14

aeqniperare VII 89 % 16

aeqnor (campus) V 16 § 9

aeriae poteetates IIII 5 § 8

aeetnare ignibns II 5 } 10

aestnB Oceani 1 2 § 7 aestus interrri
VI 12 $ 2

aetas. tot aetatnm uolumina I 21
{ 17 aetates saecnlornm IIII
12 § 9 aetatet inmatnrae III
2 $ 13 aetatee bominum infir-
mioree VI 11 9 26

aff. uide adf .

agere caedem III 1 § 20 agero cae-
des III 23 f 81 agere confictus
III 2 9 11 aemnlatio et agitnr
et punitnr VI 17 9 9 agebat
fames II 16 % 17 agere aliquem
snpplic!is I 10 9 9 agi pesti-
lentia IIH 18 9 16 agi in or-
bem 1 2 9 67 agi circa se ipsum

V 1 9 18 agere (opp. deseritwre)

VI 6 9 6 agere omnia nefarie
in innocentes I 20 §2 crndeliter
in cines agens III 28 9 46
agere mira superbia in subiectos
VI 21 9 26 quidqnid snb exse-
crabili agitur IIII 6 9 35

agilitas VI 7 9 9

agitare omnia Kbidinibns II 13 $ 8

agitare bellum V 12 9 7 do-

muiatnm VI 18 9 17 expediti-

onem III 1 9 12
agmina plangentia UII 6 9 14
agnitio I>ei VII 6 § 11 neritatis

vn 41 9 8
agrioola utde Deus
alibi . . alibi VII 35 9 11
alimonia A 81 9 9
alfoquin im 20 9 7
aliquamdin 1111 8 9 16
aliqnando 1111 pr. 9 4 V 1 9 9; 22

9 14; 24 9 19
aliqnantulus III 13 9 8 VTT 37 § 17

aliqnantulum me mouernnt 1 10

9 1
aUguantu*. alftjuantae cinitates I 15

9 6 nrbes III 13 9 9 aKqnanta

diximus V 3 9 4
aliquis IHI pr. 9 5
ahter esse V 1 9 18
all. uide adl.
altercari VI 7 9 3
aKenttns I 1 9 10 III 20 9 6 alter-

nantia mala I 12 9 7
aiternus. altema mntatio VI 14 9 1
arternter 119 12; 21 9 1 III pr.

9 3; 1 9 9; 23 9 69 IIII 16

9 21 Vn 43 9 16
altrinsecus I5§6II4§9
alneus I 2 9 83 II 6 9 8.4.6
alumnae putredinis VII 27 9 7
amaritudo IIII 12 9 13
amarus. amarissimus III 14 9 8
ambages discordiarum V 17 9 2
ambitio III 12 § 6 VI 17 § 9
ambitus muri V 7 9 10
ambusti IIII 18 9 19
amendatns exilio VI 18 9 32
amor scelerum III 10 f 1
amplecti I 20$ 4 VI 21 § 3
aroplexatus VII 30 9 3
amplns 15 9 7 amplius tria milia

V 15 9 7 ampliora cupientes

m i 9 6

an forte V 1 9 *

ancens status III 8 9 1

angulosus I 2 § 108

angulus 16 9 3

angustia III pr. 9 2 angustiae I pr.
§ 16 angustiae longae I 2 9 48
angustiae sinus I 2 § 67

angustus. per angastum inflexa I 2
9 64 angustissimus III 28 9 61

782

Index

anhelans inopia III 13 8 3

anhelitus V 10 § U

animantia I 2 § 86 animantum ge-

nus im 2 82
animati fiducia Ul 1 8 16
animositates II 17 § 14 V 19 8 15
animoBus III 17 § 2
ante (adu.) III 22 § 6 IIII 7 § 2;

11 § 1; 20 § »0 V 1 § 8
ante bienniom inrnptionis (ssbien*

nio ante inrnptionem) VH 40

§3
anteaetae conflictationes III pr. § 1
antehac Iin 1 § 16
anterior III 13 § 11
antiquatus VI 15 § 14
antiqaitate8 V 1 g 16
anxietas H 6 § 14 mi pr. § 5
anxius uigiliis IIII pr. § 4
apertissime II 1 § 6
apex V 3 § 6 VI 22 § 8 apex im*

perii VI 20 § 2
app. uide adp.
apte mi pr. § 1
apad Spartam (= Spartae) III 1

§ 12, Uemt III 3 § 2 mi 4

§3; 5 8 6: 6 § 24: 20 S 8»

V 10 8 5; 18 8 8; 20 8 8 VI
3 8 1; 15 8 18 Vn 3 8 6; 5
8 6; 6 8 12; 12 8 2.8; 17 8 *
8 6.8; 25 814; 39 8 2; 43 8 4;
A 3 8 4 apud Siciiiam II 14
8 4 apud Graeciam m 13 § 11,
tf<wi: ini 2 8 8; 4 8 4; 6 8 28

VI 21 8 20 VII 8 8 1; 40 8 4
8 7; 43 8 16 apud mentem VII
41 8 1

arbUrari. ut arbitror VI 12 8 7

arcessere II 14 8 15 arcessitus II
17 8 11

ardere malis 1 1 8 16 ardens libi-
dine 14 8 7 ardentissimae
febres IHI pr. 8 4 VI 12 8 2

ardor solis I 2 8 86

arguere II 1 8 1

argutior VI 12 8 6

in arma coniurare VI 11 8 1

arr. uide adr.

artata obsidio II 12 8 7 artati flnes
VI 21 8 18

articuli I 21 J 20

artifex doli III 12 §11 artifices
circumuentionum V 4 § 11 arti-
fex scientia VII 1 8 9 artifici
neglegentia VII 25 8 3

artissima obsidio V 18 1 16 artusi-

mae anfustiee VI 14 8 2
arx. uelut Tn arce spectaculi n 18

8 5 quasi arx VI 1 § 1 arx

potentue summa VI 1 8 18 in.

aree montia editiwima, pendebat

opptduln VI 11 8 21
aso. utde adsc.
asper situs I 2 8 17 sjperrimum

bellum V 5 § 12
asperitas IIII 23 8 H
sss. uide ads.
astus I 8 § 7 117 § 2 m 21 § 6

VI 15 8 29
at V 24 8 9 at uero I 17 § 1 m

8 8 5 im 14 _J9; 17 812; 23

8 9 V118 4 VI 3 8 4; 11 §16;

15 8 8
atrocitas I 17 § 3 II 13 g 7 HH l

8 14; 5 8 8
atrox. atrocissimus I 13 8 1 »*«>-

ciss. bellum Dll 8 § 16
att uide adt

ancupatio nouarum rerum V 19 6 10
aucnpatores euentnum V 4 8 19
audaciam cobercere VI 11 8 30
audere pro patria II 17 8 9 audere

super eo m 4 6 8
auditu UI 2 8 14 V 23 £18 VI 5

8 8 auditus trepidi II 19 § 10
auellere obsides VI 12 8 4
auertere cuncta in praed&m V 24 8 1

auersus I 2 § 4 VI 15 § 20

auersa pars I 2 8 76 auersi di

VI 1 8 19
augmentum 1588 III 238 68 VII

388 7
augustissimus annus VII 20
aufditas II 3 8 7
auidm. auide III 1 8 2 auidius

VI 12 8 4
aura uitalis A 16 $ 11
auspicari II 17 8 8
austeritas V 7 8 14
ausum. auso potiri im 5 8 6 ausa

infamia V 17 § 6
aut V 1 8. 4; 5 8 6 aut forsitan

IIH 17 § 8
auulsi obsides VI 12 8 4
auunculus m 11 8 1
auxiliator V 24 8 6 A 3 8 1
in auxilio habere im 20 8 29

bacchari VII 37 § 8; 40 § 4
balatus V 18 8 9

82

uocabulorum notabilium.

788

beatitudo V 1 $ 4 VII 26 $ 8
beatus im 20 § 8 beatus Tobias

I pr. f 7 beatus alueus VII 39

$ 11 beatissimus I pr. $ 1 VII

43$19Al|l;2$l«
bellator I 4 § 6 II 8 § 6 bellator

populus IKI 21 § 4
bellicosissimus III 15 $ 10 V 23 $ 2
bellicus I 9 § 4 V 5 § 10 beUiea

inpensa HH 11 $ 2
beUum. cordU bella A 21 f 6
beneficio noctis IUI 1 § 10 VI 13 § 4
beniuolus V 2 § 2
beatia (Tiberius) VII 4 § 7
bia (h*. iterum) consul IIII 10 § 2

VI 21 § 1
blandimenta IIII 6 § 30
blandiores aurae V 16 § 14
bracchiam VI 18 § 31; 19 § 18 VII 36

$ 9 bracchia Orientis II 6 $ 14
breuiare I 12 $ 1
breuiator I 8 § 1
brcuii. in breui 1 8 § 13 VII 37 § 2

breuiter V 23 § 3 VI 1 § 19

breuissime I 2 § 61
breuitas III pr. § 2.3
brutus (opp. rationabilis) I pr. § 4
buocis spumantibus VI 15 § 15

eachinni A 29 § 2

cacumen montis II 9 § 6

caecus A 21 § 4; 29 § 6 caeca

rabies III 17 § 2
caedere H 14 § 22 III 22 § 10 IIU

9 § 16; 10 $ 7; 13 $8.14; 14

§ 6; 15 § 6; 20 $16.21.23; 22

$ 8 V 3 $ 3; 4 $ 2; 5 $ 13;

13 $ 2; 14 $ 4; 15 $ 18; 16

16; 17^$ 8; 18 $ 11.12.18;

" $ 6; ,'24 $ 7 VI 3 $ 6; 4

§ ^; 6 $ 3; 7 $ 10; 8 $ 6;

15$ 27; 16 $ 1
caelitus III 3 § 2 VII 35 § 22
caenum A 28 $ 1
calcare sacramentum III 12 $ 28
caligo V 15 $ 11 c fumi III 23

$ 4 c. nequitiae IIII 6 $ 38
calor ebrietatis V 7 $ 14
calumniosus VII 15 § 12
caninae muscae I 10 $ 11
capacitas I 20 $ 3
capere. captum cor IIII 6 $ 36
capessere 1 14 $ 3; 15 $ 6 capessere

uictoriam II 16 $ 4 canessenda

subruendaque Roma IIH 17 $ 8

capillatus V 23 $ 18

caprilis casa V 21 $ 7

captio im 16 $ 13

captiuitas III 1 § 1 IIU 9 § 6 ca-
ptiuitates H 19 $ 13, cf. Ind. uu

captus temporum IIII pr. § 6 c.
temporis A 21 $ 10; 24 $ 7

caput rei I 1 $ 18 caput Orientis
n 6 $ 14 III 18 $ 2 caput
gentium (Boma) II 12 $ 2 caput
Fersici regni III 17 § 5 caput
Caucasi 12 $ 49 in capite Gal-
laedae V 7 § 2 capat fiuminis
V24§6

carnalis A 15 $ 2

castigare II 1 § 1 UII 17 § 11

casus communis esse VII 22 $ 2

catalogus tyrannorum VII 42 $ 4. 16

catena sceleris VI 17 $ 6

catenatus V 1 $ 9

cateruatim III 10 § 2 IIII 6 § 11

cauatus I 3 $ 4

cauernae ossium eapitum humanorum

V 23 $ 18
cauiUatio IIII 5 $ 8
<&Wi*(geneHuumpraeceden8)A.d8%6
causae subtrahere aliquid ntilitatia

V 19 $ 21
causari II 6 $ 14
cautela II 10 $ 8
celebres insulae I 2 $ 106
celeriter IIII 20 $ 26
celsitudo A 25 $ 3
centesimus eques VI 16 $ 8
ceratae tabellae II 9 $ 1

cerebro inpacta claua V 9 $ 2 ce-
rebro effosso V 23 $ 18

certatim VI 21 $ 8

certus. mori certa VI 19 $ 17

ceruicem praebere V 12 $ 8 ceruices
indere funibus V 16 $ 18 cer-
uix reip. VII 33 $ 16

cessatio VI 21 $ 10

inter cetera II 13 $ 4 VII 3 $ 10

ciere pugnam IIII 10 $ 5

cineres VI 17 $ 8 cineres bellorum
rediuioi V 22 $ 16

cingi mari I 2 $ 68.100

circa quemlibet censuerunt IIII 13
$ 18 circa eum fortiter agenti-
bus V 4 § 14 parum sit culpae
oirca ignorantiam V 19 $ 12
circa ualnus manus hebetauit

V 21 $ 9 circa conspectum VI
5 § 5

784

Index

circulus Oeeani VI 22 $ 1

drcumcinctus I 2 § 2

circumcursantes V 15 § 11

circumductus T 24 § 2

circumerraM I 10 § 14

circumferr* IHI 8 $ 19

tircumfusio I 2 § W

circumfusus. circumfusi equites V 4
§ 6 circumfasae montibus gen-
tes V 23 § 17

crrcmnpcmere II 17 § 5

cixcumsaeptus I 2 § 1 V 14 § 6; 19
§ 7; 23 § 19 VI 8 § 4; 21 § 7

eircumsonantes hostes DllJM

circumspectare fugam im 2 9 4

circumepkere VI 8 § l! circum-
spicere fugam II 10 § 4 cu»
Roma s» cdrcurospiceret adnaroum
Alexaudrum Magnum V 22 § *
circomspectis omnibus VI 11 § 23
crrcumepectior III 15 § 2

circumstantia VII38§4 A7$8;

II § 1 circumBtantia malonnn
saeculi I 12 § 1 cireametantia
mortis V 15 § 15

cireumetrepere IIII 1 $ 2
circumstructa plaustra V 16 § 17
circumueniri II 6 § 9 eireumuentus

III 1 §11; 2? 18 IIII8 §14;
15 § 6

circumuentionee V 4 § 11
citato agmine VI 15 § 22
cito agmine V 19 | 4 quadrigae

citae II 6 § 10
clande8tinu8 II 19 § 2
clarescere I pr. § 14
claritaa ecclesiastica I pr. § 11
claudicare mallent regem quam

regnum III 1 § 9
ckmstrum VI 21 § 11 claustra Al-

pium VII 35 § 3 claustra Py-

renaei VII 40 § 6.8.9
clementi8simu8 I6§5VI1§24
coaceruare V 14 § 8; 19 § 2; 24 § 10
coaceruatio VI 18 § 2
coadunatim VII 27 § 6
coaequatio A 16 § 2
coale8cere V 11 § 2
coarguere V 16 § 10
coartari I 2 § 70.84.94 VII 5 § 8
coctilis later II 6 § 9
coercere II 8 § 4
cogere agmen in unum V 18 § 19

VI 7 § 8
cogitare aliquid II 16 § 3

cogitatio A 21 § 6 cogitttumes VH

41 § 8
cognairo uniuere» I 8 § 13
cegnitio I 2 § 51; 5 § 5 V 19 § 12
cognitus inceete I 4 § 7 cognitua

flagitiose m 23 f 29 cognita

stupro V 10 § 9
cehereere- im 17 § *
coheredee m 12 § 19 V 15 § S
cohibere pedem V 5 ff 15
colitur Hlbernia a Bcottorum gurrti-

btifi 1 2 § 81 eelr (opp. deeertum

esse) I 2 | 78
collegium VI 17 § 9
colligere magna paruis m 11 § 2
columnae Eccleaiae A 1 § 4 c ueri-

tatis A 27 | 8
comitatus equitiDus VI 3 § *
commemorano V 15 § 2
cemmendare VI 5 § 9 commendare

uim rerum m pr. § 8 com-

mendare numerum HQ 1 § 12
commenta poetarum VI 17 § 8 com-

meatie crudelior I 20 § 2
commigrare V 17 § 18
comminuere lapidem in puiuerem im

23 § 6 Perpenna commxnutus V

23 § 12 comminutum proelio VI

3§5 c aliquem stipite V 17 § 5
comminus II 8 § 9
eommodum. commodo proepieiemtf

finis I 12 § 1 naues utriusque

commodi VI 9 § 8
commodtis solo I' 2 § 82
commenere de custodia m 12 § 28
commortuus II 5 § 2
commotio I 18 § 2
communio mi 6 § 29 V 1 § 15; 2

§ 6.8
commums. in eommune consulere II

16 § 1 III 8 § 6 mi 16 § 8
comp. uide conp.
conatus I pr. § 2 IHI 8 § 18
concauum aes I 20 § 3
concedere. coneessit uictoria ad Bo-

manoe IIII 1 § 19 concessrt

Syracusas IIII i § 23
conceptio uiperina V 6 § 6
conciaere terram VI 10 § 3 concisus

per fossas fluuius II 6 § 4 con-

cidit seueritas Bomana magnam

uiscerum suorum partem im 3

§ 8 concisa uiscera 1111 20 § 85
conoUium commune Graeciae m 12

§ 12

uocabulorum notabilium.

785

concinere VII 39 § 9

concipere. male concepta pernicies

concire. concito procursu nn 4 § 6

concitare IHI 6 § 17.19

conclamare I 6 $ 4

conclusio I pr. § 16

ooncremare Vl 14 § 4

concrepans gelu IHI 20 § 35 con-

crepantes VII 8 § 4
concretus VI 14 § 6
concnbia nocte ifll 18 § 18
concuxrere VI 20 § 8
concursatio III 22 § 16
concursus 1 12 § 9; 15 § 6 V 1 § 6;

15 § 18 VI 5 8 U; 11 § 24

VII 37 § 6
concussio IUI 20 § 36
concussus I1§8II6§14
condemnatio generationis I 3 § 6
condere. Gesonas Sibosque quos Her-

cules condidit III 19 § 6
condicere III 23 § 41
condiscipulus III 18 § 11
condolui III 20 § 5
confectus squalore III 1 § 23
conferre dolorem ad desperationem

HII 22 § 3
confertissimus III 9 § 3; 17 § 6

im7§llV15§8VI9§9
confe&sio III 2 § 4 VII 32 § 9
confidenter V 2 § 2
confinis I 5 § 1 III 23 § 7
confinium I 5 § 6
confirmatissimus VQ 10 § 1
conflagrare I 5 § 6 IIII 5 § 6
conflictari II 15 § 1 VI 10 § 1
conflictatio I 1 § 15 IH 14 § 6 HU

12 § 10 VII 43 § 19
conflictus 1 13 § 3; 21 § 7 m 1 § 17
confoederatus II 4 § 2
confundere fortia VI 1 § 6 confun-

dere incredulos VII 3 § 12 con-

fundi VII 37 § 11 confusus VII

37 § 17 confusa dissensio VI 1 § 4
confusio I pr. § 13 III 2 § 10 V 19

§ 14 VII 37 § 10; 43 § 19
confutare I 8 § 7
congeries V 11 § 3 congeries obscena

ruinarum II 19 § 10
congregare III 14 § 4
congregatio VII 39 § 13
congressio II 4 § 9; 8 § 7; 14 § 18

III 1 § 6; 6 § 2 im 1 § 13;

9 § 3 VI 15 § 26

V.

congressus (subst.) V 1 § 15
comcere im 6 § 34 conici datur

I 12 § 10
coniectnra I 3 § 4
coniueo im pr. § 6 V 1 § 2
conlatio mi 16 § 19 V 1 § 12; 8 § 2
conlaudare III 2 § 12
oonlidere ad saxa V 16 § 13 con-

lidi ictu Iin 8 § 14
conloquium pacis TTTT 7 § 9 con-

loquium familiare im 20 § 18
contucescere. conluzit incendium V

3 § 1 conluzerunt III 23 § 3
conluuies II 16 § 14
conm. uide comm.
conpacta VQ 2 § l conpacti lintres

V 14 § 2

conpages (scutorum) VI 7 § 9 con-

pages corporis IHI 8 § 11
conpenaiosus II 4 § 9 conpendiosa

breuitas m pr. § 2
conpescere II 13 § 1
conpetens I 20 § 8 VI 17 § 7 con-

petentes portiunculae VI 7 § 2

conpetenter A 2 § 6
conpetitor V 17 § 8 ,
conpletus caedibus ignibusque V 3

§ 6 c. caedibus inoendiisque VII

33§6
conplurimae I 15 § 8 conplurima

iumenta im 1 § 18; 14 § 8
conpositae pace gentes VI 22 § 1
conpressio V 15 § 11
conpunctiones VII 8 § 8
conpungi VII 28 § 8
conquie8cere m 13 § 8
conquisiuit nihil praeter uulnera III

23 § 17
conradere copias II 5 § 4 conradere

Syriam VII 22 § 7
conrodere V 12 § 2
consalutatus VI 20 § 2
consanguinei VII 29 § 18
consanguinitas m23§65VII7§2
conscendere nauem m 19 § 11
conscientia IIII 4 § 6 VII 42 § 17

con8cientia seoreta VQ 41 § 1

conscientia uictus V 19 § 16
consciscere sibi mortem EHI 17 § 12

VI 18 § 16
conscius facti IDI 9 § 4 nihil sibi

con8cius V 21 § 4 nihil mihi

conscius A 7 § 2 conscii ciues

V 19 § 14 conscii coniurationis

V 16 § 6

50

786

Indei

consenescere III 2 § 12; 12 § 8
conserere pontem II 10 g 8 conserta

multitudo V 12 § 7
conserere. consitae montibus silnis-

que VI 21 § 6
considerare I 5 § 8 VI 21 § 17
consideratio V 19 § 12 sine con-

sideratione V 22 § 4
consiliarius A 27 § 8
con8ilio magno usus UH 9 § 16
consistete.I 2 § 81
coflsociare ' V 23 § 5
consona moce I 6 § 8
consors imperii Vfi 34 <§ 9
conspirare nt V 16 § 1 conspirare

c. infm. V 17 g 4
conspiratio I 15 § 1
conspiratores VII 6 § 5
consteme. conatantior V 16 § 18

constantissime VII 9 § 3
constantiam ex deaperatione sumens

VII 28 § 18
consternatus II 11 g 6 V 15 § 20

VI 11 § 27

constituere. coastitutus I 2 g 106

VII 25 § 16 eonstitutus apud
Mediolanium VII 35 g 26

constitutor praecepti VII 22 § 6
cbnstricta III pr. § 8
constupescere I pr. g 14
consulere in cornmnne III 8 g 6

coBflnlere (i. q. interrogare) V

16 g 18 VI 5 g 11; 15 § 12 A

81 g 7 quod..consulitur II 17

g 17
consultare HII 19 g 4
consultatio IIII23§8VI8§4
consultor VI 15 g 12
consummare IIII 19 § 8 VI 18 g 24;

19 g 11
consummatio II 6 g 10
contagio V 9 §4
contemplatio VI 21 § 20
contemptibilis II 11 g 7
contemptim V 4 g 6
contomptu VI 15 g 14
contentioll 13 g 11 V 8 g 2 con-

tentiones III 12 g 11
contererc. contriti HII 20 g 26
conterrere VI 18 g 82
oontestari I 3 § 4; 6 § 4 II 6 § 4

m pr. g 1>23 g 67 V 10 g 9
contestatio I pr. g i6 VI 20 g 9
contexere III 2 § 9 VII 10 § 4 con-

textiora I 21 § 21

contignus teme II 18 g 7
continens terra I 2 g 61 continen-

tissimus II 3 § 7
contingere I 1 g 7; 2 g 3.68.94
continuare VII 36 g 6 conttnua-

tissimus H 3 g 9
continuatim TTTI 5 g 10
continuatio V 18 § 29
continue V 1 § 11
continuo I 2 g 29; 3 g 1 im 1 g 2

g 5; 7 g 6; 9 g 12.14; 13 g 4;

20 g 28 V 4 g 2; 18 § 9 VI

6 g 2
contra Cjprum spectat I 2 § 26,

Uem: I 2 g 67.89.100.101.104
contractus neruonun III 16 g 6
contradicere VI 15 § 1
contradictiones VII 27 g 3
contradictor pacia m 1 g 1 contra-

dictor senatus VII 4 § 7
contraria sibi promunturia I 2 g 94

e contrario II 14 § 3 III pr.

§ 3; 3 § 2 A 7 $ 6; 20 § 6;

31 g 1
contremescere II 6 g 14
contribnlatus A 14 § 3
controuersia IHI 5 g 6 VII 35 g 4
contrudere I 20 g 3
contubernalis V 15 g 22
.contumacia III 12 g 31 VI 1 g 3

VII 1 ) 3
contumax I 1 § 9; 10 g 9.15
conualescere III 13 g 8.9
conualli8 I 5 g 10
conuellere statuta V 12 g 5
conuenienter VH 2 g 1
conuenientia II 3 g 4 conuenientia

temporum II 2 g 10 III 15

g 1
conuersatio A 31 g 8 conuersatio

humana VII 33 g 2 conuer-

sationes insanae III 12 § 11
conuertibilitas I 1 g 9
conuexus DH 8 g 13
conuincere de VI 1 g 8
cooperatio A 33 g 2
coopertu8 IIH 8 g 4
copiositas Septentrionis V 2 g 3
copiosus. copio8is8imus VI 10 § 14
copulare m 14 g 4 VI 17 § 6
cor inbumanum III 20 g 5 cordis

sui uirtus im 21 g 9 corda

m 1 g 3.4
coram A 3 g 6
corona uestra A 3 g 4; 7 g 7

uocabulorum notabilium.

787

corpus. corpore toto perhorresco V
11 § 4 corpora .'diBtaJmerunt in
modum niufupi V K §4J'' oor-
pus rei I 1 § 13 corpus.Grae-
ciae m 12 § 83 corjus1 Jmperii
Romani V '^ T^ofpus^-

Sroum VH 22 § 9 corpus
risji VII 48 § 16 .corpus
unum sumufl in Christ6'LA. 31
& 7 -•...!

corpusculum flll 8 § 13
iqrripere increpatione II 10 § 2 cor-

ripi VI^Sjl "
corrumRere pecunia V 15 § 4 cor-
'i§(ftu£ Jxercitus VSX 23 §"66
muliere corruptior I'19,'.§ X '"'
corruptio U 11 § 8 > - -
corruptor Iin 6\§ 9 V 15 .§ 22
crasfiitudo I 10 #12 ' l '
crff^us. fipris crassi injpig exesi IIII

craticius paries V J2
cratis inextricabilis *

I4i

§9

cre-

creberrimus I p | 24

crebrescere VI §'1

credere euangelio VII 41 § 6
f ditur^ChristuB I pr« § 9

credtyflis II 6§ 8 V 7 $ 11

creduIitaB III 10 § $ k pfedulitates
mi 17 § 11 - ,r >,Tr

crtfisyiBf 17

cruciare I 10 §.8

muLatitas fecunda VI 1 § 22

aWiUni H 10 I tl pesti-
,lentiaxni ,4 £ 5 pugha IIII 10
§ 7 oihmVad aoman^am in-
patientiam cju^esce^tia* VI 12

cnjdua VJI 34.§ 8

cruentare ILt 18 §^.23 § 68

craemtus I 4 § 1 cruentum imperium

^V4 §16 cruentr(jra 6 §9

cnientior I 13 § 1 cruentisqi-

mus I 11 §2 CTuentissim^l

17 § 2..V 23 § 7 VI 19 6/ 7

cum cum vh&ic. II 19. § 14 IIII 5
§ 13 VI 11 § 3; 12 § 7 cum..
coepisse^Vtl 2 §2 cum..fuis8e

cumulare I 15 § 6
cumulatius reddidi I rpr. § 8
cunctari IIJI 16 § 7} 20 § 18
cur (= quia uel quodlll 8 § 7 III 18
.§11 nn 6 §8 V8§3 VI 8
§18; 13 §2; 15 §6 VII13 § 4

cura. studii curaeque maiorum mo-
numentum VI 15 § 81'' ctirae
«tudiorum VI .15 §32 cura
rtudioquo maiorum rVlI 16 § '3

curator fl 1 J§ 6 VII 2^ 4 '
curipBita8 140 § 17 * '• "~"
cursitantes I 10 § li
CUXBU8 U 9 § 2 >
cufuatura sprnae IIII 8 § 13

lo aeterna t 5 § 11 •
.natutaleOceani VI 14 § 1

.'^«e*»*" nn 1 § 12

damha pugmve VII 37 § 14
dare. sese (m ,hostem dedit VII 83
§ 8" cotlifei datur ;ff : 11 § 10
IIII 6 § 42 conici' 'datur I 12
§ 10 III 6 § 8 iritelWi datur
mi5,§ (3 • dato dte ad jmgnam
<ft campo V 16 § 14 aaito die

de Roma, rediens V 16 ft p) de ruina
sua 'exenrplum reUftquere II 17
% l^f',de erimehdis regnis1 eon-
^curtera III 23 § 69' nescire de
rratre V 19 § IV scire de ciue
V 19 § 12 de quibus. .perhor-
rescant V 19l§ 22 de loci ini-
ouitate causari/^I 11 §6 quid
lvi de mortna '$ecude sperari
pote8t VI 16 fe 16 de passionibus
8u,is coepit VII 3 § 2 contem-
* ilari de . . VII 32 § 7 de Deo
reVII35§22 discerede..
9 § 4 gloriam quaerere de. .
VH 43 § 6

deargentata arma ac ueetes III 22
§ 2 .dwgentAta <4rka IH 28
• § 26r '>- '

debere^ ^factum praecento I pr. § 8
debrtib obnoxfi HII 16 % 9

decennis I 17 § 1

decerpere VI 7 ^ 2 decerptus (de-
ceptus codd.) VII 2b^§ 1

deoessor V 12 § 6

decisio VI 21 § 13

declarata ueritas VI 1 § 8

declinare V 23 § *^0] '

declinatio morbornm V(4 § 11

decorare uoluntate conatuqne I pr.
§ 2

dedecori88imus.ni 23 § 26

50*

788

Indei

dediticius VI 8 § 9

deducitur iugum Pjrenaei VI 21 § 2

defeotdo II K) § 4 IIH 13 § 6

def ectores im 3 § 6

defectus (subst.) D3§6V22§9
defectus animalium II 1 § 1
defectus interior VI 14 § 1 de-
fectus (opp. prouectus) VI 14 § 2

defensare Ttfi7 § n

defensio Iini6§6Vl§15Vn
39 § 7

deferre (senatui) VII 4 § 6

defetigare V 15 § 15

dcficere. defecit in castodia TTTT 20
§ 89 defectaroi IIII 2 § 2 de-
fecta Gallia VI 12 § 2

defigi I 2 § 62

definire IUI14§5V23§8

defletus mi 5 § 6

deformis IUI 23 § 8

dehinc I 1 § 14; 21 § 10 n 7 § 1;

11 § 6; 14 § 22 im 11 § 9
deiectae mentes VH 1 § 2

dein III 12 S 21 im 6 § 25
deinceps DH 13 | 3 V 1 8 1
deinde tanc VII 2 § 2 tam deinde

Vn 39 § 1 ac d. ttH 6 § 16
delere Giliciam V 23 § 21 delere

Italiam V 16 § 7
delibare breuiter I 1 fi 4
deliberatio II 17 6 1
delicati isti im pr. fi 6 delicata

natrimenta 17n pr. fi 10
demonstratio VI 1 § 25
demum IUI 2 § 7; 9 § 8: 11 fi 4;

12 6 5; 14 fi 1.8.4 V 23 § 18
Vn 6 fi 11; 9 § 9; 24 § 1; 31
fi 8; 36 § 8

densare V 15 § 12

denudare im 12 § 8

denuntiare I14§4lUl§lVn
27 fi 16 denuntiare bellum m
1 § 6 VI 19 fi 4 denuntiari sibi
V 10 S 9

denuntiatio III 3 $ 2

depectus VII 43 § 14

dependere tributa V 1 $ 11

deplorare VI 15 fi 3

depopulari V 18 § 80 V 23 § 7

depopulatio IHI 5 § 7

depraedationes m 12 § 19

deprauatus I 3 § 1

deprecari EQ 16 § 2

depressi I 10 § 16

depugnare in ludo VII 16 $ 2

depulsor I 21 $ 19

depntare I 16 § 1 deputare miseriis

im 12 $ 10 deputatus sorte

DH21 § 1
deriuatio im 6 § 86
desaeuiens II 19 $ 1»
desoendere I 2 § 80 <L ab Oriente

m 15 8 10 d. ex Asia msiore

m 23 § 48
descensuB VI 8 8 4 descensu medio

VI 11 S 21
describere I 2 8 38 agente . . de-

scribente VI 6 § 6
descriptio per prouincias I 2 8 36
desecare caput V 4 § 6 desectus

V 21 $ 7
desiderabilis DHpr. $ 2
desides I 15 § 8 II 10 § 2
desidia im 21 § 4

desolatio 19830 16 8 17 101

8 28
desolatus H 18 § 7
despectio A 18 $ 6
despectui habere VI 818
desperatio U 19 § 8 im 16 § 6.21

V 1 8 5; 4 8 20; 15 6 14; 21
S 8 VI 11 8 28 desperationis
nouissima spes V 7 § 16, cf.
Ind. IIII

dcsperatus. desperata salus 1 10 8 16
desperatior II 14 8 20 despera-
tissimae ree VII 36 § 6

despicere. despioiebat oppidnm tutum
hostium aiscursus Yl 11 8 21

destituere praesidia V 3 $ 5 dfisM-
tutus V 2 § 6

destitutio m 22 $ 10

destrictnsgladius im 16 § 6

desuper III3§2VI7§9;11§25

dfitentus II 15 § 1

deterere II 19 8 19 detritus m 19
§ 6; 22 § 16 Vn 34 § 6

deUrgere. detersa seruitus mi 20

a g

determinare I 1 § 16; 2 § 78
detinere mi 10 8 1 detinere sibi

H 10 S 3
detrectare pugnam IIIT 17 § 4 de-

trectatum iugum m 17 § 9

detractare VI 11 $ 14
deuertere VI 13 8 1
deuexus mons VI 11 8 24
deuians VII 28 § 23
deuiua 1 10 $ 19 per deuia V 23 8 5
deuoluere V 18 § 6

uocabulorum notabilium.

789

deuoratae ciuitates III 3 § 1

deuotio Vn 27 § 1

deuouere VII 35 § 6 deuouere se I
21 § 4 deuouere fidem IIII 14
§ 1 deuotissime VI 1 § 19

a dextris I 2 { 70 dezterior 1 15 § 8

dicere. ut dixi II 6 § 2 V 12 § 0;
23 § 19 VI 1 § 18.24.29; 12
§ 4 VH 27 § 16 A 6 § 1 ut
diximus VI 1 § 6 ut ita dicam
VII 29 § 18 ut non dicam V 22
§ 12 ut non dicam . . sed V 21
$ 1 ut non diierim . . sed V 5
S 14 non dicam V 4 § 12 VI

10 § 13 non dicam..sed m 17
§ 7 V 6 § 3; 24 § 9 non dico
IIII 13 § 10 non dico. .sed VI
17 { 4 sic dictus m 23 § 26
Bupra dicti montis VII 40 § 8
dictum abominatuB im 19 § 1
dictu audituque horrida V 23
S 18 incredibile dictu IIH 21
S 7 mirum dictu II 9 § 8; 15
§5

dieionem Romanam antiquis terminis
statuit VII 23 S 4

dictatore8 tui (t. e. qui tibi dictant)
A 29 $ 2

die dato VII 6 $ 7 die ad pugnam
et campo dato V 16 § 14 eo die
VI 20 S 3 eodem die VI 20 § 2
tertio die VI 19 § 8 VH 36 § 8

Suarto die V 16 S U sub uno
ie m 16 S 6 dies eadem II

11 S 6 tertda dies V 15 8 14
die dicta V 15 § 24; 16 § 8;
17 S 4.12 VI 7 S 4 postera die
V 15 S 13; 19 $ 12 VI 2 § 22
tertia die VII 39 § 16 quinta
die VII 6 3 7 alia die VI 11
S 10 ea die VI 18 $ 16.28
eadem d. V 18 § 21 VII 4 § 14
illa die V 19 S 24 quadam die
VI 8 S 2 d. statuta IIII 6 § 18
una die VII 7 S 3; 25 S 14
sub una die V 11 § 6 VI 2 § 2
isdem diebus I13§3VI4§1
VH 5 § 6 quibus diebus III 7
S 6; 23 S 57 VI 21 S 22 his
d. VI 18 S 34 in diebnB Are-
muli I 20 § 6 in d. Caesarifl
III8§8VI20§6 ind.no-
stris III 3 S 2 in supra scriptis
diebus m 3 § 4 in isdem die-
bus m 6 S 4

diffidentia II 7 § 4

diffidere. diffidene rebus V 15 § 9

diffisa m 23 $ 81
diffugere im 13 § 9
diffundere V 24 $ 15 diffUBUs I 5

$ 7 VII 38 S 2
diffusio terrarum I 2 $ 47 diffusio

meridiana V 2 § 3
digitus. non magps uerbo paene quam

digito mamfeBtauimuB VII 43

§ 17 ' ad digitum ostentare A

1 § 2
digladiatus m 23 8 20
dignitati8 inBignia V 18 § 17
dignnm est ut A 24 § 6
digredi II 12 § 1
dilabi in Hispaniae V 23 § 2
dilacerare H 8 § 5 V 24 3 20 di-

laceratae prouinciae et insulae

m 23 S 18
dilaceratio m 12 $ 28 VI 14 § 3

dilacerationes VII 37 § 8
dilaniare Orbem m 23 § 6
dilatare I 2 § 48; 10 § 16 m 12

g 8
dilatatio VI 14 § 4
diluere dolorem sanguine II 7 § 4
dimetiri I 2 § 96
dimittit Africam I 2 $ 3 dimissi

montes I 5 § 6
duxp&alfjLog A 16 S 5
direptio IH 16 § 6
dirigi I 2 § 99 directus I 2 § 52

in directum IIII 8 § 13
diruere urbes mi 15 § 6
dirus. dira mortis facies V 15 § 14

diri imbres IIII 5 § 1 dirae

alites II 10 S 11 dira tulmina

im 1 S 17 dira prodigia im

4 S 1; 15 S 1
disceptare inter se V 16 § 2
discernere I 2 $ 38 VI 15 8 16 dis-

cernere corpora ad sepulturam

V 19 8 12 discretae aetates V

22 & 3
diBcerpsere m 23 § 6
diBcesBio plebis II 5 8 5 discessio

(Gallorum) II 19 § 9
dJBcindere rupes mi 15 § 6 discissa

pax VII 29 S 18
disctngere. diBcinctus HH 6 § 14
discipfina tolerabilis IIII 6 § 40

disdplina consulis V 15 § 7
disciplinatufl I pr. § 3
diBcissio VII 42 § 16

790

Index

discordana Vrbf V 8 g 2 discor-

dantes V 3 $ 4
discretio im 12 § 12 VII 39 § 11
discrimen I pr. g 16 discrimen proe*

lii H 12 § 6 discrimine pari

V 16 § U _. , , r
discurrere I 13 § 4 IQ 23 § 19 V

24 § 13
discursus nanalis JXL 1 § 12 i iri-'
moderatus IHI 1 § 10 d. rabi-
dns VI 15 § 16 discursus crn-
enti VII 40 g 10 d. effrenati
VII 27 § 6 d. indiscreti HI 2
g 11
discutere IIII 6 § 4 VI 1 g 2.3
d. breniter VI 1 § 19 d. robi-
ginenl HII 23 § 11 d. monilia
.anulosqrie V 15 § 21
dispellere V 5 § 6
dispensatio I 8 $ 18 II 1 g 2
dispensator VH 37 § ll ^
disperdere ttft 18 § 1*7 VI 2 § 16:
9 § 2 VHT §4 ±20$ i*£
disperditns V 16 § 6 VI % § 3
dispergere. dispersi snnt.III 23T§ 28
dispe^rana rumor Dtll 6 § 29 x
disponere Itt 23 § 63 d. bellum
. III 23 §.26 d. tenrpdra VI 1 $ 5
dispositio regja III 14 g 3
disrumpere VI 8§ \l ,,vl
dissensio II 14 g L fc oppfusa' VI
1 §.4 dissensfones U 3 § 9

V 16 $,6 VI 14㤠6
disserere aliQuid per ordineml 19 § 2
dissUere V 1 § 14 , . ^ u
dlsaimulare I 8 § 14; 12 £ 9 V 24

§ 17
dissimulatio III 12 § 31
dissolnere supplicia I 20 § .5' dis-

soluta aedes; Illt 4 g 1 dlssoluti

osmpi TitT ifi §2
distabescer^ II 10 & 11 d. in modum
v ninittm V 16 § 11
distingnere VI 8 $ 2
diatributim VI 7 § 12
ditare HI 2 f \l ,
diuersitas I J0t§ t II 8 § 10 V 1

| 14; ,19 g 20 diuersitates II

diuermq* *i JpA &J&J A4 eJ&
nerso. I 21 2 9 n 18 § ^ HH
1 g ,tf ,in diugrsa VII 38 {18
dlnersissiinns D[p! pr. § 2 V 4 § 2

dinites snb religfcne A tfl § 0

dininitns I 10 § 17

diuisiones I 2 § 12 dinisionnm ra-

tiones I 2 $ 83
diptprnitas I; 17. § 3 V 19 § 2*
dtufarnus* maiinium, et diutrifnum

bellum VI 11 $ 18. idiuturnis-
. . jumum bellumV 24 g 17
doctns A 18 g 4
dbcuinentum V 19 § 16 . documenta

VIJ 1U d. nirtutts 1 15 g 10
pro dblor I 16 § 1 dolorlbbs agi

ira 12 g 10

dolose V 15 §l 2

dominari geritibus Vtt 2 g 1 domi-
nantur leges V 2 g 6

domlnatio I 4 1 1; 21 § 6 II 2 § 9;
17 glO nfl f f.ll V 214 11
dominationem inuadere ml 6

dominatui Jeuist.) II 2 § 10 m 12
$ 30 V 6 g 5 VI 17 g 9; 18
i 1*

domjnt rerum V 1 § 7

dbna salutis' VI 1 g 8

dersnm, terxae I 2 g 58 dorsi la-
curiarum Ittl pr. £ 7

dotare cruore H t g fr ., .

sine dubio I 1 g 12; 11 §2 ii 9'
S9lH6glVIlg27 0rocul
dubio V 4 g 11 VII 39 g 16

ducere {%. j. pntare) V 1 g 11 ; 23 § 16
dncob per longum Gatlia I 2

dnctores III 1 § 14

dudum nH3§4;20§»BVII37
§18; 41 |4.

dulcecfo VI 12 g 4 ,

dnmmpdo I 21 $ .14 .. „ , .

dnnrlalat I 1 fl Vtt l.g llo

duplei ahimus II 4 § 10 dnplicia
illis nidentnr ^nae nident IIIT
6 § ,fe dnpllciter contninaces

dfuplicatus Vu 2 g 12

durus VI $ 9 durae ooridldones

UH 9 g l duYisuma supplicia

I 10 g 9

eatenus^ l t §] i 11 17 § X i UL 1
| ^; 19 g 10 V 8 i 3 VI 1

ecquid V 1 g 2

edita mari insnla im 20 g 30

uocabulorum notabilium.

791'

edomare insulas V 13 g 1 edomitus

III 20 g 12
effectus (plur.) UH pr. §2
efferre arma foraa 14 § 1 efferre

laudes III 14 § 8 elati mortui

V 11 § 5.
efferuescere 1 10 § 11 II 12 § 1 effer-

buit mare V 10 § lt e. bellum

VH 28 g 18
efferus. efferi animi III 1 § 4
effetua VII 9 § 5
efficaciter I pr. g 1
efflare III 17 § 6
effluere im 13 g 16
effo&sa lumina I 13 g 2
effrenata andacia VII 33 § t e. lu-

xuria VII T § 3 effrenatius VI

18 § 10
effuaus I 2 § 38 VII 33 § 6 effasa

tempestas III 1 g 10
egeuus opiB I 1 § 9 egena stips

nil 16 § 19
egerere foras V 6 § 6
egestas II 4 § 8
ei mihi IIII 12 § 8
eia VII 26 § 2
elabi. elapsuB mi 21 § 3 VI 11

§ 19; 18 g 29; 21 g 10
elanguescere VI 11 § 3
electio I 16 § 3 IHI lfr g M VI

§ 10 VII 33 g 4
electiseima III 14 g 6
elementarius A 19 g 5
elogium infame V 15 g 5
eloquium. cnins el. Occidens uelut

ros in uellus expectat A 4 g 6
elucet IIII 23 § 8
elndere III 1 g 6
emanare IIII 5 g 13
emendatio VII 37 § 10 A 25 § 2
emerere VI 1 g 11.18
emergere flunium I 2 g 28
emicare II 4 § 12; 13 g 5 V 9 g 5;

16 g 16
emigrare IH 2» % 36
emissor A 9 g 1
emolllre V 16 g 14
emornmentum III 13 g 1
emnndare A 24 g 2.3
emundatio A 28 g 13
emnnire III 12 g 27
en II 19 g 12 ter
enatus V 6 g 2
enecare I 15 g 3
enimnero I 8 § 8

eniti V 9 g 1

enize III 23 § 36

enormita» miseriarum IIIJ 9 § 12

e, ponderis im 20 § 88
ennntiare cladem IT 5 § 9
enntrire VI 22 g 8 enutmi I 31'

S 18 VII 2 g 4
eqmdem V 18.8; 28; 19 g 2 VI 1$

g 8; 17 g 8 VH24.g 3
erga ee I 6 g 4 numqnaan erga sta*

tnm suum inria idonei Vo g fr

erga. .nitia sectjrtor VH 7 § 1-
ergo II 12 $ 2 ergo (jwwtow.) IH'

23 g 46
errorum nebulae VH 29 g »
ernbeacere P pr.. § 6 m' 2fr g 6«

BH 2M 9 V 4 %A_0 VI' ltfg T

erubescere c. dat. VI 1 g 24 VII

33 g 1; 43 g 18
ernctare I 2 g 38 V G g * eruotata

flamma HII 4 g 4
eruditior I 21 g 21
eruptio (hoetium) VI 9 g 7 VII 32

g 10 eruptdones II 19 g r VI

11 g 9; 21 g 3
esca H 10 g 11 V 14 g 1
eacendere murum III 19' g 7 sosk

pham VI 15 g 34
esse. erat uidere et gemere VI' Ifr

g 26
esuriens VI 15 g 16
euacuare VH; 26 g 3 A 19 g 6 ; 21

g 4
enehere V 18 g 18
enentus pendens I 21 g 11 euenta»

belli duhii mi 20 g 20 enen-

tnum ancupatores V 4 f 19
enerberare VTI 35 g 18
euerrenda Caesarum familia VII £

* 8
enersio I 17 g 3 V 1 g 4; 3 J 1.5
enertere I 16 § 1 enerter* insulas

im 8 g 5 Cretam VI 4 |_2
euidens I 8 g 7 IHI 23 g 8» V 17

§ 13 euidenter mi 16 g 21

V 3 g 4 enidenth» n 14 g 2

im pr. g 11 euidentissime I 3

g3VII28g.25A2188
enificeratuB VI 14 § 8
euocatus nH 7 g 9; 22 J 2
enolnere m pr. §' 1 V lr g 2 euol-

uere longo textn VII 10 g 4
ez Lacedaemoniis condita 1111' 1 g 6

ez omnibus non esset, qui IIII

21 g 1

792

Indez

exaequare II 5 § 1

exaestuare clades I pr. § 13 pestes
I 9 | 3 ignes II 18 8 • ex-
aestuans flamma im 4 8 4

exaggerare II 6 § 13 VI 18 $ 11

ezamen oirinm I 15 § 7

exanimis V 15 § 21 VI 19 § 18

exarsit V 13 § 3 exarserunt IH 22
| 16 exarsere im 6 $ 31

exMctorare VI 18 § 33

excandescere II 13 § 11

excaniincarus VII 8 § 8

excenentissimns VII 23 8 3

exeidere montes II 10 § 10 exeisnm
capnt V 12 § 9

excidisse memoriae I 8 § 18

excidinm I 15 § 2 I 17 § 1 m 12
§ 21.80 V 24 | 14 VI 1 $ 14
excidia m 20 $ 11; 23 § 6
nn 2 § 6 V 11 § 1

excipi campis I 5 § 6

excire I 18 § 1; 19 § 1 excitus I
15 § 7 m 2 f 2

excitare saenitiam torpentem I 4
§ 2

excitatio V 6 § 6

exclamare V 5 § 1

ezcludere I 2 § 88

exeoquere V 10 8 11

excrnciatns fame ITIT 14 § 1

excnrrere in altnm IHI 9 § 11 et
qnod ezcnnit VII 2 8 12

excnrsus 1118(4 excursus improbi
V 15 8 8

exentere tela V 15 8 15

exedere. exesus VI 14 8 3 foris
crassi intns exesi llll 23 8 10

exempli terribilis notam inurere VI
8 8 17 ezemplum punitionis
propositum VI ll 8 30 ezemplo
esse VI 17 8 10

ezeroere popnlos caedibus gentium I
4 6 4 e. uictoriam I 13 § 1
m 14 8 1 Olympias agone
ezerceri solet II 4 § 1 ezerceri
bellis m 11 8 1 piraticam
ezercere HI 12 § 21 haec cum
ezercuisset m 13 8 1 ezercere
supplicia im 3 8 5 e. rus V
7 § 11 e. omnia genera libi-
dinis V 19 8 17 ezercitae sunt
potentiae dncum VI 12 8 8
exercere petulantiam VII 7 8 1

exercitatior I 21 8 21

exercitia cupiditatum 14 8 6 e. in-

geniornm II 18 8 5 e. paeifica
III 2 § 14
exhalare HII 15 § 3 V 4 § 9; 11

8 3; 24 8 W

exhanrire caedibns II 17 8 7 ex-
nausta resp. Romana V 23 § l
exhanstae copiae II 16 8 12 ex-
nanstis Gallis VI 12 8 1

exigit res I 1 8 7 exigere foedns

V 15 8 6 pretia VI 13 § 2
exim m 7 8 17; 10 §1; 12 § 10;

16 § 12; 19 § 6 nn 7 8 3 V
15 § 8 VH 6 § 2 eiin I 19

8 1

exinanitns m 1 8 24 VII 26 8 4;
35 8 6 exiBaniti cladibus im

9 81 ezinaniti obsidionnm f ame

V 1 8 «

exinde mi6§8imi4§3VI7
8 10

exitiabilis VII 28 % 2 . 23 . 25; 33
8 19

exitns 16 8 6

exolescere II 18 8 5

exoBcnlari m 2 § 8

expauseseere mi 23 § 11

expedire I 2 § 36 II 1 86 qnia
sic expedit nH pr. 8 6

expeditio V 15 § 11

expendere snpplicia I 10 8 18 cz-
pendere aetates m 2 § 13

ezpensa deeeset V 18 8 27

ezperientia VI 15 § 16

ezperimentnm belli V 5 8 15 ex-
perimenta maris II 14 8 15

experiri. ezperiendo VI 15 % 17 ei-
perientissimus I 19 § 5 VII 33
8 7

ezpiare IIII 13 8 4

ezpilare VI 3 § 2

ezplicare I pr. 8 10; 2 8 75; 21 8 21
m 23 8 5 explicui II 18 § 4
explicare numernm III 22 § 11
ezplicare motum mi 8 § 13
ezplicare fando mi 11 § 4 ez-
plicui n 18 § 4 Vn 43 § 19
ezpiicuit VI 7 8 2 ezplidtus
m3§3V2§8 de eznlicito
moueri I pr. 8 1 ezpliciti sunt
I 2 8 51

eipositio 18 8 7

ezpo8tulatio A 20 8 1

ezprimere 15 8 3

ezprobrare mi 21 8 9 ezpr. Domi-
num inuidiae A 11 8 8

uocabulorum notabilium.

793

expugnare Vaccaeos V 5 § 13 ex-
pugnauit et cepit EH 12 § 10;

15 § 10; 23 § 44 nn 18 § 6;
20§33V23§23VI3§7
captam expugnatamque VI 2
§ 23

expugnatio IIII 7 § 6

expulsio II 4 § 13

exsanguis V 23 § 1 VI 12 § 2.7

exsecrabilis 1 11 § 2.8 n 3 § 9 IIU

6 § 35 V 4 § 12; 10 § 7
exsecrari IIII 5 § 4
exsecratio I 19 § 1 V 16 § 5 exse-

crationes I 21 § 4
exsecutor VII 28 § 17
exserere. exserta lingua V 15 § 21

exserere uim VH 32 § 7 e. per-

secutorem VII 28 § 21 exsentur

ultio VII 21 § 6
exstimulatis V 16 § 18
exsugere VI 19 § 18
exsultantes VI 22 § 4.6
exsuscitare A 33 § 2
extabuit cadauer V 9 § 3
extendi I 2 § 76
exterminium VII 39 § 14
externa bella V 24 § 9.17.20 ex-

ternorum praesentium V 24 § 20
extorquere V 1 § 13 e. uitas poenis

I 20 § 6 e. uitam II 17 § 16

extorta uox I 20 § 3
extorrere iugera in cinerem TTTT 4

§ 4 extorrere tabulata nauium

V 10 § 11
extorris II 14 § 6 im 5 § 5
extranei I pr. § 5 extranea bella

HI 21 § 7
extremus. in extremum pexiculi im

20 § 17 ad extremum V 17 § 1

extrema uitae efflare III 17 § 6

ad extrema internecionis Illl

16 § 2
extrin86cus II 6 § 9
exuere castris IIII 18 § 7
exulare IIII 6 § 7 VII 42 § 6 exu-

lans nil 20 § 29
exundare I2§30V3§6VII35

§ 12.
exundattol 2 § 5
exurere im 1 § 17 V 6 § 2 ex-

ustus I 5 § 6.9.11

fabre componere I 20 § 3
fabrica mundi I 3 § 1
fabricare classem EEII 7 § 7

fabricator scelerum I 11 § 1
fabrile scalprum IIII 18 § 12
faeere. nihil esse sibi factum I 6

§ 4 nihil factum VII 40 § 1

facile factu VI 10 § 10 facto

opus VI 15 § 3 facta felicia

III 14 § 8
facies miBeranda III 12 § 30
facilitas VII 35 § 12
facinus mi 3 § 6; 5 § 6 V 4 § 12;

10 § 10; 16 § 22
factor I 20 § 4
factum wide facere
fallacia IHI 20 § 7 fallaciarnm

structores V 4 § 19
falso V 5 § 1
fama uelox VI 1 § 8 famae gloria.

mi 6 § 41
fames obscena II 4 § 8 famis sti-

mulo V 18 § 29
famosus opibus II 6 § 12 famosi

conflictu8 I 13 § 3 famosisBi-

mus m 17 § 5
famulari VI 22 § 6
fando explicare EHI 11 § 4
fas non est III 4 § 6
fastidiose m 23 § 26
fastidire I pr. § 6 V 4 § 16
fastigium consulare regiumque VI

18 § 17 f. Augusti VII 29 § 16

f. regale VII 37 § 1
fastus II 13 § 6
fateri VI 18 § 15
fatigare. fatigatus V I § 10 fatigati

bellis V 5 § 14
fatigatio m 1 § 4
fauces freti Gaditani I 1 § 10 f.

Oceani I 2 § 7 faucibus ap-

prehensis strangulatae V 16 § 18
fax cupiditatis I 1 § 16 fax Mari-

ana V 24 § 15
fecunditas I 5 § 7
felicitas V1§7VI16§1VII33

§ 8; 35 § 20
femineus furor im 23 § 4 V 16 § 21
feralis I 10 § 12 A 30 § 3 feralia

edicta VII 21 § 2
feriae. feriis priuatis contentus VH

29 § 10
feriatus V 10 § 4 VI 17 § 4
ferire. feri faciem VI 15 § 26
feritas VI 7 § 18
ferocisBimus VI 9 § 1
feruefacere VI 12 § 7
feruere V I § 14 (bella) VII 37 § 7

794

Indez

feruor malorum III 8 § 2

fessi rnalis IIII 10 § 1 fessis rebns

11 14 § 13
fetor A 1 § 6
fetus UIl 2 § 2

fidelissimus VI 20 § 4 fideliter I 3
§2;6§2VI20§4A38§2
fidelissime 1ITI 14 § 3

fides indubitata VI 1 § 17 in fldem
uenit VI 6 § 8 a societate uel
fide p. R. deficere VI 13 § 5
rerum fides VH 26 § 10 fides
(i. q. spes certa) VII 86 § 7

fiducia V 11 8 6 A 3fc 8 6

fiducialis A £\ § 9 fidudaliter VII
2 § 2; 35 § 15

figere. fizo genu III 19 § 10

figura (ppp. forma) VII 27 § 4

fifius I pr. § 12

finnamenta Ecclesiae A 1 § 4 f. ueri-
tatis A 27 § 3

firmafe uires III 11 § 1 pactionem

ni 15 § 8

flagitatio I 14 § 4

flagitiose I 4 § 7 itagitioBsimus VII

5 § 1 flagitiosisshhe I 12 9 4
flagrare I 5 § 4
flammare VI 10 § 4
flebilis fuga I 12 § 8 flebiles que*

rellae UH 6 § 13
flere. flens IIII 19 § 1
florentissima ciuitas III 2 § 13 IIII

14 § 1 florentissima urbs m

12 § 20 nn 18 § 15
fluere bella I 19 §3
flumen sanctum VII 39 8 11
fluza Gallorum corpora V 16 § 11
foeditas I 12 § 4 II 10 § 11
foedus. foedissimus III 23 § 28.59

foedus foedissrmum Ht 15 § t
fomes V 24 § 15 fomites bellorum

HI 12 § 11
fontem intellegentiae VI 1 § 7
forinsecus II 4 § 12: 13 § 11
forma VI 14 § 1 VII 2» 8 9; 27

§ 16; 28 § 27 forma (opp. figura)

VII 27 8 4 forma praesens mi-

seri uiuentis VI 11 8 30
formidulosissimus III 23 8 57 V 24

8 17 VI 21 8 25 VII 38 8 8;

35 8 7
formula II 6 8 13 oboediehtiae ibr-

mula I pr. 8 8
forsitan IIH 17 § 8; 23 § 11
fbrtassis V 22 8 8

fonea mortis I 10 § 15 foueae YII

26 8 2
fouere. foti tfunt II 17 8 8
ftagor IIH 4 § 5 f. caeli V 18 8 3
fragoreB YB 25 § 4 f. bel-
lorum V 23 8 1 malorum VII

Q O M

fractuB bello UII 1 § 23 V 28 § 22
f. bellis mi 9 § 1 f. caede
bellorum V 1 8 6 f. proeliis

V 4 8 3 f. uiribus Bomanis V
15 8 8 fracti animi HII 6 § 26
f. Lacedaemonii II 16 8 6 fractae
opes II 14 8 13 f. res n 14
S 18 fractae uires HII 7 § 3
inminntis fract&Gqne omnibus
im 16 J W

fratewitas A 33 § 7
fraudulentissimus III 12 8 23
fremere V 17 8 6:24 8 6
fremitus hostium tm 13 8 12
frontis Romanae pudor V 7 8 1

frons Orientis I 2 § ffr In

fronte I 2 8 66
fructus eruditionis im 6 § 40 f .

misericordiarum I 5 § 11 f.

oboedientiae VII 18 8 sine

ffuctu YII 37 8 10
fukire. fnltus III 1 8 16; 12 f 13

nii i j s

fulminare V 24 § 11

fundkmina II 17 8 14

itaidftre VI 1 8 5

fundere. fundunt montes fluuium
12 8 4 frmdere (hostem proelto)
mil6 812; 20 8 81 V 20 8 9

VI 4 8 8 per Thraciam seae
fudernnt VII 33 8 11

fundftus im 15 8 5
funestare HII 13 § 8
fuTiatomm insania VI 15 8 15
furor V 19 8 12 furor ezpers consilii

H 16 8 15 f. belrku» 19 8 4

f. femineus V 16 8 21
furta bellorum 111« 2 § l
fuscafe V 16 8 22

generalis amor I pr. 8 8; 18 8 2
generale nomen I 2 8 91 gene-
raliter 12 8 24.50.90 V 1 8 16
VI 22 8 11

generatio 13 8 5

gentilicius VI 21 8 20

genu fizo m 19 8 16

genuinus VI 1 8 1

uocabulorum notabilium.

m

gfeous Ioseph 1 10 § 8 generis Italici
Iin 19 § 1 genus sufficer* III
13 §T

gerere habitu fflium, I 4- § 4 gestae
rei ordo Vlt 40 $ fi1

gennen II 2,§ 5 germina liomani
ndmipis VI .1 § 14 g. temporis
qjrietiahi VII 5J 3 g. tenera
Cnristianornm VTI 6 § 8

genninare I 2 § 86 VI 17 § fc VII
33 i 9 jjerminaris Ecclesia VII
9§5 genriinantia tempora Chri-
stiana VI 22 $ 10

gestare VII 42 § lb;

globi miseriarum II i& § 4 globi
bellorum III 23 $ 3 fn giobos
coactae V 11 § 2 .

de gloria plurimum sperandum H

9 § 7 glojri& famae HII 6 § 41
gloriosus Ifii 20 § 8" gtoriosissimus

10 12 §33;, 13 § *
gxadatim IIII 8 § \£
graaibus distinctis II 1 § 5
graria uiua VII 38T§ iti
grarido matorum III 7 § 3
grauarel 8j; 14 VI 15 §34
grauis, mt YlL 43 § 4 grauis ftnnis

m 18 § 8 aeuo grauis VI 5
§ 8 naues armis graues VI 19
| 6 odore graues HH 1 § 9
grauiesime m 23 § iS

gremium nandit V 2 § 2 iri gremio
conquiescere IIII 12 § 6

gubernare I 1 § 9

gurges miseriarum ijl 7 § 0 gur-
gites IIH 20 § 3t> Vl6§6

gustare otium V 1 § 12

gutta felicitatis V 1 § 4

guttatim mi 5 § 1

habenis laxatis gentes . . inuehuntur

vn 22 § 6
habetur uix uau)cis nota I 2 § 79

ut se nabet I 9 § 5 ut sese

habejit VI # J 2
habitabifis 1 2 % 16
habitacula U 6 ^ ib III 23 § 36
habitatio I 7*2; 16 § ^ II 6 § 10
habitator VII 15 § 5
habitudinis qualitas V 7 § 4
haesitare I 6 § 4
haesitatio VII 7 § 9
harenae I 2 § 29
haurire Asiam III 1 § 5 h. cupicti-

tatem IIII 6 § 16

12

§7;

haustus aquae gelidae Ht 8 § 4
hebescere IIII 4 § 6 hebesCere de

numero II 11 § 8
hebetare V 16 § ti 21 $ Sf WrJetatus

amentia V 5 §J 16
helnftatio iftl 23 f tO
hereditas II 1$$; 2 § 10; 6 § 18
hic. e\ hoc Vfl 26 § 7 propter hoc,

quod I 5 § 11 hoc altius . . quo-

minus III 12 § 31 his qui VI

8 § 16 his quae n 16 § 4 nts

quos VI 2 § 2i
hiemare II 19 § 1
hinnitus V 18 § 9 ,
hodieque VI 15 § 4* tll 32
hodiernus dies III1 7 § 7 V

23 § 16 VII iS § 2
honestare IIII 5 § 3
Horrere. norret pudeique referte VII

4 § 10 noh norreat audire V 24

§ 9 horrendus IIH 4 § 5
tiorresco III 10 § 1
horridum bettum V 17 § 8' horrida

betia Iin 20 & 19 horfida dictu

auaituaue V §3' § 18
horrisonus lla 4 § 7
horror II 19 § 11 V 19 § £l horror

est dicere II 16 § 18
hospiJ» largaque Efoiesia VI 20 § 7
nostttiW IlFl2 § $6; 20 § lfe Al\

1 § 1; 9 §,9 V 19 § 1.9
humilis A 1& §3' humiles III 3 § 8

bumiliter VI 1 § lf ; 17 § 9.*0

Vff 35 § 22

kotantia VI 14 § 3
raVtitare VI 1 § 11
iactus fulminum I 5 § 2

I 15 § 3 intra iacfum teli

16 § 7 IIII 4 § 6
iamiamque VII 36 § 9
ictus mioutissimi VII 8 § 8
ideoque II 16 '£ 11 ob hoc ideo..

quod VI 15§ f2
ieiuBS) feritas VII 5 § 3
ignari rerum I 7 § 2 ignarus nobis

(u *. ighotus ndbis) A 8 § 6
igneus V 13 § 8
ignis morborum II 12 § 3

aestuare1 II 5 § 10
ighitui I 10 § lo
ignomihia m 23 § 28
ignomiriiosius im 13 § 9

miniosi88imus V 15 § 6

jgno-

igno-

minioeissime VII 7 § 13; 10 § 7

796

Indei

ignorantia VI 1 § 3 ignorantia felix

I 19 § 7
ignoratns I 21 § 19

ifico nn 6 § 26 nn ii § i iiico

nt VI 16 § 1

imago rernm Hlpr. § 3 imago
cognoscendi IU pr. § 3 ima-
ginibus dirae tenebrae I 10
§ 12

imm. uide inm.

imp. uide inp.

in Olynthum III 12 g 20 in quid
Vn 1 § 8 in meliora proticere
im 16 § 21 in fecinus per-
snadere I 11 § 1 in filinm
adoptare VII 8 § 1 nirnm in
nxorem dncere VII 7 § 2 in
regem nngaere A 24 § 2 in
Afexandria et similia VII 5 8 7
§ 8; 6 § 14; 12 § 5.7 in Ulo
tnnc tempore III pr. § 4 in
his temporibus V 22 § 6.10 VI

1 $ 30 in qninqnaginta annis
14 §5 in die im 17 § 10
in diebus VII 5 § 4; 15 § 4
in his diebus VII 42 § 16 in
centum milibus (i. q. circiter)
mi 14 § 5

inacceasus VI 8 g 10
inaestimabilis mi 20 § 35 VII 38

§8
inane permagnum VII 35 § 17
inarde? cere Yl 1 g 29
inansum cnnctis nomen VI 20 g 2
inbecilli ocnli VI 1 § 24
inbecillitas II 6 § 14
inbellis I 4 § 2 inbellis aetas III

2 § 6
incalescere V 16 § 11
incandescere I 10 § 19 II 12 § 2

m 8 § 2

incaneecere im pr. §7

incantns I 15 § 8 im 21 § 10 in-
caute I 10 § 5

incentinnm malorum IIII 12 § 8

incentor V 19 § 9; 20 § 4 VI II
§ 19 Vn 21 § 1; 28 § 17

inceptnm IIII 4 § 6 V 19 § 14.16

inceptus miseros II 11 g 4

incertus certi consilii VI 8 g 4 in-
certa pugnae VII 37 g 14 in-
certnm (parenthet.) VI 18 § 17
VQ 42 § 17 incertum unde
im 11 § 8 VI 14 § 6 VII 2
§ 11

incessabilis I 4 § 7; 8 § 10 II 4
§ 8; 13 § 11 m 2 § 18 nn
12 § 18 V 2 § 8 Vn 1 § 11
incessabiliter I 2 § 106 VI 20
§ 7 VH 4 § 16; 25 g 13; 41
§ 4

incircumscripta caedes VI 18 g 10

incircumspecta anxietas II 6 § 14

incitamentum II 11 § 9 m 16 § 7
VH9 §5

inclinauerunt me Bomani VI 12 § 7
inclinatns statns m 1 § 15

inclitns I 5 § 4 VI 8 § 7

incommodns V 17 § 2

inconcnssns II 2 § 2

inconparabiliter V 24 § 20

inconstantia mi 23 g 9

inconsulte V 14 § 8

inconnenientia A 7 g 8

incorruptio A 82 g 7.8.10

incorruptus IILL 6 g 6

incredibilis II 6 g 6: 8g5; 9 § 3
m 10 g 1 1111 17 g 2 V 16
g 22 VI 7 g 6; 8 g 18 satis
incredibilis classis VII 42 g 12
incredibile dictu III 19 g 8 IHI
21 g 7 incredibiles morbi VII
21 g 6 incredibiliter IUI 6 g 26
vn 35 g 3

incredulitas VII 39 g 14; 43 g 19

incrednlus IUI 17 § 11 VII 1 § 6

inorementa I2g29HI7g7 L
maris VI 14 g 1 i. anni VII 2
g 15

increpare tempora III 2 g 12

increpatio H 10 § 2 UI 4 § 6 V 7

0 g

increpitare II 7 § 6 IIII 1 § 16

incruentus VI 2 g 20

incubare I 10 g 1 III 1 g 10

incumbere acie III 22 g 9

incunctanter III 2 g 6 VII 34 g 5

incuria pacis I 15 g 8

incurrere I3g6Vlgl6 incur-

rente nocte VII 36 g 7
incnrsio V 15 g 9 VII 34 g 10
incuraus malorum VI 12 g 2 incur-

9U8 repentini II 8 g 5
incussu8_pauor IIII 17 g 13
indago V 24 g 8
indecorus VI 22 g 4
indefensns III 2 g 5
indefessus I 21 g 8
indere cernices funibns V 16 g 18
indesinenter VI 16 g 8

uocabulorum notabilium.

797

indioes terminorum V 12 § 2
indiota pugna II 17 § 14 caedes Y

18 § 8
indigtntia A 18 § 6
indigesta historia III 2 g 9 i. inle-

cebra III 4 § 2
indignatio I 5 g U II 19 g 5 V 17

g3
indigne I 11 § 1 VI 17 § 6
indiscretus III 2 § 11 VI 1 § 2

indiscreta caedes YU 8 § 9 in-

diiorete VII 37 § 8
indispoaite V 16 g 16
indolem suam beUis oiuilibus uonit

VI 18 § 1
indomitns IIII 9 g 12
indubitatus VII 37 g 10 A 19 g 3

indubitata fides VI 1 g 17 in-

dubitatissime I6g4HI8g5;

23 g 67
induere aliquem purpura VII 34 g 2;

38 g 6
indulgentius I 8 g 7
indurata bellis uirtus 1H 13 § 10
induatria equitum XIII 20 § 17
indutiae II 12 § 2 indutiis nullis

cessat miseria 1111 2 g 1
inedia VI 15 g 10
ineffabilis 1 10 g 19 II 1 g 6; 2 g 4;

3 g 6 IIII 6 g 34; 17 g 11 VII
35 g 8.17; 37 g 8; 39 §11; 41
g 10

ineuitabilis I 15 g 7 ineuitabiliter

VI 5 g 11
inezcusabiles VII 39 g 12
inezexcitatus III 1 g 19
inexorabilis VI 5 g 6
inezplebilie II 17 g 14 V 18 g 29

TI 13 g 1
i*ezpugnabilis II 11 g 2 VII 26

o g

inezsaturabilis III 18 g 10 VII 37

g*
ineztricabilis I12g7IU2g9V

4 g 15; 9 g 8; 11 g 6: 17 g 2
infamare I pr. g9;8gl4 1II8g3
infamia 111 7 § 3; 15 § 2 V 4 § 3
infamis H 5 § 8 V 4 § 7; 8 § 2;

15 g 5; 19 g 1; 22 g 18 inf.
epulae 1 19 g 7 escae V 23 g 16
infamissimus V 18 g 9
infanda dilaceratio III 12 g 28 in-
fandum naufragium im 9 g 8
infandi cibi I 11 g 3 infanda
mala I 10 g 1

infatigabilis HQ 12 g 11

infecto pacis negotdo IIII 19 g 2;

20 g 18
infecundus I 2 g 47
infelicitas V 1 g 4.7
infelix. infelicior V 9 g 8 infeli-

ciasimus I 19 g 7 V 1 g 5 in-

feliciter V 19 g 7 infelicissime

mi 16 g 6; 16 § 1
inferi. quasi ab inferis resprrare UII

16 g 7
inferna patuerunt m 5 g 1
infestare im 18 g 10 V 4 g l in-

festatissimus I pr. g 9 V 24

g 17
infeetatio II 13 g 11; 16 g 6 V 13

g 1
infideles III 20 g 6 infideHssimus

nn 14 g 3
infidus Antonio VI 19 g 20
infirmitas I 3 g 2
inflammare plebem V 19 g 5 in-

fiammata nobilitas V 9 g 1
inflammatio VII 16 g 3; 39 g 16
inflatio A 22 g 5
inflezus I 2 g 28.64
informare II 17 g 16
informis I 13 g 2
ingenium ad tempus accommodare

V 17 g 6 infustria ingenia VI
15 g 81

ingens animo VI 18 g 83

ingerere se bostibus V 7 g 4 non

ingerere neglegentibus VI 20

g 4
ingrauare VII 37 g 7
ingressus (subst.) II9§2lII7§3
ingruere VI 13 g 8
inmare ezternis m 1 § 11 thesauris

V 15 g 6 ezcidio VI 1 g 14
praedae VI 11 g 6 rebus nouis
VII 29 g 15 inhiare ad VH
41 g 9

inhoneste II 4 g 5
inhorrescere V 24 g 18
inhumatus UH 9 g 18 V 9 g 8
iniquitas loci VI 11 g 6
inire bellum VI 8 g 9
iniuriarum stimuli III 12 § 31
iniuriosissime HH 14 g 2
inlacrimare III 20 g 6
inlecebra indigesta autumni III 4

g 2 inlecebrae II 10 § H
inlidere scopnlis 1111 9 g 11
inligatus im 10 g 1

798

Index

inlucescere I pr. § 14
inlodere VI 15 § 10

inlustris militia VII 43 S *

inmaculatus I 3 § 1

inmanior V 10 § 10 iwnanissimus

vn 37 § 4

inmanitas V 19 $ Ifi VII 15 § 8

inmatuca militia UJI 16 $ 7

in inmensum Jlll 6 § 26 V 15 § 9

VI4§1' T

inmiacere n 10 § 3
inmitti I 2 § U
jnmobilita* V 18 §J&
pmobiBter IIII 14 § 8
mmoderatior VII 37 § 10
iam/>rari I 14 $ 4; 19 |.5
inmortalis quaestus VII 43 § 14 in-

mortale silentinm II 17 § 14
inmutator VII 43 § 6
innotescere V 2 § -6; 4 § 10
innumerus V 1 § 8; 16 § 21 VI 11

f 18
inoboedientes VII 39 § 12
moffensus I 10 § 16 VI 1 § 28 in-

offensa serenitas II 11 § 8 in-

offense VI 1 § 8
inopima satietas III 5 § 3
inopinantes VI 11 § 17
inopinatus II 9 § 2 IHI pr. | 7

inopinatum fexmra IH 14 \ 5

inopinati prouentus V7 §8 in-

opinata pericula VI 2 § 18
inopinus III 1 § 3
kordinata militia EEII 16 § 7 in-

ordinatius HI 2 § 9
inparatus IIII 15 § 2
inpatientius mi ,pr. § 4
inpedimenta cadauejrum II 9 § 10
inpeditus. per inpedita II 19 § 10

inpeditissiraae siluae VI 10 § 15
iaj)endew I 5 § 8; 12 § 6 III 1 § 13

inp. se perditioni mi 21 § 8

inpendere curam III 1 § 13 TTTT

23 § 9
inpendere. inpendens trucidatio V 5

§6
inpensae bellicae IIII 11 § 2
inperitare I 19 § 4
inperturbabilis A 28 § 13
inpetere bello III 1 § 1 inpetentes

equites V 15 $ 11 inpetitus

bello nn 14 § 1
inpingere V 10 $ 8
inplere II 3 § 7 inplere uerbis im

5 § 6 inplere facinus V 16 § 24

inplicare I 18 § 1 m 2 { 9

inportunus V 1 g 6

inpossibilis A 9 § 2

inpossibilitas A 25 §1

inpressio I 19 § 10 IIII 2 § 4

inprobitas im 16 § 18

iwprobue. i.QprobissUnus HII 9 § 12

inproperare I 19 § t

inpronide im 20 § 86

inprouisus III 1 § 20' V 10 $ 4 ex

inprouiso I 15 § 7 m 12 § 7

im 7 § 6
inpuberem aetatem im 6 § 8
ppudens specus III 5 § 2 inpuden-

tius V 5 § 16 inpud>nfissime

V 5 § 8

inpudentia mi20§9V4§7VII

86 % 12
inpune HI 23 § 63
inpunitas 11 4 § 3 ITO 16 § 9
inputare im 23 § 10
inquam V 1 § 10 inquinnt (aequale*

Orosio) VI1§21 VH 26 § 2
inquietare V1§6VH3§S
inquietudo I 21 § 19 IHI pr. § 4;

18 § 16 V 1 § 12; 18 § 29
inquietus. inquieti magis onam stre-

nui III 2 § 1 lnqnletissimus

H 3 6 9; 17 § 1
iaquirere IIII 5 § 7 inquisitus EQI

20 § 7
inreuolubili8 A 28 § 9
iurigare I 5 § 10 IUI 5 § 1
inrita (ratio) VI 1 § 10 ln mritom

VI 4 § 4
inruere IIII 1 § 4

inruptio m 23 § 17 ,V 7 § 9 VII

40 § 1.2.3
insania V 20 § 1 VI 15 § 15
insanire II 2 § 11 V 22 § 16
insatiabilis II 7 § 6 V 19 § 24; 20

§ 9 VI 2 § 7 insatiabiliter VI

7 § 10; 12 § 5
inscitia II 14 § 21
inscius III 12 § 22
insectatio VI 22 § 10
insequi. dicta Jactis I 14 § 8
insen I 2 g 70
insesBUs tumulus 1UI 8 § 2
insidiator VI 12 § 6
insimulare. insfcmilatuB II 5 § 1

insimnlatn* proditionis III 1 § 17

furti IIII 13 § 18
insimulatio II 15 § 1
insinuare III 15 § 1

uocabulorum notabilium.

799

inaipienter II 3 § 6

insolens VI 18 § 17 insolentisgjjnus
II 13 g 5 III 1 g 13 insolenter
nU 1 § 4 VI 17 § 9 VU 36
S 9 insolentissime II 18 § 4

insolentia VI 18 § 80

insolescere VI 18 g 17 inaolescentes

V 9§ 8
inspectioni VI ^2 % 8
inaperatus I 15 § 7 V 18 § 13 in-

gnenta mors 1 10 § 15 i. salus

V 15 § 15 i. nietoria III I § 21
de ioepexato m 23 § 21 ez
inspesato V 15 § 17

inspirare .11 5 g 4

instabiles res im 9 § 4

instaoter 1 19 g 9

instastia peree^nentnm V 19 § 7

instare. institit clades V 11 § 6

instimulare m 15 § 9 instimulari

VI 17 § 8
instinctus VII 27 § 1
instituere. bene inatitutae gentes V

1 § 5
institutio VI 17 § 10 institutio

nitae II 17 § 16
inttitutor 11*4 § 9
instnictor A 24 g 4
in8tructu8 belli V 4 § 8 copiarum

v fi & ft
inetructigsimus V 10 § 1 VI 8 g 11

VII 33 § 18; 84 g 6
instruere bellum III 23 g 41.61 in-

struere ealumniae machinam A

28 § 11
insuadibilis VII 37 § 8
inamere in culleum V 16 § 23
insufflatio A 26 g 5
immltare II 12 g 1 III 9 § 2 VI 10

g 11 VII 35 g 20 A 32 § .10
insultatio VH 34 § 8
insuper II 18 § 6 III 12 § 12 UU

1 S 21; 8 g 11; 16 § 20, |H»-

sim insuper etiam VI 4 § 3
integerrunus V 17 § 12
integritas V 15 § 7
inteflegentia A 29 § 5 int. ueri Dei

VI 1 g 4 intellegentia (Dei) VI

1 § 7.18.25
intemperantia VII 29 § 6
intempestiua siccitas III 4 § 2
intempestus. intempesta nox JH 2 g 5
intendere A 29 § 3 intendere cir-

cium I 2 § 71 ultionem HII

18 § 1 ezpngnationem VI 6 § 2

| int. nnimam ad VI 11 § 6 int.

animo jrablicare VI 2 § 8 i.

I perseqrai VI 13 § 4 intentus alibi

I 21 § 9 intenti ad signum
belli JU 16 § 7 intenti mori
IUI 1 § 8 intenJtae ariimositates

V 19 § 15 intente I 8 § 8
inteqtiqs QI 12 §24 jntentissime

* VI 1 § 19
intentio III 1 § ,3; 4 § 6; 13 § 4

V 6 M ^ i. uoluntatis IIII 12
X% .i. rebeUis, supnlex V 1
5 ceesat. intentio VII 1 § 8

intercapedo II 6 § 10 Ull 2 § 1 V

15 § 12
intercedere ex inproojtao HII 7 § 5

intercessum est V 17 g 11
intercessu temperis V 15 § 22
intercipere JI 12 § 2 intercipere

nauium commeatus VI 4 § 1

•inteveeptns I 20 § 5 intefcepta

XI 21 g 5
ere VII 43 § 6 interdicta
sacra VI 15 f 12
interdictum VI 5 § 10 interdictu

[corr. interdiotol II 17 § 8
interdiu im 15 g 1
interdnm IIII pr. § 6
iuterfectio I 10 § 16
interfector I 12 § 9 V 1 § 16 VI

15 g 33

interficere, uirtutem IUI 21 g 9

interfluere II 6 g 6

interfusus II 6 6 9 VI 8 g 10

interiaceus II 11 § 5

interiectus (subst.) VII 39 g 7 inter-

iectus saeculorum II 18 g 5
interim IIU pr. g 3 VI 15 g 17
interiora membrorum I 10 g 11
interlitus sanguine I 4 § 6
interluere I 2 g 8
internecio I 8 § 13 III 12 § 14 IIII

16 g 2; 20 g 24.26
interni aestus VI 12 g 2
interpellari uoluptates 1 21 g 17

interpellatus III 21 § 7
interpretatur Christus unctus VI

20 § 6
intereeri VII 27 g 6
intertexere V 4 g 16 intertextus IIII

10 g* *
interueniunt anni II 2 g 6 inter-

ueniens mora VI 18 g 27 L nox

V 15 g 12 interuenientes anni

II 17 g 6 dies UI 2 § 6

798

inlucescere I pr.
inludere VI 15
inlustris militi
inmaculatus I
inmanior V

vn.87

inmanitas ^
innjatuji» *
in mmens

71/1

inmiscer

inmitti
jnmot,
pmo>
inm>

init!
ini

r

$ 16
* tt § 6; 21

. ^ § 21 domi-
> $ 16 inuadeba-
li§6

\±$llll §9; 23 §41

.^ «mcitus III 12 § 7
^uim rcges V 23 § 16
. ii $§8 V22 §9 (addend.
. nwL/IZJ)
v..^» I pr. § 6
^*-** Y 16 § 13
^ tttqne in id tempus 1 111 1 § 6
^wVII 37 § 4
^<*io Vn 15 § 9.11
„**i*** I 17 § 2

&«u*** I 3 § 2; 15 § 3 inurere ul-
tkrais exemplum V 22 § 10 inu-
rexe notam exempli VI 8 § 17
iKtulnerabilis IIII 8 § 14
wo VI 22 § 6
ipM 1 21 § 12
i*. in id perductus V 4 § 20 ad id

temporis VI 22 § 9
iBte I 8 § 6; 17 § 3; 21 § 18 H 2
§10 111 2 § 12; 8 § 7; 15 § 1
KQ pr. § 3.6.9; 21 § 6 VII 2
g 2
iubere, ntmi22§2A26§4VI
18 §24

. jAotes mi pr. § 9
XII 12 § 13 VI 7 § U
jfp, actus) VI 1 § 1
> § 1; 10 § 19 H 13 § 9 V
, i 14 ingiter III 4 § 3: 8
* 6 VH 15 § 6; 35 § 18
.rfH pacifl I 21 § 19
^ulare V 1 § 6; 15 § 18
«gulum praebere VI 5 § 6; 16 § 4
^am captiuitatis II 10 § 9 ingum
seruitutifl m 17 § 4 nn 5 § 4
iugum (seruitutis) m 17 § 9
detractom eicussumque a cerui-
cibus iugum III 23 § 45 iugum
(montifl) I 2 § 36.37.42.47 VI
21 § 2
iurare in sua uerba llll 16 § 6
iurationis Bacramentum II 5 § 7 III

23 § 66
ius uel fas III 12 21 iuris idonei V

6 § 6
iussio VI 1 § 24
iustissime V 5 § 13
iuzta praeceptum II 10 § 4

labefactatus III 21 § 2 V 17 § 1
labefactio (labefactatio g, uehrt GTO)

VII 41 § 8
labes rupti foederis mi 5 § 2
labi. lapei bello V 24 § 8 lapsus

fuga V4§2 VI4§6 lapsi

per fugam VI 11 § 4
labiis summis A 11 § 7
laborare iudicio I pr. § 2 teetimonio

vn 35 § 21
laboriosissime VH 17 § 2
laeerare II 3 § 8 laceratae naues

VI 18 § 26
laoerationes VH 33 § 9
lacetsere im 23 § 9
lacrimabilifl VII 33 § 13
lacrimosus V 18 § 9
lacte uide Ina\ IIII
laetus A 18 § 4
lapideum theatrum UII 21 § 4
largiasimus V 2 § 3
lasciuia im 21 § 4 VI 1 § 26
kssufl 119 § 10 laasi uiribus m

19 § 5
latenter VI 1 § 17
latitudo regni VI 17 § 4 latitudo

Orientia V 2 § 8
lassitudo VI 21 § 21
latrocmia VI 18 § 19
latus. inlato 12 §77.96.97.102103

uocabulorum notabilium.

801

latus. latera sinistra (excrcitus) YI

15 g 26
laudes uirorum fortium III 14 g 8
laxare VI 8 § 9
lectio m 4 § 6
lectissimus V 22 § 3 VI 7 § 12.16:

13 g 8 Vn 43 g 1*
legitime m 9 g 4
lenimentum miieriarnm mi 12 g 8
lenocininm I 12 g 5
lentitudo III 6 g 1
lentus. lenta poena sed certa VII 28

g *

lenamentum malorum mi 12 g 10

leniter V 21 g 9

liber. liberum est I 16 g 3

liberaliter V 6 g 4 libertas licentiae
I 1 g 9 libertatis insigne Im
19 g 6 libertatis dulcedo VI 12
g 4 libertas inportuna VI 12
g 5 humanum genus abusum
bonitate creatoris, libertatem in-
dulgentis, in contumaciam uer-
tisse licentiam VII 1 g 8 liber-
tatis audacia VII 33 g 1

libitum es* I 4 g 8; 16 g 8

licenter VII 43 g 16

licentia I 1 § 9; 3 § 1; 21 § 5 II
3 g 7 IIII 5g3VI8g9Vn
1 g 8; 36 g 8 1. potiundi VI
12 g 6 licentiae pueriles Hn
pr. g 9

licite VI 20 g 2

liqnefactae cerae V 10 g 11

Iiquidis8imu8 III 8 g 7 liquido (adu.)
A 22 g 1

localis I 1 g 17; 2 g 106

locus exigit, ut VI 1 g 12 nec ratio
nec locu8 postulat VI 20 g 4
loca auraria III 12 g 21 loca

1 2 g 9
longanimis A 19 g 8

longum operi I 17 g 2 per longum
ductus I 2 g 64 per longum I

2 g 76 in longo I 2 g 77.96.97
102.108 longe positus I 2 g 102
longe lateque IIII 10 g 4

loqui originem mundi I 1 g 7

lubrica pax V 24 g 13

lucidissima ratio VI 1 g 10 luci-

dissime IIII 20 § 9
lucxum fuit VII 42 g 6 in lucro VII

3 g 8 lucra uictoriae V 9 g 8
luculentia opima scriptorum V 15 g 2
luculcntissimus I 17 g 2

V.

ludere. ludi mendaciis V 4 g 11
ludus. ludo et spectaculo hostium VI

II § 23 ludns imperii VII 42 g 7
luere iniurias VII 8 g 2

lumina Graeciae efbssa 1 13 g 2 lu-
mina status Romani II 5 § 9

luto oblituB V 19 g 7

lux. ante lucem IQI 4 g 2 luce
orta im 10 g 6 lux ueritatis
VI 1 g 24

ljmphaticus furor III 2 g 9

machina columniae A 28 g 11
machinamentum im 6 § 17 VII 29

g2
macies m 4 § 3 VI 12 § 2
macula m 15 § 7 V 4 § 8
maculare gloriam IIII 1 g 12
madefacere I 9 § 4 IIII 11 § 7 V 7

g 14
maeror V 18 g 15

magnum tempus (t. e. longunri A 7
g 6 magnum bellum V 24 g 17
VI 19 g 9 magnum proelinm
im 21 g 8 magna saecula (♦. e.
longa) IIII 12 g 9 magna parnis
colligere III 11 §2 in maius

III 13 g 2 maximum bellum VI
21 g 26 m. et diuturnum bellum

VI 11 g 18 m. proelium VI 11
g 22 maxime 1 21 g 12 maxime
cnm m pr. g 8; 1 g 20; 12 g 26
im 15 g 6 V 13 g 2; 19 g 2

VII 1 g 10 maxime postquam
V 15 g 8 maxime qula IHI 1
gl2 V2 g7; 6 g6 VI 10 g 18

malignitas im 21 g 6
mahfia I8g7VII22gl
mamma III 9 g 19
mammillae I 15 g 3
manantia ulcera I 10 g 11
mancipare militiae im 16 g 9
mane. alio mane V 10 g 9
manifestatio VI 20 g 3.8 A 1 g 8;

20 g 2
manifestator A 1 g 1
manife8tis8ime VI 18 g 14
manipulatim V 17 g 7
mansuetare A 9 g 9
mansuetissimus VII 4 g 7
manumittere V 19 g 6
massa framenti VII 39 g 18
materia pauoris II 19 g 11
maturatus mi 7 g 12; 18 g 9
maturitas animi III 1 g 21

51

800

Index

interuentus (subst.) IU 28 § 66 V 12

§ 7 interuentus noctis V 19

§ 11 fidelium VI 1 § 27
intestinus II5§6:U§2ini6

§2V17§1VI8§3
intimare A 5 § 1
intolerabilis 1 pr. § 16; 6 § 5; 10

§ 1 III 22 § 6 IHI 9 § 1 V 18

§ 22
intolerandus III 23 § 86
intolerantia sitis V 15 § 16
intra LX dies quam . . erant IIII 7

§ 8 intra (intro codd.) castra

VI 10 § 4
intractabilis V 15 § 17
intremescere V 19 § 15
intrinseous II 6 § 10
introdnctns IIII 1 § 9
introitns mortis III 2 § 8
introrsnm IIII 2 § 1 V 7 § 16
intnmescere V9§6VI13§6;21

o 28
intns exesi IIII 28 § 10
innadere metalla III 12 § 21 domi-

nationem UII 6 § 16 inuadeba-

tnr libertas VI 12 § 6
innehere VI 7 § 6
innentio I 20 § 4
innerecnndns I 2 § 85
innicem II 18 § 8 III 1 § 9; 28 § 41

VI 11 § 9
innictissimns ezercitns III 12 § 7

innictissimi roges V 23 § 16
inuidia III 8 § 8 V 22 § 9 (addend.

ad Ind. IIII)
innigilare I pr. § 6
inuiolatns V 16 § 13
innisns usque in id tempus IIII 1 § 6
innndare VII 37 § 4
inuocatio VII 15 § 9.11
inuolnere I 17 § 2
innrere I 3 § 2 j 15 § 3 innrere nl-

tionis ezemplum V 22 § 10 inu-

rere notam exempli VI 8 § 17
inuulnerabilis IIII 8 § 14
ioco VI 22 § 6
ipte I 21 § 12
%8. in id perductns V 4 § 20 ad id

temporis VI 22 § 9
iste I 8 § 6; 17 § 8; 21 §18 H 2

§10 111 2 § 12; 8 § 7; 15 § 1

nn pr. § 3.6.9; 21 § 6 vn 2

g 2
iubere, utmi22§2A26§4VI

18 § 24

iucundantes infantes IIII pr. § 9
iucnnditas IIII 12 § 18 VI 7 § 13
iudicium (opp. actus) VI 1 § 1
iugis I 8 § 1; 10 § 19 U 13 § 9 V
23 § 14 iugiter III 4 § 8: 8
§ 6 Vn 15 § 6; 35 § 18
iugitas pacis I 21 § 19
iugulare V 1 § 6; 15 § 18
iugulum praebere VI 5 § 6; 16 § 4
iugum captiuitatis II 10 § 9 ingum
seruitutifl III 17 § 4 IHI 5 § 4
iugum (seruitutis) III 17 § 9
detractum excussumque a cerui-
cibus iugum III 23 § 46 iugum
(montis) I 2 § 36.37.42.47 VI
21 § 2
iurare in sua uerba ITTI 16 § 6
iurationis sacramentum II 5 § 7 III

23 § 66
ius uel fas III 12 21 iuris idoaei V

6 § 6
iussio VI 1 § 24
iustissime V 5 § 13
iuxta praeceptum II 10 § 4

labefactatus III 21 § 2 V 17 § 1
labefactio (labefactatio ?, udut GTO)

vn 41 § 8
labes rupti foederis DII 5 § 2
labi. lapsi bello V 24 § 8 lapsns

fuga V4§2VI4§6 lapei

per fugam VI 11 § 4
labiis summis A 11 § 7
laborare iudicio I pr. § 2 testimonio

VII 85 § 21
laboriosis8ime VII 17 § 2
lacerare II 3 § 8 laceratae naues

VI 18 § 26
lacerationes VTI 83 § 9
laeessere IIII 23 § 9
lacrimabilis VII 33 § 13
lacrimosus V 18 § 9
lacte uide Ina\ IIII
laetns A 18 § 4
lapideum theatrum IIII 21 § 4
largissimus V 2 § 3
lasciuia mi21§4VIl§26
lassus II 9 § 10 lassi uiribns m

19 § 6
latenter VI 1 § 17
latitudo regni VI 17 § 4 latitudo

Orientia V 2 § 8
lassitudo VI 21 § 21
latrocinia VI 18 § 19
latus. in lato I 2 §77.96.97.102.103

uocabulorum notabilium.

801

latus. latera sinistra (eiercitns) VI
15 § 26

lande8 nirorum fortinm III 14 § 8

laxare YI 8 § 9

lectio m 4 § 6

lectiasimns V 22 § 8 VI 7 § 12.16;
13 § 8 VII 43 § 1*

legitime III 9 § 4

lenimentum miieriarum mi 12 § 8

lenocininm I 12 § 6

lentitudo III 6 § 1

lentus. lenta poena sed certa VII 28
§ 8

lenamentnm malornm IQI 12 § 10

leniter V 21 § 9

liber. libernm esfc I 16 § 8

liberaliter V 6 § 4 libertas licentiae
I 1 § 9 libertatis insigne im
19 § 6 libertatis dulcedo VI 12
§ 4 libertas inportnna VI 12
§ 6 hnmannm genus abnsum
bonitate creatoris, libertatem in-
dulgentis, in contnmaciam ner-
tisse licentiam VQ 1 § 3 liber-
tatis andacia VII 33 § 1

libitnm esfr I 4 § 8; 16 § 8

licenter VH 43 § 16

licentia I 1 § 9; 3 § 1; 21 § 6 II
3§7IIII5§3VI8§9VII
1 § 3; 36 § 8 1. potinndi VI
12 § 5 licentiae pueriles IHI
pr. § 9

licite VI 20 § 8

liqnefactae cerae V 10 § 11

liquidissimus III 8 § 7 liqnido (adu.)
A 22 § 1

localis I 1 § 17; 2 § 106

locus exigit, ut VI 1 § 12 nec ratio
nec locus postnlat VI 20 § 4
loca anraria III 12 § 21 loca

1 2 § 9
longanimis A 19 § 3

longnm operi I 17 § 2 per longum
ductus I 2 § 64 per longnm I

2 § 76 in longo I 2 § 77.96.97
102.108 longe_positus 1 2 § 102
longe lateqne IIII 10 § 4

loqni originem mnndi I 1 § 7

lubrica paz V 24 § 13

lucidissima ratio VI 1 § 10 lnci-

dissime im 20 § 9
lucrom fnit VII 42 § 6 in lucro VII

3 § 8 lucra uictoriae V 9 § 8
lucnlentia opima scriptorum V 15 § 2
lncnlentissimns I 17 § 2

ludere. lndi mendaciis V 4 § 11
ludus. ludo et spectaculo hostium VI

11 § 23 ludns imperii VII 42 § 7
luere iniurias VII 8 § 2
lumina Graeciae effossa 1 13 § 2 lu-

mina statns Romani II 5 § 9
luto oblituB V 19 § 7
lux. ante lncem ITTT 4 § 2 luce

orta im 10 § 6 lux neritatis

VI 1 § 24
lymphaticu8 fnror III 2 § 9

machina calumniae A 28 § 11
machinamentum DH 6 § 17 VII 29

8 2
maciee IH 4 § 8 VI 12 § 2
macula mi5§7V4§3
maculare gloriam IM 1 § 12
madefacere I9§4IIII11§7V7

§ 14
maeror V 18 § 15

magnnm tempns (». e. longum) A 7
§ 6 magnum bellnm V 24 § 17
VI 19 § 9 magnnm proelinm
im 21 § 8 magna saecula (♦. e.
longa) IIII 12 § 9 magna paruis
colfigere III 11 § 2 in maius
m 13 § 2 maximum bellum VI
21 § 26 m. et diuturnum bellnm

VI 11 § 18 m. proelium VI 11
§ 22 maxime 1 21 § 12 maxime
cnm m pr. § 8; 1 § 20; 12 § 26
im 16 § 6 V 13 § 2; 19 § 2

VII 1 § 10 maxime postquam
V 15 § 8 maxime quia Im 1
§12 V2§7; 6 §6 VI 10 §18

malignitas mi 21 § 6
malitia I 8 § 7 VII 22 § 1
mamma III 9 § 19
mammillae I 15 § 8
manantia ulcera I 10 § 11
mancipare militiae im 16 § 9
mane. alio mane V 10 § 9
manifestatio VI 20 § 8.8 A 1 § 8;

20 § 2
manifestator A 1 § 1
manifestissime VI 18 § 14
manipulatim V 17 § 7
mansnetare A 9 § 9
mansuetis8imn8 VII 4 § 7
manumittere V 19 § 6
massa frumenti VII 39 § 18
materia panoris II 19 § 11
maturatus mi 7 § 12; 18 § 9
maturitas animi ifi 1 § 21

51

802

Indez

matutinug UII pr. § 7

juabUis II 6 § 6

meatas 1 2 § 83 meatns (plur.) aqua-
rum YI 11 § 2*

mediator A 27 § 3

meditata jToditio II 4 § 10 moditari
perditionem II 6 fi 6 meditari
ultioaem III 23 § 14 meditari
nsnrparc HH 5 % 4 meditari
ulcisci im 6 § 20 meditari
euersianem V 3 § 5 meditari
defectionem V 18 § 8 meditari
neoem VI 15 § 30 meditari litte-
raruxa syllabae VII 29 § 10 medi-
tari eruptionem VH 32 § 10
meditari transire VII 34 § 10

meditatio II 14 § 10

medinm tempus I 21 § 13 medio
tempere I 15 § 1 in medio I 2
§53A4§1;25§7 in medio
8ur I 2 § 18.23 in medio nir-
toium VI 1 fi 1 in medio Chri-
stianornm VII 41 § 9 medio
Ooeani I 2 § 79 medio horum
tempornm I 18 § 2 medk> (». e.
intercedente) sacramento iurati-
onis III 23 fi 66 mandatnm me-
dium inmortaliiatis et mortis A
26 § 5 de medio probare VII
1 § 1 media tempera I 1 § 11

usque ad mednllae eniscerata VI 14 § 8

membratim HH 4 § 2

memorandum opus I 2 § 71

memoria celebres I 2 § 104 memo-
riae innstnm est I 18 § 1

mendaeissimus HII 1 § 7

mens dnra III 20 § 5

secnndnm mensnmm arcani iudioii V
4 § 10 in mensura plenitudinis
VII 22 § 9 menfinrae spatiorum
I 2 § 83

mentiiinfar deum imagines II 19 § 15
mentiendi inpudentia DII 20 § 9
\m 36 § U

merere (i. e. adipisci) alqd III 9 § 4
IIII 12 § 3; 20 § 27 V 5 § 8
VI 21 § 29 VH 9 §7; 36 § 5;
42 § 15 mereri VII 37 § 11

merito nn 20 § 36

meritoria taberna VI 18 §34; 20 § 6.7

meritum adnuntiantis VII 36 § 7

meretricie I 4 § 7

metae terramm Itt 20 § 8

metari castra H7§2T24§6VII
36 §7

metiri A 19 § 8

ministerium II 10 § 10

minister ad parriddium mi 20 § 28
ministri parracidii V 16 _§ 8 mi-
nistri (Ibuia eeteri di) VI 1 § 3
minittri persecutionis VII 28
§ 21

ministrare pluuiam IHI 17 § 9

minitari III 16 3

minutatim V 21 § 7

miraculum HQ 4 § 5 miraculo fuit
oerium serpentis Iin 8 § 15 cum
miraculo omnium TTII 20 § 30
mkacila VII 39 § 14

miscere bello I 14 § 1 miscere om-
nia oaeditm» et qji. V 24 § 3
miecere pufnam VH 35 § 17

misera emenaatio A 25 § 2 misera
tempora V 5 § 16 miserior im
fc § 87 V 6 § 6

miserabilis m I § 23 im 1 § 16;
23§3V3§1;22§17VI8
§ 5 miserabiliter m 23 § 50
mi 18 § 19; 20 § 37 VI 19
§ 16

miseratio III 1 § 24 miseratio di-
uina IIII 17 § 8

misereri aiicui VH 1 § 4

misericorditer II 11 § 9 III 1 § 25;
8 § 8 mi 6 § 37 Vn 37 § 16

mitis A 18 § 4

mittere persecutionem VII 12 § 4;

19 § 2; 28 § 12

moderatus HH 1 § IQr moderatissi-

mue VI 5 § 13
ad modicum II 12 § 2
modulamen VII 39 § 12
modo (id. fereg. nunc) I 16 § 2 III

20 § 10 Vn 40 § 10

modus I pr. § 16 modus peouniae
sufficiens V 18 § 27 In hunc
modum VI 22 § 7 sine modo
m 12 § 11

moles aquarum I 10 § 16 m. belli
m 2 § 6 m. copiarum IHI 19
§ 3 m. facinorum VII 7 § 10
m. malorum III 12 § 1 IIH 9
§ 8 V 23 § 19 rnoks mairnae
V 24 § 10

moleste accipiendum I 6 § 3

moliri I 10 § 6 moliri Carthaginem
delere IHI 23 § 1

molitioues V 17 § 8 VI 14 § 5 VII
36 § 4; 38 § 6; 43 § 18

mollia (elephantorum) IHI 1 § 21

uocabulorum n.otabilium.

90»

monatrnm V 6 § %

montnoana I 2 f 17

monumentum nujeratioftis III 1 § 84

monumentnm studii cijraaqm» VI

15 S 81
morari nerbis II 2 § 11
morjras ftBimonmi III 4 § 6
mordet conscientifeajMwm VI 21 § 29

morier* ki8*ot*tunft VI 22 S 10
mordicus V 12 § 8
mpr%- morttti apujl ie A 1 8 *
mors. neo mortis nia simplez aut nna

flondfcio erat V 21 § 6 moxtes

II 5 §6; 14 §1 m 8 shiii

6 § 4 V 4 § |0 VI 1 S 24 VH

7 $ 10; 26 § 4; 27 | 0
moran» aerpenti* VI 19 1 18 morsus

urans VH 27 § 6

mertale* n6§6IIH17§6

motos VI 6 § 7 matqa Leuia I 6
$ 4 motum ezplicare IIJI $ % 18
motus horridi I 10 1 11 ad mo-
tns adspirare VI 11 § 16

mpuere EE )4 § 6 panu* de ezpU-
cito moueri Ipr. § 1

moz ut I 19 fr 6 II 4 8 $ V 24 § 6
VI 8 § Vl; 13 8 8? 15 8 3.26
Vn22§3 mozatqu«V21 $1

mugitus I 20 § I V 18 § 9

mnuebriter II 7 § 6

nuulierouja amens (Prfbia) VI 15 § 1G

multatns tajentis IUI 7 S 8

mnltimodus VH 1 g J I 17 § 15
. mnltimoda actio VII 33 S 1

multitudo YIl t b

multnm honadns IIJI 20 S 19 ptr
multa VI 11 S W

murmur I 20 § 3

murmurare I6§3II3S5

mntabilis II 6 § 18

mntabilitas II 17 § 17 m 2 § 14

mutare bellia naoem', paoe bella V

1 §5
mutatio im 9 § 4 VI 14 8 1
mystieui J pf . g 6

natalia aonuB, VII 20 § &

natio (Gallorum) VI 12 § 7 nationes

VI 21 £ 16
natiuitas uide Ghristus (Inj. JIII)
natur» CI 1 8 13 rerum natura II

10 £10 aatnrae finis VII 22 $ 2
aatnralis mors III 23 863 natural»

bonum VI 1 § 1 naturales filii

V 15 S 3

naufragium. u*)ufee tnufqsgio II 11

uaufljare UH pu. § 9 4 11 S 6

uautious HH 19 § 1

ne m saltem V 94 S 10

ne erp HB 1 8 16

nebjfoe bejli «oeiaiis V 24 S 1*

nebuloi mendagisBimus IHI Is 9 7

nec im 20 8 7 nec (v a. ne*HMitlem)
VI 12 S*<7 TO 1 S U w» frio
ID 2Hf § ft) ne« ditta HI p*
§ 2 nec ezprimere Jfl pr. § 2
nec paru* Wi pr. 8 10 »ec im-
petaurent EH 12 $ 3 uec mo-
ratia mi 22 9 2 nac nan V
10 § 7

MCAsaario II 3 § 9

necessitas A 31 § 6 neaeaarta* ul-

tupa nn 1 S 8

nectere V 16 § 1»

irfarfe I 20 § « UI 18 § 8

neglegentior VI 10 § 11

legefium paois infeotnm IIII 20 S 13

nepos ez sorore (i. e. sororis fllius)

VII 28 § 22
nequaromagja quam piobus VII 42 S 4
neqniter VII 8 § 7
neqnitia IIII 13 § 18 nequitiae o*.

lfea JIJI 6 8 13
nespji fugere UII 1 §8
nil 14 8 8.4H 12 8 7 III 22 § 2

VI 13 8 «
nidor parietum VII 61 § 8
nihilum IIII 20 § 11 pro nihilo con-

tempti VI 1 S 16
nimbuB telorum V 15 § 11
nimius VII 35 8 W
nisj forte I2§38;6§5,IH2S1A

nn 1 8 13
niti VI 21 § 10
nodosior sollicitudo III pr„ § 2
nomen Ghristianum 1 8 § 14 nomen

Bomanum II 5 8 5 magni no-

minis factus H 16 6 7 parui

nominia II 19 § 9 in nomine

VII 4 S 5 sub nomine II 8 § 3
noatri VII 41 § 8 queruli nostri

im pr. S 6 a noBtris hominibua

nostm temparibua VI 15 S 32,

cf. Ind. nJI
n$ta VI 19 S 20 nota mendaciornm

V 3 8 4 nomina et notae ui-

rorum VII 5 § 10
notitia V 15 § 2; 19 8 21.22 VU

26 S 7

51*

804

Index

nouieius Iin 16 § 19

nouus. res nouae II 10 § 6 nouissi-
mus II 1 § 6 mi 23 § 4 V 15
§ 18 VI 5 § 6 nouissima spes
desperationis V 7 § 16 nouis-
aime 12 §21.28; 4 $ 8; 11 § 4
n 2 §9; 19 §2 m 23 f 19.46
mi 6 8 38; 12 9 8 V 1 § 6;
5 « 8; 10 § 6; 24 8 7

nonitates rerum prarire m 2 $ 14

nox. nocte mnlta im 13 § 12

noza 15(5

nnbei Gimbricae V 24 § 12 n. lueu-
8tarnm 1 10 § 12 n. sagittarum
VII 83 8 14 n. testimoniornm
A 30 8 l

nnbilnm I 21 8 18 nnbila malornm
V 24 § 12

nngacita8 uerbosa IIII pr. 8 10

nnm qnidnam V 22 % 6; 24 8 9

numerositates IIH 6 § 10 V 19
8 20

numerosus III 18 8 8 numerosior I
1 8 13

nnmqnid III 20 § 5 mi pr. « 6; 12
§ 10 V 19 § 15 A 26 § 8; 90

nunc. naqne ad nnnc I 8 § 9 II 5
8 8 nn 20 8 30; 21 8 6 VH 2
8 6; 29 8«; 34 8 4.8; 35 89;
48 8 16 nunc. . nnnc V 20 8 7

nntrimenta libidinnm I 5 ( 11

nntriz II 14 8 1

o tempora II 11 8 3
obdncere noctem V 15 § 11
obduratus VI 8 8 12 obdnratns ad-

nersus . . VII 41 6 2
oberrare 12 8 47.93 V 18 § 9; 23

8 6; 24 8 8
obfulyere mi 18 8 12
obfnscatns VI 2 8 17
obiectare II 18 8 2
obiectue flnminis II 7 6 1 fluminum

VI 21 8 14 portarnm VI 2 § 11

linguae protentae IIII 22 8 •

criminis VII 13 8 2
obiex. obice- mnri III 19 8 9 obioes

Alpinm I 2 8 31
oblectamentnm im 21 8 6 o. cor-

poris VI 1 8 1 oblectamenta

fabnlarnm II 18 8 6
oblectatio A 31 8 6
obliqnare IIII 6 § 86

8 17

oblitterare II 18 8 H

obliniosa malitia VII 22 8 1

obliuisci praeterita I pr. 8 •

obiuctari V 5 § 7

obniti nU 14 6 4

obnixe im 1 8 20

oborta tempestas Iin 1 8 17 oborti
morbi III 22 6 4

obrepere II 8 § 3 VI 1

obreptio II 19 8 2

obriguisse DI 16 § 5 im pr. § 7;
14 8 8

obrntns catenis V 15 8 18 obrnta
nina III 9 8 5

obscena congeries II 19 8 10 obscena
fames fl 4 8 8 obscennm prodi-
ginnm V 15 8 20 obscennm in
modum nnda V 15 § 21 obeoena
coTPoris I 19 8 3 obsoena pro-
digia im 4 8 1 obscenissime
VI 19 8 21

obscnritas III pr. 8 8

obsequinm VI 20 % 8

obserare im6§15VI22§2Vn

9 8»
obsernare Epiphania VI 20 8 3
obsernatio fldelissima VI 20 g 4
obseesor V 7 8 9; 20 8 8
obsidatns {subst.) m 15 § 6
obsidio I 17 8 1*8 passim; obd-

dione oppngnari V 22 $ 17 ob-

sidionis fames VI 21 § 6
obsorciescere 13 8 1
obstinatns 13 8 2 obstinatissime V

12 8 7 Vn 4 8 8
obstrepentes VII 85 8 8
obstrni I 2 8 81 obstrnctns VI 10

8 19
obtentu aggeris VI 11 8 28
obtruncare II 7 § 3
obnenire VI 2 % 6
obnersari m 12 § 80
obuertere. obuersi sibi inuicem eolles

VI 11 8 9
obniare m 13 § 8 IHI 23 § 11
obniam occnrrere I 19 8 9 o. proce-

dere 1111(19 o. habere HII

6 8 25
obuius. obuinm habere VI 13 8 2;

18 8 28
occasione spem snmentes II 8 t 8
ocdsio Im 6 8 4 VI 15 « 25
occasns 12 8 3.24.26.47 et :
occludere nnlnns 1112(8
occnrrere I 2 8 81

uocabulorum notabilium.

806

eccursus HI9ff4VI3ff8 occur-
suB cf. numeruB Ind. IITI

oculi duo Graeciae II 17 § 2 sub
oeulis patriae JUl 6 ff 8 oculis
inimicorum uidere IIII 6 § 86
oculis patentibue V 18 § 20 ocu-
lis signari VI 21 § 29

odiomm motus III 2 ff 10

odor taeter V 11 ff 8

offendere ppntem diasolutum II 10
3 8 offendere non incautam III
2 § 6 offendere aciem dispositam

V 16 § 15 offendere in occuibu
numeri VII 2 § 10 offendi pro. .
nn 21 § 9

offendiculum A 18 § 2 offendicnla

blasphemiarum VII 6 § 11
offensio HH 21 § 6
offerre pericula 8ua I 17 § 3
officina artificum (Corinthus) V 3 § 5
offirmare animum V 5 § 15
offuscatufl VI 1 $ 25
omitto de. . V 1 § 9
omnimodus III 21 § 7 A 16 § 9
omnino A 20 § 1
onerare III 21 § 8 onerare pudorem

V 7 § 1 ut uerbis uerba non
onerem V 22 § 15 onerare saxis
VI 8 § 4 tri8tem uictoriam pesti-
lentia onerauit III 21 § 8 pro
aaro onerari ferro VI 13 § 2

operari I5$8HIlf24 operante
ueritatis auctoritate VI 1 § 2
operari uirtntes VI 1 § 7

operariu* IIII 6 § 4

operator A 28 § 7

opifei I 20 § 4

opima praeda III 23 § 6 opima lucu-
lentia V 15 § 2 opima pecus VI
15 ff 16

opitulari V 19 § 10

opplere I 9 § 4 V 16 § 15

•ppoaitns VII 36 § 6

opprimere I 4 § 3; 5 § 11 III 22
§ 9 V 15 § 6: 18 § 25; 24 § 4
oppresaus et lnterfeetus VII 28
§ 10

oppngnari obsidione V 22 § 17 ob-
seasam oppugnatamqne III 16 § 5

ops. opis egenus I 1 § 9

optatissimus III 2 § 1

opulentia VI 13 § 1

opulentissimus I 15 § 6* III 6 § 87;
17 § 1 VI 15 § 15

opus meum I pr. f 8

opnflcnlnm leue I pr. § 12 opuscula

(OrosU Historiae) VII 43 § 20
in orbem agi I 2 § 67 orbes bello-

rum Ett 2 § 9
orbitas I 19 § 1 II 5 § 8 orbitates

I 10 ff 13
ordinatio II 1 f 3.5; 11 f 5; 13

f 5 VI 1 f 6 ordinationes VII

43 f 7
ordinatius II 1 f 2
orientalis I 2 $ 26.46 VII 37 f 1
originem substituere I 3 f 8
ornatus mundi I 3 f 1
oscitantes III 1 f 3
ostendere I 6 f 1
ostentare I 16 f 2.17 HII 5 f 5 V

19 f 20
ostiatim V 1 f 6

pacificns III 2 ff 14

pacisci I 21 § 13 II 15 § 4 III 12

f 8 pacta Yoluntas III 1 f 3

pacta paoe III 23 f 46 pacta

societate III 23 f 54
pactio I 8 § 12 II 17 § 15 III 13

f6VI15f6lU15f8Vn

33 f 10
contra pactum VI 18 f 20
paleae VII 39 f 14
pallor VI 12 f 12
palpabilis I 10 f 2
palpatus A 11 f 8
palpitans II 9 f 10
palustris uia IHI 15 f 2

pandere I 1 f 13

V2 f 2
pango. pepigit d<
pannns A 25 f 2
paxens fiomae VI

VI 1 f 14
parilis I 19 f 2 IHI 8 f 12
participatio V 15 f 22 A 11 f 8
particulatim I 8 f 7
partim. . partim EQI 9 f 13
parturire V 24 f 14 VI 17 f 8
parnm aquae haustum HQ 12

tam parum IHI 12 f 10

parum est VH 35 f 6 pamm

toc est, nisi VH 37 f 16
parnmper I 6 f 4
parnulns I 11 f 8; 12 f 10; 19 f 7

V 14 f 6 paruuli V 16 f 13.21
parnns inde cum patre exierat HH

19 f 4 parui pendere VI 15 f 14

pandere gremium

paee VI 2 f 9

1 f 18 parentes

f 8
hoc

«06

Iutoi

pasci earnftus homiftum. . ofteMlfeiB

mortrtus H 14 § 1
paesim II 17 § 5 VH6; 20 $ 4

VI2§7VII83§iO
pa«6ns A 18 § 4
patrare uictoriam II 19 § 8 Vtl 29

§ 6 p, paoem VII 46 § 16 p. se*

ouritatem V 28 § 16
patruelis VII 29 § 16
mter panca memoraftdi operis 1 2 § 71

panohan it * § 4 ni n f « nn 1

§18V14§1VI8§<8
pauefactus nil 4 $ 6
pauitantes IIH 1 § 0
paulisper III 15 § 1
pauluium t»§2Hl6§*Vl*>

§ 8 VII 2 § 10
pauor II 19 § 11 III 1* § 81
pauperrimus VI 1 § 6
pausillulum otii IIII 12 § 18
pedetemptim A 29 § 8
penAebai oppidum in atce moirtfs VI

11 § 21 pendens euentns I 21

§11 toentteret euentns ancepe

pendete pami 1 21 § 17 VI 15 $ 14

non aeqfee pendere It 19 § 4

pendi III 23 § 66
pendulus VI t § lt penduli campl

im 15 § 2
penitus V2§6VI3B§7
pensare I 19 § 3
pensio V 1 § 12 pensionrfeut aequf*

rai 11 § 2
peragere Ipr* § 8
peragrare Vl 19 § 6
perarmare V 19 § 6
percellere V 94 § 7 fcerceilere metu

V 4 § 6
pereeneere I 2 § 106 VI 17 4 4 pet*

oeneere praedam III 17 9 6
percitus V 19 §4 VII 7 4 1
peroommedto ml pr. § 7
percrebescere V 19 § 14
percurrefe V 17 § fc
percnBier VI 1* § 4 Vtt 38 § 7 ?er*

ouBseres V 4 § 14; 81 f 1$ 28

§ 16 VI 18 § 1»
perdetonare V 24 § 11
perditie I pr. § 14; 21 § 6; 8 § 5;

5 § 9 m 2 § 8{ 3 § 3 nnn

§ 8 V6 M VII 80M
perdocere U 2 § 4
terioitiave 14 § 2 n 8 § 7 IO 28

§ 44 VI tl § 6.15

petducere «ZiggMm Itlt 18 § «
perdnetfie V% § 9
perferre cladert IHT 20 $ 26
perflcere toga&mem V 17 § II ad

perfoctum VII 23 § 2 perfectior

VII 84 § 3
perfringefe custellttm IH 1 1 2
perfugium cotbmuite V t § 8
perhorreBcere teto oorpore V 11 $ 4
perieuloeiBsitou* V 24 § 18
petiett» im pr. § 1
pertnd» I 3 § 1 mi 6 § 3?
permetibilis II 6 $ 4
permetirf temptts £t 78 § 5 perme-

tiens Iin 1 § 8
petteSBeete II 18 §8 V 15 §5 pet-

misdere sese ipefe causis beilis-

que II 18 § 6
permiitim V 19 § 12
petmulgere V 17 § 12
peropportuns I 5 § 7
perosus m 23 § 66
perpensa ad plenum IBI 11 § 4
perpett H 6 § 4i 14 §6
perplexus V 19 § 2 VI 15 § 11
petsetttire mi§l;19§9mll§i6
persistere V 9 § 8
persoto. personamm acceptor VII 33

f 13
petsonare ffll 6 § 12
perstringere I6§6V15§*VI6

§ 6; 12 § 7 pertringtae fttiU

tenere VII 2 § 1
persuadere att iura foedernm II 10

§ 2 persuademut, ut A 17

6 13
persuasio HII 21 § 8 Vlt 8t § 1*
persuatftts (suftst.) IH 17 § 8
pertaesus im 9 § 12
pertemptare ferro VI 18 § 62
pertime8cere V 2 § 4.5
pertinacia V t> § 18
pertinaciter IIIl6g9V5§I3VI

6 § 13; 11 § 24
£e*ti**ere I 2 § 99 VI 10 § 18
perfetnere III 23 § 27
pertransire III 13 § 4
petturbatfo V * § 1; 16 § 15 pet-

tfurfcatio seelemm VII 18 f 4
peruadere IIII 16 § 4 petuadare con-

sulatum septimum V 19 § 28
peruagari I 2 § *2i W § 1 H « § I

mii 12 mi8**i li §8

VI 16 § 8 p. bello V 13 § 1
p. stilo I 2 § 61

uocabulorum notabilium.

807

peruehi VI 19 § 21

pemicacia I 10 § 13 VII 38 § 16

peruicax I 7 § 1 peruicassimui VII

35 a 21
paruid*re I 10 § 17 VII 33 § 17
peruigilem noctem VII 36 § 8
peruolare V 10 % 4
perurguere III 23 § 21
peetifer mi 8 § 11
petitio I pr. § 12
pignus V 5 §3.6 pignora paruula

I 12 §10
pilleatus HII 19 § 6
pinguedo A 31 § 2
piscatoria scapba II 10 § 8
placitum est II 19 § 11
placitum H 14 § 17 olacito explere

V 18 § 2 secunaum placitum
suum VI 10 § 19 placito de-
pecti VII 43 § 14

plantare A 33 § 1
planus. in plano posita im 11 § 6
plana Aegypti I 2 § 29 Italiae

V 16 § 14 per plana I 5 § 7
ad plana peruenit HII 14 § 4

plasmatio A 27 § 2

plebi (gentt.) uide Indice IIIl tri-

bunus
plenitudo V2§7VII22§9A17

§ 10 plenitudo lectionis III 4 § 6
plenus. ad nlenum flH 11 § 4 ple-

nius I 3 § 6; 5 § 5 III 8 § 8

plenius ueriusque I 8 § 6 ple-

nissime VI 7 § 2
pluit Deus super terram ignem I 5

§9
plurimus exercitus im 18 § 20 nen-

tus VI 10 § 4
pluuius dies VI 11 § 3
poenalis VI 1 § 24 poenaliter VII

26 §8
polluere I 9 § 4
ponderare II 19 § 12
pompa bac miser lusus est VII 42 § 8
pondo uide Indice IIII argentum

et aurum
ponere (i. q. omittere) m 1 § 8 po-

sitns (i.q. morans) apud Rauen-

nam VII 39 § 2
populare I 14 § 3
populatio soli hostilis III 1 § 23
porrigere niI5§7;8§13V24

§ 14 porrigi I 2 § 80 porrecta

occasio m 1 § 2
portendere malum V 6 § 2

portio I 2 § 85 portio exercitui V

15 § 24 portio prouinciae VI

21 §2
poxtiunculae VI 7 § 2
poosessio I 7 § 2
possibilitas A 1 § 1; 19 § 6; 2$

§4
pdssum. breviter, ntpotui A 3 § 4
post (adu) I 4 § 3 III 22 § 5 IIII

12 § 8; 23 § 3 VI 2 § 2.24;

8 § 20; 19 § 21 VII 8 § 8; 27

§ 2
posthabitus VII 36 § 18
postpo8itu8 II 16 § 1
postremum 1 21 § 11 ad postremum

14 § 2: 20§ 6; 21 § 8 115

§ 10 im 1 § 6; 6 § 15
pofontiae VII 1 § 6 potentiae dneum

VI 12 § 8
potentissimus III 1 § 6 potentissimae

urbes V 3 § I
potiri Aaiae VI 1 § 6 Athemensium

m 1 § 6 potiundi Bcentia VI

12 § 5
potissimus VI 20 § 6 potissime mi

6 § 4 VI 22 § 8
potus fi 9 § 2 in potum dare m

19 § 11
praecauere HI 20 § 6
praecellere hominem VI 1 § 7
praeceptum tuum m pr. § 1 VH 43

§ 19 praecepta tua I pr. $ 1
praecidere manus V 4 § 12
praecipitare exercitum V 5 § 7 prae*

cipitatus VI 11 § 25
praedpitium im 23 § 4
nraecognituB HI2§tVU4§2
praeconium aequitatis VH 18 § 6
praecuTsor A 16 § 2
praedestinare VI 22 § 6 praedesti-

nattn VI20§8VII1§11
praedicare I 17 § 1 VTI 4 § 5
praedoctis II 6 § 5
praefinitio temporum A 28 § 12
praefrigidus III 16 § 6
praegrauatus V 13 § 3
praeiudicatus IIII 4 § « VII 89 § 14
praeiudicium VII 37 § 10
praelatio A 18 § 5
praemium uictoris QII 17 § 6
praeoccupare V 14 § 6 praeoccupatttB

m 12 § 7.*1
praeoptare III 12 § 22; 17 § t: 23

§ 38 V 18 § 10 VI 11 § 7 VH

33 § 7; 43 § 3

808

Index

praeparare (canes) I pr. § 8
praeparatio VI 20 § 8 praeparatio

Dominica VII 39 § 14
praeproperus V 5 § 7; 14 § 3
praeripere VI 12 § 6; 18 § 19; 21 § 3
praerodere V 11 § 2
praeruptus uastus III 5 § 1
praescms III 3 f 2 praeecii di VI

I § 16.16

praesens malum II 19 $ 4 ad prae-
sens I pr. f 10 praeeentia II

II § 10 V 2 § 8 praesentia aor-
dere adaolent III 2 f 14 pr. tem-
pora I pr. § 9.13 praesentius
periculum VII 16 f 8

praesertim qui DI 1 f 7 praesertim
ex quo . . eunt III 7 § 1

pcaestruere m 12 f 16 mi 8 f 1
V 7 f 3 VI 7 f 8; 9 f 6; 15
f 18

praesumere I 16 f 3 II 13 f 4 im
5f2;21f8V5f 7.11; 22
f 6 VH 32 f 13; 36 f 29; 36
f 12; 39 f 6 A 17 f 3

pmesummns A 82 f 9

praesumptio mi 6 § 6 V 6 § 5 VI
12 f 6 VI 17 f 6; 37 f 17 A 16
f 10; 30 f 8; 32 f 12

praesumptor A 10 f 3

praetendere VI 16 f 10 praetentus
I 8 f 14 praetentus umbo V 5
f 6 praetenta pax m 23 f 86
praetenti obsides I 17 f 8

praetergredi I 12 f 1

praetentum malum II 19 f 4 prae-
terita I pr. f 9 praeterita tem-
pora I 3 f 4 praeteritorum cla-
des m pr. f 11, cf. Ind. UII

praeualere I pr. f 14 IIII 13 f 9
VH 37 f 11

praeualidus VI 8 f 12.19 VII 32 f 12

praeuaricana homo A 26 f 6

praeuaricatio I 3 f 6

praeuenire IHI 7 f 12 V 9 f 6
praeuentos m 12 § 10 EQI 6
f 18; 18 f 9

praeuidere IIII 6 f 40

praeustus V 13 f 3

prandere II 11 f 9

prauitaa I pr. f 9

premere III 12 f 31 nec in uerbo

fremo VII 26 f 9 preasus bello
4 f 6
pressura tempornm I 16 f 1
primariuB uir V 17 f 8

primitiua suboles I 10 f 13

primo VI 18 f 4

uiter primores pugnam ciet llU 10

f 6 inter primores pngnare V

21 f 13
primum (primo T) . . deinde VII 21

I 15
princeps gentinm III 3 § 2
principalis I 3 f 6
prifltinua I 10 f 17 III 1 f 21 VI

15 § 82; 21 § 29 Vn 33 § 7
priuatus VII 26 f 7; 28 f 20 pri-

uatus fiactus VII 42 f 17
pro dolor I 16 f 1 IIH 6 f 34 pro

pudor V 22 f 5
pro obliuione mi 12 f 11 ad iudi-

cium detentus pro quadam in-

simulatione II 15 f 1 offendi

pro . . IIII 21 f 9 laetari pro . .

mi 21 f 9 pro enadendis tem-

pestatibus V 1 f 11
probare (li^yxuv) A 33 f 7
probatio I pr. f 16 m 8 f 7
procax III 18 § 5
procedere II 13 f 4.5
proceritas II 6 f 10 in procinctu

esse VII 3 f 9
procul dubio I 6 f 6 IIII pr. f 4;

17 f 11
procumbere II 5 § 2 III 18 § 2
procuratio V 4 f 8 p. obsidionis VII

9 f 8
procursu concito IHI 4 f 6
proferre I 2 f 106; 3 f 6; 5 f 5
professio VI 22 f 7 professio census

VI 22 f 8 professione etsi non

fide VII 39 f 10
proficere II 14 f 7 VI 1 f 22 pro-

ficere in meliora IUI 16 f 21
profectus ef. prouectus
profiteri. professus III 12 f 25
profligare I 8 § 13; 13 § 1; 21 f 16

fi 11 f 6 m 13 f 4; 17 f 8

im 1 f 1; 7 f 6; 11 f 4; 20

§ 38; 21 §6 V 4 § 13; 6 § 3;

19 f 9
profligatio VII 29 f 12
profluere I 2 f 28
profugae patria I 16 f 1
profundum arcrumentum im 21 f 6

profundissuna Dei iudicia II 2

f 4
prolabi I 2 f 30
prolixitas IIH 12 § 13
promouere de Ponto VI 4 f 9

uocabulorum notabilinm.

809

promptius V 2 § 8 promptius osten-

dam Vn 3 § 8
promalgare rogationem V 17 g 11
propagare I 4 § 1 res gestas. . uerbis

propagare 1 1 § 1 propagare im-

penum II 14 § 7
propaeo VII 34 § 4
propeDere in deserta I 10 § 6
propemodum I 2 § 68 III 1 § 22
propensior ciuibus III 1 § 13.
propinare sanguinem diis I 11 § 2

VII 37 § 5
proponere I 10 $ 1 proposita con-

testatio II 17 § 14 proposito I

19 $ 8
propositio A 25 § 3
propngnatores VI 8 § 4
propulsare II 4 § 6; 10 § 7 V 23 § 1
prorogare mi 5 § 3
proruere I 5 § 8
prorumpere I 2 g 82
prospectare I2§76V4$6
prosperitas VI 14 § 3
ad prospectum Hispaniae I 2 § 76

ad prospectum Britanniae VII 5

§ 6 aa prospectum prudentiae

VI 1 § 1
proepicere IIII pr. § 7 V 16 § 11 pro-

spicere finem I 12 § 1
protector I 10 § 16
protendere VI 1 $ 28 protenta lin-

gna (terrae) IHI 22 § 6
proterere I 10 § 9.12 V 4 $ 14; 23

S 28 VII 40 § 3
protestari III 7 § 3
protnrbare IHI 18 § 11
pronehere II 16 § 8 III 23 8 29

VI 1 § 16 VH 9 § 10; 36 S 8

prouehi VI 1 § 6 VII 2 § 10;

28 S 27
prouectus (opp. defectus) VI 14 $ 2

in prouectu posita VI 22 § 10

prouectus (opp. pernicies) VH 25

S 3 (w. Z. profectus)
pronenire III8 § 7 IUI 12 § 4 pro-

nenit sorte III 23 $ 7
pronentus narii I 19 § 2 VI 11 $ 9

pronentus externi III 21 § 7 pro-

nentns (plur.) bellornm IIII 13

$ 9 pronentus diuersi TTIT 20

$ 40 pronentus inopinati V 7 § 8
prouidentia I 1 § 3 VII 33 § 7 cf.

Ind. IUI Deus
pronidere facienda II 1 $ 2 pro-

uisus Iin 6 S 24

pronisio I 8 §8 V5 §6; 8 §2

VI 11 S 22 VH 34 6 2
pronocans hostis III 9 § 2 prouo-

cans barbarus IHI 21 § 2
pronocator Gallus III 6 $ 6
prozimita8 VI 4 § 4
prndentes IIII 23 § 10
prudentia VI 1 § 1
prurire nouitates rerum III 2 $ 14
pubescere II 2 § 10
pnblicare bona V 12 § 9; 17 § 10

VI 2 $ 8
publicum. in publicom protrahere

TTTT pr. $ 9 in pubhcum con-

ferre IIH17S14 pnblice (opp.

occulto) VH 38 S 2; 40 § 6
pndet IHI 16 § 18 pndenda pennria

IHI 17 g 13 pudenda foedera

V 7 S »
pngnatores HII 9 $ 6
pnllnlare VI 17 § 9

pnlsari HII 1 g 2 VI 15 § 34 pul-
sati bellis V 5 §14 pnlsatae
portae VI 22 § 2

in puluerem conminuere TIII 23 § 6

pnnire I 6 § 6

pnnitor HI 3 § 3

pnrgatio A 1 § 2

puram argentum HII 11 § 2

pusillitaa mea A 3 § 3

pnsilluB VII 36 § 3

pntores V 4 § 9

putredo VII 27 $ 7

putrefactus V 11 § 3 VII 28 § 12

qua I 2 8 26.61.66.66 VI 8 § 16
quacumqne iter habnit VI 13 $2

si nitari qnacnmque potuisset

un 12 S 13
quadriduanus A 9 § 8 quadriduanae

religionis otium H 8 § 8
qnadriduum IHI 14 % 4
qnaliscnmque III 1 § 19 IHI 9 § 8;

20|7V2§lj5J6
qnalitas V 7 § 4 VII 3 § 6; 39 § 4;

43 S 20 qualitates II 18 § 5

HII 11 S 7
qnaliter I 2 § 106; 6 § 6; 12 § 10

VI 1 $ 30 VH 26 S 10
quam. septimo die quam VI 16 § 6,

rimUiter: VH 6 § 10; 8 § 6.8;
16 S 5; 19 S 2
qnamlibet I 12 § 6 II 14 § 19 IIH
23 S 8

810

Indei

quamquam I6§3lI18§6lII

in § si nn 28 § 11 y i § i

VI 1 § 20 q. cttm cowi. I pr.
§ 1 quamquam. . quamquam VII
41 § 7.8

quamuis V 4 § 21 ; 11 § 6; 19 § 12;
23 § 13 VI 18 § 25 VII 28 § 21 j
43 § 14

quando III 6 § 3 IHI 11 § 6 VI 17
§ 10 si quaudo III 20 § 6

quandocumque VI 5 § 5

quandoque III 7 § 7

quantitas II 4 § S VII 3 § 6

quantuluacumque IIII pr. § 3 A 18 § l

qnantum in ipsis fuit V 4 § 19 in
guantum I 1 § 12; 2 § 51.106
nl 11 § 2 VII 3 § 3; 6 § 11
quanto aliter V 1 § 18 quanti
(i. o\ quara multi) I 17 §2; 18
§ 1 V 9 § 8 quaitta <i. q. quam
multa) mi 13 § 8

quapropter I 10 § 7

quarto consul V 16 § 9; 19 § 24
qnarto poet Vrbem cond. VI 21
§ 11

quartum consul VI 19 § 14

quasi uero I 1 § 8

quassata bellis oppida IIII 20 § 82
quassata mun pars 1111 22 § 7

quassationes II 13 § 8

quatere. quassa nauit VI 2 § 24

quatergenunae II 6 § 10

quia. credentea quia I 7 § 2 , stnri-
lUer: I10§«I11§1III23
§ 67 bis nn 5 § 8; 20 § 9 V
7 § 11; 17 § 3 VI 17 § 6; 22
§8 VII2S1S; 25 §8; 26 §10;
27 § 16; 32 § 9; 38 § * £ 7
§ 8; 10 § S; 28 § 7; 30 § 9;
32 § 2 alibi; ex boc. . quia VI 10
§ 3 qnia cum coni. VI 10 § 13
non quia . .sed ne III 1 § 25

qukumque. quacumque ui V 17 § 4

quidem VI 18 § 32 et qnidem VII
35 § 9

quietissimus VI 22 § 2

quilibet VI 1 § l quaelibet IIII 8
§ 14

quin. negare quin V 22 § 4

qninguieg consul (pro qtrintum) VI

quintum consul VI "20 § 8

quippe I 5 § 7; 21 § 21 H 7 § 6;
8 § 8 quippe {sec loeo) H 12
§ 1 V 5 § 13 et passim; quippe

cum I 2 § 86 II 14 § 6; 19
§ 16 m pr. § 1; 1 § 28 VI 8
§ 10 quippe cum . . est EEII 1 § 8
quippe cum . . repperenmt VI 1 § 3
quippe quod . . solet II 16 % 18

quisnam. num qnidnam V 22 § 6

quisquam II 19 § 4

quisque (i. q. quiuis) VII 41 § 4
cito qufsque correptus UII 6 §11
quaeque prouincia II 5 § 10 V 1
§ 14 quisque (t. g. quisquis) 1 19
§ 18 V 4 § 7

quisquis VII 83 § 17 quidquid I 2
§ 64 bi quoquo modo VI 11
§ 23 quoauo pacto VH 41 § 9sq.

quiuis. quiduis II 14 § 6

quo . . intrauit I 4 § 6 non quo
. .sed qao I 1 § 8 II 19 § 9

quoad III 16 § 8

quod. discere quod (Sre) VII 43 § 4

quota portio V 19 § 20

rabidus discursus VI 15 § 15
radere. rasa capita IIII 20 § 3
radicatas II 17 § 17
radix mistriarum VII 38 § 9 radix
succisa VI 6 § 7 sub radioe Al-

fum V 14 § 5 radlces Cameasi
2 § 48
rapacitas VII 39 § 11
rapinae V 28 § 3
rapere. rapit sternitque II 16 § 6

raptis copiis VI 10 § 7
raptim V 10 § 4
rarus I 6 § 3

rationabHis (opp. brutos) I pr. $ 4
iBtionalis VT 1 § l A 26 § l
ratiunculae I 10 § 19
rebellio VI 11 § 19
rebellis V 1 § 5
recalescere III 8 § 4 V 7 § 14
recens. Tecentiesiinus VI 14 § 3
recensere I 12 § 3 m 11 § 2 V 10

§ 9 VII 1 § 11
receptor VII 23 § 6
recessus VI 8 § 10
reoidere III 1 § 15
recidiua semina VI 17 § 5
recipete V 24 8 7
reciprocatus annelitus V 10 § 11
reolamare VII 26 § 10
reclinantur studia in hoc UII 12 $ 18

reclinatus VI 21 § 21
reclines sttrpibus V 18 § 20
recognoscere II 1 § 8

uocabnlorum notabilium.

811

§12 Wpr. f 4;

ii i ao nr 13 § 3

recolere II3§9HI3§3 recdlere

factum IIII 16 $ 9
reconciliatio II 5 § 6
roordari uigitiae
recordatio n 19

16 § 18 VI
rectus I 3 § i rectnto non uidere

iih d § »6

recnperatio III 23 § $8 *

recurrere. recurrurrerftt TI 11 § t
recusttB I 12 § 8
redemptio I 15 § 9
non redhibiti tranafugae VII 6 § 9
rediuiuus III 8 § 4 rediuiuum befium
. III 22 § 12 fediuiui dneres V

22 § 16
reducere sanitatem V 4 $ 11
redundans Tiberis 1111 11 6 6
redundatio im 11 § 7
refert uim sui triplicem sententia

IIII pr. § 2
relormare Cartbaginem V 12 § 2
refrigerium V 15 § 1*
refugia montium 19 8 1
refundere opes aerario tm 16 § 8

refundere gloriam in. .VI 21 § 19

refundi VII 40 § 3 refusa cla-

des VI 14 § "2 refusum mare I

3 § 3
regale fastigium (t. e. Augusti fast.)

VH 37 § 1
regia Masinisaae V 15 § 10
regio I 2 § 82 regxo Aria I 2 § 26

fuam regionem teneret IHl 19
1 a regione septentrionis V

18 § 8 ignotis regfoniB locis VI

19 § 1 regioneB I 2 § 12
regius status v 22 § ?
regnare Scythis III 13 § 6
reguia Chnstianae fidei VII 33 § 19
rehrtus (subst.) Ttl 14 § 8; 20 § 5

V7§6VI136§12 relatus
tenuissimus I 1 § 13 uix 4re-
dibilis relatu 11 6 § 8 relatu
digna I 3 § 6

WlaxaTe U 13 § II; 15 § 2

reliquiae befli V 19 § 8 reliquiae
miserabiles V 22 § 17

reliquut. reliqua belli II 11 § 1

retntere 1111 § § 8

samedium I pr. § 14

rrtnorder* A 31 § 6

renuntio VH 7 § 2

reparare gecunfem III 13 § 3

reparatio II 6 § n m 1 § 24 Ro-

mani aiatua reparatio IIII 16

§ 10
repentinus uenit V 3 § 6
repertor I 4 § 3
repetitis III 11 § 2
repleta (urbs) caedibus ac flanguhie

m 12 § 20
reposcere IIII 20 § 29
rtprimere VI 21 § 14; 22 § 4.16
repressor VII 21 § 1
repromisBUs VII 2 § 14 .
xeptare I 10 § 10
reputare durftiaa III 20 § 7 repu-

tare in mensnram plenitudinis

VII 22 § 9
requies I 6 § 6 VI 6 § 3
requiro de . . V 1 8
reri. rebantor III 2 § 3
rescindere rupea UII 14 § 4 parie-

tem V 12 § 8 pontem VT« § 2
resectis palpebrie HII 10 § 1
reseruare I3§3VI20$4 reser-

uare se II 9 § 6; 11 § 9
reriduus II 10 § 7; 16 § 11 1111 pr.

§ 1; 16 § 6; 19 § 4
resolutus quiete III 2 § 1
teapectue {subst.) ITL 16 § 6
respirare de seruitute III 1 § 21

uictoria primum respirante V 18

§ 17 reipirante pestilentia ab. .

vn«2§t

respiratio VI 21 § 21

respondens uocis imago II 19 § 10

restitutdo VII 35 § 2

resuscitare VI 8 § 18

retetert I 17 % 2

retractare I 6 § 1

retribuere VII 32 § 3

per multa retro saecufa V 3 ( 5 per

multa retro tempora VI 1 § 24
nraehere IITI 8 § 9
reuera II 19 § 13 IIII tf § 28 V 19

§ 4 VI 21 J 25
reuerentia V 19 § 22; 21 § 12 re-

uerentia tua I pr. § 11 IH 4

§6 reuerentia sanctitatis tuae

VI 1 § 12
reuetentissimi dies VII 87 § t
reuocare 1111 18 § 14 VI 19 § 18

reuocor HI 2$ § l
reuoluere III 23 § 1 f eaolutus II $

§ 10 im pT. § 11
regie I 4 § 7
rigare I 2 § 29 rigare agroB san-

guine V 1 § 6

812

Index

rigens oo8taram acies TTTT 8 § 18
rigentes undae 1 10 § 15 rigen-
tes simnlacrorum modo senatores
H 19 § 7

rigidus V 16 § 14

rigor frigoris I 2 § 86 rigor spinae
im 8 § 18

rimari V 15 § 12

ritu pecudum I 1 § 3 rita suo III
20 § 12

rino largiasimo fluere VI 18 § 84

robnstior II 4 § 16

rogo, quis, rogo, daornm ei q. 8. IITI
11 § 4f Uem: IHI 13 § 9 V 5
§5;24§9A30§8 rogo te,
si diligis A 31 § 5

rogus Sullanae cladis . . ciuilis belli
V 24 § 15

ructare VI15§15VH34§8

mdimentnm fldei VII 33 § 19

rnere in bellnm II 17 § 11 in cae-
dem im 1 § 20

rnina VI 14 § 4 r. Bomanorum ui-
rium im 9 § 8 r. ad Trasu-
mennum facta IHI 15 § 7 r.
Carthaginis V 8 § 1 ruinae in-
formes II 19 § 10 r. populornm
II 18 § 1 r. reipublicae IIII
16 § 12

mminans A 7 § 3

rnmor II 11 § 5.6 IIII 6 § 29 ru-
mores belli III I 20 § 13

in rnre II 12 § 8

mtilantia VI 10 § 4

sacer. sacrum praeceptum VII 42

§ 16
saeuitia I 4 § 2
saginare I 13 § 2
saftem I 6 §6 mi 13 § 9 ne sic

saltem V 24 § 10 saltim V 22

§ 15 VII 43 § 6
saltus Pyrenaei 1 2 § 73 saltus crebri

I 12 § 1
aalntatio A 7 § 1
aane V 3 § 7; 17 § 3 Vn 4 § 18
sanguinem sitiens I 4 § 7 aangui-

nem sudare IHI 12 § 9 sangui-

nis torrentes V 24 § 12
sapere terrena I pr. § 9
•apor V 7 § 14 .
•atisagere VI 18 § 8
satisfactiones V 4 § 10 VI 5 § 12
saxea grando III 7 § 4
scaber I 3 § 4

scandalum A 31 § 1
scateacere I 19 § 2
scaturiens im 5 § 1
sceleratorum manus II 4 § 3
scientia I 1 § 17 acientia Dei VI

1§ 1
scilicet II 8 § 5

scindere. scissus hiaius TTTT 4 § 4
aciacitatio VI 11 § 80
scissura V 15 § 21 A 25 § 2
scribere. Btudiosi ad scribendum uiri

1 1 § 1 in snpra scriptia diebua

m 8 § 4
scrutatio I pr. § 14 VI 1 § 4
8currilitas A 18 § 4
scuta uelut squamae reuulsa VI 7 § 9
secernere I 2 § 60
seclndexe I 2 § 54.62
secrete VII 40 § 6
sectator VH 7 § 1
secondo VI 20 § 6; 21 § 11
secnndum omnes homines VII 41 § 1
secundus. secundo mari I 2 § 88

secundo Oceano sub septentrione

deducitur VI 21 § 2
8ecus. rectene an secus egerim I pr.

§ 1
sed qui . . mallent m 1 § 9
sedes belli VI 15 § 4
sednctor A 21 § 3 scductores V 1 § 26
seges arida II 19 § 6
segnis VI 18 § 25
segnitia im pr. § 10
segregatus V 4 § 6
semen. semina recidiua VI 17 § 5
sementis II2§5A19§7
semesnm cadaner IIII 4 § 2
semianimis VI 19 § 17
semicingit I 2 § 64
semigelatus san^uis II 9 § 10
seminare incendia V 9 § 5 seminata

Boma II 2 § 9
semineces TUl 1 § 18
semiustilatns im 11 § 9
senior mi 7 § 5.6.7; 8 § 4
sensus I 6 § 3 Ull pr. § 5 sensns

propriuB UII pr. § 7 sensus

communi8 intellegentiae A 29 § 6
septemplex mnrus VI 2 § 5
8epulchrum fnit populo III 23 § 57
sequacia mala V 24 extr.
serenitas II 11 § 8 III 8 § 8 HH

17 § 6 VII 9 § 1
serenum deliciarnm I 21 § 18 li-

quido ac puro sereno VI 20 § 5

uocabulorum notabilium.

813

serere rnmores HU 20 ( 18

series temporum V 24 § 20

eerio VI 22 § 6

sermo I 6 § 8

seruiliter V 1 § 9

sescenteni V 19 § 11

8enerita8 Romana TTfT 3 § 3

sexies cos. VI 21 § 1

sezto V 17 § 4 VI 19 § 14 VII 9

§ »

sexu8 utarque VI 7 § 6

si m pr. § 8 miTandum, si I 8
$ 14 mirum, si VI 1 § 26 ita
demnm. . si VI 8 § 7, cf. rogare

8ic dictos III 23 § 26 quasi . . sic
n 14 § 17 et sic im 9 § 16
sic qnoque V 7 § 6

sicca I 10 § 16

Biccare V 7 § 14 VI 11 § 28

rtcut. pari ratione sicnt III 12 § 16

signare VI 22 § 2.7 signatum au-
rum argentnmque Iftl 17 § 14
signari oculis VI 21 § 29

significantia A 21 $ 1

signum I pr. § 3 VI 20 § 6 signnm
uictonae traditae III 2 § 3 in
signum uastationis HII 1 § 18
8ignum uirtutis im 12 § 11
signum belli V 12 § 6 signnm
pacis VI 20 § 8 pro signo no-
minis VII 5 § 10

silentium inmortale II 17 § 14 si-
lentia II 19 § H

BimiHter mi 14 § 7 VI 15 § 7.8.24

simplei A 18 § 4

simul ut VI 18 § 1

singillatim m 23 § 41 VI 7 § 9;
22 § 7.11 VH 4 § 10

singnlaritas A 17 $ 10

singniariter m 6 § 2; 19 § 8 HII
21 § 2

a flinistris I 2 6 70

sinuosa latera fin 18 § 18

sinu8 1 2 § 66 sinus Oceani 1 2 § 72
sinus proprius V 2 § 2 sinus
ciuitatis V 18 $ 28 sinibns terra-
rnm VI 8 § 10 sinns barbarici
soli VII 28 § 29 sinn Italiae
receptus VI 87 § 9 sinus salutis
VII 39 § 11

Biqnidem (postpos.) II 11 § 1 m 23
§ 48 V I § 16; 16 § 16; 19
§ 22; 21 § 7 et passim

Bitns montuosus I 2 § 17 s. Italiae
I 2 $ 61 s. terrarum I 2 | 69

situ parno V 7 § 10 sitn minor

I 2 § 86 s. parua V 1 § 6
sine — sine (c. com.) V 19 § 21
Bocia errori emendatio A 11 § 2
Bollicitatio II 11 § 2

extra solitnm I pr. § 9 nltra solitum
V 13 § 3 supra solitum VII 22
§ 1 plus solito HI 19 § 6

sollicitare arma mi 3 § 1 sollici-
tare pretio IIII 16 § 14 solli-
citatus mi 20 § 84

sollicitudo I 6 § 5 m pr. § 2 Vn
41 § 7

Bollicitns I pr. § 6; 8 § 8 A 18 | 4
sollicitae superstitione mentes
VI 1 § 17 Bollicite II 6 $ 12

80lum. soli temperies I 2 § 81 solo
commoda I 2 § 82

90lu3. solo (dat.) A 18 § 6

solntio m 23 § 62

sonus pacis III 1 § 3

sopire bellum VI 20 § 1 VII 35 § 20;
43 § 17

Borbere III 5 § 3

Bordere m 2 § 14

sorditatus A 32 § 11

sorte pronenit III 23 § 7 cui Grae-
cia sorte uenerat III 23 § 16
sorte deputatus mi 21 § 1 sorte
suprema IHI 23 § 1 sorte dn-
bia VI 15 § 26

sortiri cnram belli 1 15$ 4 certamen

II 5 § 8 bellum II 19 § 1 im
8 § 10; 20 § 1 V 23 § 17 sor-
titus imperinm proconsulare 1111
18 § 1 sortitns Galliam VI 21
i 12 sortitus Hljricom V 23
§ 23 sortiti promncias m 23
§ 1 sortitus prouinciam in Par-
thos VI 13 § 1 sortitus est fili-
am matrimonio VI 18 § 8

Bparsi V 4 § 6. sparsnm incendinm
VI 10 § 6

•parsim III 6 § 6 VII 33 § 14

spatiosns 1 81 § 81 VI 10 $ 19 spa-
tiosa H 19 § 11

spatinm I 2 § 96.102; 3 § 3 V 19
§ 2 spatium terrarum I 2 § 81
spatio non parna I 2 $ 82 sna-
tia I 2 S 95 spatia magna I 2
§ 48 8patiornm mensnrae I 2
§ 88 spatia tempornm VI 14
§ 3 spatia pugnae miscendae
contigna VII 35 § 17

814

Indez

specialis I pr. § 8 II 5 § 9 VJI 40

§ 2 A 31 § 1 specialttei V 5

§ 16 VII 27 § 9

speciatim V19§2A20§6

spectaculi arx II 18 & 5 spectacnlam

ingerero VI 17 § 4 spaetaculnni

ribere HDL 6 § 32; 9 6 15;
§ 6 V 4 § 21 specfcculo
tufpi Y 19 $ 7 ludo et speeta-
cule hostinm VI 11 § 23

spectans ad orientem I 2 § 70 ab
occasu Hjbericum pelagus apec-
tant I 2 § 104 qui speotandi
faeiant epectaturi V 94 § 3 non
spectan<wm paucis bellum V 24
| 18

spectater pugpae II 10 } 3 certa-
minis II 15 6 7 cladis VI 2
§ 20

specula I pr. § 11; 2 § 71 m 12 § U

speculari IIII 6 & 27; 19 § 1 spe-
culati absentW HI 2 § 2

sperare de Deo VII 35 § 22

spernere I pr. § 7

spes nouissima desperationie V 7 § 16
spes frugum V 11 § 2

spir&mina A 16 § 11

spiritalis A 19 § 7

spiritus ssnienti&e, intellectus, con-
silii, uirtutis, scientiaet pietatis,
timoris Dei A 16 § 7—9

spondere I 21 § 20

aponsionem seruitutis profiteri VI 12

spontaneus VI 20 § 7

sptmte II 16 § 8 III 12 § 24

spretae uirgines I 21 § 3

spumantibu8 buccis VI 15 § 16

sputa conicere I 6 § 1

squalor desolationis III 1 § 23 squa-
Ioks I 10 § 10

statim ut III 13 § 9

statue II 17 § 15 IIII23§9 A28»9
status teraporis 1 17 § 3 status
uicteriae aneeps I 21 6 11 statvs
Rom&nuB II 5 § 9 101 16 § 11
status imperii Romami V 17 § 1
status reip. V 16 § 6; 17 § 1
status Lacedaemoniorum incii-
natus III 1 § 15 statu ancipiti
gestum bellom III 8 8 1 statum
regium usurpare V 22 § 7 sta-
tns pauperrimus VI 1 § 5 sta-
tus instabiles II 6 § 13

statuta dies Iffl 6 § 18

statuta Graccbi V 12 § 5
stercora VII 33 & H
stigmata passionis A 16 $ &
stilo peruagari I 2 § 51 stiS tenore

perstringere VII 2 $ 1
stimulus nil 6 8 3$ stigralua famis

V 18 § 29 stimuli iniuriarum
IU 12 § 31

rtjpe egena IUI 16 | 19
stirpibus reclines V 18 § 20
stolide I 14 t 2
strages 1 10 $ 11: 21 § * m 15 § 8

VI 8 i f>) 18 $ 5 strages occi-
sorum IX 15 $ 13 strages in-
humatae IIII 9 $ 13 stra^es
genti«Bi V 1 § 1 strsges m-
mensae popuU III 12 § 18 stra-
ges hominum horrendae VI 11
§ 15 etrages magnae HI 18 § 2
stragee agare ex.. VII 43 § 15
strages dare HZt 21 § 2 atrages
egerehantnr III 10 § 2 stragem
facere IIII 11 § 8 strages fa-
cere VI 11 8 XI

staangulare V 10 $ 5; 15 $ 19 cf.
ad Wl 22 S *

strenuns HI 2 g 1 strenuissimus
III 12« 2; 15 $10 VII 15 §3
strenue I 10 § 5 strenuissime

VII 28 S 5
strepunt cladee VQ 4 $ 16
stringere breuiesime certamina II 4

8 8 stringere breuiter V 17 § S

stropha A 29 § 1

structores fallaciarum V 4 § 19

struere uiam V 4 $ U> malorum
moles III 12 § l bellumIIII20
8 12 dolos VH 35 8 7

strues corporum II 9 § 9

studiosus I 16 8 17 studiose I 15
S 3 VI 21 8 10

8tudium Iin 5 § 13 etudu curaeque
maiorum monuinentum VI 15 8 31
studiorum curae VI 15 8 32 litte-
rarum studia V 17 $ 13 tran-
quilla studia VII 42 § 11

atupetactus III 1 § 3

stupor ni287IIU4$5

suadibilis VII 1 § 9 A 18 § 3

suaueolens A 2 $ 1

snb eedem leeo XIII 4 § 1 sub eadem
dle II 11 § 5 sub una die V
11 8 5 VI 2$ 2 VII 7 8 8; 25
14 sub nomine m 23 § 29
"" 10 8 4 sub uno tempore

«f

uocabulorum n-otabilium.

815

VH 2 $ 2 sub eodam tempore

VI 21 § 2« sub . . temporibus
VH 3 § 9 sufc aduentu VII 8
§ 2 sub extoema senectnte VI
22 6 2 sub eodem uerbo respon-
debifor VI 1 § 7 sub poena vll
4 £ 17 periclitori sub . . selatu

VII 36 § 12 sperare sub. . VII
38 § 4 tnb testificatione VII 43
§ 4

subducere. subducitur Oceanus VI 14

§ 1 subductus scapba IIII 7 § 10
8ubesse I 5 § 7
subiacere 12 § 26.104 subiacente

praescientia VII 1 $ 10
aubiecti campi III 6 § 4 subiectae

Tauro prouinciae III 17 § 9
subiectio mea I pi. % 8 subiectiones

IU 14 § 10
subigere. subacti cladibus V 5 $ 14
subiie consilium IIII 16 § 19
subiugatus VII 37 § 16
subleuatus III 1 § 21
sublimare VII 32 § 9
in sublime V 18$ 6
sublustris mox VI 4 § 6
subm. uide summ.
suboles I 10 § 8
8ubremigare plantis VI 2 § 14
suhrigere II 9 § 5 subrecti temones

V 16 § 18
subrogatus IIII 7 § 11
8nbsequus I 1 § 8
subsiciuus im 6 § 96
substantia A 29 $ 6
substituere originem I 3 § 3
subter oommota m 3 § 2
subterfugere IH20§6IIII20§89
subtexere V 15 § 11

subtrahere memoriae I 8 § 7
subuenire 1HI 19 § 1
subuersio mi 11 S 5
subuolare saltibus I 12 § 1
succendere IIII 6 § 26 suctensae

domus III 23 § 17
successio IIII 2 § 2
successor V 8 § 3 suocessores Ale-

xandri III 23 § 33
successus IIII 9 § 8 successus se-

cundi II 14 $ 12
succidere II 19 § 6 succidere radi-

cem VI 6 § 7
succiduus VII 34 § 4 succidui cunei

VI 10 § 4 succidua incrementa
VI 14 § 1

succingere m pr. § 2
luccumbera XI & § 14
sucus V 7 § 13.14 sucus ubertatis

HH4§4
sudnre sanguinem HH 12 $ 9
sudes ardentes spani V 24 $ 16 su-

des acutissimae VI 9 § 6 sudibus

praestructum V 7 § 9
suffioere I 2 $ 106 suificere genus

m 13 § 7 sufficere prolem DH

1 § * Bufficieas V 18 § 27
sufftcientia HH 6 § 24
suifigere patibulo mi 6 § 32 V 9

suffocare V 10 § U VII 6 § 14; 15

§ 3; 35 § 6
suffiragari m 11 § 1 V 4 § 19
snffragator II 5 § 8 suffragatores V

17 § 22
Buffragiam imbrium V 15 § 15 cnm

suffragio magni fauoris VH 4 § 6

suffragium gratiae VII 5 % 11

in fluBragium naberi V 4 § 10

auffrtgia A 2 § 6
sui I 2 § 3.18.28.86; 10 § 1 II 6

§10; 7 §1 mi pr. §2; 13 §8

V 7 § 12; 18 § 21 VI 1 § 6;

10 §7; 11 §28 VII 1 §2 A 16

§ 10
sulcus I 2 § 24
sumere bellum I 14 § 2 spem II 5

§9
summa belli im 1 § 6 imperii II

16 § 1
summergere mi 20 § 35
summissus A 18 § 4 summissioi V

17 § 12
summonere V 18 § 11
summnm HH 13 § 18

super mare I 2 § 8 . 36 super Euphra-

ten V 19 § 6 super Btydaspen

sitam VII 15 § 8 super Tigridem

VII 23 § 4 super modum VII

22 § 6 super hac re I pr. $ 12

super eo III 4 § 6 super uidu-

itate I 21 § 4

supercilium VII 42 § 11

superducere IIII 20 § 35 VII 27 § 16

superfusus I 5 § 10 II 13 § 11 UI

12 § 31 V 13 § B
superinduere A 32 § 7
superlitus IHI 6 § 22
supernatare V 10 § 11
supernus. sunernae VII 1 §6
superpositae classi legiones VI 19 § 8

816

Index

supenedere im 15 § 8

superstitiosisBimus VI 5 5 7

superstratus nn 20 $ 84 V 14 8 *

Buperuacuus im 23 5 11

superuenire m 1 § 20; 2 | 6 DII
10 § 2; 11 § 6; 17 § 10

supinatus VII 85 § 18

suppetias ferre VII 9 § 2

supplementum exercitus im 16 § 9
in supplementum militiae I 21
§ 6 m supplemento m 12 § 82

supplex VI 18 § 82 supplex intentio
V 1 § 6 suppliciter im 12 § 3

snpplicatio VI 21 § 29

supplodere A 4 § 6

suppositi iudice8 V 17 § 4

supra uires II 19 § 15

supra dictus VII 40 § 8 supra
scriptus III 8 § 4; 14 § 4

surgere I 4 § 2 surgere in bella II
5§ 7

suseitatus I 1 § 8 V 15 § 11

suspectus proditionis II 17 § 10

suspendere I 10 § 16 m 15, § 1
nuspendere cUiquem pacta pace m
1 § 6 suspendere sese nouarum
rerum aucupatione V 19 § 10
suspendi expectatione I pr. § 8
suspensus II 4 § 10; 12 § 2

suBpexit opere atgue antiquitate (tem-
plum) VII 9 % 5

suspicio im 22 § 8; 23 « 9 suspi-
ciones VI 1 § 4

suspirare II 19 § 12 m 21 § 8 im
12 S 6

sustinere I 12 § 10; 21 § 17

tabescere III 1 § 8.22; 2 § 12 tabe-
scentia cadauera V 4 § 9

tabidus V 11 § 8

taedet I 12 § 6

taeter odor V 11 § 3

nihil tale metuens VI 18 § 9

quo tandem uiro! V 5 § 8

tangi de caelo im 4 $ 1

tantundem V 23 § 11

tantus. in tantum m 15 § 8 im
23 § 8 VI 196 19 tanta («. q.
tam multa) nfi 13 $ 8

tantum (i. q. dummodo) VII 83 J 18

tardare impetum IHI 15 § 7

tardius ingenium im 23 § 8

taxatio I 8 | 12

temerare VII 16 § 18

temere IHT 8 $ 1 V 22 § 7 non
temere V 10 § 9; 22 § 15 ne-
que temere IHI 11 § 5

temperatus VII 43 § 7

tempestas bellorum I 21 § 16 tem-
pestates malorum V 1 § 11 ea
tempestate n 8 § 11 V 8 § 1 ;
16 § 8

tempestiua incrementa I 2 8 28

temporalis pestis m 4 § 6

temporarius ignis im 11 § 9 tem-
poraria castigatio A 14 § 2 tem-
porarie V 2 $ 6

temptamenta II 6 § 14

temptatio mi 5 § 8

tempus unum V 3 § 1 paruo tem-
pore VII 6 § 18 se ad meliora
tempora reseruare II 9 8 • *d
tempuB cf. ad

tendere VI 18 $ 32 tendere in Par-
thiam VI 13 $ 2 tendi in meri-
diem I 2 § 38 tendi in eurum
1 2 § 61 tendi nox uisa III 7 5 4

tenebrae iuges miseriarum m 7 $ 8

tenere I 2 § 96.98.103.103 quam
regionem teneret im 19 § 1

teneritudo ramorum V 11 8 2

tenor stili VII 2 § 1

tenuari VI 11 § 28

tenuissimus III 8 § 4 tenuiter IHI
5 § 18 V 1 § 12

tenus mari I 2 $ 47

terere I 1 § 6 II 19 § 8 teri uasta-
tionibns VI 5 § 11

tergemini II 4 8 •

terminu8 I 2 $ 7.67.96 termini I

4 S 5 termini uitae m 23 § 61
termini terrae extremi VI 14 $ 3

terrena sapere I pr. $ 9

terribilis III 6 § 1 terribiles mole
im 1 § 9 terribiliter im 4
8 4 terribilior V 15 § 11

tertio I 21 6 9 m 16 § 10 VI 18

5 10.25; 20 $ 8; 22 $ 1 ter-
tium V 19 8 28

testatior VI 11 § 29
testificatio VII 43 § 4
testimonium dicere 1 10 § 7 in testi-

monium mi 16 $ 5 nubes teeti-

moniorum A 30 § 1
texere fabulam I 10 § 19
textus uoluminis I pr. S 16 longo

textu euoluere VII 10 8 4
tinguere II 6 8 4
tinnulo nolatu VII 27 § «

uocabulorum notabilium.

817

titillare A 22 § 6 titillatus IIII
pr. §4

titubare V 24 § 13

titulare A 33 § 6

titulatio A 11 § 2

titulus A 29 § 2 sub titulo liber-
tatis HU 16 § 8 tituli A 16 § 7

tolerabilie IIII 6 § 40 tolerabilior
V 1 fi 13

tolerare inopiam UII 20 § 40 tole-
rantia IHI 12 § 12

tonuit bellum VI 16 § 8

torpere I 4 § 2 III 2 § 1

torpescere III 6 § 1 IUI 23 § 9

torpor uirtutis VI 7 g 18

torrere I 10 § 19 VI 12 § 2

torridus VI 2 § 17

totus dies VI 20 g 6 toto (dat.)
IU 1 § 6; 20 § 11 VI 5 § 11
totum sperare de uiribus UI 21
g 2 in totum V 2 § 8 VI 1 § 2
VII 1 § 4 toti (i. q. omnes) 1 16
g 2 totos mundi cardines VI 12
g 8 totas Oallias VI 7 § 3; 8
§23 totisangulis VI 17 §4 totis
copiis U 6 § 4 totis inpensis
VII 12 § 4 totis opibus III 22
§ 16 totis portis VI 10 § 8
totis terris III 8 § 6 totis uiri-
bus I 16 § 2; 21 § 1 II 19 § 6

tractus I 2 § 21 tractus curruum
I 10 § 17

trahere in exercitu calones atque li-
xas V 10 g 8 trahere bellum
HI 2 § 11 V 19 § 9 VI 1 g 28
ad se trahere praedictum VII 9
§2

trames VU 29 § 2

tranquillare IIII 22 § 6 VII 35 § 23

transcurrere IU 7 § 8

transcursus infirmitatum acutarum
UI 4 § 2

transfene montes IIII 15 § 6

transflxus UII 1 § 20

transfugiturus IUI 6 $ 32

transgressio A 26 § 6

transgressor VII 7 § 1

trarmgere. transactus I pr. § 10 IHI
pr. § 8

transmarina bella IIII 16 § 20

transmeabilis VI 9 g 6

transmeare I 2 § 76 II 6 § 3 VI 2
§ 14 transmeatum flumen n 5
§ 8 VI 15 § 8

transmigratio III 7 § 6

V.

transmittere Araxim VI 19 § 1

transmittere flumen U 7 § 2

totum Orbem VI 21 § 19 Rhe-

num VI 8 § 28 stadia III 16

g 5 silentio IIII 12 § 5
transportare VU 36 § 12
transuectua I 10 $ 19 IIII 10 § 6

VH 41 g 5
transuerberare III 23 § 30 V 10 § 3;

19 § 18 VI 19 § 1T VII 5 § 8
transuersus I 2 § 2 in traasuereum

I 2 § 9
treraefactus III 17 § 9; 21 § 2
trepidare IIH 2 § 4
trepidatio II 10 g 6
trepidus furor IUI 1 § 21
tribulationes I pr. § 16
tribulatus A 14 § 3
trifariam I 1 § 16
trigonus I 2 § 69
tripertituB Orbis I 2 § 12
tripudia VII 26 § 2
triquetrus I 2 g 1
truoidare I 4 § 6 IIU 15 § 6 truci-

datus fame V 7 g 12? 10 § 5
trucidatio V 5 § 6
truculentior VI 5 § 12 VH 6 § 5
trudere V 18 § 29
trux. .ferox VI 21 § 8 truces forma

IIII 1 § 9
tueri regnum UI 12 f 3
tuitio I 16 § 8 III 21 g 8
tum deinde VH 28 g 28
tumores gentium VII 4 $ 2
tumultuosior V 15 g 11 tumultuo-

sissimus IU 23 g 2
tunc deinde VII 9 § 10 deinde tunc

vn 2 § 2
turba popularis VU 27 g 9
turbare III 20 g 12
turbationee VII 26 g 4
turpiter III 15 g 6 V 2 g 8
turpitudo I 5 § 8 II 3 § 7
tutamen VI 20 g 6
tutor U 1 § 6 VH 2 g 4
tutus. in tuto VU 3 g 8 tuto I 10

§ 16 tutissimus VI 10 g 21
tyrannicus U 16 g 2 tyrannice VU

29 g 14

uacare IH 12 g 24, cf. uocare
uacuata prouincia 1 10 g 16 uacuata

oppida im 20 g 32
uacuefaetus I 16 g 2
uacuus homo A 28 g 6; 81 g 8

52

818

Indez

nadum II 6 § 8 uada II 6 § 6
naniloquus I pr. § 9
uanitas VI 18 § 82
uanus. uanissimus llM 1 § 7
uariatim IIU 12 § 12
uarietas scriptornm 1111 20 § 7
uas electionie (Panlns) A 27 § 6
uasa Christi VII 39 § 10
naatatio I 7 § 8; 21 § 2 III 13 § 1
IUI 1 § 18; 11 § 8; 15 § 4

V 1 § 6 VI 4 § 1 naetationes

VI 5 § 11 VH 40 § 10; 41 § 2
uastus olamor VI 11 § 27 naeta

strages VI 18 § 4 uastiBBimus

I 2 § 30 uaatiflsima caedee VI

10 § 8 uastissima bella V 24

§ 17
nbertas I 5 § 8
nectigalem Asiam fecere1! 14 § 4

uectigales nrbes III 16 § 2
uegetatio nitae bnmanae V 18 § 20
nef ini 12 § 10 nel mazime I 6

§ 1 H 8 § 4; 17 § 12 nn 28

§8V22f6VIl§2 nel

panca HQ 6 § 1 nel parricidio

im 13 § 18 nel . . saltem V 5

§ U
ueUe. nolens parni I pr. § 8
nelociter VI 11 § 27
uenalis nrbs V 15 § 6
nenderentnr VII 87 § 16
nenditare {al. uincftcare) IITI 6

§ 22
nenenatissimns A 1 § 6
nenire eorte III 23 § 16
uer. nere (al. nerno) inennte VI 10

§ 14
neraciBBimui I 3 § 8
nerber A 17 § 18
nerberare lapidibus III 7 § 4 ner-

berare terram V 18 § 6
nerbosa nngacitas mi pr. § 10
uerbum. in sua nerba inrare IIII

16 § 6 ut nerbie uerba non

onerem V 22 § 16
uere. nerine mi 16 § 18 V 5 § 1
nerecandia 1113(8
nerecundieeimae preces nil 20 § 27
nergere in meridlom I 2 § 84 ner-

gentia in alterutrnm rnala I 1

§ 12
neritatie iudicio VI 16 § 17
uernaculuB I 9 § 4 im 6 § 2 V 6

§ 2 nernaculi milites V 22 § 8

uernacnli snmptne VII 40 § 6

uersicolor uestimentum mi 20

§ U
nertere mnnimina II 17 § 2 ueraa

uiceI14§2II10§8V7§9

VI ^ S S
uernmtamen II 18 § 6 UII 23 § 8

V 11 § 6 VI 1 § 19; 5 § 11

e ueetigio UI 2 § 9 VI 16 § 20 VII
17 § 6 e uestigiis VII 26 § 9
uestigiis instructa eerpene ITIT
8§ 13

uetitum. contra netita praesnmptio
VI 12 § 6

netus amicitia m 18 § 8

uezatio V 24 § 20

uia parilis I 19 § 2 uiam fecit epei

V 15 § 14

nibrante aere I 10 § 10 nibrando
deneatae VII 27 § 6

uioem uertere VII 28 § 28, ef. uer-
tere, ad uicem meroedie A 8 % 1
nice oedentium II 10 § 2 nici-
bus alterniB IIII 17 § 10

uicissim I 15 § 4 HII 8 § 18

uictima prima belli ciuilis V 19 § 4
ultima niolati patrie Caesaris
uictima VI 19 § 20 pack uic-
timae II 17 § 14

uictor VI 20 § 1 uiotor maris II

10 § 8

uidero an VII 1 § 6 uiderim an I

11 § 2 uiderim utrum V 1 § 11
uideant si recte . . offenduntur I
17 § 8 minus uidendo plus ui-
dent mi 6 § 88 8i uidetur I
20 § 6

uiduata III 12 § 3

uiduitas I 15 § 2; 21 § 4

uigilare sanum mi pr. § 6 uigi-

lando necauernnt im 10 § 1
uigiliae IIII pr. § 4 VI 15 § 10

uiffiliae laDorum III 1 § 8
uigor IIII 23 § 9 uigor imperii

Romani VI 21 § 29 uigor in-

tellegendi m pr. § 8
uiluit uetustate III 20 § 8
uincula pomtis V 14 § 8 uinculis

V 15 § 21

uindicare II 2 § 6 Iffl 5 § 5 VI 18
§ 28 uindicare sibi V 22 § 6
nindicatum est de utroque VI 6
§ 7 aqnam ferro uindicandam

V 16 § 109 cf. nenditare
uiolatores pacis IIII 12 § 2
uiolentior Ull 17 § 6

uocabulorum notabilium.

819

uiperinam conceptionem perditioni

suae aluit V 6 § 6
uir (t. q. maritus) I 4 § 4.5 V 23

g 12
uirilis aetas VII 36 § 3 dolor UII

23 § 4 proles I 19 § 6, cf.

Ind. IIII
uis rerum III pr. § 3 uis germinis

V 7 § 14

uiscera regni II 11 § 8 in sua
uiscera armatur III 23 § 19
uiscerum suorum partem seue-
ritas Romana concidit HH 3 § 3
uiscera Romana mi 12 § 9
uiscera sumus Ecclesiae A 30 § 3

uisere I 3 § 4 V 18 § 20

uisus (subst.) I 10 § 17 mi pr. § 7
uisus ad prospiciendum deerat

V 15 § 11

de uita nihil sperandum II 9 § 7
cuiuslibet uitae VI 1 § 1 uita
saeculi VII 33 § 7

uitalis spiritus A 26 § 6 uitalia
VI 5 § 6 VII 28 § 12 uitalia
adusta V 10 § 11 uitalium
meliora torrentee febres VI 12 § 2

uitiatus IIII pr. § 10

uitiosu8 oculus IIII 6 § 38

uiua terra I 2 § 93 uiua uoz VI 15
§ 15

uizdum III 1 § 21

ulcisci in uictores II 8 § 13

ulcu8 inuidum IHI 6 § 35

ulterior regio I 2 § 50 ulterior
Gallia HH 13 § 5 in ulteriora

V 24 § 14

ultima caedes V 23 § 15 in Occi-

dentis ultimo VI 21 § 20 in

ultimo VII 1 § 2 ultime V 1

§ 11; 7 § 18 VH 27 § 2

ultra humanum morem III 23 § 56

ultra opinionem IIII 11 § 6
ultroneus VT8§3VH6§5
uluiatus (plur.) IIII 6 § 12.13 V

18 § 9
umbo pacti foederis praetentus V 5 § 5
umbra imperii VTI 42 § 10 umbra
pacis IIII 12 § 8 longitudo
umbrarum VI 4 § 4
umbratilis consul VII 42 § 8
unanimiter IIII 6 § 25 A 4 § 1
uncus. aculei unci IHI 2 § 5
undatim VI 21 § 13

unde V 7 § 7 VI 1 § 12 A 12 § lj
29 § 3 facinus et poena, unde
et Solon decernere non ausus
fuerat V 16 § 24

undecumque III 1 § 2 IIII 16 § 7

V 15 § 14

unguere. unctus i. q. Ghristus VI 20

§ 6 uncti VI 20 § 7
unitas V 1 § 15 unitas regni V 2 § 5
unus. in unum II 17 § 14 IIII 6

§ 30; 20 §4 VI 7 §8; 10 §14
uocare (u. I. uacare) I 1 § 14
uociferans IIII 6 § 15
uocitare I 11 § 4 VII 2 § 5
uolitare im 18 § 10
uoluntarius II 15 § 2 IIII 21 § 10

uoluntaria mors VI 19 § 18

uoluntarie I pr. § 3
uoluntate senatus populique mi 19

§ 5
uoz uiua VI 15 § 15
urere. usti montes VI 2 § 17
urguere se II 5 § 6 urguet inceptus

miseros eztrema perditio II 11 § 4
uspiam V 22 § 8
usque adeo I 6 § 3 usque Oceanum

I 2 § 93 V 15 § 23 Pyrenaeum

usque VII 40 § 3
usquequo VII 21 § 5
nsus communis HII pr. § 7
ut cf. dignus, iubere, persuadere
ut audiuit II 14 § 13, item: IIH

1 § 9 VI 22 § 6 VII 36 § 11
utcumque IHI pr. § 6 VH 43 § 16
uterque. utraque acies constitissent

im 4 § 5
uteruis. in utramuis partem I pr. § 1
uti (coni.) I pr. § 9 V 8 § 4
utiles bello IHI 1 § 1
utilitatis aliquid subtrahere causae

V 19 § 21
utinam IHI 12 § 11

utique I 2 § 31 HH 13 § 12; 21
§7 V1§7;9§8VT1§27
VH 37 § 6

utpote I 12 § 5 m 1 § 5 IHI 1
§ 6 VH 26 § 3

utrumne I pr. § 2

uulgariter loqui VH 43 § 5

uulnus mi 6 § 36

zelare c. dat. I pr. § 5

zelus Vn 29 § 2.4; 42 §^A 1 § 2

52*

Uj

\

MMi .ijii .'• -; ':»«-.

»j?,f. ^ .?