Skip to main content

Full text of "Report on manuscripts in the Welsh language.."

See other formats 


BOUGHT  WITH  THE  INCOME 
FROM  THE 

SAGE   ENDOWMENT   FUND 

THE  GIFT  OF 

Henrg  W.  Sage 

1S91 


hAm^%%  i/U 


The  original  of  this  book  is  in 
the  Cornell  University  Library. 

There  are  no  known  copyright  restrictions  in 
the  United  States  on  the  use  of  the  text. 


http://www.archive.org/details/cu31924091752059 


Historical  manusorip'j^s  oommissioi^. 


R  E  P  ()  II  T 

ON 

MAN  U  SCRIPTS 

IN  THE 

WELSH    LANGUAGE. 


VOL.  II.— Part  I. 


Jesus  College,  Oxford ;  Free  Library,  Cardiff ;  Havod ;  Wrexham ; 
Llanwrin  ;  Merthyr ;  Aberd^r. 


?rfSfiitrB  to  laarliamjiit  fii;  ffiommnntt  of  W^  ^njestp. 


LONDON: 

PlvINTED  FOR  HIS  MAJESTY'S  STATIONERY  OFFICE, 
BY  EYRE  AND  Sl'OTTISWOODE, 

PniNTBBS  TO  THE  KIHO'S  MOST  EXOELIENT  MAJESTY. 


And  to  be  purchased,  either  directly  or  throuRh  any  Bookseller,  from 

EYRE  AND  SPOTTISWOODE,  East  Hakding  Street,  Fleet  Street,  E.C,  nnd 

33,  Abiitodon  Steeet,  Westminstek,  S.W.  ;  or 

OLIVER  AND  BOYD, EdinbttbgH,  or 
E.  rONSONBY,  lie,  Geapton  Street,  Dubliit. 


1902. 

[Cd.  1 100.]     Price  Is.  dd. 


A.17^3^T 


HI 


INTRODUCTION. 


The  present  report  deals  with  documents  in  the  Welsh  language 
in  the  libraries  of  Jesus  College,  Oxford,  and  of  the  town  of 
Cardiff,  as  well  as  nearly  the  whole  of  the  quondam  Havod  collec- 
-tion,  and  a  few  stray  manuscripts  at  Llanwrin  Rectory,  Merthyr 
Tydvil,  and  Aberdar.  The  collection  at  Jesus  College  is  the  J^sus 
result  of  gifts  from  some  of  its  alumni,  of  whom  the  Rev,  Thomas  Oxford. 
Wilkins,  of  Llanblethian,  in  the  county  of  Glamorgan,  is  the 
worthiest  in  this  respect.  To  him  belongs  the  credit  of  having 
rescued  from  the  vicissitudes  of  private  libraries  the  Bed  Book 
of  Hergest,  the  largest  vellum  manuscript  and  one  of  the  best 
known  in  the  Welsh  language.  This  Red  Book,  though  in- 
complete, forms  in  itself  a  fairly  good  mediteval  Welsh  library. 
Theology  and  the  laws  excluded,  it  may  be  said  to  contain  a 
representative  collection  of  the  best  literature  current  in  Wales 
at  the  close  of  the  fourteenth,  and  the  opening  of  the  fifteenth 
centuries.  And  though  work  done  for  this  Commission  has 
made  it  clear  that  most  of  its  prose  contents  are  to  be  found  in 
earlier  documents,  still,  if  we  exclude  the  Black  Book  of 
Carmarthen,  the  Book  of  Aneirin,  and  the  Book  of  Taliessin, 
it  remains  practically  our  oldest  and  most  reliable  source  for  a 
very  large  part  of  the  works  of  the  poets  of  the  twelfth,  thirteenth 
and  fourteenth  centuries.  The  purely  historical  value  of  these 
ijaetrical  productions  is  too  readily  overlooked.  Indeed  it  seems 
necessary  to  reiterate  again  and  again,  with  emphasis,  the  im- 
possibility of  writing  the  social  history  of  the  Welsh  peoples 
without  an  attentive  and  exhaustive  study  of  mead-song  and 
elegy,  the  trumpet  call  to  battle  and  the  paean  of  victory  and' 
peace.  When  all  that  remains  of  the  "  poetry,"  produced  in 
Wales  between  the  rise  and  the  fall  of  the  monasteries,  has  been 
properly  edited,  the  historian  will  find  a  wealtli  of  unsuspected 
material  often  stamped  with  the  hall-mark  of  the  eye-wilntss 
and  fresh  as  the  morning  dew. 

The  Welsh  portion  of  the  manuscripts  brought  together  at  PhiUpps  MSS. 
Middle  Hill,  by  the  late  Sir  Thomas  Philipps,  Bart.,  was  removed 
y  98560.    AVt.  7609.  a  2 


iV 


Cardif  to  Cardiff  Free  Library  in  the  year  189G.  In  this  coUectioD 
Library.  the  one  manuscript  of  first  rate  importance,  is  the  Book  of 
Aneirin,  which  was  borrowed  or  pilfered  from  tlie  collection  at 
Hengwrt  some  time  in  the  eighteenth  century.  The  subject  of 
this  work  is  the  battle  of  Cattraeth,  which  has  been  argued  to 
have  taken  place  at  various  dates  ranging  from  540  to  603. 
The  present  transcript  of  the  poem  belongs  to  the  middle  of  the 
thirteenth*  century.  Its  language,  however,  retains  ancient 
forms  of  words,  which,  by  comparison  with  the  glosses,  carry  us 
back  to  the  ninth  century.  But  whether  the  poem  as  a  whole 
is  a  medifeval  version  of  a  really  old  composition,  or  partly 
old,  partly  altered,  and  partly  added  to,  is  a  subject  too  debatable 
and  too  full  of  pitfalls  to  be  pursued  here.  All  that  can  be  said 
with  .safety  is,  that  the  composition  is  decidedly  older  than 
the  MS.,  and  that  the  meaning  is  often  uncertain,  not  to  say 
elusive.  There  are  also  at  Cardiff"  autograph  manuscripts  by 
Elis  Griffith  and  Wiliam  Llyn.  In  the  former  we  find  certain 
particulars  about  the  writer  himself,  which  were  matters  of 
inference  when  the  introduction  to  the  Mostyn  Hall  JMSS.  was 
written  ;  and  in  the  latter  the  greater  half  of  the  poet's  own  com- 
position, a  fact  which  should  encourage  some  student  to  edit  and 
publish  the  collected  works  of  the  author.  The  fifteenth  century 
manuscript,  which  gives  the  Estreats  of  parts  of  Denbighshire, 
should  be  examined  by  students  of  economics;  it  also  contains 
interesting  miscellaneous  memoranda.  Two  other  manuscripts 
at  Cardiff' give  a  portion  of  the  Tristan  and  Essyllt  story,  which 
we  have  discovered  nowhere  in  what  must  have  been  its  original 
form.  The  plot  simply  survives  with  a  few  fragments  of  verse. 
Tristim  carries  Essyllt  with  him  into  the  Kylydon  wood, 
accompanied  by  her  maid  Summerday  Aspect,  and  a  diminutive 
dwarf  as  page.  The  husband,  Mai-k,  complains  to  King  Arthur, 
who  apparently  sends  Kai  the  Tall  and  others  of  his  knights  to 
help  Mark.  Whosoever  sheds  Tristan's  blood  is  fated  to  die,  aad 
whosoever 's  blood  he  sheds  likewise  dies.  This  is  the  reason, 
doubtless,  why  tlie  knights  agree  with  unseemly  unanimity  to 
M  ark's  proposal  to  engage  Tri.stan  himself.  Tristan  "  passes 
through  three  encounters  unscathed,"  while  Kai  the  Tall  passes 


*  ]i_v  some  confusion   hetwecn  "  thirttenth  century  "  and  "  thirteen  hundred  "  the 
JiIS.  has  teen  Hsciibed  on  p,  91  of  the  report  to  "  circa  1350  ".   Head  "  cireu  1250." 


on  eagerly  to  Suirimerdcaj^  Aspect,  the  olDJecfc  of  his  devotion.       ^"^fjf   - 

Mark  goes  a  second  time  to  Arthur,  and  laments  that  he  can     Librari/— 
.,,,,,  „  ~  .  ,    ,1  1    •  continued. 

Win  neither  blood  nor  money  out  of  Tristan.     Art'mr  advises 

Mark  to  send  .stringed musicians  to  soothe  tlie  spirit  of  Tii.stan 

"  from  a  distance  " ;  and  afterwards  to  send  bards  wl^o  slionld 

approach  him   with  his  praise    in  their  moutli.s.     Tristan  acts 

generously  towards  these,  and  engages  in  metrical  converse  with 

Gwalchmei,  who  succeeds,  as  usual,  with  his  golden  tongue,  where 

the  joust  has  failed.     He  carries  Tristan  to  Arthur,  who  salutes 

him  in  verse,  even  a  second  and  a  third  time.     At  last  Tristan 

speaks,  offers  to  consider  his  ways,  and  to  abide  by  the  counsels 

of  Arthur.     When  Mark  is  pacified.  King  Arthur  addresses  both 

husband  and  lover,  but  neither  is  willing  to  give  up  Essyllt.    He 

therefore  adjudges  that  .she  shall  divide  the  year  between  them, 

staying  with  the  one  while  the  trees  are  in  leaf,  and   with  the 

other  while   the  trees  are  bare.     The  husband,  wlio  is  allowed 

to  choose  his  half  of  the  year,  elects  to  have  Essyllt  in  winter, 

when  the  leaves  are  off  the  trees.    Arthur  announces  hiajudgment 

and  Mark's  decision  to  Essyllt,  who,  after  blessing  the  judgment 

and  the  judge,  bursts  out  singing — 

There  are  three  trees  of  constant  hue. 

The  ivy,  the  holly,  and  the  yew, — 

They  bear  leaves  summer  and  winter  : 

Tristan  !  I  am  thine  for  ever. 
William  Owen  [Pughe]  in  his  Cambrian  Biography,  published  Hwod  MSS. 
in  1803,  tells  us  that  Edward  Lhwyd  "made  a  very  large 
"  collection  of  Welsh  manuscripts,*  which  once  formed  the 
"  Seabright  collection,  but  which  is  now  in  the  possession  of 
"  Thomas  Johnes  of  Havod."  Unfortunately  \vhat  is  written 
about  this  collection  is  full  of  contradictory  statements. 
For  instance,  a  writer  in  the  Oentleman's  Magazine,  under 
May  1807,  declares  that  "  Mr.  Owen  has  fallen  into  a 
strange  mistake "    (i.  420) ;   and  he  would  per.suade   us   that 

*  A  writer  in  the  Gentleman's  Mayazine,  1807  (Vol.  1,  p.  420),  says  that  the 
Edward  Lhwyd's  MSS.  were  offered  to  the  authorities  of  Jesus  College,  Oxford,  but 
owing  to  a  quarrel  with  "  Dr.  Wynne,  then  fellow,  afterwards  Principal  of  Jesus- 
■ "  College  ....  the  offer  .  .  was  refused."  Ultimately  "  they  were  purchased  by 
"  Sir  Thomas  Saunders  Seabright,  Bart.,  of  Beechwood,  in  Herts  ....  aud  bis 
"  grandson  dispersed  them  by  auction  in  the  course  of  last  month"  [April  1807]. 
It  is  difficult  now  to  estimate  the  loss  to  Welsh  history,  caused  by  this  petty  act  of 
spite  or  jealousy  on  the  part  of  the  sleek,  but  forgotten  "  Dr.  Wynne."  Compare 
part  i.,  pages  123-4  of  the  Transactions  of  the  Cymmrodorion  (1822). 


VI 

Uavod  MSS.  -^y.   w.  w.  Wyiin,*  of  Wynstay,  boughtj  apparently  all,  the 
—con  lime  .     j^j^^^^^^jj^^^^  -jyjgg^  .^^.  gjj.  j^j^j^  Sebright's  sale  in  the  previous  April. 

Owen's  statement  was  then  four  years  old,  and  Owen  was  one 
of  tlie  editors  of  the  Myvyrian  Archaiology  of  Wales,  which, 
in  its  second  volume,t  published  in  1801,  contained  material 
taken  direct  from  the  Havod  manuscripts.  Owen  might,  there- 
fore, be  expected  to  know,  especially  as  he  had  been  to  Havod 
himself.^  Again,  we  read  in  the  Oentleman's  Magazine 
(i.  269)  an  account  of  the  great  fire  at  Havod  on  13th  March 
1807  ;  how  in  "theearljr  morning,"  in  the  ubsence  of  Mr.  Johnes, 
"  who  was  in  town  attending  his  Parliamentary  duties  .  .  . 
"  Mrs.  Johnes  was  awakened  by  the  Fire  at  a  quarter  after  3 
"...  and  with  difficulty  alarmed  the  Family ;"  and  how  within 
three  hours  the  wliole  interior  of  the  building  was  destroyed  ; 
how  the  damage  was  estimated  at  140,000?.,  notwithstanding 
the  fact  that  "  Many  of  the  splendid  Books  in  the  lower  part 
"  of  the  Library  were  saved,  but,"  it  is  added,  "all  the  precious 
"  lore  that  was  deposited  in  the  Gallery,  and  the  §Anti- 
"  Library  fell  into  the  unrelenting  flames  ,  among  which  were 
"  the  greatest  curiosties — the  Welsh  MSS."  After  a  statement  so 
explicit  about  a  contemporary  event  it  would  appear  to  be  hopeless 
to  expect  to  see  ever  again  any  of  the  Havod  MSS.  And  yet, 
three   manuscriptsj   which  were  indisputably  at  Havod  before 

*  A  marginal  note  in  the  Bodleian  copy  of  the  Cambrian  Biography  (p.  269) 
seems  to  confirm  this.  It  reads  "They  were  sold  hy  Leigh  April  17,  1807  and 
hot  hy  Mr.  W.  W.  Wynn  of  Wynstay."  The  Myvyrian  vol.  iii.  p.  318,  gives 
April  12  as  the  date.  The  sale  as  a  matter  of  fact  lasted  seven  days,  to  wit,  April 
C-1 1,  and  Monday  13th,  the  day  on  which  the  MSS.  were  sold. 

■f  This  volume  of  the  Myvyrian  was  dedicated  to  Thomas  Johnes  M.P.,  of  Havod. 

J  The  date  of  William  Owen  [Pughe]'s  visit  to  Havod  is  approximately  fixed  hy 
the  two  extracts  which  follow  ; — 

"  Flimston,  Nov.  IS,  119^ I  will  in  ahout  three  w«eks  or  a  month  he 

able  to  disengage  mysalf  to  go  to  Havod  ....  As  Mr.  Owen  has  previously 
corresponded  with  Mr.  Johns,  I  believe  it  would  be  proper  for  him  to  write  to  hini 
ahout  the  time  to  be  mentioned  in  my  next,  at  the  same  time  to  furnish  me  with  an 
introductory  letter  for  me  to  deliver  there  on  my  arrival  ....  Mr.  Owen 
can  furnish  me  with  a  letter  from  Skin-devil  Williams,  bookseller,  or  rather  book- 
swindler,  of  the  Strand  to  his  brother  at  Ystrad  Meyryg.  There  may  he  some- 
thing of  the  late  Mr.  Edward  Kichard's  collecting  there,  or  if  there  is  not  I  shall 
nevertheless  thank  him  for  such  a  letter  to  introduce  me  to  a  sight  of  the  School 
and  library  ....  Ed:  Williams."  [Bygones  (p.  91),  1891.]  And  in  a, 
postscript  to  the  letter  written  from  Bristol  on  July  %  iSOO,  Edw;  Williams  writes  :  ' 
"  Owen  told  me  at  Havod  that  you  have  D.  Ddu  Hiraddug's  Missal."  [Hrit:  Mus- 
Addl.  MS.  15,030  fol.  15.] 

§  Doea  this  mean  "  Ante-Library  "  or  "  Anti[quarian]  Library  "  ? 

I'l  Havod  MSS.  1,  2,  and  16,  q.v, 


vn 

the  second  volume  of  the  Mvvvrian  was  issued  In  1801,  are  still   HavodMSS, 

''  '^                                                          — ooutinued; 
in  existence,    without  a  trace    of    even  a  singeing.     A  fourth  

manuscript,  also,  is  quoted  in  the  same  work  as  the  source  of  the 

variant  readings  to  the  Gantreds  and  Commotes  of  Wales*     Of 

the  twenty-nine  Havod  MSS.  included  in  this  report^  Wrexham 

MS.  If  is  the  only  work   which  could  be  cited  for  the  variant 

readings  in  question,|  and   it  bears  the  impress  of  the  Sebright 

seal.     But  unless  there  was  more  than  one  sale  of  Sebright  MS., 

this  could  not  be  described  as  a  "  Havod§  MS."  in  1801.     We  arc 

thus  confronted  with  apparent  difBculties,  look   at  the  matter 

how  we  may. 

Fortunately  they  are  not  wholly  insoluble.     The  "  Catalogue 

"  of  the  BiopUcates  and  a  considerable  portion  of  the  lihrary  of 

"  Sir  John  Sebright,  Bart,  (of  Beechwood,  Herts),  also  the  very 

"  curioihs  collection  of  MSS.  of  ancient  chronicles.  Monastic, 

"  History,  Charters,  &c.,  on  vellum  and  paper,  many  finely 

"  illuminated.     Collected  by  Sir  Roger  Twysden   and  Mr.  E. 

"  Lhmyd,  sold  by  Leigh  and  S.  Sotheby,  on  Monday,  April  6th, 

"  1807,  and  six  folloiving  days   {Sunday  excepted),"  has  been 

preserved  in  the  British  Museum.     The  name  of  the  purchaser 

of  every  MS.  lot  is  written  opposite  its  number  in  the  margin. 

The  name  of  Thomas  Johnes,  M.P.,  of  Havod  does  not  occur 

once,  nor  does  the  description  of  any  one  of  the  lots  enable  us  to 


*  Myvyrian  Archaiology  of  Wales,  vol.  ii,  pp.  606,  609-11.     (London,  1801.) 

t  There  is  a  reference  to  this  MS.  as  Llyfr  John  Brook  o  Fowddwy  on  page  20 
of  Vol.  ii  of  the  Myvyrian.  This  reference,  however,  is  not  necessarily  made  by  the 
Editors ;  it  might  htve  been  made  by  Lewis  Morris,  whose  compilation  they  avowedly 
print. 

J  The  writer  has  not  compared  the  MS.  text  with  the  variant  readings  quoted, 
and  is  therefore  unable  to  give  a  decisive  opinion.  Compare  Peniarth  MS.  163,  and 
footnote  *♦  on  p.  252,  infra  to  Cardiff  MS.  50.  Both  MSS.  were  once  in  the  Sebright 
collection. 

§  The  editors,  unfortunately,  give  references  which  do  not  always  bear  scrutiny, 
(see  Jesus  College  MS.  19)  so  that  we  are  by  no  means  certain  that  their  variant 
readings  were  taken  from  a  Havod  MS.  ^olo  Morgannwg  was  at  Havod,  and  as  he 
has  given  evidence  of  his  ability  to  read  accurately  a  difficult  page  in  MS.  16,  it 
seems  unlikely  that  he  would  copy  a  list  of  Cantreds  and  Commotes  from  a  late 
Panton  MS.,  which  he  saw  after  he  had  been  to  Havod.  Owen  Myvyr,  however,  as 
proved  by  his  marginal  directions  to  his  copyist,  did  deliberately  give  the  preference 
to  Evan  Evans's  Transcripts,  though  some  of  their  originals  were  in  his  own 
possession  at  the  time.  The  natural  inference  is  that  Owen  Myvyr  and  his  scribe 
were  unequal  to  the  task  of  reading  them.  Owen  Myvj'r,  in  his  catalogue  of  the 
contents  of  Havod  MSS.  134  =  20,  19  =  13  112=17,  5  =  3,  and  128  =  5,  speaks  of  the 
last  as  Llyfr  anodd  y  ddarllein.  Jan.  1800.  [See  Brit;  Mus  :  Addl,  MS.  15,0C1, 
pp.  82-102.] 


Vlll 


Hdaod  MSS.  identify  anything  at  this  sale  with  any  of  the  MSS.  known  to 
—con  inue  .  ^^^^^  been  at  Ilavod.  And  yet^'we  have  seen  that  a  certain 
number  of  tlie  existing  Havod  MSS.  have  once  belonged  to  the 
LhwyJ-Sebright  collections.  It  follows,  therefore,  that  Sir  John 
Sebright,  Bart.,  had  parted  with  a  portion  of  the  Welsh 
MSS.,  at  Beechwood  by  public  sale,  private  treaty,  or  gift  at 
some  time  previous  to  May  28th,  1799,  when  Edward  Williams 
wrote*  to  Owen  Jones  as  follows : — 

Here  at  Havod  I  find  invaluccble  treasures.  A  large  collec- 
tion of  the  works  of  the  oldest  Bards  from  MSS.  that  seem 
to  difler  in  many  things  from  the  Llyfr  Du  Caerfyrddin, 
Llyfr  Coch  Hergest,  &c.,  amongst  them  pieces  by  Gwdion 
mab  Don,  Heinin  Fardd  (Bardd  Maelgwn  Gwynedd)  &c. 
Also  a  large  collection  of  the  bards  in  the  times  of  the 
Princes  of  Wales,  and  of  the  works  of  the  later  bards  twenty 
or  thirty  volumes :  here  are  two  very  fine  manuscripts,  and 
very  large,  by  J.  Jones,  of  Gelli  Lyfdy.  One  of  them  con- 
tains a  collection  of  Legends,  lives  of  Saints,  Missals,  &c.,  in 
the  Welsh  language,  this  is  No.  119  of  the  collection  [SSlJ.f 
The  other,  No.  120,  contains  the  following  articles,  (I) 
Dwned  Cymraeg,  a  Llyfrau  Cerddwriaeth  Dafydd  Ddu 
Hiraddug  .  .  .  (20)  Cadwedigaeth  Cerdd  Dant  [334].t 
In  another  MS.  there  are  ample  instructions  for  under- 
standing the  old  Welsh  musical  notations,  written  about 
the  time  of  Elizabeth.  You  will  doubtless  have  this  copied, 
but  do  not  inform  Humstrum  Jones  of  this  [304]t  :  hei-e 
are  several  copies  of  Geoffrey  of  Monmouth  [301,  328],f 
but  I  cannot  (as  I  wished)  find  one  of  Caradawc  Llancarvan  : 
here  are  numerous  volumes  of  old  Theology  in  Welsh 
[300,  309-12,  318-23,  329]t— of  Pedigrees  [310,  346-53, 
358-9]t  that  contaia  some  interesting  historical  anecdotes, 
a  Religious  Drama  [331],t  or  mystery  by  ^olo  Goch  ; 
a  fragment  in  the  cornish  Dialect,  ancient  tracts  on 
Physic  [313,  318,  320]t  :  ancient  Calenders  [311]t  .  A 
charter  in  the  Welsh  Language,  granted  by  Jaspar  Earl  of 
Arundel  to  the  Lordships  of  Chirke  (Swydd  y  Waun  as  it 
is  termed)  constituting  it  a  County,  with  rights  of  Courts 


*  British  Museum  Addl.  MS.  15,030,  fols.  14-15. 

t  These    numbers    refer   to   the    pages   in    this   report   dealing  with  the  MSS 
naentioiied  in  polo's  letters, 


h 


of  Justice,  markets,  Fairs,  curious  things  may  be  collected    ffauod  MSS, 
here  [now  Peniarth   MS.  163].      I  shall  copy  a  collection 
of  Welsh   wordi   by  E.  Llwyd  [?  Cardiff  MS.  50],      The 
uncommon   severity    of    the    weather    deterred   me   from 
coming  here  sooner*     ......       jfolo  Morganwg, 

And  on  July  9,  1800  he  writes  further  : 
.  ,  I  took  .1  copy  of  the  Missal  by  Davydd  Zu  Hirazug 
from  Havod  MS.  ,  .  .  I  had  begun  to  copy  the 
Cynveirz  from  E.  Llwyd's  MSS.  at  Havod,  but  Mr.  Owen 
told  me  that  my  labour  was  in  vain  as  you  had  everything. 
Of  course  I  do  not  send  themf  .  .  .  Edw'-'^  Williams. 
The  above  extracts  enable  us  to  form  a  fairly  accurate  idea 
of  the  nature  and  extent  of  the  collection  of  Welsh  inanusciipts 
at  Havod.  And  though  it  is  clear  that  all  the  statements  of 
contemporaries  and  later  writers  about  its  destruction  were 
grossly  exaggerated,  still  they  cannot,  unhappily,  be  dis- 
credited altogether.  In  the  present  collection  we  miss  from 
Jolo's  list  the  Cynveirz,  i.e.,  the  large  collection  of  Bards  in  the 
times  of  the  Pi'inces  of  Wales,  the  pieces  by  Gwdion  mab  Don 
and  Heinin  VarS,  and  the  fragment  in  the  Cornish  Dialect, 
These  manuscripts  may  yet  be  identified,  but  if  we  assume  that 
they  were  burnt,  their  destruction  must  have  served  as  the 
foundation  of  the  wonderful  accretions  which  soon  involved  the 
loss  of  all,  and  more  than  all,  for  is  it  not  alleged  that  many 
volumes  were  purchased  at  the  Sebright  sale  of  1807,  and  that 
these  also  perished,  though  they  were  sold  a  whole  calendar 
month  after  the  fire  had  taken  place  !  The  pretty  story  about 
Thomas  Johnes  pluckily  going  back  to  London  to  repair  his  loss 
before  the  ashes  of  his  home  could  be  said  to  be  cool,  finds  no 
support  in  fact.  His  name,  as  we  have  seen,  is  not  among  the 
Sebright  purchasers.  Even  the  lots  bought  by  "  Skin-devil 
Williams,"  who  might  bs  expected  to  act  for  Johnes,  found  their 
way  mostly  to  Hengwrt.  We  must  therefore  conclude  that  he 
did  not  buy  at  the  sale  of  April  13,  1807,  and  that  most,  if  not 
alloi  the  twenty-nine  Havod- Wrexham  manuscripts  included  in 
this  report  had  left  the  Sebright  collection  at  some  time  previous 
to  the  year  1798. 

The  subsequent  history  of  the  Havod  manuscripts  is  clear.    The    l'^'  ^-  Sa»ks. 
Inte  William  Lawrence  Banks  of  Hendrewuelod  near  Llanrwst, 


*  liritish  Museum  Addl.  MS,  15,03g,  foU,  14-13, 
y  98560, 


t  Ibid. 


a3 


Havod- 
Wrexham 

MSS. 


Llanwrin 
Uectory, 


Havod  MSS.  and  afterwards  of  Conway,  inherited  them  from  his  mother,  Lucy 
—continued. 

Williams,  the  daugiiter  of  the  Rev.  John  Williams*  of  Ystrad 

Meurig ;  and  the  inscription  found  on  a  certain  number  of  them — 
"Lucy  Williams  from  Col.  Johnes,  Deer.  10th,  1815"  is  in  the 
lady's  own  handwriting,  which  cKplains  satisfactorily  their 
removal  from  Havod  a  few  months  before  the  death  of  the 
donor,  which  took  place  on  April  23,  1816.  There  is  a  tradition 
in  the  Banks  family  that  the  MSS.- were  a  "  weddingf  gift." 

The  three  Wrexham  manuscripts  belonged  also  to  the  Havod 
collection,  and  were  separated  from  their  companions  in  October 
189i,  by  the  probable  a^ccident  of  being  kept  on  the  book-shelves 
in  the  Library,  instead  of  in  the  chest  which  contained  the 
twenty-six  shown  to  tlie  writer  in  the  September  immediately 
preceding  the  sale.  These  bear  internal  evidence  of  their  history 
in  the  Sebi-ight  seal,  and  the  name  of  Edward  Lhwyd. 

The  manuscripts  at  Llanwrin  Rectory  contain  one  of  the  few 
Passion  Plays  in  Welsh,  and  a  version  of  the  Marchog  GrwydradX 
from  the  French  of  Jean  de  Cartigny's  Le  Voyage  du  Chevalier 
Errant,    which  W.  Goodyeare  translated   and    entitled    "  The 
"  Voyage  of  the  Wandering  Knight  shewing  al  the  course  of  a 
"  man's  life,  how  apt  he  is  to  follow  vauitie,  and  how  hard  it  is 
"  for  him  to  attaine  to  vertue." 
Merthyr  MS.       The  Merthyr  Manuscript  is  one  of  a  series  in  the  same  hand- 
writing, which,  contrary  to   all  appearance,  was  supposed   to 
belong  to  the  reign  of  James  II.     The  couplet 
^ago'r  ail  gwr  o  alwad 
yn  deyrn  glwys  ar  dir  yn  gwlad  (p.  450) 
seems  to  prove  conclusively  that  we  have  here  a  reference  to 
James  II.,  but  the  final  couplet — 

A  hiroes  a  vo  i  Harri 

Yn  deyrn  duwiol  yn  dol  di 

fits  only  James  I.,  whose  eldest  son  Henry  died  in  1612.     The 

poem  in  question  must  have  been  written  before  that  event,  or 

the  poet  could  not  wish  "  Long  life  "  to  Prince  Henry  to  succeed 


*  This  is  the  brother  of  polo's  "  Skin-devil  Williams.'' 

t  It  is  mentioned  in  Lewis's  Topographical  Dictionary,  under  Eghujs  Newydd, 
that  busts  by  Banks,  of  Mrs.  and  Miss  Johnes  were  in  the  library  at  Havod,  which 
is  not  far  from  the  old  home  of  Miss  Williami.  The  country  is  pretty  and  romantic 
the  sculptor  naturally  walked  over  to  Ystrad  Meurig,  and  paid  the  penalty,  ' 

J  Edited  by  the  owner  and  printed,  first  in  the  Brython  for   1862    (pp.   1-17 
138-53,  257-67,361-74),  ivnd  afterwards  separately  ^Tremadog,  1864). 


XI 

his  father.     The  word  second  in  "%mo'v   ail  gwr  o  ahvad,"   MertkyrMS 
seems,  therefore,  to  apply  to  the  final  word  gahvad,   and   to 
refer  to  James  I.'s  second  call  to  a  throne.     This  interpretation 
is  supported  by  anotlier  couplet, — 

Trwy  ft'yniant  tyviant  wyd  ti 
Tirion  or  saithved  Harri 
because  James  I.  based  his  claim  to  tlie  English  throne  on  his 
descent  iro;n  Margaret,  daughter  of  ''  Henry  vii."  The  series 
of  manuscripts,  of  which  the  one  at  Merthyr  Tydvil  is  a 
specimen,  may  therefore  be  safely  attributed  to  the  reign  of 
James  I.  And  the  fact  that  the  contents,  which  refer  largely  to 
Glamorgan  worthies,  include  poems  by  Llywelyn  Sion  who 
is  reputed  to  have  written  and  left  many  manuscripts,*  points 
to  him  as  the  probable  scribe. 

It  will  ba  noticed  in  this  part  of  the  report  that  the  treat- 
ment of  the  later  manuscripts  varies  not  merely  in  different 
collections  but  in  one  and  the  same  collection.  For  instance,  the 
two  Aberdar  manuscripts  are  from  the  same  pen  ;  there  is  a  full 
report  of  the  one,  while  the  other  is  dismissed  with  a  mention. 
The  explanation  is  to  be  found  in  revised  instructions. 
Originally  it  was  determined  to  examine  documents  as  late  as 
1800  ;  but  in  1901  it  was  resolved  to  stop  with  the  year  1650. 
The  inspector  began  with  the  Banks  manuscripts  at  Conway  in 
September  1894,  but  was  almost  immediately  stopped  by  the 
preparations  for  a  sale  on  the  premises,  and  prevented  from 
finishing  his  examination  by  the  illness  and  death  of  the  member 
of  the  family  who  had  the  charge  of  the  MSS.,  which  were  a 
little  later  shipped  to  South  Africa.  And  it  was  onlj'  a  short 
time  ago  that  the  opportunity  of  completing  the  Banks  report 
presented  itself.  Other  collections  have  offered  other  diffi- 
culties, and  years  have  intervened  between  the  beginning  of  the 
work  of  examination  and  the  end,  which,  in  several  instances, 
has  not  yet  been  reached.  Inequality  of  treatment  will, 
therefore,  recur  in  the  report  of  all  such  collections. 

J.  GWENOGVRYN  EVANS. 
Oxford,  Christmas  1901. 


*  See  Hayod  MSS,  4,20,  and  part  of  5  ;  Llanstephau  MS,  134,  &e. 


Xll 


A  LIST  OF  THOSE    POETS  WHOSE  RESPECTIVE  WORKS 
ARE  PARTIALLY  COLLECTED  TOGETHER. 


Bedo  up  Ph.  bach,  77. 

Bedo  Brwynllys,  81. 

Casnodyn,  15-lG. 

KynSelw,  11,  27-9. 

D.  Benwyn,  46-56,  133. 

D.  ap  Edrawnd,70,  7;  98,249-51. 

D.   ap   Gwilim,    72-3,  122,  4,  6, 
230,  282,  336-43,  408. 

D.  fip  Howel,  80. 

D.  ap  J.  ap  Rys,  79. 

D.  Nanmor,  72. 

D.  y  Coed,  20,  24-0. 

D.  liwyd  ap  IL'n  ap  Gr:  76,  83, 97. 

Evan.s,  Evan,  260. 

Gr:  ap  MareduS,  13,  21-3. 

Gutto  r  Glynn,  73-4,  9  ;  302-3. 

Gwilim  ap  J,  hen,  80. 

Gwilim  du  o  Arvou,  15. 

Gwynvara  Brj'cheinog,  12. 

Howel  Kilan,  77,  139. 

Howel  D.  ap  J.  ap  R.,  79. 

Huw  Arwystl,  165,  220.' 


loan  Sienkyn,  260-3. 

^feuan  Deulwyn,  78. 

Lewys  Glynn  Cothi,  78. 

Llywelyii  Goch,  20. 

Madawe  Dwygreic,  17,  18,  20,  21, 
27. 

Morris,  Edward,  263-4. 

Morris,  Huw,  293-.5. 

Mori'is,  Lewis,  300. 

Phillip,  Griffith,  232-4. 

Phillip,  William,  232-4. 

Prydyd:  y  Mocb,  28. 

Risserdyn,  18,  19. 

Rys  Nanmor,  80. 

Sevnyn,  17. 

Sion  Phylip,  68-70. 

Sion  Kent,  74-5. 

Sion  Ken,  73,  78. 

Sion  Tudur,  75-6,  269. 

Trahaearn,  14,  24. 

Tudur  Alcd,  70-1. 

Wiliam  ILyn,  71-2,  84,  128-32.  1 


CORRIGENDA. 


p.  7, 1.  42.     For  fyfai6tl,  read  fyfar5yd=gyyarwydd. 

p.  14, 11.  8-9.     These  two  lines  belong  to  the  next  poem 

p.  26, 1.  22.     For  iowerth  read  iorwerth. 

p.  38, 1.  6.     For  plancttu  read  plancta. 

p.  39, !.  U.     For  yr  ych  read  yr  yth=y  lith. 

p.  91, 1.  5.     For  circa  1350  read  circa  1250. 

p.  103, 1.  45.    For  MS.  yfern  Sul  read  yferen  Sul, 

p.  212,  last  1.     i^or  Elliss  read  Ellis. 

p.  231,  1.  3.     For  Wanleuim  read  Wanleium. 

p.  259,  1.  16.     Head  Part  i  is  in  the  hand  of, 

p.  346, footnote.     For  1895  read  1894. 


Cancel  footnote  J. 


sni 


brii:f  summary  of  contents. 


Achea.  See  Boned  and  Pedigrees. 

Adam,  5,  99,  lOi,  310,  322,  331, 
362. 

Adrian  ac  Ipotis,  30,  290. 

Agkyr  TL.  Dewivrevi,  Eiyvyr,  30. 

Alexander,  39,  101. 

Amlyn  ac  Amic,  9. 

Aneirin,  Book  of,  91,  259. 

Apocryphal  Gospels : 

I'seudo-Matthew,  328  ;  330  ;  cf. 
333. 

Areith  Gr:  ap  ^euan,  11 1,  272. 

AreithWgan,  171,  3;  191,  230, 
244,  29(;,  364,  369, 

Aristotle's  letter,  39,  101,  319. 

Arms,  their  origin,  use  and 
description,  37.  143,  179,  253, 
351,  369. 

Arthur,  cladedigaeth  221,  diwed 
231,  ar  eryr  255,  ac  Eliwlod, 
107. 

Arwya,  y  xii,  311,  36.3,  4  ;  408  ; 
y  XV,  361. 

Arymes  Piydein  Vawr,  259. 

Astrology,  Astronomy,  8, 104,  191, 

311,  352,  7;  363-4,409. 
Athanasian  creed,  332. 
Ave  Mair,  255. 
Awgrym  Haw,  335. 

Awstin,sant,  4,  ,110,  331,332, 
363. 

Autographs — MSS.     wholly     or 
partially,  or  having  notes,  in 
the  hands  of : — 
Uedo  Havesp,  204. 
Bona,  William,  264. 
Brooke,  John,  2.02,  340-360. 
Charles,  Edward,  297. 


D.  ap  ^euan,  321. 

D.  Benwyn,  133. 

D.  Nanmor,  91. 

1).  Yale,  95. 

Uavics,  John,  289. 

Davies,  Dr.  J.,  340. 

Davics,  Margaret,  272. 

Daxies,  WaUer,  231. 

Elis,   Rev:  David,  231,  239. 

Ells  Grufydd,  96. 

Eraus  of  Hendre  Vorfydu,  T.,  1 45-i;i8. 

Evaus,  Edward,  371. 

Griffith,  Edward,  296. 

Griffith,  John  Thomas,  158-102. 

Guttju  Owen,  35. 

Hoivel  ap  Syr  Mathe,  251,  253. 

Hughes,  Edward,  32?. 

Huw  Machno,  252. 

ifaco  ah  Dewi,  254,  314. 

Johns  of  Ll.V.  D.  K.,  D.,  40. 

Jones  0  Dregaroii,  Thomas,  265. 

Jones  of  Gelli   Lyvdv,   J.,   163,  213, 
331,4. 

Lewi.s,  Evan,  254,  370. 

Lewys  ap  »**,  345. 

Lewys  dwn,  351. 

Llwyd,  Morgan,  211. 

Llywelyn  Sion,  306,  323,  372-394. 

Maurice,  WiUiam,  68. 

Morris,  Edward,  206,  262. 

Morris,  Hugh,  296. 

Morris,  Lewis,  300. 

Morris,  Roger,  367. 

I'eunant,  Richard,  41. 

Powell,  Vavasor,  300. 

Pughe,  W.  Owen,  259,  295. 

Richard,  Edward,  321. 

Richard  ap  John,  110,  138,  266,  371. 

RhySerch  Lewis  ap  0.,  360. 

Ehys  ftp  Llywelyn,  365.    ?  author. 


XIV 


Ehys,  J.  DavjS,  172,  251  ;  ?  358. 
Salesbury,  Wiliam,  39,  110,  23-1. 
Simon,  BcDJarain,  254,  206,  395-108. 
Simwiit  Vychaii,  40,  260. 
Sion  Morvo),  310. 
Vaughan,  Eobert,  ?  235,  346. 
Wiliam  Kynwal,  234. 
Wiliam  Llyn,  128-32. 
Williams,  Edward,  235. 
Williams,  Owen,  231. 
Wiliems,  Sir  Thomas,  110,  336—44. 
Wjn,  William,  68. 

Baiigor,  95,  230. 
BeSeu,  Englynion  y,  355. 
Beuno,  Buchefl,  30,  231,  312. 
Black  Book  of  Carmartlien,  259, 

367. 
Boneft  Gwyr  y  Gogleil, 
Bonedd  y   Saint,    100,   213,    214, 

231,  301,  320. 
Books,  a  list  of,  359.     See  K,yvyr. 
Botanology,  172,  229,  2G4,  318. 
Bown  of  Hampton,  7. 
Brachan,  33,  231. 
Brenhin      ar      gwas,       ymflidan 

rhwng  y,  108. 
Brenhin  Kadarna,  y  xxiv,  99, 108, 

214,  265,  309. 

Brenhinlhvyth,  y  pym,  177,  204, 
211,  233,  253,  266,  309. 

Breudwyd.  Sec  Dreams,  Grono 
Du,  Maxen,  Pawl,  Rhonabvry. 

Brown  Willis'  Survey  of  liangor, 

230. 
Brut  Tysilio,  259,  328. 

Brut  y  Brenhinett,  1,  33,  36,  39, 
40,90,  203,  26&,  301. 

Brut  y  Saeson,  8. 
Brut  y  Tvwyssogion,  2,  37,  203, 
264. 

Brychlyfr,  y,  297. 

Bached.  See  Adam,  Beuno, 
Cathevin,  Collen,  Dewi,  Dorrit, 
Martha,  Marthin,  Meir. 

Kaereu,  a  list  of,  1G4,  178,  204, 
2.30,  252. 

Kaerwys.     See  Eistedvod, 


Kalcndare,  36,  38,  311,  356. 

Cantreds  and  Commotes  of  Wales, 
2;  163,  4;  231;  252-3;  357. 

Carolo  Magno,  do,  2.  Charle- 
magne's Expedition  to  .Jeru- 
•salem,  5. 

Cas  bethe,  174,  304,  402,  405. 

Cas  dynion, 

Casnodyn,  15,  16. 

Catherin,  BncheS,  322,  332. 

Cato,  vel  Kattwn.     See  Dicta  C. 

Cattwc  Sant,  33,  214. 

Kelioc,  y,  323,  400. 

Kelvydyd,  y  vii,  334. 

Kerd  danne,  30 1,  335,  357. 

Kerd  davod,  40,  335,  398,  407. 

Kerdwrieth,  ILyvyr,  234,  5,  265, 
335,  371.     See  Grammars. 

Kestyll  Kymry,  163,  280. 

Chronicles,  Brief,  2,  8,  34,  35,  99, 
203,  230,  252 ;  265,  6  ;  357. 

Collen,  Buched,  231,  322. 

Commandments,  the  ten,  329. 

Communion,  330. 

Conwy.     See  Extenta  de  Nant  C. 

Copy.    See  Copi  o  law  Ac.  infra, 

Cors  Vochno,  308. 

Counsels.  See  Kynghorion,  Dicta 
Catonis,  Taliesin,  Triads. 

Kostdglwyth.     See  Pymp  Kostog: 

Credo.     See  Gredo,  y. 

Cross,  the  Tree  of  the,  320,  331. 

Crucifixion,      See  Groclith. 

Kulhwch  and  Olwen,  7;  (170); 
231. 

Kuneda  Wledig,  213. 

Kmig  Verthyr,  vii  emyn,  333. 

Kybi,  Teulu,  G8, 

Kyuawc  Sant,  ach,  33,  231. 

Kwrw,  aoheu  y,  170,  206,  272, 3G0. 
See  Med-dawt. 

Kynghorion,  3;  174;  214;  304, 
310;  330,  361,  3. 

Kyssngyrlan  Vuchedj  30,  35,  107, 
108,  329,  332, 


XV 


Kyvoesi  Myrdin   a   GwcnSyfl,   4, 
,308. 

Co  pi   0   law 

D.  ap  Thomas  o  Selwr,  328. 

D.  Du  o  HiraSug,  33-1. 

Griffith  ap  ^.  ap  LI'd,  64. 

Griffith,  Siois  W.,  265. 

Guttyn  Owen,  335,  369. 

7ago  ap  Dewi,  265. 

Langford,  Richard,  332,  3. 

Morris,  Richard,  334,  5. 

Pennant,  Richard,  41. 

Prichard,  John,  280. 

Rohert  ap  Hugh,  380. 

Sion  Brwynog,  360. 

Sion  RhySerch,  398. 

Siors  W.  Griffith,  265. 

Thomas  Penllyn,  328. 

"Williams,  Moses,  231. 

Damliegion,  231,  397. 

D.   flu  0  Hiraaug.      See   Gwasa- 
naeth  Meir,  Grammars. 

Dares   Phrygius,    1,    36,  39,  90; 

265,  G;  301,  328. 
Deaf  and- Dumb  Alphabet,  335. 
Destiny,  the  book  of,  192. 

Dewi,   Buched,  30,  68,  213,  231, 
312;  prophecy,  308. 

Dialogues  vel  Interhides,  106,  7, 
8  ;  145,  296. 

Diarhebion.     See  Proverbs. 

Dicta  Catonis,  109,  174,  3G1. 

Dictionaries,  40-1,  370,  405.     See 
Vocabularies. 

Didrevnyn,  y,  231. 

Dinas    Mowthwy,    Burgesses     of, 

357,  9. 
Diocletian,  4,  101. 
Diophanes,     Ilwsmonaeth,      236. 

Cf.  3. 

Doethion    Rhuvein,  seith,   3,    33, 
101,  6. 

Dog  star,  the,  104. 

Dorrit,  Buched,  312. 

Dreams,    Interpretation    of,     104, 
231. 

Dwned,  334,  5. 


Dydieu  periglys,  236,  311,  357. 

Dyvynwal  Moel  mut,  37. 

Ecclesiastical  Documents,  95-6. 

Edeyin  Davod  aur,  Dosparth,  40, 
235.     Sec  Grammars. 

Egluryn  Phraethineb,  336. 

Eiry  mynyd,  8,  32,  108,  352. 

Bistedvod  of  1567,  The,  335,  360. 

Elen.     See  Cross. 

Eliwlod.     See  Arthur. 

Elucidarium,  30,  35,  322;  331,  2; 
364.     See  Lucidar. 

EraynKurig,  231,  333. 

Eneid  ar  Korff,  yr,  100,  108,  174, 
321. 

Enweu  Erenhined,  33,  204,  213, 
230,  252,  308. 

Englynion  y  bedeu  355 ;  y 
Clyweit,  32;  y  Misoed,  230, 
307,  320,  352,  395  ;   yr  Eryr,  32. 

Enweu  ynys  Prydein,  164. 

Eryr,  Prophwydolieth  yr,  5. 

Estreats,  253. 

Bxtenta  de  Nant  Conwy,  92-5. 

Exorcising  formulae,  318  ;  360, 
361,  4. 

Fables,  231,  397. 

Festival,  329. 

Fifteen  Tribes.     See  Llwyth. 

Flores  Poetarum,  copy  of,  257. 

Fortune,  Book  of, 

IFraid,  San,  333. 

Galen  and  Ilippocras,  318. 

Geoffrey  of  Monmouth.  See  Brut 
y  Brenhined. 

Gereint,  the  Romance  of,  6. 

Gildas,  2,  231,310,331. 

Glossaries.     See  Vocabularies, 

Gododin,  y,  91,  259. 

Gospels,  330.  See  Apocryphal, 
Groclith,  Nicodemus. 

Gredo,  y,  31,  231,  255,  329,  395. 

Groclith,  y,  321,  333,  ?  365. 

Graduelys,  335. 


xvi 


Grummars,  9  ;  S.V.40;  204,  234- 
5 ;  243,  255  ;  265  ;  334-5 ;  357  ; 
371  ;  398,  407. 

Griffith  ap  Kyuau,  Life  of,  252 ; 
statute  of,  235,  335,  357. 

Grono  Du,  Breuawyd,  102,  186. 

Gwasanaeth  Mair,  333. 

GwasgargerS  Myrdin,  4. 

Gwenystrad,  gweith,  259. 

Gwido,  Chwedyl  yspryd,  100,  231, 
360. 

Gwrtheyrn  to  King  .John,  from,  8. 

Hanes.     See  Taliessiu,  Tristan. 

Harris,  Howel,  238. 

Hawa  i  hepcor,  237,  257. 

Heptarchy,  Saxon,  37. 

Hergest,  1. 

Historians,  list  of,  397-8. 

History.     See  Bruts,    Chronicles, 
Gwrtheyrn . 

Holy  Rood,  322,  331.     See  Pren. 

Howel  Da.     See  Laws. 

Hu  Saut,  31. 

Husbandry,  3  ;  236. 

Hyneiv,  y  xxiv.,  319. 

]farlles  y  IFynnon,  Chwedyl,  6,  32. 

]feuan,  ebostol,  31,  vengyliwr  310, 
Vendigeit    31. 

Imago  Mundi,  2,  7. 

Interlude,   261,    365.      See   Dia- 
logues, Pas.siou  Play. 

John  Edmonde,  curate  of  Tal  y 
llyn,  362. 

Joseph,  333. 

^udas,  Ystoria,  143. 

^ustician,  319. 

Laws  of  Wales,  34,  37,  92 ;  220, 
221 J  252. 

Lc-land,  231. 

Letters,     65,      243,     267.      See 
Aristotle. 

Letters  of  Edward  Richard,  243. 

Letter  of  Evan  Evans,  a,  243. 

Letters  of  Govonwy  O.,  230,  243. 

Letters  of  ').  ap  Ll'n  Vychan,  65. 

Letters  of  Lewis  Morris,  243. 


Lexicon  Cambro-Britannica,  41. 

Liber  Landavensis,  copy  of,  90. 

Lives.       See     Beuno,     Catherin, 
CoUen,  Dewi,  Dorrit,  Margaret. 

Love  Play,  296. 

Lucidar,  30,  35,  322  ;  331,  2;  364. 

Iiaswyr  Vair,  361. 

Eiong  voel,  310. 

ILud  a  ILevelys,  6,  37,231. 

ILwyd  Morgan,  211. 

ILychlyn,  pan  aeth  Uu  i,  5. 

ILywelyn  a  Gwruerth,  8. 

Eiywelyn  ap  Gr:  ap  Ll'n,  355. 

Lly  vy  r. 

Agkyr  LlauSewlvrevi,  30. 

Aneiiin,  91,  259. 

apud  Basingwerk,  333. 

Brooke,  Joho,  346. 

Coch  Hergest,  1,  259. 

Davies  of  Guisannei  B.,  64,  301. 

Du  CarvyrSin,  259,  367. 

Elit  Griffith,  96. 

GrifiSth  Hiraethog,  352,  3,  7. 

Guttyn  Oweu,  335,  358,  369. 

Gwyn  Hergest,  164. 

Gwyn  EhySerch,  63. 

Hopkin,  Watkin,  323. 

Hughes,  Hugh,  239. 

Humphrey  ap  Howel,  369. 

Jago  ap  Dewi,  398. 

f  euan  Uoid  o  Nantmyuach,  353. 

Jones  Vicar  LI.  V.  D.  K.,  D.,  214,  7. 

Jones,  Edward,  371. 

Jones  of  Gelli  Lyvdy,  John,  396. 

Llwydiarth,  358. 

Llywelyn  ap  Mied:  alias  Gwtta,  163, 
359. 

Lhwyd,   Edward,  Havod  MSS.,  2,  5, 
24,  and  Wrexham,  2. 

Morris,  Lewis,  297. 

Pennant,  Richard,  44. 

Powel  of  Aberystrwth,  D.,  39. 

EhySerch  ap  Ywain,  309. 

Ilhys  Bwtling,  335. 

Richards,  Edward,  321. 

Salccburi,  D.,  371. 

Sebright,  Sir  John,  Cardifif  MS.   50  ; 

HaTod  MSS.  6,  13,  22,  23,  24  ;    and 

Wrexham  MS.  1. 


xVii 


Simwilt  Vyclian,  371. 

Sion  aer  y  Konwy  o  IjotrySnu,  335. 

Sion  Morvol,  310. 

Talicssin,  259. 

Thomas  ap  Wiliam,  Sir,  J3,  33 1. 

Thomas  Wyn  o  Eyarth,  33 1. 

Vicar  of  Woking,  56,  110. 

VVilkins,  Eev.  T.,  1,318. 

Wilkyn,  Thomas,  310. 

Wiliain  Kyawal,  357. 

Wiliam  Llyu,336. 
Mabiiiogion,  G,  231. 
Mabolaetb  ^esu  Grist,  323,  331,3. 
Manuscripts,  a  list  of,  359. 
Mappa  Mundi,  33. 
Marcbog,  y  xxiv,  301,  309,  310. 
Marcbog  Krwydrad,  370. 

Margaret,  Bucbea,  171,  214,  322, 
332. 

Marginalia.     See  Autograpb  MSS. 

Marcia,  Kyfreitb,  37. 

Marie,  Transitu.s,  30. 

Martba,  Bucbea,  332,  333. 

Martbin,  Bucbea,  333,  369. 

Matlbevv,  tbe  Gospel  .  of.  See 
Groclitb. 

Maxen  Wledig,  BreuSwyd,  6, 
37,231. 

Medical  treatises  and  recipes, 
38-9;  107,  172,  313;  318-9; 
320  ;  331  ;   360,  1,  3. 

Meaygou  Myavei,  7 ;  38  ;  229  ;  20-1. 

Mea-dawt,  Kynneaven,  103,  231, 
320,  328.     Sec  Cwrw. 

Meir  or  Eifft,  Buchea,  319,  332. 

MeirVadlen,  322,  332. 

Meir  Wyry  331,  Vorwyn,  332,  3. 
See  Gwasanaetb,  Eiaswyr. 

Midleton,  Capten  VV.,  371. 

Moes  ac  arver,  369. 

Moeseii,  pregetb,  107. 

Morris.      Sec   Autograpli    jMSS., 

Letters. 
Myuacblog  yr  Yspryd  G]an,   307, 

332. 
Myraiu  a  Gwenaya.    See  Kyvoc?!, 

Propbecies. 


Music,  Treatise  on,  304,  335. 
Nicodemus,  Gospel  of,  164,  362. 
Oes  Gvvrtbeyrn,  o,  8. 
Offeren  y  sul,  31. 

Olew  Beudigeid,  yr,  253,  310,  322. 
Owein  and  Lunet.     See  -farlles  y 
Ffynnawn. 

Owen  Tudor,  pedigree  of,  252. 

Paen  yn  llys  Gwgan,  173,  364. 

Parishes,  of  Wales  164,  359  ;  of 
Ga,rmartbenshire  231. 

Passion  Play,  331,  367.  See 
Dialogues. 

Paternoste]-,  259,  329. 

Pawl,  Breuflwyd,  31,  322  ;  331. 

Pedigrees,  30,  33,  99,  107, 
134-6,  204,  21.3-4,  231;  238, 
9 ;  252,  3,  6 ;  265,  6,  9  ;  272  ; 
285,  304,  310,  346-53,  358, 
368-9. 

Peithynen,  295. 

Peredur,  Historia,  6,  170. 

Perilous  and  evil  da3s,  357. 

Physiology,  39. 

Physiognomy,  100,  310, 

Planets,  etc.,  101. 

Plays.     See  Dialogues,  Passion. 

Policbronica,  99. 

Prayers,  300,  320,  365. 

Powis,  Rbandirea,  253,  358 ; 
breineu,  ?98. 

Pren  y  vuchea,  322.  See  Holy 
Rood. 

Prophesies,  5,  101-S,  308. 

Proverbs,  7,  9,   109-10,    230,    2, 

320,  398. 
Purdan  Padrig,  ystori  Owen,   322, 

332. 
Pryty  mab,  32,231,  332. 

Pngbe,  William  Owen,  v-\iii, 
250,  295. 

Pwyll  y  ])ader,  31,  231.  See 
Paternostex. 

Pym  Brenhinllwytb,  177,  204, 
214,  283,  253,  266,  369. 

Pymp  Kostowglwytb,  369. 

Pym  oes  y  byt,  36. 


XVIU 


Pym  plas,  108. 

Pyni  pryder  mcir,  100. 

Pynitheg  ILwytli     GwyiicS,    214, 

369. 
Rliinwea,  y  iiaw,  100,  332  ;  offercn, 

103,  231  ;  322. 

Rhodri  mawr,  107,  173. 

Rlionabwy,  Breuctwyd,  4. 

Rhys  Grythor,  367. 

Riddles,  363. 

Salesbury,  W.,  10,  1 10,  163,  204, 

231,  4;  336,  371, 
Seith  Doethion   Rhuvein,  3,   34, 

101,6. 

Seith  gelvySyd,  334. 

Sheriffs,  Lists  of,  179,  230,  238. 

Sibli  Doeth,  4. 

Silvester,  History  of,  310. 

Sul,y,  33,  37,  231,  332. 

Swyno,  360,  1,  4.  See  Exorcis- 
ing Formulae. 

Taleith,  y  lair,  173. 

Taliessin,  Book  of  259 ;  hunes, 
272 ;  liynghorion  etc.,  101-9, 
160,  173,  304,  330,  363,  395; 
Trioefl,  356. 

Theology,  30-1,  300,  9 ;  318,  320, 
329,  330. 

Tlw-sy  xiii,  171,  187,  214,236. 

Triads,  5,  104,  8,  9  ;  143,  174,  5  ; 
187,  8;  231,  5;  272,  295,  363, 
398. 

Tri  vel  Teir.     See  Rerach. 

Tristan  ac  Essyllt,  105-6,  236. 


Tyssilyaw  ab  Brochuael,  8. 
Tysylio,  Tywyssogioii.     See  Brut. 
Twenty    four.         See     Brenhin, 
Hyneiv,  Marchog. 

Vespasian,  330,  362. 

Vocabularies,  173,  9  ;  252,  336. 

Veronilta,  362. 

Vulgate,  330. 

Walter  of  Henley,  310. 

Weather,  311. 

Wales,  its  present  state,  252. 

Wolting,  tlie  book  of  tlie  vicar  of, 
56,110,  283. 

Wonders  of  the  Island  of  B.,  5,  37j 
252,  321.     See  Ynys  Brydein. 

Walter  of  Henley,  300. 

Yale  (Dean  of  Bangor),  David,  95. 

Ymborth  yr  Eueid,  30,  329.     See 
Kyssegyr  Lan  Vuchetl. 

YmSidan.      See    Arthur,    Eneid, 
Brenhin. 

YmSidan   rhwng  y  gwv  ar  dryw, 

108. 
Ynys  Enlli,  174,  236. 

Ynys  Prydein,  enweu,  rhyvedodeu 
etc.,  5,  37,  164,  252,  321,  398. 

Ystydvach  farS,  174. 

Ymrysson.     See  Eneid, 

Ymrysson     rhwng. 
D.  Bj)  Edmund  aGutto'r  Glyn,  2:21. 
Edin:  PrysaS.  Ph.,  20S. 
Edro;  Frys  a  H.  Machno,  283. 
J.  tew  a  Uedo  Havesp,  84. 
0.  Gwynedd  a  W.  Llyo,  181-2. 


DESCRIPTIVE  CATALOGUE  OF  MANUSCKIPTS  IN 
THE  WELSH  LANGUAGE, 


JESUS  COLLEGE  LIBEARY,  OXFORD, 


MS.  1  =  CXI.  THE  RED  BOOK  OF  HERGEST.  Vellum  ; 
13|  X  8^  inches  :  362  folios  (deranged  more  or  less  in  the  binding), 
bicolumnar  and  numbered  respectively  1-1442 ;  written  with  few 
exceptions  during  the  last  quarter  of  the  xivth,*  and  the  first  quarter  of 
the  xvth  centuries  ;  strongly  bound  in  red  morocco  in  1851. 

The  MS.  is  not  quite  perfect,  but  there  is  nothing  to  show  how  much 
is  wanting  (see  Pias  Hen  MS.  15).  The  text,  with  the  exception  of  a 
few  passages,  is  in  a  fair  state  of  preservation.  It  contains  a  very 
considerable  mass  of  the  Welsh  literary  material,  both  in  prose  and 
verse,  that  was  in  existence  about  1400.  Its  most  important  omissions 
are  the  Laws,  the  older  poetry,  and  the  works  of  1).  ap  Gwilim. 

The  MS.  is  named  a£ter  its  former  home,  Hergest,  in  Herefordshire.  It  win 
presented  (in  1701,  col.  1371)  to  Jesus  College,  Oxford,  by  the  Kcv.  T.  Wilkios. 
On  Febj'.  17,  1701,  Edward  Lhuyd  pays  7s.  for  binding  the  MS.,  which  during  the 
next  thirteen  years  seems  not  to  have  been  returned  to  Jesus  College  as  testified  by 
the  following  declaration  :  "  To  all  to  whome  these  presents  shall  come — I  Thomas 
Wilkins  cf  Lanblethiau  in  the  County  of  Glamorgan  doe  hereby  Certify  that  I  have 
scverall  yearcs  agoe  presented  Jesus  College  Oxon  with  an  old  large  Mau\iscript 
called  Llyfr  Coch-6  Hergest,  which  book  was  by  the  order  of  ye  said  College  given 
out  of  their  Custody  to  be  new  bound,  And  is  since  (as  I  am  informed  found 
amongst  Edward  Lloyd's  bookes)  to  which  Manuscript  the  said  Mr  Lloyd  or  his 
Representatives  can  pretend  no  manner  of  Title  Witness  my  hand  this  26th 
of  March  1714:  Tho.  Wilkins."  The  above  statements  ars  in  the  original 
hands  on  slips  of  paper  now  pasted  on  fol.  ii. 

Folios  iii-iv.    The  beginning  of  Dares  Phrygius  in  a  late  baud. 

Folios  v,  vii-xi  are  blank. 

Folio  vi.    A  brief  index  in  a  late  hand. 

Columns  1  to  30  1.  12.  ^Dareh  Phrygiun  :  Pelleaf  aoed  urenhia 
yghafteft  aelwit  pelopeus  .  a  bra6t  aod  idaO  ael6it  elbn  ah6nn6  aoed 
amab  idaO  aelOit  |afon  ....  ends  :  Ac  eneus  avfudhaOys  y  arch  ef  .  oc 
aedeOis  troea  ef  ae  nifeR.    To  this  is  added  in  a  different  hand:  ac 

aaeth  ymeith  yny  longeu Ac  y  gyt  ac  elenus  uab  priaf  .  ac 

ecuba  .  achalTandra  .  ac  andromaeea  .  deucant  atheir  mil. 

Cols.  31  to  230  1.  11.  \YsTORYA  Brenhined  r  Brytanyeit : 
Bryttaen  oreu  or  ynylTed  yr  hon  ael6it  gynt  y6en  ynys  yggoBeOigaOl 

fiigia6n ends :     A  brenhined  y  brytanyeit  kanyt  y tty6  gantunt 

y  Ityfyr  brOtOn  h6nn  .  Yr  h6nn  a  ymchoeles  GOaHter  archdiagcn  ryt 
yehen  o  vrytanec  yg  kymraec  .  yr  h6nn  yiVyd  gynufiedic  yn  wir  oc  eu 
hyftoryaeu  6y  yn  enryded  yr  rac  dywededigyon  tywylTogyon  hynny  . 
Ar  y  wed  honn  y  prydereis  inheu  ymchoelut  ef  YR  ILADlN. 

*  Cols.  1  to  376  1.  8  ;  391  to  502  1.  7  ;  and  605-26  represent  the  oldest  hand  ;  Cols. 
376  I.  9  to  377  1.  18  ;  502  1.  8  to  516  1.  26 ;  520-71  are  slightly  later  and  represent  a 
different  type  of  writing.  This  type  prevails  through  a  large  part  of  the  rest  of  the 
MS.  and  makes  it  difficult  to  classify  the  several  hands  of  this  school.  The  portions 
distinctly  later  are  indicated  in  the  foot-notes. 

t  These  texts  were  reproduced  under  the  title  Briits,  edited  by  Ehys  and  Evans 
(Oxford  1890). 

y  98566,  A 


S  Jesus  College  Manuscript  i. 

Cols.  230  1.  20  to  376  1.  8.  *Brvt  r  Tywyssogyon  :  Petwar  ugeinl 
ralyned  n  whechaut  oed  oet  crii't  .  pan  vu  y  uar6olyaetli  naOr  drOy  hoH: 

ynys  prydein ends :      Ar   dyd    hOnnO   y    gorefgynriaOd 

EyB  ab  Mnelg6n  gantref  penwedic  .  A  grutrud  ab  Maredud  gymOt 
mevenyd.  Benedicamus  domino  .  Deo  gracias. 

Cols.  376  1. 10  to  377  1. 18.  Gyldas  hen  broffwyt  y  brytanyeit  a  dyweit 
yn  hen  yftoryaeu  y  brytanyeit  .  panyO  pedwarpeth  awnaeth  yi-  brytan- 
yeit coHi  eu  hanryded  ar  ynys  vaOr  ffr6ythla6n  aelwir  ynys  prydein.     Y 

peth  kyntaf  oed  syberwyt  .  a  ryuic  y  gOyr  ma6r ends  :     Y 

pedweryd  uu  .  dryckainpeii  adrycuoeffeu  ybobyl  gyfl'redin  acha6s 
Jtadron  athreifwyr  .  ac  ymladwyr  .  agot  .  aglOth  oedynt  .  Ar  pedwar 
peth  hyn  a  dywefpOyt  .  a  ynt  tebic  yr  pedwar  peth  a  dyvveit  du6  yny 
ftyfyr  aelwir  eclaacus  .  teyrnas  a  dygir  rac  y  g6erin  bria6t  .  nc  arodir 
y  werin  amherthyna61  .  acha6s  treis  a  bratyat  enwired  .  ac  amry6 
ffalfted.  Ecclesiastico  X°,  [,9]  Regwwm  a  gente  in  gentem  tranlfertwr  &c. 

Cols.  377  1. 19  to  380.  *Dechreu  cantreuoed  g6yned  .  ae  chy- 
MYDEU.    KymOt  infel(ed),  kym6t  preftan  .  kymOt  rudlan  =  Cantref 

Tegigyl ends  tvith  Cantref  gOent — ^kymOt  tref  y  grue,  kymOt 

vch  coet  . 

Cols.  381-497.  '\De  Carolo  Magno :  Pan  wafcar6yt  yr  ebyftyl  a 
dilgyblon  yrarglOyd  y  bedryuannoed  byt  y  bregethu  .  6rth  hynny  y 
gogonedulTaf  eboftol  iago  .  adywedir  y  bregethu  yngyntaf  yny  galis. 
A  g6edy  y  lad  ynteu  o  eraOdyr  greulaOn  yny,di6ed  y  doetli  o  gaerulTalem 

drof  vor  dilgyblon  ereill   y  bregethu  y  galis ends :     Ac 

ymae  y  uarnat  uch  y  benn  o  wydyr  tec  gwedus  .  Ac  veHy  yteruyna 
yftorya  chyarlymaen  oe  weithretoed  ynyr  yf  baen.  Ac  yn  Hawer  odeyr- 
naffoedd  ereili  yntreulaO  yuuched  amfera61  dros  vuehed  tragywyda61 
yn  ymlad  yn  erbyn  paganyeit  agelynyon  angwir  arglOyd  ni  ]feffu  grift 
abarattoes  ida6  ynteu  le  yny  nef  dros  y  lavur  yn  y  byt     Amen  .... 

A  theilOng  yO  ymplith  petheu  ereift  d6yn  ar  gof  ac   ar  volyant  yn 
argl6yd  ni  Jeffu  grift  y  gOyrth  awnaeth  duO  yr  rolant  ....  yny  He  y 
dylyir  diOreidaO  godineb  .  yr  honn  yffyd  lefteir  eneit  a  chorfF. 
Hie  iacet  turpinus  remis  metropolitanus  ,  ,  .  . 
Ethereum  fldus  aprilis  adiuit  u«dus 

Cols.  502  1.  19  to  516  1.  26  Y  ttyuyrhOnn  aelwir  ymago  mvndi  .  Sef 
yO  hynny  del6  y  byt .  kanys  kedymdeith  ae  g6naeth  o  arch  y  Bait  o 
ffuryfedigaeth  y  byt  yr  hOnn  yffyd  ar  weith  pel  gron  A  gOahanuedic 
or  defnydyeu  megys  6y  .  Megys  y  byd  y  kibynn  ygkylch  y  g6ynn  .  Ar 
g6ynn  ygkylch  y  melyn  .  ar  melyn  ygkylch  y  rith  .  VeWy  y  mae  y 

nef  megys  kibynn  ygkylch  y  byt ends :  GOlith  a  dyg6yd  or 

awyr  pann  6rthrymher  yr  awyr  or  dyfred  o  echtywynnedigr6yd  y  nos. 
ac  ymchoelut  y  gOlith  yn  law  y  g6ynha  y  g61ith  ynftOytre6  .  Ny6l  y6 
pan  dynher  gOlybOr  anyanaOl  or  dayar  yr  awyr  .  neu  a  vyrher  yr  dayar 
or  awyr  .  Y  m6c  h6nn0  aefgyn  or  d6fyr. 

Cols.  516  1.  28  to  518  1.  U.%  A  brief  Chronicle.  B16ydyn  eii'feu  o 
deucant  a  phum  mil  auu  or  amfer  y  g0naethp6yt  adaf  yny  doeth  crift 
ygcnaOt  dyn  .  Deg  mlyned  arhugeint  achant  a  mil  kynu  geni  crift  .  y 

doethbrutus  yr  ynys  honu ends:     (In  1296)    y  ryuelaOd 

madaOc  uab  Hywelyw.    (In  1298)  y  bu  y  Hadua  uaOr  ar  yr  yfcottyeit. 

•  These  texts  were  reproduced  under  the  title  Bruts,  edited  by  Rhy»  and  Kvans 
(Oxford  1890). 

t  This  text  was  edited  by  Mrs.  Rhys,  and  issued  by  the  Cymmrodorion  Societu 
in  1883.  ■  " 

X  Eleven  lines  at  the  foot  of  col.  517  are  more  or  less  torn  out,  and  the  folio 
containing  cols.  516-517  is  mounted  on  a  vellum  leaf,  excepting  the  written  portion 
of  col.  518  on  the  back. 


The  Red  Booh  of  Hergesi  3 

(la  1307)  y  bu  nar6  hen  edwart  .  ac  y  kyl"lbgi6yl  y  iiab,  (In  1312) 
y  Has  pyrs  o  garltOn.  (In  1414)  y  bu  Hadua  ai-  y  laelVou  yn  yCtriflin 
yny  gogled  .  ac  yftas  iarft  clar.  (In  1315)  y  ryuelaOd  Viywahjn  liionu 
ym  morganuOc.  (In  1318)  y  rodes  y  breuhin  y  kantref  maOr  y  hii  y 
fpynlaer  ieuanc 

Cols.  520  to  527  1.  39.  The  advice  of  the  wine  man  to  his  son  on 
conduct,  hushandry,  &c.  0  Gyuglior  ydoeth  y  keueis  megys  ydoed  ynteu 
yn  kyghori  y  vab  .  Val  liynn  .  Vymab  due  dy  uuebed  yugaft  ob'lcgyt 

du6  .  arbyt medylia  amiot    y  ffuruauen   megjs  y  try  .  yr 

hOnn  avo  yr  a6r  honn  yn  uchaf  .  yny  He  ybyd  yn  iffaf  ...  A  echOyn- 
no  gan  arait  ef  agyit  yr  eida6  ehun  ....  g6ertbu  yr  cliweugeint  .  ac 
eilchOyl  y  brynu  yr  punt  ...  A  ymacbuppo  or  blaeu  o  bell :  ages 
y  keiff  y  les  .  .  .  .  o  rody  dy  da  .  dyro  drOy  ewyttys  da  .  ac  yna  y 
diolchir  itt  yndeudyblic  ,  .  .  .  ends :  Mynycli  edrych  dyda  athwaflan- 
aethwyr  ,  Ac  o  hynny  ygochelir  gOneuthur  an  diwytrOyd  .  namyn 
gOafanaethu  yngywir. 

Cols.  527  1. 40  to  555  1.  9,  The  Seven  Wise  Men  of  Rome.  The 
Welsh  version  in  its  main  features  agrees  with  the  Latin  text  of  the 
materia  Septem  Sapienttim-  Roma,  and  with  the  French  and  English 
Seven  Sages,*  but  differs  in  some  respects  from  all  as  the  following 
summary  will  show. 

Diocletian  emperor  of  Borne  has  one  son  by  his  ■wife  Eva,  at  whose  death  the 
prince  is  entrusted  to  the  seven  wise  men  oE  Eome  to  he  tauglit,  and  a  house  is 
specially  built  tor  the  purpose  outside  the  city.  Diocletian  marries  a  second  wife 
who  learns  from  a  hag  that  the  emperor  has  a  son,  whom  she  aslcs  to  see.  That 
night  the  seven  wise  men  and  the  boy  discern  from  the  "  brightness  of  the  stars  and 
the  movements  of  the  signs  "  that  it  is  sought  to  destroy  him.  The  prince  asks  his 
masters  to  defend  him,  each  one  day.  On  the  eighth  he  will  defend  himself.  He 
is  summoned  to  his  father's  presence,  and  the  stepmother  is  "  enflamed  "  with  love, 
and  tempts  him  in  her  own  room.  He  despises  her  and  escapee.  She  repeats  the 
stratagem  of  Potiphar's  wife  and  seeks  the  boy's  death.  Then  follow  the  talts  after 
each  of  which  the  boy  is,  in  turn,  condemned  to  death  or  pardoned. 

I.  The  empress  tells  her  first  tale  of  the  big  pine  tree  and  the  little  pine  plant. 

II.  Bantillas  (1st)  tells  the  tale  of  the  knight  who  slew  the  greyhound  that  had 
saved  the  life  of  the  child. 

III.  The  empress  tells  her  second  tale  of  the  wild  boar  "  in  a  forest  of  France  " 
that  was  killed  by  the  herdsman. 

IV.  Awgustus  (2nd)  tells  the  tale  of  Hippocrates  and  his  nephew. 

V.  The  empress  tells  her  third  tale  of  the  King's  Treasury  being  robbed  by  a 
poor  but  spirited  man  and  his  son.  The  father  falls  into  a  barrel  of  pitch.  He 
asks  his  son's  advice.  The  son  suggests  cutting  off  his  head  to  prevent  identifi- 
cation. The  father  pleads  that  the  king  is  merciful.  The  son  retorts  that  he  will 
"  not  risk  three  things,"  viz.  (1)  the  goods  he  has,  (2)  his  own  life,  and  (3)  the 
land  bought  by  the  father;  and  "  cruelly,  as  if  a  stranger,"  he  cuts  off  the  old  man's 
head. 

VI.  Ltntillns  (3rd)  tells  tht  tale  of  the  old  man  shut  out  by  the  youns;  wife. 

VII.  The  empr«ss  tells  her  fourth  tale  of  the  "  fniitful  green  tree  "  which  had  a 
very  fine  branch  growing  out  of  its  stem,  near  the  ground.  The  gardener  advises 
cutting  down  this  branch  because  it  enables  thieves  to  climb  to  the  fruit.  The 
owner  disregards  the  advice  out  of  admiration  aad  love  of  the  branch,  and 
consequently  loses  the  fruit. 

VIII.  Malqfiidas  (4th)  tells  the  tale  of  the  eastern  city  ruled  by  seven  wise  man. 
A  cruel  king  after  a  fruitless  siege  of  the  city  promises  not  to  make  war  upon 
the  citizens,  if  they  will  deliver  the  seven  rulers  to  him.  Tiie  citizens  bind  the 
seven,  but  one  of  them  tells  the  tale  of  how  the  wolf  by  professions  of  friendship 
persuaded  the  herd  to  deliver  his  dogs   to  the  wolf's   care  j    and  how  then  the 

*  See  Vol.  XVII.  of  the  Percy  Society's  Publications  ;  Weber's  Northern 
Jiomances ;  Appendix  XXXII.  to  The  Book  of  Sindibdd,  ed.  by  W.  A.  Clouston  ; 
Deux  Hedaciions  du  Roman  des  Sept  Sages  de  Rome,  ed.  by  Gaston  Paris.  The 
Welsh  version  has  little  or  nothing  in  common  with  Dolopathos,  sive  de  Rege  et 
Septetn  Sapientiiua,  ed.  by  H.  Oesterley. 

A  2 


4  Jesus  College  Manuscript  i, 

wolf,  after  destroying  the  dogs,  at  his  leisure  ate  up  the  cattle  and  finally  the 
shepherd. 

TJv.  The  empress  tells  her  fifth  tale  of  the  column,  set  up  in  the  heart  of  Kome 
by  Virgil,  which  had  a  mirror  on  the  top. 

X.  Cato  (.5th),  the  old  and  wise,  tells  the  tale  of  the  inconsolable  widow  of  the 
young  Sheriff  of  Lesidonia,  who  in  the  course  of  her  first  night  watch  at  the  grare 
digs  up  and  carries  to  the  gibbet  the  corse  of  her  husband,  and  there  mutilates  and 
hangs  it  in  order  to  save  the  property  and  win  the  hand  of  a  young  knight  who, 
afterwards,  refuses  to  marry  so  heartless  a  creature. 

XI.  The  empress  tells  her  sixth  tale  of  the  king  who,  after  entrusting  his  kingdom 
to  seven  men  to  rule,  dreamt  every  night  that  he  was  being  blinded. 

XII.  Jesse  (6th)  tells  the  tale  of  the  "  two  dreams,"  or  how  the  knight  escaped 
with  the  young  wife  shut  up  in  the  high  tower. 

XIII.  The  queen  tells  her  seventh  tale  of  the  diseased  king  and  the  "  steward" 
who  led  his  own  wife  to  the  royal  bed. 

XIV.  Martin  (7th)  tells  the  tale  of  the  wise  old  man  and  the  foolish  young  wife. 
When  the  empress   understands  the  prince  will  "  speak  "  himself  next  day  sbo 

becomes  speechless.  The  prince  explains  the  cause  of  his  silence,  and  tells  the  tale 
of  the  Ravens.     The  empress  confesses  her  intrigue  and  is  burnt. 

The  text  begins  :  Dia6chleifon  aoed  amhera6dyr  yn  rufein  .  Ag6edy 
marO  eua  ywreic  .  agadu   unmab  oetiued  udunt  .  ynteu  a   dyfynnaGd 

attaO  feithwyr  o  doethon  rufein ends  :     Ac  yna  o  varn  yr 

amhera6dyr  ar  gOyrda  y  Hofget  korf  yr  araherodres  ...  Ac  vefty  y 
teruyna  chwedyl  y  feithdoeth.* 

Cols.  555  1.  10^0  571  1.23.  BreudOytronabOy  .  Mada6c  uab  maredud 
aoed  idaO  powys  yny    theruyneu  ,  Sef  oed    y6  hynny    oporford   hyt 

yggwauan  yggwarthaf  arwyftli ends :  altyma  yr  acha6s  naOyr 

neb  y  vreidwyt  .  na  bard  na  chyfarwyd  heb  lyuyr  .  o  acha6s  y  geniuer 
itiO  aoed  arymej'reh  ahynmy  o  amrauael  liw  odidaOc  ac  ar  yraruev  ac  eu 
kyweirdebeu  .  ac  ar  y  Henneu  gOerthuaOr  armein  rinwedaOl.f 

Cols.  $571"  1. 1-577  1.  6.  Proff6ydolyaeth  Sibli  doeth.  Sibli  oed  uercb 
y  priaf  urenhin  o  eccuba  y  mam  g6reic  priaf  .  a  honno  aoed  arnei  amry- 
uaelon  enn6eu  .  Yn  ieith  roec  y  gelwit  tyburtina  .  Yn  ttadin  albunea  . 
Sibli  adamgylcbynaOd  amryuaelon  vrenhinaetbeu  y  d6yrein  ....  ends  : 
Ac  yna  yda6  Hef  or  nef  .  corn  or  goruchelder  praff  y  odOrd  .  Ac  y  byd 
trift  y  rei  truein  ynkOynaO  eu  pecha6t  oc  eu  hamryuaelon  lauuryeu  .  Ac 
yna  y  dengys  ydayar  .  ufferna61  defnyd  .  Ac  ygg6yd  yd  anlbdir  pob 
peth  .  ac  ybyrir  .  Ac  yna  ydyg6yd  tan  br6nftana61  or  nef  adOfyr  or  un 
defnyd  .  Ac  ar  hynny  y  teruyna  proffOydolyaeth  Sibli  gyt  ae  breudOyt. 

Cols.  577  1.  7  to  583  1.  38.     Kyuoeffi  myrdin  ag6endyd  ych6aer. 
Deuthum  i  attat  y  atra6d     ....  a 

pOy  wledych  wedy  anaraOt  .  §33. 

579  Neflaf  y6  nes  y  amfer  kennadeu  anlel    ....         b 
gogelet  du6  o  wendyd  .  Amen.  §34. 

584  Gwasgargerd  vyrdin  yny  bed. 

Gwr  a  leueir  yn  y  bed     ....  c 

mynyd  yn  aber  karaf.  §40. 

Col.  585  1.  24.  Hynn  adywa6t  feint  a6ftin  am  dedder  y  dayar : 
Megys  y  dyweit  seint  a6ftin  .  tewder  ydayar  yO  .  vn  uilardec  o  uift- 
tiroed  .  Ac  unuet  rann  ardec  y  viKtir  &c. 

Col.  585  1.  32.  Hynn  adyCaOt  yr  eneit :  Ef  auu  veu  .  y  mae  yn  veu. 
Mi  ae  koHeis  .  yd  ys  ympoeni  .  Mi  adreuleis  .  Mi  arodeis  .  Mi  agedweis  .' 
&c. 


*  This  work  is  said  to  be  by  "  Llywelyn  the  priest."    See  Jesus  Coll-  MS  3  =  xx 
t  See  The  Mabinogion,  pp.  144-61,  Oxford,  1887. 

j  There  are yii-e  columns  here  numbered  respectively  571,  5718  571J    571^  571^ 
§  These  figures  refer  to  pages  in  Pen.  MS.  118,  which  contains  copiei  of  these' 


poems 


Tki  Red  Booh  of  Hergest.  5 

Col.  585  1,  39.  JLyma  BroffCydolyaeth  yr  erijr  ygltaer  fciiton-.'M.^gys, 
y  gOrthlad  y  dreic  wenn  y  goch  ,  veJty  y  gOrthlad  ywenn  .  ef  a  hetta 
y  dreic  waethaf  ac  aruthyr  .  ac  o  chwythedigaeth  y  geneu  hi  a  lyic  yr 
hott    ynys    o    fflama61  tan  .  Ac  oe   vedeitheu  ef  yd  a  hOrd  o  vrowys 

gau ends :     Odyna     kyO  eryr   awna    y    nyth    yggoruchelder 

kerric  holl  vryttaen  .  a  hOnnO  ny  ledir  yn  ^euanc  .  Ac  ny  da6  yntcu  ar 
heneint  .  Ac  yna  ny  diodef  gogonedus  uoleitiOyd  gyunic  larhaet  idaO 
ef  .  yr  hOnn  alad  ar  teyrnas  dangeuedus. 

Col.  588  1.  27. 1  tri  dynyon  a  ga6ffant  yampeu  \pryt,  a  doethineb] 
adqf ;  Tri  dyn  a  gauas  kedernit  adaf  .  Ercwlf  gadarn  .  Ac  ector 
gardaru  .  a  Ibmplbn  gad&vn  ....  ends :  Teir  gOraged  a  gauas  pryt 
eua  yn  dri  thraean  .  diadema  &c. 

Col.  588  1.41. J  Pann  aeth  Uu  y  lychlyn:  Perth  aaeth  ygan  yrp 
luydaOc  hyt  yn  ftychlyn  .  ar  gOr  h6nn6  adoeth   ymaii   ynoes  gadyal  y 

byry  y  erclii    dygyfuor  or  ynys  honn ends :  Ac  yna  y  bu 

weith  camlan  y  rOng  arthiir  amedraOt  .  ac  y  HadaOd  arthur  uedraOt  .  Ac 
ybrathOyt  arthur  yn  angheuaOl  .  Ac  ohynny  y  bu  uarO  .  Ac  y  my6n 
plas  yn  ynys  auaHach  y  cladOyt. 

Col.  590  1.  34. J  dechreu  y  trioed  y6  y  rei  liynn  .  Tri  gorucliel  garch* 
araOr  ynys  prydein  .  ftyr  Sedyeith  .  a  mabon  uab  modron  .  a  geir  uab 
geiryoed  ac  un  oed  oruchela6r  nor  tri  .  ef  a  ua  deirnos  ygkarchar  hut 
adan  lech  echymeint  .  fef  oed  hOnnO  arthur  &c. 

Col.  592.t   Trioed  y6  y  rei  liynn  .  Tair   prif  riein  arthur  .  GOenn- 

hOyuar  uerch  gOryt  gOent ends:  Ac  yfef  oed  y  gOas  h6nn0.' 

goreu  uab  cuftennin  ygefynderO. 

Col.  596. J   Trioed  y  nieirch  i/6  yrei  liynn :  Tri  rodedic  uarch  ynys 

brydein  .  Meinlaa  march  kalTwaHaOn  uab  beli ends  :  Ar  dryded 

calam  uerch  jfdon  uab  ner  y  gan  uaelgwn  . 

Col.  598.J   Trioed  heuyt  y6  yrei  hynn  :  Teir  unbenngerd  y6  .  piydu 

achanu  telyn  .  achyuar6ydyt ends:    Tri   chalbeth  gOilim 

hir  .  I'aer  hopkjn  ap  thomas  .  efferen  ful  .  adadleu  .  a  marchnat  .  A 
chas  gantaO  heuyt  .  tauarneu  .  acherdeu  .  achreireu  .  Tri  dyn  yflyd 
gas  gantaO  .  effeirat  .  a  phrydyd  .  achlerOr. 

Col.  600. J  En6eu  ynys  prydein  ae  rac  ynyjfed  ae  anryuedodeu: 
Kyntaf  enO  auu  ar  yr  ynys  honn  .  kyu  noe  chael  uae  chyuanhedu  .  clas 
myrdin  .  A  gOedy  y  chael  ae  chyuanhedu  y  vel  ynys  ...  33  prif  gaer J 

....    34   prif  enryued ends :    A   their   archelcobaOt    yflyd 

yndi  .  vn  yin  mynyO  .  ar  eil  ygkeint  .  ar  dryded  ygkaer  efra6c  . 

Col.  605.  The  expedition  of  Charlemagne  to  Jerusalem  and 
Constantinople,  or  his  adventures  with  Flu  Gadarn* :  Pan  yttoed 
Chyailys  yn  Ibin  denj's  ar  Oylua  y  I'ulgOyn  gOedy  gGilgaO  coron 
y  vrenhinyaeth  am  y  benn  .  ae  gledyf  ar  y  yltlys  .  gOedy  gOilgaw 
gOifgoed    mawrweirthaOc  am  danaO  .  ae  berfon  vrenhiiiawl   ae  anl'aOd 

vrenhineid  yn   hoffi  ac  yn  anrydedu  adnrn   y  gOifgoed ends  ; 

A  gOedy  offrymv  yr  aitaOr  o  offrOni  teil6ng  .  rannu  aoruc  y  creireu  a 
dothoed  gantaO  y  eglOyi'leu  freinc  .  arodi  kerennyd  aoruc  yr  urenhines 
amadeu  idi  y  godyant  ae  geOilyd.    . 

Hyt  hynn  y  traeth  yftorya  aberis  Keioallt  urenhin  yr  ynyfred  y  athro  da  y 
tlirotli  o  weithretoed  CUyarlys  orfimafins  yu  Uadin  ac  .  amryilon  arureuhines  .  .  . 
Ac  nyt  ymyrrfiys  Turpin   yu   hynny Ac   y   dicha^n   pa6p   wybot   or   ao 


*  Sec  Peu.  M.S.  5,  fol.  ex,  %  See  Mahinogion  pp.  297-309. 


6  Jesus  College  3fanu8Cripi  /. 

darlleo  .  neu  ae  gwaraudafio  naoruc  ef  dim  yn  orfiac  .  uamyn  ,  .  .  .  lief  eneideu  y 
criftouogyou  ae  gfiarandafio. 

Col.  6274  jfariies  y  IFynnon,  or  the  Romance  of  Owen  and  Lunet : 
Yr  arahera6dyr  aithur  oed  yg  kaer  ttion  arwyfc  .  Sef  yd  oed  yneilted 

diwarnaOt  yay  yltauell  .  ac  ygyt  ac  ef  owein  uab  uryen 

ends :  Ac  owein  a  trigy^vys  yn  ftys  arthur  o  hynny  attann  yn  pennteuln. 
Ac  yn  ami6yl  itlaO  yuy  aeth  ar  y  gyfoeth  ehun.  Sef  oed  hynny 
trychant  cledyf  kenuerchyn  ar  vranhes  .  Ac  yr  He  ydelei  owein  a 
hynny  gantaO  .  goruot  aOnaei  .  Ar  chwedyl  LOn  afilwir  chwedyl. 
iarftes  y  ffynnaOn. 

Col.  655.|  The  Romanees  of  Peredur :  EfraOc  iarli  bioed  iarltaeth  y 
gogled  .  A  leith  meib  aoed  idaO  ,  Ac  nyt  o  gyuoetbeu  yn  vOyaf  yd 

ymborthei  efraOc  .  namyn  o  l6rneimeint  a  ryueloed ends  : 

Ac  y  gOledychOys  peredur  gyt  ar  amherodres  pedelr  biyned  ar  dec. 
megys  y  dyweit  yr  yltorya, 

ii.  Arthur  aoed  ygkaer  Ition  ar  wysc  prif  lys  idaO  .  Ac  ygkenaOl 

JiaOr  ynewad  yd  oed  pedwar  gwyr  yn  eifted  ar  lenn  o  bali 

ends :  Ac  yna  y  trewis  arthur  ae  deulu  gan  y  gOidonot  .  ac  y  Has 
gOidonot  kaer  loyO  oH.     Ac  ueBy  y  treythir  o  gaer  yr  enryuedodeu. 

Col.  697. t  ILyma  vreidOyt  maxen  wledic  :  Maxen  wledic  oed  amher- 

a6dyr  yn   ruuein  .  atheccaf  gOr  oed  adoethaf ends :  Sef  y 

kauas  yn  y  gyghor  mynet  y  wlat  a  ftawer  y  gyt  nc  ef.  .  .  .  Ac  odyno 
ydoeth  yn  vynych  o  ynys  prydein  ac  ettwa  ydaO  yr  ieith  honno  .  Ar 
chwedyl  hOnn  aelwir  .  breudCiyt  inaxen  wledic  amheraOdyr  ruuein  .  Ac 
yman  y  mae  teruyn  arnaO. 

Col.  7p5.J  ILyma  gyfranc  Hud  a  Ueuelis :  Yr  belimaOr  uab  manogan 
y  bu  tri  meib  .  ftud  .  achaflwallaGn  .  a  nynnyaO  .  A  herOyd  y  kyuar- 

•wydyt  pedweryd   niab  ida6  uu   iteuelys ends:   Ac   uefty   y 

gOaredaOd  Hud  y  teir  gormes  yar  ynys  prydein  .  Ac  o  hynny  hyt  yn 
diwed  y  oe!"  yn  hedOch  lOydyannus  y  ttywyaOd  Hud  uab  beli  ynys 
prydein  .  Ar  chwedyl  hOnn  a  elwir  kyfranc  ttud  a  tteuelys  .  ac  uetty 
yteruynha, 

ILyma  dechreu  mabinogiX 

Col.  710.  Pwyll  pcnndeuic  dyuet  aoed  yn   argl6yd  ar  leith  cantref 

dyuet ends ;  Sef    gOreic    a  vynnaOd     kicua    verch    wynn 

gohoyO  uab  gloyO  wallt  lydan  .  uab  calhar  wledic  o  dylyedogyon  yr 
ynys  honn.     Ac  uotty  y  teruyna  y  geing  honn  or  mabynnogyou. 

Col.  726.  ILyma  yr  eil  geinc  or  mahinogi:  Bendigeitvran  vab  ttyr 
ttoed   vrenhin    coronaOc   ar    yr    ynys    honn  .  Ac   arderchaOc    o    goron 

lundein ends :  Ac  am  ganyat  udar  riannou  ,  ac  ar  yfpyda6t 

benn  pedwar  ugeint  mlyned. 

Col.  739.  ILyma  y  dryded  geinc  or  mahinogi :  Gwedy  daruot  yr 
ieithwyr  adywedalYam  ni  uchot  cladu  penn  bendigeituran  yny  gOynvryn 

yn  Hundein  .  .  .  edrych  uGnaeth  manaOydan  ar  y  dref ends  : 

Ac  o  acha6s  y  karchai-  h0nn6  y  gelwit  y  kyfar6ydyt  hOunO  raabinogi. 
mynnweir  a  mynord  .  Ac  uefty  y  teruyna  y  geinc  honn  yma  or 
mabinogi. 

Col.   751.  Honn    i/6  y   bed6ared  geinc  or   mahinogi:    Math   uab 

mathonOy  oed  arglOyd  ar  wyned ends :  A  herwyd  y  dyweit 

ykyuarwydyt  ef  auu  arglOyd  wedy  hynny  ar  wyned  .  Ac  veHy  y  ter- 
uyna y  geing  honn  or  mabinogi. 

Col.  769.t  ILyma  maly  treythir  oyjioryagereint  nab  erbin:  Arthur 
ndeuodes  dala  Sys  ygkaer  Hion  ar  wylb ends :  ac  yd  aeth 

fSov  the  text  of  cols,  627-M4,  ste  Mabinogion,  edited  by  Kh^s  and  ETanj 


The  Red  Booh  of  Hergest.  r 

gereint  parth  ae  gyuoeth  ehun  .  Ac  y  wledychu  o  hynny  aHnn  ynH6yd- 
yannus  ef  aeuil6ryaeth  aewychdra  yn  parhau  gan  glot  ac  etmic  ida6  . 
ac  y  enit  o  hynuy  altan. 

Col.  8 104   The  Romance  ofKulhwch  and  Olwen  :  Kilyd  uab  kelydon 

wledic  a  uynnei  wreic  kynmwyt  ac  ef ends  ;  A  gOafcaru 

Huoe,d  arthur  paOb  y  wlat .  Ac  uetty  y  kauas  kulhOch  olvvea  nierch 
ylpadaden  penn  kaOr. 

Col.  845.  The  Romance  of  Bowji  of  Hampton* :  Yn  Iiamt6n  ydoed 
^arft  aelwit  gi6n  .  ao  aruer  awnaeth  na  vynnei  wreic  yiiy  ^feuengtit. 
A  gOedy  hynny  pann  ymdreiglaOd  parth  ae  heneint  yg6reickaa0d .  Set 
gOreic  auynnaOd  g6reic  ieuanc  tu  dra6  y  uor  .  A  honno  aoed  yn  karu  g6r 
ieuanc  .  ,  .  .  ends :  A  phan  vvelas  boOn  hi  y  kymerth  yr6ng  y 
ureicheu  .  a  gorchymun  aoriigant  gi  eu  mab  yduO  .  Ac  ar  hynny  y 
ternynalTant  6y  ell  deu  .  Ac  y  doeth  yghwanec  y  gant  o  engylyon  y  d6ya 
eu  heneideu  yr  nef  att  duO  ....  Ac  yna  y  corouhaOyt  gi  o  goron 
m0mbra6nt  .  ac  uefty  y  teruyna  yftorya  boOn  o  hamtOn. 

Col.  928.  The  Physicians  of  MyCtvei^  :  Yma  gan  borth  du6  gorucliel 
bendigedic  y  dangoffir  y  medegynyaetheu  arbennickaf  aphennaf  Ortli 
gorff  dyn  .  A  Tef  y  ueb  a  beris  euhyfcriuennu  yny  mod  bOnn  .  EiwattaOn 
uedic  .  ae  ueibon  .  Nyt  amgen  :  kadOgaOn  .  a  gruffud  .  ac  einaOn  . 
kanys  Oynt  aoedynt  oreu  .  a  phennaf  or  medygon  yneu  hamfer  h6y  .  ac 
yn  aml'er  rys  gryc  euharglOyd  .  ac  arglOyd  dinefOr  .  y  g6r  agedwis  eu 
breint  ac  eu  (llyet  yn  gObyl  Orthunt  yn  enrydedus  mal  ydylyynt  .  Ac 
ylef  achaOs  yparalTant  hOy  yfcriuennu  eu  kywreinrOyd  yny  mod  h6nn. 

rac   na  bei    awypei   gyltal   ac  awydynt  hCiy  gOedy   Oy Pa 

uedeginyaeth  leihaf .  kolii  dy  laO  yny  wennofo  .  ac  odyna  poeri  arnoi 
ae  ruglaO. 

Abfinthium  calidum  t  ficcum  in  primo  gradu  contiuet  in  fe  uirtutem 

expulferimam  %  continam  .  contina  confortat  ftomacum De 

falma  herba  .  .  .  1  li  de  predicto  puluere  ponatur  in  lampade  t  accendetur 
uidebitup  quod  tota  domus  lerpentib?<s  fit  irapleta. 

Eac  gwcwyr  .    keis   y   dialtean    yr   h6nn  auyd   gan  yr   ylpilTwyf. 

agoreu  yO  hOnnO  rac  pob  dolur ends  :  Heuyt  na  v6yta  ynydarfo 

yr  kySa  wackau  .  a  hynny  a  elty  y  adnabot  ar  dy  chwant  yrbOyt  .  ar 
deneurOyd  dy  ole6  [aliw]  .  Or  bOytey  heb  ch6ant  bOyt  arnat  .  rewi  a6na 
y  g6res  annyana61 ,  Ac  or  bOytey  pan  vo  chOant  bOyt  arnat  .  dy  anyan 
avyd  kynwrefibcket  athan  .  A  phOy  bynnac  ny  chymevo  bOyt  yua  .  y 
gySa  a  leinO  o  afiachufter  yr  hOnn  abeir  g0ae6  yny  penn.§ 

Col.  964.**  Welsh  Proverbs :  A  vo  da,  gan  du()  :  yftir.     AdaO  roaen. 

ac  adaO  mab.     Aduc  yr  hyd  .  yr  maes  maOr ends :    Vyiicb 

trill  :  diOc  aery.     Vclicr  ada6  .  gan  drychin  .  't  cetca. 

Mabieith  hengjrys  0  ial  .  yr  hbun  aelwit  bach  budugre  .  agado  fyfarybd  .  a 
gf>jd  varch  gyfar6yd  .  Ar  hen  wyrda  a  dywa6t  y  diaerhebyon  o  doethineb  .  hyt 
pen  veynt  gadbedic  gbedy  bynt  .  y  rodi  dyfc .  yr  neb  afyunyei  arnuut  .  kanys 
ciynodeb  parableu  llawer  .  Tynhbyreu  y  kyghoreu  doethbriid  .  adangoffir  ar  uyrdev 
yr  neb  aedyallo  yny  diarhebyon  Cf.  coU.  1057 -S3  infra. 

Col.  975.  Imago  Mundi :  Athro  ma6r  ywybot  ae  doethineb  yn  anuon 
annerch  y  athro  araft  kyfar6yd  ynfEyd  y  drindaOt  .  ac  yn  ffrydyeu  y 
doethineb  .  ar  keluydodeu  o  leith  na6n  yr  ylpryt  glan  .  agOedy 
gorffenno  oeflbed  y  uuched  honn  .  HaOenhau  or  feith  g6ynuydedigr0yd 
ac  ynyr  wythuet  kytwledychu  .  gyt  ar  tat  trinda6t  yn  vndaOt 

*  This  text  is  a  copy  of  that  in  Pen.  MS.  5,  fol.  cxxxviij. 

t  See  Meddygon  Mijddfai,  pp.  1-27  (Llandovery,  1861).       §  Ibid,  pp.  28-34. 

**  Cols.  960-963,  ivhich  contain  pi'overbs,  arc  misplaced  and  should  follow  fol.  971. 


S  Jesus  College  Manuscript  /. 

ends :  Ac  yn  declireu  kylch  laturiuis  wedy  deg  mlyned  arhugeint  .  pOy 
bynnac  adineuo  delO  oe  uyd  .  hi  adyweit  ualdyn  .  PaOb  onadunt 
agerdant  eukylch  .  wedy  deiidegmlyned  arhugeint  aphumpcant  .  a 
ityna  diwed  y  Uyuy  hOnn. 

Col.  998.  A  chyt  traetho  athraOon  gerd  or  fygneu  ylTyd  jn  Zodiacus. 
oduch  y  plannedeu  .  ac  or  ffuruauen  .  ac  or  lyr  yflyd  oflodedic  ynUi 

ends  :  Or  dayar  hyt  att  y  nef  y  maent  .  can  mil  o  mloetl  .  a 

nnO  mil  o  viloed  .  athrychant  .  a  phymthec  milltir  arhugeint. 

Col.  999.^  ILyma  weithyon  dechreu  hrut,  y  faeffon  ac  mal  y  g6led- 
ychaffant .-   Gwedy  kadwaladyr  vendigeit  a  gorefgyn  or  faeflou  ynys 

brydein ends:   y  chwechet  vlOydyn  [1382]  oe  deyrnal  et 

[Eichard  ii]  y  bu  y  Itifeiryeint  maOr  .  mal  yd  oed  anhadd  traethu  na 
dywedut  awnaeth  o  drOc  ar  dra6s  ftoegyr. 

Col.  1020.§  O  oes  gOrthoyrn  gOrtheneu  hyt  weith  bad6n  yd  ymladaOd 

arthur  as  liyneif  ar  laeflon eiids :  Y  vl6ydyn  racwyneb  yd 

aeth  ifeuan  vrenhin  y  ^werdoa  .  ac  y  doeth  rondOlff  farft  kaer  y 
deganuOy  yn  erbyn  'Jeuan  vrenhin. 

Cols.  1022  I.  9  to  1025  are  left  blank. 

ymatcrec  Uy6elyn  agOrnerth  by  Tyffilya6  uab  brochuael 
1026  yfcethru'dc :  Eiry  mynyd  gwynt  am  berth     ....  « 

yr  duO  kyffeffa  ynda         282* 
1028  Eiry  rayiiyd  gOynn  pob  tu     .     .     .     .  ^ 

gnaOt  pob  anaf  ar  anoeth         285* 

1030  Bit  goch  crib  keilyaOc  .  bit  annyana61     ....  c 
bit  10th  chwannaOc  .  bit-ryngaOc  cleirch         2885* 

1031  GnaOt  gOynt  or  deheu  .  gna(»t  atneu  yn  llan     ....  d 
nyt  edeu  hirbwyll  hirbla         290* 

b.  Kalangaeaf  kalet  graOn     ....  e 

or  kant  odit  kedymdeith         2916* 

1032  BaglaOc  bydiu  bagOy  onn     ....  / 
gOedO  pob  camp  heb  y  daOji         292* 

1033  Govwyu  bluen  onn  .  hirwynnyon  vydant     ....  ff 
gOae  a  dOc  daffar  o  laO         293* 

1034  Goieilte  ar  vrynn  aeruyn  uymbryt     ....  h 
cas  dyn  yraau  yO  cas  duO  vry         296* 

1036  Kynn  bum  kein  vagla6c  bum  .  kyffes  eirya6e     ....  i 

penn  g6r  pan  gOin  a  dyly         299* 

1039  Dymkywarwydyat  unhwch  dywal     ....  k 

elOch  ttu  a  116ybyr  arna6         3056* 

1041  Maemvynn  tra  vum  yth  oet :  ny  lethrit     ....  I 
maenwynu  nac  ada6  dy  gyScH:         311* 

1042  Panet  anet  gereint  oed  agoret  pyrth  nef     ....  m 
blaGr  blaen  eii  raCn  yn  aryant         3116* 

1043  KatwaHaOn  kynuoedyuot     ....  n 
kyueruydom  uy  am~  eluet         314* 

1044  Sefwch  aitan  vorynnyon  a  fyB6ch     ....  0 

nyt  gOiO  cleiu  yth  grein  y  grech         316* 


The  nnmbpl's  (islcriskedC)  refer  to  Piiis  H^n  US.  15,  which  contaius  a  copy  of  the 
Ped  Rook  poetry. 
J  l!'or  this  test  see  Bruti,  ni.  385-403.      §  tbid.,  pp.  404-6 ;  in  n  later  hand, 


The  Bed  Book  of  Hergesi  9 

1049  Gogyfercheis  gogyfarchaf  gogyfuevchyd  ,  .  ,  .  « 
ony  molOyf  i  vryen        326* 

1050  Mai  rot  yn  troi  tramhOeilyeu  ....  b 
y  rami  oewled  oelTwed  heb  eilVeu         3276* 

b.  MochdaG  byt  yugry t  yngredyf  carant     ....  c 

Dygogau  tyfyrru  erymes  trabythaOt         328* 

1051  ILynghes  von  dirion  direidi  .  ,  .  ,  d 
Hefferthin  werin  amdriu  drauot. 

b.  Cril't  ielVu  ttwyr  uedu  Ueuuer  criftaOn     ....  e 

diwed  trugared  trdy  gyfreith         |j29t 

1053  Mor  y6  gOael  g6elet  .  kynnOryf  kynniret  ....  / 
anroder  rann  diiiieu  .  gOenwled  gOal  oleu        32fl*       29t 

1054  Prif  gyuarch  geluyd  panryleat  ....  ;/ 
ry  bryn  hOynt  wlat  nef  adef  gpreu        330*       29t 

goffymdeith  Uefoet  icyneb  cla6r  .  y6  hynn. 

1055  Golut  byt  eyt  dydaO  ...  A 
kerennyd  du6  a  hoedl  hir        333*       3it 

1057-88  A  collection  of  o5y  PioverbsX  arranged  alphabetically  and  described  as 
Matweith  hengj-rys  o  ial  yr  L6nn  aelwit  bach  budugre  .  a  cato  gyfarfiyd. 
a  g6yduarch  gyfuarwyd  .  Ar  hen  wyrda  ady6awt  y  diaeiliebyou  hynn 
odoethineb  .  hyt  pan  vydyut  gatwedic  g6edy  6yut  y  lodi  dyfc  yr  neb 
afynnyei  amunt.  Cf.  Col.  694  supra. 

A  vo  da  gan  duO  ys  dir     .    .     ,     , 
val  UOyth  maen  ketti 

1085  Yiiy  mod  h6nn  y  treythyr  o  gedymdeithyas  amlyn  ac  amic 
Yn  yr  amfcr  jdoed  pepyn  hen  yn  vreuhin  yngwlat  ffringa  y 
ganet  mab  y  uarcha6c  arderchaOc  bonhedic  or  almaen  .  yny 
kal'tell  a  elwit  berigan  oe  wreic  bria6t  .  Ac  o  achaOs  nat  oed 
na   mab   na   raercli   udunt   namyn   hOnnO    .    diruaOr   lewenyd 

agymerallawt ends :  Ac  y  mae  hediO  heno  yr  amlyn 

ac  amic  .  y  g6yr  auertbyrwyt  yr  karyat  dn6  .  Y  dryded 
vlOydyu  nchweugeint  amil  oed  hynny  or  pen  gynierlh  ielVu 
grift  gnaOt  ovru  wyry  yr  argl6ydes  veir  .  y  pedweryd  dyd  o 
galan  ebrill  .  yny  vl6ydyn  y  bu  uarO  feint  bernat  aoed  abat 
yngkleros  .  Ar  volyant  ac  enryded  y  duO  ar  cglOys  .  y  gOv  y 
bo  bendigedic  y  cnO  3'udragywydaOI  poet  gOir  Ameu.§ 

11 IG  (ffeilstion  yw  dynyon  a  dall  am  air  duw  ammau'r  dy  ae  dyall 

a  £0  drwg  ai  fyd  ar  irall  ef  a  daera  fod  arall  W.  ilydletnu) 

1117  ^  Welsh  Grammar. — Pedeir  Hythyren  arhiigeint  kymrncc 
yffyd  .  nyt  amgeu  .  A.  b.  c.  d.  e.  f.  g.  h.  i.  k.  1.  m,  n.  o.  p.  q. 
r.  f  t.  V.  X.  y.  w.  a.  Ac  or  rei  hynny  rei  yffyd  vogalyeit  .  ereitt 
yffyd  gytfeinanyeit.  Seith  bogal .  nyt  amgen  .  a.  e.  i.  o.  v.  y.  w. 
y  ftythyr  ereill  oJt  yffyd  gytfeinanyeit  .  kanys  kytfeinyaO  ar 
bogaglyeit  awnant  .  Rei  or  kytfeinanyeit  yffyd  lythyr  tawd. 

Ereiit    yffyd    lythyr  mut  .  &c ends  :   Triphelh   a 

beir  kaffau  kerda6r  .  kebydyaeth  .  a  dyfyritytrOyd  .  a  goganu 
dynyon  da  . 

1143  MaOr  aOr  y  daOn  a  dyUu     ....  t 

nef  .  ar  ynaOd  ae  teulu        216* 

b.  Dir  vyd  yuu  bronn  kyt  boet  breuaOl    ....  k 

tut  yfpryt  autat  yfprydaOl         217* 


The  numbers  asterisked^*)  refor  to  I'las  Hen  MS.  1 5,  and  those  with  the  dagger(t) 
to  Pen.  MS.  11?.  §  111  a  laiger,  heavier  baud. 

I  Additiotial  Proverbs  are  given  in  the  margins  in  a  hand  of  about  1600. 


^0  Jesus  College  Manuscript  i, 

1144  Er  mab  kyuarchaf  rOjdaf  vy  reen     ....  « 
kau  wyt  deu  pell  godeu  ac  uu         218* 

b.  Reit  yO  ynudillOng  tyllued  p»-eiTeut     ....  b 

moelTeu  ae  dywaOt  aduO  ae  med        219* 

1145  Goreu  y6ydyu  diOynyt  peri     ....  c 
ar  nef  ar  iia6d  duO  aediffryt         220* 

114G  Gogaua61  arglwyd  goganaOl     ....  d 

trugared  itti  vy  ri  rotua61         221* 
b.  Kyuaichaf  y  du6  dwywa61  weini     ....  c 

vnduO  ynt  Gyiiteu  .  a  diben  tri  .         222* 

1147  Ambo  y  gan  du6  ambo  trugared     ....  f 
kerenuyd  douyd  beuiiyd  ambo         2226* 

b.  [Rjeidaf  oed  yan  reith.if  .  yrabyWyt     ....  g 

crettGyf  di  vy  ri  pan  vq  reittaf  .         22*5 

1148  Dtw  arglwyd  ergly6  dy  volyant     ....  A 
vn  parch  6y  porchi  a  vynant  .         225* 

1149  Reen  riedaOc  rOylb  kyuertlii     ....  * 
yr  auo  diuro  yny  divri  .         226* 

b.  Divri  divroed  dyhed  diheu     ....  /' 
dinam  bwyat  Ju6  ae  goreu.         227* 

1160  Goreu  gwaradret  goredvvyn  ffaO     ....  I 

na  cheryd  y  du6  dOyn  yr  eidaO         227i* 
h.  Eidunyant  ydyn  y  dOyn  ar  uoea     ....  m 

yn  bir  nynnOys  duO  dynnyaOl  einyoes.         228* 

c.  Einnyoes  enryded  rac  Hu  annweir     ....  n 
nyt  oed  iaOn  y  dyn  dywedit  geir         2286* 

(/.  Geir  garOffraeth  gwaeth  g6eith  gOyth  gywyt     ....         o 

gobryt  gOelet  ynhed  ynhyt         2284* 
e.   Yn  byt  yn  hedwcb  ha6d  bOyf  oe  glag     ....  p 

poet  ef  vynduO  nef  vo  vyndinan     .         220* 

1151  Mab  anrodet  .  mab  mat  anet  .  dan  y  vreiuheu     .     .     .     .    q 
Ac  angOna  He  ,  yn  tecca  bre  .  yggobrOyeu     .         2296* 

1 153  Gwaret  arnaf  uaf  na6d  amrodych     ....  r 
gOynn  oleu  .  ar  y  ftaO  deheu  .  ym  Iteheych         6 if 

1154  Gorucliel  du6  golochir  ympob  va     .     .     .     .  5 
Arauedylyeis  .  ac  ar.adigoues  .  o  treis  a  tbraha 

1158  Moli  du6  yndechreu  adiwed     ....  t 
crist  ny  b6yf  trilt  yndy  ovli'ed         53t 

1159  Yn  euG  dowu'ni  .  men  y  moli  .  maOr  y  molaOt     ....?« 
Cadarn  ungeil  .  crilt  nvt  atueil  .  y   teilyngdaOt  .         54t 

b.  Ponyt  gOann  truan  trynider  pechadnj-     ....  v 

eithyr  y  amdo  amdlaOt  bi?<er        2316*       45t 

1160  NaOd  ytat  armab  rat  rof  amgalon     ....  no 
yn  rwydder  Keuuer  ymllehaon  .         233*        456t 

1161  Y  gOr  anrodes  rinnyeu  ardaua6t     ....  se 
ny  bOyf  Or  agliall  .  erbyn  angbeu.         234*        46f 

b.  E  DuO  yngyntaf  ykyuarcbaf .  bennaf  bieu     ....    48t     y 
Geyr  bronn  douyd  .  )'ndragywyd  .  gy  wir  donyeu  .  236* 

The  numbers  asterisked  (*)  refer  to  Plas  Hen  MS.  15,  and  those  ml\x  the  daRger  (t) 
toPcn,  MS.  118. 


The  Red  Book  of  Strgest.  ^  i 

1164  Brenhiu  gogonet  .  breinyaOl  y  weithret    ....  o 
ya  tragyOyd  ryd  rat  gymannua  .        2376*       49t 

1165  Cami  tyffilyab  y6  h6h  .  hjndel6  aecant 

Duw  dinac  dinas  tagneued     ....  o 

meiuot  wenu  .  nyt  meiwyr  ae  ined  .        239* 

1 166  KyndelO  ae  cant 

Mis  med  treis  nys  treid  ylgcreint    ....  f 

kein  awenn  gann  awel  bylgeint  .        241* 

b.  kt/ndel6  :  Pylgeineu  radeu  amrodir    ....  d 

noc  auo  annwar  ac  ennwir        242* 

1167  kyndel6  aeeant :  Ennwir  dyn  ael  yth  erbyn     ....  e 
seuif  ef  feuit  duO  gennhynn  .         2426* 

b.  hyndelO .  Can  uod  duO  yt  vun  y  dilenn     ....  / 

ftann  gamarch  HaO  barch  y  berclieii  ,        2486" 

1168  kyndeV)  aecant. 

Perchenn  cor  kerd  wofcor  \valga6t    ....  ff 

A  berit  y  bereriudaOt  .        244* 
b.  kyndelO  aecant:  Pennyadur  kerygyl  keretVyt     ....        h 
yneluyd  penn  mynyd  penyt         3446* 

1169  kyndelO:  PennydOr  pennaf  ygreuyd     ....  i 
amgOnaeth  obura6r  ynbrydyd         2456* 

b.  kyndelO :  Prydyd  6yf  rac  prydein  dragon     ....  k 
drefret  gOlat  waret  worthordyon  .        246* 

c.  Kanu  y  duO  .  kyndelO  aecant  . 

Deudenggrad  benn  berchenii  brad  brioda6r     ....  / 

g6r  hydyrueu  gheu  yggygeSaOr  ,         247* 

1170  h'  : — KyghoHi  maOrduO  mordybryt  yiieb     ....  m 
ny  rygoftes  uef  ny  bo  ynuyt         248* 

1171  Enuytrwyd  awyd  ewyc  lauur  dOnn     ,     ;     .     .  n 
gOrthyf  ny  bo  tril't  cvift  creadur         249* 

b.  CKeaduryeu  nef  naOd  dialaeth  .  seint    .     .     ,     .  o 

gan  auduG  vry  Trenhinyaeth  .         2496* 

1172  BRenhined  benu  ban  yth  anet  hael     ....  p 
caffel  yn  adef  na6(l  nef  nodet  .  Amen  .         2506* 

Canu  y  duO  .  kyndelO  ae  cant 

1173  Un  arglOyd  kyfr6yd  kyfreithgar  wledic     ....  q 
yolaf  y  duO  y  difOyn  yuar         2516* 

b.  Kac  bar  anperyf  penn  haelonaeth     ....  r 

mOy  yt  gar  Ha6ryd  no  JftaOgaeth         2526* 

1174  Llewenyd  Hu  nef  Hawena  vy  mryt    ....  i 
bard  alhyaOl  ath  uaOl  ath  uaOrha        254* 

ins  MaOi-  defnyd  bedyd  bendiget  rieu    ....  t 

y  neuoed  yn  neuot  yneit         255* 

1176  Nyt  ynat  neb  drut  ny  drefnOy     ....  u 

cann  gynudelO  kynnelO  kannhorth6y        256* 

b.  Candigones  du6  andiflaun  .  verroes    ....  v 

Ar  delieu  vy  rieu  vy  rann         109* 


The  numbers  astcilskt!d(*1  rcf«rto  Flas.  lieu  MS.  16,  and  those  with  the  dagger  (f) 
to  Veil,  My.  118, 


^2  Jesus  College  Manuscript  /. 

1177  Dv6  dewin  gOertheuin  gwyrtheu     ....  * 
ixdoeth  eithyr  melTur  ar  vyggeneu  .         i  10* 

1 178  Portheilt  yriiymoes  gloes  glaflVeireu     ....  o 
lieli  yn  enntti  liyt  yn  henHeu         ill* 

b.  Gwedy  dywedut  gan  annwyt  geu     ...  c 

kynn  gorwed  ym  med  poet  men         126* 

1 179  Peryf  uef  pura  vygkeudaOt     ....  <^ 
gyt  ar  yndu6  maOr  yny  vnda6t 

1180  Adefnef  neirthyatoth  rat  boetrCiyd     ....  e 
kein  uoli  keli  kallonnogrOyd  . 

1181  GoffymOy  tram6y  trom  digued  .  byt     ...  / 
bwyf  gwaf  du6  kynngOefti  dayar  , 

1182  A  DuO  am  trolTGy  om  tra  lalOder  .  atta6     ...  g 
gOr  a  diffyrth  paOl  paOb  a  differ 

1183  Diffreidyat  maOr  rat  maOr  reith     ....  ^ 
kaedic  nffern  ar  getbern  geitb 

b.  AwaraOt  pymoes  byt  o  geitb iwet  .  uffern  .  » 

imifyd  acbrefyd  achret 

1184  TRuan.aannyan  ynni  o  arap6yH     ....  « 
kein  uedyd  vyn  du6  yndjO  yl't6yH 

b.  Eft6yH  ajltyrywys  deus  defnyd     ....  ^ 

yn  undaOt  trindaOt  yn  dragywyd 

1185  TragywydaOl  du6  IragyuanOyf     ....  '« 
perffeitbweitb  ouec  adec  dalOyf  . 

b.  TeilyngdaGt  adaOt  adef  gOirin     ....  «■ 
haed6y  jfKiyigynt  bael  gorwyfi  . 

c.  Gorvjnu  ae  tremyn  dramyr  drefret     ....  o 
erbyn  braOt  trin</n6t  trinet 

1186  Canu  ij  cleici  agant  g6ynnuard  brecheiiii/aOc 

Amrodlio  douyd  dedwyd  deweint     ....  p 

dyrchafOys  dewi  breui  ai  breint         271*        55t 

1187  Y  Yreint  Orth  y  vryt  y  vreinaOc     ....  q 
yt  gaHOnn  prelVen  preffOyl  viodaOc         3716        56* 

b.  BreinyaOl  vyth  nydaf  pan  delwyf  eno     ....  r 

g&naet  eiryolet  ym  am  a  archOyf  .  2726*        56tt 

1188  Arcbaf  rec  yn  dec  adigeryd  6yf     ....  s 
detwydyon  breui  yny  brojd         273*        57t 

1189  O  vedru  canu  coetb  anrec  ybael     ....  t 
rys  maOr  nion  wledic  reodic  rec  .         2746*        SSf 

b.  Rymedylyeii'  y  bynn  y  honni     ....  « 

a  uynno  nodet  kyrcbet  dewi  .         2756*        oSf 

1190  Dv6  auolaf  yr  eiryolet  .  ym     ....  v 
penn  ar  gynnau  bedyd  creuyd  acbret        277*       eof 

b.  Ny  chronnes  rodes  radeu  .  vvaftofyat     ....  w 

val  corn  yt  glywit  gloy6  y  eireu         2776*    606t 

1191  Kynu  lyrlbei  vrOyneu  arnryunen  .  0  nef     ....  x 
poet  doeth  uon  ain  clyO  am  gOerendeu         2786        61* 

The  iuiniber»  asteriskcd(*)  refer  to  Has  Hen  MS,  15.  nnH  those  with  the  claggor(t) 
toPeD.  MS.  118. 


The  Red  Book  of  Hergest. 


i3 


b.  Y  gOi'  auolaf  g6ir  ogoned  .  ny  wnaetli     ....  a 

dyclieuii-  uydOnn  ninlieu  am  clrugaredj        279*       C2t 

1 1 92  gr'  vah  yrynat 

Och  hyt  ar  vrenhin  vreint  uchelda6     ....  b 

a  cbril't  or  diwed  .  yndOyn  attaO         280*      CSif 

1194  Gruff ud  uab  maredtid  vab  dd'  ae  cant  yr  groc  . 

Caraf  benn  raith  .  cor  aryannweith  .  carei  rinwed  ....        c 
Del6  iiireinryO  .  yr  prynu  byO  .  or  prenn  arved     257J*        63t 

1195  Dvc  morwanec  dec  o  du  gaeaf    ....  d 
trydyd  dyd  dedvaOl  aOr  ha61  orhaf  .         258i*        G4j 

1196  Doeth  delO  vy6  vy  Kyw  Hyryoii     ....  e 
daiigiief  gv  y6r  ttuoed  nef  o  gaer  Heon  .         260*       ecf 

1197§  Due  mor  kor  kywir  .  del6  vj'6  llyO  Bawir     ....  f 

bit  y  ardelG  yra  .  byt  aehurdeiu  .         2616*        CTf 

1198  Doeth  delO  ner  aber  wybyr  ywch  eluaer  nef    ....  g 
ftithraOd  mor  ftathyrgreir  kor  kaer  .        263*       69t 

1199  Meu  ymoralw  o  bwyll  difalO  o  bell  dwyfaOI     ....  /* 
yn  -vraOt  fEa6t  ffyd  .  gwirion  vuyd  .  g6erin  nefa61.       2646*  69it 

1200  Merch  Mam  #**»  veir  o  diweir  .  waet    ....  i 
a  neuad  y6  vy  naOd  wyt         2656*        Tlf 

b.  Arlwyr  waret  .  gril't  ythanet     ....  k 

ar  wir  uawred  ar  wyry  virein         2666*        7l6t 

1201  Archaf  guhvyd  .  diwaradwyd  .  dy  wiO  radeu     ....  / 
yth  le  aml6c  .  yth  16ys  olOc  .  yth  lys  oleu  .  267*       72t 

1202  BaltalVar  gynnar  geiinat  due  anrec     ....  m 
a  rodes  gyuarwydyt        2686*       73t 

1203  Gr'.  uab  maredud  ae  cant\  y  dudyr  uab  gron{(>y) 

DJaO  gle6  gleiflym  grym  gryt  flemychu     ....  » 

paOl  pedyr  gradivel  y  del  oedv  .         75-|- 

1204  y  fyr  howel  uab  gron(6y) 

Gweleis  le6doeth  hael  g6iwl6ys  wiedeu     ....  o 

o  glot  afynnOyr  gOlat  a  feinyeu         i86*        77t 

]  206  y  dudyr  vab  gron6y 

Trofles  ym  grym  grilt  .  oedeith  ueith  vaengift     ,     .     .     ,     p 
gyt  ac  ederyn  I'ant  .  trigyant  trugar  .         206*         79-t- 

1207  y  dtid : — Awdur  hael  eglur  .  heul  ogled  a  ftoer     .     .     ,     ,     q 
ae  peir  pe  vyrlwys  greir  vob  meir  ae  med         226*         81  f 

1209  y  dudur : — Arglwyd  didrilt  grift  g6ir  dift  g6arder     .     ,     .  r 
delieu  keirayeit  brwydyr  du6  aekymer .         24*       ssf 

1210  y  dud : — Aer  vyngkOyn  echwyn  och  ar  gyhoed  veir     .     .     s 
penn  kenedyl  penn  eic  gwyned .       256*         84t 

b.  Doeth  y  bleit  eirchyeit  erchyll  hir     ....  t 

ym  didyr  deigyr  am  dudur     .... 
elyngryt  alun  gryfder .         266*        SSf 

1211  Claf  y6  ner  niuer  nevaOlenr  anaO  « 
oron6y  rwyic  greidyaOl     .... 

amlew  ga6r  am  le  gwraOl .        27*       86f 

The  numbers  asteriskcd(*)  refer  to  Plas  H^nMS.  15, and  those  -with  the  daffeerft) 
to  Pen.  MS.  118. 

J  Canu  i  Dewi  ends  here.         §  Cols.  1197-1212  aie  in  a  large,  heavy  hand. 
^  Apparently  Griffith  ap  Maredu?  is  the  author  of  the  poems  ou  cols,  1203-12. 


i4  Jesus  College  Manuscript  /. 

b.  §Oth  hireint  eurvreint  aeryrat  aryneic    ....  a 

ri  rOyfc  heird  reuved  beird  byt  .         76*       86t 

1212  Os  claf  raodur  mur  mawred  garanaOc  b 
goron6y  greir  gored     .... 

aer  ttew  balch  glew  .  bolch  y  gled    ■ 

h.  Och  vi  ai'gl6yd  r6yd  rOyi'c  natur  yweiu     ....  c 

avyf  yn  jng  .  aer  dirvyngdur  .         29*        87f 

1213  rtedyf  dedyf  doeth  eurgoeth  oergyt  molaOt ,  d 
a  nef  yr  drindaOt  hyfrytj 

b.  Gruifiid  iiab  maredud  ae  kant , 

ILaryeid  ueir  gyweir  digywyt  riein     ....  e 

ttoer  HaOr  HOyr  gynnyd  ftu  bedyd  byt        91*       ssf 

c.  Meir  maOi-  driftit  byt :  bryt  a  bryderaf     ....  / 
manon  dOP  gOiryon  g6aret  arnaf.        9li*       ssif 

d.  Avgl6yd  r6yd  anryd  tangneued  .  eurglo     ....  g 
yth  wenwlat  arglwyd  yth  winwled         92ft*       89t 

1214  Ardwyreaf  naf  a  ner  .  egylyon     ....  h 
rec  dius  naOfdec  adeus  iiofter         936*        911 

1215  Argl6yd  du6  ergly6  eurglaer  uannyeii i 

Oeda  ni  vy  ri  rinyeu  tyl'tolyaeth  . 

rac  toft  dolur  agheu .        95*       92t 
121G  Eiorof  brenhina61  .  doeth  dewina6l     ....  k 

HethyrwaOt  garaat  .  ttithyrwaet  goron  .         966*       gsf 

b.  Cor  eurdar  urdas  diwyHic     ....  I 

dOc  ui  yr  wlat  nidiffic         97*        93At 

1217  Molaf  arwyraf  ar  eireu  prydyat     ....  m 
trOy  uoli  vy  li  tra  v6yf  inneu        98*       94t 

1218  Nyt  oes  hael  ieflu  ny  bu  ny  byd     ....  n 
a  that  digronnyat  dy  gerennyd  .         100*        96t 

1219  ILacheu  gOyned  ttyO  dOy  orfed  .  JieG  diarfOyt     ....        o 
vygkorof  torof  taer  .  vyndreie  ynaer  vyudragon  6yt    loi*    9-f 

b.  eglynyon  yftd :  Dv6  lul  eiirlyO  by6  by6yeit  arOyein    ,   ,    .p 
duOful  y  Ijyd  brOydjn'dyd  braOt . 

1220  Dylyem  pOyttem  kynii  pelt  yiiyal  yg     •     .     .     .  q 
eres  pam  nawnaOn  yrot . 

1221  Tralmearn  hrydyd  ma6r  ae  kant 

DvG  aOnaeth  offraeth  Myth  adeilat     ...  r 

trugar  duO  baunyar  110  yn  crbynnyat .         I97t 

6.  Molet  pob  Hiwet  llyO  arglOydi     ....  t 

aiOr  kywir  g6ir  gGi6  y  uoli         I976t 

1222  trahaearn  heiiyt  ae  cant 

Diofryt  dorgryt  grym  arOryeith    ....  t 

kerennyd  peryd  purffyd  perEEeith  .         i97ct 

1223  Dv6  dewin  bi-enhin  breinyaOl  neirthyat     ....  ti 
gOyr  bleinyat  ongyr  0  blOyf  diagnt.         igsf 

1224  This  column  is  blank 

The  numbers  asteriskcdC*)  refer  to  Plas  Hen  MS.  15,  and  those  with  the  daeffcrff) 
toPen.  MS.  113.  §  See  Cols.  1323-4  m/cn. 

+  These  two  lines  are  written  across  the  page,  and  belong  to  the  end  of  some 
poem  either  loit  or  miiplaced. 


T/ie  Red  Book  of  Hergest.  /5 

1225  Jegin  .  rif  morgregin .  a 
v6i'd  ft  chegin  y  veird  chOeugein     .... 

mal  yreur  niaelaOr  eryr , 

b.   Gwilym  du  o  aruon  yfyr  gruffud  vah^ae  liant . 

Ren  triudaOt  araOt  eiryf  ynghyltiul     ....  J 

HeO  dj  ymryri'on  o  von  vor  rud  .         idq-j- 

1226  §[N]yt  digeryd  duO  neut  digarut  kyrd     ....  c 
o  veOu  kaei-  galch  vur  vy  modur  mat.         igsif 

b.   [M]at  amdiffynnyat  keidwat  kiwda6t     ....  d 

ettOng  ym  vy  ri  du6  tri  trinda6t .         200f 

1227  Uyma  odleu  y  miffoed  agant  gOilym  dti  yfyr  gruffud 
[N]eut  kynnechreu  mei  men  anliuned     ....  c 
neut  blaengar  karchar  grym  aerbar  gryt .         2006f 

1229  Eight  lines  blank  followed  by  the  englyn  : 

Diwyt  yw  ymbryt  braOt  bed  pur  uncof.     ...  f 

dOyu  croes  deithu6yn  crift  ythued  . 

b.  Bed  maOred  meith  .  penn  rOydnen  reith  .  bit  obeith  byt  .  .   y 
Byd  gwaet  or  g6in  .  boet  yn  vy  min  dewin  diwyt .        aoif 

c.  TrOythlaOn  achyuya6n  achyuoeth  y  gerd  A 
g6rd  drahaearn  eirgoeth     ..... 

trefret  baratwys  ffraethl6ys  ffrOythlaOn         63*       201  ftf 

1230  Uyma  a6dyl  a  gant  gruff'^  vab  maredtid 

y  ron6  vychan  vab  tudur  [in  a  later  hand} 

[N]eut  trilt  ym  gOnaeth  crift  croes  dawgueusd     .     .     .     ,    » 
vn  ragoraOl  vu  ynjrugared .        ggf 

1232  This  column  is  blank. 

1233  Cafnodyn^  ae  kant 

TrindaOt  dibechaOt  du6  bych  diwahan     ....  k 

ttenn  ot  uot  neidyaO  na  gla6  nym  g61ych         102*       I45t 
h.  Trinda6t  dibechaOt  nyt  da  bycihan     ....  / 

IrOy  eiryola6r  maOr  meir  a  ieuan        1026*       uef 

1234  TrindaOt  dibechaOt  duO  ny  bechaOd    ....  ni 
yrwled  hed  haedblas  heb  gas  gaOd  .         104*       I47t 

b.  AnturyOn  hOylyOn  heli  a  thonneu     ....  n 

tremynnu  treiflu  tros  liant  .         1046*        I48t 

1235  TrindaOt  ffawt  ffer  :  tref  iief  niuer  gwarder  gOirdat  ....         0 
Bot  yndiwed  yntrugared  ynro  garyat  .         io.it*        I49f 

1236  TrindaOt  dibechaOt  buched  wirion p 

falym  OraOl  I'eilym  aoruc         io6i*       isof 

b.  Gorugum  ryrret  puret  peryf :     .     .     .  .  « 

gem  gaeruflklem  geirou  lelyf        108*  isif 

1237  TrindaOt  paraOt  pur  .  traOa  maOs  moes  eglur      ....       r 
ttOyd  rOyd  rOyf  delOyf  drOy  dadolOch  i08i*       isiif 

b.  Beit  oed  im  obleit  y  blodeu  pennaf    ....  « 

gOyr  keli  vy  ri  vy  reit  .        i52t 

Tht  numbers  asterisked(*)  refer  to  Plas  Hen  MS.  15,  and  those  with  the  d«gger(f ) 
to  Fen.  MS.  118. 

J  Beginning  lost — the  folio  is  misplaced. 

§  The  Tinting  from  here  to  the  end  of  col.  1228  is  later. 

^  This  heading  seems  to  indicate  that  Casnodyn  vrrote  all  the  poemt  up  to  the 
end  of  col.  1248. 


/(?  Jesus  College  Manuscript  i, 

1239  AelaO  =fa6n  yO  da6n  gne  gwaOn  gOaOthwec    .     .    ;    ,  a 
meingann  dyn  eurwann  y  dinorwec         I54t 

1240  Bv  oei'chwedyl  kenedyl  k6yn  ennwaOc  triftlaOn  ....        b 
bit  heb  ^yt  hot  heb  vadaOc     .... 

hylaO  rod  heil  uod  hael  uii        66*       issf 

b.  Dreic  ttii  kann  dar\ui  de6rvnr  ,  drut  vada6c     ....         c 
eryr  tut  murdrut  ma6rdreic         67*        l.^ef 
1211   Amdrilt  6yf  gorfE6yf  ymgorffenn  .  ymdro     ....  d 

amled  lied  o  riunwed  y  ren         684*        I57t 

1242  Ren  ften  aliyfreu  goleu  galar     ....  e 
redet  vet  ueidra61  dreigya61  drugar         69*       issf 

b.  Trugar  g6ar  gOir  .  tr/ciet  hoet  hir  .  kOynir  keinud  ...       / 
TrOy  Iiir  bara  .  adv6  donya  .  y  dataunud         70*        iSSJf 

c.  Dat  anbuda61  ha6I  yO  hywled  owein     ....  g 
deuji'ud  ud  idaO  ahodyaO  lied         70*        I59t 

1243  Hedwled  lened  y  feint  .  hael  diwael  uael  ueint  ....  h 
ef  nef  dref  dreidyaO  .  rodlaO  r6yd  lam  .         71*        I596t 

amdrift  6yi  .  ut  prius  [1241] 
b.  Kynn  b6yf  gOas  grudlas  gredyf  anuon     ....  i 

gOar  dremwalch  .  g0a6r  v6ynualch  uon  .         78i*        leof 

1244  Synh6yrus  deus  du6  goruebaf     ....  k 
hoewlun  hael  eidun  o  hil  adaf        79*        leofef 

b.  Vythcant  annerch  daOnferdi  dyn     ....  / 

vOi'gant  aredant  ara6t         80*        leif 

1246  KlyO  yOr  men  goreu  g6reid  ganHaO    ....  ?« 
vd  caro  gorchuv  kerd  gyrchu         716*        162t 

1247  cafnodyn :  Gwedy  creir  creawdyr  diuei    ■.     .     .     .  n 
molaOt  niaCrwaOt  raeir  wedy  .         I64t 

b.  Ny  dyweit  prelatyeit  prud     ....  o 

min  pob  dewia  aedyweit  .         leiif 

1249  Bledyn  tu  ac  cant  1/  dri6 

Glandat  g6ir  gelwir  ar  grill  galwaf    ....  p 

bod  tragywydaOl  vyn  nefaOl  naf        I376t 

1250  7^1^  u  a  dyuu  o  deuaOt  g6arder     ....  q 
yii  erbyn  attaO  dyd  braC  a  braOt         I39t 

1251  Y  diiO  iicliat  y  kyfarchaf  6yf  kyuercbyd     ....  r 
G6edy  penyt  naf  ti-Oy  gywyt  .  nef   tragywyd         no\ 

1252  DedunOl  ma61  molaf  didrilt  grift  greir  naf     ....  s 
argl6yJ  coeth  gloewdoeth  yr  arglOydi         141  f 

1253  ILyO  gorftewin  .  Hawryd  urenin  .  itaryeid  vreinyeu  ...        t 
Dar  tree  ykaftelt  .  dewred  kadeli  .  diwreid  eadeu         i43'(- 

Grufftid  vab  dauyd  uab  ttidur  ae  cant 
b.  Eruit  newit  nwyf  .  aruer  cler  am  cl6yf  m 

ervynnyeit  ynirOyf  yd  wyf  yd  a     .     .     .     . 
duO  a  ryd  y  dettwyd  yda  dieu  mi  bieur  bOa  .         2096+ 

1254  Nyt  He  ym  geiffaO  .  ftauur  brOyngur  bra6     ....  v 
no  mynet  liOyrget  hirgeis  iwerdon  0  von  y  ueis        203t 


The  numbers  asteriskedC*)  refer  to  Plas  Hen.  MS.  ir>,  and  those  -with  the  daeirerf +1 
tol'en.  MS.  118.  ^''    ^^' 


The  Red  Booh  of  Hergeat  17 

1255  Dauijd  bach  nab  mada6c  wladeid  ae  cant 

Mi  a  weleis  lys  adOj'  adec  Hys  ,  Ot 

ac  ni  weleis  ly«  moi-  lOys  etaiic     .... 

Dyret  pan  vynnych  .  ky  miner  awelych . 

ag6edy  delych  tra  vynnych  trie  .  aosif 

1257   Grufud  tiab  ttywelyn  I6yt  ae  cant 

Uy  argl6yd  lOyd  reen  dy  varn  gymen  .  di  vurn  gameu  ...       b 

vy  chwant  cant  k61  vygkan  modOl  vygbup.  madeu  ,        204f 
1268    This  column  is  blank 

1259  Uyma  gerdfefnyn 

ILathradd  dros  vydoed  drumoed  drimOy     ....  p 

di  vei  voned  yO  da  veuvanwy        574*       lesf 
b.  Kwyt  yfgwyt  ylg6un  gymarred     ....  d 

J  dyn  dOy  gamp  vynaOc  yn  di  g6ymp  voned        586*       I66t 

1260  Cur6r  dreigyeu  keryd  greigyeu  .  cleroed  eigyeu  .  e 
klarei  dygyat     ....           596*        i67f 

ttafueu  birloQ  .  ttetueis  dirion  .  ftoch6r  gOirion  . 

ttychOr  gareat  .  sefnyn  agant  yr  a6dyl  hoiino 

Sefnyn  ae  hant 

1261  MygyrduO  hard  mae  bard  balcbifa6t  kyuanned  ....        / 
cor  feint  corff  haedureint  .  kywir  fFydduraOt  .         606*       lesf 

b.  BraOt  fEyd  pob  prydyd-pab  priodaOr g 

gOafc  HaOr  gOeifc  kerda6r  gOilc  hard         616*  I686t 

1262  Bryt  ar  olut  byt  o  byd  raa6r  dodaf     ....  h 
rat  hylwys  blannyat  .  heul  ylplennyd         82*        leof 
Gruffud  uab  dauyd  vab  tudivr 

1264  GrOyI  vun  adry  hun  dr6y  hut  kur  ortho i 

ac  antur  byd  yn  gyntaf        84*       2046t 

1265  Dvc  gOledic  kedic  o  du  eoedyd  ros    .     .     .  h 
argl6yd  boet  rOyd  y  byt  draO           206t           Jdem  gruffud 

1266  Evr  a  mein  coeluein  cael  y  kae  melyn    ....  I 
da  o  vy6u  gra  a  vu  y  greir  .        20661 

Uyma  gerd  madaOc  d6y  greic 

1267  Gwlat  yn  trie  traOfdic  116r6  treifdwyn  grufud     ....»* 
Kymer  di  du6  cri  trugared  attat 

ly6  lochwed  yltrat  yth  wlat  ath  wled.     Ainen, 
Mada6c  dwygreic 

1268  Mein  agud  deurud  trom  vu  yp  dinvy     ....                    » 
g6yr  0  dir  kynyr  ae  k6yu  207t 

Mada6c  dwy  greic  ae  hant 

1269  Arwedeif  uaflwed  om  g6ed  am  gwaOt     ....  o 
eaffwyf  gerennyd  kynn  br6ydyr  dyd  braOt  .  Amen  . 

Mada6c  dwy  greic  ai  cant         208t 

b.  Mab  y  gof  gla6rdof  diuieu  myn  [sic'\  parchut     .     .     ,     ,    p 

horyn  tj»  gan  yr  heint  teu  ,        2086t 
Mada6c  dwygreic  ae  cant  .  y  vorgan  ^ab  dW  ^ab  W 

1270  VOytty  pobloed  af  attat  vorgan     ....  q 
coft  dalu  g6yl  kyftal  y  gCr     .     .     ,     ; 

Gwr  clotryd  yffyd  yn  anfodi     .... 
JtaOir  vyO  hir  ef  a  hi  .  209t 

The  numbers  asterisked  (*)  refer  to  Flas  Hen  MS,  1 5,  and  those  with  the  dagger  (1) 
to  Pen.  MS.  118, 


fS,  Jesxi^s  College  Manuscript  /. 

1272  Eftyryet  bobloed  yftovya  tleykyn  ....  ,  /•    *' 
deunid  oen  dei76  y  da  .          2iot                    jfdem  madaOc 

jfdem  Mada6c  dwygreic 

1273  Crift  arglOyd  didrift  edryt  gyfya{»nder     ....       , .    ,     ° 
gOahaOd  ki  nor  gOehyd  cul  aiif  Madoc 

h.  Anned  golet  oer  annec  nadolic    ....  -  " 

*^  &p,  hv  ar  hunyd  grin  grec  .  212t 

1274  Gwrach  dieirvach  gracli  g6rych  pyrth  eirin     .     .     .     •  '^ 
gOrach  vantach  g6rach  groenach  grin  .     2T2bT     fdem  mad- 

MadaOc  d6y  greic  ae  cant 

b.  AvaHen  beren  beth  ath  bores  ....                                  ^ 
reib  abo  perllan  rei  a  bobe.?  .  2i2et 

1275  Avatten  beren  aboret  ym  plas  ....                                / 
reib  abo  perllan  rei  a  bobet  .  21 3t 

6^  AvaHen  beren  beraf  dan  deint    ....  '9 

dyn  ni  wyr  ffrCytheu  lallwyr6u  feint  .         2136t 

c.  AvaHen  beren  mae  ffr6yth  kangen     ....  ^ 
oeruel  yO  dyrneu  .  am  yO  darnaO  .         21  Set 

1276  Yr  auttHen  a  vu  beren  kyn  dy  bori     ...  ,   » 
ar  deil  gOyduit  aele  g6elit  ol  y  g6eli          2l4t 

6,  AvaHen  beren  a  bereis     ....  " 

ac  yftlomg6thyr  gait  lemgul  .         2l46t 

MadaCc  dtcy  greic  heuyt 

1277  Gwedy  gruffud  nud'i  yn  nyd  g6rtligroch  trin     ....        I 
ryd  kynn  na6  uettyd  y  nef  attoch. 

b.  Mada6e  heuyt  ae  cant        214ct 

».  Tprue  loe  lo  leua6c  y  gynfBon    ....  »» 

y  dy  ae  veudy  odei  vadaOc  .  215t 

it,  Tprue  loe  lo  lom  y  gynffon     ....  « 

dwy  yfgOyd  henwyd  ar  dyd  liinon  .        2l56t 

Hi.  Tprue  loe  lo  leiaf  o  warthec     ....  o 

delei  yr  ffeir  v?yl  veir  von  .  2l5ct 

MadaCc  dwy  greic  ae  cant 

1279  Ma6r  duO  vy  naf  mi  ae  keilTyaf  vac  mOy  kafleu     ..../» 
yr  y  gythrud  yr  y  dyudd  ar  y  deeu  .  Amen  216t 

b.  Mad:  heuyt:  [KJyffeffaf  maOrnaf  ymeurner     ....  q 

o  pbeidywn  .  a  phedyr  an  kymer  ,  Amen  2l7t 

1280  Oe  vam  du6  arnam  da  eurnenn  a  doeth    ....  r 
duO  eurvab  adiweirvam         2176t 

1281  JLyina  weithyon  gerd  Rifferdyn 

Dagreu  tros  vadeu  Hy6  traws  vydin  draO     ....  s 

kantta6  nef  idaO  .  eil  naf  eidin  .%         47i*  I28t 

1282  UnnyaOn  blH  hirdaOn  o  baH  harded     ....  t 
g6i6  176  groeO  eigyr  g6a<Jr  y  gOraged  .    486*  I33t 

b.  Rifferdyn  ae  cant    y  abat  aber  con6y  . 

TJy  rOyf  geyr  conOy  goreu  kanyat  mydyr     ....         "  « 
kar  pui'ffa6t  .  kywir  perfEeith  .  64*  ISlbf 

The  numbOTi  asterisked  refer  to  Plas  Hen  MS.  15,  and  those  with  the  dagger  to 
Pen.  MS.  118. 
X  This  piece  should  come  between  those  on  Col.  1287  and  1288.  .^  _     ^ 


The  iRed  Booh  0/  Bergest  '■  i9 

Bledtjn  tu  a  gant  yr  awdyl  honn  . 

1284  PrelVwylaOd  gyntaf  adiif  adaOt    ....  a 
yr  y  groc  ae  grou  macleu  vjmpecliaOt  .  Amen  ,           U3f 

Jorifcrtli  vab  y  kyrryaOc  weithyon  . 

1285  Brenhin  goiWewiii  g6r  an}iyw3'a  .  _J 
vy  eneit  ym  oryni  raf  ,  ynof  dnO  o  nef  o  nef  deus  . 

Jdem  Jorwerth 

1286  Mi  a  baraf  ydyn  araf  .  or  a  garaf  r6yf  ogeryd     ...        c 
gdaOn  116  ocli  hediw  oe  chaOd  .         87* 

Rifferdya  ae  cant  rac  itaO 

1287  Rygud  Hew  aryfrud  .  HyC  eurvro  gOingol't     ....  d 
chwyrn  dicruthyr  chwervron  dagreu  .           46"        i.30t 
Dagreu  tros  -radeu  Ily6'tra6s  Tydin  &(!. 

Keis  yr  a6dyl  honno  yny  dahnjneffaf  yit  ar  y  Ua6  afJ6 
i.e.,  the  awdyl  on  col.  1281,  from  Dagreu  .  .  to  .  .  .  yCjaOr  y  (/6raged  ,. 
should  hare  been  written  here  and  followed  hy  Rifj'erdyn  hevyt     -        ' 

1288  Clytno  eidinglot  ardwydrin  .  gleOdOr"  detryt     ....  e 
och  vynet  Tchaf  voned  .  ior  ym  min  cor  .  y  myOn  cud 

Rygud  tte6  aryfrud  .  ^cet'    [«j  s«pm,  1287]  49*    I3lt 

h.  lLy6  glyO  gle6na6s  traOs  trOlTyat  kerdoryon     ....  / 

rud  aer  gamaOn  aryF  .  rydewr  geimyat  .  50*    i34t 

1289  Uar  ymleidyat  uthur  dor  ymladeu     ....                          g 
maOred  ragor  bryt  muroed  dreigeu  .  516*  135t     

1290  Aruot  nthyrdreic  6rth  gaftelt  greic  h 
aer  aryneic  eur  bron6y     .... 

H:6ryf  dawn  doethieith  .  ftoryf  dindaetli6y  .  526*    I37t" 
Rifferdyn  a  gant  y  teir  awdyl  uchot  y  ronwy  uab  hiduf 

f<Mo  goch  xoeithyon  a  gant  yr  a6dyl  honn  ,  „ 

1291  Coftyaf  y  VadaOc  .  kaftyn  vntroedyaOc     ....  H 
Kym6rn  burym  yfgei  .  kymmein  adunei  . 

ygan  y  ba6ei  ny  gtaffei  Vgraff  .  2i8t 

1292  Safyn  egoret  y6  safyn  gorwyr  ba6ki  ....  .      k 
fafyn  geBaft  varO  .  fafyn  gar6  g6yr         2186t       Joito  heicyt 

Gruffud  vychan  vab  gruffud  uab  edynyiiet  : 
b,  Ydwyf  ami  nyt  pedes  .  arglwyd  keinS6yd  deucautiys  ...      I 
yfbys  dioer  nevm(?)  gOys  ot  6yf  .  yd  atwaen  ida6  d^ytOyf. 
Ydwyf  ami  nyt  cedes  tcetera  04*  2i8cf 

Gruffud  vychan  heuyt 
J294J  Anrec  wladeid  nyf  treid  traet  .  adoeth  y  anoetli  eneid  .  .- m 
arc  wann  oer  yw  ywaed  .  ynghardot  eurglod  .         220t 

1299.^  Argl6yd  r6yd  rywyaOc  netha6c  neirthyat     .     .     ,     ,  n 

hanbo  vyndiwed  yth  wled  ath  wlat  .        224f 

Gruffud  vychan 
1300  Rwyd  yO  dauyd  rod  diuei .  rugyl  ia6u  oelys  yd  aOn  (l<ioe  .  .   0 
hOylo  He  bo  tro  poet  rOyd  .  hoewgu  orchwyl  liygyrcbeid    2iib\ 
KyrchOn  He  gOelOn  Hywy  gulwyd    .... 
vymra6t  am  gobeith  am  peii  reith  'r6yd        225t  '  ■    ; 

E6yd  yO  dd'  .  ut  supra  . 

The  numbers  asterisked  refer  to  Plas  Hea  MS.  15,  and  those  with  the   dagger  to 
F«n.  MS.  118.  .  , 

JThe  "englynyon"  cover  cola  1294-6  andJ298T-.9  but  not  12S7  which  is  entered 
bere  after  col.  1300. 

P  2 


Qa  Jesus  College  Manuscript  /. 

Gmff'itd  gryc  ae  hunt 
1297  for  nef  ae  chreir  .  ac  euryn  meir  ,  ar  g6i'  anmed  #  .  .  .      a 
ymper  greluyeint  .  ympor  eurfeiut  :  ymhir  orled  235t 

ILi/ivelyn  goch  luih  meuric  hen  ae  hant 
1301  Achubaf  duO  naf  diamu*yd     ....  b 

eurdat  digronnyat  dy  gerennyd  .         2256t 
b.     Henpych  weH  haelwych  ynhwylwaOt  prydyd     ....         c 
Hil  cpeth  rys  durnoeth  roes  dyrnaOt  yngcrei  : 
hil  ruffud  eruei  windei  wynda6t    .... 
huryeil't  glot  o  vro  hirieH 
henpych  6ych  Cymp  wiw  dymp  well  .         226t 

Davyd  y  koet  agant  yr  odleu  hynn  . 

1303  Myna6c  g6aredawc  y  gOiO  radeu     .     r    .     .  d 
trugared  adiwed  da  .        2i1\ 

1304  TrindaOt  gOaOt  gOalch  yngharO  trabalch     ....  c 
yr  prynu  pumoes  loss  lut  .        228t 

1305  Mab  ieuau  ItOyt  eiryan  fteO  dewred    ....  f 
glyn  aeron  da  dragon  didryged  . 

Gwyr  ryderch  .  eneit  ferch  .  annwytfed     .... 
a  goruot  .  ac  aerjuia  fflamdurgled  .         229t 

ILywelyn  goch  uab  Meuruc  hen  ae  kant 

1306  ILary  wyned  SaGer  ynot  Itef  uchel     ....  g 
ymbrynn  aer  am  ron6y  ooh  .         230t 

b.  Och  heuo  naOoch  yn  niCed  berthvyt    ....  h 

mOy  m6y  due  ron6y  dager  wyned 

ftary  wyned  HaO  erynot  .  vt  prius        23 If 
JLyweV  goch  ae  cant  y  hophyn  uab  thomas 

1307  [JG]ogyfarchaf  naf  ynni  arod^et    ....  i 
un  gredadun  greir  uthur  eir  a  thri  . 

Tri  ac  vn  tro  ym  gun  gael     .... 

ac  vuud  vynggogyfarch  .  Gogyfarchaf  naf  %  cetera  .  232t 

ILywelyn  goch  ae  cant 

1308  Henynt  ole  ny  hunir  .  heol  y  glynn  heil  y  gler  ....         k 
ILywelyn  uwch  y  glynn  glOys  . 

Ryderch  gOrverch  hygaruoes     .... 

Deu  o  gennadeu  gOynnyon  ydynt 

dir  kaeth  Koegyr  aaeth  boet  ffraeth  ffiOythynt  .... 

pob  un  o  honun  yr  lie  yr  henynt  .  Henynt  o  le  &c.     233t 

1309  Credaf  ytt  ieffu  uab  y  croewdat    ....  I 
ym  Haryeid  obeith  ftawrod  abat  .         2336t 

MadaCc  d6y  greic  a  cant  {y  hophyn  vab  thomas)  , 

1310  Hadd  amor  tryfor  tr6ffyat  uchelvreint  .  m 
ior  annyan  arthur  vnya6n  neirthyat        234t 

Yproll  agant  yr  a6dyl  hon  y  domaf  ap  hophyn 

1311  §Hoe61y6  ry6  ras  ryffed  edlym     ....  n 
huaddl  raal  hyd  helyd  hoewlyO  .  HoeOlyO  ryO  ras  &c, 

1312  Blan1(. 


The  numbers  -with  the  dagger  refer  to  Pen.  MS.  118, 
t  Bubiic  has  T,  but  tlie  scribe  wrote  correctly  "  g." 
§  This  aicdi  is  ia  a  h»iid  of  about  H7$-}50P, 


^The  Red  Booh  of  Hergest.  Zl 

Gruff ud  uab  maredud  agant  yr  a6dyl  hoh :  y  owein 

1313  uab  thomas :  Kafgyl  aHu  kywir  o  dir  d61flSn  :  a 
kyrch  ros  a  phenvro  hyt  vro  vreidia     .... 

kymraO  ar  vryneicli  kymry  vrenhtVj  .         lOOf 

h.  {[TJraOs  deyrn  kymry  tros  dued  yd  a b 

daroganaf  ef  ydir  gOyned  .         loif 

1314  [L]Iy6  glyO  gleO  ffrOythlaOa  .  ttyr  dedyf  gredyf  greula6n  .  .     c 
yn  a6r  daleithaOc  .  kenedla6c  keinf         loiif 

Griiffttdd  uab  mai'edud  ae  cant  .  [y  orondy  nab  tudur'\ 

1315  ,  i.  Kyuarchaf  ym  naf  nefa6l  rinwed     ....  d 
peir  gwaetdavyn  par  bylch  lavyn  balch  .         30*    I03t 

it.  Rwydwalch  aryf  kyuaryf  koveu  beird  prydein     .     .     .    .  e 

kymro  breilc  kymry  ae  breint  .  31*    loif 

1316.  m.  BreinyaOl  oronwy  bryt  kyt  kat  ardwy.  / 

brys  lys  les  ovwy  .  trwy  rwyl'c  eudaf    .... 

nenn  vrddas  gOanas  gwyned  .  32*    losf 

1317  .  iv.  GOyned  amgeled  ved  veneltri     ....  ff 

nerthaOl  arwraOl  eryr  .         33*    io7t 
gruffud  uab  Maredud  uab  dd'  ae  cant 

1318.  J.  Hevl  wyned  neut  bed  nyt  by6  vnbennes     ....  h 
och  wenhwyvar  dec  .  dygyn  ynof  dy  alar     .... 
meinir  dOf  is  mynor  dy  .         736*        io8t 

1319.  M.  Un  atbri  kyvun  nthur  y  kyuyt     ....  i 
yr  wled  ar  vuched  diafyeehyt  .         756*        109t 

1320  .  til.  Neut  afyechyt  bryt  a  bryderir     ....  k 

y  gloe6d6f  eureit  a  glotuorir  .        766*       not 

1321.i«.  Ucheneit  vann  gelein  deirran  galon  dorri     .     .     .     .      I 
DGc  bonn  yth  wlat  .  etonn  othrat .  wyt  vn  athii  .      776*      lUf 
Ac  velly  y  tervyna  odleu  ywenhivyuaB 

1322  Ny  chlyw  na  challou  nachluft     ....  m 

a  vyd  oe  var6dyd  oe  vard         Ii2t 
6.  Gweleis  yngvvyngor  gwiwlethyr     ....  tt 

dar  ymlaen  gar  ymlyngat  .         Il4t 

Ac  velly  texuyna  enylynyon  marwnat  gronwy  vyclian 

[/  Oronwy  uab  tudur  yn  hir-heint']      See  12116  etc.  supra. 

1323 .  i.  0th  hireint  eurureint  aervrat  aryneic  0 

oronwy  vrwydyr  gyrchyat     .... 
meir  awyr  ma6r  airat 

a.  0th  bireint  hoewvreint  nyt  byfryt  yr  vu     .     .     .     ,      p 
ri  rwyl'e  heird  reuved  beird  byt  . 

1324  .  Hi.  O3  claf  modur  mur  mawred  garana6c     ....  q 
aerliew  balch  glew  bOlch  y  gled  . 

iv.  Gwae  vi  vot-aruot  aruaeth  godi  par     ....  r 

mirein  uud   meir  oe  nodi         ii.5f 

1325  .  V.  Claf  yO  ner  niuer  uefaOl  a  |  naO    ....  s 
am  leO  gaOr  am  lyO  gOraOl  . 

vi.  Boet  hiroedyl  vreilb  gOeilc  gOalgaOt  keuedloed     ....      t 
aergat  beir  .  eurget  baraOt         nsf 

The  numbers  asterisked  (*)  refer  to  Plas  Hen  MS.  16,  and  those  with  the  diiggcr  (f) 
to  Pen.  MS.  118. 

X  From  Traws  .  .  .  to  .  ,  .  kein  is  in  a  later  baud. 


>^  JtmsCoUfige  Manuscript  i, 

,vii.  Hoew  gyuarch  eurbarch  aerbar  goronCy    .    .    •    .  O 

hireint  b6yl  gereint  hael  gar  .         Hot 
.via.  Och  vi  argI6yd  r6yd  rwylc  natur  owein     ....  ft 

aryf  yn  yng  aer  duruyng  dur  - 
ix.  Hoew  oron6y  rOy  rywya6c  vavdeir  beilch     .     .    •  * 

g6yry  eiir  waOr  gOirion  ua6r  ueir         lief 
•  X.  Dot  ym  biOydyr  waOr  ga6r  g6raf  .  oronOy     ....  « 

meith  yO  vot  mur  glot  mor  glaf        lief 

Gruffud  uah  meredui  ae  cant 
■    1326  Meu  dogyngur  arthur  o  orthir  prydeia  « 

yr  dyn  prifdec  ttaOir    >    -.     .     • 
hoen  tonn  ogled  wyned  waOr  .        876*       ll7t 
Crrufrid  uah  tnaredud  ae  cant  y  fyr  howel .  uah  gron6 

1327  uab  tudur :  Gwil"ga6d  bed  eurglod  aerglo  Huryclas  J 

yn  fiaOr  eglOys  uenno     .... 
Hew  oed  deOr  gle6  ae  dur  gled  .         llBf 

Gruffud  uab  maredud  heuyt 

1328  Molaf  gein  riein  ory6  argl6ydi     .     .     .     t  9 
ac  wyr  'Jthel  uchel  ach  . 

gam  odegeingyl  .  gem  degOch         896*        119t 

1329,  JTeir  ttythyren  wenn  windut  » 

anduc  ynghyvyrgoll  gollet 

a  tlieir  ....  an  due  nef  od  dygyn  ovit     .     ,     >     . 
aue  dec  I'ac  eua  dOytt  . 
1380  GOynt  tan  awyr  H6yr  HaOr  daear  ba  mOyn  ,  « 

gOyiit  gwar  .  gOeHt  gOyd  .  nos  dyd  da  .  dd*  y  koet 

h.  Eyvychan  giilt  loe61an  ly6     .     .     .     .  h 

kaf  natid  y  diindaOt  ym  kylch  , 
tiyma  euglynyon  y  du6  agant  gruffud  vab  maredud 

1330  [NJyt  arglOyd  kyfrOyd  kyfrOng  nef  a  Hawr    ....  I 
nyt  reit  vcheneit  na  ch6yn         I20t 

Uyma  englynyon  g6yned 

1331  [N]a  wna  lot  nenn  wenn  wyned     ....  »t 
y  gOr  a  ved  wyned  wenn  . 

ILyma  englynyow  y  pedwar  angel  yftor 

h.  [B]oet(?)  du6  vy  ftyO  by6  bedOar     ,     .     .    .  » 

ynrith  dyn  vu  anreith  dec         JZlf 

Grtffud  vab  meredud  heiiyi  ae  cant  y  du6 

1332  [L]liO  HaGr  ttatbyrdref  nef  naf  y  d''iuei  wled     ...  o 
Hyna  d''el6  ftaOn  o  d''olur  .         I22t 

JLyma  a6dyl  y  gyffcs  agant  gr:  vab  Mared\x&  vab  dd' 

■  [CJreir  kret  ket  kynnyd  !  creaOdyr  Hu  bedyd     .     .     .     .    p 
vot  ym  gyfrannyat  oth  wlat  ath  wled  .  Amen  .         i23t 
ILyma  addyl  agant  gruffud  y  ron6  vychan  vab  tud:  vab  gron6 
1334  [Jljeut  trilt  ymgOnaeth  cril't  croes  dagneued     ....       q 
vn  ragoraOl  vu  yntrugared  .  Amen.f         I25t 
Gruffud  uab  maredud  uah  dauyd  ae  cant 
133j  Koet  myOn  cavnben  benn  bon  gOrychyouyn  deif    .,..»• 
Hygat  ym  diuat  ydyu  .         ]27t 


The  numbers  asU'iiSked  reier  to  Plaa  Hen  MS.  15,  and  those  with  the  dagger  to 
rcn.  Ms.  118. 
1  Fi-oju  '/'f(V  .  .  .  to  .  .  .  Ainen  [col.  1334]  is  in  later  hftuda.  ,    . 


TM  Red  Booh  of  Eergest. .  23^ 

b.  Mae  mab  bOrlgraOn  ia6n  ann  wj'ch  meilyr     ....  a 
lafyn  kelyngafya  caHongi         i27t                      grtcffd  keuyt 

c.  ILOybyr  krOybyr  kynyon  raon  mynycb  fflam  a  deivyl  .  .    „         6 
hinuf  dla6t  'heftaft  Iodic         laref 

1336  TLech  rech  lOfc  tankOt  tiugkyr  gwarth  tlodi     .     .     .     „  c 
pen  tteic  olgyl  pen  fteu  gafglu  .         i28t 

Howel  1/ftorym  ae  cant  .  y  adaf  curych 

1337  Kyfuarcbaf  ym  naf  nefa61  oel'tric  li6yl     ....  d 
gagaOc  craff  daeaOc  creffdeu .         236t 

1338  Da  y  goruc  du6  dial  yndiua    ....  e 
rac  balcbder  einyawu  aegraOn  grOynyal     .... 

.  y  greft  ny  tholyet  y  grift  ny  thalj.        237t 

1339  Gwae  a  glyO  bledyn  .  g6aedua6r  loltrudyn     ....  f 
ny  bu  on  ly6das  was  weft         238t 

1340  Ygg6yd  wytb  tylwyth  talar  kas  eilgnyO     ....  g 
Nyl"  canmaOl  dedyfuaOl  da6n  ryuic  vy  llyO 

ftywelyn  uab  kynnwric     .... 

keif  rac  ftaO  b6yftya6  beftach 

kafnodyn  kaltyr  gCreiiiyn  g6rach     .... 

bryntyn  ftygodyn  ftoc  wyt     .... 

lOt  gyrrith  ra6t  o  gorveit .         239t 

1343  GraflaO  Orthyt  pryt  prenn  lam  keft  gaftaOr     ....  h 

:  rus  drabaus_  dvahaearn     .... 

a  meirch  fBoch  wylltgoch  welltgur .         24it 

1345  CrafE  y  heirch  y  cleirch  (;lerl"6m  in6n  geiftyen     ....       t 
coliyn  grenp  calVec  brenn  brafF.         243t 

1346  IProm  y6  ieuan  uan  uinftyth     ....  fi 
mor  diureint  grycb  neint  y  grach         244t 

^  1348  ]Lyfl'en6  bOnn  awnn  o  anna6n  Had  mercb     ....  / 

A  canys  di  cinyon  kano  .  vn  bach     ....  '  '.'• 

ILywelyn  iielyn  vil6r  kyfot  parch     .... 
•     cammel  daOn  uchel  dfryn  ych§         245t 
Pryclyd  breiian  ae  cant 
1349  ArdGyaf  profaf  ]3rifwa6t  nyl"  kyft     ....  vi 

yn  rylVed  mecheiif  a  ryf  mechyft 
Maredud  kytuud  kytuot  afyft     .... 
aOn  ynys  derftys  de6rHa6r         246t 

ityma  beUach'eglynyon.  ayant  gron6  ffyryoc  y  tveii- 

hOytmr  verch  ho6el  vab  tudyr  . 
b.  l[R]oet  ftenn  gud  yOch  grud  grcdyfdreis     ....      -        n 
■.'  a  gra  a  wilgapd  j  grud  .  Roet  tteii  gud  &c.         2471      ,-  •-•,- 

ttyma  heuyt  eglynyon  ac  odleu  agant  mab  clochydyn 
y  wenhOyuar  wrcic  bowel  vab  tndyr  vab  griiffad 

.  1350  [A]nvud  marOgud.  neut  mawrgur o 

gOyt  amergyt  oe  maOr  gud     ....         2476t 
1351  ILiaOs  ovalou  y  von  a  vyd     ,     ■     .     .  p 

rOng  ftu  ny  daruv  ac  Jiy  d''eruyd .         248t 


The  Dumbei's  with  a  dagger  refer  to  Pen.  MS.  1 18. 

X  "  kennwiiu  "  is  written  in  a  later  hand  after  this  potm. 

§  Apparently  Howel  Ystorjm  wrote  the  pieces  ou  cols.  1337-1348. 

^  From  Roet  .  .  .  to  .  .  .  feudo  [see  I.  5,  next  page]  is  in  a  later  band. 


g4  Jesus  College  Manuscript  /. 

h.  Un  ny  d^'eruyd  ia6n  djgeiyd  ion  digared""    ...  « 

MarO  gOreic  ovyneic  yvon .         249t 

1352  KyfrOch  kern  fyb6ch  corn  febon     ....  " 
deI6  hoel  odaO  dyvoel  von  .         2496t 

jMab  clochydyn  ae  liant  yr  feudo% 
Yr  mcdijl  hoh  agant  ttywelyn  du  uab  y  paftard  yr  wythwyr 

1353  hynn  :  Kyfarchaf  ym  naf  nifuera6c  douyd     ....  c 
kofueu  vy  amodeu  vi  amadaOc ,        350t 

1354  Eyngha6c  yO  madaOc  riuc  ae  medyr  gofal    ....  d 
coes  keilyaOc  croes  colyaOc  crin ,        25lt 

Prydyd  brettan  agant  yr  a6dyl  honn  y  darre. 

1355  Treuyd  agyrchaf .  tyruan  agaraf     ....  C 
mae  gan  was  fudas  f6ydeu  idaO.        252t 

Prydydd  brenan  heuyt  agant  yr  aicdyl  honn  y 
fiwon  morgan  o  aber  teivi . 

1356  Ryuan  lywau  vran  vraeii  ogoueu         ...  / 
ef  am  geliwir  am  fiwan  gOaedan  gCaeth  y  newidjeu 

ILydan  vyd  gogan  gygus  widoa  loin     .... 
HaJCin  o  hut  ae  annudon .         253t 
Talhaearn  brydyd  ma6r  ae  cant  .  y  gad6gu6n  vicar  .  aeda6  . 

ac  y  ttofges  y  dy  .  y  lialan  neffaj  iccdy  y  dychanu  y 

nos  natolic  .  ac  y  Has  y  da6  . 

1357  TraHaOn  gadGga6n  gyt  ogan  ae  verch     ....  ff 
nyt  ieith  ogeinueit  agan 

Mys  ab  dd'  ab  einyon  ae  cant 

b.  Pwyt  mab  gOrab  giriat  corrgian     ....  h 
GOae  dy  uam  noethgam  ban  yth  gat  'willi     .... 

nac  epil  na  hil  na  hat 

Tudur  uab  g6ynn  hagyr  ae  cant 

1358  Keur  aeth  neut  hiraetha6c  bun    ....  t 
y  ymgnith  ymplith  ymplOyf . 

h.  Sugynfur  yt  dibur  tebic  y  gyffeith     .     .     .        Jdem  ludur  k 
na  Ha6n  yr  agaOn  o  gic 

c.  Neuad  howel  hygel  hegel     ....  Tudur  daU  I 
ys  del  dr&y  nenn  y  phenn  ffagyl. 

Jochjn  du  uab  Jthel  grach  .  ae  cant . 

d.  Rodywr  vyd  cler6r  cleu  y  atleis    ....  m 
0  veir  pOy  a  veir  ym  beis .         254t 

MadaOc  d6ygreic  ae  cant 

1359  BJolgit  tan  rOyfan  refyr  kidlH     ....  n 
Keyc  wyt  abar  ttygat  ebiH. 

Dauyd  y  coct  ae  cant 
b.  Gwnaf  drOy  not  agglot  am  eglyn  yn  varO    ....  o 

bndyr  vab  rys  brys  briOibnyn 

ab  ieuau  dee  eb  vn  dyu  . 

Dauyd  y  coet  ae  cant  ,  y  readyr  g6y  . 

1360  Haeadyr  oercri  kadyr  ar  crOkedeu  bach     ....  « 

kOys  deOgur  yr  koltogion  . 


'\  Tlie  nuiubcrs  with  tlic  diigger. refer  to  Pen.  MS.  118. 

^  Flora  Hoel  [col,  1349,  i]  ,  ,  ,  to  .  ,  .  fctido  is  in  »  later  baud, 


The  Red  Book  of  ffergesi.  25 

b.  Kyrtudfutt  haOdult  bad6m  y  pechaOt  rf<f  y  coet  a 
yO  r  mab  pychan  iatl6m    ..... 

ki  wyr  kedi  yO  r  kid6m  . 

c,  BOch  ttOch  trOch  kimOch  troch  kyineli  gOarthec     i     <     .         b 
de]6  wac  ont  ta  dyly  win  .  Dauyd  y  coet 

1361  Ryornc  rcitliuc  fothach  was  ba61eidyr     ....  c 
mael  heb  drugared  na  macli  . 

Dauyd  y  koet  hoet  hydyrfant     .... 
ffi  lann  ymdfiifri  d^^u  vront 

a.  He  nys  gOnaeth  o  vaeth  uethyant    .     ;     .     ,  d 
0  d''eu  gOys  nat  geu  y  gylF. 

1361*.  Cafas  kadOgan  HaOn  Hef    .     .     .    .  e 

yn  tynnu  dr6y  wryfc  o  bryfc  bryf  .f 
y  mob  cryc  ae  kant 

1362  DvO  diatneir  meir  maer  kynghoreu     ....  f 
Ax  dinas  maelOr  fte  mae  moleft  Ion 

yfgOt  prenn  ftadron  am  eu  Hetrat.         254At 
Crift  creir  vn  mab  meir  maOr  ryuedot     ....  g 

OgwlychaOd  griffri  ....  vch  laO  trefykLi6J     .     .     . 
dibOyH  arth  ffl&rudOyH  6rtli  ufferndan  ,         255t 

1363  DuO  amro  dyaH  cali  rac  kettweir    ....  h 
y  goet  I  gat  lucliyut  y  gll  lechu         2556t 

1'  Justus  ftwyt  ae  cant 

b.  Y  du6  y  tiolchaf  |  dewin  plant  adaf    ....  t 
Gruffud  iarit  ma0d6y    .     .    .     ^Och  llann  vruul    .... 
YfgaOt  o  vy6u  bargaOt  b6th        256t                     Justus  ttCyt 

1364  MadaOc  corunaOc  gOr  anelO  oe  vy6    ....  k 
hyt  vn  ftys  vaxen  nyt  lies  vocfach,       [lu  a  later  hand.]     257t 

1866§  TnOm  y6  trcmygu  hael  douyd  ymryd  om  r6ydbrynu  .  .  ,  ,    I 
fte  ymi  voli  nial  y  pniO  proffwyt     ,  %  cet'ra .         258t 

1367  Pan  gyhyrdaOd  na6d  nedeir  hyget     du6  miOr     .     ,     .    ,      m 

dangos  iios  y  luoffyd 

ac  wedy  nos  dangos  dyd .         259t 
folio  grch  ae  cant 
1369  Crill  audi  nos.  craton  kyrios     ....  n 

y  ymoglyt  lac  y  magleu .         260t 

1371-1372  These  folios  are  Want,  except  for  the  signature  of 
"  Tho  Wilkius  his  booke  1701." 

1373  Meuric  uab  Jorwerth  ae  cant  y  hojihyry  tiab  thomas 

Djgwyl  6r  y  dOc  y  bleit     ....  o 

kwbyl  aOdur  maOred  nyt  kabyledic.        26lt 

1 375ir  dd.  y  coet  ae  cant  y  liopkyn  vab  thomas 

i.  Argluydieid  treid  tr6ydet     beird  kymry    ....  p 

gOyrd  a  hepkyr  gOrd  hopkyn .         26at 


t  The  numbers  with  the  dagger  refer  to  Pen.  MS.  118. 

X  After  4  lines  here  the  Tellnm  of  half  this  col.  and  of  col.  1361<:  is  cut  off— 
these  2  cols,  and  co!.  1361''  are  left  blank. 

§  Columns  1366-70  are  in  the  same  hand,  but  apparently  only  the  last  poem  is 
by^olo  Goch.  Onlj'  a  fragment  of  col.  1370  (which  is  fastened  to  a  vellum  folio 
otherwise  blank)  remains,  but  the  text  is  complete. 

•([  Cols.  137.5-1408  and  1419-42,  are  in  the  siime  later  hand.     Cols.  H17-18  ar  i 
also  in  a  later  but  diflferent  hand, 


^p-  Jesus.  College  Manuscript- f. 

,     .it,  Gwrd  hopkyu  loe6wynn  leweid  lary  gleindyL    ....       a 
ior  gloewdu  eovyn  argl6ydieid .         264t 

1377  Daui/d  y  coet  ae  cant  y  ruffud  uab  Uywelyn  . 
■■.        i.  KeredigyaOn  walch  balcli  bylchrou  cryfdrafyn     ....       b 
.   .   "  aergyryf  oreuffyryf  ruffud .         265t 
ii.  GuufFud  jiud  ud  eir .  grym  llym  llafyu  difgleir     .     .     .     .    c 
b6rd  kiryet .  agOrd  keredigya6n  .         2G5tt 
Three-fourths  of  col.  13.79  |incl  the  whole  of  col.  1380  are  blank. 
1381  kynnyd  itywelyn  mah  gruffud  .     Dauyd  benvras  ae  cant 

TRaeth6ys  vyntaua6t.  trOy  nerth  y  drindaOt     ....  d 

ys  caffo  ef  drugared  a  diwed  da.       A    men  .       133*     266t 

1383  3Iar:  howel  mah  mada6c  .  u.  gr:    itygat  g6r  ae  cant 

i.  Gwae  ui  du6  ordiruaOr  goitet  yrgoSeis     ....  e 

dr6y  benn  yntreil'lyaO  y6  antriftet  ,         136*       267t 
ii.  Trill  yngoruc^crilt  cret  nyt  ymchwel     ....  f 

barcliulVaf  naf  ar  nef  yd  el .         137*        268t 

1384  MarOnad  grufud  luib  ednyuet  .     dd'  benvras  a  emit . 
Gwyun  y  vyt  am  gyt  a  geidw  y  wir     ....  g 
ae  katwo  kedymdeith  kywir         1376*        268it 

b.  Kywir  vrenhin  vry  gogonet     ....  h 

a  wnel  yG  eneit  gOirneit  gOaret.     AmeN         139*        269t 

Dauyd  benvras  ae  cant  ydu6  ac  y  lywelyn  uab  iowerlh 

1385  Mab  du6  dylyaf  dy  bOyllaO     ....  i 
I            duO  vry  am  vrenhin  aberfra6.         i4o*       2fi96t 

»     ttywelyn  tard  agant  yr  aOdyl  houn  yowein  uab  gwen- 
1387  6ynwyn  :  Clot  ylgein  owein  clot  yfgein  .  yfg6yd     .     .     .      k 
clOyt  yl'gOyt  clotylgein.  143*       271 1  ti'n  varCt 

Arwydon  kynn  dydbradt .     ttywelyn  vard  ae  cant 
138S  Gwyu  gOarandaO  dy  ariynhwyr     ....  ,1 

yn  HOyr  yn  eu  ftapn  deatt.         2716t  JL'71  vard 

Englyn  agant  ttywelyn  vard  uab  kywryt  .  y  owein  vycJian 
vail  madaOc  nub  maredud  am  dyhyaO  arnaO  orderchu 
1389  y  wreic :  Os  hyn  vydaf  naf  neirthyat  no  thi  &c.         I444*    m 
Odyna  y  dodes  owein  y  anuod  ar  lywelyn  vard  .  ac  y 

cant  yr  eghjnyon  dadolOch  hynn  .  Nyt  amgen 
b.  Ny  bepkoraf'  y  rOyf  byt  ruuein  y  |  gOys     ....  n 

ny  hebafy  gan  y  heblior 
ny  liepkyr  gleillyat  glas  vor .         1446*  Owein  Vychan 

MarOnat  kedikor  uab  gertittin  .  ttywelyn  vard  ae  cant . 

1391  Kediuor  eurgoryf  p  argoet  pan  oed     ....  o 
neut  g6eryt  kyt  kediuor .         147*        272t 

MarOnat  ieuln  owein  gOyned  .  ttywelyn  vard  ae  cant 

1392  .  i.  Jl)\veia  ajwreiu  eur  wrOn  kymry     ....  p 
ar  breiu  arued  o  vedgyfn  owein.         i486*        273t 

ifrr-Yry-m- ai^l6yd-g0rd  gDrdiu6,ng.  y  var     ....  a 

gOalpar  gOanar  gOenwynwyn  .  1526*      ,  274t 

id.  Mab  kediuor  kat  worineil  .   ma6rglot     ....  r 

Hafyngreu  Itt'u.eu  kediuor  -  153*       2746t 


The  uumbei'8  asterisked  (♦)  refer  to  Plas  H^n  MS.  l.";,  and  those  with  the  dagger  (+) 
'  to  1*60.  MS.  118. 


,  -The  Red  Book  of  Hergest.  27 

1395  Teulu  owein  llary  lluoed  anhun  treis    ....  a 
kylch  kymry  kymeraffam  .         i54*       274ct 

1396  Awcb  rodaf  aia6t  orawen  gyffes    ....  b 
neumarwar  ueuin  kar  neum  kyuarch         156*        275t 

G6ely  gordeit  powys  ynt  yr  enghjmjon  rac  tta6  . 
h.  Kyuarchaf  y  du6  kyuarch  (la6a  uolyant     ....  c 

kyndi-6ymii  kyndel6  ae  hanrec  hjndel6  at  eant 

Breineu  powys  ynt  yr  eglynyon  rac  tta6  .  hyndelO  ae  cant 
1398  ,  i.  KerdaGr  huenyd  huana6  a6ch  maOl     ....  d 

ardec  yrdugant  oueigeu 

tJ.  Gwenwynwyu  erchwyo  eirchyeit     ....  e 

gOalcii  gOenOynualch  gOenwyiiwyn ,.         i62* 
Hi.  Yoi'werth  aergannerth  eurganhorth6y  kyrd    ....  / 

aryf  taryf  toyyf  agor  yorwerth  .         1636* 

Mar:  gruffud  uah  kynan  .  Damjel  uab  Uofgdrn  me6 

1401  ae  cant :  Hael  arthur  modur  mut  angud  rodyon    ...       g 
aer  dalmithyr  eur  hylithyr  hael.         1646*        l70t 

1402  GwiraOt  yweiu  draO  dra  digoH:  uynyd     ....  h 
anrec  brifdec  breyenhin .         i676*        I72t 

1403  Aele  nadolic  yr  ae  dyly  Uoegyr     ....  t 
tande  ffyryf  tFoes  aluii  .         1686*        I726t 

1404  CRilt  keli  poet  iin  oin  meithueint  I'ynnwyr     ,     .     .     .  k 
ehofyu  a  golofyn  geli         170*        173t 

£inya6n  wan  ae  cant .  y  vada6c  uab  grvffud 

1405  Sef  eu  teyrnH6  teyrn  ttaO  uadaOc     ....  / 
^  r6yf  byt  yl'hyvryt  os  ef  .          1736*        276t 

Mar6nat  nadaCc  uab  gruffud  einya6n  wann  ac  cant 

1406  Neut  reit  am  vadaOc . trengi   kiwdodoed     ....  m 
3i wed  not  rudued  neut  reit  .         2766t 

Mada6c  clOyreic  ae  cant 

1407  ILynar  mut  .  ar  lut  y  fyd  .  y  gler6r     ....  n 
chwedel  da  o  gOeda  ny  gwyd         277t 

Jollo  goch  ae  cant     • 

b.  Kara  dwyf  karueid  y6     .     ,     .     ,  o 

gydgOlc  am  dyn  lygatgam         2776t 
1409  Am-  dorcboc  uarchoc  or  vanii  .  i  rallwal     ....  p 

A  DiiO  ro  iechyt  ir  our  dorchoc  Leicyf  glynn  kollu 

1411  Mae  ar  RoiUer  liler  ac  hyn  orev     ....  q 

yn  roes  .  g6atgyn  a  Ro  flier  Letvy^  gfynn 

The  four  preceding  columns  [1409-12]  are,  probably,  in  tbe  autograph  of 
L,  G.  Kothi;  anil  the  two  following,  1413-14,  are  blank.    . 

Jeuan  tiwyt  vab  y  gargam  ae  cant  (i  hophyn  uab  Ihomas) 
1415  Ha6d  vyt  ym  por  paraOt  volyant     ....  r 

drech  enO  ymlaen  drychan  mlyned  • 

The  greater  part  of  columu  1416  is  cut  out.    The  back  of  cols,  ot  1415-16 
(mouiitedcOn,a  vellum  leaf),  and  the  front  of  cols.  1417^-8  are  blank.   ■ 

[Marwnad  Ej'n  ap  Gr.'I  Gruffud  uab  yr  ynat  coch  ae  cant 
1417  Oer  gaSon  dau  vron  o  vraO  altOynin    ....  s 

gOenwlat  nef  boet  adef  ida6  .        1746* 


The  numbers  asterisked  refer  to  Plas   Hen   MS.  15,  and  those  with  the  dagger 
toVcn,  it.S.  118. 


28  Jesus  College  Manuscript  i. 

'  1419  [  Y  Lewelyn  vab  ior:']  TLywarch  brydyd  y  moeh  ae  cant 
i.  Cnilt  creaOdyi-  ttywyaOdyr  Hu  daear  a  nef    .     .     .     .  « 

cant  a  chant  -a  ehynt  noc  adar         1776*        2786t 
ii.  AdarwenidaOc  caea6c  kynran  .  drnt     ....  6 

ae  alaf  ae  eur  ae  aryaii  can         1796*       2786t 
Hi.  Kan  y  d6yn  dechryn  adechreulio  bleid     ....  c 

ygkur  ylVygcar  a  orffo  .         1806*       279t 
iv.  Goruud  vd  dremrud  dramoi-  fiiant  ym  mon     ....  d 

can  (Kwed  pob  buched  bych  fant  .         182*       2796t 

F  canu  bychan.  y  lywelyti  nab  iorwerth.     Prydyd  y  moch 
1422  ae  c««<;  Kyfarehaf  ymren  kyuarchuadr  awen     .     .     .     .      c 
y  eryr  kymwyr  kymot  athi  .         184*       280t 
Awdyl  yr  haearn  t6ymyn  .     Prydyd  y  moch  ae  cant 
1424  CRsaOdyr  nef  crededun  y  was     ....  / 

bod  diiO  ym  adiangk  oe  gas         18.5*        281t 
Awdyl  weinUian  tec  prydyd  y  moch  ae  cant 

h.  DuO  I'ulgfiynn  yO  liynn  hoeu  gyn6yie  glynn     ....  g 

hyt  y  daeraOd  heul  hyt  y  dOyre  .         1866*        28]6t 
Rieingerd  eua  verch  uada6c  uah  maredud .  kyndelO  ae  cant 
1425.;.  GorGynny6c  drythylt  goruynt  a  dygaf     ....  h 

am  gyndel6  brydyd  y  bryderynt  .         188* 
tj.  ,Gorwynnya6c  drythyS  gorwythol6yf     ....  t 

nyt  yr  keilVyaO  tal  tros  aganwyf  .         1886* 
itj.  GorwynyaOc  drytbytt  gordyfyn  dyvynet     ....  h 

goualon  eilyon  aelwyt  reget  .         189* 

III}.  Gorwynya6c  drythylt  gordyfyn  dy  gyweith    ....  / 

gorne  gOaOr  uore  ar  uor  diiFeith  .         190* 

i;,  Gorwynnya6c  drythylt  gordyfyn  dy  arl6y     ....  m 

yn  ttedrat^vore  gan  auarOy  .        191* 

I-;.  GorwynnyaOc  drythylt  gordyfyn  dy  gywir     ....  n 

pedeltric  yolyd  pahyt  y  olir  .         1916* 

VI),  Uyndewis  i  riein  virein  veindec     ....  o 

iaOn  yO  dewilYaO  dewis  dyn  tec  .         1926* 

viij.  Carafy  gaer  wenglaer  o  du  gOennUmn     ....  p 

eithiO  am  eneit  y  atb6yf  yn  wanu         1926* 

1428  Manunad  riril  vleid  uab  g6rgeneH  .  ac  arlhen 
y  vra6t  kyndelO  ae  cant 
Ym  peryf  digard  6yf  dygen  geinyat     ....  q 

awyd  ncut  afiOyd  neut  aflaOen  .  193* 

»^  Neut  aflawen  wyf:  ncut  aflauar  drift     ....  r 

gOr  o  rfmodiug  gOr  berging  bar  .         194* 

tt).  Paraht  oe  adaf  kyn  noe  adaO    ....  s 

delO  yd  oed  Onhyf  y  ydOyf  6rtlia0  .         195* 

iixf.  Wrth  yr  arakavei  caraf  gymenn  gad6     ....  t 

ar  Itary  itaO  bygyet  gOelet  gOydleii  .         196* 

V.  Gwyrdleii  ae  goriho  gortliaO  di'iftUiOn  wyr     ....  m 

nym  goruc  dewrwr  deurud  warthlaOn  .         197* 

•  The  numbers  asterisked  refer  to   Plaa  Hen  MS,  10,  and  those  with  the  dagger 
toPen,  MS,  118. 


The  Red  Book  of  Hergest.  89 

VI,  Ny  bu  waithlef  kerd  kynuerchin  werin     .....  a 

rodet  ardunyant  ardiuodig  .         198* 

1432  Hirlas  oweiu  .  Owein  kyueilyaOc  ehun  ae  cant< 

a.  Gwa6r  pan  dOyre  ga6r  adotet     ....  i 
bugunat  kyrn  med  maOr  aw|neuet  .         I98i* 

b.  DywattaO  dyr  corn  ar  gynuelyn     .     .     .     .■  c 
tec  y  liydreuyut  tra  vndyn         I99i* 

c.  DywaftaO  dir  corn  kanys  am  can  kennyw     ....  d 
pan  vy  gyuedach  iiorach  vorvran        200* 

d.  DywaHaO  dyr  corn  kanys  myuyr  genyf    ....  e 
gord6y  cleu  toneu  talgarth  yftyr  .        2006* 

e.  DywaHaO  dy  veneltyr  na  vynn  aghew     ....  f 
O  gott  moi'idic  ma6r  y  eilYeu  .        201* 

/.  DywattaO  dyr  corn  kannym  puchant    ....  g 

neut  oed  la6a  o  heul  hir  vrynn  a  pbant        a03* 

g.  Dywafta6  dyr  corn  yr  kynnifyeit     ....  A 

diitOng  carchara6r  dyHeift  woleit .        203* 

h.  DywaHaO  dy  veneltyr  ved  hidleit  melys    ....  i 

nyl"  gOyr  namyn  duO  ac  ae  dyweit  .         203* 
i.  Gwyr  ny  dOng  ny  dal  ny  byd  Orth  wir     ....  A- 

yny  mae  gOelet  gOaranret  gOir  .         AMEN.        2036* 
1436  Dadol6ch  rys  vab  gruffud  .  kyndel6  ae  cant 

a.  AflOynaf  naOd  duO  diamheu  dydaOn     ....  / 
affOynaf  ar  ud  naf  naOd  .         337* 

b.  Am  rodOy  rOjrf  nef  rOyfc  awdurdaOt  kerd    ....  tn- 
bwlch  y  gled  balch  y  gledyfaOt  .        338i* 

c.  Cledyfrud  grud  gOr  a  deifry     ....  n 
glyO  uyget  gleO  vugeil  kymry  .        340* 

d.  Kymry  diffreidyat .  kymrOyn  y  gywlat     ....  0 
Soegyr  emit  braOlit  brOyn  .         341* 

c.  BfiOydyr  algen  brOyf  nenn  hreilc  adef    ....  p 

peir  prydein  profOn  yn  tagnef  .         342* 

f.  Tagnefed  am  naOd  anniuerOch  rif    .     .     .     .  q 
ny  wrthyt  mab  duO  dadolOch  .         342* 

g.  DadolOch  Hacliar  Racheu  gyfarpar     ....  j- 
HeO  dragon  HyO  dreigeu     ....         343* 

h.  DReic  ehofyn  ehang  y  deruyn     ....  g- 

gOenuwlat  nef  gOir  adef  gOiryn  .         3446* 

i.  AsdOyreaf  y  dreic  fOyr  feleic  fer     .    .     .     .  t' 

yggoleu  adef  nef  yt  noder  .         ameN     .         3456* 

1442   Y  canu  molyant  y  rys  gryc  uab  rys  nab  gruffud  . 
Uywarch  brydyd  y  moch  ae  cant 
CEift  creaOdyr  ameraOdyr  an  med     ....  t( 

a  phen  vro.  a  phen  goruoled.  (1.  u.)  || 


Tbe  numbers  asterieked  (*)  refer  to  Flas  Hen  MS,  15, 


39-  Jesus  College  Manuscript  a. 

MS.  2.'=  CXIX.  ILyvyb  Agkye  ILandewivrevi.  Vellum; 
6  j  X  4|  iuches ;  144  folios ;  Avritten  in  1346  at  Eiandewivrevi  in 
Cardiganshire  iox  Gr:  ap  Phylip  ap  Trahayarn  or  Kautref  Mawr; 
bound  in  calf. 

This  MS.  was  leproduceil  by  Professors  Morris  Jones  and  Rhys  in  1894,  and  forms 
one  of  the  works  included  in  the  Anecdota  Oxoniensia  series,  issued  by  the 
Clarendon  Press.  Mr.  Morris  .Tones  includes  the  notes,  in  later  hands,  in  his 
introduction  q.v. 

'36  EnOev  yl'ioryaeu  y  llyuyr  liwnn=  Tai/e  of  Contents  *p.  i. 

Ab  Introduction  :  mynych  yd  erchis  vygkytdilgyblonn  <fcc.  p,  3. 

'  5  Historia  Lucidar :  Gweithret  y  Uyuyr  liOnn  aberthynn  ar  dwy 
berffon  .  nyt  amgen  .  ar  difgybyl  yn  gouyn  .  ac  ar  yr  A  thro  yn  attep. 
ar  difgybyl  adyOat  val  liynn  .  O  dydy  glotuoruffaf  athro  .  mi  aarchaf 
ytti  attep  ymi  yn  dilefc  ar  a  ovynnaf  .  i  .  ytti  .  ar  anryded  yduO  .  ar 

egl6ys  alles  ymiahev ends :  DuO  ath  gyfulaOnno  tithev  oruchaf 

athro  o  ogonyant  yfeint  .  a  gOelet  o  honat  brenhin  nef  yny  nef  yn 
anryded  .  A  daoed  karuffalem  yn  holl  dydyeu  dy  uuched  .  Ameu, 

*pp.  3-76.     See  Pen.  MSS. 

69b  Yny  mod  h6nn  ytreithir  val  yd  aeth  meir  y  nef :  Melito  was 
crt'ft  .  efcob    eglOys    fardinei   yn    anuon  annerch     myOn    taghououed 

crift ends  :  Ac  yn  vn  du6  anwahanedic  yn  yr  oes  oellbed  . 

Amen.         -  *pp.  77-85.     See  Pen.  MSS. 

78  y  Uyuyr  a  eI6ir  ymborth  tr  eneit  yr  hOnn  yfyd  drydyd  Uyuyr 
or  Uyuyr  ael6ir  KrssEGYRLAN  uuched  :  Traether  bellach  am  dwy6a6I 
garyat  drOy  yr  li6nn  y  kyflyllder  ykreaOdyr  i!u6  ae  greadur  dyu  .  .  .  .  .  . 

ends  :  Y  perffeith  garyat  h6nn0  an  rodho  yr  yfpryt  glan  yr  hOnn  yl'yd  wir 
garyat  yn.  kyniret  anu6ylferch  yrOg  ytat  ar  mab  .  ac  auuchedokaa  yn 
vn  d0y6older  ac  Oynt  yn  dragyOydaOi  oes  oeflbed  .  AiQeu  ,  &c. 

*pp.  86-103.     See  Pen,  MSS. 

926  Gwanecneit  kanneit  kyunar  .  val  kannOyll  &c.    *p.  104.    Pen.  MS. 

93   Vma  ytreithir  0  ach  de6i  ae  odalyni   oe  uuched :    Dauyd  vab 

fant  .  vab  keredic'.  vab  kuneda  .  vab  edern ends :  Velle  y  bo 

canhorthOyOr  yntev  ac  y  grymoccao  y  eiraOl  ynynheu  geir  bronn  j  gOir 
greaOdyr  ar  gaffel  trugared  racllaO.  DyOededic  y6  hyt  hynn  0  dalytn 
omicfied  de6i  ae  ivyrt/ien  *  pp.  105-1 8.    See  Pen.  MSS, 

.  J)y6edad6y  y6  rac  Ua6  o  hetli  ouuclied  veuno  ae  (njrtheu 

lot  GOr  bonnhedic  aoed  gynt  ympo6ys  yny  He  aelOir  banhenic  gerllaO 

auon  a  el6it  ynyr  amfer  h6nn6  fabrina ends  :  Beuno  vab  bugi. 

vab  g6ynlliG  ....  vab  auua  ....  hoiino  oed  gefnitherO  yveir  6yry 
mam  greft.  *pp.  ij9_27. 

Ill  Tlystoria  Adrian  ac  Ipotis :  Pwy  bynnac  avynnho  dylcu  doeth- 

ineb  .  ac   ylprydolyon  oreheftonn  .  gOaranndaOet ends:    Yr 

amheraOdyr  yua  aoftyngaOd  ar  tal  ylin  adiol6cb  aoruc  ydu6  hoUgy- 
uoetha6c  yr  hynt  honno  .  Ag6edy  hynny  ymhoelut  aoruc  ar  weith- 
redoed  gobrOyaOl  .  ac  alul'fennev  gann  Oneuthur  gogo##nnyant  ac 
arddunyant  yr  maOred  ac  enryded  yduO  or  nef  .  Ac  °yny  mod  h6nn6 
yteruynnha  ymdidan  idnan  amheraCdyr  ae  Jpotis  vab  yfprydaOl  du6. 
■'^'"®°-  *PP.  128-37.     See  Pen.  MSS. 

119  Val  hynn  ydiga6nn  y  tat  .  ar  mab  .  ar  yfpryt  glan  vot  yn  vn 
du6  .  nyt  amgcn  noc  yn  6ir  dipedrus .-  Pwybynnac  avynnho  iachau 
yeneit  ae  gorfl'  .  Reit  y6  idaO  .  .  .  kynnal  fEyd  gyffredin  eglOOys  ieffu 


Theie  pages  refer  to  the  Oxford  printed  text. 


Kyvyr  Angkyr  ILwndewivrevi,  3i 

gnit  .  .  ends :  A.C  yna  y  b}'d  reil  ybiiOp  talu  dylyet  oe  weitbret  iJi'iaOt. 
A  rei  aoi'diOeder  or  yda  aant  yuiiched  tragy6yda01  .  A  rei  ereill  ar  ydrOe 
aodiOeder  ac  ar  y  cam  aaiit  yr  tan  tragyOydaOl  .  A  hyuny  a  gredir 
yn  Oil-,  •'  ■fpp.  138-40.     See  Peu.  MSS. 

121  Yny  Mod  hOnn  ydijfgir  ydyn  py  del6  y  dijly  credv  y  du6  .  A 
charu  du6  .  A  chad6  ydegeir  dcdyf .  ac  ymmoglyt  rac  y  feith  pechaOt 
marOaOl  ,  Ac  erbynnyeit  Seitk  riii6ed  yr  e(jI6ys  yii  enrydedns. 
A    gOnneuthur   feith   weithret    y    drugared    yr    gobrOyaO  nef  id(i6 

yntev ends:  Athros  pob  aghyfnerthus  g6anii  g6edia6  ar  duO 

y  drugarbav  vithaO.      •     -     ■  •     ^  -  *pp  xi\-6.    See  Pen.  MSS. 

125  ILyrna  p6yH  y  pater  ae  dyall  val  ydyOeit  hu  Sunt ;  Hv  Sant  o 
seint  victor  ymparis  ady6eit  owedi  ypader  val  hyiin  .  Gann  yTtiditet 

ygallGi  6edlaG  megys  meiboa ends  ■  GOyn  eu  by t '  yi'ei  tagno- 

uedus  yny  callonnev  .  kanys  yrei  hynny  rac"  Oyneb  agerir  yn  teyrnas 
nef  rac  broiin  crift  arglGyd  Ho  y  mae  lle6enyd  tragy6yda61  heb  tranc  aheb 
orffenn  .  Amen.  .     .  .  *pp.  H7-51.     See  Pen.  MSS. 

1286  Pvmp  rinded  offerenn  sul  ynt  yrei  hynn  .  kynntaf  "o  honunt 
yO  .  bot  yn  bOy  dylioedyl  aruod  pob  ofTeren  vyth  aOarandeOych  &c.  ^''p.isi 

129  Brewd6yt  paOl :  DyO  snl  dyd  detholedic  yO  .  ynyr  bOnn  y  cafEawt 
yny  dyd  hOnnO  yr  eneideu  auont  yny  poenev  orfibys  yn  diboen  trOy 

leOenyd ends :  nynhev  a  dylyhem  haeddu  y  vodyant  ef  val  y 

cafEem  bucbed  Iragy6ya61  yn  teyrnas  gOlat  nef. -  *pp.  152-6 

1326  ILymayrachos  ydeuth  bar  duO  ynycb  plitb  .  A  methyant  a>--ych 
Uauur  ac  ar  vedOch  oda  ...  0  achaOs  na  chedy6ch  dy6  sul  ynfanteid 
bendigedic  ....  ends  :  oe  rybudya6  am  weith  sulyeu  ac  6yleu.    *pp.  i.')7-9 

134  Rybud  gabviel  angel  at  veir  y6  h6nn  pann  difgynna6d  ieffu 
grift  yny  bru  hi  .  Ef  annvonet  Gab»'iel  angel  ygann  duO  ydinas  o  ali- 
lea  yr  hOnn  aoes  yenO  nazared  at  wyry  ....  ends :  Uyma  laOuorOyu 
yr  argl6yd  .  bit  ymi  herOyd  dy  eir  di  .  amen  .  *p.  159 

1346  JLyma  euegyl  Jeuan  eboft[ol]:  ILyma  synn6yr  euegyl  ifeuan 
eboftol  her6yd  y  dylyll  ar  synh6yr  arodes  duO  yr  neb  ae  troes  o  ladiii 

ygkymraec ends :  Canys  ydynolyaeth  ef  ae  eneit  aroddet  yr 

holl  radeu  .  ar  boll  Oyboteu  yr  h6nn  ny  rodet  yneb  eithyr  ida6  ehun 
abynny  yn  hollaOI.  *pp.  ico-2. 

136  Dangos  py  6edy  dyellir  ytat  ar  niab  .  ar  yfpryt  glan  vn  du6  . 
Kynn  bo  perffeithacb  du6  no  cbreadur  or  byt  .  a  hynny  offyrd  heb  rif 
arnunt  &c.  *pp.  162-3 

1376  ILyma  dechreu  yftorya  g6lat  Jeuan  vendigeit  .  ILyma  lyuyr 
aanuones  brenhin  yr  yndia  y  amberawdyr  conftantinobyl  ....  Jeuan 

offeirat  o  gyuoetb  anerth  duO  yn  arglOyd  ni  ieflu  grift  .  .  .  .  .  .  ends: 

Pob  mis  yny  vl6ydyn   ef  auyd  seitb  brenhin  yn  g6aflanaethu  yni  .... 

Ar  yn  bort  ni  y  b6yttaant  beunyd  ar  yn  deheu  deudec  archefcyb  ac  ar  y 
UaO  affeu  vgein  elcyb  .  aipliedriar'ch  or  lie  ymae  bed  thomas  eboftol  .  ar 
gOr  yfyd  yn  lie  pab  ||  reit  wanting. 


MS.  3.=  XX.  PoETEY,  the  Roniance  of  Otvbin  &  Lunet, 
Medifeval  Theology,  Genkalogies,  &  the  Seten  wise  men  of  Rome. 
Vellum ;  b\  X  3^  inches ;  70  folios,  some  of  which  are  rubbed,  dirty, 
and  partially  difficult  to  read;  there  are  also  lacunae  iu  the  middle  of- the 
MS. ;  first  half  of  the  xvth  century  ;  strongly  bound — oak  boards. 

*  These  pages  refer  to ^the,_Oxford  printed  text.     


S2  Jems  College  Manuscript  3. 

For  transcripts  of  this  MS.  ..«  Peniarth  MS.  120  pages  47-90,  and  PWs  Hto 
MS.  15  folios  114-32. 

1  ILyma  yr  mod  y  treythir  o  eglynyon  yr  eryr 

Es  ryfedaf  kann  Oyf  bard     ....  « 

Anudon  am  dir  a  brat  argl6yd 

a  diuafio  dy  la6  gar 

dyd  braOt  bydaOt  ediuar        ]is, 

Ac  velly  y  teruyna  eglynyon  yr  cryr. 

3i  Eglynyon  yr  eryr  [read  yr  eiry]        See  lied  Booh,  col.  1028. 

Eiry  mynyd  gwyn  pob  tu i 

gnaOt  pob  anaf  ar  anoeth        ^^ 
66  JLyma  r  Gorwynnyon        See  Bed  Booh  col.  1033. 

[G]orwyii  blaen  onn  hirwynnyon  vydant     .     .     .     .-  c 

gOae  a  dOc  daffar  o  laO        fsi 
9  ILyma  dechreur  gnaCdeu.  See  Red  Book,  col.  0131. 

GnaOt  g6ynt  or  deheu     ....  d 

nyt  edeu  liirbOyft  hirbla,  1-90. 

10      Kalangayaf  calet  graOn     ....  e 

or  kant  edit  kedymdeitb.         t82       ^w  Red  Book,  co\.  1031. 

10&   JLyma  dechreu  y  bityeii.         See  Red  Booh,  eol.  1030. 

Bit  cooh  crib  keilya6c  .  Bit  anuyana61     ....  f 

Bit  lOth^chwannaOc  .  Bit  rynga6c  eleiryach         t82 

12  ILyma  eglynyon  y  clyweit  ar  diherebyonX 

A  glyweilti  agant  kynOyt     ....  g 

(gOett  un  b)6de  no  deu  adaO  ||         t83-5. 

Folio  16.  A  fragment  consisting  of  the  final  sentence:  ||honunt  y 
gan  duO  ual  y  gobrOyaOd  .  Mi  agredaf  kaffel  or  leint  buched  o  gonet 
yny  nef  y  gyt  a  duO  yn  dragywydaOl  .  yr  honn  a  rodo  duO  y  minneu  y 
gj't  ac  6ynteu 

b.  The  Romance  of  Owein  and  Lvnet—  a  fragment :  Yr  ameraOdyr 
arthur  a  oed  yghaer  ition  ar  Oyfc  fef  yd  oed  yn  eilted  diwarnaOd  yny 

ftauell .  ac  y  gyt  ac  ef  oweiu  vab  vrien ends :  ac  odyna  ti 

aweli  yltrat  megys  dyffryn  maOr  .  ac  yg(henol)  yr  yltrat  ti  a  weli  pren 
maOr  (a  glalM'acb  yO  y  vric  nor  dim  Cglaffaf .  ac  y  dan  y)  preii  hOnnO  .  y 
mae  (fynnaOa  ac  yn  y)inyl  y  fynna6n  y  mae||  t86-90 

Folio  22.  ILyniar  mod  y  treythir  o  bryt  y  mab :  Y  mab  mab  meir 

wvr(y )d6tjoed  ual  yn  oet  deudegml6yd  .  (ac)  yn  gymhedraOI 

y  dOf  a  dyat  y o  hyt  a  phrafter  Orth  y  oet  .  Pen  gogyngrOn 

gOedeid  idaO  .  A   gwallt  pengrychlathyr  peuyrloyCi  eureit  vel  y 

arnaO  yn   vn  furyf  a  phei  gellit (fol.  26)  .  A  hyny  oft  a 

oedynt  yny  gylcb  ef  yn  kanu  gOaOt  ida6  ....  Ac  yftyr  y  waOt  a  genynt 
byt  y  gaftei  y  braOt  y  deall  oed  hyn. 

DiolcbCn  ion     ytt  dy  rodyon      yny  veibyon  vaboet  dirrym  .  .  . 

y  gyfunda6t    teir  peribnnaOt    tragywydaOt    vnda^t  y]g6ner  a[men.] 

A    hyny    yd    oed    y    meibyon    merthyri    gwerydon    yny    ganu    ya 

waftat ends:  galO  yn  garedic  ar  yr  ylpryt  glan  gan  garoli 

neu  hopya6  dy  gallon  ida6  oe  hoH  ewyftys  ferchaOl  garyat. 

Dyret  yfpryt  ....  creaOdyr  byt  .  bydoed   eurnaf . 

yn  caftoneu  an  d6y  vronneu   vreinyaOl   hynaf     .... 

YmanOyldau  .  yr  ylpryt  glan  .  glein  anOylaf  .  AMEN 


t  These  numbers  refer  to  the  pages  of  Pen.  MS.  120,  -vrhicli  contains  a  copy  of 
the  text. 
J  Ttauscribed  by  Ev.  Evans  in  1758.    See  P14i  heu  MS.  15,  folio*  U4-120. 


•     W^yvyr  Kewelyn  Offeirad.  33 

Folio  30.  TL}im:i  der.hreii  eboftol  y  ful  yiiy  mod  h6a.     ILyraa  yr 

achaos  y  daO  bai-  duG  yu  ycli  plith  a  metliyant  ar  ycli   llauiii- 

ends  :  ao  uy  byd  trabliidyeu  gofalusynygwerhi  .  a  mi  a  vydaf  gialioi'th- 
0y6i-  vdunt  .  A  g6ybyd6eh  mae  mi  yflyd  iaOn  argiOyd  .  ac  nat  oes 
arglOyd  nainyu  mi  .  Kanys  mi  a  diaM  pob  drOc  a  goftfiloint  y  0ithy6cli. 
Amen.  Compare  MS.  2,  fol.  1326.  *69 

Folio  32.  Mi  yO  pedoi-  escob  antioes  .  a  dygaf  myn  gaHu  duO  yr  h6fi  a 
gre6ys  neCa  daear  ar  mor  &c.  *7o 

Folio  326.  A  miniamro  Mappa  Mundi  from  Egypt  in  tiie  East  to 
Ta-cland  in  the  West. 

SSf  TLymar  mod  y  treytldr  o  ach  ItynaOc  fant :  Kyna6c  mab  biaehan 
sr.  chorinnic  m.  eui'bre  gOydel  o  ivvedon  .  Mam  viachan  oed  Marcbelt 
merch  te6dric  .  m.  teidi^aitt  .  M.  teidtheryn  .  m.  tbathal  .  m.  annOn  du 
vrenhin  groec.     Enicen  y  meibyon  ereitt  y  vraclmn  ;  Drem  dremrud  &c. 

b.  ILyma  enweu  Merehet  bv&^han  weithon  :  GOladus  verch  vrachan 

Mam  cattOc  lant ends  ;  ILud  verch  vrachfofyn  rutluiii  yg61at 

vorgant. 

34.    JLyma  weithon  ach  catl6c  fant :  Catt6c  .   M.  gwynftiO  .  M.  gliOs  . 

M.  filur  .  M.  Nor  .  ji.  ab ends:    yr  anna  bono  a  dywedei  wyr 

yr  eifft  y  hot  yn  gyfynnithderO  y  veir  vorOyn. 

346  Enweu  meibon  .  Ewein  vab  kercdio  .  Pedroc  lant  .  &c. 

35  TfibiaOn  .  ym  .  raeiriaOn  meirionyd.     Kan  .  Ry\vinnya6c  &c. 
b       Tis6d6r  .  w,  Griffri  .  m.  Bliffe  .  m.  theOdGr  .  m.  Gruffud  .  &c. 
356  Morgant  .  m.  Evveint     m.  bowel  .  sr.  Ilees  .  m.  Aruael  .  8tc. 

36  Gereint  .  m.  Erbin  ;  m.  kynGaOr  .  si.  tudwaGl  .  m,  GOrwaOr  &c. 

b     Ayrcol  laGhir  .  si.  tryphun  .  m.  Ewein  vreifc  .  m.  CyndGr  &c. 

366.  GGrtbeyrn  gGrtheneu  .  si.  gwidaGl  .  sr.  GGdoloeu  .  si  .  gloyG 
gGalltir  &c. 

37  Rodri  .  si.  Meruyn  vrych  .  si.  GGrhyat  ,  si.  Elidyr  .  fandof  &c. 
376  ILyma  enweu  meibon  rodri  ma6r  :  Cadelt  .  meruyn  .  anaraGt&c, 

38  Rees  gryc  .  m.  Ree.s  mGynuaGr  .  sr.  grufEud  .  si.  Rees  &c. 
386  ILyvvelyu  .  e.  ]forwoerth  .  si.  Ewein  gGyned  &c.  &c. 

40     Howel  da  .  si.  kadelt  .  si.  Rodri  maGr  .  si  moriiyn  viycb  &c. 

406  ILyma  enweu    bienhined    y    brytanyeit :    Eneas    yfcGydGyn     , 

Afeanius  .  Siluius  .  Brutus    .    Locrinu.s ends:    Cadvvaladyr 

vendigeit. 

416  Brenbined  yrei  aueant  or  amferhGnG  aftan  yngkymry  .  y  garadaGc 
o  Ian  garban  vyng  kyt  werfGr  &e.  In  later  hand. 

42  Vny  m.od  Mn  y  treythir  o  chwedleii  feith  doetlieon  rufein  .  o  iseith 
Uewelyn  ofeirxt:  DiaGchleifyaGn  a  oedambci'aGdyr  yn  rufein  .  A  gwedy 
marG  eua  y  wrcic  a  gadu  vn  mab  o  etiued  udunt  .   ynteu  a  dyuynnaGd 

attaG  feith  o  doetbon  rufein ends  :  Ac  yua  o  varn  yr  amheraG- 

dyr  ae  wyrda  y  Hofget  corfE  yr  amherodres  .  ac  o  varn  y  goruchaf  vraGdGr . 
Sef  oed  hGnG  duG  arglGyd  kyfyaGn  trugaraGc  ac  amdiffyn  y  gwirion  rac 
daGc  .  ae  dGc  y  vlaeuwed  goruchel  ac  y  diwed  enrededus  gogonedus. 


•These  numbav.s  refer  to  the  pages  of  Pen.  MS.  120,  which  contains  a  copy  of  the 
text. 

^lbid.,fp.  71-77,  and  Plas  hOn  MS.  15,  folio*  121-32,  contain  transcripts  of 
folios  33-416. 

y  98560.  <3 


34  Jesus  College  Manuscripts  3-6, 

Ac  vclly  y  teruyna  chwedyl  feitii  iloetli  nifeiu  o  wcith  Uewelyu. 
See  Red  Book  cols.  527-555 

70  A  list  of  Englisli  kings  from  William  i  to  Henry  vi,  written 
subsequent  to  the  year  1471.  In  this  list  Henry  i  is  described  as 
"  Henry  dda." 


BIS.  4  =  Ivii.  The  Laws  of  Howel  Da.  Vellum ;  6|-  x  4| 
inches  ;  pages  i-viii,  and  1-308,  having  20  lines  to  the  page  with  rubric 
initials  to  the  sections — wanting  some  folios;  circa  1400 — apparently 
in  the  same  hand  as  Peniarth  MS.  32,  as  well  as  of  a  considerable  part 
oi  the.  Red  Book  of  Hergest ;  strongly  bound. 

"CoUegio  Jofii  Oxou  0\reuus  Oweu  Monenfis  donavit  A:D:  1657  "  (i)  ;  "  CoU 
lated  by  Aneurin  Owen  June  1827  "(ii.);  "^ohn  Gwyn"  (v)  ;  "  Hoelus  cogno- 
mento  bonus  filius  Cadelli   D.  G.  Rex  Canibrise  totius   Cambras  fuos  legibus  et 

eonfuetuclinibus  male  ufos  efse  perfpeiit ends  :  deique  implorarent  gratiam 

qua  Regis  animus  ad   Cambria;  leges   et   confuetudiues  fui   fpiritus  ^lluminatione 
iastitueretur"  (vii):  in  a  17th  century  hand.  Numbered  formerly  "  106  "  and  "  (84)," 

The  variant  readings  of  this  MS.,  which  is  the  J  of  the  Ancient 
Lows  and  Institutes  uf  Walet,  have  only  been  partially  given  in  that 
work.  The  MS.  text  corresponds  with  Fb/.  f,  pages  338-340  1.  15; 
344-414  1.  17;  416  1.  4-492  1.  20;  414  1.  18-416  1.3;  492  1.  22- 
528  1.  8 ;  532  1.  1-572  1.  28  ;  574  1.  6-616  I.  6  ;  246  1.  26-252  1.  11 ; 
314  1.  24-322  L  10;  110  1.  19-112  1.  15;  Vol.  ii.,  p.  100  11.  23-26; 
92  11.12-25,  2,  v;  411.3-10;  48  11.9-16;  4611.20-23;  64  11.10-13; 
Vol.i.,^.  698  11.  8-15;  700  11.  3-5;  596  11.  20-23;  602  11.  16-17; 
Vol.  ii.,  p.  152  1.  3-164  1.2;  ....  Vol.  ».,  p.  140  1.  29-188  1.  5; 
200  1.  10-214  1.  15:  Vol.  it.,  p.  501.  13-52  1.  12;  372  1.  30-378 
1.  6 ;  350  1.  31-354  1.  2  ;  .  .  . ;  44  11.  3-6 ;  58  11. 10-20  ;  64,  lix,  &  Iv  • 
98,  iv;  60,  xlvi;  44  11.  17-24;  46  11.  13-18;  48  11.  1-3,  20-22;  50 
1.  13-62  1.  6*  *  *  56,  xxix. ;  58  11.  1-6;  Vol.  i.,  p.  112  1.  17-124 
1.  18,  &  125  11.  3-9  ;  Vol.  ii.,  76  1.  31-86  1.  25;  96  IL  14-21  ;  86  1.  26 
-8S1.  9;  68,  Ixxi;  88  1.9-92  1.  11;  112  1.  14-114  1.  10;  94  11.3-11  • 
92  11.  12-25,  29-32;  Vol.  i.,  p.  688,  xii. ;  Vol.  ii.,  p.  92.  cxliii  • 
122  11.  4-28  (=MS.  p.  403  1.  10). 

1.  Howel  da  o  rat  du6  Mab  kadeft  brenhin  kymry  ott  aweles 
y  gymry  yngkamaruer  o  gyfreitheu  adeuodeu  .  ae  o  acha6s  hynny  y 
dyuynna6d  attaw  o  bop  kymOt  oe  deyrnas  ch6eg6yr  aaruerynt  o  aOdurdaOt 
ac  yngneidaeth  .  a  boll  eglOylwyr  y  deyrnas  aaruerynt  o  deilyngdaOt 
bagleu  .  megys  archefgob  mynyO  .  ac  efgyb  .  ac  abadeu  .  a  phrioreu  hyt 
y  lie  aclwir  y  ty  gOynn  ar  daf  yndyuet  .  Y  ty  h0nn6  a  beris  ef  y  adeilat 
o  wyal  gOyniiyon  yn  Hetty  idaO  Grth  hely  pan  delei  y  dynet  .  Ac  6rth 
hynny  y  gelwit  ef  y  ty  g6ynn  .  ar  brenhin  argynnulieitua  honno  trOy  yr 
hoft  rawys  y  wediaO  duO  tr6y  dyrwelt  perfieith  .  ac  y  erchi  rat  a  darpar 
yr  brenhin  y  weftuu  kyfreithen  adeuodeu  kymry  .  Ac  or  gynnuHeitua 
honno  pan  deruyna6d  y  garafiys  y  dewiflaOd  y  brenhin  y  deudec  Heyc 
doethaf  oe  Oyr  .  ar  vn  ylgolheicdoethaf  oe  wyr  aelwit  yr  athro  bleo-ywryt 
y  lunyaethu  ac  y  lynhOyraO  idaO  ef  ac  oe  deyrnas  kyfreithen  ac  arueroed 
yn  berffeith  .  ac  yn  nellaf  ac  y  geffit  att  y  wirioned  a  Wnder     ac  v 

dechreuaOd  eu  hyfgriuennu  yn  deir  rann  .  &c ends  ■  Y 

gyfreith  a  dy well  eif foes  vot  yr  yngnat  yn  Or  dewis  tra  vo'  yny  vraOtle 
ae  kadaruhau  y  vraOt  ac  peidyaO  ahi  a  dyly. 

303  1.  10.  In  a  later  hand.  Tri  i^heth  a  dyly  bra6d0r  o  vrcint 
tir  y  wneuthur  kyn  barno  dim  nit  amgen  gwarandaw  y  daddleuwvr  bob 
eilwers  hyd  pan  ddarffo  argaeu   or  ddadlwryayth  adeiliffo  bob'parth 


Welsh  Laxos,  HHuoidarium  etc,  $ij 

Eil  yw  gwarandaw  ar  y  ploiJeu  yn  gwi-thneu  brawdvvyr ends  ; 

O  dyry  bravvdOr  vara  liyb  dduhundeb  y  hoH:  vrawdOyr  kydrycholyon 
kolber  ef  val  y  inynno  .  k  .  fef  yw  liynny  kamlwr  am  anoi'leij  ac  uy 
ddyly  y  braOdwr  hwnnw  vod  yn  y  varn  .  amen, 


MS.  5  =  xxiii.     Elucidaeium  &  Kyssegyulan  Vvched.     Vellum  j 
7^  X  5|  inches  ;  'i  early  xvth  century ;  wanting  beginning,  middle,  and 
end ;  very  many  pages  have  been  retraced,  evidently  by  Sir  Thomas 
Wiliems  ;  in  old  leather  covers. 
Ex  dono  Giiilielmi  Powell 

I  Historia  Lucidar :  \\  ef  ydef uyddyeil  ac  yn  yr  rei  ereill  pob  poth 
o  vywn  y  defiiyddyeu  .  Y  dy'dd  kynntaf  dydd  tragywyddolder  Sef  yw 
hynny  lleuuer  ylprydawl ends  :  Y  mein  ereill  garsv  !| 

The  text  is  practically  in  verbal  agreement  with  Jesus  College  MS.  2*.  Where 
the  readings  of  the  two  MSS.  differ  the  later  MS.  makes  the  bettor  sense  as  a 
rule.  Sir  Thomas  Wiliems  has  added  (he  end  of  the  text  on  the  bottom 
margin  of  pp.  110-11. 

Ill  {Kyssegyrlan  vvched  .  .  ij  ran  yyntaf  a  draetha  atn  y 
gteydyev  gocheladwy  &c.]     See  Pen.  MS.  15,  p.  36. 

II  Traether  bellach  am  bop  vn  ar  neilltu  drwy  dangos  liylpyfr6yd  am 
pob  vn  onadaut  ac  eu   keingeu  yn  gyntaf  am   valchder  yr  honn  yl'yd 

dechreu  y  bop  df6c Saraet  yO  g6neuthur  kam  ac  arall  ar  eir 

neu  ar  Oeithret  yn  anghyfureithaOl Amegys  ymegir  balchder 

am  pob  vn  or  g6edieu  ereill    A  megys  ymae  pob  vn  or  gOertyeu  yn  kyf 
y6  kemheu  velly  ymae  balcbder  yn  gyf  yr  leith  bri6yt 

119  Traether  bellach  am  y  kampou  yfprydolyon  yflydd  yii  wrth6yneb 
yr  g6ydyeu  Seitli  ylyd  or  campeu  hynny  yn  erbyn  yffeitb  Ac  ef  aellir 
eu  dyall  ar  vn  geir  seith  lythyra6c  megys  yfeith  briOyt  Sef  yO  ygeir 
h6nn6  kuchade  ....  -j-Traether  bellach  am  d6i6aGl  garyat  di-6y  yr  h6n 

y  kyl'lylltir  y  krenOdyr  duO  ai  greadur  dyn ends :  y  ryntunt 

adu6  nyt  oes  || 


MS.  6  =  cxli.  A  Kalendak,  Pymi'  Oes  y  byt,  Ystoeia  Daued 
Brut  y  Brenuinedd  ar  Tywyssogion,  &c.  Paper;  about  8^  x  5f 
inches;  150  folios,  deranged  in  binding,  and  imperfect  in  many  places; 
repaired  througliout ;  vellum  boards  with  leather  back. 

This  work,  which  forms  a  sort  of  continuous  History  of  the  world 
from  Adam  to  A.D.  i.'fyi,\vas  possibly  compiled  by  Guttyn  Owain 
in  whose  hand  it  seems  to  be.  The  authorities  are  indicated  by  the 
following  passages  : 

Pwy  heddiw  a  vedrei  ddatgan  y  .  xii  gweithret  a  naeth  Erkwlff  gadarn  .  .  .  oni 
bai  i  rroi  o  Glaudiomanus  raewn  kof,  nev  pwy  a  wyddiat  achos  :  Eneas  ysgwyddwyn 
J  ymado  achaer  droea  .  .  .  pe  Daret,  Deittes  .  Omyr  a  Gwido  nis  ysgriveiiessynt . 
A  phwy  a  go£Fav  ddyvodiat  Bruttus  i  ynys  brydein,  Nev  vyned  ♦  »  »  Bell  a. 
Bran.     Custennin  ac  Arthur  i  or[esgyn  ynys  brydei]n  .     Pe  Gildas    ap  Caw  ac 

ystoriawyr  [ereill  nis  ysgrivcnjesynt »♦»*».  (fol.  124)  »»•»•» 

....  Pan  oedd  oet  .  .  krist  m  .  ccco  .  lx  xj  .  .  .  Jr  mwyn  yrrai  sydd  diawt  o 
lyfrav  a  ehwannoo  i  wybodev  7  tynnwyt  hynn  o  lyvyr  bychan  o  ladin  yughymraec  o 
lyfr[av]  amravaelion  ystoriawyr  Y  rrai  a  wnaethant  ysbyssrwydd  a  disgriat  yr  ynys . 
yr  oray  ar  enwokaf  o  hoU  ynyssedd  yr  eigiawn  .  nid  amgen  OraeiusJ .  Plinius  . 
Ysidoms  .  Solinus .  Gildas  up  Caw  .  Beda  .  Albryt .  Gwalhler  o  ryt  ychcu  .  Gruff. 

*  See  printed  edition,  pp.  5  1.  6  to  7G  1.  25. 

I  Ibid.,  pp.  84-103  I.  9.  J  Missoript  for  Oiacius  =  Orosius. 

C  2 


36  Jesus  College  Manuscript  6. 

MvnnwY.  Gerald  archJaiagoii  llanddaf .  Wiliam  Malmesburi  .  Harri  archddiagon 
Hyntynton.  .lohauis  yn  y  poll  craticon.  Eaudwlf  yny  poli  cronica  Ac  ereiU  mwy 
&c.  (fol.  124'>). 

1  A  Kalendar  for  the  months  of  May  to  October  giving  the 
following  saints'  days. 

\\Mai:  1,  Gwyl  Fhylip  a  Jago* ;  3,  G.  y  Grog ;  13,  G.  vael  a 
a  Sulien;  19,  G.  St.  Dwnstan  ;  21,  G.  Gollen  ;  25,  G.  St.  Denis;  26 
G.  St.  Awstin  ;  27,  G.  velangell  ;  29,  G.  Eibin  /  g.  gyssegyr  y  wadn 

Mehevin:  1,  Gwyl  Degla ;  3,  G.  Gwyvein;  5,  G.  Bonifas ;  11,  G. 
Barnabas;  13,  G.  Sanan  ;  15,  G.  Urillo ;  16,  G.  Girie  ac  Elidaa;  22, 
,G.  wenvrewy  ac  alban ;  24,  G.  Jeuan  vedyddiwr ;  25,  (G.  sain  loe) ; 
29,  G.  Bedyr  ac  eurgain  ;  60,  G.  Bawl  abostol. 

GORFFENHAF :  2,  G.  Voir  j  Gwyl  Swittan;  3,  G.  Beblic;  4,  G. 
Martbin;  7,  G.  Domas  ari-.hescob ;  13,  G.  Ddoywan  ;  14,  G.  Avmon; 
17,  (G.  gynllo)t ;  18,  G.  Sain  kelein  ai  cliwaer  a  beris  i  lad)  kweniida 
i  henw  a  cbwaer  arall  |  karai  vyrgen  y  Hid ;  20,  6.  Saint  Margret ;  22, 
G.  vair  vadlen ;  25,  G.Jago  abostol ;  26,  G.  Anna  vam  voir;  27,  (G. 
y  7  gysgadur  i  henwav  yw  .  Maxen  .  Malcus .  Martbin  .  Denio  .  John  . 
Seraffion  .  Konstenteinus) ;  31,  G.  Armon  . 

Aw.ST:  1,  G.  Bedyr;  5,  G.  Oswalld  vrenbin ;  8,  G.  ]lloc;  10, 
G.  lawrens;  15,  G.  vair  ;  24,  G.  Bartholomews ;  29,  G.  7euan . 

Medi:  1,  G.  sant  Silyn  ;  2,  G.  Sulien;  8,  G.  vair  pan  aned ;  11, 
G.  Ddeinioel;  14,  G.  y  Grog;  16,  G.  Edytb ;  17,  G.  sant  lambert ; 
21,  G.vathev  abostol;  23,  G.  degla;  24,  G.  vwroc ;  26,  G.  vevgan  ; 
29,  G.  vihangel ;  30,  G.  sant  jferom  . 

Hyddyref  :  1,  G.  Silin  a  garmon ;  2,  G.  Domas  o  henforth  ;  5,  G. 
ganhaval;  9,  G.  sant  Denis;  13,  G.  sant  Edtcard ;  16,  G.  vihangel 
vychan  ;  18,  G.  luc  Evengylwr ;  21,  G.  y  gweryddon  ;  22,  G.  wynnoc 
a  noelhon  ;  28,  G.  Symon  a  sut ,  \\ 

fol.  4.  jl  Oed  yr  adda  hwnn  oi  ddechrav  hyt  i  ddiwedd  dccccxxx  .  .  . 
Noe  lien  Gwedi  gorifowys  i  long  ar  vynydd  atbalaus  yn  armeuia .  Ac 

anvon  y  vran  yn  gennad  o  bono  i  geisio  tir A  mab  i  hwnnw 

vv  Eneas  ysgvvyddwyn  .  Ac  am  hwnnw  y  treithirynystoria  Brutus  ...  Ac 
i  [lawmedon]  y  bu  vab  aelwid  priaf  vrenin  troyaf  am  hwnnw  y  treithir 
ynystoi'ia  Daret  frigiusj 

fol.  6''.  A  fragment  of  Historia  v  oes  y  byd :  P[an]  nad  oedd  dim 
eithyr  duw  ehvn  yn  dair  person  ac  yn  vn  duw .  Yna  yny  de[ch]reu  y 
creawd)  duw  uef  a  daiar  .  Canis  yna  yddaiar  yna  aoedj  orwac  a  dielw 

athywyllvvc  oedj  ar  wyneb  yr  eigion honii  yw  yr  oes  gyntaf 

ac  ynthi  y  bn  ij  vil  ec.  xlij 

fol.  11.  Proloc  yw  hivnn  yn  ysloria  Darret  yr  honn  a  draetha  gwir 
am    distrywedigacth  .     Troya .    ac    vol   y    lias   gwyr  Groec  a  gwyr 

troya.     Cornelius  yn  anvon    annerch  at    Salustius    bongrych 

ends :  Alexander  a  laddawdd  palamedes  ac  Antilocum  ac  Achel  ac 
Aiax  i  gef}nderw  ac  Aiax  ai  lladdawdd  ynte  Aiax  a  doeth  yn  vyw  or 
maes  ac  yn  ddiannot  ef  a  vv  varw 

fol.  36''.  F  llyvyr  hwnn  a  elwir  y  brut  nid  amgen  noc  ystoriaeu 
breiihinedd  ynys  brydein  ai  henwav  or  kyntaf  hyt  y  diwaethaf:  Pan 


*  The  saiuts'  names  italicised  are  written  in  red. 

t  There  is  no  room  for  the  saint's  name  opposite  the  17th,  but  a  +  indicates 
that  the  17th  is  St.  Cynllo's  day. 

J  Folios  7-1(1  were  evidently  misplaced  by  the  binder— they  should  come 
immediately  before  Ysturia  Daret,  fol.  U. 


ILyvyr  Outtyn  Owein.  37 

ytoeddwn  yn  vynych  yn  treiglaw  meddyliau  lawor  ac  am  lawor 
o  bethcu  vy  meddwl  a  ddigwyddws  yn  ystoriaeu  brcnliinedd  yiiys 
brydein  ....  Ac  val  yr  oedd«n  yn  csmalbav  am  liynny  .  y  rodes  ym 
Gwallter   Archddiagon  nyt  ycben  .  llyvyr  kymraec  ac  vnddo  gwcitb- 

redoedd  brenbiuoedd  y.  brydein (60)    Prydein    yw    benw  yr 

orev  or  ynysoedd  A  elwit  waith  arall  gyut  .  Albyon  .  &c. 

This  version  of  Brnt  ;/  Brenhinedd  contains  the  Veiticinium,  the  stories  of 
Lhidd  and  Llevehjs,  of  Maxeit  Wlediy,  and  of  Merddin,  or  at  least  parts  of  these 
tales  and  prophecies.  Then  follows  (fol.  48b)  without  a  break  iu  the  MS.  a  sort  of 
paraphrase  of  Brut  r/  Tyu'T/ssogion  &a. -wiih  continuation  down  to  1471  or  later — ■ 
the  end  is  missing.  After  the  paragraphs,  quoted  above  from  fol.  124b,  we  have  a 
"  treatise  "  on  the  following  subjects  \_Compare  Pen.  3IS.  163]  :  — 

fol.  125.  Kyntaf  Aentu  vv  ar  yr  ynys  honn  oedd  Albyon  .  .  .  achawa 
y  creigier  gwynion  a  welit  o  bell  gan  Ian  y  moroedd  nev  yntev  o  henw 
Albyon  vercb  danawa  &c. 

fol.  126.  Gosodiat  yr  ynys  hon  sydd  rrwng  y  gorllewin  ar  gogled  &c. 

126''.  Ragorol  yw  yr  ynys  honn  ....  o  ffi'tvi/thlonder  &o. 

128  ILawer  o  anrryveddor/av  .  ,  .  kyutaf  .  .  .  twU  sydd  yuy  ddaiar 
He  a  eUvir  pec  .  Ar  saeson  ai  geilw  ef  t<v  dievyl  or  pec  .  Ac  o  hwnnw 
y  daw  gwynfc  ....  ILi/n  .  llijmonwy  ac  yntlio  60  hynys  .  .  .  ymhob 
ynys  y  inae  kar«c  vchel  vawr  .  ac  yaihob  karrec  nytb  eryr  &c. 

129'\  Rrannav  arhennic :  Gvvedi  marw  Brutus  ']  rranwyt  yr  ynys 
.  .  .  rrwng  i  dri  m.ab  Locrinus  .  .  .  Albanacfus  .  .  .  Camber  &c.  .  . 
Clawdd  oifa  .  ,  .  trevi  tv  vcbaf  ir  clawdd  .  .  Cristionydd  .  .  Crogen 
jfddon  &c.   .   .   .  anrryveddodav  (131)  &c. 

fol.  132''.   Tail-  ynys  ysthjssaiol   .  .  .  wycbt  .  .  mon  .  .  manaw  &c. 

fol.  133'^  Dyfnwal  moel  mvt  .  .  .  .  pedeir  priffordd  vrenhinol  &c, 

fol.  134''.   Tair  prif  avon  .  .  .  Temys  a  Hafren  a  Ilwmbyr  <&c. 

fol.  135.  Gynt  yddoedd  28  o  brif  ddinefyd]  ....  Caer  ludd  &c. 

fol.  137''.  Gwedi  goresgyn  or  saeson  boll  loegyr  a  gyrv  y  brytaniet 
drwy  hafreun  ")  gymry  hwynt  ai  rranasant  hi  yn  siroedd  &c. 

fol.  138''.  Dyvynwal  Moel  mvt  gyntaf  a  roes  gijfraith  ir  brytaniet 
.  .  .  ar  gyfraitb  honn  a  vv  enwoc  a  hynot  gan  lawer  byt  yn  arafer 
Wiliam  bastart  gwedi  hynny  Marsia  .  .  gwrnic  kubelyn  vrenbin  a 
wnaeth  gyfraitli  gyfion  o  ddoetbineb  a  cbyfiownder  yr  hon  a  ehvir 
kyfraith  Marcia  .  Ar  ddwy  gyfraitb  honn  a  drocs  Gilc'as  ap  Caw  o 
vryttanec  yn  lladin  .  Ac  wytli  o  siroedd  lloegyr  a  vuant  yn  i  cbadvv  yn 
hir  ....  Rydychen  .  .  Warwic  .  .  Gaer   vrangon  .   .  Gaer  loyw  .  . 

Ilenfford]   .   .  ymwytliic  .   .  ystefEord  .   .   .  Caer  lleon Aluryt 

vrenin  lloegyr  a  droes  y  kyfreithiev  hynn  o  ladin  yn  saesnec  ac  ai  gelwis 
Marchin  leg  [i.e.  Mercian  law]  :  &c. 

139''  Brytanieit  a  gynhaliasant  yn  gjvan  goron  ynys  brydein  .  .  hyt 
pan  ddoeth  vl  cassar  &c.  ending  with  the  Saxon  heptarchy. 

143  Tair  eisteddva  archesgohion  aoedd  gynt  .  .  llundein  .  .  .  jfork  . 
C.  llioii  ar  wysc  &c. — end  wanting 

fol.  145.  II  rraid  yw  ym  west  Ar  jeithiav  ereill  lie  bo  hi  dlfFygiol 
Megys  yddym  niewu  pethov  ereill 

Ac  y  mae  pob  laith  ar  i  gilyd)  Ac  yn  gyntaf  ni  a  draethwn  pa  amser 
apha  chos  gyntaf  yr  ymavverwyt  o  Arvev  .  Yr  ail  pa  liwie  sydd  wcddus 
"]  dvvyn  A  pba  liw  sydd  bennaf  .  Y  Irydyd]  pa  ryw  arwyddion  a  ddygir 
mewn  arvev  a  pheth  a  arwyddokaant  ac  yn  ddiwaethaf  dysgv  disgrio 
a  dosparth  Arvev 

Arvev  gyntaf  a  ymarverwyt  o  honvnt  wedi  dwf  r  diliw  pan  ymddangoses 
y  bwa   nevol  pedwar  Uiwioc  .  .  a  elwir  ennvys  ....  koch  .  .  rrud] 


$8  Jesus  College  Manuscri'pts,  6-9. 


6 


gwyrdi  .  .  .  du ends  :    Eryr   sydd    edyn    megis  brenbines 

ymysc  adav  eraill  .  ac  edyn  haelaf  or  byt  yw  canys  y  praidi  a  ddalio 
nis  bwyty  ebvn  oiii  bydi  dirvawr  newyn  ||. 

In  this  troatife  reference  is  made  to  (1)  t)c  Sensu  et  sensato,  (2)  Ovid'H  Palltta 
omnis  aman.i  hie  est  color  aptu.i  amanti,  (3)  Franciscus,  (4)  Vincent  of  Beauvais's 
Speculum  hisloriale,  (5)  Alan  de  plancttii  [Naturo'']. 


BIS.  7  =  xxii.     A  Kalendak,  and  a  Medical  Tbeatise  described 

as  a  letter  from  Aristotle  to  Alexander  the  great   and  at  least  a  part  of 

the  text  (pp.  140-159)  is  iu  close  agreement  with  that  of  the  Medtgon 

'Mydvei    in    the   Red  Book  of   Hergest    (cols.    941-947).      Vellum; 

5^  X  3^  inches  ;  166  pages  ;  late  xvth  century  ;  bound. 

The  MS.  is  also  numbered  (2056  =  )  37  and  described  as  "  Traclatus  Botannicus"- 
in  a  modern  hand.     For  a  transcript  of  the  text  sec  Pen.  MS.  120,  pages  285-313. 

1.  Eiyma  rolyn  yuengineth  *  #odyic  medygon  my[d]uei  a - 
[ph]rofadwy  eu  bot  yu  wyr  n[yl]  amgen  no  rywallon  ved[yc]  ay 
veibyon  fed  \_sic]  yntev  yrra[i]  hynny  kadwgon  [a]  grufut[h]  ac 
einon  hyn  o  lyuyr  a  dyl[y]  pop  niedyc  y  wybot  yn  [gyfjredyn  ay  gadw 
ganthaw  yn  da  rnc  ovyn  pallv  o  geluydyt  megys  dalla[-w]  y  klaf  oe 
wall  <fec. 

3.  A  KALENDAR,  containing  the  following  Saints'  days: — 

lONAWR:  Gwyl  fnran,  13tb;  Gwyl  Pawl  oyd  veudvvy,  19th;  Gwyl 

Paol  dyd  y  dooth  i  gret,  2.5tb  ;  Gwyl  annes  wyr[y],  28th.    Cbwefrawr  :■ 

Gwyl  sanfrayt,  1st;  Gwyl  veir  kanwlle,  2nd ;  Gwyl  wervwr,  3rd;  Gwyl 

grigori  Pap,  10th  ;  Gwyl  dyfnok,  13th  ;  Gwyl  Pedyr  yngader,  22nd  ; 

Gwyl   malhios    eboftol,    24th.       Mawrts  :    Gwyl  ddewi,   1st:    Gwyl 

grigori    Pap,    12th  ;  Gwyl   Padric,    I7th  ;  Gwyl    veir  gehedef,    25th. 

Ebrill  :  Gwyl  recliel  elcop,  4th  ;   Gwyl  dyd,  5lh  ;   Gwyl  bcuno  abot, 

21st;    Gwyl    marek    euangelyltor,    25th.     May:    Gwyl    Phylyp  yaco, 

1st;  Gwyl  y  groc,  3rd;  Gwyl  iouan  eboftol,  6th;    Gwyl  vrban  Pap, 

19th ;  Gwyl  dominie,  25th.     Msheis  [sic]  .•    Gwyl  m  chnedif,  2nd  ; 

Gwyl   decla,    3rd;   Gwyl  gwyvn,  4th;  Gwyl    barnabas    eboftol,   11th; 

Gwyl   trillo   koneu,    15tb ;    Gwyl    elidan,    IGth  ;    Gwyl    gioenerewy, 

22nd;     Gwyl     ieuan    vedydiwr,    24th;    Gwyl     Pedyr    aphaul,    29th. 

Grofnkaf  :  Gwyl   yglaw,    2nd ;    Gwyl    tomaf  archfcop,    7th  ;    Gwyl 

margret,   20th  ;    Gwyl   vayr  vadleii,  22nd  ;    Gwyl  yago  ebostol,  25tli. 

AwsT:  Gwyl   Pedyr,    1st;    Gwyl   ofwalll,    5th;    Gwyl   lauref,    10th; 

Gwyl     ypoly     verthyr,     13tli;      Gwyl     raair     gynt.af,     15th;     Gwyl 

bartholomeul,  24th;    Gwyl  ieiiaii  pan  las  pen,  29th.      Medii:  Gwyl 

fancilin,  1st;   Gwyl  vayr  dywathaf,  8th;    Gwyl  ddeyinel,  11th  ;   Gwyl'y 

groc,  14th;  Gwyl  lambart,   17th;  Gwyl  mathev  eboftol,  21st;  Gwyl 

vwroc,  24th;  Gwyl  vihaygel,  29th.     Hydvref :  Gwyl  renna  grmon, 

1st;  Gwyl  kynhaual,  5th;  Gwyl  denyf,  9th  ;  Gwyl.  Edward  vereuin, 

13th;  Gwyl  m[i]hagel  vechan,   i6th;  Gwyl  lucaf  eungelyftor,  18th- 

GiL^yl  fymon  .  ,  .  ludaf  eboftol,  28th.     Mif  Kalangaeaf  :  Gwyl  roll 

ftnit,  1st;   Gwyl  y  meirw,  2nd  ;  Gwyl  kybi,  5th  ;   Gwyl  marthin,  11th  ■ 

Gwyl   kadwaladyr,    12th;   Gwyl  mechyll,    14th;  Gwyl   cecilie   wyryf, 

22nd;     Gwyl   cleraenl   pap,   23rd;    Gwyl   feint  kattug,  25th-    Gwvl 

andral  eboltol,  .30th.     RA[c]vrR  .■  Gwyl  grwft,  1st ;  (Gyl  feint  uicolal'), 

6th;     Gwyl  vair  yngayaf,  8th;    Dyd  llaf  llewelyn,  11th;    Gwyl  luci 

vyrwrf,  13ih;   Gwyl  tomas  eboftol,  21st;    Duw  uodolic,  25th  ■    Gwyl 

yltyfaut,  26th;  Gwyl  ieuan  eboftol,  27th ;  Gwyl  vilubion,  28th ;  Gwvl 

domal  archefcop,  29th.  ■' 

Then    follows     (pp.    18-162)    a     Medical    treatise    attributed     to 
Aristotle  and  "  turutd  from  Arabic  to  Latin."     Portions  only  are  given 


A  Kahndar,  Medicine,  Bruts  etc.  39 

of  the  Ireatises  De  conservando  sanitas  aad  De  secretis  secretoriiin  et 
regimen  regum  (cf.  Bodley  MS.  Rawlinson  A  273  &c.).  Cerlaiii 
passages  are  remiuiscent  of  the  teachings  attributed  to  Hippocrates  and 
Gfilen,  and  tlie  latter  portion  agrees  with  part  of  the  Meilygon  MyOtvei. 
It  is  doubtful  if  the  MS.  is  complete,  and  at  least  some  of  the  folios 
have  been  misplaced  by  the  binder. 

18.  ILyfhyr  ariftotulef  yw  hwn :  alexandcr  vawr  o  gadwadigaeth 
korf  dyn  agauaf  yntev  yntemyl  yr  haul  gynt  gwdy  yfcriiiennu  olythyr 
aur  adroet  oieth  a  |  arabic  yn  lladic  &c. 

48.  Ariftolules  y  alexfader  Mawr  o  dirgeledigaeth  korff  dyn  Gwybyd 
di  vot  lleltyr  y  plant  yngylch  yr  ych  megif  krochan  yn  berwi  ttiw  gwyn 
nit  da  yw  lliw  ryvel  yn  arwyd  eifl'iev  berwat  ar  yr  ych  yw  &e. 

66.  A  treatise  on  the  properties  of  plants,  fruits,  meat  and  drinks  as 
food  and  medicine :  y  pioni  gwreffoc  a  lych  yw  yny  drydedd  radd 
goftwug  mygedorth  a  fferi  vriu  a  blodev  awna  ef  a  weryt  galedi  &c.  &c. 

103.  korff  dyn  a  gyuafodir  o  bedwar  gwlybwr  hyn  fanguis  Colera 
Melancolia  ffleumaf — y  kyntaf  yw  gwres  a  gwlybwr  ac  vti  nattur  ac  ef 
vyd  yr  awyr  &c. 


MS.  8  =  Ixi.  Dares  Piirygius  and  the  Historia  op  Geoffrey 
OF  MoNMODTH.  Paper;  8  x  6  inches ;  139  folios,  wanting  the  outer 
margins  and  repaired  throughout ;  xvith  century ;  sewn  in  limp 
vellum. 

Por  a  transcript  of  this  MS.,  see  Jesus  Coll.  MS.  17,  the  text  of  ivhioh  is  printed 
in  the  Myvyra  in  Aichaiolog:j  of  Wales.  Both  the  'Dared'  and  '  Brut  Tysilio' 
belong  to  the  Compiled  Versions. 

Fols.  1-31,  I.  7.  TLyma  dechrau  o  vluen  y  ssids  o  troyaf  a  Ryfeloedd 
a  vy  ynechrav  y  koronigl  kanis  peleas  vrenin  a  oedd  yn  ykastell  a  elwit 

pelopeus ends :  Sef  oedd  rrifedi  tylwyth  antenor  pym  kant 

a  dwy  vil  aeth  yny  longav  ynte  //  Acliidac  elenys  ai  vam  ai  chwiorydd 
yddaetli  dav  kant  a  thair  mil  o  ddynion  ac  Telly  y  tervyna  ystoria 
dared  yn  vyrr  am  y  ssids  o  droya.  Cf.  Pen.  MS.  1G2  p.  13. 

Fol.  31,  ].  8-135.     Bryttaen  oreu    or  ynyssed  yr  honn  a  elwid  y 

werin  ynys  yngorllewyn    eigioji    &e [^Brut   Tysilio^  Gwcdy 

kael  y  gaer  y  ffoes  eneas  ac  essgannys  y  vab  gydac  ef  ac  addoethant 
mewn  llongav  hyd  yngwiad  yr  aidial    yr    honn    a    elwir    gwlad    rry- 

fain  // ends  :     edelstan  y  gwr  kyntaf  or  ssaeson  a  wisgodd 

koron  y  dyrnas  Ac  o  hyny  allan  y  kolles  priavvd  genedl  yr  ynys  y 
henw  ac  ni  allassant  y  gael  o  hyny  allan  ond  yn  wastad  dioddef 
kaelhiwed  y  ssaeson  arnynt//  Aithr  fywyssogion  a  vy  ar  gjmrybob 
ailwers.  Cf.  Pen.  MS.  162  p.  63. 

Myfi  gwallter  arcliiagon  rryd  yclien  a  drocs  y  llyfr  hwnn  o  gymraec 
yn  Uudin  ac  yn  vy  henaint  y  troes  i  ef  yr  ail  waith  o  ladin  ynghymraec 
Uyma  di6ed  koronigil  y  br'ittanniait 

Liber  dauidi  Powell  de  aberystruth  iu  Com.  Moumoth  yom  . 1610.  (135''); 

To  my  loving  frind  danid  Powell  per  me  Dauid  Johns  (137'')  ;  Dauid  John  Kotherch 
is  my  name  &c.  (138)  ;  Edward  william  is  »  *  »  of  Edward  Kob  *  *  *  sohole  [or 
sohold]  of  Trev  [?  Alun]  (139). 


HIS,  9  =  XV.  PuMf  EiYFR  Kerdaveiaeth  hcrwydd  Davydd  ddil, 
athro,  a  IFugkau  ymadrodd  gan  William  Salesbury  (partly  in  his 
hand).     Paper;  8^  X  5^  inches;  mostly  in  the  autograph  of  Simwnt 


40  Jesus  College  Manuscripts  9-i2: 

VrciiAN  and  earlier,  apparently,  than   1575 ;  strongly  bound    in  oak- 
boards  and  sheep-skin. 

Pormerlv  nurabered  "(75)"   and  30  (  =  2049).     "Ex  doDo   IJogeri  LaDgford  ^ 
occurs   inside  of  the  front  covei-.     At  the  foot  of  p.  259  the  note  signed  "  D.  I. 
is  in  the  hand  of  D.  Jolins,  -vicar  of  Llauvair  :)jffiyQ  Khvyd,  according  to  I'cn.  MS. 
IGO,  p.  159.     The  name  "  Dd.  Maenaii,"  in  a  later  hand,  occurs  at  the  top  of  p.  247. 

The  text  of  this  MS.  is  tlic  prototype  of  lliat  printed  at  E,andovery 
in  1856  by  the  fVelsh  MS.  Society— nee  DosrARTii  Edeyrn  Davod 
Auk,  &C.,  pages  xlu-cxxviii.     For  transcripts  see  Pen.  MSS.  158  &  159. 

Pages  1-3  cont;un  miscellaneous  matter  found  in  the  hody  of  the  work,  and  199- 
229  are  blanks. 

5-197.  B^-ijma  ddijsg   i  adnabcd  herdduriaeth  herdd  davod:  her- 

wydd  llyfr  D.  ddi'i  atliraw  .  Beth  yw  llythyren  :  .  .  .  .  ends  :  Tair  Eann 

Jaith  y  ssydd  :  Rann  veddyliedic  Kann  ddywededic,  a  Eann  ysgrivennedic 

ffinydd  nev  Tervyn  y  ■pumed  H^jfr  herddwriaeth  {see  pp.  xlu-cv). 

197-8.  Etto  y  niae  llawer  o  bethav  ar  ni  ddoeth  kof  i  traethv  or 
blaen  &c.  (see  p.  cvi,  1.  41-C7ii,  1.  17) 

Page  230.  Englyn  Proveft  wyth  bannoc  i  ddanyos  bed  wytli  o 
vogaliaid  nev  o  eilwad  yw  kael  j  u-rth  hynny  ydd  ydys  yn  dyall  bod 
yr  :  y  :  a  dan  Sain  ;  vn  eglur  .  ac  vn  tywyll  icrth  y  man  y  bo  hi 
yn  ffevyll  val  y  viae  /  yftyr  /  Ac  icrth  hynny  y  dylai  voddav  ymravael 
dorriad  ami  :  y :  y  : 

Dcchrav  koel  cKwarav  kat     .... 
Dyro  ssais  hir  dros  y  sset 

Deiroes  oil  dvw  a  roes  yt  dd  nanmor 

b.         Ystyrio  gair  dvw:  ystori // gwir  dad  &c.     Simwnt  vachan 


231.  Mewn  ymadrodd  y  mae  tair  .  Rann  Nid  amgen :  Enw :  a 
iLef  ymgytt'red  &c.  {see  p.  cvii  1.  18-cxxii  1.  25). 

247.  Yma  y  Soniwnn  am  ifugrav  ai  rrannav  :  V  Mai  a  ymchwel- 
awdd  Wiliam  Salbri  a  ladiji  yvghamberaec  {see  p.  cxvii  1.  26,  &c.). 

Schema  ssydd  ryw  ssikrawch  av  air  Nev  araith  Nev  ssynnwyr 
yn    rragori    ar    ddevod    y    kyfPrcdin    Ac    yn    dair    rran  y  parthir  scf 

Jjiigr  bai  Jximocdd  &p ends:    Uydamec*    vydd  pann  ddykcr 

essamijl  nllan  o  ryw  ystori  with  yr  hwn  yr  annogir  y  naiil  ai  gwnevthvr 
peth  :  nev  yntav  yw  ymoclilyd  val  hynn 

Howel  a  wnaeth  niab  niaeth  uiedd     .... 
Uyn  aflach  iawu  dau  vaich  wyf 

292.  Hypozcugma  id  est  subiunctio  &e.  (as  on  p.  cxxviii). 


MS.  10  =  xvi.  Welsii-English-Latin  Dictionary— imperfect. 
Paper;  8^  X  6  inches ;  pages  125-458 — wanting  beginning  and  end; 
probably  earlier  than  1592;  bound  in  old  vellum. 

"  Liber  Collegii  Jesus  Oxon  .  £x  douo  Oweui  Owen  Monensis  Obsonatoiis  et 
Promi  Aula;  Cervina;  lC5v".''  "  Lexicon  Camhro-brittannicum  [2050  =  ]  31  (76)  " 
"  In  D'  I'nghe's  opinion  this  is  I)i'  Davies's  draught  of  his  Lexicor.  J  Blackwell " 
(p.  125). 


*  Glossed  Pm-iKjiijma.  The  Greek  and  Latin  glosses  throughout  are  in  the  hand 
of  Wiliam  Salesbury,  as  well  as  some  other  additions,  including  p.  292.  The 
printed  text  (pp.  cxii-cxxviii)  incorporates  everything  as  if  all  came  from  the 
fiime  pen.     Lines  1-40  of  p.  evi  are  not  in  this  My. 


Grammars  and  Dictionaries.  4  J 

The  handwriting  is  more  like  that  of  Sir  Thomas  Wilienis  than  of  Dr.  Dayies,hut 
it  is  more  probably  the  worlf  of  some  third  person.  The  alphabet  is  peculiar,  and 
the  order  approximates  tliat  adopted  by  modern  philologists,  and  is  as  follows  *  *  « 
IL,  E,  N,  M,  S,  C,  G,  Ch,  H,  E,  B,  F,  T,  D  ■»  *  * 

The  following  peculiar  cliaracteis  are  u.sed  : — 

:   7=]L,.a=Bli,  0=Cli,  a  =  Y,  t=ei,  i=H,  \=ih,  o=cli,  a^&,  «  -^^ 

The  Dictionqry,no>v  begins :  7yma  .  here  .  X  ^e  yma 

7ymysteu  .  spareliawkc  .  Nisus  .  .  . 
cuds :  Dapneb  .  blindenes  .  coccitas 

Da|t  .  vnderstanding  .  intellectus  . 
Da^tus  . 


MS.  11  =  xvii.  Lexicon  Grasco  -  Cambbo  Britannicxim  in 
Novum  Testamentu.u  .  Ubi  omnium  Vocabulorum  Themala  exquisite 
indicantur  ct  Gramniatice  resolvuntiir  .  In  gratiam  Sacrarum  Literaruni 
et  LinguoB  Cambro-Britaiinicaa  Studiosorum.  Opera  &  Studio  Da'*  Morgan 
de  Cymmer  In  Agro  Glamorgan  (p.  iii).  Papur;  about  8  x  5 J  inches; 
pages  i-vi,  1-362  ;  bound  in  old  vellum, 
.  The  Gift  of  the  Rev.  Df  Pardo  Principal  of  Jesus  College  Oxen,  1759  (p.  i.). 

Begins  :  'AfSaprn  eo?  o  ij  anllwythog  .  2  Cor.  ii.  9. 
e7ids  :  Cl<j)eXrjfia  to;  to  llesol  buddiol     Til.  3.  8. 


MS  12  =  cxxxvii.  PoETEY  by  various  authors.  Paper;  7|x5| 
inches ;  342  pages,  repaired  throughout,  written  after  1573  (p.  202)  in 
several  hands — pages  5-169  are  apparently  by  one  hand  and  pages 
202-271  by  another  (contemporary)  hand — there  are  besides  several 
other  hands  and  among  them  that  of  Eichard  Pennant  (pp.  191-201) 
who  owned  the  manuscript ;  in  old  binding  (except  the  Ijack),  with 
clasps. 

1  Index  to  subjects  and  authors  in  the  order  they  are  in  the  text. 

5  jf  S.  Salhi  o  Rvg :    Sion  eryr  y  gwyr  i  gyd  sion  wrol  ...  a 
Tra  gweler  y  ser  treigla  air  Sion  S.   Ttcdvr 

9  f  0,   i'udvT  yngliarchar :  Gwyddom  dewi  a  goddef  .  ...      b 
yn  rhydd  i  benn  myuydd  mon  D.  ap  Un  ap  yr: 

1 1       Klowais  doe  im  klvst  deav     ....         *  c 

na  hayer  mwy  yn  hir  mon  Jolo  goch 

15  Mar:  si/r  D.    Oieen :  Pa  ryw  ddyn  sydd  prudd  iawn  son  .  .  .  d 

pair  wlad  nef  in  prelad  ni  .  155S  .  Gr;  Hiraethog 
19  &  8G  Gwae  fi  kedwais  gof  kadarn     ....  e 

ai  /  n  /  fyw  /  r  /  fvn  ne  yn  farw  finav  Tvdvr  Aled 

■■■   21       Ewcli  f'eirdd,o  ddimbech  i  fon     ....  / 

lloi  gant  vn  lliw  ag  yntav  Dio  ap  J.  ddvij 

24       Edward  ai,  wyr  ai  drwy  dan     ....  g 

chwant  tad  ychen  kochion  leg  lowdden 

.    27  /<S" /v.  0;// 2'p-— E.  wnaeth  y  Iran  i  nylli  fry    ....         k 
'bowyd  och  iailh  bid  yweh  chwech  Jeiv.  dewlwyn 


42  Jesus  College  Manuscript  iS, 

29  /(■  Hong:  Y  ty  wri.li  west  at-  tri  tho     ....  a 

koedwig  deut  keidw  ).ago  di  Rys  Nammor 

30  Tair  annM'ch  atad  Reinallt     ,     .     ,     .  h 
eryr  y  nvr  er  y  tarw                                     Tudvr  Penllynn 

36  f  Elissav  ap  r/r: — Kaf  vn  Iieb  ddiin  kof  anoeth     .     .     .     .   c 
ar  fpynniant'a  orffeuon  Bys  Pennardd 

39  J  S.  ap  Mrcd: — Odaif  i  lifo  dewrion     ....  d 

OS  a  fymendith  i  sion  Robin  ddv  ap  sien7iin  bledrydd 

43       Maer  henwyr  ai  moirw  rheini     ....  e 

tri  ag  vn  trwy  i  genad  Gijtto  or  ghjnn 

46  J  Jvan  ap  Rob: — Y  bar  vcliel  heb  rychor     ....  / 

etto  del  i  ti  Dalaith  J.  ap  Tudvr  pennllyn 

48  J  D.  ap  sianckyn  :  Kami  nos  daed  kynnes  dadail  g 

kap.  liir  y  koed  ir  ar  dail     .... 
karegog  lys  kraig  y  glynn 
dy  gastell  ydiw  r  gelli 
derw  dol  yw  dy  dyrav  di     .     .     .     . 
a  Kwyddog  ir  gog  ar  gwydd     .... 
wyth  goed  a  dvw  atli  geidw  di  Ttidr  Pennllyn 

51       Mawr  ywr  dysg  yno  mae  r  da     ...     .  h 

i  fenni  i  raf  finnav  Gytto  or  glynn 

54  Alteb  :  Eyfedd  ydiwr  arfeddfjd     ....  i 

o  daw  Rag  bir  drigo  hwnn  I£o:  D.  ap  J.  ap  R. 

57       Da  niewn  kyfF  dewi  myiiyw     ....  k 

a  dar  byd  nid  a  ir  bedd  D.  llwyd 

60  3Iar:  Elissav  o  fal:  Bid  rhy  wann  boetri  ennyd  ....  I 

y  ijciin  oedd  io  penn  oedd  fyw  Leiois  Mon 

63       Milwr  a  gar  moli  gwydd     .     .     .     ,  m 

kael  evro  y  bwcklai  arall  Gvtto  or  glynn 

67       Doeth  y  mab  ysbryd  a  thad     ....  n 

gwledd  i  mab  arglwydd  amen  D.  ap  Edmund 

71    Mar:  Edw:  ap  D. — llawer  nos  Hew /r/ way n  isaf  ....  o 

fo  dvw  nef  acd  yni  wart  Gvtlo  or  glynn 

74  J  W.  gr:  or  Penrhyn :  Er  liynn  aros  yr  banner  ....  p 

Haw  grist  i  groossi  Hew  gryni  J.  ap.  gr:  Ida 

77  f  lleuud :   Pyngkio  afiwydd  drwyr  flwyddyn     ....  q 

yn  dowyll  ini  dcv  oed  /  .  D.  ap  gioilim 

79  Mar:  Stan  BuMai :  Betb  a  dal  byth  adcilad     ....  r 

yn  ifank  i  wlad  nefoedd  IVm:  llyn 

83  Mar:  Mred:  ap  Tudvr :  Dyn  wyfi  yn  dylyn  vn  faun   ...        « 

yn  llys  dvw  mae  /  n  /  well  istad  Tudvr  Pennllyn 

89  f  S.  evtyn  i  ofyn  kwriegl 

Myddylio  i  ddwyf  pan  wyddiant     ....  t 

a  gwir  ddychuu  fydd  rhann  rbai  f.  v'n  ap  J.  ap  adda 
92  Alleb :  Ystod  hir  ystad  hoewrym     ....  u 

eled  i  gerddod  ag  of  /  Mredydd  ap  Rys 

95       Y  bardd  ^owndrefii  bwrdd  \vindravl     ....  v 

llys  [Grythor]  yn  liwr  Pri.s  dop  /  r  /  rhodd  W.  Kijnnwal 
98       Y  bardd  gwynu  ebrwydd  gauiad     ....  «, 

i  gyd  i  rhof  gidaf  Ry><  Jo/w*  Tvdvr 


Jesus  Oollege  Manuscript  i2i 


43 


102  f  ofyn  tvlyn  :  kaviad  merched  am  kvriai     ....  a 

ni  -wrddvw  oedd  waeth  na  ddoe  ddyn  <S'''  IJ.  irefor 

106  J ddviv,  Mair  S^c. — Klyfycliv/a/  gaeth  awnaeth  yni  ...      h 
lowri  ai  gall  lawer  gwyl  Tvdvr  Fenllyii 

108       T   ferch  wenn  fvr  y  ehwaneg     .     i     ,    ,  c 

Y  gorffenuo  gav  r  yr  fFynnou  T.  Alcd 

113       Y  gwr  vwcb  benn  gorvwch  byd     ....  d 

Y'ma  ddvw  ncf  maddav  i  mi  D''  J.  Kent 

116  Pwy  ywr  gwr  piav  /r/  goron     ....  e 
dan  nawdd  bob  enaid  a  nef                                      (ir:  gryg 

117  Yu  fil  a  haner  .  .'  .  dav  ddeigaiu  pvmp  Iiefi/d    ....  f 
y  kyuhavaf  gwaethaf  i  gvd    .  ISSs  .                                          Anon 

118  Da  Uvniwyd  dvll  ^ownof    .     .     ,     ,  g 
y  mab  rliad  a  gad  or  gair                                D.  ap  gwilim 

120       llyma  yr  havvl  lie  may  rhaid     ....  h 

■jfiig  ar  hyut  ir  angor  hen  D^  J.  hent 

123       Y  tad  or  dechievad  chwyrn     ....  i 

yn  rhydd  a  chwbl  a  fo  /  n  /  rliaid  „  „ 

126       llowrodd  aroes  i  foessen     ....  k 

di  angall  yw  y  dengair  „  „ 

129       Kredaf  i  iiaf  onefoedd     ....  I 

a  mair  ag  nid  rhaid  ym  mwy 

132       Byrr  arfeddfydd  britlifyd  bran 
drwy  gvr  if  fawr  drigaredd 

137       Daear  gynt  or  dwr  a  gad     .     .     . 
fry  yr  elom  yw  fro  /r/  Eilwaith 

140       Drych  yw  /r/  byd  di  rychor  barn 
oniJ  dvw  dvw  uid  da  dim 

143       Er  yn  bai  ar  yn  bowyd     ....  ji 

nawdd  a  thrvgaredd  i  ni  Z)''  John  hent 

146 


150 


155 


159 


D.  ap  gwilim 


D.  Nanmor 


IIvw  arwystl 
S''  Owain  ap  gtm 


D.  ddv  o  hiraddvg 
John  Tvdvr 


Digam  y  gwnaeth  dvw  gymwyll     , 
mab  brenin  mwy  ai  prynno 

Egor  nef  wrth  lef  araUh  lafar  dyn 
knobiwn  nev  gvrwn  fo  Egorir 

Be  da     edd  fai  y  byd  a  fv     .     .     .     , 

a  ne  in  enieidie  yn  ol  J.  up  Rob:  ap  Rys 

4r  y  mor  :  hvn  oiw  yr  cden  ni  bv  i  aden  &c.  gr:  pilin 

160  Mar:  S.  salcshiiry :  0  dvw  dad  pa  fyd  ydyw     .... 

y  gwelom  bawb  j  gilydd  Bion  Titdvr 

165  Mar:   Syr  S.  Salhri :  Dvw  a  roddes  drwy  wcddi 


i  fro  dvw  oedd  fry  i  doeth 

170  ■  Y'  beirdd  a  fynent  i  bod     .... 

Y  maen  Raid  am  ofyn  rrodd 
medrv  wythran  ymadrcdd     .... 
am  ssynwyr  am  herssenawl       '•  24     || 

171  Ehien  gwr  lien  a  garaf     .... 
ym  wrando  am  yr  viidyn 

174       Anes  evron  sion  fyughwrs  henwi  liaol 
yw  .  r  .  lieu  a  Ky  Haw  aunes 


W.  lleyn 


1).  up  Kdmwnt 


L.  G.  Kothi 


44 


Jesus  College  Manuscript  /S. 


■  ■  178  Mem  Eiin  vy  S.  mjn 

Miiwr  (Iwr  mawr  nioi'dwy  /  r  /  moroedcl     ....  a 

o  law  lief  i  elin  wenn  /  John  Philiyp 

182  J  ijynwdi  Bolant  Mred:  o  fan  a  Lewis  Penmon 

Co;sar  bad,  si^is  arw  lielynt     ....  b 

bytli  in  oes  na  bytlio  inwy  J.  Tuder 

186  /  ofyii  J  fan  Ihoyd  p  Jal 

•      '    Traiiiwyais  trvvy  ymowycl     ....  C 

y  llwyu  y  maker  y  Hew 
a  cklylyn  hyd  i'olew     (1.  66.)  || 

191       II  Hading  lieb  air  kolledig     ....  .    .  d 

yv'kair'tra  fo  to  kerrig  Sion  Tvdvr 

194  f  ofyn  Tehjn  :  Y  grymmyswalch  gair  moysen  ....  e 
at  Rwysg  iarll  yt  deiroys  gwr  W.  llyn 

198       Erres  iawn  cr  ys  ennyd     ....  ,  / 

draw  /  n  /  eVstys  oydrau  uestor  <S'.  Tvdvr 

201  Jlyc:  Pennant  piav  j  r  I  llijfr  hwnn. 

pwy  bynnag  ato  difvddio'  or  llyfr  hwn  /  ag  ai  dyclto  g 

iiieljtith  i  fain  iddo  u  /  rhwydd  ag  ua  bo  hylwydd  iddo 

202  fi-  Escoh  Hughes  :  Vwj  ydiw  arglwydd  pedeirgwlad  ...  h 
ach  esgyn  yii  ai'cb  esgob  Jliigh  Kowrnwy 

206  7  Rob:  ap  liys:  Y  lien  bo  ir  avr  lliw  yn  y  brig  .  .  ,  .  i 
dev  ddengoes  kyn  dydd  augav  Ric:  ap  ho:  ap  eigiati 

209       Y  vercb  a  gerais  yn  faith     ....  D  ap  Gtm  k 

teg  oedd  pod  tavog  iddi  ne  Deio  ap  ijan  ddv 

211  /  ofyn  march  i  Rob:  ap  R.  "gwr  lien  a  gar  hall 
wynedd."  Awn  atat  ith  wlad  ath  wled     , 
siars  byw  ap  syr  Rys  i  bwyth 

214       Y  niilwr  doeth  mal  avr  da     .     .     , 
dvr  i  waith  fry  dyw  ith  t'rawd 

217       May  .  r  .  eryr  byw  mawr  ar  bank 
bid  ir  wyneb  dair  einioes 

221  y  Rys  a]}  howel  ap  R.  o  fon  : 

Y  Dyn  ni  wyr  end  vn  ]faith     .     . 
bodowyr  aer  bed  air  oes 

225       Tristach  yw  kymry  trostyn     ,     .     . 
naill  ai  dvw  ain  Uawddiawl 


Lewis  Morgamog 

m 
S.  Philipp 

•     •  « 

Rhys  kain 

o 
Lewys  Darori 


tin  ap  Gvttyn 

Giitto  or  glynn 

I..  G.  kothi 


227       May  lief  oer  val  llifeiriaint     .     .     .     , 
i  fon  y  trig  fenaid  traw 

230       Avr  yngliarad  law  arian     .... 
dair  oes  i  roi  devrydd  win 

233  Mar:  Si/r  T.  goch  kynn  i  farw  i  ofyn  i  ddillad 

aifarch  :  IFres  i  kawn  hoff  ras  kenych     .... 
He  brav  i  fyud  llwybyr,  o  fendith  John  Tudr 

238  f  Harri  Sulbri .   Y  dyn  ar  had  da  /  n  /  y  rhyw 

dwfu  i  bwyll  dvw  fo  /  n  /  i  borth  0.  Gwynedd 

242       Mi  a  wn  draw  myued  i  rwyf     .... 

einioes  fawr  yn  yuys  fon  Rhys  goch  glyn  dyferdwy 

244  J  ]P'  Elis  Prys  :  Y  prelad  bapp  wrolaith     .... 

kawn  ytt  garw  llwyd  knot  gwyr  lieu  .  lost  .  '  Gr:  Il'og 


Jesus  College  Manuscript  /?. 


46 


2-18       Am  wawr  hin  yr  wy  nior  lew     .     .     ".     .  a 

yu  weddw  iih  gaer  viiwaith  gweii  Gr:  ap  Jeuan 

250  J  ofijn  syrkin  o,groen  moelrhon  i  herson  Derwen 

Syi'  Robert  gair  syr  bwrt  gynt     ....  b 

yii  gyd  a  liwy  nag  oed  liou  Gr:  Hiraethog 

2."»S  J  S.  J'ilsfwn:  Y  gvv;xlcli  rliwyd  1  dan  gylch  rhyddavr  .  .  .  c 
dyi-e  vwcli  weith   y  dryeh  avr  J.  Tiidr 

261  jfo.kyinodD''EUsP. — Pa  ryw  ddadl  prvJd  ydwyf  .  ,  .  d 
dy  ras  ir  dvw  iir  ]fesv  //    "  Mnthew  Bromjfild 

2G3       Y  fvn  ore  llvn  i  Haw     ....  e 

awr  yu  ol  yr  anwylyd  Si/i-  D.  Owen 

266  jf  Firs  Conwy  archiagon  llan  elwy 

Mawr  fv  enw  am  ryw  fonedd     ....  / 

a  throi  .  n  .  lionn  atliro  .  n     lieuwr  Tiidr  aled 

269       Y  gwr  lien  ag  iarll  wyneb     ...  g 

Draw  ^essv  bo  dros  i  beun  Leioin  Daron 

273  7  0.  kessig :  Pwy  ar  ofyn  y  prifeirdd     ....  h 

geirda  yr  liawg  ir  gwyrda  ai  rhydd  S.  Tvdvr 

276  f  Ho:  amhadog  :  Y  gwr  ir  a  gwar  arian      ....  i 

trwy  egni  bytli  trig  yn  ben  Jnko  hrydydd 

279  Mar:  Cadwaladr  ap  Mred:  o  vcdkelert 

Mawr  kri  oer  marw  ky w  /  r  /  Eryr     ....  k 

krist  ai  dvg  ei  /  J  /  nef  nawdd  IF.  Ky  meal 

283  f  o.  Telyn  :  Y  Hew  hir  bwrw  /r/  llv  hcrwyr  ....  I 
dragwn  gwyr  drigain  oi  gwertli  ,, 

287  J  To)  Prys :  Y  Hew  jffangk  Gallvawc     ....  m 

liydd  tal  pen  mowredd  tylwytli  ,, 

291       Pa  wyr  glan  pwy  piau  glod     ....  n 

bevnydd  i  gowydd  ai  gaingk  To:  Prys 

298       Kvr  thost  a  fydd  kariad  dyn     ....  o 

hennwch  a  chymrweh  i  chwi  „         „ 

300       Aiiap  oedd  na  wypai  wr     .     .     .     .  p 

byddwn  hyd  i  gwnn  yn  gall  „         „ 

305  Oiidl:  Y  byd  aeth  yn  gaeth  He  gwedd     ....  q 

aeth  gwaelh  or  gyriad  ath  gaeth  oer  goron  „         „ 

310  Och  oeh  achanoch  och  vuwaith  amddyd  &c.  „  „      r 

311  O  dduw  n  E,ad  oedd  anrhydedd  ....  s 
gwna  vn  oed  i  ganv  /  n  /  jach                                  „         „ 

315       Eyfeddod  mewu  rhvw  foddion     ....  i 

hynny  ysydd  o  fewu  y  saeh  ,,         ,, 

319  Atteb  :  tomas  pryS  ddvrgrya  ddewrgry     ....  tc 

y  ty  n  gwit  tann  y  garn  Rys  IVynn 

324  Atleb  :  treigluis  a  Rodiais  al-  hyd     ....  v 

ni  i  afFaith  tan  vffern  Tho:  Price 

329  DychaniR.  JVyii :  Adda  lion  o  dduw  hanocdd  ...  to 
ith  ddydd  nl  cliei  fyth  heddwch  Ifmc  Machno 

334  Bydd  ddistaw  atliaw  oth  eiriav  /  digon  &c.  Anon  x 
b.        Dysgv  kyniy.sgv  Jjo  mwyn  ymkanv  &c.                       T.  P.   y 

335  Kcnais  gerdd  kynnes  i  gant  .  ,  .  .  z 
kyd  a  chlod  i  hael                                                  Tho:  Price 


46  Jesus  College  Manuscripts  i2-i3 

339       Rywiovvgwalcli  niewn  rhagor     ....  a 

bng;,liolant  aber  gelav  1.  26  ||  (See  Cat.  vol.  i.  p.  40,  o.) 

341  li  korff  ar  fodd  karw  ffyrf  addwyn     ....  b 
rlioed  duw  yt  yr  rhent  o  ioik                           Gr:  ap  Jeuan 

342  Ba  ruw  ddelw  bur  a  ddoletn     ....  e 
OS  klwyfai  wres  klaf  yr  iach  i.  26  || 


MS.  13  =  XC.    The    Poetical    Works    of   Davyd    Benwitn. 

Paper;'   11^  X  7f  inches;  folios    4-286;    early  xviith  | century   (see 
Colophon)  ;  bound  in  leather. 

4  II  A  gweddi  rhaini  ag  ynte  Rheiniel  {stanza  22)    .    .    .    .     d 
gvvaed  duw  wr  mwynsut  y  gatwor  mawnsel. 

h.  Odl  i  Mr  William  Morgan  or  vanachlog 

Awn  at  hael  aiirfacl  walch  arfoc  yn  hawdd     ....        e 
ywch  braint  nar  man  saint  a  vydd  yr  m  ||  {stanza  21) 

5  II  Ach  vathaii  dian  «  *  *  «  «  haii  {stanza  13)     ....      / 
yn  daisyf  oil  nyd  oes  ver 

6  Odl  i  S'  Edward  Matcnsel 

Y  marchog  rhywiog  aer  Syrr  Rhys  mawnsel     .     .     .     .     g 
vn  da  ym  vn  swydd  ond  y  mawnsel  ||  {stanza  IS) 

7  II  0  vledri  enwi  i  auiau  {stanza  s)     .     .     .     ■  h 
a  y  aiirddewr  hael  ar  y  ddaear  honn 

8  Odl  Mr.  Edward  Morgan  or  vanachlog 

Awn  wyr  maith  mawndaith  at  ail  morda  naf      ...  » 

etto  yw  dda  atto  y  ddawn 

9  Odl  i  Mr  Gams  o  Aber  Braen 

Yr  hydd  trwy  gaiirydd  trigaroc  ym  oes     ....  k 

ar  grair  braii  o  gylch  y  aiir  garw  brigoc 

106  Odl  i  Ma'  Matho  Herbert 

Dydd  daed  Artliiir  biir  heb  wg,  ion  haelwycli     .     ,     .     .  / 
ntt  bawb  yw  dwyn  yt  bob  dydd 

12  Odl  i  M'  Wiliam  vachan  o  Ian  Rhydol 

Galwer  pen  giircr  vn  gwrol  hoenys  ....  m 

ath  hoyw  hvc  iarll  yth  alwer 

13  Odl  M'  Georg  harbart 

Kant  dydd  da  yna  gorywch  iawnwart  mwstr  ....  n 

dydd  didraw  varie  dydd  da  urwy  vwriad 
14i  Odl  Wiliam   Siankin  o  Landydxcg 

Awn  at  haelafael  ai  ofynn  wolwch     ....  o 

i  alw  am  hap  wiliam  hael 

IG  JLyma  odl  o  valiant  i  vorganaid  gwe.nt 

Darllenais  vnais  enwi  dewisgamp     ....  p 

darllenais  da  ywr  llinwaed 

1 76  Odl  y  sir  Wiliam  Harbart  o  Saint  Siliann 

Y  marchog  donniog  aiir  dent,  sy  orau  ....  n 
yma  ar  chweigaint  or  marchogion 

19  Odlfoliant  i  M  [  Wiliam]  jfefans  o  Landaf 

Af  af  i  landaf  at  ail  dyi'an,  elw     ,     .     .     .  « 

i  Aron  Uandaf  aiiraid 

Dt/tna  ddiwedd  yr  odlaii    ar  hjwyddon  syn  kalyn 


The  Poetry  of  David  Benwyn.  47 

206  jf  iarll  penfro :  Y  iiifU  a  bw  iairll  y  Ijyil  ....  a 

difetli  nulJ  duvv  vo  oth  rlianu 

21  Kjjwijdd  i  Esgob  Kandaf—  IFiliam  [?  B/ethin] 

Y  vatharu  wych  vyth  or  uob     ....  6 
yn  ion  a  a/aui  y  nef. 

22  Kywydd  i  Si/i-  fViliam  heibart  o  gaerdydd 

Y  marchoe  diirioc  dewrwych     ....  e 
i  vyw  hwnn  a  vo  henaf. 

23  J  Syr  Ed IV:  Stradliiig  :  Y  marchog  a  mairch  a  g^vyr  ...        d 

dwy  oes  ywch  raewn  dewis  hedd 

216  j^  M''  Tomas  Vachan  ar  Dwii  lie/ii 

Pwy  sy  oraii  passeryr     ....  e 

vnais  i  hwnn  einioes  hir 
26b  J  il/''  William  harbart  o  Sain  Silian 

Yr  liurbai't  eryr  liirbarch     ....  f 

darian  sir  diternas  vwcb 

26i  &  70  ^  Mr  Mils  Morgan  o  Dredeger 

Y  gwr  o  gyfE  goraii  a  gaid     ....  g 
iecliyd  ach  byd  wrtli  ytli  bodd 

276  ^  M''  Edm:  Morgan:  Pwy  yw  r  vn  oil  an  pair  ni  .  .  .  .  h 

aiii-  llwyth  a  hitha  /  n  /  iarlles. 

28i  J  Mr  Emiciit  Morgan  pen  oedd  yn   Sirif  i  erc/ii  keffyl 
dros  IV.      Tomas  ap  nieuric  vchan 

Y  gwr  a  dal  ag  aiir  dent     ....  i 
da  walcli  vyth  diolcliaf  yd  . 

296  j^  M''  [Edtvart'i  Kemis  o  gefn  mabli 

Ai  i  weled  a  voler     ....  k 

at  gynnal  i  tai  gWynnion 
^06  J  Syr  Thomas  Mannsel  hyn  i  wneilhyr  yn  varcJiog 

Y  Mawnsel  aiir  mown  sel  iaith     ....  I 
ath  vawrgost  byth  o  vargam 

316  J  M^  Anthoni  Mawnsel  o  Lan  Trithyd 

Y  mfiwnsel  braii  niewu  sel  brynt     ....  m 
at  gynnalh  y  tai  gwynnion   , 

33  J  M''  Thomas  Mawnsel  hyn  i  wncithyr  yn  varchoc  . 

Yx  hebog  o  aiir  hoew  barch     ....  n 

yma  aiir  gorff  y  margiuu  . 
3d  J  M^'  Thomas  Basel  o  dre  Siniwnt 

Travvaf  at  liael  trwy  vet  hwnt     ....  o 

ai  bwys  at  Iwyth  Bassed  lin 
35  jl  M''  IViliam  Evans  o  LandaJ  . 

Y  gwr  doeth  ;  o  sir  gaor  dydd     ....  p 
Noe  ne  liiin  yn  vn  a  hwnn  . 

366  J  To:  Lewis  or  Vann  :  Y  vann  deg  a  vcndigwyd  ...  q 

at  ddiigiaeth-etto  ddegoes 
386  Etfo:  Y  Sieri  vwch  y  sir  aeth     ....  r 

oil  oil  byth  wellvvell  i  bych 
y  M''  Edward  Prichard  o  Lan  Kaeach 
396       Y  karw  vii  north  kair  a  nydd     ....  s 

y  Hew  pen  vy  hon  a  llwjd 
'11       Af  i  dy  naf  hwnn  yw  Niidd     .     .     ,     ,  t 

vu  yw  rhoed  Jesii  n  wr  hen 


48  Jesus  College  Manuscript  i3,  - 

41  i  f  Mcih  Morgan  :  Y  Eiew  odwycli  a  lledwc  ....  a 

er  mail-  ai  mab  ir  mor  mwy  . 

43  J  Mr  Roser  IFiliams  o  Lan  Gybi 

Af  at  hael  o  vowyd  da     ...     .  b 

eiuioes  hydd  vnais  i  hwnn 

43i  f  3Ir  Wiliam  Proser  or  Wernddy 

Y  Siryf  aiir  sy  ar  vaink     ....  c 
a  gwrdda  i  wawd  gerdd  i  werth 

446  /  Mr  Wiliam  Pris  o  Lanffwist 

Y  gwr  doeth  goravi  hwy     ....  d 
am  y  ehwesii'  mwy  ch  aisaii 

Abb  J  M''  Wiliam  Powel  o  Lan  Soe 

Pwy  sy  o  went  passai  wyi"     ....  e 

wellvvell  0  heddiw  allaiin 

466  J  Mr  Roivland  Kemis  or  vaendre  . 

A.i  ir  vaendief  nef  yn  iaith     ....  / 

ai  vwyndro  yny  vaeiidref 

476  J  Mr  Edward  Harhart  o   Gric  Howel  . 

Af  ynwaith  enwaf  annedd     ....  g 

iairll  oesoc  a  iairll  esau 

486  f  Cristor  fflemin  :  Y  Hew  vniawn  llei  enwir  ....  /( 

hydd  iachys  yn  heddwr 

50  f  M^  Sion  Aivbraii  :  Yr  Awbraii  liael  braii  hynt  ...  { 

dewr  wr  rhvvydd  duw  ar  i  rhati 

51  ^  Siankin  ffranhlen  :  Yr  hebog  ai  wyr  hoewbarch  ...  k 

ynaf  ywch  ac  ny  naf  wall 

52  f  M^  Siors  Pari  o  ddyffryn  aur 

Y  kawr  rhwydd  lie  kair  ryddaiir     ....  I 
i  ni  yn  hwy  no  noe  hen 

53  J  Andro  Sion  or  Drosdref  . 

Y  ofwy  /  r  /  iaith  af  ir  wyl     ....  m 
i  Andro  vwyn  drin  i  vyd  . 

54  J  W.  S.  ap  Mred: — Awn  at  aiir  walch  natiiriol     .     ,     .     .  n 

gemyw  aur  ai  gyniares 

55  J  Hoel  Wilim  ;  Hywel  wyd  wr  haela  dim     ....  o 

Ywch  i  bwyth  wych  obeithwr 

566  jf  To:  Sion  Andro :  Yr  eginyu  ar  gannwr     ....  p 

ddwy  oes  a  houn  ddewis  hwyl  . 

576  jf  WatMn  Tonias  o  Lanylldyd 

Y  gwr  braii  a  gair  oi  brie     ....  « 
yd  ai  alw  bair  dalii  bwyth 

59  /  Domas  Powell  o  Lwydarth 

Awn  at  vn  gwr  hwnt  i  gyd     ....  »■ 

yn  piirwalcli  ny  Hoi  /  n  /  perid 

60  f  Hari  Watkin  o  Abertawe 

Y  gwr  braii  gorali  o  gant     ....  g 
ar  gylch  y  dref  ir  gwalch  draw 

61  K.  dros  Hari  WatMn  i  gymortha 

Ym  gwyraf  niae  ymgeraint     ....  / 

di  delh  rhont  duw  dalo  i  rhain 


The  Poetry  of  David  Bewwyn,  4^) 

QS  K.  i  ganmol  tre'r  hont  vaen 

Arverais  oil  ar  vawr  waith     ....  a 

eto  ailwnith  i  kelir  . 

64    f  Langynwyd :  Y  plwyf  gorati  nwy  on  iaith     ....  h 

yr  hwnu  liynt  i  rliaun  hwyntaii 

65i  J  Vorganwg,  Mi/rtwi/  a  Brtichainiog  . 

Y  tail'  sir  henwir  liynod     ....  a 
nod  awen  vyth  nid  ai'n  vardd 

68  jf  Water  Tovias  o  Vrynbiga  i  erchi jff'onn  . 

Y  gwr  o  went  goraii  wnn    ....  _  d 
ywch  rhwn  a  dale  ych  rliodd 

69  f  TV.  ap  S.  o  Went:  Y  gwr  o  gorff  goraii- a  gaid  ....        e 

a  rhanno  yt  hir  einioes 

71   f  erchi  keffyl  i  Rithdrt  Tomas  Gr:  goch  o  Lyn  Nedd, 

Yr  vn  Uew  braii  arian  llys     ....  / 

i  ddaii  werth  o  cherdd  ddiwall 

726'  Kywydd  i  Risiard  Wiliam  o  Lan  Gattwg  , 

Af  wythoes  i  vyw  weithian     ....  -  g 

dros  hwnn  dair  oes  a  honno  ^   .   , 

736  K.  heddwch  rhwng  M'  Thomas  ham  or  wenm  a   M'  - 
Risiart  Basset  or  bewpyr,  a   rhwng   M'   Roh'- 
Thomas  a  langfihangel  a  M'  R.  Basset. 
•    Ywlad  oraii  hoew  dirionn     ....  h 

draw  rhyddynt  a  dror  heddwch 

756  f  heddychu  Syr   W.  Herhart  o  Sain  Silian  a  W.  Blethyn     . 
'     •  E-sgob  ll.daf:  Y  gwyr  goraii  gairw  gwiwrent     ...         i 
a  dror  heddwch  draw  rhyddiin 

77  J  W.  Morgan  o  Vachen :  Y  Hew  iefank  oil  vfydd  .  .  ^  . 

drwy  rhinwedd  draw  ar  aned  h 

78  J  W.  Morgan  o  L.  tarnam  :  Y  gwr  mawr  goraii  am  win  ...      I 

yth  dario  i  waith  dwyronn  "  ~  ' 

796  jf  M'  Huw  Sion  ILywelyn  a  Lanwenarth 

Af  at  wr  hael  yn  hael  ni     .     .     .     .  '  ^   ' "  m 

di  warth  ai  byd  wrth  i  bodd  , 


8i)  J  M'  Watkyn  Lychwr  o  Lan  Dydwg  '.,.'.    C,    : 

Af  at  wr  ai  vyd.  di.  wg    ..     .     .     .  _•    "*  n 

at  gann  hap  i  Watkin  hael  . 

816  jf  M'  (S)  Risiard  Basel  or  Bewpyr  ...:..  \  i  .    . 

y  Based  hael.  bas  at  hynn     .     .     .     ,       . .    .      .       "  o 

deigainoes  yt  y  gynnal  .  ..  .  . 

'83  jf  M'  Water  Wiliam.  o  Gelli  gacr-i  ercM  hej^yl  '^  '  ■  - 

Af  at  vlaenor  y  'vory     ....  p 

at  gann  hap  i  watkyn  hael  . 

84  J  erchi  heffyl  i  Jefan  SianUn  Bian  [i.e.  ah  Jvan  ]  ap  mxidog. 

Af  at 'Jefan  naf  yn  wych  .  .  .  wyr  Jefan     ....  q 

yn  hoew  Iwyr  Jefan  haelwych  .  ,  ^ 

85  J  erchi  telyn  rhaiim :.  Ygdy.dier  os  da  ydwyf     .     .     .    ~.  r 

kawr  dewis  kair  i  daii  werth 

"  876   7  To:  Lewis  or  Vann :  Y  Uew  rham plant  glew  dai  glod, .  i  ^    s 
a  sy  weddys  oes  Addaf        ■  ■         ....     - 

J  98560.  ^ 


so  Jesus  College  Manuscript  /5. 

89  7  Siors  org:  Kemijs  :  Y  gwr  o  Went  goraii  waed  ,     .    .        a 

dewr  hael  vo  kaidwad  ar  hwnn  . 

90  J  Edw:  Lewis  or  Vann :  Y  gwr  dowr  gywair  darlaii  ....    6 

ath  daeoni  ith  wynob   . 

916  J  M^  Morgan  Meirik  or  gotrel 

Af  yr  kotrel  hyd  elawr     ....  c 

i  walch  y  kotrel  ai  wyr  . 

93  J  D''  Leivys  o  Venni :  y  dokdor  irddedik  dad     ....        d 

tario  sy  hap  tair  oes  ywch  . 

94  ^  Mr  Wiliam  Sions  Siaicnflor  o  Lan  Daf 

Y  lien  ir  llawen  araf     ....  e 
Wiliam  vwch  benn  i  welii 

956  J  Gr:  Nicholas  a  Stoned  i  wraig. 

y  Hew  ir  braii  oil  or  brig    ....  / 

hwnn  y  bo  a  honno  byth  . 

97       Dyn  wyf  ni  wnn  ydiw  n  well     ....  g 

Chwerw  yw  braw  rhwng  chwaer  a  brawd     .... 
vn  wych  heb  wad  yn  iach  byth 

976  J  erchi  kleddy  i  Edw:  ap  Risiard  dros  Edio:  Wiliam 

Deall  i  rwyf  dyll  y  rholh     ....  h 

ynn  or  vnwaith  yn  llonydd  . 

99  K,  dros  Sion  JTJn  daelwr  i  erchi  kymorth  o  ddefaid  i  wyr 

JLan  gynwyd :  y  plwyf  goraii  nwyf  on  iaith     ....       i 
or  hwnn  hynnt  i  rhanu  hwyntaii 

1006  K.  dros  JL'w  dd:  ap  howel  o  aber  pergwn  (o'r  Clun  eithinog) 

i  erchi  gwin  :  Hy wel  wyd  wr  haela  dim     ....         k 
ywch  i  bwyth  wycn  obaith  wr  . 

102  ^  erchi  nai  y  bardd  yn  rhydd  yw  borthorion  . 

Y  gwyr  a  dal  o  gaer  dyf    ....  / 
■wedd  oer  iawn  weddwr  ywch 

103  J  Lewis  Baker ;  Y  gwr  Hen  a  gan  y  llti     .     .     .    .  m 

eithr  achos  a  thrwy  ie^hyd  . 

104  /  Mr  Leiois  o  Rhyw  r  Perre 

Y  Hew  braii  ar  iawn  llwysbrynn     ....  n 
i  chwi  a  Mari  a  men 

1056  J  erchi  March  (i  Tho»  ap  Edw.  Lewis  or  Vann). 

Y  gwr  enwog  ar  aned     ....  o 
wyt  ddiiwiol  yt  weddiwr  , 

1076  jf  W.  S.  ap  Roser  or  Wem  ddu 

ILew  aiirfaeth  y  llii  irfawr    ....  p 

i  vhoi  n  vwyn  ir  hena  vii 
109  j^  erchi  milgi  {dros  W.  Sfradling  i  Lewis  ap  Sir  Sion). 

Lewis  gorywch  rhyw  liiocdd    ....  « 

i  gyd  a  gawn  gyda  gwin 
1096  jf  erchi  dagr  ({Roland  Watkin). 

Pwy  r  baelwych  vel  pai  Ehwlant     ....  r 

da  obaith  yw  daii  bwyth  hwnn  . 
1 106  f  M'  Philip  Morgan  o  Wem  y  klepa 

Gwr  wyf  a  gwiw  refyn     ....  g 

droes  i  hap  dair  oes  a  hwnn 
112  J  Esgob  Kan  Ddf:  Yr  esgob  doeth  rhwysg  heb  dol    .  .  .  .   ^ 

a  dygo  /n/  cnwedigol, 


[The  Poetry  of  Da,vid  Benwyn,  Si 

113 J  y  pedwar  maib  pedair  mil     ,    ,     ,    ,  a 

i  galwn  iairll  a  glau  ynt  . 

Val  dyma'r  Barnadan  yn  deohraii  ag  yn  gynta 
115  Bar:    Wiliatn  iarll  penvro 

Y  byd  aeth  yn  waeth  am  vn  ^or  arnam     .     .    .    <  b 

krynii  bailch  koranaii  byd  . 

118  Mar:  Syr  Edward  Mawnsel,  13§5  . 

Kly wch  lef  hyd  y  nef  ydiw  /  n  wg  kly wch  gamp  ...  c 

mwy  mwynaf  dewrwalch  mae  mewn  nef  dirion 
120 J  Mar:  Syr  Wiliam  Morgan  q  benn  y  hoed. 

Holl  dair  gwent  Uwynent  kwynan  rhiolwyr     .    .     ,    ,       d 
oi  nwyf  modd  alwent  i  nef  meddylier 

1226  Mar;  M'  Edward  Lewys  or  Vann 

Kwyno  kwyn  briwo  kau  braw  marw-oJaetlj     ,     .     ,    .        e 
kenedl  holl  gymrii  n  kwyno 

124&  3Iar:  S.  Gainais  :  Mae  mawr  wylaw  draw  / 

a  mawr  drais,  vii  r  mwstr     .    .    ,     , 
oi  arwyl  eisoes  oer  i  wylasonn 

136  Mar:  Risiard  Gioyn  o  Lan  sanwyr. 

Mae  klips  ym  ynn  tir  end  tynn,  mawr  wao  in     ,     ,     ,      g 
klap  sy  oer  lais  klyps  ir  wl^d 

128  Mar:  M''  William  Baset  or  Bewpiir 

Klywch  rhyw  odwrdd  gwrdd  i  gyd  klywch  ganii     ,     .     .  h 
koelweh  i  nef  klywch  anaid 

130  Mar:  Af  Tomas  vychan  or  Donn  Refn  a  phen  Bre  . 

Ami  gwynwch  wylwch  gann  ddialedd  mawr     ....       » 
anial  sereh  yn  wylo  sydd 

132  Mar:  M^  Rholont  am  Morgan  o  vachein 

Kenwch  glych  kwynwoh  am  ail  Kyiian  rhywl  t  t  •  •  h 

kawn  wir  ble  kwyn  oer  i  blaid 

134  Mart  Elsbed  JLywelyn  o  dre  Olement 

BJwyr  wae  ni  a  chri  pwy  na  chryn  or  dydd     ,     .     ,     ,       I 
llei  alw  Elsbed  llywelyn  . 

1356  Mar:  D^  Lewys  o  venni:  Y  daii'gwent  i  doe  oer  gwymp  ,  ,  .  m 
a  gweddi  dragywyddol  . 

1376  Mar:    Rhys  ym  heirig : 

Yn  byd  gwae  ni  gyd  yn  vn  goedwig  vaith     ,     .     .     ,  n 

kanu  gwae  ni  ddynion  kleifon  ywn  klwyl'aii  ,   15S6  . 

139  Mar:  M''  Wiliam  Mathaii  (o  Lan  daf)  . 

]f  gyd  wyr  y  byd  oer  heb  aii  wylwch     ....  o 

iaithwn  gwyn  waithiann  i  gyd  , 

1406  Mar:  Rhys  Tomas  o  Lan  isen 

DJef  am  Rhys  ap  Rhys  yn  parhatt  a  glywch     ...  p 

oi  nwyf  a  rhoed  i  nef  Rhys  . 

141  Mar:  Hart  Morgan  :  Krist  wynn  efo  vnn  ai  vaner  ddiiwiol  ,  .  ,  q 

yn  awdiir  goraii  ny  drigaredd 
1426  Mar:  M^  Wiliam  herbart  o  Golbrwg  . 

J  rydym  heb  rym  ar  wg  yma  i  gyd     ....  r 

heb  rhwn  i  ddoethwyr  heb  rym  i  (Maithonn 
1446  Mar:  Mrs  Herbart  o  Golbrwg  . 

Af  draw  i  gwynaw  o  Vorganwg  :  raid     ....  * 

i  bu  awr  drist  oi  bwrw  draw  . 

P  2 


S2  Jesus  College  Manuscript  i3. 

■146&  Mar:  S.  Herbart  /Och  dch\nawr  gannoch  y  mrig  ynys  draw  .  ■.  a 
y  ochi  vytli  ywch  i  vedtl  . 
148  Mar:  MK  WiUam  Gains  o  Aber  Bran 

Kwynwn  ami  wylwn  mae  lai  lai  yn  parch     ... 
•vn-  da  trig  hiraeth  yn  diiw  trigarog 

130  Mar:  Rys  Mawnsel  t.  ■■  i  ■•„  Vaii  -   c 

Kwynwch  am  aer  trwch  trwy  ochau  kun  kail     .     .     .     •    c 
•  '  kenedl  hoU  gymry  kwynwch  . 
ISlfi  Mar:  M^  Philip  Morgan  o  Wern  y  Klapa 

4wn  oi  ddwyn  a  rhwyn  ym  iachau  i  gyd     .     .     .     ■• 
.     -yn  ol  Hew  gwinfaeth  awn  oil  i  gwynfann 
153  &  164  Mar:  Siors  amim-gan,  ail  vab  W.  M.  or  vanachlog 

Ar  ddiiw  nef  mae  lief  ym  hob  Uaun  mwstr  sydd    .     .  -.  -e 
-  i  niiw  yn  abl  f  on  yn  vn  oi  blant 

155  3far:  M^  Edward  Mawnsel 

Kwyn  a  sydd  baiinydd  trwy  benyd  kwyn  aer     .     .     .     •  7 
y  oes  hir  i  maestr-Rhys  a  sydd 

1566  Mar:  M"  Sisyl  Mathaii 

Gwae  ni  hyd  ybyd  am  wybodaii  dawn     ....  -  9 

bii  oi  dwyn  eisioes  byd  yn  ysionn 
158  Mar:  gicraig  M^  Tomas  Mawnsel  o  vargan 

Gwelwch  dros  wybr  nos  beth  awnant  oer  glips     ...       A 
a  nywl  sy  Margam  a  nos  . 
Marwnadeu  M^  WiUatn  Morgan  o  Dredeger 
160      Pa  rhyw  vynych  glycb  pa  glochydd  kwynwch     ...        t 

•   Manna  yn  ddigon  mynych  . 
162      Pa  rhyw  glych  mynych  o  vewn  myriwy  Sir     ...     .      A 
i  nef  vnwyd  yn  vynych  .  15S2  . 
1656  Mar:  M^  Emibht  Morgan  o  vedwellde  . 

Mae  kwyn  hir  yn  tir  ddwyn  tarian  yn  iaith     ....      I 
ackwy  ynial  y  kwynir 
167  Mar:  M^^  Mawd  Twrbervill  or  Rhyd 

Kreawdr  gwaith  hoewfaith  befyd  kroew  wawr  barch  ...    m 
ythwylaw  a  tbiiwolwaith 
169'  Mar:  M'-  Wiliam  Siankyn  o  'Ian  dydwg 

Trist  i  gyd  yw  r  byd  pawb  edwyii,  wylwch     ,     .     .     .      » 
■yn  troi  ystyr  yn  tristyd 
1706  Mar:  Risiart  Tomas  Gr:  Goch  o  Lyn  nedd 

Daith  tristyd  yr  byd  droi  yr  bedd  /  diiw  wyr  ....  o 

doeth  drostaw  daith  o  dristyd  . 

1726  Mar:  M^  Herbart  o  Sain  Silian 

Kreawdr  naf  lliwiawdr  nef  a  Uawr  yn  lias     ....         p 
gwt  Uid  heb  i  giiror  llawr 

1746  Mar:  M>'  Sion  Awbre  o  Sir  vrecheinog 

Y  Sir  aeth  yu  waeth  waithian  ai  benwi     ....  q 

amser  yw  am  y  Sir  aelh  . 

Ag  vetty  y  tervyna  yr  odlaii  variimodau  ag  y  halyn  y  kywyddaii  Martcnodaii 

176  Mar:  ^.  ja»'W  w«edj' .•  Am  iarll  gwent  y  maer  llii  gyd    .    .    .    r 
tair  oes  y  Edwart  wrol  .  loSc)  ,  i 

'     178  Mar:  W.Harbart:  Am  vn  herbart  maen  hirboen     ...     .    s 
elwid  ynawr  y  wlaU  nef 


The^  Poetry  of  David  Benwyn.,  53 

1796  Mar:  Mr  Kristor  Twrbervil 

Mae-  oer  gwyn  mawr  a  gwg     ....  «" 

Duw  wnaeth  i  enaid  y  nef 

1806  Mar:  J/»'  Rob:  Stradling ;  Koelwch  odfardcl  klywch  adfyd  ...  6 
vnwn  nef  yddi  enaid 

1 82  Mar:  Moris  Mathau :  Gwae  ni  ingwedd  gann  angaii  ....        c 

a  rhanno  duw  yr  enaid 

183  Mar:  M^  S.  Vychan :  Yr  eryr  mawr  ar  wyr  mwy  ....  ^ 

y  aniau«  twylU  am  y  tad  . 

185  Mar:  M^  Siors  Morgan  ai  vab 

•  -Am  wr  ai  vab  mai  oer  vyd     ....  e 

aiir  ddynion  ir  ddaii  enaid 

186  Mar:  Remallt  Dafydd  a  Lan  Daf 

Klywais  achwyn  klos  vchel     ....  / 

^  .arwydd  kail  iraidd  y  kaid 

187  Mar:  Sion  ap  Sioti  Tomas  o  Lan  Dw 

Kwynwnn  bawb  kynnen  a  bar     ....  g 

heddiw  y  Sion  haedde  serch  . 

188  Mar;  Tomas  Gryffydd  o 'Aber  Daer 

Kwyno  ddwyf  klwyf  am  wr  klaii     ....  h 

gwedd  d'rwy  rhinwedd  yr  enaid 

189  Mar:  D.  ap  Hophyrv  To.-— ^Gwae  sydd  oil  gwis  ddeallii  ...     i 

aeth  or  blaen  ewythr  y  blaid . 

191   MarfVnjs  o  Lanisawel :  Kwynwn  bawb  kawn  wyu  a  bar  .  .  ,  k 
yfudd  daith  vo  yddy  dad .         75^7  . 

,192  Mar:  Gr:  ap  f.  ap  Morgan:  Am  lew  draw  mae  wylo  drwg  .  .  / 
oraii  nwyf  aeth  yr  nef  wen  . 

193  Mar:  Ho:  apCadwgan  a  f.  i  vrawd:  Y  brodyr  braiia  edynt  .  .  /« 
awr  ddinag  ir  ddaii  enaid , 

1946  Mar:  D.  ap  Ho:  "Kddwgan  i 

Y  Lyn  Rhoddnai  hj'im  heunwaf    ....  n 
•    a  wedda  bod  yddaw  byth 

106  Mar:  Tomas  Jefan  Risiart  o  Lan  Grallo  . 

Am  Domas  i  mae  damwain     ....  o 

di  amait  i'wiXr  flomas. 

197  Maf:  W.  Gybwn  o  L.  hart :  Aeth  nywl  am  yn  pennaeth  ni  ,  .  p 

'dylii  ddwyn  enaid  Wiliam 

198  Mar:  D.  S.  Moris :  Mae  oer  alar  mawr  wylent  ....  q 

vuo  i  enaid  y  nawncf 

109  3Iar:  fV™  Hari  a  laddwyd — gwas  i  If  Rissiart  Basset 

Y  Bassed  ail  mab  Esonn     ....  »> 
Harri  hael  hir  wehelylh 

200  Mar:  S.  W. — Da  i  arbed  da  ywr  byd  dig    ...    ,  i 

vnaf  was  hael  nef^i  Sion 

201  Marwnod  Sion  ILywelyn  o  Gaerwige 

Ochwn  byth  ywch  ynybyd     ....  '    t 

ynaf  weddi  jie£  v^dynt 

2016  Mar:  Mi'  Wiliam  Malhail  iefank  or  Adyr 

Ba  ddyn  a  ddywaid"  ba  ddaii     ....  '  -a 

■;  yn  llawen  y  ddiiw  n.  llywydd 


S4  Jesus  College  Manuscript  i3. 

204  Mar:  To:  D.  Mqrgan:  Doe  gwelais  dig  y  wylent  ...  a 

a  nef  i  Domas  on  iaith 

205  Mar:  i  Sawndwr  Sion :  Bardd  wyf  heb  awr  ddiofal  ...         b 

y  niiw  ai  enaid  y  nef 

206  Mar:  S.  ymredydd :  Gwyr  y  byd  bob  gair  heb  aii  .  .  .  C 

a  brynawdd  y  bor  enaid 

2086  Mar:  J/'"  Wiliam  Lewys  o  Sain  Pur 

Am  lew  gwent  maer  wylaw  gwys    .    .    .    •  d 

wr  hael  a  diiw  gatwo  y  rhann  . 

210  Mar:  Siors  Gr: — Daeth  law  mawr  daelh  wylaw  mwy  ...      e 

moss  droi  r  son  i  Maestr  Siors  hael 

211  Mar:  W.  Hopkyn:  Am  Wiliam  y  mae  alar    ...»  f 

y  lywenydd  y  Joewn.ef 

2125  Mar:  To:  Ho:  Wathjn  :  Y  wlad  aeth  ai  phenn  y  lawr  ...      g 
vn  yw  yn  awr  yny  nef. 
Ag  vellu  y  ierJunMarnodau  r  gwyr  j  ag  y  kaliin  Marnodau  r  gwragedd . 

21  4  Mar:  Elsbeth  Mawnsel  gwraig  M'  Cristor  fflemin 

Am  vn  aeth  y  mae  ynn  oes     ....  h 

awni  o  hap  ynj  hoi  .  15S3. 

217  Mar:  Mary  Karn  g.  M'  Edw,  Prichard  o  gelligaer . 

Ond  bychan  anian  ennyd     ....  » 

iia  vii  /  r  /  vn  nef  yr  enaid 

2186  Mar:  Amies  Kemys :  Am  Annes  i  mae  ennyd  ....  k 

yn  ddilys  yno  y  ddelonn 

2196  Mar:  M^'  Siwned  Mathe  (o  Henstab)  . 

Mawr  yw  kwyn  val  meirw  yn  kair     ....  / 

a  hitbaii  /  n  /  wir  aeth  y  nef  . 

2206  Mar:  gwraig  M''  Philyp  Mawnsel 

Am  wiaig  0  waed  mawr  ag  aeth    ....  m 

a  biir  vnaf  bo  ir  enaid 

222  Mar:  Stan  y  Varin  : '  Kly wais  ochi  klos  achwyn     ....      « 
parth  da  sydd  porth  diiw  y  Sian 

2236  Mar:  gwraig  Morgan  Metric : 

Mawr  yw  kwyn  dm  wrnig  genynn    ....  g 

o  vo  i  Vorgan  ai  vab 

225  Mat:  g,  o  Bark  y  Dyl :  Am  wraig  aet/j  y  mae  oer  gwyn  ,  .  .  p 
ar  vnwaith  nef  yr  euaid . 

2266  Alar:  Silian  Bolston  o  ben  daulwyn 

Ond  to8t  yw  angaii  yn  tir     .    .     ,    ,  « 

a  wddon  oil  i  ddiiw  nef  , 

227i  Mar:  Ann  Vychan  i-  Mae  vn  ny  gro  myn  y  grog  ....  »• 

Vnaf  mwy  a  nef  yw  mam 

2296  Mandwy  ferch  Maestr  Bodnam 

Y  ddwy  on  inith  o  dduw  nef    ...     ,  g 
iawnaf  weddi  nef  yddyn 

2306  Mar:  Sian  Gibwn  o.ben  daulwyn 

Och  gannoes  ewch  y  gwynaw     ....  t 

ni  biicho  vawr  a  bychan 

2326  Mar:  gwraig  M'  Ithwlont  Morgan  o  vachen 

Y  Sir  oliidog  a  sydd     ....  „ 
0  oesoedd  heb  awr  isel 


-  The  Poetry  of  David  Benwyn.  55 

233  Mar:  Afrs  Bmett  or  Beiepyr  syn  lianlyn 

Diiw  dy  nawdd  da  yw  dy  iierth     ....  a 

byw  oes  at  wr  Baset  hael 

235  Mar:  gwraig  o  Lan  Jsen  ai  daii  vab , 

Diiw  gwyoii  dyma  vlwyddyn  vlin     ....  ft 

oil  ai  daifab  He  difai 

236  Mar:  Grisli  Wiliams  :  Wylais  doe  penn  glywais  dwrdd  ...     c 

llenn  vytli  dros  wyneb  llann  vair 

237  Mar:  Sisyl  Wiliams  gioraig  Edw:  Kemis  . 

Am  wraig  aeth  y  mae  oer  gwyn    ....  d 

a  Sisyl  i  lys  ^esii 

238ft  Mar:  Mrs  Ann  iwng  gwraig  yr  esgob  . 

Wylwch  bob  rhai  hyd  ^lawr     ....  ^ 

y  enaid  Ann  ^wng  vniawn . 

2'10  Mar:  Mrs  Elsbed  Matha  o  Lan  dydwg  , 

Am  iarlles  i  mae  oer  ilef     ....  / 

y  hwnno  nef  yw  henaid  . 

2426  Mar:  gwraig  M'  Tomas  Morgan  o  Vachen 

Am  wraig  gall  mawr  yw  kwyu     ....  g 

aeddfed  oedd  hawddfyd  iddi . 

2436  Mar:  g,  0  Aber  Braen :  Och  wiw  ddiiw  aehwyn  y  ddys  ....    A 
gwae  ni  yw  na  bai  vyw  vyth 

245ft  Mar:  S'  Tomas  Stradling  o  S^  dynwyd. 

Dig  ydym  o  diiw  gadarn     ....  t 

yw  arail  aeth  ar  y  ol . 

248  Mar:  Syr  Water  Herbert 

Och  am  aur  best  ywch  mawr  byrth     .     .    .     ,  k 

yw  ddar  enw  ddiiw  yr  euaid 

249  Mar:  M'  Roger  Williams  o  Langilbi 

Trewis  dial  ti-os  dwywent     ....  / 

'  ganii  /  n  /  iach  a  gwae  ni  ny  ol . 

251ft  Mar:  M'  Water  Vyclian  or  donrefn 

Y  mae  lief  draw  mae  llif  drwg     .     .     ,    ,  m 

yn  wybodda  neb  at  lionn 

253  Mar:  W.  Sion  ap  Roger  or  Wern  ddil 

y  mae  anap  y  mywy     ....  n 

a  rhoi  nef  ir  hwnn  a  aeth . 

256  Mar:  M'''  Tomas  Bawdrem  or  Splott . 

Ba  wylofain  ba  lifoedd     ....  o 

a  ni  vnwn  y  nawnef . 

258  Mar:  Risiard  Jorwerth  brydydd  o  Vorganwg 

Ba  ofalfyd  by  vilfardd     ....  p 

vn  gystal  yny  gwestiwnn  . 

260  Barnod  i  vab  esgob  Jfjundaf , 

Sir  am  vn  ny  siria  mwy     ....  q 

naf  alwad  nef  y  Wiliam . 

261  Mar:  ILewelyn  Lewis  o  Rhyd  Lafar . 

Mawr  wedd  draw  mae  arwydd  drwg     ....  r 

oi  rieni  yr  enaid 
2626  Mar:  Wiliam,  Kemys  o  Lan  Leiricg . 

Am  vn  gwi"  draw  maeu  giir  drwg     ....  S 

y  Wiliam  Kemys  welwch. 


sg,  Jfisus  OClUge  Mafmser^U  i8~14. 

264  Mar:  Hari  PriclMrd  o  ddyffryn  Lai 

Oer  heb  oed  .hir  yw  r  byd  hwn     ....  « 

el  y  naf  y  lywenydd 

266  Mar:  Tomas  Wiliam  dafydd  o  Went 

Dyrys  ^a\yn  ,di  ras  enyd     ....  * 

a  rhoddo  nef  rhwydd  iawn  was  . 

267  Mar:  Howel  Hophin  Tomas  o  Lan  dyfodwg 

A  mi  /  n  /  treigl  mann  tragloew  ....  C 

J  dai  nef  diiw  yny  ol. 
269  Mar:  Tomas  Dafydd  Morgan  o  vryn  biga 

Doe  gwelais  dig  y  wylent    ....  <« 

a  nef  y  Domas  on  iaith 
2706  Mar:  W.  ap  Risiqrd  Siankyn  o  rhyd  y  mairch  yn 

ILan  of  or :  Y  sir  deg  sy  oer  hyd  wy     •     .     .     .  e 

a  wnel  Mastr  Matho  yn  iarll , 

2726  Mar:  Edward  ap  Sion  q  Dre  Glement 

Mae  llif  draw  y  mae  lief  drwg     ....  / 

kofia  y  enw  keiff  i  enaid 
274  3Iar:  M'  A{atho  Stradling  o  Suing  henydd 

kwynwn  vytli  kaa  och  a  vii    .     .     .     .  g 

ar  vnwaith  nef  yr  enaid 

276  Mar:  Dafydd  Phylip  o  Went . 

Kwynwcli  dair  gvvent  bob  kannwr     ....  h 

yn  vyw  iach  yny  vo  n  iarll . 

278  Mar:  Siors  Water  or  pant  glas  . 

Daith  law  mawr  daith  wylaw  mwy     ....  i 

Moes  droir  son  i  maestr  Siors  hael 

2796  Alar:  Sir  Wiliam  Tomas  a  Lambedr 

Am  eryr  (llu)  mawr  ywr  Uef     ....  h 

oi  iawn  ofal  y  nefoedd . 

2816  Mar:  g.  o  Gemis :  Ani  wraig  aeth  y  mae  oer  gwyn  ...  / 

a  Syfyl  y  lys  ]fesii 

2S36  3far:  3^  Siors  Herhart  or  As  vach 

Klywcli  gwynaw  klycli  a  ganant     ....  m 

aiir  Hew  ar  viies  iarll  aiir  vydd  . 

. .  Ag  nelly  y  tcrfipia  y  llyfr  hynu  o  wailh  Dafydd  benwyn  prydydd  o  vorganwg :  ag 
0  gwclwch  gam  ysgryjenad  yudo  na  diffygion  amgen  j  tybygwch  er  y  vod  ef  yn 
hrydydd  na  doedd  efysgyyfyvedydd  nay  ysgwlhaig  or  goraii  j  na  minaii  yn  gallil  yn 
hollol  uelta  yr  ysgryfenyddiaeth  gan  vod  y  papre  or  gerdd  y  hoppiais  i  hwtm 
oddywrthyn  yn  dywyll  ag  yn  llapre  er  mwyn  hynny  llei  gmelweh  vion  mi  ddeisyfaj 
nawdd  droson  yn  daii 


MS.  14  ==  cxxxlx.  PoiWRY.  Paper;  7|  X  6  inches;  508 
pages  ;  early  xvith  century  ;  bound  in  calf. 

This  MS.  18  a  direct  copy  of  the  Boofi  of  the  Vicar  of  Wocking  (p.  491),  which 
Is  ill  the  Cardiff  Free  Library,  and. the  binding  of  the  two  MSS.  is  the  same.  The 
ai'rangcnieut  in  the  copy,  however,  is  alphabetical  except  that  the  poems  beginniug 
With  O,  P,  H,  and  \Y  have  all  been  omitted,  and  nearly  all  of  those  beginniug  with 
N  and  S,  as  well  n«  some  others. 

The  following  poems  are  from  some  other  MS, 

,    492      Y  wr^ig^wen  Jo  ryw  gwynedd    .     .     ,     ,  « 

oet  hiroedl  y  ti  a  barri  Q^,.  ^p  Sion 


Jesus  -College  Manuscripts  i4^l5,  57 

495  /  erchl  brca  i  brior  rhuddlan  =  Elis  /  llwyth  gr:  /  llin  robin 

Pwy  yw  eriir  /  gwiir  /  ai  gwin     ....  a 

ai  llithiodd  'j  ar  r  llathen  Huw  ap  D. 

498  f o  fii  / !•/  dyfalwr  dii  /  ar  diiedd  draw     ....  b 
fedrii  /  myned  yn  'fiidredd              Gr:  llwyd  ap  D.  ap  En: 

499  Y  keidwad  /  rliag  gwayw  adwyth     ....  c 
am  rhoi  wedii  /  ymhradwys                              Gr:  ap  Jevan 

501       Dyfnog  wr  /  dwfa  a  garaf     ....  d 

wrth  raid  /  ym  enaid  yma  D.  ap  U  ap  Madog 

505       Gwr  wyf  /  nid  traid  gorafiin  e 

gydoes  a  hi  gyda  i  saint  [-^o.-]  up  D.  ap  f,  ap  R. 

508   Ybwkled:  Dwyn  roed  /  i  ni  yr  ydwyd     ....  / 

rarediidd  hiiw  /  ymriid  oedd  || 


MS.  15  =  cxl.  PoETRT  by  Tudur  Aled,  Lewis  Mon  and  others. 
Paper;  7f  X  5|  inches  ;  554  pages  ;  written  in  the  first  quarter  of  the 
seventeenth  century  by  the  same  hand  as  MS.  14  above,  and  bound 
alike  in  calf. 

1  Gr:  IV d  ap  elisau  :  Diiw  a  roes  Uwyn  /  dros  i  llaill  Tiidiir  aled  g 

4  Z). amArerf;  ap  Aof.- Ynghaer  addwyn /frig rhudd-aiir  „  h 

7  Hot  ap  gr:  ap  R. — Pie  rhent  /  ryffiidd  ap  riis  „  i 

10  Mar:  D.  llwyd:  Tros  ^al  /  i  torres  heiilwen  „  k 

13  y  ^  mab  Elis  eiity?i :  Briwyd  help  /ar  i  briid  hyii  ,,  I 

16       Pa  dir  /  ir  impiwyd  aeron  „  »« 

19  jfarll  dwdle  :  ]farll  edward  /  eiir  Uiw  adain  „  n 

23  Mar:  dam  sian  stradling  arlwyddes  or  Penrhyn 

Digassog  /  ni  dug  Jessii     ....  o 

a  wnai  fedd  /  y  nef  iddi  Lewys  daron 

27  Mar:  D.  ctp  D.  o  bowys  :  galar  maith  /  gwelir  am  vn  .  .  ,         p 
mynd  oi  dref/i  nef  a  wnaeth  Lewys  ap  Edwart 

31  jf  TV.  EdiP:  o5-  VFayn  :  William  /o  dwr  /  adam  /  draw  ...         q 
no  chyniewaf  /  yn  ch  neiiadd  Anon 

35       Bardd  \\f(  .ig  yn  "byyv  ar  ddaii  Tudiir  aled  r 

38       syr  bwn  /  nerth  dragwn  /  wrth  drank  /  y  dyrnas      „         „     ,s 

42  /  syr  W.  Gryffydd  or  Penrhyn 

Pa  wyr  a  gais  /  hwppior  gwynt     ....  t 

meireh  ag  yn  ben  /  marchogion  biid  Lewus  mon 

45  jf  syr  John  a  syr  Thomas  Salbri 

kenais  gerdd  /  lie  knwn  was  gwych     ....  .      « 

.  ^eehiid  liwii  /  ywch  at  henaint  lewys  morganwg 

49  f  ddcon  assa  ag  i  archiagon  ag  m'  robert  i  ffeirad  am 
wneythyr  ham  gyfraith  ar  tlawd  a  breibior  lleill 
mae  gwyr/yi»  magu  acian     ....  v 

tri  diawl  /  el  ar  tri  dyn  jf.  gr:  ap  D.  ap  Jlhel 

61       Ni  atto  mair/hwnt  ai  mab  Tiidiir  aled  w 

5.'?  f  Bossier  salsbvrie  o  lyweni 

Pu  wr  yw  gylch  /  pie /r/ gart     ....  x 

■  bcrt  th  warr/biiarth  eiiraid  Lewys  mon 


58  Jesus  College  Manuscrvpt  i5. 

57      Pie  keisiwn  sieswn  / 1  saint  T.  aled  a 

69       Y  fiin  aedclfwyn/  fwyneiddfawr     ....  b 

ai  fannedd  /  el  ir  fynwen  Rhobin  ddil 

62       Mae  vn  f wyn  /  ai  min  o  fel     .     .     .     ,  c 

derem  hwy/ne  dorri  ymheii  „         „ 

64  Mar:  ir  arlwijddes  sian  or  Penrhyn 

llawen  fiith  /  ny  allwn  fod     ....  d 

biid  diidd  barn /bod  heddiw  bo  Lewys  mon 

68  f  Rob:  salbri :  Pwy  ywr  diir  /  pwy  ywr  dewr  doeth  ...         c 
i  chwi  air  dyn  /  gwych  ar  del  Lewis  morganwg 

71   Blar:  D.  ap  Gicilim, — a  fragment  / 

Athraw  iawn  ddiisg  vthr  ynddaw  &c.  Jolo  goch 

b.  J  erchi  main  melin  :  Y  dewrion  doeth  /  draw  yn  dan  ...  g 

gyrrar  Hong  /  i  garior  llwytli   0.  ap  S.  ap  R.  ap  hot  koetmor 

75  /  groes  oswallt :  Af  ir  wondref  /  ruein  draiil     ....  h 

jvf  cbadw  giid  /  ^echiid  ag  oes  Tiidiir 

79  Jf  Gr:  v'n  o  ragad :  Avfaii  ddoe  /  ar  fedd  owain   Tiidiir  Aled   i 

83  7  jf.  ap  Un :  Y  dewr  ai  wallt  /  wedi  r  waii    ....  k 

eithr  inni  /  aihro  ym  wyd  „        „ 

85  Mar:  D.  v'n  :  Triian  /  mor  waii  /  ywr  einioes  „         „       I 

88  jf  jRis't  llwyd  o  Iwyn  i  maen,  kwnstable  k.  oswallt 

llawn  f ii  irder  /  llan  f orda  „         „     m 

90      Eheinallt  /  ith  eilw  rhi  auedd  „        „      » 

94  /  Thomas  Mred:  ap  J.  llwyd  o  fort 

Mae  kymrii  /  yn  tynnii  /  tid  „         „       o 

96  Mar:  J.  ap  howel  o  L,an  gedivin  : 

Pa  wlad  a  syrth  /  plaid  ni  sai     .     .     .     .  p 

kroyso  diiw  /  medd  krist  Jeuan  Lewys  mon 

100  f  Robart  ap  riis  person 

Pwy  n  dwyn  gras  /  penna  dan  gred     ...  q 

mae  y t  draw  chwant  /  meitr  achob  „         „ 

102  Etlo :  Y  gwr  lien  /  ag  ifeirll  vnoed     ....  r 

dyn  yth  gylch  /  oud  vn  ath  gar  Howel  ap  rcinallt 

107  Etto:  Mae  hap  rolant  /  yn  prelad    .....  s 

gair  holl  gred  a  lloyger  ydych  Huw  ap  Dd: 

1 10       syr  rees  feirch  /  sain  sioriis  farchawg  T.  aled    t 

114  Mar:R.ofon:  Pa  briid/i  kwmpia  priidain  „       u 

118  Mar:  sion  ap  elis  o  rywabon 

Pa  ymeyliidd  /  piaii  maylawr     .....  v 

yni  fedd  /  a  nef  iddaw  Lewys  mon 

122  J  D.,  abad  maynan  :  Pwy  sy  ben/powys  o  barch  ....  w 

gofiin  i  pen  rhiin  wr  pwyth 
125  Manfickar  morys  o  Ian  ddoywan 

Doe  ffrwynwyd/i  fferenwr    .    ,    ,    ,  a; 

faeth  ir  oen  aiir/fyth  i  nef 
128  ]f  iV  Pierse  archiagon  konwy 

klyw  son  /  erklais  ai  banes     ....  y 

wyth  gaii  hoedl  /  ith  gyuhedlaeth 
\Z2  Jsyr  W.  gr  :—Mot  llawen /ywr  Uii  Jeaink  ....  z 

dyred  ddiig  /  i  drydedd  waith  y.  aled 


Jesus  College  Manuscript  i5.  59 

136  7  ^y  Thomas  salbri  Jfank  o  lyweni 

Troes  vn  dyn  /  at  ras  hen  dad  T.  aled  a 

139  f  ahad  IL.  egwestL :  Yr  eriir  llwyd/ar  war  Hen  ....  b 

ag  antiria/ ganit  hirwen  Lewi/s  mon 

142  Mar:  syr  thonias  Salburi  o  liweni 

Gwae  holl  gred  /  trymed  /  tromwedd  /  am  ecliwyn    „         „     c 
148  J  Rohart  salturie  o  lyweni 

Ni  biidd  /  tra  fo  diidd  /  a  dwr  /  na  thes  „        „     d 

154  J  Edw:  trefor  or  waiin 

Edwart  dewr/a  diir  wayw  tan  „        „     e 

157  jf  D.  llwyd :  Powys  Iwyd  /  pwy  sy  wladwr  „        „    / 

161  J  syr  Roger  salbri :  Aer  llyweni  /  ifarll  wyneb  „        „    g 

165  jf  Rob:  ap  riis  :  Pwyn  kynnal/pen  iaii  kanon  „         „     h 

169  jfHuw  ap  S,  ap  Mred:  ap  hot  ap  J  fad:  ap  J.  ap  Ein:  ap  gr; 

Diiw  ar  grog  /  enwog  /  iownwaith  /  dywyssog      ....        t 
yr  ai  dduw/  i  roi  ddiwedd  Lewys  Dawn 

173  f  S,  ap  Mad:  ap  hot:  Mae  siri/grymiis  eryr     ....         k 
eiirer  hiiw  /  flaenori  rhain  Howel  ap  reinallt 

176  f  S.  amhadog  :  Miir  gwydr  mawr  oi  geidio     ....  I 

kaii  oes  i  hiiw  kenaii  sion  Lewys  daron 

179  J  J.  ap  einion  ap  gr:  ojionydd,  nai  syr  hot  i  fwyall 

jfefan  ddewr  o  fewn  i  ddawn     ....  »t 

yn  gyderniid  /  y  w  biid  /  biith  Jevan  waed  da 

181  Mar:  Hot  ap  madog  brawd  S.  ap  mad:  ap  hot 

Maer  angaii  oil  /  mawr  i  wank     .....  n 

J  goffaii  /  a  gaiff  howel  Lewys  mon 

184  %Hot  ap  mad:  ap  f.  ap  einion  ap  Gr:  (aid  S. 

Y  gwr  ir  /  a  gwarr  arian    ....  o 

trwy  eigion  bud  /  trig  yn  ben  Jngho  brydudd 

187  J  S.  gr:  sarsiant :  y  siri  glan  /  assiir  gledd     ....  p 

dros  i  biid  /  dy  wrsib  el  lewys  ap  edwart 

191  J  Sion  konwy  o  bolryddan 

Pwy  fii  ner  f  yn  passio  vn     .     .     ,     ,  q 

dewis  hael  /  dwy  oes  i  hwn  „  „ 

194  Mar:  thonias  salbri  o  faes  mynan 

tro  diiw  yn  llwyr  /  torriad  vn  Uiis     ....  r 

rhodd  /  a  ddewissodd  /  ^essxi 

198  Mar:  deon  salbri :  Troes  diiw  nad  /  doe  trist  ini     ...         s 
a  rhoi  nef  /  yr  hwii  a  aeth  „  „ 

202  f  syr  sion  goch  person  llanfair 

sant  ai  fawl  /  hwnt  dros  foelyrch     ....  t 

kennad  anial  /  knyw  dynnai  ~  J.  ap  tiidiir  penllyn 

204  y  syr  fV. — Maa  vrddol  /  a  ganmolaf         (lines  1-30)  u 

207  7  Diidiir  aled  ag  i  Lewys  konwy 

Bwrfad '/  a'  whaethocb  i  beri  or  kas     ....  v 

ych  deii  wedd  /  ychwi  dewi  moriis  ap  howell 

b.  aiteb  :  Moriis  /  nid  vstiis  /  nod  ysten  gadair     ....  w 

yn  frychau  oil  /  or  frech  hen  Lewys  komvy 

208  Ettr) :  Gwatta  /  diwadna  /  a  dy  wydnedd  /  moriis  ...  x 

acheii  dii  fawr  ywch  dy  fedd  Tiidiir  aled 

diwedd  llyfr 


60 


Jesus  College  Manuscript  i5. 


Dr.  Sioti  i  kent  -a 


D.  ap  cdmwnt 


sion  tiidiir 


219 


220 


223 


228 


21]  Jrbud:  Or  vn  bai  /  ar  yn  bowiicl 

dechreu  Uyfr 

214       Ehiaiu  i  gwr  hen  a  garaf    .... 
YtQWl-ando  /  am  yr  vndyn 

216  /  jf.  edioarts  :  Seythii  rwyf  /  saetb  i  rofiaw 
rhanued  diiw  /  ar  enaid  hwfi 

Blyssiaia  vn  /  blassiis  annerch     ....  d 

ar  enaid  aet  yr  vn  tal  »         ,> 

Olwen  giilael  /  Ian  galon     ....  e 

darfii  wen  fwyn  /  derfyn  foes  „         ,i 

Yr  eos  fwyn  aeres  falch     ....  ■  -   f 

diiw  madde  /  bob  dim  vddyn  thomas  prjls . 

Beth  yw  bardd  /  bwythaii  berwddusg     .....  ff 

i  riidd  dyn  /  a  raddiodd  diiw  Ow:  gwynedd 

2.32  Jr  arglwyddes  elin  stanlai 

Talr  merched  /  heb  weled  bai     ...     ,  h 

a  dal  diiw  i  elin  wen  Hot  ap  rdnallt 

234  J  RyddeYch  ap  D.  ap  J.  ap  ednyfcd  o  fon 

Pa  lef  eidol  /  palf  lydan     ....  » 

.arjffyniant  /  a  orfEeiiych  Sion  brwynog 

237  Mar:  Mortis  ap  llwyd  W.,  prydildd,  aherystwyth 

Has  doe  fardd  /  wylliis  diiw  fii     .     .     .     .  k 

yw  ddial  /  nis  jnaddeiaf  ifan  tew  brydildd 

240  y  S.  pilstivn  o  emral :  Y  Hew  drwyddaw  wallt  rhiiddaiir  .  .  .  I 
a  their  oes  yt,  ath  wyr  sion  Howell  reinallf 

242  Jr  kormvyd :  Mae'eifloes  rhai  /  ymynwes  rhwyd  ....»« 
Yn  uiiw  einioes  /  y  ninaii  Gr:  ap  J.  ap  Un  v'n 

244  jf  Edwart  eyion  :  Y  Uyn  y  mae  /  fal  llanw  mor  ....  n 
wedii  yu  beiincdd'/  ai  keidw  yn  benaeth  W.  hynwal 

248  Mar:  avines  vi  rohert  0  ddyffryn  aled,  gwraig  frediidd 

OeS  oev  oer  /  is  yryri     ....  o 

nef  wen  /  a  fo  i  aunes  sion  tiidiir 

252       Y  gwr  gwiwdeg  /  ar  godiad     ....  p 

poed  bir  ywclt  bywtrwy  Jechyd  Mhiis  hain 

256  J  sicnkyn  ap  J. — karw  sercli  i  ky wiriaid     ....  .q 

dy  gar  /  a  ddiolch  dy  gwn  Rrus  goch  glyndyfrdv)y 

258  Mar:  J.  Dafiidd  ap  rohart  o  Wersyllt 

Y  dewr  ar.gaii  /  dii  wrengyn     ....  .  r 

da  iawn  /  fo  diiw  yw  enaid  Rhus  hain 

262  J  Edtv:  ap  Edw  :  ap  S. — Neithior  /  wrth  gyngor  /i  gaid  .-.  ..  s 
ai  rho  i  ynill  /  hir  einocs  '  simiont  fyckan' 

266       Y  barwnwalch  /  ir  breiniol     ....  e 

i  ddenii  beirdd  /yn  i  byw  gr:  hiraethog 

269  /  syr  riis  gryj^ildd  or  penrhyn 

Och  loison  /  oerion  /  gan  irad  ar  wyl    ....  u 

nowmil  o  eissiaii  /  mewn  ami  loession  Hugh  pmnant 

Marionadcu  Sion  Tiidiir,  l602  ... 

Dau'gil  a  wnaeth  dagraii  yn  ol     ,     .     .     .  ^j 

i  mae  ar  grist /mwy  ywr  gras  simwnt  fychan 

^  mae  oerfel  /  am  eurfardd     ....  to 

duw  ^essu/ai  dewissoedd  .  i602  .  lewys  dtvri 


273 


277 


Jems  College  Manuscript  15; 


6i 


281       Diiw  ft  roes'  nttwl/dros  yn  iaith     .... 

i  brydii  i  nef  /  bardwn  iach  Hugh  machno 

285       Gwynedd  dog  /  winwi'tdd  digoll     .... 

yn  iach  ail  /  sion  ywch  eilwiiith  sion  mowddioy 

288       Yu  grog  gynt/bu  hen  grl  kaid     .... 

yngolwg  yr  ongylion  liobert  Jfans 

293       Gwae  fanfeirdd  /  mewa  gofyn  fiid    .     .     .     . 

kenwch  a  chressew  wch  sion     '  sion  ffylih 

297       Diiw  a  werlid ;/  d^yaren     .... 

krist  ai  saint  /  kroesawed  sion  Edicart  ap  raff- 

300  Mar;  Jthel  wyn  o  ystrad  alen 

Oes  /  draw  am  oes  /  loes  drom  iawn     ....  f 

hir  foe  bes  /  y  nhref  Jessii 

Marwnadeu  syr  J.,  ne  Jevan  llwyd  ofodidrisl 
304       Di  rrym  y  bawb/derm  y  biid     ....  ■   g 

a  fo  ny  lliis/  iffan  llwyd  ~ 

309       Diidd  oer  ddii  /  ar  diiedd  ial     .     .     ,     , 
fath  i  neb  aeth  /  fy th  yn  ben 

313       Krist  weled  /  kyrsiaii  di-lwydd     .... 
i  radd  ai  wledd  /  vrddol 

318       Biid  oer  siidd/bii  draws  vddiin     .... 
hynod  sant  yw  enaid  sildd 

320      Diiw  a  roes  far/dyrras  fii  ^.     .    ,    . 

J  law  ddiiw  fraisg  hylwydd  frii         .  13§g 

328       Y  biid  oer/  o'  b^dairhaii     .     .     ,    , 
enaid  y  wyr  yno  del 

331       Gwae  filoedd/gofio  alaeth     .... 
drwy  gariad  ir  drigaredd 

335       Krist  ior  /  kroesa  dy  werin     .... 
i  sion  1  aer/sy/n  /  i  ol 

340  Mar:  Lewys  llwyd :  Da  i  gid  /  i  gwnaeth  diiw  gadarn  :  .  .  p 
a  fydd  raaith/ny  dderfiidd  mwy  W.  hynwal 

343  Mar:  S.  eiitiin :  Pawb  ai  vdfa  /  pob  adfiid     ....  q 

tan  aiir  /  sion  eiitiin  arall  .  15^2  .  »        „ 

346  £tto  :  ILynn  dii  echriis  /  llawn  dychryn     ....  r 

i  berffaith  /  nef  heb  orffen  Robert  ap  harrye 

551  J  Jjan  llwyd  0  Jal :  Tramwyais  trwy  fii  mowiid  ...  s 
aiir  llwyth  ynyr  /  lleth  aned  W.  kynwal 

354  y  S.  eiitun  ai  wraigj  Hawdd  fiid  yii  hydrgler  eryr  .  "  .  .  t 
tra  towyn  ser  /  eiitiin  sion  Edwart  Maelor 

357  Etto  :  Y  Hew  .gwar  /  galluog  iawn     ....  u 

duw  /n/  rhwydd  /  ar  llwydd  /  dan  wellaij  jffon  Uafar 

360  Mar:  S.  eiitiin  :  Wyled  biid  /  weled  y  bedd     ....  v 

hir  oes  a  hap  /  ywr  a,er  sion        ,  l6l3  ,  sio7i  kain 

364  f  mr  peers  gryffyth  or  penrhyn 

Pwy  wyr  gkn/pwy -piaii  r  glod     ....  w 

beyniidd  i  gowiidd  ai  gaink  thomas  price 

368  Briid :  O  farglwydd '/ pa  sawl  blwyddiin     ....  cc 

i-gwlen  /  ddiben  /  i  ddiidd  gr:  ap  Lhfychan, 


sion  tiidifT 

13§6  . 

Rees  kain 

sion  tildur 

sion  ffy  lib 

W.  kynwal 

Edw: 
brwynllys 

} 
Robert  Jefans 

Hiiw  machno 

Edwart  ap  ra^ 


62 


Jesus  College  Manuscript  /5. 


371  Brild:  Och  na  wn/o  chawa  enniid 
enwog  iawn/a  wna  i  gwaith 

373      'Nid  ta/lliw  onid  tu 
376       Dyroganwyd  /  diigeinoes     .     .     ,     , 
kan  ai  yw  swydd  /  kan  oes  iddaw 


D,  gorllech 

gyttor  glyh  b 

c 
Sr  S.  trefor 


3/8  jf  Rob:  ap  riis :  Y  mab  ae  enw/yrn  hob  yniis     ....        d 
kyfyt  dy  ras  /  kar  feitr  aiir  Sion  heri 

380  J  W.  ap  W.  ap  gr:  ap  robin 

Pa  Btor  gwlad/post  aiir  gledd     ....  e 

gwas  gwych  a  gaiS,  gwisgo  aiir  Lewys  ap  edwart 

383  7  ^^''  Edwart :  Pwy  a  rwym  gaer  /  priam  gynt    ....        / 
kai  nos  a  diidd  /  kann  nos  daed  Lewys  mon 

386  y  W.  v'n  o/on:  Y  gwr/ai  dii  ar  i  garreg    ....  g 

euror  gwyn  /  eriir  gwynedd  tudiir  penllyn 

380  fS.pilstwn:  Filer  eidwal/ple  r  ydwyd     ....  h 

no  gord  dii  r  /  ne  gawt  deri  tudiir  aled 

390      Pwy  o  ran  gwaed  i  pren  gwin  „        „     » 

393  Dychan  f.  delynor  ;  Pwy  ywr  gwrol  /  ptlr  gariad     ...       k 
nim  dawr/o  faelawr/yn  foes  ^fan  penllyn 

396  jf  syr  Edw:  pilslwn ;  Y  gwr  or  mars  ar  gair  mawr  ....  / 

mwy  yn  ich  oes  /  na  mynwch  weii  }!fan  delynior 

400  Mar:  Hot  ap  gronwy  :  Wylais  achos  marwelaeth  ....  m 

a  gar  enaid  mab  gronwy  L.  G.  kothi 

402  Mar:  Syr  S.  loyn  Jfarih  o  wydr 

Byrrflin  /  henafgwr  barf  Iwyd     ....  n 

a  dawn  /  nag  siidd'  hiid  yno  ff'owck  priis 

406  jf  Edw:  kinastr :  kar  troeliis  /  or  kwrt  Ireiilwin  ....  o 

a  ro  dilw  /  ir  'wen  deg  W.  llun 

410  jf  S.  lewys  ap  0. — Y  pren  ai  wiidd  /  piirion  aiir  ....  p 

tro  fal  iarll  /  trwy  fil  o  wyr  „      ,, 

413  jf  S.  Pilitwn:  Beirdd  ydym/ynbraii  ddoedyd 
a  thair  oes  yt  at  wyr  sion 

Af  ddiiw  siil/foddiis  aelwyd     .     , 
o  good  da  /  of  a  gad  hwn 

Mae  gi'ym  sir  /  grymiis  eryr     .     , 
eiirer  hwii  /  flaenor  i  rliain 

Y  fyn  gauaid  araf  a  gwynaf    ,     , 
difai  ddyn  /  dy  feddiannii 

423  jf  Sion,  aer  konwy,  {a  botryddan) 

Pwy  biaiir  glod  /  piibiir  glan    .    , 
sion  /  oraii  sion  /  ar  i  sudd 

Beth  a  dal  gair  pen  eiir  ddyn     .     , 
dyro  ym  einoes/dra  mynych 
Ponipaii  sion /fal  piimp  o  ser 
Yr  el  f awr  /  wrol  o  fon     .... 
dawn  i  wlad  /  dau  yn  i  le 

Y  raae  wrsib  /  a  mawr  son     .     .     , 
diaii  i  pair  hwii  /  daii  oi  pris 
Rbo  diiw  hael/rhydaii  helynt     .     . 
y  diidd  /  prentissiaid  ai  dwjfn 


416 


418 


420 


426 

427 
431 

435 

438 


Mathew  bromffild 

r 
gyttor  glyn 

s 
Howfl  reinallt 

t 
liafi  ap  robert 

u 
Anon 

V 

Rys  or  ken  gaer 

T.  Aled  to 

X 

Sion  brwynog 

y 

Gr:  hiraethog 
jfolo  goch 


Jems  College  Manuscript  /5.  63 

441  fdrimah  Owain  gyfeiliaiog 

Piirwn  gevdd  /  gydar  vn  gaijik     ....  a 

tr3'lw_vu  /  rhwng  y  tri  alarch  sypyn  Uyfeiliog 

444       Howel  ewybr  /  hil  ^eilan     ....  h 

o  beth  tratheg  /  bwyth  tritharw  i!/<"*  brydudd 

447  Jr  eira  :  Henaidd/ a  diddig  hyn  wyf     ....  c 

deiiddiin  na  bwyf  hiia  no  hwynt      Un  goch  amheyrig  hen 

450      Prydr  wedd  /  priod  ar  wr     .     .     .     .  d 

bwyth  ddwyvvaith  /  i  betheiad  J.  ap  Un  fi/chan 

453       Tri  llii  /  aetli  o  gymrii  /  gynt  gyttor  glyn  e 

457  Jr  Hong :  Ai  hawdd  ym  /  roi  hawddamawr    ....  / 

or  mor  hwn  /  mynwii  y'  mod  Riis  nanmor 

453  Jr  eira  :  Mi  gysgaf/nid  af/o  dii  D.  ap  gtoilim  g 

460  J  ofyn  tarw  :  Teyrn  /  gwyr  ystrad  tojvi     ....  h 

o  gwn  ne  feirch  /  genyf  i  bedo  ap  ffylip  bach 

464  Jr  afon  ogwen,  wedil  llifo,  am  lesteir  y  bardd  i 

gocchwillan  :  Y  niwedion  /  ni  wediint    ....  i 

fy  mendith  /  i  blith  /  i  bias  gwilim  ap  sefnyn 

465  Y  gwr  da  /  o  gy  wirdeb  gyttor  glyn  k 

469  J  ojyii  baslart :  Rhag  kyfing  dirfing  /  derfy.sg     ....  / 

ysgwyr  hon  /  ysgorio  hiidd  Mriis  goch  or  yri 

472  J  o.  paiin  a  ffaynes :  Rhwyd  y  gwin  /  rhydeg  y  ner  ...  m 

i  pwyth  yntwy  /  pethaii  ynt  teg  kynfrig  ap  D.  goch 

475   V  aeren :  Am  i  lliw  /  i  mae  Uawer    ....  n 

ag  arfaii,  kwbl  or  gorfod 

478       Gwrda  gwych  llewych  /  Uawir    ....  o 

tal  glin/gryflFiidd  gethin /goeth  Tiidiir  penllyn 

481     ,  Herod  wyf /hoy  w  rad  afael  Gr:  hiraethog  p 

484  Yr  igein  mil  saint :  Mi  af  /  y  linio  fy  medd     ....  q 

ym  ddiwedd  /  a  maddeyant  Hot  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

487  Elto :  Awn  i  enllif/rhif  yn  rhod     ....  r 

am  hyn  /  ond  nef  ym  henaid  Thomas  gelli 

489  J  einion  frenin  lant :  Y  krefyddwr  /  kryf  addwyn  ....  s 

dy  ras  gar  bron  diiwr  ^essii  Howell  reinallt 

491  howrda  sant :  Y  mab  a  roed/mwya  browdwr  ....  t 
Haw  ddiiw/dros  y  holl  ddayar  Howel  reinallt 

493  y  7  gefnder  saint :  Dewi  /  a  chybi  /  achubant  beiiniidd  ...    « 

ar  saith  a  weles  y  ser  &c.  Anon 

494  J  tydecho  sant :  Mae  gwr  llwyd  /  yma  gar  Haw  ....  v 

y  diichan  /  at  dydecho  D.  llwyd  ap  Un  ap  gr: 

497  J  doget*  :  a  fynno  gweirio  /  gwared  /  yn  ddi  dri     ...  w 

oi  boen  fanwyl  ban  fynno  Jevan  llwyd  brydiidd 

601  Mar:  elin  llicyd :  Oes  mawr  oed  /  is  y  miir  ia  .  .  .  .  x 
aeth  hwunw  /  fyth  ai  henaid        .  156o  .  W.  kyuwal 

504  Mar:  y  D^  gwyn  :  Dan  ofal  /  hiid  anifyrr     ....  y 

Ny  fiir  vn  /  nef  ir  enaid        .  -/57^  .  „  „ 

*  "frenin  a  mtrthyricr  fal y  gxvelais  ef  yn  syryfenedig  yn  y   LLrrn  nwry  r 
Kromoa," 


S4  Jesus  OoUege  Manusmpts-  i5-16. 

508  Mol:  Gr:  ap  gtm  :  Rhad  efiidd/rho  diiw  dalfaink  .  .  .-.        a 

on  nys  gvvna  /  nyfe  gwna  dya  Riis  goch  or  yri 

512  7  syr  W.  gr:  or  Penrhyn  :  Wiliam  pen  a  lamp  ynnii  ....        l> 

vwch  aros  /  evifo  ch  wyrion  Robiu  ddii 

514  J  M^'  JV.  gr:  or  P. — Gwych  wiliam /ag  vcbelwaed  ....         o 

eryr  eiiraid  /  ov  yryri  hyiifrig  ap  D.  goch 

517   7  5i-^.  ^,. .— Myniidd  yr  haul  /  maen  ddiir  liawg  ....  d 

onid  vn  /  a  da(i  wyneb  Lewys  mon 

520  Etto  :  Yn  pen  meistir  /  piaii  n  mwstraw     ....  e 

nalto  diiw  /  nat  di  el  »         » 

523  /  W.  fychan  aer  y  penrhyn  :  Ydeilio  /  o  hydoliaetli  ....       / 

pen  kenedl/pen  aig  gwynedd  gyttor  glyn 

527  J  syr  JV.  gr:  — Y  gwr  gyda  g  aiir  gadwyn     ....  g 

saf  oddiar/sy  fyw  0  ddyn  Lewis  Mon 

531  7  <S'.  p/rfwj:  Y  twrllwyd/ar  torrllyddan     ....  A 

oni  chwitiaf/aa  chotwy  Jfan  amhadog 

534  atteb  a  mffUant  syr  W.  griiffudd 

Y  rhowiowgwalch  /  aiir  hiigoU     ....  » 

a  wnel  y  gwr  /  yn  ol  gwin  Jfan  delynior 

536.  /  pjr  W.  gr:—Tros  gred  /  y  troes  gair  y  wr     .     .     .     .  k 

gyrr  ytti  holl  /  gred  ty  hiin  leioys  daron 

540  Elto :  Mae  aekt  ar  driim  /  ecktor  draw     ....  / 

mVy  no  aarff  am  yniis  wyd  hyto  llwyd  ap  D. 

543  '  yr  penrAyn '  .•  Hydol  /  y wr  biid  a  hedaf     ....  m 

i  siamhi'laSn/^sii*  sylfaen  serch  Jfan  amhadog 

546  Etlo  :  Prins  mawr  aer  /  parawus  ai  medd     ....  n 

siambrlen"/  yti  gabden  /  pob  gwart  gr:  ap  tiidiir  ap  hot 

549  7  fF.  fychan  :  f for  i  glod  fu  ior  glan     ....  o 

ti  a  erii  /  gael  teiroes  D.  ap  edmwnt 

552  jfrpem-Jiyn:  Blodeiiawl  y  w  /  o  blaid  Ian     ...     .  .  p 

oeswr  yw  /  i  alw  syr  Wiliam  kynfrig  ap  D.  goch 


MS.  16  —  exxxviii.  The  Book  of  Robert  Dayies  of  Gwissat^e, 
containing  a  Collection  of  Englynion  and  Poems.  Paper  ;  7^  X  5| 
incliee ;  pages  i-xxii,  1-291,  and  1-256  ;  '  Scriptus  A.D.  1628,'  bound 
in  white  vellum. 

i,  v-xjx.  Indices  acoorcliug  to  subject  (^in  a  later  hand). 

xxi.  Englynion  (in  a  later  hand)  by  Edm:  Price,  D.  ap  Edmwnd,  Eich:  Kynwal 
and  Edw:  Maelor.  - 

Part  I. 

1-250  contain  a  large  number  of  Englynion,  &c.,  selected  and  copied 
direct  from  Mostyn  MS.  131.  The  contents  Are  sufficiently  indicated 
in  the  report  on  the  Mostyn  MS. 

251-71*  Kyma  lie  ir  adsgrifenwyd  Englynion  /  o  /  waith  Gr:.  ap 
|euan  np  llewelyn  fychan  yn-ghylch  amriw  achosion  /  a  j  ddigwyddodd 

yn  ei  amser  ef  .fal  j  i  j  tystia  pob  Englyn  tvrth  j  i  j  ddarllen j  a  j 

than  jij  Ihic  ef  /if  hvn. 

*  The  copyist  attributes  tha  authoi-ship  of  pages  251-71  to  Gr:  ap  ^.  ap  Ll'n 
Vychan  simply  because  he  finds  his  original  in  Griffith's  handwriting.  The 
contcntB  of  these  pages  are  by  a  variety  of  authors,  as  attested  by  Mostyn  MS,  131 
and  others, 


The  Book  of  Robert  Davies  of  Qtvissanh. 


66 


2'7 1-7 5* JCy ma  megis  llythyr  Cymbraeg  j  a  j  scrifennodd  Gr:  ap 
J.  ap  U'n  fychan  yn  jy  j  medra  /  i  /  ddallt  /  i  /  gaiimol  ag  j  ij  eifyn 
kyjran  /  o  /  athrawiaeth  SfC. — IFymddiried  =  gwbl  ymgleihlgai-  gyd- 
ymaitli  fy  nirfawr  orcbymyn  /  o  /  dwymneiddrwydd  myddylfryd  kalou 
yn  grcdigawl  attocb  megis  yr  ymddiiitb  fy  fiyddfrawd  &c. 

275-94  Euglynion  "Dnwiol"  and  the  contrary  :  a  few  arc  by  Siou 
Tiidur,  Tudui-  Aled,  and  Robert  Clidro,  but  most  are  anonymous. 

Pakt  II. 

1  J  saith  iceithred  y  drigaredd 

Blin  yw  trailed  rhod  ar  hwn     .     , 
/  i  /  dlawd  /  a  /  gai  yn  dy  law 
5       Prydv  /a/  wna  mwya  mawl 
10       Y  gwr  jo  I  gaer  nid  gair  gav 
12      Doeth  yw  mab  ysbryd  a  thad 

16       Dvw  ior  ar  b&b  daiaren     .... 
yng-olwg  dvw  ai  angylion 

19       Dayar  gynt  ar  dwr  /a/  gad 


Anon 
Yolo  goch  b 
ffan  brydydd  Mr  c 
D.  ap  Edtnwnt  d 

e 
IF.  Mathew 


Anon 

S. 

Tvdvr   i 

S.  Kent  k 

Fs. 

§6 

S. 

Tvdvr    I 

?> 

6 

„       m 

?J 

32 

„        n 

>J 

38 

»            0 

J» 

49 

»        P 

Hvte  arwystl  f 

21  Balchder :  Deall  ydwyf  dvU  hydwyll  |  y  byd     ....        g 
ai  ward  rhocs  drossom  yn  werth     Morgan  ap  IIvw  Lewis 

24  Deigein  mil  /  a/  mil  /  o  /  waith  main  //  gleiesion  h 

o  gtwjsi  sy  /  m  /  Kydain  &c. 

25  Mae  son  fal  Moesen  ne  fwy 
29  Prvddlawn  iw  /r/  korph  priddlyd 
34  Arglwydd  tad  aroglwedd  teg 
37  Arglwydd  garedigrwydd  dawn 
39  Gwyn  /  i  /  fyd  syberwyd  sfdd 
43  Yr  arglwydd  gariadrwydd  gras 

47  Klowch  /  i  /  gj^d  bob  I  /  y  /  hjd  bacb 

48  y  ofyn  toyn  i  wyr  traws  fynydd  tros  To:  Datgainiad 

Yr  eos  fwyn  nid  erys  neb     ....  q 

dros  fwynweilch  wj^r  tr.aws  fynydd  „        r 

52       Gwae  ni  /  r  /  beirdd  gan  air  /  y  /  h^A  „         s 

SS  fr  Tablerivyr :  Doethym  /  y  /  dydd  diwaethaf  ....  t 

didrwst  /  a  /  myned  adref  „ 

58       Angall  yw  yngwall  hayach  m 

a  /  dall  /  i  /  gyd  y w  /  r  /  hjd  bach 
an  ledio  yn  ^n  /  i  /  wl^d  nef 

60       Y  drindod  rhag  /  y  /  nodav     .     . 
kael  oes  gyfiawn  /  a  /  wnawn  ni 

63       IJlin  y w  /  r  /  byd  blaenor  /  y  /  bar 
yno  oi  ssessiwn  oes  oessoedd 

67  ar  y  jfordd  i  Jerico  :  0  frodvr  oil  fawr  rad  rym     .....•» 
ynghroes  Dvw  ag  ang-Rhist  oedd  S.  Philip 

72  Jr  Phenix:  Mowrhawn  gerdd  am  ran  gwirddvw     .     .     .     .  y 
ir  llawn'  barch  or  IWn  /  i  /  bv  „ 

*  The  copyist  attributes  the  authorship  of  pages  271-75  to  Gr;  ap  ^.  ap  Ll'n 
Vychan  simply  because  be  finds  his  original  in  Griffith'B  handwriting.  The 
contents  of  these  pages  are  by  a  variety  of  authors,  as  attested  by  Mostyn  MS.  131 
and  others. 


W.  Kynwal 

liys  Pcnnarth 

W.  Kynwal 


y  98560. 


B 


66 


Jesus  College  Manuscript  ie. 


76  Jr  Sakrament ;  Diiw  gwn  vdfa  gan  adfyd     ....  « 

prvdd  iaivQ  oedd  f6dd  He  in  prynodd  frv    Rob:  ap  Harri 
Y9       Y  bjd  tiist  ar  bowyd  traw  W.  IF-.yn  h 

82  Eyn  wyf  ai  frivv  dan  /i/  fer  ais 

83  Da  o  beth  f$>dd  devbeth  fwyn 

85  Gwaith  onnorphen  sy  genv     .... 
ym  fedrv  /  i  /  chelv  /  ai  chael 

86  Y  f\^n  wriog  fwyn  arael 
88       Y  f^n  hoywddoeth  fonbeddig     .     .     . 

yn  vnair  /  i  /  down  yna 

90      Pand  bir  na  welir  ond  nos 

92       Pwy  ar  dafod  p^r  difai 

f  Harri  Parri  or  maes  glas 
94       Yr  eryr  mawr  ir  yw  /  r  /  modd     .     . 
a  orphennocb  ar  ffyniant 

98       Y  /  inae  /n/  d^st  ym  mynd  ysdor     . 
boed  bir  /  i  /  bo  Harri 

101       Y  /  gwr  gorav  gwir  gariad     .... 
keidwad  ^yd  Dvw  kadwed  d'oes 

104  J  ofyn  kasseg  :  O  fon  /  i  /  dof  /  i  /  ofyn 

welld  /a/  dwfr  /i/  w^lld  /a/  dof 
107  Degwm :  Dynion  /  a  /  wnaeth  Dvw  enyd 

o  /  gwnair  /  a  /  gaifF  nef  ai  gwnel 

1 10  Balchder ;  Ond  rbyfedd  mewn  taer  ofyn 
am  f  adde  /  i  /  gam  foddion 

114      Egor  nef  wrtb  lef  araitb  lafar  //  d^n 

1 17  _f  Mrs.  P.  or  maesglas  :  Y  karw  rhwydd  /  i  /  kair  rboddiawn  .  .  r 
ar  /  i  /  fin  /  a  /  ro  finav  Rob:  ap  Elis 

119  Atteb :  Yr  ewig  wen  rowiog  wedd     ....  « 

alio  byth  ai  fwyall  bol  Hvw  Thomas 

123  jf  Mrs.  Parri  :  Y  brig  koed  /  o  /  bark  Edwin  ....  t 
Ymryson  am  /a/  roesai  (1.  48— lef t  unfinished) 

125  f  ofyn  milgi ;  Mi/a/wn  glod  /  i /  berson  gl3,n  ....  u 
meline  kaer  am  /  y  /  ki  Rob:  Midro 

127  Medddod:  Wrtb  rodio  mvdr  weithredwr     ....  v 

keissiwn  nef  man  kysson  oedd  S.  Phylip 

131  Mar:  To:  ap  Harri  jo  j Berth  j y  /  maen  yn  TL,  hassaph. 

Trewais  yn  fraw  garllaw  /  r  /  llan     ....  w 

fytli  weled  moi  fatb  eilwaitb  Lewis  ap  Edwart 

134       Serch  ar  vn  ferch  ir  anfodd     ....  x 

oedd  na  chaid  /  y  /  ddj^n  wych  hon  S.  Tvdvr 

136       Y  f\>n  orav  /  i  /  Mn  /  ai  Haw  „      y 

138  7  erchi  milgi  j  i  j  Hvw  ap  Elis  ap  Harri  jo  /  Sheijiok 

Awn  /  y  /  beirddion  in  byrddiaw     ....  z 

dylech  gael  diolch  /a/  gwawd 

141  J  ofyn  gown:  Awn/i/wynedd  yn  vnion  „       a 

145       Perigl  ryfel  ryfelbwn     ....  \, 

eiriach  /  i  /  dda  /  i  /  arall  ^'_  j^^nt 


T.Aled  c 

„        d 

e 
Rys  Goch 

J.  Devlwyn  f 

Bedo  Aerdrem  g 
Jer:  fynglwijd  h 

S.  Tvdvr 

I 

Simwnt  fychan 

m 
TV.  Kynwal 

•     ,     ■  n 

Sr  Dafydd 

.     .     .  o 

Rys  dv  brydydd 

...  p 

W.  Kynwal 

S,  Tvdvr  q 


The  Booh  of  Robert  Davies  of  Qivisaank  67 

148   Mar:  S.  D.  ap  Benet  j  o  /  Dre  /  r  j  Ahad 

Perigl  b5*w  pa  arogl  byir     ....  a 

yn  iach  f$>d  awn  vwch/i/fecld  Rowland  Lewis 

152       Kei-ais  aunoeth  kwrs  ennyd     ....  b 

keisio  mwy  ond  kasshnv  merch  S''  D,  Oioain 

154       Qwae  yr  On  /  a  /  giriav  / 1  /  wyneb    ....  c 

glyfaredd  /  a  /  gloy w  forwyn  D,  ap  Edimont 

156       Y  forwyn  wych  ar  fron  wen     .     •    .    .  d 

ofned  Ddvw  f'enaid  ddvael  /S.  Tvdvr 

158       y  ferch  wchaf  or  chwechant    ....  e 

gwneled  f'ened  fi  yn  iach  "S".  Keri 

160  fr  K.  hronfraith :  Fal  dyma  ymddiddan  dedwydd     ...      / 
ond  fel  chwaer  hvdolieth  Eow;  Lewis 

162  Afar:  S.  eos :  Y  drwg  Ueiaf  or  drygwaith  D.  ap  Ednnvnt  g 

164  Mar:  Harri  Parri  or  Maes  Glaa 

Kwyn  hyd  AfFrig  kav  /  n  /  Dyffryn     ,     ,  .     .  h 

t4d  /  a  /  mab  ty  di  ai  medd  Edw:  ap  Raph 

168  Jr  Ysgyfarnog  :  Am  j  ij  'a  j  aros  ar  noswyl  ....  i 

rhydd  hwyl  ar  morthwyl  ir  mOr  Rob:  ap  Elis 

n\  Atteb:  Y  gwyr  hael/a/gar  hela     ....  k 

frevgerdd  am  afriowgwawd  I,ewis  ap  Gr:  ap  ho: 

174  f  erchi  gibydd :  Rhobert  ap  Rys  daclvs  don       S.  ap  Tvdvr   I 

176  I  /  Eeinallt  mae  kledd  ar  groenyn  //  yn  graS  L.  G,  Kolhi  m 

180  JR.  ap  JL'n  ap  kadwgan  o  is  Derwen 

Kh^s  or  fel  ynys  flaenawr  //  ir  wern     ....  n 

o  /  bv  fab  /  i  /  wraig  //  na  bwyf  heb  E^s  D.  Nanmor 

182  ^ Domas  Prys / o/  Lanelwy 

Tomas  Hew  Dvlas  dialwr  //  kyfion     ....  o 

Tomas  Hew  dvlas  yn  lle/i/deloch  Lewis  Potoel 

187  Y  fOn  ar  ael  winefain     ....  p 
ddvw  yn  fach  na  cheisiwn  dd^n  fj^th     Bedo  Brwyn  llvsg 

188  Perchen  fv  Mair  wenn/i/rannv  //  ar  bawb     .     .     .     .     q 
jfessv  an  parchodd  Jessv  fo  /  n  /  perchen       S'  Ph.  Emlyn 

190       My  fi  yw  /  t  /  gennad  '  /  a  /  'nfoned  attad     ....  r 

ymfi  ni  ddof  mwy  byth  ith  rybyddio  V  marw  ai  kant 

193       Gwenfrewy  Dvw  fry  gwaed  /  i  /  fron  //  mor  debig  ....      * 
i  gelyn/a  /friwodd/y/glan  wenfrewy    J.  ap  ho:  ap  tin  v'n 

196       Eira  mynydd  gwynn  tir  pant     See  Myvyrian  i.  545-7  t 

200       krair  kred  ked  kynnydd  jfolo  Goch  u 

207       Trigarog  frenin  yw  /  n  /  tri  kyffredin  D.  ap  Gtm  v 

212        Gorvchel  Ddvw  /  a  /  wedia  gorvohel  glod  ymhob  da  Taliessin   w 

Cf.  Myvyrian,  i.  95-9  Text  varies  considerably 

219       Madyn  Lwynog  yn  agos // i  /  ledrad     ....  x 

dydd  /  a  /  fedr  dy  wddwf  fadyn  R.  goch  or  yri 

225       Eira  mynydd  blin  yw/r/byd  See  Myvyrkn  i.  543.       y 

228      Y  forwyn  /  a  /  fv  /  n  /  dwyn  dvw     .... 

yn  fawr  ar  yr  <>n  forwyn  Addafras   z 

230  Y  Brevddwyd :  Am  fi  nosawaith  or  gaia     ....  a 

sydd  yn  karv  Dvw  jn  /  i/  galon  S.  Tvdvr 

K  2 


68  Jesus  College  Manuscripts  i6-i7. 

246       Rhodded  ei"  nodded /i/ ni // lawn  obaith     ....  a 

Dvw  dy  nawdd./a/  dod  nodded     Gr:  ap  J.  ap  Unfyehan 

249       Gvveddio  ag  wylo  ini  gwelv  //  y  /  nos     .     .     .     Katrin       b 
at  wir  Ddvw  yn  awr  dda  v^  gr:  cqy  ho:  TL,  ddiniolen 

253  J  Emli  :  Twy    'mron  tor  kalon  /  i  /  trv  kvli  //  mawr  .     .     .    c 
daw  ch-vverwon  nodav  dychrynnedig  (i.  loo)  || 


MS,  17.  =  ci.  A  selection  of  a  considerable  portion  of  the 
Poetry  of  the  xvi\i,  a^wzth  and  early  xviiiik  centuries.  Paper;  14|  x  8| 
inches';  766  pages  ;  neatly  written,  circa  1630;  in  old  leather  binding, 
rebaeked. 

The  MS.  was  formerly  numbered  "2071  =  52.(20)."  Ex  dono  Griffini  Lloyd 
A.M.  hujus  Coll:  Socij  -ICSo  (inside  front  cover).  Tiie  titles  of  many  poems  are  in 
the  hands  of  William  Maurice  of  Llansilin  ;  others  are  in  the  hand  of  the  Rev.  W. 
Wynn. 

1  a,  Teulu  Cybi ;  b.  Pedigree  of  St.  David  ;  c,  y  saith  gefnder  saint;  d,  some 
account  of  Jvor  Bach  Lord  of  Senghennith  ;  e,  also  of  Howel  ap  Meredith  ap  Mad; 
ap  Jestin  ap  Gwrgan 

3  A  modern  Index  to  some  of  the  authors. 

4  Clowch  lid  ag  ymhd  Cud-gamlan  clych  gwrdd  &c.  d 

b.  Gwr  grym  garw  groyw-grym  goergrugriw.  gris-groes  &c.  e 

c.  Cariad  cur  eliad  creylon  dirgeliad  &c.  f 

d.  paid  paid  gwir  enaid  gwrando  paid  dal     ....  a 
paid  er  hyn  yw  pader  honno  &o. 

e.  fortuna  amioi  amicum  in  vico  &c.  ^,._  Sergeant  Griffudd 
f.      preshiteri  isti  non  prestant  bene  &c.  oedd  y  datceiniad 

Ctwtseu  Sion  Philipp. 

5  Luc  X. — O  frodur  oil  fawr  rad  rum  h 

'7  Ps.  51. — Trigarha  dduw  da  ddaed  wedd  i 

10  /  ofyn  march  :  Y  lien  ifank  Haw  nefawl  k 

13   Y  Cryd:  Gwae  fardd  claf  gyvwrdd  clefyd  I 

15  J  ofyn  march:  Y  dyn  mal  blodevn  mai  m 

18  ILattai :  Y  gleissiad  lliw  r  goley  ser  n 

21  J  ofyn  clog  :  Duw  yn  donio  dyn  dianael  o 

24  f.  Gr:  V'n  o  Gorsygedol :  pa  bennaeth  iownfaeth  wunfyd  p 

Marwnadeu 

26  Edw:  Stanley  :  Y  byd  dig  siomedig  serth  q 

29  Humphrey  Stanley:  Och  fronn  fynych  friw  ennyd  r 

32  Elisa  ap  W.  ll'd:  Braych  a  Haw  hylaw  haeledd  a  dorwyd  s 

34  N.  Robinson,  escob  B. — Trees  duw  awr  drom  trist  ywr  dreth  t 

37  Ric:  ap  R.  v'n:  kanv  i  bvm  dwyn  co  yn  y  byd  u 

39  3Iorys  wyn  o  wedir :  Ble  ir  aeth    yn  llvniaeth  an  Uawenydd  v 

43   TF.  ILyn  :  Och  feirdd  cymrv  heirdd  y  rhawg  [byth  w 

45  Gwen  Salesbury  :  Dwyu  enaid  a  chorff  dwyn  annedd  tlodion  x 

48   Wiliam  ap  Tydvr :  Hawdd  gwynwn  heddiw  gannwr  y 

51  Mari  V'n  a  Gorsygedol ;  Och  ddiWQud  dyn  och  ddydd  dig  z 


Oywydeu  Sion  Philvpp.  69 

5-t  <S'''  E.  ll'dojal:  Krist  weled  cyrsiav  dilwydd  a 
56  J.  Wynne  Ll.D. — Och  frenin  ysgyrion  os  gorwedd  doctor       b 

Cywydeu  ac  odleii  tnoliant  i 

59  Rol:  Piigh  o  fathavarn  :  Eolant  o  treiant  reiol  eurlew  /  n  /  tir  c 
62  Escob  Hughes :  Arglwydd  ychel  swydd  ywchlaw  saint  cymrv  d 

66  Edw:  TLoyd  6  Lanynys :  Y  Hew  rlivdd  vn  lliw  av  haf  e 
68   Gr:  Vn  o  Gorsygedol :  Or  brig  ffrwythedig  wrth  hadv  gwnfyd  f 

7 1  Etto  :  Calon  iach  einion  a  chynau  clod  graff  g 

74  „        Mae  gwr  vm  liygar  yma  /* 

75  „        Dechrevais  waith  diochr  sad  i 

79     „        Y  Hew  gwinevgall  llawenn  k 

82     „         Gryffydd  galon  nvdd  glain  nod,  gwyr  gwyiiedd  I 

84       Eho  duw  bwrs  rhvgl  gwrs  hoglgod  Jii 

87       Y  gwin  tros  eigion  y  trai  n 

89       Nos  da  ytt  win  os  dottiai  wyr  o 

Cywydeii  serch 

91       Y  fvn  aelgwyr  fain  wylgall  p 

93  Y  larieidd  ferch  ael  rrvddvain  q 

94  Yr  wylan  deg  ar  lanu  dwr  r 
97  Troelvs  fy  yn  treilio  oes  ferr  * 
99      Y  fvn  o  liw  feinael  wenn  * 

101       Y  wenn  fvn  winav  fanwallt  ii 

108       vanwyl  wenn  feinael  winav  v 

104       Siwrneiais  er  yn.ievank  to 

106       Y  fvn  ara  fain  irwenn  a; 

108       Y  wawr  ddwyrain  rvdd  evrwallt  y 

110       Yr  olav  glaer  olwg  Ivs  z 

112       Y  lloer  gann  eirian  aravl  a 

114  Gwae  ddyn  ddigwydd  i  eni  b 

115  Y  I'vn  ar  ael  ychel  avr  c 
117  Kofvs  oedd  cefais  addaw  d 
119  Y  fvn  addfeingoeth  ddoetli  ddadl  e 
121  Y  ddyn  weddw  addwyn  oeddych  f 
123  Y  duwiessav  dewissawl  g 
126  y  Theodor  Prise,  canon  of  Winchester 

Pvr  i  kaid  in  rhaid  anrhydedd  parod     ....  h 
am  ras  dawn  a  rliyw  lie  ir  ymroist  in  rhaid 

128  J  Humphrey  Davis*  bickar  Darowen 

Y  lien  sy  /  n  dyall  inni     ....  i 
troi  /  n  /  Uyfrav  yn  iav  a  wnaeth 
i  gymraeg  oi  mawrogaeth     .... 
gwelo  ir  rhain  gael  hir  einioes 

131  Mar:  Mred:  ILoyd  o  Fathavarn 

Kyfle  rhodd  kaf  wylo  rhawg     ....  k 
nef  radwen  i  vyredydd 


*  ysgrifenydd  y  llyfr  added  in  a  late  hand, 


ijQ  Jesus  Ooltege  Manuscript  if. 

134  J.  E.  ap  Hugh  ofaes  y  Pandy 

Prenn  sy  val  prins  yw  foli     ....  <" 

duw  i  fab  huw  a  fo  porth 
1 37  J  ofyn  march  i  Otven  Niclas 

Y  dyn  ir  hael  dawn  a  rhodd     ....  * 

at  air  bvn  vt  tri  oi  bwyth 
140  7  Theodor  Price :  Duw  or  gwirfyd  rhagorrawr     ...  c 

gartre  vm  gwr  vt  travwyf 
142  jf  J.  ap  D.  ap  W. — Duw  yn  donio  dyn  dianael     ...  d 

ar  siniwr  i  rys  wamal  ^ion  Philipp 


145  7  IT.  Z>aW«.-  Y  Hen  eirioed  Uyna  Ras     ....  e 

oes  akw  ywch  eisak  el  Edw:  vrien 

148  Ps.  6— Arglwydd  dduw  hylwydd  hoyw  1^     .     .     .     .  / 

del  cael  iddyn  dal  cwilyddys  D.  Johns  vicar  JL.D.C. 

149  Paham  i  maer  byd  llown  fryd  llv     .     .     .     .  g 
a  fedi'o  beidio  ar  byd                                     „              » 

151   Cas  hethav  0.  hyveiliog :  ILyma  gas  oi  dirassedd  ....  h 

gida  i  dai  nai  goed  ai  dir  „  „ 

153  Y  fvn  gannaid  fain  gynwys     ....  « 
serchawglonn  fel  hinon  haf                           „              » 

154  Pa  da  fai  i  byd  a  fy     .     .     .     .  * 
a  nef  in  heneidie  yn  ol                         Gr:  ap  J.  Un  vychan 

157  Jr  Deon  Salbri:  Ba  wr  ymhais  abram  hen     ....  I 

rhoed  tvw  ytt  yr  hett  o  ^ork  *Gr:  ap  J.  ap  tin  v'n 

159       Ba  ynill  o  bai  annerch     ....  >» 

derfid  wenn  dorfod  vnwaith  '  „  „ 

161  Y  ddyn  lanwaith  gyweithas     ....  »» 
a  chadw  vm  foes  feinioes  ferch                        ,,             ,« 

162  Mar:  S.  Eos:  Drwg  i  neb  a  drigo  yn  ol       D.  ap  Edmwnt  o 

164  Hawdd  ir  dihvdda  fav  „  p 

165  Bwriais  fry  briwais  y  fronn  „  q 

167  Mwyfwy  son  mae  fy  swllt  „  r 

168  A  gac/r/  ferch  a  garaf  i  „  » 

169  Karv  /r/  wyf  is  cwrr  yr  alld  ,,  t 

170  J  0.  Glyndwr :  Eryr  digrif  afrifed  Gr:  llwyd  ap  D.  ap  eign:  u 

172  Syr  D.  Hanmer :  Syr  Davydd  ehudrwydd  hawl     .     .     •    _•  '" 
a  duw  ar  ai  gadawo  Gr:  llxeyd  ap  D.  ap  eign: 

CrwroEV  ac  Odlev  Tudvr  Aled 

174  J  gymodi  Hum:  ap  ho'l  ap  Sienhin   o  ynys  y 
maengivyn  a  Morgan  ap  W. 
Y  keirw  mawr  He  kair  y  medd  Tvdvr  Aled  it' 

177  f  ofyn  march  i  Vicar  ystrad  Marchell 

Pwy  s^j  benn  yn  passio  byd  X 

179  _7  ofl/"'  f^K^f^Ji-  i  ^  ^'ab  Elis  Eyton  y 

IBwriwyd  help  ar  y  brvd  hyn 

*  Tudur  aled  a'i  Qant  medd  eraill, — in  a  later  hand. 


Tibdyr  AM,  Jolo  Goch,  W.  JLyn.  71 

181  y ofyn  Gown:  ifolo  goch  pob  elw  a  gai  a 

182  f  ofyn  march:  Kledd  dayar  wynedd  ai  drych  b 
184  /  Berson  ILanvilling  i  ofyn  Gwalch 

Pwy  a  rann  gwaed  y  prenn  gwin  c 

186  J  D.  Ejoyd:  Powys  Iwyd  pwy  sy  wladwr  d 

188  J  ofyn  Bwa:  Y  tri  mab  at  yr  ymwaii  e 

190  JS.  ap  Madoc:  Dewrder  rhoed  i  wrda  rhawg  / 

191  Jr  Escob  D.  0. — Y  penn  i  rhoed  pan  ar  hwnn  g 
193  Mar:  S^  Thomas  Salesbwy  aer  E,eiveni 

Gwae  holl  gred  trymed  tromwedd  erchwyn  h 
196  Mar:  Hot  ap  Jenkin :  ILwyu  oedd  ym  tnewn  lie  ne  ddav  « 
198  Mar:  Rys  ap  Mred:  o  Bids  Jolyn 

Trwm  fy  lif  trem  fel  afon  k 

200  Mar:  0.  ap  Meirig  :  Arfav  duw  ar  Todeon  / 

201  Mar:  D.  ap  Eneon fychan  o  Lanelwy 

Trvan  mor  wann  ywr  einioes  »» 

203  Mar:  Rob:  ap  John  ap  Jihel  o  Degengl 

Y  gwr  mawr  fo  a  gar  morwyn  n 

204  Mar:  D.  TLoyd:  Tros  ial  i  troes  hevlwenn  o 

206  Mar:  Jane  Stradling  g.  Syr  W.  gr:  or  Penrhyn 

Trigaredd  gwynedd  ar  gogoned  dduw  p 

208  J  Jarll  Tanhervil :  Jarll  sion  gwayw  vnion  eginyn  emprvvr    q 

210  f  Roger  Salbri :  Aer  llyweni  iarll  wyneb  r 

212  J  D.  ap  Mred:  ap  Howel  o  Benllyn 

fyngharw  addwyn  fwng  rhyddavr  « 

214  y  5  mab  o  Leweni:  Fe  rhon  torri  prenn  tirion  t 

216  J  Sr  R.  ap  T. — Saint  Jorys  ai  wayw  /  n/  taraw  u 

217  jfHvt  ap  Gr:  ap  i?.— Piav  Ehent  gryfiydd  ab  Rhys  v 

219  J  ferch  :  Govalv  heb  dv  heb  dal  w 

220  Etto :  Gwae  wr  a  wnai  gaer  ne  wal  Tydvr  Aled  x 

221  Mar;  J.  ILoyd  o  L.  ynys:  Gwnaelh  duw  tad  ai  deg  radav  .  .  y 

i  sion  wir  sy  /  n  /  y  uef  simwnt  vychan 

223  f  vicar  Towyn :  Saphir  vaen  nis  Seiria  vi     .     .  .     .              z 

ffynno  yw  langorff  einioes  „         „ 

225  jf ferch:  Y  war  addwyn  ireiddwych     ....  a 

y  korflf  aeth  mewn  kvr  a  phoen  „         ,, 

226  Y  Hong  :  Annodd  vm  roi  vn  hawddamawr  jfolo  goch  b 

227  Y  TLafurwr :  Pan  ymddangosson  ffynon  ffydd  „         „     c 

229  Mar:  Si'  Tuder  Vn  :  Klowais  ddoe  vm  clvst  ddeav  „        „     d 

230  Mar:  JUn  goch  :  O  dduw  teg  ai  ddaed  tyn  „        „      e 

232  S^  Hot  y  Vwyall :  A  welai  neb  a  welaf  „        „     f 

233  Y  ferch  a  wisg  yn  sientli  „        .,    g 

CrWYBEV  AC   Odleu  Wiliam  IL^N 

234  Y  byd  trist  ar  bowyd  draw  h 
236  Mar:  vicar  Towyn :  A  welsoch  i  lys  a  cherdd  i 


72  Jesus  Coitege  Manuscript  if. 

237  Mar:  S'''  0.  ap  Gttn  :  Trwm  ar  ia  y w  tramwy  /  r  /  od  a 

239  Mar:  f>.  Puw :  Y  beirddion  llei  by  vrddas  b 

241  J  Huw  Nannau:  Y  prenn  a  wnaeth  duw  /n/  prynwr  c 

242  Iiwyddiant  a  ffyniant  trwy  ffydd  i  Risiart  .  .  ab  Huw  ab  ifan  d 
244  Jr  Escob  Morgan :  Beth  orav  byth  i  wrawl  e 
246  Jfeih  S.  Wyn  o  wedir :  y  llwyn  messur  Uin  moessen  / 
248       Karnarfon  hen  gofion  gwyr  a 

250  /  Rolant  Herbert :  Y  kiw  dv  ymysg  coed  a  mel  h 

251  J  Siankxjn  gwyn  :  Y  gryinyswalch  gair  moessen  i 

252  J  tydvr  ah  S. — Y  gwr  ymysg  avr  a  main  k 

254  Duchan  ir  Neidr  a  frathasai  geffyl  a  roesai  S.  ab  Huw 

o  Fathafarn :  Mae  gwr  fyth  am  gowir  farn         W.  ILyn   I 

Cywyseu  AC  Odlev  Davyb  Nanuor 

255  Djsgais  yn  y  modd  1  disgyn  »t 

256  Duw  mawr  nef  a  llawr  ef  an  lias  yn  llwyr  n 

258  Y  ddevwr  arglwyddiaidd  o 

259  Rhys  orav  yn  hir  is  aeron  p 

260  Annodd  bod  hebod  yn  ynyg  dowyn  q 

262  Mynn  fenaid  mae  yn  fwyneb  r 

263  ILio  evrwallt  lliw  arian  ^ 

264  Kirchiad  wyf  archiad  ofydd  D.  Nanmor  t 
b.    J  H.  hoetmor  :  Howel  wyd  fyw  hael  byd  fedd     .... 

a  chynfydd  ar  i  chanfed  J.  llwyd  brydydd 

Cywyseu  ac    Odlev  Davyb  ab  Gwilim 

266  Da.  iy  /r/  drindod  heb  dlodi 
b.  By  vilain  o  vabolaeth 

267  Trist  oedd  ddwyn  trais  cynhwynawl 

268  Rhidill  hydolaidd  rhydwnn 

269  Doe  clowais  nis  ceisiais  gel 

270  Da  i  rhed  i  wared  oror  yr  olwyn 
b.  Kerdda  was  kerdd  ddewiswyrdd  ], 

271  Yr  havl  deg  ar  fy  neges 

273  Dal  neithiwyr  delw  a  wneythvm  ^ 

274  Oed  am  rhiain  addfeindeg 

275  Y  ferch  or  fynachlog  faen  f 
b.  Gwae  a  garo  gwag  eiriawl  „ 

276  Dodes  duw  da  dvst  wyf  i^ 

277  Soniais  feinwar  am  garv  i 

278  Prvd  swydd  prydais  iddi  j^ 
b.  Y  keiliog  serchog  i  son  i 

279  Mae  gair  i  mi  o  gariad  ^ 
g80      Hawddamor  glwysgor  glasgocd  ,1 


w 


c 


D.  Nanniof,  D.  ap  Gwilim,  S.  Keri  etc. 


73 


281 

282 
283 

b. 

285 
286 
287 
289 
290 
291 
292 

293 
294 
295 
296 
298 
300 

302 


^evan  ior  gwayw  dan  gwiwdad 

Y  dydd  o  wufyd  eiddig 

Y  kelyn  Uwyn  cyfliw  iownllwyth 

Oes  gwayw  invydd  ysgyrion     .     . 
y  tarw  pennfras  tapinfryth 

Owain  braff  ai  wawy  /  n  /  y  brig 
merch  rys  ni  ad  march  ar  ol 

Adwen  blaid  yn  dwyn  blodav     . 
tarw  dan  bwyth  tri  eidion  byw 

ILwyu  0  waed  ieirll  enyd  oed     .     . 
weithian  yw  tir  waeth  noi  tad 

|evan  ni  bo  ewin  bys     .... 
ai  meistir  wyd  ynihowys  draw 

Am  waed  davydd  mae  tyviad     .     . 
oi  dai  /  r  /  wyl  yd  yr  elawr 

Pwyn  }arll  hir  penn  yr  hoU  iaith 
bon  iavr  dysg  benn  ar  dy  waitli 

Tyrfa  wych  tra  fo  iechyd     .     .     , 
gair  oes  oesoedd  groes  oswalld 

Medra  om  pwyll  mvdi'  om  penn     . 
mor  deg  i  hanrheg  a  hi 

Y  gwyr  a  wnair  gaer  y«  well     . 
chwarevwch  ag  na  choeliwch  i 

Y  dabler  yn  i  dyblig     .... 
i  ffrwyth  er  cael  i  ffoythi 

Ba  riw  dir  i  bwria  daith     .... 
kadwed  sion  [gr:  o  Lj^n]  ceidwad  y  sir 

Sion  gryfpydd  ais  hen  graffwalch     .     . 
oes  awch  a  bar  eissie  ych  bod 

Y  dyn  ir  hael  dan  avr  hen     .... 
i  ddav  bwyth  o  dda  bathawl 

Kevais  golled  nim  kredwch     .     ,     .     . 
yn  sikir  fo  a  gyll  i  sieked 


a 
b 


D  ab  Gwilym  c 


S.  heri 


f 


Sion  keri 


Sion  ab  Howel 


Morys  ap  J.  ap  eign: 


Sion  brwynog 
W.  hrjnical 


303  Kerais  fereh,  kyr  sy  vawr 

304  bardd  iowndrefn  bwrdd  windravl  „            it 

305  Da  ywngliof  am  lyfr  ofydd  J.  ap  Rhydd:  ap  J.  Ikcyd  v 

303  Madyn  ronwyn  yr  enwir                                  R.  goch  o  ryri  iv 

307  Yr  eglurbaen  ar  glaerbais                                   D.  Nanmor  x 

b.  Mar:  IL'n  moel  y  pantri :  A  wyr  dyn  dan  awyr  do  .  .  ,         y 
draig  wynedd  a  drig  ynof  M,  goch  o  ryri 

309  jf  Syr  Gr:  v'n :  Y  marchog  blodevog  blaid  „         „         z 


Cywybev  AC  Odlev  Gutto'r  Glynn 
310      Davydd  mae  /  r  /  beirdd  yn  dyfod 

312  Saint  cristoflfer  a  fy/n/offrwm 

313  Sieffrai  a  yf  ossai  ffraink 

314  kaywyd  devrMd  katerwen 


a 
b 
c 
d 


74  Jesus  College  Manuscript  i7. 

315  Tyvodd  vn  o  blant  difeth  Gultor  Glynn  a 

316  Os  Gyttyn  y  glynn  a  sy  glaf  Sijr  R.  ap  Ho'l  dyrnor    b 

318  Gwae  a.  gynhaliodd  i  gyd  Guttor  Glynn   c 

319  Y  gwrda  o  gowirdeb  d 

320  Dawns  o  bowls  doe  in  ysbeiliwyd  e 

322  Y  mae  glaw  am  a  glowais  / 

323  Bron  draw  lie  bv  /r/  cnw  a  drig  g 

324  Meredydd  yma  i  rydwyd  h 

326  Mae  eryr  ar  hoU  wyr  hen  i 

327  Yr  eryrod  eiyraidd  A 

328  Dav  dir  ni  newidiwyd  vn  I 

329  Dyn  traws  fym  yn  dwyn  tros  for  m 

330  Mawr  ywr  dysg  yno  maer  da  „  n 
331  Rhyfedd  ydyw  arfeddyd                                       Ho'l  D.  ap  J  ap  Rijs     o 

332  Mynwn  y  mod  mewn  vn  mann  Gultor  Glynn  p 

334  Mae  heddiw  vm  wahoddion  q 

335  ILe  nad  teg  lliw  onid  tv  r 

336  J  gilio  rhag  i  elyn  s 

337  Rhobert  ywcb  rhiwiav  aber  Guttor  Glynn   t 

339  Mar:    Wmffre  ap  hot :  Son  o  foJ  /  n  /  i  fedd     ....         u 

tros  wr  tv  tryssor  towynn  Gr:  Hiracthog 

340  Herod  wyf  hoywrad  afael  „  „        v 

341  Kefais  vn  cofvs  wener     .... 

klaim  ar  hwnn  cael  vm  ai  rhoes  „             ,,       w) 

342  X  karw  ifank  a  evrir  Tydvr  Pennllyn  x 

343  Gryffydd  beisrydd  bowysrann  „  ,,  y 
244  Torais  dydd  fel  vn  trist  dall  „  „  s 
346  ILwyn  gwenwys  perllan  gwinwydd  ,,             „         a 

b.  Meredydd  llywydd  y  Uynn  ]  llwyd  ,..«/)  Hn     .     .     .       b 
ar  dy  gorff  a  ro  duw  gwynn  Deio  ap  J.  duy 

348  Damwain  blin  ywr  byd  yma  „  „         c 

349  Meredydd  ddevrudd  aron  ap  kynfarch  „  ,,         d 

350  Doeth  tri  arwydd  vn  flwyddyn  ,,  „         e 

Cywybeu  Sion  Kent 

351  ILyma  vyd  llwm  o  vedydd  f 

353  TjdL  ddyn  tew  dy  ddoniav  g 

354  Pand  angall  na  ddeallwn  h 

355  Meddyliaid  am  addoli  i 

356  Y  dyn  kyflybrwydd  i  daw  k 

357  Eiyma  vyd  kyd  kadarn  1 

358  Kreawdr  mawr  kroyw  awdvr  mwyn  m 
360  Ystudio  i  ddwyf  was  didwyll  n 

362  Y  ferch  wenn  o  fraych  anna  O 

363  Tri  oedran  hoywlan  helynt  p 


Guitor  Glyn,  S.  Kent,  $.  Tudyr,  L.  G.  Cothi  etc.  75 

364  Dvll  vairdd  deallwn  fod  a 

365  Vn  fodd  ywr  byd  k/ngyd  kel  h 

367  ILawer  gwaith  i  darlleais  c 

368  Pryddlawn  ydywr  korff  priddlyd  d 
371  Dilys  gan  anfedrys  gav  c 
373       Rhyfedd  ywr  byd  rhiw  fodd  betli  / 

375  Y  grog  hvalog  hoelion  g 

376  ILymar  twrwf  lie  maer  terfyn  h 
377.     Y  benglog  di  erbynglod  i 

379  Y  tad  or  dechreuad  chwyrn  Sion  Kent  k 

380  O  ie  ddyn  byw  i  ddwyn  byd     ....  I 
nef  a  nown  am  i  ofn  oil     IL'n  ap  Hot  ap  J.  up  Gromoy 

381  O  ior  enaid  wr  auwyl     ....  m 
y  Uv  gwyn  bo  /  n  /  oil  yn  i  gael  „ 

382  Mae  rhai  ni  ffrydera  ymhryd     ....  n 
ir  kyssegr  i  barck  iesu  „ 

383  Deall  i  bvm  dwyll  y  byd     ...     .  o 
i  gilio  rhag  y  gelyn  „ 

384  Maer  wyd  ti  dduw  tri  nid  rhaid  yn  brvder     ....       p 
aed  yr  enaid  ion  yn  dy  ran  di        IL'n  ap  Hot  ap  J,  ap  Gro: 

386  Mynych  fel  pedev  am  wenyn     .     .     ,     ,  q 
a  wnel  mihangel  a  mair  „ 

387  Kawn  dref  a  nef  yn  vnwedd    ....  r 
gael  ynill  y  goleini  „ 

CrwTBEV  Sion  Tudvr 

388  Dis  ywr  byd  os  arbedwn  s 

390  Y  karw  ifank  arafwych  f 

391  Y  gwr  vrddol  geirwir  ddysg  « 

394  Y  bardd  gwynn  ebrwydd  ganiad  v 

395  O  dduw  dod  pa  fyd  ydyw  u> 
397       ryugwiiievfarch  twng  nwyfvs  a; 

399  Y  karw  ifank  arafaidd  « 

400  Wrth  ddarllain  keel  vain  celfydd  g 

402  Mae  sou  fal  moesen  ne  vwy  a 
404  Yr  aer  mawr  ar  wyr  mowriou  b 
406  Y  Uwyn  ai  wisg  oil  yn  wyrdd  c 
408       Olwen  gulael  Ian  galon  d 

CrwYBEU  AC  Odleu  Lewis  Glyn  Cothi 

403  Y  drindod  an  cyvodes  e 

410  Gwr  da  gwych  llewych  Uawir  f 

411  ]fesv  gwynn  a  wisgo  art  g 

412  Doethvm  dduwsul  diwatha  h 

413  Drwg  iawn  fydd  pob  anobaitli  i 

414  Y  seren  o  efenni  k 
416      Dragowydd  diivydd  mwsgedd  a  brynn  1 


76 


Jesus  College  Manuscript  i7. 


Lewis  Glynn  Cothi  a 

b 
Gr:  Gruff 
c 
Gr:  ap  tin  llwyd 

d 


417  Y  penn  aetli  ymhob  bonedd 

418  Y  post  hardd  hapvs  dewrddoeth 
ar  bawb  a  ffoed  hir  i  bych 

419  Anaml  i  cbwardd  barwn     .     .     . 
ni  ryden  gynt  ar  adwy 

Cywybeu  Davyb  ILWVD 

420  Brud  y  korfF  ir  brawd  kv     .     . 
ner  gleissiad  yn  wr  glaswyn 

421  Gwae  a  fwriodd  gof  oerwas     ....  ^ 
ith  weled  duw  itb  wlad  ti 

422  Am  y  gwr  mwya  a  gerais     ....  / 
dail  am  dwyll  dalm  am  dvr 

424  Trom  fy  /r/  codded  ar  tremig     ....  ff 
ar  i  ol  e  fydd  llai  /  r  /  wylaw 

425  Ocb  dduw  nef  am  waith  efa     .     .     .     .  A 
a  geidwr  himp  gwedi  /  r  /  rhain 

426  Da  mewii  kyff  dewi  mynyw     .     . 
a  da  /  r  /  byd  uid  a  ir  bedd 

427  Mae  gwr  im  dirmygv  i     .     .     . 
arched  e  heb  eiriach  dim 

428  Kirchiad  yn  siarad  y  sydd     .     . 
oes  dalm  ai  clyw  ystlym  cler 

429  Davydd  llwyd  ofydd  y  llv     .     . 
gwyn  i  fyd  y  byd  or  bedd 

430  Klaf  wyf  eissie  cael  y  fercb     . 
ar  fol  bola  bayol  byd 

431  Kenad  wy  a  wna  kynen     .     .     . 
ws  erw  i  was  o  vrien 

432  Teyrn  ymysg  trin  a  mael     ....  p 
a  cbyredd  swydd  ni  cbwardd  sais                           "     ^ 

433  Y  gaer  braff  ar  gwrr  y  brynu     ....  q 
einioes  ytt  wenwys  ottiel                                      0.  TL'n  moel 

435  Gwayw  vm  yn  y  giav  oedd     ....  r 
ith  warchad  byth  a  erehais                                        „         „ 

436  Mae  /  r  /  ystock  im  restiaw     ....  s 
kcdwid  duw  keidwad  hael                                          ,,         „ 

437  Y  karw  ar  lawnt  kaerav  /r/  li     .     .     .     .  t 
ni  bo  /  ch  /  iaitb  heboch  ithav                                   ,,         ,, 

438  A  wyddant  liwy  pwy  om  jjwynt     ....  tc 
a  tbri  gair  oi  thrigaredd                                             „         ,, 

439  Darfy  /  r  /  byd  enkyd  an  kan  an  gwleddoedd  v 

gladdv  hvw  ah  ifan     .... 
mwy  nid  oes  vm  enwi  dav 
yn  y  byd  vn  wybodav  kadwaladr  ap  R.  Trefnant 

440  Pwy  an  piav  penn  powys     ....  w 
ua  llai  /r/  did  evrlliw  ar  dwn                                   „ 

442       Pwy  /  n  /  aer  gwyth  pwy  /  n  /  wr  y  god     ....  x 

ith  ofyn  ymathavarn  ^^ 


D.  JLwyd 
lUn  ap  Gytlyn 

D.  JLwyd 
TUn  ap  Gyttyn 

D.  ILwyd 
TL'n  ap  Gytlyn 

D.  JLwyd 


D.  ILwyd,  Leiois  Mdn,  Howel  Kilan  etc. 


77 


D,  ddv  0  hiraddiKj 
Hot  fip  sy  Matlicwe 


Bedo  ab  ffylih  bach 

e 
))  » 

•     .  / 

9 

ILowdden  h 
i 
k 


» 


I 


443       ILowrodd  a  roes  i  foysen     .... 
dysgwn  ag  evrwn  pob  gair 

44o       Kannocs  am  ^arll  i  kwynwn     .     . 
tragwyddol  i  trig  iddo 

446  Pwy  yu  yn  gwlad  ywn  pen  yn  glir 
gwir  loes  i  gwr  a  lywsi 

447  Anoetba  dim  a  wneythvm     .     .     . 
heb  ladd  Ueidir  bleiddiav  llwydion 

448  Teyrn  gwyr  ystrad  towl     .... 
o  gwn  ne  feirch  genyfi 

449  Y  ddyn  iwyn  addfwyn  faenawl     . 
o  bwytli  ir  carl  boetbi  /  r  /  coed 

451       Y  ddyn  Iwys  baradwys  liw     .     .     . 
ynghaer  ddail  angbowir  ddyn 

451       Y  ddav  giw  oedd  wyav  gynt 

453  Edwart  ai  wyr  ai  drwyr  tan 

454  Kvrwn  gerdd  gidar  vn  gaink 

455  Gwyr  y  tir  ai  geirie  teg     .... 
a  gore  rhydd  y  gwyr  ai  rhoes 

456  Gwenn  dlos  ag  anadl  issel     ,     .     . 
trigarha  na  watwor  yn  hir 

457  ILawen  fyth  ni  allwn  fod 

459  Hen  ddelw  honn  a  ddolynt 

460  Pwy  yn  y  gwin  pen  i  ganed 

461  Pie  stil  powys  dalaith 

463  Nos  da  ir  fran  is  dofr  enyd 

464  Y  ddarn  od  wych  ddarnwayw  dvr 
itti  i  gloi  avr  at  y  glin 

465  Howel  enaid  hil  einion     .... 
pette  /  r  /  byd  poed  hir  i  bo 

466  BJwyth  ynyr  ai  wyr  yw  ol     .     .     .     . 
kawn  devro  kenav  derwas 

467  Y  Hew  vndvU  a  howel     .... 
ath  ad  wiliam  ith  dylwyth 

468  Mab  kadr  kadwaladr  keldw  eilydd  hael  D.  ddu  w 
avihadog  wladaidd  alias  Sypyn  kyveiliog,  alias  kneppyn  gwi-thrynion 

469  Y  gwyr  a  ddarfy  yn  vnaid 

471  Ysda  hudd  chwarevdd  chwyrn 

472  Y  karw  dv  kowir  i  dal 

473  Y  dilys  walch  a  dal  son 

474  Ai  gwyr  kwympo  gwr  kampvs 

476  ILywelyn  oil  ai  olvd 

477  Y  gwr  val  gei  o  warwig 

478  Y  mab  ai  klas  yn  aber     . 
a  byw  fo  /r/  iach  heb  varw  vn 

479  Aer  evtvn  a  wyr  yta     .... 
a  roir  ywch  er  yr  ychen 


Bedo  Brwynllysg 

m 

>j  » 

Lewis  Mon  n 

»        »      o 

»        ,»      P 

»      »     q 
i>      >)     '' 

s 
Mathew  ab  EJn  goeh 

<*  t 

Jfan  Tydvr  penllyn 

u 
»  )) 

V 


Howel  kilan  x 

y 

z 
a 
b 
c 
d 
e 


D.  ab  Edmwnd 


78  Jesus  College  Manuscript  i7, 

Cywybeu  AC  Odleu  Sion  Ksri 

480  Y  teyru  oes  yn  tyrnassv  Sion  Keri  a 

481  Oes  gwr  gwych  a  wisg  avr  gart  b 

482  Mawl  at  wyr  aeth  mal  i  trig  c 
434       Pwy  oil  a  gair  pell  i  gyd  d 

485  Mae  hwnt  wr  a  maint  Jorys  e 

486  Ehys  wynn  o  forys  yn  farvvn  ith  roed  / 

488  f  Beuno  :  Ond  da  /  r  /  fynwent  ar  faenawr  g 

489  Hum:  kinaston :  Mae  aerwy  gwynn  am  warr  gwr  h 

490  S.  ah  Einion  :  Mae  o  einion  ymwanwr  i 

491  Morys  0.  o  Riw  Saesson :  Mae  i  bowys  wr  ymhob  sias  k 

493  J.  ILwyd  o  Geri :  Pwyn  kynnal  penn  )av  kannwr  I 

494  /.  ap  Hut  o  Veifod:  Y  gwr  flFriw  llwyd  gorff  Eholant  m 

495  //.  Kiwyd :  Huw  o  geri  hvg  evraid  Sion  Keri  n 

CrwYBEv  Jevan  Deulwyn 

496  Rhys  a  gynnail  rhwysg  einion  o 

497  R.  Awbrai  ,-  Y  Hew  yn  dwyn  llenav  dvr  p 

498  Ysgynawr  o  is  genenn  q 

499  Ai  Jach  gwilym  ywch  gwyli  »• 

500  y.  ILwyd:  Y  Hew  ievank  da  i  lliwyd  s 

501  Nos  dv  yw  ynys  dawy  t 

502  Hawddamawr  nim  dawr  ai  dwyn  « 

503  Draw  nid  awn  wedi  /  r  /  vn  dydd  v 

504  Mastr  Rys  ap  "  Syr  Rys  hen  "  ap  Thomas 

Y  mab  hir  am  hap  vrien     ....  w 
oni  chofFa  i  chwefiwyth 

605  JL'n  ddv  or  annell  ;  Y  Hew  draw  ai  Uidio  i  rwyd     ...  x 
ni  bydd  yn  dragowydd  gas                            Jevan  Devlwyn 

CrwYBEu  AC  Odleu  Lewis  Glynn  Cothi 

506  /r  medd-dod :  Nid  bwrdiaw  lie  daw  bod  dydd  « 

507  Gwaer  wlad  gwae  ryw  Iv  o  wyr  g 

508  Ynhwr  baldwyn  os  dwy  nos  a 

509  Val  enaid  a  chorff  i  velienydd  rym  b 

510  Trillv  oil  ai  trwy  holl  iaith  c 
512  Pond  llyr  kryg  eryr  iddo  koron,  Uoygr  d 
5]  3      Avr  dorchog  varchog  or  vann,  ir  rossol  e 

514  Y  neidir  vain  or  glaia  ar  gloynwy  rhed  f 

515  Sion  hyvedr  ar  farch  sion  havart  alawnt  g 

516  Da  air  o  fewn  dayar  fv  jj 

517  Krair  Kowres  kynes  kenyd  krist  gryflPudd  i 

518  Dart  arglwydd  herbart  baham,  na  thorres  k 

520  Y  raaes  grymyssa  o  gred  1 

521  Mair  a  roes  nef  yrarhessen  m 

522  Hawddamawr  heb  tq  awr  wast  ^ 


Fifteenth  Century  Poems,  79 


523 

Breiniol  wyd  or  barwnwaed 

L.  G.  Cothi  a 

524 

Edwart  a'o  Edwart  gwart  gwyr 

folo  Goch  b 

526 

Ymddiddan  bvvhwman  hwyr 

0 

527 

Taw  druau  fawd  lydan  ledr 

d 

528 

Doe  jv  j  pryd  liwnn  ir  oeddwn  i 

..           e 

530 

Rlio  duw  mawr  y  march  blawr  blwng 

>.          / 

531 

Y  blaenaf  o  bobl  wynedd 

D.  Nanmor  g 

532 

Hawddamor  blaenor  y  blaid 

h 

533 

Pand  hir  na  welir  ond  nos 

Jer:  fynglwyd  i 

535 

Y  lien  addvwyn  llonyddfawr 

h 

536 

Mair  forwyu  mae  ar  foeroedd 

D.  Eppynt    I 

537 

Adwaen  vn  edn  yn  i  wast 

„        m 

Cywyseu  Howell  D.  ap  Jevan  ap  Brs 

538 

Wrth  ddechi'av  am  swyddav  son 

n 

539 

Y  gleissiad  mynwgl  assur 

0 

540 

Anna  a  wnaeth  i  nyni 

P 

541 

Os  byrr  oed  dydd  os  bryd  hen 

9 

542 

Y  dyn  vn  lliw  ewyn  llif 

r 

543 

Mae  perllan  ymorganwg 

a 

544 

Gwr  wyf  nid  rhaid  gorafun 

t 

546 

ILariaidd  farwnaidd  frynach                 Hot  D.  ap  J.  ap  Rya  u 

CrwvBEu  Gttto'r  Glynn 

547 

Karaf  vrddol  kaer  fyrddin 

V 

548 

A  oes  vnplas  yn  siampler 

w 

549 

Ai  gwledd  a  wnaeth  farglwyddwawr 

X 

550 

Gynt  i  rhoed  yn  gynta  rhann 

y 

551 

Maer  tarw  mawr  or  mortmeriaid 

s 

552 

Mae  vn  keidwad  mewn  cadair 

a 

553 

Mi  af  ir  wlad  llei  maer  wledd 

b 

554 

Tair  blynedd  rhyfedd  f y  /  r  /  rhain 

c 

556 

]fechyd  i  wr  ychod  el 

d 

557 

Pan  sonier  er  yn  amser  ni 

Gyttoj  r  j  Glynn  e 

558  J  W.  D.  ap  Gr: — Y  gwr  enwog  ir  anwyl 

....                f 

i  wiliam  hae)  wawlym  hen 

0.  ah  IL'n  moel 

559 

Y  gwr  a  gar  gwyr  ag  onn     ,     .     .     . 

g 

a  ro  itti  wysg  o  avr  tawdd 

560  Y  karw  ^evank  karvaidd     .... 

kydwaladr  akw  i  delych  „  „ 

561  Y  drych  ar  dyrav  vchel     .... 

i  bii  ^esu  yn  i  bassiwnn  „  „ 

562  Yr  egin  o  rywiogwaed     .... 

giw  iarll  sion  ag  iarlles  went  IL'n  Mod 


80 


Jesus  College  Manuscrijpt  i7. 


CrwYBEu  Rrs  Nanuor 

563       Krist  arnad  yu  geidwad  gwr     .... 
gwna  son  dyn  gannoes  yn  dol 

365       Y  tv  with  west  ar  tri  tho     .... 

koedwig  dent  keidw  iago  di 
5G6       Pie  dtlaeth  penn  awdvriaeth  dwys     .     . 

er  diivv  /  r  /  ferch  or  advi-  fwyf 

567  Syr  R.  ap  T. — Kyronigl  yw  kyrn  a  glowir 

569  Etto:  Edn  pasgen  wadnav  pwysgaink 

570  Sion  fychau  hyd  forganwg 

572       Pwy  biav  gair  pybvr  i  gwnii     .... 
Marchog  o  went  mair  ath  gad 

Cywy'deu  Davys  ap  Howel 

673      Pwy  y  wr  gwr  hwnn  piav  /  r  /  gair  hael     . 
na  neb  oi  well  yn  y  byd 

574  Marchog  wiliam  meirch  galath     .     .     ,     . 
avr  y  glin  ar  magi  vnwaith 

575  Kenav  sarfF  ymkanv  sieb     .... 
dewis  air  byth  dos  ar  bel 

576  Marck  evraid  ymrig  ceurydd     .... 
cedwid  duw  y  ceidwad  hwnn 

577  Howel  dreigl  hil  darogan     .... 
hudol  merch  a  hoedl  ym  yw 

579  Mar:  D.  ILwyd  ap  EJn  ap  Gr:  o  Vathavarn 

Diliw  a  gwymp  a  dail  gwydd     .... 
am  waith  ifor  mathavarn 

580  Y  gwr  hir  o  gaer  harri     .... 
dynwared  y  dyn  iraf 

581  Gryffydd  o  feredydd  frav     .... 
Kaer  avr  ir  kawr  o  vrien 


Rys  Nanmor 


d 
e 
f 
9 


D.  ah  Howel 


582 


Gtm  ap  J.  hen 


Gair  angel  ir  gwr  vngod     .... 
dy  benn  yw  penn  ar  bob  peth 

Mae  geiriav  ncvaddav  nvdd     .... 
n  chymer  vn  cm  ehwemeirch 

584  Mar:  D.  ap  7".— Trist  o  vardd  i  trees  duw  fi  .  .  . 
oes  y  pvtn  oea  ir  pvm  maib 

Pan  fo  borav  gwynn  pann  fo  byrraf  nos    .     .     . 
myfi  a  wnai  hynn  i  myvanwy  hael 

Bywyd  hir  i  vab  y  tad     .... 
lliw  dy  benn  yn  llwyd  i  bydd 

Post  vnion  pow.ys  danoch     .... 

dan  harri  ddewr  daw  /n/  rhwydd  yd         Rhys  Deganwy 

Prenn  i  stynnv  prins  danoch     .... 

dim  nim  Uvdd  onim  lleddwch 

"  » 

Mae  /  n  /  pengwawd  barawd  y  bank     .... 

bei  dduw  /  n  /  berth  kei  ddawn  y  byd    Lewys  Moryaniog 


583 


586 


587 


58y 


689 


590 


//.  Swr<3,wdl,  L.  Mon,  Bedo  Brwynllys  etc. 


8i 


-591       Pwy  jv  I  dur  pur  devvr  a  dooth     .     . 
i  chwi  air  dyn  gwych  ar  dol 

592       ^arll  o  went  ni  lioU  wyr     .... 
bo  ir  tv  ifarll  h3rbeit  henn 

■594        Pwyr  ewyr  aeth  porth  yr  og 
bydwaed  tyn  kedvvid  deinioes 

595       Y  tjirw  or  mwnt  eryr  mon 

597  Y  llwyn  ai  wysg  oU  yn  avr     .... 
pader  y  beirdd  pqed  hir  i  bycli 

598  Pwy  rvw  fyd  pa  rai  a  farn     .... 
yn  fyw  or  tir  nef  ir  tad 

599  Kriais  edling  kroes  waedlyd     .... 
kyrn  avr  i  ffrwyth  kornor  ffraink 

€01       ^awn  rlioi  kerdd  drwy  angerdd  draw 

602  Y  pavn  syth  lew  pnnn  saith  wlad     .     . 
kodiad  oi  had  keidw  duw  liwnn 

603  Llwyddinnt  a  ffyniant  amddiflfynwr,  gvvr 
i  chwi  hoedl  addaf  a  cliyd  Iwyddiant 

605  Y  trywyr  a  bortreiwyd     .     .     . 
ir  tyroedd  a  ro  teiroes 

606  ^  mae  vtkorn  am  watkynn     .     . 
i  wertii  ef  o  wyr  a  tbir 

607  Y  no9  i  kad  mab  rhad  rbwydd 
oes  noe  yn  i  lys  npwydd 

608  Pwy  oil  a  ddug  pell  i  ddaetb 
610       Pa  riw  gwymp  i  wr  y  god 

612  Akw  torwyd  gaterwen 

613  ILe  bo  rhos  felly  bo  rhaid 

614  Gwae  wlad  oer  gwilio  dcrwen 

615  Syrthiodd  penn  derwen  ne  dwr 
a  wnai  ganu  hoes  yn  gwanhav 

616  Y  dyn  ai  had  o  noe  hen     .     .     . 
ni  rof  fy  He  er  fy  lladd 

617  Tarian  gynt  dwyrion  a  gaid     .     . 
nad  a  bytb  ir  nod  i  bv 

618  Y  barr  fal  vn  mab  vrien     .... 
Yr  oed  a  wna  /  r  /  du  yn  wyn 

619  Y  gwr  i  trig  ar  y  traeth     .... 
rhoed  duw  farr  avr  hyd  dy  frig 

620  Evrlliw  a  gwarr  Hew  a  gaf    .... 
i  ti  drwch  tidav  /  r  /  ychen 

621  Madog  oedd  rywiog  fFordd  i  rai  havl  wybr 
ywr  devodav/r/  duo  vadog 

623  Y  fvn  deg  a  ffendigwyd     .... 
enaid  a  chorff  nid  ych  waeth 

624  Tyfodd  ywch  rhudd  dai  ofwy     .... 
ddiank  o  cberdda/r/  ddayar 

y  98560. 


Lewys  Morganwg 


Wiliam  Egwad 


f 


Howe  I  Swrdwal  h 


J.  ap  Hot  Swrdwal 


Lnois  Mon 

0 

!>                 )) 

P 

J)                 >» 

1 

?)                  )> 

r 

»»                 >> 

s 

t 

Bedo  Brwynllys 

u 

Howel  Davi 

V 

Bedo  Brwynllys 

Huw  pennal 


82 


Jesus  College  Manuscript  i7. 


625 

626 

627 

629 

630 

631 
632 
633 

635 

636 
638 
640 


641 


642 


643 


644 


645 


646 


648 


649 


650 


651 


652 


653 


Trindod  sy  /  n  /  troi  o  vndyn     ....  a 

jr.  wyr  hen  a  T/na  /  r  /  ilieini  JIuw  pennal 

Howel  o  gwiisel  gwinssawr  ith  vrddwyd     ....  b 

hynn  a  wna  dofyn  yn  bendevig  D.  Amhredydd  ap  Tudyr 

Golud  teg   gweled  digairdd     ....  c 

yt  ragor  rhwyddynt  rhagod  „  „ 

Kredv  ir  iesv  rasol     ....  d" 

a  moes  y  groes  i  mi  i  gred  ,,  „ 

Mae  gwr  mawr  i  gymeriad     .     . 
eirioed  yma  ar  domas 

Y  trowyr  o  waed  troya 

Blin  ydyw  gan  blanedav 

Vn  dewr  a  gloed  inewn  dvr  glas 

llvddia  drais  Haw  dduw  drossod 


f.  D.  ddv 
Gytlyn  Oioain  f 
Rhys  goch  G.  dyfrdwy  ff 

....  h 

Tho:  Gwynedd 


Harri  ab  Harri  pared  yr  jfessv     .... 
a  theiroes  hirion  ith  ras  harri  Sion  Brwynog 

alias  Sion  ap  Hoxvel  ap  Lle'n  ap  Jthel  o  von 

Naddv  om  awenyddiaeth     .... 
gras  duw  ytt  varchog  Rhys  doeth  ,,  „ 

TV.  Vn  siambrlen  hen  :  Dwyn  bevnydd  dan  i  benwn 


vab  addaf  vab  duw  naf  ner 

Dilys  enkyd  lew  siankyn 
drwy  aros  dy  orevraw 

Y  seren  a  fessvrwyd     .... 
a  chynnydd  or  wreichionen 

Y  naidr  oedd  mwy  enw  a  drig     .     . 
diwallo  duw  dy  wllys 

Ymrafel  ym  ami  orevfedd     .... 
i  chwardd  bun  och  wir  dduw  byth 

Da  ddoeddem  y  dydd  eddiw     .     .     . 
ar  weun  bais  yn  y  wavn  baat 

Af  i  wledd  gwynedd  ag  ial     .     .     . 
kroes  duw  ith  nerth  krist  ith  nawdd 

Haerllyg  ymrwydr  naf  hiillwyd     .     . 
Haw  dduw  ith  kadw  huw  i  hvn 

Y  gwr  a  roes  y  gwryd     .... 
berfEaith  heb  drank  lieb  orfienn 

Cyrchais  ar  frys  winllys  wiw     . 
ced  rwydd  car  cludlwydd  clodwyr 

Kerais  dan  hug  o  vrael     .     .     . 
or  ail  nef  ar  ol  y  nyn 

Dydd  eddyw  He  da  ddoeddwn     . 
mor  ffraeth  ag  ir  aeth  or  oed 
ILiwiog  wyf  yngorllewyn     .     .     . 
Uiwid  duw  e  /  n  /  wr  llwyd  hen 

Y  karw  gwnugoch  kraig  angerdd 
bedeir  oes  hydd  bid  air  sion 
E  gad  gwart  herbart  i  honn 
syrr  vyddecli  nia  rhyveddir 


Mhys  Goch  o  ryri 
Gyttyn  Goch  brydydd 


Rhys  Pennardd 

Madog  Benvras- 

JUn  mod  y  pantri 


B 


JOn  goch  Amheirig  hen 


J.  ap  Un  vychan 

.     .         R.  ap  D.      w 
llwyd  ap  Un  JLygltw 

X 

J.  dv  I  r  I  bilwg 
.     .     .     .  y 

D.  ap  J.  TLvyd 


Poetry  by  various  Authors. 


88 


654 

656 

657 

658 

659 

661 

662 
663 
664 

665 

667 

668 

669 

670 

671 

672 

674 

675 

676 

678 

679 

680 

682 

683 

684 

685 


Pwy  sydd  ddivalch  fal  gwalch  mai 
kael  ir  wan-  koler  evraid 

Y  gwyr  ar  wlad  a  gweiriwyd     .     . 
knawd  dewr  byw  knott  ar  bowys 

Yr  hoywvab  elwir  havart     ;     .     . 
gann  diolch  am  gwn  dvon 

Syr  Rys  erys  air  vrien     .... 
i  gadw  hebog  dehevbartli 

Y  gwr  lien  gwrawl  Uuniaidd     .     . 
kob  i  esgob  a  wisgo 

]ffan  dewr  o  fewn  y  dawn     .     ,     . 
yn  gadernid  ir  byd  bytli 

Klowch  son  megis  cloch  sais 

Syr  lewys  felys  i  fwyd 

Y  gwr  oediog  a  gredir     .... 
nag  oed  i  mi  ag  vd  mwy 

Y  meistr  nis  amav  estrawn     .     .     , 
e  gyst  avr  ytt  gwas  dewr  wyf 

Prydaf  vm  ior  paradwin     ... 
a  gan  hoodl  yn  ganheidon 

Wrth  weled  kwthr  dwred  kethr     , 
llv  on  bodd  lie  ni  byddwnn 

^  nai  /  r  /  ^arll  i  rwy  /  n  /  darllain 
cann  haf  i  watkyn  hef'yd 

Aethum  i  fad  dduw  sadwrn     .     . 


D.  cip  J.  JLxoyd 


Hum  Kae  TLwyd 


Lewys  Poioys 

f 

O.  waed  ta 

S'^  Lewys  Mevdwy  g 

S^  ^fylih  Emlyn  h 

i 
Y  Masdr  Harri 

k 
J.  Tew  hrydydd  hen 

i 


Jthel  ap  Rys 
Tudur  Penllyn 


ynys  deg  yn  nes  i  dir 

Meddyliaw  am  addoli     .... 
gwledd  i  mab  arglwydd  amen 

ILywelyn  a  lliw  alarch     .     .     . 
am  llowrodd  im  Haw  arall 

Y  rhiain  wych  ai  rhoi  /  n  /  wenu 
ni  bych  heb  a  gerych  gwenn 

Y  ddyn  winvaeth  vniownfawr     , 
nad  fanwyl  newid  feinioes 
Duw  llvn  i  bv  dwyll  i  wyr 
a  fy  feirw  /  n  /  rhaid  feryr 

Kleddav  gwnae  assay  /  n  /  yssig 
gwrdd  oedd  trigaredd  iddaw 

Y  gwr  dilesg  ar  dalwrn     .     .     . 
vn  deigr  or  dwr  bendigaid 

Dyvi  iveiindal  dwf  indeg     .     .     , 
a  bedw  irion  bedeiroes 

Y  karw  vrddol  kowirddoetli     . 
bid  arglwydd  mewn  bedw  ir  glos 
Maer  goron  ymrig  eryr     .     .     . 
barri  sydd  liiroes  iddo 

^  Doe  hen  auwabaniaith     .     .     . 
trindod  yw  cadw  trwy  vndeb 
A  Sonier  am  sy  anoeth     .     .     . 
hwnu  a  honn  hyn  no  hynny 


R.  TLwyd  ap  R.  ap  rhiccerf 


Howel  keri 
Howel  Reinallt 

f.  ap  IIuw 
D.  TLwyd  ap  TL'n  ap  Gr: 


Gr:  Iliraethug 


F   2 


84  Jesus  College  Manuscript  i7. 

687  Y  ferch  d^nn  yr  avr  llafchr/oyw                    D.  ap  Gwilyin  a 
b.  Trvan  mor  glaf  yw  davydd  Or:  Grug  b 

688  Kynnydd  kerdd-bva  o  vnflwydd  D.  ap  G.  c 

689  Gwell  oedd  be  bai  gyfell  ym  Gr:  Gruj  d 

690  Grifft  i  blwyf  I  grcfft  &  blyg  D.  ap  G.  e 

691  Davydd  pam  nad  ydivar  Gr:  Gryg  f 

692  Gryffydd  gryg  diirmig  ddarmerth  D.  ap  G.  g 

694  Gwyrfil  wawr  eiddil  ryddoeth  Gr:  Grug  h 

695  Aerblank  yw  gryffydd  wyrblyg  D  ap  G.    i 

CrwrsEJT  At  Odleu  JViliam  Kyn 

696  Pwy  byw  wrth  i  ryw  ir  aeth  Jt 

697  Krist  y  tad  tyviad  diof'al  keidwad  / 

699       Tauad  Uys  y  rhad  anrhydedd,  piav    ....  m 

Oes  ytt  a  henaint  tam:fs  tanad 

701        Ami  yw  rhai  ai  mael  ar  hynn  n 

703       Y  galonn  gronn  glain  y  gwres  o 

705  Y  Hew  enwog  boll  wjnedd  p 

706  Y  gwr  o  gorff  ywch  gwyr  gant     ....  q 
Haw  duw  a  wnar  llwyd  ya  wynn                             JV.  JLvn 

708  Darogan  levan  ai  wyr,  yw  vamkaii     ....  r 
■wytli  ddraig  o  ynni  ith  ddroganant     Hot  ah  Syr  Mathew 

709  Krist  cadwed  ened  ynyf3  y  kedyra  s 
kadw  lewys  gwyon  cydlais  a  ganwii                   ,,             „ 

710  Pwy  sy  stock  powy.s  ai  stil     ....  t 
tir  a  dwfr  yt  draw  davydd                                   „             ,, 

712  Mathew  fowredd  maith  forys     ....  ti 
ith  alwyf  niathe  eilwaith                                       ,,             „ 

713  Mowddivy  wenn  am  ddaioni     ....  v 
dros  farch  bedeiroes  a  fydd                  f.  ap  y  Bedo  Gwynn 

711  Mae  ^mpyn  a  gwreiddyn  gras     ....  to 
liiroedl  ir  meistir  harri                                           D.  fijnglwyd 

716  Pvro  gwawd  imp  per  a  gaf     ....  x 
i  sion  mown  y  seia  ipanvvel                                      „           ,, 

717  Y  ddyn  a  thyviad  anna     ....  y 
mae  yu  rhad  am  danad  wenn                               J.  Dcvlwyn 

b.       Y  ddyn  fwyn  addfwyn  feinael     ....  z 

nid  elych  heb  i  dalv  „  „ 

718  Pwy  sy  drist  powys  drosti     ...  a 
o  dielir  nid  wylaf                                                      ,^        ,, 

Y  Kywyddav  ymryson  rhiimg  J.  Tew  ar  B.  Havcsh 

720  Ymrawd  ai  yma  ir  ydych     ....  .      b 
ith  benu  mollt  ith'  follt  ath  fas               ffan  Tew  hrydydd 

721  J  heddychu'r  ddau:^  Heddychwyr  heddiw  ychod     .     .     .     .     c 

obrv  yw  ddwyn  bar  y  ddav  S'  Rob:  Millwn 

722  Brad  oedl  mal  bwriad  iddew     ....  d 
a  fynne  i  hvn  i  fwynliav                                   Bedo  Havcsb 

723  Ond  yn^yd  coeg,  ysbryd  kaeth     ....  e 
tynny  ddant  om  -ctv  oedd  weH                                       ?.  Teio 


Poetry  by  various  Authors. 


85 


725 

726 

727 

729 
730 
731 
732 

733 

734 

736 
737 
739 
740 
742 

743 
744 
745 

747 

74& 

6. 

751 

752 
753 
755 
750 
758 
759 
761 


Gwann  i  ilioed  i  ganv/r/  rhawg 
a  cherdil  fal  na  chwardd  i  fam 


Bedo  Haveib 


Galw  erlced  gwilio  rydwyf     .... 

i  ward  ifovan  or  diwcdd  R.  ap  J.  ap  Mred:  ddu 

Rhoed  vm  boen  rhaid  vm  benjd 


Maihew  Bromffild 
J.  ap  Rhydd),  ap  J.  lUd  d 
Tydyr  Penllyn  e 
Gyltor  Glyn  f 

9 
Huw  Pennal 

■     .  h 

IL'n  Gcch  amheirig  hen 


i  ddevlilwy  mowddwy  amen 

Doe  gvvelwD  caawn  be  kaid 

Sulien  ith  gadvv  syr  bened 

Diwedd  hen  or  fargen  fav 

Trillv  aeth  o  gymrv  gynt     .     . 
ddiank  o  cherddan  ddayar 

Heiniar  adfydig  hynwyf    . 
vdeyddyn  ni  bwy  hyn  na  hwyf 

ILyira  liaf  llwm  i  hoywfaidd     . 
o  a^clilikied  yn  iach  levkv 

Kwrs  ifank  kerais  hoywferch 

Gwae  ni  /r/  beirdd  gau  air  y  byd 

Kybydd  rab  difedydd  dig 

Twyllfiaw  fradog  tywllfrith 

Nqsda  ir  fi^n  er  fan  hvnedd     .     .     , 
nim  keir  inwy  yn  carv  merch 

Mae  aith  yn  ystrad  marciiell 

Y  dv  hvder  or  deheudir 
Sion  pbilib  sy /n/  hoff  alarch     ....  ^ 

.    k,awn  dwyts  coch  y  pwyts  och  penn    S.  ab  D.  ah  Sienkin 
Alteb :  Fewyith  llwyd  fathro  Uiwdeg     ....  a 

a  gyddio  i  hen  gowydd  hi  Sionffylib 

Y  ferch  dawel  wallt  felen     ....  t 
yn  iach  bid  a  fo  yn  ol                     IL'n  ap  Mred:  ap  Edn'^ 

Y  fedwen  las  anvadwallt     ....  y, 
ai  krinaw  draw  yn  y  dref                      Gr:  ap  Adda  ap  D. 

Y  prenn  a  ibisgl  pvr  ynn  rhaid     ....  i, 
end  y  naw  gynt  iiid  vn  gwr                   Hianhyn  fynglwyd 

Y  ioicyddav  ymryson  rhung  R.  goch  a  itn  moel  y  pantri 


Robin  ddv  k 

Sion 

Tudur 

I 

J) 

»j 

m 

»» 

J) 

n 

Bedo  A 

vrdrem 

a 

Gyttor 

Glynn 

P- 

i> 

>» 

T 

Ycliel  ir  wyf  yn  ochain 
enaid  gryffydd  llwyd  yno 

Pam  in  kan  heb  ywenydd     .     . 
dy  nod  par  vm  glod  am  gler 

ILiw  brwydr  fal  Haw  brevder     . 
lywelyn  wenwyn  wyn  af    (I.  64) 

Ehoes  dy  liw  rhys  devlvaidd     . 
a  gwynedd  fyngoganv 

Dewrddryd  lywelyn  daerddraig 
awch  ymrwydr  a  chynirodedd 

Y  ddraig  bab  orynaig  bobl     .     . 
ar  gerdd  ir  marchog  vrddawl 

Sathrodd  avr  seithradd  wryd     . 
ag  ynill  ymorganwg 


Rees  Goch  o  ryii 

lUn  moel  y  pantri 

Rhys  Goch 

njn  moel  y  pantri 

Rhys  Goch 

Rhys  Gcch  o  ryrt 

]L'n  moel  y  pantri 


y 


86  Jesus  College  Manuscripts  i7-i8. 

762       Mi  a  wnu  gwyn  am  vn  gwr  Tvdvr  Aled  a 

764  /  W.  ap  Gr:  ap  Rhohin  o  gwchwillan 

Mae  Haw  mi  am  hoU  wynedd  Lewys  Mon  b 

765  ILyweljn  ai  myiin  yrayni  :  a  grym     .     ,     .     .  c 
llwyddaw  dawn  iddaw  duw  yvr  noddi           D.  ap  Gwilym 


MS,  18  =  Ixxxviii.  Engltnion;  paper;  11|  X  7:^  inches;  pages 
1-78,  followed  by  98  blank  leaves  ;  xvinth  century  ;  bound  in  leather, 

"  Numb  r  110  (53)  "  (p.  1).  The  contents  of  this  MS.  is  very  miscellaneous, 
and  the  quality  of  the  poetry  is  of  the  feehlest,  but  the  numerous  notes  to  the 
Englynion  throw  light  on  the  social  habits  of  certain  districts  in  North  Wales,  and 
of  certain  Welshmen  in  London,  about  1600. 

5  Ann  fwynaidd  ith  cair  lie  yth  garwyd  yn  iawn    .     ,    ,    d 
Ann  fFortyn  ir  toppyn  teg 

b.       Er  dy  gur  ddolyr  dy  olwgg  duw  mawr     .     .     ,     ,  « 

Duw  rho  inni  dy  drygaredd 

6  At  the  suppression  of  Jmages  and  Masse  in  the  beginning 

of  the  late  Queen's 
Amlacli  yn  ILundain  gain  gerth  yn  gelen     .     .     .     ,  f 

Duw  Iwyd  a  bwrrywyd  i  berth  PFiliam 

b.  Answer:  Nid  a  yr  Aberth  dan  berthi     ,     .     .     .  a 

Na  grym  y  Groes  yn  d'oes  di 

c.  Mab  bychan  gloywlan  glwys,  syar  fysgwydd*  &c.  k 

d.  Na  ryffedda  wr  da  doeth     .     .     ,     ,  i 
yn  pure  ni  an  peru  yn  iach                                    "  Christ" 

7  Ni  nel  gynghor  rhagor  rhag  rhygam  dwyll     ....       k 
drwg  rwysg  a  dyr  yr  asgwrn 

i.  Noe  wealth  noe  worship 

Os  yn  llawn  da  y  bydda  cafe  barch  gan  bawb  .  ,  ,  .  I 

Ackw  i  try  lie  bo'r  golud  trwm 

8  To  old  Duke  Humphrey's  Lodgings 

Fowls  ychcl  diogel  da  ddigon,  maith  gyrre  &c.    ffoulk  Koyd  m 
■b.       Huw  Griffith  beunydd  rhoe  bot  i  Brydydd  &c.  n 

c.  Hwylys  iw  fywllys  ag  velly  delhvch  &c.  Rich.  Hug.\  o 

d.  Anfforlyn  iw  hyn  a  hyllt  gan  kalou  &c.  Roger  kyffin  p 
The  late  earl  of  Essex  : 

e.  Ydrychwch  ymwelwch  bawb  i  gilidd  byth  &c,  q 

f.  kybydd  ddeurydd  oerion  wrth  bokettae  &c.  t 

g.  Y  '.■^  yn  medru  gweddu  am  gwawd  cm  geneu  &c,  s 
9,  A   series   of  erotic  Englynion    of   which  only   four  have   their 

author's  name  appended : — Kich.  Phillip,  Mor.  Berwyn,  Tho'  W™^  and 
H.  Pugh.  ' 

18  '^Englynion  of  divers  Authors  to  sundry  purposes" 

Er  tfrydiau  gweliau  gloywon  'r'  ]esu  &c.        Tuder  Aled   t 

19  Bliu  im  coes  fod  glees  ofid  glwyf,  heddiw  Rys  Cain  u 
b.       Ystynned  o  mynned  im  einoes  drwy  jechyd     .     ,     ,     ,       v 

Ni  helpia,  ,  ,  .  duw  byth  ai  diobeithio  .'  Tuder  Aled 


*  Signed  St.  Christopher.  -f  lUgina  pedisseguus. 


Poetry  by  various  Authors.  87 

c.       (3rofidus  boenus  benyd;  goerwin    ....  a 

Dan  ochar  rhiw,  dyn  iach  rhydd  Sir  Evan  TLoyd* 

20  Gwedi  rhoi  imi  hir  ennyd,  gwaed-wyllt  &c.      Sim.  vaughan  h 

b.  Gweddiaf  galwaf  er  golud  ;  goel  gwn  &c.         Robert  Evans   c 

c.  Deuddyn  a  vsrel  dyn  or  dinas,  drwy'r  mur  &c.  d 

d.  Pob  clippan  truan,  pob  trad  or  dynnion  &c.   Tho.  Glyn,Arm.  e 

e.  Melus  poea  gofus  pen  gafer  i  nechwyn  &c.  f 

J".       T  Haw  a  dyngo  yn  Hon,  heb  prissio     ....  ff 

Duw  ni  fyn  .  .  .  fry  ben  barn,  freib  yn  y  byd 

21  Hwyra  a  Uwyra  dial  duw  &c.  (also  in  Latin  and  English).         A 

b.  A   series   of  Englynion  referring  to  incidents   at   keffn    Rug, 
Wrexham,  "  Ossestrie,"  "  Harden,"  Rhiwias,  Anglesey,  Harlech,  &c. 

Upon  the  death  of  Evan  Lloyd  oj   Yale — 11lli  feb. 
1586 — and  in  praise  of  his  nephew. 
:24r       Mai'r  wyd  varchog  Hwyd,  ar  Hydan  gledau     ...  i 

Siwr  flaen  Hu,  sir  Evan  ILwyd  Ed.  Maylor 

b.       W^r  march  Eurog  gwiwryw,  Ifan  ILwyd     ....  k 

Tairoes  ir  corph  naturwyn         H^B^  Roger  kyjffin 

■26       ^fan  wyr  Ifan  arafwych  odidog     ....  / 

Yn  ben  ar  Gymbry  i  bycli         ISgO  lewis  llyn 

b.    To  his  cosen  J.  Price  of  Rhiwias,  son  of  Capt.  Price  .  ISSS  , 
Mastyr  sion  dirion  aur  dorriad  ;  Prys  &c.  Lewis  JLyn  m 

-c.   The  sirname  of  TLoyd,   Gwynne,  or  Vaughan,  is  taken  up  of 
every  upstart  as  (indeed)  they  mays ;  they  being  names  tlutt 
nurses  use  to  give  them  in  their  cradles — oinne  simile  non 
est  idem. 
Nid  ILwyd  pob  ILwyd,  wrth  y  Hatli  i  rhwygir  n 

]\rai  rliagor  rhwng  deufath 
Mai  ILwyd  ILunden,  or  henfath 
A  Hwyd  pum  ceiniog  y  Hath 

d.       Danfones  y  lodes  Iwydwen,  y  gadw     ...  o 

]farll  y  ]fal,  eraill  a  gewch  John  Price,  de  derwen 

€.       Pwy  yn  goecca  dayra  dihareb  nis  gwn  &c.         Rys  kain   p 

27  Atteb :  Wrtli  edrych  yn  fynycli  ar  vaiiau,  or  gwir     .    ,  q 

drom  ddirwy  ond  drwy  ymddiried 
h.       A  ddwetto  gelwyd  rhwyfl     ....  r 

0  dwaid  wir  trahir  dro 

GwiHed  ni  chaifi  moi  goelio  JF'»  Kynwal 

a.       Doeth  iw  sad  siarad,  doeth  a  sirria  bawb  &c.  s 

d.  Several    Englynion   by   Jo.     W>»^   '^  come   porter"    on     the 
Thames — "  a  friend  of  mine." 

29  Englynion  on  the  death  of  ILewelin,  Owen  Glyndwfrdwy,  Tom 
Bach  or  Coety,  "  what  time  the  murreyn  came  upon  cattle  in  Anglesey 
15 18,"  the  burning  of  St.  Paul's  spire,  &c. 

30.  "  Sr  Evan  person  of  Carno  .  .  .  father  to  0.  Gwynedd  the 
jpoet  serving  at  Melwern  chappel  had  his  chamber  bookes  ^c.  carried 
away." 

1  Garno  heno  nid  haws  im  dario     ....  t 
dan  y  dd6r  am  diwynodd  i                                      Sir  Evan 

*  Curate  of  LI.  Derffel. 


S8  Jesus  College  Manuscript  i8. 

b.  Oi  J  LimJeu  rien  ir  asth  i  drigo     ....  «f 
Heb  ff'iuwel  yiuailel  a  mi 

c.  Gresso  Huw  [Gr:]  rawyn  iw  mewa  daith  i  Lundea  .    .  .  b- 
y  dyn  ar  dy  orcliymyn  di  .   io^/f  .  p  Lew.  Frys. 

31.  At  Borras  (ye  house  of  Ed.  Brereton  then  high  Shiriffe  of  y»' 
county  of  Denbigh)  ou  Christmas  1597  there  were  all  y"  hollydayes^ 
a  drum,  a  Collestafle  &  a  book  .  whosoever  was  taken  in  bed  after 
y«  first  sound  of  y«  dru.m,  or  with  never  a  peny  about  him,  or  playd  for 
more  than  he  had  to  pay,  or  was  found  drunk,  or  a  common  swearer,, 
should  ride  this  Collestaffe  &  be  gallantly  carried  about  y«  Court  an* 
y"  hall,  with  y«  drum  soundinge  afore  him  royally  &c.  [Compare  the 
Cowltree  in  the  Annals  of  Ireland  p.  363  (Eolls  Scries  1884).] 

Die  Hugh  is  it  true,  is  tre  &c.  &c.  &c.  c 

32  Y  dyn  a  ddringo  frig  dar,  dra  vchel  &c.     Sim.  Vaughan  d 

b.  da  a  da  iw  da  a  dysg  a  pharch  &c.  e 

c.  Cocglegh  iw  Harlegh  vel  chwirligwgan  &c.         Jo.  Tuder  f 

d.  J.  R.  Gri/thor :  Da  i  gwyr  Rhys  fflys  af  ail  ion  byncciau    .    .    .  g- 

Hvvf  haf,  bwf  baf,  rwf  raf  Rys  John  Tuder 

33  Er  bod  Rhys  nwyfus  yn  yfeJ,  ar  daith  &c.     IV.  Kynwul  k 

b.  Englynion  by  J. Tuder  to  '  Dicke  Hwf,'  '  to  a  great  Gibbsie,'  and  to 
Gwisgi  0  Wynne  whose  epitaph  was  written  by  Edw.  Maelor,  1590. 

34  Gwyl-mahsant  or  wakes  at  TLangollen 

ILawor  cleiriach  moel-grach-ben ;  heb  ginio  &c.    E.  Maylor   i 

b.  Yn  ILan  rbaiadar  ni  aded  im  gysgu  &c.  „        1c 

c.  Ni  cLefais  i  na  bwyd  na  chyfoeth,  nag  arrian  &c.  „         I 

d.  Ces  neithiawr  dramawr  heb  drym-waith  Cyllill  &c.  m 

Edw:  ap  Huw  of  ILanver 

e.  Abcrgelef  dref  ami  draw  fowddyn     ....  » 
ai  ffla  o  fedddod  sy  fflwch 

35  Abergwyngrcgin  :  Nid  aber  gofer  i  gyd,  o  gregin  &c.  <>• 

b.  liVr  Gwy :  Rbaytir  oer-gri  gadr,  ar  crych-ceidiau  bach    .    .    .  p 
Cwys  deugyr  ir  Costogion  David  y  hoed 

c.  ^snglynion  by  Edw.  ap  Hugh,  Tom  Tegin  (to  Rhys  Grythor), 
Edw.  Maylor,  to  one  John  Morgan  of  ifala  (branded  in  the  hand  for 
cattle-lifting),  .1.  Brwynog,  Roger  Kyffin,  W.  Penllyn  (who  sings  'with 
courage  when  he  is  a  litlle  cupshotte  ')  and  Mor.  Eurych  (Tinker). 

37.  To  Raffe  ap  Robert  of  BachymbyJ,  '  a  free  holder  of 
J^yff'>'yn  Clwyd  and  a  near  neiyhbcur  oj  old  Rob.  Salbri  of  Rug.' 
Raffe,  on  bearing  himself  described  as  the  best  Bara,  said  that  is 
because,  '  y  mod  i  yn  can^  ar  y  mara  vy  hj>n',  '  but  none  will  report  see 
much  of  his  sonne  lidward.' 

Bachymb3d  da  iwr  byd  ar  ben  bwrdd  tal     .     .     .     .  » 

oiii  ddoyde  i  hv,  etto  dain  Tom  Grythor  y  Voch 

b.  Englynion  by  Ed.  Eaton,  Ed.  ap  Hugh,  Hugh   at  fthel,  Ed. 
Maylor  Jun'  1598,  and  to  bad  wives  by  R.  Kyffin  and  W.W's. 

40.  A  series  of  Englynion,   mostly  erotic,   by  John    Brwynog,  S. 
Vyc/ian,  and  others  mostly  anonymcvs. 
Ar  (Ideubeth  haleth  hylwydd,  i  gvvn  r 

i  may  Gwen  yn  ebrwydd,  &c.  <S:c. 


Englynion  etc.  bj  various  Authors.  89' 

42  Teg  iw  edryoh  tyg-adre  a- 

b.  Counsel  to  Watkin  hyifyn  going  for  Ireland  with  the 

Harle  of  Essex  l.'igg. 
Byw  yn  rhy  hael,  nid  mael  mab  mam  &c.  Rog:  Ky£^gn  b 

c.  Englynion  to  John    Trevor  Vauglian   (1589),  Hngh  Griffith 

(1600),  and  Dd.  ap  Hugh  (1599) 

43  To  W.  Sion  clapt  in  irons  in  the  low  countreys  by  Cap.  TV. 

Middleton  :  Mown  heirn  rhy  chwyrn  och  wr,  i  doded  .  .  .   c 
Yn  rhodd,  oi  garchar  yn  rhydd  Serj.  Rys.  Williams 

b.  Os  Wilkin  trablin  sy,  n,  trwblio  dynion  &c.     W.  Middleton  d 

c.  Nedwch  a  chedvvch,  och  oidi,  Uwm  iw  &c.  „  e 

d.  Swyddogion  duoa  o  daw,  r,  dro2;en  &c.  „  f 

,    e.   Tom  Grylhor  Bach  :  Gofyn  rhodd  o  fodd  g 

er  diffyddiaw,  crythawr  &e.  Thorn.  Antcyl 

f.  Y  pen  ni  bytho  mewn  pall  may,  n,  dostur  &c.  h 

g.  'Nid  a,  r,  bar,  or  naid  i  bo'  Alice  cerch  Gr.    i 

44  Gwr  medrus  campus  pes  caid,  gwr  Jewr  &c.    „  '        „         k 

b.  Sethrir  drymygir,  drera  agwedd,  llyssia'i  &c.      Jo.  Tuder   I 

c.  D''  Elice  Price  and   Lewys  ab   O.  of  Anglesey  {tike  2  robin 

redbreast  in  a  bush)  could  neaeer  agree  .  .  .  sauiny  for  the 
common  money  :  Dau  henwr  hwstiwrhasti  dau  chwanog  .  .  m 
Dau  a  yn  vn  am  ya  da  ni  Rob.  Meredith 

d.  To  Dr.  Hughes  late  Bp.  of  St  Asaph,  November  1600 

Pen  gay  Escob  i  lusgo  y  nos  &r.  n 

e.  Englynion  by  D.  Veddig  to  "  Hugh  Or:  that  would  drinke  much." 

45  Genid  ti  cymra  vi  varch     ....  o- 
Gore  bara,  garwa,  r,  gwellt     .... 

Gan  na  thrig  Ifiengtyd  vj'th 

b.  Nid  gwaeth  doctor  cynghordoeth,  gwyr  vn-duw     .     ,     .     p 
iw  myrryd  ar  y  marwar 

c.  Medri  tewi  weithie,  mewn  mudriad  gydwell  &c.  y 

46  A  series  of  Englynion  of  an  admonitory  character. 

47  To  Lewis  Dwm  {a  bungling  heraulde)  when  he  came 

to  ILanvyllin  :  Os  ydwyd  ti  Herod  r 

yn  gwybod  mawl  gwiwbetU  &c.  Ton  Brydydd 

Then  follow  a  series  of  Englynion  on  various  subjects,  with  references 
to  Robert  klidro,  Eich.  Glynne,  ffoulk  Sal6«,  John  Eyton,  young 
Owen  Brereton,  Ruthin,  and  Dd.  Benwin. 

51.  Queen    Marie  this  day   was   proclaimed   trateress   at  Bewmaris- 
and  the  next  day  a  lawfuU  Queene,  so  also  at  Denbigh  by  Dr.  Elis  and 
•old  Jo.  ILoyd  before  noone  a  Traiteres=,  and  by  the  same  men  iu  th& 
afternoone  a  Queene  :   Qwin  Alari  yn  Bewmaris  Sfc. 
Then  follows  a  series  of  Englynion 
53      Pedwar  peth  diodieth,  di  dor,  bar  ydiw     ....  s^ 

i  math  gway  galon  ai  medd 

b.  Or  ddaiar  gyiiar  in  ganwyd,  yn  noeth  &c.  Gr.  Jvan  t 

c.  Pawb  a.  ddoeth  yn  noeth  ag  yn  wan  byd  &c.      Jo.  Tudr  it 

d.  Noeth  bychan  a  gwan  i  genir,  dyn  byw  &c.        W'"  JLyn   v 

e.  Or  piiddin  i  doythom  pureiddwaith  trwy  Jesu  &c.  it.  Davies  w 

f.  Nid  plas  o  wydr  glas  ar  glawr  daiaren  &c.  Anon  x^ 

g.  Triphwn,  ir  diben  drwg  dybiwr,  &c.  lOoi    Moses  Powell  y 


gQ  Jesus  College  Manuscripts  i8-20. 

5i       Er  passio  drosso  dra-serch  a  chellwair  &c. 

66  Dyiiion  a  leddaist  myu  dynwen,  laweroedd     .... 
Nid  oes  im  hir  oes  am  hon 

56  Englynion  to  Tobacco  by  Hu:  Gryffydd,  Ed.  Prys,  ff.  Bj.  &c. 

57  Englynion  to  "  weemen,  wenches,  and  lasses." 

58  Englynion  by  Ric.  Phillip,  Ed.  W™,  Mor.  Lewis,  Rob.  ap 
Moro-an,  ^e:  Tew,  to  Lewis  ap  John  lewis  (deputie  shiriffe  1602),  and 
to  John  Salesbury. 

59  After  the  ysteddva  att  Caerwys  there  was  a  prohibition  that  poets 
and  minstrells  sliould  goe  no  where  without  their  passport  unsent  for. 

Wrth  weled  sichred  y  siars  &c.  Gr.  Hitaethog 

60  Englynion  by  John  Puleston  oflLwyn  y  knottie,  John  Pader, 
Tho.  Anwyl,  W°>  Prys,  Tho.  ILoyd,  D"!  Edward,  J)^  ILoyd,  Rys  kain, 
thorn.  Glynne  ILifon,  Hugh  Roberts,  Thorn  Tegin  (to  a  coye  coystrell), 
Tho.  Williams,  Tho.  fevan,  Thorn.  Mor.  Powell,  Lewis  Dwm,  John 
Tuder,  Rog.  kyfFyn,  Enion,  Gr.  ffrisiwr,  and  T><^  Edward  of  Erbistog. 

67  Jr.wy  i  fal  ir  wy,  fal  ir  Ar,  yn  hyll 

yn  h6n  ddall  a  byddar  &c.  Lewis  Dwm 

b.  Englynion  by  Jo.  Tegin,  Jo.  Texor,  R.  kain,  Llowdden,  Ed. 
ap  Raff.,  Mor.  Bowen  (to  Thorn,  ap  El  ice  for  incest),  Tho.  Price  (on 
surrendering  his  shirifship  to  W""  Middleton),  Moses  Powell,  Dick 
Hughes,  David  Veddig,  Ed.  ap  Hugh,  S"^  Evan  of  Carno,  Conyn 
Coch  of  Yale,  Bleddyn,  Tho.  Penllyn,  Evan  Ei.  Jeffrey,  Person  Helygen, 
and  many  by  anonymous  authors. 

76-8  Euglynion  i'r  Militia  ag  1  Sir  Watkin  W'ms  Wynne — written  circa  1815. 


MS.  19=xxviii.  Dares  Phrygius  and  the  Hi STORi A  OF  Geoffrey 
OF  Monmouth.  Paper;  7^  X  6  inches;  pages  1-44  and  1-192  ;  written 
by  Hugh  Jones,  under  keeper  of  the  Ashmolean  Museum,  in  1695 ; 
bound  in  leather. 

This  MS.  is,  apparently,  a  transcript  of  Jesus  College  MS.  8  and  it 
seems  to  have  been  tha  original  of  the  text  of  Brut  Tysilio  in  the 
Myvyriun  Arcliaiology  of  Wales,  though  the  Editors  state  that  their 
text  is  taken  from  the  Red  Book  of  Hergest  which  contains  a  different 
version  of  Geoffrey's  Historia. 


MS.  20  =  cxii.  A  transcript  of  the  iiAer  Landavemis  by  the  Rev. 
Jonathan  Edwards,  Principal  of  Jesus  College,  Oxford,  1686-1712, 
Paper;  14^  x  9^  inches;  329  pages;  written  1693-97;  in  original  calf 
binding. 


91 


A  DESCRIPTIVE  CATALOGUE  OF  WELSH  MANUSCRIPTS 
IN  THE  FREE  LIBRARY  AT  CARDIFF. 


MS.  1  =  Ph.  16614.  THE  BOOK  OF  ANEIRIN,  contaiuing 
Odleu  y  Gododin ae dri  ffivarchaii, Sollowedhj  Gwarchan 3Iaelderw  by 
Talyessin.  Vellum;  6f  x  5  inches ;  ciVca  1350;  pages  i-iv,  1-38, 
having  22  lines  to  the  page,  rubric  titles,  and  red  and  green  large 
sectional  initials,  alternately,  to  pp.  1-23  1.  5,  25-30 1.  11,  (the  remaining 
lines  and  pages  are  in  a  different  hand  of  about  the  same  time  and  have 
the  sectional  initials  in  black)  ;  wanting  at  least  three  folios  at  the  end  ; 
in  old  imperfect  calf  binding. 

The  following  marginalia  are,  possibly,  in  the  autograph  of  D.  Nanmor  (^Cf. 
Pen.  MS.  52)  ;  i,  ymladd  heb  aruav  yw  ymryson  heb  y  llyfr  bwDU  (pp.  8-10,  18)  ; 
ii,  achos  kyvrif  y  gwyr  ayth  y  gatraetb  (p.  8),  and  yma  y  mae  rif  y  gwyr  aetb  y 
gatraetb  yn  y  llyfr  hwnn  LL.  N.  (p.  22)  ;  Hi,  yma  y  gedewis  g/  t/  (p.  11)  ;  and 
5'ma  y  gedewis  Guilym  t.  N  y  Hyncy  vv  (p.  23)  ;  iv,  yma  y  mae  .  .  d  Guilim 
teu  biau  (14)  ;  Guilim  *teu  ai  hant  Amtu  tj  Guilim  teu  Dd  Cp.  1,5)  ;  Guilim  teu  bieu 
y  llyfr  huun  .  yma  Amen,  and  Naumor  biav  hwnn  yma  (p.  20)  ;  v,  Hernvev  y  gwyr 
aetb  y  garalan  ?  Nommynnadiu  (p.  22).  Also  in  a  later  hand  at  bottom  of  p.  20: 
y  neb  a  biau  e  llj'fr  hwn  dattoded  y  4air  dolen  duon  ackw  a  gwnied  ar  ol  y  ddwy  ai 
canlyn  er  hynn  e  golles  betb  o  waith  Anmiif,  i.e.,  pp.  33-8  should  follow  p.  24. 

The  following  items  on  the  two  vellum  folios,  inserted  at  the  beginning,  give  the 
recent  history  of  the  MS. 

i.  Sir  Thomas  Philipps  Bart,  of  Middle  Hill  .  1861  .  From  the  Library  of  the 
Uev.  Thomas  Price  of  Crickhowel,  dictus  Carnhuanauc 

b.  Copy  of  the  Gododyn  a  Poem  of  Aneiiryn  Gwawdrydd  upon  the  Battle  of 
Cattraetb.     This  poet  flourished  iu  the  6th  century,  viz.,  from  520  to  560.     T.  J. 

ii.  This  copy  Mr.  Davies  of  Olveston  supposes  to  lie  mentioned  by  Llwyd,  and  said 
to  have  been  lost  out  of  the  Heng-wrt  Library,  it  was  given  me  by  Mr.  Thomas  Bacon 
who  bought  it  from  a  person  at  Aberd^r.  Theophilus  Jones. 

iii.  This  book  has  been  in  the  possession  of  Gwilym  Tew  a  Poet  who  flourished 
between  1430  &  1470  see  his  name  in  the  margin  of  page  20  and  likewise  of  David 
Nanmor  /  1450  &  1490  /  see  his  name  in  p.  20  and  fDD.  N.  p.  22. 

Thomas  Pri  ce— Builth  1813. 

1  Hwnn  yw  e  gododin  .  Aneirin  ae  cant 

GRedyf  gwr  oed  gwas  gwrhyt  am  diaf  . 
rueirch  mwth  myngvraf  .  a  dan  vordwyt  megyrwaf  .  .  . 
a  chyn  golo  gweir  hir  a  dan  dywarch  . 
dyrllydei  vedgyrn  vn  mab  feruarch 
23       Gvel'eyf  y  dull  o  bentir  a  doyn     .... 
deheuec  guenabwy  .  mab  gweii 

26  Eman  e  dechreu  gorchan  tiitvwlch 

Aryf  angkynnuU  angkyman  dull 

twrj'f  neuf.kigleu  . 

26   Weithijon  e  dechreu  gwarchan  adebon 

Ny  pliell  gwyd  aval  o  avail     .... 
mein  vchel  medal  e  alon  . 
dyven  ar  warchan  adebon  . 


*   The  italicised  words  have  been  more  or  less  erased. 

+  The  DD  are  a  mis-reading — the  letters  are  exactly  like  the  I  in  Gwi/ym  on  the 
next  margin.     LL  or  //.  N  may  stand  for  Uyfr  TSanmor. 


92  Cardiff  Manuscvifts  i-3. 

b.  Ema  weithyon  e  dechreu  gorchan  hjnvelyn 

Pei  mi  brytwn  pei  mi  ganwti     .... 

gwarcban  kyrd  kynvelya  kyvnovant  . 
23  Canu  vn  \  canuawc  a  dal  pob  awdijl  or  gododin  Iierwyd  bre- 
int  yng  herd  amrijffon  .  Tri  chanu  a  ihriugeint 
athrychant  a  dal  pob  vn  or  gwarchaneu  .  Sef  a 
chaws  yw  am  goffau  ene  gorchaneu  riuedi  e  gteyr 
a  aethant  e  gatraeth.  .  Noc  a  dele  gwr  mynet  y  em- 
lad  heb  arveu  .  riy  dele  bard  mynet  e  amryffon 
heb    e    gerd    honn.  Eman     weithyon    e    dech- 

reu gwarchan  maelderw  .  Talyeffm  ae  cant  ac 
a  rodef  breint  idaw  .  kemeint  ac  e  odleu  e  godo- 
din oil  ae  dri  gwarchan  yng  herd  amryQ  on. 

Doleu  deu  ebyr  am  gaer     .... 
Erdiledaf  canu  ciman  ciguereiut 
llawen  llogell  bit  budit 

did  dr|| 

Tor  texts  and  translations  of  the  Gododin  see  Myuyrian  Archaiologj  of  Wales  and 
the  editions  of  Rev.  John  Williams  (ah  Itbel),  W.  V.  Skene's  Four  Ancient  books  of 
Wales  (136S),  Thomas  Stephens  (Cyiumrodorion  Society  18SS),  and  the  Aulotypa 
Facsimile  (Oxford  Series  of  Old  Welsh  Texts  1900). 


MS.  2=Ph-  2743.  Welsh  Laws.  Vellam  ;  7|  x  5|  inches  j 
folios  2-73  ;  ?  eacly  xvith  century  ;  in  original  binding  of  oak  board* 
and  leather,  with  rude,  antique,  and  highly  interesting  stampinsj. 

The  whole  of  the  first  folio,  as  well  as  the  bottom  half  of  the  last,  is 
cut  out,  in  order,  as  it  would  seem,  to  conceal  the  name  of  the  copyist, 
date,  or  owner.  The  MS.,  being  written  in  a  somewhat  archaic  style, 
has  been  attributed  to  the  xiiith  century;  and  experienced  paleographers 
to  whom  the  MS.  has  been  lately  submitted  have  pronounced  it  to  be 
possibly  of  the  xivth,  but  certainly  not  later  than  the  xvth  century. 
An  examination  of  the  orthographical  slips,  however,  shews  clearly  that 
it  cannot  be  earlier  than  about  1475.  Such  forms  as  gaiff  (fols.  7,  9, 
11,13  Ac.)  for  geiff,  gvil  for  gwyl,  trvi  for  trwy  are  not  common  before 
the  last  quarter  of  the  xvth  century ;  while  we  do  not  recollect  the- 
occurrence  of  yn  for  m»,  nyt  aeftedant  for  nyt  eiftedant,  of  dd  initially 
as  barno  ddim,  and  especially  ot  the  two  forms  of  .5,  as  in  ac  a  varnnatsei 
(16''),  a  geii'ser  (19''),  before  the  xvith  century.  The  contraction  marks, 
the  variant  forms  of  y  &c.,  (cp.  fols.  2,  49%  and  C8)  are  also  evidence* 
of  lateness.      Compare  Peoiarth  MS.  34. 

The  text  is  a  direct  transcript  of  MS.  Titus  D.  ix.  in  the  British 
Museum  which  was  adopted  as  the  basis  of  the  "  Dimeiian  Code"  ia 
the  Ancient  Laws  and  Institutes  of  Wales,  vol.  i.  pp.  338-61G.  The 
very  beginning  is  wanting,  and  also  the  text  printed  on  pp.  3H6  1.  17  to 
394  1.  7.  The  copyist  turned  over  two  leaves  of  his  original  at  fols. 
3b'^  and  39,  so  that  the  text  printed  on  pp.  452-4  i.e.  sections  lxii-lxix 
are  omitted  from  this  MS. 

"  Edward  Jones  No.  3  Green  Street "  (fly  leaf),  "  Sir  T.  P.  Middle  Hill "  (p.  2). 


MS.  3  -  Ph.  18r,09.  ExTENTA  DE  Nakt  Conwy  etc.  Vellum  j 
9^  X  1\  inches  ;  *22  pages ;  26""  year  of  Edward  iii ;  in  old  vellum 
leaf,  and  beards. 

*  rages  1-19,  17-20  are  later  than  the  rest. 


Welsh  Laivs,  Extenta  de  Nant  Gonivy  etc.  93 

1-5, 19-20.  Some  account  of  the  amounts  clue  to  the  diocese  of  Bangor 
from  different  commotes  in  tliat  diocese.  Also  a  list  of  the  Benefices 
in  that  diocese. 

7-9  Exteufa  de  Trevriw  per  Johannem  Smjth. 

11  iVk.V  CoNWEY     Extenta  emsdem  Commoti 

Pennanmaghno.  Jn  eadem  villa  elt  medietas  vnius  gaueil  terre  natiue 
vocate  Gaueil  Goytlio'  ap  ^tgwyn  .  Et  sunt  inde  lenentes  t  heredes 
Heylyn  ap  ^orwerth  1  alij  .  coheredcs  sui  .  Et  reddent  inde  {juoiibet 
termino  predictoriim  111)""^  .  terminorum  x'  ix'^  .  Summa  per  annum  xlni'. 

Et  soluent  pro  quolibetreleuio  .  v]' viii'^t  pro  quolibet  amobr  tantum. 
et  pro  quolibet  gobr  lantum  .  quando  acciderint  .  Et  debent  sectam  ad 
molendinum  domini  Fiincipis  de  Pennanmaghno  .  quod  quidem  molen- 
dinum  Johannes  de  Chirbury  .  tenet  ad  terminum  vite  sue  vtrum  de 
dono  domini  Regis  Vel  Piincipis  ignorant  pro  quo  quidem  molendino. 
Eaglotta  [Rhaglaw]  iftius  Commoti  hauoti-[e]  de  dolothelan  t  terris 
dominicis  eiufdem  ville  de  Penanmaghno  que  eltimantur  medietas  iftius 
ville  .  idem  Johannes  de  Chirbury  reddit  per  annum  domino  Piiucipi. 
xvjU  v^s  y]])d  ya  heredes  medietatis  gaueil  predicts  1  omnes  alij  natiui 
t  aduocar[ie]  domini  Principis  iltius  Commoti  soluent  staurum  domini 
Principis  annuatim  ad  festum  Omnium  Sanctorum  videlicet  tres  boues 
%  tres  vaccas  capiendo  de  domino  Principe  pro  quolibet  boue  .  v^  .  t  pro 
qualibet  vacca  .  iii^.  iiii'^  .  t  sex  crennoc[as]  auene  ad  dictum  fpstum 
■capiendo  de  domino  Principe  pro  qualibet  crannoc  .  v]'^  .  Et  faciendo 
cariagium  domini  quando  premuniti  fuerint  homine  %  equo  capiendo  per 
diem  .  1]'^  .  Etipsi  t  omnes  nativi  T;  aduocar[ie]  predicti  soluent  quolibet 
anno  vi''  ,  de  fine  magni  tnrni  ad  fella  Pafche  t  Sancti  Michaelis  per 
equales  porciones  ablque  aliquibus  aliis  redditibus  nee  seruiciis  .  Et  in 
qua  quidem  villa  de  Penanmaghno  Grono  lloyt  ap  Penwynl  ffratres  sui 
tenent  .  sex  acras  terre  libere  arabilis  Et  reddent  inde  quolibet 
termino  predictorum  iii]"'^  terminoriim  fupra  dictorum  per  annum  v"  . 

Summa  per  annum  xx*. 

Et  lowar[ch]  duy  t  Madoc  frater  eius  tenent  in  eadem  villa  vnam 
bouatam  terre  libcro  arabilis  .  Et  reddent  inde  quolibet  termino 
predictorum  lU]"  terminorum  supradictorum  per  annum  .  ^^  . 

Summa  per  annnm  ini"^  . 

Et  Griffuth  ap  Dauid  Gogh  Iblus  tenet  in  eadem  villa  Ires  bouatas 
terre  libere  arabilis  .  Et  reddet  inde  quolibet  termina  dictorum  iu)°'^ 
terminorum  .  iii'' .  Summa  p.  a™  xn"*. 

Et  Dothge  filia  Griffuth  ap  Gurgene?<  ap  Meillei-  tenet  in  eadem  villa 
.m)"'^  bouatas  terre  libere  .  Et  nichil  inde  reddet  per  annum  nee 
aliquod  seruicium  inde  debet  preter  sectam  ad  commotum  t  hnndredum 
tantum  et  quod  si  fuerit  iiomo  quod  iret  cum  d'no  Principe  in  guerra 
sua  fumptnbus  [sic]  fuis  propriis  per  xlK  dies  primes  ct  poftea  ad 
cuftagia  ipfius  d'ni  Principis  .  Et  )euan  ap  Jor;  ap  Gurgenew  tenet  in 
«adem  villa  ni)'"'  bouatas  terre  libere  eodem  mode  quo  predicta  Dothge 
tenet  terram  suam  t  per  eadem  seruicia  quas  quidem  ni]"  bouatas  terre 
ipsius  'Jeuan  ap  ]for:  Robertas  de  Parys  tenet  ad  pridam  .  Et  predicti 
Grono  Uoyd  1  ffratres  sui  lowar  duy  %  fratres  eius  t  Griffuth  ap  Diiuid 
debent  sectam  ad  hundredum  domini  t  ad  commotum  Si  habeant  ad 
quantitatem  quatuor  bouatarum  terre  Et  soluent  pro  quohbet  releuio 
-  X'  .  %  pro  quolibet  gobr  .  x'  .  %  pro  quolibet  amobr  .  x'  .  quando 
acciderint  .  Et  habent  Molendinum  proprium  in  eadem  villa  t  nullam 
isectam  debent  ad  molendinum  domini. 

13  Doloythelan  .  ]n  eadem  villa  sunt  due  gaueil  de  terra  natiua 
vocata  Gauetl  Elidir  \  Gaueil  Emanegh  Et  sunt  heredes  predicte 
gaueil  de  Gaueil  Elidir  Blethin  ap  ^or:  ap  Heilyw  T;  Mndoc  ap  Blethin 


94  Cardiff  Manuscript  3, 

lloit  .  %  alij  coheredes  sui  .  Et  reddent  inde  quolibet  termino  pre- 
dictorum  iiii°''  terminorum  per  annum  xui^  ix^         Summa  p.  a.  Iv'. 

Et  sunt  heredes  predicte  gauell  de  Gauell  Emanagh  [=  y  Mynach] 
Eden[owen]  ap  ken[wric]  t  madoc  ap  Atha  .  Et  reddent  inde  quolibet 
termino  predictorum  111]°''  terminorum  .  xiii" .  ix^      Summa  p.  a.  Iv^. 

Et  vtraque  iltarum  duarum  gauell  debet  sectam  ad  Molendinnm 
domini  iftius  ville  predicte  Ifor:  ap  Eignon  Gogh  .  Blethin  ap  ifor:  t 
Jeuan  ap  ^or:  participes  predicte  gauell  de  Gauell  Elidir  .  qui  debent 
sectam  ad  Molendinum  d'ni  Principis  de  Peuanmaghno  .  t  qui  arant 
terras  ex  parte  auftrali  mentis  Bolgh  Croys  quod  quidem  Molendinum 
doloythelan  ruinofum  eft  t  iacet  ofiofum  "i  fuerunt  inde  vltimi  ffirmarii 
Atha  duy  %  )euan  frater  eius  in  quorum  tempore  dictum  Molendinum 
cecidebat  t  ad  dominum  Principem  pertinet  reparacionem  Isic] 
molendini  predicti  't  non  ad  villanos  /  iftius  ville  .  Et  valebat  x'.  per 
an™  ante  peftilenciam  .  Et  sunt  in  eadem  villa  decern  hauotre  vocate 
Penenmeyno  Partheolk  ,  hauot  Boyth  Gerthinen  Dauadogyth  .  Coyt 
maure  .  loynoron  .  kethlywragh  .  Penrew  .  %  ffrith  Gethly  .  ^^  Et  predicta 
hauotre  de  hauot  Penenmeyno  vult  suftentare  per  annum  v)  .  animalia. 
Et  predicta  hauotre  de  Partheofk  .  Ix  animalia  .  Et  predicta  hauotre 
de  hauot  Boyth  xl  .  animalia  .  Et  predicta  hauotre  .  de  Gerthinen  Ix 
animalia  .  Et  predicta  hauotre  de  dauadogyth  .  Ix  animalia  .  Et  predicta 
hauotre  de  Coyte  inaure  Ix  animalia  .  Et  predicta  hauotre  de  loynoron 
.  Ix  .  animalia  .  Et  predicta  hauotre  de  kethly  wrugh  .  xi  .  animalia. 
Et  predicta  hauotre  de  Penrew  .  xl  .  animalia  .  Et  predicta  hauotre  de 
jff^rithegethly  .  xii  .  animalia  quolibet  tempore  anni  per  totum  annum 
quam  quidem  hauotre  Johannes  de  Chirbury  tenet  ad  terminum  vite  sue 
prout  patet  fuperius  in  villa  de  Penanmaghno  .  Et  omnes  natiul  iftius 
ville  faciunt  omnia  seruicia  sicut  1  villani  de  Penanmaghno 

14  Bettits :  Eadem  villa  libera  eft  .  Et  sunt  in  eadem  villa  tres 
Wele*  videlicit  Wele  Jor:  ap  )thon  .  Wele  GritTry  ap  'Jthon  1;  wele 
'kenioric  ap  'J'hon  .  Et  sunt  heredes  predicti  wele  de  Jor:  de  Jthon 
Grono  lloyt  t  dauid  lloyt  1  alij  coheredes  sui  .  Et  reddent  inde 
quolibet  termino .  ini°'' .  terminorum  supradictorum  per  annum  .  ij'.  v]*. 

Summa  p.  an™  x^ 

Et  sunt  heredes  predicti  wele  de  Griffri  ap  Jthon  ^euan  ap  heilin 
1  ^or:  vaghan  ap  ^or:  ap  Wyh  %  alij  coheredes  sui  .  Et  reddent  inde 
quolibet  termino  liii".  terminorum  supradictorum  .  \f.  vi'^.    S.  p.  an™  x'. 

Et  eft  in  predicte  Wele  de  Grifiri  ap  'Jthon  vna  bouata  teire  Esc[aeta] 
de  terra  que  fuit  Madoc  ap  Wyfi  ap  Cuhelyn  .  Et  redd[et]  inde  quo- 
libet termino  predictorum  inj°"'  terminorum  de  antiquo  redditu  iii)'^ 
qui  quidem  iiij"*.  sunt  in  predicto  redditu  de  lis  vj''  eiufdem  wele. 
Et  redd[et]  inde  quolibet  anno  ad  fefta  sancti  Michaelis  t  Pafche  per 
equales  porciones  de  \sic\  vlt:  extentam  iijs .  vii'^.      S.  per  an.  ni^,  vn^d, 

Et  sunt  heredes  predicta  Wele  de  kenwriA  ap  "Jthon  Griffith  ap  dauid 
%  lodar  duy  .  ^  alii  coheredes  sui  Et  reddunt  inde  quolibet  termino 
predictorum  1111"  terminorum  i-|s  vjiJ  Summa  per  an™  x^. 

Et  omnes  tenentes  iftius  ville  debent  sectam  ad  Commotum  domini  si 
habeant  terram  ad  qiiantitatem  1c'.  etad  hundredum  domini  Et  habent 
Molendinum  proprium  .  Et  quilibet  solvit  de  quolibet  releuio  xs  t  Gobr 
xs  ,  t  amobr  x'  .  quando  acciderint 

Com:  Lannergh  Eadem  villa  libera  eft  cuius  medietatem  .  Gruffith  ap 
dauid  Gogh  1  maruret  vxor  eius  filia  %  heres  Tudur  ap  "Jor:  Ees  ap 
dauid  .  lewelyn  ap  howell  .  ^feuan   ap  Howell  1    Jeuan   ap  "jov.  lloyt 

*  Wele  is  treated  as  both  feminine  and  neuter— here  we  have  tres  Wele,  and 
later  tria  Wele. 


Extenta  de  Beitus,  Kannerch  etc.  95 

tenent  vt  heredes  Et  Griffith  ap  Howell  folus  tenet  aliam  medietatom 
iftius  vilie  .  Vt  herea  .  Et  tenentes  iftius  ville  nichil  reddunt  inde  per 
annum  nee  aliqua  seruicia  inde  debeut  preter  sectam  ad  commotum  t 
hundredum  .  Et  habent  Molendinum  proprium  .  Et  ibunt  cum  domino 
in  guerra  sua  ad  cuftagia  sua  . 

Wedir  .  fn  eadem  villa  sunt  tria  Wele  libera  videlicet  .  Wele 
yarthur  ap  Euwon  .  Wele  ^or:  ap  Euwon  t  Wele  kefnerth  ap  Ruwon. 
Et  sunt  heredes  predict!  .  IVele  de  yarthur  ap  Rmvon  ,  Eignon  ap 
Griffri  1  howell  ap  Griffri  %  ahi  coheredes  sui  .  Et  reddunt  inde  quo- 
libet  termino  predictorum  1111°'' terminorum  -xxs.^.      S.  per  a.  vjs .  iw\^. 

Et  sunt  heredes  predicti  Wele  de  Jor:  ap  Ruwon  lierit  ap  Grono  % 
Jorwerth  ap  Blethin  1  iilij  coheredes  sui  .  Et  reddunt  inde  quolibet 
termino  iiii'"' terminorum  fupradictorum  u^  ii]'^.  Summa  p.  a.  ix'. 


MS.  4=  Ph.  6900  (vel  1088  vel  309).  Ecclesiastical  Docu- 
ments. Vellum  (pp.  1-30)  and  Paper  (pp.  31-232)  ;  7|  X  5^  inches; 
232  pages;  circa  1502-3  ;  well  bound  in  calf. 

"  Thys  buke  doth  pertene  to  me  symon  dauys  pryst  now  a  late  .  .  ,  1517  and 
also  thye  bucke  ya  tyme  past  was  yn  y^  possoscyon  of  dauyt  yale  father  to  y'  foresede 
symon  dauys  &c.  (p.  211).  Wyllyam  ap  syr  dd:  yale  (p.  133).  Richard  Thel- 
wall  (p.  182  &c),  Thomas  thelwall  est  verus  possessor  (p.  202)  ;  John  Holaad 
(p.  211). 

This  MS.  should  interest  students  of  ecclesiastical  history,  and  espe- 
cially of  the  diocese  of  Bangor. 

Pages  31-1.58,  201-232  are,  with  slight  exceptions,  in  the  autograph 
of  Dauid  Yale  alias  Tudyr  (p.  232).  The  arms  of  the  Tudyr  family 
are  depicted  in  colours  on  p.  156.  See  also  p.  229.  The  following  are 
the  principal  items. 

1  Archbp.  Islip's  Speculum  Regis  addressed  to  Edw.  in. 

31  Consecracio  elecH  in  Episcopum  secundum  modiim  Anglicanum 
written  out  by  David  Yale,  Ll.B.,  prebendary  of  Bangor,  and  filled  up 
by  him  (hopefully  ?)  with  his  own  name  as  the  clear  "  antistes 
consecrandus." 

34  Particulars  of  the  Rents  payable  to  the  Bp.  of  Bangor  from 
Dyffryn  Clwyd. 

35  Canonical  impediments  to  ordination  ;  notes  on  the  sacraments ; 
impediments  to  marriage  (p.  40)  ;  on  baptism  (p.  43)  :  confirmation 
(p.  51);  the  eucharist  (p.  53)  ;  penitence  (p.  69)  ;  confession  (p.  73); 
bigamy  (p.  95)  ;  espousals  with  relation  to  the  rules  of  Canon  Law 
(p.  97)  ;  marriage  (p.  107). 

121  Various  forms  of  ecclesiastical  documents  by  which  it  appears 
that  Dd:  Yale  was  vicar  of  Egham  in  Surrey,  Commissary  of  the  bp: 
of  Lincoln  in  the  archdeaconry  of  Oxford,  and  rector  of  Woodstock 
and  of  Thame,  Oxon,  which  last  preferment  he  resigned  6  August  1503 
(p.  140).  Appointed  a  portionist  in  Hereford  on  5  Oct.  1502  on  the 
resignation  of  Rich:  Branfyld  (who  was  preb.  of  Colwall),  and  portionist 
in  the  church  of  ILanddinam  (p.  139)  on  the  resignation  of  Rich:  Coland 
6  Oct.  1503  ;  he  is  then  styled  by  the  bp.  of  Bangor  poeta  laureatus. 
Richard  Yale  (p.  144)  appears  as  dean  of  Bangor  in  1502 ;  he  is 
omitted  in  Le  Neve.  There  are  items  also  referring  to  Edm:  Gray 
lord  of  Ruthyn,  Roger  Horde,  David  abbot  of  Valle  crucis,  &c. 

151  Taxation  of  the  benefices  in  Dyffryn  Clwyd  belonging  to  the 
diocese  of  Bangor. 

152  Lines  on  the  power  of  "  nummus  " 


S6 


Cardiff  Manuaaripts  4-5. 


153  Notes  on  the  Greys,  lords  of  Ruthyn  (in  English). 

157  A  true  copy  of  the  taxation  of  the  benefices  in  the  deaneries  of 
Dyffryn  Clvvyd  and  Kynmerch. 

159  Commentary  on  some  treatise  De  principiis, — wanting  beginning 
and  end. 

201.  Furtlier  notes  on  Canon  law  &c. 


MS.  5  =  I'll-  10823.     The  Booh  of  Elis  Grufydd*     Poetry,  the 

XXIV    Chief  Kings,  the  Genealogy  of  the  Saints,  theological  and 

.istrological  tracts  etc.     Paper;   llf\-  X  8  inches  :  26S  pages,   wanting 

the  beginning,  the  first  and  last  two  leaves  are  imperfect,  and  the  outer 

margin  of  a  fe\v  of  the  earlier  leaves  are  frayed ;  written  at  the  palace 

of  Sir  Eobert  Wyngfield  (p.  225)  in  1527,  with  some  later  additions  ; 

bound  in  leather  when  '  on  loan  with  Owen  Jones  in  London  1778.' 

John  Jonest  of  Gelli  Ly  vdy  has  used  this  MS.  as  attested  hy  lead  pencil  referen  ees 
prefixed  to  certain  poemj,  and  the  name  of  Gr:  Koberts  "  1778,"  occurs  (pp.  147, 
266).  There  are  a  few  marginalia  in  a  xvith  century  hand.  Inside  front  cover  we 
find  'Pickering  1841 '  and  '50/-.'  altered  into  '£5/-/0.' 

1       Duw  ^or  y  duwie  eraill     ....  a 

ddovudd  er  a  ddioddevawdd 


3 

4 

5 

6 

8 

h. 

11 

1.3 

14 

b. 

15 

16 


Da  mewn  kyff  dewi  ymyniw     .     . 
adar  byd  nid  a  ir  beedd 

Mae  gwr  ym  dirmygv  i     .     .     .     . 
arched  ef  ben  irchiad  byd 

Klaf  wyf  cisie  kaol  y  verch     .     . 
ar  vool  bol  bayol  biid 

Kennad  wyf  awnna  kynncn     .     . 
wisorw  i  was  o  vrieu 

Pedair  mil  a  chechant  byd  ormood 
y  trvgain  awr  i  trigant 

Beth  a  wnai  di  yma  vy  Hew  syth 
awr  daw  ynwylaw  glaw  glas 

Krist  kndwr  wyved  brenin  dyledawc     .     . 
kiist  edrych  well  well  krist  waed  ar  archoll 

Merddin  wyllt  am  ryw  ddyn  wy     .     .     . 
ai  chael  o  vood  i  chalon 

Blin  yw  hyder  o  weryd     .... 
bun  vain  awnnel  bevno  yn  yyw 

Y  vun  a  gerais  i  ynvawr     .... 
yn  iach  ir  viin  nicharre  vi 

Y  ddyn  athyviad  anna     .... 
kais  vynnef  roi  ktissan  ym 

Y  verch  dec  anregod     .... 
athrwr  verch  athroe  ar  vaeth 

Y  ddyn  yve  yn  kvair  ddynion  kred 


Edwar  vap  Rys 

b 
Dd:  JLwyd 

c 

tt  ap  giitun 


Dd:  TLwyd 
U  ap  y  gvUiin 


Dd:  Nanmor 


Dd:  ap  gwihm 

liys  nanmor 

Jevan  Dyfi 

id  TLwyd 


Sion  Hiivi 


Robert  leia 


Bedo  hrwynllyse 


f 


dirv  help  i  dori  hwn 


Dd:  ap  ho:  ap  J.  vychan 


*  For  other  autograph  MSS.,  see  Mostyn  MS.  158,  and  Cwrtmawr  MS.  1. 

t  John  Jones  evidently  borrowed  Elis  Griffith's  method  of  putting  a  dot  in  the 
fork  of  V  when  it  represented  u.  Elis  Griffith  also  uses  the  two  forms  of  y  made 
familiar  to  us  later  in  the  grammars  of  Dr.  J.  D.  Ehj's  aud  Dr.  John  Davies. 


The  Booh  of  Elis  Griffith.  97 

1 8  Deinckryd  mawr  ar  led  ankrain     ....  « 
a  havl  a  ddattoto  hyn                                      Dd:  vab  gwilim 

19  Y  verch  yn  yr  avr  latbr  loyw     ....  b 
trwyddew  serch  trwyddo  y  sydd                         „              „ 

b.       Gwae  vai'dd  avai  gyva  i  orn     ....  c 

Vymendith  yn  yraowndir  „  „ 

20  Tair  gwragedd  ai  gwedd  val  gwawn     ....  d 
^r  biin  ni  bwy  hyn  no  hi                                     „              „ 

21  Nichynghorwn  i  chwi  yngheraint     ....  c 
dan  gynwck  maer  dyn  ai  gwnaeth                      U  ap  gutiin 

22  Mynnwn  y  mod  mewn  vn  man     ....  / 
kvfE  Evraid  kafEo  hiroes                                      Giito  or  glyn 

23  Y  dii  hydyr  or  dehevdir     ....  g 
kollaist  aroist  kaliestr  wyd                                     „           „ 

25  Ef  aeth  heddiw  inddiwel     ....  h 
J  dii  leidr  i  del  adre                                               Dd:  ap  G. 

26  A  oes  ddechymic  ym  on     ,,     .     .     .  i 
kavas  y  dyn  i  ennaid                                           Dd:  ap  Gtm 

28  .     Y  gigvran  a  gan  val  gwydd     ....  k 

ai  dywaid  bwy  vor  dydd  bwn  Daiiudd  ILwyd 

29  Tavarnvvr  wyt  wr  He  i  taria  dynion     ....  / 
kof  am  houn  kaf  im  heinioea         Jhon  ap  Rys  vab  Morys 

31  Devnner  eirra  dyn  orevryw     ....  m 
air  chwerw  am  wr  a  chorvn                                Dd:  ap  gtm 

32  Triffetb  mawr  i  trahoffir     ....  n 
o  ben  bon  byddwn  xjvf  yn  hwy                            ILowdden 

34  Ni  bii  dyn  damwain  breiddvyw     ....  »     o 
bolltod  braS  mab  alldiid  brych                       D.  vap  gwylitn 

35  Gwynnedd  kavas  dy  gynnedl     ....  p 
or  diwedd  i  wynnedd  wen       IL'n  vab  J.  vab  kynvric  moel 

36  Breddwydion  beirdd  addywedwid     ....  q 
a  chymrv  yn  baruv  y  byd     .... 

Tragwyddol  i  trie  i  ddaw  Dd:  TLxoyd 

38       ILem  ywr  vloedd  Uymar  vlwyddyn     ....  r 

y  daw  ef  annef  i  ni  „         „ 

40       Byd  angall  pesdallvvn     ....  s 

Vn  oi  bil  yn  webelyth  „         „ 

42  Annamyl  i  chwiirdd  bardd  Barwn     ....  t 
ni  rydych  gynt  ar  adwy            Gr:  llwyd  ap  U  ap  y  halan 

43  Howel  wyd  wiw  beiliwyd  wedd     ....  u 
trevliar  wise  trwy  lawer  oes                    Jevan  llwyd  brydd 

44  Kymrv  yn  gaetli  a  aeyfchant     .     .     .  '  .  v 
yniaoh  gwnckwerv  glwad  gymrv  gaeth    Lewys  glyn  hothi 

47  Mis  drwc  avu  ymhowis  draw     ....  w 
Taler  i  haylder  i  hon                                          Guto  or  glyn 

48  Mi  a  welais  mav  alar     ....  x 
Onis  myn  be  i  mi  mwy                                       Dd:  Nanmor 

49*     Bid  hyder  or  byd  hvdoL    ....  y 

ynddi  viid  wen  i  ddavydd  Dd:  vab  Edmwnt 


*  Llyfr  Bhys  Jones  in  margin. 
98560. 


98 


Cardifi  Manuscript  5, 


60       Gwiliaid  ir  wy  drwy  glo  draw 
bitt  tal  lie  ni  bo  tylwyth 

51       A  gae  y  verch  a  gaiaf  vi     . 
J  gvddio  dyn  dec  addwyn 

53  A  mi  yn  aros  llinnos  llv     .     . 
Hoyw  Em  avr  yhi  am  Erry 

54  Manylgae  vymvn  Eilgoed     .     . 
jhvn  i  tal  mewn  oed  tydd 

55  Pwl  vydd  kerd  pob  overddyn 
Dos  ir  nef  dysiwrnai  yw 

57       Drythyll  ywr  galon  drathec     .     .     .     , 
Erod  no  llattai  arall 

59  Mae  dyn  a  wisic  am  denni     .... 
Ac  aed  i  gwallt  gid  gwen 

60  Eira  mynydd  kaled  grawn     .... 
nid  adwn[a]  diiw  ddim  awnaeth 

63  Kan  hawdd  vyd  kannv  i  ddvvy  vi     . 
a  duw  Elchwyl  ai  diolcho 

64  O  gwnnevthum  ir  gwraic  neithwyr 
ynno  i  dof  inav  daviidd 

65  Gwaith  meddylgar  yw  karv     .     .     .     . 
O  hyn  varw  a  hi  yn  vorwyn 

66  Dysgais  ddwyn  kariad  Esgvd     .     .     . 
kywir  ni  mynegir  mwy 

G7       Dydd  o  wynvyd  eidic     .... 
ar  y  gwanwyw  oer  gwynawc 

68  Doe  i  royddwn  dioer  eiddyl     .     .     .     . 
llewpurt  a  dart  yn  i  din 

69  Yr  ywen  i  orrevwas     .... 
diwartho  diiw  dy  wrthiav 

70  Mae  Son  oron  ir  ynys     .... 
ac  yna  ith  vab  gannwaith  vwy 

71  Y  ddyn  oedd  ddoe  yn  yr  eglwys     .     . 
banner  pader  heb  peidiaw 

72  'Jclwed  ail  liined  Olevni     .... 
ylhv  ar  roes  morviidd  llvvyd 

7j.       Dechreiivyd  Adda  decbrynodd  Eva 

Ocbwant  i  vwjt  vint  y  valav     .     .     . 
heb  dranck  heb  orffen  na  ffridd  gorssav 

74       Mair  yw  ynbyd  rrac  perrigyl     .     ,     . 
a  biidd  ir  boll  dynion  byw 

76       Perchen  vo  mair  wen  ar  rranv     .     . 
Jesu  vo  yn  perchen 

78  Doe  yngyffelib  i  daw     .... 
yn  avr  yno  ir  Ennaid 

79  O  dduw  mae  yr  hyn  oedd  dda 
kywir  fFawd  ir  korf  yJiw 

31       Y  ddev  wr  arglwyddiuith     .     . 
}  gadw  aylwyd  gydwaladyr 


Bedo  brwi/nllysc 

Dd:  vab  Edmwntt 

Gr:  vap  gronnw  gethin 

Dd:  Edmwnt 

Deio  vap  Jevan  du 

Jthel  vab  gr: 

Dd;  vab  Edmimt 

ILowarch  hen 

Tomas  derllysg 

D.  vab  Edmwnt 

Lewys  glyn  kotJii 

Dd:  vab  gtm 

Bedo  Aerddren 

Dd:  vab  gtm 

gr:  gryc 

Dd:  ILwyd 

Dd:  vab  gtm 

Dd:  vab  Gwilim 


Jevan  brydydd  Mr 


Syrjffyllib  Emlyn 

Merediidd  vab  Rys 

Jolo  goch 

Dauydd  nanmor 


f 


P 


The  Booh  of  Mis  Oriffiih. 


99 


folo  goeh 

Dd:  vab  gtm 

Jolo  go's 

Sion  vab  Howel 

Sir  Dd:  Trefor 

Griiffyth  grye 

•     ■     •  i 

Dd:  vab  Gtm 

Sirffylib  Emlyn 

Jevan  brydydd  Mr 

Dd:  vab  JEdmunt 


Taliessin 


82  Pan  ddangosso  rrvw  dro  rydd     .     .     . 
Haw  vair  dros  bob  llavurrwr 

83  Yr  wybyrwynt  helynt  bylaw     .     .     . 
debre  yn  iach  da  wybren  wyd 

84  Annodd  ym  vn  hawddamawr     . 
Bettwu  i  mynnwa  ymmod 

86       Bryttaniaid  a  gaid     .... 

gorre  or  Bryttaniaid 
88   Mar:  Hari  vii:  Or  Roed  dayar  ar  Hari 

Arrioes  dim  o  ras  i  dad 

90  Davydd  vab  gwilim  ym  y     .     .     .     . 
bellacb  naw  Uawenach  ne 

91  Tost  oedd  ddwyn  trais  kynhwynawl 
■J  nef  gwiw  Oef  i  ddaeth 

93  Y  gwr  ar  roes  y  gwryd     .... 
Berffaith  heb  dranck  heb  orffen 

94  Siessus  ddaionnvs  y  ddiinaw  i  ddwyf 
yn  oes  oyssoeydd  yn  siessus 

96  Ordeiniodd  dilw  )r  dynion     .... 
diav  ar  donniav  a  ordeiniawdd 

97  }  santtessav  Oes  vn  tassel     .... 
oni  ddel  yn  wyn  o  ddu 

98  Evo  wnnaetb  pantion  arlawr  glyu  Ebron 
a  vydd  diogel  i  Vryttanna 

100  Benediceti  domine  drwy  nerth  lesa     ....  r 
Triigarredd  aarcha                                                             „ 

101  Krist  Jesii  gorrvcha  iti  i  kreda     ....  ( 
ynna  ir  helpir  owain  glain  goleva 

102  Dewi  kyn  dy  eni  kard  ordeiniaw  i 
man  ymyniw  ith  weddiaw     .... 

pob  tiied  pawb  at  ddewi  Davydd  ILwyd 

104  Klod  o  gam  arver  arverrant     ....  5 
am  gablv  jfesu  ai  wassanaeth                                    Taliessin 

b.  J  Anne  Boleyn:  Mae  son  dynion  ar  des  Ferigyl  Rac    peri   yn   avles 

nan  t)wlen  yn  y  boles  niad  honno  Ivnio  yn  les 

c.  Dwy  Ian    gonnwy  kannon  bawb  yngham  yn   vy  myw  niwyl  vymam 

vyugwar  heb  gadair  arian  dydd  dawch  dam 
N.B.  b  Sf  c  are  in  the  hands  of  E lis  Gr:  but  later  than  the  rest  of  the  MS. 

105  y  dissgynedigaeth  o  Adda  hyd  at  Vriitus :  )  adda  i  bii  vab 

aellwid  Seeth  ir  -  .  .  Seeth  hwnw  i  bv  vab  alwid  ennoc ends: 

y  brenin  Asgannvs  agymeixli  grevlondeb  mawr  wrth  i  vab  athrwy 
ddisyvy  y  vrenhines  Ef  a  ddivuddiodd  Selvivs  tat  Brutus  or 
vrenhineeth  Namyn  sevivs  yr  hwn  aoedd  iviangach  o  vlynydde  no 
thad  Brutus  oraches  hwnnw  ni  bu  dad  briitus  ynvrenin  or  Eidal 
Herrwydd  i  tystia  yllyvyr  a  Elwid  Polichronicka 

109  Yma  y  dechre  y  TLyvyr  .  .  aelwir  ynghymrvayc  Y 
Kronickyl  Byr  .  .  y  sydd  Esgrivenedic  Jr  dwyn  hof  am  y  xxiv 
Brenin  a  vamnwyd  yn  benna  ac  yn  wrola  or  Brytaniaid  J 
Edeilad  ac  gwnckwerrio :  Brutus  vab  Selvivs  vab  ....  Enneias 
ysgwyddwyn  awnaeth  diuas  aidderchoc  ar  Ian  avon  Dain  Ac  a  berris 
j(  galw  troya  newydd  Ac  a  Iwyd  wedy  liynny  kaer  Ivdd  ....  ends: 
yna  ir  aeth  [kydwaladyr]  parth  a  riivain     Ac  yno    i  dyweddawd 

G  2 


/ 


iOO  Cardiff  Manuscript  5. 

vowyd  megis  i  dyvod  merddin  yni  brofwydolieth  ///  Tri  mab  a  v4 
iddo  }vor  Alain  ac  idwal  1  with  y  hrai  hynny  a  viiant  dywysogion 
yngHymrv  Eithyr  ni  bii  yr  vn  onaddunt  yn  vrenin  Weldyma  i 
henwav  i  frif  geyrrydd  affwy  ai  decbrevawdd. 

117  Yma  J  dechrevir  J  JLyvyr  a  Elwir  Jachersaint  yn  lie  mae- 
ynnodedic  lower  o  saint  kymrv  ai  gennedigayth  :  Meibion  kynnwyd 
kynwydio  vab  kynvelyn  vab  arthwys  vab  kynnew  vab  koel  //-  kynnon. 
docbwyn  malasiilien  a  thannawc  ....  eiids :  Seirriel  vab  owain 
dannven     Dewi  vab  sanck     kybi  vab  Sele. 

121  Vma  J  dechre  y  llyvyr  a  elwir  chwedtl  tsbrtd  gwidow r 
ILyma  val  damwyniod  ddav  ynnydolic  arvntv  gynt  mewn  trefyn 
frainck  yr  bon  a  Elwid  lassiisein  deec  arhvgam  ovilldyroedd  |  dref 
veian  Sef  yDgwilie  ynydolic  jf  bii  varrw  Bwrdais  or  dref  ....  ends  .• 
ynna  i  kredawdd  pawb  ")  vynned  ef  ir  drvgarredd  ac  yn  lie  ynoU  y 
confermws  y  pab  y  llyvyr  bwn  &c. 

Myvi  Ellis  vab  griiffydd 

141  Yma  J  dechre  y  llyvyr  aelwir  ymryssok  tr  ennaw  ar 
KORF  yrhwn  a  droes  Jolo  goch  o  ladyn  yngHymrv  aeec :  Sef 
agannai  yr  ennaid  wrth  y  korf  dan  Ochaia  a  jf  bain  yn  dost  adrvanaf 
gorf  dielw  agyr  obryd  aiddiy.sdyr  gogaf  dy  gam  v^eithredoedd 
ath  folineb  ifynnon  y  ddryc  viicbedd  a  cbam  valchder  drwc  o  beth 

itb  ysgwyd  traviiost  ynoydran  yvengtid  yn  y  byd  hwn ends  : 

ddydd  Brawdd  pan  vo  yn  ysgrivenedic  gvyeithred  pawb  yni 
daal  ....  Ac  yn  barnnv  arvy[w]  ameirrw  vod  yn  gyvion  vrowdwr 
hrryngomni  Herrwyd  yn  ymrryson  an  dav  atteb 

146  Ynnato  Rinnwedd  addanvonnes  diiw  i  druan  o  ddyn :  Y 
gynnta  y w  diiw  ai  Eunav  i  hiin  dryro  dy  galon  i  mi  ac  aliissen  ir 

tlawd ends :    yn    nawed    Rinnwedd    yw    kardi    vy vi   ar 

kriaduriaid  ykristynnogiou  oil  Er  y  karriad  a  ddangossais  i  Ery 
pecbadiirraid  y  byd  a  gwell  yw  gennyf  i  hynny  noffe  dringiiit  arhyd 
piler  o  vayen  agyrhayddai  or  ddayar  hyd  yn  nef  ar  pilar  yn  llawn  o 
Ellynnav  llivaid  J  rrwygo  dy  gnawd  ac  yw  archoll  hyd  yr  esgyrn 
Atl3[ithe]  mewu  pechod  marwl. 

149  JLyma  pvm2i  pryder  mair  yr  hwwn  i  doluriawd  hy  yny  byd 
hwn  &c. :  Kynnta  vu  pan  presenttiwyd  Ef  yn  y  demyl  rwng  dwylo- 

semion  gyvion ends :  pan  ddisgynwyd  Ef  iarry  groys  ir 

Uawr  ac  ai  derbyniodd  hi  ef  rrwng  i  dwylaw  ai  dav  vraich  Mair 
Wyrf  vorwyn 

150  Yma  i  dechrevir  ymeddianne  am  veddyUied  a  moliannv  y 
piim  pryder  mair :  ILyma  val  i  klybii^evan  vyngylwr  ynarglwydd  ne 
■Jesu  yn  dwedud  vy  mam  ty  di  a  ddioddevaist  Bum  galar  dolvrrvs  om 

aches  i  ynny  Byd  Invu ends :  vel  i  hrodded  vyui  hrwng 

dy  .  .  vreichiaii  di  vy  mam  yn  gyffelib  i  hyny  i  dodaf  innaii  yren- 
neidiaii  Etholedic  pan  Elont  or  byd  yma  yn  dy  veddiant  ti  vy  mam 

151  J  ddysgu  ydynnabod pawb  wrth  liw  :  Yn  yrhen  amser  gynt 
i  ddoydd  wr  doyth  dysgedic  ac  yn  gyvarrwydd  or  gylvyddyd  yr  hon 
a  enwir  fysnamei  [physiognomy]  .  .  .  hennw  y  gwr  hwn  oedd 
Eabei  moysses  //  yr  hwn  a  ddy vod  y  gellir  y  dynnabod  pob  ky vriw 
ddyn  wrth  i  liw  kanis  Saith  blaned  y  sydd  a  saith  liw  affob  Uiw  yn 
ymryvaylio  i  nattur  rac  i  gilidd  ....  Yn  gynta  i  dywawd  am  wr 
dv  .  .  y  sydd  gymvsgedic  or  tridevynydd  .  .  or  ddayar  ar  moor  ar 

awyr ends :  Am  wr  melynllwyd  Edrych  yn  i  wyneb  yn 

ddisgevliis  o  bydd  attal  ari  barrabyl  ef  a  ddyly  vod  yn  garrvaidd  hygar 
ac  yii  ddissymyl  .  .  .  Am  hynny  f  dyly  vod  yn  wradwddiis  yraysc 
Uiiosiogrwyd 


The  Book  of  Elis  Griffith.  iOi 

155  Natturrie  y  saith  Blanned:  Sattwrnnws  y  sydd  sych  ac  oerr 

:ac  awima  y  gwyut  a  marvolayth  / ends:  Luna  y  sydd  Oerr  a 

gwlybyri'oc  ac  awnna  law  ac  oyrni 

b.  Y  llyvyr  a  ddanvones  Alesdottlys  J  alexsandyr  Mawr  0 
■adynnahodigayth  dynion  wrth  J  hyrryf:  Gwybydd  di  yn  hysbya 
Tod  llesdyi-  y  plant  ynghyloh  amser  hritli  val  kroclian  yn  berrwi  ar  y 
taan   lliw  da  y\v  lliw   hrvdd   velyn   arrwydd   Eissie    berrwad    aryr 

hrith ends :  Kamrre  bychain  maan  arrwydd  i  vod  y  dervysgvs 

AC  yn  allvoc  i  weithreddoydd  //  kamrre  kyvartal  arrwydd  da  yw  /// 
Y  neb  y  bo  ]  gnawd  yn  veddal  laith  .  .  ^  ^  wyueb  na  rryvyr  na 
(rryhir  .  .  .  .  ac  ymadrodd  gloyw  Eglvr  .  .  .  llyma  yr  arwyddi  gore 
4ic  y  sydd 

162  y  wrragedd  Er  bennicka  ar  a  vu  Jrrioed  :  Eva  a  vu  decks 

b.  Henntve  y  vii  merthyr  pentia  :  Saint  Lassarr/  St.  krystoffyr  &c. 

c.  Saith  anwylddyn  diiw  :  Pedyr  yr  hwn  y  liroddes  krist  'Jddo 
y  gorriade  nef  a  dayar     ^evan  vyngylwr  &c. 

163  Saith  gasddyn  diiw  :  Kaym  vab  Adda  am  ladd  abel  wrrion  &c. 

b.  Yma  y  dechre  y  llyuyr  or  ymadroddion  avii  rrw[ng'\  y  saithwyr 
DOTTHION  AR  yjiERODYR  DiACKLEssiA  hevTwydd  cudw  yti  vyw  J  vn 
mab  Ef  liaac  J  varvolayth  drwy  dyssyvy  J  lysvam :  Yn  yr  amsar 
j[  ddoydd  .  ddeacklesian  yn  ymerodyr  yn  hrvuain  J  bu  varrw  yr 
ymerrodres  gyntta  ar  avu   ^ddo  a  gado  yr  vn  mab   oedd  rynthvnt 

ynymddivad   o  vam ends:  ynna   )r  y   dynnabii    Bawb    ") 

hanwired  hi  ac  yn  lie  wedi  hynny  )r  adroddes  yr  actios  a  oydd  ^ddi 
^  wnevthiir  y  kvbuddeidion  awnnaytlioydde  hi  arnnaw  megis  j(  traytha 
JT  ystori  y  Blayn  Ac  ynna  'J  gyrwyd  y  hi  yw  dibennydd  yr  hwnn 
aeydd  nodedic  yn  yr  amser  hwnnw  ^r  neb  a  dorrai  Beiriodas 

Elis  gkuptdd  ai  Ennedigayth  yngronnant  voha  ymplwy  llanbassaph 
yn  Sir  y  fflint  ai  ysgrivenodd  anno  M  caocc  xxvij  yn  llundaiu 
ymhslas  Sir  Robert  Wyng[field]  yn  yr  amser  hwnw  depetti  ynghaleis 

225  Dwyrrain  twymyn  Sych  tnedd  devrrvd 
lliin  maharon  Hew  Seythydd     .... 

Jr  lie  y  kair  lie  rrew  7'*  y  Hoer  Aiion 

226  y  xii  peth  y  sydd  y  llyyru  y  Byd  ac  ni  Ellir  J  gwaredu : 
Brenin  Ennwir     a  Gwan  arglwyd     Ac  ynnad  kam  weddawc  &c. 

b.        Triffeth  nis  kavas  annayl     A  diav  y  hrydd  duw  ir  hayl 
Bywyd  llawen  presennol     a  gwlad  neff  ar  glod  yunol 

u.        Dav  beth  sydd  gas  gan  anwych  ac  nid  kas  gan  va  gwas  gwych  &c. 

•d.       ILymma  vyd  Ergryd  oyigrai 

llawn  athrist  vydd  Jlvnieth  rrai     .... 

kayth  pob  arglwyddiaylh  7   ddyn  .     . 

ar  a  ddigwydd  ar  Ben  Anon 

228       Nawkant  "]  awavant  ynwiron  oeydd  adda  &c. 

b.  Pedeir  mil  achwechant  byd  ormoodd  &c. 

c.  Proffwyd:  y  wennol :  y  mol  y  llewes  y  kair  mab  dall  yr  hwn 
a  Ennir  yn  aap  ac  a  vegir  yn  wadd  ar  gweithredoydd  gwennwen- 
wynic  abery  yn  ynnys  brydain  trabarhao  kyvraith  y  kanolvyd  &c. 

230  Arwyddion  taliessin :  Panua  gy  votter  main  gwynnion 
gwynned  oii  gorwedva 
a  fawb  yn  kyvarch  parch  ^r  penna     .... 
ar  kam  ar  i  varch  ar  kywir  yn  issa     .... 
a  ddwetto  yn  vchel  Elwir  yn  ddoytha     .... 
ao  o  hynny  allan  saysson  a  ddivlanna 


i02  Cardiff  Manuscript  5. 

231  Pan  vo  kyffro  ar  j  brya  kyvoythoc     ....  a 
ac  ynniwed  y  saith  gaith  anhriigaroc                       taliessin 

h.       Orddod  vron  orvod  gwisgan  deirkad     ....  b 

Pvm  Brenhiriiayth  a  ddaw  _  Anon 

232  Bercvddwyd  gronnw  ddu  o  Voon  :  Val  liyn  )  dangoses  yr 
ysbryd  ^ddo  yni  gwBC  /  Myvi  n  bair  tervyn  gelyn  gylbant  gwr 
llydann  jf  gleedd  balch  "j  vonnedd  ....  ends :  A  ffen  achwyn  /  a 
marvolayth  heb  gwyn  a  drvd  heb  newyn 

233  Arwyddion  mab  y  dyn  Ni  byd  Bydd  Balchder  ynddo  ac  ef  a 
geidw  "]  Vorwyndod  or  pan  ddcchreu  Ryvelu  oni  Enillo  y  groes 
Venndigaid  Ef  a  vydd  kymro  o  dadwys  a  Sais  o  Ennedigayth 
ac  a  vydd  gwaed  ffrank  ynddo  ....  ac  a  elwir  kelioc  y 
Bryttaniaid ends  :  Ac  Ef  a  ynill  yr  boll  Vyd. 

234  Panvo  Uoygyr  heb  gynnor  ac  aggor  ar  longav     ...        c 
Blwyddyn  a  Vydd  yn  ddiheddwch     .... 

jl  giiro  Sayson  val  mocb  J  gorse  Vochuo     .... 
y  trie  heddwch  tragwyddol  gidar  Bryttanuiaid 

e 

235  Dylid  y  broffvvydoliaytli  /  Vawr     ....  d 
o  bai  wir  gair  y  Bergam     .... 

Dydd  ssias  a  diwedd  Saisson  Gr:  vab  Dd:  Vychan 

236  Byd  yvrifed  ^r  gwledydd  e 
Brithvyd  ^r  yseunyd   Sydd     .... 

a  duw  gida  mab  y  dyyn  [Dd:  lloyd) 

238  Vo  ddaw  byd  ar  gryd  a  ebyd  ocbi  f 
ar  pwys  yn  ddwys  ar  yr  Eglwysi 

ar  brodvr  llwydion  yn  ymgynghori     .... 

a  ffen  devic  maylor  ar  lawr  glyn  teivi     .... 

Esdronion  ddynion  drwy  ddirvawr  gethri 

a  ddiva  ydlan  yr  eglwysi     .... 

oni  ddel  y  droganwr  }  oresgyn  darvu 

Byd  ar  grwydyr  gwedi  brwydyr  Einion     .... 

Byd  yno  gymro  }   gymrvd  alldvdion 

Frqffwydolieth  ddewi  a  chrynodeb  Taliesin 

239  Vel  i  canodd  R.  N.  pob  gair  yni  air  amser  Hart  viii  g 

Krist  kadwr  wythve  Brenin  dyledoc     .     ,     .     , 

krist  dyrcha  wellwell  krist  wayd  archolloc        Rys  nan  mor 

243  Dyroganaf  ']  byn  kad  ymhob  man  A 

kymry  ar  gyngryd     .... 
Er  a  vo  yni  bamau  diaii  y  deaiiant  Tal  Jesin 

244  Val  iroyddwn  gan  yr  hwyr  t 
yn  vymblas  yn  dywedud  llawsswyr     .... 

Heb  y  '  gochyl  ddii'  .  .  dydd  da  ]  ddyddgv  ac  ^van     .     . 
J  kawn  ddial  ar  y  saysson 
dwyll  y  kyllyll  hirion 

245  Serch  arois  ar  cbwayr  Esyllt     ....  k 
Barnv  ymyw  ne  varw  yny  man                            Tiidiir  died 

246  Aro  dioer  ir  yderyn / 

Ac  ysbryd  llvn  gwas  brawd  llwyd     .... 

pen  porthor  nen  parth  ancf  Edwart  ap  hrys 

248       Grufiydd  awenydd  vniawn  .  .  vab     'n     .     .     .     .  m 

Ennwoc  wyrth  anna  gwrthie  ad:  llwyd 


The  Booh  of  Elis  Griffith. 


i03 


249 


250 


251 


252 


253 


254 


O  Vavglwydd  pa  sawl  blwyddyn 
ysydd  dda  o  einioys  i  ddyn  .  . 
i  gvvlen  ddibea  i  ddydd 

Hedde  awnnai  asse  ynnysic 
gwerydd  oedd  trvgaredd  iddaw 

Y  gleisiad  daliatti  Iwvyr     .     .     . 
a  Hew  a  wise  gockwll  avr 
Mydyr  ompwll  medra  ampen     . 
mor  dec  i  hanhraeg  a  hi 

Oyr  yw  vymyroii  ar  vymyryd 
am  vn  vercli  i  biim  ynvyd     .     , 
addaw  kof  iddi  ai  kaar 


Gr:  ap  dd:  vychan 

Dd:  ILxoyd 

Jvann  ieia 

Bedo  hrwynn  Uysg 


Bedo  ayrddren 
Dd:  vab  gwilim 


Anon 


Gwae  vab  a  vegid  yn  drassyth     .     . 
ar  drws  gwichiedydd  ar  dro 

Annei'ch  ac  anuerch  oddigenyf     .     . 
och  dduw  am  wen  verch  ddaviidd 

256  Mar:  syr  Ho: — Chwitffordd  oedd  briffordd  braffwin   .   .   . 

am  vn  oi  vath  mwy  yn  voes  Sion  ap  Howel 

Kai-air  kred  ked  kynnydd  kreawdyr  llii  beedd  .... 
dod  ym  gyvran  oth  wlad  ath  vvledd  folo  goch 

Gwylkl  wy  niwn  ai  gweell  dim     . 
Seren  bren  Er  i  sorri 

GrifPt  y  plwy  i  greft  ai  plyyc 
om  dawr  gwyn  ab  nvdd  im  dwyn 

Daviidd  pam  nad  y  divar     .... 
mogel  nid  mi  yw  hrys  mevgen 

Griiifydd  gryyc  ddirmic  ddarmerth  &c 

i|Golwc  duw  ardylodion     .... 
a  ddervydd  ynydd  yn  nos 

Mis  Ebrill  ebrwydd  blodav     .... 

Mia  meheuin  manog  planed     .     .     . 

ni  chvvsg  duw  pan  ro  wared 

kredaf  aurddolaf  ir  ddelw  aurddockaf    .... 

amyl  wylo  amail  alayth 

Privai-dd  kyffredin  wyf  i  ]elffin     .... 

Taliessin  wyf  i  bellach 

Kelveirdd  keissio  i  ddwy  kadw  y  gamp  ni  allwy     .     .     . 

Poyd  hir  ddialedd  ar  vaylgwn  gwynedd 

Pedesdric  awna  ^r  porth  pan  ddeiiaf  &e. 

Pa  ddyn  gynta  a  orvc  alfa     .... 
a  EUwng  Elfin  or  Hilal  goravrin 

266  Kynneddue  meddod  yrhain  ysydd  abyl  i  ladd  Ennaid  a 
chorff:  Kyntta  kynneddef  Ef  yw  gwasgarwr  y  synnwyr  ysgylusswr 
y  meddwl  Disdrowiwr  y  dyalld  &c. 

b.  Naw  hrinvvedd  yfern    Sul    megis    i   dengys  saint  awsdin  yn 
y  Uyvyr  a  elwir  de-ceuetate  dei  &c.         left  unfinished 


255 


257 

259 

260 

261 

262 
263 

b. 


264 

b. 

265 
b. 


f 


9 


Gr:  gryc 

I 

D.  vab  gwilim 

m 
Gr:  gryc 

a  fragment— 8  11.        n 
o 
llowdden 

IVi  chlowais  ganv  p 
0  dudur  aled 
ond  y  ddau  hyn 


j04  Cardiff  MoMUScript  6. 

'M.S.G  =  Pli-  171V1-  Miscellanea,  containing  '  Historical'  and  Moral 
Triads,  the  Interpretation  of  Dreams,  the  '  Histories*  of  the  Dog-star, 
of  Trji'tan  and  Esyllt,  of  the  Seven  Wise  Men  of  Rome,  Eeligious 
plays  and  Dialogues,  in  verse,  between  Bodj/  and  Soul,  Arthur  and 
Eliwlod,  the  king  and  his  servant,  the  Young  Man  and  the  Wren, 
Eiry  Mrjnydd,  selected  sayings  and  passages  from  'Dionysius'  Cato, 
Seneca,  Marcus  Aureiius,  etc.  Paper;  7|  x  5|  inches;  190  pages, 
stained  and  imperfect  in  many  places,  especially  at  the  corners 
and  margins  which  have  been  clumsily  covered  with  tracing  paper ; 
circa  1550  ;  bound  in  morocco. 

1-6  Mere  fragments  of  three  leaves  containing  the  beginning  of  the  Triads  of  the 
island  of  Briitain 

7.  Tri  halogion  tcvlv  ynys  brydain  :  tevlv  kyswallan  lawir  a  roesant 
hualeu  [dan]  draed  i  Meirch  bob  ddav  tra  fvont  yn  ymlad  [a  seri]gi 
gwyddel  yngraic  y  gwvddel  ymon  athevlv  rriallawn  ap  vrien  yn  ymladd 
ar  saeson  a  thevlv  kyhelyn  o  beyn  [=leyn]  yn  ymladd  ag  edwin  ymryn 
kenav  yn  rros  ....  ends :  Tri  avr  dorllwyth  ynys  brydain  fv  vrienn  ag 
eiddil  a  front  yn  vn  dorllwyth  a  fvont  yngroth  nefynn  ferch  brychan 
byrcheinicg  i  mam  ....  gwrgi  a  achein  ddosth  plant  prydyr  ap  EUfer 
gyscordd  fawr  a  fvont  yngroth  avrddel  merch  gyfarch  i  mam. 

10.  A  compilation  based  on  the  Old  Testament  history  and 
genealogy :  Pvmtheng  mlynedd  cedd  oed  adda  pan  ynillodd  gain  a 
chalmonia  ag  nid  aeth  i  lin  ef  ond  hyd  y  seithfed  vtifedd  ....  Noe 
ap  lameth  a  weodd  Uiain  a  brethyn  gynta  erioed  a  siwbal  ap  lameth 
a  gafas  mysig  ag  a  ganodd  delyn  ag  organ  yn  gynta  ....  ends  : 
maen  .  .  .  y  gwr  bonheddig  ai  dyko  ef  meawn  arfav  kry  a  chadarn 
ymatael  i  frenin  fydd  yr  hwn  a  ddvg  yr  angel  yni  goron  pen  yrodd  ef 
lywsiffer  or  uef. 

15.  ILyma  ystori  afynegir  am  ystyr  y  seren  \  wentcynig  yr  hon  a 
elwir  seren  y  kwn  kanys  ynynv  a  wna  hi  a  brathv  yn  chwerw  megis  ki 
ai  hwrs  hi  y\v  .  .  .  dyddiavr  kwn  ....  ends :  gwell  magwrieth  yw  i 
ddyn  y  kig  nar  pyscod  a  gochel  rrag  kvmrvdgorraod  o  fwyd  rry  halldna 
diod  tra  hen  na  rry  newydd  kig  iralld  ysy  iachvs  a  da  kanys  mesvr  sy  dda 
ar  bob  peth. 

19.  O  adda  liyd  ddiliw  2284  ;  o  ddiliw  hyd  abram  12.'22  ;  o  abram 
hyd  enedigeth  krist  1004  blynedd 

b.  Y  xij  gwyn  wener  .  .  .  y  gwener  Ivynta  or  grawys  &c. 

20.  ILyma  grenydd  duw  ai  ddiscyblion  y  tair  mair  yn  dair  chwiorydd 
ar  rrain  a  briodes  dri  gwr  .  .  .  Joseb  alffvs  a  sebadeus  &c. 

b.  Triocdd  arbenig :  Vn  tri  arbenig  vn  dvw  ysydd  vn  klavvr  y  ddayar 
vn  gwr  y w  angav  ....  ends  :  deg  tri  ar  benig  deg  pren  paradwys  deg 
tant  telyn  dd:  broffwyd  deg  gair  deddf. 

21.  ILyma  ddevall  brevddwydion  o  waith  daniel  broffwyd 

Gweled  dy  fod  yn  dal  adar  ynill  yw 

Gweled  dy  fod  ymynd  i  lys  balch  dydwyllo  yw     .... 
G.  dy  daro  a  hayarn  koUed  yw     .... 
G.  gole  cannwyll  llywenydd  yw 
G.  medi  brwyn  marfolaeth  yw     ....     ends  ; 
G.  dyfod  yn  addoli  i  dduw  ne  mynd  yw  addoli   llywenydd  i 
dduw  yw 

25.  0  myni  wybod  gicahan  rrwng  gwraig  a  morwyn  kymer  y 
famlys  goch  a  gwna  yn  bowdwr  &c. 

6.  Kylch  y  ddayar  180000  o  filldyroedd  ddevddeng\vith  a  hyny  o 

gennol  y  byd  //  y  gogofant  a  lechair  megis  pwyn  ynghanol  kwmpas  &c. 

26.  Henwiu  y  tair  merclied  sy  yn  rroi  denghedfeu  &c. 


The  Story  of  Tristan  and  Esyllt.  i05 

27.  0.  k.  pan  las  rrodri  mawr  a  gwiraid  877  yna  alvrvd  frenin 
lloeger  a  drocs  kyfreithiav  kymrv  yn  saesneg  or  gymraeg  o.  krist 
pan  fv  farw  anarawd  ap  rrodri  913  &c. 

b.  Ystoria  Trystan  :  Yn  y  kyfamser  yr  aeth  trystan  ap  trallwch  ag 
esylld  gwraig  briod  march  ap  meirchion  ar  herw  i  goed  kylyddon  a 
golwg  hafddydd  yn  Haw  forwyn  iddi  ar  bach  bychan  yn  bayts  gidag 
ynte  yn  dwyn  pasteiod  a  gwin  gidag  wj'nt  a  gwely  o  ddail  awnaeth  bwyd 
iddvnt/ag  ir  aeth  march  ap  meirchion  at  arthvr  i  gwyno  rrag  trystan 
ag  i  dolwyn  iddo  ddial  i  syrhaed  arno  .  .  ,  .  ag  yna  ir  aethant 
ynghylch  koed  kylyddon  kyneddfav  a  oedd  ar  dristan  pwy  bynag  a 
dynai  waed  arno  ef  marw  fyddai  Pwy  bynag  i  tynai  ynte  waed  arno 
marw  fyddai  a  ffan  glowodd  esylld  y  son  ar  siarad  o  bob  parth  ir  koed 
dychrynv  awnaeth  hi  rrwng  dwylo  trystan /ag  i  gofynodd  trystan  iddi 
paham  i  dychryiiasai  hi  ag  i  dowad  hithe  mae  rrag  ofn  am  danaw  ef  ag 
yna  i  dowod  trystan 

Esylld  -wen  na  tydd  ofnog  tra  fwy  fi  ith  erchwniog 
nithTTg  trais  tryohau  marchog  na  thrychan  Ivr  llyrygog 
Ag  yno  i  kodes  trystan  i  fynvag  a  godd  i  gledde  yni  law  ag  i 
kyrchodd  y  gad  yn  gynta  ag  i  gallodd  oni  chyfarfv  a  march  ap 
meirchion  ag  a  ddowod  march  ap  meirchion  /  mi  am  ladda  iy  hvn  eri 
ladd  ef  ag  yna  i  dowod  y  gwyr  dra|ill*  mefl  i  ninav  od  ymyrwn 
arno  ag  yna  ir  aeth  trystan  trwy  y  tair  kad  yn  ddi  argvwedd  a 
chae  hir  oedd  yn  karv  golwg  hafddydd  sef  a  wnaeth  yntav  dowod 
lie  i  roedd  esylld  a  chauv  yr  englyn  hwn 

Esvlld  wen  serchog  wylan  o  dwydaf  ar  ymddiddan 
ef  a  ddiengis  trystan 
Esylld  :  bae  wynn  o  gwir  a  ddwydi  wrth  ymddiddan  a  myfi 

gordderch  avr  yt  a  geffi 
kae  hir  .•  gordderch  avr  nis  damvna  am  a  ddwydais  yt  yma 

golwg  hafddydd  a  garaf 
Esylld:  OS  gwir  y  chwedel  gynav  addwydaist  ym  oth  enav 
golwg  hafddydd  a  fydd  tav 

Ag  yna  i  raeth  march  ap  meirchiawn  at  arthvr  yr  ail  waith  ag  yr 
wylodd  wrtho  am  n a  chae  na  gwad  na  thai  am  i  wraig  briod  ni  wn 
i  gyngor  iti  ond  hyn  heb  yr  arthvr  /  gyrv  gwy[r]  o  gerdd  danav  i 
leisio  iddo  o  bell  ag  yn  ol  hyny  gyrv  gwyr  o  gerdd  dafod  ag 
ynglynion  moliant  oi  folianv  ef  ai  ddwyn  oi  lid  ai  ddigofaint  a  hyny 
a  wnaethont  /  ag  wedi  hyny  trystan  a  elwis  y  kerddorion  ato  ag  y 
rroddet  iddvnt  dderneidie  o  avr  ag  aiian  ag  wedy  hyny  i  gyrwyd  pen 
y  dyngnefedd  ato  nid  amgen  na  gwalch  mai  ag  gwyr  [=  ap  gwyar] 
ac  yna  y  kanai  walch  mai  yr  hen  englynn  hwn 

G.i    [Prwystyl]   fydd  tonn  anfeidrawl  (pann  fo)  ton  mor  yn  y  kanol 

(pwy)  wyd  filwr  anianol 
T.  **  brwystyl  tan  a  tharan  kyd  bo  i  brwystl  a  gwaran 

ynydd  trin  myfi  yw  trystan 
G.  Trystan  gynheddfe  difai  ar  dymadrodd  ni  chawn  fai 

kydymaith  yt  oedd  walchmai 
T.  Mi  a  nawn  er  gwaichmai  ynydd  o  bai  arno  waith  kochwydd 

nas  gwnair  brawd  eri  gilidd 
<?.  Trystan  gynheddfav  talgrwn  onim  gomeddai  arch  grwn 

mine  a  nawn  ore  i  gallwn 
T.  Mi  ai  gofwya  er  kaen  nis  gofyna  er  graen 

Pwy  ywr  nifcr  sydd  or  blaeii 
G.  Trystan  gynheddfav  hynod  nid  ydem  ith  ydi:abod 

tevlv  arthvr  sydd  ith  ragod 
T.  Er  arthvr  ni  fygylaf  naw  kan  kad  ai  kynhyrfa 

cm  lleddir  mi  ai  lladda 
G.  Trystan  gynheddfav  rrianedd  kyn  myned  yngwaith  kochwedd 

gore  dim  oedd  dyngnefedd 


*  A  miscript,  evidently,  for  Gwyrda  ereill  t  Cf.  mijvyrian  p.  132. 


i06  Cardiff  Manuscript  6. 

T.  Ocha  jngledd  ar  ynghlvn  am  Haw  ddeav  yu  ddi  hvn 

uid  gwaeth  i  mi  nag  iddvi) 
G.  Trystan  gyneddfau  eglvr  hyddelld  babaer  oth  lafvr 

na  wrtliod  td  gar  yt  arthvr 
T.  Gwalchmai  gynheddfav  frada  gorwljohyd  kafod  kan  tyrfa 

fal  im  karo  i  kara 
G.  Trystan  gynheddfav  blaengar  gorwiycliyd  kafod  kan  dar 

dyred  ymddiddan  ath  gar 
T,  Gwalchmai  gynheddfav  gwrth  glyoh  gorwlychyd  kafod  kan  rrycli 
myfi  addo  lie  mynych 
Ac  yna  i  raeth  trystan  a  gwalclimai  at  arthvr  ag  y  kanai  walchmai 
yr  englyu  hwn  : 

G.  Arthvr  gyneddfav  amgen  gorwlj-chyd  y  kan  pen 

llyma  drystan  bydd  lawen 
A.  Gwalchmai  gynheddfar  nifai  yuydd  trin  nyd  ymgelai 
kroeso  wrth  drystan  iynai 
Ac  nid  ynganodd  trystan  er  hyony  ,   Yna  y  kanodd   arthvr  yr  ail 
englyn      [Trys]tau  wynn  bendefig  Uv  [k]ar  dy  genedl  gida  thydv 

a  minav  yn  ben  tevlv 
ag  nid  ynganodd  trystan  er  hynny  .  ag  i  kanodd  arthvr  y  iij  englyn 
Trystan  hendefig  kadav  kymer  gystal  ar  gorav 
ag  yn  gowir  kar  finav 
ag  er  hyny  ni  ddowod  trystan  ddim 

Trystan  gynheddfav  mowrgall  kar  dy  genedl  uithwg  gwall 
nid  oera  rrivng  kar  ar  Hall 
ag  yna  ir  atebodd  trystan  arthvr 

Arthvr  o  honot  i  pwyllaf  og  oth  beu  i  llafaraf 
ag  a  fynj'ch  mi  ai  gwnaf 

Ag  yno  i  tyngnyfeddodd  arthvr  a  march  ap  meirchiawn  ag  am- 
diddanodd  arthvr  a  hvify  ill  dav  ar  gylch  ag  ni  fynai  vn  o  honvnt  fod 
heb  esylld  ag  yno  i  barnodd  arthvr  ir  naill  pan  fair  dail  ary  koed  ag 
ir  Hall  pen  na  bai  ir  dail  ary  koed  ag  ir  gwr  pried  gael  dev^is  ag  ai 
dewisodd  ynte  pryd  na  bair  dail  ary  koed  o  achos  livyya  fyddair  nos 
yr  amser  hwnw  ag  i  mynegis  arthvr  i  esylld  hyny  /  ag  i  dowod  hi 
bendigedig  fo  y  farn  ar  neb  ai  rroddes  ag  i  kanodd  esylld  yr  englyn 
hwn  Tri  ffren  sy  dda  i  rryw       kelyn  ag  eiddew  ag  yw 

a  ddeiliau  ddail  yu  i  byw        trystan  pie  fi  yni  fyw 

33   Ystoria  vii  doethion  rrvfa\in\  :  diakaiesiawn  oedd  amerodr  yn 

rrvfain  ag  wedi  marw  i  wraig  briod  ef  a  gadv  vn  mab ends  : 

ag  a  orfv  ar  y  -wraig  gario  y  gwr  marvr  ai  gladdv  drachefn  /  ag 
felly  arglwydd  amerodr  i  bydd  dywraig  di  itithe  o  rroi  di  y  mab  i 
angav 

59  A  Welsh  PLAY*     Y  datganwyr,  i.e.  Dramatis  personae  : 

yr  yffeiriad  \  ar  prygethwr 
i  was  \  y  gwr  kadarn  g  *  *  *  * 
mwndws  I .     i  wraig  ef      .       gwsnaythwr  y  gwr  kada\rn'] 

yrff:  Pwy  ydiwr  gwr  draw  gwycli 

maer  raerched  arno  .  n  .  edrych 

sy  yn  gwisco  ffwr  bevnvdd 

brethyn  ffein  melfed  newydd     .... 
y  gwas:  Gwr  yw  addoeth  o  loeger     .... 

ar  kort  i  bv  n  y  marfer 

fo  wyddis  ari  faner     .... 
y  gwr  h:  mastr  mwndws  .  .  .  oi  wsnaythv  mawr  ywr  elw  . 

yjf;  twyllodrvs  yw  dy  feister     .... 
y  gwr  k:  kasa  dyn  yn  y  farehnad 

ydiw  geny  y  ffeiriud     .... 

Pwy  sy  yrtvan  mor  fydol     .... 

a  chwchwi  r  gwyr  ysbrydol     .... 


Compare  Peniarth  MS.  5C,  p.  136. 


Beligious  Flays  and  Dialogues.  i07 

yff:  rraid  vt  or  byd  ymadel     .... 
bvost  gybydd  kwaethog 
ag  erioed  yn  anrri  garog 
ti  a  gai  rwan  wrth  dangen 
ryu  mesvr  ar  vn  Uathenn 
y  ffwr  k:  Archa  i  ddvw  fy  lielpv     .... 
yff:  kymraist  drwra  "ydifeirwch     .... 
wy  yn  gorchymyn  dy  oned     .... 
at  i  geidwad  ai  brynwr 
onid  krist  nid  oes  helpwr 
77   V prolog :  Vyngwif  anwyl  gredigion 

ochychwi  sy  bobol  ffyddlon     .... 
er  fy  mod  yn  twytsio  peth 
ar  y  byd  ai  natvrieth  j| 

79        II   kais  y  trydydd  dydd  wedi  dav 

hafaidd  fyhefin  yscwyddav     .... 

ywr  trigain  awr  i  trigant  Dd:  Nanmor 

81  Krist  lesv  gorvcha  iti  i  kyfarcha  &c. 

b.  Pvm  achos  i  dylir  vrddasv  gwraiy  yn  fwy  na  gwr  ■  kynta  yw 
gwraig  a  wnaetlibwyd  o  feawn'paradwys  &c. 

c.  Bonedd  Hari  viii  ap  Hari  vii  ap  edmwnd  ap  owain  &c. 

82  Eodri  mawr  a  ranodd  y  tair  talaith  rrwng  i  dri  mab  &c. 

83  Ymddiddan  afv  rrwng  yr  hen  wr  ar  gwr  ifaingk 

Ar  nawdd  duw  fy  ewyrth  heini/  mi  a  mofyn[wn]   .  .  . 

kyngor  kali  rrag  peryglav     .... 
diolch  ith  arglwydd  nefol  Anon 

85   Ymddiddan  afv  rrwng  yr  yshrvd  ai  gydytn[aith'] 
Er  bod  yn  anodd  iawn  fynrrin     .... 
i  mae  i  bawb  ran  or  penyd     .... 
ni  wyr  pen  nacc  ymenydd/na  Hen  na  llyfr 
britli  dofvdd  pwy  gynta  ir  Uywenydd     .... 
ar  fyngair  gwir  am  llwyr  gred  /  nid  a  kyngor 
ynghorfF  neb/mwy  nar  glaw  yny  gareg  Anon 

89     II  pei  kawn  win  a  meithrin  mercli  /  bryd  esylld     .... 
drwy  gonwy  draw  ag  anerch  . 

b.   Ymddiddan  rhwng  Arthur  ac  Eliwlod . 
Ys  rryfedda  kan  wyf  bardd 
ar  flaen  dar  ai  brig  yn  hardd     .... 
a  bair  vt  nef  a  bydawl  ddawn 

93  Recipes  :  Eag  y  tan  iddw  ar  gorff  dyn  .  .  .  Eak  brath  ki  .  .". 
Rag  kyfyndra  dwyfron   .  .  .  Rag  y  gwewyr  oerion  ne  wresog  . 

95  llyma  bregeth  foesen  bah  am  ddielwydd  horff  duiv  ai  ylodav 
ai  gydernid  ai  ddilwch  ai  falldder  :  *Yn  harglwydd  ni  iesv  giist  vn 
mab  duw  byw  a  ddowod  wrth  i  ddiscyblion  fal  hyn  nag  ymddyrchef- 
wch  yn  vchel  tra  foch  yma  a  ymddyrchafo  yn  vchel  yny  byd  yma  ef 
astyngir  yn  isel  wedi  angav  saint  awstyn  a  ddowod  mae  gore  dim 
gan  dduw  yw  yfudd  dod  adifalchder  achariad  perffaith  ar  dduw  ag  ar 
ddjoion  ....  ends :  pen  el  yr  enaid  or  korff  allan  heb  wybod  o  neb 
pie  ir  aeth  y  korff  a  f  wrir  yny  pridd  a  fTawb  a  satlir  y  bedd  yn  iach 
gryfdwr  na  chydernid  na  doethineb  nacham  pab  na  bwydydd  na  diodydd 
na  dillad  nag  arfav  na  dim  oni  cbaifF  nerfh  gan  dduw  drwy  iesv  grist 

*  Compare  Peniarth  MS.  13,  p.  1. 


^08.  Cardiff  Manuscript  6. 

drwy  eiriol  yr  arglwyddes  fair  wyrf  forwyn  a  gwedJiavr  saint  ar 
santesav  ag  ar  drigaredd  yr  ysbrvd  glan  yr  hwa  an  dyco  ni  yr 
llywenydd  nefol. 

100  ^lair  fadlen  mawr  yw  dy  wrthie  .... 
Y  kreinvr  na  fydd  grevlon     .... 

ni  fFery  svvydd  ond  blwyddyn 

101  Ymddiddan  yr  enaid  ar  horff  . 

Dramatis  personae  :  Y  korff        yr  enaid         y  kythrel       mihangel 
Jcsv        Mair  y  gwr  kadarn  .  ange. 

ko9ff:  Henff[ych]  well  foneddigion     .... 
llyma  ddiwedd  y  chware 
a  daw  a  ro  llywenydd  i  chwithe 
a  ne  tiagwyddol  / ir  eneidie     amen. 

105  trrwyr  gwarth  ynys  hrydain  :  Vn  f v  afarwy  ap  llvdd  ap  beli 
tnawr  a  ddyg  wl  ka.?ai'  .  .  ir  ynys  hon  &c. 

107-8  liyma  drydydd  ran  ir  llyfr  a  elwir  kysegr  Ian  fvchedd  sef 
yw  hyny  bowyd  ir  eneidie  og  yno  mae  son  amddwyfol  gariad  &c. 
consisting  of  a  few  selected  passages  only. 

110  Enwav  y  xxiiii  o  frenhinoedd  ynys  hrydain  a  rrain  a  farn- 
wyd  yn  gydarnaf  etc.  :  Brvttvs  ap  selv^ap  yscanys  ....  ends  : 
kadwaladr  fendigaid  a  fv  frenin  santaidd  rradlawn  ar  holl  ynys  brydain 
.  .  .  .  ag  iddaw  i  bv  dri  mab  ifor  ag  alvn  ag  idwal  iwrch  ar  rrain  a 
fvon  dwysogion  ar  gymrv  ag  ni  bv  vn  brenin  o  bonvnt. 

120  or  amser  gwnaeth  bwyd  adda  oni  ddoetb  krist  5199  &c. 

121  llyma  y  pvm  plas  a  ddigwyddodd  i  Ric:  ap  Ho:  ap  J.  vychan  .  .  . 
(1)  Pengwern  jn  swydd  y  wevn  ...  (2)  tref  gastell  ymon  .  .  .  (3) 
Mostyn  ynhegeingl  ....  (4)  tref  garnedd  ynghymwd  menai  .... 
(5)  gloddaith  &c.,  ending  with  the  genealogies  of  members  of  the  Mostyn 
family  ....  Wyliam  ap  Thomas  ap  Eye:  ap  Ho:  &c. 

123  (Tir  a  roddir  i  rvwddun/ag  avr 

ag  arlan  i  ganun  Ac.  Nob:  Parri) 

124  Ymddiddan  y  gwr  ifangk  ar  dryw 

Val  i  roeddwn  i  yn  rrodio     .... 

mi  glown  vab  .  .  .  .  ai  gariad  wedi  rwystro     .... 

a  dos   yn  iach   dros  heno  . 

126  Pa  oed  fv  adda  xxxii.a.ix  caat.     Pwy  fvr  dyn  ni  aned     Adda 

evthvr  ef  a  grevwyd ends:  paham  na  bydd  halld  pyscod  y 

mor  a  hwyiit  yn  magv  yny  dwr  halld  wrth  na  megir  hwynt  ar  dwfr  yn 
vnig  ond  ar  bethav  eraill  . 

128       Eira  mynydd  blin  ywr  byd 

ni  wyr  neb  ddamwain  [golvd]     .... 

Eira  m.  llwyd  pen  pryd/  .  .   .  pawb  a  gnith  gwator  ynfyd 

131       Ryw  i  wraig  o  natvrieth  fod  yn  rrwym  [wsan[eth]  .... 
ni  wyr  reswm  na  chyfreth  na  rrwol  nag  iawu  lyfodreth  .  .  . 
knawd  i  wraig  anwadalv  .  .  .  ofnir  drwg  ai  antvrio  .  .  . 
ifaink  a  hen  gocheled  am  hyny  garv  merchoJ 

Hi/n  0  wawd  yr  hen  brydydd  j  wiwber  barod  i  wenv*  *  * 

a  ddyscais  i  ar  y  mynydd  j  arfynhafodlyferydd  yn  kallvn*  * 

136  Recipe  .-  Eag  cyfyndra  dwyfron  cymer  wraidd  elicwm  paena  Ac. 

137  Vhrenin  ar  gwas :  \\  gwell  fyddai  fy  ansodd  ymhlas  fy  arglwydd 
.  .  *  »  digri  nag  yn.  fynhv  fy  hvn  er  tri  swlld  heb  y  /  g  /  mwy  a  yfa 
ar  ol  fynghinio  nag  oi  flaen  a  mwy  a  fyla  ar  hoi  haner  dydd  nag 
oi  flaen  heb  y  g  *  *  *  ni  ddadlevais  i  er  moed  a  gwr  a  fai  ang- 
henawg  o  achos  o  bernid  vm  arno  beth  nis  gallai  dalv  fy[tli]  ni  cherais 


Dialogues,  Triads,  Dicta  Catonis,  etc.  i09 

ddadle  a  chadam  o  achos  ni  allwn  gyd  gostio  ag  ef  .  .  .  .  os  bj'ddaf 
hen  pegor  a  chleirinch  im  gelwir  .  .  .  os  byddaf  anadlevwr  gwan  a 
godechgar  im  gelwir  ....  Jpohras  addowaid  mae  gwell  oedd  dylodi 
meawn  diogelwch  nag  amdler  o  goweth  meawn  ofn  ....  Seneca: 
Gwaeth  yw  byw  yn  yiiifeiledd  na  bod  yn  ynifel  ....  ends:  di'wy 
lafvr  a  blinder  i  kesclii-  koweth  drwy  ofal  a  fFrvddder  i  kynlielir  koweth 
drwy  ddolvr  a  thristwch  i  kollir  kowetb  /  o  achos  fo  ddowaid  aron  brawd 
moesen  nad  haws  dwyn  kwaethog  ir  nef  na  thynv  kamel  drwy  grav  r 
nydwyddvr. 

143  Triads  :  Tri  ffeth  sydd  i  ni  gan  y  brenin  am  farw  oi  flaen 
0  wrth  i  raid  ai  orchymyn  /  vn  y w  gwnevthvr  ffordd  ir  gwan  ar  hyd 
tir  y  kadarn  &c. 

Tri  ffeth  sy  gystal  ar  gore  /  bara  a  llaeth  rrag  newyn  /  pais  wen  rrag 
anwyd  /  mab  gwreng  ar  adwy  &c. 

Tri  ffeth  ni  ellir  i  ddiflanv  hyth  :  koweth  ffrangk  a  fforfa  kymrv  a 
ffalster  lioeiger  &c. 

Tri  ffeth  ni  chaiff  dyn  ddigon  o  honvn  hyth :  hoedel  a^  iechyd  a 
choweth  bydol  &c. 

Tri  ffeth  a  herthyn  ar  glerwr :  klodfori  a  digrifwch  a  gwrthnebv 
gogangerdd  &c. 

149  Trioedd  pawl  y  bostol:  Tri  ffeth  a  gaiff  dyn  dedwydd  kariad 
perfiaith  a  heddychlon  fowyd  a  llwenydd  nefol  .  &c. 

Tri  ffeth  a  gaiff  dyn  kyscadvr  -.  kwilidd  ag  afiechyd  a  methiant  . 

150  Trioedd  Talienn  :  Tri  ffeth  anodd  i  kael :  taeli  wr  diorwag  a 
mylinwr  kowir  athafarnwraig  ddichwanog  ....  ends :  Tri  anvrddas 
gwr  p  .  .  .  oi  eiste  chwilio  pen  &c. 

155  Nid  kyfarwydd  ond  a  gerddo  ....  ends:  a  garo  cael  iechid 
arched  ir  gorvcha 

h.  Gore  vn  bwyd  bara  |  g.  vn  enllyn  halen  ....  ends :  Gwell  kym- 
deithas  na  choweth 

157  Doethineb  yw  gwybodeth  obob  path  nefawl  a  dayar[awl]  <fec. 
b.  Doethineb  yw  gwraidd  no  sylfaen  o  hoU  vrddas  &c. 

159  D.,  sioned,  Robert,  Wm.,  syr  sion,  rogier,  a  tomas  meibion  ]euan 
ap  twrgwared  and  their  descendants  . 

163  II  dysc  dy  blant  |  doro  echwyn  edrych  i  bwy  .  .  .  .  Po  fana  for 
pys  mwy  a  ein  yuy  krochan  &c. 

b.  kasbethe  sele  ap  dd:  broffwyd :  Dyn  ni  wypo  dim  ag   ni  myn  dyscu 
gan  arall  ....  ends  :  dyn  a™  gadaruhae  meawn  drwg  ofeg 
Bydd  debig  ir  oen  yn  yr  eglwys  /  &c. 

164  ILyma  beth  o  gynghore  Kato  ddoeth  ag  YsTVDFACH  fardd  ar 
Bardd  GLAS  or  gadair  i  bob  gior  doeth  ara  fynofodd  duw  a  dynion 
yny  hyd  yma  ac  yny  byd  arall  |  Kar  dydduw  yn  fwy  no  dim  o  achos 
yfo  pie  pob  peth  ag  a  wyr  bob  peth  ag  a  ddOuh  [  ]  bob  peth  /  kar 
*^y  gyoydog  yo  gimin  athi  dyhvn  &c. 

166  *edsias  a  ddowaid  y  dylo  bob  kriawdvr  o  ddyn  yvydd  ddwyn 
xvi  o  rinwedde- yni  galon:  (!)  ydnabod  duw  &c.,  (2)  bod  yn  syn- 
hwyrol  i  ddosbarth  rrwng  da  a  drwg  a  thrwy  bwyll  ymarfer  o  rinwedde 
da  ag  ymwrthladd  a  rrai  drwg  &c.  end  wanting. 

167  II  Gweithred  y  drigaredd  yw  bod  yn  drigarog  pan  elly  orehfygv 

b.  Medd  seneka :  Nid  oes  dim  heb  gynfigen  wrtho  ond  trveni. 

c.  Medd  arystotls :  Nid  kyflawn  o  synwyr  aniwair  &c. 

d.  „     salamon :  Gwell  y w  gwr  dioddefgar  na  gwr  kry  &c. 

168  „     ambros  :  lie  bo  arfere  meawn  llawer   dyn  ar  myddylie  yu 

wrthwyneb  oi  gilidd  ni  ddichon  .  .  fod  yn  hir  gymdeithas 

b.  „     salamon  :  Kydymaith  tfyddlon  sydd  ymddiflTynwr  sikir  &c. 

c.  „     barnad :    vn  wreichionen  o  dan    vffern  a    wneiff  mwy  o 

ysrifed  &c. 


//O  Cardiff  Manuscripts  6-7. 

d.  Medd  awstyn  :  Gwell  oedd  gen  y  rrai  damnedig  fod  yn  vffera 
a  gweled  wyneb  duw  na  bod  yny  nefoedd  .  .  heb  i  weled  &c. 

169  More  extracts  from  '  Salamon,'  'Marchia,'  '  Senica,'  'Tobias,' 
'  Salon,'  '  Plauta,'  '  Pawls,'  '  Tulius,'  '  Heromine,'  '  Awstyn,' '  Grvgor,' 
'  Plato,'  '  eolicisf,'  with  instructions  pertaining  to  good  manners, 
'  Amros,'  '  Kristawsimius,'  '  Sieron,'  'Publoj,'  '  Beda,'  ']agobij  ii,' 
<  gwr  doeth,'  '  Sokrates,'  '  Hermes.' 

183  TLyma  y  xii  pwngh  a  jv  gas  gen  grist  y  neb  ai  g'w\jielo\  :  dyn 
hen  heb  grefydd  na  gweddi  &c. 

6.  Henwe  saith  gasddyn  duw  :  kain,  ffaro  &c. 

c.  Pvm  waith  yr  wylodd  iesv  grist  .  .  kyn  diodde :  &c. 

184  Nid  kyngor  ond  tad/  nid  gweddi  ond  mam/     .... 
Nid  lladd  ond  tagar  /  .  .  .  nid  ymhevthyn  ond  llawer  .  .  . 
Nid  taeog  on  siwrl  /  nid  siwrl  ond  kerlyn  /     .     .     .     . 
Nid  of  nog  ond  a  ffo  /  nid  llwfr  ond  a  lecho 

Nid  anfeidrol  oud  dim  /  nid  dim  ond  duw 

188  North  eryr  yni  ylfin  &c. 

Megis  yn  hwyr  o  amser  i  tynwyd  y  x  doydiad  dywaetha  hyn  o 
lyfr  markios  werylius  /  felly  i  diohon  y  doethiou  ar  dyscedig  yng- 
wanegv  ar  hyn  vvybod  a  fo  ffyrfach  gan  ohwnv  ymaith  maint  ysy 
eiddiinf :  nota  hefed  hyn  yma  i  gellir  rroi  pob  epe^theton  ne  adas  air 
megis  nid  holl  ywaethog  neb  ond  ditw  nid  doeth  on  sele  a  ffob  peth 
a  ellyr  i  dychmygv  i  ddim  oil  ysy  dan  havl.* 

189  II  pan  fych  yn  svddo  ymafel  or  piler 

pan  fych  meawn  iechid  koffar  brevfolder  &c. 

b.  [3Iedd'\  ystvdfach :  Na  cfvn  ond  a  £b  kyfreithlon  .... 
Na  chais  ddim  heb  ddvw  a  duw  a  digon  &c. 
ending  (7  lines)  on  page  190,  which  is  illegible. 

190  (Gwiliwch  a  neidiweh  nodier  trachwant     .... 

Sions  arall  ywr  sionns  ore)  [?  5'.  Fh:'\ 


MS.  7  =  Ph.  23453.  T/ie  Book  of  (he  Vicar  of  Woking.  Poetkt. 
Paper ;  7f  x  5J  inches  ;  964  pages,  plus  six  blank  leaves  at  the 
beginning  and  forty-seven  leaves  at  the  end  ;  1564-5  (pp.  10,  269,  271, 
and  562) ;  bound  in  leather. 

The  bulk  of  the  MS.  (pp.  3-938)  is  from  the  same  pen,  and  was  written  before 
February  3,  156.5  (p.  10).  We  are  told  that  the  oivner  of  the  MS.  is  the  Vicar  of 
Woking,  but  it  -would  appear,  from  the  signature  "  sir  rissiart  ap  gruff:  bikkar 
wocking  ne  Hi  ap  gwillim  ap  Rys  ai  kant "  (p.  423),  that  the  owner  was  not  also  the 
scribe,  or  there  could  be  no  doubt  about  the  aiithorship  of  the  kywydd  in  question 
beginning  on  421.  The  fly-leaves  at  the  beginning  and  end,  as  well  as  pages 
940-63  are  in  a  hand  of  xviith century.  On  page  773  we  have  what  appears  to  be 
the  autograph  of  Wylliam  Salusbarie,  and  there  are  marginalia  in  the  same  style  of 
writing.  Page  2  is  in  the  hand  of  Sir  Thos.  Wiliems  (written  after  1600).  Rich: 
ap  Johnt  of  Soorlegan  in  Llan  Gynhaval  has  added  a  very  large  number  of 
couplets  in  the  margins  throughout  the  MS.  (pp.  45-933).  There  are  also  mar- 
ginalia in  at  least  three  other  hands.  The  names  of  '  Lewis  Vaughan '  (p.  445)  and 
'  Morres  Wynne '  (p.  773)  occur ;  and  inside  the  front  cover  that  of  •  K.  H. 
kenrick,  Nantclwyd,  Denbighshire,'  in  a  modern  hand. 


*  This  passage  is  very  intsresting  because  it  shows  how  "  Doethiueb  y  Cymru  " 
(Myfyrian,  vol.  iii.)  arose,  and  how  very  late  Cato  (see  p.  164  above)  was  trans- 
mogrified into  "  Cattwg,"  and  identified  with  the  saint  of  Gwyiillwg.  Cf  Catalonuc 
Vol.  i.,  pp.  140,  334,  &c.  f  See  Pen.  MS.  I'il. 


The  Booh  of  the  Vicar  of  Woking. 


Hi 


Fly  leaf.  Cadwed  ^esv  J  Iv  ai  law  yn  gadarn  Dyna  geidwad  hylaw 

A  gretto  f  Grist  yn  ddistaw     Er  gair  dyn  ir  gore  daw  .  Anon 

b.  Mae  gwragedd  blaeiiwedd  blinion  .  .  Dvw  dattod  medd-dod  a  mi    T:  Tegid 

1  Kydiad  adeijad  vweh  dole  konwy  &c. 

2  *CenvigeQ  cneuen  mewn  cnawd  caelh  roliad  &c,  dd:  ap  edmwnd 
b.  *duw  edrych  oernyoU  arna  &c.                         dd:  ap  ^enk:  ap  dd.  ap  y  Crack 

3  Preface:  ||  Ne  ddifyrWch  diniweidiol  i  ddyn  oni  bydd  ef  wrth- 

wynebus   i   eiriav   duw  / ends:    Hefyd   ddarlleydd  .  .   . 

ddarfod  ym  nvthvr/  t.abel  /  be  ansi  yt  i  gael  bob  kowydd  wrtb  y 
llythpeu  .  .  .  .  yno  i  kewch  weled  .  .  rif  y  dolene  /  drwy  seifEyrs 
rrag  yt  ddiwyno  y  llyfr  yn  i  /  ddylofi  /  dan  droi  y  dolene  .  .  .  ne 
bawene  bvdrou  .  .  ne  dropiad  kanwyll  baris  /  ne  drwyn  kanwyll 
trwyn  .  .  .  .  roi  nef  ym  /  yn  daledigaeth  am  y  llafvr  hwn  /  amen. 

y  llys  Roland  mevrick  esgob  bangor  i  gumaed  y  llyfr  hwn  .  3  Chwfror  -!5(s3  . 
J  berchen  bickar  wocking 
11  Alphabetical  index  to  first  linea. 

38  Vma  Jdilin  I  pysdyl  ne  lythijr  o  gymaraeg  a  elwir  Araith 
Gr:  ap  Jeu:  ap  IL'n  ftchan  .  .  ,  Vymddirieidgwbl  gydymaith 
ymgleddgar  fynirfawr  orchymvn  /  o  dwymyneiddrwydd  meddylfryd 
^alon  I ends  .-  am  ddrudgof  fymddirieidgwbl 


44 


(1.  48.; 


Doe  wrth  gyfHybrwydd  i  daw 
yn  avr  yno  i  renaid 

Pand  angall  na  ddyhallwn     . 
ar  y  Haw  yno  ir  llywenydd 
Duwsvlgwaith  dewis  wylgamp 
domled  briddled  Ivdled  lamp 

II  Or  fvrn  Hon  ir  frenhiniaith     . 
gair  ni  does  gwir  ond  iesv 

Gogyfarch  yn  y  gafell     .     .     . 
duw  anel  dwyn  yw  wledd 

54  &  144  Ebrwydd  y  daw  abraidd  dal 
drigaredd  a  diwedd  da 

Duw  nef  o  dawn  yw  ol 

Y  byd  wrtb  y  pedwar  ban     .     . 

adref  i  weled  nef  yn  iach  

a  chael  nef  brifonedd  brie  in  eneidiau  /  n  /  anwedie 

Prins  o  nef  pren  iesv  nawdd     ... 
arcbaf  vn  arch  yw  fenaid 

Pwy  ywr  gwr  ar  power  i  gyd     . 
oen  duw  yngod  an  diengo 

Prvddlawn  ywr  korff  priddlyd 

Am  ddevddyn  ym  ddyweddi     . 
mae  mair  yn  vn  yno  ai  nerth 

Anna  awiiaeth  wen  i  ni     .     .     . 
in  heneidiav  yn  henwedig 

Eyfedd  yw  r  byd  Ruw  fodd  beth 

J  Erchi  Eag  diffodir  ffydd 


46 


49 


51 


52 


66 
57 

69 
61 

64 

70 

72 

75 
78 


Gvtior  glyn 
Sir  Dd:  trefor 


Robert  leia 

e 
Dd:  ap  Edmond 

f 
Edward  ap  Rys 

Gvtto  r  glyn  g 

h 
Gr:  gryg  ne  Ho:  ap 
Z>.  ap^.  apR 

i 
Lewys  morganwg 

k 
Raffe  ap  Robert 

D''  John  kent    I 

m 
Iloell  Sowrdwal 

n 
Jolo  goch 

D'  John  ketit  o 
11  ),       V 


*  In  tbe  autograph  of  Sir  Tho.  "VViliems  who  writes  at  the  boKom  of  the  pao-e 
"  Dangoswch  i  S'  John  Wynn  ag  i  John  ap  Hugh  ap  Eichard  ynglynion  i  hen 
orhendaid." 


^{2  Cardiff  Manuscript  7. 

81       Ni  wnaeth  duw  tad  griadvr  i>''  John  lent  a 

85       Eiymca  fyd  llvvm  i  fedydd  „  „  h 

88       ILymar  gwir  lie  maer  gwared     ....  c 

o  fairoes  benyd  fwy  Gwillim  ap  Sefmjn 

90  Mar:  gtm  vychan  :  Och  ddiiw  na  tebeeh  .ddim     ....  d 

noch  gweled  yn  iach  gwiliui  Hvw  kay  llwyd 

93  J  sir  rich:  gethin  :  Oer  oedd  weled  vrddolion  ...  e 

a  chadvv  flfraiak  iechaid  ir  ffriw  Gutto  r  glyn 

94  Pand  liir  na  welir  ond  nos*  Jer:  fynglwyd  f 

95  Mar  llevki  llwyd :  llyma  haf  llwm  i  hoywfardd     ...  g 

a  chlikied  yn  iach  levkv  U'n  goch  amhevrig  hen 

99       Y  reglvrbavn  ar  glaerbais  Dd:  Nanmor  h 

100       Madyn  ronwyn  ry  enwir     .... 

am  i  own  yno  i  mwanwn  Mys  goi,  yryri 

102  J  Harri  ddv  o  evas :  lie  oni  ta  lliw  on  tv  Gvttor  glyn  k 

104       Nos  da  i  rynys  dowell     ...  I 

a  dwy  einioes  yvv  dynion  lewys  y  glyn  kothi 

107       Dewrder  Roed  i  wr  da  Rawg     ....  m 

er  i  fwyn  i  roi  fenaid  Tvdvr  aled 

109       Ba  wr  ymhais  abram  ben     ....  n 

Eoed  tvw  yt  yr  Rett  o  iork       Gr:  ap  Jeu:  ap  U'n  vychan 

112  Bar:  D.  Nanmor:  lladd  pen  gwynedd  o  ganav     .     .     .     .     o 
pader  fo  help  y  pedwar  hyn  Ho:  ap  Reinalld 

114  Bar:  D.  ap  Edm  :  Haw  dduw  a  fv  yn  lladd  awen      T.  aled  p 

117  Bar:  T.  Aled:  bwriwyd  ynbardd  brad  enbyd     ....         q 
i  wlad  nef  eled  yn  iach  Gr:  ap  J.  ap  IVn  vychan 

120  Mar:  D.  ap  Gtm :  Hvdol  dwf  fv  hoedyl  dafydd       ^olo  goch  r 

121  Mar:  Mad:  benfras  :  Eidlll  hvdolaidd  Rydwn         D.  ap  g'lim  s 
123  Mar:  D.  ap  Gtm :  Da  ar  feirdd  a  dewrwr  fv    Mad:  benfras  t 

126  Mar:  D.  ap  Edmond :  Y  bardd  gwell  nor  beirdd  i  gyd  .  .  .  u 

ty  duw  a  gaifF  tad  awen  Gvttvn  owain 

127  Mar:  Sion  Eos :  Drwg  i  neb  a  drigo  yn  ol        D.  ap  Edm:  v 

130  Mar:  Harri  ril :  O  Roed  dayar  ar  harri     ....  w 

oi  ras  dim  a  roes  i  dad  sir  Dd:  trefor 

132  Mar:  tvdvr  llwyd :  Mawr  yw  pwys  duw  mae  posd  ial  .  .  .    x 
dyrof  nef  i  deyrn  ial  Tvdvr  Aled 

136  Mar:  Elis  ap  Richard  o  Ian  dyfrdwy  .  195§  . 

Doeth  prvdd-der  i  henwer  hain     ....  y 

o  fath  elis  fyth  weled  lewys  ap  Edward 

140       Ty  dir  gwynt  tad  eira  ag  od     .     .     .     .  z 

a  thrwy  air  duw  a  thro  ir  deav  Mred:  ap  Rys 

142       Y  rwybrwynt  helynt  hylaw  Dd:  ap  gwillim  a 

145  /  Ow:  tvdvr  :  Gwddom  dewi  ag  addef     ....  b 

yn  Eydd  i  ben  mynydd  y  men     J.  gethin  ap  J.  ap  lleis'n 

147  J  Dd:  alarch  Garth  eli:  Hiroedl  a  fo  im  beryr  c 

o  Ian  yn  ghyfair  llan  llyr     .... 
mor  deg  ywr  anreg  a  roes  Deio  ap  Jeu:  dv 

*  Of  this  poem  but  4  lines  at  the  beginning  and  8  lines  at  the  end  now  remain. 


The  Booh  of  the  Vicar  of  Woking.  //3 

149       Madjn  gynffongagyl  fFagyldin     ....  a 

dyrngrach  afiach  mantach  mawr  lewys  alyn 

151  Havri  vji ;  MorO;;  mawr  weirtliiog  a  roes/yn  liarri  ...  b 
ag  yn  ymerawdi-  i  gwnel  mwrog  Del:  Nanmor 

154  Aher  ysdwylh:  kreawdr  kor  llifiawdr  kaer  llion/  .  .  .  .  c 
pwys  kwyr  kor  llwyawdr  pwys  kor  kaer  lleon  IV.  Egwad 

157  f  sawdioyr  kalais :  Kwrs  ydiw  karv  sawydwyr  .  .  .  .  d 
ni  bo  i  gwal  heb  i  gwyr  Robert  leia 

159  JLateiaeth :   Gorav  swydd  fal  gyrv  saetb     ....  e 

a  minne  yn  dwyn  meinwen  deg  jfeu:  ap  ho:  aoiordwal 

160  Atteh  :  Gwir  iawn  fvr  geh'iav  fenaid     ....  f 

at  fwynen  lattai  fenyw  llowdden 

162  Y  Uoer  wen  lliw  eira  vnos  ....  g 
a  chael  nef  dyn  wychlan  wyd                   Jeu:  tew  brydydd 

163  Atteh :  Jevan  fawl  winllan  wynllwyd     ....  h 

a  duw  faddav  dy  fedd^vl  Masdyr  Harri 

165  Atteh :  Y  fvn  ddevliw  rod  ar  faes     ....  i 

moes  drwy  hyr  i  mesdyr  Harri  jfeu:  dew  brydydd 

168       Yngwyuedd  i  mae  y  nyweddi     ....  k 

hoU  ddiawl  a  el  a  hwyll  ddwy  dd:  llwyd  ysgolhaig 

170       Y  fyu  ddiwg  fwnwglweu     ....  I 

a  dodrefn  o  doi  adrav  „  „ 

172       Y  gwr  tawel  kynhydlfawr     ....  m 

end  a  ddoeth  fenaid  i  ddaw  „  „ 

174   Y gynfigen  :  'jesv  gwyn  a  wisgo  i  art     ...     .  n 

mae  yntwy  n  waeth  mae  yntav  n  well  lewys  y  glyn 

176  Bar:  T.Aled:  Enwi  bardd  wyneb  vrddas     ....  o 

YD  bara^yd  nef  in  brawd  ni  lewys  daron 

179   V'klo":  Hwyl  gymen  yn  margen  mawl     ....  p 

i  chwilio  gwen  a  chael  gwr  syr  howel  o  feallt 

181   Y  neidyr  :  Y  gwr  y  sydd  ar  groes  irwayd     ....  q 

Y  gwenwyn  oil  gwna  fi  yn  iach         jf.  gethin  ap  J.  ap  II" 

184  Mar:  siankyn  o  dowyn  :  Pwl  fydd  kerdd  pob  oferddyn  ...  r 
dos  ir  nef  dy  siwrnai  yw  Deio  ap  Jeu:  dv 

186       Yr  liavl  teg  ar  fyneges     ....  s 

i  gynnal  y  morganwg  {*Dd:  ap  Gtm) 

188       Gwae  fi  kedwais  gof  kadarn     ....  t 

ai  yn  fywr  fvn  ai  in  farw  flnnav  Tudvr  aled 

190  Mol:  Mred:  o  Vilienydd :  Hayad  glod  hy  wyd  a  glas  ...  u 
myn  gsvaed  tvw  efo  gaed  hael  gtm  ap  feu:  hen 

192       brains  o  gvr  bron  sy  gayad     ....  v 

chwarddaf  heb  nychv  erddi  Jvan  Dyji 

194       Mi  a  oerais  er  morwyn     ....  w 

edrych  bwyll  ne  dorych  ben  lewys  mon 

196       Mae  bwgwl  ym  mhob  gwlad     ....  x 

dim  yt  wedi  dvvy  a  mair  „       „ 

*  The  original  scribe  left  a  blank  for  the  author's  name,  which  was  filled  in  later 
by  the  names  of  (a)  ^olo  gooh,  (6)  gr:  Uoyd  ap  ^euan  ap  Einion,  and  (c)  Dd:  ap 
Gwilim. 

y  98560.  H 


//4 


Cardiff  Manuscript  7. 


II.  moel  or  pantri 


/ 


Jen:  ap  ll'n  ap  mali 
Rys  goch  or  yri 


h 


198       Y  bedlwyn  ir  bodlon  wyf    .     . 
Ay  lawn  obyr  deilio  yn  ebrwydd 

200       Y  llwynog  Rowiog  y  Raf    .... 

i  chwi  lana  chvvilienwr  John  ap  Rys  ap  morys 

202  Mar:  Rys  Namor  :  O  ]fesv  byth  eissie  bardd     .... 
lie  ddai  awen  holl  ddeav  .   .   .  bardd  sir  rys     .... 
ef  a  sal  dysg  os  ef  a  dav 
ni  wyiai  air  oi  enav      .  .  o  faenor  fynyw 
nenbren  pob  awen  pe  byw  lewis  mon 

204       blin  yw  hyder  o  weryd     .... 

bvn  I'ain  a  wnel  bevno  yn  fyw  gr:  ap  dd:  vychan 

206       Y  sir  oil  y  deav  a  fessvraf     .... 

ar  hyder  yna  i  Rhodiaf  Deio  ap  feu:  dv 

209  Mol:  Aber  konwy  :  Y  ddiwisdre  ddi  esdron 
ar  fraer  deg  ar  gwr  y  don     . 
no  chaer  j  wyr  na  cbwrw  well 

212       Madyn  Iwynogyn  agos/i  ledrad 
dydd  a  feidyr  dy  wddw  fadyn 

217       Kerais  ddyn  fwyn  i  hwyneb     . 

a  diawl  o  goed  el  ai  gwr  Morys  llwyd  {S.  Tuder) 

219  fr  byd :  Myfvr  i  rwyf  yn  y  mofyn  jfolo  goch  i 

222       Mawr  ywr  dysg  yno  maer  da  gvttor  glyn  k 

225  Atteb  :  Ryfedd  yw  ar  Evw  feddfyd     ....  ; 

o  daw  Rag  hir  drigaw  hwn       Hoell  ap  dd:  ap  J.  ap  Rys 

227  J  sir  Hoell  y  fieall  a  chasdell  krvkiaith 
A  welai  neb  a  welaf 

230  jf  ofyii  kasseg  :  0  f  onn  i  dof  i  ofyn     . 
y  Rodd  ar  ewyrth  ai  Rydd 

233  kler  o  gam  arfer/a  ymarCerant     .     . 
am  watwar  iesv  /  ai  wyssanaeth 

234  J  gynghori  gr:  ap  Rys  ap  Jeu:  llwyd 

Tyfarnwr  wyt  wr  lie  i  taria     .     .     , 
tvrion  ddyn  duw  ai  tro  yn  dda 

236  Atteb:  Kredais  am  orfod  kredv     .... 

etto  yfed  ti  ofal  gr:  ap  Jeu:  ap  R.  llwyd 

238  Atteb  :  grufiydd  owenydd  iownwycb     .... 

dilid  y  modd  yn  dylawd  mwy  dd:  baintiwr 

240  J  walld  llio  Rydderch  :  llio  evrwalld  lliw  ariun     D.  Nannior 

242 

244 

246 


Jolo  goch  m 
n 
syr  dd:  Irefor 


Taliessin 


dd:  baintiwr 


ai  dy  di  farf  a  darfodd 

Ro  duw  farf  rrydew  foresg 

Hawdd  fydd  ir  nos  fal  ossai     .     .     . 
gwr  gwen  y  gidara  gwraig  i 

247       0  char  dyn  fal  chware  dis     .     ,     . 

karv  merch  im  kair  im  oes 
249       Y  fvn  well  i  Uvn  ai  lliw 
252       Y  ddyu   winfaeth  ddawn  ionfawr     . 

nad  fvii  newidio  feinioes 
254  &  631    (Gwae  wr  a  wnai  gaer  ne  wal) 

Drwy  gvr  y  dreigiav  weddynt     .     . 

aeth  ir  bedd  ath  rybvddiodd 


Jolo  goch 


s 
t 
w 

V 


hedo  brwynllys 


D.  ap  gwillim  x 

■    :  y 

William  penllyn 

z 
Tiidvr  Aled 


The  Book  of  the  Vicar  of  Woking. 


US 


Dd:  ap  Edmond 

b 

lewys  mon 

c 
Bedo  hrwynllys 

d 

D.  ap  gwilim 

e 
Howell  aerddrem 

f 
Mred:  ap  Rys 

Dd:  ap  gwillim  g 

...  h 

Mred:  ap  Rys  (D.  ap  EdmO 


D.  Nanmor 


Siangkyn  brydydd 


25G       Gwrid  mawr  o  gariad  morwyn 
ag  vn  o  hyn  gwen  yw  hi 

257       Y  ddyn  ai  Uyfr  yn  i  Haw     .     . 
duw  beth  a  dal  dobaith  di 

259       Y  fvn  a  all  a  fynno     .... 
ni  bwy  yn  Lir  yn  y  boen  ton 

261       y  ddyu  Iwys  byradwys  liw     .     , 
ynghaer  ddail  anghowir  ddyn 

263       Y  tal  dan  y  melfed  tv     .     .     . 
yn  i  galon  im  gwelir 

263       Mae  gair  ym  o  gariad     .     .     . 
am  ysgar  meinwar  a  mi 

266  Y  keiliog  mvvyalcii  balch  bwy  11 

267  Myn  fenaid  maen  fwyueb     .     . 
mwyneu  ym  ai  min  awnaetli 

269       Y  fvo  beraidd  faiu  bvrwen     .... 

pvr  oes  lion  i  pery  serch  Thomas  ap  D.  ap  edward 

ai  kaiit,  vn  o  foneddigion  y  ddvges  o  swmersett     o.  k.  156^. 

272  Os  heddiw  im  diswyddir     .... 
nes  kael  y  ddyn  evrwisg  bou 

273  Mae  talm  o  fiat  im  /gwatwar     .     . 
i  domas  ddau  gydymaith 

276  Karv  y  rwy  is  kwr  yralld     .... 
kae  da  nawg  pe  kaid  ai  rroes 

277  Y  Ihvyn  bedw  dianedwydd 

278  Y  fercb  wen  o  frecheiniog     .... 
awn  dan  nawdd  dwynwen  i  nef 

281  Mewn  llevad  mae  vn  llawen     .     .    . 
ys  hwy  a  fydd  kowydd  y  ki 

282  Y  hwa  ;  kan  hawdd  fyd  kanv  i  dJwy  i 

a  duw  eilchwyl  ai  diolcha 

285       Hyll  ywn  gwaith  hollwn  y  gwydd     .... 

Hon  oi  bodd  /hen  ni  byddaf  J.  ap  Ho:  ap  ll'nf^ 

287  Owr  lawen  (olevwen)  avr  lowaeth     .... 
ow  dewis  fi  o  does  fodd 

288  Kerais  loywloer  krys  lili     .     .     . 
kael  y  wen  fvn  kelv  yn  faith 

290       0  dduw  ysmawr  o  ddial     .     .     . 
eiddigys  gynt  oedd  iago 

292  Dyn  wy  yn  kerdded  y  nos     .     . 
dafydd  i  gael  dy  fodd  gwen 

293  Y  ferch  gwedir  glod  a  fv     .     .     , 
aro  i  ti  wra  teg 

296       Fal  ir  oeddwn  gwyddwn  gvr     ....  x 

OS  dof  vddvn  nis  dyddiaf    ll'n  ap  dd:  ap  ll'n  alias  lewys  aled 

298  Mae  addo  oed  hoed  hydiserch     ....  y 
na  bvu  na  duw  sadwrn  byth                            dd:  ap  gwillim 

299  Hawdd  fyd  amgeu  nog  echdoe     ....  z 
Havl  y  fel  ynys  yw  hon                                                  gr:  gryg 

H   2 


I 


D,  ap  Edmond 
D.  ap  gwillim  n 

0- 

Sir  Dd:  trefor 

P 
ll'n  ap  gvttvn 

.     .     .  q 

Tho:  Terllys 


{Simon  fychaii) 

t 
Symond  fyclian 

u 
dd:  llieyd 

V 

D.  ap  Edmond 

w 
Robin  ddv 


H6 


Cardiff  Manuscript  7. 


300 
301 

30-1 

306 
307 

309 

31] 

312 

315 

317 

319 

321 

323 

324 

326 

328 

331 

333 

334 

336 

337 

339 

341 

343 
345 
346 
348 


Trassercb  ar  wenferch  winfaeth 
Y  ddyn   (wawr)   santaidd  a  evrwyd 


D 


ap  gwillim  a 

b 

gvttyn  owain 


yn  vn  dyn  i  gwnel  ni  yii  dav 

Y  fvn  deg  o  fon  hyd  ial     . 
i  ti  ddim  ond  hawddamawr 

Y  fvn  awnaeth  wayw  yn  fais 

Y  fvn  vchel  0  fonedd     .... 
ar  ddyn  wyl  a  roddwn  ni 

Y  fvn  a  gvriodd  fwyneb     .     .     . 
wrth  yn  bodd  i  raeth  yn  byd 

Pevnydd  i  rwy  yn  poeni     . 
a  gwr  essylld  dan  groessav 

serch  ar  ois  ar  chvi^aer  essylld     . 
farnv  myw  ne  farw  yn  y  man 

Y  rrain  wych  rry  wen  wyd     . 
nath  gae  ciddig  ith  gvddio 

Y  fvn  addwyn  foneiddwen     .     . 
oni  chair  bvn  yn  iach  ir  byd 

Y  fvn  ai  hawdd  ym  fy w  /  n  /  hir 
yn  dy  bwyll  fenaid  bellach 

breddwydio  obrv  ddydwyf     .... 

be  rron  oil  a  byrhav  nydd  gr:  ap  J.  ap  U'n  vychan 

blinais  ya  dwyn  er  mwj'n  merch 


gr:  ap  J.  ap  IVn  vychan 
D.  ap  gwillim 

gvttyn  owain 

sir  O.  ap  givillim 

(nid)  D.  ap  gwillim 

Tvdvr  aled 

Hoell  aerddrem 

ai  kant 

Bedo  aerddrem 


gisd  faen  ar  gosd  y  fonwent 

Kerais  dan  hvg  orevrael     . 
o  rail  nef  ar  ol  fy  nyn 

Y  ddyn  yfi  iengaidd  wyneb 
poed  gwir  a  ddoetpwyd  gynt 

O  dduw  ond  trisd  oedd  nad  rrydd 


J.  ap  ho:  ap  U'n  vychan 


Jeu:  ap  IV n  fychan 


ai  kant 


)  dig  ym  ai  dwg  imaith 

Mae  rryw  amwynt  im  rrwymaw 
vn  oed  tydd  ym  awna  tal 

Y  fvn  awnaetli  fwy  no  neb     .     . 
oni  cha  oed  yn  iach  vyen 

Kerais  ddyn  ifank  hirvcen     .     . 
o  ni  chair  oed  yn  iach  wen 

Y  ddyn  am  newidiodd  ddoe     .     , 
OS  haeddodd  anras  iddi 

Tori  kanoed  troi  konwy 

yn  devwedd  mewn  vn  dywyll 

Di  obaith  fydd  devbeth  fwyn     . 
ni  bo  rrwydd  ir  neb  ai  rroes 

Y  ddyn  ar  gwalld  dan  avr  gwiw 
wyf  ym  hoen  nef  im  henaid 

Kylynllwyn  kyfion  lownllwyth 

Kynar  fydd  kyn  arfeddfyd 

Tri  fforthor  digyfor  dig 

fal  i  roeddwn  fawl  rwyddaf 


gr:  ap  J.  ap  U'n  fychan 

,    .     .     .  r 

Hoell  Heilin 

.     .  t 

Hoell  aerddrem 

t 
Jeu:  Devlwyn 

.     .  u 
ai  kant 

V 

Mobin  ddv  ap  Jangkin 

...  IB 

Tvdvr  aled 

.     .     .     .  X 

Huw  ap  dd: 

D.  ap  gwillim  y 


The  Book  of  the  Vicar  of  Woking.  i17 

350  Y  ferch  ni  cliwsg  ai  gwerohyd  D.  ap  Gicillim  a 

351  A  mi  yn  glaf  er  mwyn  gloywrerch  b 
353  Ni  uhysgaf  ni  daf  i  dy  c 
355  ILyma  boen  He  mae  bydd  d 
357  Y  draenllwyn  glas  vrddassawl  e 

359  gwae  bryd(ydd)  a  gaer  brwydvr  f 

360  gwae  fardd  a  fai  gyf'a  iorn  g 

361  Gwen  erddvniant  y  kantref  Dauidd  ap  Gicilliin  It 
363  Merddin  vvylld  am  ryw  ddya  wyf  ....                         i 

ai  chael  o  fodd  i  chalou  Z/^'*  '^Vfi 

365       Meddiant  o  fErydant  yw  ffriodi  /  y  fva     ....  k 

gelv  ri-in  fyddiaith  /  gael  ar  hon  feddiant    D.  ap  Edmond 

368  Eois  feddwl  loyw  gwbwl  gv     .     .     .     .  I 
a  ne  a  men  yno  i  mi                                           Owain  Evtyn 

369  O  dalia  byth  ar  y  deilad  /  ty     .     .     .     .  m 
kaf  dduw  dehvy  yw  deilad                                     ,,           „ 

372       byclian  oedd  gan  ddianis  D.  ap  gwillhn  n 

b.       blin  yw  ysgar  a  chariad     ....  o 

yn  fwy  ag  yn  hwy  yn  i  hoes  D.  apgtni        (ne  Robiji  dueliwr) 

374  Y  forwyn  fwyn  er  yn  ferch     ....  p 
heb  ordderch  i  neb  erddi                                  bedo  brwijnllys 

375  Jr  D^  W.  glyn,  archiagon  .  .  firionydJ,  pen  friwyd  ef 

yn  llvndain  :  Bv  anwyl  ar  bawb  enyd     ....  q 

moes  rnwaith  im  gvssanv  <S'(V  dd:  trefor 

378  K.  kymod  i  Rissiart  bulklay  archiagon  mon 

y  teirw  teg  i  t.re  tad     ....  r 

gwnaed  yntav  faddav  a  fv  .,         ,, 

381  jf  ofvn  geifr :  Gwr  klaf  ydiw  sir  davydd     ....  s 

nar  geifr  fyth  nar  gwr  i  fbn  ,,         ,, 

383  Atteb :  Pa  berson  pwy  a  byrssiodd     ....  t 

a  men  na  geifr  na  mynod  gr:  ap  Tvdvr  ap  ho: 

385  ysgraff  Porthaethwy  .  Y  fTeri  fawr  i  fEair  fou     .     .     .     .      u 
porth  iesv  ir  porthwyssion  Sir  D.  trefor 

387  Atteb:  Y  don  gyfanllon  gefnilwyd     ....  v 

dyna  fydd  raid  am  danvn  gr:  ap  Tvdvr  ap  Hcell 

389  Attib  :  Gruffydd  o  wenydd  anwyl     ....  tc 

ai  yn  serthach  kroesso  wrthyd  Sir  D.  trefor 

391  Atteb:  Gruffydd  os  owdydd  ydwy     ....  x 

er  gair  mawr  nawdd  gwr  im  oea  gr:  ap  T.  ap  HoeJl 

S94  J  ofvn  telyn  i  sir  William  gruffydd 

Karv  merched  am  kvriai     ....  y 

ni  wrdduw  oedd  waeth  na  ddoer  ddyn  Sir  D.  trefor 

397  Atteb  i  ddynte  :  Sir  dauydd  ewenydd  wyd     ....  z 

yw  bowyd  arall  biav  gr:  ap  T.  ap  Hoell 

398  Yr  arwyddion  :  Y  trydydd  Ebrill  ddydd  dan  bren  a 

nag  agor  ua  gwegil  na  thalken     .... 

ywr  trvgain  awr  i  tiigant  D.  Naiimor 


as  Cardiff  Manuscript  7 

400  Eira  mynydd  gwyn  tir  pant     .     .     .     .  a 
brawd  yw  mvd  i  bob  anghyfiaith     (1.  27)  1| 

401  11  Mis  Hydref  hydravl  echel     ....  b 

a  dderfydd  y  nydd  ag  y  nos  Enerfin  givawdrydd 

b.       J  siahkab:  Y  milwr  llwyd  mal  iarll  hen    ...  c 

targed  teirgwent     .... 
sir  Wiliam  ail  siarlmayn  wyd 
prins  rissiart  gwart  y  gwyr     .... 
byr  einioes  bo  i  rwyneb  Robin  ddv  ap  siankyn 

403  J  siakk  aab :  Doed  wyr  mers  ar  deid  y  mor     ....  d 

dial  i  gwnwk  a  diawl  ai  gwnaeth  Robert  leia 

405  f  ofvn  alarch  i  Mred:  ap  tho:  o  borthamal  yn  Mr  mon 

Pwy  ywr  dwylaw  pier  delyn     ....  e 

a  mynv  od  ymon  wen  ^ir  D.  trefor 

407  Etta:  Y  gog  fedleilas  a  gan     ....  / 

a  lliw  gwyn  yn  Haw  r  genad  gr:  ap  Tr  ap  Hoell 

409  Etto :  Nosswyl  fair  fy  llasvvyr  fv     ,     .     .     .  g 

deirnos  kai  ynyd  arno  W.  ap  D.  ap  J.  ap  ll'n 

410  Etto:  Howel  adda  haol  oeddvrn     ....  h 

berwir  korff  a  brig  kosd  gr:  ap  T^  ap  Hoell 

412  Y  X  gorchymyn  :  Moessen  yr  hen  wr  hynod     ....  i 

braich  ail  sel  hercLir  svliav     (].  16)  || 

413  II O  doe  ryfel  ar  drefii     ....  k 

k.ardiwch  na  choelwoh  chwi  J.  ap  Ho:  ap  IVnfychan 

b.  Atteb  :  Duw  i  weryd  i   wirion     ....  / 

rrai  yn  ardwyr  hwyr  yn  wyrda    gr;  ap  J.  ap  ll'n  vychan 

415       Klowch  son  megis  kloch  sais     ....  m 

anysg  oedd  ym  nas  gwyddwn  Sir  lewys  mevdwy 

417  Atteb  i  ddynte:   Sir  lewys  felus  i  fwyd     ....  n 

di  fwyd  yw  dy  dy  fevdwy  Sir  ffylibb  Emlyn 

419  f  ofvn  milgwn  :  Robert  ywch  Eiwie  aber     ....  o 

ni  bwyf  vnsvl  heb  fensswn  gvttor  glyn 

421  Am  ddittio  gwyr  o  ddiwrth  gerdd  gwynedd 

Drwg  y w  klod  ghin  wrthod  gwledd    ....  p 

ffiniwch  ar  heddwch  yrhaiti  sir  rissiart  gruffydd 

bihar  wocking  ne  ll'n  ap  gtm  ap  Rys 

423  Medd-dod :  Nid  dwrdiaw  lie  daw  lliw  dydd     ....  q 

a  fydd  ir  saw!  a  feddwo  lewys  glyn  kothi 

425  Etto :  Y  gwr  ai  serch  ar  gwrw     ....  r 

wil  dafi  .  .  yn  farw  mewn  kwrw  i  kad     .... 
i  hwnw  wr  meddw  a  men  Anon 

427  A.  kymod  Rys  o  doioyn  a  gr:  fychan  o  frionydd 

Damwain  blin  ywr  byd  yma     ....  s 

ai  roi  ar  iarll  penfro  i  rwy  Deio  ap  J.  dv 

430  ^  din  y  gler* :  Y  fflok  o  wonwyn  a  ffla 

heb  vn  klawr  na  bai  n  klera     .... 

a  gaidd  hemp  i  roir  gerdd  hon  gvtlvn  goch  brydydd 

*  Some  of  these  were  Gvttyn  ab  atgivs,  Gr:  ah  grvgor  Gr:  ap  D.  gethin,  D. 
menai,  S.  hingsiws,  Bys  grjthor,  S.  hal,  Gwilim  gwyn,  JJ.  Gornwy,  T.  kelli,  Huuj 
ap  y  rryffrhen,  Gr:  ar  bag  o  offer,  £>.  pibyddfab  tomllyn,  Ll'n  ben  llo,  Ll'n  ilelo, 
Einion  goch  fab  heilin. 


The  Booh  of  the  Vicar  of  Woking.  ii9 

431       Rys  orav  yn  hir  is  aeron     ....  a 

i  rys  faint  a  roes  o  fwyd  D.  Nanmor 

433       Girad  ywr  chwedl  gyd  garvvy     ....  b 

son  avr  llv  fine  ir  llan  Jvan  mon 

436  Kymhortha:  Dwy  wlad  a  dal  dylodion     ....  c 

diolch  wyr  diawl  el  a  chwi  Hi  gvttvn 

438  Jofvngeifr:  Troi  i  bvm  ar  antvriaw  byd     ....  d 

fvvch  geifr  yw  oi  gyfriw  „         „ 

440       Sain  krisdffor  a  fv  yn  ofErwm  Gvttor  glyn  e 

442       Hen  ddelw  hon  addolynt     ....  / 

pe  pallai  n  rhaed  pob  lie  n  rhydd  lewys  mon 

444  /  sir  pys  ap  if^o*— Kronigl  yw  kyrn  a  glowir     ....       ff 

gwir  ywr  gwir  y  gair  ar  gamp  Bys  nanmor 

447  J  sir  Rich:  Hcrbart :  Y  tarw  dewr  or  tir  dyrys     ...        h 

hir  borth  duw  Herbert  ith  dal  Tvdvr  aled 

449       Kain  air  hy  kymrv  ai  rhwol     ....  i 

ai  fin  attebed  y  fo  John  hent 

451       Yr  evogwas  or  eigiawn     ....  k 

ai  myddylio  gado  i  gwr  f.  tew  brydydd  (D.  ap  G.) 

454       Gvttyn  y  glyn  y  sy  glaf     ....  I 

i  rol  i  arall  y  rowron  Sir  Rys  o  garno 

456  Atleb :  Gwae  a  gynhaliodd  i  gyd     ....  m 

dan  y  gisd  a  dwyn  i  gan  gvttor  glyn 

458    Y  kmesd :  Sir  Dauydd  o  hedrydd  liawl     ....  n 

a  duw  ar  ai  gadawo  gr:  llwyd  ap  D.  ap  eingian 

460       Di  gamwedd  gwnaeth  duw  gyinwyll     ....  o 

mab  prenin  mwy  an  pryno  Dd:  ddv  o  Hiraddig 

463       Da  mewn  kyfF  dewi  y  mynyw     ....  p 

a  dar  byd  ni  da  ir  bedd  Dd:  llwyd 

465  Atteb :  Mai  gwr  im  dirmygv  i     .     .     .     .  q 

arched  bsn  eirchiad  y  byd  Ui  up  gvttyn 

467       Gwaer  vndyn  heb  gowreindab     ....  r 

garv  mab  yn  gowir  mwy  John  Tudyr 

469  J  weirfil  mechain :  Klaf  wyf  eissie  kael  y  fercli    ...  s 

ar  fol  bol  y   bayol  bid  Dd:  llwyd 

470  Atteb  :  Kenad  wyf  awnaf  kynen     ....  t 

wissorwy  was  o  vrien  Ui  tip  guttyn 

473  Atteb  i  Ui  ap  gvttyn  am  hevrv  i  gvttor  glynfoddi 

mae  llif  oer  mae  llifeiriant  gvttor  glyn  u 

474  Porlhmona :  Devbelh  ared  drwyr  gwledydd  „         „      v 

All  Atteb  i  ddynte  :  Svlien  ath  geidw  sir  bened     ....  w 

am  wlaa  degwm  yleni  Tvdvr  penllyn 

479  Atteb :  Diwedd  hen  fvr  fargen  fav  gvttor  glyn  oc 

481       Howel  a  wnaetli  mab  mnetli  medd     ....  y 

wrth  raid  im  enaid  a  men  {J.  ap)  Rydd:  ap  J.  llwyd 

485  J  R.  ap  J.  o  lyn  nedd :  Pwy  ar  dafod  pvr  difai      Jer:  fyngl'd  z 

487   V  llafvrwr  :  Pan  ddangosso  rrwjdd-dro  rrydd         Join  goch  a 

490  Y  degwm :  Dynion  aroes  duw  cnyd     ....  b 

gwrdd  fydd  y  gair  iddo  fo  Ho:  ap  dd:  ap  J.  ap  Rys 


i20  Cardiff  Manuscript  7, 

493  Atteb  :  Ewch  yn  iach  ni  cliwenyehaf  gvtto'r  glynn  a 

495       Y  ddeiwen  o  ddav  vsryd     ....  b 

gen  y  ddevlwyn  ag  ni  ddylai  Jcu:  Devlwyn 

497  Atteb  :  Y  reryr  gwyn  ar  war  gwent     ....  c 

vnvvaith  arthvr  iiith  wertbaf  bedo  brivynllys 

499  Eii'cliiad  yn  siarad  y  sydd  ....  d 
oes  dalm  ai  klyw  ystlyra  kler                                 Dd:  llwijd 

500  Atteb:  Dauidd  llwyd  o  fodd  y  Uv     .     .     .     .  e 

gwyn  i  fyd  y  byd  or  bedd  Hi  ap  gyttyn 

502       J  raddail  ail  arddvr  lys     .     .     .     .  / 

am  i  ganv  mor  gynen  long  lewys 

505       bevno  oediog  ban  ydoedd     ....  g 

lliw  iddew  dv  lie  dda  diawl  Sir  gr:  fychan 

507  J  sir  R,  ap  Tko^ — Dyrogan  y  fran  drwy  I'wn  /  i  ben  ...  k 
i  roi  draw  ganoes  /  i  droganwch  Rys  nanmor 

511    ynysfonn :  Kryfa  gwlad  knriad  mam  korou     ....  i 

a  gatwor  ynys  hwylys  ae  haelion   T.  ap  Eingnon  vel  Teifi 

514       Y  ddiaig  bach  or  vn  aig  l)obl     ....  k 

ar  gerdd  ir  marcliawg  vrddawl  Rys  goi  o  ryri 

517  Alteb  .   sathrodd  avr  saith  radd  wryd     ....  / 

ag  ynuill  ym  horganwg  Hi  moel  or pantri 

520  Barnad  gr:  llwyd  ap  dd:  fychan 

ychel  i  rwyf  yn  ochain     ....  m 

diryfedd  ....  ym  feilhryn  deigr  am  fathro     .... 
enaid  gruifydd  llwyd  yno  Rys  go}  yryri 

523  Etta:  Pam  im  ken  heb  ywenydd     ....  n 

Fwy  rrag  Haw  pier  awen 
eithr  Rys  gocli  athro  ben     .... 
dy  nod  par  ym  glod  gen  gler  Hi  moel  or  pantri 

526  Atteb  :  Hew  y  brwydr  fel  Haw  brydyr     ....  o 

diriaid  wr  dyred  i  eawn  Rys  goch  o  ryri 

529  Atteb  :  Roes  duw  liw  rrj's  delevaidd     ....  p 

a  gwynedd  vyngoganv  tti  moel  cr  pantri 

531  Atteb  :  Dewrddivd  llywelyn  daerddraig      ....  q 

awch  y  mrwydr  a  chymrodedd  Rys  goch  yryri 

535  Kyffes :  Kraii-  kred  ked  kynydd  Jolo  goch  r 

541  Kyffes:  Tii  gavog  freniu  wyt  tri  chyfFessin     ....  * 

a  rran  drigaredd  oth  wledd  ath  wlad    Hi  v'n  ap  ttifoelrron 

546  fr  iesv  :  Ferclien  f  v  mair  wen  i  ranv     ....  t 

Jesv  au  parchodd  /  iesv  a  fon  perchen       Syr  Phylib  emlyrt 

548       Mab  rrys  wr  awohys  oer  ochi  yw  hyn     ....  w 

griffwnt  ifvan  ab  grufEydd     .... 
oer  oil  ywr  haf  /  evrllew  rrys  Morgan  Elfet 

551  Enwev  duw  :  Dypgais  y  modd  i  disgyn     ....  v 

ag  ar  gowoedd  nefoedd  a  oedd  eiddaw       W.  Dyfi  grythov 

554  kredo  y  xii  ubosdol :  )r  tad  yn  wasdad  esdyd/i  kredaf  .  .      w 

beri  y  He  yn  barod  Ameu  Anon 

555  Y  tad  ar  mab  mad  amen  ar  ysbryd  ....  x 
ir  euaid  kowir  yna                                                                j, 


The  Booh  of  the  Vicar  of  Woldng. 


i21 


556 


557 


558 


Kredv  rwyf  yn  benaf  ir  tad  gorvchaf 
bowyd  o  newydd  annivveddar 

Nefol  dad  llawn  rhad  llyw  an  rhi     . 
bendigwyd  bavn  diogan 

Y  X  gorch^ — Na  chymer  vn  llvn  yn  lie 


Anon 


Masdr  (Gr:)  Robert 


na  dim  a  feddo  nai  dir 

560  £ilo  :  Y  mao  duw  yn  grchymvn     ....  d 

o  mynni  nef  pen  ddelych  3Ir.  Talai 

562  Esgob  hangar :  Argl:  yn  ganmylwydd  ag  awr  yn  evrglych  .  .    e 
chwaith  na  bwy  hyn  a  chwithav  .   IS64  .       Daiiidd  alaw 

566  Mar:  Sir  Dauidd  trefor 

Tored  pen  y  llywenydd     ....  / 

fy  newis  gar  fy  nysg  oedd 

tri  bardd  a,  wyddwu  trwyr  byd       a  fv  anwyl  fyw  enyd 

tvdvr  pam  nat  ta  ydocdd      i  eilio  dysg  aled  oedd 

lewys  ai  air  0  liwon       ag  ir  nef  ir  aeth  mab  maetli  mon 

dvw  a   ddvg  wedi  ddigiaw     sir  dafydd  yn  drydydd  draw     .     .     . 

ym  hlaid  y  tri  enaid  traw  feu:  up  Mudog  ap  dd: 

569  Jache  Kybijddion :  Kybydd  fab  difedydd  dig 
fab  naf  nertb  fab  nef  yn  ol 

571  Jofvn  tarw  .  Edwart  ai  wyr  ai  drvvyr  (an 

573  Etto  :  Ewch  feirdd  o  ddimbych  i  fon 
lloi  gant  vn  lliw  ag  yntav 

575  Etto  :  Siou  fychan  liyd  forgauwg     . 
lliwydd  dillad  lloe  ievaink 

578  Y  kysgod :  Do  roeddwn  dan  irddail 

580       ba  rvw  edyn  o  byradwys     .     .     . 
nid  dyn  onid  duw  yn  vnig 

582  J  f arch :  gidag  vn  a  geidw  gwynedd 
ferch  deg  pe  bai  farcli  yw  dwyn 

584  Bar:  T.  Aled :  Doe  bwriwyd  tad  y  brvt  hen     .... 

aled  wyn  aeth  i  wlad  nef  J.  ap  Ho:  ap  tti  vychan 

588  Elto  :  Bardd  aled  beirdd  awylant     .... 
karai  faiddawd  kaer  fyrddin     .... 
a  diobaith  yn  i  debig  Hugh  ap  D.  ap  Hi  ap  madog 

590       Y  drindod  rrag  y  nodav     .... 

kael  oes  gyflawn  anawn  ni  Rys  pcnarth 

593  jf  Eiddig  :  Y  mab  ai  glod  ymhob  gwledd 

oil  i  wyneb  llywenydd  ~ 

595       Y  lloer  wen  a  lliwr  waneg     ,     . 

o  dalia  mwy  diawl  el  a  mi 

597       Nos  daf  ir  fernos  dawel     .     .     . 
trisd  wy  na  bai  hwy  fy  hvn 

600  Tri  oedran  hoywlan  helynt     .     . 
ag  yn  y  bedd  diwndd  da 

601  Y  ddyn  fwyn  addwyn  fonedd     . 
pared  fvn  ened  fl  yn  iach 

603  Y  fvn  fwyarol  ohv;;     .... 
ne  ganwn  i  gweu  yn  iach 

604  Y  ferch  dda  i  chwedl  ddiledlyth 


John  Tudvr 
lloicdden 

Deio  ap  Jeu:  dv 

Rhys  nanmor 

D.  ap  gwilim 

1 
John  Tvdvr 

Tvdvr  aled 


Rys  ap  Hoell  ap  D. 

s 
J.  ap  R.  ap  inorys 

t 
Bedo  hrwynllys 

u 

D'  John  kent 

V 

sir  otvain  [ap]  gtm 

w 
gvltvn  owain 

D.  ap  ywillim  x 


i22 


Cardiff  Manuscript  7. 


606  ]ffor  ydoedd  o  frodavr 

607  Vfvdd  seichogion  ofeg 

609  jffor  avr  o  ferwriaeth 

610  Trvan  ir  dvllvan  deg 

612       Ofpredd  a  gyfarfv     .... 
nid  gwell  im  enaid  i  gael 

y  ddyn  wen  oedd  ddoe  /  n  /  anwyl 
dyddia  a  mi  diwedd  ytn  wyd 

Mae  kvr  ym  hob  kwr  im  ais     .     . 
fy  nvw  fv  hon  fyni  henydd 

Y  ddyn  ganmoledig  ddoeth 
am  hyny  nef  im  henaiJ  ' 

619  Kussan ;  Kefais  vn  kofvs  wener     .     . 
klaim  ar  hwn  kael  ym  ai  rroes 

betli  am  pair  yn  ddiweiriach     .     . 
rrag  enaid  yngwraig  innav 

Y  ddyn  fwyn  addaw  yn  fynych     . 
a  chorou  o  dyrch  evruid 

Ba  ynnill  o  bai  annerch     .     .     .     . 
derfld  wen  darfod  vnwaith 

Y  fvn  wyl  yw  fy  nolvr     .... 
ofn  hyn  yw  fy  anhvnedd 

gwae  a  fai  hyn  dyn  noi  dad     .     . 
ne  fwrw  byth  arna  fir  bai 

Mae  kreigiav  dan  fvriav  fais     .     . 
oni  cha  yn  iach  vnwaith 

Mi  (fi  sydd)  devnydd  dig 

Y  fvn  a  gaid  fwyna  i  gwedd     .     . 
blaen  y  berth  om  bola  ni  bydd 

Dydd  daed  fy  rriain  feinwen     .     . 
y  nef  ith  enaid  y  noi 

kariad  ar  ferch  am  kvriodd     . 
rowy  nog  ol  gwenol  mewn  gwynt  . 

Doe  gwelais  ddyn  lednais  Ian     .     . 
arddel  dyn  ir  ddol  ai  dwg 

Y  fvn  alawnt  fain  olav     .... 
ar  fan  yw  noi  ofewn  rrwyd 

Y  rewig  wych  rowiog  wen     .     .     . 
sonnia  ferch  kvssana  fi 
Kerais  ddyn  ifanlc  hirwen 
biigyl  goli  a  gaifi'  bigail  gwen 

Kerais  ddyn  ifank  araf     .... 
o  gyd  gof  gadw  a  gafas 

fy  swydu  er  ys  mwy  no  blwyddyn 
mi  a  chwi  ynni  vniawn 

Pwy  yn  darfod  pen  i  derfyn     .     . 
doro  ym  einioes  dra  mynych 

Sowaeth  ar  nos  o  ayaf     .  .     . 

vnig  vn  yno  i  gyd 


D.  ap   Gwillim  a 
b 


613 


616 


618 


621 

622 
624 
626 
627 
629 

633 

635 

636 
637 
639 
640 
641 
643 
644 
646 
647 
649 


gwilim  lew  brydydd 
sir  ow:  ab  gwilim 


e 
d 

e 

f 


.      (Tudur  Aled)        g 
ai  kant 


Sir  Ow:  [ap  gwilirn] 

i 

Gr:  Hiraethog 

.     .  k 

bedo  brwynllys 

.     .     .  I 

Robert  leia 

m 

Gr:  ap  J.  ap  Hi  u" 

n 
(bedo  brwynllys) 

.      .  0 

Ho:  ap  dd:  llwyd 

■     ■  P 

»  » 

dd:  ap  gtm  q 

r 

D.  ap  Gtm  {Sion  keri) 

s 
Dd:  gowper 

t 
Robin  ddv 

.     .  u 

Dd:  ap  edtnwnd 

V 

lewys  mon 

w 
bedo  brwynllys 


-ai  kant 


y 

Jfan  Dyfi 

z 
bedo  brwynllys 

a 
Morys  Mevdwy 

b 
Dd:  ap  edmond 


The  Book  of  the  Vicar  of  Woking. 


i23 


lewys  menai 
gvttor  glyn 

Sir  lewys  Devddwr 

Sir  Dd:  trefor 

Edward  ap  Rhys 


651       A  mi  yn  siarad  a  merch     .     ,     . 
y  myd  avvnel  iawn  i  mi 

653       Wylofys  wy  fal  afon 

656  Y  fvn  aelddv  fanwylddygg     .     . 
mae  gore  dim  yw  gwr  dv 

657  Gwn  nat  ta  gwae  enaid  tyn     .     . 
a  bodd  duw  yn  y  diwedd 

659       Duw  ior  y  duwiav  eraill     .     ,     . 

ddofvdd  er  addioddefawdd 
663       Y  grog  wredog  o  riw  amheirchion     .... 

pawb  ar  y  grog  pybyr  groes  Gr:  ap  J.  ap  Ui  fychan 

668       IFrenialld  mae  kledd  ar  gronyn  /  yn  graff    .... 

yn  liwy  a  gan  klap  gan  fin  kledd  Lewys  glyn  hothi 

671  Dyn  wyf  ymhvrdan  of^'dd     .... 

am  fyra  hoeu  nef  im  henaid  Tvdvr  aled 

672  Y  ferch  fonheddig  ddigawn     .... 

gwr  noeth  hwyr  a  gare  neb  "  gwas  Digri" 

674  Mar:  Wm:  ap  gr:  ap  Dikws  pen  oedd  effyw 
Mae  lief  oer  mae  Uifeiriav     .... 
ai  law  ddiawl  ai  ralai  ddv 


/ 


677  Kotoydd  dychan  ir  doctor  John  hent 
Toraisd  orn  tevraisd  arnaf     .     . 
kent  mer  aethosd  mewn  keintiach 


Sir  Dd:  Trefor 


Rys  goch  y  ryri 


680  Barnad  all  sirk  a  sir  thomas  goch 

Drwg  ne  far  dyrogan  fv     .     .     .     .  wt 

gen  siarad  i  gonssvrio  gr;  ap  J.  ap  fii  vychan 

683  Bar;  Owain  ap  Mred:  ap  thomas  o  borthamal 

Ai  ti  yw  angav  /ywyt  yngod     ....  n 

a  ne  i  owain  winevwin  Sir  davidd  trefor 

686  _f  ddeiniel  bang  or  pen  ydeiliadwyd  yr  ysgobty  o.  k.  1521. 

Mae  y  mangor  dryssor  a  drig     ....  o 

pvmthegkant  gwarant  dan  go 

hvgain  gida  saith  hygo  Sir  Dd:  trefor 

person  Han  allgo  yn  y  hyfamser 

689       Y  gwr  a  gaiff  gvrvr  gwin     ....  p 

ond  iesv  dad  ni  does  dim  feu:  Devlwyn 

691  Oesbraff  wyd  iesv  ysbryd  /  gwiw  ddofydd       D.  ap  gwillim  q 

692  Y  gorevdduw  gwiw  a  rodded     . 
praffed  gras  y  proffwyd  grym 

694       Dvw  frenin  da  fvr  wyneb     .     .     . 
drwy  gariad  ir  drigaredd 

697       Duw  greawdr  nef  a  dayar     .     .     . 
duw  ath  law  dde  dwg  nith  wledd 

699       Ordeiuiodd  duw  ir  dyuion  /  wank 
iav  ar  dooiav  a  ordeiniawdd 

701       Doeth  iih  etlioles  iesv 

704       Mair  wenferch  mawr  o  wnfyd     . 
ol  ynol  yw  olevni 

706       Mair  yw  n  hyder  rrag  perigl     .     . 
a  bvdd  ir  holl  ddynion  byw 


gweiriil  Mechain 

s 
D.  ap  Ui  ap  Madog 

t 

Mred:  ap  Rys 

.     .     .  u 

feu:  brydydd  Mr 

folo  Goch  V 

w 
fangkin  ap  Einion 

.      .  X 

feu:  ap  Rydderch 


i24 


Cardiff  Manuscript  7. 


710  Mar:  merch  y  bardd :  ]fcldi  hi  kana  fl 
kwyn  a  fydd/am  hon     .... 
nis  galla  kalon  ni  fedda  kael  nef  iddi 

713  Y  ddifregawd ;  Gorvchel  dduw  a  weddia 
ag  a  draethais  o  wir  draha 

719  Digiais  am  na  chawn  degav 

720  Hawddamawr  marianmawr  maith 

721  Devthvm  i  ddinas  detlrol 

723  gwn  ledrith  vn  gain  Iwydraf 

725       Tri  ffeth  nid  ynt  vnrriw     .... 
gwna  ir  kadno  gneio  i  gnjwch 

Y  fetch  dawel  walld  felen 

Ro  duw  ynyn  rraid  i  ni 


727 
728 

729 


Jfeu:  gethin 
ap  J.  ap  lleision 

.     .     .     .  b 

Taliessin 

Dd:  ap  gwilim.  c 

»  )>         ^ 

))  ))         ^ 

)»  J)         J 

V  >,        9 

h 


Dyn  wyf  ni  chais  bod  yn  wych 
dros  gof  pe  bavt  teiroea  gvvyr 


Deio  ap  Jeu:  dv 


732       Y  rriain  pen  wrheych     .     .     . 
o  ni  chai  a  fynych  wen 

734  Oer  yvsr  fy  mron  ar  fy  mryd 
a  garwn  a  fynwn  fyth 

735  Medra  om  pwyll  mydr  om  pen 
mor  deg  i  hanrreg  a  hi 

737       Mae  vn  kvn  yma  yn  kynal     . 
fo  nt;f  ai  gartief  i  gyd 

739       Kerais  ferch  kares  sy  fav     ....  p 

kaSwy  fvn  ka  ffo  finav  ~  ~  ~ 

741       Y  ddyn  fwyn  addwyn  faynawl 
o  bwyth  ir  kar  boethir  koed 

743       Y  ferch  fwya  a  gara  fi     .     . 
dy  gael  oedd  raid  i  gelv 

745   Owdwl  yr  iesv  o  guernarfon 

Kaernarfon  koron  kar  evro  /  peblig     .     .     .  Sir  gr:     s 

a  thwr  ag  eryr  /  a  threr  goron  ap  Ui  ne  Sir  gr:  fain 

748  Bar:  Lewys  Mon  :  Gwyro  mon  gwae  wyr  im  oes   ....          t 
i  nevadd  dduw  yno  i  ddaeth 

i  noddi  awenyddiaeth  Dd:  Alaw 

Anfon  nid  hardd  bardd  i  bell  &:.  „       ,,       u 

750  Bar:  Gvttor  glyn .  Yniach  aw  en  na  chowydd 


Ho:  ap  Rynalld 

n* 

D.  ap  Edmond 

n 
J.  ap  ho:  ap  tti  fy  chant 

gvttor  glyn 

D.  ap  Edmond 

hedo  hrwynllys 

Rnbin  ddv 


gwledd  dduw  /  ai  arglwyddiaelh 

762       Y  fvn  fwyn  vchel  o  fonedd 
ar  ddyn  wyl  a  roddwn  i 

754       Mae  vn  fwyn  ai  rain  o  fel     . 
drem  hvvy  hi  a  dyr  ym  hen 

756       Hanodd  ym  vn  hawddamawr 


gvttvn  owain 


gr:  ap  dd:  ap  ho: 

]folo  goch  y 

.    .  z 

fvan  mon 

760  Mol:  i  bedyr  o  rossvr :  am  yr  vn  sant  raawr  yw  son  a 

a  mwg  avr  am  i  goron 
i  nef  wen  i  ni  fyned  Jewys  Baron 


758  Bar:  Robin  ddv :  Klyfychais  klwyf  o  achwyn 
aeth  ir  nef  athro  yn  oedd 


The  Book  of  the  Vicar  of  Woking. 


425 


762 
765 

766 

768 
770 

772 


Dala  neithwyr  delwi  awnevthvm     ....  a 

drvd  fydd  deigr  dioedfedd  degach   Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  Rhys 

A  wyddent  twy  pwy  ompwynt     ....  b 

ni  thai  ymhen  nm  ddya  wenlas 

mwy  nor  glocli  mewn  awyr  glas     .     . 

a  thri  gair  oi  thri  gavedd 

Karv  rwyf  karvaidd  wedd     .... 
ghvy  0  serch  drwy  gael  oes  hir 

TrifEeth  mawr  i  tra  hoffir     .... 
o  fin  hon  byddwn  fyw  ya  hwy 


ai  hant 


Sir  Sion  leia 


llowdden 


Y  mae  gair  ym  o  garv     . 
hirwalld  ar  neb  ai  hanvain 


Dd;  [llwyd  ap  U'n  SfC.'\ 


f 


Trem  ar  fercli  trwm  a  rofi     .     .     .     , 
foi'wyn  fyw  /  ne  i'arw  yii  fvan 

773   Y pwrs :  Mawr  jwr  gair  am  y  teirrodd 

776       Doe  i  gwelais  arswydais  oed     .     .     . 
a  gred  y  gwr  oediawg 

779       Dav  obailh  sydd  dovbeth  fvvyn     .     . 
na  bo  rrwydd  ir  neb  ai  rroes 

781  Y  llwyn  o  bai  oil  yn  ber 
ywr  llwyn  chwerw  lie  ni  charer     . 
nvwr  dduw  fyth  vnawr  dda  fydd 

782  llvniais  oed  llawn  wyf  o  serch     .     . 
mil  o  frain  am  i  moel  fry 

784  llewi  rridill  yn  rredyn     .     .     . 
brwynen  gyllell  bren  yn  rresder 

785  Kerais  balch  yw  kwrs  y  byd     .... 
kyfell  ag  evsdvs  kyfion 

787       bid  hydaer  y  byd  hvdol     .... 
yn  ddifvd  wen  i  ddafydd 

789       kynydd  ydwyf  yn  kanv     .... 
mewn  poen  i  bo  i  hwyneb  hi 

791        Y  ddelw  wen  ddevliw  od     .     .     .     . 
o  ni  chair  yn  iach  hiroes 

793  Dros  fair  o  nefyn  i  geissio  par  o  fain  myline 

Mae  enaid  rrydd  y  min  traeth     .... 

a  bendith  y  tair  mair  a  men 
796  Bar:  Ui  ap  Mevrih  hen :  O  dduw  teg  ai  ddaed  tyn    .     .     .     .   s 

prydydd  i  borth  pyradwys  folo  goch 

799  Mol:  Edw:  Hi :  Edwart  ab  edwart  gwart  gwyr  „       „      t 

802       Myfanwy  liwy  liod     ....  u 

mair  a  ro  drwg  mawr  ir  drych  Madog  benfras 

Yrth  wiw  Iv  wrth  i  weled     ....  v 

ior  hynod  yw  rri    anedd  Hwlkyn  ap  Pleddyn 


Tvdvr  Aled 
gvttor  glyn  g 

h 

Sir  Clement 

.     .  i 

Tvdvr  Aled 

k 

Bedo  avrddrem 

.     .  I 

Sir  ow:  ap  gtm 

m 
Jeu:  llwyd  brydydd 

.     .  » 

Hum  Penial 

o 

D,  ap  Edmond 

P 
fvan  Dyfi 

bedo  brwynllys 


lewys  daron 


803 
806 


Dydd  da  ir  fwyna  a  fv     .     .     .     .  w 

dros  i  bod  deiroes  heb  wr  gr:  ap  J.  ap  Ui  vychan 

808       Kyn  ofydd  kerdd  bvn  o  (un)flwydd  D.  ap  gwilim  x 

810       Griffd  y  plwy  i  grefid  ai  plyg  „         „         y 

812       GrufFvdd  gryg  ddirmyg  ddarmerth  „        „        z 


j26  Cardiff  Manuscript  7. 

814       Aerblank  yw  gruflfydd  eirblyg  D.  ap  gwilim  a 

816  Attebion:  Eres  i  dciafydd  oyrya  Gr.  Gryg  b 

817  Gwylld  yw  ni  wn  ai  gwell  dim  „  »  c 
819  Dafydd  pan  nad  y  difar  „  „  ^ 
821       Gweirfil  wawr  eiddil  ryddoeth  >,         >,      e 

824  Gwir  fy  rayd  nis  kar  fy  myw     .     .     -     .  / 
kalon  y  ferch  serch  y  sydd  D.  ap  gwilim 

825  Bar:  gr:  ap  adda  ap  Z>.— Eigawr  mawr  gar  y  mor  gwngalcb  g 
827       Keissio  yn  lew  heb  dewi  ^ 

829  Twf  ydyn  tyjSad  enid  » 

830  Tv  a  gwedd  oferedd  fv  * 

832  Digwsg  fvm  am  ail  degnv  ' 

833  Fal  i  roeddwn  gynt  uosswaith  '» 
kvrodd  ar  half  lydan  Iwyd         (1.  32*) 

834  *hyn  o  dodaf  henw  di  dyb          (1.  21)  » 

diav  ynyn  o  daw  nos 

835  Dydd  gwaith  dibech  oedd  eclidoe  o 

836  Dwynwen  deigr  darian  degwch  p 
838  Ychel  i  bvm  yn  ocbi  q 
840  Ocii  fi  drveni  drvm  r 
842       Y  feich  anil  ad  anlladdawdd  » 

845  Efa  fonheddig  ddigawn  t 

846  Y  ddyn  ddewisferch  serchawg  w 

847  ai  llai  fy  rran  o  annvn  v 

849  Drvd  yr  ydwaenwn  dy  dro  w 

850  Devcer  eiry  dyn  orevryw  x 

851  Aufon  a  wnaeth  y  feinferch  y 
853       ^er  galon  bengrou  bach  z 

855  Plygv  rrag  Hid  yr  ydwyf  a 

856  ILeidyr  mewn  dinas  drasserch  b 

858  Mav  aflwyddiant  koddiant  kawdd  c 

859  A  fv  ddim  i  farddfin  freiddfyw  d 

862  Hawddamor  glwysgor  glasgoed  e 

863  Dy  gariad  deg  i  goroen  f 
865       Yr  adlaesferch  wawr  dlosfain  g 

867  Dyddgv  liw  dydd  golevaf  h 

868  }  serch  aroes  merch  i  mi  i 

870  Dysgais  rvw  baradwysgaink  D.  ap  gwillim  k 

871  bron  draw  biavr  enw  a  drig     ....  1 
ar  elen  ai  heirioles  gvttor  glyn 

874  Yr  halaeiiwr  :  Kefais  o  hoywdrais  hydravl     ....  m 

henw  serch  y  firieinferch  fvrn  Madog  benfras 

*  The  scribe  evidently  turned  over  two  leaves  of  his  original  here.  He  writes 
the  end  of  the  cywydd  Ychel  y  bvm  yn  ochi  (see  838  faelow)  as  if  it  Treve  part  of 
the  cywydd  on  page  833. 


The  Booh  of  the  Vicar  of  Woking.  i27 

^11  k.  hersdinhogyl :  ^thel  ddv  ithol  i  ddwy     ....  a 

gwae  ni  oi  marw  hi  mor  hwyr  Jolo  go} 

880  Bar:  D.  ap  Gtni :  Dauidd  ab  gwilim  ymy     .     .     .*'.  b 

bellach  naw  /  nigrifach  nef  gr:  gryg 

882  V  brawd :  Teg  o  gynyrch  hygyrch  hnrdd     ...  c 

moesswch  mwy  ys  no  march  jfolo  go} 

884       Ni  chwsg  bvn  gida  i  hynben  D.  ap  gwilim  d 

886  jf  Richard  Hi  a  ddisdrowiodd  i  ddav  nai  meib  Edward  iv 

Maer  goron  y  miig  eryr     ....  e 

Harri  fydd  hiroes  iddo  D.  Ihoyd  ap  tti  ap  gr: 

88i)     A  fragment  (10  lines)  ending  : 

a  nef  i  ninef  yn  ol  gr:  ap  Jeu:  ap  Hi  fychan  f 

b.     gofiilv  heb  dy  heb  dal     ,     .     .     .  g 

Pan  fynyeh  fydd  pen  feiuioes  Tvdvr  Aled 

892       ILymar  liawl  lie  maer  rraid     ....  h 

ing  ar  hynt  ir  angor  hen  D^  John  Kent 

894  lie  digri  i  bvm  heddiw  D.  ap  Gtm   i 

895  Yr  ysgyfarnog  ynghantref     ....  k 
mair  a  wyl  o  ysdlys  mor  rvdd                                  „         „ 

897       Y  gleissiad  mwnwgl  assvr     ....  I 

gael  duw  /  a  gweled  owain  Hoell  ap  D.  ap  J.  ap  Rys 

899       Orie  hydyr  yr  hedydd  D.  ap  gwilim  m 

903  fr  bola  hroen=hwrwgl :  Meddylio  ddwyf  pan  wyddiant  .  .  .    n 

a  gwir  ddychan  a  fydd  ran  rai    Jvan  fychan  ap  J.  ap  adda 

904  Etta  :  Ysdod  liir  wasdad  hoy  wrym     ....  o 

eled  i  gerdded  ag  ef  Mred:  ap  Rhys* 

907  Etta :  Dihareb  gwir  o  hirynt     ....  p 

i  havvl  o  gwna  oed  a  hi  t  fvan  vychan  ap  J.  ap  dd: 

910  Karv  y  rwy  kvriaidd  wcdd     ....  q 
i  gael  o  enaid  i  gwr                                        Thomas  y  glyn 

911  Y  doa  ewyn  Ion  wenlas     ....  r 
nawdd  duw  a  mair  vn  dydd  mwy                              gr:  gryg 

914       Mawr  genym  awr  :ig  enyd     ....  s 

i  bvvrn  ai  dyko  ir  bedd  Gr:  Hiraethog 

916       Y  ferch  o  rvw  fan  ar  fyd     ....  t 

ath  gael  or  mab  mwya  ath  gar ai  kant 

918       Y  rriaiu  ar  gwaed  rrowiog     ....  u 

barnedig  gar  bron  ydwyt  ai  kant 

921  J  uelie  merch :  Gwelais  yn  y  ffair  ddisglair  ddyn  .  ,  ".  .  v 

ni  da  ni  ddowaid  i  daw  Bedo  brwynUys 

923  Y"  ferch  dan  yravr  lathyrloyw"  D.  ap  gwilim  w 

924  Gwae  fi  na  wyr  y  forwyn     ....  x 
dos  dithe  frawd  i  law  ddiawl                                  „         „ 

928  Bwriais  fryd  briwais  y  fron     ....  y 
a  maddav  fymhechod  meddwl                                   Jolo  goch 

929  Yma  i  rys  yn  ymrysson     ....  2 
fy  naf  aroddo  nef  yn                                     Mredydd  ap  Rys 


*  "  Ai  kant  drwy  gyngor  John  Evtva."     The  word  ']euan  is  cresscd  out  after  ap 


/2S  Cardiff  Manuscripts  7-8. 

931       Myddylio  am  yddoli     .... 

wrth  raid  im  enaid  amen  Rys  goch  o  lyn  dyfrdwy 

933       Doeth  yw  mab  ysbryd  a  thad     .... 

a  gwledd  i  mab  arglwydd  amen  Dd:  ap  Edmwnt 

935       ^esv  hwde  ddyfossiwn     .... 

088  oessoedd  ith  ]ys  iesv  jfolo  goch 

937       kredaf  i  naf  o  nefoedd     .... 
gwarant  ar  bob  gwirair  ||' 


■940,  964.  Bi'wnt  yw  braint  henaint  &c.  Anon   e 

943   Carol  y  dialedd :  Dyn  wyfl  aroes  /i/  fryd,     .  f 

i  /  ddowad  attom  etc  .  /  „ 

947   Carol  naduUg :  Holl  feirdd  a  ffrydyddion  g 

kowirddysc  kerddorion     .... 
mewn  noddle  parwydo  peradwys  Tho:  Prys 

949   Y  deg  gorchymyn  :  O  ganv  kynghanedd  h 

gir  fessvr  gerdd  faswedd     .... 
gwn  bellach  ddisbeleddach  ers  blwyddyn  ,,         „ 

952  Jr  Iesv  :  Fynghymdeithion  ffyddlon  daith     ....  i 

oleini  tyrnas  f  esv  .  /  Anon 

955  K.  kymod  Wmffre  ap  Howel  ap  Siankin  ag  eraill 

Y  keirw  mawr  y  kair  /  i  /  medd     ....  k 
er  deigr  Mair  deg  ar  /  i  /  mab  .  / 

960  f:  Sir  Rich:  Gethin:  Y  mae  glaw  am  a  glowais  ....  I 

Y  Hew  dv  oil  ai  diail  : . :  Gitto  or  glyn 
964  and  the  47  folios  following  are  blank.    Then  we  have  on  the  last  page 

Carv  1'  byd  ]f  gyd  dan  gof  yr  ydwyf  &c. 


MS.  8  =  Pli-  21559.  The  Poetry  of  Wiliam  ILtn,  etc.  Paper; 
about  8J  X  6  inches;  270  pages,  of  which  pp.  1-244  are  in  the 
autograph  of  Wiliam  IL^n,  and  the  final  pages  look  like  holographs 
of  the  respective  authors  whose  poems  they  contain ;  the  leaves  are  not 
uniform  in  size,  many  have  been  mended,  and  some  bear  traces  of 
having  been  folded  for  carrying  in  the  pocket ;  rather  unusually  clean 
for  a  Welsh  manuscript;  boards. 

1  Dyro  ym  *****  *wr  /  fwy*  orna*  •    .     .     .     .  m 
goeth  fvn  gwyn  fyd  ath  fedd 

h.  Page  1  is  rubbed  and  faint  and  much  of  it  is  illegible. 

2  Otb  gaf  ni  nychaf  /  achwyn  //  yn  kvrio     ....  n 
gwna  ddiwedd  da  gwenddydd  dec 

b.  Yw  charv  wen  gv  ewyn  gwy  //  illiw  &c.  o 

3  II  *  *  *wrfad  ystaeniad  dostvriav     ....  p 
da  fo  i  rrain  edifarhav                                   Gr:  H{iraefhog'] 

h.       neithwr  yn  llanfor  llawenfyd     ....  « 

rv   .   .  ivathro  i  bwif  yn  *  *  *  John  tudr 

c.  Pwy  gorfach  ar  gerdd  a  ddvc  gordderch  &c.  Gr:  H,  r 

4  *  *  *  *  rn  heirdd  yn  Iiyrav  //  rriwlas  /  a  rreolus  &c.  s 


The  Poetry  of  Wiliam  JLyn.  i29 

b.  [Y]  maen  ddara  kadarn  lie  kedwir  /  dawn  oil  a 
duw  nallwn  dy  godi  ....  Rys  Goch  o  ryri     .... 
klawdd  d7  lie  kladdwyd  awen 

brie  a  bon  kael  eigioa  kerdd  W.  //[yw] 

c.  kyntedd  pob  dewredd  dayaren  /  o  dir  &c.  h 

■5  J  Ho:  Vy  chart:  Yr  oen  Gwar  iawn  i  garv     ....  c 

penn  does  na  wypon  deissiav         .  155^  .       William  llyn 
8  ^  Sion  ■lewys -,■  [Y  p]renn  o  wydd  pvrion  aiir     ...  d 

Tros  y  byd  hiroes  y  bycli         .  1359  •  Wiliam  lleyn 

10       ffoli  mer6li  i  gi  ac  ing  /  i  golwc  &c.  e 

11^  jf  Sion  llwyd :  Y  llwyn  ai  wisg  oil  ynn  aiir     ....  f 

wyth  einioes  a  fo  ith  wyneb         .  1561  . 
14       [Y  t]ri  da  om  Ira  deall     ....  g 

Robart  ...  a  morys  ...  a  phowel     .... 

duw  a  roet  oes  drioed  hydd         .  1559  ■ 

16  Mol:  D''  Elis  Prys  :  Y  karw  Uv  kowir  llawenn  A 

rryw  gawr  wyd  .  .  .  kryf  danian 
kraic  mor  wrth  y  kerric  man     .     .     . 
ac  alarch  wrth  y  gwylain     .... 
a  difalcli  wrlh  anfalch  wyd  1| 

19  jl  Gwalch  kowiiiaid  gweilch  karon     ....  t 
Teiroes  mwy  ytt  Rys  amen         .   1561   . 

20  beiidd  y  ssydd  ebrwydd  i  ssou     ....  k 
drwy  fwy  ystad  drafo  oes  dyn         .  1562  . 

23  J  Dd:  llwyd:  Anodd  iawn  yw  i  ddynionn  / 

droi  ar  vrys  y  dwr  irr  vronn     .... 
hwy  del  twf  hcedl  ytt  dafydd         .  1562  . 

26  Mol:  Edwart  konwy  o  Vryn  evrvn 

Wrth  henwi  kyfraith  anael     ....  m 

gyrr  venn  ith  gar  o  fionvdd         .  I562  . 

29  Mol:  Pob:  Wynn  :  di  annerch  ydiw  anael     ....  n 

ni  bydd  hwnn  heb  venswnn  fyth         .   1562  . 

33       Ty  owain  maiut  win  a  medd  /  ap  Sion     ....  o 

ac  ar  dorr  i  gariad  ef* 

39       Kerais  ossawc  kroes  osswallt  .  .  .  Rissiart     ....         p 
"arr  llwyddiant  yr  el  iddaw         .  156^  . 

43  f  S.  Salbri  o  rvc  :  Y  dewr  iawn  dydd  da  ir  wyneb  ...  q 

arr  dy  oes  aro  diiw  wynn         .  svlgwyn  .  1o63  . 

46  Uwyn  Edwart  gwirwart  a  garwn  /  gamys     ....  r 
gorf'od  ar  gerdd  dafod  oeddj   || 

47  G  ossawc  brycheiniawc  barch  arian  /  arthur     ....  s 
■    Eb  awr  b)vdd  yn  aber  bran     .... 

Travl  einioes  trwy  lawenydd     .... 

y  llyfr  a  channwyll  i  hoU  frycheinioc         .  1573  . 

53       O  duw  by  w  dad  y  bowyd     ....  t 

a  las  byth  ddwyn  Elssbeth  dda,  J  aber  marlais     .     .     . 
ai  haer  sy  f'yw  hiroes  fo         .  ^57-3  . 

*  Pages  40,  41,  and  44  have  only  the  first  word  or  two  of  each  line, 
■f  The  original  paging  jiimys  here  from  52  to  129. 

y  98560.  I 


i30  .■:    Cardiff  'Maniuscnpt,  8. 

■     59  Mar:  Bob:  ap  Morijs  .-  '■pan  aeth  oi  lys  briwyd  aber  tanad' 
•     '    Marwolaetb  a  wnaeth  yn  wann  /  vawr  a  bach     ....    a 

a  fv  yr  wylaw  oi  farwolacth 
65  3Ia7\-  Ho:  vachan  :  Ba  Iv  (rwm  eb  lid  tramawr     ....      b 
i  ■\vlecld  diiw  eled  IIou'cl  . 
■       69  Moh  D^  Ellis  Prijs :  Aweii  bardd  yn  ^awn  bvrddoeth  ...      c 
Eodd  diuv  oedd  Ryddid  vddvn 
a  rrodd  diiw  sy  /  n  /  rryddhav  dyn     .     .... 
adail  tir  kymry  ydvvyd 
a  Haw  gref  yn  bir  iloegr  wyd     .... 
arr  faink  ...  a  farnocb  nis  dad  fernir     .... 
"     twr  wyd  .  .  .  trwy  siroedd  rrac  trais  herwyr    .     .     . 
a  ffeils  otb  olwg  a  fEy     .     .     .     . 
diiw  /  n  /  barcb  ath  adawo  /  n  /  benn 

74  /  Rob:  ap  Hiuo  :  Y  milwr  Mr  mal  aiir  hawc     ....         d 
maen  /  n  /•  ddyddiwr  /  maen  /  heliwr  hydd*  || 

77       II  Ar  gwr  a  ddel  or  gwraidd  ir  .  .  .  huw  .  .  ail  ffwc    .    .    .    e 
lie  gwypo  i  kaffo  i  kais 
nid  a  gwenyuen  dawel 
i  ochr  maes  lie  'ni  cliair  mel     .... 
koffewch  dduw  kaffocli  ddwyoes 

79  Mar:  syr  arthvr  ap  TIuw  bikar  towynn 

a  welsoch  i  lys  a  cherdd     ....  / 

nid  tebic  .  .   .  i  .breladiaid  byrlwydion     .... 
a  wna  ial  i  enaid  bwnn 

83  Mar:  S.  ap  Hmo :  T  beirddion  He  bv  vrddas     ,     ,    '.     .        g 
Ni  ffery  dyn  hofF  aravl 
mwy  no  rrew  ymin  yr  havl 
Edav  /  r  /  oes  val  hvd  a  red 
och  ir  anap  i  cbrined     .... 
duw  saf  gida  i  enaid  sion         .  15T0  . 

87  Mar:  Risiard  llwyd :  distor  pam  nad  ystyriwnn  ....  h 

duw  Rissiart  i  dy  jvj  jessv 

91  Mar:  To^  fychan :  Torrwyd  llwyn  troed  llawenydd  ...  i 

penty  y  gler  y  pant  glas     .... 
y  karw  /  n  /  ifank  ir  nefoedd 

95  Mol:  Sion  llwyd :  o  benw  gwaed  a  hen  godiad     ...  k 

ac  yno  bo  i  egin  byth 

100  Griiffydd  ffwibiwr  gwr  a  gerais//  dewr  lew     ....        I 
llafn  gloywlas  llyfn  golevliw 

b.       (Am  falchder  duw  ner  don  irad  foddion  &c.)  m 

101  Mar:   Elin  '  lloer  forys' ^  g.  S.  wynn  ap  mred:'  .   1312  . 

Gwae  galonn  dynionn  dwy  wynedd  /  oerllef n 

ac  ai  gwelodd  gwae  i  galon 

108  (Duw  kadw  fenaid  Rag  y  kevnant  serth  &c.)  o 

109  Mar:  Jarll  penfro :  Poen  yw  adfyd  penyd  fawr  ....  p 

ai  fab  yn  larll  fo  byw  /n/  wr 

1 15  Mol:  S.  JPrys :  Y  Gwr  sad  mewn  gras  ydwyd     ....      q 
kyfiowna  bawb  kai  fy w  /  n  /  llawen 

*  Pages  156-310,  according  to  the  original  pagination,  are  missing  here. 


The  Poetry  of  Wiliam  ILyn.  i3i 

121   Moh  S.  0  hoydiarth  :  Trossoch  Hew  y  glocb  a 

llv  gwlad  abwysswch     .... 

a  lloegr  sy  drassav  llaw  gi-ist  drossoch 
126       Duw  due  wr  odidog  oedd  .  .  yn  ifank  h 

a  gadv  .   .  .  ]lawer  hen  llai  i  rrinwedd     .... 

heb  fod  Edwart  .  .  mae  /r/  tai  /u/  wac  yinortvn  wenn  .  . 

o  rann  duw  ir  Enaid  ol 

131  Mol:  simwnt  thelwal:  Beth  orav  Iwk  bytli  ar  Iv     .     .     .        c 
yn  i  swydd  einioes  vddynn 

136  Mar:  Edwart  '  ahnor  ffram  maelor  aiffrwyth  ' 

Owae  filoedd  yn  gofalv     ....  d 

ai  fab  dewr  fo  bedeiroes. 
141  jf  S.  '■aer  y  konmvy ' :  Y  Siryf  grymvs  Evrwych  ....  e 

bo  ith  wyneb  wyth  Einioes 
145  J  Boh.  llwyd  or  wavn  :  Ami  yw  Eai  ai  mael  ar  hyiin  / 

aches  swydd  achas  vddynn     .... 

a  del  ywch  hoedl  a  iechyd 

149  7  .S'.  Prys  o  Eylwyseg  :  Saer  adail  mesur  ydwyf    ...         y 

ar  dy  dal  aro  duw  dec 
155  Mar.-  Tiidur  ap  Rob: — ()  diiw  ddoeth  ba  wlad  i  dda  ,  .  .„     h 

duw  /  n  /  tad  ai  Enaid  tudur* 
15!)       Setlirii-  llyssav  n/  wir  sy   /n/  arwain  /  gwiw  hap   ....     i 

o  dra  chef  i  drychefid  , 

161   Mol:  Morys  Wynn  ap  John  Wynn  ap  Mredydd 

ILaw  achledd  dewredd  duriawc  /  hil  beli     ....  k 

[ai]  barr  awch  ai  llorf  ai  braich  ai  llaw  || 
165       Tanad  llys  yrrad  anrrydedd  /  piav     ....  / 

oes  ytt  a  henaint  tomas  tanad         ,  156^  ..         ....■ 

169  Mar:  Sion  llwyd  o  Jal  .  1563  . 

Trais  mawr  diiw  /n/  blaenawr  in  Jblinaw  /  Ue  del  ....;» 

yn  y  lie  da  mae  yn  llaw  diiw  trais  mawr 

174  Mar:  sian\ .•  Beth  a  dal  byth  adeilad     ....  n 

yn  ifank  i  wlad  nefoedd         .   7564  . 

178       Y  tair  merch  orr  tyrav  medd     ....  0 

dwy  or  byd  dvgost  irr  bedd 

duw  dradoeth  gad  y  drydedd  .  .,  Elenn  .  .  iach  bagnol  .  . 
dav  o  dir  gwent  ydiw  /r/  gwyr  || 

180  Ry*  mab  golevbryd  V3  nest  V5  gr:  ap  ll'n  &c.  p 

181  y  Edward  konwy :  Y  sirif  a  vessiireu     ....  q 

dwy  oes  nid  ym  adawoch 

185       JY  dewrion  benaduriaeth     ....  .r 

a  sion  ifans         nefodd 

191  II  gwae  Iv  yssydd  gwelais  honn     ....  5 
)euan  llwyd  sydd  silltydd  serch  .  .  wedi  dad  Rydderch  .  . 
dod  irr  gwr  duw  drvgaredd         .  ISOJ/.  . 

192  Mar:  sion  brwynoe,  '  y  gwr  mwya  gerais  ' 

Dydd  hwyr  yw  diwedd  hiraeth     ....  t 

da  i  gymraec  di  gymar  oedd     .     .     .     ."j; 

*  Of  lines  2  and  4  only  the  first  two  words  have  been  written, 
t  Many  lines  have  only  their  beginnings, 
j  Only  the  beginning  of  most  lines  are  given. 

I  2 


i32  Cardiff  Manuscript  8. 

di  frwd  a  difyr  ydoedd 

a  bi'wd  iawn  o  bae  raid  oedd     .... 

prydydd  y  gwawd  priodawl     .... 

Pryd  sedd  pyradwys  iddo 
196       Y  ddav  ossawc  dewissawc     ....  a 

at  Iwydd * 

201  Mar:  Huw  gwynn  :  Dall  iawn  yw  deall  enjd     ....        b 

-a  wna  tal  i  enaid  hwn 
20.5  Mar:  Robart  mab  Morgan  'ynghor  llann  aber  ynghvdd.^ 

Taei'  yngod  wyn  yr  an  gar     ....  c 

aed  ar  gwr  ir  drvgaredd- 
209  Mar:  s.  wynn  o  dowyn :  Diiw  by w  beth  ydiw  bowyd  d 

•    Drwy  boen  i  newidiar  byd     .... 

gair  duw  fo  ir  gwr  o  dowyn         .  1563  . 
212  Mar:syrr  Owain  ap  gwilim  o  dal  y  llynn  .  1563 

Trwm  arr  ia  yw  tramwy  yrod     ....  e 

ni  all  da,  /  T  /  byd  ennyd  awr 

ystyn  einioes  dyn  vnawr     .     .    .     • 

y  trie  addysc  tragwyddawl 
215  jf  0.  ap  S.  '  karw  Iwydiarth  '  '  haergai  Iwys  kwrt  hreiglys 

gwn : '  Yr  hydd  tragwydd  tir  a  gai  /  a  gwyr     ...        / 

na  bom  awr  liebod  vy  hynod  hydd 
219  Jgr:ap  Ho: — Bon  gwreiddiav  nannav  vwch  naint  /  g 

a  brynnav     .... 
.  y.sy.  /  n  /  help  i  sian  a  hwnn  || 

221       Penn  dewrion  haelion  wyd  wehelyth  /  pvr     ....         h 
mastt  lewys  ..  .  .  Eissob  tref  esgob  ne  siob  syber  .... 
draw  /  q  /  benu  vwch  dewrion  y  byd         .  1563  . 

226  Mar:  T.  Mostyn :  darfv  pob  gaily  or  golled   mae  /r  /  byd  ...» 
.0  dduw  orfod  a  ddarfv 

•231       Y  kiw  dv  ymysg  koed  y  mel  .  .  .  dos     ....  h 

.  byd  yn  Jialgarth  .  .  .  annerch  y  mastr  Eolant  .... 
arr  i  oes  aro  Jessv 

234  7  ^-  vychan  4  Y  ddar_  o  wynedd  Evrwenn     ....  / 

dawn  y  byd  ithro  duw  /  u  /  benn         .  1563  . 

237  JStto :  Y  kiirw  gw3ch  orr  kaernv  gwin     ....  m 

dros  y  gwnii  bedeiroes  gwyr  .   156^  . 

241  jfdd:  llwyd :  Y  gwalch  hynod  gloch  henaiir     ....  n 

dyn  Ji  dawn  diiw  /  n  /  i  denydd     .... 
ac  arr  Iwydd  vawr  arglwydd  vych         .  1563  . 

244  jf  syrr  tomas  '  kar  syrr.bviTi  .  .  .  vihar  brvwtwn  ' 

Y  gwr  lien  ac  o  jeirll  wyd     ....  o 

lien  avr  gnv  j  n  j  llann  Evrgain  wenn     .... 
tair  oes  ithato  /  r  /  j[essv| 

249    II  irr  deav  bv  oerdyb  wedd  p 

mae  /  n  /  dia  garw  myud  ir  gweryd 
meistres  gruffydd  bvdd  y  byd  .  .  .  verch     . 
syrr  John  pilstwim  grwnn  y  gras     .... 
a  rrai  sydJ  rroi  oes  vddyu         .  156/f  . 

*  Only  the  beginning  of  most  lines  are  given. 

f  First  half  of  a  few  lines  at  (he  end  are  only  given. 


27te  Pobi>ry  of  Wiliam  ILCpi  and  Others.  iSi 

252  f  Rissicirt  esc/ob .dewi :  Y  gwr  o  stad  a  gras  dfiw     ...       a 
ac  oes  kyd  ac  eissac  hen  ||         ?  eud  W.  lli/n 

255  Ydrwclw:  HpJdiw  oedliw  liyn  adlndd/bawb     ....       b 
Ay  well  am  daenell  o  dir  Hvw  ap  Rist  ap  dd: 

257   Gr:  siambyrlen  gwijnedd 

Mynydd  y.r  bavl  maen  ddv  yr  liawg     ....  c 

y  karw  yu  fPi-aink  ar  kyrn  ffres  .  .  .  nith  wad  neb 

onid  vn  a  dav  wyneb  *letvis  mou 

261    II  gwae  wlad  oer  gwilio  de  .  [.  .  .  enj     .     .     .     .  d 

mae  bys  iarll  am  bowys  yn  ||  ? 

263  J  Hari  viij  :  Y  tarw  or  niownt  Eryr  mon     ....  e 

irr  Haw  ddeav-/i-/  holl  ddayar  lewis  morganwc 

267  Mar:  Dd:  o  waed  T.  .  .  vijchan  .  .  llan  dyfrifoc  . 

Trees  duw  yn  fawr  twrsrtan  wyfi     ....  / 

oes  y  pvmoes  ir  pvm  aib  Gwilym  ap  Jeu:  hen 


MS.  9=Ph.  10989.     A  fragment  of  two  leaves ;  imperfect.     Paper; 
8  X  6  inches;  xvith  century  ;  boards. 

1     II  dy  roi  enyd  or  ynys  q 

dais  sy  reid  was  syr  rys 
Ry  serth  ydiw  ryswrthyd 
Rac  digio  r  gytto  y  gyd     .... 
medd  llawdden  am  vrwynen  vrav     .     .     .     : 
#  *  *  *  t  arth  nyd  rait  wrtho  gwilim  ap  Jeu:  hen 

4       *****  00  ddakyn  dinoeth  A 

*****  kowrnwy  yd  wyd     .     .     .     .  jj 


MS.  10  =  Ph.  94.  Poetry  and  Pedigrees.  Paper;  8  x  o\ 
inches  ;  136  pages,  wanting  the -beginning  ;  in  several  hands — pp.  1-54, 
94-106,109-126  are  probably  in  the  autograph  of  Davydd  Benwyr, 
"  1550-1600";  boards  with  leather  back. 

1  II  brenin  bavn  dyved  biav  yn  bendevig     ....  i 

ackwy  ynial  y  kwynir  dd:  hennuyn 

2  Y  bwttwn  avr  betta  n  wych     ....  k 
dewr  da  i  rhoi  diiw  ar  dry  rliann 

4       Y  gwr  dewr  gywair  dariaa     ....  i 

athavoui  yth  wyneb  „  ,, 

6       Och  gannoes  ewch  i  gwynaw     ....  m 

ai  bvcho  vawr  a  bychan  „  ,j 

9  Mar:  rholant  ymhorgan  o  vachain  mah   T.  ap  syr  S.  ^c. 

kenwch  glych  kvvynweh  am  ail  kynaii/rrywt     .     .     .     ,     n 
kawn  wir  ble  kwyn  oer  y  blaid  „  „ 

13-14  The  top  third  of  this  folio  is  cutout.         llannisen,  Dysfab 
jnaestr  harri  mathe — rhys  ap  rhys  ap  tlio:  iiy  rrys  &c. 

*  Query  autograph. 


.134  Cardiff  Manuscript  40. 

h.  si  wan  thomas  lau  ail  vnerl/enwog     ....  a 

dyro  .  .  ym  bais  .  .  wlanen  .  .  sidanog  .  dd:  benwyn 

15       gwelwch  dros  wybr  nos  betti  a  wnant  oerglips  b 

am  feroh  arg:  mordant  .  .  .  marl     .... 
a  ny  wl  sy  m  argam  a  nos  „         „ 

18       Y  kawr  vn  nerth  kair  a  nvdd  c 

yr  hynod  gwalch  sain  henvdd     .     .     .     . 
y  Hew  pann  t'ych  hen  a  Uwyd 

21  El/as — siams  ap  rrys  ap  harri  ap  sion  ap  henrhi  &c. 
b.  syr  wiliam  o  estrling  ai  wraig  oedd  hawys  &c.  &c; 

22  keiliog  ff'res  enwog  ar  onnen  a  syd  &c.  dd:  benwyn  d 

23  Jr  gofo  benn  y  bont 

Am  rhobin  mae  rhyw  ebwch c 

diddim  ond  bawdd  fyd  yddaw  „       -„ 

25  Morgan  ap  siankyn  ap  fEylib  esgwier  &c. 

b.  lili  klyw  denwi  gorywch  dynion/byd  &c.  ,,         „  f 

c.  gwae  di  am  honni  kam  hynod  /  ar  ddav  &c.      „         „  g 

26  gweii  serchoc  rrywioc  wrth  rraid  //  em  gallwych  &c.  h 
b.  The  pedigree  of  the  Mathews  traced  back  to  U'  ap  ivor  ap  bledri 

27  ba  benyd  ba  bryd  y  brydydd  //  yw  hwnn  i 
ar  y  bairdd  oer  yw  y  byd  &c. 

b.  avvdyn  ap  ll'n  ap  kynwric  ap  ho'l  &c.,  and  his  descendants 

28  sion  based  o  nant  triryd  ap  tho:  based  &c. 

b.  The  pedigrees  of  the  wives  of  tomas  bwttwn,  rrisiart  mawnsel, 
and  jevan  ap  llaision 

29  The  descendants  of  syr  rhisiart  herbart  o  golbrwg 

30  Y  tad  ar  mab  bob  amser  .  .  vn  diiw  tair  person  &c.    dd:  ben:   k 

b.  gwraic  siankyn  ap  rhys  ap  ll'n  oedd  lavkv  &c. 

c.  Wm:  ap  ll'n  ap  wm:  ap  jevan  gethin  &e. 

31  syr  dd:  offeiriad  llann  gainwyry  &c. 

b.  rhys  ap  dd:  ap  siankyn  o  argoed  afan  &c. 

c.  The  descendants  &c.  of  Jevan  gwyn  ap  ho'l  melyn  o  wyr. 
35  ffylib  ap  sion  kradoc  ap  siankyn  kradoc  &c. 

b.  g.  ^.  ap  siankyn  ap  rrys  ychan  oedd  siwan  -wilkoc  dala  mar  &c. 

c.  g.  W.  ap  ievau  ap  ho:  o  gwrt  llan  figel  oedd  farged  ,  .  o  vallt  &e. 

37  II  o  gynfyn  enwog  iawnfodd     ....  / 

dwyoes  ^'wch  mewn  dewis  hedd.  dd:  bennwyn 

39  brycheiniog  :  morgan  ap  ll'n  ap  ho'l  ychan  &c. 

40  gwir  ddywaid  fenaid  y  vyny  /  hopgyn  &c.  tn 

b.  nage  dafvdd  brvdd  baras  /  yn  goelio  &c.        hopgyn  to:'ap  ph:  n 

c.  The  descendants  of  grono  ap  juvan  ap  llaision  ap  rrys  &c.  with  a 

particular  account  of  his  son  rhisiart  lochwr. 

43  Mis  ionawr  duw  kalan  dydd  dv  y  saithfed  awr  yn  gaeth  &c. 

44  J  S.  gr: — annerch  walch  difalch  da  yfvdd  &c.    dd:  bennwyn  o 

45  gwilym  ap  tomas  ap  gr:  ap  ow:  gethin  o  lynn  tawy  &c. 

b.  gr:  ap  siankyn  or  "bontfaen  a  f v  farw  heb  ysyw  &c. 

c.  syr  rhisiart  mainor  o  sir  henffordd  &c. 

47  p.  ac  wyron  Kadwgan  ap  bleddyn  ap  maenyrch  arg:  brycheinioc 
b.  llyma  blant  syr  rhisiart  herbart  o  golbrwc  :  syr  William  &c. 

48  llyma  henwav  niilwyr  y  vord  gronn*  :  lawrslod  y  log  &c. 

49  Mam  madoc  grypl  oedd  margred  merch  gryffri  ap  kadwgan  &c. 
b.  The  descendants  of  lewis  gwnter 


•*  The  end  of  this  list  is  wanting — at  least  3   folios  have  been  torn   out  between 
pp.  48  and  49. 


Poetry  and  Pedigrees  by  ?D.  Benwyn.  i35 

50  The  descendants  of  rhys  ychan  ap  rhys  foel  S,-c. 

62  The  descendants  of  Gr.-fawr  ap  U'n  ap  f.  ap  ll'n  ap  kynwric  4-c. 

53  The  descendants  of  y  bach  ap  gwaithfoed 

54  gwraic  ^evan  ap  morgan  ap  dd:  gam  oedd  annes  &c. 

^  55  The  wives  &c.  of  Sir  John  and  Sir  Thomas  Raglan,  of  Sir  Edward, 
Sir  John,  and  Sir  Wm:  Carne,  and  of  John  neverber  or  castletown 

56  The  descendants  of  Jenkin  liemys  . 

57  dauyd  ychan  ap  dd:  ap  owain  peldi  Ac.  &c. 

b.  watldn  lloyd  o  venni  ap  Eich:  llwyd  &c. 

c.  Glyn  nedd :  Rees  ap  Jenlcin  ap  ll'n  ap  Jenk:  ap  hop:  ap  Rys  goon. 

d.  Sir  Wm:  thomas  .  .  chancellor  of  Landaf  &c. 

e.  Tho:  ap  dd:  o  vrychinock  ap  ho:  ychan  &c. 

58  llyma  enway  ymherodraetha  yr  holl  fid  .  .  .  persia  &c. 

b.  a  recipe  for  the  ague 

c.  The  wives  &c.  of  Rich:  gwyn  and  of  his  son  Lewis 

59  The  descendants  of  Ayddan  ap  gwaith  voed  lord  of  karedigion. 

60  The  descendants  of  Jenkin  ap  R.  ap  U'n  and  lleyky  gwyn 

63  yn  enw  ac  yn  yn  Rydedd  yn  harglwydd  ui  ^esu  grist  ar  Ian  wiri 
vair  ar  glan  giric  verthyr  a  silitti  y  vara  ef  &c.  &c. 

65  By  all  the  virtue  &  strengeili  of  this  holye  names,  by  the  true 
god,  by  the  lyvinge  god,  and  by  the  hollye  god  /  that  shone  wiohe  or 
wiches  that  hathe  don  this  actuall  deed  or  caused  hit  to  be  done  to 
A.B.  J  connger  thee  showe  haue  no  power  &c. 

b.  In  the  vertue  of  the  hollie  gost,  these  places  all  aboute  J  be  sett  the 
father  and  the  sone,  theves  for  to  lett  &c. 

67  Exorcisms  in  Latin 

70  For  the  bl— — y  fluoc  :  take  the  herbe  calld  llysser  kryman 

71  Y  gyfaredd  hon  a  sy  dda  rac  pob  Ryw  glefyd  Uygaid 

72  Wm:  Lewis  o  dre  lai  ap  lewys  ap  morgan  &c. 

b.  gr:  hagar  ap  ho:  ap  yorath  .  .  ap  gwlhaved  fyehan  ap  gwlhafed 
ap  saisyllt  "  See  p.  86  below. 

c.  gr:  g03  ap  wm:  ap  gr:  g03  ap  dd:  &c. 

d.  JLan  trisent :  J.  ap  dd:  ap  T.  ap  ho:  ap  ^eu:  ap  gr:  ap  Rys  ychan 
ap  Rys  voel  [o  lanyllted  faerdre]  ap  liys  go}  ap  Eikert  ap  f  non 

73  The  descendants  of  drym  ap  maynerch  lord  of  hrecknock 

74  The  descendants  oi  Rys  ychan  ap  Rys  voel  apRys  g03 — "  gwraig 
Rys  go}  [ap  Rikert^  oedd  lian  v3  kynhaythwy  ap  herberti  "  see  also  p.  83 

75  ILanwnno — The  descendants  of  yewaji  teive  gwase  y  bwche 

76  The  descendants  of  Jenkin  ap  U'n  ap  gim  ap  Rys  lloyd  ap  adam 

77  gr:  harrye  ap  owen  of  landilo  vawer  do  knowe  the  petigree  of  syr 
ph[ilip]e  parson  of  bangor  [teifi].  see  also  p.  83. 

b.  The  descendants  of  dd:  ap  hopkin  ap  gr:  gethin 

c.  kilyvai:  the  descendants  of  Tho:  vychan  ap  tho:  grythor 

78  Edward  kemys  ap  dd:  ap  John  lewys  &c. 

79  The  descendants  of  John  gwyn  ap  gtm  dd 

b.  Jeu :  gibon  ho'U  ap  dd:  ap  ho:  g03  .  .  ap  Rys  g05  ap  Rickert  &c. 

80  Syr  Rob:  klyfford  o  went  arg:  llangattwg  dyiFryn  wysk  &c. 

b.  Phe:  ap  adam  ap  slack  arg:  llanvair  gylgydyn. 

c.  maibion  henry  ap  gtm  vychan  .  .  .  ap  Elidyr  ddee  &c. 

81  Rees  thomas  o  veddyfnych*  in  llandybie  &c. 

b.  Rees  haward  ap  jenkin  haward  ap  Wm:  haward  &c. 

82  Lewys  ap  henrye  ap  lewys  ap  henrye  &c. 

b.  mam  Rich:  loughor  oedd  gwenllian  V3   John  turbill  glofe  /  o  V3 
Robert  Raglan  or  carne  llwyd  y  mam 

*  See  med  diminih  in  a  boundary  in  the  Book  of  LI  an  DAv  p.  xlvii. 


i36  Cardiff  Manuscript  io. 

c.  Pen  arth :  Jenkia  daldcn  ap  Edw:  dalden  &c. 

d.  mam  miles  mathe  a  Ghristophei'  mathe  see  also  p.  81. 

84  The  descendants  of  gltn  (d.  1550)  ap  J.  ap  gim  and  Jenett  loughor 

85  The  descendants  of  hopkin  U'u  voya  see  also  p.  84. 
b.  The  "  .  4  .  wiefes  "  of"  morgan  Jankin. 

86  gr:  hagar  ap  ho:  ap  yorath  "  mentioned  in  a  deed  "  A°  13  E.  5. 
"  Jeuan  gr.  hagar  /in  A.°  xlij  of  B[d\vard]  3. 

b.  gr:  gethin  ap  kyndrych  ap  kradoc  &c. 

c.  gwenllian  V3  ^eu:  melyn  baydan  oedd  wraic  briod  Rys  ap  gtm. 

87  The  descendants  of  Thomas  dd:  ap  Jenkin  ap  ^eu:  ap  ho:  &c. 

88  The  descendants  of  Robert  mathewe  and  of  Jeuan  voya  .&c. 

89  dyddgy  v}  gr:  ap  feu:  laes  ap  Jeu:'  ap  li3on  &e. 

90  basse  childerne  to  Thomas  yehan  ap  John  ap  watkin 

91  The  wives  of  the  most  famous  kinge  henry  the  8 

92  Rich:   Came  married  Jane  Dalden ;  and   Eli}:  Carne  m.    ffurst 
Thomas  gwyn  .  .  of  gvs'ent  llwyg  &c'. 

94  llann  ffwyst  yngwent :  Wm:  ap  rhys  ap  siankyn  &c. 

6.       yngrogbryf  diviog  rrisiart  dd:  /  goeg     ....  a 

oerchwith  gwnawn  fil  o  erchyll  dd:  benwyn 

95  Ow:  ap  gr:  ap  gr:  ap  madoc  fychan  &c. 

b.  The  descendants  of  il'n  ap  fev:  madi  ap  ll'n  ap  kynwrig  &c. 

96  katrin  ferch  tho:  ap  f  ev:  ap  dd:  ap  ll'n  yclian  &c. — \A'm:  lychwr  &c. 

b.       da  diiw  n  rhydd  lie  i  bydd  bob  awr  /  wr  moddvs  ...  b 

hap  gael  i  domas  hopgin  dd:  bennwyn 

07         na  ddigar  atli  gar  yth  gaerydd  yr  hawg     ....  c 

kvriais  ych  bod  ym  karv  ,,  „ 

b.  mam    yr   abad    dd:    ap   thomas   ap   bowel   a  lewys  tho:   ap    ho'l 

oedd  fadryn  ferch  sion  stradling  or  merthvr  ir.awr 

c.  rhoser  ap  tho:  ap  syr  rhosser  yehan  &c. 

98         Y  gwr  mawr  hir  grym  yr  haf    ....  d 

braichiav  hen  mawr  berehen  mel  gtm  tew  brydydd 

lOJ       Y  gwr  kvl  or  gorwg  hen     ....  e 

nath  anedd  yn  iaith  wynedd         rhisiart  ap  rhys  brydydd 

102  llann  gyhi  yngwent :  rrolant  W.  a  W.  maibion  rroser  ap  W.  &c. 

103  llann  llwel  yngwent :  sion  twmlyn  ap  sion  twmlyn  &c. 

104  The  descendants  of  lewys  ap  rrys  ap  rhoser  ap  rhawlfF  &c. 

105  Mam  ll'n  tomas  o  gae  yr  ewige  ym  hou  davlwyn  oedd  fargred  &c. 
b.  The  descendants  ot'  syr  gwrgi  grant 

106  Harri  mathe  sieryf  ap  syr  siors  mathe  ap  syr  Wra:  mathe  &c. 

107  OS  duw  nadolic  y  gwelir  yr  havl  llawenhav  a  wna  gwssnaethwyr 
diiw  //  OS  yr  ail  ddydd  y  gwelir  yr  havl  avr  ag  ariant  a  vydd  ami  &c. 

109  thomas  ap  dd:  o  aber  hodui  and  his  descendants 

110  llyma  yr  ordr  ar  graddau  y  mae  vrddasolion  y  davrnas  yn 
aistav  i^ny  pari ment :  Asa\i&igoh  ka.\sni\h&:\  ....  ew(fs  ;  arg;  kwmton 

ill       edrych  amser  gwych  y  mae  gwav  /  ag  liaint     ....       f 
em  fwynwych  kadw  y^i  feiiioes  dd:  lenuyn 

112  gwaithred  .  .  ar  dir  nant  y  dylles  a  nant  y  velin,  a  gr:  goch  .  .  yn 
rhoi  tir  y  laision  ap  rhys  .  .  ymaglan  /  yn  amser  Edw:  y  drydy  tystion  &c. 

b.  tir   jarll:  jarll  warrwic  ag  argl:  Spenser  yn  rhoi  tir   i  vn   grono 
vychan  &c. 

c.  Wrth  wjnfyd  y  byd  fawr  a  bach  /  y  del     .     .     .     .  g 

aisiav  mawr  rhys  am  havrig  y  bcdo  hafesp 


Poetry  and  Pedigrees  by  B.  Bev/ivyn.  i37 

113  dymadrodd  dy  vodd  di  vael  /  dy  ddiwgnd  &c.  &c.  dd:  benwyn  a 

b.  W,  ystiwart  gyvenni :  dydd  daed  vniawn  waed  wnni  &c.  „         b 

c.  er  dy  loes  ar  groes  y  gwr  jesv  grist  &c.  „         c 

d.  y  Rys  mairig  :  drosod  rrys  ar  frys  avr  frig  daisy vwii    ...       d 

grym  iaith  ar  gramer  wyd  lewys  dwnn 

114  The  pedigrees  of  ll'n  ap  ivor,  and  of  Jevan  ap  sianhyn  hemys 

hen  or  began  &c.  see  p.  116 

1 15  och  yr  faiold  goch  a  gwr  ddoe  kaiiai  &c.  dd:  benwyn  e 

b.  Arfer  knaf  over  aviach  ar  hir  son  &c.  „         „       / 

c.  ar  ol  kariad  sad  wyf  y  saith  blinaeh  &c.  &c.     „         „       g 

d.  byw  n  ddrvd  ymlaelvd  ynaer  milwyr  gynt     ...  h 
b'astai  o  dwyll  yr  bosliwr                                        „         ,, 

117       Edwart  o  lann  kaeach  traced  to  ^estyn 

118-9  The  pedigrees  of  the  Mansels  &  gr:  ap  nikolas  traced  to  vrien 

120  angharad  merch  siankyn  ap  rhys  or  gilfach  wenn      [rreged 

b.       rhwydd  wyd  bavn  da  i  rhoddyd  bwnk  &c.       dd:  benwyn   i 

e.  Jiw.yra  fydr  gorgi  r  kyrn  wyd  kernod  y  gai  &c.        A7ion  k 

121  marched  y  Wilym  dd:  o  rhivv  r  perrai  oed  wragedd  y   ]fev: 
ap  liaison  o  vaglan  ag  y  traljaearn  ap  ^ev:  ap  meyryc  &o. 

b.       wyd  lanaf  soniaf  dan  sel  /  di  amav  \l 

oen  doraas  ap.ho.wel     .... 
eto  y  vyw  rroed  diiw  a  vedd  dd:  benwyn 

122  sion  kemys  or  began  ap  s;on  ap  siams  kemys  &c. 

b.  rhys  ap  trahasarn  ai  wraic  oedd  gatrin  &c. 

123  wyd  yma  da  da  a  dydd  daed  /  gannwaith  <&c.  dd:  benwyn  m 
6.  harri  ap  edwart  ap  Wm:  ap  ll'u  ap  sion  gwynn  &c. 

c.  maibion  rhys  ychan  ap  rrys  foel  ap  rrys  gocli  &c. 

d.  person  Uanng'raUo  yw  syr  tho:  ap  ]evan  ap  ffylib  &c. 

124  ail  nvdd  rrys  dafvdd  ddi  divar,  fawrnwyf  &c.     dd:  benwyn  n 

b.  doe  kerais  gwelais  gwiwiestr  /  da  hoy wbarch  &c.  o 

c.  em  rhwydd  wen  yma  i-rhoddwyd  &c.  p 

d.  Yt  morgan  darian  avr  daradr  /  ap  rhys  &c.  y 

e.  o  bowls  wedd  rhyvedd  vr  dwnn  rhel'n  /  y  drycli  &c.  r 

f.  ffaiii  ywr  plas  mvrlas  pob  morlestr/y  gair  &c.  s 

g.  ty  kryf  ynghaer  dyf  aed  am    pai  ynys  &c.  t 
h.  karv  golvd  kv  yn  kair  /  hoyw  affaith  &c.  u 

125  am  y  byd  eonyd  ai  annedd  /  oedwcli  &c.  v 

b.  diiw  gwynn  ym  bennwynn  bavnydd  /  a  vo  nerth  &c.  lo 

c.  synwch  bavnydd  a  sydd  syrs  &c.  x 

d.  klychdy  vchel  fry  ddi  I'reg  /  klav  wychdaith     ....  y 
a  naw  rrwydd  mi  enwa  rhain 

e.  am  vn  knaf  nyd  af  yw  dai  bv  anoeth  &c.  z 

126  ^  Ac- op  syr  waMe;  Ail  myrddinrodd win  iraiddwych/kynil  .  .  a 

orddod  wych  ar  wrddwawd  yw  dd:  benwyn 

b.  Atteb  :  kresso  r  penwyn  tyii  wyt  ar/  bawb  or  bairdd  &c.  b 

ho' I  ap  syr  wathe 

c.  Y  swyddvvas  diras  dan  deri  /  yw  wael     ....  c 
herwr  no  morgan"  harri                                          dd:  bemuyn 

127-135  A    genealogical    table   shewing    the   ancestors  of    Henry 
Mat  hew  of  ILan-  Dav,  -who  married  Katherine  Evans 


i3$  .       Cardiff  Manuscript  ii ,  Vol.  i. 

MS.  ll  =  Pli.  2161.     In  two  vols.  ■'_ 

Poetry;  paper;  about  8^  x  6  iaches ;  Vol.  i,  212  pages;  Vol.  ii, 
230  pages ;  late  xvith  century  ;  bound  in  leather. 

The  condition  of  both  volumes  is  far  from  good  ;  the  peiishing  edges  have  been 
partly  clipped ;  the  lacunae  are  numerous ;  and  there  are  many  blank  leaves,  inserted 
by  the  binder.  The  folios  have  been  thrice  marked,  but  the  pages  only  are  given 
below,  which  are  numbered  consecutively  without  reference  to  blank  leaves  and 
lacunae. 

On  page  1  of  Vol.  i  is  written  over  the  text:  "(24);  1802  Eiddo  Edw''  Jones 
Green  Street  Llundain  a  vy  gynt  yn  Haw  Lewis  Morys  ai  vrawd  Wm:  Morys  ae 
a  fuasai  hefyd  gan  Ed:  Llwyd  or  Museum."  The  names  of  "  Kobert  wyn  "  (p.  38), 
and  Evan  Jones  (p.  93)  occur  in  Vol.  ii.  Both  volumes  have,  apparently,  been 
copied  by  John  Jones  of  Giili  Lyvdy  :  and  many  titles  in  both  are  in  the  hand  of 
Richard  ap  John  of  Llan  Gynhaval. 

2  ^  mevrik  Rys  [.•*#*  am  wr  hael  sy  /  n  /  ymryd    ...       a 
gair  siob  Ian  gorsibiol  wyd  John  hrwynoc 

5       j  may  duw  yn  gorchymyn     ....  h 

omyni  uef  pen  ddelych  mastr  Talai 

7       anna  anwnaeth  ioyni     ....  c 

yu  heneidie  ynanwedig  feu:  ap  ho:  sorwrdwal 

9  J  Mihaiigel :  ba  rriw  ddelw  bvr  a  ddalem     .....  d 

yn  nvw  enioes  i(ni)nav  gr:  ap  feu:  ap  IFn  vchan 

12      dyn  wyf  fwyfwy  dan  ofyn     ....  e 

ai  chael  o  fodd  i  clialon    (cf.  MS.  5p.  ii)    feu:  dyft  grythor 

14       Y  gwr  vwch  ben  goriweh  byd     ....  f 

yna  dduw  nef  madde  i  ni  D.  ap  Rys  o  feni 

17       i  dduw  yr  wyf  weddiwr     ....  g 

gair  dy  fab  agreda  fi  Sion  brwynoc 

2\  f  syr  Dd:  Trevor  :  pa  berson  pwy  iibarssodd     ....  h 

amen  na'  geifyr  nn  mynod  gr:  ap  tudvr  ap  ho:  o  fan 

24       fym  hwrs  felfed  fym  herson     .....  i 

fym  hwrs  gor  mersi  am  hyn  doctor  John  kent 

27       may  vn  kvn  yma  yn  kynal  Gutor  Glyn  k 

30       Y  forwyn  afv  aravl     ....  _  I 

\  bridwerth  i  baradwys  mab  yr  henad  koch 

S3       drych  ywr  byd  diochr  barn     ....  m 

nag  amylach  lliw  afiach  lie  \\      (1.  31,  pp.  35-6  are  torn  out) 
37       mwyn  ddyn  dyred  ir  man  ddail  D.  ap  Gwilym  n 

39       gwr  eglvr  i  groglith     ....  a 

duw  mawr  Rag  pob  dim  arall  sion  brwynoc 

Jr  deg  Gorchymyn 
42.      geirie  r  dad  gad  yn  dy  go     .     .     .     .  p 

nai  dy  nai  gwraig  nai  dyddyu 

44/;.    gway  blant  adwanant  y  dynion     ....  q 

OS  marw  par  mewn  daiar  dy 

45       Uowrrodd  ares  i  foesen     ....  r 

dysgwn  ag  evrwn  bob  gair  Edward  ap  Rys 

4S   Cymod:  Y  keirw  mawr  y  kair  i  medd  tvdvr  aled  s 

53       kem  air  by  kam  ywr  rheol     ....  t 

ai  fin  atebed  y  fo  doctor  John  kent 

5G       gwn  na  da  gan  enaid  tyn     ....  u 

a  bodd  duw  ni  bydd  diwedd  myredyth  ap  Rys 


Howel  Kilan,  S!  Brwynog  and  Others. 


i39 


69  frhybydd:  llymar  hawl  lie  may  rraid     .... 

ing  av  hynfc  ir  angor  bea  doctor  John  hent 

ei  Kefais  aelwais  kyfiwn  olvd 

6.  trelieil  trwy  gviied  tia  gwrol  &c. 

c.  dewi  a  ehybi  achvbant  bob  dyn  &e. 

d.  arglwyddes  ya  lies  rrag  Uesmair  &c. 

62  pen  las  U'n  :  dev  kant  a  mil  uiyu  devgain  oedd  duw  a  32  &o. 
6.        nid  kadarn  oni  barn  ni  liv  ond  vngwr  &c. 

c.  or  pridd  y  doetUvm  wr  prvaf  &c. 

d.  archoUwyd  duw  Iwyd  ydeiladeth  &c. 

e.  Uvn  yr  arglwydd  rrwydd  ^n  Ked  &c. 

/.  iiid  oedd  jesv  yn  dyly'r  dolvr  ar  bren  &c. 

g.  bid  kyfion  dyuion  yw  duw  &o. 

63  mil  ahaner  dvw  uer  da  ywnlaith  &o. 
6.  keisio  ti  frenio  duw  frenin  pybr  &c. 

c.        duw  agyddiwyd  dig  oeddwn  oer  ebwoh  yr  aberth  nls  gwelwn  &c. 

64  jf  ddyllvan :  ami  liw  nos  ymylaen  ia     .     ,     .     . 

llwyddiant  ir  brain  ai  lladdo  leivis  menai 

66  Diolch  am  "  bedair  gafr  y  pedwar  gwyr " — syr  morgan  ap 
ho:  "  gwr  deffol  o  ddyniolen,"  syr  Jivw  maelan,  syr  hvw  ap  gronw 
'■^person  twrog,"  a  syr  Rys  ap  Mred:  '■'■  person fihangel  or  Rvg." 

gwr  klaf  y  diw  syr  dafvdd 

gwr  afiaoh  iawn  gwr-iaoh  fydd     .... 

pawb  ai  Rodd  bybyr  iddaw 

ai  gyngor  i  trefor  traw     .... 

llaetb  geifyr  oes  llith  gyfriw 

ymon  i  fab  orayn  fyw     .... 

nar  geifr  fytli  nar  gwr  i  fon 

69  fr  byd :  doy  yn  gyfilybrwydd  i  daw     . 
yn  avr  yno  ir  enaid 

71       BJyma  fyd  kyd  kadar.n     .... 
ai  fron  yn  ton  frenin  da 

74       Y  tad  or  dechrevad  chwyrn     .     ,     . 
yn  Rydd  a  chwbwl  on  Raid 

76       duw  gre[aw]dr  nef  a  dai[a]r     .     .     . 
duw  gwyn  .ath  law  dwg  ni  ith  wledd 


syr  dd:  trefor 

myredyth  ap  Rys 

doctor  John  kent 


dd:  nan  mor 


79       y  ddevgar  voneddigawn     .... 
yr  raia  val  y  by  r  bynai 

jf  gr:  ap  Rys  ap  dd:  ap  howel  or  {^)Rvg 
81       gwelais  verdd  yn  dy  galyn     .     .     .     . 
ai  kred  may  kowir  ydwyf 

83       Y  karw  dv  .kowir  i  dal     .... 

ef  a  bono  fo  benaint 
86       grwrawl  enw  gweryl  jnawn     .     ,     .     . 

gwynedd  lin  gwyn  wyddel  wyd     .     . 

a  llwydd  yt  dan  j  well  hav,. 
88      y  gwr  y  sydd  gar  avr  sercb     .     .     . 

dy  allv  wrtb  dy  wyllys 
91   Cymod :  Y  gwyr  y  darfv'yn  vnaid     .     . 

ach  bodd  yw  r  ddwyrrodd  eraill 

93  y  bwkled:  dwyn  a  roed  imi  rrydwyd  , 
Roi  oes  hir  ar  ai  Roes  ym 

96  Mar:  Gwilim  ap  Gr:  o  benniynydd,  mon 
Ro  duw  galon  ddigUon  bwyll  .  .  , 
■wrth  fyngwawr  duw  mawr  amen  . 


howel  kilan 


Tvdvr  Aled 


gioilim  ap  sefnyn 


i40  Cardiff  Manuscript  ii,  Vol.  i. 

100  ^  Rcinallt  ap.gr:  "  or  wyrgrig  wen  "  . 

Nos  da  jr  Hew  oriest  llawen     ....  a 

ef  a  fyth  f wy  fwy  weithian  fiowel  Mian 

102       gr:  lonwaiw  rrvdd  lin  Kya  b 

ap  ^euan  biavr  golod  drwy  r  ynys     .... 
wyr  howel  koedmor  lagor  egwad     .... 
y  pasc  trifFasc  at  rvfEvdd  howel  Mian 

105  llyma  swm  o  gyfri  pob  llythyren  .•  a  :=  6C0,  b  ^  300,  c  ^  100. 

107       Duw  ior  y  duwie  eraill     ....  c 

ddofvdd  er  a  ddioddefawdd  Edw:  ap  Rys 

110  gyraist  tveddaist  siomaist  ryddyn  &c.  Wm:  llyn  d 

111  II  dy  ddadyl  odei  i  ddoedvd     ....  c 
aro  dvw  byth  ar  dy  ben                                                        „ 

114       ewcK  felrdd  6  ddiDbych  i  fon     ....  / 

Hoy  gant  vn  lliw  ag  yntav  deio  ap  Jev:  dv 

117       ofair  -wen  ofer  enyd     ....  g 

doeth  iawn  duw  aeth  ai  enaid  Wm:  llyn 

121  Marwnad  Sion  ap  Edw:  o  draios  vynydd 

o  dduw  anodd^  y\v^  enyd     ....  h 

oes  oesoedd  i  lys  iesu  „         ,, 

125  Marw:  lioger  ap  Sion  Wynn 

may  wylo  dwr  fal  y  don     ....  i 

dros  i  dad   trwy  iesv  i-  del  Edw:  ap  Reiff: 

129  Mol:  hvw  gwynn  ap  Ednyfed  or  hendwr 

hvw  dernwalch  ydeiriawu     ....  k 

rroi  hugli  gvvyn  yrhawg  cnioes  gr:  hiraethoc 

132       y  gwyr  lien  a  gar  y  Itv     .     .     .     .  I 

llawn  o  desach  llvn  disiav  jj         1.  60,  end  wanting 

135  II  ni  ddyscais  o  gwbwl  trais  trin     ....  m 
air  chwerw  am  wr  a  chorvn                            dd:  ap  gwilim 

136  jf  ddoctor  edmwnt  mevrig  arcMagon 

Pwy  yn  ddogtor  ystor  ystriwn  J  fod     ....  n 

a  hyn  o  fowrcdd  j .  he^w  o  fevrig  John  ap  dd 

140       y  Hew  or  Rvg  gar  Haw  /  r  /  allt     ....  o 

acd  ar  dduw  dad  vrddo  iti  John  tudvr 

143       trees  duw  /  n  /  var  trystan  wyfi     ....  p 

Oes  y  bvmoes  jr  bvmaib  Gwilim  ap  Jevan 

147       merddin  wylit  am  -rrvw  ddyn   wy     .     .     .     .  q 

y  llys  ar  i  vvartha  ir  llawr  left  unfinished 

149       II  kowir  der-yr-eryr  du  dau  wynebog     ....  r 

krist  dyrchaf  wellwell  krist  waed  archoHog  R.  nan  mor 
151       Rod  duw  vrvd  yn  vyd  anoetU     ....  s 

gwynedd  a'gaifE 'diwedd  da  Robin  ddu 

154       llyma  fyd  er  gryd  jrgrai     ....  t 

ar  by  J  a  wflir'  ar  ben  Robin  ddu 

156       llyma  fyd  llawn  ofediidudd  (sic)     ....  u 

ua  mab  bach'bech  ach  y  bcdd  John  hent 

159   Y misoedd :  mis  jonor  myglyd  dyffryn     ....  v 

a  dderfydd  y  nydd  ac  yn  nos 

163  7  wyr  kaer :  Eeinallt  may  kledd  ar  groenyn         L.  G.  kotht  w 


Poetry  by  various  Authors.  i4i 

167       mievtlivm  ya  swyddawg  i  wr  /  dyledawj;     ....  a 

yn  eiste  gidam  dyhvyth  Ai  karodd  ai  kant 

170  may  ich  nevadd  ddwyrradd  ddorav  mawr  &c.  Anon  b 

171  er  tolvr  er  kyr  er  kerydd  er  dig  &o.  .,       e 

b.  yr  wYthnos  addangoawn  Ac.  d 

c.  llafvr  kvr  tolvr  dilid  newyn  &c.  thomas  ap  Rys     e 

d.  Nid  ystvr  gwen  ddolvr  gwan  ddyn  &c.      D.  ap  U'n  ap  J.  f 

172  *  difa  yr  yffrene  difwyn  /  och  meddwl  Anon  g 

h.  gvdvn  [=:Gyttyn]  Owain  gain  awyr  kwynaw  &c.         „       h 

c.       ef  a  gyfyd  ffair  Bwirg  peder  ft'ynon     ....  i 

ar  heini  awna  dyfroedd  yn  gocbion  talesin 

173  !l  a  ddervydd  ynydd  ag  ynos  See  p.  159  above,    k 
a  John  daj  aj  brintiodd  at  Ivnden  ag   velly 

y  dervyna  hynrky  amen         II         II 
N.B.  We  have  here  apparently  evidence  of  the  existence  of  some  Welsh  book 
printed  by  John  Day  which  is  not  otherwise  known. 

b.  ssol  venws  markiwrs  ni  a^  karwn  &c.  Anon   I 

c.  dydd  lloer  newydd  ar  naw  arygloch  &c.  ,,     m 

d.  a  brenin  nefol  abrelach  &c.  n 

174  A  kalendar 

186  llyraa  byn  sydd  o  tfeire  yn  y  flwyddyn — held  at  Wrexham, 
.    .    Denbigh,  Euthyn,  Mold,  Corwen  &e. 

187  A   list  of    names    with   payments   but  there    is    nothing  to 

indicate  the  nature  of  these  payments  : 

glyndwr  :  Robert  ap  dnyfed     ....  if  v)'* 

.     .  llewjs  gwyn     ....  x'  iii]'i 

thomas  gruff     ....  ij'^  &c. 

192  daw  wyth  oess  jr  ssaer  da  jweitho  &c.  o 

b.  mab  dafydd  bevnydd  lie  bych  yn  ore  &c.  p 

c.  ivan  ap  owel  kv  iofyn  ab  rys  &c.  q 

d.  jacb  heilyn  vrenin  vavirr  yni  peraidd  &c.     d.  ap  ho:  ap  J.  r 

193  II  y  gleisiad  hediad  hoinrdec     ....  s 
addyfod  gorfod  yw  yi'gair                                          Dd:  lloyd 

194  grvff :  owenydd  vnjawn     ....  * 
baedd  i  dduw  bydd  i  ddiwedd  ||                   1.  60 

197-212.  These  pages  consist  of  mere  fragments  of  the  bottom  inside  corners 
of  the  leaves. 


Vol.  ir. 

1       ais  glevi^  gorfF  o  sygol  heigion     ....  u 

adaed'yw  diiw  ai  dy  ylych  gr:  hiraethog 

4       bvm  herod  boym  biraeth     ....  v 

afo  amen  wrtb  fymodd  '  „  „ 

8  Mar:  T.  salsbyri :  mi  a  wn  gwyn  am  vn  gwr  iiidur  aled  lo 

11   J  tildur  llwyd :  ir  ty  vytb  ar  vort  vawr  „         „      x 

14  Mar:  tied ui- Ihvyd :  Mawr  yw  bwys  diiw  marw  host  ial  .  .  .  y 
dro  nef  i  deirn  ial  „         „ 


i42.  Cardiff.  Manuscript  //,  Vol.'ii. 

19  llyma  ddewis  hethav  dd:  proffwyd :  myfynydd  bore  gwlith  a 
tawel  glaer  a  liir  wlith  feillion  a  bwrw  serch  ar  wen  gerdd  &c. 

20  dewrder  Koed  i  wrda  .  r .  Ksiwg b 

er  ifwyn  i  Roi  fenaid  tudur  aled 

23  J  fair :  mawr  ywn  Iiyder  Rag  perigl     ....  '   c 

a  bvdd  \r  hoU  ddynioir  by  w  Jeuan  ap  Rythech 

29  llyma  englynion  a  riaeth  adda  .  .  pan  oedd  yn  vff^eren  . 

pa  bryd  y  gweryd  y  gwir  dduw  /  oa     .     .     .     .  d 

power  duw  yn  fawr  pardwn  fydd  . 

30  kassvyd  kof  enyd  kyfiownir  /  kamwedd  &c.  Anon   e 

31  II  bwliwns  teg  oedd  yn.  egin     .....  / 
myn  yr  havl  er  mwyn  ai  Roes                    dd:  ap  Edmwnt 

32  Jr  geifyr :  devnaw  yn  sydd  dan  vn  sel     .     .     .     .  g 

pob  llv  .  n .  vn  pob  lie  ynanos  Wilam  hynwal 

36       dav  o  beth  sydd  devbeth  fwyn     ....  h 

na  bo  Rydd  yneb  ai  Roes  tiidvr  aled 

39       kredv  r  wyf  benaf  ir  tad  gorvchaf    ....  i 

bowyd  o  newydd  aniweddar 

it.       ir  tad  yn  wastad  estyd  i  kredaf     ....  k 

beri  y  lie  yn  bared  ai  rrwydd  rrod 

Hi,  y  pader  :  nefol  dad  llawn  Rad  lliw  <an  rri  ydwyd    .     .    »^    .    / 
yn  Rwydd  o  ddvw  Ryddha  ddyn 

iv.  yr  afi  maria  :  Grasol  mair  ydwyd  dy  groesi  bvrwen  .    .    .  .  m 
bendigwych  bavn  di  ogan 

V.    Y  X  gorchymyn :  Na  chymer  vn  llvn  yn  lie  gwirddilw  ...» 
na  dim  a  veddo  nai  dir 

vi.       y  dad'  ar  mab  mad  ameu  ar  ysbrvd     ....  o 

]r  enaid  kowir  yna 

47  (hyfies  ll'nfoel  ap  IVn  foelrhonn) 

trigarog  vrenin  ywn  trri  chyfEredin     ....  p 

ar  Ran  trigaredd  oth  wlad  atb  wedd  dd:  ap  Gwilim 

51  (dy  wlad  ath  gariad  atli  gaerawc  ||  nevadd)  &c.  q 

b.  o  bydd  i  ti  ganvod  dyn  a  dwy  gynfas  &c.  j- 

c.  Genyt  ti  y  kyrara  vi  varch  &c.  Robert  kelidro   s 

52  I's.  I. — bendigedic  ywr  gwr  ni  cherddodd  na  sefyll  ....      t 

val  y  bydd  yn  dragwyddol  John  tudvr 

54  Rowii  fraith  kyw  koegiaith  kevgeg  &c.  u 
b.  hiigh  ap  willam  ap  bened  ap  Rys  &c.  v 

55  prydv  awna  mwia  mawl  (Jfolo  go})  w 
59       Dyfrdwy  fawr  ganawr  gynyrcli     ....  x 

bydd  bob  brynawn  yn  llawn  Hi  m'adoc  ap  gronw 

61       yr  vn  bai  ar  yn  bowyd  Jolo  goch  y 

65       II  ai  dda  fo  yn  kvddio  raewn  kod  .....                         z 

i  chwi  arian  i  cbwarav  John  ap  hdll 

67       duw  aweryd  i  wirion     .....  a 

yn  ar  dwyr  hwyr  yn  wyr  da  gr:  ap  U'n  vychan 

71       kynig  avr  diddig  gwyr  duw  iddi  a  nawn  &c:                                             b 

h.  '     maer  plwy  onwy  yuawr  heb  arian  &c.  o 

r. '     krigied  kyw  kaened  kakynen  kostrel  &c.  A 

d.  ni  thy  naws  oerbry  na  svrbreu-  diflas  &c.  o 

e.  dowed  wrth  aeron  galon  galed  &c.  f 


Poetry  by  various  Authors.. 


HAS 


del:  ap  edmtvnt 


bedo  arddren 


dd:  ap  givilim 

k 
liaffap  Robert  I 


J.      koffa  ben  bovcliea  barcliedig  yw  lys  &c.  n 

72       dowed  ith  arghvydd  Ewydd  Kwyddwas  &c.  h 

b.  ^V  arg:  IVn  :  fyng-harw  gwyn  banog  hydd  gad  y  llv  &e.                           c 

.   c,       noeth  bychan  a  gw'an  y  g'onir  dyn  byw  &o.  Wm:  llyn  d 

d.       or  byd  ir  gweryd  ir  i  gwrel  ai  avr  &o.  Raff  ap  Robt:  e 

73  Trioedd  mab  y  krinwah  :  tri  chyfing  hijd — krav  nodwydd  ddvr 
atharlais  ar  gelffaint  achcniog  mab  y   krinwas.  tri  dialed   byd — 

korn  hydd  aeballestr  achalon  mab  y  ki-iuwas  &c.     Cf.  Mi/fyrlan,  iii.  p.  246 

76  Bvstl  y  byd :  egor  nef  wrth  lef  araith  lafar  dyn  ....  / 

kyng  horion  Kwyddion  nis  Roddir  gan  gas  ||       !■  68 

79  J  ferch:  Addo  imi  dda  am  wawd     .     . 

oni  chaf  wen  yn  iach  fyd 

80  y  ddyn  ar  iad  yn  we  Rvdd    ..... 
di  bwyth  yra  di  obeth  wy 

83   Vnhcl:  Oed  arriain  addfeinteg     .    ..    . 
ar  niwl  maith  anl  an  Raith  mwy 

86  dvw  gadarn  ddyddfarn  addaw  oi  fowredd  &c. 

b.  Gwyut  orioc  llidioo  llydau  dwys  drawiad  &c. 

c.  Tair  Sian  tair  Eirian  /  da  i  Ey  w  &c.  m 

d.  diweirdeb  nanad  neb  yn  wir  &c.  n 

87  Bellach  yr  ysbyswn  o  ddysgreiad  arfav  y  gwyr  a  fvant  ar 
gwyr  ssydd  heddiw  yn  dwyn  arfav  &c.  Then  follow  descriptions  of 
the  arms  of  Hector,  Alexander,  Julius  Cassar,  &c.  of  the  xv  tribes  &c. 

94  Gardd  berffailh  gloddaith  arogleivviw     ....  o 

pla.s  klyd  o  ■wydd  kwplws  klav  Simiont  vychan 

b.  Owain  glyndwfr  maes  arian  Hew  Eampawnt  o  sabl  ai  arfav  o  gowls  &c. 

75       kerddgar  dios  eos  vwch  ssail  twr  kedd  Wm;  llyn  p 

b.  blaengar  swn  klavar  klowaia  hugh  q 

c.  Eos  braint  koed  nant  kauad  nerth  Wm:  kynwal  r 

d.  eiliad  mawl  gauiad  mel  gwenyn  hugh  llyn   s 

e.  kyfftniad  gariad  &c.  '  W.  llyn   t 

96  kali  bynckiav  yn  amyl     .     .     ym  hylith  pibyll  goed  ice.  hugh  arwysdl  ic 

b.  3'u  wan  yn  vychan  ddi  vvchedd  noeth  anardd  &c 

c.  Wrth  dreiglo  deimylo  pob  daith  or  byd  &c. 

d.  pam  i  dychryn  dyn  yni  daith  voirion  &c. 
e.  nid  toeth  heb  waraut  nid  tim  &e. 

97  pan  y  dwedir  ygwir  o»arv  vu  wen  ferch   &o. 

b.  doeth  yw  i  gristion  a  da  &c. 

c.  llawen  wyd  a  gwen  ddyn  deg  oil 

d.  hawdd  3  w  troi  heddiw  itreia  &c. 

e.  doeth  ir  wlad  gvr  gad  gaer  gwdion  drewfodd  &e. 
y.  balychder  oer  hyder  ynhedion  ai  myn  &c. 

98  dewised  brysied  duw  niae  braw  dan  faia  &c. 
6.  bara  a  dwr  yn  siwr  dyn  ssirriol  dav  well   &c. 
e.  o  chibiay  yn  byscod  a  ehapan  llwydwyrdd  &c. 

d.  ni  bv  ddafvdd  gv  dan  goed  ygelli  &c.  1 

e.  edderfydd  kynydd  pob  kaniad  ar  trysor  &c.  k 

99       duw  ofylaen  dim  difylin  dad     ....  1 

kyfiowntor  blaen  iownter  blaid  (1-  41.)  ||  W.  kynwal 

101       hoel  anaeth  dad  maeth  medd  m 

awen  gain  Owen  gwynedd     .... 
(ar  naid  im  enaid  amen)        (?  j^eu:  ap  E}  ap  Jeu:  llwyd) 

107  kerais  kyfeirais  yn  falych  &c.  a  fragment,  see  p.  \Z%  below  n 

108  karol:  diiw  nydolig  yn  gredig     ....  0 
folianv  diiw  drigarog                                                           Anon 

111  A   fragment   of  the  end  of  r.SToRi  svddas  :  \\jm  berllan  yn 
dwyn   i  falav  yn  lledrad  ef  ai   kryddcdd  of  yn  fawr  ag  a  ddyfod  wrth 


gr:  llwyd  v 

escoh  dewi  w 

lewis  powel  x 

escob  dewi  y 


John  Tvdr  b 
c 
d 
e 
f 

g 
hugh  arwystyl  h 


i44  Cardiff  Manuscript  //,  Vol.  ii. 

svddas  eiriav  dirmygvs  ag  yntav  a  gymertb  gareg  ynilaw  ag  a  drewis 
Riwben  &c, 

112       eiriad  yn  siar[a]d  sydd     ....  a 

oes  daljm  ai  kljw  ystlvm  kler      dd:  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

115  daiar  lawr  mawr  moroedd  a  dysc  &c.  6 
h.       digon  yw  digon  dam  &c.                                                                                  c 

c.  arachaf  i  fair  ddiwair  ddrem  &c.  d 

d.  egor  y  drws  egyr  i  drem  &c.  e 

116  dwy  gath  sydd  ym  adevgv  &c.  / 

b.  iyrchell  ffraw  alaw  elwi  klwyd  &c.  y 

c,  marged  eri  gwned  ag  ani  &c.  h 

117       kynawd'yirgwynedd  fogsedd  eiriav     ....  i 

a  gwerth  a  chwusel  aneirin  wawd  Rydd 

120       gway  r  dyn'or°dyn  diles  afagai  &e.  escob  dewi  k 

b.  gwir  gwir  a  heuwir  hanes  di  hareb  <fcc.  PFm:  llyn   I 

c.  kreawdr  mawr  kroiwdwr  mwyn     ....  m 
gwae  r  ykorff  a  fo  evog  iawn       gr:  llwyd  ap  dd:  ap  ein"' 

124  gwybydd  vaint  dioddefaint  adiodde  oesu  &c.  n 
b.       dyro  ^essu  gvf  gyfion  dda  syber  &c.  o 

125  Madyn  Iwyuogvu  agos  i  leidrad     ....  p 
dydd  a  fedr  dy  wddw  vadyn                           Rys  go-^  or  yrri 

131  J  Rys  ap  Sion  o  Lynn  Nedd: 

'  O  dduw  yr  hawg  a  ddaw  Rhys     ....  q 

a  chwery  Rys  ni  cbar  hwn  jfeu:  ap  tudvr  penllyn 

134       T  mae  Rys  ya  ymryson     ....  r 

fy  nvw  a  rodd  net"  yn  myredyth  ap  Rys 

136  Athro  val  iolo  mawl  wyd  /  ith  bobl  &c.  s 
b.       yn  barkwr  rroi  gwr  rragorol  i  sonio  &c.  t 

137  Morvs  di  vregvs  o  frevgerdd  odidog     ....  u 
gwesta  fyth  ag  ys  dy  faw        .                                        An07i 

b.  kaden  wen  felen  dan  faelod  &c.  Raff  ap  Robert  v 

c.  hyn  sydd  o  gynydd  gida  gweniaith  mercb  &c.  to 

138  kefes  kres  kyfeiries  yn  falch     ...  x 
dan  gwyllt  a  byllt  yn  i  bon              dd  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

141       meddliwn  am  wyth  olew     ....  y 

delom  bawb  heb  ddidoli  Robt:  ap  dd: 

146       blin  yw  trallod  Rod  ar  hwn     ....  z 

dan  odde  yn  dwyn  iddi  „         „ 

151       meddyliwn  am  ddiiwolieth     ....  a 

ol  yn  ol  i  lywenydd  ,,  „ 

15C  Y  kvsan  :  Kefais  vn  kofvs  wener     ....  b 

klaimar  hwn  kael  ym  ai  Koes  gr:  hiraethoc 

158       dydd  da  gwnai  addo  devoed  c 

i  wen  i  thai  a  wnaeth  oed     .... 

awn  fvn  deg  i  nef  yn  dav  Jeu:  devlwyn 

160       Gorav  vn  bwyd  bara,  Gorav  enllyn  halen  .  .  .    ends :        d 

gorav  gwaith  vn  dyn  gwarchad  yn  dda 

162  "pen  losgodd  nen  powls  wen  wych "     1561  .  e 
6.       "  treio  pin  medd  Wiliam  ffowlk  yw  hyn  yma  "  f 

163  Y  groc  waredoc  o  riw  duw  raeircbion     ....  a 
pawb  ar  y  grog  pybyr  groes                              gr:  ap  Jeuav 


Poetry  by  various  Authors.  1-i-^ 

169  Mar:  T.  Aled:  bwriwyd  vn  bardd  brad  enbyd    ....      a 
i  wlad  nef  eled  yn  iach  gr:  ap  Jeuan 

172  J  Robt:  ap  Morys  :  trri  brenia  tair  bro  vaair     ....         b 
ith  gadw  er  gwyrth  gwaed  or  gwin  Gr:  hiraethoc 

176  Mar:  Gr:  hiraelhog  :  duw  arroes  llif  dro3  y  llawr     ...         c 
yn  i  feddiant  nef  iddo  syr  owen  ap  gr: 

179       dy  wedd  ydiw  r  kledd  awnaeth  klaia  golav     ....        d 
kredi  ni  neidi  ddya  hynodwedd  fV.  kynwal 

183       Meddiant  offrydant  yw  ffriodi  r  vun     ....  e 

Gelv  r  vn  fvddiaitli  gael  arni  feddiant  D.  ap  edmwnt 

187       kvr  ysy  fawr  kerais  fercli     ....  f 

kvr  yw  ymyd  kav  ar  ymedd  W.  kynwal 

189       gwyn  j  fyd  nid  er  gwn  fydv     ....  g 

a  madde  fyng  ham  feddwl  John  kent 

192  y  verech  a  weles  yn  fain    ....  h 
yr  eilwaith  ar  j  wely                                        D.  ap  edmwnt 

193  darfv  amser  kler  mae  klai  /  ar  tiidiir  &c.  i 

19-t       duw  benaeth  deg  auaeth  a  da  y  gwnai  a  chyfion  &c.  k 

b.  llyma  y  pader  ar  gredo  ar  X  gorchymyn 

i.       fynghredigion  dowch  yn  es     .     .     .     .  I 

dy  ddedyfay  ysgrifenaf 
tt.       kredaf  i  dduw  gorvcha     .... 

deeded  ameu  bob  dwyfawl 
Hi,  y  pader :  yn  dad  tvrion  gwrando  kly w     ....  m 

ar  ffyniant  yn  oes.  oesoedd  John  mevtig 

201       da  i  llvniwyd  dvll  iownef  ^  D.  ap  gwilim  n 

203  pwy  yw  r  gwr  piav  r  goron     ....  o 
dan  i  nawdd  bob  enaid  i  nef                                    gr:  gryg 

204  Y  gwr  a  ddvg  \  goron     ....  p 
ag  air  j  fikar  korwen                                             John  gvttvs 

206  gwraig  afo  yn  flforiii  ffciriav  drwy  bleser  &c.  q 

b.  dav  ar  dreth  dwy  dreth  doeJ  i  rvtlivn  hawl  &c.  r 

c.  llysie  man  gawie  mewn  y  gwyn  ag  eisiar  &c.  gr:  ap  Jeu:     s 

207  wele  Kedeg  teg  obob  tv  ir  wialen  &e.  \Vm:  ap  H.     t 

b.  efa  gwawr  adda  ageryddwyd  gynt  &c.  „  u 

c.  ond  RyCedd  yw  bvchedd  y  byd  &c.  v 

d.  fo  aeth  y  byd  i  gyd  fal  gwden  nyddiad  &c.  to 

e.  pen  godes  poen  gobjdedd  wyr  anna  &c.  x 

208     kyffesv  jr  essv  ner  oesedd  yr  wyf    ....  y 

af  a  dewisaf  deav  jessv  Wm:  hynioal 

212  llyma  yr  ymadrodd  a  fv  rrxng  y  tri  brenin  og  tvlen  turth 
an  rregv  yr  arglwyddes  fair  ai  mab. — imperfect 
kenadwr :  dewch  asiarad  a  gwrandewch     .     . 

*  *  *  4f  renines  gronog   ||  rest  lost.    See  Pen.  Ms.'73,  p.  177.. 
217-230  are  mere  fragments  of  the  MS.  pasted  on  inserted  blank  loaves^ 


MS.  12  =  Ph-  2160.  Poetry.  Paper;  5|  x  4  inches;  pages  i- 
viii,  1-500;  slightly  imperfect  at  the  end;  in  old  calf  binding. 

This  MS.  is  in  the  autograph  of  Thomas  Evans  of  Hendre  Vorvydd,  between 
Corwen  and  Ruthin.  The  writing,  -which  is  rather  archaic  in  style,  was  begun  in 
the  year  1600 — witness  the  green  letters  "  T  1600  E"  on  page  4 — and  was  mostly 

y  98.560.  ii 


M6  Cardiff  Manuscniot  i2. 

done  before  1604.  Afterwards  additions,  somewhat  unsavoury,  were  made  on 
margins,  spaces  left  blank,  &c.,  down  to  the  year  1616.  Pen.  MS.  157  is  in  the 
same  hand ;  and  most  of  the  MSS.  written  by  IJoger  Morys,  such  as  Mostyn  MS. 
135,  Peniarth  MS.  169,  &o.,  ouce  belonged  to  this  Thomas  Evans. 

The  MS.  bears  the  following  names  :  Wiliani  lai-ens  o  gaerfyrddin  (p.  279)  ; 
Evan  vaughan  is  book  (p.  278')  ;  Hugh  Jones  of  plas  yn  y  ddole  his  bookt 
(p.  465);  Edward  Jones  {Bardd  y  breiihin)  on  the  flvleaf ;  David  Jones's  Book 
]770(p.  i)&c. 

i.  defnyn  dwfr  dropyn  a  dripio  ar  gwr  .  .  .  tylle  .  .  .  o  fynych  gwympo      a 

b.  ni  wnel  gyngor  rhagor  rhag  y  rhygam  dwyll  &c.  b 

c.  Oes  vn  o  honyu  hynod  yn  ddifai  c 

d.  dvw  tad  o  gariad  y  gwirion  arglwydd  &c.        ioSy  Dd:  Johns  vicar  llanvair  d 

e.  (na  bydd  anfwyn  wrth  fwyn  oth  fodd  &c.)  e 
iii,  484-5  Table  of  contents  (in  late  hand) 

1  Perthes  dvw  gynes  ginio  da  olvd  &c.  Anon  f 

b.  By  deg  y  doedi  rwyd  iach  dy  madrodd  &c.  „      g 

c.  (Duw  madden  fy  raeieu  imi  bechadur    ....  h 
y  Camwedd  ar  Uwybrau  ceimion)                                                           , 

2  Pob  hael  walch  difalch  i  dafod  ai  foes  &c.  .  i60S.  .  Tho:  Evans  i 
b.  fv  bvr  fel  dvr  mae  n  dirion  ir  gobaith  &c.  Sypyn  Ciifeliog  k 
<■■       ["ily^S  ^^^  ^  garai  egori  bord  addysg  T/io:  JUvan     I 

d.  (Da  ei  Agwedd  yw  Duw  7ago,  au  lluniodd  &c.)  Anon  m 

3  gi\'iliweh  edwart  wr  gwiwian  prys[vr]     ....  n 
rhodio  n  ddiddig  rhyd  brig  bron 

b.       wr  mwyn  yrdolion  dialon  ui  wnaf  &c.  Tho:  Evans    o 

u.       lodes  da  gynes  deg  wenieth  gvlael  &e.     .     160?.     .  [Tho:  Evans   p 

d.        (o  rhoddaf  hedfaf  ehvdfarch  &c.)  q 

4  Barnad  nf  Doctor  powel  aifab  samwel,  i600. 

Prvdda  peth  drwy  liireth  draw     ....  r 

a  dowyno  iw  dav  enaid  Edw:  Maelor 

7  hiraetlifryd  symyd  dos  ymaith  heno  .  s 
honod  Ijthyr  .  .  o  riabon  .  .  hyd  Ivnden     .... 

ag  anerch  .  .  .  mastres  Elsbetb  powel     .... 

yn  i  haros  mewn  hiraith  Anon 

8  Kyngor  i  syr  Robert  salbri  i  ydeiladv  t 

y  marchog  deiliog  dylwyth     .... 

ycb  dav  iw  fwynhav  yn  hir  Simicnt  fychan 

14  kwrw  dinbech  giecb  urw  greth  angvriol  u 

15  Mar:  Bys  o  Vodychen :  Dycbrynais  dechre  Jonawr    ...       v 

a  doddo  i  f'aych  dydd  y  farn  Lewis  Mon 

19  Mar:  S.  Pihtion  ofcrs  :  Maer 'Jas  oer  ymers  hwnt  .     .     .     .    w 
heb  na  ffoen  byw  na  ffenyd  „         „ 

2\       (Yr  Arglwydd  am  gwaredo  &c.  Deioi  Fardd)  x 

22  Madyn  gynffiongagl  fFagldin     ....  y 
dir  grach  afiach  mantach  mawr                           Lewis  Alyn 

23  gador  byd  ar  golyd  ar  gwilie  ar  adail      Bys  dd:  ap  Jvan  z 

24  J  fercli :  drwy  gvdd  y  dreigiav  oeddynt     ....  a 

aeth  ir  bedd  ath  rybvddiodd  Tvdvr  Aled 

2G  Jr  draenllwyn  am  gvddio  r  prydydd  efoi  gariad  rhag  eiddig 
■Jselv  merch  oes  le  mwyn     ....  b 

Y  glas  a  gwyn  dan  glos  gwydd  D.  ap  Edinwnt 

27  f  eiddig  :  Gwae  a  fai  n  brvdd  rhag  ofn  brad     ....         c 
y  ddaiar  ach  ysgar  cbwi  Gr:  ap  Juan 


The  Booh  of  Thomas  Evans  of  Hendre  Vorvydd.      H7 

29  etto :  pevnydd  i  rwy  yn  poini     ....  « 

ai  iidaiarv  addorwn  ILowdden 

32  Y  ddyn  wen  addwyn  enwog     ....  b 
vn  y  sydd  yn  ncs  iddi              diwedd  ar  goll 

33  II  dyn  yw  fo  da  iawn  i  fyd     ....  c 
oni  wna  bvn  iawn  oi  bodd                               Jvan  devlwyn 

34  Dyn  wy  yn  kerdded  y  nos     .     .     .     •  d 
da  fydde  gael  dy  fodd  gwen                          D.  ap  Edmwnt 

35  na  i'eddyliwch  i  feddaled  yw  gwraig  &c.  Anon  e 
b.      a  ddoedo  i  gyfrinach  ar  ddidol  i  dri  &c.  / 

36  Jr  hi  ac  ir  biogen  :  fal  ir  oeddwn  gwyddwn  gvr     .     .     .     .     g 

OS  dof  vddvn  nis  dyddlaf  Lewis  alvn 

38   Cowydd  ymddiddan  ag  yshryd 

Dvwsvlgwaith  dewis  hwylgamp     ....  h 

i  feirw  byd  Ivdlyd  liw  Jvan  ap  Bydderch 

40  (byw  yn  llwm  wr  hwyrdrwm  rhoi  ardreth  am  dir  &c.)   Anon  i 
b.       (bael  greffdwr  fwyuwr  yw  fo  a  didwyll  .  .  .  rys  y  go)     ,,     k 

41  Deg  o  loersi  o  waith  s.  berncrd  .  .  .  ir  byd  .  .  a  drocs 

D.  J.  vickar  TL.  fair  Dyjfryn  lihvyd  or  ILadin 
Pam  mae  r  byd  fal  llowniryd  llv     .     .     .     .  / 

a  fetro  beidio  ar  byd  Dd:  Johns 

4cb       dvw  or  gwych  genycb  in  gwydd  a  galaw*  &c.  m 

h.       ag  vn  wawd  fEraeth  awuaethost  &c.  n 

46  Mol:  aer  konwy  :  Dvw  a  roes  da  wr  i  waith     ...       .       o 
sian  ar  ben  synwyr  y  byd  Sion  Tvdvr 

50  Y  X  gorchymyn :  Vn  dvw  a  roes  iwnder  yn     .     .     .     .         p 

enaid  tj'n  onid  hyny  Wiliam  hynwal 

53       Serch  ar  vn  fereh  ir  anfoJd     ....  q 

fine  a  gaf  afyno  gwen  Sion  tvdvr 

55       gwae  r  vn  a  gvriav  i  wyneb     ....  r 

glyfaredd  a  gloiw  forwyn  „ 

68       blysiais  vn  blasvs  anerch     ....  s 

ar  enaid  hon  yr  vn  tal  Sion  Tvdvr 

60       Yma  r  oerais  mor  wirion     ....  t 

a  goilio  i  ferch  ag  ael  fain  ,, 

63  Odoes  am  y  roes  ym  ran  ich  meddv  &c.  u 
b.       baw  a  enwi  di  o  dvedd  anfoes  &c.  v 

64  Kryd  trwm  y  kariad  tramawr     .     ■     .     .  w 
kyn  yforv  fellv  a  fo                                         Simwnt  fyrhan 

66       Dyn  wy  a  roed  dan  yr  ia     .     ,     .     .  x 

diodde  fvn  kyn  diwedd  foes 

In  margin:  Jr  bei  gwyn:  wrth  gefne  hvnlle  henllwyd  o  gostog  &c. 
67,  111c.  Surged  eb  wybod  o  bydd  ffriw  n  sarrug  &c.  .  '1603  .     7'ho:  Evans  y 
68       Y  fvn  ar  wise  addfain  wen     ....  s 

o  vn  oed  tydd  enaid  tyn  "niwaethpwy" 

70  Mol:  i  eiddig  a  gogan  iw  wraig 

Y  mab  ai  glod  ymhob  gwledd     ....  a 

oil  i  wyneb  llywenydd  Risiart  ap  ho:  dd:  ap  enion 

73   Cowydd  Rys  grythor  i  ofyn  gwydd  i  rys 

Robert  ap  Rys  daklys  don     ....  b 

belai  r  ych  foi  bytae  Rys  klidro  {S.  Tvdvr) 

K  2 


148  Cardiff  Manuscript  i2. 

76  J  sion  tvdvr  :  Q  bvr>dydd  i  brydyddion     ....  a 

bid  ar  sal  bedair  i  sion  Roff  ap  Robert 

80  frfercharfam:  Yngwynedd  mae  n  yweddi     ....  b 

lioll  diawl  el  a  hwy  ill  dwy  Dd:  llwyd  ysgolhaig 

83  O  doeth  gwen  lawen  liwys  o  gaiiad  &c.  Anon  c 

84  J  yrv  mwialch  yn  genad 

Y  kyw  dv  y  mysg  koed  a  mel     ....  d 

ar  i  oes  a  ro  Jesv  Wiliam  llyn 

88       Y  fvn  ddi  wg  fwuw'glwen     ....  e 

a  dodrefn  o  doi  adrav  Dd:  llwyd  ysgolhaig 

91  Dyri  yn  dangos  henwe  r  12  mis  .  Ebrill  5  .  l603  . 

)onoi-  chwefrol  mawrth  Ebrill  &c.  Tho:  Evans  f 

92  J  J.  Salbri:  Y  Hew  o  rvg  gerllaw  r  allt     ....  g 

aed  ar  ddvw  dad  dvrddo  di  sion  Tvdvr 

96       Gofalvs  wy  am  gyfle  serch     ....  k 

a  WDa  tal  a  mwyned  hon  Anon 

98       Gorevddvw  gwhv  a  rodded     ....  i 

Pardwn  dvw  rhag  Pvrdan  dig  gwerfvl  mechen 

101  gwae  fi  oni  geni  gwnion  wyd  aravl    ....  k 
weled  erioed,  liw  dy  rvdd                                                 Anon 

102  J  Edxoart  ap  Morys  o  Ian  silin  .  l601  . 

Pwy  yw  r  vn  Hew  pvr  iownllwyth     ....  I 

rhaid  oedd  a  rhywied  iddo  Ivan  M^avar 

106       E  wnaeth  y  fran  i  nyth  fry     ....  nt 

"bedeleth  heb  ei  dalaith     (left  unfinished)  fer:  fyngl : 

108  Canmolieth  i  bias  Sr.  Riehart  herber  o  ynys  wydrin  yngwent 

A  oes  vn  plas  yn  siampler     ....  rt 

a  brawd  yr  Jarll  biavr  drych  Gvtto  r  glyn 

111  ni  f  eddy  lies  i  cheisiaw     ....  o 
yn  fwy  nag  yn  hwy  ni  hoes              ?  a  fragment 

6.       Eag  di  serch  anerch  iwniol  mae  gras  &c.  Tho:  Evans  p 

c.       Rwng  anfoddog  a.  fydd  ft'riw  n  sarig  &c.  {Cf.  p.  67.)   T.  E.  q 

112  Gogan  i  bedwar  bath  ar  wragedd 

Mawr  yw  bap  gwr  adnabai     ....  r 

moddion  gwael  maddav  ini  i  gyd  Rys  ap  hari  o  Evas 

115  Ateb  :  O  gyrrodd  vn  ar  gcrdd  wan     ....  s 

el  bvdd  gwbl  o  bydd  gobaith  IVm:  hyniaal 

119  Or  kydseiniaid  haid  mae  hydig/ith  ddydd  &e.  * 

120  y   dabler  yn  i  dyblig     ....  n 
i  ffwyth  er  kael^i  fEoethi               Morys  ap  Jvan  ap  Enion 

122       Rys  orav/n/hir  is  aeron     ....  v 

i  Rys  faint  a  roes  o  fwyd  Dd:  nanmor 

125   Y  kardie :  Cefais  goUed  nim  kredwch     ....  m 

y  sikir  kyll  i  sieked'  (Sion  ap  Howel) 

127  Nid  sad  yngariad  ynghvrio  mae  hon  &c.         Th:  Ev\ans']  ar 
b.       pe  bai  igydy  byd  oi  ben  o  dasg  &c.  Anon  y 

128  y  Eiddig  :  Pa  ddyn  heb  gwyn  syn  dwyn  dig     ....        s 

iw  dyddyn  farwnad  eiddig  Wm:  kynical 

130       rhvw  serch  om  anerch  a  meinwen  wawr  &c.     Th:  Evans  a 


Tlie  Booh  of  Tho'mas  Evans  of  Hendre  Vorvydd.     M9 

131       OS  Adam  ddiuam  iw  ddydd  an  gwthiodd     ....  a 

groesi  l^roii  gras^  y  brenin  .  i603.  Evan  Ihoyd  Sieffre 

h.  J  Mrs  Powel:  Athrist  wy  /  n  /  treiglaw  wythran  ....  h 

hav  yt  hawddfyd  yd  tydd  farn  Edw:  maelor 

134  Gwawr  cvraid  ganaid  gwnion  i  dwylaw  &c.  Anon  c 

135  Ps:  111 :  Yr  hoU  genedloedd  yn  rhwydd  mael     ....       d 

wych  olyd  i  chwi  eilwaith. 

b.  Haw  ddvw  ar  enion  Uva  mvl  tin  fforchog  &c.  „       e 

c.  Pvvynties  a  llankes  vwch  llwyn  y  bore  &c.  i605.      T.  E.  f 

136  -    Er  JcyBgor  Doctor  nid  wy  nag  eraill  &c.  Tho.  Evans  g 

b.       kyrared  na  rvsed  oer  wesyn  yfwndog     ....  h 

gwilog  yr  wy  ni  gwlio  „         „ 

Ci-     -vn  w>ilog  svrog  ddrwgsawr  ni  cheisia  „         „       i 

137  C.  kymod  rhwng  Sir  Rotsier  salbri  ai  geraint 

Aer  llywcni  ^arll  wyneb     ....  k 

ir  byd  par  wybod  pwy  wyd  Tvdvr  Aled 

140  oth  gaf  ni  chwynaf  awch  vnoes  oer  gvr  &c.   i603.    T.  E.   I 
b.       kofa  ben  a  Hen  a  Uawnedig  lys  &c.  Jolo  goch  m 

14 1  J ferch :  brevddvvydio  obrv  iddydwy     ....  n 

be  ihon  yt  a  byrliav  nydd  Gr:  ap  Jvan 

142  maer  bwtias  Thomas  mentvmiwr  &c.     Jvan  llwyd  Sieffre  o 

143  Y  forwyn  wych  ar  fron  wen     ....  'p 
ofned  dduw  fenaid  ddvael                                     Sion  Tvdvr 

145  J  fetch  :  0  ddvw  ond  trist  oedd  nad  rhydd     ....  g 

i  dig  ym.  ai.  dwg  ymaitli  Gr:  ap  Jvan  ap  U'nfychan 

147  frbeldraed:  Nwyfvs  fVra  anaf vs"  fodd     ....  r 

gwneiff  dedwydd  yn  gelfydd  gall  .  13T3  .        W.  mydlton 

150  dvw  mawl  tragwyddawl  trig  iddaw  fy*     ....  s 
-     -     ag  avr  i  grist  gwr  o  gred                                   Wm:  miltwn 

151  Cowydde  digri  ir  xaXSijv  dv  ag  i  Sion  /SeSif  oer  .  .  i  ddamviio 
cael  mynd  o  R.  ap  ^van  ap  d.  a^^  E..  ar  bardd  i  wsanetli  y  k.  dv  <fcc. 

152  Y  gwr  mwiaf  i  gariad     ....  t 
ag  a  dawn  sion  gvdvn  syth                             Simwnt  fychan 

156  Atteb  a  mol.   S.   -B.   oer  :  y  ddev-wr  a  fv  ddiv/aith  ....       u 
gynil  fo  fyddir  genych  Edw:  ap  Raff 

160  C.  i  ddangos  nad  oedd  weddaidd  i  Rys  ap  Jv:  ap  dd: 
ap  Rys  a  S.  fycJian  fynd  yn  weision  ir  k.  dv  a  nhwylhe 
wedi  mynd  .  .  yn  llwidion  ....  mai  Edw:  Jfans  ar 
bardd  ai  kyffelib  a  ddyle  i  wsnevthv 
klyw  ymanerch  klaim  meinwen     ....  v 

He  di  gyffro  gwilio  gwen  Edwart  maelor 

165  fr  XII  apostol :  dav  iago  iowndro  andras  &c.  u 
b.       etto  Math  ^eian  pedr  mathias  dai  siam  &c.     Ho:  Reinallt  x 

,0  lyfr  dofydd  huws  o  rydychen 

166  Ymhedvvar  prif  gas  erioed     ....  y 
a  heddyw  nid  ynt  gyfaddas                                llowarch  hen 

b,       diflas  er  oedran'dwyfhvydd  yw  rhysyn  &c.  Anon    z 


i50  Cardiff  Manuscript  i2. 

177  A  fragment  {22  lines)  of  the  elegy  of  Gr:  Hiraethog 

||och  gloi  fydd  Jacli  gelfyddyd     .     ,     ,     ,  a 

keidwad  dyn  kadwed  denaid  Wiliam  lleyn 

178  ki  gwyn  peisdew  lew  di  Iwch  &c.  Anon  b 
b.       dros  forys  lewys  lawer  y  saetha  &c.  „       c 

179  Mar:  D.  Nanmor,  Deio  {?  ap  f.  Du\  f.  devhoyn,  fy  Tvdvr 

penllyn :  lladdwyd  mowredd  gwynedd  gav     .     .     ,     .     d 
pedr  yw  help  y  pedwar  hyn  Howel  Reinallt 

181  Pam  y  gwatwar  main  war  ai  min  &c.  e 

182  Mar:  T.  Aled :  Enwi  bardd  wyiieb  vrddas     ,     ,     .     .  / 

yn  barawd  nef  in  brawd  ni  Lewis  Daron 

186  gwell  yt  fercb  ryw  fawr  serch  a  roes  i  &c.  g 

187  Mar:  T.  Aled:  Dyn  ymddifad  heb  dad  wyf    .     .     .     .  h 

ag  yn  llanfaes  gwinllan  fydd 

y  trig  awen  tragowydd  •  Lewis  Mon 

191  Mar:  Sion  Eos  a  las :  Drwg  i  neb  a  drigo  n  ol     .     .     .     .    i 
oes  ynvw  i  Sion  Eos  Dd:  ap  Edmwnt 

195  Gwyn  dy  fyd  ti  y  tarw  dv  teg  or  mynydd  &c.  k 
b.       ffei  hwyten  sachlen  bysyclilyd  chwerw  &c.  I 

196  Mar:  W.  Uyn :  Och  gvddiaw  awch  ac  addysc     ....       m 

kei  enwog  radd  kan  i  grist  Rys  kain 

200  (karwsio  helthio  o  byd  y  gwinoedd  &c.)  n 

b.  (Od  aetli  liari  rhi  rhyfedd  or  byd  &c.)  o 

c.  (Pa  bodr  lodr  lodig  drwstan  &c.)  p 

201  Gogan  i  eiddig :  yr  eryr  is  yr  yri     .     ,     .     .  q 

di  Iwyddiant  del  i  eiddig  Thomas  Prys 

205  Atteb :  Yr  eryr  braisg  ar  war  bron     ....  r 

i  gyd  oedd  i  gadw  eiddig  Ow:  gwynedd 

209  3Iol:  S^  rys  ap  Tho: — Ymyllwng  y  mae  allan     ....        s 
o  fedd  krist  ef  a  ddwg  kroes  Tvdvr  Aled 

213  C  hymod  rhwng  Rys  or  towyn  a  "  gr:  o  fyrionydd  ifraiod"  . 
Damwaiu  blin  ywr  byd  yma     ....  t 

ai  roi  ar  ^farll  penfro  r  wy  Deio  ap  Jvan  dv 

217  J  ni'^  Wiliam  fychan  i  ddiolch  am  f arch  glas  kenhiogog  . 

kledd  daiar  wynedd  ai  drycb     ....  u 

amgen  no  clierdd  am  gnyw  chwyrn  Tvdvr  Aled 

221  anllad  yw  r  llygad  ar  Haw  gan  benwas  &c.  l602  .    T.  E.  v 
b.       dod  ymetli  dafieth  a  8oFi  //tffxeS  w 

222  Mol:  «»•   Rys  ap  Tho: — Ncs  da  i  fran  is  dofr  enyd  ....        x 

wat  i  dda  byth  yd  dydd  barn  Lewis  mon 

22G  K.  i  ofvn  horwgl  gan  Sion  Evtvn 

Meddylio  ddwyf  pan  wyddiant     ....  y 

a  gwir  ddycban  fydd  rhan  rhai    J.  fychan  ap  J.  ap  adda 

229  Atteb  .  .  drwy  bariad  Sion  Evtvn  a  nac  or  rhodd 

Ystod  liir  ystad  boiwrym     ....  z 

eled  i  gerdded  ag  ef  Mredyd  ap  Rys 

233  Dychan  am  na  chaid  y  horwgl  gan  S.  evtvn 

Y  ddihareb  wir  birynt     ....  a 

yr  hawl  o  gwna  oed  a  hi  Jv:  fychan  ap  Jv:  ap  adda 


The  Booh  of  Thomas  Evans  of  Hendre  Vorvydd.      /J/ 

236  rhvw  gofell  o  bell  eb  wad  ar  ddigwydd  &c.  a 
b.       nid  oes  rhyDgom  lliw'i-  dou  lloer  deg  &c.  b 

237  J  ofvn  ki/mod  Sion  Pilstivn  hen 

Hen  ddehv  hon  addolynt     ....  c 

pe  palle  n  rhaed  pob  lie  n  rhydd  Lewis  3Ion 

240  Er  nad  rhydd  gynydd  geinwych  em  ddifai  &c.  Anon  d 

241  jf  geisio  Itymod  fvan  fijchan  ap  Jan  ap  adda 

Sain  krist  offer  fvn  offrwm     ....  e 

ar  fynghefn  er  fynghyfoeth  gvto  or  ffli/n 

244  He  karo  meiuir  llai  kerydd  rasol  &c.  Ation  f 

245  Mol:  Sr  Win: — Yr  herbart  liir  or  brvd  hen     ....  ff 

kroes  dvw  ne  or  kristion  wyd  Lewis  Man 

249  Mol:  Robt:  ap  Rys :  Pwy  n  gwin  pan  i  ganed     ....       h 
acliav  mhob  hawl  chwi  mhob  peth  „         ,, 

252  Wrth  dramwiaw  draw  lleroedd  drwyn  &c.  i 

253  Mar:  /S''  Rys  ap  Tho: — Pam  i  kenem  pam  kynil     ...        k 

dvw  madde  bob  dim  iddaw  jfer: fynglwyd 

257   C.  i  athrod  rys  wyn  a  saesnes 

Mawr  vwch  aig  y  marchogir     ....  I 

y  gwr  hvvn  biav  r  gair  liir  Dd:  ap  Edmwnt 

261  Jverch.  ])d:  gwr  rhydd  i  gael  rhodd     ....  m 

wych  auvvyl  glaer  vwch  noi  yXw  Anon 

263  fvn  ber  fwyn  syber  fyn  sebon  a  ffine  &c.  .  l601 .     T.  E.  n 
b.       Diwad  mai  kariad  am  kvriodd  i\v  chvlael  &c.  „       o 

264  Mol:  S''  R.  ap  2\ — Saint  ]forvs  yn  ytaraw  Tvdvr  Aled  p 

268   Cwyno  i  Owain  Tvdvr  pan  oedd  yngharchar 

Gwyddom  dewi  a  goddof    ....  q 

yn  rhydd  i  ben  myuydd  mon      J.  gethin  ap  f.  ap  lleision 

'2^'ii  Mol:  ir  baili  mawnt  s ''  Risiart  gelhin 

Oer  oedd  weled  vrddoliou     ....  r 

a  chadw  ffraink  iechyd  ir  iFrivv  Gvto  r  glyn 

274  Yn  slwr  lie  rhoddwy  fy  serch  yn  gwbl  &c.  Anon   s 

275  Mar:  S,  JPilstwn  :  Wylofvs  wy  fal  afon  gvtor  glyn   t 

278  Yn  rhodd  gwen  irfodd  agynyrfi  ygwir     ....  u 
dyn  sy  Ian  dan  sel  vu  waith                                          Anon 

279  Oerais  dan  hwk  o  evrael     ....  v 
][r  ail  nef  ar  ol  fy  nyn                                              llowdden 

280  &  166  Jiau  englyn  tafodrydd :  bvdrog  &c.  w 

281  Mae  'nghwyn  am  forwyn  yn  fwy     ....  a- 
a  rhaw  bal  awna  rhvw  ben                                    Lewis  Mon 

282  kwsc  wreigiau  weithjan  mae  nwych  genym  &c.  1605.     T.  E.  y 
b.       troi  llygad  oddiarnad  iddwy  nid  diboen  &c.  z 

283  Ywawr  a  ddengys  rvdd  wngoch     ....  a 
del  i  mi  yngwen  dal  am  yngwaith                                D.  G. 

284  Mae  son  am  dana  drwy  sir  ai  goffa  &c.  b 
b.       kymran  o  kaffan  mewn  kwrr  dv  ddogen  &c.              T.  E.  c 

285  Jverch:  Yn  siampal  hir  ofal  im  rhoed    ....  d 

yn  ]fach  i  bawb  vwch  y  bedd  S''  D.  Owain 


i52  Cardiff  Manuscript  i2. 

287       y  fvn  Heir  el  yn  fynycli     ....  _  _  « 

dvw  or  nef  mor  drvan  wy  ai  karodd  at  kant 

28!)       Y  ddyn  Iwys  baradwys  liv7     ....  b 

yDghaer  ddail  anghowir  ddyn  Bedo  brwynllysc 

290       O  gellir  mae  n  hir  fyn  liasg  fyw  kyhyd     ....  c 

bliQ  gwrs  i  gael  blaen  ag  ol         .  -1603  .  Tho:  Evans 

292  Atteh  :  gwerthv  kyn  gwerthv  nid  gwarhvdd  y  keist  &c.  Rein-  d 

b.  Rhagor  o  englynion  tafodrydd  gan  T.  Evans         [allt  ap  D. 
Pages  293-4  are  missing. 

295       II  er  aUirod  trwm  weithred  traw     ....  c 

nad  fvn  newidio  feinoes  Lewis  hvdol 

297  J  Wenvrewi :  Y  ferch  wen  fvr  ychwanec     ....  f 

igorffeno  gavr  ffynnon  Tvdvr  Aled 

marginalia  :  (1)  siomgar  yw  meinwar  liw  manod  o  bryd  &c.  g 

(2)  f.  Edw:  sirk  :  Os  iach  fydd  ni  syth  i  fin  /  yn  vu  nos  &c.  h 

(3)  O  kenest  di  dorgest  daiargi  dv  gwael  &c.  « 
(4 j  knav  im  Haw  imi  daw  pam  ydon  /  danfonodd  Ac.           k 

301       mae  yn  fwyn  ai  min  o  fel     .     .     .     .  I 

derm  hwy  Li  a  dyr  ymhen  bedo  aerddren 

304       Y  ferch  hirwen  farcliwrys     ....  m 

Hevad  wen  a  aH  i  dyny — f  left  unfinished. 

306       (dau  un  wi  ynthi  yn  Isod  &c.)  n 

f    308       Mercb  aroes  i  mi  er  mai     ....  o 

llawen  fo  diben  y  daith  bedo  aerddren 

■309       Mae  doui  myn  Jesv  n  rhoi  noswaith  i  bawb  &c.  p 

310       Y  fvn  a  alwn  fenaid     ....  q 

y w  dy  gael  feinael  o .  ferch  bedo  brwynllysc 

312  Y  ferch  a  gerais  yn  faith     .     .     ,     •  r 

Teg  oedd  poed  taiog  iddi  bedo  aerddren 

313  Has  llys  llwyn  dyrys  llawn  dail  Uveddfawr  &c.  W.  ap  R.  ap  D.  s 

314  Y  ferch  wclia  or  chwechani    ....  t 
o  bai  bena  bob  vn  awr  j  blin  oedd  ||    ].  21 

Pages  315-18  are  wanting. 

319   Oivdwl  or  21^  mesvr  yn  dangos  ffyddlondcb  liariad  ag  yn 
dynivno  ffyddlondeb  y  ferch — "  y  gynta  oi  waith  " 
synieJ  ystyried  naws  dirion  /  cm  kar     ....  u 

gan  ochi  /  n/'brysvl" /"gwn  achwyn  briwsa[d]       T.Evans 

325  Ni  all  angav  oi  ffav  na  ifwl  yniwed  &c.  .  1602  .         T.  E.   v 

326  Dydd  da  ir  Ihvynog  or  ogof    ....  w 
ffarvv'el  ihaiid  ym  ffo  ir  allt  .                                           Anon 

331  kododd  oer  lanwodd  ar  Ivu  y  bowl  Ac.  „      x 
b.       (kyn  ym  gael  gafael  gyfan  &c.)  y 

332  Barnad  merch :  Blin  y w  hyder  o  weryd     ....  z 

bvn  fain  a  wnel  bevno  n  fyw  Dd:  Nanmor 

334  y  ofvn  brethyn  gown  dros  daniel  powel  gan  sian  i  chwaer 

oedd  ic7-aig  {Si'Ixmn  ap  Edw:)  bicar  lansa7iffraid  y  mechen 
Y  gwr  Hen  wyd,  garllaw  n  iaith     ....  a 

a  ffyniant  prvfiant  iw  praidd  .  1603  .  S.  ap  W.  gr:  a  T.  E. 

335  Thomas  at  yrddas  wyti  o  ^vans  &c.     1605     .      T.  ap  D.  ap  J.  o  L.  Vel    b 

339      Maetio  yma  mae  tomas  am  weled  &c.       imperfect  c 


The  Booh  of.  Thomas  Evans  of  Hendre   Vorvydd.     i53 

340  Englynion  tafodrydd  anfuddiol 

mewn  korncl  dawel  dan  dewi  os  kair     ....  a 

i  dy  bwiliam  y  baili  Tlio:  Evayis 

342  'Wrlh.  aros  morgan  a  yddowse  ddyfod  k;/n  yn  kodi  ni  ag  ni  ddoeth 

fo  mor  fore  ir  ty  yny  maes  anine  ymynd  i  franas  isa     1603 
Wm:  llwjd  ylwyd  da  odieth  fwriad  mae  n  fore  i  fynd  ymeth  b 

tariwn  o  rau  natvrieth  am  forgau  ab  ^vau  beth  Tho:  ap  Jvan 

343  Jr  fam  ar  fercli :  Yngwynedd  mae  nyweddi     ....  c 

holl  diawl  a  el  a  hwy  ill  dwy  dd:  llwyd  ysgothaig 

346  Pan  las  ll'n :  Dowaid  i  wyr  gwynedd  galon  galed  &c.  d 

Gronw  ap  Edn:  vychan 

347  Y  fvn  alawnt  fanylwedd    ....  e 
ymroi  nvw  a  marw  awna                         Evan  llwyd  Sieffre 

351  O  bydd  trwbl  awydd  tri  blewyn  &c.  f 

352  J  wrach  J.  Uw'yd\-  Y  lloer  fain  lliw  avr  fanwallt     ...       g 

yr  evraid  loer  ar  dy  law         .  1602  .     Evan  llwyd  sieffre 
356  Mar:  foan  ap  Rys  ap  dd:  o  Ian  vfydd,  1553  . 

Mae  genyf  ddisatbr  athrist     ....  h 

arwain  Jvan  ir  nefoedd  Gr:  hiraethoc 

360  Anerch  i  Domas  Evans  ,  160/^  . 

kais  tomas  evrwas  orwydd  gwiw  gyflawn     ....  i 

hyn  sy  aflwydd  arwydd  i  rad  Sion  ap  Wm:  gr: 

361  Ynghanol  i  gleudid  anghenawr  ai  rhwyfo     ....  k 
di  doL  ynt  kavff  dadav  Iv         .  7604  .          Thomas  Evans 

b.       Uanw  ar  drot  ddevbot  yn  ddibach  i  siarad  &c.     1605  .    T.  E.  I 

■  c:      gogan  adynan  maedenod  iw  penay  &c.     .    1604  .  „      m 

d.  J  8.  M. — feriais  ni  cllais  yn  oUawl  ddowad        Tho:  Evans  n 

'362       Thomas  goweithas  gowaethog  oddawn     ....  o 

kan  i  ddvw  kei  yno  ddawn  Sion  llwyd  o  Ragad 

b.  Ateb :  Pleth  ^lymaf  kanaf  kv  iownwawd  i  ddvw     .    .    .    .    p 

ffaglv  ne  enynv  a  wna         .  1604  .  Tlw:  Evans 

363  dan  ocbain  gofynais  doe  neehwyn  &o.  &c.  Sion  q 
b.        Sion  ddigrifawl  wisgi  felysgerdd  iaith  &c.  &c.  ,. 

364  Ni  cha  gan  ddowna  gan  ddvU  iawn  gwestiwn  &c.  Morgan  ap  Evan  3 

b.  kam  i  chwi  sori  -wrth  Sara  gwyr  -wallt  &c.  Edmwnt  Prys   t 

c.  ibowch  bibell  chwistrell  awcb  wyn  rhag  kolick  &e.  Sion  Pk:  u 

d.  dihareb  kroewdeb  kredan  hyn  bawb  &c.     .     1611  .  Tho:  Evans  v 

365  Darllenais  gwelais  gowlaid  ban  ellais     ....  ^ 
yn  rhes  ai  devpen  yn  rhydd         .  1605  .  Th:  Evans 

b.     ■  Elis  lewis  dilyth  »  *.  •         part  of  the  leaf  is  torn  off  ^. 

366  Fed  gras  addowed  pob  gwreigdda  dan  havl  &c.  1603  .     Elisav  ap  liydd:  y 

367  5.  Reinallt  ap  dd:  ap  J.  am  ddyfod  a  T.  E.  yn  gydymeth  iddo  irbet\tws'] 

.  1605  .     See  Na  bai  ivell  &c.  and  kydymeth  &c.  p.  495  below, 

b.  _  Na  alio  drwg  na  gwg  na  gwas  am  gwer*      ■1605  .  T.  E.    z 

c.  Mqrgan  ab  ?van  [o  Landrillo]  eb  wad  wr  kvfwyn  &o.    Tho:  ap  Jvan  a 

368  di  rwysc  wy  heddyw  di  ran  o  gyfedd  &c.  &c.  b 

369  i  glochydd  y  betws  ;  ni  fyn  y  betws  iawn  fath  ar  glochydd     ....  c 

oi  nwy  ai  gorchwyl  y  nos     .  1606  .  sion  ap  Wm:  gr: 

370  A  basic  heibio  medd  diarebion  byd  .  .  .  .  ni  son  ond  ynfydion  fyth  .  d 

b.  Morgan  ab  ^van  nid  bas  moth  feddwl  &c.  olfyr  tomas  ap  Robt    e 

c.  chwnychwn  a  charwn  wyth  hynt  &c.  Morgan  Evans    i 


i54  Cardiff  Manuscript  ^2, 

d.        gweled  taer  yfed  rhyd  trefi  rhy  arw  rhai  eraill  yn  meddwi  &c.       T.  E.  a 

371  Yr  Tnion  gwirion  digyrith  sy  deg  &c.  Bys  kain  b 

b.  kaer  llwyddiant  ffyniant  a  ffarchaint  yma  ^sion  ap  tomas  &c.  c 

c.  Edrych  draw  /  n  /  bylaw  ar  hwyliad  y  brest  Tho:  Evans  d 

d.  bv  iti  nol  meddwi  mewn  man  di  lysiau   &c.  e 

372  Pan  fv  farm  S.  ap  Robert  ap  ho:  hendre  forfydd  .   160S  . 

Degfed  dydd  dedwydd  doeda  o  fai  &c.  Tho:  Evans  j 

b.    Panfvfarw  Eys  ap  sion  ap  dd:  ap  Gr:  ap  Jlli\  medi  1  ,  I6O4 

Oedran  dvw  cyfan  da  cofier  mawl  chwechoes  &c.  Tho:  Evans  g 

t.     ^van  ap  S.  ap  Eob: — Ymddlfad  o  dad  od  vw  ym  drallod  &c.  iCOS  .  T.  E.  h 

d.    Robt:  ap  d.  ap  Jan  fain  :  Cofiant  molwch  vchod  &c.  ^606.     T.E.  i 

Pages  373-8  are  wanting. 

379  Mol:  plwij  llanfair  dyffryn  clwyd  ag  i  gwyno  Iwlled  am 
farch  a  dorase  i  goes  ag  i  ofvn  march  gan  wyr  y  plwy 

Y  phvy  mawr  apla  am  arian     ....  h 
doe  Iwkras  i  dalakrav 

gloffi  n  ddi  barcli  ymarch  mav     .... 

I'hin  ddvw  iHi  oes  ihein  dda  i  chwi    .  l605  ,  Tho:  Evans 

384  J  gathod  :  Y  knafon  geirwon  go  erwin  i  golwg     ....  I 

gwell  kathod  ua  Uygod  lion         .  1606  .  „  „ 

b.         rhefr  ddyflas  atgas  wtgi  ffyrdd  bvdr  was  &c.  „  „      m 

385  Yr  ail  k.  0  ofvn  march  ag  i  goffa  gael  kenad  i  wnevthvr 

y  kynta  gan  orev g wyr  y  plwy  .  i603  . 
T  gloch  arian  glav  i  chweiriad     ....  n 

plwy  del  bendith  fel  gwlith  glaw     .  16OS  ,     Tho:  Evans 

387  Dvw  ner  y  power  y  piav  'r  meddiant  &o.  T.  E.  0 

388  i  ofyn  march  :  dyma  r  flwyddyn  dyn  a  dynodd  domas  ...      p 

hael  ddewrion  kyfion  y  kair         .   1605  .  Tho:  Evans 

389  Mar:  Simwnt  vychan  .  1606  .  "  13  .  .  o  ebrill  Maddwyd  .  . 

aeth  y  horjf  glan  i  orffwys  i  fewn  llanfair" 

Y  bardd  glwys  ai  bvrdda  glod     ....  a 
fewythr  mwyn  fv  athro  imi     ,     .     ,     , 

yn  angel  bach  bellach  bydd  Tho:  Evans 

393  fo  baid  nifeliaid  ban  fon  diofal  &o.  i- 

b.  gwaei-  diddyra  dirym  dim  daro  waglaw  &c.  s 

c.  waeth  y  byd  enyd  yn  anian  galed  &c.  t 

d.  aeth  yr  yd  yn  ddrvd  ni  ddrydan  iw  gilydd  &c.  u 

e.  myn  bonen  delien  nim  dawr  er  digio  &o.  I'ho:  Evans  v 

394  J  Jvan  llafar  am  iddo  eiste  vwch  law  T.  E.  adoedvd  yn  i 

tvydd  i  fod  yn  loell  prydydd,  ac  i  fod  ef  yn  hael  klera — 

"  ni  biase  r  Tho:  yn  heisio  y  fath  helh  " 
benthykiwr  ywr  gwr  di  gwrel  y  gwaith     ....  w 

wybod  knak  rliwng  siak  a  sion  Tho:  Evans 

395  Na  farnon  ar  sion  er  seined  avr  draw  &c.  T.  E.  x 

396  jfan llafar  a  ddowadyn  rhvwabon  nadoedd  T.E.  brydydd&c. 

Beth  llafar  fwysgar  a  fydd  a  ddoedaist     ....  y 

dyred  ath  ddarged  ith  ddwrn         awst  1§  .  1606  .         T.  E. 
b.       svl  yr  aethbwyd  a  sian  om  golwg  &c.  z 

397  gwin  faeth  kvn  helaeth  kynhalied  beb  eiriaoh  &e.        morvs  berwyn  a 

b.  torais  addewais  yn  ddiwad  am  karwr  &c.  b 

c.  taria  ni  eylfa  nowsolfwy  n  dylwytb  &c.  T.  E.  c 

d.  rho  foliant  tra  cbwant  ti-echwyth  y  fynwes  &c.  ,       d 

e.  heirddion  yw  beirddion  byrddiant  vwch  y  gler  &o.  „       e 


'  The  Book^  of  Thomas  Evans  of  Ilendre  Vorvydd.     ^55 

398  J  ofvn  pvpvr  box  o  rwningen  gan  Risiart  llwyd  y  tvrnor 

o  resjf'ordd  dros  Sianiys  ap  hvw  ,  1606 
drwy  barch  a  chyfarcli  ichwi  wr  kv  fwyn     ....  a 

Siamas  ap  hvw  iw  fyw  fe  T.  Evans 

399  ^  Domas  ap  mori/s  ap  Dd:  ap  Rys  y  meddig 

Thomas  gv  fwynwas  gwae  finav  o  bosib  &c.  ,,  6 

6.         kei  glod  fwyn  barod  fvn  ber  galchwen  o  golchi  fyngholer  &c.  c 

•  leoy  .  (also  p.  480)  T.  Evans 

l:  kolwyn  glas  dyras  ni  a  dorwn  i  wddw*  &e.          .  iSQ';'  ,        ,,          d 

d.  er  anglod  barod  ai  bvraw  eb  achos  &o.         .  i607  .                   „           e 

400  kardda  rhed  yna  rhaid  yw  ynyn  kamyd  &o.  f 
h.  da  nhea  da  /n/  fachgen  yw  fo  da  n  ifank  &o.  g 
c.  y  fo  tra  fo  a  fydd  i  dalv  &c.  h 
d.  blysiwn  dewiswn  dvw  Jesv  &c.  i 

401  syclied  kyn  yfed  karwn  vfydd  dalv     ....  k 
yn  ol  yfed  syohed  sy  &c.  &c.         .  '1607  •                                    T.  E. 

402  ai  brau  ai  kigfran  ai  ki  y  pogor  ha.  / 
6.         menir  faia  gowir  fwyn  gati  orevdeg     ....                                       rn 

galon  iw  raid  llygaid  Haw         .  I^Oy  .  Tho:  Evans 

403  Fan  oedd gwest  ar  Eliz:  Traff'ordd ar saeson  wedii  hwrw  hi : 

yr  hoed  kwest  eilicaith  o  gymrv  ar  hain  ai  safiodd  hi  Sfc. 
Yngkwest  da  onest  ni  staenia  lliw  rod     ....  n 

a  droes  ych  enioes  i  chwi  Thomas  anwyl 

404  Gwraic  brilyn  oddyu  oedd  enaid  y  my     ....  o 
tre  i  rhotlio  ne  gilio  ar  gais                                 Tho:  Evans 

b.       Am  lodes  gynes  gwniaw  onfydrwydd     ....  p 

disgwyl  yr  anwyl  yr  wy         .  1610  .  „       ^^ 

405  Na  ddos  avr  linos  lauwych  /  a  gwr  &c.  „        „  q 

b.  i  gydnabod  bod  yn  byw  n  drvanaidd  &c.  r 

c.  eira  gwyn  ar  fryn  fry  am  dallodd  am  dillad  yn  gwlycby  s 
o  dvw  gwyn  nid  oedd  geny  obeth  y  down  byth  i  dy 

406  Trvm  glymiad  tyfiad  da  wiw  fawr  gerdd  liw  &c.  t 

b.  ymlenwi  a  meddwi  moddion  waith  anoeth  &c.  &c.  « 

c.  rhyw  i  ni  sori  yn  sarig  heb  achos  maen  bechod  dal  hirddig  &c.         v 

d.  peraidd  ywch  klowed  yn  pori  yr  ychen  &c.  ai 

407  ich  prjdydd  kelfydd  koel  fawr  vwch  roddi  &c.         .  igOg  .      T.  E.  x 

b.  mowrglod  yn  barod  a  bvryn  y  beirdd     ....  y 
Iwyddiad  draw  rediad  drv/y  ras         .  1606   .                                     ,, 

c.  hedaf  os  gallaf  fel  ysgellwr/i  good  &c.  „       z 

408  Barnad  Moeses  Powel 

Moesen  ber  awen  or  brig  mae  i  eisiav     ....  a 

gwraidd  na  dysg  y  gerdd  yn  dol  Rys  haiii 

409  Gwae  ni  hil  eiddil  Addaf  Dd:  ap  Gwilim  b 

411  kas  gan  ferch  draserch  rvw  rodreswr  gwag  &c.  c 
b.       hofE  gan  ferch  anarch  vnion  dyn  ifank     ....               d 

ebwcli  gwanwr  bach  genaidd  Rydderch  bikar  yr  Eglwysfach 

412  Mvsig  min  koedwig  mewn  kevdawd  y  llwyn     .     .     .     .     e 
eos  gefn  llwyd  ysgafnllais  Sion  Tvdvr 

413  klodiaith  mwys  araith  mesvrav  eos     ...     .  f 
klowem  awydd  kwlm  eos                                 Robert  ?niltiv?i 

414  f  erchimyharen  gan  gydwaladr  ap  Roht.  dros  Sian  Mostyn 

Yr  vstvs  oil  o  ras  dvw  sydd     ....  g 

i  Iwdwn  fal  ydyn  fydd  Gr:  Hiraethog 


/5ff  Gardif  Manuscript  i2. 

417  rhai  ai  flys  evsvs  av  osav  a  fydd     ....  a 
vn  siau  yw  newis  inav 

418  J  cfyn  gwalch :  Pwy  a  ran  gwaed  y  pren  gwin     ....      h 

amgylch  havl  am  y  gwalch  hwn  Tvdvr  Aled 

421  kauaf  i  dduw  naf  dda  nod  di  fEvgiawl  &c.        Sion  Tvdvr  c 

b.       mae  awen  bvrwon  yn  berwi  or  faink  &c.  d 

S^  Morys  o  Ian  gefni 

422  Mol:  Sion  Salbri  "  yr  hen  siambrlen  "  amser  Harri  nil 

Troes  vn  dyn  at  ras  heiidad     ....  e 

■wyth  yw  r  dyn  ath  evra  di  Tvdvr  Aled 

425  Gwr  a  fo  gwalld  ddv  barfgoch  troedfyr  &c.  &c.  / 

426  Perron  fori  pren  tvrion     ....  g 
pvm  haerwy  avr  foi  pvm  rhodd                          Tvdvr  Aled 

430       jf  erchi  gim  y  gan  wmffrae  thomas  dros  Sion  wyn  ap 

kydioaladr :  Y  karw  Jfank  arafwych     ....  h 

dra  fo  gwn  wrth  dref  a  gwal  Sion  Tvdvr 

435   Y  Haw  :   Y  fvn  ore  i  llvn  ai  Haw     ....  i 

awr  yn  ol  yr  anwylyd  Syr  Dd:  owen 

438  J  athrod  merch :  Mae  kof  oer  im  kyfeiriaw     ....  k 

enaid  gwyr  ond  a  gerych  Sion  Tvdvr 

441  wrth  hrofi  rhhais  rodd  Jvan  llwyd  Steffre 

kes  rodd  o  fodd  rwi  n  vfvddach  hofE  fraf     ....  I 

iw  wasanaeth  hclaeth  hydd         .  1603  .  Tho:  Evans 

b.  bydd  ddifalch  wrth  falch  ath  fyd  a  Iwydda  &c.  m 

c.  or  kampav  gorav  a  gerais  ar  wr  &c.  n 

442  hwylvs  yw  fwyllys  felly  devellwch  nid  allai  scrifenv  &c.     o 
Dick  hvws,  ffwlman  irfrenhines,pan  oedd  hi  yn  glaf  l602 

b.  J  gastell  dinas  bran 

,  kastell  nid  gwell  na,g  allan  i  byrth  &e.  Roger  kyffin  p 

c.  kerig  naddedig  nawdd  yn  ail  kast[ell]  &c.  q 

S'  Evan  llwyd  o  L.  Derfel 

443  Mol:  Davydd  Vachan  a  Drefeilir 

y  gwrol  lew  ragorol  lys     ....  r 

rlioi  achacl  mae  n  rhyw  i  chwi  llowarch  hen  twrch 

444  Gyraist  chwant  ii)arsiant  gair  mwyn  &c.  Tho:  Evans   s 

448  Barnad  am  Risiart  Mevrig 
'         O  ddvw  ond  oer  oedd  ddwyn  dav     ....  * 

a  rhoi  nef  ir  henafiaid  Htcw  hornwy 

452  Dysgwch  byn  o  dach  i  chwi  &c.  u 

Mol:  Marged  vi  gr:  ap  Rys  a  loddaith 

453  y  llys  fry  yu  llawes  y  fron     ....  v 
Jechyd  vwch  chwi  ai  dichon              '                   Lewis  Moii 

456       Mae  vn  llys  mwynion  hoU  ]faith     ....  w 

gem  o  wraig  ar  gyrarv  yw  Tvdvr  akd 

460  (ni  cbavfF  gwan  i  ran  ar  wener  niwlog)  &c.  x 

461  Mar:  Marged  vi  Rolant  mam  Doctor  mevrig 

Mae  arnam  yn  mon  ai  n  ^Fa     ,     .     .     .  y 

dvw  yn  i  lys  dan  i  law  hvw  hornwy 

465       (rhown  y  'byd  i'  gyd  er  gwall  am  danad  &c.)  g 


The  Booh  of  Thomas  Evans  of  Hendre  Vorvydd.     157 

466  J  doctor  Edniwnt  Mevrig  archiagon  Bangor     .   'I369  • 

Yn  ol  y  glyn  havl  a  gwlith     ....  a 

fyth  ostwng  y  fath  vstvs  JVm:  hynwal 

472  ^  ddvw  gwir  dad  /  am  yn  rhoddiad  &c.  Tho:  Evans  b 

473  jfr  athrodwr :  gwelwy  athrodwr  golas  ymyned     ....        c 

drwy  dy  fodd  droi  dy  fe.ddwl 
6.       pwl  yw'r  pin  llibin  yw'r  Haw,  maer  llythyr  &c.  d 

474  am  bob  englyn  dyn  dyner  a  ganwy     ....  e 
o  bavti  wen  mewn  byd  ta 

475  ai  tebig  orig  aran  i  bavn  &o.  .  l603  .  f 
h.  mentria  gwen  ara  gwen  wju  oerwas  yw  hy»  &e.  </ 
I.  yn  doctor  an  gwyddor  an  gweddvs  gange*  .  -1603  .  T.  Evans  h 
d.  nid  rhaid  byth  trasytb  troswn  dro  /  hybarch  &c.  &c.  i 

476  i  llochi  a  fyn  fel  lleehwr  gwilliaid  &c.  k 
b.  y  prafE  gryf  ddafvdd  or  pif  weith  grefft  &c.  Dd:  ap  Edmwnt  I 
V.  ni  nai  fawl  ir  sawl  er  swn  vgein  mil  &c.  >h 

d.  Taw  rhydderch  er  serch  ar  sant  taw  cilwaith  &c.  n 

e.  gwae  fi  na  rood  i  gyfoedi  fedrvswen  &c.  o 

477  J   saer  maen  a  wnaeth  fvr  plas  rhober   titelwal  o  rvthvn :  ag    erbyn 

yorffen  y  mvr  kyd  y  top  fo  syrthindd, 
Dibensaer  di  saer  di  siwr  /  di  orchwyl  &c.       .  1601  .   Tho:  Evans    p 

b.        Pell  dir  pell  sonir  pwyll  swynen  rhag  drwg  &c.      .  1616  .     T.  E.    q 

478  Rliai  hyn  ni  sonyn  am  siot  ddlwael  *«....  r 
beg  Ian  Iwys  eirian  lais  wyd                                                 Tho:  Evans 

b.        mae  ar  ferch  Uanerch  llywenydd     ....  s 

blagvrvn  IJysiewyn  serch 

479  Doedwch  o  gellwch  ddyn  gallwedd  o  ran  &c.  &c.     1605  T.  E.     t 

b.  Dyrd  ar  frys  morys  ir  man  dv  flaenor  di  a  flinaist  yn  hepian  u 
kv  fyw  daith  kyfod  weithian  bvr  awen  Iwys  bervcyn  Ian        ^605         „ 

c.  Rhys  wyn  E.  fwynddyn  rhoes  fawl  .  .  .  B.  gerddor  ysbrydawl  &c.    ,,     v 

480  maen  benyd  kydfod  vn  banw  mewn  gwely  &c.  &c.  w 

481  Doni  hardd  berardd  bvrwen  del  fain     ....  x 
})ol  evrfrig  vwch  kamrig  gwyu 

6.        byw  /  n  /  vnion  gyfiou  gofiant  ir  byd  &c.  y 

4S2  J  Sion  ap  Wm:  yr: — Pa  les  gwledd  mowredd  ymwared  a  gawn  ....      i 
bv  Ian  eb  alw  enyd 

483  klowais  He  treiglai.s  trwy  oglyd  rhiu  fanwl  &c.     160$  .  T.  E,    a. 
b.        betU  a  wna  Uoer  ara  lliw'r  od  em  dvrion  he.  &c.  b 

484  A  table  of  the  contents  of  pp.  404-95,  in  a  late  hand  u 
486   hynylus  oedd  rhwny  T.  E.  affrind  iddo  am  bar  oftnig  S(c. 

kofiar  hynod  nod  henwedig  rhag  anglod     ....  d 

dychan  chwinuvth  rhwth  i  rhed  T.  E. 

488  rhew  dwbl  rhew  dvgwbl  rhew  dig  &c.  e 

489  Jforvs  dd:  or  beltws :  Yf  chwip  ataf  daliaf  denk  &c.  ^_         f 
b.  atteb  dros  m.  rfd:— yfwr    tra  yfivr  rhyd  trefydd  yw  Thomas   ...  g 

devfwy  na  morvs  dd:  &c.  Sion  ap  Wm:  ap  yr: 

490  Morvs  D.  doeth  rvdd  dop  ....  akw  o  iawn  bwyll  akenbert.      T.  E.    h 
mi  a  ofynes  i  sion  Wiliam  a  safe  fo  yn  i  eirie  on  gweled  i  yn  feddm  fel  y 

doedasefo  yn  y  gerdd  or  hlaen  ynte  a  ddowad  /  nad  yfo  oedd  yn  doedvd  and 
morvs  dafvdd  ....  yno  y  hane  Thomas  .  .  .  i  ddymono  ar  bawb  ddoedyd 
Haw  pwy  oedd  yr  ysgrifen  oedd  ar  y  pared  :  i  ni  fedre  forvs  dd: 

491  Prydydd  law  efrjdd  ar  Ian  don  gasaidd     ....  i 
di  warth  gain  do  wrth  y  ganwyll        .  1603  .                     Th:  Evans 

493        Dyle  wr  yn  siwr  gael  sorw  er  meiutied  &c.        .  160^  „  k 

gwnaethoch  draw  gwyddoch  drwy  goddiant  &c.  „ 


i58  Cardiff  ]yianuscri])t3  i2-i8. 

494  Englynion  aflan  "  i  ^van  morgin  ffwl."  a 
h.  mwyn  fwyn  nid  antwyn  nod  vn  fodd  .  1607  ■  T.E.  b 
V.        Pvr  goegen  gymen  i  gymell  a  dynga  &c.  'c 

495  Ymatolwg  rhwng  Sion  Wiliam  a  Reinallt  ap  Dd:  a  T.  Evans 

Na  bai  well  dy  gefell  dig  ivy  y  reinallt  &c.                     Sion  Wiliam  d 

b.  kydj'ineth  di  feth  yn  dyfod  wrth  raid  &c.  &c.                        Reinallt  e 

c.  oth  barch  ath  gyfarch  iaith  gyfa  eb  amod  &c.   &e.            Th:  Evans  f 

d.  wrth  ddevallt  Reinallt  yr  enaid  ar  gant  &c.  &c.            Sion  Wiliam  g 

496  barieth  ar  farieth  rhai  fon  a  chelwydd  na  choeliwch  gaseion  ....  ft 
kofia  wiw  ddyn  kyfaddas  ar  iawn  farn  na  say  karn  kas           T.  E. 

b.  kofia  fyngbyngor  am  y  kefell  .  .  .  kasa  i  waith  kais  i  well     5.  W,  i 

c.  kymra  ni  cbwlia  er  na  ehoelia  sion  &o.                      Beinallt  ap  dd:  k 

497  oni    thykia   yn    dda  .  .  dy  gughori  .  .  I 

kymwys  .  .  ywr  ker  ir  golwyth  heb  wad  S.  Wiliam 

b.  Fob  athrodwr  gwr  di  gariad  blin  gwrs  fydd  blaengar  1  siarad  m 
draig  ddiwia  mewn  drwg  ddeiad  gwnai  n  elyn  y  dyn  iw  dad       T.  E. 

c.  chwithav  thomas  gas  a  wyr  gosi  mvrsen  &c.                      S.  Wiliam  n 

d.  »rt  gas  awch  dyras  vwch  don  .  .  .  fo  fola  bawb  fel  i  bon  ....  o 
am  dy  gan  gogan  a  gest       vthvr  wada  na  athrodest                 T.  E. 

c.        edwyn  mab  arab  yn  oerwar  ai  llocb  .  .  ni  wyr  neb  .  .  kalon  ai  kar  p 

498  glain  gwych  yw  Thomas  glan  gwr  &c.                           Sion  Wm:  gr:  q 

b.        bai  stiwart    dewrbart   am    don   barchedig  ...  r 
cnglyn  am  englyu  i  mi                                                                  T.  E. 


MS.  13  =  Ph-2586.    "  Caemina  Cambrica."    Paper;  8  x  5|ins. 
230  pages  ;  interleaved  throughout ;  bound  in  leatherette. 

"  The  greater  part  of  this  MS.  was  written  in  1609  by  John  Thomas 
Griffith"  (pp.  180-1).  The  paper  is  in  a  perishing  condition,  and  the 
text  frequently  imperfect.  Much  of  the  contents  of  this  MS.  could  not 
be  described  as  profitable  reading. 

""Wm:  Griffith  oweth  this  booke  "  (p.  63) ;  "Griffith  Koberts,  Vodorlas,  Llan 
sanffraid"  (p.  04)  ;  "  Tho:  Hughes  de  Clegir,  1726";  "Edward  Davies  "  "  Yohn 
Price  bis  book,"  and  in  much  later  hand  "  Edw:  Jones  1786  "Cp.  84)  ;  "Tho; 
Lloyd  de  Bychegrig  non  possidet  huuc  Librum — John  Price  ejus"  (p.  118); 
"  gr:  Eobcrts  Eydynllwy  ne[ar]  lansanfiraid,  1750"  (pp.  130  and  172). 

1  A  fragment  (76  lines)  of  a  poem  to  God  ending  : 

bob  amser  rho  yng  weddion  Edward  Powel  s 

4  Mil  ohwechant  wylh  yn  ffrwythlon  .  .  .  bv  rhew  &c.  t 

5  Carol :  dyma  fyd  ansoweth  iawn  &e.  a  fragment     John  tvtvr  u 
9       II  *barnwr  y  w  /  r  /  gwr  a  garaf     .     .     ,     .  v 

yn  nvw  erioed  yo  /r/  ym  lewis  glyn  hothi 

28  y  dduw  :  gweeddo  ac  wylo  im  gwely  y  nos     ....  w 

at  ddiiw  gwir  ddiiw  ac  awr  dda  hairing  f^  gr:  ap  Jeu: 
31       diiw  archa  yn  bena  bob  awr  fyngheid[wad]     ....       x 

diiw  mawr  y  daw  ymwared  (p.  38)  Edw:  ap  gruif: 

37  grasybowyd:  am  Ichyd  dawn  bryd  am   bro  /  am   b*#*ch    y 

molianwn  dduw  ]fago  &c.     a  fragment  ssimwnt  vychan 


*  Every  letter  of  the  Welsh  alphabet  has  six  stanzas  devoted  to  it,  and  in  each 
of  these  sets  of  six  stanzas  every  one  of  the  24  lines  begins  with  that  letter  of  the 
alphabet  to  which  it  is  devoted. 


Carmina  Cambrica.  i59 

41        II  kroes  ^essv  rrag  Evvv  sesiwn     .....  a 

Er  deior  mair  deg  ar  i  riiab  Tvdr  aled 

44       Y  bardd  Tfowiidrefn  bwrdd  windravl  W.  kynwal  b 

49       (Tri  fforthor  di  gyfor  dig  D.  ap  Gwilim)  c 

46       (Bydd  gall  a  deyall  bob  dyn  wr  or  fath  &c.)  Anon  d 

51    f  roi  Rtjs  grythor  i  JVilliam  hynwal 

Y  bai'dd  gwynn  ebrwydd  ganiad     ....  e 

J  gyd  i  rrof  gida  Kys  John  tvdvr 

57   fverch:  kevais  ddoy  ynilaen  kyvair     ....  f 

ar  yd  a  dyvodd  or  ar  jfoh  goch 

59       Gwrandewch  dychan  karol  bycbaii  &c.   44  11— end  wauling      g 
Gl       Gwayr  vadyn  heb  gowreindab     ....  A 

i  del  ynghariad  eilwaith  Anon 

62       llyma  r  byd  cyd  cadarn  &c.  S.  kent    i 

64  Dvw/n/  tad  dvw  /n/  keidwad  &c.     See  p.  iS  heloio  li 

65  Mar:  Syr  Edw:  Pilstwn :  Uirfawr  i  bawb  i  derfyn  ....      I 

oesswr  ydyw  Syr  Edwart  PViliam  kynwal 

68  Pe  bai  ym  dir  meinir  a  men  /  yw  gyry     ....  m 
f3'nghaIoii  hoiwgron  a  hyllt                                               Anon 

69  Gwyr  ^fank  hoU  gymry  ar  ynys  oi  devty     ....  n 
kaf  ine  ynghyfaddas  yn  rhvwle  /                                    {jffwc) 

73  5feir  gowion  kvlion  kelwydd  a  daeran     ....  o 
kigfraia  a  milfraia  mor  .  /         Syr  lewis  ap  S.  ap  sienliyn 

b.  Nad  dy  law  i  seliaw  er  sir  a  gefFecb  &c.         hvw  Tomas  p 

c.  fo  fv  helynt  gynt  ag  oed  i  minav  &c.  q 

74  Os  marw  garw  gerydd  bavn  .  .  klynenav     ....  r 
wytli  ran  byd  aeth  ir  vn  bedd                           C^O  kynwal 

75  Aber  da  llan  wna  i  gyd  plwy  merthyr  hyd  llan  vadon        s 
mwia  adfyd  a  fy  erioed  pen  dored  koed  glyn  kynon  .  .   . 
ag  o  dele  ddeiliw  /r  /  kau  .  .  .  dan  forest  koed  glyn  kynon 

77       kledi  kledi  paid  am  poeni     ....  ( 

dros  /y/  korff  ach  karodd  cliwi/u/fwya        William  gr: 

79       wrth  weled  dayed  dewis  fvl  hoeden     ....  ti 

ai  roi  n  wir  ar  vn  arall  Anon 

81  ni  fyn  mercli  nai  hanerch  uai  henwi  nai  cbael  ....  v 
gore  fydd  o  roi  gafr  i  fwch                                                   ., 

82  wrth  rodio  deydro  mewn  didrap  deytWav     ....  w 
gallay  ynfyd  .  .  .  o  ddyn  roi  kyngor  i  ddoeth 

83  dvw  n  tad  dvw  n  keidwad  dvw  n  ko  dvw  n  gobaith  ...      x 
ir  vn  man  ir  wy  /  n  /  myned 

85       Dyn  wy  n  kary  ni  alia  i  gelv     ....  y 

ai  karodd  ai  kant  ni  waeth  pwy 
sj  /n/  dwdde  klwy  am  wenferch 

87  ni  fyfii  llai  gresyn  lliw  grisial  ymhonoch     ....  z 
rhaid  kynal  dyn  tal  yn  tv 

88  Our  father  whiche  art  in  heaven  ....  as  J  forgeve  &c. 


j60  Cardiff  Manuscript  i3. 

89  llyma  drioedd  Jaliesin  :  Tri  ifetli  a  ddifetha  byd  /  breuia  ffol 

lieb  gyngor  vstvs  heb  gydwybod  agwas  heb  ofn ends :  tri 

chydymaith  sydd  yr  kythrel  balchder  kenfigen  a  lledrad  . 

93       gwilia  a  welich  riw  galan  tew  eira  &c.  m 

b.        pwilia  pan  welych  vn  mewn  atiian  ai  wyneb  yn  llwycl[wyn]  6 

dalier  pen  losger  dv  Ivn  /  efo  a  ddaw  tro  i  houdlio  hyn 

u.        harlech  dinbeoh  bob  dor  yn  kyne  &c.  c 

d.  mil  a  ffe'dwar  kant  heb  ddiin  mwy  &e.  d 

e.  kara  di  rvsia  bob  sais  ag  amriw  &c.  e 
91       Brydio  i  bvtti  brvd  heb  wiw     ....  / 

yii  ynys  hon  ar  vnwaith  liobvn  ddv 

97  Mar:  Tom  Elis  :  Or  glaslwyn  ii'fwyn  evrfodd  benkerddiav  . . .  g 
ar  oer  dyawr  jr  rai-domas  .  1612  .     Edw:  Evans  delynior 

100  Nid  trwy  fwynder  na  chymdeithas  i  daw  glanddya  ...     h 
a  tbroy/i/  ffwrdd  ynfydrwydd  Jenktid 

h.  f  ancient  pecke :  bv  yn  ansiant  a  moliant  milwr  ....  i 

.  .  or  maes  ir  simneie  ar  mwg 

101  II  mi  a  evthvm  im  brekffast     ....  k 
ni  cJiatpdd  fo  fawr  ya  i  kyfer .  / 

103  J  gapten  kaer  gwrle  ,  / 

kapten  kras  garen  groes  eirie  /  bodwedd     ....  / 

itb  grogi  fel  rhefrgi  rhwth  Tom  JViliams 

101        Ond  barieth  heleth  yw  byn  dvw  Jessv     ....  m 

vii  dvw  gwiwddawn  ond  gweddi  „  „ 

I.       lliw  r  manod  hynod  heini  /  lloer  gryswen  &c.  Anon  n 

105       Drwy  ych  kenad  yn  rbad  yr  hj'n  em  ganaid     .     .     .     .     o 
ir  nychv  gwaith  arnoch  gwen  Sion  Phi/lip 

b.   .  I^ion  rbydraws  ych  naws  sy  yn  rhydrwra     ....  p 

i farw  vn  glafafaredd  Edw:  op  Raffe 

Here  follow  53  Englynioaon  a  variety  of  subjects,  some  proverbial, 
some  erotic,  and  many  objectionable. 

114  More  unprofitable  englynion  by  gr:  ap  ^fan  ap  ll'n  fyclian, 
Sion  tvdvr,  and  ''  y  gwisgi  gwyn  '' 

llo       llawen  ywn  byd  o  chawn  iechyd  q 

o  glowed  bod  gwilie  yn  dyfod 
knlart  c:aia'  a  'ddaw  yn  gynta  &c.  &c. 

117  harol :  Er  y  mod  yn  ffol  mi  a  rown  gyngor     ....  r 

■     ni  wna  i  yn  ol  hwn  mwy  vn  karol  Auon 

119       Gwrandewch  i  drevthv  dewch  yn  [nes]  |  rhv  banes  .  .  ,  .   s 
.  fai  i  gallom  fod  yn  rhydd  crbyn  y  dydd  diwaollia,       „ 

123  Am  wr  fydd  bostiwr  lie  bo  ai  weniaith  &c.  &c.  t 

124  Naid  aher  nodwydd :  bwriodd  mab  Ow:  heb  orwydd  u 

dano     .     .     .    hael  evrglod  bowel  Arglwydd 

b.       My  fi  a  baraf  im  gwen  araf  &c.  Dd:  ap  Edmwtid  v 

Then  follow  Englynion  of  an  objectionable  nature. 

126  Mawr  ywr  si  a  niawr  ywr  son  ui 
am  gyfrwystra  Tomas  ap  Sion  &c.  &e.     erotic 

127  kodl  korff  krist  didrist  da  mewn  Uewirch  &c.  &c.  x 

128  0  cherais  ddyn  wych  orig  &c.  &c.  t/ 
b.      rbvddavr  niJ'oes  yw  rhoddi  J  chwi  o  acbos  tylodl  &c.         7'.  Ated  z 


The  Eising  of  the  Eavl  of  Tyrone,  iG{ 

129       KrliTch  yii  fynycli  ar  fvn  focldolwon  &c.  &o.  n 

ISO      Dewi  kyn  floni  lead  or»leiiiia\?  man  &e.  &o.  h 

J  Mas  gr:  Dwn  yn  yr  yslrad  merthvr 
h.      kaei-  barluieut  lluwn.deut  llvDdaiu  &c.  Dd:  ap  Siankin  Jlnglwyd  c 

131  Pvr  gerfiad  naddiad  mewu  uodd  win  pyradwjs  &c.  liUsiuit fingheyd  d 
h.      kyntedd  kwiupaswedd  kampvswaith  &c.  Morgan  Elfel   e 

c.  kerfiad  kor  ystrad  ron  kowreiawaith  &3.  Syr  Sion  Teg  f 

d.  kaer  ystrad  ddi  gaiad  ddiogael  Syr  Otv:  ap  gwilim  g 

e.  Uys  rhydd  yni  sydd  a  wna  son  ystrad  &o.  Mathew  browmffdd  h 
f,  anliygar  feinwar  avr  faneg  Anon   i 

132  anffod  ar  dafod  y  dyn  ai  chwerwedd  „    h 

b.  lewis  [mon]  difregvs  frevgerdd  odidawg  &c..         Mathew  browmffild   I 

c.  dyn  wych  dyn  lewyoh  dyn  Ion  dyn  araf    .     .     ,    ,  m 
da  liw  a  modd  del  i  mi                                                                 gr:  dwn 

d.  towyll  yw  dy  gwrw  ....  losgi  dy  odyu  &c.  Ano?i  n 

133      When  first  J  saw  your  face  J  resolved    ....  o 

]fle  leave  my  hert  behinde  mee 

13^4r  dyn  ffeind  i  law  at  lyrjad :  fel  dyma  i  chwi  y  dechrevad  .  .   p 
fed  i  fodrvb  yn  dwyn  liiraeth 
er  yr  awr  ir  aeth  fo  ymaetli  Anon 

137       Wheu  men  of  might  do  muche  Coraplayen     .     ,     .     ,         q 
howe  Can  they  be  merye  and  make  good  cheere     .... 
whoe  lives  soe  merye  and  makes  such  sporte  .  , 

as  they  that  be  of  the  poorest  sorte     .... 
.  .  god  .  .  to  whome  be  everlasteinge  glorye. 

140  Here  he  the  names  of  the  barons  wich  did  belohge  to  Earle 
Rondell  Earle  of  chester  and  as  the  sate  in  the  Parlamenl  hawse: 
Eustace  Barron  of  mount  alto  loi'd  of  bawardeu  &c. 

141  The  plague  and  the  rising  oftKe  Earl  of  Tyrone 

Gwir  genedyl  brittania  gvveddilliou  gwaed  Troia  ....         r 
.    y  kornwyd  aflaweu  a  gododd  yn  llvnden     .... 
yno  i  doeth  Prinder  drvvy  gymry  a  lloeger  .  . 
rhoi  saith  goron  .  .  am  hob  o  wenilh  Rhvthyu  .  .  . 

Jr  karw  ffraeth  o  loiger       .   lo()<)  .    jfefan  llwijd  Sieffi-ey 

146  Mcdd-dod  ni  ddwg  gydfod  gwyr  ond  bvgad  &c.         Anoti   s 

147  yma  ir  ydwi  dan  bren  briglas     ....  t 
kael  ych  maddevant  dvw  a  dynion             R\oger'\  k[,yffin'j 

150      yn  y  gro  i  bvm  i  yn  redig    ....  le 

nid  yw  byth  yn  rhowyr  mendio  Anon 

153       karv  ilankes  i.rwy  fi  yn  drymddwys     ....  r 

fo  aeth  }n  benrhydd  bob  kyfrinach  Tom:  w, 

157       Nimff  o  ^da  foddol  fedrvs     ....  w 

hawdd  fyd  fyth  ir  ferch  ai  parodd 

159       Dvw  drigarog  klyw  fi  yn  kwyno     ....  x 

dod  ynghorfF  He  mae  fynghalon 

161  harol  hydwybod:  Wos  dda  ir  glauddyn  'Jfank  kry  ....        y 
ag  am  nad  oes  gydwybod  '  Edmiont  Prys 

165  Englynion  by  Lewisjap  Edvvart  3 

167       Siriol  fvn  wrol  fwyn  araeth     ....  a 

ni  chawn  gwen  chwychwi  ^'ii  gj-iu«r 

^  985CO.  T< 


ie2  Cardiff  Manuscript  i3, 

168  J  eld;  llwijd  cq)  liywelyn  ap  gr: 

Ai  yma  lie  da  diwyd  /  i  rhodded  , .  ,  mewn  gweryd  ...         a 
difai  oedd  yt  ddafvdd  atteb .  / 

IG9       fani'haitli  deg  loiw  iaith  diglwy     ....  h 

gwna  yn  gallach  bgUach  ne  baid 
171  fferch  ;  pen  fo  kaethion  dynion  ar  da  yn  dar[i'od]   ....     c 

mewn  oed  i  ddim  yn  vdon      ffr:  ap  Jevan  ap  ll'n  vijclian 

173  blin  imi  byriodi  bwriadant  fyth  &c.  &c.  d 

174  kytbrel  gwaedd  vchel  gwedd  yw     .     .     .     .  e 
tfwrnes  a  lloches  y  llav                                    Tom  Williams 

b.      Gwawr  hoywlan  wyd  Sian  oes  enaid     ....  f 

oer  noeth  gvr  ar  nith  garo  „  „ 

175  Eira  mynydd  da  yw  tan  g 
knawd  kwd  halen  ar  y  pentan     .... 

oera  tymor  ywr  gwanwyn 

a  howsa  — morvvyn  fVm:  kynwal 

179  Sion  Tomas  griffilh  pier  llyfr  yma  ag  a  dditueddodd 

i  ysrgry/eny  31  gorffena  '1 6 10 
per  me  Johanem  Thomas  gruff: 

b.  J  J.  ap  Morgan  :  Rhvmengawl  vffernawl  ffyrnig  yw  ifan  ...       h 
gyw  lletraws  i  gallatra  .  / 

180  A  wyr  neb  kvdeb  lie  kais  bawb  sonio     ....  i 
vn  dav  ddav  ag  vn  dv  dod       .  I6l2  .         Jo:  Thorn:  gr: 

181  A  series'  of  twenty-one  englynion  k 

184  It  is  not  good  woordes  that  can  a  man  mayentayen  I 
woordes  are  but  wynde  and  wynde  is  all  but  vayen  &c. 

185  harol :  mi  a  ddangosaf  i  chwi  r  II vn  m 

i  koUes  dyn  byradwys     .... 

i  dyrnas  nef  i  dario  Rob:  ap  dd:  or  pvmrhyd 

191  harol  merch :  klowes  gan  danav  folianv  duw  ]fesu     ,     .     .      n 
ac  felly  pharwel  iddi 

194       gwrandewch  arnai  pob  dyn  mwynlan     ....  o 

ai  oglyd  ar  vn  dvw  a  thri  ^:)/-ys  myrlonydd 

197  keisio  yr  ydwy  mewn  kysvr  /  y  kene  &c.  p 

198  "paderacqfi"  Thomas  ap  huw  "gwsnaethwr  duw."  q 

199  /»•  dafod  ddrwg  :  gwyr  a  meibion  gwragedd  merehed  ...        r 

na  ddoede  am  neb  onid  y  go[r]e  tomas  Jeuans 

201       dUvr  /rj  tad  duw/r/  mab  rhad  pyriodol  &e.     end  wanting     s 
205       Gwrandewch  arna  i  pob  d  ***...     .  t 

yn  fawr  i  gnafri  ai  rodres.  Anon 

208       Gwrandewch  arna  i  pawb  am  karo     ....  u 

yn  rhoi  atteb  iw  chymdogion 

210       gwrandewch  ddiddanwch  a  melvs  hyfrydweh     .     .     .     .      v 
gowiro  y  peth  a  ddawodd 

221  harol  ir  Jessv  :  Fjnghymdeithion  dewch  yughyj  ....  w 

gida  yn  keidwad  iessv. 
223-24  Englynion.     "  Pen  i  mynwn  pen  i  mynwn."  ^ 

Pages  225-30  are  mere  fragments. 


Ccmfrcvf^,  Gummnics,  CaMles  e!c,  i<i3 

MS.  14  =  Breesc  MS.  LisfS  of  (.lie  Cojimotes,  Paiushes,  Market 
'J'owNS,  iinil  Castlks  of  Wamss.  Piiper ;  7|  x  .'if  inches;  80  pages  (of 
wliicll  tlie  margins  of  pages  65-(>  are  imperfect)  ;  written  by  Joliii 
Jones  of  Gelli  Lwdy  in  May  1606;  boimd  in  wliito  vellum,  ami  labelled 
Marliet  Towns  of  IVales. 

1-65   ILyma    lie  y  soniwn  i  am   y  tair  sir  ar  ddeg  o  Gymry  ai 
dini'ssydd  ai  trefydd  ai  hanlrefydd  ai  kymydav  ai  Plwyfav  . 
Terfj-Q  y  /  5  /  dydd  o  Vai  / 1606  /    John  Jones 

66-75  ILy)iia  mal  y  kefais  i  mewn  llyfr  avail  henwe  trefydd 
mavchnad  ag  ytnbell  enw  pethcv  nodedig  ymhob  vn  or  iiroedd  vchoA 

a  rrai  plwyfev  ar  y  sydd  ddiff^ygiol  or  blaen ends;  j  9'i'i  j-  ys 

ydd  yn  y  teir  sir  ar  ddeg  o  blwyfev  a  chladd  a  bedydd. 

Hyn  a  dynnodd  Wiliam  Saleshri  allan  o  lyfr  Llewelyn  ap  Mrcdydd  : 
alias  :  Llelo  /  '/o63  j. 

The  contents  of  pages  1-75  are  practically  the  same  as  the  list  of 
Commotes  and  Parishes  in  Peniartli  MS.  147.  Most  of  the  variant 
readings  are  given  in  notes  to  the  report  on  that  manuscript,  q.v. 

75  Omnes  Ecclesice  parochialcs ; 

Intra,  arehi:  Meneueusis    /  89  /  Capellae  /    9  / 

Jnfra  Archi:  Carmavthin  /  69  /  Capellae  /  25  j 

„         „       Brechon        /  74  /  „  /  39  / 

„       Cardigan       /  74  /  „  / 16  / 

Summa     306  Summa     89 

Ex  Registro  D'ni  episcopi  Meneueusis 
/;.  Suina  totalis  Ecclesiarum  paz-oohi:  in  dioces:  Meue:  /  317  / 
Suraa  totalis  Capellarum     / 130  / 

76  ILyma  henwae  Kestyll  y  tair  Sir  ar  ddeg  vchod: 
Sir  Vorganmog :  y  Koyty  .  /  DinasPowys./  y  Pil./  Fwn  mwn  .  / 
Oxocwich./  Penu  Rrys  .  /  Pen  mark./  ILanlyddau  .  /  Gwenfo  .  / 
yMwmlws./  AberTavvy./  Nedd  .  /  Penllin  .  /  y  Bent  faen  .  /  Sant 
Dvnawt./  IL.  trisaint .  /  Sant  ]orys./  S*  Fagau  .  /  kastell  Koch./ 
ILandaf .  /  ILan  bedr  y  fro  .  /  Kaerdyf .  /  Fili .  /  Kibwr  .  /  Aber  Ogwr .  / 
KynfFyg  .  /  Gwibli .  / 

77  Sir  Vynnwy :  kastell  Tref  Vynvvy  .  /  Abergeveui .  /  Rraglan  .  / 
Bryn  Buga .  /  IL.  Gybi .  /  Kaer  ILeon  ar  wysg .  /  kastell  newydd 
Newport .  /  Penhow  .  /  Gwent  strwgwl .  / 

78  Sir  Von  :  Bevymares  .  /  kaer  Gybi  .  /  Erossvr  .  / 

b.  Sir  Gaerynarfon:  Aber  konwy .  /  kaerSegont./  kaernarvou./ 
Dol  Badaru  .  /  Dol  wyddelan  .  /  Krvgiaith  .  /  Twr  Eeinallt  ap  Kvadog  .  / 
Tver  y  penmaenmawr .  / 

79  Sir  Veirionnydd :  Harddlech  .  /  y  Bala  .  /  Kaer  Gai ,  /  Tomen  y 
Bala .  /  Tomen  y  nivr  .  /  ILivvel .  /  Kymer  .  / 

b.  Sir  Ddinbech:  Dinbech./  Rrvthvn  .  /  'Jal .  /  Dinas  Bran./  y 
Wavn  .  /  yr  Holt .  / 

80  Sir  y  Wlint :  y  Flint .  /  Rrvddlan  .  /  Basing  .  /  Treffynnon  .  / 
Evlo  .  /  Pen  yr  lak  .  /  kaer  Gwrle  .  /  yr  Wyddgrvg .  /  Twr  Keiaallt .  / 
Ovvrton  .  / 

b.  Sir  Drcfaldwyn  :  Tref  Vaklwyn  ./ kastell  Koch  .  /  kaerEinion./ 
Dol  y  Vory n  .  /  tinfy n  /  3  uiai /  1 600 


h  2 


i64  Cardiff  Manuscripts  i5-i6. 

MS.  15  =  I'll.  2936  (formerly  numbered  '47'  &  '722')  A  list  of 
Ihe  Cantreds  &  Commotes,  as  well  as  the  Parishes  of  Wales,  and  of 
tlie  Tjiitish  fortified  towns  together  with  some  notes  in  ft  later  hand — in 
two  parts.  Paper;  3J  X  3  inches;  pages  1-98,  and  1-22  ;  I7th  and 
18th  centuries;  sewn  in  limp  vellum. 

1  The  stamp  of  "  Sir  T.  P.  Middle  Hill " 
'  3  (Yn  amser  Ll'n  ap  Jet:  y  gosodwyd  y  Cantrefydd  &o.     Allan  or  Lb/fr  Gwyn  o 
Hergcst  a  sci-ifenwjd  yu  amser  Edward  iv  medd  The:  Wms:  o  Drefriw  .  1594) 

4  ILyma  y  wodd  y  mesurwyd  ag  y  rlianwyd  ag  y  rhifioyd 
Cantrefydd  a  Chymydau  holl  Gymru  ....  Tair  talailh  afy  ynghyraru 
&c.  as  in  Peniarth  Manuscript  163,  q.v. 

16  Tair  Sir  ar  ddeg  o  gymru  ai  trefi/dd  ai  dinessydd  ai  Cymndatt 
ai  Heglwysydd  as  in  Peniarth  MS.  147,  q.v. 

Ac  felly  y  Teifyn  Cyfri  plwyfau  y  3  Sir  ar  10    ai  rhifedi  ydi 
Naw  cant  a  phedair  ar  ddeg  ar  hugien 

79  The  length,   breadth,   and  circumference  of  England ;    also  the 
numlier  of  its  churches,  bishops'  palaces,  counties,  corporate  towns,  Ac. 
81  (A  list  of  the  old  British  fortified  towns  and  their  identifications.) 
88  Prif  Gaerc  ynys  Brydain :  Caer  Ludd  .  ILundain  .  London  &c. 

90  (The  distances  between  London,  Oxford  and  Cambridge  res- 
pectively.) 

91  {Brytain  ai  henwae :  y  cyntaf  henw  &c.) 

93  (Cof-restr  o  frenhinoedd  Brydain  or  Amser  yr  aetb  gw^r  Rhyfain 
ymaith  &c.) 

Paet  II.  Coffadwrjaeth  gyd  ag  Hennwau  y  rhai  a  gymerant  y 
BJyfrau  iw  Gwerthu  droswyfl  D.  J  [ones  o  Drefriw] 

Efengyl  nf.u  Histori  Nicodemiis  issued  in  1745  being  a  Welsh 
version  of  '  Nichodemus  Gospell '  issued  by  Wynkyn  de  Worde. 
See  Llyfryddiaeth  y  Cymry,  p.  399 


MS.  16  =  Ph.  8272.  Poetry  by  v.arious  authors  chiefly  of  the 
sixteenth  century.  Paper;  8x6  inches;  444  page.;;  written  in  or 
before  1620  (p.  8)  ;  in  old  limp  vellum  binding,  but  wanting  the  thongs 
or  ties. 

The  following  names  occur  in  the  margins  :  Hugh  Ednyved  (p.  9)  ;  John  Gr:  of 
?  Emral  (p.  93)  ;  Richard  Williams  of  Amlwch  and  L.  Madog  of  Hendre-gadog 
in  .  .  Anglisey  (p.  274);  John  Hughes  of  Amlwch  (.242);  C'weu  Jones  y  pia  y 
llyfr  yma  for  efer  and  efer  (p.  262);  Eichard  Hughes  of  I.lanfraid  (p.  286); 
Eichard  Myddletou  (p.  264)  j  D.  Davies  curate  of  Llangernew  1774  (front  cover) ; 
and  Edward  Jonea,  No.  3  Green  Street,  Grosvenor  Square  (insite  cover). 

kel  anglod  tafod  nid  difalch  dy  fodd  am  dy  fod  yn  gceg  falch  &e. 

1  Dvw  ahram  ddinam  ddaioni  dvw  vsdys  dvw  yBtyr  fynr  weddi  &c. 

2  xxxxiii  d  o  arian  ar  wystl  y  llyfr  hwn  .  tri  SwUt  a  Saith  geiniog  ar  y 

llyfr  yma. 

3  Table  of  Contents  in  the  order  of  transaription  in  this  I'S.     .  1620  . 

9       Ba  wr  ynihais  Abram  hen         Gr:  ap  J.  llwyd  ap  ll'n  V'n  a 

13       Ysda  wr  onest  i  wyr     ....  I 

Rhodded  a  gofyned  farch  Tndur  Aled 

1 5  Etto :  Krist  ai  nerth  croes  dawn  1  wyr  ....                   c 

ychen  bon  i  chwi  /  u  /  i  bwyth  :  Huw  Arwystl 

19  J  ofyn  march:  Y  gwr  o  fath  gwyr  a  f v  .     .     .     .                 d 

O  bwyth  y  march  ne  betli  mwy  Ow:  Gioynnedd 


Poetry  by  Huw  Arwystl  etc,  f63. 

23  jfofyntnilgi:  Arail  dyn  ar  ol  i  dad     ....  a 

gan  y  :h  car  igaia  och  ki  Hvio  Arwysll 

28  J  0.  gwulch :  Y  dyn  glain  n6d  an  gwel  ni     .     .     .     .  It 

aderyri  llwytli  dwrn  a  llaw  „  „ 

32   Yr  hugan :  Tras  o  lin  gwent  tros  Ian  gwy     ....  c 

yn  su  raid  yn  syr  Edwart  /  „  „ 

36  Jo.  farw:  Y  raab  braisg  ymhob  brwysgaw  ....           d 

chweiTiarch  oi  stabl  a  chymer  /  »            » 

40  JStto:  Yn  nbu  wr  glan  su  /  n  /  rhoi  gwledd  ....           e 

drigaiu  liiau/  drwy  egin  hwn  .  „            „ 

45   Y  glaifiau  :  Cryf  oedd  draw  cyrfiodd  y  drin  ....          / 

•    •  ' pwyth 

48   Y  bais  hwffledr  :X  gwr  ifangk  arafaidd     ....  g 

y  lledr  bwfE  llwyd  ar  i  bwyth  „            „ 

52  J  0.  tarw :  Pwy  /  n  /  kynal  /  penaig  Gwyuedd     .     .     .     .      h 
RhowoU  ar  bwytli  y  rhychor  bon  Ow:  Gwynedd 

57  Mol:  Sion  ap  Huw  ap  jffan  o  fathavarn 

Tyrnasodd  llei  dynodd  duw/     ....  i 

purion  holl  haelion  y  llwyth  Huw  Arwystl 

61  Jrhronrhuddvn:  y  ciw  llei  /  mae  cudd  /  a  /  moch     .     .     .     .  k 
ag  er  duw  saf  i  gwrd  Sion.  „  „ 

Q?t  f  S.  ap  Hiw  S;c. — Y  Iras  ni  bydd  Iraws  ne  boeth     .     ,     .     ,      I 
Drwy  ^esu  bo  dwrsib  well  „  ,, 

69  f  o.  ystalwyn  SfC. — Pvm  mab  oil  hap  am  y  byd     .     .     .     .m 
y  car  ai  heirch  eb  feirch  fyth  Wiliam  Hjyn 

74  J  o:  inarch :  Cledd  daiar  wynedd  ai  drych  Tudvr  Aled  n 

78  f  o.  march :  Pwy  sy  ben  yn  pasio  byd  „         ,,       o 

81  Et(o :  Powys  Iwyd  pwy  su  wladwr  „         „      p 

85  Utto :  Pwy  u  /  yn  gwlad  yw  n  /  pen  yn  glir     ....        q 

gwir  les  i  gwr  Liwsi  /  Ho:  ap  syr  Mathew 

88  Etto  :  Oes  gwaew  irwydd  ysgyrion     ....  r 

y  t.irw  penfras  trapinfrych  Sion  Ken 

91  Mol:  i'r  hen  M'  Morvs  op  Owen : 

Mae  i  bowys  wr  /  ymhob  gias     ....  s 

Jesu  rhoed  oes  hir  /  yw  dwyn  .  „        „ 

93  /  ddychanv  syr  Tomas  siaplen  Esgob  Hutos 

Y  gwr  vrddol  geirwirddysg     ....  i 

lie  bi'au  i  /  fynd  Uwybr  y  fendith  Sion  TiCdtir 

99  J  ofyn  gton  :'Y'  gwr  ifangk  nrafwych     ....  u 

dra  fo  gwn  .  wrth  dref  a  /  gwal  ,,         „ 

103  Jo.hwcled:  Y  gwalch  rhwydd  dan  :^ylch  rhudddaur  /  .  .  .    v 

dyrv  vwch  werth  y  drych  anr  /  „         ,, 

J07  Mar:  S.  Brwynoc :  Bardd  a  fv  dros  gymrv  gynt  ....         to 

heb  air  gwag  heb  roi  gogan     .... 

Sion  at  ddvw  ar  saint  i  ddaeth  „         „ 

109  Mar:  Wiliam  yr  hen  iarll  Penfro 

Canos  am  iarll  i  cwynwn     ....  .        x 

tragv^yddol  i  trig  iddo  Ho:  ap  syr  Mathew 

ir2  Mar:  IVmffre  ap  Howel  ap  Sianghin  .  -15^5  . 

S6n  0  fod  sv  ya  i.fedd     ....  y 

Tros  wr  tv  .  trysor  Towyn  Gr:  Hiraelhog 


/<?<? 


Cardiff  Manuscript  i6. 


116  Oymod:  Hen  ddelw  a  /  lion  addolynt     , 
Pei  pallai  nvliaed  .  pob  lie  /  n  /  rhydd 

119  Etto  .   Damwaiu  bliii  yw  r  /  byd  yma  / 
ai  roi  ar  iarll  Peufro  ir  wyf 

123       Yr  arw  hyll  benglog  dduUwael     .     . 
ar  fenaid  ir  af  innav  / 

125  Doeth  wyd  fab  ysbryd  a  thad 

128  Y  byd  triat  ar  bywyd  traw 

132  Yr  egliir  bavn  ar  glaer  bais 

133  Madyn  ronwyn  yr  anwir 

134°      Yr  hydd  treigUvin  rhwydd  traglew     . 
]f  cliwi  Rhydderch  feirch  rhyddion 

137       Pan  ddangoson  ffynou  fBydd  . 

Kywyddeii  ymrysson         See  Mostyu  MS.  159 
141       Dvw  a  roe  m<>r  dyrau  /  main  / 

144  Atteb :  ILys  gwedir  lliaws  gadarn  / 

147  Atteb:  Owain  irwalch  am  evrai 

151  Atteb :  Y  Hew  deg  maes  .  Ilidiog  main 

155       Ami  iawn  yw  gwawd  /  ymlaen  gwyr/ 

158       Gwir  yn  wir  nid  garw  i  neb 


Lewis  Moil 

.      .     .     .  b 

Deio  ap  Jfan  dv 

c 
Huvo  Arwystl 

Dd:  ap  Edimmit  d 

Witiam  JLyn    e 

Dd:  Nanmor  f 

Rhys  Goch  o  Ryri  g 

...  h 

Huio  Arwystl 

Jolo  Goch   i 

Ow:  Gwynnedd  k 
fVm:  llyn    I 

Old:  Gwynnedd  in 
Win:  llyn  n 

Ow:  Gxoynnedd  o 
Wm:  llyn  p 


162  Mol:  Howel  Vychan  [ap']  dd:  llwyd  j 

Yr  oen  gwS,r  iawn  i  garv/     ....  q 

Pen  does  /  na  wypon  deisiav  ,,         ,, 

166  Mol:  Z)'"  Elis  Frice  :  Y  karw  llu  /  cowir  llawen     ....      r 
a  roe  duw  byth  ar  dy  ben  „        „ 

170  3Iar:  Rob:  ap  Reinallt  j  or  Deirnion 

Dirwest  wylo  drist  alaeth     ....  s 

kytvn  i  /  katwo  i  enaid  Gr:  Iliraethog 

174       Ba  ynill  o  bai  anuercb     ....  t 

derfid  wen  .  darfod  Gr:  ap  ffan  IVn  vychan 

176  J eiddig :  Gwae  fai  /n/  brudd  rhag  ofn  brad     ,     .     ,     .       ii 
J  ddaiar  aeli  ysgar  cliwi  /  j, 

179  Mar:  Dd:  llwyd  ap  Tomas  o  Hendref  Vrien  j  .    161T. 

Saetli  hir  faith  .  sovveth  oer  IV  /  .    .    .    ,  v 

trvain  or  byd,  trowu  ir  bedd  .  Tvdvr   Owen 

184  Man  Huiv  Tomas  o  Benllyn  .  1616  , 

Trist  \vy  iyth,  troes  duw  i  far  ...    ,  w 

A  hmv  ar  Haw  dduw  i  ddaeth  „  ,^ 

188       Vvw  ior  y  duwiaii /eraill    ....  ,t' 

ddofydd  :  cr  a  ddioddefawdd  ^eui  dd:  ap  Siangkin 

192    f  Rol:  Pilstwn :  Dicbon  duw  gyfion  da,  gofiwr,  brenin  .  .  .  y 

fowyd  ag  iechyd,  ef  ai  dichon  Wiliam  llyn 

198  fr  Tobaco:  Y  ddeilen  flwng,  ddi  \kn  flag   ...    .  s 

y mwasg  oil  /  on  /  myeg  allann  )  16I6  Tuder  Owen 

201       Earcvt  Ihvyd,  byr  kwt  llydan   ....  a 

krist/dnw  dad/kroessed  dy  di/         lOlc)  „ 

205       Yr  hobi /a  ddiarhebwyd /.    ...  j, 

gavw  drist  er  a  givir  drostv  i  Sion  Mowddwy 


Poetry  by  Edward  Urien  etc. 


i67 


Rissiart  ffylib 
Tudur  Aled 


Boger  kyjffiii 


Wiliani  kynwal 


Robert  Dyfi 


Ttider  Owen 


Edw:    Vrien 


209  Atteb  :  Ty  di  r  /  bardd,  wyt  awdvr  byd   .    . 

a  gad  i  mi  /  gadw  y  march 
215       Y  fevch  wen  fvr  y  chwaneg 

219  IFarwel :  Troi  mae  rrhod,  trom  i  rhediad  /  . 
blin  yw  weithian  ....  heb  vn  gwys  dir 
Eythr  pwy  fydd  o  thripia  f o : 
na  fernir  anaf  arno  /     .     .     .     . 
Aed  .   .  gwinfaeth  :  a  ffob  gwynfyd : 
icb  plith  a  beiidith  y  byd  / 

224       Ond  rhyfedd  mewn  taer  ofyu/ 

oi  wehder  dwya  falchder  dyn/     .... 
Oi  goron  /  bo  drigarog : 

228  Jiteb  i  gywydd  y  barlmtt  . 

Y  fwyalch  ddifalch  o  ddail/     .... 
ganaid  wr  genad  arall  / 

233  Atteb  :  Bardd  dyfi,  beraidd  dafod     .... 
di  dittiwr,  doed  yw  Atteb: 

236  J  Rob:  llwyd :  Y  gwr  addfwyn,  gwaveiddfoes  . 
vn  rhywiog  wyd  yu  Ehyw  G6ch 

241  Mol:  Elh  ap  Robert  Wyn  or  sylfaen,  ILanaber 

Mae  gwr  ni  bu  filwr  fwy 

wyt  ail  Siob,  vt  Elis  wyn/ 

246  Mol:  Wiliarn  Vychan  o  Gorsygedol  / 

Mae  Iiydd  ar  yfionydd  fawr     .... 
breya  son  yw,  bryssia/n  Jarll/ 

252  Mol:  Sion  ap  Howel  fychan  or  Berkain 

Y  dewr  bavn,  diareb  wedd     .... 
dair  oes  /  yr  bydd  /  or  :  daren  . 

257  jf  T.  Madryn :  Vn  gorau  :  duw :  an  gweryd  , 
Att  benaint  hwy  i  tynycb 

262  Mol:  Gr:  ap  Robert  fychan  o  Garnarvon 
Pwy  sv  dirion,  post  dewrwych     .     . 
kynwys  beirdd,  kanoes  i  bych 

266  Mol:  pvm.  brodyr  o  Bryssaddfed  ymon 

Bid  1  awen  pawb,  bod  Uwyn  per     .     .     . 
ir  hyddod  /  dorchau  /  rhuddavr 

268   Yfantell:  Vn  Hew  ^fank  yn  llifon/  .     .     . 
Na  bae  wr  lien,  neb  ai  rhoes/ 

272  K.  kymod  i  Mr  Sion  Gr:  o  Garnarfon 

Bardd  wy  fi  sydd  brvdd  i  fyd  / .     .    .    . 
wr  dciwr  iawn/er  dar/ynys/ 

27G  Mar:  Gaenor,  gicraig  Huw  Gwyn  Bodfcl 

Diiyar'  fawr  gron,  darfu  r  /  gwres  /   .     .     . 
Haw  dduw  drosom,  lladd  draisiwr 

Marivnadeu  Sion  Gr:  o  Gefnamwlch  yn  JLyn 
280       Pa  ryw  ddiliw  prudd  alaeth     .... 

7arll  ynys,  ir  Uawenydd  Mortis  Dwyfech 

285       Pa  aiigau  Ices,  pa  ing  lid     .... 

taled :  yw  .enaid  dilyth  „  „ 

289       Och  n6s  ocli  ddwynos  och  ddydd,  och  forau  &c.   „  „ 


/ 


TVm:  JT^yn 

Morrys  Dwyfech 

Hcwel  Kilan 
Jfun  daulwyn 

Rys  kain 

Edioart    Vriefi 

isSs  . 


i68  Cardiff  Manuscript  i6. 

290  Mar: .  Wm:  Tomas  o  Gam  Arfon  .  15b6  . 

Y  maes  trwni  i  osod  draw  /    .     .     .     .  a 
'^yg  ^y^  g'^vych,  ywr  degfed  gwr                       Sion  Phylib 

294  Mar:  S.  Hwhs  o  Gonwij:  O  duw  gwyn,  nid  yw  gynes  .  .  .    b 
dutv  'Jon/fo  da  yw  enaid  .  lOOQ  .  Edwart  Vrien 

299  il/a>'."  Rydderch  ap  Evan  llwyd  Ogerddan 

Doe  klowais  mi  a/geissiais  gel     ....  c 

A  roddo  :  duw  ;  i  Eydderch  Dd:  ap  Gwilym 

300  Mar:  syr  S.  Pilstwn  :  Troes  oer  gwyn  /  tairsir  Gwynnedd    .  .  d 

Och  och  am  wr/ni  chewch  mwy  .  15S1  .    Sion  Brwynog 

304  Mar:  Robei-t  Gr:  o  yfionydd  .  155^  . 

Vn  duw  oer  in  dauaren  /    .     .     .     .  e 

ymynwes  dvw,  mewn  ystad  Morns  dwyfech 

308  Mar:  TudurAled:  Bwriwyd  vnbardd  brad  enbyd  ....        / 
"]  wlad  nef  cled  yn  iach  /  Gr:  ap  jffan  IVn  vychan 

312  Mol:  ir  frenbines  Elsbeth 

Wrth  ddarllain  koelfain  kelfydd     ....  g 

gwaed  rhwyg  bron  icli  kadw  rliag  brad  Sion   Ttidur 

ZV7  J  Owain  ap  Sio7i  o  Gaergai : 

Yr  hydd  tragowydd  tir  a  gai  a  gwyr/    ...  h 

na  bom  awr  hebod  fy  hynod  bydd  Wm:  JLyn 

322  Jr  hen  S.  Salbri :  Y  Hew  o  Eiig  garllaw  r  allt     .     .     .     .     i 
Aed  ar  dduw  dad,  durddo  di  Sion  Titdur 

826  Mol:  Sion  llwyd  o  Aberllwyfcni 

Pa  lew  gwar  byth  plygwr  beiich     ....  /{ 

jl  ti  Sion  oed  dau  o  saint/  Edic:  Vrien 

380  J  Huw  Nannau :  .JiyvL  a  gadw  duw  n/'gadarn  /     .     .     .     .    I 
Cbwevgain  oes  ywch  yw  gynal  Rus  Kain 

334  Mol:  Gr:  Beruas  :  Mi  af :  i  yfed  y  medd     ....  ;;t 

A  dvw  ni  wnaeth,  dynion  well  Leicis  Glyn  Kothi 

336  J  ofyn  milast  gan  S.  V^  kaergai  ir  hapten  S.  Smibri  o 

vach  enbyd :  Y  karw  braisg  ky wira  bron     ....  n 

Arcb  yma  vn  /  ai  feircb  mawr  Rus  kain 

341  Mol:  Dd:  ap  Rydderch  ap  Jfan  llwyd  o  Ogerddan  / 

Hawddamawr  blaenawr  y  blaid     ....  o 

A  Haw  dduw  rhag  lladd  i  wyr  Dd:  NanmCr 

344  J  Rus  dd:  llwyd  a  aethai  yn  berei  in  i  Rvfain 

Gwilk)  p  wyf  mae  n  g<>l  yr  ais  /     .     .     .     .  « 

ir  p6r  avr,  ar  pererin  Lewis  Trefnant 

347  Mol:  Syr  Rissiart  Prys  o  Ogerddan  . 

Y  marchog  gwycb,  ym  raioh  kad     ....  n 
J<wrs  dewr  osawg,  krist  drosod                         Huw  Ifaclino 

351  Mol:  a  chynghorion  i  Edw:  llwyd  o  Licyn  y  maen 

Y  llwyd  on  gwlad  llwdn  y  gl6ch     ....  r 
A  cliyfan  barch  i  fyw  yn  ben                                RUs  Kain 

356  K.  hymod  i  Sion  Edward  or  M'avn 

Bar  trablin  a  bair  trwblaetli     ....  g 

Awr  ooh  dig  er  fchwe  dvgiaeth  , 

360  7  Galirin  Trevor  /  gwrnig  S.  JVynn  ap  Him  o 
LangedwyH  /  ■yn.glaf  , 
Brauddwyd  tost  beb  arwydd  tal     .     .     ,     ,  f 

\wcli  sy  n/61/chwi  a  8ion  Wyn  „        ,, 


Poetry  by  Edward  Urien  etc,  1V9 

363  DJvrig  kauadfrig  koed  fron  yw  r  irlleii  &c.    Ow:  Gwynnedd  a 

364  7  Edw:  Wyn  ap  S.  Herlartl  or  kernes  ynyhyfeiliog  / 

Yn  flaenor  mae  n  /  Ifor  ni  /     .     .     .     .  b 

Pei  a  mawl  fawu  /  pvm  mil  fych  /  Edw:  Vrien 

368  Mol:  Rolant  Puw  o  Vathafarn  / 

Y  karw  o  ryw,  kar  yr  'Jeirll  /     .     .     .     .  c    , 
gan  dduw  hir,  gynyddu  hon                                     „         „ 

372  Mol:  Wm:  Wynn  o  Lanfair  Dalhauarn  / 

Y  gwalch  ir  dun  gylcli  auraid     ....  d 
wyd  o  ryw  Seth  dairoes  h^^dd                                 „         „ 

375   Mol:  Huie  Pilstwn  o  faenan 

Pa  les  i  ben,  plasau  byd     ....  e 

Hvw  kedwid  dvw  keidwad  hwnn  /  Sion  Tiidur 

379  Jr  Twyssog  Henrhi :  Da  rann  sydd  ir  dyrnnas  hon  ....       / 
h^n  nar  groes,  Henri  ar  Gred  Edw:  Vrien 

382  Kyfarchaf  soniaf  yn  siwr  /  yn  vnion  /  &c.  „  „      g 

383  Kymod  rhwng  Hwmff're  Ho:  ap  Siangkin  a  thudur 

fy chart  gr:  ah  Ho:   a    Sion  ab  Ho:  fychan  o 
Gaer  Gai :  Y  keirw  mawr  i  kair  y  medd  T.  Aled  h 

388  Mar:  To^  ab  Olviro  Gaer  Einion  ynitiowys  j  or 

neuadd  Wen  /  Doe  y  galwodd  duw  Geli     ....  i 

Hew  mawr  ^awn,  lie  maer  enaid/  Edw:  Vrein 

392  Mar:  Gaenor  gwraig  Edwart  Prys  o  Geri  / 

Ehyfedd  iawn  a  rhy  aflach     ....  k' 

er  yn  iffangk  ir  nefoedd  /  „         ,, 

396  Mar:  Mallt  vi,  S.  ap  Huw  gwraig  Huw  llwyd  /  o 

dre  r  hrodyr :  Duw  frenin  dof wr  einioes     ....  I 

ab  Huw  bendith  dduw  n  /  i  thai  /  Jf<^'>^  Tew 

399  Gwion  ar  galon  ddigwilydd  /  galed  &c.  D.  llwyd  Malhew   m 

400  Mar:  Marged  gwaig  Gr:  ah  Jfan  ap  SiangMn   j  1610  . 

Och  oered  yn  ywch  Aeron     ....  n 

hwy  yn  y  byd,  hwn  i  bo  /  Edw:  Vrien 

401  1  Reinallt  mae  kledd  ai  ronyn  /  yn  grafi"  L.  G.  Kothi  o 
407  Q-id  ag  vn  /  a  geidw  gwynedd  2\  Aled  p 
410  Sieffrau  ai  ossau  ffraiugk  Gutlo  r  Glynn  q 
412  Mar:  syr  Gr:  fychan  o  Gegidfa 

Drwg  yw  yinhob  anobalth  L.  G.  Co/hi   r 

414  J  ovyn  bilheiaid :  Awn  a  chlod  fyfyrdod  fawr     ....        s 

rhanv  kig,  o  rhon  y  kwn  Riis  hain 

418  Jo.  main  meliu  :  Pwy  oil  a  gair  pell  i  gyd/  ■  .     .     .    .  t 

A  roe  ddwydorth  vrddedig  /  Sion  keri 

420  Afon  ai  dwyfron  o  dew,  farnaisiad  &c.  Tuder  Oicen  u 

421  jf  0,  m.  melin  gan  Hob:  ap  Rissiart  Gr:  or  Gwnfryn 

i  S.  T.  Gr: — ^Y  dulwyd  bavn  daliad  budd     ....      v 
A  mawr  glod  am  war  gledion  Morils  Dwyfech 

424       Ty  di  r  gwynt,  tad  eiri  ag  6d    .     .     .     ,  w 

A  cham  owdl  ychenaidiav  J)d:  Nanmor 

426  J  ofyn  JVil  Hwsgyn  ag  yn  ofni  gael 

Y  gwr  lien  dwg  'Jeirll  yn  d61     .     .     .     .  x 

Od  ai  adwedd,  da  ydyw  /  Gr:  ap  J.  ll'n  vychan 

42B       ILid  fedddod  died  fal  i  dowaid  UnH  <fec.  Tuder  Owen  y 


170  Cardiff  Mmiuseripts  i6-i7. 

429   Owdl  fol:  Simwnt  Phelical 

Or  plas  ya  y  ward  yii  sir  ddiubych     ....  a 

A  liir  oed  at  hyn  A  ro  duw  tad  JVm:  TlJjn 

432  Y  hi'ssan  :  Kefais  vn,  kofvs  wener     ....  b 

klaim  ar  hwnn,  kael  ym  ai  rhoes  Gr:  Hiruetliog 

433  Broufaith  a  chaniaitli  wych  vnion  ;  ydwyd  /     .     .     .     .        c 
duw  a  wraiddiodd,  dy  raddau  /  Tuder  Owen 

434  Mol:  a  chynghorion  i  Owen  Vychan  o  Lwydarth 

ymhowys  :  Pei  saetliyd  Powys  weithian  /     .     .     .     .       d 
ag  wrth  bwy,  y  gair  oth  ben         (1.  60.)  || 

437  (Gore  parcli  rhag  amharch  a  gynier  /  dyn  medrvs  ...       e 
fo  geryr  dyn  a  gair  da  Sion  Moris) 

h,      (Hawddaniawr  rbagawr  rhigyl  gymro  gwaywlym  &c.)  / 

438  {Cymod  rhwng  Owain  Salhri  ag  Edmund  Aleirig 

Cenad  caid  amcaniad  cii     .     .     .     .  'g 

a  gwin  Sack  ag  einioes  bir     yn  y  nef  medd   Ro:  Vaughan) 

443       (^  fendith  ai  hoff  fwynder  .  rhwydd  iawn     ....  h 

i  dol  wrth  fodd  i  dolwytli  S.  K.) 


MS.  17  =  PIj:  12371*  Vol.  i.  The  Histokia  of  Peredue,  Life  op 
St.  Margaret,  etc.  Paper ;  7|^  X  6J  inches  ;  132  pages,  interleaved 
throughout — imperfect  at  the  beginning ;  written  in  the  life-time  of 
Dr.  John  Da  vies  (p.  130)  ;  boards. 

This  MS.,  and  its  companion,  No.  18,  came  both  from  the  Harley  Sale  (No.  157), 
and  the  two  volumes  are  labelled  Miscellanea  C.  B, 

I  A  fragment  reminiscent  oi  KuLHWCH  anA.  Olwen  : 

II  Eryr  gvv[ernnbwy  *  #  *  *  ]  i  Eryres  ****** ond 

y  mae  vn  sii  hyn  na  myfi  /  nid    amgen  karw  Rhedynfryn  .  /  Myned 
at  liwn'iv  i  ofyn  i  hoedran  /  He  yr  oedd  yn  ymrwbio  wrth  gelffeineu 

derwen  wedy  syrthio  ir  llawr  a  darfod ends :  ag  nid  oedd 

gof  gantho  /ond  i  gweled  yn  hen  wrach  /  yn  ofni  pawb  ai  Uais  / 

3  Hi:,toria  Piredur :  Efrawg  Tfa[rll  *  *  *  *]  a  saith  mab  oedd 
•  «  •  «  benaf  yr  yinborthei  *****  twrneimant  ag  ymladdav  /  a 
rhyfeloe[dd]      Ag    fal   y    mae   mynych   ir  neb     a    ymgynlly[no]     a 

rhyfel  /  ef  a  leddir  / ends :  ag  yna  y  trewis  Arthiir  ai  deulxi 

ar   y  Gwiddonod  /  ag    y  lias  Gwiddonod    kaer  loyw  oil  /  ag  felly  y 
terfyna  am  Gaer  yr  anrhyfeddodav  /  ag  ystori  prediir  fab  Efrawg  / 

The  text  is  imperfect  at  the  beginning,  a  few  lines  at  the  top  of  pages  3-24  having 
teen  partially  destroyed  by  damp.  This  version  follows  that  in  the  White  Book  of 
Boderick  but  with  modernised  verbal  differences. 

91  Am  wythoes  hyd:  Wythoes  byd  a  ddwedir  i  bod  /  i  kyntaf  yw 
/  o/  Adila  liiid  Noc  /  2  /  yr  ail  o  Noe  hud  Abr.am  j-ScQ. 

92  Achav  ;  rl  kwrw  :  EE  a  gad  /  o/  frag  i'ab  heiddfysg  /  fab  keirch- 
gell-  fab  odyn  rhos  /  fab  nithdro  /  fab  pynfarcli  /  fab  hoppran  lawn  .  . 
ends :  a  gwneithiir  Tafarndii  vwch  ben  i  fedd  /  ag  ua  bai  yno  na  thor 
na  tbrai  i  bawb  a  feddai  kystal  ei  ewyllis  /  i  /  yfed  ar  kapten  pe  byddai 
fiw  /  a  gwneler  hynn  er  anrhydedd  yw  gorfE  diriaid  /  ag  o  dwedais  gel- 
wydd  /  ua  bwy  feddwach  nag  yntav  / 

94  Am   henwao   fail :  Palas — pab   /    llys — Emerdor   neii    frenin   / 
kastell — Twysog  neii  arglwydd  /  Nevadd  Marchog  neii  esgwier  &c. 
b.  Mcddygon  myddfai  oedd  /  Khiwallon  ai  feibiou  Cadwgau  &c. 
C.  Tri  thew  anesgor  /  Afii  /  Aren  /  a  chalon  /  &c. 


Peredur,  Areitk  Wgaii  Ruched'  Marged  etc.         i7i 

m 

95  Tri  thlws  ar  ddeg  ynis  Brydain  :  1,  Dyrnwyn  gleddyf  Rhyddereh 
hael  /  OS  tynnai  ddyn  mwyn  ef  i  hvn  /  ei'  a  ennnyav  yn  fflam  oi  groes 
hiicl  i  flaen  /  a  ffawb  ar  ai  harcliai  cf  /  ae  kae  /  ag  o  blygid  y  gvneddf 
honno  /  hwy  ni  gwrthodynt  ....  ends:  13  /  Hen  Arthur  /  a  fai 
deni  /  nis  gwelai  neb  ef  /  ag  ef  a  welai  bawb  ./ 

96  Araith  Wgan  /  Dav  \vr  oedd  yw  meddii  hoU  gymrii  benbaladr 
nid  anigen  Dafydd  ap  Owen  Grwynedd  /  a  Rliys  ap  I'ewdwr  Mawr  yu 
Neheiibarth  .  /  Ag  yu  yr  amser  hwnw  /  ir  oedd  Dd:  ap  O.  Gr.  yn 
kynal  i  hvn  /  mwy  nag  oedd  tair  sir  yn  gynal  /  chwaethacli  vn  gwr  / 
Ag  yn  yr  amser  hwnw  /  yr  oedd  gariad  perffaith  /  a  chyttundeb 
rhwng  gwynedd  a  deheiibarth  .  /  yna  ef  a  hapiodd  i  wr  wneithiir  yn 
erbyn  kyfraith  yn  Neheiibarth  ag  a  ffoes  i  wynedd  i  lys  D.  ap  O.  Gr. 
/  ag  yno  ef  a  gafas  fir  a  chroeso  mwya  yn  y  byd  /  .  .  .  .  one  leaf  is 
wanting — ends  :  Ag  yna  y  kafas  chweffunt  a  gown  /  a  march  .  .  ,  ag 
y  doeth  Gwgan  yn  dyhychach  i  farchog  adref  nag  i  glerwr  a  fai  yn 
klera  rhwng  dwy-wlad  /  Ag  yna  y  gadawyd  /  penn  bonedd  yng 
wynedd  /  a  tjfen  haelder  yn  Nehevbarth  .  / 

106  Heddiw  /  gair  gwirddiiw  /  a  gerddo  /  om  blaen     .     .     .     .    ; 
pan  feddwodd  /  rhedodd  medd  rhai 

arwa  trybedd  /  ir  tri  bai  /  M.  dd:.ap  Jeuan 

107  ILyma  gynghorimi  yr  yshryd  glan  / 

Nid  rhwystracli  y  daith  er  gwrando  fferen  / 

Nid  Uai  yr  heniair  /  er  rhoddi  allussen  /    .     .     .     . 

na  fydd  yn  segiir  oth  fodd  /  o  griid  hiid  elor  /     .     .     .     . 

na  fynych  dramwy  /  llei  mwia  ith  garer  / 

0  bydd  arnad  fai  /  foi  gwelir  or  diwedd  &c. 

108  Y pedwar  gwell  ar  Mgen 

Gwell  gwr  oi  berchi  /  gwell  gwraig  oi  chanmol  ■  .  .  , 
gwell  yw  duw  na  drwg  obaith  .  .  .  ,  na  dim  / 

109  Buchedd  Marged  santes :  Y  wenfydedig  farged  oedd  ferch  i 
dewdos  /  gwr  bonhcddig  breiiniawl ./  Yn  yr  amser  hwnw  /  ond  i  fod 
yn  addoli  ir  gav  ddiiwiav  /  ag  nid  oedd  iddo  vnferch  ond  marged 
,  .  ,  ,  ni  chred  ich  diiwie  /  ond  i  ddiiwie  'jfesu  Grist  y  sydd  yn  y 
nef  ....  ends :  gogoniant  oddigau  yr  hoU  greaduriaid  /  a  ninnav  a 
fynwn  faddeiiant  on  holl  bechodav  /  gidar  tad  /  ar  mab  /  ar  ysbryd 
glan  Amen  / 

128  Who  list  to  read  the  deeds  of  valiant  Welshmen  donne 

shall  find  them  as  valiant  men  of  armesas  breathes  benoath.  tlic 

sonn 
They  are  of  valiant  mind  /'  of  nature  kind  and  meeke 
and  in  honour  of  St.  Davies  day  /  they  are  to  weave  a  Icekc  . 
Each  Contrey  hath  his  S'  /  why  should-  not  Welshmen  then 
give  honour  vnto  their  S*  /  as  well  as  other  men  /. 

130       Thomas  Cadwaladr  debet  8  bil'  .  .  ,  .  ii^  .  .  x'' 

John  man  idem  7  bil'  ....  ),1  .  .  vji]  &c. 

Jon  davies  doctor  iu  diviiiitie  9  bil'  .  .  .  .  ni  .  o  &c.  &c. 
Cosen  I  would  hand  but  cuely  those  sixe  billetts  served  for  myself  &  the 
rest  J  hope  -vrill  pay  me  sans  suite    Yours  Tho :  Roberts 

The  above  seems  to  be  in  ansvrer  to  the  note  at  the  foot  of  the  page,  which 
is  written  in  the  same  hand  as  the  MS. 

"  )  pray  you  expedit  the  bearer  in  all  Convenient  haste  send  me  this 
note  bak  Yours  Bw5:  Lew  [is]. 

132       Kowland  Lewis  is  the  true  owner  of  this  booke. 


i72  Cardiff  Manuscript  i8. 

MS.  18  =  PIi.  12462.  Vol.  11.  Miscellanea.  Paper;  about 
8  X  5f  inches;  232  pages,  interleaved  throughout;  late  xvith  and 
early  x^iith  centuries;  bound  in  leather,  and  labelled  Miscellanea 
C.B. 

This  TiS.  consists  of  a  series  of  Extracts  in  Welsli  and  Latin  with 
some  glosses  and  vocabularies  in  the  autograph  of  Dr.  John  Dd:  Rhys 
(pp.  1-6,  23-90),  written  circa  1597  (p.  4)  ;  the  Precepts  of  Cattwn 
DoKTH,  Moral  Triads  etc.,  written  (pp.  97-120  in  the  same  hand) 
circa  160O;  Poetry  in  various  hands, — pp.  171-232  are  in  a  hand 
dated  1588  (p.  231). 

Marginalia:  The  booke  of  Wm:  Phylip  (pp.  146,  151,  fifyirad,  187)  ;  per  me 
Johannes  Wms.  de  Llangadock  vibou  arel  taylor  (pp.  133,  220).  Part  of  the  MS. 
in  in  a  hand  like  the  above  marginalia.    Thos  Kobert  (p.  170) 

1'  A  fragment  of  a  theological  treatise  ending  with  an  explanation 
of  some  words .-...,  Torri  bhyghhyblireithev  am  gT?ahardhou 
amherchi  y  saifl  a  ymardheli?ent  a  mi,  no  gwrhav  a  gwedhv  im  .  .  .  . 
Taan    poenedic  parhavs  .  Clyifir  /  colhedigion  my^n  cwynbhan    yn 

rhodhi  garmev  aruthredigion  o  nertli  ev  pennev  &c dinvant  ,  i , 

powr  out  &c. 

3.  An  explanation  of  variant  spellings  etiding  :  obhan  joro  obhyn 
vel  obhn 

b.  Recipes  for  "  head  ach  "  &c.  Tabhell  o  bhara  rhyc  yn  boeth  &c. 

4  ysgyryj;  oedd  edrych  i   uaelavd    y   pylhev   dybhnon    a  disgifyl 

or  graic  ir  llavr  .  Pylhev   y  turch  Truyth  yssydh  yn  ami  ar  hyd  y 

mynydh  dv  yn  S'sydh  Caer  IJhyrdhin    ac  yn   Iheoedh    eraill,    and 

phrases  selected  from  the  Arthurian  Romances 

5  Botanology  ;  *  *  *  ysgall  .  i .  carduus  &c. 

O  lybhr  Jevan  Siancyn  yscribhenedic  ar  heu  bhenirwn 

7       ILao  badric  ne  sain  grygor     ....  « 

fod  ar  gam  hawdd  fyd  ir  gwr  ihon  ap  ho:  gwynn 

11       y  tv  kryf  att  y  krefydd     ....  I 

bid  hwy  bor  abad  hwn  ioricerth  vynglicyd 

14       II  aeth  hiraeth  dra  gowydd  (1. 2)  ...     .  c 

faeth  yr  bedd  dewredd  dayaren  ,  .  ,  ssy  rroser  .  .  .  .  • 
o  dyw  orig  a  doroedd  *  Koch  y  dant 

17      yr  eryr  hael  o  riwr  hydd     ....  ^ 

bob  vn  ddol  hyd  pan  ddelonn  Huw  kae  llwyd 

19       Y  wlad  ar  d>-ef  farcbnad  fawr     .... 

a  gwlad  i  hendad  yw  hon  llawdden 

22  loyw  y  ssou  o  lin  ssinobl  0-  2)  ...     .  f 
kyrch  raglann  yth  rann  iaith  rwydd    .... 

ar  dir  gwent  dayar  a  gwin     (1.  24)|| 

/  Thomas  ap  Rosser  Herest  wrth  Gintyn 

23  A'r  bhancr  argluvdh  Herast     ....  n 
ij-Jir  g"syr  euli  gai  r  gorei 

b.       Pan  bhu'r  bhattel  a'n  golyn     ....  ..  h 

Duu  eihaith  ai  dialo  Lewys  y  glyh 

25  Selected  phrases,  and  the  first  lines  of  51  poems. 

'27.  Desis  betheu  Ihauat  -eynodh  ?  merch  o  Sir  Bheirionydh  : 
Gwisc  irydrliw  dheiigoet,  a  phcbylh  brigavclas  nieilhion  tirioQ 
sei'chd'sbh  Iheisychlanip  &c. 

28.  Devis  betheu  dd:  hjgaid  c-^sc :  Tydhyn  cilgabliruch,  a  hogldy 
hidhyglud  ...  a  brynar  talarbhaisr  &c. 


e 


Miscellanea  by  Dr.  J.  D.  Rhys.  /75. 

29.  G-sedy  mai-s  tad  rhyif  ur  iebhaghc  bonhedhic  ydli  ymgyichei  y 
mab  h^nn  i  rhys  le  yr  ydoedh  yscribheniiadon  tir  ei  dad  a'c  erailli 
yscfibhennev  yn  pcrthyn  at  olud  ei  dad,  yndat?  &c. 

30.  Conscientia  :  Wluitsoeuer  we  do  contrary  to  our  iudjeraent 
&  conscience  is  damnable  because  we  discern  it  to  be  evil  Sec. 

h.  To  knoiu  sheepe :  Spread  abroade  with  both  your  thombs  the  eye 
of  the  sheepe,  to  see  whether  it  be  redd  which  is  good  &c.  . 

31     Aud  the  Roman  faytU  truelie  which  you  do  call  papistrie 

And  every  one  confesseth  ^esu  Sayng  that  their  fayth  is  tni 

But  how  should  J  among  all  thies  know  the  trueth  from  faiued  lie?  .... 

Who  learned  his  fayth  of  Christ  Jesu  who  is  the  Son  of  God  most  tni 

Selected  passages,  with  here  and  there  the  meanings  of  words  occur- 
ring iu  the  same,  taken  (a)  o  lybhr  Geographia  Cymraec  yn  dangos 
holh  wladoedh  y  bijd,  ae  freb/iyd/i,  ae  abhonydh  S,-c.  (p.  37),  (J>)  o 
draethaut  rhagdhamch^einiou  calan  ]fonawr  herifydh  dydhiev  yr 
•jythnos ;  ac  o  diaethaut  dysarnodev  dvon  ym  inhob  mis  (p.  3fi)  ;  (c) 
0  bhvchedli  Sunt  y  Cawin  o  lybhr  A.  poioel  (p.  41) 

41  Rhodri  ma'sr  a  adeifis  y  tair  talaith  ir  tri  mab  :  Ci.delh  a 
gabhas  Dinebh-^r  o  Dhibhi  i  bhor  habhren  ae  hyd  yn  Guy  .  Ac  os 
amrysson  a  bhydh  rhugh  y  Dinebhur  ar  Aberphro  ,  ym  nfslch  y  Pasl 
y  mae  yr  eistedhbhod  rhyghthunt :  os  amrysson  a  bhydh  rhugli  y  D. 
a  mathrablial,  yn  y  Lhys  'sen  ar  ^y  y  miie  yr  eistedhbhod  rygbthvnt : 
Anaraud  agabhas  AberjjhrcfS  or  Chiudh  i  bhynydh  hyd  y  mor,  ac  hyd 
yn  Dybhrd-sy  a  Dybhi  ac  os  amrysson  a  bhydh  rhugh  aberj  hrau  a 
Mathvabhal,  yn  01  Rhianedh  y  bydh  yr  Eistedhbhod  i  lorri  r 
amrysson  .  'I'alaith  Mathrabhal  o  Dhybhrduy  i  bont  Caer  lot  s  ac  o 
bulh  pulphoi'dh  hyd  Rhj'd  helyc  ar  uy  . 

42  Elisabeth  bhrenhines  bherch  Ann  BuUen  &c. 
b.  Notes  and  Recipes. 

45  Selected  passages  and  meanings  of  words. 

46  Araith  Paen  a  Gtogan  :  Yn  yr  amser  yr  oedh  Rhys  ap  Teudur 
yn  dysyssauc  Cyrary,  yghuynedh  y  tybhawdh  ymrysson  rliugh  guyr 
Dehevbartb  a  guyr  Guynedh  .  Guyr  G.  a  dhysat  ma«  haelabh  oedh 
"syr  D.  rhai  erailh  a  dhyuat  mae  haelabh  oedh  uyr  G.  A  hynuy  aeth 
geyrbron  y  tyuyssa-sc  .  Pa  dhelv  (heb  ebh)  y  cauni  uybod  puy  liaelabh 

0  nadhvnt :  mi  ai  gunn  heb  vn,  Prydydh  da  .  .  .  yssydh  yma  .... 

Paeu  hen   o   Bhon ends :  ag   yr  aeth  gwgawn   at  Rys  ap 

Tewdwr  y  glera  .  .  .  .  ar  araser  hwnnw  ni  roddit  i  neb  ddim  arian 
ag  yna  eidion  a  roddit  i  wgawn  a  honno  a  elwid  treth  y  gwai-tLe;^. 

50  Cybhoeth  Rvn  Bebhyr  oedh  Ifynedh  .  Cybhoeth  Brochifel 
yscithroc  oedd  Pouys  .  Maccuy  serchaijc  dhedhybh  cystydhliudiivrvdh- 
las  o  gybhoeth  Rvn  Bebhyr  a  oedh  yn  Ihedratgarv  neb  vnriain.  .  .  ny 
lebhassei  ebh  ei  duyn  hi  oi  hanbhodh  nys  caphei  yntev  hi  oi  bodh 
....  ends:     Pan  bho  cyn  dcccet  ol  Dugen  Dhvglopho  Benlhyn,  ac 

01  Oluen  bherch  yspadhaden  Pen  cavr  y  bhoruyn  y  tybhei  tiieillioncri 
g-synnion,  a  thri  o  lygaid  y  dydh  y  phordh  y  cerdhei  .  a.  p.  &c.  Pan 
bho  cyn  haeled  Rhys  Tyilim  o  ystrat  Bhelhte  a 

Ac  bhelhy  y  doetli  y  guas  ar  a  tebion  at  y  maccwy 

53  Rhithiadev  T. — Uyntabh  im  Ihvniijyd  ar  Ivn  dyn  gluys 

yn  lhys  Ceridwen  .  im  penydvys     .... 
Ger  Ihau  Ihen  earthen  ym  cyrbhagl'sys 

54  Ach  Owein  Tudur  ap  Mred:  &c.  This  was  had  out  of  Mr. 
Mevruc  his  booke  of  Cottre  in  Glamorgan 

55  Vocabulary — Hen  Gymraec :  Oseb  .  i  .  calennic  .  Osb  .  i  . 
dieithr  ....  Arien  .  i  .  gulith  .  .  .  Ael  .  i  .  tarian  ....  Myghrec 
.  i  .  gruG  .....  ends :  Trulh  ,  i  .  gueniaith  .  Tud  .  i  .  dayar  . 
Tud-yedh  .  i  .  tir 


i74  Cardiff  Manuscript  i8, 

59  Tri  gTfelygortlU  Saint  Yiiys  Eijdein  &c.  kc. 

60  IL'n  ap  Gr:  ap  Bj'n  ap  ^or:  ....  ap  JJnitus  . 
Gl        II  Mis  Aust  maifl-syiina-sc  iiiorblia     .... 

a  tlherlihydh  ynydh  ac  yn  nos 

62  A  series  of  selected  passages  with  a  few  words  glossed. 

72  Triads :  Teii-  gormes  a  dhoeth  yr  ynys  honn,  ac  nyd  aethyr  vn 
drachebhyu  .  .  .  Ci'sdaut  o  goraneit  a  dlioethant  yman  yn  oes  Ihvdh 

m.  Beli  &c ends :  Ac  yno  y  dotves  ar  genev  cath,  ar  cenev 

hifnn-s  a  bhyrywys  colli  m.  Collibhrcsy  yn  y  mor  .  a  hunnif  gifedy 
hynny  bhv  gath  Balvc. 

76  (Nouerint  vniuei'si  per  presentes  nos  "Rees  Thomas  &c.  .  . 
Brecon  yeoman  .  1640.) 

77  Extracts  in  Latin  and  Welsh.     De  belle  Gothorum,  lib,  2,  &c. 

83  Privaitt  kyfFredin  wyf  i  Elphiu     .... 

Taliessyu  wi  bellach  ''Caliessyn 

84  ^  pray  the  Protestant  beare  with  mee  &c.        a  fragment 

85  The  origination  of  the  Croffls  by  John  Dv  3,-  Jenhyn  Gsynn  j 

Then  Crofte  doeth  crave  no  maner  ayd  house  or  name  to 

dignify  .... 
His  charge  the  more,  such  is  his  case,  in  court,  at  home,  & 

every  place 

86  M  .  cc  .  XXX  cyn  .  .  Crist  y  doeth  Brutus  ir  ynys  honn  &c. 
b.   Ynys  Enlli  vocata  vulgo  Eoma  Britanor.um 

87  Latin  extracts :  Falso  relata  de  Oweno  Sf-c. 

91  Miscellaneous  excerpis  and  noteft  in  English  and  extracts  from 
the  Common  Prayer  book  in  Welsh. 

97  A  fragment  of  the  Dialogue  between  the  body  and  soul,  ending  .• 
nyd  wyf  i  geryddyg  ddydd  brawd  pan  fydd  yn  scgifenedig  waithred 
pawb  yn  y  dal/  mi  a  archaf  ir  gwr  a  fydd  yn  eistedd  ar  ddehay  y  dad 
hoU  gywoethog  ag  yn  barny  byw  a  meirw  fod  yn  wir  frawdwr  rof  i 
a  thi  herwydd  yn  gwaithrcdoedd  /  a  ymrysson  an  day  atteb/dywy 
dylygaf— 

99  ILyma  beth  o  gynghore  Cattwn  ddoeth  Ar  Bardd  glas  or 
GADAIR  i  bob  gwr  doeth  ar  yfynno  rengi  bodd  dyw  a  dynion  yn  y 
byd  hwn  ag  yn  y  byd  avail  Sef  yw  hynny  j  Caar  di  ddyw  yn  fwy  no 
dym  /  cans  ef  wnaeth  pob  pcth  /  ng  ay  piay  Caar  di  dy  gymydawg 
yn  gymaint  ath  hyn  ....  ends  .-  tans  pwy  bynnog  a  lafirio  yn 
gywyr/ag  y  weddio  yn  gyliuu/ag  y  To  mwyn  kariad  perffaitli  ef  a 
ddenfyn  dyw  yddo  ay  gwasnaytho  yn  ddi  bechod  /  poed  gwir  amen. 

104  Triay :  TrifEeth  y  gayff  dyn  dedwydd  Cariad  perffaith  / 
heddychlon  fywyd  /  a  Uy  wenydd  nefol  . 

TrifTeth  a  gaif  dyn  drwg  anedwydd  /  tlodi  /  ag  aflwyddiant  /  a 
ffoynay ends: 

Tri  ffeth  y  ddyly  pawb  ystyried  /  gwybod  o  pa  le  y  dayth  /  a  gwybod 
pa  le  may  /  ag  ot'ni  pie  i  ddel 

105  Lyma  gas  bethe  Selydd  ap  Dafydd :  Dyn  lieu  heb  grefydd  . 
dyn  ifank  heb  ddysc  /  gwenaythwr  heb  ofn     .... 

Na  chais  ddiolch  am  nag/na  chais  resso  dan  wg  &e. 

Ny  wil  ny  wyr     ny  wyr  uy  wryudy      ny  wrindy  ni  ddisc  &c. 

106  Tri  dyn  sydd  yn  y  byd  .  .  .  (\)  dyn  yn  ddyw  a  wna  da  dros 
drwg  .  (2)  dyn  yn  ddyn  a  wna  da  dros  dda/.  Dyn  y  diawl  a  wna 
drwg  dros  dda  .  / 

b.  JLyma  gerdd  ystydfach  fardd 

Na  ddirmyga  wr  bychan  /  nag  ofna  wr  mawr  /     .     .     ,     , 
jia  anobeithia  dy  liniaeth  o  fynydd  a  dyfynfor 


Counsels  of  Oato  the  Wise  etc.  176 

107  Tii  diU'fodigaeth  gwlad  y  sycld  glanas  /  okor  /  achelwydd  .... 
ends :  Tri  ffeth  a  erchys  dy w  y  ddyn  Meddylla  am  danaf  i  }  bore  / 
kar  fy  banner  dydd     mi  ytb  brynais  di  /  of'na  fi  ini  ath  farna  di  / 

108  Mi  gaf  yn  sgrifcnnedig  inywn  llyfyr  lestena  fod  gwr  kyfoytliog 
gynddrwg  y  fycbedd  ag  yioedd  pob  yu  tibied  nad  oedd  iddav  obaith 
am  drygaredd  ond  myned  i  vffeiu  ....  ends :  meddyllwch  bawb  o 
hanoch  er  dy  w  am  y  gsvr  bwnuw  a  gwnewcb  yn  ol  y  sanipl  yma  / 

HI       Y  seien  y  sy  arwydd  a 

Y  dda  sais  allan  oy  swydd     .... 
maei-  wreicbionen  ben  yn  hwyr 
yn  mygy  yn  y  magvvyr     .... 
yna  eilvvaith  nyd  wylaf  .  1571.  Robin  ddy 

1 14   P"  gwragedd :  Mawr  oedd  bap  y  gwr  addnaby  b 

y  wraig  .  .  .  .  y  wypai  pob  campay  kas     .... 
a  moddion  gwael  madde  y  ni  gyd  Jiis  np  llamj 

117       Maer  dyn  angall  yn  dyallv     ....  c 

y  dy  angor  y  bore  dyw  llyn  (1.  33)  || 

119  II  dyw  blin  rbag  ofrii  diblay      ....  d 
o  dwll  d— 1  i  dwyllo  y  dyn         left  unfinishea. 

120  .  .  .  tb  noeth  di  gyvoetb  dyw  gwyn  &c.  faint  e 

121  Dyithvm  or  priddin  doetbwar  &c.  imperfect.    See  p.  181  f 

122  Govynwcb  trwy  orcbmynion  &o.  &c.  g 

123  Dwy  ganwyll  gwlad  gariad  Ion  beredd     ....  A 
ond  biraetb  saitb  waeth  y  sy         imperfect 

124  styro  a  syglo  rhwg  sodle  hon  &c.  i 
b.       Dyma  vyd  byfryd  yn  bofran  &c.                                              h 

125  Vn  dyw  kyfion  klyw  dy  wysion  / 
yn  roi  attad  y  lief  girad  &c.         imperfect 

127       »  »  *  *  ddvw  trygarog     ....  m 

troyi  a  gwrtbod  y  saitb  pecbod. 
129       *****  ata  i  gyd  ocb  bron     ....  ra 

A  Sydeddwn  vayr  voi-wyn  am  iddi  ddwyn  y  glenig  ■  .  . 

y  dynodd  kred  or  katbiwed 

131  *  *  *gyt'eilIon  llariedd  mwyn  gwryndewcb  o 

vyng  Iiwyu  am  kyff[es]     .... 
nag  y  sy  erni  o  gampe  bad  ond  deisif  cael  vy  nywes 

132  A  mi  yma  yr  baf  diwetlia     ....  ;' 
ve  ddaetb  weddel  or  tir  issel  &c. 

133  Pen  pob  adwytb  ywr  byd  esmwyth  &e.  q 
131       Gryndo  aina  i  arglwydd  crist  y  ddwyfi  yn  drist  #**  .  .  .     )• 

yn  roi  fenditb  ddydd  a  nos  y  aros  yn  sir  vynwe  . 
135       [Krea]wdwr  byd  ar  ne£  befyd     ....  s 

y  modd  y  bo  /r/  dyn  pan  elo 

yr  bedd  or  byd  velly  kyvyd 

ond  yn  ol  klywed  pawb  oy  weitbred     .... 

y  bynan  sy  yn  kael  y  varny 

ncf  sy  bared  yr  di  becbod 

y  crell  bydd  posn  dragywydd 

jay  ddwc  yn  dyn  bwys  tri  gronyn 

o  bybyr  yr  nef  beb  daly 
J.36      Kreawdwr  yn  kar  nef  a  dayar     ....  < 

ar  kytbrel  sy  /  n  /  peri  kary  Thomas  ap  Jen:  Rys 


176 


Cardiff  Mamoscript  iS. 


137       Gryndewch  cliwi  vel  y  bydd  digcl  &c.  end  wanting        n 

141       [Y]u  y  gaffo  dysky  yddo     ....  b 

saitli  nef  hefyd  /y/  sy  ny  byd     .... 

nef  ywr  lecbyd/nef  ywr  golyd 

nef  ywr  mawredd  /  nef  bonedd 

nef  ywr  swydde/nef  ywr  gr[a]dde 

nef  ywr  parch  a  /r/  gveso  rawya  &e.  end  toiu  away 

143       Pob  gatbob'g  serchog  hael     ....  c 

wrtb  veddwl  am  padere  Anon 

145       [F]em  kenel  am  tra,sse  dewcli  y  gyd  yr  yn  lie  .  .  .  .  d 

a  gwacheleu  wynte  oss  gnan 

Eag  mynd  yr  tan  yffernol 

Lhjma  Lyfyr  wylliam  ffylip  or  pentre  bach  3  Mai  ISSl 

147       Yngbyfeillon  gwyn  ych  byd  syn  dy  *  *  * e 

gwedy  yn  hawly  y  garchar  maiih     .... 
na  byddaf  byth  yu  gwer  [=  ?  Gower] 

149       Ddwin  noeth  o  gyfoeth  dan  oer  gofion  taer     ....       / 
sywr  yw  yna  gvvyro  sy  raid     4  Mai  1588.       William  Frees 

151  May  rhyw  ddynon  yn  boni         o  llais  g 
na  na  lies  ym  groisi  &c.                                Rice  up  Harrije 

b.       Gwae  henn  ddyn  gwyddyn  gwae  oediawg  gwarrgvl  ....    h 
Gwae  .      benn  gwynn  heb  vn  geiniawg     .... 
na  wrthod  .  .  .  fynuvv  pan  ddarffo  vynerth 

152  Mar:  g.  W.  P. — Echnidon  kofion  nys  ka  om  kalon    .     .     ,     i 

or  trawsed  gwched  y  gwr         Seep.  149.  Wm:  Price 

1 53  f.  Vair  :  Y  vorvvyn  ovwy  arayl     ....  k 

y  bridwerth  y  baradwys  Hieell  D.  ap  ifan  ap  rys 

155   Y  dyrllyan :  gwn  nvithvr  a  gwen  neithwyr     ....  / 

mil  o  vrain  am  y  moel  vry  Sion  tydvr 

158       gwn  na  ta  gwae  emaid  tyn     ....  m 

a  bodd  dyw  bawb  or  diwedd  John  y  kent 

160       Y  vercli  wen  o  vreichie  anna     ....  n 

yn  dwyn  y  nef  dyu  a  wnaeth  sion  y  kent 

163       ?  Dyll  iawn  wirdd  deallwn  vod     ....  o 

e  ddaw  y  hael  ddeay  hwn 

166       vn  vodd  ywr  byd  kyngyd  kel     ....  p 

rai  y  bwn  o  ryw  benyd 

168       Myrddin  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf     ....  q 

ay  cbael  o  vodd  y  chalou  Jeuan  Dyfi 

170  y  mae  gnyr  ym  o  gariad     ....  r 
ffoiri  mellt  yn  fProm  iawn                                                Anon 

171  Hael  wedd.vab  gvvjjrionedd  gras     ....  s 
vab  naf  nerth  vab  nef  nj  ol                               Sion  Tydyr 

172  Odl  y  Grist :  Fyn  had  drwi  ganiad  genif  volaiit  ....        t 

er  koflo.y  ,dyw  ior  kyfiawn  dad  Ho:  Ddavydd 

175  k.  y  grist :  Arglwydd  kreaj<;dwr  Arglwyddi     ....  u 

yr  vn  dyw  ar  y  dywedd  /  Anon 

177       Dyll  ]fawn  veirdd  deallwn  vod     ....  v 

o  ddaw  y  hael  ddeay  hwn  Sion  kent 

180       Dyg  oer  boen  deg  awr  y  by  &c.  „       „     w 

b.       Mftwr  wirthog  wir  groc  vi  a,v  groes  wcner  &c,      Myric  dd;  .•»■ 


Fodvij  hy  various  AutUovf.  i7f 

c.       Y  becais  llefais  ym  Hid  oin  bicliedd  &c.  a 

181  Pen  brenin  gvverin  a  gwyrcdd   a  gras  &c,      Dd:  heuivi)n  h 

b.       Dyvtliim  or  piiddin  doetli  war  yn  kroywyst     ....       c 
y  oer  wely  rav  yilvvaith         See  p.  121  Escoh  Deici 

182  Beth  dal  ay  gynal  ar  goedd  ryvv  olyd     ....  (I 
gras  ym  a  uerth  groyswr  ne                               Bich:  iototh 

183  Arglwydd  gwyn  hylwydd  kynhyiliad  nefoedd     .     .     .     .      e 
Dyw  royr  yngliyr  dori  nghic  8'^  Bich:  Morgan 

h.       Jessu  ym  helpy  am  hyn  o  golled  &c.  Person  Uaufair  f 

185       Pryns  o  uef  pren  iessu-  nawdd     ....  g 

Arcliaf  yn  arch  yw  venait  Lewis- Morganwc 

187       Nyd  ystyn  dydd  dyu  nod  vayth     ....  h 

prafFed  gras  y  proffwyd  griiin  Gwrrfil  v^  Ho:  vychan 

190       Kredy  ddydwyf  kred  ddidwyll     ....  i 

na  dim  yny  hebddo  ny  does  Gr:  lloyd 

~ap  dd:  ap  einion  Cliawtisler  o  eglwi/s  Ilenffordd 

194       Y  mab  bychan  gloywlan  glvvys  &c.  k 

b.  na  Ryfedda  wr  da  doetli  trymed  dy  fawr  lydded  Iwytb  he.    I 

c.  Y  misoedd :  ]fonawr  a  chwefrawr  day  henwr  debic     ,     .     .    m 

J  ssudd  0  waith  y  sseithydd 

196  Pymp  Brenhinllwylh  Kymry  :  Gr:  ap  Kynau  &c.  n 

b.  Darn  o  vrayddwyd  Giorwnw  ddyovan 

Y  gwr  yn  walltok  y  locks  yn  anserchog     ....  a 

A  ryfeddod  yn  agos  Grwnw  ddiofon 

198       Yr  yrddol  He  maer  yrddas     ....  p 

ocb  wr  fo  ddawr  kyfrvvy  y  chwi  Tho:  BrwynUys 

200       Owr  kariad  bwriadbell     ....  q 

fais  hayddyd  mwy  no  siyddas  Sils  ap  Sion 

202       Y  Tad  or  decbread  chwyrn     ....  c 

yn  Eydd  acwbwl  on  raid  Sion  y  licnt 

204       Och  dduw  nad  atebwch  ddira     ....  * 

Pand  hir  na  welir  oud  nos 
bai  byr  hir  yw  pob  arcs     .... 
niich  gweled  yn  ]fach  gwilim  Hyi6  kae  llioyd 

207       Pwysswch  atti  gid  och  bron     ....  t 

gael  tyrnas  ne  /  n  /  ddiberic  Anon 

209  ILoer  ddydd  newydd  ar  naw  ar  y  glocli     ....  u 
nad  Rydd  ym  gerydd  am  gare                                          „ 

210  ILymar  flwyddyn  y  ni  ddechlyn     ....  v 
y  ffordd  ore  yn  enyide                                                         „ 

211  Val  dyma  vyd  trist  anhyfryd     ....  w 
ny  da'  ganto  ddim  o  ddyno                                                  „ 

213       Brenin  nefoedd  nior  a  thiroedd     ....  x 

a"  ymswyi'wn  Bog  temptasiwn  Thomas  Lewis 

215       HoU  allyog  dduw  trygarog     ....  y_ 

vaddiant  a  gras  y  wella  Ho:  Davydd 

217  ILyma  ddwedyd  dechrevvad  byd     ....  = 
o  vrenhiniath  y  gwr  an  guaetb  . 

218  IL'n  ap  gr;  ap  U'n  ap  for;   .   .  ap  Addaf  »p  dyw  yn  tad  ni  gid. 
y  98560,  ^^ 


i78  Cardiff  Manuscripts  i8-i9, 

219  Pryf  kairay  yr  ynys  hon  :  kaer  ;  ludd  troe  iiewycld,  Uyndain  &c. 

221  Och  och  ddol  goch  ddak  gwyl  &c,  a 

b.  1539  pyn  vyr  gamlan 

222  A".  liOO  kyfodiad  glya  dyfrdwy  {h)  1169  pon  las  Herbert 
benaf  ;  (c)  1513  ^byr  drin  byr  ar  derwyn  baut  ;  {d)  1465  y  by 
dercys  ...  a  rew  drysti 

c.  tan  Poicles :  Pymthec  kaut  gwarant  gwrawl  yn  trigeii    .    .    .  b 

Ryfedd  na  loscoedd  Ryfen 

223  y  kafas  ben  bwlen  bant         .  1344  .  liosser  Siams   c 

b.  y  boen  yn  n,ens.ir  j  by         .  1548  .  (I 

c.  kynH  geni  .  .  y  gwr  an  gwnaeth         .  5200  . 

d.  Diboen  verch  Coel  godebog  e 
y  gred  y  dygaist  y  grog  &c.         .  320  . 

e.  Harlecb  a  dinbech  heb  dor  yn  kynny  &c.  f 

f.  ...  Marwolaeth  Sir  Eys  mawr  wylo  g 
y  bob  Gwan  trvan  fv'r  tro . 

224  Dwedwch  om  kerwch  baen  kerdd  &c.  D.  Wallter  h 

b.  Ysbryd  glan  diddan  o  dad  ar  rbwydair  Rycli:  tho:  grigor   i 

c.  Di  erbaid  dywaid  y  doetli  gwir  y  diw   S'  tho:  Williams     k 

d.  Wrth  giywed  doythed  yw  dysk  &c.         [person  Lland  i  a  kat  I 

e.  Kredaf  ym  naf  yn  vfydd m 

ddvw  dad  ddwyn  vy  enaid  i  /  Harry  ap  rys 

227       Pwy  bennaf  mewn  pob  ynys     ....  w 

ar  inion  vraint  yr  nef  fry  Harri  ap  Rill 

230      Owch  gan  wael  drafael  a  mawr  drais  oer  fetb  o 

b.  Y  bromais  gwae  fais  maen  gof  yssig  briw  &c.  p 

c.  iessu  vab  yisoes  a  ddywad  &c.  q 

d.  Dydd  y  farn  gadarn  sydd  gyddedig  &c.  r 

e.  i  ddwin  noeth  6  gyfoeth  dan  oer  gofion  taer     .     .     .     .     s 
goyraedd  nas  gwypo  garwyf     .  xiij  Mai  1588  .     Wm:  Preen 

232       Pivysvvn  ger  bron  pob  rhyw  grystoii     ....  t 

•  *  .  .  yr  dyw  Iwyd  Dafydd  broiFwyd  || 


MS.  19  =  Pli.  14962.  Poetry;  a  List  of  tlie  Sheriffs  of 
Carnarvon,  Denbigh,  &  Merioneth;  Araith  Wgan  ;  Vocabulary. 
Paper;  8x6  inches;  pages  1-50  (part  i)  and  1-780  (part  ii),  with 
certain  lacunae  ;  written  about  1624,  for  the  most  part  by  one  scribe  ; 
bound. 

"  Richard  Vaughan  is  the  true  honor  of  thishooke"  (p.  96  rnd  150)  •  "  Wm: 
Phylips  is  the  true  houour  of  this  booke  witness  by  me  Kic:  Poole  "  (p.  770)  ;  "  Gi': 
iBUipe  "  and  "  Humffrey  Price  "  (p.  600)  ;  "  John  Roberts  r.nwill  his  book  " 
(p.  650),  &c. 

1       ffarwel  gwawr  dawel  gwrid  ewyn     ....  « 

nid  yw  dwr  ond  y  deryn  Sion  phitlip 

b.  gochel  y  kythrel  kathrwyd  kyn  deni     Sion  dd;  ap  Sienkin  v 

c,  digou  iw  digon  drwy  degwch  a  ffin  ;p 


TAds  of  Sheriffs,  Vocnhu''a''y  do.  i79 

2  V  pethav  ni  thalant  ddim :  Ni  thai  Jim  y  lie  ni  bo  vhyw 
grynodel)  yiuldo  ....  ends:  Kid  da  y  neb  a  ochelo  i  grynndcb  ai 
(Idaioni  311  ainserol .   Taliesin  . 

3  A  Welsh  Vocabulary :  Abid  =  abadwisg,  Aban  =  rliyfel,  Abar 
=  bydiedd  .  .  .  ends:  ymgeinio  =  Hid  weddio,  ydrywedd  •— arogl . 

24  A  list  of  Welsh  words  borrowed  from  Latin  :  cler  =  clerus 
.  .  lliig  =  laicus ends :  Ascendo  =  esgyn,  dysgo  =  dysgy , 

26       GormoJ  o  ddiod  a  ddoeth  im  neithiwr  &c. 

21*  A  Record  of  all  (he  names  of  the  Shirifes  of  the  county  of 
M&cioneth  begeeninge  the  33th  yeereof  the  Raigne  of  hinge  henrye 
the  Eight  of  famous  ijieixiorie] :  Ellis  Morys,  1541  .  Jeiiigciii 
Vaughan  1542  .  .  Eobert  Salsburie  1544  .  .  .  ends:  Hunffrey 
hughes  0  werclys  1660 

33  A  Record  of  the  names  of  the  Sherifes  of  the  County  of  Den- 
bighe\  SfC.  :     John    Salsburie    senior   Chamberlnino  of  north   wales 

[1541];  Syr  John  Salsburie  knight  ;  Syr  John  pilston  knight 

ends:  John  Holland  de  Teirdarn  1641 

37  huw  Pennardd  Oerfardd  Arfon  a  gwynedd  &e. 

38  Doshaith  iachaii  Risiart  fychan  0  gorsygedol  o  dii  mam  a 
thad  a  dynwyd  gan  IVm:  llyn  herauld . 

40  A  brief  description  of  the  arms  of  Gwthlach,  Sir  Gr:  llwyd, 
Kilmin  droed  dii  &c.  &c. 

45  The  names  of  the  Shirrifes  of  Caerarfon  sherre  synce  the  nicye 
ordenannce] :  Edmond  Hold  who  died  in  his  office ;  Gr:  ap  Robert 
yauchan  in  his  place  [1541]  ....  ends:  James  Brynokyr  de 
Yfionydd,  1641 . 

50       Os  marw  garw  y  gore  o  broflfwyd     .... 

oda  enaid  anvdonwr  hwnff're  thomas 

Part  II. 
1       Di  gam  J  gwnaeth  diiw  gymwyll     ....  a 

mab  brennin  mwy  ai  pryno  Dd:  ddv  0  hiraddyg 

5       Doeth  y  mab  ysbryd  a  thad  XT)d:ah  Edmivnt  b 

8       Gwae  /  r  /  gwr  a  wnai  gaer  neii  wal  Tudyr  Aled  e 

10  frihjn:  dav  beth  a  Red  drwy  /r/  gwfedydu     Gvttor  glyn  d 

13  (Er  trais  er  malais  y  rhai  mawr  &c.    Hugh  Hoy d  Ctmfel   e 

14  f  Rob:  llwyd  0  Rhiw  goch  i  ddiolch  am  f arch  tros  huw  gr: 

Y  dyn  mal/blodevyn  mai     ....  / 

ywch  dailiwr  ar  farch  diilas  Sion  Phillip 

18  7  Wm;ab  Sieinkyn :  Y  llew/n/  vn  diidd  a  howel  ...  g 

ath  aad  Wiliam  ith  dylwyth  Jfan  ap  Tuder  penllyn 

20  (ynilled .  gwenn  foled  .  ael  felen  grair  &c.  Anon)  h 

21  Bann  ddangoso  r  hwydddro  rhydd  jfolo  goch  i 
24  _f  ofyn  gwn :  Y  gwr  ^faugk  arafwych  Sion  Tudyr  k 
28  Jr  gwnn :  Y  karw  gwych  or  kaerav  gwin  Wm:  llyn  I 
32  yl/nr.-  T«rfy7' .i4fefL-  Bwriwvd  vnbardd  brad  cnbyd     .     .     .     m 

i  wlad  nef  elcd  yn  iach  '  Gr:  ap  Jeu:ll'n  vaughan 


*  This  page  forms  part  of  page  C.39  of  this  MS. 

t  After  the  year  1624  the  ontrios  01c  iii  different  hantls. 

;  Attributed  to  W-  Nmmnr  iit  tlie  beginning  of  the  Cywydd, 


■ISO  Cardiff  Manuscript  i9. 

36  7  ofyn  march  iffowlck  Salbri,  deon  llanelwij  . 

B,a  wr  yraha'is  abraham  hea         Gr:  ap  feu:  lln  vauffhan  a 

40  K.  chjchan  am  na  Roid  kledde  er  cynnjdd  . 

kenais  gerdd  kynes  i  gant     ....  h 

kyd  a  chlod  liynod  ]f  hael  .  Tomas  prys 

43  Mar:  merch :  Dyn  wyf  er  doe  /n/  i  ofyd     ....  c 

benn  ar  fyd  a  Mn  ir  fai-n  Risiiard  Phyllyp 

48  Mar:  merch  .   Gwae  fi  kedwais  gof  kadani     ....  d 

&i  I  n  j  fyw  /i'/  fvu  ai  /n/  farw  finav  Tttdyr  Aled 

51  Mar:  merch :  Diiw  oes  arvvydd  dy  Sorri     ....  e 

ond  hir  i  niae  yn  tariaw  Tomas  prys 

55       Annap  oedd  na  wypay  wr     .     .     ,     .  / 

byddwn  hyd  y  gwn  yn  gall  •  „         „ 

59  ]fr  mob  a  gowsse  gollen  am  i  gariad 

Kwrs  ynfyd  cerais  vnferch     ....  g 

ag  yn  iacli  bellach  ir  byd  Sion  Tudyr 

61  Ni  ffeidiaf  a  Morfydd  liofE  adain  serchog  &c.  Dd:  ap  gwilim  h 

62  y  ddiiw  ag  ir  byd :  Drvcb  ywr  byd  dirychor  barn  ....  i 

onid  da  diiw  nid  da  dyn  Syr  Ow:  ab  gwilim 

65  etto :  Dis  ywr  byd  os  arbedwn     ....  k 

ar  ddim  oil  ond  ar  ddiiw  mawr  Sion  Tudyr 

68  jf  dduw  :  kredaf  if  naf  o  nefoedd     ....  / 

fry  /r/  elora  yw  fro  /r/  eilwaitb  Hum  arioysdl 

71  f  ddiiw :  Pwy  ywr  gwr  piav  /r/  goron     ....  m 

dann  nawdd  bob  enaid  i  nef  Gr:  gryg 

73  frliyhydd:  ILyma  yr  hawl  lie  mae  Ehaid     ....  n 

ing  ar  hynt  ir  anger  hen  Z)''  Sion  kent 

76  f  Lywelyn  ap  giityn  pan  aeth  ef  i  gymhortha  a  cJilera 

Da  mewn  cyfE  dewi  mynyw     ....  o 

myrnio  da  marw  /n/  y  diwedd 

a  da  /  r  /  byd  nid  a  ir  bedd  Dd:  Uwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

79       Olweu  giilael  Lan  galon     ....  « 

darfy  wen  fwyn  derfyn  foes  Sion  tudyr 

82  Oesbraff  wyd  Siessws  y.sbryd  gwiw  ddofydd  Dd:  ap  gtoilim  q 

83  pan  ddarffo  i  bono  i  bynyd  ar  gary  &c.  »• 

84  k.kyngor  Jvan  llwydo  fCil 

eres  ]fawn  er  ys  ennyd  Sion  Tiidiir   s 

88  _f  dd:  Ihvyd  ap  llewelyn  ap  gr: 

Ni  diicharia  i  mouoch  /  ni  ddiichanwyd  mo/ch  gwaed  t 

deio  ah  Jfan  dii 

b.  Gwae  ni  eleni  pan  lanwyd  y  gesd  &c.  ,.  „  ?« 

c.  Nid  kellwair  gair  a  wnel  gwarth  davydd  &c.     „  „  v 

89  Mar:  yw  fab  :  Diiw  /u/  afrwydd  ar  y  flwyddyn  ....  ic 

Anffawd  i  ddyddbrawd  na  ddaw  it''«  ap  giityn 

92  f  ofyn  Telyn  Rawn  a  chywairgorn  arian  tros  S.  Trefor 

trefalyn  :  y  grymyswalch  gair  moessen  Wm:  llyn  x 

96  Mar:  S.  Eos  :  Drwg  i  neb  a  drigo  /  n  /  61    Dd:  cp  Edmiont  y 

99       Sion  Eos  yn  vnos  y  wnaetli  ai  ganiad  &c.  Anon  z 

100  Mcddwdod:  Nid  dwrdiaw  o  daw  vn  dydd      L,  Glyn  Cot  hi  n 


Poetry  hy  various  Authors.  i81 

102  Os  dewr  wyd  uaws  diiredig  na  fydd  .  .  .  yn  ddig  &c.     Anon  a 

b.  llun  jfessu  :  Yr  aniiwiol  ffol  a  ffii  poen  alaeth  &c.  „       b 

c.  kred  Ir  byd  i  gyd  dan  go  /  ir  ydych  &c.  „        c 

103  Jwraig  hriod :  Y  fvn  bach  a  fynn  i  bod     ....  d 

gwawr  degwch  gary  digon  Morys  Dwijfech 

105  Y  byd  a  syrthiodd  mewn  bar  ...  c 
'     ■     ■  gelyu  gau  gerlyn  i  gar                                                 Anon 

106  Tri  oedran  hoewlan  helynt  Dr:  Sion  kent  f 

108  gwnaed  ordor  sor  am  Serch  ag  an'an  &c,  jffan  llwyd  Sieffre  g 

109  Benedisiti  dominws  jfessu  fab  maria /* 

penu  tevrn  y  teurnedd  dy  drigaredd  a  archa        Tadessin 

110  jfj^erch  :  Gwae  o  hilion  gwehelyth     ....  i 

bwyllog  rhaid  yw  mavw  bellach  Sypyn  kyfeilicg 

113       Mae  nghwyn  am  forwyn  yn  fwy     ....  k 

rhaw  bal  a  wna  y  rhy  w  bean  /  Leieys  Blon 

ll.T       ILiniais  oed  raewn  mangoed  mai  D.  ap  gwilim   I 

118       Tri  ffortlior  digyfor  dig  „          ,,       in 

121       Tri  Uv  aeth  o  Gymrv  gynt  gitto  /  r  glyn  n 

12-i  ^5  brodyr :  Pe  Rhon  tori  preu  tirion  Tiider  Aled  o 

128  Aelh  bariaeth  alaeth  wylan  a  chanlle  &c.  gr:  Ph:  p 

129  Y  (Idyn  falch  a  wyngalchwyd     ....  q 
neidio  drwy  graii  y  nydwydd      gr:  ap  Jv:  ap  IVn  vaughan 

133  K.  nierch  yw  chariad  gwedi  golli  ag  ir  ferch  ai  kowsse 

Gw  ae  /  r  /  vndyu  heb  gowreindab     ....  r 

garv  mab  mor  gowir  mwy  "  ai  karodd  ai  Tiant  " 

136       Trem  ar  ferch  Trwm  a  ro  fi  Tudyr  Aled  s 

-138       Y  ihvyn  ai  wisg  oil  jn  wyrdd     ....  t 

wy.;h  Ran  Serch  ir  Loew  ferch  Ian  Sion  tudyr 

140  Ofer  ydyw  i  mi  hydery  &c.  h.  ab  Je'n  ap  Rob:  u 

141  fr vnnhines  Elizabeth:  Wrth  ddarllain  /  coelfain  celfydd  .  .  .  v 

gwiied  rhwyg  broii/ich  kadw  rhag  brad  Sion  Tudyr 

146  Y  ne,dr  •  Mae  gwr  fyth  am  gowir  tarn     ....  w 

i  fiwrn  o  fwg  vfforn  faith  Wni:  llyn 

149  To  his  dearest  and  fairest  love:  If  ^  shoude  commend  x 

you  above  the  moone  &c. 

151  ymlii)  ar  pwrs  gwag  : 

Rho  /  i  /  duw  bvvrs  rhugl  gwrs  hogl  god     ....  y 

o  bwyll  byd  y  bai  He  bo  Sion  Phyllyp 

155       Y  gwin  Tros  eigion  y  trai     ....  a 

ysgyried  hi  ysgrwd  hon  „         „ 

'l_60__f'>-  Ikyadi  Manreth  ^V&ugron  dirion  dorch  &c.  Aaon  a 

161       kefais  a  lewais  cyflawn  olud  y  byd  &c.  Arthur  prys  b 

b.  MiQJ 1 1  byd  ar  symyd  da  i  gwyr  somi  &c.      Baff  ap  Rob:  c 

c.  _    Ar  ol.pechod  ir  wylwch  /  yn  drwm  <&c.      gr:  ap  ho:  ap  gr:  d 
166*  Kywyddeu  ymrysson  rhiting  Owen  Gwynedd  a  Wm:  llyn 

Diiw  a  roii  /  dyrav  main     ....  Owen  gwynedd  e 


*  Page  IGG   follows  page  161,  apparently  by  a  mistake  of  the  pagiuiitor. 


/^;g  OarcUf  Manuscript  iS. 

169  Y  ilys  gwydr  lliaws  gadarn  Win:  Hif"'  « 

172  Owain  ^rwalch  an  eiirai  Ow:  rjioynedd  b 

175  y  Hew  deg  maes  llidiog  main  Wm:  Ihjn  c 

179  Ami  ^awn  yw  gwawd  ymlaen  gwyr  Ow:  gwynedd  d 

182  Gwir  yn  wir  nid  garw  i  neb  Wm:  Ihjn  e 

186  /  Huff:  vaughan  ap  gr:  ap  Einion  o  gorsijgedol  pan 

.  .'  gida  Harri  vil :  Y  kavw  Jfangk  /  a  Evrir     .     .     .     .    / 
oni  ddel  Owain  ddvlwyd  Tudyr  penllyn 

188  k.  hyviod  Rhwng  gr:  vaughan  a  Rhys  or  Towyn 

Damwain  blin  ywr  byd  yma     ....  ff 

ai  roi  ar  jfarll  penfro  /  r  /  wyf  Deio  ab  Jevan 

191  pan  fych  doeth  hoew  wycli  di  alb  wr  y  nos  &c.       Anon  h 

192  ysdordyn  nieddwdod :  Doe  i  gwelwn  cai'wu  pei  caid  ....      i 

da  i  Trig  avr  ar  befrfrig  b<^n      jfvan  ap  Reth:  ap  J.  llwyd 

194  f  hiiio  Nanav  pan  aeth  yn  siri :  Son  mawr/o  faelawr/  k 

i  fon  /  swn  dy  feirdd  &c.  feu:  Tudyr  Owen 

b.       Nid  a  fyth  mo  i  nytb  yn  iach  i  galon  &c.        .S^.  D.  ap  S'kin    I 

195  Jferch  :  Gwaith  anorpben  sy  genny     ....  vi 

fedry  i  chely  ai  cliael  Rees  gocli  glan  keiriog 

197       Y  i'erch  deg  i  gvvedd  meddyn     ...  n 

boen  ingwedd  bvn  ue  Angav  Syr  Ow:  ap  gwilim 

199  pwy  bynag  Orwag  araith  /  yn  gwbl  &c.  Anon  o 

200  Gwn  nad  da  gwae  enaid  dyu  D'  Sion  kent  p 

202  praw  dy  gydymeth  mewn  pryd  ag  Amser  &c.  q 
b.       hoU  swydde  die  adewir  or  byd  &c.  r 

203  Y  gigfran  a  gan  fal  gwydd     ....  s 
ai  diwedd  hwy  fo  /  r/  dydd  hwn     Dd:  llwyd  ap  IPn  ap  gr: 

206       Y  gigfran  oergan  arwgaii     ....  t 

gidar  dvvrn  a  geidw  /  r  /  dyrnaS  Mred:  ap  Rees 

209       Kleddaii  a  wnau  assail  /  n  /  ysig     ....  ti 

gwraidd  oedd  Trigaredd  iddaw  Dd:  ap  ll'n  ap  gr; 

211       Y  Rbiain  -wenn  bir  iawn  walld     ....  v 

caraf  wepn  er  nas  ceir  fyth  Sion  Philip 

214       beiulitb  ddiiw  bvan  daitb  dda  &c.         -  Anonw 

b.       A  fo  gwycb  yn  y  drych  fo  edrycbir  i  Ivn  &c.  „       x 

217       Dyn  wyf  sy'n  kerdded  y  nos  Dd:  ap  Edmwnl  y 

221       Y  keirw  niawr  kair  i  medd  Tudyr  Aled  z 

227       Dtiw  /  u  /  Rbwydd  wr  dianair  hen     ....  a 

gel}n  yw  bod  mown  golwg  Robin  dyfi 

231  J  ofynhychod  gwenyn  i  12  o  ivyr  llyn  yn  aberdaron 

Pie  goraii  plwy  a  gwerin     ....  b 

^geino(!3  am  y  gwenyn  Morys  Dwyfech 

236  K.  diichan  i  (J  ni  rocs  gyckod  gioenyn 

Anoetha  Twrn  a  wneytbym     ....  C 

Eigion  bwys  ogan  y  byd  „  ^^ 

240      Gidag  vn  a  geidw  gwynedd  Tudyr  Aled  d 

2,M  fr  I'.rynu :  I'ann  na  wnheb  wen  Ennj-d     ....  e 

;fab  di  ddaw  fab  acd  i  ddiawl     Morys  ap  jfeu:  ap  Einion 


Poetry  hy  vartows  Authors.  {83 

247   Y  march  glas:  Kledd  dayar  wynedd  ai  drycli     Tudyr  Aled  a 
251       Annai  a  wnaeth  i  ni     .     .     .     .  b 

in  encidie  /  n  /  enwedig  Jvan  ap  ho:  Syrdwal 

254       Y  gwr  vwch  ben  gorvwch  byd     ....  o 

yma  ddiiw  nef  madde  i  nif  {sic)  Dr:  Sion  kent 

2>t7  f  ofyn  Lyinod  Edmwnt  Prys  archiagon  merioneth 

Y  rr(;lad  gamp  Reolwr     ....  d 

ywch  gann  hoes  Archiagon  hael  Sion  Phyllyp 

2G2  /)■  gwalld  :  Y  forwyn  fwyn  gwav  fron  fais     Dd:  ap  Edmwnt  e 
2G5  Jferch :  Beth  am  pair  yn  ddiwairiach     ....  / 

rhag  enaid  fyngwraig  inaii  Bedo  Oerdrem 

268       Y  fvn  vchel  o  fonedd     ....  g 

mi  a  gela  gweu  gael  a  gad  Gr:  grilg 

27,0       Dihareb  y  sydd  mi  daerais  i  bod  &c.  Anon  h 

h.       er  Athrod  sored  fy  Seren  na  choelia  &c.  % 

271  jfferch  :  Ay g'jm  giir  dig  am  garii     ....  k 

ar  i  61  wen  yr  ail  oed  Jfan  Tew 

273  Oed  iessii  pan  fu  poen  fawr  yr  oerni  ar  eiry  &c.  1526  .     I 

274  Jfenws,  Siiciio  &-c. :  Y  diiwiessai  dewissawl m 

brig  iiwyr  pwy  ni  wyr  pwyn  yw  {John  PhilUpp) 

279  kryny  min  /  lliw  /  r  /  hin  /  lloer  hael  yn  gymen     ...       n 
gwae  fine  rhawg  Rhag  ol'n  /  y  /  rhain  Anon 

280  ni  fyn  medddod  gydfod  y  gwir  /  ond  bagad     ....        o 
yn  dlawd  efydd  mewn  died  farn  ,, 

b.  yinhell  ar  y  mor :  Tydi  ywr  Edyn  ni  by  adain/ar  dir  &c.  „     p 

281  Mar:  Lewis  ap  Owen  o  ddolgelle 

Deiiborth  gwin/drwy  aberth  gynt     ....  q 

dial  golle,d  dol^geUef  Syr  Owen  ap  gtm 

286   Y  saith  brodyr  meibion  Lewis  ap  Owain 

Oes  dyfais  yu  fysdafell     ....  r 

Setli  einioes  yw  saith  wyneb  Ow:  gwynedd 

290  Mar:  Rissiard  fychan  o  gorsegedol 

kany  l)vm  dwyn  co  /  n  /  y  byd     ....  ,? 

yn  lie  da  i  mae'  /  n  /  Haw  duw  mawr  Sion  Phyllyp 

296       Gruffyth  beisrydd  bowysran     ....  t 

a  gwm  yn  Nannaii  a  gaf  Tudyr  penllyn 

299  Trwm  oediog  im  trem  ydwy  Dd:  ah  gteilim  u 

300  Mae  ym  galon  friwdon  Ue/r  ydwy  bevnydd  &c.         Anon  v 
b.      *(Mae  penyd  mawr  im  poini,  im  haros  &c.         Dd:  Ellis)  iv 

301  Gwae  wr  mill  a  garo  merch    ....  x 

gan  esgys  gwen  i  ysgar  gt'n  ap  Jfan  hen 

303  J  syr  Ho:  y  fwyall :  A  welai/r  neb  a  wela  Jolo  goch  y 

306  (karii  bvn  gii  yn  gall  ai  gwasgii  &c.)  a 

307  Atteb  i  gow;  yr  Eryr  i  Mae  Tref n  ar  bob  mater  oil  .  .  .        a 

llwytii  hiig  yn  llathai  hwy  Edmwnt  Prys 

312  Kywydd  kwesd  ar  tor  am  giiro  i  wraig 

Dyn  wyf  yn  arps  dan  wydd     ....  b 

fenaid  i  mine  f  anwyl  Tomas  Prys 


j84  Gar  cliff  Manuscript  /d. 

317  Heneint ;  Gwae  fwrio  go  oferwas     ....  ct 

ith  weled  diiw  ath  wlad  di  jffaii  hrydydd  hir 

320  y  Jieiliog  :  Y  kraii-  vwch  Law'r  glwydiair  gled     .     .     .     .     b 
desgant  hoU  baiadwysgerdd  hiiw  Arwysdl 

324       Trwm  ar  ia  yw  tramwy'r  6d  Wiliam  llyn  c 

328   Vr  Eiry :  Heiniai  nodedig  hoewnwyf    ....  d 

daii  ddyn  na  bwy  h^u  na  hwynt    Wn  gocli  up  meirig  hen 

332  J  Rys  ap  S.  o  Lynnedd  pan  giliodd  allan  am  Lanasdra 

Pand  Inr  na  welir  ond  nos  Jerwerth  fynglwyd  e 

335       Y  ferch  a  gerais  yn  faith     ....  / 

teg  oedd  poed  taiiog  iddi  Bedof  oerdrem 

337       Y  ddyn  Sangteiddifi  anwyd.  gvtyn  Oiven  g 

340  Wytli  deg  hanner  deg  av  dant  oed  iessii     ....  h 
jr  aeth  gwyi-  gwynedd  raeddaDt/i  flSandras  &c.  .  i5§5  . 

b.  tymp  gwragedd :  vn  nos  ar  bymtheg  wiw  enain  &c.      Anon   i 

341  rhyw  ddyn  nid  edwya  mwy  na  dall  i  fai  &c.  „       k 

b.  lliniaisd  addewaisd  em  ddiwair  amod     ....  / 
medri  esgys  medrysgall                                                        „ 

c.  pam  i  gofyn  dj'u  ond  oi'deinio  diiw  &c.  „      m 

342  Perigl  rhyfel  rhyfelwn     ....  n 
^eiriach  i  dda  i  arall                                            Dr:  Sion  kent 

345   Y  kiisan ;  Kefais  vn  kofiis  wener     ....  o 

^     Jilaim  ar  hwn  kael  ym  ai  Ehoes  Gh':  Hiraelhog 

847  Y  kardie :  Ni  Roes  diiw  n  wir  Eas  da  i  neb     ....        p 
o  dala  mwy  diawl  i  mi  Ow:  Gicynedd 

349  rhad  yr  Arghvydd  rhwydd  jn  ihau  /  ymai'hoed  &c.    Anon  q 

350  KannmhoUeth  i  Sion  Lewys  Owen 

Diiw  a  Roes  beirdd  dros  y  byd     ....  r 

bytho  heddwch  bytb  vddyn  Ow:  gwynedd 

354  y  perod:  Pa  wlad  ith  gafad  pa  waeth  gofyn  yt     .     ,     .         s 

pwy  wyr  ai  dyn  perod  wyd 

b.       kymwys  fydd  /  bey nydd  /  mewn  bwth  /  gyraaru  &c.  Wm:  llyn  t 

355  Y  chwauen  bach  vnion  biir     ....  u 
er  vn  mab  yr  hwn  ai  medd                              Thomas  Prys 

358  Ty  r  bigail  arail  ai  eyrydd  diriaid  ....                        v 
ai  holldai  ai/n/  brifai  brain  Bees  ap  Edncvcd 

359  Blinais  yn  dwyn  er  mwyn  march  ....                        w 
gisd  faen  ar  gosd  y  fynwent  Bedof  Oerdrem 

3G1       Y  f^n  feiirhleth  Lowethaii     ....  '  x 

anoclh  fowddyn  ith  feddii  Sion  Fhylip 

366      Y  Tnl  dan  y  melfed'dii     ....  y 

mi  a  ga  /r  lie  gore/n/  y  llan       howel  dd:  llwyd  ah  gof 
'368       Gwn  nad  da  gan  enaid  dyn     ....  z 

a  bodd  diiw  kyn  yn  bedd  diwedd  Sion  y  hent 

370.  .(Mawr  Glefyd  penyd  poenus,  &o.   H^O  Dd:  Ellis)  a 

372  ^r  (y  a  bery  byth :  Deehreiiwn  adeiliwn  dj*     .     .     ,     .  b 

o  iawn  radd  yn  aer  iddo  Rees  ap  Edneved 

374      Bvm  annwyl  lie  bvn>  vnnos     ....  c 

piwy  yw  pocliod  niab  byclian  hvio  Arioysdl 


Poetry  hy  various  Authors.  i85 

376   .  Y.  fedwen  fonwen  fannwalld     ....  « 

a  lii  /  n  /  well  o  hj'ii  allaa  dd:  llwyd  ap  ll'n  ap  yr: 

380  Y  ddyn  fegis  gweiin  or  d61  Dd:  ap  ywilim  b 

381  (Cliwais  nid  gwaglais  gwiwgloch  y  bore  &c.)  c 

382  lloegr  dy  genedl  ath  fiydycha     ....  d 
y  saessou  ai  hiliogeth                                               Robin  ddv 

b.       OS  gwir  a  ddyfod  wrth  ysgwarlo  gair  &c.  e 

383  Mae  vu  o  barch  mewn  y  byd     ....  / 
drwy  bawb  ag  fo  mendiar  byd                             Sion  tudyr 

388  J  ho:  gwynedd  ab  einginn  ab  ho:  hoetmor  ^c. 

Howel  '.vyd  fyw  hael  hyd  fedd     ....  g 

a'ch  henfys  ar  i  chanfed  Jfan  llwyd  brydydd 

391  fy  llyfr:  Adde  rydwy  ddireidi    ....  h 

doetli  fern  pan  dawem  yn  daii  Hees  ap  Edneved 

395       Molwn  y  mvvya  i  olyd     ....  i 

drigaredd  a  diwedd  da  „  „ 

398       A  bod  fvii  liyuod  fain  heini  fwynaidd  &c.    /.  U'd  Sieffrey  k 

b.       Or  ddayar  dromwar  i  dryrawaitli  doethost  &c.  I 

899       Yr  wybrwyut  helynt  hyiaw  Dd:  up  ywilim  m 

402  (Och  kariad  di  wad  dwf  wir  im  po.^nwy  1     .     .     .     .  n 
chwaith  vn  ferch  end  chwithaii  /  n  /  f'awr)                    Anon 

403  Madyr.  Iwynogyn  ages  i  ledi-ad     ....  o 
dydd  a  i'eidr  dy  wddwf  fadyn                     lihys  yoch  or  yri 

410  Owdl  kof  ynyharad  hael 

Di  dyr  deigyr  dwfr,  di  afael  om  trem  1  d:  ap  gicilim  p 

414       kyvydd  Twf  kywiwddoeth  »         »  <l 

416   Ymryion  :  gorau  swydd  fal  gyrii  saeth     ....  r 

a  mine  /n/  dwyn  meinwen  deg  Jfan  ap  ho:  Syrdwal 

419  Atteb  :  G  wir  ifan  geirie  fenaid     ....  s 

at  feinir  Latai  fenyw  ILowdden 

A2\       Mae  gofal  annial  ynof  &c.  t 

422       Tydi  r  gwyijt  Tad  eyry  ag  6d     .     .     .     .  u 

a  cliau  owdl  _\  chneidiaii  Mredydd  np  liees 

424  Ymhob  mann  /  darian  /  heb  doreth  a  red  &c.  v 
b.       Aro  gwen  gallwi'U  gad  ym  gellwair  guir  &c.                          w 

425  Y  ddyn  fvvyn  ocdl  ddoc  /n/  fannerch     ....  x 
,.  glan  ,wyt  i  gael  vn  eto  /                                       Rhys  kain 

'  428  kasbethnil  0.  liyfeilioy :  llyma  gas  o  ddirassedd     .     .     .     ,     y 
'  gidai  dai  i  goed  na  i  dir  Dd:  Jvhnes 

431  Jr  brenin  Siaines  ag  ir  Twyssog  harri 
r  Da  ran  sydd  ir  dyrnas  hon     ....  s 

hvn  nar  groes  benri  ar  gred  Edward  vrien 

■  436      Y  Tad  or  deehieiifid  chwyrn     ....  a 

Yn  rbydd  a  chwbl  fo  in  ihaid  Dr:  Sion  kcnt 

489       Eiirbarch  yn  cyfarch  esgob  liael  addwyn     ....  b 

ir  persson  tordyn  am  isdwrdi  klidio 

440       eiddigcdd  garwwedd  oi  f^.nrio  /  n  /  nwyfron  &c.  c 

b.       rlingcvrrhagdoliirrhagdaliadgwaewloes  &c.   jlforis  berwyu  d 


i86  Cardiff  Manuscript  i9, 

441  Prqffwjjdolieth.-  pan,  ddel  eryr  dros  for  ai  deftly  ....  U 

ar  giadde  /  n  greirie  ar  korone  /  ii  /  tyfy         Adda*  fras 

b.       (Vf  Laetli   III  byddi  gvvaeth  &c.)  b 

412  Dyhyddiad  Elffiii :  Elffiu  deg  taw  ath  wylo     .     .     .     .           c 

111  ddichon  iieb  dy  oifod  Taliessin 
443  Banes  Taliessin:  Prifardd  kyffredin  ydwy  i  Elffin  ....       d 

ni  wyddys  beth  yw  ngnhawd  ai  kig  ai  pysgawd       „ 

445       Mae  kariad  naewn  magwriaeth  Dd:  up   gwilim  e 

447       Dyn  yn  gyfflybrwydd  i  daw  f:fion  kent  f 

4.50  J  wraiff  briod :  Y  fvn  a  giriodd  fwyneb     ....  g 

fath  vu  deg  fylh  yn  i  d^  St/r  Jfan 

452       Y  I'liiaiu  pan  wrlieuych  A 

nad  guissio  gwr  ond  gwas  gwych     .... 
oui  chei  a  fynych  wenn  /  Hoicel  ap  Reinalld 

455  Jr  fftoal/d  :  J  mac  guir  ym  o  gary     ....  * 

hirwalld  ir  sawl  ai  harwai'n  .  jffati  dewlwyn 

457  J  ferch  :  Myu  fenaid  mac  yn  fwyneb  Dd:  Nannmor  k 

459       O  gyrodd  perchen  y  goron  yt  swydd  &c.  Rhys  tvyn   I 

b.       Kiir  y  sydd  kerais  boewddyn     ....  m 

hawdd  i  gall  ddebiiddo  i  gwr  Sion  tudyr 

162  Gvvyn  'i  fyd  nid  er  gwynfydy  Dr:  Sion  kent  n 

465  O  cliiw  gwyddiad  dig  oeddwn  &c.  Rhaff  ap  Robert  o 

b.  Kwn  dyon  ddigon  bob  ddaii  kawn  &c.       S.  D.  ap  Si'cyn  p 

46G  Mae  vn  kiin  yrna  ,  n  ,  kyual  gutor  glyn  q 

469  Y  fercb  wenn  o  fraich  Anna  Jer:  fynglwyd  r 

472  Pryddlwm  ydyw  korff  priddlyd  y  Dr:  Sion  kent   s 

478  kyraer  dclysg/ dewed  ddysg  /  dod  dda  /  ir  priidd  &c.  t 

b.  yr  Eiry :  Nid  allaf  nid  af  o  d)'  Dd:  ap  gwilim  u 

480  ofer  ydyw  i  mi  bydery  &c.  kugh  ap  Jeu:  ap  Rob:  v 

481  Tudyr  Aled  Sied  a  wisg  sidau  basg  w 

lieb  esgid  ua  bosan  &c.  Lewis  Mon 

b.  lliwied  ym  sidau  /  o  gaer  Ueon  /  gawr  &c.        Tudyr  Aled  x 

c.  Yr  by  dlosfercb  vvawr  dlysfain  Dd:  ap  gwilim  y 

483  (Caru'r  wyf  ymysg  Cerrig,  a  Bronnydd  &c.      Dd:  Ellis.)   z 

484  Morfydd  vereb  ierwertb  gerth  gain  Dd:  ap  gtcilim  a 
486  fal  ir  oeildwn  fawl  rwyddaf  „  „  b 
488  fr  breyddwyd .-  fel  ir  oeddwn  gwyddwn  gel          „  „        c 

490  sa  di  yna  wreebyn  /  i  mae  /  n  /  grych  dy  ddyryn  &c.  d 

b.  Par  f odd  i  gwneir  y  hrib  ddeilwas 

kael  lueircb  da  /  a  gwaycbad  yna  /  geircb  bad  y  maes  ...     e 
a  byny  wna  /  r  gwas  yn  arddwrn  fras  Anon 

491  Droganwyd,  o  .drigeinawr     ....  f 
1  giw'r  eryr  y  goron                                     Syr  H'n  vaughan 

493  brjey^dwyd  gromo  ddy  a  fan  :  mi  a  bie  terf  yn  glyn  im  gal  want 

ends :  yna  y  llawenha  cymry  ag  i  kollir  lloegr  ag  i  bydd 

tyrnas  ddayarol  a  rbyfeddod  yn  ages  . 

495   V  deg  air  deddf :  llowrodd  a  Roes  i  foesen  ,    y  Dr:  S,  hint  g 


Poetry,  Trimls,  Brenhindtyseu  etc .  ^8f 

498       Da  i  lliniodd  cliill  iownef  Dd:  ap  gwilim  a 

500  mae  kadi  yn  Arwen  kydyu  os  adwen  &c.       Txidyr  Owen  h 

501  J  ddiiw  ag  ir  blaned  Satwrnws 

Byr  Arfeddfyd  brithfyd  brwyn     .     .     ^     .  C 

drwy  giir  i  favvr  di-igaiedci  Dd:  Nanmor 

505  (Y  fflatten  dorwen  o  dir  rhydynog  &c.)  Anon  d 

506  Ev  vn  bai  ar  yn  bowyd  Dr:  Sion  y  kent  e 

509  Er  ych  bod  wycli  liynod  ich  henwi  twm  f'n  &e.       hugh  gr:  f 

b.  Saitb  gant  .  .  .  pan  wnaeth  Offa  glawdd  da  /  r  dir — 7p5         g 

c.  Oedraii  iessy  gy  gyfion  .  .  .  pan  las  gwartheg  m6n  ,  13'l8  .  h 
d.  Rbif  ymrydain  ty  yma  i  for  glaswyn/o  eglwysi  &c. — 25000    i 

510  Gvvae  fi  hil  (dddil  Addaf  Dd:  ap  gwilim  It 
512       Y  ferch  a  wnaeth  waew  dan  fais  „        „        I 

514  Mar:  givraig  hiho  ap  Wm:  tudyr  o  egryn  ,  l606  . 

gwae  ni  /  n  /  y  byd  gan  vn  bedd     ....  m 

da  /  r  ioed  gida  diiw  ir  aeth  Edward  Vrien 

519  f  dd:  ap  Jew:  ap  Einion  am  Ryddhau  gwynedd  ir  bardd 

am  icenn  or  ddol :  Y  blaena  o  bobl  wynedd  .  D.  Nanmor  n 

521  fr  byd :  Afraid  i  Lawen  hyfryd     ....  a 

diieddy  mwy  at  dda  mawr  Syr  Dd:  trefor 

525  darfy  /  r  Arian  man  kyn  myned  or  dre  &c p 

ond  rhyfedd  .  .  .  fodd  sych  na  dderfydd  syched         Anon 

b.       Y  ferch  ni  chwsg  ai  gwerchyd     ....  q 

gyfrany  a  hi  /  r  /  gyfrinach  „ 

526  Y  keno  syr  o  Icerir  siad  &c.  Rhobin  maelan  r 
h.    Ateb :  ai  Rhobia  dewfln  a  £y  /  u  /  deifio  &c.     Risiard  Ph:   s 

527  Mar:  Aryhcydd  Nigliolas  Esgob  {Bangor)  15§^ 

Troes  diiw  awr  drom  trist  your  [sic]  dreth     ....        t 
iiai  ail.  fyth  ni  wilia  fi  Sion  Phyllypp 

531  f  Robin  maelan  y  telynior 

Wantan  yw  maelan  am  eilio  dichell  &c.         Gr:  Rhilipjjs  u 

532  /  Lewys  ap  Oiven  o  ddolgelle  barwn  ag  vstvs  t^c, 

Duw  ami  iawn  oi  deimlaw  oedd     ....  v 

ydyw  trwy  farn  diiw  tra  fo  Iliiiv  Aruysdll 

536  f  Jjan  gr: — Ni  odla  jffan  yn  adlaw  i  gerJd  &c.       S.  Fliylip  w 
b.    geirie  gwir :  ua  chais  esmvvythdra  am  ddigter  .  .  ,  .ends:       x 
na  chais  ymweled  ar  drindod  oni  cheisi  o  vndod     7'aliessin 
"538  -     Gw'ell  'y\v  gwr  yw  berclii  ....  Gwell  yw  diiw  no  dim        y 

539   TiuOEDV    ArbENNIG  :     vn    tri  Arbennig — Y'"r    vn    diiw  / 

ill*  Auge  /  ar  vn  dyv/archcn    ir  a   pawb   iddi eiids : 

degfed  tri  Arbennig :  Y  deg  air  deddf  /  degwm  diiw  /  a  deg 
Jij^d  rif  ■  Taliesin 

641       A  garo  kael  kyngor  gofyned  ir  doetha  «fcc,  &c.  c 

542  /  ofyn  Wil  hwysgin  ag  ofni  i  gael 

Y  gwr  lien  dwg  icirll  yn  dol     ....  a 

od  ai  i  adwcdd  da  ydyw  Gr:  ap  Jeu:  IVn  vaughan 

.  646   Y  tri  Ihlws  ar  ddeg  of  renin  dlysai  ynys  brydain  (J)  kleddef 
Ebyddercb  had  pen  i  tyune  wr  arall  ef  or  wain  fo  cnynne  yu  dan 


J88  Cardiff  Manuscript  ■19, 

or  groos  hyd    I  flaen    ag  nis  gwnai  pen  i  tyne  ef  i  hvn < 

ends:  (13)    kawg    gwyddno    gorouir,    bwyd    i  wr  a  roid   ynddo   a 
bwyd  1   gaunwr  a  gaid  o  honof 

548  Trioeuu  Pawl:  Tri  ffeth  a  gaiff  dijn  dedwydd — kariad 
perffaith  a  heddychlun  fowyd  a  llywenydd  nfifol  ....  ends  :  Tri 
chydymeth  .  .  kythrel :  balchder  a  chynfigen  a  lledrad 

550       Mab  wy  mewu  bro  yn  ysdidio  a 

ag  yn  darllaia  Uyfre  llundain     .... 
mab  ni  chafas  moi  gyfaddas  Anon 

552       Ef  a  wnaeth  panton  ar  Lawr  glyn  Ebron  ....  b 

a  ]iyn  sy  ddiogel  i  frytania  Taliesin 

556  pob  llangc  yn  Jfangc  a  nwyfa  fel  Hew  &c.    Rees  ai)  Edneved  c 

557  O  buvion  kroen  eidion  a  noder  or  gore  &c.  d 

-    b.  Pan  gollodd  y  bardd  i  toraig  (fit  aeth  at  tvr  aralt)  a 
chymydog  if  arch — yr  vn  noswaith 
kwyn  am  backnai  wnai  wineiiwych  wrda  &c.  &c.     .S'.  Meirion  e 

558  Y  Haw  a  dorodd  y  llwyn     ....  / 
fal  liyn  am  dori  /  r  /  glyn  glas                         Thomas  Prys 

560  Deroganau :   Mai  ir  oeddwn  gidar  bwyr     ....  g 

ddial  twyll  y  kyllill  liirion  dyddgi  ap  Jfan 

5G2  Mar:  lleiiky  llwyd :  llyma  hat'  llwm  i  boewfardd  ....  h 

a  cbligccd  yn  iach  Leiigey  Uewelyn  goch 

565       Nid  vn  gair  gwir  hcb  foliant  ir  drindod  ....  ends  :  i 

iiid  vn  neb  kydfraint  end  a  garo  /  r  drindod  Ystydfachfardd 

b.       mae  agwedd  ryfedd  am  ryfig  buchedd  &c.    Oxa  gwynedd  k 

666  ^  erclii  march  f  Philip  ap  Sion  thomas 

Vn  0  Eoddion  ryw  Addas     ....  I 

dwy  Einioes  a  daioni  Sion  Phylip 

571  J  Edmwnt  prys 

lliniodd  merch  Loewserch  /  o  lys  i  haeldad    ....       in 
y  polion  keimion  or  kae  Sion  dd:  ap  Sienkyn 

572  jtteb :  O  dwedaisd  gam  ar  ddameg  ynghefell     ....  n 

dros  vn  nod  o  drais  a  nwy  Edmwnt  Prys 

b.  kawd  d^n  o  briddyn  /  heb  wreiddiaw  gydwaed  &c.        „         o 

c.  da  gan  ferch  gael  annerch  &c.  Anon  p 

573  Annerch  nag  annerch  genad  Dd:  ap  gwilim  q 

Marwnadeu  Ttidyr  Aled 

574  Troi  llowngwymp  ti-wy  hoU  Angerdd     ....  r 
Alwyne  dwr  Laned  oedd                                         Sion  keri 

577      Dyn  ymddifad  heb  dad  wyf    ....  j 

i  trig  Awen  tragowydd  Lewys  Mon 

580    *yma  /  u  /  ych  oes  mwy  ni  chair     ....  t 

yn  barod  uef  iu  brawd  ni  Lewys  Daron 

576      kes  lety  a  gwely  ag  aelwyd  a  than  a  thy  dd:  benllwyd       u 
mi  ges  wrthban  rliag  Anwyd  mi  a  ges  a  fynes  o  fwyd   Anon 

0^2  jMar:  gwr  cglwysig  :  Diiw  orvchaf  Edryched       Tudyr  Aled  v 


The  copjist  says  the  beginning  of  this  is  wanting. 


Triads,  Ystydfach  fard  etc.  i89 

k.  y  donn  ug  i  ddesgreibio  peth  ar  y  gwyr  Eglwysig 
58o'      Y  don  gyfanllon  gefnllwyd     ....  a 

a  thynv  hynv  o  honvn  Gr:  ap  twltir  ap  Jio: 

588  Ateh  :  griiffydd  .awenydd  finwyl     ....  b 

ai  yu  serthach  kroeso  withyd  Syr  dd:  trejcr 

591  Eisde  iv  wyf  wrth  yr  iasdan  mawr  /  y  mlas  meirig  v'an  ^c.         c 

592  Y  fferi  fawr  yn  ffair  fon  Syr  dd:  Trefor  d 
594  ^  ofyn  geifr  :  gwr  klaf  ydyw  syr  dafydd     .  .     .  e 

uar  geifi-  fyth  nar  gwr  i  fon  „  „ 

597  Ateb  :  Pa  berson  pwy  a  byrsiodd     ....  f 

Amen  /  na  geifv  na  myuod  gr:  ap  tudyr 

600  Derogan  :  Disgwyl  hanes  daliessin  g 

Dafydd  vn  gywydd  a  gwin  |  o  I'n  .  .  ag  o  fadog  .... 
daiUain  ir  wyd  brofEwydi 
a  Uyfr  gobaith  yn  iaith  ni     .     .     .     . 
er  diiw  /  n  llonydd  dafydd  deg     Gr:  ap  Jeii:  IVn  vaughan 

602       Y  ferch  feindlos  linoswedd     ....  h 

myn  y  nef  mi  awn  yn  iach  Rhobin  ddii 

605       Mae  kriig  ymhob  kwr  im  hais     ....  » 

fy  niiw  hou  fy  nihenydd  tiidyr  penUyn 

607       Y  ferch  wyl  fry  vchelwaed     ....  h 

boen  y  traed  heb  vn  oed  rhydd — nid  oes  moi  orffen  yma 

609     (^  Hyjff:  Simon  Tafurnwr  o  Lanaher  pan  feichiogodd  fo'i  chwaer 

ynghyfreth  :  ^f  Ryffydd  gynjdd  gu  annerch,  gyrraf  &c.     Gr;  Parry    I 

b.        am  Ryffydd  ai  gynydd  oi  go,  wr  gwaeledd  &c.  Boht:  Wm  ni 

GIO       Dydd  daed  fy  Ehiain  faindeg     ....  n 

diwyra  dael  dyrd  ir  iawn  Ho:  ap  Reinalld 

612  Tri  ffrif  kymmwys  wrth  Iwys  latb  &c.  Morgan  gwynn  talerys  o 

613  klefyd  oedd  Enbyd  i  ddyn     ....  p 
•     ■     fydd  dy  gael  y  feinael  ferch                         Bedof  aerddren 

615      Marw  a  wneythym  er  neythiwr     ....  q 

dyn  nis  kaiff  ond  vn  nis  kar  Anon 

618       Trees  y  m6r  trossom  wryd  Tudyr  Aled  r 

623       Ehagor  raawr  gaer  miir  gwngalch  Dd:  ap  gwilhn  s 

625  ^  dd:  nersiant  o  ddolgelle  a  Sion  kain 

mae  kain  a  deiikin  ynkyd  ymchwisy     ....  t 

a  deiipen  mor  ymdopio  Rees  kain 

626  Mar:  Sion  gwyn  Jfangc  ac  ymddiddan  a  j)hererin 

Byrflin  henafgwr  barflwyd     ....  u 

a  dawn  nag  sydd  h^d  yno  •  jj^ovlk  Prynse 

630  gochel  yn  dosd  fynd  trosdi  n  /  vnig  &c.  d 

631  Howel  [koetmor]  kymro  hil  kymry     ....  w 
yleni  iddo  Louydd                                                      Jolo  gocli 

634  J  Sion  Roberts  i  ddiolch  am  lyfr 

Y  gwalch  da  doeth  gylchdid  aiir     ....  x 

A  Roiit  Sion  Roberts  einiocs  Sion  Ph'liip 

I  639-40  The  top  third-  of  pages  27-8  of  part  i  above  is  cut  off 

641       Y  byd  rhwng  y  pedwar  bann     ....  y 

in  beneidiav  yn  enwedig  Ho:  ap  dd:  ap  'fvan 


i90  Cardiff  Manuscript  i9. 

643  fo  dJaw  dycld  rhydd  a  rViyddyd  mab  diiw     ,     .     •     ,  a 
na  bre  hydd  iia  dydd  na  dyn                               Sion  y  lient 

h.       Eydwy  yina  wr  dam^\■ain  am  hcikipll  &c.    f/n-iUm  ap  sefnyn  h 

644  J  mae  /  ii  eiste  ynghwrn  ystwj'tli  c 
a  ddvg  JT  »yeh  ag  a  ddwg  yr  wyth                                               lleydir 

b.  Atteb:  J  mae  /  n  Aros  mewn  Aonvy  i        d 

a  ddvg  y  march  ag  ni  ddwg  mwy  leydir 

c.  (Tro  yma  dy  wyneb  fenws  war  &c.)  Anon  e 

645  (Y  fvu  vchel  o  foucdd  "&c. — a  fragment  f 
b.  (Er  crystal  di-sal ;  dew  serch  :  am  enuyd  &c.  D.  Ellis)  g 
u.  A  wnelo  gam  yn  Amlwg  anffortvn  dygvn  ai  dwg  h- 

C46        er  gwahadd  gwael  radd  mi  wela  'n  bryssur  &c.  i 

b.        nid  er  bosd  nkl  oedd  gysdal-byd  &c.  k 

1-,         drwg  dybys  asdrys  a  rwysdra  kellwair     ....  I 

drwg  dybys  drsvg  a   dybia  /  diboen  i  ddyn  dybio/n/  dda 

d.  mae  gwraig  heb  ddim  gorwcgi  /n/  ddiddig  &c.  ?n 
K.         nyiii  yw  r  gweinied  pie  rawn  i  gwyno  &c.  n 

/.         (Jf  beulleeh  ddibech  /  i  /  ddaf  kwyu  dcrfyn  &c.)  o 

647  (Copy  of  a  notice  of  Quarter  Sessions  to  be  held  at  Dolgelle.) 

b.        nid  rhyfedd  gorwedd  mewn  gryg  /  ag  eithiu  &c.  &c.  p 

648  Prophicydolieth :  Ef  a  d<law  byd  briw  bron  twr  ....  q 

J  mae  lieddiw  /  ii  /  dyfod  i  bawb  fal  ir  baeddod       Taliessin 

649  Jr  tuy  gicyn  yn  y  bermo  iddo  gr:  vatighan  ap  gr:  ap  einion 

Pwy  a  waaeth  ond  vn  pen  iaii     ....  r 

Gwr  gvvyn  bendigyd  diiw  /  r  gwaith  Tndyr  Penllyn 

651   Mar:  Bissiard  fychan  .  .  yn  taring  ynghors  y  gedol, 

2Q  vii,  13§i:  Ti'isd  air  o  beth  troes  diiw/ r  /  byd  ....     s 
gyd  gobrwy  gidag  Abraam  Tudyr  ap  William 

669  Mar:  Rys  fychan  ap  Win:  a  gwenn  Annwyl  i  ivraig 

o  gorsegedol :  Torwyd  derwen  twr  teiriaith     .     .     .     .     t 
ddoeth  irfodd  aetli  i  Arfon  l.  84—?  incomplete 

662  (yfed  ar  gerdded  or  gwr  mewn  achos  &c.  Y  Llech    u 

663  0  gaatell  hnrleyh  :  Torrason  gar  bron  garw  bryd  ir  Eaiu  ocd  ....  v 

fyth  i  ni  oi  fath  yn  ol  gr:  philipp) 

b.    (Etto:  Caer  dref  pawb  addef  pob  awr  i  herlid  ....                         to 

Caer  CoUwyu  ewyn  Uawcr  cant  W.  I'h.') 

u.        (castcll  hen  gadell  a  godwyd  drwy  vrddas  &c.  Evan  ap  Edd:  wgmi)  x 

664  3far:  R.  fychan  ap  W.  a  gwenn  Annivyl  ^-c.       See  p.  659  abouc 
Er  hyd  ami  ir  had  yma     ....  « 

hefyd  nei-th  henafiaid  nef  Sion  Phylip 

669  kroeso  i  Rissiart  fychan  pan  i  Restiwyd  ynghofentri 

]fth  wlad  dfwy  gai'iad  draw  givirian  kroewswydd  ....  z 

gwr  da  mawr  yn  i  gward  mwy  Wm:  hymvall 

670  y  Rist:  fychan  :  Tair  fEordd  yt  Rissiart,  natiir  flfol  nis  gwyr  .  ,  a 

llyma  rhaii  lie  mae  Rliinwedd  Ston  Phi/lip 

G71  J  ofyn  ysleten  i  Ruff:  fychan  dros  Rist:  fychan  i  ewyilir  ^c. 

Pwy  /n  Hew  ievangc  pwy  n/  llowydd     ....  b 

am  roi  hon  aer  mawr  hynod  Hugh  penant 

G76       Y  gwyr  darfv  yn  vr.  naid     ....  C 

ach  bodd  yw  r  dd\vyrodd  eraill  Howell  Mian 

C78       birbell  ymgymell  n  gwenn  sy  ofer  &c.  d 

b,  •  mi  n  wn  liyu  a  wn  hen  wj'f  ora  nieddwl  &c,  q 


Poetry,  Areith  Wgan  etc,  /P/ 

679  ^  M>'  Willlums  person  llamiaber — /  ofi/nn  goim  ffleils 
dros  thomns  dnvijd  lloijd  o  harlevh 
AstiUl  vrn   i\v  stklio  mawl     ....  « 

Trwy  ildy.sg  wych  yt  vrdJas  gwr  John  Phyllip 

kyioyddeu  '^  hanmholietli  i  M''  irUliams  person  llann  Ahcr" 
684       Y  lieu  dii  kail  llonaid  kor     ....  h 

bi-o  hybai-ch  Aber  hebod         .   1606  .         Sion  Phyllippes 
689       Y  gwr  eiddo  /  r  goreiddiiw     ....  c 

Yt  hiroes  a  rlient  arall         .   l6og  .  Rich:  Phyllip 

694       Y  lien  wyd  or  llawn  adail     ....  d 

•     -ach  gad  kyn  toriad  dy  oes         .   1601  .         Edward  vrien 


698  hynod  yra  ganfod  lliw  /  r  gwnfaiu  grisial  &c.         him  gnif:  e 

b.  O  hir  ddylyn  gwj^n  gynhwynol  becliod  &c.    gr:  ap  Edioard  f 

c.  (0  ganlyn  gwyn  drygioni  bechod  i%e.         D.  Ellis  .    i~6.j)  g 

699  J  ofyn  gwn  i  Hugh  morgans  person  o  Ian  Enddwyn  iros 

Hugh  Jones  :  Y  prelad  pwy  wrolach     ....  /t 

dan  gob  yn  Esgob  in  iaith  Gr:  Phylip 

700  J  ofyn  dwned  i  Sion  tudyr 

Sion  air  piir  synwyr  parod     ....  i 

dod  y  ddaii  a  dedwydd  wyf  Edmwnt  Pryss 

710       Mydr  om  pwyll  medrai  om  penn  Tiidyr  Aled  h 

713  Mar:  Syr  Sion  ivynii  Jfangc  o  icedtr 

Braw  kymrwn  briwo  kynirv     ....  I 

dilw  iessii  ai  dewissodd  kadwaladr  kesel 

719  Mar:  Rys  or  towyn  .  Dyn  wyf  ni  cliais  bod  yn  wych  ...        m 
dros  gof  bedf'ai  deiroes  gwyr  Deio  ah  Jfan  dv 

722       Y  fvn  o  liw  addfain  Ian     ....  » 

hyd  djdd  farn  i  ti  hawdd  fj'd  Anoii 

724  (Cywylydd  yn  nydd  ac  yn  no.s  iaith  sur  &c.       D.  Ellis)'  0 

725  Dy  di  /  r  byd  wyd  ar  y  bai     ....  p 
nag  im  dynion  ond  ennyd                  Dd:  ap  Jfan  ap  Owen 

727       Gwae  fi  na  wydde  /  r  /  forwyn  Dd:  ap  gn-ilim  q 

730  Prydyddion  mwynion  syn  myny  addvsg  &c.      kad'r  kesscl  r 

731  Araith  wgan:  Dav  wr  oodd  yn  meddiany  kymrv  beubaladr 
nid  amgen  nag  Owen  ap  Owen  gwynedd,  yngwynedd  A  rhys  ap 
tewdwr  mawr  yn  nhehaiibarth  y  rhain  nid  oeddynt  yn  gytvu  ai 
gilydd,  nar  ddwy  wlad  ai  gilydd  .  Yno  i  gwnaeth  Owen  ap  Ow: 
gwynedd  ginio  mawr  ag  a  wahoddodd  y  wlad  yno  i  gid  i  fPiins  ai 
gyneseiflefi  i  frodyr  maeth  ai  denantied  ....  ends :  ag  i  doethon 
adre  a  gown  o  felfed  koch  am  bob  vn  yn  dybycacli  i  ddav  fnrchog 
vrddolion  nag  i  wyr  men  /  a  fae  yn  uegese  Ag  yno  i  gadows.-^ou 
yr  haelioni  ar  kadernid  ymhowys  Ar  bonedd  ar  tylodi  yngwynedd 

737  jf  ofyn  march  i  syr  Jiisiard  lioclai  0  sir  fon 

Doe  i  kenes  y  mynwos  mor     ....  s 

aur  gleddai'i  mawr  i  arglwydd  nion  Robin  klidro 

740  Gorffowys  heb  cliwy.s  na  chwant  y  sidiav  &c  t 
b.       Or  llydw  in  gwnaid  or  Ihvydwedd  diibridd  &c.                    u 

741  llyma  ddechre  llyfr  y  Suith  blaeined :  Satwrnws  yw/r  llained 
ycba  or  saith  i  mae  hi  yn  sych  ag  yn  oerfelog  &c. 


i92  Cardiff  Manuscript  i9. 

742  h.  liymod :  Gvvu  aclios  am  gwanychai     ,     ,     .     ,  u 

i  kafFel  yn  y  kyffion  gwen  v}  gr:  ap  Jeu:  U'n  vychan 

744  J  ofyn  kyngor  Wm:  llyn  am  gany 

Er  medry  kany  hyn  kwyna  /  n/  fydrwydd  &c.    S.ffylyb  b 

b.  Y  nvdd  lloer  ncwydd  /  ar  naw  ar  y  glocli  &e.  c 

c.  ni  wnel  gyngor  ragor  rliag  y  Ehygam  dwyll  &c.  d 

745  f  ofyn  main  melin  :  Pwy  oil  a  gair  pell  i  gyd     ....       e 

traenssiwr  o  faen  trwynsor  fydd  ||     ?  incomplete  .     Sion  keri 

Jr  llong  yn  nyfi,  IsSl  .  [i600-3=1o97  in  text]. 

747  yn  duw  ynu  cyn  hyn  cynhenwyr  trowsion     ....         / 
y  nyfi  hafn  a  fo  lion  Sion  phylip 

b.       Dyro  diiw  heno  dy  henwi  sy  bwyll     ....  g 

fawr  dew  fol  i  fan-  dyfl  Rich:  Phylip 

e,       duw  ner  ai  faner  i  gyfiowni  hyn     ....       Mob:  ap       h 
na  alio  spaen  .  .  nai  dynion  niwed  inni       ho:  ap  morgan 

748  llyfr  desdni  [^desliny~\  :  Y  mab  aner  dan  avwydd  y  miharen 
0  hanner   mawrth    &C.  one  page  only,  the  rest  is  lost. 

749  Mol:  y  kicminwyr  ar  chwaryddivn 

Y  gwyr  a  wnair  gaer  ya  well     ....  i 

kerdiwch  ag  na  choeliwch  i  Sion  ap  hoicell 

750  Mair  a  weryd  morr  wirion     ....  h 
yn  arddwyr  hwyr  yn  wyrda              gr:  ap  J.  IVn  vatighan 

T51  jf  ofyn  telyn  i  Ed:  Sirck 

y  kerddor  ievang  hirddoetli     ....  I 

dyro  Edward  y  drydedd  ?  Syr  Dd:  trefor 

755       Mawr  yw  dysg  yno  mae/r  da  Glilor  glyn  m 

758  Ateb  :  Ehyfedd  fv  draw  arfeddfyd     ....  n 

o  daw  /  !•  hynt  hir  daro  a  hwn     Ho:  ap  dd:  ap  Jeu:  ap  Rees 

760  ffydd  Riifain  fii  addoli  /  r  /  pab  &c.  Die  hmos   o 

b.  famod  sy  /  n  /  dowod  /  am  dy  wedd  derfyn  &c.      hittv  gr:  p 

761  ni  bydd  hid  kariad  kowirwedd  dawn  hoen  &c.  morys  dwyfech    q 

b.  Ay  blant  ni  thalant  nocth  eiiUin  drossod  &c.  r 

c.  03  miirsen  goegen  mewu  gwegi  mowrfalch  &e.  s 

d.  pan  fo  /  !•  byd  i  gyd  hcb  na  galld  na  bron  &c.  t 

e.  ni  bv  /  r  /  arian  man  yrioed  cyn  brined  &c.  u 

762  At  the  Quarter  Sessions  held  at  harSlech  on  April  8th  1604  "  lewis  david 
lloyd  of  brithdir  in  the  county  of  Merioneth  is  admitted  licensed  and  allowed 
,  ,  .  to  keep  Alehouse  or  typplinge  house  .  .  in  his  newe  mansion  "  &c. 

b.  Mae  /n  /  rhydd  i  forwyn  mae  /n  /  rhad  .  .  ymddifEn  i  chariad  &c.  v 

703  y  llangk  yn  ifangk  fo  /  n  /  yfwr  dan  armio  daw  /  n  /  onnod  kwmnhiwr      w 
yn  hen  a  fydd  hyn  sydd  Siwr  garw  deitl  yn  g.irdodtwr     .... 
ond  Win  i  gyffin  .  .  ddarfod  i  dda  /  na  ffaid  hwnn  a  ffyteinia    gr:  hafren 

b.  gr:  wyd  brydydd  0  bryd  hoe\r  efrydd  /  hafren  &e.  /'yffin  .v 

c.  J  bibell  dobaka  :  Rhown  giisan  diddan  ir  deth  o  fan  bridd  &c.  Jiis:  P/i;  y 
764       mae  datt  Kyw  ddagraii  Rwydd  wg  o  ddwyran  &c.       Oweti  dailiwr  z 

b.  ni  wnar  glasdwr  dwr  ond  eiriach  y  da  a 
a  rhoi  /r/  dyn  yn  afiach  &e.                                                Rich  Ph: 

c.  pan  fo  sion  gyfion  ai  geg  yn  dadwrdd  &c.  Anon    b 

4.       plas  mawr  ymaelawr  wedi  ymylio  a  choed  ...  c 

Teg.in  drwg  iwr  tny  gwyn  draw  ,, 


The  Book  of  Bcsliny,  Poetvij  etc,  i93 

"6  j       Pivy  go;lta  .  taera .  diharcb  .  .  air  Ayn  ui  wyr  einla  i  neb     7?,  hain  a 

b,  Aleb :  wrtli  edrych  fynych  ar  fannaii  y  gwir     ...  b 

y  byd  pie  byunag  i  bo  John  phi/ip 

c.  Rhy  lau  wyd  aniau  rhy  dynei  deiriaii  &c.  &c.              Jii.is:  Pliyllp  c 

706  llyna  air  per  Uanw  /  r  pot  &c.                                                           Anon  d 

b.  pob  gwlad  a  gerddais  pob  glyn  pob  inaenol    ...  « 
dolgelle  sydd  ore  i  ddyu                                                                        „ 

c.  7  Sionap  Ten:  Tuder 

er  gwelod  merched,  er  raedd  er  kordde  &;.               ffoulhe  prysse.  f 

d.  da  o  had  di  wad  da  wedi  dy  waed                                           Itiss:  Pli;  g 

707  bvm  gaun  wenu  .  Seren  .  is  irwydd  a  bron  &o.        Rob:  ap  ho:  ap  mor:  h 

b.  ffei  or  gwr  yn  siwr  Anfesurol  sereh     ....  i 

dduwUyn  yn  i  hen  ddillad  Robin  tho: 

c.  dyro  i  hon  rhag  dirwy  halld  &c.                          Rob:  ap  ho:  ap  morgan  k 

7G8  II  Jc  bardd  du  :  bardd  diffaith  kaunwaith  kauuwii  i  anglod  ....  / 
rhoi  mae  i  enw  yn  rhimynwr                                                           Anon 

769        gwyl  gweu  ail  01*en  liw  /  r  lili  t'owr  /  fai  arall  }'u  wisgi  &c.       „  m 

b.  Jr  dybacho  :  deylen  dro  feleu  i  drafaeliwr  byd  &c.           torn  John  kali  /» 

c.  Rhoes  tomas  dorwas  y  deri  geirwon  &c.                          Sion  Phylip  o 

d.  dyfeisiodd  niynodd  niwyuwr  yw  tomas     ....  p 
kyn  grined  sycUed  a  Sion                                                     Itich;  Phylip 

"70,  771c,  7786.  Englynioii  aniweir                                                               Anon  q 

771  darffo  kyrywsio  kur  ysig  a  ddaw  /  y  ddiod  sy  ffyrnig  &c.             „  r 
b.       lledrata  a  fedra  fi.  a  gyry  /  o  gornwel  i  rwystli           iho:  Sion  kati  a 

772  Er  athrod  Uiw  J  r  j  6ii.  lloer  wenu  na  choelia     ....  t 
honn  ni  wyr  fod  hj'n  ar  fai                                                             Anon 

b.       mogel  ddilyd  dyn  anysdig  &c.                                                            „  u 

Selected  portions  ofch-tdiiv  Cywyddeu 

773  y  gwr  llwyd  a  geirie  Hen                                                        'J'lidyr  Aled  v 

774  gwu  haws  ydoedd  gan  savvdwr     ....  w 
gidai  gortf  a  gado  gweu                                                          *  *  *  *ll 

775  ua  chais  ar  gwr  aawych  iawn  &c.      -  S  lines  x 

b.       y  soweth  nos  o  afiaf     ....  y 
y  vu  ag  vn  yno  i  gyd                                                     IJd:  ap  Edinwnt 

711       Tros  ial  i  tores  heiilweu     ....  z 

sori  diiw  syrhaywyd  ial  • 

778   Concerning  a  certain  "  gent."  who  beat  his  wife  maliciously  a 

780   (y  clock  :  Cleppiwr  olau  clocciwr  cloeeyu  do  cliccied     ....  b 

i  dirwini  di  r  einioes  W-  -/i) 

b.       (Prudd  iawn  wyf  or  prudda  &o.)                                                Ation  e 


MS.  20=  Ph.  15696.  PoETKY.  Paper;  10  x  6|  inches ;  448 
pages  /written  circa  1636  (p.  328)  ;  bound  in  leather. 

The  margins  of  this  MS.  have  been  repaired  throughout  and  the  text  is  imperfect 

The  following  names  occur  in  the  margins  :  William  Vaughan  Caer  Gay  (p.  Ill); 
Gr-  ICllis  (pp  161,  226,  24.5,  &c.) ;  Jacob  Ellis  and  Howell  Ellis  (p.  194); 
Gw'en  Ellis  (p.  369)  ;  EUicius  Wynne  (p.  370)  ;  John  Lewis  Pen  gweru  is  y" 
owner  of  this  booke  (p.  278);  Maddam  Ann  Lewis  her  Bookc  (p.  204)  ;  Thomas 
Owen  (p.  369). 

1  A  fragment  (^  lines)  ending  : 

ar  bawb  affoed  hir  /  i  /  bych  Gr:  gryg   d 

h.       A  welai  neb  a  welaf  /o^"  .f/'"''''  e 

y  985G0.  •  ^ 


i94  Cardiff  Manuscri'pt  20, 

Mol:  Jeiian  ap  Einon  o  chwlof/ 
?,       Pwy   sy  o  rym  yn  pasior  iaith  folo  rjoch  u 

5       ^euau  ddewr  o  fiawn  /  i  /  dtkwn     .     .     .     ,  /; 

yn  gydernid  ywn  byd  b[yltli  Jen:  waed  ta 

1  J  R.  ap  ho: — Ehew  ysgweiriaid   Rys  gwrol     ....  c 

*****  dy  oreyro  Rys  ap  IlcinalU 

Marwnadeu  Mr  Elice  Cadiu&lader,  (-isgn) 
9       Tioes  daw  vwcli  mor  tristwcli  maith     ....  d 

llew  vnniau  ai  llawenvdd  huiv  mathiw 

12       Bav  trwin  yw  byrad  term  oes     ....  e 

yw  enw  del  enakl  Elis  Sion  phijUp 

16       Heddiw  mae  kvyn  'heb  ddim  kvdd     ....  / 

aeth  i  wind  duw  goeth  *  *  *  Inicjli  1  pennant 

20  J  Rob:  Wynne,  J.  Hwcks,  a  O.  Ellis  i  ofyn  .  . 

ewmpnieth  i  D.  llwyd  ap  Rys 

Y  trywyr  doeth  trwy  air  da     ...     .  r/ 
*  *    a  glan  ai  ffinagl  wyd  ||          (\.  32.) 

21  Mar:  Elis  fy chart :  Mae  galar  yma  gwelwn     ....  h 

gwir  ddvw  wyn  giaddiai  i  enaid  Hvw  machno 

24  jfr  doctor  Elis  :  Ky  w  eryr  y  kowiriaid     ....  i 

ath  evro  yn  ben  wytbran  byd  Gr:  llwyd  ab  iefan 

26  J  syr  Rich:  gethin  :  Oer  oedd  weled  vrddolion      Gvto  or  f/lyn  k 

28  etto :  ]f  mae  glaw  am  a  glowais  „  „      / 

30       Gwyddom  dewi  a  goddef  iefan  gethin  m 

32  y  ofvn  milgi  mevrig  ab  Rvs  ap  7io;  hoetmor  o  Ian  rwst 

Mawr  iawn  ith  gar  meirionvdd     ....  n 

a  dvacli  ydiw  dy  eythyr  tvdvr  penllvii 

33  Nid  ta  bagio  da  .  bob  dydd  beb  *  #  #  &c.  o 

34  jf  ofvn  milgi  Heicellyn  fychan  o  benllech 

DJewylyn  a  Uiw  alarch  /  amhorgan     ....  n 

am  llowrodd  im  llaw  arall  Howel  ap  Rinallt 

36  y  ofvn  taru)  Reinallt  ap  gr:  ap  bleddyn  o  ivyddgrig 

tair  anerch  atoch  Reirialld     ....  « 

eryr  y  twr  er  y  tarw  tvdvr  pcnltyn 

37  J  Jthel  a  Rvs  meib  Jev:  fvchan  o  bengwern  yngharchar 

Mawr  yw  dy  wrtbiav  yr  owron     ....  r 

kai  glod  am  ddyfod  ar  ddav  gr:  nanav 

39  Kow:  kymod  i  gr:  ap  Rvs  (o  Rug). 

Grvfivdd  o  ddolvdd  alwen     ....  s 

ai  kred  mai  kowir  ydwy  Hoicel  hilan 

41  Kow:  kymod  iefan  fychan  ab  iefan  ab  adda  a'r  bardd 

Sain  kristoftr  a  fv  yn  offrwa  gvto  or  glvn     t 

43       tri  oedrau  hoy  wlan  helynt  doghtor  John  Itent  u 

45  Mar:  Howel  y  farf  a  Mallt  i  wraig 

Y  ddevddyn  a  ddiweddwyd     ....  v 
*  *  *  eb  wanhay  meibion  howel                     Rees  penardd 

47  f  dd:  ap  singkin  :  kanos  daed  kynes  dadail     ....  w 

wyth  goed  advw  ath  geidw  di  Tvdvr  pcnUyn 

49  A  fragment  {sixteen  lines)  ending  :  ^ 

ar  glod  ir  marchog  or  glyn         gr:  Ihoyd  ap  dd:  ab  cinion 


Podnj  hy  virluus  Authors,  iOS 

h.  Mnr:  syr  (jrvffydd  fyclian  {o  Ddcndchvr  ijinhoiris) 

Mi  a  rodiais  <ly  frodyr     ....  ct 

jjcn  gr:  .   .  a  las  .  .  .  pen  raith  ar  locger  faitb  a  fv   .  ,  . 
i'y  ngliarwr  nith  gyngliorais 
imddiried  i  seined  sais     .... 

dial  am  dwyll  dalm  a  dvr  dd:  Ihci/dab  ll'n  ab  gr: 

52       llwyddiant  Uwyr  anwant  llpirel  llv  esegks  &c,  b 

b.       Grida  ag  yn  a  gcidw  gwynedd  Tvdvr  aled  o 

55  J  ddiolch  am  bavn  i  dd:  o  isaeron  ^' ynghyfair  llan  Uyr" 

Hirhoedl  afo  im  lieiyi-     ....  '  d 

*  *  *  fvr  anfteg  a  roes  deio  ab  iefan  dv 

57  Y  Haw  ariun  :  Er  treilio  pvnt  yn  Uvndain  Gvlo  r  glyn  e 

58  Mar:  sion  eos  :  di-wg  ir  mab  a  drigo  yn  ol  dd:  ab  Edmiont  f 
61  Y  gwT  ar  war  y  gareg  Gv:o  r  glin  g 
63  Mar:  Tho:  gr:  ab  nigkolas  a  las  yn  y  maes  ymhenal 

Ymlvvyddyn  yr  ymladduyr     ....  h 

i  dawr  eden  dewr  i  adwodd  dd:  llwyd  ah  IVn  ab  gr: 

65  Mar:  Tho:  ab  roesier  fychan  a  las  yn  y  macs 

ymanbri  :  Y  maes  grymvsaf  o  gred       Leieis  glyn  Itothi   i 

67       dawns  o  bowls  doe  in  esbeiliwyd  gvto  r  glyn  k 

70  Mol:  mari  Lewis :  y  wraig  eirian  ragorol     ....  / 

yw  thai  y  -wraig  ddiwartb  bou  Hughe  penant 

73  3Iar:  John  pilsdwn  aer  Emral  .  .  braiod  hyna 

syr  Roisier  :  blin  ydiw  gan  blaenedav     ....  in 

ar  hoi  iief  ir  hwn  aeth  Rys  goch  glyn  dyfrdivy 

76  Mur:  Ho:  ab  R.  o  rvg  :  dvw  gwyn  er  digio  enjd     T,  Aled.  n 

78  Kow:  yn  kanmol  kivmpniivyr  achwryddion 

y  gwr  awnai  r  gair  yn  well     ...  o 

yn  ardvvyr  bwyr  yn  wyrda  gr:  ap  IV n  fychan 

79  Y  gwr  vwcli  ben  goriwcb  byd  .  dogtor  John  hent  p 

81  f  fair  ■  kelenig  y w  kael  einioes     ....  q 

syber  i  fynvves  abram  JLotvdden 

83  howydd  a  gad  .  .  ar  fedd  Gronic  lien 

prvddlwin  ywr  kortf  priddlyd  "  John  kent"  r 

86       Mae  vn  kvn  yma  yn  kynal  gyto  r  glyn    s 

88  jfr  xii  abostol :  Prj'dv  awna  mwya  mawl  jfolo  goch   t 

91  how:  yr  ysgol  o  saith  iceithred  y  drigaredd 

blin  yw  trailed  rod  ar  hwn  y  doghdor  John  hent  u 

95   V  milwyr  :  pan  angall  na  ddevhiilhvn     ....  v 

ar  llv  yno  ir  llawenydd  syr  dd:  trefor 

98  fsyr  Wm: gr: — Mynvdd  yr  havl  mae  yn  ddv  yrhawg  ....     w 
onid  vn  ada\'  wyneb  Lewis  mon 

100  JRys  aptcfi — ssyr  bwn  ncrth  dragvvre  wrth  drangk    tvdvr  aledx 

104  J  syr  S.  salbri :  Y  Hew  braisg  Haw  a  bar  on     ...     .        y 
yn  farchog  hen  fry  ilh  kair  sion  tvdvr 

106  J ofvn  maini  meline  gan  '■'•  mustar  fivic  morgan'' 

y  twr  vchaf  or  trichant     ....  s 

a  choffa  i  bwyth  chwe  fcib  winn  Leivis  menai 

^09       Evrwn  gerdd  gidar  vn  gaingk     .     ,     .     ,  a 

#  *  »i  whv  rwng  y  tri  aiitrcli  JLowdden 


iQQ  Cardiff  Manuscript  20. 

Ill  Mar:merch:  dwys  vm  som  nad  oes  vni  sercb     •     •     •  « 

VQ  wvch  oedd  yn  i.acli  iddi  "  ai  karodd  ai  kant  " 

113       Y  Hong  tan  y  fantell  liir     ....  h 

ynierodres  raor  adcef  ,     .  Rohin  ddv 

115  J  [iyj-]  Rys  ap  T. — fo  naetli  y  fran  i  nyth  fry  ,  .  .  .  c 
bovvyd  och  iaitli  bid  vwcb  cbwech  J^cfan  devlwyii 

117  Mar:  Gr:  ab  llywelyn  ab  gvtvn 

duw  yn  afrwydd  ar  y  flwyddyn     ....  d 

anffawd  i  ddydd  bravvd  na  ddavv  U'n  ab  gtlvn 

118  Mar:  Ow:tvdvr:  brvdio  i  bvm  brvd  b^  wivv     ....        e 

ar  ynys  hoii  or  vniaith  Robin  ddv 

120  f  geisio  Howel  dabian  ab  Rys  allan  o  raglan 

mawr  ywr  dysg  yno  maer  da  Gvlo  r  glyn  f 

123  Atteb:  Ryfedd  ydiw  orfeddfyd     ....  g 

o  daw  rag  hir  drigaw  hwn  Howel  dabian  nb  Rys 

124  J  Rys  ab  sion  o  lyn  nedd  pun  fy  ef  yn  i  drwbieth 

band  hir  na  welir  ond  nos     ....  h 

o  bydd  wrth  fy  modd  i  bo  ierwerth  fynglwyd 

126  Etto:  y  Uin  aeth  i  lyn  nedd     ....  i 

ar  law  Rys  riwioii  yrbain  Lewis  glyn  kothi 

128   Ykwn  llwydion:  pwy  yw  degrifwch  Powys     ....  k 

o  daw  ir  iarll  dv  orron  dd:  llwyd  U'n  ab  gr: 

130  jf  ofvn  2filgi :  Karw  sercb  y  kowiriaid     ....  I 

dy  gar  a  diolch  dy  gwn  Rys  gock  glyn  dyfrdwy 

132   Y  llong  :  anodd  vm  roi  hawddamawr  iologochm 

134  jfr  neidr :  j  gwr  sydd  ar  y  groes  ir  waed     ....  n 

om  gwenwyn  oU  gwna  fi  yn  iach  j^.  gethin  ab  J.  ab  lleision 

136  Mar:  y  saith  a  fo  farw  or  nodav  yn  yr  vn  wythnos 

yngloddaith  :  sori  o  ddiiw  pen  saer  i  ddwyd  ....         o 
vn  blaid  nef  in  blodav  ni  Robin  ddv    • 

138  Mar:  tomas  ab  Robert  gr:  ab  Rys 

gorav  tref  gariad  ryfawr     ....  p 

duw  mawr  yw  enaid  amen  wiliam  llyn 

140  jf  sion  wyn  ab  kadwaladr  or  Riivlas 

dev  beth  er  nad  ynt  debig     ....  q 

heb  wahanv  i  bo  i  heinioes  simwnt  vychan 

143  Ykledde:  ryir  wyd  gyflyd  goflyn  Dd:  ab  gicilym  r 

144  J  ofvn  kymod  Lewis  ab  O-w:  am  heirig  o  fon 

Adda  yn  gyfa  a  ddvg  afal     ....  s 

o  dir  men  draw  im  einioes  Wiliam  llyn 

147  f  ofvn  kymod  kadwaladr  y  klislie 

y  Hew  kyfion  He  i  kofir     ....  t 

i  bertbyn  i  chwi  yn  borfchor  tomas  prys 

149  kow:  dychan  i  dd:  ab  Edmwnt 

Mae  llwdwn  yma  llednoetb     ....  « 

dyfredd  fo  diwedd  y  dai  gvto  or  glyn 

150  Mol:  a  chy rigor  i  domas  fachan  o  hafod  y  maidd 

yn  i  drwleth  :  yr  bydd  difalcb  hardd  dyfiad  ....  v 

diamav  atb  dyn  domas  morvs  berin 

153       Genav  r  glyn  towyn  minteicedd  adroes  dd;  iianmor  w 


Poetry  hy  various  Authors.  i97 

155  J  Hari  vii :  Hai-i  f renin  y  gwinwjdd     ....  a 

ag  y  fFoed  fylly  a  fo  Dd:  Uteydab  U'nab  gr 

157       Kledde  anai  ase  yn  ysig     ....  h 

■      gwraidd  oedd  trigaredd  iddaw  „  „  „ 

1 50  IIoI:  Mr.  Robt.  xoyan  o  gcssail  gyfarch 

Gwr  sy  liael  gias  a  helynt     ....  c 

cadernyd  av  foywyd  fo  John  philip 

162  Mar:  Wm:  gr:  or  penrhyn  a  Elis  Prys  o  bias  Jolyn 

ILyndain  fdaiu  afaelwych     ....  d 

,  ddavouL  ir  ddav  enaid  at  harodd  ai  kant 

1G4       Y  ceivw  mawr  cair  i  medd  Tvdiir  Aled  c 

169  Mar:  Ow:  gr:  ab  moris  ofionydd 

Pa  ryw  ddirnad  piiidd  oerni     ....  / 

brevdeg  i  fro  bradwys  morys  dwyfech 

171  JiOic:  hymod  Mr.  Wm:  gr:  o  garnarfon 

Karnarfon  hen  gofion  gwyr     ....  g 

ar  Haw  genych  f aril  gwynedd  Win:  llyii 

171  Mar:  S.  gr:  o  lyn  :  Pa  angav  loes  pa  ing  lid     ....         h 
taled  yw  enaid  tilytli  3Iorys  dwyfech 

177    Y fenn  :  Wrtli  henwi  kyfreth  anael     ....  i 

gyrr  fenn  ith  gar  o  fionydd  Wm:  llyim 

179  _f  ddiiw  i  ofvn  Jechyd  i  domas  Jftaetcher 

y  gwr  sydd  yn  gorseddv     ....  k 

oi  radd  yn  gymar  iddo  Huiv  Roberts 

183  ^r  5  brodyr  o  fon :  Mi  a  wn  draw  myncd  i  rwyf  ....  / 

einioes  (awr  yun  ynys  fon  Rys  goch  glyn  dyfrdwy 

184  Eira  mynydd  blin  yw  /r/  byd     ....  m 
ydiw  /  r  /  f  fangk  heb  gyngor                 See  Myvyrian  pp.  543-4 

187  Mar:  Gr:  Madrvn:  Y  gwr  gwynn  vwcL  gwyr  gwynedd  ...      n 
sy  wr  fylli  oesswr  a  fo  Wm:  llyn 

189  J ofyn  korti  kanv  :  Sieffiai  ail  esai  i  fFraink       Gutor  Glynn  o 

191  J  ofvn  meinl  meline  :  iy  llawnfryd  liyfryd  oedd  hyn  ....     p 

ir  tri  frv  a  ddyry  yddav  Gr:  Hiraethog 

194  f  syr  Rys  Gr: — Awn  i  wynedd  yn  vnion     ....  q 

gan  oes  aed  ar  gown  i  sion  sion  tudyr 

196  Mar:  Elis  Price :  Torrw}'d  om  perllan  Cavriaith  ...  r 

^  lys  y  uefol  ^essv  Tho:  Price 

199  Mar:  Mr.  John  Hwohes  o  gonwy 

Vn  dan  faich  yn  dwyn  i  fyd     ....■'  * 

.  yn  iach  Hwks  galon  wych  Iiael      W.  vachan  ne  vn  trosto 

202  Hiiw  nvdd  fab  dafvdd  dy  ofvn  am  rodd     ....  t 
.  .  .  ai  chwaer  rwydd  chwi  ai  rhoddwch  || 

203  II  i  ryw  sion  i  marlieis  iaitli  u 
rhaed  dda  amhredvdd  ddwy  waith     .... 

ai  cadwo  /r/  cprff  cvdewr  cain  John phy lip 

205  Mol:  Bob:  wynn.ap  John  ap  wniffre 

y  gwaed  hael  o  goed  holaelli     ....  v 

a  hir  oes  foch  einioes  eliwi  Huto  Machno 

208  Mar:  Elin  Salbri  o  frynn  sylltv,  llanrwst  ,  1577  ■ 

Mawr  yw  cwyu  am  wraig  liynod     ....  w 

fo  rannodd  nef  ir  enaid  Johfi  Phillip 


i08  Cardiff  Manuscin.pt  20. 

211  kroeso  i  Rich:  Hughes  ir  hala  ag  i  nfijn  newudd  am 

gamten  Salbri  SfC. 
Duw  yn  dy  bart  Eicliartl  wr  rosyn  waetwyr     .     .     .     .      n 
rliag  kael  arno  steinio  i  stad  feu:  lloyd  Jeffrey 

212  J  Dd:  ap  feu:  ap  Einion  pan  fv  yn  njfelu  yn  Hon 

y  blaena  o  bobl  wynedd  Dd:  nanmor  h 

216  J  Ow:  Ellis :  Y  Hew  glew  a  ynill  glod     ....  c 

i  miuav  ai  damvnodd  ?  H.  TT^. 

217  f  foris  wynn  :  fyiig  wine  farch  fwng  nwyfvs     ....  d 

in  kynal  ar  ian  konwy  Sion  tvdr 

220  J  nyivbwrch  :  Hawddamawr  mvreinwawr  maith     ....       e 
or  graig  faeii  j'mor  groeg  fo  Jeu:  dew  brydydd 

222  J  ojyn  elyrch  :  Tomas  andras  ar  windref     ....  / 

fy  elyrch  er  deg  march  dvg  Deio  ap  JeH:  dv 

224  Anercli  nag  .'inercli  genad  Dd:  ap  gwilim  g 

226  3Iar:  r  hen  Thomas  Salbri     1li<)0 

Trist  (yw)  ir  beirdd  troes  duw  r  bud  Gitto  or  glyn  h 

225  Cadw  r  gyfraitli  faitli  yr  wyfi,  yn  gaduni  &c.  Anon  i 

227  J  oJyn  givn  i  S.  wynn  ap  had''  or  rhiivlas  gan  Immjf:  T, 

0  fodelweiddan :  y  karw  ifank  araf  wych         Sion  Tiidr  k 

229  J  Rys  ap  sion  o  lyn  nedd  pan  oedd  yn  i  drwleth 

Pwy  ar  dafod  pvr  difai  jfer:  fynglwyd  I 

231  etto :  Bardd  ydwyf  yn  bryddwydiaw     ....  m 

dy  droi  Rys  or  didro  i  rwyd  „         „ 

233  Mar:  Rys  Ihoyd  ap  gr:  ap  einion  or  gydros 

Troes  y  niwl  tros  hen  aelwyd     ....  n 

glaia  avr  yn  y  golav  nef  Lewis  mon 

234  f  mastar  Robart  ap  Rys 

y  Hew  per  eiirlliw  ar  brig     ....  o 

devddengoes  kyn  dydd  angay  Rys  ap  Eingan 

236  J feib  Mred:  ap  Ein : — pa  wyr  a  gawn  yn  Haw  llytlivr   2\  Aled  j} 
239  Mar:  Rys  amred: — Trwm  fv  Hf  trem  fal  afonn  „  q 

241  J  dd:  ap  sienkin: — Can  nos  daidkynnesdadai)  &c.    11.  1-6  only  r 

242  f  Howel  ap  Eingan  ap  Howell  coytmor 

Howel  wyd  hael  liyd  fedd     ....  j 

iich  enfys  ar  i  chanfed  Jcu:  llwyd  brydydd 

244  f  Ro:  hen  o  Salbri:  Master  Robert  rymys  dribwrdd  T.  Aled  t 

246  Sheffrai  aif  o  sai  i  ffraink  &c.  a  fragment,  1.  1-18  .  u 
h.  A  table  of  the  ancestors  and  descendants  of  Sir  Howel  y  fwyall 

247  7  Rys  ap  Eingan  vachan  ;  Eys  agynal  rwysk  Einion  ....    v 

nesa  i  fair  annes  a  fo  Jeu:  lloyd  brydydd 

248  Some  of  the  descendants  of  Ednyvet  vychau  ic 

249  3far:  Mred:  ap  Jeu:  ap  Rhobert  1523  . 

Wyth  anab  aeth  i  wynedd     ....  x 

poed  ar  Kan  pedair  oi  enaid  Lewys  Daron 

252  Nis  genir  nis  ganed  ail  veniis  drwy  holl  gred    .     .     .    ,  y 
ked  a  rliyw  da  iddo  Hugh  machno 

253  Mar;  Annes  wen  gwraig  W.  Williams  o  gwchwillan 

Ocr  yw  dylyn  ar  dalaith     ....  s 

■f  amies  wen  yuo  svdd  Simwnl  Vaughan 


Podry  by  various  Authors. 


i99 


Thomas  Prys 


Hoicel  gcthin 

Jefan  Tvdyr  penllyn 
Jfan  tvdvr  penllyn 
Howel  up  Reinallt 

JLeivis  mou 
Tvdyr  penllyn 


255       Gway  a  roddo  uiJ  gwreiddiacli 

yn  /i/  plitli  yu  vn  oi  plaid 
259  f  Sioii  amredidd  ah  Jemn  o  fionidd 

Od  air  iiifo  devviion     .... 

OS  a  fy  uicndith  i  sioii  Robin  ddv 

261       Mae  pren  yu  y  klenenav     .... 

lieb  f'alliunt  i  bo  felly  3Ioris  ab  Jvan  ah  Einiaimi 

201  J  hedn-ar  o  fcihion  liys  ap  howvl  ap  madog 

May  brig  o  bendeMg  dv     .     .     .     . 

pedr  bayl  ywr  pedwar  hyn 

f  Jvan  ap  Robert  ap  mredydd 
266       y  bar  vchel  lieb  rychor     ,     ,     , 
eto  i  del  iti  dalaith 

207       y  ryswr  hir  i  asen     .... 
klocluly  hoU  gymry  ai  gwyr 

269       y  gwr  vchel  i  grechwen     .     . 
ar  arf  wen  eyro  i  fonwes 

271  J fredydd  ap  Jefan  ab  Robert 

J  mab  ai  glvst  ym  hob  glan     .... 
llidia  drais  Haw  ddyw  drosoch 

274  Jr  hen  T.  salbric :  Mi  wa  He  imav  yn  llys 
oesoedd  yn  ben  swydd  ddyrabech 

276  J  ddanyos  pie  i  rhoes  T.  hen  o  salbri  i  ferched 
di  alaeth  Iv  dalaeth  fon     .... 
a  byw  fo  /  r  /  iach  heb  farw  vn  dd:  ap  Edinwnd 

278  k.  hymmod  rhivny  hadwalader  price  ai  gefnder 

cadwalader  pirs :  y  ddevgar  foneddigwaid     .... 
a  mil  a  ddowaid  amen  John  up  Itn  ap  Gr: 

281  _f  sir  sioH  winn  ifanck  pen  aith  i  frainck 

S''  Sion  aer  S'^  Sion  eryr     .... 

a  duw  gadarn  ach  dwg  adref 
28  i  Mol:  IVni:  Winn  syrrif  sir  ddimbech 

Y  gwynn  bob  awr  ag  cnnyd     .     . 

myno  duw  mwy  na  dwyoes 
288  Mar:  watgin  op  Edu-ul 

Mae  ocrni  dwys  marw  vn  dyn     . 

i  wlad  nef  i  gartrcf  dvw  gwynn 
292  Yr  cos  fwyn  ayres  falch  .  .  . 
295  Mar:  syr  sion,  ivyii  ifangk  .   'l6i/f 

br.\w  kymrwn  briwo  kymrv     .     . 

a  dvw  iesv  ai  dywisodd 
300  Mol:  mest:  hiiv  gmjn  gr:  or  berth  ddv 

kynau  gynt  kae  iawn  euw  gwr     .... 

i  roi  gvvledd  i  wyr  i  gwl[a]d. 
.303  Mar:  s.  salbri  o  rug  :  0  dvw  dad  pa  fvd  ydvw     .... 

i  gwelom  bawb  i  gilidd  Sion  Ttidur 

307  7  ofyn  march  i  master  RobI:  ap  Ris 

awn  attad  ith  wlad  atli  wledd     .... 

siars  bvw  ap  syr  liys  i  bwyth  Leiiis  niorganicg 

309  M-ar:  Oivain  ap  Robt:  ap  sion  wyn  o  drefunn  ,?  16I3  , 

Gway  fionydd  gofio  vnawr     .    ■,     ,     . 

at  ddmv  ae  /  n/  ynte  owain  John  Phylip 


f 


h 


Edmund  Price 

n 
Richart  kynical 

0 

Tumas  Pennllynn 
Tomas  price  j) 

(1 
hydwuladr  kesel 


200  Cardiff  Manuscrift.  20, 

312       y  dabler  yn  i  dyblig     ....  O. 

*  *  *  •  yfh  er  kael  i  fEoitlu  Morys  divyfech 

314       Mil  .'i  cliwechant  a  day  naw  &c.  b 

315*     Ef  a  lenwais  o  flaenawr  Tvdvr  aled  c 

317*  J  ofyn  inarch  i  squier  baythkelert  dios  S.  Whine  am  red: 

Pwy  piaw  r  dysc  pawl  ar  dol     ....  d 

yr  afinav  roi  venaid  Lewis  daran 

319*  jf  S.  wynammred: — Y  Hew  byw  He  i  bay  raid  ...  e 

bid  i  chwi  barch  byd  ich  byw  Moris  ap  Jev:  ap  eig: 

321*  Mol:  peduar  mah  Sion  wyn  am  mred: 

Y  llwyn  mesvr  lliii  inoeseu     ....  / 

pa  dras  fwy  pedeir^oes  fpch  IVilliam  llyn 

323*     Marw  fv  iien  a  ffen  y  ffair  oedd  odietli  &c.  g 

324*  Mar:  Moris  wynn  ;  Mae  draw/r  /  gair  am  drowyr  gynt  ....    h 
Uawenydd  boll  yvv  enaid     {tsSo)  Sion  Tudiir 

327  Mar:  doctor  S.  wy^n — tn  bu  wyn  nai  ben  nai  icallt .  15T^. 

Och  froa  scyrion  os  gorfydd  doctor     ....  t 

duw  ai  Iv  fry  dyg  gar  i  fron  Sion  phylip 

331       Etholiad  trwsiad  -trasercb  nefolion     ....  h 

i  gryfion  a  ihylodion   sydd  etholedig  Edm:  Price 

334  -Yr  eglvr  baen  ar  glayr  bais  Dd:  Nanmor   I 

335  Atteb  :  Madyn  ronwyn  rieinwir  R.  goch  or  yri  m 

337       Trwm  ar  ia  y w  tramwy  /  r  /  od  IVm:  llynn  n 

339  fr  gwyddarad:  1?  drindod  an  kyfodes     ....  o 

kroes  drw  gwyn  kroysed  y  gwyr  Lewis  glyn  kothi 

3il ^karawsio  :  Gwao  /r/  hen  a  gae  hir  einioes     ....  p 

gida  ni  ua  ddigied  neb  Jo/in  Phylyp 

345  f  ddviv  :  Gare  ddvw  gwiw  a  redded     ....  q 

pardwn  dvw  rhag  pvrdan  dig  Giceiyl  Mechain 

346  ^  ddvw  :  Jlyfi  ir  wy  yn  ymofyn  Doctor  Sion  ketit  r 

348  J  Cffyn  taric — a  fragment  of  l6  lines 

Howel  ewybyr  hil  ifan  .  .  .  Hew  Rys  gethin  &c.||  * 

349  II  syr  sion  aer  sir  sion  wrawl  /  wyn     ....  t 

farglwydd  a  fo  rhwydd  ir  liael  John  Philip 

362  ko:  dychan :  parvuad  o  hornaf  koeth     ....  u 

diried  was  dyred  ir  iawn  Bys  goch  or  yri 

354  Atteb :  Roes  diliw  Rys  dylyaidd    ....  v 

a  gwynedd  fyngoganv  Wen  moel 

356  Dewr  ddrvd  Wewelyn  daer  ddraig  .  .    [?  imperfect  in  middle.]  m 
aweh  ym  rwyd  a  chymrodedd  Rys  goch  or  yri 

357  "pa  wlad  we  "  .•  Mai  medrwr  amy!  ym  edrych    ....     a* 

a  dykia  yugwlad  degaingke  oil  Gr,  hiraethog 

360  dtteb  :  Mae  gwr  /  n  /  rriagv  araeth     ....  y 

gwelil'  yn  dwyn  y  galen  Sion  brwynog 

362  utteh  etto :  gwnaetli  gwr  gwnelthgar  wea     ....  z 

gwir  glod  gore  or  gwledydd  ||     a  fragmeut     Gr:  Hiraethog 

*  Pages  312-20  [tie  tiouml  "  upside  dowu  "  in  the  M!^, 


Poetry  by  various  Authors.  SO  J 

363  II  ffau  Eiugel  Uewelyn     ....  a 
eithyr  imi  athro  ym  wyt                                         Ttidur  alet 

364  f  ddiolch  am  f arch  Gr:  tided  ap  elise 

Ai'von  ddoe  ar  fedd  owain     ....  b 

y  deryn  llwch  oedraa  llew  „         ,, 

367  /  ofvii  4  buckled  gan  veibioii  Elis  evti/a 

Bwriwyd  help  ar  y  brud  liyu     ....  C 

bid  ar  vn  bedwar  einioes 

369  jf  D.  a])  mred:  ap  hot:  vyngharw  addwyn  fwng  rhuddaur  ,  ,  ,  d 

a  osdyngo  /  n  /  oes  deugwyr      (U.  1-.52)  || 

371     jl  syr  trystam  syr  lonsle  oedd  ddav*  *  *  *       ....        e 
ir  lie  yn  dragowydd  i  dario  Richiard  Robert 

373  J  ddvw :  Meddyliwu  am  ddywiolaeth     ....  / 

ol  yn  ol  i  lywenydd  Hugh  ap  dd: 

376  Alleb  i  jfvan  dyfi :  Gwae  yr  vn  dyn  heb  gowreindeb  ,  .  .  .    g 
a  dvw  a  fyddo  dy  feddig  Gwervyl  mechain 

379  J  ofi/H  dav  gi :  Davydd  ywit  awenydd  ni     .     .     .     .  h 

kymer  dday  gwrser  am  gwn  Givilim  ap  Jfun  hen 

381  Wrth  dodre  mae  gyne  gwnias  &c.  Rob:  ap  dd:  Hoed   i 

382  f  wyr  kaer :  Wyr  einiou  ai  ifon  ffinied  y  sayson  ....  k 

efo  delw  fyw  dialed  Tvdvr  Penllijn 

384       Adrodd  gwir  dr\vy  ddvw  a  gaf     ....  / 

[ym]4'own  i  droi  raawr  ywn  drwg  ffan  dew  brydydd 

387  Ebrwydd  i  doeth  a  braidd  dal  Dd:  nannior  m 

388  /  ddviv  :  llymar  byd  liyd  kadarn  (£)'"  Sioii  kent)  n 

39  J  f  ddvic  :  Ond  rliyfedd  mewn  taer  ofyn     ....  o 

am  foddav  i  gam  foddion  Wm:  hynwal 

393  f  2  fab:  Ow:  Tudyr  :  Y  ddevwr  arglwyddiaidd  D.  Nanmor  p 
395  J:  3  mab  it  ap  hwlkyn  :  Mae  heddiw  ym  wahoddion  G.  Glyii  q 
397  ho:  dichan  .  Gyttyn  y  glyn  y  sy  glaf  Syr  Rees  or  drewen  r 
399  Atteb:  Gwae  a  gynhalio  i  gid  Gyttor  glyn   s 

401  Jrhybydd:  ILyma  yr  hawl  lie  mae  rhaid     ....  t 

ing  er  hynt  ir  angor  hen  /  .  Z)''  John  kent 

403   Owdwl  y   Gyttyn    Thomas  alias  y    Gyttyn  tene 

Y  Gyttyn  ddv  felyn  ddi  foliant  was  kvl     ....  u 
Gutty n  warr  kettyn  /u  /  oes  i  kottach     Rhob:  ap  dd:  llivyd 

406  Pvm  achos  yn  jieri  cadw  achav :   (1)  oblegid  prlodase  &c.       v 

407  Mar  :  Tho^  Bodvell—^^-  1-52,  left  unfinished 

Angav  hcnfab  anghenfawr  &o.  w 

408  Mot:  Wm:  Salsburi  o  Ian  Rtost 

lie  bu  /r/  ordain  Uwybyr  irdeg    ....  x 

pen  dysg  a  champav  yn  does  Gr:  hiraethog 

410       Anna  a  wnaeth  i  nyni     ....  y 

in  eneidiav  /n/  anwedig  Jefan  ap  howel  ■ 

412  ■    Awn  ir  Han  /  n  /  dri  llv     .     ,     .    .  z 

kroes  dvw  a  mair  krist  amen  Anon 

413  J  ddoydyd  marw  syr  Rees  goch  ag  i  ofyn  #  *  #  »  JVm: 

Hughes  esgob  llcui  elwy 

Y  gwr  yrddol   geirwir  ddyf<k     ....  a 
Han  llyr  at  huw  ab  ll'n  lloyd 


202  Cardiff  Manuscri'pis  20-2  L 

415  Jherher  .  .  ar  Ian  hafieii  llei  bv  lli/s  Maclgwn  gwynedd 

Y  Twi'  (lilesg  tra  deiliog     ....  « 

lluesd  ulawnt  Uys  deiliog  R.  Middelton 

417       I'wy  0  wi-eiddin  per  addysg     ....  b 

bytli  i  werth  i  bwytho  win 

•    418       dy  tir  o  dyfir  dihafavcli  losgiad  &c.  Sion  Tudor  c 

419  Mar:  Syr  Robert  Middlcton 

ILeider  yw  angav  lied  wrengyn     ....  d 

o  Ran  duw  yr  vu  diwedd  cajJt:  Wm:  Middltcn 

-   421  31oh  Johti  Eyton  :  Y)vvi  ovi&.moM  dvvtl  armyiX     »     .     .     .       e 
OS  da  gwr  onest  duwiol  Anon 

423  J yrry  r  heiliqc  bronrrailh  n  llatai 

Ykyw  evrddadl  kowirddoeth     ....  / 

drivy  dal  a  thyred  Eilwaitb  11:  Middelton 

425  Atteb :  Y  keliog  odidawg  i  don     ....  g 

gawr  gwin  vaetli  garv  gyenferch  „  ,, 

427  /  0.   R.  grythor :  Y  baidd  ^dwndrefu.bwrdd  windravl  .  .  .    h 

Bvs  yn  liwr  prys  yii  liopp  r  hod  Win:  hynwal 

428  f  roi  R.  g'r  :  Y  bardd  gwyn  Ebrwydd  ganiad  J.  Tudyr   i 

431     *Mae  feiuioos  ym  a  *#***...     .  k 

sydd  yn  boll  gred  Tiidyr  aled 

433  *Mar:  Pirn  lloyd :  O  ^fessii  raawr  **»##....  / 

vn  dvw  ]fon  i  dav  enaid  Hiigh  Pennant 

436     fGrasi[.a]  yn  yn  groes  addef  (1.  13)  in 

plena  a  wnaeth  plany  nef     .... 
i  brydwerlh  i  Byradwys  Jen:  Brydydd  #  *  # 

Pages  437-4S  contaiu  some  pedigrees,  but  the  folios  are  too  fragmentary  to  give 
their  contents. 


MS.  21=l'b.    13720   in   four   parts.      i,    Poetry;    ii,    Bedt    y 

Ty\vi'.ssoGiox;  ill,  History  of  Britain,  Pkdk;ei;es  &c.  ;  iv,  Welsh 

Peosodv  by  William  Salesbiiry.      Paper;  7|x5i  inches;  528  pages; 
half  bound. 

This  lis.  i,  a  composite  one.  Tlie  four  parts  have  no  conuection  with  one 
another  except  the  modern  binding.  Part  i  was  written  late  in  the  xv  nth  century  ; 
part  ii  in  the  third  quarter  of  tlie  xvith  century;  part  iii  in  1569  (p.  462)  by 
?  Hcdo  Havesb.  The  wording  of  the  paragraph  is  very  ambiguous.  Apparently 
Ho;  ap  Ryr  Mathey  wrote  the  original  of  part  iii,  ar.d  Bedo  Havesb  copied  it,- or 
owned  it,  or  both.  Pait  iv  was  written  in  the  last  quarter  of  the  xvith  century, 
possibly  hy  S\r  Thos  Wilienis. 

,  5  "  3'o  the  Heroicall  mynded  Captayne  John  Salesbiiry  the  wish 
of  all  fellows,  honest  gentlemen  and.  kind  consorts  "  being  an  intro- 
ductory address  to  a  series  of  Englynion  presented  but  not  composed 
by  Hu:  Gruffidd. 

7       Duw  drindod  biiuod  bono  /  duw  ebrwydd     ....  n, 

yn  ifank  f\ud  yn  ofcr  Doctor  liic:  Davies 

h.       Duw  archa  yu  bcnua  bob  awr  fyngheidwad  .   .  , 

[atjii  Iwyr  drigarcdd  ytli  lys  „  o 


*  These  pieces  are  imperfect. 

f   l.iiies  1-12  and  4.')-00  are  fragniuutary. 


't               )» 

Anon 

9 
h 

Jo)  Tiidijr 

if        » 
Owen  Rogers 

i 

k 
I 

Anon 

m 

Ed  J;  Maelor 

n 

lirut  y  Tyioyssogimi  etc.  203 

8  ath  alw  un  a  tliri  [line  2]      .  .  .  .  a 
doiuiir  heb  dduw  onid  adyn                              Robert  Evans 

b.       duw  Abraham  ddiiiam  ddaioui,  duvv  vstus     ....  b 

ni  tolo  duw  iiofol  dad  Anon 

9  Poert  waeth  waeth  toiaeth  pob  tio  &c.  Moryaii  ap  Hugh  Lewis    c 

b.  daioni  a,  fo  ir  dyniou  rliwydd  &c.  John  Tydyr    d 

c.  Ehau  jn  gyfiawn  aweuidd  od  wyd  &c.  „          „        e 

d.  Yr  hadwarcli  [«ic]  difalch  dii  hefid  jjrasol  &c.        Simwnt  Vaughau   f 

e.  Byw  beiinydd  yn  rhydd  a  wua  /r/  hael  onest 
/.  Nid  ta  koffiri  da  bob  dydd  lieb  obaith    .... 

y  cwbwl  a  gasglo  cubydd  ar  i  fael  /  r  /  hael  ai  rbydd 

10  nag  vn  grouyn  gau  griuwas    [last  line] 

6.  Blin  fydd  dyu  kubydd  yn  dwyn  kas  dynion  &c. 

c.  diill  kybydd  beiinydd  iw  )ml)wnio  ar  byd 

d.  Beth  fidd  1  gubydd  er  ymgeibiaw  ai-  byd  &c. 

e.  Ond  aeth  magwiieth  mwk  arian  ir  bedd  &c. 

f.  kybydd  kasglu  i  bydd  dda  /  r  /  byd  tii  gyttal  o 

11"  The  3  last  dozen  "  Englt/nion  on  "  Dillin  ifank  carpiog  hen  " 
fo  frank  yu  ifank  vn  en  a  Lrassiwr     .     .     .     ,  p 

gore  /i/  mi  garu  mallt  Anon 

15  "  The  2  last  dozen  " — "  liber  primus  de  arte  amanda.  " 

yn  lie  cliar  bar  beb  ocli  wycb  bryd     ....  q 

ar  vn  gamp  a  wuai  van  gwr  „ 

Part  //—pp.  25-132. 

Brut  y  Tywijssogion  :  The  beginning  and  end  are  wanting.  The 
text  is  approximately  the  same  as  that  in  the  Jled  Book  and  Moslyn 
MS.  116  {Bnits,  pp.  202-3(35)  but  briefer.  ||[Rydd]eroh  E.gob  a 
chudwallan  ap  ywain  ....  Mil  oed  Crist  Pan  ddiff[eithwyd] 
Dulyn  gan  yr  ysgottiait  ac  i  gwladychodd  kynan  ap  Hoel  yngwynedi 
ac  1  diff:  y  kenedloedd  ac  y  bv  varw  mor  ap  Gwyn  ac  'Juor  porth 
talarthi  ....  ends  :  i  doetli  henri  vrenin  ILoygr  achardernit  gid  ac 
ef  i  gymry  ar  veddwl  gistwng  tti  ap  ]fer:  a  holl  dywyssogion  kymry 
iddo  ef  ac  yny  lie  a  ehvir  corri  y  pebyllod  A  Hi  ap  ^er:  ar  kymry  cr 
tv  arall  ir  coet  ac  ymclnveliit  ar  y  breniu  ai  wyr  o  Hi  ai  wyr  a 
gwneithyr  dir  vawr  aerva  .nrnant  Ac  yno  i  d.allwyt  Gwilym  Brewys 
Tevank  .  a  thros  i  ollyngdot  i  rroet  i  tti  ap  ^er:  G.^slcll  butdlt  ar  wlat 
a  swm  mawr  a  vwnai  ac  ir  ymchwclod  y  breuin  i  loygr  yn  gywilydus 
Eithyr  cacl  gwrogietli  gan  y  tywyssogion  a  oelbynt  yiio  yr  rrai  a 
furvawd]  tyiignefedi  Ryngtho  a  Hi  ap  far: 

Y  vl[wydyn]   Kac  wyncb  i  bv  var>v  jev:  Escob  myuv,-  || 

Part  III— Y>^.  133-466. 

133.  A  sort  of  brief  chronological  Hi.story  of  Britain  starting  with 
the  Dardan  superstition  and  ending  with  the  year  1566.  It  is  hardly 
necessary  to  add  that  Geoflrey  of  Monmouth  supplies  much  of  the 
earlier  material.  The  text  begins :  ||  Or  maia  J  bv  iddo  vab  a  elwid 
niercurius  ap  Jupiter  ag  J  kwnnw  J  disgynnodd  ytifeddielh  groeg  Ag  o 
electra  verch  athlantes  J  bv  vab  a  elwir  dardan  ap  ]fubiter  amwy  J  karai 

j(ubiter  maia   ai    mab  nag   electra   ai  mab ends:    Oedran 

krist  1557  pan  ddauth  eubassedor  o  ddiwrth  emprour  Russe  at  Fhylip 
a  marrye  y  vlwyddyn  )  dauth  y  brenin  ar  vrenhines  o  Rynwits  Trwy 
Ivnden  )  westmvstr.    Jinis. 

343  lli/ma  hyd  a  lied  lloegr  ai  chwmpas  a  ERifedi  eglwyssi  plwy 
ai  threfydd  ai  hesgobiaethe.  The  distances  and  routes  from  various 
places  to  London  are  given. 


204  Cardiff  Manuscripts  21-22. 

353  lli/ma  henwav  xj  hrenhincedd  a  vv  yu  Ternassv  ymjs  bryden  ag 
a  wnaeth  y  prif  rjeyrydd  yn  yr  ynys  lion  or  brutanied .  Yn  gyntaf 
brntus  ap  Siliiis  ap  ysgauius  ....  EfErog  kadam  .  .  a  wnaeth 
dinas  . , .  gr  Ijin  tifon  dveddyn  yn  Kilos  blevddiid  ag  ai  gelvvis  oi  Jienw 
ehvu  kaci-  Effroir  ....  briitu.s  darian  las  ap  Effrog  .  .  a  wnaeth  kaer 
a  cliastell  yn  y  goglcdd  &r  Ian  afou  Alklud  ag  a  elwid  hastell  y  morynion 
ag  a  elvvir  heddiw  kaer  leil  lleon  . 

Then  follow  the  pedigrees  of  the  English  kings  from  EoUo  Duke  of 
Normandy  to  Queen  Elizabeth. 

390  A  list  of  British  kings  and  the  duration  of  their  reigns  from 
Geoffrey  of  Monmouth  ;  then  follow  the  kings  of  the  Saxon  heptarchy. 

398  Pump  brenhinllwyth  kymrv,  pump  kostowghvyth  kyrarv,  Tair 
berrach  gwynedd,  Tair  gwelygordd  Saint  ynys  brydain,  a  Phymtheg 
iKvyth  gwynedd. 

40ft  The  descent  of  Queen  Elizabeth  from  the  "  pump  brenhinllwyth  " 

403  llyma  ache  mair  ai  niab 

406  riant  kenedda  Wledig.  ISrychan  brycheinog,  llowarch  hen  (412), 
Don  ap  koiiwy  (413),  efrog  kadarn  (down  to  the  earls  of  Arundel! — 
414),  Hugh  .Mortimer  (419),  Tudwal  Tudklyd  (421),  koel  godebog 
(422) 

423  llynia  ach  owen  ap  ho:  ap  phi:  stiwart  melenydd  a  chwm  y 
teuddwr  .  .  .  156S  .■ 

424  (Plant  kaw  o  brydain) 

427  ache  Edwart  lu^rbart  o  drevaklwyn,  John  ap  mathe  goch  (429), 
Bosser  vychan.-(432),  yv  Herberlied  (434),  Ricliart  duk  o  ^ork  (436) 

454  llyma  weithan  val  jf  daw  Maslr  Richart  lloyd  .  .  o  waed  y  gorou 
er  addaf  liyd  heddiw      or  Havodwcn 

462  ach  hoell  ap  S3  mathey  ^  Elystan  glodrydd     [cf.  M.S.  Ph.  I246;i] 
yssriveuuydd  y  Ilyfr  hwn  oedran  krist  1.569  y  thyfr [  =  Uy fr] 

hwn  iw  Ilyfr  y  bedo  bafesb  prydydd 

463  I-liliogeth  Adda  &c. 

Part  iv.     Welsh  Prosody. 

467  William  Salbury  yn  danfoii  anerch  ar  Grvfyd  Hiraethoc  ac 
ar  eraill  oei  Gelfyddyd :  ILe  bwriedeis  yn  vynech  o  amser  vy  *  *  * 
ilarpar  darbadiis,  am  karedigion  ereill  org*  *  *  #  fyddyt  Gerdd 
davawt,  nid  yn  ^  nic  ar  at[al]  vy  Haw  rac  escrivenny  dim  yn  yr  iaith 
yraa  ar  yscoi  vynol<vc  o  ywrth  pop  Uyfyr  y  byd[d]  dim  o  hanei  yn 
escrivenedic  ynto  ....  a  byddwch  vodlawn  y  byn  o  glera  tros  yr 
amscr .  / 

475  SCHEMA  id  rysv  sickrawch  ar  air  u«  *  *  ue  synnwyr  yn 
j-agori  ar  ddevot  y  kyffrc[din] 

Ac  yn  tair  ran  y  parthir,  ys  ef  Figvr,  Bai,  Rinvvedd  ....  ends: 
Sain  Cliristopher  a  vfi  yn  ofTrwm  .  . 

Dyn  aliaich  iawn  [dan  faich  wyf].  {^Gutto'r  Glyn]     a 


MS.  22  =  I'll.  2745.  Poetry;  7|  X  6|  inches;  84  pages;  xviitli 
century ;  in  boards. 

Llyfr  Gr:  Jones  iw  hwu  (p.  25,  2  &c.)  j  Lewis  Hughes  Cp.  5  &c.)  ;  Hugo  Wynne 
p.  (18) 

"  This  MS.  was  what  Jiscoverd  Ireland's  Fovyery- — The  stamp  of  this  paper 
was  ye  same  as  Queen  Elisabelh-lime  which  was  a  Juy  with  Burrage  whereas 
Iretands  was  a  Jug  without  the  Burrage— when  lie  saw  this  MS.  §■  I  pointed  out 
;/n  S>a.mp,  he  wanted  to  purchase  it,  S^'  ivd  have  given  any  money  for  27"(p.  2). 
\ji'.i-  Th'JiUiis  Phillipps] 


British  Kings,  Welsh  Prosody  etc  205 

1   Table  of  contents. 

3       ilol:  IVm:  ^r.-— Prifiannol  yw  pvv  vonedd     ....         a 
ith  adv  /n/  beiinaeth  ocdiawg  John  Philip 

Moh  J.  Griijf':  Siri  (i)  yn  sir  gaerarfon  {ii)  y  mon     15^3 
7       Y  Siri  dwjs  eviaid  iav     .     .     .     .  h 

Yn  dair  oes  Nvdd  dros  yn  iaitli  Bobert  Jfan 

10       Y  Siry  lies  yr  oil  iaitli     ....  c 

penn  does  y  pavn  dewisol  Sion  Vhxjlip 

14       Y  Siri  mawr  vwch  Sir  Mon     ....  d 

ac  im  oes  nich  digia  mwy     .... 
er  y  byd  ^or  heb  adwy 

18  J  ofynn  gwnn  i  Wm;  Thomas  dros  Rob:  Bryncyr 

Y  Hew  Coeth  gallvawg  bael     ....  e 
am  y  gwnn  ymyw  Gwyuedd                            Huic  Pennant 

Manonadeu  Bys  Thomas  [ap  W.  ap  Nicolas']  o  La?i(/afhen 
22       Mvrmvr  a  braw  mawr  nior  brvdd     ....  / 

Y  marw  byw  y  mae  ir  bywyd  Sion  Phylip 

26       O  dduw  a  mur  i  ddynioii     ....  g 

an  Siri  fv  yn  Sir  von     .... 
ba  vn  Sir  na  bv  n  Siri     .... 
yw  tad  draw  gida  duw  trig  Huw  C'otvrnwy 

29       Dwy  ryw  oes  sydd  draw  i  son     ....  h 

Wr  a,fv  n  help  Arfon  hir 
ai  bedyn  or  dehevdir     .... 
brevwych  enw  barcli  ir  enaid  JV'"  kyrneal 

32  Mol:  llys  sion  gr:  a  lonaed  15^1. — "  eurfeistr  yn  nhre- 

garnarvon."     Gwae/r/  wlad  ragorawl  lydan     ...» 
liarddwch  kymrv  vellv  fydd  ||     (1.  74) 

35  Mar:  \\  Mastr  Wiliam  [gr:]  ys  da  rivvliwr     ....  h 

Wrtli  i  alw  yr  aetli  Wiliam  .  15^1_.  Morvs  berwyn 

38       Y  marchog  gwych  mawr  vwch  kad     ....  / 

Syr  harri  .  .  .  bagnol  ....  aer  syr  nick  las  vvyd    .    .    . 
Sydd  wir  yt  oes  y  dderwen  Sion  Mawddwy 

41  Mar:  R.  Tho^ — O  gael  oerfyd  galarfawr     ....  m 

ag  yno  trig  enaid  Rhys  Simwnt  Vachan 

45  Mol:  S.  Gr: — Pwy  ■y'^  l^i  I  gwr  pvr  a  gerir     ....  n 

dros  chwe  sir  deiroes  vwch  sion  Hugh  Machno 

48  Mar:  R.  Tho« — Trisd  vw /n/ byd  trwsdan  heb  wedd  ....      o 
ag  yno  i  trig  enaid  Rhys  .   13^8  .  Rhys  hain 

52  Mol:  W.  Thomas  "  mab  ag  aer  .  .  .  y  masdr  Rys." 

Pwy  r  Siri  parhavs  wrol     ....  p 

i  chwi  Wiliam  vwchelwaed  Rhobert  Jfan 

56  Mar:  R.  Tho^ — Anap  oer  hir  n  parhav     ....  q 

aefh  ae  enaid  doeth  vniawn  Huw  Pennant 

59  Marwnadeu  D'  Wm:  Gr:  {brawd  sion  Gr:) — "perl  .  . 

dysc".15g2  :  'j  mae  anap  am  einices     ....  r 

ai  fath  Wiliam  fyth  eilwaitli  Sion  Maicddicy 

62       ILas  Gvvyaedd  llai  sy  genym     ....  s 

mae  r  doctor  ynhy  ^or  Nef  Sion  Phylip 

67       Pa  ryfel  pa  ryw  afar     ....  ( 

X  wlad  y  mab  rliad  ai  medd  Hiho  Pennant 


206  Cardiff  Manuscripts  22-23. . 

73       Pann  dreigler  poen  trwy  oglais     ....  a 

dvg  ti-w)'  hap  y  Doctor  Invn  Huw  Machno 

77       Uuw  or  gwyn  a  tlrig  ennyd     ....  h 

n  ifanc  i  gaer  Nefoedd  Robert  Jfmis 

81       Tiist  yw  r  och  tros  daear  netli     ....  c 

olcv  nef  yii  ol  a  wnaetli  Morys  Berwyn 

A  modern  hand  lias  written  on  the  fly  leaf  and  cover  at  the  end  a  list  of  poets, 
with  their  places  of  burial  adilcd  in  some  instances. 


MS.  23  =  rii.  2954.  Vol.  I.  PoETKY,  Paper;  6^  X  4  inches; 
440  pages;  written  (?  by  Edward  Morris)  circa  1674  (p"  281)  ;  bound 
in  leather. 

"Foulk  Jones  of  Peaant  is  y=  true  oner  of  this  Bjokc"  (p.  103)  ;  "  Mary  Owens 
her  book  1756"  (p.  106). 

1   Proynoscasitcn :  fo  fydd  lion  flwyddyn  ryfedd     ....       d 
OS  bydd  byw  y  Doctor  L'owel  .  Sion  Tudur 

15  i?«ne.s  y  yfcra^a^  .•  Gwrandewch  aniai  n  deydyd     ....       c 
ymysc  plant  yn  y  Gegiii  „  ,, 

3G  {IP.  Moris  yr  atwrney  am  deuru  nat  dawn  Duic  yw 

awenydd  SjC.    Peter  oer  eger  wir  agwedd  fistil  ....      / 
i  biccio  (Iryfau'r  bocccd  Boht:  Wynne) 

38  Breuddwyd :  Am  fi  Noswclli  or  gaua     ....  g 

sydd  yn  cam  dusv  'ji  ei  gal  on 

61  Aclian  y  Ciorw  ci  fonedd  ai  gyncddfau  ai  wrthiau :  Ei  dad 
oedd  y  bregyn  moel  ap  yr  heidd  bwu  ....  Ac  os  Celwydd  yw  hyn 
gadewuh  iddo  fod  yn  gelwydd,  ac  na  wnewch  ehwi  ddim  or  chwedl 
yn  wir  ynoch  eich  biinaiu;  a  phosd  gwir  mae  Celwydd  fytho  byth 
0  hyn  allan  .   Amen. 

67  ILythyr  am  Saer pren  :  fymddiriedgwblymgleddgargydyraaith  . . . 
am  neuadd  drefn  mwyiieidd  drwbl  h 

am  ddrud  gost  f'y'mddiriedgwbl        Gr:  ah  J.  ap  IfJn  F'an 

71  TLyma  r  saith  gamp  a  ddyleu  fod  ar  icr  : 

J3o<l  yn  atliro  yn  ei  d^   ....  Bod  yn  ILew  yn  y  drin.       i 

72  HlLVA  HaWDD  EI  HEPCOR    .    .   r/tniig  HEN  GOFADUR.    .   a 

dyn  ifangc  a  elwir  Ha  wvn  El  Hepcor  S,-c. 
H.  ei  Hepcor      fyughariad  i  a  wnaeth  bwisi     ....       It 
H.  gofadur      om  niendia  hawdd  ei  hejicor 

98  /  ofyn  dicned  a  phrognosticasiwn  i  Sion  Tiidr 

iSion  air  pur  synwyr  parod     ....  I 

dod  y  ddau  a  dedwydd  wyf  Edmwnd  Prys 

103        (Arfer  y  gowbor  iw  eibbio  godart  &c.  Hugh  Jon^s  Coicbber)     m 

104       Pwy  sy  ben  yn  passio  byd  ?     .     .     .     .  ti 

yn  fab  duw  yn  dduw  yn  ddyn  Huto  Leivis 

107  Ir  Angau  :  Gwr  gerwin  blin  a  gar  blau     ....  o 

cefflyppa  ir  casa  eii  cael  Blorgan  dp  Huw  Lewis 

110  Ir  bedd :  Wrth  ystyriaetli  ystori     ....  m 

gwir  ddavvn  a  llrrugaredd  dduw  Wm:' Phillip 

\\.  Tridyri:  Cerdda  dos  a  rhodia  Gymni  &c,  ...  « 


Poetrij  hy  various  Authon 


207 


1 IG  C.  yn  dungos  trowster  ij  boneddigion  yn  gorthrymiCr  trnelnied 
Gwelais  cinx  glas  oorwyn     ....  a 

(la  yw  r  liavvl  a  duvv  ai  rliydd  Edm:  Prys 

120  /  ^S^'  Sion  JVyn  Jfanyc  i  ll'ydir 

Syr  Siou  Aer  Syr  Sion  Eryr     ....  b 

a  duw  gadarn  ach  dwg  adref  ,,        ,, 

124   Meddudod:  llhyfcdd  cicdd  rbyw  fuiM  eiildil 
oni  cliawn  nawdd  yn  iacli  ini 

126  Cyngor  i  Owen  vaurhaii  o  Lwydiarth 

Po  seitliit  Powys  weithian     .... 
drwyddyn  bawb  drwy  dduw  n  benn 

129   YCyrtie:  Duw  sy  ben  nid  oes  neb  vwch 
yn  eger  a'n  pyrseu'n  weigion 

134  Am  drajferthion  y  byd  ar  gyfraith 

Anifyr  wrth  iawn  ofyn     .... 
nag  i  offls  mwy  nac  ufFern 

ia8       Y  Ceirw  mawr  y  cair  eu  medd 

144       Tydi  'r  gvvynt  tad  eira  ac  od 

146  C,  y  drindod  ar  pedeir  chwaei' 
Toriad  goixbymyn  taer  waitb 
duw  ini  a  dyn  nevvydd 

151  Luc  X :  O  frodyr  oil  fawr  rad  rym     .     . 
Ynghroes  duw  ac  ynglirist  oil 

156       Dydd  da  if  llwynog  or  ogof     .     .     . 
ffarwel  rhaid  ym  ffo  ir  allt     . 

160  Ir  Neidr :  Mae  gwr  fy th  am  gowir  farn 

IGt       Pand  angall  na  ddeallwn 

167 


Anon 


Oir:  Gwynedd 

.     ,     .     .  e 

Simmit  Vychan 

f 
Tho:  Prys 

Tudur  A  led  g 

3fredith  ap  Rees  h 


Jrmff'rc  Dd:  ap  Evan 


Sion  Phyllip 

I 

Huio  TLoyd  Cynfel 

W.  TLim  m 
Syr  Dd:  Trefur  n 


Rho  dyn  y  pwrs  rhugl  gwrs  hegl  god     ....  o 

o  bwyll  y  byd  y  bai  lie  bo  Sion  Phylip 

172  Achau'r  Cybydd:  Y  cybydd  fab  difedydd  dig     .     ,     .     .      p 
fab  ffroen  ddig  fab  vffern  ddu 

ii.  Achau'r  hael :  Haeledd  fab  gwirionedd  gras     ....  q 

fab  naf  nertli  fab  nef  yn  61  Sion  Tudur 

174  Iwyr  y  fflint :  daethym  ddyw  sul  diwaethaf  L,  G.  Cothi  r 

176  Mar:  Charles  i :  Och  Cred  ac  angred  a  gwyn     ....       s 
J  rhai  a  ddylau  bir  ddialedd  />  Win:  Phijlipp 

184  Charles  II :  Ehown  ogoniant  moliant  niaitli     ...  t 

pob  math  dwyded  Amen  ,,  ,, 

189       Dydd  da  ir  fvvyna  'r  a  fu     .     .     .     .  u 

dros  ei  bod  deiroes  heb  wr       Gr:  ab  leii:  ap  HJn  fychan 

192  Mar:  Jevan  TLwyd  ap  Dd:  ap  Mred:  o  hafod  vmios 

Cwyn  a  wyddon  cawn  weiddi     ,     ,     ,     .  v 

aed  i  ncf  Iwydwyn  ]fefan  Sion  Tudur 

197       Yr  Eos  deg  acres  dail    .....  xo 

ai  cloi  nef  ai  cael  yra  iawn  Rys  Cain 

200  J  J.  Cyffin  o  Vodvach  o  ofyn  paen  a  phaenes  drns 
Dd:  Davies,  o  Lathwryd 
Y  Carw  odiaetli  caedig     ....  x 

gwir  baenes  ac  aur  bynue  Ed:  Mori^ 


208  Cardiff  Manuscrijit  23. 

208  Balchder :  Ond  rhyfoJd  mewn  t.iier  ofyn     ....  a 

am  faildeu  oi  gameu  foddion  JVni:  Cynioul 

212   C.  duwiol :  Meddylivvn  am  a  ddelo     ....  h 

o  fpwn  dydd  i  fynd  iddi  „  „ 

Cywyddau  ymvyson  rhioncj  Edmwnd  Pn/s  a  Sion  Pliylih 
217       Ehyfedd  oedd  rhywfodd  addyse     ....  c 

Rhoed  diivv  einioes  rhyd  d'wyneb     .  Sion  Pliylih 

220       Cefais  nis  heuddiiis  liedjyw     ....  d 

oeh  o  hifaeth  ci  cliwiorydd  Edm:  Prys 

224       y  gwr  dv  doeth  gair  didwn     ....  e 

gair  bid  fawr  nac  arbed  fi  S.  Phylib 

230       Gwauvvyd  imi  gwawd  am  Arf     ....  / 

nid  a  i  arbed  a  derbyn  Edm:  Prys 

236  Mol:  gwatwarus  i  S.  P. — Cerdda  gowydd  cerdd  gauad  .  .  .  g 
ai  fin  mel  a  fynn  o  mwy  Edm:  Prys 

240   C.  dychan  i  S.  P. — Sioii  oerwr  wesyn  Area     ....  h 

fin  cain  i  ofyn  cyniod  Pys  TVi/nn  ap  Cadwaladr 

247  /  ofyn  derwen  i  J.  Parry  Prichard  o  Gicmpernant 

Cyfod  Aweii  cof  diwyd     ....  i 

och  coedwig  duw  ach  cadwo  Edw:  Moris 

252    Mol:  Mordeyrn  Sunt  anrhydedd  yii  Nantglyn 

Y  Sant  nefol  addohvn     ....  k 

i  dy  ddiiw  dy  weddiwr  Dd:  ap  Un  ap  madog 

255  3Iar:  yn  llawn  eahledd  ir  prins  o  Oretis 

Tydi  Oreus  tew  daeredd     ....  I 

llwyddiant  ii-  neb  ai  lladdo 

259  3Iol:,  Rys  ap  J.  aplL'n  chwith  Chwibren  a  Dd:  ap  Siankyn 
ap  dd:  Crack  a  12  o  wyr  .  .  y  rhai  a  laddasant  Dihwn  o 
Bemertoun  y  pen  vsttis  ynadleudy  dinhych 
'0  dduw  y  rliawg  a  ddaw  Rhys     ....  m 

a  chwery  Rhys  ni  char  hwn  feu:  ap  Tiidyr  penlhjn 

2G2  Mar:  Gabriel  Goodman  o  Xuntglyn,  10  lonaicr  I6~S. 

Oiil  gwyfyn  fydd  liirddydd  liCi     ....  n 

Jv  ne  glacr  yr  awn  ai  glod  Edw:  Moris 

2G9  iV/ar;  Howell  Vanahan  o  Lan  y  H^yn 

Pa  gwynfan  i*}vy  ^  genfydd  ?     .     .     .     .  o 

diwael  blaid  dail  a  blodau  Anon 


274    Table  of  contents  of  "  part  ii  " — in  a  different  liand 

276  Diolch  am  geff'yl  i  TV.  Salesbury  o  Rug  dros  J.  Maesmor 

y  ILew  0  Rug  a  Haw  rwydd     ....  p 

rhydd  fyd  am  y  rliodd  a  fo     .  July  1614  ■      Edw:  Moris 

283   C.  yn  argyoeddi  beie  yr  amseroedd  liyn 

Adi-odd  gwir  drwy  dduw  a  ga     .     .     .     ,  q 

ymrown  i  droi  mawr  yw  n  drwg  Jeii:  tew  brydydd 

286       (O  gwyddost  bader  a  gweddi  a  bucliedd  &c.  Anon   r 

h       Gwrach  attgas  gwracli  ddiras  gwracli  ddu  &c.)  „       s 

287  Mol:  y  7  brodyr  meibion  Lewis  Owen  y  Barwn 

Ocs  defod  yn  fy  stafell     ....  t 

Seth  einioes  yw  saith  wyneb  Ow:  Gieynedd 

ii,  Names  of  the  places  given  to  the  brothers  respectively. 


Poetry  hy  various  Authors,  209 

291  Mnl:  Rhys  ap  Mredydd  or  Spytlu 

Mro  (I'cnw  Rhys  am  dy  win  Rlindd     ....  it 

ili  van  or  tail-  yn\s  Tiiilr  Aled 

294    Ymliw  ar  awen  am  ddeniii-  hardd  at  y  gymraey  SjC, 

fy  awenydd  f'ai  iinoeth     ....  b 

drwy  gwplad  a  drig  in  plith  Edw:  Moris 

300  3Iol:  Thomas  Mostyn  o  Gloddaith 

Mi  af  ir  llys  mwyfwy  'r  IKvydd     ....  c 

Haw  dduw  fo  yw  llwyddo  fytli  „         „ 

303  Mol:  yr  Escob  Morgan :  Hen  iaith  ydwyf  nithiedi;;  ...  d 

a  daed  dysc  duw  ai  tal  „         „ 

309   Y  Phenix  :  Eurwn  gerdd  o  ran  gwir  dduw     ....  e 

or  ILeii  bach  ir  ILiin  y  bu  Sion  Phillip 

314  Mol:  Howell  Coytmor  o  Naneonwy 

Howel  Cymro  o  Lil  Cymru     ....  / 

yleni  iddo  Lonydd  folo  yoch 

316  Mol:  Jeu:  ap  Robert  o  Gesail  gyfarch 

Mac  vn  adail  man  ydyw  g 

mal  yr  haul  ymol  y  rluw     .... 

aur  faner  gwyr  yfionydd  Jngco  hrydydd 

320  Mol:  Rhys  amhredydd  or  spytty 

y  ty  ni  ff^  oddiar  y  fEordd     ....  h 

Lwyr  a  rhwng  Lowri  a  Rhys  Tudr  Penllyn 

322  Mar:  Moris  Joucs  or  Crafiwyn 

Ond  Rhyfedd  faint  yw'n  trafel     ....  « 

rhoes  enaid  Morus  yno  Hugh  Mnchno 

326  Mar:  Thomas  Jones  or  Ciickiii 

Och  gwyu  byth  och  gau  vn  bedd     ....  k 

Achwr  oedd  ,  .  .  Croniglwr  cyrrau  iiaw-'gwlad  .... 
gwell  cerdd  oi  fin  iia  gwin  gynt     .... 
gan  Amen  a  ganom  oil  Edto:  Moris 

333  Mcddwdod :  Beius  yw  n  gwlad  gwiriad  gau     ....  / 

pylu'r  CO  trvvy  Ango  trwni 
bydd  rhusol  boddi  rheswm 
dinistrio  'r  corph  ai  orphan 
dallu  pwyll  dyall  y  pen     .... 
pwy  ar  fcygaid  perl  ILiwgoch  /  ond  meddwon     .     .     . 
Am  Bechod  raedd  dod     Amen  .  Edw:  Moris 

338   Yn  erbyn  tyngti :  Ar  ddwy  lech  arwydd  oi  Law     ...        m 
di  faswedd  dy  wefusiiu  „         ,, 

344  3Iar:  John  Pugh  or  Bennardd  ymhen  machno 

Mae  wylo  mawr  mil  a  mwy     ....  »« 

yn  freiniol  nef  ir  enaid  Rich:  Cynu-al 

348  Etto:  Darfod  mae'n  oes  ar  derfyn     ...  o 

Siou  Puw  i  dy  dduw  y  ddaeth  Hugh  Machno 

355  Mar:  Mrs.  Margared  Wynii  givraig  J.  IVynn  or  ffcrm 

Gwinllan  oedd  o  ganlhn  ach     ....  p 

dda  Anwyl  Lwyd  "dduw 'n  ei  lys  I-dic:  Moris 

364  Galar  givyn  am  y  bardd  Edioard  Moris 

Briw  gofid  braw  a  gefais     ....  q 

glana  swydd  i  gael  en-\y  ?ani, ,  Hugh  Moris 

pgsco,  ^ 


^iO  Cardiff  Manuscript  23,    ' 

371   Mar:  ffonlJie  Owen  0  Nantglyn  .  lOgi . 

Ocli  briicld-der  mewn  trymder  Iroes     .     .     .     ,  a 

j-ji  y  nof  f}tli  inion  fnel  TFm:  ap  Ellis 


375  Part  Hi :   Tahl  y  drydedd  licmn 

377  -Ar  brofedgiaeth  y  1th  escohion  'l6§§ . 

Mae  'n  heglwys  dan  bwys  duw'n  bon  gweryd     ...         b 
wir  lioflTuidd  havvl  ir  ffydd  hon  Edw:  Moris 

379  Eraill  [sic]  :  Na  ddel  wr  vchel  iw  ran  ymgeidw  ....  c 

di'wy  w^n  auferth  draw  'n  ynfyd  Anon 

S80  /  ofyn  blwch  Tybacco 

Edward  Sion  diriou  dihareb  hyd  wydd     ....  d 

pawl>  wellhad  pibelleidiau  Edw:  Moris 

b.      Gwae  eigion  y  galon  a  goelio  ei  gas  &e.  .  e 

381   Cyffes:  Diwedd  ein  buchedd  bob  awr  a  bassiodd     ...  f 

dyro  dduw  oeddyd  awr  ddiweddol  Sion  Phylip 

384  7?iM</«/ i?yc?;  Angheaol  yw'r  byd,  anghowir  yw'r  daith  ...     g 
cnocciwn  neu  gurwn  fo  egorir  Sion  Tudur 

387  Irhaidd:  Mae'r'wiad  wedi  mranu     ....  h 

ni  chana  icbwi  ond  hynny  Edw:  Moris 

393  Ir  Gaih  :  Gwrandewch  owdl  chvvithig     ....  i 

nid  a  hi  byth  i  garcaws  Robert  Clidro 

S&7       Gwrandewch  ar  ystori  /  Hugh  ffidler  a  Marsli  ....  k 

nid  a'n  nhw  yno  ond  hynny  Edic:  Mains 

403  A7n  ledratta  morthwyl :  Gwrandewch  yn  gariadus  ....  I 

wrth  ddeudyd  yr  awdwl  /  ir  bobl  ar  redeg         Edw:  J.  ap  J. 

408       Mis  ^onawr  myglyd  dyffryn     ....  m 

mis  Awst  .  .  .  lion  gwenyn  llawn  modryda|| 

410  Ni  wyr  dypion  son  ond  y  sydd  ne  fu     .     .     .     ,  n 
gwall  anhap  nid  gwell  ynhw                                  Tlys  Wynn 

b.  Plasau  parlyi'au  pur  loywon  dyrau     ....  o 
a  doe  'n  y  rhych  dan  y  rhaw                                Tho:  Moris 

c.  yfiengtyd  febyd  fwbach  am  twyllodd     ....  « 
marw  a  wna  'r  ]fenga  erioed 

411  Duw  nef  a  glyw  lef  glouwlais  y  gwirion  &c.  g 

b.  Or  ddayar  gynnar  im  ganed  yn  noeth  f  wneuthur  fynhynged  r 

c.  fo  baid  nifeiliaid  pan  fo'n  diofal  nid  yfan  ond  digon  &c.  « 

412  Y  nos :  Am  wely  am  dy  ym  dod  Ian  Jesu  &c.  t 

b.  tvrth  godi  :  Esinwythder  syber  y  sawl  ai  cafodd  &c    E.  Moris  u 

c.  Ceisiweh  a  gelwch  Ira  i  gweler  yn  ddydd     ....  v 
vn  dydd  i  fynd  iddaw                                           Sion  Tudur 

413  dy  arglwydd  gwiwlwydd  dra  eer  yn  siccwn     ....       w 
ceisiweh  tra  gellwch  ei  gael  Hob:  Gr: 

b.  Cais  d'arglwydd  gwiwlwydd  tra  i  gweler  n  ddydd  ...       x 
or  byd  brwnt  blin  tra  blin  tro  //«.•  R,wyd 

c.  Am  Arglwydd  hylwydd  wr  hael  Irafaeliwn     ....         « 
er  nas  ceir  onis  carwn  //„,i,  E.iJon 


Podiy  hy  Morgan  Lh.vyd..  SU 

MS.   24  =  Vh.  2954.    Vol.  ii.     "  Songs  .   Hymnes  .   Psalmau. 
Caniadau"  by  MoROAN  EiWYU.      Paper;    6x4  inches;    80   folios; 
written  hy  Morgan  Lloj-d  1647-52;  bound  in  leather. 

This  is  the  woik  refcried  to  on  fol.  54A  as  follows  :  "  4  intrusted  to  print  it 
verbatim  gair  yngair,  that  my  bird  slug  not  your  tune  but  its  owuu.  Onu 
thousand  books  printed* — Hymne  booke  12  sheets  in  ootauo"    See  fol.  u5  below, 

3   Cwynfan,  ci/ssur  .  .  y  ffyddloniaidynghymru  ynghanol  y  rhy- 

feloedd :  Mae  honoin  ycliiilig  o  blant  custuddiedig'  ,  .  .  a 
Ni  garwn,  ui  goflwn  Ghrist  ^esu 

7*  With  .Jesus  Christ  we  suppe  &c.        ,  ^6^7  .  6 

b.  Our  lord  is  coming  once  again,  as  all  the  script,  say  &c.  e 

8  Let  Christ  my  lord  with  kisses  sweet  &c,  d 
8*  As  is  the  fruitfuU  apple  tree     Among  other  trees  &c.  e 

9  Thanks .  song  for  wrexham  delivered  from  peit 

Not  long  ago  wee  feard  that  God  would  euen  cutt  off  f 

our  dayes  &c. 

10  J  am  comanded  to  exhort,  rebuke,  convince,  informe  &c.    g 

11  /  Cor:i.  30 — My  father  guuo  his  son  a  charge  &c.  h 

b.  Esay  33:  The  father  of  light  lone  &  light  i 

his  only  sou  sent  downe  &c. 

12  A  religious  song — Winter,  Sprijig,  Summer,  Haniest.  ■16//.S. 

Though  truth  be  gold  in  any  mold,  and  talents  all  for  use  .  .  k 
.  .  .  sing  in  this  thy  spring  |  of  christ  thy  king  &  mine  . 

18*^       Mor  eg  wan,  mor  wan,  mor  wael,  mor  wrthyn     .     .     .     ,     I 
aifi  ymaith  ir  daith  ar  dyn 

19  Lord  we  are  fruitlesse  dull  A  weake  &c.  wj 
19*  When  soule  &  body  &  all  faile  &c.  « 

20  Sad  gloomy  dulnesse  is  a  snare  &c.  0 
21*  Torrais  y  bwa  tirion  am  Haw  ican  yn  llaioer  o  sclodinn  Sf-c. 

Caniadau  nhadau  eyn  hyn  /  oedd  moli  r  bwa  nielvn  .  ,       p 
Dyma  fudd  o  fwa  melyn  . 

23*       when  diuers  belch  &  friends  lowre  on  &c.  q 

24  Er  bod  anwiredd  yn  amlliau     ....  r 
pob  peth  a  dry  ir  gorau 

24*       Na  fydd  dig  er  maint  digllonedd  &c.  * 

25  The  English  triumph  oucr  Scottish  traitors 

Gine  thanks  to  God  our  man  of  war  who  conquers  &c.  t 

25*   The  last  allarme:  All   ye  that    haue  an  eare  &c.  l6/,i:  .         « 

26*  De  Charolo  vltimo  rege  Dritt: 

The  law  was  ever  above  kings  &c.  v 

27       Ym  Merionydd  gynt  ym  ganwyd     ....  tc 

Os  ceni  di  myfi  a  dawaf         .  l()50  . 

28*       Gwir  a  chelwydd  sydd  mewn  plescyn  &c.  x 

29       Gwel  fy  Hygaid  frynniau  Scottiaid  &c.  y 

b.  On  the  mount  of  oliues  first  f  stood  &c,  » 

c.  J  ddysgu  mhlant  i  fod  yn  gall     ....  a 
llei  eaf  (wrth  edrych)  hedeg 


*  No  copy  of  this  booklet  sccips  to  have  s\irvived. 

08 


2^2  Cardiff  Manuscript  2f. 

30  Yscrifonna  cofia  arwydd     ....  « 
mown  (loctUineb  fe  ,  n  ,  cerj'ddodd 

31  Os  inynni  di  iecliyd  a  gweled  hir  fywyd     ....  b 
yiiigadw  rhag  afraid  si  gochel  dy  lonaid     .... 

ni  ddysgo  drvvy  eiriau  caiif  ddysg  gan  ei  aiignu 

32  0  Gaiit  a  deugaia  vhan  (medd  rliai)  c 
uar  haul  mae  /u/  llai  /r/  ddayaven  &c. 

32*     Carnarvon  yn  son  y  sydd,  am  ddeffro     .     .  d 

lioll  liiis  Duvi-,  a  wna  les  da 

33  Great  is  our  God,  and  very  kind  &c.  g 

35  My  God  thou  couerest  thyselfo  &c.  h 

36  Now  Peace  &  trueth  at  length  shall  meet  &e.  i 
39       Some  Dutch  are  deepe  suspicious  birds                                    h 

false  drunken  beasts  withal)  &c.     '1652  , 
41       Awake,  o  lord,  Awake  thy  saincts  &c.     .  l6S2  .  / 

45  Ps.  cxiii:  fy  nuw  cusana  fi  atli  fin  &c.  m 

46  Gwrandawed  pob  cymro  ar  sydd  a  chlust  iddo     .     .     .     .  n 
a  Hispaen  a  Swedland  yn  vnfryd  . 

48*     Wrth  weled  eich  Tywysog,  mai  angau  iw  jvj  cyflog  .  .  .  o 
Hir  yw  dy  gigweiniau  am  y  degwm 

52       Chwannen  o  ddyn  a  ddwg  dy  dda     ....  p 

Ni  w)^r  ni  weles  ffordd  oedd  well 
Di  ei  ymmhell  ir  siglen 

55.  Books  to  he  written  by  Morgan  lloyd  si  vult  Dom: 

The  written  sermons  copied  verbatim  by  Dauy  in  one  of  the  prayer  books. 

2  Abstract  of  all  sermons, 

1  A  breviat  history  of  his  life — 10  verses  m  each  chapter. 

3  of    *  *      prou[erbial]  similes. 

I  of  songs,  hymnes,  see  under  title  above  . 
h  of  the  golden  ball  tossed  dialoguwis 

6  a  warning  piece  for  the  last  dayes — the  root  and  top  of  all  . 
last  will  and  testam. 

56*    Where  are  the  tears  the  sighs  and  groans  &c.  &c.  q 

58      In  wrexham  Christ  a  vineyard  had  &c.         Feb:  1632  .        r 

63       The  long  old  Parliament 

pluckt  off  an  ancient  crowne  &e.     165'^  .  s 

G4      Mae  Moris  William  Powell  /  ym  monwes  Abram  dawel  &c.  t 

68       All  things  are  vaine  and  full  of  paine  &c.  &c.  zi 

YO      fy  enaid  cyfod  can  i  Dduw  v 

73  1,  A  booke  of  speeclies  (all  in  Welsh).  2,  A  booke  of  prouerbs  small  .  MS 
patience :  golden  ball  .  Dialogues.  3,  A  book  of  Questions  bard  &  plaiue  . 
henwr  plentyn  .  4,  A  booke  of  Hymnes  withall  .  5,  A  History  of  all  ra:  life  .  last 
will.     6,  A  booke  of  letters.     7,  a  booke  of  Script.  S3ngs  and  psalms.     See  fol.  55. 

73*     Beleeue  and  sing,  Reioyce  this  spring  &c.  w 

77       Cheere  vp  my  heart  and  carking  mind  ,r 

79^     "last  sayings  of  trueth  in  M[organ]  ll[wydj  or  the  last  written 
of  M.  11.  in  the  trueth."     So   stile  book  . 

*^*  See  GwEiTHiAy  Morgan  Llwvd  o  Wynedd  edited  by  the  late  Thomas  E, 
Elliss,  M.P.  {Bangor,  1899). 


Pedigreis  by  Jotn  Jones  of  Gelli  Lyvdy.  ^JT 

MS.  25.  =  Bieese  MS.  Pedigrees  of  '  British  Kings  and  British 
Saints.'  Paper;  9|  x  7|  inches;  124  pages  of  which  1-4,39-48,  121-4 
are.  sliglitly  defective;  written  in  1640  by  John  Jones  of  Gelli  lyvcly 
Willie  detained  in  the  Fleet  in  London  ;  bound  in  white  vellum. 

This  MS. -was  fomieily  numbered  217.  John  Jones  underdots  his  rs  and  1  s  in 
this  MS.,  and  uses  1  without  the  wider  dot  for  II. 

1,  53  L'n  mab  ^or:  mab  yweyn  mab  gr:  &c. 

Plant  Yweiii  Gwyned  (5,  57),  Kyndruyn  (11,  45),  Y.aeu  (12,  4G), 
Dirmig  (13,  46),  Egii  o  Dalebolion  (14,  47),  Lywarc  hen  o  Benlyn 
(15,  48),  kyufarc,  llrien,  jiwein,  kyndyyrn  Gartwys'(16,  49),  keneu, 
Gorust,  Meyrcyiaun,  ^dno  (17,  50),  Hilon  Huylfaur  or  Gogled,  Elidir 
nmynfaur,  Tudwal  tutklyt,  Deigir,  Gwydien  Astrus  (18,  51),-  Don, 
iVIat  (.9,52-3). 

8,  66  En  tri  le  y  djjyit  avgluydiaet  Wyned  o  gogeil  &c. 

9  Ac  Ednyfcd  Vyean  m  .  kynwrig  ag  Angharad 

20  Heiiway  brenhinoed  y  .  B. — Eneas  ysguydwyu  &c. 

Ag  fal  hyiin  y  terfyna  y  lyfr  him  yr  hynn  a  ysgrifennais  if,  alan  o  jyfr  bycan  o 
femri.in  (or  eido  yg  kar  Robert  vyoan  or  Henguvt  yn  ymyl  Dojgeleyu  sir  feirionnyd) 
(yr  huu  a  ysgriieunessid  yg  kylc  :  400  :  mlyned  kyu  no  hynny)  .  y  :  17  :  dydo  lis 
iHL'di  :  1640  :  yn  y  ff|ut  yg  kaev  lnd  . 

23  Dewi  mab  Sant,  mab  kedig,  mab  keredig  m  .  Kuneda  wledig  o 
-Non  lerc  kcnyr  o  Gaergauc  y  Mynyu  y  fam 

Dogfael  ,  .  Tyssui  .  .  .  Pedyr  .  .  .  Teilyau  .  .  .  Afan  Buelt  .  .  . 
Gwinleu  ....  ends:  keidaii  .  .  m  .  Enyr  Gneut  .  Madran  .  mere 
0  Uertefyr  vrenhin. 

"Ag  fal  hynn  y  terfyna  y  dryl  yma  o  acau  saint  ynys  B.  18  .  lledi  :  1610  .  .  . 
a :  ysgrifennais  if  alan  o  dolen  a  banner  o  femruu  a  ysgrifenuessid  muy  no  600 
mlyned  y'  mlaen  liynn  .  y  rain  fyd  gyda  niaufi  in  gweled:  ag  ap  doiiessid  alan  o  ryu 
lyfyr  0  )au  ewingn.in  deg,  .ig  a  golessid  eu  gorftenhuy:  ag  mal  y  kefais  yr  ysgri- 
fennais huynt. 

.32  Lyma  elio  dani  o  Acau  saint  ynys  Brydaen  a  gefais  if  giidi  koli 
e?i  dccreuad  .  ag  nuil  y  Jtefais  yr  ysgrifennais  huynt:  Tvdeco  m. 
Annun  du  .  ra  .  Emyr  Lydau  :  kefenderu  y  Gatfan  .//  Maelrys  .  m. 
G wydno  .  m  .  Emer  Lydau  &c.  .  .  .  ends  :  T«iv  gwelygord  saint  Kymru 
Plant  Bryean,  a  Plant  Ku'ieda  .  Plant  Kau  o  Brydyn. 

I'lant  katwaladvr  a  Cadwalaun  ap  Gr:  (60),  Gr:  ap  kyuan  (61), 
Bledyn  ap  kynfyn  (73). 

66  Descendants  of  Rhodri  niaur. 
^'69  Gwehelieit  Dehoubart  (69),  Gwertrynion,  Powys  (70),  Arwysili 
(72),  Nannei'i  (74),  Morgannug  (75),  Gwent  (76),  ]:)yfet  (77),  kadcling 
o  Gegitfa  (78),  Penlyuii,  Mcirionyd  (79),  Ardiiduv,  Kus  (SO),  Dogfcrliu 
(81).^ 

81  3Ieibion  Kuneda  wledig  =  Tibiaun,  Meiriaun  &c. 

84  Boned  Inijt  Keling :  Hofa  ap  kyndelu ;  Sandef,  Arten,  ]fdon  p. 
karadaiig  h":irci ':  '  Gronu  .ap  Morgen ;  JMeilir ;  0.  ag  Eduyfet  meib 
kadraiit 

87_  hnjt  Aelan .  Eyniaun  ap  Gwalchmei  ;  meib  Rys  Goc  ag  Eardur 
ap  mor  ;  Bledrus  ap  (jir:  alias  Moelyn  ap  Aelan  &c.  (89). 

90  Sannautj  Perwyr,  a  Hyar  =  inerched  Kynfyn  Hirdref  . 

91  .Kadugon  a  for  :  =  meib  Lywarc  ap  Bran  o  Uael  V3  Oronu 

92  Eys,'Arten  a  Tegwaret  =  meib  kadugon  ap  Bledrys 

93  Gwy'r  Pentraet :  Geraint  mab  Tegwaret 

94  Kos  Nerfynyaun*—liiyf  Edryt :  Ednyfet  v'n  m.  kenwrik  &c. 

95  Gmyr  yl)/o«.\kyfneit  Vyran  &c.. 

96  •Luyt  kolnyn:  Merwyd,  E.uiiiir  ag  Ednyfet  =  meib  Koli.iyii  &c. 

97  Liiyt  Marciid :  Ednyfet  Vycan  ap  kynwrik         cf.  91  supra 


*  Ncrfynyar.iu  is  probably  a  mistake  for  ne  Ryfoniaue. 


3i4  .  Cardiff  Manuscripts  SS-Sd; 

99  p.  Hed  ap  Alunaug  =  Meudyr,  Gwilofon  a  Gurgi 

100  Ltti/t  Braint  Mr:  Eissiart  ap  Lvwarc  ap  kynedelig  &c. 

101  Orta  est  Genelogia  beatissimi  CcJoci 

104  Quondam  iu  quibusdam  fiiiibus  Britaniaj  regionis  quae  Demecia 
nuncupatur,  quidam  legulus  nomine  Gliunsiiis  regn.ibat,  a  quo  tola 
ipsius  regionis  monarehia  omnibus  diebus  vita^  su.'e  Gliicissig  nnncupa- 
batur  &c.,  followed  by  the  names  and  dislricts  of  ten  sons. 

106  Acau  argluydi :  Edern,  ^ankyn  kernels,  lirutus,  Artur  &c. 

108  Sum  0  acau  Saint:  Tydeco,  Padern,  katfan,  kybi  &c. 

1 1 1  Another  list  of  Bonedd  r  Saint  which  differs  in  some  par- 
ticulars from  the  former  list  on  pages  2S-30  :  Dewi  .  .  Dogfayl  .  . 
Tysul  .  .  Pedr  .  .  Teilau  a  Cynlau  .  .  Afan  buelt  .  .  Gwynliu  .... 
ends:  Jestiu,  a  .  Selfan  ym  Mhenmon  a  .  lys  .  a  Cyngar,  yn  Langefui 
meibion  Geraint  ap  Erbin  ....  mab  Euda  hir,  y  gur  a  vu  duyssaug 
yralayn  Kymry  pan  ayt  gida  Maxen  wledig  i  Rufain,  a  Gwyar  fcrc 
Amlaud  -wjedig  i  mam. 

122  Ac  Artur  ac  Owen  Tudur.         12 /October/  1640/ 


MS,  26  =  MS.  13756.  Poetry;  Life  of  St  Margaret; 
Counsels  of  the  Holx  Spirit  ;  y  xiii  Tlws,  y  xxiv  Rrenhinoedu 
Cadaknaf,  DjWytheu  Gymey,  I-Iywel's  Laws  in  Welsh  (two  versions), 
and  Latin.  Paper  ;  8  x  6J  inches  ;'  i-iii,  560  pages  and  an  Appendix  ; 
written  aVc«  1714;  bound.    ' 

"  for  cambden  at  Mr  Churchill  at  the  black  swan  pater  noster  row "  (i)  Win 
Thomas  ex  dono  Bev  Viri  JJ.  Moses  Williams  A.  M  Deer  1733  (iii). 

1  Buchedd  Marged  Sautes :  Y  Wenfydedig  Farged  oedd  ferch  i 
Dewdos,  gwr  bonheddig  breaniawl  yn  yr  amser  hwnw,  ond  i  fod  yn 
addoli  r  gau  dduwiiau  .  .  .  ends :  Mis  gorffena  oedd  hyn  drwy  rad  'r 
iachawdwr  Jesu  Grist  .  .  .  gogoniant  oddigan  yr  holl  greaduriaid,  a 
ninnau  a  fynwn  faddeuant  on  holl  bechodau-  gida'r  tad  ar  Mab  ar 
yspryd  glan  .  Amen. 

13  TLyma  gynghorion  yr  yspryd  Gldn:     See  Myvyrian,  iii,  p.  6. 

Nid  ihwystrach  y  daith  er  gwrando  offeren  ...  a 

O  gwnei  ar  i  hoi  di  a  gei  drugaredd 

15  Gwell  gwr  oi  berchi .  .  .  gwell  yw  Duw  na  dim.    Myv  -.  iii  p.  46. 
11)   Wythoes  byd  .  .  .  kyutaf  o  Adda  hyd  Koe  &c. 

b.  llenwau  tai :  Palas  Pab,  ILys  ymorodr  &c. 

c.  Meddygon  Myddfai  oedd  Rhiwallon  ai  ieibion  &c. 
17  Tri  ihew  anesgor  ,  afu,  aren,  a  clialon  &c. 

b,  XIII  Tlws  ynys  Brydain  :  (1)  dyrnwyn  gleddyf  Rhydd:  Hael  &c. 

19   Y  XXIV  Brenin  a  farnwyd  yn  gadarnaf  &c. — (1)  Brutus  ab 
sulvius  ab  Ascanius  ab  jEneas  y.?gwyddwyn  &c. 

24  Pvmbrenhin  llwyth  Cymry :  yngwynedd  Gr:  ap  Gynan  &c. 

25  XV  llwyth  Gwynedd :  y  mon  Hwfa  ap  kynddelw  &c. 

b.     Tri  hyd  y  gronyu  hiiidd  yny  fodfedd  &c.  and  other  extracts 
from  the  Welsh  Laws, 

allan  o  lyfr  Dav.  Jonex  vicar  TLanfair  yn  Nyffryn  Clioyd, 
hyn  syn  canlyn  .  .  .  mi  yspeliais  mal  yr  yspeliodd  yntef  , 

26  Avallen  beren  blodau  csblydd  &c.  7  lines.  Merddyn  Wyllt  b 

it,       Gwyni  byd  hi  y  fedwcn  ym  plyralymon  5  liiies.  „       C 


ExtrcLcls  from  ttie  Booh  of  D.  Jones  of  LI.  D.  K.      2' IT 

c.  Martiar s  lf~ltli  epigram :  Gynt  ir  oedd  gnot  ar  addysg  .  .      « 
y  diweddaf  or  dyddiau  simwnt  Fychan 

27  Y  fun  ai  hawdd  ym  fyw  'n  hir     ....  b 
yn  dy  bwyll  fenaid  bellach                              Bedo  Aurdrem 

28  7  Anni  Gorh :  Merddyn  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf  ....         c 

ai  chael  o  f'odd  i  chalon  Jevan  Dyfi 

29  Dwynwen  deigr  ai'ien  degvvch  Dav  ap  Gwilim  d 

Mticffi/imon  Vdwi/nwen  wen  yn  agos  i  Kewbwrch  ym  mon  He  y  clweiliflF 
rhai  i,  raerthyra  hi  .  fe  fydd  llawer  o  bobl  goelgrefyddol  yn  cyrchu  yno 
i  wybod  i  fFortun,  ueu  i  cariadau,  pa  run  a  gan  hwy  hwynt  ai  peidio  .   1710. 

30  Mar:  IL.  TLwyd :  ]Lyina  haf  Uwm  i  hoywi'ardd  ....  e 

a  chliccc'd  yu  iach  Leucu  IL'n  goch  ap  Meirig  hen 

32  Cur  y  su  fawr  cerais  ferch     ....  / 
cur  yw  y  myd  cau  ar  yr  medd         1580    •     Wm:  kynwal 

b.       Y  Tad  or  declireuad  chwyrn     ....  g 

yu  riiydd  a  chwbl  on  rliaid  John  y  kent 

33  Biol:  Harri  viii :  Y  tarw  or  mwnt  eryr  Mon     ....        h 

Ir  Haw  ddeau'r  holl  "ddaiar  Lewis  morganwg 

35       Y  ceirw  mawr  y  ceir  i  medd  Tiulur  Aled  i 

3S    Gicerful  Mcchain  :  Gwnaeth  ym  fun  faith  anhune.ld  ...       k 
bedeiroes  mewn  bedw  iriawn  Dd:  TLwyd 

b.       Rhiain  gwr  hen  a  garaf  Dd:  ap  Edmient   I 

39  Gidag  iair  i  gydgaru    '  D.  ap  gwilim  m 

40  Y  fun  addwyn  fwyneiddwawr     ....  n 
ai  faniiedd  el  i  fynwen                                Robin  Ddu  o  Foil 

41  Mae  un  fwyn  ai  min  o  fel     .     .     .     •  o 
derm  hwy  hi  a  dyr  ym  hen    Bedo  Aurdrem  ne  Rob:  Ddu 

42  7  Gr.-  Fychan  :  Y  tarw  ieuaingc  a  eurir     ....  p 

oni  ddel  ywein  ddylwyd  Ttidyr  Penllyn 

43  Tri  Ihi  aeth  o  Gymru  gynt  .  1  i6§  .  Gutto  or  Glyn  q 

45.      Y  tal  dan  y  melfed  du     ....  r 

yn  issa  corph  onis  caf  Bedo  Brwynllys 

h.  Pcth  ogywyddi  Ferch  o  lAjfr  Mr.  G.  Theloal 

II  ir  oedd  yt  er  a  ddwetton     ....  * 

fo  wna  hou  fy  nyhenydd  Bedo  Brwynllys 

46  Gwelais  niewn  ffair  ddisglair-ddyn     ....  t 
nid  a  ni  ddywaid  i  daw                                      „             „ 

47  Dyn  «yf  yn  cerdded  y  no3  Dd:  ap  Edmiond  u 
4a       Gofahi  heb  dy  heb  dal  Ttidur  Aled  v 

49  Sercb  a  roes  ar  chwaer  Essyllt     ....  lo 
'   ,  -         farnu  myw  ne  farw'n  y  man                                       „ 

50  Medraf  oni  pwyll  mydr  om  pen     ....  x 
,     .mpr  deg  i  hanrheg  a  hi                                  John  ap  Howcl 

51  15id  hyder  or  byd  hydol  Dd:  op  Edmwnd  y 

52  Jr  cusan :  mwyfvvy  o  son  mae  fy  swllt     ....  z 

minnau'n  rhwym,  meinweu  ai  rbee,?  „  „ 

53  Etlo':  Myn  fenaid  mae'n  fwyneb  „  „         a 

54  jf  Syr  Sion  Bwrch  marchog  ag  Arg:  mowddwy 

ni  chair  ustus  na  christiawn  Gytto  or  glyn  b 


Si^  Cardiff  ManusSript  26. 

53i  f  syr  Ri/s  ap  Tho: — Crouigl  yw  corn  a  glovvir  Rhys  nanmov    a 

Sa      Dyfrdwy  fawr  gan  awr  gynnyrcli     ....  b 

byfld  bob  byrnhawn  yn  llawn  Hi  Madog  ap  Gromc  Gcthin 

57       Mwrog  vawr  wrthiog  a  roes  Dav:  Nanmor   c 

'    58  y  Fai  a  Jonor :  Hawdd  amor  glvvysgor  glasgoed    D.  ap  gfm  d 

59       Dyscais  ddwyii  cariad  escud  ,,         „       e 

(50       Gwell  aniwed  fforffed  fFug  „        „      / 

(jl       Un  agwedd  oferedd  fu  ,,        ,,      g 

b.       Digwsg  fum  am  ail  Degau  ,,         „       h 

62  Cof  yngharad  hael  o  Fuellt  chwaer  Rydd^  ap  Jen:  llicyd 

didyr  deigr  difr  adafatl,  cm  dreiu     ....  i 

gwaeth  cyfing  hiraeth  cof  angharad  Dd:  ap  gwiliin 

63  Doe  ir  oeddwn  dioer  euddyl  „  „  k 

64  Yr  het  fedw  da  ith-gedwir  „  „  I 

65  Yr  haul  deg  ar  fy  neges*  „  „  m 

66  Y  don  bengrychlon  grochlas  ....  .,  ,,  n 

67  Jr  Cleddyf:  Ehyhir  wyd  goflwyd  gyfliu  ,,  ,,       o 
b.       Tydi  'r  gwynt  tad  eiry  .ig  6d                        Mred:  ap  Rhys  p 

6y       Oes-braff  wj'd  ]fesu  yspryd  gvviw  ddofydd    Dd:  ap  Gwilim   q 

b.       siesus  ddaionus  addunaw  i  ddwy     ....  r 

yn  oes  oesoedd  fy  nyw  siesus  jfevan  brydydd  hir 

71  Mar:  merch :  gwae  fi  cedwais  gof  cadarn  Tudur  Aled  s 

72  Pan  ddangoson  ffynnon  ffydd  Jolo  Goch   t 

73  J  Angau  ^  Mae.rhai  ui  ,piiryderai  mrhyd     ....  a 

^r  cyssegr  ym  hare  Tfesu  JL'n  ap  Howel 

74  iliflj-.' mercA  ;  Blinywhydero  weryd       D.  IVd  ap  IL'n  ap  Gr:  v 

75  Mar:  iherch  :  Y  fun  aetli  o  fewn  noethi     ....  «; 

ai  marw'n  fud  morwyn  i  Fair  Rhys  Fynglwyd 

76  Diolch  am  bais  ne  ddinbl^d  .-,  Oos  glendid  nes  galw  undyn  ...  a' 

dalied  oil  ar  dy  law  di  Lewis  Morganwg 

77  Mar:  Syr  R.  ap  T. — Mae  rbyw  odwrdd  ym  mbrydain  .  ,  .  .y 

Bros  yr  iarli,  wyr  syr.  Eys  Lewis  Morganwg 

79  Ty  bedio :  Adeilais  dy  fry  ar  fryn     ....  3 

na  cljymmun  am  i  fua  fyth  grcno  ddy 

80  Heulwen  fun  bylawn  fonedd     ....  a 
OS  gwr  fo  gais  y  gorau                            '/  Jeu:  tew  brydydd 

82  Mar:  ffJii  ap  Gr:  —Crist  arg:  rhwydd  rbodd  a  arcbaf  ...     b 

yn  rlian  trugaredd  fowredd  fwyaf.  Bleddyn  Fardd 

83  Mar:D.apGr:  Duwdy  nawdd  rhag  tawdd  tan  llachar  ufFern  . .  c 

gwawr  gwerthfawr  boed  trigar  Bleddyn  Fardd 

85  J  Dydecho  sunt :  Mae  gwr  llwyd  ym  garllaw    ....        d 
^        i  ducban  at  Tydecho  Dd:  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

87       Y  ferqb  weri  fu'r  ychwaneg  T,  Aled  e 

89       Clowais  doe  im  clust  deau  jfolo  Goch   f 

*  Attributed  also  to  Qr:  llwyd  ap  dd:  ap  Einton, 


Poetry  hy  various  Authors.  2i7 

90  Mur:  Edmund  Jarll  Richmwnt  vuh  Ow:  Tuder 

Cynibry  j'li  gaeth  a  aetbaut     ....  a 

yu  iach  gwnkwcru  gwlud  Cymbru  gaeth  L.  G.  Cot/it 

94  ]Leuad  E brill  lliw  tlybryd     ....  b 
lleuad  fai  llywia  dy  fardd                                            Gr:  Grug 

95  Crair  crcd,  ced  cynnydd  Mlo  Goch   c 

98  .Sforia  Mair  Fadlen :  Pechod  pa'  nas  gwrthodir     .     .     .     .    d 

oi  gweddi  yn  dragwyddol  Gyttyn  ceiriog 

99  Y  fedwen  fouwen  fanwallt  D.  llwyd  ap  IL'n  ap  Gr:  e 

Aileb  y  Fedwen :  Byd  mawr  aflonydd  cbwydd  chwyrn  .  .  .  .  / 
bi  n  well  well  o  hyn  allan  . 

101  C.  a  wnaed  pan  orofdwyd  Harri  vi  gan  Dug  o  efrog 

Khyfedd  beb  ddim  diwedd  da     ...     .  g 

Hew  du  a  fa  ag  a  fydd  Dd:  JLwyd 

102  jf  gymmodi  Rhys  or  Towyn  a  Gr:  VycJian  o  Govs  y  gcdol 

Damwaiu  blia  yw'r  byd  yina  ....  h 
ai  roi  ar  iarll  Peafro  i  rwyf                      Deio  ap  feu:  Du 

101  Hen  ddelw  hou  a  ddolynt  ....  j 
pe  pallai  iirliaed  pob  lle'u  rbydd                          Lciois  Mon 

105       Sain  Cristopbr  a  fu  'n  offrwm  -                      Gytto  or  Glyn  k 

107  Y  du  bydv  or  debeudir                                           „              j,  I 

108  Mae  Doctor  i  Fangor  fain  ....  m 
ir  cwd  mod  lytbr  caead  mwy                        L'n  ap  Gyttyn 

109  J  Keinallt  inae  cledd  ar  gLoenyn  Zeuis  G.  Cothi  n 

112  Gwr  oedd  eidol,  gorwy  reel,  gordethol  daith  &c.  o 

113  ef  a  wnaetb  paulbon  ar  lawr  glyn  ebron  &c.  &i'.  » 

with  a  Luthiised  version  oftjie  whole  by  Dd:  Johns  Vicar  of 
JLlancair  Dy^ryn  Clwyd .  loSO, 

118  Diolch  am  clelrch  :  Y  ddau  gyw  oedd  wyau  gynt     .     .     .      q 

tri  meircb  tros  eleircb  y  sydd  ILowdden 

119  I  irallt :  A  gae  r  fercli  a  gara  (i  Dd:  ap  Edmxond  r 

120  J  ciddig  a  dorrai  bob  preii  o  amgylcli  i  dy  rhag  cyscodi 

o  neb  dano  :  y  fun  bach  a  f'ynn  i  bod     ....  * 

gwawr  degwcli  gam  digon  Anon 

121  Man  gariad  mewn  niagvvriaetli  JJJ:  ap  GwiliiH    t 

122  siaii)p:il  liir  o!'al  im  ilioed  ....  u 
yn  iach  i  bawb  nwcli  y  bedd                                 leuan  Dyji 

1.23       Gwae  wr  a  wnai  gaer  ne  wal  Tudur  Akd  v 

124  T  L'n  moel  y  panfri :  A  wyr  dyn  dan  awyr  do     .     .     ,  w 

draig  wyneild  a  drig  yuot'  Bys  Goch  or  Eryrl 

123  Gwaeddfawr  wyf  er  mwyn  gweddwfer%  ....  x 
a  brwyn  im  dwyn  am  dani                           jfeuan  Deidwyn 

126       IFon  a  ddanfones  ]fe.su     ....  y 

ar  phon  yn  gorphen  y  gan        Dd:  ILwyd  ap  IL'n  ap  Gr: 

Vll  J  Dd:  ap  Jeuan  ap  Einion  yn  cadw  castell  Harddlech 

gida  Lfarri  vi :  Y  gwilliaid  a  gaid  fal  gwynt  ....   a 
Gwndyd  biau  'r  byd  ar  bel  D.  IL'n  ap  EJn  ap  Gr: 

128  jf  TViliam  ap  Gr:  or  Penrhyri, 

Gwycb  Wiliam  ag  nchelwacd     ....  a 

Eryr  eiiraid   Eryri  Cynf rig  ap  Dd:  goch 


2i8  Cardiff  Mcmiuscrlpt  2S. 

130  Mol:  sijr  Gr:  Vi/chan  marchog  o  Bowys 

Y  marcliog  blodcuflj;  blaid     ....       liys  Gorh  Eryrl  a 
trosod  wr,  trwsiail  em-aid  ne  K,'n  mod  y  pantri 

131  Mar:  JTm:  Ilcrhart :  poen  yw  adfyd  jienyd  fawr  ....  h 

ai  fab  3  u  iarll  fo  byw  yii  wr  .  I5~i0  .  Wm:  JLyn 

134  Mar:  Gr:  ap  Adda  ap  Dd:  a  las  yn  NolgeJlan  Sic. 

lihagor  inawi-  gaerau  rauv  gwngalcli  Dd:  ap  Gicilym  c 

135  Gwyr  a  aeth  gattracth  buaiit  enwawg — 8  lines  onhj   Aneuryn  d 

b.  Jr  Eira  :  heiniar  nodedig  hoywnwyf     ....  e 

deuddyn  na  bwy  liun  na  liwynt        JL'n  Goch  ap  Meirig 

136  Translation  of"  Cur  mundus  milital  suh  vana  gloria  "  &c. 

pam  niae  'r  byd,  fal  llownfyd  llii     ....  f 

a  fedro  bqidip  ar  byd  .  7.5&0  .  Dd:  Johns  (vicar) 

138  Uaethym  dduwsid  diwaethaf  Tudyr  Penllyn  ne  L.  G.  Cothi  g 

Hyd  hyn  allan  0  L'jfr  Dew.  Jones   a  scrifenv.<y(1  ar  frys  , 

y  relivi  a  i/asclwyd  allan  0  goppiae  amrafael  a  gefais  ymma  a  tliraw 

139  Coppi  o  Lythr  a  scrifenodd  yn  Harglwydd  Jesu  Grist  dan 
garreg,  yna  y  rhoed  y  .Grocs  chioeleg,  oddiicrth  y  dref  i  Handaue 
meivn  pentref  a  elwyr  Merigont  S)c. :  Dwedwch  bawb  wi-tli  i  gilydd, 
y  neb  a  weithio  ar  ddydJ  sabotli,  a  fydd  melldigedig  &c.  &c. 

142  Y  ddyn  am  newydiodd  ddoo  Dd:  ap  Gwilym  h 

b.  J  eiddig  :  j  ddyn  a  wisg,  addwyu  wen     ....  i 

ath  gatd  or  mab  mwyath  gar  Anon 

143  Campau  4  gwraig :  mawr  iw  hap,  gwr  adnapai     .     .     .     .     k 

moddion  gvvael  maddeu  i  ni  gyd  Rces  ap  Harri 

144  Gwcrfyl  fei'ch  ^foraeth  goelh  gain  I 
wyr  Fadog  rywiog  riain     .... 

Ir  ddyn  ymeilyd  ai  dda  '  Dd:  ap  Gwilym 

145  Mae  crickiau  dan  furiau  f'ais     ....  m 
o  clian  ef  yu  iach  uuwaitb                           Bedo  Ayrddrcm 

146  Y  fercli  wen  un  lliw  ar  waneg     ....  n 
gwen  a  gwae  oed,  am  gwnae  'u  iach          Jevnn  Daylwyn 

147  N.S.  Na  feddylied  y  darllennydd  dyscediy -.la  fcdraswii  yspelio  lawer 
geiriae  yn  y  Uyfr  hwn  yv  well,  neu  ddechreu  pob  lliu  a  llylhyreu  fawr ;  ond  gari 
nad  oedd  y  coppiau  ond  ffols  mewn  amryw  fannau,  nid  oedd  gwiw  cym'ryd  yfath 
ofal;  OS  gwe'.i  rliai  gwell,  cystadla  hwy  ar  rlaiin  a  diwygia  r  beuau  [sic] 

147       Y  Fun  dog  0  F611  liyd  ^fal     .     .     .     .  0 

]f  ti  ddim  ond  hawddammawr  Gr:  ap  Jevan  Vychan 

■   118       Ovv  rwy  fal  cynual  cwyn     ....  p 

^m  tynnau  om  poenan,  am  pwyll  Bhisiart  Jerwerth 

149  J  Ferch  :  Dyn  wyf  ymhurdan  Ofydd     ....  q 

er  fynihoeu  nef  im  henaid  Lewis  Morganicg 

1^0  J  Ferch :  Beth  am  pair  yn  ddiwairach     ....  r 

rhag  enaid  fyngwraig  innau  Bedo  Phylip  Bach 

151  J  eiddig  :  Ni  chair  fy'rhiaiti  fainael     ....  s 

oi  ddaearu  ni  ddorwn  fefan  Rhaiadr 

b.  ^r  Gog  :  Ccrais  ferch  fal  gwr  serchog  Dd:  ap  Gwilytn   t 

152  Y  Biogen :  A  mi  '11  glaf  er  mvvyu  gloywferch  ....  u 

och  wr  mwyn,  ag  na  char  niwy*  ,,  ^^ 

*  "  Added  :  Miic  yt  iw  twng,  mac't  liw  tyg,  mae  yt  leshagr  mae  yt  lais  hygryg 
Vid:  Diet." 


Pueiry  hy  various  Authors.  219 

b.       Mai'w  ni  wnaf  mov  wen  yw  nyn     .     ,     .     ,  a 

OS  gwcn  im  nessa  a  g.if  fefan  Detilicyn 

53       Mis  fonawr  myglyd  dyffryn     ....  b 

a  ddeifydd  yn  niwcdd  nos  3Iab  daf  ap  Lhyioarch 

55  fwallt:  Y  lloer  gaiu  Uiw  eira  gtvynedd     ....  c 

rhanao  i  mi  yr  lion  ai  medd  Sion  Phylib 

^7  jf  ofyn  meini  melin :  pwy  oil  a  gair  pell  i  gyd  ....  d 

a  rhoir  ddvvydorfh  ii-ddedig  Sio}i  Ceri 

58       Beth  a  gaifF  un  Cristion  or  byd     ....  e 

ug  angau  yn  ddiau  a  ddaw  Sion  kent 

69       llyma  fyd  11  win  i  fedydd     ....  / 

with  raid  im  enaid  amen  „       „ 

61  Mar:  Gfm:  Vychan  :  och  Dduw  nad  attebw^  ddim  ...  g 

ach  gweled  yn  iacli  gwilim  Hugh  Cae  Lhivyd 

62  Dychan :  Da  maen  cyff,  dewi  Mynyw     ....  h 

a  da'r  byd  uid  a  ir  bedd  Dd:  Llwyd  ap  ll'n  ap  Gr: 

63  Atteb :  Mae  gwr  im  dirmygu  i     .     .     .     .  i 

arched  ben  eirchiad  y  byd  JT^ywelyn  ap  Guthjn 

64  Atteb :  Eirchiad  yu  siarad  y  sydd     ....  k 

oes  dalm  ai  cliw  ystlym  cler       Dd:  JLwyd  ap  ll'n  ap  Gr: 

66  Atteb:  Dafydd  ILwyd  ofydd  y  llu     .     ,     .  I 

gwyn  i  fyd  y  byd  or  bedd  IL'n  ap  Gitttyn 

67  jf  Jevan  ap  Owain  Gioynedh 

Mae  un  adail,  man  ydyw     ....  m 

aur  faner  gwyr  Efionydd  Ingho  Brydydd 

68  Eho  dinv  farf  rhydew  forhesc     ....  n 
lie  noetii  mwy  na  llwyn  eithiu                Rhys  goch  or  eryri 

69  Bar:  gicraig  or  Penrhyu  :  Eiawen  fyth  ni  alhvn  fed  ...  o 

bid  dydd  f;irn  bod  heddiw  fo  Lewis  Man 

71  Bar:  Gr:  Ilir: — y  Bardd  bach  nwch  bcirdd  y  byd      W.  ILyn  p 

72  Englynion  yr  Eryr  ;  ys  riiyfcddaf  cyn  wyf  bardd  ....  q 

hyd  angaii  gorau  gorddyihaid  Anon 

75  Co*;  7/a?7fc/< ;  Ewy  /  n  /  damaii  dyraii  a  donwyd  oi  benn  .  .     r 

gwae  dai  rhiii  pan  goder  hwn  Wm:  phitipp 

76  _7  ofyn  Bowa  :  Y  pvelad  jownfab  Klioland     ....  s 

a  t^.ii   Ira  bwa  a  saith  Gr:  Hiratthog 

77  Y  ILew  a  Khwvsg  mown  llv  rhawg     ....  t 
d^l  i  chwi,  a  diolch  hir                                   Hugh  Machno 

79,  196  Mot:  Tho^  Price:  J  hiraethog  /  hii  /  reithym  ....  u 

by  w  trwy  barch  boed  hir  y  bych  Richad  kynwal 

80  jf  ofyn  Tarw  dii  i  L'n  am  Horis  ap  Rys.ap  Adda  o 

.     .    Langurig:  Pwy  mor  enwog  pur  rinwedd     ....       i; 
fydd  meirch  ag  eleirch  a  gwin  Cadwaladr  ap  Rys 

82  f  ofyn  Cledde :  Y  carw  dewr  fal  carwr  a  dwrn  ....  w 

hlidol  yw  hwn  cawn  hoed  hir  Tho:  Price 

84  Caer  Arfon  hen  gyfion  gwyr     ....  a; 
ar  Haw  genwch  ^arll  Gwynedd                              Wm:  JLyn 

85  J  ofyn  x  o  gesig :  Bwriaf  wawd  bvraf  i  wj'r  •  •  .  •  y 

bwytli  ccsjig  bylh  o  tcisiant  Gr:  Hiraethog 


220  Vardi]^  Ma%uscri'pl  26'. 

187  J  geiliog  y  fronfraith  :  ^r  eilyn  wyil  ar  don  allt  ...  a 

ag  Yii  bono  gau  lieiniocs  Hugh  Arwi/stl 

18S       IS'i  WAT  air  dyn  o.  riw  jstail     ....  b 

da  iiawdd  am  gael  dydd  jfaii  #iies  ,,  „ 

189  DyhuddJaut  ddoe  a  hciddiw     ....  c 
Diiw  deled  a  doe  eilwaith                                      „.          ,, 

b.  Bcirnad  i  cocs  ag  i  oganiCr  driw  oeild  yn  i  lie  hi 

William  waywsytli  ail  inoesen     ....  d 

driw  y  Haw  ddiaAvl  ci'  drai.nllwyu  ydoedd         ,,  ,, 

190  Wrtli  henwi  kyfraetli  auael     ....  e 
gyr  feuii  ith  gar  o  fionydd                                     JVm:  TLyn 

192       Cuvac  a  fwiiodd  gbf  oonvas     ....  f 

ith  wlad  Diiw  ith  weled  ti  Jfo-n  brydydd 

194  Dy.sgais  y  modd  ai  disgyn  Datiid  Namawr  g 

195  K.hymod:  Ddaii  gar  wych  oedd  dda  i  gwraidd  ....  h 

deii  caQ  /bes/  ai  djxco  yn  vu  Jer:  Fynglwyd 

198   Ybydyma:  Y  tir  ail  lltttii  r  lielwyr     ...  * 

(ly  help  i  ymadel  a  liwn  Edmiint  Frys 

200  Y  byd  a  ddaic:  Dywedais  iiid  a  i  wadii     ....  k 

dy  help  i  fyiied  i  hwn  Edmwnd  Prys 

201  Diolch  am  faril  Gtcnn :  Gwers  dcg  a  roesai  ei  daid    ....       I 

fo  ddcydir  nefoedd  vddynt  Edmwnt  Prys 

204  Jr  Z)''  Morgan :  Yr  atliron  niawr,  wrth  rim  wyt     ....      tii 
Einioes  drwy  hap,^  nestqr  hen  Sioii  Tyd'dr 

206  Etto :  Ond  dedwydd  orevfEydd  lym     ....  n 

byd  rhwydl  rhag  y  neb  ai  rhoes        Jfvan  Tew  Brydydd 

207  (Ilygar  a  theg  fal  ynys  Pon  ywf'anwyl  dirion  feinferch  &c.)  o 

208  Me  nice  cai/dcnti petit  modo  Julia  rcbar  &c.  Petronitis' 

Pan  daflodd  Meinwen  atti'  mor  wirion  Bellen  eira    .    .    .      p 
Ac  eira  a  rhew  ni  byddi  nes,  Fy'^g^i'^s  atli  wres  a  dorri ! 

b.  Mar:  y  Frculiines  An.    i  o  Awst  .  'Hl^i 

Waetlnvaeth  ysywaelh  yw'r  sain     ....  q 
I  gred  cyn  bedd,  licdd  oi  bol 

c.  Epigrams:  Cynddrwg  ydy'r  uaijl  ar  liall  &c.  r 

209  „             Pan   fo  ilorfydd  garire  'n  unig  etc.  s 

b.  ,,  Achv3d  scrch  sydd  tan  y  nwylron  &c.  t 

c.  Can :  Nid  ocs  iia  chivvy  na  uych  nac  artaith     ,     .     .     .         ii 

I  fron  digyssur,  drist  annifyr  /  drosti  'n  ofid  Anon 

210  Reclins  vires  4'c-  Os  deli  'm  hell  ir  cefnfor  maith    ...         v 

OS  liel  hi  wynt  rhy-hwylus  Horace — (Liber  ii.  Ode  ^r) 

b.   Defend  IIS  Lord  S,c.:  Duw  gvvared  ni  ymhob  anghyflwr  .  .      m 
fal  y  clodforpm  di  'n  dragyvvydd  Anon 

'^2i\- Enghi:  - y   clywed:   A  glywaist  ti  a  gant  Xynfyd  ,     .     .     ,  x 
gvvell  car  yu  Uys  nag  aur  ar  fys 
Coll:    Jes:   Oxon  .  ndhi   uh   Amico   (lorn:   Mosc  Wms:  communicata 
214  "A  Transcript  of  an  ancient  MS.  of  Cyfraith  Hywell  dda 
communicated  to  me  by  Mr.  Mcses  Williams  and  to  Mm  by  Mr.  Bn.vter 
of  the  Charter  liouseT'   °TRe  "original  of  this  copy  is  Harlemn  MS. 
433S.     The  passages  tested  are   verbatim  et  literatim  the  same,  the 
lacnnac  are  the  same,  and  the  text  in  both  MSS.  breaks  off  in   the 
middle  of  ihc  same  sentence. 


Welsh  Lawn,  'Burial  of  Arthur  etc.  22 i":. 

211  The  "  Dimetian  Code"  oj  tlie  fVelsh  Zaif*,  being  a,  transcript 
of  Hahleiax  MS.  958  in  the  British  Museum  as  attested  liy  the 
readings  and  the  lacunae.  See  especially  p.  281  II.  15-16  "  o  gouynnir 
lir  yn  nmgen  no  hyiiiiy  .  neu  pelh  arall  .  A  gorwlat  .  pethevnos"  &c. 
where  the  fcribe  writes  the  text  continuously  unconscious  of  the  lacuna 
in  the  original  between  fol.  96  and  fol.  10,  wliich  is  I'cpresented  in  Vol.  i 
of  the  printed  text:  by  pp.  396  1.  6-126  1.  6.  The  entry  "  Bib.  Harl.  63 
B.  20  .  membr."  on  p.  361  is,  doubtless,  an  older  reference  to  MS.  958. 

Parts  of  the  oiigiual  MS.  are  difficult  to  read,  and  the  scribe  omits 
some  of  the  text  both  at  the  beginning  and  end.  The  transcript  begins  : 
Gwastravt  auvyn  galanas  a  sarhaet  yssyd  idav  raal  y  dywespvyt   vry  . 

(Vol.  i.  p.  384) and  ends :  a  bot  idi  glusteu  a  danhed  ac 

ewyned  a  Had  lygot. .  (Vol.  i.  p.  576  1.  19.) 

365  Claddedigaeth  Arthur  Frenin  out  of  the  Didrefnyn  P.  45^*  ; 
ILyma  hyspysnvydd  o  Lyfrau  y  He  eglurach  noe  ...  w  ...  y  brut ..  y  ..  wrth 
ddivvedd  Arthur  Frenin  ....  ends :  Ac  yn  y  diwedd  yn  y  Fanachlawg 
hynaf  ac  awdnrdodaf  or  boll  deyrnas  y  claddwyd  Arthur  yn  anrhydeddus 
megis  y  gweddfii  cyflehau  gwr  cymmaint  ei  glod  ai  anrhydedd  a  hwnuw 

372    Y yorxcynion  :  Gorwyn  blaen  onn  f  &c. 

375  Baglavc  bydin  b.agwy  onn  &c.     "  Ex  L.  K.  H.  col.  1032  " 

377  "  A  Transcript  of  an  old  Latin  cojiy  of  Cyfraith  Hywell  Dda. 
Bib.  Harl.  [1796]  membr.  p.  203."  Hewell  Boui  Alius  kadell  qui  fuit 
Rex  in  suo  tempore  per  totani  Walliam  congregatis  gwenedosium 
(nordhwallensium)  Pouisorum  atque  dextralium  (Sudwa)  ducibus  et  in 
simul  de  quolibet  pago  sex  viros  sententia  meliores  per  suum  regnum 
usque  ad  locum  qui  dicitur  alia  domus  .  i .  thiguin  ar  dawt  et  ibi  demorati 
sunt  xl  (deu  hugcint  di  en  a  deugeiut)  diebus  etxl  noctibus.  Qui  omnes 
in  unum  consentiente.-i,  leges  ante  se  constitutas  scrutati  sunt  bonas 
confirmaverunt  .  (cadarnhassant)  non  bonas  autem  delerunt .  (rei  drouc 
auaredassant.)  et  in  loca  eorum  bonas  statuerunt  (hao  en  heit  He  rei  da 
dddassant)  ....  ends:  Precium  canis  est  iiii°'  kosen  .  Pre  catestloneit 
scubaur  o  wenithe  &  ceta  .  .  .  ."| 

403   Gwcith  argoet  JLwyfein  Myvyrian  i.  S3 

E  bore  duw  sadwrn  kat  vavr  a  vu     .     .     .     .  a 

Armaf  y  blwyddyn  nat  wy  kynnyd  Taliesin 

405  Danod  i  Dd:  ap  Edmwnt  garni  ir  Saint 

Mae  vn  kvn  yma  yn  kynnal     ....  h 

vo  nef  an  gartrev  i  gyd  Gntto'r  glyn 

407  Mar:  T.  Aled :  Pren  val  derwen  a  dorres     ....  c 

Ty  da  r  wyl  Tydiir  Aled  Lewys  Morgamog 

410  Haeledd  vab  gwirionedd  gras     ....  d 
vab  nwyf  nerth  vab  nef  yn  ol                            Sion  Tydur 

411  Kebydd  vab  di  vedydd  dig     ....  c 
vab  ffrcen  ddig  vab  uffern  ddv                                „         ,, 

412  Y  glaisad  hediad  hoywdeg     ....  f 
trwy  amarch  ai  try  ymaith              Dd:  W^wyd  IVn  up  Gr: 

415  J  erchi  heffyl :  Gydag  vn  a  gaidw  Gwynedd     ....  g 

merch  deg  ond  kael  march  yw  dwyn  T.  Aled 


*  See  Shirburn  Castle  MSS. 

t  "  Ex  Llyvi/r  Koch  Hcrgest.  col.  1033  cum  lectione  MS.  [         J   J.  Col.  Oxon," 
Note  that  ths  tied  Book  did  not  at  tliis  time  belong  to  Ji-siis  College. 
J  The  passages  within  brackets  are  iu  the  original  MS.  written  as  glosses, 


222  Cardiff  Manuscript  26, 

418  f  S'  R.  up  Tho: — Nosla  i  vran  is  Dofr  ennyd     .     .     .     ,     a 
wat  eto  byth  lied  dydd  barn  Lcwys  mon 

421  Jerchigwn:  Y  karw  ievank  aiafwjch     ....  b 

Try  vo  gwnn  with  tref  a  gwal  Sion  Tudur 

425  J  erchi  gwnn  i  Sion  Vychan 

Y  karw  gwycli  or  kaerav  gwin     ....  c 
Dros  y  gwnn  dair  oes  y  gwyr                               Wm:  ILvn 

428  Erchi  kailog  y  vimjalch  i  amiereh  Rolant  Vychan 

Y  kiw  dii  mysg  kocd  a  mel     ....  d 
Ay  i  oes  a  ro  ][esv                                                    „       „ 

432  J  drwyn  vrat  i.e.  A  mash 

ILe  gwnn  gael  oil  o  gann  gwlad     ....  e 

nes  i  vod  yn  savadwy  Gr:  Hiraethog 

434   Y  Naidr :  Y  gwr  sy  ar  groes  biiwaed     ....  / 

y  gwenwyn  oil  a  gwna  'n  iach  *Rys  hrydydd 

436  Etto :  Mae  gwr  byth  am  gywir  barn     ....  g 

J  ffwrn  0  vwg  vfFern  vaith  M-^m:  ILvn 

439  Y  vun  ddivai  vwya  ddwyves     ....  h 
gaeth  ynfyd  nag  oth  aufodd                         Bedo  Brwynllys 

440  J  aiddig  :  Y  vercli  a  vym  ny  herchi     ....  i 

yn  syniwth  ^osu  amen  Anon 

442  Mvvynddyn  oes  gair  manddail     ....  h 
yn  rydd  ond  y  dydd  ar  dail                                D.  Gwylym 

443  Y  hiisan:  Over  fardd  a  gyvarfu     ....  I 

Ni  gwell  ym  enaid  i  gael  Jeti:  Daithvyii 

445  Y  klo  :  Gwnaeth  aiddig  o  gynflgen     ....  m 

od  wyt  vyw  dywaid  dy  vod        Hywel  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

446  Y  verch  vonheddig  ddigawa     ....  n 
M.  1.  a  chae  mawlwych  Avyd 

448  J  aiddig:  Gwae  vi  n  brndd  rliag  ofn  brad  T.  Aled  o 

449  Y  vun  olwg  vanolwallt  „        p 
451       Kerais  dan  hvg  o  aiirael                                     Gytto  r  Glyn  q 

453  f  wraig  nad  octyddiav  y  grawys 

Y  dydd  o  wynfyd  .aiddig     .....  r 
Ar  y  gwauwyn  oer  gwynawg                                         A7ion 

454  Ygwallt  melyn  ;  Y  mae  arwydd  ym  aiiraw     Dav;  ap  Emwnt  s 

456   Y  Farf:  Mawr  avael  am  oraiiferch     ....  t 

Dy  riidd  mwy  myn. daiiiudd  raair    JL'n  goch  ap  mairig  hen 

458  Jrhyd — iSCjO:  Gwelais  Eira  glwys  ocrwyn     ....  tc 

Da  yvf  r  hawl  a  Diiw  ai  rhydd  Edmwnd  Prys 

462  Mar:  S.  Eos ;  Drwg  i  neb  drigo  yn  ol  D.  ap  Edmtcnd  v 

464       Mevyrio  i  bvm  am  Varvvn  ^olo  Goch  w 

467  f  0.  Ttcdur  yngharchar  :  Gwyddom  dewi  a  goddef    f.  Gethin  x 

469  J'ddangosachav  maihion  owain  Tudur 

Y  ddailwr  arglwyddiaidd  Dav;  Nanmor  y 

471       Ky^  0''*"^  y^  '''1'  ^^  aeron  ,,  „  z 

473       Sieffrai  fFrwyth  osai  a  Phraink  Gytto  r  Glyn  a 


♦ 


'  leuan  Gethin  ap  Jeuan  ap  Lleinion  medd  Dr,  Dnf,' 


Poetry  by  'various  Authors.  22S 

47o  f  gaiso  hcddwch  gan  Arg:  Harhart  o  Raglan 

(jel  rygl  yn  sailiaw  Raglan  Ggltor  Glynn  a 

478  J  erclii  Bwkler :  Pwy  a  dyrr  kwys  drwy'r  ildwysir     T.  Aled  b 

481       Digain  i  gwnactli  Diiw  gymwyll  c 

dcchrav  byd  di  ocliii  bwyll     .... 
mab  breniii  mwy  ai  pryno  D.  ddu  o  hiraddig 

484       Y  vercli  wtnii  o  vraicli  Anna  ^ion  y  Cent  d 

487       Doelh  wyd  mab  ysbryd  a  thad  /).  ap  Edmwnd  e 

490  C.  Duchan  i  Gijtto  or  Glynn 

Y  gwr  a  sigwyd  i  gav     ....  f 

och  yth  vors  gwae  r  verch  atli  vedd  D.  ap  Edmumd 

493  Atteb  :  Davydd  vab  divydd  ei  vodd     ....  g 

gado  r  gastr  gyda  r  gostrel        ,  Gytto  r  Glynn 

495  Mol:  Tegangl :  Mai  mydrwr  ami  yra  edryeh     ....         h 
A  dygia  yngwlad  Degangl  oil  Gr:  Hiraethog 

498       Y  verch  addfwyn  o  vvynedd     ....  i 

vyngwaeth  with  gaiso  vyngwell  Anon 

500       Y  gwr  ych  ben  goryweh  byd  D.  ap  Rhys  k 

502  f  erchi  heffyl:  Yv  eryr  gwyllt  ar  vvyr  gant  T.  Aled   I 

505  J  erchi  milgwn  :  Dawn  i  dir  duw  yuy  dal     ....  m 

kwn  gwynion  bes  kawn  gennyd  Jevan  JLowdden 

507  J  erchi  main  melin  :  Y  twr  vchaf  or  trycliant     ....        n 
A  choffa  bwyth  chwefRb  wiu  Lewys  Mon 

510       Tegangl  wlad  lie  rhad  llawer  hael,  oi  mewn     .     .     ,     .      o 
Amgylch  krist  ogylch,  kroesfa  Degangl  .     Gr:  Hiraethog 

515  J  Sr.  R.  ap  The: — Sant  jorys  ai  waew  n  taraw         7\  Aled  p 
518  Etto :  YmoUwng  i  mae  allan  „         q 

521  ^  erchi  benthig  ILyfr  y  greal 

Oed  trywyr  yt  Tyrhaearn     ,     .     .     .  r 

ych  hen  ddall  ywch  yny  ddel  Gitttor  glynn 

523  f  erchi^  Wesont :  Herod  wyf  hoew  rad  avael     ....  s 

Egni  Hew  roi  gyn  llaied  Gr:  Hiraethog 

526  y  myharen :  ^fustys  oil  0  ras  diiw  sydd     ....  t 

J  Iwdn  val  y  dyn  a  vydd  ,,         „ 

529  J  erchi  march,  glas  :  kledd  daear  wynedd  ai  dryeh     T.  Aled  u 
531  jf  er:  tnain  melin:  Sir  Von  wenn  os  Rivwn  wyr  ....  v 

kair  pwyth  y  main  kair  peth  mwy  Gr:  Hiraethog 

534  J  S^  R.  ap  Tho: — Bardd  wyf  ag  yn  byw  ar  ddav     T.  Aled  w 
338  J  erchi  heffyl :  Py  wys  Iwyd  pwy  sy  wiadwr     ....  x 

Rag  kiiraw  yr  ewig  hirwen  Anon 

541  J  erchi  miVgi :  BJaviiriais  om  Haw  vawrwaith     ....         y 

Ag  nid  er  eh  want  kant  or  ki  Bedo  Bncynllys 

543  K.  yn  kyjfflybv  oes  dyn  i  amseroedd  y  vlwyddyn 

Mynych  val  Pedr  am  wenyn     ....  z 

A  wnel  mihangel  a  mair         IL'n  ap  Ho:  ap  J.  ap  Gronw 
545  y  kebydd :-'iLym'  J  wr  hawl  lie  mae  raid     ....  a 

ILv  ail  hyf  ny  bydd  llai  hi  Gr:  Grug 

547  J  San  Fhred :  y  Uaian  hardd  yw  llvn  honn     ....  b 

Fhred  vwyn  diffrwyyd  venaid  Jor:  Vynglwyd 

551-560  Cynhwtjswaith  y  Lliifr  liwn,  i 


224  Cardiff  Manuscripts  26-27. 

Appendix. 

i.    Carmfn  Brilanicnm'* :  Fob  Burr,  pob  Dcrnjr,  Joot,    ...       a 
Byt  Barn  bar8,  liarS,  in  61  i  i^iiypo. 

Gul:  Fowhes  F^.D.  e  Coll.  Jesu  , 

ii.  Mar;  Edward  Morgan  or  Plasse  .  1635  .     f 
(1)       Am  uii  mesbren  rawyn  mwysbraff     ....  b 

Enaid  Edwart  nkl  oedawdd  Robin  Dijfi 

(6)    Etto .   mac  llefain  mwya  llafiir     ....  c 

Doctli   iawii   dir.v  aeth  ao  cuaid  lUch:  Philip 


MS.    27  ==  Pli.    2378.      PoETKr.      Paper;     I  l^x  7  inoUe.s ;    480 
pages  ;  xviiith  century  ;  bound. 

1  .     y  tri  cliarvv  ar  tyrcli  Ayraid     ...  d 

larll  o  ryw  eraill  ar  Went  Anon 

2  Gwr  raawr  liir  a  grym  r  liaf     .     .     ,     .  e 
Br.aychay  hen  mawr  berclien  niel   .                                     ,j 

5       U  gwr  cyl  ar  gwarrwg  hen     ....  f 

Nath  anedd  un  iaith  wyncdd  ,, 

7  (^-wyddoui  dewi  a  goddef  g 

8  U  dday  wr  Arglwyddiaidd  i,       h 

11  •/  Owaiii  dd:  ab  Gr:  o  I.angerajch 

U  Hen  iefanc  Uin  ncfol     ....  / 

Tair  cae  r  iief  tair  coron  yd  .  „ 

13       Y  glasiad  mwnwgl  asyr     ....  It 

maneg  .  .  .  Uni  n  deg  am  Owain  Dwn     .... 
Gael  dyw  a  gweled  Owaiii  Jefan  Ten- 

15  jf  S.  ap  II.  0  Lynnedd:  Amal  gvvin  gan  Freninedd  ...  I 

Sion  ab  Rys  ony  fo  priu  Hiiiccae  llwi/d 

16  Robert  [ab  I.  Vachan]  Goryvvch  i-yw  aber     Gitto  r  Glyn  m 

L    18       E.  hoyw  Fab  u  elwir  Havart  |  Wiliam     ....  n 

Gany  diolch  am  gwn  dyon  Hyw-cae  IT^wyd 

20   V  llonff :  XJ  ty  wrth  west  ar  tri  tho  Nys  Nantmor  o 

22   V  llonrj  :  U  llyad  mywn  gwisc  llaian     ....  j) 

Dyred  a  gvvared  yr  gwyr  Hyto  Dafi 

24  B-tvcler :  Caer  Lydd  fydd  a  chelfuildyd     ....  q 

Ar  gledd  ayr  Arglwydd  y  ricn  Jiys  Nantmor 

2d  Bwcler :  May  Genyf  gleddaii  glas     ....  r 

Falen  a  dyr  fal  yn  Dorth  Huwco  JT^wyd 

28  Cleddeau :  Son  genyf  sy  hen  gany     ....  s 

Tri  da  Lyo  trawed  William  Bys  Nantmoi' 

So  Civrt  y  brodyr  o  Gaerfurddin 

Allorau  main  ILawer  Myr     ....  t 

Cawg  fron  gnot  Cigfran  ay  gwnatji  Wiliam  Egwad 

33  Colbricc :  Os  yn  plas  iima  n  Siampler     ,     ,     ,     .  u 

A  Brawd  iarll  u  biau  r  drycli  Gyto  r  Glyn 


*  "  1700  ar  farwolacth  y  Tywysog  Torys  i  gienaethpieyd  hyn  gan  Mr.  Llwyd  or 
Museum,"  in  whose  autograiili  it  i.s  apparently.                                                        ' 
t  "  Writ  by  John  Morgan  Viciir  of  Cnnwv."  ,       _  ^  


Cardiff  Manuscript  27,  225 

35       ILyu  ncidr  mjwii  Ihvyn  o  dech     ....  a 

U  gwenwyn  oil  a  gwna  n  iach  Anon 

37       Hydref-L  lidr  fal  utiidir  u  nos  b 

YmaitLi  or  uef  ain  waith  u  nos     ,     .     .     .  Dio  Dy 

40  D.^  Van  o  Gidweli :  Dd:  traguwydd  o  trig  oes  a  gwir  .  .  .  .  c 
ijyw  a  fydd  faychau  Dd:  Fuchan  Rusiart  lerwerth 

43  u  Gwin  :  ILwyddiant  a  ffuniant  umddiffunwr  gwyr  ....        d 

Y  gorff  ay  eaaid  mywn  gwir  ffuniant  Hwel  Swrdwal 

45  larll  Powi/s :  larll  S.  gwayw  iniou  eginia  Empi'wr     T.  Alcd  e 

49       Mab  Cadr  Cydwaladr  Cadvv  ailwydd  Lael  D.  Nantmor  f 

51       Mab  Non  or  gaer  gron  ywr  gras  \vr  dwyfol     .     .     .     .      y 

A  Uyma  pon-aig  ungally  mab  Non  „         „ 

55  R.  0  flan-lren  .  Eys  or  f'el  unys  flaenawr  u  siroedd        ,,         „       h 

b1  S''  R.  ah  Tomo.i :  Rys  os/  r  /  unys  u  r.'uiyr  u  gid  ...  i 

O  wartha  y  draed  northa  di  Rys  Siaiihin  Funglwyd 

62  R.  ab  S.  o  Lyn  Nedd  : 

Tra  I'ych  /  ng/wledych  gwladoedd  bir  enioes     ....         h 
Nym  daler  o  fyw  awr  ond  try  fycb  Jer:  Funglwyd 

65       Anodd  bod  bebod  Unys  o  Duwyn  Dd:  Nantmor   I 

68       Twrn  emis  teyrn  yma     ....  m 

Titheau  am  piau  ym  pais  Gwilim  ab  Jejan  hen 

71  Mar:  Arg:  Powys  :  Gway  r  whid  oer  gwilio  derwen  ...  n 

Yn  Oylydd  onyd  beddwch  Ryssiart  lerwerth 

73  ID.  Vaughan :  U  mab  o  ryra  a  barr  Onn     ....  o 

A  thaly  pwyth  ii  welir  „  „ 

76   Wm:  3Iorgan  Sion  ay  frodyr 

May  cant  mil  may  cwyn  am  wyr     ....  /> 

Yr  trwn  el  ar  Enaid  Lewis  Morganwg 

79  Morganwg  :  R  liayl  deg  ar  fy  negos     ....  q 

Y  gunal  u  Morganwg  S''  Dd:  itb  Einon 

83  Arad:  Pyn  daiigoso  ryw  dro  rhydd     ....  r 

Eiaw  Fair  dros  bob  llafyrwr  John  I'l  hent 

86       M.iy  u .  ceidwad  mywn  cadair  Gilto  r  Glyn   s 

89  fflol :  U  lestr  liardd  llyest  y  rin     .     .     .     .  t 

Am  y  Eianw  ymhell  henaint  Gwilim  Tew 

92  Rosser  Vychan  o  Dalgarth  .  U  bw  arailh  by  woriu  .  .  .  .  u 
Ar  farch  lodd  raf  ych  raid  Rys  Brychan 

96     Gidag  yn  u  gaidw  gwynedd  T.  Ayled  v 

lOU  S.  Tomas  ab  Gr:  n  erchi  hobiyr  ahad  y  Ty-Giryn 

U  gwr  Hen  ar  gayr  oil  aetli     ....  w 

Iach  na  byw  ony  chay  bwytli  lefan  Tew 

104       Arwydd  pell  .unigrwydd  parch     ....        ^    .  .  •'*' 

Rood  unte  yminne  r  march  Gwilim  Tew 

107   Uchen:  O  Fair  beth  yw  payr  heb  hay     ....  y 

u  tair  iay  yddynt  hwyddaut  Jef'in  Daylwyn 

1 1 1    Uchen  :  U  mab  liir  am  hap  y  ryen     ....  s 

Ony  cliaffant  y  chwech-wyth  »  » 

y  98560.  ^ 


226 


.Cardiff  Manuscript  27. 


127 


131 


114  Sijr  Rosser  FawQhafi  n  erchi  Tarw  J  To^  ab  Gr: 
Tayiim  gwyr  ystrad  Tuwi     .... 
O  gwn  nc  fayrcli  genyf  R  Bedo  ffylib  bach 

119       Sion  Vi\ucbau  ,  hyd  Forgaiuiwg     .... 

ILiwyild  dillad  lloi  iefainc  Rijs  Nantmor 

123  Dlulch  TariD  y  S.  ab  Bi/s  ab  Siankin  o  T.yn  Nedd 
Ewcl)  fairdd  o  Ddinbych  y  Pon     .... 
Loy  gant  yu  lliw  ag  ynte  Dio  Dy 

Edward  ay  wyr  ay  drwy  r  tan     .... 

chwant  tad  uchen  cochon  teg  TLawddyn 

Tarw :  Gwyr  u  tir  ay  gairie  teg     .... 

Hael  byw  Howel  ab  Owaia  Bedo  Phylib  Bach 

134  Milgwn :  U  ddwy  wlad  doweb  er  dolwyn     .... 

A  day  o  golere  glan     [ll.  Z2~end  ivanting  in  original'] 
IZG  ffaling :  Tayrn  yraysc  triri  a  mael 

O  cbyradd  swydd  ny  wbardd  Sais 

[I  card  wyr  Oferwyr  Foil     .     .     . 
Yr  Cywydd  u  sydd  y  Sion 

Gwodd  liainon  a  Maillion  Mai     . 
A  wiia  fi  cro  cbvvi  ycb  byn 

U  forob  om  (rassercb  ym  troes     . 
Waitban  niywn  cadfan  nym  cay 

Ur  Aira :  Ny  allaf,  iiyd  af  o  dy     . 
I'lwm  oer  glog  pa  le  may  r  glaw 

ITwrdd :  Diofer  yw  d'  afael     .... 
yr  bwrdd  a  gerdd  wr  hardd  gwych 

155  Bwa  :  Can  liawdd-fyd  cany  rwy  fi     .     . 
A  dyw  ailchwaith  ii  diolcbo 

Melin :  U  gwrda  llvvyd  gwardew  lion 
Tair  oes  y  bon  ar  ii  tir  sycb 

Ur  yog  was  ar  Aig  iawn     .... 
A  meddule  gadaw  y  gwr 

167  Menig  :  Ifor  wyd  o  Ac  rwydyr 

170  Pioden:  A  mi  n  glaf  er  mwyn  boywfercb 

172       O  daw  Mab  er  u  dcwr  main     .     .     . 
Mor  deg  ywr  anreg  ii  roes 

179  Hebog :  ILariaidd  farwniaydd  frynach     . 
Ufydd  yt  wyf  u  fydd  tey 

182  Hebog:  U  Sierif  ath  y  Sir  Fon 

Syr  Hyw  Lewis  o  Lifon     .... 
Oy  gaye  e  f o  ,  u ,  gay  farcli 

186  Hebog:  Pwy  ran  gvvaed  u  pren  gwin 

100  Hebog :  Pwy  yw  piler  pob  helynt     .     . 
kyrcb  a  cliyrcii  ddwy  arcb  os  cair 

Own  each :  ILiwiog  yw  fungorllewyn     . 
ILiwyd  dyw  enw  r  llwyd  ben 

ILywelyn  eryr  gwyr  gwych 

Un  dri  pbetb  atb  wnant  RyiFydd     .     , 
Tri  fiwyth  dyfal  lard  Ryffydd 


/ 


139 


142 


145 


148 


151 


160 


162 


194 

198 
202 


J)(f:  ap  Edmwnd 

h 
levan  dy  Dd: 

i 
Dd:  TLwyd 

.     .  k 

'>         )) 
D.  ab  Edm:   I 
(medd  rhai  D.  ap  G.) 

m 
ler:  Fynglwyd 

■     .     .  n 

Tomas  Derllys 

.     .      .      .  0 

lefan  Tew 

P 
)>         » 
Dd;  ab  Gwilim  q 

')  >j         '■ 

s 
Bedo  Phylib  bach 

...  t 

Ho:  Davydd 

u 

lefan  Daylwyu 
T.  Ahd  V 

IB 

ler:  Funghvyd 

•     .  X 

lefan  dyr  Bilwg 

lolo  Goch  y 


Gitto  r  Glyn 


Cardiff  Manuscript  27.  221 

205   Corn:  Sieffrey  frwyth  osai  fFrainc  Gilto  r  Gli/n  a 

209  Main  Melin :  U  Twi-  jcliaf  or  tii-cliaiit  Jolo  Goch  b 

211       Dawas  y  Powls  doo  au  sj)il\vyd  Gytto  or  Glynn   c 

21G  S'' liisi  Ilerbart  hen :  U  wair  gron  ore  ungred     ....       d 
Ar  y  warr  gam  yr  Warwick  el  leiian  Dnylicyn 

219       Pa  son  am  Went  pvvy  sy  ,n,  iacli     ....  e 

Moc5  di  ras  y  Maislir  Russiard  ler:  Funglwyd 

223  Mar:  fFat:  Faiichin  o  Trydordihj  [Rhydorddi/n  in  text]. 

Y  may  ytcorn  am  Watkin     ....  / 

Y  wertli  ef  o  wyr  a  tliir  feu:  ab  Hicel  Swrdwal 

227  Sion  ap  Dd: — Xos  dy  yw  ynys  Dawy     ....  g 

Gwnayd  u  saint  ar  onaid  Sion  leu:  Dayhnjn 

230  'iMar:  Rhys]   Vii  o  unjr  u  Ty  Wynn 

Dyn  wyf  na  chais  bod  /n/  wych     ...  h 

Dig  a  phoon  am  d,  goffay  Dio  Dy 

237  Mar:  To"  ab  Gr: — U  dewraf  aetli  draw  y  fedd     ...  i 

Enlli  a  wnaetli  enill  nef        IL'n  ap  Ho:  ap  J.  ap  Gronw 

240  £tlo  :  Am  flwyddyn  yr  ymladdwyr     ....  h 

Y  daw  r  edyn  dewr  y  adwedd       J)d:  ILwyd  IL'it  ap  (ir: 

Maricnaden  Syr  liys  ap  Tomas 
24  i       May  ry w  odwrdd  ymrudain     ....  I 

Aros  ^arll  wj'r  Syr  Rys  Lewys  Morgannwg 

250       Pam  y  canwn  payn  cynnil  ...  m 

Dyw  niadde  pob  dim  a  ddaw  ler:  Funglwyd 

254  Mar:  Wm:  Egwad — ILen  ddy  oer  n,  JLanddarog 

Gway  ni  ddyw,  gftn  u  ddayar     ....  « 

Noe  wiw  fawl  nef  y  Wiliam  ler:  Funghoyd 

258  Marnod  S''  W"'.Vaughan  o  Frychainog 

Och  ddyw  ny  atebwch  ddim     ....  o 

Hach  gweled  n  iach  Gwilim  Hywko  Mjwyd 

262  Mar:  Oto:  Glyndwr:  Eryr  digrii'  afrifed  lolo  Goch  p 

267  S^  Tomas  Gatnaig  a  S''  Edward  Stradling 

U  dday  gawr  gwycli  dda  y  gvvraidd     ....  q 

Day  can  oe.s  ay  ducco  n  yn  ler:  Funglwyd 

271       Damwain  blin  yvv'r  byd  yma     ....  r 

Ay  roi  ar  larll  Pemfio  r  wyf  Dio  Dy 

276       U  cairw  mawr  lie  cayr  nied  Tudyr  Aled  s 

283  .S'''  Wiliam  ap  Tomas  o  Raglan 

Hardd  Wiliam  hoyw  yrddolwaed     ....  t 

Felly  ddyw  rag  fu  lladd  i  ler:  Funglwyd 

292  George  Herbert  o  Aberlawe 

Fa  wr  o  help  a  gave  aros     ....  ii 

Head  tir  a  dyw  at  Harri  „  ,, 

296  IL'n  ddy  ab  Sion  :  U  Hew  drew  ay  llidiawrydd    ...  v 

Ny  bydd  dragywydd  gas  lefan  Daylwyn 

300  R.  ab  Ainon  :  Rys  a  gynail  rwysc  ynion     ....  ^o 

Nessa  y  Fair  Annes  fo .  „  ,, 

301  Gr:  Nicolas :  Gruffydd  ar  ddayrydd  wrawl     ....  x 

Gadvv  arglwydd  gardli  gwidol  Anon 

305       Mawr  yw  dysc  yno  mayr  da  Gitlo  jrj  Glynn  y- 

V  2 


228 


Cardiff  Manuscript  27. 


Howel  Dafydd 
Icfan  Tew 


Lang  .Lewis 


f 


309       Ryfedd  ydyw  Ryfeddyd 

Eoi  da  yr  bairdd  er  rodio  r  byd     .     , 

Xy  fydaf  o  nef  fydol 
314  Sr  R.  ap  Tos — U  Marcbog  calonog  glan 

Trwy  ddiwedd  da  yr  ddayar 

318       Lloii  u  gair  llawn  y  gob     ....  c 

Yod  ar  gam  hawddfyd  yr  gwr  Sion  ap  Ho:  Guujn 

324       U  ty  cryf  at  y  crefydd     ....  d 

Byd  hwy  bo  r  Abad  hwn  ler:  Fwiglwijd 

328   Ymryaxon  rhieng  S.  ap  Ho:  Gwyn  Tryssorer 
Llaadaf  a  Lang  Lewis 
Mwya  ryfel  heb  gely     .... 
Ar  cwrser  aiir  car  Syr  Rys 

331       0  dayth  o  roeg  waed  a  tbrin     . 

Mraycb  Lang  am  u  wrach  Lwyd         Sion  ap  Hwel  Gwyn 

33G       U  tryssorer  tras  ay  raid     ....  g 

Tair  oes  hydd  yr  Trysorwr  Lang  Lewys 

339       U  llcii  onost  lliw  Eynon  ....  h 

ILeii  (la  y  ford  'n  Eiandaf  wyd     .     . 
Gwyddyn  hen  fydd  gweddw  n  hir  John  ap  Howel 

343       Da  mywn  cyff  dewi  myniw  i 

A  da  r  banc  diareb  y  w     .... 
Mwrno  da  marw  n  u  diwedd 
A  da  r  byd  nyd  a  yr  nef*         "read  bedd  L>d:  E^wyd 

347       May  gwr  ym  dirmugy  i     .     .     . 
Arcbsd  pen  airehiaid  u  byd 

350       Claf  wyf  eisie  cael  u  fercli     .     • 
Caidwad  dyn  cadwed  d  aiaoes 

359       Cenuad  wyf  a  wna  Cynnen     .     . 
Ef  ay  baint  ne  y  faie  Lyn 

3G2  Haiti  viii :  U  Tarw  or  Mownt  Eryr  Mon_ 
Ar  Haw  ddeay  yr  holl  ddayar 

3G8       U  lien  addfwyn  llonydd  fawr     .     . 
Nar  byd  heb  r  abad  hwn 

372       Dyfi  wendal  dwfwn  deg     .     .     . 
A  cholfa  bwyth  chweffib  whi 

377       Eyrchiad  n  siarad  u  sydd     .     .     . 
Grwyn  M  fyd  u  byd  ar  beddf 

383       Fal  u  royddwn  gwn  heb  gel 

385       Day  beth  a  red  drwy  r  gwledydd 
Y  Roi  arall  yr  owron 

391       Clywcli  son  raegis  cloch  sais 


IL'n  ah  Gyttyn 

Leioys  Morganwg 

i 
]L'n  ap  Gutlyn 


I 


Lewys  Morganwg 
ler:  Funglwyd 


P 


394  Atteb  :  Syr  Lewys  felys  fwyd 

398       U  nyddwraig  gida  r  noeth  wraidd 
ILiuiog  n  ilawn  aunon 


Lewis  Man 


Dd:  ap  Gwilim  r 

.     .     .  s 

Syr  Rys  o  Game 

Syr  Lewys  Maydwy   t 

Syr  ffulib  Emlyn  u 

.     .  V 

Dyr  Bilwg 


f  Whether  this  is  the  end,  it  is  not  easy  to  say,  but  it  is  certain  that  the  Cywydd 
following  (p.  3S3)  forms  no  part  of  it,  though  it  is  appended  to  it  without  any 
separating  space. 


Cardiff  Manuscript's  27-2^. 


22gr 


402       tJ  dderwen  o  dday  wryd     . 

A  wnaelh  Arthyr  nyth  wcrthwn 
408  Marnod  Bowel  Swrdwal 

riardd  gyfaillt  lierwydd  gofeg     . 

Anof  rwyf  ony  fFrofir 

413       U  may  n  tir  myn  u  tan     .     . 

Da  fonwydd  ydwyf  fine 
417       Pwy  oil  ddvvg  pell  y  del     .     .     . 

A  chwi  well-well  oy  cholli 

420  3Iol:  Geo:  3falhias  "  Ur  Adyr  ail  Arthur  Lys." 

Cwyn  fyth  am  gany  fydd  c 

Troes  funghwyn  trwy  Singlienydd     .... 
Am  y  gany  mwy  gyunen  Lang  T.euys 

427  S'  Rog:  V'n  hen  :  Awst  y  lias  unghastell  i     Gijtto  r  Glynn  f 
431   Jaill  Penfro  hen:  Os  byr  oylydd  oes  biyd  hen     .     .     .     .     g 


Bedo  BrwynUys 


Gr:  I)d:  Ychan  a  Bedo 


IL'n  Goch  u  dant 


Syr  Gr:  Uchnn 


436 

439 

444 
449 
453 

457 


Hwel  Dafydil 


Siunkin  Funglioyd 

i 
Syr  Tfrn:  Clement 

Tudyr  alcd  k 


Rys  Kantmor 


O  far  liafan  u  jfarll  hefyd 

Cywyieu  i  Syr  Rys  ap  Thomas : 
U   pren  ai  rise  pyr  n  raid     . 
Ond  u  iiaw  gynt  nyd  yn  gwr 

Gresso  y  liys  ar  gwrser  anr 
Amon  ag  ennill  pob  macs 

Saint  iorys  ay  ^vay\v  u  taruw 

Ymollwng  u  may  allan 

Cnst  arnnt  n  Caidwad  gwr     .     .     . 
Gwna  son  dyn  gan  nos  n  d  ol 

Cronicl  y\v  cyrn  u  gehvir     .  .     . 

Gwir  jw  r  gwir  u  gair  ar  gamp 

462    Y  viodd  a  gwnacd  Marchog  or  Bath 
Declire  da  Cymanfa  medd 
A  wna  da  n  u  diwedd     .... 
Fawr  yn  hon  yr  frenineath   ||  (1.  68) 

Appendix — in  later  hands. 

467       Tost  fod  yji  gorfod  ag  arfau  ir  pen     .... 
anglyinar  y  ddainr  dim 

469  I'rEsccbicn:  Mao'n  Hrglwys  dun  bwj's  Duw'n  bcii     .     . 
gawr  downys  gwr  ei  adeuydd  E.  M 

4:1  \   IS''  W.  fF'"».- Cledd  yr  yspryd  gwnfyd  a  gant  oi  benill  .  . 
drwy  wj»n' Anfcrth  draw  n'ynfyd 

473  Reference  to  some  of  the  contents. 

477  List  of  contents. 


(  flo'wel  Swrdwal) 


Anon 


MS.  28  =  Ph.  14409  =  Fenton  20.  A  transcript  of  the  Red 
Book  text  of  Mcddygon  Tt/yt/t/t'ej,  togedicr  with  a  list  of  "y  llysseuoedd 
.UcJdcginaethol  y  llyfi'  hwiu"  Dated  1753.  Thomas  Beyuon  of 
(jrrcen.'Meadow. 


HBo  Cardiff  Manuscripts  2^-33. 

MS.  29  =  Ph.  17355.  A  Sermon  (I7I3)  ;  and  Fragmenta  et 
glossae  ex  codicibus  'scripiurae  Anglosaxonicae  (1841),  labelled 
St.  Gall  Irish  MSS. 


MS.  30  —  Pb-  218G5.  Golygiadau  ar  gynhyddiad  gwybodaeth 
a  chelfyddydau  yin  mysg  y  Saeson.  See  Universal  Magazine  for 
■JSTovr.  179t  p.  3G3.     Boards, 


MS.  31  =  Pli.  1057.  Brown  Willis— Survey  or  Bangor.  E. 
Libris  Johannis  Thomas  Coll.  Jesu  Oxon  scholaris  1T5S.  Tliis  MS. 
answers  to  its  title  and  is  made  up  of  a  series  of  extracts  concerning  tbe 
diocese  of  Bangoi-.  It  also  contains  a  list  of  the  Sheriffn  of  Merioneth- 
shire, 1541-1667. 


MS.  32  =  Pli.  14479  and  21866.  Miscellaneous  notes.  Paper; 
about  12f  X  8  inches;  118  pages,  bcautiruUy  written,  1794-lSlO; 
boards. 

1  List  of  Rivers,  Bylclian,  Caderau,  Carnau,  Dinasau,  ILynau,  and 
Mountains.  These  pages  were  sent  by  post  to  Eicb;  Fcuton 
Fishguard. 

13  Hanes  Hiiw  Rolant,  Caradog  Freicbfras,  and  a  note  on  Mona 
Antigua. 

22,  29-30  A  Poetical  scale  by  Lewis  Morris. 

25-8  A  Cywydd  {Galar  or  cwr  bivy  gilydd),  a  copy  of  Morris's 
Poetical  Scale  and  a  letter  addressed,  in  1794,  to  the  Eev.  W.  Davies, 
Bangor,  by  D.  Thomas  of  ILanfair  Bettws  Geraint. 

31  Prophecies;  A  translation  of  Gvvgan's  oration  (p.  32)  ;  Englynion 
y  niisoedd  wilh  a  commentary  (57)  ;  PwU  Cerris  (75);  Clerwriaetli 
(76);  Y  Saeson  (79);  Arfei-  Gwelau  (80j ;  Names  of  Men  and  Places 
corrupted  by  the  Romans  (82)  ;  Extracts  about  Bells,  Josephu?,  Julian, 
names  of  British  tribes,  and  Anrheg  St.  Clydawg  (89)  ;  Letters  from 
Goronwy  Owen  (93) ;  Quaeries  by  \V.  Williams  (96)  ;  Aber  Daron 
Church  (101)  ;  A  list  of  "British  Kings"  with  the  duration  of  their 
reigns  (102);  A  li^t  of  British  Forts  (108)  ;  Notices  of  Ancient 
Manors  (111) ;  The  State  Quarry  of  Llan  Degai  by  W.  Williams  (1  13) ; 
The  North  Walian  Dialect  (115);  A  list  of  "  Free  "  Schools  in  Anglesey 
and  Caernarvonshire  (118). 


MS.  33  =  Pb.  14411  =  Fenton  MS.  220  Cywydeu.  etc.  by  D.  ap 
Gtvilim.  Paper;  17|  X  6y\  inches;  pages  i'-xvi,  1-436;  ctrca  1800; 
bound  ill  vellum. 

1  J  TVmJfre  Davies  o  Landyfrydog  y  Mon  dros  Rich:  V'n 
0  Gorsygedl  i  ofyn  100  o  gywydde  D.  ap  G. 
Y  prelad  p\^y  wr  haelach     .... 
Ywch  el  yu  ych'hailioni  Gr:  Ph: 

Then  follow  elegies  to  D.  ap  G.  by  Gr:  Gryg,  7olo  Goch  and  Matlog  Benvras. 
The  Cywydde  of  I),  ap  G.  seem  to  have  been  taken  from  a  Lewis  Morris  MS  and 
the  Index:  contains  the  subjeets  of  poems  nnmbeved  221-57  :  these  arc  not  found  iu 
this  MS.,  which  is  to  all  appearance  complete. 


Cardiff  Manuscripts  34-36.  231 

MS  34  =  Th.  G89G.     Poetry  transcribed  after  1819. 


MS.  35=  Ph.  1447:)  (21866).  A  quarto  MS.,  by  0.  W.  of 
Wounfawr  in  1847,  once  the  property  of  D.  Ddu  o  Eryri.  It  coutnins 
extracts  from  the  Panton  MSS.,  Englynioii  to  ILanrwst  bridge  (llaw 
D.  Eilis)  ;  a  letter  from  Walter  Davies  and  liis  Awdlar  AmaelhydiactJi, 
a  few  poems,  notes,  and  a  list  of  Carnarvonsliire's  bards  from  550  to 
1809. 


MS.  36  =  Pli.  12309*,  rd  124G6  [Harley  MSS.  sale  No.  152]. 
Triads,  Pedigrees  and  Lives  of  Saints,  llomances,  and  Fable. 
Paper;  11|  x  7|^  inches  ;  .382  pages ;  boards. 

1  Triads  from  the  Red  Book  of  Hergest,  and  anollier  version 
"From  a  iSlS.  of  Sir  Rich:  Win  of  Gwydyr,  willi  variant  rc.ndiugs 
from  a  MS.  in  the  iiand  of  Guttyn  Owen,  and  Cwta  Cyfarwijdd  '  ax 
apograpliis  Moses  Williams.' 

29  Cantrevs  and  Commotes  of  Wales  from  li.  B.  of  Hergest  ex 
apographis  H.  T.  and  collated  with  the  original  by  W.  T.,  with  variauls 
from  Leland's  Itinerary. 

35  A  list  of  i\\e,  parislici  of  Carmarthcnsliiro. 

37   Gildas  hen  hroffwyt  &c,  from  /?,  B.  H.  col.  376. 

39  Achoedd  y  Saint  from  a  book  of  Jaco  ap  Dewi 

47  Bonedd  Saint  Cymry  a.hcv  the  books  of  W.  Salsbri,  Cadwaladr 
Eeinallt  o  Lanfawr  and  "  two  other  old  hooks,"  "  out  of  ^aco  ap  Uewi's 
Book,  with,  collations  from  other  MSS."    June  1716  IV.  T. 

68  Ach  kynavc  Sant  from  Jesus  Coll:  MS.  3  per  H.  T.  and  W-  T. 

70  De  situ  Brecheniavc  &c.  ex  apographis  H.  T.  Vesp.  A.  il^ 

74  Cognatio  Bryehan  ex  apographis  U.  T.  Dom.  A.  I 

83  The  text  of  Kvlhweh  and  Oliven,  The  Mabinoginn,  Maxcn 
Wledic,  and  WMdd  and  TLevchjs  from  the  IJ.  B.  H.  and  collated  with 
the  Didrefnyn. 

243  Ex  Codice   Didrefnyn  .-  Modd  y  dysgir  ydyn  ....  credv  y 

duv,   y    dengcir    Dcddyf,    vii    ptchaivt   Marwawl,    Pwyll    y   pater, 

Y  Gredo,  Emyn  Kiric  sant,  y  Drindot,  val  y  rannwyt  yr  ebystyl.  Cod 

llynyr,  yspryl  givido,   Dealt  breuddwyt  herwydd  y  lloer,  Rinwcddeu 

offeren  duw  sul,  hyneddueu  medd-datct,  Pryt  y  mab,  achosyonymprydio, 

with  variant  readings  and  extracts  from  Jesus  College  MSS.  2  and  3. 

'       303  A   collection   of  Fables   "Ex   Libro   cui  Titulum    Didrefnyn 

imposuit  D.  Ed.  Lhuyd,  nunc  (postea)  penes  D.  H.  Wnnleuim  fol.  509b. 

.'(nunc   in    Bibliotheca   Harleiana  asservato)"     Y    Vran  .  .  .  E   wad 

.  .  .  Edyn  st.  Martin  .  .  .  Er  Eryr  .  .  .  E  Hew  .  .  .  E  catno  .      . 

,  E  deveil    ...    E   llygoden    .  .  .    Barcul    .  .  .    E  gylyonen  .  .  .  y 

gethlyd  .  .  .  Er  aniueileit  .  .  .  ffretiiur  myneich  .  .  .  yr  Eos 

323  Diwedd  arthiir  and  medical  recipes. 

325  Buchedd  Dewi,  (361)  Buchedd  Beuno,  and  (377)  Buchedd 
Collen. 


232  Cardiff  Manuscript  37. 

MS.  37  =  Pli-  12453.      POETP.Y,   chiefly  by  Griffith  and  WiUiiim 

Phillip,  Prophecies,  &c.     Paper;    about   1   X   b\  inches;  210   pages, 

repaired,   aticl  interleaved   throughout  with     rnled  blue  paper   (8  X  6| 

inches)  ;  mostly  in  a  hand  of  about  1655,  with  later  additions  ;  boards. 

Owen  Wynne,  IG80  (p.  32)  ;  William  Wynne,  1680  (p.  202)  j  W.  Elias 

1728  (p.  36)  &c. 

1  Tempt  noe  more  jf  may  not  yield  a 

2  Adew  Adew  o  lett  me  lette  me  goe  b 

3  To  Sweet  Sara,  partly  in  Welsh  and  English.  c 
5  Where  shall  wee  goe  and  hide  ourselves  awhile  d 
9  Oes  neb  or  gwyr  syu  rtarllen  wyr  pa  bryd  daw  diben  e 

oddiwrth  hyn  o  Byfel  caetli  na  phwy  a  Trnaeth  y  gyuneii  .  .  . 
Ni  wyr  gwyr  o  ddysc  ua  llyfre  .  .  ,  yspysrwydd  gwell  ua  chwithc 

13  Gardd  oedd  geu  /i/  yn  liawn  /o/  fyniant  f 

15  Kyd  wyhvch  gristnogion  meawn  galar  wiw  goelion  ff 

21  Rhoweh  ddorc  rhowch  gloye  rhowch  bwys  av  gayade  h 

23  Perllan  vnvvaith  oedd  im  meddiant  i 

26  Kewch  glowed  yr  owaii  fel  haiines  y  twrstan  k 

28  Er  doethder  Gwchder  ag  art  celfyddyd  / 

29  jfr  Cradocks :  Tvb  dynnion  ffolion  am  ffvdd  .  vn  ddvll  m 
33  kroeso'nol  o  F^yn :  Y  meistres  [Elis]  gynes  in  digoni  n 

35  y  Lcxiwn :  Er  dattro  a  ihro  athrnwon  vchel     .     .    .    G.  N.  o 

ui  da  EJmunt  .  .  .  Meirick  yn  bennaeth  meiiion  &  R.  V, 

36  Cadw  yr  deg  yn  deg  radowgvraith  dilyddiav  p 

37  Of  Greece  and  Troy  I  will  you  tell  q 

38  Da  yw  r  fan  cyfau  cofion  ystym  llyn  Gr:  Ph:  r 

39  Eiywawdwyr  iw  r  gwyr  aeth  ar  gorou  deg  « 
b,  Caergai  nid  difai  fu  waith  tan  arnad  .  .  .  cilgellan.  t 

40  Pan  ddaliwyd  Sir  J.  Oiren  yvghastdl  Dinbech 

Er  diiw  langdal  dal  hynod  ais  biiraydd  ii 

b.  Jr  llinosen  :  llariaidd  war  gynar  gantiid  R.  V.  v 

41  Daii  Ian  actli  a'u  dwylaw  yn  vn  Gr:  Philip  lo 
b.       Tyn  bechod  Iiynod  a  dOd  hcdd  ith  was  ,,  „       x 

42  y  Letani  ncwydd :  Yr  hen  letani  ni  chawn  beynydd  ...       y 

rhag  y  didrangc  drcthi  mawiion 

libera  nos  domine 

48  Ni  cheiff  gwir  gofelir  le  i  arcs  yn  brin  g 
nag  ond  braidd  ymddangos  &c.                             fV.  Phillip 

49  Owrnndo  di  /r/  cydymeth  hyn  /  a 

o  /  athrawieth  rowiog  Huc/h  Morris 

52     Master  Pym:  Mad  Tom  of  Bedlem  did  mee  tell  b 

of  Some  strange  neawes  that  came  from  hell  &c. 
63  Prophesie :  Tis  eightie  eiglit  be  past  then  Ihrice  c 

61   }lar:  Marr/et  Bodtorda  j  n  j  llyn   .  1623. 

Gwac  ni  yn  llyn  gwan  yv/  yn  lliniaeth     ....  d 

olaii  dwysen  i  wlad  jfessu  Cadwaladr  Cescl 

67  7  ofyn  march  r/an   T.  Prys  a  Hugh  Bodivrda  dros 

Huw  Penllyn  :  ILafyrwr  diball  fowrwaith     ....  e 

cowydd  a  chaink  haeddoch  liyn  J,  Penlhjn 


Cardiff  Manuscript  37.  233 

62  Pan  qned  0.  Elis  :  Mae  aer  inni  luawi-  rinwedd     ...        a 

ir  aer  ai  cliwaer  wawr  wycli  wedd  Gr:  Phillip 

.65   Carol  Mar:  S>'  J.  Wrjnn  Jfanhe  o  ivediir  .   l6l^   . 

Holl  wyncdd  kyd  gvvyuwch  gcu  alar  a  lliristwch  b 

"Jr  nef  yn  diagowydd  /  i  /  dario   Etc:  Roberts  Trawsfynydd 
70       Dy  dy  faicb  dy  di  gapan  Ac.  c 

b.       Yniol  llewes  y  krevr  inab  dall  Ac.  Merthyn  ddv  d 

73  Arwyddokad  lienwo      .  llcw  =  Hreniii  Castil  c%c.  e 

74  Hoean  barchellan  /or/  ddav  /a/  ddevant  &c.  / 

Melennvl  Abad  y  loerddon 
b.       Powysathgyfarcliafei-ddiu  am  fydgoi-fyddyn  &c.    T.  Jessin  g 

75  Eginin  freiiin  myd  /  o  /  gryd  goronog  faban  &c.  h 

Mcrddyn  Emrys 
7(i       Pan  fo  yr  ser  dan  wraidd  y  deri  &c.  "  i 

77  Hoean  Barcbellan  yr  oedd  ya  rhaid  gweddi  &c.  k 
b.       Tri  brenin  /o/  gwlen  /a/  ddoetb  /i/  anrliegv  &c.  I 

78  Tair  gwaith  /ir/  a  gwyncd<l  ar  gogel  &f!.  m 
b.       R.  ag  if,  ag  H  .  .  .  R.  y  Cnstell  kocb  ymbowys  &c.  n 

81  Fel  yr  oedd  Dewi  yn  pregetbv  yu  Ei.  ddewi  frefi  &c.  o 

82  Dyma  yr  Jeithiav :  viiij  Jaith  Roeg    .  .   .    v  'Jnilb  y  pura 
brDuliinllwyth  kyrarv  &c. 

83       Y  beirddion  dojthion  ai  daid  biir  addysc  a  bviddwjd  dan  dracd  ...        p 
Acthoii  gymdeithiou  bob  daii  om  golwg  mae  galar  itii  djddiaii 
ag  yn  i  hoi  yn  gwanbaii  ar  fyned  ir  wyf  finiiau  Gr:  Philip 

81'  Englynion  on  several  subjects  by  Roioland  Vavglian  on 

Daetb  Cymrii  ai  llii  ar  wellbad  vcbel  &e.  q 

85    Yngharchar :  Er  fy  arwain  yma  i  gaer     Eouland  Vaughan  r 

88  Nalalig :  ILe  gwelsom  yr  erj'r  ai  gowion  yn  bybiir       R.  V    s 

90       ILawer  Caer  yn  daer  iw  dydd  a  losgw3"d     ....  t 

Caeigai  newydd  Anon 

9.1       arr  a  drciais  or  bollfyd  om  deolire  byd  yr  Aoran  u 

mwya  niwcd  imi  wnaeth  fy  meddwl  fy  hunan  kc.       „ 

92  Vii  wyfi  gwrandewrb  fyngbwyn  /  yn  acbwyn  &c.  „       v 

93  Y  keiliog  mwyalcb  difalch  don  &c.  „      le 

95    Cromiecirs    declaration    of   /6o3   .igainst    "armcs"  and    the 
"  Ordere  of  bis  bigbnes  .  .  for  .securing  the  pe.ace  of  the  Conionwealth-"' 

102  Cwrs  o  fwynder  cerais  feindw  kc.  y 
b.  J  Marged  Elis  :  angyles  gynnes  deg  vnion  deilwng  &c.  Gr:  Ph.  z 

103  Mihvriaeth  Jessii :  Gwrandewch  ymddiddan  Cynnes  ....        a 

mae  llawer  /  o  /  brydyddion  jn  derby n  amal  roddiou 
er  dwyn  allau  yn  ddifeth  waedoliaeth  boneddigion  &c. 

105  Fy  ffyddlon  gyindeithion  i  gid  dewcb  y  nes  &c.                    b 

109  Somodd  fercbed  wyr  da  doetbion  &c.                                        C 

111  Gwrandewcb  arnai  yn  treytbu  bale  J  &c.                                  d 

1 1 3  Gwrandewcb  /  i  /  gyngborion  /  i  /  favvr  ag  /  i  /  facb  &c.  W.  P.  e 

116  diin  wi  fi  sy  brydd  beb  w6n  &c.  f 

117  Jferch;  Gwrandewcb  ithc  arna  yn  canmol  os  mcdra  &c.       g 
120  //■  anueroedd;  ILwyr  ystyriwcb  bawb  am  clyw  h 


234  Cardif  'Manuscripts  37-38. 

124       fill  i  roeddwn  yn  rhodio  nieawri  alaeth  yn  wylo  &c.  ci 

126       Rwi  /  II  /  gyrrii  o  gowirdeb  am  drefn  a  chysondeb         £.  A.  h 

131       Dinv  y  diiwiau  dad  awel     ....  -    c 

,   dod  siarlns  iw  dernasoedd  &c.     (?  autograph)     Jo:  Vattghaii 

135  Angeu  :  Fob  niab,  Fob  mei-ch,  Fob  dyn  ar  aned  &c.  tl 

138       Dylynais  di  wael  eiiyd  T.  Price  e 

140       Anifir  with  iawu  ofin  „       / 

142       *  *  *  dlid  hufrud  iw  hon  &c.  Maimce  Poicell  g 

146      Sion  Gr:  ddedwydd  ith  ddoedir  o  Lyn  deg  &c.  It 

3'Stymllyn  14.  viii.  1665.      G.  B. 
149-     I  mi,st  begone,  I  can  not  stay  i 

152  Now  lett  vs  singa,  what  sb»,ll  wee  singa                                 k 

154  Thomas  glynne  rossyn  piir  rassawl  dyfiad  .  .  .  nanllc  &c.  / 

155  Ofarw  bwn  gvvehvn  bob  gwedd  m-ae  alaetli       Gr:  PhiUip  m 

156  Fob  gwib  leidr  coed  neider  anedwydd  ai  rasgal      W,  Vhilip  n 

162  Mar:  T.  Elis  :  Hj'nod  iawn  bynn  adwaenau         Gr:  Phillip   o 

166  Mar:  Col:  Bwlcle  a  laddwud  ar  ij  lafan  IQ  .  ii ,  l6^() 

Mae  tounav  or  dagrav  dwus  J.  Gr:  TL.  ddyfuan  p 

170       ^n  a  melanchoUy  study  q 

171,  177  Tobacco  makes  woe     it  iiketh  the  heart     ...  r 

a  stinking  bewitching  bane  D.  Parry 

175       Can  ben  y  fronn  fregys  mae  trwblys  glwy  cacth  s 

179  Dun  wyf  yn  aros  dan  wudd  T.  Price  t 

180  Tro  blin  tro  gerwin  ar  gowiried  byd  w 

18«       Y  gvvalch  euraid  glych  arian  v 

187       A  mwyned  oedd  y  min  dail  ]V.  Philippw 

191  M^  Gr: — Ystimllyn  dyddyn  dedwddawl  hap  lawn     Gr:  Ph:  x 

\Sj2  J  Hugh  Bodwrda  :  Y  gwr  o  \^n  gwrol  Avedd     ....         y 
iachiis  wedd  chwech  ocs  vddyn  liich:  hynioal 

106  Pedigrees :  gw:  Ho:  ap  Mred:  ocdd  ferch  Gr:  ap  Ednyfed  V'n 
198  Mar:  J.  Bodwrda  .   Braw  oedd  i  bawb  ar  ocdd  byw  ...       z 
da  /  n  /  i  f'raint  yn  fyw  a  rodd  watMn  hlywcdoy 

205       "]  do  not  love  thee  for  those  flowers  a 

208   C.  Priodas  0.  Elis  o  fron  foel  y  Elizabeth  mcrch  J,  Bodwrda 
*  »  «  wnaeth  ncf  a  dayar  b 


MS.  38  =  Ph.  12454.  Welsh  Grammars.  Paper  ;  6  x  3|  inches; 
ptiges  1-289,  Avanting  the  end,  and  possibly  tlie  beginning  ;  last  quarter 
of  the  xvith  Bnd  the  lirst  of  ibe  xvnth  century  ;  in  old  vellum  binding. 

.  This  WS.  is  mostly  written  in  n  hand  resembling  that  of  William  Kynwal.  The 
woids  pohjsynthelou  and  asynthelon  on  p.  263  arc  probably  in  the  autograph  of  W. 
Salesbiiry — compare  Jesus  College  MS.  9.  John  Roberts  of  Pcntre  Llanufydd 
(p.  234)  ;  Kob:  Edwarts,  17C5. 

1  ILyma  ddechrav  dosbarth  Y  pvm  llypr  kerddwriaeth  kerdd 
DAFOD  :  Belli  yw  Jlythyren  y  lieferydd  lleiaf  Gair  sillda  .  .  .  ends: 
Tri  ffeth  a  bertliyn  ar  englyn  vnawdl  vniou  karm  ymoddiwes  /  tin 
ab  /  a  cham  ossodiad  See  Peniarth  MS.  62,  p.  27 


(■Cardiff  Manuscripts  38-^42,  'Z35 

169  ILyma  ddoshuith  Edyrn  dafod  avu:  Edyru  ol  gymenddoelli 
ythrilitli  ac  uvr  fedi-wydd  i  dafawd  ai  athrawiaeth  i  hvn  .  .  .  ends  : 
Tii  bai-Jd  kaw  y  sydd  prifavdd  /  possvardd  /  ac  avwcddfai'dd  .  .  .  tri 
ftrifardd  a  vu  gyiit  yn  ynys  brydiiin  .  .  Merddin  ap  raorfryn  merddin 
Emrys  a  tlialiessin  ben  bcirdd 

255  ILi/ma  r  fvgrav  ar  modd  y  maont  yn  yscvssodi  y  kam  yn 
ydvcn  yr  bwnn  gam  sydd  yn  oreliest  o  Koi  r  Ifbgr  dda  trosto  .  .  .  ends  : 
Siiigkope  a  ctyb  tros  dyiiv  y  llytliyreu  iicssaf  at  yr  olaf  or  peunill  fal 
liynu — "  Kyd  foroodd  y  Rood  fiiiias  "  PTita  hjnwal 

with  contiuuntion  in  a,  later  liaud  contaJDing  a  quotation  from   Huw 
Maclino — 'wantins  end. 


MS.  39  =  Pli'  14467.  Py»!/>  ILyvyr  kerddicriaeth.  Papor ; 
6  X  3f  inches;  162  pages — many  blank  ;  pages  1-133  are  beautifully 
written  in  a  hand  suggestive  of  the  style  of  Robert  Vaughan  ;  in  leather 
binding  which  covers  the  original  vellum  binding. 

1  [JPi/iii]}  ILyvyr  herddwriaetJi]  :  Tair  rliyw  lythyren  y  sydd  . 
y  vogal,  y  vud,  ar  dawdd.  Y  bogalied  ynt  .  .  .  ends  :  Tri  braint 
y  sydd  i  benill  o  gy\vydd  :  Penkerddiaidd  :  ddysgyblaidd  :  ac  iselradd 
ne  dinkerddiaidd. 

135  Duw  fon  duw  dirion  duw  dad  &c.     .     1761         J.  fVtns.  a 

137  Bellach  yr  Hysbyswu  am  Golofnau  C.  Dafawd  (a  fragment)  6 

141  O  Arglwydd  liywydd  pob  lie  &c.     .     1768     Hugh  Jones   c 

145  Trafaelais  trwy  orfoledd  yr  India  &c.  Rire  Jones  d 


MS.  40  =  Pli-  8277.     The  itsiial  text  of  Triocdd  Cerdd  written  in 
a  copy  book  in  1786. 


MS.  41  ^  Ph.  23203.  A  copy  of  the  Stalulo  of  Gr:  ap  kynan 
with  an  account  of  the  two  Caerwys  Ei.itt3vodu  taken  from  liie 
Grammar  of  Sion  Rhydderch.  Paper  :  about  1'-, 
and  labelled  "  Edw:  Williams  MSS." 


MS.  42=  Ph.  18112.    8ii\e<it&i\roetry\\\i\\  TranslalivHs.    Paper; 

8  X  6|  inches  ;  61  pages  ;  18th  century  ;  bound  in  lealherelte. 
Edward  Jones  3  Green  St.  London 

1  An  Index  to  th?  subjects. 

2  .    A  welai  neb  a  wela  luto  Goch   c 
8       Pvvy  sydd  o.  rym  yn  passio  'n  jaith  „         „     / 

10       Ifan  ddewr  o  fewn  ei  ddawn  „         „     g 

J  4       Y  post  hardd  happus  dewrddoeth     ....  h 

He  bawb  a  phoed  hir  y  bych  Gr:   Gryg 

16       Y  gwr  hir  a  gwarr  arian  Inco  Brydydd  i 


236  Cardiff  Manuscripts  42-43. 

20      Clywais  ddo  im  clust  ddeau  lolo  Gnch  a 

24       Caernarfon  ben  gofion  gwyr  JV.  JLyn  b 

28       Y  seren  o  Efenni  L.  G.  Co/hi   c 

32       Y  pennaeth  ymliob  bonedd  „         ,,       d 

36       Rheen  nef  ni'or  ibyfedd  i  ryveddawd  Meilir  Brydydd   c 

52       Gydag  un  a  geidw  Gwyncdd  T.  A  led  f 

56       Y  fercb  a  wnactb  wayw  dan  fais  D.  ap  G.  g 

60  "Translation  of  a  Latin  relation  concei'ning  the  monastery  of 
Bardsey." 


MS,  43  =  Pb.  -1342.  FOETKY,  The  Story  of  Tristan  and  Essyllt, 
Aritbmetick,  &c.  Paper;  G^  x  4  incbes;  126  pages;  wiilten  circa 
1749  (p.  99) ;  sewn  in  old  limp  vellum. 

1  Enivau  .v.vvi     mesur  Cerdd  delyn  :  Cor  alvn  &c. 

2  Cadnedigactb  Ccrdd  dafiau  .  .  telynau  Cry  than  &c. 
5  enivatf  Ccingciaii :  .  .  .  mac    y  mwm  hir  &c. 

0       Uyma  reol  a  elwir  dosbarth  ymryson  Ac. 

10  xiii  Tlws  o  ryfeddodau  ynys  Brydain 

12       Gofyn  yr  wy  drwy  gyfarch   ....  h 

gwna  fi  yn  rbydtl  yn  y  ddydd  dig     Morgan'up  Huw  Lewis 

14  Cydymcth:  Mae  brvson  gyfion  oedd  gall  Tho:  Price    i 

17       Yr  Eryr  glan  ar  Aur  gl6g  Edie:  ap  Raph  k 

20  Hawddfyd  ir  nos  fal  osai  ....  / 
Anedwydd  fyni  naJ  oedd  faitb                                        Anon 

21  ILwm  yw'r  hawl  lie  mae'n  rhaid  Dr.  S.  Cent  m 

23       ])u\v  g.idarn  a  fo  dy  geidwad  Edw:  ap  Raff  n 

2 1       Dyddie  perijglys  .  .  .  .  i  ollwng  gwucd  &c. 

27       Pa  fodd  y  mae  rbag  wybod  cyllwr   y    flwyddyn  yu    unig 
wrtb  godiad  seren  y  oi  allan  o     Hwsmoneth  Diophanes 

29       Mae  i  mi  clr.vaer  fwyn  glaer  fercb     ....  o 

a  cbaru  f^tb  fy  cbwaer  fwyn  y  brnwd 

32  Araitli :  Cariadfab  Awcnyddben  gwyleiddcbwedl  &c. 

34  Dewis  bethatt  D.  Mefenydd ;  Bore  gwaitb  tawel  glaer  &c. 

h.  Vstori  Tryslan,  as  in  Cardiff  MS.  6,  p.  27,  b.  stipra. 

42  y  Nanney :  Uy  dyrnu  wyt  Nannaii  dy  Anwn  &c.  p 

43  Arithmetick 

51  Gwragedd  tclodiw  a  gawsant  bryt  Efa  &c. 

52  Fy  anwyl  fiawd  am  cyd  wir  griston     ....  q 
diin  wylo  yn  glir  mae  gwir  y  geirie                Ellis  Roberts 

55       Witb  weled  fod  y  raeddwon  Hugh  Thomas  r 

57       Py  ngniirtd  leuad  loewedd  derbyn  di  y  ngbaniad  s 

J.  Evan  clochydd  IL,  faglan 

50       Y  berl  euraid  bur  loew  Jredd  Malhew  Owen    t 

61       Py  Anwyl  briod  da  i  Eieni  Ellis  Cadwaladr  u 

{)3       Pob  rbyw  galon  drom  a  drcmio  Moris  Robert  v 


Cardiff  Manuaoripts  43-44.  23T 

66  ffarwel  fy  auwul  briod  yn  bur  ddibaid  Anon  a 

67  Ballad :  Fob  gwr  sy'n  magu  merclied  6 

71       Fy  ffvind  am  cydymeth  daionus  di  weinieth  Moris  Robert   c 

75  Cyiigor  ir  Go  o  Ros  y  gwalie  i  beidlo  meddwi 

Ow  Gwi'ando  yughymydog  niwyn  rhowiog  ar  hyn  d 

Lewis  Jones  or  Pandu 

80       Fob  perchcii  clust  effro  a  glowo  mewn  gwlad  Morns  Robert   e 

83       Gwraig  oedd  ynghanan  wlad  / 

86  Y  Cyltundeh  a  fy  rhumg  T.  ah  Evan  a  Rob:  ap  Hugh  tcedi 
meddwi  i  Gymeryd  un  wraig  rhyngddyn 
Fy  Uythur  rwyf  yw  ddanfon  Anon  g 

96       fr  methodistiaid :  Hil  Bruwttws  dyiier  Broteslanied  h 

byddwch  radlori  ddofion  ddefed  /T'JP     .     J.  Edwards 

99  fr  Ilaidd :  Mae'r  wlad  wedi  ymrannu  Edw:  Moris    i 

103  Hawdd  ei  Hepcor  :  Fy  nghaviad  j|  a  wnaeth  Bwisi  k 

See  Pen:  MS.  65 

1 24  Proph:  Perry  yr  offeiriad  : 

Nid  a'r  genhedleth  hon  i  flwrdd  &c.  .  1T21.  I 

125  gan  ^acob  wir  Achles  roeJd  deuddeg  mab  Cynes  &c.  m 

126  Y  Tad  yw'r  Haul  hyfryd  ai  ddcuddog  mis  hefyd  n 

Hugh  Jones  Mmh  giem 

b       Duw  Edruch  hirnuch  arna  &c.     10  .  i  .  1752    Tho:  Ediuardso 


MS.  44  =  Ph.    14970.     Poetry.    Paper;    7f    x    5f  inches  ;    58 
pages;  18th  century  ;  bound  in  leather. 

i.  Table  of  contents. 

1  Mar:  Rees  Morgan,   Tyle  garw  by  his  brother   T.  .  nS§. 
Clywch  alar  mawr,  clywch  Gur  a  Gad,  elywch  achwyn    p 
Gwlad  o  gylchon,  &c.  Thomas  morgan 

4  I  groesaiDu  S.  y  i^rydydd  i  Lanvigan  yn  7  747 

Mawr  Eoesavv  a  fo  yn  ddifrad  O  brysur  &c.     C's  Herbert  q 

5  "  On  my  eldest  boy  buried  at  Llanvigan  in  1 754  " 

I'r  parchedig  trig  o'i  fron,  Un  Powel  &c.  r 

S.  y  prydydd  o  ILanthetty 

7  N.  Wales :  Heb  ar,  iiac  arad,  mewn  Ing,  Brynau  oerion,  &c.   s 
b.      Epitaphs,  to  Upstarts  &c. 

8  To  the  Barr  on  the  Welsh  Circuit  by  Counsellor  D.  Morgan 

Friends  !  frankly  I  send  you  my  Thoughts  &c.  t 

9  On  the  W'ms  of  the  Abercamlais,  Abcrhrdn,  Src 

Ar  ddyniou  gwaethaf  a  grewyd  mewn  ach  &c.  u 

10  On  George  Hanbury  Williams  of  Colebrooh 

Some  hold  that  men  in  after  Times  &c.  v 

1 1  On  Miss  Maddocks  afterward  Mrs.  Price  of  Landaff 

Hannah,  some  years  ago  a  Toast,  &c.  w 

13  Mr.  Thomas  of  Dyffryn  frwd  to  my  grandfather. 

Yn  hoeuus  hedog,  Hedyn  &c.  x 


238  -  Cardiff  Manuscripts  44-46.  - 

14  3/y  grandfather  to  my  older  Brother 

Groesaw  i  Rhys  yw'n  chweuuycli  « 

15,  17  Engltjnion  to  Pride,  Conceitedness,  Duplicity  S^c,  Spc. 
16       Cais  Farlis  Graindir  croiw,  Gwna  frag  &c.  b 

27*  Mr.  Hill  the  Painter  : 

Clywch  chwi  aiihwyn  Dyn  yn  ucliel  &c.     Ch ;  Herbert^  c 

28  Oh  Howell  Harris  : 

Farwela  Hwlyn,  Goblyn,  Gablwr  ar  Iiyd  y  Nos  d 

Syn  rhagrithio  gwaith  Pregethwr     Av  liyd  y  nos  .... 
Mae  cymaint  Rhinwedd  mewn  Rhuanod  Ar  hyd  y  nos  &c. 

29  Fe  ddaetli  Offeiriad  am  draws  Gwlad  &c.  "  S.  Philemon  "  e 
36*  A  Dream:  Dwaid  rhai,  mae  hynny'n  wir  &c.     J.  Morgan  f 

37  Yn  ]Landaf  mae  Gwyr  braf  o'i  Bron,  ILaes  wysgant  &c.  g 

38  To  the  Queen's  Zebra  by  Mr.  Rollo  ;  IfO,  the  present  hour 

41  fr  Clock  :  Gwna  imi  ddclw  loiw  frecb,  Ian  &c.  h 

42  Lord  Gower's  Defection:  Anteens  was  a  mighty  Lord  &c.        i 

44  Thomas  Sion  y  glan  ddyn  &c.  k 

45  Heboid  Voltaire  &c.  1778  .  / 
47  N.  Wales :  Siriolder  dyner  Don,  glan  o  bryd  &c.  JV.  Roberts  m 
54*  Fe  gwyn  y  Gwenwyn,  ac  anhawdd — Er  gwertb  n 
55  ILanwrtyd  leell :  Fair  Rayad,  Tenant  of  the  mossy  Cell  &c.  o 
66  If  George's  soldiers  can  no  better  fight  &c.  p 
58       Nid  Cartref  Gwr  yw  un  Man     ....  q 

Ny  thrig  end  On  mewn  corlan 


MS.  45  =  Ph.  11188.  Pedigrees  of  certain  families  in  North 
Wales  shewing  the  descent  by  means  of  marginal  links  as  in  Pen.  MS. 
288=Hen.  324.  (Both  MSS.  are  possibly  from  the  same  pen.)  Tiiero 
is  a  good  Index  at  the  end  arranged  alphabetically  under  the  place 
names.  Vellum;  9^  x  6 J  inches  ;  300  pages;  in  old  leather  binding 
(wanting  the  thongs),  labelled — Flint.sbire.     1639. 


MS.  46  =  Ph.  13850.  This  MS.  contains  the  usual  Pedigrees  oi 
"  Kings,  Princes,  Lords,  Baronets  and  the  Gentry  of  Wales"  &c.,  with 
a  good  Index  (pp.  275-83)  to  the  iilace-names,  arranged  alphabetically. 
Also  a  list  of  the  Sheriffs  of  the  County  of  Denbigh  (pp.  291-6)  from 
Sir  John  Salusbury  knight  in  1541  to  Thomas  Powel  of  Horsley  in 
1683.  Paper;  7|  X  5|^  inches;  300  pages;  written  in  lG88(pp.  kl3- 
48);  in  original  leather  binding. 

The  MS.  was  owned  by  Meredyth  Wynne  in  1726;  John  Thomas  in  1745; 
Thomas  Edwards  iu  [17]92.      There  are  a  few  later  insertions  here  and  there. 


There  are  ho  pages  numbgred  18-26,  30-35,  49-53, 


Cardiff  Manuscript  47.  239 . 

MS.  47  =  Pli.  24514.  Pkdigkees,  Poetry  and  Letters  by 
Goronvvy  Owen,  Lewis  Morris  &c.  Paper;  13  x  8  inches;  in  two 
parts,  pages  1-120  and  1-300;  the  whole  in  the  hand  of  the  Eev.  D. 
Ellis,  Rector  of  Crickieth,  taken  "o  LylV  Hugh  Hughes  "  (p.  2lOi), 
y  Bardd  Coch  o  Fon  ;   half  bound. 

In  1816  the  volume  belonged  to  D.  Thomas  (D.  Ddu),  and  afterwards  to 
Robert  Lloyd  of  Festiniog. 

1  Pedigrees  of  the  families  of  Bodafon,  Bodedern,  Bodegri,  Bodel- 
wyn,  Bodeoii,  Bodewryd,  Bodfel,  Bodfuan,  Bodiar,  Bodlew,  Bodorgan, 
Bodowyr,  Bodwigan,  Bodychen  and  of  others  mostly  in  Anglesey 
and  Ll^n. 

Part  ii.  Index  to  first  lines  of  poetry  arranged  alphabetically, 

1  Ps.  xix  ;  Y  Nef  sy'n  dadcan  ini  Hngh  Hxighes  a 

2  Magnificat :  Fy  enaid  a  fawrha'r  Argl:  &e.  „         „         b 

3  Ps.  6l :  Duw  nefol  o'i  rasol  rym  Ac.  „         „         c 

4  Cofia  lane  hoyw  ifanc  h^dd  &c.  „         „        d 

5  Te  Deum  laudamus :  Ti  Bduw  a  folwn  &c.  ,,         „         e 

8  Nimc  dimittis :  Yr  awr  hon,  Argl:  y  goUyngi  &c.     „         „        / 

b.  Mar:  D.  ap  Evan  ap  Ho'l  o  Lwydiarth  yn  Amlwch 

Ni  bu  fM  i  neb  o  Fon  Hoioel  Kjlan  g 

9  O  Duw  mawr  da  y  w  y  modd        Morgan  ap  Hugh  Lewis  h 

11  y  ZJmirforf.' Duw  hoU-wir  wyt  det  allwych         „  „  i 

12  Jr  Angau  :  Gwr  gerwin  blin  a  gar  blau  „  „    ■       A 

13  Y X  Gorch: — Duw  uchod  a  ddyfod  ddeddf    Gwilim  Canoldref  I 
b.       Na  chymer  un  llun  yn  He,  y  gwirdduw     Z)'".  Gr:  Roberts  m 

15  Y Pader :  Nefol  Dad  llawn  rhad  llwyn  a  rhi,  ydwyt     Anon  n 

16  Etta:  Ein  tadol  f renin  Duw-dod  Morgan  ap  H.  Lewis   a 

b.       Dr^ch  yw  yr  bj^d  ar  ochr  barn     ....  p 

Onid  Duw  Dad  nid  da  dim  Sr,  Owen  ap  Gtm 

17  Angall  yw  yngwall  hauach     ....  q 
Goran  nawdd  i  gaerau  N"ef                                   W.  Cynwal 

18,  74  Pwy  sy  ben  yn  passio  b^d  Hugh  Lewis,  JLen  r 

19  ILyma'r  byd  cyd  cadarn  Zf.  S.  Kent   s 

20  Aber  Cunwy :  Y  ddewis  dref  ddi-esdrou  Evan  Gr:  leiaf  t 

21  Yr  eglur-baen  ar  gllr-bais  D.  Nanmor  u 
b.  Madyn  ronwyn  r^^  enwir  Rhys  Goch  or  Yri  v 

22  Y  ferch  fwyn-ddadl  lygad-lws  Hugh  Arwystl  to 

23  Gyttyn  y  glyn  a  f'u  glaf  S''.  Rys  or  Trewyn  x 

24  Atteb  :  Gwae  a  gyuhalicdd  i  gj^d  Gutto  o'r  Glynn  y 

25  Jr  Dylluan :  A  mi  liw  nos  ymlaen  ia  I^ewis  Menai  z 
b.       Oes  diareb  ysdyriais  S.  Phylip  a 

27  Atteb :  Y  gynfigen  gwan  fagiad  Risiard  Phylib  b 

28  Cam  r  wyf  is  cwr  yr  allt.  D.  ap  Edmwnt   c 

29  Mae  Henwr  yma  Harri     ....  d 
Moes  Dager  frith  gosdogyu           R.  ap  JL'n  ap  Gr:  ap  R.   e 

30  Y  ILew  cyfiawn  He  cofir  Tho:  Prys  f 

31  Troes  Duw  adwytb  trist  ydyw  S"^,  D.  Trefor  g 


240 


Cardiff  Manuscript  47. 


32  Tristach  yw'r  cymry  trostyn 

33  Mae  lief  oer  mae  llifeiriaint 

34  Draig  neu  far  daiogau  fu 

35  Y  dJau  lew  iraidd  lawen 

36  I  arddel  ail  larddur  l^s 

37  Atleb :  Beuno  oediog  ban  ydoedd 

38  Y  Dabler  yu  ci  dyblig 
b.       Os  daw  taer  raglaw  treiglir,  i'n  cospi 

39  Gresyndod  am  gwrs  iindyn 

40  Alteb  :  Mae  heddyw  am  wahoddwyr 

41  I'r  Cardiau  ;  O  Fair  !  hwyr  oil  a  gollodd 

42  Gwi'da  gwycb  llewycli  llavvir 

43  Y  dyn  a  'sigtod  i'w  iau 

44  Atteb ;  Dafydd  fab  di  fudd  ci  fod 

45  Y  g"yr  Hen  ihagor  y  llaill 

46  Mawr  gennym  awr  ag  ennyd 

47  ^r  lladron:  I'r  llhyd  goch  y  rlied  y  gnn 

yw  dyn  a  gafo  dy'n  gyfell 

48  Aehwynwyr  am  eicli  banes 

b.       Y  ddau-lew  bardd  He  ddelont     .     .     . 
BaiH  'r  Waun  ba  waeth  ble  'r  el 

49  Y  ferch  wedi  r  glod  a  fn  Robin  Ddu  u 

50  Y  ferch  wen  fur  ychwaneg  T.  Aled  v 

b2       Bed  ai  fai  y  byd  y  fu  Gr:  aji  J.  nc  Dr.  S.  hent  w 

53  Meddwdod :  Yuilhith  drygau  heintiau  hyll     ....  x 

^'  Mwyn  gaoiad  amen  gynnes   c,  1~i30-li.O    S.  T.  o  Fodedeyrn 

55  Y  Caccwn  :  Fal  yr  oeddwn  gwn  gwynfan     ....  y 

Ddydd  gwyl  a  dduodd  ei  gyd  S.  Rosier  {o  Raianog) 

56  Eryri  hardd  oreurog     ....  z 
Maler  ....  Fan  ddannedd  rhyfedd  y  rhain     Lewis  Mon 

60  Atleb  :  Wei  gonion  gweigion  mewn  gwg,  swn  ffrwstwaitli  S.  T.  a 

61  Dilyuais  di-wall  cnnyd  '  T.  Prys  b 

62  Y  sawdwr  dwys  dewr  ei  d6n  „         e 

64  Cofio  a  wna  lioglangc  ifangc  Goronwy  Owen  d 

65  Pwy  fal  doethion  farddoni  ?  ,,  „       e 
67  J  Gr:  Fh: — Y  prydydd  pur  wawdydd  pwyll 


IL'n  ap  Guttijn  a 

GtUlo  o'r  Glynn  b 

Gr.  ap  I.  ap  IL'n  V'n  c 

T.  Prys  d 

Long  Lewys  e 

-S''".  Gr:  Fyelian    f 

Moras  Dwyfech  g 

S.  Tudur  h 

Gr:  Hiraethog   i 

Gr:JLwyd  ap  J.  k 

Hugh  Arwystl   I 

Tudur  Penllyn  m 

D.  ap  Edmwnd  n 

Gutto  or  Glyn  o 

S.  D.  Ids  p 

Gr:  Hiraethog  q 

.     .     .     .  r 

Wathin  ap  Risiart 

J.  Tew   s 

t 


68       Y  parlys  a'i  bap  oer-lwm 

70  Di-anuerch  ydyw  an-hael 

71  Dau  beth  a  red  drwy'r  gwledydd 

72  Atleb :  Sullen  cedwid  Syr  Bened 

73  Litlo  :  Diwedd  hen  yw'r  fargen  fau 

75  Eres  i  Ddafydd  oeryn 

76  Gr:  Gr)*g  wyg  wag  awen 

77  Gwyllt  yw  a  wn  a'i  gwell  dim 


W.  Phylip   f 

Evan  Titdyr  Owen  g 

W.  TLijn  h 

G^Mo  o'r  Glyn    i 

Tudyr  Penllyn  k 

Gutto  'r  Glyn  i 

Gr:  Gryg  m 

D.  ap  G.  n 

Gr:  Gryg  o 


Cardiff  Manuscript  47^  24  f 

78  Gnilffl  y  plwy  ei  grefft  a'i  plyg  D,  ap  G.  a 

79  Dafydd,  pam  nad  cdifar  Gn  Gnjg  b 

80  Gr:   Gryg  ddirmyg;  ddarmerth  D.  ap  G.  c 

81  Gwerfil  wawr  oiddil  ry-ddoeth  Gr:  Gryg  d 

82  Her  blangc  yw  GryfEjdd  hir-blyg  D.  ap  G.  e 

83  Dafydd  ap  Gwil^m  ymy  Gr:  Gryg  f 

84  Trist  oedd  ddwyn  trais  cynhwynawl  D.  ap  G.  g 

85  Y  Farf:  Y  gwr  a  wnaeth  mabiaeth  mawl  Si"  Roger  h 
8f3       Adrodd  gwir  drwy  Dduw  a  gaf                          J.  tew  ieiiaf  i 

87  Duw  oruchaf  diwy  achwyn  2\  Prys  k 
b.       Y  Beirdd  a  fynnant  eu  bod                      Gr:  ap  I.  ap  TUn    I 

88  Gwelais  eira  ghvys  oerwyn  Arch:  Edin:  Frys  m 
00  Duw  dda  a  wnaeth  dydd  a  nos  .  ISgl  .  Edw:  ap  Ralf  n 
94  f  ofyn  pib  tros  Leivis  Gryg  i  Ho'l  Gregory 

Moli  'r  wyf  ami  yw  ei  ras  Gr:  D.  ap  Hywel  o 

b.       Y  ceirw  sy  fawr  ei  cariad  2'.  Prys  p 

96  Rhyfedd  iawn  rliyw  fodd  ennyd  S.  Tadiir  q 

97  Wrth  rodio  mydr  weithredwr  S.  Phylip   r 

98  Y  gwr  uchel  ei  grechwen  c.  l6§0  Edw:  Morris  or  Ferthi  II.   s 
100       Band  rhyfedd  boen  Irwy  ofid  S.  Phylip    t 

102  Y  Dduw  yr  wy  wedd'iwr  A'.  Brwynog  u 

103  Dydi  r  b^d  wyd  ar  y  bai  D.  ap  I.  ap  Owen  v 
lot       Traethaf  agoraf  ar  gan  c.  IT  10        Ellis  ap  Ellis,  IL.  rhos  to 

106  J  ofyn  Beibl :  I  fardd  mwy  oferedd  niaith         .   I~i1l  .  x 

D.  Jones  o  Lanfair  Talliaiarn 

107  Odl  i  ddiolch  :  Dihuna  o  hynod  annedd,  Tawcn  „  y 
111  Ond  rhyfedd  mewn  taer  ofyti  fV,  Cytiwal  z 
113       Gwae  a  rydd  nid  gwareiddiach                                  2'.  Prys  a 

115  Nid  geirddwys  ond  y  Gwir  ddiiw  „  b 

1 16  Fy  mhwrs  melfed  fy  mlierson  S.  Phylip  c 

117  Gwae  ni  'n  II Jn  gwan  yw  n  Ikmiaeth  Cad'r  Ces'l  Cyfarch  d 
1)8  ILafurwr  di  ball  fawrwaitli  S.  Phylip   e 

120  Mae  aei-  inni  [O.  Ellis]  mawr  rinwedd  Gr:  Phylip   f 

121  Y  wennol  bach  anial  bur     .  1111  .      0.  Gr:  o  L,  ystimdwy  g 

123  Priodas :  Rhai  a  gar  yn  rhagorawl  Arch:  Edm:  Prys  h 

124  O  Frodyr  oil  fawr  rad  rym  S.  Phylip   i 

126  Jesa  hwde  ddefosiwn  Risiard  Brych  k 

127  Dwys  yw  son  nid  oes  ym  serch  Gtni  ap  J.  hen    1 

128  Arglwydd  agor  yu  forau  Tho:  Evans  m 

129  Torrwyd  o'm  perllan  taer-wailh  T.  Prys  n 

131  O  Dduw  beth  a  ddaw  i  ben  Edw:  ap  Raff  o 

132  Duw  sy  ben  nid  oes  neb  uwch  Simwnt  Fychan  p 

134  Y  grynimuswalch  gair  Moescn  W.  ILeyu  q 

135  Y  gwr  uwch  ben  goruweb  byd  D.  ap  Rys   r 
y  985C0.  Q 


242  Cardiff  Manuscri-pt  47. 

136  Pwy  'n  gadara  ddyddfarn  a  ddaw    Morris  ap  H'l  ap  T'r  a 

137  Pa  bi'ydydd  y  sydd  yn  yinswyddo'r  bir        S.  D.  Penllyn  h 
b.       Atteh ;  Cefiiis  eich  Eiythyr  cyfan,  awen  flraeth     Sj/r  Rj/s    c 

138  jf  Syr  liys :  Y  gwyr  sydd  a  gias  iddynt  S.  D.  laes  d 

alias  Penlli/n  ne'r  JJardd  Jleddw  o  Nanncy 

h.   Mar:  Charles  i :  Och  !  gred  ag  anghred  o  gwyn         W.  Pli.  e 
N.  B.  Fe  ddywedir  iddo  gael  cap  o  aur  pur   i'w  wisgo  am    ei  lien  am 
wneuthur  y  Cywydd  uchod  ar  Adferiad  Breniu  Siarls  yr  ail 

141  Mar:  Cliarles  ii :  Bjwyn  oedd  gynt  llawen  ddi  gas  S.  D.  laes  f 

142  Digus  wyf  nid  ages  iach  Gr:  Phylip  g 

143  IPalsedd  fab  anwired  north  Hugh  Arwystl  h 

144  Cywirdeb  fab  hoywdeb  hedd  „  „        i 

145  J  Rob:  Wynn  :  Y  Hen  deg  yn  ilenwi  dysg  S.  D.  laes  k 

J46  Mar:  Evan  Evans  o  Dan  y  Bwlch  .  16§0  . 

Pa  wylaw  sydd  pa  loes  yw  „         „      / 

147       Y  ct'iliog  serchog  i  son  D.  ap  G.  m 

118  Mrir:  Gr:  Nannau  o  Ddol  uwch  Eog-ryd .  l6^()  . 

Troos  Duw  niwl  trist  anaele  S.  D.  laes  n 

150  J Pyw,i)'soii  Celynbi:  Y  gwiw  olcuad  goleu-Avawr  i?Z/es  Ro'd  o 

151  Meddwdod :  Bradus  yw'n  gwlad  gvviriad  gan  Edw:  Morris  p 
153  JLtoon  nfer :  Ar  ddwy  lech  arvvydd  o'i  law  „  „       q 

155  Bwriwn  liyn  ben  yw'n  heinioes  T.  'R.wyd  o  Benmaen  r 

156  Mwyfwy  yr  wy  'n  ymofyn  Jolo  Goch    s 

157  ILywelyn  a'r  lliw  alarch  Ifo:  ap  Reinallt  t 
]  58  Man  Gr:  Nannau :  Y  gorau  i  glod  ag  aur  gledd  JV.  TLeyn  u 
1 59  Mar:  fy  nhad :  D^n  wyf  ai  gvvymp  dan  for  gwyllt  fV.  Phylip  v 
101  Mar:  fy'mam  :  Canu 'r  wyf  fi  cwyn  oer  faeth  „  ,,  w 
163  Mar:  fyngxoraig  :  D)>n  afiach  hen  dan  faich  wyf       ,,         ,,     x 

165  Dionysius  dyn  oeswyllt     ....  y 
En  bath  yn  unfan  yn  byw                                   D.  Nanmor 

166  Felly  'r  byd  ynfyd  anferth  s  Hwmphre  D.  ap  a 
168  At  holl  Qristnogion  y  tir  >  Ifon,  clochydd,  a 
109       Daw  'a  rhwydd  yr  heti  ddihenyddJ           Llan  bryn  inair  b 

171  Wrth  gofio  araith  gyfiawn  Hitw  Mortis  c 

172  Yr  hobi  ddiharebwyd  -S.  Mowddwy  d 

173  Atteb  :  1  ydi'r  bardd  wyt  awdur  b^d  Rich:  Phylip  e 

175  Meddivdod:  Nid  byrddiaw  lie  daw  i'n  dj*dd    L.  Glyn  Cothi   f 

176  Mar:  IV.  JLyn :  Och  guddio  awch  ag  addysg       Rhys  Cain  g 

177  Mar:  Rob:  Wynn  hen  a  Faesyneuadd 

O  Dduw  Nef  mor  ddi  nwy  S.  D.  laes  h 

l79  7  Row:  Pilsiicn  .  Plas  Pilstwn  yw  y  lied  Liou  Ynghaernar/on 

Fel  Emprwr  yw'r  gwr  a  garwn,  moes  dranl  PF.  ILyn   i 

181  ?  Row:  ap  iS'.  Pilstwn  :  Yr  awen  fraisg  o'r  Nef  fry  .S'.  Tvdyr  k 

182  /  ofyn  spaniel :  Y  gwr  sy  Ian  giasol  wedd  S.  Prys   1 

183  Mar:  R.  ap  HoH  ap  Rys  o  Borth  amel .  ISSg  . 

Gwae  wiad  brudd  gweled  breuddwjrd    Mathew  Bromffild  m 


Caniif  Manuscript  47.  243 

184  Mar:  D.  op  J.  o  Lwydiarth  ym  Mon 

Da  diloedd  nid  ccniiad  o  DdJ^n  D.  ap  Ednuont   a 

185  f  D.  ap  D.  0  Lwi/diarth:  Dilyd  henw  deiliaid  hemvyd  G.Gl:    h 

186  Y  teirw  teg  pen  tre  tad  5'".  1).  Trcfor   c 

1 87  Mar:  S''  D.  Trevor :  Torred  pen  y  llawenydd  /.  ap  Mad.  ap  D.  d 

188  Clod  CwriD  JLeucy  fercfi  Bleddyn  o  Gorwen 

Y  mae'r  glod  am  wraig  Iwydwen  Howel  Gethia    e 

189  Caiui'r  wyf  is  cvvrr  yr  allt  D.  ap  Edmwiit  f 
b.       Mawr  yw'r  gair  am  y  tair-rhodd  Gulto'r   Glyn  g 

190  Y  teirgwhid  canmoladwy  Gr:  JLwyd  h 

191  Mar:  TL'n  Amhcurig  :  0  Dduw  teg  addied  dj»n    jfolo  Goch    i 

192  Edw:  Hi:  Edwart  ap  Edwart  gwart  gwyr  „         „      k 

193  7  Mred:  ap  J. — Mae  un  isod  am  nawsir     ....  / 

Deu  well  y  del  d'allu  di  Lewis  Baron 

194  /  Syr  li.  ap  T. — Y  T'wysog  sy  at  wacd  sias        i?.  Nanmor  m 

195  Mar:  Robin  ddu  :  Clafychais  clwyf  o  acliwyn  ...        n 

Aeth  ir  Nef  athiaw  i'n  oedd  ycnan  Mon 

196  ^  Bedr  Sant  yn  Rhosyr,  tie  Newbivrch 

Am  yi-  un  Sant  mawr  yw'r  f-bw  Leuis  Daron  a 

197  Beuno  gynt  bii  benna  gwr  Syr  Sion  leiiif  p 

198  Hudol  yw  'v  bj>d  a  hedaf  Ifan  ap  Madog  D.  q 

199  Blin  yw'r  bj^d  blaenor  y  bar  W.  Cynital  r 

200  Breuddwydiais  gwelais  fod  galar  gerllaw  T.  Prys  s 
202  Mar:  Sion  Gr:  hynaf  or  Chwacn 

Os  oer  yw  mynydd  Sermania  Lewis  Mon  t 

204  Mar:  S.  Gr:  ijaf : 

Y  mae  anwyd  i'm  mynwes     .  'l6o6  .  lluic  Pennant  u 

205  Mar:  Tudur  ap  D.  ap  Rob:  o  Dindaethwy 

Gwae'r  beirdd  mae'r  gwyr  hob  urddas  Robin  Ddu  v 

20G       Oer  agwcdd  yn  llawer  eigion  Robert  Hughes  w 

0  Geitit  bach  alias  Rhobyn  Ddu  ieuaf  o  Fan,  ijn  "JO  ocd.  1^03  . 

207       Oroesaw  fardd  gan  y  garddwr.  1'i()2  .  Rhobyn  Ddu  x 

209  Fand  rliyfedd  oedd  arfeddyd  „  ,,       y 

210  O  Feirion  dirion  ei  dydd  J.  W'ms  DolgeUey  z 

210'' — 210^  Index   to  subjects  in  the   order   in  which   they  occur  in 
the  Manuscript. 

Miscellanea. 

211  Transcripts  of  Goronwy  Owen's  Letters  to  Rich:   Morris 
257  Extracts  from  some  Letters  that  pas.sed  between  Lewis  Morris  of 

Perabryn,  D'  Phillips  of  Bhien  Pant,  Edw:  Eichard  Ystrad  Meyric;  and 
the  Rev.  Sam:  Pegge  of  Whittington  ;  also  from  the  Celtic  Remains. 

275  A  Copy  of  a  letter  from  the  Rev.  Evan   Evans   to   D"'  Owen 

"  late  Principal  of  Jesus  College  Oxon.  1767  "  . 

287       Y  forwyn  gynt  fawr  iawn  gais  Jcuan  hrydydd  liir 

289  A   few    observations    on   the   .several   parts   of     speech     by 

Mr.  Gambold. 


Q  2 


244 


Cardiff  Manuscript  48, 


MS.  48  =  Part  of  Pli.  14410=  Fentou  5.  Foetky.  Paper. 
16  X  C  inches;  pages  i-iv,  1-250;  18tli  century;  bound  in  bo.ards 
with  leather  back. 

This  part  has  the  name  of  William  Griffith  of  Dolgelle,  Clerk,  in  many  places, 
"  hi.-i  book  1752  "  (page  250). 

1  Aruilh  Wgan :  Gwr  oedd  yn  Moddianu  Cyravu  benbal.adr  nid 
amgen  Owen  ap  O.  Gwynedd,  Yngwynedd,  A  Rhys  ap  Tewdvvr  yn 
Neheubarth,  Y  rhain  nid  oeddynt  yn  Gyttun  [ai]  gilydd  nar  ddvvy 
wlad  ai  gilydd. 

Yno  i  gwnaeth  0.  ap  O.  G.  ginio   mawr  ag  a  wahoddodd   y  wlad 
yno  i  gyd  &c. 

iv.       Beuedisiti  Dominus  lessu  fab  maria  &c. 

b. 


1 

2 
3 
4 
6 


8 
10 


Taliessyn  a 

h 

D.  Nanmor  c 

Dr.  S.  Cent  d 

TV.  ILyn  e 

TV.  Cynwal  f 

9 


Nid  un  gair  gwir  lieb  foliant  ir  drindod  &c. 
Dnw  greawdr  nef  a  daear 

Y  gwr  uwch  ben  gornweh  byd 
Mao  gwr  fytli  am  gowir  farn 

Alteb :   Bardd  gwyn  ebrwydd  g.aniad 

Hir  hoedel  a  fo  im  heryr     .... 
raowrdeg  yw  r  anrhcg  a  roes 

Y  Uabler  yn  i  dyblig 

Y  ddcyddyn  a  ddiweddwyd 
Gwae  ni  .  r  .  beirdd  gan  air  y  byd 

12/  T.  Mostyn  o  loddaith  : 

Mi  af  ir  llys  mwy  fwy  r  llywydd 
13       Yr  Hobi  a  ddiarhcbwyd 
15  Attel) :  Ty  di  'r  bardd  wyd  awdwr  byd 
17  /  JF.  V'n  o  Gors  y  Gedvl  a  Nanna  pan  oedd  glaf  yn 

JT.yndan :   F'awen  bach  a  fu  fwyn  ber     lUn  Ddu  6  Fon  o 
Carnedd  L'n  :  Khiw  dew  gyrn  rho  Duw  garnedd  "  7»'.  Gach  "  p 


Deio  ap  Jeremiah  Ddu 

Morris 

Rhys  Penarth 

J.  Tudur 


Edio:  Morris  I 
S.  Mowddioy  m 
Rich:  Phylip  n 


19 

20  Cerais  fercii  fal  gwr  serchog 

21  Am  fi  n  glaf  Er  mwyn  gloyw  ferch 

22  Vwy  yw   'r  gwiwddoeth  pur  gweddawl 

23  Ccfais  gelled  os  credwch 
25  Y  llwyn  bcdw  di  anedwydd 

h.  Traserch  ar  wenferch  winlaelh 

20  Cerais  ddyn  fwyn  i  hwuneb 

27  /  Mr.  Peirce,  person  Clynin  i  ofyn  Beibil 

Y  gv\iw  leuad  goleufawr    CJ.  MS.  49,  p.  150 

28  Y  Gwyr  ILen  rhagor  y  ILaill 

29  Y  Gwyr  sydd  a  gras  uddynt 

30  Gofalu  heb  Du  heb  dal 

32  J  Henaint :  Och  fyd  tost  och  ofid  haint 

33  Y  wylan  deg  ar  laiin  dwr 

35  Sion  Phylip  sy  n  hoff  alarch 

36  Atteh  :  Fy  ewythr  iiwyd  \-j  athro  lliwdeg 
38       Oes  diareb  a  ystyriais 
40  Y  Givallt :  Y  Iloer  gain  lliw  eira  gwyn  wydd 


D.  ah  Gwilim  q 

))         J?        '^ 

H.  ILoyd  Cynfel  s 

V  Cardiwr  du  t 

D.  ab  Gioilim  u 

S.  Tudder  w 


Ellis  Rowland  x 
J.  Davies  y 

)1  !)  ^ 

T.  died  a 

IV.  Phylip  b 

S.  Phylip  c 

*S'.  D.  Siencin  d 

S.  Phyllip  6 

J.  Phyllip  f 


Cardiff  Manttscnpf  48. 


245 


41  Jr  Daran:  Mae  gair  imi  ogariad  D.  ap  Givilim  a 

42  Ocd  am  vliiaiu  addf(-indeg  „  „        b 

43  Mar:  Charles  i :  Ocli  gred  ag  angred  o  gwyn  IV.  Phylip  c 
45  Y  fun  ar  jad  fan  aur  wych  fF.  Cynwal  d 
47       Y  Cwrw  ibiidd  car  yr  heidden                         Rich:  Phylip  e 

49  fSanffraid:  Y  ILcian  hardd  i\v  lluii  lion     Jer:  Fynghoyd  f 

50  Mar:  S.  Foulke :  Mae  r;wyn  fytli  mao  co  yn  fawr  Anon  g 
52   Galarnad  JV.  Wynn  o  Faesynemidd 

Y  ILocr  wycli  mewn  llwyr  acbos  Ellis  Cadicalader  h 

56  Oes  dyfais  yn  fy  slafcU  O.  Gwynedd  i 
<>7  J  S.  Leuis  0. — Diiw  a  roes  Beirdd  drog  y  byd      „  „         h 

59  Mar.  Lewis  ap  0. — Mae'r  gair  am  wr  gwrol 

60  /  6'.  L.  O. — Y  mao  Eryr  <j  Meiriawn 
01   Etto :  Y''  preu  o  wydd  piirion  aur 
63   Tros  S.  L.  0. — Y  wlad  ffcrf,  o  led  a  plnvys  „         „     o 
65  /  D''  Morgan :  Yr  Athro  niav/r,  wr  tli  rj>ra  wyd      J.  Tudur  p 

57  Ello:  Ond  ded\v3(ld  oreuffydd  ■c^m.   15^0  .  Evan  Tew  q 

68  3Iar:  Rob:  Edw:  Lewis  : 

Pa  ofid  Irist  pa  fyd  traw 

71  An  nap  oedd  na  wypau  wr 

72  Di  gam   I  gwnaeth  Duw  gymliwyll 
74  Dnw  oes  arwydd  dy  sorrl 
76  1'  Haw  a  dorrodd  y  Uwyn 

6.       Dyn  wyf  yn  arcs  dan  Avydd 
78       Y  ehwaniien  bacli  union  bur 

80  jff  Hcnaint :  Kid  af  ir  gelli  am  gollen 
b.       Y  cybydd  fab  difedydd  dig 

82       Mi  gefais  irai  gyfoeth 

81  Y"  Wennol  deg,  anwyl  don 

85  Cefais  gan  f(!rch  drasercli  drai 

86  Y'  fui!  Iiaidd  fain  araf 

87  Yr  Eos  Avyn  Aeres  falch 

89  Hlio  Duw  yaX,  rliaid  iw  gwiliaw 

90  Pob  rbiw  brydydd,  dydd  di  oed 

91  JrByd:  Blwyddyn,  ar  bobl  i  Adda 

92  Gwae  .  i- .  lien  a  gae  hir  einiocs 

94  fr  Seren  Gynffon  : 

Am  y  lliw  i  raae  llawer  Gr:  TL'd  ap  D.  ap  Einion  k 

90  Etto:  Am  seren  i  mae  Siarad  Evan  Tew    1 

97  Mae  un  cuu  ynia  yn  cynal  Gutto  'r  Glyn  m 

98  Cyffes  E.  Tudur  0. — Dyn  wyf  a  aned  yu  wir        Gr:  Owen  u 
100       Mawr  ydiw  ymwarediad  /i'c/io;  Frien  o 

102  Y'  mab  rhad,  ymliob  rbcdiad  „  „       p 

103  Duw  'n  afrvvydd,  ar  j  flwyddyn  IL'n  ap  Gutli/n  q 


„        m 
IF.  K,eyn  n 


Ellis  Rowland  r 

T.  Prys  s 

D.  ddu  0  hir  addiig    t 

T.  Prise  u 

»       >j      « 

„       „     w 

>•       j>      **- 

Morys  T,  Ilowel  y 

S.  Tudur  z 

Roger  Cyjffin  a 

T.  Prysc  b 

>)       )>       '^ 

D.  TLoyd  ap  Hugh  d 

T.  Pryse  e 

Giverjil  Mcch'jin   f 

>,  ..         g 

E.  ap  R.  ap  IL'n  li 

J.  Phillip    i 


246 


Cardiff  Manuscript  48. 


104  J  S.  ap  S.  Hot  Vaiighan  o  Lwydiarth 
Croesed  henw,  Crist  i  hunan 


106  Duw  lor  y  duwiau  eraill 

108  Heiiffych  well,  henw  hoff  a  eliu 

113*     Gwae  fi  hil  eiddil  Addaf 

114  Cywyddan  twf  cywiwddoeth 

115  Yr  wybrwynt  helynt  hylaw 

117  Y  ddyn  fwyn  oedd  ddoe  n  fannerch 

118  Fel  ir  oeddwn  fawl  rwyddaf 

119  Trwm  oediog  im  trem  ydwy 

120  Y  Ferch  a  wnaeth  waeyw  dan  fais 
b.  Canti  bum  dwyii  co  'n  5^  byd 

123  Gidag  im  a  geidw  gwynedd 

124  Tri  phortlior  digyfor  dig 

126  Mae  cariad  mewn  magwretli 

127  Y  Duwiessau  dewisawl 

128  Y  fercb  wen  o  fraicli  Anna 

130  Molwn  y  mwya  i  olyd 

131  f  Henaint ;  Gwae  fivrio  go  oferwas 

132  Auifir  wrth  lawn  ofyu 

135  Y  i'edwen  fonwen  fanwalld 

136  Y  ddyn  sancteiddia  Anwyd 

137  Doe  i  gwelwn,  carwn  pei  caid 

138  Gwyii  i  fyd,  nid  er  gwyn  fydy 

140  Myu  f'enaid  mae  yn  fwyneb 

141  Afraid  i  law<^n  hyfryd 

142  Y  forwyn  fwyn,  gwae  fron  fais 

144  Ba  wr  ymhais  Abraham  hen 

145  Y  llwyii  ai  wisg  oil  yn  wyrdd 

146  Tydi  .  r  .  !i;wynt  tad  oira  ag  od 

148  A  welau  'r  nob  a  wela 

149  Gwn  nad  da  gan  enaid  dyu 

150  Dyn  wyf  er  doe  n  i  ofyd 
152  Y  gwr  Ifangc  arafwych 
154  Y  carw  gwych  or  caerau  gwiii 
150  Doe  i  cenes  ym  mynwes  mor 

158  Dy  di  r  byd  wyd  ar  y  bai 

159  Dyn  yn  gyflybrwydd  i  daw| 
IGO  Anucrcli  nag  annerch  geiinad 

161  Doetli  y  mab  ysbryd  a  thad 

162  Dis  yw  r  byd  os  arbedwn 
164  Da  mewn  cyfi  dewi  mynyw 


Owen  Gwynedd  a 

Edw:  ap  Rees  b 

D.  ab  Gwilim   c 

„  ).         d 

))  !>  ^ 

))  »  / 

Bhi/s  Cam  g 

D.  ap  G.  h 

)i       i>       * 

J)        )j        ** 

J.  Phillip    I 

T.  Aled  m 

D.  ap  G.  n 

»      >,       0 

J.  Phillip  p 

Jer:  Fynglicyd  q 

R.  up  Ednyfcd  r 

E.  Brydydd  Mr   s 

T.  Price   t 

D.  TVd  ap  JUn  ap  Gr:  u 

Gutlyn  Owen  v 

Rhyddi  ab  E.  JLwydw 

D''  J.  Cent  X 

D.  Nanmor  y 

Sir  D.  Trefor  z 

D.  ah  Edmivnt  a 

Gr:  ab  Jenhin  ttn  v'n  b 

J.  Tud'ir   e 

Mred:  ab  Rccs  d 

folo  Goch  e 

J.  Cent  f 

Rich:  Philip  g 

J.  Tydur  h 

W.  JLyne    i 

Robin  Clidro  k 

D.  E.  ab  Owen    1 

S.  Cent  m 

D.  ab  Gwilim  n 

D.  Nanmor  o 

/S".  Tudur  p 

D.  JL'd  ah  tin  ab  gr:  q 


*  The  piigiuator  sUijiijcd  tlip  mimbcrs  109,  110,  111,  112. 


Cardiff  Manuscript  48. 


247 


Gr;  Gri/ff  a 

Gtttto  or  Ghjn  b 

Hugh  Arwijsdl   c 

0.  Gtoynedd  d 

W.  TLyne  e 

0.  Gtoynedd  f 

W.  JLyne  g 

O.  Gwynedd  h 

IV.  JLyne   i 


165  Pwy  y\v  'r  gwr  piau  'r  goron 

166  Tri  llu  aeth  o  gymru  gyat 

168  Bum  auwyl  He  bum  un  nos 

169  Duw  a  roe  mur  dyrau  main 

170  Atteb  :  Y  W^i  gwydr  lliaws  gadaru 
172  Ello :  Owen  Irwalch  an  eurai 
174  Etlo :  Y  Hew  deg  maes  Hidiog  main 
176  Etto :  Ami  iawn  iw  gwawd  ymlaen  gwyr 

178  Etto  :  Gwir  ya  wir  nid  garw  i  neb 

179  7  Gr:  Vaughan  ap  Gr:  ap  Einion  o  Gorsygedol 

gida  Harri  7  ;  Y  carw  Ifaugc  a  Euiir      Tttdyr  PenUyn  It 
Disgwyl  lianes  Talies5^n  Gr:  ah  E.  ah  itn  v'n    I 

Ragor  mawr  rhwng  mur  gwyn  galcli  D.  ab  Gwilim  m 

Y  Crair  uwch  law  rglwydiar  gled  Hugh  Arwysdl  n 
Trwm  ar  ia  iw  tiarawy  'r  6d  W.  JLyne  o 
Fcl  ir  oeddwn  gwyddwn  gel 
l^ygym  giir  dig  am  garu 

Y  Gigfi-an  a  gan  fel  gwydd 

Y  Gigfran  oei-gan  arw  gau 
Anna  a  wnaetli  i  ui 
Dau  betb  a  rod  drwy  'r   gwledydd 

Y  ddyn  falcb  a  wyn  galchwyd 
Pie  gore  plwy  a  gworiu 
Anoetha  twrn  a  wneuthum 
Mae  un  o  barcli  mewn  y  byd 
Drogauwr  o  drineinawr 
Byr  arafyd  britbfyd  brwyn 
Da  i  lliniodd  dull  iowncf 

Y  Tad  or  dechreuad  cbwyrn 
Eurwn  gerdd  o  ran  gwir  dduw 
Rhoe  Duw  bvvrs  rbugl  gwrs  hogl  god 

Y  llewes  Ddu  fru  or  fron 

Y  Gwr  Hen  dwg  leirll  'n  dy  ol 
Py  Seuthyd  Powys  weithian 
Nid  af  i  ddyftVyn  dyfi 
Am  y  gwr  mwya  a  gerais 
Troefe  Duw  anap  tros  dynion 
Mai  ir  oeddwn  mawl  rwyddwycb 
Ocb  feirdd  cymru  heirdd  ^  rhawg 
Di  anercli  ydiw  anael 


181 
182 
183 
18a 
187 
188 
189 
191 
192 
194 
195 
197 
199 
201 
203 
204 
207 
208 
209 
212 
214 
216 
217 
219 
221 
222 
225 
228 
230 
233 
235 
237 
239 


Gr: 


D.  ab  G.  p 

Evan  Tew  q 

D.  IL'd  ab  tin  ab  Gr:  r 

Mred:  ab  Bees  s 

E.  ab  Ho' I  Swi'dical  t 

Gyftc'r  Glyn  u 

ab  E.  ah  itn  v'n  v 

Marys  Dwyfech  lo 

8.  Tudur  y 
Syr  JL'n  Vaughan  z 
D.  Nanmor  a 
D.  ap  Gwilim  b 
Dr  J.  Cent  c 
S.  Philip  d 
J.  l^hilip  e 
Cadwalad  Dafydd  f 
wanting  the  end  g 

0.  Gwynedd  h 

no:D.  JUdab  Gr:    i 

JJ.  JL'd  ap  itn  ab  Gr:  k 

W.  Philip  1 

»        »    m 
S.  Philip  n 

D.  IL'd  ap  JL'n  ap  Gr:  o 


Cylenig  iw  cael  einioes 
Credu  a  wna  mwya  raawl 
Dilyd  y  brophwydoliaetli 
Wrth  henwi  cyfreth  anael 


D.  ab  Gwili?n  p 

Tola  Goch  q 

Jiobin  Ddu  r 

W'  TT^iyne  s 


248  Cardiff  Manuscripts  48-49, 

241  Brawd  Hid  urddas  Ihvyd  urddol  lolo  Goch  a 

242  Toriad  gorchymyn  tail-  wailli  Humphrey  D.  ab  Evan  b 
245  Yr  wydd  ddu  fawr  ar  glawr  glan  „  „  c 
248  Nathaniel  Angel  ini                                         Robert  Wynne  d 

The  following  Englynion  occur  (^mostly  in  the  bottom  margins) 
18       Gelyn  telyn  yw  tan,  (iielyn  peuwag  jw  gwylan  &c.  e 

b.      Or  ddauar  dromawr  i  drymwaith  doethost  &c.  f 

21       Davfy'r  arian  mJu  cyn  myned  or  dre  .  .  .     rhyfedd  .  .  g 

fodd  sycli  na  dderfydd  syched  . 

26       Yfed  y  ddiod  sy  dda  on  utto  .  .  .  y  fiela  rioed  yn  ffwl  r  a  h 

b.      Gwartheg  duon  ddigoiiedd  a  meiich  a  wna  ferch  yn  lluniedd  &c.        t 

46      Mae  agwedd  ryfedd  am  ryfig  bached  bechod  gwyrdysgedig  O.  Gwynedd  h 

48      Gwr  a  ymladdo  gidai  gflr  ag  a  ofuir  I 

55  &  193  Er  gwched  tecoed  wyd  ti  o  foniw  fel  fine  y  gorweddi  ire 

64       Tii  ffrif  cymwys  wrth  Iwys  lath  Morgan  Gwyn  Talerys  n 

b.  J  H.  Hughes  :  Di  gob  fo'r  Esgob  fiwysgawl  ai  hui-ddodd  &c.     Itowh  V'n  o 

83       0  pyweth  difeth  mewn  deflfyd  Duw  gwyu  &c.  J.  Tudyr  p 

b.  Jr  bibell :  Khown  gussau  diddau  ii-  deth  o  fan  bridd  JRio:  Philip  q 

95       Gyr  Lewis,  weddiis,  cliwi  wyddoch  siarad  am  Seren  a  welsoch  &c.     r 

119       y  byd  a  syrthiodd  mewn  bar  bwriadys  &c.  » 

126       Eiede  ir  wyt  ivrth  yr  isdan  Mawr  ymhlas  Meirig  fjchao  &c.  t 

157       Gorffwys  heb  chwys  ua  ehwaut  y  suliau  &c.  u 

160      Wantan  iw  [Rob:]  Maelan  am  cilio  Dichell  &c.  Git  Philip  v 

180       Deilliou  ysdronion,  pob  ystoria,  gwir  &c.  &c-  ui 

206      Bendith  a  melldith  a  mawl  gbgan  &o.  x 

b.      0  Duw  gwyddiad  dig  oeddwu  o  rywbeth  y 

ar  aberth  nis  gwelwn  &e.  Raff  ap  Rob: 

220      Ond  blin  i  Gyffin  dan  goffa  beunydd  ai  biniwu  ysmala         Gr:  Hafren  z 

h.      Gr:  wyd  brydydd  o  bryd  hoew  efrydd  hafren  ddi  gelfydd        Cyffin  a 

238       Rhinweddau  Uyssiau  ai  Ilun  ai  graddau  &c.  b 

250       Cenllysg  ocr  derfysg  ar  do  daer  dasg  &c.  c 

6.  Ji'  Gwn :  Taran  aralwg  mwg  a  raellt  &c.  d 


MS.  49  -  Part  ii  of  Ph.  14410  =  Penton  5.  Poetuy  by  David 
AP  Edmavnt  and  others.  Paper;  about  10  X  4^  inches;  00  pages, 
wanting  beginning  and  end,  with  edges  frayed  and  clipped — interleaved 
(15|x  o\  inches)  throughout ;  last  quarter  of  the  xvitli  century  ;  bound 
in  vellum. 

This  MS.  was  formerly  bound  with  number  48  above.  The  folios  were  hopelessly 
mixed,  but  an  attempt  has  been  made  to  reairange  them  and,  with  three  exceptions, 
the  present  order  is  known  to  be  correct. 

The  name  of  "John  Thomas  166S"  oceurs  on  p.  44,  and  "  Ellin  Price  "  on 
page  11.     The  Rev.  I)[avid]  E[llis]  used  this  MS.  at  some  time  (p.  41). 

1  Y  fvu  a  all  a  fynuo     ....  e 
nes  kae)  y  fvn  evrwyf  hon                          Bedo  bncynllysc 

2  Dydd  dayd  fy  Riain  feinwen     ....  f 
ar  y  gwanwyn  oer  gvvnawg                              „             „ 

3  Beunydd  yr  wy  yn  poiiii     .     ,     .     , 

ai  ddaiaru  a  ddorwnn  ILowdden  g 


Cardiff  Manuscript  49.  249 

4  Y  ddyn  ar  santaidd  anwyd     ....  « 
yu  vn  dyn  au  gwuel  yn  (lav                              GiUli/n  Owen 

5  Dwyn  khvyf  yddwyf  am  y  ddyn  D.  ap  Gwilim  b 

6  Nos  da  fo  iv  fenios  dawel     ....  c 
na  chysgwn  tra  fyddwn  fyw              D.  IL'd  ap  Wn  ap  Gr: 

7  Y  fvn  bach  fwyu  i  bvcliedd     ....  d 
a  bar  duw  y  bo  /r/  dial                                                 Anon 

8  Kerais  ddyn  fwyn  i  liwyiieb  (H.  1-22.)  S.  Tudur  e 

9  ILe  gwn  gael  oil  i  gangwlad     ....  / 
nev  iw  tod  yn  safadwy                                    Gr:  Hiraethog 

10  Gwrid  marw  o  gaiiad  morwyn     ....  g 
a  gwn  o  hynu  gwenn  yw  hi                      [O.  ap  Edmwnt] 

11  Y  dyn  a  thyfiad  ennid     ....  h 
ag  yn  vn  awr  i  gwnai  fi  yn  iach                    Jeuan  Kaslell 

12  Gwae  vi  na  wyr  y  foi'wyn     ....  i 
0  chan  bader  fyth  end  kowydd                       D.  ap  Gwilim 

Kywyddev  by  Davydv  ap  JSdmivxt. 

14  Mwyfwy  o  scrch  mae  fy  swUt     ....  k 
minav  /  n  /  Rwyn  mwynen  ai  rroes 

15  Myn  feuaid  mae  yn  fwyneb     ....  I 
mWynen  ym  oi  min  a  wnaetli 

16  karv  r  wyf  is  kwr  yr  allt     ;     .     .     .  m 
(kae  da   Rawg)  pe  kaid  ai  Eoes 

17  Manylgae  mwyn  wialgoed     ....  n 
i  vn  ai  tal  yn  oed  dydd 

18  A  Gae  r  fercli  a  garafi     ....  o 
Eyw  Iwyn  dan  yr  havl  nid  oes 

20  Gwawr  bryd  o  gaer  beredvr     ....  p 
ag  ar  Hall  egor  y  Uys 

21  Y  fvn  dekaf  o  wynedd     ....  q 
myn  yr  liavl  er   mwyn  ai  rroes 

22  Y  mae  gair  ym  o  gavv     ....  r 
hirwallt  ir  sawl  ai  haiwain 

24  Bid  hyder  or  byd  hvdol     ....  s 
yn  ddifvd  wenii  i  ddafydd 

25  Y  ferch  weddv/  ddivrj-chevddeddf     ....  e 
diosg  oedd  well  dy  wisg  ddv 

27       Gwen  ni  chlyw  heddyw  weiddi     ....  u 

hai  hai  hai  by  hi  yw  honn 

29  Hawdd  vyd  ir  ddyhvddai  vav     ....  v 
hi  ni  vynn  hyn  a  vynwn 

30  Y  ferch  yr  af  yw'herchi     ....  w 
ai  chvddio  a  chowyddav 

82      Mae  merch  heb  gytgam  a  mi     ...     .  x 

am  nef  oedd  pe  mynnai  fi 

33  J  Selv  merch  oes  le  mwyn     ....  y 
y  glas  a  gwyn  dan  glos  gwydd 

34  Y  ferch  dec  am  anregodd       (11.  i— 16)  * 


250 


Cardiff  Manuscript  49, 


D.  ap  Edmwnt 

d 
Hew  Artoystl 

e 
J.  devlwyn 

f 
D.  Nanmor 

D.  ap  Gwiliin  g 

)>  >>       '* 

i 
D.  Kowper 

k 
Mred:  ap  Rys 


35  Mae  bedwen  ymhen  allt     .     .     . 
dail  y  sydd  dv  las  iddi 

36  O  Gwueythym  a  gwraic  neithwyr 
3'no  i  dof  vinav  davydd 

37  Gwr  y  ty  gariad  diwyd     .     .     . 
a  el  i  nef  o  Iwyu  ir 

39  hy  ddoo  downhie  dduw  da     . 
na  Avy  bo  fytb  ueb  i  fod 

40  Y  ddyn  wen  addwyn  enwoc     .     . 
oni  wna  bvn  iawn  oi  bodd 

41  Eirchiad  wyf  archiad  ofydd     .     . 
yn  arvvydd  at  wenn  or  ddol 

43  Y  ddyn  vwyn  addwyu  vaynawl 

44  Y  keilioc  dewr  ar  kloc  dv 

4;5       Gwae  a  fo  ag  a  fvvrio  i  fyd     . 
vn  gair  ym  oes  oi"  gwir  mwy 

46       Mae  gair  ym  o  gariad     .... 
am  ysgar  meinwar  a  mi 

48  Trwmblvoc  oidioc  ydwy  (11.  1-12)  I 

49  A  fragment  (20  lines — see  Mostyn  MS.  129,  p.  27)  ending : 

pared  fvii  euaid  fi  yu  iaeli  Tiidiir  Aled  m 

b.       Y  Ueian  ddoeth  ai  lliw  yti  dda     ....  n 

I'y  mvn  a  nef  im  enaid  Bedo  brwynllysg 

50  Y dryw  ar  mab  :  fal  i  roeddvvn  /n/  rrodio     ....  o 

a  does  yn  iacli  dros  heno  Anon 

53       Y  fvn  a  gaid  fwyna  i  gwedd     .     .     . 
vy  newis  gael  veinioes  gwen 

51  Y  koliog  brav  ar  kloc  brych  (U.  1—23) 

56  A  fragment  (20  II.)  ending  :  ar  enaid  bonn  yr  vn  tal 

b.        Y  llwyn  ai  wise  oil  yn  wyrdd     .... 
i  dal  nef  o  dewhvyn  ir 

57  Yr  edn  byw  ar  adain  bach     .... 
dwc  ir  llwyn  degav  or  liye 

59  Y  ferch  or  vynacblog  vaen     .     . 
ni  cliawn  fod  yn  orddercli  yt 

60  A  mi  mewn  man  ar  lanercb     . 
imi  Aios  Em  Eirian 

61  Y  fvn  a  wuaetb  gwayw  /n/  fais 

62  Gwenn  dies  ac  anadyl  isel     .     . 
trvan  yn  ha  yt  watwar  yn  bir 

na  chysgwn  tra  fyddxvn  fyw 

64  Os  lieddyw  ym  diswyddir     .     . 
ncs  kaol  y  ddyn  evrwise'  bonn 

65  Dydd  dayd  y  riain  veindeg     .     . 
diwyra  dael  dyred  iawn 

66  Oer  yw  vymron  ar  fymryd     .     . 
a  ddaw  kof  iddi>ai  -kar 

67  Y  ddyn  ar  iad  yn  we  rvdd     .     . 
dibwyth  ym  diobeth  wy 


jf.  devlwyn 
[S.  Tudur]  q 


S.  tudur 


D.  ap  Gwilim 

Ho:  ap  Jolyn 
D.  ap  Gwilim  w 

Bedo  brwynllysc 
D.  TL'd  ap  ll'n  ap  Gr:  y 

D.  Nanmor 
.     .  a 

Howel  Reinallt 
.     .  b 

Bedo  ayrddrem 


Cardiff  Manuscripts  49-50,  25l 

69  Gwae  wr  ravl  ii  gar  merch     ....  a 
gwn  esgvs  gwen  i  ysgar                             Gwilim  ap  J.  hen 

70  Y  vyn  vcliel  o  foiiedd     ....  b 
ar  (Idyn  wyl  a  roddwn  i                                  Guttyn  Owain 

71  Y  verch  wyl  fawr  i  chilwc     ....  c 
hydyi;  wyf  o  luvyf  tra  vwy  vyw                           Robyn  ddv 

73       Y  fvn  well  i  llvn  ai  Iliw     ....  d 

dyn  vain  dlos  dan  vauadl  ir  „         „ 

75  0  dduw  paravyd  a  ddiiw     .  "  .     .     .  e 
hOyr  ar  var  herwr  oi  vodd                            D,  ap  Edmwnt 

76  Dyn  vvy  yn   kerdded  y  nos     ....  / 
Da  vydd  i  gael  dy  vodd  gwen                             „         ,, 

77  Gwae  vab  o  vebyd  tra.syth     ...  y 
ar  draws  gwychiedydd  i  dro                           D.  up  Gwilim 

78  Gwaer  neb  a  wynai  gaer  ne  wal  (11.  i-i7)  T.  Aled  h 

70  A  frag' t  {22  II.)  ending  :  y  ne  itli  enaid  yu  ol    II.  RcinalU   i 

b.       Y  verch  wedi  /  r  /  glod  a  fv     .     .     .     .  k 

a  roddo  i  ti  wra  tec  Robyn  ddv 

80  Y  dydd  o  wnfyd  eiddig  (4  1.)  / 

81  jjDwyn  ir  wyf  dan  yr  vn  fan     ....  m 
heb  ordderch  neb  erddi                                  Bedu  brwynllysc 

82  0  char  dyn  fal  cliware  dis     .     .     .     .  n 
karv  merch  y  kair  im  oes                                „             „ 

83  Darfv  /  r  /  byd  i  gyd  y  goc     ....  o 
cf  a  ddaw  yr  arddil  hyd  vor  y  werddon|| 

85  A  freight  ending  :  bagl  goll  a  gayfF  bygail  gwcnn      T.  Aled  p 

b.       y  ferch  ar  ael  wine  fain     ....  q 

dduw  yn  fach  na  cheissiwn  ddyn  fylh       Bedo  brwynwllc 

86  Yrgydiais  eirie  gwiwdec     ....  r 
yno  y  tyrr  enaid  liiraeth                                             Gr:  up  J. 

87  Gwae  a  vai  yn  brvdd  rac  ofn  brad     ....  s 
y  ddaiar  ach  ysgar  chwi                                                ,,       „ 

89  [Ri']y  ddwys  wyf  He  rroddai  .serch     ....  t 
iy  uvw  liouu  fy  nyhenydd                    Ji'ich:  ap  howel  ap  D. 

90  Kwrs  ifank  kerais  hoywferch  fragment  of  8  lines  u 


MS.  50  =  Ph.  12463.  Charters,  Pedigrees,  Vocabulary,  The 
Wonders  Sf  Laws  of  Wales  (in  English  and  Welsh),  Chronological 
tables,  Vila  Gr:  ap  Kynan,  Cantrevs  and  Commotes  of  Wales,  the 
partition  of  the  Lordship  of  Puwis,  Description  of  Arms,  SfC.  Paper  ; 
8^  X  G|  inches  (pp.  1-184)  ;  8^  X  6  inches  (pp.  18.5-390)  ;  in  several 
hands  of  the  sixteenth  century ;  partly  loose  in  old  rough  leather 
binding. 

Pages  14-23,  149-154  are  in  tlie  hand  of  ?  Dr.  John  David  Rhys;  pagi  9 
274-5  (first  half),  293-356  were  written  in  1561  hy  Howel  ap  Sir  Mathew  (p.  328). 
This  writing  has  the  same  eharacteristics  as  Pen.  MS.  138,  whieh  wa.s  inferentially 
dated   1561-4,  and  whieh  is  evidently  the  work  of  the  satne  pen.     Pages  185-271, 


252  Gardif  Manuscripi  50. 

275-292  belong  to  (he  same  time,  but  the  writiDg  is  more  antique.  Pages  357-00 
are  apiiarently  in  the  hand  of  Jolui  Brooke  of  Mowddwv,  who  "  howeth  thes  bookc  " 
(p.  35C),  and  who  .-tates  that  he  "Reared  "his  "  hows  e  in  dynas  Mowthoy  at 
niydsommer  .  .  1575  "  (p.  2<J2).  There  is  a  fragment  slitched  between  pages  271-2 
in  the  autograph  of  Hugh  Maehno.  Tliere  are  numerous  marginaHa  in  many 
hands.  A  recurring  item  is— Robert  Wynne  1652,  1661  &c.  ?  of  Bridgewatcr 
(p.  132). 

John  Kent  a  fv  varw  yughwrt  Han  gayn  yu  sir  henfifordd  ac  [yn]  llan  gayn  y 
kladdwyd     Mr.  Skidmore  ocdd  i  feisder  (p.  379). 

i.  and  iii.  Table  of  Contents  in  a  late  hand.  The  Sebright  seal  is  on  page  i, 
with  the  number"  13." 

1  "Ue  vii'gino  MonacelliE — a  fraj^irfent. 

3  Copies  of  the  Charters  (in  Latin)  of  the  church  of  Tref  Eglws 
and  of  the  church  of  St.  John  "  de  Haghemon  et  canonicis  de 
ibidiuo  " 

7  A  list*  of  the  cliildren  of  Coel  Godebawe,  .  .  .  JLywaich.  hen, 
Brychan  Brycheiniawc,  Kaw  o  brydyn  &c. 

15  A  list  of  Welsh  words  with  Lalin  or  English  equivalents, 

24  Extraotsf  (in  Welsh)  about  the  advent  o?  Hengist  and  Horsa  into 
Britain,  nud  a  list  of  British  Keyryd:. 

27  Wales  is  a  Province  in  England  and  of  the  same  Continent  &c. 

30  Concerning  the  Royal  families  of  Wales  (in  English). 

53  Concerning  the  Wonders  of  Wales :  IFrom  Caerleon  uppon  Vske 
.   ,   .  ;  buylded  by  Belyn  .  .   .  walled  by  the  Komans  with  breut  tyle  &c. 

6G  Concerning  the  Welsh  Laics  :  Dvnwallo  kynge  of  Britayne  Ac. 
77   Concerning  the  Present  Stale  of  Wales  (in  English).     Written 
in  the  time  of  Queen  Elizabeth. 

95  The  forme  and  maner  of  keepinge  of  the  Parliament  of  England.^ 
115  Notes  concerning  the  Coronacion  of  the  kinges  of  England. 

119  The  order  of  the  funerall  of  Edward  Erie  of  Derby  who  dyed  at 
Lathum  hall  Oct  24  .  1572. 

133  The  Relume  of  a  Commissioii  sent  into  Wales  By  K.  H.  1  .  to 
serche  out  the  Fetegrees  of  Owen  Tuder.         Ex  Arch,  apud  Westm. 

Abstract  out  of  ould  cronicles  of  Wales  by  >ir  John  leiaf  Priest,  Guttin  Owain, 
Gr:  ap  ll'n  ap  J.  vachan,  Madoc  ap  ll'n  ap  ho'l,  Robert  ap  Ho'l  ap  Thomas,  John 
Kiiige  with  many  other  at  the  kinges  majesty's  coste  &c. 

145  Of  our  English  monies  andfirft  standard  starling  ^c.§ 

149  Brief  Chronicle  .■% 

O  waith  Badon  hyd  Gamlan  Ihe  Iha.s  Arthur  22 
O  Gamlan  i  varwolaeth  Maelgon  10  ...  . 
Or  pan  gad  Dygaunwy  yny  gad  Penardlac  blwydhyn  . 

155-84   Vila  GriffinifiliJ  Conani  Rex  Venedotiae 

"  In  lat.  trad,  per  N.  l{[obiufon]  ep[iscopum]  J3[angor.]"     "There  is 
a  perfect  copy  in  the  Cotton  Library     M[oses]  \V[illiams]  1732." 

185  The  Wonders  S^c.  of  the  Island  of  Britain,  Cantrevs  and 
Commotes**  cf  Wales,  ^-t. — Kyntaf  lienw  afv  ar  yr  ynys  hou  vv 
albion  sef  oedd  hyny  y  Wen  ynys  achos  kreigie  gwiuon  a  wclid  o  bell 


»  Ex  libro  D.  ^o.  Price  Militis.  t  Coll.  V's  Price  militis. 

t  Ex  libro  li.  B.  §  Ex  lib.  T.  Smith 

^  "  Ex  lib  Dui.  7o.  Prise  Milhis  " 

**'This  list  of  Cantrevs  and  Commotes  is  the  original  ot  MS.  John  Brooke,  (the 
property  of  the  Rev  Peris  Williams  of  Wrexham),  quoted  iu  Pen.  MS.  163. 


Cardiff  Manuscripts  50-Si.  253 

ar  Ian  y  moroedd  nev  yntav  o  lienw  albion-  verch  danaws  val  i  dowed 
ofydd  &c.  as  in  Peniarth  MSS.  163  {p.  1-6^),  and  16S  {fol.  1-31"). 
Compare  also  the  English  version  of  the  Wonders  on  pages  53-65  of  tliis  MS. 

302  The  divisions  of  the  Lordship  of  Powis*  as  in  Peniarth  MSS. 
127  (pp.  231-8),  137  (pp.  239-46). 

320   Ystori  yr  Olew  Bendigedic  as  iii  Pen.  MS.  137  (pp.  253-5). 

328  JLijfr  iw  hwn  a  elwir  yn  jaith  gymraeg  llyfr  dyhgriad 
Arfav  a  John  Trevor  at  Trees  or  Hading  ar  ffrangeg  yn  gymraeg 
a  HoBLL  AP  S}  Matiie^  ai  Jiysgrivennodd  o.k.  -1561.  The  text, 
which  is  imperfect  at  the  end,  is  the  same  as  in  Pen.  MS.  127,  p.  239. 

357  Then  follow  some  pedigrees,  including  the  V  Brenhinllwytli, 
the  V  kostowgllwyth,  the  111  Berach,  the  Glyns,  ILowddeii,  Rob. 
Mylltyn,  and  John  Brooke  of  Mucklewick  (3(37). 

369  Description  of  the  arms  of  Broch:  ysgythrog,  li.  ap  Tewdwr  &c 

370  Dysc  i  ydnabod  Uiwie  ar  urfe  :  arian  yw  lliw  gwyn  &c. 

371  Table  of  the  Pedigree  of  Sir  Kobert  ap  Madocke  knight. 

372  The  Dede  of  feoffment  made  to  katheryn  go}. 

373  An  Inquiry  (in  Latin)  concerning  Rice  ap  Thomas  vicar  of  Keri 
and  one  Maud  of  the  same  parish  &c. 

There  are  a  few  Englynion  on  pages  303  and  3?5. 


MS.  51  =  Ph.  18498.  EsTEEATS  and  Memoranua  for  the  years 
1491-5.     Paper;  6|  x  4|  inches;   166  pages;  sewn  in  limp  vellum. 

3  ystyret  yn  yfylwyddyn  oet  yr  iesu  Mil  iiijC  Ixxxxiiij  yn  enw 
dvw  yr  ysgyrifenwn  yr  ystret  yma  ygarth  garymon  ar  tybyrith 

The  entries  for  the  years  1493  (p.  49),  1492  (p.  87)  and  1491  (p.  125) 
begin  in  a  similar  way.  The  following  headings  recur: — Aber  gele 
(pages  13,  60,  98,  136);  Arllwyt,  (22,  67,  105,  142)  ;  Beitiog,  (28,  72, 
110,  149)  ;  Betws,  y,  (12,  59,  96,  134,  a  ILan  Elien,  59)  ;  Chwibyrain, 
(26,108,  147)  ;  Devnaut,  23,  68,  106,  144)  ;  Eglwys  vach  (10,  58,  94, 
132) ;  Forest,  y,  (25,  69,  107)  ;  Garth  Garmon,  (3,  49  )  ;  Garth 

Gyfanel,    (6,  52,  90  );  Gwitherin,   (18,  65,  103,    140);  Hesgyn, 

(  67,  105,  143) ;  ILan  Gerniw,  (17,  64,  102,  138);  IL.  Sanan,  (20, 
66,  104,  141)  ;  IL.  vair,  (15,  62,  100,  137<^);  Maethebyrvvt,  (4,  50,  83, 
126);  Penan  Alet,  (27,  71,  109,  148);  Pen  Gylogor,  (21,  67,  105, 
143);  Rvtvtien  a  ILech  alhayaryn  (28,  110,  149)  ;  Tyre  Rvgor,  (2.5, 
G9,  107,  146)  ;  Tyrefylech,  (20,  66,  101,  142),  Tyrofath  (11,  59). 

The  following  page  may  servo  as  a  specimen  of  the  entries  under  tho 
above  headings. 

Penan  Alet 
27  Mred:  ap  gruiT:  ap  Rys        .  .  .  v^ 

tyddyn  kilyrydo  [i.e.  Clidro]         -  -  viij'  iiij'> 

tyddyn  yn  Haw  Robert  asalbyri         -  -  x^ 

siefyrai  oi  dyddyn,        -  -  -  x' 

ac  or  dav  gae  ....  \\\^ 

ac  o  ddylet   -  -  -  -    vj'  viij* 

arian  porfa  penanalet  -  -  -      liijs  ijd 

arian  porfa  Chwibyran     -  -  v^  ii* 

arian  porfa  Hendyrenenit     -  -  -        xxij'J 

arian  porfa  posty  -  -  -       xxv]**. 


*  I'en.  MS.  138  is  written  in  the  same  style,  and  probahly  by  the  same  man, 
+  This  part  is  repeated  in  English  on  pages  375-90. 


254  Cardiff  Manuscripts  5i~52. 

Among  the  many  personal  references  'by  the  writer  to  himself,  the 
following  are  instructive  : — 

i.  Y  mae  Wiiyam  ap  dd:  ap  Jled:  ya  noi  xiiis  iu]''  i  Robert  asalbyri 
BC  i  Med;  ap  gruff:  ir  koti  ij"  xs  yr  hwn  a  telaisi  ir  Rys  ap  Eig'n  o 
gytvachnieth  ac  ynill  y  tir  a  thvgbwyt  othar  W.  ar  gam  ac  oni  t\\on  ar 
hoHon  yma  na  bo  vtlivn  ddim  yr  hwn  a  elwir  heol  Eig'n  go  (p.  33). 

a.  yr  oetliwn  i  yn  dylev  ir  Robert  asalbyri  or  xx"  yr  oethwn  i  yn 
dylev  v''  a  viij^  iiij'^  ac  o  echwyn  li"  xini»  ij''  a  thyros  syr  VVillam 
iiijii  vjs  vii)''  (p.  36.) 

Hi.  Mi  a  telais  or  tal  yr  ha  am  rret  abergele  cm  llaw  v'^  ac  at  gruff,  ap 
mad  ij"  ac  am  gylyll  degwm  xxvj^  vlii''  ac  o  westva  xxs  &c.  (p.  38). 

iv.  Ho:  ap  if.  banwr  o  wenith  a  gr:  ap  J.  banwr  pvm  hobait  iiijs  IjJ 
Marsyli  tyri  hobait  o  wenith  xxxx*  mine  tyri  hobait  o  wenith  xxx<l  o 
ddegwm  bylitli  xjs  viij'^  dogwm  bylith  yn  ol  vjs  viij'J  am  wyn  xxvs  vi* 
am  wyn  xxv-s  vii''  ac  o  wlan  xxxx  pwys  ac  o  hailh  xxv  o  hobidie  swm 
yr  arian  xij^^  vi''  Mi  a  rois  am  gynvll  degwm  xiii)**  ij"*  ac  i  talv 
gwestfa  xxs  dayret  o  law  wevrfvl  vechan  v^  Mi  a  therbyniais  or 
dechyre  hyt  wyl  tomas  iiij^'  xiljs  liijfi  Mine  a  telais  ir  x^'  a  xs  a  xxs  ir 
westyfa  ac  am  gy[nv]ll  degwm  abergele  xxs  ac  am  gynvll  degwm  din 
hen  gyroen  viij^  mj''     yr  liain  yn  vn  swm  xi]"  xviip  iiij''  (p.  39). 

V.  Robert  ap  Risiart  a  thyly  imi  vn]''  am  hytoli  ac  vnj''  am  vwstart 
ach  vj"*  am  gap  lliain  .  .  .  .  o  bys  arael  vwya  xu]  o  ho[beide]  a  fa  ir 
person  iij  ho:  ac  o  geirych  deddcg  hobait  .  .  .  d;^rot  gruff  .  ap  dd.  ap 
J.  ap  heilin  ai  wraig  xs   (p.  40). 

vi.  Dd.  ap  Rys  llwyt  am  wair  vwch  y  *  »  *  gr;  ap  sion  ap  Edyn: 
am  wair  vs  .  .  .  o  wair  y  weryn  vechan  vj^  viii''  Mad:  ap  Eig'n  ap 
kwnws  am  chwarter  a  haner  o  geirch  vs  .  .  .  .  Mine  chrfarter  yn  yr 
vn  dyddie  vchot  ui^  iu]'*  .  .  .  .  o  tygymc  rrythion  a  gwyrth  dillat 
vs  vii]''  dayre  v^  v''  degwm  kyrefd  xxxi^.  ofyrwm  y  basg  vi]**.  ofyrwm 
vwch  ben  kof  v*  lu]''  (p.  41).  Mi  a  gefais  xnjs  ui)''  o  ofyrwm  wylihagel 
a  mine  a  rois  vjs  vii)'^  i  gatyrin  verch  Robin,  ac  i  Robert  ap  Rys 
vjs  vii]*.  Ac  o  ofyrwm  nytolig  v^  ij''  &c.  (p.  43).  Am  tir  ine  am  dir 
yn  abergele  (p.  88)  &c. 

There  are  numerous  "  memoranda  "  or  agreements  throughout  the 
MS.     The  following  may  serve  as  an  example. 

ILyma  go  vot  twna  gO}  ap  ft  ap  jaukyn  vawr  yn  dwyn  xxxiijs  ini<> 
gan  Rys  ap  Eig'n  vychan  yn  byrit  ar  gwbwl  oi  dai  ai  dir  tyre  tat  ai  dir 
terym  o  fewn  tyre  gyletan  a  lleclialhayaryn  am  ben  xiijs  nij'i  a  oedd  yn 
y  bylaen  aryno  yn  byrit  y  wetthyret  yma  wnaythbwyt  ddvwsatwrn  nesa 
at  ddvw  kalan  gaya  on*  vn  wedi  dvw  kalan  gaya  ....  1591  yn 
wybyddiait  Med:  ap  ft  vy  mabyu  y  gyfraith  a  Med:  ap  jeu:  ap  Dd.  llwyt 
a  jeii:  ap  gruff:  ap  Mad:  ap  jeu  tega  a  tigon  am  ben  hyny  (p.  156). 


MS.  52  =  Tonne.  POETKY.  Paper;  6\  x  3|  inches;  154 pages; 
in  several  hand.s,  belonging  chiefly  to  the  first  half  of  the  xviith 
century  ;  in  old  leather  binding,  stamped. 

This  MS.  bears  traces  of  the  writing  of  Jaco  ab  Dewi,  ami  pao-es  1-14  77-8 
81-2,  86,  97,  102,  108,  110,  146-7,  1.53-4  are  iu  the  hand  of  Ben;  Simwu  {Cf. 
Welsh  MSS.  in  the  Bodleian  Library,  and  at  Aberdare).  About  two-thirus  of  the 
MS.  are  in  a  very  neat  hand,  resembling  italic  type  {Cf.  Pen:  MS.  65).  There 
arc  also,  in  the  hand  of  Evan  Lewis,  18th  century  additions  which  have  been  ij^uored. 

1       Doe'r  oeddwn  dioer  eiddyl  /).  ap  Givilim  a 

3  &  153  Yr  eogwas  o'r  Eigiawn  j,  ^ 


Cardiff  Manuscript '  52.  255 

4  Herber  o  ddnil  gwiail  gwiw  D.  ap  Gtcilim  a 

6  Cerddais  o  fewn  cydleisiau  ,.,          „         h 

8  Hawddamawr  ddeulawr  ddilyth  „          „         c 

10  Djiddgu  liw  dvdd  goleuaf  „          ,,         d 

12       Ceisiaw  yn  lew  heb  dewi     ....  „  „         e 

er  ai  ceidw  eurawc  hoywdal  (1.  36)    ...     . 
mynwar  fuom  ym  unwaith  (i.  62) 

15-26  A  fragment  on  Welsh  mftres:  ||Bellacli  soniwn  am  y  llysciad 
a'r  cyghaneddion  gwae[l  ac]  am  yr  oferaf  o'r  cyghaneddion.  Uusc 
gyghanedd  o  ddwy  gytsain  fal     golwc  Ueidr  dros  ei  neidr  xcydd  &c. 

27       Diiw  dad  gynii  heiliad  kynn  holi  /  duw  ^essu     .     .     .     .   f 
bod  heb  ddim  yw  bod  heb  dduw  Anon 

b.  Englynion  pym  llywenydd  mair 

By  ddydd  llywenydd  llawen  gariad  /  a  gobrwy  &c.  g 

2'6  Y  X  gorch». —  Geire'r  tad  gad  yn  dv  go/drwy  iajvnder  &c.  /* 

30  Ryfeddod  hynod  a  hennwer/ beunidd     ....  i 
difloesbwnk  da  felisbaidd                                          Hinc  llyn 

h.       Adda,  noe,  abram  oedd  y  ddv  oessoedd  &c.   Harry  ap  Rrys  k 

31  [?  Gw]ndorch  llwyd  j'dwyd  llodoedwn  hy  bai[cli]  ....     / 
gwawr  hafddydd  odd  wyd  huio  llyn 

b.  Dichell  diawl  ai  hawl  y  helodd  /  yn  rhaed  &e.  H.  D.  m 

c.  Bleiddydd  a  wiiaeth  bennaeth  bydd  &c.  n 

32  Y  Pader  :  Yn  (ad  gwiw  gariad  gwirion/hwnn  ydiw  ...       o 

i  brif  drwc  y  biofi  draw 

33  Yr  Eryr  ac  Arthur :  Ys  rhyfedda  kyd  bwy  bardd  ....       p 

ai  krinaw  draw  ynny  dref  Gr:  ap  addafap  D. 

39       Duw  ior  y  duwiav  eraill     ....  q 

ddofydd  er  y  ddioddefawdd  Edw:  ap  rrys 

42       Moliant  y  dduw  byw  He  bwy     ....  r 

prynnwr  a  barnwr  y  bid  John  ap  Bees  ap  tin 

44  Y  Paternoster :  Yn  tad  or  nef  ti  di  ywr  nod  &c.  s 

45  Yr  ave  mair :  Amal  y  gwnethost  yma  &c.  t 
b.  y  gredo  :  Y  ddwy  kredi  y  dduw  kroiwdeg     ....             u 

dragwddol  y  drig  y  ddyn  (Sion  ap  Rhys) 

47       Kredaf  ym  naf  yn  yfydd     ....  v 

dduw  dad  ddwyn  y  venaidi  Ilary  ap  rys  ap  gum 

49       Diiw  kreadyr  nef  a  daiar     ....  w 

duw  gwyn  ath  alw  dwg  nith  wlad  D.  Nan  mar 

52  Y  byd  rrung  y  bedwar  bann     ....  x 
a  dref  i  wlad  nef  yn  iach                                     Sion  y  kent 

53  Dal  Sion  dy  gyfion  dwl  gofwaith  sydd  lawn  T.  R.  y 

54  Grwan  elw  llid  gwae  awnnel  llys     ....  z 
wrth  rraid  ym  henaid  a  menn                Dauidd  Nann  nior 

hb         Maestr  talai  llann  gadoc  .  .  .  dov  gwestivfn  ny  jn  y  gofyn  ....    a, 
duw  .  .   .  wrth  vod  yn  dri  ae  yn  vn  /  diwanedic  bob  blwyddyn 
bv  wedd  na  bai  y  tad  ar  y  groes  /  yn  goddcf  glocs  yn  gyfyn 
Kwestiwn  arall  wynofyn  /  o  ddechrav  byd  rrwng  doiddyn 
a,  fv  bryodas  rrwng  adda  ac  efa  /  vy  Tn  yn  y  gaunlyn     .... 
maistor  talai  o  gaio  .  .  .  .  os  myn  ve  geiph  ynghanec     Harri  ap  Bys 


256  Carfiif  Manuscript  52. 

57  Aiteb:  Gwybod  y  mae  pob  kymro  .  .  .  na  bv  ond  luist  ar  y  grocs  ...  a 
tri  pheth  nyd  yu  y  hynain  /  yw  kwyr  a  iihabwyr  a  than 
ac  etto  yn  gaunwyll  yw/velly  mae  duw  yn  gyf'an     .... 
O  mynnwchi  attebion  /  .  .  chwy  gewch     .... 
pyn  vo  ni  ymhlyth  kyfeillion  Syr  T.  talai 

59       Y  mab  ai  glod  ym  hob  gwledd     ....  b 

J  neitbv  gar  wrtb  i  gwynn  jfvan  tew 

CO  Huw  davi/dd  ap  robert  ap  gr:  ap  I>.  ap  oinon  ap  ^enkyn  lloyd  ap  c 

J.  ychan  &c. 

61       I  dduw  i  ddwyf  weddiwr  Jon  brwynog  d 

63  Sion  brwynoc  llynnioc  y  Ihvmiaith  ddrogan  &c.        T.  R.    e 

64  Gorychel  dduw  golchir  ym  hob  da  &c.  Taliessin    f 

67       Diiw  naf  mae  ar  fyii  hafod     ....  g 

(yn  nef  fry  a  bery  byth)  (Robin  Ddu) 

69  A  fragment  ending  :  vn  oitydd  onyd  heddwch       Rich:  Jerotli  h 

b.       Mi  ai  ddangosaf  ychwir  llyn     ....  i 

y  dyi-nas  iief  y  diigo  Rys  Thomas 

73-115  A  series  of  Eiiglynion  arranged  alpliabjtically  k 

117  Kaisso  difraino  duw  [fren]in  bwybod     ....  I 
a  brad  hir  y  bwried  hwim  .  1560   Sr.  0.  ap  G.  o  da/  g  llyn 

b,       kredu  heb  dyugu  diengi  /  a  gwyl     ....  m 

nai  dda  enwog  uay  ddynion    Sr.  Lewis  gethin  o  L.  deglef 

118  Dwyraiu  twym  ssych»*al  ym  deyrydd // y  lly  .  .  .  .  n 
mewn  dyar  vmae/n/  diwedd                                      gr;  domi 

119  Diiw  dal  ych  gofal  ach  gwalth  ,  pouedig  <fcc.  Anon   o 

b,  manegVr  pasg  :  Wedy  /  r  /  tri  dydd  /  c  /  i  toddos  ga  /  or        p 
mawrth     .     .     .     .     ag  yr  ban  (leg  ar  benn  di 

120  Gwav  vi  myu  dewi  macn  dost  /  ym  hiraeth     ....       q 
Och  veibion  .  .  .  tri  /  n  /  vn  a  roes  y  ddyn  ras  gr:  donn 

121  Kwyn  Rys  trwyr  ynys  ,  trayanedd  dwon  i  hael    T.  vychan   r 

b.  J  Harry  ap  gr:  dicnn  :  Arglwydd  giist  rag  trister  s 

rwyg  trangk,  dy  vronn  &c.  Rich:  vynglwyd 

c.  Keisiwch  trysoliwcli  ti'wy  sailiaw,  y  dnvs     ....  t 

OS  gyr  mor  ryfyr  ywr  haf  Dauid  ap  gw'"^ 

122  Arvcr  y  gwener  o  gig  ,  nid  tra  doeth     ....  u 
wiw  ddiiw  ennwog  y  ddynioun     .     ISJI  .         [ff^'-]  dunn 

123  Bara  Itanu  heb  ddim  rann  rj'^g  &c.  Anon  v 

b.  J  Sion  ap  Rys  nollys  yngweyn  llwg 

Sion  ap  llys  ith  lys  /  wyth  lyoesydd  ,  bairdd  &c.  zv 

c.  ni  chair  y  pasg  ui  chat'  ar  ioed     ....  a; 
yw  kawglys  krangk  o  ogledd                             Rys  brychan 

124  Ystwyll  da  gannwyll  deg  ';fonawr  ,  yr  hail  Ac.  Anon  y 
c.        Nattir  dyn  segyr  yw  dwy  sen  ,  ag  oer  fost  &c.  z 

125  Organ  bwaii  maii  wrth  ddufynaw  gwin     ....  a 
i  ran  a  gweled  i  rif                                          John  brivynog 

b.  Vn  plaid  brittiiniaid  tynnoedd  ,  diiw  i  hyn  &c.  b 

c.  Nid  ywr  byd  hyfryd  hwn  /  y  minai  val  y  minwn  &c.         c 

d.  Mae  ,  n  ,  raid  y  vab  a  rodia  fyd  &c,  d 


Cardiff  Maimscripts  52-53.  257' 

127   Ybyd:  Adrodd  y  gwir  dvwy  dduw  gnaf    ....  « 

ymrowu  y  dioi  niawr  ywn  drwc  Jevan  tew  bnjdydd 

130  Grondowcli  ddatkant  gwir  ddiaielj   ....  yman  diw   yn       b 
fcddlori  y  vveddio  /  Delyd  y  bawb  fel  y  liayddo         Anon 

b.        Tii  ffeth  y  geiff  gebydd  angov  /  trafel  y  gyuliill  c 

lloiiod  i  goffor  &c. 

1 3 1  Hawdd  y  heplior  ar  hen  Gofyadwr 

II   Hawdd  y\v  liepkor  dyn  afrwyog     ....  d 

ryw  gynfigen  oedd  geny*  Rhydd^  J.  llewehjii 

14G-7  Subject  Index  by  Benjamin  Simon  e 

151       O  Jessrt  g  *  *  #  «  i^ragwyddawl  nielysler  y  digryfwch        f 
mwyaf  Sea. 


MS,  53  =  Tonn  9.  Poetry,  including  a  copy  of  F/ores  Poelarum 
Britannicorum.  Paper;  oj  x  3|  inches;  116  pages:  .i.8th  century; 
loose  in  old  binding. 

The  name  of  '■'  D.  R.  Kees  "  occurs  on  a  blank  lc;if,  and  inside  cover. 

1    Y  Flas  N.  y  Mon :  ihydd  i  bob  rliai  ,  y w'r  liys     ....// 
Apia'  saif  naw  oes  ,  aur  y  Plas  Nowydd       S.  Mowildwy 

5   Mar:  Gr:  I?ys  or  Bre  Neicydd  .  13gO  . 

Trist  fi'yiacn  ymlaen   Molianu  ILysyrn     ....  /* 

Gwae  hyn  oed  trustyn  gan  ei  Tristed     /.  Morgan  ab  Jor: 

10  Farwcl  i  dawel  ']w  dewi  ,  bei-  Addysg  .  .  .  ?  16^2  ...     i 
Bu  diwedd  Escob  Dewi  .S*'  W.  Tlw:  o  Landdyfrwr 

h.        Er  balcbedd  bonedd  y  byd  a  Rhyfig     ....  k 

ni  ddaethon  .  .  .  O  Adda  ac  Efa  i  gyd        Hyttyn  Gryd 

c.  Clatcdd  off'a,  J()5  :  Saith  gaut  dan  warant  dyn  wir  ,  a  drig  &c.    / 

d.  Vrddas  priodas  prydwn  ,  allii  duw  &c.  JIiiw  Arwysll  m 

11  A  Series  of  EnyJynion 

Cenfigen :  Fal  llawr  Etlina  fawr  iaitli  a  fo  ,  Lesgedd  &c.  n 

g.         Tii  plietli  a  gel'ais  trafferth  ,  a  thraid  &o.  .S'.  Tudur  o 

12  Diffrwytb  a  fydd  dyn  di  fi'rynd     ....  p 
Gwae  erffo  ffraeo  a'i  ffrynd  . 

15  Mar:  H.  viii :  ILawn  frig  moieiddig  ymadrodd  ,       .     .     .     .  q 
Ir  lie  mor  weddus  Jlew  Morciddig  llhisiart  Jorwerth 

19  Mar:  Siams  ab  Prys  or  Manavhdy 

ILe  doi  adwyth  llid  ydyw     ....  r 

jn  fynych  Nef  iw  En  aid  Bedo  Hafes 

21        Watcyn  y  Penrhyn  gwiu  per  ,  a  Damasgl     ....  s 

It  gyd-gocd  elto  gwatgyn  L.  Glynn  Cotld 

24  J  Einion  V'n  :  Orcbaf  ir  dewraf  roi  dwy  ran  ,  o'r  byd  ...     t 
cenau  ddan  arial  in  cyn  ddewred  Jihys  Brychan 

26   Y  Yarn  :  Rhyfcdd  yw  r  byd  rliy  fawr  beth     ....  m 

ILawn  ILawn  o  bob  dawn  a  da  Sion  Cent 

31-6G  II  A  transcript  of  Floreh   Poetarvm  BmrjNi'icoRUM, 
wanting  a  leaf  between  pages  62-3,  and  four  leaves  aftm'  page  G6. 


'  y.may  dolcn  wedy  ysgrifenu  y  doi  wyneb  gedi  goUi," — in  the  scribe's  hand. 
y  985CO.  K 


258  Cardiff  Manuscript  53. 

07       IIN'a  dwr  na,  goleuni  dydd     ....  a 

Dwg  ni  'n  Tad  i'th  wlad  atli  wledd  Wiliam  Cynwal 

G'-i       Pwy'n  gadain  ddydd  fain  n  ddaw     ....  h 

I  wlad  nef  elod  a  ni  Morns  ap  Hi/ii-cl  ap  Tudur 

70  Do  vn  gyfflybrwdd  y  daw  c 
I  barhau  fal  bore  hir          (1.  10)|| 

71  Cyffessaf  wylaf  ni  welais ,  y  baicli     ....  d 
Clyw  fy  Ilef  on  C'bif  fy  Uais                         Sion  Moicddwij 

73       Gwyddom  dewi  a  goddef  JKItobin  Ddu  e 

75       Ba  herwydd  na  bai  hiraeth  Tudur  Aled  j 

79       Duw  oruchaf  Edryched  „         „       g 

82  3iar:  S.  T.  ap  /^— Trodd  yngliwr  yr  orallt     ....  h 

A  wna  tol  i  Enaid  Invn  0.  Gioynedd 

So  J  Syr  Gr.:  Vn  :  Y  marchog  blodeuog  blaid     ....  i 

Ti'osod  wr  trwsiad  euraid  liys  Goch  or  Eryri 

88  Mar:  S.  Eos :  Drwg  i  neb  a  drigo  'n  ol         Z).  ab  Edmwnl  h 

90  f  crchi  Clog:  Y  Hew  haidd  yw'n  lioU  vrddas     ....        I 
Ei  naws  ebiw'ydd  fe  a'n  Sobrach  S.  Mowddwy 

fj-1       Ijenedicti  Dominus  .  tiwy  neiili  Siesus  Tatiesin  m 

95       Duw  naf  ai'glwydd  ihwydd  pan  fo  rbiiid  ,  eur  ner  ...      n 
O  ddaw II  addewid  i  dduw  yn  ddiau  Hiiw  ILiin 

98       Miiir  yw'n  hyder  rhag  pevj'gl     ....  o 

Cei'dd  ni  chelir  /  yn  He  gwelir  / 
jn  lliw  goiau  .  J.  a]}  Unddy  ap  J.  TIJd 

103  Na  chymer  vn  llyn  yu  lie  ,  y  gwir  dduw  W.  lL%in  p 

104  I  Domas  TLwyd  Ificngaf  am  iddo  fynd  yn  Gwacer 

Thomas  gyvveithas  a  gwiw  jeithudd  llwyd     ....  q 

Gwna  yno  nyth  fyth  i  fed  John  Vaughan 

105  Atteh  :  Nid  haodda\Yl  im  fawl  am  fed  yn  nyfais     ....?• 

A  hauo  dyn  liyd  ei  Einioes 

A  feda  of  wedi  ei  oes  Thomas  ILwyd 

107  Jcchyd  a  Gras :  Mi  ddylwn  didwn  dyweda'  ,  o  Iwyr  fael  .  .  .  s 

bur  Naws  teg  a  brynaist  ti  Edw:  Rholajit 

108  Fob  dyn  am  bedwyn  bum  hudol  gynt     ....  t 
Am  y  ddaiar  hagar  Len                                       Bobert  Sion 

b.        Er  cael  ystad  y  wlad  lydan  ai  chyfoetli  u 

ni  chafodd  moi  amcan  &c. 

109  A  series  of  Englynion,  chiefly  chronological 

110  lesu  dewis  pris  pur  oes  wjdd,  in  gwydd     ....  v 
Im  gelyn  gael  cm  gweled                                    D.  ab  Gu-il: 

111  Dliw  'n  tad  duw'n  Cenad  duw'n  Cyuydd,  &c.       „         „      «• 

112  Duw  m  paroh  Duw  m  Cyfarch  duw  m  Co,  &c.  Gr:  Grug  x 

b.  Diiw  Nefda'naddef  duw  Naf  ,dnweurglod  &c.     Jolo  Goch  y 

c.  Y  iv  tymor  :  Mwyn  Mwyn  yw  gwanwyn  i  Egeiniad,  z 

a  dai!     .     .     .     .Ar  gaua  ddifa  .  .  fwyniant 
y  tri  tIi3'mor  was  taer  ni  fyn  gadw  stor 
Rhegwr  eisiau  cael  Rhagor  Charles  her: 

113  Cofia  grist  ddidrist  dduw  tri  ,  y  boreu  &e.        W.  Phillip  a 


Cardiff  Manuscripts  53-53,  259 

r.  Cenfigen  CuLnieu  mown  Cnawd  ,  caeth  vywliad  &c.  D.  ap  Ediu  a 

d.  Car  dJuw  goioiijiluw  gwir  cklcall  gredii  (fee.           IV.  Ph.  b 

114  Yinliob  byd  bob  pryd  ymhob  bio,mab  glow  &c.  &c.  c 
d.  Kr  cyrn  y  Codyrn  He  codaa ,  gysgod  &c.                W.  Ph.  d 

1 15  Pawb  beb  fryd  ir  byd  pawb  yn  prydiaw  a'u  tiwst  &c.  &c.        e 

b.  Os  daw  dyn  a  gofyn  dan  go  ,  Faddeuant  &c.  &c.  / 

1 16  Y  Uoareii  felon  rlioi  i  filoedd  ,  o  louni  &c.       T,  TL.  J[_fanc\  y 
h.  Person  fal  Avon  fihvraidd  ,  pur  goetli  &c.  Huxo  M.  I.  R.  C.   h 

c.  Y  dyn  rliag  i'm  haeddu  dongc     .     .     .     ,  i 
Angall  ni  wyr  deau  da  || 


MS.  54  =  Tonn  14.  "A  Selection  of  Historical  pieces  from  the 
Remains  of  the  Ancisnt  Jiritisli  Bards — In  the  orthography  of  the 
Seventh  Century."  Paper;  Part  i  ■:=  ii^  x  GJ  inches;  215  pages; 
Part  ii  =  8x6  inclics  ;  93  pages  ;  Part  Hi  —  al)oiit  8x0  inc'.ios  ;  (J7 
pages;  in  boards. 

Part  i.  is  in  the  hand  of  and  the  rest  in  that  of 

Part  i.  Contains  the  text  of  tlio  Gododin  and  most  of  tlio. 
Gorchaneu  from  the  Book  of  Aneiriu,  a  few  pieces  fi'om  the  Blach 
Booh  of  Carmarthen,  tlie  greater  number  of  the  poems  in  the  Book  of 
Taliessin,  and  most  of  the  poetry,  in  tiio  Red  Book  of  Ilerycst  before 
column  1100,  but  with  ihe  orthograjjhy  clianged  throughout. 

Then  follows,  in  print,  the  Myfyrian  text  of  the  Gododin,  with  some 
notes. 

Part  ii.  •  1  .  A-  transcript  of  "  Aneiirin's  Gododin  from  a  MS.  on 
vellum*  .  .  .  the  property  of  Theophilus  Jones  Esq.  of  Brecon."  Also 
of  the  Gorchaneu  with  a  translation  of  that  of  .Maelderw. 

Part  iii.  Strictures  on  the  British  Chronicle  ascribed  to  Tysilio, 
in  English.  The  writer  show.s  conclusively,  from  internal  evidence,  that 
the  text  is  not  old. 


MS.  55  =  Tonn  15.  Contains  the  text  of  Arymes  Prydein  Fawr 
(7|  X  4J  inches)  with  a  translation  into  English.  Then  follow  Gwailh 
Gwenystrad  S)C.  (HJ  x  5|  inches),  wiili  translations  by  William  Owen 
[Pughe],  taken  from  the  ''Gentleman's  Magazine  "  1781)  &c.  Next  come 
'' Galic  Specimens  from  Smith"  with  translations,  followed  by  "  Z)'' 
Slidteleys  index  of  the  names  of  places  in  the  map  and  Itinerary  of 
Richard  of  Cirencester,"  an  "Index  to  the  most  noted  livers  and 
brooks  in  England  and  Wales,"  and  a  "  List  of  the  rivers  of  France." 
Bound  with  the  JMS.  is  a  portion  of  Vol.  ii  of  the  Myvyrian  Archaioloyy 
of  Wides ;  boards. 


*  See  Cardiff  MS.  1  above. 

u  2 


260  Cardiff  Manuscript  56. 

MS.  56  =  Tonii  1 6.  PoETRr  by  the  Revds:  Evan  Evans,  D.  Davies, 
D.  ]Loyd,  and  Alban  Thomas,  by  loan  ap  Siencyn,  Jenldn  Thomas 
Moi-n;an  &c.  Paper;  8^  X  Scinches;  172  pages;  late  18th  century; 
bonnd  in  velhim. 

Tlie  name  of  "  Kvan  Thomas  of  renyrliyol  in  Abernunt"  oecms  on  a  blank 
page. 

1  3far:  Lciois  Morris  o  Benbryn 

Gwae  heddyw  a  gyhoeddir     ....  a 

Teihvng  etLo  in  Talaith  Evan  Evans 

4  Mar:  Robert  Davies  o  Lannerch,  sir  y  fflint 

Am  wr  a  aeth  mae  oer  wedd     ....  b 

Ni  wiw  gobaith  i  Gybydd  „         „ 

7   Methianl :  Gwae  a  f wrio  goel  oferwas     ....  c 

A'th  wlad  Duw   i'th  weled  di  „         „ 

10  Bjys  jffor  Hael  gwael  ywr  gvi'edd:  yn  garnau  ....  d 
yw  Tciau  ar  y  tywod                                                   „         „ 

11  Amidst  ils  Alders  ^vors  palace  lies  &c.  „         ,,    e 

\'2  fofijH  Tuhaco:  ILo  caffo  Oyniro  y  cais  o  herwydd  &e.  / 

b.       O  ddylVondd  moroedd  mawrion — y  daethym   ...  g 

Fil  filoedd  ei  fawl  foler  „  ,, 

14  _7  Bont  y  Ty  pridd 

Gosodwyd  tynnwyd  ywch  tonan  Taf  fawr     ....  h 

Gwlvvni  a  bardd  Gwilini  ab  Jorwerth  Lewis  Hopldn 

\Qi  J  Thomas  Ejoyd  o  Gwmgloyn  yn  Sir  Benfro 

Y  Ceiliog  enwog  anian     ....  i 

Naf  anwyl  Nef  iw  Enaid  loan  Sienhin 

25  J  ofyn  cymmorth  ifyned  i  Eisteddfod  Prydyddion,  yn 
TLan  Idlos,  S  .  vi  .  111"Z  . 
Preswylwyr  glan  eu  gvraneg     ....  k 

Eicli  clod  yn  wir  Lir  barhau  loan  Sienhin 

28  O  odrau  r  Dehau  ar  daith  :  be  gwehvch  &c.        „         „  / 

29  Sion  a  dawn  sy  ddyn  da     Ihiosog  &c.  Givilim  Howel  in 
b.  J  S.  Sienhin  :  Cychwynaist  glynaist  yn  glos  di  gynith   .  .  .  n 

yn  Dydded  hardd  ir  bardd  bacii  ^772  D.  ap  Rhisiart 

i.e.  ij  Parch:  D.  Llwijd  [^Brijii  llefritli]  o  Lwi/n  ihi/d  Owen 

30  7  IJ.  Dafis,  Aberteifi: 

D.  ffraeth  foddiaeth  fwyn  feddig  Golau     ...  o 

yn  Haw  Duw  i  wellhau  Dyn         .  111'I  .         jfoan  Sencyn 

33  Etto  :  Daeth  im  grym  adwythig  groes  ces  godwm  ....  p 

Ail  i  biirlau  bil  Barlys         .  7  7P4  .  „         „ 

35  J'r  Rliyfel,  /794:  Tri  dial  anial  a  eniiyn  Duw     .     .     .     .     q 
A  hoslef  i  nef  a  wnant  „         „ 

38  Y  Carchar  o  far  a  fydd  ryw  ennyd     ....  r 
A  geri  yu  gywirach                                             Evan  Evans 

39  Eisteddfod  ym  Machynlleth,  wtjl  f fan  .    1~i02  . 

Syndod  al'ryndod  o  fri-goramhvyth     ....  s 

a  goslegwch  Gostog-gwn  E.  Gr:  or  Twrgivyn 

40  Mar:  Jfun  Gr:  or  Twr  gtvyn,  Troed  yr  aur 

Aha !  fe  ai  n  had  da  on  tir     .     .     ;     .  t 

Nwyf  oedd  dda  .  Nefoedd  iddynt        Rev:  Alban  Thomas 
44       Ad'  wyl  Bedr  deil  wybodau  &c.  „  „  u 


Cardiff  Manuscript  56',  28  i 

45  Filer  ywu  Pader  o  bwys  pur  wiw-dda     ....  a 
yn  onwcilig  in  hcncidiau                         Rev:  Allan  Thomas 

46  /'■•^/"'"yy/^"  ^lae  gen  i  nevvjdd  a  dal  P„ot  &c.     ,,  „  h 
h.  Jr  Target :  Y  Cylcli  gwyn  calchofi  anian     ....  c 

Drwy  hedd  Eiit'cdd  it  di  Jenk:  T.  Morgan,  Cinndti 

47  Cas  ddi^'n  cas  englyn  ca.s  anglod  :  ras  Iwyn  &c.    .7.  T.  M.  d 

b.  Nps  i  rliyd  liyfryd  yw  hi  nar  Bont  &c.  „  e 

c.  Jr  Crfid:  Gorcu  gwr  wrtli  garu  Gweu  &e.  ,,  f 

48  F'aetli   Ceri  heini  liynod  .  am  Barlys  &c.  ,,         g 
h.       Ty  tafarn  cadaru  y  Cawl  unwaith  &c.                          „         h 

c.  Ty  diod  liyiiod  ei  liawl  Ty  Gwresog  &c.  JS.  T.  Rces    i 

d.  Cawl  lien  licb  lialen  na  lieli  &c.  Jcnii:  T.  Morgan   k 

49  f  loan  Slcitkin :  Taw  son  atli  gwyniou  atli  gann  :  glerwr  .  .         / 

Yu  ddiiys  am  waitli  ei  ddwylo  Jeith:  T.  Morgan 

50  Mewn  gafaul  yi*  ym  au  got'yd  :  beunydd     ....  in 
Ar   Baderau  byd  arall                             D.  Dnvics,  Cast:  Ho: 

51  Dy  farnau  jor  ag  ychel  lef     .     .     .     .  n 
Benditha  r  byd  a  licddwch  lion                                     D.  D. 

53    Trl  thymhor  hijwyd :  Ertohvg  leunglyj  dcwcli  yn  nes  .   .       o 
Dymiinaf  ddiwcdd  bapiis  Jenhin  T.  AJorgan 

50  HenaiiU:  Trvvni  yw  r  Galou  llesc  yw  r  nwydau     ...  p 

mown  addewid  Jenhin  T.  Morgan 

tiO  Breinteu  Jcnglid :   Sailh  scrcn  siriol  liardd  dros  ben    .     .     .  q 
Ein  leobydwriatli  diriou  E.  T.  Rces  ILanarlh 

63   llenaint :  Saitli  cwmmwl  tywyll  du  dros  ben  &c.     J.  T.  M,    r 

66  Y  Mucn  tratncwydd :  Scolheigion  dootliion  Cymru  ....         s 

A  di-rym  Grefydd  Dyn  Diacon 

67  Atteb  :  Y  Parchus  Atliro  tirion     ....  ' 

Cant  weled  ar  bwy  bu  r  bai  £.  T.  Recs 

74  J  I.  Sienhin  :  Atolwg  fy  niacligen  rho  glust  ir  hrn  awen  .    .      n 
Sy  n  rboi  ili  gcrydd  o  gariad  Jenk:  T.  Morgan 

77   Atteb  :  Fy  anwyl  dad  didwyll  dof  aur  ben  di  fyr-bwyll  ...      v 
Gan  unrliyw  Ddak'ila  ddialeddol  loan  Siencyn 

80       Fy  anwyl  WjfT  rwy  n  crfyu     ....  w 

I'el  Caffocb  ddiwedil  liappus  „         „ 

85  Interlude.     Dramatis  personee 

y  fi'wl  /  Gjttyn  Geisbwl/ Bessi  fras  ei  wraig/y  Cynghonvr 
F  iPic/ .•  Neshewch  ynghyd  ir  un  lie     .     .     .     .  .v 

I  ddecbrcu  r  byd  o  newydd  J.  Sienkyn 

94       Clywch  Alarnad  Seilad  Salw     ....  y 

Ar  hyd  ei  fedd  raid  fed  ,,         „ 

97  Medd-dod:  O  blith  yr  ofer  ddynion     ....  z 

Trwi  n  tario  ar  y  twyii  „         ,, 

104  f  Ocru-yr,  ^c. — Fan  oedd  y  Cymru  Cywrain     ....  a 

Ar  Cadno  bair  ci  liela  ,,         „ 

1('8  Dyn  hynod :  Yr  ocdd  y  Cymru  Serchog     ....  b 

Ir  sawl  mae  n  pcrthyn  oreu  „         „ 

112  J  nfgn  Esgidiau  :  Meistir  Williams  en wog  ....  c 

eich  bod  chwi  n  wr  Trugarog  „         „ 


262  Cardiff  Manuscripts  56-5f. 

115  Etto :  Yscarer  Williams  cldoniol     .     ,     .     .  a 

Sy  mhob  Eleusen  lesiol  /.  i>ieiiki/n 

lid  jf  T.  ILoyd:  I'cli  Cyfarcli  ymma  pura  perwyl  ....  b 

I  bwy.so  nes  nes  ar  ei  fonwes  gynnes  anwy I  .  1  "iSi.  „         „ 

124  Mar:  T.  ILoi/d  o  Gwmgloijn,  foiiawr  2i.  llSS  , 

Nid  yw  n  bywydau  niai  n   wybodol     ....  c 

pura  perwyl  oi  Lys  auwyl  Eleusenau  „         „ 

130  Mar:  Jenkin  Thomas  or  Ciumdu  Gwenidog  cy- 
norihmyol  yn  JLechryd  ar  Dreicen  : 
Y  cwni  du  dit'euwi  n  faith    ....  d 

Ehad  fwynder  ihoed  ei  Fendith  .  1163.  „         „ 

134       Tra  bu  r  Cyfrwys  Eghvyswyr     ....  e 

I  chwi  ac  i  mi  Amen  D.  llldsiart  =  D.  lotawr 

137       Y  fellten  boywaf  Avyllt-daitb  „         „        / 

140  Mar:  lor:  Rhisiart  athraiv  yscjol  Ystradmeurig 

Ai  gwir  a  glywir — gwas  n  gwlad     ....  g 

Trwy  iierth  Naf,  deuaf  ar  d'ol  „         „ 

ld2  Etto:  Och  aball  iawngall  nniou  gerdd — wedi     ....         h 
At  Ddiiw  byth  tu  draw  i'r  bedd  /.  Siencyii 

1 43    V  Swyddog  ncii  Gecri/ji  y  Cyrtau,  a  Thangnefeddwr 

Dydd  da'r  Taiigiiefeddwr  gwnenthur  yv  bedd     .     .     .     .      i 
yu  bwys  ar  dy  Eiiaid  wrth  fyned  ir  Earn  /.  Siencyn 

148       Rwy'n  ocbain  yn  ycliel  gan   ofid  a  tlirafael   ...  k 

Gofala  myfyria  am  farw  1^82  .  „        „ 

153'      Datganaf  eiliaf  foliaiit     ....  / 

y  bytho  rriyd  byth  .  Amon     3.  viii.  -ITll      Rev.  D.  JLoyd 

157       Arglwydd  Nef  a  dae'r,  mae'n  deilwng  ...  m 

Fyth  heb  fethu'n  mwyngu  gami  mewn  gogoiiLint    „  „ 

161       Fy  anwyl  blant  caredig     ....  n 

Bydd  hafaidd  lienaint  hefyd  ,,  „ 

164  Mewn  gofid  rwy  n  gyfan  byd  hyll  -^^  bod  allaii   .    „  „    o 
I  fythol  wiw  Iwyddol  oleuddydd                                „            „ 

165  Duw  hael  a  diwael  d'olud — dcd  allu     ...  p 

yu  gync'i  i'r  fynwe,?  fan  ,,  „ 

166  Dcg  wiwdeg  Foddlonrwydd  fun  lariaidd  fwyn  Ion     .     .     .     q 
O  hoU  dda  r  byd  yma  ddynmna  i  gan  Dduw 

h.       Y  diras  Siiddas  a  Soddir — i  wartli     ....  r 

Cerdd  o'r  plwydd  rhig  cvrdd  or  pla  D,  Davies 

107       Os  uiynni  gael  tawelwch  Uawn     ....  s 

A'i  goal  yn  entrych  nen  ,,        „ 

170       0  Howel  wr  mwynaidd  pie  byost  er  Ilynedd     .     .     .     .     t 
Ddihangyd  rhag  ingol  nerth  Angau  .  11^2  .  E.  J. 


MS.  57  =  't'onn  17.  PouTKY  by  Edward  Morris  of  Portlii 
Gwynion  &  others.  Paper;  7|  X  6|  inches;  78  pages,  torn  more 
ot  less  at  rhe  edges,  and  interleaved  throughout  ;  possibly  in  the 
autograph  of  Edw:  Moi'ris  ;  half-bonnd. 

1     jl  y   teiilu  nod  baiiledd  cyd  ddygweli   am  ffoledd     ,     ,     .     .  H 
Iragwyddol  ogoniaut  a  ganoeh  E.  M, 


Cardiff  Manuscripi  57.  263 

3  Bum  fowiog  ncrthog  mown  nwy  (a  gallv     ....  a 
Blwy  (Icrwen   bydd  daerwych     .... 

oil  ci-  dinv  yn  y  llawr  dwys  Anon 

4  BonaJdigion  gwiiiou  garw  rbodrosys  &c.  b 

5  3Iar:  Cliarhis  Siilbri  [Bachymbyd]  leni  oi  Lan,  dvw  Jesv  .  .      c 

ar  hyd  oi  fcdd  ihood  y  fo  .1666      S.  Rob:  ap  Ed:  ap  Raff 
G       O  won  eiraid  gaiigoii  iraidd     ....  d 

mi  dreiithes  gyffics  gwir  Anon 

7     IINad  i  wag  ffaiisi  dy  ddewis  heb  ddawn  .  .    .  stanza  14  e 

pc  raedre  fo  galyii  y  Cyiigor  i  Iinn  E.  Mo: 

1 1       Mae  fFeilsion  broffwudi  a  gowse  r  goleini      ....  / 

Nef  goion  gogooiant  ai-  gynnydd  Evan  Griffith 

20       Dydd  da  fo  itti  r  hebog  odidog  i  dallt     ....  g 

drwy  rinwedd  diabsen  clusen  a  Iwydd  || 

24  ILi'ii  rliod  a  deddfod  mown  dwr  ILandesyl  &c.  h 

25  jfr  ffttseff  las :  ¥y  ffrens  am  ceniiiit  mwynlan     ....  i 

di  fyddit  drwynfor  oiinyd  || 

27       Olid  galarus  niarw  morys   [ap  Robert]      ....  k 

a  diwedd  ar  yu  cwyu         .    l66o  .  Edward  Mo: 

29       Dowch  ymendio  y  ty  yma  iiawii     ....  / 

nos  torri  bliis  y  [ilvser  E.  31. 

31        Y  cwrw  iliydJ  car  r  hcidden     ....  in 

a  tbafaiu  ddiileth  licfyd  Ric:  Phillips 

33  fc  f'ostio  ryw  swagrwr  a  fydde  mor  gry     ....  n 
oi  wcles  iw  gydfod  mown  meddwdod  dyn  mwiin   Ed:  Moris 

34  A  Clirist  oi  fodd  fv  n  goddef  &c.  JV.  Phillips   o 

35  Nef  daiar  gwmpa.sgron  ar  dyfufor  mawr  eigioa  ....  p 
byth  fellii  hob  ddiwcddiad  bydd  iddo                   Ed:  Moris 

39       Gwyr  ifiengc  gwragedd  merched  dowch  q 

bellach  bawb  ynghyd     .... 
Efe  alio  y  cofia  riiywddyn  pod  ncf  ir  nob  ai  gwnaeth    Atwn 

41       Golch  0  grLst  a'th  waed  fymhechod  &c.  „      r 

43  O  choUcs  ynghavad  wych  oiiian  &c.  ,,       s 

44  Monetary  items,  porbaps  from  Ciors  clcra  t 

45  J  annerch  \^gwyr'\  "  y  Nolydd  Elen  ag  y  Methcelert " 

Y  gtiia  tymesllog  cof  adwyth  cafodog     ....  u 

a  chan  mi  ddibenna  yn  ddiboenach  Edicard  Moris 

49       Pob  Crisfion  sv  o  ddifri  yn  ofni  dvw  tad  ,,  „  v 

51       Holl  foirdd  o  gelfyddyd  drwy  synwyr  dro.s  enyd  ....  iv 
ath  ddowis  yn  gowled  vn  galon 

53  Eich  henw  ILoer  wych  heini  hygaredd  liniedd  liin  &c.  x 

54  Mar:  Charles  I. — Och  cred  ag  angred  a  gwyn      TV.  Philipp  y 
58       Cluw  Benin  o  ddifri  y  Cyraro  diwegi     ....  z 

ag  ^echyd  ir  cymro  ai  canant  Anon 

61       Cyd  wrandewch  y  teulii  tog     ....  a 

i  gofio  eiin  gwarcdiad  gwir  odieth  Ed:  Moris 

()4  Jr  maen  lUfo  :  Dowch  y  ngymdogion  b 

yn  ffyddlon  hob  ffailio     .... 

i  grogi  mown  tenyn  mac  bawb  yn  cytuuo 


264  Cardiff  Manuscripts  57-58, 

66   Y  mwrthwl :  Gwrandewch  yn  gariaclus  tt 

frud  liounys  frutonied    .... 
wrth  ddoudiid  yr  owdwl  ir  bobl  aredeg 

69       Cristiiogion  Europia  y  ^enedl  deilyiiga     ....  b 

mil  cUwecliant  a  thrigain  athair  blwydd 

74       Mynd  yii  benllwyd  finllwyd  fant  &c.  c 

^>.       Mi  af  oddiyma  yn  inion  ir  faunol  dirion  tl 

lie  mae  yr  bobl  hailion  yn  rhoddi  da  yn  bwulus  &c. 

77       Cymdogiou  digyffro  /  ceraint  am  caro     ....  e 

ne  gadw  dy  ddwyeu  /  di  gel  di  dy  ddewis        Ed:  Moris 


MS.  58  =  Tonu  18.  The  Physicians  of  Mydvei,  Herbal 
DiCTiONAKY  (Welsh-English  and  English- Welsh),  Brut  y  Tywysogiox, 
&c.  Paper;  7|x6^  inches;  244  pages  and  10  blank  folios,  written 
by  William  ]5ona  of  ILan  Pymsent,  Carmarthenshire,  before  May  22, 
1766;  bound  in  limp  veUuiii. 

1  Mcddygcn  Myddveu  :*  Yifia  gan  borth  Duw  goruchel  bendeui'c 
y  daugossir  y  medegynyaetheu  arbenikaf  a  phcnnaf  wrth  gorph  dyn 

ends :  ac  or  byyteu    p.an   vo  ehvant   bvyt   arnat  dy  annyan 

vyd  kjnn  wresso'cked  a  than  :  a  phwy  bynnao  ny  chymero  bvyt  yna,  y 
kylla  a  leiny  o  aliachusler  yr  hwnn  a  beir  y  gvaev  yn  y  Penn 

.35  Geir  Lyfyr  ILrs.siAU,  or  an  Herbal  Dictionary  o  gasc/Ua.d 
Iago  ap  Dewi.  Vr  Adafcddog,  llwyd  y  ffordd,  Uwydyn  y  fEordd, 
llwyd  bonneddig,  OnaphaUon,  filago  An  hearb  having  leaves  so  while 
and  soft,  yt  they  be  used  for  Cotton  and  flax  :  Cudwort,  chaf  weed  .... 
ends  :   Ystrewlys  Tansey,  water  tiinsey.     Yswydd  Gwyros 

67  An  Herbal  Dictionary —Allheal,  yr  HoUiach ends: 

Yewe,  Taxes,  Smilax,  milos.     Zedoary  long  and  round 

93  Pryd  [=:Brut]  r  Tywyhogion  :  The  text  of  this  MS.  is 
based  on  the  version  contained  in  -■  the  Red  Book  of  Hergest,  but 
the  phraseology  is  often  changed  and  modernized,  and  fresh  passages 
are  frequently  interpolated.  The  dates  are  also  Jived  with  enviable 
precision. 

pan  oedd  oed  cin  Ilarglvvydd  Crist  681  yr  aeth  Cadwaladr 
Feniligaid  i  lydaw  at  Alan  nai  Selef  ac  wedi  ci  fod  yn  ymddiddan  ar 
angel,  ef  a  aeth  i  Rufain  wrth  ei  Arch  cf  ,  Ag  yna  y  gwladychodd  y 
Saeson  ynys  prydain  .   A  phiim  mlynedd  wedi   ei  fyned  i  Rufain  y  bu 

ef'e   farw ends  :  Y  fl:  ihag  wyneb   wyl  Fair  y  Cyhydedd,  y 

gorescynodd  Rhys  ab  Maelgwn,  a  Gr.  ab  Meredydd,  ab  Ow.  ab  Gr.  ab 
yr  Arg.  Hhys  mawr,  gyd  a  llawer  ereill  o  Foneddigion  Deheubnrth, 
Gastell  Aberystwyth,  a  llawer  o  Gestyll  ereill  yn  y  wlad  honno,  trwy 
anrheithio  holi  Ddeilieid  y  Br:  yn  y  wlad  honno  .  Ar  Dydd  hwnnw  y 
gorescynodd  Rhys  ab  Maelgwn  Gantrcf  penwedig  a  Gr.  ab  Mercdydd 
Gwrawd  Mcfenydd 

Ac  r/ma  tei-fyna  scmfeu  Gijmraer/  Hivmffre  Llioyd,  ac  iiid  oedd  ganlho  ijm  mheUach 
onid  iji/fieithiad  or  Vr  puel.     Mche  .  29  ■  -17 '6-     Jico  ab  Dewi 

232  Yna'r  Br.  a  ddanfones  Archescob  Caint  i  ymddiddan  ar  Tywysog 
am  Heddweli  ac  ar  lleill  o  Foneddigion  a  gwyrda  Oymry  ....  ends  : 


*  This  MS.  was  collated  fo.-the  Welsh  MSS.  Society's  cditiou  (Llandoverj') 
1841)  of  the  Phjsicians  of  Mijiuai,  pp.  1-34. 


Cardiff  Manuscripis  SS-C/,  265 

Yna  r  Br:  a  adeiladodd  ddwy  Amddiffynfa  Gadarn  yngwynedd,  un 
yiiglionwy  ar  Hall  ynghaerjnarfon  .  Yna  pan  Glybu  Rhys  Fyclian  y 
modd  yr  oedd  pob  peth  yn  myned,  efe  a  ymrodd  i  ^arll  Henffordd  yr 
Iiwn  with  Orchymyn  y  Br.  ai  daufonodd  ef  ir  Twr  yn  JLyndein  i 
Garcliar  .  Ac  felly  yr  aelh  y  Br.  trwy  holl  Gymru  ac  efe  a  ddygodd 
yr  lioll  wlad  i  nfuddhau  iddo  a  hynny  tan  Goron  ILoegr  hyd  y 
Dydd  hwn. 

Terfi/H  pri/cl  Tt/iojsoyiou  ,j  BiyUanieid  i/nyhi/mry  wedi  ei  scrifcnnu  allan  o  lien 
Li/fr-scrifen  u  Lam  mi  Siors  Wiliam  Gr.  yi/rit  o  Benybengloij  (/an  Jaco  ab  Dewi 
Ebrill  24  .  lyij.  Ar  wailh  fion  drachefn  o scrifen  law  Jaco  ah  Dcwi  gan  Wiliam 
Bona  0  Llanpumsaint  Mai  32  .  'IJ66- 

Mi  fura  trwy  Amjnedd,  heb  flino  ddwy  fiynedd, 

yu  edryoh  ar  fawredd  mor  rhyfedd  fy  rhaiu 
Wrth  weled  ei  drygfyd,  ei  poeueu  ai  penyd 
Gwnae  immi  a   Lawn  ofyd  i  Lefain  W.  Bona 

237  A  brief  outline  of  "  History  "  of  Britain  beginning  thus  : 
Corineus  &  Gogmagog  were  two  Giants  that  lived  both  in  this  Island 
at  one  time  in  Anno  2200  before  Christ  at  what  time  this  Island  was  a 
Desert  &  inhabited  only  with  a  few  Gianis  w*  at  Brutus's  Landing  at 

tutness  in  Devon  shire  fled  to  their  Caves ends :  William  3  & 

Mary  Eldest  Daughter  K.  J.  2<i  who  died  S.  I. 


MS.  59  =  Tonn  19.  Pedigeees.  Paper;  abont  8x6  inches; 
308  pages  ;*  written  about  the  year  1611  (pp.  107,  119,  151),  mostly 
by  "  Thomas  Jolines  of  tregaron  .  .  at  ffonn  tayne  gate"  (p.  Ill*); 
interleaved  ;  bound  in  cloth. 

The  pedigrees  are  mostly  in  English  and  follow  largely  the  parti- 
culars given  in  the  Pcniarth  MSS.  There  are  Chronological  Englynion 
(pp.  201-4)  by  Tho:  Po'*l ;  some  others  anonymous;  and  four  more  by 
Edw:  Games,  and  S"^  tho:  vice:  Pembre  (p.  200). 


MS.  60  =  Tonn  20.      Welsh    Grammars.    Paper  ;  8  x  6|  inches ; 
176  pages;  18th  century;  bound  in  vellum. 

"From  the  Library  of  Edward  .Tones  the  Welsh  Bard" — inside  front  eover. 
1  y  Pum  llyfr  Cerddwriaeth  &c.  as  in  Jesus  College  MS.  9  =  xv. 


MS.  61  =  Tonn  21.  The  XXIV  Kings,  Dares  Phrygins, 
Geoffrey's  Brut,  Poetry,  List  of  Welsh  Boohs  and  their  prices  &c. 
Paper;  about  1\  x  6  inches;  260  pages;  written  mostly  in  1734 
(p.  221); 

"Thomas  William  his  Book  1737  "  (p.  3),  &c.  &c. 

ILyma  enway  y  pedwaf  brenin  ar  higen  or  hryttanied  a  farnwyd  yn 
gadarnaf  &c. 

Eiyma  ddcchrav  y  sids  o  droea  o  vlaen  y  l<ronigI  a  ryfeloedd  a  vii  yn 
cchrau  y  kronigl  kans  peleas  .  .  oedd  yn  y  kastcll  a  ehvir  pclopeug 
....  ends  ;  a  chyd  ac  elenes  ai  fam  ai  ddwy  chwiorydd  i  ddaeth  32(0 
o  ddyuion  . 

*  The  continuous  paginatioa  at  the- foot  of  the  pages  is  followed.  The  original 
pagination  shows  the  work  is  very  imperfect. 


266  Cardiff  Manuscripts  61-63. 

86  Bi'3iaeii  oniv  or  ynysoecld  .  .  a  elwid  y  wenu  ynys  ....  Ac 
Gwedi  Uiiel  y  Sacx  i  ffoes  enoas  ac  esgannys  i  fab  ....  ends:  ac 
ndelslaii  oedd  cnw  yv  bren  aoedd  eniynt  .  .  ac  ni  bu  frenin  mwyacli 
ar  y  Cyinru  ond  twysogiou,  ac  yn  cael  dioddef  caethiwed  ernynt  gan  y 
Saeson. 

218  A  list  of  the  kings  iu  the  foregoing  Brut. 

221       gwrandewch  yn  bwyllig  oil  heb  ballii 

Cewch  glj'wed  hanes  siroedd  Cymru  &c.  Anon 

223       Holl  Fonedd  a  Chyffredin  o  Cymrv  a  Saysoii  pyur 

y  ddewcli  y  gid  yr  winllan  i  weitbo  am  ych  hyr  .  .   . 
yngwisg  y  Ian  briodas  a  divedad  pawb  Amen.  „ 

229       Gwcl  Gymro  ii"  fro  wir  fry.l — dyallus  &c.  „ 

237  List  of  Books  and  their  prices  :  Art  of  Devine  Contentment 

1/-&C. 

239  Items  paid,  notes  and  scribblings. 


MS.  62  =  Tonn  22.  Pedigrees,  Dares  Phri/(/ius,  and  Geojfrei/s 
Brut.  Paper;  8|  X  6J-  inches;  pages  1-70,  and  1-147;  copied  in 
1754  by  Eenjamin  Simon  of  Abcrgvvili,  from  a  MS.  written  in  1579 
(p.  55)  ;  loose,  in  old  binding. 

1  A  brief  Chronicle  arranged  in  tabular  Pedigree  form,  beginning 
with  "  Noah  the  first  Patriarch  of  the  World,"  and  e:iding  with 
George  III. 

4S  Pedigree  tables  of  the  "  Five  Kingly  Races  of  Cambria." 

55-70  An  Introduction,  in  Welsh,  to  Dares  -Phrygius  and  GeoiFrey's 
Brut,  written  by  Benjamin  Simon  "  om  Ty  ymborth  Myrddin  10.  xii. 
1754"  (pp.  55,  G2,  70).  The  following  texts  agree  with  MS.  21 
above. 

1   ILyma  Ddeobreu  y  Sids  o  Droya  &c. 

28  Bryttaen  orau  or  ynysocdd  .  .  a  elwid  y  Wcnn  Ynys  &c. 


MS.  63  =  Bousall  1 .  PoKTur,  mostly  in  the  autograph  of  Richard 
ap  John.  Paper;  7i  X  5|ins. ;  346  pages;  in  or  after  1578  (p.  125), 
and  before  1581  (p.  13)  ;  sewn  in  limp  leather  covers. 

Pages  127-30,  139,  182,  295-302,  arc  in  the  autograph  of  Simwnt  Vychau,  and 
piigCR  28G,  329-46  are  in  a  later  hand,  as  are  also  a  few  items  on  spaces  left  blank 
hy  Kichard  ap  .John. 

1  II  avrfrtb  Uywelyn  erfai  (1.  .5)    .     .     .     ,  a 
byw  vilwr  heb  ofalon                                      D.  ap  Edmwnt 

2  f  ofyn  milgi  du  gan  Rissiurl  theloal  drns  Edw:  salbri 

Y  gwr  ifangk  gair  ofvdd     ....  b 

del  am  wawd  dvlvn  imi  Lewis  ap  Edward 

0  J  Simwnt  theloal;  Gwyr  a  gaid  yn  dwyn  gair  gynt  .  .  .  .    c 
Simwnt  eiriav  Saiuwel  Simwnt  vyrhan 

11        Pvrdin  nef  pardwn  afiach     ....  d 

parlies  mewu  pvr  ifrllwyn  (1.  52)  ||    11.  21-6,  47-51  arc  imperf; 


Edw:  up  Eys 

c 

S.  tudur 

d 

IV.  Kynwal 

e 

I.  p. 

f 

Anon 

ff 

D'  S.  kent 

h 

John  brwynoc 

i 

Jolo  goch 

k 

Anon 

I 

Cardiff  Manuscript  63.  26  f 

13  Vu    a   roes  vguin  keiiioe  ac  a  ercbis  yw  w«s  bryhnv  vguiii  a 
ederyn  a  rroi  grot  am  bob  gwydd  &ti. 

b.  Arall  a  roes  devUdec  kenioc  ac  a  ercliis  brynny  xii  tortb  &c.    b 

At  bwij  hynac  y  del  y  Uyfr  hwnu  ur  ddamwaiii  :  darllenied  dros 
amsser  os  hydd  gwiw  qantho  :  ac  yiiu  bydded  murr  howddgar  ac 
mar  gymwynasgar  ai  ddanvon  i  storhgan  yn  Uartgynliaval  ir  ty 
llei  scriveiiwyd  gynla  gann  Ruhard  ap  lohn     .  -toil  . 

15       Diiw  ior  y  dinviav  Eraill 

18  JPs.  at'. — Arglwydd  pwy  ar  aglcdd  pell 

20       kyffesv  f'v  Jessv  ner  ocs£ocdd  yr  Avyf 
af  a  dewissaf  deav  ^essv 

23       rryvedd  iawn  rryw  vodd  eniiyd     .     .     . 
oil  i  wyneb  llywenydd 

26  Kiilonnav  lionnav  lie  i  tyunir  /  badav     , 
a  rroi  i  ti  glap  rryd  dy  glol 

27  Y  verch  weiin  o  vraich  annaf 
29       y  gwr  eglvr  J  groglitli 
32       Pann  ddangosso  rryw  dro  rrydd 

35  Allan  y  trigi  di  dicliwibl  &c. 

36  llythr  vn  pichliws  lentvwlux  ....  v:c(jis  ac  y  tystiolaelha 
Eurtropiics  :  Ef  a  ymddangosses  yn  u.  amscr  iii  ,  ac  otto  y  mae 
gwr  mawr  i  rriiiwedd  ai  henw  yw  ^esv  grist  &c.     end  lost 

37  Dychan  i  wr  bonheddic  aft/ddc  yn  nippio  ne  yn  doydvd 

geiriav  dvon  icrth  y  klerwyr  a  ddele  alo 
Ni  cbaua  i  chwi  ni  ddycbanwyd  ych  gwacd  &c.  &c.  m 

38  Edw:  Wynn  :  Annercli  o  drasserch  a  dry  //  liyd  attocb  .  .  .   ?j 

vclysiaitl)  wawd  val  saetli  wenu       S.  Pfi.  dros  Rob:  ap  W. 

b.       y  meystres  gynes  gcnuaid  ar  vy  niwn  &c.  S.  tndur  o 

39  Edwai  t  wyiin  klyw  hyn  rrac  glaned  //  dy  rym  .    .     .     ,  p 
i  ffynnv  aiiafv  'r  nod     Syinwnd  vychan  dros  Rob:  ap  fV, 

b.  Ot'ui  g.waithenwi  gwrthwyneb  ir  wy  &o.  g 

c.  Kiuweddav  llysniav  ai  llvn  //  ai  graddav  S.  Tudur     r 

40  Peidied  dyn  oeded  awdvr  :   iacli  heddyw  &c.  s 

b.  Swych  yw  tal  growndwal  gwirioudeb  ....  dav  ivynob  .  t 

c.  Mattr  prys  bryglys  briw  eglvr  :   ddyrnod  &c.  .S'.  titdr    u 

d.  Jr  flfrydiav  gwpliav  gloywou  :   yr  ^esii  &c.  7'.  Aled    v 

e.  Avian  a  drwiiau  poh  draswc'.i  //  byd  &c.  w 

41  Ybsilon  dec  vnion  gwauas  //  llalh  evraid  &c.  x 

b.  Hawdd  driugo  .  r .  osgo  ddyra.sgall  //  c  brv  &c.  y 

c.  "j  di.scoin  ddevgorn  a  ddygodd  //  awgryni  &c.  z 

d.  Patin  ddarffo  dringo  iawn  drail  //  y  fvchcdd  &c.  a 

e.  Kaingk  rwydd  a  gogwydd  gvrcgi  //  dro  angall  &c.  i'.  tudur    b 
/.  y  dyn  a  ddringo  veric  dar  //  dra  vchel  &c.                       Sim:  vychan    c 

42  Gwynt  orioc  llidioc  Ilydan  //  dwys  drawiad  &c.  d 
6.  Hapvs  daionys  di  ana  //  a  medrvs  &c.  c 

c.  ffydd  dduwiol  -wreiddiol  ar  weddi  //  heb  V.d  &c.  f 

d.  Damvnwn  keiseiwn  mae  .  n  .  bwrkassol  //  yn  &c.  g 

e.  y  lirinion  ddynion  yu  Icryny  &c.  h 
/.  krombil  kerrio  vil  krec  vin  //  kas  gorwydd  &c.  ,                    i 

43       Gwranuewch  arna  mi  a  vanaga     ....  k 

a  begi   bvw    a  gladded  merch  ivongh  oedd  ar  hornwyd  arm 

47    Y  Fader  :  Yw  tad  tirion  gwrando  klyw  1 

49  Y  Gredo :  Kredv  r  ydwyf  yn  miw  tad  m 

51  .Y  X  Gorclin:  Vyngluedigiou  dowch  yncs  n 


268  Cardiff  Manuscript  63. 

54  karol :  Parr  a  grcglais  laf vr  loes     ....  a 

am  gaEfel  ixan  oi  gwetldi 

5!)       Uuw  a  roes  fri\v  dros  y  fron  »S'.  Tudur,  b 

ne  Wn  i^Vi  ap  U'nfoelrron 

03       Tiugaroc  freniu  /  yw  'n  .   tri  kyffredin         J),  ap  gwilim    c 

67       Meddyliwn  am  a  ddelo  IV.  kynwal  d 

71,  75  Kcrais  vereh  kvr  y  sy  vawr     ....  e 

kvr  yw  myd  :  kav  ar  y  medd  „ 

76  kvr  sy  vawr  kcrais  verch  &c. 

72       Aeth  y  byJ  i  gyd  nis  gwadaa  ya  drist     ....  / 

ef  an  try  i  nef  at  yr  haiii  aeth  „ 

77  J  ddiito  :  Angall  y w  yngwall  haeacli     ....  (/ 

an  ledio  n  .  vn  )  wlad  nef  ,, 

80       Krair  kred  ked  kynnydd  j^olo  goch  h 

87  Awdl :  Trvgaroc  wrthioc  ncrlliyd  tvd  a  mor  i 

yno  i   dariaw  ]fon  diorioc  ||* 

93       II  yn  Roi  i  galon  yn  Rydd     ....  k 

ar  knawd  ir  vedrawd  i  vam  f.  ap  Rydd^  ap  J.  llwyd 

06       0  dduw  am  yr  hynn  oodd  dda  Jolo  goch   I 

100  Blin  yw  .  r  .  bj'd  blaenor  y  barj  in 

101  Y  Sf.rcn  :  Am  i  lliw  y  mao  llawer     ....  n 

ac  ai  for  chwedl  a  gorfod     Gr:  ll'd  ap  D.  ap  Eg''n  llygliw 

104        0  cbcrais  bv.i.  ais  ii  briw // dolvrvawr  /  am  helwawr  o 

cm  hoywliw  /  o  Uvniais  oed  Uawenwiw  / 
ir  ocd  ii'  af  /  is  kocd  :   os  k.af  / 

or  hoed  :   yr  haf  ar  hyd  Uiw  Siimvnf  vychan 

b-        yr  h.ygar  veinwar  vonedd  //  di  ledryw  &e.  p 

105  Mar:  O.  Ghjndihr :  Y  ddevfab  nid   addevwu     ....  q 

yr  mair  par  bader  amen  Jigs  go}  or  yri 

\\.Q       Da  ar  veirdd  a  dewr  a  vu  D.  bennvras  r 

113  jf  Sim:  theloal :  Beth  orav  Iwk  byth  ar  Iv     .     .     .     .  s 

yn  i  sswydd  einioes  vddyn  ff'.  JLeyn 

117  J  qfyn  Telyn  :  Pwy  vn  dyn  pennod  iiiilli     ....  t 

Iros  i  cbael  teiroes  i  chwi  D.  ap  ttn  ap  madoc 

liO        Betonia  a  fFcndyrin  y  ssydd // a  rvw  &c.  u 

h.        bttia.  riw  ceutri  wenuol  sydd  :   or  powdr  &c.  D.  Nanmor   v 

121   jf  dduw  :  Molianaf  vehaf  iecliyd     ....  wi 

yno  .  i  .  nef  awn  yn  i  ol  Edic:  wyn  ap  Rob:  ap  gr: 

E.  R.  1578 
125        Vmae  goroff  em  a  garaf     ....  a; 

yn  vcliaf  haint  na  chaf  lionn  D.  ap  edmwnt 

Mancfiadeu  S.  Wyn  ap  Eobt  ap  gruff  o  Ian  gynhaval 
127       Icsn  a  wnaeth  in  oes  ni     .     .     .     .  y 

vndvw  ssir  i  enaid  Sion  Gr:  Hiraethoc 

131       Doe'n/  glynn  y  dvai  '  n  /  gwlad     ....  z 

elto  yr  W3'l  at  duw  /  r  /  aeth  Leicys  ap  Edwart 

135  Mar:  Edw:  Wyn:  Doc  soinwyd  dewis  iownwaith  ....        a 
gvt  vn  a  gatwo  /i/  enaid  .   1578  .         Edwart  ap  Raff 

*  Kour  leaves  cut  out  here. 

f  A  fragment  of  16  line?,  followed  by  a  lacuna  of  four  leaves  cut  out. 


Cardiff  Manuscript  63.  269 

138  Kami  gi/nhaval:  liichart  ap  John  ap  Robard  ap  gi:  ap  Kii 
ap  Einion  .  .  .  .  ap  Rodri  mawr* 

h.  J  Rich:  ap  lohn  pan  fv  ef  yn  glaf  .  15g0  . 

Duw  an  gwnaelh  bennaeth  heb  vnod :  kystal  b 

dyro  i  minnav  di-a  niynnych  Eihi:  ap  Raff 

139  Mar:  Rob:  ap  gr:  ap  ttn  ap  einion  .   1512   . 

Gwaeddai  ym  hell  gwyddom  hynn     ....  c 

yw  ty  lobiu-t  orevbarch  Simwnt  vuchan 

143  Merched  Hari  salbri  ap  tomas  hea  salbri  o  leweni  d 

144  Kynhafal  sant  ap  elgvd  ap  kadfarch  o  lyn  &c.  e 
b.  Hychan  ap  biychan  brych:  ap  anllech  gorvnawc  br:  iwerddon    / 

145  3Iar:  Ric:  theloal :  Swyddoe  duw  sy  ddic  i  daith  ....         g 

yw  aer  ai  wyr  ar  i  6l         .  1668  .  Sim:  Vychan 

149  Etta  :  Or  byd  oer  i  bedeirann     ....  A 

ir  aer  fry  i  gadw  ty  .  r  .  tad  W.  Kynual 

155  Etta:  Y  llu  beilch  o  allu  byd     ....  { 

a  hwnn  ssydd  einioes  iddo     d.  13.  vi.  156^  IV.  ILeyn 

159  f  Sim:  thelwal :  Y  gwr  ymysc  aur  a  niedd     ....  h 

■J  diweddoch  oed  adtlaf  Huw  ILyn 

163  Etlo :  Tri  achos  notcr  uchod     ....  I 

dav  gydhvn  dec  hyd  heiiaiiit  Simwnt  vacfian 

166  Etta.  Pwy  biav  .  r  .  wlad  pybyr  wledd     ....  m 

byw  iach  wythoes  bochitbav  Huw  litirioc 

170  }  Bias  y  Ward:  Y  ty  ocdioc  tref  tadawl     ....  n 

ys  hwy  rroer  eiiioes  ir  rrain  Simivnt  Vachan 

174  J  Sim:  ap  Edw:  thelwal :  Mac  tri  aer  am  y  tair  iaith  .  .  .    o 

yw  wyr  fab  i  aer  a  fo  S.  Fhyleps 

178  Ettopan  cned  12.3.15T0 :   1  Hew  iefank  gallvol  ...  p 

aed  wrth  fodd  dorethi  i  vatn  W,  Kynwal 

182  Y  Haw  a  dyngo  yii  lion  :  yn  bryssvr     ....  q 
ar  vn  da  ni  wrandewir           {auto:  Sim:  Vtjchan)            Anon 

183  Mar:  Edwart  llwyd  o  Lan  ynys    .  1009  . 

Gwae  ni  bevnydd  gan  benyd     ....  v 

a  their  oes  hydd  ith  aer  ssion 

Kowydde  ar  y  psalniay  gan  Sion  Titdiir 

187  Ps:  1. — Dedwydd  yw  r  gwr  diwydwaith  g 

189  Ps:  30. — Varglwydd  dduw  hylwydd  haylaf  t 

191  Ps:  52. — Y  kadarn  treisfarn  trowsfalch  u 

194  Ps:  51 . — Duw  yn  iachawdr  kreawdr  kryf  %> 

198  Ps:  §6. — Arglwydd  tad  aroglwedd  tec  to 

202  Ps:  6. — Arglwyd  garedigrwydd  dawn  a- 

205  Ps:  32. — Gwyn  i  vyd  ssyberwyd  .ssydd  w 

209  Ps:  3§. — Yr  arglwydd  gariadrwydd  gras  s 
214  Ps:  ^p.— Klowcli  i  gyd  pobl  y  byd  bach                  ^.  Tudyr  a 

219       Y  groc  waredoc  o  riw  dy  meircliion   Gr:  ap  1.  ap  U'n  v'n  b 

225       Siessus  ddaionus  eddunaw  /  yddwyf        jFefati  brydydd  hir  c 

229       Damvnais  y  ffordd  rrac  dim  anwyd  /  oer         L.  G.  Cothi  d 


*  This  pedigree,  which  is  in   the  autograpli  of  Simwnt  Vychan,  puts  the  scribe 
of  the  MS.  on  a  fooling  of  equality  with  the  very  best  family  in  Wales, 


270  Cardiff  Manuscript  63, 

231       Mae  gwi'  val  mil  o  gowri     .... 

a  dwy  vil  wedi  dydd  varn  Rob:  kiidro  a 

233       Kys  orav  /  n  /  liir  is  aoron  D.  iiMimor     h 

236  J  S.  ap  D.  ap  lioh'i  :  Mae  dyn  brwysc  a  yf  dwysgen  ...         c 
wedi  i  hyfed  syohed  s.sion  Boh:  ap  D.  lltui/d 

2J0  Elto :   Pvvy  yw  .  r  .  gwr  piav  :  r  :  gorav*     ....  d 

yw  genedl  mewn  digoniaiit  S.  ap  Rob:  ap  ennion 

242  Yn  iach  y  Hew  bacli  lie  bydd  &c.  Ri'c:  ap  Jcr:  Vynglwyd  c 

243  (Yn  llyndain  gowrain  dy  gerydd  fv  fiwd      ....  f 
pen  las  yn  dinas  gan  dan                               Matheio  Otven) 

244  Duw  fienin  da  fu  r  wyueb     ....  g 
drwy  gariad  ir  drigaredd                           D.  up  Un  ap  mad:- 

247  if  Lewis  Mon  S^c. 

Annerch  lewys  voddys  vardd  /  am  carai  T.  [AledJ)  h 

248  Y  fvn  aolddv  fanwylddysc     ....  i 
mae  gore  dim  yw  r  gwr  dv                    Si/r  Leiri/i-  devddicr 

250       Y  diiudod  rrao  y  nodav     ....  k 

kael  oes  gyfiawn  a  uawn  ni  liys  pciiarth' 

254       Meddylio  am  addoli  /  i  ddvw  ai  fam  i  ddwy  fi     .     .     .     .  / 
wrth  raid  im  enaid  Amen  R.  (jock  o  lyndwrdwy  ' 

256  Dav  /  n  /  borth  in  y  mboi-tli  man  /  n  /  ymbol!  //  i  math   .  .  .  .m 
o  bias  y  ward  ble  ssy  well  0.  Gwyncdd 

b.       Kyrchv  a  chanv  awcli  enyu/pyn  kiav  &c.        „         ,,        « 

257  Ordeiniodd  diiw  ir  dynion  /  wank  o  haint  ]ff'auk  a  hen   .  .  .    o 
iav  ar  doniav  a  ordeiniawdd  Jfcn  bryd:  Mr 

260  fr  Jessu  gwyn  o  Ruddian 

Rodded  ir  nodded  i  ni :  lawn  obaith     ....  p 

duw  dy  nawdd  a  dod  nodded  Gr:  ap  J.  ap  Un  v^n 

264  Marcialepigram  1,1 :  Gynt  yr  oedd  gnot  ar  addysc     S.  v'n  q 
266       Tydi  .  r  .  gwynt  tad  eira  ac  od  Mred:  ap  Rys  r 

269  Aivdl  i  Bits  Moslyn  ar  y  t.'-^  mesur 

Penn  beisgedd  bonedd  bennod  :   parcli  fowredd     .     .     .     .  s 
par  dorf  ar  wasgur  peredvr  freisgedd  Simicnt  vychan 

275  JO.  Gwynedd:    Ochaf  i  dduw  ddyfod  i  laith     ....       t 

valy  dylysc  gwyniongan  oddaith  Daniel  ap  llosgwrn  mew 

276  Etto :  Ni  tliawn  po  byddwn  kelvydd     ....  u 

difvner  vclier  ac  ecluvydd  „  „ 

277  ^  mi  bv  kyd  baen  huclion  Ui/warch  hen    v 
b.        Moridilic  diddic  diddan/a  rrys  rhoesier  wiff  stjffiin  &.c.  Anon  to 

278  Tri  gelyn  gwii'ddyn  heb  gel:   blaenadwjth  &c. .  S.  Tudur    v 

b.  Tir  a  roddir  i  rj-wddyn  //  ac  avr  Sec.  S.  Flit/lip  y 

c.  Duw  uefawl  rassawl  tad  yr  Jessv  :  grist  &[;.  Etlw:  wi/n  z 

279  Mae  r  gair  yn  Uanvair  llownvan  //  y  mowrudd  a 
uiarw  0  ssimwnt  vychan  /  oss  marw  cvrgwrs  mawr  organ  / 

marw  yw  kerdd  y  mrriav  kan  W.  lle.ijn 

b.  Pymthegkant  gwarant  gwiw  orav  ....  b 
pann  roed  allor  or  kor  kav                                           syr  T.  ap  Mred: 

c.  Pymthegkant  gida  phump  o  ddegav  ...  o 
od  yw  .r.  allor  yn  ddrylliav                                            Raff  ap  Rob't    '■ 


Lines  1-28  are  ia  the,  autograph  of  Simwjit  VyaJian. 


Cardiff  Manuscript  63.                           27  i 

d.        Mil  pvuikant  ...  a  10  a  dcvgain  .... 

ir  Uawr  hwnt  a  .  r  .  allov  hir                                     Ed:  av  J.  ap  "^ihd  a 

280  Nid  plas  o  wj'dr  glas  ar  glawr :  daiaren  &c.                             W.  Ihjn  h 

b.  Pail-  fry  gwena  frewy  Rac  gwyn  friwiav  pobl  &c.            W.  kynwal  c 

c.  Ni  ddvgom  gwyddom  ym  gyhvddan  //  bawb  &c.              „         „  d 

d.  Gwi-  mawr  yw  Jessii  gwyrier  //  i  fowredd  &c.                  „         ,,  c 

e.  Drwy  difeirwch  drwch  edrychwu  //  ffydd  dduw  he.         „         „  / 

281  ifei  o  chwant  dyfiant  sy  n  difa  -.  bvchedd     ....  ;/ 
e  vedr  gwr  vyw  diwy  gariad                                              IJuw  arwystl 

b.  blaenion  egin  rrin  glyn  rros :  berw  nant  &e.                 D.  ap  Gwiliia  h 

c.  Jwan  Ihvyd  Uei  .r.  wyd  Ihvyr  ras  //  n  bendith  &c.          Edw:  wyii  i 

282  Gwin  ssaint  glynu  enaint  glan  wauec :  gwenffriw  &c.           S.  phi/lip  It 

b.  Ymdrwssiwn  mvdivn  i  madel  ar  byd  &c.                              W.  kynwAl  I 

c.  Itwydd  eglvrfrav  klav  pell  y  klowir  :  gloy  w  &e.             Haw  keirioc  m 

d.  augen  doe  .  n  .  bargen  dann  berth  //  rhac  angen  &c.               Anon  n 

e.  kaf  finnav  ysgidiav  iss  koedydd  //  gwrddion  &e.                 Edw:  wyn  o 

283  barddoniaeth  gwinfaeth  yw  gofyn  //  addel  &.c.          Symtcnd  vychiin  p 

b.  kan  grwth  yn  chwimwth  i  wyoh  iwmyn  [i.e.  yeomen]  &c.    Edw:  wyn  ty 

c.  Gwell  no  rrwydd  gelwydd  gwiloc  ....  r 
oedd  gael  D.  grydd  i  groc  8:c.                                                   „         „ 

d.  Atleb :  Er  vn  geinach  vach  na  vydd  /  ry  grcvlawn  &c.                 S.  V.  s 

284  J  S.  ap  D.  ap  Hob:  Twnti  glan  y  maeiiaa    mwynaidd  :  t 

y  Uvniwyd  .  .  .  oi  I'vgyng  ar  i  ogwydJ    Simtvnt  vyclian 

285  Duw  /  n  /  tad  duw  /  n  /  keidwad  duw  /  u  /  ko  &c.  u 

286  tabwrdd  trwst  agwrdd  dvaall  &c.                                             .S.  Tudur  '■ 

b.  Klyw  eigion  kalon  kowlaid  groyw  wendec  &c.                              Anon  w 

c.  heb  dduw  hob  ddim  duw  a  digon  x 

d.  (Bob  dydd  mae  celwydd  o  ooelir  dynion  &e.                              Anon)  y 

287  *Yblaned  heb  ly[wenydd]                                        [S.  Tuyir  a 

295  J  Syr  Mo:  Salbri :  Y  marelioc  deilioc  dylwytli     .     .     .     .  b 
Ych  dav  iw  vwynhav  yn  hir  {autograph)        Simwnt  Vychan 

303  Mar:  Syrr  John  Suleshury,  marchoc,  Siamhrlen  gwynedd 

ILeweni  leni  a  las  :  alluawc     ....  c 
Evi'o  He  enaid  aer  lleweiii                                    „             „ 

307  Mar:  Syr  R.  ap  T. — Mae  ryw  oddwrdd  ymi-ydain  L.  morg'c  d 

311  Mar:  Edmwnt  iarll  Richemont  .  1/f56  . 

Kymry  yn  gaeth  a  aothant                                 L.  G.  Kothi  c 

318  llarri  vii :  Mwroc  vawr  wyrthioc  aroes :  yn  harri  D.  Nan:  f 

321  JS.theloal:  Krist  y  tad  tyniad  dioval :  keidwad       W.lleyn  g 

325  Elto :  Tirion  ail  ebron  af  obiai :  yno                      IV.  hynical  h 

330  Etta :  Phynniant  tec  waraut  ei  gwirod :  ay  ami     .     .     .     .  i 
■vddyn  hofl'  einioes  /  i  ddwyn  phyniant          Simon  Vachan 

335  y  Bias  y  ward:  Yr  edn  llaes  ar  donn  y  llynn     ....  k 
oi  hynys  yw  lion  ||     (l.  36)               S.  pliylip 

327-8  A  loose  leaf  with  items  concerning  "  rente  "  of  "  landes  "  in  Merioneth 
and  Denbigh  sliires  .  1606  .  and  the  beginning  of  a  Cywydd  to  one  S.  Rydderch 
ap  Robert  :    [rjrwjrio  gwawd  lair  oes  i  giv\nn]  §-c'. 


329       A  garo  forwyn  o  ddyn  gwirion  gwjl  &c.  I 

b.       Traws  naws  nwy  dryd  glyd  glwy     ....  m 

am  daua  I  meinwen  mevvn  un  mynyd         Hugh  Maurice 

335       Molwn  y  mwya  i  olyd     ....  n 

Drigaredd  a  diwedd  da  Rees  ednyfed 

*  This  cywydd  has  all  the  appearance  of  an  autograph.     It  formed  no  part  of  the 
MS.  originally.    The  outer  half  of  pages  287-8,  293-4  are  missing. 


2T2  Cardiff  Manuscripts  63-64. 

338       Ai  duu  gwycli  ydych  fun  wiwdeg  y\v  boffi  &c. 

339,  342.   Colli  cariadon  : 

Mae  /  n  /  rhaid  Toraas  dyma  nghwyn     .... 

Moes  atteb  mwyn  i  rninnau  Evan  ap  Ric:  ap  Hugh 

340       Fob  dyn  wedi  ginio  gwraudewch  arna  /  n  /  cwyiio  .... 
pan  ddarfFo  im  ddiflino  ddwy  flynedd  Anon 

343       Da  gan  fardd  hardd  Lirddydd  dy  weled     .... 
gyfran  or  graian  ar  gro 

345      A  selection  of  couplets  from  the  poets 


MS.  64  =  Bonsall  2.  Poetry  by  Gritfitli,  John,  Eichard,  and  W. 
Phylip,  Hugh  and  Edward  Morris,  J.  Davydd  Laes,  and  most  of  the 
poets  of  the  xvth  and  xvith  centuries:  also  Pedigkees.  Paper; 
14f  X  Scinches;  793*  pages  ;  written  by  Alargaret  Davies  in  1736- 
1737;  in  original  leather  binding,  but  wanting  the  clasps. 

At  the  beginning  there  is  an  elegy  to  Owen  Myvyr  by  J.  Jones  o  Ijanygors, 
dated  Oct.  3.  1824.  There  is  also  in  the  same  hand  an  Index  to  tlie  snbjects 
in  the  order  of  the  poems  in  the  MS.  There  are  a  few  Englyniou  inserted  here 
and  there  in  the  MS.  by  way  cf  filling  up  "  odd  spaces." 

1   Achau  y  Cwrie :  Ei  dad  oedd  y  bregyn  moel  &c.  / 

3  Gyneddfau  Meddwdod  .  .  .  dileu'r  cof  &c.  g 

5       Gwrandewch  arna  i  /  n  /  dwedyd  S.  Tvdur  h 

15  Araith  Gr:  ap  Evan  ir  Saer  o  lann  San  Sior :  Fy  mddiried   i 
gwbl  ymgleddgar  gydymaith  fy  uirfawr  orcliymyn  attoch  &c. 

16  Fy  Annerch  Lythyr  cyfriuachddwyn  &c.  Gr:  ap  J.  ap  U'n  v'n  li 

18  Hanes  Taliessin:  Prifardd  cyffredin  ydwi  fi  i  Elffin  / 

19  Elffyn  teg  taw  ath  wylo  ?n 

20  Chycbwi  bosfeirdd  ffeilsion  aflonydd  Talies.nn  n 
b.   Triads :  Tri  dyn  gafodd  gryfdwr  .  .  pryd  .  .  doethineb  Adda  o 

21  Gwragedd  ILyndain  :  Saith  o  wragedd  ymgyfarfu  &c.  p 

22  Duw  oruchaf  drvvy  achwyn  T.  Price  q 
b.       Arglwydd  agor  yn  forau                                            T.  Evans  r 

25.      Dis  ywr  byd  os  arbedwn  ^9.  Tudur   s 

26       Y  gwr  uwch  benn  goruwch  byd  D.  ap  Rice   t 

28  Pwy  /  n  /  gadarn  ddydd  farn  a  ddaw  « 

Morrice  ap  HoH  ap  Tudur 

29  Pand  angall  na  ddeallwn  S^'  D.  Trefor  v 

30  Wrth  gofio  araith  gyfiawn  Hugh  Maurice  to 
32       Y  corph  digalL  craph  degwedd  Anon  x 

35  Y  byd  trist  ar  bowyd  traw  ,  W.  JLyn  y 

36  ILymma  fyd  hyd  i  mae  hael  Dr.  J.  Cent  z 

39  Eiymma  yr  byd  cyd  cadarn  „         „       a 

40  Gwae  roddo  iiid  gwareiddiach  T.  Price  b 

*  A  good  many  leaves  have  been  inserted  in  the  MS.  after  it  was  bound,  and 
these  pages  are  numbered  a,  b,  c,  d,  &c.  pins  the  number  of  the  page  preceding  the 
insertion. 


■Cardiff  Manuscript  64^ 


g78 


42  Tri  ocilran  Iiocwlan  helynt 

43  Felly  r  byd  ynfyd  auferth 
45  At  lioll  giislnogion  y  tir 
4G''  Toriad  gorchymyn  Taervvaith 
4G*  Meddyliwn  am  a  ddelo 

47  Duw  /  n  /  rliydd  ir  hen  ddihonydd 

49  Y  fercli  wenn  ar  fraich  Anfta 

50  Ar  ddiiw  y  rwy  weddiwr 

52  Gwae  a  fwricdd  gof  oerwas 

53  Y  byd  rliown  yn  bedvvar  rhan 

54  Gwnn  nad  da  gan  enaid  dyn 

55  Mohvn  y  rnwya  ei  olyd 

57  Y  tad  or  dechreuad  chwyrn 

58  Mwyfwy  y  rwy  /  n  /  ymofyn 

59  O  frod^r  oil  fawr  rad  rym 
61 


Dr,  J.  Cent  « 

Hiomphre  D.  ap  Evan  h 

»  »  0 

..  ..  d 

W.  Cynwal   c 

IJwm:  D,  ap  Evan  f 

jfer;  Fynglwyd  g 

S.  Brwynog  h 

Evan  hrydydd  hir   i 

Ho'l  ap  T).  ap  Evan  k 

Dr.  S.  Cent    I 

llees  Ednyfed  m 

Dr.  S.  Cent  n 

Jolo  Goch  0 

J.  Phylip  p 

T.  I[j0yd  o  Benmen  q 

III       Edii^:  Morris  r 


Bwriwn  liyn  berr  ein  heinioes 
63  Meddwdod :  Bariis  yw  n  gwlad  gyriad 
65       Ai'  ddwy  leeh  arwyd  o'i  law 

68  Pwy  yw  r  gwr  ar  power  gyd 

69  IFalsedd  fab  an wi redd  ueith 

70  Cywii'deb  fab  hoewdeb  hcJd 

71  Yr  Eglwys :  Annedd  fawr  y  sangctaidd  noddfa  :  w 

gor  brciniol  &c.  Anon 

72  Declirauwn  adeiliwn  dy  Eecs  Ednyfed  x 

73  Y  byd  lie  rwyd  ar  y  bai  D.  ah  E.  ap  Owen  y 

74  With  ystyiied  ystori  JV.  Phylip  z 
77  Jr  Avian  :  Traethaf  Egoraf  y  gan     E.  Evanes,  Eglwysy  rhos  a 


Raph  ap  Cornwy    t 

Anon  n 

Hugh  Arwystl  v 


79  Och  ddiiw   biilch  heddyw  yw  r  byd 

82  Och  dduw  pam  fychedd  hob  pwyll 

84  Duw  greawdd  nef  a  daear 

85  Duw  jor  y  duwiau  eraill 

88  Dyn  fel  blodaun  y  daw 

89  Angall  yw  y  ngwall  hauach 

91  Meddylied  am  addoli 

92  Ofnus  ofidiis  ydwyf 

93  Ond  rhyfedd  mewn  taer  ofyn 

95  Khyfedd  iawn  rhyw  fodd  ennyd 

96  Deilliad  a  fu  deallwyr 
07  Saith  niwrnod  or  gwavvd  gwiwrym 
98  Dawn  waiih  jawn  duw  wnaeth  yna 

100  V  Earn :  Gweddiwch  oil  gwaeddwch  allan 

102  Y  gwr  eglur  ei  groglith 


J.  Phylip  h 

D,  Nanmor  d 

Cadwaladr  ap  Jiees  o 

Morgan  Hughes   f 

Anon  g 

Howel  Cilan  h 

ff'^.  Cynwal  i 

„         V        k 

-S'.  Tudtir   1 

Syr  0.  [rtjo]  Gtni  m 

Dr.  J.  Cent  n 

0.  Gwynedd  o 

Maurice  Robert  p 

S.  Brwynog  q 


104       Pam  y  raae  r  byd  llown  fryd  \\\\     D.  J.  vicar  F^.  V.  D.  K.  r 
106       Duw  naf  mae  ar  fy  nhafod        D.  W.nyil  {amser  Cromn-el)    s 
y  P8560,  ^ 


274 


Gardif  Manuscript  64. 


107  Gwelais  eira  glas  oerwyn 

109  ]f6r  galon  syw  erglyw  Tavven 

1 1 1  Goran  dcliiw  gwiw  a  rodded  .  ISQO  . 

112  Y  cwrw  rluidd  Car  j'r  heidden 
IH*"  Pwy  yw  v  gwr  piau  r  goron 

115  Nid  byrddiaw  He  daw  tin  dydd 

116  Gwae  r  hen  a  gae  hir  Einioes 
118  Tobacco:  Y  dail  a  bair  dilio  bwdd 

120  Y  dabler  yu  ei  dyblig  Morris 

121  Cefuis  goUed  om  credwcb 

122  Ni  roes  duw  wir  ras  da  ueb 

123  Pwy  sy  ben  yn  pasio  byd 
12o  Doe  yn  gyfllybrwydd  y  daw 
120  Y  parlus  ai  hap  oerlwm 

]28  Eurwn  gerdd  o  rann  gwh'dduw 

130  Dconasiws  dyu  nawswylU 

132  Anifir  wrth  iawn  ofyn 

134  O  Ddnw  beth  a  ddaw  i  ben 

136  Mae  gwr  fytli  am  gowir  farn 

137  Gwae  ni  r  beirdd  gan^  air  y  byd 
140  Mae  un  ai  barch  yn  y  byd 

142  Cebyst  a  fo  ir  Cybydd 

(142''  Blin  yw  r  byd  mal  blann  awr  bach 

(142°  Dyn  wyf  dan  glwyd  gronglwyd  grin 

(142»  Och  dduw  ennyd  och  ddynion 

143  Adde  rydwi  ddireidi 

145  Duw  s^  ben  nid  oes  neb  uwch 

147  Weithian  dowch  hi  aeth  /n/  y  dydd 

151-  ILyma  fyd  llwm  o  fedydd 

152  Mae  fFordd  barod  i  rodiaw  Hd'l 

154  Adrodd  Gwir  drwy  dduw  a  gaf 


Arch:  Edm:  Price  a 

D.  Manuel  b 

Gxverftl  v},  Ho:  V'n  c 

Eich:  Vliylip  d 

Gr:  Gruff  e 

L.  G.  Cothi  f 

0.  Gioynedd  g 

J.  Clywedog  h 

ab  Evan  ab  Einion   i 

V  cardiwr  du  k 

0.  Gwi/nedd  I 

Hugh  Lewis  m 

Gr:  Gryg  n 

E.  Tndur  Owen  o 

J.  Phylip  p 

J).  Nanmor  q 

T.  Price  r 

Edw:  ap  Raffe  s 

TV.  Kyn   t 

S.  Tydur  it 

,.  !)  « 

yttion  w 
T.  Prys)  X 

»     )  y 

>,  )    2 

Pees  Ednyfed  a 

Simient  fyehan  b 

D.  Manuel  c 

^olo  Goch  d 

ap  D.  ap  J.  ap  R.    e 

Anon   f 


CrWYDDEU    GOFYN. 

155  jrEsgob  Morgan :  Yr  athro  mawr  wrth  ryni  wyd  S.  Tudur  g 
157  Etlo :  Ond  dedwydd  orau  ffydd  rym  Evan  Tew  h 

1 59  Mr.  Price,  Clyniu :  Y  gwiw  leuad  goleufawr  Ellis  Rowl'd  i 
161       Yr  wylan  fel  yr  alarcli  Rich:  Cynwul  k 

164  O  dduw  gwyn  ddaw  om  genau     Hughab  E.  o  GaerCyrach   I 

165  Rldwlas  :  Yr  aer  niawr  ar  w^r  Meiriou  E.  Tew  brydyddm 
167  Col.  Nannay  :  Y  ILew  glas  hollawl  ei  glod  Rowland  Jones  n 
170  f^yr  TV.  Gr: — Caer  arfon  hen  goflon  gwyr  W.  JLyn  o 
172  Cychod  Gwenyn  :  Pie  gorau  plwy  a  gwerin  Morris  Dwyfach  p 
174      Anoetha  o  dwrn  wneuthym                             „  ,  q 


Cardiff  Manuscript  64, 


275 


176       Y,  gvvyi'  llciin  rbagov  y  llaill 

178  At  }'  pi-ydydd  sydd  'n  ymswyddo  ,  a  hxt  &c, 
b.  Atteb :  Cefais  eich  llythyr  cyfan,  a  ifraethedd 

179  Etto :  Y  gwyr  sydd  a  gias  iddynt 

180  Y  Baidd  iawndrefn  bwrdd  jawndrael 

181  Atteh  :  Y  Bardd  gwyn  ebrwydd  ganiad 
183       Un  dyn  ai  gwyn  ni  ad  gam 
185       Bum  Herod  He  bu  hiraeth 

(ISe**      Wrtb  en\Yi  cyfraith  anael 
(186°      Mae  miwsig  Cuddedig  ddallt 
(186'      Y  mab  ai  glod  y  mhob  gwledd 

187       Fy  awcnydd  fai  anoeth 

190       Y  grymyswalch  gair  Moesen 

192       Gwerfil  wyf  o  gwrr  y  lann 
b.       Y  Hew  gwar  oU  a  gerir 

194       Y  ddau  lonydd  dJa  lawen 

197  J  D'  Elis  Prys  : 

J  ble  yr  af  i  blau  r  wyl 

Y  tri  char  ar  tyich  eiiraid 


200 

201 

203 

205 

(206'' 

(206« 

(206« 


S.  Dafi/dd  a 

„        „       b 

Syr  Rys    c 

S.  Dafydd  d 

IV.  Cynwal  e 

S.  Tudur  f 

Gr:  Tiiraetliog  g 

„  „  ft 

W.  ILyn)    i 

Anon)  It 

R.  ap  ho'l  up  D.)    I 

Edw:  Morrice  m 

W.  TLyn  n 

Gwerfil  o 

TV.  Cyiiwal  p 

0.  Griffith  q 

Rob:  D.  ILoyd  o  Grymlyn  r 
S.  Tudur  s 


Esqwior  Sion  dirion  daith  Rob:  JVynn  person  Gwyddelicern   t 

Gydag  un  a  geidw  gwynedd  T.  Akd  u 

Y  gwr  enwog  i  linwedd  S.  Phylipp  v 

Y  call  wrol  Celhvairus  S.  Tudur)  w 

Y  gwr  enwog  o  rinwedd  S.  Dafydd)  x 

Jr  Z)''  Dqfis  o  fallwyd : 

Y  Defein  glan  dyfn  ei  glod  Hwm:  D.  ah  Evan)  y 

207  /  Row:  Price  :  Y  rhowiogwalch  wr  hygar  .   16(^3  .  S.  Dafydd  z 

209  /  Rich:  Mostyn :  Mao  gwr  mwyn  ar  gwrr  macnol         Anon  a 

210  Moli  rwy  amal  ei  ras  Gr:  D.  ap  Hoicel  b 

211  Yr  hebog  dcwr  bywiog  d6n  Roivlnnd  Vavg/ian  c 
213       Syr  Lewis  Siriol  lawen  W.  ILlyn  d 

215  JLywelyn  ar  IHw  alarch  Ho'l  Reinallt  o 

216  MeddyHo  ddwyf  am  nwyfiant  E.  Vauyhan  ap  J.  ab  Adda    f 

218  Y  Henn  deg  er  llenwi  dyse  S.  Dafydd  g 

219  Os  Mon  yw  ynys  y  mel  S.  Brwynog  h 
221  Ymroi  /n/  drist  mae  meirion  draw  0,  Gwynedd  i 
223  Pwy  yw  r  gwiwddoeth  piau  'r  gwedd  11.  ILoyd  Cynfel  k 
225  Pa  ryw  lais  pur  loew  a  sydd  „  ,,  1 
227  Uydd  da  ir  Hwynog  or  ogof  „  „  m 
229  Y  Hwynog  ar  lliw  anardd 
231  Y  rhynllyd  Iwdwn  rhawnllaes 
233  W.  Hi:  Oes  a  wyr  yn  llwyr  er  nad  Uiii  ,  r  dyrfa      TV.  Ph:  p 


>3  » 

JFoidke  Prys  o 


234  Y  Hew  o  Rug  gar  Haw  r  allt 

235  Pe  suethyd  powys  weithian 


S.  Tudur  q 
0.  Gwynedd   r 

s  2 


276 


Qardiff  Manuscript  €4, 


237 

238 
240 
243 
(244'> 
(244'! 
244= 
245 
246 
248 
250 
252 
254 
257 
259 
2G1 
262 
263 
264 
265^ 


Caccwn  chwerwon  coeg  gan  i  eich  araitb     . 
Cwla  fcddwon  ....  Cloffion  brydycUlioa  &c. 


Anon 


Y  dJaugar  foneddigwaed 

Y  Gwr  iirddol  gwar  wirddysc 

Y  gwareiddfab  gwar  addfwyu 
Awn  a  chlod  fyfyrdod  fawr 
Robert  ab  Rus  daclu.s  don 

Y  dyn  ir  blodaun  daitb 
Di  annerch  ydiw  anael 
Ba  wr  ymhiiis  Abram  lien 

Y  carw  ifangc  arafwyob 

Y  carw  gwycb  or  Caerau  gwin 
Pa  wr  enwog  pur  aiinercb 

Y  Gwalch  rbwydd  dan  gylch 
Pe  da  fai  y  byd  a  fii 
Canaf  i  Ben  meistr  Cannyn 

Y  cerddor  "Jfange  birddoetb 
Myfyrio  b^m  i  fwrw  byd 

Y  gwar  Eryr  goreuraid 

Y  gwir  nod  a  garwn  ni 

Y  Defein  o  dwf  uniawn 


J.  fab  TV.  Gr:  b 

J.  Tudnr  c 

IF.  Phylipp  d 

Rees  Cain)  e 

S.  Tudur)  f 

S.  Phylip  g 

W.  TLyn  h 

Gr:  op  J.  ab  ttn.'ifn   i 

S.  Tydyr  Ti 

W.  TLyn   I 

Simwnt  Vy chart  m 

byddaur  W.  I'hylip  n 

Gr:  up  J.  ap  ttn  V'n  o 

Gr:  Hiraethog  p 

IIo'l  Reinallt  q 

IL'n  ap  Gyttyn  r 

Hugh  Maurice  s 


Marwnadev. 

266  Elizabeth:  Ocb  brydain  awcbbriwadwytb  .  l603  .  S. Phylipp  v 
269  Charles  i :  Och  Gred  ag  angred  o  Gwyn  fV.  Phylip  w 

272       Wiliara  phylib  lem  ffaelwawd  (^J.  Vaughan)  ,v 

274  Alteb :  Y  Gwalch  Euraid  gylcb  ariaii  W.  Phylip  y 

277   Charles  a :  Rbown  ogoniant  moliant  maitb  ,,         „         z 

280  J  Arglmydd  Moioddwy  : 

Croesaw  ^  feirion  gron  /  n  /  Uawn  gras  „         „        a 

281  Charles  ii :  ILwyn  oedd  gynt  Uawen  ddi  g3,s  J.  David  b 
283  Jarll  Penfro :  Poen  y w  adfyd  ponyd  fawr  W.  ILyn  c 
285  J.  Salbri :  Duw  a  roddes  drvvy  weddi  „  „  d 
288  Elto  :  Y  Blaened  heb  lawenydd  S.  Tudur  e 
291  Rob:  Woulke :  Torrwyd  addurn  troed  addysc  VV.  Phylip  f 
293   Ow:  Tudur:  Brydio  i  bum  bryd  beb  wiw  Robin  ddu  g 

295  E.  Maurice:  Mae  cwyn  a  gloes  in  oe-s  ni      Hugh  ap  Cad'r  b 

296  S.  Rydderch,  1^3^:  Troes  Duw  adwytb  trist  ydi    R.  Jones  i 

298  Edw:  Maurice :  Newydd  anedwydd  in  jaith  S.  Dafydd  k 

299  or  Perthi  llwydion :  Wyled  beirdd  eled  y  byd  „  ,,  1 
301  S.  Salsbri:  0  Duw  dad  pa  fyd  ydyw  .9.  Tudur  m 
303  7  /S'''  T.  Williams,  or  Vaenol : 

Byd  tosd  dyll  y  bowyd  bwn  Hugh  Machno  n 

305  Gr:  V'n :  Mai  j(  roeddwn  mawl  rwyddwych  W,  Philip  o 


Cardiff  Manuscript  64,  277 

'308  Syr  0.  Gtm :  Trwra  ar  'ja  yvr  tramwy  r  6d  TV.  Kyn  a 

309  Gr:  Hiraethog  :  Y  Bardd  bach  uwch  beirdd  y  byd  „  „  b 
311  Hugh  Moras  :  Pryddliewch  feirdd  peiaidd  wych  foes  0.  Gr:  c 
314  Etto:  Pererin  wyf  dan  glwyf  gloes  „         ,,        d 

31G  Gr:  Madryn:  Y  Gwr  gwyn  xiwcb  gwar  gwynedd  W.  JL'yn  e 
319       Torrwyd  omperllan  taerwaith  T.  Price  f 

321  Hanibal  Prys :  lietli  a  wnawn  byth  jawn  euyd  „  „  g 
323  Wutilkc  Prys :  f  wjv  a  saif  yr  oes  hou  Gr:  Phylip  h 

325  Price  or  Giler :  Och  ganu  gwlad  och  gan  gledi  Edw:  Morris   i 

329  E.  Evanes,  Tan  y  bwlch : 

Aelli  ^fan  ddiddan  oe.ld  wr  da  wiwlan  S.  Dafydd  h 

330  Etto :  Pa  wylaw  sydd  pa  loes  y  iv  „         „        I 

333   Gr;  iVa/Hiay ;  Troes  duw  uiwl  Trisd  anaele  .  IdH^  „         ,,      m 

337   Gr:  Mn  o  Nannay :  Y  Goiau  glod  ag  aur  gledd        W.  TLyn  n 

SSS*"  Iltigh  Nannay  :  Dyn  Avyf  ar   draetii  dan  for  dryd    R,  Ph:    o 

338"^ Etto:  Tros  fawredd  gwynedd  pob  genau,  Uefed  „       p 

339  Mar:  Tudtn-  A  led  : 

Bwriwyd  un  bavdd  brad  cnbyd  Gr:  ap  J.  ap  ffJn  v'n  q 

'Sil   O.  Wynn  or  Glynn  :  Pwy  or  oes  ne  pa  reswm      D.  Davies  r 

344  Fynhad:  ])yn  wyf  ar  gvvymp  dan  for  gwyllt .  l625.  W,  Ph:   s 

347  Fymam:  Canii  rw^  fi  cwyn  oer  faith     .■  i651  .-  „  t 

349  Fyngwraig  amerch  :  Dyn  afiach  hen  dan  fauch  wyf  ,,         ti 

352  Ediv:  Morris  :  Briw  gofid  braw  a  gefais  Hugh  Morris  v 

So6   fV.  ILyn  :  Och  guddiaw  awch  ag  addysc  Rees  Cain  w 

358  Rob:  Wynn :  O  dduw  6  ne  mor  ddi  nw^  S.  Dafydd  x 

(360''   Y  tirion  lain  nod  dtwrwych  Morus  ap  E.  ab  Einion)  y 

(360''   Y  inab  rhad  yndiob  rhediad  Edw:  vrien)   z 

(360''   Mawr  ydiw  ymwarediad  „         ,,       a 

361  Mab  A7igharad  James  :  I  rocdd  gardd  o  Iraidd  goed       Anon  b 

363  Rob:  TLoyd  Bryn  hir  : 

Och   gri   oer  uwch  gro  irad  Ellis  Rowland  c 

366  Gr:  V'n  o  G.  Gai :  Trdes  Diiw  niwl  trist  anaele       W.  Ph:  A 

369   T.  ILoyd  o  Lan  Vecwyn  : 

Och  fyd  Irwm  och  ofyd  traw  .   t703  .  Ellis  Rowland  e 

372  Marg:  Evans  or  Berth  Lwyd : 

Och  gri  sad  arwa  grocs  sydd  .  112T .  y,  f 

374  J.  D.  0  fron  Wion  :  Trvvni  ag  6er  yw  tramwy  gvvn  „  g 

■376  Clwyfus  afiachus  fy  jechyd,  ballodd  .  I -26  .  S.  D.,  f.  Wion  h 
377  /.  Dafydd:  Och  hir  faith  och  o  oer  fyd  Anon   i 

381  W.  Wynn  or  Wern :  O  dduw  dymma  ddn  dymmor  6.  Gr:  k 
384  Frances   Wynne,  Glynn  Llifon: 

Dymma  in  gwlad  Trawiad  trwm  „         1 

387  Hwm:  ILoyd,   Havod  Espytty : 

Och  angau  dwys  och  ing  dan  Ellis  Rowland  m 

390  Pareh:  Lewis  JLoyd,  plus  du : 

O  Dduw  enwog  dda  unwr  „  »       n 


278  Cq,rdvff'Manu6cHpt  64. 

394  Jr  Eglwys  •  Aneddfawr  saiigctaidd  noddfa  gor  breiniol  a 

(3941'  Edw:  F^oyd  Glas  Vnus  : 

Gwae  ni  beunydd  gan  benyd  W.  JLyn)  b 

(394'^  Jane  Mostyn :  Anwadal  yw  anwydau  „       •>     )  c 

(394'^  Barwn  Owen  :  I  mae  r  gair  am  wr  gwrol  .       0.  Gwynedd)  d 

(394«  Ochneidiaf  gwelaf  mor  galed  Gr:  Philip  e 

(394f  D.  ap  Edm:—JL3.w  dduw  fu   yn  lladd  awen  T.  Aled  f 

(394s  0.  TLwyd :  Gwelwn  hyn  gwael  yw  /ii  /  hoinioes  ■S',  Dafydd  g 

(3941^  *S'.  Tudttr  :  Gwae  fanfeirdd  mewii  gofynfyd  S.  Philipp  h 

(394'  Simtmt  P?t ;  Briw  sy  /  n  /  fais  braw  a  s6n  fydd  „         „         ' 

395  Cath:  Mostyn :  Troes  cur  a  bair  treisio  cAf  W.  Glynn  Ti 

396  Thomas  Mostyn,  hen  : 

Mis  a  wnaeth  im  eisiaii  /  n  /  .  ol  .  ■/.5.55'  .        Sim:    Vychan   I 

399  JFoidk  Salsbri  :  Pa  goel  fydd  pa  gelfyddyd  Edw:  ap  Raphe  m 
401  M'\  Mostyn:  Da  anfono  duw/u/  fynych  .  7576  .  W.  ILyn  n 
403  Barivn  0. — ILawen  gan  herwyr  byrr  bara  Gr:  Hiraethog  o 
(404''    Gofyn  1  iwi  drvvy  gyfarch  Morgan  fab  Hugh  Lewis  p 

(404'=  J.  Ph.  1120  :  Oer  synnais  er  S.  Enuyd  Evan  ILoyd  q 

(404^  Meyrick  Nannay  :  Mawr  fu  r  cri  am  y  tii  bad  G.  or  Glyn  r 
404^  JRich:  Ph: — Cwympodd  torrodd  coed  terwen  .  764/  .  W.  Ph:  s 
404''  Gr:  Glynu  or   Gtonfryn  :  lessu  ne  I  ras  ai  uawdtl  S.  Ph:    t 


MISCELLANEOUS  SUBJECTS. 

406  jf  Dduw  :  Mjfyrio  wrth  rodio  rwyf  D.  JLoyd  0  Ddvl  Obran  u 
409       I)y  di  r  byd  od  wyd  ar  benn  Hum:  D.  ab  Evan  v 

411  /  Gr:  Vn,  Cars  y  G.—Tri  oedd  hael  frwy  dda  lielynt  S.  D.  w 
413  7  W.   Vychann,   Cors  y  Gedol 

Y  Hew  anwyl  llawenvvych  .  1108  .  Gr:  Parry  x 

41G  f  v},    W.    ^^n  :  I  niae  acres  y  Meirion     .  ?76'7  .           Anon  y 

417  //•   Gwynt:  Y  Gwynt  or  deau  gyntedd             Hugh  lioberts  z 

420  Tydi  r  Gwynt  Tad  Eira'g  6d  Mred:  ap  Reea  a 

421  Creadur  cadarii  beb  gig  &c.  D.  ap  G.  ne  Taliessin]  b 

422  Diiw  r  merawdwr  Creawdwr  cred  Hugh  Roberts  c 

423  Fy  mbwrs  melfed  fy  mherson  Philip  Etnlyn  d 
426  Civjypan  brych  :  Att  aur  bren  tynna  cm  bro  {Rich:  Ph:)  e 
428  Nos  da  yt  win  os  doti  wyr  S.  Phylip  f 
431  Yr  Hobi  ddiharebwyd  S.  Mowddioy  g 
433  Tydi  r  baidd  wyt  awdwr  byd                                 6'.  Phylip  b 

436  Duw  a  weryd  ^f  wirion  Gr:  ap  J.  ap  On  v'n   i 

437  /'•  Gylynen:  Cenais  wawd  canos  i  wydd  J.  Tudur  k 
439  Eh<>w  dew  gym  rho  duw  Garnedd  [IL'n]  R.  G.  or  yrri  1 
441  Y  ferch  weun  y  f u  i-  ycbwaneg  T.  Alcd  m 
444  Penselvania:  Aed  anncrch  drasercb  drwsiad  .  1T02  .  n 

Huw  Gr;  o  Lwyn  y  brain 


Cardiff  Manuscript  64. 


srff 


?Ed)ii:  Prijs  a 
Hugh  Arioystl  b 

E.   Gr:  Ida   c 
S.    Tiidicr  d 


S.  D.  Lacs  f 


446b       Rhai  a  gar  yu  rhagorawl 

446*       Y  crair  uwch  lawr  glwydiair  gled 

446«  J  H.  Machno  : 

Hwi-e  Huw  hwre  liirwen  aeth  yniuitli 

(446''  Elizabeth :  With  dJarllain  coelfain  celfydd 

(446'       Cam  rwyf  cywir  racn 

447  Rob:   TVynn,   BodysgaUen  .  l680  . 
Gwr  oedd  hael  gwraidd  helynt 

449       Y  Beirdd  a  fynuan  cu  bod  Gr:  ap  J.  ap  tin  v'ti  g 

451  Y  Beirdd  heirdd  beraidd  hirddawn  S.  Mowddtvy  h 

452  Gogan  Saeson :  Dauthym  ddydd  sul  diwaethaf     L.  G.  Cothi   i 

453  fr  Cryd :  Gwae  fardd  claf  gyf wrdd  clefyd  S.  Ph.   k 
455  Etto :  Ban  na  wnu  heb  wea  enyd        Morys  ap  J.  ap  Einion    ' 

457  jfr  ddanoedd :  Gwae  Gwae  fi  gwag  yw  f'awen   Hugh  Arwystl  m 

458  Y  misoedd  ar  arwyddion  : 

lonawr  a  Chwefrawr  dau  chwefrwr  D.  Nanmor  « 

459  Dwedaur  docthion  gyut  am  Adda  &c.  o 


MOLIANT  UERCHED. 

Gr:  Fhylip  p 

T.  Price  q 

T.  Aled  r 

D.  Kanmor   s 

(  JL.  Gr:  ap  M.  hen)    t 

Rich:  Phijlip  u 


460  Digus  wyf  nid  agos  jfach 

462  Duw  oes  arwydd  dy  sorri 

464  Gwae  fi  Cedwais  gof  cadarn 

465  Biin  yw  byder  o  weryd 
46  5  ILyma  Haf  ILwni  i  boewfardd 
468  Dyii  wyf  er  doe  /  n  /  i  ofyd 

470  Bwriadais  fry  briwdwys  fron 

47 1  Cur  sy  fowr  :  Cerais  y  ferch 

472  Cefais  uq  Cofu3  wener 

473  Dj»Q  wy  yn  cerdded  y  n6s 

474  Y  luu  uchcl  o  fonedd 
476  Y  duwiesau  Dewisawl 
478  Y  ngwynedd  mae  niweddi 

480  Pa  ddyn  dduw  gwynn  tremyn  trweh 
482  Cwrs  ynfyd  cerais  un  ferch 

481  Am  wawr  Ian  rwy  mor  lew 

485  Ba  ynnill  o  bai  anneroh 

486  Y  fun  deg  o  f6n  hyd  fA 

488  O  Dduw  ond  trist  oedd  nad  rhjM 

489  Mwyfwy  son  mae  fy  swUt 

minnaii  /  n  /  rhwym  meinwen  ai  rhoes 

490  O  cherais  o  bur  ais  a  briw ,  dolurfawr 

491  CeJsio  un  or  cusauaii     .... 
a  garwn  a  fynnwii  fyth 

492  Mor  lesol  fu  r  nos  felysiii 


Anon  V 

JV.   Cymval  to 

Gr:  Hiraethog  x 

D.  ap  Edmuiit  y 

Anon  a 

S.  Phylipp  a 

D.  JLoyd  b 

Anon  c 

„      d 
Gr:  ap  E.  ap  tin  V'n  e 

>>  »  ^ 

J)  )j  S 

h 


D.  ap  Edmimt 

Anon  k 

1 
D.  ap  Edmund 
Bedo  Aurdrem  m 


280 


Ga,rdiff  Manuscript  64. 


493 

Hawdd  fyd  ir  iios  oedd  fydavvl    j 

Rob;  ap  Ho' lap  Morgan  a 

495 

Y  iun  oraii  Uyn  ei  Haw 

Si-  D.  Owen  b 

496 

Nid  syndod  gorfod  ag  aurferch,  ymadel                        Anon   c 

497 

Mae  haul  ag  fel  dyma  hi 

D.  Gorllech  d 

498 

Yr  Eos  deg  aeies  dail 

Rees  Cain  e 

500 

Cwrs  ifaugc  cerais  hoywferch 

Evan  ap  Rees  f 

501 

Y  forwyn  wych  ar  fron  wen 

S.  Tudur  g 

502 

Y  ferch  ar  ael  winau  fain 

Evan  Dyfi  h 

503 

Gofal  am  ddal  meddyliau 

Anon  i 

504 

Y  ferch  wedi  r  glod  a  fii 

„       k 

500 

Y  ddyn  fach  a  wyn  galchwyd 

Gr:  ap  E.  ap  R.'n  v'n    I 

507 

Mae  cui'  y  mhob  cwrr  im  hais 

•,             „          m 

508'^ 

Y  lloei'  fr  gorlliwr  Eira 

31atheio  Bronnffild  n 

508= 

Y  wawr  addwyu  Iraiddwych 

Anon  0 

508'i 

Rhanu  trais  inawr  hwynt  o  wres 

inaith             0.  Gwgnedd  p 

509 

Cerais  i'uu  fwyn  i  hwyneb 

S.  Tudur  q 

510 

Mi  gefais  irarai  gyfoeth 

Roger  Cyffin  r 

512 

Rhai  or  g'wt'r  rliy  orwag  wedd 

0.  Gwyuedd  s 

514 

Cerais  ennyd  cwrs  annawdd 

Simivnl   Vaughun   t 

(516''* 

Tramwyais  holl  trimis  liaf 

Anon)  u 

(ii. 

Ai  gwir  fed  gwewyr  yn  Pais 

D.  ap  Gwilim)  v 

(516'' 

Nos  da  I  Loisiad  ystlyswyii 

S.  Tudur)  w 

(olG" 

Cerais  feinir  Cwrs  f'anap 

T.  Prys)  X 

6l6f 

Y  fun  eglur  fwnyglwen 

Deio  Ysgolhuig  y 

5168 

Y  gwr  tawel  cynholfawr 

D.  TLoyd  ysgolhaig   z 

517 

Doethym  i  dclinas  dethol 

D.  ap  Gwilim  a 

517" 

Fel  I  rooildwii  gwyddwn  gel 

.,       b 

517'= 

Gwae  r  uu  dyn  beb  gowraindab 

S.  Tudur  c 

518 

Trafailiais  serch  trafel  syuii 

D.  ILoyd  d 

520 

Y  fun  (leg  wcdd  fain  dw  gwycli 

Anon  e 

521 

A  gai  r  ferch   a  gara  fi     .     .     .. 

f 

1  guddio  dyn  deg  addwyu 

D.  ah  Edmunt 

623 

Dydd  da  ir  fwyna  ar  fii 

Gr:  ap  E.  ap  E.'n  V'n  g 

524 

Cefais  gan  ddyn  gwrtais  gall 

Anon  h 

626 

Ar  fin  Gwen  eurfain  gu 

,.      i 

527 

Y  forwyn  fwyn  gwae  fron  fais 

W.  myn  k 

628 

Mae  11  wyn  a  llii  iw  anerch 

S.Phylipp   1 

630 

Fy  rliiiuu  won  hir  jawn  wallt 

»•         >,      m 

6'i2 

ILoer  gain  lliw  eira  gweynydd 

»         „        u 

531 

Y  feinir  ar  aiir  faneg 

Anon  0 

535 

Gwen  dynion  ganaid  anna 

,.       P 

"  Lljma  Gwddau  a  gjmrais  allan  o  Esgrifcn  iiii  Mr,  John  Prichard  Eghvyswr  o 
ynuf  fon  yr  liwri  a  EsgiifL'iiasau  ei  Ljfr  1653  allan  o  Lyfr  uu  Hobcrt  ab  Hugh  ah 
Ifan  lib  Sioii  Brwynng  {i.e.  pp.  516''-516'-';. 


Cardiff  Manuscript  64. 


2Hi 


o37       Y  fuQ  wriog  fiiin  jrwych 
538       Seicli  a  roes  ar  cliwacr  Esjllt 
.')40       Y  fiin  iraidd  fain  ora 

542  Y  f^n  ifangc  fwyn  ofeg 

543  Rliyfodd  iawn  iliiwfbdd  annereli 

544  Cerais  yn  fab  cwrs  lawn  foes 

546  Y  ILoer  hael  a  Uiw  r  Ijeli 

547  Y'  ddyn  faia  ni  ddaw  /  n  /  f y  61 

548  Duw  /  n  /  ihwydd  i  wr  diwair  lion 

550  Jr  Ddylluan :  G\vnn  wneylliyd  aGwen  neitliiwr 

551  Elto :  Y  ddylluan  Ian   liwnos 

552  Elto:  Eiawen  nos  laii  lluniais  oed 

554  Elto ;  Yn  rliyw  dwyn  yn  rliedyna 

555  Dydd  da  ^d  fercli  fainsercb  todd 
55()       Y  ceiiiog  bran  av  clog  briih 

558  Adailiais  dy  ivy  ar  fryn 

559  Y  fCai  ar  Iiid  fanaur  w^ch 

560  Gwell  i  liu  a  gyll  annerch 
562       Nos  da  iv  ferch  oncst  fu 

563,  582  I  mae  dan  f'ais  ais  ysig 
564       Y  ifn  ar  Uiw  ewyn  Hi 

Y  fyn  a  gaid  fwyna  gwe<ld 

Y  ferch  deg  I  gwedd  meddyn 
Siwrneiais   er  yn  ]feangc 
Fy  uewisol  fynwes  aur 
Gwae  wr  a  wnae  gaer  ue  Aval 
A  wyddant  hwy  pwy  cm  pwynt 

Y  fyn  a  all  a  fynno 
Yn  siampal  hir  ofal  rlioed 
Rhiain  gwr  hen  a  garaf 
Bid  hyder  or  byd  hydol 
Tir  y  Glynn  lie  bo  tew  r  gwlith 

Y  fyn  ai  hawdd  im  fyw  /  n  /  hir 
Carii  dyn  Ifangc  arab 

Y  ferch  fwya  gara  fi 
Olwen  gulael  Ian  galon 
Gofalii  heb  dj  heb  dal 
Cerais  ddyn  Ifangc  araf 
Mae  gair  I  mi  o  garii 
Dydd  da  yd  ferch  did  aur  fawr 
Ow  r  olau  wen  aur  loweth 
Cerais  loewlocr  crys  lili 

Y  ddyn  fwyn  oedd  ddoc  /  n  /  f'anereh 


565 

566 

567 

569 

570 

572 

b. 

573 

(5741^ 

(574-= 

(574'' 

575 

576 

577 

678 

579 

581 

683 

584 

585 

b. 

.586 


JF.  S.  Evan  a 
T.  A  led  b 

»  !>  '^ 

Anon  d 

„       e 

E.  ILoydap  Hugh  f 

Syppyn  Cyfeiliog  g 

Anon  h 

Robin  Dyfi   i 

S.  Tudiir  k 

»       "       '■ 

Gr:  Lcia  m 

Lewis  Mcnai  n 

T.  Prys  0 

S.  Tudur  p 

Gronw  ddil  q 

IV.  Cynioal   r 

Evan  o  Dewhvyn   s 

S.  Tudur   t 

Gr:  ab  E.  ab  ff.'n  V'n  u 

Bedo  Atirdretn  v 

J.  Cerry  w 

S''  0.  Gtm  X 

S.  Phylipp  y 

S.  Tudur  z 

T.  A  led  a 

Eedo  Brwynllus  b 

»  »,  c 

Ation  d 

I),  ab  Edinunt)  e 

„      )   f 

IV.  HJjn  g 

Bedo  Aurdrem  h 

Tudur  A  led  i 

T.  A  led  k 

S.  Brtvynog   1 

r.  Aledm 

J.  Dyfi  n 

Evan  Delyniwr  o 

J.  Tudur  p 

Simwnt  V'n  q 

J)         )j     r 
lices  Cain   s 


282'  Cardiff  Manuscript  64. 

588  Doe  I  gwelais  dog  wiwloer  R.  Phylip  a 

589  Breycklwydiwr  go  biydd  ydwj^  Anon  b 

590  Y  fyn  wj^l  j'w  fy  nolur  Bedo  Brwynllus  c 

591  Medra  am  pwyll  mydr  om  pen  T.  Aled  d 

592  Blin  y\v  yr  hynt  helynt  lij^dd  L.  G.  Cothi  e 

593  Y  forwyn  deg  eiriaii  dal  S.  Phylipp  f 

594  Y  ferch  jrwedd  farchwiiol  Anon  g 
695  Dwys  ira  son  nad  oes  im  serch  G1:m  ah  E.  hen  h 
598  Y  gaugen  jrwen  aiirwallt                                 Rich:  Phylipp    i 

Dafydd  ah  Gwillim 

ceo  Y  reiliog  serchog  i  son  h 

b.  Doe  r  ocddwn  duoer  eiddyl  / 

602  Duw  th  feiidigo  ferch  sercliog  m 

603  Dydd  da,  fy  rliiain  fninwcn  h 

604  Y  ddyn  niegis  gwenn  or  ddol  o 

605  Neitliiwr  hyno  a  wneitiiym  p 

606  Hoew  dfig  riaiu  am  hydai  q 

607  Cerais  ferch  ful  gwr  serchog  r 
b.  Y  llwyu  bedw  di   anedwydd  s 

608  Moes  Im  gusan  ag  anerch  t 
h.  Oed  am  rhiain  addfaindeg  u 

610  Fel  i  loeddwn  fiiwl  rwydda  v 

fill  Gwae  fardd  a  fae  gyfa  i  orn  to 

b.  C'wrs  digel  curais  degaii  x 

613  Mac  gair  i  mi  o  garlad  y 

614  A  mi  /  n  /  glaf  er  mwyn  gloewfereh  z 
6)6  Tail'  Gwragedd  aii  gwedd  fal  gwawu  a 

617  Annerch  nag  annerch  genad  b 

618  Ifan  lor  gwawd  am  gwiwdad     ....  c 
ymnia  /  n  /  fy  myvv  am  fy  mwyd 

619  Ni  plicidiaf  a  Morfydd  holl  adain  :  fordi  &c.  d 

620  7  abdd  Enlli:  Dafydd  o  ddyffryn   Dyfi                      (a  fragment)   e 
(620i»  'i  ferch  or  fynachlog  faen  f 

(ii.  Celynlhvyn  cyfliw  lawnllwytii  g 

(620°  Mae  doliir  drwg  im  dal   draw  h 

(eaO''  Mar:  Stjr  O.  Gl'm  :  Milain  o  dduw  mil  a\  j  n  I  ddig  i 

(62U'  Fel  I  rocddwn  ywyddwn  ged                                       E.  Tudur  Owen    k 

(620^  Y  ferch  wnaeth  waew  dan  f'ais  1 

(6208  A  ILodnais  wybr  or  brafiaf  m 

(620''  Tri  pliorihor  digyfor  dig  n 

(620'  Trwsiaf  gcrdd  fel  wttresydd  o 

(ii.  Mae  ci  geuit  t.i  Ifan  tew  ,  min  gerwin  &c.  p 

621  Englynion  :  O  ofvnhau  /n/  fy  nhyb  &c.  q 

622  Nid  allaf  nid  af  o  d^  r 
622''  Ifor  ydoedd  aFrad  aur  s 
6'22<'  Da  1  llyniwyd   dull  lawnaf  t 

623  Y  fyn  well  ei  Uyn  ai  Uiw  u 
6231'  Morfydd  ferch  )erwertb  gerth  gain  v 

ii.  Dydd  da  yt  rliagor  forwyn  w 

623°  Ceisio  yn  lew  licb  dewi  x 

623^  Gyd   ag  lair   i  gud  gam  y 

623'  y  feiol  av  riw   f«a  z 

623t'  Enylynion :  Duw  nm  gwnacth  ar  draeth  gwir  dvi  &c.  aa 


Cardiff  Manuscripi  64. 


283 


624 

6241' 

624" 


625 


625^ 

627 

629 

632 

634 

635 

637 

638 

640 

642 

644 

647 

649 

651 

654 

656 

658 

659 
660 
662 
664 
667 
668 
670 
672 
674 
676 
677 
678 
680 
682 


Nos  da  ir  fenws   dawel 
Cywyddaii   twf  cu  wiwddooth 

Gwawr  Brydain  a  gar  brodur     ,     . 
Ag  ar  Hall  agor  y  llys 

Gwrid   mawr  gaiiad   morw}!!     .     . 
Ag  UD  o  hyn  Gwen  yw  hi 

Caru  I'wy  Is  cwrr  yr  allt     .     .     . 
Oae  da  rhawg  pe  caid  ai  rhoes 
Hawdd  fyd   ir  ddyhyddai  fail     .     . 
Hi  iii  fynn  hyn  a  fynnwn 

VMDDIDD-4NI0X 

Oes  yn  y  byd  Iso  un  barth  .  . 
Dowaid  wir  ai  da  dy  waith  .  . 
Yinai  steddfa  nes  dyddfarn 

Y  cVw  dii  muse  coed  a  mel 

/.  Ji.  I'll. — Tramwyaf  att.  rym  awcn 

I  niae  unllys  y  mhenllyn 

Mae  Gyttyn  or  Glynn  yn  gla 

Gwae  a  gynhaliodd  I  gyd 

Cariad  merched  am  oyriai 


a 
b 


D.  ah  Edinunt 


f 


0.  Gwynedd 

fV.  ILyn  h 
Ric:  Cynical   i 
Hie:  Phijlip  k 
Si/r  Kys   I 
ditto  r  Glyii  m 
S''  D.  Trefor  n 
J  Syr  Rob:  0. — Wrth  eilio  mudr  Liitli  hwyliis    H.  Machno  o 


Atteb :  Syr  Dafydd  saer  wawd  afiaeth 
Etto :   Yr  evvyrth  mawr  el  riiad 
Etto  :  Nattur  daer  un  na  diriaid 
Etlo :  Dau^\'l•  ac  ynfyd  awen 
Nannay  :  Oes  diareb  a  'sdyriais 
Atteb  :   Y  gynfigen  gwan  fagiad 

Yr  hen  iaitli  eiriau  hynawd 
Atteb:  Hen  laith  ydwyf  niihiedig 

Drwg  yw  clod  glain  wrihod  gwledd       Syr  Rich:  Griffith  x 

ficcar  Woccing  cjam  uc  LVti  ab  GiDillim  ap  lieece 


Ed  III:  Prys  p 

Hugh  Machno  q 

Edm:  Prya  r 

JI.  Machno   s 

S.  Phylip   t 

Ric:  Phylip  u 

S.  Dafydd  V 

Edw:  Morrus  w 


Y  fferi  fawr  I  ffair  fon 

Y  Biog  oediog  adain 

Y  Biog  Rowiog  Reiol 

Yr  edn  bliu  ar  adn  flaenwen 

Y  Bi  wrth  fol  y  berth  fwyn 

Y  cyw  call  ddadl  cycyll  ddli 
Nos  da  Ir  fraith  glog  Biogen 
Pa  un  liw  y  pen  loyn 

Y  Bi  goeglais  bigawglem 

Y  Biog  siariadog  swydd 
Yr  wylan  deg  ar  Ian  dwr 
Sion  phylib  sy  n  hoff  ahucli 

Atteb:  Fewyrth  ILwyd  f'atliro  ILiwdeg 
Caer  Gai:  l)mv  a  roc  mawr  dyraii  main 


A''  I).  Trefor  y 

"  Pa  walk  pwy  "  z 

S.  Tudur  a 

J.  Phylip  b 

S.  Tudur  c 

S.  Phylip  d 

J.  Tudur  e 

II         )i     I 

II  15       g 

S.  Phylip  h 

II         II       1 

S.  D.  Sienhin  k 

J.  Phylip    1 

O.Gwyneddta 


284  Cardiff  Manuscript  6'4, 

(J83  At(eb  :  Y  TL^s  gwydr  lliaws  gadarn  W.  JT^yn  a 

G85  Etlo  :  Owain  liwalch  an  aurai  0.  Gwi/nedd  b 

687  Etto  :  Y  Hew  deg  maes  lliwdeg  main  fV.  ILijn    c 

688  Etto:  Aral  lawn  Aw  gwawd  y  mlaen  gw_^r  0.  Gwi/nedd  d 
690  Etto  :  Gwir  yn  wir  nis  gwyra  neb  IV.  TLyn  e 

692  Daii  belh  a  red  di-wy  r  gwledydd  Gytto  r   Glynn  f 

693  Alteb :  Silin  ath  gadwo  Sv  Boned  Tudttr  Penllyn  g 

694  Etto:  Diwedd  lien  yw  i-  fargen  fail  Gytto  r  Glynn  h 

696  Englynion  ir  Cybydd :  Nid  da  bagio  da  bob  dydd  &c.  i 

697  Yr  I'hyr  :  Yr  Eryr  is  yr  yrl  T.  Prys  k 
699  Atteb  :  Thomas  wnias  awenwerdd  Edm:  Prys  I 
701  Etto :  Y  crH  argel  cryfangawg  <S'.  Phylip  m 
703  Etto:  DuTT  j  n  /  rhwydd  Edu  rbydda  ydwyd  Rich:  Phylip  n 
705   Etto  :  Y'r  eryr  braise  ar  warr  bvon                       0.  Gwynedd  o 

707  Etto :  Y  Capten  Uawen  llewaidd  Evan  Tew  brydydd  p 

708  Etto :  Yr  Eryr  mawr  ei  wryd  Hugh  Machno  q 
710  Etto:  Ami  /n/  tramwy  mewn  trymoedd  ./.  Tudtir  r 
712  Etto:  Hois  dair  gwaith  hob  faith  hiiibawb         Robert  Evans  s 

(7l4iJ  Etto:  Mac  trefn  ar  bob  matter  oil  Edm:  Price)    t 

(715  Y  mab  ai  glod  y  mhob  gwledd  R.  ap  Ho' I  up  D.)  u 

715<=  Dyn  wy  yn  aros  dan  w^dd  T.  Prys  v 

716  Y  swi  bach  fynai  I  bod  ,^      „    to 

718  Y  Haw  a  dorodd  y  llwyu  „       „     x 

(719  Pa  ryw  ddialedd  prydd  ddolur  „       „)y 

(.ii.  Duw  na  welwn  dan  elor  „       „  )  z 

[.Hi.  Y  fwyalcheu  dan  fylclioed  ,,       „  )  a 

(719c  IFarwc'l  fyn  hoff  reiol  faith  „       „  )b 

(719''  Y  ceirw  sy  fawr  cii  cariad  „       „   )  e 

719c  Rhyfedd  yw'r  byd  Ho  rhifyut  „       „  )d 

721  Gog  an  i  Fred:   TVyn: 

Dowch  bob  dyu  I  lyn  y  leui   ,  iinau  Anon  e 

722  Gogan  i  S.   Rogers:  Gan  S.  mae  safn  wedi  gnfnio  „       f 
•723       Y  wlad  ffcrf  olyd  a  phwys                                         TV.  Kyn  g 

725  I  ofya  Cwricgl:  Ystod  hir  wastad  hoewrym     3Ired:  ap  Rees  h 

726  Attcb  :  Dihareb  wir  o  liirynt  Ifan  v'n  ab  I.  ub  Adda  i 

727  Mar:  S.  Ph: — llir  im  draw  gar  llaw'r  Han  Gr:  Phylip  k 

728  Etto:  Khodd  dduw  gwynn  yw  rhwydd  ganu  Edm:  Prys  1 
730       Ciedaf  y  nuw  cu  radawl  „         „      m 

732  Yr  udcorn  ddiweddaf :  Elias  gynt  aurles  goedd  Anon  n 

733  Y  ILwyn  mesiir  llin  Moescn  PV.  lEyn  o 

735   7  B.  ILoyd  ap  William  o  Beniarth 

Mac  ar  wyneb  meirionydd  y  Person  Owen  p 

737  Gwciliiiu  rwyf  gwaith  arafyn  W.  TLijn  q 

738  Beth  am  pair  yn  ddiwairiach  Kedo  Aurdrem   r 


Cardiff  Manuscripts  64-65.  285 

739  Mar:  W.  Vaughan  o  fmr.heiniog 

Oen  dduw  naJ  attebwch  ddim  Hugh  Colhvi/n  a 

741  J  D.JL.  0  Beniarth  :  Gwnaetli  dinv  ogoniant  daiar      TV.  Liyn  b 

743  Fy  ngwinaufarch  fwng  nwjfus  H.  Tudnr  c 

744  Henffyoh  well  enw  hofF  a  chu  S.  Phylip  d 
74G  Gwyn  ei  fyd  ag  o  }awn  fodd  „  „  e 
746''  Achwynaf  mae  trachinob  T.  Prijs  f 
746^'      Y  fyn  iraidd  fwyn  ara  „         ,.  g 

747  Mae  Pachwyu  am  fy  iechyd  „  ,j  A 
747''  Gwacl  yw  mab  goelio  merch  Anon  i 
747'  Y  wenol  deg  anwyl  doa  T.  Prrjs  k 
747'  Glain  gwiw  arwydd,  Glan  gairwir  O.  Gwgncdd  I 
747°  Dwys  im  son  nad  oes  yin  sni-ch  Gtm  ah  Ifnn  hen  m 
747''  Dal  neitliiwr  delw  a  wnenthym  D.  G.  n 

747s,  715''  Dee  clowais  mi  goisiais  gel  D.  ap  G.  o 

748  Baricn  O. — I  mae  r  gair  am  wr  gwrol  0.  Gwynedd  p 

750  Da  ar  feirdd  a  dcwr  a  fu  Madoc  Bcnfras  q 

751  Bryd  1623:  Cyn  del  ibyfel  daw  rbyfeddod,  or  inor    Bo:  Ddu  r 

752  Mar:  Edw:  Boioland:  Disgynodd  dewis  gaiiiad     ,S'.  D.  T.aes    s 

753  Ma7-:  Capten  S.  Wynn  Salsbri  o  Rug  .1611  . 

Beth  yw  Gwr  byth  a  gerir  E.  IL'd  Jeff'ray  {i  was)   t 

ISil  Mar:  Anne  gwraig  Gr:  Nannay  .  16^7  . 

Cenedl  foneddig  Gwynedd  S.  Dafydd  u 

760  Mar:  T.  Olifer  .  l6og  . 

Doe  I  galwodd  duw  geli  Edw:firien  v 

762  Mar:  Hum:  Puwe :  Path  rhyfedd  yw  mawredd  maitli  J.  0.  w 

763  _7  iiow:  Puwe  :  Y  carw  o  ryw  car  yr  leirll  Ed:  firien  x 

766  J  Ednyfed  Griffith  o  Wydd  gwion 

Y  dyn  Ir  da  lawn  ei  wraidd  Anoti  y 

767  The  Pedigrees  of  Queen  Elizabetli,  the  xv  Tribes,  Henry  v, 
Maelgwn  Gwynedd  andancient "  British  Kings,"  the  Gwehelyth  of  the 
Principalities  of  the  Vaughan  family,  and  of  many  Mothers  &c. 

785  Breuddwyd  S.  Tudur  :  Am  fi  noswaith  or  gaua  z 


MS.  65  =  Bonsall  MS.  3.  Poetry  by  various  autliors.  Paper; 
15^  X  5|  inches  ;  172  pages,  of  which  many  are  repaired  ;  in  several 
hands — after  1684  ;  newly  bound  in  quarter  morocco. 

1  Mar:  Charles  :  ILwyn  oedd  gynt  llawen  ddigas  imperfect  J.  D.  a 
3  Y  grog  waredog  o  riw  dymeircli[ion]  Gr:  ap  J.  ap  ttn  V'n  b 
6       Clowch  adroedd  ar  goedd  ond  gweddawl     ....  c 

^r  rhwygwr  bythol  oer  hagar  bethau  J.  David 

9       Mae  gwr  mwyn  ar  gwrr  maenol     ....  d 

oi  fodd  i  fyd  rhodd  y  rhawg  ^S".  Roger 

11   Mar:  D.  ap  Edm: — ILaw  ddu\Y  fu'u  lladd  awen        T,  AU'd  e 


286  GarclZff' Manuscript'  65, 

13  Mar:  T.   Aled : 

Bwriwyd  unbarckl  bi'awd  cnb)'d  Gr:  ap  J.  ap  Un  V'n  a 

15  Mar:  R.  Nanmor :  O  Jessu  vyth  eissie  vardd        Lewis  Mon  b 

17  Mar:  D.  ap  Edin: — Dayar  su  gau  dros  y  gerdd       „         „       c 

18  Mar:  T.  Aled:  Dyn  ymddifad  heb  dad  wyf  „         „      d 

20  Mar:  Euan  Euans  o  Dan  y  bwlch.  .  16§2  . 

Aeth  ifan  ddiddan  oedd  wt  //  da  wiwlan  S.  Dafydd  c 

21  Elto :  Pa  wylavv  ssydd  pa  loes  yw  „         „     / 

23  Mar:  S.  ssalbury  o  rug  : 

Beth  yw  gwr  bath  a  gerir  E.  IL'd  Jeffrey  g 

26  Mar:  plant  R.  ap  gr:  ap  Ph.  ap  Madog  gloddaith 

Sorri   ddiiw  yn  pensaer  yddwyd  h 

Robin  ddu  ap  Jengcin  bledrydd 

28  Fy  nghefnder  wr  per  air  piirwych  Iwyswedd     S.  Dafydd  i 

29  Henaint  anghowraict  a  liiraeth  a  ffoen  D.  ap  G.  k 

30  Troes  duw  n  fawr  Trvvstan  wyfi  Givilim  ab  ifan  hen   I 

31  Mae  beiddiw  ym  wahoddion  Gutlo  /rj  glynnm 

32  Sain  Cristoffr  a  fu  n  offrwm  „         „         n 

34  Kerais  dd^n  fwyu  i  hwyneb  S.  tudur  o 
b.  Tart  y  bwlch  yn  meirionydd :  Hob:  ap  ^.  ap  Rob:  &c.              p 

35  Doetbym  y  dydd  diwaethaf  S.  Tudur  tj 

36  Mi  gysgaf  fy  naf  yn  awr  dawn  dedwydd  &c.   .S'.  Dafydd  r 

b.  J  S,  Dafydd  pan  oedd  ynghefnbodig  affrydydd  arall 

yn  dyfod  heibio  wrth  wlana  : 

S.  I),  dedwydd  y  deuda  d;^  fod  H.  Cadwaladr  s 

c.  Atteb:  y  fendith  fel  gwlith  ar  ol  gbiw  //  teilwng       J.Dd.    I 

37  Gwae  r  undyn  heb  gowreindab  ,S.   Tudur  n 
b.  -     Mae  son  y  talem  i  r  siott  „         „     « 

38  Jr  Gegin  newydd  ynghefnbodig 

Yr  adeilad  sad  sy  odiaeth  sylfaen 

b.  J  Rob:  wynn  :  Y  llenn  deg  yn  llenwi  dysg 

39  Duw  dad  yn  eeidwad  oen  cadarn  brynwr 

40  Y  Icarw  ifaugc  arafwych 
42       Gidac  un  a  geidw  gwynedd 

44  Dewrder  rhoed  i  wrda  rhawg 

45  Y  Call  wrawl  Cellweirys     .... 
i  dro  yr  abad  roi  r  ebol 

47       Gwae  ni  r  beirdd  gann  air  y  byd 

49      Y  dyn  a  ssigwyd  i  au 

51  Atteb:  Dafydd  fab  di  fudd  fodd 

53  Wrth  edrych  galarnych  gael 

54  _7  -E'^'w  wynn  or  glynn  :  Y  gwr  enwog  o  rinwedd  S.  Dafydd  h 
66  Mar:  S.  Salbri  o  Rug  :  O  duw  dad  pa  fyd  ydy  w  S.  Tudur  i 
58  jfr  ditoiay* :  Morpelus  danghosvvr  y  breuddwydion       Anon  k 

*  "  A  gefais  i  o  law  llbissiart  ap  Sion  o  Ian  gynhafal." 


S.  Dafydd 

w 

11         » 

X 

S.  Tudur 

y 

2 

T.  Aled 

a 

»     » 

b 

S.  Tydder 

»         » 
D.  ap  Edm'd 

Cutlo  r  glynn 
Gtm  ap  Sefnyn 

c 

d 
e 
f 
g 

Cardiff  Manuscript  65^  287 

59  Ow  r  oleuwen  aur  lowetli     ....  a 
ow  dewis  fi  od  ous  fodd                             Simwrit  Vaughau 

h.       Kerais  loywloer  ki-j-s  lili     ....  b 

kael  y  wen  fun  ka\<j  yn  faith  Simwnt  Vuilghan 

60  J  archiagon  C.fyrddin,  Y  gwr  llenn  dwg  Jeirll  yn  dol  .  .  .   c 

o  da  i  adwedd  da  ydyw  Gr:  ap  J.  ap  tin  vac/ian 

62  Da  ar  feirdd  a  devvi'  a  fii  Mad:  Benfras  d 

63  Nid  dwrdiaw  lie  daw  Uiw  dydd  L.  G.  Kothi   e 

64  Drwg  yw  klod  glain  wrthod  gwledd    Syr  Rhissiart  Cniff  f 
bicar  wohing  ne  Hn  ap  gl'm  ap  R.  medd  Rhiss:  ap  S.  o  L.gjnhafal 

65  lie  doe  angall  adengair  /  lliniei'  i  gall  haner  gair  y 

66  Tydi  r  gwynt  tad  eira  ag  orl                        Mred:  ap  lihi/s  h 

67  Sieffrai  a  yf  ossai  fFraingk                                 Guttor  glynn  i 

68  kariad  kof  anllad  kyfiownllwyth  /  kalon     ....  k 
am  oer  gurio  a  mawr  gariad                           GiUtyn  Owain 

70  jfr  kyhydd :  yma  yr  ys  yn  ymryson  "  Prydydd  hael  "    I 

71  Meibion  diwarth  i  mebyd  /  ^er;  ap  Gr:  bydd  byd  ....  m 
ddwy  law  ymwnygl  y  ddelom                                    Gr;  Gryg 

72  ^  Owein  Tydur  a  Harry^r  vii :  n 

y  llii  mawr  ni  alia  i  mwy  /.  gethin  ap  J.  ap  lleision 

73  Ric:  in  a  Harry  vii  : 

Mae  r  goron  ymrig  eryr    D.  ll'd  ap  Un  ap  gr:  o  fathafarn  o 

74  J  Reinallt  mae  kledd  ar  groenyn/yn  graff  L.  G.  kothi  p 
76       Syrr  bwnn  nerth  dragwn  wrth  drangk  T,  Aled  q 

78  Aeth  hiraeth  rhwng  bron  a  thoryn  i  char      D.  ap  Edmwnd  r 

79  J  santesaii     oes  un  tasel  „         „  s 

80  Kann  liawdd  fyd  kanu  ydd  wyfi  Thorn:  Derllys   t 

81  J  gymodi  S.  Pilstwn  hen  : 

Hen  ddelw  honn  addolynt  Lewis  Mon  u 

83  Damwain  blin  yw  r  byd  yma  Deio  ap  J.  dii  v 

84  Rhys  oraii  n  hir  is  auron  D.  Nan  mar  to 

85  _7  -^y*  Wynn  :  ILawenaf  lie  o  wynedd  D.  ap  Edmwnd  x 

86  J  Rist  Theloal:  Y  gwr  ifangk  gair  ofydd      Lewys  ap  Edwart  y 

87  Mar:  Howell  Vaughaii  o  Lan  JT^yn  Tegid  .  l66g  . 

Klywch  ganniad  klochaii  Gwynedd  ....                        z 

Hala  liwia  Iwla  lii  S.  Vychan  o  Gaer  gai 

89  Ebyfedd  iawn  rhyw  fodd  ennyd  L.  Je.  a 

90  Meddyliwn  am  a  ddelo  W.  kynwal  b 
92       Dilynais  di  wael  ennyd  T.  Price  c 

94  Ymddiddan  rhwng  Edward  Morys  a  Sion  Dafydd 

Dechreuwch  cenwch  mewn  cynydd  awen  &c.  &c.      J.  D.  d 

b.  Ti  biaii  dechraii  y  dyn  cred  addysg  &c.  &c.  E.  M.  e 

c.  ynys  afradys  o  frodir  galed  &c.  J.  D.    f 

95  Doed  o  fon  mae  Sion  yn  synio  E.  M.  g 

b.  Diolchaf  fEyddiaf  hoff  waith  im  duw  /  S.  Dafydd  h 

c.  Y  ddeu  wr  arglwyddiaidd  D,  Nanmor  i 


888 


Cardif  Manuscript  65, 


96  Mar:  Edw:  ap  Ji.  Wynne  : 
Byd  kaled  yw  bod  kihvg 

98  Mar:  Owen  Wynn  or  Glynn  .  30  .  Rhayfyr 
Duw  01-  anap  diwy  wynedd     .... 
yn  y  nef  vniawn  ofwy 

Pie  goraii  plwy  a  gwei'in 

Anoeth  o  dvvru  a  wneiitliym 

Da  mewu  kyfi  dewi  ymynyw 

106  Atteh :  Mae  gwr  yrn  dirmygu  i 
b.  Etto :  Gwr  seliad  yn  siarad  sydd 

107  Etto:  Dafydd  lloyd  ofydd  y  Uu 
109  Etto :  klaf  wyf  eisie  cael  o  sercli 

6.   Etto :  Cenad  v/yf  a  wna  Cynen 

in 


S.  Tiidiir  a 


i6&2 


101 
103 
104 


Ymrawd  ai  yma  'r  ydyeli     . 
ath  ben  mollt  at  follt  atli  fas 


.S'.  Dauydd 
Morys  Dwyfech  c 

D.  MJd  ap  IL'n  ap  Gr:  c 

JLywelyn  ab  Gvtto  f 

D.  JLoyd  ap  IL'ti  Gr:  g 

JLywelyn  ab  Gytto  h 

n.  TLoyd  ab  TL'n  Gr:   i 

JLywelyn  ap  Guttyn  k 

I 
J.  Tew  hrydydd 

.     .     .     .  m 

Bedo  Hcijesh^ 

J.  Tew  hrydydd  n 

Bedo  Hafesh  o 


112  Atteb  :  Brad  oedd  nial  bwrind  iddew 

a  fyna  i  hwii  i  fwynhay 

113  EUo :  Ond  ynfyd  Coeg  ysbryd  kaetli 

114  Etto:  Gwaii  i  rhoed  i  gauy  rbawg 

116  '  ywkytnodi' :  Heddycliwyr  heddyw  vcliod     S'  lioh't  Myltwn  v 

117  Mar:  Edict  Rowland,  prydydd  .  chwefrol  1682  . 

Disgynnodd  dewis  gauniad  S.  Dafydd  q 

118  Y  chwannen  bach  vnion  biir  T.  Prys    r 
120  J  vij  rnab  Lewis  Owen  Bartvn  or  TLwyn  wrtli  bont 

Dolgelley  :  Oes  dyfais  yn  ystaPell  O.  Gwynedd   s 

122  Arigall  yw  yngwall  hayach  fV.  kynwal   t 

123  DamuQaiii  y  fPordd  rliag  dim  anwyd  oor  L.  G.  CotJii  u 

124  J  Lwydiaith  :  Oes  yn  y  byd  iso  un  barth     ....  v 

yna  ai  steddfa  nes  dyddf'arn  0.  Gwynedd 

126       Dis  yw  r  byd  os  arbedwu  S.  Tudiir  lo 

128  J  geisio  cymod  Cadivaladr  Price  or  rhiwlas 

Yr  aer  mawr  ar  warr  meiriawn  Jeiian  Tew  x 

129  A  list  of  Welsh  Bards,  arranged  alphabetically,  with  the  time 
they  are  supposed  to  have  flourished. 

132  Mar:  Owen  JLoyd  or  Dwyjdn  : 

GwelwH  hyii  gwael  yw  /n/  heinioes  S.  Dafydd  y 

134  Nos  glanmai  dygai  bob  dawn  yn  hygar  .  16§3  .       „       „         z 

135  jf  T.  Mostyn  o  Gloddaith  :  Mi  af  ir  liys  mwyfwy  r  llwydd  .  .    a 

Haw  dduw  fo  yw  llwyddo  fylli  Edw:  Morrys 

136  J  W.  Esgoh  JI..  Elwy  :  ILen  iaith  ydwyf  nithiedig  ....  b 

a  daued  hyn  duw  ai  tal  „         „ 

139  J  S.  Meyrig  :  Y  llew  gwynn  allu  gwynedd     ....  c 

Tra  fo  gwydd  na  dydd  na  dwr  S.  Dafydd 

141        If  thou  ihinkent  best  to  be  a  beggar  without  bagging  money  &o,        d 
142   C.  priodas  i  Hob:  Wynne  o  Fodyscallen 

Gwr  oedd  hael  gwredd  helynt     ....  e 

ai  gowlaid  lawer  gwiliau 


*  "SersiaHt  yn  y  dre  newydd.ynghedewen 


Cardiff  Manuscripts  65-66. 


289 


J. 

Davics 

c 

>J 

i> 

d 

)• 

J* 

e 

); 

»» 

f 

>> 

?) 

9 

l4-l*  /  Veddwdod :  Beius  yw'n  gwlad  gwiriad  gau     .... 

Am  bechod  meddwdod  ,  Amen.  Edd:  Morris 

MG*   Ofcr  Iwon  :  Ar  ddwy  lech  arwydd  o'i  law     .... 

Di  faswedd  dy  wefusau  ,,  „ 

149  Y  gvvyr  E,eu  i-liagor  y  llaill         •  l6§f,  . 

150  y  gwyr  sydd  a  gras  uddynt 

151  At  y  prydydd  sydd  yn  ymswyddo  a  bir 

152  Mar:  J.  Gr:o  Lijn:  Gvvelais  winllan  glwys  iownlles 
154  J  W.  esgob  7L.  Elwij:  Yr  heniaith  eiriau  hynawd 
159   Cerdd  Far:  i  J  Thomas  diweddar  Faer  y  Bala 

Fel  roeddwn  yn  f'esmwythdra  ar  ol  myn*   f  »  *  h 

»**#»#**  wad  yr  ail  ddydd  Anon 

161  IFarwel  ir  wi  'a  ei  roddi     ....  i 
I  bawb  .  .  .  y  nhefn  Bodig  bur                                        „ 

162  Mar:  [^A]n?ie  Nannei/  or  Dolegwyn'wn 

[Cenjodl  fonoddig  Gwynedd  Jo:  Dames  k 

165     tYr  hedydd  Uouydd  or  Ihvyn/ a  gloyw  oslef  / 

mewn  glaslwyu  /  malwr  Cerdd  ymylau'r  Coed/ 
a  mwyngerdd  yn  y  mangoed  &c.  Jo:  Daviea 

167       Brenhinl)ren  brithlen  y  Berthlwyd  Mesbreu  &,c.    Jo.  Daviesm 

168-172  Tbese  leaves  are  fragmentary  with  some  later  writing. 


MS,  66  =  Bonsall  4.  Poetry  by  various  authors.  Paper  ;  7^  X  5| 
inches;  434  pages;  circa  1690;  bound  in  original  oak  boards, 
repaired. 

Mostly  wrliten,  as  it  would  appear,  by  "John  Davies  .  1690"  (p.  175),  "  Llyfr 
yw  liwnn  o  roddiad  John  Davies  i  David  Lewis  o  goetre  ymhlwy  Llan  elldid  1738  " 
(p. 39). 

7  Co  da  ir  ferch  didaur  fawr 

8  Gwae  gwae  fi  gwag  iw  fawen 
h.  ILyfon  over :  Ar  ddwylech  &c. 

10  /  Henamt :  Ti  r  byd  He  &c. 

11  Poen  angall  na  ddeallwn 

13  y  Dduw  i  rwy  n  weddiwr 

14  Y'^  liwynog  ar  lliw  anardd 

15  Y  forwyn  deg  eirian  dAl 

16  Y  corph  digoU  crafF  i  degwedd 
19  jfhenaint:  Och  t'yd  tosd  och  fowyd  haint 

23  Rhobert  ap  Rus  lachus  d6n 

24  Mi  gefes  imi  gyfoeth 
27  Eurwn  gerdd  o  ran  gwirddt'iw 
31  Yr  wylau  deg  ar  Ian  dwr 


S.  Tudur  n 

JTugh  arwystli  o 

J'Jdw:  3J[elHr[ig']  p 

D.  ap  J.  ap  Owen  q 

S.  Dafudd  r 

S.  Brioynog   s 

Hugh  TLoyd  Kynddel   t 

Jo'"'  Phylip  u 

Anon  V 

TV.  Phylip  w 

S.  Tudyr  X 

Roger  Kyffin  y 

S.  Phylip   z 

1.       »5       a 


*  These  two  Cyioyd^  are  apparently  in  the  autograph  of  the  author, 
t  Many  liave    sunfj    of   the  .sltylark  but  this  Cywjild  is  probably   unique  for  a 
complete  misrepresentation  of  its  singing  habits, 

y  98560,  T 


290 


Cardif  Manuscript  66. 


84  ,  Sion  Pliylip  sii'n  hofF.  alarcli 

37  F'ewytiir  Uwyd  f  Atliro  lliwdeg 

41  Pwy  ivv  'r  gwr  ar  power  i  gyd 

45  Diiw  r  Diwiau  dauar  dowys 

48  Olwen  guliiel'  Ian  galon 

■50  Y  Cwrw  rhydd  car  yr  heidden 

54  Y  gwr  fyth  agaro  ferch 

57  Wrth  gofio  araeth  gyfiawn 

61  Digus  wyf  utd  agos  )ach 

64  Gofalu  heb  du  heb  dal 

67  Yr  Eeos  deg  aeres  dail 

70  Yr  Hobi  a  ddi.arhebwyrl 

73  Tydl  r  bardd  wyd  awdwr  byd 

76  Y  Trowyr  glan  troe  wir  glod 

81  Mar:  Edw:  Maurice : 

O'r  jfessii  Gwyn  yn  r  oesau  gynt 

88       Y  Gigfraii  y  gan  fel  gwydd 

91       Gvvell  yw  cyngor  rbagorawl 

96  Mar:  Ed:  Maurice  : 

Mae  cwyn  a  gloes  in  oes  ni 

Pa  ryw  Lais  pilr  Loyw  sydd 

Mae  Eror  hael  mwy  fwy  rhydd 

Cerais  fyn  f'vvyn  i  hwyneb 

Y  ddyn  fegis  gwen  or  ddol 

Fellu  r  byd  ynfyd  anferth 

Deonisiws  dyn  oeswyllt 


S.  D.  ap  sienkin  a 

S.  Phylip   b 

Ralph  ap  Robert  c 

Hvm:  D.  ap  Evan  d 

S,  Rrwyncg  e 

Edw:  Moris  f 

Tho:  Price  g 

Hugh  Maurice  h 

Gr:  Phylip   i 

Tudur  Aled  h 

Rhys  Kain   I 

S.  Mowddwy  m 

Rich:  Phylip  n 

T.  Prys  0 

Rowland  Preice  p 

Anon  q 

T.  Prys  r 


100 
103 
107 
109 
111 
115 
119 


Hugh  Kadwaladr  s 

Hugh  JLoyd  Cynfel  t 

Edw:  Maurice  u 

S.  Tudyr  v 

D.  ab  Gwilim  w 

Hymffrey  D.  ap  Evan  x 

D.  Nanmor  y 

J.  Phylip  z 

Rich:  Phylip  a 


Oes  dihareb  a  styriais 

124  At/eb :  Y  Gyufigen  gwan  fagiad 

129  ILyma  Histori  a  fu  rhyng  .  .  Epig  .  .    ag  Adrain :  Yno  i  b 
gofynodd    Adrain    yr    ynierodr    i  Epig    o  ba    le  daethost   di    yma, 
Epig  a  ddwedodd  my  11  a  ddoethin  o  wllys  yr  Arglwydd  &c. 


-139  y  Bedd :  Wrth  ystyried  ystori 
144       Adde  rydwi  ddireidi 

Y  ferch  wen  o  fraich  Anna 
Dechreiiwn  adeilwn  d^ 
Dydd  da  'r  ILwynog  or  ogof 
ILoer  Gain  lliw  eira  gwcun^dd 
IFres  i  cawn  hofF  ras  cenych 

Y  bardd  bach  ywch  beirdd  y  byd 
Dyn  gerwin  ru  flin  afler  draig  a  fydd  &c.  &c, 
Finau  fal  dithau  fu  im  dydd  fyw  yna  „         „      ni 

171  Y  Rowndied :  Pie 'r  aeth  llywodraeth  y  llii  o  ddynion  &c.     n 

172  Mowrion  golledion  gyradogion  fom  digiodd  J.  JVynne  o 
Breuddwydiwr  gobrudd  ydvvyf  T,  Aled  p 


147 
150 
153 
157 
159 
164 
166 
167 


176 


IF.  Phylip  c 

Rees  Edeneved  d 

Jer:  fynglwyd  e 

R.  ap  Edeneved  f 

Hugh  ILoyd  Cynfel  g 

J.  Phyliip  h 

S.  Tudyr  i 

W.  Kyn  k 

W.  Phylip  I 


Cardiff  Manuscript  66.  29  i 

178       Gwrandewcli  y  gwyr  gwreigiog  a 

lion  llawen  a  scrcliog  Tlu(/[/i^  Moris 

182  Yr  holl  Israelied  cenbedloedd  hebrcaid  Edw:  Rowland  b 
186  Englynion:  Ofnais  newid  pi-id  fel  cael  pren  ysgaw  &c.  &c.  o 
188       Dyn  wyf  yn  aros  dan  wydd  T.  Prys  d 

190  Pob  penceidd  nodedig  sy'n  canu  'n  bleiliiedig       Ph:  Rich:  c 

191  Fel  roeddwu  ar  fore  o  ddofor  i  Fou  JV.  Plnjlip  J 
194  Y  elnvanen  bach  inion  bAr  T/jo*  Prys  g 
197       Y  ILeuad  oleuwen  wyeh  liwis  )ach  lawen     Mathew  Owen  h 

201  Pont  Corwen  :  Y  seiri  heini  i  hynen  eedyrn  Anon   i 

202  Uan  Mars  Arw  flaened  bu  freueu  cyn  oered       Evan  Gr:  k 

205  Gwrandewch  ystyrieth  pechadur  wrth  synieth                        I 

T.  TLoyd  Jangaf 

209  Nid  rbaid  gau  ddelvvau  ne  ddolef  sant  &c.  &c.      W.  Ph:  m 

210  Dis  i\v  'r  byd  os  arbedwn  J.  Tudyr  n 

211  ILyma  yr  bawl  lie  mae  rbaid  Dr.  S.  Kent  o 
213  Tri  oedrau  hoywlan  helynt  ,,  „  ;) 
216  Att  boll  Giistnogion  y  tir  Hi/iii:  J),  ab  Evan  q 
219  Coeg  dafarn  eoeg  farn  coeg  fawl  coeg  Arnodd  //''.  Ph:  r 
221  Gidag  vn  a  geidw  gwynedd  T.  Aled  ? 
223  Tydi  r  Gwynt  tad  rbew  ag  od          Ev:  ap  Ho'l  Siurdwal   t 

226  xii  rhimcedd  iioen  neidyr :   (i)  dyro  e£  o  fewn  bi-iw  &e.        u 

227  ]f  henaint :  Yn  lacb  rwy  n  afiacb  o  nwyfiant  pecbod      Anon  v 

228  Dafydd  fab  Jesse  oedd  frenin  mawr  wrthie  „  ic 
229,  240-1,  272,  275-6,  283,  301-3,  309--10,  314,  353,  357-8. 

The  above  pages  contain  a  series  of  Englynion. 
230       Y  prydydd  piir  wowddydd  pwyll  W.  Phylip  y 

233       Lliuiwch  I'edd  annedd  inioa  i  ininau  W.  Phylip  z 

239       O  Arglwydd  Dduw  galliiog  Anon  a 

242       Duw  n  rhwydd  yr  ben  ddihenydd  Hym:  D.  ah  Evan  b 

245       Mae  gair  imi  o  gariad  D.  ab  Gwilim  c 

247  Hawddfyd  ir  nos  oedd  fydawl  Rob:  ap  Ho:  ab  Morgan  d 
250       Hjawen  nos  ]fau  ILiniais  oed  Gr:  Leiaf  e 

252       Y  grymuswalcb  gair  Moesen  W.  ILyn   f 

255       Ni  feiddiaf  Lcchaf  ar  fyd  llychwin  rhawg  W.  Ph.  g 

257       Y  gwr  Enwog  i  rinwedd  S.  Phylip  h 

259       Yr  fyn  wyl  iw  fy  uolyr  Bedo  Brwynllysg    i 

261  Rhiwlas  :  Yr  Aer  mawr  ar  wyr  meiriav/n  Efan  Texc  k 

264  Magiad  cycbwniad  gwreicbionen,  lesg  Anon   1 

265  Adeiliais  dy  fry  ar  fryn  Gromv  ddv  m 
267  Y  fyn  wriog  fain  irwuch  Jf^.  Sion  u 
269  Gwao  a  fwrlodd  gof  oerwas  Evan  Bryd:  Mr  o 
273  ILiwiog  wyf  yngorllewyn  Jfon  ddii'r  Bilwg  p 
277  Mar:  Edio;  M, — Frin  Golid  brow  a  gefais       Jliigh  Maurice  (j 

T  2 


29Z  Cardiff  Manuscript  66. 

284  Yxiii  tlws  :  Cleddyf  Ehydderch  hael  &c.                                    a 

286  Dyn  wyf  ai'  gwymp  dan  for  gwyllt                    W.  Phylip  b 

291  CanJ-  rwyf  fi  cwyn  oer  faetli                                  „         „        c 

295  Dyn  alinch  h^n  dan  faycli  vrj{                              „         „        d 

304  Molwn  y  mwya  i  olyd                                     Rees  Edeneved  e 

306  Y  Tad  or  dechreuad  chwyni                              D'   S.  Kent  f 

311  Derbynwch  drwy  genad  deg  AnercL  di  gydd  Lewis  Roivland  g 
Pages  315-34  are  ■wanting,  unless  the  paginator  skipped  these  numbers. 

325  Y  lloer  wen  Uiw  eira  viios  Anon  h 

326  J feuan  Tew: 

Evan  mawl  gvviwlan  gwnliwyd  Mr.  Harry  offeirad  i 

329  Atteb:  Y  fyn  cloiliw  r  6d  ar  facs  Evan  Tew  It 

331  Ffydd  Kufain  filain  fu  addoli  'r  pab  ffydd  mam  pob  drjgioni  I 
ffydd  waedlyd  hefyd  iw  hi  ffydd  ddwl  hen  ffei  AiMauA  honi       Anon 

332  Y  ddisdavv  hael  weddysdpg  fV.  Kynwalm 

335  At  T.  iL.  ifanc  pan  ocddy  hardd  ar  droi  yn  f/wacer 

Toriias  gy  wyitlias  gwi \v  jentliudd  ILoyd  Hugh  ap  Kadwalad  n 

336  Attch  :  Nid  hauddawl  im  fawl  am  fod  fy  nyfais  T.  ILoyd  ^f"nc  o 

337  Cwrs  digoel  cerais  degaii  D.  ap  Gwilini  p 
339  Gwao  f'ai-dd  a  fae  gyfa  )orn  „  „  q 
341  Duw  n  rhwydd  i  wr  dianair  hen  Robin  ddu  Dyfi  r 
346  Gwn  nad  da  gen  enaid  dyn  Z)'"  S.  Kent  s 
348  Y  llavv  a  dorrodd  y  llwyn  T.  Prys   t 

345b  «      Croraii  svvydd  fel  gyru  saeth        Evan  ap  Ho:  ap  Swrdwal  u 
347b  *     At  tell :  Gwir  ]ffa.n  geirie  fenaid  ILowdden  v 

349b  *      Y  llwyn  ai  wisg  oil  yn  wyrdd  S.  Tudww 

351  Y  Cusan :  Cefais  un  cofus  wener  Gr:  Hiraethog  x 

352  Ond  blin  i  Gyffin  dan  goffa  beunydd  Or:  Hafren  y 
b.  Atteb  :  Or:  wyd  brydydd  o  brud  hoen  cfrydd     Rog:  Kyffin  z 

354       Ni  Roes  Duw  'n  wir  ras  da  i  neb  O.  Gwynedd  a 

356       fal  ir  oeddwn  fawl  rwyddaf  D.  ab  Gicilim  h 

358  /  H.  Nanav,  Sirri :  Son  mawr  o  faelawr  i  fon     Evan  Tydur  c 

359  Y  ddyn  falch  a  wyngalchwyd  Gr:  ab  Ev:  ap  IL'n  v'n  d 
362  Gwae  'r  vndyn  heb  gowi-eindab  Anon  e 
364  Mcdra  am  pwyll  M^dr  om  pen  Tudyr  Aled  f 
366  Y  byd  rhwng  y  pedwar  bann  Ho:  ah  D.  ab  Evan  g 

370"       Hiipio  wnaeth  intii  wrth   ddarllen  rhyw  boetri  Anoti  h 

370k       Gyttyn  or  Glynn  y  sydd  Glaf  Syr  Rys  i 

372  Atteb :  Gwae  a  gynhaliodd  i  gyd  Gutto  r  Glynn  k 

375  Pirs  Mostyn :  Pen  breisgodd  bonedd  beuod  parcli  fowrodd      1 

381  Welcwm  gafl  ffiidwm  ffrydiog,  brainstan  rhefr    J.  Phylip m 

382  \_Areitli  H^gan\  :  Yiio  fe  ddoe  siawns  i  ddaft  0  weision  Rhys 
ab  Tewdwr  mawr  0  ddeheubarth  vn  ladd  gwr  ar  Hall  dreisio  inerch 

*  Pages  345-9  are  repeated  by  a  mistake  of  the  paginator, 


Poetry  by  Huw  Morris  etc.  293 

ag  .  .  ddoetbon  alt  O.  ab  Owen  gwynedd  .  ,  .  i  ffo ends  : 

a  Hid  a  bar  a  chynfigen  rhyng  dyffryu  clvpyd  a  shiro  ddimbycb 

390       Vn  dyu  o  Gun  ni  ad  gam  Gr:  Hiraethog  a 

393       Bum  herod  bo  im  biraeth  „  „  6 

397       Y  fedweu  Ins  anfadwallt  Gr:  ab  Adda  ab  D.   c 

399       0  f  essu  byth  eisiau  bavdd  Lewis  Mon  d 

402       Yr  vstus  oil  o  ras  duw  sydd  Gr:  Hirauthog   e 

406  J  Gr:  V'n :  Rbowiogwalch  difolch  dofaidd  cariadys  J.  Davies  f 
408       Ai  Byw  siou  ai  biuiwn  sal  Rowland  Price  g 

414       Alae  gwr  m\7yn  am  garu  mercb  S.  Dcifydd  h 

41G       Amaii  wnes  clowcb  fy  rbeswm  jinoii   i 

426       Y  Rbowiogwalch  \vr  hygar         .  16<J3  ,  J.  Davies  k 

430       Y  traed  su  u  methu  ymhob  mail     ....  I 

poen  waetb  waeth  W.  Philip 

432       IMi   atb   weles   di  Tomas  m 

mewn  gvveddol  gymdeitbas         (end  wauting) 


MS.  67=Scott  1.  PoETKY  chiefly  by  Huw  Morris.  Paper;  about 
8x5^  inches;  196  pnges ;  interleaved  throughout ;  written  c«>c«  1695 
(p.  142) ;  strongly  bound. 

This  MS.  is  in  a  sad  state  ;  all  the  margins  are  frayed,  and  every  leaf  more  or 
less  imperfect  and  cut  in  two  across  the  middle  by  an  old  crease.  The  text  is  also 
more  or  less  imperfect  throughout,  and  the  ink  often  faint.  The  MS.  was  written  by 
the  grandson  of  one  Charles  Williams  (p.  108). 

The  book  plate  of  W.  Scott  of  Hazelwood,  Cardiff,  is  pasted  inside  the  front  cover. 

i'ages  1-72  are  mere  fragments  of  leaves  which  contain  poetry  in  Welsh  and 
English. 

73       Dafydd  fab  Jesse  oedd  frenin  mawr  wrthie     ....         n 
[am  dori  r  ar]cham[od]  orchumun  Ificw  Morris 

75       trigarba  wrihyf  arglwyd  [yn  ol  dy  rywiowgrwj'dd]   ...       o 
[ai  gariad  fawl]   dyfiad  fal  Dafudd  „  ,, 

77       Hi  aeth  i'y  auwylyd  yu ...  p 

a  chaloii  bur  yn  lie  cynhysgeth  Peeler  lewis 

79       Jason  gott  the  golden  fleece     ....  q 

and  wrap  me  in  a  winding  sheet  Jo:  Davies 

81       Ffly  strttlie  Juno  samos  fro     ...     .  }• 

Mausolus  tombe  Sidanen  haue  (See  Mostyn  MS.  13-2) 

84  Sonny  is  tall  and  of  noble  race  &c.     (See  p.  119  below.)  .? 

85  Pob  glanddyn  cariadus  afleuthus  yn  f[wyn]     ....  t 
njd  awn  i  ben  fy  ysdod  heb  anglod  y  byd      Hugh  Morris 

89       Pob  perchen  einioes  nwyfus  estyried  yn  dosturus  .  .  u 

drwy  bur  ammode  Amen  Edward  Roivlandc 

91       Sweet  nightingale  ar  fyr  o  ddyddie  &c.  v 

b.       ILansilin  a  oerodd  rliwng  amriw  genhedloedd     ,     .     ,     .    w 
o  chai  ngbaweli  wrth  fodd  fy  ngbalon 

yn  ddiogel  mi  ga  ddigon  Ellis  op  Ellis 

93  Englyn  Cymod  Mathew  Oweniwijr  y  Rhiwlus  X 

0  chenais  ar  gais  heb  gel  ryw  dducban  &c. 


^94  Cardiff  Manuscript  6f. 

94  alt  Jeffrey  Gryffyths :  Am  gofio  Thomas  mawl  a  geweh  .  .     a 

gwnaeth  gartre  fuches  fechan  Edd:  Davies 

95  Eichard  ffoulk  fFyddlon  wiw  ra[d]lon  yrlo[ed]     .     .     .     .    h 
ddymuno  im  gwraig  weddedd  drigaredd  drwy  grist     H.  M. 

98  A  fragment  in  English  verse  on  love  c 

99  Y  gwr  a  gar  ei  enaid  na  snf  ar  ffordd  y  ffyliaid     ,     .     .    «f 
a  gaitt'  ai'os  yn  y  ne  sef  gida  d[uw]  yn  dragowydd       77.  M. 

104  Y  teulu  da  ei  fuchedd  goronog  o  riuwedd     ....  c 
a  rbagor  pob  goror  o  gariad                              John  Davies 

105  Hence  hence  you  raine  fantas  **«  &c.  / 
b.       Da  ydiw  ILundain  gain  am  giniaw  &e.  g 

106  [k]lo[wa]is  fawl  eurgais  fal  organ  beraidd  &c.  A 

107  Y  droellen  arw  drais  dy  gysm*  yw  dy  gals     ....         i 
[i  gaelhir  iechid]  hyfryd  hedd  a  reiol  wledd  yr  oen 

tjugh  Maurice  ai  kaint  im  taid  Charles  Williams. 
109       To  what  great  distress  without  hopes  of  redress     .     .     .     .  k 
I  haue  now  got  a  man  I  must  lone  if  I  can 
but  I  feare  my  first  deare  I  must  lone  now  and  *  »  »    &c. 

111  Y  sereu  ddi  sarig  fwyn  Iieini  fonheddig     ....  I 
elynes  leddyges  ?  fad  ddigon  Hugh  Morris    Hugh  3Io\rris'] 

112  Three  pennillion  ending  tuith  the  line  : 

fo  ffaelia  rhiwl  y  Ehiwlas  w 

113  kler  o  gam  arfer  am  arferant     ....  n 
a  hwuw  a  wna  ddialedd  ar  falgwn  gwyncdd          Taliesin 

1 15       Y  llangkie  gwiriou  yn  dirion  gwrandewch     ....  o 

di  ffalsder  bob  amser  roi  hyder  ar  honn         Ediv:  Morris 

117  Ni  roi  mom  serch  tra  bwy  n  y  byd  &c.  Jo:  Davies  p 

118  J ofyn  corn  hela  dros  Tho:  Alorris  Ellis  f  Andrew  Midleton 

Mi  a  gofia  y  Meistor  Andi'o     ....  q 

ar  sur  wraig  hitlie  u  sorri  Edd:  Davies 

119  Sonny  was  tall  and  of  noble  race     ....  r 
Yet  Sonny  will  nere  be  my  loue  again                        Ancu 

121  Ni  fFeidiai  a  Morfydd  hoff  Adain,  sercliog  &c.     D.  ap  Gtm   s 

122  Rwy  n,  diolch  i  Domas  [Jones]  mawr  vrddas  fy  mrawd      t 
o  herwydd  ei  gelfj'dd  aweiiydd  ai  wawd     .... 

moi  fath  yn  y  dyruas  ai  Honnia  iw  hwn    Hugh  Maurice 

123  Ef  a  wnaeth  panton  ar  lawr  glyn  ebron     ....  u 
a  hyn  sydd  ddirgel  i  frilania                                     Taliesin 

126  A  filthy  flaging  tars  &c.  v 

127  Duw  tad  fy  mhenadur  clyw  gyffes  pechadur  ....  w 
oth  fawredd  di  allan  yn  deilliaw                      Hugh  Morris 

131       "]  bawb  or  byd  mae  n,  bur  wybodeth     ....  x 

rhaid  iddo  ne  beidio  n,  wybodol  „         „ 

134  Genealogical  table  of  the  descendants  of  Rhodri  Mawr  y 

136  The  descendauts  of  Einion  ap  Qr:  ap  ll'n  ap  dynvrig  &c.      z 

137  Jaeh  John  Davies  o  Rhiwlas,  fab  Edw:  Davies  fab  David  &c.  a 
141       Wrth  ddyfal  ystyried  laned  r,  loer     ....  b 

chwi  a  glowfoch  bortreiad  ei  llygad  hi  ai  Ilun  Anon 

143  J.G's:  fy  ngharwr  glan  flfyddlou  mae  genich  gynghorion  J.  D.  c 
i»,  Atteb ;  fo  aeth  ych  blynyddoedd  ifeingk  ITol        J'ffi'ey  Gr's  d 


■  Poetry  by  Huw  Morris  etc.  295 

144  Coppi  or  Eisteddfod  a  fu  y  Nghaerwys  ,  .  .  Mai  26  1567.    a 

145  Sonni/ :  Mae  arwydd  mawr  inedd  merch  or  wlad  ....  6 

niae  ii,  oer  i  bod  hi  yn  hir  Iieb  wr  Jo:  Davies 

147  Kiso  and  awak  from  slumber  Joyn  hearts  and  hand     .     .     .  c 

with  Christ  our  soul  redeemer  for  ever  and  for  aye 

Rich:  Abraham 
149  Y  ddauwr  ddi  awydd  mawr  [enwav  y  Meirionydd]  ...         d 

bob  munyd  vn  (funyd  yn  ffynnu  Hugh  Maurice 

1.51    Breuddicijd :  Fob  rhyw  wr  calonog  glan     ....  e 

bereiddia  dim  mae  breuddwyd  oedd  „  „ 

154  Gwraudo  di  r  cydymetli  ar  hyn  o  athrawieth  rowiog  ...      / 

y  rowan  i  meddylies/  hwnwa  ddaliodd  lawer  vn     H.  Moris 
157  Dovveh  y  nes  bob  Cavalier  mwyn  i  wrando  ar  g 

gwyn  y  Eoundheads     .... 
Cenweh  ffarwel  fawr  a  man  i  gledde  glan  gelynieth  „ 

159       Dydtl  blin  dydd  cethin  dydd  cas,  dydd  diriaid  &c.  „        k 

h.  Mar:  TVm:  Ellis:  Tristwch  oedd  torri  ysdod    ...  i 

•A  da  r  byd  nid  arbcdodd         1-  40.||  ^^ 

Ifil   f  ofyn  Ccrwyn :  Y  gwr  nod  a  garwn  i     .     .     .  h 

Gfiriog  oil  yn  gwrw  i  gyd 

166  J  ddeiisyfu  cap  viownturo  gan  Thomas  Chaloner 

Y  gwr  'Jefaugk  goreufoes     ....  I 

fwy  fvvy  ,  r  ,  llwngk  fo  yfe  ,  r  ,  llyn  ,, 

J  71    Tros  T.  Edw:  Morris  i  ofynpar  o  ddillad  gan  ffoidhes 

person  Moxcddwy  :    if  divine  o  dwf  iniawn     ...  m 

clyd  wr  hardd  mown  clod  y  rhawg*  „ 

1 76  y  Mr.  Parry  fichar  ILanrhaiadr 

llebb  rus  rho  felus  hir  I'avvl  eirda  fwyn|  &c.  n 

17'7       Y  gwladwr  goludog  pur  synwyr  &c.  o 

Ends  of  lines  and  last  line  illegible 

181       Gwrandewch  arnai  yn  treuthu  tan  ganu  ton  [gaeth]    ,    .    ,     p 
yn  debig  i  gymro  fac  n  cario  nod  coch  „ 

184       Sion  ab  Hugh  Morrys  sydd  barchus  yn  bod  ...  q 

[Na'u  gadael  i  ciiwithau]  i  chwerthyn  ar  fy  ol  „ 

188       [Hen  fjeiiddion  a  fydde  iawn  goelion  y  gwilie  ...  r 

Sy  yn  gallu  ein  gwa[rcdu  ni  on  gwradwydd] 

192       Fob  ffyddlon  galonau  edrychwch  ar  frychan  ....  s 

[Bendithion  J)uw  n  tfrwythlon]  a  ffrwytho 

195-6.  A  mere  fragment  of  a  leaf. 


MS.  68  =  Scott  7.  A  "  correct  view  of  the  state  of  the  Welsh 
vei'sion  of  the  Scriptures  "  addressed  to  the  "Welsh  Bishops,  a  letter,  a 
list  of  words,  "  Triads  o  Varddas  ^folo  Morganwg,"  "  The  original 
"  Celtic  Alphabet "  with  two  illustrations  of  the  Peithinen,  and  some 
poetry,  all  in  the  autograph  of  Dr.  W.  Owen  Fughe. 


*  Wanting  final  four  lines.  f  Wanting  final  tbvee  Englyn. 


296  Gardi^  M.cmusoripis  69-f4. 

MS.  69  =  Scott  10.  Mar:  JEdtoard  Morris  or  Pcrthi  Uwydicn, 
1689.  Paper;  8  X  G|^  inches:  G  pages;  in  tlic  autograph  of  Hugh 
Morys  ;  loose  leaves,  unbound. 

Briw  gofid  braw  a  gefais     ....  a 

Glana  Swydd  i  gael  enw  Sant  Hugh  Mori/s 


MS.   70  =  Scott    14.       Orations.      Paper;    12|  X  7f-   inches;? 
folios  ;  loose  leaves,  unbound. 

1  Araith  fi^gan :  Ai  gwyppo'n  well  cyfaill  yw     .     .     .     •  b 

bod  ag  uu  bj^d  da  gawn  Richard  Parry 

Clochjdd  ac  Aihraw  ysyol  Niwbwrch  yn  Man  circa  1733 

4^     Gwrandewch  arnai  yn  dywedyd  S.  Tudur  c 


MS.  71  =  Scott  17.  Rhigymeu  Duwiol  Edward  Griffith  1752-6. 
Paper;  6^  X  4  inches;  autograph  MS.  in  original  leather  binding 
(imperfect) — clasp  broken. 


MS.  72  =  Scott  18.    Rhigymeu  Duwiol.    Paper;  6^  X  3|  inches; 
imperfect  ;  5.5  folios  ;  .sewu. 

Rees  William  his  hand  and  pen 

God  save  King  George  and  all  his  men  .  1740. 


MS.  73  =  Scott  20.  A  Love  Pi.ay  professing  to  be  "  translated 
from  Greek  into  Lalin,  and  from  Latin  into  the  language  of  Talicssin" 
(p.  4).  Paper;  (]  x  3|  inclies :  74  pages;  1773  (p.  73)  ;  sewn  in 
brown  paper  covers. 

John  Salshri,  y  gwydd,  of  Gwaen  y  Glythe  (gwir  berchenog.  1777,  p.  3)  a  rotes 
fcnthig  y  llyfr  hwn  i  John  Roberts  of  tyn  y  pisdill  (p.  4G)  ;  Robert  Roberts  or 
Rhaber  Sydd  gwedigyflogi  Ham  chwesnllt  am  dair  wuthnos  uesair  gwyl  mab  Saut 
(p.  24-5)  :  John  I'etter  of  Tyddyn  liyddun  near  Cappel  garmon  (p.  IG,  69),  of 
Loudon  (p.  12)  ;  John  t'oulkcs  (p.  43)  ;  and  others. 

DnA^rATia  mitso^v^':  j  Promesia,  cmpriwr  Mcrsiaj  pri/nses   Eiran  j  Prlariws,  dyn 
tylawd  I  Mesiar,  mab  priiiriws  /  Hesia  y  Cybzidd  /  Mwnrlws  j  Caro  j  Due  I  fftel  / 
The  Prologue  begins  : 

Yr  howddgar  Ian  gynlleidfa     .... 

May  gynem  chwryddieth  ddiwad 

Yn  dangos  purder  cariad     .... 

yn  huu  o  Ian  rhaid  iti  ildio 

Viivedd  is  written  after  ildio  (p.  73),  and  p.  74  was  originally  left  blank.  But  it 
seems  as  if  the  end  of  the  "  Interlude"  was  written  at  the  beginning  of  the  MS., 
where  it  is  imperfect. 


MS.  74  =  Scott  29.  Sermons  in  English  and  Welsh.  One  of 
the  sermons  was  preached  at  "  LlanvifOthyn  "  in  1668  and  1673,  and  at 
Gacrwys  in  1683.     Se'wii. 


Cardiff  Manmcrifls  75-79.  29  f 

MS.  75  =  Scott  30.     Sermons  preaclied  at  Eualion  &c.  1709-21  ; 
half  bound. 


MS.  76  =  Scott   32.     A   Sermon   or   treatise   on  Luke   xxi.,   34  ; 
half  bound. 


MS.  77=  Scott  40.     A  Sermon  on  Psalm  xxvii ,    13;  1699;  half 
bound. 


'    MS.  78  =  Scott  42.     Sermons  in  Welsh  (four),   and  English  (one 
by  Morgan  Lewis  1720)  ;  bound  in  leather. 


MS.  79  =  Scott  43.  Y  Brychlyfk  by  Edward  Charles  of  2 
Rasingball  Street  London,  Paper;  8f  x  8  inches;  pages  1-29,  1-254  ; 
^\Titten  in  1796-9 ;    sewn  in  yellowish  linen  cloth. 

1  Sylwiad  ar  y  ILyfr  a  elwir  Seren  tan  Givmirl  . 

see  Geirgrawn  Cijmraeg  chwefror,  1796. 

2  Democrats  :  Rhyw  haid,  Gwyr  diriaid  a'lu  daro,  bliu  iuwn  ...    a 

Dragwyddawl  gyda'r  diawl  du  .  ^796  Edw:  Charles 

6  Eisteddfod  Prydyddion  yn  ILan  Elwy,  Sulgwyn  1790  with 
Englynion  between  Gwalller  Meehain  and  Edw:  Charles. 

9  Englynion  by  Edw:   Charles   to  a  Cousin,  on    his    death,  and 
i  ddysgu  llengcyn  i  garu. 

14  "  Henwau'r  Beirdd"  oedd  yn  Eisteddfod  y  Bala  .   1789. 

16  Extracts  o  I^yfr  W.  Morys  o  Gaergyhi 

19  Bryn  Gwydyr  [Ei.  rwst],  gwelir  gole  adeilad  &c.      Ed.  Charles  h 

20  ^  Duchan  Kob:  D.,  y  Bardd  Torgoch,  o  henlrcfeUn,  IL. 
Gollen  .   Bavdd  dall,  un  .'ingall  yngod,  Goganjdd     E.  Charles   c 

22       Caradog  fu  ein  blaenor     ....  d 

0  gerydd  anfertb  gurwr  E.  C. 

28  J  J.  Jones,  Clan  y  gors,  of  Canterbury  Arms,  below  London 

Bridge  :  Dowch  feirddion,  mwynion  i  mi,  Dowch  bellach 

29  jfr  Gwyneddigion  yn  Cicynosa  yn  y  Canterbury  Arms,  1'l()3 

Seigiau,  ar  y  dysglau  dewisglod     ....  e 

Digonwyd,  a  hauwyd  aur  hoywon  .  E.  C. 

32  Diolchgarwch  i  Mr.  Owen  Jones  o  Heol  Dafwysg  yn  JLundain 
am  iddo  achyb  \_y'\  bardd  pan  oedd  mewn  perigl  0  acJios  ymrain  . 
IJQS :  Gyradeithasydd  .  ni  fcdrais  lai  na  'sgrifennu  atoeh  i  &c. 

46  Ccrdd  a  arferid ganu  ar  ddechre'r  Eisteddjod  ar  y  Don  White 

Chalk:  Gwrandewch  Brydyddion  a  cbantorion     .... 

Mewn  cariad  yu  wrcsog  enwog  iawn  J.  Roberts 

51  J  Wynne  o  Artheivyn,  gcr  Dinbych,  pan  ddaeth  yw  oed, 

1~iHl :  Ust  !  Ust  !  y  glust  a  glyw     ....  / 

Un  Dad  yn  dwr  R.  W'ms,  curad  IL,  Sanan 


298  Cardiff  Manuscript  79. 

57  /  7'.  Jones,  Exciseman  yn  Mristol :  Hwi  Lythyr  ffiaeth  &c. 

58  Meddivdod :  Beius  i'w  'n  (iwlad  gwyriad  gau  .  .  a 

Am  becbod,  medd-dod  Amen  Edto:  Morrys 

67       Os  fes  yma  vai  o  hil  yr  hen  Gymry/Yn  hoffi'r  hcQ  laith  .     .     .     ,    b 
Ni  wiw  i'r  beii'cU  'r  iiwron,  i'eddwl  gwneuthur  cauu, 
Na  bo  chwech  ne  siiith,  mor  ledgroes  311  barnu; 
Kr  ichwi  ^vneuthur  En^lyn,  a  hwnw'u  brost  cadw3'nog 
Ni  Ihal  c  raov  baw,  eisie  fod  e'n  gyfochvog, 
Oud  fFwl  a  cheidd  saesneg,  ua  thai  hi  moi  gwrando, 
Hwmv  gaifF  barch  He  bynag  y  byddo: 
A  llawer  Cymvo  balch,  na  ddyall  ond  saesneg, 
Ofer  yn  Gj'mraeg  yvr  canu  dim  chwaneg.  J.  Jones,  Glan  y  govs 

71  Dewis  betliau  a  Myfyr^od  J.  Jones  0  Lan  y  gars 

79  The  opinion  of  Sir  W.  Jones  concerning  the  Bible. 

80  J  groesawu  11.  H.  Fychan  at  deulu  i  Nannc  .  1"i81  . 

Croesaw  Fychan  ich  lan  L^'S     ....  c 

A  dedwyddwch  i'w  dyddiaii  R,  Jones  or  blaenau  d 

86  Y  mae  Baidd  fa!  mab  oidderch     ....  e 
Bgia  Cordd,  ar  ugain  cant  !  .  170  .  T.  J.  {y  Bardd  Clojff^ 

wedi  iddo  ddyfod  yn  rhydd  0  Garchar  am  ddijled) — autograph. 

87  Atleh :  Y  bardd  bach,  bu  brudd  y  byd     ....  '       / 

Or  bjd  yr  ai  bawb  ir  bedd  E.  C. 

92       Y  bardd  fri,  ebrwydd  oi  fr6cb,  Elisa  &o.  Gor:  Owen  g 

95  f  Eirlyfr  Edward  JLivyd,  printed  1701  . 

Eich  Argraff,  geii'braff  ar  goedd,  dasg  ole     .     .     .     ,  h 

Gwedi  y  boen,  i  gadw  b^dd  Robin  o  Ragad 

97       Mcrch  weddaidd  fwynaidd  a  fynna,  foddus     ....  i 

Dod  y  Muu  Duw  dad  i  mi  Anon 

99       Saith  lonwen,  Seren  sy  ar-.vydd,  G'leuni     ....  k 

Fara  o'm  'ralaon  i  fwrw  'mlys  S.  Priehard  0  L.  ychylched 

101       Bew  maies,  gynnes  genni,  luadws / 

A  lb  'Mem,  y  fam  Ynys  Edw:  Morys  or  P.  TL. 

103       "  Hanes  "  Cymmanfa  Gwragedd  y  Miners  gan  E.  Charles. 

Ill    Y vii  Esgob  :  Mae'a  heghvys,  dan  bwys  Duw'n  ben  ....       vi 
Wir  hoffaidd  hawl,  ir  ffydd  hon  .  16^8  Edtv:  Morys 

115  Berwig  T.  or  Nant :  Heddwch,  ir  nub  ai  liaeddo,  n 

bob  blwyddyn  E.  Charles 

IIG  Mannau  ffydd  Baccws,  being  a  Parody  of  the  Athanasian 
Creed :  Pwy  bynn;ig  a  fynno  fod  yn  Gyfaill  i  baccws  o  flaen  pob  dim, 
rhaid  iddo  gynnal  y  ffydd  hon.  Yr  hon  ffydd  onis  ceidw  'r  Baccwsiaid 
yn  gyfan  a  dihalog ;  di  amau  y  byddant  hwy  yn  sychedig  yn 
dragywydd  .  kc. 

125  Clafogaridd:  Y'n  rhodd  brydyddwr  mwynwr  manwl  ...       0 

Am  y  weithred  dyna  synied  syn 

126  Atteh  :  Wale  driian  dynan  dinerth     ....  p 

Fal  dyn  diras  anghyfaddas  fyd  E,  C. 

132  Methndistiaid :  Frcgethwyr,  coegwyr  eu  cegau,  deillion  ...      q 
Coeg  oer  lais,  pob  ceg  ar  led 
I'an  ymledo  ciefydd  ya  rhy  ormod 
Bydd  rheswm  a  rliinwedd,  yn  cael  eu  gwrthod  ?  E.  C. 

134  jf  T.  or  Nant:  Ai  gwagedd  gcudab  sy'n  j'mgodi  ....  r 

Ymorol  paid  Amen.  J.  Priehard  o  Dreffynnon 


y  Brych  Lyvyr.  29^ 

14 1   Atleh  :  Wei  wb  wb  allan,  be  wnair  bellaeh     ....  a 

Tra  bytho  can  i'm  c6  .  Thomas  Edimnls 

150  f  Twin  or  Nant  a  Sinn  Prichard  yn  atleh  ir  ddau. 

Wale  wale  belb  a  welii-     ....  b 

Yn  fardd  ii-  tylwyth  tog      .  ligs  {sic)  Edw:  Charles 

155  Atteb :  Och  boetb  yw'r  cynnwr  betli  yw'r  canu     .     .     .     .     c 

Ddaw  etto  o  nen  y  Nant        /797  {sic)  J.  Prichard 

159  Etta:   U.st  TIst  wbwb  ias  tost  eb\v<:b      ....  d 

Ocb  dioni,  oni  chei  di  ras  T.  Edwards  Nant 

167  7  Tw)n  or  Nant :  Wale  'i-  by ttun  cobm  celwydd     ...       e 

A  clnvyn,  sydd  wedi  eu  cbau  .  7  7p&  .  Fdic:  Charles 
175  f  Edxo:   Charles:  Wale  Wale  betli  a  gly waist     ....       / 

Kwy'n  Uwyr  ymwad  Amen  .  l^gs  .  J.  Prichard  y  gof 
182  Atteb:  Hai  bwchw  hwcbw  twrw  Tarau     ....  g 

Heb  fedrn  gwybod  gwell         .  I^C)^  .  Edic:  Charles 


186  Clywch  hynod  achwynion  am  berson  sy'n  byw     .     .     .     .      h 
Or  geriach  afiaetbus,  yn  ilittio 'r  uu  Cap    ,   119^  ■    Anon 

191  Atteb:  Rbyw  biydydd  bwriadiis,  ceg  warlhus  yn  wir  ...      i 
Cair  gweled  dy  ddoniau,  mewn  beiau  bob  awr       E.  Charles 

195       Y  beirdd  a  fynnant  eu  bod  f.  ab  Ho:  Swrdwal  k 

200  Mar:  Robin  ddu  o  Fon,  "y  Ceint  bach,"  aetat  1,1. 

Clywyd  cylcb  mynych  yn  Mon     .     .     .     .  I 

Diau,  tra  fyddo  daiar  .  Ebrill,  •/797  •  "S'.  JLeijn 

205       Y  Cymro  gweddus,  glan  cariadus     ....  m 

A  chyfion  tra  bo  chwytli         .  '/7PS'  .  Edw:  Charles 

208  Propliwydoliacth    am,     Sion    Ceiriog    gan    Edxo:    Charles : 
Pan  ddarfyddo  am  yr  hynod  S.  Ceiriog,  &c.  n 

214  yr  Oferddyn  :  Pw  !  pw  !  betb  a  dal  i  ddyn  fod  yn  Gybydd,  &c.   o 

218  Mar:  J.  a  Jane  or  Cwm  bychan  bach.  Sir  Drefaldwyn 

Ocb  !  alar  chwerw  garw  gerydd     ....  p 

ni  gawn  gyd  ganu,  mewn  Gogoniant     .  1"i8H  .     D.  Rees 

223  Mar:  0.  ap  Mred: — Brudio  y  bum,  bryd  lieb  wiw    ...        q 
Ir  ynys,  oil  a'r  unwaitb  Rob:  ddti,  Iliraddug 

227       Cyn  codi  'r  havd  tiiion,  ar  vvyneb  yr  oigion     ....       r 
Ddau  cbwaneg  mi  dyngaf,  na  dengawr  D.  Samiecll 

Meddi/y  ar  fwrdd  y  EESoLurwy  (llnng  Capt.  Cook}  tim  New  Zealand. 

232       Er  urddau,  graddau  goreuddawn,  &c.  .  1'i^&  .    IV.  Wynne  s 

234       Dydd  da,  ir  fwyua  a'r  fu     .     .     .     .  t 

Dros  ei  bod,  deiroes  heb  vvr  Gr;  ap  J,  ap  JL'n  v'n 

238  Eisteddfod  Caerwys     .  179§  . 

Ebrwydd  henwaf,  beirdd  bynod,  &c.  E.  C.  u 

239  fr  llyfr  a  elwid  Seren  Tan  Gwmmwl  .  1 799  . 

Fy  ben  Gyfaill  mwyn  gweddus,  a  dawnus  ar  dwyn  .  .         v 
Ar  brenin  Siorhefyd,  bob  munud  Amen  J.  TLivydo  Goricen 
2.51        (Danghoseg  y  Lljfr)  (a  brintiwyd  yn  Lluadain) 


3d0  Cardiff  Manuscnpts  80-Si. 

MS.  80  =  S.  II.  362.  Prayers,  apparently  in  the  autograph 
of  Vavasor  Powell,  bound  with  a  copy  of  Stejihen  Hughes's  Catechism. 
The  old  vellum  binding  (repaired^  has  a  very  dainty  hook- fastener. 


MS.  81  =  S.  2.  363.  Transcripts  of  a  few  poems  by  Lewis  Morys 
o  Von,  bound  with  a  cojiy  of  Diddanwch  I'euluaidd  (1763)  &c. 


51?/ 


A  DESCRIPTIVE  CATALOGUE  OF  WELSH  MANUSCRIPTS 
ONCE  IN  THE  HAVOD  COLLECTION*,  THE  PRO- 
PERTY OF  THE  HEIRS  OF  THE  LATE  WILLIAM 
LAURENCE  RANKS  OF  CONWAY. 


MS.  1  =  Geoffkey  op  Monmouth  and  Daees  Phrtgius.  Vellum ; 
6|  X  4|  inches  inches  :  1 18  folios  having  29  lines  to  a  page  with  initials 
in  red  ;  first  half  the  xivth  century;  bound  in  leather. 

The  MS.  is  mostly  legible  and  mimbered  "  1  "  on  the  cover  outside,  and  "  97  " 
inside  under  R.  Lloyd's  name.  It  bears  also  the  following  entries  "  sum  liber  Phillip 
Rogers  ";  "  Georjre  Chamberlayne  ";  "  Robertus  Lloyd  me  suis  addidit."  The  auto- 
graph of  Jo:  Davies  of  Khiwlas  occurs  inside  cover  .  (cf.  Pen.  144). 

The  text  of  Geoffreys  Historia,  which  belongs  to  the  Vaticinum 
Version,  was  used  by  the  Editors  of  the  Myvyrian  Archaiology  of 
Wales  (Londoji  1801),  and  a  considerable  part  of  this  MS.  is  printed 
as  variant  readings  to  the  Brut  Tysilio  under  the  signature  "  B." 
After  folios  3b,  9b,  25b,  30b,  39b  a  leaf  is  missing  in  every  instance, 
and  after  folio  66b  at  least  three  leaves  are  missing.  The  y  is  dotted, 
and  the  H  is  occasionally  ligatured  at  the  top. 

fols.  1-104^'.  Brytaen  orev  or  ynylVoed  yr  hon  a  elwit  gynt  ywen  ynys 

ygorllewinawl  eiga6n  rwg  freing  ac  iwerdon ends :  Ac  yna 

ym  penylpeit  gOedy  ytngydarnhau  or  ylcimunedic  ||   Cf.  jBruts  254  1.  2. 

The  test  of  Dares  Phrygius  (folios  10o-118b)  agrees  verbatim 
with  that  printed  in  the  Bruts  (Oxford  1890).  It  begins:  niynet  y 
eu  Hog  {Bruts  p.  2,  1.  31),  and  ends  :  vot  ef  yn  coHi  y  ran  v6yaf 
(p.  28,  1.  27).  The  writing  is  slightly  later  than  that  of  the  Historia 
— the  y  is  no  longer  dotted,  but  the  it  is  ligatured  throughout. 


MS.  2  =  Geoffrey  of  Monmouth  and  Bonhed  Seynt. 
Vellum;  6x4a  inches;  210  folios,  having  21  lines  to  the  page  with 
floriated  red  initials  ;  ?  xvth  century  ;  bound. 

This  MS.,  which  is  numbered  "  2  "  ou  the  cover  and  "  11  "  inside,  has  the  book- 
plate of  "  Robert  Davies  of  Llannerch  Denbighshire  ";  and  also  the  inscription— 
"  Lucy  Williams  from  Col.  Johnes  of  Havod,  Deer  10th,  1815." 

Folios  1-207.  The  text  of  Geoffrey's  Historia  Regum  Britannite 
is  in  verbal  agreement  with  Brut  Gruffudd  ab  Arthur  in  the 
Myvyrian  Arch:  of  Wales  (Denbigh  1870— pages  476-521  up  to 
reference  411  of  last  line);  then  the  MS.  differs  from  the  printed  text 
up  to  p.  547  (reference  60);  from  there  onwards  it  agrees  with  Llan- 
stephan  M  S.  1  =  Shirburn  C.  18,  which  is  probably  the  archetype  of  the 
later  period  in  the  Myvyrian  text. 

Folios  207'^-210.  Bonhed  Seynt.  The  text,  which  agrees  practically 
with  that  in  Peniarth  MS.  16,  part  iv.,  is  incomplete  at  the  end,  being 
iipparently  left  unfinished  by  the  scribe.  The  readings  of  this  MS.  are 
given  under  signature  D  in  the  Myvyrian,  pages  417-31. 


Deposited  at  present  in  the  Fr?e  Library  at  Cardiff, 


302  Havod  Manuscript  3. 

MS.  3.  PoETiiY  by  various  autliors  and  a  Treatise  on  Music. 
Paper;  1'^  X  5\  inches;  355  pagea  ;  early  seventeenth  century — in 
many  hands,  some  possibly  autographs — fairly  Icgiljle  throughout  ; 
bound  in  vellum. 

There  are  two  numbers  on  the  covei'  "  3  L.W."  and  "  No.  5,"  while  a  third, 
"No.  (2)68"  has  been obhterated.  On  the  inside  of  the  cover:  "Lucy  Williams 
from  Coll.  Johnes  of  Havod  Decbr  loth,  1815."  On  page  1  "  Edw.  Lhwyd  "  and 
"Morgan  Dauid ";  p.  26,  "Morgan  dauidis  book  so  said  William  AnnwiH "; 
p.  56  Richard  A unwill  C'U  many  places),  William  Annwill,  Lewis  Annwill ;  p.  7.5, 
David  Elhsis  so  said  William  Anwyl ;  p.  107,  Richard  Annwill  l(io8  ;  pp.  119,  108, 
315,  Humphrey  Lewis  ;  p.  120,  Owen  Evan. 

2  Y  glaervvych  ddyn  eglvrwen     ....  a 
dded  ymyd  doedyd  Amen        Ifan  gcthhi  ap  I.  ap  lleissian 

3  Y  farf:  Doe  vrytwn  er  oyddwn  i     .     .     .     .  h 

ym  garu  mwy  ao  Evron  Rys  Goch 

6  Kowydd  moliant  tomas  hen  salbri 

di  alaeth  fv  dalaith  fon     ....  v 

a  by  w  iv  /  V  /  iach  heb  farvv  vn  .  dJ:  ap  Edmwnt 

9  f  R''  Salbri:  Ner  Uyweni  iarll  wyucb     ....  d 

ir  byd  par  wybod  pwy  ydwyd  Tiidur  Aled 

14       Pe  rhon  tori  pren  tvrion     ....  e 

pvm  haerwy  avr  fo  i  pvm  rhodd  Tiidur  Aled 

19  7  Sir   T.  Salbri:  Pwy  oil  a  dduo  pell  idd  aeth     ...        / 
ar  chwech  dvc  yr  eweh  ych  dav  lewis  nion 

24       Sieffrai  a  yf  osai  fFraiugk     ....  g 

keirw  /  n/  siep  ar  korn  i  sion  .  Gitto  j  r  j  Glynn 

Kowydeu  i  howel  ap  Jeuan  o  foelyrch 

27       Dafydd  o  braffwydd  broffwyd     ....  h 

yw  roi  yu  He  yr  hen  llys  „ 

31       Howel  ni  chysgaf  havach     ....  i 

ni  chwarddat'  oni  cherddy  „ 

35  Mar:  Bob:  trefawr  :  ILydan  oedd  gasdell  Edwart  .     .     .     .  k 
tevlv  nef  ai  tal  in  ion  „ 

39  f  abad  Kacr :  Mi  a  evthym  ir  mwithic   ....  / 

tir  ffenn  gvto  yw/r/ffored  „ 

43  J  Sir  R'  Herbert :  *Y  tarw  dewr  or  tir  dyrys     ...        m 
hirborth  dvw  herber  ith  dal  Tudr  Aled 

49  /  Syr  S.  Bwrch :  Ni  chair  vstvs  na  chwestiawn     ...» 
dyro  i  sion  deiroes  hydd  .  Gutoj  r  glynn 

52  J  Syr  W.  o  Raglan :  Sal  rhvgl  yw  seiliwr  rhaglan  ...        o 
gem  ar  wyr  holl  gymrv  wyd  Gnto/r  glynn 

56  _7  Mathew  Goch  :  Pann  sonier  in  amser  ni     .     .     .     .  p 

a  gair  ILoegr  ir  gwr  lliwgoch  „  „ 

60  Diolch  am  own :  ILiwioo  wy  yngorllewyn     .     ••     ,     .  q 

llivvid  dvw  yn  wr  llwyd  hen  .  Ifun  dv  r  I  bilwc 

62  Mawl  sir  Risiart  vab  Rys  gethin 

Mawr  i  sonian  am  dan  aw     ....  r 

«c  i  wlad  i  dad  i  del  .  leican  ap  Howel  Swrdwal 


*At  the  end  of  the  poem  in  the  same  hand  is  written  "  iiisiart   ap   Howel  ap 
grvffvdd  ap  siafikin  ap  ylystan  /     had  twysoc  llwyd        vstvs  y  Eies. 


Havod  Manuscript  3.  303 

CrwrsEu  by  Gutto'r  Glynn. 
66  Mar:  Einon  up  Gr:  ap  II. 

Dwfr  alweii  doe  fu'r  wylaw  « 

68  /£>.  llwydfab  Z).— Dafudd  mae/i-/  beirdd  yn  d^fod  b 

72  Pr  tarlles  Ann  o  lys  Rhaglun 

Gynl  y  rliood  yn  gynta  rhann  c 

76  Moliant  Roister  ap  sion  o  "  bias  pilsdum  hen  " 

Pwy  sy  gei[d]wad  teirgwlad  by     ...     .  d 

park  emral  bclpiwr  kymvy 

79  Mar:  S.  am  hadog  :  Wylofus  wjf  val  afon     ....  e 

11  chjuj'dd  ir  wreiohionen  Gutli/n  Oioaiu 

83       Mawr  fv  bowel  a  meiric     ....  f 

Aed  i  faiw  i  dai  fevric 

87  Mar:  Harri  ddv  o  evas :  Doe  darfur  deau  derfyn  g 

DO  J  levan  ap  einion  :  Y  gwrda  o  gowirdeb  It 

95  J  D.  Uioyd :  Af  ddvw  sul  foddus  .Mebvyd  i 

98  J  S.  Hanmer :  Kwngkwerwyr  oedd  y  gwyr  gynt  k 

101       Awst  y  lias  ynghastell  i  / 

106        Da  fv  r  dri[n]cl[od]  heb  dlodi  D.  ap  Gwilim  m 

107       Maer  tarw  mawr  or  mortmeriaid  n 

111       Tyfodd  gwr  at  dafudd  gam  o 

114      Hawddamawr  ir  wledd  fawr  fav  p 

117        Mor  Uawen  mae'r  llew  ieuaingk     ....  q 

dyred  ddvo  y  drydydd  waith  Tudur  Aled 

123       Y  du  hydr  or  deheidir  .    r- 

127       Mae  .  r .  henwyr  ai  meirw  r  /  heini  Gutto'r  Glynn    s 

131  Mar:  Gr:  Iliraethog  :  y  bardd  bacb  wveb  beirdd  y  byd  .  .  t 
keidwad  dyn  kadwed  dy  enaid  JViliam  llyn 

135  /  Sanffraid :  y  lleian  hardd  yw  llvn  hon     ....  u 

de  fired  fwyn  deffro  fenaid  lerwerlli  fynglwyd 

139  jf  D.  ap  Sienliin  :  Kann  nos  daed  kynnes  dadail  ...  v 
wytb  goed  a  dvw  ath  geidw  di  Tudtir  penllyn 

142  Er  dy  frigawns  atb  bawns  ath  bwnn  ....  w 
berr  itti  harri  hettwn                                      dd.  ap  sieinkyn 

143  J  D.  0  Nan  hortwy :  Dvw  i  gynal  dy  gynwydd     ....      ,r 

kymer  di  o  rayni  mwy  Ifan  ap  Gr:  leiaf 

145       Tri  llv  aetb  i  gymrv  gynt  Gutto  or  Glyn  y 

148       Tydir  gwynt  Tad  eira  ac  od  Mredydd  ap  Rys  z 

150       Yr  wybyrwynt  helynt  bylaw  D.  ap  gwilym  a 

153  Mar:  D,  ab  Edmuint,  D.  Nanmor,  and  J.  Deulwyn 

ILaw  dduw  a  vii  n/  lladd  awen  Tudur  Aled  b 

156  Cowydd  yn  dangos  y  xv  arwydd  kynn  dydd  [y]  farn 

Wrth  weled  rbyfeddodef  c 

A  wnaeth  Twyssoc  y  nef     .... 

ore  ddewiu  ar  ddawodd  .  Syr  Rogier 

159       Dwyn  ache  Ciist  yn  dliistaw     ....  d 

ai  wyryf  waed  oe  wiw  fodh  Richard  Vaughan 


304  Havod  Manuscript  3. 

162  Five  Enghjnion  obliterated  by  a  later  pen  . 

Undeb  cowir  gwir  a  gawn  /  yn  r  EgUvys  &c.  Anon  a 

163  Cowydh  yn  dangos  mae  da  yw  ymgrocsi 

Yn  enw  y  Tad  ibad  pob  rliin     ....  b 

oi  dliinas  yw  hoU  dhynion  Eichard  Vachan 

167       Dvw  cyn  y  byd  cnnyd  oedh     ....  c 

a  chodi  yii  dhvw  bvw  or  bedh  „  „ 

171  Hwfdd  tvwy  gyfwrdd  tarw,  gefell,  d 
krank,  Hew,  Haw,  morwyn  ddichell 

tafl,  sarfp,  sydd  seithydd,  seithwell, 

gafi',  dwr,  pysg  o  fordir  pell  .  Anon 

b.       Y  dwyrain  twym  sych  medd     ....  e 

a  roes  Ue  /  i  /  rew  is  lloer  Dd:  Nantmor 

172  Mis  lonawr  myglyd  dyffryn     ....  / 
a  dderfydd  y  nydd  a  uos                   llowarch  hen  ai  dyicad 

175  ILyma  henwae  r  pedwar  marchawc  ar  livgavn  gorav  o 
farchogion  arthvr  : — Tri  iimchog  avr  dorcbawf;  oedd  yn  llys  arthur  / 
gwalchmai  ab  gwyar  /  di-\dwas  ab  tryifyii  /  a  liwlod  ab  madoc 
ab  vthvr  /  &c em/s :  Tri  chynghoriad  fnrchog 

178  Tri  dyn  a  gafas  kadernyd  adda  ....  Tegwcli   adda  .... 

doethineb     adda Tair    gwragedd    a    gafas    pryd    efa 

signed  sr  Robert  Pantou  effeiriad  sputty  . 

179  y  pedwar  gwell  ar  rigaiu  .  Gwell  yw  gwr  oi  berchi  .... 
ends :  gwell  y w  dCiw  no  dim  yn  wir  follotved  by  kryuwas  heb 
gampav  &c.  in  a  different  hand. 

181  ILyma  gas  \bethav  owen  kyveilioc  : — kryn  wa  s  heb  gampav 
....  ends  :  a  gwraic  gvl  gydorir  / 

b.  JLyrna  gynghor  taliesiti  yw  fab  : — Nao  ymddiried  ir  neb  ath 
fygythio ends  :  na  ciiais  ymryson  ath  well. 

182  A  garo  gael  kyngov  gofyned  ir  doethaf  ....  a  garo 
trygaredd  gweddied  ar  alffa  .  //  Ni  wyr  ni  ddysc  /  ni  ddisc  ni 
wrendi  ....  nid  ymddiddangar  eitlir  am  dduw  yn  bena  . 

183  Tair  helfa  gyffredyn  :  Iwich,  llwynog,  yscyfarnog  .  g 
Tair  helfa  ddolef :  karw  gwyllt,  haid  o  wenin,  gleisiad  . 

Tair  helfa  gyfarth fa  :  Arth  wyllt,  kelioc  koed,  diingihedydd  . 

186       Mi  a  gefais  ym  gyfoetli     ....  h 

fyth  ddilin  y  fath  ddelwav  .  Roger  Kyffin 

190  Jr  byd  a  henaint :  Dy  di  r  /  byd  wyd  ar  y  bai     ...         i 
nag  ira  dynion  ond  ynyd  Dd;  ap  fefan  ap  Owen 

192  Sy    ?anwd  sy  n  /  dowod  am  diwedd  &c.  liiiw  Gi-u  k 

193  Treatise  on  music :  Yn  enw  Jesii  y  mae  y  doctor  or  mussig 
yn  dysgv  i  fab  ag  yn  dangos  iddaw  ef  beth  yw  miissig  ai  berthynasav 
ar  ol  yma  Sef  yw  y  enw  y  Doctor  y  sy  yn  dysgv  i  fab  nid  amgen  na 
^osseffus  a  hwnw  sydd  yn  doedyd  yn  y  Jlyfryma  beth  yw  Miissig 

&c ends:  ac  ef  ai  rlioes  hwynt  mewn  llyfyr  ac  a  Iwflodd 

Johanes  Esgob  hwynt  yn  fraintiedic  nid  amgen   vt  /  re  /  mi  /  £fa  / 
sol  la/  llyma  ddafeidiad  pob  llefyrdd  yn  y  byd  // 

238  DJyraa  ifach  Robeavt  Peilia  gwas  y  Brenin — lAGO  I. 

241       A  ro  glod  i  wyr  y  gwledydd     .... 

I  chwi  Irlvws  addas  yn  swyddwr  fluxo  Machno 


Havod  Manuscript  3,  303 

24()   Cowydd  i  nfyn  bipcled  i  sion  ap  lii/s  Wyn  o  Lyn 

Y  carw  ifangk  o  ryfel     .     .     .     .      '  a 
Ceiff  bw^-tli  a  cliwcfFwyth  o  chais                 Lewis  ?  llywon 

249       Ko  d\'w  mawr  y  march  blaw/r/  bhvnc  Mo  Goch  b 

254  J  ofyn  doc :  Y  g«  r  glan  biav  gair  gwlad     ....  p 

vwch  o  dal  chwi  ai  dylych  Jlinu  Machno 

208  Matlic-w  ifeuan  pedrmathias  &c.  R.  Pennardd  ap  Gr;  arfon  d 

209  Kyfl(?saf  wylaf  mi  welais     .     .     .     ,  e 
i  goffa  lessv  mi  a  gyffessais  .                       Sim  Moicddwy 

261       Dydd  da  ir  llwynog  or  ogof  Hugh  llwyd  kynfel  f 

l-'66       y  llwynog  ar  llivv  ariardd     ....  a 

mae  swn  y  kwn  bytli  im  kylch  ffowli  prys 

270  Marwnad  Jfan  ap  Rys  ap  dd. 

Mae  geiiyi'  diUsathr  athrist     ....  h 

arwain  liaii  ir  nefoedd.  Gruff ydd  Hiraethog 

276  J  ofyn  Telyn :  Pwy  maelor  piae  moliant     ....  / 

delyn  a  dvw  a  delo  liichurt  Kymval 

280  J  ofynheihyl :  Y  Gwr   brevgall  gwir  brogeth     .  .  ^• 

deirgwlad  mwy  iia  dav  arghvydd.  „  ,. 

286       Kefeis  j   oud  kofus  oedd     ....  L 

yni  trvvm  y  w  tri  enaid  Sion  phylip 

291  Begiwr  a  clilerwr  vvych  &c.  Richard  Kynwal  in 

292  Kowydd  i  ofynffon  budl  [sic]  i  Riiffydd  llwyd 

Y  krwuer  kowir  Inion     ....  n 
a  cliwaneg  a  fo  ch  einioes                       Rob*  ap  Hnw  o  fo  i 

295  Ai  dy  di  varf  a  davfodd  lolo  Goch  o 

296  Nid  ai  gorwg  drwc  i  rodio  &c.  Edwart  nirk  p 

297  Jr  bad:  A  mi  mewn  mann  a  llanuercli     ....  q 

ai  gweled  gwaith  gwaelod  gwy  Hvw  arwystl 

299  Jr ffenix  ;  Mowrhawn  Gerdd  a  Kbann  Gwirdduw  ....         r 
Ir  llawn  barch  or  llvii  y  bv  Sionffyli]} 

304,  274     Y  kcrddor  ifangk  hirddoeth     ....  s 

beth  dilesc  bwyth  y  delyii  Huic  3Iachno 

312       Morgan  synwyr  annianol     ....  t 

nith  gair  !ieb  bcndith  gwirion  /.  Devlivyn,  ne  ILoioden 

316       Y  pvror  mvsic  parod     ....  ii 

rhof  finnav  os  erfynuiwcli  Rich;  hymoal 

320  _f  ddiolch  am  bais  i  Robert  peilyn 

Pwy  yw'r  belaeth  pvr  haelwych     ....  v 

a  son  am  lendid  y  sir  kadwcdadr  kesail 

324  J  Mr.  Sion  Snlbri  o  Lyweni :  Yr  cos  eglvr  awen  ....  w 

na  dewrach  na  haelacb  liwn 
328  J  ofyn  telyn  :  Y  llywiawdwr  mal  pen  llowydd     ....      x 

del  yna  i  fin  y  delyn  fawr  Ilinv  Roberts 

334  jf  Mr.  Wiliain  ap  morys  ap  hvw  or  graean/lyn 

Y  gwr  hynod  gwarr  henavr     ....  y 
a  droesoch  o  avr  droaof                                          Robert  [fan 

338       Y  dyu  ni  wyr  ond   vn  jaith     ...  z 

bodowyr  acr  bedair  oes  .  J.eicis  daron 

y  98560,  U 


306  Havod-  Manuscripts  3-5. 

342       Mawr  o  dalm  yw  v  dialedd     ....  a 

i  Hiiw  del  hap  a  hoedl  hir  .  /3()f^  .  Recs  Cain 

348   Owdl  i  Grist:  Etholiiid  tfwssiad  (rnsereh     ....  b 

i  gryfion  a  thylodion  sy  clholodig  Mr  Prys  archiagon 

353   J Jair  :  Gwawr  dda  i  bliiid  orwiidduw     ....  c 

lor  hael  Amtn  ar  ol  mair  Hari  Hoicel 


MS.  4.  A  Theological' treatise  on  the  Ten  Commandments. 
Paper;  8  x  6|  inches;  folios  31-382  ;  imperfoct  at  beginning  and 
end ;  bound  in  limp  leatl^er  coyer. 

This  MS.  is  ia  the  same  hand  as  MSS.  Llywarch  Eeynolds,  LlanstepUan  134  etc. 


MS.  5,  Poetry,  Prophkcies,  and  Tkiads,  written  mostly*  in  a 
hand  dated  1586  (see  pngo  233).  Paper;  8x6  inches;  pp.  l''-260 ; 
bound  in  paper  boards. 

"No  5  L.  W  "  occiii-3  on  the  oatsicle  cover;  "Thomas  James"  (17th  century), 
"  Kdw:  Lliwyd,"  the  numbers  "  123  "  and  '•  No  20  "  on  p.  1"  ;  "  Jonett  Salesbery  '' 
and  "  Salesbri  "  on  p.  1''  ;  "  William  Price  "  on  p.  22 ;  "  Mari  Jonhes  ''  and 
"  Thomas  James  "  on  p.  233'' ;  "  John  Jenkin  yoraan,"  "  David  Thomas,"  "  John 
Phillipp  Jenkins,"  "  \V  S  "  and  "  Edw.  Lhwyd  "  on  p.  2C0. 

l^"     Pym  gynn  wenu  seren  &c.  Robert  Price  d 

V^      Dewi   kyn  deni  kaid  ordainaw  D.  Uwyd  lle'n  op  Gr:   e 

4  Jr  genjicjen  :  er  cystal  ny  gwal  nyd  gvvell  &c.  S.  Kain  f 

5  f  Gr:  ap  Nicolas  :  gair  angel  y  gwr  yngod     ....  (/ 

dy  benn  yw  penn  ar  bob  peth  Gtm  ap  J.  hen 

7  Enwetc  plant  leuan  goch :  Ehys  d'd ;  leuan  d'd  ;  lewys  d'd ;  h 
siankyn  d'd  :  rhyddoicli  d'd  . 

8  gvvrandewch  ddaiiair/  trwy  genad  mair     ....  i 
brwnt  o  briddyn                                                   T.  ap  J.  ap  R. 

10       gwrandowch  or  mwyan  diiw     ....  h 

Rag  yddo  ef  yn  damno  hopgin  thorn  phylip 

Religions  Poems  by  Thomas  ap  leuan  ap  Rys 

13       Vn  gwr  i  gyd  ywr  kadernyd     ....  / 

i  maes  och  ly  /  nes  vy  niaeddy. 

15       kreawdr  yn  kar  /  nef  a  daear     ....  m 

ai-  kythrel  syn  /  peri  karv 

18  da  ofdd  edrych  /  yn  dra  raynych     ....  n 
ai  gyiraithav  /  ai  orchmynav 

19  moeswch  ddodi  /  yn  bryd  ar  ddewi     ....  o 
gael  trigaredd  ar  yn  diwedd 

21       mae  diiw  yn  dangos  ir  byd     ....  p 

ag  yno  i  kaii  ir  amo 

24       Gwrandewch  wirionedd  am  varglwydd  q 

dawnyswedd  &c.     .  Howel  siankin 

27       Ty  di  ddyn  Kyvygys  i  jawn  &c.  sianliin  sion  howel  r 

*  Pages  1-4,  72-87,  139-41,  258-60  are  in  the  saoae  hand  as  MS.  4  sbov?. 


Havod  Manuscript  5.  30t 

PO       Gwae  vilioeiUl  a  sycH  mewn  gofalou  &c.  T.  ap  I.  ap  Rijs  a 

32       Mawr  jawn  i  kui'ais  j  i  byd  &c.  „  „  b 

o3    Y  ddangos  pa  v>i/r  o  waeii  oedd  vaibon  owain  tydir 

y  ildav  wr  arglwyddiaidJ     ....  C 

y  gadw  aelwyd  gydwaladr  D'd  Nanmor 

41   Y  gofyd  :  Y  raaer  gofyd  ar  tlodi     ....  d 

da  waitb  ar  y  diwetha  Thomas  sion  hatli 

■I  I       Klywcb  son  megis  klocli  sais  syr  leitujs  maedwij  e 

■17       ssyr  lewys  velys  y  vwyd  syr  phi/lib  emhjn  f 

•50  f  s'  edwart  sstradling  :  Y  marchoc  si/r  befys  hamtwn  .    .    ,     $r 
maistir  inai'chogion  letvis  morganioc 

56       Myrddin  wyllt  mawr  ddawn  waith     ....  h 

o  ag  w  a  i  ag  n  Edwart  ap  rys 

59       Doeth  wyd  mab  ysbryd  a  tbad  D'd  ap  emiont   i 

63       Pa  sawl  blwyddyn  yn  pwysaw     ....  h 

mi  ne  ddiiu  m  yuy  yddiiw  Rys  nanmor 

6G  y  misoedd :  Cais  ionawr  myglyd  dyffi'yii     ....  I 

addervydd  ynydd  anos  y  mab  klaf  ap  llywarch 

72   One   hundred   and    eleven    Englynion    by    Morgan    harri, 
sianghin  Uwyd,  syr  J),  ap  Risiart,  sianghinn  morgan, 
D.  Mathav,  howel  ap  syr  Mathav  and  Thomas  If^eieelyn. 
Giivm  laweu  gwenu  ddydd  gwyl     ....  ni 

yn  iacb  tbomas  ocs    wyd  . 
87*'    Vn  diiw  a  .sydd  dad  /  vn  diiw  a  .sydd  vab,  &c.  n 

88  ILyma  y  llyfr  a  olwii-  uanachloc  tr  ysbryd  glan  /  yr  bon  a 
sailiwyd  drwy  Ian  gyHwybod /"ac  yny  vanacbloc  bono  /  y  ii'aent  naw 
ar  bigain  o  arglwyddesav  krefyddawl  /  kariad  perffaidd  a  sydd  abades  / 
doethineb  a  sydd  briores.     yfydd  dawd  /  tlodi  glendid  /  kemedrolder 

&c.  a  sydd  sailawdwr   ar   vynacbloc  bon ends:  ac  velly  i 

kafad  yr  boll  gofaintyny  gradd  y  hvnain  /  o  drigaiedd  ddiiw  boll 
alleoc  kreawdyr  nef  a  dayar. 

103       Trwy  gyfaicb  diiw  yn  benna     ....  o 

ym  adrodd  betb  a  ddycbonn  Lodwig  Uwyd 

107  Englynion :  y  lleyad  mewn  dwyrain  &c.  P 

108  y  vedwen  vonwen  vanwallt     ,     .     .     .  9 
hi  n  woll  well  o  byn  allan  ,                           Davydd  lltayd 

111  Mifym  yn  rbodio  llawer  /  yngbymry  ag  yn  lloyger  &c.       r 

112  Hari  a  vy  bari  a  fo     .     .     .     .  * 
ewiooc  iawn  a  wnar  gwaitb                  Maislr  Hyw  penant 

116  Cyjfes:  y  dduw  y  ddwyf  weddiwr  Sion  bnvynog   t 

120       ILawer  gwaitb  i  darlleais  " 

ILyfr  mawr  a  Uafyr  ym  ais     .     .     .     . 
ar  ol  nyn  prynir  ailwaith  Sion  nent 

123       Pond  angall  na  ddeallwnn  »         »      '" 

126    Y  owain  tydvr  :  Grtddon  dewi  a  goddef     ....  «" 

yn  rbydd  y   beiin  mynydd  monn  Jeiian  Gethin 

128  Jwdwl  i  ddiolch  i  letu  y  s'  1).  ap  T.ffairud  or  vaynawr 

Mab  nonn  or  gaer  groii  ywr  gras     ...  ^' 

'  llj'ma  henaic  yngallv   mjib  nop  Dil-  Nanmor 

"■  -  V  2 


SOS  •     Havod  Mamihscript  5. 

132  Mar:  S.  gamais  :  Pa  lefain  llvndain  yn  lladd     ....         a 

kyd  lef  o  iesii  kyd  lefysant  le.wijs  morganwg 

135  J  R.  ap  S.  olyn  nedd :  Tra  bycli  yn  gwledycli  gwladosdd  . .    b 

nyni  diuvr  o  vytv  awr  ond  tra  vycU      jorwertli  vynglmyd 
139       Gwrandewcli  bob  rliyw  gi-istoti     ....  c 

o  bennaf  vu  iestys  yr  bollfyd  Howel  siankin 

142  Enwav    y   brenhinioedd    o    vryttys    liyd    Gydwaladr :    '^ 

Bryttyswladycboedwrth/2-t// .  .  .  .  f|  g'.vedy  ynttav  oedd   jfor  i 

vab  ac  inyr  i  nai  yn  rhyfelii  28  iieb  allii  gael  yr  koron  gan  yr  saeson 

pagan  iaid 

148  ■    Krav  trin  nis  kred  rai  enyd  d 

a  wnar  bin  oera  ny  byd     .... 

robin  ffair  •^vi^kiu  ffarwel  Wdllwyd 

151   An  address  to  Oioen  Glyndwr 

Kt'fais  aui  na  vedrais  vydr   ....  e 

na  weinia  gjedd  Qwain  y  glyn 

par  ym  bax  o  dir  niaxen 

a  cbwiinkwest  bors  bainssiest  hen    /.  ap  Rydd:  ap  J.  llwyd 

154       Arthur  beuadyr  ydocdd     ....  f 

nad  o  wleddav  gav  gynueiin 

yddair  y  nef  ddioer  nonii  John  y  hent 

1 G2  Vmddiddaii  myrddin  wyllt  a  gwenddydd  ychwaer :  gwenddydd 
a  ofyncfedd  y  vyrddin  vy  anwyl  vrawd  pa  amser  y  daw  goryebafiaetti 
y  genel  y  bryttaniaid     ....     ends: 

Gwae  Esais  oi  drais  ai  hir  draba  g 

Kyrary  a  gwyddyl  bier  ynys  gadarna  Myrddin  wyllt 

164       y  gigvran  a  gan  val  gwydd     ....  h 

ai  diwedd  bwy  for  dydd  hwn  D'd  llwyd 

107       Maer  chwedlav  mawr  wych  adlais     ....  i 

penn  partli  ar  nonii  portbor  nef  Edwart  ap  Rys 

170       Dy  eiriol  drwymorol  mawr  wyd     ....  k 

da  le  y  wlad  diiw  ai  ly  siangcin  rissiort 

172  Projfwydoliaeth  Myrddin  a  gwenddydd  am  yr  cryr  mawr  o 
wynedd  js  Konwy  a  brenin  llychlyn  ddu  ar  VRWYDYR  ynghors 
roCHNO  :  *  *  *  #  *  ac,  ynay  kychwyn  yr  eryr  mawr  tyachors  vochno 
affan  ddclont  yno  of  avydd  day'ddee  koron  o  hil  rodri   athwsoc  gwlaJ 

yr  eryr  mawr  &c etids ;  kanys   sayson  addiail  traha  yr  ysrael 

megis  y  dial  ysant  draba  ybryttaniaid  gynt. 

181  Dewi's    prophecy :  pob    ryw   lygad    a   wyi    pob   ryw  galon 

avydd   cliwerw ends :  pan  vo  kyflawn   oed  krist  o  vll 

athrycliant  a  doc  ddengwaitb  a  bweeh  decc  ahanner  owyl  vair  y 
gybydedd  nesaf  //  yna  y  kwymp  yr  eiiwir  genedl  ysayso'.i  y  uy  twyll  y 
bvn  ,  ac  ynay  dilair  oy  drydoedd  kayroc  ac  oy  kestyli  kongloc 

184  If^yma  brost :  Kymerwcb  rif  y  prif  kynbebyker  ....  ends: 
ac  velly  b}  dd  diwedd  jawu  ytifeddion  lloyger  yn  dragwyddol  ac  velly 
dywad  JSIyrddin  erarys  gair  bron  arthyr  Myrddin 

192  Pan  ddcl  or  ysbaen  wybren  wen  yben  y  bryn  kyfoytboc  yna 

ydaw  tri   arwydd   y   ynys  brydain ends:  y    tarw  a  vydd 

marw  soffueth  yiigalvaria  jesii  y  eneid  amen  Merlyn 

195       gayaf  a  ddaw  ,  ryvvynt  a  rylaw     ....  / 

ac  ovan  yn  mysc  am  vara  Myrddin 

b.       or  gorllewyn  y  daw  wythwyr  ....  ysgyfarnoc  m 

wen  a  ddailia  y  kadno  koch  wrtb  y  dday  klyst  „ 


Prophecies,  Popery,  etc. 


309 


b. 


197 


196       Koroiioe  vaban,  koronoc  vaban     .... 
y  enill  piydain  lid  yn  ryfedd 
Koronoc  vaban  ymron  llydd     .... 
oed  yn  y  byal  yugwent  .  "     '     '  Taiiesin 

Mi  a  welaf  lanaf  olaini     .... 
drwy  Ian  dydocli  y  leni 

b.  ef  a  fydd  gwedy  hyny     .... 

achyngor  yraanaw  *     "  Hy,  ^,„^a 

c.  llymar  gair  llymar  gwared     .... 

llymar  nod  ai-  y  iiawfed  laliesin 

d.  Mail-  a  bier  da     .... 
wrth  ysgwydd  duw  y  kerdda.  taiiesin 

198       Oyan  barchellan  mawr  o  rysian     .... 
Uyma  ryfel  ovvain 

b.       ofn  a  ddaw  eiriad  airia     .... 
ac  vo  enir  y  tir  yr  haf  neja 

Theu  follows  a  large  iiuiuber  of  sbort  pieces  attrilmfed   to  Taiiesin,  Afyrddin 
aua  B^s  vardd  ■wiiicli  end  on  page  233  tiius  :  — 

pan  \o  yniwasc  am  gayray  //  a  newynoc  dyray 

a  dibarch  esgyrn  ac  ssgyd  vaneray 

a  hwylio  yn  vynycli  dros  vawr  gyrcli  donay 

a  chlycli  distaw  heb  dysty  gwiliiiy 

ac  ar  loyger  Iiafoc  a  dioc  dretliay 

Mis  meliefin  |  22  |  ac  velly  tervyDa  1586         Mtjrddin 
233''     pridd  ddecbraii  golaii  oeddom  g,velwnn     .... 

yn  ffest  i  bjngk.iy'n  ffydd  lewys  davijdd 

Page  234,  247    ILyma    heinva\'  y  pedwar   brenhin  ar  hygain  or 

brytfaniaid  a  vaniwyd  yn  ,9af/a)-«a/<fec ends:  a  llyma  onwav 

y  brenhinoedd  awnaethp/v/  gayrydd  penaf  yn  ynys  brydain  affwy  a 
WDaeth  pob  tref    a  nef  yddynt  osta  gan  ddiiw  yni  y  erchi  peed  gwir 
246       Gwrandewcli  grLston  dwl  ycb  inysc     .... 

boed  velly  vwy  vw)'  kaffon  T,  ap  J.  ap  Bys 

b.       yn  iacli  y   inch  lioyw  gain  wyl     ....  j; 

am  danoch  lawer  ocb  He  ddwyf  Anon 

258    JVyth  o  driocdd  Marchogion  TLys  Arthur  :   Tri  maichog  aiif 
davodiog  oedd  yn  llys  arthur  //  nid  amgen  //  Gwalchmai  &c. 


/ 
h 


MS.  6.  "  A  Defence  op  PorERY  "  in  Welsh.  Paper  ;  8^  x  6 
inches;  folios  4-113  ;  imperfect  at  the  beginning,  and  pan  of  last  two 
leaves  are  torn  away;  circa  1600;  the  cover  bears  "No  6  L.  W.", 
"  No  22  ",  «  No  141  ",  and  "  IBO  "  ;  on  margin  of  folio  4  is  the  remnant 
of  Sir  John  Sebright's  seal  and  the  number  141  ;  and  the  last  pnge 
bears  the  name  of  Robert  Johns  gwyn. 

Theological  treatisks  :  (a)  Transubstantiaiion  (folios  4-7) — 
imperfect  at  the  beginning  ;  the  text  ends  : — canys  pob  dyn  nle  roi  tafel 
o  fara  yn  le  cig,  ond  ni  ale  vn  onid  dvw  roi  gnavvd  yvv  fwyta  ag  yule 
yn  pyrliay  jn  fvw. 

folio  8.  Modion  yn  dangos  Crist  yn  gorphorol  aryr  alor  drwy  r?.^_vme 
alan  or  hen  doctoriaid  santeidiol. 


3io  Havod  Manuscrifts  7-8. 

MS.  7.  Tlic  Genealogies  of  South  Walian  families,  especially 
those  of  Cardiganshire.  Paper  ;  8  x  6  inches  ;  unbound  ;  margins 
injured;  imperfect;  contains  at  present  130  folios  ;  written  probably  in 
or  about  the  year  1627  (fol.  55). 


MS.  8.  ILyfyr  Sion  Morfoi.  (fol.  68'').  Paper  ;  8  x  6  inches; 
folios  4-83  ;  imperfect  at  both  ends.  The  first  part  was  wiitten  not 
later  than  1561  (fol.  54'') ;  and  the  second  part  not  later  than  1577  (see 
folios  68''  and  71''). 

The  right  hand  top  comers  of  folios  4-17  are  i a  a  state  of  decay,  ami  the  text 
is  partially  gone.  "Tho' Wilkyn  o  Lanfair  y  biau  y  llyfr  hyn  .  1606.  "  "  Wo  8 
li.  VV  "  on  the  outside  cover. 

fol.  5.  H^yma  vi/chedd  jeuan  vengylhcr  :  bid  gydnabyddys  gan 
bawb  vod  yn  harglwydd  ui  iesii  grist  wedy  roddi  y  ieuan  vyngyliwr  ragor 
o  ddawu  a  gras  ar  a  roddes  y  neb  ar  y  ddayar  hon  &c. 

fol.  8.  ILi/mn  jt  hystori  y  ddnabod  dyn  lorth  y  wyneb  :  kais  saith 
amrafael  ddyu  ysydd  yny  byd   val  y  mae  y  saith  blaned  &c. 

fol.   13.     ILyma   hystori   y   gwr    [moel] y    gaisaw    llestair 

alexander  .  .  .  y  ddyfod  y  oresgyn  gwlad  seithi  ....  ends :  ac 
eisoes  y  gwr  moel  o  seithia  ny  lestairiodd  alixander  ar  y  neges  eilhr 
myned  yn  ddihoir  ai  lougay  yn  rwydd  y  wlad  seith  yr  tir. 

fol.  18''-  ILyma  gyngfioray  gwr  doetli  yr  hwn  a  elwid  givallt<jr  o 
henlai  y  roddi  ddysg  a  ehyngor  y  bob  perchen  tir  a  dayar  ac  or 
byddant  wrth  ddysc  ef  a  wella  arnynt  megis  y  dywaid  rac  Haw  //  kyntaf 

dim    yw    ymweglyd    rac    auwadalwch   y   byd ends :   kadw   dj 

wenen  yn  dda  a  gwybydd  vod  y  llestri  yn  ddiddos  a  gosod  di  hwynt  yn 
wyneb  hayl   .   .   .   .   ao  ef  a  vydd  gwell  y  kynydd  ay  llwyddiant. 

fol.  22''.  Hystori  sylfestr  yw  hon  :  kanys  gwr  dwyfawl  santaidd 
oedd  ef  ac  a  vy  csgob  ryfain  ....  ends :  ac  velly  ymadawdd  ef  or 
byd  hwn  yn  gyflawn  o  jinwedday  eglwys  diiw  ay  santaidd  cneid  ef  a 
esgynoedd  y  yehclder  y  nefoedd  //  oydran  krist  oedd  yna  jgain  nilynedd 
a  thrychant. 

fol.  34''.  BLytna  hystori  y  Hong  vocl :  Gwedy  ymrafayly  y  jythocdd 
0  babilon  vawr  a  gwasgary  oblant  noe  hen  yn  genedloedd  dros  Avyneb  y 
ddayov  yna  y  roedd  ffalec  vab  iber  &o. 

fol.  36''.  Gildas  ben  profl'wyd  y  brjtaniaid  a  ddywad  yn  hen  hystori 
ybrytaniaid  am  y  pedwar  peth  a  wnaeth  yr  brytaniaid  golli  y  hany- 
doedd  &c. 

fol.  37''.  ssaith  meddwl  y  erchis  diiw  y  ddyn  y  meddwl  bob  amser  yn 
erbyn  y  saith  pecliod  marwol  &e. 

fol.  38.    Trioedd  marchogion  llys  Arthur        (as  ahove  in  IIS.  5,  p.  258.). 

fol.  40.  IT^yma  histdori  addaf :  Yn  yr  amser  y  pechoedd  adilaf 
ymiadwys  y  gyrrwyd  ef  o  ddyno  am  bechy  &c.  ends :  a  ffan  varnoedd 
yr  iddewon  grist  yw   ddihenydd   y    dywad  vn   o  honynt   kymerwch  y 

])ren ao  y  dygasant  yr   lie   a  elvvir  kalfaria  ac  y   roddcd  yn 

hargiwyd  ni  erni  yr  hwn  ai  kretto  3n  yr  hwn  y  mae  anrydedd  a 
gogouiant  yn  heneidie  pan  vo  rreifiaf  yn  oes  oysoedd  Amen. 

fol.  44''  Jl-yma  ddechray  hystdori  yr  olew  bendigaid :  }n  wir  wedy 
y  droi  o  lyfyr  lykas  cr  lladin  yiig  liymraec  nassens  kemder,  predyr  ap 
cfroc  y  penaf  o  varchogion  y  vord  gron  cr  pan  y  gosodes  myrddin  yu 
ce3  ythyr  ben  dragwn  hyd  yn  halm  o  oes  arthyr  ac  yna  y  dayth  nassens 


Theology,  Astrology,  and  a  Katetidar.  3{1 

yn  veydwy  yi   kapel  periglys   yu  ynys  wttrin  a  boddlonliny  diiw  yn 

gymaint    ac    y    dawai   angel    i    wssnaytliy    yflTeren ends:    ar 

trydydd  ai  kymerth  ti wy  ddwywiol  rybydd  yiiy  ddegfed  vlwyddyn  oy 
oed  yny  dyrnas  ac  wedy  liynv  nywis  pa  le  yddaeth  etto  oni  welo  diiw 
arglwydd  arddangos. 

fol.  47.  Kyma  am  nee  ai  blant :  Noe  hen  gwedy  diliw  a  gorfFwys 
y  long  ar  fynydd  athlans  yn  armania  ....  ends  :  briaf  vienin  ti'oya 
ac  am  hwnw  ai  etifedd  y  treytliir  yny  hysldori  dared  ffrigius. 

fol.  48''.  Tri  hyd  gronyn  haidd  a  ivna  modfedd  &c. 

fol.  .53.  Y  dec  prif  dri  erbenic  vn  prif:  dri  ar  benic  y  sydd  vn  diiW 
yny  nef  vn  gwr  yw  angey  yr  dywarcben  y  dda  pawb  y  ddi  &c.  1o6l. 

fol.  54''.    Y  mnv  gair  Jiyiigor  a  roddais  diiw  lasar  ar  fynydd  .sina  &c. 

fol.  56.  (1)  y  tri  dyn  melldigedic  (2)  y  saith  dyn  aEoes  diiw  y  fendith 
yddynt  (3)  tri  ycliydic  a  wna  kolli  llawcr  :  ychydic  o  ysgaelysrwydd 
ac  ychydic  o  ddryc  /  yn  nwyde  ac  ychydic  o  ledrat  (4)  priodas  Wiliam 
fjfylib  ac  als  morfol  yfy  y  uawfcd  dydd  o  fis  gorft'enaf  ac  o  ddat  ya 
harglwydd  ni  iesii  grist  1558  (5)  [in  a  later  hand]  priodas  .John 
morfol  a  siiiwan  shiou  y  fy  y  bydw[aredd]  o  lis  gor£Eennaf     ?  1602. 

fol.  56''.  H^yma  englynion  y  pedwar  element 

y  dwyrain  dwym  sychmedd  ym  dayrydd     .... 

a  roes  lie  yrewis  y  lloer  [X>.  Nammor\ 

(b)  Bid  wybodedic  fod  term  y  pasc  yn  dechrey  bob  amser  xviii  die 
gwedy  r  pasc  &c. 

fol.  57.   Tai  y  duyddeg  anrydd  :  Y  tii  kyntaf  yw  tii  o  vywyd  &c. 

fol.  57''.  ILyma  y  ddangos  amser  dda  y  vwrw  koed  y  lawr  ac  y  hay 
ac  y  blany  ac  y  impo  ac  y  dori  gwallt  ac  y  aillo  ac  y  ysbaddy. 

(b)  ILyma  val  y  niae  y  ddyn  gydnabod  beth  sydd  ore  beth  sydd 
waytha  yddo  ywuaythyr  ar  gywrddiad  pob  planed  ar  llayad  gyda 
dangosiad  y  dayddee  aiwydd  val  hyn  :  pan  fo  satwrnys  ar  llayad  yn 
kywrdd  rnaent  yn  peri  vod  diwarnod  athvkli  am  bob  mater  &c.  &c. 

fol.  59.  ILyma  medil  y  lladingwr  beihey  sy  dda  arfer  biing 
instructions  what  to  eat  and  to  avoid,  and  what  to  do  each  month  of  the 
year,  together  with  a  list  of  unlucky  days. 

fol.  62''.  Arwyddion  kyffredinol  y  adnabod  tywydd 

folio  64.  Tables  showing  high  fides,  in  what  sign  the  moon  is  every 
day  in  the  year,  "  tlic  common  kalendoi-,"  how  to  fix  Easter  &c. 

fol.  70.  JTjyma  lie  tra}thir  am  holl  sierkyls  y  ffyrfafea  &c. 

fol.  73.  enway  y  missoedd  yn  Hading  val  hyn  dsianiicarias  &c. 

fol.  73''-79''.  A  Kalendar.  The  following  Welsh  Saint  days  are 
given  January:  G.  ystwyll,  6th;  G.  liar,  13th;  Gr.  aniwn,  16th; 
Gr.  Elli,  23rd ;  G.  galwc  abad,  24th;  G.  trisaint,  31st.  February: 
G.  sanfired,  1st ;  G.  fair  y  kanwylle,  2nd ;  G.  dailo  esgob,  9t!i. 
March:  G.  ddewi  arch  esgob,  1st  ;  G.  non  fam  ddewi,3rd;  G.  sanau, 
8th ;  G.  wnlliw  filwr,  28th.  April  :  G.  ambros,  4th ;  G.  derfel 
gadarn,  5th;  G.  frynach,  7th;  G.  vayno,  21st.  June  :  G.  giric  ac  Hid 
y  fam,  16th.  August :  G.  ginllo,  8th.  October:  G.  gainweu,  8th. 
November  :  G.  lednerth  abad,  6th ;  G.  eini,  26th.  December  : 
G.  fBnan,  11th  ;  G.  lysau  wyry,  13th  ;  G.  sylfestr,  31st. 

fol.  79''.  Two  more  tables  relating  to  fixing  Easter  &c.,  the  cycle  of 
the  moon  &c. 


3J2  Havod  Manuscrifts  Q'-iO.    •    ' 

MS.  9.  A  transcript  of  the  Acts  of  the  Apostles  in  Welsh  with 
notes.  Paper;  10|  x  8  inches ;  18th  century.  Imperfect  at  the 
beginaiug — the  text  now  begins  with  notes  on  Chapter  X. ;  64  folios. 

The  cover  bears  the  immhers  :  "  9  L.  W  "  ;  "No.  5  " ;  "  No.  3  "  ;  and  the  cover 
of  part  n  :  ''No  4"  "No.  iii  (?)."  The  last  page  has  the  signatures  "Thomas 
Morgan  1795"  and  "  Rev.  Dr.(?)  Williams." 


MS.  10.  Lives  op  St.  Bbuno  &  St.  David,  Cywydeu  &c. 
Paper;  Tf  X  5^  inches;  folios  1-35  ;  the  edges  are  much  worn  and 
very  friable,  and  the  text  is  in  consequence  often  imperfect;  the 
beginning  and  end  of  the  MS,  is  wanting  ;  circa  1G20. 

■I'he  number  ou  a  blank  page  gummed  on  at  the  beginning  is  "  10  L,  W'."  and  on 
fol.  _^1,  written  over  the  text  "No.  28."  "Peter  Thomas  &  Robert  Edwards" 
(fols'.  4  and  12) ;  "  Harry  ap  Evan  is  the  true  owner  of  this  booke  wiiness  by  mu 
Ed:  Wynn"  (fol.  1.5'');  "  morgan  Evans  his  book"  (fol.  28);  "William  Jones  his 
Booke  being  the  giftof  Morgan  Evans"  (fol.  27'')  ;  "Henry  Pary  mouutgomeryshire  " 
(fol.  sal-). 

fol.  1.  1  Bucliedd  Beuno  Saut :  Beginning  lost  and  the  existing  first 
page  is  very  dirty  and  hardly  legible.  It  ends  ikiis :  arcbwn  ninnev 
drugared  dvw  hoi  gywaethog  drwy  g.nnhorthwy  Bevno  Sant  fal  i  giilom 
ninev  gael  gy.d  ag  elo  fvclied  dragywyd  yn  oes  oesoed  . 

.  Buchedd  awnaelh  beino  i     ?  Padrig  ag  i     ?  Dewi. 

fol.  4.  Baclicdd  Dewi:  Karedig  frcuin  awlad^cliod  dalym  o  amser 
a  blynydoccl  ag  oi  euw  ef  y  kafas  karedigion  i  hrnw  a  mab  a  fv  ido 
a  elwid  saot.  ag  i  hwuiiw   yr  ymdangoses  Angel   yn  i  livn  gan  dywedyd 

wrtho  .  Y  fory   hebr  ef  ti  a  ai  i  liela  &c ends  :  le  y  mac  yr 

engylion  ar  acliyngylion  a  fernbin  a  j|eraffin  a  brenin  y  breninocd  yn  oca 
oesoed  |  amen  |  ag  felly  y  terfyna  bvched  Dewi. 

fol.  12'\  JLi/ma  fuchedd  sanl  ?  Dorrit :  anrliydeddis  vorwyn  a  merthvr 
St.   dorett   a   ancd   o  genhedlaeth    ....    llvfain,   henw   i  thad   ocdd 

Theodor ends :   'I'eyrnas   nef  He   i    mae   hoydl  [a    buche]dd 

tragwyddol  heb  dranck  hcb  orffen     Amen. 

fol.  15.  The  churchwardens  of  ILangadvan  (Montgomery)  own  and 
acknowledge,  to  the  churchwardejis  of  Poole,  Morris  Rishard  &c.  to  bo 
legally  settled  in  Eiangadvan  1726. 

*15'^        m  *  *  *  m  .syn  kjnhal  kanyn  niewn     .... 
heb  ofal  beth  a  dal  dyn 

*16  tomus  «  *  *  *  *  I  hendcfig  Syr  John  Sahhvri  marchog  o  Sir 
ddinbych  yng  wynedd  gicedi  i  yymli\iii]yso  meion  mydyr  gamberayg 
oipenhillio\ji\  Hading  1578  .         very  imperfect. 

Doeth  galarddyd  *****....  a 

Sy  /n/  dilin  yn  oes  oysoedd  Thomas  Prys 

18       Y  sawl  a  hoffais  fal  fy  hvn     ....  b 

ffarwel  uid  oes  rwymedi  „  „ 

'*]9'^       Y  gwr  a  wnaeth  gowaeth  i  gyd     ,     . 
dwyn  balchder  ir  vnder  iawn  . 

21'^       Pob  dyn  flyaiou  sy  yny  byd     .     .     . 
0  gwnaeth  e  gam  bychode 

22'^        (1)  Eos  fwyn  or  llwyn  darllenais  &c. 

(2)  Nef  war  ar  ilaiar  diAvall  a  derfyd 
23     syr  ehjs  o  Ian  elian :  person  glan  ai  bwrs  ar  lied 

a  meline  kaer  am  y  Ui  klidro 


obe 

'rt  ap  Harry 

d 

Anon 

id 

„       f 
....       -7 

Lives  of  Saints,  Medicine,  etc.  S/3 

24       Tan  awyr  dwfr  daiarfa  &c.     (imperfect)  « 

*24'J        [Paud]  hir  na  welir  ond  nos  loncarth  vynghvijd  b 

26       Y  byd  trist  ar  bowyd  traw  William  B^ija    c 

*2T>       Y  ferch  y  fyd  wendyd  wiw     ....  d 

a  dwvllwyd  ar  deallwyr  *  *  *  # 

28       oth  bobl  a  drig  itb  babell  (1.  2)     ...     .  e 

velly  syd.ac  y.byd  byth  Sion  Tudur 

*28''  f  Auw :  Pwy  yw  r  gwr  ar  power  i  gyd     ....  / 

oen  dvw  yngod  an  diango         ■  1382  .         Kdff  np  Robert 

301)  fragment  ending  :  auu  dwyu  i  nef  vn  duw  a  wnaelh     S.  keid  g 

31''        Pw  yw  r  gwr  pier  goron  D.  ap  Givilim  li 

*3>'^  Fr a gnunt  ending :  a  bo3  dvw  bawb  yw  diwcd  lolo  goch    i 

*33''  Psalm  Cxxi :  kodaf  fyngolwc  boywdic  John  Ivdvr  h 

*34''  Fragments  of  a  cowydd  to  "  Mordevrn  Ml  edevrn  Iwgd" 


MS.  11.  Medical  Receipts.  Paper;  8x6  itches;  folios  1-27; 
imperfect  at  both  cuds  and  much  worn  at  the  edges;  I7lli  century; 
written  bv  three  or    more  hands. 

"  No  11  "P.W."  on  the  cover  ;  "  54  "  (fol.  27i). 

fol.  1.  rhag  y  hryt :  kymer  .3.0  wiiiedd  garlleg  a  siga  nhw  yn  fan 
a  gwerth  keiniog  o  aqua  vits,  haner  pintied  0  lien  gwrw  da  a  berwa  nhw 
ynghyd  &c.  At  the  end  of  folio  Ab  part  is  missing  ;  folio  o  begins: 
"14  lliw  melyn  fal  aur  "  &c. 

fols.  9-11  are  in  Eug]ish:  the  ink  is  very  pale  and  ihe  text  is  difficult 
to  read.  The  following  headings  are  legible  :  "  lor  the  wasiing  of  tlio 
body,"  "  fior  all  nian;!er  of  fevers,"  "  ffor  the  stonne,"  "  fior  the  teth." 

fol.  12-27  are  in  Welsh  ;  the  text  begins :  Ehag  gwaedlin  or  ffroynen 

&c ends  fol.  27  :  kymer   bustyl   buwcli,  bnslyl  ysgyfarnoc   a 

bustyl  hen   geilioc  ....  cadw  hwynt  mewn  Hester  el'ydd  a  dod  }n 
y  Uygad  ac  adeu . 

There  are  12  Englynion  to  the  iigns  of  the  Zodiac  on  fol.  17  : 

Y  drydydd  ebrill  ddydd  dan  bran     ....  I 

y  mae  pysc  ym'  hob  escid.  D.  Xaiirnvr 

and  on  fol.  166  are  4  Englynion  :  Dwyrain  twyn  ssycli  &c. 


MS.  12.  Cywydeu  etc.  Pai.er;  12x8  inches;  pages  1-4S; 
written  mostly  in  1671  (pp.  17-48);  pages  1-4  and  47-8  are  sliglnly 
damaged. 

The  first  page  bore  the  " No  fi  "  hut  a-  label  with  "  No.  12  L.W."  wiilleu  thereou 
is  pasted  over  the  earlier  number,  while  page  48  has  "No  1.  Cj-wyddion." 

1  Awdl :  Top  blaid  docloriaid  ur  eurir     ....  m 

ti  wyt  orau  or  doctoriaid  Gr:  Pl.[ilip] 

5  Carol  barnad  J.  Owen  a  Ha  cod  towyll  f 

Nesswoh  ir  vnlle  rai  heilltion  ei  dngre     ....  n 

yn  odau  y  cin  hwelle  /  cain  hollawl  Hityhhin  Sion 


*  The  Cywyddeiion  fOlioS  156-17J,  196,  24-206,  27J,  28i,  yih  ZMj  are  all   !i:oic 
or  less  imperfect, 
■f "  Jeuan  ap  Richard  scriptis  "     1660. 


31 4  Havod  Manuscripts  i2-'l3. 

9       Oes  tlj'fais  yn  fystafell  0.  Gwynedd  a 

13  Tl/a/-;  £■(/(('.' 0.  o'7'//e«^y(»rf  ;  Mae  pryder  ym  pair  vdaw  ...       h 
od  y  w  /  n  /  f  vd  iief  i  edwart  Jolin  Philip 

17        vrddoiiiant  trvvy  ffyniant  ffydd     ....  c 

dyro  yw  wyneb  dair  einioes         .  l6tl  .         Harry  Hoicel 

19  Mar:  Mrs.  Magarett  toennc  or  Havod  TywijU 

Am  fj'd  diddaii  lioff  Ian  fflwch     ....  d 

A.  biliogaetb  heleth  hon  „  „ 

21  Mar:  Lewis  Symwnt  Owen  or  Havod  tywyll :  yn  Sir 

feirioH  'I6T1  .  y  g\v_^n  oer  agawn  iw  61     ,     .     .     .  e 

Lewys  ai  i  ncf  lawen  Gr:  Pliilip 

25  Mar:  Ed:  Edwards:  Cofivvn  gwelwn  argoeliad     ....       / 
cnaid  Edwart  nodedig  .    1611  .  „         .,, 

29   C.  ymhriodas  Mr.  Rob:    Owen  Mr.  o  Arl  a  Mrs. 

iSioncd  (Venn :  y  prelad  gwaslad  gwestion     ....  ff 

Duvv  a  Iwj'ddo  hocdl  vddyiit  .    i6"/1  .  „         „ 

33  Micr:  lioh:  Owen  person  llanyelynin  yn  Sir  feirion 

Ocr  wylofain  ar  lafur      ....  k 

Daioni  Duw  yw  cnaid  .  id's  I  .  John  Owens 

37   C.  priodas   Mr.  Ito:  Owen  parson  llangclyin  a 

Mrs.  S.  H'enne:  Ystyriwn  orchest  oraw     ....  i 

A  Sioned  Wenii  seien  sir  .   /67/  .  Harry  Howel 

41  3Iar:  IJuw  Jones  or  Pentre: 

Trist  yw'r  byd  ,  traws  du  iir  ben     ....  k 

rbwv'sg  iw  Aercs  y  gwr  ,  lOl'l  .  >»         >> 

•15       Y  clcfein  gwycb  dyfua  i  g^'d     ....  I 

Haw  dduw  eiii  tad  itli  Iwyddiant  el  Gr:  Philip 


MS.  13.  Crwi'DEV  AC  Odlev.  Paper;  7^x6  inches  ;  pp.  1-302; 
probably  in  the  autograph  of  lago  ap  Dewi  1084  (p.  296)  ;  bound  in 
leiilber  and  in  good  condition. 

"  No,  13  L.W."  on  the  cover  ;  "  I'J  "  .ind  the  seal  of  Sir  John  Sebright  on  the 
fl)leaf. 

1  Awdl :  Agar  Nci  wrih  lef  Araith-lafar  Sion  Tiidur  m 

5  yr  vstcriwr :  Mae  vn  a'i  Barch  mown  y  byd  „         „        n 

10  Awdl :  Duw  naf  Arglwydd  rhwydd  pan  fo  rhaid  ...  o 

0  Ddawn  Addcwid  i  Dduw  n  ddiau  Hyiv  JLun 

14       0  fiodyr  oil  fawr  Bad  rym     ....  p" 

yngbroes  Duw  ac  ynghrist  oil  Sion  Phylip 

12  Aiodl  i   Gr:  Dwn  o'r  Ystrad:  Merthyr    .  156l  , 

Crist  Roes  bur  einioes  a'i  bryniad     ....  q 

Dan  hen  Aur  issod  Dwn  yn  hir  oesog  Huw  ILim 

23  Mar:  Jaeo,  Due  o  fynivy  :  Bu  tair  Gwlad  yn  tare  glin  .  .         r 
Mae  Gwae  liyderai  mewn  dyn  D.  M. 

31    Cyffes:  Crair  cred  cod  cynnydd  lolo  Goch   s 

33  Enylynion  yr  Eira — 44  triplets. 

Kira  niyiiydd  By.se  yn  rliyd     ....  t 

]N'i  char  Gwraig  cliwegrwjt  na  llysblant 

39       Dyn  a  clialon  donn,  nid  adwaeno  [Duw]  &c.  Anon  u 


Mavod  Manuscript  i3,  3/5 

39,  b.  J  Grist :  Duw  lor  y  Duwiau  eraill         Edivarl  ap  Rhys  a 
44       Moliant  i  Dduw  byw  lie  bwy     ....  b 

Prynwr  -a.  barnwr  y  byd  Sion  ap  Rys  up  Ih/ 

47       Mis  lonawi-  myglyd  DyfFryu     ....  c 

A  derfydd  yn  Nydd  .a  Nos.  510  !       Aueiirin  Gwaicdrydd 
51        Credaf  i  Naf  yu  yfydd     ....  d 

Dduw  Dad  ddwyn  fy  enaid  i  Harri  ap  R.  cq^  Gtin 

.    55       Briw  gofyd  braw  a  gefais  Huw  Moris  e 

60       Gwastad  ei  Blethiad  a  Blith     ....  f 

1  gacl  Wyuel)  goleu-uef  Anon 

67*     Oes  oesoedd  Uysoedd  ILbisiou     ....  g 

Bid  o  law  lesu  Abad  leision  Lewis  Morganwg 

73  f  Piers  Moslyn  .  Pen  breisgedd  bonodd  bennod  ....  h 

Tar  dorf  av  wasgar  Predur  frcisgedd  Simon  Fychan 

^0       Ciist  o  Nef  cerais  dy  nod     ....  I 

Nef  wenn  o  mynnu  Naf  y w  'n  ynmniad    Gwilim  Genoldref 
82       E  wnaeth  y  Fran  ei  Nytli  fry     ...     .  k 

Bed  elech  heb  y  dalaith 

84  Hen  Fesur :  Goror  maendwr     ....  / 

Gwn  ei  gelu  Gronw  Ddu 

85  Culfardd  ceisiat  rvvy     ....  m 
Hual  anr  Sovvy  &c.                                                    Talicssiu 

b.       y  Grog  wafedog  o  ryw     ....  « 

Bawb  ar  y  Grog  bybyr  Groes      '?  Gr:  rip  T.  ap  IL'n  Fychan 
92       Poiid  liir  ua  welir  ond  Fos  lorwerth  Fynglwyd  o 

06  fr  D'  Elis  ap  Rhys  vn  or  Cyngor  o'r  Cyffinyddiau 

Pen  rliaith  Pobl  vu  iaitli  pwy  blnenor     ....  n 

Dynion  byw  n  rhoi  d'enw'n  ben  rhaidi       Gr:  Hiraethog 

105       Pwy  sy  'clilaw  Powys  a  chledd     ....  « 

Ar  tri  yn  wjd  yu  troi  'n  vn  Hmc  llwyd  o  Wy^iedd 

107    Otcdl  i  Robert  Pilsfon  o  dref  Gaerynarfon 

Dychen  Ditw  gyfion  dy  gofiwr     ....  r 

Fywyd  a  jecliyd  ef  a'i  dychou  W.  H^yn 

114  I  Syr  Gr:  [lyicel  Fychan  person  Mynafon 

Mae  vn  tad  ir  Gramadeg     ....  s 

.Ti  a'i  Cynnal  tii  ccnyd  Wiliam  Egwad 

117    Clod  Wallter  larll  Esees  Arg:  fferxs  o  chiarlleg  E.G. 

larll  fFerus  teytu.s  wyt  Water     ....  t 

iarll  galondid./  jeirll  ai  glander  Lewis  Morganwg 

124  J  Lewis  0. — Pwy  'r  Gwr  od  per  gariad  waith      ...         u 
Gau  oes  i  gadw  Gwynedd  Huw  ap  Dafydd 

127   Owdl  J  D.  TLwyd  ap  D.  ap  Rhydderch  o  ogerddan 

Dewis  wyd  wr  llwyd  ar  lioll  wyr  Brytaen        D.  Nanmor  v 

130  f  Gr:  ap  Nicolas:  Gair  Angel   ir  Gwr  yngod    ...  lo 

Dy  Ben  yw  r  pen  ar  bob  pctli  Gwilim  ap  leuan  hen 

134       Moliant  Mab  Morgant  a  fydd     ....  x 

T  mae  Nef  i  Wilym  yn  ei  foli  Huw  Cae  ILtvyd 


*  See  John  Davydd  Rlj^s's  Grammar  (Loudon  1502),  pages 539-48. 


Si 6'  Havod- Manuscript  /■?. 

136       Can  havvdd  fyd  cauu  'dd  wyti     ....  a 

A  Dmv  eilchwel  a'i  diolcbo  T.  Derlljjsg 

140       Pum  gweli  n  golchi  am  gylcbon     ....  b 

Ni  bu  ddwylcs  na  byddai  weliog  Be.do  Brmjnllys 

142  Mar:  Siama   Prys  o'r  Mynachlog 

Dyna  ddial  Duw  'n  ddenwaetb     ....  c 

Yd  fynycb  Nef  yw  cnaid  Y Bedo  Hafis 

146  Molianl  Rhisiart  Dafis  Esgoh  Mynyw  .  1563  . 

Galon  vrildolion  aur  ddis     ....  d 

Cwlen  ac  einisio  Galon  Gwinsor      Hywel  up  Hyr  Mathuy 

150  Rhys  a  gynail  rbwysg  Einion     ....  e 
Nesa  i  fair  Annes  fo                        Rhys  ap  Einion  fychan 

Ci'WVBEV   HEDDWCII 

151  f  S.  Pilsticn  :  Hen  Ddelw  i  boa  addolynt     ....  / 

Pe  pallai  'nbraed  pob  lie  yn  rbydd  Lewys  Mon 

155  jf  TVlad  Bowys  :  Adda  piiododd  Paradwys     ....  ff 

Mwy  o  Bowys  im  bowyd  Lewys  Mon 

159  f  ILyicelyu  ddu  :   Y  llcw  draw  ai  llidiaw  'r  wyd     .     .     .     .  A 
Ni  bydd  dragowydd  dy  gas  leuan  Deulwyn 

161  J  TV.  Gr: — Caer'  naifon  ben  gofion  Gwyr    ....  i 

A  Haw  genwwcb  jarlt  Gwynedd  IV.  JLiin 

165   0    Wynedd:  Y  Ceirw  mawr  Uair  eu  medd  ....  k 

Er  deigr  Mair  deg  ar  ei  Mab  Tndiir  Alcd 

1  ^'^   0  Lanllugan  .  Y  Gwyr  ydoedd  gariadau     ....  I 

Os  eawn  lesu  a'i  Cynnnl  Gwilim  Tew  Brydydd 

176  Owdl  Mathaii  Goch  ap  T.  ap  R.  o'r  Dref  neicydd 

Maint  Arthur  wayw  dur  o  diroedd     ....  ?« 

Minnau  Kys  a'thorfocdd  maint  jorus  itb  aifau     Sion  Ccri 

180  ^  S.  Uivyd,  Cilgwyn :  Mawr  or  sir  am  wr  yw'r  son  ....  n 

Buys  buling  y  bais  bcelcd  Owain  Gwynedd 

185  jf  T.  lanad :  Da  i  bob  potb  difetb  dyfiad     ....  o 

Gerdd  a  gwawd  am  cdn  gwyrdd  gwyjh  W.  JLun 

189  Mar:  Gr:  Madryn :  y  Gwr  gwyn  vwcb  gwyr  Gwynedd  .  .    p 
Sy  wr  fyth  oeswr  a  fo  fViliam  llitn 

194  3Iar:  Rfiydd:  ap  I.  lltryd:  Y  dydd  y  lluniwyd  Addaf  ...     q 
Cwpla  er  Adda  Rbyddercli      Gr:  ILioyd  ap  D.  ap  Einion 

197  J  Sieiicyn  ap  D.  o'r  Baeli  glas  .  .  Llanarthne  156  J 

Crist  er  dy  fron  don  dadanudd     ....  r 

Croes  defod  gadaru  Crist  fo  dy  geidwad    H'  ap  5"  Mathe 

201  f  Gr :  Dwnn:  Piau  'r  gair  pwy  ragoriaetb     i     .     .     ,  s 

pwy  im  oes  well  pum  ocs  iwch  Lewys  Morganwg 

■205  jf  Ow:  Dicnn  Mab  Rob:  Dwnn  Capten  ar  300  o    Wyr 

Meirch  yn  yr  fwerddon   a  chwedi  hynny  prifiywydd  a 
fu  ef  yno  :  Y  Gleissied  mwnwgl  assur     ....  t 

Gael  Dnw  a  gweled  Owain  Ho:  ap  D.  ap  L  ap  Rhys 

208  y  erchi  vi  o  ychen :  Och  fair  belh  am  pair  'eb  hau ...       u 
y  tair  Jan  iddynt  iiwy'r  ant  leuan  Deulwyn 

212  /  S.  F'u  o  G.  fyrddin :  y  Carw  gwych  Ho  cai'r  Gwin  .  .  .  v 
Dros  y  Gwun  bedcir  oes  Gwyr  fV"^  lliin 


Havod  Manuscript  i3.  3i7 

217       Pwy  yw'r  vn  er  yn  fab  bron     ....  a 

Y  (klau  oed  oedd  i  Adam  L.  G.  Cothi 
219  _f  Siencijn  ap  Sion  ap  leuan  Fychan 

Y  Barr  ir  eb   oreuiaw     ....  b 
Di  ddyresed  weddi  'r  lesu                              laian  Rhaiadr 

222   Mar:  Einon  ap  SeysijUt :  kwAt  y  lias   yngliastell  i     .     .     ,     c 
Yn  oCwy  ran  nef  yr  wyl  lerth  /  Cyriog 

226  €.  y  Brut  yn  rhagfynegi  y  Seven  gynfj^onnog  lOSO 

Y  Sere  11  y  sy  aiwydd     ,     .     .     .  "  .     d 
Gwiliwch  hon  niogelwch  hi                                 Rhobin  Ddu 

230       Gwyddom  dewi  a  goddef     ....  e 

yn  rhydd  i  ben  Mynydd  iJon  Rhobin  Dim  of  on 

233       Y  Gigfran  a  gan  fal  G*ydd  D.  Kwyd  ll'n  ap  Gr:  f 

238       Y  gwas  gwycli  a  gwayw  ysgwar  &c.  Gr:  ap  leuan  g 

b.       ]5a  wr  ym  mhais  Abrani  lien  &c.  „         „       h 

245  Mar:  Charles  I :  Ocli  Gred  ac  Angred  a  gwyn    ...  i 

Y  rhai  ddylon  hir  ddialedd  Wvi:  Philip 
There  are  two  genealogies  at  the  end  of  this  Marwnad  (pp.  253-4) 

255  Mar:  S.  ap  Mered:  ap  lolo  ap  Gwilim  ap         llwyd 

ap  Meilir  gryg  :   Yraofynwn  am  foncdd     ....  k 

Cwad  o  nef  in  cadw  ni  D.  ap  Ho:  ap  I.  Fychan 

258  leuan  ap  D.  ap  Siangcyn  ap  Moris  o  Lan  ddinam 

Ynys  Coed  naw  oes  Cadwer     ....  / 

A'th  epiiil  fylh  apla  f6u  Hnw  Artrystl 

262  y  Jfilim  ap  Rhys  Phylib  o  Lwyn  Hywel,  Sir 

Gaerrfyrddin :  Mae  vn  Gwilini  ae  a  elwii-     .     .     .     .   m 
Vddyn  hwy  i  ddwyn  ei  hoes  leuan  Deulwyn 

265  y  T.  Prys  ap  D.  TLwyd  ap  Dafydd  ap  Einon 

Yr  oen  gwar  Arian  i  gyd     ....  « 

Bid  rhwydd  gael  buw  trwy  heddwch  Lewys  Mon 

268  jf  Jeuan  ap  Morus  ap  Siancyn 

Pwy  'n  Hew  trln  ar  fyddin  fawr     ....  o 

Taer  dewr  wyd  Duw  ar  dy  ran  Sion  Ceri 

271   J  Rhisiart  Harbcrt  ap  Rhi:   Har:  ap   Syr  Rhisiart 

Herbert  hen  :  Yr  Eryr  Cryf  ar  wyr  Cied     ....       p 
Rhydd   vn  treigl  rliwjdd  hynt  rhagod  Sio7i  Ceri 

275  jf  Harri  larll  Caerangon 

Y  Hew  du  gwycli  lie  daw'r  gwaith     ....  q 
Na  bo  'ch  wyr  heboch  Hari                Terwerlh  Fynglwyd 

278   Clod  Tomas  Gamais  Arglwydd  y  Coely 

Pwy  'n  cynnal  Pennau  Can-nyn     ....  r 

Pen  ar  y  bu  pen  ar  bavcb  wyd  lerwerth  Fynglwyd 

281  y  ofyn   Gwalch  gan  IL'n   ap  I.  ap  D.  i  T.  ap  G: 

ap  Nicholas :  ILariaidd  farwnaidd  fryn  .ach     .     .     .     .    s 
0  fydd  i  ti  a  fydd  tau  Ho:  ap  D.  ap  I.  ap  R. 

291 0  f  Syr  R.  Mansel  o  Far  gam    • 

Y  marchog  glan  mawr  yw  'ch  clod     ....  t 
Od  ai  eilwaith  y  delych                          lerwerth  Fynglwyd 

288       Gwae  fi  Cedwais  gof  Cadarn  Tiidur  Aled  u 

291  Moliant  Elisau  fab  Gr:  ap  Einion 

Caf  vn  heb  ddiin  Cof  anoeth     ....  v 

Ar  ffyuiant  y  gorffenon  Rhys  Pennardd 


>I8  Havod  Manuscripts  i3~i6, 

291  Engli/nion  on  the  death  of  Charles  ii.  Feb.  1§  .  )68'f 

Gaiaf  ddyJd  dros  wydd  draw  sydd     ....  a 

J  Dduw  f^u  ddiwigio'i  waith  Siams  Dafydd 

297-301  Index  in  a  modern  liand. 


MS.  14.  Theological  Treatise  and  Sermons.  Paper  ;  8  x6  inches  ; 
148  folios;  imperfect  in  botli  parts.  Part  I.  A  treatise  on  the  Ten 
Commandments  in  Welsh  written  circa  1600 ;  c,  d,  1,  ii,  are  under-dotted 
when  they  denote  ch,  dd,  II,  w.  Part  II.  Sermon  notes  ;  7|  X  6  inches  ; 
late  17th  century. 

"14L.  \V.";  "  Havod,"  "  No.  2  "  and  "No.  15"  on  the  vellum  cover  outside, 
with  "  30  "  inside. 


MS.  15.    Sermon  Notes.    Paper;  6  x3|^  inches;  213  folios;    17th 
century  ;  bound  in  leather  ;  "  1.5  L.  W."  on  outside  cover. 


MS.  16.  Medicai,  Treatise.  Vellum;  9^x6^  inches;  112 
pages;  circa  1400;  imperfect  at  the  beginning,  middle,  and  end, 
and  the  writing  is  in  places  hardly  legible;  bound  in  four  vellum  leaves. 

On  the  covers  there  are  the  following  entries:  "No  IC  L.  W."  ;  "No  4"  ; 
"No  9";  "Tho.  Wilkins  1701";  Hoc  MS  continet  ^^^  folia  .  1644  .  Ex  dono. 
Wm  I)a.  Barry"  .  "Johannes  Sotten  "  (p.  37).  "Llyma  Ijfyr  William  Dauid 
Barry  o  bencocd  i  mlhwyf  Llangrallo  "  (p.  49). 

1.  Latin  Formulae  for  exorcising  different  ailments:  Eac  Erath 
neidyr  neu  gi  claf  &c. 

2.  Botanology  or  plant  names  in  Lafin  and  Welsh. 

6.  Potus  optimus  ad  omnia  vulnera, 

8.  Pan  ytioed  ]feuan  eboftol  yggOlat  yr  eifft  yn  edrych  y  Hyfyr 
aelwir  tragwyda6l  iechyl  yn  yrhOnn  y  g6cles  ef  Hawer  o  amryuaelon 
gywreinrOyd  .  Deudec  kywrcini-6yd  ylTyd  ar  groen  neidyr  yrei  adyfca 
alplam  ac  adywa6t  eu  bot  yn  wir  ac  yn  frOythlaOn  yr  faOl  ac  haruerei. 
Minneu  )6uan  ae  troeis  6yut  o  arable  yn  Hadin. 

11.  Medical  receipts — beginning  lost:  pelt  yOrth  y  g6yd  of  owyd 
aednet  y  henuyd  ny  byd  nndr6c  arnaO.     Mel  g0reffa6c  y6  &c. 

14.     Ariftoteles  y  alexander  ma6r  o  adnabodigaeth  corf  dyn. 

19.  Formulae  for  exorcising  mental  disease,  the  toothache,  and  a 
great  plague. 

21.     Medeginyaeth  rac  pob  ryO  dolur  &c.  &c. 

29.  E  ttyfyr  h6nn  awnaeth  Galien  ac  ypocras :  y  fufucwyr  ar 
medygoh  giareu  or  a  vu  eiryoet  .  yr  h6nn  adynnaffant  Oy  ac  agal'glaf- 
Ifint  or  Hyfreu  dewiffaf  a  goreu  rac  pob  ry6  gleuytyou  adoluryeu  or  avei 
ar  gorff  dyn  .  Ac  yn  gyntaf  y  d^wedwn  ni  am  vedeginyaetheu  penn  . 
kanys  pewnaf  aelaOt  ar  y  korff  yOr  penw  .  &c. 

37.  Ilynn  o  reol  adyly  pob  medjc  yn  gyffredin  y  g6ybot  ae 
chadO  &c.  being  the  importance  of  a  knowledge  of  the  12  signs  of  the 
Zodiac.     Imperfect  at  the  end. 

41 q'  hac  herha  tifus  fuer<tt  ,  <%c. 


■  Botanology  and  Medicine.  3i9 

^  b.  Gwjfbydet  pa6b  na  eiiir  keiliaO  dim  onyt  cli6y  nerth  .  nyt  oes 
iierlh  ony  byd  iechyt  .  nyt  oes  iecliyt  ony  byd  kymhediolder  ynyr 
anyan. 

42.  E  philolbffwyr  ar  gvvyr  doetlion  a  rac  wellant  daviiot'gOneuthur 
dyn  o  bedwai'  defnyd  ,  a  pliob  uti  o  honynt  yn  wrlhwyneb  y  gilyd  &c. 

47.  Hwnn  yd  dechreu  ttythyr  Aristoteles  att  alexander  viawr.  Vy 
mab  anrydedus  cli6i  ylTyd  amheiaGdyr  kyfya6aaf  .  &c. 

49.  Pro  peste  ouiuw  et  ommum  ajziwialium  .  In  primus  ,  dieatur 
falis  &  aque  exorcilimus  <Sc. 

61.  Medical  receipts — beginning  lost  *  *  )i  *  *  /  dai-ffo  idaO 
vlodeuaO  .  ae  '.f  awnaeth  yry6  eli  hOrinO  ydynyon  gOedy  coHi  eu  drem 
eu  coKi  dracbefy  y  gaEEel  .  O  glyn  auu  dyn  Orth  y  eis  &o. 

63.  ILyma  anian  y  kenhin:  da  y6  fud  y  kenhin  rac  chuydu  gOaet  . 
ac  y  wreio  y  beri  plant  .  &c.  &c. 

,  70.     Tri  ry6  doftecl  i/ffyd  :  fych  dof ted  &c. 

71.      Corff  dyn  a  gyuanfodir  or  pedwar  g6lyh6r  hyn  ; — 

tl)  Sanguis (2)  Colera (3)  ffleuma 

(4)  malencoli  . 

73.  Concerning  the  properties  of  Gwenith,  Heid,  Keircb,  Pys, 
Meib,  ILylTeu  gOydelic,  Yr  wynwyn,  Garftec,  Kenhiii,  Y  caOl,  l' 
llychwyn,  Yr  hockys,  Letw^,  Y  porpins,  1^  pe7l"li,  'J  auot  yr  hyd,  Berwr, 
Yr  apiwm,  Y  figys,  Mwyar,  Eirin  a  firian,  GoHic  aeduet,  Perl'if,  Opyners, 
Atialeu,  Kneu  f'renghic,  Almys,  FrOyth  y  cal'tauwyd,  flrwyth  y  palym, 
Resing  gwyllt,  oliwydd, — imperfect  at  the  end. 

81.  Medical  receipts:  \\  kanys  g6edy  macko  crawii  yn  un  or  rei 
hynny  dilys  y6  nawyr  medyc  pa  bryt  y  gatto  gOaret  yny  g6elo  yn  iach  . 
Rac  g6ae6  ttygat,  &c.  • 

89.  Canys  or  pad  war  defnyd  liynn  y  gOnaetlipOyt  dyn  o  lionunt 
dOfyr  .  a  than  .  daear  .  ac  awyr.  &c. 

91.  Canys  tr6y  aulbdeu  y  tr6ngk  y  geftir  adnabot  beieu  dyn  .  ae 
berigleu  .  ae  heineu  .  ae  gleuyt  &e. 

94.  Ef  a  dylyir  goft6rag  g6aet  yny  fymutto  y  liO  . 

96.  Wythrann  adyly  hot  ympob  dyn   .  &c. 

98.  Medeginyaeth  rac  y  (an  gOyitt  .  &c. 

100.  Ual  bynn  y  g6neir  eli  tOf  &c. — imperfect  at  the  emd. 

The  remainder  is  in  a  different  hand,  which  in  the  same  as  tlie  Madlwogton  hand 
in  Red  Book  of  Hergest :  the  vellum  measures  9x6  inches. 

101.  II  rigyl  wedy  y  HO  .  .  .  ,  .  ends ;  a  bedydyaO  yr  Idew  ar  euryded 
y  duO  .  ar  wynuydedic  wyry  ueir. 

(6)  fvstician  .  amheraddyr  oed  yn  ftywyaO  kyuoeth  ruuein  yn  gyfun 
gatholic  .  &c. 

c.  ILeidyr  adoeth  y  letratta  yegl6ys  yny  Ho  yd  oed  delO  y  wynuydedic 
ueir  wyry  &c. 

102.  Ef  a  dywedir  bot  ymparis  yfgolheic  yfcol  .  adiliewydus  Dcd 
yngg6edieu  yr  arglwydes  ueir  .....  ends :  Ac  oe  hctiued  6ynteu  yd 
ys  etto  yn  dala  y  iarHaeth  hqnnn  . 

103.  Btmhed  meir  or  eifft  .  ac  megijs  y  gOnaeth  meir  wyry  yrdi: 
Meir  or  eifft  a  brelTOylaOd  yntei  ytliat  deudeng  inlyned  .  .  .  ends  ; 

yd  anuones  duO  He6ida6  .  a  h6nn6  ae  cladaOJ  Orth  yorchymyn  ynteu. 
106.     ILyma  cnweu  y  pedwar  hyncif  arhugeint  .  &,c, 
b,  Rac  gOander  y  penn  .  &c. 


320  Havod  Manuscrifls  i6-17. 

c.  Ygorcheston:  Pa  oet  vu  adaf  ....  ends:  a  d/gaot  ar  gof  ac  ae 
koffaant  ar  ewyllys. 

108.  Val  yrunnOyt  yr  ehystyl  .  Y  dciidcc  ebyityl  agymeralTant 
ranneu  y  byt  y  bregethu  ....  ends:  yny  fte  y  mynnynt, 

109.  Dyfgu  ymoglyt  rw.  medivi  ,  Kynnedyfeii  medda6t  ynt  .  .  .  . 
ends  :  g6eft  y  bei'nir  y  gwaec  h6n«0  nof  tri  ei'eift  . 

110.  Bonliid  y  Seint  :*  Dewi  mab  fiint .  inab  keredic  .  mab  kune'da 
wledic  .  a  nonn  verch  gyiiyr  o  gaei'  ga6ch  ytn  myny6  y  vam 
....  ends :  G6rhei  M.  kad6  o  penn  yftoiyOeit  || 


MS.  17.  Prayers,  Peoverbs,  Poetry,  The  Wonders  of  the 
Island  OF  Britaint,  &c.  Paper;  8|-x 6  inches;  164  piges,  dog-eared 
and  slightly  imperfect  at  the  end  ;  second  half  of  the  sixteenth  century  ; 
sewn  in  old  veliuin. 

There  are  Englyniou  ia  the  margius,  where  the  n  inies  of  7''"S''i"  <leta  (p-  ^) 
and  Edwart  maelor  (p.  66)  occur.     Formerly  numbered  '•  23." 

I  Dyma  weddie  or  ysgrvthyr  Ian  y  ray  y  sydd  dda  [i]  harfer  bob 
amseriweddeo  ar  duw  bevnydd  .  .  hcirij^  Boreawl  weddi  for  every 
day  in  the  ■week,  followed  by  kyffredinawl  weddi  (p.  12) ;  xv  gweddi 
yr  arglwydd  (p.  16),  and  y  kredo  (p.  33). 

34  ond  rrysedd  yn  hob  rrosa  &c.  Anon  a 

35  a  gasgler  dan  ser  a  duw  yn  sori  &c.  „       fr 

h :     Englynion  y  misoedd,  with  alternative  verses  throughout. 

Mis  ionor  myglyd  dyffryn     ...  c 

gwych  ywk  sassnec  byrstatyn     .... 

hawdd  iyA  i  aber  tanad     .... 

mis  medi  mydr  yn  ghanon     .... 

hawdd  fyd  i  wiliam  bibidd  .     .     . 

a  dderfydd  yn  nydd  ac  yn  nos     .... 

keisied  pawb  wely  diddos 

47  A  series  of  Englynion  on  Welsh  Proverbs 

abarham  o  genedl  ebryw  a  ddyfod  &c.  Anon  d 

54  ir  hengap :  pe  doe  gwen  geinwen  ddigynwr  i  rodio    .    .  .  .  e 

gap  i  swn  ar  gapaisiad  ,, 

55  ir  hap  newydd :  iiengapie  die  bob  dydd  i  eiddic    ...  / 

trwy  iechhyd  y  byd  i  bwy  „ 

59  The    most    pcrellous    and    the  most   dangerous   daes  in  the 
yere  ...  to  lett  blowdo  &c. 

61  Recipes  in   fVelsh :  rac  tostedd  kymer  saxffrage  &c. 
63       Pond  angall  na  ddyallwn     ....  g 

ar  Haw  yno  ir  llywenydd  Sir  D.  Ircvor 

67       Dis  ywr  bid  os  arbedwn  S.  tvdyr  h 

72       y  tad  or  dechrevad  chwyru  S.  Kent    i 

76       awu  draw  ir  Uann  yn  dri  llv  .  .     .     .                                   /i. 

wrth  raid  im  enaid  amen  Morys  luynn 


*  This  MS.  was  at  one  time  at  Havod,  and  the  text  of  the  BonheS  is  practically 
in  verbal  agreement  with  the  text  printed  in  the  Mi/fi/rian  Arch,  of  Wales,  vol.  i, 
pp.  415-0, 


Wonders  of  Britain,  y  Oroglith  etc.  d2f 

79       doetli  y.v  iiiab  jsbryd  a  thad  D.  ah  edinwnt  a 

»3       dvw  greadvr  nef  a  daiar     ....  D.  nanmor  b 

8G       kiedaf  i  naf  o  nefoedd  J),  ab  gwilim    c 

88       Mae  vn  kyn  ynia  m  kyniial  giiUo  or  glyn  d 

91       y  gwr  vwch  ben  gorvwch  byd  ....                              e 

yma  dvw  nef  madde  i  ni  D.  ap  Rys 

94       Prills  o  nef  prcn  )es3v  nawdd  ....                               / 

archaf  vn  arch  yw  fenaid  lyv-'ys  morgannoc 

97       ]fessv  liwdc  yn  yffossiwn     ....  g 

■oes  oesoodd  ith  lys  ]fessv  Anon 

100  Ynys  prydain,  i  gosodiad,  Rac  gorav,  Ryveddodav,  lianncv 
arbennic,  rac  ynyssoedd  ystlysawl,  priff'yrth  brenJnnawl,  Prif 
avovydd,prif  ddinessydd,  kyfreithiav,  &c.,  Saxon  heptaioliy,  &c.,  as 
in  Teuiaitli  MSS.  1()3  (part  ii.  pp.  1-56)  and  168  (pp.  1-31). 


MS.  18.  Lalin-English  Exercises;  paper;  7  X  ijf  inchpj ;  28 
folios;  stout  o.ik  boards  ;  has  the  signature  of  "  Edward  Ricbnrds"  iho 
founder  of  Ystrad  Meurig  school. 

"  Lucy  Williams  from  CoU.  Johnes  of  Havotl  De;  lotli  )815,"  on  in-iJc  of  front 
board. 


MS.  19.  LivKS  of  Sainxs  Mahgaret,  Catherine,  Mary 
Magdalene  and  Cot.len,  History  op  Adam,  Tub  Gospel  op  the 
FsEUDO  Matthew,  Y  GtROGLith,  part  of  the  Eltjcidarium,  and  other 
theological  tracts.  Paper;  8^  x  Cinches;  170  pages,  more  or  less  im- 
perfect at  the  inside  corners;  written  in  1536 — oed  jfessii  mil  a  ccccc 
xxxvi  pen  ysgrivenes  (p.  75),  by  ?  dd  :  ap  Jeuun  lienddyn  (p.  GO); 
sewn. 

Evan  ap  John  wyu  (pp.  4,  32,  151),  —  7eimn  ap  W'ylla  (p.  87)— pier  Uyviir  liwn. 

1  y  pvmp  perryder 

2  yr  ymerryson  rrxong  yr  enaid  ar  horf 

7  y  vii  gaslyn  duw  :    Kaim  am  ladd  abel  wirion  i  V3rawd &c. 
b.  pvmwaith  yr  wylodd  krist 

8  TLyina   y   groglith   adanos  modd  i   delltir    Dioddeivlaint  yn 

harglwydd  ni  Jessu  grist  herwyddmathav  angel  yslorr [yn 

yr  amser  hw]nw  i  dyvod  'Jessu  wrth  i  ddisgybelion  [a  wddawcjhi  hebyr 
jessu  mai   gwedi  devdd)  dd   [y  bydd]  y  p.a»gy  Ac  i  bradychir   mab  duw 
hyd    pan    grokcr   yn   jr  amser  hwnw  yr  ymgenvliodd   Tyv/ysogion  yr 
yffeiried  ai  henavied  y  bnbyl  hyd  yn  llys    ......     ends  :  Ef  a  gy vodes 

val  i  dyvod  gyiit  Edyrychwch  y  lie  vv  y  bedd  ewchi  heb  yr  angel  a 
dywedwch   yw    ddisgybliou   ef  ac   i   bedr  vyw  'Jessii  ac   ef  a  vydd  och 

bylaen    cliwi    yiigahalia   yno   i   kewchi   i   weled Ac  Na 

ellynhw  sylvv  oi  He  niwy  noffeden  yn  veirw  Ac  yna  yr  aethant  yni 
kyuer  a  rroi  Uawer  o  dda  yr  Rai  ocdd  yn  kadw  y  bedd  ir  dyucdiid  wrth 
peilad  dwyn  or  dit^gyblioii  Corlfjessu  or  bedd  yn  lledrad  pan  ocddynt 
yn  kysgv  ar  gair  liwnw  a  honed  ymhylith  yr  ciddcou  o  hyny  hyd 
heddiw."  -     .  •  ■    -  Cf.  Pen.  MS.  5.  fol.  vi. 

J  98560.  X 


322  Havod  Manuscript  i9. 

27       \^Ystoria  yr  o/eic ;]    ||   Rai  o  vyrenhinodJ   ynys   brydaiu 

ends ;    liycl  oni  welo    duvv   yni    awn    iddangos  i  vyrenin 

Iwri  a  hwnw  aynill  y  groes  ac  addaw  a  hi  i  ynys  byrydain 

29  IT^yma  val    i  dyli  dyii  gyifesv ends :  A    hyu    gan 

wiban  pab  mil  oddie  am  mil  o  laswyre  mair 

34  JLyma    ddyrogan    krist    oi     enedigaetli    ef    liyd  y  dydd  y 
dioddefodd  Ef  ar  y  groes  Tros  pvmoes  pyt  &o. 

36  Gwae  derwyn  dori  noddle 

Gioae  a  ddiva  glos  eglwysav  .     .     .    •. 
Gicae  ni  chyrcho  fEair  offerene  &u.  Anon 

h.    Lvsvtarivs  [ne]  y  golewyih  [ne]  y  disgibl  ar  athro  dangos 
Uawer  o  bethe  tovvyll  yn  ole  &c.  , 

48    Val  yr  aeth  owain  varchoc  da  irr  pvrdan  padric  S^c. 

58  TLyma  vyrevddwyd  I'aiol :  gwybyddod  pawb  mai  i  bawl  &c. 

G6  Fregeth  aiunaeth  ensvs  bab  amddi  «  *  *    gwaed  Jessu  grist 

dyn   ai  vyloday   ai  gydei[nid]   ai   valclider  &c ends :  yr 

hwn  antygoni  if  iicfoeddyn  tragwyddol  a  holl  gristynogion  byd. 

73  ILyma  val  i  dyleir  kredv  i  dduw  a  chadw  x  deddyf  a  mogelvd 
Rac  vij  bechod  marfol  a  vij  rrinwedd  yr  eglwys  ae  gwnevlhur  vij 
iveithred y  drvga) edd  ^c. 

80  ILyma  nasitcn  am  ddywedvd  brodorieth  *  *  *dvr  pregethwyr 
kwlen  yn  yr  almaen  &c. 

82  ILyma  veddianav  am  ddywedvd  llaswyr  vair  &c. 

83  Pvm  Ilinwedd  .  .  yryfferen  &c. 

85  Gwyddorr  cjyvri :  a  =  500,  b  =  300,  c  =  100,  d  =  400  &c. 

86  ILyma  ddecliref  lianes  y  peren  y  vychedd  amynegiad  val  i 
doetii  adda  ac  efa  o  peradwys  .  .  .  ac  yna  yr  aethant  .  .  .  hyd 
ynglyn  ebroii  .  .  .  [lie]  y  kafas  moesen  ytair  Gwialen  yni  sefyll  ac 
ai  dadwreiddiodd  .  .  .  .  Y  Gwiel  liyny  ydalltiodd  dd:  broffwyd  ymai 
ygwiel  bynny  a  arwyddokae[nt]  y  wirr  groc  ....  Ac  yna  y  doeth 
gwraic  )  berrindoda  Ac  aeisteddodd  )  i  orffwyso  ar  y  perenn  hyd  oni 
glowai  hi  i  dillad  yn  llosgi  ....  yna  y  dyfod  y  gwarcheidwat 
llymar  pren|| 

97  Life  of  St.  Margaret :  ||  affan  ymaelodd  ymarchoc  ynddi  .  .  . 
ends  :  ynnyr  xx  dydd  o  viss  gorffenaf  ydored  iffen  hi  ....  a  Ihrvvy 
weddief  saint  ymargret  gar  bron  duw  y  kavvni  nef  heb  drangk  heb 
orffen  byth. 

120  Life  of  St.    Catherine:  Arglwyddi   gwrandewch  adelldiwch 

ends  ;  Arroddi  yn  bowyd  yny  byd  yma  val  i  gallom  ddyvod 

i  ddiwedd  da  . 

133  Bvchedd  mair  vadylen :  yn  y  bedwaredd  vylvVyddyn  arddeo 

Gwedi  diodJevaint  yn  harglwydd   ni ends:  'fessu  grist  yn 

kanhiadv  iddo  Gwbwl  oi  angen  rreidiav  yn  ybyd  yma  ac  yn  y  byd 
arall 

141  Ysioria  koUen  ai  vvchedd :  KoUen  ap  gvvynoc  ap  kydeboc  ap 
kowrda  ap  kyriadoc  vyraich  vyras  kyriadoc  vyreichvyras  a  vyriwodd 
i  vyraich  yn  gwnevthvr  Addvc  ac  or  byriw  hwnw  y  bv  vwy  i  vyraich 
nor  Hall  .  .  .  .  ap  llyr  vyrenin  hwnw  aw  yn  priod  a  margrcd  verch 
iarll    Rydychen  Mam  gollen  oedd  Ethinen    wyddeles  verch    vathy- 

Iwch ends  :  Ac  ymae  yn  sant  ynynef  yn  gwnevthvr  gwyrthiav 

yny  yr  awi-  hon  afFau  oedd  ar  y  ddaiar  lion  yn  dwyn  kic  achynawd 
yroedd  yn  gwnevthvr  gwyrthief  ixiawr  o  achos  i  ffydd 


Lives  of  Saints,  of  Adam  etc,  32 ^ 

151  V.i/ma  lliniceddev  y  sy  ar  y  KBLioc :  Myvi  ag  v  ydenj'ild 
3  r  hai  aelwir  avr  venfyll  i  gvro  vyngliorff  &c. 

152  T/ie  Gospel  of  the  Fseudo  Matthew  or  ILrvyR  yn  daxgos 
il.lBOLAETH  KRlST :  y  mab  7essu  grist  311  gorclumvii  in  neb  na 
wnelynt  goddiad  nac  avgyoedd  yny  byd  ynerbyn  Mair  ai  iiiab  a  Josep 
Me  yr  oeddynt   yn   ovyni   Rac  gwnevthvr  or   dyreigiav  argyoedd  ir 

»"'>b ends  :  ac  ynaydyvod  'Jessu  wrth  y  llywod  val  y  Icylybv 

pawb  Ewcb  yn  iach  ac  [na  wnejwch  ddyrwg  iueb  naneb  i  diWitlief  | 


MS.  20.  Poetry.'  Paper;  7|  X  6  inches;  folios  b2-54,  63-134, 
143-74,  183-212,  215-21,  224-9,  231-7,  258-60,  265-8  ;  seventeenth 
century  :  boards. 

The  paper  of  this  MS.  is  brittle  throughout,  and  the  text  of  the  three  coucludiug 
folios  is  more  or  less  defective.  The  writing  is  in  the  same  hand  as  MS.  4,  q.v. 
The  name  of  Roger  Kemniies  occurs  on  the  margin  of  fol.  172  ;  "  W'atkiii  hopkin, 
his  book  "  on  fjl.  79  ;  and  a  label  "No.  19.  L.  W,''  on  the  front  boiird. 

32       11  arglwydd  synned  ar  arglwyddcs  vnig     ....  a 

yw  lie  mor  weddvs  Hew  moraiddig         Rlsiart  Vyiigtwyd 

b.       Tekaf  gvvlad  a  gad  er  kael  pob  iirddas  Gwiiim  tew  b 

33'^  Mar:  syr  Edw:  Slawnsel 

Pvvy  gwynfan  tryan  an  troes,  on  jechyd     ....  c 

ef  aeih  yn  gwynfyd  vyth  yn  gwynvan  Wen  sion 

SS""     mab  oedd  i  Robin  [ddii]  yn  ddyn  mad  /  galont    ...       d 
baw  diawl  \o  ir  mab  ai  dad  jorwerth  vynglwyd 

36  f  lang  leivys  :  Pan  ddikion  vairwon  am  vwriaw  /  c 

gordderch  &c.  jorwerth  vynglwyd 

J  bias  Siors  Harbart  yn  aher  tawe 

37  Troelvs  ail  Siorvs  wrol  /  \vr  /  liaehvin     syrr  Jiisiart  lewys  f 

38''     Y  lie  oedd  yra  Haw  a  WJin  S.  ap  Ho:  gwyn   g 

40       Son  at  r  vn  sy  o  went  draw  Ris't  jorwerth  h 

■f  gymodi  syr  Siors  Harhar  a  Mr.  Edw:  Mawnsel 
42       Y  wlad  aeth  heb  olav  dydd  „         ,,  / 

44  J  erchi  gosog  :  Pwy  yw  piler  pob  helynt     ....  h 

arch  a  chyrch  ddwy  arch  o  chair  for:  vynglicyd 

45''  Mar:  J.  gethin  ap  J.  ap  lleison 

gwae  herwr  ddwyn  gwaew  hiraeth     ....  I 

saint  nef  gydag  ef  a  gaii  „         „ 

47  f  ganmol  ffiol  S.  ap  Rys  0  lynn  nedd 

y  Uestr  hardd  yn  llyestr  Rin     ....  m 

am  i  llanw  ymhell  henaiut  Gwiiim  tew 

48  Mar:  T'r  Aled :  Prenn  val  derwcn  .t  dorrcs     ....  n 

ty  da  r  wyl  Tydiir  Aled  Lewijs  morganmvg 

50  Mar:  Jor:  Vynglwyd 

Ba  vilainfyd  byw  vlinfardd     ....  0 

■     angel  diiw  ar  mynglwyd  aelh  „  „ 

51''  Mar:  liydderch  dai  waidd 

Mae  lief  dolef  gan  delyn     .     ,     .     ,  „  )>       P 

ill  delyn  yweh  daiilv  nef 

X  2 


324  Havod  Manuscript  20. 

53  "  J  ballv  0  geffyl "  :  Y  kawi-  vn  nerth  kair  a  nvdd  a 

a    synghenol    sainghenydd  .  .  .  Edvvnrfc  .  .  .  glaii 
kaiiach     .     .     .     gaswaith  i  nrall  gaisoj]     ('■ '4) 

63       II  gloew  jaith  y  mab  perfFaith  fawn     ....  b 

dwylau  wysg  ai  daiilii  n  vn  Maredi/dd  ap  Roser 

61  Mar:  Wat  gin  vychan  a  las  a  saeth  yn  Heiifforcld  . 

T  mae  yttgorn  am  watgynn     ....  c 

i  werth  ef  o  Tfyr  a  thir  ^.  ap  ho:  swrdwal 

65''  ^  Risiarl  ap  Rys  ap  Sion  o  lynn  nedd 

Yr  eginyn  ar  gannwr     ....  d- 

hwy  del  ywch  hoedl  a  jechyd  Jor:  vyngheyd 

07  f  R.  ap  S.  pan  oedd  y  hardd  yngharchar  gan 
syr  Mathe  Kradog  yn  abcr  tawe 
Pwy  ar  dafod  pijr  divai  „  ,,  e 

68''  Pan  orfy  ar  Rys  ap  S.  vyned  ar  herw 

Pond  hir  iia  welir  ond  nos  „  „  / 

70       Bardd  ydwyf  yn  braiddwydaw  ,,  „  g 

71''  f  S.  ap  Rys:  Ami  yw  gwin  vrenhinedd     ....  h 

ni  vvyl  kog  yn  ael  kcgin 
iia  gwas  i  gog  alsav  gwin     .... 
Sion  ap  Rys  yny  vo  prin  Hyw  kae  llwyd 

72''  J  gaiso  keddwch  gun  syr  Malhe  hradog 

Pwy  wna  sir  ar  dir  kaer  dyf     ....  i 

velly  ddiiw  rag  vy  lladd  i  Jor:  Vyngltvyd 

74  jf  IJo:  ap  Henri :  Pa  dir  a  nior  pa  derm  aeth     ....       Tt 
del  dy  gof  dy  wlad  i  gyd  W.  Egwad 

70       ILywelyn  ar  lliw  alarcli     ....  / 

am  Haw  rodd  ym  Haw  arall  ITyw  davi  o  wynedd 

77''       ILyma  vyd  anhyfryd  hawl     ....  m 

na  maelor  er  atir  melyn  *Jeuan,  tew  brydydd 

78^'       Di  annerch  ydiw  anael  W.  Ilvn  n 

80       Yr  hoewfab  a  elwir  Havart     ....  o 

gann  diolch  am  gwn  diion  Hyw  kae  llwyd 

82       Robart  gorywch  ryw  aber  Gyltor  glynn  p 

83''       Dawn  i  dir  diiw  yny  dal     ....  q 

kwn  gwynion  bes  kawn  gennyd  JLdwdden 

84b       Y  twr  vcliaf  or  trychant  Lewys  Mon  r 

86  3Iar:  Ris*  Jor: — Ba  ovalfyd  by  vilfairdd     ....  s 

arweddfardd  hardd  ymhob  hynt  .  .  .  Posvardd     .     .     . 
vn  gystal  yny  gwestiwn  D.  Benioyn 

88''       Hcddicch :  Hen  ddelw  i  honn  addolynt     ....  t 

pe  pallai  n  rhaed  pob  lie  n  rhydd  Lewys  Mon 

90  Gwae  a  elai  raewn  golwg     ....  u 
at  Siankin  [Havart]  Rwyddwin  ar  wyl       Hyw  Kae  llwyd 

91  Tayrn  gwyr  ystrad  tywi     ....  v 
a  gwn  ne  vairoh  gennyf  j                            Bedoffylip  bach 

03  &  96  J  dri  Harbarl :  Y  tri  charw  ar  tyrcb  aiiraid     ....       «o 
iarll  oi  ryw  eraill  ar  went  Hyw  kae  llwyd 


*  Altered  into  gwilj/m  teiv. 


Havod  Maniiscript  20. 


32S 


94       Pywys  Jwyd  pwy  sy  wladwr  Ti/dii?-  Aled  a 

97  f  veil  0.  hyvailog  :  Aiii-wn  gerdd  gyda  r  vn  gaiak  ....  b 

tryw  Iw  Rwng  y  tri  alarch  '  E^awdden 

Kynested  waew  kyn  ystal     ....  c 

at  gann  kar  watgin  o  kaf  „ 

Nyd  gwaeth  am  vaeth  ag  ain  viidd     ....  d 

diiw  bo  hvyddiant  d^vbI  yddvn      fin  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw 
Vn  ny  pblyg  er  ofn  na  plilaid     . 
arch  ycheu  ar  i  chweched 

Pwy  a  dyrr  kwys  drwy  r  ddwysir 

Y  gwrda  Uvvyd  gwardow  llona     . 
tail'  oes  i  lionii  or  tir  sych 

Sieifrai  fliu-vtli  osai  o  ffiaink 


98'^ 

100 

101 

102 
104 

105 
106 

107'^ 
109'^ 
111*- 
113 
114'^ 
115'' 

1 16'' 

118 


Y  ddaii  ddyn  a  ddiweddwyd     . 
heb  wannhav  maibion  howcl 

St4  Rygl  yn  sailiaw  Ilaglan 

Y  kiw  du  ymysg  koed  a  mel 

Y  karw  gwych  or  kaiirav  gwiii 

Klywcli  sou  niegis  kloch  s.iis 

Syrr  Lewy.s  vclys  i  vwyd 

Baeno  oedog  ban  ydoedd 
lliw  jddew  dii  lie  dda  diawl 

Yr  adiir  ail  arthiir  lys  .     . 

am  i  ganv  niwy  gynnenn 

ILe  b'liii  i  vaidd  kethin  nys  kel 
kyn  byiin  kwn  ai  kinhynno 


f-Ti/w  davi 
T.  Aled  f 

•     ■  9 

Jeuan  tew  brijdydd 

Gijttor  (jlynn  h 

i 
Rys  pennarth 

Gyttor  glyiin  k 

Wiliam  llvn    I 


syr  lewys  maidwy  n 
syrr  ffylip  emlyn  o 

P 
syrr  gryffydd  vychan 

Lang  Lewys 

.     .     .     .  r 

j.  gethin  ap  j.  ap  liaison 

119''  Jr  Kehydd :  ILym  yw  yr  hawl  lie  mae  raid     ....  s 

llii  ai  byf  ni  bydd  liai  lii  Gr:  gryg 

120''       Y  kairw  mawr  i  kair  y  medd  2\  Aled  t 

123''  f  Syr  R.  ap  T. — Pwy  sy  benn  kwmpas  y  byd     ...  u 

top  ag  oil  ti  piav  gyd  ]or:  vynglwyd 

125       Kann  liawdd  vyd  kanv  ddwyi  \  Tho:  Derllysg  v 

126''       Pwy  n  wyr  jarll  pennal'  or  ialtb     ....  lo 

ych  dwyoes  nych  gadawaf  Rys  hrychan 

128  Mar:  Lewys  dii:  Gwae  r  sawl  a  sydd  o  Sylys  ben     ...         x 

vo  las  y  diawl  lewys  dii 

129  Y  naidr  a  wyl  yoy  drin     .     . 
a  tbrwy  val  naithorwr  vydd 

131-      Dyn  wy  ai  vrath  dan  i  vronn 
doed  i  nef  gwae  dad  ny  ol 

132''       Dyn  wyf  vel  dyna  ovjd     .     .     . 
yn  liy  esmwyth  yn  hwsman 

134       Y  gwyr  a  dal  ogaer  dyf    .     ,     . 
heliwr  gydar  rai  haelion        (1.  36) 

143       II  trymaf  byd  y  mae  tremynt     .     . 
i  Rys  vaint  a  roes  o  vwyd« 

141''    '  Tiwm  ar  la  yw  tramwy  r  od 


y 


T.  ap  Ston  kali 
jeuan  ap  Hiiiv 
j.  gethin  ap  j.  ap  lleison 


Sits  dp  Sion 

D.  Benioyn  . 

c 

D.  Nanmor 

W.  llvn   d 


326  Havod  Manuscript  20. 

145  Mar:  R.  ap  S.  o  lynn  nedd :  Nef  ir  dyn  ve  I'oed  eunyd  ...     a 
yn  vyw  ar  wyr  nef  i  Eys  Lewys  Morgannwg 

147       Y  lien  a  gah-  llawn  i  gob     ....  h 

vod  ar  gam  hawdd  vyd  ir  gwr  <S'.  ap  ho:  gwyn 

148'^     Atteh :  Y  ty  [^Afargaiii]  kryf  at  y  krevydd     ....  c 

bid  hwy  i  bo  r  abad  hwiui  Jor:  vynglwyd 

150       Y  gwr  oedawg  a  gredir  Mr.  Ilarri  d 

151'^  AUeh :  Y  meistr  nys  amaii  estriiwn  jeuan  lew  brydydd  e 

153^       Twrstan  vab  trist  jawn  wyf  |  Gyttor  ylynn  f 

154''  Atteh :  Silien  ath  gaidw  syr  Bened  Tydiir  Penllyn  g 

156       Bardd  wyf  ag  yii  byw  ar  ddaii  T.  Aled  h 

\61^  J  Kdxo:  Gr:  Siamarlen  gwynedd 

Oes  eryr  Ros  o  aiir  Riidd     ....  i 

penn  raitli  tra  vo  penn  av  wr  Lcwys  morgannwg 

159''  j^  Syr  Edw:  ystradlin:  Pwy  r  vn  syrr  iiai  r  pryn.s  Harri  .  .     k 
af  viiwaitli  ne  ddwyii  venaid  Lewys  morgannwg 

161       Teml  gwyr  yu  (eimlo  gwiwrent  Gyttor  glynn   I 

163       Mavvr  ywr  dysg  yno  maer  da  „  „      m 

164''  .(4<<e6  .•  Ey/edd  ydiwn  aiirfeddyd       Hyweldavyddap  j.  ap  R.  n 
165''        Y  dii  hydr  or  deliaiidir  Gyttor  glynn  o 

167''   Tri  chywydd  a  vy  rwng  Ho:  D.  ap  J.  ap  R.  a  gwyr  tir 
jarll  am  varwnad  J.  ap  Ho:  Swrdieal 
Gair  am  hoeres  grym  hiraeth     ....  p 

gael  ystad  vwy  glwystad  vydd  Ho:  D.  ap  j.  up  Rys 

1G9       Mae  yny  tir  myii  y  tan     ....  q 

da  vonaid  ydwyf  innav  JL'en  goch  y  dant 

170       Hardd  gyvaillt  herwydd  goveg     ....  r 

anoff  Rwyf  yny  phrovir  Gr:  D.  ychan 

171''       Yr  liaiil  deg  iir  vy  ncges  Gr:  llwyd  ap  Einon  lygliw   s 

173  /  Gristor  liurbil :  Y  Hew   jcvank  yn  llawvaeth     ....       t 
diiw  n  dadel  dyn  odidawg  Lewys  morgannwg 

183  ll  gwr  a  syJd  a  gwres  o  iaith     ....  u 
a  gaiio  von  a  gai  varch                                     jeuan  daelwyn 

184  Uiover  yw  dy  avael     ....  » 
yr  hwrdd  o  gerdd  wr  liardd  gwych               jor:  vynglwyd 

185''  7  Lywehjn  ddil :  Y  llcw  draw  ai  llidiaw  ir  wyd  ...  w 

ni  bydd  dir  gysvydd  diaw  gas  jeuan  daelwyn 

187  Ksgynnwr  o  js  gynnen     ....  j  a? 
a  gwres  ywr  ail  ag  wyr  Sion                                 „   ^       „ 

188  J  Ho:  ap  jaiian:  Hawdd  amawr  nym  dawr  i  dwyn     ...       y 

o  chaem  enaid  vch  mynydd  „  „ 

189  J  dtj  Gr:  Dwnn:  Y  bbiidd  gwyn  bai  lywydd  gart    ...        z 

ny  bo  r  llys  hob  iarll  oesir '  Risiart  yorwerth 

190  Draw  nydaf  wedy  r  vn  dydd     ....  a 
ef  ai  wraig  heb  vawr  egin                              jeuan  daelwyn 

191''  jf  Henri  ap  GVm:  icsii  gwyn  a  wisgo  art  ...     ,              b 

mae  n  twy".  wacth  naue  yntav  n  well  f^cwys  y  glyn 

193       Pwy  er  biaiuior  piii-  b^niad     ....  C 

kcst  a  dyrr  kosta  dair&wr  W,  Eqwad 


Savod  Afanuscripi  20.  627 

]  94  Atteb  :  Y  gwr  Hen  a  gair  llawnwaith     ....  a 

bonknth  hwyr  i  ddaii  n  benkerdd  jor:  vynglwijd 

19G       Mynd  ir  wyf  i  dir  Mon  draw  jolo  goch  b 

197  f  Ryff:  ap  nicolm  :  Gair  angel  y  gwr  yngod     ....  c 

dy  benn  yw  peun  ar  bob  peth  Gwilym  ap  /.  hen 

\^&'       Y  Hen  auddfed  llonyddfawr  jor:  vynglwyd  d 

200  Eys  a  gynnail  Rwysg  Eiuon     ....  e 
i  nesa  i  Vair  annes  a  vo                                jeuan  dauhoyu 

201  7^.  «;>  5'.— Y  lin  aeth  o  lynn  nedd     ....  / 

ag  jairll  oi  Eann  gyr  Haw  Kys  Lewys  y  Glynn 

202  Gwr  mawr  hir  a  gryui  yr  baf     ...  g 
braiichaii  hen  mawr  berchen  mel                        Gwilim  tew 

203''       y  kiw  du  Kwn  koed  a  Riw     ....  h 

nwyvant  laweuydd  nevol  Morgan  ap  Howel 

205  Atteb :  Y  kiw  piirddii  kop   irddail     ....  i 

kyd  amod  ir  kydymaitb  tten  sion 

206  Etio :  Yr  eoes  oraii  awydd     ....  k 

goval  da  gwiw  voH  diiw  Thomas  Sen 

207  V  naidr :  Y  gwr  sydd  ar  groes  jrwaed     ....  / 

y  gwenvvyn  oil  a  gwna  u  iach  Rys  brydydd 

209       Y  karw  jevank  arafwych  S.  tydiir  m 

211  Gwyr  y  tir  ar  gaiiaii  teg     ....  n 
a  goraii  i  Rui  r  gwr  ai  Ivoes                      Bedo  ffylip  bach 

212  Be  Rodiyd  ynys  br3'dain     ....  o 
a  Haw  ddiiw  Rag  lladd  i  wyr                             D.  Nanmor 

215       Howel  awiiaetli  mab  maetli  medd  /.  ap  Rydd:  ap  j.  Uwyd  p 

218       Ocli  gymry  vynych  gamraint  >?.  y  kent  q 

220       Gwr  mawr  a  gair  y  morwynt     ....  r 

kebydd  angor  ir  mor  mawr  Data  lUicel 

221''       Ty  dir  gwynt  tad  eiry  ag  od  &c.     12  lines  only  s 

224       II  da  ywr  byd  medd  gwndyd  gwawd     ....  t 

ynihwrs  gyrmarsi  am  hynn  Sion  y  kcnt 

224''  Mar:  D.  op  Edm: — Daiiar  sy  gaii  dros  y  gerdd     ...         ti 
poetri  u  jaith  an  palrwii  cedd  Lewys  mon 

225''  f  Syrr  R.  wawnsel:  Vn  dyn  glan  sy  n  dwyn  y  glod  ...         v 
Olid  yr  vn  ynod  ai  P.oes  jor:  vynglwyd 

227  J Edw:  letoys  or  Vann:  Y  karw  doetb  ar  vaink  kaer  dyf  .  .       w 
aios  vwy  r  ocs  hwyaf  ywch  Lewys  morgannicg 

229  H.  viti  ag  A.  bwleii :  Y  iarll  gynt  ar  y  He  gai  .  .  .  .  cc 

kydwaladr  ffraink  wyd  ailwaith     (1. 4G)    || 

231        II  iailh  buon  gwyr  doethon  gynt     ....  y 

y  wenni  gwrt  i  lanw  gwin  ,,  „ 

b.  J  syr  Edw:  slradling,  i  erchi  gramer  kymraeg  D^  S.  D. 

Y  marchog  Rywiog  benn  raitli     ....  z 

diiw  a  dalo  i  dacd  ailwaith  Mairig  Davydd 

233''  J  Risiart  Herbart  o  Eas :  Mae  vn  a  dyrr  0  miu  dart  ...  a 

a  honiio  n-  oes  hwy  na  neb  jor:  vyvglioyd 

23'!''  J  lewys  ap  Ris't :  Pwy  genym  o  rym  ag  o  raiiment  /  mawr  .  .  b 
ywr  dewra  genym  or  dawr  gyneun  Rys  brychan 


i28  Havfid  Manuscripts  20-2L 

23G  ^  W.  Vychan  o  Ryd  helig 

ILoegr  gronn  hyd  aiiron  llyna  daith  wiliam     ....        a 
traiilfawr  tir  a  chawr  twr  ywch  aiiron  D.  Nannior 

231^       Mairchion  glan  waithon  wyf  y  nydd  /  a  nos     ....       b 
■    ca  cliebydd  Davydd  wyneb  y  dawn     (1.  30)     || 

258        II  y  dyvy  Raid   i  ovyn     ....  c 

a  Ro  oes  hir  i  Rys  hael  jf.  ap  ho:  swrdwal 

258^^       Koelo  ir  wyf  di  kael  ar  Rys     ....  d 

diiw  n  hen  a  ad  ym  hwnnw  Ho:  ap  D.  up  j.  ap  K. 

269''       Mawr  oedd  hap  gwr  adnapai     ....  e 

wrih  vn  gwr  aryth  ywn  gwayth     (i.  58)    || 

26S       Y  marcbog  Rywiog  Riol   (a  fragment —3  lines)     S.  Mowddwy  f 

b.       Yr  hobi  a  ddirhebwyd  „         „       g 

266''  f  Uen  S. — Y  gwr  oedd  barch  ir  gerdd  ber     ,     .     .     .  '  h 

ydiwr  siawns  gwared  or  swydd  „         „ 

268  Atleh  .•###*     yf  yn  gvveled  y  nod     ....  i 

don  obrafF  dewi  n  ebrwydd     (1.  40)    || 


Ms.  21.  Compiled  versions  of  Dares  Phrygins  and  of  Brut 
'  Tysi/io.'  Paper;  7§  X  of  inches;  127  folios;  written  in  1611  by 
Edward  Hughes  (fols.  126-7) ;  in  old  limp  binding. 

Kdward  Gruffith  or  ddol  yn  Edernion  piav  y  llyfr  hwn  (fol.  1)  ;-Danial  maesmor 
(fol.  l"*  &  84'')  ;  Hugli  Maesmawr  (fol.  2);  Thomas  Edwards  =?  Twm  or  JViuit 
(fol.  44'')  ;  John  llojd  (c'i)d  cover).  "  Lucy  Williams  from  Col.  Jolmes  of  Havod 
Dec.  loth  1815  "  (inside  front  cover). 

fol.  2.  JLyma  ddcchrail  0  flaen  Eneas  Am  y  Sids  Troya :  a  rhy- 
feloedd  a  fu  yn  uechraii   y    kronik  kan3's   peleas  frenin   oedd    yn  .y 

kastell  a  elwid  pelopeiis'a  brawd  oedd  iddo  a  elwid  Eson ends : 

sef  rhifedi  tylwytii  pvm  kant  a  dwv  fil  a  chidag  aleius  ap  praif  ai  fam 
ai  ddwv  cliiorydd  dav  kant  a  Ihair  mil  0  ddynion  sef  rhifedi  oedran  y 
byd  /  2080/  yn  amser  abraham. 

fol.  30.  ILyma  rldangos  Stori  Eiicas  Ar  ol  ymadel  a  throia  efo  i  fab 
ysganiws  gidag  ef   ag  fel  i   doethant  mown  llongav  hyd  yiigwlad    yr 

idal  a  hon   a  elwyd  gulad  rvfiiin ends:  kadwalader  y  brenhin 

diwactha  a  fv  ar  y  brvtanied  oedd  yn  digwyddo  0  waedolieth  o  wyr 
troea  a  orfv  iddo  ymatl6l  ai  frooliinieth  0  bryden  rhag  marfoleth  grevlon 
&c.,  ending  with  a  list  of  the  English  kings  from  William  the 
Conqueror  to  Charles  I. 

fol.  12.5.  Cynneddceu  medd-dod  :  yn  gynta  y  dilea  y  kost  [^0/] 
y  gwasgara  y  synwyr  yr  ysglvsa  y  meddwl  &c. 

fol.  125''  Gwell  gwr  oi  berchi  .  .  .  Gwell  yw  dvw  na  dim. 

fol.  126.  Grynt  gyntoedd  pan  oedd  ftlora  diwios  blode  diddanwcb 
daiarcu  ymgowaethogi  i  gwerthfawr  fantcllwaith  hi  &c. 

Edward  Hughes  or  ddol  a  jsgrifenodd  y  llyfyr  jraa  wrth  hen  lyfyr  a  gowse  yulef 
i  fenthig  gan  ddavid  ap  Thomas  0  Selwr  ag  yntef  a  ysgryfenodd  y  llyfyr  hwunw 
wrth  hen  lyfyr  o  regord  a  gowse  yntef  i  fenthig  gan  kaJwaladr  ap  william  Uyft/r 
Thomas  penllyn  oedii  ei 

12b''      ir  goes  dod  loes  dvlid  nweidiol     .... 
anghas  vm  ynghoes  irai 

127  J  ardd  Mathafarn:  gardcl  gyngog  gv  eglwys  gogav      JV.  Uyn 


Brut  Tysilio,  'Gyseger  tan  Vuch&t  etc.  326 

h.     Dav  gwell  ym  gefeli  o  gi  kysdogaedd  &c.  Anon 

1.27''     Daw  rhydyd  a  iliedeg  ir  liydd  &c.  „ 

b.     Edward  gryffyth  pier  llyfr   bwii  kaus  efadalodd  ami  isgerifeuy  fo  i  Edward 
Huws  i  uai 1641. 


MS.  22.  Theological  tracts,  Khan  ok  Festival,  Cvsegeb  Lan 
VuciiED,  Paternoster,  y  Gredo,  Tai.iessin's  Counsels  &c,, 
HisToRA  Vespasian  and  Titus,  Tuanslatioxs  from  the  Evangelists, 
The  Communion,  Paul's  Convebsion,  Elucidarium,  Passion  Play 
&o.  Paper;  8x6  inches;  728  pages  in  two  hands  of  the  third 
quarter  of  the  xvith  century  ;  sewn. 

This  MS."  has  the  seal  of  the  Sebright  Collectlou  on  tlie  first  page,  aud  was 
formerly  mimbered  "135"  &  "156."  It  also  has  "No.  1.5"  on  page  5,  and 
insertions  in  later  hands  on  pages  19-20,  44,  65,  71,  338-9,  391,  461-3.  Pages  1-2, 
45-50,379-82,517-8,725-8  are  more  or  less  fragmentary.  P.nges  1-195,212-51, 
335-7,  345-413  are  in  hand  A,  and  pages  195-241,  251-334,  340-4,  413-61,  464- 
686,  in  hand  B,  in  which  are  also,  but  in  rusty  ink,  pp.  686-728.  The  MS.  belonged 
to  John  Thomas  in  1655  (p.  339). 

1  A  theological  fragment. 

7.  Y  Utjfr  h6nn  aii/sc.  i  ddyn  pa  ddel6  i  di/li/  ef  gredy  a  charv  diiw 
a  chadtv  y  dcngair  deddyf  ac  ymweglyd  rac  y  vij  bcchod  lyiarwol  ac 
erbyniiaid  vij  rinwedd  yr  eghvys  yn  anrydeddys  a  gwnaythyr  vij 
waithred  y  drygaredd  er  gobrwyaw  nef  iddaw  a  chan  na  ellir  rengi 
bodd  y  ddiiw  heb  ffydd  dda  &c. 

Tlie  eommentary  on  the  ten  commandments  is  interspersed  with  Scriptural  texts, 
translated  evidently  direct  from  the  Vulg.ite. 

80  TLyn.a  lie  mae  darn  or  Westival  :  vyngharedic  bobyl  ysbyssv 
ychwi  mae  heddiw  yw  y  siil  kyntaf    or  grawys  ayat'  yr  hwnn  y  mae 

eglwys  diiw  yn  dwyn  ar  ddyall  o  ddyfodiad  krist ends:  mal  y 

mae  Dd:  broffwyd  yn  dyivedyd  yny  Sallwyr  mae  chwcrwa  vn  gwenwyn 
yw  tafod  pan  vo  mewn  kam  ymadrodd  .  .  .  kans  o  cheri  di  ddiiw  ti  a 
ddywedy  eirav  tanllyd  wrth  dy  gid  gristion. 

195  [Cyseger  Lan  Vuchedd.']  ILyma  r  drydydd  ran  or  llyfr  hwn 
nyd  amgeu  am  berlewigfae  amarw  hynay  a  ddelont  o  ddwyfawl  gariad 
&C.  '  See  Ten:  MS.  15,  p.  36,  iit. 

215  ILyma  lyfr  a  elwir  agoriud  kyfrwyddyd  nyd  amgen  noc 
amryfaelion  gwestiynay  o  gyfrwj'ddyd  am  enedigaeth  yn  harglwydd  ni 
jesy  grist  ac  am  y  ddioddeifaint  ac  am  lawer  o  bethay  hefyd  &c. 

22f)  Y  ran  gyntaf  o  gyseger  lan  fycliedd :  gwedy  kreto  dyn  yn 
fEyddlawn  yny  deugair  deddef  raid  yw  yddaw  ym  gadw  rac  gwnaythyr 
yH'  or  saitii  pechod  marvvol  .  kyntaf  o  hanynt  y w  kam  syberwyd  &c. 

233  yr  ail  ran  ...  a  elwir  yn  ymborth  yr  cnaid  ac  yndi  y  mae  tair 
ran  gwanredawl  y  ran  gyntaf  a  draetha  am  y  gweddiay  gocheladwy  <&c. 

251  Jl^yma  r  pader  yn  jaith  ni  ynhyn :  0  yn  tad  ni  yr  hvru  y  ddwyd 
yny  nef  bendigedic  yw  dy  enw  dyfrenhiniaeth  di  y  nyni  //  kyflawn  hacr 
dywyll(Js)  di  megis  yddis  nynef  ar  y  ddayar  hon  //  dyro  y  ni  heddiw  yu 
bara"  beynyddol  //  madde  jn  tresbas  ywnaythom  ylh  erbyn  di  megis 
ninay  yn  tres  ba.swyr  niiiay  ywnaethyn  yn  erbyn  ninay  //  nad  yn  ha[r]- 
wain  ni  mewn  profydigacthay  //  ond  ryddha  oddy  wrth  bob  ryw  ddrnx 
aflendid  Amen 

252  y  Gredo  j/nghytnraec  :  ddwiu  kredy  ym  dyw  dad  &Ci 


330  iiavod  Manuscript  22. 

255  Ystoria  y  wir  groc :  yn  yr  awr  y  pechawdd  addaf  ym  haradwys 
y  gyrwyd  oddyno  a  lief  a  ddodes  addaf  yn  hoeth  y  gwilidd  &c.  as  m 
Pen.  MS.  5,fols.  vj-ix,  q.v. 

333  TLynia  gynghoraij  taliesin  yw  fab 

Nac  ymddiried  yr  neb  ath  fygytho     ....  a 

na  cliais  ymvyson  ath  well 

334  Nyd  oes  gair  gwif  heb  foliant  yr  drindod     ....  b 
na  fydd  ddiofal  yny  lenwych  dysgibor 

335  na  fancc  y  leidir  ble  bo  dy  drysor     ....  c 
nachymddiried  ond  i  dduw  ar  bob  tymor 

b.  W^yma  eiriav  gwir  taliessin 

nid  rrwystrach  y  iFordd  er  gwrando  7'yfEeren     ....      J 
iiid  karedic  gan  grist  y  vo  drwc  wrth  angen 

336  ni  ddiglur  drindod  er  erchi  kyfiawnder     ....  e 
yngwydd  y  drindod  a  lly  lyssyfter 

b.  A  garo  kael  kyngor  gofyned  ir  doelhiif  &c.  / 

c.  Ni  wyr  ni  ddysc  ni  ddysc  ond  astyd  &c.  g 

337  Ni  lydd  bonedd  vethv  //  ni  lydd  doethineb  bechv  &o.  h 

b.  0  mynuv  vod  yn  ddoeth  dywaid  ycliydic  yn  araf  ac  na  ddos 
ar  kyngor  nith  ahver  iddo  yn  gyntaf  &c. 

338-9  Originally  left  blank.  "  John  thomas  1656  "  &c. 

340  Ystoria  ysbysianys  a  theitys  y  fab  :  pan  ydoedd  bylatys  o  ynys 
bont  yn  rnglaw  yn  yr  india  yn  yr  amser  hwnw  yr  oedd  amherodr 
yn  ryfain  a  ehvid  teiber  &c. — a  fragment.  See  Pen.  MS.  5,  xxvi 

345*  A  compiled  narrative  of  the  Baptism,  Temptation  in  the 
{Vilderness,  Last  Supper,  Passion  in  the  Garden  &c.  |(  Pan 
ddaroedd  yr  arghvydd  ddioddef  kaledi  naw  mlynedd  ar  hygain  mewn 
tlodi  niawv  ef  a  ddywad  wrth  y  vam  y  nawr  y  niae  Eaid  y  mi  vyned 
y  anrydeddy  vynbad  i  ac  ymddangos  yr  byd  .  .  .  Ac  yna  ydoedd 
jfeuan  vedyddiwr  yn  bedyddior  bobyl  ....  Mair  vawdlen  a  martlia 
ychwaer  a  wnaelli  sswper  yr  arghvydd  ynliv  spimwnd  liper  ....  ends : 
kans  hwy  a  djbiafsont  y  gadewid  'Jessii  ar  y  groes  hyd  y  parhae  y 
prennav  .  .  .  ac  velly  yntwy  a  dybiessynt  y  pydrc  gorff  yn  harglwydd 
ni  Jessu  ar  y  prenn  . 

391  A  translation  of  chapters  iv,  xi,  xiii  of  John,  xix  of  Matthew 
xi  of  Luke,  XV  of  Matiheic,  xiij  of  Luhe  \J  Maltheio]  :  Ynyr  amsser 
gynt  y  kafas  yr  arglwydd  wybodaeth  y   modd  y  klywais  y  ffarasseus 

]  'Jessii  wnaylb3r  bedydd   &c ends:   Y  llerr  ar  gwyc   yw  y 

bobyl  gelwyddoc  genvigenys   ac   yn   ddioc  y  wrando   gairiav  diiw  ar 
hain  a  vwiir  yr  tan  y  llosgi 

413  JLymar  hyviiniicn  ynghymraec:  fy  anwylaid  kariadys  yn  yr 
arglwydd  pan  ddeloch  yr  kyffredinrwydd  santaidd  liynn  &c. 

422  Kyma  lyfyr  tyagat  ddysg  yr  eglwys :  ;pyEQp  peth  awnaeth. 
krist  ar  y  groes  ....  gweddio  ....  wylo  &c. 

446  Tri  modd  y  sydd  y  ddilay  nicddyliay  drwc  ofer  mewn  dyn  : 
kynia  yw  ofni  dyw  a  gwelcd  y  fod  ef  yn  gwybod  dirgeledigaeth 
kalon  &c. 

455  Mewn  saith  modd  y  deyellir  a  fo  dyn  mewn  bychedd  dda  ay 
na  bo  dyw  gydac  ef  &c 


*  Page  3'13-413  are  chiefly  iuterestiug  for  their  independent  translation  from  the 
Vulgate  of  parts  of  the  Gospels  of  John,  Matthew  and  Luke. 


Theological  Treatises'.  33/ 

457  y  pymp  pen  peimf  o  holl  saint  y  ddaiar  :  pen  J.  fetlyddiwr  &c, 
b.  y  V  kroes  penaf :  kroes  grist  &c. 

458  Saint  awsdin  a  dilywaid  am  gnrdod  mae  peth  mawr  &c. 

460  Rac  bydderi  &c.  .  .  .  Rac  y  tan  gwyllt  &c. 

464  ILyraa  ystori  yji  dangos  y  niodd  y  troos  dyw  bawl  ebostol  yr 
iVydd  yr  hwn  a  fy  falch  a  chieylon  yn  erbyn  dyw  &c. 

477  Elueidarium.  Kyma  y  dysgibl  ar  athro  :  O  tyddiglod- 
fawrysaf  atlu'o  mi  arebaf  y  ti  ateb  yn  ddilesg  av  of'ynwj'f  er  anrydedd 
y  ddyw  ar  eglwys  ....  c«f/«.- a  daoedd  kaerjsalcm  yn  holl  ddydd[iav] 
(ly  fychcdd     amen. 

683  Giltfas  pen  profEwyd  y  brytaniaid  a  ddywaid  yn  ben  ystoria  y 
brytaniaid  pan  yw  pedwar  peth  a  wnaeth  ir  brytaniaid  golli  y  hanrydedd 
ar  ynys  fawr  &c. 

686  JLyma  beth  o  basHiwn  .  .  .  Jesf  grist 

VnAMATis  rERsoxAE  .'  Sijr  pilat  \  sarsiant  |  y  ii  iddew  I  Jc*?/  ]  y  iiii  marchoy  [ 
Mair  I  Tcuanfenyyliwr  \  Loinsys  |  sioseb  \  nikodemws  \  syr  kaeffas  \  anias  | 
enaid  hrist  \  lysi'ffer  \  dd:  broffwyd  \  mair  fadlen 

Tewch  ach  siarad  a  gwrandewcb 
am  yell  dadl  mawr  meddyliwch 
dwedwch  wrth  y  ddisgiblon 
ac  y  beder  geir  ych  bron  &c.    || 

The  above  Miracle  Play  consists  of  852  lines,  but  wants  the  enil.  Cf.  Ten.  MSS. 
65  (p.  146),  73  (p.  177),  and  Llanwiin  MSS. 


MS.  23.  Jl^yfr  Johannes  Jones  o  Vvcheddev  Seintiev  ag 
YSTORJAEV  DVWIOL  a,  GWASSANAETU  Mair.  Paper;  7^  X  5|  inches; 
pages  1-34,  1-333  ;  written  by  John  Jones  of  Gelli  Lyvdy  in  the  years 
1605  (pp.  1-1  &8),  1604  (pp.  189-407),  1608  (pp.  408-64),  1609 
(pp.  464-756)  ;  1610  (pp.  757-610)  ;  in  original  oak  boards  covered 
with  sheep  skin  and  stamped. 

Formerly  numbered  13  (1st  fly-leaf).  The  second  fly-leaf  has  (1)  the  Sebright  seal, 
and  beside  it  the  number  16  crossed  out  ivith  119  written  underneath  ;  (2)  Thomas 
.Tones  est  yerus  possessor  &c.     Pages  65.3-83  and  702-19  are  blank. 

Mav  annwyl  ddarlleydd  llyma  lyfr  o  vvchedde  saint  a  hanesse  diiyfawt  y 
rliai  oil  a  gefais  i  mewn  amrafaelion  lyfrav  ac  ai  hyssylltais  yma  yn  vn  llyfr  ac  a 
roddais  yni  vyrddan  ne  glawr  or  holl  byiikiav  kynhivyssediy  yn  y  llyfr  hwn  Jolin 
Jones 

1-28  klavir  or  holl  bynkiav  i.e.,  A  topical  Index  to  the  contents 
of  this  MS. 

29  Pedigree  of  the  writer,  John  Jonea. 

1  BuCHEDD  Addaf:  Addaf  eg  Eva  wedi  i  gyrrv  o  Baradwys  allau 
a  phan  ydd  oedd  y  llevetn,  &c.  As  in  Pen.  MS.  4,  fol.  2Si). 

IB.Dhvedd  htichedd  Addaf  a,g  Ystoria  r  gross  vendigaw  : 
Yn  yr  uwr  y  pechws  Addaf  ym  Paradwys  y  gwrthladdwyt  oddyno  am 

ev  pechawt ends  :  ag  ar  honno  y  krogassant  wy  Grist  .    .    .■ 

yr  iechyt  ai  kretto  yn  yr  hwn  ymae  anrrydedd  a  gogoniant  ti-agowydd  .  / 

Ag  velly  y  dyvawt  Mathew  evangelistor  o  ddioddefeiiit  y  arglwydd  .  Text  as 
in  Pen.  MS.S.  .5  (fol.  4)  and  14  (p.  165),  but  modernised. 

47  ILyma  mal  y  (reilhir  o  vvchedd  Mair  wyrry  ag  o  vaboliaeth 
yn  arglwydd  ni  Jessv   Grist  herwydd Mathew  ^c. 

15  .  Mei  .  1605  .  Tliis  modernised  text  begins  as  in  Pun.  MS.  5  (fol.  14)  and 
ends  as  in  Pen,  MS.  14  (p.  116). 


3§2  Havod  Manuscript  l33. 

145  Saint  Awstin  a  oedd  mewn  gweddi  at  yr  arglwydd  &c. 

146  Pri/t  mab  dviv  J.  Grist :  Mab  melynwyn  addveindwf  oedd  &c. 

158  Ystoria  Dvwsvl :  Gorchymyn  i  gadw  Dvwsvl  a  ddoeth  or  ncf 
ar  yr  allawr  vawr  ynghaerselem  ag  a  ddarlleawdd  y  padriarch  ar 
archesgob ends :  Dvwsvl  y  bydd  dydd  brawt  .  / 

165  Naw  rrinwedd  a  anvones  Dvw  i  drvan  o  ddyn :  Y  rrinwedd 
gyntaf  yw  /  Dyro  dy  galon  i  mi  &c. 

162  Cyvarwyddyt  a  chofion  a  gat  y  mewn  llyfreu  Evsebeii  a 
Cesarien  a  llyfreu  y  brawt  Cohombin  am  ddehongli  terfynev  y  byt : 
Dvvir  boll  gywaethog  yn  yr  amser  y  kreodd  y  byt  y  kreodd  drwy  seith 
gylvyddyt  ag  a  ossodes  y  byt  y  barbav  seith  mil  o  vlynyddedd  &c. 

175  Cqfion  am  lawer  o  bet/tev  y  sydd  ynghykh  kaervselem  : 
Ynghaervselera  y  mae  gwely  ag  vii  maen  ar  i  wyneb  yn  y  gvddiaw. 

181  Gweddi  Awgwstin  :  O  addvwynyssa  argl:  ^.  G.  wir  Ddvw  rrwn 
ith  ddanfonwyd  o  fyuwes  y  tad  &c. 

189  Mynachlog  yr  ysbryd  glan  yr  honn  a  seiliwyd  drwy  Ian 
gydwybod  :  ac  yu  y  vynacblog  honuo  y  mae  29  o  arglwyddesav  krefyd- 
dawl  kariad  perffaith  sydd  abades  &c. 

206  *\Elucidarium.'\  ILyfyr  y  disgibl  ar  athro  :  D. — Dywaid  yr 
Dvw  ac  yr  Mair  ac  yr  lies  yth  enaid,  ac  yr  anrrydedd  i  Ddvw 
gyvarwyddyd  ysbysol  dyballvs  am  y  tad  ar  mab  ar  ysbryd  glan,  rrai  a 
ddywaid  na  wyr  neb  betb  jw  Dvw.  A. — Mi  a  vanagaf  yt  beth  yw  hyd 
y  mae  kyiinad  i  ddyn  bydoi  vynegi  &c. 

227  *Y  Gysscgyrlan  vvchedd :  Saith  brawd  pechod  y  sydd  ar  rrai 
hynuy  a  elvvir  pecbodav  marwol  iians  angav  ir  enaid  a  barant  &c. 

262  *[  Piirdan  Padriy.~\  Ystori  Owain  ap  Kydwganam  Badric : 
Padrig  ap  Alvryt  ap  Gronw  o  Wredog  yn  Arvon,  yr  hwnn  a  oedd  y 
Myniwgyntyn  gweddio  Dvw  kyraiut  i  vvchedd  ag  na  vedre  davod  i 
vynegi  yw  arghvydd  .  /  &c. 

301  *  Ystoria  a  (buchedd)  val  y  Itaed  Mair  vorieyn  :  Yn  yr  amser 
gynt  yr  oedd  gwr  yn  yr  ysrael  a  elwid  ^oasym  ag  o  Iwytb  Juda  yr 
hanoydd  a  bvgail  defaid  oedd  ef  8cc. 

331  *  Bvchedd  Mair  Vadlen :  I'edair  blynedd  ar  ddeg  gwedi 
dioddefaint  yn  arglwydd  ui  ^.  Grist  ■  Pcu.  5,  fol.  xxvi 

346  *Bvchedd  Martha :  Martha  oydd  chwaer  i  Vair  Vadlen  a 
llytywraig  ^essv  Grist  ac  ni  bv  achos  iddi  ei-ioyd  &c. 

353  *Bvchcdd  Mair  or  Aifft :  Mair  or  aifft  a  breswyloidd  Ac. 

358  Bvchedd  a  dioddefaint  saint  Katring  :  Arglwyddi  gwrandewcli 
yr  hynn  a  ddoytwyf  vi  i  chwi  o  vvchedd  &c. 

377  *Bvchedd  saint  Marget:  Y  wenfydedig  Vargaret  verch  oedd 
i  Dewdost  gwr  bonheddig  breninol  &c. 

403' Ystoria  pedair  tnorwyn  y  drindod :  Pedair  merched  y  drindod 
yn  y  ncf  gwedi  torri  o  Adda  y  gorchymyn  kyn  dyvod  Gabrel,  &c. 

414  Credo  Athannsius  sant  ,  .  a  droes  y  hravt  Gr ;  Bola  ^c.  Megis 
yd  ymwassanaetliaut  aolodav  vn  korff  &c. 

See  Ten.   MS.  5,  fol.  48lJ.     Copied  iu  May  1608  allan  o  law  yr  hen  Rissiarl 
lag  ford  o  Drefalyn  yr  honn  a  ysgrifemiassae  ef  allan  or  Ih/fyr  gwpin  i  Rydderch 
.  o.k.  1373.     Mi}  15,. (p.  434).  Cf.  Pkd.  MS.  Ill,  p.  117. 


*  Copied  iu  August  1604  from  a  MS.  Written  in  1531. 


Theological  Treatises.  333 

435  [V  GroclitH'}.  Vr  Efengilddie  svly  Blode  ar  ddioddefaint  yr 
arglwydd:  Ar  ^essii  a  dywavt  y  disgyblon  a  wJdawch  cbwi  panyw 
pan  darffo  dev  dywyrnavt  y  byd  pasc  a  niab  den  a  rodyr  yv  gi'ogy  .  . 

Copied  in    July  1G03   allan   o  hjfi/r  a  ysgrifenneasid  A.D.   1477    jl 
apud  Basingwerk  m  turn 

465  Buchedd  Marthin  esgob  .  /  Martliin  sant  oedd  santaidd  oi  vebyd 
liyd  i  ddiwedd,  a  Dvw  a  vvnaetb  lawer  o  wyrthiav  erddo  ef  &e. 

476  II  y  person  byn  tad  a  mab  ac  ysbryd  glan  :  i  bod  liwy  inegis 
tri  o  wyr  korfforol  ....  Ac  pa  ainser  bymiac  y  klovvych  di  nac  y 
meddylych  di  am  gredvniaetb  vwcblavv  dy  synwyr  di  ,  nth  resswm  di  , 
kred  ti  yn  gowir  megis  y  mae  eglwys  l3vw  yn  dy  ddyscu  ac  na  ddos 
ymbellach  ./....  Ac  yna  Gabriel  a  entriodd  i  Siambyr  Mair  .  . 
ydoedd  yn  gaiad  rhac  gwyr  ,  ac  nid  rbac  engylion  .  .  .  ave  gracia 
plena  dominies  tecum  SfC. 

487  II  pob  percben  enaid  dallted  mor  anrbydeddvs  ydiw  yr  wyl 
honn  a  diolched  yn  i  galon  ir  tad  or  nef  &c. 

492  Val  dyma  fal  yr  ymwelodd  Mair  ac  Elshelh  :  Yu  ol  kuavvd- 
wriaetb  krist  'Jessv  meddwl  a  wnaetb  y  vendigedig  vorwyn  vair  am 
eiriev  yr  angel  am  Elsbetb  i  cbares 

497  fal  yr  amkanodd  Joseff  adel  Mair  yn  gyfrhiachol :  Yr  amser 
yr  ydoedd  Mair  a  Sioseb  yn  trigo  yngliyd  a  mab  Dvw  o  nef  yn  kynyddv 
o  ddydd  ynghrotb  i  vam  ....  Sioseb  yna  yr  adnabv  arni  i  bod 
yn  veicbog  ....  megis  y  Uyvasse  vo  yn  olev  i  cbybvddo  bi  o 
bvteindra  &c. 

Then  follow  chapters  with  the  following  headings  :  Modd  y  ganed 
').  G.  y  ninas  Betbeleni  (503) ;  fal  y  kolles  y  dyn  bychan  gau  Vair  a 
Sioseb  (512);  fal  y  bedyddiwyd  if.  G.  (522);  y  modd  yr  ymprydiodd 
(532)  ;  y  modd  y  decbreuodd  ddysgv  a  chasglv  disgyblon  (542) ;  y 
Bregeth  a  -wnaeth  ar  fynydd  Tabor  (552)  ;  fal  i  trees  Mair  Vadlen  odd 
i  wrth  i  phecliod  (562)  ;  Y  modd  y  portlies  krist  y  pvni  mil  (569) ; 
fal  y  derbyniodd  Mair  V.  a  Martha  ^essv  y\v  ty  bwy  (578)  ;  Megis  y 
tramwyodd  ]fessv  ar  fyuydd  Tabor  (581)  ;  fal  y  kodes  lassar  o  varvv 
(587)  ;  Val  dyma  yr  jddewon  yn  yingynghori  yn  erbyn  ^essv  (607)  ; 
Val  y  doeth  ]fessv  i  Vetania  .  .  .  ar  swper  a  wnaetb  i  gredigion  iddaw 
yno  (611)  ;  Val  y  doetb  ^essv  i  Gaerselem  ar  ddvw  svl  y  Blodev  (618); 
yma  y  treitbir  a  wnaetli  ]fessv  o  ddvwsvl  y  blode  hyd  ddifie  kablyd 
(625)  ;  y  swper  a  wnaetb  fessv  yw  ddisgyblion  ddifie  kablyd  (634)  ; 
y  modd  y  dyrchafodd  yn  arglwydd  ni  ir  Nef  (684).* 

(Terfyn  nos  ynyd  1609.) 

720  JTAjma  bymtheng  weddi  yr  anrhydeddvs  leian  a  santes  san 
ffraid  :  O  fessv  Grist  tragwyddol  velvster  y  digrifwcb  mwybaf  &c. 

743  Y  Pardwn :  Yr  oedd  lleian  gynt  mewn  kvddigyl,  o  vaendy  yn 
dymvno  adnabod  gweliav  yn  argl:  ^.  Grist  &c.  22  /  Chwefror  /  1609  / 

Ef  a  alle  mae  gwir  yw  y  pardwnn  hwun  ,  ond  inae  ef  yn  gyffelib  ia^n  i  flfvg. 

749  Seith  Emynn  kvrig  ferthyr :  1.  Yn  enw  ac  yn  anrbydedd  in 
argl:  ni  ").  G.  ar  Ian  wyry  Vair  ar  glan  Gvric  vertbyr  &c. 

757  Gimssanaeth  Mair  wedi  i  droi  or  Hading  ynghyriiraec : 
Henpbycb  gwell  Vair  kyflawn  o  rad,  Dvw  gida  tbi  :  bendigedic  wyf 
ymblitli  y  gwmgedd  a  bendigedic  yw  ffrwytb  dy  grotb  di ,  ]fessv  . 
Amen. 

Arglwydd  egor  vyngwevvssav  am  genav  a  vynaic  dy  voliant  Acf 


*  Pages  653-83,  and  702-19  are  blank,     f  Terfyn  /  27  /  Gorffenua  /  1610. 


334  Havod  Manuscript  24. 

MS.  24.  Wklsh  Grammars,  Statdte  of  Gkiffitii  ap  Kynan 
EiSTKDDVOD  1567,  &o.,  transcribed  by  John  Jones  of  Gelli  Lyvdy  in 
the  years  1605-10.  PiqK-r ;  7^x51  inches;  pages  1-54,  1-828;  in 
original  oak  boards  covered  with  stamped  leather  and  in  good  condition. 

"  No  11"  iuside  front  board,  aud  "  17  "  with  the  Sebright  seal  on  second  fly-leaf. 
"This  Book  is  the  property  of  S'  John  Sebright  Bart."  "John  Lloyde  knighte." 
"  Edvardo  Luido  donavit  nobiliss  .  Diis  loannes  Llwyd  de  Aberlleveny  in  comitatu 
mervin  .  armig."  "  Lucy  Williams  from  Coll.  Johnes  of  Havod  Dec.  10.  1815" 
(inside  back  board;. 

1  Mav  anwyl  ddarlteydd  llyma  amrajaelion  rywoyaethe  dwnede  ac  o  amrafaelion 
ddwylo  yr  oeddynt  wedi  i  ysgrifenno  a  minhev  ai  ysgrifennais  oil  ir  Uyfr  humn  ag  a 
gyssylltais  ylawr  or  holl  bynhiao  k'ynhwysedig  yn  y  Uyfr  hwnn  ar  Uyfr  dwned  hyntaf 
a  wnaeth  Dafydd  ddr  o  hiraddurj  ag  y  sydd  gida  sr  Tomas  ap  Wiliam  o  law 
Dafydd  ddv. 

3  klawr  yr  hoU  bynkiav  kynhwyssedig  yn  y  Uyfr  hwnn  .  / 

53  Pedigree  of  John  Jones  as  ki  MS.  23  above  p.  iiO. 

1  Dwned  kamberaeg  ar  i.yfrev  kerddwriaeth  yr  rhain  a 
wnaeth  Dd:  ddv  arthro  o  kiraddvg  ac  a  Jtopiwyd  allan  o  lyfr  a 
gopiessid  allan  o  law  Dd:  ddv :  Pediiir  llytliyren  ar  hvgain  y  sydd  nid 
amgen  A  /  B  /  C/  .  .  .   .  Y  //  IJeth  yw  llythyren  ?  y  Ueferydd  Ileiaf  a 

gair    o    skrivenedig    ymadrodd e?ids :    Tri    phetli    a    wna 

ofergerdd,  &c. 

Ag  vellv  y  terfyna  y  Uyfr  hwu  yr  /  11  /  dydd  o  Awst — 1605  /  yr  hwn  a  adys- 
grifeunais  o  law  Rosier  Morys  yr  hwn  ai  ysgrifenasse  allan  o  hen  dext  or  eiddo 
S'  To:  Wiliams''y  26/o  vei/159e.     [C/l  MSS.  Mostyn  110  and  Peniarth  169.] 

108  Some  additional  matter  to  the  previous  Grammar  found  in 
another  old  MS. 

113  Darn  yramadeg  y  sydd  yn  trevthv  am  Donyddiaeth  .  .  ,  yn 
ysgrifenedig  ar  i  benn  i  hvn  o  law  Rosier  Morys :  Gramadeg  neu 
Jeithyddiaeth  sydd  gelfyddyt  i  ddysgv  doedvd  ag  ypgrifennv  }'r  iaith  yn 
iawn.  /  .  .  .  .  ends :  Gwr  a  yunill  o  ymwriaw  / 

187  Dos  harlhy  sailh  gelfyddyd :  Ymysg  yr  hen  Vrytanieit  y  rrai 
oeddynt  ddysgedig  ag  yn  kadw  ag  yn  arfer  o  ddysgeirfiaeth   a  elwynt 

Beirdd  ai  haddysg  hwynt  Barddoniaeth ends:  Messvr  yvv 

gossodiad  a  nifer  jieuniliion  a  sillafev  /  r  /  gerdd  mewn  kynghaneddawl 
drefn. 

210  Rheol  y  Gwyddor*  :  Pob  gair  sillafog  yn  y  Gamberaeg  o  ddiethyr 
odid  0  vn,  y'lleissir  yn  hirlaes  vHl  gwr,  mab,  &c. 

217   Tonyddiaeth*  :  Ni  wasnaetlia  i  oedi  Tonyddiaeth,  he. 

225  Perthynassev  kerdd  dafod*  :  Tri  Bardd — Prifardd  /  Posfardd  ag 
arwyddfardd  /  .  .  .  .  y  Posvardd  yw  y  prydyddion  ys  ydd  heddiw  &c. 

235  Darn  o  ddwned  o  lyfr  bychan  or  eiddo  Tomas  wyn  o  Earth: 
Y  Uyfyr  liwun  a  ddeugys  beth  yw  llythyren  /  a  gair  /  a  sillaf/ag 
ymadrodd  .  .  .  ILythyren  yw  y  llyi'erydd  Ueia  &c, 

260  Mav  anwyl  ddarlleydd  ef  a  ddamweiniodd  i  mi  gaffael  rhol  o  bapyr  or  eiddo 
yn  haid  J:  W:  J:  dd:  J.  V.  ac  yn  ysgrifenedic  arno  dosbarth  y  llythrennav  o  waith 
Edyrn  ap  Padarn  beisrvdd :  ac  ystalvn  Gr:  ap  kynan :  a  Bleddyn  ap  kynfyn  : 
ar  toyr  wrth  gerdd :  a  Dicned  hymraeg,  &c. 

2G1  Edyrn  dafod  avr  oi  gymhendoeth  ethrylithr  &c. 

271   Pa   sawl   rran   ar   iaith   y   syd  ?   wyth   nid    amgen  //  henw  j- 
Rraghenw  //  Berf  //  Rragverf //  parthiad  //  kyssylltiad  //  Ardodiad  // 
Tavliad  &c. 


♦  "  0  law  Bisiart  Morys." 


Welsh  Grammars.  335 

297  Ystaivnn  Gh:-  ap  hynan  a  Bleddyn  ap  Kynvynn :  Braiut  ag 
Statvnn  Gr:  ap  k.  a  B.  ap  K  .  .  .  a  wunethant  ar  wyr  wrth  gtrdd  aid 
anigenvod  :  no  nag  iiiyned  neb  yn  wyr  gerd  mwy  nog  a  delynt  J  vyned 
i  eistedva  vnwaith  bob  lair  blyned  jmlilas  gorvchel  y  twyssog  yn 
Aberffraw  y  Mon,  ag  Ymatbraval  ymhowys  &c. 

304  Egwyddor  clfenne  hymraeg  ai  silldafav  .-  A  /  B  /  C  .  .  .  . 
nd  .  ed  .  id  .  od  .  vd  .  \vd  .yd ilia  .  the  .  \.\d  .  &c. 

309  ILyfr  kerddwriaeth  .  .  sydd  yn  rhagori  petit  rliag  y  rhcdn  aelh 
or  blaen  ,   Beiav   kerdd :    Twyll   odl   /   Twyll   gyngiianedd  //  Twyll 

gymeriad  //  Dryg  ystyr  //  Drwg  synwyr  &c., ends :   Towdd- 

grych  kadwynoc  a  fe.'svrir  o  64  o  silltafav  ....  ciriav  rayfyr  //  eriyr 
rrysswyr.  R.  ap  Gr. 

340  Yma  y  canlyn  swrh  o  bethav  .  .  .  o  law  yr  hen  liisiarl  langfford  including 
Rrac  lienwe ,  Englynion ,  Penuillion,  35  peth  a  berthyn^r  beunill, 
Pwyntie  —  /,/:/./  ()/  ,  .  .  ^r  ystalm  pan  oeddom  i  yn  gwilio  yng- 
hapel  Mair  o  Bylltyn  ir  oedd  gwyr  wrtli  gerdd  yn  kanv  kywydde  ac 
odle  a  merched  yn  kanv  karole  a  dyrie  .  .  .  A  ddoi  di  a  ddoi  di 
oddyna  &c. 

358  Illustrations  of  the  bagpipe,  harp,  crwtli  &c. 

360  Ef  a  ddrtmweiuiodd  i  mi  gaffel  llyfr  a  wnaethbwyd  ne  a.  ftymrcigwyd  gana 
Sioa  aer  y  konwy  o  Botiyddan  ap  S.  aer  y  k.  ap  S.  k.  ap  T.  k.  ap  S.  k.  ap  S.  aer 
konwy  hen  .  .  .  .  oi  law  ef  &c. 

Mod  kerdd  dafod  ai  dechrevad :  Uy  mryd  sydd  ar  hynn  om  llavvr 
ddwyn  ar  ddallt  ir  darjlewr  nad  oes  gan  gerddwrietii  tadogaeth  eithr 
onid  Dvw  ac  am  vam  onid  Natvr  ....  ends :  Os  gwir  vryttanniaid 
ydera,  molwn  Ddvw  ar  yr  iawn  gweiriad  Symbals,  a  gedwch  i  bob  peth 
sydd  anadloc  voli  a  chlodfbri  yr  arglwydd .  /  Kanys  yfo  yn  vnic  a 
wnaeth  y  dydd  beddiw,  gedwch  yn  Iwynychv  a  bod  yn  llawen  ynddo 

638  Egwyddor  awgrtjm  llaiv  :  A  :  /  yw  kodi  y  vawd  .  /  &c. 

642  Henwae  kyffion  kler  ar  herddorion  a  raddiwyd  pan  vv  yr 
eisteddfod  diwaethaf  yn  tref  Gaerwys  .  j  Bid  ysbys  i  bob  rhyvv  ddyn 
vod  eisteddvod  &c. 

649  Darn  o  hen  lyfr  Dwned  a  ysgrifenasse  Gvttvii  Owain  .  .  disgibl  i  D.  ap 
Edmumt  and  yr  oedd  y  lal  vchaf  ir  llyfr  wedi  pydry  i  ffordd  a  rhoi  or  dolemuw 
wedi  i  torri  yn  y  kanol  ovd  mi  a,  ysyrijfennais  i  yma  kimint  ag  a  oedd  ynddo  pan 
gefait  i  efS^c.  \_Cf.  Llan  Stephan  MS.  28] 

651 nid  amgcn  A  .  B   .  0  .   D  &c.  .  .  .  ends:  ai    aer 

lleiuiav  //  alon  heiniav  //  ai  vargeiniav  //  Jvov  Gwynedd       D.  ap  Edm: 

717  ILyfr  Ioh-innes  Tones  a  elwir  .    Gradvelys  :   Dvw    heb 

ddechrav  a  lieb  ddiwedd  heb   D.lvw  heb  ddim  Dvw  a  digon 

graddev  eglwysig  .  .  bydol  &c. 

743  Darn  o  Ddwned  .  .  .  o  law  Roesier    morys :    Pa    sawl    rran 

ymadrodd  y  sydd  ?     Wyth  .  /  —  Enw  //  Rragenw  &c ends  : 

Yr  hynaf  o  honom  ni  aed  at  y  brenhin  .  /  nev  yr  arwydd  /  ynn  /  fal  j| 

Pages  757-88  are  blank. 

789  ILyfr   Kadwedigaeth  kerdd  dant  ....   nid  amgen  Telynav  a 

Chrythav  o  vewn  tair  talaith  kymrv  &c (796)  yr  hen  fragod 

goweir :  kaniad  pibev  Morfydd  ....  (798)  krasgoiceir :  kanniad  y 
twrch  ti-wyth  &c,  .  ...  (801)  Henwae  y  prif  gerddi :  krechwen 
feinir  kadvirgon  &c. 

802  hopi  0  lyfr  Rrys  Bwtling  o.  h.  jj  1561  //  ISn  //  1(iO(>  // 
Heiiwe  y  saith  glymav  . .  o  law  Risiart  lagfford :  IFwram  ||  oo  ||  oo  |  o 
&c.  .  .  .  (805)  Pedeir  gosteg  kerdd  danne :  Gosleg  yr  halen  ||  a  genid 

wrth  wasnevthv  kinio  a  swper  yn  llys  Arthvr  /  &c xiu  prif 

gemkie  ,  .  ,  .  (807)  xxiv  messvr  kerdd  dant  .  .  .  (809)  y  Difre,  &c, 


3^36  Havod  Manuscripts  25-2(1, 

MS.  25.  Eglvryn  Piieaethjneb,  being  a  transcript  of  the  work 
printed  in  1595  (London)  ;  8|  X  6|  inches;  104  pages  and  4  pages  of 
Index. 

It  is  Bumbered  "13"  on  tho  boards,  and  it  bears  the  name  of  "Rev  John 
Williams  YBtradmeurig,"  the  father  of  '•  T/.  W." 


MS.  26.  Part  I.  Welsh  Vocabulary.  Part  IF.  A  Collection 
of  the  Cyvvydeu  of  David  ap  Gavilim.  Paper;  12  x  4  inches — at 
the  end  a  smaller  1\IS,  (6  X  4  inches),  containing  pooms  numbered 
1 89  onwards,  is  attached ;  much  torn  and  imperfeet  at  the  beginning  (pp.  1-23  of 
Part  I),  and  the  leaves  containing  the  Cywyddeu  numbered  lGO-183  and  188  are 
either  missing  or  much  injured;  the  rest  of  this  interesting  manuscript  (written 
mostly  in  1574)  is  legible,  and  the  v/hole  of  it  up  to  iiumber'188  is,  apparently,  in 
hand  of  Sir  Tho'  Wiliems,  who  has  also  written  marginalia  on  the  addition  in 
another  hand  at  the  end.  There  is  a  loose  leaf  (12  x  4  inches)  containing  a 
fragment  of  Genealogy — gwraig  toraas  ap  Eobert  Wynne. 

On  the  back  a  label  hears  '•'21)  L.  W  "  and  the  last  short  leaf  bears  the  number 
"157." 

Part  T.  (pages  1 — 235)  contains  a  Vocabulary  alphabetically 
arranged  with  illustrative  quotations  from  the  poets.  The  first  word 
of  the  MS.,  in  its  present  state,  is  Aball  and  tlie  last  word  Yslewi 
(p.  234).  Tlie  Vocabulary  has  the  followiDg  epilogue  : — Ac  val  hyiin 
y  tervyna  hyn  o  Atkrolylhr  William  JLeyn  ,  gioedy  angwanegu  o 
eiria  lawer  a  chorecliat  Mr  TViliam  Salesbury  \  A  tlialm  nid  bychan 
a  gesgleis  innau*  |  ISJ^-'H  febrnary  \ 

Liuer  Tko^  Wiliems  offcirat^ 

f  The  word  offeirat  in  both  instances  is  erased.  T.  W.  was 
iu  1574  a  curate  (hence  the  Sir  prefixed  to  his  name)  at 
Trefriw,  where  he  came  into  contact  with  W.  Salesbury,  the 
translator  of  the  New  Testament  into  Welsh.  T.  AV.  seems 
to  have  been  very  susceptible  to  the  influence  of  his  con-- 
temporaries.  He  first  of  all  reproduces  the  peculiar  orthography 
of  W.  Salesbury,  then  follows  the  system  of  Dr.  John 
r     Dd.  Khy.s's  Grammar  (1592). 

A  few  words  were  added  to  the  Vocabulary  on  page  235  regardless  of  the 
order  of  the  alphabet.  This  Vocalmlary  was  gradually  extcndedj  till  it  grew  into 
the  Welsh-Latin  and  Latin-Welsh  Dictionary  in  many  volumes  (sec  Peniarth  MS. 
238  in  3  vols.,  and  Porkington  MSS.  4  &  5). 


T 

h 

W 

i 

ff 

P 

h 

0 

I 

e 

y 

m 

I 

I 

s 

a 

e 

r 

1 

s 

m 

a 

c 

s 

t 

w 

Part  II. 


1    Y  dylluan :  Llaweii   nos  iou  llvuiais  oed      .... 

Yn  i  byw  am  ofni  bvn  Hob:  ap  Gr:  Leiaf 

yd  yr  ydis  yn  tybiaw,  rhai  a  ddyweud  mai     D.  ap  Gwilim 

1*       M<awr  ywr  gelfyddyd  a  maith    .... 

adrodd  a  ganodd  o  gerdd.  Dd.  ap  Gtcilim 

1«       0  dduw  yrhawg  a  dd&vr  Rys     .... 

a  chwery  Rvs  iii  char  hwnn.  leu:  ap  Theodor  Pcidtyn 


*The  words  in  Roman  letters  were  added  after  1592,  and  subsequent  to  that  year  ' 
much  additional  matter  was  inserted  in  the  vocabulary  throughout, 
J  See  Note*  p.  102. 


Cymjcfeu  by  DavAd  ap  Gwilim,  ^3? 

2  Deutlmin  i  ddiinis  delliol     ....  rj 
i  Ddinv'r  nrclinf  vnddeuaiut 

3  D}dd   diipd  y  gojr   sereliog  vwyii     ....  6 
dyg\vn   y  veroli   dog  weiin  vain. 

4  Mi  a  gerddais  wyth  milltir    .     ,     ,     ,  p 
a  lioedl  a  vo  ii-  hedydd* 

C^wyddeu  numbeied  5,6,  7,  are  missing. 

8  Dydd  da  ^oi  r  rliagor  vorwyn     ....  ^ 
Yn  was  doelh  oni  stwytho 

9  Dal  neitlnvyr  delw  a  neuthvm,    ....  e 
drud  vydd  deigr  droedvedd  degaeh 

10  Cerais  vercli  yn  dra  serchoe     ....  f 
hyrr  ir  gwr  lierwr  y  gog 

1 1  Cefais  oed  cofus  ydwy     ....  « 
barf  a  chyni  byrvwcli  arnaf  . 

12  Cam  rwy  pwy  ai  cerydd     ....  /j 
briflwr  crwyn  byiroes  ir  crydd 

"  Eraill  a  ddijwaid  mai  likes  ni  IloiieU  rid  llwijd" 

13  Madog  ap  Gniffydd  wyddaer     ....  i 
da  gutoin  diivv  ai  gato 

1 1       Caiinaid  yw  r  nwyf  am  cymiail     ....  k 

dy  obr  vydd  dau  gywydd  gain 

15       Diiw  gwyddiad  mae  da  gwoddai     ....  I 

a  Mair  a  gynnail  y  mai 

IG       Cosbvvr  y  raai'wol  bechawd     ....  m 

calon  oer  ir  cul  o  nef 

17  Rhoed  Duw  hoedl  rhad  didlawd     ....  ?j 
henlleidr  vnrhyw  a  hvnllef 

18  Gwae  vardd  a  vai  gyfa  i  orn     ....  o 
vy  raendith  yn  y  mowndir 

19  Kerdda  was  cor  ddewiswyrdd     ....  p 
nid  vfiidd  neb  and  ]fvor 

&0       Vf'udd  serchogiou  ofeg     ....  q 

wyneb  y  rhwydddeb  ai  rhoes  . 

21  Ivor  aiir  o  varwriaeth      ....  r 
hir  dy  gledd  lieuir  dy  glod  . 

22  Da  i  rbed  i  wared  oror  yr  olwyn  * 

neu'r  wylan  o  rydvor     .... 
Hiroesawg  \vl  Noe  hoyw  rasor  vacwy, 
hwy  liiiawdL  ovwy  vo  hoedl  Ivor 

*  At  the  end  of  this  poem  are  the  following  lines  in  T.  ^Y's  later  hand  : 
Dav3-dh  gwiw  awenydh  gwrdh 
ai   ymaith  roed  dan  goed  gwyrdh 
dan  lasbren  hoew  ywen  hardh 
Ihe'ith  gladhwyd  y  Cudhiwyd  Cerdli. 
Mancnad:  Am  dauydh  ap  Gl'il 

Glasbren  dew  ywea  diiyn  Eos    (deivi 
mae  davydh  yn  agos 
yn   y   pridh  mae'r  Gerdh  dhidhos 
didhawu  ynn  bob  dydh  a  nos, 

J  98560.  V 


338  Havoil  Manuscript  26. 

23  llhyhir  wyd  a  rhy  gyflvn     ....  a 
calon  sei'chog  sy))ei'vv'  vydd 

24  llagawr  mawr  gaer  invr  gwyngalch  ...  h 
d.vred  aur  deryw  y  dyn 

25  Keisio  yn  lew  eb  dcwi     ....  c 
yr  ai  ceidw  eurog  hoywdal 

26  Twf  y  dyu  tyfiad  Enid     ...     .  d 
mynwavr  want  yra  vnwaith 

27  Y  verch  anllad  am-  gwadawdd     ....  e 
do  do  niwyrdduw  ado  dim 

28  Vn  agwedd  overedd  vii     .     .     .     .  / 
diried  yra  diweiried  yw 

29  Digwsg  fvm  am  ail  dagau     ....  *  g 
gyda  thi  am  gad  ith  oes 

30  Ef  aeth  heddiw  yn  ddiwael     ...  h 
y  du  leidr  y  del  adref 

31  Efa  vonheddig  ddigawn     ...  » 
iiad  tics  got'  yn  wtres  gynt 

32  Vfil  yr  oeddvvn  gynt  noswaith     ...  k 
am  i  hwyl  yr  wyl  yr  wydd 

33  Tair  gwragedd  ai  gwedd  val  gwawn    ....  / 
ir  dyn  a  vo  Lyn  no  hi 

34  Ivan  ior  gwaewdan  gwiwdad     ....  m 
ymy  vy  myw  am  vy  myd 

3.5       A  gerddodd  neb  er  gordderch     ....  « 

ag  y  trees  y  corph  triian 

36  Evddvn  ddewisverch  serchawg     ....  o 
ar  y  dyn  a  oryw  dwyll 

37  Dwynwen  deigr  arien  degwcli     ....  p 
yr  em  wyryf  roi  'mwared 

38  Dyddgu  ddiwaradwyddgamp     ....  q 
vy  nyn  pryd  nath  vynuo  neb 

39  Klo  a  road  ar  ddrws  y  tuy     ....  r 
yma  'rwyf  ac  ymae  rwyd 

40  Vwcliel  y  bvm  yn  oehi     ....  g 
diafi  ynyn  o  daw  nos 

41  Dyddgwaith  dibech  oedd  echdoe     ....  t 
aha  gwraig  y  bwa  bach 

42  Ai  llai  vy  rhan  o  annvn     ....  « 
y  mwdwl  gvvair  ai  madws 

43  y  verch  a  elwyr  veurchwaer     ....  v 
rhad  a  geidw  rhydeg  ydoedd 

44  y  verch  dan  yr  aur  llathrloyw     ....  w 
trwyddew  serch  trvvyddaw  y  aydd 

45  Gwyl  Bedr  bvm  yn  edrych     ....  x 
yn  anrheg  bid  teg  bid  hagr 

46  o  vvn  glaer  vwnwgl  oiiraid     ....  y 
geri  yw  i  mi  vymod 

47  Hawddamawr  mvreinwawr  niaith     ....  z 
penrliyn  gloyw  veddyglyn  glas 


Cyvjydeu  by  Dauid  ap  Qwilim.  339 

48  Dnid  yr  nilwaonwn  i\y  dm    .     ,     .     ,  a 
ys^wd  pan  vo  gwng  isgil 

49  O  diaii  vi  di'veni  drvm     ....  ft 
Dydilgu  oi  charu  o  chair 

50  Dcvne  'roiiy  dyn  oreuryw     ....  C 
air  eliwerw  am  wr  a  cliorvn 

51  yr  hot  vedw  da  ith  gedwir     ....  d 
gwaitli  wyd  Vorvydd  ILwyd  ai  l!aw 

62       Anvon  a  wnaetlj  rliieinverch     ....  e 

car  ym  y\v  caru  y  mae 

53  Ridill  liudolaidd  rhydwn     ....  / 
gyd  a  Duvv  i  gad  wyd  ef 

54  *Da  ar  veirdd  a  dewr  wr  vv     .     .     .     .  g 

delieubarth  nid  a  hebof 

55  le  galon  bengron  bach     ....  h 
heulwcn  a  seren  y  serch 

56  Plygii  I'hag  Hid  yr  ydwyf    ....  i 
bengamv  hel)  vn  gymar 

57  Rai  o  ferclied  y  gwledydd     ....  h 
nog  iarllfis  mewu  gwisg  eiirlliw 

58  Ni  tliybiais  ddewrdrais  ddirdi'a     ....  I 
yma  gwys  ddiwyno  gwedd 

59  Dyscais  ddwyn  cariad  esgud     ....  m 
cywir  ni  myuegir  mwy 

60  Yr  wybrwynt  helynt  bylaw     ....  n 
debre'n  iach  da  wybren  wyd 

62  Ejeidr  cyfrwys  mewn  dwys  draserch     ....  0 
hir  hvn   Vaelgwn  i  liaros 

63  Dyscais  ryw  baradwysgainc     ....  p 
ac  yn  cael  canu  r  ganic  hon 

64  I  serch  a  roes  merch  i  rai     ...     .  q 
ai  mawl  gwyn  i  vyd  ai  medd 

Go       Dyddgu  liw  dydd  goleuaf    ....  r 

diystyr  gwall  awyr  llif 

66  Mail  aflwyddiant  coddiant  cawdd     ....  * 
dan  emyl  haiil  dyn  mal  hi 

67  A  vv  ddim  ddamwain  breiddvyw     ....  t 
boUdod  brath  mab  alldiid  brych 

68  Badlittia  'r  diwyd  latai     ....  « 
ar  lliain  dii  iv  llwyn  dail  ■ 

69  HawdJamor  glwysgor  glasgoed     ....  v 
deuddrwg  am  i  wladeiddrwydd 

70  Dy  gariad  deg  i  goroen     ....  to 
cymer  dy  hvn  yt  vvn  vi 

71  Digior  wyf  am  ail  ewyn     ....  x 
i  gysgod  wybr  i  gysgu 

*  This  olegy  is  signed  "  Madog  Benvras  "  (as  in  other  MSS.).   Tliis  name  is  crossed 
out  and  "  lolo  Goc!>  "  written  nuderneath  by  a  diUbrent  h:iiid. 

y  2 


340  Havod  Manuscript  26. 

72  Yr  adlaisverch  wiiwr  dlosvain     ....  U 
wyt.liliw  ilyJtl  oth  loyw  clyililyn 

73  Dodps  Diiw  tla  o  ilyst  wyf     ....  h 
y  llwyn  ar  ben  Moivudd  llwyd 

71       Gwae  wyr  cyvcddacliwyr  cof    ....  e 

i  dianc  rhac  i  daed 

75  Cariad  ai'  ddyn  anwadal     ....  d 
barn  iawn  rhot'  a  gwawn  igwedd 

76  Gwell  yn  niwedd  pjiorfedd  fug     ....  e 
y  llw  a  roes  Morvudd  llwyd 

77  Cywyddae  twf  cyvviwddpeth     ....  / 
ni  ddyly  hi  imi  mwy 

78  Dyn  cannaid  donioc  cynneddf    ....  g 
y  nyuyii  lygad  gloyn  gloyw 

79  Teg  Vorvudd  tegau  eurvfilch     ....  h 
cymod  liw  nianod  a  mi 

80  Cyiiiiar  vodd  cain  arveddyd     ....  » 
nitli  yr  haul  vnwaitli  ar  lioii 

81  Heirdd  veirdd  veurddyn  diled"*iw     ....  k 
wrth  adail  a  vvrthodais 

82  Deg  nitliiad  doe  i  gwneutbvm     ....  / 
gwae  vi  ni  welwn  i  neb 

83  Hoydeg  riaiu  am  hudai     ....  m 
hebddi  ni  byddali  byw 

84  Eie  digrif  y  bvm  heddiw     ....  n 
bedlwyQ  or  coed  mwyn  ni  maetli 

85  Pwyiitiae  afrwydd  drwyr  vlwyddyn     ....  o 
yn  dywyll  i  ni  n  deuoedd 

8G       Val  yr  oeddwn  vawl  rwyddaf     ....  p 

Amen  am  wylltio  vy  mvn 

87  Myvi  y  sydd  defnydd  dig     ....  q 
y  byddiif  o  gwybyddir 

88  Ysgyvnruog  yngbacftr?!:     ....  r 
anolo  vu'r  anwylyd 

89  Val  yr  oeddwn  ymannos     ....  s 
peidio  'dwcdyd  pwy  ydyw 

90  Cyrch  yr  edn  diaflednais     ....  t 
er  ys  mis  ores  ymyw 

91  Gorllwyn  yr  wy£  dd)n  gyrllaes     ....  n 
yn  oes  bvn  ddyvod  nos  byth 

92  Eres  i  Ddauydd  oeryn     ...  v 
nngau  am  arvafi  Morviidd                                           G.  Gryg 

93  Cymii  fydd  cerdd  bvn  o  vnvlwydd     .... 

tal  am  wawd  talym  oi  vraith  D.  ap  G.  w 

94  Gwyllt  yw  ni  wn  ai  gwell  dim     ....  .r 
seren  bren  or  i.  soii  .                                                 Gr:Gryg 

95  Graift  y  plwyf  i  greft  ai  plyg     .... 

o'm  dawr  gwyn  ap  Ni^idd  i'm  dwyn  D.  ap  G.  y 

9G       Dauydd  pam  nad  edifar     ....  z 

niogel  nid  mi  Rys  Meigen  Gr:  Gryg 


Cyxvycfeib  hy  Dautd  ap  Gioilim.  341 

97  Giiiftiukl  giyg  dtlirmyg  (Uliirmertl '/■ 

syrhad  vjdd  saer  hoed  y  vuin  D.  ap  G. 

98  Gwcirvyl  wawr  cddyl  ryddoctli     ....  /' 
y  prydydd   Dauydd   i  dud                                            Gr:  Gryg 

99  Aerblanc  yw  GrCiffydd  eii-ldvg     ....  " 
rliefr  gwydd  ga'd  il)ofi  ar  gvvr                                  D.  up  G. 

100  Danydd  vab  Gwilyra  yroy     ....  d 
bellach  naw  ddigrifach  nef                                       Gr:  Gnjg 

101  Trist  oedd  ddwyn  tiais  cyuhwynawl     ....  e 
ir  nef  gwiw  oedd  ef  yddaclli                                   D.  ap  G. 

102  Srtlm  yw'nghof  o  lyvr  Ovydd     ....  / 
a  dalaf  bwytli  frwyth  y  ffiidd 

103  Hawddamawr  ddeulawr  ddilytii     ....  y 
am  hoywddyn  ym  a  hdddiw 

104  Hoed  cas  er  liyd  y  ceisivvyf     ....  h 
plwm  a  fals  pla  am  i  pliea 

105  Morvudd  weddaidd  augliywir     ....  i 
O  cliai  modd  o  cliyriiyddy 

106  Doe  r  oeddwn  dioer  eddyl     ....  k 
llewpai't  a  dart  yn  i  din 

107  Carii  y  bvm  cyd  curiwyf     ....  ,   / 
scnied  vi  am  osymaitli 

108  Doe  ymherlgl  y  ciglef    ....  m 
am  aur  o  ddyn  mavw  yddwyf 

109  Da  lluniodd  Duw  dull  iownwedd     ....  n 
Amen  nid  addvuwn  mwy 

110  Credat'  i  naf  o  nefoedd     ....  o 
Amen  ac  nid  ihaid  yn  mwy 

110'^      Prid  iswydd  pi-ydai.s  iddi     ....  ,  p 

Ameu  ac  ni  chanaf  mwy 

111  Da  vv'r  drindod  lieb  dlodi     ....  7 
yn  dwyn  oil  bob  dyn  i  nef 

112  Val  yr  oeddwn  yn  myned     ....  r 
addewid  gwir  vydd  oed  gwen 

113  Y  vvn  ar  wisg  vanaiir  wych     ....  « 
am  hynn  vyth  lieb  vymhen  vydd 

114  Caru  dyn  ivanc  liirwen     ....  t 
adeilad  serch  er  merch  mwy 

115  Gyd  ac  ieir  y  cai  dy  garu     ....  « 
i  Yynydd  ni  wybydd  neb 

116  Oesbraff  wyd  Jesu  yspryd     ....  «- 
da  fu  i  Sioseb  dy  vyw  Siesus 

117  Doe  ddifiau  dydd  i  yfed     ....  '  «" 
gwen  dalar  gwyn  ai  diiyhvytb 

vmi-yinal:  "  mae  peth  yn  ol  or  cywyild  liwiin  " 

118  Gwae  vi  iia  wyr  y-  vorwyn     ....  x 
o  chan  bader  ond  cyWydd 


342  llavod  Manuscript  86. 

119  Tydi  liyclyl  y  tewdwr        altered  later  luio  a 
Tytli  hyddyf  y  tewddwfr 

y  cephylog  llidiog  llwf'wr     „         „       „ 
cephylog  llidiog  llwfr     .... 
arall  a  bwyall  biav 

120  Ni  chysgaf  nid  af  o  diiy     ....  b 
plwrn  oer  ar  glog  p!e  mae'r  glaw 

121  Ro  Duw  liael  vhydau  helynt     ....  c 
y  dydd  brentisied  yvv  dwyn 

122  Y  don  bengi-ychlon  grochlais     ....  d 
na'm  lliidd  at  Vorviidd  v'eurverch 

123  Hudol  doe  vu  boedl  Dauydd     ....  e 
a  theyrn  oedd  aeth  ir  nef                                       Jolo  Goch 

12'1       Tii  pliortboi-  dygyvor  dig     ....  / 

coed  brig  laes  a  maes  i  mi 

125  Yr  wylan  deg  ar  lanw  dioer     ....  (/ 

vynibeiiydd  vydd  y  verch 

126  A  mi'n  glaf  er  mwya  gloywveich     ....  h 
nag  wy  dioer  nag  ederyn 

127  Tydi'r  bwlh  tinrbwth  twii     ....  i 
Davydd  atli  rhoes  da  voes  \ii 

128  Gwawr  ddybuddiant  y  cantret     ....  h 
minau  ai  maddau  i'm  aur 

129  Y  verch  or  vanacblog  vaen     ....  I 
ni  cbawn  vod  yn  ordderch  yt 

130  Doe  'roeddwu  dan  oreiiddail     ....  m 
gowni  ar  gwrr  y  genau 

131  Y  verch  a  wnaeth  gwaevv  dan  vais     ....  n 
ni  ddyly  hi  i  mi  mwy 

132  Caeu  sill  odyrnau  serch     ....  o 
le 'r  wy(i  gennyf  liw'r  alarch 

133  Boreuddydd  bu  wawr  oiddvn     ....  p 
bob  lliw  val  ar  bebyll  avr 

134  Cwrs  digar  cerais  degaii     ....  7 
ai  llusc  a  ddial  vy  Hid 

135  Cerbyd  Ilcd  ynvyd  llydanvai     ....  r 
lllied  gwyddut  yved  gwaoddod  dcfyrn 

J  liys  Meiffeii  am  ganv  o  Iionaw  ynte'r  englyn  yma  o  dJychan 
i  vam  JJauydd  ac  i  Dd. 

Dauydd  gi  merydd  gi  mall  &c. 

Ar  eiiglyn  hwniv  aganwyd  ar  ginio  Ddie  Nvdolic  yn  llys  Ll'n  ap  GwvHm 
vachan  ap  Gl'm  ap  Gwrwared  yn  |  eheubarth,  a  Dauydd  a  ganodd  y  owdl  yma  i 
]{ys  Meiffen  yu  ei  wydd,  ac  yuteii  a  syrthiodd  yn  varw,  hyd  y  mae  llawcr  yn  i 
ddy^cdM 

136  Dyved  asomed  amsymvd     ....  s 
och  bevnydd  i  ddydd  a  ddoeth 

Lewelyu  ap  Gl'm  or  Cryugae  yn  Dyvct  cwyihr  1).  np  G. 

137  Balcha  ocddvirn  gwn  ganchvyf    ....  t 
na  serch  bytli  oni's  eirch  bvn 


Oywydeu  hy  Dauid  ap  Givilim. 


343 


138  Maein  gariad  ym  "magwrmfcth     ....  a 
nmv  vygwth  am  i  vagu 

138*       I-Iawdd  vyd  ir  nbs  val  osai     ....  6 

ar  gaiT  hir  i  ganio  hvvn  Bedo  Aerdrcm 

139  Oed  am  rhiaiu  addwyndfg     ....  c 
ar  uiwl  raaitli  am  anrhaitli  mwy                             D.  ap  G. 

140  y  Celynllwyu  cyfa*  lownllwytli     ....  d 
gysselltedig  gaer  brig  bron 

141  Y  lleian  ddoeth  ai  lliw'n  dda     ....  c 
y  mvn  a  nef  im  enaid 

142  Nid  063  dycliymig  ym  Mon     ....  /'. 
o  gyd  wall  a  gad  velly 

143  chwedl  y  naill  val  dyna  g 

chwedl  y  Hall  val  dyma 
Val  yr  oedd  vawr  i  hafrad     .... 
cafodd  y  dyii  i  enaid 

14-1       Y  dilyn  raegis  gwen  or  ddol     ....  A 

dy  wedd  dos  a  dyddieu  d:icd  ]).  ap  G.  ai  R.  Penardd 

145  A  mi  ar  deg  vorogwaitli     ....  t 
vfudd  ar  iJduw  i  ofal 

146  A  mi  noswaitb  nid  gwaitli  gwj'ch     ....  li 
ymddiodde  well  imddiddan 

147  Y  vran  dreigl  yiiiwan  draw     ....  / 
i  drais  o  ddlar  y  cae  draw 

148  Tydi'r  liaf  tad  yr  rliyfig     ....  m 
eilwaitb  yr  haf  ai  letbr  hardd 

149  Mawr  yw'r  dravel  nath  welwn     ....  h 
neu  ddwyn  galarwisc  o  ddii 

150  Yr  eryr  hardd  arwyrain     .     .     .     j  o 
i  dramwy  serch  drimis  haf 

151  Tydi'r  cariwrch  ffwrch  ffowdwr     ....  p 
dy  groesi  bryd  egroeseii 

152  Gwen  a  wnaeth  gwan  iawn  awyf    ....  q 
ith  nawdd  bo  Duw  ith  noddi 

153  Y  ddyn  vwyn  addwyii  vaenawl     ....  r 
0  bwyth  ir  carl  boethir  coed 

154  Y  vun  wyl  yw  vy  nolur     ....  s 
vo  ym  dy  gacl  veinael  verch 

155  Dyfi  wendon  dwf  veindeg     ....  t 
a  bedw  irion  bedeiroed 

Ond  Daiiid  ap  G!'m    Z>.  lltoyd  ll'n  ctp  Gr:  yn  hi/Jrach 

156  Yr  auwylverch  ganolvaia     ....  u 
wyllt  i  thon  a  melltith  Ddyw  . 

157  Val  yr  ocddwn  gwu  gynnydd     ....  i> 
a  henaint  vo'ch  dihenydd 

158  Gvi'eurvid  verch  jferwerth  gerth  gain     ....  w 
maint  angen  meinweii  am  wr 

159  ILvniais  oed  j.5  mangoed  Mai     ....  't: 
mi  am  lloer  vvu  oi  llwyr  vodd 


'^  coel  iaivnUwyth  is  given  as  an  alternative  reading. 


844  Havod  Manuscript  26. 

160  Mae  gair  i  mi  o  gariad     ....  a 
brevaraJ  yr'wybr  werydd  || 

160''      Cadi  dyn  ieuanc  ydwyd     ....  b 

ergyd  sercli  ar  Gadi  sydd 
Othey  lines  are  inserted  in  margin  with  the  query  "  iii  Jo:  ap  Ho:  ap  It'n  vijchan  " 

161  Gwae  vab  h<x  gii  gohelyth         (11.  1-4)  c 
According  to  the  numbering  many  leaves  are  missing  here. 

182  Mae  dyn  a  gwisc  am  dani  d 
mown  iiaul  teg  a  mwyn  yw  hi          (end  lost— leaf  torn) 

b.        Gorau  gwyr  Risiard  guraw  coed  yn  v  *  *  *  «  a  Gwliidus  yn  gliidaw    e 
y  hi  yn  llenwi  ai  Haw  ynteu  Kisiard  yn  trcsiaw  D'd  ap  Edmund 

u.        ])y  ddrain  vah  i  nain  dy  wynion  vachaA  &c.  f 

d.  Ki  ogonaf  Syr  Dauydd  /  wan  o  Von  &c.  g 

e.  Ar  dy  wddw  yr  a,  detiddeg  h 

f.  enwcu'r  prif  avouydd  :  Erchjll,fraw,  Alw,  Elivi/,  Cliiwedog,  Clwi/d,a  ddysyng 
Menai,  Gioylai,  Llni,  Lbjfny  Dovr,  Dyvrdicy,  Conwy,  Ccfny. 

g.        Knweu'r  deuddeg  Ebestyl  i 

h.         Llosgcs  gwiiin-n  rhawu  rhwyd  *  »   »  A 

j.    Ji'  llyffant :  Cwtiad  tin  bletliiad  tyn  o  blith  &c.  I 

k.         Gwenllian  druan  drwyn  yscravell  &c.              Gr.  ap  Vd.  ap  Gronw  m 

I,          Nid  er  da  bara  n  y  byd  &c.                     Giveidlian  vy  Ririd  Vlaidd  n 

m.  fofn:  Ofhi  gwrth  «   »  «   »  gwrthwyueb  yr  wyf  &c.  o 

?(.  Y  verch  ar  ael  wiuau  vain     ...     ."1  Itvhert  ap  Gr:  leiaj p 

Dduw  a  vach  na  cheisiwn  ddyn  vyth  J  neii  D:  ap  Gl'm 

183  Goval  am  vercli  a  gevais imperfect  q 

Gwae  vi  vyth  mae  =  gwaew'n  vaiss  &c.  after  the  I2ih  line: 

183^      Deiucryd  inawr  ar  led  aucrain     ....  r 

a  haul  a  ddatodai  hyn 

184  Oriae  hydr  yr  ehedydd     ....  * 
onid  el  i  hobel  keibiaw 

185  Modd  elw  iddwy'n  meddyliaw     ....  ,       < 
or  rliai  teg  deg  yn  vn  dydd 

186  Gwae  a  garawdd  gwag  ciriawl      ....  ,       " 
ar  hir  liawddamor  ir  liaf 

187  Yr  vu  bai  ar  yu  bywyd     ....  v 
Vu  diiw  del  iu  didoli                                               Tola  Gock 

188  T'ri  maib   0.  —  Eurwn  gerdd  gydar  vn  gaiuc    ....       w 

tri  wlwf  rhwng  y  .tri  alarch  imperfect  ILoicddeii 

189  Wedi  kav  am  gerddav  gwon     ....  x 
a  del  i  Rys  dalv  .  r  .  jawn                                    D.  Nanmor 

190  O  haelder  fyner  fyuvdd     ....  y 
ar  a  sydd  ar  a  fydd  fyth                                 D.  ap-  Gwilim 

191  Y  mae  ym  dwlc  mi  am   dyn     ....  g 
addoli  vyth  ir  ddelw  vair 

192  Yr  eogwas  or  eigiawn    ....  a 
ai  meddylio  gado  i  gwr 

193  (fiordd  i  ddisdriw  sudd  yn  waslad  &c.)  Anon  h 

194  fymynych  orchypivn  atoch  i  s' thonias  ap  wiliam  dangos  i  chwi  gael  o  holiofi 
gowydd  y  wenol  oddiwrthyeli  I  ag  y  mae  yu  i'awr  ddiolch  genyfi  i  chwi  am  roi  fo  i 
ddifyrv  imi  ag  i  t'wrw  yr  amscr  yu  Uawen  .  .  .  damvno  arnoch  i  ddowod  i  hiracthog 
yn  ol  Islanmai  vu  dav  dditvrnod  pan  fo  hi  yn  deg  i  allv  eiste  allon  i  ddarllain  ato 


Cyiuyifeu  hy  Dauid  cq>  Giuilim.  345 

afyna  rvw  beth  dieith  i  chwithe  dvgwoli  ylljfr   a  elijwjilde   (Id:  ap  gwillim  i  gaol 
i  Tveled  vnivaith  pan    ddoloch    diiw    ich   kadw    agaro    icchyd    ywcU    ag    ai 

kyuhalio  //  lewijs  ap  *  *  *  * 

195  dydd  da  ir  draeullwyu  a  wy  *»*...     .  " 
teg  i  beiin  ti  a  gai  bwyth      "  IJ.  up  Gwitim     ai  1)   ap  Edmwnd 

196  //     Sir  Eirtholmc   Jvstus  lannerch  yn  Uanvynydd  b 
llyma  ciriau  o  hen  Ganiboiacc  gwcdi  yiiii  i  cyniivll  er  mwyii  ir  piydyddiou 

yw  wanegi  ac  i  uliwithav  i  cyfatcb  aehaiuvaeu  newydd  os  geliir. 

Here  follows  a  ven/  brief  list  of  words.     The  outer  half  of  the  second  leaf  is  torn 
away  and  the  rest  missing. 


U6 


A  DESCRIPTIVE  CATALOGUE  OP  THE  WELSH 

MANUSCRIPTS*   OF   THE   REV.  R.    PERIS  WILLIAMS 

OE  WREXHAM. 


MS.  1.  H^yvyr  John  Brooke  o  Vowduoy.  Pedigbkes,  Poetky, 
the  Hundreds,  Cojimotes  and  Parishes  of  Wales,  Medical 
Receipts,  etc.  Paper;  11^  x  7f  inches;  484  pages;  1590-1  (pp. 
258  and  296)  ;  bouud  in  oak  boards  and  sheep  slciu. 

Pages  1-  406  are  in  the  autograph  of  John  Brooke  of  Muckleivicke,  in  the  parish 
of  Hyssington,  co.  Salop,  and  of  Mowddwy,  Merioneth.  The  pedigrees  are  copied 
from  the  books  of  Gr:  Hiraethog,  Guttyn  Owen  and  others.  See  pp.  258,  271, 
373,  406,  &c.  On  page  296  we  are  told  that  he  had  made  a  previous  copy. 
Pages  407-20,  42.^-.54,  461,  477-9,  and  probably  463-76,  481-4  ore  from  the  pen  of 
Dr.  John  Davies  of  ilallwyd.  There  is  a  note  in  the  hand  of  Rob:  Vaughan  of 
Hengwrt  on  the  bottom  margin  of  p,  428.  Some  leaves  are  loose  at  the  end  and 
slightly  injured  at  the  margins,  as  are  also  some  of  the  folios  at  the  beginning. 

This  MS.,  or  at  least  the  second  part  of  it,  onee  belonged  to  the  Sebright 
Collection,  as  attested  by  the  seal  ou  p.  467,  and  it  was  then  numbered  "  43." 

1  Table  of  Contents  of  Part  I. 
11  Pleishe,  ymwythig  :  W.  leighton  ap  W.  L.  ap  J.  L.  of  Strefton 
17  Mathafarn  :  John  ap  hiigh  ap  ^feiiau  ap  dd.  lloid  &c. 
23   Tal  y  hont :  J.  lloid  o  nantymynach  ap  dd.  ap  J.  ap  dd.  lloid  &c. 
His  eldest  son,  Hugh,  was  buried  at  Weslminstcr,  in  April  1574. 

29   Cicmwd Uanffenhownicen  :  J.  Brook  ap  T.  ap  dd  .  .  ap  ]f.  v'n  &c. 
35   Tal  y  llyn :  jfeuan  ap  dd.  lloid  o  geisvvyn  ap  ]feu:  ap  dd.  &c. 

38  Pyinp  hrefiJiinlhvyth  hymry  :  Gr.  ap  kynan  &c. 

b.  Pymthec  llwyth  Gwynedd:  Hwfa  ap  kynddelw  &c. 

39  Pyin  kostawcllicyih  kymry:  y  Blsiyth  rhudd  or  gest  &Q,. 

40  Glyn  <hvr :  Owen  glyn  dwr  ap  gr:  vychan  ap  gr:  or  rliuddnllt 
....  mam  Owen  oedd  Elen  V5  'I  ho»  ap  ftn  ap  Ow:  arg.  -fskocd 
Jskerdin  a  tlnogarn  ynnehevbarlh  &c. 

b.    Gwyddelwern  :  Elissey  ap  gr:  ap  Eignon  ap  gr:  ap  K'en  &c, 
43  jfacli  pvmp  Tirenhinllwylh  Ityniry  jl 
43  Jach  Pymthecllwyth  gwenedd  jj 
46  Jfestinioc  {ardudwy) :  John  ap  lewes  ap  jfeuan  ap  dd.  &c. 

48  hynllaith:  plant  Jeuan  gethyn  ap  mad:  kyffyn 
llou'dden  np  fer:  ap  gwrgenav  &e. 

49  Rhandir  ^thel  velyn  ap  Hn  avr  dorchog  ap  kyn'ic  Ac. 
b.  Eglwysec  :  Edward  ap  R.  ap  dd  ap  gwylym  ap  Jer.  &c. 

50  Trevor  (llangollen)  :  Mathewe  wyn  ap  dd.  ap  Edw.  &c. 

51  Y  traian  :  (i)  dd.  holbais  ap  ^eu.  g05  Ac,  (ii)  D.  ap  Eignon  ap 
Eig"  .  .  .  ap  Eig"  vychan  &c.,  (in)  D.  ap  0.  ap  Jer.  ap  hwfa  lloid  &c, 

7/  drewen :  dd  ap  Eign'  ap  mad,  ko3  .  .  .  ap  Rees  sais. 

52  Powys  :  Plant  ag  wyron  Kynvyn 

53  Gwynedd :  Plant  ag  wyron  gr.  ap  kynan  ai  dri  brawd  vn  vam 

56  Plant  Hn  ap  ^er.  drwyndwn— Gr:  a  gwladys  ddv  &c, 

57  Plant  Gr:  maelor — madog  /  rac'dd  /  ywain  &c. 

Plant  &c.  Rhodri  Mawr  ap  Essyllt  ve}  gynan  tindaytliwy  &c. 

*  These  Manuscripts  formerly  belonged  to  the  late  William  Laurence  Banks  of 
Conway,  but  were  disposed  of  in  the  Autumn  of  1895  at  the  sale  of  his  effects  at 
Conway. 


tiyvyr  John  Brooke  &  Vow(ttuy.  34f 

59  Plant  &c.  kvnedda  wledig  /  Peibion  &c. 

GO,  106  Dehevbarih  .-  S'  R.  ap  T.  ap  gr:  ap  nikolas 

Nanhevdwy :  John  Edward  ap  ]feiian  ap  adda  &c. 
61  abe)-tanad:  Jeuan  Uoid  ap  dd.  lloid  ap  gr: 

(52  hjnllaith:    Plant  &c.  mores   ap  ^f.   gethin  ap  mad.  kyfBn    &c. 
^-  Plant  Gr.  ap  Edn:  ap  Jer:  go}  &c. 

64  ITairie  viii  ap  harrie  ap  Edmund  &c. 

70  Jul :  dd.  llwyd  ap  tud''  ap  ifeu:  ap  Hn  &c. 

71  Pengwern  a  Bestijn  :  Richard  ap  hoell  ap  J.  vychau  &c. 

73  dyifryn  khcyd :  J.  ap  gr:  ap  ^eii:  ap  dd.  ddv  &c. 

74  D.  Klwyd:  Gr:  ap  ^.  wyn  ap  Eigu.  .   .  .  ap  D.  diultajs  &c, 
h.   Tegaingl :   Plant  D.  ap  f  thel  vychan, 

75  Y  traian  :  John  up  hoell  ap  Eign  go3  ha. 

S'  Roger  Powys  ap  grono  ap  Tudr  ap  Rees  fais  &c. 
Deuddur  •  D.  Uoid  ap  m'edS  ap  Hon  &c. 

76  Gogerddan  :  Riehd  ap  Rees  ap  U.  lloid  ap  D.  ap  Rydde}  ap 
f.  lloid  ap  J.  ap  gr.  vool ap  predur  &c. 

82  Ar  varwoleth  gr:  ap  gr:  or  ddol  gocli  ac  Eign: 

arch^  Toivyn  :  Pa  byw  .  r  .  gwuvrych  gwych  evrwr 
gwawd  gynnjrch  &c.  '^VPPyn  hyveilioc 

83  llan  badarn :  Watkyn  'i'.  ap  R'  ap  lewcs  Ac. 

84  Maelor  gymraec :  W.  bwras  o  Rcs'ford  ap  J.  ap  Eign.  &c. 

b.  liandir  Evnydd  ap  morieu  ap  morgenav  .  .  Grosford,  llabroc  &c. 

c.  Eglwysec  .-  Plant  ifeuaf  ap  }in  ap  kyn'ic  Evell  &o. 

85  Yr  hoh  ac  ystrad  alvn  :  J.  trevor  ap  Rob'  ap  J.  &c. 

89  I'lant  Robt.  ap  Rich''  ap  S"'  Roger  Puloston  &c. 

90  Plant  Rich"*  Trevor  aphlant  John  trevor  or  liob  Sm. 

93  Maelor  gymraic  :  W"^  Eityn  ap  J.  .  .  .  ap  E.  sais  //  &c. 

94  Ederneon :  i  .  Meibion  gr:  ap  )euan  ap  Eign.  &c.  .ii.  Plant  gr: 
vychan  ap  gr:  ap  dd.  g03  &c.  dii.  Plant  feu:  lloid  ap  gr:  ap  giono  ( I)  o 
varged  V5  gr:  vychan  &c.  (2)  o  weuhonwy  V3  veyiye  lloid  o  uanney  &c. 
dv.  Plant  &c.  hoell  koetraor  /  R.  /  -feuan  <fcc. 

96   Yspytty  :  Plant  R.  ap  m'edd  ap  Tudr  &c. 

98  Koetmor  ,-  Plant  D.  ap  hoell  koetnior= hoell  /  Gr  /  Tlio=  &c. 
Potlion  :  Plant  ac  wyron  R.  gethin  ap  gr.  vychan 

Plant  ■).  ap  gr:  leiaf=S"'  John  /Rob'  leia  &c. 

Plant  D.  vychan  ap  D.  lloid  =  raarred  /  morvydd  &c. 

99  JLanvfydd :  Tudr  ap  Rob'  vychan  ap  Tudr  np  feu:  &c. 
IF^wydiarth  {ymhowyi)  :  J.  ap  hoell  vjclian  .np  cr:  &.c. 

100  Ystryd  Alun  :    fthel   ap  gr:  ap    belyn    np    kadwgan  decka  &c. 

it.  Rob'  ap  J.  ap  lien  ap  dd  ap  grono  &c. 

101  Riwabon  :  J.  ap  Elis  ap  J.  Evtyn  /  a  D.  /  ac  Ells  &c. 

102  Grexam  :  J.  puleston  ap  J.  ap  Mad.  ap  Robt.  &c. 
Edeirneon  ;  Plant  D.  ap  f .  ap  Eign.  ap  gr.  &c. 

103  Tair  morched  kynvyn  hirdref'o  haer  V3  gillin  ....  or  gest  Ac. 
Meib  Cadwgan  ap  bleddyn=R.  /  a  mcilir  /  a  thcgv/ared  &c. 

104  llwyth  Maeior  gymraec  :  kyn'ric  ap  Riwallon  ap  Tyngad  &c. 
Brecheineoc  :  Brychan  b.  ap  korvniawc  &c. 

105  Dehevbarth :  Plant  yr  arg:  R.  ap  gr:  ap  R,  ap  Tewdwr  &c. 
b.  hawdd  vyd  wawn  wryd  wen  eirian  |  yghaer 

yngharad  ach  vorgan  &c. 

106  Brecheinioc :  itn  ap  lioeH  vychan  a  briodcs  mawde  V5  feu  :  a[>R. 
ap  Jvor  0  clvcl  ac  vddyut  i  bv  vab  a  ehvid  Se  Uaud)  GM'I  a  las  yu  Ediugcowit 
ac  jddo  i  bv  V)  a  ehvid  gwladys  gwraio  briod  Koger  vighan  a  la.?  yn  Edingcowit  ac 
vddyn  i  bv  dav  vab  watkyn  vychau  arg  :  brodorddyn  ar  knm(ldv  &c.  tad  Hogor 
vichau  tad  Thos  vichau  arg:  hergesl  a  Ilaii  vihangcl  /  :>  bleddvach  /  a  maich  &c. 
....  Elen  gethiu  o  vcilienydd  .  .  .  Huinphrc  kiuast  .  .  ,  Clement  wigmor  .  .  , 
basset  ...     Si'  W.  ap  thomas  arg:  Raglan  &c. 


348  Wrex/iam  Manuscfipi  i. 

108  Acheii  ]<oel  godeboc,  kwsteuiu,  Maxou  wlcdic,  Gwithcyni 
Gwrtlienav,  Maelgwyn  [sic]  Gwynedd,  Kadwaladr  vendigaid  . 

109  Plant  hyndrwyn  :  Elvan  powys  /  gwion  /  kynon  &c. 
Plant  haw  o  (hcrliclyn  :  dirmic  /  kilid  /  bangaw  /  &c. 

Tal  Fjbolion  :  Plant  Eggri  (oesMaelgwn  G.)=:nvdd  /  Ronyn  &c. 
Plant  lloioarch  hen :  Gweii  /  morvdd  /  &c.  &c. 

110  Plant  kenev  ap  koel  godeboc,  grwst,  meirchion,  ^dno,  mar  a|) 
kenav,  kynwyd  kyiiwydion,  Artbrws,  aphabo  post  prydr.in. 

Morgan  ap  klydawc  ap  morgan  vwlch  &c. 
Redderch  hael  ap  Tudwal  ap  keidio  .  .  .  <ap  Maxen  wledic  &c. 
Eliiin  ap  gwyddno  ap  kowrdaf  ap  gorbwytiiawn  &c. 
Mordaf  hael  a  Nvdd  hael  ap  Serwan  ap  keidio  Ac. 

111  Dinmael  ac  Edeirneon :  hoell  /  Gr:  meib  B.  ap  dd.  ap  hoell  ap 
Gr:  ap  Bleddyn  ap  oweri  Erogynlvn  &c. 

112  Plant  hoell  ap  Rees  oedd  ]f.  ag  Elen  &c. 
Plant  Gr:  ap  R.  oedd  Robt  /  katering  &c. 
Penllyn  :  hoell  ap  Gr:  ap  R.  ap  fea:  ap  Hn  ddv  &c. 

113  Mon  :  Eden:  vychan  apkyn:  ap  ^er:  ap  gwgon  .  .  .  .  ap  kadrod 
kalch  fyuydd  ^arll  Uwnstabl  ac  arg:  norddhampton. 

Plant  Eden:  vychan,  Tudr  ap  grono,  grono  vyohnn,  grono 
ap  Tudr,  Tudr  ap  grono,  uieredydd  ap  Tudr,  Owen  apnieredydd,  Eden: 
ap  Tudr. 

114  Nanney :  Dauid  ap  Meiric  vychan  ap  ho:  Selyf  &c. 

115  Vstvyd  Ahn:  Dd.    lloid   ap  Bleddyn  ap  gr:   ap   heilyn  &c. 

.(.  Nicholas  ap  deicws  ap  grono  ap  gr:    .ii.   Gr:  go}   ap  Cadwgon  ap 
jfer:  &c.     ./('/'.  ^thel  wyn  (ap  Gr:)  ap  nicholas  ap  gwyn  &c. 
117     Yr  hnh  :  Plant  Mad:  ap  Jeu:  ap  Mad:  ddv  &c. 

Maelor  Gymraec 

W.  ap  D.  ap  gr:  ai  vrodyr  /  ^ankyn  /  &c.  .ii.  Brymbo  :  Morgan  ap 
D.  ap  mad:  ap  D.  go}  &c.  .Hi.  Mortyn  :  Morgan  ap  D.  ap  E:  ap  gr: 
ap  mad:  lloid  &c.  .iv.  dd:  ap  Hn  ap  dd:  ap  Sn  ap  mad:  voel  &c.  .v.  ttii 
ap  dd:  ap  Jev:  ap  mad:  ddv  &c.  vi.  Rob'  ap  Edw:  ap  hoell  ap  tin  &c. 
.  vii  .  Dd:  ap  Hn  ap  Eden:  lloid  ap  ^er:  vychan  &c.  .viii.  Robt,  ap  Gi':  ap 
hoell  ap  gr:  ap  }er:  vychan  &c. 

122  M.  saesnec :  S"'  Thomas  haiimer  marchoc  ap  Ric:  ap  gr:  &c. 

124  Ponys  :  J.  arg:  Powys  ap  Ric:  ap  harri  .  .  aphawys  gadarn  &c. 
Mowddwy:    Wm:  ap  gr:  ap    gwenwynwyn    a    ehvid  Wilkock 

Mowddwy  &c. 

Maelor  Saesnec 

12-1  Roger  Pilston  ap  Roger  vychan  ap  S''  Edw:  ap  S''  Roger  ap 
Roger  ap  John  ap  Robt:  ap  Rich:  ap  S''  Roger  pilston. 

125  Gr:  up  morgan  go}  ap  gr:  ap  Jer:  voel  &c. 

126  Tho"  Domoek  ap  feu:  ap  dd  Dnmok  &c. 

li;7  Pliylip  ap  mad:  ap  ^euaf  .  .  .  .  ap  Rys  sais  &c. 

128  Plant  Morgan  ap  Jet:  ap  Gr:  ddv  =  Edw:/  ho'l  /  a  Tho'  &c. 
Robt.  /  a  John  /  a  llevky  plant  Rich:  ap  mad.  &c. 

129  }er:  goj  ap  Eden:  ap  mad;  ap  gr:  ddv  &e. 

Mad:  /  a  Jeukyn  vychan  /  meibiou  dd.  ap  mad:  lloid  &c. 

Nanhevdtoy  :  J.  trcvor  /  Rich:  /  a  gwenhon:  /  plant  Edw:  ap  D.  &c. 

134  llwydiarth  ymhowys  :  kelyniu  ap  Ririd  ap  kynddclw  &c. 
Abergele:  Gr:  ap  mad:  vychan  ap  hoell  ap  mad:  etc. 
Ynt:  Alyn :  J.  wyn  a[)  gr:  ap  D.  lloid  a])  gr:  &c. 

135  IL.  vfydd:  Plant  Robt:  vychan  ap  Tudr  ap  ^.  &c. 
Penporchell:  Plant  Rob.  ap  "j.  ap  Tudr=J.  Wyn  /  S''  W,  gandv' 


Llyvyr  John  Brooke  o  Vowctwy.  34S 

136  s.  dihjnhhjh  :  Mred:  np  D.  /  ajJ  gronw  aj)  D.  /  aj)  gr:  lloid  &n. 

Tegaingl:  Ho:  ap  tiidr  ap  jftlicl  V'n  ap  fthel  lloid 
l'''l'i'  V  Rys  ap  kyii:  ap  Rol)t.  ap  Bleddyn  &c. 

Dehevbtirfh :   Plant   D.  ap  lio:  ap  ineilir  ap  phelip  ap   Ucision 
ap  R:  vychaii  ap  yr  arg:  Rys  ap  Gr:  &c.  =  Cad\vn;an  ddv  /  Gim  dow  &c. 

b.  Plant  John  Bwini./  lewes  /  a  liocU  /  nieili  Stevyn  apdd:  ap  Ha 
ap  phylip  ap  mevric  /  ap  hoydliw  ap  R.  vyehan  ap  yr  arg :  R.  &c. 

c.  S.  Ddymbigh :  Plant  Hugh  Conwy =Reynallt  /  Sioned  &c. 
138  ^thel  ap  ho:  ap  Itn  ap  D.  /  ap  f.  wyddel  &c. 

Ho:  ap  R.  ap  1).  up  ^.  wyddel  ap  mred:  ddv  &e. 
Evionijdd :  T.  /  ap  R.  ap  Ho:  ap  R.  ap  Ho:  vyehan  &c. 

140  M.  gymraec:  Rob.  /  a  T.  meib  D.  ap  gr:  ap  b.  sutton  &c. 

141  Yr  hob  :  J.  /  a  Rycli:  /  ]ilant  mores  yowng  ap  Jenkin 

M.  saesnec  :  Jenkin  /  a  lewes  /  hrodyr  vndad  a  Mores  y  wng  &c. 
Yr   hob  :    i .  Plant  Gr:  lloid  ap  gwyn  ap  giono  ap  gtm  &c. 
.  ii .  Plant  gr:  ap  Hn  ap  ynn:  =  M''  lewes  person  gresfordd  /  mred;  /  a  mad 
vocl  .  &c.     .  in  .    Plant  D.   annwil  ap  gwyn  ap  grono=deili  &c. 
.  iv  .  Plant  mred:   ap  gr:   a  Gr:    ap  ^cuan   ap  mred;  «  Mad:   Voel  ng 
p]den:  vyehan  ai  rhandirocdd 

144  Plant  ttn  ap  liwlkyn  ap  lio'cll  ap  Jer:  ddv  &c. 
Twrkelyn  :  Plant  Robt.  ap  ftn  ap  Tudr  ap  dd:  &e. 

145  Hiraythoc :  R.  ap  iln  ap  T.  ap  hop  y  Dili  &c. 

MON. 

Rob;  ap  mred;  ap  hwlkyn   lloid  &c. 
bodavon :  Tho'  ap  R.  ap  VV.  ap  D.  ap  glm  &c. 
HG  D.  ap  gtm  ap  1).  ap  ^euan  ap  hoell  &c. 
Hoell  ap  ftn  ap  hoell  ap  ^er:  ddv  &c. 
Hoell  ap  kwnws  ap  hoell  ap  Jer:  ddv  &c. 

147  y  pejirryn  :  My  W.  ap  W.  vychaii  ap  g*m  ap  Gr:   ap  gtm  ap  heiljn  apTudr 
ap  Eden:  vychau.  &c  . 

Pen  mynydd  tindavthoy :  O.  ap  Rich:  ap  O.  ap  Tudr  v'n  &c. 

148  O.  ap  Tudr  vyehan  ap  gtm  ap  Gr:  &c. 

Mred;  ap  T.  ap  mred:  ap  kyn'n  ap  mred:  ddv  &e. 

149  Twrkelyn  :  D.  /  gr:  /  Tudr  /  meib  dd;  ap  kyn'  ap  Hwlkin  &c. 
Plant  hoell  ap  itu  ap  hoell=R''  /  Gr:  /  a  ]fer:  &e. 

'  ^.  ap  Gtm  V'n  ap  mad:  ap  hoell  gymmen  &c. 
Gtm  ap  Hn  ap  "].  ap  gr;  ap  T).  ap  gr:  v'n  &c. 

150  Plant  ^er:  ap  mred  ap  mattusalem  =  Gr:  vyehan  8cc. 
Plant  gr;  ap  Jer:  ap  mred:  ap  niattvsalem  &e. 

M''  Hugh  Morgan  ap  mred:  ap  D.  ap  R.  ap  Jer:  &c. 
llys  dvlas  :  T.  lloid  ap  D.  lloid  ap  D.  ap  gtm  &c. 
Penfel,  twrkelyn  :  1).  ap  R.  ap  gtm  ap  if.  .  .   .   mocl  &c. 

151  Tal  y  bolion  :  Rowlant  moel  ap  gtm  ap  John  &c. 
R.  ap  gtm  ap  ttn  ap  J.  ap  gr:  &e. 

Bodivigan :  John  a  Wm:  meib  ttn  ap  ]fthel  &c, 

Dyff:  klioyd:  Jolm  ap  mred:  ap  Jeu:  lloid  ap  ttn  g03  &c. 

Tegaingl 

S"'  hoell  ap  Day  ap  jfthel  ap  kyn:  &c. 

152  Thomas  arg:  abad  ap  D.  pennant  &c. 

155  Tho:  a  chattring  plant  Edw:  ap  ^thel  ap  Jer:  &c. 
Plant  Jenkyn  Decka  o  yngharad  v}  )er:  Ac. 
8''  nieholas  ap  ftliel  ap  dd:  ap  ^er:  vyehan  &c. 

.S'.  ddynbi} .-  Mred:  ap  1).  ap  llig"  v'n  ap  f .  ap  R.  Wyn  &c. 
157  D.  klwyd  :  R'  ap  dd:  ap  ttn  ap  Tho^  ap  dd:  gam  &c. 

Powys :  S''  Gr:  vyehan  marchoc  ap  gr;  ap  Jeu;  ap  mad:  &c. 


350  Wrexham  Manusoript  /. 

138  Pvm  plus  T.  ap  Rich:  ap'ho:  ap  ]f.  vychan. 
b.  harry  gO)   o   Salbri   ap   harri  ap   Tho'   hon    ap  harri  Salbri   ap 
Rawling  Salbri  ap  Wni:  Salbri  ap  harii  ddv  meild  Rol  Tadr  died 

159  T.  mostvn  ap  Rich:  ap  ho'l  ap  Jeu:  v'n  .  .  .    ap  R.  sais  &c. 

160  Hugh  Conwey  v'n  ap  Reynallt  C.  ap  II.  0.  ap  Rob:  ap  gr:  go} 

161  Kilmin  /  hwfa  /  Bran  /  gwerydd     .... 

gwindai  pymthec  llwytli  gwendyd  Anon 

162  Gwaithvoed  o  herwydd  i  vod  yn  y  maos  a  fv  rrwng  Brochwel  yskitbrock 
Brenin  powys,  ac  Kthelbert  breniii  kent  .  .  .  ynghwtryl  y  saeson  .  .  [ar] 
kymry  aeth  i  went  ar  herw  /  f  bias  yani/r  gwent  ac  ef  a  yeichiogodd  morvydj  mj 
ae  vn  o  tiveddioa  yaayr  gwoat  whom  he  afterwards  marries  ;  on  his  way  home  he 
encounters  and  kills  13  highwaymen  at  Carnedde  near  Bivlch  y  Clawdd  Dv  ;  also 
Garwed  the  hermit  and  the  hermit's  wife,  as  well  as  a  pack  of  wolves  on  his  way 

to  Strata  Florida ends  ;  a  Uys  brochwel  oedd  yn  yr  amser  hwunw  lie  mae 

heddiw  Kglwys  Saynt  Siad  yu  y  mwythig  .  .  elwyd  yr  amsir  hwnnw  Pena  gwern 
powys  /  ac  yno  i  raeth  bowyd  brochwel  yn  fForffeit  i  vrenin  lloigr  /  / . 
164  Plant  Rich:  herbert  o  go!brwk  =  S'  W.  /  S"'  Rich.  /  .7.  &c. 

166  Merclied  S''    Gr:  lloid  ap   R.  ap    gr:    ap  Eden:    v'n  &c. 
•ii.  hobkyn  ap  ho'l  v'n  ap  ho'l  ap  kadwgon  &■:. 

167  Tal  y  bout  :  W.  ap  D.  Hold  ap  W.  ap  J.  &c. 

168  1/  tan  vane:  R.  lloid  ap  R.  v'n  ap  Gr:  ap  Edeu:  &c.  .ii.  J.  ap 
gr:  ap  harry  ap  gr:  ap  Eden:  &c. 

169  Dyntle :  Rich:  parcel  ap  nicholas  purcell  &e. 
Machelldre :  Gr:  fEortyn  ap  D.  vychan  ap  D.  ap  kad''  &c. 
Talpont :  Gr:  ap  ^eu:  ap  gr:  ap  Eign:  ap  ho'l  &e. 

170  vwch  ayron  :  D.  ap  gr:  voel  ap  ^er:  ap  kad''  ap  gwaith  voed  &c. 

171  llan  arthene  :  Jenkyn  ap  D.  ap  J.  ap  gtm  vychan 

SwrDD  ABERTEIFI :  Ihjnia  brif  Iwythav  o  achocdd  Sir  aberteifi  : 
R.  ap  tewdwr  /  Eignion  ap  gim  or  towyn  /  R.  chwith  yn  ^skoed  /  ftn 
voel  ynghaerwedros  /  D.  gwinionydd  ap  hoell  vyclian  /  jfeuan  lloid 
ap  ]feu:  ap  gr:  voel  /  y  kaplan  yn  anhvnoc  j  kadwgon  o  c/arroc  I  ftn 
or  vn  waed  yw  y  hrevddyn  j  Kn  vychan  or  hrevddyn  j  Uawdden 
ynghwmwdper/ejrf  /  kynvyu  niaolor  /  ac  adda  vawr  ynge«er  glyn  //. 

173  Dinbigh,  liavod  vnnos :  harri  ap  ^f.  lloid  ap  D.  &c. 
Plant  Gr:  gO)  ap  'Jeu:  ap  dd:  vychan  ap  Jcr:  &c. 

176  Ardudwy,  maentorog  :  R.  wyn  ap  f.  ap  gr:  &c. 

177  Trawsvynydd :  O.  ap  J.  ap  Edw:  ap  Gr:  &c. 
Penllyn  :  Ho:  ap  morgan  ap  J.  ap  D.  lloid  &c. 

178  The  pedigrees  of  Kadwaladr,  'jfdwal,  Rodrie,  Kynan,  Essillt, 
and  of  Rodri  mawr  in  Latin. 

h.       tri  niab  i  Rodri  mewn  tremiu  i  kaid     .... 

vd  jssod  oedd  oed  'Jessv  kynddehv  brydydd  llychwin 

181  Mylltyn  ynghwinwd  llan  ffenhownewen :  J.  ap  Robned  niyllton 
a  briodes  Elizabeth  v}  Reynalld  &c.  .ii.  Plant  Robt.  niyllton  oedd 
hngh  myllton  &c. 

183  Aberbechan  ynghedewen  :  T.  ap  R.  ap  moris  ap  O.  &c. 

llan  Raiadr :  U.  lloid  devddwr  ap  ttn  ap  T. 
18-1  Mowddioy  :  J.  arg:  mowddwy  ap.  W.  ap  Gr:  &c. 
A  brief  account  Sr  Hugh  Bwrch,  Wm:  Clapton,  John  leighton,  Sr  John  lyngham, 
Tho'  acton,  Wm:   newport,  Thos  mytton,   Wm:   mytton,   Kich:   mytton  uicholas 
gravenor  &c.  &c. 

186  Drenewydd  ynghedewen  :  J.  Price  ap  mathey  go)  &c. 
Richard  Crofte  ap  Si^  W.  Crofte  ap  S''  J.  Crofte  &c. 

b.  y  Toivyn  :  Res  ap  mreJ:  ap  ywayn  arg:  y  Towyn  &c. 
Penna  pen  keirddia  kerddawr     .... 

prissiwn  vn  mab  Kees  nanmawr  &c.  Tiidr  aled 

Tvdr  hawk  nattr  knotied  at  wraidd  pawb     .... 
ty  di  vwr  krair  tad  awen  kred  &c.  Rees  na'imor 

187  aoh  John  ddee  nunc  vivens,  natns  1527. 


Llyvyr  John  Brooke  o  Vowdwy,  S5i 

188  Keri :  J.  lloid  ,ap  ifeu:  o  geii  [ai  blaut]  &c. 
liugh  say  a  briodes  elen  v}  gira  ap  gr:  Dei'was  &c. 

vo  droir  dwr  jn  siwr  mywu  siars  or  llwybre  gyiit  lie  bvr  gni's 
vo  droir  kythre!  \  gornel  ii  gwers  ni  tlivyjjgwladjgariad  oi  gwrs 

189  Maryngton  /  called  yr  havoil  wen  ynglnvmwd  Ihtn  ffenhoicn- 
wen:  0\yn'  lloid  a  briodoth  gwe^illiaii  m'ch  Gr:  ap  ho:  ap  J.  laliiine  &c. 

190  gwenwynipyn  :  J.  lloid  ap  Jobn  Pock  ap  Gr:  &c. 
Eignion  g05  ap  Gr:  lloid  ap  ^er:  ap  liiwallou  &c. 

191  Jenkyn  ap  bedo  ap  J.  ap  med:  ap  Gr:  cliwith  &c. 
Mred:  vicban  ap  gr:  ap  ttn  &c.  ai  viawd  ^euan. 

Glynn  :  J.  y  glyn  ap  mores  ap  Jenkyn  ap  mred:  ap  J.  y  glynn  ap  gr: 
ap  O.  ap  gr:  ap  phclip  ap  O.  voel  .  Brawd  oedd  Owen  vool  o  blwyf 
trefeglwys  i  hen  "jeu:  y  glynn  o  blwyf  llandinam. 

Dyved :  D.  ap  phelip  ap  mores  goch  at  U.  ap  gr:  lloid  &c. 

192  „       D.  goch  ap  eign:  ap  feu:  ap  grifFri  &c. 

Griffri  ap  R.  vongam  ap  J.  y'n  ap  J.  ap  E.  ap  llowdden  &c. 
Gtm  ap  Hn  vichan  ap  Kn  ap  ][.  vichan  &c. 

193  Edn:  ap  gr:  ap  ttn  vichan,  i  ferched  &c. 

b.  Dyma  ddysli  J  adnabod  Uiwie  ar  arfe  :  Av'i&n  yw   lliw  gv.'ynn 
.  .  .  ffenibl  yvv  Uiw  rruddgo}  &c. 

c.  ftn  ap  R.  ap  ]f.  ap  gwilkog  ddv  ap  s''hngh  Burch  nrg:  mowddwy 

194  Nanniy  :  Gr:  vab  llevky  V3  mevric  muylan  ap  Gr:  getlij'n'&c. 
Dol  gelley  :  i.  J.  ap  lewes  ap  0.  vab   gwenhon'   V3    mevric  &c. 

.  ii .  Ho'l  ap  gr:  ap  ho'l  ap  J,  ap  Eign:  ap  nest  &c.  .Hi.  lewes  ap  gr: 
ap  Jenkyn  Clifford  vab  Tannw  &c.  .iv.  Hugh  nanney  aer  ap  Gr:  wynn 
apho'l  ap  dd:  ap  m'<=  vichan  ap  ho'lSelef/ap  m'"  lloid  ap  m'''  vich" 
ap  ynnyr  vich"  ap  ynn'  ap  m'°  ap  mad:  ap  Cadwgan  0  nanney  ap 
bleddyn  ap  kynvyn  .v.  lewes  gethyn  ap  Tud''  vich"  ap  gr;  ap  ho'l  ap 
Gr:  Derwas  &c. 
b.  Mowddwy :     i.  feu:  lloid  ab  gwenllian  V3  mores  ap  gtm  vich"  &c. 

Ai.  fou:  ap  The'  ap  feu:  ap  Hn  says  ap  m'"  Hold  &c. 

Aii.  *Ho'l  ap  ynnyr  ap  Sn  ap  ynn'  ap  Elisse  &e. 
c.  Herast :  Elizabeth  V5  watkin  v'n  0  H.,  g.  J.  lewes  o  dir  mon. 

195  Ednoppe :  Rich:  ap  ho'  ap  Gr:  ap  Jenkyn  ap  ho'  &c. 

yr  ystnc :  Edm:  ap  Cad'  ap  gr:  ap  cad"  ap  Gr:  Dwnne  &c. 
Mon:  Gwenllian  V3  f.  a  wnaeth  y  plas  newydd  &e. 
mae  moeliOQ  0  von  i  venni  vil     .     .     .     . 
mal  y  gwr  moel  o  geri 

196  ^trer  hrodvr :  Huw  lloyd  or  Bettws  .  .  .  .  ap  M'''  dwppa  ap 
mred :  go3  ap  generis 

197  Clon  j  dyjfryn  teveidiad,  ar  dre  newydd,  y  llai,  a  ffeth  0  sir 
fesyved:  meuric  dwppa  tad  mad:  tad  mred:   tad  ho:  clon  &.C. 

John  Brooke  as  well  as  John  aud  Arthur  Price  trace  their  pedigrees  to 
Mevric  dwppa. 

200  Ardudwy :  Humffrey  ap  Tudr  gwyn  ap  gr:  v'n  .  .  .  ap  osburn 

201  hemes :  Mred:  ap  lewis  ap  E.  ap  R.  (o  lauwrin)  &c. 
Dyfpryn  klwyd :  plant  Gr:  g03  ap  f .  ap  D.  vychan  &c. 

202  Mowddwy  :  O.  ap  D.  ap  Owain  o  gartheyneoc  &c. 
Glynn  0  veicn  ardudwy :  Robt:  wyn  ap  J.  ap  J.  &c. 

204  //.  voir,  ardudwy :  1).  loid  ap  gr.  ap  R.  wyn  ap  Eobt,  &o. 

205  llan  danivg :  Plant  Rich:  ap  0.  ap  W.  ap  Hugh  &c. 


*  "Howel  yma  oedd  dad  Gr:  tad  Ho'l  Vachan  tad  Robt.  Va'n  or  He ngwrt  "  in 
R.  Vaughan's  autograph. 

t  "  Haw  lewys  dwnii  brydydd  herocht  at  armsdros  hoU  gymrv  311  profi  peim  ywr 
ysgrifen  yma  1594."  Page  197  has  the  same  pwdigree  in  John  IJrooke's  hand, 
Bettws  \6  near  "  Eglwys  y  bigeildy  ynyffryn  tei'eidiad  "  (197) 


353  ■      Wrexham  Manuscript  /, 

206  Harddle-i;  Phmt*  Edw:  stanley=HuiTiffn3y,  nntlionye  kc. 
208         „  Kobt:  ap  ').  np  morgan  .  .  .  ap  phivion  ai  blaut 

212  llannabcr :  Gr:  ap  I),  ap  O.  ap  Jenkyn  &c. 

213  llanddwyive  ijn  nrduduy  :  Hugh  gwyn   ap  J.  ap  gr:  ap   Reiiiallt 
ap  J.  ap  phivion  ap  ^.  Colier  o  hardlegh  &c. 

214  Trau'svynydd :  if:  lloid  ap  ).  ap  mred:  ai  frodyr  J. /VV./Robt. 
(or  Rhiwgoche)  &.c. 

215  PerJnjn,  Evionydd :  Ho:  V'n  /  ap  ho;  ap  mad:  &c. 

216  Tonnjn,  merioneth :  J.  V'n   ap  Jeni?yn  ap  J.   &o.    i   vam  oedd 
mawd  V3  Redds  arg.  y  Towyii  ap  R.  ap  Mred:  ap  0.  V'n. 

217  Y  klenene,  Evionydd:  Morys  ap  Elissey  ap  mores  ap  J.  &c. 

221   Cars  y  gedol,  ardydwy :  R.  V'n  ap  W.  V'n  ai)  Gr:  V'n  ap  gr:  ap 
Eign:  ap  Gr:  ap  Wn  ap  kyn'ic  ap  osburn  /i  Blant=Grr:  &c. 

224  TraiKs  vynydd :  Elissey  ap  ho:  ap  R.  ap  D.  lloid  &c. 
Ruddlan  (Botruthan):  J.  o  konwy  ap  J.  o  Conwy  ap  J.  &c, 

225  Traws  vynydd :  Moris  ap  J.  ap  Robf.  ap  D.  lloid  &c. 

Gwaith  voed  ap  Cloddien  arg:  aberteifi  powys  gweiit  a  gwinway 
a  briodes  morvydd  v5  ynnyr  Gwent  .  &c. 

226  Nannav :  Gr:  nannav  ap   ho:  ap  dd:  ap  meiric  vychan  ap  lio^ 
Seleff  ap  meiric  lloid  &c. 

230  Towyii,  mer:—J.  Wyn  ap  humffrey  ap  ho:  .  .  .  ap  osburn //&c. 
232  Dolgelley :  Tudr  vychan  ap  gr:  ap  ho:  apgr:  Derwas  &c. 

234  TraiDsvynydd :  Morgan  ap  J.  ap  Rydd}   .  .  .  ap  osburn // &c. 

235  ILanaber  :  Plant  T.  aii  D.  ap  Jenkin  ■  .  .  ap  phivion  &c. 

236  Mowddwy :  Redd}  ap  T.  ap  ]f.  ap  D.  .  .  .  ap  osburn  //  &c. 

239  Y  keirw  mawr  }  kair  y  medd                             Tinier  aled  a 

244  OesbrafF  wyd  Jessv  ysbryd  gwiw  ddofydd  D.  ap  Gtm   b 

245  Mair  yw  yn  hyder  Rag  perigl  feu:  ap  Beddy  ap  jfeu:  lloid  c 
249  Duw  kreawdr  nef  a  Daiar  D.  namnor  d 
251  IV  rtn-at' ;  krist  kadwr  wythfed  brenin  diledoc  R.  nanmor  e 
254  Ni  bydd  yn  yndydd  tra  vo  dv?r  na  thes             Titder  aled  f 

258      Lljfr  Syr  John  brooke  yw  hwn  a  yscryveaodd  ef  blwyddyn  oedran 

krist  1590 //a  1591  '  [and  290 

Gniff.  hiraijthng  oedd  ben  kasgl[sic]  ache  y  Ihjfr  yma  //  [also  pp.  271 

h.  Or:  ap  tiic's :  Gair  angel  ywr  gwr  yngod  Gtm  ap  J,  hen  g 

2G0  Dawns  o  bowls  doe  /  n  /  ysbeiliwyd  Guttor  glyn  h 

262  Deyllion  yw  dynnion  a  dysg  &c.  Anon,    i 

263  Eddewyd  a  gaiflf  ar  ddaiar  /  a  mor  dd:  nanmor  k 

2GG      Here  a  Rule  to  know  the  Channge  of  the  mone  :  when  the  prime  is  upon 

this  letter  .  a  .  &c. 
6.  To  know  what  wether  shall  be  of  the  yere  after  the  Channge  of  euery 

mone  by  the  prime  :  Sundays  pryme  drie  wether  &o. 
c.  of  thonder  in  eiierey  day  of  the  wicket  yf  it  thonder  on  Sunday  ther  wilbe 

great  deth  of  Clerkes  &o. 

267  Mis  ifonor  myglyd  dyffryn  Syppyn  hjfeiliog,  ai  lienie  oedd 
I),  bach  ap  Madog  givladaidd,  ac  a  elwid  hefyd  Kneppyn  Gwerthrynion 

270       Eira  mynydd  brith  brynniav     ....  / 

Gwaer  wraic  a  gaffo  drygwr  {continued  p.  274). 


* "  mab  oedd  Edw.  Stanley  ir  trydydd  Peires  Stanley  o  Kflow  medd  llyfr 
Mr.  Holmes  Herald  o  Qaevljcon."  "The  head  house  of  the  Stanleys  was  hooton 
liailllc," 


TJyvyr  John  Brooke  o  Vowiwij.  353 

271  poth  o  ach  Edward  grey  o  vyldwas  oetld  argj  o  bowys 

272  Eyionydd :  Rowlanil  iip  0.  ap  mad:  vychau  &c. 

273  Kyveilioc,  dol  yr  avon  ddv :     Ricli:  ap  Hugh  ap  Jeii:  ap  D. 
lloid  ap  ttn  .  .  .   ap  Seissyllt  arg:  merionctii  .  &c. 

274  Tayoloc:  Plant  Mores  ap  glm  V'n  .  .  .  ap  Gr:  derwas  &c. 

276  lloidiarth  ym  Howys  ,-  Plant  ho.  Y'n  ap  lio:  ap  gr:  ap  Jenkia 

277  jfal:  Plant  ].  lloid  ap  J.  ap  Tuder  lloid  &c. 

280  Bala:  plant  Redd}  ap  D.  ap  mred:  ap  ho:  &c. 
Fenllyn  :  I'lant  ho.  V'n  ap  D.  lloid  ap  D.  ap  if.  V'n 

281  llangiom,  dinmael :  D.  lloid  ap  T.  gethin  ap  ho:  lloid  &c. 
Penllyn  :  Eig"  ap  gr:  ap  R.  ap  gr:  ap  J.  &e. 

Tuder  ap  grono  ap  ho'l  y  gadair  &c, 

J.  ap  Jenkyn  ap  R.  ap  ho:  ap  Tuder  ap  grono  &c. 

Yr  hen  dwr:  huinfF:  ap  hugh  gwyn  ap  Eden:  ap  gr: 

282  Edernion :  Plant  O.  ap  ^.  ap  D.  ap  ].  ap  giwn  lloid  &c. 

283  Kyveiliog  I  Derrowen :  Plant  O.  ap  D.  ap  R.  ap  ho:  gocli  &c. 

y  nevadd  wen  :  A''-  Etg«  Plant  Olyu'  ap  T.  ap  R.  ap  D.  lloid  &c. 

Tref  vacheidleih  :  Plant  O.  ap  ho:  gO}  ap  ftn  up  gr:  &c. 
2?4  Dcrrotcen:  Eden:  ap  gr:  ap  ho:  ap  gr:  ap  ftn  V'n  &o. 

llanbiynmair :  R.  ap  ^.  ap  D.  lloid  ap  mred  ap  Hii  V'n  &e. 

Penegoes :  Mores  ap  lio:  ap  Hn  ap  mred :  &e. 

„  Mores  ap  itn  ap  f.  ap  D.  or  wennallt  &c. 

Mowddwy :  Mores  ap  llowdden  ap  R.  ap  llowdden   np  f.  lloid 
ap  ^eu:  V'n  ap  f .  ap  R.  ap  llowdden  llwyth  vweh  ayron. 

//.  brytimair -•  T.  ap  D.  deg  ap  ^eu:  ap  mred:  &c. 

//.  giric :  Jenkyn  ap  ttn  ap  mores  ap  R.  ap  adda  &c. 

It.  idlos,  arwystli:  D.  ap  morgan  ap  Itii  ap  lio:  ap  mad:  ddv  &c. 

11.  wnnoc:  O.  ap  mred:  ap  D.  gethyn  ap  gr:  goj  &c. 

ma^enlleth :  J.  ap  ttn  ap  gr:  ap  ttn  ap  gr:  ap  iin  &c. 
285   Carno :  Plant  ho:  ap  J.  ap  D.  ap  mred:  &c. 
*  maelor  gymraec  :  Plant  ftn  ap  Eden:  ap  gr:  ap  Eign:  &c. 

edernion;  J.  Salbri  o  Rvg  ap  Robt.  S.  ap  pyrs  S.  ap  J.  S.  ap 
T.  hen  S,  ap  harri  S.  ap  Rawling  S.  ap  W.  S.  ap  harri  ddv  &c. 

290  abergele  :  mred:  lloid  ap  J.  ap  hugh  ap  Eden  ap  Uai  etc. 
ederjiion,  y  ddol :  Gr:  V'n  ap  Rich:  lloid  ap  dd:  lloid  &c. 

291  kernes,  kyveiliog  :  Plant  Gim  ap  gr:  derwas  ap  meiiic  lloid  &c. 
plant  Gim  vychan  ap  gtm  ap  gr:  derwas  . 

plant  Gr:  ap  gtm  ap  gr:  derwas  &c. 

293  Myvod,  I'owys  :  J.  ap  harri  ap  mred:  ap  Tuder  &c. 

294  II.  vihangel  Castell  gtcallter :  Gr:  ab  J.  ap  Jenk"  ap  Hn  &c. 
II.  hadarn  :  Edw:  ap  J.  ap  mores  ap  D.  ap  ttn  &c. 

295  kaerewe,  Penvro  :  S""  J.  Parrot  arg:  deputi  yn  y  werddon  &c. 
alter  marles  :  S'  harri  Johns  ap  S'  T.  ap  J.  &e. 

296  llanllyr :  Hugh  ap  ftn  lloid  ap  D.  ap  itn  ap  gtm  lloid  &c. 

llyfer  John  Brooke  ap  Thomas  yw  hwnn  a  ysorivennes  i  o  lyfr  Jeuan  !l;'id  ap  del 
ap  John  O'nautmynach  ao  o  Ijfrey  eraill  beth//  u.  C.  1590//  1591  //  o  achos  i  mi 
poUi  llyfer  a  wnelswn  i  or  ache  sydd  yn  hwn  a  materoedd  eraill  oe  Id  fwy  no  hwn  // 

Gruff:  hiraithoc  oedd penn  kasgl yr  ache  sydd  yn  y  llyfar  yma     (Sec  p.  208.) 

f  D.  ap  J.  ap  D.  lloid  o  nant  mynach  / 

297  Mowddwy  wen  am  ddaioni  a 
y  tir  vyih  lie  tariaf  i  /     .     .     .     . 

tiros  varch  bedeiroes  a  vydd  .  1 33$  .  J.  Bedo  gwyn 

299       Yn  hy  wr  glan  syn  Roi  gwledd     ....  b 

Drygain  hiav  drwy  Egin  hwnn  .   1S50  ,      Hugh  orwystl 

y  98560,  ■/, 


354  Wrexham  Manmcript  u 

J  Jeuan  lluid  o  nantmi/nach  ym  mowddwy 
302       Pii  le  l)v  iipla  bowyd     ....  a 

bo  vn  olli  waed  benn  ith  ol  .  IdCg  .  Hugh  arwisll 

304  Ni  cliawn   nr.nt  na  ffant  hoff  iacli/  y  bi-ydydd     ...        b 
a  nenii  maj'nol  nan  inyiiaeh  O.  (jwifnedd 

h.       Bendithion  dynuion  lie  di  anach/  gwr/     ....  c 

aed  yw  plitli  bendith  y  byd  //  W.  llvn 

305  Yr  hydd  golav  Rliwydd  galon     ....  d 
Haw  dduw  gwynn  ai  llwydd  gennyd  .  1361.     0.  gwynedd 

307       Dyn  gwinav  duw  .  ni  gynnydd     ....  e 

drosdyu  bawb  daros  di/u/ben  .  1311  .  hvgh  arwistl 

309       Nod  beirddion  dvnon  denwi  /  f  eva  llwyd  &c.      „  „      / 

b.       Af  yn  lew  at  y  Hew  llwyd     ....  g 

hwn  fyth  a  honn  a  fytho  .  1568  .  fVm:  Kymcal 

■  312       Anneich  wedd  gofgedd  gwisgi  /  ewin  Hew  h 

Jeuan  llwyd  a  niari     .... 
kefais  iivr  ...    a  diod  win  i  dav  dad     .... 
yn  He  pliylip  lie  i  ffailiwyf  Ilugh  artvistl 

h.        Ariaii  yn  :  ivan  :  in  wyd  Otli  law  wenii  '   .     .     .     .  i 

i  kawn  i  dyfy  kenyd  ivan  .   13~i3  .  0.  gwynedd 

315       Bniicli  meriou  ai  bronn  bur  vniawn  bost  ir     .     .     .     .        k 
"jr  sirif  ai  ran  sir  veirionnydd  .  lojC  .  J.  Philip 

320  Uanbeder  yn  ardtidwy  :  D.  lloid  ap  O.  ap  T.  &c.  / 

321  hyveilioc  :  J.  lloid  ap  J.  Klajney  .  .  .  .  a  fv  fanv  yn  drtietivedd  o  vab  ac 
yn  yr  amser  hAvnnw  ni  Chai  vj  mo  dir  i  thad.wrtli  gyffretli  bowys  ac  am  hynny  i 
prynodd  ^eu:  lloid  i  hoU  dir  i  mallt  [vel  mabli]  i  vj  liyna  .  .  .  g>Yruic  gjnta  Gr: 
derwas  &c. 

4.      Plivy  henllan  {ffoxhall)  :  ffowlk  lloid  ap  prys  lloid  &c.  »i» 

c.  I'ump  aches  y  aydd  i  gadiv  Jachav  ac  arvav  (1)  gwneythar  priodassav 
tdilwng  (2)  tifeddiaetli  tir  a  daiar  kyfroithlawn  (3)  kwtsli  &c. 

(/.  ni  chiliodd  Richard  ychelwyu  /  eyr  glcdd  n 

aifjlwydd  diaas  kerdyn  .  .  .  cri  oed  led  i  droed  or  dryn 
<)  lias  wilkcog  .  .  .  bylchiwyd  penvro  gasleil     .... 
ni  las  .  .   .  Beichen  ysbardyn  wen  well     (aho  p.  323)  Anon 

Owdl  a  chowydde  i  Jeu:  lloid  o  nctntmyiiach — conlhmed  from  p.  321 

322  Uuw  tad  Roes  ystad  ostiidiaw  y  dooth     ....  o 
ac  Jawn  ddawn  ofyn  gann  ddiw  weiolpasc.  isyo  W.  Kynnival 

325       y  dyn  klav  heb  dynnv  kledd     ....  p 

par  ith  ]mp  para  ith  ol  .  13"j6  .  0.  gwynedd 

327     Nodais  gwnn  o  dask  ganwaith     .     .    .     ,  q 

y  Hew  trassol  llwyd  Irossod  .  1511  .  Jeu:  hlywedog 

330  J  gr:  ap  mores  ap  Gtm  Vn  (ap  Glm  ap 

Gr:  Derwas:   Y  gwr  si  beun  gwrsib  wj'd     ...  r 

kynal  bias  .  .  .  brigog  yn     havolog  vawr     .... 
kan  mlynedd  kyn  bedd  i  boch  Jeuan  heiliarth 

333  f  Rissiard  ap  R.  ap  D.  lloid  o  ogerddan 

Syr  Rys  cedd  dros  orssedd  draw     ....  s 

Rissiart  waiw  Rys  or  1'owyn     .... 

aros  art  avr  Rissiarf  wych  .  1320  .  John  Keri 

J  D.  llwyd  ap  D.  ap  Tlydderch  o  ogerddan 
335       Dewis  wyd  wr  llwyd  ar  holl  wyr  D.  Naiimov  t 

337       Hawddamawr  blaenawr  y  blaid  „         „         v, 


Llyinjr  John  Brooke  o  Vowiioy.  355 

339  7  Risiiard  ap  Hys  up  dd:  llwyd  \o  Oyerddau] 

Dnu  dediyeh  doelliwycli  doethon  /  Iv  kcdyrn  j     ....    a 
iin  bo  byw  /  n/  dynys  na  bo  ai  bonii  (bmoub     Huf)h  anvysll 

312       Pam  o  ddal  pei  meddyliwnn  /     ....  b 

.  .   .  ywch  aeronn  |  Sir  fawr  had  Sirif  nv  bonn     .     .     . 
teir  oes  a  ddel  tros  ydd.av  Mtilhcw  Biomjfild 

Kowydde  i  Rys  ap  D.  llwyd  ap  D.  ap  Rydd^  o  Oyenldun 

344  y  .sei-en  a  fyssui-wyd  |  addengys  llys  dd:  llwyd     ...         e 
aed  i  fab  i  .  .  .  .  gacr  ystwyth     .... 

liyii  fo  Rys  iiai  henfiir  )ii     .     ,     .     , 

a  cliyimydd  or  wreiciiioneu  Gntlo  /lo}  hrydydd 

345  lie  be  Eos  felly  bo  Raid     ....  d 
Rys  .  .  apla  wyd  ymlwy  Padarn_    .... 

yn  Sirif  yiia  i  Sarrig 

Hyd  y  dur  hwde  daraw  Lcwys  mon 

346  Gwilio  /  r  /  wyf  maen  gvl  /  r  /  ais     .     .     .     .  e 
o  daetli  Rys  ir  daitli  Eassawl  .  .  i  Rvfaiii     .... 

oes  hir  ...    Mr  per  avr  ar  pererin  Leiry.i  trefiuint 

348  J  W .  ap  Jenldn  :  Y  llevv  yu  ddyll  a  bowel     ....  / 

Dolgelle  chwi  bie  /r/bel 
a  thowyn  aoth  i  Howel     .... 
uthad   wiliam  itli  dylwyth  Jeu:  ap  tuder  penllyn 

350  J  John  Price  o  j  ogerddan  [ap  Jiissiart  ap  Ry.s  S<c.] 

Vthur  jawii  oedd  wythran  addysk     ....  g 

trig  ya  boat  avr  ag  yn  Ijen  ;   151^5  .  Otoen  gitynedd 

3(53  J  Richard  ap  Hugh  [?  "  o  bennegoes  "  "  machynllaifh  "] 

y  blaeiior  heb  neb  lanach     ....  h 

dvw  dair  oes  dadv  rissiart  .    ISSo  .  Rys  hain 

356       Och  gyrary  fynych  gamfraint  John  y  hent   i 

358     Koffadigeth  am  ludd  ttn  ap  gr  ap  Un 

Dywed  i  viyv  gwynedd  galon  galed  '  A 

mae  /  mifi  yw  grouw  gwirfab  Edneved 
pe  byasswn  i  bjw  gida  /m/  Hew 
nis  lladdessid  gynn  hawsed   ' 
Hynn  a  draythwyd  wrth  wasnaythwyr  .  Hn   ap    Gr:    ap   Hn   pan  oeddynt  yu 
ymolchi  ymisdill  y  geiniog  yn  ymyl  y  prysk  dvon  yn  Sir  fessyved  Hcdi  diank  jn  ol 
lladd  i  meisdyr  mewn   lie  a  elwir  aber  Edwy  mewn  pwyntmant   a   merch     hwnuw 
oodd  dwyssoc  diwaithaf  ynghymry //    ysbryd  gi-onw  ap  Eden :   vidian   a  draetliodd 
y  geiriav  hynny  // 

361       Pier  bedd  yn  y  kayrav  1  ;  ;  jj      j  n         i    ■ 

j>    ,  ,    "^    T    T 1  itwH  a  Qladdwya  mewn  tie  a  elwir  macs  ti 

gyterbyn  a  bryn  beddav  >-i.  ;n-        t?    i        n 

gwryd  ap  gwryd  glav  J  j         j  j    n 

b.  kladdwyd    kilhart    kelfydd    /"■ 

ymlyniad 
ymlaenav  Evionydd 
parod  kinnio  yw  gynnydd 
parer  dydd  i  heliar  hydd        _^ 

c.  Dywed  ith  arglwydd  Rwyddwas"]  pererijn  aikanoddwrth  was  Ow.  kyveilioc  n 
fod  llv  anwar  yu  aros  I      j  ar  vore  ynrws  i  bias  o  lieru't/dd  fod 
nad  kyfrwydd  karv  kares  |       Owen  yn  ymarfer  ai  garesse  ac  yn 
nid  kyhyd  y  byd  a  by.s               J      ol   hynny  y  gwuaelh  ef  dair  Elyssen 

mynachlog  ystradmarchell  pnnt  gletlrwd  ac  Elyssendv  yn  ol  y  klcivion  j  a  losgicyd 
am  odineb  y  hleivion 
■  d.     .Harlech  a  Dinbech  bob  dor  /  yn  kynne  /  nant  konwy  yn  varwor  /  « 

mil  a  4  cant  yn  ior  /  a  thrigaiu  ac  8  ragor  D.  nanmor. 

e,  Oni  i  fynn  dvw  gwynn  deg  weny   oi  ras  &c.  anon  .  p 

f.  Pen  .  el .  M  .  bach  i  vewn  bedd  /  E  .  a  flaenia  ddwy  tiyuedd       Tiobyn  <!do  ij 
^,      y  twrch 'or  gr.aio  n;eAYU  torch' grq'nn  Sic.  anon   r 


Ifythiead  Wen  ap  ^er:   dnoyndwn  pan 
'     gladded  ymedd  helerd. 


356  Wrexham  Manuscript  /. 

362  llyma  diioedd  Taliessin  :  1.  Trl  ffeth  sydJ  anodil  i  gael  Tailiwr 
dioiwag  /  rneliiiydd  kowyr  /  Tavarnwr  anlcliolnvant  /  .  .  .  .  enrfs  .■ 
22.  T.iir  liir  nycli  \v(>li  /  kymal  glln  /  mrytUon  assen  /  ag  ysgyfaint  / 
Caiiys  gwadi  nmcko  Crawn  vii  yi-  vn  or  hai  liynny  /  ni  wyddys  pa  bryd 
i  bydj  inch  Taliessin  ai  hunt  [sic] 

363  Elffin  deg  taw  ath  wylo     ....  a 
ni  ddichon  neb  dy  orfod  , 

364  Pi-ifardd  wi  i  Elffin     ....  h 
mi  a  fvm  wion  bacla  Taliessin  wyfl  bellach 

365  Tri  pheth  .1  gair  o  hir  ddilin  hit  ddrwg  :  (1)  karchar  kystyddiol  /  (2)  a 
newyn  peuydiol  /  (3)  ag  vfern  tragwyddol  &c.     continued  on  pp.  368-9. 

3G6  howt/dd  y[r  inlquest  ar  vorgaii  hael 

Si'  Davydd  [hanmer]  o  hedrydd  hawl     ....  c 

saer  y  gyfraith  .  .  .  Seiliaist  pwll  Sely     .     .     . 

^  gynual  dros  ganol  y  di-in     Rissiart  [II]  varwnwaed  vrenin  ,  ,  .  . 

morgan  yn  a  ran  yr  ayr     .... 

niae  gwyr  digrif  o  Rhifir  ar  y  gwalch  a  wjr  y  gwir 

'  (htiffyth  <ip  Ihjs  gair  atfael  gwt/nniom/Jd  lioiw  brydydd  hael 

g«r  ei'  afir  iiid  garw  oroii  mewii  owdwl  ;u  thyiig  anydon 

-  Ili/weli/n  rortdlyn  Ryddloiw  berchen  gwyeh  aweu  gocli  hoiw  .  .  . 

pid  anos  kael  .  ,  .  barn  gywyr 

o  liifir  ^  Ili/s*  vab  D.  .  .  ap    ^er;  .  .  brydydd  y  gerdd  briodawl  /  .  .  . 

deildf  yw  dioddef  '  owain  ap  dd:  saer  kowyS  kain 

mab  a  gan  organ  .  .  .  kerdd  gwlad  is  hoed  f     "Mod  y  panlri    .    ,  , 

gair  honaid  y  gwr  hwnnw  gidai  wlad  a  geidw  i  hv  / 

beth  am  '  veh/n  glerddyn  glwys  gwn  7awn  ydoedd  i  gyimwys 

ni  wrthodnn  gwnn  ganair  Iw  /  r  /  '  Crack  ai  law  ar  y  Crair 

mae  /  n  /  Ifhwydd  kowydd  y  '/(tic  ag  afrwydd  kael  i  gyfriw 

gair  y  ^"poysned  a  gredir  .  .  lle*bai  ni  eham  vyrniv  varn  er  ofn  nag 

er  aiir  / 
Rwydd  yw  y  gyfreth  er  hynn  |  River     .     .     . 
"  •'^!/PP!/nn  gwas  ni  cbel  ar  ycholwr  dda  na  drwg  er  gwg  vn  gwr 
R.Tmaut  yw  y  moliant  '^mav  ....  nim  Roes  duw     .     .     . 
mewn  oid  i  dyngy  anydon  .  .  .  am  vn  enaid     .     .     . 
OS  dydrt  l<yfan  is  deddir  yn  hal  ty  wenllian  hir 
Diddan  yic  hyiit  y  devddeg  om  barn  yn  y  davarii  deg 
Er  dav-lafn  o  avr  dilyth  o  gadawau  vorgan  vyth 

melldyth  vair  vair  grair  a  fo  a  duw  ar  ai  gadaivo   Gr:  lloid  ap  D.  ap  Sign: 
h.      lloia  dialedd  am  gydcrnyd  a  chamwedd  /  dyuhadlcn  yn  lle'r  aylwyd.  d 

c.      na  cbynicU  ar  yufyd  na  dysc  na  chyngor  /  .     .     .     .  e 

Nag  yraddiried  oud  i  dduw  .ar  bob  tyraor 

d.       Nid  hwyrach  y  ffordd  er  gwrando  /  r  /  yfferen  /     .     .     .     .  / 

y  neb  ni  bo  vfydd  ni  Chaif  vchelder  Taliessin 

3G9      y  pvm  oes  :  Adam  .  noe  .  abram  .  moysen  wybrwr  &e.  Anoti  g 

h.       (Croeso  raorys  Prys  wr  prydd  i  galon  &c.  Thos  ap  Jonn  Calli  h 

c.  A  tieb  :  Toraas  aer  Melwas  a  wyr  moli  /  kedyrn  i 
Keidwad  aber  hodni  &e.                                           Moryr.  ap  Rhys  ap  ho'l) 

d.  kadwr  gyfraith  faith  ir  wyf  i  /  yn  gadarn  i 

a  gedel  y  perthi  &c.  Tlios  Jones  [Twm  S.  Catti] 

e.  (i   Sioti  Moicddwy  :  Myfyr  Soeth  mawl —  I 

Iwysgoeth  melys-gerS  &e.)  „        „  [autograph] 

370  A  Calendar  shewing  the  prime,  Easter  &c.  for  the  years  1591-1636. 

371  Col.  i.  A  man  may  not  marie  his  Grandmother  &e.  "1    Imprynted 
Col.  a.  A  woman  may  not  marie  wth  herre  Grandfather  &c.   /Anno  1578  /. 

372  Dav  air  lie  dri  sydd  yn  kanlyn  o  derfyn  y  pymthec  kabidid 
sydd  mcwn  lUjfr  arall  genivi  John  Broohe  jj  Brenhines  Elcnor  t5 
iaill  pikadyn  yr  honn  a  fvsai  or  blaen  wraic  i  levtrys  brenin  fFraink,  yn 
erbyn  Ewllys  a  gorchyrayn  Sieffre  i  dad  &c. 


Rys  goch  or  yry  oedd  ddisgibl  gr:  lloid  ap  dd:  ap  Eign. 


Llyvyr  JoJin  Brooke  o  Yowivfty.  3oT 

373  Gwedi  goresgin  or  saeson  lioll  loigcr  a  gynv  y  bryttaiiied  drwy 
liafrcn  i  gymrv  hwynt  ai  RannysFant  hi  yn  sirocdd  nev  yn  s^vyddav  iie 

ordinhav   siryfed   &c.  .   .   val   hyn    ]    gclwyr   Iiwynt    // :  keiit 

mvdelsex  .  .  .     Swydd   gaciloiw    .    .  .  S.  gaer   angon    ....   ends: 
O  liynny  i  gwnaetli  _vr  vii  W.  Ii/)e7-  mawr  a  plwyr  Dwmysdae  jj. 

b.  Ryttoncs  lodge  was  bcgonne  to  be  buylded  uere  the  old  Castell  of  Ityttoii 
maner  by  mucklewicke,  by  M^  Win;  bawldwyn  of  Dydelbuiie  gent,  then  under 
shereff  of  the  Countie  of  Salop  ....  in  marclie  /  1591  //  and  then  being  a  batcbiler 
vnmaried  &c.  John  Brooke  neiyhbure  to  the  same,  Seriptor. 

374  A  brief  account  of  theEnglisli  kings  from  Wm.  the  Conqueror 
to  "  Elizabeth  our  most  graciou.s  soveraigno "  &c.,  with  the  name  of 
King  James  I.  added  in  a  later  hand. 

375  Ilyma  mal  i  Eanwyd  ac  i  messvrwyd  ac  i  Rifwyd  Iiaiitrefi/chl 
a  chymyde  holl  gymrv  &c.     See  Peniarth  MS.  163,  p.  57  S)-c. 

384      vnnos  av  byiuthog  wiw  ennaiii  /  Dccka  &c.  a 

.  b.      gMTyd  0  amdo  gorwyn  /  y  bore  /  &c.  b 

c.  Gwenllian  drvan  dnvyu  y.stKivell  /  bren     ....  c 
doeth  i  fon  .  .  .  Rhac  newyn  o  benllyu  bell.                    gur  Gweiilliait 

d.  alleb  :  nid  cr  da  na  bara  yn  y  bjd  /  or  diwedd  d 

1  devai  verch  Rhiiid 
at  y  gwas  bras  o  hnjsaddvcd  &c.  GweiiUiaii  f}  Rh.  vlcildd. 

38.5  hennicav  y  hijlymriv  ai  mcsvrav  ar  i  peitnav  /  ii  .  llyf''  aelwir 
keidwadigaeth  kerddi    tannav  /  .  iii  .    Caniade  a   chylyme   ymrysson 
herddwriaeth  I  .  iv  .  hennwav  y prif  geinhiav  ar  athraicon  ai  gwnaeth 
^hwynt  /  .  V  .  Dosbarth  llyf  kerdd  dant. 

393  A  summary  of  Yr  yssdatvs  uwnaeth  Gr:  ap  hynan  ir  penkeirdd- 
iaid  ar  athrawou  i  gymrvd  dysgy  bloii  wrth  lyfodraeth  y  gylfyddyd  &c. 

b.  i  gael  ii  pasc :  Dod  awgrym  wedi  dav  egrv  Uawr  wybyr  &c.  e 

c.  „  „        Ar  adec  Uoer  Ebrill  waredydd  llaes  &e.         Dd.  nanmor  f 

d.  kwrs  yr  havl  yw  xxvnj  o  flynj'ddoedd  ac  o  fewn  hyny  7  flwyddyn  figsjs  &t'.  g 

394  Dinas  mmcthoy  et  libeitali's  eiusdem  x"  die  Aprilis/ 1592  / 

The  names  of  the  Burgesses  dwelling  §■  inhabiting  witiiin  the  said  Toxone  S^  have 
any  landes  or  meesuages  within  the  same  :  Jeuan  lloid  ap  dd  :  ar'  /  dd :  lloid  ap  dd 
gen'os:  /  John  Brooke  gent  &c. 

A  list  follows  of  the  Burgesses  of  Pennant  Mouthoy,  llavnerchvyda,  Icirarch, 
kivmkewith,  Vvgoed,  Malloid,  Camlan,  Gartheyneoch,  NaittmynaySjiiiaesglasserey, 
kcryst ;  also  of  the  "Burgesses  that  be  stranngers  dwelling owt  of  tlieforcs!iidlib('7"tic 
&  mowthoy  "  in  which  the  names  of  Thomas  lirooke  and  John  Brooke  .Junior 
cccur.  Then  follows  the  names  of  "  general  Colleetors  lor  Collccliiige  & 
Uescvinge  of  the  Summes  before  /  to  sue  furth  the  Charter  of  the  said  libertie  for 
fejrs  &  markettcs  " 

397  Here  foloweth  the  Evyll  &  perelous  days  of  the  ycre 

398  Plwy  yr  j-stoc  a  gwyl  y  fvwoh  a  Uovras  |  ach  John  Brooke  o  fwchlick 
[  =  Mucklewick  in  the  parish  of  Hyssiugton]  :  John  Brooke  natus  152U,  .son  of 
Thomas,  son  of  D son  of  Boht  vaghan  &c. 

y7i  llyver  [Vm.  kynwal  a  llyver  Gi--.  Hir:  i  hud  lluwcr  or  ache  yma 
Mae  sion  or  brwe  ddiwgys  /  mwyn  tiiion  /  mvwn  teiriaith  fadroddys  /  h 

yn  lion  ystiwart  yn  llys  /  ac  eriocd  yn  gariady.- 

fo  ddaw  i  Siou  y  ddwy  sir  Anon 

399  Amlach  yn  llvnden  gain  gerth  gelen  &c.  W.  ap  B.  ap  D. 

b.  Ni  cheneis  di  Wiliam  wyeh  heini  /  yn  Hhygall  /  er  Khagor  rtaioni  k 

c.  nid  a  /  r  /  aberth  ir  perthi  na  gryni  y  groes  yn  does  di .     Gr:  ap  D.  up  J.    I 

d.  neidies  bwries  heb  orwydd  /  daua  .  .  y  naid  dros  abcr  nodwydd      Anon  m 

e.  i  lewes  owen  penfv  I  r  j  lexsium  vawr  j  neithvr  murchog  or  sir  jj 

Doe/n/siri  iuni  iownwych  &c.  Gr:  O.  ap  gl'm  n 

f.  Abram  o  genedl  Ebriw  a  ddyvod  &c.  Anon   o 

g.  Mangall  yngossod  mwyugerdd  .  .  .  S.  brwc  wyeh  seiu  brig  kerdd    T.  tegid  p 


368  Wrexham  Manusaripi  /.    .  - 

400  Peiin  euthym  i  gi/'itii  yu  ddebiitie  sirif  i/n  sir  uerionetli  iliinn  ^euan  ap 
dd.  lloid  .  .  .  oedd  4'^dd  flwi/ddi/n  o  Edward  VI,  [iS.jO']  ;  ar  ail  waith  i  bum  i  dan 
Jtichard  Mytton  arg:  Mowddwy  y  flwyddyn  gynta  o  dyrnassiad  marie  \_1SS3'\  . 
John  Brooke  . 

b.  The  accompt  of  the  yere  [1553]  when  mr  mjttou  was  shercff  . 

c.  Thomas  lirooke  was  borne  in  lent  1550  //  ' 

401  Dysc  i  Rivo  yn  Hading  hyd  at  vil  jj 

402  Eys  goj  o  Ryri  oedd  ddysgibl  Gr;  lloid  ap  dd:  ap  Eignon  . 
h.  Eoger  ap  madoc  or  owros  .  .  .  yn  am.ser  Edw:  III.  /  1329  / 

403  Copy  of  a  summons  to  appear  "  in  the  yelde  hall  of  the  Town  of  sseresburie  " 
at  a  trial  "  betwixte  John  ap  Owen  bannr  pi:  and  Elissey  ap  lewes  def:  dated  5Hi 
Sep.  anno  Elizabeth  xxxij." 

404  Hen  gwawd  odyn  gwrdd  &c.  D.  Lloid  ap  Uti  ap  gr:  a 

b.  llwyn  hidydd  mynydd  ao  ymenyn  mai  &e.  D.  Nanmor  b 

c.  ni  cheir  dydd  dedwydd  ond  adfydwch  /  beth  /  &c.  c 

d.  Pwyn  goeka  diria  diareb  /  nas  gwn  &c.  d 
V.  Tirion  wawr  Einion  orannav  /  bonedd  /  &c,  e 

/.       Yn  Enw  /  r  /  tad  Rhad  Rhinweddol  &c.  f 

g.  The  mother,  cousin  &e.  of  Gwilym  Vychan  o'r  dreucwydd  . 

405  ffoi-asmoche  as  we  have  nowe  grcvouslie  offended  our  lord  god  &c. 

406  The  pedit!;ree  of  Queen  Elizabeth  traced  to  "Adda  vab  dduw." 
b.  Tlie  ages  of  Hugh  and  Rowland  sons  of  Thos  Brooke  ap  Jolin 

Brooke  o  fwckelwicke  ynghwmwd  llanfleuhonwen  S.'c. 

Pedigrees  "  allan  o  lyfr  Gvttyn  Owein" 

407  jfal :  Hn  vychan  ap  Gr:  ap  ^eu:  ap  Hn  &c. 

b.  llanverres :  Gr:  ap  Rees  &c.  and  Gr:  ap  Gr:  ap  itn  vychan  ^c. 

408  Plant  Gr:  Dericas  oi  bcdeir  gwraig :  Hyvvel  &c. 
b.  S.  Lewys  ap  D.  llwyd  ap  gr:  ap  Eees  &c. 

e.  Sion  wyn  Gr;  ap  Hn  vychan  ap  ^folyn  &c. 

409  Eingion  ap  gwalchmai  ap  Meilir  ap  Mabon  &c. 

b.  Leivi/s   Morganwg  penkerdd  ac  athraw  kerdd   dafod  ac  efc  a 
elwid  Un  ap  Risiart  morgannivg  .  .   .  ap  Rys  brydydd  &c. 

c.  Gu'ilim  Teiv  brydydd  a  phencerdd  ap  R.  brydydd  &c. 

410  R.  Naidmor  ap  Mrcd:  ap  ^.  g05  ap  1).  ap  Tndr  &c. 

b.  Tudiir  penllyn  ap  D.  a])  JoLi: 

c.  Swydd  y  drewen  :  Guttyn  O.  /  sef  Gr:  ap  huw  ap  Ow:  ap  ]for: 

d.  Howell  ap  D.  ap  J.  &[>  Rees  llwyd  pencerdd  &c. 

e.  Gioyjifardd  dyfed  oedd  liynaf  Rys  ap  mred:  o  dowyn  . 
413    Y  JLivyii  ynii :  Plant  K.  wyn  ap  D.  ap  gr:  ap  Howel  Ac. 
415  ^.  Gethii!  ap  "j.  ap  ILeision  ap  Rys  ap  Morgan  &c. 

b.  Ed:  ap  Hn  ap  Cynwrig  o  swydd  ddiabych  &c. 

c.  fat;  Rys  ap  gr:  ap  Rys  ap  goronwy  ap  Tudr  &c. 

d.  Tiuliir  ap  Gr:  ap  Rys  ap  Ednyfed  &c. 

416,  431  Richard  esgob  dewi  ap  D.  ap  gron:  ap  deio  ap  Edii: 
b.   Trefeilir  ym  Mon  :  Plant  J.  ap  D.  ap  ftn  goch  &c. 

417  The  descendants  of  Bleddyn  ap  Cynfyn  lord  of  allPowys 

b    How  Madog  ap  Gr:  JIaelor  divided  his  part  of  Powys  among  his  4  sons. 

418  How  Powys  Wenwynwyn  was  divided. 

419  Cunedda  wledig,  the  descendants  of. 

420  Pum  mherched  tiriog  R.  ap  Gr;  ap  D.  ap  ftn  &c. 
b.  Plant  a  Uhandlrcdd  E.ln ;  vychan     Sec  Pen. 

421  The  firsl  Lords  of  Upper  Gwent  and  Abergavenny :  This  geuealogie  is  to 
he  Gcene  in  liatin  in  an  ould  booke.  Urn  lord  of  Baladou  had  3  sounes,  Hamelin 
Ike.  H.  came  with  W.  basstarde  into  England,  and  was  after  the  conquest  .  .  . 
the  first  Lord  of  Vpper  Gwent  &c. 

Ex  antiqiw  exemplari  in  Llwydiarlh;  exacriphim  per  Johannem  David  Rhcsi . 
424  A  "  forme  of  perfect  pedegree  of  four  desceutes  " 


Myvyr  JoUn  Brooke  o  Vowdivy.  350 

425  Jal,  Kysychil .-  IL'ii  V'n  /ap  Jolyn  ap  J.  and  his  descoiulants. 

426  Kefn  JLa?idi/bo,  Mallioijd :  Plant  E.  wyn  ap  D.  &r. 

b.  Plant  D.  apj.  D.  lloyd'o  Nanlmi/nach :  ^enan  &c. 

c.  JTMnrhaiadr  ynyliciudrcli  :  J   Un'yd  ap  Kys  &C. 

427  Twrkeli/ii-ff.ici/dia>eh:  Mcibioii'H.  a|)  VV.  I),  ap  Glin:  &c. 
b.  Bacheirirt:  I'laiit  gr:  llwyd  ap  fS.  ap  JJ.  &c. 

428  Y  (jraiunllyn  .-  Plant  Morys  ap  Huw  ap  W.  ap  J.  (fee. 

b.  jfolo  ffoch  (brydydd)  ap  iftliel  goch  ap  kyu:  ap  ifor:  &c. 

c.  Plant  Eeinald  dc  Biews  =  Sion,  Sieils  c8gob"lic-nfl'ordd  &c. 

429  Plant  yr  arg:  Rys  o  gariadwragedd 

430  Mod.  :  meibion  Eys  ap  W.  ap  D.  ap  gim  &c. 
b.  Castellmarch  :  Gr:  ap  J.  ap  Eobert  ap  ttn  &c. 

431  Keinmeirch :  Gronwy  a  rnadog  meib  Gr:  vyclian  ap  'j.  &c. 

432  Gu-lgre :  plant  Eobt:  ap  R.  np  kyn:  ap  D.  &c, 

433  TLangadfan  :  meib  Gr:  ILwyd  ap  D.  ap  Einion  &c. 

434  Moxctlnoy  :  Rys  ap  S.  ap  ^.  ap  J.  ap  madog  &c. 

435  Bonedd   Saint    Cymry :    Uewi   ap   Saut   ap   kedig   Ac 

ends :  Peblig  Sant  yn  y  Gaer  yn  Avfon  np   maxeu  wledig  amberawdr 
Rhiifain,  ac  Elen  V3  Eudnf  ei  fam 

437  Blwyfau  Cymiw*  o  lyfr  IL'n  ap  mred:  alias  ff.el  yiclta 

451  Teidti  Cyhi  Sant :  Ua  oedd  Cybi  ar  dcuddeg  /  morwyr  .  .  . 

Trwy  awr  (Ida  yw'r  tri  ar  ddcg 
b.    Y  saith  gefnder  Sant :  Dowi,  a  chybi  acbubant  bciinydd   .  .  . 
ar  saith  a  weles  y  ser  . 

452  A  list  of  the  Burgesses  attached  to  the  charter  of  Sion  lord  of  JIowcldn7 
dated  1394  and  coufirmed  in  1423  :    David  Holbache  &c.  &c. 

453  Gwenhwyf'ar  Holbais  a  beris  wneithur  pont  Swrtun  A.D.  1430  . 

b.  D.  v'n  ap  D.  vopI  ap  ph:  ap  Syr  J.  Upton  .  .  y  person  cwtta  &c. 

c.  ILysycki],  yn  JLanvcrres :  IL'n  vychan  ap  ^ol:  ap  ^cii:  &c. 

455  Penmenctk  :  S'  Tadiir  ap  Gronw  knighted  by  Ed:  3  and  his 
descendants. 

458  Howel  fain  ap  Ho:  ap  Od:  ap  lln:  and  his  descendants 

460  Banquetho — a  table  of  his  descendants 

461  Gosod  ddnddrain  rhwng  Gwyl  Fihangel  a  Chalan  gauaC  .  Ac 
wrth  eu  codi,  cadw  'r  ysbardun  nen'r  sowdl  yn  gyfa,  a  thorr  y  gwreiddyn 
inawr, 

b.  Y  mae  lltfbaii  CvjnuEo  gan 

i.  Dd:  Thomas  ap  Harri  o  landygivj- 
ii.  Dd:  Kosser  o  landygwy 
iii.  Harri  ap  Owen  o  langoedmor. 
e.  Lli/fr  Cock  o  Hei-gest  .  .  habet  folia  .  382.— List  of  coiitenis 
(/.  Mewn  hen  hjfijr  arall — y  Hong  foel,  Silucstcr,  Gweledigaelh  Taiil  &c,  &c. 
e.  //  liwtla  cyfaiivydd  gyda  Mr.  Lcw3's  or  Fann 

/.  Ki/freith  Howet  Latino  &  Brit,  nuper  Itichi  I'rice  .  ait  J.  1).  Ii[li,vs]. 
(/.  Howcl  Hafart  o  Aberhodni  oedd  gantho  hen  Ijfr  o  ysluiiu  yr  Cymrii 
ar  femrwD,  o  law  or  deceaf  .  foliis  165  in  4°/ 

h.   Ystoria  Siarl  y  maen  a  ymelyrelwys  madog  ap  Selyf  o  T»adin  &e. 
463.  Pa  le  ?/  claddwyd  y/prydy4dio}i  hyv  : 

Howel  Dafi,  Tudur  Aled,  B.  Nanmor — yn  nhre'r  brodyr  ynghaei  fyrddin 

Lewys  raon,  Gutto'r  glyn— yn  Uanegwest 

lolo  Goch  yb  llSinvfyda 

Dd.  ap  Edrawnd  yn  Hanmer  lie  y  ganed 

Dd:  Nanmor  yn  y  ty  gwyn  ar  daf 

Lewis  glyn  kothi  yu  Abergwili 


*  This 
order 


lis  list  is  very  nearly  the  same  us  that  in  I'eniarth  JIS.  U?  (ivhich  see),  but  the 

of   the  counties   is   practicalli'  reversed,  and    is    as    follows  :— Sir    I'ynwy, 

Morgannwg,  Sir  Gaerfyrddin,  Sir  Benfro,  Sir  Aberteifi,  Sir  Vrycbeiniog,  Sir  faes 
hyfaidd^  Sir  Drefeldwyn,  .Sir  Udinbych,  Sir  y  fflint,  vSir  Fon  Sir  (iicr  yn  Arton,  Su- 
yeirionydd. 


360  Wrexham  Manuscripts  i-3. 

f orwerth  fynglwyd  yn  Saint  y  Brid 

Llawdden,  Madog  Benfras,  Huw  kae  Ihvyd  &c.  yn  llan  iwllyn  . 

Jeuan  Brcchfa,  Tho:  Derllys  &c.  yii  Whit£Fordd  . 

Guttyn  owain  yn  llan  farthin  &c.  &c.  &c. 

464  Oarennydd — a  table  of.     Achosion  i  gadw  acheu  ac  arfeu  &c. 

465  Rhydodyn  *  *  *    tu  a  llanymddyfri  •  *  *  yno  y  mae«  «  * 

b.  Gan   Tho'  Gr:  vn  o'r  broder  ieuaf  o  lyn  #  *  *    vu  or  miltyn- 
iaid  *  *    o  lyfrau  cymraeg  ac  acheu  &c. 

c.  Ti'i  thew  anesgor,  tri  theneu  anesgor,  Tair  hirnych  woli  &c. 

d.  A  number  of  medical  recipes  (pp.  465-470,  472). 

473  A  list  of  (he  graduates  at  the  Caenoys  Eisteddvod  held  on  the 
26th  of  May,  1567,  "  ger  bron  Elis  Prys  JL.D.,  W.  Mostyn,  I'iers 
Mostyn  &e. 

476  The  Caertcys  Eisteddvod  held  the  20th  of  July  1523.  ger  bron 
Risiart  ap  Howell,  Sir  W.  Gr:  siambrlen  Gwynedd,  Sir  Eosser  Salbri, 
drwy  gyngor  Gr:  ap  ^eu:  ap  Hn  vychan,  a  Thudiir  Alcd  &c. 

A  Sion  Brtvynog  .  .  a  sgrifennodd  a'i  law  ei  hun  gof  or  eisteddfod  honuo 
i  Mr  Morys  wyn  ap  Sion  Wyn  ap  Mred;  &c.,  pan  oedd  siryf  yn  Sir 
Gaer  yn  iVrfon,  A.U.  1555 

477  Tabul  or  Achau 

481,  471  Achau'r  cwrwf  ai  fonedd  ai  hancs  S^c.  :  Ei  dad  oedd  y 
]?regyn  moel  ap  yr  heiddbwn  ....  ends :  A  phoed  gwir  mai  celwydd 
fyddo  byth  o  Iiyn  allaii  .     Ameu. 


MS.  2.  The  Stouy  of  Glido  and  otiiek  ecclesiastical 
TRACTS,  Elucidarium,  Gospel  of  Nicodemus,  Gwgan's  oration. 
Poetry  etc.  Paper;  8{  x  6  inches;  270  pages,  imperfect  in  several 
places  and  wanting  the  end  ;  xvith  century  ;  in  several  hands — Ehydderch 
lewis  ap  Owen  (p.  143)  has  appended  "  R3  "  to  some  of  the  partd 
written  by  him  ;  sewn  in  old  parchment  covers. 

This  MS.  once  belonged  to  "  Edward  Lhwyd  92  "  (p.  1).  It  is  numbered  "  21 " 
on  cover. 

] .  Estoria  yr  y.sbryd  gwido  vivrdais*  :  llyma  bwngk  addamweinioJJ 
wythnos  a  diwarnod  kynn  nodolic  314  blynedd  gwedy  geni  krist  mown 
(ref  aelwid  alesty  24  miiltir  o  dro  vcien  ....  ends :  gweddird 
bawb  ...  lie  y  dyko  diiw  holl  gyfoethoc  ninay  poed  gwir  amen 

21       byd  angall  jics  dyhnllwn     .... 

kaer  liidd  efo  ai  kur  ilawr     ....  a 

Owain  o  gorff  enwog  wr     .... 

yn  i  hoi  y  wehelyth  .  kyfaricyddyii 

25       Meddylo  am  addoli  Johuii  y  heiint  b 

27  dod  fwyd  adiod  par  dy  a  dillad  &c.  Anon   c 

28  Y  gwr  a  gaiff  gyry  gwin     ,     .     ,    ,  d 
mair  hon  y  fagai  ymrynwr 

gwedy  y  gael  heb  gyd  a  gwr     .... 
y  oes  ai  ras  i  sur  ri.siart  feuan  daylwyn 

30       Och  gymry  fynych  gamraint  Johnn  hent   e 

,ro  sswyn  i  stopio gicaed  briith  nai  ddyrnod :  Mi  a  swyna  y  (y  wacd 
val  yr  y  gorodd  loyngys  faryohoc  yrddol  oe  briw  ar  gway w  &c. 

36  i  atlal  gwaed :  gwna  groes  ar  gyfer  y  gwaed  &c. 


*  This  is  imperfect  between  pages  10  and  11.    This   "History"  occurs  also  on 
p.  260-269,  but  the  end  is  wanting. 


Kynijkoray  Kadio  i)oeth.  36l 

b.  0  mynl  gael  maeii  gwenolied  y  vj  dydd  o  fis  Awst  kymer  y 
trydydd  yderya  a  fo  yn  nytli  y  wenol  a  fhor  i  forddwyd  yn  dri  dryll  : 
a  Ewym  ede  am  y  troed  iach  iddo  hyd  na  alio  fynd  dros  y 
nylh&c.  ^  ^  ^ 

37       Gora  y  ddyw  gwiw  a  roddwyd     ....  a 

prafifed  gras  y  proffwyd  grym  Gwyrfylfei  hott 

40  Da  fyr  driiidod  lieb  dylodi  D.  ap  Gtm.  b 

41  krcdaf  iin  naf  o  nefoedd  in  wn  pwt/  ai  hant   c 

D.  ap  r/uiliiH  icrth  ae  toxcais  i  ddwedyd 
44  XV    arwydd   a   ddaw    hjn   dydd  vara    val    y   may  saint  mark 

efengylwr  yn  yscrifeny  yn  drydydd  gabidwl   ar  ddcc ends :  a 

ffoenay  yffernol  sydd  dragwyddol  nblin  ac  beb  ym  dal  or  hyny  pai 
hwylai  ddyn  kolledic  gimaint  ac  ysydd  o  ddwr  yn  ymor  nid  ocdd  gwbwl 
'^yiy  y  gyd  e  vydd  yi-hai  kolledic  yn  p;\vneylhyr  penyd  ac  yn 
ymddwyn  beynydd  ac  ny  chan  am  penyd  aithal  gan  ddim  na  Uai  hay  y 
blinder  yn  yr  oes  oesoedd  .  Ac  vellu  y  terfyna  yr  ystori  Hon,  My 

53  Kynhoray  kadw  ddoeth  ar  bardd  fflas  or  gadair*  J  bob  gwr 
doetli  ar  afyno  bodd  duw  a  dynion  yn  y  byd  yma  ac  yn  y  byd  arall  sef 
y\v  hyny   kar   di   ddyw  yn  vvry  no  dim  kanys  of  awyr  bob   peth  .ac  ai 

gwnaeth  ac  ay  piay ends  :  Ac  yua  y  kaiv  gweled  yn   amlwc 

mae  gore  yw  u  ddyn  yr  hwn  a  ddanvono  duw  ydJaw  trwy  gowirdcb 
nor  hwn  addanvono  y  korffor  y  gael  kanys  y  neb  addilyuo  ewyllis  y 
korff  yn  y  byd  yma  ef  a  gyll  evyllis  yr  enaid  yn  y  byd  arall  hefyd  pwy 
bynac  alafyrio  yn  gowir  ac  aweddioyn  gyfion  ac  a  vo  mewn  kariad 
perffaith  efa  ddenfyn  diiw  yddo  ai  gwsnaetlio  yn  ddi  pechod  posd  gwir 
amen  Ry, 

59  Ymodd  i  had  llaswyr  vair  gyita  er  joed  nffadddw  i  dylir  i 
dwedyd  a  chred  na  ellir  kael  ai  dwedo  yn  ddiryful  beynydd :  yn 
herfynau  fEraingk  yr  oedd  gwr  bcnheddic  agarai  ddu^v  yn  vawr  odyscy 

yw  vab  awnai   gary  yr  arglwyddes  rair ends :  llyma  y  trwsiad 

addodes  ymi  yrywythnos  lion  yddwfi  wcha  yn  y  byd  yma  ac  yn  lie 
arall  a  fFen  elych  yr  vynachloc  ef  athwnair  yn  abad  A  dangos  yth 
gwfaint  vyllaswyr  i.f 

62  Mi  y  swynaf  yti   Jiac  y  mmnvnion  trwy  jiwdyrdod   }r  argiwydd 

7essu  grist ends  :  Mi  acli  gorchmynaf  chwi  ych  naw  yr  ddayar 

ych  kyfair  /  ddyddgwy  ddyddgofwy  dJyddgning  eyr  gwy  eyr  gofwy 
eyr  gaing  wall  gwy  wall  gofwy  wall  gaing  ych  naw  yr  ddayar  yny 
kyfair  amen. 

63  0th  serch  doeth  anerych  dodethincb  asai  &c 

64  Y  gwr  yweh  ben  gorywch  byd 
G6       nid  geneth  o  beth  sy  nybyd  ym  gyrio  &c. 

b.  om  ko  y  ny  byan  vn  diiw  odieth  &c, 

67  Kyffes  Jolo  Goch  [Krair  kred  &c.J  beginning  lost 

73  Raid  yw  p  ac  i  ac  u  ac  ff  &c.     i?3 

74  beth  y  gaifE  vn  kriston  or  byd 

77      Nid  oes  or  bressen/o  ddechreu  hyd  orffen 

vn  oric  or  dydd  /  wrth  y  byd  Tragywydd  Taliessiii 


Anon 

d 

John 

y  hent 

e 

Anon 

f 

)i 

9 
h 

Anon 

i 

John 

y  kent 

k 
I 

*  These  begin  like  those  iu  Myvyrian,  -vol.  iii.  p.  812,  but  the  text  is  briefer  aud 
different  towards  the  end. 

t  It  does  not  appear  whether  the  text  ends  here — about  two  thirjs  of  the  page  is 
left  blank, 


362  Wrexham  Manuscript  2, 

h.       GryffytUl  .iwenydd  vniawn     ....  (t 

Bnnwoc  wyrlh  awna  gwrtlie  dafydd  llowyd 

80       Kynar  yw  y  mor  addygyfor  ogeyf;iwi-     ....  h 

devddegfed  dydd  i  sudd  o  ser  *  #  *  *  # 

83  *JI^ijma  ?/stoi-i  iitws  vesbessianws  ar  bfitmiff  [rrVeronika]  affilatus 
pann  oedd  pilatus  o  ynys  y  bout  yn  Raglavv  ynyr  india  ag  ef  a  fv  vstvs 

ar  yn  barglwydd  ni  ^csu  grist ar  gwi'  a  elwid  tcitus  aoedd 

aclilwyf  anianol  arno  megya  krank  inavvr  ar  i  drwyti  kiraint  oedd  atliorth 
fEyrlliDg  ag  ar  serten  o  amser  pryfcd  a  ddoe  allan  or  dortli  honno  inegis 

kakwn  meirch ends  :  yna  i  doetli  ssisar  .  .  .  i  geiso  gweled 

peilatus  yn  gyflawn  olid  wrtho  affiiii,  ddelai  peilatus  gar  i  vron  ef  ai 
karai  yn  i  ga!on  a  Ryfeddv  yn  vawr  awnaetli  sisar  pannoedd  hynny  a 
govyn  ir  vronig  awyddiad  hi  aches  i  hyn  hynny  gwn  hebr  lii  pais  ^esQ 
y  gydd  am  peilatys  yr  hon  awnaeth  mair  ai  dwylaw  i  Iiviian  athra  f'o 
honno  am  dano  ef  pawb  or  ai  gwelo  ai  kar  a  ffan  dynnwyd  y  bais  yinaith 
nid  oed  neb  ar  ai  gwelai  na  fynnai  i  grogi  .  .  .  ag  [efj  a  laddodd  i  hyn 
.  .  .  ag  yna  y  kladdvvyd  .  .  .  ag  ni  fynnai  y  ddayar  ddim  oi  korff  .  .  . 
kladdwyd  ef  mewn  hen  fyrddyn  aoedd  mewii  mynydd  diffaith  ag  yno 
i  klowyd  kythriliaid  yn  krio  bob  nos  ag  oddyno  y  bwriwyd  ef  i  avon 
Redegogl  athi-wy  weddiay  da  yr  ngores  kareg  vawr  aoedd  yn  ynganol 
yr  avon  ag  dderbyniodd  y  korff  yn<ldi  ag  ni  ddoelh  na  Hong  na  ffy.sc 
yno  etto  ag  velly  i  terfyiia  ystori  tcitus  fesbesinws  nr  vronig  ap[i«cj 
aphilatus.      WiUam  thomas. 

91  TLyma  slori  Adda  ac  Eva  wedi  ilhijny  or  ail  llyfr  or  beibl,  yr- 
htvn  a  elioir  Genessys :  Megis  ac  i  roedd  Adda  ac  Eva  wedi  i  gyrv  o 
bradwys  ymaith  am  dori  gorchmynav  diiw/ac  nid  oedd  dim  am  danynt 

ond  kyddio  i   harffedav  adail  a  elwir   Perisoma ends  :  Seth 

afv  fyw  drvchant  mlynedd  ag  iddo  i  bv  ddeg  ariu'gain  o  feibion  a  .30  o 
ferched  ac  i  Gaim  i  bv  dri  luaib  a  tiiair  o  ferched  .  ac  fcllv  i  tervyua 
peth  o  fvchedd  Adda  ac  Eva  ndnw  am  dy  koni  ir  bowyd  tragwddawl 
yno  i  drigo  gida  christ  byth  hcb  drank  heb  orffenn  Amen.  Medd  Jo/m 
Edmonde  Cnrad  tal  y  UyTt 

98       Doe  vn  gyfflybrwjdd  idaw  John  y  kent  c 

101       ILyma  fyd  11  wm  o  fedydd  „         „         rf 

105       Brodyr  aeth  i  baradwys     ....  e 

bid  Kwydd  im  arglvvdd  amen  fett:  ap  hJno  ka  llwyd 

108       I'rynaist  nef  prcn  ie?su  d  nawdd     ....  / 

arcbaf  vu  arcli  yw  fenaid  Lewys  morgannwg 

111  The  Gospel  of  Nicodemus  :\  Yr  vnfed  flwyddyn  ar  hygain  o 
omrodraeth  .Sesar  \  mherodr  Ryfain  /  ar  ddcgfed  o  dwysogaeth  EroJ 
fab  erod  f renin  galalea  /  y  Seithfed  dydd  o  galan  ebrill  /  Sef  oedd 
hyny  y  2G"'"  o  fis  mawrth  /  y -l"'!'' flwyddyn  o  gonsseiliws  RwfR //' -12 
o  dwyssogiaetli  yr  yffeiriad  o  lympas  dann  Siosseb  a  chaefTas  .  .  ,  .  ac 
craill  or  ^ddewon  addaetbon  at  bilatys  o  ynys  y  bont  yn  erbyn  fessv 
yw  gyhyddo  ....  b-\vnn  eber  liwynt  a  adnabyam  ni  ac  awyddam  i 
fod  y[n]  fab  i  Siossab  Saer  ai  eni  o  fair  ac  yn  doedyd  i  fod  yn  fab  i 
dduw  ac  yn  frenin  a  liefyd  i  mae  ef  yn  amherch  y  Sadwrn  ni  a  hefyd 
i  mae  fe  yn  gillvng  kyCreilliiav  yn  Eieni  /  pa  beth  ebyr  peilatws  y  mae 
yn  i  dillwng  //'  Yn  deddf  cb  wynt  /  yw  na  meddigenavtho  neb  y  Sadwrn 
ends  :  ac  wcdy  darfud  ifarinsi/s  a  loniiys  ddyweyd  yr  an 


♦  Coiuparu  The  Death  nf  I'ilatc  in  Cowper's  Apocryphal  (lospels,  pp.  415-419. 
f  Compare    (Cowper's   Apociyphal    Gospels,    pp.    a30,    1.    7 — 388.     The   end   of 
hapter  I.  and  Cliaptcrs  II.  and  III.  arc  wanting.    The  Welsh  text  sccnis  to  he  a 


T 

Chapte.  1. „....r —  -.-„.     ■ 

t;ompo?ite  one  and  briefer  than  any  of  the  Latin  versions. 


The  Gospel  of  Kicodemus  etc.  363 

Eyfeddoclav  liyn  ay  yscrit'env  bob  vn  o  li(,iiynt  ar  iieillily  yugwydd 
aneias  a  cliay  ffas  Hi£;odcin\v.s  a  joseff  a  Uyosogi'ivydd  yr  eiddewon  ac 
aroddes  farinys  yr  luva  ascrifenassai  ef  ay  clnvcdel  yii  Haw  aiifius 
achayfFas  ac  a  Roddes  loinjiys  yiitav  yii  Haw  nigodemws  i  joseff  o  ar 
matheia  affan  ddarllewyd  y  dduy  cLwedel  ascrifenysid  bob  vn  o  lionynt 
ar  neyll  dy  nyd  oedd  vn  llylhyren  Racoi-  yu  vn  o  ]iODy[n]t  ar  i  gilidd 
ac  wedyhyjiy  y  llytlirysant  Invy  liyd  y  ty  draw  i  yrddoneii  val  nawelid 
hwynt  o  liyny  allan  bytli.  i?3 

135  Kyifhoraij  tal  jesin  i/w  vah  :  nac  ymddired  yr  ueb  ath  fygytliio 
ua  chais  Re.-io  dan  wc  na  diais  lywenydd  heb  wen  .  .  .  .  ends :  nyd 
oes  weithred  dda  heb  dal  nyd  oes  waitli  drwc  [heb]  ddial .  R}. 

136  Kiijma  Rimcedd  y  gardod :  saint  awstin  addyfod  am  y  gardod 

may  peth  ardderchawc  oedd ends :  hi  a  oleya  y  ti  yn  tywyllwc 

ac  afydd  trysor  diddarfodeLd]ic  a  gaily  di  varwl  a  cliydyndcb  kariad 
Rwng  duw  ac  enaid  dyn  .  i?5 

137  Tri  fteth  ni  dderfydd  byth  enaid  a  chardod  a  chnriad  ysbrydol 
penkarape  dros  benkampe  yr  hoU  vyd  haelioni  a  chydvod  a  chowirdeb  &c. 

138  ILyma  y  saith  gair  a  ddywad  y  doelliioji :  ymofyn  a  doeth  tewi 
■wrth  ynfyd  ymoglyd  rac  diriaid  ymhwcdd  a  hncl  &c. 

1 39  ^  series  of  questions  and  answers  on  Bihiival  and  ecclesiastical 
subjects :  pwy  ny  aned  adda  a  grewyd  pwy  a  glnddcd  ynghalon  i 
vam  adda  &c.  Pam  y  kyfyd  pawb  ar  y  trayd  wrth  ddarllain  yr  efengil 
er  mwyn  may  gwiriouedd  duw  yw  &c.  ^}. 

143  Rac  hrath  hi  gwyllt  kymer  wermod  ar  ryw  &c. 

b.  Rac  hrath  neidir  kymer  llyriad  &c.  Riidd:  leices  ap  0. 

144  The  influence  of  planets  on  birth:  Pwy  byunac  a  aner  pan 
dernassso  saturnus  hyf  a  dryd  achreulon  a  lleidyr  a  herwr  vydd  etc. 

b.  The  signs  of  the  Zodiac:  Paliara  y  tloydy  yr  arwydd  yiiy 
Dyfwr  o  achos  vedyddio  o  ^evan  yr  arglwydd  yn  wr  vrddonen,  a  ffwy 
bynnac  a  aner  yn  yr  arwydd  hwnnw,  ffyddl.awn,  vydd  oiid  ef  a  vydd 
anghoviadr  aeholledic  ar  dda  ....  ends  :  Paham  y  dy  wedyr  yr  arwydd 
ynghorn  yr  afr  kans  Esau  drwy  afr  a  golles  vendith  "j  dad  he. 

146       Doeth  vn  mab  ysbryd  athad  R'i  J),  iianmor  a 

149       Klowais  doe  im  klyst  deav  Julo  go}  b 

153       Gwyddom  dewi  ai  goddef  davydd  Hxvyd.   c 

155       J  ddfiw  rwyf  Avcddiwr  John  brwyiiog.  d 

161        Yn  He  kariad  gwasdad  dijiysdydd  galon     ....  e 

dyrwy  gvr  er  dyiygv  ar[a]U  .  Anon 

163  Breyddwyd:  Mi  a  bair  terfyn  gelvn  kvlblaut  / 

gwr  llydan  i  gledd  kyrredd  karant 
a  ddifa  r  saeson  drychion  drycliant 
bob  ddav  bob  dri  i  gwaskarant 
Pa  bryd  a  fydd  hynny     .... 
ag  y  i  kyfoethoegir  lloegir  ag  i  bydd  tyrnas  ddrydlawn 
a  ffobol  drist  feilchiawn  a  Ryt'eddod  yu  agos  Gronwy  ddv 

165  Medd  gwenddydd  yono  i  Renir  treth  a  bono  a  Renir  ag  ni-s 

telir  nis  gorfyddir  ;  yna  i  bydd  yr  havl  yu  i  ddavwrcs  ....  ends : 

yn  y  trydydd  i  bydd  byd  brothwr  fodd  fynghalon  .  Merddiii  . 

167       Y  ferch  a  gerais  i  yn  faith  bcdo  bruynllysg  g 

169       or  ddayar  gynar  im  ganed  ynoyth  &c.  Anin  h 

b.       Y  dyn  ni  cliymyro  ddim  dysg  yu  ifank  &c.  „       i 


364  Wrezhafii  Manuscript  2. 

c.       dim  ir  byd  wryd  cirian  os  dag     ....  rt 

tor  di  fynych  tyrd  yn  os  .  Anon 

171  Ua^veu  wyd  a  gwen  ddydd  dec  oil  &c.  „       h 

172  ywcli  ifraigk  abyrgwyn  wycli  flaetli  mer  grys  ...  c 
i  daviaw  vytli  i  dori  fais                                                     ,» 

173  lywna  rraena  yr  rain     ....  " 
na  chacr  droya  bodda  bar  . 

174  kyiiaf  atgas  diras  dvrn  kvl  addig     ....  e 
les  ofol  elise  velyn                                                            v 

175  gwariais  nodais  heb  newidiol  das     ....  / 
oi  dda  wrth  ymladd  ay  ddic  .                                           » 

h,       Nydd  iarap  y  laf  yw  ddyrp  &c.  „       g 

c.  pert  welais  profFais  jirilfydd  doniav  diiw  &c.  „       A 

d.  Mae  vry  avfyn  polyn  bach  .  .   .  yn  hy  vorys  &c.         „        i 

177       Y  fyn  aetli  o  fewn  noythi     ....  k 

ay  marw  yn  vyd  niorwyn  vair  Rich:  Jeroeth 

179  TLyma  lyfr  y  dysngibl  ar  athro  ■  ■  .  y  dys.sgibl  addywad  val 
liynn  odydi  glodforyssaf  athro  mi  archaf  yt  ateb  ym  yn  ddilesc  ara 
ofynwyf  yti  .  .  .  D.  pa  ffyryf  y  dywedir  y  drindod  yn  vn  diiw  mi  ai 
dywedaf  edrych  di  ar  yr  hayl  yr  hon  ymav  yndi  dri  ffcth  ....  ends  : 
dQw  athgyflawno  dithay  orychaf  athro  o  ogoniant  ysaint  a  gweled  o 
honnod  vrewin  nef  anrydeddys  adayoedd  karisalem  nefawl  yn  holl 
ddyddiay  dyfychedd     Amen  See  Jesus  College  MS.  2 

249  The  sun  in  the  different  signs  of  the  Zodiac :  Yr  heyl  yn  y 
dyfwr  Sef  yw  hyny  dyall  am  vyned  noo  hen  ai  long  yr  dyfwr 
diliw  .  .  .  ends  :  yr  hayl  ynghorn  yr  afar  Scf  y w  hyny  amy  ddafydd 
broffwyd  ymladd  a  gylyas  a  chad  gorfod  arno. 

251  Nid  gwell  sonigar  ygary  na  llesc  ymladd  a  Uy 

b.  Gwr  a  ddyly  vod  yn  athro  yny  dy     yn  llawen  ar  y  ford     yn 
fwyn  yny  slafell     yn  arab  yny  wely  &c. 

c.  ILyma  sswyn  ystopio  gwaed  dyn  &c, 

252  y  paen  addayth  ty  fTIas  gwgan  gwawl  ncwydd  y  gyso  llcty  ct 
addaytli  yr  ncyadd  att'auu  eilrychoedd  ef  awclai  wgoii  gwawd  newydd 
yn  wr  tec  addtwyn  yn  eistcdd  ar  o  benydd  parth  wrlh  yforwyn  myncd 
yw  swper  gofyn  awn.aeth  pacn  iigai  lyddedigwr  a  llyddedigfarch  le  y 
orflfoys  ynos  honno  y  gwr  mwyn  pai  medryd  erchi  dy  lety  llety 
gayd  ....  ends,  ar  y  Rin  honno  ydayth  y  paen  adref /  Ac  ydayth 
gwan  att  Rees  ap  tewdwr  y  glera  yddchyb.arth  a  chwedy  yddyfod 
att  R.  ap  tewdwr  ac  yna  y  peris  ef  glera  y  wgon  nachad  kyno  |  ddiin 
oi  chyffelip  yr  amser  hwnnw  y  neb  nybai  arian  Eidio  a  rroddai  y  wgon 
A  bono  aelwid  treth  ygwarthec  yr  ymadrodd  hwnn  aehvid  araith  paen 
agwgan  prydyddiou  da  gynt. 

Mynwn  vy  mod  am  lianedd  I 

ymon  jn  Uanerch  ymedd 

260  TLyma  hwngk  addavihenioedd  wythnos  a  diwarnod  kynn  nadplic 

&c ends ;  pan  genisti   efferen  or  meirw  kyraryd  awnaythost  di 

wcddi  or  ysbiyd  glan  ar  cffeien  hir  bono  awnaeth  yrai  help  mawr 
ymlitli  yr  eflerenny  a  liefyd  niwyaf  nerth  yw  ymi  efPeren  or  ysbryd  glan 
ney  or  drindod  kauys  ||* 

*  The  text  stops  at  the  end  of  page  2C9  and  was  never  completed.  €/.  pages 
1-18  above. 


Elucidarium,  Owgav's  Oration  etc.  365 

270  IKi/ma  weddt/  dda  Rag  rraib  ay  adwuh  y  ddyninn  ag  y  fUla  yn 
emv  y  tal  ar  rnab  iu-  ysbvyd  glan  .  .  .  Dfiw  a  mair  a  groeso  eniilie  a, 
chyrft'yc'h  lioU  ddynioii  chwy  /  &c. 


MS.  3.  Poetry.  Paper ;  8i  x  5J  inches  (pp.  1-34) ;  8  x  6  iaches 
(pp.  35-64);  and  7f  X  6:^  inches  (pp.  75-160);  written  at  various 
times  between  1574  and  1650 — partly  faint;  sewn,  iu  okl  parchment 
cover.     Formerly  numbered  "  10." 

1  Amies  Di/ddbrawd :  \\  pen  ddel  y  pvmoes     ....  a 

vn  orig  or  dydd  |  wrth  y  byd  tragowydd  Taliessin 

G   Y 15  englyn  or  Rhyvyddodaii  a  vydd  kynduddbrawd 

Ni  ddervydd  elvydd  wrolva  yny  iicf     ....  b 

kynta  ywr  mor  ddygyf'yr  goyvawr     .... 

o  nowydd  heb  yniwed  daitid  ncDunor 

9    Yiiglynion  val  i  byddir  yn  barnv  ar  ddydd  y  farn 

wedi  hyn  ddeiergrinn  eirgrair     ....  c 

llawcr  och  wrth  yni  drochi     .... 

Ag  angav  heb  a  yngav  John  Kent 

13  Couplets,  &c.  in  Latin  spelt  phonetically. 

16  An  interlude  between  3  Jews,  Filate  and  Jesuit 

Tewch  ach  siarad  a  gwrandewcli     ....  d 

ai  dy  ladd  ai  dy  fayddv  See  page  36  below 

23  y  mab  or  ffynon  ddofydd  ....  c 
hyny  a  ddaw  i  dylawd  yn  ddedwydd 

24  Y  Groc  vawr  wrthioc  a  roes  yn  hari  D.  Xanmor  f 

28       Y  grog  waredog  oiiw  dv  meichion        Gr:  ap  J.  it  vyvhan  g 

36  llyma  ddechre  y  groglith  yng  hymraeg  gwedu  ythyny 
ar  eiins  oenglynion  Rwn  jfddeivon* 
Tewch  acli  siarrad  agwrandewch     ....  h 

kans  ofnii  yddwyf  yn  groylon  ||     iCf.p.  16  above) 

Marwnadcu  Leivis  Gwynn  or  dolav 
65       Mae  oorwynt  yn  nhir  meirion  mae  /r/  ia     .     .     .     .  / 

lie  i  enaid  ir  lluwenydd  ffmv  machno 

70       Gwae  filoedd  gofio  alaeth  gwr  ddoe  /     .     .     .     .  k 

rhann  fwy  oedd  rlioi  nef  iddo  Richard  Philip 

77       duw  ann  hlinodd  /  dwyn  blaenawr  darfv     ....  I 

diddig  oedd  /  i  d^  dduw' gwynn  Rich.  Kynwal 

83  Tyrnas  oer  /  troe  nawoes  honn  tann  y  mor  j  .  .  .  .  m 
am  wynn  Nannav  mewn  einoes  Sion  Klywedog 

68       Y  mor  halld  /  gwae  gymrv  bynn     ....  n 

nef  ir  gwynn  /  fawr  ogoniant  James  divnn 

93       Am  wr  glan  /  mae  oera  gloes     ....  o 

mae  enaid  gwynn  /  mann  digel  Robert  dyfl 

97       gwlad  ai  gwyr  /  yn  gled  a  gaid     ....  p 

a  ro  i  nerth  /  iw  ryw  yn  ol  Harri  Howcl 


*  "  Sef  mjfi  Rees  aptt'u  ai  sgrifenodd  1.^74."     !|  Impeifect  the  end. 


366  Wrexham  Manuscript  3. 

101       Ocli  droi  by  J  /  och  dorri  bedd    ....  a 

yn  y  nef  /  mae  /r/  gwynn  yn  iach        IValfjijn  lilywedog 

106       Och  wylwn  /  afiach  alaetli     ....  6 

ai  bur  enaid  /  \vi  brynnwr  ffan  llwyd 


1 1 1  Marwnad  gwenn  gwynn  ferch  lewis  gwynn 
a  gicmig  lewis  llivyd  o  riwedog 
Oer  ag  afiaeth  y w  /  r  /  gofyd     ....  c 

da  aei'os  hael  /  dair  oes  hydd  Richard  Philip 

Dwy  far:  siaii  nannav  ail  wraig  L.  gwynn  or  dolav  gwynn 
1 17       Haw  ddvw  ai  fwyall  a  ddaeth     ....  d 

oes  fyth  yn  jfesv  a  fedd  Hvmjjhrey  ap  howel 

121       dihyder  yw  amser  oes     ....  e 

J  Kyffydd  gynnydd  ag  Ann  harri  hotvel 

125  Mar:  Hugh  Nanney  :  Y  mae  jr  j  adwytli  ym  mrydain  ...      / 
/  i     Beradwys/i/  brydii  .  l6>,'i   .  Rowland  Vaughaii 

131  J  ofyn  march  gan  S''  Sion  Owen  i  Risiarl  Vaughan 

Y  m.ie  Coel  cm  celfyddyd     ....  g 

Mydr  y  fawl  tra  raedrwyf  fi  Roic:  Vaughan 

Marwnadeu  Mystr  hvw  Nanav  ar  y  2^  mesnr  ^r. 

136       holl  wynedd  dvedd  deav  a  gogledd     ....  h 

llawn  heddyw  adwyth  holl  wynedd  ydwyd     Harry  howel 

'■  143       Troes  naw  eiuioes  tros  Nanav     ....  i 

hwn  Cawn  Ryffydd  i'n  Cynnal  Jo.  davies 

149       Troes  dvliw  treisiad  elawr     ....  k 

A  f o  n  /  iarll  i  fyw  ei  ol  .  iClfl  .  Sion  Cain 

1.54       Gwrendewch  dipin  bach  efnyd     ....  L 

A  galar  hir  a  newyn 
155-160  Imperfect  leaves,  mostly  blank. 


367 


A  DESCRIPTIVE  CATALOGUE  OF  THE  WELSH  MANU- 
SCRIPTS OF  THE  UEV.  CHANCELLOPv  D.  SILVAN 
EVANS,  B.D,  D.Litt:  OF  LLANWUIN  RECTORY, 
MONTGOMERYSHIRE. 

MS.  1.  Anecdotes,  extracts  from  the  Black  Book  of  CARMARTriEsr, 
A  Passiox  Play,  Arkith  Wgon,  Pedigrees,  Lifk  of  St.  MAUxiisr, 
&  a  List  of  Poets.  Paper;  6|-  X  4^  inches;  156  pages;  written  ct>c« 
1582  (pp.  149-50)  by  Roger  Morris  of  Coed  Talvvrn  ;  bound  in  sheepskin. 

1-16  A  series  of  Welsh  anecdotes  about  Harri  Salbri,  Piis  ap  Thomas 
ap  gwilira,  Doctoi'  berthelet,  Rhys  Grythor  &y. 

Rhys  Grythor  ar  amser  oed  yini  ymdidaii  i  a  chiimpeiui  ac  yna  y 
dyehmyguyd  rhoi  vn  i  chuare  diaul  a  huiinu  a  doetii  yu  mysc  ac  ai 
hymlidiod  i  plio  onid  Rhys  a  phan  nessaod  atto  ynteii  Paid  hob  ef 
Pa  beth  uyt  ti  ?  ar  hiiduc  ai  hattebaud  mae  Uievyl  oed  Yna  Rhys 
a  dyfod  Os  ef  paid  nac  3'mer  arnaf  i  yr  uyf  ynu  vab  yun  y 
gyyf'reith  yt  .  .  mi  a  beiriodeis  vn  oth  verclied  ./ 

17-38  Copy  of  parts  of  the  Black  Book  of  Carmarthen*  See 
Peniarth  MS.  I,  pages  85,  35-40,  81-2,  87-8,  41,  70-8,  976-107. 

iiS      Crist  ^essii  celi  i  ti  i  coelia    ....  a 

end  mi  Taliessin  nid  oes  gyfaruyd 

39  Ni  uyr  ni  uyl  ,  ni  uyl  ni  dysc  ,  ni  dyse  ni  urendy  &c. 

b.       Na  fid  esciid  dy  lau  ar  lu  aniidon     ....  [> 

nac  ynidiried  end  i  Dun  ai  discybliou  Tal  fefpn 

40  has  bethati  gyyr  Rhiifain  :  Brenin    heb  doethineb  /  marchoc 
heb  profedigaeth  .  /  Argluyd  heb  gyngor  &c. 

41  PASSION  PLAY.    Dramatis  per.sonae. 


Mihanyel 

Centurion 

JAlsiphrr 

Aia 

Nicodemus 

Saltan 

D.  bropkwyd 

Yr  JSeivoih 

yr  EscobioH 

^.  J^uangt/lwr 

Annas 

y  Sau  Leidr 

Siosseh 

Peilat 

y  heTthadwr 

Mair 

Herod 

y  hythrael 

Yr  Angel 

Y  Marehogion 

y  tri  Brenin 

Jessil 

y  I'orthor 

y  Vreiihines 

Seimon 

Gioai  y  Porthor 

y  Doctor 

Y  kenadwr 

Teueh  a  son  a  gurandeuch 
am  y  clu.iedyl  maur  medyliuch 

J 

chuare  eich  guyd  a  uehich 

Siidas  vradur  ynn  Jauen  /  guer 

tliod  jfessii  . 

Y  !ti/thrael 

Ha  ha  mi  af  i  chuare  dauns 

ac 

i  neidio  ynn  y  mrigauns 

y 

ourau  ir  uy  yu  dal  Herod 

ynn  barod  ynn  i  vongiaviiis 

*  Ban  aned  Geraint  SjC ,  "hunuj'u /r/ kyntaorodl  lueil  S  John  Price  raarclioe." 
This  note  seems  to  suggest  that  Sir  John  Price  owned  the  Black  Book  of  C,  at  this 
tinte, 


368  Llanwrin  Manusoript  /. 

81  Jthai  or  Giiehelaethau 

Deheubarth  :  R.  ap  Gr:  ap  R,  ap  Teiidur  &c. 

Kaio  :  D,  vongam  ap  D ap  I'eguas  veljn  arg:  Hulphonl 

P    Vadoc :  Gr:  niaelcr,  0.  v'li,  ac  Elissaii  meib  Madoc  ap  Mred: 
P.  Vemiynuijn  :  Gr:  ap  Guenuynuyn  ap  O.  Kyveilioc  &c. 
Kyveilioc  :  Einioii  ap  Seisylt  arg:  Meirionnyd  &e. 
3Iechain  is  coed :  "jer:  voel  ap  Jeua  ap  Kyfnerth  &e. 
AruystU :  Ho:  ap  f  eiia  ap  O.  ap  Tryhayarn  &c. 

82  heredinle  yn  y  Drettcn  :  S'  Roger  Kinastr  ap  Gr:  &c. 
Luydiartli  ym  Powys  :  kelynin  ap  Rhirid  ap  kyndelu  &c, 
Aher  tanad :  Mred:  vychan  ap  yr  hen  Vred:  <fec. 
Kegytiia :  Guyn  alias  Ouain  ap  Gr:  ap  Beli  &e. 
Brygedin  o  Gegidua :  ]fthel  go}  ap  D,  ap  Mred:  &c. 

Y  maen  iirth  Groes  ostialt :  Jer:  V"  ap  Jer:  g03  Ac. 
uaer  Einion  yrlh  ap  K.  iiledic:  Gr:  ap  Mred:  ap  Ad:  &c. 

83  Kaduynvan :  Gr:  dec  o  Vechain  ap  Gr:  <fcc. 

Keri  Sir  Drevalduyn :  Mred:  aj)  Maelguyn  ap  kydunlon  &e. 
Phitdieth  Siiyd  Osiialt .  Einion  greiilon  ap  E.  ap  Riiiiid  V.  &c. 
Melienyd  ,  S.  VaessySet :  Kyduajon  ap  mad:  ap  ^fduertb  &c. 
Eluael ,  is  Melienyd :  ]fvor  hen  ap  ]fer:  ap  Louarch  ap  Bran  &c, 

84  Aber  Eduy  :  O.  ap  Mred:  ap  Einion  kliid  &c. 
Elvael  viich  mynyd :  Kydugan  ap  hoel  ap  Gr:  &e. 
Buelt :  Rhikart  ap  Einion  ap  Gr:  ap  Rhikart  &c. 
Brycheiniauc  :  Tryhayarn  arg:  y  kumud  &c. 

85  Giient  ganol :  Morgan  ap  Hoel  ap  jer:  ap  O.  &c. 
Sainhenyd  :  Gr:  ap  Jvor  ap  Meiriic  v'n  &c. 
Guayn  lug  a  ZXt/ved :  Ouain  ap  Elissaii  ap 

86  Morganuc :  Morgan  ap  kariadoc  ap  ]festyn  &c. 
Meirionyd  :  Ynyr  vychan  ap  ynyr  ap  ineiric  &c. 

Edeirrdon  a  Dinmael :  Gr:  Jer:  a  Bledyn  meib  O.  Brogeintyn  &c. 
Nannhiiduy :  Hoel  koetmor  ap  Ho:  vychan  &e. 
oral  0  Vyned :  Einion  ap  Go]uyn  goec  ap  Edno:  ap  Bledrus  &c. 
Meirionyd :  kynan  ap  Brochuel  ap  Ednyiied  &c. 

87  Peiihjnn  :  Meiriaun  ap  Lenvoden  ap  Rhcet  ap  Doiiet  &c. 

„  Rhirid  vlaid  ap  Gurgenaii  &c. 

Ardudijy  :  Bleiidyd  ap  Kriadoc  ap  JeiiauDaul  &c. 
Nannaii :  Kydugiin  a  Louarch  meib  Bledyn  ap  Kynfyn  &c. 

88  Kedeuain  :  Mred:  ap  Rob:  ap  Louarch  &c. 
Keri :  J.  ap  Madoc  ap  Giitto  ap  L'in  Sais  &c. 

„       Kydugan  ap  Mciric  ap  Einion  &e. 
Dyphryn  Cloyd :  Kourus  ap  Kadiian  ap  kalugijv  &c. 

89  Dogreilin  :  Kynvric  ap  Alaeth  ap  Blgiid  las  ap  Eilon  &o. 
Wios  :  Hoe!  varf  vinai,ic  ap  Kyradoc  &c. 

Talm  o  Luylhau  y  mars 

Tiidiir  Trevor  ap  Ynyr  ap  Kadvarch  &c. 
Nanhuyduy  :  ifer:  Voel  ap  jfer:  vychan 

90  Maelor  Gymraec:  Jena  ap  Ada  ap  Aur  .  .  .  ap  T.  Trevor 
Lannerck  Banna  :  Jonnas  ap  Gronuy  ap  Tudr  ap  R.  Sais  &c. 
Biirtyn  ym  maelor :  Sande  hard  ap  Kriadoc  hard  &c. 

Tref  Alibi :  Tiidr  ap  Rhys  Sais  ap  Ednyued 

Tiidlyston  yn  y  trayan :  Eidon  ap  R.  Sais  &c. 

Siiyd  y  Dreiien :  Syr  W.  Pefyr  ap  Gronuy  ap  Tiidr  &e. 

Deudiir  a  mcchain :  Syr  Roger  Pouys  ap  Gronuy  ap  Tudr  &c. 

Kaehol  a  Chreiiddyn  :  Jer:  goj  ap  Mred:  ap  Bledyn  &c. 

Kynlaith  O. — Einion  evel  ap  Madoc  ap  Mred:  &e. 


Pedigrees  <&  Life  of  jSt  Martin.  360 

91  Tegoujl :  Ediiin  ap  Gronuy  vrenin  Tegaiigl 
Ariiystli ;  O.  np  D.  ap  Einion  distiiiu 

Ted  ebolivn  :  Kiulicd  Hard  ap  Guryd  ap  Maeliiiic  da  etc. 
Pornjs  :  Syi'  Gr:  vyclian  14)  Gi':  np  ^ciiaii  &c. 

„  kyJualadr  ap  O.  ap  dd:  ap  Mathe  &c. 

„  a  C/ioiires  :  f  eiian  go}  ap  hod  ap  Gr:  etc. 

92  P01J1/S  :  Mrcd:  luyd  or  main  ap  J.  ap  L'n  vycliau  &c. 
Keri :  Ada  ap  Madoc  ap  Einion  ap  Meiric  &c. 
Kedeuen  :  D.  ap  Einion  ap  Eilas  hen  arg:  Pemhyn 
Koures  :  The:  hagr  ap  J.  hagr  ap  R.  uith 

ij  Gordur  issa  ;  Tho:  Pen  ap  Humphre  pen  ben  &c. 
Konres  :  Ednyved  nestle  ap  Rhys  chuith  &c. 
93  Araeth  Wgon  :  Deuwr  oedd  yn  mcddv  holl  gymrv  benn  baladr  . 
nid  amgeu  D.  ap  Ywain  gwynedd  :  a  Rys  ap  Tewdwr  mawr  y 
nehevl)arth  .  Ac  yii  yr  amsser  hwnnw  yr  oedd  D.  ap  Y.  G.  yn  kynnal 
i  hvn  mwy  noc  oedd  abl  tair  ssir  y\v  gynnai  chvvaethaeh  vu  gwr  .  .  .  ef 
a  happiodd  i  wr  wuevtlivr  yn  erbyu  kyfraith  yu  nelievbarth  ac  a  fFoes  i 

Tvynedd ends :  Ac  yna  y  doeth  Gwgon  yn  debygach  i  ddvc 

nev  i  varchoc  frdreC,  noc  i  glerwr  a  i'ai  yn  klera  y  rrwng  tlwywlad  .  /   Ac 
yna  y  gadvvyd  per.  bonedd  jngwyncdd  a  jdienu  Iiaelder  yn  nehevbarth 

Y      Tcrvyn-I 

S        .         V.I  [?  Simwat  Vychan] 

104  Am  roes  ac  arver :  Pann  elych  ir  burd  l)id  dy  diiylau  yn  Ian  heb 
dom  dau  dy  eiiinod  .  /  n:i  chymor  vuyt  hyt  pan  dyuolttT  gras  .  .  .  .  na 
vuyta  dy  vuyt  ar  vrys  .  /  na  dyro  dy  vyssed  311  iliy  di.ifyu  yn  dy  vuyt .  / 
kymer  dy  halen  ar  dy  draeusinr  .  /  Na  Iharo  dy  lau  ar  dy  green  tra 
vycL  yn  buytfa  .  /  na  vwytta  eithyr  ath  dri  bys  .  /  na  thorr  dy  vuyt  ath 
danned  .  /  nac  y  f  yndaen  gur  a  vo  guel  no  tbi  .  /  kyuot  druy  neuyn  o  i  ar 
dy  vurd  &c. 

105  Henuk  .  15  .  LurTii  Guynei>* 

(1)  Braint  liir  kefnder  kadualadr  vendigaid  .... 
(15)  Nevyd  hard  o  nant  Conuy 
b.  Pump  hrenhinlnyth  Cymry  :  Gr:  ap  Kynau  itc. 
106|  Pdmp  CosTouGLui'Tii  Cymry 

b.  Tair  berr  ach  Giiyned 

c.  Trouyr  a  c/odet  ar  foned 

107  A  direct  transcript  of  the  Life  of  Saint  M<n-liii,  from  Jlostyn 
MS.  88, 1  "  urth  yopi  Giittiin  [Ouain']  yr  ysgrivennuyd  hunii     Anno  Dhi  I3S2.'' 

150  Madoc  ap  Ouain  guyued  oed  voriur  maur  acliuannoc  i  drafel  ac 
am  na  ale  0  vod  aval  cntrio  ir  Sygned  giineiithur  ac  adeilad  a  unaeth 
long  hebhayarn  ond  i  hoylio  achyrn  keiru  rhac  lynckii  or  mor  hunnu  hi 
ai  gain  oi  guneiithnriad  Guennan  ejorn  ac  yn  hunno  i  noiiod  y  moroecl 
urth  i  blesser  ac  i  Irafaeliod  i  lauer  o  uledyd  Iramor  ynn  oiarsuyd  ond 
urth  dychuelyd  adre  ynn  gyfagos  at  ynys  Enli  yr  yskytticd  phrydie  hi 
yn  greiilon  .  .  am  hynny  .  .  y  geluir  y  maun  hunnu  ar  y  mor  Phrydie 
Kasiiennann  etc.      Vclly  i  djvod  Ed«-art  ap  Sioii  Wyim  i  mi  1582  .Matt'ith  13. 

151  TTennae  XV  luyth  Guyned  ai  gulad  aiharvail.j 

Ym  Mou  y  bu  dri —  Hufa  ap  kyndelu  ef  a  diic  yn  ei  arvae  &c. 

154  A  description  of  the  arms  of  IL'n  ap  ifer:  Drwyndwn,  Ynyr 
Vychan,  Ouain  Glyndyfrduy  &c. 


*  0  lyfr  Humphre  ap  Hoel  o  liulhyn 

t  0  lyfr  Uliyderch  ap  Yuain.  The  entries  oil  this  ]agQ  hn\"i  variant  readinifs 
signed  "  W.  S."  written  in  different  ink,  and  in  a  style  wliich  Bjggegfs  that  of 
William  Salesbury. 

J  See  also  British  Museum  Addl.  MS.  14976. 

y  98560,  A    i 


siO  Llanwrin  Manuscripts  /-<?', 

155-6  A  list  of  poets  'with  (he  supposed  dates  of  tUtir  deaths. 

]).  Nanmor,  1463.  ^cuan  ap  Tudr  Peullyu,  1516. 

i).  Lloyd  ap  Ll'u  ap  Gr.,  1480.  Tudr  Aled,  15:50. 

T)eio  ap  ^euaii  dii,  1489.  Griffith  Hiracthoc,  1566  [136.',']. 

1).  ap  Ediniviit,  1490.  Wiliam  Llyii,  1584. 

Giitto  /r/  Glynn,  1496.  William  Cynwal,  1588. 

Giittyo  Owain,  1499.  Hugh  Pennant,  1594. 
liys  Nanmor,  1499.     [Sings  to  H.  viii.]     Kys  Cain,  1594. 

feiiauDcnhvyn,  1500.  John  Tudr,  1594  [-tdOS]. 

^enverthVynglwyd,  I51G.  Simond  Vychan,  1594  [/606]. 


MS.  2.  Y  Mauciiog  Keavydead  i/h  dnngos  y  vivriad  ff'ol  ai 
tintur  (tnsi/nhui/rol  yn  hicenychv  acyn  tebygv  had  ywir  hapiisrwydd 
yny  byd  hionn.  Paper;  8  x  5|  inches;  folios  1-9G,  but  ivauting 
folios  2,  48,  57-64,  and  the  end;  circa  1600;  bound  in  cloth  witli 
leatherette  back. 

John  ap  Uees  his  hand  aud  ^s  book  (fol.  15'')  ;  Thomas  Watkins  (fol.  55'')  ;  and 
W.  H.  MOUNSEY  is  stamped  on  fols.  1  aud  9G''. 

ILawer  o  ystoriawyr  diiwiol  a  bydol/a  draethoedd  o  nraigl  llawer  o 
ddynion  ai  antiiiiav  Yn  pyntaf  jiistia  Diodor  a  draethoedd  o  draigl 
Siason  /  a  Chastor  /'  a  ffolix  /  ag  Erkidcs  /  ai  kedmaitlion  /  yn  niyncd 
ar   hyd    y   mor    y    ynys    Kolkos   y    cniiill    y  #  #  *  oedd    yn    dragw'n 

*«#»*#  [I'j]  y  gwn   kaidwad   Invnnw  jesii  Grist y  rhai 

ydynt  debic  y  draigl  y  plenfyn  afradys  /  yr  hwnn  ♦  »  »  y  wledydd 
diaithr  /»*****  [3]    yn  gariadys    atto  /  ond    pwy    vodd    y   by 

hynny    mi   ac   tr.aetliaf  oil    ychwi mi    veddylais    [drwy  vy 

ansynhwyi'ys  orchwyl]  am  wnaetliyr  traigl  y  gaiso  gwybod  /  ble  yny 

byd  hwnn  y  kawn  ]  gwrdd  a  gwir  liapUsrwydd the  text  breaks 

off'  in  the  xth  chapter  of  part  Hi ;  velly  oth  hoU  ally  ymro  y  aros  mewn 
daeoni  bed  y  diwedd  a  tlii  a  gav  wcled  diiw  yn  barod  oi  Ras  ai  drigarodd 
yth  santaiddio  di  /  ac  yth  arfogi  yn  dy  kristnogaidd  vwriad  amodiaelh 
ac  addefiaelh  yr  Invnn  a  ddangosoedd  Deall  da  yr  varchoc  y  wnaetliyr 
bavnydd  gair  bronn  diiw  y  || 


MS.  3,  Ax  Enousii  =  Wklsu  =  Dictionaei'  containing  all  y" 
words  in  Dr.  J)A,\\(iiis  Antiqucc  Liiigtia-  lirittmicce  Dictiomiriiim  duplex. 
Paper;  8  x  6J  inches;  120  folios  exclusive  of  two  fly-leaves;  Evan 
Lewis  is  the  author  of  this  booke  |  composed  by  him  Ao  diii  170.5  (see 
margin  of  vellum  cover  inside  front  board) ;  bound  in  vellum  which  is 
torn  off  the  back  and  end  board. 

Ab. 

To  Abandon,  gadaw,  gadael,  gwrlhod,  neilltuo,  rhoi  hcibio,  cynimynu. 

To  Aba?idon  or  divorce,  gwrthod,  Uysu,  rhoi  heibio,  bwrw  ymaith, 
}'scar,  yscar  priodas,  gadaw 

To  Abase  or   bring  low,  gostvvng,  darostwng,  isselu,  gwnentliir  yn 

is.sel ends  : 

PL 

A  Phty,  hoel,  cethr 

A  Plniii,  eirinen,  per  cirinen 

A.  Piinn  tree,  pren  eirin  || 

The  volume  ends  here  and  seems  complete.  There  must  be  iu  existence  some- 
where  a  second  volume,  containing  the  remainder.     Can  any  one  tell  where  f 


Y  Marchog  Crwydrad,  Gramadeg,  dc.  371 

MS.  4.  '\^'I■:l.su  GuAM.MAHs.  P:ipoi' ;  8  X  Gi  inches;  KiOpngcs; 
copied  by  Edward  I'Jvans  in  1760  ;  boiiivl  in  vellnm. 

Baiwdoxiaetu  0  u-aith  y  Captcii  ll'.v.  Midleton  (p.  17). 

1  Barddoniaetli  yw  Celt'yddyd  o  gauii  Cordd  Dafod  yn  dda  .  Sef  yw 
hynnu  pletliu  nc  eiliaw  Caniadau  Cyinreig  yn   Genldgar  Bencerddieidd. 

....  ends  :  Eghvyswr  teg  o  leisiou 

Alhvedd  iKso  a  lliidded  wjn  L.  31. 

Rhydd  ir  prydydd  gyssylltu  r  messureu. 

Y  neb  a  ;cli\venycho  wubod  ychwiincg  Darllenied  Ramadeg  ]fofan 
Dafydd  Ehus. 

19  Pymp  K-yvyr  Cenldicriacth  Cerdd  Dafod.  Val  dyraa  ddysc 
ei  Adnabod  Corddwiiuetli  cerdd  dafod  hcrwydd  Dafydd  Ddu  athraiv: 

Ef  a  gopiwyd  y  Llijfr  hwn  allan  o  Lyfr  Edward  Jones  or  tii  celyn,  yr  liicn 
gynt  oedd  eyddo  D.  Salesburi  o  ddol  bndarn  o  scrifenniud  Kicliavd  iSion  utlan  o 
Lyfr  y  yodidoccaf  Btncerdd  ac  A  throw  yoreu  yn  ei  timser  Sinnvnt  Vauirhan  yn  lo'JJ 
[see  Jesus  CoU;  MS.  9 J  An  yn  awr  a  goppiwyd  gan  Edw:  Evaus  yn  1/60.     p.  126. 

127  PetUau  ni  ddacth  son  am  danynt;   Caiiwynnfyr. 

130  FuGR.w  Ar  Rhaxxau  y  rhal  a  ymchwelawdd  WiLLiAU 
Salesbvry  or  Ladin  yn  Gymraetj* :  Scueha  sydd  ruw  siccrwch  ar 
air  neu  araith ends  :  I'nonEVCM.i  .  .  . 

or  hil  ir  yscubor  honu  /'/«"  "]>  fio;  up  WJu 

160.  Deicis  belhaii  Dd:l\lelinydd :  Borengwailli  lawelglaerabyrwlilb 
ar  feilliou,  &c. 


*  Compare  Jesus  College  MS.  9,  p.  247,  imd  I'cniiUtli  MS.  159. 

A  A   2 


urn 


A  MERTHYR  TYDVIL  MANUSCRIPT. 

Till!  PKOVEETr  oi-  ILywauch  Reynolds,  Esq.,  B.A. 


y  VjYVYn  HiR:  Poetry  by  a  large  variety  of  authors;  15  x  6 
inches;  548  ])ages,  repaired  throngliout;  the  text  is  occasionally 
imperfect  at  the  corners  and  in  tiic  margins;  writlen  apparently 
during  the  reign  of  James  I.  (p.  450)  ;  strongly  bound  in  calf,  with 
the  old  leather  covers  "laid  on." 

Llanstephan  MS.  134  =  Shirlnirn  MS.   IIC  G.  33  is  io  the  same  hand. 

1  [Dy  gyvod  vawrglod  vargh^■ydd]     ....     57  lines  left,     a 
II  (ly  groes  di  an  Roes  yn  Rwydd     .... 
gwynfaith  vyd  gyviaith  vy  dy  gyvod      12       Rys  brydydd 

b.      Damvnais  y  fFordd  Rag  dim  annwyd*  *        lewys  y  glynn  h 

2  Dewi  kyn  deni  kaid  ordainiaw  mwyn     D.  Ilnyd  ll'n  ap  t/r:  c 

2Lyi>ia  ddcy  liya-ydd  a  wnaeth  Sion  tydyr  ar  ddey  or  Salms 

4  Dedvvydd  yvvr  gwr  diwidwaith  d 

5  Varghvydd  garedigrwydd  d*  *  e 
b.  Arghvydd  pvvy  aroglvvydd  pell  f 

6  Arglwydd  ddiiw  hylwydd  haelnf  g 

7  Gwyn  i  vyd  syberwyd  sydJ  h 

8  Arglwydd  garedigrwydd  gras  i 

9  Klywch  i  gyd  bobl  y  byd  bach  h 

11  y[n]  ol  ddiiw  auwylaidd  [wedd]  (!•  3)     .     ,     ,     .  i 
#  *  i  bydd  baenydd  hcb  wad 

12  Y  kadarn  traisvarn  trawsvalch  j,i 
h.       Arglwydd  tad  arogl  wydcr  teg                              Sion  tydur  n 

14  ILyma  vyd  llwm  o  vcdydd  Sion  y  hcnt  o 

15  O  jo  ddyn   byw  i  ddwyn  byd     .     .     .     , 
net'  a  nawn  am  i  ofu  o!l  IVn  irp  ho:  ap  jeu:  ap  gramu 

16  Y  bilaeu  o  vabolaeth  Z>.  ap  gwilim  q 
b.       Gwn  nad  da  gwae  cnaid  dyn  jolg  qoch  r 

17  Y  gwr  a  Roes  i  wryd  //,<„,  kae  Ihoyd  s 

18  Y  byd  Rwcg  i  bedwar  b;inn     ....  t 
yn  enaidav  n  vnwedig     r/.  2ti  infra.  Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

19  Deall  i  bvm  dwyll  y  byd     ....  u 
i  gilo  Rag  y  gelyn                    IVn  ap  ho:  ap  jeu:  ap  gronw 

20  Dall  yw  r  byd  o  deallir     ....  v 
ny  chyll  gras  ny  choUo  i  gred       Ho:  ap  D.  ap  f.  ap  Rys 

21  Y  gwr  a  gayf  gyrry  gwin     ...  w 
oes  ail  ras  i  syr  Risiart                                   jeuan  daelwyn 

22  Ty  di  ddyn  tew  dy  ddoniav  Sion  y  kent  x 

23  Krcdaf  i  iiaf  o  nevoedd  D.  ap  Gwilim  y 
b.       Diiw  krcawdr  nef  a  daear  /),/.•  Nanmor  z 

24  Pond  augall  na  ddeallwu  Sion  if  herd  a 


P 


Llyvir  Hir  Llywarch  Reynolds,  373 

20       Anna  a  wiiaol.li  i  ny  ni     .     ,     .     .  a 

yn  ennitlav  n  vnwedig     cf.\9  supra.  Ho:  swrdwnl 

2"       O  jor  enaiil  wr  avinw}-!     ....  b 

llv  gvvynn  bo  ii  oil     iiy  gael        U'n  ap  H.  ap  J.  ap  (jronio 

2S       Ty  di  r  koiff  di  anorffwyll     ....  c 

gwybydd  mae  dy  ddydd  a  ddaw     lu  Mrcd:  up  Roser 

29  Meddyhiid  am  addoli  Sioii  y  kent  d 
h.       Saint  y  kainl  a  saint  kytvs     ....  e 

mwy  vydd  yn  daenydd  an  da                                     jolo  goch 

30  Y  dydd  kyflwybrys  i  daw  ....                                      / 
i  Roi  r  yno  ir  onaid  S.  y  hent 

31  My  vj'i'  ir  wy  ny  raovyu  jolo  goch  g 

32  A  Uyma  vyd  kyd  kadavn  H.  y  hent  h 

33  Yr  angav  ■■   Mae  Rai  na  phrydera  mryd     ....  / 

ir  kyscgr  i  bark   jesv  WJn  ap  IT.  ap  J.  ap  yronu- 

34  Yr  via  dial :   Ystiido  i  ddwyf  was  didwyll  Sinn  y  Iteiit  k 
?>Q       Dis  yw  r  byd  os  arbedwn  Sion  tydyr   I 

37  Y  verch  wyry  vair  a  choron     ....  _  m 
Mair  wrthfawr  air  wrth  dy  raid             Lcn-ys  DIorgannwg 

38  Mae  nawncf  mewn  vn  ynys     ....  n 
jes7  Roed  i  syr  Edward      50                       .,                „ 

39  Mair  vorNv^yn  mai  ar  voroedd     ....  o 
em  percben  y  pvmp  aveholl                                      Dd:  epynt 

40  O  ddiivv  am  yr  hynn  oedd  dda         J.  ap  llydit:  ap  j.  Ihcyd  p 

41  Di  gam  i  gwnaeth  diivv  gymwyll  Dd:  ddii  hiraddiy  q 

42  Tri  oedran  hoewlan  helynt  Sion  y  lient  r 

43  Y  vorch  wenn  o  vraich  anna  ,,  „      s 

44  Dyll  jawn  vairdd  deallwn  vod  „  „       t 
4.5       Doeth  wyd  mab  ysbryd  a  thad                       D.  ap  edmwnt  u 

46  Gwae  a  vyro  gof  nverwas  jenan  hrydydd  Mr  v 

47  Dysgais  y  modd   i  disgyn         59  Dd:  Nanmor  m 

48  Mynj'ch   val  Pedr  am  wenyn        ll'n  ap  If.  ap  j.  ap  yronw  x 

49  kreawdr  mawr  kroew  awdiir  mwyn  Sion  y  hent  y 

50  Vn  vodd  yw  r  l)yd  kyngyd  kel  „         „       2 

51  Y  vvn  deg  a  vendigvvyd     ....  a 
enaid  a  chorff  nidywch  waetb                       TTowel  swrdwul 

52  Grwr  wyf  nil  er  gwaravvn  Ho:  ap  D.  ap  /.  ap  Eys  h 

34  Y  ddiiw  i  ddwy  weddiwr                                  Sion  bncynog  c 

55  Ty  di  ddyn  tydwedd  anawn                     jeuan  tew  hrydydd  d 

57  Priiddlavvn  vydd  y  korff  priddlyd                         Sion  y  kent   o 

59  ILawer  gwaith  i  darlleais                                      „          ,,       f 

(JO       Gorwyddiog  i  gorweddai     ....  g 

da  vorwyn  vair  dy  vara  vo  Huw  davi 

61       Pryns  0  nef  prenn  jesv  nawdd        70     Lewys  Morgannwg  h 

02       Dilys  gan  anfedrys  gav     ....  i 

i  ddai  r  nef  dilioer  nenn  Sion  y  ln-nt 


374 


Merthyr  Tydvil  Manuscript. 


63    V vain  :  IJyvodtl  ywr  hyi\   Ryw  voild  betli 
(levynnii-  ....  In-oii  ajj  nngi'cd  a  bedydd 
poll  llv  a  \y  ag  a  vydd     .... 
kyvy<l  p;iwb  i  ffyd,  o  gydd     .... 
aed  i   lla'i   iiielldigedig 
i  vCern  ddii  aii  ifwrn  ddig     .... 
nevoedd  sydd  yn  llawii  nwyvant 
yn  dragywydd  kynnydd  kant 
llanu  vchel  yn  llawii  jecliyd 
o  bob  digrivwcli  or  byd 
Ilawn  trwsiad  yw  Uawn  tresor 
llawn  kerdd  Ilawn  mvsig  Uawn 
Ilawn  llawn  o  bob  dawn  a  da 

Gogyvarch  yn  gv  gavell 

y  grog  aiir  droedog  drydoll 

vertiugl :  Nid  an  gaelli  enaid 

Diiw  achos  velly  dyclion 

da  i  gwyddiad  veddwl  y  dyn 

ii  g^voIcd  i  gwaithredoedd  .     . 

i  daly  Rami  an  gwnai  n  ganu  gwc-ll 

Adrodd  y  gwir  drwy  ddiiw  a  gaf 
ar  y  gwii'  niae  Ragoriaeth 
oni  ileddir  am  wir"  ba  waeth     .     . 
arfer  ar  drawster  sy  drwch 
wedy  Irawster  daw  tristwch     . 
ymroA>n  i  droi  mawr  ywn  drwg 

Y  gfog  luialog  hoelion     .     .     . 
a  mawr  driy-aredd  a  men 


65 
66 
67 

68 


69 


kor     .... 

Sion  y  kent 

Dd:  Nanm,i.r 
Ho:  ap  D.  ap  jcu:  ap  Rys 
VII  gwr       75     Robert  laia 


71 

72 

73 

/j. 
75 
76 

77 

78 

79 

80 

81 
82 

8t 

85 

80 


Jii/s  goch  o  vochgarn 


f 


J.  tew  hrydydd  jevank 
Sion  y  kent 


Mair  em  ddiwair  mam  dduw 
trigaredd  a  diwedd  da 

Mao  ny  trwn  ym  fenaid  Rydd 
Mair  oil  o  lionn  i  maer  lies 

y  bcuglog  di  erbynglod 

O  vrodyr  oil  vwy  Rad  rym 

Ofnys  ovydy.s  ydwyf 

Y  vorwyn  ovwy  araiil     .     . 
i  bridwerth  i  baradwys 
Eiyma  vychcdd  anweddyw     . 
vn  diiw  gwyn  an  dwg  yno 

Y  diindod  is  Rod  yr  haiil     . 
kawii  nef  oil  kanwn  i  Vair 

Y  grog  o  Ian  gyrygl  waed     . 
0  nijnwes  aed  am  enaid 

Mae  vn  kvn  yma  n  kynnal 

Diiw  jor  y  diiwiav  eraill     .     . 
ddovydd  or  a  ddioddevawdd 

Y  tad  or  dechraiiad  chwyrn 
Awn  draw  ir  llann  yn  dri  llv 
wrtb  naid  ym  enaid  a  men 
CToraiiddiiw  gwivv  a  rodded     . 
proftid  gras  y  proffwyd  grym 


ion 


Dd: 


namnor 


80 


Anon 
Sion  y  kent  It 
Sion  phylip   I 
Wm:  hynfol  m 


Ho:  ap  D.  ap  jeii:  ap  liys 


85 


Thomas  derlhjsg 


Ho:   ap  D.  ap  feu:  ap  Ii. 


V 


Lewys  Morgannwg 

Gyior  ylynn  r 


Edxcart  ap  Rys 

Morys  ap  Tloieel 
Gwyrfvl  v},  Ho:  vychan. 


Lljjvi/r  Ilir  Llywarch  Reynolds.  S75 

87  Elu'wyild  i  il.iiUli  o  braidd  dal     ....  a 
ilrlgai'Pilil  a  (livvetld  da                                         Mnrys  ap  lii/s 

88  Dihv  jor  viidiiw  or  jawiidad     ...  b 
i  gacrav  dy  lirigarodd                                        lliiw  Itohort  Icn     . 

89  Diiw  wyd  a  sydd  dad  a  sant     ....  c 
lies  i  bawl)  Haw   jesv  byd      »:,                      Mr.  T.  t/r:  argh 

llan  bedr  pout  ijstyvyn 

90  Y  gwr  ywcli  bcnn  gorywch  byd  Dd:  ap  Rys  d 

91  Pwyn  gadarn  ddydd  y  varn  a  ddaw     ....  e 
i  wlad  net'  eled  a  ni                                        Bedo  aurddrem 

b.  Prydy  wiiaf  ir  mwyaf  mawl  ologoch  f 

93  Mae  vn  tlws  ym  enaid  tlawd  Gyttor  glynn  g 

94  Mae  kirig  mi  aii  karwn     ....  k 
yn  dorcli  ar  warr  dyen  deg  loo                  jeuan  Rijdd 

95  Y  llaian  liardd  yw  llvn  honn  joru-erth  vijiujhryd  i 

96  Da  ail-  o  vcwn  daear  vy  lewgi  y  glynn  k 

97  Am  eni  Sakarias  „         „        / 

98  feu:  vedyddiwr:  Gorav  vn  gwr  a  aiicd  „         „       m 

b.  Sant  kativg  :  Y  sant  dewis  sy  n  lyedil     ....  ii 

katwg  vawr  wrthfawr  vei-thyr  ]05       Risiurt  up  liys 

99  Kijnog  sunt :  Kadw  yn  tir  kaidwad  da     ...     .  o 

ag  airiol  am  diigaredd  Ho:  ap  J),  a/i  J.  up  Ilys 

100  Sant  Margred:  Son  am  aiivgrair  sain  Margred  ....       p 

yw  phlwyogion  oi  phlegyd  Thomas  Dcrlhjsg 

101  Vlltyd  sant :  Y  sant  wrda  saintwaidir     ....  r/ 

i  minnav  nef  ym  enaid  /ewys  Morgannwg 

103  J  vair  o  vawdlen  :  Pechod  pan  nas  gwrtliodir  r 

ponyd  hwn  a  wna  r  penyd  hir     .... 

lie  na  bv  gred  na  bedydd 

temlav  saint  amla  a  sydd     .... 

01  gweddi  yn  dragwyddol  '^■'.'/'.'/"  ikairog 

104  Teilo  sant :  Kadav  dalm  Roed  i  Dailaw     ....  s 

vryt  jawn  waith  o  vrytaen  wenn  i  lo      jeii:  Itn-yd  ap  Girilim 

105  Jr  igain  mil  saint:  Mi  af  i  Ivnaw    vy  iticdd     ....  t 

}  m  ddivvcdd  a  maddaiiaint  IIo:  ap  1).  ap  J.  ap  liys 

107  Etlo :  Awn  i  En  Ri  yn  Rod     ....  u 

am  hyun  ond  nef  ym  henaid  Thomas  Kelli 

108  Gwenn  Viewi:  Y  verch  wenn  vyr  yclnvanog       Tydiir  akd  v 

109  Einon  vrainiol :   Y  krevyddwr  kryf  addwyii     ....  w 

dy  las  geyr  bronn  duw  r  jessv  Jlowel  ap  RainaUt 

110  JJeieisant:  Wrth  glybod  chwedl  tavod  difr     ....  x 

i  nef  i  ddaeth  \n  yvydd     ii5        jeii:  ap  Rydd:  ap  J.  Ihvyd 

112  Kaivrda :  Mab  a  Roed  mwya  brawdwr     ....  y 

Haw  ddiiw  dros  i  holl  ddaear  Jlo:  ap  RainaUt 

113  Y  saith  arch  angel  a  sydd     ....  x 
gyda  jpsv  gyd  oesi                                  Mat  ha  v  ap  ll'n  goch 

114  Y  hrairav  :  ILyma  r  byd  lie  mac  r  bedydd     ....  a 

entrio  i'r  wyf  mewn  tie  Ryvaiii  .  .  152;')     .     .     ,     , 
)lvii  dliw  rae>vii  Uiain  yn  deg         (i.  50)i| 


376  Merthyr  Tydvil  Manuscript. 

115  II  gormod  nieddiint  myn  (rarmon     ....  a 
nid  oe,3  jawn  gyvaill  ond  vn         12U                   Sion  y  kent 

b.       Vymlnvis  velf'ed  vymhcrson  „         „       b 

116  Ocli  Gyrmv  vynych  g.imraint  „         ,,       c 

118  (joli  r.-n  argUvydd  rwydd  yn  ryd  ddwin  disgiu  &c.)      Anon  d 

119  (Cebydd  Croen  assenn  Criiu  ^aswyd  &c.        27io:  Griffydd)  e 

b.       (Blodeuyn  gwyn  y  gwnwd  ar  gant     .     .     ,     •  f 

Ilhoddo  duw  byw  Rhwyddeb  yd)  Anon 

Part  II. 

TLyma  serteti  o  gywyddav  proffivydoliaeth 

120  Dylyd  y  brofiwydoliaeth     ....  g 
a  phryd  aiir  na  plirydenvch       i                              Uohia  ddil 

121  ILynia  r  byd  lie  inae  ar  benii     ....  h 
ag  vndiiw  i  gadw  gwendyd                                         „       „ 

b.       r)ylyd  y  broffwydolieth  i 

vawr  i  bvm  over  o  beth     .... 
dydd  Sais  a  diwedd  Saeson  jeuan  lata 

122  Ty  di  eirin  wawd  aiirawg     ....  k 
(lechiaiied  Reded  yr  liaf                                   Edwurt  ap  Rys 

12,3       Y  Gigfran  a  gan  val  gwydd     ....  / 

aii  diwedd  hi  yw  r  dydd  hwnn      .5     D.  llwyd  ITn  ap  Gr: 

124  Gwae  a  aned  o  gyni     ....  m 
yddi  aihvaith  ny  ddelon                                   ft'n  ap  ednyfed 

125  Gwainaid  gwae  ni  Rag  anon     ....  n 
a  dry  a  phoed  velly  vo                                         ,,              „ 

126  Yr  hehorj  Martin  :  Mae  r  chwedlav  mawrwych  odlais    ...      o 

peiin  parth  ar  nen  porchor  nef  Edii-art  ap  Rys 

127  Briddwydon  bairdd  a  adwyd     ....  p 
dragwyddol  a  drig  yddaw                     Dd:  llwyd  tin  ap  gr: 

128  Pa  sawl  blwyddyn  syn' pwysaw     ....  q 
minne  ddim  ond  y  mynne  ddiiw     lo               Eys  Nanmor 

12!)       'I'y  di  vryt  enuyt  annoeth     ....  r 

er  hyd  vo  gyvyd  o  gydd  Edwart  ap  Ilyx 

130  Krav  trin  nis  kred  Rai  ennyd     ....  s 
Robin  ffaer  wiikin  iFar  wel                     D.  llwyd  tin  ap  gr: 

131  Rydew  gam  Ro  diiw  gyrnedd     ....  t 
ef  a  ddavC  barnv  r  bel                                   ,,                 ,, 

132  Kenais  am  na  vedrais  vydr     ....  u 
a  chwnkvvest  Hers  a  Ilainsiest  hen   J.  ap  11}  ap  J.  llwyd 

133  Ochawn  na  chawn  o  ennyd     ....  v 
ewinog  iawn  a  wna  y  gwaith     is                    Huw  pennant 

134  Y  glaisiad  hediad  hoewdeg     ....  w 
irwy  amarch  aii  tiy  ymaith                    D.  llwyd  tin  ap  gr: 

135  Val  gwaeth  drwy  veil  ag  onn     ....  x 
brytwn  wyd  .  .  King-  Harri  yw  n  kynghorwr     .     .     . 

a  gyrr  i  ddiawl  garw  ddilaith 

y  gwyr  na  v.-yr  gair  on  jaitli  D.  llwyd  tin  ap  gr: 

136  Byd  afrifed  dros  wledydd     ....  y 
a  diiw  gyda  mab  y  dyn                                        Dd:  gorlech 


Llyvyr  Ilir  Llywarch  Reynolds.  377 

137  f  Gr:  cq)  tin  vi/cUan:  Gryff'ydd  iiwenydd  vniawn     ...         a 

emvog  wyrtli  a  wna  gwithef  Del;  llwyd  tin  ap  r/r; 

138  Plionn  n  ddaufones   jesv     ....  h 
ar  ft'onu  gael  gorffen  y  gan     20                       „              „ 

139  Y   vedwcii  vonwen  vanwalit     ....  c 
hi  n  wcUvvgH  o  hyn  allan                                 „             „ 

140  Merddin  wylU  mawr  ddawn  i  ^yaith     ....  d 
O  ag  w  .  a  i  ag  n                                             Ediv:  ap  liys 

141  Hani  a  vy  Harri  a  vo     ,     .     .     .  e 
maer  wenniol  yn  ol  o  naid                     D.  llwyd  Un  ap  qr: 

142  Krist  kadw  r  wytiifed  vrenin  dylyedog     ....  f 
krist  drycha  welhvell  krist  wacd  arclioliiog     Bys  Nanmor 

143  Gwilliaid  a  gaid  val  y  gwynt     ...  « 
gwyndyd  biav  r  byd  ar  bel     25              D.  llwyd  tin  ap  gr: 

Taut  !![. 

ILyma    serlain   o    odlav    a   gosteyion    a   chyxcyddav :   o 
varnodav  gwyr  :  a  moiiant  gicyr  .  a  dcvaliadav 

145  Mar:  S.  Gamais  arglwydd  y  hoety 

Pa  levain  llvndain  yn  lladd  maer  Waned     ....  h 

kyd  lef  o  ie;5v  kyd  levysant     1  lewys  Morgannwg 

146  Mar:  Bys  ap  Sion  0  lyiin  JVcdd 

Vn  aisav  golav  Eag  alon  a  sydd     ....  i 

waithoD  oi  aisav  aeth  ya  isaf  jorwerth  vynglwyd 

148  Mar:  Morys  Sainsion,  " priaf  llan  daf" 

Dydd  wedyr  vndydd  y  drindawd  ywn  lief     ....  k 

och  ddydd  angav  ,  ddiwedd  tyngod  leivys  morgannxog 

149  Mar:  syr  Wiliam  Mathav  ,  marchog  —  Ihin  Daf 

Dydd  brawd  kymry  dlawd  marw  dylyedawg,  kyn   ...       / 
dydd  brawd  dyu  difrawd  dan  a  dyf'roedd  „       „ 

151       Dwyn  syr  Water  ner  diiw  nyd  ,  i  Roddi     .....  m 

yny  maes  i  Retoch  am  syr   Water  [harbart]       jor:  Vyng: 

1,j2  Mar:  Morgan  Mathav :  Yn  iacb  mawr  a  bach  n 

heb  iechyd,  yn  oes     .     .     ,     . 
yn  tynnv  ny  ol  aent  yn   jach  „  „ 

153  Mar:  syr  WUiam  vychan  ,  '  marchog  JJari  wythfcd ' 

llawn  vrig  Moraiddig  yraroddod  ,  gwyr  mairch  ...  o 

y w  llv  mor  weddvs  Hew  Moraiddig  Bisiarl  jorwerth 

155  Mar:  syr  Edtt):  Ma%vnsid :  Pwy  gwynfan  tryan  au  2> 

troes  ,  on  iechyd     .... 
ef  aeth  yu  gwynfyd  fytli  yn  gwynfan  Un  sion 

156  Mar:  Edw:  ystradlin:  Dewch  yn   iach  bellach  y  q 

byd  ,  ail  voliaut     .... 
diiw  gwyn  i  nef  dyged  e  n  jach         .  l6og  .  „       „ 

158  Mar:  syr  W.  Harbart :  Awn  an  lief  ir  nef  an  r 

oer  jaith  ,  o  lif    . 
nwyf  diiw  da  i  was  ,  i  nef  doded     10       .  l60()  .      „       ,, 

159  J  Bys  ap  H.  0  L.  Nedd:  Tra  vych  vn  gwledych  « 

srwladoedd  ,  hir  einioes     .... 
nym  dawr  o  vyw  awr  ond  tia  vych  ior:  vynglwyd 


?75  Mertliyr  Tydvil  Manv /script. 

160  7  .S''-  Edwart  ijslmdlln  : 

y    mai'cliog  bywion;  syr  bevs  /  Hfimptwn     ....  a 

mwstra  murclioga  inoistr  niarcliogion     Ltv)ijs  Morgannwg 

102  f  ddiolch  i  letij  i  syr  D.  ap  T.  ff'airad  or  vaenairr 

[Mali  N]ou  or  gner  grou  ywr  gras ,   ir  dwvvol     .     .     .      h 
llyma  bennaig  yngallv  mnb  Nonn  Dd:  Nanmor 

163  Anodd  bod  liebod  yny? ,  o  Dywyn  „         „  c 

164  jarll  Phervs  Tcitvs  wyt  Water,  eistedd     ....  d 
lioll  galondid ,  iairll  aii  glander       lo        lewys  Morgannwg 

165  J  syr  TV.  hawdrep  :   Y  uiarchog  helinog  ag  o  hil  ,  Godwin  .  .  e 

ar  varch  gloew  vnion  varchog  lanach  jar:  vynghvyd 

]  66  f  syr  IVatei'  Harbart :  Y  marchog  Ry wiog  ar  / 

liyd  ,  y  tair  gwlad     .... 
i  vrig  i   wyr  afrywiog  jawn  „         ., 

107       Rys  or  vel  ynys  vlaenawr  /  trwy  siroedd         Dd^  Nanmor  g 

168  J  arglwydd  Herbart 

llwyddiant  a  ffyuiant  amddiftyriwr  gwyr     ....  h 

Ywcli  lioedl  addaf  |  a  cbyd  Iwyddiant  Ho:  swrdiral 

170  Y  llainallt  mae  kledd  ar  groenyn  yn  graff     Lewys  y  glynn   i 

171  Kreawdr  kor  lliwiawr  kaer  llcon/ailiawdr     ...  k 
pwys  kwy  karw  lliwiawdr   pwys  kor  kaeilleon  W.  eg  wad 

172  Mae  llety  vyny  llawii  o  Vanna/mel     ....  I 
#  *  *\v  vain  am  galw  i  vyny                           Lewys  y  glynn 

174  [.VI\vr]og  mawr  wrtliog  a  Hoes  yn  Harri  D.  Nanmor  m 

175  Meistr  watgyn  vraichwyn  gwlad  vryelian  /  Rysor  n 

mab  syr  Roser  ychan     .... 
wyth  o  vryclian  yth  vraichav  Letoys  y  glynn 

176  7  Wiliam   Vychan  o  Ryd  helig 

ILoegr  gron  hyd  aerou  llyna  daith  Wiliam     ....         o 
overa  gwaitli  vy  ir  gwyr 
.     elio  ol  i  waewvr     .... 

traiiifawr  fir  ciiawr  twr  ywch  aoron      2.'>        Dd:  Nanmor 

\11  J  L^ewys  ap  liisiart  or  Van 

Vwy  gpnym  o  ryni  ag  o  Racment,   mawr     ....  p 

yw  r  dewi-a  genym  o  daw  r  gynnen  Ihjs  brychan 

178  J  Rys  abad  Vstrad  fflijr  :  Karaf  y  mab  ar  koryn   Gytor  glynn  q 

179  Tekaf  gwlad  a  gad  or  kael  pob  vrddas     ....  r 
(raiglais  .  .  .  tir  Eas  hwnt  at  Rys  hael     .... 
liaknai  am  dykai  yn  gyn  deked                           Gwilym  tew 

180  Mairchion  glan  waiihon  wyf  y  nydd,  a  nos  ...  s 
a  gwas  a  Marchog  ,  megis  Mairchiawn         L^ewys  y  glynn 

181  %)•  T.  iVaiureie/.- Y'"  marchog  RywiogRiol  ,kandydddaed  .  .  .t 

parch  ail  Emrys  wyd  ne  syr  lamrog     .... 

an  twr  am  orciiest  wyd  ti  r  marchog    30        8ion  Mowddwy 

183  Mai  arwain  Uwyrain  wrtli  darian  ,  Ryddaiir     ....         « 
a  gav  yth  arcs  ,  ag  yth  arwain  Gwilim  tew 

184  J  sir  Morgan  ap  syr  sion  varchog  o  dre  Degyr 

Tragywydd  i  bydd  pedwar  ban  /gwavn  llwg     ....        v 
uy  bo  llyiiddiwr  na  neb  aii  llvddias  Rys  brychan 


Lhjvyr  Hir  LJj/warch  Reynolds.  S79 

185  f  syr  Gr: — Koioii  cliiw  ddwyfron  di  ddyll ,  ar  waed  grojs  .  .    a 
[lvwy]inpo  liinict.iiriiwr  kv'vyinp   Ilan-i  wytlifinl 
[K]wyn  o  Rys  wytlifain   kwyii  Uarri   SRitlifoil 
kiiir  cnnill  gras  ,  koroii  lioll  gred  jniiam  Eywad 

187  Mab  ocdd  i  Robin  yii  ddyn  mad  ,  galonl      ....  h 
bawb  diawl  bo  ir  mab  ai  dad                            jor:  vyncjhvyd 

h.  Haeriad  ir  chtual  lynkv  J.  brecJifa  pan  ocdd  hriodas 
m;  syr  Ifys  ap  Tho:  yng  Haeryw  : 
Artbiir  lenadiir  heb  anvdoii  /  Iw     ....  c 

y  myw  y  cliwal  mwy  o  ebon        35  jor:  vymjhcyd 

188  J  osod  y  prydyddion  yn  lie  delwuv  ar  Iqff't  y  qroy  yn 

saint  y  brid  -.  O  kaisir  drwy  r  tir  ar  tyrav  '  gyrfer  .     .     .    d 
a  Roi  ddiawl  y  Ryw  ddelwav  „  ,, 

b.  Gosfey  pan  haeraiodd  y  prydyddion  ir  bardd  bobi  modi 
bychuin  yn  Rith  kwninyod  ar  ddydd  i  vabsaiit  yn 
St.  y  brid:  Ryvedd  a  vy  r  wleddhelyddion  /  witbycli   ...     e 

Robin  ag  ewin  val  y  gwion/bacb 
vy  wrth  bail'  y  widdon     .... 

llwnt  i  lias  hwyntav  llawson  „  „ 

189  Haeriad  i  ysbryd  Deikyu  yshudily  lany  lewys 

Pan  ddikiou  vairwoii  am  vwriaw /gorddiTt'h     ...  f 

a  xsAt^  lang  ar  vcha/i  lliiw  „  „ 

b.       Adda  vras  wylwas  a  elwyn  /  yn  vardd     ....  g 

ny  ladd  onid  bwyd  ne  lynn  Gyttor  glynn 

190  Tegangl  wlad  lie  kad  llawer  liael  /  oi  mewn     ....  /* 
amgylch  krist  ogjlch  /  kroosa  IJegangl    40      Gr:  Iliruethog 

192  Mai  mydrwr  ami  ym  edrych  i 
mewn  di  vai  lyfr  Mondfil  wych     .... 

a  dygia  yngwlad  IJegangl  oil  „  „ 

193  f  ymovyn  Siospar  ap  Owain  Tydiir 

Sais  adwyth  mewn  sias  ydwyd     ....  k 

bwl  kymiv  Ijenn  baladr  leivys  y  glynn 

194  J  Pryns  Arthur  :  Avtliiir  benadiir  ydocdd     ....  I 

a  Haw  grjff  Rag  kwn  llocgr  oil  D.  llu-yd  tin  ap  gr: 

195  Mar:  thomas  up  gr:  ap  Nicolas 

Y  mlwyddyn  yr  ymladdwyr     ....  m 
\  diiwr  edn  dewr  i  adwedd                                 „              „ 

196  Mar:  Siankyn  a  Thomas  meibon  jeuan  ap  dd: 

Dydtl  brawd  a  diwedd  brodyr     ....  n 

a  diiw  i  gadw  y  do  jaiiaink        45  Gwilim  tew 

197  Mawr  yw  n  galar  am  varwu     ....  o 
i  bydd  esgob  heb  ddysgv                                            „         „ 

198  Mar:  siankin  ap  Jlisiart  o  vraiyan 

Braigan  bv  anian  bonedd     ....  p 

vchelder  net'  wych  haeldad  jeuan  ten-  brydydd 

199  Mar:  Risiart  Harbart  a  laddwyd  y  manbri 

Y  warr  gronn  orav  o  gred     ....  q 
i  warr  gam  y  warwig  el                                   jeuan  Daehryn 

200  Mar:  Sion  Eos  :  Urwg  i  neb  diigo  yn  ol      Dd:  ap  Edmwnt  r 

201  Mar:  W.  V'n  :  Ocli  ddiiw  uad  atebwch  d(iim     Huwlt.  llwyd  s 

202  Mar:  Tydyr  Vychan  ;  [Kl]wais  doc  am  klvst  deav    jolo  rjoch    t 


380  Merthyr  Tydvil  Mamtscri'pt, 

204  Mar:  jeuan  gcthin  ap  jeu:  ap  liaison  . 

[  jerwf  clchvyn  gwacw  hiraeth     ....  a 

saint  nef  gyilag  ef  a  gan  jcr:  vi/ngheyd 

205  Mar:  T.  Aled :  Preun  val  derwen  a  dorres     ....  b 

[  ]  wyl  Tydiir  aled  Lewys  Morgannwg 

200  Mar:  forwcrtli  Vynglwytl : 

[       ]  viiainfyd  byw  vlinfairdd     ....  e 

awen  fwy  Eoed  yny  vronri 

na  thri  or  hen  athrawoii     .... 

angel  diiw  ar  Mynglwyd  aeth  „  „ 

207  Mar:  R}  dai  waidd  :  Mae  lief  dolef  gan  delyn     ....        d 

ail  delyu  ywch  daiilv  nef       35  Leivys  Morgannwg 

208  Mar:  Watytjn  vychan  a  laddimjd  or  saeth  yn  henffordd 

Y  niae  ytgorn  am  Watgyn     ....  e 
i  wertli  ef  o  wyr  a  tliir                         jeu:  ap  Ho:  sierdwal 

209  Mar:  Rist  Jorwerth :  Ba  ovalfyd  bv  vilfairdd     ....         / 

vn  gystal  yny  gwestiwn  Dd:  bemcyn 

211  Mar:  Ho:  a  Mallt — '  lleic  o  Von  Iloer  vairiojiydd' 

Y  ddaiiddyn  a  ddiweddwyd     ....  g 
[                          ]  maibion  Howel                       Rys  pcnnarth 

212  [Dyn  "']}'  ^''  vrath  dan  i  vrouii     .     .     .     .'  A 
doed  i  nef  gvvae  dad  ny  ol          J.  gethin  ap  J.  ap  liaison 

b.  Mar:  Lewys  dii :  Gwae  r  sawl  a  sy  o  Sylys  ben     ...         i 
[  ]s  y  diawl  lewys  dv     60  Tho:  ap  Sion  kati 

214  Mar:  syr  0.  tal  y  Uyn  :  trwm  ar  ja  yw  tramwy  r  od    W.  llvn  h 

215  Mar:  Rys  ap  Sion  o  lynn  Nedd 

Nef  ir  dyn  a  Boed  ennyd     ....  / 

Sion  ap  Rys  yno  vo  prin  leivys  Morgannwg 

216  Afar:  Rys  ap  Morgan  o  sir  gaer  vyrddin 

Y  gwr  jevank  goraiivael     ....  m 
yn  iach  Rys  i  nyijhv  ir  awn                         Sion  Mowddwy 

217  Mar:  Watgin  o  Lan  Dydwg 

Pwy  glypa  oer  pai  glaps  o  ja     .     .     .     .  n 

o  nef  teg  a  nef  yw  tad  itn  sion 

218  Mar:  D.  ap  Edmwnt :  Daear  sy  gav  dros  y  gevdd  ....       o 

poetri  n  iaith  an  patrwn  oedd     65  Lewys  Mon 

219  Oerfel  draw  drwy  oval  drank     ....  p 
ddwyn  .  .  Thomas  Powel  .  .  arglwydd  llann  dw  .  .  . 

*  *  *    dvvymwalch  nef  1  domas  Dd:  llwyd  Matliav 

221  Mar:  Syjyl  hopkin  y.  Ris't  vab  Rob:  o  vro  Baglan  .    l60If  . 

Dydd  oer  ydoedd  i  werin     ....  q 

*  *  #  *   awr  i  bath  ailwaith  Sion  mowddwy 

222  Mar:  Marged  g.  Watgin  T.  mairig  o  blwyf  cglwys  jlan 

*  *  *wn  yn  troes  diiw  ennyd     ....  r 
a  nwyf  maith  a  nef  yw  mam                                     Uen  sion 

b.   Mul:  syr  Tho: Mawnsel,  a  Mar:  Hari  i  vab  ef. 

Y  marcbog  tiriog  tairiaith     ....  s 
[hir  o]es  a  nef  i  Harri                             Dd:  llwyd  mathav 

224  J  syr  T.  Mawnsel :  Y  Vargnm  hardd  yw  Vergyd     ...        t 
l^ed  naw  Hv  kadw  cr|  llawen     7u  Dd:  Emlyn 


Llyvyr  Hir  Llyivarch  Reynolds.  3il 

225  Etlo  :  Y  marchog  y  innuoh  kred     ....  a 

aii  Hew  mawrgvn  jarll  Margam  Dd:  goch  brydydd 

226  /  syr  Sion  ap  ISlorgan  o  dre  Degyr 

Y  niarchog  arfog  i  gyd     ....  b 

i  gellid  bod  gwallt  i  benu  Gtvilym  tew 

2,'27  7  Vorgan  ap  Gicilym  siankin  o  Ian  ddcui  yugyry  * 

Mae  son  yma  es  ennyd     ....  c 

tyvy  o  wraidd  yt  vwy  ras  ;e«.-  tevo  brydydd 

228  J  Wm:  Bwmt :  Prawf  agori  prif  gaoiydd     ....  d 

gwr  llwyd  vych  geyr  Haw  dy  vaiu  GiciUm  tew 

229  J  erchi  gwelij  plv :  Ofn  lienaint  yw  vanlivnedd     .     .     .     .       e 

nid  el  y  pAvnn  heb  dal  pwyth     7.3  ,,         „ 

230  Y  llong  :  Y  Uniiad  mewii  gwisg  llaiin     ....  /' 

dyred  a  gwared  yu  gwyr  Hike  davi 

231  V  llong :  Y  ty  wnh  west  ar  tii  the     ....  g 

koedwig  dent  kaidw  jago  di  L'ys  Xanmor 

232  Tri  gorraes  yn  aflesv     ....  h 
nos  heddwcli  einioes  yddyn  Byi  brydydd 

233  Dyn  tinws  vyni  yn  dwyn  tros  vor  Gijttor  glynn   i 

234  y  yinofyn  syr  Risiurt  Gcthin 

Oer  oedd  weled  vrddolion     ....  k 

a  chadw  Praink  iechyd  oi  ffiiw     so  ,,  „ 

23o  ]f  syr  It.  Geihin  :  Y  mae  glaw  am  a  glywais         .,  „       / 

236  f  erchi  ceffyl :  Yr  eryr  gwyllt  ar  wyr  gant  7'ydiir  Aledm 

237  Eito :  Gydag  vn  a  gaidw  Gwynedd  „  „     n 

238  Elto  :  Y  mab  o  rym  y  baiT  onn  Risiart  Vynglwyd  o 

240  Etto  .•  *  #  *    wydd  pellenigrwydd  parch     ...  p 

Iioed  yntav  i  minnav  r  march     85  Gr:  ap  Dd:  ychaii 

241  Etto:  Pywy.s  Iwyd  pwy  sy  wladwr  Tydiir  Alcd  q 

242  Etto :  Kledd  daear  wynedd  aii  drych  „  ,,      r 

243  Etto :  kynested  waew  kyn  y.stal s 

at  gann  kaer  watgyn  o  kaf  jeic  llawddeii 

244  Etto :  Y  naidr  a  wyl  yny  drin     ....  t 

a  thrwy  vacl  iiaithorwr  vydd  jeu:  ap  Huw 

245  Etto:  Be  Eodiyd  ynys  brydain     ....  « 

drwy  daf  a  dynnat'  ar  del     9o  Gitilim  tew 

Cywyddeu  i  Syr  Rtjs  ap  Thomas 

246  Nosta  i  vran  js  Dof'r  ennyd  lewys  Mon  v 

247  Saut  jorys  aii  waew  yn  taraw  Tydiir  alcd  to 

248  *  *  *    ollwng  i  mae  allan  &c.  lines  i-S  onhj  x 

249  II  A  fragment  {6  II.)  ending : 

gady  r  brain  i  gadw  r  brenin  D.  llwyd  itn  ap  gr:  y 

b.       Pwy  sy  benn  kwmpas  y  byd  ^or:  vynglwyd  z 

260  syr  Rys  gwrser  aiir     ....  a 

a  men  a  gorfod  y  maes  Syr  Dd:  Phylip  Rys  Icti 

251        kyn  Gwanwyn  i  kwyn  gwainaid     ...  b 

aii  ffonn  hir  aii  gorffen  hwy  D.  llwyd  Uu  ap  gr: 


c 


38^  Mertkyr  Tydvil  Manuscript. 

b.  J  ddanfon  ij  cjlaisiad  i  jwerddon  i  annerch  Oiv:  dicnn 

Y  glaisiiid  mwiiwgl  iisiii'     ....  tf 

gael  duw  a  gsvcled  Owaiu  Ho:  ajj  D.  up  jeu:  ap  lii/s 

252  J  trclii  ffcsont :  Herod  wjf  lioew  rad  avacl    ....  h 

ej^ni  ilew  roi  gyn  llaied  Or:  hiracthog 

2.33  ffeiithika  llyfr  y  Greed:  Oed  trywyr  yt  Tyiliaoain    .    .    . 
ych  hen  ddnll  ywch  yny  ddel     luo  Gytto  r  ghjnn 

254  J  syr  Jl'uic  Main  Offairad  .  .  '  eglwys  Gaeau ' 

Aed  i  fglwyswr  oed  glais^ad     ....  d 

Ryw  ddynion  val  Eew  ddwyjios 

toddi  a  wuant  diwedd  nos     .... 

ty  i  del  Hiivv  yt  laoedl  hir  Lcwys  Man 

25.')  J  erclii  Maharen :  Diovcr  yw  dy  avael  /  D.  goeli     .     .     .     ,  e 
yr  Invi'dd  o  geidd  wr  liardd  gwycli     102       jor:  vynylwyd 

256  Etto  :  ivstys  oil  o  ras  diiw  sydd  &c. — Hues  1-12  only  ./ 

257  II  tfoi  yno  at  wyr  Einoii     ....     50  lines  g 
Mawd   ail  piiriawd  difFrwyynt     iu5                     jeu:  daclwyii 

h.  f  Jiys  Aubre :  Y  llcw  yn  dwyn  llenuav  diir     ....  h 

awbio  iiida  heb  Raiiu  dav  ,,  „ 

258  J  ryddliae  Henri  ap  gt:n  ay  0.  llicyd  o  yastell  Harlech 

Dydd  ar  vaes  diwedd  oer  vy     ....  i 

ar  graig  vawr  mor  Grocg  a  vo  ]eii:  tew  brydydd 

259  Ban  ddangoso  Ryw  dro  Eydd  jolo  goch  k 

260  Os  gytyn  or  Glynn  sy  glaf     ....  I 
i  wr  nrall  mae  r  owron                                Syr  Rys  o  Garno 

2G1  Alteh  :  Gwae  a  gynhuloedd  i  gyd  Gytto  r  glynn  m 

262  Jdychan  G.  Glynn  :  Y  gwr  a  .sigwyd  i  gav       D.apedmwnt  n 

263  Atleb  :  DavyJd  vab  divydd  i  vodd  Gytto  r  glynn  o 

264  Y  verch  jnyr  aiir  latlir  loew  D.  ap  Gicilim  p 

265  Ei'cs  yw  Davydd  oeryn  Gr:  Gryg  y 

266  [kyjnnydd  keidd   bvn  yw  vnflwydd  D.  ap  Gwilym  r 

267  Gwelle  wyf  ny  wnu  aii  gvvell  ym  Gr:  Gryg   s 
b.  Grift  y  pi  wyf  i  gieft  aii  jdyg  D.  up  G.   t 

268  Davydd  bouyd  cdivar  Gr;  Gryg  u 

269  GryfFydd  Gryg  dirmyg  darmertb  D.  ap  G.  v 

270  Gwyrfyl  or  aiddyl  Ryddoetli  Gr:  Gryg  to 

271  Ar  blastr  yw  Gryftydd  aurblyg  D.  ap  G.  x 

272  Vcbel  ir  wyf  yn  ochain     ....  y 
enaid  Gryffydd  llwyd  yno                            Rys  goch  0  eryri 

273  Altcb  :  Pam  ym  ken  am  awenydd     ....  s 

dy  nod  par  yii  glod  y  gier  ttn  val  moel  y  pantri 

274  Atteh  :  E^^ew  brwydr  val  Haw  barediir     ....  a 

diraid  wr  dyred  ir  jawu  Rys  goch  0  eryrj 

276  Atteb:   Ros  dy  liw  Rys  dylyaidd     ....  b 

a  Gwyiicdd  vyngogaiiv        125  ifn  val  mod  y  pantri 

277  Altcb  :  Dcwrddrvd  llcwelyu  daerddraig     ....  c 

awcli  y  nirwydr  a  cliymrodredd  Rys  goch  0  cryri 


Lhjvijr  Ilir  Llyvjarch  ReyiwkU.  383 

279  Troelvs  ail  Siorvs  wrol  /  wr  Imehviii     ....  a 

*  *    w  r  wiiillys  a  gwawd   jniawiillou     Si/r  Eisiait  Ivwi/s 

280  *  *  *    oedd  ym  Haw  a  wnu     ....  /j 
ny  chane  e  i  ilnvi  ny  oes                         Sioii  up  ho:  gwijnu 

281  Son  at  yr  vn  sy  o  went  draw     ....  c 
o  kae  jngwyi-  vn  kyngor  well                       R>.nitrt  jorwerlh 

282  Klywch  son  inegis  klocli  sais  Si/r  leivj/s  mai'uiu-j/  d 

283  Atteb :  Syr  Lew)s  velys  i  vwyd  Syr  Fh:  Emlijn  Icn   c 

iS'i  ^  Hisiart  ap  Ei/s ;  Mae  lijmomhh  MnknmwntU     .  .     .      f 

Sion  ywr  piir  o  synwyr  pen     .... 

a  llyf'r  gwynn  holl  Vorgannwg     .... 

oes  gornel  yngliydweli  eitlir  a  wyv  vy  alliro  j  .  .  . 

with  aiir  mwy  or  Merthyr  inawr  jonvei-l/t  Vyiujlwijd 

235  Atteb;  Addal'  a  wnaeth  addfwyn  oedd     ...  g 

Ryw  csgus  dyn  liysgyr  Uiiiart  ap  lii/s 

286    Y  2  fiyu-ijdd  a  vy  Rwny  syr  Gr:  Vn:  a  I.  lewys  ynyr  udiir 

Baeno  oedog  ban  ydoedd  Syr  Gr:  Vycluni  kit  li 

h.  Atteb:  Yr  adiii'  ail  arthur  lys        isr,  Iciiiy  Icwys   i 

288  ********  [ejsgob     ....  k 
vod  ar  gam  hawdd  vyd  ir  gwr                     ,S',  up  Ho:  gwyii 

289  Atteb :  Y  ty  kryf  at  y  krevydd  .  .  .  Margain     ....         I 

*  *    liwy  i  bo  r  abad  hwnn  jvr:  vynglicyd 

290  Deyivm :  [Y]  gwr  oedawg  a  gredir     ....  m 

nag  aed  i  mi  ag  ytl  mwy  Meislr  HarrI  Icn 

291  Atteb  :  Y  meistr  nys  amav  estrawn     ....  n 

o  gyst  aiir  yd  gwas  dewr  wyf  jcu:  tew  brydydd 

292  Deyii-m :  Twrstan  vab  trist  iawii  wyf  ]  Gytio  r  glyun  o 
2,93  Atteb:  Silieu  ath  gaidw  syr  Bened                  Tydiir  Penllyn  p 

294  Mawr  ywr  dysg  yno  maer  da  Gytlo  r  c/lynn  q 

295  Atteb :  Ryvedd  ydiw  n  arfeddyd  /Jo:  ap  1).  up  J  up  liys  r 

ILyina  dri  chytvydd  a  vy  Riciy  givyr  tir  jarll 
oblegid  war:  jeiian  up  howel  Swrdival 

296  Gair  am  lioeres  grym  hir.ielli     ....  $ 
gael  ystad  vwy  glwystad  -lydd          Ho:  ap  I),  up  J.  ap  U. 

297  Mae  yny  tir  niyn  y  tan     ....  t 
da  vonaid  ydwyf  jnnav         145                       ll'n  goch  y  daat 

298  Hardd  gyvaillt  herwydd  goveg     ....  i_i 
anoff  llwyf  yny  phrovir                                     Gr:  Dd:  ychun 

299  Ynghylch  Morgan  ap  lioser  ap  Adam  o  tvavn  Ihvg 

Darogan  vydd  a  ganwyf     ....  v 

gwrdd  vyth  ag  aiir  yddo  vo  Ho:  ap  Dd:  ap  f.  ap  R. 

300  Atteb  :  Ewch  yn  jach  ny  chwenychaf  Gylld'r  glynn  w 

301  J  dychan  S.  laison  y  Margam — '  barivn  posveirdd  ' 

Pwy  er  brainio  r  piir  bryuiad     ....  ,r 

kest  a  dyrr  kosta  dairawr  Ifiii:  Egwail 

302  Etto  :  Y  gwr  lien  a  gair  llawjiwaitli     ....  y 

bonkath  hwyr  i  ddav  n  benkcrdd         Iso        jor:  vynglwyd 

303  y  ddannod  i  ttn  sion  i  vod,  yn  firier 

Y  gwr  oedd  baicb  ir  gerdd  ber     ....  z 

ydiwr  siawns  gwared  or  swydd  Sion  Mowddwy 


884 


Mertkyr  Tyd.vil  Mawwscripi. 


304  Atleh :  Dyti  wyf  yn  gweled  y  nod     >     .     ,     . 
swydclav  vy  os  addcvan 
olvd  gwacl  y  ymlid  gwann 
ninnav  on  swyddav  sydd 
i  Koi  gwainaid  ar  gynnydd     .... 
trwy  i  nertli  i  traiwn  ni  ffen  sioii 

Dan  grjicydd  ir  taro  a  vy  Rwng  Bcdo  goch  a  Pli:  goch 


a 


305 


Pwy  wlad  oi  bodd  syn  Eoddi   |  pond  byell 

ffres  eryr  Pheres  wrol     .... 

awn  hebe  r  Hiiw  yn  bcnn  Raitli   |   i  dir  amvystl 

yuo  .  .  Roi  r  bedo  .  .  .  grib  grib  a   Phylib     . 

drwy  mavvrnerth  draw  am  ernest     .... 

ym  giiro  am  y  gorav     .... 

y  bedo  .  .  .  gwr  jr  draw  a  garai  r  diin 

gwth  waew  syr  Rieiart  Gethiii     .... 

enwog  wr  cedd  yn  y  gad 

a  Phylib  yn  ft'o  welad  .   .  .  ny  bydd 

vyth  dair  oes  y  vath  daro 


306 


Morgan  elfel 
liisiurt  jorwerth 


307 


Morgan  Foioel 
tin  sion 


Kronigl  holl  Gynirv  krynen     . 
bedair  oes  bywyd  aiii'  oedd 

Y  kiw  dii  Rwn  koed  a  Riw     . 
boed  i  ni  mewn  byd  yn  ol 
nwyvant  lawenydd  nevol  i.is 

308  Atteh:  Y  kiw  piir  ddii  kop  jrddail     .     .     . 

kyd  amod  ir  kodymaith 

309  Etio:  Yr  eos  orav  i  awydd     .... 

y  ddav  .  .  .  gwell  yw  gantvn  Ryw  vvn  val 
dan  y  gwydd  na  dvvyn  goval     .... 
*****»«  [m]oli  (liiw  'iTIiomas  ff]en 

310  f  hcnciinl :  *  *  #  *   nnwyl  kywrainwawd     .... 

*  #  *  »  waitb  y  maill  wythnos     (I.  .')2')     ||     158 

311  II  gwael  brydydd  *  *  *  gwael  oedd  kyd  bai  gclwyddawg  .  . 

aeth  yr  anuercli  .  .  .  tros  got'  wrib  wtres  i  gyd 

daiiair  ddwedai  .   .   .  drysto  i  hvii  am  vu  i  mi 

yDf3d  oedd  ynii  ddanfon   .  .  .  o  da  vylli     .... 

ym  gennad  mwy  .  .   .  danfonaf  o  byddaf  byw 

at  vwynen  latai  venyw.  ]67  jeitan  llawdden 

b.       Y  lloer  wenn  lliw  eiry  vuos     . 
a  cliael  nef  ddyn  wycblau  wyd 

312  Atleh:  )aiian  mal  winllan  wynlhvyd 

a  diiw  vaJdav  dy  veddwl 

313  Atteb :  Y  vvn  o  livv  od  ar  vae.s     . 

mocs  drwy  byrr  i  meisir  Harri 


/ 


jeu:  tew  brgdijdd 


M'  Harri  Icn 


170      Jeii:  tew  hrydydd 


314  Hcddivv  dydd  da  yt  hoewddyn     . 
ny  pliriodiii  ffairedyn 

yn  enw  diiw  yn  anad  dyn 

315  Atleh:  Diiw  nef  da  yw  ynn  ovyu     . 

na  uhryd  nicrch  na  diaiiad  mwy 

316  Atlcb :  Dyssgybl  y  niysg  y  l)ybl  wyf 

ddysgedig  di  ddysg  yd  wyf     . 
try  vo  syr  liiiw  byw  ny  byd 


syr  Hiiw  Rohart  len 


Uen 


syr  Hnw  Rohart  len 


Lhjvyr  Ilir  LlyivarcJi  Reynolds.  385 

317   Cuis  i  hclu  JIdirif/  Davydd  ymaith  or  Vann 

Y  Hew  galoiit  lie  i  gwelir     ....  a 
cto  vyth  11  gativo  y   Vanii                                               tin  sion 

.'U8  Atleb:   Y  maicho<r  arfog  aiirfawr     ....  b 

syr  Edwnrt  .   .  lewys  .    .  nid  oes  vn   .    ,   voiuiltli-iioh 
ath  kydwedd  blodaiiwedd  blaid 
aiii-  ganiiwyll  or  Morgannaid     .... 
iiaided  ef  .  .  .  i  le  arall  i  oeii         i;,;       Mairig  Davydd 

319  Drycli  yw  r  byd  di  ryclior  barn     ....  c 

*  *  *  *  nida  dim  [syr]  Ou-.-  ap  Gwilim 

320  #  «  *  #  kani  i  Reol     ....  d 
oi  viu  atebed  y  vo                                                  Sion  y  lient 

321  Klywch  vraw  klywch  oerfraw  ar  frys  e 
gwyno  jevan  lewvs     .... 

*  »  *  »  mal  i  kiywch         .  -1613  .  ?  [Hoplr/ln  FokcI 

322  Mar:  Elsheih  Mathav  o  landydivg 

[Am  iarlles]   i  mae  oerllef    ....  f 

i  hvnwn   nef  yw  bfinaid  l)d:  bcnwi/n 

324  Marwiiadeu  JT.  Poivel  o  drem  Saran      .  chiddwijd 

ymhembre  :**##*  i  hedwyii     ....  g 

******  Wiliam  el  iso  \_liogir']  hyffin 

326  »  *  #  *  *  o  briidd  ydoedd     ....  // 
ar  hynu  i  ddiiw  Eown  ddiolch                           Rogur  I/>/(/iii 

327  Mar:  S.  gr:  op  S.  ap  lewys  *  mewn  llywch  JL.  Gatng  ' 

Kwynaf  klaf  ocbaf  klevycliais  |  am  wr     ...  / 

ym  sain  och  kenais  am  Sion  wych  kwynaf        Gronic  IF. 

329  Mar:  Tom  as  ap  Risiart  or  Marias 

Diiw  oered  yw  diior  daith     ....  k 

nav  valh  nav  syt  vyth  yn  sir  Sion  Jlou-ddiry 

330  3Iar:  T.  ap  hopgin  ap  Thomas  '  sant  Abcr  Villas  ' 

Angav  sydd  gyving  i  sias     ....  / 

diiw  ai  dyg  achos  daed  oedd  Sion  Moicddwy 

331  f  Wiliam  JPrys  o  lann  jsawel 

Yr  wylan  dpg  jrlan  daith     ....  m 

yii  gwit  awn   tiag  atto  1S5  Morgan  Pivel 

332  f  Hopgin  twin  PIi: — Ond  arythr  jawn  i  dairyd     ...  n 

oes  hir  aii  gyraaves  hael  Sia}i  Moicddwy 

333  J  S.  Salbri  o  Lyiceni 

Y  Hew  o  Ryg  geyr  Haw  r  allt     ...  o 
aed  111'  ddiiw  dad  dy  vrddo  di                                   S.  Tydi'ir 

334  J gaiso  Tho:  ap  Risiart  i  lioyn  y  llanli  ag  ynlav  gicedy 

symyd  ir  Marias  :  Y'^  dyn  aiiraid  i  annedd     ...  p 

tail-  oes  da  letywr  yd  D.  Ihcyd  Matliar 

3CG       kyffefaf  wylaf  ni  welais ,  y  baich     .     .     .     ,  q 

i  goffa  jesv  mi  a  gyfEes[af]  .S',  Moicddu-y 

337  J  0.  ap  Or:  Vychan: 

Yr  eryr  digrif  efrifed      190         Gr:  Uwyd  ap  D.  ap  Linon    r 

338  f  gaiso  Ryddhae  T.  bastart  ap  syr  Roscr  V'lt  o'r 

ll.irnvfflyt:  Mae  galar  am  garcLaror     ....  s 

i  kdii;  vvrtli  vodd  ai  karo  .'v,;-  Ph.:  Einlyn 

330  J  0.  Glyndwr :  Mcvyrio  i  bvm  am  varwn  joio  gorh    t 

y  985GO.  J^   I* 


386  Merthyr  Tydvil  Manuscript. 

3-U)  J  gaho  Rijchlhae  Uys  o  vyellt  o  garchar  liuer  loeio 

Pa  vyw  bptli  ^y  ii  ])('i-t  h;ii     ....  a 

i\\  (lilrysf'd  wpddi  r  jesv  jei'i  Ba'iiadr 

?y\\   J  Dih.  Ihpijd  :  Ilau'dil  amor  ))lae7ior  y  blni'l       1)<h.  Xmiinor  b 

312  Etto  :  A  ddihv  siil   wcddvs  aehvyd  Gijtlor  r/lijiiu   c 

343  J  JTiiw  Morgan  arch  jagon  :  Y  tvvr  vcliaf  or  trycliaiit  ...        d 

a  clioffa  bwyth  chwetfib  win  Lewys  Mon 

3i4  J  S.  ap  Bys  :  Sir  Von  wenn  os  Eivwn  wyr     ....  e 

kair  pwyth  y  main  kair  peth  mwy  Gr:  Hiraelhog 

345  Kaiso  heddwch  J.  V'li:  jaiian  deg  aii  onwaevv  diir  G.  r  glynn  f 

346  f  heddycliu  sir  vrychainog  a  sir  Vorganniog 

ILyma  vn  He  mae  i  wedd     ...  g 

angel  Roed  eveugil  Ron  Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  Rys 

347  J  heddycliu  syr  Siois  Harhart  a  Edw:  Mawnsel 

Y  wlad  aetli  heb  olav  dydd  h 
yn  ^din  ag  yn  aflonyd  1           .     . 

vn  oed  dydd  onid  lieddwcli  2110  Risinrt  jnrweilh 

348  f  gaiso  heddwrh  syr  J/a(/iias  hradog 

I'wv  wna  sir  ar  dir  kaerdyf     ....  i 

VcHy  ddiiw  Ilag  vy  lliuld   j  jor:  Vyiig/wyd 

349  J  heddycliu  syr  W.  Ilarharl  o  Golhrwc  a  W.  ap  S.  ap 

Rnser  or  IVerii  ddii :  Y  dokdor  braisg  gyrigor  br.iv  ...       k 
dwy  lann  wysg  aii  daii  Iv  n  vn  Maredydd  ap  Roser 

350  Hen  ddelw  a  honn  a  ddolyiit     ....  / 
pe  pailai  n  Raed  pob  lie  n  Rydd                        Lewys  Mon 

362  J  gaiso  lieddtcch  arg:  Harhart  o  Raglan 

Ilardd  Wiliani  hoew  vrddolwaed     ....  in 

gair  gobaith   vanraith  ym  vydd        Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

353  Etto :  Sel  Rygl  yn  sailiaw  Raglan  Guttdr  glynn  n 

354  Y  kaiiw  mawr  i  kair  y  medd  Tydiir  Aled  0 

356  Hcddwch  Rung  gwyr  Credigion  a  givyr  C.  Vyrddin 

Damwain  vydd  y  ijyd  yma     ....  Dniun  dii  p 

aii  roi  .ar  jarll  Penfro  ir  wyf  0  hemi  y  dainiol 

357  /  heddycliu  T.  Gamais  a  syr  Edw:  stradlin 

Y  ddau  gawr  wych  dda  i  gwraidd     ....  q 
daiikan  oes  aii  dyko  n   vn                                 jor:  Vynglicyd 

359  Syr  E.  stradlin  :  Pwy  r  vn  syir  nai   r  pryns  Ilarri  ....      r 

*  »     vnwaith  lit  ddwyn  venaid  lewys  Morgannxog 

360  J  ll'n  ddii :  Y  Hew  draw  aii  llidiaw  ir  wyd  ....  s 

uy  bydd  dr.ngywydd  draw  gas         210  jeuan  daehoyn 

b,       Rys  a  gynnail  Rwysg  Eininn     ....  t 

i  ncsa  i  Vair  annes  a  vo  jen:  daclwyn 

3GI  jl  gaiso  heddivch  maibion  hopgin  tin  vwya 

0th  hen  gyff  ath  enw  a  geffir     ....  « 

a  ih.u'ani  vyth  yth  varn  vo  Gwilym  tew 

362  jl  heddycliu  S.  tnowddioy  a  T.  ap  W.  Howel 

Y  m,ao  hiraeth  ym  hoeri     ....  v 
daeoni  yddy  dav  wyneb                                   Morgan  Rowel 

363  y  erchi  gosog  i  tin  ap  jeu:  ap  Dd: 

Ilariaidd  varwniaidd  vrynacli  >      .     .  xo 

yvydd  yt  liynn  a  vydd  tav  Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R  . 


Llyvyr  Hir  Llywarch  Reynolds.  387 

364   f  errhi  (josog  droa  .stjr  T.  gamais  gan  syr  S.  irgoii 

I'wy  y  i)ilor  jioU   liclyiit     ....  n 

arch  a  chyreli  ildwy  arch  o  chair  jor:   vynrjlwgd 

363       Y  s:ryf  aotli  i  sir  Yon  syr  Hiiw  lewys     ...  h 

o  Gaiio  voii  a  gai  varch  jcii:  duela-yn 

3GG  J  J.  Gethiii :  iaiiau  Haw  \\\  aniau  llych     ....  c 

(ly  \iyriiia\v  a  migiaw  r  mai'oh  je'd:  di'i  D.  ap  Oic: 

367  J  movyn  Ifn  goclt  y  daiit :  Y  nithwraig  ar  y  noethwraidd   .  .   .  d 
o  vlaen  i  bv  velinydd  J.  d'tt  r  hilwg 

3t)8  f  arlwydd  diviis/er :  Dechi'av  da  kymanfa  medd     ...  e 

gweler  yn  dwysog  ailwaith  f/owel  swrdwal 

369  Jfr  bais  dew ;  Ho:  [goetmawr]  wyd  vyw  hael  hyd  vedd  .  / 

troela  r  wisg  trwy  lawer  oes         230  Ho:  ap  Rainallt 

370  Jr  SaesoH ;  Y  bairdd  hairdd  beraidd  hiiddawn     .     .     .     .      g 

dewr  mawrchwyrti  i  gadw  r  raarchog  S.  Moivddwy 

371  J  gamnol  ffiol  Sioii  ap  Ilys  o  lynn  nedd 

Y  liestr  hardd  llycstr  hin     ....  h 

am  i  llanw  yinliell  hcnaint  Gwiliiii  tew 

'S12  J  S.  ap  R.  0  L.  Nedd:  Ami  yw  gvvia   viPiihiiicild     ...        / 
Siou  ap  Ilys  yny  vo  prin  •Jfiiiv  hue  Itiryd 

373  f  Risiart  ap  Riys  ap  sion  o  lynn  Nedd 

Yr  eginyn  lu'  ganwi'     ....  // 

hwy  del  ywrli  hoedl  a  iechyd  jor:  vyuglicyd 

374  f  Rys  ap  Sion  :  Bardd  ydwyfi  yn  hriddwydaw     .  .     .       / 

dy  dro  Rys  or  didro  ir  wyd         225  ,.  „ 

375  Etlo:  Poud  hii-  na  welir  end  nos  ,,         „      m 

376  Elto  :  Pwy  ar  davod  piir  divai  jor:  vi/nc/lKyd  n 

yian  oedd  i/ngharchar  gan  syr  Mathc  lira  Jog  yn  Aher  Tau-e 

Oil!       Draw  nid  af  wedy  r  vn   dydd     ....  o 

et'  ail  wraig  heb  vawr  egin  ie'i'i:  daelwya 

378  J  Edw:  hradog  :  Y  kawr  vq  north  k.iir  a  nvdil     .     .     .     .   p 

y  Hew   pan  vycli  hen  a  llwyd  D.  henwyii 

379  y  Marged  Sain  sion  arglivyddes  y  koety 

Pwy  n  kostiaw  syr  Paen  kastell     ....  q 
brenin  uef  gwna  i  bronn  hi  n  jach       Lea-ys  Morgannwg 

381  Haeledd  vab  gwirionedd  *  *  ?  Sion  tydyr  r 
h.  kebydd  vab  di  vedydd  dig  „  „  ^ 
c.  J  0.  tydyr:   Gwddom  dewi  a  goddef                    jeuan  Gethin  t 

382  J  veib  0.  tydyr:  Y  ddaiiwr  argiwyddiaidd  D.  Nanmor  n 

383  J  g also  gan  Ho:  ap  henry  ddyvodyddy  wind 

I'a  dir  a  raor  pa  derm  aeth     ....  i" 

del  dy  gof  dy   wlad  i  gyd         2.?5  Win:  egwnd 

385       ILaviiriais  cm  Haw  vawrwaith  io 

tre  vy  n  had  ny  chad  ychwaith     .... 
a<j  nid  er  eh  want  kant  or  ki  Bedo  hrwynllys 

b.       ]Lewelyn  ar  lliw  alarch  |  Hew  Morgan     ...  x 

am  Haw  rodd  yra  Haw  arall  //""■  /■'««  /'"-y'' 

387  *    ILyma  vyd  anhyfiyd  bawl     ....  y 

m  Maelor  er  aiiv  melyn  jenan  lew  bryiijd  d 

1!  11  i 


388  Merthyr  Tydvil  Manuscript. 

^  b.       Yr  hoewfab  a  elwir  Ilavart  a 

Will  am  o  ddysg  lym  i  dilarfc     .... 
gann  diolch  am  gwn  diion  Iliiw  hcie  llioijd 

389  Di  aniiercli  ydiw  anael     ....  b 
ny  bydd  Invnn  beb  veiLSWii  vytb         240                 Jf'm:  llvn 

390  llobni't  gorywcli  Ryw  Aber  .  .  vab  J.  vychan    Gyllo  r  yhjnn  c 

391  /  D.  ap  J.  hil  Forgan  :  Dawn  i  dir  diiw  yny  dal     .     .     .      d 

[kwn]  gwyuion  os  kawn  gennjal  jeu:  llawdden 

392  7  S.  Harri  ap  Gr:  hwys  :  *  och  vyngbar  divar  doelh  ...      e 

da  ailchwnilh  i  diolchaf  JVatgiii  Poicel 

393  Sieffiai  ffrwyth  osai  o  Phraink  Gytto  r  glynn  f 

b.       Gwae  a  elai  mewn  golwg  g 

ar  draws  at  vchelwr  drwg     .... 
af  jmiav  He  ddwyf  unnvvyl  245 

at  Siankyn  [Havart]   Rwjddwin  ar  wyl        Hmo  k.  Ihoyd 

394  Sion  ychan  y  Morgannwg  Bys  Nanm  r  h 

39o       Tcyrn  gwyr  ystrad  Tywi     ....  i 

o  gwii   nc  vaircli  gennyf  j  Bedo  brwynllys 

397  Vn   ny  phlyg  er  oFii  na  plilaid  /  ieuan  ...                       k 
*  •  *     ychen  ar  i  cbweclied  IIuw  Davi 

398  Vtanv  hoch  :  Gwyr  y  tir  ar  gairav  teg     ....  I 

a  gorav  i  Roi  r  gwr  aii  Roes  Bedoffylib  bach 

399  Edwiirt  aii  wyr  ae  drwy  r  tan     ....  m 
ebwaiit  tad  ychen  kocbion  teg         250            jeu:  llawdden 

b.  J  fV.,  syr  Water,  a  syr  Siors  Herbart,  tri  lletc  Gioent. 

Y  tri  charw  ar  tyrch  aiiraid     ....  n 

jarll  ir  ewch  arall  ar  went  Hiiw  hae  llwyd 

4('0  f  dri  mab  Owaiti  Kyvailiog 

Aiirwn  gerdd  gydar  vn  gaink     ....  o 

ti-yw  hv  Rwng  y  tri  alarch  jeii:  llawdden 

4('l       ]Sid  gwaeth  a;n  vaeth  ag  am  vydd     ....  p 

diiw  bo  Iwyddiant  dwbl  yddvu     ttn  ap  ho:  up  )■  ap  gronw 

402  J  erchi  kleddyf :  Son  kennyf  sy  yn   kanv     ....  q 

try  dalio  trawcd  wiliam  Rys  nanmor 

403  Eito  :  Phyniant  yt  vy  r  moliant  niav     ....  r 

vn  jlldav  ny  naiiltyer         255  jenan  llamlden 

404  Selyf  yn  braint  sylfaen  bro     ....  s 
lit  Harri  pun  vo  taraw                                                  Rys  (rem 

405  Pwy  a  dyri'  kwys  drwy  r  ddwysir  Tydiir  Aled  I 

406  Y  gwrda  llwyd  gwardew  lloiin     ....  « 
tair  oes  i  honn  ar  tjr  sycli                         jeu:  teio  brydydd 

407  J  Rol:    Vychan:  Y  kivv  dii  y  mysg  koed  a  mel       W.  llvn  v 

408  /  S.  Vychan :  Y  karw  gwych  or  kaerav  gwin  ,,        w 

410  [Y  kar]\v  ievank  arafwych  Sion  Tydiir  .v 

411  fr  llwynog  .  ILe  blin  i  vaidd  kotliin  nys  kel     .     .     .     .  y 

kynn  hnn  kwn  aii  kinbynno         J.  gcthin  ap  J.  ap  liaison 

AVI       ILym  ywr  bawl  He  mac   Uaid     ....  s 

y  nos  o  les  nca  i  ladd  1.  3G  j| 


Llyvyr  Hir  Llywarcli  Reynolds.  389 

413  A  fragment  (30  lines)  ending  : 

wedd  oer  jawn  weddiwr  ywcli  D.  benicyn  a 

h.      Gvvae  ni  r  bairdil  gaii  air  y  liyd  .S'.  Tydwr  b 

414  ILe  nid  teg  lliw    oiiSddii  Gyttorghjnn  c 

415  Syr  R.  ap  2'.— B:udd  wjf  ag  } n  byw  ar  ddav  T'r  aled  d 

417  7  R.  or  Tywyn  .   Rys  oiav  yii  Lir  is  aerou  D.  Nanmor  e 

418  J  Edw:  Gr:  Siambrleji  G. —  *  *  eryr  Eos  o  niir  Rydd  .   .  .  / 

pcnn  Raitli  try  vo  psiin  av  wr  Icwys  Morgannwg 

419  Y  dii  hyder  Dehaiidir  Giittor  glynn  g 

420  Teml  gwyr  yn  taimlo  gwiwrent  „         „        h 

421  Yr  haiil  deg  ar  vy  negcs     ....  i 
i  gynnail  y  Morgannwg    275   Gr:  llwyd  ap  Einion  llygliw 

422  f  hen  grislor  tu-rhil :  Y  Hew  ievank  yn  Haw  vaeth   ...  k 

duw  11  dadael  dyn  odidawg  Lewys  Morganniog 

423  Yr  lierwyr :  Yr  Ryd  gocb  i  Red  i  gaa     ....  / 

kerddwch  gochelwcb  haelion  jeii:  tew  brydydd 

424  jf  Esgnb  Ty  Deici :  Y  ilen  egwan  llwynogaidd     ..../» 

datro  oer  waitb  diiw  tro  ir  iawn  Hiiw  dwnn 

425  Y  ddav  gyw  oedd  wyav  gynt     ....  n 
tri  maireh  tros  elaircb  a  sj'dd                           jeu:  llawdden 

426  Y  gwr  kill  ar  gwar  wg  ben     ....  o 
iiytb  aned  yn  jsiitb  wynedd     280      Risiart  ap  R.  brydydd 

427  Gwr  niiiwr  bir  a  grym  yr  haf    ....  p 
llawer  arfer  a  orfydd     .... 

bvaiehav  ben  niawr  bercheu  uiel  Gwilym  tew 

428  Esgynnwr  o  js  Gynnen  q 
a  sydd  grib  ar  swydd  Gaer  weun  .  .  .  Hani 

mwya  kynydd  .  .  .   wrtb  vn  o  lynn  ||  arthne  Iwyd  .  .  . 
a  gwres  ywr  ail  ag  wyr  Sion  jeuan  daelwyn 

429  Huwdd  amawr  nym  dawr  i  dwyii     ....  r 
o  chaem  enaid  ywch  mynydd                            jeu:  daelwyn 

b.  J  vendigo  ty  Gr:  Dwnn 

Y  blaidd  gwyu  beb  lywj'dd  gart     ...  s 

ny  bo  r  Uys  beb  jarll  oesir  Risiart  jorioerth 

430  Draw  nid  af  wedy  r  vn  dydd     ....  t 
ef  aii  wraig  heb  vawr  egiii          28.5                    jeu:  daelwyn 

431  jesv  gwynn  a  wisgo  art  l.ewys  y  glynn  u 

432  Mynd  ir  wyf  i  dir  JMon  draw  jolo  goch  v 

433  j^  Gr:  ap  Nicolas:  Gair  angel  y  gwr  yngod     ....  w 

dy  benn  yw  peun  ar  bob  petb  Gtm  ap  J.  lien 

434  Y  Hen  aeddfed  Honyddfawr     ....  x 
ny  byd  heb  yr  abad  liwuu                                 jor:  vynglwyd 

435  R.  ap  S.  0  L.  Nedd :  Y  liu  aetb  o  lynn  ucdd     ]'s  y  glynn  y 
43G       Yr  hobi  a  ddirebwyd  S.  Mowddicy  z 

437  Y naidr :  gwr  sy  ar  groes  iruaed     ....  a 

y  gwenwyn  oil  a  gwnan  iacb  Rys  brydydd 

438  Etta:  Mae  gwr  byth  am  gywir  barn     ....  b 

i  ffwrn  o  vwg  vffern  vaith  W.  llvn 


390  ilerthyr  fy civil  Manuscript, 

439  K.  yjfrost :  Howel  u  wnaoth   miib  maetb  incdd     ...  a 

ar  naid  ym  enaid  a  men  ^.  ap  Rt/dd}  ap  J.  llwyd 

441  Y  hehydd :  Y  gwr  mawr  a  gair  inorwynt     ....  h 

)ceb}dd  angor  ir  mor  mawr         29.';  Daio  lliwiel 

442  Tydi  r  gwynt.  tad  eiry  ag  od  Mrcd:  ap  Rys  c 

443  f  srjr  If.  Mawnsel :  Vn  dyn  glan  syn  dwyn  y  glod  ...         d 

ond  yr  vii  ynod  ai  Roes  jor:  vynglwyd 

444  f  Edward  lewi/s  or  Vann 

Y  k.irw  doeth  a  vairik  kaer  dyf     ....  e 
aros  vwy  r  oes  hwyaf  ycii                           lewijs  morganmog 

445  f  Harri  viii  am  briodi  Ann  bwlen 

Y  jadl  gyut  ar  y  Jle  gai     .     .     .     .  / 
>vynfyd  twr  nawfed  Harri                                „             „ 

446  J  ojyn  Edwart  Karn  adref  o  Byvain 

Fa  ras  duw  piav  r  y.5tat  ...  g 

i  ■\veinii  gwit  i  lanw  gwin  300  ,,  ,, 

447  f  syr  Ediv:  gslradling  a  I)'' .  Davydd  am  y  Gramer 

hymraeg  :  Y  marchog  Rywlog  benn   Raith     ....         h 
diiw  da!o  i  daed  ailwailh  Mairig  Davydd 

448  f  liisiart  Harhart  o  Eas  :  Mac  vn  a  dyi-r  a  inin  dart  .  .  / 

a  bonao  n  oes  hwy  na  neb  jor:  vynghcyd 

449  y  arg:  ITt  o  Raglan  :  Tri  llv  aeth  o  Gynirv  gyiU  G.  glynn  k 

450  Yr  amheiawdr  rym  Harri     ...  I 
^ago  r  ail  gwr  o  alwad  /  yii  deyrn  gUvys  ar 

dir  yn  gwlad  ....  a  hiroes  vo  i  Harri 

yn  deyrn  duwiol  yn  dol  di  ThOg  Sen 

451  Harri  viii:  Y  tarw  or  Mwnt  eryr  Mon  Leivys  Morgannicg    m 

452  Gweiit :  Y  lair  gwlad  kanvnoladwy     ....  » 

lair  Gv7eut  ar  tir  o  gylch  Tho:  Derllysg  . 

453  V gw» /weh  .  Eiiwiog  yw  vyngorllewyu     ....  o 

lliwid  diiw  vi   n  wr  Ihvyd  hen  jeu:  diir  bilwg 

454  Y  kebydd  ar  ohnvr :  Pa  ryw  vyd  es  ennyd  sydd     .     .     .     .p 

Vagg  aiir  aii  vagwriactli  Tho:  brwynllys 

45G        Clwelaf  ar  ddigrif  brivardd  q 

gwegil  y  byd  gwaglaw  bardd     .... 
hil  a  liad  yny  bol  liwy  Bedo  Ph:  bach 

457  Rys  ap  Siaitkyu  ap  Rys  a  Lynn   Ncdd 

Uyn  ui  bydd  byw  mewn  diiias     ....  »' 

a  Ko  oes  bir  i  Rys  bael  310  /.  ap  Ho:  swrdival 

458  Et/o:  Koelio  ir  wyf  aii  kael  ar  Rys     ....  s 

diiw  n  heu  a  ad  ynn  hwnnw         Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  Rys 

459  Mawr  yw  bap  gwr  a,dnapai     ....  t 
Moddion  gwacl  muddav  ui  gyd                         Rys  ap  Harri 

460  0  Vair  betb  an  pidr  heb     ....  « 
y  tair  jav  yddynt  hwy.  r  ant                             jeu:  daclwyn 

461  Dcg  aeth  i  long  i  gaiso  gwin  —  1  a  voddes,  3  a  ddiengis 
Maredydd  llofrydd  y  llynn     ....  i> 
ar  dy  gorlf  a  Ro  diiw  gwyn                          Daio  ap  jeu:  dii 

4G2       ivor  wyd  o  vro  Rwyddaiir  Dd:  ap  Gtvilioi  ic 

4(53       Vn  triffelb  a!b  wnant  Kyiiudd  Gyttm-  glynn  x 

404       A  oes  vn  plas  yn  sampler  „         „      y 


tlyvy'r  H'lr  LhjtOarch  tteynolds.  30 i 

465       Y  pwrs  ar  ffas  Sidasvrych     ....  a 

vynd  dai  Iwj'd  vewn  tylodi  Syr  Dd:  liwyd 

4ffl  J  W.  Harhart  o  f?.  (/yrfrf;  Y  gwr  o  went  gorav  i  waed   ...       b 
ar  ahvad  bytli  ir  clycli  Mairig  Dd: 

468  Med-ddod  :  Nid  bvvrdiaw  lie  daw  ym  dydd  ....  c 

a  vydd  ir  neb  a  veddwo        330  Lewys  y  ylynn 

b.  J  jevan  ap  Sianldu  ap  T.  up  S.  up  JVulgin  V'n  S^c. 

Awn  ii-  gaer  weuii  aiir  giiras     ....  d 

Haw-  jesv  ai-  hyd  y  llys  liydd  Sion  Mowddioy 

470  f  Edw:  Harburl  o  Dre  valdwiii 

Marcliog  aiir  doicliog  a  dal     ....  e 

i  ddwyu  ffres  ddaeoni  ffi'wylh  ,,  ,, 

471  jf  4  mab  liys  ap  siaiiJiyn,  '■  ywyr  Aber  Peryimn  " 

Mae  petlvvar  nialj  pwy  yd3-nc     ....  J 

[pedwjar  liael  bywyd  ir  hain  Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

472  J  Malhav  yoch  :  Pan  sonier  yn   amsar  ni     .     .     .     .  g 

*  #  *  velwas  gwlad  vaelawr     ('■  62)         325 

47.3   II  A  fragiiient  (4  //.)  ending  : 

Moi-  deg  yw  r  anreg  a  roes         327  Bcdo  Ph:  bach  h 

b.  J  syr  Wiliam  ^'pryiis  syr  RhiarV  Tomus  o  Went 

Y  milwr  llwyd  m;d  jarll  lien     ....  i 

byrr  einioes  ysbo  ir  wyneb  Ildto  kae  llwyd 

c.  Mar:  Ho:  thomas  ap  JViliam  o  gil  jfriw 

Dyn  oer  wyf  dan  arovyii     ....  k 

chwenychv  o  cbawn  jechyd 

a  nawn  vyw  yn  liynn  o  vyd     .... 

a  niwy  drigaredd  a  men  tien  sion 

474       Dj'dd  da  v  llwynog  or  ogof     ....  I 

[ffjarwel  Raid  ym  iib  ir  allt        330         T.  ap  R.  a  bias  jolyu 

473  J-  Syr  Edw:  1  Mawnsel:  Y  Rygarw  a  anregir     ....      m 

»  *  *  *  llawn  plas  aiiraid     (1.  ?o)      ||       331 

Part  IV. 

477  [Bwriad  Riain  vad  vy  oedi]      ....  n 
II  ny  ddaw  r  ganaid  draw  iiid  Rydd  i  cbaisaw     .... 
gwawr  gwedd  glwys  vawredd  a  glas  vwriud    jorwerth  hen 

b.       Mwynder  gweu  syber  a  sydd  ym  klwyvo     ....  o 

ag  aed  y  mendith  gyda  i  mwynder  tien  sion 

478  A  wddont  hwy  pwy  om  pwynt     ....  p 
a  thri  gair  oi  tbrigaredd                         Oio:  a])  Uen  ap  moel 

479  Addo  vvn  vay  weddw  vainferch     ....  q 
ag  oed  yw  bwnn  a  gaidw  hi                              Gwilyni  lew 

480  Yfarf  ariu  :  Mawr  avael  am  oraiiverob     ....  r 

dy  riidd  mwy  myn  duiiriidd  Mair     Uen  yoch  ap  Mairig  hen 

481  Y  Eiain  wych  aii  Eoi  n  wenn     ....  « 
ny  bych  heb  a  gerycb  gwenn                       Ho:  ap  Rainallt 

482  Y  lloer  deg  vn  )liw  ar  dydd     ....  < 
na  ladd  denaid  gaiiaid  gv                                Sion  Mowddwy 

483  /;■  gwallt  melyn  .   Y  lloer  gain  lliw  ciry  gwynydd  u 

a  thes  haf  yny  thoi   sydd     .... 

Ranno  i  mi  yr  honn  aii  inedd       lo  S.  Phylip 


m 


Mcrthyr  tydvil  Manuscript. 


484  Y  dyn  ar  gwallt  dan  aiir  gwiw 

485  Govaly  heb  dy  heb  dal 

486  Y  vvn  ddivai  vwyn  ddwyves     . 
bai  Eanu  oil  byrhae  y  nydd      15 

487  Ny  cliaii'  vy  Riain  vainael     .     .     . 
nav  ddaiv  uy  ddorwn 

488  Y  vtrch  a  vyin  ny  herclii     .     .     . 
yn  sytnwytli  jesv  amen 

h.       Mwynddyn  oes  vn  gair  manddail 

489  kerais  vorch  val  gwr  serchog 
b.       A  mi  n  glaf  er  mwyn  gloewfcrcb 

490  Over  vaidd  a  gyvarfv     .     .     . 
iiid  gwell  ym  enaid  i  gael 

491  Y  verch  deg  am  anregoedd     .     . 
a  tlu'wy  r  vorch  ath  Koi  ar  vaoth 

b.       Mae  gaiiad  niewn  magwriaeth 

492  G^vr  wy  val  kyual  kwyu 
ym  tynnav  om  poeuav  m  pwyll 

493  Scixh  a  llocs  ar  ohwaei'  Esyllt 

494  Dyn  wyf  ymhiirdan   Ovydd 
b.  Y  jltvyn  bcdw  di  anedwydd 

495  Mediaf  om  pwyll  mydf  om  penn 

496  Gwae  vi  yii  briidd  Kag  ofn  brad 

497  Betli  am  pair  yn  ddiwairach     . 
Eag  enaid  vyngwiaig  jnnav         30 

b.  y  Mo  :  Gwnae(h  aiddig  0  gynfigen 
llwyniav  gof  Romi  a  gwcn     .     . 
bos  Jiwy   a  bys  baiiarn     .... 
0  dwvt  vyw  dywait  dy  vod 

498  Tri  phortbor  dii  gyffor  dig     .     .     .     . 
koed  gwyrddlaes  a  macs  i  mi 

499  Ilawdd  vyd  i  nos  val  osai     .... 
dyn  Ian  a  mi  dan  Iwyn  mai 

500  [bvm]  aunwyl  lie  bvm  vnos     ,     .     .     , 
mwy  yn'  pecliod  raab  bycban 

b.       Y  bunn  wenu  aii  licnw  anna     .     .     . 
yivch  akwy  ann  onych  kaf        35 

601  Y  verch  or  vanachlog  vaen     .     .     .     . 
ny  cliawn  vod  yn  ordderch  yd 

602  Y'   verch  mae  Rom  aiierchon 

b.       Y  vvn  wcddw  vwyn  oeddycli 

503       Marw  ny  ivnaf  mor  wenn  yvv  nyn     . 
OS  gvi^enn  ym  nesa  a  gaf  39 

501  Y  vvn  a  gaid  vwyn  i  gwedd     ,     .     . 
dyro  r  big  y  Iryver  bach  (1-32)  || 

6U5       Y  vvn  vach  addfwyn  a  vy     .     .     .     . 
i.y  bych  ond  try  haeddycb   liynn         43 


D.  op  edmwnt  a 

Tydiir  Aled   b 

.     .     .  c 

Gr:  ap  J.  ap  tten  ychan 

.     .  d 

jeuan  Ra'mdr 

,     .  e 

Anon 

D.  ap  Gicili/m  f 

))  »  ff 


jeuan  daelivijn 

.     .  li 

Bedo  brwijn  llys 

D.  ap  Gii-ilym   I 

m 
Risiart  joricertit 

Tydiir  Aledn 

Lcwys  Moryaninog  o 

D.  ap  Gwilym  p 

Tydiir  Aled  q 

»         !,       '• 

.     .     .  s 

Bedo  Ph:  bach 

t 

Ho:  ap  D.  ap  j.  ap  Rys 

.     .  u 

Bedo  brwynllys 


II a w  Davi 


jeuan  dyvi 

y 

Bedo  brwynllys 

D.  ap  Gwilym  z 

Lweys  Morgannwg  a 

.     .     .  b 

jeuan  daelwyn 

c 


jeuan  daelwyn 


LlyvyT'  Hiv  Llyivarch  Reynolds. 


393 


b.       Mae  vn   vwyu  a  min   o  vel 
derm  hwy  hi  a  ilon-  ymlieim 

506  Y  wenn  vn  lliw  ewyu  llif 
diiw  kyn  nos  an  dyko  n  vn 

507  Privairdd  kymrv  aii  provuT)t     .     , 
!ig  odl  i  vvn  lygadlas 

503       Tad  wylaw  ty  di  olwg     .     .     .     . 
lii  ony  ddaw  hynn  a  udwg 

b.       Bwrais  drem  a  beris  drwg     . 
o  dawn  vvu  oed  yn  vyned 

509  Gwyrfyl  verch  joroeth  goeth  gain 

510  Y  vvn  am  gwnaeth  yn  ynf'yd     . 
a  vynno  diiw  venaid  wenn        50 

511  Gwac'r  vndyn  mewn  gwiriondeb 

512  Y  veicli  wenn  vawr  i  chynnydd 
03  dyn  vwyn  ystyn  vainoes 

b.       Y  vvu  He  r  cl  yn  vynycli     .     . 
diiw  or  nef  mor  diyan  wyf 

513  Dyn  wyf  yn  kerdded  y  nos 

b.       Y  verch  addfwyn  o  wynedd     .     . 
vyngwaeth  with  gaiso  vyngwell 

514  Priidd   wyf  val  i  parai  ddyn     .     . 
nid  vn  boen  dyn  ny  byd 

515  Mae  Ryw  amwynt  ym  Rwymaw 
vn  oed  dydd  ym  a  wna  tal 

516  Y  vvn  olwg  vanolwallt 

b.       Y  ddyn  a  wlsg  addwynwen     .     . 
atli  gael  or  dyn  mwyath  gar 

517  Mi  vedraf  i  ystavell 

b.       Y  verch  mewn  trasereli  ain  troes 
waitliian  myn  kadfan  nym  kai 

518  Y  vercli  vonheddig  ddigawn 

519  Y  vvu  aeth  o  vewn  noethi     .     . 
aii  niarw  yn  viid  morwyn  vair 

520  Gwae  vi  kedwais  gof  kadarn 
621       ILyma  haf  Uwm  i  hoev.'f'ardd 

522  Y  ddyn  am  uewidioedd  ddoe 

523  Y  Riain  pan  wrhaiiych     .     .     . 
ony  chav  a  vynnych  wenn 

524  Yr  eogwas  or  aigiawn 

525  Kerais  dan  hyg  o  aiirael 

b.       Y  dydd  o  wynfyd  aiddig     .     .     . 
ar  y  gwanwyu  oer  gwynnawg 

52G       Mae  gwen  vn  ym  gwenwynu^v     . 
honn  a  alloedd  yn  hwyllo 

527       Pa  vyw  ddelw  pa  veddylav     .     . 
ny  bydd  tebig  neb  yddi 


Ho:  ap  Red  nail  t 
4  j         Jfo:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 


55 


T).  ap  Gwilym  f 

9 
Bedo  phylip  bach 

Hion  Ivclur  h 

A'xort. 

h 
Tho:  ap  Sion  Itati 

D.  ap  edinwnt  I 

m 
Anon 


jeu  :  di/vi 

.     .     .     .  o 

jeuan  daeltcyn 

Tydiir  Alcd  p 

■     ■  <1 

Alton 

D.  ap  gti'ihpn  r 

.     .     .     .  s 

Dd:  tlinjd 

Tydiir  Aled  t 

u 
Risiart  yorwcrth 

T.Aled  V 

IVn  goch  ap  mairig  htn  ic 

D.  ap  Gwilym  x 

U 
Ho:  up  Rainallt 

D.  (pynt  z 

Gyttor  (jlynn  a 

b 
"0  AnoH 

c 
Bedo  bnrynllys 

d 
Leioys  Moryanuwy 


$§4 


628 

h. 

529 

530 

531 

532 

,  b. 

533 

534 

535 

536 

h. 

537 

b. 

538 

539 

540 
5U 
b. 
542 
543 
544 
545 

6. 

546 

b. 

547 

/^ 

c. 

548 


(5       /cm."  daelwyn 
Gr:  up  J,  lieu 


Anon 


Mcrthyr  Tyclvil  Munuscrvpi. 

Y  vorwjn  vwyn  er  yu  vercli     .... 

hel)  oidderch  i  neb  ciddi  Bedo  brwi/nllys 

]Lo  gwnii  giu4  oil  o  gann  gwlad     .... 

nes  i  voil  yn  .savadwy  Gr:  Hiraethoy 

ILoer  wenn  \n  llivv  ar  waneg     .     . 
gwenn  o  gwiiai  oed  am  gwnai  n  jacli 

Y  vvn  deg  o  von  hyd  jal     .     .     .     . 
iti  ddini  ond  hawdd  amawr 

Y  ddyii  lanwaith  gywaithias     .     . 
kadwed  yn  voes  vainoes  verch 

Dyn  wyf  or  byd  dan  vawr  bwys     . 
ail  vainoes  el  i  vynwen 

Mae  kiigiav  dan  viiriav  vais 
ony  clian  yn   jacli  vnwailh 

Merddin  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf     . 
aii  cbael  o  vodd  i  chalon  80 

Y  vvii  Rywiawg  sercliawgvi'edd     .... 

i  vann  onid  i   vyuwont  Dd:  benwyii 

Gwilad  ir  wy  dau  glwy  draw     .... 
bid  tal  lie  na  bo  tylwytli 

E  gwir  y  verch  a  garaf     . 

Y  vvn  bach  vwyn  a  ny  byd 

IJydd  dacd  Saesnes  gynnes  gain 
i  Dydyr  aii  nid  odwyd  86 

Mae  dyn  ddiwair  riidd  kairoes     . 
di  reswm  ydiw  r  ysyw 

llvuiais  oed  ddiiw  llvu  y  sir 


Bedo  aiirddrem 


jeuan  dyvi 


f 


Bedo  brwynllys 
D.  ap  Gwilym    I 

,.         »      »« 
n 
Tydur  Penllyn 

.      .  0 

Hoprjiu  thorn  Phylip 

P 


ilyn  nad  iach  am  danad  wyf      go  Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  Bys 

Y  WW  a  gaid  vwyn  i  gwedd     .     . 
gwenn  ewch  a  mi  gwnewch  y  nicdd 

Y  iKlyn  y  l)vm  ddoH  ny  bad 
Digiaw  ddwyP  am  liw  cwyn 
Fynkav  iifrwydd  drwy  r  vlwyddy.i 
Gorlliw  i  ddwyf  ddyn  garllaes  95 
Yr  wybr  wynt  belyot  bylaw 
])o'i  ddivai  dydd  i  yved 
da  vedw  Iwyn  dawn  vodlon  lais  ('•  2)     . 
adrodd  a  ganodd  o  gerdd 
Gwae  vi  o  gariad  gwiw  vvn 
Periicbrs  ir  kae  inangoed 
*  *   *  *     fon  a  wnaeth  Riainfercli  &e:  | 

A  fracjment  (4  //.)   ending : 

d  air   vyont   ymvnwaith  io3 

Klo  a  lord  ar  ddrws  y  ty 

Hoed  kas  hyd  i  kaiswyf 

I'lygv  Eag  Hid  ir  ydwyf  CD-  1-30) 


jeu:  tew  brydydd 
D.  ap  Gwilym  r 

J)  ji       ^ 

w 

X 


10  lines 

only 

a 

D. 

ap 

Gwilym 

b 

>» 

)> 

c 

» 

J) 

d 
e 

396 


ABERDAll  MANUSCRIPTS. 
The  PKOPErav  of  D.  P.  Davies,  Esq.,  J. P.,  op  Ynyslwyd. 


MS.  1.  TLYSAU'R  BEIRDD  icedi  ei  gnsglu  trwy  fawr  ddiwid- 
rwi/dd  ac  astiid  fyfyrdawd  [gau]  Ben.jawi.v  Simon,  Burdd  o  Aher 
Gwili  yn  rhandir  Caerfyrddin  yn  y  Cantref  Mnwr  yng  ng/itumwd 
Mab  Elfyw  yn  nhalaith  Dineficr.  A  ddechreuwyd  ei  frithennit  ord 
Crist  MDCCXL  VII  ac  a  ddlweddwyd  oed  Crht  MDCCLI.  Paper  ; 
6|  X  4  inches  ;  pages  1-8G4  ;  loose  in  old  leather  binding  with  clasps. 

Thomas  Evans  Gweliydd  yw  union  berchen  y  Llyfr  hwn  oddiar  Rliag  3  .  1790 
Mi  ai  prjnais  ef  gan  Ben.  Simon  (p.  1). 

2  Short  biographical  notes  on  lolo  Gocli,  Tudur  Aled,  D,  ap  Gwiliin 
&c.  (in  later  hand). 

3  Preface,  dated  Feb:  5  .  1751 ;  followed  by  'J'opical  Index. 
14  Index  of  Authors  without  references. 

17   Owdl  fraith  :  Ef  a  wnaeth  Panton  Talusin   a 

19  Arioyddion:  Pen  golto  Main  Gwynedd  o'i  Gorweddfa  ...  b 

Ac  o  hynuy  allau  y  Saeson  a  ddiflanna  ,, 

20  Bustl  y  Beirdd :  Cler  o  gam  Arfer  yraarferaiit     ....  c 

Canys  Duw  ei  hun  a  i  gwnaeth  ,, 

21  Gwiredd  T.— Nid  oes  Gair  gwir  heb  Foliant  ir  Drir.dod  d 

22  Gwasgaredd  T. — Ni  bydd  byrrach  y  daith  o  wrando  ofPercn  e 

23  Cyffes  T. — Benedicile  Domine  ar  waith  Scsus  ac  Alpha           ,,  / 

24  Dyhuddiant  Elffin  :  Eltfin  deg  taw  ath  wylo  g 

25  Cyngor  Taliesin  i  Afaon  ci  Fab  :  Meddylia  tyii  y  d)\vt!tycli  h 
dy  air,  bet'h  a  ddyvvettych                                                                  Tulicsin 

26  DifregwaiL-d  T. — Mi  a  fum  naw  mis  hayach                         ,.  i 

Ex  manuscripto  chart:  penes  dominum  Boy:  Salesbury  de  Rug 
29  IrGwynt:  Dychymig  di  pwy  Creawdr,  Gread  eyii  deiliw  Taliesiii  k 

31  /)•  6y<Z  ?«««(;»•.•  Gogoneddaffy  nhad  fy  \uw  ly  nerlhiad       „        / 

32  Caniad  y  byd  Bychan  :  Dominus  Deus  deliad,  m 

gweledig  gwlad  nerthiad  „ 

31  Credo   T.— Crist  ]fesu  yuot  ti  y  Oredaf  .  ,;       n 

35  About  the  Coronation  of  James  y^  first  in  Cvvm  Conwy  .... 
there  lyes  a  pond  of  standing  watter  at  the  edge  of  which  lyed  two  great 
Stones  ...  [of  such]  weight  that  a  thousand's  Yoak  of  Oxen  could  not 
move  'em,  but  suddenly  about  that  Time  .  .  .  these  Stones  were  con- 
veied  from  the  edge  of  the  said  pool  towards  the  top  of  a  very  liigli, 
steep  and  unaccessible  hill  ....  to  be  seen  to  this  day  1652  .  .  and 
old  people  yet  living  will  Justify  all  this. — James  David. 

36  Gwaeau  T.- Goruchel  Dduw  golchir  yuihob  da  Taliesiii  a 
40   Y  12  Mis:  Jlis  ^onawr  myglyd  Dyffryu   Anettrin  Gwatvdrydd  p 


396  AherduT  1\] anuscrvpt  i. 

43  Dangosiad  Cijfarwyddyd  a  ddyleufod'mewn  Biirdd: 
scf  rheolau  r  Gramadecj  yn  fyrr. 

Y  Boirild  a  fynnent  en   liod     ....  n 

Edryclier  lie  Miiccei-  Mawl  |  Aro  Synwyr     .... 

Darllen   ....  ILyfrau  r  Gerdd  yn  llwyr  i  gyd  .... 

]f\v  mysg  oni  ddysg  yn  dda  Gr.  ah  J.  ah  JL'n  Fychan 

46       Ocli  Gymru  fynycli  gamfraint  J)i\  Sion  Cent  b 

49   0  Lyfr  S.  ah  W.  ah  S.  [Gelli  LyvdyJ  a  scrifciicdd  yn  160'^. 
a.   Saith  gamp  a  ddylei  i'od  ar  wr  :  (1)  Bod  yn  Athro'yn  ei  Dy.  &c. 

Dammhegion  a  serif enwyd  ar  Femrwn  ynghylch'y  Fhcyddyn  1300'* 
Apei'Iam  iu  parabolis  OS  raeum;  loquoi'  propositiones  S:c. 

52  Y  Fran  gyut  a'i  gwelcs  hi  ci  liun  yn  liagr  ac  yn  ddrwg"ei  tlir\v.s- 

iad  .  A  dyfod  a  orng  i  acliwyn  wrth  yr  Eryr  am  liynny ends  : 

Ac   yna  pan   y   tynno   Dinv  lioll    gyfoethog  eu  golnd  i  wrthyiil  y<ld 
vfnddheir  hwynleu  o  Gvvl 

53  Y  Wadd  gfnt  ocdd  yny  Ddaiar  yn  Oladdu  j'yna' dyfod  a  wnaetli 
chwanl  iddi  gweled  Mynyddedd  a  Gelltydd,  a  choedydd  a  Glynnoedd 
ac  Afonydd  :  drychafel  vch  y  ddaiar  a  orug  ac  'adolwyn  yi-  Eryr  ei 
drychafel  yn  yr  Awyr  i  gaffael  Gweled igaetli  ar"y"Byd  ....  ends  : 
,  .  .  ir  Cythreul  ei  olhvng  i  gwynipaw  yin  Mliwll  VfFern  ....  yr  in 
deffero  Duw  rhagddaw  .  Amon. 

54  Rhyw  Edn  a  elwyr  Edyn  Seiut  Martin,  bychan  yw  ar  wodd 
Dryw  yr  hwn  a  elwir  lleuer  Dar,  a  choesau  byrrion  ysydd.iddaw  .... 
ends  :  O  Ddnw  a  Seint  Martin,  Cynorthwywch  eich^Edyn  . 

55  Y  Bleidd  gynt  y  fynuci  ei  wneiithur  yn  Fynach  ac  o  iawr  ganlyn 
ac  adolwyn  liynny  a  gafas  ....  ends :  megis  y  dyvredir  yn  saisoneg, 
"yey  yo  yan  wold  CorwlfFRoot  (a  prest  enarbiUhes  wiles  att  yr  wody 
as  emde  &c." 

56  Y  Cliwjl  gynt  a  eliedawdd  i  mewn  perllan  yn  yr  lion  y[r]  oedd 
anirafaelon  ffiwytliau  bonlieddig,  a  B'los  Cocliion 'a  rliai  gwyniiioiiia 
Lili  a  ffenigyl  .  Ac  oddiyna  ef  a  ddiscyunawdd  uiewn  Tommen  yn  y  lie 
ydd  ocdd  llawer  o  Ebodu  Meirch  a  Biswail  Gwartheg  ;  ac  yno  y  Cafus 
ef  ei  Gymninr,  a  gofyn  a  orug  hi  iw  Gwr  pa  le  y  bii  cfP.Ynteu  a'atteb- 
awdd,  mi  a  ddigykliynois  y  Ddaear  ae  a  rodics  lawer  o  leoedd  tog 
ardderchawg  ym  mblitii  amryt'aelion  lyscuoedd  safwyrber,  a  ffrwythaii 
melus.  Eitlir  na  wcleis  er  raoed  le  raor  ddigri?  mor  esmwyth  a  Invn 
am  y  Uomen.  Felly  llawer  or  Myneicli  ar  yscolheigon  ar  lleigion  p.nn 
ddarlleont  nea  pnn  glywout  dd.arllen  Buchedclau  Soint,  ncu  fifrvvythlawn 
Ystoriaeu  ereili  Clodforus,  i  chwaneghau  Synwyr  ac  ymborth  yr  Eneid 
trwddunt;  diffrwyth  fydd  ganlhynt  liwy  hynny  oil,  oni  bai  gael  nr 
Dafarnan  ymddiddan  a  Phutteinied,  ac  ymddyfalu,  a  gwrandaw  ar 
Glerwriaeth  oru-ag,  ac  Ofer-gerdd,  i  leihau  Synwyr,  ac  i  chwaneghau 
Pechawd,  u  gwahawdd  Diawl  )n  gynhorthwy,  yn  lie  Angel  Goleuni,  yr 
hwu  sydd  oil  yn  Doinmcn  fudr  ac  yn  Kystrych  drewedig. 

57  Yr  Ei'yr  gynt  a  glefychodd  o  ddolur  ei  Lygaid  ;  ac  a  alwawJd 

attaw  y  Fran  yr  hon  a  elwir  Phisygwi'  yr  Adar ends:  ac  or 

diwcdd  ei   boeni   yn  dragyivydd  or  poen  annherfyncdig,  onid  Duw  ai 
gweryd. 

50  Y  TijVAV  gynt  a  wnaetli  Gwledd,  ac  a  wahaddawdd  yr  Anifeilieid 
oil  ir  wledd ends  :  Drewedigrwydd  a  Phechawd. 

*  This  date  must  not  be  accepted,  an  may  be  seen  from'interual  evidence  in  the 
I'ablc  printed  at  Icugth,  &c. 


Tlyseu'r  Beint  gan  Ben  Simwnt.  397 

b.  Y  FiiAN  gynt  a  ddug  vu  o  Adar  y  Golomen  i  dreis  liyd  ei  Nvth. 
Ai  liymlid  a  orug  y  Golomen  iddi  liyd  yno  .  .  .  ,  eiuh :  Ao  fella  dwyii 
ci  dda  rliaj'ddaw  ai  dJiiiisIr  ynteu  . 

60  Y  Defeid  gynt  a  ddaetliant  y  gwyimw  wrih  y  How,  iliag  y  Blcidd, 
a  dwedyd  ei  fod  yn  dreis  ac  yn  ledrad'yn  lladil  ....  ends:  Cioger  y 
Bleidd  am  ci  Lodnul  ai  Gribddeil,  ai-  Modi  y  gyd  ag  yntcii,  am  eu 
Cytlundcb,  ao  eu  Cyniial  (rwy  Falsedd  ao"  Knwiredd,  a  Iiyniiy  a 
wnnethpwyd. 

61  Y  ILYGODEN  gynt  a  fynnoi  fyned  dros  ryw  Afou  .  A  plian 
yttoedd  hi  ar  Ian  yr  Afbn,  hi  awelei  ryw  IFrogyn  bychan  &c. 

h.  Rhyw  wr  a  oedd  gynt,  ao  a  welei  ol  gormes  o  Lygoden  yn  bnylta 
ao  yn  dinystr  ei  Gaws  yn  ei  Gist  .  Sef  a  orug  ynteu  Cymryd  G"i-cath 
mawr  ....  as  osod  yu  Gist  &c 

c.  Anian  yr  Eryr  yw  pan  fyddj  iJdo  Feibion  Adar  pan  font  vu 
ddigawn  oedranus,  ef  ae  drycheiff  hwyut  voh  ei  Nyth  ;  i  edrych  yn 
erbyn  yr  Heul,  ar  Ederyn  a  alio  edrycli  oi  gadernid  yn  orbyn  yr  Heul 
ef  a  geidw  hwnnw  ac  ai  mag  &c. 

63  Y  Llygoden  gynt  a  oedd  yn  rhodiaw  mewn  Tafarn  Gwin,  ac  o 
ddryg-ddamwein  lii  agwympawdd  mewn  pylleid  or  Gwin  &c. 

64  Y  Barcud  gynt  a  edryehawdd  ar  ci  Freiclieu  ai  Y'lf  ai  Ewinedil, 
ac  a  ddywawd  ponyd  yttwyf  fi  yn  gyn  gryfed  ae  yn  gyn  rymused  o 
Gorph  ac  Aelodau  ar  ILamhysten  &c. 

65  Y  Cadno  gynt  a  ddaeth  ir  feir-dy  yu  ymyl  Cwrt  vchelwr  .  A  son 
a  glwyspwyd  oi  ddyfodiad  ef  yno,  a  dyfod  yna  a  wnaeth  Gweison  or  liys 
allan  ai  orddiwes  &e. 

6.  Y  Gyltonex  gynt  oedd  yn  ehedeg  dan  ganu  gan  ystlys  mur  a  hi  a 
gaufu  yr  Adrop  \_sic\  yn  ei  loohes  &o. 

66  ILygoden  Ty  gynt  a  gyfarfu  a  ILygnden  Faes,  ac  a  ofynawdd 

iddi,  Pa  ryw  F>^yd    a    gaffei    yn   y    Maesydd ends :    Canys 

ef  a  ddywedir  iir  bob  Tameida  bwrccasir  yngham  fod  y  Cythreul  megis 
Cath  yn  eistedd  yn  barawd  i  lyngcii  r  pwrcaswr;  ac  am  hynny  gwell 
oedd  fwytta  Bara  sycb  gan  gydwybod  dda. 

68  Anian  y  Cethlydd  yw,  dodwi  a  wna  jn  Nyth  y  Bwrnet,  ac  eistedd 
awna  yr  Ederyn  liwnnw  ar  wy  y  Cethlydd  ...  a  cbreu  Ederyn  o 
hoiiaw,  ai  fagu  ...  a  plian  fo  addled  ef  a  chryf  llyngcu  ei  Fagiawdwr 
a  wna  ac  felly  y  dieilch  am  ei  feithriu  .  &c. 

b.  Yr  Anifeilied  gynt  a  wnaelhant  Barlment  a  Chwnsli,  ac  yno  yr 
anfor.e  y  llyffant  ei  Fab — "  y  teceaf  oil  ymplith  y  Gynnulleidfa  I  ", — ac  o 
Anghof  a  thia  biys  hebergofi  ei  Esgidieu  a  orug  y  Mab  Gartref  &c. 

69  Mewn  Ffreutur  Myneich  gynt  ydd  oedd  Cwr-cath  mawr  ...  a 
ddaroedd  iddaw  ddinystr  y  llygod  oil,  eitlir  vn  Orines  o  hen  Lygoden 
ystrywgar  a  oedd  yn  ynigadw  rhagddi  [«jc]  &c. 

Llanlla-wddog  .  Mai,  24  .  1711   .  7^<!0  ^^  Dewi 

Ac  yu  awr,  Atergwili,  Mai,  15   .  1747  .  Benjamin  .Simon  . 

71       Aurdorchog  Farchog  or  Fann  i  Rasswal  L.  G.  ColJd  a 

74       Meistr  Bhosser  rhifer  at  hyn  yn  oreu  ,,         „       b 

'l?i  Ilanes  1JV  yscrifennyddion  a  yadwodd  Gqffadwriaelhcnt  Cynnii 
nu  Gieeithredoedd  yn  ol  Tystiolaeth  Leirys  Divnn,  to  tiit  :— 

Richard  Broughton — vn  or  Cynghor  yn  y  Marches,  .  ,  .  ,  ac  a  gafas  Gomnn'ssiwn 
1  chwilio  Records  y  'I'wr  Gwyn,  George  Owen  lord  of  Cemmes,  Kvan  Llwyd  ab 
Dd:  ab  Sion,  Thomas  Jones  o  Dref  garou  ('/'wm  Sioii  Calti),  John  Mil  o  Ore'r 
Delyn,  Tho»  ab  Lle'n  ab  ^thel  o  Bodfari,  John  ab  W'"  ab  Siou,  Syr  £dw,  Manscl  o 
Fargan,  Syr  Edward  Stradling,  Rhys  Araheirig  or  Goel-tre,  Antoui  Powel  o  dir  yr 


398  Ahenhlr  Manuscriid  /. 

78111,  ^olo  Gocli,  IIowc)  S\vi'(l«al--a  Lljfr  hwunw  oeiTd  gjflug  Owen  Gwyuedd  y 
jiryd  hynjy  a  Llyfr  ('I'miicl  Cymraeg  hef.vd,  Gytiin  Owain,  Evan  lir'oclifa,  Dd.  ah 
Kiiir.wnd,  Guto  r  Glynn.  Dil.  all  Ilywel  ab  Kvan  Vauf^han,'  llowvl-  ab  Syr  Mathew, 
Gr.  lliraetling,  Wiliam  I.lyn,  Siiinvnt  Vychan,  )Sioii  Tiidur,  W'"  Cyiiwal,  Sinn 
I'liilyp,  Lewis  Moi'ijaMwg,  Meirio-  Dalydd,  Dafydd  Honwvn,  John  IJiwynon;,  Johu 
Wyji  ab  Dd.  ah  GriftVi  o  Sii-  Drefaldwyn,  Robin  Achwr  o  VVynedd,  Morys  ab  Dacin 
[lb  I'l'ys  Trefoi'  or  lielws  yiig  Xi;hedewen,  llhys  Gain  o  Groea  Vswallt. 

A  minncii  Lewys  Diviin  Brydydd  wyf  vii  o  Ddisgyblon  Owain  Gwyncdd  ...  a 
W'"  Llyn  ac  a  itefais  Gopi  oi  holl  Lyl'rau  Achau  ef,  a  ehyn  liynny  mi  a  fuaswu  yn 
])disgybl  i  Hywel  ab  S\r  >rathf!w  a  liawer  oi  Lyfi-aii  ef  a  gefais  ao  yr  awrhoa  mi  a 
gefaii  Gomisiwn  .      .  .  dies  lioU  Gymru 

Y  Lewys  Dwnn  yma  oedd  yn  byw  yn  y  Betws  yng  Ngliedewen  o  Dref  garth 
Gelli'n  Sir  Drefaldwyn   .  V  pethau  liyn  a  gyraiBrais  i  allan  o  y.*grifenlaw 

Sioii  RhjiUerc]i  llardd  a  Sywcdydd  o  Gyfeilog  yng  N'gwynedd  .  Benjamin  Simon 

81  An  abstiact  of  the  Catalogue  of  Welsh  MSS.  by  Edward  ILwjd 
taken  from  the  Archdiologia  Britannica,  pp.  254-265  (Oxford  1707). 

126       Kivar;(;nv  y  8yn,  kivar^  8aun  Kiiiddelw  a 

128  Breiniau  Powys :  Kerdnvr  hu^iiyd  huanav  ,,  b 

131  Diarheblon  :  Cl)  Priodas  ywr  wrai'o;  gynlaf,  Cyindeithias  yw  r 
ail,  a  Heresi  ywr  drydedd  ;  (2)  Gwell  Dyrnaid  o  Naliiriaeth,  iia 
choflaid  0  Udysgeidiaeth  ;  (3)  Who  never  lyes  comes  not  of  good 
kindred  ....  ends  (112)  Hir  law  ym  Mai,  gorcu  na's  gwnai ; 
(113)  Glaw  Mehefin,  cynnydd  yr  Egin  ;  (114)  Ball  glaw  haf;  (115) 
Gwaethaf  cynnar,  cyunar  cog  ;  (116)  Gureu  cynnar,  cynnar  Og;  (117) 
Ami  gogaii,  ami  Ydau ;  (IIS)  Gwaethaf  Twymyii,  Twymyn  Tafod  ; 
(119)  Glaw  y  Sadwrn,  Glaw  hyd  Asgwrn. 

136  Diarhebion  Physygaidd :  (1)  Ni  swppero,  nid  rhaid  iddo  wrth 
Riwallon  Myddfei  ....  ends  (41)   Vdcorn  Angeu,  yw  peswch  sych. 

Allan  o  yscriilyfr  ^aco  ab  Dewi 

138   Trioedd  gweddus  eii  dysgu  aUi  Cofio 

(1)  Tri  math  o  Ddyn  sy  Felltigedig,  a  dorro  Orchmynion  Duw  ac  ni 
bo  edifar  gantho,  ac  na  wy[)po  ddim  o  dda  ac  na  choisio  ei  ddysgii,  a'r 
hwn  a  wyppo  lawer  na  ddangoso  ddim  i  neb (ends)  : 

(81)  Tri  pheth  a  ddylai  yr  hwn  a  gaffo  Gymwynas  eu  gwneuthur, 
ei  gofio,  diolcb  am  dano,  a  thaln'r  pwyth 

143  Trioedd  gu-eddus  eu  bod  ar  luraig,  y  rhai  ai  givnant  hl'n  well 
na  Gwaddol :  (1)  Hod  yn  gywilyddgar,  bod  yn  ddistawgar,  a  bod 
yn  vfyddgar  .  .  .  ends  :  (10)  Er  bynny  rhyw  Wraig  a  gar  fyiied  lie  y 
inynno,  a  choelio  a  ddywedo,  a  chael  yr  hyn  a  gei.sio  hi 

114  Trioedd  gucddtif  ei  bod  ar  wraig  rliag  iddifod  yn  aiighywir 
iw  Gwr  yn  ei  abscn:  (1)  Bod  ei  Sodlau  'n  jbwyog,  ai  Thracd  yn 
agennog,  ai  cberddediad  yn  ffallachog  ....  ends  (7)  Ei  Ihiis  yn  greg, 
ai  '1  hafod  yn  floesg,  ai  Geiriau  yn  chwerwon. 

14-1  MAjmu  Drioedd  Ccrdd  Dafod :  (1)  Tri  Bai  cyffrediii  y  sydd 
ar  Gerdd,  Tor  Alcssur,  drwg  ystyr,  a  cbam  ymadrodd  .  ends  •  (52) 
I'ri  pheth  a  barant  garn  Cerddwr,  Cyfundeb,  Haelioni  a  Rhywiogrwydd. 

ilis  Mai,  21  .  1709  .  Ni  ehynnorthwyodd  fy  Awdwr  n'am  Haraser  fi  iw 
gosod  hwy  yn  well     Ehe  Jaco  ab  Dewi 

Mis  Medi  ,  aa  .  1747  .  a'yscrifenwyd  gan  Benj.  Simon. 

149  Eb  yr  S.  Awstin  tcvdvr  y  Ddayar  yv  xi  mil  o  yill  tiroedd. 

150  IJeincau  V.  Pnjdain  ai  Rhaq-ynysoedd  ai  chaergdd  4'c.,  Or 
Jl.-ilfr  Cocho  Hergest,i.e.  cols.  1036,  1031,  lOJO,  1040,  1028,  1020,  584. 


Tli/scu'r  Beinf  rjan  Ben  Slmwnt.  399 

177  jf  L'li  ah  Gy- .•— Traetlnvys  fy  nliafawi.]  /  a 

Ti'wy    icrth  y  dnndiiwd    '.     .     .     . 

Ys  caffo  d"  (Irugarodd  a  diwedd  da  r)af,j(ld  Benfras 

ISO   Cijffes:  Tnigai-og  IVoniii    '  w\  t,  dii  cylTrodin   .  D.uh  G.   h 

183       Christ  audi   nos  /  Craton   kyrios  .  Jolo  Goch   c 

185  Mar:  in  ah  Madog :  (Ju-ae  ni    Dilnw  or  d.iirfawr  golled  .   .  d 

Barcliysaf  naf  i  uof  yddel  Gruff ydd  ILyijad  Gwr 

187   Gr.ahF.'n:  Ceredigion  walcli  balch  bvlchron     ....        e 

Bwrdil   ciryed  agwrdd  |  Ceredigiawn* 

Cryf  drafn  Clodgar  rwysg   Sarwn 

Yw  llnthr  llaffydd  l.iw'  niidd  Ian 

ILew  ol-ATg  tab  ILywulyii  Dafi/dd  y  Coed 

190       Pan  gyliyrddawdd  nawdd  neddair  hyged  Jolo  Goch*  f 

193  Saith  Weddi  y  pader—or  Lhjfr  Coch  a  Hergest  [1366], 

Trwin  fyw]  tremygu     ...  „ 

Honncr  y  iiifer  |  Ncfoedd  gytie  'i  Jolo  Goch 

105       TIarri  [viii]  ab  Harri  pared  [yr  ^o,=ii]     ....  h 

A  their  oes  birion     ftli  ras  Harri  ,S'.  Brwynoy 

199       Harri  frenin  y  gwinwydd     ....  i 

Ac  /  y  /  a  phoed  felly"  fo  Dafydd  E.ivyd 

202       Y  gwr  a  di-oos  y  gair  drwg     ....  k 

Dan  vii  an  pardyno  ni  Ilywel  ah  syr  MatJiew 

204       Am  ei  lliw  y  inae  llawer     .   1^02  .  [J.  Goch]    I 

Cywyddeu  I  Syr  Rys  ab  Thomas 

207  Caraf  Vrddol  Caerfyrddin  Guito  r  Glynn  m 

209  Y  Gwr  draw  ar  Gard  Enrin  Jorwerfh  Fynghui/d  n 

211  Y  Gwr  Lir  o  Gaer  Harri  Dafydd  ah  Hywel  o 

214  Yr  Eryr  gwyllt  ar  wyr  gant  Tudur  Aled  p 

216  Saint  ^orys  ai  wayw  n  taraw  ,,           „     « 

219  Nos  da  r  Fran  is  Dofr  ennyd  Lewys  Man  r 

Marwnadeu  Sj/r  Rys  ah  Thomas 
222       Cleddau  y  Ueau  y  Dydd  y  Torres     ....  s 

Clawdd  Aiir  Brut  vnioii  Cleddeu'r  Britanied        Sion  Ceri 

225       Mae  rhyw  Adwrdd  ym   Mrydain  Lenys  Morganwg  t 

228  Mar:  TV.  Egwad :  Gwae  ni  Dduw  gaa  y  Ddaear     . 
Marw  Jolo  Goch  Mail  y  Geidd 
Mawl  jawn  fel  Mel  a  wnai  fo 
A  Mawl  Wiliani  mal  Jolo 
Nid  gweil  Mawl  nid  canmawl  cam 
Na'i  wivvfawl  Nef  i  Wiliam  Joricerth  Fyngliuyd 

230  I-Iudol  doe  fu  Hoedl  Dafydd  Jolo  Goch  v 

231  Y  ILew  ai  Nerth  a  lion  wr  Jor:  Fynylwyd  w 
23-1   J  verch  :  EiOer  wen  lliw  Eira  vn-nos  J.  Tkw  henaf  ,v 

*  Beu.  Simon  seems  to  have  copied  from  ^ajo  ap  Dewi's  M.S. — not  direct  from  cols, 
1367, 1366  of  the  lied  Bonk  of  Hertjest. 


U 


400  Aherddr  Manuscript  i, 

236  Alteb:  feuan  Mawl  Winllan  wenllwyd  ...  a 

A  Diiw  faddeu  dy  Feddwl  Mastr  fiairi* 

238  .Attefj  :  Oy  Fun  ail  od  av  Faes     ....  b 

Moes  drwy  Tlyir  yr  Ma.star  Ilarri  7-  ^'*'"  hcnaj 

240  Mar:  Si/iii  Siciicijn  :  Niwl  a  droed  yn  oleii  Drai.s  ...  c 
A  bid  Aur  y  bedwarydd  jFcfan  Brechja 

242  J  Syr  Water  Harhart :  Y  liw  mawr  ha  wiw  'niaros  ...  d 
Diiw  alh  geidw  dithen  Gadarn  Lewijs  Morganwy 

24'5  EiKjli/nion  yr  Eira  Gioyti 

Yv  Eira  gwyn  ar  dir  garw  .  .  .  .  /  ^;'«"'  ^"'"/^  °.  '"?"f«.'  «    ^ 
Nid  rliy  aa  neb  i  weitho  1     aipeid'io  B.  Simon  <751. 

252  Mar:  Ehosser  Fychan  o  £>re'  r    Twr  a  dorrid 

ei  Ben  gan  Jasper  ab  O.  Tudur 
Toriodd  Fraint  eiwraint  Caerydd  a  Tliiroedd     .     .     .     .     f 
O  Duw  01-  ifng  vdo  yr  oedd  JLywelyn  Gnch  y  Dant 

253  Wytli    ran    a    flyly  bod     mewn    dyn    nid    Atngen    Y    Rlian 
gyntaf  or  Diiear  yr  ail  or  Mor,    y   trydyd  or  Haul  &.c. 

254  V^yrna  Einwedy  Cciliog :  Mi  a  godaf  iy  Adenyd  y  rliai  a  elwir 
yn  Aur  Fentyll,  i  gnro  fy  Nghorpli  &c. 

b.   K/)»'j/<ZamaeM.- Yn  ol  pumth[e]cant  enwa  rhaiu /a  pliaid  .  .    g 
Awn  hwnt  gwae  ni  r  Flwydyn  hon  .   /.5&6  .  D.  Benwyn 

Marionadeu  Jeuan  ab  Hywel  Swrdical 
257       Gail'  am  hoeres  Gryra  Hiraeth     ....  h 

Gael  ystod  fwy  gloyw  Stad  fydd        Ho'  Dd.  ab  J.  ab  Eys 

259       Y  mae  n  y  Tir  myn  y  tan     ....  i 

A  da  Foniad  vvyf  fiuneu  FJn  Goch  y  Dant 

261       Hardd  Gyfaill  herwydd  Gofeg     ....  k 

Anliofi  liwyf  oni  plircfir  Gr.  ab  Dd.  Fychan 

264  J  erchi  Bica  gan  S.  Fwel : 

Attoch  Sion  dirion  di  erwin  i  bawb  ....         Capten  Edio.  I 
Ei  ddau-liwyth  i  chwi  n  ddiball  Evans  o  Eyd  y  cane 

265  Mredydd  llwyd  gla#  wyd  glain  nod  pwy  vnserch  ...       m 

Y  lie  mwyn  gan  y  Hi'  maith  Gr:  Phylib 

266  farll  Penfro  :  Yr  \\n  ^arll  a  wyr  ein  Jaitli     ....  n 

liynia  r  Gwr  y\v  lie  mae  r  Grog  Jeuan  Dcuhcyn 

267  Oeh  Fair  lieth  fmi  pair  heb  hau     ....  o 

Y  tair  ^aii   iddynt  hwy  dd  ant  ,,  „ 

270  Cywydd  yn  erchi  Cyfrwy  i  feucm.  Goch  benlheyd 

Pwy  yw  r  dewr  glew  purder  Gwlad     ....  p 

Del  i  ben  Dalu  ei  bwyth  Jeuan  Deheubarlh 

271  Moliant  Syr  Risiard  Devereux 

Y  ILew  a  JuvU  Harri  wyth     ....  q 
Deed  wyth  Oe.s  itli  Dad  a.  tlii                 Lewys  Morgamcg 

274  Moliant  Uhys  ab  Ehys  Arglwydd  y  Towyn 

Nos  da  it  rbaid  ystudiaw     ....  r 

Y'n  waeth  Eys  nag  vn  oth  Ryw  Deio  ah  Jeu.  au 

276  Moliant  Morgan  ab  Syr  Dafydd  Gam 

X  Gwr  o  Fwyd  ac  Arian     ....  s 

^n   Hro  tra  fo   Maeii  na  Mnr  JIuw  Cae  FACyd 


*  Also  "  Sj  r  Iliirri  IIovvol  "  clescribed  in  later  lipud  aa  Person  Uandyfei'oij. 


Tlyseio'r  Beint  gan  Ben  Simwnt,  40  i 

218  Moliant  Sion   JVgawn  Esgwier 

Pwy  n  Fraich  aeth  Penfro  a  Clired     ....  a 

Yniliob  peth  ath  goidw  r  Mab  Invn         Lewtjs  Moryamvt/ 

281  Moliant  Siangcin  uh  Sion  ah  Jeuan  Fychan 

Y  Barr  hir  eb  oreuraw     ....  J 
Diddrysed  Weddi  r  ^rsu                                Jeuan  Rhaiadr 

283   Moliant  Gryffydd  ab  Nicolas  or  Dref  Newydd 

Gair  Angel  ir  Gwr  yngod     ....  q 

Dy  ben  yw  r  pen  ar  bob  peth  Gwilim  ah  jfevan  hen 

285  f  Moms  ah  Hywel  ah  Morus  ac  y  erchi  march 

Pwy  sy  Faer  liappus  ei  fod     ....  d 

Fy  Mharch  a  fydd  March  y  Maer  Jeu:  Tew  hrydydd 

288  /  erchi  Gwalch  gan  Mr.  Robert  Whitney 

Sion  bromwych  sy  n  bwrw  yma  ....  e 

Ni  fyn  nag  am  fy  Neges  Kou-ddea 

290       Sieffreu  a  i  Asseu  Ffraiugc     ....  Giitto  r  Glyn  f 

292       ILaw  Dduw  a  fu  n  Uadd  Awen  Titditr  Ated  q 

295   Cymmod:  Yr  Aer  mawr  ar  wyr  Meiriawn     ....  h 

Cadwaladr  Pi-ys  winllys  wen     .... 
Ai  r  Plas  yn  Rhiwlas  yn  rhydd  Jfan  Tew 

298  /  erchi  Men  :  Wrth  enwi  Cyfraith  anhael     ....  i 

Dart  Cynan,  Edwart  Conwy     .... 

Syr  Fen  ith  Gar  o  Fionydd  Wiliam  ILun 

301  S.  P.  iu-  Frawd  am  ei  fradychu  ef  i  Gaitspwl  iw  ddal 

am  Feichnyacth — a,  phob  gair  yn  wir — ^aco  ab  Dewi 

Nid  rhyfedd  mewn  Serchedd  siwr     ....  k 

Ar  Faesydd  Aer  fuasai      .  Johanes  Pnchard 

304  f  Syr  Morgan  ab  Edmwnt  person  .Penegoes 

Y  Eiew  mawr  ffyrf  lie  niae  r  ]Fydd     ....  I 
Glan  was  gwych  a  gwisgyeh  Gob        .       Z>,  ab  J.  ILwyd 

307  J  dri  Mab  Pasgen  ab  Gwyn  ab  Gruffydd 

]fawn  rboi  cerdd  drwy  angerdd  draw     ....  m 

Tragwyddol  y  trig   jddyn  Swrdwal  Hen 

309  Y  Dyn  ar  Gwallt  dan  Aur  gwiw  L.  G.  Cothi  n 

310  7  ^■'■•'  "■^  Meredydd  o  Benrhyn  y  Beryio 

Gruffydd  hael  Gorpli  Adda  hen     ....  o 

A  bid  iw  Ran  bedair  Oes  Oirain  ab  TL'n  moel 

312       Pwy  a  dyrr  Gwayw  fal  Powdr  gwyllt  Ttiditr  A  led  p 

315  J  Syr  R.  JVynn  :  Mae  vn  Gwr  yiiia 'n  ei  Gob     ...  q 

Hwy  del  iwch  Hoedel  a  Jechyd         feaan  Tew  Brydydd 

317  J  Salhri  hen  :  Troes  vn  Dyn  at  Ras  Hen-dad    Tudur  Aled   r 

320       Mae  Gwaed  ir  yn  Magu  Dyn  „  „      ^ 

323  Marumad  ILywelyn  Moel  y  Pantri 

A  wyr  Dyn  dan  Awyr  Do     ....  t 

Draig  Wynedd  a  drig  ynof  Bhys  Goch  or  Eryri 

?t9A  J  I.  ILwyd  ah  D.  o  Geri :  Am  Waed  D.  mae  tyfiad  ....      u 
Oi  Dai  r  Wyl  hyd  yr  Elawr  Sion  Ceri 

32G   V  Ceiliog :  Y  Crair  vwch  law  r  ^air  a  red     ....  v 

Dysgant  hoU  Baradwys-gerdd  I/iiw  Artoystl 

329  J  Sion  ab  Meredydd  Esgwier  o  Ejionydd 

Od  air  i  vifo  Dowrion     ....  Rhobin  Ddii    w 

Os  a  fy  Mend  ith  i  !Sion  ah  Siengcyn  Bledrydd 

y  985CO.  C  C 


402  Aherddr  Manuscript  /. 

331       Uilynais  diwacl  enyd*  T.  Prys  a 

335  J  Owtitn  ab  Gruffydd  ah  Mredydd  Fychan 

Grwae  rai  iia  cliai  yr  vn  chwyrn     ....  h 

Nas  dewis  e  n  Ystiwart  Sion  Ccri 

33S  J  Heddychu  D.  Ihoyd  ah  Wn  ah  Gi\  o  Fathafarn 

At  Ddafydd  Hew  Ofydd  ILwyd     ....  c 

A  chan  mil  ou  Hil  au  Had  Jeiian  Dyfi 

340  f  Rhisiard  ah  Oweiti  ab  Sion 

Trafaelas  Mantas  im  oedd     ....  d 

Duw  i  Risiart  dair  Oesoedd  Bedo  Hafes 

342  J  feuan  ab  Owain  ab  IL'n  or  allt  Goch  yn  JLanidlos 

t'a  -wr  Cofys  pur  Cyfiawn     ....  e 

Vwcbla-w  r  Allt  a  Choler  Aur  Jeuan  Heiliarth 

345       ^arll  Edward  eurlliw  Adain  Tndiir  Aled  f 

348  7  T.  Wyh  ab  Wmffre  ab  S.  TFynn  ab  Gr:  ab 

Reinallt:  Y  Milwr  hael  mal  Aur  lien     ....  g 

Pen  Cenedl  Piau  n  Cynal        .  15^0  .         Jvuan  Clywedog 

351  J  D.  JLioyd  Blaenaii :  Pwy  sy  Stoc  Powys  ai  Stil  ...  h 

Tir  a  Dwfr  it  draw  Dafydd  Hywel  ab  Syr  Matliau 

354       Y  Gwr  o  Gorph  vwch  Gwyr  gant  W.  ILun   i 

357  7  Fatheu  ah  Morys  o  Geri  .  1510  . 

Matlieu  fawredd  faith  Torys     ....  k 

Jlh  ddaliwyf  Matheu  eilwaith  Howel  ah  Syr  Matheu 

359  EdifeirtBch  am  Aniweirdeb :  Dyn  ydwyf  di  anwydwyllt  .  .        / 
Duw  mawr  maddoued  i  mi       TV.  Powel  o  Gastell  Madog 

361       Gair  da  a  gai  "VVyr-da  gynt     ....  m 

Bardwn  ir  rhaeu  Burdan  rhydd  Syr  Rhys  o  Game 

363  Atteh  :  Mae  Gwr  ILen  yma  ger  Haw     ....  n 

Ai  Glust  Faharen  y  Gloch         Dd.  ILwyd  ab  TUn  ah  Gr: 

365       Ti  V  Pwrs  ar  IFas  dug  asfrych     ....  o 

Mynd  y  Dai  Lwyd  mewn  Tlodi  Syr  D.  ILwyd  Fach 

368       Y  Ddyn  ddiwg  fwnwglwen     ....  p 

Ond  a  ddaeth  f  Enaid  i  Dduw  „  ,,         „ 

373   Cyfraitli  y  Jar  ar  Mynawyd 

Weitbian  dewch  hi  aeth  yn  Ddydd     ....  q 

Yn  ffein  oddiwrth  y  ddau  ffwl  Dd.  Manuel 

378       Pan  fo  Cyffro  ar  y  Mynydd  Cyfoetliog     ....  r 

Ai  wyr  yn  arfog  Ac  yn  niwedd 
saith  gwaitli  anrhugarog  Merddin  Ambros 

b.  Cyngor :  Yu  fwy  na  dim  Car  dy  Duw  n  enwog  ....  s 

Er  mwyn  ei  Fab  f esu  fu  farw  ar  y  groes      Bard  ILwyd 

381  Cas  Bctheu  gan  Duw:   Dyn  heb  GrefyS ;  Dyn  ^euangc  heb 

Dysg ends :  Hudolder  heb  Doetliineb  syd  yn  debig  i  GleSyf 

yn  Haw  dyn  ynfyd. 

b.  Yn  y  talcen  y  mae  r  Deall  ;  yn  y  Gwegil  y  maer  cof  .  .  .  . 
ends  ;  Yn  yr  Enaid  y  byfl  y  IFyfl  Ac  yno  byd  Mab  Duw 

382  Tricedd:  Tri  achos  a  wna  Cy  wiryn  ffiils,  Tlodi,  Carchar  a  Dived 
i  Dyn  ffals  .  .  ends :  Cariad  porffaith,  Carenyd,  a  Gwasanaeth  Duw. 


*  Siams  Dafydd  ai  Hysscrifennodd  o  Lyfr  Lewys  Dwn  Brydydd  Lythyr  yuUythyr 
Til  y  Flwyddyii  1683  iic  a  ddadscritenwyd  geijif  fi  B,  Simoa  Mehefip  18    ,    1750  , 


Tlyseu'r  Beird  gan  Ben  Simwnt.  403 

b.       Crist  Aighv^a  Croywhvjd  brig  Gras/y  Ccdyrn  ....  a 

Ai  hyscwtio  tnvy  Stotiaid  Edward  Dafyit 

383  J  Dudur  ah  Jorwerlh  sais  o  Frynn  E^uarth 

Meddylio  ydd  vvyf  mau  ddoliir  R.  ah  Cynfrlg  cjoch  h 

385  Mar:  Syr  Rhys  {JVgaum)  a  las  yn  Ffraingc  {I3!,b)  . 

JLyma  oer  chwedl  Canhftdlawr     ....  c 

Gwac  ai  gweles  yngresi     .... 

Aed  ef  i  weiiwlad  Nef  Ner  Jo/o  Goch 

387  Mar:  Hyivel  Penri :  Tri  dyu  o  natturieu  da  ...  .  d 

Fyth  ddewis  y  fath  Hywel  Leioys  Morganwg 

389  Mar:  Jenan  Tew  hrydydd  o  Gedweli 

Och  wyr  hwyi-  iweh  Eiriau  heirdd     ....  e 

O  thrown  oddi  wrth  wr  ennyd 

At  y  Beirdd  sy  n  neu  tu  r  Byd 

Ni  chan  rhai'n  achwyn  rhawg 

Ddim  or  Gan  ond  am  Geiniawg 

Ni  wnan  er  Aur  glan  ryw  Gler 

A  wnai  ]ffan  yn  ofer  .... 

Aent  hwy  rai  i  Went  yr  Wyl 

Rhai  i  Fon-hir  yw  f  Anwyl 

Nid  aeth  ef  odiaeth  ofyn 

O  Lys  a  Gwys  Lewys  Gwyn  [o  Landidlos]     .... 

Nef  (Gwr  yn  fyw  a  garwn 

Jfan  Tew)  fo  i  Eiiaid  hwn  Sion  Pliylib 

392  Mar:  R.  Nanmor :  O  Jesu  byth  cisiau  Bavdd     Lewys  Mon    f 
394       y  Gwr  a  i  Dai  fal  Gwawr  Dydd  /.  Teio  hrydydd  g 

396  7  Dd.  md.  ab  IL'n  ab  Gtm  lid.  o  Gastell  Hywel 

Draw  nid  awn  wedir  vn  Dydd     ....  h 

Ef  a  i  wraig  heb  fawr  Egin  Jeuan  Deulwyn 

398  f  erchi  Ab  tros  Annas  Abades  ILan  JLur 

Y  Milwr  llwyd  mal  jfarll  hen     ....  i 

Byrr  anoes*  bo  i'r  wyneb  Huw  Cae  ILwyd 

400  Mar:  W.  Fychan :  Am  Wiliam  daeth  im  wylaw  ...  h 

Dwyn  oed  bir  a  Dawn  y  Tad  ,,  „ 

402       Aur  Lin  aeth  ar  Lynn  Nedd  Lewys  Glynn  Colhi    I 

404  J  ercld  Miirch :  Y  Neidr  a  wyl  yn  y  Drin     ....  m 

A  thrwy  r  Fal  Neithiorwr  sydd  Jeuan  Cae  ILtoyd 

407       Creawdwr  mawr  croyw  Awdwr  mwyu  n 

Gr.  JLwyd  ap  D.  ah  Enion  ILygliiv 
410  Jr  Byd,  Angeu  8)c. — Blwyddyn  ar  Bobl  i  Adda  ...  o 

At  Dduw  lie  byddwn  byw  byth        Jeuan  ab  Rhys  ab  ll'n 

412       Jesu  hwde  'Nefosiwn  Robert  Leinf  p 

415       Mair  e'm  ddiwair  Mam  Dduw  Jon  D.  ah  Edmwnt  q 

417       O  gyfarch  yn  y  Gafell  „        „  r 

419  J'r  Byd :  Yma  "r  ys  yn  ymryson  Meredydd  ab  Rhys    s 

421   Gr:  ab  Nicholas :  Gruffydd  ar  Ddeu-rudd  wrawl    ...  t 

Gadw  Arglwydd  Garth  Gwidol    R.  ILwyd  ap  R.  ap  Rhiccart 
423  J  erchi  Tarw  i  Thomas  Gr:  ab  Nic[_holas'] 

Teyrn  Gwyr,  Ystrad  Towi     ....  ti 

0  Gwn  neu  Feirch  gennyf  fi  Bedo  Phylib  bach 

*  enioes  q. 
y  98560,  '      P  0 


404  Aherddr  Mannscript  i, 

42G      Pwy  yw  pUer  pob  helynt  for:  Fynglwyd  a 

428  J  Fatheu  Morus  u  Geri :  Byd  da  fal  ocdd   liyd  a  f u    .    .         h 
Rhoed  Miithou  finneu  av  Farch  fevan  Tew 

431  J  ofyn  Hanger  i  Wiliam  Gilbert  y  Meddig 

Y  Gwr  hael  a  gA.r  Helynt  J.  Tew  Brydydd  c 

434       0  Arfon  i  Fon  a  i  Fys  Naf  eurglod     ....  d 

Ehygl  glod  Ehys  gorfod  Ehos  ac  Arfon     D.  ah  Edmwnt 
J  D.  ab  Oicein  Abad  Vstrad  Marchell 
437       Yr  Abad  doeth  trwy  r  Byd  hwn     ....  e 

Mewn  Aur  rhudd  er  rawyn  a  i  rhoes        0.  ab  TL'n  Moel 

440       Mae  gennyin  yma  Ganon     ....  / 

Na  bo  Pab  o  neb  heb  hwn  Jeuan  Deulwyn 

412  Mar.  W.  ILwyd:  Abereirch  He  bu  Araul  ....              g 

Er  rhoi  Nywl  or  hen  Aelwyd  Hywel  Reinallt 

415       Aer  Euttun  a  wyr  ytta  Dd.  ab  Edwmnt  h 
■146-52.  Or  Llyfr  Cooh  o  IIergest=Cols.  1032,  1472. 

Ex  Codice  chart,  vni  EDMVNDI  PRYSE  akciiid:  MB[R[iONiiTii] 
penes  D"'  K.  P.  de  Maes  Ynghared. 
453       Os  rhyfeddaf  Cyd  bwyf  Bardd  i 

460       Prwystyl  fydd  Ton  anianawl  ]i 

464  Seithenin  saw-do  allan  I 

465  A  glywaisti  a  gant  Cynwyd     ....  m 
Budr  pais  Ci  Cyfarthog 


474       Gwrandewch  arna'  i  d'wedyd  Sion  Tudur  n 

492       Fe  fydd  bon  Flwyddyn  ryfedd  „         „        o 

505  Nodaii  Rhifyddieth  yr  hen  Gymru 
500    Yr  hen  Lythyrennau  Cymraeg 

b.  Efengyl  Nichodemus  o  argraffiad    D.  Jones  Trefriw  .  ^7^5  . 
523  Breuddwyd :  Mi  a  bair  Terfyn  Gelyn  Culbant    ...  p 

A  Kbyfeddod  yn  agos  Gronw  Ddu  o  Fon 

525  Graddeu  Carrennydd  ac  achos  i  gadw  Achau 

526  Extracts  from  Dictionarium  Duplex  (London  1632). 

565       O  Dduw  teg  a  i  ddaed  dyn  folo  Goch  q 

667       Doe  clywais  mi  geisiais  gel  D.  ab  Gioilim  r 

568       Tri  oedran  hoywlan  helynt         S.  y  Cent,  alias  jfolo  Goch  s 

671       Clywch  son  megis  Cloeh  Sais  Syr  Lewys  Mowddwy  t 

572  Alteb :  Syr  Lewys  felus  ei  Fwyd  Syr  Phylib  Evilyn  u 

575       Goreu  Swydd  fal  gyrru  Saeth  v 

Williad  hoyw  yw  fijateiaeth     .... 
A  mineu  n  dwyn  Meiuwen  deg  J.  ab  Hywel  Swrdwal 

577  Alteb:  Gwir  ^euan  fu  r  Gan  genyd     ....  w 

At  Feinwon  Lnttai  fenyw  ILowdden 

578  Jr  gwragedd :  Mi  a  gefais  i  m  Gyfoeth     ....  x 

Fyth  ddilin  y  fath  Ddelwau  Roger  Cyffin 

582  Alteb:  Clyweis  iuneu  Clais  annerlh     ....  y 

•A  gregian  ar  eich  Gwragedd  •  Dd.  ab  Dd.  TLwyd 

585      Ystydior  wyf  was  didwyll  Sion  Cent  z 


Tlyseu'r  Beird  gan  Ben  Simxvnt.  406 

589       With  ddai-lliiin  Coclfain  Celfydd  Sion  Tudiir  a 

593  3Iar:  y  Frcn'es  Elizabeth:  Och  Brydain  wych  ei  BroJir  .  .     b 
Ar  Nef  Aur  ir  vn  Fonvyn  Sion  Phylip 

598  f  Gymodi  Edm:  I'rys :  Y  Prelad  Gamp  Rhoolwr  ...  c 

Jwch  gan  Hoes  Arcbiacon  hael  „  „ 

6;i2  Cas  Bethau  0.  Cyfeiliog 

ILyma  Gas  oi  Uirasedd  ...     "I  D.  Jones,  Ficcer     d 

Gyda  i  Dai  at  Goed  ai  Dir      j  IL.fair  Dyffryn  Cluyd 

60i       Duw  sy  Ben  nid  oes  neb  vwch  Simtvnt  Ei/chan   e 

608       Oes  Dyfais  yn  fy  Stafell  Syr  O.  ab  Gwilim  f 

61]    Cyngor  Cam  :  Cethlydd  or  Manwydd  mvvynwyeh    ...         g 
Per  Wawd  fydd  puro  dy  Fawd  Huw  D.  TLioyd 

614      Y  Mab  a  wyr  garu  March     ....  h 

Maddeuuint  am  addewais  Hum  Pennant 

616  Rhufain:  Rbown  Dref  a  nef  ynl    IL'n  ah  Hywel  ab  I.  ab      i 
vn  Wedd     ....  >         Gronw  alias  Hywel 

Gael  ynnill  y  Goleuni  J         Dd.  ah  J.  ah  Rhys 

619  J  Rys  ab  D.  llwyd  a  aethai  i  Riifain  yn  Bererin 

Gwilio  r  wyf  mae  u  gul  yr  Ais     ....  k 

^r  For  Aur  ar  Pererin  Lewys  Trefnant 

621       Annifir  ^vrtli  jawn  ofyn  Thomas  Frys   I 

625       Y  Dydd  y  lluniwyd  Addaf     ....  m 

Cwpplaf  er  Addaf  Ebydderch    Or:  lltvyd  ab  D.  ab  Einion 

628  yr  Eiry :  Ehan  Trais  raawr  hwnt  o  Wres  Maeth  ...  n 

Deau  teg  a  Puw  ai  tawdd  0.  Guujnedd 

630  y  Tiorneiod :  Y  Gwyr  enwog  o  Rinwedd     ....  o 

Bid  ei  Ordr  ar  bedwar  dyn  jfeiian  Tew 

633  Mab  Cadr  Cadwaladr  Ceidw  eilydd  hael  Syppyn  Cyfeiliog  p 
636  Or  Brig  ffrn-ythedig  wrth  hadu  Gwynfyd  Sion  Fhylib  q 
642       Drycb  yw  r  Byd  di  rychor  Barn     ....  r 

Ond  Duw  Duw  nid  da  dim  Syr  Owain  ab  Gicilim 

644       Y  Benglog  di  erbyn  Glod  Sion  Cent   s 

647       Yr  arw  hyll  Benglog  dyllwael     ....  t 

A  f  Enaid  yr  af  innau  /^«w  Arwystl 

649  Atteb  y  />'.— Y  Bo  niawr  wyf  bum  ir  wedd     ....  u 

Am  ei  ddwyn  maedda  Eniiid  „         n 

650  Atteb  Huw :  Y  Drych  pruddfarw  drweh  priddfedd  ...  v 

Noda  sy  wir  neu  daw  son  Huw  Anoystl 

652  Atteh  y  5.— Hy  medru  Huw  y  Mydriaith     ....  w 

Deau  Duw  Naf  doed  i  ni  !>         » 

654  Atteb  Haw :  Yr  ir  Benglog  Grodir  gron     ....  * 

D'  Enaid  ymysg  naw  Plaid  Nef  »         » 

655  7  Anni  Goch  :  Myrddin  Wyllt  am  ryw  Ddyn  wyf  /.  Dyfi  y 
658  Tri  Annerch  altad  Rheinallt  Tudiir  Penliyn  3 
660  Y  Beirddion  He  bu  vrddas  ^-  ^w»  ^ 
663  Mar.  S.  Edward  llwyd  a  Lanynys 

Gwnanth  Duw  Tad  a  i  deg  Rndau     ....  » 

^  Sion  yn  wir  sy  n  y  Nef  Simwnt  Fyckan 

667       Duw  n  afrwydd  ar  y  Flwyddyn  TLywelyn  ah  Gultjn   c 

p  P  3 


406  Aberddr  Manuscript  1. 

669  Mar.  Marged  ach  Syr  Ris  Harbart  a  g.  H.  Jones 

0  Drewython  :  Huw  ab  Sion  anhapus  waith  ...  a 

Yno  gwfilwii  ei  gilydd  Jeuan  Tew 

C/l^i.   V  JLafurior :  Pan  ddangoson  IPynon  IFydd  Jolo  Goch  b 

675  Anap  ocdd  na  wypei  wr  Thomas  Prys  c 

676  ILynia  vn  lie  mae  n  ei  wedd  H'l  D.  ab  Jen.  fib  Rhys  d 

670  IL'n  Goch  y  Dant:  Y  Nithwraig  ar  y  Noethwraidd  ...     .e 

O  flaen  y  bu  Telinydd  Jeu:  Du  r  Bilwg 

681   Cywydd  i  Doinas  ab  Syr  Baser  Fychan  BarCt 

Mae  Galar  am  Garcharor     ....  / 

Y  cair  wrth  fodd  ai  caro  Syr  Phylib  Emlyn 

683  J  erchi  March  :  Y  Mab  a  fynn  y  Barr  Onn     ....         g 
A  thalu  Bwyth  a  welir  Rhisiart  Fynglviyd 

686   Y  Balchder  :  Oncl  ihyfedd  ban  daer  ofyn     ....  h 

Edwyn  ei  Fai  fod  yn  falch  Wiliam  Cynwal 

688       Ystyiiwu  Gwrs  tirion  Ged  Sion  Phylyb   i 

602  Mar:  JV.  Kun :  Och  Feirdd  Cymru  heiidd  y  rlmwg  S.  Ph.  k 

695  VJLaiv:  Y  Fuu  o  ran  Eiun  ei  Haw     ....  / 

Awr  yn  ol  yr  Anwylyd  Syr  Dd,  Owain 

608   V  Gollen :  Cwra  ynfyd  cerais  Wenferch     ....  m 

Collais  hon  a  gerai.s  gynt     .... 
Cyll  a  roed  ira  Cellwair,  du     .     .     .     . 
Ac  yn  jacb  bellaeh  ir  Byd  Sion  Tudur 

700  Pie  goreu  Plwyf  a  Gwerin  Morus  Dwyfech  n 

704  Annoeth  o  Dwrn  a  wnaethum  „  „  o 

708  Y  Hew  havdd  yw  n  holl  vrddas  Sion  Mowddwy  p 

711  Drwg  i  neb  a  drigio  n  ol  D.  ab  Edmwnt  q 

713  Gwyddom  Dewi  a  goddef  Robin  Ddu  ne  f.  Gethin  r 

715  Ba  herwydd  na  bai  Hiraeth  Tudur  Aled  s 

Odleu  Cyffes: — 

719  Dyrnunais  y  IFyrdd  rhag  dim  Anwyd     oer      L.  G.  Colhi    t 

720  Cyffesaf  wylaf  mi  welais  y  Baich  Sion  Mowddwy  u 

722  CyfPessu  ir  ]fegu  Ner  oesoedd  W.  Cynwal,  Posfardd  v 

725  Yn  noetli  yn  annoeth  i  gyd,  y  pechais  0.  Gwynedd  w 

727  Ar  Ddnw  ddwy  n  eiriog  Status  ab  Harri  o  Euas  x 

729  Dewi  Cyn  d'eni  Ceid  ordeiniaw  D.  ILwyd  ab  IL'n  ab  Gr.  y 

732  Doctor  Sion  dirion  Awdur  walch  Cymry       lihobert  Dyfi  z 

737  Agor  Nef  wi'th  lef  Araitli  lafar  ,  Dyn  Sion  Tudur  a 

740  Duw  Nat'  Arglwydd  rliwydd  pan  fo  rhaid         Huw  Kun  b 

743  Mar:  R.  ab  S.  o  Lynn  Nedd  ym  Morganwg 

Yr  Eisieu  goleu  rhag  Alon,  y  sydd     ....  c 

Weithian  oi  eisiau  aeth  yn  issaf  jfor:  Fynglwyd 

746  Oiodl  i  Erchi  Gramadeg  i  D.  Pwel 

Pawb  i  gael  mawr-fael  pob  man,  awn  i  Stryd  ...  d 

EurUcw  er  gvveled  llwyr  Argoelion  Gr:  Thomas 

748       Y  Plas  nowydd  rhydd  i  bob  rhai  yw  r  llys     ...  e 

Yw  r  Man  am  Aur  a  Mwnai  S.  Mowddwy   , 


Tiysev/r  Beirct  gan  j^en  Simwnt.  407 

753  Mar:  Siencyn  VMyd: 

Can  loes  Cwyn  gau  Oes  accw  n  gyiiar,  Cawn     .     .     .     .    o 
Cawn  Glais  oer  can  Gloes  eirad  J.  Morgan  ab  Jer: 

756  Mar:  Gruff ydd  Rys  o'r  Dref  Newydd 

Trist  Frutaen  ymlaeii  raolianu,  ILugyrn     ....  b 

Gwae  hyn  aed  trostyn  gaa  eu  tristed  ,,         „ 

760       Uawn  Frig  Moreiddig  ymrodded  wyr  Meirch     ...  c 

^r  Ho  mor  weddus  ILew  Morsiddig  Rhis:  Jorwerth 

764       Watcyn  y  Penrhyn  Gwin  pei-  a  Dnmasgl         L.  G.  Cothi  d 

766  f  Einion  F'an :  O  chaf  ir  dewraf  roi  dwy  ran  or  Byd  .  .      e 
A  Gwyr  a  Meirch  rif  Gro  man  Rhys  Bryclian 

768  JReinallt:  Mno  u  gryf  fal  y  tyf  Olud  hir  gan  vn  .  .  .        / 
Gair  ail  i  ennyn  Gweryl  Tnion  Morys  JLwyd  ff'ilim 

772       Rhya  or  Fel  Ynys  Flaenawr  i  Sir  Wern  Z>.  Nanmor  g 

774  J  Rol:  F'n :  Ofn  Dydd  Barn  gadarn  Ergydiau  Gabriel  .  .     h 
Am  Aer  dwys  Cadarn  mawr  Dyscedig  Sion  Tudur 

111       IFarwel  i  dawel  for  Dewi  ber  Addysg     ....  i 

Bu  diwedd  Escob  Dewi  (16n3)     Syr  TF.  T.  o  Landyfrwr 

[>.  Mar:  Slums  ab  Prys  or  Manachty 

ILe  doi  Adwyth  ILid  ydyw     ....  k 

Yn  fynycli  Nef  iw  Enaid  Bedo  Hafes 

780       Duw  oruchaf  edrycbed  Tudur  Aled    ' 

783  Mar:  S.  T.  ap  if.— Tro-odd  yngbAvr  jr  Orallt     0.  Gwynedd  m 

785  Syr  Gr:  F'n :  Y  Marcliog  blodeuog  Blaid      R.  G.  or  Eryri    n 

788       Y  Ty  wrth  West  ar  tri  The  RJiys  Nanmor  o 

790       Odidawg  ar  Dwoden     ....  p 

Er  ei  f wyn  i  r  y  feni  Gr.  ab  D.  Fychan 

792  J  ordderch  .  Y  Ferch  wedi  r  Clod  a  fu    Rliobin  Ddu  o  Fon  q 

794    Y  Cwrw :  Yr  Hobi  ddiarhebwyd  S.  Mowddwy  r 

797       Pwy  sy  Ben  yn  passio  Byd  .  isgs  .  Huw  Lctvis   , 

800  Henaiit:  Pa  le  r  aelh  Mabolaeth  Byd     ....  t 

Ynftfal  yn  ddyfal  Dduw  Rhydderch  ab  Sion 

803       Y  Gwr  vwch  ben  gorvwcli  Byd  IJ.  ab  R.  ab  feuan  u 

805       II  Gyrraist  ar  draws  pob  Gweriii     ....  " 

Nar  Byd  beb  yr  Abad  hwn  for.  Fynglwyd 

807       Meredydd  [ab  IL'n]  Haw  a  rydd  ILyn     ....  ic 

Ar  dy  Gorpb  a  ro  Duw  gwyn  Deio  ab  Jeuan  {Du) 

809       Anodd  bod  hebod  Ynys  y  Towyn  D.  Nanmor  x 

811  CsRDDWRiAETH  C.ERDD  Dafawd  :  Pedair  ILylhyren  ar 
hugaint  Cymraeg  y  sydd  nid  amgen  ,  A  ,  b  ,  c  ,  &c. 

Y'  mae  hwii  yn  y  Didrefny.v  o  Ddulen  472  hyd  Ddalen  505  .  ac  a  Ehvir 
Cerddicrjaeth  Cerdd  Dafawd ;  ac  j-n  y  Li.yfk  Cocii  o  Hekgest,  Dalen  1117. 
ac  yn  y  Ddau  yr  Tn  Dechreu  a  Diwedd  a  hwn. 

848        Dymar  ymddiddan  dcdwj-dd     A  wnaeth  rhyw  ddyn  anghelfydd  y 

Khyngtho  ar  Fronfraith  Foreuddydd     Wrtli  frj.farfod  ai  gilydd     .     . 
Bydd  wych  Aderyn  pcrfiFaitli     Nes  Cyhwrddom  ni  r  ailivaith         Ation 

853  Awdl  wedi  dros  Syr  Tomas  Ystradling 

Morganwg  dan  wg  di  iien  o  Baladr     ....  s 

Ef  i  Forganwg  Furiau  gwynion  ILywclyn  ab  .Ifeurig 


408  Aherddr  Manuscrvpts  i-2. 

856   GorderchgerS :  Y  Fun  Ian  fanol  Wyneb     ....  a 

Du-sv  Cadw  fi  (lecced  y  Ferch  D.  JLwyd  Mutheu 

85n       j\Iae  vii  Diwies  mewn  Denu     ....  b 

Cri'jt  ai  rlioes  Croes  Duw  ar  lion  S.  MoioSwy 

861  Lh/ma  fal  y  mac  deuieg  ArwyS  yn  rhayno  yng  Nghorph  Vyn  ac  Anifail, 
nid  aragen ,  Deuddeg  Ty  sydd  ii-  Haul  a  hi  a  gerSa  mewn  BlwySyn  o  gylch  a  hi 
a  fyS  Mis  ymhob  Ty  ;  ac  ef  a  gerSa  r  Lleuad  yr  hon  [sic]  yw  y  Sain  y  deuSeg 
Ty  hynny  mewn  Mis  &c. 

b.  Llyma  naluriaeth  yr  ArwySion  hyuny  Maharen ,  Tafl  ,  SaeihyS  ,  sy8  Sa  i 
daro  gwaed,  &c. 

t.        Tyned  a  gwaeded  me8  GwawdyS  a  Dysg  &c.  Jnon    c 

862  Gocheled  syuned  y  syS  o  Berigl  &c. 

b.  Lleuad  n  y  Dwyrain  neu  Orllewin  lion 

A  wna  llanw  disgethrin  &c. 

c.  Pasg  :  Rhif  o  Brifiau  dau  a  dauSyS ,  o  rester  &c. 

d.  DySiau  BlwySyn  Dyn  a  dynant  chwech  awr  &c. 
B.        Wyth  mil  moS  cynnil  meS  call  a  saithcant  &c . 

f.        Mynydau  :  Pum  can  mil  o  stil  oes  Dyn  Mwynedig  &c. 

863  Oer  sycU  gwenwynig  ar  swrn  Cynhyrfus     .... 
Angli3weiriaid  rhaid  y  rhaiu 

864  Y  Dwyrain  twyra  sych  nieS  ymdaeryS  llu     .     ,     .     , 
Arhoes  lie  rhewis  y  Lloer 


d 


Ms.  2.  Li.YFR  Dafydd  ab  GwiLiir,  Bardd,  o  Lanbadarn  Fawr 
Ynghiiredigion ,  a  ysgrifenwyd  o  Gwbl  gau  Benjamin  Simon  ,  Bardd  a 
Henefydd  o  Aber  Gwili  oed  Crist  m  dcc  lit.  Paper ;  6|  X  4  inches ; 
320  pages;  calf. 

This  MS.  contains  a  fairly  representative  collection  of  the  works  of  D.  ab  Gwilim 


4o9 

Circular  of  the  Commission. 

Public  Record  Office,  Chancery  Lane, 
London,  W.C. 
His  Majesty  the  King  has  been  pleased  to  ratify  and  confirm  the 
terms  of  the  CommissioQ  issued  by  Her  late  Majesty,  appointing  certain 
Commissioners  to  ascertain  what  unpublished  MSS.  are  extant  in  the 
collections  of  private  persons  and  in  institutions  which  arc  calculated  to 
throw  light  upon  subjects  connected  with  the  civil,  ecclesiastical,  literary, 
or  scientific  history  of  this  country;  aad  to  appoint  certain  additional 
Commissioners  for  the  same  purposes.    The  present  Commissioners  are  : — 
Sir  E.  Henn  Collins,  Master  of  the  Rolls,  the  Marquess  of  Salisbury,  K.  Gr., 
the  Marquess  of  Ripon,  K.G.,  the  Earl  of  Crawford,  K.T.,  the  Earl  of 
Eosebery,  K.C,  the  Earl  of  Dartmouth,  Lord  Bdmond  Fitzmaurioe, 
M.P.,  Lord  Acton,  Lord  Alverstoiie,  Gr.C.M.Gr.,  Lord  Hawkesbiiry, 
Lord  Lindley,  Lord  Stanmore,  Gr.C.M.G.,  Sir  Edward  Fry,  Mr.  W.  E. 
H.  Lecky,  M.P.,  and  Sir  H.  C.  Maxwell-Lyte,  K.O.B. 
The  Commissioners  think  it  probable  that  you  may  feel  an  interest  in 
this  object,  and  be  willing  to  assist  in  the  attainment  of  it ;  and  with  that 
view  they  desire  to  lay  before  you  an  outline  of  the  course  which  they 
usually  follow. 

If  any  nobleman  or  gentleman  express  his  willingness  to  submit  any 
unprinted  book,  or  collection  of  documents  in  his  possession  or  custody, 
to  the  Gommiss-ioners,  they  will  can-e  an  inspection  to  be  made  by  some 
competent  person,  and  should  the  MSS.  appear  to  come  within  the  scope 
of  their  enquiry,  the  owner  will  be  asked  to  consent  to  the  publication  of 
copies  or  abstracts  of  them  in  the  reports  of  the  Commission,  which  are 
presented  to  Parliament  every  Session. 

To  avoid  any  possible  apprehension  that  the  examination  of  papers  by 
the  Commissioners  may  extend  to  title-deeds  or  other  documents  of 
present  legal  value,  positive  instructions  are  given  to  every  person  who 
inspects  MSS.  on  their  behalf  that  nothing  relating  to  the  titles  of 
existing  owners  is  to  be  divulged,  and  that  if  in  the  course  of  his  work 
any  modern  title-deeds  or  papers  of  a  private  character  chance  to  come 
before  him,  they  are  to  be  instantly  put  aside,  and  are  not  to  be  examined 
or  calendared  under  any  pretence  whatever. 

The  object  of  the  Commission  is  the  discovery  of  unpublished  historical 
and  literary  materials,  and  in  all  their  proceedings  the  Commissioners 
will  direct  their  attention  to  that  object  exclusively. 

In  practice  it  has  been  found  more  satisfactory,  when  the  collection  of 
manuscripts  is  a  large  one,  for  the  inspector  to  make  a  selection  there- 
from at  the  place  of  deposit  and  to  obtain  the  owner's  consent  to  remove 
the  selected  papers  to  the  Public  Record  Ofifice  in  London  or  in  Dublin, 
or  to  the  General  Register  House  in  Edinburgh,  where  they  can  be  more 
fully  dealt  with,  and  where  they  are  preserved  with  the  same  care  as  if 
they  formed  part  of  the  muniments  of  the  realm,  during  the  term  of  their 
examination.  Among  the  numerous  owners  of  MSS.  who  have  allowed 
their  family  papers  of  historical  interest  to  be  temporarily  removed  from 
their  muniment  rooms  and  lent  to  the  Commissioners  to  facilitate  the 
preparation  of  a  report  may  be  named  :— The  Duke  of  Rutland,  the  Duke 
of  Portland,  the  Marquess  of  Salisbury,  the  Marquess  Towr.shend,  the 
Marquess  of  Ailcsbury,  the  Marquess  of  Bath,  the  Earl  of  Dartmouth,  the 
Earl  of  Carlisle,  the  Earl  of  Egmout,  the  Earl  of  Lindsey,  the  Earl  of 
Ancaster,  the  Earl  of  Lonsdale,  Lord  Braye,  Lord  Hothfield,  Lord 
Kenyon,  Mrs.  Stopford  Sackville,  the  Right  Hon.  P.  J.  Savile  Foljambe, 
Sir  George  Wombwell,  Mr.  le  Fleming,  of  Rydal,  Mr.  Leyborue  Popham, 
of  Littlecote,  and  Mr.  Fortescue,  of  Dropmore. 

The  costs  of  inspections,  reports,  and  calendars,  and  the  conveyance  of 
documents,  will  be  defrayed  at  the  public  expense,  without  any  charge 
to  the  owners.  .  ,   . 

The  Commissioners  will  also,  if  so  requested,  give  their  advice  as 
to  the  best  means  of  repairing  and  perserving  any  interesting  papers  or 
MSS.  which  may  be  in  a  state  of  decay.  •     i     ^ 

The  Commissioners  will  feel  much  obliged  if  you  will  communicate  to 
them  the  names  of  any  gentlemen  who  may  be  able  and  willing  to  assist 
in  obtaining  the  objects  for  which  this  Commission  has  been  issued. 

J.  J.  CAETWuiGnT,  Secretary. 


4i0 


aiSTORIOAL   MANUSCRIPTS    COMMISSION. 


Reports  of  the  Royiil  Commissioners  appointed  to  inquire  what  papers 
and  manuscripts  belonging  to  private  families  and  institutions  are 
extant  which  would  be  of  utility  in  the  illustration  of  History, 
Constitutional  Law,  Science,  and  General  Literature. 


Date. 


1870 
(Re- 
printed 
1874.) 


1871 


1872 
(Re- 
printed 
1895.) 


FiKST  Report,  with  Appendix 
Contents  :  — 
England.    House  of  Lords ;  Cambridge 
Colleges ;  Abingdon,  and  other  Cor- 
porations, &c. 
Scotland.     Advocates'  Library,   Glas- 
gow Corporation,  &c. 
luEL.VND.      Dublin,    Cork,    and    other 
Corporations,  &c. 


WITH    Appendix,    and 
THE     First     and     Second 


1873 


1873 


Second    Report, 
Index     to 
Reports    - 
Contents  ;  — 
England.     House   of   Lords  ;  •  Cam- 
bridge Colleges  ;  Oxford  Colleges ; 
Monastery  of  Dominican  Friars  at 
Woodchester,     Duke    of    Bedford, 
Earl  Spencer,  &c. 
Scotland.     Aberdeen    and   St.   An- 

drew'.s  Universities,  &o. 
Ireland.     Marquis     of      Ormonde  j 
Dr.  Lyons,  &c. 

Third    Rei'Ort,    with     Appendix     abd 
Index 

C<mteLts  :  — 

England.  House  of  Lords ;  Cam- 
bridge Colleges ;  Stonyhurst  Col- 
lege ;  Bridgwater  and  otber  Cor- 
porations ;  Duke  of  Northumber- 
'  land.  Marquis  of  Lausdowne,  Mar- 
quis of  Batb,  &e. 
Scoti.and.     University   of   Glasgow; 

Duke  of  Montrose,  &c. 
Ireland.       Marquis     of      Ormonde ; 
Black  Book  of  Limerick,  &c. 

Fourth       Report,       with        Appendix. 
Part  I.      - 
Contents  :  — 
England.     House  of  Lords ;    West- 
minster   Abbey ;     Cambridge     and 
Oxford    Colleges ;     Cinque     Ports, 
Hythe,     and     ether     Corporations, 
Marquis  of  Batb,  Earl  of  Denbigh, 
&c. 
Scotland.     Duke  of  Argyll,  &c. 
Ireland.    Trinity    College,    Dublin; 
Marquis  of  Ormonde. 

Djtio.    Part  II.    Index   - 


[C.  441] 


[C.  673] 


3   10 


6     0 


[C.  857] 


[C,857i.] 


6    8 


2    6 


4ii 


Date. 


1876 


1876 


1877 


(Re- 
printed 
1893.) 

1879 

(Ke- 

printed 

1895.) 


(lie-  1 

printed 

1895.) 


1881 


1881 


Fifth  Repokt,  with  Appendix.     Pabt  I.  - 
Contents  :  — 

England.  House  of  Lords ;  Oxford 
and  Cambridge  Colleges  ;  Dean  and 
Chapter  of  Canterbury;  Eye,  Lydd, 
and  other  Corporations,  Duke  of 
Sutherland,  Marquis  of  Lansdowne, 
Reginald  Cholmondeley,  Esq.,  &c. 
Scotland.     Earl  of  Aberdeen,  &c. 

Ditto.    Paut  II.    Index        ... 


Sixth  Ueport,  with  Appendix.  Paei  I.  - 
Contents  : — 

England.  House  of  Lords ;  Oxford 
and  Cambridge  Colleges  ;  Lambeth 
Palace ;  Black  Book  of  the  Arch- 
deacon of  Canterbury ;  Bridport, 
Walliugford,  and  other  Corporations  ; 
Lord  Lecoufield,  Sir  Reginald  Graham, 
Sir  Henry  Ingilby,  &c. 

Scotland.  Duke  of  Argyll,  Earl  of 
Moray,  &c. 

Ireland.     Marquis  of  Ormonde. 

Ditto.     Part  II.     Index        .         .         - 


Seveniu      Report,      with      Appesdix. 
Part  I.     - 
Couteuts  :  — 
House  of  Lords  ;  County  of  Somerset ; 
Earl     of    Egmont,    Sir    Frederick 
Graham,  Sir  Harry  Verney,  &c. 

Ditto.     Part  II.    Appendix  and  Index 
Contents  :-- 

Duke    of  AthoU,  Marquis  of  Ormonde, 
S.  F.  Livingstone,  Esq.,  &c. 

Eighth     Report,    with    Appendix    and 
Index.     Part  I.  -  -  - 

Contents:  — 
List  of  collections  examined,  1869-1880. 
England.     House    of   Lords ;    Duke 
of   Marlborough  ;    Magdalen    Col- 
legej    Oxford ;     Royal   College    of 
Physicians ;  Queen  Anne's  Bounty 
Office  ;    Corporations    of    Chester, 
Leicester,  &c. 
Ireland.    Marquis  of  Ormonde,  Lord 
Emly,  The  0"Conor    Don,    Trinity 
College,  Dublin,  &c. 

Ditto.     Part  II.     Appendix  and  Index  - 
Contents : — 
The  Duke  of  l^Ianchester. 


fcap. 


LC.1432] 


[C.1432] 

[C.17-10] 


Price. 


s.  d. 


[C.2102] 


[C.2340] 


[C.  2340 
i-] 


[C.3040] 


3     6 

8     6 


1   10 


7     6 


3     6 


[Om<  0/ 
print.~\ 


[C.  3040  1  [  Out  of 
i.]        I  print.] 


4i^ 


Date. 


I 


Size. 


Sessional 
i'aper. 


Price. 


1B81 


1883 
(He- 
printed 
1895.) 


18B4 

(Re- 

jninted 

1895.) 


1884 


1883 
(Re- 
printed 
1895.) 

1888 

1889 


1892 
1894 
1896 
1899 
1899 
1885 


1885 
(Re- 
printed 
1895.) 


1885 


1885 


EiouTii  RisPORT.  Part  III.  Appendix  and 
Index        -  -  - 

Contents  : — 
Karl  of  Ashburnham. 

Ninth     Repokt,     wiih     Appendix     and 
Index.     Part  i.   - 
Contents : — 

St.  Paul's  and  Canterhury  Cathedrals  ; 
Eton  College  ;  Carlisle,  Yarmouth, 
Canterbury,  and  Barnstaple  Corpora- 
tions, &c. 

Ditto.  Part  II.  Appendix  and  Index  - 
Contents  :  — 

England.     House    of   Lords,    Earl    of 
Leicester;  C.  Pole  Gcll,  Alfred  Mor- 
rison, Efqs.,  &c. 
l;'corLAND.      Lord   Elphinstone,    H.  C. 

JIaxwc'll  Stuart,  Esq.,  &c. 
Ireland.     Duke  of  Lcinster,  Marquis 
of  Drogheda,  &c. 

Ditto.     Part  III.     Appendix  and  Index  - 

Contents  : — 

Mrs.  Stopford  Sackville. 

Calendar  of  the  ManCscripts  of  the 
Marquis  of  Salisbcri",  K.G.  (or  Cecil 
MSS.).     Part  I. 


f'cap. 


Ditto. 

Part  II. 

Ditto. 

Part  III. 

Ditto. 

Part  IV, 

Ditto. 

Part  V.     - 

Ditto. 

Part  VI. 

Ditto. 

Part  VII. 

Ditto. 

Part  VIU. 

Tenth  Report 

This  is  introductory  to  the  following  ;  — 

(1.)  Appendix  and  Index - 

Earl  of  Eglinton,  Sir  J.  S.  Max- 
well, Bart.,  and  C.  S.  H.  D.  Moray, 
C.   F.  Weston  Underwood,  G.  W. 

Digby,  Esqs. 

(2.)  Appendix  and  Index 
The  Family  of  Gawdy. 

(3.)  Appendix  axd  Index 
Wells  Cathedral. 


[C.3040 
ii] 


[C.3773] 


[C.3773 
i-] 


[C.3773 
ii.] 


s.    d. 

[Out  nf 
print.'] 


5     2 


6     3 


[Out  of 
print."] 


Svo.     :[C.3777]      3     5 


[C.5463] 

[C.  5889 

v.] 


3     5 

2  1 

3  11 


[C.6823] 

[C.7574]*  2  6 

[C.7884]j  2  8 

[C.9246]  2  8 


2     8 


[C.9467] 


[C.4548]i  [Out  of 
priiit.] 


[C.457o] 


[C. 4576 
iii.] 


3    7 


I     4 


[C.  4576  I  [OutoJ 
ii.]       j  prinl.] 


4lS 


Date. 


1885 

(Ks- 

printed 

18Uo.) 


1887 

1887 
1887 

1887 
1887 

1887 
1887 
1887 
1888 

1890 

1888 


(4.)  Appendix  and  Indkx 

Earl  of  Westiuorlaud ;  Capt.  Stewart ; 
Lord  Stafford  ;  Sir  N.  W.  Throck- 
morton;  Sir  P.  T.  Mainwaring, 
Lord    Muneaster,    M.P.,    Capt.   J. 

F.  Bagot,  Earl  of  Kilmorey,  Earl  of 
Powis,  aud  others,  the  Corporations 
of  Kendal,  Wenlock,  Bridgnorth, 
Eye,  Plymouth,  and  the  County  of 
Es.sex  ;  and  Stonyhurst  College. 

(5)  Ai'i'EiNDix  AND  Index 

The  Marquis  of  Ormonde,  Earl  of 
Flngall,  Corporations  of  Galway, 
Waterford,  the  Sees  of  Dublin  and 
Ossory,  the  Jesuits  in  Ireland. 

(6.)  Appendix  and  Index 

Marquis  of  Ahergavenny,  Lord  Braye, 

G.  K.  Luttrell,  P.  P.  Boaveric, 
W.  Bromley  Davenport,  R.  T. 
Balfour,  Esqs. 

Eleventh  Report        -  -  -         - 

This  is  introductory  to  the  following  : — 

(1.)  Appendix  and  Index 

H.  D.  SItrine,  Esq.,  Salvetti  Corre- 
spondence. 

(2  )  Appendix  and  Index 

House  of  Lords,  1678-1688. 

(3.)  Appendix  .\nd  Index 

Corporations  of  Southampton  and 
Ljnn. 

(4.)   Appendix  and  Index 
Marquis  'lownshend. 

(.'i.)  Appendix  and  Index 
Earl  of  Dartmouth. 

(6.)  Appendix  and  Index 
Duke  of  Hamilton. 

(7.)  Appendix  and  Index 

Duke  of  l^eeds.  Marchioness  of 
Waterford,  Lord  Hothfield,  &c.  ; 
Bridgewater  Trust  Office,  Reading 
Corporatioii,  Inner  Temple  Library. 

Twelfth  Rei'Out        -  "      .      "        " 

This  is  introductory  to  the  following  :  — 

(1.)  Appendix 

Karl  Cowper,  K.G.  (Coke  MSS.,  at 
Melbourne  Hall,  Derby).     Vol.  I. 

(2.)  Appendix  .  .  .  - 

Ditto.    Vol.  n. 


Size. 


Sessional 
Paper. 


8vo.     ,[C.4576] 


[C.  4.576 

I 


„       .[C.5242] 

i 


[C.  .'>060 
vi.] 

[C.5060] 


rc.  .5060 
'    i-] 

[C.  5060 


[C. 5060 
iii.] 

[C.50C0 

[C.  5060 
v.] 

[C.SG12] 


[C.5889] 
„       |rC.5472] 

[C.5G13] 


Price. 


s.    d. 
[Out  nf 
print.2 


2   10 
1      7 

0  3 

1  1 

2  0 

1  8 

2  fl 

2  8 

1  6 

2  0 

0     3 
2      7 

2     5 


4U 


Date. 


Size. 


Sessional 
Paper. 


Price. 


1889  I  C3.)  Appendix  and  Index        .         -        . 

Earl   Cowper,    K.G.    (Coke  MSS.,at 

Melbouiue  Hall,  Derby).     Vol.  III. 


1888 
18!)1 
1889 


(4.)  Appendix 

The  Duke  of  Rutland,  G.C.B.     Vol.  I. 

(5.)  Appendix  and  Index        .         .        - 
Ditto.     Vol.  II. 

(G.)  Appendix  and  Index 

House  of  Lords;,  1689-1090. 


1890  ■  (7.)  Appendix  and  Index        -         -        . 
i  S.  H.  le  Fleming,  Esq.,  of  Kydal. 

i 

1891  ■  (8.)  Ai'PENDix  AND  Index 

\  'J'he  Duke  of  Atliole,  K.T.,  and  the 

j  Karl  of  Home. 

1891  ;  (9.)  Appendix  and  Index        .        -  - 

The  Duke  of  Beaafoit,  K.G.,  the  Earl 
of  Donoughmore,  J.  H.  Gurnej^W. 
W.  B.  Hulton,  R,  W.  Ketton,  G.  A. 
Aitken,  ].'.  V.  Smith,  ICsqs. ;  Bishop 
of  Elj-  ;  Cathedrals  of  Ely,  Glouces- 
ter, Lincoln,  and  Peterborough  ; 
Corporations  of  Gloucester,  Higham 
Ferrers,  and  Newark ;  Southwell 
Minster  ;  Lincoln  District  Registry. 


1881 


1892 


1891 


1892 


1892 


1892 


1893 


(10.)  Appendix 

The  First  Earl  of  Charlemont. 
17J5-1783. 


Vol.  I. 


TuiKTEENTii  Report 

This  i?  introductory  to  the  following  : — 
(1.)  Appendix  -       '      -  ■ 

The  Duke  of  Portland.     Vol.  I. 

(2.)   Appendix  and  Index 
Ditto.     Vol.  II. 

(3.)  Appendix 

J.  B.  Fortescue,  Esq.,  of  Dropmore, 
Vol.  I. 

(4.)  Appendix  and  Index 

Corporations  of  Rye,  Hastings,  and 
Hereford  ;  Captain  F.  C.  Loder- 
Symonds,  E.  R.  Wodehouse,  M.P., 
J.  Dovaston,  Esqs.,  Sir  T.  Barrett 
Leonard,  Bart.,  Kev.  W.  D.  Manray, 
and  Earl  of  Dartmouth  (Supple- 
mentary Report). 

(.5.)  Appendix  and  Index 

House  of  Lords,  1690-1091. 

(6.)  Appendix  and  Index 

SirW.  Fitzherbert,  Hart. ;  the  Delaval 
Family,  of  Sentou  Delaval ;  the  Eavl 
of  Ancaster  ;  and  General  Lyttelton- 
Annesley. 


8vo. 


[C. 5889 
i-] 


[C.5614] 

[C.  5889 
ii.] 

[C. 5889 
iii.] 

[C.  5889 
iv.] 

[C.6338] 


[C.  G338 

i-] 


[C.  6338 
ii,] 


[C.6827] 
[C.6474] 

rC.  6827 

i-] 
[C.C660] 

i[C.6810] 


s.    d. 
1     4 


3  2 
2  0 
2  1 
1    11 

1  0 

2  6 


1  II 

0     3 
3     0 

2  0 

2     7 

2     4 


[C.6822]j     2     4 

I 
[C.7160]'      1     4 


4^5 


Date. 

1893 
1893 

1896 
1894 
1894 
1894 

1894 
1896 

1895 


Size. 


Sessional 
Paper. 


Price. 


1895 


1895 


1896 

1895 

1899 
1890 


(7.)  Appendix  and  Index 
The  Enrl  of  Lonsdale. 

(8.)  Appendix  and  Index 

The  First  Earl  of  Charlemont.  Vol.  II. 
1784-99. 

Fourteenth  Repokt    - 

This  is  introductory  to  the  following  :  — 

(1.)  Appendix  AND  Index  -  -  - 

The  Duke  of  Rutland,  G.C.B.  Vol.  III. 

(2.)  Appendix 

The  Duke  of  Portland.     Vol.  III. 

(3.)  Appendix  and  Index   -  -  - 

The  Duke  of  Roxhurghe  ;  Sir  H.  H. 

Campbell,    Bart.  ;      the    Earl     of 

Strathmore ;      and     the     Countess 

Dowager  of  Seafield. 

(4.)  Appendix  and  Index. 
l;ord  Kenyon. 

(5.)  Appendix  -  - 

J.  B.  Fortescue,  Esq.,  of  Dropmore. 
Vol.  II. 

(6.)  Appendix  and  Index  - 

House  of  Lords,  1692-93. 

(^Manuscripts  of  the  House  of  Lords, 
1693-1695,  Vol.  I.  {New  Scries).  See 
H.L.  No.  5  of  1900.     Price  2s.  9d. 

(7.)  Appendix  .... 

The  Marquis  of  Ormonde. 

(8.)  Appendix  and  Index   -  -  - 

Lincoln,  limy  St.  Edmunds,  Hertford, 
and  Great  Grimsby  Corporations  j 
the  Dean  and  Chapter  of  Wor- 
cester, and  of  Lichfield ;  the 
Bishop's  Registry  of  Worcester. 

(9.)  Appendix  and  Index 

Earl  of  Backinghamshire ;  Earl  of 
Lindsey ;  Earl  of  Onslow ;  Lord 
Emly;  T.  J.  Hare,  Esq.,  and  J. 
Round,  Esq.,  M.P. 

(10.)  Appendix  and  Index 

The  Earl  of  Dartmouth.  Vol.  II. 
American  Papers. 

Fifteenth  Report 
This  is  introductory  to  the  following  :  — 

( 1  )  Appendix  and  Index 

The  Earl  of  Dartmouth,     Vol.  III. 


8vo. 


s.  d. 
;C.7241]      1     3 


0.7424] 

[C.7983] 

C.7476] 

[C.?569] 

[C.7570] 


1   11 

0  3 

1  U 

2  8 
1      2 


[C.7571]!     2  10 

I 
[0.7572]!     2     8 

[0.7573]  i     1  11 

i 
I 
i 
[0.7678]      1  10 

1 
[0.78?1]1     1     5 


[0.7882]  2     R 

[C.7883]  2     9 

! 

[0.9295]  j  0     4 

[C.8156]j  1     5 

i  . 


4i6 


Date. 

Size. 

Sessional 
Paper. 

1 

Price. 

i 

1897 

(2.)  Appendix         -            - 

J.  Eliot  Hodgkin,  Esq.,  of  Richmond, 
Surrey. 

8  vo. 

[C.8327] 

s.  d. 
1     8 

1897 

(3.)  Appendix  and  Index  - 

Charles    Haliday,    Esq.,   of    Dublin ; 
Acts  of.  the  Privy  Council  in  Ireland, 
1556-1.571;   Sir  William   Ussher's 
Table  to  the  Council  Book  ;  Table 
to  the  Bed  Council  Book. 

[C.8364] 

1     4 

1897 

(4.)  Appendix.         .            -            - 

The  Duke  of  Portland.     Vol.  IV. 

it 

[C.8497] 

2  11 

1897 

(5.)  Appendix  and  Index   - 

The  Right  Hon.  F.  J.  Savile  Foljambe. 

" 

[C.8550] 

0  10 

1897 

(6.)  Appendix  and  Index.    - 

The  Earl  of  Carlisle,  Castle  Howard 

" 

[C.855I] 

3     6 

1897 

(7.)  Appendix  and  Index   -            -            - 
The  Duke  of  Somerset ;  the  Marquis 
of    Ailesbury ;      and    Sir    F.     G. 
Puleston,  Bart. 

>} 

[C.8552] 

1     9 

1897 

(8.)  Appendix  and  Index    - 

The  Duke  of  Buecleuch  and  Queens- 
berry,  at  Drumlanrig. 

[C.8553] 

1     4 

1897 

(9.)  Appendix  and  Index  - 

J.  J.  Hope  Johnstone,  Esq.,  of  Annan- 
dale. 

)t 

[C.8554] 

1     0 

1899 

(10.)  Shrewsbury    and    Coventry   Corpora- 
tions; Sir  H.  O.  Corbet,  Bart.,  Earl 
of  Radnor,  P.  T.  Tillard  ;  J.  R.  Carr- 
Ellison  ;  Andrew  Kingsmili,  Esqs. 

i> 

[C.9472] 

1     0 

1898 

Mancsciiipts  in  the  Welsh  Language  : 

Vol.  I.— Lord  MoBtyn,  at  Mostyn  Hall, 
CO.  Flint. 

J> 

[C.8829] 

1     4 

1899 

Vol.  I.  Part  II.— W.  R.  M.  Wynne, 
Esq.,  of  Peniarth. 

•' 

[C.9468] 

2  n 

1899 

Manuscripts  of  the  Duke  of  Buecleuch  and 
Queensberry,    K.G.,    K.T.,   preserved    at 
Montagu  House,  Whitehall.     Vol.  I. 

[C.9244] 

i 

2     7 

1899 

Ditto  Marqnis  of  Ormonde,  K.P.,  preserved 
at  the  Castle,  Kilkenny.    Vol.  IL 

1 

[C.92451 

2     0 

1899 

Ditto  the  Duke  of  Portland,  K.G.     Vol.  V.  - 

'[C.9266] 

2     9 

1899 

Ditto  J.  M.  Heathcoto,  Esq.   of  Conington 
Castle. 

„         ■[C.9469] 

1     3 

1899 

Ditto  J.  B.  Fortcscue,  Esq.,  of  Dropmorc. 
Vol.  III. 

[C.9470] 

1 

3      I 

1899 

Ditto  F.    W.    Leyborne-Popham,   Esq.,    of 
Littlecote. 

» 

[C.9471] 

1     6 

4i7 


Date. 

1900 

1900 
1900 
1901 

1901 


MiinuBcripts  of  Mrs.  rraiikland-Rusadl- 
Astley,  of  Chequers  Court,  Ducks. 

Ditto  Lord  Montagu  of  Beaulieu,  Hants 

Ditto  Kevorlej  Corporation    - 

Ditto  the  Duke  Portland,  K.G.  Vol.  VI., 
with  Index  to  Vols.  III.-VI. 

Ditto.     Vol.  VII. 

Ditto  Various  Collections.  Vol.  I,  - 
Corporations  of  Berwick-on-Tweed,  Burford 
and  Lostwithiel ;  the  Counties  of  Wilts  and 
Worcester  ;  the  Bishop  of  Chichester  ;  and 
the  Dean  and  Chapters  of  Chichester, 
Canterbury,  and  Saliabury. 

Ditto  Calendar  of  the  Stuart  Manuscripts  at 
Windsor  Castle,  belonging  to  His  Majesty 
the  King. 

Ditto  Marquess  of  Salisbury,  K.G.     Part  IX. 

Ditto  Marquess  of  Ormonde,  K.P.     Vol.  I. 

Ditto  the  Duke  of  Buccleuch,  K.G.,  K.T.,  at 
Montagu  House,  Whitehall,  Vol.  II. 

Ditto  Colonel  David  Milne-Home,  of 
Wedderburn  Castle,  N.B. 

Ditto  Various  Collections.    Vol.  II. 

Sir  Geo.  Wombwell,  the  Duke  of  Norfolk, 
Lord  Edmuud  Talbot  (the  Shrewsbury 
Papers"),  Lady  Buxton,  and  others. 

Ditto  Marquess  of  Bath.     Vol.  I. 


Size. 


8vo. 


Sessional 
Paper. 


Price. 


[Cd.2ft2]j     -2 


d. 
0 


[Cd.283] 


1     1 


[Cd.284]  1  0 

[Cd.67C]j  1  9 

[Cd.78.3]j  2  3 

[Cd.784]|  2  0 


;[Cd.927].  {hi  the 
I  I  Press.'] 

[Cd.928]'     Ditto. 


l[Cd.929] 
[Cd.930] 


Ditto. 
Ditto. 


[Cd.931]|     Ditto. 

I  I 

![Cd.932]      Ditto. 


Mines.  Eeports  of  H.M.  Inspectors  for  1900,  with  Summaries  of  the  Statistical  portion 
under  the  pro-visions  of  the  Coal  Mines  Regulation  Act,  1887  ;  Metalliferous  Mines 
Kegfulation  Acts,  1872-1875 ;  Slate  Mines  (Gunpowder)  Act,  1882,  Districts  Nos. 
1   b3  13.    (Complete.)  Price  9».  21d. 

Mines  in  the  United  Kingdom  and  the  Isle  of  Man.    List  of,  for  IdOO.  Price  3«. 

QuAXHTEs.  Ditto.  ditto.  ditto.  1900.  Price  4».  6d. 

Mines  i.BASDONBD.     List  of  the  Plans  of.     Corrected  to  Slst  December  1900.  Price  Is. 

Accidents  at  Docks,  Wharves,  and  Quaks.     Report  apon.  Price  6d. 

Special  Iteports  on  Educational  Subjects.    Issued  by  Board  of  Education : — 
Public  Libbart  and  Public  Blementasy  School.    Connection  between.        Price  2J<Z. 
Heuristic  Method  of  Teachins.  Price  Sd. 

Modern  Language  Teaching  in  Belgium,  Holland  and  Germany.  Price  did. 

Secondary  Schools  :  -  In  Baden.    Price  5}(£.    In  Peubsia.    Price  1«. 
UNiVERSiTy  and  Secondary  Education  in  France.  Price  4d. 

Intermediate  Education  in  Wales  and  tub  Oroanisation  oi  Education  in  Switzer- 
land. Price  Is.  Id. 
SiMPLteiCATiON  op  Fbekch  Syntax.    Decree  of  French  Minister  for  Public  Instruction, 
26  February,  1901.  Price  Id. 
System  or  Education  in: — Ontario;  Quebec;  Nova  Scotia,  &c. ;  Manitoba,  &c. ;  West 
Indies;    Cape    Colony    and    Natal;  'New    South     Wales;    Victoria;     Queensland; 
Tasmania;    South  Australia;   Western   Australia;   New  Zealand;    Ceylon;   Malta; 
in  fifteen  parts  at  8d.  each. 
unitary : — 
Chikopody.    Manual  of.     By  M.  L.  Hughes,  Capt.  E.A.M.G.  Price  3d. 
Engineering.    Military.     Instruction  in.    Part  1.     Field  Defences.             Price  Is.  6d. 
Fbsnch  Army.    Handbook.    By  Major  N.  W.  Bamaldiston.                          Price  1«.  6d. 
Gold  Coast.       Northern  Territories  op.       Report  on.        By  the    late-  Lt.-Col. 
H.  P.  Northoott,  C.B.  Price  6». 
Medical  Organisation  op  Poebign  Armies.    Handbook.                                    Price  Is. 
Signalling  Instructions.    1898.     With  amendments  to  Dec.  1901.                     Price  9d. 
Volunteer  Force.    Regulations  respecting  the  Conditions  of  Efficiency  for  Officers 
and  Volunteers.                                                                                                          Price  Id. 
Hydrographical ; — 
West  Coast  o»  England.    Sailing  Directions.    Fifth  Edition.                            Price  Sd. 
Arctic  Pilot.    Vol.  II.  Price  4s. 
Central  America  and  the  United  States.    West  Coasts.  Price  Is 
Local  Government  Board : — 
General  Sanitary   Cihoumstances    and   Administration  o»  the   Lancaster   Rural 
District.    Report  on.                                                                                          Price  6d. 
Diphtheria     in    the    Bo  hough    op     Darwen    and    Sanitary    Administration    by 
Town  Council.    Report  on.                                                                               Price  3d. 
Emigi-ants'  Information  Office,  31,  Broadway,  Westminster,  vis.: — 
Colonies,  Handbooks  job.    April  1902.    8to.    Wrapper. 
No.  1.    Canada.    2.    New    iSoath  Wales.       3.    Victoria.      4.    Soath    Australia. 
5.    Queensland.      6.    Western    Australia.      7.  Tasmania.      8.    New    Zealand. 
9.  Cape  Colony.     10.  Natal.                                                       ..           Price  Id.  each. 
No.    11.    Professional    Handbook    dealing    with    Professions    in  the    Colonies. 
12.  Emigration  Statutes  and  General  Handbook.                              Price  3d.  eaoh. 
No.  13  (yiz.,  Nos.  1  to  12  in  cloth).                                                                  Price  2s. 
Consular  Reports,  1900.     Summary  op.    America,  North  and  South.    July  1901. 

Priceai 

Intending  Emigrants,  Information  por  : — Argentine  Republic,  price  2d.    California, 

price  Id.    Oeylon,  Oct.  1900,  price  Id.  Federated  Malay  States,  Sept.  1901,  price  6d. 

Maryland,  price  Id.     Newfoundland,  price  Id.     South  African  Republic,  price  3d. 

West  African  Colonies,  Nov.  1901,  price  6d.    West  Indies,  price  6d. 

Excise  Ziaws.     Practical   Arrangement   op   the  Laws   relative   to   the  Excise, 

&c,,  &o.    By  Nath.  J.  Highmore,  Assist.  Solicitor  of  Inland  Revenue.     2nd  Edition. 

2  "Vols.  Price  30». 

Kew.     Royal   Botanic   Gardens.     Bulletin  of  Miscellaneous  Information.    Volume 

for  1899.  Price  3». 

Toreign  Office : — 

Aprica  by  Treaty.    The  Map  of.    By  Sir  B.  Hertslet,  K.O.B.     3  Vols.    Price  31».  6i. 

Commercial  Treaties.    (Hertslet's.)    A  complete  collection  of  Treaties,  &c.,  between 

Great  Britain  and  Foreign  Powers  so  far  as  they  relate  to  Commerce  and  Navigation, 

Ac.     By  Sir  B.  Hertslet,  K.O.B.,  &o.    Vols.  I.  to  XXI.  Price  16».  eaoh. 

State  Papers.    British  and  Foreign.     Vol.  80.    General  Index  (chronologically  and 

alphabetically  arranged)  to  Vols.  65  to  79.    (1873  to  1888.)    Vols.  :— 81.    1888-9„ 

82.    1889-1890.    83.    1890-1.    84.    1891-2.    85.    1892-3.    86.    1893-4.    87.    1894-5. 

88.    1895-6.    89.    1896-7.    90.    1897-8.  Price  10».  each. 

Board  of  Trade  Journal,  of  Tariff  and  Trade  Notices  and  Miscellaneous  Oommercial 

Information.    Published  weekly.  ,,,„„„,    ,  ^*?„J'^' 

Index  to  Vols.  1  to  14.    Price  2».    And  to  Vole.  XV.  to  XX.    July,  1893  to  June,  1896. 

Price  If.  6d. 

1.    V.    1902. 


aiSTORICAL    MANUSCRIPTS    COMMISSION. 


REPORT 


ON 


MANUSCRIPTS 


IN    THE 


WELSH  LANGUAGE. 


VOL  II.— Part   I. 

Jesus  College,  Oxford;  Free  Library,  Cardiff;  Havod;  Wrexham; 
Llanwrin;  Merthyr;  Aberdar. 


^Ttienta  to  parliament  ig  Commanti  of  SU  ^afetftp. 


LONDON: 

PRINTED  FOR  HIS  MAJESTY'S  STATIONERY  OFFICE, 

BY  EYEE  AND  SPOTTISWOODE, 

PRINTERS   TO  THE   EINO'S   MOST  EXCELLENT   MAJESTT, 


And  to  be  purchased,  either  directly  or  through  any  Bookseller,  from 
EYRE  AND  SPOTTISWOODE,  East  Harding  Street,  Fleet  Street,  B.C.,  ( 
32,  Abingdon  Street,  Westminster,  S.W.  ;   or 

OLIVER  AND  BOYD,  Edinburgh  ;   or 
E.  PONSONBY,  116,  Grafton  Sthbbx,  I>ublin. 


1902. 


HISTORICAL  MANUSCRIPTS  COMMISSION. 


REPORT 

ON 

MANUSCRIPTS 

IN   THE 

WELSH  LANGUAGE. 


VOL.  II.— Part  II. 

Flas  Llan  Stephau ;  Free  Library,  Cardiff. 


/  ^rcijenteli  to  hat^  Houses'  of  ^arltamrnt  hs  dEammantt  of  W^  Mn'ieit^. 


LONDON: 

FEINTED  FOR  HIS  MAJESTY'S  STATIONERY  OFFICE, 

BY  EYRE  AND  SPOTTISWOODE, 

PBINTERS  TO  THE  KING's  MOST  EXCELLENT  MAJESTY. 


And  to  be  purchaseil,  either  directly  or  through  any  Bookseller,  from 

EYRE  AND  SPOTTISWOODE,  East  Harding  Street,  Fleet  Street,  E.G.,  and 

'  32,  Abingdon  Street,  Westminster,  S.W.  ;  or 

OLIVER  AND  BOYD,  Edinburgh  ;   or 

E.  PONSONBY,  llfi,  Grafton  Street,  Dublin. 

1903. 
iOd.  1692.]     Prwe  Is.  8d. 


[    SALE    OF    GOVERNMENT    PUBIiIUATIUjno. 

The  under-mentioned  Pirms  have  been  appointed  sole  Agents  for  the  lale  of 
Government  Publications,  including  Parliamentary  Beporta  »nd  Paperti,  Acts  of  Parlia- 
ment, Eaoord  Office  PnbKoations,  Ac,  Ac,  and  all  such  works  can  be  purohased  from 
them  either  directly  or  through  retail  booksellers,  who  are  entitled  to  a  discount  of 
25  per  cent,  fpom  the  selling  prices  :- 
IN  ENGLAND  :- 

For  all  publications  exeepimg  Ordnance  and  Geologioal  Map»,  she  Hydroerrapbic*. 
Works  of  the  Admiralty,  and  Patent  Office  Publications: — IfstsBs    Etee  am) 
8POTTI8W00DE,  East  Harding  Street,  E.G. 
For  Hydrographioal  Works  of  the  Admiralty : — Mr.  J.  D.  Pottbk,  145,  Minoriea,  S  0. 
Patent  Office  Publications  are  sold  at.  the  Patent  Office 

For    all    Publications  excepting  the  Hydrographioal    Works  of  the  Admir.lty, 
Patent  Office  Publications,  and  Ordnance  and  Geological  Maps  :— 
m    SCOTLAND :— Messrs.  Olives  &  Botd,  Edinburgh. 
IN  IBELAND:— Mb.  E.  Pomsobbt,  116,  Grafton  Street,  Dublin. 

The  Publications  of  the  Ordnance  Sukvet  and  of  the  Geological  Subvet  can  be 
purchased  from  Agents  in  most  of  the  chief  towns  in  the  United  Kingdom,  through  any 
Bookseller,  or  from  the  Diteotor-General  of  the  Ordnance  Survey,  Southampton,  or  in 
the  case  of  Ireland,  from  the  Officer  in  Charge,  Ordnance  Survey,  Dublin.  In  addition. 
Ordnance  Survey  Publications  can  be  obtained  through  Head  Post  Offices  in  towns  where 

there  are  no  accredited  Agents^ 

The  following   is  a  list  of  some  of  the  more  important  Parliamentary  and  Official 
publications  recently  issued  ;— 
Farliameiitary ; 
Statutes — 

Puhlie  General,  SesBion  1902.     With  Index,  Tables,  &c.     Oloth.  Price  3». 

Pvhlic  Oeneral  and  Local  and  Personal  Acts,  Session  1903.     In  course  of  issue. 
Beeond  Revised  Edition.   A.D.  1235-1713  to  A.D.  1872-1883.   XVI.  Vols.  Price  7«.  6d. 
lievised  Ed/ittont.    Tables  showing  suosequent  Kepealn   «trected  by  Acts  of  Sessioref 
63  &  64  Vict.     1900.  Price  6i4 

Statutes  in  Forne.    Iniiesr.  to.  18th  Edition.     To  Aug.  8, 1902,  being  the  period  of  the  ' 

Session  2  Edward  VII.  (1902),  when  Parliament  adjourned.    2  Vols.   Price  10s.  6d. 

The  Statutory  Bules  amd  Orders  revised.     Statutory  Rules  and  Orders,  other  than 

those  of  a  Local,  Personal,  or  Temporary  Character,  issued  prior  to  1890,  and  now 

in  force.    Vols.  I.  to  VIII.  Prioe  10«.  each. 

Staivtory  Bvlet  and  Orders  other  than  those  of  a  Local,  Personal,  or  Temporary 

Character.    With  a  List  of  the  more  important  Statutory   Orders  of  a  Loow  • 

Character  arranged  in   classes ;  and  an    Index.     Roy.   8vo.     Boards.     Issued  in 

the  years  lfc90,  1891.  1892,  1893,  1894,  1895,  1896, 1897, 1898, 1899,  1900,1901  and 

1902.  Price  10s.  each^ 

atatutory  Rules  and  Orders  in  force  on  31st  December  1899.     Index  to.         Price  lOl. 

Statutory  Rules  and  Orders,  1902.     Registered  under  the  Rules  Publication  Aot, 

1893.  Price  10». 

BnocATioNAL  Subjects.      Special  Reports.      Vols.   II.  to  XI.    United  Kingdom  and 

Colonial  and  other  Possessions ;  and  the  principal  Countries  of  the  World.    Price 

(complete)  £1  12s.  l^d.    (Vol.  I.  is  out  of  print.) 

[Cd.  1151.    Cd.  1152.    Cd.  1153.]    Pobt  op  London.    Royal  Commission.     Report,  with 

Evidence  and  Appendices  (complete).  Price  7s.  id.. 

[Cd.  I486.]     Sewage  Disposal.    Third  Report  of  Royal  Commission.  Price  4i(J.; 

[Cd.  1607,  1508.]    Physical  Tuaining,  Scotland.    Report  from  Royal  Oommisaion,  with 

Evidence  and  Appendices.  Price  6».  2d. 

[Cd.  1666.]    BoAED  OF  EDUCATION'— Training  of  Pupil  Teachers.    Regulations,   Trice  2\d. 

[Cd.  1667.J        Do.  do.  Syllabuses  and  Lists  of  Apparatus  for  Schools  and 

Classes  other  than  Elementary.     1903-4.    Price  4d. 
[Cd.  1668]        Do.  do.       ,  Secondary  Schools.    Regulations.    1903-4.  Price  2d. 

[Cd.  1669.]         Do.  do.  Evening  Schools.     Regulations.     1903-4.       Price  2d. 

[Cd.  1724,  1725, 1726.]     Coal  Supplies.     Kirst  Report  of  Royal  Commission  on,  with 
Evidence,  Appendix,  Plans.  Price  10s.  lOd. 

[Cd.  1741.]    Alien  Immigr.4.tion.    Report  of  Royal  Commission  on.  Price  6d. 

[Cd.  1789,  1790,  1791,  1792.]     War  in  South  Africa.     Report  of'  Royal  Commission, 
with  JSvidenoe,  Appendices,  and  Inde-x  .Price  16<.  5d. 

H.C.  No.  290.— Merchant  SHippiNt. — Unitted  Kingdom.    Progress  of.    Tear  1902.       ,,1 

,  Price  ajas 

CENiUS,  England  and  Wales,  1901 .    Population  Tables,  &o.,  in  separate  Counties. 

Census,  Scotland,  1901.    Population  Tables,  &o.  Price  7».  lOrf. 

Cewsus,  Ireland,  1901.    Population  Tables,  &c.,  in  separata  Counties.    Price  £2  13».  l^ij- 

Census,  Islands  in  the  British  Seas,  1901.  Price  M. 

[Cd.  1590  and  I.  to  XI.]    Mines.    Reports  of  H.M.  Inspectors  for  1902,  with  Summaries 

of  the  Statistical  portion  under  the  provisions  of  the  Coal  Miues  Regulation  Act, 

1887;  Metalliferous  Minos  Regulation  Acts,  1872-1875;    Slate  Mines  tGuipQ^der) 

Act,  1882,  Districts  Nos.  1  to  19.    Comnlete.  Price  8s.  5d. 

98607. 


HISTORICAL  MANUSORIP'I^S  COMMISSION. 


K  E  P  O  R  T 


ON 


M  A  N  U  S  C  E  I  P  T  S 


IN   THE 


WELSH    LANGUAGE 


VOL.  II.— Part  II. 

Plas  Llan  Steplian ;  Free  Library,  Cardiff. 


^JrrfinittH  to  iotl)  ?l?ouscs(  nf  ^nrltamnit  fijj  CDmmanli  al  W^  iHnjcstjj. 


LONDON: 

FEINTED  FOR  HIS  MAJESTY'S  STATIONERY  OITICE, 

BY  ETEE  AND  SPOTTISWOODE, 

PBIKIEES  TO  THE  KIKG'S  MOST  BXCELLBMT  MAJESTY. 


Ani]  to  be  purchased  either  directly  orlhrouRh  any  Bookseller,  from 

EYRE  AND  SPOTTISWOODE,  East  Hakdins  Street,  Ft.eet  Street,  E.G.,  nnd 

32,  ABiiTGDOif  Street,  Westminster,  S.W.  ;  or 

OLIVEE  AKD  BOYD,  Edikctegu,  or 
E.  PONSONBY,  116,  Geaetok  Street,  Dudlih. 


1903. 


[Cil.  1692.]     Price  \s.  8d. 


THE  OLDER  PORTION 


OF    THE 


WELSH     MANUSCRIPTS 


AT 


PLAS  LLAN  STEPHAN,  CAPvMARTHENSHIRE ; 


THE    PROPERTY    OF 


SIR  JOHN   WILLIAMS,   BART.,   K.C.V.O., 

M.D.J    HON.  LL.D.    (EDINBURGH    AND    GLASGOW). 


y  's'sm.   wt.  6142 


h  2 


INTRODUCTION. 


The  Llan    Stephan    collection    has,   practically,  been   brought 
together  within  the  last  decade.      It  is  based  largely  on  the 
Welsh  manuscripts   which  remained  sheltered,  for  one  hundred 
and  fifty  years,  behind   the  moats   of   Shirburn  Castle.      The 
history   of    this  part   of    the   collection   is   definite.      Samuel 
Williams,  vicar  of  Llan  Dyvriog  and  rector  of  Llan  Gynllo,  in 
the  county  of  Cardigan,  was  a  lover  of  Welsh  lore,  a  copyist 
of  manuscripts,  and  a  translator  of  English  theological  books 
into  the  vernacular.     His  son,  Moses  Williams,  a  fellow  of  the 
Royal   Society,   inherited    his   father's    tastes   and   shared    in 
some   of  his  labours.     Moreover,  when  a  student  at  Oxford, 
he  fell  under   the   influence    of  Edward  Lhuyd,  keeper  of  the 
Ashmolean  Museum,  the  pioneer  of   comparative  philology,   u 
methodical    enthusiast,   and    a   scientific   antiquarian.      It    is, 
therefore,  not  surprising  to  find  that  Moses  Williams  set  about 
systematising  tlie  contents  of  our  manuscripts.     He  not  only 
copied  many  codices  of  the  Welsh  laws,  but  he  also  made   an 
elaborate  index  to  the  subject  matter  and  even  to  the  phrases, 
of  the  most  important  text.     AVhen  Wotton  was  preparing  his 
folio  edition  of  the  Laws  of  Howel  Da  he  naturally  turned  to 
Moses  Williams  for  assistance;   and   it  is   interesting   to   find" 
Wotton's    transcript  still   among   what  may  be   appropriately 
described   as   the   "Williams'    manuscripts."       There   are   also 
Indices  of  proper  names  which  occur  in  the  Bruts  and  Romances, 
and  of  the  initial  lines  of  the  principal  poems  in  the  Welsh  lan- 
guage arranged  in  al[)habetical  order.      This,  and  a  list  of  books 
printed  in  Welsh,  were  published  in  two  thin  volumes  whicb  are 
now  among  the  scarcest  works  in  the  language.    Moses  Williams 
was  born  in  the  parish  of  Llan  Dyssul  on  the  second  of  March 
1685-86.     He  received,  in  1715,  the  vicarage  of  the  adjoining 
parish  of  Llan  Wenog,  which  he  held  in  plurality  till  his  death. 
In  1716  he  was  instituted  vicar  of  Devynoc  in  Breconshire,  and 
in   1724   he   exchanged   Devynoc   for   the  rectory  of  Chilton 
Trinity,  and  the  vicarage  of  St.  Mary's  in  Bridgewater,  where 
be  died  in  1742.     After  his  death  there  is  internal  evidence 


that  Richavd  Morris  indexed  the  contents  of  many  of  the  manu- 
scripts of  Samuel  and  Moses  Williams  under  the  names  of  the 
authors.  It  is  expressly  stated  that  this  work  was  done  for 
William  Jones,*  F.R.S.,  the  mathematician,  friend  of  lord 
chancellor  Thomas  Parker,  the  fiist  earl  of  Macclesfield,  and 
tutor  and  friend  of  the  nstronomer,  George  Parker,  the  second 
earl,  to  whom  in  1749  William  Jones  bequeathed  his  fine  library 
of  mathematical  works  as  well  as  his  manuscripts  and  books  ia 
the  Welsh  language.  There  is,  however,  no  proof  that  all  these 
Welsh  manuscripts  and  books  were  ever  in  the  possession  of 
Moses  Williams  or  his  father.  In  1899,  with  the  express  object 
of  making  the  Welsh  section  of  the  Shirburn  Castle  library 
more  accessible  to  students  in  Wales,  Sir  John  Williams  agreed 
to  take  the  steps  necessary  to  secure  this  advantage  to  his 
fellow-country  men.t 

Other  manuscripts  at  Llan  Stephan  come  from  the  collections 
of  Lewis  Morris  of  Pembryn,  in  north  Cardiganshire ;  and  of 
Gwallter  Mechain,  who  owned  the  Crosswood  eight.  The 
remainder  were  picked  up,  some  at  sales,  and  some  privately. 
Besides  the  two  hundred  described  in  this  report  there  are  a 
considerable  number  of  later  manuscripts  and  letters  at  Llan 
Stephan,  where  there  is  also  the  finest  library  of  Welsh  books' 
in  existence,  containing  unique  volumes  in  prime  condition. 

The  contents  of  the  Llan  Stephan  collection  are  very  various. 
It  opens  with  the  oldest  version,  in  the  Powysian  dialect,  of 
what  is  sometimes  called  Brut  Griffiih  ap  Arthur.  This  version 
is  not  a  verbal  translation  of  any  Latin  text  known  to  the  writer. 
But  it  bears  ample  proof  of  the  free  use  of  the  Historia 
BrittonuTn  of  Nennuis,  a  work  which  seems  to  have  received 
much  greater  attention  from  Welsh  writers  of  tbe  thirteenth 
century  than  lias  hitherto  been  suspected.  The  Red  Book  of 
Talgarth  exhibits,  perhaps,  the  finest  example  of  calligraphy  in 
the  collection,  and  its  excellent  condition  makes  it  fea.<!ible  to 
restore  the  text  which  is  partly  lost,  and  partly  illegible  in  the 
second  part  of  the  White  Boole  of  Rhyderch  at  Peniarth, 
Similarly,  number  172  supplies  the  missing  parts  of  Mostyn 
MS.  116,  which  contains  the  best  text  of  Brut  y  TywysSoffi'on'. 

*  The  Kev.  Evan  Eyans  also  tells  us  that  the  widow  of  Moses  Williams  sold  his 
mamiscripts  to  Williuni  Jones.     See  I'anton  MS.  17,  p.  10. 
f ,  The  Welsh  books  us  well  as  the  MSS.  have  been  traasferred  to  LIad  Stephen, 


vu 

The  Cornish  Mystery  Plays  are  very  precious  as  they  embody 
practically  the  last  utterances  of  a  cUalect  in  which  it  is  claimed 
that  Arthui",  the  King  of  Chivalry,  taught  his  knights  the  high 
ideals  of  the  Ta'ile  Round,  and  Tristan  won  the  fairest  daughter 
of  the  British  isles.  To  a  section  of  our  race  this  Cornish 
speech,  for  a  millenium  and  more,  expressed  all  the  passions 
which  move  the  mind  and  heart  of  man,  but  heedless  of  its 
storied  past,  it  sinks  into  the  eternal  silence  with  murmurs  of 
the  supreme  Passion  upon  its  lips. 

A  certain  number  of  our  poets  are  well  represented ;  and 
late  transcripts  even  do  not  necessarily  furnish  the  most  corrupt 
texts,  as  evidenced  by  certain  readings  of  the  works  of  D.  ap 
Gwilim  found  in  this  collection,  which  also  adds  to  the  number 
of  his  poems  hitherto  known.  One  of  the  manuscripts  of 
Lewis  Giyn  Cothi,  the  bard  of  the  ^Vars  of  the  Roses,  is  specially 
valuable  both  for  its  new  matter  and  the  excellence  of  its  text. 
The  works  of  Edward  ap  Raff,  who  "  fed  his  muse  at  his  own 
table "  and  consequently  flattered  few,  survive  here  in  the 
autograph  of  his  contemporary  and  neighbour,  Richard  ap  John 
of  Llan  Gynhaval  in  the  county  of  Denbigh.  In  number  40  we 
have  a  "human  document"  of  high  interest  to  the  historian  of 
social  customs,  as  well  as  numerous  examples  of  autograph 
poems,  which  are  very  helpful  to  the  paleographer.  Griffith 
Dwnn  was  conceited  beyond  the  average  of  those  who  worsliip 
at  the  shrine  of  their  own  family  tree.  He  cultivated  the  bards, 
and  kept  a  book  specially  for  the  poems  written  in  his  own 
praise,  wherein  he  entered  every  circumstance  which  added  to 
his  own  importance.  However  objectionable  such  persons  may 
be  in  the  present,  it  is  a  pity  they  were  not  more  numerous  in 
the  past,  because  they  tell  us  much  that  we  wish  to  know.  A 
very  different  man  is  Edmund  Prys,  the  doughty  archdeacon  of 
Merioneth ;  still  we  have  something  of  self -revelation  in  the 
forty-one  poems  of  MS.  43,  which  has,  seemingly,  the  added 
interest  of  a  holograph.  In  the  history  of  the  religious  awakening 
in  Wales,  there  is  no  greater  name  than  that  of  Vicar  Prichard 
of  Llandovery,  the  greatest  missionary  in  verse  that  probably 
any  land  ever  produced.  He  cared  not  for  church  or  chapel ; 
he  wrote  as  he  spoke,  in  a  language  understood  of  all,  and 
smote  the  gilt  off  every  vice.  Though  editions  of  his  Ganwyll 
y  Kymry  have  appeared  by  the  score,  still  we  have  in  number 


Vlll 


37  a  considerable  quantity  of  fresh  material.  This  fact  must 
prove  pleasing  to  the  present  owner,  whose  earliest  recollectiong 
are  associated  with  the  scenes  which  inspired  the  "  Old  Vicar," 
.whose  voice  was  still  powerfully  pleading  across  two  centuries 
in  the  Wales  of  a  generation  ago. 

At  the  end  of  this  part  follow  a  few  omissions  from  the 
Report  of  the  Free  Library  at  Cardiff,  where  there  are  besides 
various  other  lale  documents,  including  transcripts  by  the  Rev. 
Edward  Davies  of  Druidical  fame. 

In  these  days  of  big  Dictionaries,  it  is  pleasant  to  call  attention 
to  the  fact  that  the  idea  of  illustrating  the  meaning  and  correct 
use  of  word.s,  by  actual  quotations  from  the  literature  of  a 
living  language,  seems  to  have  been  first  put  in  practice  by 
GriflSth  Hiraethog,  the  Hcrald-bard  of  Wales,  who  died  in  1.t64 
It  was  not  till  the  days  of  Dr.  Johnson,  two-hundred  years  later 
that  a  similar  idea  took  root  on  English  soil.  An  abbreviated 
copy  of  Griffith  Hiraethog's  Welsh  Dictionary  was  made  by  his 
pupil  William  Llyn  between  1567  and  1573,  and  is  now  in  the 
Free  Library  at  Cardiff.  Another  welcome  addition  to  the 
number  of  autograph  manuscripts  is  Sir  John  Wynn's  History 
of  the  Owydir  Family. 

It  is  a  real  pleasure  to  be  able  to  record  here  the  uniform 
kindness  experienced  at  tiie  hands  of  the  owners  of  the  different 
collections  included  in  parts  i.  and  ii.  of  the  second  volume  of 
our  Report  on  documents  in  the  Welsh  language.  And  if  the 
names  of  Sir  John  Williams,  and  Mr.  John  Ballinger  are  singled 
out  for  special  mention,  it  is  only  because  they  have  been  put 
to  very  much  greater  trouble  than  their  rivals  in  our  gratitude. 

J.  GWENOGVRYN  EVANS, 
Oxford,  May  1903. 


IX' 


BRIEF  SUMMARY  OF  CONTENTS. 


Aber  ILyveni,  Carpiog,  579. 

Acheu.  See  Boned  and  Pedigrees. 

Achoefl  y  Sainet,  725. 

Aaa  ac  Eva,  Ystoria,  457,  573,  5. 

Adrian  ac  Ipotis,  577. 

.ffldmund,  Life  of  St.,  782. 

Aedren  yn  ILan  Gwm,  449. 

Aesop's  Fables,  424-6. 

Alexander,  578.      See  Aristotle. 

Alphabets,  577,  720,  1  ;  777. 

Amlyn  ac  Amic,  726. 

Aneirin,  Book  of,  474,  777. 

Annales  ab  origine  mundi,  753. 

"  Antekrist,"  420. 

Antiquities  of  Britain,  720. 

Apocryphal  Gospels,  729.  See 
Afla,  ^udas,  Nicodemus,  Pseudo- 
Matthew.' 

Areith  J.  Brydyd  hir,  442,  489. 

Areith  i  ovyn  rhwyd,  442. 

Areith  Jolo  Goch,  489,  725. 

Areith  Wgan,  489. 

Aristotle,  561,  578,  763. 

Arms,  446,  7 ;  720,  743,  758  ; 
description  of,  5 1 5,  733 ;  Dos- 
parth,  719,  775. 

Arthur,  464,  554  ;  cladedlgaeth, 
420,  4;  727  ;  diwed,  724;  ac 
Eliwlod,  615. 

Arwya,  y  xii.,  572,  8  ;  723. 

ArwySion  cyn  dyd  brawt.  See 
Pymtheg. 

Arwyaion  yr  amsereu,  460. 

Astrology,  460,  561,  570-1,  2. 

Awgrym  Haw,  570. 

Awstin,  sant,  456,  576,  7. 

y  98607. 


Autographs — MSS.     wholly     or 
partially,  or  having  notes,  in 
the  hands  of : — 
Baxter,  Mr.,  563. 

Keigwyn,  John,  563. 

David  ap  Gr;  offeirad,  442. 

D.  Benwyn,  747-750. 

D.  Emlyn,  494-5. 

D.  Llwyd  Mathe,  494-5. 

Davies,  Dr.  J.,  465.  473,  510,  778. 

Davies,  Walter,  743. 

Doddridge,  Sir  John,  777. 

Dwnn.     See  Gr;  D.  and  James  D. 

Edwardes  of  Chirke,  John,  557. 

Evaus  of  Hendre  VorvydJ,  T.,  474,  7  ; 
565. 

Gambold,  W.,  776,  777, 
Gr:  Dwnc,  433,  499-504,  567. 
Gr:  Havren,  495. 
Guttyn  Owen,  462,  463. 

Hari  Howel,  495, 
Howel  ap  Syr  Mathe,  515. 
Huw  Llyn,  102,  503, 
Haw  Machno,  567,  783. 

Jaco   ap    Dewi,   449,    523,   561,   664, 
721. 

Rankin  ap  D.  ap  Griffith,  421. 

J.  ap  W.  ap  D.  ap  Einws,  568. 

7.  ap  7.  ap  Madoc,  769. 

7.  Llwyd  ap.  D.  o  Nantmynach,  663. 

James  Dwnn,  534-44. 

Jenkin  Jenkins,  534. 

John  Brwynog,  499. 

John  Klywedog,  731. 

J.  David,  557,  773. 

J.D.Rhys,  504,  5  50,3,  9. 

J.  RhySerch,  510,  563. 


Jones  of  Gelli  Lyvdy,  J., 
609,720. 


720,  567, 


u  5 


Autographs — continued. 
Jones,  Nathaniel,  566. 
Jones  of  LI.  Gadvan,  W.,  743. 
Jones  of  Pennant  Melangell,  T.,  754. 
Jones,  Wythen,  735. 

Lhayd,  Edward,  419.  420,  4;  560,  3  ; 

726. 
Maurice,  Hugh,  745. 
Maurice,  W.,  449,473,  545,  781. 
Morgan  Elvel,  501. 
Morgan,  J.,  449,  454. 
Morris,  Lewis,  427,  754,  7,  9. 
Morris,  Kicbard,  473,  523,   511,565, 

8  ;  592,  620,  634,  649,  664,  712. 
Morris  of  Coed  y  Talwm,  Roger,  474. 
Ouerton,  J.  578. 
Owen  ap  Gwilim,  Sir,  500,  1,  2. 
Owen  Gwynedd,  503,  779. 
Owen  of  Henllys,  George,  663,  4. 
Parry,  D.,  718,  9;  726. 
Parry,  \V.,  557. 
Phillip,  Richard,  494. 
Phillip,  Wiliam,  592. 
Prys,  Edmund,  511-14. 
Pughe,  W.  0,777. 

Richard   ap  John  of  ScorlegaD,  482, 

764. 
Rissiart  Kynwal,  783. 

Rissiert  Vynglwyd,  499. 

Robert  Dyvi,  495. 

Rys  Cain,  730. 

Salesbury,  Henry,  719. 

Salesbury,  W.,  (?  496),  567. 

Salbri    o   Vachymbyd,   W.,    486-91  ; 

760-2. 
Siams  Emlyn,  495. 

Simon,  Benjamin,  428. 

Teg,  Syr  John,  499,  501. 

Thomas,  Richard,  774. 

Vaughan,  Robert,  780. 

Wiliam  ap  D.  ap  Einws,  568. 

Wiliam  IL^n,  783. 

Wiliam  Kynwal,  503. 

Williams,  Moses,  448,  9  ;  452,  3  ;  474, 
7  ;  496,  554,  5,  6,  7,  8  ;  560,  1,  2,  4, 
5,  6,  7  ;  609,  662,  720,  1,  6. 

Williams,  Roger,  504. 

WiUiams,  Samuel  ,  448,  9  ;  452,  4  ; 
557,  562,  663,  664-94,  712,  721,  6. 

Wiliems,  Sir  T.,  442,  (?  496),  746. 

Wynn  of  Gwydir,  J.,  7  83,  6. 

Wynne,  D.,  563. 


baiagill,  456, 462. 

Banastr,  propwydoliaeth,  718. 

BeSeu,  Englynion  y,  452,  3  ;  725  y 

778. 
Bard  glas,  562. 
Beird,   616,  712,    720;    list    of, 

509,  554,  733  ;  function  of,  720. 

Beuno,   Buched,    427,   457,   476, 

574. 
Bibil,  509,  552,  753. 
Black  Book  of  Carmarthen,  462, 

3  ;  547,  556,  595,  607. 
Bledynt,451. 
Blood-letting,  568,  572. 

Bonea  y  Saint,     463,    559,   719, 

725,  775. 
Book  of  Fate,  464,  578. 

Books.  See  Aneirin,  Black, 
ILyvyr,  Red,  Taliessin,  Trans- 
scripts. 

Botanology,  443,  559,  720. 

Brenhin  Kadarna,  y  xxiv .,  465, 555, 
713,  772. 

Brenhined  Kymry,  Enweu,  463, 
775. 

Brenhined  y  Saeson,*663. 

British  Genealogist,  the,  603. 

Breudwyd.  See  Dreams,  Grono 
du,  Maxen,  Pawl. 

Brudwyr,  716. 

Brut  Gr:  ab  Arthur,  vi,  419. 

Brut  Tysilio,  427. 

Brut  y  Brenhined,  419,  427,  555, 
663,  71 S,  727,  776,  9. 

Brut  y  Saesson,  663,  718,  764. 

Brut  y  Tywyssogion,  441,  i^SIf, 
554,  6,  9  ;  563,  662,  718,  764, 
780. 

Buched.  See  Ada,  Beuno, 
Catherine,  Kiric,  Collen,  Dewi, 
Einon,  Erasmus,  Gvvenvrewi, 
Jago,  fenan  ebostol,  ^.  gwas 
Badric,  Lawrens,  Llewdoc,  Luc, 
Margaret,  Mark,  Martha,  Mar- 
tin, Mathew,  Meir  or  Eiffi, 
Meir  Vadlen,  Nicolas,  Pawl, 
Pedr,  Silvester,  Simon  a  Jud, 
Tomas  or  India. 


%{ 


Caereu,  a  list  of,  453,  600,  772, 
3  ;  776.     See  Kestill. 

Kalendflr,,57l,  770. 

Cambria,  History  of,  441,  768- 

Cantreds  and  Commotes  of  Wales, 
718,  771,  775. 

Canwyll  y  Kymry,  486. 

.Carmarthen,    Parislies     of,     563. 
..  ^eeB.  B.  C.,  Gentry. 

Carnarvon,  Eitenta  Com:  de,  563, 
567. 

Curolo  Mugno,  de,  726.  Charle- 
magne's Expedition  726. 

Cas  bethe,  573,  7. 

Casdynion,  454,  461,  3  ;  569,  573, 
5,  9. 

Catalogue  of  MSS.,448,  554,  745. 

'Cateohism,  448,  454. 

Calherin,  Bucliea,   458,  464,  474, 

565,  574,  774. 
Cato,  vel  Kattwn.     See  Dicta  C. 
kenhin,  579. 

Kerdwriaeth     KerS   davawd,   423, 
,    462,515. 

Kestyll  Kymry,  553,  772. 

Characters  of  the  Gentry  of  De- 
heubarth,  607.  -- 

Chronicles,  Brief,  445,  7  ;  463,  5  ; 
515,6;  556,  570,  5,  8;  726; 
Kymraeg,  GG3. 

Kiric,  Buchea,  476,  565. 

Clul  coffa,  662. 

Ciywed,  Englynion  y,  562. 

Coel,  Uyvyr,  422. 

Collen,  Buchea,  452,  477,  574. 

Compot  Manuel,  571,  724. 

Confession,  443,  8. 

Copy.     See  Transcripts. 

Copi  o  law : 
D.  ap  Edmwnt,  515. 
Guttyn  Owain,  560. 
Huw  Pennant,  syr,  477. 
Jankin  ap  D.  ap  Gr:  421  (?). 
7.  Llwyd  ap  D.  0  Nantmynach,  555. 
J.  Jones  0  Gelli  Lyvdy,  561,  2,  6,  7. 
Poger  Morris,  566. 


Salsbri,  W-,  453. 
Vaughnn,  Robert,  743. 
W.  D.  Llewelyn,  452. 
W.  Llyn,  515. 
Wilieras,  Sir  T.,  778. 

Corff  ar  eneid,  ymaidan  y,  461. 
See  Eneid. 

Cornish  Dictionary  by  Edward 
Lliuyd,  560  ;  Mystery  Plays, 
563. 

Counsels.  See  Kynghorion,  Dicta 
Catonis,  Taliesin,  Triads. 

Credu,  py  ddehv  y  dylir,  421,  2; 
456. 

Kristionya,  577. 

Cross,  the  Tree  of,  457,  574. 

Crucifixion.     See  Groclith. 

kuchade,  456,  462. 

Kulhwch  and  Ohven,  562,  662. 

Kuneda  Wledig,  Khandir  553 ; 
plant  563. 

Kynaelw,  451. 

Kynghorion,  461,  3. 

Kyssegyr  Ian  Vuched,  443,  456, 
567,  729, 

Kyssiil  Aaaon,  461. 

Kyveilog,  boundaries  of,  725. 

Kyvoesi  Myrdin  a  G.,  726, 

Kyvrinach  y  Beira,  463,  745,  768. 

Damhegion,  424-6. 

Dares  Phrygius,  555,  718. 

David  Bychein  o  Vorganwc,  521, 

Davies,  life  of  Dr.  J.,  773. 

Days,  Critical,  561. 

Deaf  and  Dumb  Alphabet,  570. 

Dehongyl  tervyneu  y  Byd,  420. 

Destiny,  the  book  of,  464,  578. 

Dewi,  Buched,  426,  457,  476, 
565. 

Dewis  bethe,  490,  577. 

Dicta  Catonis,  461,  3;  489,  562) 
9;  713,726. 

Dictionary,  Cornish,  560.  See 
Vocabularies.  ' 

Dictionary,  Latin-British,  Preface, 
etc.,  by  Sir  T.  Wiliems,  772, 


xu 


Dictionary  by  Dr.  J.  Davies,  778 ; 
omissions  in,  773. 

Dictionaries,  English- Welsh  and 
Welsh-English,  by  W.  Gnmbold, 
776,  7. 

Didrevn  GascHad,  419,  420,  2,  4. 

Discybl  ur  Athro,  575.  See 
Elucidnrium. 

Doddridge's  Wales,  etc.,  777. 

Dreams,  Interpretation  of,  423, 
460,4;  553,  661,  2;  572. 

Drych  yr  Uvyfldawt,  462,  475, 
564.     See  Ymbortli  yr  Eneid. 

Dwnn,  Griffith,  vii,  440,   499-504, 

Dwned,  463.     See  Grammars. 

Dydieu  periglus,  561,  715. 

Ebystyl,  val  y  rannwyt  yr,  422,  3. 

Edwart  Grythor,  577. 

Einon  ueu  Vartholomeus,  Bucliea, 
475,  565. 

Eliwlod.     See  Arthur. 

Elucidarium,  455,  567,  574,  729. 

Emyn  Kiric  Sant,  422,  677. 

Eneid  ar  KorfF,  ymSidan  yr,  461 ; 
ymrysson  rhwng  yr,  474,  564. 

Englynion  y  bedeu,  452,  3,  725, 
778  ;  y  Clywed,  662  ;  y  misoed, 
572. 

Erasmus,  Buchea,  476,  565. 

Era  Paler,  771. 

Eryr,  Prophwydoliaeth  yr,  726, 
766. 

Evangylwr,  y  pedwar,  475, 565, 577. 

Exorcising  Formulae.    See  Swyno. 

Fables,  424-6. 

Fate,  Book  of,  464,  578. 

Felwn,  y,  421,  715. 

IFest  reiol,  579. 

IForest  Glyn  Cothi,  563,  725. 

Gabriel,  Rybua,  459,  564. 
Galfridus    de     Monemutensis    de 

hystoria     regum     britannorum, 

768,781, 
Gambold,    W.,    Dictionnries    and 

Grammar,  776,  7. 

Gentry  of  Carm:  etc.,  607,  725. 


Gereint,  th§  Romance  of,  562. 

Gilda.s,  553,  7. 

Glanrille's  Treatise  on  the  Laws 
and  Customs  of  England,  768. 

Glossaries.     See  Vocabulariei". 

Gore,  y  xxiv.,  570. 

Gorwynnion,  562. 

Gospels.  See  Apocryphal,  Groc- 
lith,  ]fudas,  Nicoderaus,  Pseudo- 
Matthew. 

Gower,  Surveys  of,  782. 
Grail,  a  fragment  of  the,  5C8. 
Granado's  meditations,  774. 
Grammars,  423,  462,  3  ;  515,  551, 

560,  7  ;  720,  6. 
Gredo,  y,  421,  2,  456. 

Griffith  ap  Kynan,  447  ;  Life  of, 
551,  562,  727,  785  ;  statute  of, 
562,  736,  779. 

Qr:  Hiraethog'a  Collection  of  Pro- 
verbs, 533. 

Groc,  Historia  y  wir,  457,  574. 

Groclith,,y,  458,  564,  573. 

Grono  Su,  Breuawyd,  465,  506, 
592,  726,  763,  5. 

Gwendya  a  Merain,  505. 
Gwenvrewi,  Buchea,  476,  565. 
Gwenwynwyn,  Charier  of,  724. 
Gwydir,    History    of  the  Family 

oF,  786  ;  Rentals  of,  769. 
Gwido,  chwedyl  yspryd,  422,  782. 

Hanes  holl  Gymru,  728. 

Hanes  Taliesin,  453. 

Harri  vi.,  578. 

Havod  MS.,  768. 

Hawa  i  hepcor,  490. 

Hen  dai,  553-4, 

Heraldry,  564. 

Heraldic  and  Historical  Notes, 
445,  564. 

Hereford,  Consuetudines  de,  567. 

Hergest,  the   Red  Boole  of.     See 

ILyvyr,  Transcripts. 
History   of    Cambria,    441,    768. 

See  Bruts,  Chronicles,   Gwydir, 

Hanes, 


XIU 


Historians  of  Britain,  list  of,  774. 

Holy  Rood,  467,  574. 

Howel  Da.     See  Lnws. 

Hu  Sant,  456. 

Huw  Kno  ILwyd,  428. 

Hwsmonaetb,  4G3. 

Hypocras,  Uyvyr,  578, 

^ago,  Buchea,  475,  564. 

Jarlles  y  ffyanon,  554,  726,  763. 

]fesu  Grist,  729. 

Jeuan  ebostol,  Buchea,  475,  564, 

ifeuan  ap  jf.  up  ,Madog,  763. 

ifeuan  drwch  t  darun,  593, 

^euan,  Evengll,  76!). 

^euan  gwas   Badric,  Bucheft,  476, 
565. 

Inscribed  stones,  etc.,  773-4. 

Imago  Mundi,  552,  718,  726. 

Index  to  first  lines  of  poems,  664 ; 
to  laws,  558, 

Inquisitions,  784. 

Ipotis,  457. 

Judas,  Historia,  454,  575. 

Lawrens,  Buched  Sant,  477,  665. 

Laws,  405,  557,  8,  9;  567,  609, 

664,  727,  767,  8  ;  Index,  558. 
Leges,  4S5,  557,  664  •  728,  781. 

Letters,  455,  513,   534,  557,  565, 

743. 
Lexicon    Historicum    Brit.,    664. 

See  Dictionaries,  Vocabularies. 
ILewdoc    vel     ILeudad,    Buchea, 

476,  565, 

Lives.     See  Buchea. 

Lhuyd,       Edward,      Notes      by, 

773-4. 
ILong  Voel,  713,  763, 
ILua  a  ILevelys,  562,  662. 
Luke,  cliap.  i.  26-8 ;  Buchea,  565, 
ILychlyn,  pan  aeth  Uu  i,  726, 
ILy  V  y  r. 

Aber  Llyveni,  579. 

Aber  Trosol,  723. 

Bulkeley,  John,  778. 

Coch  Hergest,  423,   i  ;  474,   55C,   8 ; 
5C1,  2;    662,718,725,  0. 


TLy  vy  r — continued. 
Coch  Talgarth,  455. 
Daniel,  464. 

Davies.Dr.  John,  465,  767. 
Dfivid  ap  Edmwnt,  515. 
Darid  ap  J.  o  Lan  Grallo,  556. 
Du  CarvyrSin,  452,  3  ;  547,  556,  607. 
Dwnn,  Gr.,  43.%  473,  499-504, 
Dwnn,  James,  534. 
Edwardes  of  Chirke,  John,  557. 
Edwards  of  Khyd  y  gors,  Mr.,  728. 
Evans,  T.,  474 . 

Euseba  ar  brawt  o  Golwmbani,  420. 
IFerill,  463. 

Foulkes  of  IL.  Vair  D.K.,  D.,  560. 
Gr.  Hiraethog,  776. 
Griffith  of  Cae  Cynniog,  J.,  743. 
Gwallter  Mechein,  749. 
Gwyn  LI.  Egivest,  446. 
Gwyn  o  Hergest,  558. 
Havod,  768. 
Herbert,  Charles,  534. 
Hipokras,  578. 
Hir  or  Mwythic,  695-712. 
Howel  Vedig,    . 
Hughes,  John,  728. 
Huw  Llyn,  473. 
Huw  Machno,  560. 
faspar  Griffith,  003. 
Jeuan  lloyd  o  Nant  mynaeh,  663. 
Isaac,  John,  516, 
Jonei,  Edward,  774. 
Jones,  W.,  473,  4. 
Lewis,  Syr  Jokn,  433,  440. 
Lloyd  of  Blaen  y  Dhol,  J.,  419. 
Lhuyd,  Edward,  v.,  419,  424. 
Maurice,  \V.,  473. 
Meurig  0  Vodorgan,  0.,  558. 
Morgan,  Edmund,  552. 
Morgan  Elvel,  515. 
Mredith  ap  Price,  516. 
Pb.  ap  Madoc  ap  Jer.,  463. 
Philips  o  Aberhodni,  Wiliam,  558. 

Powell  of  Talgarth,  J.,  455,  504,  515, 

554,  6. 
Prise  [Sir]  John,  559. 
Pryce,      J.,     Rector     of     Bullthearn 

[=  ?MylUejrn],  774. 
Rhyderch  ap  Ywain,  134. 
Rhys  Cain,  473. 


XIV 


ILyvy  r — continued. 

Salesbury  dc  Badhymbjd,  W,,  760. 

Salesbury  of  Rug,  Roger,  719. 

Sannders,  T.,  506. 

Sebright,  Sir  T.,  559,  563. 

Sion  ap  Edward  gam,  551. 
■  Vaughan,  Robert,  473. 

WiliamLlyn,  515. 

Wilkins,  Rov.  Thomas,  726,  768  . 

Williams,  Moses,  455,  474,  664-94.  ■ 

Williams,  Samuel,  664-94. 

Williams  or  Dyffryu,  Ph.,  547.      - 

Mubinogion,  562,  662. 

Mabolaeth  'Jesu  Grist,  573. 

Ikfaen  yr  Heusor,  453 ;  Main 
Meirion,  453. 

Maes  Garmon,  453  ;  Mawr,  453  ; 
y  Caereu,  453. 

Manachlog  yr  Yspryd  glun,  714, 
774. 

Manuscripts  burnt,  474 ;  Cata- 
logues .of,  448,  554,  745 ;  Col- 
lectioDB  of,  774,  See  Tran- 
scripts. 

Marehog,  y  xxiv.,  445,  453,  462, 
515,  532,  556,  563,  713. 

Marehog  Owydrad,  768-9. 

Margaret,  Buchea,  4G4,  477,  565, 
574, 

Marie,  Transitus,  461. 

Mark,  BudicS,  475,  565. 

Mars,  476,  565. 

Martha,  Buched',  459,  477,  565. 

Marthin,  Buched,  477,  565. 

Mattliew,  Buchea,  475,  565. 

Maxcn  Wledig,  Breudwyd,  562. 

Mea8urement8,446, 463,4;  563,771. 

Medical,  421,  443,  463,  509,  559, 
560,  6,  8;  570,  6,  9;  714,  8; 
738,  9 ;  773,  5. 

Meaygon  Myavci,  559,  561,  733, 

,  773. 

Meawi,  dysc  rac,  423. 

Meir  or  Eifft,  Buchea,  477,  565. 

Meir  Vadlen,  Buchea,  458,  477, 
5G5,  574. 

lleir,  Rybua  Gabriel  i,  424,  564.     ' 


Meir,  Buchea,  459,  574;  Gwyr- 
theu,  462  ;  Jach  M;  Vorwyn, 
573,7. 

Meirch,  Trioed  y,  446. 

Messur,  y  xxiv,  551,  3 ;  759,  776.- 

(   Merayn    a    Gwendya,  592,  3,  4; 
716;  726,  765  ;  prophecy^  427. 

Midleton,  Capt:  W,,  translation  of 
the  Psalms,  452.      - 

Moesen,  leir  gwialen,  729. 

Moon,  423,  459,  460,  4  ;  56J,  571. 

Mowthwy,  Lordship  of,  754. 

Music  Telyn  a  chrwth,  718. 

Mystery  Plays  in  Cornish,  563. 

Naturiaeth,  llyvyr,  464. 

Naturie  dyn,  578. 

Nennius,  vi,  767. 

Nicodemus,  Gospel  of,  421,  458, 
782. 

Nicolas,  Buched,  477,  565. 

Nigwl,  porth,  533. 

Numbering,  677. 

Odoricus,  travels  of,  420. 

Oes  Gwrtheyrn,  o,  463,  718,  558. 

Offeren  duw  sul,  riuweaeu,  423, 
457. 

Olew  Bendigeid,  yr,  475,  6;  565, 
.575. 

Owen  ap  Uricn,  554,  726,  703. 

Owen,  George,  Arglwyd    Kernes,' 
492-3,  664. 

Owen,  lew  coch  609,  law  gocli  609, 

loewgoch  651,  718. 
Owen  Varchog,  575. 
Oyan  barchellan,  595. 

Fader,  443,  8  ;  569,  603. 

Palmistry,  572. 

Parishes  of  Carra:  shire,  563. 

Paternoster,  448,  456. 

Pawl,  Breudwyd,  427,  457,  575. 

Pawl,  Buchea,  475,  564. 

'Pebidiog,  boundaries  of,  735. 


XV 


Pedigrees,  446,  7,8;  -163,  4 ;  oG3, 
4;  663,  4  ;  719-20,  732,  3; 
739-43;  774,  5;   779. 

Pedr,  Buchea,  564. 

Peredur,  726. 

Perilous  and  critical  days,  561, 
715. 

Petitiong,  784. 

Physiology,  579,  568,  570. 

Physiognomy,  561. 

Pilatus  0  ynys  y  Bont,  ystoria, 
458,  575. 

Planispheres,  572. 

Plays  in  Cornish,  Mystery,  563. 

Plygen,  676. 

Poets,  a  list  of,  509,  554,  733. 

Prayers,  423,  448,  459,  569,  576, 
577. 

Pren  y  vucbed',  664.  See  Holy 
Rood. 

Primer,  Roman  Catholic,  448. 

Prognostication,  514. 

Proper  names,  453,  9 ;  563,  664, 
775. 

Prophecies,  420,  7;  505,6;  592, 
3,  9 ;  601,  620,  644-5,  713,  4, 
6,  7,  8;  720;  747,  766,  781. 

Proverbs,  421,  454,  633,  557,  568, 
575,  9 ;  662,  774,  780. 

Psalms  in  Welsh,  462. 

Purdan  Patlric,  427,  454,  459, 
474,  564,  676. 

Pryt  y  mab,  423. 

Pseudo-Matthew,  Gospel  of,  467. 

Pymp  brenhinllwyth,  725,  776. 

Pymp  Koslowglwyth,  446. 

Pymp  pryder  Meir,  713,  771  ; 
Uewenyd,  771. 

Pymtheg  arwyS  cyn  dyd:  brawt, 
454,  461,  4;  474,  575,  713, 
771. 

Pymtheg  ILwylh  Gwyneft,  446. 

Pymtheg  Gwefli,  576. 

Repertorium  Poeticum,  564. 

Rhandired,  446,  555,  563. 

Rhodri  Mawr,  446,  7,  563,  775. 


Rliianefl  tecaf,  453. 

Rlionabwy,  BreuSwyd,  726. 

Rhys  ap  Thomas  ap  Einyawn, 
421. 

Riddles,  579,  771. 

Robin  Moyses,  Traethiad,  561. 

Ronabwy,  Breuawyt,  726. 

Rybud  Gabriel  at  Veir,  664. 

Seith  Doethon  Rhuvein,  421,  562, 
579,  763. 

Seith  ])rivwyt,  466  ;  RinweS,  466. 

Sibli  Doeth,  579,  726. 

Signs,  460,  572. 

Silvester,  Bached  sant,  477,    555, 

718. 

Simon  a  Jud,  Buchcd,  475,  565. 

Sul,  y,  423,  ebostyl,  457. 

Suwsanna,  Tstori,  477,  565. 

Swdan  Bar  Babilon,  578. 

Swyno,  423,  459,  577,  8;  764, 
771. 

Tuleitheu  Kymry,  446. 

Talgarth,  the  Red  Book  of,  455- 
62. 

Taliessin,  Book  of,  453,  777 ; 
Hanes,  453,  777  ;  Dywcdiadeu, 
531,  575;  Trioca,  ^49,  453,  4  ; 
569,  594,  769. 

Theology,  421,  2,  3  ;  456,  7  ;  462, 
4  ;  474,  5  ;  552,  569,  576,  7,  8  ; 
713,769,771. 

Terfyneu  y  Byt,  420. 

Tithe,  729. 

Tomas  or  India,  Buchea,  475, 
565. 

Tlws,  y  xiii.,  556,  562,  725. 

Traethawd  Robin  Moses,  561-2. 

Trallwn  Gollwyn,  729. 

Trail wn  Kynvyn, 

Trantcripla  of 

Bodley  Rawl:  MS.  C.  ?21,  p.  557. 

Black  Book  of  CarmnrtheD,  452,3) 
647,  556,  607. 

Book  of  Aneiriu,  474. 

Book  of  Taliessin,  452,  3. 


xVi 


Transcripts  of — continued. 
British  Museum  MSS. 
Caligula  A.  iii.,  558. 

Cleopatra,  B.  v.,  727. 
Harleian,  95  A.  XVI.,  559. 
63  B.  XX.,  558. 
Titus,  D.  ii.,  727,  767. 
„      D,  IX.,  557. 

VE6PA8JAN,  A.  XIV.,  560. 

,,  E.  IX.,  560. 

E.  XI.,  560. 

Corpus    Christi  College,    Cambridge, 
Q.  XI.  2,  p.  455. 

Kwtta  Kyvarrya,  453,  556. 

Jesus  College  MS.  3,  p.  559,  562. 

John  Jones  MS.,  p.  453. 

Llyvjr   Ankyr   LI.     Dewhrevi,    422, 

426,  7  ;  455. 
Midleton's  Psalms,  452. 

Red  Book  of  Hergest,   423,  4;    474, 
556,  8;  561,  2;  662,  718,  725,  6. 

White  Book  of  Rhyderch,  427,  455,  8. 

Tri  brenhiu  o  Gwlen,  729. 

Triads,   446,   453,   5;    509,    557, 
563,  578,  722,  7 ;  769,  776. 

Trioed  Ynys  Prydcin,  556,  562. 

Trioea  Kerd,  423,  4  ;  551. 


Trioea  Kyfreilh,    558;  y   mericb, 
446. 

TyDghedven,  Uyvyr,  464,  678. 

VespasianuB,  Ystoria  Titus,  458. 

Vocabularies,    509,     550-1,    557, 

560,  1,3;  573,720. 

Wales,  History  of,  441,  728. 

Wiliam    ILyn's    Dictionary,    viii,- 

561,  783. 

Wonders  of  Britain,  763,  7. 
Words  and  Phrases,  552, 

Yraborth  yr  Eneid,  443,  456,  462, 
475. 

Ymaiaan,   567,   y   corff  nr  eneid, 
461. 

Ymprydio  auw  gwener,  423. 

Ynirysson     rhwng 

Edmwnt   Prys  a    W.    Kynwal, 
511-14,  526. 

y  Bugelydh,  552. 

yr  Eneid  ar  corff,  474,  564. 

Ynys       Brydein,        146,       726, 
auryveaoday,  763. 

Yn  y  Ihyvyr  hwnn,  565. 


XVll 


A  LIST  OF  THOSE    POETS  WHOSE  RESPECTIVE  WORKS 
ARE  PARTIALLY  COLLECTED  TOGETHER. 


448; 
;  774. 


Aaa  Vras,  596,  7,  8,  9  ;  60^,  2. 

Bergam,  y,  59.5,  0,  7,  9. 

D.  ap  Edmwnt,  747. 

D.  ap  Gwilim,  428-9, 431-2 ; 
455,  522-3;  603-4;  711-2 

D.  Benwyn,  747-50. 
D.  Llwyd  ap  ll'n  ap  Griffith,  608. 
David  Trevor,  Sir,  546. 
Deio  ap  J.  Du,  442. 
DwDD;  James,  534,  5,  6,  9  ;  640,  1, 
Edward  ap  Rafi,  482-5. 
Gutto  'r  GlyiiD,  467. 
Huw  Arwystl,  535,  7,  9  ;  541,  589. 
^eunn  Brechva,  433-4,  7,  8 ;  441. 
Lewis  Glyii   Cothi,  434-6,  7,9; 
440,  1  ;  496-7. 


Lewis  Menai,  612-14. 

Lewis  Morgannwg,  750-1. 

Merflin,  695,  6,  7,  8,  9. 

Parry,  James,  629-30. 

Prichard,  Vicar,  486-8. 

Prys,      Archdeacon      Edmund, 
511-14. 

Rhisiart  ap  llhys,  751-3. 

Rhys  Vara,  546-7,  606. 

Sion  Pbylip,  469. 

Taliessiu,  595,  6,  7,  8,  9. 

Tudur  Aled,  497,  8. 

W.  Kynwal,  511-14. 

Wmphre  D.  ap  Evan,  510. 


DESCRIPTIVE  CATALOGUE  OF  MANUSCRIPTS 

IN  THE  WELSH  LANGUAGE  AT 

y  PLAS,  LLANSTEPHAN. 


MS.  1  =  Sbirbuni  C.  18.  Brut  y  Beenhined,  called  by  some 
Brut  Gr:  ah  Arthur.  Vellum  ;  second  quarter  of  the  xnith  ceiitury  ; 
pages   i,    1-205  ;    bound    in    calf,   and    labelled   didrefiV   gasgliad 

VOL.  I. 

This  is  a  composite,  iiii perfect  text,  made  up  of  parts  of  two  inde- 
pendent manuscripts,  with  tiie  early  chapters  by  a  third  hand  ;  all  three 
hands  belong  to  the  same  type  or  school  of  writing,  and  cannot  be 
separated  by  many  years. 

Himd  A  (pp.  i,  1-25)  has  21  lines  to  the  page,  with  two-line  rubiic  iuitials  to 
chapters.  This  is  the  work  of  a  hand  like  that  in  Brit.  Museum  CAi.iour,.i  A.  iii. 
i.e.,  the  C  manuscript  nf  the  Laws.  These  early  pages  must  have  been  written 
specially  to  fill  the  lacuna  at  the  beginning  of  the  principal  fragment.  The  first  .and 
second  folios,  however,  are  now  wanting.  The  text  corresponds  with  p.  '177,  col.  1 
1.  5  to  p.  482,  col.  ii,  1.  15,  of  the  Mijvyrian  Archaioloyi/  of  Wnles  (Denbigh  .  1870). 

Hand  B  (pp.  25-101,  146-205)  has  30  lines  to  the  page  with  two-line  rubric 
chapter  initials,  and  rubric  headings  to  certain  chapters  as  in  the  Myctjriat).\i.  482, 
col.  ii,  1.  15top.511,col.  i,  1.  29,t(531-3),534-7, 1.  3,*  538, 1.  30  to  539,  col.  ii,l.  21, 
(539,  col.  ii,  1.  21  to  540),  »  (541,  col.  ii  to  543,  1.  41),  *  (543,  col.  i-ii,  1. 12),  543, 
col.  ii,  I.  13  to  545,  col.  i,  (545,  col.  ii  to  547,  col.  ii,  1.  32),  547,  col.  ii,  1.  33  to  553, 
eol.  ii,  1.  28,  (553,  col.  ii,  1.  2a  to  554). 

Hand  C  (pp.  102-145)  has  32  lines  to  the  page  with  rubric  chapter  initials 
floriated  with  green,  now  faded.  These  pages  form  the  ivth  and  vtli  quires  of 
Peniarth  MS.  44  (ij.v.).  The  text  of  this  version  is  not  in  close  agreement  with  that 
in  the  Myvyrian  (p.  510,  col.  i,  1.48  to  p.  531),  though  the  wording  is,  not  unfrequentlj', 
nearly  the  same.  There  is  a  folio  wanting  between  p.  131  and  p.  132,  and  another 
between  p.  139  and  p.  140. 

I.J  II  mam  e  gwas  hvnnv  a  hanvs  o  kenedyl  [tro  .  ac  wrth  hen]ny 
emdyryet  en  vavr  agwnaey  endvnt  ....  Ac  o  henny  allan  er  yeyth 
er  hon  a  elwyt  kyn  no  henny  yeyth  tro  nev  entev  kam  groeo  [2'i]  a 
elwyt  gwedy  henny  Brytanec  .  Ac  or  vn  ryw  dyfc  hvnnO  o  uiynnvs 
corynevs  galw  y  ran  entev  or  enys  kernyw  ....  Ac  y  wrth  henny  en 
hedvch  a  thangnheved  edevth  .  athangnheved  a  keys  a  henny  emae 
cny  dangos  ar  y  weythret  .  kanys  yr  pan  dyrkynnaflirm  ny  ar  tyr  er 
enys  honn   .  ny  gwnaetham  na  threys  na  chollet  na  liirhaet  || 

102  II  henny  er  rodes  y  wyrda  ae  kyghorwyr  kyghor  ydav  rody  y  ty 
y   verch    ae  teyrnas   kenthy  .  .  .  Ac  eua  el'ef    a    gwnaeth    maxeu  o 

kyghor  mevryc   kychwyn    parth   ac    enys    prydeyn Ao  ena 

or  dywed  gwedy  Uawer  o  vedylyev  ac  amryaval  kyghorev  ac  nat  vn 
gobcyth  kanthvnt  -y  kaffael  mynet  or  kaer  honno  allan  .  enachaf  ev 
kennadev  wyntev  en  emchelvt  o  germa  a  cheldryc  en  tewyffavc  kanthvnt 
a  chwechan  llong  en  llavn  o  varchogyon  || 

146  Ii  Ac  gwedy  gwybot  o  colgrym  lienny  kynnvUav  aorvc  entev  e 
sayffou  ar  efcottj'eyt  ar  ffychtyeyt  ac  y  gyt  ac  aneyryf  Ivoflbgrwyd 
nyfer  kanthaw ends :  Ac  ena  katwaladyr  a  ymedewys  a  phob 


f  The  text  within  brackets  is  briefer  in  the  Myoyrian,  where  it  is  manifestly  a 
summary.     The  asterisk  (*)  indicates  lacunsE  in  the  MS. 

X  The  paginator  began  with  page  2  as  page  1,  hence  the  first  existing  page 
appears  as  i.  The  paginator  was  apparently  Edward  Ijhwyd,  as  we  find  in  the 
same  hand  at  the  top  margin  of  page  2  : — Tidw  .  Luido  donavit  D.  Joannes  Lloyd 
deBlaen  y  dlioLapud  Meir\_*  »  *  »  ].  The  MS.  belonged  to  W"  Junes  .  1^J,(t  , 
(inside  front  cover). 

y  98607.  A 


420  Llanstephan  Manuscript  2, 

pcth  bydixvl  Jt  dyw  nc  yr  teyrnas  tragywjfd   ac  a  neth  liyt  en  veueyn 

gwedy  S'  Vii[rw]   .   ,   ,   .  The  rest  (page  305)  is  nibbed  anil  illegible. 


MS.  2  =  Shirburn  C.  19.  The  Bdeial  of  Arthur,  Travels  of 
Odoricus,  Skven  Wise  Men  of  Home,  Gospel  of  Nicodkmus, 
Theolooical  Tracts,  &c.  Vellum;  6^  x  If  inches;  pages  206-407 
of  DiDREFN  GASauAD,  VOL.  IJ;  secoud  half  of  the  xvth  century;  bound 
in  leather,  gilt. 

This  JIS.  was  once  in  the  hands  of  Edward  Lhwyd  (p.  206). 

206   Cladedigaeth  Arthur — ||oed  yr  efgyrn  gwenli6yuar  y  wreic  val 

y  gellit  y  hadnabot  yn  vanolach  ac  yn  wreigeid ends :  Agwedy 

bo  niar6  yn  y  yiichcd  tragywyd  .  Ac  yn  y  diwcd  yn  y  yunachlaUc 
liynaf  ac  aOdiiidoltaf  or  holl  dcyi'nas  y  clad6yt  arthur  yn  enrydodus  , 
Megys  ygwcdoi  kyflchnu  g6r  kynieint  y  glot  ac  enryded  a  hOnnO  . 

Ac  vclly  y  tieythir  o  cladedigaeth  Arthur  vrenhin.     See  MS.  4  =  C.  21,  fol.  505. 

212  ILyma  o  Ia6  y  trcithir  o  ant\e'\hrist :  ILjma  gau  borth  du6 
6ybodeii  acliolyon  a  gottir  yn  yr  y.^grutlidiir  Ian  y6rtli  y  trail (a6)t  ar 
gouit  a  dilgyn  kyn  teruyn  byt  a  dyd  br(iiO)t  o  achaOs  enwired  aphecha6t 

y  rei  adraeth(Oy)t  trOy  profE6ydi  kyn   geni  crilt  mab  du6 a 

gwedy  ganedigaeth  crift  y  goflbdes  dii6  amry6  bynkeu  ar  rif  leith    Megys 

feilli    rinwed    yr  eglOys  .  .  .   Seith  weithret  y  drugared y 

yarn  honno  bellach  arodes  y  tat  o  nef  yd  y  vab  o  achos  y  rydilgyn  o 

arffet  y  tat ends  :  ac  cu  taflu  y  dyfynder  y  l"yb611  ylgeler  h6nn0 

yn  y  llo  y  bydant  y  dun  veiltrolaeth  a  medyant  kythreuleit  ymy6h  tan 
ac  oeruel  adrewyant  athy^vyll6eh  heb  drang  heb  orffenn  .  Or  lie  y 
diifero  duO  in  argl6yd  yr  h6nn  yflyd  dat  a  mab  ac  yfbryt  glan  ac  vn 
goruchel  vrenliin  ar  gObyl  or  holl  uyt  amen  . 

229  JLijma  gyuarOyd  a  gaffat  yn  llyfreu  eufeba  o  facarni  a  llyfreu 
y  hraOl  o  gol6mhani  am  dchongyl  teruyneu  y  byt  ac  ual  hynn  y 
dechreuir  •  DuO  boll  gynoethaOc  yn  yr  araler  kyutaf  y  creaOd  ef  y  byt 
ac  y  gwnaeth  yrth  y  I'eith  keluydyt  ac  y  goflodes  yr  byt  byr  hau  feith 

mil  o  ylOynyded ends  :  G6ybydet  baOb  y  dechreuir  llawer  o 

drygeu  yn  amfer  yr  anticrift  ac  y  diftrywir  aconygan  Ibidan  .  Ac  yna 
y  byd  ochein  dygyn  ath[r]irt6eh  yn  yr  elgoldy  mawr  .  Ac  y  geilO  y 
brenliined  ar  tywyflogyon  yn  nertli  yr  ty  bendigeit  ac  ny  clieif  neb  ac 
iiertho  .  ac  na  olVodcs  du6  yn  north  ydaO  dieitliyr  ryueleu  r6ng  laefon 
ar  freink  a  r6ng  yr  yfpacu  a  ragOn  ac  rOng  pobyl  fflandrys  a  phobyl 
tiuentos     ac  o  bob  parth  yr  ffreink  y  byd  ryuel 

233  Proffdydolyaeth :  Ef  ada6  byt  y  gwafgeryt  rota 

dygymon  brythyon  ac  yra  monbla     .... 
g\vlgaraGt  hen  dyreu  deryO  pla 

234  ILyma  y  treithir  o  ffordd  y  bra6t  Odric  a  gerda6d  llawer  or 
hyt:  Amryuaelyon  dynyon  a  draethaffant  o  enryuedodeu  ydaear  ae 
hanfaOd  minheu  y  braOt  odric  o  greuydy  brodyr  troetnoeth  yn  broffeflaOl 
o  fforomlij  de  partn  vahonis  a  vynneis  drauaelu  y  amryuaelyon  wiedyd 
y  weled  enryuedodeu  a  dirgehOyd  y  roi  tr6y  ^vi^ioned  a  draethafi  rac 
lla6  gan  bortli  duC  yngyntaf  mi  a  gerdeis  tr6y  y  mor  ma6r  hyt  ynghon- 
Itantinobyl  0  dyno  hyt  yn  trapesim  dan  yr  honn  gynt  aehvit  pontus 
y  tir  hOnnO  yflyd  y  adeiladcu  ao  anfaOd  megys  yfgala  obers  a'  med  Ac 
oidiiiit  yO  -j'i\)-C\  tramor  yn  y  tir  Ii0nn6  y  gwcleis  i  6r  yn  arwein  ganthaO 
mOy  no  i)bedeir  rail  o  bartriflot  .  ar  gOr  a  gerdei  ar  y   daear  a  ehedynt 


•  Theological  and  other  Tracts.  42i 

yn  yr  awyr  y  icl  n  !U-\vcilii6il  of  velly  liyt  yngliiiftell  Nnzarena  yr  hwnn 
aoed  o  drupolliiul  am  liOraci  dri  diwarnaOt  liynn  oedd  ai  uer  ac  anlaOd  y 
palril'lbt     Pan  vynnei  y  gOi-  ucliot  gorffywys  y  partriffot  agynnullynt  yu 

y  gylch  megys  kywyon  iar  ynghylch  eu  mam ends :  Ac  uelly 

ti6y  rat  duO  y  dcutluim  i  odyno  yn  ryd  diargywed  pan  Oybii  bobyl  y 
wlat  ymi  dyuot  odyno  yn  vy6  enryded  maOr  a  wnaetliant  ym  gau 
dywediit  vy  mot  yn  santoid  .  ac  yn  vcdydyaOl  a  dywiidnt  panj  0  kyrff 
dynyon  oed  y  rei  a  welOn  ni  achylhreuleit  o  uffern  aoedynt  yn  kanu  y 
telyneu  y  dOylhiO  dynyon  y  dyuot  attunt  y  eu  Had 

Myui  T  bra6t  Oitric  ajfijriu.'iiiieis  hynn  o  enryuedodeu  .  a  Uawer  o  aniryiiaelyou 
betlieu  awelcis  i  ao  nys  roeffum  ar  gof  kanys  nys  credei  neb  onyt  ae  gwelei  ya 
gyndrycha61 

Ac  uelly  ;/  terut/na  fi6rnci  y  braOt  odoric  yn  india  yr  h6nii  a  droJfaCd  ftjr  dauyd 
hychein  o  vorgann6c  o  arch  adamunet  Rys  ap  Thomas  vab  einya6n  y  veyftijr  ef 
7bnkkn  xbb  Dbxkd  xbb  grxffxth  [  =  7ankiu  vab  David  vab  grvffvth] 

276  Proverbs :   Nyt  moethufder  heb  dat  .  Nyt  puohan  heb   vam  . 

Nyt  ehofynder  heb  vra6t  .  Nyt   kynghor  heb  ewythr ends  ; 

Detwyd  pob  fydlawn  .  Dideftyl  pob  hen     DaOn  detwyd  yu  y  ol6c, 

278  Seithwyr  doelhyon  o  Ruvein  .-*  DiaOohleilaOn  a  oed  amheia6dyr 
gynt  yn  Ruuein  vaGr  .  A  gOedy  mar6  y  6reic  briaOt  Evia  oed  y  henO 
agadaO  vn   mab    o  etiued  udunt  ynteu  a  dyuynna6d  attaO  y  feithwyr 

doethon   o  ruuein ends:     Ac  yna  o  varn  yr  amlieraOdyr  ae 

wyrda  y  llofgot  korff  yr  amherodres  ac  o  vain  y  goruchaf  duO  yr  hOnn 
agymerth  yr  eneit  yr  boen  a  haeda6d  yn  diannot  .  Ac  uelly  y  teruynadd. 

320  The  Gospel  of  Nicodemus  :^  Yn  yr  vnuet  vlOydyn  eill'eu  o 
ngeint  o  amherodraetli  Cefar  amhera6dyr  ruuein  yr  vnuet  vl6ydyn  ar 
bymthec  o  dywylTogaeth  Erot  vab  Erot  vrenhin  Galilea  y  leithuet  dyd 
kyn  kalan  ebrill  ...  Pa  beth  y  mae  ef  yn  y  ell6ng  heb  y  pilatus 
yn  dedyf  ni  an  kyfreith  heb  6ynt  a  eirch  na  medeginaetho  neb  y  lkd6rn. 
hOnn  a  iaeha6d  y  ladOrn  y  cloffyou  ar  bydeir  kyrbachaOc  ar  kruppleit 

adynyon  achylhreuleit  yndynt etids :     A   gwedy    daruot   y 

varinus  a  leucius  dywedut  yr  enryuedodeu  ai  hifgriuennu  bob  vn  o 
honunt  wedy  eu  gwahanu  y6rth  y  gilyd  nyt  yfgriuenna6d  yr  vn  o 
honunt  vn  Uythyr  o  ragor  na  Uei  nor  Hall  a  hynny  yngOyd  Annas  a 
chaypas  ae  amaliel  a  jfoleph  a  Nichodemus  Ac  yna  y  rodes  varinus 
y  rann  a  yfgymennaffei  ef  yn  UaO  Annas  a  chayphas  a  thywylTogj'on 
yr  efieiryeit  Ac  y  rodes  leucius  y  ran  a  yigriuenalTei  ynteu  yn  llaO 
Nichodemus  a  ^oleph  o  aramathia  Aphan  daruu  udunt  hynny  y 
difflannallant  oe  golvc  hyt  tu  draO  y  eurdonen  hyt  na  welet  Gynt  yuo  o 
hynny  allan. 

344  Diewl  abriodes  enwired  yn  wreic  ida6  ac  a  vu  idaO  naw  merchet 
o  honei  wyth  a  briodet  ar  nawuet  yn  butein  .  Y  verch  kyntof  idaO  a 
elwir  Simonia  ...  a  briodet  a  preladieid  &c. 

b.  Detidec  peth  yffyd  anaruerus  eu  bot  yny  hyt  htnn  ;  Dooth  heb 
weithredoedd  da  .  jfeuangc  heb  vuyddaut  &c. 

345  &  435  Hac  ffivyrthlys  neu  y  felwn :  Croyfla  y  ddaear  yn  gj^ntaf 
ath  uawt  ddeheu  a  dywet  .  .  .  ^n  creatus  pater  &c.,  with  other  charms 
to  cure  bites,  &c. 

350  JBLyuyr  y6  hOnn  a  dyfc  y  dyn  pa  del6  y  dyly  grcdu  y  du6  a 
charu  du6  acliadO  y  deny  eir  dedyf  ac  rjmoghjt  rac  y  feith  pechaOt 
manea6l  ac  erbynneit  feith  rinu-ed  egl6ys  yn  enrydedus  a  gtmieuthur 
feith  tceithret  y  di-ugared  er  gobr6ya6  nef  idaO  Aches  ny  ellir  rang 

*  See  Ucd  Book  of  Heryest,  col.  555. 

t  This  text  is  very  brief  and  seems  to  follow  the  "Latin  Gospel  of  Nicodemus." 
See  Tisehendorf  aud  Harris  Cowpcr's  editions  of  the  Apocryphal  Gospels. 

A  2 


422  Llanstephan  Manuscripts  2'-3, 

bod  duO  liob  fyd  megys  y  dyvveit  pa61  abostol  Ad  ebfeos  xj"  Sine  fide 
impoffUiile  eft  pJacere  deo     Heb  fyd   ny  ellir  bo  llonliau  du6  Achos 

hyimy  .  llymiiia   iiial  y  dyly  dyn  grcdii  y   du6 ends  :  Megys 

y  dyweit  Miuhnyas  broffwyt  bOy  a  droant  yr  vrOj'dyr  y  neb  a  gerdo 
yiidiiuileh  nc  yn  war//  Kigus  liawcr  or  byt  yr  aOr  bonn  y6  dywedut 
Iji'i  liaOii  11  i  beddOch  ny  cbyniprOn  f6yd  vyth  L)i.i61  aymarbet  ar  angel 
arcidos  diiO  y  gadO  dyn  ac  wciiheu  adyii  yr  m6yn  yr  angel  || 

The  rest  is  lost.  The  text  breaks  off  in  tbe  middle  of  the  commentary  on  the 
tenth  comniiuidment.  The  Commandments  are  given  in  Latin  and  Welsh,  the 
commentary  is  extensive. 


MS.  3  =  Shirburti  C.  20.  Theological  Tr.4cts,  Yspryt  Guido 
ATI  l^rjoii,  Kerdwreaeth  Keed  Davawd,  and  Trioed  Kerd.  Velbim  ; 
5^  X  4 J  inches  ;  pages  408-504  of  d/dke/'A'  gasgliad,  vol.  ill;  xvth 
century  ;  bound  in  lenlher,  gilt. 

408-21,  1.    8.   *E[n   y    mod    li6nn  y    dyfglr   ydyn   py  dfl6    y   dyly 

credv] ends:   A   lionvydd    hynny   y   (hvedir   yn    yr   euogyl 

Gwynn  ou  byt  y  rei  tygncuedus  yn  e,u  caloniieu  kanys  yrei  bynny 
va[c]\vnob  agerir  yn  tcMnas  net'  rac  bronn  erilt  arglwydd  He  mae 
llcwenydd  tragwyddawl  bob  drangk  beb  o[r]ffen     Amen 

421  En  y  grodo  y  maent  douddec  pwngk  herwydd  rif  y  deuddec 
ebyftyl  y  gwyr  awnaetbant  y  gret.     Pob  vn  o  bonunt  awnaetb  pwngk 

gwabanredawl  o  iionei  a  bynny  a  ddangoffet  gynt ends:  At 

deuddec  pwngk  hynn  o  annocyr  yl'pryt  glan  agyweiralant  y  deuddec 
obyftyl  yny  gret  kyn  ymwabanu  o  honnunt  vn  y  wrth  y  gilidd  y  eu 
rannu  y  brogethu  Irwy  yr  byt  ac  val  y  dwet  ^elTu  grift  ynyr  euegyl 
yrei  agiettont  ac  a  vedyddyer  yrei  hyny  agafPant  nef  Arei  nycbrettont 
ac  ny  vedyddyer  yrei  bynny  hebamgen  aant  ynghyuyrgoll  tragwyddawl. 

427  ILyma  emyn  kiric  fant :  Yn  enw  ac  yn  anrydedd  yr  arglwydd 
ni  leiTu  grilt  ar  Ian  wyry  veir  av  glan  giric  verthyr  a  iulit  y  vam 

ef ends :  A  duw  avyryo  moleft  y  llewot  y  wrthym  ac  y wrth 

yr  ennym  yn  da  ble  bynnac  y  bo  yn  enw  larteid  giric  verthyr  .  a  7ulit 
y  vam  ef  ameu.     Pater  nosier  S^c. 

431  ir^yma  dangos  validicliaion  y  tat  ar  mab  ar  yfpryt  glan  vot 
yn  vn  dinv  teir  per/on  :  Kyt  boet  perffeithach  duw  no  chryadur  or  byt 
a   hynny   o   ffyrdd   heb    rif  arnunt   eilbel"  ny   allwn    ni    na   dyall  y 

bcrifeithrwyth  nae  ddywedut ends:  haws  yw  iddaw  welet 

A  cbredy  pywcdd  y  mae  y  tat  ar  mab  ar  yl'pryt  glan  yn  deir  perlbn 
doipartus  ac  yn  vn  duw  di  wahan. 

434  JLyma  val  y  rannwyt  yr  ebyftyl.     See  p.  467  infra. 

h.  Cotl  llyuyr  yw  hynn  :  Kynnal  di  y  falhvyr  rvvg  dy  ddwylaw 
adwct  tri  phader  athvi  aue  maria  A  gwedy  hynny  dywet  yr  arawdyr 
honn  Benedicatur  hora  in  qua  deus  homo  natus  eft  a  gwna  arwydd  y 
gioc  &c. 

436  ILyma  o  yfpryt  gwido  ar  prior :  ILyma  y  (rethir  o  ymddiddan 
gwido  ar  prior  llyma  y  pwngk  addamchweinawdd  wyth  nos  a  diwarnawt 
kynn  y  nadolyc  yn  dinas  alefti  pedeir  milltir  ar  hugein  o  dref  vieo. 
Oct  yr   arglwydd   oedd   yna   pedeir    blynedd    ar   hugeint   atlirychant 

*  The  first  page  is  rubbed,  stained,  and  mostly  illegible.  The  text  of  pages 
408-421,1.  8,  is  pnietically  identical  with  that  published  in  Lli/vi/r  Agktjr  Llan- 
wiurevi  lOxiord,  1894)  pp.  141-51,1.  3,  but  wanting  the  text  on  p.  144,  1.  21  to  p. 
148,  1.  2a. 


theology  and  GrammaT.  423 

iimil ends :  Ac  nac  arch   di  o  byn  allau  iclilaw  of  drugarhu 

■wrthyt  o  dditn  kannyt  oes  obeith  itti  vyth  bcllacb  o  drugarcdd  nac 
oorffowys  ac  iiy  wely  di  vydd  weitbon  oleuni  dydd  A  tbedwch  dy 
wyneb  di  a  gyffolybir  yn  bwnebeu  ninneu  o  hynn  rac  liaw  yu  dra- 
gwyddawl  Ac  tielly  y  tcruyna  ymddiddan  y  corff  ar  eneit. 

448  Dyall  breuddicyt  hcrwydd  y  lloer  :  Y  dydd  kyntaf  or  lloer 
or  gwely  ureuddwyt  lloweayd   a  arwyddocaa  yr   cil   dydd   or  lloer  or 

gwely  vreuddvvyt  blinder  aarwyddocaa ends  :  y  decuet  dydd 

arhugeint  or  lloer  y  breuddwyt  awelych  diogel  vydd  mae  yn  llewcnyd 
ydaw. 

451  ILyma  rinweddeu  offcren  duw  fid:  Pymp  rinwedd  ofFeren  lul 
ynt  yrei  hynn  kyntaf  o   honunt  yw  bot  yn  hwy  dy  hoeddyl  o  arnodd 

pob  offeren ends:  Or  byddy  heb  odi  heb  lauur  arnat  hcb 

angheu  hyt  yr  wythnos  na  chwardd  wen. 

452  ILyma  dyj'\_c'\  y  ddyn  inoglyt  rac  meddwi :  Kyneddueu  nieddwi 

ynt    yn   gyntaf  y    dilea  y   cof  y  gwalgara  y  fynwyr ends : 

niedd-dawt  ylVydd  gythreiil  gwenyeithus  Gv/enwyn  nielys  .  .  .  Pedwar 
gwaet  a  ddrycheif  my wn  dyn  pan  uo  meddw  nyt  amgen  Gwaet  Hew  &c. 

455  ILyma  bryt  ymab  iiial  y  dangoffes  y  mbiin  vrawt  argacl 
ydangos  itldaw  tiwy  y  uynych  weddieu  ar  duw:  E  mab  nielynwyn 
adueindwf  oedd  val  yn  oet  deuddengmlwydd  .  Ac  gymhedrawl  y  dwf 

ay  dyat  y  corff o  hyt  aphraffter  wrth  y  oel a  hynny  oil  o  ueibiou 

aoydd}'nt  yn  y  gylcb  ef  yn  cami  gwawt  iddaw 

Diolchwn  ifon  ytt  dy  roddyon  ynn  yn  veibyou  vaboedd  dirrym 

Pei  beym  vnyon  ual  yn  dyiiyou  .  colledigyon  digvvyn  vyddyui  .  .  . 

Yngyfundawt  tcir  perlbnawt  tragwydddawt  undawt  y  gwneir  .      .  . 
ends:  A  noanac  yr  prydyddyon  yroi  yroddeis  i  uddunl  gyfran  or  ylpryt 
vyndigrifwch    i     mac    iawnach    ocdd    uddyut    ymchoehit    yr    yl'pryt 
liwnw  ym  diwyll  i  .  Ac  yin  moli  noc   y  ganmawl  ynuylferoh  gorwag- 
yon  betbeu  trangbedigyon  yn  anilerawl  "tc. 

467  &  434  JLyma  ual  ranmmjt  yr  ebyftyl :  Y  deuddcc  cbol'tol 
agymerlant  ranneu  y  byt  y  bregethu  yn  y  modd  hwnn  Nyt  amgen 
Pedyr  a  gymerth  ruuein  &c. 

b.  Hjyma  yr  aclioffyon  yd  ymprydiion  ddmo  gwrner  yn  amgen  no 
diwyrnawt  arall  or  wytlmos  mal  y  tyfta  Jpoch :  Kyntaf  achaws  yvi 
ymprytyaw    duw    gwener    Duw    gvvcner    y    gwnaedd   duw  addaf    yny 

yr  yuys    a  elwir    Ebron ends:    Bendigeit   uo   y   bobloedd 

awalTanaetbo  y  uorwyn  honno  trwy  ewyllis  addwyn  bucbwl  .  amen. 

469  Picy  bynnac  addieetto  ywcddi  honn  yrwng  dryclianel  corff  crift 
ac  Agnus  dei  diwethaf  or  tri  ymae  Bonifas  bab  y  chivechct  yn 
Itennattaii  iddaw  dwy  vil  otdivynyddedd  y  ycnmer  gweith  y  dwctto  yn, 
hyny  o  amfer  yn  uadeueint  oe  bechodeu  a  hynny  a  gennattawyt  drwy 
eiryol  pli'  vre[nh]infreigk  :  Arglwydd  'Jeffu  gril't  yrbwnn  a  gymereift 
y  UylTegrediccaf  gnawt  hwnn  ath  werthuavvroccaf  waet  &c. 

470  ILyma  y  fwyn  a  icnaeth  yr  Jeffu  grift  ac  ac  dangoffef  y  tri 
broder  da  :  O  dri  brcder  da  pa  le  yr  ewch  chwi  Ni  a  awn  heb  wynt 
y  vynydd  oliuet  y  geillaw  llylleu  &c. 

472  Kerddwryaeth  kerdd  dauawt  yw  hynn:    Pcdeir  llylhyren   ar 

hugein  kymraec  yflyt  nyt  amgen  a  .  b  .  c Ac  or  rei  hynny 

rei  yiTyt  vogalyeit  ereill  ytTyt  gytleinanyeit  .  leitii  vogal  yl'Jyt  .... 
llytbyrereill  ylVyt  gytleinanyeit  kauys  kytleinaw  arbogalyeit  awnaut  &c., 
as  in  the  Red  BooKofHimuESTpracticalli/,  but  with  ihefollowino  additions  immediately 
before  TnioEB  kerb  :  Ni  pherthyn  ar  brydyd  ymyru  ar  gleiwryaeth  cr  aiuer  o  hoiii 
kanys  gwrthwneb  yw  y  greffteu  prydyd  .  kanys  ar  glerwr  y  perthyii  ^goganu  ao 


424  Llansfeplmn  Manuscript's  3-4. 

argloduoii  agwneutliur  cewilid  a  gwaradwyd  ac  at  prydyd  y  pcrthyQ  kanroawl 
a  chloduoii  a  gwneuthur  clod  llewenyd  a  gogonyant .  A  chyt  ahyniiy  ny  ellir  dofpavth 
ar  glerwryaeth  k:'.iiys  kerd  aiiofparthus  yw  ac  am  hynny  nac  ymyred  prydyd  yndi  ef 
a  liei-thyn  hagen  ar  prydyd  ymyiu  ar  dculwryaeth  abarnii  arnei  kanys  kerd 
dofpartlius  yw  adifgyblaeth  prydydyactli  yn  y  He  y  prytto  prydyd  ni  phcrthyn  credu 
gogan  clerwr  .  kanys  treoh  y  dyly  vod  molyangerd  prydyd  .  no  gogan  gerd  klerwr  . 
fwynogleu  aduwiudabaeth  achwaryeu  hudolyaeth  ny  rwy  bertbyn  ar  prydyd  ymyra 
yndunt  nac  arver  o  hanunt  .  hengerd  ac  yftoryaeu  yferiuenedic  ac  gouyneu  o 
anryued  ac  odidawg  attebyon  herwyd  keluydyd  agwirioned  da  yw  y  prydyd 
ea  gwybod  wrth  ymddiddan  adocthyon  adiddanhau  rianedd  a  digrifhau  gwyrda 
agwragedda  kanys  kyfran  a  doethineb  aniauawl  yw  prydydyaeth  ac  or  yfpryt 
glan  pan  benyw  ae  haweu  o  geffir  o  ethrylith  acheliiydyd  aruer  &c.     Then  follows 

Trioed  kerb  :    Tri   bei   kyiFredin  yriyd  ar  gerd  tor  meffur   &c. 
as  in  lied  Book  of  Hergest,     The  end  is  illegible. 


MS.  4  =  Shirburn  C.  21.  The  Burial  of  Arthur,  yEsop's 
Fables,  the  Livks  of  St.  David  and  St.  Beuno,  the  Pl^rgatory  of 
Patrick,  &c.  Vellum;  6|  x3|  inches;  folios  505-557 — imperfect; 
circa  1400 — the  writing  resembles  that  of  much  of  the  Red  Boolis  of 
Hergest  and  of  Talgarth ;  this  MS.  forms  vol.  iv  oi  didrsfn  gasgliad  ; 
bound  in  leather,  gilt. 

This  MS.  was  once  in  the  hands  of  Edward  Lhwyd  (p.  523). 

Folio  505.  Cladedigacth  Arthur  vrenhin :  ||geltOg  aoruc  axthur  &v  y 
linyeu  .  a  drycliauel  ydOylaO  a  dwyedut  .  DuO  a  rodho  y  minheu  rat  y 
]ywya6  vyiyiihOyreu  am  g6eitliredoed  ar  volyant  ida6  ef  ,  ac  ar  les  ym 
eneit  Tyhun  .  achedernyt  ych  llywya6  chOitheu  .  Ac  yna  kymryt  y 
cledyf  yny  la6  aoruc  arthtfr  a  my  net  yr  egl6ys  .  Ac,  eilted  yny  gadeir  . 
Ac  yna  yr  ararchefcob    a   rodes   y   goron   am  y  ben  ar  deyrnwialen 

yny  laO ends :  megys  y  dyOedafl'ei   y  brenhin   y  caffat  corf 

arthur  .  Nyt  ymy6n  marmor  megys  y  gOedei  y  vrenhin  kymeint 
yanryded  a  hOnnO  .  nyt  ymy6n  yl'grin  o  vaen  nad  iia  maen  glas  .  namyu 
ymyOn  dryll  dar  gOedy  rygeua(»  .  a  hynny  o  vn  droetued  ar  bymthec 
neu  a  vei  vOy  o  dyfynder  yny  daear  .  o  acha6s  eu  brys  Oy  yn  vOy  noc  o 
acha6s  anryded  ciadu  gOr  kyfurd  a  h6an0  .  ac  nyt  oed  ryued  hynny  yny 
kymheliei  gyunOryf  ryuel  Oynt  agouit  .  Ac  odyna  ydywededic  abat 
hOnnO  o  narch  a  dyfc  hcuri  vrenhin  a  beris  gOneuthur  yfgrin  arderchaOc 
o  vaen  marmor  y  efgyru  arthtfr  .  megys  y  gOedei  ac  y  dylyit  y  feilyaOdyr 
pen7«aduraf  y  lie  hOnnO  ....  Ac  yny  diwed  yny  vanachlaOc  hynaf 
ac  aOdnrdodaf  or  boll  dcyrnas  y  cladOyt  arth?;?-  yn  anrydedus  .  megys  y 
gOedei  kyflehau  gOr  kymeint  yglot  ae  anryded  a  hOnnO.* 

Fo.  509*.  Aperiain  in  parabolis  os  meum  loquar  propoc'  %c.  Y 
wan  gynt  ae  gweles  hi  ehun  yn  hagyr  ac  yn  dr6c  y  thrOiryat  adyuot 
aoruc  y  ach6yn  Orth  yi-  eryr  am  hynny  .  Ar  eryr  a  erchis  idi  vynet  y 
ech6ynna  pluf  y  gan  amrauaelyon  adar  .  A  bynny    [aoruc]   hitheu  . 

kymryt  oelgyll  y  pauu ends :  Ac  yna  pan  attyno  duO  hell 

gyuoetbaOc  y  golut  ywrthunt  yd  vuydheir  Oynteu  o  g6byl  .  to. 

Fo.  510.  E  li'ac?  gynt  aocd  yny  daear  yn  cladu  .  acynadyuot  awnaeth 
ch6ant  idi  gOelet  mynyded  ac  elltydd  aglynnoed  ac  auonyd  .  adrychafel 
vch  y  daciir  aoruc  .  Ac  adol6yn  yr  «ryr  y  drychafel  ynyr  av\'yr  y  gaffel 

gwcledigaetli  ar  y  byt ends:  rac  yn  aOr  angheu  yr  kytlireul 

y  oHOng  y  gOympaO  yrapGU  ufTern  y  He  nyt  oes  ymwaret  dyeithyr 
antcruynedic  yr  liOii  yn  differ©  ni  duO  racdaO  .  Amen. 


*  Not  only  is  the  beginning  wanting,  but  tbere  is  also  a  lacuna  between  folios 
607b  and  508. 


The  Burial  of  Arthur  and  Fables,  425 

Fo.  SlOft.  llyO  edyn  aelwir  Edijn  feint  Martin  a  byclian  yO  aruoil  yr 

liOnn  aelwir  lleuen  dar  .  a  choelTeu  hirj'oa  yllyd  idaO ends  : 

Eiflbes  y  bore  pan  deloris  yr  maes  agOelet  eu  galon  yn  aruaOc  ar  gOewyr 
yn  llymyon  yn  eu  lierbyn  yna  y  dywedaiit  6y  megys  yr  edyn  ucliot 
O  duCi  a  leint  Martin  .  vt  supra. 

Fo.  511*,  E  bleid  gynt  a  vynei  y  wneuthur  yn  vanacli  .  ac  ovaOr 
ganlyn   ac;  adolOyn   hynny  a  gafks  .  Ao  cil!a6  corun  awnaethpGyt  ida6 

agOneutliur  abit  ae  offot  y  dyfgu  y  bader Megys  y  dyvvedir 

yn  laelnec  .  pey  po  pan  wold  horwwlff  Mode  to  prest  euer  buth  lies  wiles 
att  pewode  as  enide 

Fo.  511*.  E  fAd(7  gynt  a  ehedii6d  y  my6n  perllan  ynyrbonu  yd  oed 

amryuaeleu  lyfleuocd  a  ffr6ytheu  bonhedic ends :  Volty  llawer 

or  myneich  ar  ylgolbeigyon  pan  ddarlleont  .  .  bucbedcu  feint  neu 
ffr6ytlila6n  ylloryaeu  eireill  .  .  .  diffr6yth  vyd  gantliunt  6y  bynny  oil 
ony  bei  gael  ar  dauarneu  ymdidan  aphuteineit  .  ac  ymdyualu  agOarandaO 
cler6ryaeth  orwac  ac  ouergerd  y  leiliau  lynli6yr  .  .  a  gOaliaOd  diaOl 
yn  ganhorthOy  yn  lie  angel  goleuni  .  yr  hOnn  ylVyd  oH  yn  doraeu 
vudyr  ac  yn  vyftrych  drewedic. 

Fo.  512.    Yr  eryr  gynt  a  gleuychaOd  d  dolur  y  lygeit  ac  a  alwaCd 

attaO  y   vrap    yr    bon    aelwir    ffulligwr   yr    adar ends :    Ac 

vcHy  y  dartu  o  yfprydaOl  olGc  adiua  y-adar  ac  eu  ttyngku  .  A  gOedy 
hynny  y  doluryaO  ynteu  ae  vlinbau  yn  cadG  ac  yu  ymwrd  ac  golut 
heb  orflfbwys  .  Ac  or  diwedd  y  poeni  yn  dragywydd  or  poen  anter- 
uynedic  onyt  diiCi  aegGeryt 

Fo.  513.  E  lleto  gynt  a  wnaeth  gOled  ac  awabadaOd  yr  aniucileit  oH 

yr  wled  bonno  .  Ac  yna  y  kaGlVant  amryuaelon  vGydeu ends  : 

Sef  y6  hynny  drewedicrOyd  aphecbaGt 

Fo.  513*.  E  \_c]adno  gynt  a  vynnei  yd6yn  dros  ymor  ac  adoetb  a(t  y 
llongwr  ac  a  adolygaCd  idaO  yr  tal  y  lauur  y  dOyn  drOod  .  Ar  llongOr  ||  * 

Fo.  514.  jj  y  dywaOt  Iloinyard  .  Na  vit  arnat  vn  pryder  mi  adangol'l'a 
ytt  yndadigaOn  pa  rod   ydihengych   raedunt  .  ac   ar  vrys    nachaf  y 

hely6r  ae  g6n  yn  ages  udunt  yn  eu  hymlit  yn  daer ends 

Ac  yna  y  dyweit  ef  .  Reinyard  Keinyard  agor  dy  got  .  dy  boll  yliryO 
ath  geluydodeu  yn  wir  yr  a6r  honn  ny  allant  dy  rydhau  rac  deint  ac 
ewined  achicweiueu  y  kythreuleit  . 

Fo.  514*.  E  vran  gynt  aduc  vn  o  adar  y  glomen  ydreis  y  ainei  Iiyt  y 
nyth  .  Ae  ,hymlit  aoruc  'yglomen  idi  hyt  yiio  ac  adolOyn  idi  ciryt  y 
hederyn  drachefyu  .  .  .  Ac  ar  vrys  y  vran  ae  cbyinar  a  lewlTant  gjO 

y  glomen ends:    Ac  vcliy  dOj'n  y   da  racda6  .  ae  dinul'tyr 

ynteu  . 

Fo.  515.  E  deiteit  gynt  adeuthant  y  g6yna6  Orlh  y  fte6  rac  y  bleid  a 
dywedut  y  vot  y  drcis  ac  y  ledrat  yn  Had  ac  yn  dinufiyr  eu  plant 

ae   kedymdeithon ends :    Crocker   y   bleid    am   y   ledrat   ae 

gribdeil  .  ar  moch  ygyt  ac  ynteu  am  eu  kytundeb  ac  eu  kynnal  trOy 
ffalled  ac  enwired  .  a  hynny  a  wnaetbp6yt  .  Dealt  y  darlteaOdyr  , 

Fo.  515*.  E  Uygoden  gynt  a  vynnei  vynet  dros  ryO  auon  .  A  pban 
yttoed  hi  ar  lann  yr  auon  hi   a  welei  ryO  ffrogy  bychan  y  rOng  dOfyr 

a  glaii  .  .  .  ac  adOyn  idaO  y  chanborthOyaO  drOod  of  galtei 

ends :  y  keitwat  ar  plOyf  onyt  du6  ae  gOeryt  ac  ae  hamdiffyii  . 

Fo.  516.  RyG  wr  aoed  gjint  ac  awelei  ol  gormes  o  lygouen  yn  bOj  ta 
ac  yn  dinuftyr  y  gaOs  yny  gift  .  Sef  aoruc  ynteu  kymryt  gOrcatli  maOr 
.  .  ae  offot  yn  y  gift  ....  Sef  a  wnaeth  y  catb  Sad  y  ttygoden  a  bOyta 
y  kaOs  yn  flOyr  &c.,  &c. 

*  Xwo  folios  cut  out  here. 


426  Llanstephom  Manuscripi  4. 

Fol.  516''  Anyan  yr  eryr  y6  pan  vo  idaO  veibyon  adar  pan  vont  yii 
digaOn  ocdraniis  of  ae  drycheif  Gynt  uch  y  nyth  y  cdrych  yn  erbyn  yr 
heul  .  ar  cderyn  a  aito  edrych  oe  gedernyt  yn  erbyn  yr  lieul  ef  .  .  ae 
mac  &c. 

b.  ILi/f/uden  gynt  a  oed  yn  rodya0my6a  tavarn  gwin  .  Ac  o  drycdain- 
wein  hi  a  gOympaOd  myOn  pyileit  or  gOin  geirbron  y  tunnelteu  .  Ac  yno 
Hefein  adiycyruertli  aovuc  ....  Ac  yna  y  cath  a  eftynaOd  y  balyf  ac  a 
dynna6d  y  ftygoden  or  pOlt  ac  ae  goKyngaOJ  yn  ryd  y  redec  racdi  .... 
^e  heb  y  ftygodeu  br6ylc  oed6n  i  yna  .  .  .  .  ny  chynhalyafi  amot  yr 
a6r  hon  &c. 

Fol.  517*  Barcut  gynt  a  edrychaOd  ar  y  vrcicheu  ae  ylyf  ae  ewined  ae 
a  dywa6t  .  Ponyt  ytt6yfi  yn  gyn  gryfet  ac  yn  gyn  rymuflet  o  gorff  ac 

aelodeu  ar  Hamhyftaen ends :  ny   lauuryaOd  ef  vyth  m6y  y 

geilTaO  daly  partril'Ibt. 

Fol.  518.  Catno  gynt  afloeth  yr  ieirdy  yn  yniyl  c6rt  uchelwr  .  A  Ion 
a  glywfpOyt  oedyuotyat  ef  yno  .  .  .  ae  ordiwes  ae  vaedu  yny  yttoed 

yn  varO  haeach ends :  A  phan  weles  y  gyfle  yn  vradOryaGl  , 

neidyaO  aoruc  yr  keilyaOc  ae  daly  Jie  yffu. 

518*  E  gylyontn  gynt  aoed  yn  ehedec  dan  ganu  g.an  yltlyg  mur  .  a  hi 

a  arganuu  yr  adyrcop  yny  lochwes ends :  Yn  wir  nyt  ey  di 

odyna  vyth  yn  vyO  .  ad6yn  hOyl  idi  a  thorri  y  phenn. 

Fol.  519  ity^of/oity  gynt  a  gyuaruu  a  ftygoden  vaes  .  AcaouynnaGd 
idi  paryO  v6yt  agaffei  yny  meylTyd  .  A  hitheu  a  dywaOt  mae  fla  calet 

weitheu     a   gaffei ends:    gGeft    oed    vOyta   bara    lych    gan 

gytwybot  da 

Fol.  520.  Anyan  y  gethlyd  y6  .  dotwi  awna  myOa  nyth  y  bGrnet  .  ac 
eilted  awna  yr  ederyn  liGnnO  .  ar  wy  y  gethlyd  ...  a  chreii  ederyn  o 
honaO  .  ae  vagii  .  .  .  Aphan  vo  aeduet  ef  a  chryf  .  fiygcu  y  vagaGdyr 
a  wna  &c. 

b.  Er   aniueileit  gynt   awnaelhant   barlyment   achGnfli  .  ac  yno  yr 

anuones  y  ftyffant  y  vab ends :  Edrych  di  y  tracharyat  aoed 

ganthaG  ef  ar   y  Tab  .  gan  dobygu  y  vot  ef  yn  deccaf  yr  y  rot  yn 
haccraf  oH  ac  yn  anffurueidyaf 

520*  MeGn  ffieutur  myneich  gynt  yd  oed  wreath  maGr  rac  Hygot 
yngorchadG  .  A  hGnnG  adaroed  idaG  dinyltyr  y  Hygot  oft  dyeithyr  vn 
ormes  o  hen  lygoden  yttryGgar  ...  a  uiedylyaG  keluydyt  newyd  .  .  . 
peri  gGneuthwr  abit  niyiiach  idaG  .  uc  eillaG  y  varyf  ae  gorun  .  ac  eilted 
ymplith  y  myneich  .  .  .  dyuot  awuaeth  y  ftygoden  yr  ffreutur  adifgGyl 

a  welei  dim  yGrth  y  caih ends :  pan  vynnGyfi  mi   a  vydaf 

vynach  Apliryt  naf  uiynGyf  mi  a  vydaf  gath  .  Deallet  y  darlleaGdyr. 

Fol.  522-25*,  528-31*  Bitched  Dewi :  |J  y  enG  .  a  mynet  aoruc  padric 
y  iwerdon  ar  gGr  hGnnG  y  gyt  ac  ef  .  A  honnG  gGedy  hynny  a  vu  elgob 
&c.  The  text  is  the  same  as  that  printed  in  ILrrrR  Agkyr  ILandewi- 
VREVI,  pp.  106,  /.  4  to  113,  I.  28,  4  114,  I.  23  to  118,  /.  22,  and  ends  : 
He  maff  matheu  gyt  agwyr  Judea  .  fl:3  mae  lucas  gyt  agGyr  achaia  . 
lie  mae  marcus  gyt  a  gGyr  a  || 

Fol.  526-27*  A  fragment  ||* Natur  y  bleidvGo  gGylgGr  ef 

yn'gyntnooy  gGelci  ef kanys  natur  arallylTydyr  honna  gefei,3 

i  o  anyan  yr  eos  yr  liGnn  y  kcfcis  exemplar  o  honaG. 

Canys  yr  eos  agar  y  gan  ehiin  yn  gyraeiut  ac  y  bo  marG  yn  kanu. 
kaiiy.s  htbyrgofi  awna  y  vGyt  ae  diaGt  o  chGant  canu  .  ac  arf  hynny  yr 


Folio  526  ie  so  rubbed  that  it  is  practically  illegible. 


Fables,  Lives,  ttreams;  and  Brut.  4S7 

edrycheis  i  rac  vy  matO  .  A  mi  awelaf  mae  bychydic  a  dal  yr  kywydolyou 
eii  kail  .  kanys  pun  vu  orcu  y  keneis  i  .  gOaethaf  oil  vii  yin  Sec.  .  .  . 

Natur  y  cliimig  y6  .  kyhyt  o  aniser  ac  y  bo  y  chiniig  yn  meithrin  y 
veibyon  adar  kyhyt  avail  v  liynny  y  byd  y  veibyon  yn  meitliiin  y  cliimig 
pryt  na  alio  dim  o  dra  lieiieint  .  Ac  velly  y  g6na  adar  y  Kup  neiir 
Epopus  ....  Telly  arglGydcs  kyn  gywiiet  vydaf  inneu  yttitheu  ac  y 
mae  natur  yr  adar  vry  oltydi  a  vynu  vy  nifiilhrin  i  yn  gyntaf  yny 
vOyf  was  cryf  «  #  #  #  am  kyghori  .  Sef  yd  hynny  vyggadel  attat 
am  kynnal  y  gyt  a  tlii  megys  gwir  gedynuleitli  ytt  .  agOybyd  di  yn 
lie  gwir  nat   oes  dim  or  a  dylyo  gOr  lerchaOl  y   wneuthur   nyig0nel6yii 

yrot  ti ends:  Ac  am  liynny  y  dywaOt  Oiudinuf  na  dichaOn 

bot  yn  vn  eiftedua  balclider  || 

532  Buchecl  JBeuiio  ai  acli :  ||  ganhortb6y  du6  yn  dylgn  .  yny  wybu 
yr  lioll  ylgruthyr  Ian  .  Odyna  y  dylgaOd  ef  walYbnaeth  a  reoleu  yr 
egl6ys.  (fcc.  an  in  JLyvyr  Agktr  ILandewivrevi,  p.  119.  /.  23  to  127 
.  .  .  ends  :  Mam  yr  anna  lionno  oed  gefnithdorO  y  veir  wyry  mam  gril't. 

539^  Breudwyd  Pawl  :*  Pwy  bynnac  a  yyno  gOybot  ))0y  gyntaf  a 
]anurya6d  y  beri  gorffowys  du6  ful  yr  eneityen  a  vei  yn  uffern  .  gOybydet 
ef  mae  pa6l  eboltol  a  mihagel  archagel  ae  peris  pan  aethant  y  vfFern  . 
Sef  y  g&ejes   paOl   geyr  llaG   portli   ufrern   deri   tauliyt  .  ac   ar  y  dori 

hynny  pccbaduiyeit  yn  eu  poeui  ac'yngcroc ends:  Ni  atli 

vendig6n  di  vab  diiO  k.anys  ti  arodeilt  ynni  gorft'owys  bop  lul  o  boeueu 
ufFernaOl  .  ApliOy  bynnac  agatwo  du6  sul  yny  mod  y  dylyir  .  ef 
ageiff  kyfran  y  gyt  a  du6  ae  engylyon  ae  boll  feint  yn  oes  oelVoed  . 
poet  gwir  Amen  . 

542  Purdan  Padric :  Bra6t  henri  yr  hOuu  lleiaf  or  myneich  mab 
uuyd  yr  tat  yn  anuon  rod  vuydda6t  gyt  a  chyffylltedic  annerch  y6  dat 
of  ygcrift  ae  rac  damunedic  argl6yd  y  henri  abat  o  fartyfei  ,  Oanrydedus 
dat  chCi  aorchymynnarfaOch  ymi  anuon  ychOi  yn  yigriuennedic  yr  hynn 
a  dywcdeis  y  glybot  &c.  The  text  is  practically  the  same  as  that 
pri?ifcd  by  Canon  Robert  Williams  {from  Peniarth  MS.  5),  but 
loanting  pp.  194  /.  31-196  I.  27,  201  I.  14-205  /.  3  and  209  /.  29-211  .- 
it  ends :  A  pheunyd  ef  adaO  rei  yma  gOedy  eu  pnra6  .  \  ninneu  ae 
kymerOn  Oy  yn  llawen  megyg  ylli  gynieraflam  ditheu  trOy  lewenyd  oth 
aruthyr  gerdet  htb  debygu  dy  diaragk  o  honaO  .  Ny  wyr  neb  or  a  vo 
yny  poeneu  || 


MS.  5  =  Shirburn  C.  34.  Brut  y  Buenhinkd.  Paper;  G|  x 
4|  inches ;  292  pages,  worn  at  the  corners  in  many  places,  wanting 
beginning,  middle,  and  end  ;  in  two  hands^first  half  of  tlie  xvitli 
century ;  half  bound. 

The  flj  leaf  has  a  note,  by  Lewis  Morris  (IT49),  on  this  MS.,  which  he  e.-ills 
Brut  Ti/ssilio.  There  is  another  note  at  the  end  of  the  MS.  Tlie  text  contains 
the  Prophecy  of  Merddin. 

"  Llyma  law  (Llt(?)  a'p  dd|  ap  Eoser  yn  profi  pin  ac  ink  ncnvdd  "  (margin  of 
p.  218). 

1  II  Ar  nailltu  ymy  parth  dehau  yr  ym  *  #  *fchu  y  elynion  yny 
aeth  ehun  yny  *  «  *  |  Ac  ny  orfEwyssod  yny  yttoediint  ar  ffo  Ac 
gwedy  colli  cledyf  y  damwainod  iddaw  caffel  Bwyall  daiiviniawc  Ac  a 
honno  y  gwanai  a  gyvartfai  ac  ef  O  warthaf  y  penn  hyt  y  draet  .  a 
Eyved  oed  gan  bawp  or  a  welai  lewder  y  gwr  dan  ysgydwait  bwyall 
daiivinioc  ....  Sef  aOnaeth  Corineus  Erbynneit  y  d'yrnot  ar  y  darian 


*  One  folio  is  missing  near  the  beginning  of  the  text  which  differs  from  that  in 
Llyvyr  agliyr  Llancleiviviei:i, 


42^  /Aanstephan  Manuscripts  5-6, 

a  gossot  arna6  ynttaii ends:  A  gwedy  llunyeitliu   bydinoed 

yuy  Ocd  lionno  y  dywat  Aitliur  wrth  gytymdeithon  val  hyn  .  Vyiiteiilu 
i  ain  kytynuleithion  am  kytvavchogion  chwi  a  Onaeth  yiiys  prydein 
....  Os  o  vn  vryd  y  llavuryOn  yn  erbyn  yr  banner  gwyr  bya 
kyichOcbOi  wynt  /  acbywersengOch  achymerweh  eu  lieiir  Ac  eu  haryant 
ae  Ccstyll  .  Ac  diiiassoed  c  tri  || 


MS.  6  =  Shirburu  C.  27.  Poetry  by  David  ap  Gwilim,  and 
authois  who  lived  mostly  in  the  second  half  of  the  xvth  century. 
Paper ;'  5^  X  3i  inches  ;  26(5  pagrsi,  worn  at  the  corners — imperfect  at 
the  beginning  and  end,  and  a  few  folios  arc  to]-n  or  have  been  repaired  ; 
written  ciVca  l<'i2o;*  half  bound. 

This  MS.  appears  to  hare  been  used  by  Benjamiu  Simon. 

1  [PlygK  vhag  Hid  yr  ydwyf]     ....  a 
\\  [na]  morwyn  vwyn  o  vanaic     .... 

ben  gamy  heb  yn  gymar  D.  ap  Guilim 

2  Y  Sercn  :  Digiaw  ddwyf  am  liw  ewyu     ....  b 

y  gysgod  wybr  y  gysgy 

3  Medd  dod  :  N)d  er  bwrdiaw  y  daw  dydd     ....  c 

a  vydd  yr  neb  a  veddwo  tewijs  y  glynn 

7  Ycheneid  wedn  afledneis     ....  d 
eitlir  moi'vydd  nym  dihydd  dyn                          Z>.  ap  Gl'm 

8  V ffwallt :  Dodes  dyw  da  dyst  wyf    ....  c 

y  llwyn  av  ben  morfydd  Uwyd 

0       Sahv  yw  vynghof  am  lyfyr  (orydd)     ....  f 

y  talaf  bwyth  ffrwyth  y  tfrif 

11  A6d6l  (for  hael :  Da  yrcd  arwayriid  ar  or[or]  olwyn  ...      g 
hwy  hyawdl  ofwy  vo  howedl  ifor 

13        llyina  liaf  Uwm  y  hoywfardd    ....  h 

achliked  yn  jach  layky  116'  Goch  ap  m'c  hen 

18  Klo  arced  ar  ddrws  y  ty     .     .     .     .  i 
yma  y  ddwyf  amny  yddwyd                               Dd.  ap  Gl'm 

19  Gwyl  beder  bym  yn  edrych     ....  k 
yn  anrec  bid  tec  bid  hagr 

22       Pynkey  afrwydd  drwyr  flwyddyn     ....  / 

yn  dowyll  ynin  <layoedd 

25  yrhayl:  Gorllwyn  yddwyf  ddyn  gairllaes     ....  m 

ynoes  byn  dyfod  nos  byth 

28       Yr  wybr  wynt  helynt  bylaw     ....  » 

da  bren  jach  da  wybren  wyd 

30       Doe  ddifiay  dydd  y  yfed     ....  o 

niyned  at  vy  nyu  mainael 

*  On  p.  247  Huw  kae  Uwyd  writes:  oydran  jesy  n  dyrnasol  j py  ragor pymp  ar 
higain  j  pyiiithcc  cant  rifunt  y  vain.  It  would  therefore  seem  that  the  MS.  can 
hardly  be  earlier  than  152.5.  We  are  told  that  Huw  kae  Llwyd  "was  in  the 
Glamorgan  Gorsedd  in  1470,"  or  55  years  before  this  kywydd  was  written.  The 
style  of  the  writing  points  to  an  earlier  period,  and  the  orthographical  habit  of 
writing,  for  example,  knid  to  rhyme  with  encld  (p.  73,  &c.),  belongs  to  the  second 
half,  if  not  the  last  quarter,  of  the  xvth  century.     Cf.  Ten.  MS.  70  and  MS.  7  below. 


/ 


Poetry  hy  D.  ap  Givilim  etc.  4Sd 

32  y  kailioc  seichoc  y  son     ....  <* 
ailrodd  ygaiiodd  ogerdd 

33  yr  eocs  :  Gwac  fi   qgariad  gwiw  vyn     ....  b 

loyw  swydd  wiw  laisay   oedd  well 

35  y  hue  bed6  :  Edrychais  y  kae  maiigocd     ....  c 

ar  ychaf  yr  ayr  3chcs 

37       Anvon  awnaeth  riain  vercli     ....  d 

kar  yw  ymi  kary  y  inae 

39  Yr  ysgijfarnoc :  llyma  bwynt  lie  mae  y  bydd     ....         e 

henlleidr  yu  ffyrf  ar  henlle 

40  Kariad  nr  ddyn  anwadal     ....  / 
barn  iawn  rof  a  gwawn  ygwedd 

42  y  jfetiest  dderw  :  Kerddais  o  vewu  kydlaisiay     ....         ff 
llyddioedd  vi  Ueddoedd  y  vyn 

44       Dysgais  ddwyn  kariad  esgyd    ....  h 

kywir  ny  manegir  mwy 

46  Nith  esyllt :  karyr  wyf  gwaith  bynivyf  gwyllt  ....  i 

ar  groc  vyw  vyny  gwraic  vyth 

47  y  hyffyloc :  tydi  ehediad  tew  dwrf     ....  A 

arall  abwyall  y  biay 

49  y  vedwcn  ar  ederyii :  tyddyii  ddewisaf  berubawc  ....  / 

er  ydyn  aoryw  dwyll 

51  ay  llai  vy  ran  o  hanyn     ....  m 
y  luwdwl  gwair  ay  madws 

52  O  io  galon  ver  gron  vacli     ....  n 
haylwen  a  seren  yserch 

54  y  hynhayaf :  Kary  bym  kyd  karwyf    ....  o 

siomed  vi  ara  osym  aith 

57  y  vasnach  :  nychwsc  byn  gyda  y  livn  ben     ....  p 

a  roi  mwy  vytli  er  y  mwyn 

58  Y  don   beiigrychlon  grccblais     ....  q 
nam  llydd  at  vor  vydd  vayr  ferch                 D.  ap  (Hivilim 

60       Kreawdr  dyw  oysawdr  di  isel  doysawdr     ....  r 

kroywder  wayw  awchys  kvpadr  iecUyd  Jl-'^iii:  egwad 

65       Jvnay  ymllaw  ev  gwryndaw  gwir     ....  s 

kant  gwae  vi  nad  mi  ay  medd  iolo  goch 

67       y  Hew  draw  ay  llidiaw  rwyd     ....  t 

ni  bydd  dragywydd  draw  gas  fi^fuit  deylOyn 

69       Draw  nyd  af  wedyr  vn  dydd     ....  ti 

ef  ay  wraic  lieh  vawr  egin  „  ,, 

71   Savffred :  Y  lleian  Iiardd  yw  llyn  lion     ....  v 

fired  wen  diffryd  veneid  Jorcth  vynglicyd 

73       ysgynwr  o  is  gcnen     ....  to 

diryned  oes  dwr  ne  dan  Jcfan  dcylOyn 

lo       y  groc  ayr  droydoo  drydoll     ....  a; 

ar  knawd  y  vedra.vd  y  vam  IloOel  ap  dd.  J.  ap  Rys 

78  Maen  ryfedd  na  orweddaf     ....  y 
yn  dday  gwt  ony  ddaw  gwen                           Jcnan  duyldyn 

79  II   He  da  ywr  wyddfa  or  aw#  *     .     .     .     .  s 
llanercb  y  bym  llyweiiydd                                     Uw:  ap  Ho: 


430 


LlanstephMn  Manuscript  6. 


Hijchard  ap  thoma* 


b.       Pwy  er  daifod  pyr  'difai     .... 
raid  i  vardd  os  lodio  vydd 
gno  kil  i  gany  kelwydd     .... 
p-.vy  wr  yfydd  heb  rywfai     .... 
Maer  galon  ywch  ior  glyne[dd]        (1.  40) 

82       Gwae  vi  na  bewn  dan  gcfn  bedd     .... 

pen  vynych  yw  pen  vainoes  Anon 

84       yffyreiddvab  flyrf  addwyn     .... 
tyfiad  gwycb  tyfodwg  wyd     .     , 
at  vy  nyw  yti  vy  nwyn 

86  /  <S'.  abad  II.  eyxoyttl :  Y  gwr  Hen  dwc  jairll  yn  dol  .  .  .  .     d 
oda  adwedd  da  ydiw  Gr:  ap  feu:  ap  Utr  rgekau 

89       Cwddant  liwy  pwy  om  pwynt     ....  e 

athri  gair  oy  thrygaredd  Ow:  ap  W*  mp  m»el 

91  7  //y'"  Morgan:  y  twr  ydiaf  or  trychant     ....  / 

a  cbotfa  bwytli  chweffib  win  Urwyt  murm 

95    Vr  by  daft :  Gwycb  sion  dirion  gwayw  dyr  g 

gwyn  ap  Eys  gna  gwyn  pyfyr     .... 

myn  y   jawn  gantyn  y  gyd  J'f'^*  Getktn 

97       Riaiu  gwr  ben  a  garaf    ....  h 

ymwryndo  am  yr  yn  dyn  Dd:  ap  edm6nt 

09   1'  pymnib :  troes  dyw  n  vawr  Irysta"  wyti 


oes  y  pymoes  yr  pymaib 

102       Dafydd  matbay  bendefic     .     .     . 
llawen  dy  wen  ynllan  daf     .     .     . 
Uiiwer  blwyddyu  y  llywych 

105  hyteydd  yr  jessy  o  abcrhodni 

y  gwr  yroes  y  wryd     .... 
»  *  •   •  [beb]  drank  heb  orffen 

107  It  »  «  *  yn  hal  y  fProynay  hy     . 
•  «**•«•»  ed  y  Ian  dydwc 

108  y  fercb  mywn  trasercb  am  trocs     . 
dy  gariad  ddyn  «*••*•* 

109  O  ddyn  liyw  yddwyn  byd     .     .     . 
net'  awnawn  dros  y  ofu  oH 

111       Paiid  angall  na  ddeallwn     .     .     . 
or  Haw  yno  yr  llywenydd 


GOilim  ap  Jtfan  hen 


Gytor  fjlyn 


*  »  w  *yd 

{Richard  a]p  thomas 


(1.  24) 


115 


117 


Kynar  vydd  kawn  nrveddyd 
nith  yr  bayl  ynwaith  ar  hon 


Y  gwr  oyduwc  y  gi'edir     .... 
nnc  aed  ymi  ac  yd  mwy 

119  Atleb  ;  maeoter  nys  amay  cstrawn     .     , 

ve  gj'st  ayr  yd  gwaH  dowr  wyf 

122       llocr  wcii  lliw  aira  vnos     .... 
a  cbael  uef  ddyn  wychlan  wyd 

120  Atleb;  'jia.n  vawl  wiiillan  wy  nil  wyd /tew 

a  dywj  vadday  dy  veddwl 

127  Alteh  :  Y  vyn  ail  liw  od  ar  vaes     .     ,     . 
y  garaf  liwr  aigr  vain 


1t6  ap  Ho6el 

John  y  kent 

Dd:  ap  G6ilim 

Maslr  Hari 

Jfetinn  (etc 

Jefan  tew 

Mayslr  Harri 

Jefan  tew 


P 


Llanstephan  Manuscript  6. 


431 


syr  lewys  vaydwy 


129       Klyweh  son  megis  kloch  ssis 
anj'se  oeckl  ym  naa  gwyddwii 

131  Alteb .  syr  Icwys  velys  y  Twyd     ....  b 

(lifwyd  yw  dy  dy  \aydwy  syr  Phylih  emlyn 

134       **»••***#  rs  Telfed  vymherson     ....  c 


kaf  ddwyn  y  blaen  kaf  ddywii   blaid 

137       Y  fcrcli  a  vym  ny  erclii     .... 
ym  symwlli  iesy  amen 

139-  Y  ffiol:  Y  Uestr  hardd  llyestr  yr  bin 
am  y  Haw  mhell  heueint 

141  Y  ddyii  vaeh  addwyna  vy     .     .     . 
ny  bych  ond  tra  bayddych  hyn 

142  Kynnestyd  waAvr  kyn  ystal 

kai'w  tomas  or  kwrt  owmal     .     .     . 
at  gan  kaer  watkyn  y  kaf 

145       Nyd  gwaeth  amfaetb  ac  am  vydd 

lir  yr  abad  rwy  rybyd  .  .  .  tir  uodd 
dy^\   bo  Iwyddian  dwbl  yddyu 


John  y  /lent 


Anon 


Gl'm  tew 


Anon 


/ 


fin  ap  ho'l 


147  jf  D.  ap  R. — Tyfodd  yn  ryd  tay  ofvvy  .  .  gorywcb  11.  giric 


ddiaink  ocherddar  ddayar 

150  Ele.yrehod :  Y  dday  gyw  oedd  wayay  gyat 
tri  mayrch  tros  elayrch  y  sydd 

153       Mae  yn  tlws  ym  Heneid  tlnwd     .     .     . 

modvedday  maydwy  vyddaf 
155       Sion  ycban  ymorganwc     .... 

lliwydd  dillad  Hoi  jayaink 

158       y  dydd  o  vywyd  uiddic     .... 

ar  y  gwanwyu  oer  gwnawg 
160       Y  m.ie  swydd  ryray.s  lieddiw  .  .  . 

yn  hoython  gwen  yw  bitbay 
162       Ystydio  yddvvyf  was  didwyll     .     . 

afwy  a  rai  jessy  amen 

166  Dydd  daed  saysnes  gyffes  gain     . 
y  dydyr  ay  na  dy  dwyd 

167  Val  yroeddwn   vawl  rwyddaf     .     . 
ny  ddyly   bi  y  mi  mwy 

169       Ycbydig  or  kerig  kairw     .     .     . 

mefl  iddi  am  y  lyddias 
171       Y  fercb  mae  rom  anerchion     .     . 

bydd  lawen  y  vejlwen  vach 

173       [Ma]y  kariad  mewn  makwriaeth 
may  vwgwtb  am  y  vagy 

175       y  ddyn  vwyn  addwyn  vainawl     . 
o  bwytb  yr  karl  boythir  koed 

178       Myrddin  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf 

ay  chael  o  vodd  ychalon 
182       j-forwyn  vwya  er  yu  vercb     .     . 

iieb  orddercb  y  bym  erddi 
184       Mac  ryw  amwynt  ymiwymaw     . 

yn  oettydd  ym  ywna  tal 


JJyO  pfiiial 


Uawdden 


Gytor  glyn 

m 

Hys  nanmor 

n 
(/).  ap  Givilym) 

kadw  defaid  yw  ...      o 
Gl'm  tew 


John  y  hent 

Tydyr  penllyn 

D.  ap  Gl'm 


P 


Bedo  ffylih  bach 

Jefan  dyfi 

Jefan  daylOyn 


432  Llanstephan  Manuscript  6. 

186       Doe  ygvvclais  arswytlais  oed     ....  a 

er  hyn  o  vest  .irau  vay  D.  ap  gVm 

189       Hardd  Wiliam  hoyw  yiddo/w.aed/ Herbart     ....  b 

gair  gobaith  varaaith  ym  vydd         Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  It. 

192       Yfyn  wen  enfyn  anerch     .     .    ,     ,  c 

yn  jacli  ybawb  nychy  bym  Ilari  ap  Rys 

195       mawr  yw  gwrthay  gwlad  jayan     ....  d 

yr    llw  rydd  ar  Haw  ay  iocs  D.  llwyd  ap  Wn  ap  gr: 

197  y  kehydd  dod :  ILyni  yw  r  hawl  lie  mae  raid     ....  e 

Uy  ay  hyf  ny  bydd  llai  Li  Qr:  gryc 

198  bid  hydei-  y  byd  hydol     ....  f 
yn  ddi  vyd  wen  y  ddavydd                            D.  ap  edmCnd 

201       Y  ferch  wedyr  klod  a  fy     .     .     .     .  „ 

arc  yti  wra  tec  Uobin  ddy 

203       Tebic  ywr  byd  kyngyd  kaetli     ....  h 

a  ft'oed  nef  avon  ffawd  ni  D.  ap  mred:  tydyr  o  dregynon 
206       Dyw  aweryd  y  wirion     ....  i 

y  kywydd  ysydd  y  sion  Jman  dy 

209       Y  ddyn  ar  santaidd  anwyd     ....  k 

yn  vn  dyn  an  gwnel  ni  n  day  Hyd  dafi 

211       Gwae  vi  kedwais  gof  kadarn     ....  ; 

en  vywr  vyn  en  farw  vinay  Tydyr  aled 

213       Yfbrwyn  ofwy  arayl     ....  m 

ay  bridwerth  o  baradwys  Ho:  D.  ap  jefan  ap  rys 

217  II  Fotir  lines  ending :  y  tafarn  yflwysgar  tafod  .  Anon  n 

b.       Yt  ymwanwr  am  einioes  |  a  chefn  wyd     ....  o 

thomas  .  .  .  dyror  troed  ar  wyr  trent     .... 
mae  jawu  dwrbil  .  .  .  yt  a  gwawt  risiart  dy  gar  .  .  , 
dwy  wefys  o  waith  lyfy     (1.  37)  || 

219       Doetli  wyd  vab  ysbryd  athnd     ....  p 

gwledd  y  inab  arglvvydd  amen  D.  ap  edmOnd 

222       By  addaw  oed  hoed  hydrserch     ....  g 

dydd  a  (\yw  sadwrn  doed  D.  ap  Gl'm 

224  Mwynddyn  oes  yn  gair  manddail     ....  r 
yn  rydd  ond  y  dydd  ar  dail                                      ,,         „ 

225  Kerais  verch  val  gwr  serclioc     ....  s 
sydd  ymllaw  ar  gyddiawr  goc                                  „         „ 

227  Uydd  gwaitli  di  bech  vy  echdoe     ....  t 
a  dydd  da  am  nad  oedd  daer                                  „         „ 

228  Yn  agwedd  oferedd  vy     .     .     .     ,  "  « 
dwy  oes  a  marw  ny  diwedd                                     „        ^^ 

230      y  fedwen  las  yn  vyd  waellt     ....  v 

ai  krinaw  draw  ^^ny  dref  ^^         ^^ 

233  Kredaf  ynaf  o  nefocdd     ....  ,c 
a  mair  ac  nyd  traid  yn  mwy                                   j, 

234  Kaisiaw  yn  lew  heb  dewi     ....  a- 
er  ay  kaidw  ayrawc  howdal                                     ^ 

236       Yvyn  weddw  vwyn  oyddych     ....  « 

y  tal  dyw  yr  tylawd  y  waith  lewys  morganivc 


D.  ap  Gwilim,  ^euan  Brechva  etc.  433 

239       Tii  flbilhor  dygyfor  die     ...     .  « 

kocd  brig  laes  a  macs  ymi  beiJo  hneynllijsc 

241       Y  gH'i-  ygaiff  gyry  gwin     ....  6 

ocs  .ay  ras  y  syr  rlsiait  /^/"w  dayl6yn 

244       Pryns  o  ncf  pryn  jcsy  nawdd     ....  c 

arcliaf  vn  arch  yw  vonaid  llyxvehjn  ap  Rychart 

247       Uymar  byd  He  niaor  bcdydd     ....  d 

a  bid  yn  rodd   gan  beder  ym 
byw  agwelod  mab  gwilim  lJy6  hae  ItCyd 

251       Wrth  glybod  cbwedl  tafod  tifyr     ....  e 

yr  nef  )  r  aeth  yn  yfydd  J.  ap  Rydd:  ap  J.  116yd 

2b7       Kown  dref  a  nef  yn  vn  wedd     ....  f 

gael  enill  y  golaini  life  ap  hw 

2fil       II  o  dawr  baedd  ay  dair  byddin     ....  g 

a  gvviliavv  .  .  .  y  mor  hallt  am  gymro  bir     .... 
waithian  myn  kadfan  nim  kai  D.  116yd 

262  A  fragment — //  lines:  Y  gwr  iiiawr  hir  a  grym  yr  huf  &c.  ||  fi 

2(33  Afragmenl — 50  lines  :  ||  dwyn  encid  pob  dyn   jniawn   ...      i 

inair  o  ben  rys  mawr  beiiraith     .... 

a  nawdd  oil  yno  yddym  || 
265  A  fragment — 31  lines  ;  ||     *  *  *  *  o  vaibion  daroicy  .  .  .  .  h 
o  fro  nef  kaidw  y  grefyfW  || 


MS.  7  =  Shirburn  C.  26.  The  Poetical  Works  of  Lewis  Glyx 
CoTHi,  Jeuan  Beeohva  and  others.  Paper;  of  to^  5|  x  3|  to  4^ 
inches;  364  pages,  discoloured  by  damp  on  the  outer  half,  rubbed  and 
worn  at  the  edges  and  corners  where  Ihe  text  is  often  imperfect;  in 
several  hands,  early  and  middle  of  the  16th  century  ;  half-bound  in 
leather. 

Hands  A  (=PP-  1-40.  331-2),  B  (=  PP.  41-102,  151-8,  297-332),  and  B"" 
(^  pp.  271-96,  333-.50,  353-64)  belong  to  the  first  quarter  of  the  xi-ith  century  : 
■nhile  hand  C  (=  PP-  103-50,  159-247,  250-59,  262-70,  belongs,  apparently,  to  the 
Sfcond  quarter.  Other  pages  contain  other  hands  somewhat  later.  Hand  B  "ses  |> 
for  dd  throughout,  but  hand  B**  "ses  dd  mostly.  Compare  Peniarth  MS.  70,  -nhich 
also  uses  a  "  thorn." 

Gr.  Donn  vel  Dsvn  writes  on  the  mar^u  of  page  71  in  what  appears  to  he  the 
year  1533,  and  pp.  235  and  323  also  contain  his  autograph — "  Dyma  law  gr:  Don 
yn  profi  yssgrifennv  kymraec." 

SyrJfohn  Lewis  owned  the  MS.  according  to  the  statement  of  his  chaplain  Sion 
Wiliam — see  page  329  below.  It  also  evidently  formed  part  of  the  library  of 
Gr:  Dwnn — see  Catalogue,  vol.  i,  p.  275. 

1       oad  o  rys  nid  kae  dryssi     ....  I 

vod  yma  nef  i  Donias      md  5,  yn  ol  y  pasc        Jettan  brechva 

4       Y  'Jeryf  ar  kwrs  eriaid     ....  ?« 

John  ryd  hael  ssynwyr  y  tad/lewys     .... 
wyt  o  lechwedd  tal  aeharn     .... 
y  chwi  gynnal  o  hwaugainoes       Mor.  „  „ 

7  jf  Harri  ap  Ho: — Mynnwn  y  mod  y  Mynyw  n 

Mann  iddaf  o  byddaf  byw     .... 
Awn  nai  harri  wynn  hiroes    ^n>^.  „  „ 

II   J  J.  ap  Ph:  ap  Mad: — Y  dewr  uwchaf  o  drychant  ....  o 

A  gaidw  y  dewr  gwedy  dad       24''    mdh. 


434  Llanstephan  Manuscript  7. 

15  J  syr  Jams  ap  0.  a  Mari :  Y  Marchoc  ^aii  a  Meryr  ,  .  .  .  a 
Oes  gwydd  di  yssic  yddynt  Jeuan  bre^va 

18  jf  John  Herbartl :  Yr  Ilerbaitt  a  Ryw  aurbost  ....  6 
Aed  aros  yvvch  dairoes  hydd       40''  Jeuan  brechva 

22  Mar:  J.  ryd  o  talaeharn  :  Mae  doliir  amod  wylaw  ....  c 

y  blant  ef  yn  abl  yn  tir       mds.  „  „ 

2ci  f  Mastr  Davydd  Mikar  "  yn  halacharn"       urnrju.    24''. 

Mae  lirddol  Mwya  urddas     ....  d 

ti'a  vwy  vyw  kartref  a  vydd       Owyl  vihangel         J.  bre^va 

29  Mar:  Ho:  ap  Gl'm  ap  J.  Y  Mae  lief  ym  hen  a  wnn  ....  e 
A  daniel  i  gadw  einion       urn.    12''.  Jeuan  brechva 

33      gwddom  dewi  a  (godde*)     ....  / 

yn  Rydd  i  benn  mynydd         Jeu:  gethin  ap  J.  ap  llaisson 

35  Mar:  Ywuin  ap  Gtoilym  Vyian  ap  Gl'm  ap  Ph:^ 

Gwelais  vwlch  golas  wyf  i     .     .     .     .  g 

A  oraurir  ar  wyrioiin  Jeuan  brechva 

38   Mar:  Joned  Ihoyd  gwraic  Ph:  ap  Mred:  ap  Pli:  ap  Madoc 

Over  yw  yn  vwrw  awon     ....  h 

nid  tebic  myned  haibiaw     (1.  50)|| 


Kywybeu  AC  OvLEu  Lewih  Glynn  Kotiii 

A 1        Dragywy^  dd :       See  MS.  30  p.  453.  i 

II  Vy  pwd  1  a  dyf  i  adeil  davydd     .... 
Nafhrwy  y  gaeaf  na  Ihragywyp  glynn  hot  hi 

b.       Brie  llys  gaeedic  sy  gaer  gwdion  •  gwin     ....  k 

Mewn  gw[i\v  adeil  mae  n  gayedicj 
44       Sion  abat  dison  val  ty  ewsam     ....  / 

Nit  oes  wynebwr  ont  sion  abad 

46       Aetli  kwyn  am  esgob  Eobcrt     ....  m 

vn  diav  ai  eneit  a  aeth  . 
48       Mihangel  o  drer  delyn     ....  n 

A  ro  mair  .  i  wyr  mevric  . 
4n       Y  pehv  wyry  oep  polurioc     ....  o 

diiO  yOr  g6i'  i  drugarep 

51       Yr  arehesgob  ar  bob  iaith  .  didaring  ....  de6i  &c.  p 

The  ends  of  many  lines  are  wanting  and  the  last  two  lines  are  illegible 
at  the  edge  of  the  page. 

53  MarOuis  hir  mar6  vu  seren     .     .     ,     .  q 
Duw  [ar  y  hoi  ndn  Ehys] 

54  [y](wraig)  oep  .  aiir  i  gOallt  |  O  ryO  hypod  y  riipallt  .  .      r 
yiunet  wenn  .  o  lynn  dwr 

55  Mae  mhvvys  mewn  krwysj  [  ]     .     .     .     .  s 
j(  bo  nerth  dewi  ap  nonn . 

56  Mynet  i  pyvet  hynn  a  paw  yn  pa  &c. —  (a  fragment  of  16  11.)      t 

*  The  ends  of  many  lines  are  wanting,  but  some  of  them  are  completed  by  a  Inter 

hand. 

f  "  ;y  ij  dydd  o  vis  Mill  y  hlaJdwyd  ainS — yn  llyfr  Rydderch  ap  ywain  yiiiae  y 
vamod  honn  " — in  original  hand. 

t  The  end  of  this  line  is  very  faint  and  not  easily  decipherable, 


jfeuan  Brechin  and  L.  Olynn  Gothi.  435 

57  II  pwy  vyp  bugoil  kyueiiiaOo  ....  Mred:  ap  Rys  ...        a 
j  vred}))  yn  vroOilGr  f/fi/nn  hothi 

58  Vns.mt  .  ac  a  eiiOeis  i  .  .  .  ,  IIa6|'oo     ....  b 
lie  paOu  oil  .  yO  all6yp  nef 

59  Wrth  csgob  inae  vyjigobeith     ,     •     .     .  C 
a  von  cl6yii  veneit  inneii 

CI       "]  grist  ai-  y  paeai-  gron     .....  d 

d6yn  veneit  .  i  nef  . 

62  Da  du6  net  i  dy  jfeuau     ....  e 
nav  heb  ni  bOy  .  u  .  neheiibarth  =  y  gOr  g6ych  .  ar  6raic  — 

63  Er  kael  aiir  .  gOi'  koleraOc  &c. —  (imperfect.    Sec  p.  9G  infra)      f 
65       Mae  lleiikii  .  n  .  Ila6  jfes.sii  6ynn  .  ai  chyvoetli     .     .     .       g 

a  deOi  oessoc  .  a  diiO  ][essu 

07       Kwynaf  a  bryssiaf  kynn  aOr  brim  ,  ar  vair  h 

varO  mabli  verch  wilim     .... 
Saitb  gannOeith  .  yssy  th  g6yno  . 

71  II  Aeth  o  awen  b % 

gras  sainikolas 

72  Pwy  sy  draO  .  n  .  dringaO  d6y  ran  o  ganster  k 

pout  k6nsta —     .... 
NaOp  diiO  drOyr  nevapd  dr[a6]. 

74  E  gOr  ar  Graic  aroir  aiir  /  aet  ir  rain  yr  hen   ...     / 

^euan  ap  Ie6ys  ....  llangathcn     .... 

Ni  pel  .  i  lionn  o  poliir 

75  kapten  a  ad6en  ydOyt     ....  tn 
Einioes  hir  ytt  .  nai  syr  Rys 

77  Da  y6r  kOrt  lie  doi  r  kartwyr     ....  n 
A  sine  ifine  a  ffyth  . 

78  Tri  ded6yp  syp  ynghil  sant     ....  o 
ym  roi  chwe  swUt  rac  [march  Sion] 

80  Awn  fiwn  anant  yn  ynys     ....  p 
yn  swypoe  einioes  ipo 

81  Mair  betli  oep  eiir  greir  helm  piir  grib  q 
Ywain  ap  jfeuan  ap  Phylib     .... 

Ac  adref  Orth  vy  lleveir  .  Ac  amen  )ago  a  mair 

84  •     Mi  af  i  lann  yr  annell     ....  r 

A  chy6yp  .  i  ver}  yOain 

85  Yr  annep  wrth  yr  annell     ....  s 
Y  dir  bach  ar  bwbach  byw 

86  Mae  enw  mawr  am  win  amep     ....  t 
Ac  eil  hiiw  .  ar  i  hoi  hi 

88  Gwr  o  nef  agarvvn  i     .     .     .     .  u 
A  mair  i  syr  mortis  hael 

89  Mae  ar  y  wraic  .....  v 

ai  gwen  vyp  

90  Duw  a  wnaeth  .  nit  anoethvvr     ....  ro 
krist  ai  enw  kr*  #  *  #  *  * 

92       Dail  a  pi ....  x 

}r  vani  gyviawn  

y  98607,  ^ 


430  Llanstephan  Manuscript  7. 

93       Ncf  oil  y\v  hcndref  Jlys  lloyt     .... 
*  ♦  lioll  f;antref  . 

9.J       Troi  vric  y  voiOic  a  vynn  .  3'  (iciglwyr     .... 
Ai  euro  .  vaiGn  hir  or  vciGic 

90       Er  kacl  iiui'  .  gOr  kolcraGc  .... 

7on  nat  rait  .  mOy  ont  Ilys  See  p.  G3  supra 

98       Diiw  vendic  .  li)t  vy  viidyp  .... 

A  suliiep  .  groe.ssi  eliiael  . 

100  &  101   Ys  da  wr  i  ysdyriaeth     .... 

nef  einion  vo  yw  eiieit  glynn  Itothi 


103  ^  Wilkun  ap  Thomas  ap  Gr:  ap  niholas 

II  Yr  eryr  o  ryw  yryen     ....  / 

chwi  !i  given  yn  cbwe  geinoos  Jeuan  Brechva 

106       A  vord  vn  i  ddwyf  av  dasg     ....  g 

Delid  Kys  ywch  dole  ti-enn 

ni  bwyf  vn  wyl  heb  vy  nod  Dafydd  daydchvr 

110       Lyd  angall  ])y  dyallwn     ....  h 

vn  oi  hil  yn  0  holytli  Robin  ddy 

114       I'wy  sy  gefn  pwys  a  gafael     ....  i 

dd:  .  .  ab  bowel  .  .  o  ryw  ssiankin 
ni  by  wr  dy  cr  joed  well  Rissiert  Jencerth 

118  J  Sion  ap  dd:  ap  gr: — ^  giw  alavch  gwelir     ....  h 

docd  yn  Ran  dady  ny  Rawg  Ilyw  Arwystl 

122  Ello :  Kynllid  yni  "Jenglcdid  ssy  mi     ...     .  / 

edohvg  i  dy  ailwaith  ,,         ,, 

126       y  gwr  achoedd  gor  ychel     ....  m 

ssiankyn  .  .  .  yinolar  gad  mihvr  gwych     .... 
teiroes  ycli  clwj'oes  ych  dav  Rys  ap  Rys  dd: 

130       Dyn  wedy  dyny  ydwyf     ....  n 

orssedd  larlt  aros  i  ddydd  JViliam  egwad 

134       Abram  o  genel  ebryw  y  ddovvad     ....  0 

[teir]  oes  ywch  thwi  a  liari  gion  teg 

139       Piavr  deav  pyr  dowys     ....  p 

Rys  o3  ar  bob  Rys  ydwyd  Morcan  elvel 

142      *  *  *  .siankyn  derwyn  ai  doryad  yn  wyd  &c.         „        „      q 

1 14  7  ssyr  Morgan  :  Pa  ayr  garw  mawr  pwyr  gwr  raav     .     .     .      r 
dwyoes  ne  deiroes  i  did  Rys  ab  Rys 

148       »  *  #  #  [        J  byw  a  ayrir     ....  s 

y  klyw  OS  Roy  niklas  Ryd  Jfati  tew 

150  Y  gwyr  niylon  val  alltydyon  ynhavchar  &c.  t 
b.       gwiiaelh  ittl  geli  galon  deg  iraidd 

151  Tri  nielb  trwy  em'yn".  tr'i  edn  tabr  (ydyn)     ....        u 
Hani  i  glaiiii  .  roi  i  gler 

Ganii  roes  .  watgyn  -a  rossier  Lewis  glynn  hothi 

153  J  Ho:  i^rains  or  bontvaen  :  Brysio  niaer  byt  nr  brescnn  ...     v 

"jr  niarsiant.  gor  emerssi  Lewis  glynn  kotld 

155       O  llcchvvep  gwynep  i  vorgannwc  awn  w 

i  gauv  lann  dudwc  .  Rissiart  twrbil     .... 

Aiir  a  gwin  .  i  wyr  gwynej)  „  , 


.  Lewis  Glynn  Cothi  and  Others,  487 

158  jf  Mcistr  Lewis  ap  ITo: — "  person  llann ....        a 

^r[         ]   mai  day  berssondot  .  Minneu   blimp — 

llaii  degia  wen  .  Uowndec  lys  .  llan  pinan — 

yni  6isger   yncsg  [         ]*.... 

159  Dafydd  bu  dodwydd  viil  mab  don  [ymliryd]  ....  6 
end  lyfu  o  blant  tafydd 

161  J  liarri  ag  elenn  ;  Y  mab  pyr  jawn  ym  hob  Raid  .  .  .  c 
yr  liain  enw  ro  benaint  jfetian  hrechva 

1G4  Mawd  Uwyd  doelli  dyddbiawd  a  dydd  dig  a  ddoeth  .  .  .  d 
gwae  di  vyd  llawn  gwae  di  vawd  llwydf  O^U^^  kotlii 

168       Amen  oes  ssylycn  yssy(dd)  i  domas     ....  e 

A  ssaif  i  domas  hefyd  amenn  ,,         „ 

171       gras  ssain  nikolas  drwy  nerth  keli  hy     .     .     .     .  / 

ssaint  ako  elienn  a  ssaintikolas  „         „ 

174  f  Gl'm  V'n  :  Mai  ydwyf  mewn  krj's  melann  llaes  ....</ 
yn  was  moel  yn  ysmala  ,,         ,, 

176       Dragydd  AavydA  mwsgedel  a  brynn  h 

brenin  kastell  lioel     .... 
na  tbrwy  y  gaoaf  na  thra  gowydd  „         „ 

180       Mab  bydd  myredydd  kymro  oydog  Icall  i 

vab  ffjlib  am  hadog     .... 
erchi  ddwyf  arch  i  ddafydd  ' 

add  ir  hain  oed  yr  hydd  ,,         ,, 

184  Mol:  Jarll  fferys  tytys  wyt  water  cistudd  k 

■Justyg  iavllaeth  mortmer     .... 
lioll  i##endid  jair  on  glannder  hveu-ys  morgamcg 

189  maeng  hil  y  glynen  glyd     ....  / 
dd:,ap  tomas  .  .  ,  kemais..  .  .  ayr  ssiankyn  llwyd  .  .  . 
ssian  o  vryen  seyn  avrwych                                           Anon 

190  pwy  0  rav  na  i-  hwnn  parent  in 
pwy  u  orav  gwaed  penvro  a  gwent     .... 

Meistr  ssic^n  ,  ..wi^ed  harri  8  wyd  .  .  plas  .  .  pikdvvn  . 
Haw  ddyw  ach  Ilywio  ddwyoes  lewys  morganwg 

195  Mair  a  gat\vo  .vyjii  yd  n 
am  wyglen  ni  wyr  ym  veglyd     .... 

ony  cheidw  byn  i  hynan  ni  thrig  kla  &c.  &c.  Anon 

196  Syr  gion  JVgon :  [blaejnov.  tir  a  mor  am  wryd  y  groes  .  .     o 

blaena  i  dygir  blaenwaed  wgon  Rissiert  Jenverth 

200       arc  dirio[n]  ryderynn  p 

a  hetla  vry  hyd  lioyw  vrynn     .... 
pen  piortjioi;  nQun  pyrth  y  nef  Maeslrrys  ah  grivniuy  getJiin 

205       kymer  hy  kam  yw  *******....  q 

ai  vin  y  tebed  f  vo  ssion  y  kent 

208       Pwy  rann  gwaed  y  prenn  gwin     ....  r 

amgylch  liayl  am  y  gwalch  hwnn  tydyr  cited 

212  Mar:  D.  ap  JR.  "  o  gyffyon  glyn  aeron"  .  .  .  Rydderch 

Doe  raeth  hayl  dyw  aryth  oedd     ....  s 

a  dyw  wyn  aed  ai  enaid  ?  gr:  ub  elidir 


"  Neither  beginning  nov  end  of  this  Cywyild  is  legible  now  and  it  never   had  all 
its  lines  complete. 
t  See  p.  326  below, 

B  2 


438  Llanstephan  Manuscript  7, 

215       Haelvab  ssiankyn  lin  loyw  lys  .  .   .  .  Rys     ....  a 

awn  i  gyd  at  .  .  .  lew  awdiys  glyn  llwcluvr    .... 
i  eliwi  wtitUian  y  kanaf 

y  iiydd  liat'l  yii  iwcdil  liaf   |    lewys  vvilim     .... 
tios  doi\vy<l(l  teiroes  deri  IJyw  aricystl 

222       Miircliog  Wiliain  meiicli  <i;alath     ....  h 

am  y  gliii  maglo  yn  waitli  D.  ap  ho:  ab  Jfan  ychan 

226  J  Ri/s  ah  Morys  .•  *  *  *  iioithi  vry  ny  theyr  vran  ...  c 

kadw  vi-y  n  bairdd  koed  vran  bytli  I)d:  llwel 

230  *  #  *  vii  llys  yno  yn  llith  &c.  Morgan  elvel  d 

b.  J  benn  baedd  gwssanaeth  Tfarri  vyc.han  o  Rifd  ar  tven  a 
mcstres  ami  ffwyn  merch  hari  ab  S.  ab  henrl  ag  wyr 
ssyrysapT. — bachorysysgofFer  kaisgoffa  tcvri  &c.  Anon   e 

231  Aelli  yn  Rwydd  ym  y  vlwydd[yn]     ....  / 
o  gclwy  .  .  n  vyw  .  .  .  neb  gahv  jf-  ab  gwilym 

i  ocd  hir  ywateiyaid  Howel  ssoxcrdivul 

235       och  ddwygrair  och  vair  och  vi  &c.  g 

b.  y  dokdor  ssion  vy  gyfyon  gynt'  h 
aptli  i  rydychou  hen  hwnt  &c. 

c.  (Mav  tiocdle  a  lie  geir  Haw  em  vanwallt  &c.     Gr:  dwnn)   i 
230  Three  englyiiion,  partly  illegible.  It 

237  ygyr  arnad  y  sseigiwtt  &c.  {John  Dnfi)   I 

b.  bwedd  irwyd  yr  wyddarwy  lyn  gwiber  &c.  Anon  m 

c.  be  kawn  yra  ddiddan  a  cliary  &c.  „       n 

238  [dav]  ddig  day  eiddig  dav  ddyn  dav  cliwerw  &c.  „       o 

239  gras  i  verch  domas  ar  dymer  p 
wyr  niklas  ab  gwallter     .... 

ag  oed  i  hwnn  gyda  hi  lewys  y  glyn 

244       Dafydd  tragowydd  o  trig  oes  gwir     ....  q 

ar  oes  hirbell  ssiors  herb[art]  ,  lewys  morgamvg 

248  [ILyma  vyt]  rhac  siefFryt  sais     ....  r 
pe  mwy  i  swyp  pumoes  ipo                                    jfolo  Goc/t 

249  Och  vair  dec  o  veirw  digerp     .     .-   .     ,  s 
g[wc]llwell  prydyp  deonglydd  da — 

last  line  illegible  gr:  ap  gronicy  gethin 

250  Hew  ar  ]eirll  h.iri  wytli     ....  t 
risiait  ....  gwalcli  water  arglwydd  fferys     .... 
docd  wyth  oes  yth  dad  a  thi                      leioys  morganwg 

255       Krynhoi  llwyth  o  ddeyld  &c. — very  imperfect  u 

257       pen  aberlh  pobl  heb  hwer[thin]     .,.-..•  v 

gwr  yw  ssion  a  geiriav  ssedd 

a  gar  wyneb  'gwirionedd     .... 

[o]ni  bo  ssion  heb  oes  yna  Jeuan  brechfa 

2G0       llwypiant  ir  (enant  ar  tai     .     .     .     .  lo 

wledd  yn  iessu  llwydd  guto  r  glyn 

262       Aer  fel  o  waed  lliwelyn  x 

Ai  fab  oedd  waed  davydd  yn     .     .     .     . 

a  gras  dyw  i  groisi  r  dvn  Dnfgn*  #  • 

264       Dy  fonedd  o  wynedd  wych  y 

dy  gencl  o  genol  sswydd  ddiubycli  &e.  Anon 

b.       tra  \yc\\  yn  edrych  jawn  wedd  yn  ywcliel  &c.  dg  s 


Lewis  Olynn  Oothi  and  Others:  439 

2Go  Dd:  ap  Henri  :  Pwy  ssy  eryr  pais  ayraid     ....  « 

byth  am  varch  i  bwyth  yu  vav — left  unfinished 

269       Kaeo  wenn  ycho  y  nodd  nonn  ai  ma[rnj     ....  b 

gaid  o  dydwedd  aig  rydodyn     .... 
*  gwlcdd  ai  diredd  pob  y  deryii  || 

271    Mar.\Mi-ed:  ap  morgan :  [  J   ddelw  na  [  ]  bcdd  .  .   .    c 

a  oedd  i  vredudd  gardd  vrido    (1.  38)  |] 

273  Mar:  Arglwtjddes  raglan  :  E  seren  o  evenui     ....         d 
f  deOissOn  doGyssaOc.  leOis  y  ghjnn 

275  Mar:  Morgan  ap  D.  gam  "  syn  TL,  vaes  winllan  ai  vedd." 

y  pennaetli  yin  hob  bonedd     ....  e 

y6r  baiOn  doelh  ger  bronn  duO  ffll/nn 

278  3Iar:  To:  ap  rosier :  y  maes  gvymusa  o  gi'et     ....         / 
duO  eilOeith  .ai  dialo 

280  Mar:  risiert  V}an :  Pregelh  i  elen  getliiu     ....  </ 

^r  gOr  ai  vab  vor  gOyry  vair  ,, 

283  31ar:  Dd:  ll6i/t  ap  dd:  ap  Eynion 

•  GOaet'  wlat  gOae  ryO  Jn  o  Oyr     ....  h 

aet  i  rys  dair  o  oessoedd  „ 

285  Mar:  g6cyruyl  hael :  POyr  bardd  a  cliOaidd  ua  cbeiddaOr  .    .     i 
a  gOoyruL  ir-  drugaredd  ,, 

288  Mar:  Gr:  ap  aron  :  Maen  ryvedd  valcbedd  y  byt  ...  k 

Duw  y  rawc  i  adv  rys  L.  Gl: 

291   Mar:  Ho:  ap  gron:  o  vaelaOr :  Wyleis  achos  marwolaeth  .  .      / 
A.  gar  eueit  mab  gronwy  Glyn  kolhi 

293  Mar:  John  y  ghjnn  mab  .  v  .  tulwydd  le6is  y  glynn 

V;i  mab  ocdd  degan  i  mi     .     .     .     .  m 

^sso  .  n .  vy  myO  Jobn  \y  mab  le6is  y  glynn 

295  Mar:  D.  ap  Jankin  v^an  :  Du6  vo  rocs  or  blanet  vrav  ...        n 
dOyn  dd:  .  .  wedi  gael  doe  o  galeis     .... 
daOns  y  gOyr  da  sy  ny  gins*  *  *    (1.  52)     || 

297  •    A  IiOyuteu  gymry  jeueingk     ....  o 

y6  gOat  dav  vugeil  ydynt     .... 

sjT  iiuO  a  6isc  amssor  baf 

y  kapan  pan  orpennaf 

Howe!  a  Oisc  kap  bacarn 

A  diir  yn  bais  draO  on  bar[u] 

syr  hiiO  lolilo  naUiro  ni .  Ar  golcige  Aber  gwili  .  .  . 

^arll  peiivro  vo  roet  ym  [arch  ?]  L.  g.  kuthi 

298  Doeth  ym  vu  adwyth  a  nam     ....  p 
am  [wilimj  aljat  Margam     .... 

E  dyly  abat  ?  VViliam  .  L.  g.  k. 

299  Ho:  prains :  Hael  ieiiahgk  or  hil  vfyp     ....  g 

maer  gwr  yn  gymro  geirwir     .... 
ny  6yppor  glyrm  yneppell 

Eissieu  hiih  prainclie  pa  6r  [well]  .  g.  kothi 

301   J  S.  ap  Jcu:  gioynn:  D.  vyp  .  kyfneOit  o  voOrlh     ...  r 

DiiO  amen  .  byt  i  myn[on]  Glynn  cothi 

303  f  Dd:  go'j  :  Dyp  Jar  g6rola  ai  roa     .     .     .     .  s 

Aiir  vn6ep  .  ar  Oyr  ei[na\vn]  /.  glynn  cotki 

304  Mar:  Rys  7'o.— ILas  g6ia0yp  melienyp  lau     .     .     .     .  t 

)  lyOio  rent  .  ar  ol  Eys  L.  glynn  cotki 


440  Ltdnstephdn  Manuscript  f. 

306  Miir.-.JIo:  [/o}  :  Y  gOalcli  Oedy  euror  g6alit     ....  a 

mae  nef  ya  gartref  ir  g[(Jr]  L.  g.  It. 

308  f  Syr  Eys  ap  To: — [Y  mae  yn  cydjdilit  ac  uiin  taOr  hyny  .  .     b 

Hjynia  holl.gyjnrv  yn  gOepii  git.  glynn  cothi 

310       POy  sy  dat  abat  pGy  sy  dynn  .   o  dyb  .  C 

Pont  abat  y  ty  gwynu  ....  morus     .... 

MeOn  y  tir  .  i  mae  yn  tat .  )  aer  sieb  moriis  abat       „         „ 

313       Nit  [Oyf]  tra  lla6en  pOyn  dd.  golofn  |  ap  Gl'in  ap  dd:  ...      d 
Yno  gynt .  ar  gann  a  g6in  Mai  eos  i  bum  la6cn  glynn  holhi 

316  f  W.  Vn  or  Pennjn:  [  ]  y  mon  imaep  .  a  g6in  e 

ac  am  siambyrlen,g6ynep     .... 
pennaf  ydiOr  hyp. g.  kothi 

320,     [Pop]  dri  dy  [         ]  ?  mae  dynys  / 

hyt  hiimyr  Thomas  ap  sion     .... 
Dy  voes  dy  einioes  dy  en6i  .  agaOu 
gOenneiil  aber  gOili  yth  Cenllys  . 
ar  Oaith  enlli  |  yno  ith  roes  .  vn  a  thri  „ 

323  NaOp  iessu  .  ar  y  biial  .  Niclas  ryt  yu  cloL     ....  g 
S  .  or  aiir  .  ar  riai  syr  Rys                                                     „ 

324  Pliylip  praff  help6r  i  Gann.  h 
Ap  Rys  .   .  .  ynglan  yr  annell     .... 

o  Gin  phylip  .  ui  fieyly.    (1.  22)    || 

325  Gruffyp  nos  a  dyp  nos  daet    ....  i 
A  cbymer  goler  a  gGisc                                hOis  glynn  kolld 

326  MaGt  llGyt  doeth  dypbraOt  a  dyp  die  &c.     See  p.  164  above     k 

328*     (nyth  wadaf  loywaf  o  liw  &c.         autograph  gr:  Donn)    I 

329  Sir  Johu  lewys  |  yw  perchcn  y  llyfr  yma  |  in  wir  y  dcwedaf  i  chwi  [  Sir 
John  kadw  dii  lyfr  yn  dda  rag  dadgaiuiait  kanys  y  may  indo  ef  lawer  o  bethau  da 
ymovin  oth  hynn  ac  oth  Tay  a  docthach  avydd  dithay  bit  y  tad  a[r]  vam  val  y 
bo  gwyn  y  A'vd  y  mab  a  ddysco  dwgwch  vy  gorchymyn  at  y  Maestr  lewys  Til  o 
ivaithay  dan  obeitho  y  vod  ef  yn  7ach  ay  boll  dra.ssay  amen  poed  gwir  o  the  wrth 
y  ssyr  ehaplaen  tclawd  ay  weddiwr  ssbion  iviliam  offeiriad 

330  Ni  wnn  pynion  .  vn  paconi  .  Na  dav  vn  vraint  ...       .  m 
ai  gat  eissoes  y  gitoessi  glynn  colJii 

Kuglynion  "  ir  ty  nyr  ystrad  Merthyr  y  yr:  donn  ap  owen  "  in  the 
autograph  of  Gr:  Donn 

331  llys  rydd  ynn  ssydd  a  wna  ssou  311  ysdrad  ynn  osdri  r  hoU  vairddioun        n 
llys  ir  dwnn  Uefsav  r  dynioun  Haw  ddilw  hael  yn  llwyddi.iw  honn 

Malhe  briomjfil 
b.  pyr  gerBad  uaddiad  mewn  uoddwin  pradwys  prcdyr  neii  gysdeuuin  0 

perl  ar  y  gwaith  parlwr  gwin  powls  bronn  palis  y  brenin        R't  Vyngltcyd 

332  [Y]  gGr  hit-  ar  gOaeO  or  rest     ....  p 
aet  hiroedl  att  -i  wryt                                            Glynn  kothi 

333  7  ddydd  cgwat  ddeuddegaGr     ...  q 
oi  seler  yn  voes  wiliam                                              „         ,, 

336       .A.et  y  bardd  0  rodio  byt     ....  r 

Eissiev  mab  Tomas  amen  „         „ 

339       Gorev  vn  lie  ger  yu  Haw     ....  s 

domas  Ihvyt  am  ais  llydaw  ||  „         ,, 


*  The  miirgiii  of  328  has  the  first  two  or  three  syllables  of  many  lines.  ,  The 
Oywydd  begins  Vn  y6r  hen  -•— .  Another  begins  similarly  on  p.  331.  Wil6r 
gr»  *  »  . 


Lewis  Glynn  Cothi  and  Brwt.  44  f 

S-ll       II  a  lief  ar  sant  y  trcfydd  a 

Etto  gauu  vercb  watgyu  vydd     .... 
}'wr  drem  a  ro  duO  i  Rys  Gli/n  kothi 

342       Yr  vnbeu  o  Ivtenont     ....  b 

']  dir  y  mars  draw  amen  „        „ 

345       A  gavo  mwyn  gwrw  a  mep     ....  c 

A  vo  i  huw  ef  a  lioun  ,  „         ,, 

348  Yr  yn  Huw  duw  vo  lie  del  d 
yw  syr  Huw  a  ayr.Howel 

yr  vn  Ho:  e  livuan  |  Syr  Ho:  yw  syr  Huw  lau  .  .  . 
Person  0  vab  branu  .  .  .  .  y  marcb  wieil 
'  *  *  *  *11  bernart  lie  baruo  || 

349  y  Gr:  ap  R.  o  Vranas :  Ba  dir  yw  wyneb  y  dawn  ....  e 

Dwy  einioes  yw  dav  eneit  /,.  g.  C. 

351*     II  •  «  0  uro  ymaitb  ai  karod  yn  vrav     ....  f 

ywain  byd  ruvairi  a'wnai  dravod     .... 
Gair  Morgan  a  bair  bod  bw  ar  gedyrn     .... 
*  «  #  *  #11  yw  r  bann  i  ddaetli  [Jcuctii  brecli]va 

352  am  dd:  ysydd  mab  Jolin  ap  tomas     ....  y 
kynt  y  lied  Rwng  ken(,  a  Ron  y  air  evo  ua  r  avon  .  .  . 

ag  yno  gwellais  i  ganu  gv»  *  »  #  #  [^  j^'  brechva] 

353  Yr  vu  oi-  llytbyrenni     ....  h 
yr  .  7  .  ^Yinev  ar  ynys                                                 L.  G.  K. 

355       Yr  arglwyp  ar  arglwypes     ....  i 

Oes  [Setli  ir  arglwypes  wen]  ,,       „ 

■Mar:  Syr  Dd:  ap  Gmilim,  ^'  gwr  eglwyssic  " 
359       Ar  vyng  lierp  ac  ar  vynghwyn  ...  k 

heb  le  .  n  .  llann  arthne  i  mi'^*^'     .     .     . 

Gwaun  drosti  Gedweli  weun 

ai  roi  ngoleu  r  angylionn  ff!i/iiii  cothi 

3G0       Mawr  o  gwyn  sy  mro  gynnwr I 

Jobn  uiip  dd:  .  .  ap  Gr:  vyclian  .  .  gwae  .   .  gcdwcH  .  . 

niwy  0  gwyn  am  y  gwr   .  y  sy   .  .  .  .  }'n)bibwr      .  . 

■J  maer  saint     *f  *  *  *  «  * 

362  jf  T.  Jr'h:  o  bicl6n :  Mai  enlli  amla  vnllwybr m 

deiiOell  yO  gOaOr.  gastcll  gOis  || 

363  Mar:    Ji-'m:  ap  llession :  Y   [?  gwr]   doetb   [ ]  n 

0  vric  ynys  vorganwc 
Addaf  wiliam  a  davydd 

Gj'dar  saint  mown  gwydr  yssj-dd     .... 

1  trie  vo  mown  retric  vyth  Lewis  y  ijlynn 


MS.  8  =  Sbirburn  0.  2.  Bkyt  y  TrwrssOGiox.  Paper;  7-;'^x  5J 
incbes;  147  folios;  early  l7th  century;  bound  in  leatlier. 

This  work  consists  of  a  Welsh  text  of  Brut  y  Tywyssogion  inter- 
spersed witb  the  remarks  and  comments  of  Dr.  I'owpl's  edition  of 
H.  lAoyd's  Historie  of  Cambria  noiv  called  Wales  as  prinlcd  in  15S4.| 
The  compiler  has  also  added  comments  of  his  own  in  Englisli,  and 
continued  the  history  down  to  1544. 

*  Piiges  351-2  are  in  a  differeut  liaud  and  misplaceli  in  the  MS. 
f  Cert.-viu  references  in  the  margins  to  the  paycs  of  Dr.   Towel's  edition  do  not 
tally  -with  the  edition  of  1584,  or  any  other  edition  accessible  to  the  writer. 


442  Llanstejohan  Manuscripts  9-/0. 

MS,  9  =  Sliirburn  C.  30.  Poistby  anil  Okations.  Paper;  G  X 
31  inches;  50  pages,  of  which  5-8,  10  and  14  are  blank;  in  the  hand 
of  Roger  Morys,  circa  1600;  half  bound. 

In  the  same  haud  as  MS.  34  infra. 

1   II    Euthym  uythuaith  gluyfiaitli  glaii a 

Leidryn  been  ofyn  bun  uyf  Or:  ap  Ada  up  dd 

3       Burials  gariiid  a  bery     ....  b 

A  bid  ar  cuylys  bun  Madoc  Beiifras 

0       Euo  y  veio  vauai  /  vo  euo     ....  D.  Hupynt  c 

y  uyd  deydyd  y  dydvau  nc  Z>.  ap  Jankin  v'n 

b.      Amherphalth  iaunuaith  enuoc  /  gynghancd d 

OS  marij  ,  .  Gr:  .  .  Hiraethoc  huyr  ueilhiau  cerd  .  /      Anon 

11       Efa  bryd  a  vu  brydyd     ....  e 

Am  oer  gurio  a  maur  gariad  Guttyii  Otiain 

15       Syr  Risiart  asur  aesaur     ....  f 

Bobl  wlater  bob  ail  ystod  jfolo  Goch 

21        Adeuais  hyd  ynn  duyuaith     ....  g 

A  phie  /r/  lys  hoph  hoph  yu  /  r/  lef  „         „ 

25       Hudol  dof  fu  hoedyl  Dafyd  „         „      h 

27       ^thel  du  ith  alu  yd  uyf     .     .     .     ,  i 

Odid  o  chlyuid'a  chhist     (1.76)    jj 

31       Darauain  blin  yu  /  r  /  byd  yma     ....  k 

7  furu  ar  f  arl  Penfro  /  r  /  uy  Deio  ap  J.  Du, 

34       Pul  fyd  cerd  pob  oferdyn I 

Dos  ir  nef  dy  siurnai  yu  „  ., 

37       Cijrliuns,  a  deily  pob  cerlyn     ....  m 

Vel  aircU  er  dengmeirch  y  due  „  „ 

40  Mar:  R.  arg:  Towyn :  Dyn  uy  ni  chais  bod  yn  uych  ...       n 
Tros  gof  pe  bai  teir  oes  guyr  „  „ 

43       Yr  cryr  guise  oreuraid     ....  o 

Goreuro  el  goruyrion  „  „ 

46  Vn  ni  phlyc  er  ofn  na  phlaid  &c.     (6  lines  only)  p 

47  Araith  J.  brydydd  hir :  Lauer  o  belli  gurthuyneb  osouaith  y  syd 
ynu  amorth  i  serchougruyd  .  .  .  O  uyltineb  serch  &c. 

53  Araith  i  ofyn  rhnyd  herked:    Vanherch  lethyr  cyfriuach  duyn 

attoch  fy  'mdirieiddyn  gubul  gydymdeith  fab ends  : 

ar  hyd  yr  haf  mi  a  fydaf  falch  .S'.  ab  IV.  Gr.     q 

o  Lann  Vihangel  Glynn  Myfyr 

56       Tan  ayyr  dyfr  daiarfa  /  main       &c.  D.  ap  Ednumt  r 


Ms.  10  =  Shirburn  C,  40.     Meijical  Precei'ts  and    Putsciui'. 

I'lONS,  BoTANOI.OGV,  PnYaiOI.OGY,  TllEOLOGY,  and  PoETEY.  Paper; 
0^  X  4^  inches;  92  pages,  wanting  the  end,  and  the  bottom  right-hand 
corners  of  piiges  1-14  are  torn  and  im])erfect;  written  in  1515  by  "Pavid 
ap  GrilHth  eltyriad''  (pp.  13,  14)  ;  half  bound. 

'J'liere  are  traces  of  the  hand  of  Sir  Tliomas  Wilems  on  p.nge  41),  anil  of  auothtr 
band  on  many  pages* 


,  Medicine,  Physiology  eic,  44^ 

1  Benedicto.  cloininus  drvvy  north  iessv  vab  AlpLa  ydihvy  vi  yn 
kydnabod  i  dduw  drindod  gorvcliaph  vy  mod  ynwir  becliadvr  &c. 

3  ILijma  Lijfi/r  kysseyijr  'Lnn  vvchedd  eraill  ai  geilw 
ymhorth  yr  enaid :  Saith  bviwed  pecbod  y  syth  yn  y  byd  yma  yil'ai  a 
elwir  pechod  marvql  .,.,...  cuds  :■  drwy  wnctbur  iawn  i  dduw  ac  i 
ddyu  drwy  benyd  a  cbyffes  ac  ydiveirwch  ac  ercbi  gras  drwy  deihvng 
veddwl  a  geiriav  a  gweithredoedd  da     Amen 

Anno  dom/ui  M"  ccccc  xv.  Per  Me  dd  ap  GrulT.  effyriad 

13  fader  T. — Pater  «e)' nemat  rrac  yvelydd  ar  vuiiad  ....       a 

Yn  ir  helpir  ywain  glain  golevaf     Amen  tal  iesin 

14  Devgant  a  mil  myn  dugain  .....  pen  las  fin    ...    .      b 
y  niyellt  kyn  term  owain  A"  1515  ranii  3°  ^er  me  dd:  ap   Gr: 

15  Revijies :  a,  )  stopio  gwaed  ;  6,  |tem  for  the  thothache ;  c,  for 
the  gowt ;  e,  for  the  stonne:  /,  an  eddyr  or  evyll  worme  &c. 

20  liecipes ;  Bag  anadyl  brwnt,  Hose,  chwydd,  y  kryd,  y  pas,  haint  y 
gensv,  gormot  mayssa,  y  vynygloc,  yr  yswmagyl,  chwydcl  mewu  mwnwgyl, 
krygi,  tywyllwc  llygaid,  twnn  kroen,  trysgli  nev  grvgynav  &c.  &c. 

28  Yma  J  traytlixon  ni  o  henwav  y  llyssevoedd  o  lading  yngyinraeg 
a  llaicer  o  vcddcginiaylhev  rrac  llawer  pcth. 

Artemesia=y  ganwraidd,  Plantago=yr  erUyriad, 
ConsoV\da,=^ /lygaid y  di/dd,  Saliua:=y  sayts  .   .  .  ends: 
Polypodium=:rre(Zy»t   niair,  Calaminta  — wnjiyj  y  garddav 

41  Kanys  or  pedwar  devnydd  hynn  y  gwnaythbwyd  dyn  awyr  dacar 
dwr  a  thann  a  gwan  auian  y  sydd  i  bob  vu  ,  .  .  Sangius  .  .  .  trwnc 
.   .  .  vrin  &c. 

50       Eres  i  ddavydd  ovryn  c 

vab  gwilym  gam  ddinam  ddyn     .... 
angav  am  arvav  morvydd  Gr:  gryg 

5i  ILyraa  vcddeginiaeth  ddiballedic  a  elwir  rrad  diiw  ai  henw  a  gavas 
vn  achwyssawl  o  achaws  yny  dotter  wrth  vrathev  henn  nev  rai  newydd 
&c.  .  .  .  followed  by  a  great  variety  of  dltdircd  piecepts  and  pre- 
scriptions   ends:  Eac  bwrw  gwaed  drwy  y  pen   i  w  #**  yn 

ddyval  o  yssic  coludd  nev  auwyd  kymer  trayan  melyn  wy  or  kyflaith 
bob  bore  .  .  .  ac  yf  lefrith  || 


MS.  11=  Shirburn  C.  2!!.,  Poetry.  Paper;  6x4  inches;  126 
pages — imperfect;  in  several  hands;  circa  1575 — 1620;  half  bound 
in  leather. 

i  f  S,  wyn  :  Y  dewr  iawn  aed  ar  yniaitli     ....  d 

bedair  oys  byd  deiroys  barch  Lewys  menai 

6       yr  vstvs  oil  ras  duw  sydd     ....  e 

hogl  o  wynlwdn  hvg  wlan  lawn 
y  llwdn  fal.y  dyn  afydd  Gruff  Hirar.tJwc 

10  Mar:  dd:  o  hcydiurth :  yr  iesv  deg  ras  a  dawn     .     .         ,    / 
bwfa  hil  hvw  a  fo  hen 
Iivw  n  i  dir  hwy.na  derwen  ssion  brwynoc 

17  jf  S.  gr:  0  gefn  amwlch  :  May  vn  evrlly.s  mown  iarllaeili  .  .     g 
nawoys  yn  vji   i   sion  cl  tsimivntfyc/iati 

21  Mol:  S.  wyn  avihorys:  *e  pvrlan  fab  perl  iawn  fvdd    ...     h 
mi  a  ro  i  bwyth  o  rvw  bethav  IIuw  totnas 


444 


Llanstephan  Manuscript  H. 


26  /  Ryddcrch  :  p>vy  ywr  gwr  piavr  gorav     . 
llangefni  llawen  gyfnocl 
llyna  fan  llawen  i  vod     .... 
chwi  a  lion  i  chwi  henaint 

31       Gway  ni  y  beirdd  gen  air  y  byd     .     .     . 
mwy  o  avr  siwrl  ymbwrs  sion 

36       fyngwinevfareli  fwng  nwyfvs     .... 
i  wydir  dros  y  dwr  draw  G-  48) || 

39       pann  henwy  pen  o  hony     .... 
gen  hyn  vab  gwyn  a  hen  vych 

46  jf  robart  wijn  :  Y  dewr  enwog  da  rinwedd 
pedair  oys  hap  ayd  yw  ran 

50  y  krvpliiid  ar  gweiniaid  mi  a  gwyuwn  &c, 

51  II  am  gadaw  draw  oervraw  vryd  (1.33.) 
ym  yubal  am  j'nylwyth  » 

51       do3  bellach  yniach  nycba  im  byn  &c. 

55       II  elin  loyr  oleywen  lau     .... 

oys  hir  i  mastr  morvs  wyn     .... 
heddiw  ssian  yn  by  ddiiw  sydd 

58       duw  gwyn  er  digio  enuyd 


J/wn  Irevor 


John  tvdvr 


d 

Jon  brwtjnoc 

.     .     .     .  e 

lewys  mcnai 

...  g 

Ui  vi/chan 
Anon  h 
i 

ssimwnt  vychan 


gwnaed  tvw  ac  enaid  howel 


tvdvr  aled 


62 


dd:  alaw 


67 


Sion  Bnoynoc 


Dv  vw  mvriav  r  dvw  mai-es     .     .     . 
ssianswu  ar  uassiwn  ir  ne 

^essv  beb  gelv  galar  finniodd     .     .     . 

livno  rolant  am  hwun  yr  wyler     .     . 

troes  dvw  .oer  been  trist  yw  /  r  /  byd 

70  Mar:  Mary:  Gr:  gwraig  Rys  Wynn  ap  kviv  a  vi/ssoylen 

Bar  at  wlad  briwo  llodion  &c. — a  fragment,  6  lints. 

71  II  OS  dayar  sydd  y  meistyr  sion  |  ar  dy  wyneb  .... 
er  stiwart  ros  duw  or  trwch  || 

75  Letvys  gwyn :  |  kyft  iawn  fraitit  kofEawu  i  frig 

rhai  a  fydd  bevnydd  llei  bou 

yii  siarad  yn  rry  syrion     .... 

y  dOythiou  yn   wyr  detliol 

yn  bwy  mae  klod  yni  hoi     .... 

oi  fawrddisc  bap  addysc  per 

Lewjs  ni  ddowaid  lawer     .... 

o  sein  dwf  oes  vn  difai 

o  fil  yn  hyw  beb  i  fai     .     . 

yn  aber  gwili  .  .  .  siawn.sler  . 

rwyn  dwj's  gweinaid  i  eisiav 
70  J  erchiltelioc  koed :  Herod  wyf  hoyowrad  afael     .... 

egni  llcw  roi  kyn  lleiecT  gr:  kiraylhog 

||[v]n  rryw  gvr  yn  rrcw  gerw[iii]     .... 

yni  hlas  y  ward  amlhav  son     .     .     . 

p'vm'  gos?awc  o  rywiawc  wraidd  || 

"^  drinoedd  od  air  enyd     .... 

ocn  dvw  r  wavn  i  dair  cnioes 

ai  kant  ar  diwaytha  y  hafojd  did  am  dano 

Twr  liyfryd  i  bryd  ywch  bryn  ty  riol 

twr  owen  ap  sion  wyn     .... 

twr  ffeiu  llei  tario  fPyniant  W.  kymval 


I 


m 


0  fewn  ryssgobeth  .  ,  . 
Hugh  llyn 


83 


85 


88 


Wm:  llyn 

■ISSO  . 


Poetry  and  Pedigrees.  445 

89  ^  Hob:  salbri  o  Li/weiii  : 

Ni  bydd  ti-a  fo  dyUd  un  dwr  na  thes     ....  a 

gwr  11 V  hytra  fy  trwy  fbwrwart  black  liealli     .... 
mi  a  wn  na  bv  ac  inwy  na  bydd  Tudr  aled 

101       ymar  hawl  He  mae  I'baid     ....  b 

dda  n  Rwydd  i  ddyn  ai  Eoddo  dohor  kent 

105  J  luddr  ap  yertoerth  sais 

meddylior  Avyf  mav  ddolvi'     ....  c 

a  thro  tra  fyuych  a  thrig  gr:  ap  kynn:  hoch 

109  J  Ow:  glyrm  dwfr  :  Ei'yr  digrif  afrifed     ....  d 

ar  glod  yr  marchog  or  glyn        gr:  llwyd  ap  dd:  ap  enion 

113  /  ofvn  rhwydd  [sic]  ddwyffon  gaii  J.  ap  tuddr  np  Gr: 

llioyd  ap  hedinfrych :  jfeuan  dda  o  fewn  i  ddydd    .    .         e 
a  cherdd  a  geffwcli  erddi  BIred:  ap  R.  o  faylor 

117  f  ddiolch  am  y  rhwydd  [jiet]  :  pa  wr  ydwyf  tra  fwyf  iacli  .  .    / 
mwy  o  phedi'  mi  ni  phedraf  Mrcd:  ap  Res 

120  JLan  eilian:  Y  plvvy  sydd  wj^cli  pie  sydd  well     .     .     .     ,      g 
ymgroysed  rrag  yfed  gwin  Sion  moivddwy 

124  anerch  eilian  ai  llan  yllyn     ....  h 
ag  anerch   Rys  ddyrys  ddyn                                               Anon 

b.     debira  a  brouta  i  bri  or  marched  g.  owen   i 

125  f  alio  J.  lloyd  ial  adre  pan  aythe  i  gadvo  nydolic 

i  gaer :  Tramwyais  trwy  fy  my wyd  k 

term  yr  beirdd  yw  tramwy  r  byd     .... 
da  yw  dy  fod  || 


MS.  12  =  Shirburn  C.  35.  Chronologv,  Arms,  Pedigrkes,  and 
Poetry.  Paper  ;  oj  x  4  inches  ;  190  pages,  wanting  some  leaves  :  xvith 
century  ;  half  bonud,  and  lettered  "  Heraldic  and  Historical  Notes  in 
Welsh." 

The  folios  of  different  MS3.,  or  of  oue  MS.  written  by  differeut  bauds  at  different 
times,  have  Vieen  mixed  togetber  in  binding.  The  old  order  has  been  followed 
below  as  far  as  it  could  be  made  out. 

Part  i=  pages  /-,S,  /,9-60,  33-'^^,  h<)~l53. 

1  II  gyssiir  o  achos  i  goroni  da  ir  gwaith  ag  felly  i  dygodd  pob  brenin 
wedy  ef  byd  at  vthyr  ben,  dragon  ...  a  gymertli  day  dJrygwn 
wyrdd  &c. 

2-8  Uyma  enicay  XV  llwyth  gwynedd  ay  harfay  &c.         imperfect 

49-60,33-37  ||  ved.  dydd  o  vis  rrag  vyr  ag  i  by  varw  morydd  ap 
llwarch  Iwyd  vrenin  credigiou 

o.  K.  trigaint  ag  viij^  pen  wledychodd  meyryg  esgob  myniw  ag  i  by 
waith  fferyll  ag  y  mai'vv  merfyn  vrych  ag  i  lias  ithel  vrenin  gwent  gan 

wyr  brycheinog ends:  O.c.  mil  a  chant  a  Is  pan  vy  varw 

gr:  ap  ll'n  ap  sesyllt  peun  a  tharian  ag  ymddiffynwr  yr  holl  vrytaniaid 
ag  yna  [sic  !~\  y  doeth  Wni:  bastart  twsog  normandi  yn  gynkwcrwr  i 

loeger  trwy  groelonder  gwedi  marw  edwart  vrenin  y  faesou 

argl.  L'n  ap  |er:  drwyiidwn  yn  dwsog  yng  vvynedd  .  Ac  yna  y  priodcs 
yr  argl.  l'n  V}  ^euan  vrenin  lloegcr  .  .  .  ag  yna  i  heddychwyd  rrwng 
kymry  ar  saeson  dros  amser. 

37  .XXIV.  oeddynt  o  varchogion  yrddolion  yn  llys  artliyr  a  cliyn- 
heddfay  a  milwrieth  gorchestiol  rragorach  nog  craill  &c. 


446  Ltansiephan  Manuscript  i2. 

38  [Trioedd  \j  vieirch^  .  Tri  marchog  gwyry  oedJ  yn  llys  artliyr 

ends  ;  tri  chyngor  varcliog  .  .  .  kynaii  ap  klydno  /  ac  aron  ap 

kynfai-ch  a  llwai'ch  hen  ap  'elidr  lydauwyn  .  .  .  ac  velly  i  n-ocs  diiw 
artliyr  er  gorychafiaith  ar  bob  dim  ag  a  bi'ofai  pai  iawu  pai  gam  trwy 
gedornid  kred  a  ffydd  gathoHg 

43  Di/sharthiad :    "j  veirchion  gyl  vab  gorwst  ledlwm  .  .  )    by  dri 

mab  &c.  &c ends :  i  irauwyd  y  tair  talaith  .  .  aiiarawd  a  gafas 

y  berffro  .  .  .  inervyn  a  galas  talaith  mathrafael  dan  J  ffarthnasay 
rrwiig  gwy  a  h  ifren  /  kadell  a  gavas  dinefwr  &c. 

46  Mewa  tri  lie  y  dleir  kael  arglwyddiaythay  gwynedJ  y  gogeilie  &c. 

47-8  Yiii/s  brydain  vaior  .  .  .  hyd  .  .  .  lied  .  .  .  tail'  rrac  ynys 
.  .  .  tail-  piif  afon  .  ,  .  tair  prif  Ivs  .  .  .  tair  prif  borthfa  .  .  ,  tair 
prif  aber  etc. 

89  Pedigrees :  Kyiiau  dindasthw^y  ap  Rjdri  molwynog  &c. 
h.   Is  koed :  Mred:  ap  tho:  ap  U'li  ap  ow:  ap  mred: 

90  Syr  Rys  ap  tho:  ap  gi':  ap  nicolas  ap  ifylip  ap  elidr  djy  &c. 
b.   Rys  ap  ll'n  ap  kadwgan  vychan  &c. 

91  Eys  du  ap  gr;  ap  U'n  ap  ^eiii  ap  E.  ap  lifiwdden  &c. 

b,  llicert  kerdin  :  Ovvain  ap  Rys  ap  Ricert  ap  Ricert  ap  Rys  apll'ii 
ap  hoydJliw  ap  lawr  up  asarn  &c. 

92  Henri  dwu  ap  gr:_ap  kadwgaii  vyclian  ap  kadwgan  ap  gr:  &c. 

93  syr  Tho:  ap  ph:  ap  Mred:  ap  ph:  ap  madog  &c. 

94  kydifor  ap  dinavvel  ap  aelaw  ap  alser  ap  tydwal  &c. 
b.  Gr:  ap  ll'n  voethys  ap  ll'n  ddQ  ap  ow:  ap  gr:  &c. 

95  Gronwy  goch  ap  elidr  gO)  ap  gwrsenay  vychan  &c. 

6.  syr  Wni:  thomas  (ap  Rydd})  ap  Rys  ap  gr:  ap  U'n  voethys  &c. 

96  Rys  gryg  argl.  ystrad  towi  yr  arg:  Rys  &c. 
b.  Rys  ap  gr:  ap  Rys  gryg  &c. 

97  Tlio:  ap  dd:  goch  ap  Rys  ap  dd:  llwyd  &c. 

99  JLyma  ychwaneg  o  arwns  yr  brytaniaid :  kydwgan  gwiad  vyrddin 
yn  dwyn  Iri  fien  beidd  dyon  a  maes  gwyn/a  meilir  y  llewgwyn/a 
bledri  .  .  tri  ffen  tarw  a  luaes  gwyn  /  kydifor  o  vlaen  kych  .  .  y  Hew 
dy  /  ag  0  lien  gastell  dyfed  y  baedd  gwyn 

100  Pymp  kystoglwyth  a  jfle  roeddynt  yn  trigo :  adda  fawr  yne- 
heybarth  &c. 

100-106  Trioedd  y  tri ffetii  :  Tri  tfeth  a  gaiff  dyn  ded wydd  kariad  a 
hcddjchol   vowyd  a  Uawenydd  ,   Tri  ft'eth  a  gaiff  dyn  drwg  auedwydd 

tiodi  ag  aflwyddiaut  a  ffoonay ends  :  tri  ofer  beth  gwr  edifary 

am  a  ddarfy  a  cbreily  yr  hwn  ni  all  bod  a  cheisio  r  hwn  ni  alio  i  gael. 

107   V  deg   prif  dri  :  vn  duw  sydd  yn  y  nef  vu  gwr  yw  ange  vn 

dywarchen  y  ddayar  i  ra  pawb ends :    dec  prif  ilri  dengair 

deddyf  a  gafns  nioesen  ymynydd  sina  o  ener  tad  or  nef  a  dec  pren 
pyradwys 

1 11    Rodri  mawr  a  adewis  y  tair  talaith  hymry  i  dri  maib  : — 

(1)  Kadell  a  gafas  talaith  dinefwr  o  ddyfi  )rvor  hafreu  ag  hyd  yngwy 
ag  OS  ymryson  a  vydd  rrwng  dinefwr  ar  berffro  ymwlch  y  pawl  i  may 
yr  isteddfod  rryngtynt  os  ymryson  a  vydti  rrwng  dinefwr  a  mathrafael 
yn  llys  >venn  ar  wy  y  may  yr  isteddfod  rryntynt, 

(2)  Anarawd  ap  Rodri  a  gafas  y  berffro  or  klawdd  y  vynydd  hyd  y 
mor  ag  hyd  yn  y[st]r[a]d  wy  a  dyfi  ag  os  ymryson  a  vydd  rrwng  y 
berffro  a  mathrafael  ynol  y  rrianedd  y  may  yr  isteddfod  rryddynt 

(3)  Morfyn  a  gafas  talaith  mathrafael  o  ddyfrdwy  y  bont  gaer  loyw 
ag  0  bwll  pwlffordd  hyd  yn  rryd  helig  ar  wy 

oed  krist  pea  raunwyd  y  rhai  hynny  mil  a  day  kaut  ag  vn  vlwyddyn  ar  ddeg[I] 
pwy  byuag  a  vyno  gwirioni  liyuu  aed  i  Ian  egivest  yngwynedd  lie  mae  lln/j/r  gwi/n 
ag  jno  y  traethir  am  danyut  yn  wrantedig. 


Triads,  Arms,  and  Pedigrees.  447 

113  0.  K.  pen  las  llodri  mawr  a  gwiruid  877 

b.  Alyred  vrcnin  llocger  a  droes  kyfcoilliie  kymry  yn  saosncg  or 
g:ymraog[!]  876  vel  9JI.  8cc.  Meiiyii  died  yOl,  kiulcll  in  913, 
Anaiawd  in  907  and  Howol  dda  in  918   .  &o. 

114  A  Lriof  account  of  the  descendants  of  Iho  Lord  Rhys 

122  The  pedigree  of  IL'n  ap  gr:  traced  back  to  Adam;  also  that  of 
liis  motlier. 

128  Griffith  ap  Kynan — a  list  of  his  children,  his  maternal  pedigree, 
and  collateral  relations. 

132  Mara  Kj  nan  ap  iago  oedd  anawdred  v)  wair  rip  hyll  &c. 

133  Mam  mertyn  vrych  oedd  Nest  V3  gadell  ap  arthuael  &c. 

134  Plant  0\v:  gwyuedd — -yngharad  oedd  i  mam — Danid  a  llodri  a 
cliadwallon  abad  enlli  ag  angharad  gwraig  Gr:  Maelor — (2)  kristin 
oedd  y  mam  &c.  ^ 

138  Meibion  kadwaladr  ap  gr:  ap  kynan  ap  kadfan  &c. 
b.  Plant  kadwallon  ap  gr:  kynedda  a  thanglwyst  &c. 

139  Madog  go}  ap  meilir  ap  Holl  ap  tydyr  ap  itiiel  &c. 

b.  Jciian  gethin  ap  ^amys  ap  madog  &c. 

c.  Gweltelytli  trefor :  Adda  g05  ap  ]feu :  ap  adda  &c. 

140  „  Maelor  saesneg  :  JL'n  ap  gr:  ap  Jer:   voel  &e. 
bi           „  Jal :  'Jeu:  ap  U'n  ap  gr:  Ihvyd  &c. 

c.  „  penllyn  :  John  dd:  llwyd  ap  ho:  ap  tydr  &c. 

141  „  Meirionijcld :  Ynyr  vychan  ap  ynyr  ap  ineyryg  &e. 
b.  „  gydewain  :  Mred:  ap  Kobert  ap  llwarch  &c. 

142  „  gyfeiliog  :  ^euan  bloyne  ap  ^en:  ap  koednior  &c. 

143  Dauid  ap  Ho:  ap  gr:  gethin  ap  syr  madog  &c. 
14(5  Rhys  ad  ho:  ychan  ap  ^eu:  ap  eniou  &c. 

b.  syr  gr:  llwyd  ap  Rys  ap  gr: 

c.  Tri  gwehelyth  saint  ynys  brydain  0  rann  Jtymry  :  plant  brychan 
brechein'ig  a  fflant  kynedda  wledig  a  fflant  kaw  o  brydain  &c. 

151  Plant  llwarch  hen  ynt:  gwyn  /  pyll  /  llawr  &c. 

152  Plant  kynfmch,  kene  ap  koel,  gorwst  ap  kene  &e. 

Part  a  =  pages  9-32,  63-88. 

9  Arfav  argl:  ILan  ddochc/ bayclians /kemais/ maliflawnd /ti  holl 
wyr  morganwg. 

9*-28   Gwehelyth  morgamcg :  ^estyn  ap  gwrgan  &c. 

29  Bonedd  Hwfa  ap  kynddelw,  Gwalchmai  and  Llwarch  ap  Bran, 

32   Gweliehjth  Bowys :  ']feii:  ap  atha  ap  awr  &c. 

G3-4  (Enweu  gwragedd  Dd:  ychan  and  Wm:  ap  John,  &e.) 

65  Jer:  voel  ap  Jer:  goeg  ap  yr  hen  Jer:  &c. 

b.  merch  U'n  ap  ]fer:  o  danglwyst  .  .  .  gwladys  dy  &c. 

66-7  Owein  [Glyndwr]  ap  gr — 0V5  tho:  ll'u  o  angharad  V5  varfrcd 
V3  angharad  V3  ll'n  o  V3  ]f.  vrenin — ap  gr:  ap  madog  aj)  gr:  maelor 
b.  Ednyfed  vychan  ap  kynlrig  ap  ifer:  &c. 

68  Kaswallawn  ap  meiler  ap  ^orvverth  &c. 

69  Gwehelyth  Morganwg:  Morgan  a^D  kyradog  ap  ^estyn  &e. 

70  „        hegitva  :  gwynn  ap  gr:  ap  beli  ap  selyf  &o. 
b.  „        penllyn :  meiriawn  ap  lleuvode  ap  Rood  &c. 

71-80     „        Arfon  ywch  konwy :  Kynvyn  vychan  ap  kynfyn  &c. 
81-8  3forga/ucg  :  Morgan  mwynfawr  ap  Avain  ap  ho:  &c. 

Pari  iii=- pages  155-190. 
Io5  llyma  achoedd  y  brenin  Edwart  vi  ar  vrenliines  mari 
1.58  (crwelais  pan  sjimus  heb  soa  gen  ddva  ginaid  y  divyfrou  &c.     D.Wins) 
159       Anaml  i  chwardd  bardd  barwii     .... 

ni  Rydcch  gynt  ar  adwy  Gr:  llwyd  ap  U'n  y  liaplau 


448  Llanstephan  Manuscripts  i2-i4. 

1G3       Eingiin  iai  galwan  em  gwelir  aragylch  a 

mab  gwalclimai  amhcilir  ...      ni  eholla  i 
nam  g\ycly  nam  ty  nam  tan  Eingan  np  gwalchviai 

164  Givchehjth  Rys  dd:  np  einon  o  benkarreg :  R.  ap  dd:  ap  Jnon 
ap  D(l:  ap  ^cu:  Ijlaync  ap  pli'c  ap  jfnon  &c. 

173  The  mothers  of  Kadell,  llodri  mawr,  Mervyn  vrych,  f  euan  lUvyd, 
gr:  voel,  gr:  ap  ]ferwerth,  elen  V3  thomas  dd:  ap  Rys.  Morgan  ychan, 
Kbys  ap  morgan  dd:  yclian,  Morgan  dd:  ychan,  Rys  ap  gr:  ap  il'n 
voethys,  and  Gwenllian  V5  ^eu:  llwyd. 

183  llyma  vonedd  Harri  wythved  &c. 

186  Rodri  mawr  a  raunodd  y  fair  talaith  Ac. 

187  Plas  Rys  or  ynys  plas  i  ranv  gwledd  &c.  Anon  b 

188  kool  godebog  ab  tegfan  ab  dehevfraint  &c. 

190  f  vab   Water  R^ — greso  kan  grist  mywn  gras  ytli  gaffer         c 
val  grifFydd  nicolas  &c.  Wm:  dd:  main 


MS.  13.  =  Shirbura  C.  37.  Roman  Catholic  Primer  in  Welsh. 
Paper;  Gx3J  inches  ;  folios  9-17,  30-37,  39-53,  55-182,  wanting  also 
the  end ;  late  xvitli  century ;  half  bound. 

This  MS.  is  a  compilation  from  English  sources.  It  is  full  of 
English  words.  The  following  headings  indicate  some  of  these  sources: 
"  ^  Jfy^  GristnogaiCt  ar  mod  y  danyossir  yr  anysgedig  yny  pwyntie 
prynsmal  or  Catholic  Catechisme  Gwedu  y  Rofti  allan  gan  maystyr 
Doctor  [Richard]  Bristow  [died  1581]  (fol.  70). 

Again  :  Am  Gjjffes  ag  mor  anghenrhaid  ydiw :  a  gymerwyd  allan 
or  Catechisme  yr  hwn  a  lofied  trwy  y  Cwnsel  o  Trident  {fol.  «h*); 
and — Gtcedi  arall  ymlaen  Cyffes  y  dianslatiwyd  allan  or  primer 
newyd  (p.  147). 

This  is  liow  the  paternoster  is  translated  :  Yn  tad  ni  fal  y  rwyd  yny 
nef  Santyfliol  a  fo  du  Enw  delyd  yni  dii  dyrnas  dii  wyllys  awnelir 
ar  y  dayar  megis  yny  nef  Dyro  yni  heSiw  yn  bara  benyfliol  a  made 
yni  yn  pechode  .  niegys  ydyra  ine  yn  made  yr  savvl  awnaech  yri 
herbyn  n.ig  arwcn  -ni  y  broffedigaeth  onyd  gwared  ni  Rag  pob  drwg, 
amen  (p.  70). 


mS,  14=Shirburn  C.  31,  Cywyde0  D.  ap  Gwilim.  Paper; 
6^x4  inches;  pages  i-xviii,  1-254;  xviith  century;  half-calf, 
labelled  "  Ctwydiiam  Dafydh  ap  Gwiltm" 

Pages  i-xviii  are  in  the  autograph  of  Moses  Williams,  and  the  rest  in  that  of  his 
brother  Samuel  Williams.  The  poems  were  numbered  by  W.  Jones,  who  once 
owned  the  Shirburn  Collection. 

i.  "  Welsh  names  of  Men  &  Women  " 

xviii.  "Librorum  MSS.  Catalogus." 

Pages  1-240  contain  163  Cywyfleu  by  David  ap  Q-wilim 

No.  1.  Cerbyd  lied  ynfyd  llydanfai  y  sydd  d 

No.  99.       Cerais  ddyn  fwyn  ei  hwyneb  e 

No.  163     Dydugu  ddiwaradwydd  gamp  .  f 

page  241-50  have  a  table  of  Contents. 


Catholic  Primer,  D.  af  Gwilim,  etc,  449 

MS.  15  =  Shiiburii  C.  28.  Poetky  by  Kyndelw,  Blisdyn  Vard 
etc.  Piipci- ;  C  .111  il  G^  X  iij  and  1  iuobcs  ;  early  18tb  century;  154 
pages;  liiilf bound. 

Pages  1-27  .ire  in  the  autograph  of  ^aco  ap  Deivi ;  pages  29-121  were  "  wrote  by 
J.  Moifjan  "  (p.  121);  pages  12?,-6  by  Sainl  VV'ms ;  127-41,  144-1. 03  are  in  the 
hand  of  W.  Maurice  ;  and  page  1.54  is  in  the  h.ind  of  the  Rev.  Mose.s  Williams. 

1  I'  liethcu  a  ganlijnant  a  gofdls  i  yn  sir  y  M{mth\ic\  ger  Haw 
Crocsyswallt  tan  yr  cnw  o  drioedd  2\iljesyn:  Tri  pbetli  a  ddifFeith- 
iant  f'yd,  breniu  beb   gyngor,  vstys  beb   gyfiawnder,  a   gwas  heb  ofn 

ends :  Tri   plieth   ni   ddarfj'ddaiit   bytb,  cardod    flodeuog, 

cnaid  dyn  ;  a  cliariad  pcrHTcitb.  Gorphenaf  ().  iyO() 

6  H'^edi  i  xcyr  sir  Gaerfyrddin  gadw  vii  fViWum  /fopcyn  r/iag 
mynd  yn  cnaid  faddeu  am  fathu  efe  a  ganodd  ddii-ifeu  o  foknod 
iddynt  ac  vn  Tho:  S.  ap  J.  b  Forgamog  a  eddigcddodd  u-rtho  ac  ai 
luitehodd  effel  y  canlyn  : 

7       Ni  cbwmpeis  i  allan  om  baclios  fy  bunan  a 

ond  droson  ni  n  gyfan  brydyddion     .... 
Morganwg  or  cynfyd  a  biodd  cadernyd 
A  rbinwedd  a  golud  ar  liaelion 
Ond  medd  Wiliam  Hopcyii  luilwriaetb  Caerfyrddin 
Sy  n  awr  yn  amddifFyu  y  goron     .... 
Oes  dim  ar  a  fynan  bwy  weitbon       T.  ap  Singcin  ap  Jfan 

11  Atleh  yn  )irofi  mai  vtcch  oedd  graddeu  sir  Gacr,  a  sir 
Bcnfro  mewn  awdiirdod  tan  y  tywysog 
O  frenin  gogoned  wyr  broti  pob  gweitbred     ....        b 
Fe  bair  iddo  adel  Carolion  Ithys  T.  D.  ah  Hyivel 

IG  Atteb :  Arglwydd  trugarog  wyt  frenin  galltiog     ....       c 
Nid  ydwjf  ar  feder  ysringco  2\  Singcin  ab  Jfan 

22  Etto  :  Tornas  mae  n  rliyfedd  iawn  geiiyT  dy  wagedd  ...      d 
o.s  b}ddi  di  11  cbweBych  ei  margo  Ji.  T.  D'ah  Ihjwel 

29       Addaw  'n  deg  yn  wir  a  wnai  Dros  uos  mewn  Tai  Tafarnau,  e 

Ond  ni  ohywiri  dranoeth  air ;  Yf  heth  er  Mair,  y  boreu 

h.       Pan  nad  oedil  braidd  yt  ganpiint  union  &c.  / 

c.       Pwy  dybygai  i  wr  mor  foethu.s  Yn  y  gwyliau  gadw  giawys    g 

31   Mar:  T.  Jones  y  serydd  ag  ynte  'nfyw 

Ai  gwir  fiirw'r  gwr  o  Feirion     ....  h 

Ag  amdo  gro  yn  dy  giys  Sir  Recs  Cadicaladcr 

34  liar:  Sir  If.  Cad'r :  Newydd  annedwydd  jawn  ydys  ....      i 
Cei  dalw  llbys  Cadwalad  T/to:  Jones 

37  J  T.  Jones  :  Dwg  serch  ag  annercb  ar  gan     ....  k 

Betb  ^'w'r  wen  seren  sj>n  dangos  .  .  16SI  .  .  . 
Cevvcb  yn  dragwj^ddawl  fawl  iv^  Syr  R.  Cadwaladcr 

39  Atteh  :  Ycb  cerdd  o  fawr  sylwedd  s^     .     .     .     .  I 

Gawr  dawnus  gwyr  oi  denydd  T/io:  Jones 

42       ILio  eurwallt  lliw  aiian  D.  Nanmor  m 

44       Clefyd  oedd  enbyd  i  ddyn     ....  7i 

Fydd  dy  gaol  y  feinael  ferch  Bedo  Acddren* 

47       Y  fcreh  deg  i  gwedd  meddynn     ....  o 

Eoea  ingwedd  bun  ne  augau  Syr  0.  ap  Gwylym 


*  "  yl/((e  lie  ymlain  plwij  Hangwm  o  cluiir  Aeddren  lie  bu  y  prydydd  yn  trign." 


430 


Llanstephan  Manuscript  i5. 


49       Oed  am  rhi.iiii  addfuindeg 

63  Mar:  IL'n  Goch  up  Meiiic  hen : 

O  Dduw  teg  ai  dayed  dyn 
oG       Doe  gwclais  ddyn  lednais  Ian 
57       Yr  wybnvynt  helynt  hylaw 
60       I  Dduw  ir  wyf  weddiwr 
G5       Y  fercli  a  wnaeth  wayw  dan  fais 
(57       Caru  dyn  lygeyty  Iwyd 
69       Da  ar  feirdd  dewr  o  wr  fu 
72       Cynnar  fodd  caiu  arfeddyd 

74       Own  nad  ta  gwae  enaid  dyn     . 
A  bodd  duw  yn  y  diwedd 

77       Trwm  ar  ia  y\v  tramwy'i'  od 

81       Daethom  nod  ammod  ymina 


D.  aj>  Gwylijm  a 

Jolo  Goch  b 
D.  ap  Gicilym   c 

jj  ?)         ^ 

John  Brioynog  e 
D.  ap  Gwyhjm  f 

„  >,  ff 
Madog  Benfras  h 
D.  ap  Gwylym    i 

.     .     .  k 

D.  Bleifod 

W.  TLyn   I 

clochydd  ILan  bi-en  mair  in 


83  Mar:  Edw:  Morris  :  Newydd  annoJwydd  in  jaith    .S'.  D.  lacs  n 

84  S.  D.  [ZrtCi]  .•  Gorvvedd  yn  y  bedd  bydd  &c.  Robert  JVynn  o 
h.  Etto :  Dadvvreiddied  bwried  ir  bedd  Lewis  Owen  or  yar/h  p 
85       T  byd  a  syrthiodd  mewn  bar  .  .  .  Gelyn  gan  gorlyn  i  gar  q 

b.  yfed  dau  loned  ol  yn  ol  .  .  .  y  fori'n  edifeiriol  r 

c.  Fo  baid  Aiiifeilied  pau  fon  ddiofal  ni  yfant  ond  digon  -  s 

d.  Mogelwch  gwiliwch  goelio  .  .  ,  cyn  llinio  bai  lie  ni  bo  f 

e.  Dydd  bliu  dydd  cethin  dydd  cas  Dydd  dyried  oedd  dorri  pen  Charlas  u 

8G      Nid  gwaeth  gwaedoliaeth  un  dyn  .  .  .   Impiodd  fe  dyfodd  v 

bob  dyn  0  ran  gradd  or  un  gwreiddyn 

h.  Mar:  Howel  Vaughan  or  Hengwrt 

Daetli  tristyd  dibryd  in  bro     ....  w 

Ar  glaiu  or  glyn  gloyw  glan  Ai  carodd  ai  canodd 

87  f  S.  D.  [lacs'] :  Hir  ofer  arfer  a  orfydd  Dynged       L.  Owen  x 

88  Atteb  :  Gwir  yw'r  gair  purair  heb  pall     .-•...  y 

A  mwy  lies  yma  i  wellhau  Sion  Dafydd 

b.       Am  bechod  mewn  nod  a  wnest  &c.  L.  Oicen  z 

89  ILennwcli  ag  yfvvdi  yn  gyfan  &c.  Anon  a 

b.       Od  wyf  glaf,  Duw  naf  dyn  gwan     ....  b 

.   .  .    Dod  jechyd  golud  gwiwlan, 

no  fer  loes  i  farw  'u  laa  &c.  „ 

90  3Iar:  Edw:  Morris :  Briw  gofid  braw  a  gefais     .     .     ,     i       c 

Glaua  swydd  i  gael  enw  sant  .  l6Sg  .  Hitgh  Morris 

97  _7  y^">'^  merch  att  Vincent  Corbett  o  ynus  y  maen 
gwyn  i  ofyn  march  .  16§6  . 
Duw  'n  rhwydd  y  rhiain  addfaindeg     ....  d 

Esquier  hael  nes  gyrru  hwn         Rol:  Prus  o  ynus  gyfylog 


107  Mae'r  iachau  goreu  yn  grj>eh  &c. 

108  Y  fun  a  gaid  fwyna  ei  gwedd 

109  ni  ft'eidia  a  Morfydd  hoff  adain  &c. 

110  Na  bydd  anfwyn  wrth  fwyn  oth  fodd  &c. 
b.       Font  G  or  wen  glaerwen  eglurwaith     ,     , 

Alle  wjT  16s  well  ir  wlad 


Anon  e 

Sion  heri  f 

D.  Guil:  g 

Huw  Morris  h 

i 
Mathew  Owen 


Poetry  by  Kyndelw  and  Othera.  45i 

111  Gwjdd  blonhegog  wilog  wyllt  &o.  Hini'  Morris  a 

b.  Doe  yii  trcisio  mcwn  tiowscdd  &c.  ,,         „        b 

c.  Os  gwyu  y\i'i  Kwyn  aeii'r  od  y  giiiaf  &c.  Annii  c 

112  Eos  braint  cocduaint  cyd  nertli  &c.  W.  tiiul  f/itiii  Lli/it  d 
b.  Draeullwyii  tw  pcngrwn  tympangrych  &c.  Anon  c 

113  Y  ffel  ar  ynfyd  a  ffy  or  golwg  ihag  gweled  llun  ^csu  f 
llunied,  os  gwoU  hynny,  llun  diawl  ymhoh  lle'ii  ei  dy  . 

b.  Mudwn  o'u  iipU  orinodedd,  eiii  tiroedd  &o.  .   ty-li  .  J.  Morgan  g 

c.  J  J.  Mo}-(jan  curat  Z.I,  degvan: 

Dyscddivys  \vyt  B'radwys  brydydd  &u.  W.  Morgan  h 

d.    J    W.  Morgan  curat  Pen  mynydd  1710 

Awciiydd,  ddedw)'dd  a  ddwedi,  Brydydd  &o.  J.  Morgan  i 

114  ]f  ffwrdd  a  pliob  penbletli,  daearol  ar  unwaith  ....  It 

nes  dyfod  ef  atton  ni  etto  .  770P  .  J.  Morgan 

116  Pan  fwyttewch,  wrth  gnoi  p6b  tammaid,  / 
Dwedwch  dymma  fwyd  i  bryfaid, 

Ac  am  hynny  r\Vy'n  dy  fwrw, 

Pridd  i  bridd,  a  lludw  i  ludw  „ 

b.       Os  darfu  i  grist  oi  nefol  fraint     ....  m 

er  trysor  byd  an  trosedd  .   IJ/O  .  „ 

117  Neb  ni  ddylid  ddedwydd  alw,  Er  ei  fowredd,  cyn  ei  farw  .,        n 

b.  Pan  oedd  Adda'n  palu'r  ardd,  Ac  Efa  'n  hardd  yn  nyddu  „        o 

c.  Er  bod  mor  a  Uawer  myiiydd  yn    yn    cadw  oddiwrth  ein  gilj'dd      ,,        p 

118  0  Dduw  mor  hyfryd  ydy'r  ha'  Mae  pob  rhyw  dda  'n  ei  ddilyu      „         q 

b.  y  mae  torrarbobUawenydd,  Ni  bydd  adfyd  chwaithdragywydd  „         r 

c.  Er  ffoi  oth  wlad,  i  ffoi  oferedd  Ni  newyd  tir  ua  dwr  moth  f  tichedd  „  s 

119  Ariaugarwch  tuyll  ,  a  gweniaith,  gau  y  byd  sy'n  gariad  perffaitli  „  f 

120  Al  7\  Jones  y  sywedydd :     Synnodd  ar  bawb  ers  enuyd,  mae  achwyu    .  .  u 

Mae  Llyfr  slon  yn  bodloni     Gyson  waith  a  geisiwn  ni 

123       Garedig  Gyra'dogion  Wyr  mwynion  eu  Mawl  ...  v 

Rhag  gwneuthur  un  weithred  mor  hylled  a  hon  laco  ap  D'i 

126  Achtvynion  cliwerwon  a  gant  laco  ap  Deici  lorth  fyned 

tua  Chaer  Faddon  yn  gldf  .  .  ynghylch  20  Aicst.  'l6S6. 

O  Dduw  rwy  n  cwynof'ain  gwn  lefaiii  gan  loes  ....  to 

Heb  Helbul  yn  blino  na  briwio  mo'm  bron     (I.  28)  || 

127  Y  wrack  :  Mi  a  gerddais  wytb  milltir     ....  a; 

A  hoedl  a  f'o  ir  hedydd  D.  ab  Gtin 

130  Crist  Arglwydd  rhwydd  rhodd  a  archaf     Bleddyn  Fardd  y 

131  Angall  o  flyall  yd:  ym  ynttaw  „  „        a 

132  Duw  dy  nawd  rhag  tawd  tan  llacliar  UfFern      „  „       a 
134       Duw  a  dug  ataw  buS  walaw  byd                         ,,          „       b 

136  Duw  dinag  dinas  tangnefedd  Cynddeho  c 

137  Nis  medd  trais  nis  treidd  ysgereint                             „  d 

138  Pylgeineu  raddeu  amroddir                                             ,,  e 

139  Enwir  dyn  eel  yth  erbyn                                              „  f 

140  Can  fod  duw  yt  fun  y  dilen                                          „  g 
'h.  Perchen  cor  cerdd  wosgor  wasgawt                             „  h 

141  Penyadur  cerygl  ceressyt  „  i 
h.       Penydwr  penaf  y  grefydd      (^continued  p.  163  infra")        „           k 

y  98607.  0 


452  LlanstepIiOM  Manuscripts  i5-i8, 

142  Y  -Lyti'  g'Si'di  g)[i'redin  a  brintiwyd  gyntab  1586/  a 
HiWcs  Comou  prayers  Gram:   Psalters  &c.  are  to  be  sold  At  Vavasor 

Harris's  at  y"  Hiblc  &  Queen's  head  in  Wine  Street,  Ikistol 

143  7.  Gr:  o  gil  llweh  1707  ab  Gr:  ap  ^.  Gr:  ab  ^  Uywel  &c.  b 

144  Tw;jll  gwrnig  :  Y  fun  ddiwyg  f'anwylwen     ....  c 

drul  a  (idaitli  f'cnaid  i  Duw  iyr  D.  Ihoxjd  fach 

149  Oer  galou  dun  fion  o  fraw,  a  Uwynin  Gr:  ah  yr  ynad  coch  d 
153  Prydydd  wyf  ihag  Prydein  dragon  (C/.  13C,  141)  Kynddeliv  e 
J  54       Mab  Meir  mavr  a  eir  pryd  na  thardet  &c.  Anon  f 


MS.  16  =  Shiibnrn  C.  2.3.  Poktry  by  various  authors.  Puper; 
G\  X  4' inches;  in  the  autograph  of  Samuel  Williams;  110  pages; 
half  calf. 

This  MS.  contains  poems  by :  y  Bardd  Cwsc,  Bedo  Brwynllys, 
D.  ah  Edmwnt,  I),  ab  Gwilim,  D.  Nanmor,  Syr  U.  Trevor,  Edm: 
Pn/s,  Gr:  lib  ^.  ab  Ei'ii  Fychan,  Giittor  Gh/n,  ifer:  Fynglwyd,/  Dyvi, 
J.  Grjtl'yd,  jf.  Sion,  J.  ab  Rhydderch  ap  if.  ilwyd,  jfolo  Goch,  Merddyii 
Wyllt,  Mort/s  Berwyu,  R.  Fardd,  S.  ab  Rhys,  S.  Kent,  S.  Tiidyr, 
Tallessin,  T.  Dcrllysg,  T.  Prys, 


MS.  17  =  Shirburn  3  A.  1.  A  transcript  of  Cajitain  W.  Middleton's 
translation  of  the  Psalms  into  Welsh"  copied  by  Samuel  Williams  from 
a  transcript  in  the  hand  of  "  W.  Dafydd  Lewelyn  o  blwyf  Llangynydr 
Eghvys  ^ail  o.  c.  1600  "  (p.  312).  Paper  ;  6  x  3J  inches ;  314  pages; 
1G96  (p.  313) ;  in  old  leather  binding. 

Samuel  Williams  found  this  text  "  more  correct  than  the  printed  copy." 
Yscrifennwyd  ym/rahen  y  wern  ym  hlwyf  Llnnaith  .  1696  . 


MS.  18  =  Shirburn  C.  22.  Buched  Collen,  Hanes  Taliesen, 
Kkyiiyd,  TiiANSCRirTS  from  the  Black  Book  of  Carmarthen  and  the 
Booh  of  Talicsin,  &c.  Paper;  I!  x  3§  inches;  122  pages;  in  the 
hand  of  the  Rev.  Moses  Williams  ;  calf  and  stamped. 

The  front  cover,  inside,  bears  the  name  of  Wm:  Jones. 

i  Index  Contentorum 

1       Mor  truan  genhyf  mor  truan  aderyw  &c,*  a 

4       Y  beddau  a'i  gwlych  y  glawf  A 

O'r  Llyfr  du  0  Gaerfyrddin  hyd  yma;  ac  o  hyn  allau 
0  law  \V.  Salsburi  medd  Koesser  Moris.     See  Peniarth  MS.  98"  p.  49. 

21  Y  bed  yu  y  gorfynyddf  t 

25  Bnchedd  Col/en :  ILyma  Fuchedd  Collen  Sant  ab  Gwynawg  ab 
CJuk'dawg  ab  Cowrdaf  ab  Criadog  fraichfras  (ac  nid  Cariadawg  freichfras 
a  friwodd  ei  fraich  yugwaith  Hiraddug,  ac  o'r  briw  hwnnw  y  bu  fwy  y 


*  Ex  Basitiobardicon  p.  1.     See  Pen.  MS.  98b,  p.  2.  •(■  16.  18. 

X  Ex  Basiliobardicon  a  pag.  I9a,  ad  pa<,',  25.     Per  me  M[osea]  Williams, 


Hanes  Taliessin,  Lives,  Triads.  453 

braicli  liwnniv   no'r  ll:ill,)  iiiiinyn   Oriadawg  fiaichfras  ab  JLyr  Merini, 
ill-  Eiur    hwnnw    a  fii  jn   biiod   a  Margred   ferch    'Jarll    llliydychen 

ends:     yr  oedd  yn  gwiiouthnrgwithiau  mawr,  abyiiny  0  acliOH 

cadernid  ei  ffydd  a'i  ddajoni  tra  fii  ar  y  ddaear  hon. 

32  Maen  yr  Heusor :  Y  mae  Maen  mawr  yn  y  mor  yn  yiuyl  Rliyd  y 
cerrig  ywynion  yn  y  Crcuddyn  .  .  .  agos  gyfcrbyn  a  H^an  Drillo  yn 
Hhos,  lie  ni  -welii-  ef  ouid  dwy  waitli  yn  y  flwyddyn  ar  y  ddav 
Kyferthwy  &c.  ex  libro  J.  Jones 

33  IJ.i:vES  T.iLiEiiiN  or  Mdngojion :  Gwr  bonheddig  ocdd  gynt 
ym  Ileidlyn  a  elvvid  Tegiil  i'oel,  a'i  dreftad  oedd  yiig  hand  Eiyn 
Tegid ends  ;  Duw  Arglwydd  yn  rhydd  am  rhyddhawys   Taliesin 

45  Trioedd  ex  Libro  Cicta  Cyfarwydd.    See  Peniarth  MS.  50,  p.  149. 

62   Trioedd  ex  Libro  J.  Jones  Gelli  Lyvdy. 

75  Maes  Mawr  .  Main  Meirion  .  Mae  man  ar  y  myuydd  rhwiig  '^,?l\  ao  Ystrad 
Alun  uwch  ben  Khyd  y  gyfarthfa  a  elwir  Maes  mawr  He  bu  'r  Frwydr  rhwng 
Meirion  ab  a  Beli  ab  Benlli  gawr  lie  Has  Beli  .  .  ac  y  gosode.^  Meirion  ddau 
Faen  yn  eu  sefyll  un  yrabob  pen  I'r  bedd :  y  rhain  a  fiiant  yno  hyd  o  fewu  y 
40  mlynedd  yma  &c. 

76  Maes  Gannon  .  Mae  ymhlwy  yr  Wyddguug  o  fewn  Powys  Fadawg  yn 
gyfagos  ir  Maes  mawr  yn  agos  i  Ian  a£on  Alun  man  a  elwir  Macs  Garniou  lie  y 
rhoddes  Duw  fal  y  lystia  Beda  y  Fiiddugoliaeth  i'r  Brytanniaid  diarfaii  .  .  .  TCf  a 
roes  Aleliwia  ar  ei  elyn  &c. 

77  Caer  Rhuddwyn  .  .  uwch  ben  Pentre  'r  gaer  yu  ymyl  Croesyswallt 
Caer  Bevwyn  ,  .  ym  mynydd  Berwyn    Cadair  B.  yn  y  Gaer. 
Caer  Myfyr  .  .  ym  mynydd  Myfyr  o  fywn  Tref  y  clawdd 

Caer  neu  Din  Gadfael  yn  ymyl  LI.  Nefydd  .  .  .  yng  Hanfref  Ehyfoniog 

Caer  a  Thre  Dinhengroen  yn  ymyl  Abergele 

Llech  yr  Ast  neu  y  filast  ym  Hlwy  Caer  Khun 

Picell  Arthur  .  .  yn  gyl'agos  ir  lylech  obob  tu  i'rffordd  o  Dal  y  Cafu  i  fwleh 

y  ddeufaen 
Pabell  Llywarch  Hen  yn  agos  i  Bglwys  Llanfor  ym  Henllyn 
Carnedd  y  Saeson  a  Buarth  Merched  3Iafon  y  raaeut  o  bob  tu  i'rffordd  sydd 

yn  tywys  o  Fwlch  y  ddeufaen  i  Aber 
Bedd  Ffrymden  yu  Llan  Nefydd  y  mae  ac  ywen  yn.tyfu  trwyddo. 
Caerdreu'yn  yn  ymyl  Grug  a  Glyndyfrdwy 
Caerenni  ym  Hlwy  Llanfor  ym  Henllyn 

78  Tair  Rhiunedd  tecaf  etc.  .  .  .  Essyllt  .  .  .  Morfydd  .  .  .  Tegaii  Eurfron  . 

79-97   Transcripts  of  pages  36,  71,  13,  40,  406,  54,  ID,  8,  and  68  of 
the  Book  of  Taliessin 

98-118   Transcripts  of  pages  100-7,  27,  47,  48  of  the  BlacJt  Book  of 
Carmarthen 

1076     Y  XXIV  mnrchog  gorau  o  Farchogion  ILys  Arthur 

121   Maes  y  Cacraii  yn  ymyl  Dinas  Emrys 

Piasi'r  bedd  yn  y  caerau  /  gyferbyn  a  bryn  y  beddaii 
Gwryd  ab  Gwryd  glau  . 


MS.  19  =  Sbirburn  C.  36.  "  Proper  Names  of  Men  &  Women 
in  alphabetical  order  transeri'oed  out  of  u  MS.  at  Hengwrt "  in  the 
autograph  of  Moses  Williams.  Paper;  about  6  X  Scinches;  116  pages; 
half-bound. 

Arawu  ab  Cynfarch,  Brenin  yr  Alban     .... 

Ywerydd  M.  Cyndelig  banuawg  g.  Earddiir  ab  Mor  ab  Tegerin  . 


0  2 


454  LlanstepJian  Manuscripts  20-24. 

MS.  20  =  Shirburn  C.  25.  Some  Welsh  Pkoveebs  omitted  in 
Dr.  Davies's  Dictionary,  collected  by  John  Morgan.  May  13.  1714. 
Paper ;  6  X  3;}  inches ;  32  pages ;  half-bound. 

There  is  also  a  series  of  the  first  couplets  of  I),  ab  G.'s  poems. 


MS.  21=  Shirburn  C.  41.  "  Dyfrif  Aehwyniacl  ar  y  tosdurus 
SarrliaJ  o  ymadkodd  halogedig  mewn  Cymdeithas."  Paper;  6^ 
X  Scinches;  28  pages;  17th  century;  half-bound. 


MS.  22  —  Shirburn  C.  39,  InnrANUEi.  neu  Ddirgelwch  Cnawdoliaeth 
mab  Duw.  Paper;  6i  x  4  inches;  l7th  century;  40  pages;  half- 
bound. 

This  is  ti  translation  of  Archbishop  Ussber's  work  by  Samuel  Williams,  person 
lylangjnllo  yiig  Ngwinionydd,  ending  with  : 

lienffych  well  enw  hoff  a  clui     .... 

Iddo'n  dal  ddydd  nadolig  S.  Philip 


MS.  23  =  Shirburn  C.  38.  "  Catechism  Eglwys  Loegr  wedi  ei 
amgylchieithu."  (ii)  "  Gwrth- ddndleu  yn  erhyn  y  Catechism  wedi  eu 
hatteb."  (iii)  "  Gweddiau  horeuol."  Paper;  6  x  3|  inches  ;  94  pages; 
17th  century;  half-bound. 


MS.  24  =  Shirburn  C.  24.  Histoeia  Judas,  Trioed  Taliesin, 
and  a  fragment  of  Puudan  Padric.  Paper  ;  6  x  3|^  inches ;  folios  93- 
lOO'',  103-108'';  late  16th  century;  half-bound. 

fol.  03  II  achos  Eyngtynt  /  y  hi  awelai  y  hvn  trwy  y  chvvsc  yn  kael 
boichiogi  ar  vab  ysgymyua  a  gwaytha  yny  byd  //  ag  ef  a  fydai  vr.idwr 
yw  gencdyl  y  hvn  //  a  ffan  doeth  yr  aniser  y  mab  y  aned  ag  a  eiiwid  yn 

Judas ends:    kg  yna  yr  wylod:   krist  am  nas    gofynoed  ag 

ynte  yny  roi. 

96  Saith  hasiyn  dt'ito  :  Y  kynta  kaen  velkligedic  &c. 

97  Y  XV  anvyct  hyn  dyt  barn:  y  kynta, — y  mor  a  gyfyd  ttaigaiu 
kipyt  yn  ywch  no  thir  yny  byd  &c. 

98  Trioed  tal  Jessin  ben  baird: :  Tri  ffeth  ny  wella  ar  neb  or  diweS 
hydor  ar  ledrad  /  a  chebyddra  mewn  kyfoeth  /  a  dewrder  mywn  meddod. 
.  .   .  ends  :     byd  lyvyn  dy  bydere  /  a  Rydlyd  dy  Sager 

byd  vfyd  y  bawb  /  val  meydwy  ne  balmer 

103  Pur  dan  Padric  :  \\  Ogof  /  ag  yna  y  dwad  ]fessii  wrth  badric 
pwy  bynng  .  a  el .  drwy  benyd  a  chyffes  yr  Ogof  hon  a  thrigo  ynthi 
diwarnod  a  nosswaith  er  a  byr  hair  oy  hoU  bechoday  ....   Oicain  ap 

Cadtvgan    craill  ai   galwai  ef  /  Owain  Varchog ng  yna  pan 

ydoed  y  marchoc  yn  iste  yny  tii  y  hynan  .  .  .  arythrach  oed  ydo  ueled 
y  Cythrailied  yra  hob  Rith  .  .  ag  yn  dywedyd  .  .  .  Anod  yw  yni 
dioloh  yti  dyfod  yn  vyw  attoni  /  ag  eraill  ny  dawai  atton  ni  hyd  wedy 
aiigay  a  thithay  a  daythost  y  ymroi  yni  dy  || 


Vhe  Red  Sook  of  Talgarth.  455 

MS.   25  =  Shirburn   C.   32.     Cywydeu   D.  ap   Gwilira.     Vaper ; 
3f  X  5^  inches;  41  folios;  I7th  century;  half  bound. 

No.  1.  I  keiliog  ser^og  i  son 
No.  34.  Oriey  hydr  ir  ehedydd 


MS.  26  =  E.  20.  Leges  Hoiveli,  Da.  A  17th  century  transcript 
of  the  Latin  MS.  of  the  Laws  in  the  Library  of  Corpus  Christ i  Colk'gc, 
Cambridge. — Q.  xi.  2. 


MS.  27  =  Shirburn  E.  58.  The  Eed  Book  of  Talgarth. 
Vellum  ;  9  X  6j  inches  ;  pages  i-vi  and  folios  1-182,  wanting  many 
leaves  in  several  parts  ;  circa  1400;  bound  in  morocco. 

This  MS.  is  apparently  in  the  same  hand  as  large  portions  of  the  Red  Booh  of 
Hergest  iind  of  Peniarth  MS.  33.  The  contents,  with  few  exceptions,  are  manifestly 
taken  from  Jesus  College  MS.  2  and  Peniarth  MS.  !>. 

The  following  interesting  letter  addressed  to  "the  Rev.  Moses  Williams  att 
Djfynnog  in  Kreconshire  "  is  bound  at   the  end  of  the   MS. — Talgarth  7ber  19, 

1719 I  sh''  I  confess  ere  this  at  least  make  a  verbal  acknowledgement 

of  y'^  noble  present  you  were  pleased  to  send  me  ....  I  hereby  quit  claim  in  y'' 
first  place  to  y'  old  parchment  MSS.  I  lent  you  ;'  tis  for  you  &  yours.  Cradoc/is 
Chronicle  is  also  ready  at  y'  service,  as  I  promised.  But  Sr  do  not  look  on  these 
(tho  valuable  reliques  of   Brittish   Antiquity)  to   make  any  compensacions  for  yr 

great  'present having   heard   you   design  to   abide   in   Preeonshirc  this 

winter  .  This  beggs  a  line  from  you  to  know  where  &  when  you'l  be  at  leasure 
y'  I  may  have  half  a  hour's  converse  with  you  ;  &  lie  bring  wt  [me]  MSS.  of 
Antiquity  1  had  since  I  saw  you  &  give  you  [at]  y°  meeting  Sic. 

i'ages  i-vi  belong  to  the  xvth  century ;  tho  signature  of  John  Powell  occurs  on 
p.  v.,  and  the  entry  "Liber  Moses  Williams  ex  dono  J.  Powell  de  Talgarth  1719  " 
on  fol.  1. 

i.  Pedigrees.     Somewhat  diJBcult  to  decipher. 

ii.  Triads  ....  Tri  gorchyflawnder  gwr  ....  Trl  yu  kynnal  y  byt 

cof  a  rif  a  nieffur  &c.  Difficult  to  read. 

iii.  Confiteor  tibi  domlue  pater  cliriste  saluator  mundi  rex  glorie  .  omnia  precia 
mea  quecumque  feci  ab  infancia  mea  vfquein  hanc  horam  &c. 

6.  Aperi  domine  os  menm  ad  benedicendum  nomen  tuum  &c. 

if.         Annerch  nac  annerch  geunat     ....  a 

Ar  dy  gret  na  ddywait  ddim  Daut/lh  ap  G'lim 

b.         Gweywyr  kyvcddachwyr  kof    ....  b 

7  di.augk  rac  i  daet  Daiii/dd  up  G'lim 

t.         Y  verch  anllat  am  gwadav^dd     ....  c 

Do  do  gwyr  dduw  ado  dim  „  „ 

V.        Mae  ton  yma  es  ennyt    ....  J 

Ti  v6r  gwraidd  yn  ryvel 

vi.  Mar:  "jankyu  ap  Gr:  ap  Eynon :  Wylaf  om  pen  lif  ym  pels     .     .     .     .  e 
kynnhortbwywr  pob  gwr  gwych  Teuan  leiv  bncjldd 


Folio  1.     Elwcidarium* :  Gweithret  h6nn  a  berthyn  ar  dOj  berfou. 
Nyt  amgen  .  ar  dilgybyl  yu  govyu  .  ac  ar  yr  athro  yn  atteb  .  ar  dii'gybyl 

*  The  twenty  folios,  which  are  missing  between  20b  and  21,  now   form   part  of 
Peniarth  MS.  12,  pp.  77-116. 


456  Llanstephan  Manuscript  27. 

a  clyvvaOt  ual  liynn.  D.  O  djdi  glotiiomlTaf  atliro  .  mi  a  arcliaf  yttl 
atteb  ymi  yndilefc  ar  a  ovyiinaf  i  ytti  ar  aoryded  y  duO  ar  RglOys  attes 
y  minneu  .  y  raeiltyr  a  dyvvaOt.  M.  Mi  ac  g6naf  herwydd  y  gallwyf  . 
ac  ual  na  6i-Uirymo  y  iiauur  h6nn  vyui.  D.  Kf  a  dywedir  na  wyr  ueb 
beth    yO    duO  .  ac   ef  awelir   ynu    bot    yn    dywyft    adoli    yr    Ii6nn  nyf 

g6dam ends :  Du6    atli    gyflaOnhao    ditlieu    orucliaf   athro  o 

ogonyant  y  feint  .  a  gOelet  ohonat  brenhin  nef  yny  nef  yn  anrydediis 
adaoedd  kaeruffalem  yn  lioH:  dydyeu  dy  vuched  .  Amen  .  Ac  uelly 

y  teruyna  LvcwAR. 

26.  y  ttyvyr  h6nn  y6  y  trydyd  Oyvyr  or  Uyvyr  aelwir  EVSSE- 
GYRLAN  VUCHED  .  ac  aelwir  ymborth  yr  eneit  .  ac  yndaw  y  may  teir 
rami  g6:ihaureda01  .  yrann  gyntaf  a  draetha  sxay  gOydyeu  gorheladwy 
.  ar  hampeu  arueraddy  .  Yr  eil  rann  am  dwywawl  garyat  .  drwy  yr 
h6un  y  kyflyHdir  du6  adyn  .  Y  dryded  rann  adraetha  am  berleivycuaen 
adelont  or  kareat  Ii6nii0  .  ac  am  weledigaetheu  arodo  yr  yfpryt  glan  yn 
y  perlewycnaeu  .  ac  am  naOrad  yr  engylyon  .  ac  ohynny  kyntaf  y  treythyr 
am  y  gOydyeu  ual  y  galler  eu  gochel  ar  vyrdcr  .  kanys  anteil6ng  y6 
g6ytyus  y  gaffol  d\vywa61  garyat  .  ar  campus  ae  keiff  megis  y  mynegir 
rac  ftaO. 

i  Seith  hrifwyt  yiTyd  yrei  aelwir  yn  bechodcu  marwolyon  .  .  , 
ftalchder  .  .  anghaOrder  .  .  Aynghoniynt  .  .  «niwerdeb  .  .  jrlytliineb  .  . 
jrlloned  .  .  iSfefged  =  balcagiti.  Traether  beftach  am  bop  .  un  o  honunt 
ar  neitttu  .  &c. 

b.  Traether  beHacli  am  y  kamjjeu  yfprydolyon  ylfydd  yn  wrthwyneb 
yr  gOydyeu  .  seith  yfl'yd  .  .  .  ac  aeftir  eudyaH  ar  vn  geir  .  .  .  sef 
kuchade  =  /iaryat  .  .  ttvydda6t  .  .  cymhedrolder  .  .  /iaelyoni  .  .  amyned 
.  .  (/iweirdeb  .  .  ehutrOyd  &c. 

ii  '  Traether  bettach  urndtvywaOl  garyat  .  dr6y  yr  h6nn  y  kyiryfttir 
y  creaOdyr  duO  aegreadur  dyn  &c. 

41''.  '  Daiigos  pa  del6  ydyeitir  y  tat  ar  mah  ar  yfpryt  glan  yn 
vn  du6  .  Kyt  bo  jierffeilhyach  du6  no  chreadur  or  byt  &c. 

42.  3  Mai  lii/nn  y  digaOn  ytat  ar  mah  ar  yjpryt  glan  vot  yn  vn 
du6  nyt  amgcn  noc  yn  toir  dipctrus  .  P6y  bynnac  a  vynuo  iachau  y  cneit 
He  gorif  reit  yO  idaO  ef  yngyntaf  peth  .  kynnal  ffyd  gyffredin  &c. 

43^.  Dangos  y  mod  y  dylyo  dyn  grcdii  y  du6  hott  gyiioetha6c. 
*  Yny  mod  hOnn  y  dyl'gir  ydyn  &e. 

40.  TLyma  feith  rinwed  yr  eglftys.  '  Yr  medeginyaethu  eneit  dyn 
or  seith  bechaOt  marOaOl  y  rodes  duG  leitli  rinwed  yr  egl6ys  &c. 

47.  Valliyii  ydyOcit  liu  funt  o  wedi  y  pader.  "IIv  lant  o  I'eiut 
victor  ympavis  adyweit  o  wedi  y  pader  &c, 

49^.  Val  hynn  y  treythir  ynni  u  byngheu  y  gredo  .  Yny  gredo  . 
ymae  deudec  pGngk  herOyil  r.if  y  deudec  ebyityl  ygOyr  awnaethant  y 
gret  ....  credo    in    detim    patrem   omnipotentem   creatorem   celi   'i 

torre ends :  y  rei  a  grp ttont  ac  auedydyer  .  yrei  hynny  agaffant 

nef .  Hr  rei  ny  chrcttont  ac  ny  u«dy<lycr  .  y  rei  hynny  heb  amgen  aant 
ynghyuyrgoH:  tragywydaOl. 

51.  Val  hynn  y  dyweit  feint  a6ftin  o  \vedi  y  pader  .  .  .  Ma6r  a 
ymdiret  yO  ydyn  gaffel  yr  hynn  a  archo  y  duG  .  .  dywedut  y  wedi  .  .  . 

Pater  noltcr   qui  es  m  cells ends  :  libera  nos  a  inalo  .  .  . 

rydhaa  di  ni  arglGyd  y  gan  y  drwc  yffyd  arnam  yr  aGrhonn  .  lef  jG 
liGiinG  drGc  y  pechaGt  .  neu  dryc  bociieu  dros  y  pechaGt. 

'  See    Llyvyr    Ayliyr  Handexoivrcvi       ^  lb:  pp.  141-4. 

pp.  8G-103.  ^  lb:  pp.  U.'5-6. 

2  lb:  pp.  102-3.  "  lb:  pp.  147-51,  I.  3. 
'  lb:  pr,  138-40. 


The  Red  Book  of  Talgarth.  457 

52.  Breudwyt  ba6l :  '  DyOlul  dyd  detholn-dic   yn  yr  liOuu  ykalFiint. 
54''.  Uyma  cboftyl  y  ful :  ^  ILyma  yr  acha6s  ydaO  har  duO   yn  aOcli 
plith  .  a  methyant  ar  ych  ttauur  &c. 

56.  Itinivedeu  ojf'eren  ftil :  •'  Pump  rinwcd  offeion  lul  ynl  y  lei 
hynn  .  .  .  Bot  yn  hOy  dy  hoedyl  o  aniod  pob  offeren  Ac. 

56''.  Jpotis  iceit/ioH  y  gelwir  hCnn.  '  P6y  bynnac  n  vynno  djl'gu 
doethiueb  .  ac  ylprydolyon  orchelton  &c. 

62''.  Valhyh  y  treythir  o  cich  deioi  .  ac  o  heth  oe  vuched  ae  wyrtheit 
°  Dauyd  uab  limt  .  vab  koredic  .  vab  kuneda  .  vab  cdyrn  &c. 

71''.  Dyicededic  vu  hyt  hynn  o  vuched  dewi  fant  .  Dywedad6y 
y6  rac  Ua6  o  vuched  beuno  fant . 

^  Gwr  bonhedic  aoed  gynt  ympowys  yn  He  aelwir  banheuigk  &c. 

76''.  Yftorya  adaf  ac  cua  y  wreic.  Megys  yd  oed  adaf  ac  eua 
gOedy  eu  gyrru  o  barad6ys  aftau  .  A  phan  yttoed  ef  yn  fteuein  am 
drugared  duO  y  kudy6yt  en  kewilyd  adeil  pei'izoma  .  ac  o  rybuchet  y 
kafaf  ef  edewit  o  oleO  ydrugared  yn  diwed  yr  oeffoed  .  Ac  nal  yr 
oedynt  yniyOn  tabernakyl  y  lie  y  bual'lynt  feith  iiiwarna6t  yn  wylaO  trOy 
dolur  .  A  gOedy  y  ffith  uiwarna6t  y  bu  ncwyn  nia6r  arnnnt  .  ac  yna  yd 

aethant  y  geilVyaO  bOy t  ac  nyf  ka6ffant ends :  Seth  a  vu  try 

chant  mlyned  yn  vyw  .  ac  ef  a  vu  idaO  dengnieib  arhugeint  .  ac  y  gain 
y  bu  trimeib  a  their  merchet  .  A  gOedy  hynny  yd  aoth  adaf  y  lynn 
ebron.  Of.  I'eniarth  MS.  5  fo.  xxtui*. 

fo.  80.  Y.iTonrA  r  win  cnoc.  POy  bynnac  avynuo  gfiarandaC  ii  gGybot  or  wii' 
groc  0  pa  (III  pandoeth  .  ac  ,o  pa  bvenu  y  gorll6y(lya6d  .  aphagyhyt  ybu  ir  y 
prenn  .  a  ph6y  ac  due  y  gaerulTalem  .  goTynnet  ynii  ogeclymdeithya6l  yftyryodig- 
aeth  .  a  mi  adatkaaaf  ida6  y  wiriouod  mcgys  y  \'.QSiV  yn  yfyriucnnedic  yn  lladiii.^ 

*Adaf  ynkylTeiiindat  ni  .  pan  vGryOyt  ymaes  o  baradOys  daearaOl  am 
y  bechaOt  adotes  Hef  uchel  amdrugared  du6  .  a  duCi  oe  w.aredogiOyd 
ae  gGilga6d  ef  o  ryO  wile  aelwit  perizoma  .  fef  oed  honno  ryw  bills  o 

deil ends  :  KymerOch  y  brcnhinbrenn  yflyd  yn  gorwed  ar  ch-aws 

y  dOfyr  .  a  g6ne0ch  o  hona6  groc  y  vrenhin  yr  idewon  .  Ac  ueSy  y 
y  gorugant  .  .  .  ac  y  crcgairawt  arnei  yn  arglOyd  ni  iellu  grilt  . 
A  megys  yn  gOahauOyt  ni  y6rth  yn  creaOdyr  o  achaOs  gOroic  .  vefty  yn 
kyfuner  ninneaadnO  trOy  rat  gOreic  .  Amen 

84''.  Dechreu  meir  ar  mod  y  koffut,  being  an  account  of  tiie  inHuicy 
of  Mary  and  of  Jesus  =:  The  (iospcl  of  Pseudo-Ma1thc.iv.\  Yuydydyeu 
hynny  yr  oed  gOr  ynyr  ifrael  'Joachim  oed  y  cnO  olOyth  ^uda  .  A  h6nnO 
bugeil  deueit  oed  .  ac  ovyn   duO  arna6  yny  vuhler  .  yr  liOnii  nyt  oed 

amgen   bryder  arnaO  no  cliadO  ydeueit ends:  )elhi  aoed   ar 

y}ta6  aralt  idaO  yn  I'efyft  pan  gigleu  ef  jfago  yn  ttefein  yredaOd  tua  ac 
altiiO  .  ac  y  kymerth  y  ]a6  yny  hiG  ynten  .  .ac  ny  wnaeth  dim  namyn 
chwytlin  ar  y  laO  .  ac  yu  diannot  y  'JacdiaaOd  y  laO  .  ac  y  bu  uarO  y 
farff  hOnnO.  A  meir  a  Jofeph  a  rynedalTant  pa  befh  oed  hynny  ac 
y  mynegis  ieflu  udunt 

Pan  yttoed  yn  hargl6yd  ni  Tejju  grift  yndengndOyd  arhugeint  .  Yiui 
ydeelirena6d  ef  pregelhu  agOneuthur  gftyrlheu  .  alliroffi  itawer  ofaru- 
afcinyeit  ac  amryuael  bohloed  oc  eu  kyfedyorn  y  fyd  gatkolic  .  aclirift- 
onogaeth  .  Ac    am  hynny  Itynylioruynt   awnaelh   ycreuloneon  Tdewon  ■  a 


•  See  I.lyvyr  Agkyr  Llandewivrevi,  pp.  1.52-6.  *  lb:  pp.  128-37. 
2  lb:  pp.  157-9,  1.  6.  °  lb:  pp.  105-18. 
'  lb:  p.  151.  «  lb:  pp.  119-27. 

*  Historia  de  Adamn  morituro  et  de  Seth  in  paiadiso  a  patre  iiiisso  et  de  ligno 
quo  facta  fnit  crux  christi.  Cf.  Bodley  MS.  Laiji>  Misc.  471  fo.  C6.  This  text  is 
the  same  as  that  in  Pen.  MS.  32,  p.  239. 

t  The  Welsh  Text  coiresponds  with  chapter.i  i-xi-i  of  B.  Harris  Gowpcr's 
Edition  of  The  Apocryphal  Gospels  (pp.  29-82). 


458  Llansteplmn  Manuscripi  2f. 

chymrijt  kynghor  pavod  t/  gettijnt  wneuthur  y  vral  ae  lad  .  Megys  y  lyfto- 
Ujaelha  malheus  euenyijhjCr  yny   GEOCLITH    .     Ac  yny  mod  hOnn  y 
Iraetha,  megys  ymae  dyicedarl6y  rac  ttnfi  . 
Yu  yr  amscr  h6nn6  y  clywa6t  7essii  6rth  yilifgybloD  :  — 
A  wdaOcb  cliOi  y  byd  pale  g6edy  peiui  ydcudyd  .  ac  y  rodii-  un  raab 

duG  y  grogi ends  :  Na  vit  ovyn  avnaOch  .  mi  a  wnn  panyO  iellu 

yr  hOnn  agroget  ageilT6ch  .  nyt  yttiO  ef  yma  .  ef  agyuodes  megys  y 
dywa6t  DeiiOcli  yite  yd  oed  ef  ynda6  e6ch  yngyflym  adywedOch  y 
difgybloii  .10  ybedyr  y  ly  gyiiodi  ef  .  ac  ef  a6cli  rac  ulaena  ynggalilea. 
Yno  yg6el0cb  efo  megys  ydywa6t  y  cbGi. 

lOG''  Yni/  mod  h6nn  y  Iraetha  nichodemus  am  diodeifyeint  crift  . 
Ac  am  y  hyhudeiti/on  ar  athrot  adyjiolaethajfant  yr  Jdeon  yny  erbyn 
geyr  Iron  pilalus.  Yn  yr  vnuet  vlOydyn  eifleu  o  ugeint  oamberodraeth 
cefar  amlieraOdyr  mucin  .  ar  decuet  vlfrydyn  otywyffogaelh  eraGdyr 
uab  eraGyr  yrcnhin  galilea  .  feitbuet  dyd  ogalan  ebrill  .  &c. 

This  seems  to  be  a  direct  copy  of  Peu.  MS.  5,  fol.  xxx,  which  is  a  traBslation  of 
ihe  Latin  Gospel  of  Nicodemus.     See  Tischendorf 

Ystorya  titus  afpaffianus^ 

125  Pan  yttoed  pilatus  o  yuys  pont  yn  raclaG  yn  yudea  yny  dydyeu 
hyniiy  yd  oed  amheraOdyr  yn  ruuein  tyber  y  euG  .  .  .  Ac  yna  yd 
athoed  dyn  o  wlat  Jndciv  ,  natiian  y  cnG  .  mab  y  naGm  ylinaelites  y 
bortbmonnaeth  .  .  o  wlat  y  wlat  .  .  HGnn  a  anuonaffei  yna  att  yr 
amlieiaGdyr  partli  aruuein  .  .  Ac  yna  yd  oed  tiber  yu  orthrGm  o  heint 
clafri  .  .  Ac  yd  oed  yna  yn  gGlat  ni  gGreic  a  elwit  veronic  .  .  .  .  o 
hyt  y  benn  y  dywaGt  titus  .  .  .  .  ac  cilices  kaun  credeis  ytt  yd  Gyf  yn 
hoffiacb  .  Ac  y  dywaGt  Gith  nathan  .  bedydya  ditheu  vi  .  .  .  ac 
yd  anuones  titus  genadeu  yr  eidyal  att  val'pafian  y  dat  .  .  a  cby- 
cbwynnu  gOlat  yr  Idewon  aorngant  a  gGneutbur  Hadua  vaGr  ....  Pan 
gigleu  arcbelaus  uab  eraGdyr  hyiiny  .  digalloni  aoruc  a  golYot  y 
v.'aew  yny  daear  amynet  ary  vlaen  a  gGneutbur  y  leith  ebun  Pilatus 
hagen  .  a  gyrchaGd  kaernlValem  ac  a  gaealVant  y  dinas  .  .  .  yna 
y  gogylcbynaGd  titus  a  vafpafian  y  dinas  .  .  .  yna  yar  y  gaer  y  byr- 
yaflant  yr  agoryadeu  .  .  a  daly  pilatus  ...  a  cheil'lyaG  .  .  y  wreic 
yr  oed  gofged  yr  arglGyd  gentbi  .  ac  y  dugant  y  arnei  kyt  bei  anuod 
genthi  a  rGymaG  pilatus  .  ac  anuon  pob  petb  p  bynny  yruuein  att  tiber 
amberaGdyr  .  A  pban  weles  veronic  bynny  mynet  aoruc  hitheu  yn  ol  y 
drych  ....  dodi  y  eneu  aoruc  [tiber]  Grth  y  drycb  ac  yn  diannot 
kaffel  iecbyt  or  clafri  .  .  A  gGedy  bet  pilatus  yn  hir  garcbar  .  .  yd 
ercbis  .      aualeu  y  athro  .   .    a  cbyfteH  y   biliaG  yr  aualeu  .  a  gGedy 

kaffel  y  gylieli  y  lengi  dan  benn  y  vronn   ae  lad  ebun ends: 

ymiigori  o  oruc  y  garrec  ac  erbyn  y  corff  yndi  .  Nac  ody  vry  nac  ody 
obry  y  tramGyho  ftongeu  yno  y  tu  araS  y  kerdant  rac  eu  bodi  or 
dGfyr  hGnnG  o  envvired  pilatus  .  ac  eu  tj'nnu  ywaelaGt  yr  hGun  y  maent 
yny  ovyubau  yr  bynny  byt  hediw . 

129''.  JLyma  iial  ytreythir  o  yfiorya  pilatus  o  ynys  y  bont.''  Yn  yr 
amferoed  gynt  yd  oed  vrenbin  eres  o  enG  ac  a  vu  achaGs  knaGtaGl 
yryngthaG  a  morGyn  .   lef  oed  y  henG  pila  .  &c.    a  fragment,  2i  pages. 

13L    The  end  (2  pages)  of  the  Life  of  St.    Catherine^:    ||  Ibes 

}efi'u  mab  meir  .  ny  adaGd  be))  gof  y  vorGyn ends  :  ac  a  rodo 

ynn-  vywyt  yny  byt  hGnn  yma  .  megys  ygaftom  dyuot  y  di\T*d  da 
acbaru  duG  ae  waffanaethu  megys  y  gaHom  dyuot  yr  Jtewcnyd  ny 
deruyd  vytb  yr  caryal  foiut  y  katrin  .  Amen. 

132.  Bached  meir  vadlen.^  Pedwared  vlGydyn  ardec  gGedy  diodeify- 
eint yn    arglGyd   ni    iel't'u    giilt  .  gGedy    daruot  yr    idewon    HebydyaG 


1  See  Peniarlh  MS.  5  fol.  36.       '  tbi  fol.  10.        '  lb:  fol:  21.        *  lb:  fol;  26. 


The  Red  Book  of  Tatgartk  459 

ftyphan   vertliyr     ends :  Ac  y  kymerth  raeir  uadlew  corfF  cril't 

iirglOyd  aewaet  .  oc  odyna  yd  aeth  y  orwedd  geyr  bron  yr  allnOr  uaOr  . 
ac  yd  aeth  enei(;  moir  uadlen  att  un  mab  duO  y  di'ugaicd  nef  .  ac  y 
clada6d,  yr  el'cob  ("ant  y  chorfF  hi  yno  .  gOedy  y  iraO  ac  ireidou 
gOerthuaOr  yn  eiirydedus  .  Ac  yno  yd  erchis  yr  elgob  lant  y  gladu 
ynteu  pan  vei  uar6  geyr  y  }irt6  hitheu  .  Sef  oed  hOnn6  maximin?/^. 

136''.  ILyma  iceillnjon  vnched  martha}  Mastha  oed  chwaer  y  voir 
uadr.  a  ftettywreic  y  701111  grilt  .  ac  ny  bu  acha6s  idi  eiryoet  achyt 
knaOt  g6r  .  A  gOedy  jl'gynnu  on  argl6yd  ni  ieffu  grilt  yr  nef  .  adehol 
y  dilgyblon  or  anffydlonnyou  ^dewon  .  wynteu  a  vOryalTant  vartha  a 
lazar  y  braOt  ,  a  ineir  uadlen  ych6aer  .  a  maximinus  g6ynuydedic  elgob  . 
ygOr  ao  bedydyaOd  o  rybud  yr  yl'pryt  glan  .  a  ftawer  o  grilton- 
ogyon  ereitt  av6rywyt  y  gyt  ymy6n  henftong  .  heb  na  rOyfeu  na 
raffeu  .  na  chyweirdabeu  aberthynynt   yr  Hong  yny   mor  y  geiflaO  eu 

bodi ends  :  pOy  oed  y  en6  .  Ac  nyf  attebaOd  ynteu  nainyn 

dangos  fiyvyr  .  .  a  g6edy  treiglaO  hoft  deil  y  ityuyr  nyt  oed  dim  yn 
ylgriuennedio  yndaO  namyn  hynny  .  A  phoet  trOy  eiryol  y  I'antcs  honno 
ydeloin  ninneu  y  viiched  dragwydaOl  amen  . 

137.  Purdan  padric  yd  h6nn?  Y  BraOt  heuri  yrh6un  fteiaf  or 
myneich  .  mab  iifud  yr  tat  aenuyn  rod  ufuddnOt  y  gyt  a  chyllyfttedic 
anuerch  ydat  ef  yngcrilt  .  y  rac  damunedic  arglOyd  y  henri  abat  0  lartj'- 

lei ends :  Dos    di  drachefyn  .    adiogel  vyd  ytt  .  kany  wely 

yn  niynet  a  weleirt  yn  dyuot  ....  Ynteu  yna  a  gerdaGd  yn  truan 
ac  yn  drift  .  mjnnei  na  uynnei  gan  gymryt  eu  bendith  \.  ac  yn 
drill  oleic  ef  a  ymclioelaOd  drachevyn  yr  vn  iFord  y  doeth  yno  ,  ac 
yr  porth  ar  yr  ogof  y  doeth  .  ar  portli  agafas  yn  agoret  .  a  Uyna  iial 
y  bti  gyfrangk  yinarcha6c  owein  uab  licidwgaOn  iiab  bledyn  . 

151.  By  bud  gabriel  alt  veir  pan  difgi/na6d  Je/fti  grift  yny  bru. 
Ef  aanuoiiet  gabriel  angel  y  gan  du6y  dinas  galilea  .  yrhOnu  oed  y  enO 
nazaretb  .  att  wyry  bria6t  ywr  yr  h6nn  oed  y  enO  'Joieph  ....  ends : 
kanys  pob  peth  or  a  alio  bot  yn  eir  .  gOir  y  dichaOn  duO  .  a  dywedut 
awnaeth  meir  Orth  yr  angel  .  ftyma  lawuorOyn  yr  arglOyd  bit  yn  herOyd 
di  eir  di  .  amen. 

161*.  Tin  poll  prif  wedi  yO  .  y  nos  y  gani>r  Hoer  enidyd  .  or  bydy 
heb  pechaOt  mar6a61  arnat  ,  arch  yth  arglOyd  yr   arch  a  vyniiych   a  tlii 

ae  keffy ends  ■•  Dec  ardweith  boned  bud   bendigeit  .  decuet 

nos  o  loer  enidyd  .  dot  dyn  ar  dylc  .  a  pha  dylc  bynnac  adyfgo  .  ef 
a  vyd  tTynnyannus   .  aftOydyannus. 

152.  POy  bynnac  adywetto  yr  enweu  hynn  .  ncu  ae  hedrycko  .  nyf. 
reit  ida6  ovyn  y  elyn  ydyd  k6nn6  .  nac  ouyn  arneu  na  g6cn6yn  . 
na   than  .  na  dCifyr  .  nac  angeu  dciffyfyt  .  na  phoeneii  na  neb  ryO 
argywed  ar  y  gorf  .  ac  ny  dygCyd  ntyOn  clefyt  .  ac  ny  byd  marO 

heb  gyffes.     Deus  £13  dominus  .  genitus  .  uuigenitus  .   03  pater  Q^ 

•  •  •  •  EG  g  •  EB  1  •  B3'f'  ■  EB  filalcagordip  .  ES  •  gordan 

ends:  03  Meflyas  Q3  T^'c  nazarenus  .   E3  ^'^^  iudeol/.   £3  .^'M   tl^' 

miferere  mei  .  t  adiuua  me  .  amen  . 

153.  Gracias  tibi  ago  domine  ihii  xpe  .  qui  uoluilti  per  redemp- 
cione  mundi  .  aiudeis  roprobari  .  t  a  iuda  olculum  tradi  .  vinculi.s 
aligari  .  t  quali  agnus  uiocens  ad  uictimam  duci  .  atq((e  conlpectibus 
pilati  ofEerri  .  &c. 


1  See  Peniarth  MS.  5,  fol.  26. 

•    lb:  fol.  58  but  with  rerbal  differences  throughout. 


460  Llanstephan  Manuscript  27. 

153'\  Deall  y  breudwydon  herwyd  danyel  brvif6yt 
GOelet  adar  drOy  dyhun  .  EnniH  aarOydockaa  . 
DOyn  arueu  di-Oy  dy  hun  .  ecryded  .  aarOydockaa  . 
CoHi  adar  drOy  dyliun  .  coHet  aarOydockaa     .... 
GOelet  yn  yniot  ttalTywot  .  ftamir  aarOydockaa     .... 
GOelet    yn    ymlad    a   neidyr    .    dy   anghyfeifton    yn    keil'laO 

drOc  ytt ends :    GOneuihur  llauuryeu  ma^ir  . 

teniylb  aarOdokaa  . 

157.  The  inflrtence  of  the  moon  during  the  first  ten  day i:  Y  dyd 
kyntaf  o  loev  enidyd  .  pob  gOeitli  or  awneler  cryno  vyd  .  nyt  oes  y 
vOyn  mynet  att  y  brenhin  .  na  gOneuthiir  kedymdeithyas  .  na  mynet 
yr  gorHeNvin  .  na  dechreu  gOerl"  .  .  .  na  phlannu  gOyd  .  Pob  peth 
or  awelych  diOy  dyliun  .  yn  Hewenyd  y  try  .  or  genir  mab  arder- 
chaOc  vyd  ....  POy  bynac  aglefycho  bir  y  byd  claf  .  .  ,  ac  oth  wely 
yn  goruot  .  ti  aoruydy  dy  alou  herOyd  brat  .  Heihaii  dy  waet  y    dyd 

liOnnO  da  yO  .  Salym  .  Beatus  uir ends  :  Y  decuet  dyd  or 

Hoer  ....  Gwae  vyd  y  breudOytyon  .  ac  nyt  da  goHOwg  gOaet 

158.  Os  dti6  nadolic  y  gwellr   yr  heul  .  Kawenhau    awna   gOallan- 

aethwyr  duO  .  Os  yr  eildyd  y  gOelir  .  eurac  aryant  a  vyd  amyl 

ends:  Os  y  deudeciiet  clefytyeu  aarOydockaa  . 

b.  Nos  nadolic  or  byd  gOynt  .  yny  vlOydyn   honno  y  coftir  y  bren- 

hined   ar  esgyb ends :  Os  y   deudecuet  nos  .  y  myOn  ftuyd 

y  koiiir  ftawer  . 

158''.   Trysteu  :  Mis  ^onaOr  or  bydd  tryiteu  .  gOynt  maOr  .  ac  amyl 

ffrOytheu  .  ac  ymladeu  avyd  yny  vlOydyu  honno ends :    mis 

kalnn  gaeaf  [lltb  month]  or  b  .  t  .  amyl  vyd  y  ffrOytheu  ,  a  digriflich 
yny  vlOydyn  honno  .  Mis  tacliOed  [sic]  or  b  .  t  .  amyl  vyd  ffrOytheu 
y  daear  .athagnefed  aarOydockaa. 

159.  Gwae  ef  dyn  caru  dyu  araJt  .  agOir  duO  yny  garu  ef  ac  uy  char 
efduO  .  Gwae  cf  dyn  chwenychu  da  dygOydedic  .  a  theyrnaf  nef  yn 

adawedie  idnO  ac  na  cheis  y  lieniS ends :  Gwae  ei  dyn  calTau 

y  gymodaOc  .  ac  na  wedia  vyth  dros  y  neb  awnel  kam  ac  ef  . 

159''  Y petheu  ny  thalant  dim  .  Ny  thai  dim  y  He  nyt  ymdywynycko 
yndaO  neb  ryO  grynodeb  .  Nythal  dim  ylte  y  kedyraeithockaer  yndaO 
baOp   or   awnel  nrgywed   .  Nythal   dim   yltauuryeu  nyt   ennifter  dim 

gobrOyou    o   honunt ends :    Ny  thai  dim    neb  HaOt    aoclielo 

y  grynodeb  ynyr  amfcr  y  dylyho  . 

160  AthraOon  agaOlVant  y  geluydyt  honn  .  ac  a  gadarna alTant  ar 
dieuoed  ac  amferoed  y  vlOydyn  .  HyfpylyO  bot  .  .  .  xxxiv  diwarnaOt 
a  phOybynnac  a  dygOydo  yniyOn  clefyt  gorweidyaOc  yn  vn  or  dydyeu 
hynny  .  ny   chyfyt   vyth  .  a    phOybynnac  .  aaner   yn  un   or  dydyeu 

hynny    .  ny  byd  hir  hoedlaOc  &o y  mis  ]onaOr  y  maent  I'eiiU 

niwaraOt  .  .  .  I  .  ii  .  iv  .  v     x  .  xii .  xix ends :  Y  mis  racuyrr 

y  maent  tii  .  vii  .  xvj  .  xx  .  Y  mis  tachwcd*  .  .  .  vi  .  viii  .  xv  . 

160!^  Aryoelon  y  vl6ydyn  hencyd  lialan  JonaOr  .  Pan  del  kalan 
■fonaOr  ar  duO  ful  ,  gaeaf  da  yny  vlOydyn  honno  a  vod  .  a  hygar 
agOrefliiOc  .  gOannOyn  gOynnaOc  .  haf  lych   tel'taOc  .  ygOinftanneu  a  vyd 

da ends  :  Os  duO  ladOrn  vyd  kalan  JonaOr  .  gaeaf  ty wyft  .  drOc 

vyd  y  newityeu  .  ffrOytheu  a  ryd  ar  y  coet  .  y  dynyon  aglefychant .  ar 
rei  hen  a  vydant  ueirO  .  ar  gOenyn  .  a  da  vyd  ffrOyth  y  gOinftanneu  .  f 

*  Id   the  older   MSS.   the  month  liacuyr  (December)  comes  before  Tachwedd 
(November), 
■f  Cf.  Van.  MS.  12,  p,  124, 


The  Red  Booh  of  Talgarth.  46  i 

161  Arwydyon  fti/h  dydbraOt  .  Pymtheo  arOydoneu  kyuu  dyd  braOt 
yff}d  yny  xv  niwarnaOt.  .  Y  rei  liynny  agafas  Joint  }eron  yn  Hyuyr  yr 
oellbed  .  y  dyd  kyiitaf  .  .  y  kyfyt  y  mor  ynda6  eliun  .  ucliter  Irugeiiit 

kupyt  .  yn  uch    nor    uiynyd  ucliaf ends :  y  dyd  diwethaf  y 

bycl  y  vara. 

IGP     A  glyweilt  di  agant  kynwyt  .  fl 

ac  a  glyO  adywetpOyt. 
goreu  kamwri  kadwyt     .... 
A  glyGeil't  di  agant  gOendoleu. 
Grth  dramwyaO  dyffrynneu. 
prenn  ygkoet  araJt  bleu. 

163.      Dy  gygor  atli  gyflul  yO  .  amovyn  adoeth  &c.*  b 

163''  Ymdi dan  y  corf  ar  eneit 

Deu  gedymdeith  deu  diwyt  .  c 

deu  lOgOr  deu  rywerj't  . 
deu  y6ynna0r  y  ogaOr  byt     .... 
nythraethut  ath  dauaOt  ny  cbly6yt 

ath  glnl'teu  .  dim  fFrOytheu  nyl"  gaKut  * 

ii.  Kyfful  adaon  ynt  yr  englynyon  hynn. 

Meckyt  meir  raab  yny  bru   .  d 

mat  ganet  yr  ae  kanvu  . 

HOybyr  liuan  Sydan  y  dculu     .... 

ony  mynny  di'6c  gOna  da     .     .     . 

meint  a  dof  ac  a  yf  . 

164   Cof  dynyon  felyf  uab  dauyd  ynt  y  rei  hynn. 
Dyn  ny  wypo  dim  o  da  ac  nyl"  dyfgo  : 
dyn  a  echwynno  kymeint  ae  dalu  nyl"  galto     .     .     .    , 
Dyn  awnel  drOc  ac  ny  bo  ediueiryaOc  . 
dyn  am  wneuthur  da  ohouaO  yn  ediueiryaOc  . 

1 64''  JLyma  xial  y  treytldr  o  gynglioreii  catOn  , 

Pan  yftjryeif  ym  bryt  vot  y  [a61  dynyou  oedynt  ar  gyfeilyorn  yn  ffordd  moel'fen 
adeuodeu  .  mi  a  dywedeis  bot  yn  ganhorth6y  iic  yn  gyngor  yr  fa61  awarandawei 
vyngkyngor  i  .  ohoniint  .  yny  vucbcdockeynt  yn  adv6ynach  .  iial  y  keffynt  enryded 
o  acha6r  eu  moeffeu  da. 

Yn  mabi  y  cu  yr  aOrhonn  ydylgafi  ytti  pa  ffnryf  y  kyf'anfodych  dy 
uoefleu  .  wrth  hynny  dylb  vyngbynghoreu  i  yny  mod  y  dyeHych  .  kanys 
canu  neu  darliein  beb  deall  ylgaelul'iOyd  y6  .  wrth  hynny  yn  gyntaf  . 
DavollOng  y  duG  .  Car  dy  rieni  .  Anrydeda  dy  genedyl  .  .  .  kerda  gyt 

ar  rei  da  .  Na  dynelVa  yngkyngor  y  nyth  alwcr  idaG  yngyntaf Or 

byd  plant  ytt  ac  na  bycli  gyuocthaGc  .  par  dyTgu  creftteu  udunt  .  ual  na  bo 

eilVycu  arnunt ends:  Na  chapla  nageir  na  gGeithret  arait  .  ual 

na  wattvvaro  arall  ditlieu  am  y  kyffelyb  amfer  arait  .  Beth  bynnac 
a  roder  ytt  yny  byt  .  gGybyd  mae  yr  haedu  clot  ac  alulTen  y  It  y  rodet  .  Ac 
am  liynny  na  chOenycha  difhcu  y  da  bOnnO  val  y  coftych  dy  glot  oe 
achaGs.f 

169''  TLyma  diwed  meir  .  i.e.  Transitus  Marie. 

Pedeir  bl6yd  ar  dec  oed  oet  yr  argl6ydes  ucif  pandirgynna6d  yr  yfpryt  glan  yny 
bru  .  Teir  bl6yd  ar  dec  ar  hugeint  oed  oet  yn  arglbyd  ni  ieiTu  grift  .  pan  diodefa6d 
ymptenn  croc  yr  prynu  criftouogyon  da  o  geithiwet  uffern  .  vn  vlhydyn  ar  bymChcc 
y  bu  vy6  yr  argl6ydes  veir  gSedy  hynny. 

Melito  gGas  crilt  yn  anuon  annerch  yn  tangnefed  y  elgob  eglGys 
gardinei  .  Trill  yG  yn  enrydeduflyon  vrodyr  ni  yngcril't  yrei  yllyd  yn 
prelTGylaG  yn  laodicia  .  am  na  chaGlTant  wybot  diheurOyd  am  uarGolyaitb 
y  wynuydedic  arglOydes  ucir  norOyn  .  ac  o  vuched  y  profFGydi  .  wrili 

*  See  Pen.  MS.  12,  p.  125. 

t  Cf.  I'en.  MSS.  3  (p.  31)  and  27,  ii  (pp.  16-20). 


462  Llanstephan  Manuscripts'  27-2S. 

hynny  yd  Oyfi  yn  anuon  attat  ti .  ac  attunt  6ynteu  yn  ttythyraOl  .  .  .  ends  : 
ac  a  (laG  dyd  braOt  y  varnu  ar  vyO  a  meirO  .  ac  adal  y  baOp  herwyd  y 
weithret  priaO<  .  ac  a  wledycha  gyt  ar  tat  ar  yl'pryt  glan  .  yndrindaOt 
teir  perlou  .  ac  yn  un  duO  diwahan  yn  oel  oeffoed  a  men  . 
The  wording  of  the  above  text  differs  throughout  from  other  MSS. 

172''  JLyma  dechreu  gOyrlheu  meir  yny  Uyuyr  hOnn. 

O  wyrtbeu  yr  arglOydes  ueir  ydywedir  ym  .  acyngyntaf  y6rth  y  mab 
o  dinas  niniuc  .  yn  clyu[o]de(ligaeth  yr  argl6yd  ^el'lu  grift  .  y  dyd  yd 
oed  yr  hoU  .  giiltnogyon  yn  Hawen  or  awenus  .  o  amry6  lewenyd  .  ac 
ar  liynny  paGb  yn  bryilyaO  tu  ar  egl6y.s  o  ganeat  ieflu  grilt  .  Sef  yd  oed 
mab  y  ideO  yn  y  dywededic  dinal'yn  dyfgu  llythy[r]  .  &c.  &c. 

See  Peniarth  MS.  14  pp.  1-20  omitting  items  under  pages  6,  7  &  14.  There  are 
slight  verbal  differences  in  the  text,  and  a  tendency  to  insert  passages  about  the 
"  Cathohc  faith  "  and  the  "  virgin  mother."  The  end  of  the  M.S.  is  -wanting  ;  the 
final  words  are  ; 

ILcidyr  oed  gynt  .  ae  en6  ebbo  ....  tebygu  na  ladyffei  y  magyl 
arnaO  .  yny  lie  uelVau  atta6  aorugant  ar  uedyr  || 


MS.  28  =  Shirburn  1 19.  I.  26.  Theology,  Kerd  Davod, 
Kyvkinauii  y  Bisird,  Boned  y  Sbint,  PEDiriisEEs,  Kyngiioreu 
Kadw  Doetii,  AsTKof^oMY,  Daniel's  interpuetation  of  Dreams, 
The  Book  oe  Fate,  Lives,  of  Saints  Margaret  &  Catherine, 
Ac.  Paper;  8^  x  5\  inches;  223  pages,  more  or  less  misplaced  by 
binder,  and  witli  many  lacunae;  written  in  two  styles*  by  GuUvnn 
Ywain  in  1455-56  (pp.  69,  10,  122). 

The  name  of  Maurice  Thomas  occurs  on  p.  1. 

1,  141-4  Fragments  of  Vmborth  tr  bnaid,  ending  :  a  hoU 
vyddinoedd  llys  nef  yn  gwnevthur  moliant  a  gogonianvs  glod  )  dduw 
dragvvyddol  veddiant 

Ae  vellv  i  teruj  na  y  libel  aelwir  dri/ch  yr  vuydddawd  yr  hwnn  y  sydd  ijmborth  ir 
enaid  /  oed  yr  arglwydd  pan  wnaethbwyd  y  Uyfr  hwnn  u  a  cccc  a  xvi  a  xl  o 
ulyuyddoedd 

b.  Twy  byunac  A  vynno  dyvod  i  vn  or  nevolion  raddav  ysbrydolion 
a  ddvwetpwyd  vry  A  tbrigo  o  vewn  kylych  y  drindod  ....  priodas 
ddoddvol .  A  gwedddod  diwair  A  gleindyd  morwyndod  .  .  .  .  y  tair 
gradd  hynny  || 

8  XXIV  marchoc  vrddal  oedd  yn  llys  arllmr 

10  Sonhcn  am  gelvyddyd  herdd  davod  a  dysc  kerddtcriaeth : 
XXIV  llythjTcn  y  sydd  wrth  gyfrif  dwbyl  a  scngl  oil  hyd  yn  oed  q 
ac  X  uid  amgen  A.  b.  ||  «  #  *  *  ||  hirion  ac  vn  llosgyrnoc  Ac  ovvdl 

gywydd ends:  towdd gyrch  a  genir  val  hyn  j  wawr  lleverydd 

ar  llavarv am  cer  gvrio  a  raawr  gariad 

17    II  Or  eglwys  drallodus  yma  A  nowradd  yr  eglwys  dangneveddvs 

b.a.k.a.i.ll.g k.u.k.h.a.d.e.  drwy  dynv 

gair  kyvan  o  bob  llythyreun nev  a  atter  yn  enwac  yn  anrrydedd 

vn  dwywolder  y  tair  person 

A  llyma  .  .  .  val  i  dyleid  kredv  yr  drindod    herwydd  yn  dysc  ni 

Saint  awstin e7ids :  Ac  eisoes  nid  y  tad  yw  ef  kanis  hwnn 

ywr  mab  a  hwnn  ywr  tad  kanis  drwy  hyiiy  || 

*  Pages  33-101  1.  9,  and  125,  lines  1-6,  are  In  a  formal  book  hand,  and  the  rest  in 
cursive  writing,  but  a  combination  ot  both  are  mixed  together  on  p.  142. 

t  This  text  is  defective  at  the  beginning  and  wanting  the  end.  Compare  Moslyn 
MS.  lW,p.  31. 


Grammar,  BoneSy  Seint  etc.  463 

33  ILijma  gyvrinach  heirdd  ynys  hrydain  yr  hwnn  a  clwir  y  dwiied 
ynghymraec :  Pa  ssawl  rran  ymadrodd  y  sydd  wyth  nid  amgeu  henw 
a  rraglicnw  ....  ends  :  Ac  oni  bydJant  o  vn  natur  ni  chyd  gordiant 
hwy  val  y  mac  y  gwr  gorav  oi  gwyddav  yna  y  dda  yr  vn 

Oed  yr  arglwydd  pniin  wnaethhwi/d  y  llyfr  hwnn  veJd  hymtlienghymlynedd  a 
dcugain  n  ffedwar  haiit  a  Mil .  Phylib  ap  Madoc  ap  ieuaf  ap  ^erweith  biav  y 
llyfr  liTPnn  Gultumi  ywain  a  ysyrivennodd  hwnnyma 

09  [Bonedd  y  Seint'\  :  Dewi  ap  sant  ap  kedic  ap  kyredic  ap 
kvnedda  wledic  ....  Dona  o  garthgocd  y  Mon  ap  selyf  ap  kynan 

garwyn Bryehan  brycbeinioc 2'atV  gioelygordd  saint 

hyinry  .  .  .  Plant  kaw  o  dwr  kelyn  .  .  .  Plant  egii  o  dal  ebolion  .  .  . 
P.  llowarch  hen  ....  P.  vrien  ap  kynvarcli  ....  P.  Kenau  ap 
Koel  ....  P.  grwst  ...  P.  Meirchion  ....  P.  ]dno  ....  p.  Don 
o  aiTon  ...  JO.  Mathonwy 

80  Pedigree  ofTL'n  ap  'Jer:  drwyndwn  traced  to  Brutus 

85  3Iewn  tri  lie  y  delir  arglwyddiaeth  ivynedd  o  gogeile  vn  o 
naddvnt  oedd  ystradwel  v'ch  gadvan  . 

b.  Ednyved  vychan  ap  kyuwric  &c. 

86  TLyma  son  am  oesav  y  hrenhinoedd  ar  gwyrda  gynt  athalym  oi 
bywyd  ai  hateloedd  ai  peryglav  liwynt 

0  oes  gwrtheyru  gwrthenav  hyd  waith  vadon  .  .  xxvii)  a  C  .  .  .  pan 

las  arthur  yny  gad  gamlann  ccccc  a  xl  mynedd ends :  pan  vv 

varw  edwart  vrenin  llosgr  Mt  a  ccc  a  vij  ar  nawed  dydd  or  sulgwyn 
ynyr  vn  vlwyddyn  y  gwisgodd  goron  y  dyrnas  am  benn  edwart  i  vab 

94  Henwav  hrenhinoedd  liymry  kynn  kael  or  srteson  veddiant  ar  y 
dyrnas  :  En^as  ysgwyddwynn  &c.         imperfect 

96*  Swtn  y  kamav  or  nef  hyd  yn  vjfer7i  and  other  interesting 
measurements 

98    Kynghorav  hadw  ddoeth  yw  vab  : 
V  mab  kv  i  dygafi  dydi  ffvryf  y  kyfansoddech  di  dy  voesav  wrth  liyuny  dyso  vyug- 
hynghovav  i  ar  hynu  a  ddysgyoh  ueT  a  wrandewycb  delid  kof  yt  ef  kauis  kanv  uev 
ddarllain  heb  ddyall  ysgevlvsrvvydd  yw  yn  gyntaf  : 

Darostwng  i  dduw  7var  dy  rieni  l4nnrydedda  dy  genedl  Fmbaratoa 
yn  erbyn  y  varcbnad  .ATerdda  gida  rrai  da  iVa  ddyred  mewn  kyngor 
onith  ahvor  iddo  .  .  Chware  a  thop  ac  na  chware  athablcr  .  .  .  ends  . 
bydd  vach  yn  an  vynyclif 

100  ILyma  gas  dynion  sehjf  ddoeth  :  Dyn  ni  ddysgo  ac  iiiwrandawo' 

ar  ddysfi ends  :  Dyn  a  welo  Uawer  o  gelvyddodav  a  champav 

da  ac  ni  ddysgo  dim 

101-11,  134-5  .S**'  dcus  est  animus  nobilis  vth  [eic]  carmina  dicunt :% 
Kanis  ydiw  yn  ysbrydol  yn  y  nef  megys  i  dywawd  y  proffwydi  ar 
ysgvthyr  Ian  .  .  .  Na.  chred  beth  a  vo  amav  kennyd  yn  vwy  na  ffeth 
a  vo  ysbys  .  .  .ends  .-J  O  myuny  adnabod  ar  dymherv  tir  ai  dwyllodraeth 
dysc  lyfr  fferill  .  .  .  Beth  bynnac  a  rodder  yt  yii  y  byd  gwybydd  niae 
er  haeddv  klod  ac  alvsen  i  rrodded  yt  Ac  na  chwennych  di  y  da  hwnnw 
val  i  kollych  dy  glod  oil 

ac  velly  y  tervyna  yr  yrnddiddan  hwnn  o  waith  kadw  ddoeth 
Dy  gyngor  ath  gysvl  yw  ymovyn  a  doeth  &c. 

112  Eac  dolur  hledr  dwyvronn  kymer  y  grevlys  vawr  vendigaid  a 
berw  mewn  kwrf  nev  lastwfr 


*  The  top  half  of  pages  95-G  is  torn  away  and  the  beginning  is  wanting, 
•f  Compare  Pen.  MS.  27,  p.  16.  J  lb.,  p.  17, 


464  Llanateiihan  Manuscript  28. 

113  II  ser  o  liynny  allan  ....  Haiti  yw  hevaid  gredv  am  gorflf  kiist 
ai  waed  y  sydd  yn  aberth  yr  alloi-  ....  Kam  gred  yw  tra  cliwenycliv 
da  bydol  yn  ormod  ai  gaiv  ya  vwy  no  duw  pryd  nas  rroor  nac  er  duw 

nac  yr  dyn  ....  A  ffan  vwytaer  pysgod  navwytaei'  gwynnad 

ends  ■•  Kyd  ddolviiaw  a  ffawb  trallodus  a  ddyley  .  .  .  herwydd  i  geliych 
orav  ac  yn  gynntnf  ac  i  geliych  hevyd. 

121  Soniwn  am  vessvi-  y  hyd :  Dwy  attom  a  devgain  a  vydd  ynyr 
wns  .  .  .  .  o  ddechrav  byd  hyd  i  ddiwedd  12432^  a  devgaia  diwyrnod 
.  .  .  .  o  ddechiav  byd  hyd  heddiw-6656  .  .  .  .  o.  k.  eleni  1456  .... 
Ti'i  hyd  gronyn  &c. 

123,  3-7,  10  HiKin  y  milldiwedd  or  ddaiar  hyd  y  ffvroaven  94300 
A  chanis  yr  haul  y  sydd  olevni  yr  holl  vedyssiawd  wrth  hynny  i 
kyflehewyd  hi  yny  kyrahervedd  Rwng  y  ddaiar  ar  ffvrvaven  val  i  gallo 
hi  olevhav  or  tv  vry  ac  or  tv  yma  .  .  .  .  ov  tan  defnydd  y  sydd  yng 
liylch  y  defnyddiav  eraill  "]  digvvydd  gwreichion  a  rrai  hynny  a  welir  o 
bell  yn  vellt  ac  yn  Ivchadenav  .  .  .  .  y  gwynt  a  ollyngir  or  gogovav 

kevon  or  ddaiar ends  :  am   hynny  y  maent  anwastadion  ac 

anghywiriaid  oil 

125  Arthur  ap  Vthyr  ap  Kvstenia  &c. 

b.  The  names  of  the  swords  of  Arthur,  Vlkassar,  Rolant  &c. 

c.  0  mynny  vod  gwallt  dy  benn  yn  dec  .  .  .  berw  ves  &c. 

d.  0  mynny  wybod  .  .   .  gwahan  rrwng  gwraic  a  morwyn  &c. 

126  J  ddyall  brevddtvyd  herwydd  y  lloer  :  y  ddydd  kynta  o  gwely 
vrevddwyd  yn  llywenydd  i  daw 

127-33  7  ddyall  brevddwyd  herwydd  TLyfr  Daniel 

Gweled  yu  daly  adar  ynnill  a  bvdd  yw     .... 
gweled  korffav  meirw  llavvr  arvveddoka 

135   Ymadroddion  selyf  ddoeth  ap  dauud 
Ni  thai  dim  y  lie  nid  ymddy  wynyko  ynddo  rryw  grynodeb  .  .  . 
nid  tim  heb  dduw 

137  Pedwar  pedwar  anianol  y  sydd  ....  pedwar  defnydd  dyn 
pedeir  oes  dyn     pedwar  amser  y  flwyddyn  &c. 

140   Y XV  arwydd  hyn  dyddbrawd 

145-67,  177-8,  183-4*  [Buchedd  Margred]  :  Wedi  dioddef  on 
arglwydd  ni  ]esu  grist  ir  esgyuuawdd  ar  y  nef  at  i  dad  .  .  .  ac  yn  enw 
,  .  'Jesu  i  dioddevodd  llawer  o  verthyri  .  .  .  ac   yn   hynny  i  ddarganvv 

olivrus  saint  y  margred  wrth  ddevaid  i  mamaeth  ai  chwenychv 

ends :  Ar  wynvydedic  vargred  a  orffwyssodd  i  chorff  gidar  gweryddon 
.  .  .  .  y  trydydd  dydd  o  vis  gorffcnaf  ....  val  i  ncrtho  hi  vyvi  drwy 
weddiav  garbronn  nerth  duw  yr  hvvnn  y  mae  yn  arrydedd  ac  yu 
coniant  yn  oes  oessoedd  amen  heb  drangk  heb  orifenn. 

167-76,  179-82  [Buchedd  katrin'].  Arglwyddi  gwrandeweh  a 
dyellwch  yr  hynn  a  ddywedir  ywch  or  wyry  vendigedic  saint  y  katrin 
....  ends  :  Ac  oi  bedd  hi  y  maent  bedair  ffrwd  yn  dyvod  oi  brontiav 
hi  olew  II 

185  Y  saith  ovyn  awuaeth  y  seithwyr  doethion  bob  vn  yw  gilydd  &c. 

i.j  Dwy  chwioredd  oedd  anna  a  ^usraara  8ec. 

186f  Y  llyfr  hwnn  a  elwir  ILyfr  naturiaethX  ac  eraill  ai  geilw  llyfr 

y  dynghedven ends :  nid  oes  gyffiybrwydd  gan  y  ffilossfyr 

vr  neb  a  enir  ac  am  eraill  yma. 


♦  Folios  are  wanting,  and  at  least  cue  is  misplaced. 

+  The  bottom  half  of  folio  paged  18.5-G  is  torn  away. 

}  There  is  at  least  one  folio  missing  before  page  213.     See  Pen.  MS.  86,  p.  187, 


Booh  of  Fate,  Dreams,  Laivs  etc.  4  65 

213  A  list  of  kings  from  vViliam  Bastart  to  Henry  vi 

214  Henwav  y  xxiv  b renin   a  varnwyd  yn  gadarnaf  etc. — Brutus 
ap  siiivs  etc. 

222  W^yma   vrrevddwyd   Grono  ddv  o  voii   etc  val  hynn    yr   yvi- 
ddangoses  ysbrydiddo  yn  i  gwsc  :  Myvi  abair  tcrvyn  gelyn  gilmaut  &c,* 

223  Bid  9  vvecUleles  yn  weddilion     .... 
Bid  yuo  gymro  yn  kymryd  alltudion 


MS.  29=-Sbirburn  E.  27.  Thk  "  Demetian  Code"  of  Welsh 
Laws.  Paper  ;  8^  x  6  inches ;  138  pages  (wanting  beginning  and 
end,  and  possibly  defective  in  places  in  the  middle),  interleaved 
throughout;  c«>crtl50();  half-bound. 

The  te.vt    seems   to    follow  pretty   closely   the    text   of  the   Aiicient  Laws  avd 
Institutes  of  Wales  (Vol.  i,  pp.  408,  xv-590  1.  2). 

1  II  Gwerth  dyn  a  ladher  yn  teir  »  #  #  ...  ends:  Trydyd  aruer 
yv  kynhavl  amser  k'avl  y  wnevthur  grym  aclirynodeh  ymyvn  dadyl 
megis  amser  y  tystv  nev  ydiuvynav  tystoljiaeth  varwavl  nev  y  lyssv 
tystolyaeth  vyvavl  nev  y  alv  gvybydyeit  nev  y  ev  gvrthnnv  .  nev  y  lyssv 
nev  amser  y  ymvystlav  am  vacn  amser  tystv  yw  pan  darffo  kayv  ar  y 
dadyl  yn  erbyn  havlvr  ot  edewir  dim  || 


MS.  30  =  Shirburn  E.  10,  Poetby.  Paper;  7  J  X  .5^  inches ; 
588  pages  ;  bound  in  leather. 

This  forms  one  of  the  series  of  MSS.  of  Welsh  poetry  copied  under  the  super- 
intendence of  Dr.  John  Diivies  of  Mallwyd  and  bears  the  reference  B.  4". 
Wherever  the  copyist  failed  to  read  his  original  he  left  blanks  which  Dr.  Davies 
tilled  in  throughout  the  volume  and,  more  suo,  added  an  Index  to  first  lines. 

1       Kid  el  i  gorph  ar  elawr     ....  a 

Mi  a  brydaf  .  .  .  i  wil  fel  due  elfel  dir     .     .     .     . 
a  ddaw  n  wir  i  ddyn  a  wn  D.  Gorlech 

4  J  Ddiitc  :  Myfvr  iddwy  /  n  /  ymofyn     ....  6 

gida  mair  i  gyd  Amen  jfolo  Goch 

8  jfr  D'  Morgan  :  Vn  crisdion  yw  ffynnon  ffydd     ....        c 
i  d^  dvw  oi  dy  yddaf  Ow:  gwynedd 

12  JE'«o.-  Geiriav  dvw  ir  gwyr  ai  dysg     ....  d 

a  chaer  gaint  fo  i  chwi  /r/  gyntaf  .  '15§3  .      Rees  Cain 

17  Diif'eithwch  y  byd  :  Y  tir  ail  Hetty 'r  helwyr     ....  e 

dy  help  i  ymado  a  hwnn  Edmwnd  Prys 

21  Jrbyd:  Dywedais  nid  a  /i/  wadv     ....  / 

dy  help  i  fyned  i  hvyrnn  „ 

25  Diolch  am  faril  ywnn :  Gwers  deg  a  roesai  ei  daid  .  ,  .  g 
i'o  ddydir  nefoedd  vddvnt  „ 

3fol:  D'  William  Morgan,  cyfieithydd  y  Beibl 
31       Yr  atliro  mawr  wrth  rym  wyd     ....  h 

Einioes  drwy  hap  Nestor  hen  .  15S§  .  Sio?i  Tvdur 


*  See  Mostyn  MS.  UO,  p.  215,  which  has  a  transcript  of  this  MS, 


466  Llanstephan  Manuscript  30. 

30       Ond  (ledwydd  oreviFydd  rym     ....  a 

bid  ihwydd  ihag  y  neb  ai  troes  .   15Q0  .  jfeuan  Tew 

40  J  afon  Dwfrdwy :  Dwfrdwy  fawr  gannawr  gynnyrch  ....      b 
bydd  boll  pyrnhawn  yn  llawu  Uif   Mad:  ap  Gron:  Gethin 

4,'5  Mar:  R.  ap  S. :  Vn  eisiav  golav  ir  galon  y  sydd     .     .     .     .  c 
weithiau  o  eisiav  aeth  yn  issaf  fericerth  fynglwyd 

40  Mar:  D.  llwyd  ap  Tudvr  llwyd  o  Jal 

Dvw  sydd  dda  dwys  ei  ddail     ....  d 

dvw  a  fedd  llys  dafydd  llwyd  Gultyn  Owain 

49  Mar:  Tvdvr  llwyd:  Cwyn  o  Eoeg  can  orevgwJ*r  ....  c 

at  ^esv  gwyn  twysog  5fal  Lewys  Mon 

53  J  Heneint :  Meddylio  'dd  wyf  mav  ddolvr     ....  / 

a  thro  tra  fynnych  a  thrig  Rhys  ap  Cynfrig  goch 

59   Owdl  i  S.  ap  Dd:  abad  glyn  ygwestl 

Evron  iwch  goron  ewch  i  gaerydd  Sin     ....  g 

evro'r  haid  ar  yr  liediad  Tvdvr  Aled 

63  Awdl  i  Risiart  Dqfis  esgob  Mynyw 

fEynnedig  bon  brig  ben  braint  wyth  ysgol     ....  h 

kai  /r/  hoff  nodav  karw  ffynedic  .  IVm:  llyn 

68   Owdl  i  Domat  Dafis  Esgob  llanelwy 

Kadw  /  r  /  fiydd  ar  krefydd  kryfwych  ai  geiriav  ....        i 
a  Sonn  y  ifawd  a  pbeun  y  ffydd  ,, 

74  Mar:  Tomas  Salusbury  : 

Gwae  holl  gred  trymed  tromwedd  am  ercbwyn     ,     .     .      k 
am  nas  ynnill  grym  ynn  sy  /n/  holl  gred       Tvdvr  Aled 

81  J  erchi  tarw  brych  :  Pwy  ywr  Hew  topp  iarllwaed  hen  .  .  .  .    / 
fo  dal  brihi  dy  fodwl  brych  Rys  hain 

85  J  D""  Morgan  .    7594  . 

Kiidw'r  ffydd  ai  cliynnydd  wych  anian  yw  dart  .     .     .     m 
helm  yn  Nuw  kadarn  wiliam  ein  keidwad      S.  Moivthwy 

90  Eito,  esgob  ILandaf :  Rhoe  ddvw  wyii  hir  ddaioni     .     .     .     .n 
dvw  n  hon  ai  gadaw  n  hir  ,  15Q5  .  Hnw  Machno 

95  Jr  Annvdonwr :  Fob  swydd  oil  pawb  y  sy  dda     .     .     .     .     o 
rhag  dwl  wedd  rhag  diawl  o  wr  Lewys  Dwnn 

99  Jr  Esgob  Morgan  : 

Kroeso  Argluydd,  rhwydd  r  hoddiad     ....  p 

porth  da  ^dh  porth  duw  i  chwi  Ow:  Gioynedd 

103  Etto  :  Pwy  \vr  o  ffawd  p\^r  i  ffydd     ....  q 

bei  mwy  swydd  bvm  oes  iddo  .  i60o  .  Lewys  Divnn 

107  Etto:  Pa  vrddawl  .  o  hap  hirddysc     ....  r 

y  beibl  draw  yw  bobl  e  drocs 
dvw  at  i  rann  dod  tair  oes  Hvw  Machno 

112  Etto:  Y  gwr  sydd  ymhob  gras  aeth    ....  s 

kewch  iechyd  wr  kv  chwechoes  Huw  Machno 

117  Mar:   Gl'm  fychan  :  Och  ddvw  nad  attebwch  ddini  ....      t 
nach  gweled.yn  iach  gwilim  liuw  Cae  llwyd 

120       Mynwn  y  mod  mewn  vn  man     ....  m 

kwff  evraid  kaffo  hiroes  Gytto  r  glynn 


The  Mook  of  Br.  John  ttavws.  467 

123  Mol:  Jeu:  ap  Gr:  ap  Slanhjn  o  Lwydiarth 

Klefyd  ymrig  gwyl  ^evan     ....  a 

Kan  nadolig  cyii  d'elor  Tvdr  Penllyn 

125   Y  Teiriv  kochion  ;  Qvfyi  j  tir  ai  gcirie  tog     ....  I) 

o  gorev  rliydd  y  gwr  ai  rhoes  JJedo  Brioijnllijs 

128       Gwallgofiais  gwae  fais  hyd  fedd     ....  c 

0  beuUyn  i  dywyn  deg 
er  na  cLawn  Kwnn  y  ehwaueg  Jeuan  Tew 

131  Mar:  Sion  ap  Hum  ap  Jeuan  o  Gyfeiliog  .  15^0  . 

Y  beirddion  llei  br  vrddas     ....  d 

duw  saf  gydai  enaid  Sion  Wm:  Uiju 

135  Jfercli :  Y  glaerwych  ddyn  eglvrwen     ....  e 

doed  y  niyd  doedyd  amen       J.  Gethin  aj}  J.  ap  lleisiawn 

138  J  Roetsier  salbri :  Aer  llyweni  Jarll  wyneb  ....            / 

ir  byd  par  wybod  pwy  wyd  Tudur  Aled 

142       Pe  Rhon  tori  pren  tvi-ion     ....  </ 

pvm  haervvy  avr  fo  i  pvm  rhodd  „         „ 

146  7  S'-  T.  SalOri :  Pwy  oil  a  ddvg  pell  i  ddaeth  ....  h 

ar  cliwech  dvc  yr  ewch  ych  dav  Lewis  Muii 

CrwrsEu  Gutto'r  Glynn 

150  y  Voelyrch  :  Dafydd  o  braifwydd  bi-oiFwyd     ....  i 

yw  roi  yn  lie  yr  hen  llys  Gvtto  or  glijn 

152  J  Howel  ap  Jeuan  o  foeli/rch  pan  friwasai  i  lin 

Howel  ni  chysgaf  havach     ....  k 

ni  chwaiHldaf  oni  cherddy  . 

155  Mol:  S.  Bwrch  :  Ni  chair  vstYS  na  christiawn     ....         I 
dyro  i  sion  deifoes  hydd 

157  3Iol:  Sr  Wm: — Sal  rhvgl  yw  sefliwr  rhaglan     ....        m 
gem  ar  w^r  hoU  ^ymrv  wyd 

161  Mar:  Einion  ap  Gr:  ap  R. — Dwfr  alweu  do  fvr  wylaw  .  .  .  n 
fv  Einlorf  nef  yw  enaid 

163       Pwy  sy  geidwad  teirgwlad  hy     .     ■     .     .  o 

teiroes  ar  iad  Roisier  wynn 

166  Mar:  S.  Amhadog :  Wylofiis  wyf  fal  afon     ....  p 

a  chynydd  ir  wreichionen 

169       Mawr  fv  Howel  a  meirig     ....  q 

aed  i  farw  i   dai  feirig 

172  Mar:  Harri  ddv  o  Evas:  Doe  darfv  r  deav  derfyn  .     .    .     .    i' 
gadv  bil  yn  goed  i  hwnii 

174&511  J  Jfan  ap  Einion:  Y  gwrda  o  gowirdeb     ....      * 
yw  tvedd  fry  hyd  dydd  frawd 

178       Af  ddvw  sul  foddus  aelwyd     ....  t 

o  goed  da  ef  a  gaed  hvvnn 

180  J  J.  Halchiun  :  Kwngkwerwyr  oedd  y  gwyr  gynt  .  .  ii 

karw  /  r  /  Uai  or  kwngkwerwr  Uwyd  . 

183       Tyfodd  gwr  at  Dafvdd  gam     ....  v 

iarllaeth  vwch  or  Uwyth  vchaf 

185       Hawddamawr  ir  wledd  fawr  fav     ....  w 

hiraeth  hagr  hwyr  itb  ddygaf  Gutto  or  glynn 

y  98607.  I> 


4&8  Ltanstephan  Manuscript  do. 

188  f  S''  W.  G»'.— Mor  llawen  inae'r  llv  ievaingk  ...  a 

dyred  ddvg  y  .drydyrld  ^yaith  Tvdvr  Aled 

193  Mnr:  Gr:  Hiruethog  ;  Y  bardd  bacli  vwch  bcirdd  b 

y  liyd   ....  keidwad  dyn  kadwed  dy  cnaid        Wni:  llyn 

197  f  San  Jj'vdid  Leian  :  Y  Ueian  hardd  yw  llvn  hon  ...  c 

a  llrt'cl  fvvyn   deffroed  fenaid  Jeru-erth  fynglwyd 

200       I)vw  i  gynnal  dy  gynydd     ....  d 

kyiuer  di  o  myni  mwy  '  Jfan  ap  Gr:  leiaf 

202  J  Dvdvr  ap  Robert:  Y  Hew  yuu  wyd  a  Haw  nvdd  .....  e 
tvdvr  ben  at  liyder  byd  *  Richard  Gele 

205       Tramvvyais  trwy  fymowyd     ....  / 

evrHwytli  ynyr  He  ith  aned  Wm:  llyn 

208       Do  r  wyl  i  fawr  dy  o  rasi g 

kewch  nawoes  i  chwi  niwed  Ritsiart  Gele 

212  Beth  orav  (oedd)  byth  ar  wr     .     ,     .     .  A 
y  kawn  euw  byth  konwy  yn  ben                            IVni:  llyn 

216       Yv  oos  raewn  ir  wiail     ....  i 

roi  i  was  gwych  ras  ag  iechyd  Sion  Tvdvr 

220       Y  ddayar  braff  ddvoer  eb  rodd     ....  k 

kafEom  oes  at  y  kyfF  mawr  S.  ap  Ho:  ap  ll'n  vyckan 

223       Y  byd  tywvHfyd  dallfodd  ...  / 

na  neidio  dy  geisio  gwen  Sion  Tvdvr 

225       Y  da  anf'ono  dvw  yn  fynych     ....  m 

fowyd  hir  a  nef  iw  tad  M'^m:  llyn 

'229       Kwyn  sydd  nid  kynncs  heddiw     ....  n 

hwyr  vn  oi  fath  hari  yn  fyw  Si  intent  fychan 

233       Mae  pren  yn  y  klenenav     ....  o 

heb  faUaint  y  bo  velly  Morys  ap  J.  ap  einiawn 

236       Mae  ayii  grymvs  eryr     ....  p 

evrer  Hvw  /  n  /  flaenor  ir  rhniu  .  Howel  Reinallt 

239  f  Sion  homvy  :  Y  siryf  oe.s  hir  a  fydd     ....  q 

Tre  tad  yt  sydd  .  .  .  ymotryddan     .... 

yu  dy  fro  nad  f  for  wyd 

241    'if  continuation :  At  rhain  a  bair  kynn     ....  r 

vwch  Sion  aer  chwc  oes  yn  vn    imperfect    Simwnt  fychan 

213  Iiwyddiant  a  ffyniant  trAvy  ffydd  i  Risiart     ....  s 
ffyniant  a  Uwyddiaut  well  weH  iddo                      Wm:  llyn 

248  f  veib  Edw:  ap  D.  gam  :  Yr  eryrod  arwraidd     ....        t 
ag  enaid  pawb  o  gnawd  pvr  '  Gytto  rglyn 

251  fi-  e.igob  Htm-s  o  Lauehry :  Beth  orav  byth  i  wrawl  ....       u 
liaev  gaint  a  hcnwaint  yn  honn  TVm:  ILyn 

254  ^  bedicar  mah  Sion  wynn  ap  Meredydd  esquier 

Y  llwyn  messur  llin  Moessen     ....  v 

pa  dras  fw}'  pedair  oes  foch  j,       ^^ 

259  J  Jenan  ap  Eignon  ai  bcdwar  mab 

^fan   fZdewr  o  fown  y  f AUiwn  •«> 

yn  gadeniid  ir  byd  byth  Owuin  tvaed  ta 


*  "  y  prydj-dd  brith  oedd  bwu  "  p)r.  Joliu  Davies], 


the  Book  of  Dr.  John  Davies.  469 

262  f  Eignon  ap  Gr:  up  Ho:  ap  Mred:  ap  eic/n:  ap 

gwgan  ap  mred:  y  post  hardd  hapvs  dewrtldoeth    ...        a 
•AT  bawb  a  ffoed  bir  y  bycb  Gr:  gryg 

263  Y tri  hrodur  o  lechryd :  Y  trowyr  a  bortieiwyd  ....  h 

ir  tyrav  a  ro  teiroes  Jeuan  ap  Ho:  Swrdwal 

267  J  Harri  Jarll  karangon  :  J  JsixW  o  went  ai  hoU  wyr  ...      e 
bo  i  wr  ty  iaiU  berbart  hen  Lewis  Morgami-g 

271  J  Ow:  Dwnn  :  Y  gleissiad  mynwgl  assvr     ....  d 

gael  dvw  a  gweled  owain  Ho:  D.  ap  Jen:  ap  Rgs 

274   Yfantell :  Teyrn  ymysg  trin  a  mael     ....  e 

a  cbyredd  swydd  ni  chwardd  sais     D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

276  Mol:  Gr:  ap  dd:  ap  Howell  o  faesmor 

,    y  kaiw  dv  kywir  i  dal     .     ,     .     ,  / 

ef  a  honno  fo  beuaint  He:  Kilan 

279       Am  waed  Dafydd  mao  tyfiad     ,     .     ,     .  g 

oi  dai  V  wyl  by 4  yr  elawr  Sion  Keri 

281  fS.  korbed  0  It:  Y  karw  ar  lawnt  kaerav  /  r  /  Li  .   .  .   .        h 
ui  bv  ch  iaith  beboch  ithav  Oic:  ap  Wen  moel 

284  J  Robert  ap  gr:  ap  gwilim 

Mae   /r/  gvvr   lie  b\'  /r/  mawr  g.ariad     ....  i 

a  dvw  kenned  ai  kynnal  Hvio  Arwystl 

287   Mol:  Gr:  fychan  o  gors  y  gedol  or  2'^  messvr 

Or  brig  ffrwytliedig  wi(b  hadv  gwniifyd     ....  k 

pvr  a  fforlb  odiaetb  per  Srvvythedig  Sion  Philipp 

293  Bariiad  I),  llwyd  ap  WJn  ap  Griiff'ddd 

Nid  af  i  ddyfEryn  dyfi     ....  I 

bid  yw  wyriou  bedeiroes  Ho:  D.  lloyd  ap  y  gof 

295  Mar:  Eilissa  ap  Win:  lloyd  o  liiw  timedog 

Braych  a  lla^y  bylaw  baeledd,  a  dorwj'd     ....  m 

o  thorwyd  oil  oil  i  tbrocd  ai  Haw  .  1.''>83  .  S.  Jr'hilipjJ 

300  Mar:  Nicolas  esgob  Bangor 

Troes  dvw  awr  drorn  trist  ywr  dreth     ....  n 

nai  ail  fytb  ni  wilia  ft  „ 

305  Mar  Rich:  Vychan  o  gors  y  gedol 

Kanv  y  bvm  dwyn  ko  j  i^  I  J  byd     ....  »       o 

yn  He  da  mae  yn  Haw  dvw  mawr 

310  Mar:  Morys  wyn  o  wydyr 

Ble  ir  aeth  yn  Uvniaetli  an  llavvenydd  bytb  ...  p 

ai  /  n  /  fywiol  euaid  i  nef  Ivniaeth  „ 

315  /  JViliam  Hughes  esgob  llanelwy 

Ai-glwydd  vchel  swydd  vwcblaw  saint  kymrv  ....  q 

ior  gvvleddwin  dcidiav  arglwydd  nodedig  „ 

322  Mar:  W.  llyn :  Och  iieirdd  cyturv  heirdd  /  y  /  rbawg  ...        r 
mae  nef  gwyn  ni  mynnai  gam 
yn  dal  i  enaid  wiliam  „ 

326  Mar:  Gwen  salbri  or  berth  ddv  g.  Gr:  ap  S.  Wynn 

Dwyn  enaid  a  cborff  dwyii  annedd  tlodiou  ...  s 

y  bv  wae  minav  heb  vn  enaid    .  15S'I.  „ 

332  ^  Rob:  lloyd  or  rhiw  goch  i  ddiolch  am  farch 

dros  JIvw  Gr: — Y  dyn  inal  blodevyn  mai     ...  t 

vwcb  daeliwr  ar  farcb  dvlas  „ 

D   2 


470 


Llanstephan  ManUscHpt  30. 


Hvw  Artci/stl 


Tvdr  Aled 


L.  glynn  kothi 


f 


y37   Y  X  fjorchymyn  :  ILowrodd  a  roes  i  foesen    ...  a 

dysgwn  ag  evrwn  bob  gair       JJ.  ddv  o  hiraddig  no  S.  henl 

341        Yma  bv  yw  tbyfv  futbafarn  fenditb 
iii  bwy  fyth  hefyd  hcb  fatbatarn 

345  f  ofi/n  Tarw  :  Os  da  walcl]  onest  i   wyr 
rhodded  a  gofynned  farch 

347       Pedvvar  gwreiddyn  da'r  dyrys  i  gynon 
o  bed  war  imp  da'r  erys 

349       Pwy  gwraidd  maesyfaidd  pvvy  sydd  yn  ha«l     .     .     . 
ag  yn  y  gwraidd  egin  gras  „ 

352       Val  enaid  a  cborfF  i  feilienydd  Eym  ydoedd  R.  ap  D.  . 
a  dvw  a  ranno  da  ir  enaid  „ 

355       Gwlad  arnom  oi  bron  ai  biig  a  gvrwyd 
ni  bv  yn  vwch  aeron  neb  ni  chvriai 

358       Trees  niwl  tros  hen  aelwyd 

torres  y  Hong  ty  Rys  llwyd     .     .     ,     . 
glaw  av'r  yn  golevo  /  r  /  nef 

361  Mar:  Edward  o  Vrtjn  kvnallt : 

ILawer  nos  Hew  /r/  wavn  isaf    .     .     . 
fo  dvw  nef  aed  yni  wart 

864       Y  ty  ni  ffy  o  ddiar  y  ffordd     .... 
Ty  Rys  ni  chaewyd  dryssav 
ni  cbaid  rhag  gweiniaid  i  kav     .     .     . 
Iwyr  fy  rhwng  lowri  a  rbys 

366       Mae  Haw  vn  am  hoH  wynedd     .... 

ni  chewch  weH  no  cl\wchwillan  Lewys  Mon 
369       fingwinevfarcli  fwng  nwyfvs     ....  t 

yn  kynnal  ar  laun  konwy  Sion  Tvdvr 

'&12i       Oes  gwaew  irwydd  ysgyrion     .... 

y  tarw  ponfras  trappiutrych  Sion  Keii 

375       Pwy  yn  yn  gwlad  yw  /  n  /  penn  yn  glir     .... 


Risiart  llwyd 


Lexoys  Mon 


Gytto'r  glyn 


Tvdvr  Penllyn 


gwir  loes  i  gwr  a  lywsi 

378       Pwy  sy  benu  yn  passio  byd 
dan  bwvtb  devuaw  o  betbav 


Ho:  ap  S>'  Mathew 


Tvdvr  Aled 


381  Mar:  Wmffre  ap  Houel  .   151,3  . 

Son  o  fod  sy  ynu  i  fcdd     .... 

tros  wr  ty  tryssor  lowynn  Gr:  Hiraethog 

384  Mar:  Wiliam  Hcrhart  Jarll  Penfro 

Kannos  am  ^arll  i  kwynwu     .... 

tragwyddol  y  trig  iddo  Ho:  ap  Syr  Mathew 

387  Mar:  D.  llwyd  — "  ai  j  n  j  bivrw  gwaetc  dan 
wybr  gien  .  .  ith  ofynaj"  ? 
Gwayw  ym  yn  y  giav  oedd     .... 
a  geidw  /  r  /  bimp  gwedi  y  rhain       D.  lltoydap  ll'n  ap  Gr: 

391       Kvddiwyd  vel  kaewyd  devrvdd  katerwen    .... 

Hawenydd  oH  yw  enaid  Gyttor  Glynn 

303  Mar:  S.  Bnvynog — '■'■  puvu  sir  jon  ai  penn  saer  fv." 

Bardd  a  fv  dros  gynirv  gynt     .... 

Gwav  ydoedd  yn  gariadol     .... 

Heb  wawd  wael  lieb  adwy  wann 

beb  air  g"3g  beb  roi  gogan    ,     ,     . 


The  Booh  of  Dr.  John  Davies.  47^ 

lieb  loch  ag  bob  air  vchel     .... 

sion  at  ddvw  ar  saiut  yikl  aeth  Sioii  Tvdvr 

395  Mol:  Syr  lii/s — "  Sawdcn  gxvlad  aensio  " 

Kiist  arnad  yn  geidwad  gwr     ....  « 

gwna  son  dyn  gannoes  yn  d'ol  liijs  Nmimor 

398  Mastr  Rys :  Y  mab  hir  am  hap  vrien  b 

sy  i  aros  happ  syr  Rys  hon     .... 
oni  cliofta  i  chwefTwyth  Jeuan  Dcvlayii 

401        Syr  llys  erys  air  vrien  c 

y  sy  ar  liild  syr  Rys  hen     .... 
i  gadw  hebog  dehevbarth  Hvio  Kac  JLioyd 

403  f  Syr  R.  ap  T. — Saint  )orys  ai  Avayw/n/  taraw     .     .     .    d 
tair  bran  ond  dvw  ar  brenin      '  Tydvr  Aled 

407       Eiaweu  fyth  ni  allwn  fod    '.     .     .     .  e 

bid  dydd  farn  boed  heddyw  fo  Lewys  Mon 

411  Mar:  Hwmffre  Kinaslr  or  knwchin 

ILwyn  o  waed  ieirll  enyd  oedd     ....  f 

weithian  yw  tir  vvaeth  noi  tad  Sion  Iteri 

414  JSyrRis'tHert:  Pvvy'u  iarll  hir  pennyrlioU  iaitli   .     .     .  g 
bon  iavr  dysg  benn  ar  dy  waith  „     „ 

416       Dilys  enkyd  lew  siankyn     ....  h 

drwy  aros  dy  orevraw  Gyttyn  Koch  brydydd 

418       Rhys  a  gynnail  rhwysg  einion     ....  i 

nessa  i  fair  Annes  a  fo  Jfun  Devlwyn 

420  J  Rys  Aiobrai :  Y  Hew  yn  dwyn  llennav  dvr     ....  k 

awbre  nid  el  heb  rann  dav  Jeuan  Devlwyn 

422       Ysgynnwr  o  is  gennenn     ....  „  „       I 

dirynned  oes  dwr  yn  dan 

425       y  Hew  ievank  da  i  lliwyd     ....  m, 

ievan  llwyd  ym  yn  lie  i  dad  „  „ 

427       Nos  dv  yw  ynys  Dawy     ....  n 

gwnaid  y  saint  ag  enaid  Sion  „  „ 

429  J  Gioilym  gocli :  Prenn  i  scynnv  prins  danoch    ....  o 

nlm  llvdd  dim  onim  lleddwch  R/iys  Teganwy 

432      Pie  ddaeth  penadvriaeth  dwys     ....  p 

er  dvw  /  n  /  ferch  or  advr  f  wyf  Rhys  Nantmor 

435  Maslr  R.  aj}  T. — Y  prenn  y  rhisgl  pvr  yn  rhaid       ,     .     .     q 
ond  y  naw  gynt  nid  vn  gwr  Siankyn  fyngltoyd 

437  jf  Syr  Gr:  ap  Syr  Rys  :  Y  gwr  hir  o  gaer  Harri     ...  r 

dyn wared  y  dyn  iraf  D.  ap  Ho:  ap  J.fychan 

440       Pwy'r  ewythr  aeth  porth  yr  og     .     .     .     .  s 

dy  ganmol  .   .  .  mae  sieb  seid  Tomas  ap  Sion  .... 
kydwaed  tyn  kedwid  teinioes  Lewys  Morganwg 

444       Mae  J^ipyn  a  gwreiddyn  gras     ....  t 

hiroedl  i  mastr  Harri  D.  ap  Siankyn  fynglieyd 

447       Pvro  gwaed  imp  per  a  gaf    ....  u 

Mastr  Sion      .   .  vrddas  Tomas  y  lad     .... 
i  sion  mown  y  sein  manwel  D.  fynglwyd 

450       Gryffydd  o  feredydd  frav  /  fycliaii  .  ,  o  Nannav   .    ,  .   .  v 

kaer  nvr  ij-  karwr  o  vrien  D.  up  How^l 


47^  Llanstephan  Manuscript  30. 

453  DiMgywydd  dafydd  mwsgedel  a  brynn  a 
bronin   Ciliitell  howel  &C.         left  uufinished        [L-  G.  Cotlu'\ 

454  /  Siankjiufflemin  o  henn  Ilia — "  Bendith  dvio  nef  ag  0. 

Damn  yd :"  Piytlaf  im  ior  parawdwin     ....  b 

n  gun  boadl  yn  g;inu  heidion  feu:  tew  brydydd 

457   f  T.  ap  Gr:  up  Nichlas  :  Teyin  gwyr  ystrad  towi  ...  c 

o  gwn  uev  I'eiich  genyfi  Btdo  apffylib  bach 

40 1    f  L'n  0  Fisgin  :  ILariaidd  farwnaidd  fiynacli     ....  d 

vfydd  yt  wyf  a  fydd  tav  Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  Rgs 

464  J  Syr  a.  ap  T. — Edn  pasgen  wadnav  pwysgaiuk  ...  e 

gwawr  i  dwysog  gardasavr  Rt/s  Nanhnor 

468       Kaer  Ivdd  fydd  a  chelfyddyd     ....  / 

Lewis  mon  .  .  .  Bwkled  kapten  y  brenin     .... 
ar  gledd  avr  arghvydd  vrieu  llys  nantmor 

472  y  IVm:  Ilerbart :  Dav  dir  ni  newidiwyd  vn     .     .     .  g 

ni  bo  iarll  penfro  lieb  hwnn  Gytto  /  >■  /  glynn 

474  J  T.  Gamais-:  Pwy  /  ii  /  kynnal  peunav  kanyn     ...  h 

pen  o  bv  benn  ar  bawb  wyd  Jer:  jynglwyd 

477  J  Hn:  Gelhin  :  Adwen  blaid  yn  dwya  blodav     ....        i 
tiiiw  dann  bwyth  tri  eidion  byw  Sion  Keri 

480  Mar:  Sion  ap  Tomas :  Pwy  ryw  fyd  pa  rai  a  ftirn     ...       A 
yn  I'yw  or  tir  net'  ir  tad  Wm:  Egicad 

483  J  Syr  Rys  ap  Tomas :  Kriais  edling  kroes  waediyd  ....       I 
kyrn  ar  i  fPrwyth  koron  ffraink  Wm:  Egwad 

486  Etto :  Karaf  vrddol  kaer  fryddia     ....  m 

dros  i  dad"  a  droes  dvw  ynn  Gyttor  glynn 

489  /  Gr:  ap  Nikolas :  Wrtli  ddecbrav  am  swyddav  sou  .  .  .  .    » 
arwydd  i  don  o  wraidd  da  Ho:  D.  ap  feu:  ap  Rliys 

492  Kyffes  :  Krair  kred  ked  kynydd     ....  a 

oth  wlad  ath  wledd  Jolo  goch 

500  f  Grist :  Brodyr  aeth  gynt  i  baradwys     ....  p 

bid  rwydd  im  arglwydd  Ameu       Jeuan  ap  Huio  kae  llivyd 

502       Prynnaist  nef  prenn  ^esii  dy  nawdd     ....  q 

archaf  vn  arch  yw  feuaid  Lewys  Morganwg 

505   Mar:  Tvdvr  ap  Gronw  ap  Tvdr  np  gronwy 

Klywais  doe  im  klyst  deav     ....  r 

na  hever  niwy  yn  hir  mon  folo  Goch 

508  Mar:  Gr:  fychan:  Am  y  gwr  mwya  a  gerais     ....        s 
dial  am  dwyll  dalm  a  dvr  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

515       Anna  a  wuaeth  i  nyni     ....  t 

in  eneidiav  /  n  /  enwedig  Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys 

517  Mar:  W  Herbert:  Dvw  Uvn  i  bv  dwyll  i  wyr     ...         u 
a  fv  feirw  /  n  /  rhaid  feryr  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

521  J  ofyti  gwnn  gan  S.  fychan  maer  kayr  fyrddin 

y  karw  gwych  or  kayrav  gwiu     ....  v 

dros  y  gwn  deiroes  y  gwyr  IVm:  ILyn 

525  /  Bias  S.  .  .  Pctryddan :  Dvw  a  roes  da  \vr  i  waith  ...       w 
sion  aer  ben  synwyr  byd  Sion  Tvdvr 

529  Mar:  Sion :  Klaf  f vm  ir  kelv  famwynt     ....  x 

Sion  wrtb  fodd  Sian  ij-  aeth  fp  ,,        ,, 


■    The  Booh  of  Dr.  John  Davies,  473 

532       Tc'imlwr  gwyr  tcail  ior  gwiwrent     ....  a 

brciiiu  brwj'dr  gn'iii  brodir  gwent  Gvttor  ghjn 

535  Mar:  Elisav  .\  Eiwyr  o  both  lie  ii\^r  ii  bwyd     .     .     .     .  '         l> 
gwrda  'n  nef  a  gair  da  .  ii .  61  Gvttjn  Owain 

Moliant  Si/r  Ri/s  ap  Tomas  : 
537       Y  twysog  sydd  at  wasg  sias     ....  c 

yi-  el  ynn  iaill  ir  ael  maes  l?hi/s  Nanmor 

540       Kionigl  yw  kyin  a  glywir     ....  d 

gwir  ywr  gwir  y  gaii-  ar  gamp  „  „ 

543       Y  gwr  dewr  av  gard  evrin -  e 

gadv  /  1-  /  bniin  i  gadw  /  r  /  brenin '    D.  llxcydap  U'n  ap  gr: 

546       Syr  Rys  feircli  saiu  siors  farchawg     ....  / 

drych  henaint  ar  ych  wyneb  Tvdvr  Aled 

550       Bardd  wyf  ag  yn  byw  ar  ddav     ....  g 

Syr  Rys  ir  sias  wyr  syr  sion  /  syr  gruff    .... 
ban  ro  dvw  faes  banred  fych  Tvdvr  Aled 

553       Y  torchog  avr  trwy  chwe  gwart     ....  h 

trindawd  ath  gatwc  /  r  /  vndyn  Rhys  Nanmor 

555   Mar:  Ii.  abad  Y.  f/lur :  Dya  wyf  er  doe  anafwyd     .     .     .      i 
telid  tTW  ni  bydd  tlawd  hwnn  Gvito  r  glynn 

558  J  'vn  byclian  wyneb  vc/iel '  a  ehcid  Hoieel,  Ilwlyn,  a  Hvir, 

ap  J.  coch  :  Havvdd  amawr  nim  dawr  im  dwyu  ....  k 

o  chaem  enaid  vwch  inynydd  Jeuan  Deidwyn 

561  Mar:  Hy:  ap  Rhys:  Duw   gwyn  er  digio   ennyd  I 

ai  difa'r  iaith   yw    dy  t'ryd  ....  Cefn  y  Rug  .... 
gvvnaed  dvw  ag  enaid  Howel  Tvdvr  Aled 

564  Mar:  D.  ' pensel  twr  kelyn' :  Ni  bv  fyd  i  neb  o- foil  ...      m 
rhytigthvu  yn  vu  yn  y  nef  Howel  Mian 

566  Mor  halng  mor  hylyn,  peehod  &c.  Anon  n 

567  An  Index  of  fii.st  lines  alphabetically  arranged  in  the  autoirraph  of 

Di'.  .Tohn  Davies. 

577-88  An  Index  to  Ihe  authors  alphahetically  an'anged — 

Rhisiard  Alori/s  ai  Syrifennodd  i  Win:  Jones  Ii.  S.  .S.  174". 


MS.  31  =  Sliirburn  1-].  13.  CERDD-LYFR  CYMRAEG,  being  the 
poetical  works  of  the  mediieval  bards.  Paper ;  8  x  6  inches ;  526 
pages;  transcribed  liy  William  Maurice  of  ILan  Siliii  (p.  492)  ;  bound 
in  leather. 

This  MS.  is  what  it  piofesses  to  be,  a  transcript  'fideliter  S(  accurate  '  of  the 
Bkitish  Museuji  Addl.  MS.  14869,  which  see.  Pages  69,  119,  and  141  bear 
respectively  the  dates  of  1"  Septem.,  obris  4,  Sbris  6,  [16]  66.  But  according  to 
an  autograph  statement  by  Wra:  Maurice  at  the  end  of  Addl.  MS.  14869  (p.  245  h) 
he  finished  the  transcription  on  November  24  .   1662  . 

"  Hyd  hyn  allan  o  hen  lyfii-  ar  ferarwn  ;  a  scrifenasid  peth  o  honaw  ynghylch 
amser  Edw:  2  :,  ae  Ed:  3:  fel  y  mae  yu  gyffelyb  |  A  pheth  ynghylch  amser 
lien:  5  .  yr  hen  lyfir  hwnnw  a  fuasai  yn  eiddo  Gruff:  Dwnn  ag  yu  eiddo  Huw: 
Llyn  I  ac  yn  eiddo  Rys  Cain,  ac  yr  awrhon  sy  eiddo  Robert  Vaugliaii  or  Weugraig 
ger  Haw  Dolgelleu."  Tlien  follows  :  "  Y  mae'r  Llyfr  yr  awron  yn  yv  llengwrt  . 
1728  M.W  [illiams]  "  (pp.  47a-4).  Totum  transcripsi  fideliter  &  accurate  exainiiiavi 
ego  Guil:  Ji.  (p.  492). 


474  Llanstephan  Manuscripts  32-34. 

MS,  32  =  Sliiiburn  E.  45.     A  transcript  of  the  Book  of  Aneirin.* 
Pnper  ;  7|  x  U  inches  ;  3(5  foHas  ;   half  bound. 

Tins  is  an  excellent  copy,  veihatim  et  literatim,  line  for  line  aud  page  for  page, 

of  the  originnl.      An  effort  is   made  throughout  to   exhibit    the    difficulties    and 

peculiarities  of  the  original,  and  the  mistakes,  which  are  due  chiefly-  to  inability  to 

(}istinguisli   ahvays   between   r  and  t,   are    not   many.     The  transcript  is  signed  : 

M.  Williams,  M.A.,  F.tt.S.,  JJolgelleu,  Oct.  13  .  IJiiS. 


MS.  33  =  Shirburn  E.  12.  Poetry  transcribed  by  Moses  Williams 
from  the  Red  Book  of  Hergest,  cols.  1026,  1028-31,  1034,  1039-49- 
56. 

At  the  end  is  a  copy  of  a  letter  (Oxford  Sep.  7  .  1708)  about  Irish  and  British 
MS8.  where  it  is  stated  : — "  'Twas  but  50  years  ago  that  the  Jesuit  Julian  Manoir, 
being  a  Jlissionair  in  Bas  bretaign  obtained  an  Order  from  his  Superiours  to  burn 
what  British  Manuscripts  and  other  Books  ho  should  meet  -with,  excepting  such  as 
tended  to  Devotion  "  &c.  (fol.  CO). 


MS.  34  =  Shirburn  C.  14.  Lives  of  Saints.  Paper;  7|  X  5|^ 
inches  ;  404  pages  ;  written  by  Roger  Morys  of  Coed  y  Tahvrn  (p.  93), 
towards  the  close  of  the  sixteenth  century  (pp.  1-389),  and  by  Thomas 
ab  jfvan  i;e/  Evans  of  Hendre  forfydd  yn  y  deirnion  (pp.  390-403); 
half  bound. 

"  Owned  "  by  Thomas  Evans  of  Hendre  Vorvydd  (pp.  93,  389),  Moses  Williams 
(p.  404)  and  Wm:  Jones  (p.  1).  For  other  works  in  the  hand  of  Roger  Morys 
see  MS.  9  supra,  Peniarth  MSS.  168,  169,  and  Mostyu  MSS.  113,  135, 

1.  Lyma  lyfr  tu  AC  DYSC  YR  Eglvys :  Piimp peth  annaeth  Crist 
ar  y  groes  nrth  far  a  .  .  .  (1)  fii  uedio  lauer  .  .  .  (5)  .  .  da  yu  bod 
eroes  ger  broun  y  claf  &c.  .  .  .  chuech  achos  y  dyiyiin  ni  nasnaethii  duii . 

iv.  mod  i  mae  tebic  dynion  yr  Angylion iv  rhagor  yssyd  i 

ninnaii  r/icic  yr  Angylion  ....  xii  blinder  a  fyd  ar  bob  dyn  yn  y 
byd  hmin  ....  xii  gobniy  yssyd  i  dyn  dyd  i  guarandano  opheren 

7  Saith  anuyldyn   diiu  &c ix  vrdas  i  enaid  dyn v 

profedigaeth  a  una  y  hythrel  ar  enaid  dyn  SfC. 

12   [Arwyddion]  kynn  terfyn  byd  a  dyd  brand 

24  Biiched  S'  Kalherin  :  Argluydi  guerendeuch  a  dyeluch  yr  hynn 
dyuedir   yiich   or  uyry   vendigedic   a  eluir   Katrin   merch    i    vrenhin 

Constantinobyl  .  Alexand""   y  geluir  yn  latin ends :  a  charii 

diiii  ae  uassanaethii  megys  y  galou  dyuot  yr  Icuenyd  Iragyuydaul  ny 
deruyd  byth  yr  caiyat  Seint  y  katrin 

35  Piirdan  Padric  y  geluir  himn :  Y  braut  Henri  yr  huiin  leiaf  or 

myneich  mab  vfyd  er  diiu    ac   enu   yn   rhod   vfyddaiit 

ends  :  Ac  yn  ol  y  mae  yn  trigyau  hyt  hediu 

70  Vr  amrysson  a  vii  y  rhnng  yr  enaid  ar  corph  .  .  y  dylei  pob 
Cristion  ar  ai  clyijo  nylaii  nc  emendau  eii  vitc/ied  yn  y  byd  hunn  |olo 
Goch  ai  troes  or  Lading  ynghamberaec  :  Seganai  yr  enaid  urth  y  corph 
dan  vbain  a  gridfan  &c. 

*  '■  Chen  Lyfr  ar  Femrwn  yn   Ilengwrt    a.d.  1728  "  (flyleaf).     The  original  i§ 
now  MS.  1  in  the  Cardiff  Free  Library. 


Roger  Moryfi  of  Coed  y  Talwrn.  475 

'lb  Drych  yr  vfudduiid  a  dynuyd  o  lyfreTi  funocenlins  Bab :  Ein 
hnrgluyd  ni  ^I'ssu  Grist  a  dyuot  nrth  ci  discyblion  yn  yr  Euengil  .  Nac 

ymdyrchefucli  yn  vclu',1 enr/s :    ac  uynnt'ydiis  or  da  goriichaf 

...  a  iioj  fydinocd  ]ys  ncf  yn  gunciilhiir  moliant  a  gogonediis  glod  i 
Diiu  draguydaul  fediant  .  / 

93  ||diarelienod  draet  y  hoi  auydiissyou  ueithredocd  o  bob  rhyu 
varuaul  ueitbret  dayaraul  pafi  dyuot  lyina  nyni  ynngadau  pob  petb  ac 
ytliganlyn  di  .  .  .  tri  lyshenu  a  vii  arnau  .  .  Symon  Johanna  .  .  .  Symon 

Jobanis  .  .  ,  Symon  Bar  iona ends :    Sant  Grigov  eissyoes 

a  liinetbod  bot  guassanaeth  yr  iiyl  o  Bedyr  a  tbraiioeth  cophadiireth  o 
Baul  o  achos  bot  Pedyr  yn  bap  ac  o  achos  bot  yn  gynt  ydymchelod 
Pedyr  ar  Grist  nogyt  Paul  ac  o  echos  y  dyd  hunnu  y  kyssegruyt  egluy.s 
Bedyr  a  bot  Pedyr  ynn  bap  ynn  Rhiifeiu  ac  na  bu  Panl  . 

115   Vma  bclach  y  treithir  o  vuched  Paul  (.hostel:  Paul  a  gyueithir 

ynn  eneii  trump  neii  ynn  eneii  guynt  neii  etholedic  ryued 

ends :  ac  yna  y  divlannod  y  gogysgaut  drycliuiauc  ac  yd  ymchuelod 
y  dyn  yu  synnyuyr  a  buru  ymeilla  y  magyl  a  cliyraryt  kubyl  o  deilung 
benyt  .  / 

127  Bxiclied  Jago  ebostol :  Yr  ^ago  hunnu  ebostol  a  eluir  ifago  vap 
Zebedeiis  braut  y  Yeiian  Boanerges  sef  yu  hynny  mab  taran  ac  a  ehiit 

Yago   vuyaf ends :    a  phan  oedit  yr  eilueith  ynn  mynnii  y 

viiru  ynn  y  tan  y  bobyl  ay  ysgyfltd  ac  ay  rhydliaod  druy  diruaur 
volyant  y  diiu  am  uyrtheil  yr  elsostol  .  / 

144  Bached  Jeuan  ebostol  braut  yago  .  .  a  eltdr  Jeuun  cuengyliir : 
Jeiian  a  gyueithir  ynn  rhat  diiu  neii  yn  yr  hunn  y  mae  rhat  idau  neii 

yr  liunn  y  rhodet  idau  &c ends:  Jyma  vi  fy  arghiyd  ynn 

baraud  ac  ylb  anrhyded  di  y  diolchaf  vot  ynn  uiri  gennyt  vynguaoij  yth 
uled  canys  yd  uy  ynn  ymediinau  om  bod 

154  Bilched  Sant  Tomas  or  Jndia  vn  or  deiidec  ebostol  a  gladuyd 
mevxn  dinas  Seilia  yn  yr  ^ndia  meun  bed  o  faen  grissial  ar  Jau  deau 
idavi  a  deimlaud  archolaii  Crist  &c. 

156  Bilched  Einion  neii  Vurtholomeus  Ebostol :  Bartliolomeus  y  syd 
gymeint  yu  dyuediid  y  mab  y  syd  yn  glynii  arnali  ne  ar  y  dyfur  rhaid 

yu  dyal  mae  Diiu  a  lynod  ar  y  dur ends :  a  dyaj  fod  yr 

Ebostol  bendigedic  hunn  yn  barod  i  baub  ac  a  aluo  arnau  myun 
dyfossiun  da  . 

161  Bucked  Matiteu  ebostol  ac  Evangyliur :  Guedy  diiu  ^aii  y 
drychafael  y'  Mai  a  niyned  or  ^cssii  ir  nef'oed  myned  a  oriic  Matheu 

Ebostol  ac  Evangyliur  i  bregethii  geirieiidiiu  ymhlith  y  bobyl 

ends  :  i)oed  yno  y  deloni  niunaii  . 

163  Bached  Simon  a  Jud  ebostolion  :  Saint  Simon  a  Saint    ]fud  o 

aruediad  yr  ysbryd  glan  a  ethant  i  dir  a  eluid  Persia      ends  : 

ac  y  cafas  paub  ar  a  delai  yno  iechyd  o  bob  rhyu  glef'yd  a  fai  arnau 

169  Bitched  Mark  Evangyliur  :  Saint  Marie  yu  vn  or  peduar 
Evangyliur   a  yscrifeniiyssant    yr    Evangylaii    sef   yu    hynny    geiriaii 

Diiu  ac  ef  ai  pregethod  buy  ir  bobyl ends :  y  uedio  Diiu  a 

Sant  Mark  a  chadu  y  uyl  pan  ysgynnod  yr  nefoed 

173  Or  peduar  Evangyliur  /  Bid  cydnabydiis  gan  baub  fod  gau 
Grist  IV  Evangyliur  .  .  Matheu  Mark  Luc  .  Jeuan  ar  rbai  hynny 
a  yscrifcnnassant  .  .  .  geiriaii  Diiu  a  befyd  i  urthiaii  ai  ueithredoed  ai 
diodefaint  &c. 

176  Ystori  yr  oleu  bendigedic:  Diiu  a  dyuad  y  doe  Angel  i  uas- 
sanaethii  vr  rhai  a  gyssegrid  ar  oleu  hunn  yu  vrenhinoed  &c. 


476  Llanstephan  Manuscript  34. 

180  Yii  Rhiifain  gynt  y  bii  valched  maur  o  aclios  bo;l  yv  Iiol  fyd  yn 
daLi  clan  lliifain  ac  yno  yr  oed  varchoc  deui-  cadaro  yv  huiui  a  cliiid 
Mars  a  hunnu  gan  y  gadarned  &c. 

182  Ulstoria  yr  olcii  hendigaid  guedi  eu  dymiu  o  hjfr  Lucas  or 
Ladin  yn  Gamheraec :  Nasies  kefndem  i  Bredur  fab  Ef'roc  y  pennaf 
o  varchogion  y  vort  gronn  or  pen  eu  gossodes  Merdin  yn  oes  Vthur 
Bendragon  liyd  talin  o  oes  Arthur  .  Ac  ynayr  aetb  Nasieyn  veuduy  &c. 

189  Bucked  Gueti  Vreity :  Yngorjeuin  ynys  Brydafn  y  raae  gulad 
a  ehiir  Cymry  ac  or  naij  dii  idi  y  mae  terfynaii  Loegyr  ac  or  tii  aral 

eigiaxm  mor  yny  gogylchynu  a  Saint  gynt  yni  chyfanhedii 

ends :  yny  ]e  y  rliodrr  iechyd  y  gleifion  druy  anrhyded  yr  uyryf 
vendigedic  ar  glod  a  moliant  y  diiu  yr  hun  y  mae  anrhyded  a  molianfc 
a  daioni  yn  oes  oesoed  .  Amen 

261  Btiched  Beuno    gassiil   sych :    Gur   bonhedic  a  oed  gynt  ym 

Howys  yny  le  a  eluid  Banhcnid  yn  emyl  afon  .  .  .  Sabrina 

ends :  ac  y  gunaeth  Beiino  ef  yn  vyu  y  dyuediid  y  guir  ac  uid  aeth 
ir  nef  . 

'2GQ    Buched   Deiti  :    Deui    f  Sant  f  .  Karedic    f  Ciineda    VVledic 

Caredic  vreuhin  a  uledychod  dalin  o  amser ends  : 

gar  bron  y  guir  greaudyr  ar  gaphel  triigared  rhac  lau  . 

290  Bitched  Ciric:  Myun  y  kyfamser    yr    oed  Alexander  Greiilon 

yn  ym  erlid  ar  Cristnogion  ac  ar  pgluys  Gatholic  T)iiu ends  : 

Ac  yno  y  rhodes  Maelgun  Giiyned  diroed  maur  praph  y  Vaelgun  y 
manach  a  Chiric  ...  Or  le  a  eliiir  Aber  Pergant  hyd  y  le  a  eluir 
Aber  Biidiio  ac  or  le  hunnu  hyd  ynghol  Bj-diio  .  Ac  o  gol  Bydiio  hyd 
yn  rhyd  y  niyueich  ac  odyno  hyd  yn  rhos  Batti  ac  yn  ros  Xather  ac 
hyd  yn  Neiiad  Maelgun  ac  odyno  hyd  yn  rhyd  visuail  ac  odyno  hyd  y 
Marchan  ac  o  dyno  hyd  y  Galrdryd  ac  odyno  hyd  y  Ehithrant  a  Galam 
ac  o  dyno  hyd  yn  Aber  Pergant  .  / 

A  hefyd  yn  yr  amser  hunnu  Due  Melienyd  a  rodes  ir  dyuededic  Sant 
ynn  gardod  yr  hunu  a  eluid  Mael  Diic  Melienyd  hiinn  a  rodes  y  tir  o 
Aber  Pergant  hyd  yn  rhyd  Egelan  ac  o  dyno  hyd  Geilsfum  ac  o  dyno 
hyd  ynglascum  ac  o  dyno  hyd  ynglan  Guy  ac  o  dyno  hyd  yn  Aber 
Geiigant  .  / 

Rhodion  y  Tyuysuauc  a  eluid  Cerodic  .  .  .  i  Giric  Sant  orDervol  hyd 
y  mlaen  y  Gerdinen  ac  o  dyno  hyd  y  mlaen  nant  Eneinnauc  ac  o  dyno 
hyd  y  mlaen  nant  Elain  ac  o  dyno  hyd  y  mlaen  y  nant  Dii  ac  o  dyno  hyd 
y  Bigel  .  ac  o  dyno  hyd  yn  eistedfa  Giric  ac  o  dyno  yn  vniauti  dros  y 
niynyd  y  Ian  Guy  .  ac  o  ystlys  Gu}'  hyd  y  Deruaul  .  Y  rhai  a  rodes  y 
rhodion  hynn  benditli  Diiu  a  Chiric  a  goiisant  yn  draguydaul  ar  neb  a 
i^resgynno  yngham  ar  y  tir  hiiiin  mejdith  Diiu  a  Chiric  agayph  yn  oes 
oesoed  Amen  . 

306  Buched  feuaii  giias  Badric :  "j.  ap  Tiidr  ap  Elidan  ap  Ouain 
vychan   ap    Ouain   ap    Eduin   vrenhin   a    aned     yny   luyn    yn"hefen 

meirch ends :  kerric   y  drydion  ac  yno  yr  adeilod  y  giidio'yl 

yny  le  i  mae  cgluys  i  ).  uas  Padric  a  Mair  Vagdalen. 

309  Buched  Leiidoc  Sant  {ILcudad  me3  arall)  :  lirenhin  oed  gynt 
yn  yr  Assu  a  eluid  Dingad  ap  Nud  hael  ap  Senyl  ap  Dyfnual 
ap    Ednyued    .    .    .    Y    Dingad   hunnu    .    .    a    fii     vrenhin    Bryii 

Biiga ends:  Enli  ac  idi  y  doeth  .  .  .  ac  a  gafas  yutaii 

deyrnas  gulad  nef  .  Poed  guir  fo. 

313  Buched  Sant  Erasmus:  Erasmus  Sant  o  ulad  Gampania  ef  a, 
dyunuyd  y  goliidlion  ajau  oi  gorph  &c. 


Roger  Morys  of  Coed  y  Talwrn.  477 

315  Ystoria  Colen  Sunt  ai  v'uched :  Coleii  ap  Giiynoc  ap  Caledlauc 
ap  Courdaf  ap  Cariadauc  VreiclitVas  ac  iiul  C.  V.  a  fuviod  i  vraicli 
ynguaith  Hii'iidiic  ac  or  briu  huniiu  y  bii  fuy  y  fiaich  homio  nor  lal 
iiamyn  Cariadauc  f'reiclifiasap  Lyr  Mer'mi  .   .  a  fii  yu  briod  a   margred 

verch  ifarll  Rliydycheu ends:    yr  oed  yn  guneiithyr gurthiaii 

main-  a  hynny  o  achos  kadernid  a  phyd  ai  daioni  tni  fii  ar  y  dayar 
honn  .  / 

321  Buc/ted  Murthin  Escoh :  Saiit  Martin  oed  sautaid  oi  vebyd 
hyd  y  dined  a  Diiu  a  unaeth  lauer  o  nyrtliiau  erdo  ef  &c. 

822  Bitched  Sant  Nicola's:  'Saht  Nicolas  oed  fab  y  ur  a  eluid 
Epiphanius  ai   fain    a  eluid  Johanna  ac  yn  eii   ieingtid  y    priodessid 

huynt ends :  Ac-vely  y  cayphpaub  a  aluo  ac  a  uodio  ar  DUu 

a  St  Nicolas 

332  Bitched  St.  Laiu-ens  y  Deacon  :  Pab  oed  yn  RhlifeiQ  a  eluid 
Sixtus  ac  ef  a  aeth  yr  Yspaen    ac  ef  a  gafas  yno  dan   o  uyr  ieiiaink 

vn  a  eluid  Laurens  ar  lal  a  eluid  Viucent ends :  Ac  yr  oed 

y  vraich  a  uasgassei  St.  Laurens  yn  kyn  diied  ar  glo  tra  fii  ef  vyvi 
ac  yniben  xxx  niuarnaud  y  bii  faru  ef  ac  yr  aeth  y  enaid  ir 
nefoed  .  / 

339  Biiched  Siiiiester :  Siluester  gur  da  oed  ac  escob  ac  yn  ol 
hynny    ef  a'  fii    Bab    yn    llhiiCein  ai   envi   ef   a    nrnydocka    goleiini 

daeaiol ends :    ai   enaid  'santaid    a    yscynnod  yr  goriicheler. 

Oedran  Crist  ynghylch  vgeiu  inlyned  a  thrychant 

Jinis  S''  Hiiu  Pennant  .  / 

3G5  Bitched  Mair  Vagdalen :  PeJair  blyned  ar  dec  guedi  diodef- 
aint   Crist   Jessii   uedi   y    dairoed    ir   ^deuon    lybydio    Ystyphant     a 

main ends :  Ac  yno  yr  erebis  yr  Escob  y  gladiiynteii  pan  fai 

faru  gar  y  lau  hithati  Sef  oed  hunnu  Maximiis  .  Ac  vely  y  terfyna 
biiched  mair  Vagdalen  an  helpo  yny  dyd  diuaetliaf. 

376  Petk  o  viiched  Mair  Vagdalen  etto :  Mair  Vagdalen  oed  raor 
viicbedol  ac  i  carod  hi  yr  argluyd  jfessii  yn  fuya  or  merched  &e. 

378  Biiched  Martha  :  Martha  lettyuraic  yr  argluyd  Jessu  Grist  oed 
vonhedic  o  lin  brenhinoed  o  blegid  mam  a  thad  a  guassanaothii 
ends  :    A  phoed  tniy  eiriol  y  Sar.tes  houno  yd  elom  ninnaii 

384  Birched  Mair  or  Aiphl:  Mair  or  Aipht  a  bresuyliiys  ynhy  i 
thad  deiigain  miyned  ac  odyna  uedy  i  chymel  o  aniueirdeb  &c. 

3H5   Ystori  Siiusanna  .  j  Yr  oed  nr   gynt  y  Mabilou  a  eluid  ]foacim 

ai  uraic  a  eluid   Sii^auua  vercli   Helchie  Tec  oed ends :  Ac 

yna  y  cried  yr  hoi  bobyl  yn  vchel  yn  clodfori  dim  yu  amdiphin  y  ueb  a 
oed  yn  ymdired  yndo  .  Ac  Jelly  y  terfyna  hynny  o  ehuedel 

390  Nid  oes  am  yr  oes  ymryson  a  dvw     .... 

y  gwallvs  khvyfvs  ar  klaf  Anon 

391  Bitchedd   Saint  y  Marged:  Y   wenfydedic  fargcd  oodd  fcrch  i 

dewdos   gwr  bonhcddic  .  .  . .   .  ends:  a  niiiav  a    gaffom   faddevaint 

on  hoU  bechode  a  gwir  lywenydd  di  ddiffig  gidar  tad  ar  mab  ar  ysbryd 
glan     Amen 

j?'/(omas  Evans  ai  esgrifenodd  [pp.  390-403]  iOSS :  fis  mowrih  y  v  :  dydd- 
404  Index  in  the  liand  of  Moses  Williams. 


47S  Llanstephan  Manuscript  35. 

MS.  35  =  Sliirbum  E.  15.  Poetry.  Paper;  8x6  inche.s  ;  2SG 
pages,  of  which  1-5,  2b3-6  are  more  or  less  imperfect ;  circa  ]620  ;  half 
bound. 

This  MS.  was  uumbercd  "30a"  at  some  time  previously.  In  the  same  hand  as 
Jlostyn  MS.  160  and  Peniarth  114 

1   Fragments  nf  two  leaves  eontaining  ilie  lines  {7S-H)  following  : 

Yingyichv  i  gymrv  a  gan  ymscythv  ymhowys  weithian  a 

Doed  aliwns  uis  didolir  o  don  pwy  ai  llydd  i  dir 
llysgent  wyr  llosgent  i  tai  lladdwyd  y  neb  ai  llyddiai 

4       Mae  glaw  am  a  glowais b 

y  Hew  do  oil  ai  diail  imperfect  gyttor  glynn 

6       Sain  eristoffei'  a  fy  /  n  /  offrwm c 

ar  fynghefn  er  fjnghyfoeth        imperfect  „         „ 

9       Mab  kadr  kydwaladr  keidw  eilydd  hael d 

dy     glod  ywch  deg  o  wledydd  Sypyn  kyveiliog 

12  f  S.  Pilstwn  hen :  Hen  ddehv  honno  addolynt  ....  e 

pe  palle  ynrhaed  pob  lie  /  n  /  rhydd  Lewis  Mon 

15  J  Edw:  herherl :  Gwent  y w  /  n  /  gwbl  gnot  yn  gobaith  ...  / 
wat  etto  bydd  hyd  dydd  barn  Leioys  mon 

17  Mar:  J/7  pilstwn  :  Mae  glaw  mawr  am  gloi  marian  .  .  .  .  g 
a  duw  /n/  tad  cadw  enaid  honn  .  Sion philipp 

20       Glain  gwiw  arwydd  glan  geirwir     ....  h 

ir  did  fon  /  er  daved  fo  Ow:  gwynedd 

22       Ehan  trais  mawr  hwnt  o  wres  maeth     ....  i 

deav  teg  a  diiw  ai  tawdd  ,, 

24       O  frodvr  oil  fawr  rad  Rym     ....  k 

ynghroes  duw  ag  ynghrist  oil  Sion  philipp 

28       Gwnn  nad  da  gwae  enaid  dyn     ....  / 

a  bodd  duw  yn  y  bedd  diwedd  D.  meifod 

30       Meddylied  am  addoli     ....  /n 

wrth  raid  im  enaid  amen  Sion  kent 

32       llyma  j  r  j  bawl  lie  mae  rhaid     ....  n 

ing  y  rhawg  i  angor  hen  „       „ 

34  jf  dd:  ap  Jeu:  ap  eign. — y  gwilliaid  a  gaid  fal  gwynt  ...  o 
gwendid  biav  /  r  /  byd  ar  bel  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr; 

3(3  Bar:  Sr  Ow:  ap  gVm  :  Trwm  ar  ia  yw  tramwy  /r/  od  .  .  .  p 
i  trig  addysg  tragwyddawl  Wm:  llvn 

39       Mac  vn  ai  barch  yn  y  byd     ....  q 

drwy  bawb  ag  e  fendia  /  r  /  byd  Sion  tydur 

43       gair  angel  y  gwr  yngod     ....  r 

dy  ben  yw  penn  ar  bob  poth  gVm  ap  Jeu:  hen 

45       DyJd  ar  faes  diwedd  car  fv     .     .     .     .  s 

ar  graig  fawr  yn  for  groeg  fo  .      J.  tew  brydydd  o  gydweli 

47  J  syr  R.  ap  Tho: — Nos  da  ir  Iran  is  dofr  enyd  .  .  ,  .  t 
bon  iav  /  r  /  dysg  benn  ar  dy  waith  Sion  heri 

50  jf  syr  gr:  vychan  .  Y  raarchog  blodeyog  blaid  ....  u 
drossod  wr  drwsiad  evraid  Rys  go'i  o  ryri 

53  J  L's  ap  0. — Arthfir  ail  predvr  nid  prudd  wyd  Icwys  .  .  v 
With  wyr  gwineyfaeth  arthur  gyneddfav       S^  owcn  ap  gl'm 


Miscellaneoihs  Poetry. 


479 


67  f  S.  lewys  owcn ;  Duw  a  roes  beirdd  dros  y  byd    ....    a 
bylho  heddwcli  byth  yddyn  Oui:  c/wyncdd 

60  £tto  :  Kiyfder  Uawii  brevder  llin  brodwen  (U-os  wyr  ....        b 
korf  da  avr  wiwfraint  kryfder  efrog  S.  mowthwi/ 


G4  Bar:  lewys  ap  0. — J  mae  /r/  gair  am  wr  gwrol 


a  ncf  ii-  hen  ifor  hael 

66       Ef  a  wuaeth  pantou  ar  lawr  glynn  ebron 
a  hynn  sydd  ddiogel  /  i  /  frytania 

70  Mar;  mallt  vc},  Hoxocl  selav 

farglwyddes  feistres  oedd  fyw  /  a  difalch 
acbel  a  weles  ychel  wiliav 

74  kymod  rhmig  gr:  vaughan  a  Rhys  or  towyn 
Damwain  blin  ywr  byd  yma 
ai  rhoi  ar  iarll  penfro  i  rwyf 

77       Y  dydd  i  llvniwyd  addaf    . 
kwpla  er  adda  rydderch 

80  JBarnad  ll'n  go'i  amheirig  hen 

O  tldftw  teg  ai  ddaed  dyu     .... 
prydydd  ymhorth  paradwys 

SZ'      »Syr  Roeser  assvr  oesawr     .... 
bobl  wlster  bob  ail  ystod 

87   Y  bais  dew :  Howel  wyd  fyw  hael  hyd  fedd 

a  chyufydd  ar  i  chanved 
90  Kywydd  y  bais  i  fredydd  fychan  o  felienydd 

Heya  glod  hy  wy  a  glas 


Oiv:  gwynedd 


Taliesin 


tudyr  penllyii 


Deio  ap  Jeuan  dv 
gr:  llwyd  ap  D.  ap  eign: 


Jolo  goy 

Jolo  goch 

Jeuan  lloyd 


f 


h 


92 


95 


mynn  gwaed  duw  ef  a  gaed  hael 

Drvcli  y^r  byd  dirychor  barn     . 
ond  duw  duw  nid  da  dim 


gioilym  ap  ifan  hen 


S''  Owen  ap  y  gVm 


Y  teirw  cochion  :  Gwyr  y  tir  ai  geirie  teg 
a  gore  rhydd  y  gwr  ai  rhoes 

07       Edwart  ai  wyr  ai  drwyr  tan     ...     . 
cbwant  had  ycheft  cochion  teg 

99       Ewcl)  fcirdd  o  ddimbych  i  fon     .     .     . 
lldi  gant  vH  Uiw  ag  yntav 

102   Ykvssan.   Mwy  fwy  son  mae  fy  swllt     . 
mwynem  vni  ai  min  a  wnaeth 

105   Y gicallt :  a  gae  /r/  ferch  a  garaf  i     .     . 

rhyw  Iwyn  dan  yr  haul  nid  oes 
107       llio  evrwallt  Uiw  arian     .... 

farw  llio  firiallev  wallt 

109  J'r  gu-allt :  Mae  gair  i  mi  o  garv     .     .     . 
hirwallt  ir  neb  ai  harwaiu 

111  Y  hae  bedw  :  Manylgae  mwyn  wiailgoed     . 

vn  ai  tal  yu  oed  dydd 

1 12  Etto :  karv  i  rwyf  is  kwrr  yr  allt     .     .     . 

kae  da  rhawg  be  kaid  ai  rhoes 

114 


116 


fr  rhyd  goch  i  rlied  y  gan     .     . 
kerddwch  gochelwcb  haeliou 

Gwall  gofiais  gwae  fais  hyd  fedd 
er  na  chawn  Rwnn  ycbwaneg 


bedo  brvjynllys 

UotcddcH 

> 

Deio  ap  Jexi :  dv 

Dd:  nanmor 

D.  ap  edmund 

D.  nanmor 

Jcu:  devlwyn 

D.  ap  Edmwnd 
Jeuan  tew 


P 


480 


Llanstepkan  Manuscript  33, 


119    •  Olwen  gulael  Ian  galon     .     .     .     •  » 

Darfy  wenn  fwyn  dervyri  foes  Sion  tudyr 

121    y  Ime  bedw  :  eircliiad  wyf  arcbiad  ofydd     ....  b 

yn  arwydd  at  wenn  or  ddol  .  -D.  nanmor 

123  Ykrud:  Y  fcrch  deg  am  anrhegodd     ....  c 

a  thrwy  /  r  /  ferch  ath  roe  ar  faeth  jfetian  devlwyn 

125.     .Y  fcreh  i  raC  yw  Iierchi     ....  d 

iawu  oedd  yngofyn  iddi  ,,  „ 

127       Mi  a  wiin  dy  a  mann  di3g     ....  e 

,    tan  .yn  y  ty  a  ninav  Risiart  philipp 

130       Mae  gwr  fyUi  am  gowir  farn     ....  / 

i  ffwrn  o  Iwg  yllern  faith  Wm:  llvn 

132       Yr  aer  mawr"  ai'  wyr  mowrion     ....  g 

kydoes  hir  ach  cadwo  sion  Sion  tydvr 

136       Y'"  beirddion  llei  'bv  vrddas     ....  h 

duw  saf  gydai  enaid  sion  IVm:  llvn 

140       llwyddiant  a  ffyniant  trwy  fFydd  i  Risiart     ....  i 

ffyniant  a  llwyddiant  wellwell  iddo  „       „ 

1'14  J  Winff're  Davis  Vicar  Darowen 

Y  fidav  foncdd  fv  vnocd     ....  k 

^t  oes  hen  ti  a  sioned  Risiart  philipp 

147  J  Gr:  Vychan  :  pa  bonnaeth  iownfaetb  wnfyd I 

dyna  a  gai  am  dano  i  gyd  Sion  pjiilyp 

151  jf  Antoni  jnvl :  y  llcw  a  wna  Uv  /n/  i  ol     .     .     .     .  m 

a  mwy  a  gewCh  am  y  gwnn  Risiart  philipp 

Barnadae  sion  edward  o  lartn  ymjs  .  i3()§  . 

Gwnaetb  duw  tad  ai  deg  radav     ....  n 

i  sion  wir  sy  /  n  /  y  nef  Simwnt  vychan 

Haw  dduw  wynn  lladdal  wynedd     ....  o 

He  da  i  sion  yn  Haw  duw  sydd  Risiart  philip 

Mae  oer  alar  ttiaWr  wylvvyd     .     .     .     ,  p 

dvg  i  enaid  o  gynnydd  Huw  Machno 

Troes  doe  far  swrth  trist  fv  /  r  /  son     ....  q 

i  wlad  nef  i  le  da  /  n  /  wir  thomas  penllyn 

Gair  addysg  gwae  a  roddai     ....  r 

i  gartref  y  rhaiu  .aclh  Morvs  herwyn 

Mul:  meibion  edtcart  ap  dd:  yam 

Yr  pryrod  eryraidd     ....  s 

ag  enaid  pawb  o  gnawd  pvr  ffi/ftor  glynn 

176  Mol:  ir  csgob  hums  o  Lanelwy 

beth  orav  byth  i  wrawl     ....  t 

kaer  gaint  a  heuaint  yn  lionn  Wm:  llvn 

178  Mol:  !^  mab  sion  wynn  ap  mred : 

y  Hwyn  messur  llin  moessen     ,     .     .     ,  u 

pa  dras  fwy  pedair  oes  foch  „         „ 

182  y  Wm:  Gr: — karnarvon  hen  golion  gwyr     ....  v 

am  lla\7  genych  iarll  gwynedd  „         „ 

185  ^  Jeuau  up  cign:  o  Ivn  ai  1/  mab  . 

]fan  dewr  o  fewu  y  da\yu     ....  •  w 

yn  gadcrnid  ir  byd  byth  Ow:  waed  ta 


156 


160 


164 


167 


171 


174 


Miscellaneous  Poetry.  4^f 

187  7  Eign:  ap  gr: — y  post  haidd  hapvs  dewrddoeth     ...         a 
ar  btiwb  a  ffoed  hir  j   bych  gr:  gryg 

189    Y  3  broduro  Icchrgd :  .y  trowyr  a  bortreiwyd     ....         b 
ir  tyrav  a  ro  teiroes  ^cti:  ap  ho:  surdical 

191   J  TIarri  Jarll  harangon  .  J  ifarll  o  went  ai  holl  wyr  .   .  c 

bo  i  wi-  ty  iiiill  herbait  hen  Letcis  Morganwg 

194  Bho  duw  .   .  .  rliaid  yw  gwiliaw     ....  d 
klohigiu  clawr merch                 gicejjrul  mechain 

195  Eob  rhiw  brydydd  ddydd  ddioed     ....  e 
berth  addwyn  duw  yu  berth  iddo                     „             ,, 

197  .J  Ow:  dwnn  :  y  gleissiad  mynwgl  assvr     ....  f 

gael  duw  a  gweled  owain  IIo:  D.  ap  Jeti:  ap  R. 

199   Y  vantell :  teym  ymysg  trin  a  mael     ....  g 

a  chyredd  swydd  ni  chwardd  sais    D.  llwyd  ap  U'n  ap  gr: 

201  f  gr:  ap  dd:  ap  ho'll  o  vaesmor 

J  karw  dv  kowir  i  dal     ....  h 

ef  a  honno  fo  henaint  Hoxcel  Mian 

204  Am  waed  davydd  mae  tyviad  i 
Jevan  llwyd  wych  yn  llei  dad     .... 

oi  dai  /  r  /  w}!  hyd  yr  elawr  Sion  heri 

205  J  S.  horbed  o  li;  j  karw  ar  lawnt  caerav  /i'/  li     •     •     •        A 

ni  bo  /ch/  iaith  heboch  ithav  Ow:  ap  U'n  mod 

208    Vpenor :  Paun  fo  borav  gwyun  pen  fo  byraf  nos  ....        / 
myfi  a  wnai  hynn  a  myfanwy  hael  gl'm  ap  J.  hen 

210  J  Roh:  ap  gr: — Maer  gwr  lie  bv  /r  /  mawr  gariad     .     .     .     .  m 
a  duw  kenyd  ai  kynal  Huic  arivysll 

213  Mar:  Mari  m}  Harry  v'n  or  gclli  goch,  '■  Machynllarth.' 

Ocli  ddiwedd  dyn  och  ddydd  dig     ....  n 

duw  merodr  enaid  mari  Sion  philipp 

217  jf  gr:  Vychan  o  gors  y  gedol : 

Or  brig  ffrwythedig  wrtlihadv  /  gwnufyd     ....  o 

pvr  a  ffortli  odiaeth  per  ffrwythedig  S.  philipp 

222       kalon  incli  cinion  a  chynan  clod  grafE     ....  p 

iechyd  a  goliid  ich  dwy  galon  ,, 

226  J  gr:  V'n  :  Mae  gwr  vm  liygar  yma     ....  q 

bo  vt  oes  a  bowyd  hir  ,j 

2,30       Yr  hobi  a  ddiharebwyd     ....  r 

garw  drwst  er  a  gaer  drosto  Sion  Moicddwy 

232  jf  dduu- :  Tydi  ddyn  tew  di  ddoniav     ....  .$ 

i  ddyn  i  dda  ai  ddiiw  /  n  /  ddig  Sioti  y  kent 

234  hyngor  i  S.  salbri :  Y  Hew  o  Rvg  garliaw  /  r  /  alld  ...  t 

aer  ar  dduw  dad  dyrddo  di  Sion  tydvr 

237  Bar:  D.  lloyd.ap  TIJn  ap  gr:  — '  Uanwrin  .  .  yno  rhoed  ' 

Nid  af  i  ddyffryn  dyvi     ....  u 

bid.  yvv  wyrion  bedeirces  Ho:  D.  llicyd  ap  gof 

239  k.  dros  Ris*  ap  huic  i  Ris*  ap  R.  i  ofyn  rhann  o  gras 

i  gariad :  pa  fro  dda  yw  hap  i  fardd  hen     ....       v 
e  wna  hyuy  /  n  /  hwy  i  cinioes  Hyw  aruystl 

242  Fo  ddigiodd  Rist^ap  R.  ap  Morys  am  y  h.  vcliod,  yna 

y  canwyd :  Y  dyn  ir  gloyw  dyner  glan     ....  w 

am  na  royd  yma  i  ni  rann  On-:  gwynedd 


482  Llanstephan  Manuscripts  35-36. 

245  Atlcb  ir  2 :  Y  dv  auvvyl  di  weiniaith     ....  a 

byclian  fydd  dy  ranu  o  ras  feuan  tew 

249       Gidag  vn  a  geidw  gwynedd     ....  b 

meich  deg  pei  keid  march  yw  dwyn  tydvr  aled 

251  J  tjcrdd  II  saysou  :  Y  beirdd  lieirdd  beraidd  hirddawn  ...      c 
yn  iach  a  clnvbwl  mewn  iechyd  /S.  mowthioy 

253  /  ofyn  tanp  :  ,Tri  annerch  atad  i-heinallt     ....  d 

eryr  y  Iwr  er  y  taiw  Tydvr penllyn 

-    256  J  Annl  goch..   Merddin  wyllt  am  riw  ddyn  wy  ....  e 

ai  chael  o  fodd  i  clialon  Jeuan  Dyvi 

258  J  oganv  (jipragedd :  Mi  a  gefais  vm  gyfoetli     ....         / 
fytli  ddilin  y  fath  ddelway  Roger  kyffin 

262       Mae  athrodwyr  maitb  Eydyd     ....  'li  g 

He  fyno  aed  fo  hyd  fedd  gr:  hafreu 

2G7  Atteh  :  Gwnii  vu  bardd  mewn  gwenwyn  both     ....       A 
fFi'i  by  an  i  ffy  i -bowys  Risiart  philipp 

271   /  erclii  Lewis  gwynn  na  choylie  gr:  hafren  a  R.  P. 

Mao  vn  tv  y  min  towyn     ....  i 

a  dawant  ai  dwy  aweu  Sion  philipp 

275  f  crchi  L.  Givynn  na  chroesawe  R.  P.  a  Gr;  H. 

Y,fronfraith  ar  fwyniaith  fel     .     .     .     .  k 

ond  ai  arian  yn  dyrrav  Jeuan  tew 

278  jf  alteb  S.  P.  a  J.  T. — ^r  koed  glas  frig  kayad  glynn    .     .    ,     Z 
trof  y w  hoi  y  tri  fy  hvn  Risiart  philipp 

282  f  ofyn  sirken  o  green  moelrhon  i  berson  Derwen      imperfect 

Syr  Ko[bertJ  gair  syr  bwrt  gynt     .     ,     ,     .  m 

yn  gyd  a  hwy  nag  oed  honn  gr:  hiraethog 

286  \lf\yfarch  esgob  :  .[Arjglwydd  gorycha  dyma*  #  *  #  .    .    .    .  n 
ag  ar  i  drwya  i  tyfodd  toppan  eddi  || 


MS.  36  =  Shirburn  E.  16.  The  PoKtiCAL  Works  of  EdwaM 
AP  Ravf.  Paper;  75  x  G  inches;  214  pages,  wanting  the  beginning 
and  many  folios  in  the  body  of  the  book — pp.  177-210  are  imperfect, 
liaving  P|-shaped  pieces  torn  out  of  the  bottom  of  the  leaves;  half 
bound. 

In  the  bund  of  Ivan  afi  .Tolui  of  Scorlegan  :  see  Peniartli  MS.  121  and  Cardiff 
MS.  G3;  after  1605.   ' 

1  ^  Henri  ah  gwilim,  a  Sianhin  Uwyd  ijchan,  ag  Out:  ap  SianMn 

Dydd  ar  vaes  diivedd  oer  vy     .     .     .     .  o 

av  graig  fawr  mor  groeo  y  fo  Jevan  tew  bnjdydd 

2  ^  Oiv:  dwnn  :  Y  gleissiad  ar  mwnwgl  as.siir     ....  p 

gael  dyw  a  gweled,  ywaiu,     .  Ho:  ap  dd:  ap  'jev.  ap  Rys 

Cywybeu  Edwart  ap  Raff 

7  3Iur:  hapten  W. —  ||  Traws  gilwg  trais  ac  alaeth  (11.  15-120) .  .  q 

Pie  r  ai  Ector  i  orwedd 

pennadvr  byd,  pand  ir  bedd     .... 

yw  aer  ai  ssein  roi  oes  hir 
9  dcvgeinniil  wytb  mil  o  waitU  main / gleission  o'  glwyai  s.v  mrhydain       r 


The  Poetry  of  Edward  ap  Raf,  483 

1 1   Mar:  S.  pi-ijs  o  Eglwyssec  .  .  .    lann  vyllin  .  15^3  , 

Duw  ssy  n  ben  a  dwys  iawn  heb  weild     ...  a 

ar  enaid  i  daid  ai  dad 

16  Mar:  "  katrin  Tudur"  gwraig  Wm:  Wyiin  .    /5p7   . 

Duw  or  oer  ydyw  'v  arwyl     ....  6 

dvw  ai  ar  verch  wedi  /r/  vara        ).  ic|| 

17  Mar:  O.  hruictwn :  Duw  a  vynn  difa  wyneb     ....  c 

dvw  ]fessv  rhoed  oes  ir  rhain 

22  J  T.  Wyn  ap  Rich: — Y  glain  aur  doeth  glan  ar  dwyu  .  .  .    d 
ar  y  chwe  ssir  cliwi  a  Sian  . 

27  Mol:  iarll  Essex  23(111  fu  i/nghal[ai]s  .   15')4  . 

Gweddi  bur  a  gwaedd  barod     ....  e 

deiroes  hirion  dros  harri 

31  ^  S.  0.0  Iwydiarth :  Pwy  a  dyrr  y  pedeirwyl  ....  / 

dvw  ]fessv  rhom  deissiav  rhawc  .  15^5  . 

35   Capten  gwynn  .  Pa  'mrysson  pwy  morr  rassawl  ....  g 

i  gadw  gwyl  gidac  Elin   .  15^6  . 

40  Mol:  Wiliam  Huws  escob  ILann  Elwy 

Mae  rhinwedd  am  wr  hynod     ....  h 

trychanmlwydd  in  arglwydd  ni 

44  Mar:  katrin  givraig  Edwart  Morgan  o  wlgre  .   150b   • 

O  duw  dy  ras  adwy  drom     ....  i 

d'enaid  ai  kaifE  dyn  dec  hael 

49  f  T.  millicn  :  ILyna  fodd  llawen  fyddir     ....  k 

deiroes  yn  iarll  di'os  yn  iaith  .  159^  , 

54  Mar:  S.  Edwart  JLicyd  o  Lann  ynys  .  -/sp?  . 

Dyma  ruw  floedd  duw  morr  flin     ....  I 

wleddoedd  dvw  nefoedd  dann  vn 

59  /  T.  Vychan  or  pant  glas  "  tvedd  ysbytty  fevan"  -  15()§ 

0  tra  ssoniwn  tros  ennyd     ....  m 

ewch,  ac  wellwell  vo'ch  gallv 

63  Mar:  Sion  pilstwn  o  hoyn  y  knottie,  Gressffordd 

Twrstan  or  buan  y  w'r  /  bedd     ....  » 

pifetwn  a  nodwn  yn  wr 

69  Mar:  ffoicli  ILwyd  o  Henllan,  '  mynyck  .  .  y  bv  yn 

ssieri  ;'  Ocli  wir  Jessu  wych  rassol     ....  o 

dvw.  Ian  a  dal  iw  enaid  .  15g^  . 
74  Mar:  Simivnt  thelwal  o  Bias  y  ward  .  1§  .  iv  .  1586 

Ar  dduw  i  mawr  weddiwnn     ....  p 

yn  bap  ir  neb  ssy  /  n  /  i  hoi 
80  Mar:  S,  thelwal  o  Lann  rhudd  '  wyr  Eibl  ffelwal '  .  1586  . 

Duw  gadarn  ai  dig  ydwyd     ....  q 

llwyddiant  a  vo'w  hoUblant  hwy 

84  Gwae  henddyn  gwann  trvan  trwm  &c.  r 

85  Mar:  Jeu:  TLwyd  o  Jal :  Krist  ior  kroessa  dy  werin  ....     s 

i  Sion  i  aer  ssy  /n/  i  ol  .  loM  , 
90      Darpar  yw  /  r  /  ddaear  irddwen  //  poen  brvdd  &c.  t 

h.      ffydd  gobaith  maith  amhevthyu  //  pvr  ffordd  &c.  Sion  tudur  u 

c.       Or  bwyd  a  gweiriwyd  ac  arian  //  vn  ddvll  &c.  v 

,  91,  Mar:  S.  prys  o  dderwen:  Duw  ior  a  droes  dirwy  drom  .  .    w 
yn  vyw  ddoedd  nefoedd  vddvn  ,  15^$  . 

y  9860r.  -B 


484  Llanstephan  Manuscript  36. 

96  Mar;  Riehart  ap  J.  ap  karri,  '  ystiwart  .  .  iarll  warwic  ' 

Doe  fu  'r  ail  dwfr  a  wylyot     ....  a 

bv  benn  kwnstabl  ....  dros  i  gastell  .  .  Ruthvn  .   . 
gwir  <Wv\v  ner  gyrrodd  ivv  'nol  .   15()H  . 

101    Mar:  ssaitli  (jijmijdn(jion  d  i       1 5^1 

Duw  morr  brudd  dyma'r  breuddwyd     ....  6 

inendio  rlmid  niynd  ar  i  liol 
105   Mar:  Riehart  ap  Edw:  ai  vah  T  .       llann  ynys  .  I5i6  . 

Be  ssy'n  un  bwys  anianol     ....  c 

an  keraint  gida  /  r  /  ssaiiit  ssydd 

yn  llawn  o  bob  llawenydd 

109  Mar:  Rob:  ap  R.  or  Etori :  Dir  g^yn  oedd,  draw  gann  weiddi  .  .  d 

a  dyro  i  Sion  dair  oes  hydd  .   15g'S  . 

114  3Iar:  Sion  Wynn  owain  o  Lieydiarlh  .  i3()C) 

Pwy  nid  tiist  heb  poen  trostaw     ....  e 

nev  vid  iarll  a  nef  iw  dad 

110  Mar:  Elin  Salbri  o  Lann  ynys  .   '/SQf)  . 

Trist  ar  lawr  y  troes  duw'r  /  loes     ....  / 

a  bair  oes  llawii  i  Birs  llwyd 
124  At  S.  u-yn  Salbri  o  Lanhychan  i  erfyn  adref  a  benn 

yr  Lag:  Y  gwr  mwyn  o  gvvrr  mannwydd     ...  g 

Nid  eweb  Siou  enaid  eicb  ssir  .   -/5S9  ■ 
127    Mar:  Sion  Tudur  :  Duw  a  weryd  daearen     ....  h 

Krist  ai  ssaint  kroessawed  Sion  .  l602  . 

131   Mol:  0.  vychan  o  licydiarth  .  ssierif  ssir  ddinbych  .  1601  . 

Pa  wr  enwoc  pvr  iniawn     ....  i 

ewcb  ac  wellwell  fo'ch  gallv 

137  Mar:  Reinallt  britotwn  gwas  S.  0.  o  Iwydiarth  . 

Hallt  yw  /r/  byd  byll  ydiw  /  r /  bedd     ....  k 

Kadwed  flann  i  nodded  ni 

141  Mol:  Syr  Sion  Salbri  marchoc  ILeiveni  , 

Yr  wy'n  mynd  i  wario  mawl     ....  / 

Jarll  bonoch  aer  lleweni 

144       0  duw  gwynn  mor  oedioc  wyf  m 

annwydoc  a  hen  ydwyf    .... 
ravl  a  garw  moel  i  gorvn 
ac  yn  gloff'  or  gwayw  /n/  i  glvn     .... 
krynn  glerwr  .   .   .  krynn  ddewin  karwn  ddiod  ... 
trefeiliais  at  ryfeloedd  .  .  .  hyd  yn  li'raink  ....       -1363 
mawr  iawn  oedd  yn  ymwrdd  ni  .  .  .  herwa  /  r  /  wlad 
keissis  avr  ...  a  cbael  diwe  wrtli  chwilio  draw  .  .  . 
kvl  henaint  am  kylhynawdd     .... 
■wedi  /r/  boen  fawr  derbyn  vi  .  1602  . 

130  Mar:  syr  Rob:  salbri  o  vachynhyd,  '•pwyll  y  hyd  pell 

u'yhodav.'  Trist  yw'r  furn  tros  daear  faith     ....        n 
el  yw  enaid  lawenydd  .  15^0  . 

156  /  Gabriel  Goodman  D.D.     Deon  Westmestr.     i3()§ 

Wrth  roi  gras  o  wrthiav  /  r  /  groc     ....  o 

deon  a  dawn  duw  /  n  /  i  dal     .... 

mawrhav  aroglav  /  )■  /  eglwys     .... 

ysgol  .   .  a  roes  |  yn  rhad  ynn   .  .   ,   tyrfa  rvthvn   .  ,  «  • 

yn  rhoi  i  bawb  yn  hir  i  bydd. 


The  Poetry  of  Edward  ap  Raff,  485- 

160  _7  S.  Uwyd  aer  Edd:  llwyd  o  Lys  fassi  pan  friwodd 

efgan  smeth  :  O  neddii-  kynglianoddion     ....  a  , 

ai  rhoes  yu  wych  rhossyn  Jal 
164  Mar:  S.  luyn  ap  liys  o  c/aer  ddinen 

Duw  /  u  /  y  nof  doe  'u  anafwyd     ....  h 

i  aer  Sion  aros  Iienaint 

168  3Iar:  Morgan  vychan  or  fronn  heidoc  . 

O  ddmv  kwyiiwii  ddau  kauwaith     .     .     .     ,  c 

wnfyd  oil  a  nef  yw  dad 

173       ILawn  beiaii  oil  yw  'n  /-bowyd     ....  d 

bailelh  heletli  a  biith  holi  .  .  .  m^n  gelvvyddav  ... 
Os  vnion  .  .  .  kyfloc  na  cheinioc  ni  cliaf     .     .     i 
garw  yw  gloes  gwyr  eglwyssic     .... 
ssiarad  oi  rvad  yr  oedd 
a  thrydar  heb  weithredoedd     .... 
iawn  i  ddyn  yn  ddi  anair 
ffrwyno  i  gnawd  a  plirinn  i  gwnair     1.  8G     j| 

177       II  dechre  /n/  deg  edrych  yn  del    1.45    ...     .  e 

diddan  help  ir  ddevddyn  hynn  :  / 

180  Mar:  S.  Tudur  :  Drud  yw  r  gwyn  drwy  dir  gwynedd  .   .  .  f 
ffei  #*##*##  ffiirwel  Siou         .  l602  . 

184        Duw  helaeth  bennaeth  y  byd  |  ai  maddav  |  meddwl  dyn  ssy  /  n  /  ycfj  d  g 
am  goweth  heleth  o  hyd  |  ochain  ae  yn  kael  ieehyd  . 
Er  balchedd  boiiedd  y  byd  :  digonol  |  ai  degacav  byvryd 
oi  heleth  goweth  i  gjd  /  mawr  vehel  mwia  /  r  /  ieehyd'    .... 
bycbau  oni  bai  ieehyd  /  yw  i  ddyn  byw  dda  /n/  y  byd  &c.  &c. 

185  f  Syr  Tomas  Miltwn  marchoc  .  l603  . 

O  kenym  ymi'ic  gwynedd     ....  h 

an  a  boll  g««**#**«l 

189  Etto :  ILawen  ydym  lie  /i/  nodir     ....  i 

y  delo  liapp  a  hoedl  hir  .  /         .  iS^S  . 

194  jf  Robt:  llwyd  or  rhiw  goch 

^vor  hael  fawr  i  helynt     ....  ,  k 

yn  I'hoi  gwin  yn  y  rhiw  goch 

199  C.  dros  Hie:  ap  J.  a  Scorlegan  yn  llungynhaval,  i  ofyn  par 
0  spectacls  gann  Hvic  Edtoards  o  ewri  y  prins  . 
Am  wr  ssy  hael  y  mae  r  /  sson     ....  I 

draw  a  gweddi  /  n  /  dragwyddawl  .  i605  . 

201   Mar:  Simwnt  vychan  a  fv  farm  ebrill  y  pvmed  .   1b06  , 

Trees  dolur  Iras  y  dalaith  ....  rhoi  ym  yr  oedd  m 

faeth  ar  wawd  fath  ydoedd  .  .  .  hardd  oedd  et'  .  ,  .  j, 
yn  foes  ym,  nef  i  Simwnt  .  / 

205  Mar:  T.  ap  Richarl  ap  gr:  ap  J.  /  a  frynn  gert'hyll 

Mae  rhvw  anap  mor  hynod     ....  n 

Ac  i  lannerch  golevni 
duw  ai  Iv  mawr  delom  ni 

209  (.  Y  doeth :  Ypsylon  dec  vnion  gwanas,  Hath  evraid     ....  o 

i  gwnekwerio  y  gainck  arall  .  )  Anon 

210  (Uawen  wyd  wen  ddvn  deg  oil  &e.)  p 

211  Mar:  Rob:  wyn  ap  Cadwaladr  '  aer  y  voelas'  .   1601   . 

Kwyn  ssydd  nid  kynues  heddyw     ....  q 

ni  bv  awr  na  bai  wiol     .... 
ffynniant  a  gaffo  /  i  /  enaid  . 

E  2 


486  Llanstephan  Manuscript  37. 

MS.  37  =  Shirburn  C.  17.  Canwyll  y  Kymru,  Caeole,  a  Durie 
gan  Vicar  Prichakd  ag  ereill.  Paper;  7|  x  6  inches;  330  pages; 
written  by  Wiliani  Salbri  of  Baehymbyd  anJ  finished  on  20th  Anril, 
JG37  (pp.  vm,  327). 

The  compositions  of  thfl  Kev.  Kice  Prichard,  M.A.,  vicar  of  Llandovery 
(pp.  7-146),  comprise  a  considerable  number  which  seem  never  to  have  been 
published,  notwithstanding  the  very  numerous  editions  of  his  works.  The  following 
names  occur  on  the  margins:  Thomas  Jones  (p.  11),  Edward  fflide  (p.  14),  George 
Davies  (p.  96,  &c.),  Dd:  Davies  (p.  110)  living  at  Meradock  (p.  176),  Katheriu 
Evens  her  book  1697  (p.  17i),  Edward  Davies  his  book  (p.  320). 

1  Dvw  dad  drwy  ganiad  :   Dvw  dri  &c.  o 
4.        Arian  a  drwsian  bob  drrasweh  Byd  &c.    See  p.  1486  h 

c.  fe  (leth  y  Byd  ]  gyd  val  gwden  :  nyddiad  &c.  c 

d.  Meddw  ry  feddw  :  ryfeddod  feddw  /  Ni  bv  ryfeddw:na,bai  ryfeddod  &c.   d 

e.  mae  anras  dyrras  ar  darren  mae  wb  &c.  e 

2  Dvw  tad  oth  rad  ath  wres oi  fEydd  yr  ydim  yn  ffo  / 

3  ffarme  .  John  Lid    Jane  d.  to  John  ap  Jthel  Wynne  of  Coed  y  llai  &c.  g 

4  Cyn  cyrraedd  ceinciau  aeron  .  .  .  dda  anwyl  Iwydd  duw'n  ei  lys  E.M.  h 

5  NaAvelom  'i  wylo  mawr  Fyth  wyneb  y  fath  Jonawr  &c.     16S6  .  i 

6  Y  Carw  glan  cowir  ei  glod  .  .  .  Stephan  .  .  Mab  Symon  .  .  T.  ...  h 

rhyw  Goodman bran  erddo  brenau  oerddig  Anon 

7  Golch  dy  wyneb  Crib  dy  ben     ...  / 
yn  y  nefoedd  yddo  yn  etifedd 

9       Y  bore  pyn  dehynech  gynta     ....  m 

Crist  mor  ddyfal  am  y  ddonie 

Hymney  y  Cany  y  bore  ar  nos 

10  Duw  fyng  heidwaed  duw  fyng  chryfdwr     ....  » 
Sydd  mor  ddyfal  yn  fyngwarchod  , 

1 1  Fy  nnnwyl  dad  am  Carckys  geidwaed     ....  o 
ddydd  a  nos  pie  bynnag  relwyf  . 

12  Cofia  /  r  /  nos  dy  waith  y  dydd     ....  p 
Yraa  r  Cwbwl  ond  yr  amdo 

13  'Duw  trigarog  tad  tostyri     ....  q 

y  bydd  fy  nyth  am  hannedd 

17  Yr  tad,  yr  mab,  yr  Ysbrid  .  .  .  y  bythor  Clod  &c.  r 

18  Dehun,  dehun  o  gyscy  /  fy  enaid  bach     .     .  g 
yng  hrist  d  achybj'dd  tirion 

19  Yn  foythis  iawn  feth  borthodd     ....  t 
heb  gas  at  vn  or  tair  gwlad 

b.      Ny  phallodd  er  load  etto     ....  « 

tro  whyth  ag  anal  ynod 

20  Mor  hyfryd  ag  mor  weddis  |  y\v  cany  y  dduw   ....  v 
yr  hael  dduw'am  ein  belpy 

21  Y  nol  dy  been  ath  waith  y  dydd     ....  w 
duw  yth  fendythia  yn  dragowydd 

22  Ceidwad  fsrael  ay  Achwbwr     ....  a; 
ym  oyflyest  mewn  diogelwch 

25       Duw  gwynn  gwil  mor  beriglis     ....  « 

bendithia  y  dcluw  fyng  hastell 

28       Gway  r  /  dyn  y  fo  gwyllt  n  /  blentin     .     .  g 

trwy  r  peth  mwya  fech  yn  holFi 


Camuyil  Vicar  Prichard.  4i7 

29       Pob  rhiw  griston  ag  y  garo     ....  a 

Cais  gan  grist  y  roy  ney  faddo  .  / 

31       Pedwar  peth  syn  anghenreidiol     ....  b 

bwyd  yw  fwyta  /  n  /  ysbridol  :  / 

33  Yn  nessa  at  ffydd  maen  raid  difirwch     ....  c 
nad  vn  bai  dy  nyrddo     r  eilwaitli 

34  Y  trididd  peth  syn  rhaid  y  geisio     ....  d 
Crist  y  byn  syn  dalw  atto 

36  Pya  y  gwelech  dori  r  bara     ....  e 
rwy  ti  yn  bwyta  Crist  o  difri 

b.       O  gofyuny  pwy  ddaioni  y  ddyry  Crist  oy  Swpper  i  ti  .  .  .      / 
y  ti  yn  earnest  or  gwir  fowyd 

37  O  bwy  ddlyed  niaw.r  sydd  arnad     ....  ff 
am  y  gariad  ay  gredigrwydd  .  / 

38  Arglwydd  ddvw  rh.wn  y  roddaist  h 
am  y  Cymfford  syn  y  Swpper 

39  Arglwydd  rhoddwr  pob  daioni     ....  i 
y  fo  ym  liarglwydd  am  aohybydd            Sainuell  Prichard 

44  Nadolig :  Oyrwcli  bawb  ycli  dwylo  yng  hyd     ....  k 

A  dweded  nef  a  daear  Amen 

49       Hyl  Prytis  fab  Sylvis  Brittauiad  brwd  hoynis  ....  I 

Ach  cofio  am  yeh  cyfry  cyfing 

58       Bydd  fyw  yn  ■wirion  megis  Abel     ....  m 

tiar  nef  ay   draed  ay  ddwylo  Ricco  Prichard 

Secunda  pars — Evengil 

111       Bydd  fyw  yn  gyfiawn  ag  yn  ginil     ....  n 

r  djivv.mawi;  am  lanw  r/  bola 

77  Gwachel   iste  y  lawer  y  fwytta     ....  .0 
gwin  ercbfygodd  Alexander  :  / 

78  Duw  mawr  or  nef  sancteiddia     ....  p 
heb  arnynt  whant  na  thrallod 

80  Na  char  fwytta  bwyd  dy  hynan     ....  q 
am  yn  porthj  oil  an  Uanw  : 

81  Gwachel  rudnach  ond  bydd  fodlon     ....  r 
nn  gloddineb  mawr  an  swrthny  .  / 

83  Duw  pa  liam  yr  wyd  yn  rhoddi     ....  a 
ar  ginno  byth  a  Sgpxjer 

84  Pannwil  blentia  dere  n  nes     ....  t 
fe  berir  Ues.drps  hir  oes  gyfan 

91       Na  wanfflddia  yn  dy  glefid     ....  u 

yth  gypffprddi  yn  dy  glefyd  .  / 

93       Dy  roist  Siampl  da  yn  dy  fowyd     ....  v 

y  gael  iechyd  yij  dragpwydd  : 

h.       Ewi  ti  yn  vn  o  fain  y  demel     ....  w 

gidath  Saint  at  nefol  doyly  .  / 

102  Dehun  dehun  pa  ham  y  Cyscaist     ....  x 
Br  mvvyn  Crist  rhyddha  f'y  om  penyd 

103  Duw  fing  rhaig  am  twr  am  nodded     .     .  y 
trwy  lawenydd  am  fy  helpy 


4^8  Llanstephan  Manuscript  sf. 

106       Aiigilion  duw  a  hoU  plant  dynion     ....  a 

am  fyn  liytiny  maes  o  drallod  :  / 

108  Megis  Daniel  rhwiig  y  llewod     ....  b 
am  fjn  nliynny  maes  o  drallod  :  / 

109  Ilelp.wr .  pab  frafaylwr  ofnys     ....  e 
ddydd  a  nos  am  dan  ein  helpy  .  / 

:  111       Cyn  yr  «lecli  y  ryfela     ....  d 

fwy  na  dwylaw  o  orhydri :  / 

113  'J'yn  dy  scidje  golcli  dy  ddillad     ....  e 
Cais  dy  raid  or  bydd  y  wllis  : 

114  Porthwr  mawr  y  pym  mil  gwerin     ....  f 
ginno  a  swpper  syn  ein  portlii 

115  Porthor  grassol.  pob  Creadyr     .     ,     .     ,  g 
yn  ein  porthy  ginno  a  Swpper 

116  Dy  lenwaist  Crist  en  cylla     ....  h 
dy  fawredd  am  ein  Cadw 

117  Duw  dod  fenditb  ar  ein  ymborth     ....  i 
Er  m.vvyn  ]fessvl  grist  ein  Ceidwad  .  / 

1 18  J)erbin  arglwydd  loi  /  ii  /  gwefyssedd     .  k 
yn  dragowydd  am  yn  porthiant 

119  :     Codwn  bawb  ein  pen  an  friw     ....  I 

Y  arglwydd  ginno  a  Swpper 

120  Duw  iigoco  /  u  /  llygaid  dall  &c.  m 

b.  Clod  a  moliant  bob  /  r  /  awr  &c.  n 

c.  Rhowu  foliant  pridd  bob  amser     ....  o 
y  foli  yn  brydd  ar  galon  . 

121  Gwir  a  gwragedd  ,  weisiou  ,  plant     ....  p 
ay  trwra  Iwytho  a  daioni  .  / 

123  Y  may  r  ader  bach  yn  cany     ....  q 
arfer  bwytta  y  fwyd  fel  mocliin  .  / 

124  O  arglwydd  tad  diddanwcli     .     .     .    ',  r 
bob  dydd  bob  awr  bob  onid  .  / 

129       O  arglwydd  duw  gorwchaf     ....  t 

Ar  ysbrid  am   Saneteiddiawdd  .  / 

133       Gwrando  r  godinebwr  aflan     ....  t 

m.ay  ay  whant  yn  lladd  yr  enaid  .  / 

137       Byd  dy  eirie  yn  wastadol     ....  « 

Bydd  drigarog  wrth  gyfranny  ,  / 

141       Nad  y  fEeddwl  drwg  lettua     ....  v 

ar  air  duw  ar  byd  na  dderfidd 

144       Meddwl  dyn  y^red  heb  orphwys     ....  to 

yn  dy  galon  feth  anrheitha  .  / 

J 46       Na  lettua  feddwl  aflan     ....  X 

cas  godineb  yw  y  hofl&  . 

finis 

147       Kyii  i  del  ryfcl  daw  ryfeddod  or  m6r     ....  y 

yn  y  tir  mogelwch  y  Ian  Rob:  ddv 

b,        (Y  stteson  geiinon  ar  geriig  vffern  &c.)  t 


Canwyll  Vicar  Prichard  etc.  489 

c.  (I  dreamed  vppon  y=  8"'  niglit  of  March  1649  y'  I  was  iu  a  Cwioh 
(Rothvn)  -whar  -neere  many  of  deviues  and  my  vnklo  John  Thelhval  deceased  having 
a  mooving  coolered  [sj-mudliw]  gowne  iippou  bym  stood  vpp  and  sayed  .... 
Blessed  be  all  those  yt  fear  y"  Lord  &c.) 

148         (A  roddwyd  yma  o  roddiou  oil  &c.  Jolin  Phylipp')  a 

b.         (Arian  a  drwsian  bob  djrasianwch  byd  er  bod  bar  a  thristwch  b 

Ag  yn  ol  trin  ynial  trwch  ya  hw  ya  hawdd  a,  wnan  heddwch 

Felly  J  gwelim  J   WllHum  salbri — Sijmon  vijchan  ai  cant 

e.       (Cjfarcb  ddya  iach  ddvw  ne  yn  gadarn  c 

pan  Godech  y  bore  &c.  S''  Ow:  ap  Gl'm) 


149  Dyrie  :  Moesswch  rhoodwcli  beirddion  byd     ....  d 

havddwn  krist  yw  /r/  noddfa  .  {S''  Morgan) 

151       Dwssing  o  greio  sydd  yma  yw  kael     ....  e 

At  gwirddvw  byth  bythol  dy  geidwad  a  fydd  . 

153  Araeth  Wgon :  Devwr  oedd  yn  meddv  holl  Gymvv  benbaladr  nid  arageu 
no  Pd:  ap  Owen  GwyneS  yngwyueg  a  Rhys  ap  Tewdwr  mawr  y  uehevbarth  ag 
yn  yr  amser  hwuw  yr  oedd  Dafydd  ap  Owen  gwynedd  yn  kynal  i  hvn  mwy  nog 
oedd  abl  tair  sir  yw  gyual  chwaethach  vn  gwr  ag  yn  jr  amser  hwiiw  yr  oedd 
gariad  perfaith  a  chytvndeb  y  rhwng  Gw^nedd  a  I'ehevbarth,  ag  yn  y  kyfamser 
hwnw  ef  a  hapiodd  i  wr  wnevther  ya  erbyii  kyfrailh  yn  Nehevbarth  Ag  a  ffoes  i 
wynedd  i  bias  Dd;  ap  Ow:   Gwynedd  ag  y  kafas  y  sir  [cAccrJ  ar  kroesso  mwyaf 

yn  y  byd     Ag  yna  yr  aeth  Hid ends  :   yna  i  docth  Gwgon  yu   dybykach 

i  ddvg  ne  farchog  adref  nog  i  glerwr  a  fai  yn  klera  rhwng  dwywiad  /  Ag  yna  i 
gadawyd  peun  bonedd  yngwynedd  /  a  ffen  haelder  yn  nehevbarth  ,  affenn  doethineb 
ymhowys. 

160  Katto  ddoeth  a  ddyfod  nid  kyfarwydd  ond  a  gerddo,  nid  ysbys 

ond  a  welo,   nid  de«  r  ond  a  drawo ends  :  ymgynghoia  a 

doeth,  ymgymdeitha  a  dedwydd,  towi  wrth  ynfyd,  agocbelvd  y  dvried ./ 

161  Araith  Jeuau  Brydydd  hir :  Llawer  o  beth  o  ssoweth  y  ssydd  yn 
ammorth  i  sserchowgrwydd,   fal   i   gwvr,    Jfan   brydydd   hir,   o  wlklineb   sserch, 

llesmair  ofyddiaith  yn    llesteiriav  kysgv ends ;    Je  ssindwf  ag  ymafcl 

afel  ledchwith  oddiar  fwnwgl  edlaffardd,  a  dodi  mwythvsdws  gvssan  ar  fin  y 
mwyneiddfardd,  a  chyd  atteb  vchenaid,  a  brys  Ivniaw  Uynadl  gvdd,  yr  hwnn  y 
ssydd,  ag  a  fydd,  ag  a  fv,  y  gyfrinach. 

163       Klowch  hynn  elp  a  cliar  kvssanaf  cm  kvssenir  &c.  / 

b.       Eira  niynydd  brith  bryniav  g 

kyrcbid  hyddod  ir  glynnav     .... 
gwae  /r/  wruig  a  gaffe  ddrygwr:/     .See  il/yuyciuH  pp.  360-1 

167       Mae  yngolwg  yn  paliv,  mae  /n/  rboed  yn  tiwmhav  A 

Mae  nannedd  yn  kolli  bob  yn  vn  bob  yn  ddav 
mae  ynghefn  yn  gwargrymv,  mae  iievflaen  ynghyd 
mae  /r/  arasser  yn  pwysso  imi  madel  ar  byd     .... 
Dod  stryd  in  ledio  i  wlad  tyrnas  ne  .  / 

169       fawn  fydd  ir  Iiedydd  ar  hediad,  oi  flaen  &c.     Ehi/s  hain   i 

h.       Dyma  wirod,  Mair  yn  dyfod     ....  k 

i  vair  foliant,  drwy  ogoniaut  :  / 

171       Ha  fi'odyr  wyrffyddlon,  a  fferflPaith  grvstnogion  ....        / 
ssy  chwaneg  i  lielpio  trvan 

175       Y  sawl  am  karo  don  im  kwyno m 

yw  gosbi  am  i  gamwedd : 

178       Kenai.s  pen  fvm  lednais  lank     ....  n 

yell  ofn  wen  oni  chaf  nawdd  .  / 

130  Abaztii  Iclo  coch  :  Kyvoeth  Kiiawn  befr  vab  Throlhach  wledig  oedd 
wynedd  gint,  a  chyfoeth  Brochwel  ysgithrog  oedd  Bowj  s,  u  makwy  serchawg 
ddeddf  kystvddiawg  devrvddlas  awnacth    o  gariad  rhiain    befr ends  i 


490  Ltanstephan  Manuscript  37. 

Arglwjcld  hell  y  gwas  pa  bryd  fjdd  liyny  :  pan  fo  Ityn  decked  ol  Dwgen 
dvglofF,  yu  kerddcd  Tomydd  y  Bala,  ag  61  Olwen  ferch  yabaddaden  beiin  kawr, 
yr  lioiin  y  tyfai  bedair  meillionen  gwulon,  yu  olav  i  thraed,  pa  le  bynnag  i 
kcrddai:  Ag  fel  hyn  i  doeth  y  gwas  ar  attebion  at  y  Makwy  eerchowg  ddeddf 
devrvddliis  o  gyfoeth  Khiiawn  befr. 

183  Hku'a  Hawdd  I  HErKOu  rie  ymddiddan  rhwng  hen  wr,  a  gwr  ifanck,  ar 
hen  a  ehvir  IIicNfiOFADWR,  o  henvydd  i  fod  ef  yn  adrodd  hen  storiaie,  a 
dwediadav  doethion  ec  kynghoii  /r  /  ifank,  ar  ifank  a  elwiryma  Hawdd  i  Hepkok 
0  herwydd  1  fod  yu  segvrllvd,  ag  yn  ofer  ag  heb  wrando  hen  gynghorion : 

H.  i  liej)l<or :  fynghariad  i,  awnaeth  bwyssi,  a 

ag  ai  rhoddes  yu  y  mynwes :     .     .     .     . 
oni  mendia  hawdd  i  hepkor  1*  Thomas  Owen 

204   Y  Mlioy  broiivraith :  Seiiwch  yn  nes  bendefigioii  ....  6 

onith  welwyd  dithe  eilwaith  Rob:  ap  Jeuan  gr: 

209  Prif  ddewis  hethaii  giur :  |  frenin  yn  gyfion,  ai  arglwydd  ya 
gadarn,  ai  fatcli  yn  war,  ai  fllgi  yn  fvan  &c. 

b.       Dowcb  i  wiando  bawb  ynghyd  c 

fo  aeth  y  byd  ar  oledd     .... 

ssydd  fawr  i  gas  ar  falchedd  Sion  ap  Moris 

213       Dowch  i  glowed  fy  meddvvl  maith     ....  d 

y  geidwad  rhag  kenfigen  Sion  Moris 

215       Pwysswch  attaf  gry  a  gwann     ....  e 

am  ddvw  a  dynion  dedwydd  .  /  »         « 

218       Tro  yma  dwyneb  farglwydd  ddvw     ....  / 

yw  hell  arch  fyngwaeledd  .  Sion  Tudur 

220       Gwesgwcb  bawb  ych  pennav  ynghyd     ....  g 

ni  awn  i  gyd  o  ddyma 

223       Y  ssawl  sy  ai  fryd  ar  ddilid  synwyr     ....  h 

ir  digyssvrvs  dyro  gy.ssvr 

226  Kas  ddijnion  Selef  ddoeth :  Dyn  ni  wypo  dim  ag  nis  dysgo  &c.  t 

227  Dyma  fyd  gol'alvs  dig     ...     .  k 
gael  gan  grist  drigaredd 

229       Gwrandewch  arna  i  bawb  or  l)yd     ....  I 

i  bawb  or  byd  yn  gwbwl./  Doctor  Powell 

231        O  Avglwydd  ]fesv  yu  tad  or  nef     ....  m 

ag  ofni  yr  dydd  sy  i  atfeb  ; 

233       O  nefol  ddvw,  o  ]fessv  bael     ....  n 

nes  iddo  gael  llaeth  trigaredd  . 

a^S?       Dvw  yn  rhwydd  landdyn  pam  ywr  brys     ....  o 

im  henaid  gael  trigaredd  : 

240      Amsser  fv,  ag  amsser  sydd    ....  p 

mae  rhai  heb  ddyfod  etto 
242       Adda  ag  Efa  yn  nechre  yr  byd     ....  q 

fal  dyna  yr  gair  sy/n/  pryfio 
245  Histori  y  tri  mah  yn  sevthv  at  i  tad 

Gwrandewch  ddatgan  stori  Ian     ,     ,     .     .  r 

heb  ddira  or  wad  am  dano 
247  Kydimjhod :  Nos  da  ir  glan  ddyn  ifanck  try     ...     ,  « 

tia  fytho  i'llyfro  yu  ffeilssion  :  / 
250       Ti  a  gei  grocsso  a  sir  fras     ....  t 

am  nad  oes  gyd wy  bod  Edmiont  Prys 

*  "  Kyffelib  iaSvii  mcdde  /  r  /  copi  mai  gwaith  Thomas  Owen  o  Llanclwy  yw  hwn." 


Miscellaneous  Poetry.  49  ( 

252      Egor  ddvw  ne :  fyngwefvsse    ....  a 

i  mae  ag  i  bydd :  yn  dragowydd  Thomas  Evans 

255       Khaid  i  segvr  :  betli  yw  wnevthvr     ....  b 

maddevcd  fo  ini  yn  drygioni 

b.       Dvw  haeldad  klyw  -ryddfan  a  gofyd  dyn  trvan   ....  c 

ar  ddvw  hael  i  wared  ai  helpv  : 

257       Kenedl  gymiv  dowch  y  ries     ....  d 

foliant  /  i  /  holl  gymrv  •  / 

261  Vel  ir  oeddwn  i  ar  hafddydd  ar  dawel  forevddydd  ...  e 
oclilowi  di  am  dana  ymofyn  :  Sion  Morys 

264       O  Arglwydd  Uawn  trigaredd     ....  / 

gar  bron  yn  difai  brynwr : 

272       Arglwydd  egor  myfor  raav     ....  g 

ar  sy  /  n  /  kyd  seinio  ag-  enaid  .  /  Thomas  Evans 

27G  Gwrandewch  i  gymdeithion  &  j  n  /  jdethv  kerdd  gygson  .  ,  A 
kyn  myned  ir  ofnvs  farn  gyfri  . 

278       Gwasgwn  yn  penne  yn  vnfryd  ir  vnlle     ....  i 

Thomas  ap  ^van  im  gelwir  : 

280  Psalm  130 :  Gwrandewch  arna  i  bawb  or  byd  ....  k 
nad  ydiw  lai  o  lawer 

282       Gwrandewch  arna  i  yn  trevthv  swm  / 

o  gerdd  ddiresswm  dinchwitli  iawn     .... 
mai  dyn  yn  porthi  /  r  /  bendro  Thomas  Evans 

287       Hen  ag  ]fank  kry  a  gwann     ....  m 

O  daw  morel  pwy  a  nai  yr  karol 
Syr  Lewis  ap  Hvvi  a  vochnant 

291       Os  myui  fyw  yn  howddgar  tra  fych  ar  y  ddaiar  ....       n 
di  glowest  gan  fagad  /  mae  gore  llywenydd     .... 
a  garo  yn  /  i  /  galon  lywenydd 

293       Pob  kyfriw  gristion  ffyddlon  da  /  i  /  ry w     ....  o 

pa  raid  y  neb  ddigio  er  dangos  i  bai     .     .     .     . 
boed  fellv,  bo  fellv,  bo  doedwch,  Amen:      E:  M:  yprydydd  nis  gwn 

296  Vymhedwar  prifgas  er  moed  ....  p 
a  heddiw  nid  vint  gyfaddas                               ILowarch  hen 

297  y  hreuddwyd  yma  a  welais  i  nosswyl  Lvwcc 

Am  fi  nosswaith  or  gaia  Yn  yngwely  yn  ysmala  q 

Wedi  i  gysgv  bwysso  arna  gwelwn  frevddwyd  or  rhyfedda  . 
Ac  felly  y  terfyua  y  breiddwyd  hir  yma 
Awelodd  y  dyn  gwirion  ssy  yn  kar%'  dvw  yn  i  galon  . 

Missiait  vychan  ai  hant  drwy  gymorth  a  helpffowk  vychati, 
a  Syr  Sion  huwsfal  ir  oedd  yn  y  kopi  welais  i 

315  //ewam^ ;  Gwrandawed  pob  glanddyn  im  hoedel  am  hedwyn  r 
beb  allel  «ai  wrthod  nai  werthv       Cadwaladr  ap  Thomas 

317       Gwrandewch  adrodd  brevddwyd  certh     ....  s 

foi  canodd  person  Cybi 

323       Gwelwn  noswaith  drwy  fy  hvn     ....  t 

ar  gwr  a  welswn  trwy  fy  hvn 
i  fod  yn  vn  ana  yfi  J/''  Williams  or  hvallt 


finis  huius  libri  vicesimo  die  Aprilis  Aho  dhi  7(537  :  :   W:  S. 


492  iilanstephan  Manuscripts  37-38'. 

328.  (Bid  cot  foci  y  flwTddyu  1638  yn  tesoj;  yr  haf  ar  kynhaiaf  yn  gynar 
achyflaivn  .  .  .  Ag  yr  ydoedd  .  .  ,  1637  rnwy  or  kynhaiaf  hebgaelrwng  tre  Bres- 
tatyn  a  Rvddlan  nos  Galaa  Gaiaf  nagg  ocdd  yn  tai  &c.  .  .  .  Gwynt  anfeidrol 
30  Hydref  1 638.) 

b.     (fy  Enaid  deffro  yn  ebrwydd  &c.)  ,  a 

329  (fy  enaid  deffro  yn  brye[ur]     ....  6 
Gan  ^essu  medd  athrawon) 

330  (0  farglwydd  dad  golini     ....  C 
orchfygv  yr  gelyn  cyfrwvs.) 


MS.  38  =  Sliirbuni  E.  18.  Poetry  in  praise  of  William,  and  his 
son  George  Owen  of  Henllys ;  also  of  G.  W.  Griffith  of  Penbenglog  etc. 
Paper;  7|-  X  5|  inches;  194  pages.;  in  several  hands,  ranging  from 
1013-42;  pages  1-62  are  beautifully  written;  half  bound. 

Marienaifeu  W.  Owen  o  Henllys  .  ohijt  die  Inne  sp"  Martij  151!f. 
1       Arglwydd  mawr  hylwydd  mor  helaeth  trostyn    ....       d 
vn  da  eiirgledd  don  ond  Arglwydd  Dad  Hyw  llyn 

4       Dall  yw  r  iaith  gan  dwyll  nos     ....  e 

Roeso  y  ncf  ai  ras  ai  nawdd  Moris  Lltoyd  Wms 

Marwnadeu  Elizabeth  Herbert  gweddw  W.  Owen  o  Henllys  . 

8       Icssu  Grist  oerdrist  ardreth  yw  /r/  kynnwr  ....  f 

y  troes  damwoiniaii  tristamynedd  .  1603  .  D.  llwyd  Mathe 
12       Mae  Uef  oer  ein  lleferydd     ....  g 

salw  gwae  ui  ddydd  Siilgwyn  oedd     .... 

gorwyr  iarll  Penfro  groyw  wres     .... 

Diiw  honn  y  geidw  /  i  /  henaid  Sion  mowddwy 

16       E  glywr  Biid  nid  galar  has     ....  h 

i  /  hiin  y  gwnaeth  le  /  i  /  Henaid  ./  Jev:  tew  hrydijdd 
20     *Aeth  Kymry  /  n  /  lliwddii  oer  yw  /  n  /  llais  /  gladdii  ....      t 

a  holl  gerariw  stent  ^eirll  Gymry  ai  stad  /  D.  goch  brydydd 
24       Oerni  mawr  arnom  orig     ....  'k 

Aer  yn  ol  /  y/  ranny  Aurt  Gruffydd  Hafrcn 

29       Knill  y  Biid  kann  llii  Bediidd     ....  / 

Diiwies  y  gae  fynwes  Fair  J  Dd:  Emlyn 

32  Mar:  Elizabeth  0.  ats  Phylippes  g.  gynta  Siors  Owen 

arg:   Kernes.  Y  Gwr  hir  hael  geirwir  rhwydd  ....      m 

ith  ir  wedd  :  a  JTef  ith  wraig  .  §  D.  llwyd  mathe 

Cowyddaii  eg   Odlaii   y  ganwyd  y    SiORS  OwEN  Esgwier . 

Lieutenant  .  Vizadmirall,   ag   Arglwydd  Hemes  I  r/iwn 

oedd  I  i  I  hiin  yn  Gymro  ystijriol  ag  /  i /  gare  Gymreigydd. 
36       Siors  Owain  kowrain  kerais  wres  dewrglod     ....        n 

siors  wyr  Syr  Siors  grceswr  sais  .  j  .l6li .  D.TL.  Mathe 
41       Yr  Arglwydd  dewr  eiirgledd  doeth     ....  o 

Dewr  tirion  Diiw  ro  yt  hiroes  .  /605 .  S.  Mowddwy 
43       Gwnaeth  Dyn  ai  golyn  gelwydd     ....  n 

ay  dan  vn  ein  dwyn  ninnaii     .  160§  .  J.  tew  brydydd 


*  2"  Novembri.s  .  1603         f  Composit.um  viif  die  Martii  1603 
X  13°  Julii  1603  §  Meuse  Februarij  1C06 


Creorge  Owen  of  Eenllys.  493 

46       Y  raae  /  r  /  wlad  mwyar  wledd     ....  « 

wiw  rowiog  lump  ai  wraig  hael  Morys  llwyd  o  Von 

49     *Yr  Arglvvydd  dewr  aiirgledd  da     ...     .  ^ 

NawJd  Diiw  /n/  i  gylch  henddiin  gwar       S.  Mowddwy 

52     |Yr  Arglwydd  arwydd  eiiraid     ....  c 

J  chwi  ddioicli  /a/  chowydd  /  „  „ 

55       Y  GwR  ifank  arafaidd     ....  d 

Deiiro  ddiin  awdiiriaidd  wyd  /     .  iS^S  .  ffyw  llyn 

b^  An  epilaphe  vpon  the.  Death  of  the  thrice  worthy  S)-  forenamed 
George  Owens  decessed  the  xxvjth  day  of  August  i6l3. 
A  frindes  last  farewell  in  token  of  his  love 
The  good  go  hence  1  doe  decay     .     .     ,     ■  e 

His  soule  Siveet  ]fesus  thou  didst  save 

MEMORIA   IVSTI    MANEBIT    IN 
R  Jj^TERNUM  H  : 


65       Krair  kred  ked  kynydd  Jolo  Goch  f 

69  y  xii  abostol :  i.  Prydy  y  wnaf  mwyaf  raawl  „         g 

II.  Gwyn  i  /  fiid  kiid  kadarn  „ 

73       Klywch  son  megis  kloeh  Sais  S''  Lctvys  Moydwy  h 

75  Atteh:  Syr  Lewys  felys  i/  fwyd  S^  Phi.  Emlyn   i 

77   yii  dialedd  duw  :  Ystiidio  rhwyf  was  didwyll       D^  J.  y  kent  k 

81  Mar:  D.  Dottias  o  Bark  y  Bratt  j  ILan  Dydoch  / 

Kiist  y  roes  oer  loes  ar  led     ....  / 

Ame  ddiiw  iwi  n  /  ddamiino     .     .  Ston  Mowddicy 

85   y  Hydd-i  ap  R's  ychan :  Y  dun  dewr  o  dai  n  /  daraw  .  ,  .  m 
llawn  da  wyd  yn  ILandydoch     .... 
nato  diiw  bod  hebod  ti  /  Sion  Mowddwy 

69  Mar:  Syr  R.  ap  ^.^--Kledday  y  ddaii  y  dydd  y  torred  ...        n 
kladd  oer  briid  dynyon  /  kledde  r  /  Brytannied       John  keri 

92  Otodwl  y  Siasbar  Jarll  Penfro 

Addewid  y  gaflo  r  ddayar  (or  mor     ....  o 

}arll  y  dwr  ar  holl  diredd  /  Rhys  Nantmor 

94  J  0.  Tuditr  yngharchar  yn  y  twr  gwyn 

Gwyddon  devvi  a  goddef    ....  ji 

yn  rhiidd  y  15en  mynydd  Mon      Jen:  gethin  ap  J.  ap  Ein'^ 

96  J  Syr  James  Boicain  o  Bentre  Jevain  ynghemais. 

Kany  y  ddiiu  kanawdd  amawr     ....  q 

yna  y  gynal  hwn  ganoes  Dafydd  Nantmor 

98   Oicdtvl  Goivydd  y  Ho:  up  sienkui  or  Nhyfer 

Howel  dal  yth  del  Tpechyd  y  hwn     ....  _   r 

kan  milai  klyw  n  /  kanmol  kler  Rhys  Nantmor 

100  f  Ho:  faxor :  Mae  gwr  mal  mil  o  gewri     ....  s 

a  dwy  fil.  gwedy  dydd  y  farn  Rob:  klydro 

102  Y  Kys  ap  Sion  o  Lyn  nedd 

Ewch  feirdd  o  ddynbech  y  Fon     ....  t 

ILoi  gant  vn  lliw  ag  yiilay  Dai  dii  ap  J.  ap  Einon 

Scriptum  xV  juli)  Anno  D'ni  .  1614  . 

*  y  ddeisiff  march  j'n  rhodd  y  Doiuas  Sion  katti  IS'jy. 
I  y  ddeysiff  y  Pwgi  y  Lewis  Owen 


4S4  Llanstepfum  Manuscripi  88. 

105  Mae  r/'Gofyd  im  argofi     ....  ,    ,  " 
da  waith  ar  y  diwaetha                          Vicar  ILanyspythed 

106  ProphwydoUetll :  Y   Seren  yssy  ai-wydd     ....  b 

nid  au  ailwaith  nid  wyla  /  Rohm  Ddu 

110  Mar:  Wiliam  Warin  o  Drefwern     .  1611  . 

Troes  diiw  oer  Uef  trist  yw'r  llais     ....  e 

iawn  dal  bid  Enaid  Wiliam  D.  TL.  Mathe 

114  &  142  7  Rich:  Philip,  Gr:  Hafren  a  Siams  Dwn  ■  ■  .  ■ 

yn  ceisio  rhagHaenu  S.  M.  yngwilie  r  Natalig  .  1613. 
Mae  tii  Bardh  matter  o  bwys  .  .  .  kynt  nar  biiddod  /       d 
Echdoe  ym  =  Howys  .  .  .  Doe  yng  z.  wynedd  .  .  . 
A  beddiw  .  .  .  yn  jSTehevbavtli     .... 
klywed  .  .  am  Siri  Sir  Benfro  .  .  .  Tho:  llwyd  .  .  . 
minne  n  /  drwm  .  .  .  beb  ally  fynd  y  bell  vawr    .  .  . 
y  gadw  r  /  ILwyd  y  geidw  r/  boll  iaith  /        S.  Mowddwy 
117  Mar:  IV.  Gr:  o  Benybenglogg  .  .  die  Gwener  xxx 

Hijdref  l6i§  :  Pa  oer  anap  ar  einioes  ?     ....  e 

yn  fawr  iawn  gwlad  nev  yw  rodh    .  29  .  ix.  1618  •  D.  Emlyn 
122   Mar:  MariJ^ylyb  gwraig  Hyw  Lewis  or  Nevern  .... 
gynt  gwraig  Mathias  y  Boivain  or  JLwyngwair 
Trwm  wylwn  trvvm  o  alaelh     ....  / 

diiw  n  /  tad  y  gadw  ei  henaid  hi  S.  Mowddwy 

124   V  W.  bowen  o  Bontgynon  ail  vah  Mari  vchod 

Y  gwr  cbwyrn  sy  garcbaror     ....  g 

ymou  yw  oleiini  Nef         .   1615  .  Dd:  Ihwyd 

129  y  heffyl  kwltd — '  mab  y  bregyn  brail ' 

Yr  hobi  a  ddiarliebwyd     ....  h 

garw  ei  drwst  er  a  gair  drosto  S.  Mowddwy 

132  Atfeb  :  Tydi  ,  r  ,  bardd  wyt  awdir  byd     ....  i 

a  gad  y  mi  gadw  y  march  *Rich:  Phillipp 

137  Atteb :  Y  bardd  glan  byw  iraidd  glod     ....  k 

ai  ymhair  Gridwen  d'awen  di 
y  bii  orig  yn  berwi  ?     .     .     .     . 
Risiert  nag  ammaii  reswm 
koffr  ein  Tailli  kyfFro  wnaethost 
kynnar  farii  kany  rbyw  fost 

or  hobi  drwg  .  .  .  ny  thai  i  fostiaw     .... 
kei  glod  ymwrthod  ar  march     .... 
dyw  dann  ras  doed  a  ni  ir  ]fawn  .  *S'.  Mowddwy 

145  Mar:  TV.  Bowen  or .ILwyngwair  mab  Siams  Bowen] 

Ywch  oysoedd  aflach  ysig     ....  / 

inwn  dal  aeth  enaid  wiliam  ^Dafydd  Emlyn 

149  Mar:  W.  Warin  :  troes  diiw  lief  triad  y w  .  r  .  llais  ...  m 

iawn  dal  bid  enaid  wiliam  .  1611  .     '^Dauudd  llwyd  Mathe 

153       Yr  edu  brych  evraid  iawn  bris     ....  » 

bardd  i  ddiiw  r  borevddydd  wyd     .... 
kick  y  ddydd  .  .  kantor  .  .  tva  r  nef    .... 
iach  a  hoywdeg  ychedydd 


*  "  Scrip/Mm    2    Aprilis    1613.      gahv   Dduw  Sion  gofion  gyfarch  a  gad  i  mi 
gadw  y  Ma[rcli]  "     Pages  129-36  are  apparently  in  the  autograph  of  K.  Phillipp. 
t  See  p.  96  above. 
"  Autograph  poems  from  all  appearances, 


Pembrokeshire  Familiea,  495 

a  glan  ffawd  wyd  galon  fFytld     .... 

dos  edn  .  .  i  gemais  .  .   [at]   Siams  ab  owain  .... 

wyr  .  .  sjT  Siams  owain  glaia  glew     .... 

iw  jnaendai  troir  fy  mendith  "[.?  D.  JL.  Mathe] 

lo7  j^  aer  ire  wern  ,  tomas  waren  mah  W.  Wareii 

y  (lyn  a'  /  blyg  /  daiio  blaid     ....  a 

pvrioii  dysg  /  fod  pob  rhai  11/  dol  "<?>•;  hafren 

161  Etto :  Awn  a  mawl  Kiawl  yn  Ewydd     ....  b 

J  briodas  .  .  tomas  .  .  .  [ag]  Elsbetb  .  . 
V3  ^.  llwyd  .  .  r  Hendie     .... 
ar  Iwyddiant  or  ddav  loywddyn     .  l6Uf  .    ^Dafi/dd  Emlijn 

165       ll  »  *  *  *  •  mawrgost  Marged  c 

uid  gwell  vy  saig  gwraig  trwy  gred     .... 
OS  myn  dyw  fa  ,  n  ,  hwsmon  da 
onys  myn  anhwsmana  || 

169  ^  Siors  Wm:  Gr:  o  Ben  y  henglog  yng—  Hemais 

Y  pur  gymro  per  gynnydli     ....  d 
Doetb  iawn  rho  diiw  ith  wyneb                          Robert  Dyji 

172  Propliwydoliaeth  :  Pa  sawl  bhvydhyn  y  syn  pwysaw   ...  e 

Diwedh  ir  Deyrn  a'r  Dydh  da  Jolo  goch 

173  Daw  r  amser  y  bawb  gid  ocbi     ....  / 
Heb  gastelh  y  drigo  heb  dref  na  threfi                  Taliessin 

174  Parlmant  y  welaiit  yn  wir     .     .     .     .  Gronw       g 
Poet  kynnydh  ffiwytb  it  gymro  a  ffraink          dhiiy  o  Von 

176  J  Siors  Owen  or  Henllys  i  geisio  ysteddfod 

Y  kerddwyr  ble  y  kyhwrddwn     ....  h 
vn  duw  gwyn  lie  yn  digonir                               S.  Mawddwy 

179  Vychan  grin  egwan  gem  wy  afiachys  &o.  Davidh  Mathew     i 

b.  Darogan  am  i64^  .  'l643_:  Lhawn  govyd  fydh  byd  •  A 

ar  dhiben  darogan  Hwy  drigan  inewn  kynen 

Heb  na  ffeirad  na  fferen  Na  ffydh  nac  escob  na  ffen 

c.  Merdhin  Emrys  y  aned  yng  =Haerfyrdbin  .  .  .  propbwydodh  .  .  447        I 

d.  „         Willt  ne   Siluestris  y  brophwydodh  yn  amser  Arthur  .  .  .  516    m 

e.  Taliessyn  benbeirdh  y  brophwydodh  yn  amser  Maelg-wn  G.    ...  580     n 

180  Ehwgog  penbenglog  rboddaw  yn  llonydli  &c.  y  prydydh  coch     0 

b.  Penn  benglog  rowiog  reiol  i  harfav     ....  p 
yn  loew  iawn  draw  laua  drych                                          '^Hary  Howel 

c.  Arwyddfardd  'waith  bardd  ith  ddydd  siwr  sciliad  &c.  5 

23  .  If .  1642  .  "Hart  Howel 

181  Siors  ddwysglod  by  nod  or  hen  /  fathay  ....  r 
ein  llawenhay  yn  lie  byn                               Hich:  Gr:  —  Clerhe  Eynon 

b.        Yr  Llyndain  Gwywiain  er  gwvlay  hiengel  &c.  Siamas  D.  Wms     s 

182  penn  penn  glog  avr  glog  Rowiog  laith  yw  hon  ...  t 
Siors  W.  Gr:  .  .  .  liew  kv  hael  Hew  kyhelyn          ^Bob't  Dyfi 

b.      Hew  brytan  fyan  bob  awr  gwyl  feirddion  &c,  „  „     u 

183  J  Siors  Wiliam  Gruffydh 

Rwydd-deb  yth  wynneb  dod  iownwydd  grassol     .     ,     .     .     v 
a  dwy  a  fFymtheg  y  don  .   l6s5  .  ^ Siams  Emlyn 

184  Lhiw  gwaedlyd  weryd  aurog  lliw  kwrel  &c.    Morgan  Gwyn  w 

b,     Daii  Siors  ocdd  ar  goedd  day  gall  :  vndrad     ....       x 
Siors  Wm:  Gr.  .  .  .  liwn  a  droidiwd  yn  drydiidd      Anon 

*  Autograph  poems  from  all  appearances. 


496  Llansteplian  Manuscripts  38-39. 

c.  Englynion  anfvddiul  iforiot/n  Simon  y  lufarnwr 
gan     Dd:  F^wyd  Malhe     13  Dec  .  1629 
185       Y'm  =  Iic'U  y  benglog  wrtii  dliamweinio/siars  Siors  W.  .  .       a 
didolk  benditli  Duw  'n  dy  duy  D.  W^iSyd  Mathe 

h.       Elcn  GrufEydh  sydh  nawswych  (anwyl     ....  h 

Gan  aid  fo'n  byw  ar  gynydli  „  „ 

186       portlifa  gwlad  yma  gloywdwymwydd  tes  c 

yw  ty  S.  W.  Gr:  .  .  edrychol  duw  ro  iechyd  "Z><i;  JSmlvn 

h.       Daii  cant  dau  saithcant  y  sydh  (dwy  ragor  a  rhiigain  ....  d 

gloyw  gaer  Peubenglogg  yw  .  1622  .  Dd:  Emlyn 

]  87       Pand  Rliyfedd  wir  ner  ar  vnion  olwg     ....  e 

o  nwyf  ddefoliaelh  ir  nef  y  ddelon  Sion  y  kent 

191  JR.  llwyd  0  Lanvair:  Y  Hew  didwyll  llwyd  odiaeth  ...       f 
y  chwi  Rhys  wcha  Rossyn      Jas.  Jones  person  G.  Ayron, 


MS.  39  =  Sliirburn  E.  9.  The  Poetical  Works  of  Lewis  Glyn 
KoTHi  and  ToDYR  Aled.  Paper;  8x5^  inches;  folios  i-iv,  1-1 4G,  of 
which  folios  13c-14.3b  are  more  or  less  iiniierfect;  circa  1500-80; 
calf,  labelled  Odlau  a   Chywvdda.     A.  4° 

Folios  i-ii,  137-143''  are  not  in  the  same  hand  as  the  rest  of  the  MS.,  and  fols. 
144''-146  are  in  a  modern  hand.  VViliam  Salesbury  or  Sir  T.  Wiliems  haswritten 
what  looks  like  rhyierch  ap  Howel  ap  Dauyd  on  folio  136''.  The  signature  of 
Moses  Wiliams  M.A.  IJ-lS  occurs  on  the  flyleaf. 

i  Od  ai  wir  feinir  fwyniaeth  /  &c.                                                      Anon  „ 

b.  or  ddayar  dromwar  i  drymwaith  doethost                                         „  h 

c.  Dim  ir  byd  wryd  wiw  ei  .  .  &c.  „  f 
ii  0  gwyddost  bader  a  gweddi  A  buohedd  &c.  W.  ap  ^euan  ^ 
b.  Enaid  gras  feinhas  oedd  ferch  /  hyd  elis        '  Rob:  ap  Ho:  am  hm-glan"]  / 

iii  A  table  of  contents,  giving  the   subjects  in  the  order  in  which  they  occur. 

Odleu  a  CHYwrnEU  Lbwys  Glyn  Cothi.* 

1  Dart  arglwydd  harbart  baham  /  na  thor[res]  m 

3''  gwr  y  w  syrisiart  ag  a  /  ry  /  i  win  n 

.5''  Mi  af  kyn  yr  haf  fy  rrom  /  fv  redeg  o 

G*"  Bonedd  dwylan  nedd  del  yn  wyn  /  y  sant  p 

8  Dafydd  sy  winwydd  ab  sion  /  o  dir  gwyr  q 

9  Daf3'dd  ab  sion  rydd  o  wreiddyn  /  difalch  r 
10'^  Pa  dy  o  gymry  addwg  ym  /  lawer  s 
11'^  Ai  kymro  .  n  .  gwreiddio  o  fewn  grym  /  wyth  wyr  t 

13  Marchog  tir  gwenog  gwae  ddyn  gwan  /  oediog  u 

14  pedwar  gwreiddyn  dar  dyrys  /  i  gynon  v 

15  Adeiniog  o  fardd  a  adweynyn  /  wwyf  w 

16  Dewis  eginyn  ydiw  ifan  /  wych  x 
\1^  ievan  ab  ffylib  dan  ifor/ir  wyd  y 

"  Autograph  poems  from  all  appearances. 

*  Folios  l-r)6  may  be  copied  from  Peniarth  MS.  109.  The  order  of  the  poems  is 
the  same  at  first,  but  the  readings  do  not  always  agree,  and  there  are  four  poems 
here  which  are  not  in  Ten,  MS,  109.  Pages  11-96  of  Pen.  MS.  77  are  copied  from 
this  MS. 


Leivis  Olynn  Cothi  and  Tudur  A  led.  497 

18^  pwy  gwraidd  mysyfaidd  pwy  ysydd  /  yn  Iiael  a 

19^  Bou  llyr  kryg  eryr  idan  goron  /  loeger  b 

20'^  Fal  eaaid  a  chorfF  i  fllienydd  /  rym  c 

22  Yl  grair  Ikn  bisdair  o  bedwar  ban/ by d  d 

23  Rliys  owain  rymys  fal  yr  on/o  bryd  e 

24  Kaer  ysdwytk  dyhvytli  adai  dan  /  benyd  f 

25  Masdr  watgyn  penrryn  gwin  per  /  a  damasg  g 

26  Masdi-  watgyn  freicbwyn  gwlad  frychan  /  ryswr  h 

28  "]  ddwyn  .  n  .  aiofyn  llei  .  r  .  addvnwn  /  gael  i 

29  D'avr  ym  drybaearn  fyth  a  dvig/im  byw  k 

30  yn  hwr  baldwyn  es  dwy  nos  / 
31"^  o  dvw  pwy  ynglan  gwy  a  gai/arabedd  m 
33  Ban  ddelai  bob  rrai  i  bob  pryn  /  nid  lira  n 

35  o  winwydd  dd]  fyngrodifel  /  gwj'n  o 

36  rrys  derwen  blaen  tren  blaena  tras  /  dwyfol  p 
38'^  Gwilym  ab  Morgan  lew  gwaewlyni  /  difalch  q 

40  Nvdd  bael  vn  afael  enw  ifan  /  heilwedd  r 

41  Siou  hyfedr  ar  farch  sion  hafart  /  alawnt  s 
42''  Y  ddvvy  wragedd  rowiogaeh  t 
44  Dydd  da  ir  wreigdda  a  roes  u 
45''  Y  wraig  orav  o  vgain  « 
47  Eeinallt  mae  kledd  ar  groenyn  /  yn  graff  w 
49  Anes  evron  sion  fynghwrs  /  hennwi  /  hael  x 
50''  Y  Hew  oedd  evrlliw  i  ^valld  y 
SI*"  Avr  yngharad  law  arian  z 
53''  Meirchion  glann  eithion  wyd  ynydd  /  a  nos  a 
54''  ILyma  .  r  .  hawl  y  llei  mae  rraid     ....  b 

iug  ar  hynt  i  angor  hen  {sion  hent)     L.  G.  k. 

56  Nid  bwrdiaw  llei  daw  vn  dydd     ....  c 
a  fydd  ir  sawl  a  feddwo                                              /..  G,  k. 

Odleu  a  Chywybev  Tvdyr  Aled. 

57  Ar  goal  vn  dynn  maer  glendyd  d 
59  Yr  vn  pren  ir  yn  pyr  hav  e 
61  Mewn  vn  llys  mwy  non  hoU  iaith  f 
63  Mor  llawen  ar  Uv  ifaingk  g 
65*  Bardd  wyf  ag  ynn  byw  ar  ddav  h 

67  Pwy  a  wnaeih  oud  ynn  penn  iav   ....  i 
twr  gwynn  bendigyd  tvw  .  r  .  gwaith                           tvdvr  Pennllyn 

68  Mae^denw  rrys  am  dy  win  rrvdd  k 
69''  Y  farw  dewr  or  tir  dyrys  1 
71*  pe  rron  lori  prenn  tvrion  m 
73''  pwy  a  dyrr  gwaew  fal  powdr  gwyllt  n 
75''  piler  idwal  plei  .  r .  ydwyd  o 
77  nid  vn  bwys  ag  nid  jawn  bod  p 


498                        Llanstephan  Manuscript  39. 

79b     tros  ial  i  tores  hevlwenn  a 

81       bwiiwyd  help  ar  y  brvt  hyn  >> 

82''      pwy  .  I .  ti'wbl  weilch  piav  .  r  .  trablvdd     ....  o 

rraid  oedd  fod  anrrydedd  fyth  rrys  naim  mor 

84       trwin  fv  lif  trem  fal  afonn  d 

8&     Katerwenn  pwy  penn  pob  path  e 

ggb      Wiliam  0  dwr  adam  draw  f 

91       mi  a  wnn  gwyn  am  vn  gwr  g 

93       mawr  y  darfv  marw  dewr  fab  h 

95b     mawr  yw  pwys  dvw  marw  post  ial  » 

98       mae  draw  gawr  modrwyog  wallt  h 

100       rryfedJ  oni  ddaw  rryfel  / 

lOl''     ysdiwart  rros  a  dart  rrvdd  m 

104''     briwodd  y  tir  brevddwyd  tig  n 

lOe*     Dwyn  ar  oed  im  rydwyd  o 

108       morvs  drych  marsdir  vchel  p 

110''     pa  dir  yr  impiwyd  aeronn  g 

112       pam  i  hen  wir  pvm  heinioes  r 

1 14       Haw  ddvw  a  f v  .  n  .  lladd  awen  » 

116       ba  herwydd  na  bai  hiraeth  t 

118      y  fercli  wen  fvr  ycbwaneg  u 

120''     pwy  a  ran  gwaed  y  pren  gwin  v 

122''     Kledd  daear  wynedd  ai  drych  w 
124''     Uwyn  oedd  ym  yn  He  ne  ddav 

126''     Doe  rai  a  llv  ar  fedr  lladd  y 

128      y  penn  y  rroed  pan  ar  hwn  z 

130''     i  bwy  rroes  dvw  bob  rrvw  .  s .  dad  . 

132       pie  rrent  rvfEvdd  ap  rrys  b 

134       Devdy  gynt  ydoid  a  gwin  Tvdvr  Aled  c 

137  y  haws:  Ma*  «    ap  mhadoc  gwr  hynaws/  i  dai    .    .     .  d 

kaws  pryfadwy  glas  kaws  pryfedoc  IL'n  ap  J.  las* 

138  Givyr  kaer  :  Wyr  elnion  ai  ffon  ffinied  /  y  saeson  ...  e 

etb  delw  fyw  dialed        imperfect  Tudiir  peidlyn 

142''   a  fragment  ending 

i  chwi  vo  ladd  vn  ne  ddav  jf.  ap  Tudilr  penllyn  f 

MS*"     Mil  a  600  brilioedd  ,  .  .  daear  ...  a  grynodd    R.  Cain  g 

144''     (Trem  ar  ferch  trwm  Tuditr  Aled)  h 
145''   {Epitaphium  Fketwoodi  Shepherd 

0  vos  qui  de  Salute  vestra  i 


X 


a 


*  Jlsd'l  a™'!  Veio  ap  Jeiian  du  .  p.  126  F. 


The  Booh  of  Griffith  Dwnn.  499 

MS.  40  =  Shirbuni  E.  40.  Poetry  in  praise  of  Giimih  Dwnn. 
P|i[KT;  aUoutSxoi  iimliBs;  xvith  century ;  156  pages  wi(.h  tlio  edges 
triiiiinei!  unevenly,  iinil  tlio  b:xt  is  odcasionally  slightly  defeolivc  at  the 
C'lrneis;  half-boiinil. 

This  is  one  of  tlic  MSS.  iiiuntioiiud  io  Mostyn  MS.  184,  iind  tliu  bulk  of  it  is  iq 
th3  autoorraph  of  Grr  Diniii  .  ,Tlio  poems  marked  with  a  dac;irer  f  are  in  the  hand.s 
of  their  respective  authors,  and  pages  147-.'iG  are  in  the  holoijraph  of  Huvr 
Ijlyn. 

1  II   Aeh  bilvvyr  ieh   byw  eil'A'aith     ,     .     ,     .  a 

kei  di  /n/  ior  kadwyn- aiiraid        .  paso  1337  .     Tho:  Teifi 

2  ^  roedd  vj  a  deigain  o  {jywyddav  ag-odlav  gwedy  gwneythyr  J  riiffydcl         6 

dwnn  ap  owoyn  yny  llyfr  hwnn  pan  oedd  o.k.  1542  . 

B  jf  R.  dtvnn .  pa  edn  jach  pwy  a  dynn  iaii    .     .     .  o 

athroi  yn  f urll  yth  ran  el       •  -1331  .       Bissiert  vynglwyd 

T)      #awr  giyffydd  loywbrydd  wyt  lamp  o  ywain  &c.  „  d 

b.  Tri  ni  ddervydd  bydd  gwybyddwn  trwy  gyr  &c.  „  e 

c.  llyma  wleJd  Ryfedd  Rywafon  /  gwinoedd  &c.  „  / 

d.  Dav  vraint  dav  gywraint  dav  gy  dav  hylithr  &c.  „  g 

e.  Harri  dwnn  barwnn  a  byrwyd  o  ncf  &c.  „  h 
7       ssiasson  gwayw  ac  onn  ar  gawc  gwaed  vrienn   ...  „  i 

oes  oes  oedd  mal  oes  ssiassonn  .  ssylgwyn  1534  ■  » 

11  Penn  kad  ywr  ysdrad  ar  ael  kidweli  &c.  „           h 

12  y  Hew  ar  bwys  holl  aiir  bangk     ....  / 
blaenor  ddi'iw  blaenori  ddwyd  .  gwyl  ddewi  -1336  .  f  » 

14  pretyrssion  pablon  pobl  wydryfFydd  dwnn  &c.  „  m 

15  y  blaidd  gwynu  bai  lywydd  gard     .... 

a  bronn  yn  waed  brenin  nef  .  wyl  ddewi,  1537  .  „  n 

1 7  Y  grog  drigarog  drwy  gyiau  benyd  .  y  sul  gwynn  1S31  .     „  o 

18  barr  gryffydd  gaewydd  ag  ewythr  enin  &c.  „  p 

b.  oessoedd  oesoesoedd  gyda  siesswn  gwaed  1536  .  „  q 

c.  Pwy  ywr  plas  gwnias  ii-  gweiniaid  parthaiir  kc.  „  r 

d.  Pyr  gerviad   naddiud  Mywn  noddwin  pradwys  &c.  „  s 

e.  nawdd  ystrad  Kcdiad  Ryw  idwal  yw'r  parch  &c.*  ,,  t 

19  Mar:  Rys,  huri  a  jfylib  dwnn,  tri  mat  Gr:  Dictiii 

Kwyn  oer  a  wiin  kynnwr  iaitli      ....  le 

tro  nodded  y  trwn  vddvn  t'^.!''"  J^ohn  teg 

22  Plas  y  dwnn  barwnn  bora^'  ac  echwydd     \JohonrC  brwynog   v 

b.  gwr  bj'tii  a  fydilo  gwir  benn  .  .  Gr:  Dwnn     \J.  brivynog  to 

c.  kwrt  gwiw  goeth  kyfoeth  in  kyfair  kaiinoes  &c.  J.  B.  x 

d.  gr:  barwnn wydd  y  breiniav  ai  wraig    ystwyll  15J,2  „       y 

23  J  Gr:  Damn  :  y  dewr  awch  Jarll  a  dyr  chwyrn   ....  2 

T*p  ar  bawlj  Ti  piay  /  r  /  byd  ,  wyl  ddewi  1533  .  31organ  elvel 

20  gr  :  orr  pratfwydd  wr  pryffaith  hylwybr  .  ^52S'  ,  ,,        a 
b.       da  gerddwr  vilwr  a  volaf  om  bodd  &c.  ,,       b 

*  R.  V.  "ai  kaut  pan  oeddid  yn  kwplav  y  plas  [nyr  ystrad  merthyr]  o.k.  1533." 
See  Catalogue  p.  275  d. 
t  Autograph  poems. 

y  98607,  f 


500  Llanatephan  Manuscript  40. 

c.  kyntedil  kwmpaswedd  kampyswaith  kaerog  More/an  elvel  a 

d.  Mevthyr  yslrad  Rad  lie  Redo  pob  dyn  &c.  „  h 

e.  nayaddvraiiit  gywraint  a  gavwnn  trwyr  byd            „  c 
27  gi-ytt'ydd  i^awr  braisgwydd  gwr  brav  kryf  osgloc  d 

koedtiaffci-  katwo  rytf'ydd         .pasij.  I5;iy .  „ 

32       Pwy  dros  gred  ssydd  ail  predyr     ....  e 

Tros  y  march  teiroos  amen  syr  JoKn  tec 

34  kaer  yrddas  wennlas  winlawn  a  bragod      B.  ap  R.  D.  T.  f 

35  Pwy  sii  eryr  pais  aiiraid     ....  g 
navvoes  voch  dwyoes  ych  dav     .  nydolic  1537  .                   » 

38  Englyn  ending  :  Wiussor  ail  i  nai  syr  rys  .  -1543  .    Rs't  Vyng:  h 

b.  llys  dros  yr  ynys  a  rydd  y  wr  yudrad  &c.  „        i 

c.  Fenn  plas  am  dyrnas  nim  dawr  ywrysdrad  T.  vychan  h 

d.  gwr  grasol  dywiol  mywn  dysg  wyd  ijftydd  &c.  / 

Mred;  ddwylaw  hychain 

e.  kaer  drem  kaer  salem  kaer  silia  ddifai  „         m 

39  Y  siitt  i  gwelwch  y  ssaeth  mewn  kiilonn    syr  0.  ap  g'lim*  n 

h.       Trwmgaethnych  Myiiych  om  anian  hiraeth  „  0 

c.       grvffydd  ner  linwydd  lanwych  kawr  ywain  ....        ,,  p 

ar  vraeiis  draw  Maer  vronn  drwch  .  4535  .  „ 

40  Owain  wyr  owain  ir  (aer)  wyd  Hew  grvifydd     ...         q 
vn  eyt  0  stath  a  saith  dwnn  .  i53S  .  „ 

41  Mar:  R.,  hari  affylih  dwnn  "  tri  mah  gr:  ".  ^533  ■ 

dygwyd  aiiReitliiwyd  yn  Bent  an  tryssor     ....  r 

er  nwyf  dy  oes  ir  nef  dwg  f«yr  owen  fap  gwilym 

45  Yn  'Jach  vlaidd  iraidd  eiirwisc  bael  doethaf     ...  s 
wyth  bryd  ^arll  ath  briod  wenn          syr  owen  fap  gwilim 

46  **•»#»  gwnii  am  ryffydd     ....  t 
^aitli  di  wael  ithdai  eled  .  isidgioynn  .  1535  .                   „ 

b.  Ychkaer  gryffydd  aer  grafiedd  iaith  ennwog        T.  vychan  « 

c.  llys  vad  ywrysdrad  ocsdref  galcheiddliw  „         v 

d.  J  hebog  gr:  donn  i  veistr  :  tarian  valch  y  wr  w 

gwalch  argylcbwnn   paynydd  &c.  „ 

47  Pwy  ywr  Hew  piayr  llywydd     ....  x 
vn  da  ydwyd  ynn  dadel           nydolig  .  1540  .                    „ 

50,51      [ym  rhydd-der]  ennwer  ainoes  yt  yndyn     ....  y 

a  chany  ombronn  ichwi  mayn  brydd    pasg  150  „ 

54       Y  ddar  vawr  ddiar  y  vorryd     ....  s 

yr  byd  vnwaith  bodenwi        .  1541  .        Morys  Mawddwy 

57       [?  Pwy  a]     gair     [p]a  ragoriaeth     ....  a 

pwy  ym  hoes  well  pvmoes  ywch  nydolig  .  1541  .      L,  mor'wg 
CO  jf  bias  G.  D. — kaUs  kaer  beris  bai-wnn  tragwyddawl      „         b 

b.  kaer  parlment  llawndent  Uyndaiu  kaer  ryff:  D.  ap  S'kn  vyng:  c 

c.  ^arll  gryffydd  ffyrfwydd  J  ffon    D.  ap  Jankyn  Vynglwyd  d 


♦  " ap  ^cuan  o  dal  y  lljnn "  "  ai  gwnaeth  i  rjfEjdd  dwnn  o  hiraeth  am  rvffydd  ag 
0  eisse  i  weled  ac  ai  danvoncs!  y nj sgrifenedig  i  ryffyth  dona"  (p.  49.)  See  Pen. 
MS.  70,  which  evidently  belonged  once  to  the  Gr:  l)wnn  Collection,    (fiat.,  p.  27.5/) 

■f  Autograph  poems, 


Tlie  Book  of  Griffith  Dwnn.  50/ 

d.  gr:  D.  biwttwnn  o  bryd  a  glendid      D.  ap  ho:  ap  J.  v'n    a 

e.  gi'vffydd  o  air  nvdd  cr  yn  iav  yr  byd  „  b 

f.  J  G.  D.  a  ffweinillianv}  lewi/s  vab  T.  ap  J.  yn  Alier 

gwi[li]  thli/dd  i  prl.odas  :  gryflfydd  Dwnn  c 

viirwii  VII   vwiind  a  nvdd  &c.      D.  ap  ho:  ap  Jeu:  vijchan 
61        Kaidwad  kcdyrn  awdyr  edyrn     ....  d 

brig  bonedd  luwyn  wedd  mae  nawr  yu 

gadani         nydulig  i5-'ii  Morgan  elvel 

63       Pwy  ar  odwayw  pyr  redyad     ,     .     .    .  e 

etto  diiw  atto  i  dad         .  1541  .  Th:  vychan 

67       Pwy  ywr  eryr  pyr  wraidd     ....  f 

Eoedt  diiw  einoea  Ryd  tywyneb  Je.uan  gwinionydd 

69  Mar:  Suith  ag  Annes  divy  verch  G.  Dwnn — ivyl  rair 

y  medi  I5!f'> :  Beth  a  gawn  bytli  i  gwynaw     ...  g 

y  ddav  onaid  yw  ddinas  \syr  oiven  ap  gwilym 

72  Af  at  ryffydd  hreisgwydd  brav  &c.  ssieffre  h 

73  Mab  wen  dorwen  dewrwydd  dwn  «««  ]Morg&n  elvel  i 
b.  Dywaid  hynn  blaidd  gwynn  bledda  gwyr  ai  mawl  H.  ap  R.  k 
e.  y  blaidd  gwynn  er  hynn  Eannwyd  Ri  volinut  Harri  ap  liys  I 
d.  ,  Py  bai  r  twrlv  Ewng  pawb  ar  tan  „  m 

74  J  O.  Du'nn  aer  Gr: — Pwyr  hynod  pyr  a  henwir  ...  n 

a  gradd  vawr  a  gyrraedd  vo  ^Morgan  elvel 

77  J  Rys  mab  hynaf  G.  D. — Y  Hew  ai  vrig  oil  o  vrain  ...      o 
ath  roi  /  n  /  ddyg  ath  rann  a  ddel   ii)33*  syv  0.  ap  gl'm 

79  Mar:  dtvy  verch  G.  D. — "  yn  eglwys  lann  Devaylog  J 
kladdwyd  saith  a  thrannoetk  Annes  i  ckwaer  .  151^5  " 
May  gwayw  yn  vais  yn  /  gwajn  vawr     ....  p 

llawenydd  a  Uo  yno  .  See  p.  69  above"     >      j  ^''•'  i^'cnn 

81  y  G.  D. — Y  gwr  irwych  gorevrym     ....  q 

kampus  saer  ai  kwmpasodd      ].  54  ||     autograph  pojm 

83  /  G.  D. — Pwy  r  haelwalch  pyr  wehelyth     ....  r 

a  adtainioes  hydtenaint         .  1626  .  J.?vr  John  teg 

Hj       Pa  eryr  braisg  pyr  o  brenn     ....  s 

kav  einioes  dav  kann  oes  dyn         .  15^0  .  ,, 

87       Y  Hew  or  dwnns  liawer  dyn     ....  t 

§a  chwrttrydd  i  cherottraw  .    /5^2  .  Thomas  vychan 

92       Gryffydd  vrav  jfawnwydd  vrainiawl  arafaidd  &c.  « 

syr  dd:  llwyd  ap  s'  gr:  dd:  ap  Ow: 

b.  englynion  mwynion  y  mi  roddaist  &c.  „  v 

c.  doeth  yw  dy  benn  damwenn  da  agefaist  „  w 

d.  kredy  dduw  ]fes.su  oedd  dda  ay  vrainiav  „  a; 

e.  y  wrthiav  eiriav  araf  kariadys  „  y 

f.  Eoddaist  di  vwriaist  dy  vryd  yn  gyfion  .  1531  .  ,,  z 

*  "  pan  oedd  r^'S  yn  11  mlwydd  oed.  J  mayr  kywydd  hwnn  yn  ysgrifeuedig 
mywn  llyfr  arall  J  ryffydd  Dwnn  kyfaillt  y  llyfr  hwnn."     [Gr:  Uwnn.] 

t  Autograph  poems. 

j  The  name  of  Syr  John  teg  has  been  crossed  out  and  that  of  Gyttvn  Owein 
substituted,  though  G.  Owein  was  in  his  grave  long  before  1526.  And  yet  the  whole 
seems  to  be  in  the  autograph  of  G.  Dwnn.     See  p.  144  infra. 

§  Pages  8y-90  arc  missing,  and  last  line  may  not  belong  to  first. 


502  Llanstephan  Manuscript  40. 

93       Drwy  dan  a  melaii  mwled  label  kroes     ....  a 

(liaig  0  aur  vawrddoeth  drwy  gaer  veiddin  .  ;544  •      T.  v'n 

96  gryffydd  wayw  onnwydd  viiiawn  briowdwaed  ....  6 
flei  ei-  ioed  or  ffeiradaetli  .    I5r,1   .     s' dd:  llwyd  vab  s' gr: 

97  liijwydd  o  hichao  ug  arvav  cir:  dwnn  .  nydolig  13i,3  . 

Pwyr  giyflydd  piayr  griffwnt     ....  c 

diiw  orychaf  vo  drychiad  Tlio:  vychan 

101       Y  saythydd  awyr  saethy     ....  d 

Deykau  Rodd  dav   kynn  Rwydded  .  sylgwynn  13^5  „ 

104  jf  Gr:  Z>.  — bell  kydweli  kad  aliwnn  drylliodd  ....  e 
dwun  oes  i  hwnn  dyn  ssy  hael  *Morys  dwyvech 

106       Y  llys  wemi  ami  lie  sywaeth     ....  / 

ailr  Hew  y  dvvnn  ^aill  i  del        Nadolig        Thomas  vychan 

108       Fwy  gaf  yii  drecliaf  ai-  drychanl  baner     ....  g 

Pe  nithio  kei'dd  penaeth  kant     njlgwyn  1S43       ]Syr  Owen 

113  J  Harri  Dwiin  ap  Gr: — Pwyr  gwiwner  py  wra  ganed  ...  A 
Aro  Diiw  byw  ar  dy  benn  Harri  ap  Rys  ap  Gl'm 

115  Jlaystr  Dwnn  hwech  iniliwnn  ycli   moli  rygarw  (fee.  { 

.  1350  .  Harri  ap  Rys  ap  Gl'm 

b.       Os  prydydd  prydydd  pyrodyaetb  yth  gad  „  k 

116  Mol:  Hiiw  a  D.  Dwnn:  Y  ddau  eryr  ddi  aereb  ....  I 

117  7  Gr  :  Dwnn:  Y  mab  o  rym  a  bair  rodd     ....  m 

Dan  aiii-  bea  y  Dwnn  ir  bael     Pasg  1549        Tho:  Vychan 

120  ty'r  dwnn  a  garwnn  gwryd  tai  rinwith  .   1530         \syr  0.  n 

h.       Annerch  lew  bylew  beolydd  alawnt     ....  0 

na  cbawn  yniweled  a  chwi     .  ^557   .        syr  0.  np  gwilim 

121  Mar:  Saeth  ag  Amies  D. — Vn  wyfardraeth  nay  vor  draw  .   .    p 

myrnwyd  vi  i  marnod  fydd     .  13!,3  .  Tho:  vychan 

126  Mar:  R.,  Harri  a  Ph:   tri  mab  Gr:  Dwnn  .  1533  . 

Tros  deav  chwyrn  tristwch  aeth     ....  q 

Diiw  bvvnn  accl  ai  benaidiav];  Morgan  elvel 

128  _f  Harri  Dwnn  :  Arglwydd  krist  Eag  trist  ev  r 

Rwyg  tianglc  dy  vron  &c.  Risiert  Vynglwyd 

b.  f  Rys:  kwyn   Rys  trwyr  ynys  tryanedd  dwnn  hael     T.  V'n  s 

c.  Jr  3  :  gwae  vi  Mynn  dewi  Mayn  dosd  ym  biraeth  j  Gr:  Dwnn  t 

d.  cell  vaibion  waitliion  Mayn  waetli  vyngolwg  „  u 

e.  tri  eryr  tri  brodyr  brav  tri  aer  „  v 

f.  tri  blaidd  tri  gwraidd  trigarog  yw  r  tad  ,,  10 

129  tri  himpin  gwraiddin  a  gras  ir««#*#  „  x 

b.  "  ^r  oedd  yny  Uyfr  hwnn  o  gywyddau  ag  odlau  ^  ryfFjdd  dwnn  ap  owein  o.k. 
mil  a  banner  a  dwy  ar  bomtheg  adeigain  [1557]  ddeg*»****  |  ^r  oedd  o  gy  wjddaii 
^  veiboii  /  gr.  /  yr  vu  amser  /  v  /  o  gy  wyddav  vn  J  rys  ag  /  vn  i  harri  a  /  2  /  i 
owein  ag  /  vn  /  i  hiiw  /  a[g]  fr  oedd  o  varnodinn  yr  vn  amser  /  iij  /  y  elen  verch 
henn[u]  r[yff:  Dwnn]  a  thair  marnod  J  rys  a  harri  a  ffylib  a  thair  marwna[d] 
^  verched  gr:  dwnn  ^  saith  dwnn  ag  annes  dwnn  " — in  the  autograph  of  Gr: 
Dwun. 

*  "  ai  kant  pann  oedd  o.k.  1560  ao  ynn  hir  llyn  i  gwnnaeth  ef  y  ddau  englynn 
hynn,"  written  apparently  by  Huw  Llyn. 

t  Autograph  poems. 

j  "  7  mayr  varuad  honn  yn  ysgrifenedig  yn  y  Uyfr  lie  may  englynyon  yr  eryr  0 
law  y  gwr  ai  gwuacth  yr  liwn  lyfr  a  wnaeth  gryffydd  d\Tnri  iddo  i  hyn  ya  gyut^f 
oU  oad  vn  Uyfr  arall,"  iu  tbu  autograph  of  G,  Dwnn, 


The  Booh  of  Griffith  Diviin.  503 

c.  Gr:  Dwnn :  Rwyog  a  sei'cliog  a  syw  ag  onest        gyttvn  O.  a 

d.  Nid  /  gvyfiydd  /  grjtfydd  /  mi  /  graffwnn  yun  pwyll  h 

Mred:  ap  Gr:  dwylaw  by  chain 

130  [gr:]  dwnu  llwybr  gwiin  mywn  gwanar  .  1554  .  Gr:  hir'og  c 

b.  Moystr  dwiin  ych  gulwnn  och  gwehelyth  gyut  &c.  d 

Harri  ap  JRys  ap  Gl'in 

c.  Duw  ner  mil  a  lianner  o  liynt  a  dwy  e 
a  dau  bymtlieg  Rifynt 

pynn  yr  eytliym  drym  dremynt 

or  ysdrad  Hem  gwelad  gynt  Harri  ap  R.  ap  Gl'iu 

d.  kyfrner  ar  y  gler  ymliob  gwlad  i  gyd       „  „  f 

131  i2^«  Z)u»»y well  miliwn  ych  moli  n  w»#*#  j  Morgan  elvel  g 

b.  harri:  bonedd  avliinwedd  ar  hwnn  bayn  heiuif  „  h 

c.  Harri  Dwnn  gamswn  yw  r  son  /  Harri  ap  Kys  ap  Gl'm   i 

d.  Harri  Dwnn  kannwu  yn  kannion  kedyrn  &c.       Toinas  teifi  k 

e.  Harri  Dwnn  barwnn  byrwaed  eginyn    Har:  ajj  R.  ap  Gl'm   I 

132  »#*r  byr  dwnn  ddidwnn  i  ddodi  rrvddaur  &c.    .  1556  .       m 

*0w:  Gvoynedd 

h.       kann  hanuerch  o  sserch  yssydd  hyd  atoch         *Syr  Owen  n 
c.   Gr:  D. — Korf  walch  drvd  irr  kryfweilch  draw       ]Huw  llyn  o 

Cywydeu  Moliant  Grt/ffyd'  Dwnn 

133  Pwy  /  n  /  benn  hyd  liafrcn  hyfryd     ....  p 
ar  dwryd  a  ro  deiroes       kaltm  gayaf .  1531  .        syr  John  teg 

135       Pa  wr  ysydu  piaii  /r/  sain     ....  q 

##»  ssiaw  bairdd  deiroes  byd    .  1532  .  „         „ 

137       Pwy  /  n  /  beiin  katterwenn  at  waitli  Ryfeloedd     ...       r 
thwitsia  bawb  ty  di  sii  benn     .   7537  .      Morys  Mawddwy 

141  Gryfiydd  lew  gwaywrydd  gwr^d  Jfor  hael  „  * 

b.  er  amser  /  yn  /  wir  vynnydd  am  hannwyl  „  t 

c.  Diiw  vynnydd  gr:  goroffoes  /  brav  walch  .    755^  .         „  n 

d.  Prydd  ddostliaf  devv'raf  awdyr  waith  griiffydd  &c.  v 

Dd:  ap  Junhyn  vynglwyd 

e.  kadarn  yw  gryffydd  keidwad  kryf  /  or  dwnns  .,  w 
f.  J  bias  Gryffydd  dwnn  /  llywydd  y  llys  ai  /  gymar            „  x 

142  Y  Hew  dewr  biyns  llwyawdr  brav     ....  y 

*#»  yn  ^arll  dwyrain  el  1530  John  teg 

144        Pyraidd  vrytdaniaidd  wjtt  ti  .1  l-.jnod  |  0  hemvjdd  arglwyddi  2 

pyraith  ocs  diiw  jth  groessi  |  penu  or  dwnn  icheuwnn  chivi      G.  O.J 

145       Pa  dravlaidd  gorff  dryvlydd     ***     ....  a 

#*  esgydwaicli  braisg  ydwyd  ||  ?  Autograph  poem 

147    II  post  parth  dehevbarth  da  hebawc  kyfion     ....  ^ 

penn  dwyssir  pavn  di  eissiav  Wylyam  hynnwal\ 

*  These  two  englynion  addressed  to  "Gr:  Dwnn  o  Gydweli"  :ire  in  a  hand 
differing  from  the  rest  of  the  MS.,  with  the  possible  eieei^tioii  of  tliu  bottom  half  of 
p.  120.     Can  the  writer  be  Ow;  Givyncdd  ? 

t  Autograph  poems. 

J  "  gyttvn  owein  ai  kant  ^  ryffydd  dwnn."  Such  is  the  statement  in  the  MS.  in 
the  autograph  of  Gr;  Dwnn  himself,  who  must  have  been  a  baby  at  the  time  of 
coraposilion.     See  p.  83  supra. 

§  a  Gant  y  chuiech  [5</i  and  6th  only  remain']  enghjn  hynnyni  ynnwedic  lythr  at 
ruffudd  dwnn  1366. 


604  Llanstephan  Manuscripts  40-4  L 

b.       GrufEud  koed  eihvyd  kydweli  barchus     .... 

dwr  rred  om  Uyged  ir  Uawr  Sijrr  O.  ap  Giviltm 

148  Dwnn  vfvdd  dann  afael  dewrvvycli     .... 

vcho  air  da  i  chwi  r  dwnn     .  iSOl  .  „ 

149  lu'ist  Roes  bur  einioes  ai  brynniad  kadavn     .... 
dann  hen  aur  issod  dwnn  yn  hir  oessoc  fluw  ILyn 

ai  kant  ac  ai  yscri/ennodd  pan  ocdd  o.h.  1561  .  y  nydolic 

153       Kreawdr  duw  oesawdr  dewiswnn  koed  ion     ...     . 

korf  o  ir  wreiddiav  kryf  arweddiad  Huw  llyn 

ai  kant  1363  .  wyl  vair  yn  awst  ac  ai  ysgrifennoi  ai  law  i  hun  . 


MS.  41  =  Shiiburn  E.  44.  Poetry.  Paper ;  8  X  6  inches  ; 
210  pages,  fruyed  at  the  margins  in  many  places  especially  pages 
67-112  ;  in  several  hands,  circa  1610-30;  half-bound. 

Pages  7-58,  61-66,  171-210  are  in  the  hand  of  Roger  Williams,  clerke,*  see 
p.  61,  infra  ;  pp.  131-37  are  in  the  hand  of  the  Grammarian  Dr.  John  David  Khys; 
and  pp.  67-112,  139-52,  which  are  in  a  third  hand,  helonged  to  John  I'owel  of 
Talgarth,  Breconshire  (pp.  67  and  139).     iSee  MS.  27  supra,  &  45  infra. 

I  3Iar;  I?ic:  Vychan  :*  IJeusant  oedd  wyr  dewisawl  ....        e 
oes  liydd  ir  vn  sydd  ar  ol  .   160^  .  Edmund  Prys 

7  II  duw  ae  gwneled  /  digonolion     ....  / 

a  thaii'  odl  hirion  ith  ras  harri  S.  Brwynoc 

8  Sieffrai  a  yf  ossai  ffiaink     ....  g 
keirw  yn  ssieb  ar  korn  i  Sion                      Gutto  or  glynn 

1 1       Pwy  /  n  /  gadarn  ddyddfarn  addaw     ....  h 

i  wiad  nef  eled  a  mi  Morys  ap  ho:  ap  Tudur 

13       0  frodur  oil  fawr  rad  rym     ....  i 

yngroes  diiw  ac  ynghrist  oil  John  Philip 

19       Egor  nef  wrth  lef  araith  lafar  /  dyn     ....  k 

knockiwn  ne  gurwu  ac  fo  egorir  John  Tudur 

22  3Iar:  S.  Salbri  o  Rue ;  Ddiiw  nef  dad  pa  fyd  ydyw  ....        / 
y  gwelom  bawb  i  gilydd  6'.  Tudur 

2G  3Iar:  S'  S.  Salbri  :  y  blaned  heb  lawcnydd     ....         m 
ffarwel  i  wr  a  ffriw  Ian  „         „ 

32       Kybydd  fab  difedydd  die     ...     .  «. 

tiih  gwiber  goch  fab  gwobr  a  gwerth 

36       Tri  ffeth  nid  oedd  waith  traflol     ....  o 

drwy  bawb  ac  fo  a  fcndia  /  r  /  bjd  John  Tudur 

38       pob  dyn  gwrandawed  modd  i  buy  /  u  /  llanddoged  p 

gwmpnieth  i  mwyned  ynhy  ddafydd  maynan     .... 
ac  aer  livw  a  holant  dros  i'ynd  i  for  heli         Robt:  hlidro 

40  Atteb :  A  glowsocii  chwilhe  r  kelwydd  a  liniwyd  or  newydd  q 
rhwng  heudre  a  mynydd  ynhy  ddatydd  maynan  .... 
hwy  a  eytliyn  i  alonydd  ni  ddaethyn  hw  fyth  i 

laynau  Syr  Elis 

42       phei  o  wr  dv  \n  liiw  ar  doinm  yn  aiw  dal  heb  r 

roi  dim  &c.  "  H,  dydro 

h.      Os  krydd  yw  D.  difai  ei  fwltias  o  feltel  trawsfynydd  „        « 

*  "  (of  LiUtfrwoitli  nsslstaut  (o  Wm:  Morgan)," 


Misceildneous  Poetry,  605 

t.      Rychard  ap  sion  Solon  kerdcl  /  vcliel  gcechwen  &c.  R,  clydro  a 

43       Towyll  yw  dy  gwrw  .  .  .  .  yn  gei'wyn  &e.  ,,       b 

b.  Gwrandewcli  owdwl  chwithic /yngwilie  /  r/ iiydolic   .     .     .     .  c 
Ifarwel  y  gvvrkatli,  nid  a  hi  byth  i  gerkaws  „ 

46  pibydd  yn  niygv  pabau  brat  &c.  „       d 
b.       person  ydwyd  drwg  myn  Elian  &c.  „       e 

47  Nag  attal  mor  hen  goetwch  er  diinme  &c.       Ho:  Bangor  f 

b.  o  bydd  i  chwi  ganfod  dyu  a  dwy  gynfas  <fcc.      B.  Clidro  g 

c.  y  dyu  ar  wylaneg  ar  benne  i  linie  &c.  „         h 

d.  Eurbarch  ym  gyfarch  esboc  had  addwyn     ...  i 
einioes  ir  escob  ai  dadwisge                                             „ 

49  j^r  byd :  y  tir  ail  Hetty  /  r  /  helwyr     ....  k 

dy  help  i  ymado  a  hwn  Edm:  Brys 

53       dwoedais  nid  af  i  wadv     ....  I 

dy  help  i  fyued  i  hwn  „         ,, 

58  Here  Ij'eth  a  breefe  note  ot  the  fees  that  goelh  vpon  any  person  in  suiuge 
owt  his  lyverycs  lajed  down  by  Iloger  Wilh'ams  clorke  ...   1611   .  &c  . 

59  Yn  tad  ni  tydi  ywr  nod     ....  m 
dy  wedd  yr  drindod  weddys                               Rich:  davijdd 

61  a  breefe   note  .  .  of  benefactors  of  the  Cathedrall  church   of  Laudaplic 
layed  downe  by  me  Roger  Williams  Gierke  May  1  .   1617   .  &c  . 

64       Dyn  wyfi  yn  dwyn  ei  fyd  n 

ar  ei  gefn   er  y  gofyd     .... 
er  enaid  dyn  or  vn  1y  W.  gr:  ap  <S'.  o  dir  gwyr 

67  ar  llwynoc  hir  tir  y  tan     ....  o 
a  wnaf  fy  cwch  ych  tin                                            Dd:  Uoid 

68  [krijst  kadw  yr  wythfed  brenin  dylcdog     ....  p 
krist  drycha  well  well  krist  waed  archolliog      R.  naiimor 

70       O  farglwydd  pa  sawl  bhvyddyn     ....  q 

gwraiddoedd  trigaredd  yddaw  gr:  ap  dd:  vychan 

72       Ef  a  wnaeth  Panton  ar  lawr  glyn  Ebron     ....  r 

a  fydd  gwir  diogel  i  fryttania  I'a/iessui 

74,  86  Gwenddydd  a  ofynodd  i  fyrddin :  fy  anwyl  frawd  : 
pa  amser  y  daw  gorywchafiath  y  hiliogaeth  y  Brittaniaid  .  Pan  f'o 
amla  pobl  &e.  &e  . 

75  Mae  yrofyn  am  ryfel  s 
mwy  na  dim  gwae  r  man  y  del     .... 

n  wnan  ynys  yn  iiniaith  Rohyn  ddy 

76  Y  Gigfran  ssyfrddan  y  sswn     ....  t 
y  bydd  kymry  baruyr  bel                                  D.  Gorlyioch 

78       Pan  fo  kan  mlynedd  rwydd  rydda  a  1400  ...  u 

yna  y  daw  Owain  .  .  .  gwae  r  ssais  o  drais  a  hirdra  .... 
ac  y  hayr  y  gradde  o  gweddillon  Troia  Anon 

b.       Y  gigfran  a  gan  fal  g^^•ydd     ....  v 

ai  diwedd  hwy  fo  r  dydd  hw[n].  Dd:  lloyd 

80       Ennynnwyd  tan  yn  jnn  tir     ....  to 

krank  a  fyJd  y  nydd  yn  ol  Robin  ddy 

82  Proffwydoliaeth  ddewi  :  fal  y  by  ef  yn  llaun  ddewi  frefi  x 

84       Dyliid  y  bryfiydolicth     ....  y 

dydd  sseis  a  diwedd  ssayssou  Cf.  p.  I^S  infra 


606  Llanstephan  Manuscri-pt  4ii 

P roffiidolailh  o  lyfyr  eskrefennaid  in  quarto  a  gefi/d  gaii  T.  Sannders 

86  Christ  ^esu  y  ti  y  kredaf     ....  a 
a  yno  kymry  a  gwyddyl  y  byar  ynys  gadarna       Taliesin 

87  Pen  ddel  wybren  or  yspayn  y  ben  krynkywaythog     merdyn  h 
b.       Gwelant  ly  tan  liyd  tonay  glan  towy  Ac.  „         c 

88  kaer  lleoii  a  ffregeth  wyr  ^fwerddon  &c.  d 

b.  Y  mola  y  Uewes  y  koronir  y  mab  ddall  ac  yenir  yn  ab  ac  y 
fegir  yn  wadd ,  ay  wythredod  gwenwynig  &c. 

Gronw;/  ddy  ofon  y  wnaeth  y  drogan  hwn  o  Ufrey  Taliessin  a  merddin  will 

89  Gwiliwch  ar  y  saison  pen  drawer  pob  kongol  o  bopty  y  dyrn[as]  e 

90  lTa']l/l:   c  :  ar  prif  ar  xiv  :  1610  :  f 

[Ni]  wn  i  a  fydd  hi  yn  wastadlon  Tal: 

b,  Hoyan  barchellan  lanllon  gvvna  dy  </ 
wely  yn  ghoed  kelyddon                                            Merddin 

c.  [P]en  gyfoto  main  gwinodd  oy  gorfeddfa     ....  h 
ony  fo  marw  y  tarw  torfodd  llydan                          Taliesin 

91  Drogau  fi  hyn  katt  ymhob  bryn     ....  i 
Brithion  ^aith  am  «*#  iwyd  gydymaitb  neb  nis  gwybydd  „ 

92  [Y]  marchog  taleithiog  treythiwr  gwcylgi     ....  k 
a  gryffydd  ayffydd  a  tcdd  y  goron      '                     Taliessin 

b.       Pen  fo  lloyger  heb  gyngor  agnkor  ar  longay  &c.  / 

93  Mcrddyn  y  ddowad  y  kode  gath  las  or  dwyrain  Ac.  m 

94  Y  ddu\T  y  harchaf  ar  y  groes  benaf  &c.  „     n 

b.        Gwedy  y  kofoder  y  bedday  ar  rnynwentay  gorbre  .  .  .  Gr:  ap    o 

y  bcder  Jawn  wybodcf ,  pen  portlior  ar  rcn  porth  nef  guin  ycthi» 
!)6         Y  ffon  y  ddautones  Jessii  y  padrig  oes  da  fentig  fy     .     .     .     .  p 

J  glowed  kyn  gwyl  ]fefan ,  iir  y  ffon  gall  orffen  y  gaa  D.  llwyd  ap  gr: 
97         0  diiw  pa  ddiben  ydda  damwain  plant  tryain  troya     ....  </ 

kyrn  gwagedd  rhyfedd  yrhawg  ar  boney  y  .iv.  banawg  ll'ii  kellufor 
»8        Hem  ywr  floedd  llymar  flwddyn,  dan  y  nod  yu  dyfod  yn  .  .    D.  ltd     r 

dan  grwys  diiw  a  graes  dewi  ,  y   daw  ef  a  nef  y  ni  IVn  ap  gr: 

100  Dall  o  betli  yw  dyll  y  byd  ,  a  beis  yawn  y  bowyd     ...  j 
hwn  yw  fo  ar  ol  hyn  faith  ,  a  wnar  ynys  yn  vu  Jaith 

101  llyraa  fyrt  oei'gryd  cyrpray ,  JIawn  a  thost  yw  Uiniaetli  rhay     .     .     .       t 
a  rhianedd  Ihiwn  wcdd  II)  n ,  a  chyrn  yn  drabeith  arnyn 

102  Y  ddellyau  ar  anwyd  ,  ay  ffriw   vn  llvn  ar  ffrir  Uwyd     ....         ii 
elw  yddo  y  Hew  addfwyn ,  rliag  fy  lladd  rhwyga  fy  llwyn     Uobyn  ddij 

103,  139  Dydd  da  yr  wylau  leian  Iwyd     ....  v 

rhoed  didrweh  heddwch  yr  hydd  Bd:  llicijd 

104       Madwys  yna  gael  amoday     ....  w 

goffa  am  wjt  germania  inwy  folio  goch 

b.       Y  seren  y  sy  arwydd,  y  dda  sals  heddiw  oy  swydd  .  .  .     x 
ond  a  nylwayth  nyd  wyla  Rhobin  ddy  ofon 

106  Byd  afiyfed  droe.s  wledydd     ....  y 
a  diiw  gjda  mab  y  dyn                                Un  ap  Edvyfyd 

107  kenais  or  na  fedrais  liyder     ....  - 
llobin  fi'eir  Wilkin  iFar  wel                                      Bd:  lluyd 

109       A  dewys  o  forwr  lys  fPniiiike     ....  a 

ac  yr  wyrain  yr  yii 

b.       Brat  llwyd  yniysc  brot  a  llaid  b 

Bryt  hen  o  lyfyr  Brytauieyd     .... 
j-tti  ni  choylia  0  fyth  Mrediddap  Rye 


Miscellaneous  Poetry. 


507 


110 


111 


112 


Y  Gluisiad  liediad  lioyw  dug 
trwy  ainarch  ai  t[r]oi  ymiiilh 

Vn  agwedd  y  fv  wynedd  faith 
tragowydd  nyd  tii  gaya 

Rho  diiw  briid  enyd  auoeth     . 
lloygef  o  gwbwl  oy  lliigiirn    || 


D.  lloyd 
Dn  vidd  llwijd 


113  A  fragment  ending  :  Owain  gam  o  dad  gwynedd  d 

hcfyd  y  gyfyd  oy  gedd  Anon 

114  Coronog  faban  medd  Taliessin     ....  e 
yn  yflfryn  ^osaffeth  yn  y  tir  issel                                      „ 

117       fal  yroyddwn  gaun  yr  hwyr     ....  / 

dilial  twyll  y  kyllyll  hirion  Robin  ddu  ofon 

119  Y  may  yn  y  fryd  wryd  ayr     ....  g 
a  llynges  y  mynwps  mon                                          Jolo  goch 

120  Gway  auael  oi  geiii     ....  h 
yddi  eilwaith  i  ddelon                                    ll'n  ap  Edngfcd 

121  Y  ddaywr  arglwyddiaidd     ....  i 
ay  law  draw  Gadw.iladf  ayr                                               d.  n. 

123  Dyw  naf  may  ar  fynhafod     ....  k 
yr  nef  fry  a  bery  byth                                           {Rodin  ddu) 

124  Mi  a  brydaf  om  brodir/  3'  Avil  wel  dt'g  elliel  dir     ...  I 
a  genais  .  .  .  /  a  ddaw  yn  wir  y  ddyii  a  wnu          D.  Gorlcch 

125  Efo  ddaw  byd  oergryd  a  cbyd  ochi  m 
pynn   fur  pwys  yn  ddwys  ar  cglwysi     .... 

Miune  Iwyga  maban  morwyn  Merddin 

127  Bid  yn  gall  pes  deallwn     ....  n 
a  dyt'od  rhyfeddod  fydd  /  yni  0.  o  newydd    .... 

vn  o  liil  y  wehelyth  Robin  ddij 

128  Pwy  sawl  blwyddyn  syn  pwysaw     ....  o 
y  minnay  ddim  ond  mynny  o  ddyw  .  /o^O  .       (7?.  Nanmor) 

Dvy  Bharvnad  Sir  Rosser  BhycJian  o  Drc'r  Tsr 
131       Troes  dms  lebh  trist  -sylobliaiu     ....  p 

nev  r  byd  y  yrrisyd  ir  bedh  JIus  ne  Ifi/sef  Cue  Ihsi/d 

133       Torrocdh  bliraint  cyisraint  cacrydli  a  tliirocdh     ....       q 

O  Dui?  oric  y  doroedli  IVii  cock  y  dant 

135       Da-sns  0  Bouls  doe'n  ysbeilvyd     ....  r 

^arlh  oi  bhab  aralh   y  bho  Gytto'r  Ghjn 

140  Grifiidd  o  newydd  iniawn  /  D.  .  .  fab  U'n  .  .  vychan  ...        s 
y  ddwyn   .  .  .  o  angred  y  gred  y  groes     .... 

yn  ghwlen  .  .  hardd  gimro  .  .  enwog  kledd  yno  y 

kleddir  .  .  .  ysgrin  hwn  ay  esgyrue  / 

enwog  wyrth  y  na  gwrthe  Bd:  lloid 

141  Gwae  y  ddwy  radd  geing  ddirim  /  liil  kamber     ...        t 
gway  wyr  Ilarri  /  yn  lliwio  nos  yn  Hi  ni 

llcwos  ay  Ilyasso  /  ag  oy  fodd  felly  y  fo  D.  lloid 

b.       kyn   gwanwyn  kwyn  gwaiuaid     ....  u 

a  pbon  liir  a  gorffen  hwy  ,, 

142  Helli  gaetli  dros  f'eli  ag  on     ...     .  v 
y  gwyr  na  wyr  yu  gayr  on  iaitli                                       „ 


508  Llansiephan  Manuscript  4/. 

143       Dyall  y  byin  dyll  y  byd  kaelfadtlisc  mywn  kelfyddyd  ...       a 
gwiliwch  bob  gelyn  /  hwy  ar  y  ol  nid  hir  hyn     D.  lloid 

145       llyiiia  fyd  ergryd  oorgrai     ....  b 

ar  biid  y  welyr  ar  ben  „ 

14G       y  gwaiiwin  yr  lUvyn  y  Ilynoedd     ....  c 

am  ros  mwy  o  ymrysson  „ 

b.       Y  Gigfran  y  gan  arw  gay     ....  d 

gydar  dwrn  y  gadwr  dyrnas  Mred:  ap  Rys 

147  Myrddin  a  wyddiad  mawr  ddysk     ....  e 
yn  brjdd  kin  difod  yn  bro                             Uobin  ddy  o  foil 

148  Dylyd  y  broffodolaeth     ....  / 
Hew  dii  a  fy  iig  y  fydd      R.  lloid  ap  D.  ap  einion  lilliwr 

150  Hoyan  barchellau  gwiney  lion     ....  g 
a  cliwkwest  liors  heinsiest  hen          f.  ap  Ryd-^  ap  J.  lloid 

151  draw  pan  ddel  neidir  pan  awn     ....  h 
may  gwnfyd  gwendyd  ywr  gwaitb              jffan  yr  ephiriad 

152,  166  dec  wytli  a  phcdair  o  dygi  oed  crist  [1584]      .     .     .      i 
a  pharod  y  cayr  y  )iheren 

dan  bren  briglas  las  len  Robin  ddy 

b.       Pasc  ar  wyl  fayr  li}fnayi'  ocliel  or  gras  ...                k 

y  fo  bier  drogan  yn  dragywydd  Rys  far  dd. 

153  iic  y  biid  pab  diay  ar  dranc  ac  wrth  y  galais  „  I 
b.       Tydi              wawl  ayriawl  a  ddaw  r  haf     ....               m 

dechi-eyed  a  rheded  yr  haf  Edw:  ap  Rys 

154  Pa  sawl  blwyddyn  yr  pwysaw     ....  n 
yni  ddim  ond  y  fynne  ddiiw                              Rys  Namnor 

155  Dyall  y  rwyf  dyll  y  rai     .     .     .     .  o 
yn  brydd  cyn  dyfod  yn  bro                               D.  gorlhwch 

153       Breiddwydon  boyrdd  a  oydwyd     ....  n 

dragwddol  y  drig  yddaw  D.  gorlywch 

158  Dydd  da  yr  gog  odidog  gerdd     ....  q 
y  geronydd  y  fydd  goronawg                              Edw:  ap  Rys 

159  Myrddin  wyllt  mawr  iawn  waith     ....  r 
O  ac  w  a  i  ag  u  /                                                 „             ,, 

160  Onyd  (eg  anwyd  ai  gaelh     ....  s 
ayr  feinioc  ar  Ryfainiaith           IVn  ap  0.  ap  kynfrig  moel 

161  Arthyr  bennadyr  yn  ydoedd     ....  t 
ac  alar  rac  dwyn  y  olwc                                          Dwynwen 

162  Brawd  llwyd  orddawd  Hid  yrddol     ....  u 
pam  na  chred  sais  llais  y  Hall           R.  IVd  ap  Jnion  llygwy 

163  Gwynedd  canys  dy  genedl     ....  v 
or  diwedd  ar  wynedd  wen                           Jfan  brydydd  du 

165  Yr  henfryd  lledfryd  llwydfrych     ....  w 
sydd  mor  fyrr  y  tyrr  y'  tant                         Rys  goch  or  yri 

166  Pan  ddel  can  mlynedd  rwydd  rydda  x 
b.       Tri  ffeth  a  ddistriw  Y.  B. — anreg  y  gwr  moel  &c.  y 

167  Y  Bryl  hen  wyt  yn  brattay     ....  z 
pam  na  chred  sais  lais  y  Hall     Cf.  p.  162  supra.             Anon 

108       Ef  a  ddaw  riain  fain  foethyssa     ....  ISSS    .  a 

Ag  yno  yn  dragywydd  y  bydd  y  ovffwysfa  Taliessin 


Miscellaneous  PoeWtj.  509 

169Yr aiiwiredd  bobl  y  ddisdriwant  y  hoU  dyrnassoedd.  1352.  Talicssiti  a 

170  Yddaw  y  harcliaf  ei-  y  groes  lettaf  &c.  „  b 

b.  Edrycb  arwyddou  pan  del  argoliou  &c.  c 

c.  O  dduw  fe  ddavv  tremysc  ar  wyr  morgannwg  &c.  d 

171  Hwy  fvont  yn  ymbledo     ....  e 
serch  mynd  yr  graic  y  hcrwa 

172  Memoranda    about   money    in    connection  with    the    Stradiing 
family  &c.,  and  a  list  of  old  bards  by  Koger  Williams  .   1612  . 

175       Y  vedwcn  vonwen  vanwallt     ....  f 

bin  well  well  o  liyn  allan  D.  llwyd  ll'n  ap  gr: 

177       Dall  0  beth  yw  dyll  y  byd     ....  g 

a  wua  n  ynys  yn  vn  ^aith  „  „ 

181  Notes  by  Roger  Williams,  1618. 

182  does  ]  werddon  ar  vnwaith     ....  h 
a  wna  n  ynys  yn  vn  'Jailh               D.  llwgd  ap  ll'n  ap  gr: 

b.  Uyma  \y(\  llwm  o  vedydd     ....  i 
na  oes  'Jawn  gyfaillt  ond  vn                                  John  y  Itenl 

185       y  verch  raewn  trasscrch  nm  trees     ....  k 

a  ddawn  wir  y  AAjix  a  wnn  D.  gorlych 

188       llyma  r  byd  He  mac  ar  ben     ....  I 

ac  vn  diiw  y  gadw  gwendyd  Robin  ddv 

190       Sel  Eygyl  yn  sailio  Raglan     ...  m 

gem  ar  wyr  hoU  gymry  wyd  ghto  glyn 

193  A  copy  of  a  letter  re  a  case  at  law.     April  1613 

195  Diolch  y  ddiiic  am  y  bibl  ynghimraeg 

vanwyl  blwyf  drwy  grist  ay  rad  y  gafi  gennad  hcno  ...     n, 

gyrchir  eglwys  lie  mae  maieth 

a  gwir  atbrawiaeth  Cymro  Sir  The:  Johns 

197  The  Sermon  of  M'  person  Haldyn  made  at  the  ccmmandc- 
ment  of  certayn  theeves  after  they  had  Robbed  him  be.^ydes  hartley 
Rome  in  a  fielde  there  standing  vppon  a  mowle  hill :  in  praise  of 
theves. 

199  Medical  recijjes. 

200  yn  y  talkcn  y  raacr  deallt  yn  y  gwegil  y  maer  kof  &c. 

6.        Nid  er  kjsgv  vn  hvn   jn  hir  y  bore  nac  o  barabl  cnwir  u 

y  doeth  j-  ddoeth  kywoeth  kywir  nac  y  kafas  dewrwas  dir 

c.  Tri    achos    a    wna    kywir    yn    ffalst  /  tlodi,    a    charchar    a 
dyled  y  ddyn  ffalst. 

d.  Tri  achos  a  wna  ftalst  yn  gywir  &c. 

201  Triads :  Tri  merthyroliaeth  heb  dyny  gwaed  :  diweirdeb  Jciiiank 

202  Ryfeddaf  gan-  wyf  bardd     ....  p 
onydwyf  gadarn  vinaii 

206  Rodri  mawr  .  .  .  y  ranwys  kymry  yu  3  ran  &c. 
b.  Hen  Gymraec:  osb  ywkalenig,  osb  ywdiertli,a  serw  yw  tec 
ends :  Uyllod  yw  gaifir,  hiriav  yw  ^erthy,  Rywethawc  yw  awydd 

209  Y  xxiv  Camp  :  Rydec  a  naidio  &c. 
6.  Dr.  voyie's  special  medicine. 

210  J  Harri  price  :  Bardd  irian  laran  tid  wyt  I^- y:  Ihn-ri  q 
b,  A  medicine  to  be  gevcn  to  Bhec[>e 


SiO 


Llanstephan  Manuscnpt  4^, 


MS.  42  =  Shirbiirn  E.  19.  Poetry  by  Wmphre  Dafydd  !ib  Evhii 
and  others.  Paper;  about;  8|  x  6  aud  7|  X  5^^  inches — many  leaves 
shorn;  82i>ngcs;   17th  century,  in  several  hands  ;   half-bound. 

Pages  1-62  are  siiid  to  be  written  iu  1691,  by  J.  Rhydderch  of  Cemes  (p.  62)  ; 
pnges  63-77  are  earlier ;  and  pages  79-82  are  in  the  hand  of  Dr.  John  Davics. 

1  Dy  lun  Duw  i  hun  nid  wyt'  hoff  /  fy  hap     ....         a 
ag  Asgwrn  a  milwrn  mau  IVmffre  D.  ab  Jfon 

2  Mewn  cariad  bwriad  a  bydd  /  .  .  .  .  cowir  air  b 
oth  gau  vu  a  fyddo  waith  gwell                               „ 

3  Arglwydd  Dad  Ceidwad  cadair  Ogoiiiant     ....  c 
brenin  nef  maddef  fy  mai                                  ?         „ 

5       Dis  yw'r  bud.  os.  arbedwn 

8       Dy  di  yr  byd  o  dwyd  ar  ben     . 
Duw  ner  rhocd  Iiwy  dynerhau 

1 1       Band  rliyfedd  bocn  trwy  cfid 

16       Duw  'r  diwiau  dayar  dowys     .     . 
duw  gain  Jon  an  dygo  niuay 

18       Duv/  yn  rhwydd  ir  hen  ddihcnydd 

gyfri  rhyngo  fi  ar  farn  ,, 

22       Wrth  ystyriod  ystori  /  y  byd  oil  am  bowyd  i     fV.  I'hi/lip    i 

27       Pellu  'r  byd   yufyd  anferlli     ....  k 

hen  firiw  cul  Wmtfre  al  Cant  .    lOH  .   Wmjfre  D.  ab  Evan 

30  Bieuddwyd  Joseph  :  "j  Abraham  Hebrew  had     ....  I 

ai  wir  rad  i  waredu  ,, 

34  Bretiddwj/d  ffaro  :  IFaro  freuin  ffurf  freiniau     ....         m 
Cyn  fEo  ir  Ian  ifaro  ai  lu  '  „ 

38   Y  Gigfran  :  Yr  wydd  ddu  fawr  ar  glawr  glan     ....  u 

dewr  haeddiant  Duw  ai  rhoddo  „ 

43  ILi/lhi/r  Ci/myu  :  At  hoU  Gri.stnogion  y  tir     .     .     .     .  o 

rliau  lies  fel  dyma  r  hen  ILaw  ., 

47       Aniflr  wrth  jawn  ofj'n  Thomas  Price  ]i 

52  //■  Jar  ar  Mi/iiawyd  : 

Weithinn  Dowch  hi  aelh  yn  ddydd     ....  q 

yn  IFcind  nr  gost  y  ddau  ffwl  D.  Manuel 

Cijffcs :  AVrtli  weled  fy  einioes  egwan 


Sion  Tudiir  d 

.     ,  e 

fVmffre  D.  ap  Evan 

Si 091  Phylip  f 

Wwffre  D.  ap  Evan 

.     .     .     .  h 


57     . ., 

.ag  y.sprud  newydd  yndd[i] 

63       Gwn  nad  ta  gwae  enaid  t^n     .     . 
a  boJd  duw  'u  y  bedd  diwedd 

65       Y  beirdd  heirdd  bcraidd  hirddawn 
yn  lach  a  chwbwl  mewn  Jechyd 

67       Y  llwyn  ai  wisg  oil  yn  wyrdd     . 
wylh  ran  serch  ir  loewferch  Ian 

69       Yr  Eos  deg  acres  dail     .... 
ai  cloi  'medd  ai  cael  yni  iawn 

71  Dnvv  DCS  arwydd  dy  Sori 

74  Y  gryDivswalch  giiir  Moesen 

79  Mwynddyn  ddisyml  grair  manddail 

BO  Cerais  ni  cherddais  ychwaith 


Elisse  J.  y  Gwehydd 
D.  Meifod 

S.  Moicddiey 


S.  Tuder 

V 

Itecs  Kain 
Thomas  Prys  w 
W.  ff.vn  X 
1).  up  Gim  y 


Archdeacon  Pvys  and  William  Kynwal.  5// 

MS.  43  =  Shirburn  E.  11.  The  Flyting  Poetry  between  Arch- 
deacon Edmund  Puys  aud  Wjliaji  KYNA\rAL.  Puper  ;  8  x  6  inches ; 
190  pages,  inteileaved  througliout ;  circa  1620;  bound  in  leather. 

The  e.<£teti,<;ive  marginalia  in  explanation  of  the  te.vt  accompanying  the  com- 
positions of  Edinunrl  Pry.-,  and  the  fact  that  the  elegy  to  Sion  I'liylip  was  evidently 
once  folded  and  carried  in  the  pocket  sii<»f!;est  that  this  MS.  in.iy  be  the  holograph 
of  the  Archdeacon.  The  name  "  M.  Willianie,  AM.  rug"  occurs  on  page  i. 
Richard  Morris  indexed  the  MS.  for  W.  Jones,  Armiger,  K.S.S.  London,  1717 
(pp.  iii-v). 

2[Llymayr]  r.>/flr4n.V(7FnoD  rhwng  .Eu.ifir.v;)  [Piii'»'M.A.,3.D.]  archddi[agon 
Mcjrioiiydd  yn  erb}n  Wiliam  Cyswal  [her]od  ag  arwyddfardd  /  a  dyfodd  fal 
hyn  [Rys]  Wyn  hen  wr  bonheddig  addoeth  efo  Wiliam  kynwal  at  yr  archddiagon 
lie  r  oedd  ef  yn  saethii  deg  ar  hugain  i  hvn,  ag  wedi  i  gyfarch  a  ddoedodd,  fal 
hyn.  Pettai  gennyf  fi  f\?a  digon  gwan  er  fy  hened  i,  ni  chaechi  mor  saethu 
ych  hvnan  yno  y  doedai  VVm:  fod  gantlio  fo  fwa  a  dynnai  Rys  ai  fys  bach  a 
gyrhavddai  ddeg  ar  hugain,  a  Rys  a  eiliodd  yinadrodd  wrtho  .  mi  a  baraf  ir 
gwr  yma  wneythur  i  chwi  gywydcl  iw  ofyn,  os  rliowch  i  gennad  yno  i  Rhoes 
tf  gennad  end  gadel  iddo  fo  yrrv  y  destyn  iw  ofyn  cblegid  rhodd  oedd  y  bwa 
iddo  yntav  gan  Mr  Wiliam  Clwch  a  ddoethal  gidag  ef  o  Antwerp,  ond  ni 
■welai  Rys  Wyn  mo  Wiliam  yn  gyrrv  mor  destyn  mewu  amser,  yna  y  dymvnodd 
ar  yr  archddiagon  ganv  cywydd  ar  ei  amcan  ag  ef  a  ganodd,  ag  ateb  Wiliam 
trwy  lethyr  oedd  fod  y  bwa  ymenthig  gida  M'  Thomas  Prys,  ag  y  caid  ef 
pen  ddoe  adref  :  ue  fo  hrynnai  .  r .  bwa  yw  gorav  ynghaer  Ueon  /  dynar 
deehrev  / 

3       Cyfarcliaf  lie  caf  orchest     ....  a 

taiav  Rys  ar  tir  iw  hoi        *4    ■|-28  Edm:  Prys 

5  Wedi  arcs  ddwyflynedd  a  mwy  wrth  addewid  Wiliam  fo  ddaeth  He  .  r  .  oedd 
yr  archddiagon  yr  hwh  a  rocs  sea  ir  prydydd  am  na  roe  fo  er  cerdd,  fel  y 
raynai  gael  er  cerdd,  yno  y  gyrrodd  Wiliam  y  cywydd  isod  a  llethyr  i  ddaug[os] 
i  achav  i  hvn,  a  bod  yn  arfer  dwyn  achav  os  gofyuid  dim  ag  am  ir  archiagon 
(meddai  fo)  raelio  arno  fo  pen  gyfarfv  ag  ef  .  fo  yrodd  fwa  cerdd  i  fodloni 
Kys  Wyn,  ag  ysgvs  na  chaid  adref  mor  bwa  iw  roi  gan  Mr  Doctor  Ells.     *6. 

Y  carw  yn  y  maes  cry  /n/  mwng     ....  6 

wrthyf  fi  cai  i  werth  o  fawl       *-7    •|-28         IVilimn  Cynioal 

9       O  bvfeirdd  heb  oferddysg     ....  c 

Dod  i  ddol  dedwydd  WiliamJ       *g    fso  Edm:  Prys 

12       Y  cai'w  eglwys  careglavr     ....  d 

gad  ymy  fyw  /n/  gydymaitli        *H    ■|-31  fV.  C. 

15       Archiad  wyf  -arohwawd  ofer     ....  e 

cariad  yni,  cowira  d'aif       '14    -^32  E.  P. 

19       Y  prelad  liap  ryw  Iiaelion     ....  f 

oen  da  i  ddvw  mac  n  dy   ddewis        *I0    t33  fV.  C. 

22       Y  cowiifaidd  cu  .aifod     ....  g 

athiiivais  nag  wrtii  ryl'el        *19    fSS  E.  P. 

Yn  ol  nawmis  o  ostegy  gyrrodd  W.  C.  y  cywydd   isod — 
rhai  yn  i  fleio  am  roi  y  gorav 

26       Y  gwr  Hen  doeth  gorllanw  dysc     ....  h 

fwya  siccr  am  fy  sieclced       *22    +37  W.  K. 

29       Mae  .  r .  wyd  Wiliam  wr  dilyth     ....  i 

wyti  'n  fyw  hen  Gatwa  fyth     .... 
ar  did :  felly  bid  ar  ben  *ss       fss  E.  P. 

33       Yniofyuyd  dylyd  dysc     ....  k 

tanfa  Uwgr  lyn  fy  llygad  *2S       fjo  JV.  C. 

*  These  numbers  refer  to  the  respective  pages  in  Pen.  MS.  12.5,  which  contain^ 
a  transcript  of  Shirburn  MS.  E  11,  or  of  the  same  archetype, 
t  MS.  49  =  Shirburn  E.  14  also  contains  these  Cywyddeii. 
I  MS.  49  =E  14  has  four  additional  lines. 


512  Llanstephan  Manuscript  43. 

37       Gwii  ddeall  gwinwydil  awen     ....  a 

llymwalch  mor  ddall  a  Homer  *30       t43  E.  P. 

40       Y  niC'd  ynom  adwaeiiir     ....  b 

bid  tywys  Imp  jt  oes  liir  *33       +41  IV.  C. 

44       Wiliam  irfardd  lem  arfod     ....  t 

DyJd  driid  a  diwedd  y  drin  *33        f46  E.  P. 

47       Y  ddiareb  oedd  eirwir     ....  d 

ne  ad  y  gerdd  yii  dy  god  *3S       148  W.  C. 

51  ».  Croch  wyd  William  cry  eh  dy  eiliad     ....  e 

-Taeva  gwas  iheitia  i  ti  r  god  *4o       f^"  ^-  P- 

64  »»'.  Cenais  arcli  lie  cawn  i  senn  t 

can  a  fagodd  cynfigen     .... 

ag  OS  dj^n,  dangos  dy  wyneb  *j,2       t52  E.  P. 

57  Hi.  Y  bordd  vchel  bervv  ddychan     ....  g 

dynl  i  faes  dewr  ydwyf  fi  *44       -[54  ^.  P. 

60  /.  Gwae  a  diawo  gwawd  reiol     ....  h 

ith  ddrws  wr  anoeth  reswm  *4J  W.  K. 

64  ii.  Cenaist  i  beri  cynnen     ....  i 

galw  ar  fy  enw  gwelir  fy  wyneb  *50  W.  K. 

67  Hi-  Y  prys  gwycli  ymliob  rhwysg  gwr     ....  h 

ith  glawdd  ef  ath  gwilj'ddir  *53  W.  K. 

71  i.  Bardd  gwnias  berw  ddigonol     ....  / 

yn  i  wawd  a  newidio  *55  E.  P, 

75  ii.  Mawr  gan  bawb  mewn  margen  byd     ....  m 

disgyn  beth,  a  dysc  ne  baid  *5y  E.  P. 

78  Hi.  Win  iawn  ar  bobl  yn  enwir    ....  n 

yn  berfPaith  in  hiaith  yn  hvn  "Co  E.  P. 

81  iv.  Mae  rhin  fawr  mwya  rhan  faeth     ....  o 

ddwy  syllaf  na  ddos  allan  *6S  E.  P. 

84  V.  Gwraiddyn  y  gywir  addyso     ....  p 

drwy  law  ddvw,  feidroledd  wir  *64  E,  P. 

89  VI.  Cauv  yr  wyf  cynar  ofeg     ....  q 

Cv  iawn  yw  oh  iaith  cenwch  wir  *67  E.  P. 

92  vii.  Ba  ryw  wawdydd  boravdardd     ....  r 

gael  dysc  a  gwyl  i  dysgv  *69  E.  P. 

95  via.  Mae  died  amodawl  oedav     ....  s 

y  gorav  i  mi  fel  gwr  mwyn  *72  E.  P. 

S9  ix.  Y  prydydd  ar  chwimp  rhedeg     ....  t 

Klioist  ynof  rhuaist  enyd 
llawer  bai  i  ddallv  r  byd     .... 
o  anaf  brad  avnaf  brol  *7J  E,  P, 

103  i.  Ofer  dim  ferw  di  ymwad     ....  « 

hel  dy  fai  u  ddiawl  dy  fael  *yj  Wil:  Cyn: 

105  ii.  Digwyn  fo  da  gan  fadvn     ....  v 

dasgv  doethion  dysg  dafav  *79  Wi:  Ci/nwal 

108  Hi.  Blin  ywr  byd  blaenor  bydol     ....  w 

didol  yn  iuith  dadle  /  n  /  iawn  *iV  JF.  C. 

•These  numbers  refer  to  the  respective  pages  in  Pen.  MS.  125,  which  contaioj 
the  same  poems. 
t  MS.  49  =  Shirbitrn  E  14  contains  these  Cywjrtltleit. 


Archdeacon  Prys  and  William  Kynwal.  5i3 

111   iv.Kva  iiatur  myni  atteb     ....  a 

fvnTcl  awr  ar  fEordd  fawr  fyth  *tS3  TV.  C. 

113  V.  Dadwidd  llygrwr  gwawd  ydwyd     ....  h 

Hair  deg  os  offeiriad  wyd  *S5  IV.  K. 

116  D?'.  Ba  gamp  waeth  ar  aetli  ar  wr     .     .     .     .  c 

offeiriad  wyt  iia  ffraw  di  *S~/  IV.  C. 

118  vii.  Mai  prys  drwy  d'ynys  dinag  d 

melin  wyd  yn  malv  yn  wag     .... 
dysgyd  drwy  chwant  blant  dy  blwyf  *S9  W.  C. 

121  viii.  Garw  oer  iawn  gwjT  yr  ynys     ....  e 

gwarav  /  n  /  deg  y  gorav  yn  does  *g3  W.  JJ. 

124  Copi  0  lythr  yr  archdiagon  at  Wm:  Cynwal :  fynghorchyn  atoch:  bid 
ysbys  i  chwi  dderbyn  o  honof  eich  nawf  cyivydd  chwi  lie  gwelaf  yeh  naws  ach  cerdd 
yn  mynd  waethwaeth  er  hyny  ui  ddigiaf  fi  ddim  eithr  r.id  oea  yn  fy  raryd  i  fod 

cyhyd  yn  gyrrv  i  chwi  drinaw  ag  y  buooh  i  yn  potysv  ych  naw ends  :  yr 

wyf  yn  deall  mai  am  na  fedrwch  nag  adnabod  bai  /  na  rhoi  drosoch  yr  ych  heb 
ddyfod  yn  fy  wyneb/da  gwna  raab  beidio  a  dyfod  ir  maes,  hwn  ni  fettro  na 
tharo,  na  derbyn,  ewch  yn  iacb  .  / 

Ych  cydfiawd  mewn  cerdd  dafod  7i.  P.  f 

127  1.  Wiliam  deg  lem  wawdogan     ....  g 

yn  hyn  end  yr  anhiuoedd  *p3  Edm:  Prys 

,130  \i.  Mae  gwr  a  dirmig  eiriav     ...  h, 

wir  ne  anwir  yn  vnwedd  *g6  E.  P. 

133  Hi.  Henffych  brydydd  dedwydd  dal     ....  i 

mendia  'r  iaith  os  mwndio  rwyd  *gg  E.  P. 

137  iv.  Dav  aneall  dan  awyr     ...  k 

otb  art  ti  y  weithred  hon  *-to2  E.  P- 

140  V.  Vn  gwr  eigion  gorwegi     ...  / 

a  gaiff  ail  oi  gyffelyb  *-/04  E.  P. 

143  vi.  Och  or  poeth  ir  awchir  pig     ....  m 

parchaf  fytb  pe  perech  fwy  *'i07  E.  P. 

147  vii.  Wrtli  ddeal/  avr  waith  awen     ....  « 

a  gwawd  y  rbawg  mo  gadw  Rys  *'iiO  E.  P. 

150  viii.  Y  saer  gwych  sarrug  i  waith     ....  o 

na  ddisgyii  oni  ddysgych  *h3  E.  P, 

153  ix.  Cwyn  a  rois  lie  nis  cawn  rod     ....  p 

march  dall  nid  ymeiriach  dim  *H3  E.  P. 

155  X.  Tair  awdurdod  a  nodir     ....  q 

am  hyn  mor  atteb  im  hoes  *H7  E.  P. 

159  xi.  Cofio  /  r  /  wyf  cyfar  ]ffan     ....  r 

(Hi  jnj  wr,  ag  nad  adwaen  iaith  *im  E.  P. 

162  xii.  Y  clerwr  daclav  oerion     ....  s 

yn  brin  iawn  a  bryno  wir  *'I23  E.  P. 

166  xiii.  Trwm  yw  cas  lie  tramwy  can     ....  t 

a  gad  yraaith  aeliaith  wag  *126  E.  P. 

169  xiv.  Da  yw  arogl  diwairedd     ....  u 

gwnia  furdd  gown  a  fv  *12^  E.  P. 

*  These  numbers  refer  to  the  respective  pages  in  Pen.  MS.  125,  which  contains  the 
same  poems. 

t"  fo  goUodd  y  Nawfed  Cywydd  o  vaith  Cynwal "  Pen.  MS,  125  p.  93, 


5i4  Llanstcphan  Manuscripts  43-44. 

172  XV.  Diiv  froniii  inewn  chvyfronwynt     ....  a 

iiii  Hid  mor  gwiiyloii  am  llhv  *-/ii/  E.  P 

Vlb  xvi.  ynidri'io  ;i  iiiydr  awen     ....  6 

Irwyddi  aoni  at  yr  haiildeu  *1i3 

lij'il    3  iiui    y    gwiiaulliai  .r.  utchddiiigou  gtrdd  pen  glybv   farw 
Wilimii  Cynwal  ag  yiio  y  gadiiwoild  ag  a  wnaelh  iddo  favnad  / 

177  Mar:  JV.  C.  ar  ffurf  ymddiddan  rhwng  y  gennad  a 
ddoethai  ar  newydd  ar  archddiagon  . 
y  genad :  Nos  da  i  len  sy'yn  wystlyn  serch  c 

y  bardd :  nes  di  wraedd  iios  da  i  llydderch     .... 
nid  0  gas  y  canaswa     .... 
*        Tad  mawl  mae  mewii  tywod  man 
Tywod  liyspytty  ]fevan     .... 
ond  teg  )'w  ?  awn  atto  i  gyd  *i3S  E.  P. 

180       Credaf  yn  iiuw  cii  radawl     ....  d 

(ameo)  y  deloni  yno  Edm:  Prys 

186  duwsvl  Gras  y  bwyd  fessv     ....  e 
duw  biav  r  bwyd  ar  byvvyd 

dyry  loew  faeth  duw  yr  ail  fyd  .  E.  P, 

187  Mar:  Sion  Phylip :  Rhoed  #******«»*  f 

Cafodd  oes  hir  caswedd  sain 

agos  i  bedwai'  igain     .... 

ymlaen  lie  caem  lawenydd  .  I6i0  .  Edm:  Prys 

Marginalia 

2  Maddav'n  rhad  dduw  tad  o  ddav  tv  buchedd     ...        g 
mwya  baecli  ym  mwy  bechu  .  E.  P. 

3  Diiw  tad  yn  ceidwad  sy'n  cydio  yn  vn     .     .     .     .  h 
na  llv  o  saint  yu  Ueshav                                                E.  P. 

182       Beth  sy  /n/  knoi  dan  droi  dwndr  wag  hoff  ryfig  ...        i 
ag  yn  waisg  fo  yny  esgyrn  E.  P. 


MS.    44  =  Slurburn  E.   17.     Poetry.    Paper;    7J  X  5|  inches; 
38  pages;  in  two  hands,  first  half  of  the  l7tli  century;  half-bound. 
The  name  of  Huyh  Powell  occurs  in  many  places  in  the  margins. 
1  llyma  bronydic/tuisiion  y  vlwyddyn  honn 
Duw  kalan  medde  Uyfre  y  mae  r  vlwyddyn  yn  dechre  ...        k 
y  kair  digon  o  wydwod  twm  htosmon 

fi  Edward  iii  and  his  descendants  / 

7       Nid  bwrdiaw  o  daw  yn  dydd      ....  m 

a  garai  bob  gwr  or  byd  Anon 

9       Prydaf  a  wnaf  inwyaf  raawl  jfolo  Goch  n 

14  &  27  Brychan  brychinog  ap  avalach  ap  Ciriog  &c.  also  his  children  .  o 

15  saith  kant  wyth  deg  oed  Jessy  ■  ■  ■  y  gwnath  otfa  clawdd  &c.  p 

b.  Tri  mab  a  vy  rodri  mywn  trymyn  /  y  kaid  kadcll  anaraod  mervyn  if 

.  .  .  .  y  cadell  y  mab  hynaf  &c. 


*These  numbers  refer  to  the  respective  pages  in  Pen.  MS.  125,  which  contains  the 
same  poems, 


Treaties  Descriptive  of  Arms  etc.  S/S 

16  Englyiiion  embodying  the  dates  of  the  coming  of  VV.  the  Conqueror,  and 
the  deaths  of  Khys  ap  Tewdwr,  King  John,  prince  Llywelyu,  and  havi  Persi,  the 
taking  of  Kalais,  the  institution  of  the  garter,  the  rising  of  0.  Glyndwr,  the  battle 
of  Banbury,  Richard  ii  at  Flint,  Henry  vii,  the  beheading  of  the  ])uke  of 
Buckingham,  the  destruction  of  church  images,  Brutus,  Arthur  &e. 

23  y  XXIV  Marcbog :  Tri  maichog  avr  dafoiliog  &c.  a 

29  When  this  kingc  firste  begane  to  raigne  b 

30  mi  y  vym  gynt  wieon  bach     ....  c 
ac  wyneb  y  ddaearawd                                               Taliessin 

34       y  dyii  a  sigvvyd  i  gav  D.  ap  Edmicnt  d 

37       Kennad  wyf  a  wna  kynnen  ILcwelin  ap  Gvltvn   e 


MS.  45  =  Shiibuni  E.  54.  Gramadeg  D.  Udu.*  Paper ; 
8  X  5|  inches  j  56  pages,  frayod  at  the  corners  and  the  text  more  or 
less  imperfect — wanting  the  end ;   17tb  century  ;  half-bound. 

Mr.  John  Po>Yer8  Book  (p.  1).     See  MSS.  27  &  41  supra. 

1  TLyma  ddysc  y  adnabod  kerddwr\_iaeth  kei'dd^  davod  herteydd 
TLyfr  Davydd  ddu :  Beth  yw  llythyren  &c.       See  Veniarth  MS.  02,  p.  27. 

y  llyfr  hwn  a  ysgrifenais  i  o  lyfr  yr  athvo  William  llyn  yn  Itan  gollen  j  yr  hivun 
a  sgrifenodd  yntav  o  lyfyr  david  ap  Edmwnt  (p.  31).  / 

31  Pvmp  llyfyr  kerddwriaelh  :  Beth  yw  mydr  nev  brydiad  8jc, 


MS.  46=Sbirburn  C.  10.  A  Thkatise  Desckiptive  of  ARsisf  (by 
Howell  ap  Sir  Mathew  for  Morgan  Elvel)  and  Poetuy.  Paper  ;  7f  x  5^ 
inches  ;  204  pages,  of  which  pp.  1-165  are  in  (he  autograph  of  Howel  ap 
Sir  Mathcy  and  were  written  in  1557,  pjs.  167-194  about.  1598,  and 
pp.  195-204  (which  are  in  a  third  hand)  about  1600,  half  bound. 

The  top  corners  are  decayed  throughout,  and  the  outer  margins  of  pages  167-201 
are  more  or  less  imperfect  from  damp  or  decay. 

7/7  5 

1  JLyma  lyfr  o  Disgriad  Arfe  o  waith  Hoell  ap  Syr  Mathey  J 
Vorgan  Elvael  5^"  die  Sept'  anno  1 351 :  Megis  i  darpiuwyd  yn  yr  oes 

gyntaf  or  byd  vod  hennwav  ar  ddynnion Am  Ragorac  lliwie 

....  Am  arwyddon  mywti  Arfe  a  lliwie  ....  Gan  draethv  am 
ynifeilied  Ni  a  draethwn  weithan  am  Adar  .  .  .  Arwyddon  meirw 
.  .  .  kroes  &c.  .  .  .  /aieZ/af  <fcc.  followed  by  a  description  of  the  arms 
of  British,  Saxon,  and  foreign  kings,  Welsh  princes,  English  noblemen 

&c ends:  Thomas  Walshe  vn  or  Welsses  o  sicydd gyrangon 

J  sydd  yn  dwyn  .  .  vaes  arian  a  barr  o  Sabl  a  hwech  o  varieties  heb 
draed  &c. 

166  Rinweth  hroen  y  neyder :  pwy  bynnag  J  bo  yndo  vrath  &c,     / 

169  Rag  y  man  ynion  :  kymer  yr  Erinllys  a  dod  wrthaw  &c,  g 

170  Rag  hwyth  dan  yr  en  &c.  A 

171  Mar:  S.  Eos :  Drwc  i  neb  a  drigo  ,  n  ,  ol     D.  ap  Edmwnt    i 

•  Compare  Mostyn  MS.  110,  Jesus  College  MS.  9  ;  Peniarth  MS.  03  &e. 
■f  Compare  the  writing  ia  Peniivrth  MS.  138,  and  Cardiff  MS,  31. 

y     98C07.  G 


516  Llmistephan  Manuscripts  46-47. 

176   Yxii  arwydd:  y  trydydd  .  o  brill wydd  .  dan  bren  ...  a 

geifr  dyfwr  pyst  o  vor  dir  pell         script  159S 

178       [  ]  wrniiwd  gwawd  gwiwrim     ....  b 

f  dyn  i  diia  ai  Uvw  in  dig  John  o  kent 

180  Gwilia  prif  rif  pan  fo  yr  iailh     ....  c 
ar  Hall  gan  milldir  oi  He                                                  Anon 

181  Mawr  genym  awr  ag  enyd     ....  d 
i  boen  ai  diko  iw  bedd                                   Gr:  Ilijraythog 

184  Mar:  Tudur :  [  Jvw  or  gwyn  a  drig  ennyd  ...  e 

sir  sion  .  .  .  £v  oer  a  dwys  farw  y  dad     .... 
dvw  ui  tad  enaid  tidyr  Raffap  Robart 

187  llwynbidydd  mynydd  ag  ymonyn  &c.  Anon  f 

188  [Pan  ddango]so  rrvw  dro  rrydd     ....  g 
Haw  fayr  dros  bob  llavirwr                                     Jolo  Goch 
Thomas  pris  a  Haw  ni  waneg  /  finis  /  Mred:  ap  price  a  bie  i  llifir  ima 

testoleth  ar  hint  D.  ap  hari  John  ve — a 

192       [  J  blwyddin  yw  pwysaw     ....  h 

i  bo  yny  ben  in  y  byd  1).  llwid  ap  Un  ap  gr: 

li>o       Y  dabler  yn   [  ]     .     .     .     .  i 

"]  iTwytli  er  kael  i  ffol  ddi  D.  ap  Madoc  wladedd 

198  The  duration  of  the  reigns  from  W.  the  Conqueror  to  the  40th 
year  of  Queen  Elizabeth 

199  JLyma  Rrinwedd  y  keyloc :  y  keiloe  sydd  organ,  y  nos  Ac.     It 
202-4  Fragments  of  two  poems  &nAprify  lleyad  I 


MS.  47=Shirburn  E.  3,     Poetry.     Paper;  8  X  Scinches;  580 
pages,  in  good  condition ;  circa  ?  1 630 ;  half  bound. 

In  the  same  hand  as  MSS.  48,  134  and  MS.  Llywarch  Reynolds.       Cywyddeu 
are  numbered  1-244  respectively. 
Jsaac  John  his  book  (p.  305) 

1       Diin'  nef  arglwydd  Rwydd  ban  vo  Raid  /  aiirner  ....    m 
oi  ddawn  addewid  i  ddiiw  n  ddiav  Hilio  llvn 

4  Oes  brafF  wyd  siesvs  ysbryd  /  gwiw  ddovydd     .     .     .     .     « 
da  vy  i  Sioseb  dy  vyw  Siesvs     Gr:  Ihvyd  ap  D.  ap  einion 

5  Mair  ywn  hyder  Rag  perigl     ....  o 
yn  He  gwelir  yn  lliw  golav          ^.  ap  Rydd:  ap  J.  llwyd 

9       Perchen  vo  Mair  wenn  i  Rannv  /  ar  bawb     ....         p 
iesv  von  parchawdd  jesv  vo  n  perchen      syrffylip  emlyn 

11       Maer  wyd  ti  diiw  tri  nyd  Raid  /  yn  bryder     .     .     .     ,       q 
aed  yr  euraid  jon  yn  dy  rann  di  IVn  ap  ho:  Up  J.  ap  grono 

14       Kredwn  bob  kwestiwn  yn  kar  /.an  kreawdr     ....  r 

kyrff  aswy  kydwaed  korff  jesv  kadwed         JViliam  egtvad 

18       Yuys  yw  penn  Rys  yn  Rwyn  /  y  fforest     ....  s 

dyrnod  y  Rod  ar  benn  Rys  Guiilim  teiv 

21       Morwyn  wyry  Mair  winaiirvdd     ....  t 

a  Morwyndod  Mair  ddiwair  a  ddon  „         „ 

25       Y  grog  waredog  o  Riw  /  dy  Mairchion     ....  « 

bfiwb  ar  y  gred  bybyr  y  groes  Gr:  ap  jeuan. 


Miscellaneous  Poetry. 


5if 


30 

32 
36 

38 

41 
43 

46 
48 
50 
52 
54 
57 

59 
62 
64 
66 
70 
72 

75 
77 
79 

82 
84 
88 

90 

93 

95 
100 
103 
106 
109 

112 

117 
120 
123 


Diimvuais  vy  fforckl  Rag  dim  anwyd  /  oer     ....  a 

a  naf  ym  enaid  a  ddamvnais  lewys  y  glynn 

Dewi  kyn  dcni  kuid  ordainaw  /  mwyn  D.  ll'd  ap  U'n  h 

O  michti  ladi  owr  leding  .  Iw  haf     ....  e 

j   kan  no  mo  .  tw  qvin  o  micht  IIo:  swrdxval 

Dy  gyved  vawrglod  varglwydd  /  am  gweryd     .     .     .     .     d 
gwiniaith  vyd  goviaith  vy  dy  gyvod  Rys  brydydd 

ILyma  vyd  Ihvm  o  vedyd  Sion  y  hent  e 

0  jo  ddyn   liyw  i  ddwyn  byd     ....  f 

nef  a  iiawn  am  i  ofn  oil  IVn  ap  ho:  ftp  J.  ap  gronw 


Gwnn  uad  da  gwae  enaid  dyn 

Y  bilaen  o  vabolieth 

Y  byd  Rwng  i  bed  war  bann 

Y  gwr  a  roes  i  wryd 
Dall  ywi-  byd  o  diiellir 

Y  gwr  .a  gaiff  gyrry  gwin 
oes  ai  ras  i  syr  Risiart 

Diiw  kreawdr  nef  a  daear 

Ty  di  ddyn  tew  dy  ddoniav 

Kredaf  i  naf  o  nevoedd 

Pond  angall  na  ddeallwn 

Anna  a  wnaeth  i  ny  ni 

O  ior  enaid  wr  annwyl     .     , 
y  llv  gwyn  bo  n  oil  ny  gael 

Ty  di  V  korff  dig  anorffwyll 

Meddylaid  am  ffddoli 

Y  dydd  kyflwybrys  i  daw     . 
i  Roi  r  yno  ir  enaid 

Myvyi'  ii'  wy  ny  movyn 

Prydy  wnaf  \t  ntwyaf  mawl  „ 

Saint  i  kait  a  saint  kytvs     .... 

mwy  vydd  yn  daenydd  an  da  .  „ 

Mae  Rai  n;i  phrydera  mryd     .... 

ir  kyssgr  i  bark  jefev  '  U'n  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw 


jclo  goch  g 

D.  ap  gwiliin  h 

Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys   i 

Hyw  hue  llwyd  h 

Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys    I 

.     .     .  m 

jeuan  daelwyn 

D.  nanmor  n 

Sion  hent   o 

D.  ap  gwilim  p 

Sion  y  hent  q 

Ho:  swrdtval   r 

.     .  s 

IV n  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw 

Mred:  hrydydd   t 

Sion  y  hent  u 


Jolo  goch  IV 


ILyma  vyd  nj'd  kyd  kadarn 
Ystiido  i  ddwyf  was  didwyll 
O  ddiiw  am  yr  hynn  oedd  dda 
Dis  ywr  byd  os  arbedwn 

Y  veicli  wyry  Vair  a  choron 

Mae  nawnef  mewn  vn  ynys     . 
iesv  Roed  i  syr  Edward 

Mail'  vorwyn  mai  ar  voroedd 
Mab  bi'enin  mwy  ai  pryno 

Y  verch  wenn  o  vraich  anna 
Tri  oedran  hoewlau  helyut 
Dyll  jawn  vairdd  deallwn  vod 


Sion  hent  a 

b 

f.  ap  Rydd:  ap  J.  llwyd  c 

Sion  Tydiir  d 

leivys  morganniug   e 

.     .     .  f 


D.  ddil  hir  addig 

Sion  y  hent  h 


Q  % 


5i8 


Llanstephan  Manuscript  47. 


123 
128 
130 
133 
133 
137 
141 
143 
145 


Doetli  wyd  inab  ysbryd  a  tliiid 

Dysgais  y  inodd  i  disgyii 

Gwae  vyro  gof  overwas 

Mae  vn   tlws  ym  oiiaid  tlawd 

Da  air  o  vewn  daear  vy 

Kreawdf  mawr  kroew  awdiir  mwyu 

Vn  vodd  ywr  byd  kyogyd  kel 


D.  ap  edmwnt  a 

D.  Nanmor  b 

Jeu:  hrydydd  Mr   c 

Gytor  glynn  d 

lewys  y  glynn   e 

Sion  y  hent  f 

,.,     9 


Deall  i  bvm  dvvyll  y  byd 

Mynych  val  Pedr  am  wenyn 

J48  Santffred:  Y  llaian  hardd  yw  llvn  honn 

151       T  Vvn  deg  a  vendigwyd 

153       Grwr  wyf  nyd  er  gwaravvn 

156       Y  ddiiw  i  ddwy  vveddiwr 

160  Jeuan  vedyddiwr  :  Am  eni  Sakarias 
a  ro  diiw  i  ward  iaiian 

162       Ty  di  ddyn  tydwedd  anawn     .     . 
i  mae  n  ol  krist  ym  enaid 

166       Arglwydd  kreawdr  argUvyddi     . 
yr  vn  diiw  ar  yn  diwedd 

168  Gorweddiog  i  gorweddai 

171  Priiddlawn  vydd  y  korff  priddlyd 

176  BJawer  gwaith  i  darlleais 

179  Dilys  gan  anfedrys  gav 

184  Pryns  o  nef  prenn  jesv  nawdd 

186       Kawn  dref  a  nef  yn  vn  wedd     . 

gael  ennill  y  golaini  IL'n  ap  Ho:  ap  J.  ap  gronw 

1 89       Ry vedd  ywr  byd  Ry w  vawr  beth  Sion  y  kent  x 

194       Gogyvarch  yn  yn  gv  gavall' 

196       jfesv  deg  beth  yw  oes  dyn     .     . 
y  inab  ar  ysbryd  a  men 

201       Y  grog  aiir  droedog  drydoll     .    . 
RF  knawd  ir  vedrawd  i  vam 

204       Diiw  aehos  velly  dychyn     .     .     . 
i  dalv  Eann  an  gwnai  n  gann  gwell 

207       Y  grog  hv  alog  hoelion 

210       Nyda  n  gaeth  enaid  vn  gwr     .     . 
gair  nyd  oes  gwir  end  jesv 

212      Adrodd  y  gwir  drwy  dduw  a  gaf 

216       Mair  em  ddiwair  mam  ddiiw  ion 

218       Mae  ny  trwn  ym  enaid  Eydd 

220  Kynog :  Kadw  y  tir  yn  kaidwad  ta 

223  Katwg :  Y  sant  dewis  sy  n  tyedd     . 
katwg  vawr  wrthvawr  verthyr 

225       Son  am  aiir  grair  sain  Mai'gred 
yw  phlwywogiou  oi  phlegyd 

227  jf.  vedyddiwr :  Gorav  vn  gwr  a  aned 


ll'n  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw  h 

>>  »  * 

Jar:  Vynglwyd  k 

Ho:  swrdwal    I 

Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys  m 

Sion  brwynog  n 

.     .     .  o 

lewys  y  glynn 

P 

Jeuan  tew  hrydydd 

■     ■  1 

Thomas  Hen 

Hyw  Davi  r 

S.  y  hent    s 

t 

„         " 

lewys  morgannwg  v 

.     .  w 


D.  ap  edmwnt  y 

z 
Anon 

.     .  a 

Ho:  D.  np  J.  ap  Ilys 

b 

Rys  goch  o  vochgarn 

Sion  y  kent  c 

d 
Robert  laia 

feu:  teiv  hydydd  e 

Dd:  ap  edmwnt  f 

Anon  g 

Ho:  D.  ap  J.  ap  R.  h 

.     .     .  i 

Risiart  ap  Rys 

.     .     .  k 

Tho:  derllysg 

lewys  y  glynn    I 


Miscellaneous  Poeiry.  5f9 

229   y  kyvailit :  tljyma  r  twrf  lie  maerterfyn  Sion  y  hent  a 

232       Y  ben  glog  di  erbyn  glod  „            6 

235       Ofnys  oviidys  ydwyf  fViliam  hynfol   c 

238       O  vrodyr  oil  vawr  Ead  Rym  Sionffylip  d 

242  Dewi :  With  glybod  ehwedl  tavod  tyfr    jf.  ap  Ji^  ap  J.  llicyd  e 

247       Y  Torwyn  ovwy  aravl  Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys  f 

250       ILyma  viichedd  aneddyw  Thomas  Derllysg  g 

252       Y  grog  o  lann  gyrygl  waed  lewys  Morgannwg  h 

255   Vlltyd :  Y  sant  wrda  saintwardir  Lewys  Morgannwg   i 

259       Mae  vn  kvn  yma  yn  kynnal  Gytor  glynn  k 

262   ■   Diiw  jor  y  diiwiav  eraill  Edwarl  ap  Rys   I 

266       Y  tad  or  dechreiiad  chwyrn  Sion  y  Itent  m 

26S       Awn  draw  ir  Uaun  yn  dri  llv  Morys  ap  Hmvel  n 

271       Gorauddiiw  gwiw  a  rodded  Gwyrfyl  verch  Ho:  V'n  o 

274       Ebrwydd  i  daiitli  a  braidd  dal  Maredydd  ap  Rys  p 

276       Diiw  jor  vndiiw  or  jawndad  Hiiw  Rob*  len  q 

279       Y  gwr  ywcli  benn  gorywch  byd  Dd:  ap  Ry$  r 

281    31air  o  vawdlen  :  Pechod  pam  nas  gwrthodir     ...  » 

oi  gweddi  yu  dragwyddol  Gytyn  hairog 

284   Teilo  sant :  Eadav  daim  Ro  diiw  Deilaw     ....  t 

vryt  jawn  waith  o  Vrytaen  wenn  f.  llwyd  ap  gwUim 

288  Jgain  mil  saint :  Mi  af  i  Ivniaw  vy  raedd      ....  u 

■Ytti  ddiwedd  a  niaddaiiaint  Ho:  dd:  ap  J.  ap  Rys 

291  Etto:  ky^n  i  enlli  Ri  yn  Rod     ....  v 

am  hynn  ond  aef  ym  lienaid  Tho:  Tielli 

294       Y  verch  wenn  vy  r  ychwaneg  Tydyr  Aled  w 

298  Einion  vrenhin  :  Y  kryveddwr  kryf  addwyn     ....  a' 

dy  ras  gyr  bronn  diiw  r  jesv  Ho:  ap  Rainallt 

300       Diiw  wyd  a  sydd  dad  a  sant     ....  y 

lies  i  bawb  Haw  jesv  byd  Tho:  Gryffydd 

303  Kawrda  :  Mab  a  roed  mwya  brawdwr     ....  s 

Haw  diiw  dios  i  hoU  ddaear  Ho:  ap  Rainallt 

306  Paderav  0  vain  krisial :  Mae  keirig  mi  ai  karwn  ...  a 
dan  dorch  ar  warr  dy  en  deg  Jeu:  Rydderch 

308       Y  saith  archangel  a  sydd  ...  b 

gyda  iesv  i  gydoesi  Mathew  ap  ll'n  goch 

310   0  viichedd  Mair :  Yr  di'indod  js  Rod  yr  haiil     ...  c 

kawn  nef  oil  kanwn  i  Vair  Ho:  ap  D.  ap  f.  ap  R. 

312  Y  Tirairiav  o  Ryvain :  Uyma  r  byd  lie  maer  bedydd  ...  d 
byw  a  gweled  mab  Gwilym  Huw  kae  llwyd 

317       Y  lloer  deg  vn  lliw  ar  dydd  ....  e 

na  ladd  denaid  ganaid  gv  Sion  Mawddwy 

319   Y  gwallt  melyn  :  Y  lloer  gain  lliw  eiry  gwynydd  f 

a  thes  ttiir  yny  thoi  sydd     .... 
Ranno  i  mi  yr  houn  ai  medd  Sion  Phylip 

322  Etto  :  Y  mae  arwydd  ym  aiiraw  D.  ap  Edmwnt  g 


520 


Llansiephan  Manuscript  47. 


324 

326 

328 

331 

333 
335 
336 
338 
339 
341 
342 
343 

345 

346 
348 
351 
353 
354 
356 
358 
360 
361 
363 
364 
367 

369 

370 
372 
374 
376 

378 
380 
382 
384 

385 

387 


Enwaf  went!  seren  js  irwydd  /  annwyl 
(lawr  griidd  akw  n  briidd  kyn  boraiiddydd 

Bwriad  Kiain  vad  vy  oedi  /  a  gar     . 
gwawr  gledd  glwj's  yawredd  a  glas  vwriad 

Darfv  r  byd  i  gyd  ar  gog  aed  ymaith     .... 

hed  dydd  j  varn  i  ti  hawddfyd  bedo  brwynllys 

Mwynder  gvvenn  syber  a  sydd  /  ym  klwyvo 
ag  aed  y  raendith  gyda  i  mwynder 

Govaly  heb  dy  heb  dal 

Y  vvn  ddivai  vwyn  ddwyves 
Braiddwydo  o  briidd  ydwyf  Gr: 
Ny  chair  vy  Riain  vainael 
Mwynddyu  oes  vn  gair  manddail  .  .  . 
Kcrais  vercli  val  gwr  serchog 
A  mi  n  glaf  er  mwyn  gloewferch  .  .  . 

Over  vardd  a  gyvarfv     .... 
nyd  gwell  ym  enaid  i  gael 
Gwr  wi  val  kynnal  kwyu     .... 
ym  tynnav  om  poenav  ym  pwyll 

Y  vcrch  deg  am  auregodd 
Sercli  a  roes  ar  chwaer  Essyllt 
Dyn  wyf  ymhiirdan  ovydd 

Y  llwyn  bsdw  di  anedwydd 
iMedraf  ora  pwyll  mydr  om  penn 
Gwao  vi  yn  briidd  rliag  ofn  brad 
Betii  am  pair  yn  ddiwairach 


D.  IVd  Mathuv 


joraeth  hen 


lien  sioii 

Tydiir  Aled  e 

bedo  brwynllys  f 

ap  J.  ap  He'll  V'n  g 

Jeu:  Raeadr  h 

D.  ap  gwilym   i 

I 

»j         ?)  '* 

)>         ?)  l 

..         .)        '» 
Jeu:  daelwyn 


Hawdd  vyd  ir  iios  val  osai 
Bym  annwyl  lie  bvm  vnos 

Y  honn  wcun  ai  henw  anna 

Tri  pbortlior  dii  gyfor  dig 

Gwnaetb  aiddig  o  gcnfigenn 
o  dwj't  vyw  dywaid  ty  vod 

Y  verch  or  vynachlog  vaen     .     . 
Ny  cbawn  vod  yn  ordderch  yd 

Y  vercli  mae  Rom  iinerchon 

Y  vvn  weddw  vwyn  oeddych 
Marw  ny  wnaf  raor  wenn  yw  nyji 

Y  vvn  a  gaid  vwyn  i  gwedd 
Kerais  balch  yw  kwrs  y  byd 
Gwae  wr  a  wnai  gaer  ne  wal 
Mae  vii   vwyn  a  min   o  vel 

Y  vvn  vacb  addfwyna  vy     ,     .     . 
ny  bycli  ond  try  hacddycli  liyiin 
Prif  vairdd  holl  gymry  provant     . 
Bg  odl  i  ddyn  lygudlas 

Y  vvn  vn  Uiw  ewyn  Uif     .     ,     . 
diiw  kyu  nos  an  dyko  yn  vn 


Risiart  Jorioerth 

Bedo  brwynllys  o 

Tydiir  Aled  p 

lewys  morga)tmog  q 

D.  ap  gwilym  r 

Tydiir  Aled  s 

bedojfylip  bach  u 

bedo  brwynllys  V 

Uiiw  Davi  w 

Jeiian  dyvi  x 

bedo  brwynllys  y 

.     .  z 

Ho:  D.  ap  J.  ap  Jiys 

a 

bedo  brwynllys 

D.  ap  Gioilym  b 

lewys  Morgannwg  -c 

jeuan  daelwyn  d 

Sion  keri  e 

f 

Tydiir  Aled  g 
Ho:  ap  Rainallt  h 

i 
Jeuan  daelwyn 
...  k 

Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys 

1 


Miscellaneous  Poetry. 


52i 


390       Bwrais  drem  a  beris  drw2     .     . 

od  awn  vvn  oed  yn  vyned 
392       Tad  wylaw  ty  di  olwg     ;     .     .     . 

hi  ony  ddaw  hyun  a  ddwg 

394  Gwyrfyl  verch  joroeth  goelh  gain 

395  Y  vvn  am  gwnaetii  yn  ynfyd     . 
a  vynno  diiw  venaid  wenn 

397       Gwae  r  vodyn  mewn  gwiriondab 

399  Y  VTQ  Her  el  yu  vynych     .     .     , 
diiw  or  nef  mor  dryan  wyf 

400  Mae  gariad  mewn  magwriaeth 

402       Dyn  wyf  yn  kerdded  y  nos     .     . 
nyd  vn  boen  a  dyp  ny  byd 

405       Mae  Ryw  amwynt  ym  Rwymaw 
vn  oetydd  ym  a.  v/na  tal 

407       Y  vvn  olwg  vanolwallt 

409  Mi  vedraf  i  ystavell     .... 

410  Y  verch  mewn  traserch  am  troes 
waithan  myn  kadfan  nym  kai 

412       Y  verch  vonheddig  ddigawn 

414       Y  vvn  aeth  o  vewn  noethi     .     .     , 
ai  marw  yn  viid  morwyn  Vair 

416       Y  ddyn  am  newi.diawdd  ddoe 

418  Y  Biain  pan  wrhaiiyeh 

419  Yr  eogwas  or  aigiawn 

422       Y  dyn  ar  gwall  dan  aiir  gwiw 

425       Gwae  vi  kedwais  gof  kadarn 

427      Mae  gwen  vn  ym  gwenv/ynaw 
honn  a  allawdd  yn  hwyllo 

,429       Pa  vyw  ddelw  pwy  veddylav     .     . 
ny  bydd  tebig  neb  yddi 

431       TLe  gwnn  gael  oil  a  gann  gwlad 
res  i  vod  yn  savadwy 

434  Y  vorwyn  vwyn  er  yn  verch 

435  Y  lloer  wenn  Uiw  eiry  vnos 

437  Atieb :  ]faean  val  winllan  wynllwyd 

440       Y  vvu  0  liw  od  ar  vaes 

442       Gorav  swydd  val  gyrrv  saeth     .     . 
a  minnav  yn  dwyn  mainwen  deg 

444       Gwir  iawn  vy  r  gairav  venaid     . 
at  vwynen  latai  venyw 

446  ILoer  wenn  vn  Uiw  ar  waneg 

448  Y  vvn  deg  o  von  hyd  ial 

450  Mae  kraigav  dan  viiriav  vais 

453  Merddyn  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf 

455       Y  vvn  Rywiog  serchogwedd     .     . 
y  vann  onyd  i  vynwent 


Ho:  D  ap  J.  ap  Rijs 


D.  ap  gwHim    c 

d 

bedo  ffylip  bach 

Sion  tydit'i'   e 

f 

Tho:  ap  sion 

D.  ap  givilym  g 
h 
Jeuan  dyvi 

,     .  i 

jeu:  daelwyn 

Tydur  aled  k 

D.  ap  Gwilym    I 

.     .  m 

Dd:  llwyd 

T.  Aled  n 

o 
jRisiarf  yorwerth 

Dd:  ap  gwilym  p 

Ho:  ap  Rtiinallt  q 

Dd:  epynt    r 

Gyito  r  glynn    s 

T.  Aled  t 

.     .  11 

bedo  brwynllys 

V 

lewys  morgannwg 

.     .  w 

Gr:  Hiraethog 

bedo  brwynllys  x 

J.  tew  brydydd  y 

M'  Harri  z 

J.  tew  brydydd  a 

b 

J.  up  ho:  swrdwal  , 

c 
lluwdden 

J.  daelwyn  d 

Gr;  ap  J.  hen    e 

bedo  a'urddrem  .f 

Jeuan  Dyfi  g 

h 
Dd:  benwyn 


522  Llanstephan  Manuscrvpt  4f. 

457       Gwiliad  ir  wy  dan  glwy  draw     ....  a 

bid  tal  lie  na  bo  tylwyth  bedo  brioynlhjs 

459  Eigwir  y  vercli  a  garaf    ....  b 
ar  vyrr  Koi  pardwn  ir  verch  D.  ap  gwilim 

460  Y  vvn  bach  vwyna  ny  byd  „             c 

461  Dydd  daed  saesnes  gynnes  gain     ....  d 
y  Dydyr  ai  nyd  ydwyd  Tydyr  Penllyn 

462  Mae  dyn  ddiwair  riidd  kairoes     ....  e 
di  reswm  ydiw  r  ysyw                            Hopgin  thom  phylip 

464       ILvniais  oed  ddiiw  llvn  y  sir  D.  ap  gicilym  f 

466  Kaisaw  yn  lew  heb  dewi  „             g 

467  Y  vainferch  hwde  vanfodd  „             h 

469       Yr  ewig  wenn  aiir  i  gwallt     ....  i 
dyn  nyd  jach  am  danad  wyf              Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys 

471       Y  vvn  a  gaid  vwyn  i  gwedd     ....  k 
gwenn  ewch  a  mi  gwnewch  y  medd       feu:  tew  brydydd 

47.3       Y  ddyn  i  bvm  ddoe  ny  bad     ....  I 

llwyth  gwnn  ar  y  llaiath  gar  jeitan  Rauadr 

CrwrBEu  D.  ap  Gwilim 

475       Pynkav  afrwydd  drwyr  r  vlwyddyu  Dd:  ap  gwifim  m 

477       Dig  law  ddwyf  am  liw  ewyn  ?» 

479       Gorllwyn  i  ddwyf  ddyn  garllaes     •  o 

482  Yr  wybrwynt  hclynt  diilaw  p 

483  Doe  ddivai  dydd  i  yved  q 

485  Y  kailog  serchog  i  son  r 

486  Grvae  vi  o  gariad  gwiw  vvn  s 

488  Eurycbes  y  kae  mangoed  t 

489  Anfon  a  wnaeth  Riainferch  u 
491  Y  donn  benn  grychlon  groclilais  v 
493       Twf  a  dynu  tyviad  ennyd  w 

495  Klo  rhoed  ar  ddrws  y  ty  x 

496  Hoed  kas  ar  hyd  i  kaiswyf  y 
498       Plygv  rliag  Hid  ir  ydwyf  z 

500  Kariad  ar  ddyn  anwadal  a 

501  Gwaewyr  kyveddacbwyr  kof  b 

502  Hydr  i  gwddost  ail  jndeg  c 

503  Heddiw  i  gwelaf  ddavydd  d 
604  Y  verch  hygar  Riiddellcm  6 
505  Ny  cbwsg  vn  gyda  i  hvnben  f 
606  Ai  Haw  vy  rhann  o  annvn  g 
508  Karv  i  bvm  kyd  kiriwyf  h 
610  ])y  gariad  vn  deg  oroen  1 
512  O  ]o  galon  vergron  vach  k 
pl3       Ychenaid  wedy.u  aflcdnuis  1 


Poetry  by  D.  ap  Gwilim  and  Others.  52^ 


a 


514  Eiddyn  ddewisaf  serchawg  D.  ap  Gwilim 

516  Y  verch  boiffor  i  thoryn  b 

518  Vchel  i  ddwyf  yn  ochi  c 

519  Tydi  ehediad  tewchvif  d 
521  Dysgais  ddwyn  kariad  esgiid  e 

523  Karv  ddwyf  gwaith  liynwyf  gwyllt  f 

524  Kerddais  yn  gynt  helynt  hir  g 

525  Da  vorfydd  sinobliidd  syw  h 
527  Kaiiav  silldarennav  seroh  t 
530  ILyma  bwnk  He  mae  y  bydd  k 
532  Gwyl  Bedr  i  bvtn  yn  edrych  / 
534  Y  Tvn  glaer  vwnwgl  aiivaid  m 

536  Moi'fydd  weddaidd  anghywir  « 

537  Gwell  aniwed  verfed  viig  o 

538  Kerais  o  vewn  kydlaisau  p 
540  Adarwr  o  Rew  dwyrain  q 


542  Gwenn  Iiwnn  i  mae  n  gynbennwr     ...  r 
ar  venaid  i  rhof  jnnav                                         jetiait  liaiiadr 

543  Y  vvu  addfwyn  voneddfawr     ....  s 
ai  vainoes  el  ir  vynwen                               Gwilim  ap  f.  hen 

545       Dyddjav  da  ir  vwyna  vy     .     .     .     .  t 

dros  1  bod  dairoes  heb  wr  Gr.  ap  J.  ap  ll'n  ychan 

547       Y  mne  arwydd  ytn  aiiraw  D.  ap  Edmii-nt  u 

549       Addo  vvn  vav  weddw  vainferch  Gwilim  tew   v 

551       Mawr  avael  am  oraiiferch     ....  w 

dy  riidd  mwy  myn  daiiriidd  Mair    ICn  goch  ap  mairig  hen 

553       Kwrs  anoeth  kewis  eiinyd  Sion  tydur  x 

555       Y  Riain  wych  ai  Roi  n  wenii      ....  y 

ny  bych  beb  a  gerych  gwenn  Ho:  ap  Rainallt 

558  Ach  Davydd  ysgasi :  mam  Pd:  ysgasi  oedd  Elsbed  v}  Wm: 
karn  ap  ho:  karn  ap  sion  k.  ap  ho:  k.  ap  the:  karu  &c. 

562  Ni  bo  rhad  ua  gwtdd  Ar  I'aelgwyn  Gwnjedd  &c.  Tnliesin  z 
b.       Gwae  yntwy  ynfydion,  Pan  fu  waith  Faddon  &o.  „  a 

There  is  a  Latin  translation  of  both  pieces  by  Johan:  Price 

563  Gosgordd  fardd  Tchod,  gosgordd  fardJ  isod  ....  b 
Ag  A  ellwng  Elphin  oi  hval  evrin  .  /                                              „ 

565-80.  Index  to  Authors  whose  poems  are  respectively  arranged  under  tlieir 
names.  This  Index  was  compiled  by  Richard  Morris  for  Wm:  Jones  K.SS. 
London,  1747. 


MS.  48=Shirburn  E.  42.  Poetry.  Paper;  7^  x  5^  inches — 
edges  clipped  ;  104  pages,  wanting  beginning  and  end  ;  cjVca  1630;  half 
bound. 

This  MS.  is  a  part  of  another  MS.  Its  Oywyddeu  are  numbered  64-108  respec- 
tively. The  initials  of  ^ago  ap  Dewi  occur  on  pp.  33  &  40.  In  the  same  hand  as 
MS.  47  above. 


324  LlanstepJian  Manitscript  43, 

1  Mar:  S.  Eos :  \\  O  wyi-  paui  na  bai  orav  (1.  5)  ...     .  a 

oes  y  nuw  i  Sion  Eos  Dd:  ap  idmwnt 

370.  Glyndicr  :  Yr  eiyr  digrif  efriveJ     ....  b 

ar  glod  ir  inarchog  or  glynn        Gr:  llwyd  ap  d.  ap  einioii 

6    Y  pryns  Arthur :  Artliur  benadiir  ydoedd     ....  c 

a  Haw  gi'ist  Eag  kwn  lloegr  oil  Dd:  llwyd 

8       Y  mab  o  rym  y  barr  onn     ....  d 

mae  bap  i  wr  ymbob  pctli     .... 
a  thidy  bwyth  a  welir  Rist:  vynglwyd 

W  J  Tomas  bastart  ap  Syr  Eoser  vychan 

Mae  galar  am  garcharor     ....  e 

i  ka'r  -wrth  vodd  ai  karo  Syr  Ph:  Emlyn 

IS  J  S''  Rys  ap  T.: — Y  gwr  dewr  ar  grad  eiriu  ...  / 

gady  'r  brain  i  gadw  r  brenin  Dd:  llviyd 

15    jf  0.  glynn  dwr :  Mevyrio  i  bvm  am  varwn  Jolo  goch  g 

17  Mar:  W.  vychan :  Och  ddiiw  nad   atebwch   ddirn      (11.1-32)     h 

19  II  mi  ywr  vn  am  i  aiir  aetb     ....  i 

di  ddrysed  wc-ddi  r  jesv  Jetian  Railadr 

20  Pa  sawl  bhvyddyn  syn  pwysaw     ....  k 
o.k.  .  a  ddaw  agos  i  ddaigain  gydag  x  i  gyd  ag  y 

mil  a  banner  a  hynny     ....         is.")! 

minne  ddim  end  mynny  ddiiw  Iiys  Nanmor 

22  f  D.  ltd  A.  tanad :  Af  ddiiw  siil  A-oddvs  aiilwyd    G.  glynn  I 

24  0.  ap  Gr:  ap  O.g^thin  : .  Arwydd  pellenigrwydd  parch  ...        m 
Eoed  ynte  i  mine  r  [march]     75        Gr:  ap[Madog']ychan 

27       kkdd  daear  #*«#»»#  [76]  n 

Only  a  fragment  of  the  leaf  forming  pp.  27-8  remains,  and  at 
least  one  other  leaf  ie  missing. 

29  II  Hwva  gyrit  havQg  i  w;in     ....  o 

kair  pwytli  y  main  kair  pcth  mwy  Gr:  Hiraethog 

31       ifeiian  dog  ai  onn  waew  diir  Gyttor  glynn  p 

33  K.  heddtvch.Rwng  sir  Vrychan  a  sir   Vorganwc 

ILyira  vu  lie  mne  i  wedd     ....  q 

angel  Roed  o  vengil  Ron  Ho:  D.  ap  J.  ap  Eys 

35  f  erchi  gosog  ygosshawh'\  i  ll'n  ap  J.  ap  D. 

ILariaidd  vaivvniaidd  vryuach     ....  r 

yddyf  i  tyf  a  vydd  tav  Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys 

38       "/aiiau  Hew  vn  anian  llych  /  gethin     ....  s 

dy  vyrnaw  a  mignawr  march  f.  du  D.  ap  Owatn 

40  f  ymovyn  ll'n  goch  y  dant  wrth  wraig  a  oedd 

yn  nithio :  Y  nithwraig  ar  y  noethwraidd  t 

uad  yr  hwch  vyned  ar  haidd     .... 

o  vlaen  i  br  velinydd 

43  Kywyddeu  Proffwydolmeth 

Ty  di  vryd  ennyd  anoeth     ....  u 

er  bap  vo  gyvyd  o  gydd  Edward  ap  Rys 

45       Decbrav  da  kymanfa  raedd  « 

a  wna  da  yny  diwedd     .... 

gweler  yn  dwysog  ailwaith  Ho:  swrdwal 

47       Krav  trin  nys  kred  Rai  ennyd     ....  w 

Robin  ffair  Wilkin  ffar  wel  Dd:  llwyd 


eirij. 

5i 

id 

J 

ap 

Ili/dJ: 

Dd: 

■  ap 

a 
llwyd 

J.  IVd  h 

D. 

llwyd 

d 

Ifisoellaneous  Poeirij. 

50       Rydew  gyrn  Ro  diiw  jiarnedd 
ef  a  ddai-fv  barny  i-  bel 

52       Kerais  am  na  vedrais  vydr 

65       Y  fflaisad  hediad  hoewdes:     . 
trwy  fimaich  aii  try  ymaitli 

57       Val  gwaeth  drwy  Veli  ag  onn 

y  gwyr  ny  wyr  gair  on   jaitli  „       „ 

GO   Y  bais  dew  :  Howel  wyd  vyw  hael  hyd  vedd     .     .     ,  e 

troela  r  wisg  trwy  lawer  ops  Ho:  ap  RainalH 

62  Mar-:  Dydur  vychan  :  klywais  doe  om  kliist  deav       Jolo  goch  f 

G4  f  Siosbar  ap  0.  tydur  :  Sais  adwyth  mewn  sias  ydwyd  ...     g 
bwla  kymry  benn  baladr  lewys  y  glynn 

67  Mar:  llywelyn  JLann  dydoch  : 

Vynghainllyw  diwyw  deifr  helkiid  /  baham     ....         h 
diwid  ginif  dan  dwod  gro  D.  ap  gxvilim 

71       Y  veroh  yiiyr  aiir  lathr  loew i 

tiyddew  serch  trwydJaw  a  sydd  „ 

73  Eres  i'ddavydd  euryn  Gr:  griig  k 

75  Kynnydd  kei'dd  bvn  yw  vnflwydd  D,  ap  gicilym    I 

77  Gwylld  wyf  ny  wnn  ai  gwell  ym  Gr:  gryg  m 

79  Grift  y  plwyf  i  grefft  ai  plyg  D.  ap  gtvilym  ii 

■  81  Davydd  bonyd  edivar  Gr:  gryg   o 

83  GryfEydd  gryg  dirmyg  darmerth  D.  ap  gwilym  p 

85  Gwyrfyl  or  eddyl  ryddceth  Gr:  gryg  q 

87       ArbJast  yw  gryffydd  eirblyg  D.  up  G.    r 

Ag  yna  i  bv  varw  davydd  ap  gwilym  .  ag  i  daiith  gryffydd  gryg 
0  von  hyd  yn  ystrad  Aliin  i  hebrwng  i  gorif  ef  a  raarwnad  ganto 

89  Mar:  Gr:  llwyd  :  Vchel  ir  wyf  yn  ochain     ....  s 

am  nad  adwaenad  .  .  .  o  bywys  iieb  i  awen     .... 
cuaid  gryfiydd  llwyd  yno  Hys  goch  o  eryri 

92  Atteb  :  Pam  ym  ken  am  awenydd t 

dy  nod  par  yn  glod  gan  gler  IVn  vab  moel  y  panlri 

95  Atteb  :  ILew  brwydr  val  Haw  barediir  liys  goch  o  eryri  u 

98  Atteb  :  Res  dy  liw  Rys  delyaidd     ....  v 

agwvnedd  Tyngoganv  ll'n  vab  y  moel 

101  Atteb:  Dewrddriid  lywelyn  daerddraig     ....  w 

na  thraettir  am  etliroto  (1.  102)  || 


MS.  49  =  SbirburnE.  14.    Poetbt  including  IheVniryssoi  between 
Archdeacon  Edmund  Prys  and  Wiliam  Kynwal.    Paper ;  l^xo'^  inches 
140  pages,  a  few  are  repaired  at  the  edges,  and  there  are  a  good  many 
worm  holes  ;  seventeenth  century  ;  half-bound. 

1   II  ^esu  yw  ^esu  yn  cydoesi  ai  dad     ....  x 

gwae  euog  ni  bai  gowir*  Z,.  G.  Cotlii 

*  Puglynion  28-118.     Cf.  Pen.  MS.  70,  pp.  59-66. 


526  LlanstepJian  Manuscnpi  49. 

7       Cyffesaf,  wylaf,  mi  welais  y  banch  o  bechod  a  ddygais  ...    a 
Clyw  fy  lief,  ond  cla  yw  fy  llais  S.  Mowddwij 

9       Agor  Nef  with  lef  araith  lafur  //  dyn  S.  Tudur   b 

1 2  (O  dduw  pa  hyd  ?  yr  Cyndyn  wy  Ac.  Evan  Owen)   c 

13  Mar:  W.  Thomas  a  las  yn  Flanders  .   loS6  . 

Tir  Cymru  yn  lliwddu  aelh  pen  las  /  Mwstriwr  ....        d 
Caem  oi  ry  w  urddas  Cymru  ir  Werddon     D.  goch  hrydydd 

17  Mar:  S.  Gr:  o  Lyn .   Doe  gwae  Wynedd  dig  enyd  ...  e 

Dro  gorau  ei  drigaredd  .  iS^S  .  Hugh  Machno 

18  Etto :  ILyn  oedd  mewn  lly  wenydd  maith     ....  f 

yn  fynych  Nef  yw  Enaid  Bedo  Havesb 

20  Etlo  :  Y  Prindod  gwyr  fod,  garw  fydd  anwyl  niawr  .  .  .  .    g 
Oes  draig  dwy  is  daear  hydd  Hugh  Pennant 

23  Mar:  fV,  Mostyn :  Mawr  wylwn  fal  mor  lieli     .     .     .     .        h 

Wiliam  yn  ei  dduwiolaefh  Simwnl  Vyrhan 

24  E/lo  .  Cwyn  am  wr  cenyra  orig      ....  i 

Ai  fab  liynaf  fo  penaeth  .  ■to'!6  .  Lewis  Powell 

25  Etlo  .•  Y  da  a  /n/  fyno  duw  n  fynych      ....  k 

fywyd  hir,  a  nef  yw  tad  JV.  ILyn 

26  Etto :  Byd  o  fawn  byd  a  fynno     ....  / 

Eiyna  y  fan  lie  mae  fo  Sion  Tudur 

27''  Mar:  Dorothi  g.  yr  hen  S,  Gr:  o  Lyn  .  ^597  . 

^  mae  gwaedd  trwm  i  goddef     ....  m 

)  iawn  fro  aeth  i  no  fru  Hugh  Penant 

28   Y  mae  yn  canlyn  Gywyddau  afu  rhwng  Edm:  Prys  .  .  ac  n 

W.  Cynuial.     Sec  MS .  43  =  Shirburn  E  1 1  supra. 

56  jf  Edm:  Prys  :  Y  prelad  gamp  rywolwr     ....  o 

ywcb  gan  hoes  Archiagon  had  S.  Philip 

61  J  gymodi  S.  Philip  a  Rhys  Wynn  Cadwalader 

Bhys  per  awdwr  rhos  prydain     ....  p 

A  chymeriad  och  mawredd  Edm:  Prys 

Am  i  Goch  y  pwils  ddychanu  Teguiiigl 

63  Mai  mydrvvr  wy/n/  ymedrych     ....  q 
A  dygia  i  wlad  Degaingl  oil                           Gr:  Hiraethog 

64  Atleb  :  Mae  gwr  yn  magu  araith     ....  r 

Gwelwch  yn  dwyn  y  galen  S.  Brwynog 

6C  Etto:  Gwnaelh  g\vr  yni  gweueitbgar  wen     ....  s 

drop  y  fei  nim  dripia  fo  Gr:  Hiraethog 

70  Etto:  Drwg  i  neb  fal  draig  o  nant     ....  t 

Car  duw  grypul  cur  dy  groppa  S.  Brwynog 

74  Mar:  Gr:  Hir: — Y  bardd  bach  uwch  beirdd  y  b^d      W.  ILyn  u 

78  Etto :  Duw  ir  oedd  Awdur  addysg     ....  v 

Oed  ^esu  ....  pen  i  dyged 

Pymthegcaut  rhifant  y  rhain 

Jaith  rygl  pedair  a  thrigain     .... 

Golau  nef  eir  gwiwlan  Nydd  .   1564  .  IV.  Cynwal 

80  Etlo  :  IJuw  a  roea  n  llif  dros  y  Uawr     ....  10 

yn  ei  feddiant  nef  iddo  Syr  Owen  ap  Gwilim 

83       Can  oes  daed  cynuais  d'adail    D.  ap  Siencin  ap  D.  Crdch  x 


Miscellaneous  Poetry.  527 

84  J  Jfan  JLwyd  o  Jal :  Tramwyais  trwy  fy  my wyd  ...  a 

Eurllwyth  yw/r/  lie  ith  aned  W.  F^yn 

8C       Y  fei'ch  wchaf  or  chwechant.  D.  ap  G'wilim  b 

h.      Dilesg  yw  hyw  Inj  deilwng     ....  c 

Gidrt  pliob  gwreigdda  gadarn  /  Gr:  Hiraethog 

88       fy  lloer  gu  lliw  aur  ci  gtvallt     ....  d 

O  daw  gvven  dan  do  gwinwydd  Anon 

b.  Jr  frenhines  Elsabeth :  Duw  gadarn  fo  dy  geidwad    ...       e 
bo  it  hap  a  bywyd  hir  .  15()?f  .  Edw:  ap  Rdffe 

90  Herber  o  ddail  gwiail  gwiw  D.  ap  Gxoilim  f 

91  Y  tair  merch  or  tyrau  medd     ....  g 
A  rhai  hydd  roi  oes  yddyn                                          W.  ILyn 

93  Y  f'lln  iraidd  fwyn  eiriaa     ....  h 
fydd  dydd  barn  a  diwedd  byd           Rliisiart  Gr :  ap  Huw 

94  Yr  Eawg  Ian  or  eigiawn     ....  t 
Ai  meddylio  gado  ei  gwr                        Evan  Tew  brydydd 

95  Y  dewrwych  bost  or  jach  bur     ....  h 
Teiroes  ar  hap  yt  eryr                                    Hugh  Pennant 

97  Gwrda  gwych  llewyrch  Uawhir     ....  / 
Tal  Glyn  ,  Gronw  Gethyn  goch                  Tudur  Penllyn 

98  [Eirchiad]  wyf  archiad  ofydd  D.  Nanmor  m 

99  Caru  rwysc  is  cwr  yr  nllt     ....  « 
Cae  da  rhawg  pe  ceid  ai  rhoes                      D.  ap  Edmwnt 

ItX)  Y  ciw  du  mysg  coed  a  mel  Gwilim  TLyn   o 

101  Bid  hyder  or  byd  hndol  D.  ap  Edmwnd  p 

102  Rho  duw  farf  rhydew  foresg  ^olo  goch  g 

103  Syr  T.  Mostyn  :  Y  raarchog  glan  mawr  y w'ch  clod    J.  Tetoder  r 

105       Tegaingl  wlad  lie  rad  llawer  had  oi  mewn  s 

Amgyleh  Crist  o  gylch  croesu  tegaingl        Gr:  Hiraethog 

109  Mawr  gynnyn  awr  ag  enyd     ....  t 
}  bwrn  ai  dycco  ir  bedd                                               „ 

110  Duw  sy/n/  bennid  oes  neb  uwch     ....  u 
yn  egr  ai  pyrsau/n/  weigion                       Simwnt  Vyehan 

112  J  S.  Gr:  a  Gefnarnwleh  :  Y  Hew  enwog  hoU  wynedd   JV.  ILyn  v 

114  J  ofyn  bwa  gan  Doctr  S.  Bwlkeley 

Y  Prelad  ]fawnfab  Rolant     ....  w 

A  sai  tra  fo  bwa  a  saeth  Gr:  Hiraethog 

116       Gidag  un  geidw  Gr  wynedd  Tudur  Aled  x 

\\1  J  Efan  ap  Mred:   Vyehan  o  fodwrda 

Cenais  bob  cowydd  Uais  llou     ....  y 

Ar  ddawn  fal  dwr  ^orddonen  J.  ap  Gr:  ap   Crach 

J 19       Gwrando  dduw/n/  eglyr  ar  boenus  bechadur     .     .     .     .     z 
5f  raddau  ne  dragwyddol  Anon 

122  Benedicite  dominus  drwy  nerth  Jesus  Marise       Taliessin    a 

123  j'  bum  mah  JLywelyn  ab  HwlTtyn  o  Fun 

Mi  a  wn  draw  mynd  ir  wyf        Rhys  Goch  glyn  dyfrdwy  b 

124  f  J.  Bodwrda:  Y   dyn  a  llyn  dan  y  llaw     ...  c 

Daioni  imp  da  yn  ei  61  James  Dwnn 


5^8  T.l.instephan  Manuscript  49. 

12.5       Myn  fenairl  mae  yu  f  wyneb  D.  Nanmor  a 

126  Medd  Wiliam  lowgain  o  LJ^n      ....  h 
]Lef  rnu  /  n  /  dwyll  ariiad  yw                             O.  Gioynedd 

b.       Y  blaeiia  o  bobl  Wynedd  D.  ap  Jfan  ap  Eiiigion   c 

127  Tii  llu  aetli  o  Gymry  gyiit  Gyto  j r  I  Glyii  d 

128  Gw.ae  a  fwrio  gael  oferwas  Evan  hrydi/dd  Mr  e 

129  Alteb  i  126 :  Os  marw  am  hyn  a  fyn  fo  JV.  Kyn  f 
b.       Lloegr  dy  genedl  ath  fradychaf  &c.                                       Robin  Ddu  g 

130  Os  dewr  wyd  naws  dy  redig  &C'.  &c.  Anon   h 

b.  Ni  fyn  meddwdod  gydfod  y  gwir  &c.  „       i 

c.  Christus  dei  filius  non  fallit,  a  solo  &c.  „      h 

d.  Marw  dya  rwy  /  n  /  aehwyn  or  anychu  bond  &c.  ,  „       ^ 

e.  Mwyna  yw  Senter  hyd  y  Menai  &e.  &o.  &c.  „     m 

131  Pysgotwr  wyt  mewn  pais  gwta  &c.  D.  ap  Edm,  n 

b.  Blwyddyn  ryfedd  ddiwedd,  addefai  &c.  Robin  Ddu   o 

c.  Dyddie/i/  flwyddyu  dyn  a  dynant  &c.  D.  Nanmor    p 

d.  J  S.  Gr: — Pa  les  gwledd  mowredd  ora  waied  a  gawn     ....  q 

Lwyd  anwyl  yw  wlad  enyd  Morys  ap  E.  ap  Eingion 

V.        Tan  awyr  dyfr,  dayarfa  main     ....  r 

A  gwellt  ydych  ag  alltydion  V.  ap  Edmwnd 

132  bran  can  Morys  ysbys  hardd  &c.  W.  Llyn    s 

b.  fesu  in  helpu  helpwr  morinwyr  &c.  „       t 

c.  Wrth  weled  sythed  y  sanl  a  geran  &e.  Syr  0.  ap  Gwilim  u 

d.  hardd  fedrus  gampus  pes  caid  a  dewr  &o.  AlUs  ach  Gr:  ap  Jfan  v 
V.  Llances  o  lodes  wyl  wy  anfoddawg  &c.  „  „  w 
/.  Llances  o  lodes  Iwydwen  feinael  &c.  „            „            x 

133  hon  d'adail  borth  amal  hen  dedwydd  &e.  W.  Giyu  Llifon    y 

b.  Morys  di  fregus  freugerdd  odidog  &o.  W.  Llyn  z 

c.  fal  llawr  Ethna  fawr  iaith  a  fo  &c.  &c.  a 

d.  S.  Gr;  Vychan  o  Lyn  ap  S.  ap  Gr:  ap  D.  v'n  ap  J.  ap  Mredt  &o.         b 

e.  Swyn  o  lirig  dda  ddigon  &c.  &c.  J.  lloyd  brydydd    c 

134  Llwyddiant  Uwyr  enwant  lie  /r/  el  &o.  „  „        d 
b.       Cwmpnia  /  n  /  ara  na  wna  ormod  wast  &c.  &c.  e 

135  y  groeso  liic:  Hughes  ir  Bala  pen  oedd  y  gair  fod  Cap.  Salbri  ar 

werthu  Bachymbyd  :  Duw  /  n  /  dy  bart  Risiart  aur  rosyn  .  . '.  f 

rhag  cael  arno  steinio  i  stad  ^.   lloyd  Jeffry 

136  J  Ho:  ap  Maiheu :  Gwyn  i  fyd  tefyd  raewn  tafaru  &c.         O.  Gwynedd   g 

b.  Alteb  :  Ped  £ae  /  r  /  byd  i  gyd  ar  gam  &c.  Ho:  ap  Matheu  h 

c.  7  Ho:  Gadarn  :  Mae  gwr  fal  mil  o  Gowri     ....  1 

A  dvvy  fyth  wedi  dydd  fnrn  Bob:  CUjdro 

137  Bychymbyd :  Gwilie  ddaetli  arna  a  phawb  aeth  i  glera  k 

iir  I'cdr  cael  punoedd  gan  y  rhai  penna     .... 

ni  wydde  Noe  lien  haner  fy  ngharape  Rob:  Clydro 

138  Os  crydd  yw  D.  difai  ei  fvvtias  &c.  „         1 

b.  Towyll  yw  dy  gwrw  twU  yn  dy  gerwyn  &c.  ,,        m 

c.  ']  telyniwi-  o  Harddlech  i  roi  &c.  „         n 

d.  Pysgotta  :  Rhois  fy  mryd  ar  hyd  yr  haf    ....  o 

Nooth  ei  din  yn  eithaf  dwr  „ 

e.  Ymwrandowcli  wyrda  fal  y  bu  r  pysgota  ...  u 
Ehyngtlio  a  phwll  Helj 


Poetry  by  James  Parity  and  Others.  529 

140   Vmdrech  a  gwr  o  gyfraeth  yn  Lwyd  Law 

fynwcLi  Owdl  cerddor  na  wnaeth  irioed     ...  « 

ni  chafas  ddim  yn  ei  cyfav  Iii>l>:  Clydro 


MS.  50  =  Sliirbiirn  E.  41.  PoETBr  by  James  Parry  and  others 
Paper;  7x5^  iuclies ;  84  pages,  repaired  and  imperfect;  before 
1664  (p.  18)  ;  halt-bound. 

1    II  Yna  n  /  inion  anian  iawnwydd     ....  i 

gynt  oil  fod  ganto  ally  -SV  Hugh  Dauid 

6       Fyn  had  trwy  gonad  genyf  o  fawlair     ....  c 

er  kolio  vndyw  ior  kyfiawndad  „ 

11       Dyw  naf  gorychaf  dy  nawdd  rho  arnaf    ....  d 

a  datro  gerydd  vn  dyw  trygarog  „ 

15       ILawen  wyd  gwen  ddyn  deg  #  »  &c.                           Anon  e 

17       Dy  roy  lawr  uym  dawr  or  dyn  nar  keifyl  &c.    -S'.  Parry  f 

b.  Atleb:  Gwell  yw  dyn  doudyn  diudew  hafaidd     Syr  Hugh  D.  g 

c.  Etlo :  Nyd  tew  fyrn  mol  nyd  twn  fy  cscys  &c.      S.  Parry  h 

-19       O  dyw  fwyn  wrth  pwy  cwynaf    ....  -  i 

y  bywyd  hir  a  bid  ta  Siames  Parry 

22  T.  Prosser  o  gamston  yn  erchy  heffyl  gan  Dom:  Morgan 

o  Dredeger :  Pwy  vn  gwr  pay  nagored     ....  k 

draw  dygaf  y  dredeger  Siames  Parry 

27       Y  gwr  yweh  ben  gorywch  byd     ....  / 

yma  ddyw  nef  madday  y  ni  Dauid  Price 

30     Y  beirdd  heirdd  b.eraidd  hirddawn     ....  m 

dewr  mawrchwyrn  gato  r  marchok  S.  Mawddivy 

.33  Brenhinoedd  kymry  o  gidwaladr  hyd  TL'n  ap  Gr: 

Kidwaladr  eyrgadr  ergidiay  ofer     ....  n 

ILewelyu  fyr  llew  ailwaith         ^  Siames  Parry 

35       Gwae  ni  r  beirdd  gan  aiir  y  byd  S.  Tydyr  o 

39  Tabacco :  Gwelais  oerlefn  drefu  digonwg  a  gwael     ...  p 

gwelais  gythrylig  olwg/ddyn  a  miu  yn  dan  a  mwg 

.  .  .  .  ny  thyr  siched/na  newyn  gwr  auian  ged         Richaid  Parry 

40  Drwy  nerth  dyw  da  iawn  wr,  mywu  nithor  &c.  Siames  Parry   q 

b.  Fc  baid  nefiliaid  nefolion  dofaidd  /  ond  yfed  y  digon  &o.      „  „       r 

c.  Llawn  adfyd  crinfyd  am  cranfy  neithwr  ....  s 
Tyna  uiaeth  ond  tene  myd                                             Syr  Ric:  Watkins 

41  Dy w  dad  dy w  n  keidwad  dyw  n  car  dywn  prynoedd  Siames  Parry  t 

42  Rhai  a  fyn  Gwlith  in  a  glaw  eraill  yn  rhwydd  a  fyn  rhew  « 
nyd  wrth  son  dynion  y  daw  nyd  oes  end  y  fyno  dyw         „         „ 

b.  Syr  Hugh  brydd  Dafydd  yn  ddiddaru  dwedaf  &c.       Thomas  Powell  v 

c.  Wrth  ddyrnod  yr-hod  bay  rydd  y  adrodd  &c.  .S?-.  Hugh  Dauid  w 

43  ^r  Haf:  Mae  gwr  lien  llawn  awenydd     ....  x 

hefyd  fay  dda  n  /  hafog  Phys  Parry 

44  Jr  gayaf^atleh  :  Rhac  lieu  Rhaid  ym  gwynaw     ...         y 

ar  y  kynta  reckanto  [^y]  Sion  y  koety 

48   Y  Gwragedd :  Mawr  oedd  hap  y  gwr  ae?napay  z 

Rioddiou  gwael  madday  ni  gyd  Jihys  Parry 


530 


Llanstephan  Manuscripts  50-51. 


Dafydd  JLioyil 
Siames  Parry 


d 


32   Yr  Oyssay  ;  Tri  ocdran  hylan  helynt  iS'/o«  kent  a 

55       Y  may  gair  ym  o  gariad     ....  b 

iim  yskar  inyiiwar  a  mi  Mred:  ap  Rees  o  faylor 

58       Tydir  pwrs  ffras  yiddasswych     ....  c 

na  da  inawr  na  dim  arian 

62  O  fryttys  gwiwhvys  ai  goylio  os  gwn     . 
igain  di  rwtli  ag  wyth  Gwyn 

63  Y  Erchy  Kledday  ar  y  Kapten  Pryddereh 

May  vn  kar  y  mi  n  kyradd     .... 
Griiaer  kwtters  ar  ffensers  ffo 

68       Kyffessaf  wylaf  mi  welais  y  baych     .     . 
y  goffa  ifessu  mi  gyffesiais 

72  Heneiddiais  delwais  dwlwan  yw  fy  hynt 
wyneb  yn  wyneb  yn  noeth 

73  Fanwyl  gar  hygar  Sion  hydd  gwiw  afael     ....  h 
Aer  Morgan  .  .  .  .  y  ally  byw  ny  He  bon  {| 

75  Eiiglynion  :  "]  erre  or  Rather  ^  fall :  in  danger  R    T.  i 

77       Klywch  son  megis  kloch  sais  Syr  Lewis  feydwy  k 

79       Syr  Lewys  felya  y  fwyd  Syr  Phelllp  Einlyn  I 

83       Nyd  bwrdiaw  o  daw  ym  #  #  •  «  m 

•  •  tayr  oos  fab  wtressa         (i.  26)  || 


Siams  Parry 

Sion  Mawddwy 

S.  Morgan 


MS.  51  =  Shirburn   E.    43. 
28  pages  ;  1643  ;  lialf-boiind. 


PoETKY.    Paper;    7f  X  5 J    inches; 


D.  lloyd  ap  U.  ap  Ch:-  n 

.     .  0 

D.  lloyd 

P 
ft 


1       Y  gigfran  y  gan  fal  gwudd 

5       Rydew  gyrn  ro  duw  garnedd     .     .     . 
ef  a  darfu  barnu  r  bel  / 

8  ]Lawn  ^wr  b^d  eiinud  ar  ben  drogan 

9  Kun  gwannwun  ^  kwun  gwainiaid     , 
gwr  oed  trygaredd  vddaw 

1 1  Pan  fau  galan  fal  nyfan  ay  fodyad     . 
bloesc  iawn  o  wedd  bliskin  wi 

12  4,  5,  Uawnfar,  a,  2,  Hon,  1,  3 

b.  A  series  of  Englynion 

1573  pann  dorroefi  hwuloedd  heli     . 
piliit  \vu?g  ou  brwusg  au  bri 

13  Brecliainoc  bro  wucli  aunwul     .     . 
achyniiudd  ar  frechinog 

15  Drogan  :  Gwau   y  aned  ou  geni     .     . 
^ddi  eilwaith  nu  ddelon 

17  Drogan  :  Och  gyraru  fynuch  gamraiut 

21  Awdl  i  S.  Games :  S.  o  had  einion,  adenydd  sen  gwalch  .  .     x 
Sion  wut  ruw  Jarll  sant  avrwudd  ^S.  Mawddwu 

26  Proffydolaeth  Grynw  ddu  of  on 

Droganaf  ^  hunn  kad  ym  hob  brun  kymru  &e.  y 

28       Prydie  yn  hysbyssft  pan  fo  lietlijren  y  Siil  &c.  ;? 


D.  lloud 

.     .  r 

Tho:  Lewis 

Jenkin  Morgan   s 

.     .  t 

Ed:  Games 

u 
S,  y  kent 

V 

Robin  ddu  o  fon 

S.  y  kent  w 


Llanstephan  Manusenpt  52.  53i . 

MS.  52  =  SLiibiini  E,  7.  PoKTiiY,  XXIV  Feats,  Tkiads  of  the 
CouKT  of  AuTiiuit,  Pkoveuus  collected  tby  Gr:  Hiraethog,  Carols',  nnd 
Prayers.  Paper;  7;,  x  o^  Indies  ;  136  pages,  more  or  less  worn  at  the 
bottom  outer  corner;  after  16'i9  (pp.80,  132);  half-bonml. 

The  foUowin);  namen  occur  in  llie  ni.argins  :  Katherin  Owens  (p.  SI)  ;  Ciulwaladf 
Jones  (94)  ;  Edward  Diivies  liis  book  Jany  .  6  .  1607  (p.  98). 

1       Ni  ymwelais  i  ar  khvvfvs  nar  trvan  garcliaror      .   .  « 

Kag  ]5ud  311  Ainliarod  pan  ddelo  fynvdd 
3     *£ira  mynvdd  blin  y\v  yr  byd  Gwawdri/dd  b 

1     *Eira  mynydd  gwyn  tir  pant  Mab  da   c 

8  *Eira  mynydd  Ihvin  brig  cawn d 

Divvedd  llidir  cafel  gwarthf 

9  Eira  mynydd  gwyn  bron  mvr     ....  e 
■J  Dvw  ni  allan  absen                                                Mab  Clu 

11       Mis  Jouor  rayglyd  dyfryn  / 

15       ys  Ryveddaf  kyd  bwyf  bardd     ....  9 

Ag  orddyfnaid  liyd  angav 
22  Panfriwo  kefii  dij  farch  ar  dy  daith  ;  kymer  y  lly?eivvn  a  elwir  y 
diuboeth  &c. 

2;5       Krist  ]esii  .  keli  ni  koeliaf     .     .     ,     .  h 

onid  mi  Taliesinji  nid  oes  gyfarwydd  Tttliesinn 

24       y  Grog  odidog  o  doded  dy  Ivn     ....  i 

Dy  alw  yw  gryra  Delw  r  Groc  JT.oudden 

27       Goche!  di  vardd  rag  Nod  val  neidr  a  frath  &c.  k 

28-35  Dvw  svl  vn  hyder  Gvn  Y  ganed  mab  Dvw     ....        / 

y  sant  a  aned  Dvw  svl  Gr:  vab  yr  ynrid  koch 

30-1    Mar:  Marged  g.  S.  Wyn :  (Gwinllan  oedd  0  gan-llin  ach  .  .  .  m 

yn  ien  waed  yn  enwedig)  Anon 

35  Pob  klipp  an  trvan  pob  trad  or  dynion     ....  n 
Vo  ddicliya  vyw  /n/  liyddychol 

36  Digam  "]  gwnaeth  Dvw  gymwyll     ....  o 
mab  brenin  mwy  ai  prynno                 Dd:  Ddv  o  Himddig 

39  Ar  ol  hir  dcs  ne  bindda  kyn  glaw  di  a  gci  wynt  ;j 
b.  Ha  tesog  a  bair  araalder  o  gynbelictli  r>ara  drwy  ynis  Brydon 

c.  1G25  :  Bid  kof  farw  (o  fewn  wvtbnos  o  vis  Awsl)  wylli  mil  o 
eneidiav  o[r  pla  yn  ILunden]. 

40  Bvslvl  y  Byd:  Egor  nef  wrth  lef  araith  lafar  dyn  .  .  ._         q 

knokiwn  ne  gvrwn  vo  agorir  ^ion  Tvdr 

44  Geiriav  Gwtr  Tcdiesin 

Vwv  vwv  Ddyie:  Led  Led  ryde  Well  well  gyfriiliie  .  ,  .   r 

nid  gwell  a  lecho  nag  a  ladder  .... 

Nid  afrwvddach  y  daith  er  gwrando  yferen  .... 

Yneb  ni  bo  vfvdd  ni  chaif  orvcheldor 

y  neb  ni  chatwo  ychydig  ni  fedda  lawer  .... 

Na  chais  gellwair  atb  gas  .... 

nid  afrowiog  ond  iangwr  . 
47  Nidoes  vngairgwir  heb  foliant  ir  drindod  .  .  .  Vslach   s 

Na  ymddiried  ^  neb  ond  ir  Gwirddvw  yn  rngor         Vardd 


*  'I'be  text  of  tbcsc  pieces  agrees  practically  with  that  jirintod  in  the  Myvj/rian. 
t  Three  triplet;  aie  written  iu  the  marfjin. 

y  98G07.  " 


533  Llanstephan  Manuscript  52. 

h.  March  oi  gosbi  :  ych  oi  lochi  a  wna  yn  ore  a 

c.  Ey  vcliel  a  svrth  :  ry  lawn  a  gvll :  By  dyn  a  dyr  &c.  b 

48  Kybydd  kasklv  7  b/dd  dda  r  bvd  .  .  .  Ag  arall  .  .  ai  gwascar  i  gyd  c 
h.  Dwg  arian  7  L.  ag  7  Lys  .  .  .  ar  gwin  melvs  a  liisgai  vab  i  losgi  fys  d 

c.  Vo  aetli  y  byd  7  gyd  val  gwdeu  .  .  ue  eithinen  .  .  e 

a  Ihau  byw  yn  eilha  7  benn  .  Anon 

d.  Rw  i  yn  gobitbio  tro  trwv  iuioa  gariad  .  .  .  nad  yweh  / 

yob  kalon   mor  goeg  ach  knav  &c.  » 

e.  &  62  Gwae  yr  gwann  ddav  oedran  ni  ediych  ni  chzoaidd         7'adur  Aled  g 
f.     (Pob  cybydd  ni  rildd  nai  raid  ni  chymcr        T.  Or:  clerus)  h 

49  Pa  ryw  drafferth  .vowrgerth  vyd     ....  i 
A  Boidio  yrabwlo  ar  byd       S^'  D.  Johns  vicar  2L.  D.  Clwyd 

53  Hemiwav  y  xxiv  camp  ar  achos  y  gwnaithpuyd :  Amrafaelion 
lywfinvdd  yioedd  gynt  yinhlith  gendel  Gymry  pan  oeddyiit  a  brytan- 
iailli  nuliiriol  dalbdav  i  ganedig  wlad  yn  ddigymysc  gantliynt  a 
breiiliinawl  allv  a  llyuodraotli  tyrnassoedd  yn  i  meddinnt  fal  .  "] 
dcngysy  tii  raggoriaetli  arbcnnig  ar  ill-  .  .  Boivio  .ugrwydd :  nerth: 
syiiHwyr  :  Am  bynny  ir  bcnwcd  yn  ddowisaiil  ag  i  graddiwyd  xxiv 
kamp  yn  Amscr  yr  Emcrodcr  Arthur  ag  a  fiiant  arferedig  yn  hir  o 
aniscr  oni  ddeffyggiodd  mcddiant  Twyssogion  kyinrv  ag  yiio  gvvedi 
hyny  val  kiwdawd  heb  lywydd  ni  fawr  ynierverwyd  ar  kanipav  iiyny 
onid  aethant  dros  gof  hayachen  val  nad  oca  neraor  o  ddyn  yn    hym- 

bcry  a  wyr  henmvav  y  xxiv  kainp 7  kryfdwr  .  2  ymafael, 

S  Redeg  .  4  Neidio  .  3  Saethv  &c. 

55  Dosharth  y  hampav  vchod :  Or  xxiv  .  .  deg  gwrol  gamp  y 
aydd  ....  deg  mabol  gamp  ,  .  .  a  iv  Go()'«wi;)=Gwarc  gwiddbwll: 
Gware  towlbwrdd  :  Gwaro  ffristial  A  chyweiriaw  telyn  : 

O  24  vchod  :  4  :  sydd  bonna  ag  a  elwir  hadogion :  Redeg :  neidio  : 
ymevlyd  :  nofio  :  am  nad  raid  vn  dcfnvdd  yn  y  byd  yr  vn  or  rai  hyny 
ond  val  "J  gancd  y  dyn. 

56  Y  XXIV  marchog  oedd  yn  llys  Arthur  .  .  .  Tri  marchog  avr 
dafodiog  .  .  Gwalchmai  vabllevk' vab  kynfarch  :   drvdwas  vab  Tryvyn 

ac  Eliwlod  vab  Mad:  ap  Vthr:  &c ends  :  Tri  cliynghoriaid 

varchogg   sof  kynan  .  .  .  Caron    .  .  ILowarch  hen   ....  arfav   .   . 
llonconion  i  waivv  Cidedfwlch  i  gledde  :  Carnvven:in  i  ddagar  . 

58  A  gaskler  gwilior  drwyr  gelyn  koliwch  "J  kiha  mal  Ewyn  &c.        h 

59  Araith  y  Gwragedd :  Ryw  )  wraig  o  natvriath  { 

.  vod  yn  rrwyni  i  wasanaeth     .... 
A  gweniuith  y  morchedo  Anon 

62  Mia  ges  iechyd  mi  a  ge.s  hinonn  Kwvdddeb  gwvch  m 

wrth  fodd  fyn^/halonn  &c. 

63  Gwraudeweh  drevthv  y.ityrieth  rann  0  gampeu  byd  n 
Rwi  n  tybied  mai  gwoU  o  lawer  imi  fed  yn  fvd 

Ond  bod  n  fvd  nis  medra  fy  natvr  svdd  mor  fol  .  .  .  . 
Gweled  feiried  medrfwon  a  chanthvn  gode  llawn  Anon 

G5  harol  pedair  merched  y  Drindod 

Mi  a  dangosa  )  clnvi  r  llvn  "J  kollodd  dyn  Byradwys  0 

Ar  modd  ir  aeth  Adda  ai  blant  1  vffern  Bant  Anhappvs  .  .  . 
Vo  yn  dwg  ni  gyd  gidag  ef  ']  Dcrnas  uef  }  Dario  Anon 

70  Carol  Mair ;  Beth  pan  ooddech  cliwi  Mair  wenn     .     ,     ,     .     p 
Ag  velly  7  cair  J  glowed  ..  „ 


Proverbs  by  Griffith  Hiraethog.  533 

73  )acheist  pob  Ral  klifion  rroist  olwg  Tr  dillion     ...        a 
Sion  Alorys  oi  fvcliedd  a  linnie  yr  Ganganedd    .... 
Y  Cadw  i-ag  enbyd  berygloun  Sion  Morys 

74  (Gore  meddig  diddig  yw  duw  yr  onaid     ....  h 
bob  mvnad  awr  Cyhooddii)                                              Anon 

73       Hael  drigarog  Ncfol  Dud  gwir  frenin  wenwlnd  ole  .  .  .       e 
A  cheni  yn  gwarod  diwv  vawr  bwvll 
oddiwi'th  hell  dwvll  y  Gelvn 

77       (Ni  weled  gormesied  mwy     .     .     .     •  d 

y  Gallestr  bur  ar  dur  dan) 

7b       Dy  drigaredd  "jav  Gwyii     .     .     .     <  e 

Am  dy  hoU  vawr  ddaioni 

80  Hid  Cof  ddarfod  yu  1629  dori  o  long  o  Phreink  drwy  lyferthwv  o  pram 
ydyiiier  a  hwythe  yu  diethr  yu  Uawa  o  fibion  bonlieddigion  a  merched  or  vu  fath 
yn  lliosog  o  (ryfoeth  mown  man  yn  llyn  A  Elwir  poj'th  Niywl  jr  hain  pan 
fwriold  y  Uanw  ar  tonnav  7  dir  Gwyr  y  wlad  ai  dcrbyniav  ag  ai  diosken  oi 
dillad  ag  a  dorren  fysodd  i  dwvlaw  er  kael  7  modrwiav  ag  yn  anghristnoggaidd 
ai  gedewen  ar  y  traeth  hob  ')  claddv  y  flwyddyn  ncsa  I'e  ddaeth  {yn  rann  o 
gosbydigaeth  Dvw)  mallaiat  ar  yr  holl  ydav  gan  Ian  y  mor  Diwy  hoU  wlad 
lyn  val  7  bv  newvii  ilcc. 

Gii:  HiR.iETiioa's  Prefachs  and  Collection  of 
Proverbh 

H\  At  y  Diledriv  voneddigaidd  Vrvtwn  pwy  bynnag  fo: 
Och  Ddvw  luor  anghai'edig  ag  mor  anatiriol  vydd  llawer  o  Ginedl 
gymrv  .  .  .  yn  goUwng  dros  gof  iaith  }  ganedig  wlad  .  .  .  .  er 
mwyii  Dvw  ach  liarddwch  ych  livnain  aiferwdi  a  mawilicwcli  Jaith 
ych  gwlad  &c.  Gr:  Hiraethog 

83  At  y  Darllevdd :  i'dolwg  ag  orfyn  ddaillevdd  .  .  lie  gwelei- y 
llyfr  liwnu  yn  aughwbwl  ddyfygiol  .  .  )  wellhav  a  mawr  ddiolch 
fydd  kenyf  am  nad  wyf  yn  tybied  amgenach  noi  vod  yn  fyrr  yn  riw  le 
ar  fy  mai  "]  am  angof  &c. 

ijo    Y  Diharebion  yn  ol  trefn  y  Uythrennav  yn  yr  Egiciddor 

A  fynno  Dvw  devfvdd  .  Abl  )  bob  peth  ai  bodlono  ....      / 
Ysbvs  y  dengvs  y  dyu  o  ba  radd  )  bo  7   wreiddin 
y  tra  chwaiit  a  v/na  y  tracholled 

124  Merddin  Ddewin  a  ddowad  barabl  ...  a  fyno  ffawd 

E   fvdd  difaleh   ai   dafawd  . 

125  Benedicite  Domine  drwy  nerth  ^esv  fab  Alpha     .     .     ,     .  g 
Pen  teivn  y  teirnedd  dy  drigaredd  a  archa  Taliessin 

126  Pan  o^dd  saint  senedd  Vrevi     ....  A 
Pa  fwyd  a  geir  yngweilgi 

b.  Atfeb:  Dvw  a  ro  kyngor  da  f  chwi     ....  i 

yn  dwyn  o  bob  kyfelrhi  Gwaivdrydd 

127  Dominus  Duw  deilad  gwelidig  gwlad  noirthiad     .     ...  ft 
vn  orig  o  ddydd  wrth  y  fvchedd  dragowydd* 

130  O  Hael]esu:  )acbawdwr  y  byd  .  O  Grist  vab  Dvw  kynier 
drigaredd  arna  ii  &c. 

132  Bid  cof  vod  ryfilwvnt  arstUrol  av  nos  daw  mawrth  o  flaen  Dvw  Cabin 
gaiaf  .  .  .  Ar  kyfriw  wynt  nc  wacth  a  f v  y  Dvw  mawrth  ncsuf  ar  i  ol  cf  hyd  oai 
ddadwriddiodd  1 12  o  Dderi  raawr  o  vewn  koed  Oerllwvu  yn  gyfagos  J  Kvthvn  : 
1C28:  3°Nobris  :Octo27°. 


*  The  text  of  this  diffors  greatly  from  that  in  the  Booh  of  Tuliessin  =  Pen.  MS.  2. 

H   2 


534  Llansleplian  Manuscripts  52-53. 

h.  Kii  kof  vod  y  kyfFclib  wyiit  ar  Ddydd  vair  y  kanwvUe •.  1C29 

.  .  .  y  tii  Gwynt  hynt  a  wnacthaiit  aiiirif  o  ddrygav  ar  Kghvvsc  :  perllanav  &e. 

133  O  Arg:  Dvw  Dad  trugwvddol  a  llavvn  o  drignredd  yc  ytlem  ni  yn 
kydnaliod  ag  yii  kyfaddc  nad  ydeiu  deilwng  giiiiaint  ftg  i  ddyrcli'afv  yn 
llygaid  &c.  '  - ,  ^ 

.136       Katlw  dda  wr  niwvna  cr  maint  dy  dylwvtli  .... 
ymwrthod  a  ffecliod  fol 

b.      A  fyno  Dvw  Dei-fvdd  &c. 


MS.  53.  =  SiiiuiiURN  E.  1.  ILyvyr  Jams'  Dwnn,  consisting  of 
PoKTUY  l>y  biiiiself,  Huw  Arwyfst.li,  John  Keri,  DJ:  ILoyd  IL'n  ^ap 
Griffitli,  and  others.  Paper;  7-|x5|  inches;  o42  pages  =  folios  14-, 
280,  wanting  beginning  and  end  ;  written  circa  1647,  pp.  1-498,  by 
James  Dwun  {see  \i.  457)  ;  pp.  499-521  by  Tlio:  P.;  and  pp.  521,  1.  10- 
542  in  a  hand  resembling  that  of  Sion  Kain. 

*  The  following  mnigiualia  occur:  "Mr.  Charles  Ilerboitt  of  pant :  y :  Sheriff  in 
the  parish  of  Carou  IC503"  (p.  J59),  "his  booke,  1091"  (p.  227)  ;"  Morgan 
■Tohn  Moris"  (pp.  451  &  81).  On  p.  16  we  have  a  letter  "To  Mr.  Alban 
Thomas  near  IJiaenpoith  [Cardigan].  Aly  good  Friend  /  I've  sent  you  this  old 
MS.  .  .  .  1  W'  not  have  yon  send  it  to  Mr.  Mcscs  Williams,  neither  to  his  Father, 
for  1  was  desir'd  since  by  my  particiiliir  good  Friend  the  curate  of  Llaudewy 
Urevy  who  had  the  perusal  of  it  for  a  time  to  have  it  restored  &c.  &c. 
CaroH  8br28tli  171 G.  Jenr  Jenkins?' 

1  Jr  hapen  Jfans :  Y  gwr  fytli  a  garaf  i     .     .     .     .  c 

wytii  cinioes  hwy  waith  vniawn  .   Id^'J  .  Jams  Dwnn 

5  f  dduw  :  Y  gwr  ywch  benn  gore  /ch/  byd     ....  d 

yma  ddvM)  nef  madde  i  ni  D.  ap  rhys 

6  kredaf  i  naf  o  nefoedd     ....  e 
dvw  a  mair  ag  nid  rhaid  mwy                         D.  ap  gwilym 

8  Duw  archaf  benaf  bob  awr  yngheidvvad     ....  / 
ar  vn  prenn  er  yn  prynv                                                 Anon 

9  Plase  dvoii :  Lewys  Jfans  vab  ]ev<in  vab  ho:  fab  rhydd} 
vab  ll'n  vab  dd:  deg  vab  jfevan  amrhedydd,  &c. 

13  jf  liydd:  ap  ll'n  D.  deg  :  Y  dyn  a  fydd  dann  Jav  fon  .  .  .    g 
a  fo  ihwydd  i  fyw  rhydderch  Jeuan  tew  brydydd 

17  Mar:  Ho:  ap  Rhydderch  or  plase  dron  .  162&  , 

gwae  arwjstl  o  gav  eryr     ....  h 

o  daeth  ho:  ar  elaw-r  .  .  .  i  garno  fawr     .... 
howel  ir  nef  hael  ar  uaid  Bo:  dyvi 

18  lihad  yr  asglwydd  rhwydd  ymhob  rhann  i  rhcicd     .....  i 
ihad  gwirddvw  rhyd  o  gerddan                                                          Anon 

19,  JSilo;  trocs  dvw  yn  glwyf  trisiiav /n/ gwlad  ...  k 

yn  fyw  hoiw  i  nef  Howcl  .  i620g  .  Jams  dwnn 

Marwnadeu  sian  pvw  "g.  J.  ap  ho:  or  plase  dvon  "  .  162Q 
23       awn  a  cliwyn  fynych  yma     ....  .    I 

enaid  siau  gar  bronn  dvw  sydd  gryffydd  Phylip 

27       Y  plas  o  Eym  pleser  ion     ....  m 

a  nefoedd  yw  hcnafiaid  Edw:  ifans 

31        Karno  gwae  di  rliag  hirnych     ....  n 

i  gwciiion   lie  gvvawr  an  llys  I}o:  dyvi 


The  Booh  of  James  Bwnn.  535 

34       Dv  fyd  mvd  or  symvd  sydd     ....  j  a 

daionvs  yw  dav  enaid  Rich:  Uojjd 

36       Y  fro  deg  fv  ar  dygiant     ....  h 

yn  y  ne  sydd  vnion  serch  .  'l()2i)  .  Jams  diimn 

40  Prid  o  swydd  prydais  iddi     ....  c 
a  menn.ag  ni  chana  mwy                                 D.  ap  gwilym 

b.       Oen  hwrdd  trwy  gyfvvrdd  tarw  gefell  krank  Hew  &c.  d 

41  J  J.  poicel  or  plase  dvon  pan  brioded  ai  ail  id.  llf  vii.  l62^  . 

llviiiwii  gerJd  Uaweii  yw  n  gwaith     ....  e 

y w  mawr  had  yma  mrhydaiu  gr:  iMIip 

45  &  72  gwae  /  r/  gwaim  dav  oedrau  nid  edrycli  ni  / 

chtoardd  &c.  gvto  r  glyitn 

46  Mol:  leici/s  Jfans  or  plasav  dvon 

Y  Hew  ]fevank  'doeth  llawen     ....  g 
kann  ddvw  gwyiin  'kynydd  ganoes  .  1621  .       Jams  dicnn 

50  Mar:  Jeuan  U'li  anirhedgdd  o  garno 

Pann  arddwyd  in  peun  vrddas     ....  h 

vn  dvw  ymhorth  enaid^evan  Hvw  artvystl 

53  J  hvio  ap  Jeuan  o  fathafarn 

Hwyr  draw  divrreiddiaw   dywrych/livw  rymvs  ...  i 

drwy  ddvw  i  saiio  draw  a  ddeishyfj'cli  „ 

oG  f  Morys  ap  Owen  o  ryivr  saeson 

Mae  bowys  wr  ymliob  si  as     ...     .  Ji 

^esv  rhoed  oes  liir  yw  dwyn  Joliii  hen 

58  f  Ho:  a  D.  a  ll'n  meib  0. — Evrwn  gerdd  gida/r  /  vn  gaink  .  .    / 
triwlwf  rliwug  y  tri  alarcli  ,  lloicdden 

60  J  Morvs,  Owen,  ac  Jfan,  meibion  sion  amhrcdydd 

tir  a  adwyd  rliwng  triuyn     ....  ■  m 

lidiav  avr  at  y  dowrion  Jeu:  fvdvr  pciil/yn 

62   7  ^-  '^P  /ci'««  ap  einion  o  harlech 

Y  blaeiiaf  o  bob!  wynedd     ....  n 
o  wynedd  am  anedd  mwy                                      dd:  nannior 

G-i  Kyngor  Rhys  amhorys  ab  Ow:  a  abcr  bechan 

Dvw  a  wnai  gynt  enwog  ion     ....  o 

nid  hwyrach  yt  ddwyn  torch  avr  Ifvw  ancyslt 

66  Yma  nid  yna  daionvs  i  trof  .  .  .  .Rhys  Anon  2> 

67  Rhys  galon  forys  glan  fydd  /  a  chyt  vn  / '  .     .     .     .  q 
a  ihwysg  Ian  ifor  rliys  galon  ofydd                   hvw  arwystl 

69,  175  A  fyno  dvw  o  fewn  dydd  i  ddarfod  cf  a  dderfydd  A7wn  r 

70       Mis  Mai  adann  mai  sain  deg     ....  s 

yn  gornor  boil"  garno  yw  rhys     .... 
Nad  y  rhawg  newidio  rhys  hvtv  arwystl 

73     'Nodi  rwyf  neidio  /r/  afon     ....  t 

Mou  a  wyl  a  myniw  wenn 
mwg  o  dy  am  gydewen     .... 
llys  rhys.yn.  llawes  y  rhyw  .   .  yn  aber  bechan  .... 
a'cliant  oes  ywch  yn  y  ty  jfeu:  tew  brydydd 

75  J  Morys  ab  Oiven  o  Aber  bechan 

Morys  aeth  am  air  seitbwyr     ....  « 

digon  0  wr  dvw  ai  gwnaeth  sion  heri 


536  Llanstephan  Manuscrljjt  S3. 

77  J  dri  mab  fen:  hlaene :  tiindod  yn  troi  o  vndyn     ....     a 
yn  wyr  hen  a  wna  /  r  /  heini  Ilowel  hilaii 

.i.  Mol;  .it.  Mar:  Tomas  ap  rhys  o  Aber  bechan 
79  .»'.  Y  gwr  enwog  a  lanodd     ....  b 

a  llywmiydd  ai  Uanwo  .  1516  .  beJo  hafesb 

82  .ii.  Kaem  roi  n  wir  /  kymrv  yn  wann     ....  c 

keidwad  anwyl  kadwed  domag  .  /Jy/  .    Lewys  divnn,  herod 

Jr  arghcyddes  gwemi  prys  mereh  aber  bechan 
85  Mol:  Y  wraig  oiav  avr  gei-rydd  .  .  gwawr  ogerddun      ..  d 

vgeinoes  ywch  i  gynal  .   l62()  .  Jams  dwnn 

89  Mar:  Dvw  a  wyddiad  diweddv     .     .     ,     ,  e 

yw  henaid  a  dal  liyny  .  l63()  .  „         „ 

05  Mar:  hesder  gicraig  j  It  j  prys  o  ogerddan 

Och  ddvw  gwynn  och  ddig  enyd     .     .     .     ,  f 

da  i  gael  adawo  i  gwr  .  l636  .  „        „ 

99  Mol:  M>'  Risiart  prys  a  ogerddan 

bwy  sy  lieddyw  ba  swyddwr     ,     ,     .  g 

ith  liediad  dvw  ith  adael  a  menn  .    ifi.iS  „         „ 

103  Ehnd  yr  arglwyd  rliwydd  yma/n/  h 

rliann  ....  ogerddan  Ho:  ap  xyr  ma  the 

b.  J  s.  prys  :  aer  glan  gogerddan  i  gyd  bro  bvchedd  i 

Abor  bechan  hefyd,  &c.  Lewys  dwnn,  herod 

104  Mar:  si/r  s.  Prys :  troes  dvw  y  rhod  tiisda  rhann  ...  k 

y  mynwes  d%w  mann  sy  deg  .  i6£2  .  Jams  dionn 

108  syr  Ris'f  Prys  :  Y  marchog  kryf  mawr  ywch  kred     .     .     .     I 
avr  lliw  glog  ai  gwna  /  n  /  iarll  glan  .  l6l I  .  „         „ 

112  Mar:  syr  RsH  Prys :  beth  ywr  gwyn  byth  oer  gencn  ...    m 
ai  fodd  hael  nefoedd  i  Invnn  .  1622  .  „         „ 

117  Kyngor  ir  hen  Mr.  sion  prys  o  ogerddan 

ar  fPvrf  gwr  ffyrf  a  geir     ....  n 

og  vddvn  bawb  gwedda  /  u  /  benn  hvw  arivysll 

120  Mastr  prys  hardd  wiullys  rhwydd  wnllwyd  ....  o 
bernwch  ir  heddwch  y  rhain  / 

121  jf  dd:  lloyd  [_ap'\  D.  ap  Rhydd-i,  o  ogerddan 

Hawdd  amawr  blaeiiawr  y  blaid  Dd:  Nanmor  p 

123  Gogerddan  p)cdigree ;  Sir  Richavt  Prys  np  Sir  sion  Pry.s  ap 
Sir  Richart  Pryo  ap  John  Prys  ap  Rich:  Prys  ap  dd:  ap  Rhys  ap 
dd!  lloyd  np  dd;  ap  Rhydderch  ap  ^ev:  lloyd  ap  ]fevan  ap  gr:  foel 
Bp  ^for  ap  kydifor  ap  gwaithfoed  . 

124  Mar:  Rhydd-i  ap  Jevan  lloyd  o  hjnn  aeron 

Doe  klowais  mi-geisiais  gel     ...     .  D.  ap  gwilym  q 

a  roddo  dvw  i  rydderch  dros  I'n  vychan  ap  Vn  gaplan 

125,  202  or  ddaear  ddol  ar  ddv  laith  adwythig    ....  r 

ir  vn  mann  irwy  /  n  /  myncd 

126  f  dd:  ap  howel  dd:  lloyd  olann  ivnog 

i  mae  rhoddion  mawr  hcddyw     .     .     ,     ,  s 

dvw  iesv  rhoed  oes  i  rhain  sion  heri 

128  f.  vorys  ab  J.  D.  ap  ho:  "  heidirad  hronn  heiliarth  " 

Y  gwr  enwog-  or  ynys     ....  t 

dciroes  a  deg  dros  i  dal  .  1S^/f  ,  Lewys  dwnn,  herod. 


The  Book  of  James  Dwnn.  537 

131   Mol:  ninjs  ap  Howel  ap  rhyddcrch  o  garno  .    l6£'l  , 

Y  dyn  fpres  mewn  dawn  a  fPrwytli     ....  « 
i  fyw  /  n  /  deg  a  fo  yn  dol                                   Jams  dioiin 

J 35  J  doma/:  dd:  dec; :  Y  dyn  a  ddoe/n/  dan  y\v  ddig  ...  b 

digon  a  ehoh  dvw  ai  gwnel  hvio  arwystl 

137  Y  farn  a  roed  yngharno  ni  tldifernii'  fyth  o  liono  c 
fou  i  gftdara  gadw  i  dir  ag  i  gadavu  i  gedir 

6.         a  pflyo  i  siol  ai  gory  a  jn  gyfau  nag  yfed  vn  gronyn  d 

c  fyuu  medd-dod  pcndodyu  fagu  haint  yw  fygv  i  hvn 

138  f.  Wn  ami-hed:  o  garno:  Y  gwr  a  gas  nid  gair  gav  ....      e 

blodav  /  r  /  dawn  f o  /  r  /  blaid  av  dol  hvw  anoi/sll 

140  f  ofyn  karic  i  Morys  0. — kyfeiliog  olvdog  wlad     ,     .     .     .    f 
pair  yt  i  bwytli  pryd  da  /  i  /  bo  John  Phylip 

111  Mar:  syr  gr:  vychan  or  gwenioys,  marcliog. 

am  y  gwr  mwya  gerais     ....  g 

dial  am  dal  dalm  a  dvr  D.  Uoyd  IVn  ap  gr: 

148       Myfyiio  i  bvm  i'  faiwn  Jolo  go}  h 

151       Y  keirw  mawr  i  keir  i  mcdd  tvdvr  alcd  i 

155  J  rys  ah  Jevan  dd:  Uoyd  o  dal  erddig 

Y  gwr  digal)!  gwridawgwyn     ....  k 
dvw   fo  ilnvydd  yw  dyl'v  rhawg                                 sion  kcri 

157  J  Jevan  ap  howel  ap  Jevan  ap  daldn 

Y  dyn  ar  imp  dan/i/  wraidd     ....  / 
bo  yd  rodd  dvw  /  n  /  bcdwerydd  dyn                 hvw  arwystl 

IGO  Mar:  hario  :  Y  karw  glandeg  gwarr  glyndir     ....  m 
dy  ail  nis  gwna  dvw  eilwaith 

163  Dvw  arclia/n/  bjana  bob  awr  yngheidwad  &e.  n 
6.   gorav  llvudain  gaia  am  giniaw  /  a  bwyd  /  trwy  na  baid  yn  waglaw  o 

a  lie  drwg  oil  i  drigaw  i  ddyn  lloj'd'  heb  dda  yn  Haw  .  (p.  478) 

164  Mar:  dd:  Uoyd  ap  Qryff:  amrhedydd  o  garno 

betli  a  wnai  ddyn  byth  yn  ddig     ....  p 

hap  el  i  hoU  epil  hwnn  sion  Jieri 

lf)6   Owdl  llonio  sunt :    Yma  mro  llonio  llvniwn  ogouiant  .  .  q 

a  menn  dnvy  gowoeth  yma/  n  /  dragowydd        hviv  arwysU 

170,  218  J  Harri  7  .•  Os  wynob  iarll  sy  /  n  /  y  bedd  r 

^arll  a  aned  er  llyncdd     .... 
yn  i  lienaint  freuhiniaeth  D.  nanmor 

172       Gwyddom  dewi  a  goddef  J.  getldn  ap  J.  up  lleison   s 

174  f  Rolant  ap  sion  ap  hvw  o  fathafarn 

Pwy  biav  rhwysg  pawb  ai  rhanu     ....  t 

lies  i  rel  -yn  syr  rolunt  hedo  hafesh 

I'I'I  J  Rolant  pvw  0  fathafarn  :  ^  siri  a  fesvrynt    ....  u 

poed  rhwysg  ywch  pedeir  oes  gwr  Jams  dwnn 

182  dydd  a  gaf  i  fathafarn  a  dydd  a  fydd  hyd  dydd  farn  v 

183  f  gr:  ap  sienkin  pann  wnaeth  Iwydiarth 

Enill  a  wnaeth  yn  vnawr     ....  w 

breki  deri  bedeiroes  gwilym  ah  Jevan 

184,  256  gogerddan  llydan  ywch  llys  trwy  ie.sv  x 

Mr.  llisiart  ap  S.  pry.s  &c. 

185  heddwch  powys  :  Adda  pridodd  pyradwys     ....  y 

mwy  0  bowys  im  bowyd  lewys  man 


S^8  Liansiephan  Manuscript  53. 

187       E- wnaoth  panton  ar  lawr  glynn  ebron  taliesin  a 

191  Kyffes  y  bai'dd :  Dvwsvl  i  dygvn  gvn  i  ganed  mabdvw  ...       b 
y  sant  a  aned  ddvw  svl  ffr:  ap  yr  yijnad  ho}, 

195  Mar:  Ann  gwcddio  sion  trefor  o  drcfalnn  .   ISTIf  . 

hvdwr  ywr  byd  anhydyti     ....  c 

dvw  tri  gair  dod  trygaredd  Win:  Ilyn 

198  J1/a)v /arW/iew/ro  ;  Poea  yw  adfyd  penydf awr     ....  d 

ai  fab  yii  iarll  fo  bywn  wr 

201  Mar:  D.  vychan  o  linwent  a  las  ai  gydymaith  f.  ap  Wn  o 

L.  giriff  :  Pvvy  sy  drist  powys  drosti     ....  e 

o  di  elir  nid  wylaf  fevan  devlwyn 

203  f  owen  amrhedydd  or  nevadd  wenn  ymhowys 

y  gwr  litgortf  garw  lelgynt     ....  / 

ar  wyneb  kyn  dirioned  gr:  lloyd  D.  ab  cinioii 

205  JEdicard  grae  Jor  Poivys : 

Pwy  yw  pinagl  pob  heniarll     ....  g 

chwi  acb  bwyi-  o  chewcb  aros  letvys  mon 

207  gryffydd  rhys  bleddyn  orgraffv  ]fesdyii  &c.        /?.  Nanmor  h 

208  Dawns  o  bowls  doe/n/  ysbeiliwyd  gitor  glynn   i 

210       Kleddav  wuai  asav  ysig     ....  It 

gwrdd  oedd  trygaredd  iddaw  D.  lloyd  ap  ll'n  ap  gr: 

212  Or  ddaiar_  gynar  im  ganed  y  noeth  /  / 
i  wneTthvr  yu  liynged  &c. 

213  Alar:  artjiur  vab  Harri  1: 

llewod  heb  orfod  danii  vn  baicli  /  oedd  ddoc     ....      m 
brwydr  llewod  briwaer  llowiawdr  h'ys  Nanmor 

217        Daetli  heuaint  im  braint  am  brig  a  Ivvyilodd  fiiclodav  sj'dd  vsiR  n 

diwies  f)dd  prenn  gwreuig  jniiy  froun  pane  grino  i  frig  Ayion 

220  f  Argh  Herbert  konsdabl  Harlech  : 

trillv  aetb  o  gymrv  gynt  gyltor  glynn    o 

222  Bachelldre:  Mab  kadr  kydwaladr  keidw  eolydd  /  liael  /  .  .  .    p 
dy  glod  actli  dros  y  gwledydd  D.  amhadog  u-ladaidd 

?.2o  J  Syr  Edw:  Herbert  o  drefaldwyn  liynn  i  fod  i/n  Jor 

RIavcbog  avr  dorcbog  a  dal      .      .     .      .  q 

gwna  dy  dy  o  gyuiiv  i  gyd  Jeuan   tew  brydydd 

228   Y gioallt :  doe  gwelwu  kanwn  pel  kaid     ....  r 

da  i  trig  avr  ar  befr  frig  bvn  J.  ap  R^  J.  lloyd 

230   Yfost :  llawer  o  ddysg  ffysg   ffioffr     ....  s 

ar  naid  •im  eiiaid  a  men  „  ,, 

233       f  Reiaallt  mac  klcdd  ar  gronyn  /  yn  graff/     L.  glynn  kothi   t 

236   YJflint:  Dovtlivm  ddvwsvl  diwaethaf  „         ,,         to 

238       tydi/r/gwynt  tad  eira  ag  od     .     .     .     .  v 

a  cban  owdl  ycl'.encidiav*  gr:  dd:  dd:    ap  rhys 

240    Y Hong  :  Y  ly  wrili  west  ar  tii  tlio     ....  lo 

koedwig  dent  keidw  iago  di  Bys  Namor 

243       Aiiotld  bod  Iicbod  yn  ynys  dowyn  dd:  nanlmor  x 


*  Some  lines  arc  given  in  fragments  only,  the  scribe'B  original  being  imperfect. 


The  Booh  of  James  l)ivnn.  530 

245         kalon  y  dyuioii  bob  dydd  /  yiu  oeddyd  .  .  P.  luisl  //•  Arwystl    u 

b.         krcpa  kar  krvba  kvibin  twin  tcifr  &c.  Anon    b 

216  Mol:  T.  ap  rhys  o  dre  newydd  ynghydcwen 

ft'ynon  haelion  deherwlud     ....  c 

aed  fy  wllys  yd  felly  Ihjs  nunmor 

248       saint  Jorys  :u  waiw  j  a  j  taraw  tvdvr  aled  d 

250  blaidd  rhvdil  aiivfvdd  vu  ofer  gevddvw  &c.  c 

251  kfie  kerdd  ai  gwypo  /  lioodlog  hir  fytho     ....  / 
a  I'hag  gormodd  eisiav  /  gweddill  kerdd  grytliav    taliessin 

b.       trychant  pvmil  kant  rhwyddgost  o  erchyll  g 

252  //■  hyd :  Prvddlawn  ydywr  korfE  priddlyd  D>'  Sion  kent  h 

257  kybydd  fab  di  fedydd  dig  don  tvdvr   i 

258  Y  fedwen  las  fanadwallt     ....  k 
ai  krin  am  draw  yti  y  dref                     gr:  ap  adda  ap  dd: 

260  Mar:  IV n  mod  y  pantri 

Mae  arch  yii  ysdrad  Marcliell  gvlor  glynn   I 

2C2         dwr  awyi-  ser  laa  tera  a  maiu  &c.  m 

h.        ynghaitref  yurhef  yu  rhyfain  smynaffy  smonaeth  )ii  llviidaio  " 

ba  waetli  i  fab  macth  main  bridd  nai  gilidd  yn  gelaiu 

263   Mar:  hvic  ab  Jevnn  o  fatliafarn 

darfv  r  byd  ou  kyd  aim  kan  a  gwleddav     ....  o 

mwy  nid  oes  im  enwi  dav 

yn  y  byd  vn  wybodav  Itydmaladr  ap  trefnant 

265   f  ^evan  ap  oweii  amrhed :  barwn  hciliarth 

Piav  I  V I  adail  pvr  ydyw     ....  p 

ben  ywr  llys  hyna  or  Jlwyd  gwilyin  ap  Jevan  lien 

267  Mar:  dd:  lloyd  IPn  ap  gr:  ai  blant 

Nid  af  i  ddyffryn  dyfi     ....  q 

bid  yw  wyrion  bedair  oes  IIo:  ap  D.  lloyd 

268  Y"  byd  a  syithiodd  mewu  bar  bwriadvs  .  .  gclyu  gan  gerlyn  i  gar  r 

269  /  IVeithan  Jones  o  dreweilhan  .   l6S3  . 

Y  Hew  klav  gallvog  glan     ....  s 
am  y  waitb  ymai  weitliian                                      Jams  dirnn 

273  / -D.  lloyd  ap  Jevan  o  Lann  wnog  .  16)1  • 

Prvddion  a  fvon  o  fodd     ....  I 

oed  eisag  y  gyd  oesi  „         „ 

277  f  Morys  prys  a  ysdrad  faelog  .  ■/6£()  . 

Y  swyddog  glwys  a  haedd  klod     ....  u 
dwyoes  dar  a  fo  does  di                                           „         ,, 

281  Devddengwaitb  vn  waitb  anian  ofernwyf  &c.  v 

282  Egor  nef  wrth  lef  araitli  lafar  dyn  siuit  tvdvr  to 

285  dychan  ir  kafn  :  Mi  fvm  niewn  mann  ar  laniitrcb     .     .     .     x 

ai  gweled  gwaitb  gwaelod  gwy  JIvw  arwystl 

286  kadw  dda  ddyn  mwyna  er  maint  dy  dylwytli  &c.  y 

287  Yrabwrs  /  velfcd  ymbcrson  Do/dor  henl  z 

289  f  dychan  afon  taranon"  llif  noe  ydoedd  " .  l632  , 

Diben  bywyd  .boen  bvan     ....  a 

drwy  bap  na  bo  •  dwr  i  bonn  Jams  dirnn 


64o  Ltanstephan  Manuscript  3^. 

292  Y  gwallt:  Dodes  dvw  da  o  dyst  wyf  D.  ah  Gicilym  a 

293  V  damn  .   i  .  mae  gair  ym  o  gariad  „         ,,       b 
29o       trasi'icli  ar  wenforch  winfaetli  „         „       c 

b.        Mwy  yi  sion  o  fon  myu  fenaid  iiag  ych  &c.  //hid  Roberts  d 

296       tri  florthov  digyfor  dig  D.  ap  gicilym    e 

29S       Mae  kvr  ymliob  kwr  imliais  bedo  brwynlli/s  f 

290  f  eiddiy  :  mawr  gciiym  awr  ag  cnyd     ....  y 

i  bwrn  ai  dygo  yw  bedd  gr:  hiraetlioy 

'     301       Pond  liir  na  wclir  ond  nos  Jer:  jynylviyd  h 

30-t       Davyd<l  niaor  beirdd  yn  dyfod  gv(o  r  glynn   i 

306  ^  abad  cnlli :  Davydd  o  ddyffryu  dyfi  k 

307  Sir  Aber  Ici/i :  Y  sir  oil  a  fcsvraf     ...  I 

decbrav  o  ddeay  i  ddwyf 

is  ii'wein  gwlnd  iii  sorwyf     .... 

ar  yr  hyder  i  rhodiaf  deio  ap  J.  dv 

310    F4  brodvr  o  L.  girig:  Pwy  a  rydd  pcvnydd  avr  pwys  .  .    m 
pedeir  ocs  ir  pcdwerj'dd  hviv  line  llwyd 

312  Jr  Id  dv  o  /^.  girig  :  tyfodd  ywch  llyd  dai  ofwy     .     .     .     .    n 
ni  mynu  ir  gwyllt  mwy  na  /  r  /  gwar 
ddiank  0  keiddar  ddaiar  Hvw  penal 

315  J  dd:  gctliin  ap  gr:  go}  o  Lan  icnng 

Post  viiion  powys  danoch     ....  0 

dann  hari  ddewr  dvw  / 11  /  rliwydd  yd  Rys  (eganwy 

316  trwm  ar  ]&  tramwy  ar  od  -  IViliam  Uyn  p 

319   Ymrysson  yng  hylch  aber  becJian 

Yr  edn  ai  big  is  gwig  gwydd     ....  .  q 

traw  o  garno  trwy  gornwal  Hvio  ancystl 

322  Atteh :  Yr  edn  sy  j  n  /  dwyn  gwycb  mwyngoU     .    .     .     .      r 
i  fefyll  Invnt  is  fy  Haw  si/r  Jevan  o  garno 

326  /  heddychu  Edio:  ap  S.  a  1).  ap   rhys  o  Lann  llvgan 

Y  gwyr  ydocdd  gariadav     ....  s 

03  kawn  Jesv  ai  kynal  Jevan  tew  hrydydd 

328  f  gr:  ap  nikolas  or  dre  neivydd  yn  incficr 

gair  angel  ir  gwr  vngod     ....  t 

dy  bonn  yw  penn  ar  bob  peth  gwilym  ah  Jevan  hen 

330       Y  gleisiaid  mwnwgl  nsvr     ....  n 

gael  dvw  /  a  gwelcd  owaiii  Ho:  D.  ap  Jev:  ap  rhys 

332  Owen  dwnn  0  dwyd  wrda  &c.  gr:  ap  nikolas  v 
b.  Ateh ;  gryffydd  ymrawd  pen  af  &c.  Ow:  dwnn  w 

333  jf  Jev  j  denyfyd  0  drefeglivys 

bawr  ydoedd  byradwys     ....  a; 

devnaw  mil  ir  dyn  <ii  medd  O.gwynedd 

330  Ko:  llaw  arian  pan  dored  llaiu  S.  j  dafi  or  kernes 
am  daro  givr  yn  y  kiort : 
Er  Irevlo  pvnd  yn  llvndain  g y to  j  r  j  glynn  y 

338   y/ar:  Robert  pvw  ai.  tcraig  0  ddol  y  korslwyn 

K  ddiweddwyd  oodd  addas     ....  s 

aotli  a  gwenn  ly.lh.i  gynal  .   l63(j^.  Jams  dwnn 

343,  47H  Nid  dyiiion  saesoii  myn  kroes  iesv  gwynn  &c.  a 


Tlie  Book  of  James  t)wnn. 


64/ 


344  Ko:  iniodas  Jaiiifs  Jones. o  L.  badain  ag  "  ewi(j  vrddol 

ogerddan "  :  l)v\v  n  roes  waitli  da  ras  ai     .      .     .      .        a 
ilvw  ai  llwjcKlo  dyll  ad<la-5  .    lO'^O   .  Jams  dwiin 

348  f  S.  pri/s  or  drenewydd  :  Y  Hew  gwar  lliwiog  evraid  ...         b 

dvw  yw  kynal  dnv  kanoes         .   l6ic)  .  „         „ 

352  y  S.  go-},  dd:  gr:  lloyd  or  maes  mawr 

Y  karw  gwiifioch  kioiw  gniigerdd     ....  c 
kroes  dvw  ai  sail  krocsod  sioii                     D.  ah  jfev;  lloyd 

354  y  D.  Jons  o  dre  tceithian  : 

Y  dyn  di  blyg  dvw  /  ii  /  dy  blaid     .     , 
d.iv  well  i  del  dallv  di 

357       Y  grymvswalch  gair  moeseu 

360  Persiwyd  uiord  ag  llwyd  madog  lawdwn  clnvith  &c 

361  Jf  bats  Ho:  koetmor :  Howel  wyd  fyw  hael  hyd  fedd 


Owen  givynedd 
Wiliam  llyn   e 
f 
9 


Jevan  llwyd 


I,  dwnn, 
herochl  at  antics 


Sion  keri 


Hvw  arwysll 


Jams  dwnn 


a  cliynfydd  ar  i  chanfed 

363  /  dd:  lloyd  sienkin  or  berth  Iwyd 

Y  gwi'  gwiwdeg  w  godiad     .... 
kroes  drw  ith  bias  krist  ith  bluid 

367  /  Jevan  gwynn  ap  lewys  o  glijnn  hafren 
^CTan  ni  bo  ewin  bys     .... 
ai  meisti-  wyd  ymhowys  draw 

369  J  D.  lloyd  ap  livw  o  ddol  gylynin 

Dvw  pann  roes  devpenn  jav  wedd     ,     . 
gwnai  ddyn  da  gynyddv/n/  dol 

372  f  Ho:  gr:  ap  D.  madog  o  lann  hrynn  mair 

Y  dyn  ni  liaeddyd  anair     .... 
dy  tifedd  dvw  ai  tyfo 

374  J  Jfan  D.  ap  omen  o  garno  .  162§  , 

Y  llew  norihog  llawri  wrthynt     .     .     . 
dairoes  yd  oil  drosod  wr 

379  J  syr  sion  lloyd  o  geiswyti  marchog  .   1 630 
O  Sonir  am  ras  hynod     .... 
yn  ^or  llwyfl  yn  jfarll  oediawg 

383  Kow:  hyngor  Owen  vychan  o  Iwydiarth 

Pel  seithid  Powys  weithian     .... 
drwyddyh  bawb  drwy  ddvw  yn  benn 

387  f  Syr  R.  prys  o  ogerddan,  marchog  ,  l6.'f1 

Y  marchog  praff  einvog  pvys     .... 
oed  yr  liydd  ywch  dvw  ai  rlianii 

390  'bendith  ddvw  gwirddvw  yngogerddan  fyth  .  l6Jf1  „ 

391  Hari  via :  Krist  kadwr  wytlifod  brenin  dylcdog  .... 

kawn  IwgF  vn  hefyd  kawn  loigr  yn  liafog       Rys  nanmor 

llyma  fyd  aergryd  oergri     .... 
ar  byd  a  welir  ar  benn 

byd  afrifed  dros  wledydd 
n  dvw  gida  mab  y  dyn 


0.  gwynedd 


Jams  dicnn 


393 


305 


y-  Oryg 


397       gwynedd  kafas  dy  genedl     ,     , 
or  diwedd  i  wynedd  wenn 

399       Bardd  wyf  i  ir  beirdd  a  fydd 
byratheg  henw  teg  at  hwnn 


D.  llwyd  Wn  np  gr: 
Jev:  hrydydd  hir 
liobin  ddv  .0  von 


542  Ltandephan  Manuscript  63. 

401       Dall  o  beth  yw  dyll  y  byd     ....  « 

a  -w  nai  yriys  yn  vuwaitb  D.  lloyd  IV n  ap  gr: 

404        Y  fedwen  fonwcn  fanwallt     ....  b 

i\  wellwell  o  hyn  allan  „  „ 

407       dvall  i  bvm  dvll  y  byd     ....  c 

a  dry  ynn  aiw  diin  enyd  „  ,, 

409  Biawd  vrddas  llwyd  bryd  vrddol     ....  d 
panii  ua  tliroed  sais  Uais  Hall                                  Jolo  goch 

411       Kiev  trill  nis  kred  rhai  enyd     ....  e 

robin  Her  wil  kom  ffar  wel  D.  lloyd  IFn  ap  gr: 

413  3Iar:  merch :  gwae  fi  kedwais  gof  kadai-n  T.  Aled  f 

410  Y  fercli  mown  trasercli  am  troes     ....  g 
weithiau  rayn  kadfau  nim  kai                D.  lloyd  IVii  ap  gr; 

418  f  icr  ifank  a  ddaclh  yn  lie  merch  ir  gioely  at  hen 

brydydd :  Y  fvn  fwyiiddadl  lygadlws  ....  h 

uesa  ith  wraig  noswaith  i  rel  hvw  arwystl 

419  fal  i  loeddwn  fawl  rwj'ddaf  D.  ap  guilym   i 

420  Yr  lied  fodw  da  ith  gedwir  „  „        k 

421  Y  fvn  loiwlan  fal  lili  „  „         / 

423  jfr  neidr  :  Y  gwr  sy  ar  y  groes  irwaed     ....  m 

i  gwenwyn  oil  gwna  yn  iacli         jf.  gethiu  op  J.  ap  lleison 

425       Mredydd  ai  ymar  ydwyd  gytor  glynn  n 

427       Howel  winfaeth  hael  iawnfvdd     ....  o 

Howcl  par  yin  fwynhav  Jevan  devhvyn 

429       Dyraar  byd  i  niae  /  r  /  boen     ....  p 

ysda  fi'aint  fynwes  dvw  fry  .  1628  .  lewys  dwnn 

433  f  gi  hostog  :  Mewn  llevad  mae  yn  ll.wen     ....  q 

ys  hvrv  fydd  ko^\'ydd  y  ki  IVn  ap  gytijn 

434  Jr  gath  :  Gwrandewcli  owdl  chwithig     ....  r 

nid  a  fytli  i  ger  kaws  Robert  klidro 

437  f  ferch  am  roi  dynadl  mewn  gwely  dan  i  chariad 

Dawn  bwrw  gwawd  vn  bvr  gwenn     ....  s 

a  gaift  gwenn  i  goffa/i/  gwaith  .   /.5S0  ,        Lewys  dwnn 

439  Dydd  dacd  'fy  rkiaiii  fainwawr     ....  t 
hyrr  lawcr  Iiware  lewys         .   1 5H0  .                          „ 

440  Bara  yn  lierwa  bann  ocres  y  byd  &c.         J\^ams]  rf[u'MM]  u 

441  jf  R.  Morys  ap  0.  0  Aber  bechan  i  ofyn  dillad 

dros  dcihin  dedicydd:  Y''r  vsdvs  a  wyr  eisde     .     .     ....     v 

oi  odre  wyll  hyd  yr  lad  Jevan  tew  brydydd 

443       ElfRn  deg  taw  ath  wylo  taliesin  w 

415       gogelen  gwaden  y  g.air  vn  euaid  &c.  x 

440       Mac  gwr  im  dirmygv  i     .     .     ,     .  y 

arelied  bcnn  eircbiad  y  byd  ll'n  ap  gytyn 

447  Attb  :  Eirobiad  yn  siarad  y  sydd     ....  2 

mwy  na  llcidr  maen  williedydd  (i.  46)    D,  lloyd  ll'n  ap  gr: 

451    IV  ymddiddan  afv  rhwng  arthvr  a  liwlod 

Os  1  Iiyfcdd  kyd  bwyf  bardd     ....  ;     a 

oi  ar  enaid  ir  nef  Anon 


The  Booh  of  James  Dwnn.  543 

457       Daroganaf  i  biif  gad  gann  geidwad  prylain     ....       a 
jjrydaip  yii  waeth  waetli  a  addvna  in  Adda  fras 

Val  (lyma  deifjn  i\r  lann  o  gowyddav  iig  odlav  ajj  engljiiion  a  ffcthav  eraill 
a  sgrifenodd  Jams  Dwxx  1C40  brydjdd  damvncd  ar  bnwb  ar  a  wclo/i/  llyff  liwnn 
lia  leied  anio  o  bydd  beie  gwellaed 

453   Sample  da  ir  byd :  Afraid  i  ddyn  fryd  i  ddii     ....  b 

ar  Haw   yiin  ir  llyweiiydd  Syr  J),  trefor 

460  bwyd  yw  liwim  y  dwnn  o  dai  ponacthiaid  &c.         J.  d\_wnn\   c 

461  Almeiciidi  ladi  owr  leding  to  have     ...  d 
ei  kann  no  mo  too  kwin  a  ineicht                howel  swrdival 

4(J3       Ana  wnaetli  i  ny  ni     .     .     .     .  e 

in  eneidiav  /  n  /  enwedig  „  ,, 

4C5   Y  X  (jorchymyn :  i  raae  dvw  yn  gorchymyn     ....         f 
ti  geir  nef  pann  ddelyeli  [nu  iignatttre'] 

4G6       Dvw  gwener  llawor  hoU  llv  a  brynodd     ....  g 

fo  rodd  fawr  barch  I'awredd  byd  /.  dwnn 

b.  kroeso  dvw  wrtho  diwacllied  fi  Ton  Ac.  „        h 

c.  fo  ddenfyn  dvw  gwynn  dai  gyd  a  fo  rliaid  i 

467  Y  grog   warcdog  o  riw  /  dimeircliion         gr:  ab  J.  U'n  v'n.  k 

471  ysdvdio  rwyf  was  didwyll  doktoi-  S.  y  hent   I 

474  Paiui  fo  Je.sv  /  u  /  barnv  y  byd  /  ar  vnwaitli  &c.  m 

475  tri  oedran  Iioiwiaii  helynt  n 
47(>  fTerenn  /  n  /  gyfau  bob  gwyl  /  a  svliav  &c.  o 
4l'j  Pwyr  gwr  a  piavr  goron                                                            p 

478  yr  anvwiol  ffol  a  ffv  poea  aleth  penn  welo  Ivn  iesv  &c.     q 

479  Mar:  sion  morgan  o  lanfair  .  1633  . 

kwyn  a  saif  dav  Icanoes  hydd     ....  r 

yw  fab  oi  ol  fwya  byd  Jams  dwnn 

482       Os  llawn  da  fydda  ar  favch  oddiar  bawb  e  ddaw  r  byd  im  Uyfarch  s 

eb  dda  ym  i  bydd  amarch  is  law  pawb  nid  ocs  le  parch. 

Marwnadev  Jcvan  ap  hoioel  or  plase  dvo7i  .    1 6^1  . 
4S3       beth  drymacli  bellach  i  bv     .     .     .     .  t 

wycb  af'ael  yu  iach  if  an  Jams  Uicnn 

487  Etto :  Gwlad  arwystl  a  gloed  orig     ....       L'obi/i  di/lii  u 

ai   vn  dvw  ai  cnaid  Jevan  vah  dtjfi  ai  kaiU  ay  wyneb  y  hi 

489       Y  gigfran  a  gan  fal  gwydd  D.  Ihyd  Un  ap  gr:  v 

491  ^  lewys  Jfans  :  i  mae  gwr  ym  yw  garv     ....  w 

ag  ar  hwnn  end  gwir  henaint  .  ^6^6  .  Jams  dwnn 

495   J  syr  Risiarl  Prys  o  ogcrddan,  tnarcliog,  i  ofyn  march  . 

Y  baronet  doetli  /  or  braint  hen     ....  x 

trwy  tfyniant  hir  hoff  einioes  gr:  Phylip 

499  Mar:  wmffre  dd:  ap  Jfan  .   l6'i6  . 

Prydain  feirdd  p:irod  iawn  fawl     ....  y 

i  eitha  ne  aeth  yn  ol  Thomas  ap  Richard 

503  /  ^'  llwyd  dot  gelyncn  : 

Rys  ar  cl\wech  ynys  wycli  o  nen  /'  avraid     ....  z 

a  go.sgetld  yn  barcli  gwisgir  .   l6i,6  .  James  dwnn 

505  jf  S.  llwyd  miller  : 

Solon  gwlad  vcirion   glodvorus  dothol     ....  a 

0  belli  fwy  ai  bwytli  .a  fydd  .    l6//j  ,  „ 


9 


544  Llanstephan  Manuscript  53. 

Prophecies. 

507  Sefwch  allaii  foiwyniou  a  seiliwcb  weridre     ....  a 
Erir  pen  gwern  pen  karu  llwyd  a  ofnir                hyndylan 

h.       Ei'ir  a  gynidd  mal  liudd  hwiliad  &c.  Merddin  Emris  b 

508  A  mi  ddisgoganaf  kin  fy  i;iwcdd     .     .     ,     .  c 
Gwragedd  lieb  wledd  gwyr  iieb  weiid               „             „ 

I).       koronog  fabau  medd  Taliefin  d 

A  liynny  ddarllenir  yn  Uyfre  merddin     ,     .     , 
yn  nyffryn  5fohosophat  yn  y  tir  y  sul  ./  Anon 

511  Y  Sibill  a  broffwydodd  am  y  koionog  faban  hwn  .... 
yr  ail  Hew  &c. 

512  Twyll  a  brad  a  gwad  a  clielwydd  e 
Kg  Edwart  yn  myned  ai  giwet  heb  lewcnydd  .... 

Am  hur  drais  kyuiry  daw  ball  ar  saeson  Adda  fras 

b.  Griddfan  a  llidiaw  a  pliimp  iir  lied  yn  inyncd  i  dir  llyduw     Merddin     / 
e,        destrowio  adlaiu  ag  eglwysi  &o.  Talictin 

51S        A  bustard  shall  come  out  of  the  west  &o.  BviltUmjton 

b.  If.  Abrosius  writeth  that  the  brittans  shall  not  iuheiit  their  former 
estates  &c. 

c.  Yna  i  bidd  brithou  mal  karcharorioii  &c.  Taliesin     h 

d.  Tri  pheth  a  ddestriwia  hell  loeigir  (1)  kjiiwjs  dieithraid  &c. 

514  Mil  chwechant  ai  wraiity  a  deiigain  .  .  .  i  daw  ...  i 
am  r  hen  ffidd  y  didd  dv  .  .  .  .  Am  y  goroD  i  bidd 

raawr  ymguro  .  .  .  diwedd  saeson  moeiliou  mirdd  Anon 

b.  Pun  fo   [1C84]   daw  yn  gri  ag  yn  gysson  /i 
y  dialeddav  ar  warrev  y  saesou                                             M.  silvatris     I 

c.  Pen  filth   [1684]   .  .  yua  i  kan  kaniber  haleliwiaf  Taliesin    m 

515  After  the  liaigue  of  a  lambe  shall  come  to  England  a  mowld  warpe 

516  And  the  scottishe  church  that  little  seemes  and  low  &c.      Briylitman     n 
b.      These  with  thy  inovations  cruel  doomes  &c.  j,  o 

517  Owen  Tudor  in  commendation  of  Merlin  Ambrosius: 

Hoe  came  hither  by  some  poore  event  n 

But  by  the  eternal!  destinies  consent  &c. 
b.      Miltwu  ai  frvd  ai  glvd  glod  .  .  .  Taliesin  ddewiuai  ddisg  ...  q 

Gwersi  Thomas  vrddasawl  A  wyr  dcrfin  hin  o  hawl  Jolo  yoch 

518  After  E.  soots  shall  have  the  ruldome  r 
till  shortcly  changed  by  wondrous  alteratione  &c.           Brittlington 

519  Gwcuddidd  a  ofynodd  i  ferddin  i  brawd  s 
Pwv  a  fidd  penaech  rifedi  y  ser     .     .     .     . 

Talleithawg  freniu  a  ddaw  ai  fonedd  or  berffraw 
ag  ef  a  bery  ddwy  flyuedd  a  davnaw  .  / 

520  Pen  to  r  arth  yn  gorwcdd  yn  y  wilgi  f 
A  Ghent  hid  drent  yn  troi  atti  &c.                                        j)/.  Emris 

b.      Disgogan  Tydooh  teridd  di  rhag  karraws  &c.  Merddin    u 

521  Cosin  Lewis  Evans  in  the  first  place  I  returne  you  thankes  for  the 
loane  of  this  yor  booke  requesteinge  if  you  meete  with  any  propheeie 
books  suddenly,  that  jou  will  be  pleasd  to  procure  me  the  pervsal 
therof  Sec.  I     _ 

f  have  furnished  feawe  leafes  hearof  with  brevials  of  the   soundest 
and  ancieutest  prophecies  in  Welsh  and  Englishe  comprehendeinge 
thiose  subiects    they  the  Boirdds    wrotte   of,  yor  pervsal    therof   will 
acknowldge  it  &c.  /  vale  ./  Yor  oblidged  Cosiu  Tho:   P: 

b.  Bryd  :  brvvydr  makwy  o  brydain     .... 

gwlen  balch  galon  y  bedd  (,,.;  D.  vi/chan 

623  Bigail  pedr  :  aro  i  dirio  aderyn     .... 

ag  nid  rbaid  im  cnaid  mwy  .  2>.  lloyd 


V 


w 


Prophecies  and  Poetry.  545 

526  Bnjd:  Ocli  na  chawii  yn  iawii  enyd    ....  a 

enwog  iawa  a  fymi  y  gwaith  D.  gorlech 

527  krist  Jcsv  gorywchiif  iti  i  kredaf     ....  b 
iy  iicr  helper  Owen  y  glain  glanaf  .  l6/,6  .           taliesin 

628  Bcnedicte  domino  di-wy  nertli  ]fesv  fab  Alpha     ....  c 

penii   fcvyi-n  y  tiroedd  dy  drygarcdd  arclia  „ 

529  Brijd:  Pesawl  blwyddyn  ai  pwjsaw     ....  d 

yn  ddim  ond  yniynedd  ddvw  ffan  dyfi 

530  Y  gigfrau  ocrgan  arwgav      ....  e 
blwyddyn  a  syrth  ir  bleiddiav     (i.  50)         Mred  ap  (rhi/s) 

532  dydd  da  ir  wylaii  leian  Iwyd     .     .     o     .  / 
rhoed  dilidiwch  heddweh  if  hydd                             D.  lloyd 

533  Anifyr  with  iawn  ofyn  g 
nos  a  dydd  yw  oiiiioes  dyn     .... 

nag  ofiis  mwy  nag  vfFern  Tho:  Prys 

530       Y  ilow  iawn  had  llawon  hy     .     .     .     .  h 

draw  oi  golwg  drwy  gilydd  Sion  hain 

539       Sionyn  winionyn  wenwynig  i  glep  &c.  G.  H.   i 

510   Y gig/ran:  Rliwydddeb  yn  fawr  ar  glawr  glanu    ....       k 
a  ddvg  arnoch  ddig  oernaws     (i.  108)    || 


MS.  54  =  Shirburn  E.  8.  Poetry  including  a  tirinsciipt  of  tho 
greater  part  of  the  Blach  Hook  of  Carmarthen.  Paper;  7i  x  G  inches; 
267  folios  (of  which  1-236  arc  written  only  on  one  side)  =  298  pages  ; 
circa  1631 — while  pages  237-98  are  in  the  autograph  of  W.  xMauriee  ; 
half- bound. 

1       I  ver^  diiuel  uallt  velen  IJ.  ap  gwi/im    I 

4  I  ferch   ni  xusk  ai  guerj/yd  „  m 

5  Da  o  beth  vydd   deubeth  vwyu  „  n 

8  I  dduddgu  drwy  ddwyn  iachau  ,,  o 

9  llyma  gof  yngharad  luiel  ofiielll  chwaer  liydd}  ap 

J.  llwyd :  Eidr  d(!igr  dii'r  adafael  oni  drem  .   .  „  ^j 

13  Yna  y  bydcl  dydd  drudlawn  ar  bobl  yn  drist  fcilchion     ....       q 
Ac  yna  y  tyr  y  <;\venwjn  alhin  fel  llyn  meliu  gwai'diaii   Y  Bardd  Cwsc 

14  Mawr  yw  'r  ofn  am  ryfel     ....  r 
a  wna  'r  ynys  ar  unwaith                                 Dd:  Gwrlech 

16       Y  gigfran  syfrdan  ei  swn     ....  s 

Cymry  sy  yn  barim  r  bel  ,, 

18       Tair  Gwragedd  ai  gwaedd  fel  gwawn  D.  ap  Gicilim   t 

20       Gwaeinwyu  llwm  er  y  llynedd     ....  u 

am  y  roes  mwy  ymrysson  D.  ILoyd  np  IPn  ap  gr: 

22       Y  gwr  a  gyll  y  goron     ....  v 

ac  ir  eryr  y  goron  „  ,, 

24       Gwae  a  aned  ou  geni     ...  w 

iddi  eilwaith  na  ddelon  „  „ 

27       Byd  afrifed  dros  wledydd     ....  x 

A  Duw  gid  a  mab  y  dyn  JJ.  ap  Mred:  aji  Edynyfed 


546 


IJanstephan  Muniiscri'pt  34. 


29       Gwr  plaf  .v(lyv:'  f.yr  Diifydd     .     .     .     . 
nar  geifr  fytli  n:ir  gwr  i  ofii 

32  Y  fferi  fawr  iffaii-  fon 

33  Cam  merehed  am  curiaii     .... 

ui  wr  dduw  ocdd  waetli  na  ddoer  ddyii 

3U       O  t'on  y  daf  i  ofyii     .... 
yr  rhod  ur  0',V}itli  ai  rliydd 

39       O  rlioer  daear  ar  Harri     .... 
oi  ras  dim  ar  ocs  et  dad 

42       Mi  a  bair  terfyn  gelyn  culblant     .     .     , 

ar  hyfeddo4  yn  figos 
44       Y  don  ewynlon  wenlas 

47       Och  fair  deg  ocii  farw  digeirdd     ,     .     . 
Parch  a  graddau  rliinvveddawg 

50  Y  dydd  y  gorphwysodd  yr  ArgI:  yna  y 

wenwyn  &c. 

51  Gvr  fy  iiiyd  iiis  car  fymyv     .... 
Calon  y  fercli  sercli  yssyd 

52  BJeidyr  y  mcwn  diras  drascrcli 
54       Mai  yr  oeddwn  yn  myned 

56  Rliai  0  I'erclied  y  gwledydd 

57  Perid  ei  swydd  prydais  iddi 

58  Y  cciliog  mwyalch  balch  bwyll 

59  teg  forfiidd  tcgan  eurfalch 


a 

Sir  Dd:  Trefor 

»  ..       I' 


f 
Gronw  ddu 

Gr:  Gryg  g 

h 
Adda  fran 

cyniyscir  dau         i 


Anon 
{D.  Gwilym)    I 
D.  ap  Gtcili/m  m 

>>  ?>       ^* 

)!  1,  0 

>,  JI  P 

»  »      9 


Poetry  by  Hys  Varb. 

61       Byd  welir  hir  hydref  ac  oedran  trerayscu     .... 

gwyl  wyr  ym  Paris  sandwys  heb  vn  dyn  Rysfardd 

63  Arwydd  ter  tywarchen  pressen  ymrodir  cnwir  aflawcn  .  . 
Don  ossot  nianot  niynydd  a  f'ydd  difeilha 

64  Ir  asseu  Iwydwen  henigen  agrydd  aflonydd  &c. 

b.       Brennin  a  daw  dran  ar  ei  droed     .... 

Cynullawc  yw'r  amser  lloeger  ir  Hew  y  gostyngir 

65  Mi  a  auConnf  faen  athri  mor  ynddaw     ....  i 
hadn  a  geisiant  rhwng  y  chwyssau 

C6       Gr:  dda  Dd:  dylit  deiliad  parclj  perchenog  y  goron    .    .  i 

Prif  e.ircliiad  yw  r  assen  seren  asiwrnya 

67  Mair  bieu  r  gair  da  ac  mal  y  dyvvad  y  dywedaf    .... 
Ac  oer  drcfi  bychein  yu  ochein  rbai  trailed 

68  Eiyma'r  gwyr  llyuima  'r  gwaredd  Uyma  r  gweryn  ; 

dowin  dyvvct  ....  Gnawd  Calunwy 
heb  feddig  guawd  yn  Rhyd  helic  arabedd 

G9       Ef  a  ddaw  tri  goleini  trwy  galau  yr  awyr     .... 
nid  arwcid  cael  y  lau 

70       Y  maor  Ian  woddi  yn  gweddu  yn  lie  macr  ar  ddrysscu  ... 

Y  mao  chwcddleu  y  teir  ynys  yn  Uewys  y  canhadeu 

b.       Prydein  a  ddicin  ay  darachwein     .... 

Y  mac  y  tarw  yu  torri  y  gadair 


Poetry  by  lihys  Vard'  arid  others,  54  f 

71       Meistroliaetli  y_  bycl  bychedd  byclian  y  delioglir    ...       a 
Ystir  poh  marw  y  tarw  a  ddervv  y  fcorfodir 

b.  Nid  naw  i  bwyllaw  pell  hynt  amsei-  &c.  h 

c.  Tii  chwnipas  wneir  yn  lloegr     ....  c 
Pan  fo  cyfro  ar  fro  hardd  frenhinfawr 

73       ef  a  gryn  llawr  llan  llieni     ....  A  mi  a  d 

dynaf  y  ddraig  wenpddi  wrth  ben  ei  boll  ddryge     R.fordd 
h,       E  ddaw  byd  drud  escidiau     ....  e 

ar  wiber  werdd  yp  ami  ei  dicbelleu  loan  feiidwij 

7-1       E  ddaw  -wbain  a  ddifa  bil  Saxonia     ....  / 

Ac  of  a  eniil  Gaer^Sa.lem  medd  y  gwr  doetha  „ 

76  Proest  Talicsin  :  Pan  bebillo  Saeson  yn  Snifiyn     .     .     .     .    r/ 
gorwynt  hwnnw  a  -waetadba  ynys  Brydein  Myrddin 

81       Hiigen  glvvth  herwth  hirofyl     ....  h 

Carned  gwed  gwall .  cornawr  mawr 
mall  bwyrgall  hirgen  /.  ap  Rhydd:  ap  J.  llwyd 

83-134  These  pages  contain  transcripts,  mostly  in  a  modernised 
ortbograpliy,  of  pages  9-62,  70  (1.  13)-102  of  the  Black.  Book  of 
Carmartuex. 

Page  134  '""  the  following  nnte  : — Tro  oddijma  rhngot  17  o  ildalenneu  ac  jno 
y  cei  dl  ycliwaneg  wedi  ei  scrifeuuu  allau  or  Uyfi-  du  :  no  yii  dechreu  Marwnad 
Madawc  raab  Mredydd.  There  is  no  trace  left  if  the  pages  containing  the  matter 
to  which  reference  is  made. 

O  Lyfr  Phylib  Wiliams  Or  Dvffn/n* 

137       Oesbraff  wyA  sicsns  ysbryd  gwiw  ddovydd     ....  i 

da  vy  i  sioseb  vyw  sienus        \Gr:  llwyd  ap  Dd:  ap  enion 
139       Perchen  fo  Mair  Tvenn  i  rannu  ar  bawb     ....  k 

■Jesu  fc  'n  parchawdd  )esu  fo  'n  perchen     Si/rffylip  Emlyii 
141       Mawr  wyt  ti  Duw  tri  nyd  raid  yn  bryder     ....  I 

aed  yr  enaid,  ^on,  yn  dy  ran  di  JlJn  ap  Ho:  ap  J.  ap  Gromo 
144       Kredwn  bob  kwestiwn  ya  kar  an  krea;vdwr     .     .     .     .     ni 

kyrfF  aswy  keidwad  korff  jfesu  kadwed  fVm:  egtcad 

147       Ynys  yw  penn  Eys  yn  rwyn  y  fForcst     ....  n 

dyrnod  y  rod  ar  ben  Rys  •  Gbn  tew 

150       Morwyn  wyry  Mair  winaurudd     ....  o 

a  morwyndod  Mair  ddiwair  a  ddon  „ 

155       0  mighti  ladi  owr  leding  tw  haf     ....  p 

I  kan   no  mo  tw  qwin  'o  might  Ho:  Swrdival 

157       Dy  gyvod  vawrglod  yarglwydd  angwevyd     ....  q 

gweiniaith  ^yd'  gdviaith    vy  dy  gyvod  Rys  brydydd 

159       Jesu  deg  betli  yw  oes  dyn     ....  r 

Y  mab  ar  ysbryd  Amen.  'Nywnn  i  pwg' 

164       Y  vun  unlliw  ewyn-Uif    ....  « 

Duw  kyn  nos  an  Jyko  yn  un  Ho:  D:  ap  J.  ap  Uys 

.166       Arglvvydd  krcawdr  arglwyddi     ....  t 

yr  vn  duw  ar  yn'  diwedd  TJio:  TLvn 

*  This  statement  it  in  the  same  hand  as  pages  237-68. 

t  This  poem  is  fathered  on  Dd :  »p  Gwilim  in  most  MSS.,  Avrongly  as  most 
Etndents  of  DavyS  will  say.  Even  on  pages  135-G  of  this  MS.,  -which  also  contain  a 
transcript  of  the  game  poem,  it  is  attributed  to  1).  ap  G. 

^  D8607.  i 


548 


Llansteplian  Manuscript  54. 


169 
171  7 

173 

177 

179 

182 

185 

186 

188 
190 
103 
196 

197 

202 

203 

205 

207 

211 

b. 

213 

215 

216 

220 

224: 

227 
229 


Veu  gwlad  ai  pinagyl  yddoedd     .... 

llywenydd  oU  yw  enaid  Leicis  Daren 

c;roesaiou  S.  Trevor  o  Drefahm  adrc  o  Rmiain 
'Maelawr  wen  mawl  a  ranwyd     .... 
ag  i  wlad  i  dad  i  del 


Sion  Tuclur 

Gutter  Glynn    c 

d 
Gytto  o  Bywys 

.    .    .  e 

Hugh  Pennant 

...  / 

Jfan  Dyfi 

_    9 
Gr:  ILoyd  at  Gronw  Gelliin 

...  h 

Joan  feudwy 

Jolo  Goch   i 


Lewis  At  yd 


Lewis  Dwti 


IL'n  ap  Gutlyn 


JLJn  Jloel  or  I'antri 


Maes  eryr  ar  holl  wyr  lien 

Mae  avof'yn  am  ryfel     .     . 
Rhidill  aur  rhoed  y  llurig 

ILymar  byd  llwm  ar  ben     . 
ag  un  Duw  i  gadw  gwendid 

Deall  yr  wyf  dali  yw  i  I'ai 
yn  brudd  cyn  dyfod  in  bro 

ti  a  wyddost  taw  addaw     , 
gwirionedd  iiac  aur  yna 

Ac  ui  cliais  borfa  ua  cliau     .     . 
a  rhyfedd  i  bod  yn  dwyn  graddau 

Ai  tydi  y  sarf  a  darfodd 

Damuno  da  im  enaid 

Brawd  Hid  urddas  Ihvyd  urddol 

Madyn  gynffongagl  ffagyldin     . 
dyrn  gvach  afiacli  mantacli  mawr 

Byw  yi'  wyf  bob  fawr  ofal     . 
pur  ei  oessoedd  pair  ^esu  .  ^607  . 

Fo  a  rydd  pob  un  yu  unawr 
a  philio  coed  a  pholion 

Y  bedhvyn  ii'  bodlawn  wyf     .     . 
dy  lawn  obr  deilia  yn  ebrwydd 

Pan  dyner  penyd  anian     .... 

ar  gair  ar  y  gorwyrion  Mrcd:  ap  IVn  Edynyfed 

Brad  llwyd  cymmysc  brod  a  Uaid     .     ,     .     . 

itti  ni  chooliafi   fyth  Mrcd:  ap  Hces 

Fo  a  ddaw  byd  ocdd  dda  ei  symyd     .... 

trwy  (Iduw  ai  rad  byd  gwyl  fagna  Merddi)i 

E  ddaw  byd  oergryd  a  liir  ocbi     .... 

a  marwolaetli  ar  bob  math  ar  djdodion  „ 

Arbennif,  crw  a  boncdd     .... 

ir  ddolen  ddiwcthaf  i  dywcdir  mac  Morns  mab  lUn 

ILuniais  ocd  liawn  wyf  o  serch 

mil  o  frain  am  ei  mool  fry 

Y  dewr  lei.siad  ir  laswyn     .     , 
Owain  dy  fawl  yn  dy  fyw 

Y  milwr  llwyd  mal  ]arll  hen 
i  Domas  ddau  gydymaitli 

Ymbwyo  fydd  am  Bvwys     ,     . 
a  wnn  ein  ynys  yn  uniaitli 

Madyn  ronwyn  ry  enwir     .     , 
am  ei  own  rno  ymwanwn 

Am  ryfell  y  mao  yr  yniofyn     , 
jiis  celaf  gosawc  Gwilyni 


Syr  Oic;  ap  Gim 

Oid:  Gwynedd 

Siangc.yn  Brydydd 

liobin  Hwd 

Rys  goch  or  Yri 


Poetry  by  various  authors.  549 

231       Yr  haul  (leg  ar  fy  noges     ....  « 

i  gyuwys  i  forganwg  Anon 


235  St.  Awstyn  a    cldyfod  am  rhiwedd  Cardod:  Pwy  Iiyming 
a  rotho  cardod  &c. 

237       Mac  ol  arfiiu  angau  aingl  Jolo  Gocli  h 

240  J7-  ahad  Sioti :  Y  gwi'  Hen  dwg  ^eirll  yn  d'ol  ...  c 

Od  a  i  adwedd  da  ydyw    '  iSOO.'       Gr:  ab  J.  ab  IL'n  V'n 

243  J  ofyn  tehjn  rawn  gan  Siencyn  Gxoynn  Alun 

Y  grymmuswalch  gair  Moesen     ....  d 
At  I'wysg  larll  yt  teiroes  gwr                               Wtn:  IT^yii 

24G       DoetUmn  i  diiias  dethol  D.    ap  GwUyin   c 

248       Bendith  beirdd  a  phenceirddiaid     ....  / 

Cauoes  hydd  cyn  eisio  hwu  Gr:  Hiraethog 

251       Y  crair  uwch  y  glwydjair  gled     ....  <J 

Desgant  y  baradwysgerdd  TTinu  Arwystl 

254  J  IIo:  ap  D.  ap  Jthel  V'n:  Y  llewdu  unlliw  a'i  dad  ...        A 
Ewch  a  dwyoes  ych  deuwedd  Gxdlyn   Vivain 

256       Y  bw  niawr  a  biau  Mon     ....  i 

Y  rhad  i'th  weled  Wiliam  jfeit:  Iciv  hrydydd 

259       Troes  diwrnod  trisd  o  oevni     ....  k 

Ai  'u  onest  nef  yw  enaid  Rhys  IVyim  ap  Cad'' 

263       Duw  sy  n  ben  nid  oos  nob  uwch     ...  / 

Y'n   egr  a'i  pyrsau  'n  weigion  Simwnt  Fychan 

269  Mar:  Sim:  Thelwal :  Duw  deyrn  nef  d'oedran  yw    .    .     .     m 
1  olcuni  'r  ail  eiuioes  „  ,. 

272  J  ofyn  Milgi  i  Hnio  ab  Elis  ab  Tlarri  dros  Robt: 

Getliin  :  Awn  y  beii'ddion  i'li  byrddiaw  ....  n 

Dylech  gael  diolch  a  gwawd  Sioii  Tadnr 

274       Y  Gwinau  iii  'm  gogenii-     ....  o 

Yn  Nhegaingl  yu  ei  hoglych  0.  ab  Sioit  ab  R. 

277       Y  fun  bach  a  fynn  ei  bod  Tiuhir  Aled  p 

279  /  TF.  Hmos  or  Discrlh :  Y  gwaed  rhowiog  brlgog  bran  ...      q 
A  chanuoes  i'r  perchennog  Rhisiard  Cynwal 

285  J  Rob:  Salbri:  Y  blaned  tog  a  blacn  tes     .     .     .     .  )• 

oil  orau  un  Hew  o  Rug  Rvbt:  fvans 

289  Mae  llyn  dyn  yn  ILau  Danawg     ....  s 
EinioBS  i  wr  o  aunwii                                     Ruhert  Clydro 

290  Annifyr  wrth  jawn  ofyn  Tho^  Prys   t 

294       Blin  yw'r  Byd  blaeuor  y  bar     ....  u 

Yno  i  Sessiwn  oes  oesoedd  Wm:  Cynwal 

Inside  cover  •  Ni  thycia  i'r  cywaethogion  Eu  hauv  yn  y  siwrnai  hon  v 

Tr  aur  ei  adel  sy  raid  yn  dwr  i  ryw  cUlyu  (Jiiinid  &c. 
Na  fydd  g-ybydd  celfydd  call  I  ddwyu  ;iur  i  ddyn  arall  &c. 


MS.  55  =  Shirbvirn  E.  21.  Poetry,  Vocabulaky,  D.  Da's 
Gkamm.vr,  the  Statutes  of  Gr:  ap  Kynan,  Translation  of  Genesis  I, 
Biblical  extracts  and  history,  &c.     Paper;  8  x  5|  inches;  268   pages 

i2 


660 


Llanstephan  Manuscript  55. 


—all  but  pp.  256-59,  265-8  and  psirt  of  p.  198  in  the  iiutograpli  of  the 
Grammarian  Dr.  John  ]3avid  Rhys;  written  in  1579  (p.  207)  ;  half- 
bound  in  leatlier. 

According  to  the  original  pagination  folios  1-30  are  wanting,  fol.  56,  and  bottom 
corners  of  pp.  217-20  have  been  torn  out.  It  is  interesting  to  note  that  John  Ud: 
Ehys's  peculiar  orthography'  begins  on  folio  37  =p.  13, 1.  21. 

1-136,  149-,19.  Extract.s  from  Ihe  Poets  varj-ing  in  length  from  three  to  fifty 
lines.  The  lines  selected  are  not  always  consecutive — they  are  even  fragmentary 
here  and  there,  and  many  words  are  explained  or  glossed.  The  following  are  the 
poets  quoted;  — 


Bedo  brwynllys,  155. 

„     philip  bach,  9,  42,  39,  87. 
Clwybhus,  135. 

Coch  y  dant,  1 1 8, 124-5.    See  Ll'n  c.y.d. 
D.  ap  Edmwnt,  25,  91,  106,  158.     ■ 
„    „  Gwilym,  94,  104,111-13,118,  12.5, 

153. 
„    „  Ho:  at  Jea:  bhychan,  130. 
,,    „  Khys  0  bheuni,  41. 
,,    bach  amhadog  wladaidh,  22. 
„    dv  0  ben  y  deiniol,  151. 
„    dhv  Hiradhyc,  100. 
„    Epynt,  13,  91,  155. 
„    gorlwch,  116. 
„    Ihwyd,  79,    82,  98-9,    105  ;  U'n  ap 

Gr:  1 56. 
„    Nanmor,   18,22,28,51,64,66,83, 

123,  125,  151,  153. 
„    y  bhann,  05,  159. 
Dio  bian,  vel  Deio  ap  J.  dv,  SO,  88. 
Gr:  ap  J.,  94,  ap  f,  ap  Ih'n  fychan,  58, 

96,  ap  Lh'n  ap  J.  bhychan,  93. 
Gr:  ddr  bhychan,  75. 
„      fychan,  Syr,  8. 
„      gryg,  111-13. 
„      Hiraethog,  133. 
„      Ihoyd,  18,  Ihwyd,  59. 
Gwilim   ap  ^fau  hen,  in,  45,  127,  150, 

bian  hen,  35. 
Gwilim  tew,  16,  103,  117. 
Gytto'r  glyn,  30,  31,  43,  48,  53,  64,  G6, 
70,  78,  86,  90,  90,  101,  105,   127,  149, 
157,  158,  159. 
Gyttyn  Owain,  107. 
Karri,  Maslr,  129. 
llyw  Cae  Ihwyd,  4,  5,  11,47,49,  61,  67, 

95,  117,  123,  128,  130,  133,  157. 
Hyw  Melhwyd,  9-5. 

„     I'enial,  96. 
llyw-fi  Dafi,    12,  26,   47,  82,   85,    95, 

130,  150,  152,  154,  155,  160. 
Hywel  Dd:  ap  ifau  ap  Rhys,  26,  52,  .'i4, 
57,74,  101,  102,  ap  dae  bian  ap  R.  32, 
np  dd:  ap  li.  95,  97, -98.' 
Hywel  hir,  Syr,  94. 

„     Swrdwal,  93,  101,  115. 
Ifnn  ap  hyw,  13,  25,  28,  30,  121-2,  126, 

129,  ap  h.  c.  Ihwyd,  46,  69,  116. 
Ifiin  ap  Howel  Swrdwal,  43,  129. 


IfanBrechfa,  19. 

7euan  Brydydh  hir,  95. 

ffan  deulwyn,  33,  64,  87,  90,  106. 

„    da  bowain,  40,  89,  gethin,  56. 
Ibhau  dv  r  billwg,  85. 
7euan  dybhi,  105. 
jfan   Gethin  ap  51.  ap  Iheisou,  39,  57, 

107,  152. 
Janan  tew,  129,  149,  160. 
jolho  go3,  7,  11,  27,  70,  103,  109. 
5torwerth  fynglwyd,   11,  21,29,46,49, 

73,  107,  119,  129,  132-3,  150,  160. 
Lang  Lewis,  7. 
Lewys  Mon,  95. 
Lewys  Morgannwg.  10,  25,  33.  41,  42, 

44,01,73,87,89,104. 
Lewys  y  Glyn,    10,   17,   29,37,  4.5,   62, 

119,  120-2, 124,  127,  128,  152,  l.iS. 
Lhawdhen,  14,  37,  63,  93,  113,  157. 
Lhewelyn  ap  Howel,  101. 
Lh'n  ap  gyttyn,  09,  79,  80,  150. 
Lh'n  Coch  y  dant,  75.   See  Coch  y  dant. 
Lh'n  Moel  y  pantri,  6. 
Morgan  Elbhel,  38,  40,  78,  126,  154. 
Mered;  ap  rosser,  63,  77,  11.9,  13U,  155. 
MeredydhHp  Rhys,  101. 
Morys  ap  Ll'n,  08. 
Rissiart  Jorwerth,  34,  51,  74,  154. 

„       thomns  dv,  51. 
Robin  dhv  o  bhon,  105. 
Rosser  hodhni,  3,  02,  70,  76. 
Rhys  ap  Hani,  41,  81. 

„     bhardh,   114,  brydydh,  72,  Ihwyd 
brydydh,  128. 

„     Brychan,  7,  33,  57,  118,  123,  125. 

„     Dyfnwal,  19. 

„     Goch  or  ryri,  42,  102,  115. 

„     o  Garno,  e)r,  79. 

„     Pennarth,  150. 
Sion  ap  Hywel  Givyii,  24,  154. 

„     Tudr,  130,  132. 
„     y  kent,  99,  103,  117,  155,  160. 
Thomas  bhychan,  6,  44,  77,  82. 

„        Brwynllys,  129. 

„        Derlhysc,  35,  55,  120,  156. 
Tudr  Alet,  67,  97,  98,  105,  108,  127,  150. 

„  Penlhyn,  93,  97,  98. 
Twm  -feuan  ap  Rhys,  109. 
William  Egwad,  28. 


1.37-49  A  Vocabulary  :  Aclire  .z.  gwisc,  garment;  Ada  .  i.  liiaw, 
hand;  Adeg  .i.  good  season  ;  Adr;l)edh  .  ?.  3sl)3srw}-dh  ....  ends: 
Ystle  .  (■ .  pertliynas,  apurten.tunce  ;  .  .  .  Yorthryn  .  f  .  ystigrwydh  ; 
yrdangli  .  i .  ofn,  fearo,  icith  u  few  more  ivords  added  ivithoyt  reference 
to  Alphabetical  order, 


The  Bonk  of  Dr.  John  David  Rhys.  55  i 

Ifil  A  list  of  the  synoiiyin.s  of  Ai-glsyclh,  Tariann,  Brvydr,  Gvfujv, 
Arhhav  am  sr,  Baner,  lluis,  y-^ledh,  cler,  Gseiniaid,  Taran,  as  well 
as  Hpiiuav  pob  teg,  Eslronn  Genedl,  and  Heiii5av  cynhcbig. 

163  Argbj-dli  dhvis  cyluydh  dhv-s  cell  Argluydh  &c.  Anon 

164  Y  dhyu  y  (llisybh  Tsedliiur     .... 

Gnir  (ly  bliab  y  greda  bhi  .  Sioii  Briijnog 

1G7-88     Obseriwtiones  in  artem  metrlciam 

186-7  Pedair  Uythyrcn  ar  hvgaiii  y  sydh  .  ,  .  .  Ag  o  nadhvu  rbai 
sydh  bhogaliaid,  orailli  sydli  gytsoiuiaid  &c. 

167-86  O'r  llytliyroiinav  rhai  sydh  bhogaliaid  era/lii  cydsonaiin- 
iaid  ....  Natvr  y  bogaliaid  ys  rhuymai?  y  geiriav,  ai  g^ahanv  yn 
sylhabhav  neilhtvedig  .  .  ,  ends  :  Baa  yu  cyghhanedh  gair  cyrch 
yn  y  cupl  ol  i  oghl;  n,  nev  goi?ydh  . 

Ag  bhelly  y  teibhyua  rheol  cerdh  dabhod  . 
Dabhydii  diiv  Athko  a'i  gvuaeth 

189  Hehhyd:  Couydli  dav  air  hirion  o  bedair  sylhabh  ar  dhcg  yn  y 
CTjpifl  or  hen  ganiad  &c. 

191  Dosparth  ar    y    mesvrav ;  Peduar    ryu    gyi?ydh  y   sydh    .  .  . 

cyvydh  dav  air  bliyrrion  o  ■syth  silh  &c ends  .- 

Nid  ofidh  dhoe  nodai  y  dhar  y  dai  guin  ocd  yi?  gar 
Ni  chair  vu  ysch  yr  ar  dyn  bhwy  dvyn  y  bhar 
dya  a  bar  yn  dan  oi  benn. 

198  (Annerch  nag  Annerch  gennad  dd:  ap  Gidlim) 

199  Rhan  0  Statutav  Gryphyth  ap  Cynan  ar  -syr  tsrth 
OERDH  y  sasl  y  sijdh  rydh  idhynt  glera :  Gur  isrth  gerdli  anabhvs  ; 
mcgys   gur   dalh ;  Dyscybl   ysbas,   a   dyscybl  dyseyblaidli,   a    dyscybl 

penceu'dhiaedh,  a  pliencerdh ends :  Dyscybl   penceivdhiaidh 

oni  dhysc  bhod  yn  bencerdhymhenn  y  tair  blynedh,  colhi  gradh  dyscybl 
pencerdhiaidb,  a  syrthio  i  radh  dyscyblaidh.* 

Dyma  y  maint  a  gebhiiie  o'r  Statut  yu  Ihybhyr  Meistr  Sion  ap  Ed-sard  gam  o  drebh 
ne'Sydh,  o  bluybb  De^i  yn  Sir  bhra';heiniog  .   l.'iTO  . 

207  Fedeir  cerdli  radhol  sydh  .  .  Prydydh,  Telynior,  Crythor, 
Datceiniaidf  &c. 

h.  Rhann  o  hen'sau  gyueiriav  celbhydiiyd  cerdh  daiitj  &c. 

213  Tri  bardh  ca-^  :  Pribhardh,  Posbhardh,  Arisydl!bhardh§  &c. 

214  Yn  amscr  brenhin  Penbeirdh||  &c, 

215  Tri  pheth    a    herthyn    ar  gerdli   dabhod:    Messur,    Synwyr, 

Cyghancdh ends  :    3   ar   brydydh  :    Clodbhori,    Digribliav, 

Gvrlheb  gogaugerdh. 

217  Crynodab  talbhyrr  am  y  .^  messur  ar  hugain  cerdh  dabhod  : 
Pynip  messur  eghlyn  :    Pedvar  messur  cysydh  :  13  o  bhessurav  odlav 

ends :  Anaudh  gliniev,  yr  holh  seiniev 

ar  ei  bhreiniev  erbhai  rin-sedh 
ai  aur  Iheiniev,  a  Ihenheiniev 
ai  bhargeiniev  )bhor  g-syncdh        Dd:  ap  Edmwnt 
Aniherphaith   ag  aghy^jir  auial   y1?   y  maint  a  yscribbeunais   i   yma  am    gcrdh 
dabhod  /  bhal  y   daniUeinia'Sdti   i   mi    hobhyd  yn   bhy  Lolh   lyblirev  erailh,   truy 
anihcrplieidhruydh  ag  anghyuirdeb  y  Ihjblirev  y  dhoetliant  im  Ihaif  . 

224  Ssydh  atceiniad  nev  dhatceiniad :  Yn  gyntabh  y  dhyleyf  &c. 

*  The  text  printed  in  John  David  llhys's  Grammar  (London,  l.'J92)  pp.  297-8, 
301-2,  is  evidently  taken  from  the  above  transcript. 

t  Ibid  303  cols,  ii  and  iii.  §  lb.  p.  303,  col  iv.  ^  lb.  p.  304, 

+  lb.  pp.  3C0-1.  II   lb.  p.  303  "  Nota," 


552  Llanstephan  Manuscripts  55-56. 

226  Ymrijsson  y  hiigelydh  i  •syhod  f-sij  ■saethabh  ai  cythravl  ai 
mnisyii  opiicriad  :  D3'i!;ud  im  bliymra^il  pify   ifnethabh  djbygv  <li,  ai 

y  Jiiiul,  ni   mor'syii  oplieiriiid  ? ends:  ebh  a  dhisgin  i  dhyn 

dr-sg  Tfiiacilmr  msy  o  dhrygioni  me'Sii  vii  aT?r  nog  a  vuel  dya  dfsg 
nrulli  moTfu  can  nilynedli  ag  am  || 

230  Ex  qtiodcun  anllquo  sacronim  Bibliorum  Compendio  hrylannico 
excerptae  voces  et  Phrases  :  Yn  gyntabh  i  cieaudh  dvu  nebh  a  Iha-ur  ■ 
y  dhaear  oedli  ]ieb  pbiuyth  yn  ifag,  a  tbyuylluch  ar  uyneb  y  d'sbhyn, 
ng  ysprydolaetb  yr  arglvydh  a  dhygid  ar  y  dybbnoedli  .  Ag  i  dowad 
dvTj,  bid  olevni  .  Ag  i  gvnaethpuyt  golerni  .  Ag  a  uelas  dvv  y 
goleviii  i  bbod  yn  dba  .  Ag  a  ijahanaifdh  y  golevni  y  •srth  y 
tyuyll'scb   .  Ag  a  en'sauJh  y  Ihevbher  yn  dliydh,  ar  tyuylbifch  yn  nos  . 

Ag  a  -snaetbp-syt  brynavn  a'r  borev  yn   vn  dydh E   dyn   a 

gieodh  dvTj  .  Tn  y  llie  syrtbia'sdh   hvn  ar  Adhabh  .  A  thra  bby  yn 
hvnau  .  Propb'sydodb   Adbabb  /  Adbabb  a  phvrybbbaisyd  ar  y  maes  . 
Guedy  propli-sydo  o  hnna-s  a  cbvdsynniaif  a   bi  am  bbuytta  'r  abhal  | 
G'sisgoedb  o  dbail  rhag  auisedbvssed  gantynt  i  iioclbe.d  .   Ebh  a  lehaifyd 
Cbcrubin  .  Ceissiav   i  bbuyd   dn?y  cb'sys  ei   dal   Gifedy  einelbdigaif  y 

dbacar  ydbo O  dliyna  i  gordbercbodb  i  bhonjyn  .  Esau  oedh 

bblewiog  a  lielivr  ag  uedy  gifertby  i  bbraiut  cr  ycbydig  o  bhressycb  pys 

nielyii   .   IMyned  yji  bedbycbaul  y  drebb y  neb    a   gyuyriodh 

tenil  Selybh  a  diuas  caor  sak'in  oedh  Sorobabel  .  Guedy  byiiny  o 
erclii?ynedigaetb  Babilon  byd  oiiedigiicth  Crist  i  br  oessoeilli  gifyr  bedeir 
ar  dbeg  .  Uabliydh  cyd  bei  Iciabb  oi  bbrodyr  a  ievabb.  a  dhctholes  dvj 
ynn  bhrenin  ebh  ag  a  vrdbodb  Samifel  ebh  ym  |  methlem  .  .   .  Ebh  a 

bhv  dbaif  gan  bberch  i  Saul ?  ends:  y  brenin  a  vnaeth  uledh  . 

Plato  athro  i  Aristoteles  /  o  annog  y  si?ydhog  a  boles  trachebhn  y 
Iretbov  a  bhadhevassyt  trify  Esdras  .  iladhevodb  ydhyiit  y  dreth  gisedy 
aberthv  o  nadbynt  a  byiiy  a  genbiadodli  ebb  ir  fehe'son  ^  dhaglios  pa 
iflad  a  T?ladyebodh  pob  vn  uadhynt  .  G'serscv  mydr  .  .  .  Est  orientalis 
Bnbilon  subiecta  Selevto  &c. 

216  ^essv  brophuyd  ab  Syracb  a  gybhansodhes  y  Ibybr  doethineb  a 
cluir  Ecclesiasticus  .  Yna  y  dvcpuyt  teyrnas  yr  Aipbt  i  Rbybbniu  .  Ag 
ebb  ai  harbbolhes,  ag  ei  hanbhonodh  i  gar^^salem  i  ysbeilio  s'slht  y 
deml  .  Anlioch-ss  guedy  gorbhod  o  honau  ar  pliilo  pater,  a  durestugh 
yr  ^ebeuaelli    idbau  a  holes  dracbobhn   tretb  ar  uasanavlhuyr  y   deml 

ends:  Ag  o  achaus  bod  yn  bbuy  i  carei  ^fi^biter  nog  Electra  i 

sorres  Diirdau,  ag  i  gadeuis  y  ulad,  ag  i  gorosgyunodh  ulad  a  henuis  oi 
hems  ehvn  Dardania  .  Tros  a  adeilodb  Trnia  .  Aeneas  ysguydhuyn  . 
Am  buiini?  ai  etibbedb  i  traetha  yn  ystoria  Daret. 

252  TSyth  oes  byd :  Y  gyntabh  a  bhv  o  Adhabh  byd  Noe  ....  ends : 
Yn  ecbrcv  yr  uythbhcd  i  bydh  cybliotigaoth  a  chybhribh,  a  thai  dros  da 
a  drwg 

Ag  bhelly  y  terbliyna,  hyuu  o  beth  a  dyiiifyJ  o  lybhi/r  Mr  Edmosb  Morgah  o 
BiiKii-sELiiTr,  yr  liUnn  a  gynu-gys  dhegh  nalcn  u  chant  ar  pethev  hynn  scbh  hystoria, 
bhoir  Of  Bibyt,  aj;  Jmatjo  mundi,  a  Ihaueroedh  o  wehelydh,  a  dosparth  arbliav,  a 
(I'jsbarth  Grainadcn'  a  chei'dh  dabbaud 

253  Escba  a  bhv  uiaig  i  Matban,  ag  o  honno  i  ganct  idho  ]facob,  ag 
o  dhyna  i  rhodhcd  i  Melchi  braud  Mathan,  ag  idhi  o  hunnis  i  ganet 
Heli  &c. 

b.  Tri  Ibe  ir  aeth  Guynedh  ar  gogail .  Vn  o  nadhyut  ystraduen  &c 

254  Garmon  ap  Ridhicus  .  Ag  yn  oes  gurtbeyrn  gurthene  i  doeth  ir 
ynys  lionn  &i'. 

■  l>.  Trydiaii  cledhybii  Cynbherthyn  ,  A  300  ysguyd  Cynuydion, 
A  300  guaeu  Coegligli  .  Pa  neges  byuag  i  dhelynt  idhi  yn  diiyvn  ni 
jnetliei  honno  , 


The  Boulc  of  Dr.  John  David  Rhys,  553 

c.  Gillas  poiin  ^)i-opliiryi.I  y  Bj'ytannieid  ii  dhyuait  yn  hen   ystoiiav 
y  Brytnnnieiil,  pan  yi?  peduar  petli  a   wiiaetL  ir  Brylauniaid   coUii  ev 

liHiinrhydedh  ....   (1)  seberi?yd  a  rybliig  &c (2)  Ihesgedli  a 

diogi  Ac.  ...  (3)  ch-sant,   ag  aii-siredh  &c.  .  .  .   (-1)  drvg  campav  a 
drygvoessav  &c. 


25G       Penn  breisccdd  boiiedd  bennod  povlh  vawredd  ....  a 

par  dorf  nr  wasgur  peredur  vreiscwudd*  Anon 

250       Ha  ag  lii  -selabh  abbon  Di-a-s  bliai?r  yo  myiied  druy  Blion  .     b 
260       Beifliiog  wybh  idcuu  nwybb  ym  min  iiant  oric  &c.  c 

b.       Rliag  iinnorcb  druy  sercb  dro.s  ail;  avr  bholiant     .     .     .     .d 
Syr  Dd  .   .  .  pvr  y  ressum  ap  Eisiart 

262  Try  uyr  a  gablias  caderuid  Adhabh  ....  ends  :  Cynn  decced 
oedli  Ebha  ag  vynt  ylh  tair 

b.  Quedam  Catbarina  Borra,  mouacha,  ex  Lutheri  consilio,  o  monasterio 
Nymicensi  in  Saxonia  .  .  .  sub  noctem  profuga  Anno  1523  &c. 

263  Dechrav  coll  nid  cliifara   »  *  4*  «  e 
Dros  olh  d\  T!  rho  biroes  ytt                         lihi/s  Nantmaivr 

h.  Tri  gifarantys  ydli  i  ymadrodb,  llytbyr,  a  lliiaus,  ag  arblier. 

c.  Y  dheoghl  bridln.ydon  :  Cymered  lybhyr  psalm  a   dalled   y  laij  ai 
■syne[b]  i  bliyny  a  eliancd  dri  phader  &c. 

264  O  colli-,'  dliim,  cynier  gwyr  moruyiiio  ac  ysgribhena  ar  y  csyr  y 
gairav  liynn  :  ^aspar,  Melchior,  &c. 

6,  Tri  chvdii   a  ■snaetbpuyt  yu  yr  ynys  honn  :  vn  o  nadbvnt  penn 
bendigeidvran  &c. 

265  Yn  llwyr  degwch  nef  yn  llawr  Bachelliref     .  .     .        f 
Ay  air  a  sai  deiroes  bydd  dy  aeth  dros  y  gwledydd.f 

\_Dd:']  bach  ap  Ifadoc/  gwladaidd 

266  Mar:  Ho:  ap  Sion  ap  Dd:  ap  Jthell  fyclmn 

Y  grog  weliog  aflawen  in  troist     ....  g 

i  ynnill  y  gras  yn  Haw  y  grog  Gr:  Uiraetliog 

268  Awdl  Far:  yr  Argl:  Rhyn  am  Mreduth—afraymcnt  ofS  II. 

Gwae  fi  om  geni  yr  awr  iin  ganed  /  ddnw  &<;.  /i 


MS,  56  =  Sbirburn  E.  49.  Poetky  and  notes  Paper;  8  X  5| 
incbcs  ;  26  pages ;  in  the  autograph  of  D''  John  David  Itecs  ; 
half-bound. 

1  Cestylh  Ely  Stan  Glodrydh  ,  Jarll  henphordh  :  Castelh  Ilenphordh  . 
2  Cebbyn  Ibys  o  bhysu  melenydh  .  3  Abereduy  yn  Elbhael .  ^  Clein?y 
j'n  Elbhael .  5  0.  y  bleidh  .  6  C.  y  Brynn  aml-»c  .  7  0.  Machaethlon 
ygh  Ghheri .  ^  Penn  y  castelh  ■srth  y  Ihan  yng  Ghheri .  p  C.  Camaron  . 
10  0.  Maesybhedh  .  /  /  0.  Tinbod  a  i?naeth  Vryen  Rheged  .  12  C. 
Nortyn  ,  1:^  G.  y  claifdh  .  /4  C.  y  Unwclas  .  .  yno  yr  oedh  Arthur 
gynt ,  ac  o  hwnnif  y  priotlodb  ebh  Guenh-sybhar  &c. 

2  Hen-seu  .  .  hen  dai  .  .  Ho:  ab  Madoch  o  Bhelenydh  :  1  Baili 
glas .    i'    Ihinwent .    3   Canlal .    Jf  Rhos  y  meirch  .    5  Gordh   Bhagv  . 

*  This  awdl  illustrative  of  the  24  metres  is  in  a  differcul  but  cocicniporary 
hand. 

t  Comp.ire  the  text  on  pp.  22-24,  which  agrees  in  part. 


554  Llanstephan  Manuscripts  56-60. 

6  Croes  Gynon  .  7  Y  Tralhifgli  byrr  .  fi  Craecbhryn  bowel .  g  Heiop 
'/O  IJeilTfiilcdh.  y  /  Carrec  y  Bhiaii .  12  Biisynlliys  .  /3  Y  Cruc  Bydliar 
l/f  Bryiin  dreinyoc  &<;. 

5       (jurnndewh  arnabln  ynn  dysodut     ....  a 

mi  dhuedabb  yifcli  arr  di-nctbiat 
lUiy  banes  ti'm  decbieuat     .... 

ymysc  plant  yn  y  gegin  Sion  Tudijr 

2i  A  note  on  Christ's  power  to  forgive  sins 
20  (Ny  does  a  glywai  ddywedyd  &c.)  Anon 


MS.  57  =  Sliiiburn  E.  46.  Repektorium  Poeticum  et  Codd. 
MSS.  13ritannicoruj[  Catai.ogus  in  the  autograpb  of  tlie  compiler 
Moses  Williams.     Fap<T ;  7^  X  S  inches  ;  pages  1-36-1  and  folios  1-97. 

Part  I. 

"  ILecb  o'r  boll  Brydyddion  Cyinreig  mywn  Trefn  egwyddorol ,  a'r 
Braich  oyntaf  o  bub  A.wdl  a  Cbywydd  a  gant  ar  61  cu  Henwau  ,  iiyd 
y  gellnis  i  ddyfod  o  liyd  iddynt."  In  otber  words  the  names  of  the 
Poets  arfi  arranged  in  alphabetical  order  in  the  MS.,  and  the  first  lines 
of  the  poems  are  given  under  the  authors'  names  respectively,  with 
references  to  sources,  but  without  regard  to  the  alphabetical  order  of 
the  fiist  word  in  the  said  lines.  This  work  differs  from  the  Repertoriutn 
Poeticum  ....  Index  Alphabeticus,  primam  singtdorum  lineam  .  .  . 
exhibens  (London  1726),  where  the  lines  are  arranged  in  the  alphabetical 
order  of  the  first  word,  and  the  author's  name  is  added  at  the  end  of  every 
line. 

Part  II. 

Codd.  MSS.  Britannicorum  Catalogus.  An  attempt  is  here  made 
to  indicate  the  MS.  sources  of  certain  Welsh  subjects,  which  are 
arranged  alphabetically.  The  references  are  practically  confijied  to  MSS. 
at  the  Britisli  Museum,  Jesus  College,  Oxford,  and  to  those  belonging 
to  J.  Powcl  of  Talgarth  [Nos.  27,  11,  45,  G2]  and  M.  W.  himself. 


MS.  58  =  Shirburn  E.  G.  Brut  y  Tyivyssogion,  a  Romance  of 
Owen,  ami  the  Faith  of  Sylvesler.  Paper;  7|x5|  inches;  70  pages, 
beautifully  written  in  part  ;  early  xviith  century ;  half  bound. 

1  An  abridged  copy  of  Brut  y  Tywyssogion  to  th",  year  1101,  with 
marginal  commentary  in  Engli.ih.  A  brief  account  of  Ilowel's  Laws  is 
intorpolaled  in  the  text  after  the  year  913,  and  the  following  note  after 
1081  :— 

Al)oiit  this  time  the  Sepulchre  of  Wiilwoy  Kyug  Arthurs  scsters 
Sonne  was  fouud  upon  the  Sea  shore  in  the  Countrcy  of  Ros  :  the  body 
by  ostimacion  vpou  the  viewing  of  the  bones  was  thought  to  be  thirtecne 
toote  in  length  &c. 

37  I'stori  ymmha  vn  y  dangosir  trafaelion  rhai  o  Fdivyr  a 
marchogion  Bwrdd  gron  Arthur  ag  yn  benna  gioroldeb  Owain  ab 
FArien.  Jarll  y  Kawg :  MEGIS  ir  oedd  Arthur  fbreiigwaith  /o/  Iiaf 
ni  Farchogion  oi  ddeiity  ...  a  chwedleiia  roeddynt  mewu  digrvfwch 
a  llawenydd  mawr  wc<ly  liir  ymdailh  mewn  gwlcdydd  pell  ....  ends: 
yno  J  trigodd  j  nos  lionno  a  thnxnoeth  fo  kymerth  y  24  .  gwragedd  ay 


Bruts  of  the  Princes  and  Kings  of  Britain.  655 

nieyrcli  ay  dilliid  ay  liaiir  ay  harian  ag  actli  ag  luvynt  gidag  ef  y  Liis 
Arthur /Ag  val  dyma  r  gwroliaetb  diwaethaf  ag  ywnneth  Owain  yii  y 
Biid  hwn 

03  JFi/dd  Si/lfesler  ycliel  escoh  Rdfain  yn  amser  Kestennyn 
{tmhcrodr  R'ufain :  Uyma  lie  y  dangosir  ag  y  darllenir  bucliedd  a 
bowyd  Esgob  o  Uiifain  rhwn  y  iihvyd  Selfestcr  ,  ny  enw  y  arwyddoca  , 
dynawl  olcy  .  .  .  ends :  ag  mewn  caiiad  pe/ffaith  a  phob  dyii  pan  ocdd 
o.k.  prynwr  y  byd  yn  320. 

70       Res  gryffith  lioyw  hudd  am  hyn  o  drassercb     .     .     . 

Teirawr  ar  wraig  y  tirig  Mor:  Gtiujn 


MS.  59=Shirburn  C.  Y.  Dares Phrygius  and  Bruty  Brenhined — 
compiled  late  editions.  Paper;  7f  X  5|  inches;  1G8  pagc.=,  wanting 
beginning  and  end  ;  ?  late  sixteenth  century;  half-bound,  and  labelled 
OS  above. 

1  Dares  Phrygius :  \\  wnaythant  bob  vn  ai  gilidd  ao  yna  .  i . 
gorchmynawdd   alixander  .  i .  bawb    vod    yn    baraod   y  vyned    y\v   y 

llongay ends  :  A  chi  ( jdac  Elennj's  vab  Priaf  ai  vara  ni  ddwy 

chwaer  iraeth  day  kant  athair  miloddynjon.  C!.Biut$  pp.  io,l.  icto39. 

45  Brut  y  Brenhined.  ILyma  Pa  ryw  van  ore  or  jnyss  oedd 
yr  hen  a  clwid  y  wen  ynys  jngorllewin  aigon  rwug  ffraik  ac 
iwerddon 

Gwedy  kael  y  gaer  i  ffbes  enneas  yssgwyddwyn  ac  yssganyss  y  fab 
gydac  ef"  ac  y  daythant  ir  llongay  hyd  yngwlad  yr  aidial  .  .  .  ylYanys 
y  vab  ynte  awnaythbwyd  yn  wr  mawr  .  .  ,  .  ends ;  Ac  oddyna  ydd 
aeth  arthyr  hyd  ynghaer  efroc  y  gynal  llys  yny  dolic  hwnw  a  thost 
afy  gan  arthyr  welcd  [yr  eglwjyssydd  wcdy  y  distryw  or  sayssou  a 
lladd  y  maibion  ll[en  Ac]  yna  y  gwnacth  ef  eipyr  yr  cffairiad  tayly  yn 
[ar]chessgob  kaercfrog  aifery  gwnailhyyr  yr  ||     Cf.  Myvi/rinn  pp.  432-63. 


MS.  60  =  Shirburn  C.  5.  Brut  y  BnENHiNEH  after  ^fan 
JLwyd  ap  Dafydd  o  Nantmynach  o  feivn  Sir  Feirioydd,  Esquier. 
Paper;  7\  x  5iJ  inches;  144  pages;  17th  and  18th  centuries;  half- 
bound. 

Pago  1-9  are  in  the  hand  of  the  Kev.  Moses  Williams. 

1  YsDORiAAU  Cysiuu  neu  Gronicl  Cyukakg.  At  yr  hynatvs 
Ddarllenydd :  Wrth  weled  beunydd  (y  Cymry  glan)  gwj*r  ein  Gwlad 
ni  yn  ymhel  ac  ymofyn  am  ysdoriaau  y  Groegwyr,  Ehufeinwyr,  a 
helyntion  pcllenigion  &c. 

5  Brutus  ah  Sylis  :  A  gwedi  darfod  i  Frutus  ab  Sylis  diiio  ir  Ynys 
lion    (a   elwid   yn   yr  amscr  hwnnw  Y  wen  ynys)  yn  yr  aber  a  elwir 

Totnes ends:  Ac  o  hynny  alhan  y  gunaeth  y  Siieson  5a  galli 

gadv  Lhoegr  ihyglUhynt  eu  hunain  gan  adeilailu  dinasoedh  a  Cliestilh 
crybhion  truy  ei  harglvydhiaethau  olh. 

130  IJma  y  canlyn  enuau  y  xxiii  Brenin  a  bhu  ar  Xnys  Prydain  yn 
Concucru  ....  Brutua  ....  ends :  Cadiyaladr  bhendigaid  ....  A 
dyma  enisau  y  lirenlunocdh  a'snaeth  y  pribli  Gaerydh  penna'  aphuy  ai 
gunaclh. 

144  Uhandiroedli  meihion  Cynedha  :  Wedi  inarif  CynedhaMeirion  ab 
Teibipn  ab  Cyncdha  a  rannodh  rhygtho  a'i  Evylhrydh  &c. 


556  Llanstephan  Manuscripts  6i-70. 

MS.  61  =  Shirbui'Li  E.  59.  Brut  y  Tywijssoijion.  Piipor;  a|  X 
51  Indies;  156  paii;L',i,  discoloured  liy  dump,  w.mting  bcjjinniiii;'  and 
end;  first  lialf  of  tlifi  xvith  century;  half-bound,  and  lixbclled  Tran- 
script FROM  THE  Red  Hook  of  Hero  est. 

This  niamisci'ipt  is  in  the  same  hand  as  MS.  G2  =  C.  3,  7.1'.,  find  their  texts  are 
in  agreement  in  the  passages  tested,  Tliomus  Gryffudd  and  others  have  written 
in  the  margins. 

1  II  Dengndynedd  ii  daygaiut  a  gsait[li]  gant  oed  o.k.  pan  vyr 
vrwydr  rrwng  y  brytlaniait  ar  picteit  yn  |  gwuith  maes  ydawc  ■  ■  •  y 
by  diffic  ar  yr  haul  ac  y  by  varw  kadeli  vreuin  powys  .  .  .  ends  :  yna 
y  kytvnawd  liys  ap  Mred:  a  Rys  wyndawd  nai  y  tywyssawc  //  a  phaen 
ap  padiiu  a  itn  y  vrawd  a  Ro  ap  liys  jj     cf.  Uruta  pp.  258, 1.  H-382, 1.  ifl. 


MS.  62  =  Shuburu  C.  H.  Brut  y  Tywyssogion.  Paper;  8  x  5| 
inches;  184  pages,  wauting  end  ;  first  half  of  the  xvith  century;  half- 
bound,  and  labelled,  British  History. 

This  raannscript  is  in  the  same  hand  as  MS.  01  =  E.  59,  and  Jesus  Collen-e 
MS.  8  =  Ixi. 

Llyma  lyfyr  Dd  ab  ^euan  0  blwyf  Ilaiigrallo  tyst  0  W.  Dd.  y  fab  (p.  57). 
Uyma  lyfyr  diifydd  ap  Jcvan  0  hlwyf  Uangralio  Tyst  u  sion  ap  liys  o  dre  tales  aij 
o  ddafyS  iliomas  diifydd  ag  o  Thomas  howcl  tien  ac  o  gryffyth  tiehain  ptr  me 
ihoinam  Juhiies  ([^.  \76).  il/oses  WiUan.s  A.M.,  U.S.  Soc.  E.v  dono  D.  J.Powell, 
[of  Talgarth.     See  MSS.  27,  41,  and  45  iii;)ra.]  (p.  1.) 

This  text  is  (aken  from  the  Ii'ed  Book  of  Hergesl.  Though  there 
are  many  verbal  omissions  and  changes,  still  so  many  peculiarities  are 
retained  that  there  can  be  no  doubt  about  its  original 

1  Ped6ar  ygain  mlynedd  achfiechant  oedd'  oet  krist 

pan  vy  y  varvoliieth  vawr  drwy  holl  ynys  brydain 720  pan 

vyr   baf  tessawc  ...    a  gwaith   gwarchmaelawo ends ;  Ac 

yddaeth  Rys  ap  Mred:  a  liys  wyndod  a  dav  vab  Mred:  ap  owain  y  lys 
y  brenin  y  hebrwng  y  gwrogaeth  hyd  y  kwnssel  nessaf  gan  ellwu"  i  dre 
Rys  ap  Mred  a  gr  ap  Mred:   || 


MS.  63  =  Shirburu  C.  1.     Brut  y  Tywysogion  (261  pages),  copied 
by  Moses  VVilliiims  from  the  Red  Bookof  Ilergest,  cols.  231-376. 


MS.  64  =  Shirburn  C,  3.     Index  to  MS.  63  by  Moses  Williams. 


MS.  65  =  Shirburn  C.  G.  A  collection  ov  Triads  by  Moses 
Williams  with  Prefaces  &c.,  prepared  for  publication.  Pa[)er ;  7|  x  6 
inches;  pages  1-98,  1-112,  1-71;  strongly  bound  in  leather. 

There  are  at  the  beginning  a  collection  of  notes  including  directions  to  the 
printer,  a  list  of  subscribers  [1V17]  &c. 

1  A  collection  of  the  "Historical"  2'riads  with  variant  readings 
from  B.B.  of  Cnrm.,  R.B.  of  Hergest,  Cwtta  Oyfarwydd,  Rich:  Wynne 
of  Gwydr's  MS.,  Ur.  Foulkes's  Book,  and  two  versions  of  transcriiits  by 
Moses  AVilliaras— Ready  for  the  printer,  with  a  preface  in  Latin, 

81  The  24  Knights  of  the  Court  of  Arlhur 

91  XIII  Tlws  Ynys  Brydaiii 


Bruta  of  the  Princes,  Triads,  and  Laws.  557 

PAitT  ir. 

1-112  "  Moral  "  nnd  otlier  Triadic  sfijins^s 

Pakt  III. 
1-74  "  I'roverbiul  triads,"  followuil  by  a  tianslnlion  into  Ldliii. 
The  contents   of  Parts  II.  and  III.   are   to   be  found   in  tlie  Myinjrian  Arch:  oj 


Wales 


MS.  66  =  Shirbiini  E.  23.  Gikliis  De  Excidio  Britlanie  in  L.atin 
and  Welsh  on  opposite  pages,  transcribed  by  "Samuel  Williams  person 
TLwn  Gynllo  " — 127  pages  ;  half-bound. 


MS.  67  =  Sliirburn  E.  34.  Leges  lloweli  Da — a  transcript 
apparently  of  Pcniarlii  MS.  28  in  ihe  hand  of  Moses  Williams, 
1722  ;  47  p.'.ges  ;  half-bound. 


MS.  68  =  Sbirburn  E.  37.  Leges  Howeli  Da  etc.  Pai^er  ; 
7^   X   5^  inches;   148  pages  ;  circa  1613;  half-bound. 

This  MS.  was  apparently  ivritten  by  John  David  (sec  below). 

1-107  A  transcript  of  Rawlinson  MS.  C.  821  in  the  Bodleian 
Library  :  Dei  provide  ntia  Howeli  da  filius  Cadell  Rex  totius  kambriae 

videns  suos  Wallcnses  insolenter  legibus  abuti Explicit  edictus 

legibus  liber  bene  fictus  /  Quem  regi  seripsit  Blangorodu.s  etc. 

109  Am  oisodediffet/iau  Dyfnwal :  Dyfnwal  moel  mut  ocd  vrenin 
ar  yr  ynys  hon  a  niab  oe3  Dyfnwal  i  ]farll  korniw  &o. 

Ill  Excerpts,  in  Welsh,  from  a  very  old  MS.  of  the  Laws  in  the 
hands  of  John  Edwardcs  of  Chirke 

129  .<4  leltre  Si  exposition  of  Welsh  words  in  Heel  Da's  lawes 
written  to  Mr.  ffr.  Tate*  :  The  sending  of  words  to  mo  to  be  ex- 
pounded, puttoth  ni«  in  remembrance  of  sundry  things ends  : 

Here  also  is  inclosed  S'  Henry  Williams  lettre  to  me  touching  the 
exposition  of  y"^  words  Tmts  ex  animu  nunc  et  semper 

Jo.  Dauid .  / 

13'2-4S  "  The  exposition  of  -.vords  " 


MS.  69  =  Shirburn  E.  30.  The  Laws  of  Howel  Da  in  Welsh  ; 
175  pages  ;  bound  in  calf. 

"  The  original  MS.  (Dibl:  Oott:  Titus  D.  IX.)  whence  this  was  copy'd  from  was 
lost  in  the  fire  A.D.  1731.  So  this  is  the  only  perfect  Copy  of  this  class  "  Moses 
Williams. 


MS.  70  =  Shirburn  E.  31.     The  Laws  of  Ilowel  Da  ;  361  pages 
wrilten  in  16G3  by  .■  IV:  F  :;  well  bound  in  leather. 


*  This  Francis  Tate  has  a  note  dated  2-)  Jan.  IfilS  at  the  end  of  Vesp  E.  XI.  in 
the  Brit.  Museum. 


538  Lkmntephan  Manuscrijpts  7i-82. 

MS.  71  =  Sliiibuin  E.  32.  JVclsh  Lmus  in  the  liaiul  of  Moses 
Williams. 

i.  "  A  traiHcripi  of  an  aneimt  MS.  of  GyfiaJtli  Ilowel  Da  communicated  to  me 
by  Mr  \Vm  Ikxter,  A.D.  1714  .  .  .  sold  afterw:iids  to  the  Earl  of  Oxford"; 
pages  1-60. 

2.  "  A  transcript  of  C^fraith  Hywel  [Bibl.  Harl.  G3.  IJ.  20  mcmbr.]  H.  3 "  ; 
pa;!cs  69-109. 

3.  A   transcript  of  an   old   Latiji   Copy   of   Cyfraith  Hywel    [Bibl.  Harl 

Membre]  ;  pages  203-31. 

4.  Kx  Llyvyr  Kocli  Hcrfjcst  col.  1032  ;  p.  233. 

5.  "Statuta  VValliaj  (Eieod:  MS.  cui  Tit.  Liber  Memorandorani  Ecclesia;  Con- 
ventualis  de  IJi.'rnewelle)  Anno  1284  ";  pages  235-62. 

6.  Ueivel  dx  mab  kaddl  &c.  from  "  Cleopatra  A.  xiv.  Membr.  Cott.  6  "  ■ 
pages  269-349.  ' 

/.  "A  Transcript  of  G.  Hywel  taken  out  of  .  .  .  Caligula  A.  iii.  3  .  /  1713. 
Cott.  2  "  ;  pages  355-02.     Followed  by  fragments,  pp.  396-429. 


MS.  72  =  SiiiibLini  E.  29.      "  Cyfraith  Hi/ioel  Dda  o  Lyfr  Ow.ain 
Meurig  o  Fod-organ  y  Men,  Esq."     Pages  1-128  ;  lialf-boutid. 


MS.  73  =  Shirburn  E.  36.  A  Collectioa  of  Legal  Tri.\ds  in  (lie 
autograph  of  Moses  Williams.  Paper;  8^  x  0|  inches;  262  folios, 
written  on  one  side  only  and  wanting  end  ;  half-bound. 

1  Tri  defnydd   bawl  y   sydd  :     Gair,   Golwg   a    Gweithred  .... 
ends  :  Ail  lledrad  y  bydd  gwad  a  rhaith  rhagddaw  lie  bo  ammherclienno" 
da  a  dwyn  Uiw  ar  || 


MS.  74  =  Shirburu  E.  28.  Welsh  Laws.  "  Variantes  Lectiones 
&  Addidamenta  Ex  Codd.  MSS.  Gul.  Williams  Baronetti."  The  MS. 
has  also  a  List  of  the  subjects  contained  in  Y  TLyfr  Gwyn  o  Hergesl 
(p.  38,  part  i),  and  "  Oes  Gwrtheyrn  Gwrtheneu,"  ns  well  as  a  copy 
of  Mostyn  MS.  136,  pp.  1-44 ;  half-bound. 


MS.  75  =  Shirburn  E.    35.     Cyfraith  Howel  Dda  o  Lyfr  Wra. 
Philips  o  Aberhodni.     186  pages;  half-bound. 


MS.  70  —  Shirburn  E.  39.     An  Index  to  the  subject  matter  of  the 
Welsh  Laws  in  tiie  MSS.  owned  by  Moses  Williams,  in  whose  hand  it  is, 


MS.  77  =  Shirburn  C.  16.       Welsh  Laws.      "  Additamcnt;i  "  (see 
M8.  74  .nbove),  by  Moses  Williams,  in  Welsh  and  Latin  ;  half-bound. 


MS.  78  =  Shirburn  E,  33.     An  Index  to  subjects  and  phrases  in 
the  Laws  by  Moses  Williams  and  in  his  hand  ;  half-bound. 


Welsh  Laws,  Pedigrees,  and  Medicine.  503 

MS.  79  =  Sliirbui-Q  E.   38.     A  portion   (fiS  imgcs)  of  the  Welsh 
Laws  in  the  hand  of  Dr.  John  Diivid  Ilhy.s ;  half-liound. 


MS.  80  =  Shirburn  C.  4.  Dated  Events  extiaetcd  from  Brut  y 
Tywyssogion  (pp.  1-lG),  followed  by  a  ehronoiogical  table  "out  of 
Sir  Tho.  S.  Sebi-iglu's  MS.  N"  13.  Ex  libro  D'ni  Jo.  Prise  Militii"; 
half-bound. 


MS.  81=  Shirburn  C.  11.  The  Pedigree  of  the  Saints.  Paper; 
7f  X  6  inches;  32  pages;  in  the  hand  of  Moses  Williams;  half- 
bound. 

1  ILyma  Achoedd  y  Sainct  aW  lie  y  mae  yn  nodedig  laiccr  o 
Sainct  Cymru  a'i  Genedigaelh :  (1)  Meibiou  Cynwyd  cynwydion  &c. 

13   Gwehelyfh  Saint  yny<t  B.  from  Bib.  Harl.  Oo  A.  IG. 
21  Ach  Cattwg  Sant  (tc.  from  Jesu»  College  MS.  3,  p.  34. 


MS.  82  =  Shirburn  C.  44,  Medical.  P;iper ;  "|J-  x  6|  inches; 
320  pages  ;  first  half  of  the  seventeenth  century  ;  half-bound. 

Much  of  the  text  in  this  MS.  agrees  practically  with  that  of  the 
MeCtygon  Mydvci,  but  the  order  is  quite  different,  and  the  wording 
v.aries  also.     The  extracts  below  indicate  some  of  the  original  sources. 

The  m.auuscrlpt  wants  the  beginning.  The  name  of  Thomas  Euan  occurs  on  page 
9  in  »  late  hand. 

1  Kag  Bralli  draen  ney  belh  arall  ni  ellyr  y  dynny  o  giiawd  dyn 
Cais  wraidd  yr  ysgall  ney  y  dail  ag  v^yu  wi  a  ffyg  ai  bwuio  yu  dda  ui 
roi  wrtho 

Meddeginiaeth  y  agori  ag  ydynny  allan  hftyarn  ney  bren  ofrath  &c. 

P  Llymar  Ihjn  ay  niodd  o  enwny  llysoyodd  dayar  mywn  amrafiiel  enw 
AngniYS  +  Castws  +  y  fendigaid  lys  /  dail  y  fcndignid 

m»m  llj'soj'odd  yr  Tn  yw  : 
ffilogiel   +  ffilagw  +  y  dorllwyd  +      .     .     .     . 
fiiwmiws  tcrro  mwg  y  ddayar         (^followed  by  a  blank  page.) 

'  10  Ehag  gwander  ymenydd  berw  y  betoni  ar  ganmil  ar  dryw  a  golch 

dy  ben  yn  fynych Uyma  veddcginiaeth  y  llyged  a  gafad  o  lyfyr 

yr  yddewon  .  .  By.styl  skwarnog  &c. 

27  Pan  fy  ef  ifvanu  yn  edrech  y  Uyf'yr  trngwyddawl  Jechyd  .  .  .  y 
gwelas  amrafaelion  gyfrinrhwydd  .  .  ar  groen  neidir  ....  galpian 
a  ddowad  ....  minne  ]feuan  or  apig  ai  troes  yn  Hading  he. 

42  llyma  dwr  llygnid  a  wnaeth  ipogras  i  Elen  luydog  &c. 

107  ILyma  Lyftr  a  sydd  ar  ol  llawer  or  fRloi?offers  .  .  .  Albertivs 
Magnus  De  Colonia  a  galenus  a  llawer  am  Ben  hynny  yn  gynta  am 
gorfi  dyn  yr  ail  am  lyssoedd  a  uatyrieth  a  ffa  Radd  o  >vres  y  niaent  yn 
Sefyll,  or  pedwar  nattyr  a  sydd  nicwn  dyn  .  .  .  sangwys  .  .  kolera  .  . 
fflewma  .  .  .  melankolia  &c. 

164  ILyma  henivr  llyssoyoedd 

Augnws  kastws,  Dail  y  fendigaid 

flilogela  ffilagw  /  y  dorllwyd 

yr  ydafeddag  da  rhag  ysten 

Saxaffragia  kylor  ,  .  .  ends :  fflosmos  y  gedowr  wrach  . 


560  tianstephan  Manuscrifis  82-88. 

171  Eli  .   .a  wnaetli  ipoliras  rhag  y  parlis  &c. 

175  Amser  Rorcy  y  rocWi  meddeginieth  &c. 

179  Kil'edi  Eskyrn  korfF  dyn  .   .   .  dny  kant  ag  wytli  a  deif,'en  &c. 

185  Y  Llyfvii  liwn  anactli  ipoliras  Tysygwr  ar  meddygon  goicy  ar 
a  fy  cr  food,  rhag  pob  klefydocdd  &c.  .  .  .  ends  (p.  325) 

Hipocrns  laxative  for  any  fever.  Take  of  Sena  an  ounce  of  Rubarb 
and  garlicke. 

MS.  83  =  Sliiiburn  E.  57.     WELeii  Grammars.     P;iper ;  1\  x  5 J 

inches  ;'  folios  1-121^;  in  the  autograph  of  Moses  Williams;  halt'  bound. 

Folios  1-5".  Kelvi/ddi/d  Jierdd  Bavod,  heing  a.  copy  of  pages  10-1(5 

of  MS.  28  above. 

"This  imperfect   Tract    I    transcribed    out    of   a  MS.  writ  by   Guttyn  Owaiu 
A.D.  1455  &  communicatea  to  nie  by  D    Foulkes  of  Llanbedr  DyffVyii  Chvyd." 
"  Out  o/Hufjh  Machno's  Book  " 
5'J-12i^.  ILyma  hdlacli  Beniiill  yn  Batrivn  o  bob  un  or  15  Bat  cijfl- 
rr.din  y  thai  sy  raid  eu  gochel  yn  y  Gerdd  dafod  ....    (I)   Gormod 

odlau  fal  hyn  :  Ai  gad  wyth  oes  gyd  a'i  Thad ends:  Syncope 

a  eltyb  dros  dyunu  y  llythyien  uesaf  at  yr  olaf  or  pennill  fal  hyn 

Rhyd  Foroedd  y  rhoed  faiias  W.  Cynwal 


MS.  84  =  Shirbui-n  111  C.  27.  A  CoRNisii  Dictionary  by 
Edward  Lhwtd.  Taper;  7i|  x/lf  inches;  168  pages  ;  in  the  autograph 
of  the  author  ;  boards  with  vellum  back. 

This  in  evidoutly  the  work  referred  to  on  p.  253  of  the  Archaohgia  Brifamiica. 
"  Looking  over  these  Sheets  of  the  Cornish  Grammar  ;  J  find  '1st  .  tluit  I  must  recal 
the  promise  mode  of  a  Cornish-English  "Vocabulary  .  1  have  one  by  me,  written 
about  six  years  since,  and  have  \ate\y  improv'd  it  with  what  Additions  I  could; 
But  there  being  no  roam  for  it  in  this  Volume  .  .  .  it  must  be  deferred  to  the 
next. 

1  De  ruhricalis  in  hoc  Dictionariolo  :     Codex  Cottoniiinus  ex 
quo  base  exscripla,  varia  coutinet  miscellanea  &c.  Ed.  Lhivyd 

3  GbirLyer  Kyrnwyeig 
A    The  .  .  A,  de,  ab,  From;  [S.  with:  A  barb;   On  the  side,  on 
the  Part  of.     Euithr  a  barth   [&  a    barhj    inam,   An  uncle  by  the 
mother's  side.    A  barh  an  dzhyi,  icithin;   A  barth  an  dre,  At  home  .  ,  , 
ends  : 

Zowl     Soul .  gwclht  i  doi 
Zou'znak     Saesneg 
161  Carmen  Britannictim   dialecio  Cornuhiensi  ad  Normam  Poet- 
arum  scculi  se.vti 

Mi  rykavaz  an  mezir  kothma  &c.        with  a  Latin  translation. 


MS.  85  =  Shirburn  112  D.  28.  Vocabularies.  Paper;  7|  X  5J 
inches;  73  folios;  in  the  autograph,  of  Moses  Williams;  bound  in 
leather. 

1  A  transcript  of  the  Cornish  Vocabulary  in  MS.  Cotton  Vesp. 
A.  XIV.,  followed  by  "  the  same  reduced  into  alphabetical  order  and 
compared  with  the  Welsh." 

49  Wiliam  ILJn's  Glossary  from  MS.  CoTT.  VesP.  E,  ix.  followed 
by  "  The  same  Alphabetically  digested." 


Cornish  and  Welsh  Vocahuhirics,  &c.  561 

MS,  86  =  yiiirlj"'"  E.  5G.  YocAiiDLAHiKS.  Paper;  7|  X  G 
inches;  folios  1-101  ;  1-10  (17th  centiii-y)  ;  iind  1-14  (16lh  century); 
bound  in  leather. 

fola.  1-101.  Simie  words  omitted  in  Dr.  Davies  Welch  and  I.alin 
Diclionary  :  Aber  dan c/leddi/f.  VorUis  Alamucus  .  milford  hiivcn   .   .  . 

ahwydo  .  in  csco  /  Ac/ileswr  .  m.g.  protector ceiiiMogog  .  ccfF}! 

glas  ceinhiogo^  .... 

Ilwyhad  .  f7//a?<'o  T.VV.*  allan  oi  hw i/ 1 .  amcns  ....  ends :  ylhys. 
vid .  lens/  followed  by  fols.  1-10  containing  additions  in  the  same 
hand. 

fol.  1-14.  "  Geiriau  or  hen    Gamheraag  anhawdh  ei  dlrnad  yn  yr 

oes  hoH  "  with  illustrations    from  the  pools.     ^Ahan  =  Eliyfel 

ends  :  Efynys  =  gelynion 

Dydh  ofn  diwedhu  Eftiys 

daw  sy  raid  i  edn  sir  llys  T.  Alcd\\ 


MS.  87  =  Shirburn  E.  48.  Mkddygon  Mi'ddfku  being  a  tran- 
script from  the  Red  Booh  of  Hergest,  Col.  928,  q.v.,  by  ^iico  alj  Dewi  of 
"  Trerhedyn  yn  ILm  ILawddoc."  Paper ;  7|  x  G  inches ;  30  [)agcs ; 
finished  July  15,  1713  (p.  30)  ;  half-bound. 

The  JIS.  is  iiUiT-leavecl  throiigliout,  and  passages  of  the  text  arc  translated  here 
and  there  on  these  inter-leaves  by  Moses  Williams. 


MS.  88  =  SLirburn  C.  42.  Ariatotle's  P>ook  of  PitYSiOGNOMY, 
Astrology,  and  Traethiad  Robin  Moyses.  Paper;  7A  x  6  inches; 
28  folios  (written  on  one  side  only)  ;  half-bound. 

1.  ILyfyr  o  natlur  ag  anian  dynion  a  wnaelh  Arestoteles  i  Alexander 
mater  i  ddynabodigaeth  horff  dyn  :  Gwybydd  di  vod  Uesty  r  y  plan 
ynghylch  y  rith  megis  krochan  yn  berwi  .  ILiw  gwyn  da  yw  ctc.| 

10.  Anian  a  chyneddvae  dydd  y  lloer  ac  i  ordynhatt  pwaith  or 
y    dyddiaii  da :    y   dydd    kyntaf   or    llcuad   da   yw   i    wjieuthur    pob 

peth ends:  y  30"'"  :  da  yw  myned  i   dy  newydd  :  kerdded 

ffordd  :  hau  had  ne  vedi  a  Invyad  &c. 

The  two  works  above  arc  copied  from  a  MS.  written  by  J.  Jones  of  Gelli  Lyvdy 
in  160-t,  from  a  M.S.  written  in  147G. 

20.  Val  yr  adnabyddir  pob  dyn  ai  anian  ivrth  y  dydd  or  wythnos  y 
genir  of :  O  genir  dyn  bychan  ar  ddydd  Sul  neu  nos  snl  ni  lavyria  i 
gorff  hayach  a  gwallns  o  dda  vydd  &c. 

21.  Val  yr  adnabyddir  anian  y  vlwyddyn  wrth  y  dydd  or  wythnos 
y  syrth  Duw  kalan  Jonaivr  arno :  Os  syrlh  Dduw  kalan  ]fonawr  ar 
y  Sul     Gayaf  da  &c. 

23.  Val  yr  adnabyddir  anian  y  vlwyddyn  wrth  y  dydd  or  wythnos 
y  Syrthio  Vrif  y  lleuad  or  vlwyddyn  newydd  arno  &c. 

25.  Val  y  tervynaf  breyddwyd  hcrwydd  rol  Aristofeles :  kymcr  lyfr 
y  ILasswyr  ag  agor  ar  gair  kyntaf  or  ddalen  &c. 

*  From  the  many  references  in  the  text  to  Sir  Thomas  Wiliema  it  wonld 
appear  that  the  scribe  had  access  to  the  original  Dictionary  MSS.  used  by  Dr.  John 
Davies. 

t  Apparently  this  is  a  copy  of  \V.  Llyn's  Vocahulary  in  the  Cardiff  Fiee  Library. 

%  iff.  Jesus  College  MS.  7,  p.  48. 


562  Lianstephan  Manuscripts  88-iOO. 

26.    Vul  i/r  adiiabyddir  pob   dyn  wrth  liio  ei  wallt  at  varyf :  Sailh 

planed  y   sydd  n  saith  amravcl  wyueb  <S:c ends  :  Ac  (al  hyn  y 

tei  vyna  y  traethiad  Robin  Moyses  . 


MS.  89  =  'Uiiirbuni  K.  4.  Kyiir/or  Katw  ddoeth  ar  Bardd  gins. 
Paper  ;  7^  X  0  incliea  ;  7  folios,  written  on  one  side  only;  a  transcript 
by  Samnel  AVilliams  of  a  MS.  written  in  1604  by  John  Jones  of  Gelli 
Lyvdy  ;  half-bound. 

1  Kar  di  Dduv.'  yn  fwy  no  dim  ....  kar  dy  gymodog  ral  tydi 
dy  liun  ....  ends :  pwy  bynnag  a  lafyrio  yn  gowir  ag  a  wedJio  yn 
gyfiawn  ag  a  \q  mown  kaiiad  perffaith  of  a  ddenvvu  Duw  idJo  ai 
gwasanactli  yn  ddibechod  poed  gwir  .  Amen. 


MS.  90=  Siiiiburn  E.  oi.  A  transcript  of  Kulhivch  ac  Olwen 
.and  of  V  Mabinogion  irom  the  Red  Book  of  Jlergest.  Paper;  abont 
7|x6  inches;  65  pages;  written  by  Moses  Willi.ims  (pp.  1-4)  and 
another  (pp.  5-66)  ;  half-bound. 


MS.  91=Sinrburn  E.  50.  Breuddwyd  Maxen,  a  JLudd  a  JLeveh/s 
from  tlie  Red  Book  of  Hergest  in  the  autograph  of  Mose.^  Williams. 
7A  X  6  inches. 


MS.  92  =  Shirburn  E.   5.     Historia  vii  Doethion  Rhiifain  from 
the  li.  B.  of  TFcrgcst,  line  for  line.     7:^  X  6  inches;  half-bound. 


MS.  93  =  Shirburn  E.  62.  The  Story  of  Gereint  vab  Ekbjn 
from  the  R.  B.  of  Ilergcst  in  the  auto,  of  M.  Williams  and  another. 
8|  X  6|  inches  ;  h.ilf-bound. 


MS.  94  =  Shirburn  J3.  2.  Triads  and  Gobwynnion  from  R.  B.  of 
Hergest,  Eno.lynion  y  Clywaid  from  Jesus  College  MS.  3,  and 
XIII  Tlw.s  in  the  autograph  of  M.  Williams.  7^  X  5|  inches;  half- 
bo  tind. 


MS.  95  =  Siiirburn  E.  47.  The  Interpretation  of  Dreams  from 
MS.  28  above  (pages  127-133,  12-7)  in  auto,  of  M.  Williams,  and 
"  Gr:  ap  kynan  twssog  kymry  a  wnaith  gyfreth  ar  y  gwyr  wrth 
gcrdd"  in  a  17th  century  hand.     7^  X  6i  inches  ;  half -bound. 


Cornish  Mystery  Plays  and  Transcr'ijits.  563 

MS.  96  =  Sliirburu  E.  55.  Vocabularies  "  communicated  by 
Mr  Baxter  1714,"  "by  Jolm  Rliydderch  1710"  and  by  "David 
Wynne  Rector  of  Macliynlletli."  8  X  6|,  7|-  X  51,  5^  X  3^  and 
6^  X  4  inches  ;  half-bound. 


MS.  97  =  Shirburn  C.  33.  Mystery  Plays  in  Cornish  witli 
English  translaiions  and  a  Latin  Preface  by  John  Keigwin  (see  Lot 
1126  in  the  Sebright  sale,  April  13,  1807).  Paper;  folios  1-G7,  1-73  ; 
1-45,  plus  an  elegy  to  King  James  in  Cornish  by  Edward  Lhwyd, 
with  a  translation  into  English  by  John  Keigwyn  ;  circa  1702;  half- 
bound. 

i.  flic  incipit  ordinale  de  origins  nmndi 

Lemyn  pan  yw  nef  thyn  gM'rys  a 

ha  lenwye  a  cleth  seplan     .... 

A  7esue  hep  gorholeth 
ii.    Hie  incipit  passio  Domini  nostri  Jesa  Christi 

Thyngh  hwara  ow  dyskyblyou  b 

pyseygh  teyth  da  ol  kescolon     .... 

Christ  mes  an  beth  clor  ha  war 

iii.  Hie  iucijyit  ordinale  de  resurrectiunc  Domini  noatri  Jcsti 

jfesus  afus  an  clethys  c 

hag  yn  beth  a  yen  gorrys     .... 
may  hyliyn  mos  the  thousye 


MS.  98  =  Shirburn  C.  15.     Excerpta  ex  Libro  cui  Tit.   Exlcnla 
Com  de  Caernarvon.     74  X  2^  inches.     Vellum. 


MS,  99  =  Shirburn  E.  25.  Lists  of  proper  names  (with  com- 
mentaries) from  Court  Rolls,  &c.,  and  ot  tlio  Parishes  of  Carmarthen 
shire;  in  several  hands;   8§  X  (53.  inches;  half-bound. 


MS.  100  =  Shirburn  E.  24.     Pedigrees,  Brgt  ij  Ti/ivyssogiun  etc. 
Paper;  8|  x  6|  inches;  40  pages ;   17th  century;  half-bound. 

1  Hanes  Brytys,  kamber  &c. 

2  Enwau  y  xv  Ihvyth  ar  v  brenhinllwyth  ar  ix  kwnkwcrwr. 
4  Bri/t  y  Tijwyssogion  abbreviated. 

10  Measurements  of  Britain,  and  Pedigrees. 

17  XXIV  Marchogion  urddol  llys  arthur. 

1 8  Achoedd  y  prif  Iwy  thi 

21  Enwau  y  naw  nyn  y  diriws  yn  ^■^•aX.^i  ffuresl  glyn  Cothi 

22  Y  deg  prif  dri 

23  Rodri  mawr  aadewis  y  tayr  talaith  .  .  y  dri  mab  &c.  followed 
by  the  Pedigrees  of  his  descendants  and  others. 

33  Plant  kynedda  wledig,  llywarch  hen,  kene  ap  koel. 

3t  Pedigrees  of  Edward  vi,  Henry  viii  &c.  &c. 

y  98607.  ^ 


S64  Llandephan  Manuscripts  iOi-105. 

MS.  101  =  Shirbuvn  C.  12.  -  Pedigrees  chiefly  of  families  in  the 
counties  of  Carmarthen  and  Cardigan,  of  Lhewelyn  ap  lerwertb, 
of  Brutus  etc.  Paper;  7^  X  5|  inches;  124  pages;  circa  1623-38 
(pp.  21-52)  ;  half-bound. 


MS.  102  =  Shirburn  E.  20.  ''The  names  of  the  beastes  of  the 
fforestes,"  Terms  of  the  Chase,  and  the  colours  of  Heraldry  in 
English.  Paper  ;  7|  x  6|  inches  ;  8  folios — torn  and  impeifcct  at  the 
end;  17th  century  ;  half-bound. 


MS.  103  =  Shirburn  C.  45.  Y  Groclitii,*  a  Rybud  Gabmel 
AT  Veir.*  Paper  ;  7f  x  6  inches ;  26  folios  ;  in  auto.  M.  Williams  ; 
half-bound. 

1  Pan  yttoed  yn  harglwyd  ni  Jessu  grist  yndengmlwyd  ar 
hugeint  yna  y  dechreuavd  ef  pregethu  etc.  Yn  yr  amser  hOnuv  y 
dywavt  ]essu  vrth  y  disgyblon  .  A  wdawch  chvi  y  byd  pasc  gvedy 
peun  y  deudyd  ac  yrodir  un  mnb  duv  y  grogi  ....  ends:  evch 
yngyflym  adywedvch  y  disgyblon  .ic  y  bedyr  y  ry  gyuodi  ef  .  ac  ef  avch 
raculaena  yiiggalilea  .  Yno  y  gvelvch  efo  megys  y  dywavt  y  clivi 

23  Rybud  gnbriel  att  veir  pan  disgynavd  Jessu  grist  yny  bru ;  Ef 
a  anuonet  gabriel  angel  y  gan  duv  y  dinas  galilea  yr  hvnn  oed  y  eav 
nazareth  etc.     [Luke  i,  26-38.] 


MS.  104  =  Shirburn  C.  13.  Lives  of  Saints  etc.  Paper ; 
75  X  6^  inches ;  460  pages  of  which  .  i.,  427-33  are  in  the  hand  of 
Moses  Williams  ;  bound  in  calf. 

"  Preti'wni  £1  .  4  .  G  An.  1715,"  on  the  fly-leaf,  ia  the  same  hand  as  the  MS. 
i.  Contentorum  Index 

1  Purdan  Padric  y  gelwir  hwnn  :  y  brawt  Henri  yr  Invun  leiaf  or 
myneich  ....  ends :  yma  y  pcriis  y  prior  yscrivennii  y  ddamwein  vi 
ac  yno  y  trigaw  hyt  heddiw 

46  Amrysson  a  vn  rhiong  yr  cneid  ar  corph  yr  hwnu  y  dylcii  pob 
Crislion  ar  ai  clywo  wylaw  ac  ameudaw  en  viichedd  etc. 

53  Drych  yr  ufudddatcd :  Ein  harglwydd  ni  J.  C.  a  ddywat  wrlh 
ci  ddiscyblion   ....   nac  ymddyrchefwcli  yn  uchcl  etc. 

72  [Suchedd  Pedr'\  ||  Diarchenod  draet  uchel  awyddiissyon  weith- 
redoedd  o  bob  rhyw  varwawl  weithret  dayarawl  ....  ends  :  a  bot  Pedyr 
yn  bap  ynn  Rhiifein  ac  ua  bu  Pawl 

99  Buchedd  Pawl :  Pawl  a  gyueithiir  ynn  eneu  trwrap  neu  yun  eneii 
gwynt  ....  ends :  bwrw  ymeith  y  magyl  a  chymryt  kwbyl  0  deilwng 
benyt 

114  Buchedd  ^ago  Ebostol :  Y'r  Jago  hwnw  ebostol  a  elwyr  fago 
vab  Zebedeus  ....  ends :  ay  rhyddhaodd  drwy  ddiruawr  volyant  y 
dduw  am  wrtheii  yr  ebostol 

139  Buchedd  Jevan  ebostol:  jfcuan  a  gyueilhir  yn  rhat  duw  neu 
yn  yr  hwnn  y  mae  rhat  iddaw  ....  ends  1  ydd  wy  ynn  ymaddunaw 
om  bodd. 


*  In  two  columns,  one  in  mediaeval  and  one  in  modern  orthography. 


y  Groclith,  Lives  of  Saints,  etc.  565 

154  B.  Sunt  Tomas  or  India:  Sant  Tomas  or  India  un  or  deuddec 
eljostol  a  gladdwyd  mewn  dinas  seilia  etc. 

156  B.  Billion  neti  Vartholomews  Ehoslol :  Barlliolomews  y 
gymynt  yw  ddywediit  y  mab  y  sydd  yn  glynnii  aniafi  etc. 

165  B.  Matheie  ehostol  ac  Evangalwr :  Gwedy  Duw  Tail  y 
drychafael  .  .  myned  a  oruc  Mathew  ebostol  .   .  i  bregcthu  etc. 

168  B.  Simon  a  Iwd  Ebostolion  :  S'  Simon  a  S'  Iwd  o  arweddiad 
yr  ysbryd  glan  a  aethant  i  dir  a  elwid  persia  etc. 

170  B.  Liic  .  .  un  or  iv  Evangelystor  a  disgybl  i  Bawl  etc. 

177  B.  Mark  .  .  un  or  iv  Evangyliwr  a  yscryfennyssant  etc. 

181   Or  Pedwar  Evangyliior  :  Bid  cydnabyddus  gan  bawb  fod  etc. 

185   Ystori  yr  oltio  Bendigedic  .  .  .  Duw  a  ddywad  y  doe  Angel  etc. 

190  yn  Ehnfain  gynt  y  hu  valchedd  mawr  o  acbos  bod  yr  boil  fyd 
yn  dala  dan  Rufain  ac  yno  yr  oedd  varchog  dewr  cadarn  .  .  a  elwyd 
mars. 

192  Historia  yr  olew  bedigaid  .  .  o  Lyfr  Lucas :  Nasws  kefnderw 
i  Bredur  fab  Efroc  y  pennaf  o  vnrchogion  y  vort  gron  etc. 

197  Buchedd  St.  Kalherin  :  Arglwyddi  gwerendewch  a  dyelhvcb 
yr  hynn  a  ddywedur  yvvcb  or  wyry  .   .  .  kathrin  etc. 

217  B.  Gwen  vrewy  .  .  ,  Yngorllewyn  ynys  B.  y  mao  .  .  .  Cymry  etc. 

300  B.  Dikwi :  Caredic  vreubin  a  wledycbodd  dalm  o  amser  etc. 

330  B.  Ciric  :  My  wn  y  kyfamser  yr  oedd  Alexander  grculou  yn  yni- 
erlyd  ar  gristynogion  etc. 

353  B.  leuan  gwas  Badric :  J.  ap  Tudr  ap  Edldan  ap  O.  vychan 
ap  O.  ap  Edwin  vrenhin  a  aned  yny  llwyn  ynghefeu  nieirch  etc. 

359  B.  JLewddoc  Sant :  Brenhin  oedd  gynt  .  .  a  elwyd  Dingad  etc. 
364  B.  Erasmws  Sant  o  wlad  Gampania  etc. 
366  B.  Sant  Martin  .  .  oedd  sanctaidd  oe  vebyd  etc. 
368  B.  St  Nicolas  .  .  mab  .  .  .  Epiphaniws  etc. 
384  B.  S^  Lawrens  Deon :  Pab  oedd  yn  Kbufein  .  .  .  Si.-ctws  .  etc. 
395  B.  Mair  Vagdalen  :  14  blyuedd  gwedi  dioddefeint  Crist  etc. 
410  5.  Martha  ILettywraic  yr  argl.  ^essti  etc. 
415  B.  Mair  or  Aipht  a  breswylwys  ynbi  i  tbad  etc. 
419   Vstori  Suwsanna :  yr  oedd  wr  gynt  y  mabilon  etc.  . 
427  B.  S.  Marged :  Y  wynfydedig  Farged  oedd  ferch  i  Dewdos  etc. 
Felly  y  terfyiia  buchedd  saint  y  Martjed  a  esgrifenodd 
Tfio:  Evans  iCSS  fis  Mawrth  5  dydd 


MS.  105  =  Shirburn  153  D.  1.  "A  Chronological  Account  of 
the  several  Editions  of  the  Scripture  in  Welsh,"  in  tbe  auto,  of 
M.Williams.     8  X  6|  inches  ;  12  folios;  boards  with  vellum  back. 

1  Anno  1546.  There  was  printed  at  London  a  thin  Book  in  Q'°, 
that  contained  among  other  things,  tbe  Lord's  Prayer  &  the  Decalogue. 
This  1  suppose  was  done  by  Sir  John  Pryse,  whom  the  Bishop  of 
St.  David's  mentions  in  his  letter  to  the  Welsh,  p.  8.  4°.  Lond. 
1567  .  &c. 

There  is,  loose  in  this  MS.,  a  letter  of  Rich:  Morris  to  W.  Jones. 

K  2 


666  tioMsieptian  Manuscripts  i06-H6. 

MS,  106  =  Shiiburn  119  I.  27.  Teaetiiawd  ynfrhyldi  Dycliym- 
mygion  Dynjon  yn  Addoliad  Duw,  being  a  traiislatiun  of  (lie  work 
of  William  King,  lord  bishop  of  Dublin.  Paper ;  8  x  6^  inelics ; 
248  pages;  1722;  half  bound. 

At  the  begiuning  two  leaves  are  prefixed  to  the  above  ooutainin;;  a  list  of  Welsh 
place  names  and  their  Latin  equivalents. 


MS.  107  —  Shivbuvu  C.  48.  A  Catechism  :  Cynhuu/siad  Cri/no 
or  Grefydk  yrisnogol  neii  'r  pethaii  mwyaf  Angenreidiol  cr  Lbessad  ein 
gwybodeth,  eiu  yinarferiad  ag  ein  Cyssyr  o  waith  Thomas  Greavoi 
(of  Duusby,  Lincoln  shire).  Paper;  7f  X  6  inches;  24  pages;  half 
bound. 


MS.  108  —  Sliirburn  C.  49.  "Art  of  Contentment"  or 
Addysc  i/6i(Z(Z/o»)-i(;yc?rf  translated  apparently  by"  NalhanaelJonesEsq. 
anno  a;tatis  sLia?-  57"  (p.  130).  Paper;  7|  x  6  inches;  TiO  pages; 
1681;  half  bound. 


MS.  109  =  Shirburn  C.  47.  "  Taylors  Daily  Rtle  in  \\olsh," 
rendered  by  "  Nathauacl  Jones.''  Paper ;  about  7j  x  6  inches ; 
134  pages;  1681;  half-bound. 


MS.  110  =  Sliirburn  C.  46.  Bishop  Hall's  Ealin  of  Gilcad  or 
Comforter,  translated  by  Robert  Jones,  curate  of  Gylfylliog  near 
Euthin  in  lG.i9  by  order  of  W.  Salisbury  of  Rug  Paper;  about 
7|  X  5|  inches  ;  148  pages  ;  half-bound. 


MS.  111==  Sliirburn  C.  50.  Prtmf  fod  Dcyymmeti  i/ii  ddy/edus 
wrlh  Ordinlbud  Diiw.  Paper;  7iJ  X  6  inches;  80  folios  written  on  one 
side  only  ;  in  the  hand  of  JVIoses  Williams  ;  "  Gorplieuwyd  ci  gylieithu  y 
19  Chwefror  172-°";  haU-bound. 


MS.  112  =  Shirburii  C.  43.  "  Kyfr  o  Venegnieth "  or  Medical 
Recipes,  copied  from  a  MS.  written  in  1608  by  J.  Jones  of  Colli  Lyvdy 
who  had,  in  turn,  copied  part  (fols.  20-7)  "  o  law  Roger  Morris." 
Paper ;  7^  X  6  inches  ;  28  folios  (written  on  one  side  only) ;  half- 
bound. 

1  Rliug  2}ol>  ritv  chwys  a  chwcricdcr  o  yoly  a  rag  dolyr  ag 
anghymwystra  yn  y  kylta  :  kymcr  dri  dyrnaid  o  grop  a  changaw  y 
banadyl ends  :  liwnnw  a  fydd  da  rliag  pob  gwenwyn. 


Theology,  Welsh  Grammar,  and  Laws,  567 

MS,  113  =  Sliirbuni  E.  22.  Ymddiddan  rwng  y  verch  aniwair 
ar  gwr  ieuangc  o  loaith  Grasmws  o  Hodam,  ar  Elucidarinm,  copied 
from  a  MS.  wtitton  in  January  and  February  1G03  by  J.  Jones  of 
G.  L.,  wlio  in  turn  had  copied  froin  a  MS.  dated  1531  (fol.20).  Paper  ; 
7^x6  inches  ;  43  folios  (written  en  one  side  ordy)  ;  half-bound. 

1  Kroe.so   fy  llawcnydd  am  anwylyd ends :  i    buieiddio   o 

eiiaid  a  chorph  i  ddarllaiu  yr  ysgvuthur  Ian 

7  ymddiddan  rrwng  y  disgibl  ar  athro  &c. 

20  kyssegyrlan  vcchedd . .  yn  Hi  ran  :  Saith  brawd  pechod  y  S3'dd  ha. 


MS.  114  =  Shirburn  E.  53.  A  Welsh  Grammar.  Paper; 
7i  X  5 J  inches  ;  92  folios;  calf. 

"This  copy  is  out  of  a  MS.  lent  me  by  K.  Mostyn  of  Penbedw  Ksqr.,  which  MS. 
foriaerly  bclongM  to  Thomas  ap  7van  of  Hendre  Forfydd  [=  I'euiarlh  MS.  1.57], 
Twas  compared  with  the  said  MS.     29  Julii  1717     .... 

Tnas  .also  colhitcd  with  another  copy  that  was  once  iu  the  possession  of  IIuw 
ab  Owen  alias  Hhw  Maehno."  [Mosics  Williams] 


MS.  115-=  Sliirburn  C.  0.  Consuedines  Civitatis  Hereford :  (2; 
(Jonsuetudines  Arccnfield  Ex  Libro  cui  tit:  Domosdei :  and  Extracts 
from  tiie  Record  of  Uarnarvon.  Paper;  16  folios;  in  the  hand  of 
Moses  Williams  ;  half-bound. 


MS.  116  —  Shirburn  D.  20.  Welsh  Laws  and  Pleadings. 
Vellum ;  about  12;^  x  8  inches  ;  124  pages  of  which  1-4  are  mere 
fragments,  while  5-6  arc  imperfect  as  well  as  the  bottom  corner  of  7-8  ; 
after  pages  76,  88,  and  100  respectively  leaves  are  missing  ;  second 
half  of  xvth  century  ;  half-bound. 

From  the  invocations  GOenoc  (pp.  76,  112),  G6eiwc :  Guniicn  (.50,  110), 
Givenoc  :  Gwncn  :  Gwinionyd  (\\\),&m\  Gwenoc  :  Gwnen  Gwinionyd  yioch  herilin 
(120)  it  is  inferred  that  this  MS.  was  ivritten  iu  the  parish  of  Llan  Wonog, 
Cardiganshire,  or  by  a  native  of  that  parish.  Llan  Wnneu  is  an  adjoining  parish  to 
the  N.T5.  Uoth  parishes  were  in  the  upper  division  of  the  ancient  lordship  of 
Gwyuionydd.  Castell  Gwynionydd  Is  supposed  to  have  been  on  the  summit  of 
Cod  y  V6),  near  Llan  Dyssul  where  the  herdhi  fulls  into  the  Teivy  a  little  north  of 
the  church. 

'J'here  is  au  interesting  pen  and  ink  sketch  of  a  plough  on  page  105.  The 
margins  of  pages  38-95  contain  Index-words  to  the  subject-matter  in  the  autograph 
of  Wiliam  Salesbury,  as  in  ifostyn  MS.  159,  to  which  pages  123-4  belong.  At 
the  foot  of  these  pages  (123-4)  there  are  notes  in  the  hand  of  Gr:  Dwn. 

There  is  also  the  following  cnglyn,  in  the  band  of  AV.  S.,  at  top  of  page  72  :  — 
Nit  y  ki  earth  val  arffloch     Vel  geden  groenen  grech 
Yr  hw  0  gyseot  yrhych     A'r  hai  a  ladawdd  j'r  hwch  lolo  Goch 

The  name  of  Thomas  Davys  occurs  on  page  45. 

The  text  of  pages  1-38  corresponds  practically  with  pages  ^164-588 
of  the  "  Dimetian  Code"  in  vol.  i.  of  The  Ancient  Laws  (§•  Institutes 
of  Wales. 

The  contents  of  the  remainder  of  this  MS.  consist  of  excerpts,  as  well 
as  some  later  pleadings.     For  instance,  on  page  42  we  find  : 

D6etad0y  y6  rac  lla6  o  rol  dauid  110yd  fef  yO  honno  feretein  o  pyngkeu 
yffyd  gyfreidiol  y  pob  gOn  o  gyfreith  6rthynt  pob  aml'er. 

The  text  of  pp.  51-6  =  pp.  366-378;  of  73-4  =  pp.  122-4,  152; 
pf  9G-7  —  p,  3-12  of  Vol.  ii  of  The  Anc:  Laws  and  Inst:  of  Wales, 


568  Llcmstephan  Manuscripts  H6-H7, 

No  doubt  most  of  the  remaining  contents  could  be  found  in  the 
printed  texts  without  difficulty  if  the  Editor  had  made  a  decent  Index 
to  his  two  vols.  Mr.  Aneurin  Owen  does  not  seem  to  have  used  this 
MS.  wliich  furiiishcs  an  interesting  specimen  of  the  Dialectal  peculiarities 
ot  South  Cardiganshire. 

(3  Os  tadeu  y  rol  hynny,  hagen  agynalafl'ant  yr  vn  tir  6ers  tra  g6er8 

liyt  eu  hangcu Eil  hreint  braOdOr  o   eil'leu    f6yd  ....  P6y 

bynae  a  vo  brii6dGr  o  vraint  tir  kyn  dyg6ydo  y  gOerth  y  dafaOd  tr6y  gam 
vraOd  .  nychyll^ef  vraint  bra6d6r  tra  medoar  y  tir  ....  ends  (p.  ■/£ I)  .■ 
Py  ardel  bynac  aOnel  cyn  ar  vo  ynn  diftry6edigaeth  trag6ydol  megis 
kam  deylif  neii  diltryOedigaeth  dadyl  y  Hall  yn  drago6yda01  rOymedic 
y6  y  fefyll  6rth  y  ardelO  116ydo  na  16ydo  : 

123  A  fragment  of  the  Grail,  being  two  columns  of  Mostyn  MS.  159. 
II  Y  Parednr  beth  a  vynnyt  ti  y  mi  y  6nauthur  ....  ends:  capel 
Saint  AOi'tin  .  A  vnbennes  heb  || 


MS.   117    =  Shirbnrn      D.   30.      Poetry,     the    Rood    Legend, 

ArocKYPiiAL  Gospels,  the  Pukgatory  of  Patric,  Lives  of  Saints, 

Proverbs,  &c.,  VocAnuLARY,  Planisphere,  Planetary  tables,  &c.. 

Calendar,    Interpretations    of    Dreams,    Palmistry,    directions 

about  Bleeding,  &c.  &c.     Paper ;  1 1|  X  8  inches  •   330  pages,  imperfect 

in  the  middle*  and  wanting  beginning  and  end  ;  1544-.52 ;  half-bound 

in  calf. 

Jeuaii  ap  William  ap  dd:  ap  ejnws  aiysgrivenodd  ylly^T  hwn  i  gyd  nri  gost  iliyn  i 
gael  0  bobyl  ddifyrwcli  o  hono  alles  y\v  heneidiav  o  hwn  (p.  221). 

There  are,  hon  eyer,  a  few  pages  (139-42,  &c.)  in  other  hands.  The  name  of  "Robert 
Thoma.'i,  1581  "  occurs  on  p.  142. 

There  is  a  tabic  of  contents  at  the  beginning  in  the  hand  of  Kichard  Morris 
1784-5,  and  another  at  the  end  by  ?  Wm:  Jones  who  states  that  the  MS.  was 
"  procured  mc  by  Mr.  Holmes  of  the  Tower." 

1  How  to  keep  in  health  in  eoery  month  of  the  year — a  fragment 
beginning  in  May:  ||  ac  ymenyddie  aniveliede  i  Wellav  y  pen  ai 
ynienydd  i  hvn  ....  ends  :  Ragyvyr  a  vyn  i  ddyn  vod  yn  llaweiiu 
[ac  yn]  gynes  ac  arver  o  vwyde  gwresoc  &c.  M .  vC .  1] . 

3  ILyina  both  ynghylch  gollwng  gwaed :  iiij  peth  sy  Eaid  i  edrych 
yn  gynta  vu  ydiw  amser  ac  ij  oedra  n/  arver  iii^  nerlh  ....  ends: 
\al  hyn  yr  adyncbyddir  y  kyvrif  aneir  or  dilEc  kyn*;  ir  wythen  hyd 
yr  ail  dydd  a(;  edrych  di  pa  awr  or  dydd  vo  hyny  &c.   M  .  vC  .  Ij .  Mai  xx  . 

7  ILyma  val  y  kyvle.nicir  Iiorff  dyn  or  iiij  gwlybwr  hyn  ysangwis, 
ygolera  y  Jflvwma  y  meKngolia  .  Y  sagwis  yw  ygynta  sef  yw  hyny 
g\yres  a  gwlybwr  ....  ends :  Os  or  Melingolia  y  bydd  yr  'haint  yr 
hwn  sy  oer  a  hallt  Meniginiaether  Ef  obethe  gwresoc  gwlyb  mclvs 

9  Kyina  belh  i  ollumgioaed  wrlh  ywythen  ybo  ykylwy  nev  ydolvr  o 
hono  ar  ddyn  :  gollwng  waed  ar  wytben  y  pen  sy  dda  rrac  ynvydrwydd 
gillwu  gwaed  ar  y  gwegil  sy  dda  rrac  dolur  or  llyged  dyvroc  &c,  &c. 

10  Diarebion  :  Abyl  i  bob  pelh  ai  gwne  yn  vodylon  Abyl  i  bawb 
i  gydiadd  0  achos  bychan  y  daw  blind[er  mawr]  A  achwyn  rrac  ach- 
wyn  nagyddo  ....  ends :  0  vn  wreichionen  y  kyne  y  tan  0  lymed 

*  Folios  xxni]-lv  as  originally  numbered  are  missing  between  pp.  138-143  j 
fols.  ui-xxui  =  pp.  97-138  and  fols.  lv]-lxxxv  =  pp.  143-221.  The  dates  appended 
to  many  of  the  subjects  show  that  the  binder  is  responsible  for  the  present 
derangement  of  the  folios, 


Tlt,e  Book  of  Jeuan  a;p  W.  ap  D.  ap  Einws,  569 

i  lymed  i  darvv  kavvl  #  *  #vo  mogliii  ar  ben  maglvn'ad  ybyild  esgvd 
«  *  *  *  gwipidd  ygwalch . 

13  TLyma  saith  weddi  y  pader  yngiiymraec  yrliai  sy  yngliyver  y  vij 
bechod  marvol  yiaiu  awnaetli  duw  i  livn  ac  ei'chis  i  bawb  i  dysgv 
bwyiit  ai  dwedvd  bob  dydd  a  ffob  lies  pan  godech  dowed  dy  bader 
atbavi    maria    athredo    itb    gadarnliav  yn    ffydd  gytliolic  Pater  nosier 

kwci  es  yn  silys  &c ends:  kredv  yiwyvi  ir  ysbrvd  glan  ao  ir 

eglwys  lau  kymynol  kyffcsol  kyfPredinrrwydd  saint  kyvodiad  or  kynawd 
maddevaiiit  or  peuhawd  abowyd  tragwyddol     Amen 

oed  kiist  iLil  a  vC  xh]  pan  ysgriyenwyd  hwn  vj  dydd   o  vis  mai 
oed  bruniu  liiu'i  wythyved  pan  peris  vo  troi  y  pater  xxx. 

14  ILyma  gynghorao  Kadw  ddoeth  yw  vab :  dysg  di  vymabi  vyng- 
hyngori  darllen  di  lyvre  ar  byn  a  ddarllech  dal  itb  gof  kanis  kanv  ne 
darllen  bebi  ddallt  yn  vydrwydd  yw  ....  ends  :  hevyd  tra  vo  amyl 
dy  dda  kymer  ddigon  o  bono  kanis  ef  a  ddicbon  vyned  oddigenyt 
inewn  yehidic  oamser .  8  .  Ebrill  1542 

15  ILyma  gas  ddynioii  selef  ddoeth  vab  dd:  hroffwyd  nid  amgen  no 

dyn   ni  ddysgo  da  ac  niwrandawo  ar  ddysg ends:  y  dyn   a 

lesteirio  gwnevlbur  da  ac  nis  gwnel  i  hvn.  13.  Mai.  1542 

16  ILyma  drioedd  Taliesin  ben  beirdd :  TrifFetb  sy  anodd  i  kael 
Taeliwr  diwasya  a  mebnidd  kowir  a  tbavarn  wraic  ar  ddicbwant  .  .  . 
ends:  Tri  iFelh  sy  ddigasoc  gan  dduw  ar  ddyn  bod  yn  llevor  yn  yr 
eglwys  i  nevtbur  anostec  acbwanoc  i  gordded  acbyrair  a  dioc  i  roi 
alvsen  ar  ai  gallo 

17    V pryder  mail- :  doetb  yw  mab  ysbryd  atbad     ....  a 

agwledd  i  mab  arglwydd  amen.  D.  ap  Edymwnt 

19  Dioddeiviaint  krist :  ^essu  bwde  ddyvoesiwn  ".     ...  b 

oesoesoedd  itb  lys  f  essu  folo  go} 

20  jf  g or ff  krist :  kredaf  o  naf  nef  nefoedd     ....  c 

i  kyvodes  kof  ydiw  Jenan  llwyd  hrydydd 

21  Y  vernagl  a  vv  ar  wyneb  r  Jcssu 

nid  a  yn  gaeth  enaid  vn  gwr     ....  d 

gair  nid  oes  gwir  end  Jesv  Robert  leia 

22  Yr  yfferen  :  0  dduw  byn  ydoedda     ....  e 

ar  i  siad  o  ras  ydiw  Jolo  go}, 

24  Vn  athri :  gogyvarcb  yny  gavell     ....  f 

duw  anel  yn  dwyn  yw  wledd  D.  ap  edymiont 

25  Anguv  :  Ebrwydd  ydaw  abraidd  dal     ....  g 

drvgaredd  a  diwedd  da.  Edivart  ap  Rys 

26  Duw  uef  a  dav  yni  ol     .     .     .     ,  h 
vor  nef  ai  gartre  i  gyd                                            Gvdo  glyn 

b.       y  byd  wrth  y  pedwar  ban     ....  ; 

adre  i  wad  nef  yn  ^ach  '  gruff":  gryc 

27  Dydd  varn :  Eyvedd  yw'r  byd  rrvwvodd  betb     ....       k 

Uawn  amyl  ywr  llwyn  yma  JoJm  kent 

29  Kreawdr  mawr  kreadr  mwyn  ...  I 
a  gwae  i  gorff  a  vo  gevoc  iawn       gr:  Uivyd  ap  dd:  ap  eig" 

30  Duvr  naf  mae  ar  vynbavawd     ....  m 
vn  a  duw  yny  diwedd                                                  syr  Rys 

31  Y  gwr  marw  :  Myvi  ywr  ganad  a  ddanvoned  atad    ...       n 

y  bvm  yntho  ni  ddovi  mwy  ich  rrybvddio  yr  yshryd  ai  kant 

32  tydi  y  gwynt  tad  eira  ac  od     .     .     .     .  o 
atbrwjr  air  duw  dro  ir  dec^y                       mredvdd  ap  Rys 


570  Llanstephan  Manuscript  ii7. 

33       (Pyliti  yw  m  hjdei-  o  weryd     .     ,     .     .  a 

i  n-oi  yn  fvd  ov  ri-fiwyiifoes)         —ci. fragment. 

35  y  aii  ohostol :  Prydv  awna  mwia  mawl     ...  b 

tjovc  inii  g.irv  Mair  ameu  Jolo  goy 

37  V milwijr  :  Aiiir  i  ddyn  i  rroi  yn  dda     ....  c 

gar  Haw  yno  ir  llywenydd     ....  sijr  1).  trevor 

38  Yr  Jessii :  Duw  mercher  pvyde  yn  prydv  oprv     ....       d 

amorchest  ffals  duw  fhercher  D.  ap  hod  ap  Jeuan 

39  Rivedi  ArchoUe  Jessu  :  XV  a  Ix  rec  yn   rri  iiii  kaut  anaethaut  ai   noithi       e 

V  mil  tnvyr  kroen  ir  i  boeni   o  dwn  oedd  ar  yn  duw  ni  ^olo  go'i 

b.  naw  gehjn  y  goltac  :  wylo  gwilio  serch  golwe  .  .  garllec  .  .  .  mwg  &o.         / 

c.  yr  hvn  ar  giveidlin  medd  yr  hen  wr  .  .  .  .  g 
gidar  gwyrcld  gwydr  ac  oerddwr                                                   D.  nanmor 

6  J  vair  a  Jessu  :  Pcrclicn  vo  mail-  wen  i  ranv     ....  h 

]fessu  an  paichodd  Jessn  vo  yn  porehen        D.  ap  edynyvcd 

40  J  Jcssu  o  Aberhodyni 

O  gwiliwn  duw  a  glan  y  dwr     ....  i 

vyned  atad  vcnaid  eto  ni  wni  picy  ai  lianl 

42  ILyma  vvniystyl  y  prydyddion  a  dignsoc  y  yler 

klor  o  gam  ar  ver  yr  ymarverant     ....  /{ 

onid  klcr  agoddant  a  lladron  divioc  i  ddiva  nant 

ni  chablaf  i  ych  kerddwriaetli     .... 

am  watwar  'Jessu  ai  wysanaetli  Taliessin 

43  Llyma  oed  krist  Mil  vC  xx.\;viii  y  vyhvyddyn  yn  peris  y  brenin  hari  vn) 
dynv  ymynachijlot/L-dd  yr  llawr  a  dwyn  i  bowjd  yn  hw 

b.  IL.  o.  k.  l.)38  pan  naethbwyd  y  bedyddvaen  uewydd  yn  Buwabon  lewys  maswn 
ai  gwnaeth  vo  a  xv  dytld  o  vis  medi. 

e.  IL.   0.  k.    1.548  pun   naethbwyd  y  pvlpvnt  yn  Kvw  abon  ar  xvij   dydd  o  vis 
mawrth     dd:  ap  John  ap  ^euanne  ap  tvdvr  penllyn 

d.  Hj.  o.  k.  1.549  pan  droed  yr  yfferenc  oi  He  ar  duw  sul  y  svlgwyu 

e.  IL.  o.  k.  lo.'SO  pan  dynwyd  yr  allorc  }u  riatou  ar  iiij  o  ionor 

f.  IL.  0.  k.  I.'jSI  pan  gollcs  yr  arian  gynta  xij  o  vis  gorffena 

g.  o.  k.  1551  pan  vv  y  drvdanicth  mawr  ar  yr  yd  pris  yvelied  wenith  xiij'iiii'', 
pris  yr  rryc  xij''  pris  yr  haidd  x'  pris  yr  hobed  keirch  iij"  y  vylwyddyn  honn 

44  PAjma  y  wj  gore  ar  hvgen  :  gore  vn  llyn  llcvritli  ....  ends: 
gore  i  bawb  i  ddigon  i  livn  .  Marwih  .  20  1549  . 

4,')  O.  k.  l.'j.54  pan  vvm  i  Jeuannc  ap  William  ap  dd:  ap  cinws  yn  gwny.stabl  yn 
rre  Kuw  abonn  a  Kondyl  ap  .luhu  ^^euan  gidagc  {sic']  yn  gwnstabi  y  vylwyddyn 
bono  .  ac  ar  yn  liol  nine  ydoeth  John  lluyd  ap  Kondyl  a  Kobert  ap  dd:  ap  John  ap 
dd:  yn  .amescr  y  brenin  ffylib  a  marl 

46  JT.ymaJf'ri  cdiych  dicr  :  Os  lliw  melyn  a  vydd  ar  ddwr  val  avr 
divylaneilic  O.s  lliw  avr  pvrcdig  ar  ddwr  y  ij  li3ny  sy  yn  dangos  perffaith 
yw  ytravl  ar  vwyd  a  diod  yny  kylla  he. 

O  hjvyr  Ho:  veddic  ddv  y  dyuodd  'Jen:  ap  Wm:  y  pisig\\ rietli  lion 

47  W.yma  cgwyddor  Aiogrj/m  llaiv  (deaf  and  dumb  alphabet)  :  A 
yw  bawd  i  vynv     b  yw  y  bys  nesa  &c.  Rob:  ap  ll'ti  .vx  Mawrth  IS.',:. 

48  ILyma  dabl  0  ddechro  pob  diwedyl  sy  yuy  Uyvyr  hwn. 

49  Kifedi  diw^rnodiav  yvylwyddyn,  yr  oriav  ar  mvnvdiav. 

50  Kadvrieth  Trane  ivrth  y  mis-  y  bo  y  iranav  ynddo :  O  bydd 
Tranav  vis  ionawr  amyl  a  da  vydd  yffrwythe  ar  y  ddaiar  a  rryveloedd  a 
vydd  a  gwynt  mawr  a  vydd  y vylwyddy  hono  &c.'  &c. 

51  Naduriaethe  y  vylwyddyn  unth  y  gtoynl  xxi]  nier  nydolic :  0 
bydd  gwynt  nos  nydolic  liolii  ana  y  brenbinoedd  ar  tywsogion  af 
csgobion  &c. 


The  Book  of  Jeuan  ap  W.  af  D.  ap  Eimvs.  57^ 

52  Nadurie  y  bijbjiiyddocdd  wrtk  y  luilan  Jonor  ac  wrtb  y  prifie  ac 
wrtli.  y  seihylc  &c.  :  O  b}(lJ  duw  kalaii  'Joiior  fldiiw  sill  Gainf  da  vydd 
a  fiwacniwn  pwyntoc  a  liaf  sjcli  .  .  .  ends:  Os  ar  ddiiw  padwrn  y  bydd 
y  prif  Gaiat'  Iwyllodrvs  trallodrns  agwainiwn  drwc  ahaf  dvocr  a 
ohynliaiaf  da  agwinllano  aflyiia  ain;w3dd  grina  yvyUvyddyii  bono  y 
d^lcirkadwyr  hyn  mwiaf  ngallor  or  hen  yde  kanis  drvd  vydd  yr  ydo 
ylwyddyn  hojio. 

55  jS'adiirc  dij  iiier  nydoUc  am  ivelcd  yr  haid  yn  towynv  ynole:  Os 
gwelir  yhi  dduvv  nydolic  Ifyiiv  y  g[w]enyn  ar  gwenitli  &c.      ■/3/,3  . 

5G  JLymu  dahyl  sy  yn  dangon  oed  Jcasu  ar  pasy  ar  piif. 

59  JLynia  Eiiglynion  yn  daiigos  pedwar  man  y  hyd  anulhvrieth 
poh  vn  o  honvnt  ar  anryddicn  sy  yno.  ysgiifeinwd  1544  Awst  x 

Y  dwyiain  twyn  syeh  medd  ymdciiydd     .... 

ocs  lie  rrevv  ir  [read  is]  y  Uocr  I)d:  Nun  mor 

h.  TM:  ap  he:  ap  Edw:  a  sian  v3  vadnc  a  rocs  vij  bvnt  n  xl''  i  ollwiifCTir  ^euiin 
llwjd  ap  dd:  ap  ^eu:  oddiwrth  gr:  am  Madnc  xij  Mauilh  15^3 

60  Declire  dysg  y  Idandyr  or  axvr  ar  mvnvd  o  gyvneicid  y  lUvad. 

61  ]Lyma  ddangos  y  prifie  dvon  sy  yii  dechre  xv]  dydd  o  ioiior  &n. 

b.  ILyma  ddangos  prifie  y  lloer  ddv  gynvll  ai  hamsore  &o. 

c.  ILyma  vodd  i  gael  y  pasg  ar  y  Haw  &c. 

62  TLyma  y  xij  gwers  y  kwmpin  manwel  sy  ir  xij  mis  .  ioncr  : 
fici  sei  o  sia  nws  yst  wyll  Ivu'  sei  a  nws  ieth  &c. 

63  (1)  ttiyma  sei/iyl  yr  haid  yr  lion  sy  yn  dangos  pob  Inlwyddyn 
naid  &c.,  (2)  seihyl  y  llevad,  (3)  gwers  y  privie  &c. 

64  Tahyl  am  y  xnjheyddyn  naid,  (2)  Tabyl  or  Pvm  haddyvaint, 
(3)  Tabyl  o  seiltyl  y  seikloedd. 

66  A  kalendar  "made  the  28tb  of  September  1542." 

lo>iOK:  gwyl  crbin,  13th;  g.  s;iint  antvvn,  I7tli  ;  g.  bawl,  25th. 
CinvEFROL  :  g.  sanfraid,  1st ;  g.  %air  y  kanhwylle,  2iid ;  (g.  Ibi'' gwyl 
ddilwai-),  8rd  ;  (g.  cnion  vyrenin),  9lb  ;  g.  ddyvnoc,  13tb  ;  g.  valont 
tain,  14th  ;  g.  bedyr  obostol  ;  g.  vathias,  24ib  ;  (g.  libio),  28th. 
Mawrth  :  g.'ddewi,  1st;  g.  siat,  2nd  ;  (g.  non  vam  ddewi),  3rd;  g. 
.saint  grigor,  12lli  ;  g.  badric,  17tli ;  (g.  st:  Edwart),  18th;  (g.  gyn- 
bryd),  19tli  ;  g.  sain  bened,  21st;  g.  vair  gyhydedd,  25th.  Ebrii.l  : 
(g.  Ili.siart  bab),  3rd;  (g.  ambros  athyrnoc),  4th;  (g.  ddorvel),  5th ; 
(g.  L'n  a  gwrnerth),  7th;  (G-.  vevno),  21st;  g.  sain  sior,  23rd;  (g. 
vevgan),  24th.  jVIai  :  g.  Ifylib  a  iago,  1st;  (gwyl  icvan),  Gth  ;  (g. 
velydyn),  9th ;  g.  vala  a  svlien,  13th  ;  (g.  dwnystan),  19Lh  ;  g.  gollen, 
21st;  (g.  sain  dcnis),  25lh  ;  (g.  s.  Awstins),  26th;  g.  vylangell,  27lh  ; 
g.  erbin,  29th;  (g.  dvdldvd),  30th.  Mehevin  :  (g.  degla),  1st;  (g. 
gwyven),  3rd  ;  g.  boniffas,  5th;  g.  barnabas,  11th  ;  g.  drillo,  loth  ;  g. 
.s.  ledynart,  19th  ;  g.  wen  vyrewy,  22nd  ;  g.  Jevan  vedyddiwr,  24th  ;  (g. 
sain  loe),  25tb  ;  (g.  feu:  a  ffawl)  2Gth  ;  g.  bedyr  a  ffawl,  29tli ;  (g.  bawl 
o  bostol),  3"th.  GoRFFEN'A  :  g.  vair  yn  yr  ha,  2nd;  (g.  bebylic),  3rd  ; 
G.  Marthin,  1th ;  (g.  vcrvyl),  6th ;  g.  domas,  7th ;  (g.  s.  bencd  a 
gowair),  11th ;  (g.  ddwynwen  a  doewan),  13tii ;  (g.  armon),  14th;  (g. 
s.  ymarged),  20th  ;  G.  vair  vadylen,  22nd ;  g.  fago  bostol,  25th ;  g. 
Ana,  26th;  (g.  y.  saith  gysgadvr),  27th ;  (g.  arnion),  31st.  Awst:  g. 
vedyr  yn  Awst,  1st;  g.  oswallt,  5th;  (g.  ilo),  8th;  g.  owras,  10th; 
(g.  gybi),  13th;  (g.  s.  clen),  ISth  ;  g.  vaihyle  incvvs,  24th;  g.  Jevan 
or  koed,  29th;  (g.  sain  sieron),  3ist.  Medi  :  g.  sansijin,  1st;  (g. 
svlien),  2nd;  (g.  s.  gwdbert),  4th;  g.  ddeniel,  11th;  g.  edydd,  16th; 
g.  s,   lainbert,  l7th  ;  g.  vathyw,  21st ;  (g.  degla),  23rd  ;  g.  vwroc,  24th  j 


572  LlanstepJian  Manuscript  //7, 

g.  (lyrnoc,  25tli ;  g.  vihaagel,  29th ;  (g.  siaron  doctor),  30th.  HydreI'": 
g.  silin  a  garmon,  1st;  g.  clomas  o  henffordil,  2nd  ;  (g.  s.  fPransys),  4th; 
g.  gynhaval,  5th  ;  (g.  avram  ag  cisac  a  iago),  Gth  ;  (g.  s.  denis),  9th  ; 
(g.  danwc),  10th;  (g.  Ivwsi),  llth;  g.  s.  Edwarl,  13l.li  ;  (g.  vyrothen), 
14th;  (kalan  tachwedd),  15th;  g.  s.  Ivk  angel  ystor,  18tli;  (g.  y 
gweryddon)  21  ;  (g.  wynoc  a  noethoc),  22nd;  g.  simon  a  svd,  28th;  g. 
dogyvcl,  31st.  Tagiiwicdd  :  g.  yr  hoU  s.iint,  1st;  g.  y  nieirvv  y  bj'd, 
2nd  ;  g.  gristiolys  a  gwyddyvarch,  3rd  ;  (g.  wenvrewy),  4th  ;  (g.  gybi), 
5th;  g.  s.  lednart,  6tli ;  (g.  gyngar),  7th  ;  g.  dysilio,  8th  ;  g.  inartliin, 
llth;  (g.  gydwaladyr),  12th;  g.  vyrvsvs,  13th;  (g.  ddigain),  21st ;  (g. 
gradivel),  22nd ;  (g.  glemys),  23rd ;  g.  s.  y  katrin.  2oth  ;  g.  sain  leviii, 
26th  ;  (g.  gallgo),  27tli ;  g.  sadwrn,  29th  ;  g.  andras,  SOtii.  Racvyr  :  (g. 
s.  loe  a  grvvst),  1st;  (g.  gowrda),  5th;  (g.  s.  nikolas),  6th;  g.  dydeoho, 
17th;  g.  domas  oveiiit,  21st;  g.  ystj'fEant,  26th;  g.  Jevan  vengylwr, 
27th;  g.  y  vil  voibion,  28th;  g.  domas  archesgob,  29th;  (g.  selvestan) 
31st.  Ac  velly  y  terfyna  am  y  klandr  kwta  kyvarwyddliwn  XXV  Ebrill  1547  . 
^euaii  ap  \Vm;  ap  dd:  ap  emwc  ai  gwnaeth  vo  ,  (pp.  77  &  82) 

78  Tabyl  yn  dangos  uatvrie  yr  arwyddion,  (2)  nadvr  y  pracnede 

79  Tabyl  y  \\\  bylaned ;  82,  natur,  a  chwrs  y  pylacncde  . 
81   Astronomical  planispheres 

83  A       d       d       g       b       val  i  bydd  ymisoedd  &c.  a 

h.       vn  devnaw  da  byr  aw  hyd  dydd  brawd  &e.  6 

r.       rrif  o  brifiav  ddav  a  nif  ddav  ddydd  ....  p;ro(?sawT  y  grawys  aiaf  .  c 

d.  hwy  hwy  vydd  ynydd  nawddwr  ybresein  hebyr  ^cssu  e 

e.  iv.  rryw  siendri  wermod  sydd  .  .  .  berw  yn  ffe.'^t  ar  dan  iforestydd  &o.  / 

84  Mij  ionor  myglyd  dyffryn  ...  g 
gwell  duw  noi  ddryg  ddrogan  .           Merddin  gwoivdrvdd 

Mis  raedi  inydr  ynghanoii 

a  dderfydd  yn  nydd  yn  nos  gvtvn  owen 

86  Privardd  kyffrediu  wyvi  ielffin     ....  h 
J  trevyna  duw  dda  i  ddedwydd                                 Taliesin 

h,       Dowed  veryr  air  gvvir  mi  a  gara     ....  i 

prover  ar  rrai  or  privie  .  Edwart  ap  Rys 

c.  ysgriven  Rac  kylmv  gwithi .  +  ari  -{"  wanffan  -f.  i  dervys  &c. 

87  If^ymajfri  i  ollwn  gwaed  gwythenc  :  GoUwng  waed  y  talken 
sy  dda  Kac  ynvydrwydd  ac  omroidi  .  Gr.  waed  gwogil  sy  dda  Rac 
dolur  Uyged  dyvyroc  &c. 

88  A  drawing  of  the  human  figure  showing  the  points  to  bo  bled. 

89  ILyma  r  hyd  yraenia  pob  arwydd  ym  hob  mis  or  vylwyddyn : 
Pan  vo  yr  haul  yn  maharcn  mogel  dori  ar  y  pen  nar  wyneb  &c. 

90  Enghjnioii  yr  arwyddion — xi/  o  honvn  . 

]onor  a  chwevrol  dav  henwr     ....  k 

trvgain  awr  ydrigant  D.  Nanmor 

h.  Hi]  devnydd  dijn  :  gwresoc  ywr  sychdan  grasol  &o.  I 

c.  Pa  hyd  Rif  onyd  deivynav  byd  y  bydd  diwedd  kanevav  &c.  m 

d.  gwyl  vair  ar  gair  trvgarawc  a  gawn  ar  ygwener  gwcliawc  &c.  n 

e.  .  iv  .  pe  oedai  oed  raab  mair  a  hauer  vyddai  &c.      D.  /I'd  ap  ll'n  ap  gr:  o 

f.  yr  eryr  parabl  ddoethaf  yty  hvn  yggofynaf  &c.  n 

91  &  94.  Deongliad  breuddwydion ;  Gweled  pysgo[d]  mawr 
llawenydd  yt,  G.  dy  gysgod  niewn  dwr  oes  hir  yw  .  .  .  .  ends  : 
g.  kwn  ith  gyfarth  dy  elynion  .  loj,^  , 

92-3.  ILyma  ddewinieth  i  edrycli  dwylo  or  Palmistry  . 

94.  viij  oes  byd:  y  gynta      adda  hyd  noe  hen  cfcc, 


Tke  Book  of  Jeuan  ap  W.  ap  D,  ap  Einws.  573 

95  &  96.  JLyma  Eirie  o  hen  hyniraec  or  a  Vocabulary  :  osber 
=  dieithreil,  ysgyvarn  =  kylvstie,  eirian  =  boneddic,  alaf  =  am- 
cvthvn  ....  ends  :  senw  =  vrddas,  banan  =  ovyn,  ydrowedd  ~  ol  a 
daiar,  Levilond  =  het  oly.sie. 

9.6  Kas  hcthe  gwijr  rrufen  :  brenin  fol  heb  gyngor  na  doetliineb  &c. 

97  7'Ae  Legend  of  Adam  find  Eve  and  the  rood-tree  :  ||Ac  yna 
yrymgvddiodd  Adda  ri-ac  i  wcled  or  arghvydd  ac  yna  i  dyvod  of  wrth 
Adda  Ttwi/  boeii  vawr  a  chwys  y  kai  di  dy  vowyd  o  hyn  allau  athil 
gidatlii  Ti/dithe  Efa  trwy  bsrigyl  mawr  a  dolvr  ydyg'i  dl  dy  blaiit  h 
byd  hwynte  atbebil  gidatlii  ....  ends  :  kymerwch  y  pren  sy  yn  bond 
ar  traws  yr  avon  i  wnevthur  kroes  i  vyrcnin  yr  eiddewon  o  aclios  y 
prcn  hwnw  y  kolied  y  byd  ao  ar  liwinr  yr  ynillodd  yn  liarglwydd 
ni  Jessu  grist  nyni  or  kaethivved  amen  .   /o^2  . 

104  ILynia  val  i  had  yr  arglwyddes  vair  verch  siohaesem  o  ana 
i  mam  .  Johnhaesem  a  briodes  ana  oedd  ben  wraic  gwedi  pasio  aniser 
pylanda  yngolwc  y  byd  ac  yna  ydoeth  korediad  yny  gyvreth  ar  bob 
priodas  ni  bai  bylant  vddvn  i  llosgi  hwj'nt  a  neid  .  .  .  Johnhaosem 
...adewis  ana  iii  blynedd  ac  yna  y  doeth  angel  aga  erchis  [iddoj 
ddyvod  i  gyvarvod  a  hi  ir  porth  evraid  i  Rvfen  y  viij  dydd  o  vis 
iragyvyr  ac  velly  y  doetbon  ac  arocson  gvsan  bob  vn  y\v  gillydd   ac 

yna  y    kafos  Ana  veichiogi  ar  vair Gi-nedigeth  fettu  grist : 

Ac  yna  y  dyvod  yr  angel  wrth  vair  .  .  nac  ovyna  di  ddim  ef  addaw 
yr  ysbryd  glan  ynodi  Arglwydd  hebyr    hi    bid    i    mi    v.il    i  dwcdi  di 

ends  •  beth   a    rowchi    jmi    ir    bradyeliv  ]fessu    anhwythe    a 

rroesan  iddo  vo  or  koffyr  yr  vn  xxx  o  avr  ai  rroi  iddo  ac  val  y  bai 
i  ofyn  gida  hyny  ar  rran  or  myr  a  gymysgwyd  a  gwin  i  suddas  pan 

vyratychodd    jessu ac  a    roesan  x  ffylwring  i  wyr  y  krochiine 

ir  kyladdu  svddas.  Mai  Uj,    1545  . 

111.  JLyma  vaboletii  krist  a  dangos  valyr  aeth  Mair  vorwyn  ai 
mab  bychan  o  tre  vedylem  i  wlad  ir  isyrael  Rac  erodyr  grevlon  pan 
erchis  yr  angel  i  sioseb  flo  a  mair  ac  a  Jessu  grist  ir  israel  gwedi 
gweled  y  tri  brenin   o   gwlen   yn   dyvod  yw  offrwn  yna  y  peris  yr  erodr 

grevlon  ladd  i  vil  veibion  0  oed  ij  vylwydd  hyd  i  geni ends  : 

Ac  velly  y  b[v]  grist  yn  kerdded  y  ddaiar  ynia  byd  yr  arnser  yr  aeth 
i  ddioddef  drosom  i  atfawb  o  dvvv  duw  yny  bylaen  val  i  kaffom  i  Ras 
athrugaredd  eneidiav     Poed  gwir  amen. 

Ac  velly  y  leivyna  vam  vaboleth  krist  xxvii  dydd  o  vis  mehevin  oed  ^essu  Mil 
vC  a  xlv  ^ou.in  ap  Wrt  ap  dd:  ap  Jnen  ai  ysgi-iveuodd  llyvyr  hwn  ir  kadw  ko 
ir  hai  a  ach[w]jnycho  da[r]llBU  kymeraec. 

119  ILyma  y  tri  aniser  a  vv  o  ddechre  byd   hyd  dydd  brawd  &c. 

120  ILyma  ddechre  Y  groglitii  yr  hwn  addyli  pob  darlleodr  i 
darllen  pob  dmo  gwener  y  kroglith  a  bod  yn  drist  ac  yn  ydifar  genydi 
wnevthvr  pechode  irioed  a  meddivl  mar  drwm  oedd  in  harglwydd  ni 
Jessu  grist  ac  mar  drist  oedd  iddo  vo  vyned  yw  ddioddefaint  trosodi  : 
XXI]  dydd  o  vis  mawrth  yr  oedd  yr  argl:  }essu  grist  gida  i  ddisgybllion 
yvylwyddyn  oi  oed  efyna  xxxii]  ar  dydd  hwnw  oedd  ddvw  mawrth 
gwedi"  snl  ybylode  ar  nos  hone  ar  swper  y  dyvo[t]  krist  wrth  i 
ddlsgybylion  gwnewchi  [yn]  Uawen  i  gyd  nyni  a  vyddwn  yny  nef  ral 
hyn  ....  ends:  Ac  yna  ir  aeth  yn  harglwydd  ni  )essu  grist  i  wnevihur 
i  ddyledigaeth  i  vffcrn  ir  He  ir  oedd  yr  eneidie  mewn  towyllwc  lieb 
olevni  .  .  .  ac  yna  i  doeth  Jessu  ir  porth  ac  [ajmaelodd  yn  Haw  adda 
ac  a  erchis  vddvn  hw  lynv  pawb  yni  gilidd  ar  a  ddel  o  ddyna  ac  yna  ef 
ai  Roes  hwynt  ymhyradwys  i  drigo  yno  byd  dydd  yarn  ac  yna  i  (  idaw 
sy  o  engylyon  yny   nef  ac  sy  o  gythyrelied  yn  vfFern. 

Ac  velly  y  tervyna  llyvyr  y  yroglith  yr  hwn  sy  yn  lading  ac  yn  saesynee  gwedi 
preintio  dc  nid  oes  ynghymraec  ddim  a  dynodd  dynion  drwy  ystvdio  mawr  a  dalld  a« 


574  ,  LlanstepIiMV,  Manuseript  Hf. 

i  wellav  y  ffydd  liefyd  ir  iieb  a  ohwyiiycbo  darllen.  Jeuan  ap  Witt  ap  dd:  ap  enlws 
a  sgrifenodd  liwn  xvj  dydd  o  vis  mohctiu  1546. 

13G  K.yma  meg  is  yrroedd  yn  harglwydd  ni  jfessu  grist  yn  kymervd 
i  gannd  or  hyd  hicn  vyned  ir  nefoedd  oddiwrth  vair  vorwyn  i  cam  ai 
an)  obostol  ai  holl  ddisgyhlion  :  XI  dytld  gwedi  kodi  yn  harglwydd  ni 
■Jcssu  grist  or  bedd  of  :i  gynvllodd  i  lioll  ddisgyblion  ef  or  gwlcdydd 
yllo  yr  oeddvn  liw  yn  progothv  i  dyvod  ir  vnllo  erbyn  y  dydd  hwnw 
val  igellynt  liw  gaol  kyfrau  oi  vendith  'Jessu  grist  ai  weled  ef  yn 
myned  ir  nefoeJd  ....  ends:  ag  yna  yr  aythant  liw  val  yr  erchis 
krist  yddynt  liw  vyud  i  brygethv  ag  y  droi  r  bobl  yr  ffydd  gatholig  val 
i  gallom  gael  y  llywenydd  Teyrnas  nef  .  poed  gwir  amea  ac  velly 
lerfyna  bychedd  mair 

143  ILyina  ymofyn  r  disgybl  ar  atubo — y  disgybl  a  ofynodd  ir 
athro  ddanyos  llawer  o  helhe  towyll  yn  ole  a  dangos  pethe  dierlh  yn 
gyffredin  .  ysbvs  val  hyii  y  viae  ydisgibl  yn  declire :  do  wed  ymi  ir  diiw 
ac  ir  lies  ith  eiiaid  ac  ir  anrydedd  i  eglwys  duw  gyvarwyddyd  ysbvs 
am  y  driodod  etc. 

Ac  velly  i  tervyna  am  y  llyvre  sy  yn  dangos  ystoriae  yn  harglwydd  ni  ^essu 
grist  ai  voliaiit  efai  basiwDO  hellaoli  ni  asgrifenwu  yr  byu  sy  o  storiae  saint  yny 
Uyvrdv  ai  bvcheddo  hwynt  i  ddangos  siampyl  ir  bobyl  i  wellav  i  bvehedde  yuhwythc 
^eu:  ap  Wm:  ap  dd:  ap  Jeuws  ai  ysgrifenodd  vo     xvii  gorffena  1547. 

154  H.yma  vi/negi  val  i  kafas  elen  lvyddoc  v^  goel  ap  kydeboc 
Y  GROSS  VENDlGEl) :  gwedi  diodde  on  liarglwydd  ni  Jessa  grist  y 
kufos  hi  yhi  ij  GG  o  vylynyddoedd  ar  xiiij  o  vis  niedi  yna  y  Ryvelodd 
elen  ai  inab  lii  oedd  vyrciiin  yn  lloegr  ac  a  elwid  ky.steniu  vrenin  &c. 

161  ILyma  vvcuedv  SAI^^T  ymabged  :  Gwedi  diodde  on  harglwydd 
ni  )essu  grist  ydioddefodd  llawer  or  saint  ar  merthyri  yni  enw  ef  &c. 

172  JLyma  vvciiedd  naint  y  Kadring  vorwyn  vercii  brenin 
konstans  dinabyl  yn  'Jevangk  wy.synevthv  duw  &c.  x.v  .  Mai  1548 

177  JLyma  vvchedd  Mair  yadylen  y  xiiij  o  vylynyddoedd  gwedi 
dioddevaint  krist  y  gwysgarwyd  yr  ebystl  drwyr  holl  wledydd  i 
bregethv  geirie  duw  ac  yny  rarnser  hwnw  gida  affedyr  o  bostol  &c. 

180  JLyma  vvchedd  bevno  :  gwr  bonheddic  oedd  gyut  ymhowys 
yn  He  aehvid  heniuic  a  heuw  y  gwr  yw  bvgi  ar  wraic  aelwid  beren  v'5 
lowdden  a  dynion  gvvirion  oeddvn  hw  a  da  oedd  i  bvchedd  i  gadw 
gorchymynion  duw  ac  nid  oedd  vddvn  ddim  or  pylant  irioed  a  heb  i 
keisio  a  hyny  o  gyd  gyngor  ir  xl  melynedd  ac  vel  yr  oeddvn  hw 
ymddivan  yni  gwele  hwynt  awelen  angel  yn  dyvod  atvn  ac  yn  dwedvd 
wrthyn  hw  byddwchi  laweu  duw  a  wrendewis  ych  gweddi  ....  ends: 
ac  yr  aeth  bevno  ir  nef  a  ni  adolygwn  i  dduw  yn  bod  ni  i  gyd  veddianv 
ydyrnas  bono  amen.  iHj  .  Mehcvin  .  /34s. 

183  JT^yma  ysTORiA  kollen  riLWR :  Kollen  ap  gwynoc  ap  kydeboc 
ap  kowrda  ap  kriadoc  vcrcichvyras  ap  llyr  vyrenin  hwnw  a  briodes 
varo-ed  v'3  iarll  llydychen  Mam  gollen  oedd  Ethineu  v'3  vathylwch 
arglwydd  o  wcrddon  gwyddel  a  hi  anfoned  ir  ynys  lion  yw  magv  Ar 
nos  y  kollen  ef  a  weles  i  vam  ef  trwy  i  hvn  vryrevddwyd  yhi  awelai 
o'lomen  wen  yny  hedec  ati  hi  ac  yni  brathv  hi  Tan  ben  i  bron  ac  yn 
tynv  i  chalon  hi  allan  oi  chorCf  .  .  .  ends  :  ac  yna  i  tynodd  kollen 
i  siobo  ac  a  fwriodd  y  dwr  bendiged  ac  yna  yr  aeth  y  kastell  yn  twmpath 
noeth  an  hwythe  yn  wylld  i  ftbrdd  ar  noson  bono  y  doeth  kollen  yw 
o-vddjo'l  ac  a  weddiodd  ar  dduw  am  gael  lie  i  barseddv  tra  vai  vo  vyw 
ar  noson  bono  yr  erchis  angel  iddo  vo  godi  y  bore  dranoeth  a  dal 
March  nmarchogeth  yn  gwmpas  gimint  ac  agerddef  y  dydd  hwnw  a 
hyn  a  vydde  i  bylwy  of  ac  ynganol  i  noddyva  y  gwnaeth  kollen  i 
eglwys  ac  yno  i  bv  gollen  tra  vv  vo  vyw  afuui  vv  vai'w  ef  aetli  euaid 
jr  nef  ac  y  niiic  ef  yn  saut  gida  duw 


fhe  Book  of  Jeuan  ap  W.  ap  D.  ap  Einws.  5f5 

Ac  velly  y  tevvyna  1543  y  xiiij  tforffuua  'J^'i-'^n  'T  W.  a  ysgiiffiiodd  y  Uyvr 
hivn  i  gyd  ir  mwyn  diiw  :ir  s:iint  ir  neb  ;i  cliwynycho  diiilleii 

188  Ejijma  ystoria  tr  olew  bendwedic  gwedi  chjnv  or  llndinrj 
ynghymraec :  duw  a  ddyvod  y  doe  angel  i  wysynevlliv  yr  bai  a 
gysegrid  ar  olew  hwu  &c. 

191  M^yma  ystoria  Peiladvs  ap  teirvs  a  ordderch  :  y  Poiladvs  Invn 
a  vv  yn  barnv  ar  yn  liarglwydd  ni  'Jessu  grist  av  peilad  hwii  oedd 
vab  i  vrenin  aeUvid  teirvs  o  bilia  o  ynys  y  bont  mam  beilad  oedd  vorch 
i  velinydd  a  elvvid  atvs  ....  ends  :  ef  a  ddowed  y  llyvve  y  daw  IcorlF 
peilad  ar  wyneb  y  dwr  bob  duw  givener  y  kioglitli  o  ix  byd  baner  dydd 
iij  gwaitb  ac  awna  nad  oera  yu  byd  ac  yna  i  bydd  vo  3'ii  kj'noi  i  d;ivod 
am  varnv  Jessu  grist  yw  grogi  ar  ygrocs 

Ac  vclly  i  tervyna  ystoria  peilat  mcdd  llr/fr  Antwii  o  Went  .        26  AwEt  1548. 

195  JLyma  ystoria  nvddas  vyradwr  :  y  gwr  iiwnw  a  vradyclioild 
ac  a  wertbo^  yn  barglwydd  ni  jfessu  grist  ir  xxx  o  genhioge  avr  ir 
eiddeon  Invn  sy  ysbvs  i  bawb  gida  i  lyvodrcth  ai  vowyd  am  hertTailli 
tra  vv  vo  yn  byd  bwii  gwr  oodd  gynt  yngaer  iselem  aelwid  rrvben  ai 
wraic  aelwid  tyboria  ....  a  ffan  cldoeth  yr  amser  y  mab  aned  ac  a 
lienwyd  siwdas  ....  ends:  bow  bow  Pvvy  sy  yma  ynte  a  ddyvod 
svddas  Pecbadur  yu  llawn  pecbodo  y  inao  ai'gl:  trvg.iroc  yu  llawn 
trvgaredd  ni  vynaf  i  drvgaredd  ni.s  dylawn  beb  suddas  ac  yna  ir 
wylodd  krist  am  nas  govynodd  ac  ynte  yni  roi  xx  .  aicst .  ■ISJi'i  . 

198  TT^yma  y  saitli  gastyn  duw  :  y  kynla  yw  kaim  am  ladd  abel 
■wirioa  i  vyrawd  am  ddywedud  i  vod  vo  yn  kam  ddegymvn  &c.. 

b.  llyraa  swm  o  vylynyddoedd  o  ddechre  byd  byd  i  ddiwcdd  12432  a 
xl  diwyrnod. 

c.  ef  a  vv  o  ddecbre  byd  liyd  oni  aned  krist     5  197. 

199  llyraa  yr  hyn  y  bv  Adda  a  eva  yn  vyw  ar  y  ddaiiir  yma  &c. 

b.  llyma  yr  aclios  yr  Roes  duw  y  provedigaotbe  ar  ddynion  gan 
gythrel  i  ddangos  y  drwc  ar  da  Os  dyn  ageidw  gorcliymynion  duw 
yn  dda  &c. 

200  F^yma,  wcdd  sain  sierom  ahad,  y  ivv  urwydd  a  ddaiv  hyn  dydd 
varn  val  i  dyvod  kris(  i  hvn  wrt/i  dias  hroffioyd  :  xv  diwyrnod— j-dydd 
kynla  y  Mor  a  gyvid  yn  vvvcb  no  tbir  &c. 

201  ni  bydd  byracli  y  daith  ir  gwrando  yfFeren 

ni  bydd  prinaoh  yr  hcniar  iroi  kardode  ne  alvson   .... 
nac  ymryson  ath  well  ac  na  cbais  Ics  o  vewyd     Taliesiti 

202  Jf^yma  ystoria  ar  a  wcles  Owain  VARCilOC  da  yn  vffcrn  gynt 
ac  val  yr  aelh  vo  i  Fi'RDAX  Fabric  :  yn  yr  ben  i\m.ser  yr  Roedd 
arver  o  vyned  ir  pvrdan  Rai  a  elai  yno  addoc  allan  a  rai  ni  ddoe 
vylh  allan  oddyno  yny  iverddon  yr  rroedd  y  pvrdan  ar  bwn  aelai 
yno  rraid  iddo  vo  gael  llytliyr  gan  yr  csgob  ad  yprior  yr  oedd  y 
pvrdan  yni  vynwent  ar  prior  addyli  lestair  neb  i  vyned  yno  a  dwednd 
vnint  o  bobl  a  gollesid  yno  agwnevthur  golocbwyde  craill  &c. 

Ac  yna  yr  ymgroeses  y  marcboc  ac  aetb  i  mewn  ar  prior  a  gaiodd 
ydrws  yni  ol  vo .  Ac  velly  y  marchoc  agerddodd  rrac  ddo  val  yr  oedd 
vo  yn  kerddcd  yr  ogo  dowyllacli  dowyllacb  dowyllacb  yr  oedd  bi  ac  o 
diwedd  ni  welai  ef  ddim  kerdded  anaeth  ef  dan  ymddvried  ir  arglwydd 

}essu  grist end^ :  ac  os  titbe  a  vydd    da  dy  vvchcdd  o  byn 

allan  ti  a  gai  lywynydd  nevol  ac  os  drwc  vyddi  di  agai  yr  hell  poenav 
a  welaisti  yn  vffern  .  .  .  ac  yna  yr  oedd  y  prior  ai  boll  gwmpcini  yni 
dderbyn  ef  ac  yni  groesawv  vo  ac  yno  ybv  ymarclioc  xv  diwyrnod  yu 
gorffowysso  ac  yn  diolcb  i  dduw  ami  br|reindod  ef  ai  gadarnhav  mewn 
ffydd  dda  ac  i  pawl  y  dyvod  ef  yr  boll  banes  29  .  Mehcvin  .  1349  , 


57 d  Lianstepkan  Manuscript  Hf. 

213  ILyma  Vi'REVDDWrD  Pawl  o  hostol :  gwybydded  pawb  mai  i 
buwl  obostol  ac  vihangel  archangel  y  dangoses  i  Jessu  grist  lioll  boenav 
vffern  Ac.  ^•^  Gorffena  1349 

220  ILyma  y  iiij  vffern  sy  medd  saint  Axcsting :  y  gynta  yw 
vffern  yr  lion  a  ordeiniwjd  ir  kythrelied  barnedic  ac  ir  bai  drwc  ac  yn 
bono  i  mae  tan  a   mwc  yr  bwn  ni  ellir  byth  i  a  |  aragv  a  thowyllwc 

kimint  ac  i  geliir  dalloiied    dwyjylo    o   bono e7ids :    y    iiij 

vfifern  sy  vwch  bcii  byny  yr  lion  a  elwir  vffern  ysaint  ac  eraill  ai 
geilw  bi  limbw  parwin  ac  bono  yr  aeth  adda  ai  boll  bepil  ar  proffwydi 
at'bimint  ac  nvv  o  adda  liyd  ddioddefaint  krist  ac  ir  vffern  bono  ir 
aeth  krist  i  hvn  i  gyrcbv  yr  eneidiav  ir  nef  yr  bwn  an  dygo  ninav 
o  duw  yny  blaen  i  gyd  i  iywenydd  ac  i  ysmwytbdra  enaid  a  cborffi 
amen.  2S  Gorffena  1J49 

222  ILyma  ddechre  y  plygen  ygwysaneth  a  ddwedir  or  bore  hyd 
haver  dydd .  Avi  maria  grasia  Ac.  Arghvydd  egor  vyngenef  am 
gwevvsav  i  vynaic  dy  voliant  duw  ystyria  yn  gymbortbwy  ym  arghvydd 
brysia  im  kymortb  gogoniant  ir  tad  &c.     Henffych  gwell  vair  gyvlawn 

wyt  o  rad  dvnv  gidatbydi  ymae  yn  harglwydd  ni (230)  salm  y 

bencdigte  :  Bendigwcbi  dduw  ddinam  ai  weitbredoedd  cf  amddyr- 
cbefwchi  a  niolwclii  mil  o  oesoesoedd  ainen  bendigwcbi  Engylion 
ddeon  ddovydd  bendigwcbi   ynefoedd   naf  a   nos    a   dydd    bendigwcbi 

dduw  dyvroedd  vwcb  ynefoedd  &c ends :  "Jcssu   grist  yr  bwn 

a  vvcbeddoga  ac  a  wladycha  gida  athi  yn  vnolietb  ar  tad  ar  mab  ar 
ysbryd  glan  yny  llywenydd  tragwyddol  yn  oesoedd  amen  bendigwn  i 
yr  arg:  f.  grist  a  diolcbwu  i  i  bren  duw  amen  duw  grasies  llyma 
ddhoedd  prjlygen  o  vair  .  •  xvij  .  gorffena  .  1SS2  . 

235  (enaid  iesu  grist  santeiddia  vi  koryff  iesu  grist  nodda  vi  Ac.) 

236  Medical  recipes  :  (Rac  gwynt  yn  y  kolvdd  kymer  dalcb  keirch  &c.) 

238  ILynm  tceddi  yw  dwedud pan  goter  y  bore  oi  wely  kyn  myned 
allan  or  ty  ;  3Iyvi  a  godaf  yn  enw  vn  mab  duw  yn  harg:  ni  ]f.  g,  yr  vn 
gwr  an  prynodd  &c. 

b.  Gweddi  yw  dwedud  y  nos  pan  el  dyn  ywely  i  gysgv  :  beddwch 
i  ni  heno  on  harg;  ni  J.  g.  ar  ninwedd  oi  ddioddevaint  ef  a  fo 
arnom  &C.  o  lyvyr  John  llwyd  y  kaq 

239  Gweddi  yw  dwedud  dduw  sul  ir  mioyn  y  sul  vab :  Y  ben- 
digedic  snl  rab  a  duw  sy  dad  a  mab  ac  ysbryd  gylan  ac  or  ad  y  tad  Ac. 

b.   Gweddi  yw  divedud  pan  goter  korjf  krist :  Yr  argl:   ]f.  g.  yr  bwn 

an   kymeraisti  gysegrediknf  gynawd  &c (c)  pan  welych  delw 

y  groes  :  orTchaf  gross  Ac, 

240  the  XV  oos — [y  xv  gtoeddi].  0  J.  g.  yn  tragwyddol  velyster 
ydigrifwch  mwiaf  ar  boll  voliant  ir  bai  ath  garant  Ti  a  boll  deisyf 

]fechyd  iacbawdyr  yr  boll  bechaduried  Ac ends :  [xvl,  O  J. 

g.  gwir  Yrinwydden   fFerwythlonaf  oddaioni   koffa   di   y   kyvylownder 

ollyngedigaetb athro  di  vymeddwli  ambrydi  tvagatadi  val  i 

bo  vyngbaloiii  yn  dragwyddol  illnveddio  di  vargl:  J.  g,  dros  yr  eneidiav 
mwiaf  i  poenav  yn  y  pvrdan  a  lleia  i  helb  i  beri  gweddio  trostvn  ac 
yny  byd  bwn  yn  brerin  ith  gadwrietb  di  ,  .  .  Amen  Pater  rioster  ac  avi 
maria  ar  kredo  ar  dipraflwndis.  15^6. 

248  ILyma  ymeddianav  sy  am  ddwedvd  y  xv  gweddi  hyn  a  xv 
pader  Ac.  .  .  .  yr  oedd  sanffraid  leian  gynt  mewn  kvddigl  yny  koed  yr 
oedd  bi  yn  damvno  kael  Rifedi  arcboUion  yn  harg:  ni  J.  g.  ac  yn 
gweddio  duw  vclly  of  oi  gyvrinacb  ai  rras  ef  i  vod  yn  wiw  gantbo  i 
Uangos  bwynt  iddi  bi ends :  ac  ni  enir  yr  ytivedd  yn  anafvs 


The  iiooh  of  Jeiian  ap  W.  ap  R  ap  Einws.  off 

byth   He   bo  llyvyr   Invn  Tiwy  eiiiol   yi'   nrghvyildus   vair   vorwyn  a 
lioll  saint  nef  u  lioll  fantefav  andygo  ni  gyd  ir  llywcnydJ  trajrwyddol 

.r.17  .  Mawrlh  .  15'i6  . 

251  ILyma  Eviin  kvric — da  y\v  hon  irac  tiais  angav  disyvjd  ai 
elynion — Yn  enw  y  tad  ar  Mab  ar  ysbryd  glan  .  .  .  ar  glan  gvric  verthvr 

a  siiliti  i   \am  ef  &c ends  :    y  gwr   liwnw   amddyrchafodd  i 

orvchelder  ynef  yr  hwn  addyweter  iddo  ef  yn  yr  eglwys  i  gael  yn  y  nef 
gida  byddin  o  cngylon  yn  oes  oesoedd  amen    pater  noster. 

253  Dodaf  arnaf  arwijdd  a  nawdd  or  spells. 

255  Seven  prai/ers  for  each  day  of  the  week:  Duw  sul  swit  mersKFwl 
and  bowutiflfwl  loi'd  Jessus  ddis  dao  ei  bi  sitsli  tlie  bwmbyli  tbad  inei 
hart  mae  bi  with  the  aloffd  on  hi  ...  .  ends ;  grawnt  vs  good  lord  to 
[be]  pvr  god  fforine  al  ffiith  and  syvno  that  i  mae  havi  at  myn  expyr- 
aesiw[n]  the  everlastinge  joy  and  rrywart  in  hevyn  amen.      «;  ,  iv  .  1346. 

256  Yny  dcobre  yr  oodd  gair  ar  gair  oedd  vab  duw  a  duw  ydoedd  y 
gnir  a  hyny  oetld  or  dcchre  gida  duw  &c. 

257  Egwyddor  or  llythyrcne  A,  B,  U,  &c.         17  .  hwcvml  .  /347  . 

h,  Dewis  bethe  0.  kyfelioc  :  borpgwolh   tawcl  glarr  a  berwlith  &c. 
€.,  293,  r.  has  helJic    O.  kyvelioc  :  kryn  w.is  bob  gami)e  da  a  cbryn 
varch  heb  rryging  &c. 

258  Egwyddor  gyvyri  a  heth  a  dangos  hcth  a  irna  llythyrcii  0 
swm  :  ai  hvn  a  wna  pvm  kant    b  =  ,S00  &c.     s  i  livn  a  wna  swllt  &c. 

259  Historia  Adrian  ac  Ipotis :  \\  kyflawn  y w  y  pylas  or  nef  sy 
gan  ystlvs  hyny  yr  hwn  a  golles  Ivsifler  am  i  gam  .sybeiwyd  ef  ac  yno 
y  bydd  y  dynnliiielh  dwyvol  santaidd  yn  dwysoc  kyflawn  o  lywenydd 
yna  y  gofynodd  yr  ymerodr  ir  mab  Pvv  beth  gynta  awiiaeth  duw 
engylioii  ae  arohenglion  awiiaeth  ef  ar  dduw  .sul  a  <hnv  llvn  ygwr.aeth 

ef  yr  wybyr ends :  Gwedi  y  troes  yr  ymerodr  i  wnevthur 

gweithredoedd  dii  gobrwiol  ac  alvsenav  ir  mowredd  i  dihiw  or  nef. 

Ac  velly  i  bv  yr  ymddifan  Rwng  Adran  Merodyr  Rvvnin  a  Jpolvs 
vab  ysbrydol  or  nef  amen. 

llyma  lyvyr  yu  <lat]f{os  siampyle   da  ir  neh  a  chwynycho  darllen 

Icymraee  tlila    yiiy   llyvre    Hailing   ymae  yr    ysbysrwj-dd  gole  ac  ju 

saesyncc  ac  iiid  oes  ynghymraoc  ddim  ond  a  droes  kyinraec  wyr  i  vod 

I  iicb  achwynyclio  darllen  .  xx .  mt^ili .  1545  .  Jcitiin  ap  William. 

269  Henwe  y  iiij  yvengylwr  &c. 

h.  Llijma  Rendtil  hoed  kristionydd  .   .      .  ac  wrlh   .smijdd  ff'rmarorwm  y  mar.  hon 
Lewis  ap 'William  Hangmer     ....  xiijs.  ixd. 

geffre  bromtfillt  iii*-   iiijt/.  &c. 

Edwart  grythor  sy  swyddoc  yleni  .  1551   .  heddiw  yw  Mai  viij.     Cy.  297  infra. 

270  ILyma  val  i  mae  yr  angav  yn  dyvod  i  rrybvddio  pawb  erbyn  i 
varw  hwn  nid  oes  byleser  yny  byd  genwchi  bobyl  am  y  wirionedd  yn 

vymeddwli ends:  y  mae  i  ti  ddewis  yr  hon  a  vynech  or  ddwy 

ffordd  ai  yr  llywenydd  tragwyddol  ai  uffern  vffernol  yrowan  ymae  iti 
ddewis  ibarvn  iti  vyued  ....  gwna  di  y  da  agocliel  y  drwc. 

272  ILyma  Jach  mair  vorwyn  Ann  vam  vair  oedd  v'3  siesbar  a 
mafeth  oedd  i  mam  hi  a  chwaer  oedd  i  ana  aelwid  Maria  &c. 

273  IX  Hinwedd  yffercn :  ILyma  lyvyr  a  gafos  saint  Awstin  gan 
dduw  i  hvn  yn  lie  aelwir  dinas  duw  ar  lyvr  hwnw  aoedd  yn  inyuegi 
vod  IX  Rinwedd  ar  yfferen  ar  ix  hyny  a  gaiff  dyn  am  i  gwrando  &c. 

274  Eiyma  val  yr  oedd  yr  argl;  ^.  g.  yn  gorflxiwys  mewn  tre  a  elwid 
grigo  ai  boll  ddifgyblion  gidag  ef  yno.  Jeuan  yvengylwr  a  ovynodd 
iddo  ....  Fa  sawl  gwaitb  y  dichon  dyn  pechadur  i  lanhav  ef  i  hva 


5'} 8  Lkmatepfian  Manuscript  iif. 

oi  pocliodav    vi)   liebr  krisi ends :   Gwae  ef  ildya    agasao  i 

gymydoc  a  diiw  yn  erclii  iddo  i  garv  yn  gimint  ac   ef  i  hvn  ac  velly 
tcrfyna  llyvyr  saint  uwstiii.  .  xilj  .  gorffena  1S^{5. 

276  Helijnt  yr  eiieidie  pan  elont  or  Jnjrff :  y  dydd  kyuta  pun    el 
yr  eiiaid  or  korff  yra  Ii  yd  yngha  *  *  *  y  lie  v  dioddel'  krist  &c. 

or  Rol  eiildo  ales  v'j  ed:  ap  (]d:  ap  U'n  yr  ysgrifenwyd  hwn  .  15-15. 

b.  Swi/ii   Rac    y     giveidling  Jffo  :  diksyth  dominws  rrcx  &c. 

c.  Henwc  iij  raeibion  Noe  lien  yr  hain  oedd   yny  Hong  gidac  ef  &c. 

277  Yr  wijlhrnn  sy  memndyii  i  enaid  ai  gorff :  Ran  y  korff  sy  yn 
gynta  or  ddiiiar  yr  ail  or  mor  uj  or  haul  &c.  .  iUj  .  chvill  .  is/iJ, 

278  TL>ivr  liondvsiwn  a  chowsdyriad  anaeth  hipohras  ac  elis  dodylvs 
i  Alixandr  mawr  i  ydiiabod  pob  dyn  wrth  i  toyneb  ai  lliw  ai  nndvrie 
drwc  a   da :  km.   wr    dv    yr  hwn    sy   dda   i  ddevnyd  .   .  .   .   sy  ore  a 

ohyryfa    a    chowiraf ends :  lliw    raelynddv    hagr    yw  lliw 

melynwyii  sy  dda. 

281  ILyvr  hipokras  yn  dangos  nadvrie  dyn  wrth  y  mis  y  ganer 
ynddo  ar  arwydd  &c. — Y  iriab  a  aiier  vis  ionor  dan  arwydd  y  dyvrwr 
tec  a  hygar  vydd  ac  ymadroddus  vydd   oud  tra  dicllon  vydd  a  chwanoc 

lawn  i  beth  iddo  i  hvn ends  :  y  verch   a  auer  vis  rrac  vyr 

dan  yr   vn  arwydd  hvvnw  lliosoc  adrwc  anwdus  ac  ofnoc  rrac  Uael  oi 

gwrtliwynebwyr  i  gwynfyd  arni  hi  ac  oi    iij  gwr  y  kaiff  hi  bylant 

hi  a  vyild   byw   Ixxxiiij.  heddiw  2S  Hwefrol  1545  .  Jevan  ap.  W. 

291  ILymn  ddangos  am  y  dydd  y  ganer  dyn  ynddo  or  vj  :  Pwy 
bynac  a  aner  ddiiw  svl  nilafvria  hwow  haiacb  ac  ef  a  vydd  gallvs  oidchi 

a  hael ends :  a  aner  dduw  sadwrn  ffynadwy  vydd  ar  ddyniou 

ac  ar  dda  v,  da  vydd  o    iiono  ni  bydd  kybydd.  ■  j  ■  mawrth  .  154^  . 

Robert  ap  U'n  o  Ian  rraiadr. 

h.  Heuwa  y  vi]  dyn  a  ddiengi*  o  arka  noe  Rac  dwr  diliw  &c. 

c.  Tri  dyn  a  gafos  kry vyder  addaf  erklvs  ac  ector  &c. 

d.  Tri  dyn  a  gaEos  doeth[ineb]  addaf  kadw  hen,  a  bedan  a  sibli  &c. 

292  Jl^ymu  y  llythyr  a  ddanvones  sowdan  o  bar  bahilon  at  y  brenin 
Hari  vj  .  .  .  bid  ysbysol  ir  hoU  gristynogion  vy  mod  i  sowdan  o 
babilont  yn  vrenin  yr  holl  vrenhinoedd  .  .  .  ystiwart  o  vffern  porthor 
o  breadwys  ...  a  blodevn  yr  holl  vyd  a  cliar  i  grist  yrwyfi  |  vi  yn 
argl:  kyn  btlied  ac  i  towyno  haul  nev  i  dyvo  gwellt  glas  nev  i  llanwo 
dwr  nev  yr  yheto  yderyn  .  .  .  Myvi  sy  yn  anEou  anerch  .  .  i  hari  vj 
ac  o  myn  el'o  briodi  vymerchi  mi  a  rof  iddo  iiij  G  o  viloedd  o  aur  yn 
vij  dowyniad  yr  haul  ac  a  ddof  i  yn  gi'istion  a  chwbwl  or  mav  vi 
heved  &c.  &c. 

293  Ateh :  Myvi  Hari  brenin  lloegyr  ...  a  gymeraf  vynghyngor 
oni  ddel  b.  k,  1-141  yna  i  rof  i  atcb. 

b.  Ystil  yr  cmprwr  yr  hwn  a  elwir  siarlys  emprwr  yr  alrayn  &c. 

294  Henw  brenhitioedd  lloegyr  o  Willam  bastard  hyd  Edw:  y  vj, 

295  ITjyvyr  Jiofadurieth  am  hen  bethe :  .  .  .  .  o.  k.  1553  pan  ddvk- 
pwyd  y  karegle  o  rrvwabon  ar  gwisgoedd  ur  iij  dydd  o  vis  gorffena 
ar  xiij  dydd  or  mis  hwnw  y  doeth  gorchymvn  kav  yr  eglwysi  ac  ar  ol 
byny  ykriwyd  y  vrenhines  mail  yn  lloegr. 

b.  enaid  ][essu  grist  santeiddia  vi  korff   jf,  g.  nodda  vi  &c. 

296  (Gwyu  gyrehiad  gariad  gorwylld  &c.   per  me  John  Oueiton.) 

237.   Lhjma  Jiendnl  simjdd  ffamcromm heddiw  viij  iiuti  1551. 

grnff  lip  Rankin  mordyn  -  xvs 

gweni  yr  hehoc  ...     viij*.     of.  p.  269,  b. 


The  Tattered  Book  of  Aher  Llyveni.  579 

298  Val  i  gwijsyneithir  ar  vivrdd  lie  bo  rreiolti  mawr  mewn  ffiest 
meivn  kinio  mawr  reiol :  yn  gyntti  yr  Eoir  Uien  ar  vwidd  a  halen 
Traenswrie  kyllill  bara  podos  kic  berw  &c.  ijumlchymai  ap  gwiong  ai  ywnaeth. 

b.  Od  aj  di  ile  y  bo  y  vath  vyd  a  liwnw  kymer  di  ychydic  o  bob  vn  or 
aiisoddc  hyn  ac  yn  gwrtais  ara  &e.  &c.  .rvij  Mali  134s  Jcu:  ap  Wm. 

299  kas  dynion  duw  —  maM  sele  ddoetli  :  Dyn  a  goisio  dal  Uaswcn 
erbyn  i  chynfEon     Os  dyn  doeth  dod  gartod  tra  vo  yutav  di  pan  elech 

di  vn  arall    biav    yda   hwnw ends:    dyn    avo   ydivar  gantbo 

wnevthur  gweithred  dda. 

300  Nac  ymddiried  ir  neb  ath  vygythio  yn  vynych ends : 

na  chais  gellwer  ath  gas  nac  ymryson  ath  well.  Taliesi?i 

b.  Ymovyn  a  doeth  ymgalyn  a  dyn  dedwydd  &c.  Sele  ap  Dd: 

c.  Eli  Ihjged .-  kymer  svgyn  yr  eidral  a  gwraidd  y  ffenigl  &c. 

301  Kampe  kenin  ai  xij  gradd  hwynt :  Da  yw  yved  i  sugyn  rrac 
chwydv  gwaed  da  yw  i  wragedd  a  vyuo  kael  pylant  i  bwyda  yn 
vynych  &c. 

b.  Mwstar  sy  dda  i  wared  dwr  a  gwlybwr  a  llysynafedd  or  gene  &c. 

c.  Val  i  gwnair  enaint  vis  mai  i  bob  iach:  kymer  fFenigyl  ac 
alixandr  ac  eidral  achwys  arthur  a  dail  ysgaw  &c.  15.'fS. 

302  kwestiwne  sibli  ddoeth :  Pwy  gynta  gwedi  diliw  awnaeth 
niynachloc  hen  Pwy  gynta  awnaeth  llythyr  o  sgriven  yw  anvon  &c.  &c. 

b.  ^aeh  kynvric  ap  Rvwallon  ap  dyvn  J  |  Tvdvr  trefor  &c.   15/f^. 

303  TLyma  ddechre    chwedyl  y  vij  wyr  doetkion  or  Rvfen :  gynt 
yr    rroedd  ymerod  yn  livfain  aelwid   diaklesian  a  hwnw  oedd   gwedi 
niarw  oi  wraic  kynta  iddo  agado  vn  mab  oedd  iddo  0  honi  hi  yn  ymddivad 
0  vam  ac  yna  ef  addevynodd  ato  ysaith  wyr  doethion   rrvfaia  i   ovyn 
vddvn   hw  pa  le  yroe   ef   i  vn  mab  yw  ddysgv  moes    ac  arvere    da 
iddo  ......  ends :  ef  a  erchis  y  meddic  iddo  geisio  gwraic  yw  wely 

ac   ynte    aerchis   yw  ystiwart  logi  gwraic  iddo   ir  ix   pvnt  ac  yu   yr 
ystiwart  a  naeth  0  chwant  yda  || 


MS.  118  =  Shirburn  D.  3.  Carpiog  Aber  E^yfeni  i.e.  the 
Tattered  [^Book']  of  Aber  ILrvEm.  Poetky.  Paper;  12^  x 
7|  inches;  6G8  pages  (plus  pp.  669-92  and  693-712  in  later  hands); 
written  circa  lGOO-20  (p.  245)  ;  bound  in  leather. 

This  volume  is  made  up  of  two  different  mauuseripf s.  Fifteen  poems  are  wanting 
at  the  beginning  of  part  i  which  breaks  oflf  in  the  middle  of  its  ICith  poem  p.  170. 
Part  ii  begins  in  the  middle  of  its  20th  poem  on  p.  177,  and  ends  with  the  12th 
line  of  its  309th ,  poem.  Both  parts  are  from  the  same  pen  which  wrote  also 
Mostyn  MS.  ICO  and  Peniarth  MS.  114.  In  many  places  the  corners  have  been 
nibbled  by  rodents.  All  poems  made  imperfect  in  this  way  are  indicated  by  an  italic 
Buperior  i  at  the  end  of  the  final  line. 

Owdwl  a  chywydd  moliant  i  Domas  ap  Morgan  o  Lynn  Aeron 

1  II  #«##*#*#  gwisgi  doniog  (1.  C7)     .     .     .     .  « 
iarll  akw  ir  elych  ir  Uv  kwerylog              D.  goch  brydydd 

2  Vn  gwr  wyd  yn  gariadol     ,     .     .     .  b 
a  fynych  tra  fych  a  fo                                             Jevan  tew 

5  J  Huw  gioynn  or  Morva  Mawr  c 

ar  vn  tv  kymtv  ai  kyrch     (1.  2)     .     .     .     . 
mair  fo  i  mewn  y  morva  Sion  pliillipp 

8       Pwy  /  n  /  yn  sir  y  w  /  n  /  penn  an  serch     ....  d 

at  fowre44  I'Uoed  d^w  fayi  D.  llioyd  mathew 

J  98607,  L 


580  Llanstephan  Manuscript  ii8. 

10       Hvw  gwynn  dvvyfol  ynn  wyd  flaeuawr  hirlwybi'  ....       a 
livw  gwyiin  olevbryd  hoewgtiin  Iwybrav  D.  llivyd  mathew 

13        »»****     lie  i  brydydd     ....  b 

deav  wenn  a  edwy  wynedd.^  Jevan  tew 

15       #*#«#d  bevnydd  bob  vnawr  /  a  gair     ....         c 
*  *  #  *  *  drin  /  klod  yt  a  drig  Sion  Mowthwy 

17       delych  lie  mynych  11  v  maith  /  ath  ddilyn*         gr:  hafrenn  d 
19       awn  feirdd  yn  He  /r/  eiliwn  fawl'  Huio  Machno  e 

21       Y  kwrt  rhydd  lie  kair  trwyddedJ  Risiarl  phyUpps  f 

23      'Y  gleisiad  teg  o  glais  tonu^  Sion  mowddwy  g 

25  J  waliodd  H.  gwynn  ai  wraig  i  sir  f on  at  S.  gr:  o 

L.  ddyfnan  Yr  eryr  pybvr  iraidd     ....  h 

dyno  lie  mae  /r/  daionl  gwgon  wawd  ncivydd 

0  gaereinion  ym  howys  ai  hant  /  Sr  hvw  lioberts 

28  Atteb  i  wahodd  Sion  Gr:  ai  wraig  ir  Morva  maior 

J  dewr  gwych  o  dir  a  gwaed     ....  i 

ddav  enaid  y  ddwy  wynedd  gr:  hafren 

Marwnadeu  Haw  gwynn  or  morfa  mawr  .  1601   . 
31       Mis  blin  am  ysbail  enyd  Jeuan  tew  k 

33       kwynwn  trwm  wylvvn  mater  mawr  /  o  gwyn      S.  Mowthwy   I 

35       trist  oes  oer  trwst  sy  hiracth     ....  tn 

aetli  H.  G.  .  .  yn  ifank  i  wlad  nef  &c.     D.  Il'd  Mathew 

38       kwynaf  rhag  aniwk  enyd  gr:  hafren  n 

40  Mari  Gwyn :  Y  wreigdda  Ian  rowiogddoeth       Syr  hvw  Rob's  o 

43  Mar:  Tom:  wynn  amhorgan  fychati  or  Morfa  mawr 

ymddiiiod  medd  y  ddiareb     ....  p 

trablin  hiraeth  /  trwy  galon  glynn  aeron  aeth  .  .  .■  . 
torri  kefn  .  .  .  tal  y  sarn  a  barn  y  byd  &c.        Jevan  tew 

J  Morys  gr:  or  plas  newydd  yn  sir  fo7i 
45       Y  plas  newydd  rhydd  i  bob  rhai  /  ywr  Uys     Sion  Mowthwy  q 

48       y  dewr  pared  or  pvrion  lewis  menai  r 

50  f  Rol:  Gr: — Dewis  adail  dwys  ydwyd  „  „       s 

61  Mar:  Robl:  gr: — gwac  a  wnel  gvviw  anwylyd     ....        t 
m  roi  fan  vs  er  ofn  neb 
ni  wnaeth  hwnn  anoethineb     .... 
rliobert  aeth  hir  i  bo  /  r  /  tad  Sion  brioynog 

53  Mar:  Kolant  grvjfydd  or  plas  newydd 

Uan  laner  duw  ner  dyna  wryd  /  mawr     ....  u 

dvw  yn  i  fynv  /  dan  i  faner  „  „ 

50  jf  Blorys  gr: — Af  i  Iwyn  y  fel  ynys  ....  v 

tros  y  byd  toiroes  i  bych  huio  kowrnwy 

59  jf  dd:  ap  Jeuan  ffylib  prydderch 

Davydd  or  koedwydd  kedyrn     ....  w 

y  tri  ynn  wyd  yn  troi  /n/  vn  huw  lltvydfyrr 

60  J  Htiw  gwynn :  y  perl  ifank  pvr  loewfaeth     Sion  Mowthwy  x 

02  Etlo:  y  keiliog  ban  enwog  balcli     ....  y 

da  wailh  hap  di  ath  hepil  Tomas  vychan* 


♦  o  gastell  bylch  gwyn  gwr  bonheddig. 


ThC'  Tattered  Booh  of  A  her  Llyveni.  58  i 

65  Jr  Jronfraith  :  gwneytlivm  oed  yn  y  koed  kflv  ....  « 

dwys  maith  dravl  yn  dysmwytlidia       Bi/l/icrch  ab  liisiarl* 

G7  Etlo  yn  atteb  :  y  keiliog  di  dayog  don     ....  b 

hup  hvys  nod  ir  plas  newydd  /ivio  ap  liys  wt/iini 

69  Etto :  y  keiliog  enwog  yuni  hvw  howrnwy  c 

71  Etto  :  y  kiw  evrwisg  kowiiiaith  Jiuw  keiriog  d 

7.3  Etto :  y  keiliog  maith  ar  klog  mwyn  hvio  ap  Rys  wynn  e 

74  Mar:  Jcii:  ap  U'n  dd:  go}  o  drejeilir 

Trewis  oerfel  -tros  arvon  Leivis  mon  f 

76  /  bias  Trefeilir :  y  ty  gorwyn  teg  aravl  Sion  bricynog  g 

78  Jr  plas  newydd  ymhorthatnl  y  mon  yn  amser  W,  gr:  tad 
Syr  W.  gr:  hynaf  or  Penrhyn  : 
Pa  seiri  ynhop  y  seren  Robin  ddv  h 

70  f  anerch  arglwyddes  bagnol  yn  y  werddon 

drain  herwydd  o  di'in  Liraeth  Lewis  BJenai  i 

81  Mar:  sion  wynn  ap  hvio  o  fodfel  yn  llyn  .   ISjO  . 

Pa  oer  anap  ar  weinion  hvw  penant  k 

83  Mar:  elisav  amhorys  or  klenenav  yn  yfionvdd 

Trofs  y  byd  mewn  trais  lieb  wedd  Wni:  llyn,  I 

85  J  Antoni  Stanley  :  Af  ar  gair  o  fawr  garind       Risiart  philipp  m 

88       Gwae  ni  jr  j  beirdd  gan  air  y  byd  Sion  tydvr  n 

90   -f  nol  Stan  g.  Morvs  gr:  o  sir  aberteifi  adre  i  fon 

Oer  yw  mon  o  rym  myned  To:  VychanX  o 

92       Y  keiliog  Uyfn  ar  klog  llwyd  D.  llwyd  matJietu  p 

94  Jr  hi  dv :  Tyfodd  yvvch  rhyd  taiofvvy  hvw  penal  q 

96  J  ojyn  kymnd  rys  amhorgan  fychati  o  lannerch  aeron 

Adda  wyfi  oedd  dda  i  fyd  Jevan  tew  r 

98  hawddamor  blaenov  y  blaid  D.  nanmor  s 

99  kymhortha  devaid : 

Gau'  da  gai  /r/  gwyrda  gynt  Syr  Rys  karno  t 

loo  Atteb  :  inae  gwr  lien  yma  garllaw     dd.  llwyd  ap  U'n  ap  gr:  u 

102  Mar:  0.  Tydvr  :  Brvdio  i  bvm  brud  hob  wiw     Ro:  ddv  o  fon  v 

103  3Iar:  S^  Risiart  herbert  a  las  ymanbri 

y  warr  gronn  orav  o  gred  Jevan  deulwyn  w 

104  Davydd  maer  beirdd  yn  dyfod  gvttor  glynn  x 

106  J  gr:  devddwr :  Os  da  hvdd  chwareydd  chwyni      Ho:  liilan  y 

107  J  ffwk  salbri  i  Ba  wr  ymhais  abram  hen  tydvr  aled  z 
109  J  3  mab  sion  salbri  o  lann  rhayadr  ynghemmeirch 

pe  rhon  torri  pren  tirion  „         „     a 

111  iiT.  kymod  ifredydd  ap  U'n  o  enavr  glynn 

torres  dydd  fel  dyn  trist  dall  tydur  pcnllyn  b 

112  Pwy  sy  drist  powys  drosti  Jevan  devlwyn  c 

114  Mar:  Ho:  ap  owen  o  gyveiliog 

och  dduw  nef  am  waith  eta  D.  llwyd  ap  IVn  ap  gr:  d 

1 15  Duw  greawdr  nfef  a  dayar  Jolo  goch  e 

*  0  fyf^rian  gwr  bonheddig  o  dir  mon.         f  gwv  bor.boddig  o  fosoglenn. 
Jo  gastell  bylchgwyn,  gwr  bcyllieddig.     v 

L    2 


$82  LlanstepJian  Ma/iiu8oript  ii8., 

16       Meredydd  yma  ir  ydwyd  gyttcr  glynn  a 

18  f  S''  E,  ap  T. — pwy  sy  benn  kwinpas  y  bj'd         Jcr:  fyngl:  h 

19  J  Henri  ap  gVm  :  ^osil  gvvynn  i  wisgo  i  art         L.  G.  cotlii  o 

21  Tair  anercha  yt  reinalldi  ti/dur  penllyn  d 

22  f  Edwi  pilstwn  :  Edwart  hir  a  dery  tan*  Ho:  Mian  e 

23  ^  Ho;  ap  J,  ap  Jtydwgan  o  vwch  mynydd 
hawddamawi'  nira  dawr  oi  dwyn»  Jev:  devlwyn  f 

25  Vn  ui  iByg  er  ofa  na  fflaid*  hmo  hae  llwyd  g 

26  J  erchi  main  meline :  vchel  mab  fadog  v'n^         Ho:  ReinaUt  h 

27  y  fvn  weddvs  fain  addwyn^  S.tydvr  i 

29  Kwrs  ynfyd  kerais  vnferch*  Sion  tydvr  k 

30  f  erchi  gwalch :  pwy  sy  trwyddo  post  rhyddarr  ....  I 
Bowpeth  lownwerth  pwyth  lanerj                      gr:  hiraethog 

32  f  Itol:  gr:  or  plas  n. — T3ai  ar  iil  ai  brvsio  yw*  „  ,,  m 
34  jf  not  Antni  Stanley  adre  [Yr  eos  deg  aeres]  dail  gr:  hafren  n 
36  f  A.  Stanley:  Bonedd  dwy  wynedd  dydd  daed'  Jeuan  tewc  o 
38  Etto :  Y  dyn  ni  ddwg  dav  wyneb*  gr:  hafren  p 

41  J  S.  IVynn  or  tvernfaicr  : "]  mae  gwr  yma  yw  garv*  ,  S.  Ph:  q 
44       Mawr  y  w  pwys  duw  marw  post  ial»  Tydvr  aled  r 

46  Mar:  fy  hoU  blant :  wi'lh  edrych  galarnych  gael»  g.  ap  sefnyn  s 
48       Y  lloer  gain  Uiw  eiry  gweynydd^  S.  Phillipp  t 

50       Y  wavrr  ddwyrain  rvdd  evrwallt*  Sion  philipp  u 

62  Gwenddyn  o  dowyn  sy  /  n  /  diwedd  feinioes*  Hich:  philipp  v 
54       Henifych  well  heuw  hoff  a  chv»  S.  philipp  w 

57  /  Leicis  oicen  :  yr  aer  glan  evrer  i  glod»  „  x 

60  J  ofyn  hwrdd :  Yr  ystys  oil  o  ras  duw  sydd*  gr:  hiraethog  y 
62  j^  D''  Lewis :  Doe  wylais  om  dwy  olwg     ,     .     .     .  z 

ir  kevdod  egr  ai  kodawd»  S.  philipp 

64  Morgan  hael :  Syr  D.  o  hedrudd  hawl«  gr:  ll'd  ap  D.  ap  ein:  a 

66  kybydd  vab  difedydd  dig*  S.  tydvr  b 

67  Mathavarn  :  Y  genedl  a  eginawdd'  Risiarl  ffylih  c 
70   Yfenn :  Wrth  enwi  Icyfraith  anael     ....  '       d 

i  ehvvi  edwart  nich  oeda  ||     (i.  gg) 

73  kerais  wenn  kar  *«#.*#  #**#e 

74  *******  plas  dianael^  f 

76  A  fragment,  II.  ^-3:i :  Hew  naunav  a  llin  ynyr  &c.  ||  g 

77  pan  ith  welwn  gwn  gannoch  .  .  .  ymladd  croch  (1.  19),.  .      h 
ny  rydecL  gyut  ar  adwy  gr:  ap  ll'n  ll[wyd] 

78  Syrtliiodd  penn  derwen  ne  d[wr]  bedo  brwynllys  i 

79  jf  IVathyn  Herast :  hawddamawr  heb  vn  awr  wast  ...  k 
81       ****#*###  mrig  kevrydd     .     .     .     . 

Syr  Risiart  o  herbart  hen     .... 
kedwid  Auw  y  kedwad  hwnn  Dd:  ap  ho'll 

182  '  Jr  bedo  brwijnllys' ;  y  dyn  ai  had  o  noe  hen  ....  1 

ni  rof  fy  lie  er  fy  lladd  HQicel  Davi 


The  Tattered  Bool  of  Aher  Ltyvem.  583 

183  Atleb :  Tariap  gynt  /.d  /  wyrion  a  gaid'      \bedo  br^wynllys  a 

185  *****#*#  wna  Limp  or  brig  (1.  3)     ...     .  b 
kail-  fforest  or  kyfF  evraid              Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  Rys 

186  Da  /dd/  oeddem  y  dydd  eddiw*  U'n  mod  y  pantri  c 

187  Gwyddom  dewi  a  goddef^  J.  yethin  ap  J.  ap  letson  d 

188  A  welai  neb  a  wefaf*  Jolo  goi  e 
190       Breiniol  wyd  or  barwnwaed^                 lewys  Gly[nn  Cothi]  f 

192  Howel  draigl  hwyl  da  *  #  *  *  D.  ap  howel  g 

193  Mar:  Dd:  Uwyd  ap  lle'n  ap  gr:  ^  pab  i  euraw  pob 

araith '  :  diliw  a  gwymp  a  dail  gwydd'  j,  h 

194  7  a7-g:  her't :  [Llwy]ddiant  a  fFyniant  aniddiffyuwr  /  gwr  .  .      i 

i  chwi  hoedl  udaf  /  a  chydlwyddiant'  Ho:  sivrdwal 

197  Bvm  yn  aredig  brig  bron  h 
wrth  did  o  nerth  dav  eidion 

od  erddir  crindir  croendwnn 

ni  ddaw  had  uewydd  o  hwnu     .... 

Watkin  .  .  .  Uaturio  yw  /  n  /  boll  f wriad 

bara  heb   gelera  gvvlad 

dav  ycben  .  .  .  od  ardda  fyth  dy  rodd  fo    .     .     .     ; 

na  fawr  arglwydd  no  farwn*  llawdden 

198  Duw  a  Rannodd  drwy  einioes'  I 

200  T,  ap  Rosser  V'n  :  Y  barr  fal  vnmab  vrien*      bedo  brwynllys  m 

201  jf  dd:  Uwyd  ap  dd:  ap  eignon 

Denais  dy  gariad  ynof»  gVm  ap  Jen:  hen  n 

202  J  erchi  pais  i  ivatkyn  fychan  o  Hergest 

Y  gwr  dilesg  ar  dalwrn*  D.  Uwyd  ap  U'n  ap  gr:  a 

204  Dyfi  wendal  dwf  Jndeg*  „  „  p 

205  fferch  :  Gwr  wyf  n;d  rbaid  gwarafiin*    Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys  q 
207  ^Jarg;  ifferis' :  Rhyfel  ar  barsel  or  byd'  Uaivddcn  r 

209  J  erchi  gwalch  i  Robert  whilney 

*  #  *  *  mycb  sy  /  n  /  bwra  yma     ...  s 

ni  fynn  nag  ar  fy  neges*  „ 

210  ^  arg:  fferis  :  y  karw  vrddol  cywirddocth     D.  U.  ap  U'n  ap  gr:  t 

212  f  bias  U'n  v[^i/chan']  o  feUenydd,  ^  vab  Jcnan' 

Y  nos  i  kad  niab  rhad  rbwydd     ....  it 
cadlys  gwr  'Jevang  hoedlog 

canwyll  haul  pennkvn  y  llann 
-  cell]  wig  mab  call  Jevan     .... 
oes  noe  yn  i  Ivs  newyd^  f.  up  Ho:  swrdwal 

213  J  .5  mab  D.  ap  Thomas 

Trais  duw  /n/  faith  trwstan  wyfi  gVm  ap  f.  hen  v 

215  [y  ddav]  gyw  oedd  wyav  gynt  Uav>dden  to 

216  ^7-  bad :  Aethv  i  fad  ddftw  sadwrn  ....  x 

ynys  deg  yn  nes  i  dir*  if.  Uwyd  ap  R.  ap  Rihart 

217  J  D.  ap  Cadr — Cyichais  ar  frys  wenllys  wiw     ....         y 

llawr  macheUdref  fawr  furiav  /  adailflin 

lie  cynefin  gwin  a  gwiiodav     .... 

lie  cysson  beirddion  ynghylch  byrddav     .... 

ced  rwydd  car  chidlwydd  clodlwyr'    U'n  goch  amheirig  hen 


■584  '    LlanstepTian  Manuscript  f/8.    i 

219  Mair  forwyii  mae  ar  foroedd     ....  a 
ym  mhurchon  y  pvm  harclioll                               Dd;  Epynt 

220  J  ddiolch  march  i  U.  ap  ho'll  prydydd  wathyn  fychan  o  hergest  canys  D. 

epynt  a  ddaelh  i  glera  rhwng  gwy  a  hafren  ar  i  draed,  a  D.  ap  H. 
ai  gwelas  yn  glairch  trwm  ag  a  ddisgynodd  i  iawr  addiar  ifarch^  ag 
a  Roes  y  march  ar  ffrwyn  ar  ysbardynav  ar  bwysgyns  i  Dd:  epynt. 
Advvaen  vn  edii  yn  i  wast     ....  b 

nef  i  ddyn  a  fydd  yno^  Dd:  epynt 

222  Gwen  gur  er  gwenn  i  goroen  ILawdden  c 

223  jf  Wat:  Vn,  Herast :  Y  gwr  i  trig  ar  y  traeth    Bcdo  Irwynllys  d 

224  Mar:  S.  arg:  poioys :  Gwae  wlad  oer  gwilio  derwen'  L.  mon  e 
22Q  fr  Hong :  Aniiodd  vm  Roi  hawddamawr'  Jologoch  f 
227       Eho  duw  niawr  y  march  blav/r  blwng  „       „    g 

229  Doe  gwelwn  canwn  be  caid  J.  ap  Rhydderch  h 

230  ^  Watkyn  Vn :  eurlliw  a  gwarr  Hew  a  gaf  Bedo  hrwynllys  i 

232  Kerais  dan  hug  o  urael  f.  ap  ll'n  vychan  k 

233  /r  grog :  Kredv  ir  ^sv  rassol  D.  ap  Mred:  ap  ttidr   I 

234  hawdd  fydd  ir  ddy  liuddai  fav     M.  ap  D.  II.  ap  ll'n  llyglho  m 

237  piar:  tydvr  penllyn :  Y  llan  drist  vwch.y  llynn  draw  ...     n 

hrynn  oer  im  bron  a  ery 

bwrw  adda  fras  dan  bridd  fry 

bwrw  tydvr  yn  brut  ydoedd 

peniilion  avr  penllya  oedd     .... 

mae  /  n  /  dwnn  catwn  y  cyttir     .... 

doeth  iawn  duw  a* Ou):  ap  lle'n  moel 

238  J  D.  ap  Jenkin  ap  D.  krach — '  hastell  y  gellL'  o 

Kannos  dayd  kynnes  dadail     .... 

absalon  ymeirionydd 

a  swyddog  ir  gog  ar  gwydd     ....  p 

wyth  goed  a  duw  ath  geidw  di  tydvr  penllyn 

240  jf  Ho:  ain/iadog  o  dal  henbont 

y  gwr  ir  a  gwarr  arian     ....  q 

trwy  egiii  bytli  trig  yn  beu  inko  brydi/dd 

2i2  Am  own  hoch  :  Hiwiog  wyf  yngorllewyu  J.  dv  j  r  I  hihog  r 

213  J  ddavydd  ahad,  "  mlaett  margam  Iwyd." 

Y  lion  addfwyn  Uonyddfawr  Jer:  fynghcyd  s 

245  ^  Henri,  twysog  K. — Ua  Ilanu  sydd  ir  dyrnas  hon  ....       t 

hynn  nar  groes  henri  ar  gred   [died  1612.]  Edw:  vrien 

247  /  Sion  llwyd  o  aherllwyfeni 

pa  lew  gwar  byth  plygir  beilch  -  „  tt 

249  Mar:  dd:  llioyd  gr:  o  loavn  eignon 

Mae  gwae  oer  am  a  gerais  Sion  philipp  v 

■  252       Ystyriwn  gwrs  dirion  ged  „         w 
255  Jfredydd  ap  f.  ap  Mred:  o  ystymcegyd 

pa  wrol  ion  pvr  i  wledd  llowdden  x 

25G   Trachicunt :  Ban  Rifer  boen  oer  of  yd  S.  philipp  y 

259,    liawdiljiraor  hoff  oror  ffawd  Rich:  philipp  z 

Cywydeu  moliant  Gr:  Vychan  o  Gors  y  gedol 

rCl       IVoffwyd  wyf  pvr  hofF  difyr  S.  philipp  a 

*  The  first  Imlf  only  of  lines  33-64  are  given. 


Thi Tatiered  Boole  of  Aher  Llyveni.  6'85 

^'264  Braidd  naddiad  beirdd  ni  wyddant  S.  philipp  a 

267  Y  Hew  nertliog  Uin  arthvr  dd;  goch  o  fvellt  b 

270  Y  pennaeth  happ  heno  ith  wedd  S.  philipp  c 

273  Oer  ywr  sal  ar  yr  oes  bonn  Morys  hertoyn  d 

275  Uwyddiant  gorevsant  grassol  vcha  kwrs  Edio:  vrien  e 

,  279  Euron  y  wch  goron  ewcli  i  gevrydd  sin  tudyr  aled  f 

282  Credv  ddydvvy  cred  ddidwyll  gr:  Ifi  ap  D.  ap  eign:  llygliw  g 

285  digara  i  ddiiw  i  gymwyll  Sion  kent  h 

287  Ho'l  eiiaid  hil  einion  .  .  .  gossawg  derwas  jf.  ap  frpenllyn  i 

289  Syrthiodd  a  gwyrodd  i  gyru  h 
siou  davi  flys  hen  defyrn     .... 

a  Haw  voel  cais  felly  fyw  D.  llwyd  ap  lin  ap  gr: 

290  gwyl  bawl  wybodawl  llu  bedydd  ai  clyw  D.  Nanmor  t 

291  J  Sir  Roger  kinafir  pan  wnaed  yn  varcliog 

Awst  i  Has  fynghastell  i  Gytlo  /  r  /  glytin  nt 

292  J  Rys  wynn  ap  lle^i  ap  tudur  o  von 

llawenaf  lie  o  wynedd  D.  ap  edniwnd  n 

293  lie  nat  da  Uiw  onit  dy  gi/tto  /  r  /  glynn  o 

295  Gwiliam  ap  morgan  Hew  gwayw  lym  /  difalch     L.  G.  kothi  p 

296  Daur  ym  traliayarn  fyth  a  drig  /  ym  byw  „  q 

297  J  sion  llwyd  ahat  Han  egwystl 

Gwledd  sion  arglwydd  synwyr  Gyttyn  owain  r 

299  Esgohhangor :  Arg:  grist  kvlwydd  kalon /gyflawnvad  Jer:heli  s 

301  Duw  mawr  uof  a  llawr  ef  an  Has  /  yn  llwyr    D.  Nanmor  t 

302  J  D.  ap  gr:  ap  ll'n  :  vy  arglwydd  u 

cludlwydd  clod  addas  /  vcliel  hleddyn  vardd 

303  Doetbyw  am  owain  [op  </;•;]  doetliwawr /oegollett      ,,  v 

304  J  gr:  Muelor  :  j  sydd  yn  arg:  eurgledd  ganllaw       llygat  gwr  w 

305  jf  lyicelyn  ap  gr:  ap  Madog  . 

banpycb  well  hydd  bell  bwyll  ardderchawg  „         ,,     x 

306  Gwolychaf  im  rben  Rex  awyr  ilcilyr  hrydydd  y 

h.   Kivyn  fyclianed  i  gwnai  Ilari  .  1  .  or  kymrv 

Gwae  niui  dacri  dirym     ...  S 

ai  Hywia  yn  is  on  lie  ni  IVn  ap  howeli 

.307  Mar:  JUn  ap  gr: — 

Krist  arglwydd  rhwydd  ibodj  archaf  hleddyn  vardd  a 

308  J  Lywelyn  ap  Jorwcrth 

kyvarchaf  im  rben  /  kyvarchvawr  awen        prydydd  y  moch  b 

310  3Iar:  Rys  gryg  :  llawer  dcigr  byd  raer  ar  bynt       ,,         „       c 

b.  Madog  wyf  mwyedig  wcdd  &c.  o  gyw:  y  rhwyd  Mred:  ap  Rys  d 

c.  3iar:  Owain  go},  ap  gr:  ap  llywelyn 

Angall  a  ddeall  yddym  ynddaw  bleddyn  vardd  e 

311  Arddwyreaf  deyru  eurgyrn  addawd  gwalchmai   f 

312  mar:  gr:  ap  hynan  ; 

bowel  ddiogel  ddiogau  deyrn  llywarch  pryd:  y  moch  g 

313  J  R.  ap  Mred:  ap  Rys 

Ardwreaf  naf  neirtbyat  teyrnedd  bleddyn  vardd  li 


S86  Llwrntephan  Manuscript  H8. 

314  Mar:  D.  ap  gr:  ap  IV n:  Duw  cly  nawdd  rhag  <t 

tawdJ  tau  llacliar  yfTern  bleddyn  vardd 

315  Mar:  D.  aji  gr:  ap  Oioain  a^j  madawg  ap  Mred: 

Duw  a  ddug  attaw  budd  walaw  byt  „  h 

316  Mar:  Ysgawn:  Erbyn  vi  fy  rhif  rliwyf  bedyddiawl     „  c 
6.  pan  vwriwyd  yn  clochty  .  .  gwrexam,  &c.  .  -ISSy  ,                   D.  cowper    d 

317  7  Henri.  7;  rhodded  Uewpart  ddwy  spardyn      i.  gli/nn  cothi  e 

319  jf  Arthur  ap  Henri.  7. 

Arthur  bcnadur  ydoedd  D.  llwyd  ap  IVn  ap  gr:  f 

320  Y  fedwen  fonwen  fanwallt  ,,  „  g 
322       Ehyw  dew  gyrn  rbo  duw  garncdd         Rhys  goch  or  Ryri  h 

324  byd  efrived  dros  wledydd  'lU'n  ap  mred:  ap  ednyved  i 

325  Mar:  Risiart  vychan  arglwydd  bleddvach 

Pregeth  i  Elen  gethin  Lewys  glynn  cothi  k 

327  jf  Reinallt  ap  gr:  ap  hleddyn  ar  ol  lladdva  gwyr  hacr 

Wyr  einion  ai  ifoiin  ffinied  y  saesou  Tydur  penllyn  I 

329  Mar:  S''  J.  salusburie :  lly weui  leni  a  las  /  alluawg  Sym:  V'n  m 

331       Myned  i  rwy  i  dir  mon  draw  5    j^ulo  go}  n 

333  3Iar:  tomas  '  irhvyn  aber  marlais  ' 

ym  mlwyddyn  yr  ymladdwyr  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  0 

336  Dewi  kynn  deni  kayd  ordeinaw  „  „  p 

337  Mar:  T>'  Aled :  Dyn  ymddifad  heb  dad  wyf        Lewys  Mon  q 

839  fion  a  ddanvones  }essu  r 
i  badrig  da  fenthig  fu                      D.  llwyd  up  ll'n  ap  Gr: 

840  Breuddwydion  beirdd  a  oedwyd  D.  gorlcch  alias  D.  llwyd  s 
342  Byd  angall  pea  dyallwn       Robin  dv  alias  d.  W  ap  IIP'  ap  gr:  t 

344  Jferch  :  Mae  krygiav  dau  furiav  f'ais  Ho:  D.  lloyd  u 

345  /  0.  glyndwr :  Y  gwr  hir  uith  gar  harri  Jolo  goch  v 

347  7.  o,  2  special :  Mefurio  i  bym  i  fwrw  /  r  /  byd    ll'n  ap  gyttyn  w 

348  Bliu  yw  hyder  0  weryd  D.  Xanmor  x 
.  849  Tydecho :  Mac  gwr  llwyd  3 ma  garllaw      Z>.  ll\l  ap  ll'n  ap  gr:  y 

351  Deon  Bangor :  Mae  Doctor  i  fangor  fain  ll'n  ap  gyttyn  z 

352  Kefais  er  na  fedrais  fydr  f.  ap  Ryth;  ap  J.  lloyd  a 
354  f  harri  Jarll  Rilsmwnt  yn  ffrainc,  hyn  ymladd  a 

Rich.  Hi :  Amae  jvj  beirdd  i  maer  byd  D.  llwyd  b 

35G  f  0.  glyndwr :  Addewais  yt  hyn  ddwywaith  Jolo  go}  0 

858       Myfurio  i  bym  i  farwn  ,j        d 

359  f  D.  ll'd  ap  elissa  :  yr  vn  pren  ir  yn  parhav  [  T.  Aled]  e 
361  jl  gr:  11'^  ap  Elissau:  DCiw  a  Eoes  llwjn  dros  y  liaill  „  f 
363  J  Eliza  ap  gr:  ap  eign:  ag  i  gr:  vychan  ifraiod 

Y  ddav  lew  o  wyddelwern  Tudur  penllyn  g 

S64  J  gr:  vychan  ap  gr:  ap  eign:  pan  aeth  iurll  penfro 

ir  dtvr  yn  y  bermo  :  Y  karw  ifank  a  cvrir  „         „     h 

3G5  Mar:  ho:  ap  Jenkin  ap  Jer:  ap  eign:  o  dowyn  meir- 

ionydd:  liawddamawr  ywch  I'lawr  y  llyn       ho:  Reinallt  i 
£07  Mar:  Elissaii  ap  gr:  ap  cignon  .   1.'f§()  . 

Bit  rywan  boetri  ennyd  Lewys  mon  k 


The  Tattered  Boole  of  Aber  Llyveni,  68 f 

368  jf  Elissau  aj3  cjr:  ap  eignon 

kaf  vn  heb  cUlim  cof  aiioeth  R,  penurdd  a 

370  f  0,  glyndwr:  llyma  vyd  rhag  sythvryd  sais  Jolo  gock  b 

371  gwae  ■vvilym  nad  gwiw  wylo  J.  gcthin  o])  J.  up  llcison  c 

372  Mar:  gr:  vychan  ap  gr:  ap  eignon 

Duw  yr  lieu  dvg  edwart  freuin  gyilor  ghjnn  d 

373  pob  ffyddloii  gristion  a  eircla  gras  duw  ucf  Anon  e 
b,       O  liaelder  fy  nor  fy  nvdd  a  mawrgaer              D.  ap  gl'm  f 

375  jf  S.  IVd  ap  T, — y  bw  dewr  o  bai  daraw      Morys  IVd  o  fan  g 

376  Mar:  Margred  v^  Itisiart  ap  Rys  '  o  gogerddan ' 

Gayaf  oerddig  oferddydd    .    .     ,     .  h 

ai  gwr  ,  .  ,  gr:  .  .  drigain  mlynedd  .  .  a  saith    .    ,    . 
wrth  wnfyd  bv  yughyd  a  hwnn     .... 
yno  i  haeddodd  anheddv  gr:  hafren 

379  vymhwrs  melved  fym  hersson  Sion  kent  i 

380  Ystudio  ddwyf  was  didwyll  /  ystad  y  byd  „       „     k 
383       Gwyn  i  fyd  er  gwynfydv                                             „       „      / 

385  Jr  difenioyr  had''  Owens,  JL.  fechain  ]  S.  holant, 
kegidvaj  to:  kyffin,  trallwng  SfC. 
y  g^vy  0  ddysg  ar  a  ddon  Roger  kyffin  m 

387       pwy  yn  darvod  peau  i  derfyn  Morys  mevdwy  n 

389  y  fvii  ganaid  fain  gynwys  D.  Johnes  vicar  TL.  D.  K.  o 

390  Ba  ynill  o  bai  annerch  gr:  ap  ifan  ap  ll'n  v'n  p 

391  Arglwydd  dduw  hyhvydd  hoywiy  Si'  D.  Johns  q 

393       Y  keirw  mawr  lie  i  kair  y  medd  tudur  aled  r 

396  ]f  Syr  Arthur  iiennal 

Sapliir  faen  nis  ffeiria  fi  Simwnt  vychan  s 

398       Prydv  a  wna  mwya  mawl  ^olo  goch  t 

401       y  prenu  a  wnaeth  duw  yn  prynwr  TV.  Ilvn  u 

403       Crair  cred  ked  kynydd  folo  goch  v 

407  Jr  byd  yn  ol  gwcrsi  Sunt  bernard 

pa  ham  i  raae  /r/  byd  llownfryd  Uv  <S'''  D.  Johns  to 

409  y  fvn  a  gaid  fwyna  i  gwedd  Sion  keri  x 

410  y  ferch  wcliaf  or  chwechaut  ,.         „     y 

411  .  Medra  ora  pwyll  mydr  om  penn  S.  ap  howel  z 

413  '    y  dabler  yn  i  dybllg  3Iorys  ap  J.  ap  eign:  a 

414  Y  hardie  :  Kefais  golled  nim  credwcli  Sion  brwynog  h 

416  Kefais  ferch /cur  sy  vawr  W.  kynical  c 

417  Mail-  yw  I  DJ  Iiyder  rhag  perigl        /.  ap  Rydd;  ap  J.  IVd  d 

420  Bwriais  fry  briwais  y  fronn  D.  ap  edmwiid  c 

421  Mredydd  Uowydd  y  llynn  /  llwyd    ,     .    .    ,  f 
ni  allwyd  yn  llann  ywllyn 

ar  dy  gorff  a  Roe  diiw  gwynn  Deio  ap  J.  dug 

422  Y  Hen  ifank  Haw  nefawl     ....  g 
S.  .  .    ab  D.  .  .  vicar .  .  yn  arowen  yn  wr  Jevank  .  .  . 

da  0  gevedd  deg  ewin  Sion  philippc 

425  Mar:  antni  slanlai :  Y  byd  dig  somiedig  scrth  „  h 


388  "    Lianstephan  Manuscript  ii8. 

427  Mar:  lomffre  stanlai  ap  Edwart  .  .  .  '  Ian  gov 

tanwg  ' :  Och  fronn  fjnychfriw  enyd  Sion  philippe  a 

429  Mar:  Risiarl  ap  sion  o  fathavarn 

(lilyw  ywr  byd  a  welwn  Jeu:  klywedog  b 

432       Awn  ir  llann  yn  dii  Uv  Morys  ap  hoteel  c 

434  Mar:  syr  thomas  salbri  o  Lyiceni:  Gwae  holl  gred  d 

trymed  tromvvedd  /  am  erchwyn  tydvr  aled 

437       Eliodded  a  nodded  i  ui  lawen  obaith  e 

fal  yn  aber  hodui  .  .  .  pymtliekant  a  devnaw  .... 
duw  dy  nawdd  a  dod  dy  nodded  gr:  ap  J.  ap  ll'n  v'n 

439  /  Wntffre  aer  thomas  o  Bodelwiddan 

y  karw  ifank  ara£v?ych  Sion  tydvr  f 

442  y ^.  Tydvr:  Y  bardd  fowa  drefn  bwrdd  windravl    W.  kyiiwal g 

443  jf'r  esgob  W.  Huws  :  Y  gwr  vrddol  geirwir  ddysg    Sion  Tydvr  h 

446  Davydd  ab  gwilym  ni  bv  gr:  grug  i 

447  Trist  oedd  ddwyn  trais  kynhwynawl  D.  ap  gVni  k 

448  Mar:  D.  ap  Gl'm  :  Da  ar  feirdd  a  dewr  fv        Madoy  benvras  I 

449  Mar:  ll'n  ab  moel,  '  D''  y  herddorion  .  .  o  fynyw 

if  on'  :  A  wyr  dyn  dan  awyr  do  R.  goch  o  ryrim 

450  Mar:  D.  llwyd : 

Trwm  iy  /  r  /  nodded  ai-  tremig       D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  n 

452  Ris*  ab  ho:  Y  Hew  dewrwisg  Hid  eryr   Ris'^  ap  ho:  or  hengner  o 

454  J  D.  llwyd  .  hufod  icenn  :  y  gaer  bratF  ar  gwrr  y  bryn  ...    p 

einioes  yt  wenwys  ottiell  0.  Hen  moel 

455  f  Risiart  ,  .  hafod  wenn  ^ paradwys  fan  i  prydes 

fawl ' :  pwy  an  piav  penn  powys      kad^'  ap  R.  trefnant  q 

^iil       Drwg  iawn  fydd  pob  anobaith  L.  glynn  cothi  r 

459       llowi'odd  a  Roes  i  foessen     ....  s 

diangall  ydywr  dengair  D.  ddv  u  hiraddyg 

46 1  Mar:  Syr  gr:  /  iemient  /  ag  oliver  '  llewod  D.  llwyd ' 

llwyn  gwenwys  perllan  gwinwydd  Tydvr  peidlyn  t 

462  Y  dyn  a  phwyll  da  yn  i  ffydd  u 
ag  o  wenith  i  gyniiydd  .  .  D.  prys     .... 

dros  Risiart  .  .  .  rhof  wawd  or  havodwenn     .... 
yn  bib  win  dros  bob  vn  draw  Miw  arwystt 

464  Mar:  D.  llwyd :  Gwayw  vm  yn  y  giav  oedd     ....         v 

mae  jvj  olwg  mwy  -yv/r  wylaw  .   .  ar  galnis  draw  .  .  . 
ath  warchad  byth  a  evchais  O.  Wen  moel 

465  JavU  S.  gwayw  vnion  eginyu  emyrwr     *  Tydvr  aled  w 

468  Y  fun  aelgwyr  fain  v;ylgall  S.  philipp  x 

469  y  larieddferch  ael  Ruddfain  „         „     y 

471       Gwae  fardd  claf  gyfwrdd  clefyd     ....  s 

a  cheillog"  m\vyalch  hoywlais 
mewn  dv  o  lir  mwyn  da  i  lais 
ar  hedydd  ar  gyunddydd  gwynn 
gwamal  yn  deg  i  CTnjTin' 
ar  tir  glas  o  gwmpas  gwann 
troellog  yn  torri  allan 
a  dechre  mai  gwyrdddai  gaink 


*«^. 


The-fattered  ^oofc  oj  A  her  LlyVeni. 

dyna  nef  dynion  ifaink 
V  a  minav  yn  oev  fymynwes 

y  min  y  gwrych  mewn  ia'a  gwres 
nid  oes  yn  yfferti  .  .  .  onid  devboen     .... 
•poen  gwres  ni  wnn  pwy  vn  gii 
Ifin  arvrnad  a  fpoen  oerni     .... 
i  fiwrn  rym  yffeiu  ir  el  S.ffylib 

473  Troelus  fy  yn  treilio  oes  ferr  „       „      a 

476  y  fun  o  liw  feinael  wenn  „       „      b 

478  fanwyl  wenn  feinael  winav  „       „     c 

479  Gwr  da  gwych  llewych  Uawir  L.  (jhjnn  cothi  e 

481  Gwenn  dlos  ag  anadl  issel  hedo  brwynllys  f 

482  J  Robart  ap  rhys :  Pwy  yn  y  gwin  penn  i  ganed    Lewys  moii  ff 

484  Owain  braff  ai  wayw  ya  y  brig  .  .  gossawg  ho:     S.  keri  h 

485  f  Rys  JVymi:  Oes  varchog  llidiog  Uwydwyn     D.  ap  J.  lloyd  i 

'■  487  J  olvir  ap  T. — y  ddarn  od  wych  ddarn  wayw  dvr  ....        h 
yt  i  gloi  avr  at  y  glin  Mathew  ap  U'n  go), 

488       Y  ddyn  fwyn  addvwyn  faenawl  bedo  ap  ph:  bach  I 

Cywydteu  Huw  Arwystl 

490  Jr  fedwen  grin :  ie  fair  garw  a  f v  /  r  /  gweryd       huw  arwysU  m 

491  Jr  h.  bronfraith :  ir  o  edu  wyd  ar  donn  allt  n 

492  Dychan  ir  kafn  ar  wy  :  ddoe  bvm  mewn  maun  a  llannercli    o 

493  Jr  bad  a  ddacth  gan  Uf  i  gamlas  ger  plas  Rob: 

Whiinai  .  ie  dduw  anawdd  i  ddinas  p 

495  Gravn  yw  fais  dig  grynfa  stad  q 

496  Jr  gieynt  am  lyddias  y  bardd  i  bias  S''  W.  Vn 

•  0  datgarth  :  hie  dduw  a  fy  dygnddv  dwrn  r 

497  Jr  scyvarnog  :  kynadl  a  wnaen  ddav  kanvnn  « 
■  498  Jr  giKybed:  Klowaf  waeddnos  clafeiddnwyf  t 
..  499       y  ferch  fwynddadl  lygadlws                                                        u 

,  500       ni  wyr  ais  dyn  o  riw  stad  v 

502  /)•  ty  gwag  dranoeth :  Dyhuddiant  doe  a  lieddiw  w 

'503   Vnapkyn  a  Roesai  ferch  .  .  at  ddelio  si.  halrin  yw  ddwyn 

ir  bardd :  Santes  Katrin  mwnd  seina  a: 

504  Gr;  beisvydd  bowysrann  .  .  gossawg  .  .  llwydinrth  ....       y 
a  gwin  yn  nannav  a  gaf  tydur  penllyn 

506  y  gwyr  a  ddarfy  /  n  /  vn  naid  Ho:  kilan  z 

507  y  gwr  y  niysg  avr  a  main  W.  llvn  a 

509  Mar:  syr  arthur  mab  huw  bikar  towyn 

A_  wflsoch  i  lys  a  cherdd  „        b 

611  J  imnffre  ystanle :  y  dyn  ar  frest  yn  ir  frav  0.  gwyncdd  c 

513  y  forvvyn  fwyn  gwae  fron  fais  Anon  d 

514  KyfTessaf  wylaf  mi  a  welais  y  baych  S.  Mowddwy  c 
516  Uyn  gwinav  doniog  vnion  hiiw  arivystl  i 
618       Y  Hew  a  dyfai  /n/  lie  davydd  „        „        g 


53W  "  LtanstepKan  Manuscript  H8. 

521  Adrodd  y  gwir  drwy  dduw  a  ga  jfeii:  tew  o  rwystU  (t 

522  Duw  na  wyl  dyn  i  olvd  „  „  b 

524  f  S.  ab  gr: — Ba  riw  dif  i  bwria  dailh   Morys  ap  J.  ap  eign:  c 

526  f  Edw:  Morys :  Oea  gwr  pvr  sgwar  parod     ....  e 

yw  ddilia  a  dd,uw,  eijwqith  /.  tetv  bryd:  o  nvysfli 

528  Piiw :  Rolant  o  treiant  Reiol  evrlew  /  n  /  tir  S.  Ph:  f 

531  J  Sieffrai  hjffin :  Tyvodd  vn  o  blant  difeth  Gyttor  ghjnn  g 

533       Gyttyn  y  glynn  a  fy  glaf  Sr  Rys  carno  h 

535  Atteb :  Gwae  a  gyu  haliodd  i  gyd  Gyttor  glynn  i 

536  f  syr  JVmffre  .  .  miliar  darowen 

Mae  vn  genym  yn  ganwyll  j^.  tew  bryd:  o  neyslli  k 

539       Siwrneiais  er  yn  ]fevank  S.philipp  I 

541  J  W.  kynwal :  Y  bardd  gwyn  ebrwydd  ganiad  S.  tydvnn 
543  Mar:  S.  Eos :  Drwg  i  neb  a  diigo  /  n  /  ol     D.  ap  edmwnd  n 

545       Rhyfedd  iawn  rliiw  fodd  annerch  .  .  .  natur  merch  ,  ,  ,    o 

drwy  gy fifes  draw  a  gaffer  Anon 

3Al  J  W.  fychan  :  kledd  dayar  wynedd  ai  dryob  tydvr  aled  p 

549  Dygvm  gvr  dig  am  gavv  Jeu:  tew  q 

550  Cymod  S.  wynn  ap  Cadtcaladr  ag  Elizey  ap  W. 

ymroi  /  n  /  drist  mae  meirion  draw  0.  gxcynedd  r 

554  J  Rotsier  salbri :  Aor  llyweni  Jarll  wyneb  lydvr  aled  s 

555  f  lewis  am  Rys :  pwy  ywr  afal  pvr  ifank  ^efi:  tew  t 
557  J  if  an  ap  dd: — Mae  dyn  i  mi  adwaeuir  Rich:  philipp  u 
560  f  Wmffre  llwyd :  Y  Hew  rhudd  vnlliw  ar  haf       S.philipp  v 

562  by  fllain  i  fabolaeth  D.  ap  gPm  w 

563  Gwae  a  fwriodd  gof  oervvas  /  brud  ar  y  byd     ....    a; 
itb  weled  duw  ith  wlad  ti  D.  Ihvyd  ap  IVn  ap  gr: 

565  jf  Herbert  wynn  o  dalgarth  Y  kiw  dv  ymysg  koed  a  mel  ...    y 

a  dug  ne  iaill  duw  ai  gwnel  W.  llvn 

566  Mar:  tydvr  fychan  :  Klowais  ddoe  im  clvst  ddeav     Jolo  goch  s 

508  Mar:  J.I  o  garno  :  llif  Noe  a  wnaeth  lief  a  nad  ....  a 

da  i  breiniodd  ddw  i  bryniad  ho:  ap  ll'n  ap  Mred: 

569  J  D.  llwyd :  Mae  ar  wyneb  Meirionydd  Sr  0.  ap  gl'ra  b 

572  Tydi  /  r  /  gwynt  tad  eira  ag  od  Mred:  ap  Rhys  c 

573  Pwy  /  n  /  aer  gwycli  pwy  /  n  /  wr  y  god    ....  d 
Sion  ...  ith  ofyn  ymathafarn              hydi"  ap  R.  trefnant 

575  J  J.  ab  lewis  gwynn :  Jevan  ni  bo  ewin  bys  S.  keri  e 

576  Pwy  sy  drist  powys  drosti  See  ]>.  112  supra  J.  Devhcyn  f 
578  Mar:  Rhys  amlired: — Trwm  fy  lif  treni  fel  afon     tuder  aled  g 

580  J  lys  ho:  llin  gr: — Y  mae/r/  ystok  im-  restiaw     ....      h 

kedwid  duw  yn  ceidwad  hael  Ow:  ap  ll'n  moel 

581  Gryffudd  ar  ddevrudd  wrawl  .  .  ab  nicolas     ....        i 
gadv  arglwydd  garth  gwidol       /?.  llwyd  ap  R.  ap  Rihart 

582  ^»7/jMrp7y«;Boir  neboedd  wilioedd  elwigir  gwawdvvyr  .  .  .    k 

^mpiawdd  .  .  o  domas  diemwnd  bro  gydcwenn  .... 
bo  drwy  y  kariad  byw  dra  i  kerych  huw  aricystl 


The  Tattered  Book  of  Aber  Llyveni,  59 i 

584  Mar:  'Arglwyddes  britsied  o  arglwyddi  /  y  badd  ' 

Oeri  a  wnaeth  ^arllaeth  ocrllyd  yw  dyrnas     ....         a 

dv  yw  llys  arthur  prys  pe  i-hon  .  .  .  ynghor 

tiefaldwyn  .  .  e  wyr  y  ihcini  oeri/r/  hinon  0.  gieynedd 

587  Etto :  Haw  dduw  /  n  /  drom  drossom  b 

dreiswaith  dawn  dynged  /^jJto  aricystl 

589   J  Bis:  prys  o  ogerddan :  pwy  y wr  llew  pvr  allvawg  .  .  .  .    c 
deg  awdvi'walch  dwg  deirocs  Jliiw  mac/mo 

592  Kymer  hv  kam  ywr  rheol     ....  d 
krefit  anoniog  yw  gogan 

kowydd  o  gelwydd  a  gan 

dwedyd  bod  gwiu  dibrinaidd     .     .     .,    , 

n  medd  lie  nid  oes  ond  maidd     .... 

om  tyb  fyth  attebed  fb  Sion  Kent 

593  Meiedvdd  ddevriidd  aron  ab  kynvarch  Deio  ab  J.  dv  e 

594  y  ddyu  weddw  addwyn  oeddych  S.  philipp  f 

596       y  war  addwyn  ireiddwycli  Simiont  vychan  g 

o97       y  ddyu  fwyn  addfwyn  feinael  jf.  devlwyn  h 

599       y  fun  addfwyn  faneiddwallt  Bedo  havesb   i 

GOO       y  ddyn  anwyl  gyweithas  gr:  ap  J,  ap  ll'n  u'n  k 

601       Brvd  y  korflf  ir  brawd  kv  D.  llwyd  ap  IVn  ap  gr:    I 

603  Sr  W.  T.,  Baglan  :  Y  ddraig  bab  yr  vuaig  bobl     B.  g}  Byri  m 

G05  Efto :  Sathrodd  aur  seitliradd  wryd  ll'n  mod  or  pantri  n 

607       Y  gwin  tros  eigion  y  trai      ....  o 

earn  badrig  gerrig  geirwon 
ysgyried  hi  ysgrwd  honn  S.  pJiilipp 

'610       nos  da  yt  win  os  dotiai  wyr  „  p 

612       Sion  gryffydd  ais  hen  graffwalch         Morys  ap  J.  ap  eign:  q 

614  Ni  ddvg  dyu  ffol,  heb  olud  Anon  r 

615  dysgais  y  modd  i  disgyn  D.  nanmor  s 
617  S.  Konwy  :  Mae  son  fal  moesseu  ne  fwy  S.  tydvr  t 
G20  Pie  stil  povvys  dalaith  Lewys  mon  u 
622  B.  ap  J.  Y  llew  mwyn  glan  lie  mae  /  n  /  gwledd  h.  aricystl  v 
624  /.  Bis't  pilstwn:,  pq,  wlad.Roddiad  ywr  eiddi  /.  ap  B.  ap  B}  w 
G26  jfr  Vren'es  Elsbeth :  Wrtli  ddarllain  coelvain  kelfydd  S.  tydir  x 

:029       Pwy  ywr  gwr  ar  power  i  gyd  Baff  ap  Bhohc.rt  y 

631  f  ferch  :  Yr' olav 'glder  olwg  lus  S.  philipp  z 

632  Y  lloer  gan  eirian  araul  „  a 
'634       Gwae  ddyn  ddigwyddo  i  eni                                          „           b 

636       Y  fun  ar  ael  ychel  avr  .      ,  „  c 

63  8       Kof us  oedd  kefais  addaw  „  d 

6-10       y  fvn  addfeingoeth  ddoeth  ddadl  „  o 

642  Syr  T.  or  kejnes :  y  gwr  ir  Hen  geirwir  Ihvyd  O.  givynedd  i 
644  Mred:  ap  Adda :  Y  pavn  syth  lew  penn  saith  wlad    H.  Siurd'l  g 

616  J  Bisiart  ap  Bolant  puw,  ^  iflandrus  dos' 

y  gwynt  Jrwm^  egni  framawr  S.  Mowthioy  h 

048  J  S.  leivys  Owain  :  y  karw  ifank  ajafaidd  S.  tydvr  \ 


59^  Llanatephan  Manuscripts  H8~H9. 

050       Y  dyn  a  tliyfiad  anna  f.  devhvyn  a 

651- jf  il'n  cldv  :  Y  Hew  draw  ai  llidio  rwyd  „  f> 

652  Y  ddyn  Iwys  baradwys  lUv  bedo  ffylypp  bach  c 

653  J  mac  pob  Mai  difeiod  Anon  d 

654  »  *  #  *  fvn  er  fan  hvnedd  bedo  avrdrem  e 
656  ilar:  huw  ap  y.—da.r(v  /  r  /  hyd  enkyd  an  kan  /  / 

an  gwleddoedd  Kadwaladyr  ap  R.  trefnant 

057  Mar:  Lewt/s  wyr  7?.  gelldn,  '  screhoy  cyvciliog  alarch  '  ] 

Doeth  tri  arwyjd  vn  flwyddyn  Deio  ab  J,  dv  g 

659  Jr  cysan  :  Kefais  vn  cofus  wener  gr:  hiraethog  h 

660  llyma  haf  Uwm  v  hoywfardJ  H'n  go}  amheirig  hen  i 

663  Y  fun  a  gui'lodd  fwyneb  Anon,  k 

664  3Iar:  Risiart  ap  Rolant  ap  S.  ap  huiu  .  .  .  llanwrin 

Gwael  fodd  yw  i  gelfyddyd  0.  gwynedd  I 

666       Y  twr  kelyn  trick  galawnt  .  .  .  kwrt  S.  wynn     S.  tudur  m 
G68       Kenais  wuwd  kannos  j  wydd  &c.     fragments  of  11.  l-lo||  n 

G73-89  lodex  to  authors  alphabetically  arranged,  by  Richard  Morris  iu  1746, 
093-711     A  list  of  first  lices  with  authors'  names  (Tj  x  4|  inches). 


MS.  119  =  Shirburn,  D.  11.  A  Miscellaneous  Collection  of 
Pbophecies  etc.  in  prose  and  yerse.  Paper;  12  x  7f  inches  ;  200  pages, 
iTiucli  damaged  and  repaired  'at  the  corners  (pp.  1-62) ;  writteu  circa 
1616,  probably  by  William  Philip  ;  half-bound. 

There  is  a  table  of  contents  at  the  beginning  by  Rich:  Morris  written  Anril 
1748  for  W.  Jones  F.R.S. 

I   The  end  of  kyvoessi  Merddin  a  Gieenddydd 

II  [  Gwenddydd  meuendic]  mirein     ....  o 

[Gojgelet  duw  o  wenddydd 

3  Scotland  a  gwyn  Tynghedfen  macs  o  dwy  [....]     Arbennig  yr  hwn  a 
■wysg  Attaw  i  hiin  [....]  or  mor  bwygilydd  &c.  a  fragment 

4  •  *  #  y  dan  y  bardd  yscolan  gynt     .....  p 
gwawd  ywain  yn  y  diwedd 

5  Y  gwr  a  lefair  yn  y  bedd     ....  q 
a  Kymhasent  yn  ol  gwynt  a  thes 

7  Derogan  Merddin  aeth  ar  derfyn  j- 
ar  bawl  egored  J  bii  i  dynged     .... 

A  than  ffrewyll  a  gwerin  fowrdwyll  di  wrthryn     Merddin 

8  Vnair  yw  Mair  ai  morynion  ag  vn  gofion  i  gyd  &c.  * 

9  Breuddwyd  Gronw  ddii  of  on:  Gwr  Eangc  oedd  ef  J  Diidyr   t 
fychan  <fec ends:  a  rhyfeddod  yn  agos  J  nos  . 

12  Pan  fo  r  gwyr  gwalciog  ar  gwragedd  cribog     .     .     .     .      « 
Annwyl  bigail  a  geilwad  Taliesin 

b.  Mab  a  ddaw  i  gerdded  nos  ...  .  ywain  &c.       Merddin  v 

c.  Ywain  yng  arth  ywain  ynghyfarth     ....  «, 

*  *  *  *  yddiaeth  gwyr  gwaran  bergam 

13  Arwyddion  iw  rhain  gan  ogoniant     ....  x 
ag  a  biau  r  goron  ai  hpU  geyrydd                          Mer(tdin 


MisceUaneom  OolUction  of  Prophecies.  5S3 

b.      Coronog  faban  yn  y  deliedd     ....  a 

Arfail  a  orfyddant  Tuliessin 

14  *  *  gyfarchaf  ben  gogyfarchawr     ....  h 
ng  ai'  bob  rhiw  *  *  *  o  gigfrain                                   „ 

6.      *  #  *  «  fai-chaf  freain  am  fyd  gorfyddiii     ....  c 

a  gwae  y  saeson  pan  i  gwypon  „ 

15  JJreniu  byrr  i  hyrr  ai  liyder  &c.  Bevgani  d 
b.  O  nierddin  fy  mrawd/o  Gwenddydd  fy  chw[aerj    |r  wy  ii  yn 

tligio  gann  dy  ysmahaU-li[wydd]  &c. 

19  Pan  ddarflb  aip  M  fo  ddaw  E  ynai  syrth  yr  ynys#  *  *  issa 
ag  yna  i  bydd  yr  eglwys  yn  y  fan  or  *  *  ag  y  *  *  »  y  gwyr 
eglwysig    gann    y   llygion    yr    eglwysi  #  #  *  weigion  a  diffaitb  dros 

amser/e/m    1553  &c ends:   a    llyma    ddiwedd   *  *  *     dio- 

ganwr  yr  hwn  a  elvvir  y  Pari  *  *  #  »  Merddin 

22  Y  Cade  ar  Ymladde  :  Gwyr  men  a  WJ^1  ar  yr  vu  pen  bryn  <^c.  e 

24  Bardd  scolan.ihin  .rhybydd  J  fon  dirion  drefydd  &c.  / 

b.  Y  dydd  i  gorffwysodd  ein  hargl:  J.  G.  yr  ymysgydwar  tyrchod 
ag  i  syrth  y  gweuwyn  &c.  .  .   .  ac  felly  i  terfyna  feiian  drwch  y  daran. 

25  Pan    ddoder   gwerth    y    ddwyfyw  am   yr    vn    a    cliroy  *  «  * 

ttvr  a    chwlio'r  Arian  yna  i  try  y  Hew    yn    wadd  &c ends  : 

weithian  ceisiwab  ynghwaneg  yn  llyfr  Merddin  ar  lann  y  pwU  canys 
hyd  yma  ir  hcbryngawdd  merddin  wyllt  J  Gildas  ap  Caw  ymrydain 
y  brophwydoliaeth  wenn 

26  Hil  Rhiin  ciin  cain  arau     .... 

megis  nad  ebrwydd  dealit  wybrydd  g 

b.  Prophwydoliaeth  y    Wenol ;  i.  Oanys    brad    yn    fynycli    a  A 
fwriedir  ir  wenol  drwy  liir  fwriad  drwy  gwnsel  &c. 

27  ii.  Y  mol  y  llewes  i  Creiiir  mab  ddall  a  hwn  a  *  *  yn  Ap  &c. 

28  Merddin  deg  dan  glod  damwain  &c.  i 
b.        *  *.  *  A  gwj^n  tynghedfen  maes  o  dwysawg  &c.                  h 

29  Meibion  moelion  a  fydd  alltudion     ....  / 
binad  hyd  arfaeth  mamaeth                                    Adda  fras 

'30    Bardd  liunawg  oediawg  adwen  dy  henyw     ....  m 

daii  fynant  i  tir  dann  i  terfyn  Taliessin 

31  fr  hydd  y  gofynaf  pa  fyd  a  fydd  bwn     ....  n 
r      yn  rhydd  fydd  nis  diddorwn                                          „ 

b.      Ef  a  ddaw  Eys  a  wna  gwys  yn  gyf#  ***....        o 
ag  a  ddial  i  dad  o  gad  gyfa*  *  *  *  .     ,     .     . 
brenin  fydd  Owain  fal  Dafydd 

32  Gwedi  i  Cotter  y  beddali  y  mynwent  goffraii  ne  Corbre  .  .  .  p 
^          -      bid  dydd  Uawen  gwedi  diiw  Nodolig  Taliessin 

b.      Bydd  Eryr  yn  wir  ar  dir  dewi     ....  q 

M  a  gwyr  yn  wir  o  dir  traed  Pali  Adda  frm 

33  Hoean  barcbellan  ando  dir  eilon     ....  t 
Hari  wedi  r  ing  ar  angof  ar  angen     .... 

or  diwedd  iw  hen  bressen  "    "  Merddin  Emrys 

b.      Mbch  fydd  ynhwrf  ddyfrys  ofalain     ....  ^ 

^  griiffiid  o  fudd  a  fedd  j  goron 


694  Llanstephan  Manuscript  H 9. 

34,  127,  c.  Pan  fo  rliiiJd  rhedyn  a  chocli  y  kelyn  a 

y  daw  gwyr  llyelilyn  a  bwyill  avvclilym 
gidag  Owain  lawgoeh  ni  baladr  rluidJgoch 
J  t'wrw  saeson  fal  moch  i  govs  fochno  Taliessin 

h.      Tri'Sant  a  gyfyd  ir  byd  or  bedd     ....  b 

ag  a  geidw   i  wyr  gaer  miir  Mordaf 

35  Pann  ddel  am  Awst  gynawst  Newydd     ....  c 
yna  i  gwnant  encil  ar  hil  henri 

36  Natui'  heibio  r  diharebion  &c.  d 

37  Ef  a  ddaw  byd  ag  ddaw  tristyd     ....  e 
ag  o  hynny  allau  Kymry  Piau 

byth  or  mor  bwy  gilydd     Aniea  ^  Iiohin  ddii 

39  Ymddiddan  rhwng  Merddin  a  gwennddydd :  Yna  i  gofynnodd 
Li  ferddin  fanwyl  frawd  pa'r  Amsser  i  daw  goriiwchafiaetb  ir  brutanied 

,-  .  .  Olds:  a  chymry  a  gwyddyl  piaii  r  ynys  gadarnaf. 

40  Koroiiog  fab.Tn  medd  Taliessin     ....  / 
caer  Saxoniaid  ai  Iiarglwyddi                                          Anon. 

42  *  #  *  ndynedd  i  sydd  brithfyd  pan  fo  y  droganwr  &e.  g 

43  ILoegr  dy  genedl  ath  frydycha     ....  h 
y  Saesson  ai  hiliogaeth                                              Robin  ddii 

b.       Pan  ddel  Eryr  dros  for  ai  deiilii     ....  i 

ar  graddaii  n  greiriau  ar  korouau  *  *  *  Adda  fras 

44  Ef  a  wnaetli  Panton  /  ar  lawr  glynn  Ebron        Taliessin  k 

4()       [Fal  ir  ojeddwu -gidar  hwyr  [vn  no]s  yn  dwedyd  / 

lloswyr    .     .    .    yno  i  cair  ar  y  saes.son  #  *  *  * 

48  Ellfin  deg  taw  ath  wylo  Taliessin  m 

49  Trioedd  Arbennig  taliesin  :  Vn  tri  arbenig — yr  vn  duw  /  ag 

Angaii  /  ar  vn   dywarchen  ir  a  pa[vvb] end:   degfed   tri 

Arbennig — y  deg  gair  deddf  /  degwm  diiw  /  a  deg  liyd  rhif  .         Tal: 

50  A  garo  gael  cyngor  gofyned  ir  dcethaf  .  .  .  .■  n 
a  garo  gael.  trigaredd  gweddied  ar  Alpha                     ^ 

b.   Geiriuu  cyngor  gwir  ystydfach 

Nid  oes  vn  gair  gwir  heb  t'uliant  ir  drindod     .     .     .     .     o 
#  *  ♦  cydfraiut  ond  a  garor  drindod 

51  0  dydych  feirddiou  o  biir  gylfyddydion  Taliessin  p 

b.  Ar  ddwr  mae  cyflwr  cann  fendigaw  „        q 

c.  Nid  rhwystrach  y  ft'ordd  er  gwrando  yfferen  r 

52  Na  chwsg  fihefin  rhag  rhew  fis  ^onor  „        s 
b.      Klor  o  gam  art'er  a  marferant                                       „         / 

53  floriichel  duw  golochir  ymhob  da  „        it 

57  A  wittie  Ri/mes  made  before  the  beginning  of  the  warres  in  England 
,  1640  .  ^To  "be  read  in  different  waies  with  a  double  meaning 

J  hould  as  faith  what  England  church  alowe  v 

what  Kome  church  saith        my  consience  disavowe 

where  y°  kfoge  is  head  y"  church  cann  have  no  shame 

The  flock  misslead  .....       y'  houUl  the  pobe  supreme 

he  is  ane  asse  who  their  communion  [hath] 

whoe  shooiit  the  masse  is  Catholique  and  wise  , 

58  3Iar:  merched  Syr  John  pilstwn 

y  Tair  merch  ar  tyraii  Medd  W-  llt/»  vf 


Miscellaneous  Cclleciion  of  Prophecies. 


595 


S\.  T/w:  Chwith 


Ho:  ap  D.  up  J.  ap  R.  b 


61  Derogan:  Madws  yrn  gael  amodaii 

Copha  am  w^r  Germania  inwy 

62  f  Gr:  aj}  Nicolas  ; 

Wrtli  dclechraii  am  swyddaii  sou 

C3  1/  sais  a  ddoirid  Willi  ddi/wedJi(j  i  ferck 

ai  dewr  lu  iloeth  :ii  da  r  dyn  /  oes  da  iddo  oes  dyddyn 

64  Oyan  barcliellan  barchell  gwine     .... 
ni  ddichoQ  lloegi'  liiedda  ymhob  mann 
uid  oi  ohanol  i  byteir  y  frechtan 
oud  oi  ehyre  i  Dechrciian     .... 
ni  ad  y  cywaethog  ir  tlawd  mor  tuehan 
A  gasgler  yn  fawr  ag  yn  fyohan 
gwillied  ag  ysgymvuied  ai  gwasgaran 

b.  Tri  mab  hedd  Mahvynog  &c. 

65  Gwelais  morawd  ag  addfed  ysbyddawd 

lloegrvvys  Clowai  gwn  nis  rliybychai  „ 

«ri  addawd  f'ynhafawd  ef  a  berir  „ 

Hil  Cynan  Cadarn  baladr  cedyrn  ceidw  i  derfyn  .... 
bael  o  hil  Riiffydd  ag  yn  wir  IL'n  y  galwan       ?  Bergam 

Yr  hydd  ar  fynydd  a  pha  awydd  ymdaraw     •     .     ■     . 
bo  nifer  yn  rliydd  rhyflg  deifyn  ?        „ 

Gvvybydd  fod  fal  truth  yn  troi  trayraclnvelau  .... 
*  #  *  «  dd  oessoedd  heb  ddim  eissiaii  ,,    ' 

Oyau  barcholhin  barchell  gvvyun  gwys  &c.  m 

As  in  tbe  Black  Book  of  Carmarthen,  stanzas  12-18  1.  4,  22,  4-7, 

9-10.     'J'wo  stanzas  are  added  : 

Oyan  b.  bydan  a  ddaw  a  rhwyf  o  wyut  a  rhiithreu  o  law  n 

a  rhwyf  o  eredic  a  rhyforiaw  ag  ar  fwyd  y  tri  i  portliir  y  naw  &c. 

Mil  a  chwechant  ai  wrantii  .  .  paa  ddel  .  .  am  yr  hen  ffydd  y  dydd  dil  o 

Prif  ar  v.  iwr  tiimp  ar  fai  yn  weigion  .  .  .  car  fyth  pasg  ar  fai      Robin  Sii  p 

Afidlen  beren  hirwen  o  flodaii  &c.  q 

A.s  in  the  Mycyrian  (p.  150)  stanzas  2-10,  12,  II,  22,  13-17, 
with  one  added  :  Afalleu  beren  a  dyf  ynglan  llynn  .  . 
daw  3  tros  for  i  oresgyn  Ynys  Brydain  Merddin  Wyllt 

Mad  ddyfydd  llii  di  eigryd,,  r 

Yr  hen  wriavvl  Av  y  march  canwelw  * 

Moch  a  ddaw  byd  yngherydd  yngraddaii  carant  ....         t 


h. 

66 

h. 

67 
69 


72 

h. 

c. 


76 
b. 

11 


Merddin  wyllt 
e 
Taliessin  f 

9 
,,         h 


I 


Ywein  gwetli  bi.aii  kymry  Cymro  hyfryd 

b.       Traethaf  yt  fardd  Cann  wyt  gyfanedd     ,     •     . 
vndon  cyl'an  cyfar  fydd  byd 

78  Traethaf  a  ddwedtwyf  rhyfedd  ar  goedd     .     . 
gwedi  hedd  a  gofwy  pan  ib  cyfanedd 

h.       Crist  jfessii  am  cydfydd  cristiawn  am  gogawn 
arhoent  drigaredd  /  cyn  diwcdd  y  dydd 

79  Caith  dadoliaeth  llaith  mab  henri     .... 
Gweiweh  laith  ar  Eiiwir  yn  wir  ar  dir  Ardiidwy 

b.       Diiw  a  sodes  derfyn  pob  rhyw  dir     .... 
ag  or  diwedd  ir  mor  i  gyrrir 

80  Arwyddion  iwr  rhain  gann  y  gogoniant     .     . 
bieyt'ydd  y  Goron  ar  holl  geyrydd 

81  Adfydd  Rhys  ap  Rys  a  dyfyn  a  gwys     .     .     . 
OS  cywir  y  saint  digeirdd  /  gwaith  y  beirdd  a 

^^98007, 


Taliessin 


Taliessin 


Merddin 
bery    Tab 


S96  Llanstephan  Manuscript  i  i9. 

b.       Cyn  awr  ddygyfawr  am  ddigyfing  borth  loedd  .  .  .  ,  n 

a  llywio  pobloedd  ger  Piblin  Addafras 

82  Ef  a  ddaw  Mai  gwacdlyd  o  flaen  difiail  dii     .     .     .     .       b 
'j  roi  r  El'yr  iw  fedd  ond  rbyfedd  liyny 

b.  Pe  bai  galan  mai  nid  man  osodiad  &c.  Z.  (/l;/n  Cothi  c 

c.  Amliw  blaen  coed  liyfedraii-    ....  d 
uys  di  gred  dyn  byw  bod  a  welan                        y  Bergam 

d.  Byd  a  ddaw  bryd  wrth  arfau     .     .     .     .    '  e 
J  wne^tbiir  iawn  i  gywir  am  i  golledaii     Merddin  Wyllt 

83  Daroganaf  yn  Rhiiwynt  ar  hynt  y  gogledd     ,     .     .     .        / 
ar  fiaint  talaitb  gobaith  gvvynedd  Taliessin 

b.       Dyfydd  cbwedlaii  newydd  yn  amser  cog  a  mai  g 

hyfryd    .  .   .  Ef  a  ddaw  byd  byfryd  i  snesson   ,  .  . 
Ywaiu  a  rydd  gwared  ]f  frython  „ 

84  Byddawd  Claii  clywyd  chwedlau     ....  h 
ag  or  Plas  eii  Rbiias  rbygilion                                        „ 

b.      Pan  ganer  Corn  Emprwr  ymiiSordd  gyntbwr  ...  i 

J  gymyniad  rhag  y  dad  dylon  „ 

85  ■    Amliw  blaen  coed  hoed  huedron     ....  k 

nis  dyried  dyn  byw  mor  byd  a  welan  „ 

b.       Orddod  fi-on  gorfod  gwilliw  adar  /  gwn  a  fydd    .     .     .     .    / 
gwynn  i  fyd  y  cymry  or  dyddawd  „ 

86  Orddod  fron  gorfod  hebrrytr  ddygymod     ....  m 
J  gymyniad  cad  ei  dad  dalon                                          „ 

87  Pan  ddygwydd  yr  Alarch  "j  bydd  diarborth  deifr  ...        n 
Beli  yn  ynill  yn  wir  y  tir  ystrad  teifi  „ 

b.  Ediycli  Arwyddion  pan  ddel  argoelion     ...  o 
J  ddial  i  traha  ar  saesson                                          Merddin 

c.  Vdialaii:  Mi  anfonaf  faen  a  tbri  mor  ynddaw  ....  p 
yn  ynys  Brydain  o  hyny  allan                                        Taliessin 

88  Koronog  faban  daw  byd  breiddfau     ....  q 
Ag  Ywain  a  rydd  gwared  am  i  tir  i  frylbon    YbarddciBsg 

89  Ag  yno  i  cyiyA  llii  or  mynydd     ....  r 
a  gorvvyssedd  ore.sgyn  ir  an  ir  mynydd                      Merddin 

h.  Ciist  ]fe.ssU  am  gii  am  gyfydd     ....  « 

mawr  drainge  rliag  Hew  firaingc  „ 

90  Bet.li  a  ddaw  ir  kynirii  driiain  gcnedl  golledigawl  ...  t 
Diaw  y  ddial  ettwa  'n  traha  trais  cadarn                 y  Bergam 

91  Pan  ganer  coin  ganwr  ymriffyrdd  Cyngwr    ...  u 
Haw  Ywein  darogan  pob  traha  treithyt  diivv  ehiinan           „ 

b.  Arfiiftth  morwyr  orfod  angor  engyr  wyddant     ...  v 

or  diweddfyd  lliieild  gwynfyd  Uaweu  fyddant  „ 

92  Daroganaf  awen  Ywain  farcbawg     ....  w 
gallel  bob  cymodi  wedi  l)rvvydrdrin                              Merddin 

93  Byddawd  clau  clywydd  chwedlau     ....  x 
ag  a  yrr  or  plas  eii  rhygas  rhygulion                       Y  Bergam 

b,  Eryr  a  gyfyd  byd  ymrytbon     ....  y 
a  gwragcdd  digarad  hob  had  hcb  hilion                            „ 

c.  Gwynt  rhewyut  a  rhylaw  a  briwaw  broydd     ...  z 
y  bydd  ganu  gywarae  ar  sais  saith  .  .  ut  cyni     M.  Emrys 


Miscellaneo^ts  Collection  of  Prophecies.  507 

95  Orddod  fron  goifod  galon  doni     ....  a 

A  llundain  a  gw^n  cynllwyn  o}nn  rhif  Taliessin 

b.  Mi  ath  ofynaf  giilfardd  oillardd  goiaii     ....  b 
pan  fo  oerfa  Fann  fo  tjrfa  twif  anoddeii                V  Beifjam 

c.  Amliw  blaon  coed  boed  hiiedron     ....  e 
nis  digied  dyn  byw  bod  a  wolan                                        „ 

d.  Tri  saint  a  gyfyd  or  bedd  ir  byd     ....  d 
J  deil  i  wayw  oed  inygein  raygaf                   Merddin  Emrtjs 

06  Dysgogaii  Awen  phion  ffawydd  glut  blaen  blodau  ....  e 

y  gallel  fyth  gymod  gwedi  brwydriii  ,, 

97  Coed  a  leddir  Coed  a,  gedwir  Cadain  enwir  ...  / 

dir  yn  oes  Cadarn  enwir  gad  liaiarnion  „ 

h.  Byddawd  gwyr  gwylain  ar  weilgi  hen     ....  g 

dygyfor  Angor  Angen  Taliessin 

c.  Orddod  fron  gprfpd  ^aled  aniddawr     ....  h 

nodded  an  rhoddo  heb  dwyll  lieb  dro  drwy  ■\vladyclui     „ 

100  Daroganaf  gerdd  taliesin  i 
Darogenir  cenir  gerdd  Aneirin     .... 

Ag  nys  dorfydd  rhwyf  rhyfel  triian  „ 

101  Orddod  fron  gorfod  gwynawg  allan     ....  h 
ar  faes  Ergin  lliaws  ei  breuin  oe  Bvvhwman  /             „ 

b.       Dyfydd  Cluvedlaii  newydd  yn  Amser  eog    ....  I 

a  lloegr  heb  gyfar  i  gyfraith  y  llwynog  „ 

102_      Y  Pelydr  —  y  pregethwyr  ar  gwasnaethwyr  ....  m 

Amser  yr  Egroes  oes  eisiwedig     .... 
ar  Jir  ai  gvvnel  ai  terfysgant  Addafras 

b.  Pan  fo  cyfEro  ar  y  brynn  cywaethog     ....  n 
ag  3'n  Niwedd  y  saith  gwaith  Anrhigarog              „        „ 

c.  Man  yr  weilgi  a  heuri  y  tri  trymawr     ....  o 
ffiaingc  ai  diffrwyna  o  dra  diriaw 

103       Dyfydd  dygyniii  agymlaen  cad  Cafod  oerddii  ...  p 

pryd  Nawn  pa  iawu  a'gaffant 

b.       Mi  ath  ogyfaruliaf  giilfardd  bwyd  alaf     ....  q 

arliag  gosgrin  gosgerdd  hyaf 

Cyneikii  hrithion. 
104.  Mi  ath  ofynaf  ferddin  pa  fyd  a  fydd  anwadal  werin  ...       r 
a  gwaed  onliin  y  cain  mycaf 

b.  Medd  witor  medd  Torittor  hedd  dihedd  fwyfivy  ....  s 
o  nyth  ladd  di  ddiiw  nith  ladd  di  ddyu 

c.  Merddin  mor  driian  genyf  raor  driian  a  ddeyryw  ...  t 
byddawd  Cyffredin  fy  Narogan             3Ie/-ddi?i  a  thaliessin 

105       Rhieddawg  bwyllawg  bellenig  i  Iwydd     ....  u 

onyd  Prif  gydymaitli  ym  nys  gwybydd  Taliessin 

b.       Arfain  wyndyd  cymerwch  Kybydd     ....  v 

hyd  frawd  traethaf  folawd  fal  diamaii  31erddin 

107  Vr  ytnladdail  ar  Cada'u  :  Gwyr  Mon  a  wyl  ar  yr  nn  penrhyn 
nawigain  llywydd  heb  arch  heb  ddyfnfa  arnynt  Jr  tiaeth  cocli  y 
Mon  Ih'chlyn  ,a  diria  hyd  yn  Aber  Nancwyn  hwynt  a  hwyliant  .... 
ends:  i  cyrchant  ddinas  lundain  ag  yna  i  gwnan  Ywein  yn  freiiin 
y.B.  .  .  ag  0  hynny  allan  J  gclwir  hi  Trcf  bell  hit"     Merddin  Wyllt 

m2 


S98  Llanatephan  Manuscript  H9. 

109  Gweddiaf  grist  ar  y  groes  lettaf    ....  a 
bid  pol)l  yngVivyt  ihag  ofn  y  ci                                Merddin 

110  Edward  yw  liwn  ocdd  gwrolactli     ....  b 
dir  yw  Encil  av  liil  liai'i                                            Taliessin 

h.       Fob  rhyw  fardd  a  waliarddawdd     ....  c 

gwilio  ar  .  R  .  a  galw  ar  .  Y  .  IL'n  ap  Jvan 

111  Derogan:  Bardd  wyfi  ir  beirdd  a  fydd     ....  d 

fab  y  d^n  yn  fab  iw  dad  Edw:  ap  Rees 

113  Da  fii  d'antiir  wrth  guras  e 
Dafydd  o  lacn  Dyfi  las  .  .  .  ap  gr:      .... 

llawer  o  ddrwg  fal  mwg  mellt 

a  fii  o  Salbri  i  fiiellt     .... 

i  ddwedyd  pa  fyd  a  fo  Gr:  op  IVnfyclinn 

114  Atteh :  GnilFydd  Awenydd  vniawn     ....  f 

enwog  wyrtb  a  wna  gwrthie  D.  lloyd  ap  IVn  ap  gr: 

116       Hari  sant  hyf  iwr  oes  hon     ....  g 

gwnewch  benn  ar  ych  kynhcnoedd     .... 
bid  dy  Nai  Ar  y  byd  hwn  oil  Gr:  ap  D.  fychan 

118  Oyaii  barehellan  bydan  a  fydd  A 
Esiryb  anghyfiaith  diffailh  diphydd                         Taliessin 

h.       Pan  ddel  gwynon  gynafon  y  greigiaii  Bryttaen  ....  j 

iir  tri  ai  gwnel  ai  terfysgant  Adda  fras 

c.  Piinr  mlynodd  a  fydd  byd  adfydd  fronin     ....  k 
J  lljs  ar  frys  a  wasgerydd 

d.  llawn  gw^n  rhianedd  cawn  win  yn  rhanog     ....        I 
Cawn  y  Hew  yni  groen  cawn  ynill  y  grog 

e.  Gwr  grym  grair  groewgrym  groer  greiir  gryw       D.ap  Edm:  m 

f.  Na  sylfivcb  gymry  naws  el  fig  n 
Cedwcb  y  coedydd  Mynyddig  &c.                                 Anon 

119  Gwyr  gwy'nedd  och  diiedd  ywch  i  daw     ....  o 
drwg  i  diwedd  ag  nid  rhyfedd  am  i  Traba           Merddin 

h.       Anifeiliaid  gwn  a  folaf     ....  p 

a  dyrr  yn  y  bedwaredd  //'«  ah  Owain 

120  Koronog  faban  addaw  o  lin  Talaith  y  BerflTraw  ....       n 
bid  yno  gymro  yn  cymryd  alltudion  Taliessin 

b.       Pan  ahver  gwyr  gwynedd  nad  byw  i  lionedd     .     .     .     .     ?• 
a  rliyd  ar  ddyfrdwy  a  gwewyr  drwyddi 

121  Ef  a  ddaw  Pererin  per  ai  Arwyddion     ....  s 
glas  gas  gann  y  sacsson      y  bardd  bach  ystym  llwyniarth 

b.  Pann  aetli  kadwaladr  i  Riifain  o.k.  683  ag  yno  &c.  t 

122  Byd  fydd  heb  wynt  beb  law     ....  „ 
tir  digon  vn  erw  o  naw     .... 

ymliob  hedd  gwledd  a  gyfyd  Merddin 

b.  llyniaf  yn  y  gaiiaf  haf  disgleirwjn     ....    teg  iawn       ^ 
ystwyll  vn  ystym  a  chlanmai      ....  hi  1614 
Mag  ar  dir  hir  wedi  r  ymdyn  ymdynnii     ....  w 
a  llawer  o  bobloedd  a  drndaiiaetii  beb  eissiaii    jfvaii  feudwy 

c.  Darllcnu-ck  7/iyfyriwch  am  arwydd  y  briid  <^c. 

i.  Dewi  ai  gelwis  et' — mab  y  dyn     ....  a- 

XV.  Sibli  ddoetli  ai  gelwis  ef— yr  ail  llew  o  fryUain  fowr  yr 
hwn  a  ynill  y  groes  vendigaid, 


Misiellaneoua  Collection  of  Prophecies.  699 

123  Anwybod  i  bawb  pwy  ydyw  inab  y  Jyn  /  a  pliwy  ydiw  y  wad  J 

felltigedig  a  phwy  ydyw  y  ibrwyu  or  llwyn  llwyn  &c Harri  8 

a  hedodd  i  beun  yr  eglwys  ag  yno  ef  ae'li  i  briodi  ag  i  ysgar  ag  cf  a 
ddistrowiodd  y  lirodei'  diion  ag  efe  oedd  debig  ir  wudd  enwir  &c. 

124  Gwyr  gwyuedd  yn  ael  llyfraii     ....  a 
e  fydd  cyfing  cyngor  y  cor  goraii                           Taliessin 

125  Pann  na  chved  gwyr  gwyned  gwedd  gyfodi     ....        b 
gwynfydedig  ymdeithiog  am  ddirioethi  coelfain  Adda fras 

b.  Henri  wedi  r  ing  ag  augan  &c.  Taliessin   c 

c.  Gwedi  codi  'r  b  .  .  .  .  ymynwent  gorbre    ....  d 
bid  die  llawea  wedi  die  natolig 

126  Pen  encilio  Gr:  ryfeloedd     ....  e 
mogeled  gwyr  Mon  dirion  y  Terfyn 

b.       Pan  fo  r  mor  yn  llenwi  dann  dri  gida  chwecb'  f 

a  thwr  harddlech  gann  hil  liarri     .... 
ag  i  caiff  y  Brutanwyr  barch  a  llwyr  Anrliydedd  Adda  fras 

127  Arwyddogcad  rliai  geiriail  prophwydoliaeth 

Yceiliog,  brenin  ffraingc/i/  ci,  br:  Sicili/y  Hew,  br:  Casteil  g 

Yr  vnicorn,  br :  Uocgr  /  y  byriiorch,  br:  arogoii 

Com  hual  teuton,  br:  teuton  yr  Ellmyn/  j/r  Eryr,  br:  yr  Almajn 

yr  haul  ar  lleuad,  y  pab  ar  eglwys  /  y  brain,  rhai  anffyddlou 

'       ■  y  Pelydr,  pregethwyr  dwyfawl  ar  gwasuaethwyr 

Angylion,  dwyfawl  vrddas  y  pregethwyr  a  rhai  troednoethion 

b.       pann  gotter  y  gwynion  belydr  ar  draeth  Beli  h 

gwae  wragedd  lloegr  Uai  fydd  i  hyuni 
pan  ddel  owaiu  i  fanaw  ai  farch  gwynn  yn  i  law 
i  gelwir  ef  gwr  a  gwynn  iddaw  Taliessin 

"    d.       Pann  fo  vcha  brig  tonii  a  llyma  brig  one  &c.  i 

128  Prophwydoliaeth     yr   vnicorn    yr   liwn    ddwg   y    xv   lieuw 
ycbydig  or  blaen  &o.  \_See  122,  c.  supra.J 

b        Nawe  cwys  anwahardd  aerddir  yleni  k 

ag  vn  a  chwardd  vwcli  gerddi  Towi     .... 
gad  flaen  or  liynedd  diaii  biuii  r  diwcdd  Taliessin 

129  Pan  gyfoto  main  gwynedd  oi  gorweddfa     ....  I 
o  byny  allan  saeson  a  ddiflana                                       „ 

b.       Crist  iesii  celi  i  ti  coeliaf     ....  m 

end  fl  Taliessin  uid  oes  gyfarwydd  „ 

'^   130       Eryr  a  gyfyd  byd  ymrython     ....  n 

pan  lb  tiiian  twrf  aniodaii  y  beryam 

b.      ^  loegr  i  deiian  tiaiian  tri  ffennaeth     ....  o 

a  diffaiih  marcbciniog  dieiiwog  drtii  Talicsiiii 

c.  llewpart  a   gyfyd  yr   bwn   a  fydd  cryf  aufeidrol  a  cbidag  ef 

farchogion  Uuosawg  dorfoedd ends:  Ymhlith  y  tri  brenin  a 

offrymodd  i  fair  Taliessin 

131  gwiliwch  a  mogelwcb  .  .  mowrdrwcb  a  wna  mowrddrwg  .  .  .    p 
ag  i  daw  i  fon  dirion  derfyn  Meiddin 

b.  byd  a  ddaw  pryd  wrtb  lyfrau    .    .    ,    gwann  ITydd  bob       q 

eilddydd  dadleii 

c.  gwyndlws  gwyr  Eryr  ar  Haw  &c.  /' 

d.  Prif  gadaij, :  Cad  Nannconwy,  Cad  cors  focbno  Ac. 

e.  Diargel  rhyfel  rhwyf  am  ddwylan  conwy  ....  s 
*  #  *  «  bieifjdd  Tir  Cynau                                     Taliessin 


600  Llandephan  Manuscript  ii9. 

132   Cyffes :  EhyfedJ  na  phwylhvn  Rhyfedd  na  ddalivvn  ....  a 

yno  i  diclir  pob  aawiredd  D.  ddu  o  hiraddug 

135  Degrees    of    hindred  :    brawd  /  kefnder  /  kyfyrder  /  plant 
cyfyrder/  plant  plant  cyfyrder/ genii,  gwyrtli  gerni  /  car  a  chlyd 

b.  Annerch  hael  feinael  gvv^r  fyniw  gaiinwaitli        D.  ap  Edin:  b 

c.  Yn  rhad  heb  jiennad  vn  gwr  oi  raddaii  ....  c 
rhoes  diiw  .  .  yn  rliydd  oleu  dydd  a  dwr                        Ation 

d.  Chwe  byw  ferlhyroUaeth  :  Diweirdtib  mewn  jffiengktid  &c. 

e.  Deg  wytliwaitli  a  saith /ias  liir/pymthegcant&c.        Rijskain  d 

f.  Oed  crist-  cant  gwai-ant  wrtli  gyweiriaw  &c.  Anon   e 

g.  llyma  derfyn  arglwyddiaeth  bwys  o  gefn  yr  ais  &c.  f 

136  Moellon  benaii  creithiau  crach  &c.  g 

b.  Pedwar  cauu  mlynedd  oes  bargodion  &c.  A 

c.  meddwl  am  danaf  ath  wnaeth  &c.  i 

d.  Kynfigen  kneiien  mewn  cnawd  caethrywliad        D.  aj)  Edm:  h 

e.  Duw  edrj'ch  oernych  avnaf  fy  annwyl  ....      D.  ap  Jeing   I 
aros  yr  awr  gann  R  iessii  r  wyf  kin  ap  D.  ap  y  crach 

f.  medJ  nierddin  ffrwythwin  ffraethfardd  he.  Anon  ni 

137  V  nodaii:  Mastr  Itwyd  mab  wyd  am  wybodaeth  praff  ....      n 

both  ercliys  diiw  .  .  ai  ffo  .  .  yntaii  aros  natturiaeth  .... 
oes  am  einioes  ysmonaetU  gr:  ap  J.  IVn  vaughan 

b.  Atleb  :  Coelia  di  fardd  mae  d;i  cilio  rhag  nod     ....        o 
rhag  ffrwytli  i  daiin  Ihvyth  o  dan  M''  llwyd 

138  Trwssia  le  i  gadw  tryssor  yn  gall     ....  p 
dirybydd  i  daw  r  Aberth                            S^'  leiv  Jo  Jfncyn 

b.  Jw  gicr :  Dager  drwy  goler  dy  galou  osgo  &c.  Giceryl  mcchain  q 

'      c.  Keir  tre  a  pliob  He  a  llann  a  maenol  &c.  Robin  ddu  r 

d.  D.  gam  lingam  fileingi"  golesg  gelyn  Ric:  frn  gr:  ap  0.  get/tin  s 

139  O  gweli  di  wr  cocli  cam  yn  ymofyn  ysbyrnig  wen     0.  gl:  dwr   t 

b.  mac  7  Tii  ^»^  ii-  fj'W  aliad  uiil  gwiieth  i  dadm.ieth  nai  dad  k 

Os  ami  iw  i  wallt  iiiocs  ^I'.iini  Os  moel  na  ddangos  i  mi  lloicdden 
(li  gwnaeth  pan  eni/liisni  ei  fehtr  ilredydd  o  feilicrn/dd  Elifedd  o 
fr.Tivyn  or  till/,  ay  a  fai/irjd  ijn  e:iw  llov^ddcn  lieh  wi/bod  or  wraiy, 
ottd  pan  wi/bil  fu^r  gu-ir  i  cauai  yntaii  fid  or  blaen 

Kf  a'r  gair  drwg  allan     Keisicr  tra  sciiicr  ti'osoliaw  i; 

drysaii  a  ihoi  trosol  withaw 

A  rhoi  C'lo  Layani  aruaw  nagair  diwg  drwy  r  fagwyr  draw 

c.  J  Jlliel  ap  D.  0  gaerfallwch  yn  llann  Eingian  am  dyiigii 

Anvdon:  ^thel  fal  gefel  a  gair  i  dyngii     ....  w 

a  baw  wecli  relych  ir  bedd      Jolo  goch  medd  eraill  d.  ap* 

140  Uowaid  ith  arglwydd  rwy'ddwas  &c.  x 

b.  Mjnachlog  ystrate  roarchell /pant  gledrud  ag  eliiscndy  y  nol  y  cleifion 
a  losgwyd  am  odineb  y  cleifion  /  medd  Uyfr  Wm:  brook 

u.      Deugaiii  gidag  wyth  u  deiigaint  iwr  swm  &c. 

d.  Hawddamor  Kagor  rhugl  gymro  gwaewlym  Gl'm  hael  fub  Alo 

K.       Vncant  nr  xv  cncyd  waith  digoll  48  . ,  pan  fii  r  haf  .  .  gwlyboer  dryd 
/.      Towydd  tro  wiiiwydd  trwy  iveini  gwyntocdd  &c,  Wm:  Phyllip  y 

141  Dcroyan  :  Amser  yr  hydd  i  bydd  hyd     ....  t 

ar  hyd  a  ddigwydd  ar  benn  liohin  ddil 

143  I'ri/ (/aeraii  yiiys  brydain -.  Caer  liidd  /  Troya  ucwj  dd  /  londou  &c. 


Miscellaneous'  Collection  of  PropJiecies.  GOf 

,-     144  XXIV  0  vjneich  oedd  yii  oaiiii  tob  awv  jn  y  dydd  ag  yn  y  nos  yrabob 
vn  or  tail'  mynachlog — Bangor,  yiiys  wydryii,  Caer  gariadog— &c. 

145         Pau  fo  blwyddyn  o  ras  yugwlad  Eiifaiu     ....     (1440)  a 

ag  i  dyohwc'l  0.  o  wlad  Aphrica  ^  wared  ^  weriii 

o  gaethiwed  paethaf  Taliessin 

^        6.       Y  marcbog  yn  artog  yn  erbyn  Cadaii     ....  h 

A  dowys  ar  frys  dros  f6r  heli  Y  Bergam 

c,  Cystlynedd  pejinaeth  weision  rhydd  yfydd  Ilymyniawg  &c.  „        c 
rf.      Hhyfel  derfya  gann  lywelyn,  Uew  pan  ddiwodd     ....  d 

ddibefobawd  ir  bael  driudawd  rsn  trigarcdd  „         e 

147  Gwilia  am  yr  baf  glwybyrog  ar  cynbauaf  gwntog    ...  / 
gwae  sais  a  geisio  hir  drigian  ymrhydain                                Taliessin 

h.      Pa  bryd  i  daw  arfysc  derfysc  ar  saeson  fee.  Merddin   g 

c.  Pa  bryd  i  daw  goial  anial  ar  saesou  &c.  7'aliessin    h 

d.  Fan  ddel  am  Awst  gyuawst  newydd  &c.  Merddin   i 

148  Pan  ddel  ^  arvon  lien  avwyddion  yn  cliwyrn  gryg  cyfraith, 
ail  ^onas  a  wisg  y  goron  gwae  a  erys  yr  elwedd  hon  a  chwedi  mab 
henri  fo  ddaw  brenin  najrenia  j  brenin  na  frenin  a  saif  ar  y  clawr 
piefydd  J  werin  talaetliawg  freninawg  fieoin  gwedi  Edward  i  bydd 
y  ceirydd  yn  wag  &c. 

b.  Yn  amser  gr:  ap  U'n  ap  seisyllt  .  .  ir  ydoedd  .  .  grouw  ddii  y  Mon,  ag 
Adda  fras  yn  is  conwy  .  .  yn  Abcrllechog  lie  i  peris  cf  i  gladdu  ....  circa  1308 
ac  a  ddowad— Pan  fo  lloegr  heb  gyiigor  nag  angor  ar  lougaii  ....  k 

ar  y  weilgi  yno  gwuant  yncil  rhag  hil  harri  Rhcs  vardd 

149  ef  a  ddaw  mai  gwaedlyd  o  fiaen  diBad  dil  &c.  „         „       I 

h.  Mil  a  chwecbant  ai  wranty  .   .  pan   ddel  .  .  m 

am  yr  hen  ffydd  y   dydd  dii  Robin  ddil 

''       c,  Vni  ar  bvimp  iwr  tiimp  ar  tai  yn  weigiou  .  .  n 

Pwy  nis  car  .  .  pasg  yn  fai  „ 

d.  gwiliwch  rew  yn  ol  gwili-iii  a  chilwg  a  chalan  ar  ddifiau  .  ,  o 
yr  eglwys  gymwys  heb  geiuiog  .  .  ai  poeuir  yn  ddau  peiuiog            „ 

150  Pysgod  nid  ai  i  god  rn  gwr  o  honiin  ai  henwi  ai  n  ymprydi.vr  p 
cig  fydd  y  mol  pob  coegivr  a  bar  diawl  nid  bara  dwr 

Vfffernawl  iw  r  ca^vl  ar  cig  ar  wener  oer  wcnwyn  cytbreiilig     .     .     . 

ft'older  i  nifcr  na  ofyn  y  ffordd  ond  hcl  ffyrdd  ysgyiTiyu 

ffaii  hynod  ffei  o  honyn  ffiaidd  nid  oes  ifydd  ond  \n 

ni  chawn  yfferen  .  .  na  gwyl  ond  wylo  or  ffydd  maer  bobl  ar  ffo  .  .  . 

deall  na  ad  diiv/  oil  ai  nerth  diryliydd  i  daw'r  Aberlh       Srl'sjojeincin 

151  English  Prophecies  in  verse  and  prose  in  which  the  "  sayings  of  the 
prophetes"  'J'homas  of  Anstcrlic,  JSlerlin  of  Chelidon,  S.John  of  Bcrlingeton, 
S.  Thomas  of  Conterburie,  William  the  Abbote  of  Jrlotid,  William  Ambrose, 
Thomas  of  Aslelon   ffc.  Sfc.  are  given. 

V  D  Albion  of  all  lanrtM  plesact  to  behould  &c.  q 

168  Armes :  Antilope  =  beuri  8  /  Anohore  aylt  =  lord  of  lincoln  .  .  dragon 
greenc  =  Pecbrooke  ....  vnicorne  =  England  .  .  .  wheat  slieafe  suported  by 
2  lions  =  lord  burley 

173  (Nid  nychdod  ond  gorfod  ag  eur  ferch;  ymado  &o.  r 
h.  Pan  fych  di  gru  fry  ar  fryn  j  yn  fEress  &c.  s 
c.       Duw  fo  da  ini  bob  dj'dd ;  duw  CySoa  &c.)  t 

174  The  beame  shall  bend  that  beares  the  Asyse  &c.     The:  of  Atveldone 
^175   The  last  saying  of  Tho:  of  Arseldone  :  and  other  prophesies  in  English 

When  Kome  is  Kemoved  into  England  and  every  prist  the  popes  u 

poy/er  in  hand  &c.  finis  ex  Manuscripto  AntiqnisVo 

152  Gorchwibau  gwynt  ai'  yr  Afon     ....  v 
garw  gnawd   rhytliion  ymwedj  salwedj  saeson     Taliesin 

b,      ILynges  yn  dirion  yni  llestair  crcii  Irwst  rhwyfaii  ...      xo 
gwst  Prydain  pvyder   i   ni  aclda  fras 


602  ' ZianstepJian  Manuscripts  ii9-i2b, 

c.      Pan  ddpl  y;\vyiiion  gynafon  i  greigiau  Brutaine     ...    a 
ar  bawl  egored   i  bii  i  dyiiged  Merddia  Wijllt 

183  Eryr   a   gyfj'd   bryd  yrhwng   brython     ....  b 
ymddifed  a  gwragedd  digaredd  heb  had  Iiilion     y  bergam 

b.  Clyw  ^tor  gorzi  mawr  yn  llawr  llundain     ...  c 
yn  i  wisg  iii  wesgir  arnaw                                            „ 

c.  Dyroganaf  Hewynt  a  bynt  o  ogledd  &c.  adda  fvas  d 

184  Kar  ddiiw  goieiiddiiw  gwir  ddeall  iawn  gred  ....  e 
na  chais  elvv  or  ddelw  ddiles 

Olid  dy  biiii,   iii  all  vn  ddim  lies  &c.  Win:  Phi/Ilippe 

b.  y  Tan  :  Dwr  iwr  gwlybwr  awyr  glaii  diwael  f 

dr}*d  o  feistr  ydwyd  /  da'n  was  a  daionys  wyd  &c.     „ 

185  Diuv  dod  ras  addas  ym  weddio  'n  ibwydd  &o.  „       g 

b.  Er  kael  aiir  ihiiddaiir  yn  ibydd  i  vndyn  <&c.  „       A 

c.  lie  bo  chwyiu  kedyrn  lie  kodan  gysgod  ...  i 
glevv  a  fyim  gael  a  fynno 

y  gwann  sy  drwstan  i  dro  „ 

186  Y  ddylliiau  Ian  livvncs     ....  k 
mynnai  weled  J  meunydd                                   Sio/i  Rossier 

187  Nid  ofna  ffyddia  hofE  wcddi  oesbraff  &c.  mn:  Ph:   I 
b.      Gvverth  cig  fwyedig  foch  &c.  ,,        m 

Da  iwr  Uinon  gronu,  ir  gwr  iach  gwrol   &c.  „         n 

188-9  A  curious  collection  of  English  verses 

Scilla  is  toethlesse  yet  when  she  was  yonge  0 

had    both    teeth  Enough  and  too  much  towng 
What  shouW  ^  iiowe  of  toethlesse  Seilla  say 

but  that  hei'  tong  hadd  weave  her  toeth  away  &c.  8cc. 
eiids  with  a  "  papistc  proverbc  "  •  Noe  Penie  Noe  pater  Nostcr 

190  7  Gastell  Harlech  pan  fwrid  ir  llawr  .  lO/fl  . 

Pwy'n  domaii  dyraii  a  dnrwyd  oi  benn     ....  p 

Twr  bionwen  T^'r  brenhinoedd  .  .  .  caer  GoUwyu  .  .  . 
gwae  dat  riiai  /  pan  goder  hwn  H''in;  Ph: 

191  Na  chyniysg  ar  frys  gwrwf  rbydd  rliy  gr[yf]  &e.  ,,         q 

h.  Tai  r  beileli  gweilcli  a  wyngalcliant  yn  fraf  &e.  „  r 

t.  Gwcll  in'r  kocd  yr  ioed  ^  rodlo  rliag  cost  uar  castell  ar  ftyffro  s 

Pail  fo  r  byd  yii  nevvydio  prydydd  am  i  ffydd  sy  'p  ft'o  .   .  . 
OS  rhowd  hynu  os  rhaid  hyiiy  nhwy  ara  lean  wrthy  tan  yn  ly  „ 

d.       I'iiwb  ai  fryd  ir  byd  pawb  yn  bydiaw  'n  drist     ...  t 

pawb  yn  ddig  pa  beun  a  ddavv  »* 

192  Y  Pader  :  Eiu  Tad  or  nef  vwch  haiil  a  ser  &c.  u 

193  F  Gredo  :  Credaf  y  Niiw  oUuog  dad  Ac.  v 

194  I'-Y  Gorchymi/n  :  Diiw  wnaeth  ddeg  orehyniyn  mawr  ...        w 

cred  ddeiiddeg  c;id\v  ddeg  yn  dda  .  16\6  .    Win:  PkijUip 
197  Di/riaii  rhwng  yr  hen  lor  ar  bachgen  .   16/^6  . 

Fal  ir  oeddwn  ar  foreiiddydd     ....  x 

pawb  sydd  ai  ffydd  yn  ol  i  piniwn     .... 
nid  oedd  mo  hyn  pann  oeddwn  yn  fachgen 
IFarwel  fewytbr  penllwyd  ffyddlon  .  ,  o  by  dda  i  byw  .  .  . 
ihwi  gcwcli  ncwydd  betli  gen  ^nne  IVin:  Phyllip 

200       Kofia  grist  ddi  drist  ddiiw  dri,  y  boraii  &p.  y 


■fliQ  B'ook  of  Jaspar  Oriffi,tL  60.^ 

MS  120.  =  Shirbiiiu  D.  2.  The  Book  pf  Jaspctr  Griffith. 
PoETUY  by  D.  ap  Gwilim,  Rhys  Vardd,  D.  ILwyd,  ILewGliii  iip 
GryfEyth,  and  many  others,  with  numorous  references  to  Oweiii  Imo-goch. 
Paper;  \2\  X  ^\  inches;  111  folios  containing  279  items ;  written 
(inferentially*)  by  Jaspar  Griffith,  circa  1607;  half  bound. 

The  paper  used  for  this  MS.  was  originally  designed  for  what  looks  like  a 
liatin  vocabulary.  One  line  only  was  written  at  the  top  (now  bottom,  upside  down) 
of  the  page.     For  example  : 

Ahusus  in  rebus  vita  religioue. 

Advocatus   mediator  intercessor   Patronus 

^nfernus   Jnferorum  supplicia   Gehenna 

Vita  aeterna   Salus    Eedcmptio  &c. 

1  Cwynion  John  Holant  rhac  ^.  ap  U'en  ap  Madoc  /  Madoc  ap  lle'n  rhac  Catiin 
vj  J.  ap  lle'n  ap  Madoc,  a  J.  ap  f ankyn  ap  Madoc  "  fel  y  maent  yu  scrifenuedic  o 
Law  Gyttyn  Oweiu  " 

Nos.  2-15,  17-46  contain  a  series  of  Englyiiion  by  J.  Tuder,  Tudcr  Aled,  Symon 
V'n,  D.  Nanraor,  Kdw:  Maelor ;  Edw:  ap  Kaph,  R.  Cain,  Morys  ap  Edwart, 
Sim>vnt  vychan,  I),  ap  Siangcyn,  Gytto'r  glyn,  Edw:  Maelor,  S.  Phylip,  W.  Cynwal, 
D.  ap  S.  Hugh,  S.  Brwynoc,  and  Roger  CyfEn,  o  hen  hjfr  oedd  gyd  a  S.  Trefor 
Trefahm. 

16  Mam  Rob:    Uwyd  o  Lwyu  y  maen  oedd  Gwenhwyfar  &c. 

43  Beth  fydd  heuelydd  heulwen  yw  lionno  henw  ar  wlith  yw  arien  a 

lyst  yw  midlan  man  yw  men  allwcst  yw  lie  os  dien  V.  liepynt 

CrwyoEu  by  D.  ap  Gwilim. 

'    48  Gwae  fi  o  gariad  gwiw  fun  b 

49  Gwae  fardd  a  fai  gyfa  ei  orn  c 

50  Gwyl  Bedr  y  bum  yn  edrych  d 

51  Gwae  fi  na  wyr  y  forwyn  e 

52  Gwae'r  bryd  a  gae'r  byrwydur  / 

53  Gwn  ledrlth  vn  gain  Iwydraf  g 

54  Gwr  fy  myd  nis  car  fy  myw  h 

55  Heirdd  feirdd  feurddyn  di  ledfeirw  «" 

56  Hydr  y  gwelaf  ail  ^ndeg  A 

57  Hoewdeg  riain  am  hudai  I 

58  Hawdd  ddamawr  ddeulawr  ddilylh.  m 

59  Hoed  us  cer  hyd  y  ceissiwyf  « 

60  ^efan  ^or  gwaew-dan  gwiwdad  0 

61  ^e  galon  ben-groii  bach  p 

62  ^  scrch  a  roes  merch  i  mi  y 

63  Caru  dyii  lygaid-tu  Iwyd  r 

64  Caeau  sill  o  dyrnau  serch  s 

65  Caiiad  ar  ddyn  anwadal  t 

66  Cywyddau  twf  cywiw-ddoelh  n 

67  Caru  y  bum  cyd  curiwyf  « 

68  Ceisiaw  yn  lew  heb  dewi  '" 

69  Cyunar  fodd  cain  arfeddyd  x 


*  Jaspar  Gr.ffith,  at  one  time,  had  in  liis  care  or  posscrsion  I'euiaith  Mf^S.  1  and 
53,  both  of  which  are  largely  copied  in  this  M8.  The  style  of  the  hand-writing  is 
like  certain  of  his  marginalia  in  the  said  MSS. 


6o4  Itafistephan  MaMus'cnpl  i^d, 

70  Cwrs  digar  cerais  degau  a 

71  Celynllwyn  cyfiown  iawn  llywth  h 

72  Eiuniais  oed  mewn  man-goed  Mai  c 

73  ]Le  digrif  y  bum  heddiw  d 

74  Eiyraa  boeii  He  mae  y  budd  e 
7o  ILeidr  y  mewn  diras  drasercb  f 
7G  Madoc  ap  GryfS'ytli  wyddaer  g' 

77  Myfi  y  sydd  defnydd  dig  h 

78  jNIal  yr  oeddwn  yn  myned  i 

79  Sloifydd  weddaidd  anghyvvir  k 

80  Jfau  aflwyddiant  coddiant  cawdd  I 

81  Jlae  addo  oed  hoed  liydrferch  m 

82  Ni  chyscaf  nid  af  o  A^  n 

83  Ni  chwsc  bun  gyd  a'i  bunben  o 

84  Mwynddya  tyret  i'r  manddail  p 
So  O  chan  ft  drueni  drum  q 

86  Oed  a'm  rhiain  addfain  deg  r 

87  Prid  ei  swydd  prydais  iddi  s 

88  Pwyntiau  afrwydd  drwy'r  flwyddyn  t 

89  Ehai  o  fercbed  y  gwledydd  ii, 

90  Rho  Dvw  bael  rbadau  belynt  v 

91  Salm  im  cof  o  lyfr  Ofydd  w 

92  Tail-  gwragedd  a'u  gwedd  fel  gwawn  x 

93  Twf  y  dyn  tyfiad  Enid  y 

94  Teg  forfudd  tegau  eurfalcb  z 

95  Tii  pborthor  dygyfor  dig  a 

96  Tydi  hydyb  y  tewdwrf  b 

97  Tydi  y  bwlb  tinriiwth  twn  c 

98  Truau  i'r  dyllaan  deg  d 

99  Y  fercb  a  wnaetb  gwaew  dan  fais  e 

100  Yr  wylan  deg  ar  lanw  dicer  f 

101  Y  ceiliog  mwyalch  balch  bwyll  g 

102  Y  draen-llwyn  glas  vrddasawl  h 

103  Vchenaid  vvedu  aflednais  i 

104  Vebel  y  bum  yn  ochi  k 

105  Rliidill  hudolaidd  rby-dwn  1 

106  Y  Drindod  heb  dylodi  D.  ap  Gieilym  m 

107  Madyn  ron-wyn  ry  enwir  7?.  gocU  o'r  Yri  n 

108  Y  llwynog  rhowiog  yr  liaf     .     ,     .     ,  o 
i  cliwi  lanaf  cbwilenn-wr                               S.  ap  It.  Morys 

109  Gwr  claf  j-dyw  syr  Dafydd  Syr  D.  Trefor  p 

110  Alteh  :  Ac  ni  chais  borfa  na  chau     ....  q 

Caead  offer  ciwed  vffern  Gr:  ap  Tudr  ap  Hy'l 


The  Boole  of  Jaspar  Gri_fitL  605 

111  yr  ffeifr  etlo  :  fo  lyd  pob  vn  yn  vn-awr     ....  a 

a  philio  coed  a  pholion  JL'n  ap  Gultyn 

112  Y  ffori  fawr  i  ffair  foa  Syr  D.  Trefor  h 

113  Caru  mercheJ  a'ra  curiai  „  „        c 

114  Y  trydydd  Ebrill-ddydd  dan  brcn  nag  agor       D.  Nanmor  d 

115  Eira  mynydd  gwyu  tie  pant     .     .     .       Maerylaf  ap  IVcli  e 
dyn  a  ddywaid  Duw  a  fam  ne  Anerfiii  G. 

116—7  His  ]fonawr  myglyd  dyffryn        with  4cilternalive  stanzas  at  end  f 

118  Y  Milwr  llwyd  mal  iarll  hen     ....  g 
byrr  einioes  bo  ir  wyneb                Robyn  ddu  ap  Siangcyn 

119  Deed  wyr  Mers  ar  deid  y  m6r  Rohart  Leiaf  h 

120  Nid  dwrdiaw  He  daw  lliw  dydd  Lewes  G.  Cothi   i 

121  Dam  wain  blin  yw'r  byd  yma  Dci&ap  J.  du  k 

122  Khys  orau  yn  Iiir  is  Aeron  D.  Nanmor   I 

123  Cronigl  yw  cwyu  a  glywir  R.  Nanmor  m 

124  ^esu  hwde  ddefossiwu  Jolo  Goch  n 

125  Yr  eglur-bauu  a'r  glaer-bais  D.  Nanmor  o 

126  Dewrder  rhoed  i  wr  da'r  hawg  T.  Aled  p 

127  Cler  o  gam  arfer  a  ymarferant  Taliessin  q 

128  Goruchel  ddiiw  a  weddia     .... 

pw  a  elwir  Creawdr  populi  benedicta    {J.  athro  Menyw*) 

129  Gwafe  a'  gymertli  bedydd  a  chred  a  clirefydd        Taliessin   r 

130  Daw  Eliiain  i  ddiflannu  hil  Saxonia  „  « 

131  Coronog  faban  medd  Taliessin     ....  t 
gwae  Saxoniaid  a'u  bai'giwyddi                                      Anon 

b.       Madyn  gynlFongagl  fFagyldin     ....  u 

dyi-ngracb  afiach  mantach  mawr  Lctvys  Alyd 

132  Y  bedlwyn  ir  bodlawn  wyf    ....  v 
Dy  lawn  obr  deilia'n  cbrwydd                   JUn  moel  y  panlri 

133  Eira  mynydd  blin  yw'r  byd     ....  «' 
ydyw  'r  il'angc  di  gyngor 

134  Ai  tydi  y  farf  a  darfodd  Jolo  Goch  x 

135  Rho  Duw  farf  rhydew  forcsc  „  y 

136  Nos  da  i'r  ynys  dowcll  L.  G.  Cothi  z 

137  Y  don  ewyn-lori  wen- las     ....  a 
i  duoedd  mor  vudydd  mwy                                       Gr:  gryg 

138  O  fon  y  dof  i  ofyn  Syr  D.  Trefor  b 

139  Mae  talm  o  Sat  im"  gwatwar     ....  c 
i  domas  ddau  gydymaith                          Siangcyn  Brydydd 

140  Mae  gair  i  mi  o  gariad  Mrcd:  ap  R.  {D.  ap  G.)  d 

141  ILuniais  oed  lldwn  wyf  o  sercli     ....  e 
Mil  o  frain  am  ei  moel  fry                     Syr  0.  ap  Guilyin 

142  Orieu  hydyr  yr  hedydd  D.  ap  Gicilym  f 


*  "  Mac  lien  popi  scrifenedic  mewn  menbnvn  gaii  .Sjt  Tho:  ap  Wiliani  jn  dangos 
tnai  Joan  athro  Menyw  a  wnaetli  y  gerdd  jma  "  [in  ?  Dr.  John  Uavies'e  haudj. 


6o6  Llanstephan  Manusoript  120. 

143  A  fragment  (14  U.)  ending:  difuner  vcLer  ac  a 

echwydd  Daniel  op  llosgiorn  mew 

144  Arglwydd  Grist  Culwydd  calon  gyflawn  rad     ...  b 
Gwr  prudd  o  for  rudd  hy&  for  Ywerddon       ferwerth  Bolg 

145  Rissiait  Sion  greulon  gwroliaeth  ILoegr  oil  S.  Tudur  c 

146  Pan  dJangosso,rli\vydd-dro  rhydd  j^olo  Gqch  d 

147  lihyfedd  yw'i'  byd  rhywfodd  beth  S.  Cent  e 

148  Pruddlawu  yw  yr  corph  priddlyd  j,       / 

150  Hudol  dwf.  ftt  hoedl  Dafydd  ^olo  Goch  g 

151  Da  ar  feirdd  a  dewr-wr  fu  Madoc  Benfias  h 

152  ^foi-  ydoedd  afrodaur  -O.  ap  Gwilgm   i 

153  Vfydd  serchogion  ofeg  „  k 

154  ^foi-  aer  o  favvrwriaeth  „  I 

155  Mae  Dafydd  mwy  ei  dyflad  Ggtto  o'r  glynn  m 

156  ILyma'r  bawl  lie  mac  rbaid  S.  Cent  n 

157  Y  glcisiad  mwnvvgl  assur  Ho'l  ap  D.  ap  J.  ap  R.  o 

158  Y  dewr  leisiad  ir-las-wyn  0.  Giuynedd  p 

Poetry  hij  R.  Vardd.     159-72.     Text  as  id  Pen.  MS.  53  (pp.  1-29,   34),  but 
more  complete  bere.     Cf.  Peu.  MS.  50  (pp.  222,  6.-236,  and  304). 

173       E  ddaw  byd  drud  escidiau     ....  q 

a  rhyfedd  ei  bod  yn  dwyn  graddeu  jfoaii  feudtcg 

.    174       E  ddaw  rliiain  a  ddifa  bil  Saxonia     ....  ■    r 

Ac  ef  a  ynnill  Gaer  Salem  medd  y  gwr  doctba     „ 

175       Pan  bebillo  Saeson  yn  Saffryn  a  churo  o  bell  Castell  s 

CoUwyn  ddillad*  boew  a  glew  ddulu[u] 
Gwyr  M6u  ai  gwj*!  ar  vn  pen  bryn         J5*  Merddyn 

Eraill  ai  geilw  Proest  Taliessin  am  y  brwydreu 

17G       Hirgleu  glwth  lierwth  hiroscl    54*     J;  ap  Bj,  apj.  llwijd  t 

177  Hywel  a  wnaetk  mab  maetli  medd     112*         R'i  ap  J.  llotjd  it 

178  O  dduw  am  yr  liyn  oedd  dda  /.  ap  U.  ap  J.  llwgd  v 

180  Kleddau  a  Wnae  assae  yn  yssig  SH*  D.  iltvgd  w 

181  Damvno  da  i'm  enaid         91*  jfolq  x 

182  Gwynedd  cafas  dy  geuedl         126*  J.  Bryd:  hir  y 

183  Ymbwyo  fydd  am  Bywys         99*  Uohyn  Hwd  z 

184  Y  gigfran  organ  arwgan     ....  a 
gyd  a'r  dwrn  a  gerdw  'r  deyrnas                         Mred:  ap  R. 

185  Y  fedwen  fon-weii  fan-wallt  D.  Iloyd  ap  ll'n  h 

'186       Y  byd  yn  gall  pe  deallwn     ....  .   c 

vu  o'n  bil  yn'wclielyth  Robyn  ddti 

187  Breuddwyd :  Mi  a  bair  terfyn  gelyn  culblant        Grono  ddu  d 

188  Fe  a  ddaw  byd  oedd  dda  ei  symyd  Merddyn  e 

189  Duw  naf  mae'ar'fy  nbafod  Bob:  ddu  ofoh  f 

190  Mae  arofyn  am  ryfel         68*  Gyito  o  Bywys  g 

191  Och  fair  deg  och  farw  digeirdd     Gr:  Iloyd  ap  Grono  Gethiii  h 

*  These  figures  refer  to  pages  in  Peu.  MS.  53  which  contain  the  same  poems 
respectively.  ■  '' 


Tlie  Booh  of  Jaspar  Griffith.  607 

192  Pan  fo  vchaf  brig  tonn     ....  a 
Parcli  a  graddau  rhinweddawg                              Adda  fras 

193  E  ddaw  bj-d  oorgryd  a  hir  ocbi  Merddyn  h 

104  Y  ddydd  y  gorplivvysa  yr  Argl:  yna  y  cymyscir  dau  wcnwyu 
ir  vn  He     Y  tylla'r  afon  &c.  Y Bardd  cwsc 

195  O  Arglwydd  pa  saw!  blwyddyn     ....  c 
J  (jwlen  ddiben  ei  ddydd                           Gr:  ap  D.  fychan 

196  Dewi  ai  gelvvis  ef  Mab  y  Dyn  &c.    See  MS.  119,;).  123,  l.     d 

197  Y  Son  a  anfones  fesu  D.  K,ipijd  ap  U'n  ap  Gr:  e 

198  Byd  afi'ifed  dros  wledydd  D.  ap  Mred:  ap  Edti'd  f 

199  Dall  o  beth  yw  deall  y  byd     ....  ff 
a  wna  'n  ynys  yn  vn-iaith                           D.  ILoijd  ap  IV n 

200  Byw  'r  wyf  heb  fawr  ofal     ....  h 
pur  i  oessoedd  pair  Jessu         .  ^607  .                Lewis  Dwn 

201  Rhiwedog :  Y  Bryttwn  sydd  can  dydd  daed     ....  i 

Seiuiwyd  o'r  vrddas  hynaf  Gr:  fliraclhog 

Hyn  sy  yn  canh/n  a  dynnais  i  allan  o'r  Llyir  bu  o  GAEnrrnBi.v 
Numbers  203-36,  271-74  correspond  witli  Pen.  MS.  1,  q.v. 

237  Dewi  cyn  dy  eni  ceid  ordeiniaw  man    D.  IL.  ap  Wn  ap  Gr:  k 

Inserted  here  is  a' trdnscUpt  "  verbatim  out  of  a  printed  book  now  supposed 
to  be  in  the  custody  ....  of'Hugb  Bevan  ....  ofLIanwneu."  This  describes 
the  Characters  of  the  gentry  of  the  counties  of  Cardigan,  Carmarthen  and  Pembrcke 
during  the  Protectorate.     It  is  signed  O.  P.  Maridunensis. 

238  ILyma'r  byd  Uvvm  ar  ben  Master  Hugh  Pennant  I 

239  Mawr  yw'r  ofn  am  ryfel  m 
mwy  na  dim  gwae  'r  man  y  del     .... 

a  wna  'r  Ynys  ar  vn  waith  D.  Gwrlech 

240  Y  gigfran  syfrdan  ei  swn     ....  « 
Cyuibru  sy  yn  barnu'r  bel                                             „ 

241  Deall  yr  wyf  dall  yw  i  rai     .     ,     .     .  o 
Yn  brudd  cyn  dyfod  i'n  bro                                  jffan  Dyfi 

242  Brad  llwyd  cymmysc  brod  a  llaid     ....  ;j 
iti  ni  choeliaf  fytli                                                Mred:  ap  liys 

243  Yn  ddewr  y  gwr  arglwyddiaidd  D.  Nanmor  q 

244  Y  gleisiad  hediad  hoew-deg     .... 

trwy  amarch  an  try  ymaith  D.  lloyd  ah  ICn  ab  Gr:    r 

245  Aro  di,  oer  aderin     ....  s 
pen  porth  ar  non  porthor  nef                         Edw:  ap  Bhy^s 

24G       Gwynedd  cafas  dy  genedl     ....  t 

or  diwedd  i  Wynedd  wen  f.  Bryd:  hir 

247  Cyfiff  ardal  cyweirdeb  cofhelaeth  ni  wnaetli  neb  u 

Cablu'r  brud  cwbl  aur  Brydain  cof  y  byd  celfyddyd  eain 
t)i\is  goreu  chwedleuydd  am  a  fu  ac  am  a  fydd     .... 
Eraill  weled  yma  arwydd     Y  sydd  gelwyddog  ei  swydd    .     .     . 
Trydedd  oimes  Taliessin  traethu  a  wnai  fo  trnth  oi  fin 
Nid  o  ben  grechwen  groch  awen  Iwgr  Owein  lowgoch     ,     .     .     . 
Adda  fras  gyweithas  gain     Y  byrgwd  ffiils  y  bargain 
A  ddiscodd  imi  ddisgwyl  beunydd  bwi  gilidd  bob  gwyl 
Gwiliaw  tr[a]etheu  yn  ieuangc  gorllanw  a  tt'rwyth  gorllwyn  ITrnngc 
I'rynu  raeirch  glud  hybarch  glod  ac  arfau  ar  fedr  gorfod 
Ynial  oer  yr  aeth  i  ni  er  edrych  am  vtyr  lihodri 
Lljna  6ch  yn  He  ni  cha\ydd  lleddid  dia\yl  ai  llviddiawdd 


608  Lkmdephan  Manuscripts  iao-{22. 

Ni  chan  groew  ryw  loew^lef  vwcli  fy  mhen  o  nen  y  nef    .     .    . 

Mae  luodd  ri  wyddid  myn  Mair  dull  iawngof  deall  vngair 

Na  praddau  iiac  arwjddion     Y  mab  o  Aberftro  jm  Mon     .     .     . 

O  lias  Owaiu  gain  gj'iijdd  fe  las  ffyrfedd-was  ffydd 

Mae  jjan  Grist  gyliawn  wisgall  awen  aer  Owcin  avail 

Ni  ladd  diir  rliyw  nattiir     Uhus  Nowtawdd  pryd  ystinattiis 

Ni  clianwyd  cyrii  ui  chenynt  caiiwr  ym  mliorth  cyuchwr*  Sy^t    .    .    . 

Ni  sengis  fflowr  diylis-  fflwch     Brenin  abcr  bryu  y  bwch 

Ni  syrthiodd  serou  bengrech  i'r  Uawr  mac  Owein  yii  Uech 

Pan  ddel  o  dreis  i  geisiaw   Owein  o  dre  Rufain  draw 

Aur  dalaith  ar  daitli  ei  daid  a  rhan  dir  ci  orhendaid       Ll'n  mab  Cyji- 

Di  argol  y  daw  rhyfel     Uhwy  o  Lan  Cain  1  liau  Couwy         fric  dtla 

248  O  rliocd  daear  jir  Harri  [vii]     .     ,     .    ,  a 
Bu  lew  coch  yn  y  black  lieth     .... 

Yr  eryr  dir  eitr -War' daid  [  =  Otoen   Tudor'] 

llawgoch  a  dyiin  eu  Uygaid     .... 

oi  rus  dim  ai;  oes  ei  dad  Syr  D.  Trefor 

249  Y  ferch  mewn  tiasefch  am  trees     ....  6 
Aveiiliian  myti  Cadfaa  ni'ra  cai      D.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr: 

250  Fe  a  gyfyd  ffair  rliwng  pedeir  ffynnon  c 
ac  a  gyfyd  cad  is  coed  Celyddon  &c.                    Taliessin 

2ol       Deall  y  bum  dull  y  byd     ....  d 

cedwch  hyn  Duw  gyd  a  chwi       D.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr: 

252  Gwaeinwyn  llwm  ev  y  llynedd     ....  e 
am  yr  oes  mwy  ymrysson                         „                 „ 

253  Bardd  wyfi  i'r  beirdd  a  fydd     ...  / 
llu  a  gryd  arall  ar  groes                           „                 „ 

,  254       Y  gwr  a  gyll  y  goron     ....  g 

Ac  Er}r  mawr  o  givrr  mon 
ac  i  eryr  .y  goron  „  „ 

255       Hel  a  gaifE  dros  lieli  ag  on     .     .     .     .  k 

A  gyr  i  ddiawl  -gapw  ddilailli 
Y  gw5*r  ni  wyr  gair  o'n  iaith  „  „ 

25G       Gwae  a  auetl  o'-u  geni  a  gwae  a  arhoes  ein  hoes  ni  .  .  .  i 

iildi  eilwaith  na  ddelon  1),  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr: 

257  Ywain  fardd  ar  uiwen  fain  .  .  mab  Twna  ap  Ywain  ...  k 
Oes  vn  Uyfr  croon  asscn  Ho  itti  lieb  ei  losci  etto  ?  .  .  .  . 

Par  ci  losci  yn  ddisiriawl    Paid  a'r  ff'ug  er  Pedr  a  Phawl   „ 

258  Pa  fodd  ni  .soniodd  y  ferch  ....  Dir  yw  'm  / 

dario  onyd  ac  aros  betli  gwrs  y  byd     .... 
a  wnafi  erochi  ych  hun  ?  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr: 

259  Pan  dyncr  penyd  anian     ....  m 
ar  gair  ar  y  gor-wyr                    Mred:  ap  ll'n  ap  Ednyfed 

S(JO       ILyma  fyd  ergryd  oergrai     ....  n 

ar  byd  a  welir  ar  ben  IL'n  ap  Owain 

2G1       Dylyn  y  brophwydoHaeth  fawr  y  bum  ofer  o  beth     ...       o 
Dydd  Sais  a  diwcdd  Saeson  IL'71  ap  Rhys 

262  D.  a'r  ddeurudd  wrawl  ap  ll'n  a  fyn  fawl     ....        p 
.    i  ni  hyd  dydd  brawd  a  wna  Owain  Thomas 

263  Am  ryfel  mae  yr  ymofyn     ....  q 
nis  celaf  gosawc  Gwilym                                B.  goch  o'r  iTi-i 


*  Vurth  Cynchwr  [i.e.  Conchobar]  is  in  Anglesey.     The  -yn-  in   Cynchwr  have 
b??n  transposed  in  R  B.  Mahinogion  p.  lOG,  1,  1^, 


Welsh  Laws  and  Elucidations.  609 

204       *Arbennic  eiw  a  bonedd  (11.  1-34)  (i 

265  Rhydew  gyin  ilio  duw  garnedd     ....  b 
of  a  ddail'u  barnu'r  bel                                   R.  (jocli  o'r  Vri 

266  Dull  o  betb  yw  dull  y  byd     ....  c 

Ar  faner  gain  ofiiai  r  gad  aildwc   Owii'm  oedd  gacad 

Ar  Uew  coch  mown  eur  Uiw  caii  a'r  dreiglau  inawr  yw'r  drogan  .  .  . 

Dyred  a  Gwyddyl  gwylltion  athro  mawr  a  thiria  ym  mon  .  .  . 

Hwn  yw  fo  yu  ol  hvn  faith  a  wna'r  Ynys  or  vuiaitli  Hugh  Peiitiantj 

267  Biawd  Hid  vrddas  llwyd  vrddol 

268  Paliam  hyn  na  wyddyn  ni 
Owaiii  gaiD  loevvgain  law-goch  &c. 

269  Y  gwr  hir  a  gav  Harvi 

270  Deall  y  bum  dull  y  byd     .... 
a'i  dri  gaiuf  yn  dragywydd  D.  ah  Edmu:nt\ 

277  Cas  hetheu  Selyf :  Dyn  ni  wypo  ddim  da  ac  nis  dysco  &c. 

278  Dwyrain  dvvymyn  sych,  lle'r  ymddeurydd  liu  Anon 

279  "    (Fob  cynbedleth  yn  ddigoll  0  fewn  ir  hoU  grcdiaielli) 


olo 

Goch  d 

e 

!) 

?) 

)> 

„       f 

9 

MS,  121  =  Sbiiburn,  D.  24.  Welsh  Laws,  and  "  Elucidations." 
Paper;  lljx7^  incbes;  .^52  pages;  written  by  John  Jones  of  Gelli 
Lyvdy  before  September  25  .  1619  (pp.  67,  535);  bound  in  leather. 

Tlie  text  of  pages  1-96  of  this  MS.  corresponds  with  that  of  Peniartii  MS.  29, 
pp,  l-.')l,  and  the  remainder  may  be  a  copy  of  Pen.  MS.  278.  Owing  to  the  ink 
used  having  some  corrosive  mixed  with  it,  the  paper  is  in  a  brittle  state,  with  holes 
in  many  places  where  big  initials  occur.  Moses  Williams  has  written  in  the 
margins  much  of  the   text  thus  rendered  imperfect.     The  original  of  pages  97-533 

was  either  imperfect  or  frequently  illegible.     Dots indicating  lacunae  are 

frequent.    Much  of  the  matter  of  this  second  part  is  the  same  as  the  "  Elucidations  " 
in  Ancient  Laws  and  Institutes  of  Wales,  Vol.  ii,  Book  xiv. 

I  Heuel  da  nab  kadelbrenbin  kemry  ol  aueles  e  kemry  en  kamarucru 
or  kefreytbyeu,  ac  a  deuenus  atau  /  uy  /  guyr  ....  ends  :  0  deruit  y 
din  guneuthur  cam  keinauc  y  ar  e  nodua,  a  keuodi  haul  arnau  ef  |  am 
g|.,  stops  thus  with  catchwords  on  p.  96 

97  Tri  defnyd  haul  y  syd :  Gair  // Goluc //  a  Gueitred  .  /  Tri 
Gualaiic  air  y  syd  //  Gair  y  bo  gueli  tauaut  am  dano  //'  a  Gualauc  air 
yn'y  lys  //  a  Gualauc  air  are,  am  lad,  neu  lose,  neu  ledrat  ....  ends : 
Os  ef,  a  dyvveit  yr  haulur,  dyoer  o  bu  ymdervynn  y  ryngom  gynt  titcu 
ae  torreist  ac  aetost  y  arnau  hyt  yma  y  bu  y  tervyn  hunnu,  ac  os  gwcdy 
roao   ym  di«!;auu  ae  gwyr,   ac  virt  dorri  o  honot  titeii 

ends  thus  at  the  beginning  of  the  sixth  line,  p.  53S. 


MS.  122  =  Sliirburn,  D.  4.  Poet  r  y.  Paper ;  lOJ  x  7A  inches  ; 
032  i)ages  (plus  033-46);  written  by  the  same  hand  as  MSS.  123-5; 
circa  1648  ;  half  bound. 

1    7  Rijs  Wyn  ap  Wn  ap  Tudur  o  Foil  rhag  priodi  Saesnes 

Mawr  yw  'cb  aig  o  marchogir     ....  h 

'   V  gwr  hwn  biav  'r  gair  hir  Z>.  ap  Edrnivnt 


*  This  is   given  by  some  as   the  first   line   of   No.  203   above,    which  foinis  i\ 
second  half  of  this  cy  wydd. 

■f  X>.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gv:  accordin|;  to  a  later. insertion. 


0iO  Llanstephan  Manuscript  i22, 

&  J  fV.  T.  o  G'arfon  :  Y  Hew  coeth  gallvawg  hael     //.  Penant  a 

6  J  li'i  op  D.  0  Vyvyrian :  Meddjlio  clan  roilio  ir  wy  ....     b 
i  gael  or  rhwyddael  ai  rlioes  Malhcw  Bromffild 

9  Etlo:  Y  flu  gwrol  <\y  gariad  Syr  D.  Trefor  c 

11  J  ofyn  ffaling  gan  S.  lewys  o  lirysaddfed 

Vn  Hew  itanc  yn  llifon  ffun  Deulwyn  d 

14  f  Huio  Bwlclai  :  Milwr  a  gar  moli  'r  gwydd     Gufto  'r  Gli/ii   e 

IQ  jf  Rob:  ap  J.  Fychan  o  Goetmor 

Robert  uwcli  rhiwie  Aber  „         „      / 

10  J  S.  wyn  ap  J.  ap  S.  o  Uirdrefaig 

Y  dewr  o  Fon  o  Dre  faig  Simwnt  Fychan  g 

22  7  Elis  ap  Cad^  o  ystymllyn 

Y  glan  aer  galon  wrawl  Hwxo  Penant  h 

26  J  W.  T.  or  Cwirt  .  .  Siryf 

Y  swyddwr  cymwys  heddyw  H^iio  Machno   i 

30  jf  Piers  Gr:  or  Penrhyn  :  Y  gwynt  or  deav  gyntedd  ....      k 
er  Mair  hael  ir  mor  heli  Huw  Roberts  lien 

2.5       *Atwrnai  yw  tirion  wedd     ....  I 

i  chwi  tra  fo  Bibi  by  w  .  /  S.  Phylip 

37  Mai-:  Catrin  gwraig  Risiart  ap  Mrcd:  or  Plas 
Newydd'yn  Arfon  .    1583  .  Ebr:  13 : 
Grayn  nadfawr  garw  ny widfyd'  Leieys  Menai  m 

40  Mar:  Ris^  Gr:  13§3 — Mae  udfa  a  raawr  adfyd»  n 

43  Mar:  O.  Amh'eurig  o  Fodorgan  .  15§3  . 

Duw  oer  ar  ir  yr  aeth»  o 

46  f  wraig  Eiddig  :  Y  fun  wriog  fvvyn  arwydd     Wil:  Cynwal  p 

49   Vr  off'eiriad  ar  llancei 

Heddiw  dydd  da  yt  lioewddyn  ?  Httic  Roberts  lien  q 

52       Dy  da  ir  ferch  ar  did  avr  f'avvr  Sion  Tvdvr  r 

54  Y  Cvsan  :  Cefais  gan  ddyu  gwrtais  gall  Roger  Cyffin  s 
57       Cerais  wiwferch  cwrs  vfydd  Tho:  Prys  t 

55  Dydd  da  yt  saesnes  gynnes  gain    (  T.  Aled)  ne  ( T.  Penllyn)  u 

59  Y  Uwyn  bedw  di  anedwydd  D.  ap  Gwilim  v 

60  Dydd  da  i  ragor  forwyn  „  „  w 
(i'2  Y  fran  dreiglwyman  draw  ar 
63  Y  lleian  fwyn  o  Wynedd  Cad^'  Vessel  y 

65  f  Fyfanwy  /}  Bran  fab  Dyfnwal  moel  iniid 

o  Gastell  D.  Bran  :  Nid  wyf  ddi  hynwyf  hoen  crcirwy  z 

hoywdwf  ....  hoywnaws  nid 

anaws  ym  am  danad  Cynddelw  bryd:  llychwin 

66  Crair  cred  ced  cynnydd  ^olo  Goch  a 

71  Trugarog  frenin  wyt  tri  chyfewin     IV  v'n  ap  W  foel fechain  b 
Cyffes  Gl'm  ap  Ho:  Fehin  medd  llyfr  arall  (£>.  np  Gl'm  wedd  wall) 

77  Ycvsati:  mue  mown  cof  yn  llyfr  Ofydd    (1.21.)    ...  c 

mwynen  ym  ai  min  a  wnaeth  Mred:  ap  Rys 

78  Clowch  sou  megis  cloch  Sais  Syr  Lewys  meudwy  d 

*  The  first  half  of  the  CywyS  is  wautiug. 

\  Xlicsc  poems  were  copied  from  imperfect  originals  and  are  full  of  lacunae, 


.    Miscellaneous  Poetry.  fUJ 

81  Atteb  :  S)'r  Lewys  f'eljs  ei  fwyd  Si'  Pliylip  Emhjn  a 

83  J  AUs  She  a  laddodd  S,.  T.  Goch  af/  a 

groijed  yn  Niubijch  :  Drwg  ncu  iar  dyrognn  fv   .  .   .   .  b 

gan  siaiad  i  gonsurio  Vr:  up  J.  ap  IfJii  F'n 

86  J  T.  op  JVafci/ii  o  Lann  Ddcui 

Tuimlivr  gw}'!-  teml  ior  gwiwieiit  Gutto  'r  Glyn   c. 

89   Givrthateh  i  ofy,i  Cierwgl:  Dihareb  wir  o  hirynt     ...        e 

ei  hawl  o  gwna  ocd  a  hi  f.  FycJi:  ap  Jp  up  Adda 

92  Jr  hen  lluw  Conwy  o  Fnjneuryn 

Mao  'r  Cymro  medJai  'r  Cymrj  Tudur  Penllyn  f 

94  Dychan  irnodav  am  ladd  plant  y  bardd 

Duw  fy  eurglod  da  f'nrglwydd  .  .    jf.  Gelhin  ap  J.  ap  lleison  g 

ym  yn  nhnl  am  ein  liylwyth      ne  ffJn  Fych:  ap  IL'n  joelrlion 
98       Y  ddyn  santaiddia  anwyd  Guttiin  Owain  h 

100  J  Ilydderch  ap  Ji.  o  Gatheiniaivg 

Yr  hydd  a  gysgota  'r  Iiawg  L.  G.   Cothi   i 

103       l""  fun  wcba  o  foncdd  Ehys  Penardd  k 

105  J  Madog  Miu  Escob  Bangor  .  .  a  wnaeth  dicyll  JL'n 

Duw  byvv  an  ihoes  llyw  lien  bcndefig  Gromo  Gyriog    I 

107  J  Ho:  De.on  Bangor 

Arglwydd  canonswydd  vn  svd  mordeyrn     ....  m 

naf  Mon  gloyw  Ddeon  arglwyddiaidd  D.  ap  Gicilym 

109  ^esu  gwyn  a  wisgo  i  art                                      L.  G.  Cothi  n 

111  Mar:  Hersdin  Hogl:  ^tliel  ddu  ith  61  i  ddwyf       "Jolo  Goch   o 

115  Mar:  Syr  R;  F'n  :  Doe  clowais  migeisiais  gel    D.  ap  Gwilym  p 

117  0.  Glyndwr :  Eryr  digrif  yfrifed        Gr:  ll'd  ap  D.  ap  Ein'n  q 

120  Diolrh  am  Amdo :  Y  seven  fonwes  evraid    /.  Tew  brydydd  r 

122  Aeth  hii'ae(h  ilnvrig  bron  a  tboryn  i  char     D.  ap  Edmwnt   s 

12.5  /.  o  F6n .  Ncud  uiai  nevd  erfai  adar  feirdd  traeth      D.  ap  G.    t 

127  ILyfr  dwned  dyfed  dyfyn  ar  windai                             „           u 

129  J  Morgan  ap  Tomas  ap  Gr:  up  Nicolas 

Mae  digon  o  son  gan  Sais  Leu-ys  G.  Cothi  v 

131  Etto:  Pwy  yw  adar  gwar  11  web  gwin  „  w 

133  J  Harri  ap  Tomas  ap  Gr:  ap  Nicolas 

Mae  vn  fal  Harri  Mynwy  L.  G.  Cothi  x 

136  /  D.  ap  T.  ap  gr:  ap  Nicolas 

Y  bwbach  iach  ar  gwayvv  „  y 

138  jf  veib  T.  ap  Gr:  ap  N.  pan  gymrason  arfav 

Tri  llu  a  aeth  trwy  'r  holl  iaitli  „  z 

140  7  0.  ap  Gr:  ap  iV.— larll  liir  fo  'r  Hew  o  Viien  „  a 

142  Mar:  Elisav  ap  Gr:  ap  Einion 

Eiwyr  o  betb  He  avr  a  bwyd  G'Jftyn  Owain  b 

144  Mar:  Marged  v}  Siancyn  gwraig  Elisav  ap  Gr:  ap 

Einion:  Y  gellweiifercb  gall  hirfain  Lewys  Mon   c 

147  f  Elisav  ap  Gr;  ap  E''—Ca.f  vn  heb  cof  anoelb   Jtys  Penardd  d 

149  E/to:  Y  gwr  nod  gorav  on  iaith  Giittyn  Oivain   c 

151       Oariad  cof  anUad  cj'fiownllwyfli  calon  ,,  „         f 

y  98G07,  ?l 


6^2  Llanstephan  Manuscript  i22. 

154  Gwae  fi  cedwais  gof  cadarti                                 Tiidiir  Aled  a 

153  Diolch  cvrdlws :  Y  fun  alawnt  faiiylvTailh    Edw:  ap  R.  ap  D.  b 

153  T.  ap  li.  o  Gydewen  :  Y  gwr  ii  gyrcli  yn  graig  ia    Ho:  liein't   c 

160  Enron  uwch  goron  cwch  i  gcyrydd  siu  '            Tudur  Aled  d 

166  ^  Tudiir  Fychan  ap  Gr:  ap  Ho:  o  Nannav 

ILwyth  ynyr  ai  wyr  oi  ol  J.  Tudur  Penllyn  e 

167  Mar:  D.  llwyd  o  Fodidris  yn  Jal 

Duw  sy  dda  dwys  i  ddial  Guttyn  Owain  f 

169       Wyr  Einion  ai  flbn  ffinied  y  Saeson     ....  g 

efo  dchv  fyw  dialed  Tudur  Penllyn  (ne  L.  G.  Cothi) 

172  Mar:  JVmffre  Fychan  a  laddasid 

Jesu  byred  oes  barwn  jf.  ap  T.  Feiillyn  h 

Cyiuyddeu  moliant  i  Syr  liys  ap  Tomas  viarchog 

173  Cronigl  yvv  cyrn  a  glovvir  Rhys  Nanmor  i 

176       Y  gwr  dewr  ar  gard  eviin  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr:  k 

178       Syr  Rys  feirch  sain  Siors  farcliawg  Tudur  Aled  I 

181       Bardd  wyf  ag  yn  Ijyw  ar  ddav  „         „      m 

184       Y  torchog  aur  trwy  'r  chwe  gwart  Rhys  Nanmot  n 

187  Mar:  Syr  R.ap  J. — Pam  i  canom  pei  baem  eynnil  Jer:  Fyng:  o 
190  J  [<%)•']  R.  ap  T.  Fo  wnaeth  y  fran  ei  nyth  fry  J.  Deidwyn  p 
192       Dewis  wyd  wr  llwyd  ar  hollvvyr  Brytain  D,  Nanmor  q 

194  R.  Meigien :  Cerbyd  lledynfyd  Uydanfai  y  sydd  D.  ap  G.  r 
196  ^  Siasbar  jarll  Penfro  : 

Addewid  a  gaiff  ar  ddaear  a  mor  D.  Nanmor  s 

200  J  Syr  S.  Bwrch  :  Y  Hew  'n  .aer  ar  Haw  'n  wrol  Kowdden  I 
203  7  Esgob  Bangor  am  ysglvso  prydydd  a  mawrhav 

crwt/i  trithant  ffidler  :  Arglwydd  Grist  cvlwydd  u 

calon  gyflawnrad  Jerwerth  Beli 

205       Daraunais  y  ffordd  rhag  dim  anwyd  oer  L.  G.  Cothi  v 

207       Y  gwr  vwcU  ben  gorvwch  byd  Z)''  Sio7i  Kent  w 

209       Clefyd  oedd  enbyd  i  ddyn  Redo  Eurdrem  x 

211       Y  ddyn  fegis  Gwen  or  ddol  D.  ap  Gwilym  y 

213       Y  fun  eurbletli  lowethav  S.phylip   z 

216       Y  ddyn  fwyn  oedd  ddoe'n  fanerch  Rys  Cain  a 

219       Olwen  gulael  Ian  giilon  S.  Tudur  b 

221  7  %»■  S.  Wyn :  Cenais  gerdd  cynes  i  gant  Tomas  I'rys  c 
224       Y  fercli  dog  ei  gwedd  meddyn  Syr  0.  ap  Gwilym  d 

227       Cur  y  sydd  cerais  lioywddyn  5'.  Tudur  e 

229       Yr  wylan  deg  ar  lann  dwr  S.  I'hylip  f 

232  3far:  Ow:  S.  Owain  o  Yitymcegid  mab  y  bardd 

Duw  pa  fywyd  yw  'r  byd  byrr     ....  g 

bawl  dda  ar  ei  law  ddeav  S.  Wynn  Owain 

Cywybbu  AC  Odleu  Lewis  Menai 

236       Y  gwr  in  rbaid  a  garwn  |, 

dy  nerth  an  diwartho  ni  Lewis  Menai 


Oywydeii  ac  Odleu  Lewis  Menai.  6i3 

239  Diolch  i  0.  Gli/n  M.A.  am  lijfr  i  yscrifennv  Cymyddav 

Da  waith  y  seithwyr  doetliion     ....  a 

avr  gnott  sytli  ai-  gant  a  fo  Lewis  Menai 

242  Mar:  Risiart  ap  S.  0—0  daw  beth  ydyw  y  byd  ...  b 

at  ei  ras  eiiaid  Risiart 

245  Mar:  Rys  Tomas  :  l)uw  a  roes  t'niint  ai*  ras  fry  ....  c 

mewn  y  trwn  mae  enaid  Rys         15^^ 
248  Mar:  Elsheih  vi  S''  To:  Hangmer,  gwrcdg  Conwy  o 

Fotryddaii  .  1s60 :  Araith  blin  oer  waith  blaned  ...        d 

rhad  naf  hael  rhoed  nef  i  hon 

251  Mar:  S.  Wyn  ap  Hum  o  Fodfel  .  ISyO  . 

Troya  fawr  trvvy  oferedd     ....  e 

Crist  wyn  croesed  ei  enaid 

254   Mar:  Sian  v},  S'  S.Pilslwn  g.  {\)  Edw:  Gr: or Penrliyn 

(2)  E.  T.  .   156/^ :  Sut  orn  blia  Satwrn  blaned  ....         / 
craff  gynyrch  cgrff.  ag  enaid 

257  f  Lewys  ap  Owain  ap  Meurig  a  Frondeg 

Cunu  ddwyf  cynydd  a  el     ...     .  g 

Oymro  da  byth  cymred  bel 

2(i0  f  W.  Gr:  o  Garnarfon 

Y  cai'w  niawr  hardd  cair  mawr  hant     ....  h 

at  evro  ei  plant  ai  hwyrion 

263  J  groesafv  S'  Nicolas  Bagnol  ai  arglwyddes  Elin 

adre  or  Wcrddon  :  Ba  wr  gwych  ei  bower  gynt  ...  i 

gydvvedd  arnoch  yn  geidwad 

267  Mar:  Risiart  fab  Rolant  O.  o  Dre  Ddafydd  .  ISIS  . 

Mawr  g wyn  am  wr  i  gan  mil     ....  k 

doe  nef  ac  i  hen  afieth 

270  Mar:  Huw  Rolant  ap  Owain  ap  Meurig 

Hiraeth  ing  oer  waith  angav     ...  I 

dwg  Huw  itli  wlad  deg  ath  Iv 

273  J  Elnor  D3  Forys  Gr: — Y  Iloer  fain  lliw  avr  faneg  ....      m 
llawforwyu  oil  Fair  o  nef 

27G  7  Hmo  Hughes  or  Plas  Cock  . 

Pwy  yw'r  Syryf  pwrs  evrawg     ....  n 

vwch  deg  gwych  hoedl  a  iechyd 

279  Mar:  D.  llwyd  ap  Owain  Crwner  Sir  Fun  .  ioSI  . 

Rhyfeddfyd  nid  rhyfvddfawr     ....  o 

ag  orsib  lawn  gras  iw  blant 

282  Mar:  Syr  Rys  Gruffydd  or  Fcnrhyn  .  15§0  . 

Blin  doc  sut  blaned  Satwrn     ....  p 

cwrs  dinag  Crisd  iw  enaid 

285  Mar:  Rhys  Wyn  ap  D.  o  Iwydiarth  .  1681  . 

Oer  yn  yw  byw  'a  y  byd     ....  q 

gair  Siola  Ian  a  gras  iw  blant 

288  3Iar:  Rys  Wyn  ap  Huw  o  Fysoglen  .   1'ihl   . 

Y  blaenedau  blin  ydynt     ....  r 

fiV  addas  deg  vrddas  da         (,!■  82)  hewis  Menai 

N  8 


6i4  LlanstepJian  Manuscript  i22, 

292   M(ir:  SitiH  gm-nirj  Sj/r  PV.  Griiffi/rM  .   1563  . 

*trvain  weddiUion  Troya     ....  a 

11  i  f3'(kl  y  no  fo  iddi  Lewis  Menai 

2i)j  Mcir:  Pyrs  llwi/d  o  IFredawg  ai  iv.  Jtfai'jd 

Ilani/mcr  .    j6og  :  Y  ddwyarcli  a  ddaiarwyd   ....  b 

.  mewn  golav  sy  'm  mreicliiav  Mair  OweJi  ap  Rys 

299  Jr  Grog  yn  nL,an  fair 

Ymrysou  Efa  am  yr  afal  or  pren     ....  c 

trwm  wy  wir  jfesu  torr  yr  ymryson     S.  np  Ho:  ap  U  F'n 

302       Pwy'n  er  bud  y  byd  byrr  d 

a  gan  foliant  i  filvvyr 
pwy'n  a  gan  er  arian  jjant 
gardd  ddyrvs  gerdd  i  ddrevviaut 
pwy'n  oud  C  e  s  e  1  Legel  hygam 
hwn  yw  'r  gwr  a  wna  ar  gam 
•  can  er  Hog  ....  can  er  dig 
ir  costog  ciw  cyfrwysdig     .... 
iach  [/.e.  ach]  er  Hog  ir  tonnog  tav     .... 
dwyn  iach  ir  wyt  i  ncchwyn 
oddlar  hacl  i  roi  i  heilyn     (1.  40)     unfinished 

305  Mar:  Syr  Boh  Bruivtwn  Cwnstahl  Castell  Bete- 

mai'is  .   1335 :  Pa  dwrw  sy'n  cvvympib  dewrion       D.  Alaw   e 

308  y  Ifhcl  a  R.  meib  J.  f'n  ap  J.  ap  Adda  yng  harchar  yng 

linslell  y  Drewen :  Duw  a  roes  nid  oedd  resyn  ....     f 
am     Iieb  gyiiddrygedd  mwy         JR.  Goch  o  Glyn  dyfrdioy 

310       Cyfarcliaf  ini  Rhen  cyfarwr  awen  Prydydd  y  Moch  g 

313  ^  S.  Salbii  o  Rug  a  Bachymhyd 

Sion  eiyr  y  gwyr  i  gyd  Siou  wrawl  Sion  Tudm\  h 

816       Sain  CristoiF  y  fey 'ii  offrwm     ....  i 

ar  fyng  hefu  er  fyng  bcvoeth  GtUto  'r  Glyn 

318  J  Eiddig  :  Y  mab  ai  glod  ym  hob  gwledd  Risf  ap  Ho:  ap  D.  k 

320   IV.  Mostijn,  Siryf :  Pwy  iawn  evrbost  pavn  irben     Ro:  Jfan   I 

323       Y  fun  eurael  fain  irwen  AI  car  ai  cant  m 

327   Mar:  firs  3[osfyn  o  Dalacre — '  ar  fainc  nis  gwyrai 

farn ' .  Troi  inae  anap  trwm  enyd  S.  Tudtir  n 

330       Diiw  ebrwydd  dvodd  wybren  Rys  Cain  a 

334  f  Firs  Mo?tyn:  Pob  diau'mavvr  pob  dim  aeth    Leioys  Powcl  p 

337  Vii  erhyn  Delieay  :  Ofnwn  gwcddiwn  yn  gall        W.  Cynical  q 

339       Y  gwr  ar  fron  ygored  „  r 

342       Y  gwr  a  gaiff  gyrvr  gwin  J.  Devlivyn  s 

344       'Prist  oedd  ddwyn  trais  cynhwyiiawl  D.  ap  Gwilym  t 

34G       Y  fiui  llei'r  61  yn  fynych  Bedo  Brwynllys  it 

348   Mar:  D.  ap  Rob:  ap  J.  Fychan  .  .  ' gwae  Lanbed' 

Mae  cwyn  am  wr  cenyiu  i  Gr:  llwyd  v 

351  Balch  fydd  merch  oi  anhorchion  Dd:  ap  Gwilym  w 

352  Prudd  wy  fal  y  parai  ddyn  Leioys  Mon  x 


*  Apparently  this  is  not  the  beginning — there  is  a  piigc  left  blank  between  this 
and  the  previous  poem, 


Miscellaneous  Poetry.  615 

354  Tieio  cynoed  troi  Conwy  «S^.  ap  Howcl  a 

355  Jr  gwallt^:  l^Itwj  vu  iailles  mown  evrllin  D.  ap  Edmwnd  h 
357  MerdJiu  wyllt  am  ryw  ddyn  wy  Jfan  Dijfi  c 
359  Jm  cynydd  i  mae  ceny  Risiart  Gele  d 
362  f  ferch  :  Cynydd  ydwyf  yn  cauv     ....  e 

corn  .1  Uef  er  crynlioi  llv  jffa^^  ^ilfi 

364       Y  fercli  or  Fynachlog  faon    (U.  1-2G)  S 

366  J  W.  Holand  o  Hendre  Abergele 

Y  dewr  enwog  da  ei  rinwcdd  Lewys  ap  Ho:  g 

369  Mwrog'mawr  wrthiog  a  roes  ynn  Harri  T.  Aled  (ue  D.  Nan'r)  h 

372  Mar:  Mred:  ap  Gronwy  o  Lann  Sannan 

Mae  wylo  hyd  ym  Miielawr  Wil:  llyn  i 

375  Mar:  J.  ap  R.  ap  D.  o  Lann  Vfudd  .  '135',- . 

Mae  geny  ddisatbr  athrist  Gr:  Hiracthawg  k 

378  R.  Wyn  ap  Mred:  Pwy  biau  gwaitli  pibav  gwin       T.  Aled  I 

380       Och  Gymru  fynycli  gamraint  D''  S.  KetU  m 

384  J  ofyn  wyn:    Yr  eos  iiid  erys  neb  S.  Tudur  n 

387  J  Z)''  Elis  Priis  tvedi  i  raijiliaw  yn  ei  erbyn 

Ciw  eryr  y  cowiriaid  Gr:  llwyd  o 

390  Mar:  Cadwaladr  :  awr  iach  'n  hely  iwroli  na  hydd  ...        p 
dwg  ni  rhag  dig  yu  ei  ol  Sion  Bricynog 

392       Duw  ior  y  dvwiav  eraill         S.  y  Kent  (ne  Edii\-  ap  Rys)  q 

395  Mar:  Margcd  Holant  g.  Escob  JLann  Elwy  .  13^6  . 

Y  byd  tywyllfyd  tvvyllfawr  Lewys  up  Howcl   r 

397       Y  ddau  fab  a  hcvddai  fawl  S.  Tudur   s 

400  /  Fair:  Pecliod  pan  nas  gwrthodir  Gr:  Cyrriog    t 

403       Gwae  a  fai  'u  brudd  rliag  ofn  brad  Gr:  ap  Jfan  u 

405  Am  dori  oed:  Ergydiais  eiriav  gT,i«'deg  ,,           v 

407       Gwae  a  fai  hyn  dyn  noi  dad  D.  ap  Edmwnd  w 

409  J  S.  Wyn  ap  Cadw''  or  Rhiwlas  dros  JFowc  Gr:  a 

X.  Vfudd :  Y  llcw  gwar-  oil  a  gerir  ^V.  Cynical  x 

412       Siwrneiaia  er  yu  ievauc  S.  Vhylip  y 

415    Ymddiddan  rlnvng  Aitliur  ai  nal  Liwlod 

Y  sy  ryfedda  gaii  wy  fardd  z 

420       Myfyi'  i  ddwy  'n  ymofyn  a 

.    .  i  .ddvw  both  orav  i  ddyn 

•  ai  eni  .  .  .  ai  nas  genid     .... 

oi  farn  pan  fo  gadarnaf  .  ,  a  gado  'r  wledd 

ai  farw  yn  ei  fowredd     .... 

Dvvv  draw  an  gwnel  yn  llawen 

gida  Mair  i  gyd     Amen  IL'n  ap  Owuin 

423'  ^  ofyn  Tarw  gen  Ho:  ap  J.  ap  R.  Gethin  dros 

D.  ap  //o.-— Howel  ewybr  hil  ^evan  S.  llwyd  b 

426       Dv  yw  I'y  march  a  da  dana  (11.  1-30)  c 

429       Y  cybydd  fab  devrydd  dig  -S'.  Tudur  d 

433  /  Risiart  ap  Sion  gwr  o  gard  y  frenhines  Elsbeth 

•  llbisiart  Sion  gvevlon  gwroliaeth  lloegr  oil  /      „       e 


6i6  Llanst&phdn  Manuscript  i22. 

436  Achwyniad  ar  y  Beirdd  am  ganv  er  avian  a  gadcl 
Sr  T.  Morgan  a  Sr  Roger  Wins  heb  farwnadav 
y  ddraig  Coch  a  wna  ddi'wg  cwyn     ...  a 

Merddin  ai  fin  ni  wnai  fawl 
gwyr  ond  i  Arthur  nerthawl 
ai  froch  agwedd  farchogion 
I'owrdeg  gryf  ai  Ford  Gron 
a  llawer  gwiw  amser  a  gaid 
y  pryd  byn  or  Pryaniaid 
yn  traethv  dysc  ymysc  medd 
yn  bennaf  i  liii  bonedd 
a  rboi  ar  gan  ir  fan  fyd 
rhigl  o  fodd  rhyw  gylfyddyd 
a  chwedi  'r  oee  hiroes  hon 
llawer  yn  feirdd  llwyr  iawu  fv     .     .     . 
ag  er  hyn  e  a  gair  rhai 
or  prifeirdd  dafeirdd  difai 
a  ganant  a  gwarant  gwan 
ir  oerwas  a  roo  arian 
a  cbanv  ir  corr  sorr  siarad 
o  fardd  an-noeth  ei  farw  iiad 
dwyu  iach  fyd  y  barcyd  byrr 
drwy  'r  oerwas  draw  or  eryr 
a  rhoddi  ir  asscn  bendew 
ai  llwytli  i  ddyfod  or  Hew     .... 
poen  rhy  aunoetb  pen  rhyw  nant      (1.  50)     left  unfinished 

440       Mae  rhyw  amwynt  im  rhwymaw  Ho:  Heilin  b 

44.3  Cynghorion  da :    Calenig  wirion  i  chwi'r  meibion         Anon  c 

444  Dydd  da  'r  wylan  leian  Iwyd       (O,  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr:)  d 

445  Cyw:  Brud :  Erynnerch  a  geidw  'r  brenin  Dd:  Gorlech   e 

447  The  seven  concluding  couplets  of  C.  Brud       [see  p.  444  supra] 

Y  llougav  ir  mor  a  oUyngir  D.  ll'd  ap  ll'n  ap  Gr:  f 

448  Gwclais  eira  glas  aeiwyn  /  ir  heb  vn  hrisg  av  ben  bryn 
gwelais  havl  tepr  gloyw  fel  twyn  /  yu  ei  doddi  nod  addwyn 
Yn  yr  vn  modd  wedi  toddav  /or  fron  ir  afon  yr  av 

ai  'r  afou  yu  iiiiou  nod  /  i  ymryifdn  ar  nidr  isod 

pawb  ai  bwys  fal  pe  bai  ball  /  a  roe  orig  ar  aiall 

fal  hyn  fryn  gwyu  ni  fyn  faycli  /  ni  ddoc  afon  yn  ddifaych 

hithav  ai  llwythav  Ueithiawn  /  a  fvrrw  ci  Uwyth  i  for  jlawn 

y  bryn  yw  gwedd  bonedd  byd  /  bryn  bonedd  bwrien  benyd 

swyddogion  yw  'r  afonydd  /  rhy  osgyd  yn  symuiyd  sydd 

ar  i  warcjd  y  rhudant  /a  llwybr  pawb  yw  llei'r  pant 

ar  y  mor  y  niae 'r  ymyryd  /y  mor  yw 'r  cyffredin  mvd 

ni  all  symvd  ynfyd  f o  /  a  bwrn  a  roe  bawb  arno     .... 

bonedd  a  firrw  ei  benyd  /ar  bawb  0  wrengwjr  y  byd     .... 

y  trecha  trowsa  treisiant  /  vcheuaid  gweiniaicl  a  gant     .... 

raawr  yw  y  cae  ym  mrtg  gwydd  jy  man  isa  mae'n  yfwydd 

lie  niae  'r  sias  Uyra  arcs  hwy  /  Uwm  yw  'r  yd  He  mae  'r  adwy 

nid  anodd  i  diffoddan  /  a  d\\Jr  wreichionen  o  dan 

taer  y w  a  hawdd  y  tyrr  rhai  /  o  groen  gwiriou  gryu  garrai     .     .     . 

rhaid  ir  gwan  ddal  y  ganwyll  /ir  dewr  i  wneithyr  oer  dwyll 

ag  ni  lefys  gwan  lefain  /  gwaedd  ar  help  ond  godde  ir  rhain  .    ,   . 

y  traws  a  gaiff  ttr  is  gwern  /  waolod  affaith  wlad  Tffern 

ni  chaiff  enwir  wych  ffynnaint  /  tynnir  diblenir  ei  blant 

od  air  ath  dir  drwy  waith  dyn  /  ath  dda  eilwaith  ith  elyu  Edn: 

tir  a  gai  yu  rheut  tragowydd  /  da  yw'r  bawl  a  dvw  ai  rhydd      Pri/s 

452  Mar:  TF.  Morgan  Escoh  JL.  Elwy  .  160/, .  Mis  Medi  . 

Doe  'r  ai  achwyn  edryched     ....  g 

vn  eiu  iailli  .  .  .  y  Beibl  draw  ir  bobl  n  drodd  ,  .  , 


Miscellamous  Poetnj.  6i7 

byrddiai  i\v  fwrdd  beirdd  y  fal 

bv  wr  dq,  yinUob  ardal 

ag  ymhob  amryw  Escobaoth 

di  wael  nod  adael  a  wnaotb     .... 

i  igain  Uv  y  ganwyll  oedd     .... 

a  gwir  rann  a  gai  'r  enaid  Hiigh  Maclino 

456  J  T.  V'n  or  Pant  glas 

Pan  oeddwn  da  i  gwn  y  gwedd  Roger  kyffin  a 

459       Cyffesaf  fy  naf  ion  wyd  fy  mvchedd  Gr:  Roberts  b 

462  Y  drindod  beb  dylodi  D.  ap  Givilt/m   c 

463  Trugarog  wrthiog  nerthyd  tvd  a  mor  IV.  Cynical  d 
466  Y  dyn  ai  frath  dan  ei  fron  Lewis  Morejanwg  e 
468  Cyifesu  ir  lesu  nor  oesoedd  yr  wyf  IV.  Cyniual  f 
471  Y  grog  waredog  o  riw  Ddymheirchion  Gr:  ap  J.  IVn  F'n  g 
475  J  ojyn  Waling  gan  Elen  or  ILanerch — second  balf  endiug  : 

llenn  arglwyddes  y  llanuercb  Gutto  'r  Glyii  h 

477  Mar:  W.  ap  Gr:  or  Fenrhyn 

Bheg  ag  enw  r  rlii  gogoned  Givilym  ap  Sefnyn   i 

480  J  Mred:  Fychan  o  faelienydd  ir  hwn  y  givnacthai  [ll'n 
3Ioel,  Uowdden,  a  Siordival]  Bais  o  haelioni 
Hauaf  glod  by  wyf  a  glas     ....  k 

myn  gwaed  tvw  ym  i  gad  bael  GTm  ap  Jfan  hen 

482  J  Rys  ap  Mred:  ap  Ttidur  o  Blasiolyn 

Y  ty  ni  Ify  oddiar  y  ffordd  Tiidur  PenUyn    I 

"483   Mar:  Mred:  ap  Tudiir  ap  Ho:  o  Yspytty  Jfan — 

Plasiolyn  :  Dyn  wy  fi  'n  dilyii  vn  fanu     ....  m 

Pwy  a  gair  iowngair  angerdd 

i  farnv  ar  gauv  'r  gerdd     .... 

ystiwart  tra  fv  gartref 

yn  iarll  er  pan  aetb  ir  nef     .... 

yn  llj^s  dvw  mae  'n  well  ei  sdad  Tudur  PenUyn 

485  Mar: — wanting  tlic  first  part 

gwr  oedd  Wiliatn  gwrdd  waywlym     ....  n 

gida  gras  dvw  ai  gadair  Gl'm  ap  Sefnyn 

487  Mar:  W.  Gr: — Ebad  elfydd  rlio  dvw  dalfaiiK;  ...  o 

onis  gwna  dvw  nis  gwna  dyn  Rys  Goch  ap  1). 

491  J  W.  V'n  or  Penr/iyn,  Siamhrlen  : 

Adeilio  ar  waedoliaetli         (11.  1-48)  p 

493    Etto  :  the  concluding  50  lines  ending — 

a  geidw  frenhiniaelh  gadair  Gl'm  ap  Sefnyn  q 

496  .£■<<().•  Pwy 'I'l  eiwlSd  pena  ei  wledd      Ro.  CtvapS'cynBtedryd  r 

498  Mar:  Elin  llicyd  gwraig  S.  Wyn  Amredydd  o  JVedir  . 

15T2'.  Trystfawr  y  doetb  trist  fv  'r  dydd     ...  * 

naf  mawr  a  ro  nef  iw  mam       Morys  ap  Jfan  ap  Eingion 

501  J  S.  Bwreh :  Ni  choir  iustus  na  cbristiawu      Gvtto  V  Glyn  t 

504  J  Dam  Sian  gwraig  S'  Sion  Biorch 

Mae  im  celn  ers  pytbefnos  ,,  ,,       u 

506  Mar:  Jfan  ap  S.  ap  Mredydd,  Bryncir 

Mai  oer  yw  oil  mae  ar  wan     ....  v 

diwarthaf  fo  dvw  wrtho  Gr:  llwyd  ap  Jfan 


613  Llansteptian  Manuscript  122. 

509  f  Col:  Bod f el,  aer  Syr  S.,  M.P.,  evrfent  Arfon 

Pwy  sy  i  gynal  pwys  Gwynedd     ....  fl 

cioes  (1^  gwyn  Crist  i\v  gyual  Wathin  clywedog 

513  J  Grist:  Y  "gw'r  A  wnaed  gorav'n  wlr     ....  b 

gwir  ffavvdMieb  drahc  na  gorffen  Huw  ap  Rys 

516  J  Syr  W.  Glyii :  Y  llys  irfawr  lies  Arfon     ....  c 

o  rwysg  fawr  hir  oesawg  fycli  lluio  Pennant 

520  f  Gr:  Hughes  a  Gefnllanfair,  Siryf 

Gwr  cvyf  yw'r  Siryf  mae  son     ....  e 

i  euro  byd  liir  i  bon  Morys  Berwyn 

523  f  W.  Gr:  o  Garnarfon  :  Byd  da  fu  i  Gymrv  gynt  ...  / 

mae  y\v  ddvw  i  roi  yma  ddwyoes  JIziw  Machno 

527  f  D.  llwydfab  Rhys  a  kcydiarth  ym  Man 

y  ilew  inawr  ei  allv  'm  Moa     ....  g 

a  (irevro  yr  wyrion  Lewis  Menai 

530  J  T.  Glyn,  Nanlle :  Y  pen  siryf  pavii  siriol  ....  ■      h 

camwedd  ni  wiia  'r  gwr  cyniwys 
a  chain  ni  f'ynn  aer  Glyn  glwys     .... 
gynes  wedd  ganoes  vddyn  Rliisiart  Cynwal 

535  Mar:  S.  Lewys  or  Chwaen 

Dnw  mawr  nef  a  llawr  ai  allv  'n  deg     ....  i 

enaid  Mon  i  vn  dvvv  mawr         .  /573 .  Huw  Cornwy 

539  Mar:  Gr:  Fychan  o  Gorsygedol 

Mai  ir  oed<lvvn  raawl  rwyddwych  Wiliam  Phylip  k 

543   C.  Briid:  Eiyma 'r  byd  lie  mae  ar  ben     ....  I 

a  dvw  i  gadw  gvvendyd  Robin  Ddic 

6-15  Dychan  i  Badrig  Gzvyddel  a  ddoelhe  o  Fanaw  i  Fan, 

ac  i  ddav  ivr  mawr  oedd  yn   ei   fyntimio    i    hcl 

llancesi  iddyii:  Mae  gwyr  ymysc  avr  a  medd  ..../» 

mae  ev  hevrych  fal  mahareu 

vn  dwyn  i  oed  bob  dyn  wen 

gwraig  yng  hrcd  nid  arbedyn 

na  gwrach  o  bai  gadacb  gwyn     .... 

Gwyddel  sy  'n  gownsel  ir  gwyr 

ni  dwg  i  'nuldiddan  dan  gel 

or  fin  nos  ir  i'ann  isel     .... 

ei  banel  ir  ddav  benaclh  fjcn  "P  Madoc 

548   Mar:  duv  fraicd — 0.  a  Gr:  o  Lanrwst,  cefiulyr  ir  bardd 

Gwedd  nychdod  gwae  ddyii  echdoe     ....  n 

a  bid  ar  bawb  ei  bader  Gr:  ap  It'n  Fychan 

ooO  Dychan  i  Ddickion  a  mot:  i  R.  gtcas  y  Dug  ^c. 

O  dduw  y  rhawg  a  ddaw  Rhys     ....  a 

a  chwery  Rys  ni  char  bwn  jf.  ap  Tndur  PeiiUyn 

552  jf  D.  o  Naiiconwy :  Duw  i  gynal  dy  gynydd     ....         p 

cymer  di  o  myuni  niwy  Jfan  ap  Gr:  leiaf 

563  Mar:  Gr:  apAron  :  Mae  'n  rhyfedd  balchedd  y  byd    L.  G.  C.  q 
655       Pedair  gwragedd  bvchoddol  L.  G.  Cothi  r 

558  7  Rys  aj)  D.  Ihoyd  or  Dre  Newydd  .  .    ar  ol 

Alaes  Bumbri :  I  foelion  ini  dyfelir     ....  i 

0.S  byw'r  niab  glas  o  Bowys 

wedi'  r  driii  ble  'r  ydwyd  Ry.s     .... 

pi  bv  drisd  ua  bavd  rydd  D.  Ihoyd  ap  ll'n  ap  gr; 


Miscellaneous  Poetry.  6i!) 

560  f  Sion  Piijs  or  UwijH  \'ii\h  .  .  sir  Ddimhcch 

Y  carw  inwyii  ml  ai  cara     .     ,     .     ,  a 
gwaod  taith  i  weled  gwaith  gwydd                      Rob:  llwyd 

561  ^  (V.  ap  Mrcd:  ap  J.  llwyd  arg:  Diiimuel,  hi/na  I'ri/s  o 

Dderwcn  :  Rliyft'dd  oni  ddaw  rhyfel  Tudtir  Alcd  b 

564  J  Kys  ap  Mred:  ap  Tudur,  Plasiolijn 

Mae  d'enw  Rys  am  dy  win  rlivdd  „  „     c 

566  3Iar:  Rhys  ap  Mred:  a  lowri  ei  wraig  .  .  or  Vspijtly — 

Plasiolyn  :  Trwin  fv  lif  trem  lei  afou  Tudur  Alcd  d 

569  f  Pirs  CouKy,  Archiagon  IL.  elwy 

Mae  rhyw  garw  mawr  rhagorol  „         ,,        e 

572  J  Syr  S.  jfngram  dros  Fadog  a  Rwyddgrug  , 

Pa  lys  al  frig  fal  Fowls  fry  „  „    / 

575.  /  Litgwy  'nol  cwympaw  iddi  wrth  fyiid  i  glera  ir 

Penrhyn  :   Ciirajs  och  dduw  or  cariad     ....  g 

ddecbrav  haf  yr  af  ir  oed  ^«"  op  Gr:  leiuj 

577  /  Gr:  llwyd  ap  Elisa  o  Uhiwedog  yn  Edcirnion 

Dmv  a  roes  Ihvyn  dros  y  llaill  Tudur  Aled  h 

580  Etta :  Arfau  ddoe  ar  fedd  Owain  „         „        i 

583  j^  Dd:  llwyd  ap  Elisav  ap  Einion  a  jfdl 

Yr  vn  pren  ir  yn  pyrhav  „         ,,       k 

586  Mar:  Morgan   Holland  mab  S.  o  Eglwys  fach 

Ym  mro  doeth  y  mor  a  dan  „  ,,        I 

589  J  Marged  o  Lioydiarth  v}  Ruif:  ap  R.  ap  Mad:  o 

Gloddaith  :  Y  llys  fry  'n  llawes  y  fron     ...  m 

iechyd  i  cinvi  ai  diehon  Lewys  Mon 

591  Mar:  Ho:  ap  Rys  o  Gefa  Rug,  Corwen 

I)uw  gwyn  or  digio  enyd     ....  n 

gwnaed  dvw  ag  enaid  Howel  Tnditr  Mon 

594  Tristach  yw  Cymrv  trostyn  Wn  ap  Guthjn  o 

595  /  Tudur  llwyd  a  Jdl :  Af  ir  X.^  fyth  ar  fort  fawr   Tudur  Aled  p 

598  Mar:  Tudur  llwyd :  Tros  ^al  i  torres  lieviwen  „         „      q 

600  J  S.  ap  Madoc  up  Ho: — Y  gwrsydd  a  gras  iddo  Ho:  Reinallt  r 

G02, HUo:  Mur  gwydr  niawr  o  Geidlo     .    ^     .     .  a 

.   fo  ellid  lawn  fy  Hew  dv 
0  bai  wyllys  heb  allv 
can  oes  i  Huw  cenav  Sion   .   ioJS  .  Lewys  Daron 

604  f  D.  Fychan  [ei]  D.  llwyd  o  Brefeilir  ac  a  Die  Hwfa 

Y  gwrol  lain  rhagorawl  l$^s     .     .     .     .  t 
rhad  ir  beirdd  yw  rliodio  'r  byd     ...» 

rhoi  a  cliael  mae  'n  rhyw  i  chwi  llowarch  Bendwrch 

606  f  R.  I  Gr:  j  T.  /  Ho:  /  a  Mred:  /  meib  D.  ap  T.  o  Dyfed 

Trees  duw  'n  fawr  twrsdan  wy  fi     .     .     .     .  u 

oes  y  pvmocs  ir  pvmaib  Gl'm  ap  Jevan 

609  Melldilhion  gwirion  a  gwerin  lloegr  v 

a  bair  llygrv  'n  brcnin     .... 

a  bwrw   tretb  a  bair  trin 

llesg  i  del  llosgi  Dulyn  Robin  Ddu 

610  ProSydoliaeth  ferddin  y  sydd  yn  dwydyd  yuddiamav  .... 

fair  licedl  ddvw  i  roi  yn  ddiamav 


620  Llanstephan  Manuscripts  ^22-/2'3. 

6)  1  Prophioydoliacth  y  Bardd  Cwsc:  Im  vchel  groes  goelyddBryt- 
aniaid  yv  hon  yw  'r  a^dfwyn  groes  y  sydd  rliwug  dwy  gioes  ffordd 
rhwng  Aber  Dulas  a  bogel  Mon,  yr  hon  y  dowod  y  Bardd  Cwsc 
ddywedyd  o  Feiddiu  Wyllt  am  dani,  y  syrthiai  hi  yu  amser  y  bydde 
I'erch  yn  perchenogi  coron  lloeger  &c. 

Nil  chred  y  cowaethog  na  gwan  nag  angbenog  ...  a 

drwy  nerth  ]fessv  ncr  trvgarog  Merddin 

612  Brud :  Hoyan  borchellan  brychfran  breichfras  ....  b 

a  llvndain  mewn  dychvyn  Anon 

613  Bid  8.  weddeles  y  eiddilon     ....  c 
bid  yuo  Gymro  yn  cymryd  alltvdion                         Taliesin 

b.  J  H.  C.  hen  o  Fryneuryn :  Y  bryn  ar  llwybr  rhyw  d 

anedd  ...     i  ca  einioes  Huw  Conwy         Gutlyn  Owain 

615  7  Gr:  ap  Nicolas  :  Gair  angel  y  gwr  yngod  g 
Gr:  or  Dre  Newydd  .  .  .  ar  tai  hyd  Aber  towi    .... 

a  saitb  lys  y  sy  ith  law     .... 

i  wann  trist  i  rhoyd  own  trwm  i  gadarn  i  rhoid  godwm 

y  llynn  dyfna  'n  yr  afon  isaf  fis  haf  fydd  oi  son 

anoeth  ni  rwol  ei  enav  a  to  doeth  efe  a  dav 

uid  o  son  i  daw  synwyr  nid  doeth  a  ddwoyto  a  wyr 

a  ddoyttych  chwl  ni  ddottia 

a  ddel  oth  law  fo  ddaw  'n  dda     .... 

dy  ben  yw  pen  ar  bob  peth  Gl'm  op  jf/an  hen 

616  Mar:  Syr  Gr:  Fychan,  marchog,  a  las  gan  Harri  Gray 

trwy  dwyll:  Y  gwr  mwya  a  gerais     ....  / 

dial  o  dwyll  dal  a  dvr  llowdden 

618  J  Risf'  Cyffin,  Dean  Bangor,  a  dychan  li.  Pcnnardd,  Ho: 

ap  Reinallt  a  L.  Mon  :  Y  mae  Dean  yn  rhannv  ...  g 

Cuss  min  ers  drwg  hwsmon  wyd  ll'n  ap  Guttyn 

620  Mar:  T.  Gr:  ap  Nicolas  a  las  yn  y  macs  ym  Mhenal 

ym  mlwyddyn  yr  ymladdwyr     ....  h 

bradwriaeth  rhwng  brodorion     .... 

i  daw  'r  edn  dewr  i  adwedd  D'.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

623  y  //«»  Fychan  o  Foelyrch  u  Ho:  ei  fab 

Dafydd  o  brafEwydd  broEEwyd  Gutto'r  Glyii   i 

625  J  H.  up  J.  Fychan  .   Howel  ni  chysca  hayach  „         „       k 

627  Mar:  Syr  Gr: — Drwg  iawu  fydd  pob  anobaith     ...  I 

bid  ddyn  os  y  byd  a  ddaw         sie  p.  616.  L.  G.  Cothi 

629  Mar:  Philpott  ap  R.  ap  S. — 

Pan  fu  gwlith  i  for  brithai     ....  m 

tair  oes  iw  blant  ai  wyrion  „         „ 

633-46.  Index  with  the  authofs'  names  arranged  alphabetically  '•  made  by 
Eiehard  Morris  for  Wm:  Jones  F.R.S.  in  London  1746." 


MS.  123  =  Sblrburn  D.  5.  Poetrj-.  Paper;  \\\  x  7| 
inches;  640  pages  (plus  641-52);  written  after  1643  (p.  199);  in  old 
leather  binding  with  E  stamped  on  the  back,  and  labelled  Cerddllyfr 
Cymeaeg. 

There  is  a  paper  label  on  the  back  marked  g'  and  inside  the  front  cover  the  mark 
5  A.  The  original,  or  originals,  of  this  MS.  were  often  defective,  many  lacunae 
and  imperfect  lines  occur. 


il  isceltaneous  Poetry.  ^3/ 

Marwiiaden  T.  Madvijn,  '  weithian  llai  i  macth  i/n  JLyn  ' 
1       [.  .  .Jdclig  yw  Uewig  llyu  wyt  yma     ....  « 

yn  nvw  ai  fawlwledd  y  nefolwlad  .  ISj)!  .         Sion  Phylip 

4  Etto :  OcL  wlad  fyth  vchel  nad  fydd     ....  b 

Uyna  iawn  lie  yw  enaid         .  ISQI  .  Hugh  Machno 

7  Etto  :  Clovvais  gwyn  cleisio  Gwynedd     ....  c 

bo  /r/  enaid  gida  i  brynwr         .  15^1  .     Risiart  Phylip 

11       Y  blaned  sydd  in  blinaw     ....  d 

yn  iach  i  bawb  ywch  y  bedd  Rys  Cain 

Marwnadeu  Margred  m^  Wowc  Salbri  Plus  Ddti  yn  yfion- 
ydd  g.  (1)  0.  Gr:  o  Bencoed,  (2)  Gr:  Madryn 
14       Awn  ddyniou  i  ddwy  Wynedd     ....  ,  e 

i  mae  /  ii  /  cael  tal  mewn  clod  teg  .  ■/5()2  .     Hiiw  Pennant 

17       Mawr  lef  a  wn  mawr  J  if  oer     ....  f 

ai  dvg  yw  wlad  deg  ai  wledd  Risiart  Phylip 

3Iarwn'adeu  Elsbeth  Bodfel  g.  gynta  Rob^  Madryn 
21       Cwnipas  oer  cwympo  seien     ....  g 

at  law  ddvw  hael  talodd  hi  .  138 (J  .  S.  Phylip 

2i      Nid  bawdd  i  weiaiaid  heddyw     ....  A 

ir  nawfed  radd  or  nefoedd  JJiiw  Pennant 

28       Mawr  yw  y  loes  yin  mro  L^n     ....  i 

i  gael  anedd  goleini  Morys  Bericyn 

30  Mar:  Syr  T.  Salesbury :  Gwae  lioU  gred  trymed  k 

tromwedd  am  ercliwyn  7\  A  led 

35  3far:  Robert  Wyn  or  Wernfawr  .  /o§3  . 

Blin  yw  trin  blaen  tiveni     ....  I 

yn  nhy  ddvw  a  liwn  oedd  dda  TFil:  Cynwal 

38  Mar:  Catrin  v}  0.  ap  Rob.  0.  g.  gynta  T,  Bodfel 

Mawr  o  wall  boen  ymhell  byd     ....  m 

oil  ai  ras  yn  Haw  /  r  /  yesu  .  15^2  .     Morys  llwyd  a})  JV. 

4 1   Mar:  Syr  jffan  ap  R}  ap  R.  a  Lewis  T.  .  JL.  Rhyslyd 

Tiist  yw  /  r  /  loes  tros  daear  laith     ....  » 

Towi  .   .  to  nai   .   .   .  foddi  dav  heb  fedd  dianc   .... 
byth  weled  i  bath  eilwailh  S.  Mourddwy 

44  Mar:  Dorothi  Moston  gwraig  S.  Gr:  o  J^yn  .  /.7p7  • 

Mowredd  rhodd  a  gwledd  a  gladdwyd  /  n  /  TLfn     ...         o 
tan  y  Uyfeiriant  yn  holl  fowredd  John  Philippe 

48  Mar:  Gr:  ap  S.  Gr: — O  Diiw  jfessci  ddewisswyn     ...        ^j 
aer  .  .  Cefnamwlch  difwlch  dyf^> 
a  ffortinllaen  fFortvu  110^     ...     . 
bid  naf  mewn  bywyd  nefol  .  -1599  •  „  „ 

52  J  Gr:  ap  Sion  xeyn  o  Benyberth 

Er  bod  tai  ar  y  byd  hwn     ....  « 

teiroes  yn  vn  troes  yn  iaith  W.  Cynwal 

55  Mar:  Catrin  vi  J.  ap  Rob^  g.  S.  Wyn  o  Benyberth 

Ofer  o  dd^vttv  Nefyn     ....  r 

duw  ai  wledd  a  dal  iddi  „  „ 

58  f  0.  ap  Sion  ap  Mred:  o  Ystymcegyd 

Owain  alawnt  winevlas     ....  s 

cychwnwch  or  cwch  vnwaith  Lewys  Mon 


S22  Llanstephan  Manuscrifi  i2^. 

GO  Mnr:  Catrin  v}  Gr:  Madnjn,  g.  Gr:  ap  S.  IVi/nn  o 

Bemjherth  :■  Gwae  wyntdd  oil  gwaubav  ddwyd  ;  .  ,  a 

yd\w  hi  gida  dvw  hael         .    /.5p3  .  *S'.  Phylip 

64  Etlo:  Mae-alaetli  rliawg  ami  a  tlirist     ....  b 

i  nefol  wlad  fiwiol  wledd  Rich:  Philippe 

67   J  S.  Madrynhen:  Y  llew  gwyn  ar  lliw  gwinwydd  ...  c 

yw  ran  Sion  Madryn  oes  hir  Ho:  Reinallt 

70  Mar:  y  vren:  Ehabeth  'ferch  wiryf  avr  i  choton' 

Ti'wm  a  fv  U'oe  yma  far     ....  d 

mawr  oedd   i  hofu  mor  dda  hi     .     .     . 

ni  bv  .  .  .  morwyn  oi  bath  ym  marn  byd     .... 

ni  allai  dv.'vU  na  Haw  dyn 

iia  gwrolaeth  ganv  elyn 

na  brwydr  rhaii  i  bradwyr  hi 

yn  ei  dydd  niwed  iddi 

rhoe  dduw  iddi  hardd  wiwddawn 

rliinwedd  a  dysc  rbaiinoedd  dawn 

doetli  a  theg  da  i  wythiaith  oedd 

doethaf  a  ddyfod  ieithoedd     .... 

brenin  Siama  .  .  Cyinro  o  liad  Cymrv  yw  liwn  ....  e 

bo  yma  i  Sianis  bvmoes  hydd  .    l602  .       Rich:  Phillipps 

7-1;  y  Syr  W.  Gr: — Pii  wyr  a  gais  hyppio  /r/  gwynt  .... 

meirch  gan  ben  marchogion  byd  Lewys  M6n 

77  J  Huic  Conwy  o  Fryneuryn 

Pwy  sy  fare  rhag  pwys  o  for     ....  / 

Gardas  aur  gwr  dewis  wyd  Lcwys  Morganwg 

79  J  '  Roser.  iv.'  I'wy  /  n  /  wr  gwych  pen  ar  y  gwyr  ....  g 

evrllew  Cleirwy  iarll  claerwyn 
i  fyw  vwcli  ieirll  a  iych  yun  TV.  Dyfi 

82  /  Gr:  Madryn:  Da  fu  /r/  hil  i  dyfv  rhyw     ....  h 

barddwaed  twym  /  u  /   vrddo  Tonuis  W.  Cynwal 

85  y  T.  Madryn  :  Y  gwr  o  h^n  a  gwyr  Iv     .     .     .     ,  t 

i  boch  Ira  niynocb     Amen  ,, 

88  Etta  :  Y  glain  nod  hael  gal.awnt  wedd     ....  k 

Crist  yma  croesM   Domas  Lewys  Menai 

90  Etto  '  Siri:  Y  swyddog  cef'nog  cy  flown waith  cadarn  .  .  .  ,  I 
oes  hydd  yt  yma  ith  swydd  Tomas  Hmo  Pennant 

93  J  Gr:  Madryn  :  Y  Hew  dedvvydd  llwyd  ydych  ...  m 

yn  darian  U^n  dewr  ion  llwyd  „ 

97  f  T.  Madryn  .  l3Hi:  Yr  eryr  a  war  evrwyd  ,  ....       n 
oil  wynedd  heb  ball  yna,wr         (1.  72)        left  uufioished 
ICO  y  S.  Wyn  ap  H. — llwyr  at  roi  mai  Haw  /v/  trihael  ...  o 

trig  yn  barch  trwy  eigion  byd  W,  Cynwal 

102  Ro:  H'y/in  or  Jferfifawr :  Pann  henwir  penn  o  honyn  ...     p 
.  deed  iddo  mewn  dedwyddyd  i^ 

105  Mar:  Risiard  Fychan  o  Dallienbont  .  .  ysttmdicy 

O  duw  gwyun  pie  i  do  i  ganv     ....  q 

groeso  ir  pendefig  Risiart  .  '/60:'>  .  S.  Phylip 

109  Mar:  Risiart  Fychan  Escob  ILundain  .  /607  . 

Dau  sant  oedd  wjr  dewisawl     ....  r 

oes  hydd  ir  vn  sydd  ar  ol  Edm:  Prys 


Miscellaneous  Poetry.  623 

114  Mar:  Risiard  llwyd  or  F^annerch  fawr  yn  Kyn 

Byd  amur  y\v  /r/  byd  yma     ....  n 

[....]  i  riw  not'  ir  aeth         .   l6o6  .  lluw  Tomas 

118  Mar:  Gaenor  g.  I[uw  Gicijnn  Bodfcl  .   l6oiJ  . 

Y  mae  adfyd  ym  Modfel     ....  b 
hardd  mae  gida  /  r  /  gwir  ddvw  mawr          Hino  Pennant 

121  jE'^^o  .•  Oeh  gwyii  afiacli  gan  ofid     ....  c 

digoaed  enaid  Gaenor  Jlich:  Philijrp 

125  Mar:  Rob:  Madryii  :  Vn  flwyddyn  a  fv  laddiad  ...  d 

llwyr  oeswaith  fo  /n/  Haw  /r/  Jesv  .  l60()  .  „ 

129  Etto:  O  Duw  beth  ydyw  y  bar     ....  e 

vn  duw  ai  Ian  l\ynod  wledd  Hmi-  Pennant 

133  Etlo :  Gwae  fi  LJ>n  gyfle  annercli     ....  / 

[ ]  ir  trwn  ai  enaid  Jo:  Philipp 

139  Etto;  *Daw  i  RufFydd  glod  Raffael     ....  g 

lie  vnion  uiewn  llyweuydd  Huw  Maclino 

141  Mar:  hen  gymdeithion  :  Gwao  a  rydd  nid  gwreiddiacli  ...       h 
yn  i  plitli  yn  vn  oi  plaid  27w:  Prys 

145  f  Mred:  ap  f.  a]}  Robi — Mae  vn  isod  am  uowsir  ...  i 

devwell  y  del  d'ally  di  Lewis  Duron 

147  Mar:  D.  ap  Jfan  ap  ho:  o  Lwydiarth  yni  Mon 

Doe  y  ddoedd  nid  cennad  o  ddyn     ....  k 

yniyw  Gwilim  ag  Eliu  D.  ap  Edn.und 

149  f  D.  ap  Gl'm  ap  D.  o  Liuydiarth  Ymon 

Dilid  beuw  deiliad  hennwydd     ....  I 

nid  rbaid  am  enaid  Ym6n 

151  f  Rissiard  Kyffyii  Deon  Bangor 

Bevco  gynt  bv  benna  gwr     ....  m 

or  lliw  Invn  ir  llywenydd  Syr  Sion  Lia 

153  J  Syr  W.  Gr:  or'Penrhyn  a  dychan  i  J.  dylyniwr 

Hvdol  ywr  biid  a  hedaf    ....  n 

gan  Siambrleu  sy  sylvaen  serch  J.  ap  Bladog  ap  D. 

156  Mol:  Syr  W.  Gr:  'a  dychan  iddo  am  garv  Sjc. 

Y  rliowiogwalch  avr  hygoll     ....  o 
a  wnel  y  gwr  yn  ol  gwin                               fvan  Dylhdwr 

159  Mar:  Elin  (7M5)  Ow:  {ap)  Meirig  ,  Bodeon  . 

Gwae  ni  v/eiiiiaid  'gab  anawn     ....  p 

a  chan  oes  ich  y  Nasiwn  Gr:  llwyd  ap  Jeiian 

162  J  ofyn  cymod  Roland  Bwlkley  'Archiagon  Mon 

Y  teirw  teg  i  tre  tad q 

gwnaed  yntav  faddav  a  fv  5'''  Z).  Trevor 

164  J  gymodi  Dr  W.  Glyn  Archiagon  Merionydd  ai 

frawd  hynaf:  Bv  anvifyl  ar  bawb  enyd     ....  r 

moes  vnwaith  ymgvssanv  ,, 

1G7  f  W.  H.  Jarll  Penfro:  Y  teir  gwlad  canmolad  wy  ...  s 

i  gynal  ym  J^orgapwg  Gr:  llivyd 

1G8  f  Rolant  Pihtivn 

Fal  emprwr  y  gwr  a  garwn  moe.s  dravl     ....  t 

f'ywyd  a  ieehyd  ef  ai  dichon     .  7567  •  W.  llyn 

*  The  begioniiig  of  this  poem  is  wanting  and  the  rest  very  imijerfcet. 


624  Llanstephan  M(m,U8crift  123. 

172  Etto  pan  yn  Siri :  Yr  awen  fraisc  or  nef  fry     ...     .         a 
rwysg  fawr  a  liir  oesawg  fyeli  Sion  Tiidnr 

175  Ma7':  Rys  «/>  Ilowel  o  Borthamyl  .  133<)  . 

Gwae  wlad  gweled  brevddwyd     ....  b 

na  fv  ddydd  nefoedd  iddaw  Matheio  Broicnffild 

178  Mar:  Catrin  vt,  J.  Gr:  o  Gcfnamwlch  gioraig 
Piers  lleyd  o  -Weredog  ym  Mon  : 
Mor  aeth  trwy  ligwy  o  lygaid  dynion     ....  c 

hyd  oni  fai  'r  wlad  yn  for     .  l636 .         IVathin  Clyicedog 

181  7  .S''  ir,  (?;•.— *gvveithrGd  Ednyfed  [ ]  d 

til'  brenin  teir  bro  Wynedd  GiUto'r  Glyn 

183  /  Si'  W.  Gr.  Siamhrlen  G wynedd  .  .  yn  rhyfela 

yn  Wrahic .;  Y  carw  'n  ftraiiic  ar  cyrn  ffres     .     ,     .     .      e 
onid  vn  a  dav  wyneb  Lewys  Mon 

J8G  y  S^  IV.  Gr.— Rho  duw  Benrhyn  freisglyn  frys  ...  / 

a  geidw  frenhinawl  gadair  Gl'm  ap  Sefnyn 

188  Mol:  4  mab  Rys  ap  Ho:  ap  Madog  o  Yfionydd 

Mae  brig  o  bendefig  du     .     .     .     .  g 

Peder  liael  ar  y  pedwar  liyu  Ho:  Gethyn  a  Gelynog 

190  Mar:  Rys  ap  Ho:  ap  Madog  o  Lanystyndwy 

Yfionydd  a  fv  enyd     ....  h 

yma  i  frawd  a  nef  i  Rys  Rys  Penardd 

1 92  /  Ho:  ap  Madog  ap  Jevan  ap  Einion 

Y  gwr  ir  a  gwar  arian     ....  i 

trwy  eigion  byd  trig  yn  ben  Incco  Brydydd 

191  Mar:  Sian  0.  g.  S.  Gr:  o  Gefnamiolch 

Mawr  Ices  canoes  i  cwynon     ....  k 

am  a  roes  lion  Gymraes  hael  Gr:  Phylip 

199  Mar:  J.  Gruff ydd  o  Gefnamwlcli  ,  1643. 

Cryned  pob  cwrr  0  Wynedd     ....  I 

iawn  i  ddvw  gwyn  ocdd  i  gael  Hiomffrey  ap  Ho: 

202  Mar:  R.  ap  Tudur  ap  Gronto  0  Fon 

Tebig  yw  Gwynedd  meddir     ....  m 

cvrfawl  ior  wra  fal  ef  Gr:  Grug 

204  Mar:  Siancyn  llwyd  a  las  a  chwynfnn  Harri  ap  Wil: 
ac  0.  llwyd  yngliarchar  ynghastell  Harlech 
Dydd  ar  faes  diwedd  oer  f v     ....       GVm  ap  J.  hen  n 
ar  graig  favvr  yn'  for  groeg  fo  (ne  J.  dew  hrydydd) 

206       Eres  y  tores  terra  .  .  .  Archdiagon  Jolo  Goch  0 

210       Mawr  y vv  'r  dysc  y^io  .ms^e  'r  da  Gutto  V  Glyn  p 

213  A/feb  :  Rhyfedd  ydyw  arfeddfyd  Ho:  D.  ap  J.  ap  Rys  q 

214  J  J  fan  ap  Robert  0  Gesselgyfarch 

y-  twr  0  Robert  eryr     ....  r 

ar  arf  wen  evro  'r  fonwes  Ho:  ap  ReinalU 

216  Mol:  S>-  Wil:  Herbert  0  Golbrooc  ./ 

Or  Herbert  hir  ar  brvt  hen     ....  s 

croes  duw  nef  or  Crisdion  wyd  Lewis  Mon 

219  /  Tomas.ap  Rys  o  frynhevliarth 

Yv  oen  gwar  arian  i  gyd     ....  t 

poyd  rwydd  gael  byw  trwy  heddwcli  „         „ 


*  The  beginning  is  wanting— the  above  is  the  8th  or  the  lOtlj  line, 


Miscellaneous  Poetry.  625 

221  ^  ofyn  cymod  D.  llwyd  o  L.  fair  ynghaereinion 

Addaf  pridodd  paradwys     ....  a 

niwy  o  Bowys  im  bowyd  Leivis  Mon 

223       Cwrs  ydiw  carv  sawdwyr  b 

cerais  y  Calais  ai  gwyr 
Cymrv  yn  ffres  cymoren  ffrainc     .... 
ui  bo  i  gwal  heb  i  gwyr  Roht:  Lia 

225  J  Ho:  ap  J.  ojfrith  Gohvyn  yn  vwch  mynvdd  vn  o 
dri  chivmwd  Elfael 
Hawdd  amawr  nim  dawr  i  dwyn     ....  c 

Ochein  enaid  vwch  mynydd  Jefan  DcidiKyn 

227  Mar:  Gr:  ap  RtUherch  o  Dre  Gayan 

Troes  mor  ar  ^for  orevfan  ag  eiraf     ....  d 

trosom  i  y  tfoes  y  mor  Morys  Gethin 

231  J  lys  D.  0  Gelliwig  :  Mab  Cadyr  Cadwaladyr  e 

Cydwelydd  hael     .... 
tyred  pan  fynycb,  crooso  pan  ddelych 
a  chwedi  delych,  Ira  fyuych  trie  Dio  ap  Jfan  Dv 

232  Mar:  T'r  llwyd  o  Jal :  Cwyn  orroeg  gan  orevgwyr  ...  f 

at  ^esv  gwyu  twysog  ]fal  l^eicis  Mun 

234  f  li.  ap  WJii  ap  Hivlcyn  o  Vbdychen,  mon 

Y  ty  candrws  teg  g'windravl     ....  g 
ar  orwyr  Huw  ir  evrir  honn                         Ho:  ap  Reinallt 

235  f  Lys  Gl'm  ap  Gr: — Y  twr  dan  fancr  yr  eryr     ...  h 

i  glos  duw  nag  i  lys  dyn  Rys  Goch  or  yri 

239  J  Syr  R.  ap  2'.-.-Eden  pasgen  wadne  pwysgainc  ...  i 

gawr  i  dwyssoc  gyrdyssavr  Rys  Nanmor 

242  J  ofyn  cymod  Gr:  D.  ap  Ho:  o  Rug  sivyddimbech 

Gruffydd  o  ddolydd  olwen     ....  k 

ai  cred  mae  cowir  ydyw  Ho:  Kilan 

244  Mar:  Rydderch  ap  Rys  o  Dregavan 

Draen  i  roed  drwy  anrydedd     ....  / 

Dre  Gayan  yn  dragowydd  Sion  Brwynog 

246  J  Ry  ap  R.  ai  wraig  Elin  :  Y  ddav  ddjin  o  ddywcddi  ...    m 
hwn  heb  nad  a  honno  bytli  „ 

248  /  Hmo  ap  Rys  ap  Ho:  o  Fysoglen 

Y  carw  im  oes  i  cair  medd     ....  n 
i  ti  einioes  hyd  henaint                                              D.  Alaw 

251  Mar:  Gr:  llwyd  o  Dre-gayan  .  / 

Gwae  ni  ddar  Gwynedd  arab     ....  o 

llwyd  Nudd  yn  Haw  ddvw  nef  „ 

253  Mol:  Edm:  iai'll  Ristnwnd  a  Siasbar  i.  Penfro, 

meib  0.  Tudur:   Y  "ddeuwr  arglwyddiaidd p 

i  gadw  aelwyd  Gydwaladr  D.  Nanmor 

255  ^r  Seren  :  Am  ei  lliw  i  mae  llawer     ....  q 

ag  arfer  chwedi  a  gorfod  Gr:  llwyd  ap  D.  ap  Einion 

258  Mar:  R.  ap  S. — Vn  eisiau  golau  rag  alon  y  sydd  ....         r 
weithian  oi  eisiav  aeth  yn  isaf  ^or:  Fynglwyd 

260  Mar:  Gl'm  ap  Gr:  o  Ben  Mynydd,  Mon 

Rho  duw  y  galon  ddigllon  bwyll  « 

o  bell  glod  ac  p  bwyll  glav     .... 

wrth  fyngwawr  dvw  inawr  amen  Gl'm  ap  Sefnyn 


626  LlanslepJian  Manuscript  i23. 

262  J  GVin  F'n  or  Pcnrhyn :  Y  gwr  ai  dj*  ar  y  gareg  ....       a 
pen  cenedl  pen  aic  Gwynedii  Giilto  r  Ghjn 

264       Gwych   Wilifim  ac  |  vclielwaed     ....  b 

eryr  evraid   Yryri  Cynfrig  ap  D.  Goch 

266  f  Mathay  Goch  :*  Pan  soiiier  in  amstT  ni     .     .     .  c 

a  gaii-  llocgf.  y  gwr  lliwgocli  .  Gutlo  'r  Glyn 

268  Syr  Jlis''  Gethin  :  Oer  oedd  weled  vrddolion  „  d 

270  £lto  2Mn  glowyd  i  ddul  ef  ai  toyr,  or,d  nid 

oedd  icir ;  Y  mue  glaw  am  a  glowaid  „  e 

272  Mar:  Mre'd:  ap  'Cynfrig :  Doe  yngod  rhwng  dav  / 

angor     .     .     .     gwae  ni  marw  haelioni  Mon  Rys  Goch 

274  Mar:  GVni  ap  Gr:  o  Lanfaes  ym  Mon 

Rhad  elfudd'  rlio  dvw  daylfainc     .     ,     .     .  g 

onis  gvvnel  dvw  nis  gwna  dyn  „ 

276  Mar:  Harri  Bodfel :  Blin  i  dug  vn  blaned  gaeth  ....  h 

Bodfel  gida  Samwcl  sant  .   lOSl  .  Rhisiart  Phylip 

280  Etto :  Dvw  a  droes  yn  yn  oes  ni     .     .     .     .  i 

cnaid  Hani   [ ]      many  lines  imperfect  Anon 

283  f  liobt  Madryn  :  Doe  'r  aeth  braw  drwy  eitlia  bron   ...      k 
pan  aetliost  yu  post  an  pen 
ar  lif  i  draeth  yi-  Lafen     .... 
yno  a  <;hav  y  llimw  icli  ol 
yno  i  boost  enyd  /  ar  dy  farcli  yn  oer  dy  fyd  &c. 

Lines  1-18  only,  followed  by  four  blank  pages  and  a  half,  and 
ending  willi  the  concluding  18  lines  of  Mar:  Gr:  Madryn  : 

288  aeu  ivsdvs  beddwcli  distaw     ....  / 
oil  i  yiiill  Uawenydd                                          Huw  Pennant 

289  Mar:  Gr:  Madryn  :  Gwae  gwyn  y wch  gwyr  Gwynedd  ...     m 

yw  d'eii'iav  Hew  dewr  ir  llwyd  (l.  so)  followed  by  three 

and  a  half  blank  pages,  and  the  2U  concluding  lines  of  another  elegy  to 

294  Gr:  Madryn  :  eled  ei  clod  a  eiiiwn     ....  n 

vn  dvw  mae.  ei,  enaid  ef  Huw  Pennant 

295  3Iar:  S''  R.  ap  T. — Dyn  wy  ni  cliais  fod  yn  wycli  ....       o 

dvos  goF  bettai  deiroes  gwyr       imperfect.        Deio  ap  J.  dv 

297  jf  ofyn  helheiad  i  Ho:  ap  ll'n  Vn  dros  T.  Mathew 

HowgI  winfaeth  hael  iov/nfvdd     ....  p 

Howel  par  yui  feinjiav  llowdden  (nc  Bedo  Ph:) 

299  _7''  -Escob  Morgan  IT^.  elwy :  Am  Escobion  son  y  sydd  ,  ,  ,    q 
oedd  ben  ymhob  gradd  y  bv     .     .     .     . 
avr  dafod  yn  gosod  gwaith     .... 
rhowiog  brigog  i  bregeth     .... 
y  bibl  a  droes  yw  bobl  draw     .... 
a  gar  yn  fawr  lawr  i  wlad     .... 
el  i  bwn  dreilio  henaint  Morys  Berwyn 

30J   J  W.  Cyffjjn  :  Fal  yr  hudd  ir  glennydd  gl^n     ....        r 
avr  i  ianvv'yl  6  faeuan  Roger  Cyffyn 

3Q5  f  Dr  Elis  Prys,  Siri :  Yv  angel  ar  wyr  yngod  ....  s 

da  talo  dvw  yt  eilwaith  Gr:  llwyd  ap  Jf an 

307  Etto:  Am  vn  a  wnaeth  rawy  na  neb     ....  t 

ai  bvm  ocs  ir  neb  ai  [  .  .  .]        imperfect         Gr:  Hiraethog 


*  (1)  GwroFaeloi'i  (2)  gwr  o  Fuellt — dav  ryfelwr  yn  Ffrainc, 


Miscellaneous  Poetry.  627 

308  }  Elisau  ap  W.  llvSyd  o  Riwedog 

A  fyno  da  fwy  no  dav     ....  a 

Deinial  a  .gatwo  d.'  eiiiioes  S.  Tudur 

310  J  S''  T.  Salbri  o  Laweni :  Ystiwait  lllios  iich  dart  b 

•  j-hvdd-    .     .     .     odid  byvv  wedi  dy  ben  Tudur  Aled 

313  J  Reinallt  Conwy  o  Fryneuryn 

Mae  gair  ei  dad  am  garw  dv     .     .     .     ,  c 

deibyn  liydd  dtvvt  boDheddig  „         ,, 

315  J  Rolf  Fn  :  Y  tirion  lain  n6d  tewrwych     ....  d 

ihowiog  fodd  yr  hawg  fyddych*       Morys  ap  J.  ap  Eiiigan 

317  _f  iS'.  Amhadog  ap  Howel 

Nerth  Samson  grevlon  gyr  alar  ith  gas     ....  e 

Samson  best  Einion  heb  ostyngiad  Lcwys  Davon 

S2l  jf  Leici  vi  Bleddyn  ag  ir  cwrie  a  werthai  yng 

Horwen  :  Y  mae  'r  glod  am  wraig  Iwydwen  ...  / 

mae  ilefain  .  .  .  esiav/r/vn  osai  o  yd     .     .     ,     . 

odid  fylh  a  daed  yw  fo 

03  ji  dyn  y  saif  dano     .... 

hwy  del  yw  grvdd  boedl  a  gras  Howel  Gethin 

322  y  ofyn  spaniel  i  Lewis  Jones,  Ficar 

Y  gwr  sy  Ian  grasol  wedd     ....  g 
fawl  a  moliant.  fal  milwr                                        John  Pry s 

324  J  ddiolch  am  darm  i  S.  ap  Rys  o  Lynn  Nedd 

.  Ewch  feirdd  o  Ddimbech  i  Fdn     ....  h 

lloi  gant  vn  lliw  ag  yntav  Deio  ap  J.  dv 

327  /  ofyn  tarw  :  Jach  Fychan  hyd  Forgauwg     ....  i 

lliwydd  dillad  lloi  ievainc  Rys  Nanmor 

329  Jr  pwrs  gwag  :  Tydi  amner  tew  dwymnyth     ....  h 

y  graig  rhag  ofn  dy  grogi  ITJn  Moel  y  Pantri 

331'  f  ofvn  elyrch  i  Domas  o  Drefdraeth  dros  Sicncin  llivyd 

Tomas  andras  ar  windref    ....  / 

•  '  if  eleirch  er  dengmeircli  a  dvg  Deio  ap  Jefan  ddv 

334  f  0.  tarw  dros  Rys  ap  Hum  i  Risiart  Lewis 

Y  Hew  iownfraint  llawenfrav     ....  in 
i  bwyth  a  geir  ne  beth  gwell                     S''  Ow:  ap  Gl'm 

337  fr  cardie :  Cefais  golled  om  credwcli     ....  n 

yn  sicir  fo  a  gyll  i  sieced      V  cardiwr  dv  =  iS'.  Brwynog 

838  J  ofyn  Siac  ap  i  Sion  Moel  dros  Huw  Lcicis 

Doed  wyr  mens  ar  deit  ir  mov     ....  o 

dial  i  gnwc  a  diawl  ai  gwnaeth  Rob    Lcia 

340  y  ofyn  Ci  torn  i  "Gi/tlyn  Siencin  .  / 

Mewn  Hevad  mae  yn  Uawen     ....  p 

ys  hwy  fydd  cowydd  y  ci  JL'n  ap  Gyttyn 

341  Ty  di  yw  V  haf  tad  yr  hyfig  D.  ap  GVm  q 

343 '  Mol:  Mon  :  Nos  da  ir  ynys  dowell     ....  r 

a  dwy  einioes  oi  dynion  X.  Glyn  Cot/ii 

345  Dychan  i  IJn  {ap  Guttyn)  dylynior  am  hrydydda 

Eirchiad  yn  siarad  y  sydd     ....  s 

OS  talm  ai  clyw  ysllym  cler  D,  llwyd  ap  ll'n  ap  gr: 

*  '  A  chanoes  ac  ijchwaneg  a  ranno  dvw  ir  wen  deg  '  atldcd  in  a  later  Land, 
y  9860",  O 


61^8  LlanstepkoM  Manuscript  i2S. 

346  Atteb :  Dafydd  llwyd  ofydd  y  llv     .     .     .     ,  a 

gwyn  i  fyd  y  byd  or  bedd  IL'n  ap  Gtittyn 

348       Edwart  ai  wyr  ai  drwy  'r  tan    ....  6 

chwant  tad  ychen  cochion  teg  ILowdden 

350  Dychan  i  S.  Kent :  Toraist  oin  teuraist  arnaf     ....        c 
fras  cbvvedel  .  .  fy  mod  yn  cadw  geifr  fy  main  .... 
Merddiu  .  .  .  a  f'v  'u  cadw  o  fewn  coedydd 
rawd  a  gwestfiloedd  yn  rydd     .... 
Cent  mar  aethost  mewn  ceintach  Rys  Goch  o  Yryry 

353  J  [i?«i*]  Cyffin  deon  Bangor  .  ,  .  amfod  yn  dda  ir 

bardd  yn  i  henaint  :  Deliais  o  glwy  a  dolvr  ....  d 

pren  per  yr  hael  der  ai  rhoes  Gutto  'r  Glyn 

354  Guttyn  y'Glyn  a  fv  glaf    ....  e 
yw  roi  i  arall  yr  owron                          Syr  Rys  o  Drewen 

356  Atteh :  Gwae  a  gynhaliodd  i  gyd  Gutto  'r  Glyn  f 

358  7  ofyn  gwregis  i  Syr  W.  ap  T.  o  Raglan 

Y  ddraig  bib  or  vnaig  bobl     ....  g 

ar  gerdd  ir  marcbawg  vrddawl  Rys  Goch  n  yriri 

361   Diolch  am  y  gwregys :  Sathrodd  aur  seithradd  wiyd  ...       h 
enbyd  oedd  i  Rys  .  .  dwyu  y  gwregys 
ai  osod  bryd  jnapod  hfou 
gain  loer  am  ganol  eyron     .... 
ag  ynill  ym  Morgaawg  IL'n  Moel  y  Pantri 

363  Mar:  Gr:  llwyd fardd ;  Vchel  ir  wyf  yn  ochain    ...  i 

aflawen  wyf  .  .  am  nad  ydwayniad  rhad  rhen 
o  Bowys  neb  i  awen     .... 
diryfedd  '.  .  .  ym  feitbrin  doigyr  am  f  athro  .... 
enaid  GrufEydd  llwyd  yno  Rys  Goch 

366  Etlo,  ag  dtteb :  Pa  ing  im  cen  heb  awenydd     ....        k 
ef  a  ddowawd  .  .  R.  G5  .  air  ryddwys  am  Bowys  .  .  , 
dy  nod  pair  ym  glod  am  gler  Ej'ti  moel  y  pantri 

368  Atteb :  ILew  Brwydyr  fal  dechrau  Haw  brydvr     ,     .     ,    .       / 

pwy  a  beris  yt  brisiaw  /  fyngherdd     .... 

ry  ben  wyf  .  .  .  .  a  ry  fab  wyd     .... 

hawdd  ddangOB  ddrygfoes  i  licii     .... 

dirrjed  wr  dyred  i  awn  Rys  Goch 

371   Atteb :  'Ros  dy  diliw  Rys  dylvaidd     ....  m 

minav  od  wyf  .  ,  ry  fab  .  .  glan  i  cad'  golevni 

cerdd     .     .     .     ac  yn  banes  Taliesin 

drvd  yn  Jly§  Faylgwn  fv  'r  driu     .... 

eithyr  od  wyd  athro  didwyll 

cdrych  na  rybellych  bwyll     .... 

gair  anaddfwyn  ith  wyneb  /  nis  canaf     .     .     .    JL'n  moel 

rag  i  Bowys  gv  /  a  Gwynedd  fyngogauv  y  Pantri 

.  374  Atteb ;  Dewrddrud  Ly  welyn  daerddraig     .  •  .     .     .  » 

nr  oer  garrcg  Yryri  /  mav  gad  fawl  y  magwyd  fi  .  .  . 
pe  delvd  .  .  ir  fro  .  .  caid  .  .  win  yugbreigiav 
Gw)nedd  .  .  .  awch  ymrwydyr  a  cbymrodedd  R,  G. o  Yryri 

ZTJ  C.  Dychan:  ^euan  mawl  winllan  wnllwyd/Tew  ....         0 
a  dvw  faddav  yt  dy  feddwl .  /  Syr  Ilarri  {ap  Ho:) 

379  Atteb  :  y  Fiin  eiliw  od  ar  f.ics     ....  p 

moes  drwy  byrr  ir  Meistr  Ilarri  Jev:  Tew  brydydd 


Misceltandous  Poetry.   ■  629 

380  J  L'n  ap  Gutlyn  am  gemihocca  'r  /toll  wlad  not 

colli  ceffijl:  Da  mewn  cyflf  Dewi  Mynyw  a 

a  da'r  banc  dihareb  yw 

da  llywelyn  dvll  alaw 

y  sydd  fal  yn  drydydd  draw     .... 

y  da  a  gaef  ro  A\vt  i  gyd 

heb  i  ynill  i  mae  'n  benyd 

a  gasgler  ar  farch  malen 

ni  th^  mwy  no  ^wenith  hen     .... 

haws  i  weriii  .  .  .  holl  Gymru  dalv  gwerth  Dug 
,   na  tlialv  ....  gwevth  ei  farch  fo     .     ,     .     .    ° 

myrnio  da  marw  'n  y  diwedd 

a  da  'r  byd  nid  a  ir  bedd  Dd:  Ifd  ap  ll'n  ap  &)■: 

382  Atleb:  Mae  gwr  im  dirmygy  i     .     .     .     .  b 

fy  swydd  fowrchwydd  fv  erchi 
■  ef  sydd  ywch  yn  fy  swydd  i     .     .     .     . 

ef  a  wyl  ei  fai  aL  wall 

efo  ai  bwrw  ar  fab  arall     .... 

o  ehawn-  oen  fechan  anwych 

erchi  a  wnai  ef  farch  ne  ych     .... 

treth  ir  brenin  a  ffiniwyd 

ar  Hall  aeth  i  Ddafydd  llwyd     .... 

arched  ben  eirchiaid  y  byd  IL'n  ap  Gultijn 

384  Dychan  i  L'n  ap  Guttyn  ynghweryl  Deon  Bangor 

Gwae  'r  vn  a  dd^g  ir  ynys  /  honsel  wan     ....  c 

Y  Deon  hael  hyd  yn  hyn 

chwi  a  goeliech  ych  gelyn     ...» 

fo  ath  welki  be  bai  yn  y  bedd 

drwy  ei  h^n  gida  rianedd     .... 

ei  ddwy  glust  a  ddwg  oi  law  Lewis  mon 

385  J  J.  Tew  Brydydd  ynghylch  yd  degiom 

Y  gwr  oediog  a  gredir     ....  d 
nag  aed  i  mi  ag  yd  mwy                               Harri  Cydioeli 

387  Atteb :  Meistyr  ni  soma  estrawn  e 

Harri  .  .  ficar  llan  .  .  tyfaylog  .  .  . 
pa-ham  feistr  y  pvm  festri 
ar  y  Tew  ir  heyryd  ti 
fyned  yn  llwyr  ar  ddwyran 
ai  enwi  ynre  yn  vn  ran     .... 
ef  a  gyst  avr  yt  gwas  dewr  wyf  ^.  Tew  brydydd 

389       Duw  a  roes  bar  dros  y  byd     ....  f 

y  beirdd  heddiw  .  .  ystad  na  chariad  ca  chant  .  .  . 
ar  gwr  ai  medd  evrgarw  main  Symwnt  Vychan- 

391  Hawddamawr  mireinfawr  maith  D".  ap  G.  g 

392  f  0.  felyn  i  Piers  IV d  o  edeirnion  dros  Gr:  Nanney 

Y  gwr  dilwgr  waedoliaeth     ....  h 
diolch  fydd  o  dal  yweh  -fyth                                 i?u<  Philip 

395  J  dref  Gonwy  pan  oedd  y  Nadav  yno 

Conwy  deg  hynod'  ogylch  '  i 

crest  waith  Gaer  croes  diiw  ith  gylch     .... 

dvw  ai  nawdd  'n,  dy  nodded  Sioji  Phylip 

398  J  0,  pwys  o  Dobacco  i  S.  Wyn  0.  dros  W.  rnorys 

ap  Huic  :  Y  carw  gwyn  car  i  Gynan     ....  k 

jach  oed  evrawg  ich  devrydd  <.S'.  Phylip 

o2 


630  Lianslejphan  Manuscripi  123. 

401  Jo.  dagar  i  R-^  ap  Ho:  or  Crevddyn  dros  T.  Grythnr 

Yr  hydd  a  elwir  Eliydderch     ....  a 

i  chwi  Ryddercli  iii  ihoddes  Gr:  Hiraethog 

403  Tlie  coHcluding  46  lines  '  i  ofyn  dwy  fegls ' 

deisyf  raae  hwn  gwn  genych     .     ,     ,     .  b 

rodd  ei  gwerth  i  chwi  'r  hydd  gwych     IIuw  Roberts  Hen 

404  /  Col:  Sion  Owen  or  Klenennav 

Clowch  Brydaun  clpch  baradwys     ....  c 

lew  breiniol  ar  Iv  brenin  Wm:  Phylip 

407       Wrth  ystyrieth  ystori  y  byd  oil  am  bywyd  i     .     i     .  d 

gwir  ddawn  dann  drigaredd  ddvw  ,i  „ 

411  f.  Saethon:  Af  i  fron  Saethon  trwy  bob  sarn  bevnydd  ,  .  .   e 
ag  einioes  'wyt-hoes  ir  Gwyn  o  Saethon        Rich:  Kynwal 

414  J  R,  ap  Ho: — Rhyw  sgwieriaid  Ehys  gwrol     .....  / 

da  ir  arhoCh  d'orevro  Rhys  Ho:  ap  Reinallt 

416  Mar:  Elis  Cadwaladx  o  Slymlhjn  .  13()1  . 

Troes  Diiw  vwch  inor  tristwch  maith     ....  g 

Hew  vniawn  ai  ir  llawenydd  Huw  Machho 

419  Mar:  D''  S.  Gwyn  :  Bardd  a  eJwyn  beirdd  ydwyf     ...     A 
eiddo  ran  dduw  yr  ■euaid  .  'J5J^  .  Wm:  ILyn 

422  3far:  Elin  Wynne  o  fron  y  foel.     163§  . 

Oed  dyn  sydd  fal  ergid  dis     .     .     .     .  i 

Elin-gida'r  Angylion  Watkin  Clywedog 

426  3Iar:  Elen  Pilston  or  Clyneney  g.  Morys 

ap  Elissay :  Troea  fawr  tref  i  aros     ....  k 

a  dro  gair  oi  drigaredd  Wil:  Uyii 

429  Mar:  Ho:  ap  Mad: — Mae'r  angHV  oil  mawr  yngw.inc  ...        / 
i  goffav  a  gaifE  Howel  Lewys  Mon 

431  J  S.  ap  Mad:  ap  Ho: — Mae  Sirif  grymvs  eryr  m 

dros  sir  Gaer  derwas  iirwyr     .... 
evrer  Huw  'ii  flaenor  ir  rliain  Ho;  ap  Reinallt 

433  3£ar;  S.  Elis  o  Fron  y  Foel:  Gw:ie  lionydd  o  gystydd  n 

gwyr     .     .     .     darlleiiiiwr  drwy  hoi)  wynedd 
gore  a  fv  hyd  gwiT  ei  fedd     .... 
gwvddai  .  .  Cronicl  a  fFob  cyrenydd     .... 
Saint  llci  uiae  g_welv  Sion  *.  -l623.  Cadwaladr  Ccsel 

436  Mar:  Elin  gicraig  Syr  W.  Wiiiams 

Y  ddaiar  las  a  ddyodd     ....  ;o 

wawr  fwynach  fyth  ir  Faenol  Ifiiw  Roberts  lien 

440  J  o.  march  i  Ho:  fychan  o  JLun  y  llyn  dros  T.  Ellis 

Yr  hudd  teg  duw  'n  rhwydd  yt  el     .    .     .     .  p 

aed  ai  ryfig  hyd  Rufain  Gr:  Philip 

414  31ar:  hetheiad  a  elwid  Sioli  boy  gwaith  discibl  Clidro 

Ochain  ir  wy  ag  achwyn,    ....  q 

nr  alur  nid  am  olud  Sienhin  ap  Wm:  John, 

447  Mar:  Hobi :  wylo  ir  wy  gan  alar     .     .     .    .-  r 

fcl.  i  doeth  yn  boeth  i  bo  Siencyn  ap  W.  S. 

448  Mar:  Elis  Owen  o  Ystumllyn.     1631  , 

Blin  y\v  Hid  gofid  gefyn     ....  ~   a 

Owain  yvf  aer  yn  ei  ol  Risiart  Cyilwal 


An  addition  in  margin  ends  :  "  do  'n  ifanc  ai  i  nefoedd." 


Miscellaneous  Poetry,  63i 

433  Mar:  Elis  mab  hxjna  Cadwaladr  ap  Robert  or  lihiwlas 

Diiw  Josu  -yn-  yn  cj-rchv  cyrch     v    .     .     .  a 

a  I'o  i  Sion  ras  a  henaint  Gr:  Hiraethog 

455  Mar:  Tho:  Fauffhan  hen  or  Pant  Gla.i 

Torred  llwyii  tioed  llawenydJ     ....  b 

ar  carw  ifanc  ir  nefoedd  Wil:  llya 

458  jf  Gr:  Wyn  or  Berth  ddu :  Saer  erioed  mesvrwr  wyf  ...        c 
a  gras  gan  y  gwir  ^osu  S.  Tudur 

460  Mol:  Jfan  Gwyn  Saethon  ,  Sirif,  1636  . 

Cerais  wythwaed  caer  Saethon     ....  d 

saith  heu  oes  yn  Saethon  el  Gr:  Phylip 

405  Mar:  J.  G.  Saethon :  Mawr  cwynir  marcio  einioes  ....  e 

ir  nef  fawr  gar  ei  fron  fo.     ■l63§  .  „ 

469  J  Gr:  ap  Rob:  F'n  :  Gwawd  a  wnaf  i  gadw  'n  iaith  ...        f 
drosom  mi  dair  oes  Amen  Sion  Erwynog 

471  Etto :  Pwy  sy  dirion  post  dewrwych     ....  g 

cynwys  beirdd  canoes  y  bych  Marys  Dwyfech 

474  Mar:  J.  ,G.  Saethon  :  TL^n  oedd  howddgar  y  llynedd  ...        h 
ag  i  blith  ei  wraig  ai  blant.     163S  .  Harry  Howel 

479  Mar:  Sibil  Mred:  g.  Robart  Wyn  Saethon 

Mao'r  gofyd  trystyd  hyd  tranc     ...  i 

i  gynal  ir  gogoniant  Gr:  Phylip 

482  /  *S'.  Wyn  o  Fodfel :  Y  Hew  brwd  lie  bv  roi  odiaeth  ...  k 

dy  vvlad  yn  byth  dado  'n  benn  Sion  Brwynog 

485  Mar:  Gr:  Fychan  ap  Ho:  Amhadoy  0  ?  Dalhenbont 

Dilawen  i  dylevvvr     ....  / 

gwlad  nefoedd  golvd  nifer  Rys  Penardd 

487  Mar:  Mari  Elis  g.  Rob:  Wyn  ap  S.  ap  Wmffre 

o  Gesail  Gyfarch :  ILo  bu  gynnes  des  bob  dj-dd  .  .  .         m 
oedd  Mari  dda  ei  ym wared         (1.  102)    left  unfinished 

490  Mar:  J  Gwyn,  Saethon :  Trist  arfod  dvw  rhoes  derfyu  ...  re 
enaid  ]ffan  beiidefig  Watkin  Clewedog 

496  Jo.  Crwth  D.  ap  Ho:  Grygor  a  fuasai  farici  Rist  ap 

Rydd:  ap  1), — Y  llew  glan  galluawg  wledd     ....         o 
dair  oes  i  rhain  dros  ei  rhodd  Lewis  Sleiiai 

499  Mar:  Margred  0.  ap  S.  g.  Gr.  ap  Rob:  Fychan 

Doe  tyrfodd  devtv  Arfon     ....  p 

bid  nawdd  hwnt  boed  no  iddi  hi  D.  Alaio 

502  J  D.  llwyd  ap  D.  ap  Einion  o  Gydewen 

Dafydd  mae  'r  beirdd  yn  dyfod  Gtitto  r  Glyn  q 

504  J  R'i  ap  D.  0  Fyfyrian :  Pwy  fal  eidol  palf  lydan  ...  r 

ar  ffyniant  a  orffenych  Sion  Brwynog 

507  J.  Risiart  ap  Rydderch  ap  D.  0  Fyfyrian 

Gwnaeth  Duw  fal  y  gwenith  da    ...     .  s 

pen  gwlad  ai  pinagl  ydych  „ 

510  i?j  ap  D. — Y  du  haelwych  dy  holwaed     ....  t 

gem  ar  Fon  mam  Gymnif  wyd  D.  Alaio 

512  J  gy modi  Risiart :  Y  du  rhowiog  dewr  rliy.ael     ....       u 
yt  Risiart  ry w  iawn  trosoi:  „ 


632 


Llansiephan  Manuscript  i23. 


515  J  0.  ap  S.  ap  meirig  o  Fodeon  pan  ddaelh  offrainc 

yn  glaf:  Qei.  o  .wai'wig  yn  gorwedd     .     ,     .     .  a 

OS  gwyl  ]fesu  oes  gleisiad  Lewys  Mon 

517  J  R^  ap  D. — Pwy  yw 'r  gwr  piav  'r  gorav     ....  h 

a  bod  yr  aer  .bedait  oes  Lcxmjs  Menai 

519  J  Risiart  ap  B^  :  Gwir  ganaf  gioyw  ogoniant     ...  c 

gwir  dduw  teg  a  wreiddio  i  ti  „  „ 

522  f  R}  ap  D.—Da.  yw  'r  had  o  Droya  hil     ,     .     .     .  d 

ich  aer  el  ach  wyr  eilwaith  ,,  „ 

525  3Iar:  R^  ap'D. — Y  mae  'r  maes  fal  mor  inoesen  ...  e 

bid  naf  mewn  bowyd  nefol.  i56l(sic)  .  S.  Brwynog 

'  528  EttX) :  Gwae  wyr  a  gae  avr  a  gwin     ....  / 

ai  air  fo  'n  ben  m-  Fon  byth.  1562{sic)  .         Leivis  Menay 

531  Mar:  Lewys  ap  Ri  :  Troya  vdfa  trwy  adfyd     .  .     .  g 

cipiwyd  i  nef  Capten  oedd  „         „ 

534  7  Risiart :  Y '  dewr  enaid  yr  ynys     .     .     .     <  A 

Crist  wyn  croesed  ei  einioes  ,.,         „ 

536  Etlo :  Y  Hew  'n  ynill  iawn  annerch     ....  i 

peed  ras  hir  pedeiroes  hydd  „        „ 

539  3far:  Rys  ap  JTJn  ap  Hwlcyn  o  Fodychen 

Pa  bryd  i  owympiav  Brydain     ....  k 

fyth  yn  ben  fatli  y  neb  oedd  Tudur  Aled 

o4S  y  Hitw  Lewys  o  Brysaddfed — 'e  yivys  o  for  agos  fv' 

ILywgais  garllaw  eigion     ....  / 

oeswr  fo  mab  sirif  Mon  Gtitto  'r  Glynn 

5 14  ^  Hwlcyn  ap  Ho:  ap  Jerwerth 

Cad  ddirwy  ceidw  ddwyradd     ....  m 

naf  dirion  nef  ai  dyry  Risierdyn 

546  f  S.  Filsttvn  Siambrlen  Gwynedd,  '  o  bare  Emral ' 

Y  Hew  drwyddaw  wallt  rvddavr     ....  n 

a  theiroes  yt  ath  wyr  Sion  Ho:  ap  Reinallt 

54  8  Mar:  S.  Amhadog  a  Fers  o  Fay  lor 

Tor  noawr  ar  Faelawr  a  fv     .     .     .     .  o 

ir  genedl  or  egiiiin  Ho:  Mian 

550  Mar:  S.  Filslon :  Mae'r  oes  oer  Ymers  hwnt     ....       p 

beb  iia  ffoen  byw  na  fFenyd  Lewis  Mon 

551  j^  Risiart  ap  Rydderch  ap  Dd:  o  Fyfyrian 

Yr  awdur  braisg  irdewr  brav     ....  q 

o  ran  ai  aer  yu  ei  ol  Lewys  Menay 

554  Mar:  Hnw  Leivys  o  Brysaddfed 

]<'yngboel  oedd  ar  fyng  hleddav     ....  r 

Hiiw  lianer  nos  liwn  ai  ir  nef  „  „ 

556  Mar:  Owain  ap  Meurig  o  Fodeon 

Mae  gwae  ni  o  magwn  wyr     ....  s 

peed  ar  ran  Peder  i  enaid  Lewys  Dnron 

558  Mar:  Elin  Bivlclai  g.  Rob:  ap  Mred:  o  L^ynn 

ILifon :  Tair  merched  heb  weled  bai     .     .     .     .  t 

a  dalo  duw  i  Elen 


560  jf  Robert  ap  Mred:  ap  Hwlcyn  lloyd  o  Lyn 
llifon :  Pa  bias  mae  pob  ylysen     . 
gorffen  roi  pen  ar  hap  wyd 


Ho:  Rivalli 


Lewys  Daren 


Miscellaneous  Poetry.  633 

562  Mar:  Elin  Bwldai':  OaW  am  win  iacb  a  mwnai     ...        a 
i  bath  Elin  byth  eilwaitli  .  Tvdvr  Aled 

56G  f  Elshelh  fVatcyit  o  JFenl  g.  S.  Lewi/s  o  Brysaddfed 

Oes  gwreigdda  mjsg  gwragedd  M6n     ....  b 

da  wraig  ifanc  dragowydd  Lewys  Mun 

568  J  gymodi  S''  Ris^  Bwldai  a  W.  Lewys  o  Brysaddfed 

dav  gefnder :  Os  mon  y w  ynys  y  mel     ....  c 

yucb  ywcb  i  del  i  chwi  ych  da-/  Sion  Brwynog 

572  S'  W.  Gr:  Siambrlen :  Tros  gred  i  troes  gair  i  wr  .  ,  .        d 
gyr  j  ti  boll  Gred  ty  livn  Lewys  Daron 

574  f  Edw:  Gr:  or  Penrliyn  : 

Pa  vn  gwr  yw  'n  twr  oed  derwen  braff    ....  e 

er  ihoi  yn  iawn  am  yr  h^n  wr  Mathew  Brwmffield 

578  Mar:  Sioned  Bwldai  g.  Huvo  L's  o  Brysaddfed 

Sioned  fwy  myned  fain  ynys  }3rydain     ....  / 

a  clien  Fair  serch  Anna  fydd  Lewys  Mon 

580  Mar:  Elin  B.  Aetli  lief  ar  dduw  nef  orwedd  iiain  cenedl  .  .  .  g 
bwrdd  tal  i  gynal  nid  gwaeth  Han  Dwrog 
bo  oen  gwyu  cynedlog  ben  cynedlaeth  Lewys  Mon 

583  /  0.  mardi  i  Roh:  Saethon  dros  J.  Reinallt  dylyniwr 

Y  Hew  rhwydd  ffiaeth  llawrodd  ffranc     ....  h 
chwechoes  a  gadwo  'cli  iechyd                 Watcyn  Clywedog 

587  7  Rol/t:  Wynn  ap  Jfan  ap  Sion  o  Fryncyr 

Y  penaeth  hap  i  wynedd     ....  i 
beirdd  a  chler  ebrwydd  wych  I9,n                    Lewys  Menai 

589  Mar:  Elisa  ap  Rob:  Wyn  o  Fryncyr  .  136S  . 

ILef  gytgerdd  Uif  ag  vtgyrn    ....  k 

oi  lys  wen  Elisau  aeth  „ .         ,, 

592  jf  S.  Wynn  ap  Jfan  ap  S.  ap  Mredydd 

Y  res  aur  fires  orav  ffrwyth     ....  I 
dwg  hiroes  de'g  orav  stad                                       „          „ 

595  Mar:  Tudur  ap  Gronw  .  Penmynydd 

DJyma  le  ditfaith  waitbion     ....  m  , 

y  brodyr  i  baradwys  Jolo  Godi 

598  f  Ro:  I  Dd:  /  a  ll'n  /  tri  niayb  0.  Cyfeiliog 

Eurwu  gerdd  gida  'r  vn  gainc     ....  n 

trvwlwyf  rhwng  y  tri  alarcb  ILowdden 

600  J  S'  R.  ap  T. — Saint  f  orys  yn  y  taraw  Tvdur  Alcd  o 

602  Mar:  Rob:  Wijn  ap  J.  ap  S.  o  Fryncyr  .  1365  . 

Troes  duw  arw  nych  trist  oernad     ....  p 

bvr  Eidol  i  baradwys  //>'»  Pennant 

605  Etto :  BHn  dynu  blaned  wenwyn     ....  q 

ar  ddeav  dvw  hardd  ei  dad  Lewis  Menai 

608  Mar:  Risiart  ap  Ryderdi 

Trwm  yw  'm  myd  yn  tramwy  Mon     ....  r 

eryr  hir  ar  aer  Ehydderch  f^Vil:  llyn 

611  J  0.  march  i  Alts  g.  Lewys  ap  0.  o  Fodeon  dros  D. 

llwyd :  Yr  L  fawr  wrol  o  Fon     ....  s- 

dawn  y  wlad  dav  yn  ei  le  Sion  Brinjnorj 

Marwnadeu  Risiart  ap  R},  ap  D.  o  Fyfyrian  .  /3~6*  . 

615  .    Ba  waith  oer  boen  betb  yw,  'r  hjA     .....  / 

jr  net  ir  aetb  iawn  fv  i  ran  Lewis  Menai 


634  Llanstephan- Manuscript  i23-4. 

617       M6n  a  elwid  mae  'n  alaeth     ....  a 

o  favvr  ras  nef  i  Risiart  Hhys  Cain 

(520       Gwae  ni  y  beirdd  gav  vn  bedd     ....  b 

derbyn  yr  hydd  dewrber  iaith  Huw  Cornioy 

623       Dirwydd  oernych  drwy  ddirnad     ....  c 

i  anedd  nef  ai  enaid  Huw  Pennant 

626  7  W.  Herbert-Jarll  Penfro 

Vniou  o  Ebion  fel  Abram  benffydd     ....  d 

dyw  dvw  hir  einioes  dod  ir  inion  Sioti  Brioynag 

629  f  Rob:  Pilstwn  :  J  dyn  ir  hael  dan  avr  hen     ...  e 

glau  fwclod  oi  glyn  fyclv         ?  incomplete  "   Anon 

630  Men:-  Elin  ?h3  Edic:  Gr:  m-  Penrhyn  g.  Sr  Niclas 

Bagnol:  Aro  y  Hong  arw  ci  lie     .     .     •     .  / 

a  f'o  gida  'r  'Glwyddcs  Fair  Rhyddercli  ap  Risiarl 

633  Mar:  Ris'^  ap-R} :  Trwm  i  feirdd  yw  tramwy  i  Fon  ...        g 

ni  bv  fis  i  neb  o  Fon 

ym  myw  Risiart  yraryson 

ni  wnaeth  oi  ddvvyn  i  cwynir 

gam  av  gwan  nag  amav  'r  gwir 

ni  roes  chwaith  ....  bin  ir  cedyrn     .... 

yn  vfydd  nefoedd  iddaw  .  ISSI4*  .  W.  Cynwal 

636  /  Ris't  ap  Ry:  Y  gwr  uwchlaw  gwyr  a  chlod     ...  h 

tra  fych  a  fyiiych  a  fydd  HmvJJornwy 

641-51.  An  alphabetical  Index  arranged  under  the  authors'  names  made  and 
written  by  R.  Morys  'i  Wra:  Jones  F.E.S.  yn  llundain  1746.' 


MS.  124  =  Sliirburn  D.  6.     Poetry,     Paper;  11^  x  7f  inches; 
pages  1-658  (plus  G59-72)  ;  written  circa  1648  (p.  658) ;  half  bound. 

Many  lines  and  half  lines  are  wanting  in  tlis  text  throughout  the   MS.,  owing  to 
the  imperfection  or  illegibility  of  the  originals.    These  are  marked  i. 

1  f  S,.  W.  Glynne :  Mai  ir  ocddwn  mawl  rwyddwych  ....  i 

ag  iochyd  yn  gyd  ag  oes  Hmv  Machno 

a  II.  JIachno  'n  llowio  at  Lynn  Uiwon  deg  cafodd  daith  eohryslon  Hist  Ph;  k 
b.  II.  Machno  'n  y  fro  ar  frig  y  serthallt  fv  'n  syrthio  rhwng  eerrig  Hist  Ctjn'l  I 
t.   Mwyglfa  mvfiydfa,  mi  gwyr,  im  devtv  am  doties  i  neithwyr      H.  Machno  m 

d.   Huw  Machno  n' rhodio  ar  hyd  mal  milwr  aei  mevlyd  ag  ysbryd  n 

a  [Uisif]  Phylip  o  chaifiF  olyd  ar  gwrw  da  i  gwaria  i  gyd  Rys  Wyun 

6  Cynwal  anwadal  gwnai  vdwawd  ddif wyn  i  ddevf ardd  eerdd  barawd  R't  Ph :    0 

b.  Khyw  rimyn  R.  VVynn  rhocs  heno  ffaelwawd  1  Ph:  a  Machno      H.  Machno  p 

c.  Gwael  fv  Gynwal  sal  ei  seliad  eiriav  yrrwr  cynnen  dwjllfrad        Rist  Ph:  q 

d.  Mewn  diod  bai'od  lie  bwri  y  gdn  Gynwal  ddiflas  imi                 H.  Machno  r 

e.  Mae  'ch  englyu  R.  Wyn  o  wres  ynni  gwawd  rhowch  yn  gynt  yn  profi  „  s 

7  Cauwn  mwy  llvniwn  am  wellav  caniad  heb  cenym  morr  beiav                 „  t 

*  Lewis  Mcnai  and  Huw  Pennant  give  the  date  as  1576  :   trigain  pvmlhecanl  a 
dav  wi/lh   (_.p,  GIG)— trigan.    pymthccaid  .  .  ac  vn  ar  hymtheg  (p.  62h),hat\Yi\: 
Cynwal  writes  :  pym{hec,anl. .  .  vn  ar  bymtheg  .  .  wyth  ragor  a  thri  vgain  , 


Poetry  by  various  authors.  633:  . 

h,   Gwell  gan  Huw  gevddvw  He  gwyddon  chwilio  a  chalyu  yebrj'dion  a 

Nos  Nadolig  rhyd  brig  bron  a  ffiid  wedd  na  ffrydyddion 
Dick  Phylip  daerwib  od  oes  dav  tebig  attebwn  am  feiav 
Bai  mwynwawd  Rhys  a  minav  ni  all  wyth  yna  ei  wellav 
Ni  thynan  ar  gan  or  genav  ag  vn  i  ganv  j)enilliav 
Huw  a  dyun  yn  hy  a  dav  a  Phylip  mewn  ffiolav     .  •  .     .    '. 
cttyb  hwn  gwn  i  ganiad  fwy  na  dav,  ef  ei  Wyn  dad  Hich:  Cynwal 

8  jf  S''  W.  Glyn  :  Mae  vn  ll$>s  am  iawn  wellhad     ....         b 
i  chwi  gael  oes  varchog  Glyn  S.  Phylip 

Cywyddeti  moliant  i  Syr  Wiliam  Glyn,  o  Glyn  WAfon 
12       r  marchog  Glyn  rrawr  yw  ch  clod     ....  c 

a  dwg  cynnydd' deg  heniaiU  .   lOOQ  .  Dton 

17       Gras  glav  Gras  orav  Gras  irwych  Gras  Glyn     ...         d 
croes  doeth  gwr  Crist  ith  garv  .   l6og  .  „ 

b,       Y  marchog  gwych  enwog  chwyrn     ....  e 

na  bo'r  Glyn  heb  aer  glanwycli  Rich:  Philippe 

22       Mae  swydJwr  cymwys  heddyw     ...  / 

ganoes  i  flaenor  Gwynedd  .  161§  .  Rich:  Cynwal 

26       Salmon  Glynlliwon  glain  llewych  siroedd  g 

draflawn  oil  afael  dros  lynn  llifon  .  16  iS  .      Uist  Phylip 

31       Fy  awen  lawen  olevvvaith     ....  h 

pwy  ei  dras  fwy  pedeiroes  fydd  //.  Machno 

37       Hael  farchog  avr  glog  sy  'nglaer  Glyn  llivon     .     .     .  i 

croesed  om  archiad  Crist,  y  marchawg  S.  Phylip 

41       Syr  Wiliam  Glyn  siwr  lym  gledd     ....  k 

ai  gloi  'n  avr  am  eich  glin  el  Sion  Kain 

44       Y  lloer  wen  galch  ddifalchedd  I 

ai  gwallt  0  gwyr  gwyllt  ei  gwedd     .... 
OS  haeddwn  yn  was  iddi  Anon 

46  Mar:   Wil:  Prys post  master  ynghaer  Gybi ,  l6l6  . 

Blin  i  doeth  y  blaned  oer     ....  m 

dvw  ai  wledd  a  dal  iddaw  S'  R.  Wiliams 

50  Mar:  Dorti  Dumock  g.  S^  TV.  Wins  or  Faenol 

Cwynom  fod  He  i  canem  fawl     ....  n 

]fesu'a  ddvg  arglwyddes  dda  .  162',  .  Gr:  Phylip 

54  Hanes  Tal: — Prifardd  cyffredin  wy  fi  i  Elffin  ....  o 

Pand  rhyfedd  ir  byd  nas  argennydd  Taliesin 

50/4  mab  To:  Gieyn :  Y  mae  bredyr  am  Brydain  ....  p 

boed  yw  rhan  bedwar  banu  byd  /.  Morgan  Jer: 

Marioiadeu  Syr  Wiliam  Glyn  .  1620  . 

60       Ci-wyn  oer  oedd  caen  wae  ar  ol     .     .     .     .  q 

doe  'n  iach  ei  enaid  i  nef  H.  Machno 

64       Gwae  ein  tir  am  frigyn  teiriaith     ....  r 

a'n  dvw  yw  havl  enaid  hwn  RiSf  Phylip 

69       Trwsd  angav  traws  ci  dynged     ....  s 

ffynniant  yw  hollblant  ai  blaid  Gr:  Hafren 

75.     Mae  anap  yma  i  Wynedd     ....  t 

^esu  'r  wyl  i  Syr  Wiliam  Ro¥  Dyfi 

77       Ofer  y w  byw  ^for  byd     ....  u 

i  law  f  esu  oi  lysoedd-  Cadwaladr  Kesel 

82  Mar:  T.  Bodfel :  Trvym  i  feirdd  os  tramwy  fydd  ...  v 

vn  ail  oi  fath  m  wclir  .   1615  .  James  Dxcnn 


636  Llanstephan  Manuscript  i24. 

86  Mol:  S.  Bodfel :  Y  carw  ieuaac  yreiol     ....  a 

crest  eich  gwaed  Crist  ach  catwo  Gr:  Phylip 

88  Mar:  Huio  Gwyn  Bodfel:  llawn  tristweh  yw  lljn  b 

trosli  .     .     .     i  d^  'n  vfydd  dad  nefol  Hnw  Penvant 

92  Jr  hyd :  Meddyliwn  am  a  ddelo     ....  c 

o  fewu  dydd  i  fynd  iddi  W.  Ci/nwal 

95       Aeth  y  byd  i  gyd  nis  gwadan  yn  drist     ....  d 

ef  an  try  i  nef  at  y  rhaiii  aeth  „ 

98       Angali  yw  yug  wall  havach     ....  e 

an  ledio  'n  vn  i  wlad  nef  „ 

100  fr  Farm, :  Ofnus  gofidus  ydwyf     ....  / 

yn  vn  naid  in  eneidiav  „ 

Translations  of  Psalms  by  Sion  Tudur. 

102  Ps.  /.  Dedwydd  yw  'r  gwr  diwydwaith  Sion  Tudur  g 

103  Ps.  30 :  F'arglwydd  dduw  hylwydd  haelaf  '  h 

105  Ps.  ■'52 :  Y  cadarn  treisfarn  trowsfalch  * 

106  Ps,  1.5  :  Duw  'n  iachawdwr  creawdwr  cryf  A 
109  Ps.  §6 :  Arglwydd   tad  aroglwedd  teg  / 

112  Ps.   6:  Arglwydd  garedigrwydd  dawn  m 

113  Ps.32:  Gwyn  ei  fyd  syberwyd  sydd  n 
116  Ps.  3§ :  Yr  arglwydd  gariadrwydd  gras  o 
119  Ps.  JfQ:  Clowch  i  gyd  pobl  y  byd  bach  p 

122       Siessus  ddaionus  eddvnaw  yddwyf    ....  g 

oes  oesoedd  fy  nvw  Siessus  jffan  brydydd  hn 

124       Ordeiniodd  dvw  ir  dynion     ....  r 

iav  ar  doniav  a  ordeiniawdd  „        „ 

126  fr  Jesu  gwynn  o  Ruddlan  i.e.  ir  Grog  ddoeth  yno 

an    13 1§  :  Ilhodded  er  nodded  i  ni  lawn  obaith  ...  s 

dvw  dy  nawdd  a  dod  nodded  Gr:  ap  J.  ap  ll'n  fychan 

129  J  Simicnt   Thelwul  o  Bias  y  ward,  aer  Edw:  T,  a  aned 

Mawrth  12  .  1570  :  Tri  achos  noter  vchod     ....  t 

dav  gydhvn  deg  hyd  henaint  Simient  Fychan 

131       Mae  tri  aer  am  y  tair  iaith     ....  ii 

yw  wyr  fab  ei  aer  a  fo  S.  Phylip 

134  J  Gabriel  Goodman,  Deon  Westminster .  15()!f  . 

Pwy  yw  'n  cun  an  pen  cenedl     ....  v 

ai  gedy  'n  iach  gida  ni  Edw:  ap  Raff' 

137  fr  crud  crynnv  oedd  ar  y  bardd 

Gwae  fardd  claf  gyfwrdd  clefyd     .     .     .     >  w 

trwy  iechyd  dvw  orvchel 

i  fiwrn  rynn  vfEern  ir  el  S,  phylip 

140  J  0.  meini  melin  gan  Bys  ap  ll'n  ap  J.  Itwyd 

Y  dewrion  doeth  draw  yn  dan     ....  0.  ap  S.  x 

gyrrv  'r  Hong  i  gario  'r  llwyth        ap  B.  ap  Ho:  Coetmor 

142  Mar:  S.  Eos:  Drwg  ir  neb  a  drigo  'n  61     ...     .  y 

am  adladd  y  siawns  medial  /  er  briwo  gwr     .     .     .     .    ,  ; 
o  bv  farw  na  bai  fwriad     .... 
Swydd  y  Waiin  .  .  .  pann  na  royt  dan  sel 
ith  Eos  gyfraith  Howel     .... 
aeth  Jlef  i  nef  yn  ei  oj 


Poetry  by  various  authors.  687 

ai  ddisgybl  yn  ddi  ysgol     .... 

nid  oes  nag  angel  na  dyn 

nad  wyl  pan  gano  delyn     .... 

devddec  yn  vn  od  oeddya 

dvw  deg  ar  fowyd  y  dyn 

y  fo  a  gaifF  el  fywyd 

ond  oi  barn  newidio  byd     .... 

oes  yn  rtvW  i  Sion  Eos.  D.  ap  Edmwnt 

145  Jr  byd:  Yr  vn  bai  ar  ein  bowyd  jfolo  Goch  a 

147       Cur  y  sy  fawr:_  cerais  ferch  IF.  Cymeal  b 

149  y  Sion  Conicy  o  Fotrhydfin, 

Ua  ryw  edn  o  Byradwys     ....  c 

nid  dyn  ond  dvw  yn  v^ig  Sion  Tudur 

151   Croeso  i  To:  Midltwn  adre  o  Lundain 

ILawen  ydjm  Ue'i.  noder     ....  d 

y  delo  happ  a  boedl  hir  .   ?.59.3  .  Edw:  ap  Raff 

154  Priodas  Mr.  Roger  Mostyn  a  Mxiri  v}  S.  Gtvyn 
o  Weidir  .   I3()6    Atvst  3 

Y  wledd  enwog  Iwyddianvs     ....  e 

ddiddan  help  ir  ddevddyn  Jiyn       ,  ,, 

158  jf  Jarll  Esst.vpanfv  yn  Andelusia 

Gweddi  bur  a  gwaedd  barod     ....  f 

deiroes  hirion  dros  Harri  .   759(5  .  „ 

161    Owdl  merch :  Duw  a  roes  friw  dros  y  fron  Sion  Tudur  g 

164  Jo.  rapier  a  phwyttadwy  gan  0.  Hits  o  Vstumllyn 

dros  0.  Ptol :  Y  dyn  mewn  daioni  mawr  ....  h 

dak  oes.yr.hydd  dros  y  rhain  Ris^  Phylip 

168  f  Sion  Salbri  lleweni  am  ei  gryfder 

Troes  vndyn  at  ras  hendad  Tudur  Aled   i 

170  Mar:  Elis  ap  C<zdwaladr  o  ystumllyn 

Bar  trwm  yw  byred  term  oes      ....  k 

yw  enw  del  enaid  Elis  .  IS^l  .  Sion  Phylip 

174  J  ofyn  diwrnod  o  gwmpniaelh  gan  Robt:  IVyn  Bryncyr, 
S.  Hwcs  o  Gonwy  ag  0.  Elis  o  Ystumllyn  dros  D.  Ihvyd 
ap  R.  Wyn :  Y  trywyr  doeth  trwy  air  da     ...     .  I 

ei  ffen  glan  ai'flGfiagl   Wyd     1.  32— left  unfinished. 

177  Mar:  Elis  Fychan  o  Lysfaen  .   iSOo  . 

Mae  galar  yma  gwelwn     ....  m 

gwir  ddvw  wyti  graddia  ei  enaid  Huw  Mac/mo 

181  J  fthel  a  Rhys  meib  J.  F'n  o  Bengwern  yn  nyharchar 

Mawr  yw"  dy  wrthiav  'r  awron     ....  n 

cai  glod  am  ddyfod  ar  ddav  Gr:  N'anav 

182  Mar:  Gr:  Fychan  o  Gegidfa  a  dorrwyd  i  ben  tricy 

dwyll  Jarll  Harri  Gray  er  rhoi  saff'  civndid  iddo 

Mi  a  rodiais  dy  frodir     ....  o 

dial  am  dwyll  dalm  a  dvr  D.  llwyd  IVn  ap  Gr: 

185   Yllawarian:  Er  treilio  pvnt  yn  llundain  Guttdr  Gbjn  p 

187       Y  g-wr  ar  warr  y  garreg  >5  >,      ? 

189  Mar:  S.  Pilslwn  aer  Emral  brawd  hyna  Syr  Roger 

Blin  ydiw  gaij  blangdav     ....  r 

OS  hvno  dan  naws  anvn 

och  wyr  y  byd  h^d  yw  'r  \\<in     .     ,     ,     , 

0  thorir  vnwaith  irwydd  , 


638  Llanstephan  Manuscript  i24, 

ef  a  yu  goed  o  .fonav  gwydd 
er  bwrw  ei  ddail  ebrwydd  waith 
deilio  a  Vi^na  'r  coed  eilwaith     .... 
a  rhoi  nef  ir  hwn  a  aeth  Rys  Goch.  Glyn  Dyfrdwy 

191  J  fair :  Calenig  yw  cael  einioes     ,    ,     ,     .  a 

syber  i  fonwes  Abram  Uowdden 

193       pwys  yin  son  riad  oes  ym  serch     .     .     »     .  b 

Vn  wych  oedd  yn  iach  iddi  Anon 

196  fr  Hong  ir  aeth  y  hardd  ynddi  i  Rufain  .  1/^30 

Y  Hong  tan  y  fantell  hir     ....  c 

aredig  mor  yr  ydwyd     .... 

blin  f'anrhaith  yn  y  daith  dav 

blin  ty  anedd  blaen  tonav     .... 

cyrch  y  cefnfor  egored 

ath  garthen  Iwydw.en  ar  led    .... 

pai'lwr  fal  twr  ar  fol  tonn 

prenol  y  perei'inion     ...     .     » 

a  rhed  ar  nawdd  rhadav  'r  nef 
;.  ymerodres  mor  adref  Robin  ddv 

108    Mar:  Gr:  mah  y  bardd : 

Diiw  yn  afrwydd  ar  y  flwyddyn  ......  d 

dynion  ifainc  a  dynir 

dyn  hen  a  edy  dvw  'n  hir     ...     ... 

anffawd  i  ddydd  brawd  na  ddaw  TL'n  ap  Giittyn 

200  Y  llin  aeth  i  Lynn  Nedd  Z.  G.  Cothi  e 

201  jf  0.  2filgi  i  hela  ceirw  gan  D.  ap  0. 

Cyfeiliog :   Pwy  yw  digrifwch  Powys     .....  / 

o  daw  ir  iarll  dv  o  Ron  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr; 

204  J  0.  2jilgi  gan  Siancyn  ap  J,  ap  TL'n  dros 

S.  ifangmer  :  Carw  serch  y  cowiriaid     ..    ....  g 

dy  gar  a  ddiolch  dy  gwn  Rys  Goch  Glyn  Dyfrdwy 

205  jfr  llong  :  Aiiodd  ym  roi  hawddamawr  Jolo  Goch  h 

207       Y  gwr  sydd  ar  y  gross  irwaed      J.  Gethin  ap  J.  ap  lleision   i 

209  Mar:  T.  ap  Rnht:  ap  Gr:  ap  Rys  o  Langwm 

Gorau  tref  gariad  ryfawr     ....  k 

dvw  mawi'  iw  enaid     Amen  JV.  llyn 

212  y  S,  fVyn  ap  Cadwalader  or  Rhiwlas, 

Siryf:  Deubeth  er  nad  ynt  debig     ....  / 

heb  wahanv  i  bo  ev  heinioes  Simwnt  Fychan 

214   Y  cleddyf :  Rhyhir  wyd  gyflyd  gofiyn     ....  m 

calon  serchogion  y  sydd  D.  ap  Gwilym 

216  f  dychanu  D.  ap  Edmwnd 

Mae  llwdwn  yma  Uednoeth  Gutto  V  Glyn  n 

.    218  Mol:  a  chyngor  i  Dam:  Fychan  o  Havod  y  maidd 

Yr  hydd  difalch  hardd  dyfiad     .....  o 

diamav  ath  dynn  Domas  Marys  Berxayn 

.    220       Genau  'r  Glyn  Towyn  niinteioedd  a  droes       D.  Nanmor  p 

222  Harri  7 ;  Harri  frenin  y  gwinwydd    D.  llwyd  ap  EJn  ap  Gr;  q 

224       Cledde  a  wna  ase  'n  yeig     ....  r 

Watcyn  .  .  Fychan  vwch  Rhaglan  ai  rhoes  .... 
o  hil  Hors  i  \,^  corsen 
A  ddiffydd  y  ffydd  oi  ffea 


Poetry  by  various  authors.  63^ 

difrciuiiiw  cicd  a-  bedydil 

a  ffab  diflbiUiiaw  'i-  tfycld     .... 

gwraidd  oedd  trvgaredd  iddaw      D.  Uivyd  ap  EJn  ap  Gr: 

226  J  Rob:  Wyn  ap  S.  ap  Wmffre  o 

Gesailgyfarch  :  Gwr  sy  hael  gras  a  lielyut  ....  a 

newyddodd  liyn  a  wyddir  /  yr  hen  llys     .... 
eadernyd  ai  fywyd  fo  S.  Phylip 

230  Mar:  W.  Gr:  ag  Elis  Fri/s :  ILiindain  filain  afaelwych  ...     b 
ddaioni  ir  ddfiv  enaid  'Ai  carodd  ai  cant '  (T.  P.) 

232  f  ddvtc  i  o.  iechyd  i  Domas  Fletcher  o' 

Fangor :  Y  gwr  sydd  yu  gorseddv     ....  c 

oi  radd  yn  gymar  iddo  Hum  Roberts,  lien 

23.6  J  ofyn  meini  melin  dros  W.  Bwlclai 

Fy  llawnfryd  hyfryd  oedd  hyn     .     .     r     .  d 

ir  tri  fry  a  jldyry  y  ddav  Gr:  Hiraethog 

239  J  0.  gown  gan  Syr  Rys  Gr:  or  Penrhyn 

Awn  i  wynedd  yri  vnion     ....  e 

ganoes  aed  ar  gown  i  Sion  Sion  Tudur 

240  J  0.  Elis  0  ystumllyn :  Dyn  a  'ginodd  da'u  gynar  ...  / 

ai  cadwo  'r  coifi  cvdewr  cain  S.  Phylip 

2-14  J  R.  Wyn  {p.  226)  :  Y  gwaed  hael  o  goed  helacth  ...         g 
a  hiroes  fo  "ch  einioes  chwi  Huw  Muchiio 

247  Mar:  Elin  Salbri  g.  (1)  ffan  llwyd  ap  Elisav  or  Rhiw 
Goch,  (2)  Owen  Wyn  o  FrynsylUu  .  7577  • 
Mawr  yw  cwyn  am  wraig  hynod     ....  h 

fo  ranodd  nef  ir  enaid  Sion  Phylip 

250  Atteb  i  Morys  Berwyn  yn  gofyn  betheiaid  dros 

0.  Elis :  Y  Hew  glan  a  yuill  glod i 

i  minav  ai  dymvnodd  Huw  llwyd 

252  Mar:  yr  hen  Domas  Salbri  (o  Leweni  .  '/^^O  .) 

Trist  ir  beirdd  troes  dvw'r  byd  Gutlo''r  Glyii  k 

251  JR.  ap  S.  0  Lynn  Nedd:  Pwy  fir  dafod  pvr  dit'ai  ...  I 

cair  hiivl  yn  ol  glaw  crevlon 

cai  di  havl  cafod  yw  hon  &c.  jfer:  Fynglwyd 

25G  Etto :   I'ardd  ydwyf  yn  brevddwydiaw  „  in 

258  Mar:  Rys  ap  Gr:  ap  Einion  or  Gydros 

Troes  y  niwl  tros  hen  aclwyd     ....  n 

glaia  avr  yn  y  golfiv  .nef  Leicys  Mun 

260  J  Roli  ap  R. — Y  Hew  par  evrlliw  ar  brig     ....  o 

devddengoes  cyn  dydd  angav  Rys  op  Eingau 

262  jfgymodi  R.ap  Ein:v'n:  ^ya  a,  gynslTwysg'Eimon  ...  ;; 

nesa  i  Fair  Annes  a  fo  j[f'an  llwyd  brydydd 

263  Mar:  Mred:  ap  J.  ap  Rob:  Wyth  anap  aeth  i  Wynedd  .  .  .    q 

poed  ar  ran  Pedr  oi  enaid  Lewys  Daren 

266  Mar:  Annes  Wen  g.  W.  Wiliams  o  Gwchwillan 

Oer  yw  dylyn  ar  dalaith     ....  r 

i  Annes  Wen  ynosydd  Siniwnt  Fychan 

268  f  J  fan  ap  Robert  ap  Mredydd  o  ?  Gesail  gyfarch 

Y  bar  vchel  heb  rychor     ....  s 

itto  i  del  itti  dalaith  ffan  Tiidur  Penllyn 

269  Y  rhyswr  hir  ei  asen    ....  t 
clocbdy  hoU  Gymry  ai  gwyr        •                  „               „ 


64o  Ltanstephan  Manuscript  il24. 

271       Y  gwr  vcliel  ei  grechwen     ....  a 

ar  nrf  wen  evro  ei  fonwes  IJo:  Reinallt 

273  7  Mred:  o/j  J.  ap  Rob.—Y  mab  ai  glust'ymhob  glann  ....       b 
llvddia  drais  Haw  ddvw  drosoch  Lewt/s  Man 

275  f  T.  hen  o  Salbri :  Mi  a  wn  He  mae  vn  llys     ...  c 

oesoedd  vnben  swydd  Ddinbych  Tudtir  PettUyn 

277       Di  alaoth  fv  dalaitli  Fon     ....  d 

Syr  T.  .  .  .  ceidwad  Rhos  yn  cadw  trysawr 
caeav'r  Mars  rhag  herwyr  mawr     .... 
a  byw  fo  'r  iaith  Leb  farw  vn  D.  ap  Edmwnt 

279    J  gymodi  Cadwal:  Prys  or  Rliiwlas  ai  gefnder 

Cad:  Pirs  o  Faesmor :  Y  ddevgar  foneddigwacd  ...  e 

a  mil  a  ddowaid  Amen  S.  ap  llywelyn 

283  /  ercid  S''  S.  Wyn  ifanc  or  Wern  ddod  adre  o  IFrainc 

Syr  Sion  aer  syr  Sion  eryr     ....  f 

mae  'ch  cisiav  am  achosion 

i  weled  dvll  y  wlad  lion     .... 

tro  'n  dol  at  yr  hen  dalaith 

digon  yw  digon  o  daith     .... 

a  dvw  gadarn  ach  dwg  adref  Edm:  Prys 

286  J  W.  Wyn  o  Lanfair,  Sir yf  sir  Ddinbych 

Y  gwyn  Ijob  awr  ag  enyd     ....  g 

myno  dvw  mwy  na  dwyoes  Risiart  Cynwal 

290  Mar:  Watcyn  ap  Edw:  or  Garth  Iwyd  ym 

Mhcnllyn :  Mae  oerni  dwys  marw  vn  dyn  ....  h 

i  w!ad  nef  i  gartref  dvw  gwyn  1610  .     Tot  Penllyn 

293       Yr  eos  fwyn  aeres  falch  Toinas  Prys  i 

296  Mar:  Syr  S.  fVyn  ifanc  afvfarui  yn  St.  Lucas 

yn  Jtaly  :  Braw  cymrwn  briwo  Cymrv     ...  k 

dvw  ^esu  ai  dewisodd         .  1614  .  Cadwalader  Ccsel 

301  J  H%nc  Gwyn  or  Berth  ddv,  Siryf 

Cynau  gynt  cae  iawn  enw  gwr     ,     .     .    -.  I 

i  roi  gwledd  i  wyr  ev  gwiad  „  „ 

303  /  0.  march  gan  Robt:  ap  Rys  dros  0.  ap  Rys 

Awn  attad  ith  wlad  atli  wledd     ....  ;» 

siars  byw  ap  Syr  Rys  ei  bwytli'  Leivys  Murganwg_ 

305  Mar:  0.  ap  Rob'  ap  S.  Wyn  0  Drefan.   l6l3  . 

Gwae  Fiouydd  gofio  vnawr     ....  n 

at  ddvw  ae  ynte  Owain  S.  Phylip 

309  Mar:  Morys  Wyn  0  Wedir 

Mae  draw  'r  gair  am  drowyr  gynt     ....  _  o 

llawenydd  oil  ivv  enaid  S.  Tiidiir 

,312  jf  S.  Wyn  Am/ired: — Y  Hew  byw  lie  bae  raid  p 

ag  yn  oeii  gwyn  i  weiuiaid     .... 
bid  i  chwi  barcli  byd  ich  byw        Morys  ap  J.  ap  Eingaiu 

314  Jo.  march  gan  Brior^  Beddcelert  dros  S.  Wyn  Amhred: 

Pwy  biav  'r  dysc  pawb  ar  d'ol     ....  q 

Prior  W3d  'jiur  Dafydd  .  .  ath  bais  wen     .     .     .     . 

yr  af  inav  i  roi  f'enaid'  Lewys  Daron 

310  Y  gtoydd  aradr  :  Y  drindoJ  an  cyfodes  L.  G.  Cot  hi  r 
318       Gwac  'r  hen  a  gae  Iiir  einioes  ->j 

a  'dwaenai  wyr  da  'n  ei  eos 


Poetry  by  various  authors.  64 i 

ddail'od  jjeiiocl  pawb  honvn 

ymbob  He  onil  jmbell  vq     .     .     .     . 

hen  wy  a,  hyny  a  wn     .... 

am  a  tV  i  mae  Tawen 

OS  myna  son  am  hyn  sydd 

son  ydiw  sy  anedwydd     .... 

mor  dda  iw  'r  ddiod  bared  ber 

mawr  fvdd  heb  ei  chani  aifcr 

yfed  o  bawb  heb  fod  bai 

yn  fwyn  yr  hyn  a  fynai 

cyd  lawenhav  cyd  lawn  hedd 

cyd  gofio  mydr  cyd  gyfedd     .     ,     .     . 

gweitha  camp  .  ,  is  nef  yw  'mryson  yfed 

a  Ueia  clod  end  bod  bai 

i  hwn  oil  ai  hynillai    .... 

cryflwnc  a  ddwg  hir  aflwydd     .... 

gida  ni  na  ddigied  neb  S.  Phylip 

322  J  0.  tano  gan  Ho:  ap  J.  ap  R.  Gethin  tros 

D.apHo: — Howel  ewybyr  Lil  -fevan     ....  a 

beth  tratheg  bwyth  tri  tharw  J.  hrijdydd  hir 

325  /  Hijr  S.  Wyn  ifanc  tros  y  mor  yn  trajadlo     See  p.  2SJ  supra 

Mae  hiraeth  trwm  wrthi  y  trig     ....  b 

f'arglwydd  a  fo  rhwydd  ir  hael  S.  Phylip 

328       farwnad  o  hornaf  coeth  .  .  nid  yw  gyfion  ....  c 

i  ti  ll'n  hen  [Moel]  .  .  llidiaw  o  glod  [?  Gn  llwyd]  .  .  . 
diried  was  dyred  ir  iawn  liys  Goch  or  Yri 

330  J  J.  ap  IVn  :  Y  dewr  ai  walld  wedi  ei  wav  7"?-  Aled  d 

332  /  ofy7i  If.  bivcled  gan  feibion  Elis  Eutyn  Src 

Bwri%vyd  help  ar  y  bryd  hyn  ,,       e 

334  J  Dd:  ap  Mred:  ap  Ho:  o  Lanyeil,  Penllyn 

Fyng  Larw  addwyn  fwng  rhvddavr  ,,      / 

336  J  0.  tarw  gan  S.  Conicy  ap  Siancyn  dros  J.  ap 

D.  ll'd :  Ysta  walch  onest  i  wyr  ,,      g 

338  Mar:  T.  Aled  :  Tores  gwal  treisio  golvd     ....  h 

■  mac  cerdd  mewn  arch  yng  harchar 

yng  hwrt  y  brodyr  yng  Haer     .... 

ag  ni  bydd  cyslal  Aled 

mwy  hyd  dydd  brawd  creirwawd  cred     .... 

dyfynodd  Crist  .  .  .  Dudur  yn  awdvr  i  nef     ...     . 

yn  nvw  dad  ne  i  Dudur  Marys  Gethin 

340  Mar:  Marys  Wyn  o  Wedir :  Diolud  yw  a  welir  ....  i 

o  Fair  ferch  i  feryr  Wyn     .   1580  .  JV.  Cynwal 

343  J  0.  march  gan  D.  ap  Mad:  o  Nefyn  dros  Huiv 

Amhadag :  Dewrder  rhoed  i  wrda  'rhawg  2'V  Aled    k 

345  /  Ho:  ap  Owen :  Gwyr  y  tir  ai  geiriav  teg     ...     .  I 

■   a-  govat  i  rhydd  y  gwr  ai  rhoes  Bedo  Brwynllys 

347  J  0.  cledde  a  bwcled  gan  Ph:  ap  R,  dros.  Siencyn 

y  Glyn  :  IFyuiant  yt  yw  'r  moliant  mav     ....  m 

yn  elldavni  nevlldver  llowdden 

3oO-  /  Syr  Gr:  F'n  o  Gegidfa:  Y  marchog  blodevog  blaid  ...      n 
drosod  wr  drwsiad-  evraid  Rys  Gcch  or  Yri 

351  J  Gr:  ap  Nicolas:  Gruffudd  ar  ddevrvdd  wrawl     .     .     ,     ,    o 
gwell  rhydraws  wrth  gyngaws  gwan 


S4^  Ltmislephan  Manuscript  i24. 

mewn  rhjw  dra  ua  iliy  drvan 

ar  goel  yw  na  lowia'r  wlad 

ODi  chair  ofn  a  cbariad     .     .     ,     ; 

iiid  anardd  dy  stondardd  di 

yng  hweryl  y  king  Hairi     .... 

gadv  arglwydd  Garth  G-\veidol  Rys  llwijd  ap  R.  up  Riccart 

353  J  Fred:  ap  ll'n  :  Meredydd  Uowydd  y  llynii     ...  a 

bwriwyd  yt  dwyll  a  brad  dyii 
nid  allwyd  yn  Han  ]fwllyn     .... 
wylais  .  .  vwch  ben  Dyfi  .  .  or  dwr  ith  gad     .     .     . 
ar  dy  gorff  a  ro  dvw  gwyn  Deio  ap  J.  Dv 

355   Croeso  i  Gatr'ui  Tiidur  adre  o  Antwerp  Ilci  biasai 
Risiart  Chech  el  gwr  hi  farw 
Catrin  rvddwin  law,  roddjad.    .     .     .     .'  h 

farn  well  (j  Ferain  .^llari  W.  Cynwal 

357   Mar:  J.  ap  Tudur  ap  Gr:  llwyd  o  Lan  Vfydd 

Am  wr  a  grym  i  mae'r  gred  Tudur  Aled  c 

360  /  o.  march  gan  Rob:  F'n  ap  Tudur  dros  D.  y  canv 

Y  raab  diowdwin  gwinav     ....  d 

a  da  Siob  a  dwyoes  hir  S.  ap  Ho:  JLn  F'n, 

362  Mar:  Tudur  ap  Rob:  o  Ferain  yn  JL.  vfydd 

O  duw  ddoeth  i  ba  wlad  y  daf     ....  e 

dvw'n  tad  i  enaid  Tudur  W.  ILyn 

365  Etta  pan  ddywedpwyd  ei  farw  yn  y  Dywmares 

Coeliais  i  chwedlav  celwydd     ....  f 

did  avr  ddwys  i  Dudur  dda  Gr:  llwyd  ap  Jfan 

368  J  S.  Salbri,  aer  Syr  S.  Salbri,  pan  oedd  glaf 

^esu  dy  nerth  ystyn  awr     .....  g 

yn  gida  Setli  gadw  Sion  W.  Cynioal 

370       Gwae  'r  vndyn  heb  gowreindab  Sion  Tudur  h 

372  J  Rys  ap  Morys  ap  J.  o  Gedewen 

Duw  a  wnai  gynt  enwog  ion  i 

roi  dewiniaid  ir  dynion     .... 

nid  hwyrach  yt  ddwyn  tortli  avr  IIuiv  Arwistl 

375  Atteh  i  Jfan  Dyfi  avt  gywydd  Anni  Goch 

Gwae'r  vndyn  heb  cowreindeb     ....  k 

a  dvw  a  fyddo  dy  feddig  Gwerfyl  Mechain 

Sn  Balchder :  Ond  rliyi'edd  mewn  taer  ofyn     ....  I 

am  faddav  ei  gain  foddion      W.  Cynwal  ne  S.  Mowddwy 

381   f  dychan  Guttyn  Tomas  alias  Kul  vel.  tene  am  roi  gair 
da  ir  Dean  IFletcher  o  Fangor,  Siawnsler  Sfc. 
Guttyn  ddii  felyn  ddi  foliant  was  cvl     ....  m 

Guttyn  warr  eettyn  yn  oer  i  cottach  Rob:  ap  D. 

384  Mar:  T.  Bodfel :  Angau  henfab  anghenrawr     .     .     .     !  n 

oi  ddevdir  oedd  ddidro  iach  (1,  22)  left  uuBnished. 

387  J  IF.  Salbri  o  Lan  Rwsi,  '  eilmab  IFwg,'  '  wyr  Rob:' 

ILe  bio  'r  ordain  llwybyr  irdeg     .    ••     .     .  o 

a  fv  'n  ocr  heb  fan  aravl  weithian  yhi  aeth  yn  havl  ."... 
oth  enav  pvmiaith  vnion     .    .     ,     , 

brig  perffailh  Uadiniaith  deg  ... 

•     brav  gryw  Ebriw  a  Grocg     ....  \    '     ' 

Brytaniaith  a  ffi'ifiaith  IFrainc     ■     .     .     ■ 


Poetry  by  various  authors. 


643 


ysda  wr  hael  4'staw  rhwydd 

ys  dewr  er  ei  ddisdawrwydd     .... 

ag  ar  ddysc  ihagori  ddvvyd     .... 

pen  poll  oamp  vn  pawb  ai  car 

yw  eidi  Iiai-ddgorff  a  cherddgar     .... 

pen  dysc  a  clianipav  yii  d'oes  Gr:  Hiraethog 

390  Mol:  Harber  o  goed  gleision  ar  lann  Hafren  lie  hv 

llys  Blaclgwn  Gwynedd :  Y  twr  dilesc  tra  deiliog  a 

VII  wedd  gwaith  nevadd  y  gog     .... 

cor  a  mann  mynor  manwydd     .... 

y  fwyalch  feinfalch  a  fydd     .... 

y  Uinos  o  Uwyn  ai  sail 

uid  ydiw  'n  newid  adail     .     .     .     , 

eos  .   .  gair  yw  i  bawb  gwir  i  bod 

cyn  liyn  yn  canv  ynod     .... 

pob  ederyn  ith  fryn  fry 

a  ddaw  eihyaitli  ai  wely 

ar  borav  'n  wir  berwi  a  wnant 

agwrdd  filiav  gerdd  foliaut     .... 

vrddedig  yw'r  mvsig  mwyn 

vrddas  cadlas  y  coedlwyn     .... 

cedwid  dvw  ceidwad  diwyd 

ym  oi  iiawdd  manwydd  byd 

glasfryn  hardd  eglwysfron  haf 

grwn  y  gaer  groa  .1  garaf 

llwyddai  'r  grym  Haw  ddvw  ar  grog 

He  sydd  alawntJlys  ddeiliog 

392  J  erchi  llyfr  Teitio  Lifiws 

.Pwy  o  wreiddin  per  addysc     ,     . 
byth  i  werth  ond  i  bwyih  o  win 

394  Mar:  Syr  Robert  Midelton  '  carw  0  'ffeiriad ' 

ILeidr  yw  angav  lledwrengyn     ....  -  c 

dwyn  y  doetli  a  dyn  a  dawn     .... 

nid  diddan  nid  da  heddyw 

amnaid  y  Iseirdd  am  nad  byw     .... 

bardd  gwiw  oedd  bvreiddia  gwawd     .... 

myfyriai  am-  oferedd 

cwynai-ei  fai  cyn  ei  fedd     .... 

0  ran  dvw  yr  vn  diwedd  Ca^iten  IV.  Middelion 

397  f  S.  Eutyn :  Duw  ordeiniodd  drvd  enyd     ....  d 

OS  da  gwr  onest  dvwiol  (1.  70)  left  unfinished 

399    V  ceiliog  bronfraith  :  Y  cy  w  eurddadl  cowirddoeth  ...  e 

o  chaid  frig  a  choed  y  fron 
diddanwr  da  i  ddynion  ....  dos 
drwy  dal  a  thyred  eilwaith 

401  Atteb  :  Y  ceiliog  odidog  ei  don     .     , 
ni  fyn  gwnsel  na  holynt 
na  son  am  hen  gofion  gynt     .     . 
gawr  gwinfaeth  garv  gwenferch 

403  Mar:  Firs  a  Maivd  llwyd  o  Wredog 
0  ]fesu  mawr  drais  ym  Mon     .     . 
vn  dvw  ion  ev  dav  enaid     .  l60()  . 

407  Jyrrv  'r  fwyalch  i  nul  Firs  Gr:  or  Penrhyii 

„  afire,  or,  mor :  Y  fwyalch  deg  wiwfalch  don 

y  98607,  P 


Robt:  Midelton 


Rob:  Midelton 


.  at  fvn     .... 
Rob:  Middelton  lien 


f 


Syr  R.  Middelton 


Ihiw  Fcnnant 


644  Llanstephan  Manusoypt  i24. 

da  gerdd  or  bedw  gwrddion     .... 

a  lie  bv  ryw  Uwybrav  eos 

ag  o  nant  ganv  y  nos 

dyllvau  sydd  ddall  hen  siad 

wen  yn  siwr  yno 'n  siarad     .... 

Amen  am  ewytlir  i  mi  W.  Or:  o  Drefarthin 

410  Mar:  Hiiw  ap  Ris*  o  Fodwrda 

Pa  wrdd  angav  prvdd  yngod||         (11.  i-8)  a 

413  Mar:  Marged  v}  Rol:  Gr:  g.  Rys  Wyn  o  Fysoglen 

Bar  at  wlad  briwo  tlodion||  (U.  i-20)  6 

416       y  gwreinyn  bach  gronvn  byw  c 

cyndyn  bryfedyn  ydyw 
I'bwng  croen  a  chig  yn  trigaw     .... 
brofi  fy  nerth  ar  bryfyn     oywydd  cynta     S.  Gr:  IL.  ddyfnan 

419  Mar:  S.  JVyn  Fenllech  .1626. 

Mae  hir  gwyn  ym  mrig  Gwynedd     ....  d 

i  en  aid  Sion  hynod  sydd  Huw  Machno 

425  Sixteen  lines  ending : 

derfyd  wen  d'orfod  vnwaith  Gr:  ap  J.  ap  ll'n  F'n  e 

Cywyddeu  Brvd 

425       Och  na  wn  na  chawn  enyd  Robin  Ddu  f 

ddvU  i  bawb  ddeall  y  byd     ....  (ne  D.  Gorlech) 

i  rhany  bi  ai  rhoi  'n  ei  hoi  ne  jf.  ap  Gr:  hid) 

427       Rhofo  duw  'r  Bryd  ynfyd  anoeth     ....  g 

ag  owain  gain  ei  ddaynvdd    .... 
ir  byd  a  gyfyd  o  gydd«  D.  llwyd 

429  Proflfwydoliaeth  praff  deilwng     ....  h 
pam  na  chred  Sais  lais  y  Hall      G^v  ll'd  ap  D.  ap  Einion 

430  Duw  a  osodes  derfyn  pob  tir  t 
y  Saeson  a  ddifa  ymhob  rhandir  .  ,  1552     .... 

ac  or  diwedd  ir  raor  y  gyrir  Merddin  Wyllt 

431  Pan  gotto  mam  Grwynedd  oi  gorfeddfa     ....  h 
ar  y  ffordd  bella  pan  ddel  yr  hydd  i  fynydd  Asa        Anon 

432  Ef  a  ddaw  byd  ar  gryd  a  chydrochi    ....  / 
a  diddymant  adlamav  ag  eglwysi     .... 

yna  y  bydd  y  Widdia  yn  llvedda  Anon 

433  Ef  a  ddaw  byd  ac  a  ddaw  trist/yd  ac  a  ddaw  torfeydd  Ihmdain 
ai  dwylaw  ar  greiriav  a  meddylio  am  frvdiav  ....  ends :  Y  Cymiv 
bie  byth  or  mor  bigilydd,  a  dvw  gida  mi  Anon 

435  ILyma  brophwydoliaeth  y  Lili  a  fydd  yn  brenhinaethv  y  rhan 
foneddica  or  byd  ....  ends :  ac  i  cyll  doethion  ev  clostav  ac  yn  yr 
amser  hwnw  y  llitliyr  y  llwynogod  ac  y  tyrr  anifail  corniog  warche  ac 
on  ol  hynny  i  bydd  pobol  drist 

437       Y  Fed  wen  fonwen  fanwallt  D.  llwyd  m 

439       Dewin  Elffin  dan  Alpha     ....  n 

yna'n  liawdd  ni  wnawn  heddwch  Hitw  Pennant 

441       Pan  ddel  eryr  dros  f6r  ai  drysor  o  bobtv     ....  o 

a  haf  glybyrog  heb  gog  yn  canv 
a  chyfaint  heb  tVaint  ar  saint  yn  cyscr 
ar  ffydd  yn  ddavwynebog  ai  diog  draythv 
ar  eglwys  yn  wS-g  a  nag  am  gorff  ^esv    .    ,     .    , 


Poetry  and  Prophecies.  645 

ac  aberthv  yn  fynycli  ar  clych  yn  canv 

a  rhai  gorweigion  i  son  a  fFon  i  fethv 

a  gvvragedd  yn  greirie  ai'  coryne  yn  tyfv  AiJda  Frets 

442       Hoyau  borchell  poi-cbell  gan     ....  a 

niJ  oi  clianol  y  declirevir  breclidan  Anon 

h,       O  ilduw  pa  ddiben  i  dda     ....  b 

Owain  a  wna  rhain  yn  rhydd  Si/r  Iltiw  I'ennant 

444  Brud .-  a  ffobol  drist  feilcbion  a  ftawb  yn  grevlon    ....       c 

byd  bytb  nis  diddorwn  Merddin 

445  Y  IFlowrdelis  a  flodeva  a  llawer  o  geiuciav  a  ddwg 

ends ;  bradychii'  y  crane  ystlypawl  a  ffvm  plwy  o  bobol        unfinished 

446  Brud:  Crist  ^esv  celi  i  ti  coeliaf     ....  d 

ac  yna  ir  yiiilla  ternas  Britaniaid  Amen 

b,  Brud:  Pan  £o  cyfFro  ar  fFvrfor  Hafren  ftiwr     ....  e 

Ni  ddaw  rhag  Haw  ocd  llawenydd 

447  ILyma  Projf'wydoliaeth  Dewi  sunt  fal  i  bv  yn  JLanddewi 
frefy  yn  pregethv  pan  oedd  deny  mil  arhvgain  o  Iv  yn  gwrando : 
Bendigedig  frodyr  y  15rutanniaid  a  bendigedig  o  for  y  raaint  y  sydd  ar 
y  ddaiar  o  bonocb  a  bendigedig  a  fo  eich  meibion  cbwi  hyd  y  nawed 
to   ...    .     y  Brittaniaid  a  dornasa    .    .   1562  .  .  yn  ol  y  term  Inviiw 

cwympa  j'stronion    genedl  yn   ev    twyil  ai  brad ends :   ef  a 

orchfygaf  Groes  duw  perffeidrfiaf  ac  a  gniff  ffordd  i  Gwlen  i  wnevtlivr 
ei  ddiweddfa.  / 

451  Brud:  Fo  ddaw  gwas  dros  for  ac  angore     ....  / 

ar  Saeson  heb  son  am  Seintie 

ond  bod  ymi-yson  am  losci  delwe     ....  can  yr 

a  ddyco  pawb  ir  nef  a  thrvgaredd  ir  eneidie  yspryd  glan 

452  Pa  bryd  i  daw  gofal  anial  ar  y  Saeson  &c.,  Anon  g 
h.       Pan  hetto  y  tarw  o  gvdd  pan  fo  cyrn  yn  canv     A.  Fras  h 

453  Ag  dy  fowyd  a  fydd  yn  y  byd  poeu  a  golal         Taliesin   i 

b,       Mab  a  gyfyd  ai  bryd  wrthaw     ....  h 

a  bydd  y  nos  wared  o  ged  iddaw  „ 

464       Wyf  bardd  o  farddawd  wyf  da  o  dreytbawd     Adda  Fras    I 
b.       Darogan  awen  evrgan  Has  dolvrvs  &c.  Merddin  wyUt  m 

455  Mar:  Huw  Bodwrda  o  Fodwrda  .  1622  . 

Gvvae  ni  Wynedd  gen  anap     ....  « 

enaid  Huw  vn  o  waed  ta  Cadioaladr  Cesel 

461  Mar:  Rob:  ap  J.  ap  S.  Amrhedydd  o  Fryncyr 

Bro  aeth  ar  ball  brith  yw  'r  byd    .  1565  .     Sim:  Vychan  a 

464       Y  gwr  hir  nith  gar  Harri  /ofo  Goch  p 

466  Mar:  Elisa  ap  W  Gr:  or  Rhiwgoch 

Dirfawr  y  troes  dvw  oerfyd     ....  q 

i  \^s  nef  Elissav  'n  iach  Sim:  Fychan 

468  /  //.  F'n  0  Loddaith  :  Y  if  gwyn  fa  Tyganwy     .     .     .     .     r 
boed  hir  fo'ch  bowyd  Harri  Lewys  Mm 

470  Mar:  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr:  a  Faethafarn 

Nid  af  i  ddyffryn  Dyft     .     .     .     .  s 

bid  yw  wyrion  bedeiroes  Ho:  D.  Ihoyd  ap  Gr: 

472  Mol:  Gr:  Dertoas  o  Nannav 

Mi  af  i  yfed  y  medd  L.  Glyn   Cot  hi   t 

p  2 


646  Llanstephan  Manuscript  i24. 

474  Mar:  D.  llwyd  o  A.  tanad  a  Reinallt  ap  Gr:  or  Wyddgrig. 

Dau  wr  hwnt  fal  blodav  llhos  J.  ap  T.  Penllyn  a 

477  7  J.  Amhredydd  ap  Tudur  o  Lanfawr,  standard 

berer   JaM  Penfro  ym  Mamhri 
Tfan  wrol  fanenven     ....  6 

can  y  gloch  cynig  ei  ladd  Tudyr  Penllyn 

478  Mar:  Elis  Wynn  o  Gesailgyfarch  .  l62^  . 

Troes  duw  adwyth  trist  ydoedd     ....  c 

Hew  Einion  mewn  llawenydd  Cadwaladr  Cesel 

482  Alar:   Owen  Wynn  o  Frynsylldv  .  iS^g  , 

Oer  anial  ar  weinion     ....  d 

yn  nh^  ddvw  mae'n  heyddv  mavvl  .  /  JIuw  Pennant 

Marwnadeu  Owen  Ellis  o  Ystymllynn  .  l622  . 
486       Rhyvv  hiidol  hwyr  ai  hedwyn  e 

yw  rhediad  ystad  oes  dyn     .... 
i  nef  enaid  Yfionydd  Gr:  Pkylip 

490       Cafod  a  ddoeth  cofiwyd  ei  ddydd     ....  / 

oeswr  oedd  ]fesv  'r  enaid  Jfan  llwyd 

495       Mae  oer  boen  a  mawr  beiiyd     ....  g 

ai  i  nefocdd  iawn  afael  Huw  Jfachno 

499       Mae  adwyth  braw  mae  'n  daith  brvdd     ....  h 

Owen  dvw  ai  enaid  aeth  Risiarl  Phylip 

503       Gwae  ni  Wynedd  geu  wenwyn     ....  i 

ynod  fyiU  iw  euaid  fo  ■  Cadwaladr  Cesel 

508  Mar:  S.  Elis  ap  Cadwaladr  o  Ystymllyn  .   16'23  . 

Y  disonigar'howddgar  liydd     ....  k 

yn  bvr  ir  nef  a  bery  Huw  Machno 

511  Mar:  Elis  Elis  o  Ystymllyn  .  l631  . 

Mae  galar  trwm  ag  wylaw     ....  / 

Sant  y  Catrin  gerwin  gwyn    (1.  106)|| 

510  Jofyn  miliast  dros  Gapten  S.  Salbri — the  concluding  lO  lines 

Sion  a  cbwyn  sy  "ta  eich  anerch     ....  m 

arch  yma  vn  oi  feirch  mawr  ffys  Cain 

519   Croeso  i  S.  Gr:  o  Gefnamtilch  10  :  ii  :  160. 

Cefnam.ulcli  ddifwlch  ddwyfawl     ....  » 

i  Brydain  bo  ei  briodas  Gr:  Phyllyp 

622  Mar:  S.  IVyn  ap  .Elisav  Gr:  ap  Einion  a  Jal 

Mawr  yw  cwyn  lal  marcio  Nudd      ....  o 

a  fynnai  nef  iw  euaid*  Rii,'t  ap  Ho:  D.  ap  Einon 

525  Mar:  Risiart  fab  0.  ap  Robi:  0.  or  Gaerfryn 

Blaith  wylais  am  waith  elawr     ....  p 

naf  annwyl  nef  o'i  enaid^  Aiion 

528  Mar:  Catrin  vi  O.  ap  RoL*  0.  or  Gaerfryn  gwraig 

2\  Bodfel :  'Y  'blaned  oer  blin  ei  dwyn     ....  q 

ar  ddeav  dvw  raddav  da         .  15^2  .  Robert  Evans 

532  °Etto :  O  dduw  wynn  a'i  ddaioni     ....  r 

dyro  nef  iw  fam  dirion  Lewys  Menai 

534  Etta:  Cri  mawr  ymhob  cwrr  ym  Mon     ....  s 

byw  tra  gair  botrvgaredd  D.  llwyd  or  henblas 

538  Mar:  S.  ap  Rys  ap  Ho:  o  Lynon  ym  Mon 

Trieni  a  Gweiddi  a  gad     ....  t 

na  fydd  sant  nefoedd  i  Sion  Sion  Brwynog 


Poetry  by  various  auihors.  647 

540  3Iar;  EHn  ti}  5^.  ap  R.  o  Drefeilir  g.  0.  ap  Eob:  0. 

o  Gaerfryn  :  Mae  hiraeth  bell  alaeth  llym     ....  a 

ei  bath  Elin  byth  eilwaith         .  15()5  .  S.  Moieddwy 

543  Mar:  Lewys  or  Frondeg  ap  0.  up  Meuric 

o  Fodeon :  O  dduw  mae  oer  wedd  ym  Mon     ...  b 

iw  law  i  nef  olevad        .   15^1  .  Huw  Fennant 

546  J  Morys  ap  S,  ap  Rydderch  o  Landrillo  .  15()5  , 

Mae  gair  gwyr  am  garw  gwrol     ....  e 

dy  rann  porth  dvw  ir  wyneb  Rys  Cain 

549  J  0.  ap  Robt:  'Oteain  or  Gaerfryn  ym  Mon 

Y  Nudd  cv  bonheddic  hael     ....  d 

a  ranno  yt  hir  einioes  S.  Moncddtvy 

552  Jt/ar;  Elin  g.  gyntaf  or  tair  afv  i  0.  ap  Rob:  0.  or 

Gaerfryn  :  O  duw  or  gwyn  draw  a  gaid     ....  e 

draw  gavrav  y  drvgaredd         .  ISgS  ,  Huw  Machno 

555       Fy  lloer  ai  gwallt  fal  lliw  'r  gwin     .     .     .     .Jeytyn  Ky-  f 
nes  ei  gael  anwesog  wy     feilioc  =  D.  bach  amad:  wledic 

557  Beth  am  pair  yn  ddiwairiach     ....  g 
rhag  enaicl  fy  ngwraig  inav                            Bedo  Aurdrem 

558  Saith  niwrnawd  gwawd  gwiwrym     ....  h 
i  ddyn  ei  dda  ai  ddvw  'n  ddig                               D''  S.  Kent 

560  f  Elis  ap  Robert  IVyn  or  Sylfaen 

Pvry  yw  'r  vnllew  pvr  iownllwyth     ....  i 

y  sydd  yu  dwyn  swydd  yn  d'61        (1.  78) 

664  Mar:  Elin  v}  Morys  Gr:  or  Plas  Newydd  ail  wraig 

0.  ap  Rob:  O. — a  rhai  'u  drist  bob  rlian  drosti  ...  k 

i  Elin  ferch  Ian  a  fydd  Huw  Machno 

567  Mar:  Rol:  Wyn  o  Benhesgyn  ac  Elsleth  vi  Ris*  Meurig 
a  Fodorgan  a  foddasant  yn  Aber  Menai  .  1^10  . 
Rliyfedd  ag  ofer  hefyd     ....  I 

da  brynwr  gyda  ev  brenin  Huw  Roberts  lien 

572  Mar:  Harri  llwyd  o  Fodwinau  a  Gras  ei  loraig 

wj  W.  or  Cwirl :  Tir  m&n  fawr  trwm  iawn  a  fv  .  .  .         m 
lieddyw  sant  yn  nh^  ddvw  sydd .  i622  .         Ris*  Cynical 

bll  J  Rist:  Wiliams  a  Ruthyn  Siryf  Sir  Ddinbych 

Sonier  pwy  sy  'u  orav  penn     ....  « 

cael  einioes  nawoes  a  wnel  „  „ 

581  Mar  Rist:  Wyn  o  Benhesgyn,  mab  RoV,  wyr  D. 

Mae  oerder  trwy  faner  Fon     ....  o 

i  gadw  gwyl  gyda  ev  gilydd'  Huw  Roberts,  lien 

684  Mar:  Wiliam  Lewys  o  Brysaddfed  .  'J604  . 

Dwyn  oer  yw  'a  parch  doe  'n  wr  pvr     ...  p 

oedd  ynn  y  nef  fo  iddo  Owen  ap  Rys 

588  Mar;  Syr  Huw  Owen  o  Fodeon  .  1613  . 

Mawr  gwinbreth  ym  mro  Gambria    ....  q 

a  rboiff  gida'r  gwr  ai  rhoes*  Ow:  ap  Rys 

69 1  Mar:  S.  ap  J.  o  Rosgolyn,  a'r  Favnol  yn 

IL.  wenfayn  :  Ond  oer  yw  vndvw  i  ras     ....  v 

a  llwyddiant  oil  iddynt  hwy»  Huio  Cornwy 

.    694  Mar:  Robert  ap  J,  ap  Ho:  Conws  o  Draffwll 

ym  Mon :'  Y  gwanwyn  oer  gwae  y  ni     .     .     .     .  s 

ddawn  fonedd  nef  iw  enaid'  .   IS63  Lewys  Menai 


^48  Llanstephan  Manibs'cripi  124. 

597  Mar:  S.  ap  R.  np  J.  o  Vrvf  feibion  Meiirig,  II.  Bcnlan 

[....]  'r  byd  enbyd  oedd  ....  a 

a  gado  ei  dda  gwedi  ei  ddydd»||     (i,  in)     Rol:  Williams 

601   y  S.  Tudur :  Pa  vn  liw  y  penloyn     ....  b 

S.  T.  fy  sant  ydoedd  /  am  cymydog  oediog  oedd  .  .  . 
wttres  win  tros  ei  enaid  S.  Phylip 

605  jf  qfyn  maddeuant :  Gofyii  yr  wy  drwy  gyfarch  ....  c 

gwna  fin  'u  rliydd  yn  y  dydd  dig      Morgan  ap  Him  Leieys 

608  Y  Cybydd  fab  difedydd  dig     ...     .  d 
fab  ffroen  ddig  fab  vSern  ddv 

b.      Haeledd  fab  gvvirionedd  gras     ....  e 

fab  ynof  i  nertli  fab  nef  yn  ol  S.   Tudur 

609  Vn  fodd  yw  'r  byd  cyngyd  eel    ...    .  / 
ond  hvd  a  lliw  nad  gwiw  'n  gwaith                         S.  Kent 

612   Y  xn  apostol :  Da  y  lluniodd  dvU  iownwedd     ....         g 
Amen  ni  ddymvnwn  mwy  D.  llwyd  IV n  ap  Gr: 

614   y  XV  Arivpdd  cyn  dydd  y  farn : 

Wrth  weled  rhyf'eddode     ....  h 

oer  (orev)  ddiwin  ar  a  ddawodd  S^  Roger 

616     Dyn  fal  blodevjn  i  daw     ....  i 

i  fab  dvTV  maddev  a  fv  Morgan  ap  Huw  Leicys 

619  Mol:  Elis  Bryncyr,  Siryf  yn  ■l62!f 

ILywydd  Yflonyd  arf  Ynyr  llydaw     ....  k 

y  rhedaf  vnawr  hyd  Yfionyd         (1.  144  left  unfinished). 

625  jf  S.  Salbri  aer  l/eweni  pan  orehfygodd  Gapfen 
0.  Salbri  or  Holt  yn  y  Maes  .  iriQ-S 

Y  (.lewr  gwrol  drwy  gariad     ....  I 
bid  pawb  i  adnabod  ei  penn                                  S.  Vychan 

628  Eito :  Yr  aer  niawr  ar  wyr  niowrion     ....  m 

cydoes  liir  acli  cadwo  Sion  .  /  iS.  Tudur 

032  J  Syr  Hob:  Salbri  o  Rug  n 

Y  niarcbog  deiliog  dylwytli     .... 

eich  dav  iw  fwyuhav  yn  hir  „ 

636   Cas  bethav  0.  Cyfeiliog  :  Eiyma  gas  a  digasedd  ...  o 

gyda  ei  dai  ai  goed  .ii  dir       D.  Jones  vicar  IL.  D.  Clwyd 

638       Nid  aeth  wenn  lie  doetli  ynof     ....  p 

mae  'n  oer  ac  yn  dabin  o  nos  D.  Pennant 

640  Mar:  Huw  ap  W,  Madoc  or  Coelcav  yn  IL.  Armon 

Mawr  yw  cwyn  yra  mro  Cynau     ....  q 

Hnw  i  law  dvw  ai  i  le  da  .    l623  .  Ris   Cynwal 

644  7  (S^.  Salbri  aer  llewcni,  '  marclwg  a  mab  marchog 

maior  S^'  Rosier  ' :  Mae  son  dynion  nid  ancwr  ...  r 

Syr  Tomas  wych  addas  chwyrn     (1.  18)  Robt;  Jfans 

647  Mar:  S.  Bodwrda  .  l6',7  .  Rhagfyr  n. 

Bu  'n  dda  ei  fraint  yn  byw  'n  ddi  fr6g     ....  s 

iw  aer  Siondrwy  ]fesu  el  ai  cant  16J^  Eb:  id       Harri  Ho : 

660  Mar:  Elsbelh  g.  Hugh  Bodwrda '  daiarv  n  Aber- 

daron'  .  l63J:  Dyma  fyd  aramav  a  fv     .     .     .     .  t 

a  ro  ei  holl  hil  ar  wellhad  .   163§  ,        Watkin  Clywedog 


Poetry  by  various  authors.  649 

654  Mar:  S.  Bodwrda:  Angau  diamav  dymawr     ....  « 

Crist  wyn  croesawed  ei  wedd  Gr:  Phylip 

ai  cant  ynywUiav  'r  Sulgwyn  .   ^64S'   . 
659-72  Index  under   authors'   names   arranged    alphabetically  by   Richard 
Morris,  for  W.  Jones,  K.R.S.,  in  London  .  1746  . 


MS.  125  =  Shirburn  D.  7.  Poetry  by  various  authors  mostly  of 
the  xvitb  aud  xviith  centuries.  Paper;  llf  X  7;^  inclies  ;  702  pages 
(plus  793-806  being  Index  to  authors,  done  by  liisiart  Movys  in  1746)  ; 
written  after  1638 ;  half  bound. 

1  jf  Feurig  ap  R. — Mawr  iawn  ith  gar  Meirionydd  ....  b 

a  dvach  yw  dy  ewythr  Tudyr  Penllyn 

3    Cyw.    dros    W.    Lewys    o    Brysaddfed  i   ofyn    betheiaid    gan    Rotant 
Bruwitwn  or  Malpas,  Dr.  Jilis  Prys,  Elisa  ap  W.  o   Ritvedug  a 
Chadwaladr  ap  Robt:  or  Rhiwlas — dav  gen  bob  vn. 
Pwy  o  Eodri  pvr  edryd     ....  c 

erchwch  wyth  bwyth  am  bob  vn  Sion  Brwynog 

6  Mar:  Rhys  fVynn  ap  Huw  o  Fysoghn  .  158 1 

Doe  bwriwyd  ing  dybryd  wedd     ....  d 

aeth  i  wlad  dvw  goeth  ai  wledd  Huw  Pennant 

9  Mar:  Sion  Wilim  Penmynydd 

Ym  Mon  wen  i  mi  'n  anwyl     ....  e 

bib  o  win  i  bob  enaid  Lewys  Mon 

11/  Mred:  ap  To"  o  Borthamal : 

Y  llew  mawr  sydd  yn  Uewis  Mon     ....  f 
in  gwlad  ni  gael  dy  newid                                       „         „ 

14  Mar:  W.  Prydderch  person  IL.  Mechell  a  mah  Ris't  ap 

jR5  o  Fyfyrian :  Mae  oerni  trist  mawr  nad  traw  ...         g 
ath  lain  dwg  ith  ddeav  law  Lewys  Menai 

16  J  Risiart  ap  R}  ap  D. — Af  yfory  i  Fyfyrian     ....         h 
i  chwi  ach  aer  ycho  ich  ol  L>.  Alaw 

20  f  Ro:  Wyn  Saethon  :  Yr  aer  glan  ei-yr  glod     ....  i 

a  mawr  hap  y  Cymro  hael  Hmu  Pennant 

23  jf  R.  Wyn  ap  Huw  : 

Pwy  sy  'n  dal  pwys  ein  dwywlad     ....  k 

tair  oes  hydd  i  ti  Eys  Wyn  Hiiw  Cornwy 

27  Mar:  Margaret  Gr:  g.  R.  Wyn  ap  Huw  o  Fyxoglen 

Gwae  wlad  Fon  dirion  dorri  ei  chalon     ....  I 

a  fo  ir  wreigdda  o  Fon  .  „ 

30  fr  hen  Siambrlen  W.  Gr: — Yr  ysgwier  fal  seren     ...       m 
dy  benn  yw  nenn  ar  ein  iaitli  Gtitto'r  Glyn 

32  jf  Rolant  Gryffydd  or  Plas  Newydd  ym  Mon 

Pont  teirsir  pant  tiarswyd     ....  w 

eurer  yn  mysc  eryr  M6n  Lewys  ap  Edwart 

35   Cymod  meibion  Jerwerth  ap  Gruffydd 

Meibion  diwarth  ei  mebyd     ....  o 

ddwylaw'm  mwnwgl  i  ddelon  Gr:  Grug 

37  _f  Rhys  ap  Howel  o  Fodowyr  ym  Mon 

Y  dyn  ni  wyr  ond  vn  iaitli     ....  p 
Podowyr  aer  bedair  oes                                   T.,ewys  Daron 


6^0  LtanstepJian  Manuscript  iii5. 

40  Y  fuQ  fwyarol  olwg  ....  a 
ue  ganwn  i  gwen  yn  iaith                               GtUlyn  Owaiii 

41  3Iar:  '  Bwrdi '  y  hylheiad  : 

Doeth  ymi  fraw  draw  yn  drwch     ....  b 

ei  fath  ni  cheisia  well  fo  Huiv  up  Rys  Wyn 

44       Awn  a  clilod  fyfyrdod  fawr     ....  c 

rannv  cig  o  ran  y  cwu  Rys  Cain 

47       Mae  rliyw  uu  im  erbyn  i     .     .     .     .  d 

J  diwedd  iddyu  dewi  Huw  ap  Rys  Wyn  o  Fysoglen 

50  f  0.  Paim :  Hil  y  Penwyia  help  ynny     ....  e 

ei  pwyth  i  ti  pethav  teg  Cynwrig  ap  D.  Goch 

52  fr  fronfraith :  Gwneuthym  oed  yn  y  coed  cav  .  ,  .  .  f 
dwys  niaeth  dravl  yn  dy  smwytlidra      Rydderchap  Risiart 

55  Atteb :  Y  Ceiliog  didavog  don     ....  g 

hap  Iwys  nod  ir  P]as  Ncwydd  Huiv  ap  Rys  Wyn 

58  Atteb  i  R} :  Y  Ceiliog  enwog  ynni     ....  h 

i  fron  by  nod  frenhinawl  Huw  Cornwy 

60  Atteb  arall  :  Y  ceiliog  maith  ar  clog  mwyn     ....  i 

dryglam  wrth  fynd  i  dreiglo  H.  ap  Rys  Wyn 

62  f  dy  dail :  Y  Ihvyn  ai  wise  oil  ya  wyrdd  Sion  Tiidur  k 

65       Y^r  eos  deg  acres  dail     ....  I 

ai  cloi  medd  ai  cael  yn  iawu  Rys  Kain 

68  Mar:  Jfan  ap  Robert  ap  Ho:  Gr:  o  Saethon 

Bardd  ydwyf  yn  brevddwydiaw     ....  m 

Hwmffre  wiwrym  ffr imperfect 

7 1   Mar:  R.  T.  o  L.  gathen — '  Gwynedd  i  lolad  trigianol ' 

O  gael  oerfyd  galarfawr     ....  n 

ag  yno  i  trig  enaid  Rys  .  16T^  ,  Simwnt  Fychan 

74  Etto :  Gwae  'r  wlad  ragorol  lydan     ....  o 

ag  yno  trig  enaid  -Rys  Rys  Cain 

77  Etto  :  Dwy  ry\7  oes  sydd  draw  i  son     ....  p 

brevwycb  cnw  barcb  yw  enaid  .  W.  Cynwal 

80  /  0.  hottymav  Crwth  T.  Man  gan  W.   Glyn  lleyar  dros 
D.  ap  W.  S.  alias  ?/  Gr:  Grythwr  garw  o  Fon 
i.e.  brawd ^  Bardd :  Y  nerlbol  wr  breiniol  brav  ...       q 
(el  i  cenais  fil  canwaith  Sieincyn  ap  Win:  Sion 

84  Jlur:  Rys  Tomas :  Anap  oer  hir  yn  pyrhav     ....  r 

aelb  .Ti  enaid  douth  vniawn  Huw  Pennant 

88  Etto :  Mwrmur  braw  mawr  nior  brvdd     ....  s 

y  marw  byw  i  mae  ir  bywyd  Sion  Philip 

91  Etto:  O  dduw  anir  i  ddynion     ....  t 

yw  tad  draw  gida  duw  trig  Hmo  CoWrnwy 

94  J  W.  Thomas :  Y  Sirif  cynes  irwycb     ....  u 

i  Wiliam  ai  gywely  Lctcis  Menai 

97  Etto:  Pwy 'r  Siri  pyrhavs  wrol     ....  v 

i  cbwi  Wiliam  ywchelwaed  Robt:  ap  Jeuan 

101  3lar:  R}  ap  D.  ap  J.  ap  Ednyfed  o  Fyfyrian 

Pa  gri  auial  pa  grynv     ....  lo 

a  Siri  fv  yn  Sir  Fon     .     .     ,     , 

Yuo  a  raddio  Rudderch  Huw  Cowrnwy 


•  Poetry  by  various  authors.  (SSi 

104  f  His''  ap  Ri  ap  D. — Pwy  y\v  'r  hviUl  \  pia  'r  hoi  ....      a 
ily  air  ith  aec  diwarth  wyd  Lewis  i[vnai 

107  Mar:  S.  Pilstwn  o  dir  Mon  : 

Mae  ardal  megis  mowrdwy     .     ,     .     ,  b 

Yw  lie  Sion  garilavv  saint  Simioiit  Fychan 

110  Mar:  Marsly  .  .  .  r/.  Huxo  llwyd  or  Henhlas 

Cwyn  am  wraig  cenym  ir  aeth     ....  c 

bv  iawn  fodd  bo  nef  iddi  Lewys  Menai 

112  j'iZ5  a6  Z>.— ^Y  Hew  odidog  llawen     ....  d 

chwchwi  ag  Efa  chwe  oes  Haw  Cowrnwy 

115  f  0.  ap  Metric:  Awn  i  Loyger  Owain  loewgoeh  ....  e 

doed  diwedd  da  yt  Owain  Lewis  Mon 

118  Mar:  J.  ap  ll'n  ap  D.  Goch  ap  D.  V'n  o  Drefeilir 

Trewis  oerfel  tros  Arfon     ....  / 

y  ty  de  ir  tad  ^evan  Lewis  Mon 

121  At  Ris't  Gr:  or  Bererch  i  goeta  gwraig  ir  bardd, 

gwr  or  vn  plwy  :  Gweuaf  wawd  barawd  beraidd  ...  g 

aniachvs  rhag  fy  nychv  Gr:  Jones  lien 

124  jf  o.  caseg  dros  lowri  vj  ^.  Guttun  gen  Catrin  Gr: 

0  Gorsygedol :  Meistres  ail  santes  y  sydd     ....  h 

dvw  einioes  a  daioni  Siencyn  ap  W.  S.  or  Pias  hen 

126       Madog  amhadog  wr  bynaws  ei  dj^     .     .     .     .  i 

caws  profadvvy  Has  caws  pryfedog  Dcio  up  Jfan  Ddu 

128  (Medrai  dduw  kalan  gar  bron  Madog  &e.)  k 

129  Dydd  da  ir  fwyna  ar  y  fv     .     .     .     .  Gr:  up  J.  I 
di'os  ei  bod  deiroes  heb  wr                  ll'n  F'n  ne  S.  Tudiir 

1,31  J  ofyn  clos  o  hwff  gan  Harri  ap  Hutv  ap  Ris't 

or  Pare:  At  garw  glan  gowirlan  ged     .     .     .    Siencyn      m 
eich  car  ar  eich  gorchymyn         ap  W.  S.  ne  Sc'n  Dwyfor 

134  7  vcrch  :  Gwae  ohilion  gwehelyth     ....  n 

bwyllog  rhald  marw  bellacli  Sypjjyn  Cyfeiliog 

136       Mydr  om  pwyll  medrai  om  pen  Tiidur  Aled  o 

138  fr  gwallt :  ||  lien  o  d^s  lleian  yw  dwyn  (1.16)    ....  p 

ag  ynd  i  fFen  gwen  i  gyd  D.  ctp  Edmtvni 

139  Y  beirdd  beirdd  govvir  hirddawn     ....  q 
ag  yno  'r  oedd  Gymrv  ar  aned 

ag  aethon  yn  Saeson  sied     .... 
o  grased  i  drwg  reswm  left  unfinished 

142       Tair  aiiercb  atat  Eeinallt  Tudur  Penllyn  r 

144  Mis  Menni  {sic),  mini^wg  blaened     ....  s 

Mis  tachwedd  .  .  .  trisd  blwng  a  chybydd  angawr     An- 
b.     (Mis  Rhagfyr  tomlyd  nrcban  &c.)  [eurijn  wawdrydd 

145  /  RisH  ap  Ri  ap  !>.— Y  rhowiog  bauu  ar  heol  ....  t 

deiroes  byd  ar  ras  o  barch  Lewys  Menai 

148  Mar:  Rhydderch  ap  J)..o  Fyfyrian 

Mon  ceres  am  vn  arwyl     ....  u 

sy  gar  Haw  ysgwior  llwyr  D-  Alaw 

151  jf  W.  Bwlclai  0  tan  Gefni  pan  oedd  Siri 

Pwy  sy  nenn  a  ffenn  yn  fRniaw  droson     ....  v 

nid  oes  yn  eich  oes  end  a  fynnoch  chwi  D.  Alaw 


65^  iitanstephan  Ma'mtscript  ^2d. 

154  Mar:  S.  Wynn  ap  J.  ap  S.^o  Hirdrefaig 

Ehy  oer  i  bob  rbai  or  b/d     ....  a 

ai  dav  eiiaid  daionvs     .  ^5^7  .  Huw  Pennant 

157  Ello :  Doe  hu  ryw  hvd  i  barliav     ....  h 

fo  ^esii  nef  i  Sion  Wyn  Simwnt  Fychan 

161  Etlo:  Bu  blaned  i  bobl  Wynedd     ....  C 

ocb  7esu  'n  iach  i  Sion  Wyn  Sion  Tudur 

164  Mar:  W.  Tomas  a  laddwyd  yn  Wlanders     .  15^2  . 

O  duw  bael  pa  hyd  yw  hwn     ....  d 

enaid  dewrwalcb  antvriaith  Hinv  Machno 

168  J  B.  Gwyn  o  Hirdrefaig :  Pa  wr  sy  bap  ir  oes  bonn  ...      e 
i  Risiart  a  ro  7'53u  Simwnt  Fychan 

170  Etto  :  Y  Carw  gwyn  vvvcb  Caer  Gwynedd     ....  / 

Doed  tail-  oes  attad  Risiart  Huw  Machno 

173  Mar:  Mal/t  i-j  B5  0  Fyfyrian  g.  S.  ap  J. 

o  Hirdrefaig  •  Mae  oer  boen  a  mawr  benyd     ...  g 

iowna  tal  yw  benaid  hi     .  15^3  .  „ 

177  Etlo:  Troe3~g\vae  anfad  tros  gwynfan     ....  h 

gocav  ddewis  gwawr  ddvwiol  Robert  Jfan 

181    Mar:  Jetnwnt  JLwyd  o  Lyn  ILifon 

Pwy  'mlaen  pvmil  0  Wynedd     ....  i 

a  wna  tal  i  enaid  hwn  Lewys  ap  Edward 

184  J  Edw:  ir.:    Y  tarw  niawr  or  Mortmeriaid      Gyllo  or  Glyn  k 

186  3Iar:  Hari  Ddv  ap  Gr:  or  Cwrt  Newydd  o  Went 

Doe  darfu  ir  deav  derfyn  Gytto'r  Glyn  I 

188  7  liisiart  Cyffin  Dean  Bangor 

Main  ceidwad  mewn  cadair  „         „    m 

191  _7  Siamys  or  Trallwyn  yn  sir  Drefaldwyn 

Pentre  Jfan :  Canv  ddym  can  hawdd  amawr      D.  Nanmor  n 

193  J  S''  Rys  Gr: — Naddu  om  tiwenyddiaith    ....  0 

da  duw  yt  farcbog  dv  doetb  Sion  Brwynog 

196  /  /?.  F'n,  Siri  Meirion  :  Ar  hap  aetb  gwr  ai  hepil     .     ,     .      p 
Haw  Rjs  a  wella'r  )essv  „ 

198  Etto  :  "Mi  af  i  lus  mwj'fwy  wledd     ....  q 

Syre  dowcli  yn  sir  oi  dwyn  Morys  Mowddwy 

201  Mar:  Jefan  ap  Gr:  0  Faentwrog 

Mawr  ywr  cwyn  ymrig  Gwynedd     ....  r 

wr  odidog  0  Ardydwy  Sion  Brwynog 

203  jf  Risiart  Owen  o  Benmynydd : 

Gwr  o  ddysc  a  gwraidd  iach     ....  s 

bvan  i  rhovch_^ben  ar  hwn  „ 

206  J-  Fechell  Sant ;  Deillion  efyddioa  ar  frys     ....  t 

vcbel  a  drocs  yn  iecbyd      wanting  some  words  and  two  last  lines 

209  Diolcham  fareh  a  roese  Wm:  Gr:  ap  Robin  ir  Bardd 

Y  Gwr  ievauc  a  gerir     ....  u 

yn  dyn  iawn  in  dwyn  inav  D.  llwyd 

211  J  Sycharth :  Addewais  hyd  hyn  ddwywaith  Jolo  Gcch  v 

215  f  ff' .  Glyn  l/ifon  :  Yllew'njfanc  llawn  afayl     ...  to 

jth  ran  gida  thair  cinioes  Morys  ap  J.  ap  Eingan 


Poetry  ty  various  authors. 


663 


217  J  W.  Lewis  0  Biisaddfcd 

Y  Driuilod  pennod  liap  vnioii  cadani     .     . 
Mon  yw  dy  raiidir  myn  y  drindod 

220  Mar:  Morys  ap  Sioii  ap  Mredydd  or  Clenenav 
Nen  y  ifyrfafeii  fferf  fawr  a  syrtliiodd  ,  . 
tores  duw  'n  braycli  trawst  a  nenbien 

*Ai  gwir  gair  marw  gwraig  vviwryw     .     . 
He  'r  vn  Fallt  yn  Haw  'r  wen  Fair 

*Ry  flin  trwy  aflawenydd     .... 
euaid  Mallt  vn  dvw  ai  medd 


S.  Brwynog 


223 


227 


231     *Da  wylaw  sydd  heb  le  sycli     . 
ond  vn  mab  dvw  ion  ai  medd 


Leivys  3foii 
Sion  Phylip 
Hum  Pennant 
Risiart  Plnjlip 


f 


U 


h 


234  f  Ris't  Gxoyn  o  Hirdrefaig,  Siri  Arvon 

Y  carw  brychwyn  cry  breychir     .... 
oes  ar  dy  gorff  Risiart  Gwyn  Sion  Phylip 

238     *Braw  du  iawn  yw  briw  dynion     .... 

yr  ai  hvn  i  fwrw  ei  hynyd     ....       Simwnt  Fychan 

241     *Duw  a  wnaetb  di  wann  ei  wedd     .... 

taler  ei  haelder  i  hon  Sion  Tudur 

244  J  Geli  Meurick  :  Y  rhwydd  ior  grym  bardd  ar  Grud    ...        i 
rhwydd  trig  rhyddaed  dvw  rhngod  D.  Goch  Prydydd 

247  /  RisU  Gioyn :  Pa  'mrj'^sou  pwy  mor  rasawl     ....  k 

i  gadw  gwyl  gidag  Elin         .  15g6  .         Edwart  ap  Ra_ff 

250  Mol:  Mon :  Pie  trig  y  pendefigion  I 

pebyll  y  medd  pob  lie  'm  M6n     .... 
ym  Mon  ir  dynion  ar  da  S.  ap  Ho:  up  ll'n  Fychan 

253  Cymod  Wmff're  ap  Ho:  ap  Siancijn  o  Dowyn  ai  geraint 

Y  mab  ai  glod  ymhob  Glyn     ....  m 
eithr  gwn  ith  ddarogenir                                         Ho:  llwyd 

255  J  Sr  R.  ap  T. — ]fs  da  i  farn  is  Dofr  enyd  Letcys  Mon  n 

258  Harri  rii:  Os  wyneb  iarll  sy  yn  y  bedd  D.  Nanmor  o 

261  ^  ofyn  cyjfion  gan  voyr  Harlech  i  tcyr  CrycMeth 

Hcrw3'dd  adajl  hardd  ydwyd     ....  p 

ai  pwytli  o  fawl  poed  poetb  foa  Gr:  D.  ap  Ho: 

26.0  Aber  Conivy .-  Y  ddewistre  ddieslron     ....  q 

na  chaer  i  wyr  no  cbwrn  well  jffan  ap  llyicelyn 

265  f  Rob:  Wyn  ap  Morys  o  Aber  Tanad  i  ofyn  sicced 

Pwy  sydd  wr  passiai  ddewrion     ....  r 

yn  darau  bir  mal  dryw  'n  honn  Wiliam  Alaui 

267  Mar:  Jfan  Sion  Amhredgdd  o  Fryncir 

mae  ar  wan     ....  * 

diwartbacb  fo  dvw  wrtbo  Gr:  llicyd  ap  Jfan 

270  f  W.  ap  Robt.  ap  ll'n  Archdiagon  Merionydd 

Pwy  sy  galandr  pwys  glendyd     ....  t 

bawd  avr  a  byw  bedeir  oes  Gr:  Hiraethog 

272  J  0.  Paderav  gan  S.  Wilim  o  Benmynydd  a  Mnllt 

ei  wraig  :  Y  barwn  post  o  bren  per     ....  u 

OS  rhy  fawr  na  sorr  farwn  Leioys  Mon 

"■  Marwnadeu  Mallt  verch  Kydderch  ap  Dafydd  o  Fyfyrian  gwraij  Sion  Wyn  ap 
Jfan  ap  Sion  o  Hirdiefaig    .  /393  . 


664  Ltansiephan  Manuscript  /^'5. 

275  jf  ofyn  Bwckled  gan  S.  ap  liys  :  Y  carw  ifanc  o  ryfel  ...       a 
caiff  bwyth  ei  chwefFwyth  o  chais  Lewys  lliniven 

277  Mar:  li.  Carreg  a^)  J.  ap  S. — Dulyn  a  gaiff  dialedd  ...  b 

ir  saiut  yr  ymroes  yntav  Ho:  Reinallt 

279   C.  Dychan  Daj  ap  Gwilim  tylyniwr  o  dir  Mon 

Anwyl  geu  bawb  ei  wenith     ....  c 

rhodied  bid  geiliog  rhedya  S^'  D.  Trefor 

282  f  W.  ap  W.  ap  Or:  ap  Robin  o  Gwchwillan 

Mawr  yw  bost  am  wyr  heb  wedd     ....  d 

bid  wyr  da  'r  byd  ar  d'ol  Lewys  Daron 

284  Mar:  IT.  ap  Rob't  Amrfiedydd  sef  Sersiant  Glyn 

Y  brud  oedd  o  bwrid  as     ...     .  e 
trvg.aredd  ir  larw  gwrol                                    Sion  Brwynog 

287  f  gymodi  Elisau  a  Gr:  Fychan  : 

Y  gwyr  y  darfu  'n  vnaid     .     .     .     .  / 
ach  bodd  yw  'r  ddwyrodd  eraill                        Howel  Kilan 

289  /  Capten  R't  Gwyn :  k£  ir  gaer  a  fawr  gerais     .     .     ,     .     g 
oes  ar  dy  gorft'  Risiard  Gwyn  Risiart  Phylip 

292  Mar:  T.  O.  o  Fodsilin  :  Er  a  fu  oer  yw  i  fod    .    .    .    .     .  h 

hir  fo  ei  oes  yn  rhif  ifesu  Sion  Tudur 

295  3Iar:  Capten  W.  T. — Beth  a  dal  byth  a  dylyn  ....  i 

a  dvw  wyn  fynd  ai  euaid  .  15S6  .  Wm:  Cynwal 

299     *]lywgais  gar  Haw  eigion     ....  k 

enaid  rhydd  yno  i  trig         sec  314  and  319       Sion  Brwynog 

301  Jo.  march  gan  W,  ap  W.  Marys  or  Clenenau  dros 

eifodryb  Els:  Gr: — Y  Hew  aur  oil  ai  wryd  ....  / 

chwechant  drwy  Iwyddiaut  iw  le  T.  Fychan 

305       Pwy  'n  holL  Gymw  'n  rhannv  rhwydd     ....  m 

a  dwg  enw  dvg  o  Wynedd  W.  Cynical 

308  /  ofyn  march  dros  Lewys  llyn  dylynior 

Dau  biler  sir  dyblav  'r  serch n 

inab  taer  ai  ben  yrahob  ty     few  lines  imperfect        S.  Phylip 

310  J  Huw  Hxiwes,  Kings  Atwrnai,  mab  D.  llwyd  ap  Huw  . 

Y  glan  hawc  wyd  galon  hedd     ....  o 
vwch  law  neb  yn  d'wneb  di                           Hino  Pennant 

314  *Duw  fu  saer  difas  orig     ....  p 

aed  i  lys  adail  Jesu  Siniwnt  Fychan 

317  f  gymodi  Gr:  Hangmer  ai  nai  Roisier  ap  S. 

Y  ddeu  gar  fonyddigion     ....  q 
yr  rhain  fal  i  bv'r  hynaif                                       Ho:  Cilan 

319  *Priuld  alar  parodd  wylaw     ....  r 

ag  a  ro  nef  in  gwawr  ni  Gr;  Hiraethog 

322  Mar:  Syr  Wiliam  Gr:  Siambrlen  .  1531  . 

Pa  pa  drin  s 

pa  sion  garw  pa  sein  gerwin     .... 

a  gras  er  archolle  'r  Grog  Gr:  ap  Tudur  ap  Ho: 

325  jf  S.  F'n  ap  Huw  ap  Siancyn 

Y  carw  eurfraint  cowirfron     .     .     .     .   ■  t 
Cyd  a  Seth  cei  oed  Sion                         Mathew  Brivmffild 


*  Murwnadeu  Calrin  v}  T,  Mosti/n,  ghvraig  W.  Glyn  llefon  .    1551 


ef9- 

/.5P4  . 

Huw  Penant 

S.  Moivddwy 

g.W. 

Cwellyn 

15()/f 

Huw  Penant 

iS9't  ■ 

Sion  Mowddwy 

*        • 

Huw  Penant 

Poetry  by  various  authors.  655 

327  y  a.  0  Vowyn :  Kys  orau  vn  liir  is  aeron  (U.  1-34)  D.  Nam'r  a 
329  C.  dros  W.  T.  dailiwr  i  erfyn  ar  ei  gefnder  R.  Wyn 
ddial  cwymp  a  roese  cwrw  cryf  i  W.  T. 

Y  dyn  glan  sy  'u  dwyn  y  glod     ....  b 
yn  diweddv  liyd  waddod                                                  Anon 

333  JrxiiApostal:  Prydv  a  wna  mwya  mawl  Jolo  Goch  c 

337  Jofyn  march:  Y  pedwar  Hew  glew  or  Glyn        S.  Mowddioy  d 
340  jfo.  26  0  ddefaid  gan  260  wyr  Clynog  Fawr 

dros  O.  ap  T. — Y  plwy  doniog  plaid  vniawn     ...  e 

tra  fon  ir  haelion  a  rydd  ,, 

343   Cyw.-Priodas  Syr  JV.  Glyn,  Hydref  9 . 

Awan  i  gyd'  feirddion  a  gwys     ....  / 

ir  aer  hardd  ag  ir  wawr  hon 

346  J  Morgan  ap  IV.  aer  Cteellyn 

Y  nudd  gwycli  bonheddig  wedd 
mab  dvw  fydd  gynnydd  gennyd 

349   Mar:  Lowri  i>3   Gr:  ap  Rob't  P'n, 
Gvvae  Arfon  am  gowirfaetli 
da  oedd  aoth  i  dy  ddvw  ion 

Marwnadeu  Wiliam  Glyn  lliivon  .  139'^ 
352       Duw  gan  gwyn.  dig  iawn  ganoes 
da  gynyrch  i  gadw  Gwynedd 

35G       Doe  bu  nych  diben  iechyd     . 
ai  deilwng  enaid  Wiliam 

361  f  f,  ap  Huw  Madog  or  y  dvirnion  yn  Kianaelhayarn 

Pwy  'n  hir  ei  glod.  pwy  'n  rhoi  gwledd    ....  I 

oes  hydd  ben  ivstvs  heddwch    imperfect  lines    Huw  Penant 

365  Mar:  Robert  ap  S.  Amhredydd  o  Fachwen  yng 

Hlynog  :  Gwae  fi  fyth  drwg  gyfa  far     ....  m 

yn  nhy  ddvw  mae  annedd  mawl         .  1;')§9  .  „ 

369  J  o.  Menn  gan  Huw  ah  Edw:  Rolant  o  Fclldeyrn  dros 

D.  llwyd  Gwinav :  Y  gwr  sydd  fawr  ei  gariad  ...  n 

livdol  nos  ai  dylai  'n  well  Huw  Roberts  lien 

372  J  Ris*  F'n,  aer  Corsygedol  pan  anwyd.l60'2.Awst  22 

Gorawen  fv  gair  yn  f'ais     ....  o 

aed  ir  aer  oed  yr  eryr         imperfect  S.  Phylip 

376  Mar:  Angharadg.  (1)  Roht:  Gr:  o'r  Plas  jWewydd,  (2)   fV. 

Glyn  llifon  :  0  dduw  gwyn  brvddhav  gweinion     ...        p 
a  fv  hon  nef  iw  henai  i         .  1S§9  •  Huiv  Penant 

380  Mar:  Rob*  Wyn  or  Glyn : 

lias  doe  wlad  a  llys  hyd  lawr     ....  q 

mae  nef  i  sant  mwynfoes  liael  S.  Phylip 

384  Mar:  Syr  Gr:  ap  Sion  ap  Robert 

Gwae  a  wnel  gwiw  anwylyd    ....  r 

Uawenydd'  a  fo  lie  i  enaid  Gr:  ap  J.  ap  ll'n  Fychan 

387    Mar:  Risiart  Gr:  ap  Robert  Fychan  .  'I51§  . 

O  ^esu  troes  trwm     ....  s 

i  fonwes  nef  ai  anedd  Hnw  Penant 

389  f  T.  Glyn  llifon : 

Yr  hydd  gwngoch  rhwydd  gwingost     ....  t 

Moesen  yt  Tomas  yn  wr  S.  Phylip 


656  Llanstephan  Mamiscript  i25, 

393  Mar:  Gr:  ap  S.  Gr: — ILef  oer  aetb  Uaf ur  wythoes  ...  a 

i  lywenydd  le  iw  enaid     .  15()Q  .  Huw  Maclino 

397  Etto :  Gwae  a  wnel  gwivv  anwylyd     i     .     .     .  b 

Uawenydd  a  fo  lie  ei  enaid  Gr:  up  J.  ap  ll'n  F'n 

400  Mar:  IV.  Rolant  Griiffydd  o  Dreflan  .  l603  . 

Trist  ii'fawr  tros  dwy  Arfon     ....  c 

i  hynod  lef  vn  dv  Iwyd  Jhno  Pennant 

403       Bolfel  dy  vchel  dlehyn  gael  moliant     ....  d 

teg  ion  bywyd  fawr  yt  Huw  Gwyn  Bodfel     Huw  Machno 

407  Mar:  Catrin  g.{\)  T.ap  Ro:  F'n  o  Nyffryn,  (2)  S.  JVyn 

0  Benardd :  Mae  oer  och  a  mawr  aeliwyn     ....  e 

aeth  i  wlad  dvw  goeth  ai  wledd     .  13g6  ,         Huw  Pennant 

410  7Z>.  llwydap  T.  Pidlheli: 

Y  milwr  hir  mal  avr  hen     ....  / 

nid  oes  na  bo  dy  eisiav  Morys  Dwy  feck 

414  _f  Feuno  :  Trwy  amal  nawdd  troi  'mlaen  neb     ....        g 
dan  frig  hon  doe  'n  feirw  eaid       (1.  24— left  unfimshed) 

Moliant  Risiart  Meurig  o  Fodorgan 
416       Y  breulew  gwych  berl  a  gad     ....  h 

gwr  gwych  hir  i  byddych  byw  Huw  Machno 

419       Son  am  wr  kael  sy'n  ymmryd     ...  % 

gair  Siob  Ian  gorsibiol  wyd  Sion  Brwynog 

422  J  Gr:  Fychan  :  Pa  le  i  cerdd  pvr  gerdd  om  pen  ...  k 

cryf  enwog  hir  fo  ei  einioes  Sion  Phylip 

426  Mar:  f.  Uwyd  ap  Vnyr  o  Lann  Geinwen     .  1591  - 

Mawr  yw  nych  Cymru  yn  ol     .     .     .     .  I 

i  lewych  net  olevad     2  lines  imperfect  Hnw  Pennant 

429  jf  S.  lewys  ap  f.  ap  D.  o  Westiniog 

Pwy  yw  'r  ivstvs  pvr  ystod     ....  m 

di  rOs  hydd  deiroes  Adda      9  11.  impf.  W.  Cynwal 

'iZ2i  Mar  :  Rist  Cyffin  :  Troes  y  mor  trosom  wryd     ...  n 

dvw  madde  bob  dim  iddo  Lewys  Man 

435  Mar:  R.fab  G'lin:  Oduw  draw  fo'n  gwanhawyd  ...  o 

ir  ne  'r  aeth  awn  ar  ei  ol  f.  Uwyd  brydydd 

437        ||*a  brav  'n  llidiog  bron  liydan     .  Hum  Uwyd  p 

einioes  gwaleh  Tnvs  y  Gwin  .         a  D.ap  U'n  ap  Madog 

439   f  Grist :  ||*Pob  afiach  ai  'n  iach  o  been  a  nychv     .     .     ,     .     q 
nertha  ein  nasiwn  bydd  wrthyn  ^esu  Rys  Brychan 

441  f  W.  Gr:  hen  o  Arfon  :  Prifianol  yw  pvr  fonedd     ...        r 
a  rhost  a  gwin  rhvddf 

444  Mar:  fV.  Gr  .-I  «  *  *  ^  mawr  vch  sir  #**...     .       4' 

or  y  byd  ior  heb  adwy     3  11.  impf.  Sion  Mowddwy 

447  Mar:  Catrin  g.  S.  Wyn  ap  Rob't  ap  Mred:  o  Ghjnog 

Mawr  cur  ing  marc  yr  angav     ....  t 

dros  enaid  niedrys  vuiawn         imperfect  S.  Phylip 

45 1  f  0.  had  yd  gan  Trystram  Bwlclai,  D.  Uwyd  or 

Henblas  etc. — I'l'air  blynedd  rhyfedd  yw  rliain     ...  u 

bynav  meirch  hil  geirch  a  haidd      imperfect  D.  llyfni 

*   Waating  the  beginning.  t  Wanting  the  end. 

J  Many  lines  wanting  in  the  body  of  the  poems. 


Poetry  by  varwvs  authors.  65  f 

455  _7  ofyn  geifr :  *llawn  ag  avr  llwjn  o  geraint  (1.  a)  ...  ,        a 
om  da  inav  am  danva  J),  llyfni 

460  Mar:  Capten  W.  T. — Mwstrio  Prydain  gain  a  gaid  ...         b 
avr  osawg  at  yr  Jesu     .  7.5^6  .  Morys  Berwyn 

464  Mar:  Risiart  Gwyn  o  Hirdrcfaig  .  l6li  , 

Coflwn  boea  cyfan  benyd     ....  c 

fyth  ni  bydd  ei  fath  yn  ben  Risiart  Cynwal 

469  Mar:  Mallt\  :  Oer  awgrym  am  orevgwi'aig     ....  d 

ir  nef  yr  aeth  mammaeth  Mon  .         Syr  Rolunt  IViiiams 

473  y  Sion  Wyn  ap  Jfan  ap  Sion  o  Hirdi-efaig 

Yr  wylau  tro  ar  Ian  traetli     ....  e 

ar  hap  ag  ieehyd  ir  rhain  Huw  Pennant 

477  Mar:  Elisa  ap  Cadivaladr  o  Ystymllyn  .  15gi . 

Heddyw  mae  cwyn  heb  ddim  cvdd     ....  f 

aeth  i  wlad  dvw  goeth  ai  wledd  „         „ 

480  jf  Capten  Risiart  Gwyn  o  Hirdrefaig 

Pwy  yw  'r  gwrol  pvr  gariad     ....  g 

ath  groeso  'n  penaeth  grasawl  „         „ 

484       Etholiaid  trwsiad  tra.sercli  nefolion  ....                       A 

i  gryfion  a  thlodion  sydd  etholedig  Edmwnd  Prys 

488       Credwn  i  eiriav  credo     ....  i 

drwy  gariad  yun  drvgaredd  Hmo  Cornwy 

490  Vx  Gorch'n:  Duvv  uchod  a  ddyfod  ddeddf     ....  k 

na  dwyn  ei  forwyii  nai  farcli  Wiliain  Miltwn 

491  Mar:  Elin  llwyd  g.  8,  wyn  Amhredydd  .  137 1  . 

Os  mawr  oedd  sym  yr  ia     .     .     .     .  / 

aeth  wn  w  fyth  ai  henaid  Anon 

494  "  ^  W.  0  Fon  "  :  Ysdidiais  pam  nas  doedwn     ....  in 

diwad  ddwyd  dydd  a  ddel  „ 

496  Mar:  T.  llwyd  ap  W.  ap  D.  o  lys  Dulas  yn  Mon 

Duw  gwyl  am  bob  digalon     ....  n 

wrtho  hil  ]ferwerth  ddu  hen  Sion  Brwynog 

499  _f  D.  ll'd  rhyfelwr  :  Hawddamor  blaenor  y  blaid    D.  Nanmor  o 

501  jf  Morys  Gr:  or  JPlas  JSfewydd: 

Y  Hew  ai  ras  oil  ai  ran     ...  p 
ir  ddav  hyn  ai  hiraidd  had                               Lcwys  Menai 

505  Y  llaw  a  dorodd  y  11  wyn  T.  Prys  q 

506  J  eiddig  :  Pa   ry w  ddialedd  prvdd  ddolvr  „         r 
b.       Duw  na  welwn  dan  elor  „         s 

507  Mar:  Sieffrai  Holand  o  eglwys  fach  .  /  l02O  . 

Y  gwr  or  bedd  garw  yw  /r/  byd     ....  i 
i  ivlad  dvw  ith  weled  ti                               Richard  Cynwal 

510  _7  ''^-  ^-  <"■  Clenenav  :  Y  Hew  aur  yn  He  ervr     ...  rt 

cyd  a  Seth  ath  cadwo  Sion  „         „ 

615  y  0.  cob  tros  Ddic  Crythor  gan  Rivff:  TLoyd  crwner 

o  Gors  y  Bol :  Y  Hew  dewrvvych  Ihvyil  evraid  ...  v 

dair  einioes  a  da  rinwedd  .  /  Richard  Cynwal 

*  Many  lines  wanting  in  the  body  of  the  poems. 
f  S«o  p.  223  supra. 


658  Llo,nstephan  Manuscript  i25. 

518  'f  0.  Amheirig  o  Fodeon  :  Mae  ynys  tva  Manaw  ...  '« 
a  chadw  /  r  /  gras  iechyd  ir  grvdd  Lewis  Daron 

521  •     IIYsda  enw  with  Fosdjn  oedd     ....  6 

ei  Iwdwn  fel  y  dyn  fydd  Gr:  Hiraethog 

523  y  S''  T.  Hangmer  :  Oer  Iwyr  llwyth  alar  a  Hid     ...  c 

cnott  winwydd  cawn  itt  eiiiioes  „ 

525  f  Stat  tan  Briodas  :  Rhai  a  gilr  yn  rhagorawl     ...  d 

ich  plith  ei  fendith  a  fo  Edm:  Prys 

529  J  Elisa  ap  Morys  :  Mae  pren  yn  y  Clynenav     ...  e 

heb  falliant  i  bo  felly  Morys  ap  J.  ap  Einiaicn 

532  J  syr  W.  Morys  :  Y  Gwr  iraidd  gwar  evraid  ....  f 
oes  hir  el  i  Syr  Wiliam  Morys  Berwyn 

536  y  S.  up  Rudderch  Crwner  Sir  Feirion 

Trvvsio  gwawd  tair  oes  i  gwn     ....  g 

diiech  wyr  a  dalo  i  chwi  T.  Penllyn 

540  J  Sy  W.  Morys  :  Y  Hew  gwyn  vwcli  llv  Gwynedd  ...  h 

ir  holl  genedl  ^arll  Gwynedd  .  l6o^.  Sion  Cain 

543  Etto  :  Y  Hew  dewr  gorff  llowiawdr  gwyr     ....  i 

dwy  einioes  ych  dav  wyneb  Roger  Cyffin 

547  Etto :  Marchog  brav  envvog  gida  'r  breniu  sydd  ...  k 

mwy  'r  ach  cowirddawn  marchog  harddwych       Ris't  Ph: 

550  Mar:  Ro:  W.  or  Glyn  :  Y  blaned  trom  blin  y  trees  ...  I 

breva  taith  i  Robart  Wyn  .  l606.  Huw  Machno 

553  yMorys/Gr.-jRo.-ag  0.  Wyn  : 

Y  Ihvyn  mesvr  lliii  Moesen     ....  m 

pa  dras  fwy  pedeiroes  foch  W,  llyn 

556  Mar:  Morys   Jones  or  Craflwyn  .  l60!f  .  (see  p.  589) 

Oer  genym  y  niro  Gwynedd     ...  w 

vn  dvw  niawr  cnaid  Morys  Huiv  Penaiit 

560  Crocso  Hary  Roland  Escoh  Bangor  adre 

0  Lundain  :  Y  Bigail  mawr  heb  ogan     ....  o 

ior  dedwydd  yn  hir  d  'adel  Syr  ffniv  Roberts  lien 

564  J  5  mab  ll'n  ap  Hwlcyn  or  Prysaddfed 

y  Mon  :  Mae  heddyw  ym  wahoddion  Gutto  'r  Glyn  p 

566  Mar:  Margred  gwraig  Rhys  Wyn  o  Fysoglen 

II  vn  dvw  vchaf  ai  dicbyn     ....  q 

yno  dvw  ai  henaid  aeth  .  131/^  ,  Wil:  Cynwal 

569  jf  0.  Amhenrig  0  Fodeon  :  Y  gwr  duwiol  a  garwn  ...  r 

vn  dvw  yt  Owain  a  dal  Lewys  Menai 

571  J  gymodi  Syr  Risiart  person  llan  Gadwalader 

II per  ddewis  gwr  pvr  ddysg  call     ....  g 

fydd  bevnydd  He  boch* 

575       Y  fun  wineuCwyn  anwyl     ....  t 

eto  bvn  i  ti  bevnydd  Cadioaladr  Cesel 

577  Mar:  0.  Tudvr  :  Brudio  bum  bryd  heb  wiw    ....  a 

ir  ynys  holl  ar  vnwaith  Robin  Ddu 

578  f  gymodi  S.  llwyd  o  Jul  a  W.  Miltten  .  .  .  ynghylch  /»•/ 

vn  llangces :  Y  ddau  lew  iraidd  lawen  T.  Prys  v 


*  Wanting  beginning  and  end  and  some  lines  in  the  middle. 


Poetry  by  various  Authors,  659 

581  Wolineb  Tjfienctyd :  Anap  oedd  na  wypae  wr  T.  Prys  a 

583       Y  Ceiliog  brau  ar  clog  brych  S.  Tvdvr  b 

585       Y  tal  tan  y  melfed  dv     .     .     .  y.  Aled  c 

mi  a  ga  /r/  lie  gore  yn  y  llan  .  /      ne  Ho:  D.  llwyd  y  gof 
587       Y  f uu  fleg  o  Ton  hyd  ^ill     ....  T.  Prys  d 

i  ti  ddim  ond  hawddamawr  Gr:  up  Jevan 

589  Mur:  Morys  Jones :  Ond  rhyt'edd  faint  yn  trafael  ....  e 

rhoes  enaid  Morys  yno  (see  p.  5B6)  ITiiw  Machno 

593  J  o.  cleddav  gan  Hivniffre  Jones  or  Craflwyn 

dros  0.  Pwl :  Y  Sadwalch  grymvs  odiaeth     ....         / 

i  bo  ei  poddwr  bvr  wiwddyn  .  Risiart  Philip 

597  Mar;  Morys  Owen  o  Ddolbeiimen 

Cwynaf  wr  tra  i  ranwy  fawl     ....  g 

ai  rinwedd  uid  a  ir  bedd  byth     .... 

mae  'n  y  nef  mi  wn  yn  ol  ,S'.  Philip 

601  Sr  TV.  Morys:  O  rho  fawl  er  rhyw  foji     .     .     .     .  h 

Troc-lus  ^yyt  trevlia  oes  liydd  Gr:  Philip 

604  Etlo  :  Mynych  son  mewn  iachav  sydd     ....  i 

yn  ddvwc  yn   Yfionydd  won  Risiart  Cynual 

G08  Mar:  Risiart  Woxys  o  Garnarfon 

Mae  angav  ai  rwydav  'rioed     ....  h 

7esu  ir  ^er  oes  hir  a  ro  .  16I5  .  Sion  Phylip 

613   Vffwir  amferched:  Y  gwr  fyth  a  garo  fereh  T.  Prys   I 

615       Y  fwyalchen  dan  fylchoed  ,,       m 

617  Mar:  S^  Hugh  Owen  o  Fodeon  .  j  l6l3  . 

Hudolieth  hyd  a  welwn     ....  » 

treed  poen  mwy  torwyd  pen  Mon  .  /  Risiart  Cynical 

621  y  Rys  Tomas ;  *  lie'r  oedd  ieirll  o  wraidd  hen  ...  o 

bid  Rhys  yn  y  byd  y  rhawg  JSion  Brwynog 

623  Mar:  Ris't  Sionsivii :  Du  yw  muriau  Dywmares  ...  p 

Sionswn  ar  nasiwn  ir  ne  Dafydd  Alaic 

626  jf  S''  Ris't  Gwyn :  Y  marchog  hy  ym  mraych  cad  ....         q 
wr  grasol  ich  hir  groesi  Hmo  Penant 

629  Mar:  S.  Alaw  'grythor  gwas  S^  Ris't  Gwyn  a 

Hirdrefaig :  Y  dyn  gian  a  rood  dan  glo  ...  r 

i  raddav  y  gweryddon  ,. 

632  f  Sr  R't  Gwyn  :  Y  syr  at  ri\s  hir  waed  rhydd     .     .     .     .      s 
wyt  rwyddwalch  etto  raddav  Hmo  Machno 

636  Etto :  Y  gwirddoeth  farchog  vrddawl     ....  t 

harddwych  fawl  ir  haeddwch  fod  H.  Penant 

639  Etto :  Y  marchog  mwya  ei  orchest     ....  u 

mwy  hir  ich  caer  marchog  Gwyn  Sion  Phylip 

643   C.  dros  S''  R't  Gwyn  i  o.  Elin  Rolant  hen 
forvfyn  .  .  yn  nhy  ei  nai  S''  W.  Glyn 

Y  marchog  ar  wedd  Meirchion     .     ,     .     ,  v 

oes  hydd  Uowydd  Glyn  Uiwon  Huw  Pennant 

646  J  veib  S.  Amhredydd :  Tir  a  adwyd  rhwng  tridyn  ...  w 

tidav  avr  at  y  dewrion  JIo:  Reinallt 

*  Wanting  first  line  and  several  others, 
y  98607.  Q 


660  Llanste'phan  Manuscript  i25. 

649  J  Sr  Bis't  Gwyn  :  Y  syr  addas  orevddawn      ....  a 

ai  iarll  fych  ore  lie  i  fod     .     lOm  Risiart  Phylip 

652  3Iar:  Harhart  Toma^  Ufftenant  or  Maes 

Diles  yw  'r  byd  a  welwn     ....  b 

byw  fry  i  mae  farw  mwyach     .     l6l^     .  „ 

656  /  -S'"  a.  Gwyn :  Y  marcbog  gwyn  mawr  ich  cad  ...  c 

yn  iarll  gwyn  ar  llv  genycb  Risiart  Cynwal 

Marwnadeu  Syr  Risiart  Gwyn  o  Hirdrefaig  .  l6l§  . 
660       Y  inarcliog  clav  evrog  cledd     ....  d 

ai  nerlh  a  dawodd  yn  ol  Sion  Cain 

662       Cwyu  sydd  mawr  cans  svddo  Mon     ....  e 

doe  i  frevchiav  Crist  farchog  cryf  Sion  Phylip 

667       Marvvolaeth  Jlei  rpawr  rvwliai     ....  / 

Syr  oi  lys  ar  law  Jesn  Gr;  Phylip 

671       Mae  'r  doetb  llei  caem  avr  oi  dai     .     .     .     .  g 

ail  oes  rasol  Syr  Risiart  Rist:  Phylip 

675    Y  Gredo:  Dyn  cryf  ydwyf  yn  credv     ....  h 

Amen  or  awen  ir  wyf  Morgan  ap  Huw  Lewys 

677    Ymddiddan  rhwng  y  hardd  ag  yshryd  yn  yr  eglwys 

Die  sulgwaith  dewis  wylgamp     ....  i 

i  fcirvv  'r^  byd  jvdlyd  liw  jf.  bryd:  hir  ne  D.  ab  Gtm 

679       Mair  yw  'n  hyder  an  gweryd     ....  k 

ei  gwcrin  ir  drygaredd  W.  Mathew 

682  Jr  anvdonwyr :  Gwae  ni  fiined  tynged  tost     ....  I 

a  mawl  in  pryuwr     Amen  Marys  ap  Huw  Lewys 

685       O  Aifon  i  Fon  ai  fys  naf  evrglod     ....  m 

rhygl  glod  Rhys  gorfod  rbos  ag  Arfon       D.  ap  Edmwnt 

687  Mar:  Elin  g.  (/)  Syr  W.  Morys,  {2)  S.  Lewis  or 

Chwaen :  O  duw  or  Ices  wedi  'r  wledd     ....  n 

duw  yw  lienaid  i  hvnan  .  '/601   .  Hmo  Machno 

J  Mary  Lewys  gicraig  W.  Morys  ifanc  or  Clynenav  ,  j 
691       Y  Seren  megis  Sara     ....  o 

Mari  r  bael  na  by  eh  marw  rhawg  Sion  Philip 

695       Mari  daioni  dwy  wynedd  dy  ryw     ....  p 

at  ras  y  duw  mawr  trossod  Mari  „         „ 

698       Y  wraig  eirian  ragorawl     ....  q 

yw  thai  y  wraig  ddiwarth  lion  Huw  Penant 

701  J  S^'  W.  A/orys :  Gwynedd  wych  gwinwydd  vchel  ...  r 

a  mwy  diwy  ffyriiant  amen  Cydtealadr  Cesel 

705  Etta :  Y  gwifddewr  farchog  vrddol     ....  s 

Crist  dwyneb  cwrs  da  i  Wynedd  Huw  Machno 

708  Priodas  S.  0.  dr  Clenenav  a  SionedF'n  .  i6l6  .  iv.  13  . 

ILawenydd  trwy  wledydd  trees     ....  t 

oil  ai  ddawn  ai  llwyddiano  Gr:  Phylippe 

712  Mar:  Ro:  Bryncyr :  Oeraf  vnawr  i  Fionydd     ....        u 

brlw  le?g  yw'ai  bro  oi  alaeth  .  i6i6  .  Sion  Philip 

710/  Hicmffi-e  Jones  :  Bardd  a  wyr  ba  rodd  orav     ...  v 

gwiliadwrys  gael  dorav  Ris't  O.  ap  Ris't  or  Lasynys 

720  J  o.  Telyn  gen  W.  Wyn  o  Lanfair  dros  Huw  Wyn 

Mysoylen :  Y  lliwiawdr  mal  penllowydd     ...  w 

del  yna  i  Fon  delyn  fawr  Syr  Huw  Roberts,  lien 


Poetry  by  various  Authors,  66 i 

724  Mar:  Ro:  J.  o  Benhedio  : 

Ba  waeth  fawr  betli  a  fo  'r  byd     .    ,    ,  a 

inch  -orOTbarch  ai  Robert  .  1608  .  Htiw  Machno 

728  jf  o.  march  gen  TV.  PVyn  or  Glyn  ag  Elis  ap  Ro:  Wyn 
0)>  Sylfaen  dro.i  Rolant  Gr:  Ihinjcl  ./ 
Y  ddav  benaetli  heb  anwir     ....  b 

,  .  .  difai  sad  ond  e  fo  syr  S.  Philip 

733  ILyma  fyd  cr  cyd  cadarn     ....  c 
ai  fron  yn  donn  frenia  da                               0.  ap  D.  Jfan 

734  Die  sul  dygyn  fvl  i  ganed  mab  dvw     ....  d 
ti  saiit  a.  aued  .tie.  svl                            Gr:  ap  yr  Ynad  coch 

738  J  Fair  :  Y  forwyn  a  fii  arail     ....  e 

i  bridwerth  i  baradwys  attributed  respectiveli/ to  Gn  mab  yr 

Ynad  Coch,  7-  hryd:  hir,  Gl'in  ap  J.  hen,  and  Ho:  ap  D.  ap  Ho:  ap  R. 

740       Awn  draw  ir  Uanu  yn  dri  llv     .     .     .     .  S.  Cemp  f 

Uroes  dvw  a  Mair  Crist  .  Amen   (ne  Marys  ap  Ho:  T'ltr) 

743       Y  gwr  a  gaifl  gyrrv  gwin     ....  g 

ond  ]fcsu  dad  nid  oes  dim  J.  ap  Ho:  Stordwal 

745  Ebi-wydd  i  doeth  a  braidd  dal     ....  h 
drvgaredd  a  diwedd  da       JJ.  Nanmor  (ne  Mred:  ap  Rys) 

746  Maen  dwyllwr  o  dehallwn     ....  i 
ir  goi-vcliel  gwir  iechyd             imperfect            Ho:  Swrdical 

749  Wrth  ystyried  cwrs  y  byd     ....  k 
am  y  cnv  fo  ddaw  'a  ei  go 

nid  gwaetli  pie  botho  'r  ddafad*        (1.  42) 

750  Mar:  Sir  Risiart  Gwyn  .  .  .   Garnarfon  .  l6l8  . 

ILaw  dduw  byw  sy  'n  llowydd  byd     ....  I 

dwys  ras  doe  a  Syr  Risiart  Huw  Machno 

754  f  W.  T.  or  Cwirt :  Yr  haelaf  or  rheolwyr     ....  m 

iachvs  wedd  chwechoes  iddvn  Risiart  Cynical 

758  Mar:  Arglwyddes  Gwyn ,  gweddio  (l)  Capf^  IV.  T., 

{2)  Syr  Ris*  G. — Duw  or  blin  ydyw  'r  blaned     ...         n 
gwledd  saint  ir  arglwyddes  lion  .  i62S  .  „ 

762  /.  fr.  T.  or  Cwirt,  SiryfMon: 

Y  Pur  wychsant  mown  parch  sydd     ....  o 

rhwysc  wych  hiroes  ag  iecbyd  ,, 

766  Mar:  Elis  Prys  a  W.  Gr:  aer  Piers  Gr:  or  Penrhyn 
a  gladdivyd  yn  yr  V7i  hedd  yn  llundain    .  1610  . 
Torwyd  om  perllau  taerwaith  T.  Prys  p 

770  Mar:  W.  T.  or  Cwirt :  Ar  ein  hoedl  na  rown  hyder  ...        q 
llwyddiant  ar  ei  hoU  eiddo  .  •/63S'  .        Watcyn  Clywedog 

773  Mar:  Elinor  v^  Huw  o  Gaergyhi  .  1635  . 

Aeth  trw'm  alaeth  am  weled     ....  r 

yn  wych  oedd  yn  iach  iddi  „ 

775  Mar:  T.  Mredydd  o  Gylliniog  y  Mon  .  163^  . 

Einioes  dyn  sydd  wan  ei  stad     ....  s 

Amhredydd  sy'ni  maradwys  „ 

778  At  Syr  I).  Hangmer  i  roi  cwest  o  hrydyddion  ar  Morgan 
ap  D.  hen  o  ryd  odijn  Sir  Gaerfyrddin 

Syr  Dafydd  hy  edrydd  hawl  ....  t 

a  dvw  ar  ai  gadawo  Gr:  llwyd  ap  D.  ap  Einion 

*  Space  left  blarik  for  about  20  lines  more. 

Q  2 


662  Llanstephan  Manuscripts  i25-i28. 

781       Pwyssvvch  i  wrando  bawb  atta  i  'n  ddigyiFvo  ....  a 

ei  fywoliaeth  anifir  yn  enbyd  .  l63§  .  Wil:  S.  Tudur 

783       Pob  rhyw  gristiou  grasol  iFyddlon     ....  b 

ily  fawr  drvgaredd  inni  Anon 

785  Y  gwirdduw  gallvog  helpwr  anghenog     ....  c 
i  weled  y  llwybyr  inipndeb  .  l6i3  .                                „ 

786  Fy  ffrins  am  eymdeithion  gwrandewch  ar  benillion  ...       d 
ynghyd  ar  einipes  yr  iechyd  ,, 

787  Gida  'ch  cenad  foneddigion  cyfFredin  glan  mwynion  ...       e 
pechadvr  difesvr  dyfeisan.  ,  1637  .  J¥.  S.  Tudur 

789       Cymrwch  gyngor  gan  ai  gwyr     ....  t 

o  dan  a  rawg  ir  noddfa  T.  Pmoel  lien 

791  Alar:  Rob*  Salbri,  Hum  Dreiers,  a  Hob*  Knowsle 
a  roed  iffordd  ar  sessiwn  yn  Ninbech,  ar  duwn 
y  fedlmn  fawr :  Cyd  ofidiwn  ag  ychneidiwn  g 

cyd  weddiwn  ag  ystyriwn     .... 
ir  wybren  pob  seren  ffarwel  ir  hevhven     Samson  Edwart 


MS.126  =  Shiiburn  D.  14.  The  Mabinogion  (1-64)  The  Dream 
of  Maien  IVledic  (65),  The-  Adventure  of  ITjvd  and  ILevelys  (74). 
and  the  History  of  Kiilhwch  and  Olwen  (81-120).  Transcribed  from 
the  Red  Book  of  Hergest  and  collated  in  1715  by  Moses  Williams. 
Paper;  12]  x  7J  inches;   120  pages;  half-bound. 


MS.  127  =  Shirburn  D.  19.  Welsh  Provehes  with  Translations 
into  Latin.  Paper;  11 J  x  7-^  inches;  in  the  autograph  of  Moses 
Williams  ;    half-bound. 

Inside  front  cover  we  read : 

"  Transcribed  out  a  MS.  writ  by  DrDiiviee." 

"  The  Drs.'  First  and  Second  Translations  are  in  the  Harleian  Library. 

"  There  is  another  Copy  with  additions  by  Mr  Vaughan  of  Hengwrt " 

This  collection  of  Proverbs  is  fuller  than  the  one  printed  by  D"'  John 
Davies  at  the  end  of  his  Dictionary.  The  Transcription  is  mostly 
wiitten  on  one  i>ide  only-of  the  folio?, leaving  the  other  side  for  the  many 
additions  made  by  the  transcriber.  After  lolio  97  there  arc  5  pages  of 
additions  on  paper  of  a  smaller  size,  and  folios  129-38  (which  contain 
"  additional  Proverbs  by  Mr.  W.  Langford  late  Parson  of  Llau  fawr 
communicated  by  the  Rev.  Mr.  Ball  Vicar  of  ^orthop  '') — this  part 
measures  only  6^  x  3J  inches. 

A   achwyno  heb  aehos  gwneler  achos  iddo 

Qui  queritiir  sine  caiisa,  fiat  ei  causa     ....  ends; 
Y  iiic-i'  ni  ddilw  allan  or  asgwrn     .... 
"  Clul  coffa  Vel  Crair'cqffa,  An  anniversary  tolling  of  the  Bell  in 
use  within  shese  50  years  in  Anglesey  "  [i.e.  c.  1650]. 


MS.  128  =  Shirburn  D.  16.  Beut  y  Tywyssogion  with  which 
some  such  text  as  that  of  the  Saxon  Chronicle  has,  to  some  extent,  been 
interwoven  in  the  earlier  part.  Paper;  12  x  7^  inches;  100  folios 
(written  on  one  side  only,  and  numbered,  every  other  leaf,  109-62") ; 
circa  1700 ;  half-bound. 


Mahinogion,  Proverbs,  Bruts,  Pedigrees.  663 

109  Yma  y  declierev  brenhined  y  saesson  .  Gwedtj  daruot  yr  ano — 
dun  vail  dymhestylus  ar  neivyn  girat  a  dywetpwyt  vchot . 
Yn  oes  catwaladyi-  vendigeit  j  doeth  y  saeson  a  goresgyn  Uoegyr  or 
mor  pwy  gilyd  ay  ohynal  a  dan  pymp  brenliin  val  y  buassei  gynt  yn 
oes  hors  a  hengist  pan  deholassant  Gorthoyrn  gortheneu  o  devvyneu 
lloagyr  .  ac  y  rannassant  yn  pymp  ran  ryngthuut  .  Ac  yna  y 
symvdassant  henv/eu  y  dinessyd  .  ar  trefi  ar  randiroed  .  .  .  .  y  bu 
glau  gwaet  yn  ynys  brydein  ac  yn  Iwerdon  ar  llaeth  ar  emenyn  a 
drossas  yn  waet  daul  liw  .  Eil  vlwydyn  gwedy  hynny  y  coclias  y 
Ueuat  yn  waedawl  b'w  .  Pan  oed  oet  crist  .  dec .  i  y  bu  varw 
withredus  brenhin  kent  ....  dec  .  xlix  .  .  .  y  bu  ymlad  rwng  y 
bvutannyeit  ar  pictieit  yr  hwn  a  el  wit  gweith  mecgetawc  ac  yno  y 
Has  dalargan  .  .  .  .  D  cc  .  Ixvm  .  y    symudwyt  y  pasc  yngkymre  ac 

y    emendahawd    elbodu    gwr    y    duw   oed ends :  y    doeth 

trahayrn  vyclian  o  vrecheinavc  gwr  da  doeth  kadarn  .  .  .  ac  y 
dalpwyt  ef  yngreulon  ay  rwymhav  yn  gadarn  a  chadwynev  gerit  y 
draet  ay  lusgaw  wrth  y  march  kryfhat'  drwy  hoU  ystrytfdoed  Aber 
hodni  liyt  y  crocwyd  .  ac  yno  Had  y  benn  || 


MS.  129  =  Shirbnrn  D.  17.  Ystorie  Kymrii,  neil  Croniglhymr' 
aeg,  from  Brutus  ap  Sylis  (1108  b.c.)  to  Cadwaladr  Veiidigaid 
(683  A.D.),  by  ^fan  llwyd  ap  Dafydd  j o  j  Nantmynach  j  o  j  feivn  sir 
ferionedd  I  esguier  .  Paper;  12  x  8  inches;  60  folios;  first  half  of 
the  xviith  century  ;  half-bound. 

1''.  Preface  :  Wrth  weled  beiini/dd  .  .  gwt/r  j  n  j  gwlad  ni  yn  ymhel  ag  ymofyn 
am  ystoriau  y  Oroegwyr  /  Rhifeinwyr  j  a  helyntiau  peliemgion  hyvhedlaethau 
anghredadyn  eraitl  yni  hob  lie .  /  pawb  mor  gyfarwydd  tiihwnt  ir  mor  /  ag  i 
mynid  j  a  chartref  yn  i  gwlad  i  hunain  j  lie  ir  oedd  reittia  vddynt  wyhod  lianes  a 

chyfarwyddyd  j  yn  ddeillioji  gwbl am  fod  pawb  j  o  j  honom  yn  yskylilso  yn 

iaiih  friittanaeg  j  ag  ymroi  i  arfer  ag  i  ddysyii  tafodiailh  estronaivl  /  oblygid  deiethra 
iaith  dan  y  ffiirfafen  yn  i  gwlad  i  hiin  /  yw  Camberaeg  ,  /  A  thrachefen  hyn  ydoedd 
yn    scrifenedig  /  ir  oedd  hynii  mor  amherffaith  ,  anghysbell    a  gwasgaredig  /  fal 
bat  diflas  gan  bawb  j  nai  darllen  j  nai  hlowed  .  ...  mi  a  geisiais  gasolu  o  bob 
man  j  hyn  a  ellais  j  o  lyfrau  yn  gwlad  ni  j  a  rhoi  hioynt  mewn  dosbarth  well  §'C. 

2  I  1108  I  A    gvvedi    darfod    i    friittis   ap   Silis   dirio   ir   ynys   hon 

(.  .  .  y  wen  ynis)  yn  yr  Aber  a  elwir  Totnes ends:  gwnaetli 

y  sayson  yn  gall  /  Cadw  cyttiindeb  yntlin  i  hiinain  /  gan  adeiladii 
dinassydd  a  Chestill  ag  fellu  i  dygyssont  Arglwyddiaethau  y  Bryttaniaid 
oddi  wrthynt  /  . 

59  y  Tabl  or  Cronicl  hwn 


MS.  130  =  Shirburn  D. 21.  Pedigrees.  Paper;  12  x  3  inches  ; 
87  folios ;  xvi-xviiith  centuries ;  half-bound. 

Folios  l"-76\  80-80''  are  in  the  hand  of  George  Owen  of  Hcullys  (fol.  59), 
dated  1577-99  ;  folios  77-79''  are  later  ;  fols.  83-8(>''  belong  to  1684  ;  fol.  87  is  iu 
the  autograph  of  the  Rev.  Sam;  Williams,  and  fols.  1-16"  belong  to  the  xvnith 
century. 

1  The  British  Genealogist — book  ii — Pembrokshire.  It  contains 
the  families  of  Picton,  Orealton,  Haroldston,  Wiston,  St.  Brides,  Tref 
ILwyn,  Moate,  Koedgantllais,  Carew  Castle,  Henllan,  Newton  alias 
Dinnci'wr,  Rhidodin,  Taliaris,  Kilsant,  Gellygadrog,  ILanerch  Bledri, 
Ffrood,  Beauley,  Tyley,  Abercotliy,  Glyn,  ILanstephan,  Bettws,  Glan- 
dywely,  Buch  ILaethwen,  IFoxgroue,  Penycoed,  Kwm  gwilli,  Gwernr 
mcckwy,  ILettie  garriad,  Keauen  triscoed;  Gwernoley — Glyncothy  or 


^64  Ltanst&pkan  Manuscripts  i30-i33t 

the  Forest;  Derwydh  ;  Abermarles,  Ehydgors,  Treuynys,  Poiilkylgaiie, 
IFurnace,  ILwyuyffedw,  Peebwr,  ]?embre,  AbergorlLocb,  Dolecothie, 
Tregylfe,  ILauwrda. 

Fol.  17.  A  Series  of  Pedigrees  extracted  by  George  Owen  from 
certain  stated  sources*  dealing  with  Elidyr  Dclv  and  bis  descendants 
including  Syr  R.  ap  Gr:  ap  Nicolas,  the  Perrots,  Hcrles,  Sir  Tlios, 
Jones,  Reedes,  Uoone,  Gilvacbwen,  Owen  of  Henllys  and  others. 

77  The  beginning  of  the  Welsh  Laws  :  Hywel  drwy  rat  duv  mab 
kadell  brenhin  kymry  oil  a  wehis  y  kymry  yn  kamarver  o  gyfreithieu 
a  defodeu  a  dyvynnavdd  attav  o  pop  kymhot  ynghymry  whe  gwyr  &c. 

80  The  Table  of  this  booke  {i.e.  of  folios  17-76''). 

Folios  80-7  contain  pedigrees  of  Tre  .  r  .  gibglantowy,  Pentre  Moirik — 
ILanwrda,  Gilvach  Wenn,  Tre  .  r  .  Delyn,  IFoes  y  Blyned,  ILwyn  Dauid, 
and  Castell  Howel. 


MS.  131  =  D.  28.  Leges  Howeli  Da  "  Codex  M.  Williams 
n^^-  Ex  dono  Ervditissimi  Wotloni."  Paper;  13  x  8  inches; 
136  pages;  half-bound. 

Hoelus  cognoniento  Bonus,  Filius  Cadelli,  Uei  gi-atia  Rex  Cambriaj 
totius,  Cambros  suis  legibus  et  consuetudinibus  male  uses  esse  perspexit : 
Qua  de  causa  voeari  ad  se  jussit  sex  viros  ....  ends  :  Pren  peleidyr 
Brenin  ad  faciendas  hastas  vel  sagittas  pro  Rege  Tria  sunt  quae  non 
debet  aliquis  sedificare  siue  licentia  Domini  Ecclesiaw  Molendiuuwi  et 
Piscariam  . 


MS.  132  =  Shirburn  D.  18.  "Lexicon  Histoeicum  Brit:," 
being  an  Index  to  the  proper  names  occuriing  in  the  Triads,  The 
Mabinogion,  Englynion  y  Clywed,  De  Situ  Brecheniauc  (MS.  Cott.), 
Gwehelyth  Saint  Ynys  B.  (Harl.  95.  A.  xvi),  Acheu  y  Seint,  ILyfr 
Guttun  Owein,  Historia  Kulhwch  ac  Olwcn,  Breuddwyd  Maxen, 
B.  Rhouabwy,  Cyfranc  ILudd  a  ILevLlys,  and  Brut  y  'J  ywyssogion. 
Paper;  12^  x  7|  inches;  280  folios;  in  the  autograph  of  Moses 
Williams  ;  half-bound.  •  ' 


MS.  133  —  Shirburn   D.    1.     An    Important    Corpus    of    Welsh 

Poetry  made  by  the  Kcv.  Samuel  Williams  and  lago  ap  Dcwi,  with 

the  first  lines  given  alphabetically  in  an  Index,  which   is  reproduced 

below  but  with   stricter  attention  to  alphabetical  order,  and  with  the 

names  of  the  authors  added.     It  conivaas  aXso  Histori  Pi'en  y  Fuchedd, 

and  a  Letter  by  S.  Mowflwy  to  Meiric  Davyfl.     Paper;  14  x  9  inches; 

384  folios,  plus  50  pages  of  Index  to  Authors  (added  by  Rich:  Morys  in 

1747)  ;  bound  in  calf. 

Folios  196-243  (contaiuing  poems  numbered  632-737)  are  in  the  autograph  of. 
lago  ab  Dewi,  while  all  the  rest  is  in  the  hand  of  Eev.  Samuel  Williams. 

*  The  booke  of  R.  Lloyd  of  Uaustephan,  of  Rees  Kaing,  Morgan  Jones  npud 
Ludlow,  J.  D.  gytto,  owt  of  the  Welshe  booke. 


The  Book  of  Samuel  Williams. 


665 


830 
1060 
334 
1131 
1156 
1007 
1058 
996 
285 
595 
707 
19 
142 
403 
1160 
787 
1086 
G16 
'847 
^    65 
571 
1034 
'    28 
772 
604 
-881  = 
748 
721 
84 
1098 
831 
911 
"1192 
47' 
531 
483 
9 
'  257 
12 
89 
623 
377 


A  Duw  am  troswy  o'm  tra  salwder 
A  fu  ddim  ddamwaiu  breiddfyw 
A  gai  r  ferch  a  garaf  fi 
A  gerddodJ  neb  er  gordderch 
A  glywaist  di  a  gant  Cynwyd 
A  mi  ar  deg  foregwaitli 
A  mi  uoswaitli  nid  gwaith  gwych 
A  mi  'n  glaf  er  mwyn  gloywfercli 
A  mi  'n  eistui  o  byddai  bwyll 
A  mi  'n  tramwy'm  min  trymoedd 
A  wyr  dyn  dan  awyr  do 
Aber  eirch  lie  bu  ar^ul 
Abostol  0  Bowysdir 
Achubaf  Dduw  naf  dianufudd 
Addewais  hyd  3'n  ddwywaith 
Addewid  a  gaffo  'r  ddaear  o'r  mor 
Adeilais  df  fry  ar  fryn 
Adrodd  gwir  drwy  Dduw  a  gaf 
Aele  nadolig  er  ai  dyly  ILoegr 
Aer  Eutyn  a  wyr  ytta 
Aer  ILyweni  }arll  wyneb 
Aerblangc  yw  QrufEydd  eirblyg 


E.'n  Fardd*  a 

D.  up  Gwilim  b 

D.  ab  Edmwnd  c 

D.  ah  G.  d 

Anon   e 

D.  ah  G.  f 

»  (I 

„      .     h 

Edm:  Prys   i 

S.  Tudur  k 

R.  Goch  o'r  Eryri  I 

Hywel  Reinallt  m 

Leivys  Mon  n 

IL'n  Goch  ab  Meurig  0 

Jolo  Goch  p 

D.  Nantinor  q 

D.  ah  G.  r 

J.  Tew  0  Gydweli   s 

Daniel  ab  JLosgwrn  mew   t 

D.  ap  Edmwnd  u 

Tudur  Aled  i) 

D.  ab  G.  w 


Aeth  catterwen  bea  bonedd  y  cedyrn  i?.  Brychun  X 

Aeth  Cymru  'n  Uiwddu  oer  yw'n  llais  gladduf     D.  Goch  b.  y 


Af  i  wylaw  am  filwr 

Af  at  KufEydd  [Dwn]  breisgwydd 

Afrad  i  ddyn  fryd  ar  dda 

Agor  Nef  wrtb  lef  araith  lafar  ,  dyn 

Ai  gwir  cwympo  gwr  campus 

Ai  llai  fy  rhann  o  anun 


Rhisiart  Phylih  « 

Sieffreii  a 

S.  ab  Huw  b 

Jaco  ah  Dewi   c 

Hywel  Cilan  d 

D.  ab  G.   e 


A'm  rboddo  D.  dedwydd  dewaint  Gwynfardd  Brycheinog 


f 


Am  ddeuddyn  ymddyweddu 
Am  Eryr  braich  mor  a  bryn 
Am  eu  Iliw  y  mae  llawer 
Am  Fredydd  prudd  wyf  heb  pris 
Am  waed  Dafydd  mae  tyfiad 
Am  AViliam  daeth  im  wylaw 
Am  y  gwr  mwya  gerais      D.  TL'd  TIJn  ap  Gr:  0  Fathafarn  n 
Ami  yw  gwin  i  frenbinoedd  Hywel  Cae  ILiuyd  o 

Ami  yw  rhai  a'u  mael  ar  hyn  ^V-  TLyn  p 

Amal  y  gwnaetbost  yma  S.  ap  R.  ah  lUn  q 

Angall  o  ddeall  ydd  yra  ynddaw  Bleddyn  Fardd   r 


Swrdieal  g 

D.  Gorlech  h 

Jolo  Goch%    i 

/  tew  k 

S.  Ceri  1 

Huw  Cae  ILwyd  m 


*ne  Meilyr  Brydydd.     f  ^^03.      %  On  Llwyd  ah  D.  ab  Einion  medd  eraill. 


666  Llanstepltan  Manusonpts  iSB. 

919  Anliawdd  yia  fy  bawddammawr                             jfolo  Goch  a 

327  Anifir  with  iawn  of_yn                                                 T.  Prys  b 

897  Anua  a  wnaeth  i  nyni                        f,  ab  Hywel  Swrdwal   e 

1076  Aunerch  uac  annerch  gennad                                   D.  ab  G.  d 

682  Anerch  Sion  dirion  daradr,  gwawd  adaii         Rhisiard  Ph:  e 

820  Anrheg  wladaidd  uis  traidd  traed     Gr.  F'n  ah  Gr:  ab  Edn:  f 

532  Ar  Dduw  Sul  draw  'r  oedd  sal  drwg                        J.  Tew  g 

1228  Ar  Dduw  ydd  wy'n  eiriog                             Siams  ab  Harri  h 

1021  A'r  rhain  y  sydd  fpydd  ffalsddull                             D.  ab  G.   i 

8S4  Ardwyaf  profaf  prifwawd  nis  cyll             Prydydd  Breuan  k 

136  Arefwch  y  gvvr  ifangc                                   /.  Tew  brydydd  I 

881*^  Mar:  Harri  Dwn :    Ai-glwydd  Grist  rhag  trist 

"  er  rhwyg  trangc  dy  iron  .  1533         RhisH  Fynglwyd  m 

1217  Arglwydd  jawnswydd  un  sud  mor  deyrn                D.  ab  G.  n 

767  Arglwydd  mawr  hyhvydd  mor  lielaeth  trosdyn  Huw  ILyn  o 

550  Arglwydd  pwy  ar  ogledd  pell                                  S.  Ttidur  p 

874  Arglwyddiaidd  traidd  trwydded  beirdd  Cymry    D.  y  Coed  q 

1203  Aro  dioer  yr  ederyn                                 Edw:  ap  R.  Maelor  r 

450  Arthur  ail  Predur  nid  prydd  wyd  Lewys       Syr  O.  ab  Gtm   s 

817  Arweddais  faswedd  o'm  gwedd  am  gwawd   Madog  D.  graig  t 

074  Aiwydd  gwr  ireidd  geirwir                           f.  Tew  brydydd  u 

862  Asswynaf  nawdd  Dqw  diamheu  dy  ddawa           Cynddelw  v 

615  At  Ddafydd  Hew  ofydd  ILwyd                                   f.  Dyfi  w 

7  Aur  lin  a  aeth  ar  lyn  !N"e;id                                 L.  G.  Cothi  x 

852  Aurdorchog  farchog  or  Fanii  i  rasawl                    „        „       y 

766  Awn  a  mawl  rhiawl  yii  rhwydd  .   i6 1^  .            D.  Emlyn  z 

600  Awn  ar  un  pen  i  rol  'n  pwys                          Hnio  arwystli  a 

679  Awu  draw  a  myned  ir  wyf            R.  Goch  Glyndyfwrdivy  h 

il76  Awn  draw  ir  ILan  yn  dri  llu                      Morys  ab  Hywel  c 

475  Ba  bctb  orav  byth  wrawl                                           W.  ILyji  d 

716  Ba  herwydd  na  bai  hiraeth                                   Tudur  Aled  o 

D23  Ba  le  y  seiniaf  bias  anwyl                             Simwnt  Fyclian   I 

o8t  Ba  wr  ym  mhais  Abrara  hen       Gr:  ab  J.  ab  EJn  Fychan  g 

564  Ba  ynnill  o  bai  aunerch                     „                 „             „      h 

1154  Baglawg  byddin  bagwy  onn                                            Anon    i 

44  Balch  yw  ILawdden  y  leni                      jf.  ap  HyH  swrdwal  k 

434  Bardd  wyf  fl  ir  beirdd  a  fuant  .  15^1   .              T.  Fychan   1 

247  Bardd  wyf  fi  ir  beirdd  a  fydd                        Edw:  ap  Rhys  m 

177  Be  da  fai  y  byd  a  fu  Gr:  ap  f.  ap  TUn  Fychan  n 
881''^   Beli  (Jydweli  cad  aliwn  drylliodd  .  1560  .  Morys  Ddwyfech  o 

401  Bencdicite  Domino  ar  waith  Siosus  fab  Alpha      Taliessin  p 

405  Beth  a  gawa  byth  i  gwynaw  .  15/f5  ,  Syr  0.  ap  Gwilym  q 

266  Beth  a'm  pair  yn  ddiwairiach                         Bedo  Eurdrem  v 

891  Beth  sy  oer  byth  i'w  siarad                         Simwnt  Fychan  s 


The  Booh  of  Samuel  Williams.  667 

1046  Beuuydd  yr  wyf  i  booiii                                            D.  ab  G.  a 

387  Bid  coch  crib  ceiliawg  bid  anianawl               ILijwarch  hen  b 

283  Bid  hyder  oi'  byd  hudol                                  D.  ah  Eclviwnd  c 

33  Blaenor  tlr  a  nior  am  wryd  y  groes        Rhisiart  Jorwerlh  d 

271  Blia  yw  hyder  o  weryd                D.  JT^wi/d  ap  JL'n  ap  Gr:    e 

187  Blin  yw  trailed  rhod  ar  liwn                                       .S'.  Cent  f 

798  Blinais  yn  dwyn  er  mwyn  merch              Bedo  Brwynllysn  g 

3  Blwyddyn  ar  bobl  i  Adda                            J.  ap  R.  up  HJn  h 

1105  Boreuddydd  bu-  wawr  eiddnn                                    D.  ah  G.  i 

244  Brennin  a  fydd  yn  nydd  a  uos                               jfolo  Goch  k 

840  Brenhin  gogoned  breiniawl  ei  weitlired                   Talies.iin    I 

808  Brenhin  gorllewin  gwr  a'n  llywia          ^or:  ab  y  Cyrriaivg  m 

796  Breuddwydion  beirdd  a  adwyd           D  JLwyd  JL'n  ah  Gr:  n 

1185  Brudio  y  bum  brud  heb  wiw     See  Bwriadu  &c.          Ro:  Du  o 

625  Bu  ddydd  llawenydd  llawen  gariad  a  gobrwy              Anon  p 

518  Bum  anwyl  lie  bum  iin-nos                              Huw  Arwysll  q 

1138  Bum  yn  darllen  gryn  ennyd                            lago  ah  Dewi   r 

399  Bwriadu  bum  brud  heb  wiw  See  Brudio  &r.        Ro:  i'ti  o  Fun  s 

260  Bwriais  amcan  wrth  dramwy  Anon  t 
585  T.  Aled  :  Bwriwydun  bardd  brad  enbyd  Gr:  ab  J.  ah  TUn  v'u  u 
189  Bwrwn  hynn  ber  yw'n  heinioes  7'.  ILwyd  ieuaf  v 
695  Byd  afrifed  dros  wledydd                                       D.  Gorlech  w 

72  Byd  da  fel  oedd  byd  a  fu                                            jf.  Tew  x 

1198  Byd  yn  gall  pes  dyallwn                                       Robin  Ddu  y 

63  Byrr  arfeddyd  brithfyd  brau                                 Edw:  ap  R.  z 

6-38  Byr  rhy  wann  be  try  eiiyd                                   Tudur  Aled  a 

131  Cad  ddirwy  ceidw  y  ddwyrodd                             Rhisierdyn  b 

1065  Cadi  dyu  ieuangc  ydwyd                                            D.  ah  G.  c 

870  Cadifor  eurgorf  o  argoed                                       1L'«  Fardd  d 

261  Caernarfon  hen  gofion  gwyr  W.  ILyn  e 
881  Caer  parlment  llawndent  ILundain  Caer  RyftydJ            D.*   f 

88P  Caer  urddas  wenlas  winlawn  a  bragod        R.  ab  R.  D.  T.  g 

386  Calan  gauaf  caled  grawn                                   ILywarch  hen  h 

488  Calon  iach  Einion  a  Chynan  grafi'                        S.  Phylib    i 

278  Can  hawddfyd  canu  'dd  wyf  fi                           T.  Derllygg  k 

726  Can  loes  gvvyn  gan  oes  accw  n  gyfiar  cawn     /.  Morgan^   1 

708  Can  nos  daed  cynes  d'  adail                           Tudur  Penlhjn  m 

1040  Cannaid  yw'r  nwyf  a'm  cynnail                              D-  ab  G,   n 

788  Canu  i  ddyn  cau  hawddamawr                          D.  Kantmor  o 

832  Caraf  benrhaith  cor  arianwaith                 Gr:  ab  Meredydd  p 

1140  Caraf  Jon  cywir  a  fu                                               feuan  Gr:  q 

938  Caraf  urddol  Caerfyrddiu                                   Gulto  r  Glyn  r 


"  ab  Sianci/H  Fynyhwyd.         |  ab  Jorwerlh, 


66^  Lianstephan  Manuscript  i3^. 

1069  Cariiid  ar  ddyn  anwadal                                             D.  ab  G.  a 

1050  Caru  dyn  ieuangc  hirwen                                                „           b 

954  Cam  dyn  lygeid-du  Iwyd                                                „           c 

851  Caru  'dd  wyf  carieidd  yw                                       jfolo  Goch  d 

-563  Caru  merch  ifangc  arab           Tudur  Aled  {G.  Gl.'Dr.'D.)    e 

1000  Caru  perchen  cae  arian                                             D.  ab  G.  f 

1074  Caru  'r  wy  is  cwrr  yr  allt  ....                                            g 
oni  chair  yn  iach  i'r  wen                                             „ 

338  Caru  'r  wy  is  cwr  yr  allt     ....                                      A 
Cae  da  y  rhawg  pe  caid  a'i  rhoes               D.  ab  Edmwnd 

294  Caru  'r  wyf  pwy  a'i  cerydd                                       „                i 

677  /  Jiic:  Prys,  Gogerddan :     .  1590  . 

Caswallon  vch  Aeron  chwyra  -  /.  Teiv  brydydd  k 

88  le  Cawr  Gr:  [Dwn]  loywbrydd  wyt  lamp  o  0.    Rhis't  Fyng:  I 

1089  Cefais  ddoe  ym  mlaen  eyfair                                   D.  ab  G.  m 

11)1  Ceisio  yn  lew  heb  dewi                                                   „         n 

364  Celli  fab  call  o'i  febyd                                                  J.  Teio  o 

691  Ceneis  am  na  fedreis  fydr                  f.  ab  Ry  ap  J.  TLwyd  p 

341  Cenais  gerdd  cynnes  i  gant                                        T.  Prys   q 

618  Cenais  He  cenais  canaf  fyth  oernad                    Huio  TLyn   r 

1162  Cenais  pan  fum  lednais  langc                                         Anon  s 

349  Cenais  wawd  can  nos  i  wydd                                   S.  Tudur  t 

752  Cenedl  cymerth  iV  nerthu-                                         S.  Cent  u 

759  Cennad  wyf  a  wna  cynnen                         IL'n  ab  y  Gyttyn  v 

1078  Cerais  ddyn  fwyu  ei  hwyneb                                   D.  ab  G.  w 

1084  Cerais  fercli  yn  dra  serchog                                           „          x 

557  Cerais  i  ferch  cwrs  a  fydd                                         T.  Prys  y 

259  Cerais  wr  ieuangc  orig                                           Gr:  Owain  z 

983  Cerbyd  lledynfyd  llydanfai  ysydd                            D.  ah  G.  a 

G99''  Cerdd  a  dos  rhodia  Gymru                                         W.  Ph:  b 

1017  Cerdda  was  car  ddewiswyrdd                                   D.  ab  G.  c 

287  Cerddais  cyfeiriais  yn  falch                D.  TLwyd  TUn  ab  Gr:  d 

969  Cerddais  o  fewn  cydleisiau                                       D.  ah  G,  e 

842  Cerddawr  buenydd  huanaw  awch  niawl                Cynddelw   f 

343  Ce^blydd  o'r  manwydd  mwynwych               Htito  D.  Kioyd  g 

701  Chwi  yw  Tad  gwastad  a  heb  gyd  a  chas        Z.  G.  Colhi  h 

1202  Chware  glew  chwerw  a  glywais                    Mred:  ah  Rhys   i 

1172  Cleddau  gwnni  asau 'n  ysig                1).  ILwyd  IL'n  ab  Gr:  k 

786,  936  Mar:  R.  ab  T.— Cleddau  y  Deau  y  dydd  y  torred     S.  Ceri    \ 

1133  Clo  a  roed  ar  draws  y  i^                                       D,  ab  G.m 

867  Clod  ysgain  Owain  clod  ysgain                          i&'»  Fardd  n 

687  Clyw  Meiric  hwyl  y  mwriad                            S.  Mowddwy  o 

262  Clowais  ddoe  i'm  clust  ddeau                                  Jolo  Goch  p 

640  Clyweis  iiieu  ciajs  anerch                           D.  ab  D.  ILwyd  q 


f he  Book  of  Samuel  Williams.  66 S 

947  Clywais  gwyn  clais  ngeinocs                             S.  Mawddwi/  a 

255  Clywch  son  niegis  cloch  Sais              Syr  Lewis  Mowddwy  b 

774  Cnill  y  byd  can  llu  beJydd  .  1603  .                   D.  Etnlyti   c 

881PP    Corfwalch  ilriid  i'r  cryfweilch  draw  Hmo  Jf^yn  d 

252  Coronog  faban  a  dyniiir  ei  ddannedd  Anon  e 
G15  Crair  Cied  ced  cynnyd  Gr:  ah  Mred:  ah  D.  ne  folo  Goch  f 
445  Creawdr  Duw  oes  awdr  dewr  wn  coed  ion  .   /563  .     H.  K,yn  g 

2  Creawdr  mawr  croyw,  awdur  inwyn        Gr:  JTJ'd  D.  ap  Eiii :  h 

857  Creawdr  Nef  crededyn  ei  vfas  credwn    IL-^  Pryd:  y  moch   i 

628  Credaf  i'ni  Naf  ufydd                      Harri  ah  R.  ah  Gwilym  k 

1164  Credaf  yn  un  Duw  croywdad                 Gwilym  Ganoldref  I 

872  Credigion  walch  balch  bylchrhon                          D.y  Coedm 

1124  Credu  wnaf  i'm  naf  nefoedd                                    D.  ah  G.  n 

148  Creu  trin  nis  cred  rhai  enyd            D.  ILwyd  IL'n  ap  Gr:  o 

784  Crist  a  roes  oerloes  ar  led                                 S.  Moivddwy  p 

376  Crist  Arglwydd  rhwydd  rbodd  a  arcbaf    Bleddyii  Fardd  q 

296  Christ  audi  nos                                                          Jolo  Goch  r 

253  Crist  cndw  'r  wythfed  brenin  dyledog  R.  Nanmor  s 
848  Crist  Celi  poed  im  o'm  meithfaint     JJaniel  ab  ILosgwrn  mew    t 

.855  Crist  Creawdr  llywiawdr  llu  daear      TLywarchP.y  moch  u 

444  Crist  rhoes  bur  einioes  ai  bryniad  cadarn  .  1561  Iltiw  ILyn  v 

88  Crist  y  tad  tyfiad  diofal  o.eidwad                               W.  TLynw 

890  Crochlais  fu  'r  criaw  awchlym                       Simicnt  Fychan  x- 

946  Cronigl  yw  cyrn  a  glywir                                    R.  Nanmor  y 

452  Cryfder  llawu  breudor  llin  Bradwen  wyr       S.  Mowddwij  z 

963  Curiodd  anvvadal  galon                                              D.  ab  G.  a 

1158  Cwrliwns  a  ddeili  pob  Cerlyn                         Deio  ab  J.  Du  b 

282  Cwrs  annoeth  cerais  enyd             Gr:  ah  J.  ah  JL'n  Fychan  c 

1091  Cwrs  digar  cerais  degau                                            D.  ah  G.  d 

504  Cwrs  ynfyd  cerais  unferch                                        .S'.  Tudiir  c 

422  Cwyn  oer  a  wn  cynnwr  jailh                              Syr  S.  Teg    f 

291  Cwyn  y  gwyr  can  'n  y  gweryd  .  1612  .     Marys  Berwyn    g 

652  Cwyno  bum  rhag  gwayw  'n  y  byd      Gr:  ab  J.  ab  JL'n  v'n  li 

299  Cybydd  fab  difedydd  dig                                          S.  Tudiir   i 

841  Cyfarchaf  i  Dduw  cyfarchddawn  foliant               Cynddelw  k 

824  Cyfarchaf  i  Dduw  dwywawl  weini    Meilir  ah  Gwcdchmai    1 

856  Cyfarchaf  i'm  Ehen  cyfarchfawr  awen        iL}  Pryd:  y  moch  ra 

.819  Cyfiessaf  mawrnaf  i'm  eurner                   Madog  Dwygraig  n 

201  Cyffessu  i'r  Jesu  ner  oesoedd  yr  wyf                W.  Cynical  o 

522  Cyfle  rhodd  caf  wylo  'rhawg                                  S.  Phijlih  p 

883^  Cyfrwch  cern  sybwch  corn  Sebon,  Suddas    Mah  y  Clochydyn  q 

1169  Cyfryw  ardal  cywirdeb                                 Ll'n  ah   Cynfrig  r 

389  Cyn  bum  cain  faglawg  bum  cyfFes                 Llywarch  hen  a 


670  LlanaUpkan  Manuscript  iSS. 

992  Cynnar  fodd  caia  arfeddyd                                        D.  ah  G.  a 

1028  Cynnydd  cei'dd  bun  o  un  flwydd                            Gr:  Grijg  b 

106-J:  Cyrch  yr  edn  diaflednais                                           D.  ab  G.  c 

662  Cyrchais  ar  frj>s  winllys  wiw       S,'n  Goch  ab  Meirig  hen  d 

739  Custydd  trwy  bur-ffydd  sy  berflFaith  arwydd      Morvs  D*  e 

1071  Cywyddau  twf  cywiwddoeth                                    Z>.  ab  G.  f 

1125  Da  fu'r  Diindod  heb  dlodi                                              „         g 

1148  Da  fu'r  grwn  a  difai'r  gAvraidd                                S.  Cert  h 

673  Da  gwyddwn  ban  oeddwn  ieu                      Hute  cac  llwyd  i 

221  Da  i  bob  peth  difeth  dyfiad                                       W.  TLyn  k 

304  Da  man  cyff  Dewi  Mynyw           D.  JLwyd  ap  TUn  ah  Gr:   I 

1020,  121C  Da  rhed  ar  wared  neu  ar  oror,  olwyn  D.  ap  G.m 

88 1^'^''  Gr:  Dwn :  Da  y  ceri  di  bob  dydd  dy  helyntf       W.  Salsbri  n 

548  Da  yw  'nghof  am  lyfr  Ofydd             J.  ah  R}  ah  f.  llwyd  o 

230  Dafydd  a'r  ddeurudd  wrawl                               Owain  Twna  p 

795  Dafydd  fab  difudd  ei  fodd                                Gytto'r  Glyn  q 

1035  Dafydd  fab  Gwilym  ymmy                                      Gr:  Gryg  r 

983  Dafydd  gae  merydd  gi  mall                                  R.  Meugen  s 

303  Dafydd  ILwyd  Ofydd  y  Uu                            IL'n  ap  Gyttyn  t 

1031  Dafydd  pam  nad  edifar                                             Gr:  Gryg  u 

161  Dafydd  wyd  fal  Dewi  dda                      Gr:  ap  K,'n  FycJian  v 

958  Dal  ueithwyr  dehvi  wneuthum                       D.  ab  Gwilym  w 

1184  Dall  o  beth  yw  dull  y  byd                                   Robin  Ddu  x 

1  Dall  yw  'r  byd  o  deellir                          Ho:  D.  ap  J.  ap  R.  y 

768  Dall  y w  'r  iaith  gan  dywyllnos  .    151  i  ■  Morys  JLioyd  o  Fon  z 

455  Danuvain  blin  yw 'r  byd  yma                          Deio  ab  J.  du  a 

137  Davfu  pob  gallu  ar  golled  mae'r  byd                       W.  ILyn  b 

40  Dau  wr  hwnt  fal  blodau  rhos             J.  ap  Tiidur  PenUyn  c 

G08  Dawns  o  Bowls  doe  'n  yspeiliwyd                    Gytto  'r  Glyn  d 

1171  Deall  y  bum  dull  y  byd                                 D.  ab  Edmwnd  e 

232  Deallwu  nad  4  well  well                                   D    Gcrddlech   f 

1063  Deg  nithiad  d6e  y  gwneuthum                                 D.  ah  G.  g 

1038  Deincryd  mawr  ar  led  ancrain                                       „          h 

227  Deionysius  dyn  oeswyllt                                              T.  Prys  i 

509  Deubarth  gwin  dwy  aberth  gynt            Syr  0.  ah  Gwilym  k 

827  Deuddengradd  ben  berchen  brad  briodawr           Cynddelw  1 

980  Deune  'r  eiry  dyn  oreury w                                       D.  ah  G.  m 

1008  Deuthum  i  ddinas  dethol                                              „          n 

1227  Dewi  cyn  d'eni  ceid  ordeiniaw  mwyn    D.lUdJDnab  Gr:  o 

242  Dewin  ElpViin  dan  Alpha                        Syr  Huw  Pennant  p 

529  Dewis  wyd  wr  llwyd  ar  oil  wyr  Bryttain    S.  D.  Nanmor  q 

62  Dewrddrud  Lywelyn  daerddraig                R.  Goch  o  Eryri  r 


*  "Ficer  Llanfyuydd  14  Mawrth  1666  ar  nos  honno  y  bu  fiirw."        '     f  iS66. 


The  Book  of  Samuel  Williams. 


67i 


76 
112 
873 
966 

1101 
894 
656 

1187 
651 
918 
329 

1226 

1011 
562 

1116 
962 

1045 
973 
683 
160 
681 
150 
927 
95 
978 

719 

583 

318 

753 

380 

451 

913 

S22 

921 

517 

310 

829 

826 

379 

929 

987 

620 

372 


Dialaeth  fu  dalaith  Pon 

Dichon  Duw  gyfion  gofiwr  y  brenin 

DigablwT  y  ddwg  j  blaid 

Digiais  am  na  cbawn  degau 

Digio  'r  wyf  am  liw  ewyn 

Digam  y  gwnaeth  Duw  gymmwyll 

Di  lesc  yw  byw  yii  deihvng 

Dilyn  y  bropliwydoliaeth 

Dilyneis  diwael  ennyd 

Dilys  gan  anfedrus  gau 

])is  yw'r  byd  os  arbedwn 
D^  Davies :  Dr:  S.  dirion  Awdiirwalch  Cyraru 

Dodes  Duw  da  o  dyst  wyf 

Doe  cefais  i  gau  riain 

Doe  clywais  mi  gcisiais  gel 

Doe  gwelais  dyn  lednais  Ian 

Doe  'r  oeddwn  dan  oreuddail 

Doe  'r  oeddwn  dioer  eiddyl 

Doe  'r  pryd  hwn  ydd  oeddwn  i 

Doe  un  gyfflybrwydd  a  ddaw 

Doe  y  gwelais  deg  wiwloer 

Doed  ei  eryr  da'i  doriad 

Doed  wyr  Mens  a'r  deudir  mor 

Draw  nid  awn  wedi  'r  un  dydd 

Drud  yr  adwaenwn  dy  dro 

Drwg  i  neb  a  drigo  'n  ol 

Drwg  yw  ym  mbob  anobaith 

Drych  y  w  'r  byd  dirychor  barn     Syr  0.  ah  Gim  o  Dal  y  llyn  c 

Dull  iawn  i  feirdd  deallvvn  fod  S.  Cent  d 

Duw  a  ddug  attaw  budd  walaw  byd  Bleddyn  fardd  e 

Duw  a  roes  beirdd  dros  y  by  J  0.  Gwyiicdd  f 

Duw  a  weryd  ei  wirion  Gr;  ab  J.  ah  JL'n  Fyclutn  g 

Duw  a  wnaeth  o  ffraeth  ffrwytli  adeilad      Trahaearn  B.  M.  h 

Duw  ais  irwaed  a'i  torri  Simwnt  Fychan   i 

Duw  ami  iawu  oi  deimlaw  oedd  Huio  Arwystl  k 

Duw  Creawdyr  nef  a  daear  D.  Nanmcr  1 

Duw  dewiu  Gwerthefin  gwyrtheu     Einion  ab  Gwalchmai  m 

Duw  dinag  dinas  tangnefedd  Cynddelw  n 

Duw  dy  nawdd  rhag  tawdd  tan  Uachar       Bleddyn  Fardd  o 


D.  up  Edmwnd  a 

W.  Kyn  b 

Meurig  ah  Jorwvrth  c 

D.  ab  G.  d 

.,         e 

D.  Ddu  o  Hiraddig  f 

Gr:  Hiraelhog  g 

HJ  n  ah  Rhys  h 

T.  Prys   i 

J.  Du  ab  D.  ab  0.  h 

S.  Tndur  I 

Rob:  Dyfi  m 

D.  ab  G.  n 

J.  Deulxoyn  o 

D.  ab  G.  p 

q 


Jolo  Goch   t 

S.  Kent  u 

Rhisiard  Phijlib  v 

S.  ap  Hywel  w 

Hob:  Leiaf  x 

J.  Deulxoyn  y 

D.  ab  G.  z 

D.  ab  Edmwnt  a 

L.  G.  Colhi  b 


Duw  dy  ras  dad  yr  Jesu 
Duw  gwyddiad  mai  da  gweddai 
Duw  ^or  y  duwiau  eraill 
Duw  'n  at'rwydd  ar  y  flwyddyu 


Simicnt  Fychan  p 

D  ab  G.  q 

Edic:  ab  R.  Maelor  r 

]IJ7i  ah  Guttyn   s 


672  Llanstephan  Manuscript  iSS. 

272,722  Duw  naf  Arglwydd  rhwydd  pan  fd  rhaid  euriier    -  //.  FMn  a 

694  Duw  Naf  mae  ar  fj  nhafod                   Rhobin  Ddu  o  Fon  h 

910  Duw  0  flaen  dim  diflin  dad                                  W.  Cynual  c 

525  Duw  o'r  gwirfyd  rhagorfawr                                   S.  Phylih  d 

901  Duw  o'r  nef  a  droe 'n  ofer  .  yjS'p  .  Sitnwnt  Fychane 
510  Duw  oes  arwydd  dy  sorri  T.  Prys  f 
717  Duw  orvchaf  edryched                                        Tndur  Aled  g 

902  Duw  ras  da  a  droes  dwywaith  Simwnt  Fychan  h 
614"  Duw  roe  wiiddawn  drwy  urddas  .  l6!i9  •  Siams  Dwn  i 
815  Duw  Sul  eurlyw  byw  bywiaid  arwyrain  Gr:  ab  Mred:  ah  D.  k 
858  Duw  Sulgwyn  yw  Iiyn  boen  gynwyre  IL,}  bryd:  y  mock  I 
134  Duw  sydd  ai-  ein  dwys  weddi  '  <^.  Mowddwy  m 
639  Duw  sy  ben  nid  oes  neb  vwch                    Simicnt  Fychan  n 

1150  Duw  sy  wr  di  us  ei  waith                                Hmc  Anoystl  o 

1163  Duw  ucliod  a  ddyfod  ddeddf                   Gioilym  Ganoldref  p 

120  Dwyn  bonedd  dan  ei  benwn                            R.  Goch  yrxjri  q 

26  Dwyn  syr  Walter  ner  Duw  nyd,  ei  roddi     Jor.  Fynglwyd  r 

1132  D  ivy n wen  deigr  arien  degwch                                  D.  ab  G.  s 

77  Dy  fedd  nis  gadawaf  fi                                       Gytto'v  Glyn  t 

264  Dydd  ar  faes  diwedd  oer  fu                      jf.  Tew  Brydydd  u 

805  Dydd  da  i'r  ferch  ar  did  aur  fawr                        S.  Phylib  v 

997  Dyd  da  i'r  Gog  serchog  swyn                                D.  ab  G.  w 

733  Dydd  da  i'r  Uwynog  o'r  ogo£              {Huw  ILivyd  Cynfel)  x 

555  Dy<ld  da  it  ferch  feinferch  fodd                                T.  Prys  y 

995  Dydd  da  it'  rliagor  forwyn                                       D.  ab  G.  z 

965  Dydd  da  it  riain  serchog                                                 ,,          a 

GOO  Dydd  da  yt  Saesnes  gynnes  gain                  Tvdiir  Penllyn  b 

982  Dyddgu  ddiwaradwydd  gamp                                            „        c 

971  Dyddgu  liw  dydd  goleuaf                                                  „        d 

1107  Dyddgwaith  dibech  oedd  echdoe                                    ,,        e 

1215  Dyfed  a  siommed  o  symmud  niawredd                           „        f 

428  Dygwyd  anrheithiwyd  ein  ihent  an  trysor     Syr  0.  ab  G.  g 

1115  Dyn  canaid  doniog  cyneddf                                       D.  ab  G.  h 

514  Dyn  wyf  er  doe 'n  ei  ofyd                           Rhisiart  Phylib  i 

369  Dyn  wj'f  ni  chais  bod  yn  wych                    Jor:  Fynglwyd  k 

512  Dyn  wyf  yn  aros  dan  wydd                                       T.  Prys  1 

295  Dyn  wyf  yn  cerdded  y  nos                           D.  ap  Edmwnd  ra 

1186  Dyn  wyf  yn  myned  yn  wydd                              D.  Gorlcch  n 

634  Dyn  ydwyf  dianwydwyllt '                             f.  Teto  brydydd  o 

188  Dynion  a  wnaeth  Duw  enyd                     Rhys  Du  brydydd  p 

895  Dysgaf  y  niodd  y  desgyn                                           S.  Cent  q 

964  Dysgais  ryw  baradwysgaingc                                     D.  ab  G.  r 

881"  Dvwaid  Gr:  brydd  ar  brost       S.  ab  R.  ab  K'n  o  L.  Ddv}y  s 


■The  Book  of  Samuel  Williams.  673 

1223  Dywedais  nid  af  i  wadu                                      Edm:  Prys  a 

86  E  gad  gwart  Herbart  i  lion                           D.  ap  J.  TLwyd  h 

533  E  gai  'r  enaid  a  grinai                                      IIuw  Arwystl  c 

771  E  glyw  'r  byd  nid  galar  bas     .  1603  .     J.  Tew  Brydydd  d 

1175  Ebrwydd  y  daeth  a  braidd  dal                      Mred:  ab  Rhys  e 

945  Edn  Pasgen  wadnau  pwysgaingc                          R.  Nanmor  f 

460  Edwart  a'i  wyr  ai  drwy  'r  tan                                JLawdden  g 

254  Ef  a  wnaetli  Panton                                                     Taliesin  h 

981  Ei  sercU  a  roes  mercli  i  mi                                      D.  ab  G.  i 

8811  Eich  Caer  Gr:  aer  graffedd  iaith  enwog                 T.  Fychan  k 

627  Ein  Tad  gvviw  gariad  gwirion  liwn  ydyw                    Anon  I 

622  EiQ  Tad  nef  tydi  yw  'r  nod                        S.  ap  R.  ab  ITJn  m 

331  Eirchiad  wyf  arcliiad  Ofydd                                 D.  Nanmm'  n 

302  Eirchiad  yn  siarad  y  sydd            D.  TLwyd  ab  IL'n  ah  Gr:  o 

384  Eiry  mynydd  hoff  yw  clod  Macclaf  ab  F^ywarch  p 

385  Eiry  mynydd  gwyu  blodau  drain  JLywarch  hen  q 
383  Eiry  mynydd  gwyn  pob  ty  „  „  r 
382  Ymadgreg  JL'n  :  Eiry  mynydd  gwynt  am  berth  s 
630  Eiry  mynydd  gwangcus  iar  Macclaf  ab  JLywarch  t 
935  Elis  o  ddyffryn  Alyn  J.  Brydydd  hir  u 
934  Elis  un  a  ddewisir                                                        „               v 

700,  881  Englynion  i  Gr:  Dwn     (See  MS.  40  above  )  w 

701  Cxx  Englynion  by  Lewys  Glyn  Cothi                                         x 

118S  Ennynwyd  tan  yn  ein.  tir                         Syr  Huw  Pennant  y 

30  Enwir  y  neidir  o  union  achau                     Hywel  Swrdwal  z 

1002  Er  un  ferch  oerion  yw  f'ais                                     D.  ab  G.  a 

378  Erbyn  fl  fy  Ehi  rhwyf  bedyddiawl              Bleddyn  Fardd  b 

45  Erchais  farch  dihafarch  du                                      ILawdden  c 

657  Eres  iawn  er  ys  eiiyd                                               .S.  Tudur  d 

543  Erglyw  ar  gwynaf  glaer  ganiad  nith  haul     Huw  Arwystl  e 

589  Eryr  a'i  gledd  ar  warr  gwlad           A',  ab  J.  ah  Mred:  ddu  f 

1225  Etholiad  trwsiad  trasserch  D^n                            Edm:  Prys  g 

755  Eurbarch  cyfarch  Esgob  hael  addfwyn            Rob:  Clydro  h 

566  Enron  wych  goron  ewch  i  geurydd  Sin            Tudur  Aled  i 

881*  Eurwawr  noddfawr  naddfain  o  dyrau      Huw  Uaf,  o  dir  Tfjyn  k 

689  Eurwn  gerdd  gyda  'r  un  gainge                             K,awdden  I 

461  Ewch  feirdd  o  Ddimbych  i  Fon                      Deio  ah  J.  du  m 

696  Fal  y  gwnaeth  trwy  feli  ac  on          D.  WAvyd  IL'n  ah  Gr:  n 

1023  Fal  yr  oedd  fawr  ei  hafrad                                       D.  ab  G.  o 

1049  Fal  yr  oeddwn  fawl  rwyddaf                                        „         p 

960  Fal  yr  oeddwn  gwyddwn  gel                                          „          q 

1097  Fal  yr  oeddwn  gynt  noswaitli                                       „          r 

1109  Fal  yr  oeddwn  ymannos                                                    „          s 


674  Manstephan  Manusonpt  i33. 

974  Fal  yr  oeddwn  yn  nhrwyn  y  rhiw                        D.  uh  G.  a 

1067  Fe  aeth  heddiw  yn  ddiwael                                            „          b 

454  F'Arglwyddes  feistres  oedd  fyw  a  difalch          T.  Penllyn  c 

402  F'Arglwydd  rhwydd  rhen                         Gr:  ah  JTJn  W.wyd  d 

1182  Fy  ngwineufarch  fwng  nwyfus                                 iV.  Tudur  e 

732  IFarwel  i  dawel  for  Dewi  bei'  addysc     S     TV.  T.  TL.  Ddyfner  f 

167  IFon  a  ddanfones  ]fesu                   D.  JLwyd  ap  JL'n  ap  Gr:  g 

174       Gair  a  'm  hoeres  grym  hiraeth         Hywel  D.  ap  J.  ap  R.  h 

473       Gair  addysg  gwae  a  roddai     .  •?5p7 ...  Morys  Benmjn  i 

213       Gair  Angel  i'r  gwr  yngod  Gwilym  ap  J.  hen  h 

615       Gair  cred  ced  cynydd  Gr:  ah  Mred:  ab  D.  I 

632       Gair  da  gai  y  gwyrda  gynt  Syr  R.  o  Gamo  m 

243       Galw  ^esu  He  ni  bu  ball  Gr:  ap  D.  Fychan  n 

626       Geiriau'r  Tad  gad  yn  dy  go  drwy  iawnder  Anon  o 

1144       Genau 'r  Glynn  Towyn  minteioedd  a  droes       D.  Nanmor  p 

607       Glain  gwiw  arvvydd  glan  geirwir  0.  Gwynedd  q 

812  Glandad  gwir  gelwir  ar  Grist  galwaf      Bledyn  du  was  y  cwd  r 

515       Gofalu  lieb  dy  heb  dal  Tudur  Aled  a 

740       Gorchymyn  syr  Bilat  yw  gwylad  y  gelain  Anon  t 

197       Goreu-Dduw  gwiw  a  rodded  Gicerftl  Mechain  ii 

346       Goreu  swydd  fal  gyrru  saeth      Jeuan  ah  Hywel  Swrdwal  v 

1072       Gorllwyn  yr  wyf  ddyu  gyrllaes  D.  ah  G.  w 

833       Goruchel  Dduw  gwolochir  ymmhob  da  Taliesin  x 

1155       Gorwyn  blaen  onn  hirwynnion  fyddant  Anon  y 

859       Gorwyniawg  drythyll  gorwynt  Cynddelw  2 

1030       Griflfl  y  plwy  a'i  grefft  y  plyg  D.  ah  G.  a 

52       Gruffydd  a'r  ddeurndd  wrawl  R.  ILwyd  ap  R.  ap  Riccert  b 

149       Gruffydd  awenydd  uniawn  D.  Tt^wyd  up  IL'n  ap  Gr:  c 

881''  Gr;  coed  eilwydd  Cydweli  barchus  -  156l  .       Syr  0.  ab  Gtm  A 

881'  Gr:  Dwn  Bryltwn  o  bryd  a  glendid      J),  ab  Ho:  ab  J.  V'n  e 

881^^  Gr:  Dwn  carwn  cyweirwych  celfydd   ,1362.        Gr:  Hiraethog  f 

83leee  Qy,- Jjwn :  *  *  #  #  arnaid  cadarn  ydwyd       Morys  K,wyd*  g 

881"  Gr:  Dwn  Ihvybr  gwn  nifewn  gwanar  a  thrin       Gr:  Hiraethog  h 

88P  Gr:  frau  jawnwydd  freiniawl  arafaidd  Syr  D.  ILwyd  i 

424  Gr:  gawr  breisgwydd  gwr  brau  cryf  osglog      Morgan  El/el  k 

831ddd  (^ii..  gawr  dedwydd  gwr  doeth  a  graddawl     Syr  D.  Ejwyd]    1 

881'  Gr:  o'r  praffwydd  wr  perffaith  hylwybr  Morgan  Elfel  m 

881'*  Gr:  wr  dewrwydd  aur  dyraii  ganmil  .  ^5.57  .  W.  JLyn,  n 

1032       Gruffydd  gryg  ddirmyg  ddarmerth  D.  ab  G,  o 

703       Gruffydd  hael  gorph  Adda  hen  0.  ab  TUn  moel  p 

916      Guttyn  y  glyn  a  fu'n  glaf  Syr  R.  o  Gamo  q 

23S       Gwae  a  ancd  o'u  geni  Rhobin  Ddu  r 


*  ab  W.o  Brys  ^or:  1557   .  f  "^  ^lir  Gr:  Davyd  "  ab  Owain."     1551. 


The  Booh  of  Samuel  Williams.  675 

641  Gwae  a  fwrio  goel  oferwas                            J.  Brydijdd  hir  a 

999  Gwae  a  garodd  gwag  eiriavvl                                    Z>.  ab  G.  b 

917  Gwae  a  gynlialiodd  i  gyd                                  Giitlo'r  Glyn  c 

9cil  Gwae  brydydd  a  gai  brwydyr                                    D.  ab  G.  d 

1043  Gwae  fab  fu  yn  gohelytli                                                „           c 

1037  Gwae  Fardd  a  fai  gyfa'i  orn                                         „           / 

1022  Gwae  fi  ui  \vyr  y  forwyn                                              „           g 

881^f  Gwae  fi  myn  Dewi  niae'n  dost  ym  hiraeth         Gr:  Dwnn  h 

1094  Gwao  fl  o  gariad  gwiw  fun                                      D.  ab  G.   i 

228  Gwae  gwae  fl  gwag  yw  f'awen                       Huu;  Arwystl  k 

567  ■  Gwae  hoU  gred  trymed  tvomwedd  am  ercliwyn  T.  Aled  I 
939  Mar:  JV.  Egtoad  ;  Gwae  ni  Dduw  gan  y  ddaear     jfor:  Fyng:  m 

861  Gwae  ni  Dduw  o'r  ddirfawr  golled                  ILijgad  Gicr  n 

1013  Gsvae  ni  bil  eiddil  Addaf                                         D.  ab  G.  o 

638  Gwae  ni'r  beirdd  gan  air  y  Byd                            S.  Tvdur  p 

290  Gwae  'r  gwyl  a  gar  gwraig  olwen     Rob:  Pywel  Amhorgan  q 

646  Gwae  rai  na  chai  'v  vn  chwyrn                              Hion  Ceri  r 

292  Gwae  y'mbrydain  Gymru  hoywdeg     .   l6/2  .          J.  Sion    s 

513  Gwaith  anorpben  sy  gennyf              R,  Goch  Glan  Ceiriog   t 

340  Gwallgofiais  gwe  f'ais  byd  fedd  J.  Tew  o  Ggd^veli  u 
825  Gwared  arnaf  naf  nawdd  a'm  rboddych       V  brawd  Fadawg   v 

861  Gwawr  pan  ddwyre  gawr  a  ddoded  galon    0.  Cgfeiliaiug  w 

889  Gwedy  crair  Creawdr  diiai                                      Casnodyn  x 

1009  Gwedi  dyfod  a  dofi                                                     D.  ab  G.  y 

172  Gwedi  im'  gau  am  gerddau  gwen                     D.  Nanmor  z 

193  Gweddiwn  byddwn  cyn  bedd  yn  ddiwall                T.  Prys  a 

234  Gweiniaid  gwae  ni  rbag  anon  JL'it  ap  Mrcd:  ap  Ednyfed  b 

5  Gwelaf  ar  ddigrif  Biif-fardd                          Bedo  Ph:  baeh  c 

374  Gwelais  eira  glwys  oerwyn                                   Edm:  Prys  d 

1070  Gwell  eniwed  fforfEed  fiug                                       D.  ah  G.  e 

605  Gwent  yw  'n  gwbl  gnot  ein  gobailh                   Lewys  Mon   f 

843  Gwenwynwyn  erchwyn  eirebiaid  er  moliant        Cynddelw  g 

1033  Gweurfll  wawr  eiddil  ryddoetb                                Gr:  Gryg  b 

345  Gwilio  'r  wyf  mae  'n  gul  yr  ais                  Lewys  Trefaant   i 

948  Gwinllawn  gwir  a  iawn  llyma 'r  gras  a  gawn     L.  G.  Cothi  k 

347  Gwir  =feuan  fu'r  g^n  genyd                                     ILowdden   1 

846  Gwirawd  Twain  draw  dra  digoll  fynydd             Cynddelw  m 

316  Gwn  nad  da  gwae  enaid  dyn             8.  Cent  ne  D.  Meifod  n 

498  Gwn  un  Bardd  mewn  gwenwyn  beth        Rfiisiart  Phylib  o 

306  Gwn  wneutbur  H  gwenn  neithwyr                          <S'.  Tttdur  p 

371  Gwnaetb  Duw  Tad  a'i  deg  radau               Simwnt  Fychan  q 

778  Gwnaetb  dyn  a'i  golyn  gelwydd  .  I6O8  .  J.  Tew  Brydydd   r 

881""  Gwr  bur  Dwn  didwn  i  ddodi  rbuddaur     .   ;,7.:6  .                 s 

O.  Gnd 

J  98607.  E 


670  Llanetephan  Manuscript  i33. 

920  Gwr  da  gwych  llewych  Uawir                       Tudur  Penllyn  a 

881°  Gwr  grasol  duwiol  mewn  dysg  wyd  Ruffydd         Mei-d;*   b 

887  Gnu-ach  ddieiriach  grach  gwrych  pyrth  eirin     M.  Dwygraig  c 

330  Gwrandewch  arnaf  yn  dywedyd                             S.  Ttidur  d 

215  Gwresog  ■win  gras  ac  einioe^                            Huiv  Arwystl  e 

742  Gwybod  y  mae  pob  Cymro                              Syr  T.  Talau  f 

565  Gwyddom  dewi  a  goddef            J,  Gethin  ah  J.  ah  ILeison  g 

1029  Gwyllt  yw  ni  wn  a'i  gwell  dim                              D.  ah  G.  h 

8G5  Gwyn  ei  fyd  am  gyd  a  geidw  ei  wir                D.  Benfras  i 

868  Gwyn  gwrandaw  di  ar  synhwyr                          IL'n  Fardd  k 

24.0  Gwynedd  cafab  dy  genedl                             /.  Brydydd  Mr  I 

1189  Gwyr  a  welais  yn  greulon                 D.  ILwyd  lUn  ah  Gr:m 

459  Gwyr  y  tir  a'u  geiriau  teg                          Bedo  Bricynllys  n 

493  Gyd  ag  un  a  geidw  Gwynedd                           Tudur  Aled  o 

5.38  Ha  gornchwigl  hagr  sienigl  son                      Hmo  Arioystl  p 

845  Hael  A)thur  modur  mud  angudd  roddion               Daniel]  q 

IIG  Haeillj'g  ym  wyd  naf  hirllwyd              JL'n  tnoel  y  Pantri.   r 

1 052  Hanffb  well  i  ti  hen  ferch                                       D.  ah  G.   s 

170  Hardd  gyfaill  herwydd  gofeg                        Gr:  D.  Fychan   t 

881™™  Hani  Dwu  canwn  amcaniou  cedyrn  T.  Teifi  u 

62  Hani  ap  Harri  pared  yr  ^esu                            S.  Brwynog  v 

41  Hairi  frenin  y  gwinwydd   D.  HJd  TL'n  ap  Gr:  o  Fathafarn  w 

1195  Harri  Sant  hy  y w 'r  oes  hon                    Gr:  ah  D.  Fychan  x 

581  Ilawddamawr  blaenor  y  blaid  Z>.  Nanmor  y 
968  Hawddamawr  ddeulawr  ddilyth                                Z>.  ad  G.  z 

1047  Hawddamor  glwysgor  glasgoed                                      „          a 

959  Hawddamawr  mireinwawr  maith                                   „          b 

668  Hawdd  amawr  vch  llawr  y  llwyn              Hywel  Rheinallt  c 

854  Hawdd  fyd  i'ra  por  parawd               J.  ILwyd  ah  y  Gargam  d 

575  Ilawddfyd  i'r  nos  fal  osai                              Bedo  Brwynllys  e 

1042  Heirdd  Feirdd  fyrddiwn  ddiledfeirw                      D.  ah  G.   f 

237  Hely  a  gawn  dros  heli  ag  on                                 D.  ILwyd  g 

184  Hen  ydwyf  i'm  penodau                                    Thomas  Prys  h 

1214  Henaint  anghywraint  ing  liiraeth  a  phoeu            D.  ah  G.  i 

582  Hen  ddelw  hon  addolynt  Lewys  Mon  k 
320  Henffych  well  enw  hoff  a  chu                            Sion  Phylib  1 

660  Heniar  nodedig  hoywnwyf  IL'n  Goch  ah  Meirig  hen  m 
970  Herber  o  ddail  gwiail  gwiw  D.  ah  G.  n 
544  Herod  wyf  hoyw  rad  afael                             Gr:  Hiraethog  o 

458,669  Heiia  glod  hy  wy  a  glas  ILowdden  ne  Gtm  ap  J.  hen  p 

661  Hil  dewr  nod  haelder  Nudd  Gr:  J.  ah  IL'n  Fychan  q 
908  Hir  hoedl  a  fytho  i'm  heryr                            Syr  D.  Trefor  r 

*  ddwylo  Ill/chain,  ja6  Llosgwrn  mew. 


Hie  Booh  of  Samuel  Williams,  077 

57Q  Hii'  oes  a  fo  i'm  heryr                                   Deio  ah  J.  Du  a 

671  Hir  y  bu  Ru%dd  ruddbar                        7?.  Goch  o'r  Enjri  b 

J 204  Hir  y  Bum  da«  ainmod    Gr:  mwydab  D.ab  Eing:  ILygliw  o 

233  Hii-  yw'r  oes  ar  herw'r  wyf                             D.  Gorddlech  d 
928  Mar:  Gr:  Hii-aothog  wen  ffi-itliwag  wyd        Simwnt  Fychan   e 

935  Hoywdeg  riain  a'm  hudai                                         D,  ah  G.  f 

75  i  Hudol  doe  fii  hoedl  Dafydd                                     Jolo  Goch  g 

883  [Hunudd]  marvv  gydd  iieud  mawrgur  Miib  y  Clochyddyn  li 

373  Huw  ab  Sion  anhappus  waith                                     J.  Tew   i 

277  Hwyl  gymen  yw  margen  mawl                                       Anon  k 

542  Hwylad  hwyrwraig  lasi'yd  lefn                         Huw  Arwystl   I 

541  Hy  ddoe  down  o  Dduw  a'i  da                              „             „    m 

361  Hy  medry  Huw  a  naydriaitli                                 „             „     n 

1129  Hydr  y  gwelaf  ail  indeg                                           D.  ab  G.  o 

1152  Hywel  a  wnaeth  fabmaetli  medd         /.  ab  R^  ab  J.  TLwyd  p 

789  Hywel  dal  icli  del  iechyd  i  hwn                        li.  Nantmor  q 

670  Hywel  ifangc  hii  Owain                              Gwilim  ab  J.  hen  r 

105  Hywel  o  gwnsel  gwiwsawr  i'th  urddwyd       D.  ap  Mred:*  s 
457,  665  Hywel  wyd  fyw  liael  hyd  fedd  J.  Tew  brydydd  hen  t 

639  5f  Dd\iw  'n  gyntaf  y  cyfarchaf,  bennaf  bieii           Taliessin  u 

744  ]f  Dduw  ydd  wyf  weddiwr                                    ;S'.  hrwynog  v 

835  J  Enw  Domini  meu  y  moli  mawr  y  molawd        Taliesin^  ?o 

561  J  'm  cynnydd  yr  wy'n  cwynaw              Rhisiart  ap  Hywel  x 

860  ]f  'm  peryf  digardd  wyf  dygen,  geiniad                 Cynddelw  y 

66  J  Noe  hen  anwahanwaith                                 Gr:  Hiraethog   z 

501  J  'r  coed  glasfrig  eauad  glynn                     Rhisiart  Phylib  a 

339  ^  'r  Rhyd  goch  y  rhed  y  gan                       D.  ab  Edniwnd  b 

932  ]f  ynnill  o  bai  annerch  see  Ba  ynnill      Gr:  ap  J.  ab  IL'n  v'n  c 

643  ifavll  Edwart  euiliin  adain                                    Tudur  Aled  d 

578  ifarll  IFerys  Tytys  wyt  Water  eistabl    Lewys  Morgannwg   e 

80  ^awn  rlioi  cerdd  drwg  angerdd  draw             Hy'l  Swrdwal   f 

106  Jechyd  i  wr  uchod  el  Guttun  Glynn  g 
J208  Jesu  Grist  a  ro  tn'styd                                     Huw  Pennant  h 

769  ^esu  Grist  oerdrist  ardreth  yw'r  cynnwr        D.  TL'd  Mat:   i 

168  ^esu  hwdc  'nyfosiwn                           Rob:  Leia  (ne  S.  Kent)  k 

35  ]fesu  naf  galwaf  Sion  Wynn,  ap  Thomas             Robin  ddu    1 

737  'Jesu  wyt  5fesu  dewisol  ar  bren                         D.  ab  Gwilim  m 

1 137  Jeuan  ^or  gwiwdan  gwiwdad                                    D.  ab  G.  n 

899  Jeuan  mawl  winllan  wenllwyd                          Master  Harri  o 

199  Jeuengctyd  a'r  raebyd  maith                                         S.  Cent  p 

477  ]ffan  dewr  o  fewn  y  dawn                                  O.  TFaed  da  q 

1019  Jfor  aur  o  farwriaeth                                                 D,  ab  G.   r 

1016  Jfor  ydoedd  afradaur                                                        „           s 

*  ap  Tudur.  ^  ne  Elidr  Snis. 

R    2 


$78  Zlcinstephan  Mamiscript  {33; 

367       folo  gynt  pob  elw  a  gai  Tiidur  Aled  a 

807  ^or  Nef  a'i  chvair  Ac  eirin  Mair  Gr:  Grt/g  ne  Gr:  v'ti  b 
814  ^orwcrtb  aer  gaiinerth  aur  ganhorthwy  cyrdd  Cynddelw  c 
821       liariaidd  Fair  gywair  ddigywyd  Gr:  ap  Mred:  ap  D.  d 

219       Eiaw  Dduw  a  f u 'n  llaJd  aweri  Tudur  Aled   e 

470       Haw  Dduw  wynn  Uaddai  Wynedd  Rhisiart  Phylib  f 

X041       ILawou  nos  iau  lluniais  oed  D.  ab  G.  g 

27      ILawn  frig  Moreiddig  ymrodded  y  meirch       Rhisiart  Jor:  h 

1062       Bje  digrif  y  bum  heddiw  D.  ab  G.    * 

731       ILe  doi  adwyth  Hid  ydyw  Bedo  Hafes  k 

521       ILe  ydd  wyt  wych  llwyddid  dy  wedd         Rhisiart  Phylib   I 
241       ILem  yw'r  floedd  llyma  'r  flwyddyn    D,  Jf^ieyd  we  Gorlech  m 
60       ILew  brwydr  fab  Haw  Beredur  R.  Goch  o  Eryri  n 

546      Bjinosen  o'r  llwyn  isod  Morys  Berwyn  o 

335       Iiio  eurwallt  Hiw  arian  D.  Nanmor  p 

655       ILiwiog  wyf  yngorllewyn  jffan  Ddu'r  Bilwg  q 

898       EiOer  wen  Hiw  eira  un-nos  f.  Tew  r 

1080       ILuuiais  oed  mewn  mangoed  Mai  D.  ab  G.  s 

1003       Eiuniais  oed  yn  y  goedallt  „  t 

267      ILwgvvr  blin  He  garw  wledd  S.  Cent  u 

182       ILwra  yw'r  biiwl  y  He  mae  rhaid  „       v 

466       Eiwyddinnt  a  ffyniant  trwy  ffj-dd  i  Risiart  fV,  ILyn  w 

1096      ILyma  been  He  mae  y  bydd  D.  ab  G.  x 

276       ILyma  fyd  cyd  cadarn  Anoti  y 

1229       ILyma  fyd  llwm  o  fedydd  S.  Cent  z 

1201       ILyma  fyd  oergryd  oergrai  2L'»  ab  0.  a 

863       JLyma  gas  o'u  dirasedd  Sir  D.  Jones  JL.  V.  D.  K.  b 

545       ILyma  baf  Uwra  i  boywfardd  ITj'n  Goch  Amheiirig  hen  c 

22       ILyma  oeicbwedl  cenbedlawr  ^olo  Goch  d 

881""  ILys  rbydd  ynn  y  sydd  a  wna  son  Ystrad     Mat:  Bromffild  e 
813       ILyw  gorllewyn  llawrydd  frenbin  Bleddyn  ddu  was  y  cwd  f 
92       ILewelyn  oH  a'i  olud  Hywel  Cilan  g 

830  ]L'n  fardd  ne  Feilir,  ends:  Erbyn  brawd  trindawd  trinet  h 

400  Mab  aur  rhodded  mab  mad  aned  V Brawd  Fadaivg  i 

353  Mab  cadr  Catlwaladr  ceidw  eilydd  bael  Syppyn  Cyfeiliog  k 
866  Mab  Duw  dylyaf  dy  bwyllaw  D.  Benfras  1 

888  lilab  y  gof  glawrdof  dinieu  nim  parcbud  Mad:  Dwygraig  m 
881'' Mab  Ywen  derwen  dewrwydd  drud  bylew    Harri  ah  R,  ab  G.  n 

1134  Madog  ab  Gruffydd  wyddaer  D.  ab  G.  o 

94  Madog  oedd  riwiog  ffordd  yr  ai  bnul  wybren     Bedo  Br'llys  p 

591       Madyn  Iwynogyn  ages  i  ladrad  R.  Goch  o'r  Ryri  q 

238       Mae  a  ddwg  maddau  cad  D.  Gofddlech  r 

1083       Mae  addaw  oed  lioed  bydsercb  />.  ab  G.  s 

111       Mae  aerwy  gwyn  am  war  gwr  Sion  Ceri  X 


The  Booh  of  Samuet  Williaras. 


679 


1112       Mae  atfwyddiant  cocldiant  cawdd 
497       Mae  athrodwyr  maith  rydyd 
1121       Mae  cai'Iad  mewii  niagwriaetli 

53       Mae  ceidwad  i'u  gwlad  a'a  gwledd 
692       Mae  cliwedleu  mawrwych  adlais 
135       Mae  dewr  ainraod  i  euraw 
280,  1085  Mae  dyn  a  gwlsg  am  deui 
Mae  gair  i  mi  o  garu 
Mae  geirau  neuaddeii  N"udd 
Mae  gennym  yma  Ganon 
Mae  glaw  mawr  am  gloi  marian 
Mae  gwaed  ir  yn  magu  dyn 
Mae  gwaew  yu  f'ais  yn  gwau'n  fawr 
Mae  gwahodd  ym  a  gohir 
Mae  gwlad  heb  ddim  goleuder 
Mae  gwr  fal  mil  o  gewri 
Mae  gwr  fytb  am  gywir  farn 
Mae  gwr  i'm  dirmygu  i 
Mae  gwr  He  bu  'r  mawr  gariad 
Mae  gwr  Hen  yma  ger  Haw 
Mae  gwr  llwyd  yma  gar  Daw 
Mae  gwr  mawr  ei  gymeriad 
Mae  gwr  mwyn  ar  gwr  maenol 
Mae  gwr  ym  hygar  yma 
Mae  baul  ac  mal  dyma  bi 
Mae  bwnt  wr  a  maint  ]forus 
Mae  i  Bowys  wr  ym  mbob  sias 
Mae  Uef  oer  ein  lleferydd  .  1603 
Mae  lief  oer  mae  llifeiriant 
Mae  Hew  glan  ym-mbell  a'i  gledd 
Mae  'm  gydymmaitb  diffeithwas 


336 
85 
143 
606 
637 
408 
127 
903 
757 
273 
305 
486 
633 
173 
102 
803 
489 
799 
100 
117 
770 
905 
69 
309 
729 
6 
147 
113 
1143 
288 
653 
453 


D.  ah  G.  a 

Gr:  Ilafren  b 
D.  ah  G.  c 
GuUo'r  Glijn  d 
Edw:  ah  Rhys  e 
Matthew  up  JUn  Goch  f 
J.  Dyfi  ne  D.  ah  G.  g 
J.  Deulwyn  h 
Gwilym  ap  J.  hen   i 
J.  Deidivyn  k 
S.  Phylih    I 
T.  Aled  m 
1oJf5  .       Gr:  Dwn  n 
Gytto'r  Glyn  o 
Simwnt  Fychan  p 
Roh:  Clydro  q 
W.  ILun  r 
ITJii  ab  Gtjttyn  s 
Hino  Arioystl   t 
D.  ILwyd  JUn  ap  Gi-:  w 
„  »  V 

J,  D.  ddu  w 
S.  Rhosser  o  L.  JLcchid  x 
S.  Phylih  y 
Bcdo  Ettrddrem  i 
Sion  Ceri  a 
b 
S.  Mowddwy  c 
Gutto  'r  Glyn  d 
Sion  Ceri  e 
"Dyrt  or  Drafael"   f 
Mae  n  gryf  fel  y  tyf  olud  bir  gau  vn     Mortis  ILwyd  W.  g 


Ho:  D.  ap  J.  ap  R.  b 

Gwilym  ap  J.  hen   i 

Sion  Ceri  k 


Mae  'n  y  Seler  dabler  deg 

Mae  'ngbinio  er  cludo  clod 

Mae  o  Einion  ymwanwr 

Mae  o  Rya  dyn  mawr  ei  'stad 

Mae  oer  gri  am  wr  a  grym  .  1oh6 

Mae  'r  gair  ac  nid  mawr  gel 

Mae  r  gair  am  wr  gwrol 
790  Mae  'r  Gofid  i'm  argofi.    T.  S.  Catli  ne  Ficer  IL.  Yspydded  p 
102       Mae  'r  gwr  mawr  ei  gymmeriad  /.  D.  Ddu  (j 

130       Mae 'r  benwyr  ai  meirw  y  rheiui  Gytto'r  Glyn  r 

471       Mae'r  oer  alar  mawr  wylwyd  .  '/5(?7  .  Hwv  Mnchno  s 

937       Mae  rbyw  odwrdd  ym  Mhrydain  Lewys  Morgannivt/   t 


1 

Simwnt  Fychan  m 

J.  Tew  hrydydd  n 

0.  Gwynedd  o 


680 


Llccnstephdn  Manuscript  iS3. 


185 
519 
762 
311 
1177 
279 
635 
800 
499 
175 
388 
293 

73 
269 
337 

87 
712 

96 
823 
922 
818 
654 
568 


Mae  son  fal  Moesen  neu  fwy 
Mae  trefn  ar  bob  matter  oil 
]Mae  tri  Bardd  mattp.r  o  bwys 
Mae  un  ai  barch  mewn  y  byd 
Mae  un  cun  yina'n  cynnal 
Mae  un  ceidwad  mewn  cadair 
Mae  un  gwr  yma'n  i  gob 
Mae  un  parlies  mewn  eurliin 
Mae  un  t^  ym  min  Towyn 
Mae  yn  y  tir  myn  y  tan 
Maenwyn  tra  fum  i'th  oed 
Mai  a  ddaeth  yma  i  ddyn 
Mair.era  ddiwair  mam  Duw  jon 
Mair  yw'n  liyder  rhag  perygl 
Manylgae  mwyn  wieilgoed 
Marchog  Wiliam  meircli  galatli 
Matheu  mawredd  maitli  Moi'ys  [o  Geri] 
Mawl  at  wyr  aeth  mal  y  trig 


5'.  Tiidiir  a 

Edm:  Prys  h 

S.  Mowddwy  c 

S.  Tudur  d 

Gytto  'r  Glyn  e 

Gutto  'r  Glyn  f 

J.  Tew  brydydd  g 

D.  ab  Edmwnd  h 

S.Fhylib   i 

FJn  Goch  y  dant  k 

JLywareh  hen   I 

Gr:  ap  Jeuan  m 

D.  ap  Edmwnd  n 

J.  ap  Ry  o/>  J.  llwyd  o 

J.  Deulwyn  p 

D.  ap  Hy'l  ap  J.  V'n  q 

Ho:  ab  Syr  Mat:  r 

Sion  Ceri  s 


Mawr  awr  ei  ddawn  a  ddyfu 
Mawr  ddolef  y  mae'r  ddwywlad 
Mawr  Dduw  fy  naf,  mi  a'i  ceisiaf 
Mawr  gynuen  awr  ac  eiiyd 
Mawr  yw'r  dysg  yno  mae'r  da 
959^  988  Mawr  yw'r  gelfyddyd  a  maitli 
229       Mawr  yw'r  arofyn  am  ryfel 

Medde  un  yn  mau  ddwyn  jacli 
Meddyg  nid  rliyfyg  ond  rbaid,  el  bcrclii 
Mcddylia  cyu  y  'dywettych  dy  air 
Mcddylio  am  addoli 
Meddylio  ydd  wyf  mau  ddoliir 
Melbion  diwarth  eu  mebyd 


1197 
700"^ 
394 
181 
129 
663 
881'='= 
881"' 
853 
741 
540 
700 
S63 
245 
165 
809 
1135 


Elidr  Sais  medd  Dr  D.   t 

Simwnt  Fychan  u 

Madog  Dwygraig  v 

Gi-:  Hiraethog  w 

Gyttd'r  Glyn  x 

D.  ab  G.  y 

Rhohbi  Ddu  i 

Robin  Ddu  a 

Edie:  Morus  b 

Taliessin  c 

S.  Cent  d 

R.  ap  Cynfrig  Goch  e 

Gr:  Grug  I 


Meistr  Dwn  chwech  miliwn  ich  Moli*  liar:  ab  R.  ab  Gl'in  g 
Meistr  Dwn  icb  galwii  o'cli  gwelielyth  gynt  „  h 

Meistr  Rhosser  rhifer  at  hyn  yn  oreu  L.  G.  Cothi  i 

Meistr  Talau  ILangadog  Harri  ab  R.  ah  Gwllym  k 

Mentru  bum  am  un  tro  bach  ffuw  Arwystl  1 

Merddin  a  ddywawd  mavy'rddysc  attebion  Anonva. 

Merddin  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf  f.  Dyfi  Q 

Merddin  wylkl  mawr  ddawn  ei  waith  TUn  ap  0.\  o 

Mewn  un  llys  mwy  no'n  holl  iaith  Tudur  Aled  p 

Mia  barat,  ^  ddyn  araf  Jor:  ab  y  Cyrriawg  q 

Mi  a  fedraf  ystafell  D.  ab  G.   r 


i5?0. 


t  ne  Edward  ap  Sys. 


The  Book  of  Samuel  Williams: 


68  i 


319 

1117 

1026 

465 

128 

381 

1218 

834 

621 

955 

1123 

530 

462 

1014 

1114 

196 

463 

810 

393 

395 

119 

837 

21 

879 

850 

877 

396 

1005 

573 

1194 

1100 

491 

313 


Mi  a  gefais  i  ni  gyfoeth 
Mi  a  gerddais  wyth  milltir 
Mi  a  wnaf  ac  a  wnaf 
Mi  a  wnn  d^  a  man  dog 
Mi  awn  draw  myned  yr  wyf 
Mis  5fonawr  myglyd  dyffryn 
Moes  un  leusan  i'm  hannercli 
Moli  Duw  yn  nechreu  a  diwedd 
Moliant  i  Dduw  byvv  lie  bwy 
Morfydd  ferch  ]forwei-th  gerth  gain 
Morfydd  weddaidd  aughywir 
Morgan  liael  mawr  gynhaliaeth 
Mwyfwy  sou  mae  fy  swUt 
JVFwynddyn  dyred  i'r  manddail 
Myfi  y  sydd  deunydd  dig 
Myfyrio  yr  wyf  a  'mofyn 
Myn  fenaid  mae  yn  f'wyneb 
Mynawg  gwaredawg  y  gwir  radeu 

Na  fid  esgud  dy  law  ar  Iw  anudon 

Nac  ymddiried  i'r  neb  atli  fygytho 

Naddu  o'm  awenyddiaetii 

Nawdd  y  Tad  ar  Mab  rhad  rhofi  a'm 

Nef  ir  dyn  fo  roid  ennyd 

Neuadd  Howel  hygel  hegl 


Rhosser  Cyifin  a 

D.  ab  G.  b 

D.  ab  G.  c 

Rhisiart  Phylib  d 

R.  Goch  Gli/ii  Dijfrdwy  e 

Anetirm  Gwawdrydd  f 

D.  ab  G.   rj 

Taliessin  h 

S.  ab  R.  ab  lUn   i 

D.  ab  G.  k 

I 

J.  Tew  m 

D.  ab  Edmiond  n 

D.  ab  G.  o 

P 

folo  Goch  q 

D.  Nanmor  r 
D.  y  Coed  s 

Cattwn  ddoctk   t 

Taliessin  u 

S.  Bruynog  v 

galon  Taliessin  w 

Lewis  Morganwg  x 

Tudur  ddall  y 


Neud  rliaid  am  Fadawg  trengi  ciwdodoedd  Einiawn  wann  z 
Neur  aetli  neud  hiraethawg  bun  Tudur  ab  Gwynn  Hagr  a 
Ni  bydd  byrracli  y  daith  er  gwrando  OfEereu  Taliessin  b 
Ni  cherddaf  nid  af  o  dy  D.  ab  G.  c 

Ni  chredwn  uvvch  yr  Eidal  Hywel  ab  Syr  Matthew  d 

Ni  ddel  ei  gorph  ar  elawr  D.  Gorlech  e 

Ni  thybiais  ddewrdrais  ddirdra  D.  ab  G.  £ 

Nid  a£  i  ddyfifryn  Dyfi  Hywel  D.  TLwyd  ab  G6f  g 

Nid  a  i  gelli  dan  goUen  S.  Cent  h 


811  Nid  ai'glwydd  cyfrwydd  cyfrwng  nef  allawr   Gr:  ab  Mred:*    i 

141       Nid  balcb  nid  difalch  end  D.  Abad  Tudur  Aled  k 

397       Nid  oes  air  gwir  heb  foliant  ir  Drindod  Taliessyn   1 

1024       Nid  oes  dychymyg  ym  M6n  D.  ab  G.  ra. 

226       Nid  rhyfedd  mewn  serthedd  siwr  S.  Frissiart  n 

869       Nis  hepcoraf  y  rhwyf  hyd  Rufain  MJn  Fardd  o 

1221       Nos  da  i  Len  syn  wystlyn  Scrch  Edm:  Prys]  p 

1001       Nos  da  i'r  fernos  dawel  D.  ab  G.  n 

448,  944  Nos  da  i'r  fran  is  Dofr  enyd  S.  Cet'i  ne  L's  Mon  r 


*  ab  Dufydd. 


t  Mar.  W.  Ci/nwah 


d82 


Llanstephan  Manuscript  ISi. 


209       Nos  da  it  rhaid  ystudiaw 
270       0  alar  mi  a  wylais 


Deio  ah  j.  dii  a 
D.  ILwyd  ap  IL'n  ap  Gr:  b 


170       O  Arfon  i  Foil  a'i  fys  naf  eurglod 
154       0  baud  jach  Abad  a  wn 
29,  728  O  chaf  i'r  dewraf  roi  dwyrau  o'r  byd 


979 
907 
698 
57 
537 
281 
248 
368 
906 


0  cbau  fi  drueni  drum 
O  char  dya  fal  chwarae  dis 
O  chawn  na  chawn  och  eiiyd 
O  Dduw  mae'r  hyn  a  oedd  dda 
0  Dduw  nef  haeddwn  ofid 


D.  ap  Edinwnd  c 

Tudur  Aled  d 

Rhys  hrychan  e 

B.  ah  G.  f 

ILowdden  g 

Hum  Pennant  h 

J.  ap  R'i  ap  J.  JLwyd  i 

IIiiw  Arwystl  h 


O  Dduw  ond  trist  ocdd  nad  rhyfld* 

0  Dduw  pa  ddamwaiu  ydd  a 

O  Dduw  teg  ai  ddaed  dyn 

O  Dduw  y.rbawg  a  ddaw  Rhys 
49,  '2.0Q  O  Fair  beth  a'm  pair  heb  au 
1203       O  F'  Arghvydd  pa  sawl  blwyddyn 
1004       0  Frithyll  fyfyr  ieithydd 
317       0  frodyr  oil  fawr  rad  rym 
931       0  gael  oerfyd  galarfawr 

74       O  gyfarch  yn  y  gafoU 
165  Mar:  R.  Nanmor :  0  ^esu  byth  eisiau  Bardd 
900       O  y  fun  ail  6d  ar  faes 
356   Y  Frenliines  E. — Och  Brydain  wych  ei  brodir 
487       Och  ddiwedd  dyn  och  ddydd  dig 
321       Och  Dduw  pa  fuchedd  heb  bwyll 
320       Och  ddju  balch  heddyw  'n  y  byd 
206       Och  Fair  beth  am  pair  hob  liau 
190       Och  far,  och  alar,  och  wylodd  chwe  mil 
950       Ocli  Frytaiu  druain  fal  hcu  Droas  seith 
208       Och   Gymru  fynych  gamfraint 
126       Ocli  liir  He  cerir  cywciriad  ddwyn  llcw 
138       Och  wyr  Invyr  iwch  eiriau  hcirdd| 
1095       Oclienuid  wedn  afleduais 
649       Od  air  i  rifo  dewrion     Rhohin  Ddu  ah  Siengcin  Bledrydd  i 
553       Oed  a  wneuthum  do  ncilhwyr  Hutu  Machno  k 

1056       Oed  a'm  rhiain  addfain  dog  D.  ah  G.   1 

375       Oer  galou  dan  fron  o  fraw  a  llwyr.in     Gr:  ab  yr  Ynad  coch  m 
140       Oer  oedd  ofal  ar  Ddyfed  John  ap  Ilyicel  n 

773       Oerni  mawr  arnom  orig  .l603.  Gr:  Hafien  o 

342       Oes  dyfais  yn  fy  stafell  Syr  0.  ab  Gwi/ym  p 

730       Ofn  dydd  barn  gadarn  ergydiau  Gabriel  S.  Tudur  q 

464       Olwen  gulael  Ian  galon  „  r 


Gr:ahJ.   I 

Syr  Huw  Pennant  m 

Jolo  Goch  n 

J.  ah  Tudur  Penllyn  o 

J.  Deulwyn  p 

Gr:  ah  D.  Fychan  q 

D.  ab  G.  r 

S.  Phylih  s 

Simwnt  Fychan   t 

D.  ap  Edmiond  ii 

Lewys  Mon  v 

J.  Tew  hen  w 

S.  Phylib  X 

»      y 

S.  Tudur  z 

S.  Phylih  a 

_f.  Deulwijn  h 

Edw:  Morys  c 

Edw:  1).  d 

S.  Cent  e 

W.  ILyn   i 

S.  Phylip  g 

D.  ab  G.  li 


*  ah  Ll'n  Fychan, 


f  Marwnad  Jeuan  Tew  brydyd. 


The  Book  of  Samuel  Williams. 


683 


wyiifyd 
.  I064  . 


110       Ond  o'r  f'onweut  a'r  fuenawr 
354       O'r  brig  ffrwythedig  wrth  liadii,  g 
1039       Oriau  liyder  yr  Hedydd 
881    Gr:  Dwn:  Os  ai  i'r  ystrad  i  S.  Gr: 
869       Os  hyu  fyddaf  naf  neirthiad 
924       Os  Mon  yw  ynys  y  mel 
1169       Os  wyneb  jfarll  sy'n  y  bedd 
896       O'th  fodd  yn  ol  dioddef 
871       Owain  arwyrain  eur-wron 
231       Owaia  fardd  a'r  awen  fain 
468       Pa  bennaeth  iawnfaeth  wynfyd 
930       Pa  blaned  piau  blinaw 
1200       Pa  bryd  y  daw 'r  naw  sy'n  ol 
610      Pa  dwrw  sy'n  cwympo  dowrion 
418       Pa  edn  iach  pwy  a  dynn  iau  .  1531 
409       Pa  eryr  braisg  pur  o  bren  .  15iO  . 
1103       Pa  fodd  ni  soniodd  serch 
492       Pa  fro  dda  yw  hap  i  fardd  hen 
749       Pa  gwymp  fu  ar  Gymru  gwar 
588      Pa  les  i  ben  plasau  byd 
791       Pa  oer  anap  ar  einioes  .i6/§. 
933       Pa  r'fnchedd  disahvedd  son 
1166       Pa  ryiv  drafferth  fawrgerth  fyd 
251, 693  Pa  sawl  blwyddyn  yn  pwysaw 
642       Pa  wr  cofus  pur  cyfiawn 

Pa  wr  ormodd  ir  Parment 

Pa  wr  y  sydd  piau'r  sain  ,  io3£ 

Pah  am  fe  ddarfu  'r  ammod 

Paham  Lyn  ni  wyddym  ni 

Pam  y  cen  Iieb  awenydd 

Pain  yn  angall  na  ddeallwn 

Pan  aned  Geraint  oedd  agored  pyrth  nef 

Pan  ddangosso  rhywdd  dro  rhydd 

Pan  el  neidr  pa  na  wn 


90 

415 

1199 

1209 

59 

323 

391 
1178 
1190 

485 

738 

392 

322 

747 

613 

8813T 

724 


^'.  Ceri  a, 
S.  Fhylib  b 
D.  ab  G.   c 
iforgan  ab  R,  d 
IL'n  Fardd  e 
S.  Brwynog  f 
D.  Nanmor  g 
jD>'  S.  Kent  h 
IL'n  Fardd   i 
D.  ILwyd  k 
S.  Phijlib   I 
Simwnt  Fi/chan  m 
D.  JLwijd  ap  JUh  n 
D.  A/aw  0 
Rhissiert  Fynglwyd  p 
Sr  S.  Teg  q 
D.  ILxcyd  ab  TL'n  ab  Gr:  r 
Ifuw  Aricystl  s 
flarri  ab  R.  ab  Gtm   t 
S.  Tudta-  u 
D.  Emhjn  V 
0.  Gwynedd  w 
D.  Jones,  ficer  TIj.  D.  K.  x 
i).|  Nanmor  y 
J.  Heiliarth  z 
Jor:  Fynglu'.yd  a 
S^-  S.  Teg  b 
Syr  Huw  Pennant  c 
Jolo  Goch  d 
FJn  Moel  y  Pantri  e 
Syr  D.  Trefor   f 
ILyicarch  lien  g 
jfolo  Goch  h 
„  i 


Pan  fo  boreu  gwyn  pan  fo  byrraf  nos     Gwilym  ab  J.  hen  k 
Pan  goraned  oed  wycha  gwr  0  ffraingc  Anon   1 

Pan  oedd  Saint  Senedd  Prefi  Anenrun  Gicaicdryddm 

Pand  rliyfedd  boen  trwy  ofid  S.  Phylib  n 

Pand  rhyfedd  wir  ner  ar  union  olwg  D.  Nanmor  0 

Parai  Dduw  boen  prudd  i  bell  Siams  Dwn  p 

Parch  gwlad  paun  roddiad  jjwy'n  rboddi  TV.  Pcnllyn  q 

Pawb  i  gael  mawr  fael  pob  man  awn  i  stiyd  Gr:  T.  r 


t "  Jewon  D0  mcdd  rhai."     Af  No.  693  it  is  attributed  to  "  Bhys  Nanmor. 


684  Llansiephan  Manuscirvpt  {33. 

88 1^  Pe  bai'r  Twrc  ihwng  pawb  ar  tan*       Morijs  Mawddwy  a 

216  Pe  saethyd  Powys  weithian                                 0.  Gwynedd  b 

881'  Pen  cad  yvv  'r  Ystrad  ar  ael  Cydweli    RJiisiart  Fynglwyd  c 

523  Penfardd  ydwy  'n  freuddwjdiol                                S.  Phylib  d 

881  Pen  plas  am  dyrnas  nim  dawr  yr  Ystrad           T.  Fychan  e 

13  Perthyn  arnad  ein  porthi                       Hy'l  D.  ap  J.  ap  R.  f 

432  Piau  'r  gair  pa  ragoriaeth  .  15Ifl  .          Lewys  Morgannwg  g 

881''  Plas  y  Dwn  barwn  borau  ac  cchwydd  .  15/f2 .      S.  Brwynog  h 

325  P'le'r  aeth  raabolaeth  y  byd                        Rhydderch  ah  S.   i 

1122  Plygu  rhag  Hid  yr  ydwyf                                          D.  ah  G.  k 

122  Pob  byw  wrth  ei  ryw  yr  aeth                                  W.  TLyn   I 

1210  Pob  PriCardd  a  waharddawdd  (".  1-53)                  J[Jn  ah  O.m 

1119  Pob  rhyw  brydydd  ddydd  ddioed                             D.  ah  G.  n 

836  Ponid  gwan  truan  trymder                                        Taliessin  o 

88 1"  Post  parth  Deheubarth  da  hebawg  cyfiawn  .  1566  .      W.  Cynl  p 

114  Post  union  Pywys  danoch                                   R.  Deganwy  q 

804  Pren  sy  fel  prins  i'w  foli                                         ^.  Phylib  r 
814  Presswyliawdd  gyntaf  Addaf  addawd    Bledyn  Kic  was  y  cwd  s 

1174  Prins  o  nef  pren  jfesii 'n  nawdd               Lewys  Moiganwg  t 

297  Pruddhvm  ydyw  'r  corph  priddlyd                             .S'.  Cent  u 

1153  Trystan  a  Gwalchmai :  Prwystl  fydd  tan  anlanawl       Anon  v 

SSlf  Prydd  ddoethaf  dewraf  awdurwaith  Gr:  Dwn    D.  ah  Jankin]  w 

324  Prydu  a  wnaf  fwynaf  fawl                                       Jolo  Goch  x 

1110  Prydydd  i  Forfydd  wyf  fi                                       D.  ah  G.  y 

524  Pur  y  caid  i'm  rbaid  anrhydedd  pared                   S.  Phylib  s 

8815'  Puraidd  Fryttaniaidd  wyt  ti  a  hynod             Gytlyn  Owain  a 

1 159  P\vl  fydd  cerdd  pob  oferddyn                     •       Deio  ab  J.  da  b 

704  Pwy  a  dyrr  gwayw  fal  powdr  gwyllt                Tuditr  Aled  c 

15  Pwy  a  roe  gwymp  i  wyrgant                                D.  Eppynt  d 

599  Pwy  a  than  poeth  o'i  enau                             "  Cehvyddicr''  e 

158  Pwy  a  'n  ceidw  impyn  cadarn                     Bedo  Brwynllys  f 

433  Pwy  a'r  odwayw  pur  rediad  .  loSI  .                   Syr  S.  Teg  g 

145  Pwy  Abad  gwastad  gwestiwn  end  Dafydd          W.  Egtvad  h 

97  Pwy  biau  'r  gair  pybyr  y  gwn                          R,  Nantmor  i 

163  Pwy  cledd  dwy  Wynedd  a  dinas  Dinbych       Tudiir  Aled  k 

425  Pwy  dros  Gred  sydd  ail  Predyr                          Syr  S.  Teg  1 

439  Pwy  gaf  yn  drechaf  ar  drichant  baner  .  13-'i.3  .    Syr  0.\  m 

268  Pwy  sy  Arglwydd  pas  eurglod                                 S.  Cent  n 

1179  Pwy  oil  a  gair  pell  i  gyd                                          S.  Ceri  o 

155  Pv/y  sy  ban  Powys  o  barch                               Lexoys  Mon  p 

411  Pwy  sy  enwog  pa  synio  .  "1537"  •            Gyttyn  Owain  q 

214  Pwy  sy  faer  happus  ei  fod                         J.  Tew  Brydydd  r 

*  15Sii.  t  Fiingluiyd,  J  ap  Gwibjm,  ' 


The  Book  of  Samioel  Williams. 


685 


427  Pwy  sy  eryr  pais  eiiraiil  .   153^  .      JR.  ah  If.  D.  Thomas  a 

710  Pwy  sy  stoc  Powys  a'i  stil  Hoioel  ah  Si/r  Muthen  b 

SI  Pwy  wnai  sir  ar  dir  Caerdyf  Jor:  Funghoyd  c 

876  Pwy  wyt  mab  gwr  ab  gariad  corrigiaw    R.  ah  D.  ab  Einiou  d 
416  Pwy  'u  ben  caterweu  at  waith  rhyfelocdd    *Morys  Mawddwy  e 

414  Pwy 'a  ben  hyd  Hafren  hyfryd  .   1.531  .  S'' S.  Teg  f 

211,705  Pwy  n  fraich  aeth  Penfro  a  chred        Leivys  Morganmog  g 
179  Pwy'n  gadarn  ddyddfavn  a  ddaw    Morys  ap  Ho:  ap  Ttuliir  h 

121  Pwy'r  dur  da  pur  dewr  a  doeth  Lewis  Morgantog   i 

436  Pwy'r  Gruffydd  piau'r  griffwnt  .  ^545  .  T.  Fychan  k 

68  Pwy'r  gwayw  mawr  pur  gymeriad  Sion  Ceri   I 

440  Pwy  'v  gwiw  ner  pura  g  aned  .  1530  .  Harri  ap  R.  ap  G.  m 

191  Pwy  'r  gwr  ar  pwer  i  gyd 

412  Pwy  'r  hylwybr  pur  waew  helynt 

406  Pwy  'r  hynod  pur  a  henwir 

51  Pwy  yw  piler  pob  helynt 

207  Pwy  yw  'r  dewr  glew  purder  gwlad 

560  Pwy  yw  'r  gwirddoeth  pur  gweddawl 

404  Pwy  y  w  'r  eryr  pur  wraidd  .  "  /.540  " 

429  Pwy  yw  'r  Hew  piau  'r  llywydd  .  15^0 

419  Pwy  yw'r  odwaleh  pur  ydwyd  .  1.53^  . 

1061  Pwyntiau  afrwydd  trwy  r  flwyddyn 

1126  Ebagorawr  mawr  gaer  mur  gwyngalch 
351  Elian  trais  mawr  hwnt  o  wres  maeth 

1127  Rhidyli  hudolaidd  rhydwn 
125  Rhisiart  Sion  greulon  gwrolaeth  ILoegr  oil 

1181  Eho  Duw  farf  rhydew  foresg 

1118  Eho  Duw  Gal  rhaid  yw  gwiliaw 

246  Eho  Duw  gym  rhydew  garnedd     cf.  79, 

11C3  Eho  Duw  hael  rhydau  helynt 

239       Eho  Duw'r  bryd  ynfyd  anoeth 
1207       Eho  Duw  twr  rhaid  it  arhos 

977  Eho  Duw  y  nun  rhaid  i  ni 

1128  Ehodiais  er  pan  welais  wen 
880       Rhodiwr  fydd  elerwr  cleu  ei  adlais 
882  Ehoed  lien  gudd  uwch  grudd  greddidrais 

61  Rhoes  dy  liw  Ehys  deuluaidd 

939  Ehoid  y  gwin  rhydeg  o  ner 
55 
39 


Raffap  Robert  n 

TIuw  Talai  0 

Mor.gan  Elfel  p 

for:  Fynglwyd  q 

J.  Deheuharlh  r 

Huw  ILwyd  s 

J.  Gwinionydd   t 

Thomas  Fychun  u 

Syr  S.  Teg  v 

D.  ah  G.  10 

0.  Gwyiiedd  y 

D.  ah  G.  z 

S.  Tiidur  a 

folo  Goch  b 

D.  ab  G.  c 

f.  up  Gr:  Lciaf  d 

D.  ah  G.  e 

Mrcd:  ap  R.   i 

Robin  D(hi  g 

D.  ah  G.  h 

:,  i 

Jocyn  ddu^i    \i 

Gronivy  Gyrriog   1 

JL'n  ap  Moel  y  Pantri  m 

Cynfrig  ah  D.  Goch  n 


Rhown  dref  a  Nef  yn  un  wedd  Hy'l  D.  ap  J.  ap  R.  o 

Ehwym  yw  truain  Brycheiniawg  J.  ap  Hy'l  Swrdical  p 

797  Ehy  dew  garn  rho  Duw  gyrnedd  cf.  3^6.  D.  HJd  TUn  ah  Gr:  q 
1093       Ehy  hir  wyd  goflwyd  gyflun  D.  ab  G,  r 


1o3-j. 


t  ah  Jthel  grach. 


686  LlanstepJian  Manuscript  133. 

886  Rhyfan  Siwan  fran  fratteu  ogofeu            Prijdydd  Bretian  a 

569  Rhyfedd  ydyw  arfeddyd                      Hywel  D.  ab  J.  ab  R.  b 

183  Rhyfedd  y\v  'r  hyd  rhyfawr  beth                                S.  Cent  c 

881"  Rhys  Dwn  uwch  railiwn  i'ch  moli 'u  wrol    Morgan  Elf  el  d 

72S)^  Rhys  o'r  Fel-ynya  flaenawr  i  sir  weru               D.  Nanmor  e 

109  Rhys  wya  o  Forys  yn  farwn  i'th  rocd                     S.  Cert  f 

617  Rhyw  i  wraig  o  naturiaeth       Wmbar  {athro  Adda  Fras)  g 

943  Saint  ]foris  a'i  wayw.  'n  taraw                              Tudur  Aled  h 

198  Saith  niwrnawd  gwawd  gwiw-ryru                             S.  Cent   i 

1073  Salm  yw  ughof  o  lyfr  Ofydd                                  D.  ab  G.  k 

849  Sef  eu   teyrnllu  teyrnllaw  Fadawg                Einiuwn  wann   I 

390  Sefwch  allan  forwj'nion  a  syllwch  werydre            IL}  lien  m 

503  Serch  a  roes  ar  chwaer  Esyllt                            Tudur  Aled  n 
426  Siason  gwayw  ac  ona  ar  gawg  gwaed  Urieu*    Mhis*  Fyng:  o 

218  Sieifre  a  i  aseu  ffraingc                                     Gutto'r  Gli/n  p 

10  Silin  gwyr  Cantre  Selyf                          Ho:  D.  ap  J.  ap  R.  q 

217  Sion  brouwych  sy  'n  bwrw  yma                             ILowdden  r 

666  Sion  eryr  y  gwyr  i  gyd  Sion  wrawl                     S.  Tudur  s 

776  Siors  O.  cywrain  cerais  wres  dewrglodf    D.  TLwyd  Mat;    t 

1054  Soniais  feinwar  am  garu                                           D.  ab  G.  u 

124  Sorri  Dduw  pensaer  ydd  wyd                               Robin  ddu  v 

878  Sugn  sur  yt  dibur  tebig  i  gyfEaith     Tudur  ab  Gwynn  hagr  w 

256  Syr  Lewys  i'elys  ei  £wyd                              Syr  Pli:  Emlyn  x 

456,  664  Syr  Rhoser  asur  aesawr  Jolo  Goch  y 

502  Syr  Robert  gair  syr  Bwrt  gwynt                   Gr:  Hiraethog  z 

37  Teccaf  gwlad  a  gad  i  gael,  pob  urddas             Gwilym  tew  a 

48  Teyrn  gwyr  Ystrat  Tywi                             Bedo  Ph.  Bach  b 

98  Teyrn  cos  yn  teyraasu                                              Sion  Ceri  c 

481  Teyrn  yra  mysg  trin  a  mael       D.  ILivyd  ap  TL'n  ap  Gr:  d 

34  Thomas  dan  guras  gorwyn  ith  alwaf    Hy'l  D.  ap  J.  ap  R.  e 

301  Ti  Dduw  a  addolwn                                D.  ddu  o  Hiraddvg  i 

25  Torrodd  fraint  cywrain  t  ceyrydd,  a  thiroedd    IL'n  c}  y  dant  g 

806  Torrwyd  o'm  perilan  taerwaith                                  T.  Prys  h 

32  Ti'a  fych  yn  gwledych  gwladoedd  hir  einioes    Jor:  Fyngl:  i 

863  Traethwys  fy  nliafawd  trwy  nerth  y  Drindawd    D.  Benfras  k 

709  Trafaeleis  manteis  im  oedd                                 Bedo  Hafes  1 

875  Trallawn  Gadwgawn  gyd  ogan  a'i  fcrcli            Trahayarn  ra 

975  Traserch  ar  weuferch  winfaeth                                 D.  ab  G.  n 

884  Trefydd  a  gyrchaf,  Tyrfan  a  garaf          Prydydd  Breuan  o 

,  366  Tri  annerch  attad  Rlieinailt                           Tudur  Penllyn  p 

286  Tri  char  mewn  tyrch  euraid                                   S.  Tudur  q 

20  Tri  dyn  o  nnturiau  da                               Lewys  Morganwg  r 


The  Booh  of  Samuel  Williams. 


687 


687  Tri  gormes  i  ni  aflesu 

592  Tri  llu  aeth  o  Gymvu  gynt 

315  Tri  oedran  hoywlan  lielynt 

1081  Tri  phorthor  dygyfor  dig 

816  Trindawd  dibecliawd  Duvv  bych  diwalian 

101  Triudod  sy 'n  troi  o  undyn 

596  Trist  anliap  trocs  Diiw  i  iii 

727  Trist  Fi'ytaen  ymlaen  molianu  llugyrn 

24  Trist  o  fardd  y  troes  Duw  fi 

1036  Trist  oedd  ddwyn  trais  cynhwynawl 

535  Trist  oer  fodd  trist  arfeddyd 

904  Tristach  yw  Cymru  trostyn 

678  Troes  cur  a  bar  treisio  cof 

472  Troes  doe  far  swrth  trist  fu'r  son  .  1391 

123  Troes  Duw  alar  tros  dwywlad 

38  Troes  Duw  lef  trist  wylofain 

6)2  Troes  Duw  oer  hwyl  trist  y  rlioes 

764  Troes  Duw  oerlef  trist  yw  'r  llais 

528  Troes  oer  iaen  tros  ryw  Eiiiion 

636  Troes  un  dyu  at  ras  hendad 

926  Troi  mae'r  rliod  trwm  ei  rhediad 

442  Tros  Dcau  chwyrn  tristwcli  aeth  . 

718  Tro  odd  ynghwrr  yr  orallt 

1044  Truaa  i'r  Dylluan  deg 

1027  Truau  mor  glaf  yw  Dafydd 

801  Trugarha  Dduw  da  ddaed  wedd 

1079  Trugarog  Frenhin  wyd  tri  cyfifredin 

447  Trwm  ar  ja  yw  tramwy  'r  od 

792  Trwm  wylwn  term  o  alaeth 

1130  Twf  y  dyn  tyfiad  enid 

307  Tydi  ddyn  tudwcdd  aunawn 

314  Tydi  ddyn  tew  diddoniau 

690  Tydi  fryd  ennyd  an-noeth 

1059  Tydi  liyddyf  y  tewddwfr 

760  Tydi  'r  Bardd  wyt  awdur  byd 

991  Tydi  'r  cariwrch  fEwrch  ffawdr 

1099  Tydi  'r  galon  bengron  bach 

223  Tydi  'r  Gwynt  tad  eiry  ac  od 

1012  Tydi  'r  haf  tad  y  rhyfig 

746  Tydi  'r  propliwyd  gloywlwyd  glan 

1102  Tydi  y  bwth  tinrhwth  twn 


1333 


B.  Brydydd  a 

Gytlo  'r  Glyn  b 

S.  Cent  c 

n.  ab  G.  d 

Casnodyn  e 

Huw  Pemial  f 

T.  Prys  g 

J.  Morgan  ab  for:  h 

Gwilym  ap  J.  hen   i 

D.  ab  G.  k 

JItiw  Arioysll    I 

TL'n  ab  Gultyn  in 

W  Glynn  TLifon  n 

T.  Penllyn  o 

TV.  ILyn  p 

Huw  Cue  ILieyd  q 

S tarns  Dwn  r 

D.  JLwyd  Mat:   s 

S.  Phylib  t 

T.  Aled  u 

Rhosser  Cyffin  v 

.    lilorgan  Elfel  w 

0.  Gwyncdd  x 

I),  ah  G.  y 

S.  Phylib  a 

D.  ab  G.  b 

fV.  ILyn  c 

S.  Moivddwy  d  ' 

D.  ab  G.  e 

Anon   f 

5".  Cent  g 

Edio:  ah  Rhys  h 

D.  ah  G.    i 

Rhisiart  Phylib  k 

D.  ah  G.    1 


J,  ah  Hywel  Swrdwal  n 

Z>.  ab  G.  o 

Rhobin  Ddu  p 

D.  ab  G.  q 


68S 


Llanstephan  Manuscript  i33. 


88111 
1053 
58 

151 
1018 

828 

118 

178 

574 
1075 

441 

881aaa 

763 

539 

355 

609 

133 

222 

699 

159 
1146 

212 
70 

761 

225 

224 

235 

496 

370 

312 

195 
99 

410 

421 

507 
1191 

359 

1145 

43 

194 

629 
1220 


Ty'r  Dwn  a  garwn  gwryd  tai  rhinwith* 
Uchel  y  bum  yn  ochi 
TJchel  yr  wyf  yn  ochaiu 
Uchel  yw  dysg  Rhydychen 
Ufydd  serchogion  ofeg 
Un  arglwydd  cyfrvvydd  cyfreithgar 
Un  dewr  a  gloed  mewn  dur  glas 
Un  Duw  uehaf  nod  iechyd 
Un  mab  oedd  degan  i  mi 
Un  wedd  ag  oferedd  fu 
Un  wyf  ar  draeth  neu  for  draw 
Unben  glod  hynod  henwn  eich  eurglain  Huw  Davi\  m 

Uwch  oesoedd  afiach  yssig      D,  W.  Prys  alias  D.  Emlyn  n 
Wiliam,  waywsyth  ail  Moesen  Huw  Arioystl  o 

With  ddai-Uain  coelfain  celfydd  /S".  Ttidur  p 

Wrth  ddechreu  am  swyddau  son       Hywel  D.  ah  J.  ah  R.  q 
With  dramwy  rhwng  y  ddwywaun  Deio  ap  J.  du  r 


Syr  0.  ab  Gtm  a 

D.  ah  G.  b 

R.  Goch  0  Eryri  c 

R.  Pennardd  d 

n.  ah  G.  e 

Cynddelw  f 

T.   Gwyneddg 

TV.  Cy nival  fi 

Lewys  Glyn  Cothi  i 

D.  ab  G.  k 

13Jf3  .  T.  Fychan   I 


Wrth  enwi  cyfraith  anhael 
Wrth  ystyriaeth  ystori 
Wynebwr  gwych  yn  Abad 

Y  Rarr  awch  heb  air  uchel 

Y  bar  hir  heb  oreuraw 
y  barr  mwya  'n  Aberyw 

Y  Bardd  glan  byw  iraidd  glod 

Y  bardd  gwyn  ebrwydd  ganiad 

Y  bardd  iawndrefn  bwrdd  windraul 

Y  beirdd  a  ynfydodd  y  byd 

Y  beirdd  heirdd  beraidd  hirddawn 

Y  Beirddion  lie  bu  urddas 

Y  benglog  dierbyn  glod 

Y  bilen  o  fabolaeth 

Y  blaenaf  o  bobl  Wynedd 
y  blaidd  enwog  bloedd  anwar 

Y  blaidd  gwyn  bai  lywydd  gard 

Y  blawrgyw  ar  drebl  eurgerdd 

Y  brud  hen  wyd  yh  bradtau 

Y  bo  mawr  wyf  bum  irwedd 

Y  Brytwn  sydd  can  dydd  daed 

Y  bw  mawr  ba  wiw  ym  aros 

Y  byd  aeth  yn  gaeth  He  gwedd  drygioni 

Y  byd  rhwng  ei  bedwar  ban 

Y  Byd  trist  ar  Bywyd  draM' 


W.  JLyn  s 

W.  Phylib  t 

D.  ap  Mred:  Tiidiir  u 

0.  Gwynedd  v 

J,  Rhaiadr  w 

0.  ap  JL'n  Moel  x 

S,  Moicddicy  y 

S.  Tndur  s 

W.  Cynwal  a 

D.  TLioyd  b 

S.  Moivddwy-  c 

W.  JLyn  d 

S.  Cent  e 

Jolo  Goch  f 

D.  Nantmor  g 

S'  S.  Teg  h 

RMs'  Fyngl:   i 

Rhisiart  Phylib  k 

D.  Gorlech  1 

Huw  Anoystl  m 

Or:  Hiraethog  n 

L's  Morganwg  o 

T.  Prys  p 

S.  Cent  q 

W.  Fmii  r 


1532 


1SS7 


f  alias  ifiiw  Llyn  Cf.  page  6^5  k, 


The  Booh  of  So^muel  Williams. 


689 


484 

Y  carw  ar  lawnt  caerau  'r  li 

0. 

ab  lUn  ab  y  Moel  a 

580 

Y  carw  braisg  cywira  br6n 

R.  Cain   b 

1141 

Y  caiw  drud  uwch  ceirw  ai  diem 

D.  ab  J.  Uicyd*  c 

482 

Y  carw  du  cywir  ei  dal 

Hytcel  Cilan  d 

1142 

Y  carw  fEriwlwyd  corpli  Rholant 

Sion  Ceri   e 

81 

Y  carw  gwyngoch  craig  angerdd 

D. 

,  ap  Mred:  E.wyd<[  f 

274 

Y  carw  ifangc   arafwycli 

S.  Tudur  g 

104 

Y  carw  ieuangc  caruaidd 

0. 

ap  HJn  ap  y  Moel  h 

16 

Y  carw  ifangc  o'r  Hafart 

D.  Eppynt   i 

551 

Y  ceiliog  bran  ar  clog  brith 

S.  Tuditr  k 

1051 

Y  ceiliog  dewr  a'r  clog  du 

D.  ab  G.    I 

587 

Y  ceirw  mawr  j  cair  y  medd 

T.  A  led  m 

1092 

Y  Celynllwyn  clau  iawnllwyth 

D.  ab  G.  n 

756 

Y  cerddwyr  ble  j  cyhwrddwn 

S.  Mawddicy  o 

511 

Y  chAvanncQ  bach  union  bur 

T.  JPrys  p 

78 

Y  coedwydd  vwchlaw  cedyrn 

D. 

ap  Ily'l  ap  Hywel  q 

648 

Y  crair  vwchlaw'r  jair  a  red 

Hum  Arwystl  r 

1211 

Y  crefyddwr  cryf  addwyn 

Hywel  ab  Reinallt  s 

200 

Y  cwrw  rhudd  car  yr  Leiddeu 

lihisiard  Phijlib   t 

299 

Y  cybydd  fab  difedydd  dig 

S.  Tvdur  n 

50G 

Y  cyw  aurbwngc  hir  ei  big 

Gr;  Hafren  v 

328 

Y  dail  a  bair  dilio  bwrdd 

S.  J.  Clywedog  w 

431 

Y  ddar  fawr  ddiar  forryd  .  154i 

. 

Morys  Mawddwy  x 

467 

Y  ddau  t'onedd  fu  unoed 

Rhisiart  Phylip  y 

18 

Y  ddau  frodyr  ddifredych 

Hy 

tcel  D.  ap  J.  ap  R.  z 

598 

Y  ddau  gar  foneddigaidd 

T.  Prys  a 

597 

Y  ddau  ustus  ddewisdeg 

Rholant  Fyehan  b 

1006 

Y  ddyn  fwyn  addwyn  faenawl 

D.  ab  G.  c 

423 

Y  dewr  awch  jfarll  a  dur  cliwyrn 

13 

33  .  Morgan  Elfel  d 

83 

Y  dilys  walcli  a  dal  son 

Hywel  Cilan  e 

1104 

Y  don  bengrycblon  greclilais 

D.  ab  G.  f 

203 

Y  Urindod  a'n  cyfodes 

Lewys  G.  Cothi  g 

972 

Y  draenllwyn  glas  urddasawl 

D.  ab  G.  h 

360 

Y  drych  pruddfarw  drwch  pridd  fedd 

Htnc  Arwystl   i 

494 

Y  du  anwyl  diweuiaith 

/  Tew  k 

552 

Y  durgrys  Grymro  dewrgrafF 

Rhisiart  Phylib   1 

1139 

Y  Duw  Naf  -wnai  dai  y  nen 

Alban  Thomas  m 

348 

Y'  dydd  y  lluniwyd  Addaf        Gr: 

JLwyd  D.  all  Eignimcn  n 

1066 

Y  dydd  o  wynfyd  Eiddig 

D.  ab  G.  0 

398 

Y  dylluan  a'r  anwyd 

Robin  Ddu  o  Fon  p 

765 

Y  dyn  a.blyg  dano  blaid 

Gr:  Hafren  q 

758 

Y  dyn  a  sigwyd  ei  gau 

D.  ab  Edmwnd  r 

*  ab  Mred:  Lewis  Deudwr. 


f  np  Mred  Lewis. 


690 


Llanstephan  Manuscript  i33. 


647  Y  dyn  a'r  gwallt  dan  aur  gwiw 

785  Y  dyn  dewr  od  ai'n  daraw 

493  Y  dyn  ir  gloyw  dyner  glan 

554  Y  dyn  ir  hael  dan  aur  hen 

527  Y  dyn  ir  hael  dawn  a  rhodd 

1149  Y  dyn  llwyd  ir  daw 'n  lle'i  Dad 

1088  Y  ddyn  dawel  wallt  felen 

714  Y  ddyn  ddiwg  fwnwglwen 

1006  Y  ddyn  fwyn  addwyn  faenawl 

1055  Y  ddyn  megis  gweu  o'r  ddol 

250  Y  fedwen  fonwen  fanwallt 

572  Y  fedwen  las  anfadwallt 

549  Y  ferch  a  wisg  yn  sientli 

993  Y  forch  a  wnaetli  gwayw  yn  f'ais 

1108  Y  ferch  aullad  a'm  gwadawdd 

332  Y  ferch  deg  a'm  anrhegodd 
508  Y  ferch  deg  ei  gwedd  raeddyn 

1120  Y  ferch  fach  dda  ei  liachen 

1173  Y  ferch  raevvn  traserch  a'm  troes 

998  Y  ferch  o'r  Fynachlog  faen 

925  Y  ferch  wenn  ar  fraich  Anna 

576  Y  ferch  wychaf  o  chwechant 

1077  Y  ferch  wyl  fawr  ei  chelwydd 

333  Y  ferch  yr  af  yw  herchi 
1219  Y  Ferch  yn  yr  Aur  lath-loyw 

912  Y  forwyn  a  fu'n  ai-aul 

558  Y  forwyn  wych  a'r  fron  wen 

951  Y  fran  a  rif  aur  yn  rhad 

1057  Y  Fran  dreigl  ymwan  draw 

500  Y  fronfraitli  ar  fwyniaith  fol 

984  Y  fun  a'r  gwallt  o  fanaur 

1010  Y  fun  araf  fain  eirian 

G4  Y  fun  deg  a  fendigwyd 

265,714  Y  fun  ddiwyg  f 'anwylwen 

308  Y  fun  ehvir  f'anwylyd 

961  Y  fun  loywlun  fal  lili 

956  Y  fun  o  eithin  fynydd 


516,  1082    Y  Fun  uchel  o  fonedd 
953       Y  fun  well  ei  llun  ai  Uiw 
593       Y  Fun  wiwdeg  fwyn  odiaith 
289       Y  fun  wyl  yw  fy  nolur 

31  Y  gart  Arglwyddwart  i'r  gliii  a  gerddodd    f.  up  H.  Cae  FJd  r 
G14'>     Y  genfigen  gwan  fagiad  Rhisiart  Phylib  3 


L.  G.  Cothi  a 

S.  Moicddivy  b 

0.  Gicynedd  c 

3Ionjs  Dwyfech  d 

S.  Phylib   e 

Ilinc  Arwystl  f 

D.  ah  G.  g 

Syr  D.  llwyd  fach  h 

D.  ab  G.    i 

„  k 

D.  ILwyd  ap  IL'n  ap  Gr:   I 

Gr:  ab  Addaf  ab  D.  m 

folo  Goch  n 

D.  ab  G.  0 

P 

J.  Deidwyn  q 

Syr  0.  ab  Gwilym   r 

D.  ab  G.  s 

D.  TLwyd  JUn  ab  Gr:   t 

D.  ah  G.  u 

S.  Cent  V 

Iiobin  Ddu  w 

D.  ab  G.  X 

J.  Deulwyn  y 

D.  ab  G.  z 

Gr:  ab  yr  Ygnad  cock  a 

.S'.  Tudur  h 

Edw:  D.  c 

D.  ah  G.  d 

f.  Tew  e 

D.  ab  G.   f 

g 
lluw  Cae  R,wyd  h 

Syr  D.  ILwyd  fach   i 

Anon  k 

D.  ah  G.  1 

„       m 

D.  ab  G.  ce  Gr:  Gryg  n 

D.  ab  Gwilym  o 

W.  Fychan  o  Gors  y  G.  p 

Bedo  Brwynllys  q 


Poetry  by  various  authors. 


69 1 


■   249       r  Gigfran  a  gan  fal  gwydd 
,1170       Y  Gigfran  oergau  arwgau 

132       Y  glanaf  o  Gelynin 
.  697       y  gleisiad  liediad  Jioywdeg 
263       Y  gleisiad  mwnwgl  asur 

56       Y  Grog  aui-droedog  drydoll 
1161       Y  grog  odidog  o  doded  dylun 
192  Y  Grog  waredog  o  riw  Dymeirchion 
547       Y  grymus  walcli  gair  Moesen 

Y  gwr  a  droes  y  gair  drwg 

Y  gwr  a  gar  gwyr  ac  onn 

Y  gwr  ai  dai  fal  gwawr  dydd 

Y  gwr  a'm  rlioddes  rinieu  ar  dafawd 

Y  gwr  ar  warr  y  garreg 

Y  gwr  a'r  wlad  a  gvveiriwyd 

Y  gwr  breugall  gwir  Bregeth 

Y  gwr  chwyrn  sy  garoharor 

Y  gwr  draw  a'r  gard  Rurin 

Y  gwr  enwog  ir  anwyl 


71 

103 

.     50 

838 

8 

115 

1167 

793 

940 

79 
352 

91 

93 

1206 

941 

782 

164 


16 15 


Y  gwr  enwog  o  rinwedd 


Y  gwr  fal  Gei  o  Warwig 

Y  gwr  liael  a  gar  helynt 

Y  gwr  hir  a  gar  Harri 

Y  gwr  hir  o  Gaer  Harri 

Y  gwr  ifangc  arafaidd  .  13T§  , 

Y  gwr  ir  a  gwawr  avian 
775  Y  gwr  ir  hael  geirwir  rhwydd  .  l6o6 
107       Y  gwr  lien  gwrawl  lluniaidd 
684       Y  gwr  mawr  a  gair  morwynt 

210,706  Y  gwr  o  fwyd  ac  arian 

711       Y  gwr  0  gorph  uwch  gwyr  gant 
672       Y  gwr  or  gard  geirwir  gwych 
594       Y  gwr  sydd  a  gras  iddaw 
166      _Y  gwr  sy  hwy  nog  yw'r  sir 
715      Y  gwr  tawel  vchelwawr 
146       Y  gwr  uchel  ei  grechwen 
1183       Y  gwr  urddol  geir-wir-ddysg 
1213      Y  gwr  uwchben  gore 'ch  byd* 
659       Y  gwr  y  trig  ar  y  traeth 
446       Y  gwylliaid  a  gaid  fal  gwynt 
115       Y  gwyr  a'r  wind  a  gweiriwyd 
204       Y  gwyr  ydoedd  gariadau 


D.  ILwyd  ap  Ll'n  ap  Gr:  a 
Mredi  ah  R.  b 
J.  U^wyd  brydydd  c 
D.  JLwyd  JlJn  ah  Gr:  d 
Ho:  D.  ap  J.  ap  R.  e 
Hy'l  ap  D.  ap  J.  ap  R.  f 
JLawdden  g 
Gr:  ap  J.  ap  TL'n  v'n  h 
W.  TLiju   i 
Hy'l  ap  Syr  Matthew  k 
0.  IL'n  Moel  I 
J,  Tew  m 
Taliessin  n 
Gutto'r  Glyn  0 
D.  ah  J.  ILwyd  p 
Rhisiurt  Cynwal  q 
.    D.  TIjwyd  Matthew  r 
Jor:  Fynglwyd  s 
0.  ap  TL'n  Moel  t 
J.  Tew  u 
Hywel  Cilan  v 
Jfan  Tew  hrydydd  w 
Jolo  Goch  X 
D.  ah  Hywel  y 
Huw  ILyn  z 
Ingco  Brydydd  a 
D.  ILwyd  Matthew  b 
Lewys  Powys  c 
Daio  ILiwiel  d 
Huiv  Cae  ILwyd  0 
W.  JLun    f 
J.  ah  Hywel  Swrdwal  g 
T.  Prys  h 
f.  Deulwyn   i 
Syr  D.  TLwyd  fach  k 
D.  Nanmor  -  j 
S.  Tudur  m 


Bedo  Brwynllys  o 

D.  ILwyd  IL'n  ap  Gr:  p 

D.  ap  J.  TLwyd  q 

/  Tew  Brydydd  r 


*  Missing  at  present. 


y  98607. 


693 


Llanstephan  Manuscript  133. 


1068       Y  gynnil  ferch  ganolfain  D.  ab  G.  a 

480       Y  Jarll  o  Went  a'i  holl  wyr  Lewis  Morgannwg  b 

1087       Y  TLeian  ddoeth  a'i  lliw  'n  dda  D.  ab  G,  c 

1212  J  Sain  Wred:  Y  ILeian  hardd  yw  llun  hon*  (line  1-49,)  d 


520  Y  lien  erioed  llyna  ras 

526  Y"  ILen  sy'n  deall  inni 

208  Y  Hew  a  iarll  Hani  wyth 

469  Y  Hew  a  vvna  Uu 'n  ei  ol 

407  Y  Hew  ai  frig  oil  o  frain  .  1333  . 

952  Y  Hew  ai  nerth  a  Hon  wr 

420  Y  Hew  ar  bwys  hoH  aur  bangc .  1S36 . 

417  Y  Hew  dewr  bryns  Hywiawdr  brau 

413  Y  Hew  dewr  hael  He  daw'r  rhent .  i536 

667  Y  Hew  dof  a  lliw  Dafydd 

205  Y  How  draw  a'i  Hidiaw  r  wyd 

915  Y  Hew  drud  yra  mhell  hyd  Ron 

611  Y  Hew  glas  a  lliw  ei  gledd  .  1632  . 

720  Y  Hew  liardd  yw  n  holl  vrddas 

702  Y  Hew  mawr  ffurf  He  mae  'r  ffydd 

17  Y  llew'n  ynnlH  ein  ynys 

186  Y  Hew  o  Rug  ger  Haw'r  allt 

435  Y  Hew  or  Dwns  llawer  dyn  .  13^2 

556  Y  lloer  weddw  a  Haw  rhoddion 

1151  Y  ILwyd  dewrgall  waed  hirgwbl 

505  Y"  llwya  ai  wisg  oil  yn  wyrdd 

1015  Y  Hwyn  bedw  diauedwydd 

476  Y  Hwyn  mesur  llin  Moesen 

735  Y  llwynog  a'r  lliw  anhardd 

579  Y  llwynog  chwilennog  chwyrn 

284  Y  llwynog  rhowiog  yr  ha 

734  Y  llwdn  gwiriawn  teg  rhawn  llaes 

438  Y  llys  wen  ami  He  sy  waeth 

344  Y  mab  a  wyr  garu  merch 

743  Y  mab  a'i  glod  ym  mhob  gwledd 

443  Y  mab  o  rym  a  bair  rodd  .  1349  • 

1224  Y  Maban  yn  wan  unwaith  y  geuir 

160  Y  mae  ardreth  a  mawrdraul 

275  Y  mae  bai  ar  eu  bywyd 

893  Y  mae  brwydwyr  am  Brydain 

67  Y  mao  cof  a  mi  a'i  cwyn 

139  Y  mae  dyn  am  y  dynion 

949  Y  mac  gair  fry  am  gy w  'r  fran 


Edward  Urien  e 

S.  Phylib  f 

Lewys  Morgannwg  g 

Rhisiart  Phylib  h 

Syr  0.  ab  Gwifym  i 

Jer:  Fynglwyd  k 

Rhisiert  Fynglwyd  I 

T.  Tei/i^  m 

Sr.  0.  ab  Gtm  n 

S.  Ceri  o 

J.  Deulwyn  p 

Edw:  ILwyd  q 

Siams  Dwn  r 

S.  Mawddwy  s 

D.  ab  J.  llwyd  t 

Hywel  Swrdwal  u 

S.  Tudux  V 

T.  Fychan  w 

Gi:-  Hiraethog  x 

D.  ab  J.  ILwyd  y 

S.  Tudur  z 

D.  ab  G.  a 

W.Kyn  b 

Huw  ILwyd  Cynfel  c 

Huw  Pennant  d 

S.  ap  R.  ap  Morys  e 

Wowc  PrysX  f 

T,  Fychan  g 

Huw  Pennant  U 

J.  Tew  i 

T.  Fychan  k 

Edm:  Prys  1 

Gr:  ap  HJn  Fychan  m 

S.  Cent  n 

D.  ILwyd  TUn  ah  Gr:  o 

D.  ap  Edmwnd  p 

Owen  Gwynedd  q 

Lewys  Morganwg  r 


*  A  leaf,  coDtaining  the  end  of  poem  numbered  1212  and  the  whole  of  No.  1213,  is 
torn  out,  t  T,  S.  Gr;  %  or  tydyn  d^, 


Poetry  by  various  authors. 


693 


986 
132 
779 
750 

23 
449 
644 
914 

46 
169 
153 
602 
725 
601 
478 
357 
794 
713 
680 
1180 
802 
437 


Y  mae  gair  im  o  garind 

Y  mae  hiraeth  im  hoeri 

Y  mae  'r  wlad  mwya  ar  vvlejd 

Y  mae  iliyfel  mawr  hefyd 

Y  mae  udcorn  am  Watcyn 

Y  mai'chog  blodeuog  blaid 

Y  milwr  hael  mal  aur  hen 

Y  milwr  hir  mal  yr  baf 

Y  milwr  llw}d  mall  Jarll  hen 

Y  neidr  a  wyl  yn  y  dria 

Y  pen  y  rhoed  pan  ar  hwa 

Y  peuadur  pwy  nodvvn 


D.  ah  G.  a 

R.  Goch  Glyn  Dyfrdwy  b 

Morijs  Kiioijd  c 

D.  JLmyd  JL'n  ah  Gr;  d 

J.  aj)  Hy'l  Swrdwal  e 

R,  Gocit  or  Ryri  f 

J.  C/yivedog  g 

W.  ILyn  h 

Huw  Cae  JLwyd  i 

J.  Cae  ILwyd  k 

Tudur  Aled   I 

Rowland  Fyclian  m 


Y  plas  newydd  rhydd  i  bob  rhai  yw  r  Uys     S.  Mowddwy  n 


Y  plwy  sy  deg  apla  'i  stad 

Y  post  hardd  happus  dewrddoeth 

Y  prelad  gamp  rheolwr 

Y  par  Gymro  per  gynnydd 

Y  pwrs  a'r  ffas  dugasfrych 

Y  rhiain  wen  hir  iawn  wallt 

Y  rhiain  wych  rhy  wen  wyd 

Y  rhywiog  walch  wr  hygar 

Y  saethydd  a  wyr  saethu  .  1olf5  . 
300,  745  Y  Seren  y  sy  arwydd 

4       Y  Sir  oil  a  fesuraf 
881       Y  sut  y  gwelwch  y  saeth  mewn  calon 
634       Y  swrl  du  ffal3  surl  di  ITydd 
36       Y  sydd  ac  a  fydd  ac  a  fu,  o  sant 
1136       Y  Tafod  nid  wyt  hyfedr 

14       Y  Teyrn  a'n  lletteya 
1222       Y  Tir  ail  ILetty'r  Helwyr 
11       Y    tri  mab  lie  mae'r  tramwy 
479, 675  Y  tri  wyr  a  bortreiwyd 
1145       Y  trywyr  o  waed  Troya 

Y  trwyn  chwith  edn  bigwlith  bawr 

Y  twr  Celyn  brig  galawnt 

Y  twr  0  Rotpert  Eryr 

Y  t^  canporth  teg  cwmpas 

Y  wawr  dlosferch  ry  dlysfain 

Y  wlad  aeth  heb  oleu  dydd 

Y  WTaig  yr  oedd  aur  ei  gwallt 


536 
350 
108 
156 

1090 
751 
892 
624 

1165 


S.  J.  CI y  we  dog  o 

Gr:  Gryg  p 

S.  Phylib  q 

Robert  Dyfi  r 

Syr  D.  TLwyd  fach  s 

S.  Plujlib   t 

Rohin  Ddu  u 

John  Davies  v 

T.  Fychati  w 

Robin  ddu  x 

Deio  ap  J.  du  y 

.   1535  .     Syr  0*  z 

Huw  Arwystl  a 

Hyl  D.  ap  J.  b 

D.  ah  G.  c 

Huio  Cae  ILwyd  d 

Edtn:  Prys  e 

Ho:  D.  ap  J.  ap  R.   f 

J.  ah  Hywel  Swrdwal  g 

Gyttyn  Owain  h 

Huw  Arwystl    i 

S.  Tudur  k 

Hywel  Reinallt  1 

>.  „     m 

see  yr  Dlaesferch      L).  ab  G.  n 

Rich:  Jorwcrth  o 

L.  G.  Cothi  p 


Ydd  wy'n  credu  i  Dduw  croywdeg  S.  ah  R.  ab  IL'n  q 

Y'm  Miitiiafarn  mwy  thyfiad  Gr:  TLwyd  D.  ab  Einion  r 


430  Ym  mhrndd-der  enwer  einioes  y t  undyn  .  15/^0 , 


T.  Fychan  s 
S  2 


694 


Ltqi,nsteph.an  Manuscrvpt  i33. 


736       Ym  mlwyddyn  yr  ymladdwyr  D.  ILwyd  TL'n  ah  Ch-:  a 

75       Yma  'i-  j&  yn  ymryson  Mred:  ap  Rys  b 

1147       Ymeulydd  ar  hirddydd  baf  TLywarch  Fyr  c 

881  Yn  jach  flaidd  iraidd  eurwisg  hael  doethaf .  •/54O  .     Syr  0*  d 
688       Yn  nli^  wr  glan  sy'u  rhoi  gwledd  Huw  Arwystl  e 

144       Yr  A  bad  doeth  drwy 'r  byd  hwn  0.  ap  IL'n  moel  f 

1048       Yr  Dlaesfercb  wawr  dlos  fain     set  y  wawr  D.  ab  G,  g 

Yr  aer  mawr  ar  wyr  Meiriawn  J.  Tew  h 

Yr  alarch  ar  ei  wivvlun  Z).  ab  G.   i 

Yr  Arglwydd  arwydd  euraid  S.  Mowddwy  k 

Yr  Arglwydd  dewr  eurgledd  da  .  isgj  .  „  I 

Yr  Arglwydd  dewr  eurgledd  doeth  „  m 

Yr  arw  liyll  Benglog  dyllwael 
Yr  eisieu  goleu  rbag  alon  y  sydd 
Yr  Euogwas  o'r  eigiawn 
Yr  eos  deg  aeres  dail 
Yr  eryr  gwisg  oreuraid 
Yr  eryr  gwyllt  ar  wyr  gant 
Yr  eryr  hardd  arwyrain 
Yr  eryrod  eryraidd 
Yr  hael  lafurwr  bylaw 


220 
989 
778 
780 
777 
358 
723 
976 
258 

1167 
942 
990 
474 
171 
603 

1196 

1106 
490 
676 
362 
202 
659 
994 

1025 
967 
619 
15? 

031 

* 

1113 

577 
783 


Huw  Arwystl  n 

Jer:  Fynglwyd  0 

n.  ab  G.  p 

R.  Cain  q 

Deio  ab  J.  dvr  r 

Tudur  Aled  s 

D.  ab  G.  t 

Gyttor  Glynn  « 

Morys  ap  J.  ap  Eingion  v 


Yr  haelwalcb  mawr  air  helaeth 

Yr  hen  Frud  lledfrud  llwydfrych 

Yr  Het  fedw  da  i'th  gedwir 

Yr  flobi  ddiarbebwyd 

Yr  bydd  glan  aur  rliudd  ei  glog 

Yr  ir  benglog  grodir  gron 

Yr  un  iarll  a  wyr  ein  biaith 

Yr  Ustus  oil  o  ras  Duw  sydd 

Yr  wybrwynt  belynt  bylaw 

Yr  wyf  fi  yn  caru  dyn 

Yr  wylan  deg  ar  lanw  di-oer 

Yr  wylan  wen  reiolwisg 

Yr  wynebwr  yn  Abad 

Ys  rliyfeddaf  cyd  bwyf  bardd 

Ys  ym  Arglwydd  gwrdd  gorddifwng 

Ysgyfarnog  yn  gartref 

Ysowaetb  nos  o  auaf 

Ystudio  'r  wyf  was  didwyll 


Siams  Dwryw 

R.  Goch  or  Ryri  ar 

D.  ab  G.  y 

S.  Mowddwy  e 

0.  Gwynedd  a 

Huw  Arwystl  b 

y.  Deulwyn  c 

Gr:  Hiraethog  d 

D.  ab  G.  e 

,,         f 

..         g 
iS".  Mowddwy  h 

/.  Tudur  Penllyn  i 

Anon  k 

1L'»  Fardd  1 

D.  ab  G.  m 

D,  ab  Edmwnd  n 

S.  Cent  o 


*  Syr  Owen  ap  Gwilim  o  Dal  y  llyn. 


Y  A.yfr  hvr  or  Mwyihig. 


696 


Ms.  134  =  Shirburn  1 16  G.  33.  Y  TLyfr  Mr  or  MwylUg,  being  a 
collection  of  566  CvsrsTDEU,  &c.,  by  various  authois  arranged  into 
"  books  "  according  to  subject.  Paper  ;  15J  x  5|  inches  ;  folios  15-71,* 
77-89,  93-256,*  (263-318  plus  1 1  added  at  the  end),  slightly  imperfect 
at  the  corners  of  fols.  15-22,  309-18,  and  wanting  beginning  and  end  ; 
written  in  the  time  of  James  II.  (p  382)  ;  bound  in  calf,  and  lettered 
CERDD-LLYFR   CYMRAEG  A. 

Sam  ex  Libris  Thomce  Powell  oxoniensis  Exoniensis  (fol.  128). 

Por  a  companion  volume  sec  Merthyr  Manuscript,  and  numbers  47,  48,  end  of  164 
in  this  collection  are  in  the  same  hand.  The  writer  was  mistaken  in  suggesting  in  the 
preface  to  part  i.,  (Vol.  ii),  that  the  sicribe  was  "  probably  Lljwelyn  Siou,"  whose 
autograph  may  be  seen  in  I'eniarth  MS.  182,  at  bottom  margin  of  p.  253.  Most  of 
Bodley  MS.     Addl.  31432  is  also  in  Llywelyn  Sion's  handwriting. 


i.  [Arglwydd  tad  ar  ogledd  teg] 
IJ  a  gogoniant  tyviant  dawn 
helpa  a  diddana  ddyn         24f 

1  T  bilaen  o  vabolaeth 

2  llyma  vyd  Uwm  o  vedydd 

3  O  jo  ddyn  byw  i  ddwyn  byd 

4  Gwn  nad  ta  gwae  enaid  dyu 

5  Y  gwr  a  Roes  i  wryd 

6  Y  byd  Rwng  i  bedwar  bann 

7  Dall  y w  r  byd  o  deallir 

8  Deall  i  bvm  dwyll  y  byd 

9  Y  gwr  a  gaiS  gyrrv  gwin, 

10  Ty  di  ddyn  tew  dy  ddoniav 

11  Kredaf  i  naf  o  nevoedd 

12  Diiw  kreawdr  nef  a  daear 

13  Pond  angall  na  ddeallwn 

14  Anna  a  wnaeth  i  nyni 

15  O  io  r  enaid  wr  annwyl 

16  Ty  di  r  korff  dig  anorfiwyll 

17  Meddylaid  am  addoii 

18  Y  dydd  kyflwybrys  i  daw 

19  Myvyr  ir  wy  ny  movyn 

20  Saint   y  kaint  a  sant  kitvs 

21  A  llyma  vyd  kyd  kadarn 

22  Mae  Rai  na  phrydera  yrnryd 

23  Ystiidio  ddwyf  was  didwyll 

24  Dis  yw  r  byd  os  arbedwn 

25  Y  verch  wyry  vair  a  choron 

26  Mae  nawnef  mewn  vn  ynys 

27  Mair  vorwyn  mai  ar  voroedd 


S.  tydur 

D.  ap  gwilitn  b 

S.  keht  c 

lle'n  ap  ho'l  ap  J.  ap  grono  d 

jolo  goch   e 

Hum  kae  llwyd  f 

Ho'l  ap  D.  ap  J.  ap  R.  g 

»  »  '* 

iten  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw   i 

jeitan  daehiiyn  k 

S.  y  keht  I 

D.  ap  Gilim  m 

D.  Nanmor  n 

S.  y  Kent  o 

Hoivel  ncrdwal  p 

Sen  ap  ho:  ap  J.  ap  gronio  q 

Mred:  ap  Roser  r 

S.  y  Kent  3 

jolo  gocli  u 

S.  y  Kent  u) 

JLe'ii  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw  ai 

S.  y  kent  y 

8.  tyditr  e 

Leieys  Morgannidg  a 

50  „  „  b 

jD.  epynt  c 


*  Folio  56  occurs  twice,  but  the  numbering  of  folios  61  and  133  Were  "  skipped  '' 
by  the  scribe. 

f  The  poems  iu  each  book  are  numbered  Separately. 


€06 


Llansieptidn  Manuscnpi  i34. 


28  0  ckliiw  am  yr  hwnn  oedd  dda 

29  Di  gam  i  gwnaeth  diiw  gymwyll 

30  Y  verch  wenn  o  vraich  anna 

31  Doeth  wyd  raab  ysbryd  a  thad 

32  Tri  oedran  lioewlan  helynt 

33  Dvll  jawn  vairdd  deallwn  vod 

34  Gwae  vyro  gof  overwas 

35  Dysgais  y  modd  y  disgyn 

36  Kreawdr  mawr  kroew  awdiir  mwyn 

37  Vn  vodd  yw  r  pyd  kyngyd  kel 

38  Mynych  val  Pedr  am  wenyn 

39  Y  vvu  deg  a  vendigwyd 

40  Gwr  wyf  nid  er  gwaravvn 

41  Y  ddiiw  i  ddwy  wetldiwr 

42  Ty  di  ddyn  tydwedd  anawn 

43  Priiddlawn  vydd  y  korff  priddlyd 

44  ILawei'  gwaith  i  darlleais 

45  Gorweddiog  i  gorweddai 

46  Pryns  o  nef  prenn  iesv  nawdd 

47  Dilys  gan  anfedrys  gav 

48  Ryvedd  yw  r  byd  Ryw  vodd  beth 

49  Gogyvarch  yu  gv  gavell 

50  Y  grog  aiir  droedog  drydoU 

51  Diiw  achos  velly  dychyn 

52  Nid  a  n  gaeth  enaid  vn  gwr 

53  Adrodd  y  gwir  drwy  ddiiw  a  gaf 

54  Y  gvog  hii  alog  hoelion 

55  Mair  em  ddiwair  mam  ddiiw  jon 

56  Mae  ny  trwn  ym  enaid  Rydd 

67  Y  benn  glog  di  eibynglod 

68  Ofnys  ovydys  ydwyf 
5!)  0  viodyr  oil  vawr  Rad  rym 

60  Y  vorwyn  ovwy  araiil 

61  ILyma  vychedd  anweddiiw 

62  Y  grog  olau  gyrygl  waed 

63  Mae  vn  kvn  yma  yn  kynnal 

64  Diiw  jor  y  diiwiav  eraill 

65  Y  tad  or  dechraiiad  chwyrri 

66  Awn  draw  ir  Ilann  yn  dri  llv 

67  Goraiiddiiw  gwiw  a  rodded 

68  Ebrwydd  i  daiitli  a  braidd  dal 

69  Diiw  jor  vnduw  ar  iawndad 

70  Y  gwr  ywch  benn  gorywcli  byd 


J.  ap  7?3  ap  J.  llwyd  a 

D.  ddii  hiraddig  b 

S,  y  kcnt  c 

D.  ap  Edmwnt  d 

S.  y  hent  e 

„  f 

J.  hrydydd  Mr  g 

D.  Nanmor  h 

60  'S'.  y  hent   i 

„  « 

Wn  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw  I 

Howel  swrdtval  m 

Ho'l  ap  D,  ap  J.  ap  R.  n 

S.  brwynog  o 

f.  tevo  brydydd  p 

S.  y  hent  q 


Huw  Davi  s 

70    Lewys  Morgannwg  t 

S.  y  kcnt  u 

,.  « 

D.  Nanmor  w 

Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R.  x 

Rys  goch  o  vochgarn  y 

Robert  laia  z 

J.  tew  brydydd  Jevank  a 

S.  y  kenl  b 

D.  Nanmor  c 

80,  Anon  A 

S.  y  kent  e 

W.  hynfol  f 

S.  phylip  g 

Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  Rys  li 

T.  Derllysg  i 

X,ewi/s  Morganmcg  k 

Gyttor  glynn  1 

JEdwart  ap  Rys  m 

(S.  y  kenl  n 

80         Morys  ap  llowel  o 

Gimyrfyl  t'}  Ho:  Vn  p 

Morys  ap  Rys  q 

Hiiw  Robert  len  r 

D,  ap  Rys  s 


y  ILyfr  hir  of  Mwythig. 


697 


71 

72 
73 
74 
75 
76 
77 
78 
79 
80 

81 
82 
83 
84 
85 
86 
87 
88 
89 
90 
91 
92 
93 
94 


Diiw  a  wyd  a  sydd  dad  a  sant  T.  Gr:  argl:  TL.  bedr  a 

Pwy  gadarn  ddydd  y  varn  a  ddaw  Bedo  aurddrem  b 


Y  diindod  js  Rod  yr  haiil 
Mae  vn  tlvvs  yra  enaid  tlav/d 
Mae  kerrig  mi  aii  karwn 
Prydy  wnaf  ir  mwyaf  inawl        loo 
Da  air  o  vewn  dafiar  vv 

Y  llaian  hardd  yw  llvn  hoii 

Gorav  vn  gwr  a  aned 

Am  eni  Sacareas     .... 
a  Bo  diiw  1  waet  jaean 

Kadw  y  tir  y  kaidvyad  da 

Y  sant  dewis  ynn  tiredd 
Don  am  aiirgrair  sant  Margred 

Y  sant  wi-da  saintwardir 
Pechod  pam  nas  gwrthodir 
Eadav  daira  Roed  i  Deilaw        iio 
Mi  af  i  Ivnio  vy  medd 
Awn  i  Eulli  Ri  yu  Rod 

Y  verch  wenn  vy  r  ychwaneg 

Y  krevyddwr  kryf  addwyn 
Wrth  glybod  cbwedl  tavod  tyfr 
Mab  a  Roed  mwya  brawdwr 


Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R.  c 

Gyttor  glynn  d 

Jeiian  Rydd  c 

Jolo  gocli  f 

Lewys  y  glynn  g 

Jor:  vynglwyd  h 

Lewys  y  glynn    i 

k 

Ho'l  D.  ap  J.  ap  R.  I 

Risiart  ap  R.  m 

T.  derllysg  n 

Lewys  Morgannwg  a 

Gyttyn  kairog  p 

J.  Iheyd  ap  gtm  q 

Ho'l  ap  D.  ap  J.  ap  R.  r 

Thomas  helli  s 

Tydur  Aled   t 

Ho'l  ap  Rainallt  u 

J.  ap  R-i  ap  J.  llwyd  v 

Ho'l  ap  Rainallt  w 

Mathav  ap  tin  goch  a; 


Y  saitli  arch  angel  a  sydd 
Y  krairav  :  ILyma  r  byd  lie  mae  r  bedydd      Hiiw  liae  llwyd  y 

95  Etlo:  kawn  dref  a  nef  yn  vn  wedd   tt.  ap  ho  :  ap  J.  ap  gronio   z 

96  y  kyvaillt :  ILyma  r  twrf  lie  mae  r  terfyn    120  -S".  y  hcnt  a 

97  Vymhwrs  velfed  vym  herson  „  b 

98  Och  Gymrv  vynych  gamraint  „  c 


Kywybev  Propuwydoliabtii 

99       ILyma  r  lie  mae  ar  benn        1 

100  Dylyd  y  brofifwydoliacth     .... 
a  phiyd  aiir  na  pbryderwcb 

101  Dylyd  y  broSwydoliaeth     .... 
dydd  sais       diwedd  Saeson 

102  Grwae  a  aned  o  gyni 

103  Gwainaid  gwae  ui  Rag  anon 

104  Mae  r  chwedlav  mawrwych  odlais 

105  Braiddwydon  bairdd  a  adwyd 

106  Pa  sawl  blwyddyn  sy  n  pwysaw 

107  Kevais  am  na  vedrai.3  vydr 

108  Val  gwaeth  drvvy  veli  ag  onn 

109  Byd  afrived  dros  wledydd        ]i 


Robin  ddii  d 


Jeuan  laia 
Hen  ap  ednyved  g 

,,  ,>         li 

Ldw:  ap  Kys    i 

D.  TF^ivyd  tten  ap  gr;  k 

Rys  nanmor    1 

f.  ap  Rydd:  ap  J,  llwyd  m 

D .  llwyd  ap  tien  ap  gr:  u 

D.  Gorlech  0 


698  Lialistepfmn  Mdnuscripi  J34, 

110  Gryffydd  a  wenydd  vniawn  D.  llwyd  Hen  ap  gr:  a 

111  Merddlu  wyllt  niawr  ddawn  i  Wiiith  Edw:  ap  Ryu  b 

1 1 2  Ilarri  a  vy  Harri  a  vo  D.  llwyd  tten  ap  gr:  c 

113  Ochwn  na  chawn  o  ennyd  Hiiw  Penant  d 
US'"  Ty  di  airin  wawd  aurawg  Edw:  ap  Rys  e 

114  Y  gigfran  a  gan  val  gvvydd  £>.  llwyd  Sen  ap  gr:  f 

115  Ty  di  vryt  ennyt  anoeth  Edw:  ap  Rys  g 

116  Krai  trin  nys  kred  Eai  ennyd  7>.  llwyd  Hen  ap  gr:  h 

117  Rydew  gyrn  E.o  diiw  garuedd  20  „            „              i 

118  Y  glaisad  hediad  hoewdeg  „  „              h 

119  Phoii  a  ddanfones  iesv  „  „             / 

120  Y  vedwen  vouwen  vanwallt  „  „            m 

121  Krist  kadw  r  wythfed  vrenin  dylyedog      24    Rys  nanmor  n 

MOLTANNAV  A   BARNODAV   A   DYVALIADAV 

122  Mar:  Sion  gamais 

Pa  levain  llvndain  yn  lladd  /  mae  r  blaned    L.  Morgannwg  0 

123  Mar:  mory  Saingion 

Dydd  wedy  r  vndydd  y  drindawd /yw  n  lief  „  p 

124  3Iar:  syr  Wiliam  MathaV 

Dydd  brawd  kymrv  dlawd  marw  dylyedawg/kyn        „  q 

125  ^.  6a(«(/;'e»j ;  Y  marchoghelmog  ag  obil  Godwin     Jor:  vyng:  r 

126  Edw:  Stradlin  :  Y  marchog  bywiog  syr  bevys  Hamptwn  L.M'g  s 

127  Mab  nonn  or  gaer  gron  yw  r  gras  ir  dwyvol         D.  Nanmor  t 

128  Tra  vych  yn  gwledych  gwladoedd  /  hir  einioes      Jor:  vyng:  u 

129  Vn  aisav  golav  Eag  alon/a  sydd  „        v 

130  Jarll  Pherys  Teitys  wyt  water  /  eistedd       L.  Morgannwg  w 

131  Anodd  bod  Lebod  ynys  o  Dywyn        10  D.  Nanmor  x 

132  J  syr  water  Harbart 

Y  marchog  Rywiog  ar  hyd  /  y  tair  gwlad        jor:  vynglwyd  y 

133  i)/a»';Dwyn  syr  water  ner  diiw  nyd  i  Iloddi  „  z 

134  Rys  or  vel  ynys  vlaenawr  /  trwy  sirocdd  D.  nanmor  a 

135  Mar:  Morgan  Mathav 

Yn  iacb  mawr  a  bach  heb  iechyd/yn  oes     jfor:  vynglwyd  h 

135'' 5^  J'^-  Harbart:  llwyddiant  a  fFyniant  c 

amddi£fynnwr/gwyr  Ho'l  swrdwal 

136  3Iar;  W,  Vychan :  ILawnfrig  Moraiddig  d 

ymrodded  /  gwyr  mairch  Rtsiarl  Jor: 

137  Y  Rainallt  mae  kledd  ar  groenyn  /yn  grafi       L's  y  glynn  e 

138  Kreawrfr  kor  Uiwiawdr  kaerlleon  /  ailiawdr        W.  egwad  f 

139  Mae  llety  vyny  llawn  o  vanna  /  mel  Lewys  y  glynn  g 

140  Mwrog  mawr  waithog  a  roes  /  ym  Harri  D.  Nanmor  h 

141  Mr:  Watgyn  vraichwyn  gwlad  vrychan  Ryswr       L's  y  glynn   i 
143  ILoegr  groii  hyd  aeron  llyna  daith  /  W.  [v'n  0  Rydhelig]  D.  Nr  k 


Y  ILyfr  hir  or  Mwythig.  69^- 

143  /  Lewis  ap  Risiart  gwt/mi  or  vann 

Pwy  geuyui  o  rym  ag  o  raement  /  mawr         Rys  brychan  a 

144  f  R.  abaci  Y.  IFlur :  Karaf  y  mab  ar  koryn       Gytor  glynn  b 

145  Tekaf  gwlad  a  gad  er  kael  /  pob  vrddas  Gioilim  tew  c 

146  Mairchion  glan  waithou  wyf  y  nydd  /a  U03    Lewys  y glynn  d 

147  T.  MaiDiisel :  Y  marcliog  Rywiog     ....  e 

Riol  kan  dydd  daed  S.  Mowddtcy 

148  Mar:  Syr  £dwart  Mawnsel 

Pwy  gwynfan  tryan  an  troes  /  ou  jecliyj  IL'n  Sion  f 

149  Mar:  syr  Edparl  yslrjadlin  .   I609  . 

Devvch  yn  iach  bellach  y  byd  /  aii  voliant         29     „  g 

150  Mar:  syr  TV.  Harbert  .  1609  . 

Awn  an  Uef  ir  .nef  oer  waith  /  o  lif  „  h 

151  Mar.  T.  Lewys  or  Vann: 

Diiw  nef  or  dolef  dialedd  /  a  Roest  „  j 

152  Mar:  Watgin  lyohvor  o  Lann  Dydwg 

Pwy  glyps  oer  pai  glaps  o  ja  „  k 

153  f  Morgan  o  dre  Degyr 

Tragywydd  i  bydd  .  iv  .  bann  /  gwavn  llwg       R.  brychan    I 

154  Mai  arwain  Dwyrain  wrtli  darian  /  Ryddaiir  Gwilim  tcwm 

155  Mab  oedd  i  Robin  [dii]  yn  ddyn  mad/galont     for:  vyng'd  ti 

156  Haeriad  ir  hwni  lynkv  J.  brechva  "  pysgodwr" 

Arthur  benadiir  heb  anvdon  /  Iw     .     ,     .     .  o 

Ni  chair  ef  .  .  .  .>y  myw  y  chwal  mwy  o  ebon      ,, 

157  J  osod  prydyddion  yn  He  dehvav  ar  lofft  y  grog  yn 

St.  y  brid  O  kaisir  drwy  r  tir  ar  tyiav  /  gyrfer  ....      p 
a  Eoi  ddiawl  y  Ryw -ddelwav  for:  vynglwyd 

158  Y  moch  bach :  Ryvedd  a  vy  'r  wledd  belyddion  /  wrthych  ...      q 

hwnt  y  lias  bwyntav  llawson  „ 

159  7  Lang  L's  :  Pan  ddikion  vairwon  am  vriwav  /  gorddci'ch  ...    r 

a  chaill  Lang  ar  vcha  i  Haw  „ 

160  -Bros  Ho  :  Grythor:  Adda  vras  wylwas  a  elwyn  /  yu  vardd  .  .    $ 

ny  ladd  oiiid  bwyd  ne  lynn         40  Gyttor  glynn 

161  Sioshar  ap  0.  T'r:  Sais  adwyth  inewn  sias  ydwyd    L's  y  G.  t 

162  Pryns  Arthur :  Arthur  benadiir  ydoedd      D.  JL'd  S.  ap  gr:  u 

163  Mar:  T.  ap  Gr:  ap  Nicolas  '  irlioyn  Aber 

Marlais  ' :  Y?rtlwyddyn  yr  ymladdwyr     ....  v 

Arthur  au  gainkwyr  gwukwest 
Owain  vrych  ae  wae  ny  vrest 
brau  or  bedd  a  ddatgleddir 
val   Owain  hen  ai  view  n  hir 
Marchog  a  wna  Uaddfa  llu 
gwaed  oi  gledd  gwedy  gladdu     .... 
i  daw  edn  dewr  i  adwedd  „ 

161  7  Vorgan  ap  gtm  siankin  0  Lann  Ddewi 

ysgyryd :  Man  son  yma  es  ennyd     ....  w 

tyvy  o  wraidd  yt  vwy  ras  /.  tew  brydydd 

165  7  Syr  S.  Morgan:  Y  marchog  arfog  i  gyd     ....  x 

i  gellid  bod  gwallt  i  bcnn  Gwilim  lew 


fOO  Llanstephan  Manuscript  1^4. 

166  Mar:  Siankin  a  T.  meib  J.  ap  Davydd 

Dydd  brawd  a  divvedd  brodyr     ....  a 

a  diiw  i  gadw  r  do  jaiiaink  Gwilim  tew 

167  JLvndain  ny   chair  He  yndi  b 
llv  Owain  hen  ai  llainw  hi 

i  mae  r  son  yny  Mars  hwnt 

yn  and  Owaiu  yvr  Emwiit     .... 

kael  i  vraich  or  kolf  vchaf  „ 

168  7  TV.  ap  Henri  Dwnn :  Prawf  agori  prif  gaerydd  ...  c 

gwr  Ihvyd  vych  geyr  Haw  dy  vam  „ 

169  Ofu  henaint  yw  vy  n  hvnedd     ....  d 
nid  el  y  pwnn  heb  dal  pwyth                                           „ 

170  7  Ho'l  ap  D.  o  Lann  Gynwyd 

Mawr  yw  n  galar  am  varwn     ....  e 

i  bydd  esgob  Jieb  ddysgv         50  „ 

171  Mar:  Siankin  ap  Risiart  o  Vraigan. 

Braigan  bv  anian  bonedd     ....  / 

vchelder  nef  wych  haeldad  J.  tew  hrydijdd 

172  ILaviiiiais  om  Haw  vawrwaith     ....  g 
ag  nid  er  chwant  kant  or  ki                        Bcdo  brwynllys 

173  Siou  ychau  y  Morgannwg     ....  h 
Hiwydd  dillad  Hoi  jaiiaink                                   Rys  Nanmor 

174  Y  llong  :  Y  ty  wrth  west  ar  tri  tho     ....  i 

koedwig  dent  kaidw  jago  di  „ 

175  Tri  gormes  ym  aflesv     ....  k 
nos  heddwch  einoes  yddyn                                 Rys  hrydydd 

176  Dyn  traws  vym  yn  dwyn  tros  vor  I 
dur  Melan  o  dir  Maelor     .... 

ar  i  gwisg  i  ra  i  gysgv  Gyltor  glynn 

177  Os  Gyttyn  or  Glynn  sy  glaf  Syr  Rys  o  Garno    m 

178  Gwae  a  gynhaliodd  i  gyd  Gy lor  glynn  n 

179  jf  Syr  Ris't  Gethin :  Y  mae  glaw  am  a  glywais  „  o 

180  Etto :  Oer  oedd  weled  vrddolion         60  „  p 

181  Gydag  vn  a  gaidw  Gwynedd  Tydiir  Aled  q 

182  J  Syr  R.  ap  T. — Sant  jorys  ai  waew  n  taraw  „  r 

183  Etto:  YmoHwng  i  mae  allan  „  s 

1 84  Etto :  Nosta  i  vran  is  Dofr  ennyd  Lewis  Man  t 

1 85  JO.  Dwnn :  Y  glaisiad  mwnwgl  asiir    ITo'l  D.  ap  J.  ap  R.  u 

186  Herod  wyf  hoew  rad  arael  Gr:  Htraelhog  v 

187  Mar:  syr  Risiar  Harbart  a  las  y  Manbri 

Y  warr  gronn  orav  o  gred     ....  w 

i  warr  gam  y  Warwig  el  jf.  daelwyn 

188  J  erchi  y  Greal :  Oed  trywyr  yt  Tyrhaearn     ....  x 

yeh  hen  ddall  ywch  yny  ddel  Gytor  glynn 

189  /  Syr  Hiiw  main :  Aed  i  eglwyswr  oed  glaisiad  ....  y 

ty  i  del  Hiiw  yt  hoedl  hir  Lewis  Mon 

190  Y  Myharen:  ^vsty.s  oil  o  ras  diiw  sydd     ....  x 

i  Iwdn  val  y  dyn  a  vydil         70  Gr:  Iliraethog 


Y  V.yfr  Mr  or  Mwythig.  fdi 

191  Af  i  lanu  ony  vlinais     ....  a 
Mawd  ai  pliriawd  diffrwyynt                                J.  daelvoyn 

192  Y  gwi-  sy  ywch  nag  yw  r  sir     .     .     .     ,  b 
ond  olew  ne  dy  wilim                                                     „ 

193  Ban  ddangoso  Ryw  dro  Rydd  jolo  goch   e 

194  Yr  eryr  gwyllt  ar  wyr  gant  T.  Aled  d 

195  Dydd  ar  vaea  diwedd  oer  vy  f.  tew  hrydydd  e 

196  J  R.  Awbre :  Y  Hew  yn  dwyn  llennav  dtir     ....  / 

Awbre  nid  el  heb  rann  dav  /.  daelwyn 

197  Tegangl  wlad  He  Rad  llawer  hael  /  oi  mewn  ....  g 
amgylch  krist  ogylch  /  kroesa  Degangl        Gr:  Hiraethog 

198  Mai  mydrwr  ami  ynn  edrych     ....  h 
a  dygia  yngwlad  Degangl  oil                                     „ 

199  Y  gwr  a  sigwyd  i  gav  D.  ap  edmwnt   i 

200  Davydd  vab  divydd  ei  vodd  80  Gyttor  glynn  k 

201  Drwg  i  neb  drigo  yn  ol  D.  ap  Edmwnt   I 

202  Yr  eryr  digrif  afrived  Gr:  llwyd  ap  D.  ap  einon  m 

203  Y  mab  o  rym  y  barr  onn     ....  n 
a  thaly  i  bwyth  a  welir                              Risiart  vynglwyd 

204  J  T.  ap  syr  Roser  ychan  bastarl  a  oedd  yngharchar 

yn  Hwmfflyt :  Mae  galar  am  garcliaror     ....  o 

i  kair  wrth  vodd  ai  karo  Syr  Ph:  emlyn  Icn 

205  jf  syr  R.  ap  T.  Y  gwr  dewr  ar  gard  eirin    D.  llwyd  it.  ap  gr:  p 

206  MevyrJo  i  bvm  am  varwn  jolo  goch  q 

207  Mar:  TV.  V'n :  Och  ddttw  nad  atebwcb  ddim      Hiiw  kae  ll'd  r 

208  ]f  gaiso  Rys  vychan  o  vyellt  i  maes  o  garchar  kaer 

Loeio  :  Pa  Ryw  beth  sy  n  peri  bai     ....  s 

di  dflrysed  wedi  r  jesv  J.  Raiiad'ur 

209  Af  ddiiw  siil  voddvs  aelwyd  Gyttor  glynn   t 

210  Hait'dd  amor  blaenor  y  blaid  D.  Nanmor  u 

211  Arwydd  pelleuigrwydd  parcli  Gr:  ap  D.  ychan  v 

212  Kledd  daear  wynedd  ai  drych  Tydiir  Aled  w 

213  V  Hong  :  Y  llaiiad  mewn  gwisg  llaiaii     ....  x 

dyred  a  gwared  yn  gwyr  Ilihc  davi 

214  Sir  Von  wenu  as  Rivwn  wyr     ....  y 
kair  pwyth  y  main  kair  peth  mwy                Gr:  Hiraethog 

215  faean  deg  ai  on  waew  diir  Gyttor  glynn  z 

216  ILyma  vn  He  mae  i  wedd     ....  a 
angel  Roed  evengil  Ron                    Ho'l  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

217  ILariaidd  varwniaidd  vrynacb     ....  b 
yddyf  i  tyf  a  vydd  tav                                      „             „ 

218  J.  Gethin  ap  J.  ap  liaison  :  jean  Hew  vn  anian  Hycb  ....     c 

dy  dyrnaw  a  migiaw  r  marcb  /.  dv,  D.  ap  0. 

219  lUn  go}  y  dant :  Y  nithwraig  ar  y  noethwraiill  J.  dil  r  bilwg   d 

220  J  Arg:  Dwnster  :  Dechrav  da  Icymanfa  medd     ....  e 

gwele  r  yn  dwysog  ailwaitb        loo  Ho'l  swrdwal 

221  Vbaisdew:  Howel  wyd  vyw  hael  vedd  |  liil  Einon  •  •  .  •      f 

troelar  wisg  trwy  lawer  oes  Ho'l  ap  Rainaltl 


foi  Lianstephan  Manuscript  ^34. 

222  Mar:  T'r  V'n :  Klywais  doe  om  klvst  Deaii  jolo  goch  a 

223  Y  verch  ynyr  aur  lathaiirloew  D.  ap  Gwilim  b 

224  Eres  i  ddavydd  aiiryn  Gr:  Gryg  c 

225  Kynydd  kerdd  bvn  yw  vnswydd  D.  ap  G.  d 

226  Gwellt  wyf  ny  wnn  ai  gwell  ym  Gr:  Gryg   e 

227  Grift  y  plwyf  i  grist  aii  plyg  D.  ap  G.  f 

228  Davydd  bonyd  edivar  Gr:  Gryg  g 

229  Gryffydd  gryg  dirmyg  darmertli  D.  ap  G.  k 

230  Gwyrfil  o  aiddil  Ryddoeth        110  Gr:  Gryg   i 

231  Ar  blastr  yw  Gryffydd  eirblyg  D.  ap  G,  It 

232  Vcliel  ir  wyf  yn  ochain  R.  goch  or  yri  I 

233  Pain  yra  ken  am  awenydd  ITJn  vab  inoel  y  pantri  m 

234  ILew  brwydr  val  Haw  barediir  R.  goch  o  yri  n 

235  Eos  dy  liw  Rys  dylyaidd  JL'en  vab  moel  y  pantri  o 

236  Dewi'ddrvd  Ly  welyn  daerddraig  R.  goch  or  yri  p 

237  /'»•  Saeson  :  Y  bairdd  hairdd  beraidd  hirddawn    S.  Mowdwy  q 

238  J  Bias  syr  Siors  Harbait  o  Aber  Tawe 

Troelvs  ail  Siorvs  wrol  /  wr  haelwin         sijr  Risiarl  Lewis  r 

239  JEtto :  Y  lie  oedd  ym  Haw  a  wnn  S.  ap  Ho'l  gioyn  s 

240  Etta  :  Son  at  yr  vn  sy  o  went  draw        120         Risiarl  jor:   t 

241  J  gymodi  syr  Siors  Harbart  ac  Edw:  Mawnsel 

Y  wlad  aetli  heb  olav  dydd  „  „   u 

242  f  erchi  gosog  gan  Syr  S.  wgon  dros  syr  T.  Gamais 

Pwy  yw  piler  pob  lielynt  jfor:  vynglwyd  v 

243  Mar:  J.  gethin  ap  J.  ap  liaison 

Gwae  hervvr  "ddwyn  gwaew  hiraeth     ,     ,     .     .  w 

saint  nef  gydag  ef  a  gan  „ 

244  JFiol  S.ap  R.o  lyiin  nedd :  Y  Uestr  hardd  yn  llyestr  bin  .  .  .  .r 

am  i  lianw  ymhell  henaint  Gwilim  tew 

245  Mar;  T.  Aled:  Prenn  val  derwen  a  dorres    L's  morgannwg  y 

246  Mar:  Jor:  vynglwyd :  Ba  vilainfyd  by w  vlinfardd  „  z 

247  Mar:  Rydd:  dai  waidd':  Mae  Uef  dolef  gan  delyn        ,,  a 

248  Y  kawr  vn  nerth  kair  a  Nvdd  D.  Beiiwyn  b 

219  Arghvyddes  y  kvety :  Twy  n  kostiaw  syr  Pacn  kastell .  .       c 
brenin  nef  gwna  i  bronn  hi  n  jach  L's  Morgannwg 

250  jf  heddychu  syr  W,  Harbart  a  Golbrwg  a  W.  ap 
S.  ap  Rosen  or  wern  cldu 

Y  dockdor  braisg  gyngor  brav  Mred:  ap  Baser  d 

261       Haeledd  fab  gwiriouedd  gras       131  S.  Tydilr  e 

252  Kebydd  vab  di  vedydd  dig  „        f 

253  0.  T'r  yngharchar :  Gwddom  dewi  a  goddef  f.  gethin  g 

254  Ach  meib  0.  T'r :  Y  ddailwr  arglwyddiaidd  D.  Nanmor  h 

255  Mar:  Watgin  vychan  a  las  a  saeth  yn  Henffordd 

Y  mae  vtgoru  am  Watgyn     ....  i 
i  werth  ef  o  wyrth  a  tliir                        J.  ap  ho'l  swrdwal 


1'  TLyfr  Mr  en'  Mwythig. 


f03 


Jar:  Vymjlwyd  a 
t>         „         h 


256  J  Risiart  ap  R.  ap  S.  o  Lynn  Nedd 

Yr  eginyn  av  gannwr 

257  f  R.  ap  S, — Pwy  ar  davod  piir  divai 

258  Etto :  Pond  hir  na  welir  ond  no8  „         „         c 

259  Etto:  Bardd  ydwyf  yn  briddwydaw         139  „         „         d 

260  J  S.  ap  Rys  :  Ami  yw  gwin  vrenhinedd        Huw  Kae  Uwyd  e 

261  syr  Mat.  Kradog :  Pwy  wna  sir  ar  dir  kaer  Dyf       Jor:  v'd  f 

262  J  Ho'l  ap  Henri :  Pa  dir  a  mor  pa  derm  aetli  ....  g 

del  dy  gof  dy  wlad  i  gyd  IV.  egwad 


263 

ILywelyn  ar  lliw  alarch 

Huic  Itae  Uwyd 

h 

264 

ILyma  vyd  anhyfryd  hawl 
na  Maelor  er  aiir  melyn 

•     • 

•     • 

J.  tew  brydydd 

i 

265 

Di  annerch  yw  annael 

W.  llvn 

k 

266 

Yr  hoewvab  elwir  Havart 

Hilw  liae  Uwyd 

1 

267 

J  Rob:  ap  J.  V'n :  Robart  gc 

irwch 

Eyw 

abcr  Gylto  r  glynn  : 

m 

268 

Dawn  i  dir  diiw  yaiy  dal 

J.  Uawdden 

n 

269 

Y  twr  vchaf  or  trychant 

Lewys  Mon 

0 

270  Mar:  Ris't  /or.— Ba  ovalfyd 

bv  vi 

ilfairdd 

I     150      D.  Benwyn 

P 

271  Heddwch  :  Hen  ddelw  honn 

a  ddolynt 

Lewys  Mon 

1 

272 

J  Siankin  Havart :  Gwae  a 

elai 

mewn 

golwg     .... 

T 

at  Siankin  Rwyddwin  ar  wyl 

Huw  kae  Uwyd 

273  Teyrn  gwyr  ystrad  Tywi     ,     . 
o  gwnn  Be  vairch  gennyf  j 

274  Y  tri  charw  ar  tyrcli  aiiraid 
jarll  aii  ry w  arall  ar  went 

275  Aiirwn  gerdd  gyda  r  vn  gaink 
tryw  Iw  Rwng  y  tri  alarch 

276  Pywys  Iwyd  pwy  sy  wladwr 

277  Kynested  waew  kyn  yst  al     . 
ot  gann  kaer  watgyn  o  kaf 


Bedo  PhyUp  bach 

t 

Hiiw  kae  Uwyd 

u 
J.  Uawdden 

T.  A  led    V 

w 
f.  Uawdden 


278  Nid  gwaeth  am  vaeth  ag  am  viidd  Ifj.  ap  Ho:  ap  J.  ap  gron:  x 


Vn  ny  phlyg  er  ofn  na  phlaid 
Pwy  a  dyrr  kwys  drwy  r  ddwysir 
Son  kennyf  sy  yn  kanv 
Phyniant  a  vy  r  moliant  mav 
Selyf  yn  braiiit  sylvaen  bro     .     . 
at  Harri  pan  to  taraw 
y  gwrda  Uwyd  gwardew  Honn 
Sieffrai  ffrwyth  osai  o  Phraznk 
Y  ddaiiddyn  a  ddiweddwyd 


279 
280 
281 
282 
283 

281 
285 
286 

287  7  Argl:  Harbart :   Hardd  Wiliam 

hoew  vrddolwaed 

288  Sel  Rygl  yn.sailiaw  Eaglan 

289  y  kiw  du  y  mysg  koed  a  mel 

290  Y  karw  gwych  or  kaerav  gwin 
?91       y  karw  jevank  arafwycU 


HiiiB  Davi  y 

ICO  T.  Aled  z 

Rys  ]K''anmor  a 

J.  Uawdden  b 

.     .  c 

Rys  trem 

J.  tew  brydydd  d 

Gyltor  glynn  e 

Rys  Pennarth   f 

g 
llo'l  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

Gylto  r  glynn  h 

fV.  UVH    1 

160  »         k 

S.  Tydiir   1 


704 


Llanstephan  Manuscript  i34. 


292  Klywch  son  megis  klocli  sais 

293  Syr  Lewys  velys  i  vwyd 

294  Baeno  oedog  ban  ydoedd 

295  Atteb :  Y  adiir  ail  iirtbiir  lys 

296  ILe  blini  vardd  kethin  nys  kel 

297  Bjym  ywr  hawl  He  mae  Raid      .... 
llv  aii  hyf  ny  bydd  llai  hi 

298  Y  kairw  mawr  i  kair  y  medd 

299  ^  St/r  R.  ap  7".  — Pw  sy  bena  kwmpas  y  byd  ....  h 

top  ag  oil  ti  piav  gyd  jfor:  vynglwyd 

300  Pwy  n  wyr  iarll  pennaf  or  jaith         180         Rys  hrychan  i 

301  Kan  hawdd  vyd  kanv  ddwyf  \  T.  derllysg  k 

302  Mar:  Lewys  du :  Gwae  sawl  a  sy  o  Sylvs  hen        ...  I 

vo  las  y  diawl  Lewys  dU  T.  S.  Kati 

Dyn  wy  aii  vrath  dan  i  vron     f.  gethin  ap  f.  ap  llaisonm 


Syr  Lewys  Maudwy  a 

syr  Ph:  Emlyn  b 

syr  Gr:  vychan  c 

lang  lewys  d 

J.  gethin  ap  J.  ap  liaison  e 

.     .     .     .  f 

Gr:  gryg 

Tydiir  aled  g 


303 
304 


Y  naidr  a  wyl  yny  drin     .     .     .     , 
a  thi'wy  val  uaithorwr  vydd 

Dyn  wyf  val  dyna  ovyd     •     .     ,     , 
yn  hii  esmwyth  yn  hwsman 

Y  gwyr  a  dal  o  gaer  Dyf 

Gwae  ni  r  bairdd  gan  air  y  byd 

Damwain  vydd  y  byd  yma    .     .     , 
au  roi  ar  jarll  Penfro  ir  wyf 

309  f  heddychii  syr  T.  gamais  a  syr  Edw:  ystradlin 

Y  ddaii  gawr  wych  dda  i  gwraidd 
daiikan  oes  ai  dyko  n  vn 

Eie  nid  teg  lliw  onyd  dii         ]9o 

Bardd  wyf  ag  yn  byw  ar  ddav 

Rys  orav  yn  hir  is  aeron 

Y  lien  a  gair  llawn  i  gob 

314  Atteb:  Y  ty  kryf  at  y  krevydd 

315  Y  gwr  oedawg  a  gredir 

316  Atteb:  Y  meistr  nys  amav  estrawn 

317  Trwstan  vab  trist  iawn  wyf  j 

318  Atteb :  Silien  ath  gaidw  syr  Bened 

319  Trvvm  ar  ia  yw  tramwy  r  od 


305 

306 
307 
308 


310 
311 
312 
313 


J.  ap  Hiiw 

0 

Sils  ap  sion 

D.  Benwyn  p 

S.  Tydiir  q 

r 
Daio  da  y  dainiol 

tin 

s 

Jor:  vynglwyd 

Gyttor  glynn   t 

Tydiir  aled  u 

D.  nanmor  v 

S.  ap  howel  gwyn  te 

Jor:  vynglwyd  x 

Meistr  Harri  y 

J.  tew  brydydd  e 

Gyttor  glynn  a 

Tydiir  Penllyn  b 

JV.  JLvn  e 

320  Mar:  R.  ap  S. — Nef  ir  dyn  a  Roed  ennyd     ....  d 

Sion  ap  Rys  yny  vo  prin  200  Lewys  Morgannwg 

321  Oes  eryr  Eos  o  aiir  Rydd  „  e 

322  Sr  Ed:  slradlin  :  Pwy  r  vn  syrr  nai  r  pryns  Harri      „  f 

323  Y  dii  hyder  Dehaiidir  Gyttor  Glynn  g 

324  Teml  gwyr  yn  taimlo  gwiwrent      .....  h 
brenin  brwydr  gwin  brodir  Gwent                        „ 

325  Mawr  y  w  dysg  yno  mae  r  da  „  i 

326  Ryvedd  ydiw  u  arfeddyd  Ho;  ap  D.  ap  f.  ap  R,  k 


T  E.yfr  Mr  or  Mwythig. 


705 


327  Mar:  Jeuan  ap  howel  swrdwal 

Gaer  nm  hoercB  grym  liiraeth      Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  It.   a 

328  Atleb  ;  Mae  yny  tir  myn  y  tan  /I'en  goch  y  dant  b 

329  Etto :  Hai-dd  gyvraith  herwydd  goveg      Gr:  Davydd  ychan   c 

330  Yr  Ryd  goch  i  Red  y  gan         210        /.  tew  bryd:  jevunk  d 

331  Yr  haiil  deg  ar  vy  neges     ....  e 
i  gynnal  y  Morgannwg              Gr:  llwyd  ap  Einon  lygliw 

332  J  esgob  Dewi :  Y  lleri  egwan  llwyuogaidd     ....  f 

datio  oer  waith  diiw  tror  jawn  Haw  dicnn 

333  J  Grystor  Ttv'rbil :  Y  Hew  jevank  yn  llawfaeth  ....  g 


Lewys  Morgannwg 


dyw  n  dadael  dyn  odidawg 

Darogan  vydd  a  ganwyf     .... 
gwrdd  vyth  ag  aiir  yddo  vo 

335  Atleb :  Ewch  yn  3  ny  chweuychaf 

336  Y  ddav  gyw  oedd  wyav  gynt     .     . 
tri  mairch  tros  elaireh  a  fydd 

Y  gwr  kiil  or  gvvarwg  hen     .     .     . 
nyth  aned  yn  jaith  wynedd 

Gwr  mawr  hir  a  grym  yr  haf    .     . 
braichav'hen  mawr  berchen  mel 

Y  siryf  aeth  o  sir  von     .... 
Hiiw  le^vys  o  hil  Iwarcli 
o  Gaeo  von  e  gai  varch 

Di  over  yw  dy  arael     .... 
yr  hwrdd  a  gerdd  wr  hardd  gwych 

Y  Hew  draw  aii  IHdiaw  ir  wyd     . 
ny  bydd  dragywydd  draw  gas 

342  f  Harri  ap  Gtm  :  Esgyunwr  o  is  gynnen     ....  q 

a  gwres  yw  r  ail  ag  wyr  Sion  „ 

343  Hawdd  a  mawr  nyni  dawr  i  dwyn     ....  r 
o  chaem  enaid  ywch  mynydd                                         „ 

344  y  dy  Ryj^:  Dwnn  :  Y  blaidd  gwyn  heb  lywydd  gart  ...       s 
"   "  '      ■    '^  Risiart  Jor: 

J.  daelwyn    t 

Leu,ys  y  glynn  u 


334 


337 
338 
339 

340 
341 


Ho:  D,  ap  J.  ap  R. 

Gyttor  glynn  i 

.     .  k 

J.  llawdden 

I 

Risiar  ap  R.  bryd: 

.     .  m 

Gwilym  tew 


J.  daelwyn 

230    jor:  vynglwyd 
J.  daelwyn 


ar  bart  y  jarll  Robart  Dwnn 

345  Di-aw  nid  af  wedy  r  vn  dydd 

346  ^esv  gwyn  a  wisgo  art 

347  J  S.  Laison  y  Margam 

Pwy  er  brainio  r  piir  bryniad     . 
kest  a  dyrr  kosta  dairawr 

348  Etto:  Y  gwr  lien  a  gair  llawnwaith 

bonkath  hwyr  i  ddav  n  benkerdd 

349  Mynd  ir  wyf  i  <iir  Mon  draw 

350  Gr:  ap  Nicolas :  Gair  angel  y  gwr  yngod 

dy  benn  yw  penn  ar  bob  peth 

351  D.  abad  Margam :  Y  lien  aiiddfed  llonyddfawr  ....  z 

ny  byd  heb  yr  abad  hwnn      ''  Jor:  vynglwyd 


W.  egwad 

for:  vynglwyd 

jolo  goch  X 

...  y 

220         Gtm  ap  f.  hen 


352       Rys  a  gynnail  Rwysg  Einon     .     . 
i  nesa  i   Vair  annes  a  vo 

363  J  R,  apS. — Y  lin  aeth  o  Lynn  Nedd 


J.  daelwyn 
Lewys  y  glynn  b 


106 


Llanstephan  Manugcript  i34. 


y 


354  Mar:  R.  ap  Morgan  ;  Y  gwr  jevank  goraiivael  .  .  .  .  - 

yn  iach  Rys  i  nychv  r  awn  S.  Mowddw 

S55  Medd-dod :  Yr  hobi  a  ddirebwyd  „  b 

356  J  ddannod  i  iten  S.  vod  yn  grier 

Y  gwr  oedd  barch  ir  gerdd  ber  „  p. 

357  Atleb :  Dyii  wyf  yn  gweled  y  nod  JLVn  Sion  d 

358  Y  kiw  dii  Rwn  koed  a  Rivv     ....  e 
nwyvant  lawenydd  nevol                                Morgan  ap  ho  I 

359  Etto  ;  Y  kiw  piirddv  kop  jrddail     . 

kyd  amod  ir  kedymaith  iten  sion 

360  Etlo  :  Yr  Eos  orav  awydd     .... 

goval  da  gwiw  voli  dttw  Tomas  JL'en 

361  Henaint :  Y  kar  annwyl  kywrainwawd     .... 

er  blino  vyth  ir  blaenav  Tomas  IL'en 

3G2  Etto  :  Y  gwr  mwynddoetli  grym  iawnddysg 


/ 


Morgan  ap  howel 


Tomas  IL'en 


h 


I 


TUen  Sion 

.    .  m 

Tomas  lUen 

•     .     .     .  n 

Gronw  fViliam 

.     .     .  .  0 

Bys  hrydydd 

W.  ILvn  p 

Bedo  ffylip  hack  q 

Gwilym  teus  r 


wyr  ddii.w  a  wnel  or  ddaiiwr 

363  Etto :  Y  gwr  liynaws  gwir  lienaint     .     . 

wr  da  y  methiant  ar  dol 

364  Etto  :  Y  ddav  vardJ  divai  vrddas     .     .     , 

ail  anuerch  aloe  y  leni 

365  Etto:  Vynghytywr  gwestvvr  gwych     . 

ny  ddiiwiol  ddinas  newydd 

366  ^  T.  llywelyn  .   Y  gwr  o  Regoes  aii  gan 

drwy  gynwys  ve  diig  yno 

367  Jr  naidr :  Y  gwr  sy  ar  groes  hirwaed     . 

y  gwenwyn  oil  a  gwna  n  jach 

368  Etto:  Mae  gwr  byth  am  gywir  barn 

369  Gwyr  y  tir  ar  gairav  teg 

370  J  erchi. march:  Se  rodiyd  ynys  brydain 

371  Howel  a  wnaeth  mab  maeth  medd     jf.  ap  Jti  ap  J.  llwyd  s 
yi'2       Gwr  mawr  a  gair  a  morwynt     ....  -  t 

Kebydd  angor  ir  mor  mawr  Daio  lliwiel 

373  Mar:  D.  ap  Edm: — Daear  sy  gav  dros  y  gerdd    Letoys  man  u 

374  Tydi  r  gwynt  tad  eiry  ag  od  Mred:  ap  R:  v 

375  Syr  R.  Mamnsel :  Vn  dyn  glau  sy  n  dwyn   y  glod  .  .  .  . "    w 

ond  yr  vn  ynod  aii  Roes  Yor:  vynglwyd 

376  Y  karw  doeth  ar  vaink  kaer  dyf  L's  Morgannwg  x 

377  Harri  viii :  Y   iarll  gynt  ar  y  lie  gai  ,,  y 

378  Syr  Edw:  karn :  Pa  ras  diiw  piav  r  ystad  „  z 

379  Y  niarcliog  Rywiog  benn  Ruith 
Mae  vn  a  dyrr  a  min  dart 
Tri  Uv  aeth  o  Gymrv  gynt 
Yr  p.mherawdr  rym  Harri 
y  tarw  or  mwnt  eryr  Men 
y  tair  gwlad  kanmoladwy 
Jiiwiog  yw  vyngorllewyi} 


380 
381 
382 
383 
384 
385 


261 


Mairig  Davydd  a 

jfor:  vynglwyd  b 

Gyttor  Glynn  c 

T.  tten  d 

JL's  morgannwg  e 

T.  Derllysg   f 

^.  dii  r  Ijilwcf  g 


Y  ^,yfr.  hiv -or  Mwythig,  707 

386  J  Siankin  ap  Risiart  tiorbil 

Edwart  aii  wyr  avi  drwy  r  tan  f.  llawdden  a 

387  J  Syr  E.  ap  T. — Graeso  Hys  ar  gvvrser  aiir     ....  6 

a  men  a  gorfod  y  maes  Syr  D.  ap  Ph:  ap  R.  len 

388  Jr  Jtehydd  ar  okricr :  Pa  ryw  vyd  es  ennyd  sydd  ....         c 

i  vagg  aiir  ai  vagwriaeth  T.  hrii>ynllys 

389  Gwelaf  ar  ddigrif  biivardd  Bedo  ph:  bach  d 

390  Dyn  ny  bydd  byw  mewn  dinas  J.  ap  ho'l  swrdwal  e 

391  Koelio  ir  wyf  ai  kael  ar  Rys  Ho'l  D.  ap  J.  ap  R.  f 

392  Mawr  yw  liap  g'wr  adnapai  Rys  ap  Harri  g 

393  J  erchi  Vchen  :  0  vair  beth  am  pair  heb  hav      jf.  daelwyn  h 

394  Maredydd  llofrydd  y  Uynn     ....  Daio  ap  J,  dii   i 

395  Jvor  wyd  o  vro  Rwyddaur  D.  ap  Gwilim  h 

396  jf  bias  Colbrwc  :  A  oes  vn  plas  yn  sampler     ....  / 

brawd  ir  jarll  a  biai  r  drycli  Gytlor  Glynn 

397  Vn  tri  plieth  ath  wnant  Ryffydd  Gytlor  Glynn  m 

398  Y  taro  a  vy  Rwng'bedo  koch  a  Phylip  huch 

Pwy  wlad  oi  bodd  sy  n  Eoddi     ....  n 

fFres  eryr  Hieres  wrol     .... 

vyth  dairoes  y  vath  daro  Morgan  Elfael 

399  Etlo :  Kronigl  holi  Gymrv  krynen     ....  o 

bedair  oea  byvvyd  aiir  oedd  Risiart  joricerth 

400  Syr  T.  Mawnsel :  Y  marchog  kryf  y  mraich  kred  ....        /) 

aiirllfiw  mawrgv  n  jarll  Mafgan  D.  hoch  hrydydd 

401  Etto :  -Y  marchog  tiriog  tairiaith     ,     ,     .     .  q 

Hiroes  a  nef  i  Harri  D.  llwyd  Mathav 

402  Etto :  Y  Vargam  hardd  yw  vergyd     ....  r 

Ked  naw  llv  kadw  yn  llawon  D.  Emlyn 

403  Y  pwrs  ar  ffas  sidasvrych     ....  s 
vynd  Dai  Iwyd  vewn  tylodi                       Syr  D.  llwyd  len 

404  W.  Harbart  o  G.  Bydd :  Y  gvvr  o  went  gorav  wacd  ....       t 

ar  alwad  byth  ir  elych  Mairig  Davydd 

405  Mar:  T.  ap  Howel  o  Lann  dw 

Oerfel  draw  drwy  oval  drank     .     .     .     ,         _  « 

vy  dwymwalch  nef  i  Domas  D.  llxoyd  Mathav 

4.Q6  Mar:  g.  Risiart'Robart  0  vaglan  .  i60lf  , 

Dydd  oer  ydoedd  i  werin     ....  v 

byth  haelwawr  i  bath  ailwaith  S.  Mowddwy 

407  Medd-dod  .-  Nid  bwrdiaw  lie  daw  ym  dydd     Lewys  y_  glynn  tv 

408  J  J.  ap  siankin  ap  T.  ap  S.  or  [.*  Gadlys'] 

Awn  ir  gaer  wen  aiir  giiras     ....  x 

Haw  iesv  ar  hyd  y  Ifys  Rydd  "  -S*.  Mowddwy 

409  J  heddychu  S.  Mowddwy  a  T.  ap  W.  ap  Howel        ; 

Y  mae  hiraeth  ym  hoeri    .     .     ■     •  y 
daeoni  yddy  day  wyneb                                  Morgan  Powel 

410  7  syr  Edw:  Harbart :  Marchog  aiir  dorchog  a  dal  .  .  .  .  z 

gvvr  o  bv  wr  yn  y  byd  /.  tew  bryd:  jevanh 

4 1 1  Mol:  T.  ap  R.  ap  Risiart  o  ynys  arwed  ... 

Y  karw  odiaeth  kariadvs     ....  a 

i  (Idwyn  fErcs  ddaeoni  ffrwyth  iS.  Mowddwy 

98607.  I 


708  Llamtephan  Manuscript  i34. 

412  J  gaiso  heddwch  ttiaibon  hopgin  Hen  vwya 

Oth  hen  gyff  atli  enw  a  geffir     ....  a 

a  thavnrn  vedd  yth  vam  vo  Gwilytn  tew 

413  Mae  .iv.  mab  \_R.  ap  siunhoLMedd]  pwy  ydynt  ...  J 

bedwar  hael  bywyd  ir  hain  Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

414  y  Vathe  Goch :  Pan  sonier  yn  amser  ni     .     .     .     ,  c 

a  gair  lloegr  ir  gwr  Uawgoch  Gyttor  glynn 

415  Gwae  vaidd  o  ddyn  gwiw  a  vai     .     .     .  .  d 
mawl  a  gan  er  mel  o  goed              Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

416  Y  milwr  llwyd  mal  iarll  hen     ....  •  e 
byiT  einioes  ysbo  ir  wyneb  Huw  Itae  llwyd 

417  Hir  hoedl  a  vo  ym  heryr     ....  f 
mor  deg  yw  p  anreg  a  roes        297  Bedo  Ph:  hack 

EjYMA    SERTEN   0    GYWTDDAV    MERCHED 

4J8       Addo  vvn  fav  wcddw  vainserch  Gwilym  lew  y 

419       Mawr  avael  am  oraiiferch  tten  goch  ap  Mairig  hen  h 

42C       Y  lliain  wych  ail  Koi  n  wen     ....  % 

ny  bych  heb  a  geryeh  gwenn  Ho'l  ap  Rainallt 

421  Durfy  r  byd  i  gyd  y  gog  aed  ymaith     ....  k 
hed  dydd  y  varu  i  ti  hawdd  vyd                Bedo  brwynllys 

422  Enwaf  wen  seren  js  irwydd  anwyl     .     .    .     D,  ll'd  Mathav   I 

daw  r  griidd  akw  n  biiidd  kyn  borauddydd 

423  Bwriad  Riain  vad  vy  oedi  a  gar     ....  m 
gwawr  gwedd  glwys  vawredd  a  glas  vwriad     Joraeth  hen 

424  Mwynder  gwen  syber  a  sydd  ym  klwyvo     ....  n 
ag  aed  y  mendith  gyda  i  mwynder                           Uen  sion 

425  Y  lloer  deg  vn  lliw  ar  dydd  5.  Mowddwy   o 

426  Y  lloer  gain  lliw  eiry  gwynydd  S.  Phylip  p 

427  Goval  heb  dy  heb  dal        lo  Tydur  Aled  q 

428  Y  vvn  ddivai  vwyn  ddwyves     .    ,     ,     .  r 
gaeth  ynfyd  nag  oth  anfodd                        Bedo  brwynllys 

429  Briddwydo  o  briidd  ydwyf    ....  s 
ba!  Eann  oil  byr  hae  y  nydd         Gr:  ap  J.  op  Uen  ychan 

430  Ny  chair  vy  Riain  vainael  f,  Rauadr   t 

431  Y  vercli  a  vym  ny  herchi     ....  Anon  ti 

432  Mwynddyn  oes  gair  manddail        15  D.  ap  Gwilim  v 

433  Kerais  verch  val  gwr  serchog  «, 

434  A  mi  n  glaf  er  mwyn  gloewferch  „  x 
433       Overfardd  a  gyvarfv                                                J.  daelwyn  y 

436  Serch  a  roes  ar  chwaer  Esyllt  Tydiir  Aled  s 

437  Y  llwyn  bedw  di  anedwydd  D.  ap  G.  a 

438  Y  ferch  deg  an\  aoregodd  Bedo  brwynllys  b 

439  Gwr  wy  val  kynnal  kwyn  Risiart  jorwert  c 

440  Dyn  wyf  ymhiirdan  ovydd  L's  Morganmcg  d 

441  Medraf  om  pwyll  mydr  om  penn  Tydiir  A/ed  e 

442  Gwae  vi  n  briidd  Kag  ofn  brad  „  f 


Y  JLyfr  hir-or  Mwythig. 


709 


443 
444 

445 

446 
447 

418 

449 
450 
451 

452 
453 
454 
455 
456 

457 
458 
459 

460 

461 

402 

463 
464 

465 

466 

467 

468 

469 
470 
471 

472 
473 
474 


Beth  am  pair  yn  ddiwairach 
Gwnaeth  aiddig  o  gynflgen 
Hawdd  vyd  i  nos  val  osai     .     . 
dyn  Ian  a  mi  dan  Iwyn  mai 
Tri  phonhor  dii  gyffor  dig 
Bvm  annwyl  11a  bvm  vnos        30 

Y  Lonn  wenn  ai  hcnw  anna 
O  verch  or  vanacblog  vaea 

Y  verch  mae  Rum'  anerchon 

Y  vvn  weddw  vwyn  oeddych     . 
y  mvn  gwy-bydd'  mewn  gobaith 
i  tal  diiw  ir  tlawd  i  waith 

Gwae  wr  a  wnae  gaer  ne  wal 

Marw  fly  "vvnaf  mor  wean  yw  nyn 

Y  vvn  a  gaid  vwyn  i  gwedd 

Y  vvn  vach  addfwyn  vy 
Kerais  balch  yw  kwrs  °y  byd     .     , 
gyvaillt  a  jvstvs  gyvion 

Mae  vn  vwyn  a  miu  o  vel 

Y  wenn  vn  lliw  ewyu  Uif 

Privairdd  kymj'v  aii,  prpyant     ,    , 
ag  odl  i  vvn  lygadlas 

Y  vvn  egliir  vynwgl\yen     .     .     , 
a  dodren  o  do<f  adrav 

Y  gwr  tawel  kynedlfawr     .     ,     . 
ond  o  ddaiitli  venaid  i  ddiiw 
Bwrais  drem  a  beris  drwg 
vyngelyu  yw  vyngohvg     .     .     . 
od  awn  vvn  yn  vyned 

Tad  wylaw  ty  di  olwg     .     ,     ,     , 
hi  ony  ddaw  hynn  a  ddwg 

Gwyrfyl  verch  jorerth  gerth  gain 
i  ddyn  ymhoelyd  ar  dda 

Y  vvn  am  gwnaeth  yn  ynfyd     , 
a  vynno  diiw  venaid  wenn 

Gwae  r  vndyn  mewn  gwirioudab 

Y  verch  wenn  vawr  i  chynnydd 
OS  dyn  vwyn  eslyri  vainoos 

y  vvn  He  V  el  yn  vynych     ,     . 
diiw  or  nef  mor"  dryan  wyf 
Mae  gariad  mewn  magwriaeth 

Y  vereb  addfwyn  o  wynedd 

Priidd  wyf  val  i  parai  ddyn     , 
nid  vn  boen  dyn  yny  byd 

Dyn  wyf  yn  kerdded  y  nos 

Mae  \ij\\  amwyiit  ym  Rwymaw 

Y"  vvQ  olwg  vanolwallt 


Bedo  Ph:  Bach  a 
Ho:  np  D.  ap  J.  ap  R.  b 

•  •  0 
Bedo  hrwynllys 

>,  d 

IliiiB  Davi   e 

J.  dyvi  f 

Bedo  hrwijnliys  g 

D.  ap  Gwilim  h 

•  .     .  i 

L's  morgannvog 

Tydur  A  led  h 

J.  dauhoyn    I 

S.  Keri  m 

J.  daelwyn  n 

•  •     •        ,  .    ,.1  0 
S.kerl 

Hdl  ap  Rainalll  p 

Ho'l  ap  p.  ap  J.  ap  R.  q 

•     •         >  .    .     »• 

Syr  p.  Uwyd  len 


Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 


w 

D.  ap  Gwilym 

X 

Bedo  Ph:  bach 

S.  Tydur  y 

•  z 

Anon 


T.  ap  Sion 

D.  ap  Gwilim 

Anon 


J.  dyvi 
D.  ap  Edmwnt  e 
y.  daelwyn   f 
Tydilr  aled  g 

T  2 


7i0 


Llanste'phan  Manuscript  i34. 


475 

47tt 
477 

478 

479 

480 

481 

482 
483 

484 
485 

486 

487 

488 

489 

490 

491 
492 

493 

494 

495 
496 

497 

498 

499 

500 
501 
502 
503 


y  ddyn  a  wisg  a  ddwynwen     .     , 
ath  gae)  or  dyn  mwya  th  gar 

Mi  vedraf  i  ystavell 

Y  vei'cb  raewn'traserch  am  troes 
waithan  myn  kadfaa  nym  kai 

Y  vvn  aeth  o  vewn  noethi     .    .    i 
aii  marw  n  vyd  morwyn  vair 

Y  Riain  pan  wrhaeych     .... 
ony  chav  a  vynnych  wenn 

Yr  Eogwas  or  aigiawn     .... 
ai  meddyliaw  gadaw  i  gwr 

Y  vercb  vonheddig  ddigawn    .    .    . 
M .  1 .  a  chne  mawlwych  wyd 

Y  ddyn  am  newidioedd  ddoe 

Y  dyn  ar  gwallt  dan  aiir  gwiw     .     . 
wyf  ym  hoen  nef  ymhenaid 

Gwae  vi  kedwais  gof  kadarn 

Kerais  dan  hvg  o  aiirael    .... 
or  ail  nef  ar  ol-  ynyn 

Y  dydd  o  wynfyd  aiddig 

Mae  gwen  ym  gwenwynaw     .     .     . 
Honn  a  alloedd  vy  n  hwyllo    70 

Pa  vyw  ddelw  pa  veddylav     .     .     . 
ny  bydd  tebig  neb  yddi 

ILe  gwnn  gaeU  oil  o-gann  gwlad    . 
nea  i  vod  yn  savadwy 

Y  lloer  wen  lUw-eiry  vnos     .     .     . 
a  chael  nef  ddyn  wychlan  wyd 

5feuan  mawl  winllan  wyullwyd 

Y  vvn  0  liw  od  at  Vaes 
lathraidd  loew  lyweth  Eyddlaes  &c. 

Gorav  s«-ydd  val'  g^rr^  saeth     .     . 
a  minnav  n  dwyn  maimven  deg 

Gwir  iawn  vy'r  gairav  venaid     .     . 
at  vwynen  atai  venyw 

Y  vorwyn  fw^n  er  yn  verch 

Kioer  wen  vn  lliw  ar  waneg    .     .     . 
Gwenn  o  gnai  oed  am  gwnai  n  jach 

Y  vvn'  d4g  o  von  hyd  jal     •     .     .     , 

i  ti  ddim  ond  hawddariawr 


Anon 

D.  ap  Givily-m  h 

.     .     .  c 

D,  llwyd  Hen  ap  gr: 

.  d 

Risiart  jorwerth 

e 
ffo'l  ap  Rainallt 

.£>.  epynt 

9 

Tydur  Aled 

D.  ap  Gwilim  h 

•    *     .  % 

Huw  Davi 

Tydur  Aled  k 

I 

Gyttor  glynn 

Anon  m 

.  » 

Bedo  brwynllys 

0 

Lewys  Morgannwg 

.    .    .  p 

Gr:  Hiraethog 


1 

r 
t 


f.  tew  brydydd 
Maestr  Harri 

J.  tew  brydydd 

f.  ap  ho'l  swrdwal 


J.  llawdden 

Bedo  brwynllys  v 

w 
J.  daulwyn 

X 

'  Gr:  ap  J.  hen 

y 


Y  ddyn  lanwaith  gyivaithias     •     .     . 
kadwed  yn  voes  vainoes  verch  \Gr:  ap  f,  ap  ll'n  tychan] 

Dyn  wyf  or  byd  dan  vawr  bwy3    • 
er  ddaiiriidd  el  ir  ddaeren 

Mae  kraigav  \lan  viiriav  vais 

Merddin  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf 

Y  vvn  Rywiawg  serchawgwedd 
E  gwir  y  verch  a  garaf 


Anon 

Bedo  tturddrem  a 

jf.  Dyvi  b 

D.  benivyn  c 

D.  ap  Gwilim  d 


y  ILyfr  Mr  or  Mwythig.  7H 

504  Gwilad  ir  wy  dan  glwy  draw     ....  a 
bid  tal  lie  na  bo  tylwyth  Bedo  brwynllys 

505  Y  vvn  bach  addfwyna  ny  byd  D.  ap  Gwilim  b 

506  Dydd  daed  saesnes  gynnes  gain  Tydur  Penllyn  c 

507  Mae  dyn  ddiwair  Rijdd  kairoes     ....  d 
di  reswm  ydiw  r  ysyw                            Hopgin  thorn  phylip 

503      Kaisaw  yn  lew  heb  dewi  D.  ap  Gwilym  e 

509  ILvniais  oed  ddiiw  llvn  y  sir     ...     .  / 
i  mi  garu  om  gorwedd                                                 „ 

510  Y  vaiuferch  hwde  vanfodd  „  ff 

511  Yr  ewig  wenn  aiir  i  gwallt     ....  h 
dyn  nid  jach  am  danad  wyf            Ho:  ap  D.  ap  J.  ap  R. 

512  Y  vvn  a  gaid  vwyn  i  gwedd     ....  * 
gwenn  ewch  a  mi  gwnewch  y  medd            f.  tew  brydydd 

51.S  Y  ddyn  i  bvra  ddoe  ny  bad     .     ,     ,     •  ft 

llwyth  gwnn  ar  y  llai  ath  gar  /.  Rauadr 

Cywydeu  D.  ap  Gwilim 

514  Digiaw  ddwyf  am  liw  ewyn  D.  ap  gwilim    I 

515  Pynkav  afrwydd  drwyr  vlwyddyn  m 

516  Gorllwyn  i  ddwyf  ddyn  garllaes  n 
■617  Yr  wybr  wynt  helynt  bylaw  " 

518  Doe  ddivai  dydd  i  yved  P 

519  Y  kailog  serchog  i  son  y 

520  Gwae  vi  o  gariad  gwiwfvn  »' 

521  Anfon  a  wnaeth  Riainfercb  * 

522  Piireches  y  kae  raangoed  * 

523  Y  donn  benn  grychlon  grychlais  « 

524  Twf  y  dyn  tyviad  ennyd  " 

525  l\lo  a  Roet  ar  ddrws  y  ty  «> 

526  Roed  kas  ar  liyd  i  kaiswyf  * 

527  Plygv  Rag  Hid  ir  ydwyf  H 

628  Kariad  ar  ddyn  anwadal  ^ 

629  Gwaewyr  kyveddachwyr  kof 

530  Hydr  i  gwddost  ail  jndeg 

531  Heddiw  i  gwelaf  ddavydd  ^ 

532  Y  verch  hygar  Ryddellen 

533  Ny  chwsg  bvn  gyda  i  hvnbea     ^   H5 

534  Ai  llai  vy  Rann  o  anvn  f 

535  Karv  brn  kyd  kywiriwyf  S 

536  Dy  gariad  yn  deg  oroen 

537  cO  jo  .galon  vergronn  vach 

538  Ychenaid  wedyn  aflednais 

539  Eiddyn  ddewisaf  serchawg 

640  Y  verch  borffor  i  thoryn 

641  Tydi  ehediad  tewdwrf 


li 

i 
Ik 

1 
m 

o 


fi2_                    Llanstepiian  Manuscnpts  J34~Ij. 

542  Dysgais  dclwyn  karlaJ  esgj-J  D.  ap  Gicilim  a 

543  Vchel  ir  wyf  'yn'ochi  125  b 

544  Karv  ddwyf  gwaith  hynwyf  gwyllt  e 
.  545  Kerddais  yn  gynt  helynt  hir  d 

546  Da  vorfydd  sinoblydd  syw  ..  .g 

547  ILyma  bwnk  lie  mae  y  bydd  / 
-548  Kaeav  silldarennav  serch  -^ 

549  Gwyl  bedr  i  bym  yn  edrych  h 

550  y  vvn  glaer  vwnwgl  ay  raid  i 
\551  Morfydd  weddaidd  anghywir  ~k 

552  Gwell  aniwed-  verfed  vyd  I 

553  Adarwr  o  Rew  Dwyraia  ?n 

554  Kerais  o  vetvn'kyd  Taisav  n 
.,555  Annerch  nag  anneixh  genuad  o 

556  Diwendig  Riain  serchog  D.  ap  Gmlim  p 

557  Y  mae  arwydd  ym  aiiraw         140  D.  ap  Emwnt  q 
'  558  Y  mae  bvn  ynn  heb  enwi          ■  Thomas  Karn  r 

559  Dyddiav  da  ir  vwyna  yy  Gr:  ap  J.  up  Hen  yclian   s 

560  Y  vvn  addfwyn  voneddfawr  Gim  ap  J.  hen   t 
661  Gwenn  hwnii  i  inaen  gynhenn^vr  J.  Raitadr  u 

562  Kerais  vvn  jevank  araf     ....  v 
mv?y  einioes  ny  ddamvnnf  Um  sion 

563  Eiyma  baf  Ihvm  i  hoewfavdd     .....  w 
yughylcli  dy  dy  llaiky  llwyd  |[         1.  78 


Followed  by  nine  folios  of  index  arranged  nnder  author's  name  by  Eich ;  Moriis. 
After  the  index,  in  the  hand  of  the  Uev:  Sam:  Williams,  arc  the  three  poems 
following: 

i       Doe  'r  oeddnn  dioer  eiddyl  [Z?.  ap  Gwilim]  x 

ii       Y  Tad  o'r  decln-euad  cliwyru  Dr.  Sion  Gwent  y 

iii       Doeth  y\v  Rlab  ysbryd  a  Tbad  /).  ah  Edmicnd  z 


MS.  135  =  SLiiburn  116  G.  35.  Toetev,  Pkopiikciks, 
"Histories,"  &c.  Paper;  about  15J  x  6  inches;  116  pages  plus  four 
leaves  inserted  after  p.  82,  edges  trimmed;  circa  1600;  half-bound. 

1  Gwae  ni  r  beyrdd  gan  ayr  y  byd     [?  holograph]  S.  Tudyr  a 

3  Tydi  ddyn  tad  waedd  anawn                                   S.  y  kent  h 

5  ''A  driuke  for  certain  deceasses"                                              c 

'      6  "Medswn  rocg  y  fflamwyiddon,"  y  kolick  &c.                           d 

7  Annoe  klwyf  enwoc  am  vnverch  yddwyf    ....  e 
ney  iy  lladd  vnwaith  nim  llydd  yr  annoc  •          .      Anon 

8  ILymar  hawl  lie  may  Raid     ....  ,f 
a  voyr  yr  hawc  yr  augor  hen           .                         S.  ap  It. 

10  Enghjnion,  Gr:  ap  nicolas  gan  0,  dtviif  a  .Grj  benrraw  g 


Kynghoreu  Kattivn,  Ystoriaeu,  '&c.  7i3 

14       Ty  dir  pwrs  ffas  yrddaswych     ....  a 

mynd  dae  llwyd  inewn  tyiodi  D.  llwijd 

16-8,  38-9  Bedd  Jesii :  Pedwar  maichog  dewch  gyrbion  ...            b 

ddwyn  y  'trayt\<'r  b  ddyma  Aiioii 

.     19       Blin  ydiw  gau  blaneday  H- ffoy  aryri  c 

20  Tori  vullong  y  gwyrwyd  aS'^;-  D.  trcvor  d 

21  Yr  eos  ar  ayr  '^Yiail     ....  e 
eythyi'  yn  ben  ythrawon  byd                           Rhys  brychan 

22  D.  awenydd  jn\(jn  fal  edey  fel  adar  glyn  evron  &c.       Anon  f 

23  Gwnaeth  eiddig  o  gyuvigen  Rwyme  gwydd  Rovi  a  g 
gwen     .     .     .     O  dwyt  fyw  dweit  dy  fod          {Hum  D.) 

24  An  English  prophecy  for  l.')52. 

b.  J  Syr  R.ap  T. — Arthyr  benadyr  ny  by  anydon  Ivv  .  .  .        h 
ny  wyr  end  dyw  byw  boddlon 
Beth  y  fydd  er  y  ssydd  o  sson     ,    .     ,    , 
yr  marw  par  gael  dayar  dy  Anon 

25  Madawc  ymhadawc  wr  hynaws  ay  dai  Daio  ap  J.  dy   i 

27  Kynghorev  Kattwnddoeth  ar  bardd glas  or  gadeir  ....  kar  h 

dy  ddyw  yn  f wy   aa  dim ends :  ]>\vy  benac  a  lafyrio  yn 

gywir  ac  a  weddio  yn  gyfion  ac  a  fo  mywn  kariad  pryffaith  af  ay 
ddenfyn  dyw  yddaw  ay  gwssnaytho  vn  ddibechod  poed  gwlr     amen 

30  Y  X  prif  iii  erbynig  ar  v  prif  dri  arbenic  I 

31  Ystoria  y  Hong  voel  gwedy  amrafayly  y  jaithoedd  o  babilon  a  m 
gwasgary  o  blant  noe  yn  genedioedddros  wyneb  y  ddayar  &c'. 

33  Saith  withred  y  drygaredd  yr  hai  y  bydd  krist  ddydd  brawd  n 
yn  holi  pob  &c. 

34  XV arioydd  kyn  dydd  y  farn  :  Sain  ierom  a   ddywait  &c.       o 
b.   Ystori  y  varn  :  yn  yr  amsser  gpssodedic  &c.  p 

39       Pwy  or  yn  gwaed  ar  pren  gwin  imperfect  q 

42  Gwrandewch  ddyissyf  ych  lawn  gar         end  wanting  r 

43  Y  neidr  y  wyl  yny  drin     ....  s 
A  thrwyr  val  neithiorwr  y  fydd                       ifan  vab  hyw 

44  Yr  hoywfab  elwir  hafart     ....  t 
.    .gan  diolch  am  gwn  dyon                                               „ 

46  F";r  Gorck^ — Addef  vn  dyw  nef  uaf  derfyn  Anon  u 
■   b.       Dyddiav  blwyddyn  dyn  a  dynnant  „       v 

47  Rinwedd  Haw  ssaint  lamas  or  India  tv 
b.  Perffydolaeth  ddewi  val  y  by  ef  yn  llanddewi  vrefi  &c.  x 

48  Adam  noe  Abram  moysen  wybrwr  doeth  „       y 

49  Pymp  pryder  Mayr  am,  y  mab  ywr  hai  hyn  &c,  a 

50  Pan  ddel  y  syl  ar  yr  A  kynhayaf  da  &c.  a 
b.  Rhyf  y  meydain  fain  ....  Eglwysy  &c.  b 

51  Y  XXIV  o  farchogion  y  vord  gron  yn  llys  arthyr  c 

52  Y  XXIV  brenhin  ....  a  farnwyd  vn  gadarnaf  d 

'  67       Y  forwyu  y  fyn  dwyn  dyw  Gr:  ap  J.  ap  tin  v'n  c 

"58       Hawdd  Araawr  bob  awr  ym  byu  y  gereis     ....  f 

am  na  dyw  vnwedd  neb  oy  dyniou  Anon 


fi4-  LlanstepfioM  Manuscript  isL 

59,  62    Er  s.ain  ffred  -dywed  yn  ffraetli  Anon  a 

60,  87    MeclclyleJ  am  addoli  S.  y  hcnt  b 

61       Y  groc  odidoc  y  doded  dy  ]yn     ....  c 

y  geidw  y  obaith  ay  gydwybod         TLawddyn  o  vclemjdd 

63       Y  ddyw  y  ddwyf  weddiwr     ....  d 

gayr  dy  fab  y  gordiafi  Syr  O.  ap  gwilim 

65  Mayr  dyn  Angall  yn  dally     ....  e 
o  dwyll  diawl  yu  dally  dyn                                  Rys  aparri 

66  gryndewcli  arnai  bawb  er  lies     ....  / 
pyn  ddel  y  dydd  terfyny                                   W.  D.  gap  dy 

68  "A  dede  of  gift"  in  Latin.  •  g 
b.  Roc  y  kolic  a  Roc  gwayw  yffelwm  h 

69  Harleoh  a  dinbech  bob  dor  yn  kynny  &c.     ■146S  .  i 

b.  Tair  ar .  x.  waneg  ddigoniant . .  byr  drin  byr  ar  derwyn  bant  .  ISIS  .  k 
c  .XV.  kant  koylabt  (5ed  kel'  .  .  pyn  syi-thiodd  .  .  pynt  Tvysk  &c.  .  i533  .  I 
d.  .XV.  c.  gwaraut  gwirayr  diogel  .  .  pyn  gad  bwlen  yr  gadeir  &c.      .  13^4  ■'" 

c.  .XV.  kant  pedwrein  kant  mywn  ko  oed  iessy  dywssog  wjl  dcilo  n 

myrolaeth  syr  Rhys  mawr  -wylo  y  bob  gwan  tryan  fyr  tro 

/.  Syr  W.  V'n:  Oed  iessy  wr  ky  y  kant  ...  1548  .  .  0 

pyn  gafad  ssor  am  farchog  a  .ssant 

g.        Eyfedd  y  ddyw  0  Eoe  dda  na  Koe  olyd  yr  hayla  &c.  p 

h.        Oydran  krist  kyfan  kofiaw  .  .  1578  .  .  am  W.  gams  mayr  wylaw    q 

i.        klywch  lid  ag  ymiid  kaad  gamlan  gwrdd  &c.  r 

It.  Yr  arad :  gwr  hir  y  lysgir  oy  le  ny  gwrwm  ao  arall  ny  fagle  a  - 

'70       Y  gwr  ywch  ben  gorywch  byyd  Z>.  ap  Rhys  t 

71  Y  Drindod  eirglod  avglwydd     ....  u  ] 
Yu  gaelh  down  y  wir  bennaeth  dywn  heibyn     ivan  ap  hyw 

72  Prophecies  :  O  ddyw  fe  ddaw  terfysk  ar  wyr  morgan  wg  <Sc.      v 

73  krist  kadwr  wythfed  frenin  dlyedog  Rhys  nnwmor  w 

74  Nyd  bwrdiaw  0  daw  vn  dydd  Lewys  y  glyn  x 
76,  95   Ef  a  wnaeib  panton  ar  {^lawr  glyn  ebron  &c.      Talicssi?i  y 

77  O  Loes  gvvharloes  gwir  groc  mab  broowaed       L's  morganwo  z 

'IS       Kwymp  erkles  gadarn  kwymp  ssalmon  varnav  ....      a 
O  dyw  aed  y  gadw  edwart  [vij.  „ 

79  Kredwn  bob  kwesLiwn  yn  kar  an  kreawdr     ....        b 
Yn  yrar  myirw  oi  vawr  ym  wared  JV.  cgwad  c 

80  Ystori    Manachloc  yr  ysbryd  glan  .  .   a  sailin'yd  trwy  Ian 

gydwybod  &c ends :  Ac    yna  y  dy  wad  y  bedwrydd   chwaer 

....  pax  vobis  left  unfinished. 

84  Gwu  ncytliyr  a  gwen  neithwyr  S.  lydyr  d 

85  Doe  y  provais  oferlais  y  vy     .     .     .     .  e 
nyda  odd  ywch  mynydd  dir      '                     ivan  Rydderch 

88  Pyn  ddangosso  Rwydd  dro  rrydd  iolo  gor.h  f 

89  "  For  the  .  .  .  sVght  p'  i.s  dccayecl  or  lost "  g 

00       Mawr  oedd  hap  y  gwr  nddniippai     ....  h 

moddiou  gwae  maddey  ui  gyd  Rys  ap  parri 


I^stori  Manach  log  yr  Yspryt  Gtan,  «fcc.  11/ 6 

91         Gwyn  y  fyd  j'  gyil  fo  yii  y  gcydod  ay  galon  a 

yn  ystwyth  mywn  glaii  ystod 
Gwyn   i   fyd  hefyd  y  tafod  di  weniaith  a  geyidw 

y  obaith  ay  gydwybod  Lawddyn 

92  Kx  Gorch'n  :  geyrey  dyw  yn  tad  gad  yn  dygo  ....  b 

nai  dir  nay  wraic  nay  dyddyn 

93  Pwy  bryd  yn  gweryd  yn  gwiw  ddyw  C 
9t  Englynion  ar  y  sygnay,  y  prifky  &c.                                          d 

95  Y  brat  llwyd  kymysk  bret  a  Ueid  e 
bryt  hen  o  lyfr  Brytanied     .... 

y  ti  ny  choyla  fi  fyth  Mred:  a  pris 

96  !N"y  chayfE  henaint  na  braint  na  bri  Ryw  ofa»  / 

b.  dyffro  kyn  kino  kynnydd  yt  vnwaith        Mred:  ap  Rosser  g 

c.  Atteb :  Meredydd  aflouydd  flleinig  y  gerdd  D.  ap  rt/s   h 

97  IFor  Ryches  beare  nowe  the  fame  t  tlic  brute  ....  i 
wyth  lyfe  eu'lastiag     And  thus  my  tale  end*             Anon 

101  ||kawn  ayaf  yn  haf  ai  rann  y  Aro*#**     ....  k 
hyt  dydd  y  varn  yti  hawddfyd                       D.  ap  edinwnt 

b.       ILe  ddwy  ti  ddyw  tri  nyd  Raid  vn  bryder  ....  / 

aed  yr  eneid  'Jon  yn  dy  rran  di     IVn  ap  hoel  ap  J.  ap  f/rono 

102  Gwae  fon  dwyn  val  gofyn  dy     . 
am  feinioes  y  may  y  fynnych 

10.3      Er  bod  y  byd  y  gyd  ar  gam  &c. 

104  Y  fyn  aeth  o  fyvvn  noythi     .     , 
ay  marw  yn  fyd  morwyn  fayr 

105  Prydd  wyf  val  y  pardy  ddyu     . 
nyd  vn  been  dyn  ny  byd 

106  Os  hi  atUddic  kyn  ssaith  awr  &c. 

107  Uawcr  gwaith  y  darllyais     .     .     . 
ar  ol  nych  prynir  eilwaith 

108  Gwr  mawr  a  geyre  morwynt     . 
kebydd  anghor  yr  mor  mawr 

110  Perchen  y  fo  mayr  wen  y  Ranny  ar  bawb  ....  t 
iessy  vo  yn  parcliawJd  iessy  von  perchen    Sr/rjfylib  emlyn 

111  Mwya  Ryvel  heb  gely     ....  u 
ar  gwrser  ayr  gar  syrrys                                      Lang  lewys 

112  0  dayth  or  oeg  waed  athrin     ....  v 
ym  raych  lang  am  y  wrach  Iwyd                   S.  apod  gwyn 

1126,  V.  A  fragment  of  a  leaf  misplaced  containing  English  poetry  w 

114  Mayr  ywn  hyder  Rrac  perigl  J.  ap  Rj,  ap  J.  llwyd  x 

115  Doe  gwelwn  karwn  by  kaid  „  „       y 

116  Y  XXXIV  dyddiav  periglis  yn  y  jlwyddyn  .        end  wanting      2 
iq^U. Pour  leaves,   more  or  less  fragmentary,  by  a  later  hand,  have  becU 

bound  between  page  82  and  page  83.     These  contain  : 

Gwae  ni  ddlweddi  ddiddym                   ( fragmentayy')  a 

A  fragment  ending  :  a  gaiff  dalaith  yn  iaith  ni  Hobin  ddu  b 

Y  £Fou  a  roddes  7essu  D.  llwyd  c 

Y  gigfran  oergau  arwgav  Mred:  ap  liys.  A 
Byd  yn  gall  pes  deallwn  i».  gorleck  e 
Lljma  yr  Amser  an  gweryd                      {end  wanting)  i 


■        • 

D. 

y  van 

m 

Anon 

n 

1    . 

Risicrt 

ioroth 

0 

1     .     . 

Hwel  dae  bion 

ap  R. 

P 

Anon 

1 

ll'n  ap  gicehjm  i 

Uygliw 

r 

• 

Daio  Uiwel 

s 

fi6  Llanstephan  Manuscript  i36. 

MS.  136  =  Shirburn  116  G.  34.  Prophecies  in  prose  and  verse, 
including  the  poems  of  D.  ILwyd  and  other  Brudwyr.  Paper  ;  15|  x  5| 
inches  ;  108  pages,  of  which  many  are  imperfect  at  the  outer  margin  and 
i-epaired,  deranged  in  binding  and  wanting  many  leaves;  cjVca  1G25; 
half-boupd. 

The  uame  of  "  Jo:  Evanes,  1G37  "  occurs  on  page  59. 

1  A  fragment  ending  :  dydd  sias  a  diwes  saysson        Robin  du  a 

b.      Gwae  a  aned  oi  eni     ....  b 

ar  vn  sais  or  ynys  honn  J-  ap  Gr:  Leia 

3  Rhydew  gyrn_rho  du-^y  garnedd  „          „       c 

4  Dwy  ddraig  ydoedd  ddrogan  ?  Robin  Ddu  d 

5  Medd  vn  ym  mae  i  ddwyn  iach  e 
9  Yu  harglwydd  pa  sawl  blwyddyn  Dysgybl  3Ierddin  f 

1 1  Bardd  wy  fi  ir  beirdd  a  fydd  D.  llwyd  g 

12  Onid  teg  a  anwyd  tigaeth  '      JL'n  ap  Owain  h 

13  Cliwedl  Banastr — in  continuation  of  p.  108.  i 
b.      Pan'  fo  y  prif  yn  bump  bydd  tai  /  n  /  weigion  D.  Nanmor  k 

14  Pan  gotto  main  Gwynedd  or  gorfeddfa  Taliessin   I 
b.     Kriat  kadw  wytfifed  frenin  dyledog                     R.  Nanmor  m 

16       Merddin  a  Gioenddydd:  Fanwyl  frawd  pa  bi^d  y  daw       n 
buddugolieth  ir  Brtitauiaid  Merddin 

18  Droganaf  fi  brif  gad  gan  geidwad  Prydain  Addafras  o 
b,      Wyth  deg  a  ffedair  dygi // oed  krist  .  15S/f-S   Robin  ddu  p 

19  Ehiain  a  ddaw  rhia'in  ni  ddaw  Hininfardd  q 

b.  Pan  enkilio  Gr:  rhyfeloedd  ef  a  heidin  Taliessin  r 

c.  Droganaf  kyn  kad  ymliob  dyffryn  „       s 

20  Breuddwyd  Gronow  ddu;  Myfi  a  bair  terfyn  gelyn  gwiliaut     I 

21  Pan  fo  kyfFro  ar  y  njynydd  kywaethog  f  Taliessin  u 
b.      Haf  hir  wnnog  kafodog  o  law :  beth  wedi  ,,        v 

22  Pan  ddel  Biyr  dros-for  ai  dryssor  oi  ddeuty     Addafras  w 

b.  Proffwydolieth  y  fflowrddelys  a  ilodeua  ai  blodcu  a  fydd  teg    x 

23  kastell  Rhuddlan  yn  dan  nim  dawrdd      Merdin  /  Tah  j  Ada  y 

b    Y  dydd  y  gorffwysodd  yu  Harglwydd  ni   yr  ymysgytwa   yr  z 
tyrchod  a  i  Ilitbr  i  gwenwyn  °  '  J.  dwrch  y  daran 

c.  Fo  addaw  rbiain  a  bair  ddiflannu  hil  y  Perssia      Taliessin  a 

24  Devvi  kyn  Jeni  kawii  ordeiniaw  man  D.  Nanmor  b 

26  fo  ddaw  dydd  ar  geurydd  a  chyd  ochi  Afion  c 

b.  Bid  S.  wyddeles  yn  weddillion  Merddin  di. 

c.  Pont  ar  fenai  kalan  mai  ymlaen  gwndid  Taliessin  e 
'      d.  Pan  ddigivydd  r  /  abarcli  y  bydd  diarbod  difri       3Ierddin  i 

27  Gwyr  mon  a  wyl  oddiar  vn  pen  bryn  Anon  g 

28  koronog  faban  koronog  fabau  diargel  Taliessin  h 

29  Dyfydd  chwedlav  newydd  yn  amser  kog  a  Maj             ,,      i 
b.  Eryr  a  gyfyd  bryd  ym  rython  3Ierddin  k 

.i  '^'c'.  -  Pan  fo  Eicbiart  heb  eni  chcdyn  yr  yri  yni  fawr  crfod  Anon  1 
'    32      Maueg  biog  serchog  fwyu  i  min  X>.  lloydva. 


Prophecies  in  prose  and  verse.  7i7 

h.      Gwauwyn  gwawr  anfwyn  gwynfa  drukis  Anon  a 

33  Certayn  Euglisli  Proffessies  translated  out  of  tlio  same  book,  but  it  was 
not  the  same  that  writt  them 

35  A  list  of  Heraldic  devices  and  of  tliose  who  bear  them 

'-  Antilop/gilt Henri     .... 

Bull  black  -with  gilt  lionifs  / Clarence  .  ,  .  . 

Dragon  red  Lord  Clyfford   L.  of  Comberland  .  .  . 

Dragon  white —  lord  Eicbe     .... 

Troy  London  . 

■    39       Pan  ydoedd  yn  Rhren  1yd  dros  iddwen  Taliessin  b 

;      b.      *Megis  y  gwrthiad  gan  wen,  y  ddraig  koch  c 

41       Yn  ol  y  lladdfa  a  wnaeth  Hengestr  gidar  /  Saxoniaid  d 

.53  ProfFwydoliaethau  .  .  o  lyfr  arall  tan  law  Thomas  ap  Rys  ap  Howell 
o  St  okyn  a  sgrifennodd  ef  pan  oedd  yn  gwasncnthu  H:8  yn  y  twr  gwyn  yr  hwn 
lyfr  3,  elwir  y  kwtta  kyfarwydd 

Ef  a  wnaeth  paaton  ar  lawr  glyn  Ebron  Taliessin  e 

55  Orddot  fron  orddot  gwirgant  dair  kad  / 

56  Koronog  faban  rnedd  Taliesin  hynny  a  ddarlleir  yn  g 

llyfre  Merddin 

57  Yfallen  bren  bren  didled  kynt  a  dyf  yn  talardd  M.  Wijllt  h 
b.       Pedwar  kynnwr  ar  frys  a  ddaw  ir  yuys  i 

58  Kyfarchaf  ym  heleth  frawd  a  welaes  i  faeth  Merddin  k 

59  Proffwyddolieth  yr  lili  a  fydd  yn  frenhinieth  yn  / 

y  rhan  foneddika  Anon 

b.       Ef  a  ddaw  yr  byd  yn  gryd  a  chyd  ochi  Taliesin  m 

61  Hoewau  borchellan  borchellyn  ***»  on  Merddin  n 

b.  Gwyr  Gwynedd  ar  ddyhedd  rhydd  a  fydd  Adda  frets  o 

c.  Gr:  gwna  Bowys  yn  rhydd  a  buddi  Wyoedd  „        p 

d.  Drogan  y  forforwyu  ag  o  ffraink  yr  henfydd          taliesin  q 
e.  Byddawt  Eryr  yn  wir  ar  dir  Dewi                        Taliessin  r 

62  Gogyferchais  gogyfarchaf  gogyfarchydd  „         s 
b.  Drogan  y  Ilynges  drom  droch  duw  siil  folocli                         t 

63  Am  wr  marw  uiae  yr  ymorol  R.  Naumor  u 

b.  Orddot  fron  gorfod  kaled  a  fydd  lloegrwys  v 

c.  Kaer  ludd  fydd  a  chelfyddyd  w 
65       Pa  fodd  im  sommodd  serch                                     I>-  Itoydd  a: 

b.  Owain  fardd  ar  awen  fain  „       y 

67  Y  gleisiad  hediad  hoiw  deg  -  D.  lloi/d  z 

68  ILem  ywr  floedd  llyma  yr  flwyddyn  »       a 

69  Krev  trin  bis  kred  rhai  ennyd       '-  „       b 

71  Gruffydd  awenydd  iniawn  i        «  c 

72  Deall  i  bum  dyll  byd  -  ..  '^ 

73  Dall  o  beth  yw  dull  y  byd  '    „  e 

74  Y  ferch  mewn  traserch  am  troes  „  f 
[.  76  Arthur  benadur  ydoedd  -  „  g 
-  77  Hel  a  gawn  dros  heli  ac  onn  ■  „  h 

»'•  Copied  out  of  the  Chronicle  of  Guttun  Owain.'' 


7/^                     Llanstephan  Manuscripts  i3^-8. 

79  Gwilliuid  a  gaid  fal  y  gwynt  D.  lloyd  a 

80  Y  beirdd  a  ynfydodd  y  byd  „       b 

81  Y  gwyr  egniol  ddoloch  „       c 
b.  Kyn  gwannwyn  i  kwyn  gweiniaid  ■  „       d 

83  Eryr  dewrwych  aur  darrian  D.  llwyd  e 


85  Yr  henfryd  lledfryd  llwydfrych  R.  goch  or  yri  f 

86  Y  gwannwyn  llwyn  ar  Uynnoedd  D.  gorllech  g 
88  Hir  yw  yr  oes  ar  herw  ir  wyf  „  h 
90  Breuddwydion  beirdd  a  oedwyd                                     „  i 

92  Gweiniaid  gwae  ni  rliac  annon  EJn  ap  Mred:  ap  Ednyfed  h 

93  Gwae  ni  ddiwedd  ddiddyn  Mred:  ap  Wti  ap  Edmund  I 

94  Pan  fo  rhjdd  Rhedyn  pan  fo  koch  kelyn  Ajion  m 
y  daw  gwjr  llychlyn  ai  bwyill  owchliw 

gidag  owain  loiogoch  ai  baladr  ruddgoch 

i  guro  saeson  fel  moch  i  gors  f6chao  :  Anon 

b.  Aro  dioer  yr  yderyii  Ediv:  ap  Rys  n 

96  Chware  glew  cliwerw  a  glowais  Mred:  ap  Eys  o 

98  Y  gwr  hir  a  gar  harri  jfolo  Goch  p 

99  Pa  ham  hynn  na  wyddom  ni  „  « 

101  Vrawd  Hid  vrddawd  llwyd  vrddol  „  r 

102  Gwynedd  kafas  dy  genedl  Jfan  brydydd  hir  s 

104  Och  na  wn  achwyn  ennyd  Robin  ddu  t 

105  Ammav  rhyfel  mawr  hefyd  Anon  u 

106  Dafudd  ar  ddeurudd  wrawl  Owain  twna  v 

107  A  genais  mae  yn  eginaw  jfolo  goch  w 

108  Llyma  lie  ir  adsgrifennwyd  owdla-v  ag  Arethav,  Brawdav  ag  Englynion, 
Brud,  raesnray  o  waith  hen  awdurwyr  a  Brudwyr  &c,,  fal  i  mae  yn  kanlyn  nid 
amgen  ag  a  gasklivyd  allan  or  vn  llifr 

Proffwydoliaeth  Banaslr  o  Brydainfawr:  Pan  fo  oed  kriet  ein 
Harglwydd  yn  fil  a  banner  yna  i  daw  H  aniwair  etc. — continued  on 
p.  13  above. 


MS.  137=  SuiRBURN  D.  12.  Transcripts.  Paper ;  14|  x  8|  inches ; 
368  pages ;  circa  1640  (p.  360)  ;  half-bound. 

The  whole  MS.  is  probably  in  the  hand  of  D.  Parry;  certainly 
pages  353-67  are  in  his  writing.     Compare  MSS.  138,  147,  148. 

Dares  Phrygius,  Geoffrey's  Historia,  Bi'ut  y  Tywyssogion,  Cantreds 
and  Commotes  of  Wales,  Brut  y  Saeson,  O  oes  Gwrtheyrn  &c.,  Imago 
mund),  Buchedd  Silvester,  and  Poetry  (Cols.  1396-1442,  1357-1361). 
All  the  above  {pp.  1-351)  are  copied  from  the  Red  Booh  of  Hergest 
q.v.  Then  follow  Meddyginiaeth,  "  Mair  yw'n  hyder  rhag  perigl " 
&c..  Music  Telyn  a  Chrwth,  Englynion  i  Dduw  ar  byd  by  W.  Cynwal 
in  "  1545  anno  a3tatis  suiE  40," — the  names  of  the  Lord  Chancellors  of 
England,  of  the  Bishops  of  Bangor  down  to  W.  Roberts,  of  the  Lord 
Presidents  oi:  Wales  to  J.  Egerton  earl  of  Bridgewater.  Occulta! 
diviuandi  rationes  an  licitse  sint  expertis  crede,  Cerais  dd^n  fwvn  u 
hwyneb. 


Copies  from  the  Rel  Booh  of  Hergest,  &c.  7 19 

Then  follows  poetry   "ex  manuscripto   chart;  penes  dntn   lioger 
Saleshtiry  de  Rug  ", 

362  Djchymig  di  pwy  kreawdr  kread  kynn  deiliw     Taliessin  a 

b.  Gogonedha  fy  nhad  fy  nuw  fy  nerthiad  „  b 

c.  Viien  ar  aelgvvydd  haolaf  dyn  bedydd  „  c 

363  Dominus  deus  deliad  „  d 

b.  Fel  i  mae  i  mi  ddillad  nid  llin  had     ....  e 
heddwch  gwyn  gwastad  a  ddaw  /  n  /  ddie  ./       Merdin  Wylld 

c.  Pen  ddel  diliavarch  lu  o  barth  Aberbodni  'I'aliessin  f 

d.  byd  S.  wyddeles  ar  afall  byd  pall  Saeson    y  Bardd  Cwsg  g 
36t       Mi  a  dystiaf  yn  gyntaf  ir  haf  hir  felyn  „  h 

b.  penn  fo  igen  mlynedd  a  chwe  chant  a  ffump  Anon   i 

c.  pryderawd  keudawd  priawd  prjdain  „       k 

d.  yn  ol  inab  Hary  mawr  fydd  lloegr  wyr  „        I 

e.  Hoewan  baichellan  mor  anrhyfedd  Merddin  wylld  m 
.365  Gochwiban  gwynt  yn  Arfon  di  gymortheiyrn  Anon  n 

b.  penn  noether  gwybodau  trais  y  tvinir  „       a 

c.  Afiillen  beren  a  dyf  ynglann  llyn  „      p 

d.  Y  brithyllied  o  lann  y  rhyd  lihys  vardd  q 

366  Ef  a  ddaw  rhiain  a  hair  difa  hil  Saxonia  Taliessin   r 

b.  yn  boddi  tri  ederyn  mae  derwatgn  Anon   s 

c.  plaid  ir  llawi-  a  fwfiant  hyd  y  sarn  ddu  Taliessin   t 

d.  Barlh  hunawg  oediawg  adwen  dy  henw  „         u 

367  Dywed  ehwedle  newydd  yn  amser  cog  „        v 


MS.  138  =  D.  22.  Pedigeees  and  Poetkt  "  ex  Autographo 
D'ni  H.  Salesbury  de  ILan  rwst  penes  dnm  R.  Salesbury  de  Rug." 
Paper;  14|  x  8|  inches;  pages  1-22  (in  the  h.ind  of  D.  Parry)  and 
23-36  (written  also  probably  by  D.  V.);  circa  1634-53  ;  half-bound. 

1  Pedigrees  of  Henry  vii,  &  St.  David  :  Kecipes  -' 

2  Ni  bydd  byrrach  y  daith  er  gwraudo  offeren       Taliessin  w 
b.       y  XXIV  campeu  ac  Enweu  Brenhinoedd  y  Bryt:  x 

3  Bonedd  Saint  Cymbry        ar  ol  pedwar  copi  V 
Marched  Brychan,  Plant  Oyndrwyn,  a  }aen  Dirmig,  a  chaw  o 

Uwrcelyn,  ac  Egri  o  Dalebolion,  a  I^ywarch  hen,  ac  Vrien 
ap  Cynfarch,  a  Chynfarch  ap  Meirchion,  a  Chenau  ap  Coel, 
a  Gf  wst  ap  Cenau,  &c. 

7  Oedran  wjarcA— adnabyddir  wrth  y  game  .  .  ei  ddanncdd  &c.    z 

b.  Jr  Crud :  Mai  a  ddaeth  yma  i  ddyu  /.  ap  ttn  vychdn  a 

c.  Tri  pbeth  a  gevais  trafferth  J.  Tudur  b 

d.  Caru  yr  wyf  pwy  ai  cerydd  D.  ap  Edmivnt  c 

8  Dyn  wyf  yn  cerdded  y  nos  „  d 
b.  Pedigree  of  the  Salesburies  from  "the  conquest"  to  1634. 

9  Posbarth  Arfeu—see  Mostyn  MS,  6 


720  Llanstephan  Manuscripts  i38-i45. 

'11  Arfeu  bagad  0  loyr  Prydain  .  Arthur  &c.  a 

16  Gohclyth  Doheubarth,  Powys,  Morgannwg,  Dyfet  &c.  ..  ,     b 

17  TLimjth  Iledd,  Marcbudd,  Richard  Mostyn  &c.  ,       c 

1 8  Gwelielyth  Cajo,  Arwystli,  Melieuydd,  Rrecheinog  &c.  d 

20  Bonedd  Hwfa,  Gwyr  Pentraeth,  Arvou  &c.  e 

21  Ach  J.  Hanmer,  Idris  arw,  Rhanullt  &c.  / 
23-34  Geneological  Table,  in  a  different  hand,  with  commentary 

from  "  Noah  first  vionarch  of  the  ivorld"  to  1653 


MS.  139  =  Shirburn  D.  31.  A  fVelsh  Vocabulary  with  explana- 
tions jn  Welsh.  Paper;  12  X  7f  inches^  154  folios;  17th  century; 
half-bound. 


MS.    140  ==  Shirburn  D.    10.      A     Welsh-English    Vocabulary. 
Paper;   12  x7i  inches;  54  folios;  l7th  century;  half-bound. 


MS.  141=  Shirburn  D.  32.  A  series  of  Welsh- JLatin  Vocabularies 
including  iJo^ffneVrt Z  terms,  Paper;  12fx7f  inches;  96  folios;  I8th 
century ;  half-bound. 


MS.  142  =  Shirburn  I).  33.  A  Welsh-Latin  vel  EnglishVocaltilary 
und.  aBotanologjum.  Paper  ;  12|x  8  inches  ;  14  folios  ;  17th  century; 
half-bound. 


MS.  143  =  Shirburn  D.  34.  Batanologium  Celtico-Lalinum. 
Paper;  11|  x  7^  inches;  74  pages;  written  by  Moses  Williams; 
half-bound. 


MS.  144  =  Shirburn  D.  35.  The  Three  Antiquities  of  Bryttaen 
in  six  chapters,  by  .Tohn  Jones  of  Gelli  Lyvdy,  in  whoso  writing  it  is. 
Paper;  10  x  C^  iuches;  146  pages;  strongly  bound,  and  labelled 
"collection  oi'  Alphabkts." 

There  is  a  note  at  the  beginning  signed  "  H.  Bangor:  169J." 
1  The  office  8^  functione  of  the  Brittish  Bards  was  to  keep  and 
preserve.  Tri  cof  ynys  Brydain  ,  .  .  .  i.  History  of  the  Notable 
Acts  of  the  kings  and  princes  of  this  land  .  .  .  ii.  [knowledge  of]  the 
languaige  of  the  Bruttons  ....  in.  to  keepe  the  genealogies  and 
Descents  of  the  Nobilitie,  there  Division  of  lands  and  there  Armes  .  .  . 
The  ancient  Bards  had  a  stipend  out  of  every  plowland  in  the  countrey 
for  there  mayntenenco  .  .  [they]  had  alsoe  a  Perambulacione  or  a 
'Visitacioae  ouce  every  three  yeares  to  the  houses  of  all  the  Gentlmen  io 


The  office  d;  ftmctione  of  Brittish  Bards.  72i 

the  Countrey  (wbicb  was  called  Cylc  Clerci)  .  .  [in  order  to]  collect  all 
the  memorable  things  that  were  done  and  fell  out  in  every  Countrey 
that  concerned  there  profession  to  take  notice  of  &  wrote  it  downe  :  so 
that  theye  could  not  be  ignorant  of  any  Meraorabl  actes,  the  death  of 
any  greate  persone,  bis  descent,  Division  or  porcione  of  lands,  Armes, 

and    Children the    anncient    Bards    in  the    time    of    the 

kings  &  princes  were  there  kinsmen  ....  after  the  Princes  they 
were  kinne  to  the  Nobilitie  of  the  Countrey  as  'Jolo  Goe  to  Ithell  ap 
Robert  of  Coed  y  mynyd  ....  [at  a  later  time]  meane  menn  of  byrth 
havinge  good  qualities  were  admitted  to  studdy  the  doctrine  of  the 
Bards  &  to  proceed  in  their  profession  to  there  graduacionc,  but  under 
the  title  and  vocatione  of  Prydydion  ....  at  this  time  the  Prydydion 
are  of  no  estimacione  for  divers  resones  .  &c. 

19   The  use,  misterie  and  excellence  of  torittinge. 

29  The  Shapes,  names,  soundes  power  and  division  0/  the  Bruttish 
letters  or  Caracters.  lu  addition  to  the  ordinary  characters  of  the 
English  alphabet  he  gives  these  special  characters  .  c  — ch,  d—i,  ].=H: 
(«.e.  aspirated  1),  n)  =  mh,  n,=  nh,  ij— ng,  ^=ngh,  p=ph,  v=rh,  t=:th, 
u=w,  y*=u,jf=:dsi,i'=tsi  . 

The  writer  would  distinguish  between  the  use  of  v  and  f  as  mutations  of  6  and  m 
respective!/  .  For  example  i;e5=he5  (grave),  while  /e5  =  me!  (mead).  Again 
"  ai  vagi  [bagl]  signifieth  his  Cruch,  and  ai  fagl  [magi]  his  &naTe.j  And 
ni  veiiia  c/=he  dare  not,  and  nifeiSin  ef=jt  will  not  tarne  to  whej'." 

He  would  also  keep  _^  for  r.idical  forms,  and  coufine  p  to  mutations  of  p,  as  ai 
penn.  The  whole  chapter  is  most  interesting,  and  should  be  read,  as  well  as  the 
chapter  following,  by  all  who  write  on  Welsh  Grammar,  or  in  any  way  teach  it. 

60  Of  the  true  pronunciation,  sound,  tone,  or  accent  of  Qvery  letter 
and  inarke  and  examples  to  explane  the  same. 

97  Of  the  auncient  and  modern  power  Sf  shapes  of  the  letters  and 
that  these  aforesayd  caracters  are  no  newe  things  invented  by  mee,^  but 
ould  things  neivly  moidded  revived  and  explancd  exceptinge  one  or  two. 

106  0/  ditiers  straenge  liinde  of  oarecters  of  strange  languages, 
there  shapes  names  and  power.  This  chapter  gives  illustrations  of 
twenty-five  or  more  alphabets. 


MS.  145  =  Sbirburn  D.  8.  Poetey,  Autient  and  Modern.  Paper  ; 
about  i2|  X  8  inches;  70  folios  containing  168  numbered  items;  in 
the  hands  of  Sara:  and  Moses  Williams,  Jaco  ap  Dewi,  and  others ; 
half -bound. 

1  Krist  Arglwydd  rhwydd  rhodd  a  archaf    Bleddyn  Vardd  a 

2  Angall  a  ddyall  ydd  ym  ynddaw  „  „     b 
b.      Gruffydd  gawr  dedwydd  gwr  doeth  graddawl     ...         c 

Siawns  oedd  i  mi  golli'r  gwn  .  1551  .         Syr  D.  TLivyd 

3  Duw  dy  navvdd  rhac  tawdd  tan  llachar  Uffern  Bledyn  V.  d 

4  Duw  a  dduc  attaw  budd  walaw  byd  „  e 

5  Erbyn  fi  fy  Rbif  rwyf  bcdyddiawl     also  fol.  4.  „  / 


*  He  calls  this  the  8th  or  variable  vowel,  and  illustrates  its  use  in  English  by  the 
words  yu  (  =  you),  forrayne  (  =  foreign),  and  in  Welsh  by  pybyr,  to  be  differentiated 
from  pybyrijc,  .  pybyre4 


T22  Llanstephan  Manuscript  i43. 

6  Eiry  mynydd  gwynt  am  berth  See  Red  Book  ofHergest  a 

7  Eiry  mynydd  gwyn  pob  t^  JT^ywarch  hen  b 

8  Pan  oedd  Saint  Senedd  Frefl  Anon  c 

9  Na  fid  esgyd  dy  law  ar  Iw  anudon  Catwn  ddoeth  d 

10  Meddylia  cyn  y  dywetych  dy  air  beth  a  ddyvvctych  &c.     e 
b.  Nac  ymddiried  ir  neb  a'th  fygytho  Taliessin  f 

11  Nid  oes  gair  gwir  heb  foliaut  ir  Drindod  „        g 

12  Ni  bydd  byrrach  y  daitli  er  gwrando  offeren  .,         h 

]  3   Trioedd  gweddus  i  Ddyn  eu  dysgu  a'u  cofio  :  Tri  math  o  ddyn   i 
sy  felldigedig  :^Y  dyn  a  dorro  Orchymyuion  Duw  ac  ni  bo  edifar 
This  collection  contains  about  233  Triads. 

14  Duw  Creawdr  Nef  a  daiar  J).  Nanmor  k 

15  Mae  un  di  barch  raewn  y  byd  S.  Tudur   I 
b.  Tri  oedran  hoywlan  helynt  S.  y  hent  (J.  goch)  m 

16  y  Benglog  dierbyn  glod  S.  Cent  n 
b.  Nid  a  i  gelli  dan  gollen  „       o 

17  Tydi  ddyn  tew  diddoniau  „      p 

b.  ILymar  hawl  He  mae  rhaid  „       y 

c.  Meddylied  am  addoli  „       j- 

18  O  frodyr  oil  fawr  rad  rym  S.  Phylip   s 
b.  Gwn  nad  da  gwae  enaid  dyn  D.  Meifod  {S.  keiii)   t 

19  Drych  y w  r  byd  dirychor  barn  0.  ah  Gwylim  u 

20  Mi  a  gefais  i  m'  gyfoeth  lioger  Cyffin  v 

21  D'weyd  y  gwir  trwy  Dduw  a  gaf  Adrodd  gwlr  w 

ar  y  Byd  nid  arbedaf  7.  'few 

22  Prydu  a  wnaf  fwynaf  fawl  folo  Goch  x 

23  f  Henaint :  Pie  'r  aeth  mabolaeth  y  tyd        JlhyJd^  ab  Sion  y 

24  Henffych  well  enw  hoff  a  chu  S.  Phylip  z 

25  Anifyr  wrth  iawn  ofyn  T,  Prys  a 

26  Y  dail  a  bair  dilio  bwrdd          "  S.  f.  Clywedog  b 

27  Dis  yw'r  byd  os  aibedwn  S.  Tudur  c 

28  Pwy  'n  gadarn  ddyddfarn  a  ddaw  Marys  ap  Ho:  ab  Tudur  d 

29  Caraf  7on  cywir  a  fu  J,  Gruffydd  e 

30  Bum  yn  darllen  gryn  ennyd  -  Jago  ab  Dewi  f 

31  Y  Duw  Naf  wnai  dai  y  nen  Alban.  Thomas  g 

32  ILaryeidd  Fair  gywair  ddigywyd  Gr:  ab  Mred:  ab  D.  h 

33  Duw  a  wnaeth  o  ifraeth  tfrwyth  adeilad      Trahaearn  B.  m.  i 

34  Mawr  awr  ei  ddawn  a  ddyfn  Elidir  Sais  k 

35  Cyfarchaf  i  Dduw  dwywawl  weini    Afeilir  ab  Gwalchmai  1 

36  Gwared  arnaf  naf  nawdd  a'm  rhoddych  y  Brawd  m 

-    Fadaiog  ap  Gwallter  {Bleddyn  V.) 

37  Eiry  mynydd   waucus  iar     .     .  "  .     .  n 
a  byth  nid  ymgyiiyr  ddant                  Macclaf  ab  ILywarch 

38  Cenfigen  balchder  ....  naf  nefoldad  D.  ah  Gwtlym  o 

39  Anrheg  wladaidd  nis  traidd  traed      Gr:  F'tt  ab  Gr;xib  Edn'  p 


O  Lyfr  melyn  Ab&r  Trosol,  &-g.  723 


mon  a 


40  Efa  ac  Afe  :  Tair  llj-thyren  wen  windud  At. 

41  Dydd  Sill  eurlyw  byw  bywiaid  arwyrain  Gr:  ah  Mred:  ah  D.  h 

42  Y  Grog  waredog  a  riw  r  Dymeirchion     Gr:  ah  J.  ah  ITSn    o 

y  pethau  hyn  a  dijmmyd  allan  o 
Lyfr  melyn  Aber  trosol 

43  Cyn  credu  inyn  yr  achos  Nti  wreicca  ond  yn  agos  &c.        d 
b.  Eiry  mynydd  blin  yw'r  byd  e 

44  Eii'y  mynydd  gwyn  blodau  drain  ILyioarch  hen  f 

45  Mab  aur  rodded  Mab  mad  aned    Y  Brawd  Fad:  ah  Gw'r:  g 

46  F'Arglwydd  rhwydd  rhen  /  Dy  farn  gymmen      ...  /* 
Fy  'ngham  foddwl  /  fy  'nghun  maddeu   Gr:  ah  E.'n  ILwi/d 

47  Achubaf  Dduw  Naf  di  anufydd     FJn  goch  Amheurig  hen   i 

48  Oer  Galon  dan  fr5n  o  fra\v,  allwynin   Gr:  ah  yr  Ynad  coch  k 

49  Christ  audi  nos  /  Ccafcon  kyrios  Jolo  Goch   I 

50  Trugaiog  Frfenhin         ll.  i-2S.    See  No.  38  iibove.       D.  ah  G.  m 

51  Traethwys  fy  nhafawd/Trwy  nerth  y  Drindawd     D.  Benfras  n 

52  Gwae  ni  Dduw  o'r  ddirfawr  golled  JLygad  givr  o 

53  Gwyn  ci  fyd  am  gyd  a  geidw  ei  wir  D.  Benfras  p 

54  Mab  Diiw  dylyaf  dy  bwyllaw  „  q 

55  Ceredigion  "walcli  balch  bylchrhou  D.  y  Coed  r 

56  [ILe  ynu  foli  fal  y  praw  prophwyd]     ....  s 
"Trwm  yw  tremygii  .  .  .  Hael  ddofydd  im  rliydd  .... 

Honuer  y  nifer  nefoedd  gyfle  Anon 

b.  Pan  gyhytddawdd  nawdd  neddair  hyged,  Daw  mawr  ...         t 
Dangos  nos  i  luosydd  Ac  wedi  nos  dangos  dydd  Anon 

57  Elis  in  a  ddewisir  Ticdnr  Penllyn  u 

58  Atteh  :  Elis  o  ddyfFryn  Al$»n  J.  Brydydd  Mr  v 

59  V  xii  arwydci  :  Y  (rydydd  o  EbriUwydd  dan  breu,  nag  egor     w 

Nos.  60-99  contain  a  series  of  Englynion  by  D.  Nanmor,  Capt.  W.  Jlidlton,  D. 
np  G.,  S.  Tiidur,  K.  Nanmor,  Ho'l  Swrdwal,  Tudur  Aled,  Ll'n  Goch  amheirig  hen, 
Gr:  ab  jr  Vnad  Coch,  Jolo  Goch,  R.  Cain,  7-  tew,  Huw  Gr:,  Kobiu  ddu,  Gr:  a  S. 
Phylib,  Roger  CyfEu,  Mr.  Llwyd  o  ddolobran,  if.  Ihvyd  Tudur,  '),  ab  S.  ab  D.,  Syr 
S.  teg,  D.  ab  Edmwnd,  W.  Cynwal,  Cynddehv,  S.  Fychan,  W.  Bnrchiusa,  S.  T. 
Hywel,  T.  W.  Hywcl,  and  Morris  ab  J.  ap  D. 

100  Ocli  ddyn  balch  heddyw  'n  y  byd  S.  Phylip  x 

101  Och  Dduw  pa  fuchedd  iieb  pwyll  „         y 

102  Pand  rhyfedd  boeti  trwy  ofid  „         s 

103  Pam  yn  angall  na  ddeallwn  Syr  D.  Trefor  a 

104  0  Dduw  lie  mae  'n  Gweddiau  .  1563  .        Gr:  Hiraethog  b 
lOo  Pa  ry w  drafferth  fawrgerth  fyd     D.  Jones  IL.  V.  D.  Chvyd  c 

106  Cybydd  casglu  y  bydd  dda'r  byd  a'u  cyttal  Anon  d 

107  Calan  mis  ^onawr  ystwyll  Oeli  i  haul  hylwydd  o 

108  Dau  bump  wyth  nid  llwyth  yn  Haw,  un  ar  ddeg  f 
■     109  M  .  tri  bys    n .  dau  fys    a  yn  dyfod  o'r  fawd  g 

110       Duw  Tad  D.  'u  Ceidwad    D.  'n  Co  D.  'n  Synwyr   IF.  Brys  h 

y  98607,  U 


7S4  Llanstephan  Manuscript  i45. 

111  jf.  D.  \^ab  <?.]  D.  wiw  awenydd  wrdd  a 

Ai  yma  i'th  roed  dan  goed  gwyrdd  &c. 
b.  Marw  D.  fel  saeth  i'ln  hesgyrn  am  ysgol  pencerddiaeth  h 

Maiw  Dedrjd  Naninor  deudraeth 
Marw  Dysg  hoU  Gymru  od  aetli  Gi/tto  'r  Glynn 

1 12  Cionipod  Manioel:  Yr  wythnos  a  ddangosan        D.  Nanmor  c 

113  Mis  jfonor  myglyd  dyffryn  Aneurin  Gwawdrydd  d 

114  Eiry  mynydd  gwyn  pob  ty     .     .     .  e 
Guawd  bod  anaf  ar  anoeth                               ILywarch  hen 

115  Eiry  mynydd  gwangcus  'Jar     ...  f 
Ki  cliar  gwraig  Chwegr  na  llysblant         Macclaf  ah  IL'ch 

116  Eiry  mynydd  hoff  yw  clod  .  .  .  Anaml  lies  o  rodio  Nos         g 

117  Duw  Sul  curlyw  bywlad  arwyrain        Gr:  ab  Mred:  ah  D.  h 

118  Trindawd  dibechawd  Duw  bycti     ....  i 

llwydd  rhwydd  delwyf  drwy  dadolwch 

118''     Ehaid  oedd  un  o  blaid  y  blodeu     ....  k 

Gwyr  Celi  fy  rlii  fy  rliaid  Casnodyn 

119  Avweddais  fiiswedd  o'm  gvvedd  a'm  gv^awd     ....  I 
Caifwyf  garennydd  cyn  brwydr  dydd  brawd      Mad:  d'graig 

120  Mfiwr  Dduw  fy  naf,  mi  a'i  ceisiaf  rhag  mwg  casseu     .     .    .    .  m 

Er  oi  gythrydd,  ei  ddyfydd  ar  ei  ddeheu  .  Amen. 
Cyffesaf  niawrnaf  i'm  eurner     .... 
()  plieidiwn  a  Phedi'  a'u  cymer     Amen. 

Defanu  Duv?  arnam  da  curnen,  a  doeth     ....  n 

Duw  eurfab  a  diweir-fam 

121  Trindawd  eglur  fEawd  agla  a'm  llywio     ....  o 
Tangnefedd,  lianbo  fy  niwedd  ith  wledd  a'th  wlad     Gr:  Gryg 

122  Brenliin  gorllewin  gwr  a'n  Ilywia     ....  n 
Ynof  Duw  o  nef  Deus 

123  Mynawg  gwaredawg  y  gwir  radeu     ....  q 
Trugaredd  a  diwedd  da 

Trindawd  gwawd  gwalcb,  eia  carw  trafalch     .... 
Er  prynu  pumoe.s  loes  lud  D.  y  Cued 

124  Nid  Arglwydd  cyfrwydd  cyfrvyng  nef  a  llawr  ....  r 
Nid  rhaid  ucheniiid  na  chwyn              Gr:  ap  Mred:  ap  D. 

125  Glandad  gwir  gelwir  ar  Grist  galwaf*  Bleddyn  ddu  s 

126  Presswylawdd  gyntaf  Addaf  addawdj  „  t 
127  &  150  Tair  llythyren  wen  windud                                         Anon  u 

128  Gwynt  tan  awyr  llwyr  llawr  daearfa  mwyn  „      v 

129  Geruchel  Dduw  golochir  ym  mhob  da  Taliessin  w 

130  Aurheg  wladaidd  uis  traidd  traed  Gr:  V'n  ap  Gr:  ap  EdrC  x 

131  Anna  a  wnaetli  i  nyni  G.  ap  Ihfl  Swrdwal  y 

1 32  lii  w  llawr  llatlir  drcf  nef  naf  y  difei  wledd   Gr:  ap  Mred:  ap  D.  z 

133  ILwm  yw'r  hawl  y  lie  mne  rhaid  S.  Cent  a 

134  Meddylied  am  addoli  j,      b 

135  Tri  oedran  hoywlan  helynt  .,       c 

136  Gwn  nad  da  gwae  enaid  dyn  „       d 

*  See  R.  B.  H.  cols.  1^9-53  f  ib  col.  1284, 


Transcripts  from  the  Med  and  Black  books,  dx.         725 

b.  A  fragment  ending  :  ILeidryn  boeii  cfya  bun  wyf  Gr:  nh  Aiaf  a 

137  Bwriais  gariad  a  bery     ....  i 
A  bid  ar  ewyllys  buti  Mad:  Benfras 

138  Efa  bi'yd  a  fu  brydydd  Gyttyn  Owaiii  c 

139  Jthel  Ddu  i-th  alw  ydd  wyf  Jolo  Goch  d 

140  Yr  Eos  deg  aeres  dail  Rys  hain  e 

141  Cerais  wi-  ieuangc  orig  (},-:  Owen  f 

142  Mar:  Syr  Gr:  Vi/chan: 

Amy  gwr  mwya  gerais  D.  JLwijd  IL'n  ab  Gr:  g 

Folio  476  Copy  of  a  charier  of  Gwenwynwyn  presenting  Omnes 
pasturas  totitts  provincicB  KyfcUiog  infra  istos  terminos  ...  to 
Strata  Marcella.     See  MS.  155,  p.  180  infra. 

143  Ygteynt:   Dychymyg  di  pwy  Taliesin  h 

144  Bwriais  aracan  wrth  draniwy  i 

145  Fab  Jenan  ac  anian  gwn  (1.  13)     ...     ,  li 
Ar  fynghefu  er  fy  ngliyfoetli                             Gijlto  'r  Glyn 

146  Y  bedd :  Crys  gwynn  a'ra  tynn   i  o'm  ty  a  gwialen       Anon    I 

147  y XIII  Tlws:  Dyrnwyn  Clcdilyf  Eydderch  Had  &c.  m 

148  V  Brenhinllwyth  Cymru 

b.  Enwau  'r  naw  nyn  cyntaf  a  diriwys  yn  IForest  Ghjii  Cothi  n 

149  A  mistake  touching  the  Pedigree  of  the  Earl  of  Carbery 

151  Acliubaf  DJuw  naf  dianufydd    FJen  Goch  ab  Meiirig  hen  o 
b.        Jor  nef  a'i  chrair,  ac  eirin  mair,  a'r  gwr  an  medd  p 

152  Y  gwr  uwch  ben  gore'ch  byd  D.  ab  E.  o  Fenni  q 

153  Mab  a  rodded  Mab  mad  aned      V  Bratod  Fad:  ab  Gwalltcr  r 

154  Kalan  gauaf  caled  grawn  ILywarch  hen   s 

155  Bid  goch  crib  ceiliawg  „  t 

156  Maenwyn  tra  fum  i'th  oed  „  m 

157  Rhaid  cael  gan  Bedr,  rydid  hyfedr  rad  etifedd  v 

158  Gwrandewch  arnaf  yn  dywedyd  S.  Tudur  w 

159  ]e8u,  Duw  Jesu  dewisol  bryuwr  D.  ab  Gioilim  x 

160  Bum  i  fel  tydi  yr  dyn  yn  feinael  Gittto  'r  Glyn  y 
161-2  Meddylyeis  y  dreis  o  tr.asyml  vryd  z 

163  Mar:  Hugh  Morris  : 

Mae  niwl  draw  mae  glaw  yn  y  glyn  Boh:  IVynn  a 

164  Araith  Jolo  Goch :  Cyfoeth  Rhuawn  Befr  fab  Throthach  &c.    b 

165  Achoedd  y  Sainct  a'r  lie  y  mae  yn  nodedig  lawer  o  Sainct 
Cymru  a'i  Genedigaeth :  Meibion   Cynwyd  Cyuwydion  c 

166  Copy  of  cols.  1165-69  of  Bed  Booh  of  Her g est  q.v. 

167  *Englynion  y  Beddeufrom  B.B.  Carm:  followed  by 

Y  bed  yn  y  gorfynyd     ....       "  o  law  W.  Salisbury  d 

Y  mae  bed  Rhun  ap  Alun  Dyve  \_Langford]" 

168  A  true  Character  .  .  of  tlie  Gentry  within  the  Counties  of 
Carmarthen,  Pembroke  and  Cardigan  during  the  Commonwealth. 

*  In  the  hand  of  Kdw:   Lhwyd.     Sent  through  the  post  to  W.  Baxter  iu  Totnh^ni 
llighcross  near  London. 

u  2 


726  Llanstephan  Manuaorvpts  i46-i52. 

MS.  146=  Shirburn  D.  29.     Gofal  Tylwyth  neu  Ddj/led  Pen- 

nau  Teuluoedd  by  Eras.  Saunders,  M.A.,  of  Jesus  College,  Oxford, 
translated  into  Welsh  by 'Sa'm: 'W"iiliams,  vicar  of  Eian  Dyvriog',  fol- 
lowed by  Gweddiau  Teuluoedd  by  Rev.  Sam;  Williams.  Paper ; 
J.2|  X  8  inches  ;  half-bound. 


MS.  147  =  Shirburn  D.  9.  Transcripts  by  David  Parry  from  the 
Red  Book  of  Hergest  and  other  Poetry,  made  before  the  MS.  was 
given  to  Jesus  College  in  1701.     Paper;  12  x  7^  inches  ;  half-bound. 

Samuel  Williams  has  copied  a  good  many  of  the  older  pieces  in  a  modernised 
orthography  on  the  side  left  blank  hy  the  original  copyist.  There  are  marginalia 
also  in  the  hand  of  Moses  Williams. 

Folios  I-V&,  1-7.  A  Welsh  Grammar  copied  from  the  Red 
Booh  of  Jlergest  (col.  1117),  with  collations  by  Samuel  Williams  from 
Llan  Stephan  MS.  3,  p.  472. 

Folios  7-126  and  pages*  13-168,  169-265.  A  copy  of  the  Poetry 
on  cols.  1143-1 350  of  the  Red  Book  of  Hergest. 

"  All  the  Poetry  collated  March  2/  .  1722  "  [Samuel  Williams,  p.  263]. 

At  the  end  of  the  MS.  are  16  leaves  containing  poems  by  Robin  ddu  o 
Von,  Gwilim  ]feiian  hen,  Tydur  Aled,  K.  Nanmor,  <S^.  Mawddwy, 
Prydydd  Koch,  L.  Morgannicg,  W.  ILyn,  Gytto  V  Glyn,  L.  Mon, 
Jor:  Vynglwyd,  D.  ap  Howcl,  and  the  pedigree  of  Syr  Rhys  ap 
Thomas 


MS.  148  =  Shirburn  D.  13.  Copies  from  the  Red  Booh,  of 
Hergest.  Paper;  12  x  7|  inches;  214  folios,  written  mostly  on  one 
side  by  David  Parry  in  1697  (p.  202);  half-bound.  The  MS. 
contains :  JJe  Carolo  Magno  (fois.  7-77),  Historia  Caroli  Magni 
(78-91)  ;  Imago  Mundi  (91-8)  ;  Brief  Chronicle  (98=  cols.  516-518)  : 
Cato  Cymraeg  (100-4  =:  cols.  520-7),  BreudOyt  Ronabby  {lO^lS)  ; 
Projfbydolyaeth  Sibli  Doeth  (114-19);  Kyvoessi  Myrdin  etc.  (120-5 
=  cols.  577-84)  ;  Proff:  yr  Eryr,  Pan  aeth  llu  i  lychlyn,  En6cu 
ynys  prydein  etc.  (125-9);  Jarlles  y  lFynna6n  (130-47);  Peredur 
(147-72) ;  Amlyn  ac  ^m/c  ( 172-87)  ;  Poetry  (188-99  =  cols.  1366-9G) 
y  Mab  Cric  ]fustus  llwyt  (200-2  =  13G2-7)  ;  followed  by 

203       Canmoled  rhai  wyr  mawi'ion  Syr  S.  Owain  a 

b.  Vrdas  ir  gamlas,  cy  amled  ei  dail  y  brawd  hyna  b 

c.  Pan  oeddynt  senedd  Vrefl  Anon  c 

d.  Na  fid  esgyd  dy  law  ar  Iw  anudon  Cattwn  ddoelh  d 

e.  Meddylia  cyn  dywotycb  dy  air  beth  a  ddywetyeh  etc.    Tal:  g 

/.  Nag  ymddiried  i'r  neb  ath  fygythio  ,      f 

2036.  Breudwyd  Gron .-  Du :  Fy  ffryns  am  cenedl  o  bob  tf  .  .  .      g 
ar  vcha  tywydd  creulon  .  iS6S  .  Harri  W.  o  vlaeneu  Gwent 


*  "  O  Hyn  hyd  dhiwedhy  Lhyvr  alhan  o  Lyvr  Mr  Tomas  Wil/tins  Preb.  o  Lan 
dav,  ar  vemrwa."  Pages  13-168  are  numbered  and  -written  on  the  right-hand 
side  only,  then  the  MS.  is  turned  upside  down  and  pages  1C9-265  are  written 
ip  the  direction  of  the  beginning  on  the  sides  origimilly  left  blsvnls, 


'franscripis  from  various  vellum  MSS.  f2f 

^04i.  Eightij-two  Triads:  Tri  raaeth  ar  ddyn  a  sy  felldigedig 
.  .  .  .ends:  Tri  pheth  rhyfedd  a  sydd  yn  y  byd  gan  gymaTnt  o 
wahamaeth  a  sy  ryngddytit,  wynebau  dynion,  dywediad  dynioc,  ag 
ysgnfennadeu  dynion 

206  Trioedd  gwraig  followed  by  Trioedd  Ceidd 

207  Tri  maib  i  Rodri  mown  Iremyn,  eu  caid  Zcwi/s  mon   a 

208  Gr:  ap  Nic's :  Gwiii  llawn  gwir  a  iawn  llymar  gras    Z.  G.  C  h 
2096.      Y  gigvran  a  gan  val  gwydd  D.  Ihivyd  Lli'en  ap  Gr:  c 

210  y  mae  geir  vru  am  gwiw  ir  vi-an  L.  Morgannwc  d 

211  3Iar:  Syr  Waller  Rice  or  Dre  newydh  .   161^0  . 

Och  vruteinn  druan  val  lien  droas  sertli  ....  e 

Tynn  dig  ar  vruttanniaid  oedd  Edw:  Davydh 
2l2b.  flarri  Rice:  Y  vran  a  ris  aur  y  Rliad  „  / 

213  Dydd  ar  vaes  diwedd  oer  vy  /  tew  brydydd  g 

214  0.  Divnn  :  Y  gleisiad  ar  m  wnwgl  assur  Ho:  ap  D.  ap  J.  up  R.  h 


MS.  149  =  Shirbiirn  D.  15.  A  copy  of  Brut  y  Brenhined  from 
the  British  Museum  manuscript.  Bibl.  Cotton.  Cleopatra  B.  v.  Paper; 
12|  X  7^  inches ;  half-bound. 


MS.  150  -  Shirburn  D.  23.  The  Life  of  Griffith  ap  Kyiian  lit 
Welsh  and  Latin,  and  the  Burial  of  Arthuv.  Paper;  llf  x  7  inches  s 
folios  1^40,  1-52 — written  on  one  side  only;  late  17th  century;  half- 
bound. 

'  The  text  of  tbcLife  of  Griffith  ap  KyEnn  [fols.  1-40]  is  complete,  and  agrees 
practically  with  that  printed  in  the  Myvyrian.  It  is  followed  [fo.  1-43]  by  a 
Liitinised  version — "  Vila  Griffini  liegis  Venedotice  a  Thelwello  juris  perilo  in 
Latinum  conversa.''*  "  Vita  Griffini  Filij  Conani  liegis  Vcnedotia."]  Compare 
Peniarth  MSS.  17,  267,  276,  and  l-'anton  MS.  26. 

-  Fol.  45-52.  ILynia  vynegy  am  ddiwcdd  ArtJiurHrenhin  y  Bryttanieit 
ar  yspysrwydd  a  fo  mwy  ag  eglurach  noc  a  ddywaid  y  Brut  o  ddiwedd 
Arthuv  vrenhin  i  wy^od.  gjvirionedd  amdanaw,  bwynt  wrthladdedigion 
hell  chwedlav  a  dychmygion  genawt  .  .  .  dav  Gabidwl  .  .  .  o  Lyvyr 
. ,,  Drych  yr  Eglwys  ....  ends  as  in  MSS.  24-4  supra  q.v. 


MS.  151  =  Shirburn  D.  25.  A  copy  of  the  IVelsh  Laws  from 
Brit.  Mus.  MS.  Bibl:  Cotton:  Cleopatra  B.  v.  2.  Paper;  12|  X  7^ 
inches;  half-hound.     .     . 


MS.  .152  =  Shirburn  D.  26.  A  copy  of  the  Welsh  Laws  from 
Brit.  Mus.  MS.  Bibl:  Cotton:  Titus  D.  11.  Paper;  12|  X  7i  inches; 
1721;  half-bound. 


*  Arjaink  this  is  written  in  the  margin  "  dele  in  Cudice  .§etnght." 
t  ''  In  Latinnm  tradita.pcr  iVicholas  i?obiusou  Cpiscopum  /Jaagorienaem   [156G- 
84]_Corf.  Seb."     Cf.  Davies's  Display  of  Heraldry,  p.  11  (Salop,  17161, 


f38  Ltanstepkan  Manuscripis  i53-6. 

MS.  153  =  Shirbnrn  D.  27.  A  copy  of  the  Welsh  Laws  in  Ltiiiii 
from  the  Brit.  Mus.  MS.  Bibl:  Cotton:' Vespasian  E.  xi.  1  "Collat:^ 
cum  Oiig:  meuse  Majo  A.D.  1721  per  me  M.  Williams."  Taper 
11|  X  7|  inches;  half-bound. 


MS.  154  =  Shirburn  65  K.  7.  A  Short  History  of  Wales 
"copied  from  a  MS.  in  the  study  of  Mr.  Edwards  of  Rhyd  y  Gors  near 
Oaermarthen."  Paper;  12  x  7^  inches;  41  pages;  17th  century; 
half -bound. 

End  of  the  Shirburn  Castle  collection. 


MS.  155  =  Crosswood  MS.  1  .  Poetrt.  Apocryphal  Gospel, 
DisciBL  AR  Athro,  &c.     Paper;  inches;    162  pages  in  several 

hands;  written  apparently  durin;^  the  last  quarter  of  the  xvith  century, 
with  11  few  later  additions— ppl  5  to  15  1.6,  77  to  99  1.  9,  115-22, 
131-36,  and  161-62  are  in  the  same  hand  ;  curled  at  the  corners,  sewn 
in  piece  of  old  parchment,  dated  1647. 

The  following  are  some  of  the  names  found  in  the  margins:  John  Hughes  his 
hookc  1647  (page  109)  ;  To  my  loving  frind  John  benit  this  deliucr  ...  so  sayth 
Dd.  ap  John  lewis  in  1643  (p.  107)  ;  peeter  benit  1654-5  ; 

1-4   An  Indenture  relative  to  the   marriage  of  Antlioney  Jonncs  of  Bwngton 
(Salop)  to  Katherine  Corne  of  Church  Streaton     dated  March  3  .  1 570  . 

^  J  J.  Vychan  :  ^euan  dec  ai  onv/aiw  dyr  ....                  a 

y  garwn  mwy  nor  gwyr  man  Gytto  r  glyn 

7  Oed  a  rriain  addfwyu  dec     ....  b 
ar  niwl  niaith  am  hanraith  mwy  Z>.  ap  Gwillim 

8  May  addaw  oyd  hoed  hedr  sserch     ....  c 
0  daw  ar  ddvw  ssadwrn  doed                                     „ 

9  Gwae  fardd  a  vai  gyfa  i  orn     ....  d 
vy  mendith  yn  y  mowndir                                          „ 

10  Y  draen  llwyn  glas  vrddassawl  ....  e 
A  chcrdd  kyn  varwed  achi                                        „ 

1 1  Prid  o  sswydd  paiadwys  iddi     ....  f 
Amen  ac  ni  chanaf  i  mwy                                         „ 

12  J  vcrch  :  Kain  lowndon  kynil  ydwyf  ....  g' 

■Jach  i  gyfeddach  fyddwn  Eos  glyn  teifi 

13  Gwr  angel  a  gair  yngod     ....  h 
dy  ben  yw  pea  ar  bob  peth                  Bedo  Phelippe  bdch 

15  Y  fvn  a  gaid  fwyna  i  gwedd  i 
fel  llywch  ar  fol  y  llechwedd     .... 

hynt  a  wnaf  hwnt  i  nwyfo  (1.  35)  left  unfinished 

16  (Y  dail  a  bair  ddalio  bwrdJ  &c.)    (lO  11.)  h 

17  Mob  Olfir  llxoyd:  Pwy  sydd  a  wysg  pais  o  ddvr  .  .  .  .  I 

X\\  y  ssir  Eiuoes  eryr  Bedo  Hafesb 

18  Ymgroessakilia  rbag  gweled  triffeth     Trothom  bawb  yw  goUed  m 
kythrel  di  serch  a  merohed    Boneddigiou  kryfiou  kred      Ui,ap  D.  Llwyd 

19  Hanes  oil  f/ymry  :  Gnawd  yngwyncdd  focseedd  euriey  .... 
Gnawil  ym  mochdre  chwedle  chwyrn  ....  Gnawd  ynghredigion 
gredigrliwydd  rliwydd  &c. 


Jpocryphal  Gospel,  Elucidarium,  &c.  '     729 

2i   II  dod  dy  ben  hob  /  r  /  angel   /n  /y  wiked  [ac  edrych]  avy  portli 
akw  ac  edrych  a  wnaet])    y  niab  ac  of  a  ;velai  yno'  ryvv  *  «  degwch  ac 
na  allai  ben  a  Ihafod  i  draytliv  olyiui  o  ddigrifwch  ailar  a  blodav  a 
chcrddav  tec  ni  chowsai    er  ioed  ac  ef  a  welai  ffynon   eglvr  A  fftdair 
ffrwd  yn  koJi  ac  yn   llitliraw  o  lioni  .  .   .  ywch  ben  y  ffynon  yr  ocdd 
pren   dirfawr  o  fiant    [?   faint]   a   chognav  ainel  arno  ac  /  n  /  gelffaiu 
noetli  lieb   na  iliisk   na   dail   arno  ac  yna  y  gwybv   seth  mae   liwnw 
oedd  y  pren  i  pccliysai  i  rieni  ef  am  ^  fi-wyth  am    i  weled  yn  gclfTain 
fel  i  gwelei  ol  i  traed  heb  dyfv   vn   blewyn   or  gwellt  .......    ya 

groes  barod  liyd  lie  a'ehvii-  kftlbrii-  ac  ar  bono  i  kroesasaiit  liwy 
|esu  grist  erni  ac  yna  yr  aeth  yn  harglwydd  ni  i  vffera  ac  i  lynodd 
i  ddewesigaf  o  ddiyno  ac  ai  rhoes  liwy  ymbyraJwys  ir  lion  wlad  ir 
elom  i  gyd  /  Amen  / 

Ac  felly  i  terfyna  y  stori  tair  gwialen  moesen 

24  Ystori  ti-i  brenin  o  gwlen  ar  dec  ar  higen  acr  a  rood  am 
fradochv  Itrht  i  siddas  'frddwr  :'  Pen  aned  yn  harglwydd  ni  ^esu 
grist  ymethelem  yn  amser  erod  brenin /r/  indra  seren  .  .  a  ganfv 
y  tri  brenin  o  gwlen  .  .  .  .  ac  am  fod  yr  avr  hyny  yn  *  *  *  * 
gwaed  gwirion  ni  rocd  hwynthwy  ym  myske  y  trysor  y  dinas  .  . 
ond  roi  xv''"  o  honvn  i  wyr  er  kadw  /  r  /  bedd  yr  arglwydd  rac  J  ddwyn 
oi  ddescyblion  i  gorfE  ef  /  n  /  lledrad  r  hyu  nid  oedd  rraid  vddynt 
a  dwedyd  i  godi  o  farw  i  fyw  ar  xv'"=  eraill  liwynt  a  brynasant  dir  i 
gladdu  pererinion  a  deithred  ac  ni  allwyd  gwsgarv  r  avr  liynny  er 
myned  o  dyrnas  pwy  gilicdd 

29  ^esii  krist  a  fv  ar  y  ddainr  lion  xi)  mlynedd  ar  liygen  a  haner 
i  bv  ef  a  devgen  diwrnod  yr  emprydiodd  ef  dros  yr  lioll  vyd  ac  wedi 
hynny  i  dalotld  yr  eiddewon  ^esu  krist  ac  ai  roesant  ef  ar  y  groese  ac 
an  prynodd  ni  ai-waed  ....  ends;  wedi  hynny  yr  ymohwelodd  yr 
amherawdr  ar  weithredodd  da  gan  wneythr  gogoniant  i  dJuw  lioll 
gwaethoc  or  nef  ir  hon  wlad  yr  elochwi  a  mine     ameu 

32  Vt  ymofvn  a  fv  rwng  y  dijsgyhl  ar  athro  ....  dowed 
i  mi  er  mwyn  dvw  ag  er  anrhyded  i  eglwys  dvw  gyfarwyddyd  dvallv 
am  y  tad  ar  mab  ar  ysbrvd  glan  &c.  being  a  brief  summary  of  the 
Elucidarium 

36  fel  i  rodd  Ueian  gynt  mewn  kvddgvl  yn  dyravuo  kael  ydnabod 
rbifedi  arcliollion  yn  arglwydd  Jei>v  grist  gan  ddwedvd  a  gweddio 
duw  .  .  .  ddangos  iddi  pa  weddie  ore  .  .  .  xv  gweddi  a  xv  pader 
noster  &c. 

38  Ydrydedd  Ranor  gytsegyr  lan[fuchedd']  #  «  »  mjbowydyr 
enidiav  ddewfoliaeth  kariad  ^  kyssylldir  dvw  a  dyn  naint  pawly  ssy  yn 
gofyn  pa  beth  yw  kariad  &c. 

40-2  The  particular  townshipps  of/eithe  come  and  haye  with  other 
smale  tythes  sould  in  161/^  Sec.  In  primis  Christopher  dutton  payeth 
for  the  tyeth  cOrn'e  and  hayo  with  all  the  smale  teithe  of  Trewerno 

in]"  uf  nii'i  &c J.  ap  U.  sadler  payeth  tlie  teithe  of  liaye  of 

trallwn  golhvyn  [  =  .^  Welshpool]  &C.      .  [cf.  Trallnmg  Kynvi/n]. 

42  (Dynnion  Trawssion  trahuswaith  parodi     ....  a 
gida  dreigie  yn  y  dryfFall)                                               Anon 

43  S''  L's  ap  J.  or  ddwyran :  Yr  vrddol  i  gwueir  erddaw  .  .         b 

Esgob  ychel  llan  elwy 

yth  gaf  ag  ni  ddymynaf  mwy  Tho:  Kelly 

48  Diolch  amfrwys  barf:  Wrth  gwmpeniaeth  helueth  Jiir  .  .        c 
Jiyw  vndyn  heb  gael  Bendith  Roger  kyffin 


730    .  Ltanstephan  Manuscript' i ^5. 

50  Cwyno  anjfortvn  :  Yma  rydwyf  tan  bren  brigliis  ....  a 

mae  /  n  /  nhwy  gwedi  njyncl  ar  wysgar  Anon 

51  Tydi  r  gwynt  tad  eira  ag  od  Mred:  ap  Rys  b 

53       Da  mae  n  kyff  Dewi  myniw  Del:  TLoyd  c 

64  Atteh :  Mae  gwr  im  dirmygv  i  IL'n  ap  Gutlyn  d 

57  Etto :  Eyrchiad  yn  Syarad  y  Sydd  Dd:  lloyd  ll'n  ap  gr:  e 

59  Etto :  Dauydd  lloyd  ofned  y  Uu  ll'n  ap  gtittyn  f 

61       Gair  da  a  gai  wyrda  gynt     ...  g 

bardwn  ir  Rrain  bvr  dan  Rwydd  Sr  Rys  karno 

63  Mae  gwr  lien  yma  ger  Haw     ....  h 
ai  glust  vyhare[n]  y  gloch            Dd;  llwyd  ap  IVn  ap  gr: 

64  Klaf  wyf  eissie  kael  y  verch  Dd:  llwyd  i 

66       Kenad  wyf  a  wna  kynen     ....  h 

0  Sorow  was  o  vrien  ll'n  ap  gutlyn  ap  J.  llydan 

68       Tristach  iw  kymrv  trostyu  „  ,,  „  I 

70  Atteh:  Mae  Uef  oer  mae  Uifeiraint  Gutlor  glynm 

72       Y  Beirdd  a  vynnen  ")  bod  .  .  .  o  gerdd  defod  n 

Yr  Erai  ni  ddysgodd  ]f  lirol  yn  esgud  aen  ^  ysgol  .... 
ar  ddysg  Saith  vogal  a  ddaw  (I.  32)— left  unfiniBhed 

74  Mot:  Gilbert  Humfrey :  Anodd  y w  trafo  by w  r  byd  ....       o 
gwr  oi  fab  ynn  gryf  yw  ol  Jeunn  Tew 

76  (Darfvr  byd  i  gjd  ar  gam  o  lesgedd  -p 
losgi  llys  mathat'aru  &c.  &c.)                                                       Anon 

77  Roi  /  n  /  gyfion  rrhan  oy  gyfoeth     ....  q 
mwy  vydd  yn  denfydd  an  da                                   Jolo  goch 

78  Jr  byd :  Blin  y w  trailed  Rod  ar  hwn     ....  r 

dan  odde  yn  dwyn  iddi  Sion  keni 

82  Anna  a  wnaeth  ia  ny  ni  IJo:  Swrdwal  s 

84  Meddylio  am  addoli  Sion  hent  t 

85  Duw  greawdwr  nef  a  dalar  Jolo  Goch  ii 
87  Gwae  a  fwrio  gof  oferwas  (U.  i-44)  v. 

89  Kredaf  ir  naf  or  nefpedd  Dd:  lloyd  up  ll'n  ap  Gr:  w 

90  Dyw  ^or  y  dywie  eraill  jfolo  goch  x 
92  Gwn  nad  ta  gwae  enaid  tyn  John  kenl  y 
94  Pynt  liir  na  welir  end  nos  jfer:  vynglwyd  z 
96  Twy  ar  davod  pvr  difoi  a 

98  Marwnadeii  Gilbert  Humfrey  {?  o  kejen  digoll  ) 

Talybont :  Parodd  duw  prvdd  wy  a  dig    .    .     .    .  b 

fal  gwenyth  y  mylith  ymhilant  Dd:  mab  Dd:  lloyd 

loo       Trom  ywr  awr  sy  n  torry  mris     ....  c 

yn  ifank  at  Dvw  nefoedd  Roger  hjjfin 

103      Myrnio  braw  mawr  iawn  Iieb  rol  0.  Gwynedd  d 

105       Pier  wyd  Gittart  ar  ddart  ddvr       '  Jeuan  Uywedog  e 

108       Y  gwalch  hael  oedd  glav  a  chwyrn     ....  f 

Howel  ych  aer  hael  ich  61      ,  ••  anno  1596  "  .       *Rys  Qain 


*  lu  the  autograph  of  the  bard,  or  that  of  his  son  Biou  Cain, 


Poetry  by  various  authors.  fai 

112  Mar:  Howel  gilbart :  Y  gwr  pic  irwyj  ya  gorwedd    .    ,    .    a 

diav  vn  mab  dvw  an  medd  Uohn  klywedogc 

U6       %ma  vyd  eyrgryd  oer  grai  Gr:  grec  b 

116       Gwae  ni  ddyweddi  ddyddym     ....  c 

ar  gair  ar  y  gorwyriou  IVn  ap  Mrcd:  ap  ydynyfed 

118       Och  farglwydd  pa  ssawl  blwydjyn  d 

y  ssydd  p  einoes  ^  ddyii     .... 

i  gwelen  ddiben  i  ddydd  Gr:  llwyd  ap  D.  Vn 

120       Byd  angall  be  dyallwu     ....  g 

yn  i  hoi  yn  wehelyth  Robin  ddv 

123  Di'wg  iawn  yw  pob  anobaith  Lewys  Glyn  kothi  j 

124  Peu  fo  oeduan  krist  m.  5  k.  a  fEvmp  a  ffedwar  igain     97  [sic]  g 
edrych  vno  beth  a  fydd  ag  a  ddaw  ni  bedd  gwasrad  ynys  Brjdaia  .  .  . 
Ag  yno  gwae  i  bob  sais  bid  tene  bid  tew  i  harnais     .... 

ar  Hew  melyn  a  wna  terfyn  ar  holl  dalaith  gynfyn     .... 
ar  byd  yn  llawn  o  ddyuion  ....  a  thretiriaid  lawn  o  lygon 

125  0  Merddyu  fy  mrawd  dowaid  beth  a  fedd  i  frython  h 
yn  ol  i  traha  ai  hir  ofalon  &c.                                       Merddm  Wtllt 

b^       Mile  a  chwechant  pcadeo  a  geardd  &c.  Anon     i 

J  26       Y  gwr  ar  barabl  y  gored     ....  Jt 

cnyn  mawr  ac  na  wnelon  mwy  Edw:  ap  Rys 

127{     Y  mae  glaw  am  a  glowais  Gultor  glyn   I 

129  fvssvrieth  1386 :  Mae  vn  ai  barch  o  fewn  byd        S.  Tuder  m 

131  Klowch  sson  megis  kloch  ssais  ;S'''  Lewis  nicvdwy  n 

132  S''  Lewis  velys  i  fwyd  S>-  Phylip  emlyn  o 
134       Mawr  ywr  dysk  yno  maer  da  Gyttor  glyn  p 

136  Eyfedd  ydiw/n/  ryveddyd  g 
roi  da  ir  beyrdd  er  rodior  byd  &c.  (II.  i-8)|| 

137  ||kawn  llv  gloiwddv  ar  Hew  gogleddog     ....  r 

krist  kadw  yr  wythfed  brenin  deledog  Robin  ddv 

139       Howel  a  wnaeth  vub  maetli  modd    /.  ap  Rj,  ap  J.  lhwyd\   s 

ilol:  y  Gilbert  o  Wmfirey  o  dal  y  bont  .  .  trallwng  .  15^0 
141       Pwy  n  gorf  o  rym  pwy  n  Gryf  wraidd     ....  t 

koffr  y  beirdd  kaiff  air  y  byd  Lcvys  dwnn 

147       Pwy  wr  karw  or  park  iredd     ....  u 

*  *  #  *  dvw  mawr  oi  dy  mwy  Rychard  tegid 

152  Dyn  o  fil  a  dynnaf  i     .     .     .     .  v 
Dwyn  kloch  avr  dyn  klevvvych  wyd                  0.  gwynedd 

153  I  o.  bwadros  Ric:  Herb't:  Y  byd  towllfryd  hyllfrilh  ,  .  w 

gilbart  ir  herbart  ai  rhydd  Jeuan  [.?  Vychanl 

__i . — ^ ■ —         ' 

t  Apparently  in  the  autograph  of  the  bard.     Compare  next  note. 

J  On  margin  of  page  127  there  is  an  autograph  englyn  by  /.  fcletoeiloc/ : 

A  weled  i  gred  pawb  a  gryn    anwyd  gau  wniay  kny  klaerwyn 

a  fy  eira  ar  ferwyn    o  fewn  i  ho6  fwy  na  hwn. 
§  "  docktor  or  gyfraith   ai  kannodd  nid  oes  mwy  ai  kant  l.'iSS."     In   the  same 
baud  as  the  Cywydd  following,  which  looks  like  an  autograph, 


"i^^  LkinstepJian  Manuscripts  i55-6. 

we  /  ymofyn  Gil:  Humjfre  pen  ayth  or  trallwng  dros  Hary 

pris  o  cglwyseg :  Yrhidfl  "lanwich  rhwydd  glcwnerth  ...      a 

Taw  fardd  mab  tew  i  foi-ddwyd 

laer  a  doelh  was  tordew  wyd     .     .     .     i.e.  S.  mowddwy        • 

prydydd   ar  Ivn  niynydd  mawr     .... 

dygyad  cliyrn  dvw  pyda  ohwi  Sion  Mowddwy 

IGl   Mar:  Syr  Rys  :  \\  Rywfran  a  ir  yri  vry     ....  b 

son  .   .  .  sydd  dros  dref  sarras  draw     .... 

Dvw  maddav  bob  dim  iddaw  Jerwerth  Vynglwyd 

162  Mar:  IV n  ap  moel  y  pantri 

Mae  arch  yniiy  Straed  marcliell     ....  c 

o  Iwyii  on  i  Ian  wnoc     (i.  28)    || 

Marginalia 

13  Y  ddjsg  ddigymysg  dda  gymen  rwyddwych  a  rodded  i  Awen  d 

Sion  lyr  pur  synwyr  peu   I'udur  yw  tad  yr  awen  Anon 

11   An  lugbjn  ending  :  auodd  rhyngv  bodd  y  byd  "  164*  "            lioffcr  kyjfin  e. 

i,         „          „         chwsi  peth  aclios  ai  pair  "164"            .1.  U.  dolobran  f 

77  Kbyfedd  yw  nattvr  rhiwferch  rbyfeddod  &c.                       Vd:  ap  givilim  g 

81  ffarwel  ymadcl  a  merch  a  gerais  &c.                                      Sion  gwijnedd  h 

82  (ai  gwir  ir  feinir  a  /  Ediiw  /  gwyn  vw  &c.)                                         Anon  i 

83  Ai  gwir  ir  feinir  ryw  faynor  deg  &c.  A 
b.  0  bydd  merch  yn  Ian  o  bvmpryd  .  .  hi  all  fod  yn  ffalls  i  chalon  I 

85  eiids  :  Digiiion  yu  ymyl  digall  niyn  iiiair  banner  gall  .  m 

b.       „       yuo  bydd  anwiw  o  betli  fydd  trablin  fwya  tryblcth  .  n 

87       „       A  dowed  im  givlad  wastad  wen  y  levad  fy  mod  yn  Uawen  o 

93  Pob  llanekes  gyunes  fel  gwenyn  yrhaf  ....  gwra  fel  y  fwiia  a  fyn       p 
97  £nds  :  Gwyr  griddiev  r  gwyr  graddol  goffav  a  dagrav  yn  dol  Jiog:  kyjjin  q 
103  Dwyn  lledrad  Cariad  ynnad  gwirion  i  bydda  ....  r 

dwyn  dy  serch  dan  dewi  a  son  Boh  Puw  o  fulhafarn 

131  Merddyii  a  ddwad  mowrddysg  atebion  .  .  .  oi  daith  i  hunan  ai  dysg        s 
146  (0  liiin  ycbgwaed  gwrol  niae  yn  gymwus  ym  camol  &e.)  Anon  t 

151  ^r  werddou  dirion  hwde  eroch  «**...  a 

kynu  mynd  drachefn  ir  kefii  koch     Hoi:  P[enan<]aut /J.  k\_(un']. 


MS.  156  —  Crosswood  2.  Poetry,  &c.  Paper  ;  11|  x  7f  inches  ; 
362  pages;  in  several  hands  ranging  between  1630  and  16G8  ;  bound 
in  calf,  but  out  of  repair.  T^ox  former  owner  see  MS.  18i),  p.  65,  infra. 

Pages  3-10,  55-222,  and  ?  267-3.50  are  in  the  principal  hand,  circa  1636  (p.  219). 

1  Copy  of  a  document  showing  that  Gr:  ap  J.  D.  ap  Gethin  of  karreg  y  big  iu 
the  parish  of  Llandderfel  and  another  '■  owe  vnto  Wythen  Jones  theldcr  of 
Llyssyn  .  .  the  sume  of  forty  five  shillings.''     23  April  1635. 

3  J  dcliuei-ed  to  Wm:  pugbe  ii]  youlkes  &  on  Coppeyouke  &  Copsole  two 
moukeycs  and  two  pairc  of  Corde  trases  &c.  &c.     18  May  1635  Gr:  Sion.. 

b.  J  Margcd  Jones  a  aned  ynllys'syn  yngharno  ag 

yn  llanddinam  :  Marged  a  aned  mewn  vnion  Uysoedd  ....  V 

duwies  krair  DAwiessav  kred        .  163$  ■  James  Vwnn 

c.  Jr  hahinett :  Thvs  gwydrog  konglog  amlder  kell,  gadarn  &c.        „        „      w 

4  Meifod  Vol  Kbvan:  Sion  llwyd  ap  dd:  ap  dd:  llwyd  &c.  x 
b.  Ilys  llowarch  :   Y gadlys  &c. :  Wm:  ap  dd:  ap  Ji-AU  &c.  y 

5  Ednop  llan  Jlan  :  Risiart  Powell  ap  Huw  P.  &c.  z 

6  Midlton  Llanffynoincen  :  Khirid  flaidd  &c.  » 

7  [?  Hafodwhi]  :  Syr  Gr:  Vycban  marchog  o  Kyfel  &c.  b 
b.   Yr  hain  Vawr  Ffordyn  :  Syr  gr:  Margred  &e.  c 

8  Nant  Kriba  Ffordyn  :  Pasgen  ap  gwynn  &c.  d 

^~~  *   ?  =1604.  ' 


description  of  Arms,  by  John  Trevor,  &c.  733 

9  T.  ap  U'u  iip  Jthel  o  bolfarv,  (2)  .I.ilm  ap  W.  ap  S.  o  [GlOU  lyvdy],  (3)  Sr 
Edw:  Mansseleld  .vinorgiiuwg,  (4)  Sr  Edw:  Ystnidlin— ganto  i  kefais  dysk  lawcr, 
(5)  Rhys  araheurig  or  kottrel— gwnaetli  ef  vn  or  Uyfrav  tecka  a  chyfrwydda 
ynghymrv,  (6)  Autoni  I'owel  o  dir  yr  JuTU—sgrifennodil  y  gwyr  boneddig  hyn  oil 
"  am  Ynys  Brydain  ag  eraill." 

b.  Henwav  Prydyddon  awdwcdiy  a  syrifennodd  am  ij  tair  talailh*  :  Jolo  Goch 
JV^penkerdrt  ag  Atluo,  (2)  Uowd  Swrdwal  M.A.  penkerdd— a  wnaeth  Rhol 
deg  o  Adda  hyd  Edw:  I.  yn  Uadiii  or  boll  frenhinoedd,  ag  ef  a  wnaeth  llyfr  kronig 
kymraeg  y  sydd  gidag  O.  gwyucdd,  (3)  Giittyn  owain  p.  o  Vaclawr— perffaith  a 
theg  yw  i  Lyfrav,  (4)  Jeuan  Breckfa  yuehovbarth— i  Lyfre  a  wclais  gida  Huw 
ap  D.  o  Gydweli  .  .  a  dj-sg  fawr  a  gefais  yntynt,  (5)  D.  ap  Edmwnt—e.m\\oii 
y  gadair  drwy  Eisteddfod  Reiol  .  .  dengya  i  Lyfrev  etto,  (6)  Gittojrj  glynn 
Penkerdd— vu  o  feirdd  W.  Harbart  ^arll  Penfro  hen,  (7)  D.  ap  Ho:  ap  Jfan  vychan 
penkerdd,  (8)  Ho:  ap  Syr  Mathe  penkerdd— i  Lyfrev  yssydd y w  gweled  geuyf  /  i  /  a 
chan  eraill,  (9)  Gr:  Hirae'thog  penkerdd  a  debytt  Herolt  /  o  /  Arms  dros  hoU  gymrv — 
i  LyfrcT  a  gavas  i   ddysgyblioa  W.  11.,  O.  G.,  S.  V.,  W.  K.,  a  S.  Ph.,  rhyngthynt, 

(10)  Lewis  Morgannwg,  penkerdd — i   Lyfrav  a  gavas  mevrig  D.   a  U.   Benwyn, 

(11)  JoAh  Brwynoy  penkerdd  o  ynys  fon,  (12)  J.  Wynn  ap  D.  ap  griffri  o  Sir 
Drefaldwyn— mae  gonyf  Eai  oi  Lyfrev,  (13)  Robin  Tachwr  o  Wynedd,  (14)  Moris 
ap  Dackyn  ap  Fyrs  Trevor  or  BettwB — 1  Lyfrav  y  sydd  genyf,  (15)  Rhys  Kain  \\ 

11  Medical  receipts  selected  apparently  from  Meddygon  Myddvei 
Pestcck :  Drwy  ddau  fodd  i  daw  y  peswch  ar  geffvl,  Naill  <ai  drwy  sinwiis 
ai  drwy  wendid  &c 

17       Nid  oes  iia  Bardd,  na  phrydydd  lion     ....  a 

dI  ddiclion  kledd  fyth  wneiithur  hedd 
ves  haff'o   Charies  •/  i  ■/  eiddo  /  i  /  hun     .... 
A  chael  o  Charles/ i/ eiddo/i/ hun  Bote:  Vaughan 

19-23       Table  of  Contents  alphabetically  arranged — after  lfi4I. 

25  DisGRiATT  AnFE  a  Jo^''  Trevor  ai  troes  or  ILudin  ctrffravgeck 
yn  gymraeck — Avgust  1  .  l632  :  Megis  i  darparodd  yr  holl  gywaethog 
ddvw  ar  dde(;hre\ad  byd  fed  henwav  ar  ddynion  fal  y  gellid  adnabod 
pawb /o/ ddiwrth  /  i /gilydd  &c.  .  .  .  ends:  kanis  yr  ail  Harri  .  .  a 
briodes  Elinor  .  .  .  gwedi  ysgar  o  Lewis  freniu  a  hi  ag  yna  y  tyfodd 
gyntaf  gyfiawnder  i  frenhinoedd  Hoygr  ar  arfau  Gien. 

54  Machaethlon,  Keri :  Rhisiart  llwyd  ap  Rhis  .  ap  Sion  &c.       b 

55  /  dri  Mab  0. — Evrwn  gerdd  gida/r/  vn  gainck     TLowdden  c 

57       T  ferch  a  gciais  yn  faith     ....  d 

leg  oedd  poed  taiog  iddi  Deio  ap  J.  Dv 

68   Ypaiin:  Hirhoedl  a  fo  ym  heryr  Deio  ap  J.  Do  e 

59  J  dd:  ap  Siankyii  pen  oedd  yn  ffo 

Kan  no.s  daed  kynes  dadail  'I'udur  Penllyn  f 

81  Mar:  Gr:  mab  y  bardd:  Diiw  yn  afrwydd  ar  y  flwyddyn  . . .  g 
AnfFawdd  i  ddydd  brawd  na  ddaw  IT^ywelyn  ap  gvtto 

83  &  255  Mar:  S.  Eos:  Drwg  ir  neb  a  drigo/  n/  61  D.  ap  Edm:  h 

85  Mar:   Tr  Aled:  Dyn  ymddifad  heb  dad  wyf  Leicis  Mon   i 
87  Mar:  S.  argl:  Powys :  Gwac  wlad  oer  gwilio  derwcu       „      k 

89       Davydd  mae  /  r  /  beirdd  yn  dyfod  Gi/to/r/  glynn   I 

91       Herod  wyf  hoiw  rad  afael  Gr:  Hiraethog  m 

93  jf  S''.  Ho:  y  ficiall :  A  welai  neb  a  welaf  Jolo  Goch  n 
95  J  S^  Thomas  Salbri  o  Lytoeni 

Pwy  oil  a  ddyg  pell  y  daeth  Lewis  Mvn  o 


♦  Numbers  8,  9  wrote  "  am  holl  yn3's  brydain,"  12  and  14  "am  holl  Gymrv." 


734,  .        Llailstepfian  Manuscript  isd. 

97  J  Syr  R.  ap  T. — Kronigl  yw  kyrn  a  glowir      R.  Nanmoi'  a 
99     Syr  bwn  nevth  dragwn  wrtli  draink  y  dyrnas        T'r  Aled  b 

103  fal  ir  oeddwu  gwyddwn  gel  D.  ap  Gwilim  c 

104  Dydd  ar  faes  diwedd  oer  fv     ,     .     .     .  d 
ar  graig  fawr  yn  fdr  groeg  fo                   Gwilim  ap  J.  hen 

106  Y  dv  hydr  or  deheydir  Giito  j  r  j  Glynn  e 

107  Fynibwis  melfed,  fymherson  S''.  JFylip  Emlyn  f 

109  Y  grdg  waredog  y  riri' /r/ dymeirchion  Gr:  ap  J.  ap  IV  v'n  g 

113  Oivdl  i  ddclic  I  r  I  Jessv  ynrhe  Rvddlan  .  '151 8  , 

Rodded  er  nodded  i  ni  /  Lawn  obaith     ....  h 

Duw  dy  uawdd  a  dod  nodded  „ 

115       Adrodd  gwir  drwy  dduvv  a  gaf  /.  Tew  Br y dydd  i 

il7  Enwav  Duw:  Dysgais  y  modd  y  disgyn  D.  Nanmor  It 

118  ^  Ifan  Tjidr  Owen,  gwr  *  prydydd,  "  mewn  trtobl." 

'J'rist  ydyw  troes  Duw  adwyth     ....  I 

oth  dirion  air  nith  drv  /  n  /  ol  Elin  Thomas 

120  f  S.  Salbri :  Marchog  avr  torchog  wyt  ti  t/i 

mawr  j-wch  gwyr  Edw:  vrien 

124  Mol:  Rowland  Piighe  o  Pathavarn 

Y  karw  o  ryw  kar  yr  Jairll     .     .     .     •  n 

gan  dduw  hir  gynyddv  hon  „         „ 

127  Mar:  Edw:  Vrien,  *  Gramadegydd  .  .  gore  i  gof  .  .  . 

■  awen  fel ':   Braenodd  hart  heb  rinwedd  byd     ....        o 
mae  ef  /  i  /  grist  mewn  mwyfwy  gras  Sioh  Kain 

130  Mol:  Sion  ILivyd  o  Aberlyfeni 

Mae  vn  gwr  am  enw  a  gwedd     ....  p 

ag  oen  fo  farll  gwyii  a  fydd  Edw:  Vrien 

133  f  Eiddig :  Pa  ddyn  beb  gwyn  yn  dwyn  dig        W.  Kyimal  q 

134  Etto :  Y  ddyn  gall  addwyn  gellwair  ,,        j- 
136    Y  Haw  :  Y  fvn  orav  II vn  i  Haw     ....  s 

awr  yn  61  yr  anwylyd  <S^''  D.  Owen 

138  Y  fvn  boywddo?th  fonheddig     ....  t 

3'n  vnair  ni  awn  yno  Syppyn  Cyfeiliog 

139  Yddylluan:  Gwu  wnevthjd  a  gwen  neithwyr  ....  u 

noeth  dwjll  /  n^lb  dyllvan  Sion  Tudur 

140  Kerais  wr  jffaink  evraid     ....  v 
A  ninnav  yn  vn  euyd                                                     A.  B. 

142  J  eiddig :  Kerais  wr  ^faink  orig     -     .     .     .  w 

Diaoer  dwl  mewn  davar  dew  ,  Gr:  Owen 

144  Edw:  Prys  or  dref  newydd : 

Gwyn  yn  byd  gler  llawnder  Uys     ....  ce 

dyn  di  wan  dan  dewinedd  Edw:  Vrien 

146  S.  llivydo  Jal:  Y  gwr  fyth  gorav  i  farn  T.  Prys  y 

149   Y  dager :  Y  dewr  vchaf  /  o  /  drycliant  •  .  .  S.  llvvyd      „       z 

151   Mar:  fV.  ILyn :  Ocb  giiddio  awch  ag  addysg     ....        a 
oer  glai  in^d  yw/r/  gwelv  main 
C  acb  dyg  kyn  chwech  a  deigain     .     .     .     , 

cbwedlav  a  llyfrav  pob  llys 
a  chronigl  iacliav  /  r  /  ynys     .     .     .     . 
Cei  enwog  radd  canv  i  grist  Rys  Cain 


The  boundaries  of  Pebidiog,  Sc.  f35 

153  Kymod:  Y  keirw  mawr  He  i  cair  medd  Tudr  Aled  a 

157  J  JVtnfrc  ap  T.—Y  karw  ]ffaiack  arafwych  5^.  Tudur  b 

160   Y  dehjn  :  Y  gryiuilswalch  gair  Mocseii  W.  E,]/n  c 

162  Y  gwalch  rliwydd  dau  gylch  rhyddavr  S.  Tudur  d 

164  Mar:  Wmff:  ap  Ho:  ap  sianckyn  : 

Son  o  fod  sy  yn  i  fedd     ....  e 

tros  \vr  ty  tryssor  Towyn  Gr:  Hiraclhog 

167   Y  Bronrhyddyn  :  Y  Cyw  llei  mae  cyll  a  moch  ....  / 

ag  er  duw  saif  yw  gwrd  Sion  Hugh  Arwystle 

169  Mar:  W.  hen  j.  Penfro :  Kannos  am  ^farll  i  kwynwn  .     ,     .  g 

tragwyddjl  i  trig  iddo  Ho:  ap  5'''  Mathew 

171       Dewrder  ihoed  i   wr  dn  /  v  /  liawg  Tiid^  Alcd  h 

173  J  Herbert  o  Raglan  :  Mae  'mryd  y  korff  fy  mrawd  kv  .  .  .       i 

neu  /  r  /  gleisiad  yn  wr  glaswyn     X>.  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr: 

175  Diolch  am  ddienli  rliag  boddi :  Maredydd  llywydd  y  llyn  .  .  .  It 

ar  dy  gorff  a  lo  duw  gwyn  Deio  ap  J.  dv 

176  Mar:  guyr  herdd* :  Twyll  fi-av  fradog  tywyllfrith    ...        I 

Yno  ar  liynt  awa  ar  i  liol  .S'.  Tudr. 

179  II  0  gwnai  feiidd  ogan  i  fd  (1.  27)     ...     .  „i 
gwna  iddo  dal  gan  dduw  a  dyn                           Ediv:  Vrien 

180  The  boundaries  vf  Pebibiog  :  Omnibus  .  .  notum  sit  quod  ego 
Wenwynwyn  f^.  Ow:  kyteiliog  dedi  .  .  .  monacliis  de  Stradmareiiell  .  .  . 
omnes  pastur:  totius  provjncie  que  dieitur  kyfeiliog  infra  istos  Euinos 
Sell:  Avon  maen  melyn  usque  ad  llwyn  y  groes,  et  inde  in  directum 
usque  ad  blaen  nant  hannaug  et  inde  a  nant  bannaug  vsque  ad  eius 
Aber  inde  vsque  ad  Aber  Nant  garth  braiiddv,  et  per  longitudinem 
ipsius  rivuli  vsque  ad  suum  blaen  et  inde  ^ndirGctum  vsque  ad 
Carneddwen  et  usque"  ad  gobleiddie  et  a  peii  gobleiddie  blaen  nant 
tylinge  usque  ad  suum  abei-,  et  inde  Bache  vsque  ad  Aber  dyt'yngwm 
inde  per  dyfyngwm  vsque  ad  eius  ortum  et  inde  vsque  ad  keliigogey 
et  inde  usque  ad  Rydiol  et  per  Rydiol  vsque  at  gwryd  kay  et  inde 
Eydiol  -fterum  vsque  ad  Aber  kamddwr-kyveiliog,  et  ab  aber  kamddwr 
kyfeiliog  vsque  ad  eius  ortum  et  inde  ^ndirecluni  vsque  ad  blaen  Eiuiawn 
et  inde  per  Eiuiawn  vsque  ad  eius  Aber  et  inde  per  Dyfi  vsque  ad  Aber 
dvlas,  et  inde  per  dvlas  vsque  ad  eius  ortum  et  inde  f  ndirectum  usque 
ad  kcfn  y  bwlch,  et  inde  vsque  blaen  llwydo,  et  per  llwydo  vsque  ad 
eius  Aber  et  inde  dyfi  et  inde  vsque  ad  Aber  ILywenyth  et  sic  per 
Uywenyth  vsque  ad  eius  ortum  et  inde  Jndirectum  rhyd  pebyllva  super 
Clawedog  et  inde  per  Clawedpg  vsque  ad  gwernach  et  per  gvvernach 
vsque  ad  eius  oitum  est  et  inde  sicut  ducit  mons  superior  vsque  ad  rh^d 
derwen,  et  sic  per  derwen  usque  ad  y  vyrnwy  et  inde  nant  yr  Eira 
vsque  ad  lleddwern  et  a  blaen  lleddwern  indirectum  vsque  ad  bon  maen 
melyn  omnes  ^taque  pastura*  dedi  Ego  predictis  Wenwynwyn  prenomi- 
natis  intra  prefatos  terminos 

It  doeth  beare  date  120-1  Mr.  Edw:  Herbert  of  Mountgomery  had  tljornginall 
deed  in  keepinge ;  Mr.  Jenkyn  g^pyn  and  Mr.  ^fan  llwjd  aj)  dd:  esqrs.  did  copy  the 
same  per  me  W  J  then  Jones.    MS.  145  fol.  47i  s«f»a. 


*  Gr;  Hiraethog,  Siou  Brwynog,  Lewis  ap  Edward,  Richard  Jorwerth,  "dav 
nanklyn,"  ^fan  delynor,  "Diii  maenan,''  Sion  ap  Rhys  (benkerdd),  Siams  grythor, 
Sion  fab  Khys  gytlyn  (ar  dant),  Robert  Llwyd,  Sion  Ediiyfcd,  Risiart  ap  Sion 
(grythor),D.  ap  Howel.Lewysap  Ho:  Gwyn  (deJynor),  Morgan  kelli,  Tho:  Glyngwy 
(grythor),  Rob:  ap  Ifan  llwyd,  Rob;  ap  Rys. 


736 


Llanstephan  Manuscript  i56. 


181  J  geissio  J.  Tudur  0.  at  tcraig  adre  o  Wluerhampton 
Ymddifad  wyf  am  ddeuddyn     .... 
a  thrwy  goel  ath  wraig  Elin  Edward  Vrien 

183       Yr  Eos  deg  aeres  dail     .... 

ai  kloi  niedd  ai  kael  ym  iawu  Rys  kain 

185  ^  Twsog  Hari  mab  James  i. :  Da  ran  sydd  ir  dyrnas  hon 


hyn  nar  groes  Henri  ar  gred 
187       Yr  wylan  deg  ar  Ian  dwr 
190  Atteb:  Sion  ffylipp  sy  /  u  /  hoff  alarch 


£dw: 

S. 


Vrien 
ffylib 


S.  ap  D.  up  S'kyn 


Sion  ffylib 

O.Gwynedd  g 
Huw  Arwystl  h 


Cawn  dwyts  Coch  y  pwyts  och  pen 

192  Atteb  :  fewythr  llwyd  fathro  lliwdeg     ....  / 

a  guddio/i/  hen  gyvvydd  hi  "       ~ 

jf  Hugh  Jones  o  Drefweithian 
195       Y  dyn  di  bl^g  diiw  yn  dy  blaid 

197       Pa  le  drwg  rwysg  pleid  ryw  roedd 

199-212  A  transcript  of  the  Statute  of  Griffith  ap  Kynan  as  printed  at  tlie  end 
(pp.  299-304)  of  Dr.  John  David  Ehys's  Grammar  (London  1592). 

213  7  Wythian  Jones  o  Drefwythian  .  1635. . 

Y  llew  klav,  gallvog  glan     ....  i 
am  i  waith  yma  i  weitiiian                             Siamas  Dwnn 

Moliant  JVeithian  Jones  o  I^yssyn.  1636  . 
216       Rhoes  duw  wyr  dros  daiaren     ....  k 

weithion  Sious  wyth  einioes  iach  Sion  klywedoy 

219       Ba  wysg  orav  /  a  /  bais  gwrawl     ....  / 

a  wnel  does  yn  hiroes  b^n  Edw:  Evans 

222  Gwyl  Lyssyn  eurfryn  hoini  ir  fro  mowreJd     ....       m 
heibio  wythoes  lieb  weithian  Mred:  JT^oyd 

223  Maer  ceiliog  euwog  anian  y  borau     ....  n 
Anhunedd  i  ni/n/  hunain                                              „ 

b.  Mar:   Edw  :   Owen  o  ben  yr  allt 

Oer  llidiog  wyr  yr  allt  goch     .     .     .     ,  o 

lie  i  bv  /r/  naid  ai  llwybra  ol  Gr:  Hajren 

226  7  Edto:  Owen  :  Y  Hew  a  choel  gallv  chwyi-n     ....        p 
Edward  hael  bedwar  oed  hydd  Siamas  Bwn 

229  Etto :  Y  gwr  ifres  o  gorff  Risiart     ....  q 

Dy  goffav  a  deg  oi  ffrvvylh  Jevan  Dew 

234  jf  Edw:  Herbart  ystmoart  o  Dref  Valdwin 

Y  gwr  piau  gair  powys     ....  r 
ne  lai  no  dvc  laned  wyd                                        Jf.  hynwal 
Mae  achos  imi  ochen  g 
ymado  am  sir  ....  fiarwel  geraint    .... 
ar  fendith  fyth  fo  hyd  i  fedd                           Hmo  ap  Sion 
J  Reinallt  mae  kledd  ai  ronyn  yn  grafE         Lewis  Glynn    t 

241  f  Rich:  Jngram  am  ymhanv  roi'r  prydydd  yn  y  Ttyffion 
llwyr  waethwaith  fo  He  ir  eitliym     ....  u 
draig  diobaith  drwg  ddiben                                  Robert  Dyfi 

242  Mredydd  ILwyd  glan  wyd  glain  nod  pwy  vn   sercli    .  .  .  v 
y  Hew  mwyn  gan  y  Hi  maitlt  Gr:  Phellip 

243  Weithian  Sions  or  ILyssyn  :  Gan  gofio  da  i  gwn  gyfarch  .  .  w 
yn  hir  faith  yn  Rhefweithion  Robert  Dyfi 


237 


239 


Poetry  by  various  authors.  737 

246  liwres  amcau  wrtli  dramwy     ....  a 
Ai'  ddyn  ond  i  bod  yn  ddft 

i  dario  i  ddiawl  ddyn  dorrog  ddft  Anon 

247  Bant  angall  na  ddvallwn  S.  Kent  b 

249  Hlowais  ine  klais  aunerch  ....  gogan  serch  ....  c 
ych  gregau  ar  ych  gwragedd                                          Anon 

250  Kyngor  Robert  Vaughan  o  Lwydiarth 

Bwch  eiri  gorlf  Bwch  avr  gym     ....  d 

yn  dn  ar  wiber   ber  byth  Evan  Koyd  Jeffrey 

254       Nid  Bwrds'w  He  daw  yn  dy  ddydd  L.  glynn  kothi  e 

256  Vy  Bwydd  crs  mwy  na  blvvyddyn  /  gweddio  duw  gweddwi  dyu  / 
Jaoh  rydd  ihyfedd  pa  gwyn  am  fy  ieehyd  i  raae  fachwyn  .... 

Y  naill  droed  ym  uid  oedai  ar  Hall  mwy  nar  dall  nid  ai  .  .  .  . 

A  eliwi  a  mi  ni  cha-,vn  awn  mi  a  chwi  yniiachawn     Bedo  Brwijnllys 

257  Henaint  He  bo  Nawdd  duw  rhagddo     ....  g 
Ddryged,yw  braint  lie  bo  henaint                                 Anon 

2o9  Cwyn  Cydwybcd:  Nos  da  yr  glan  ddyn  Jfank    digi'if    ...  A 
Dyn  fyn  goddo  lawor  gloes  am  nad  oes  gydwybod       ,, 

263  Gwrda  gwych  Uewycli  llawir     ....  i 
tal  glyn  gi'yffydd  gethin  goeth                          Tiid^  Penllyn 

264  Gras,  (1)  hjn  bieyd,  (2)  gwedi  bwyd :  O  grasvssol  Dduw  &c.  It 

265  Brvd  y  Gochol :  Mai  i  royddwn  i  yn  liwyr     ....  / 

pob  ryw  gyniro  gwynn  i  fyd  Robin  Dn  o  fon 

267  \Fragme7it^  ends  :  kroes  duw  gwynn,  kroesed  ygwyr /^.G.  K.  m 

b.       Risiart  sion  greilon  gwrolaeth ;  Uoegr  oil     ...     ,  n 

einioes/i/  risiart  nas  Arhosod  ,S'.  Tvdvr 

270  Tomas  Dolbon  ben  bonedd  a  gallv     ....         J.  V'n        o 
Dal  bonedd  irffriw  Uolben  ddewrffraeth       kaethle  a  S.  Ph: 

272  Y  drindod  heb  dylodi  D.  ap  G.  p 

273  Oed  am  rhiain  addfaindeg  D.  ap  gwilym  q 

274  fyngwinavferch  fwng  nwyfvs  S.  tvdvr  r 
276  Egor  nef  wrtli  Lef  araith  lal'ar  dyn  ,,  s 
280  Krist  kadw  yr  wythfod  brenin  deledog  Rys  Nanmor  t 
282  Merddyn  wyllt  am  ryw  ddyn  wyf  Jeuan  Dyfi  u 

284  Mar:  syr  gr:  va'n  o  bowys  a  dorred  i  hen  gan 

argl:  grav  :  Am  y  gwr,  mwya/a/  gerais     ....  v 

duw  sy  i  farnv  am  y  kwbwl  Anon 

285  Meddwi:  Nychv  r  corpb  perygly  r  ened  &c.  to 

286  ilh  geisio  iaith  ddigasog  x 
mal  am  y  greal  y  giog  ....  kefn  digoll     .... 

dial  am  dwyll  dalm  a  dvr  Dafidd  JLieyd  ICn  ap  gr: 

288  %»•£■(?.- ^«J'V.-  Y  raarchog  kwycli/ymraich  kad     .     .     .    y 
ond  ty  di  o  went  hyd  jfal  Evan  Tew 

290  (j:s\&&lrl  vndyn/lieb  gowrindab  'S'.  Tiidilr  z 

291  Gwae  ni/r/  beirdd  gan  air  y  byd  „  a 

294       Y  ddyn  fwyn  ddadl  lygadlws     ....  b 

ncsa  ith  wraig  .noswaitli  ir  el  Ifvw  Arwystl 

296       Mawr  gcnym  awr  ag  enyd     ....  c 

i  bwn  ai  dj^go  pv  bedd  gr:  Hiraclhog 


738  Llanstepkan  Manuscript  i56. 

298  kerais  dclyn  fwyn  i  liwineb  ,S',  Tuder  a 

299  A  my  noswayth  myn  Jesv  S.  ffilib    It 

Cowyddav  ynghylch  kymliortha 
301       Da  raaen  kyff  dewi  mynyw  Dd:  JLoyd  c 

303  Atteb  :  Mae  gwr  im  dirmygv/i/  ll'n  ab  gvtyn  d 

305  Etto  :  Danodes  dewin  ydoedd  Dd:  llwyd  e 

306  Etto  :  Dafydd  llwyd  ofydd  y  Uv  ll'n  ab  gvtyn  f 

308  Etto :  klaf  wyf  eisie  kael  /y/  fercli  Dd:  llivyd  g 

309  Etto :  kenad  wyf  a  wna  kynen  ll'n  ap  gvtyn  h 

311       Dawns /o/  bowls  Aoe  jiij  ysbeiliwys  Gvtto  r  glynn    i 

313       Gwrandewcli  owdl  ffyrnig  yngwilie'r  nadolig  k 

315  Edm:  a  Shasbar  Tudur  :  Y  ddeuwr  arglwyddiaidd  D.  Nanmor  I 

317       Tyfodd  ♦wch  rhyd  taiofwy     .     .     .     .       ,  m 

ddiank  os  kerdda  ddaiar  Hvw  Pennal 

319  J  Rys  am  Rhedith :  Genav  /  r  /  glynn  /  towyn  /  n 

minteioedd  a  droes  D.  Nanmor 

321       y  gwr  Hen  dwg  'Jeirll  yn  dol     ....  o 

o  da  i  adwedd  da  ydyw  gr:  ap  J.  ll'n  v'n 

323       Wrth  ddarllain  koesfain  kelfydd     ....  p 

gwaedrwyg  bronn  ith  gadw  rhag  brad  S.  Tudur 

326       Howel  wyd  f'yw  hael  hyd  fedd     ....  q 

a  chenfydd  ar  i  chanfed  f.  llwyd  brydijdd 

329       Deutbym  i  ddinas  dethol  D.  ap  Gwilim   r 

331  Araa^  y  beirdd  niae  y  byd  D.  llwyd  ap  ITn  ap  gr:  s 

332  Mar  :  T.  Aled :  Duw  or  gwyn  a  drig  enyd     ....  t 

Duw  yn  tad  /  enaid  tud^r  Mhaph  ap  Robart 

335       y  kwi'w  rhvdd  kar  yr  lieidden     ....  u 

a  tliafarn  ddiffaith  hefyd  Ric:  Philip 

337       Ai  gwir  troio  gwrt  roiol     ...  v 

ai  blant  ef  bliu  yvv  i  tad  fiowh  Prys 

340       Y  tri  bawddyn  tra  byddair     ....  w 

y  dal  y  neb  y  dylv  Mciric  Dd ; 

342       Gwae  /  r  /  hen  a  gae  bir  einioes  S.  Phelips  x 

345       Y  Dabler  yn  i  dyblig  Moris  Dioyfech  y 

347  Y  gwyr  a  wnao  /r/  gaer  yn  well  &c. — a  fragment  z 

348  kefais  gelled  am  kredwch     ....  a 
sikr  i  gwerth  fo  i  slaked                                                 Anmi 

349  Y  drindcd  am  kyfodes     ....  b 
Heb  waith  aradr  byth  evrweilch  |1 

351  J  Risf  Ow: — Y  Hew  gwar  jawn  llawgai-  wedd  ....  c 

Ro.suswcdd  yn  Rhiwsaeson  .  l66§  .  S.  oioens 

355       Y  doethwalch  a  fendithiodd     ....  d 

Amen  i  Sion  damvnwn  Siams  Dienn 

359  Cymod  dros  fVeythen  Jones  o  Drewytlicn  i  S.  Powel 

Y  Hew  da  gwych  boll  di  gam     ....  e 

dyna  /n/gras  da  jawn  ywn  grym  „ 

361       Mathavaru  a  arferant  Fyw  yma     ....  .  f 

Dofedd  yn  NyfEryn  Dyf^ 


.     '-  ■         Poehy  and  Pedirjrees.  y^g 

MS.  157  =  Crosawood  3.     Pedigrees.      Paper-   12a  x  8-L  iache^  . 
88  pages;  first  half  of  the  x^-iith  century;  sewn  ^       ^*  '"'""  ' 

betigiuw  huw  mortmc-y  kyntal' addoetU  gida  Wra  :  bastart  j  lloe-ir 

nh.-M  f      !i".T'-  '''   '■':  "^  ^'^^  "'°''''''  °f  ^e'sli  P'-i"c^s  and  of  their 
children  and  their  mothers. 

oedd  SZmel  f^"""'  "^  ^"'«^''^'««*'  ap  Meilir  ....  Mam  Eignon 

15  Bonedd  Hwfa  ap  kynddelw  ap  Cvng  ....     Mum  Hwfa 

oedd  keinvryd  &c.  •  •  •  . 

16  Bonedd  ban  ap  Dinawl .-  Cadwgan    ae  Ter:  meib   llywarch  ap 
bran  .  .  Rael  .  .  ev  mam.&c. 

b.B   Gii-ir  Pentmeth :  Robert  ap  Mad  ....  Daint  ap  Tegivaret  &c. 

17  ^^'^Ijth  Golhoyn  :  Merwydd,  Egiuir  ag  Edu:  meib  Collwyn  &c. 
M  Dehcvbarth  .   Ris  ap  Gr:  ap  Ris  Tewdwr  &c.  : 

A  list  of  the  Gwehelyth. 

b.  haio:  Dd:  voiigam  ap  dd:  ap  Ho: 

c.  Powis  Vadoc:  Gr:  Maelor  /  ow:  vychau/  ae  Elissev  Ac. 

d.  Weiihwi/nwijn  :  Gr:  ap  Gwcnbwynwyn  &c. 

€.  AricystU:    (I)    llowd  ap    ]feuaf  &c.  (2)    Mrcd:    ap    Eign:  &c. 

(3)  Ow:  ap  Dd:  ap  Eign:  distaiu  &c. 
/.  Mechain   is  Coed:  ]fer:    vocl    ap  ^evaf  sals    :ip  Icyfiicrth  &c. 
21  gener  dinlle  a  undref  ar  dde\^g)^  ar  crcsvain  :  S'' Roger  ap  gr:  he. 

b.  Abertanad:  Mred:  Vychan  ap  iVIied:  ap  ho:  &c.    " 

c.  keyidva  :  Gwyn  ap  gr:  ap  beli  ap  selyf  &c. 

d.  y  main :  f  er:  vychan  ap  Jer:  goch  &c. 

^-         „         Grr:  ap  Mred  ap  dd:  ap  gr:  Vychan  &c. 

/.  y  hadwyiivain  ymechain  vwch  koet :  Gr:  dec  ap  gr:  ap  eign:  &c. 

g.  yslrat  alvn :  Il'n  ap  kin:  evell  ap  Mad:  &c. 

h.  krtikyeth  yn  swydd  groesysswalU  :  Eignon  grevlon  &c. 

i.  keiri:  (1)  Mred:  ap  Maelgwyn  &c.  ;    (2)  Randvvl  ap    ifer:  &c.  : 

(3)  Eig°  ap  Ho:  &c, 
22  Elvael  is  mynydd  a  glyn  bwch :  ifvor  hen  ap  ^er:  &c. 

b.  „      ywch       „      ac  Aber  Ediv  :  (1)  Ywain  ap  Mred:  &c. 

(2)  Cadwgon  ap  Gr:  &c. 

c.  Bvellt :  Rickert  ap  Eignon  ap  gr:  <&c. 

d.  „  Y  brych  kadarji  a  elwyd  Eign:  ap  Mred:  hen  &c. 

e.  Brechinioc :  Trehayarn  aigh  ap  Trehayarn  Y"  &c. 

f.  „  Bleddyn  ap  maynyrch  ap  Drvm  bennawc  &c,  " 

g.  Gwent :  Morgan  ap  Ho:  ap  Jev.  &c. 

h.  Sainhenydd :  Gr:  ap  ]f vor  ap  mevric  &c. 

23  Gwevnllwc  a  Dyved:  Ywain  vab  Elen  vj  ll'ch  &c. 

(2)  Rickert  ap  Mred  ydd  &c. 

b.  Morganwc  :  Morgant  ap  Caradoc  ap  jfestin  &c. 

GWVNEDD   BeLLACH 

c.  Ydyrnion  ;  Gr:  /  jfer:  /  a  Bleddyn  meibon  Ow:  Brogvntvn  &c. 

d.  Nan  Conwy  :  Ho:  Coetmor  apgr:  v'n  ;  (2)  Eign:  ap  gollwyn' 

e.  Meirionydd :  kynan  ap  brochwel  ap  edn:  &c. 

24  Penllyn  :  Meiriawn  ap  Uenvodel ;  (2)  llwyth  P.,  Ririd  vlaidd 

b.  Ardudwy :  Bleiddud  Caradoc  ap  Jevanawl  &i;, 

c.  nannev  :  Kadwgau  a  llywarch  meibon  bleddyn  ap  kynvyn  &c. 

d.  kydeweti :  Mred:  ap  Rob*  ap  llywarch  &c. 

e.  JJriffrin  Clwyd :  Cowryd  ap  Cadvan  &c. 

f.  Docveilin :  kin:  ap  alaeth  ap  elgud  las  &c.  , 

g.  Bos  :  Howel  varf  vehinoc  ap  caradoc  &c. 

y  98607.  X 


740  Llanstephan  Manuscripts  i57  and  158, 

LLYMA    DALM   0    LWVTHEV    Y   MARS 

25  Tudur  Trevor  ap  ynyr  ap  kadvarch  &c, 
/'.   Trevor  ;  Jevai  ap  adda  ap  Awr  &c. 

c.  Nanhvdwy :  'Jer:  voel  ap  ^er:  vychan  &c. 

d.  Maelor  gi/mraec  :  Kin:  ap  Riwallon  ap  dingad  &c. 

e.  JLanerch  banna  :  Jonas  ap  gronw  &c. 

f.  Mortvn  ymaelor  :  Sanddef  hardd  ap  Oaradoc  &c. 
ff.  Tref  alvn  :'  Evnydd  vab  gwenllian  &c. 

h.  Eviyn  a  sonlli  ac  Erddlys :  Elidir  ap  Ris  sais  &c. 
*    i.  Diidlyston  yn  y  traean  :  ^ddon  ap  E.ys  says  &c. 
k.  Swydd  y  Drewen  :  S'  Wm:  Pevyr  ap  gronw  &<?.. 
I.  Devddwr  a  meckain  :  S'  Roger  Powys  ap  grono  &c. 
m,  Kae  Ho:  a  threvddyn  :  Jer:  go}  ap  Mred: 
n,  kynlleilh  :  Eignon  Evell  ap  mad  ap  mred:  &c. 

26  Dyffryn  clwyd  :    Tho:  ap  ^er:  ap  liywarch  &c. 

27  .  V.  Brenhinllwyth  kymry  ar  Arvev  a  ddvgant :  Gr:  apkynan  &e. 
b.  XV  llwytli    Gwynedd  ar  Arjav  a  ddvgant ;  Ya  hegeingl  y  bv 

ddav  llwyth — Ednowain  bendew  ac  Edwin  ap  Gronw  &c. 
29  Arvav  Brenhinedd  /  Arglwyddy  j  Marchogurddolion  j  ysgweir- 

laid  a  Boneddigion :  Ririd  Vlaidd  .  .  .  Brvtus  &c. 
31   Tegaingle :  Plant  ac  wyron  Rob'  ap  Jor:  ap  Ririd. 
47  Tegainglj Mostijn :  W.  mostyn  ap  M.  ap  Ric  ap  Ho:  T.  ap  J.  v'n  &c. 

50  Pennant :  Harry  P.  ap  Edw:  ap  tho:  argl:  Abad  dinasbasin  &c. 

51  Tho:  ap  Harry  Vychan  ap  ho:  ap  John  &c. 

52  Tho:  ap  Ho:  ap  dd:  ap  Je\i:  ap  dd:  ap  ^thel  Vychan  &c. 

54  Eytyn  :  Wm:  Evtvn  ap  John  ap  Jamis  &c. 

55  Maelor — Pylstton  :  John  puleston  ap  John  ap  mad:  &c. 
58  Hanmer :  S'  Tho:  hanmer  ap  S"'  Tho:  H.  ap  Ris  H.  &e. 
69  Puleston :  S""  Roger  pulesdon  ap  Roger  ap  John  &c. 

63  Tegaingl :  John  Conwey  ap  J.  C.  ap  tho:  C.  ap  John  &c. 
h.  Efyonydd :  Rob*  Wyn  ap  Jeu:  ap  John  ap  Mred:  &c. 

64  Swyddinbych  :  Plant  Gr:  vychan  ap  gr:  ap  dd:  goch  &c. 

66  „        ploey  Henllan—ffoxholes  :  ffoulke  Uwyd  ap  peris  Ac. 

67  „        ]f.  ap  mad:  ap  Res  ap  ^thel  ap  gr:  ap  Jthel  goch  &c. 

68  John  llwyd  ap  ]eu:  ap  dd:  llwyd  ap  gr:  &c. 
b.  Twna  tec  ap  bleddyn  ap  kin:  ap  llowarch  &c. 

69  Plant  kin:  ab  bleddyn  llwyd  ap  bleddyn  vychan  &c.  &c.  &c. 
72   Tegaingl :  Plant  Jen:  ap  dd:  ap  ifthel  vychan  &c. 

75    Ystrat  alvn  :  John  wyn  or  twr  ap  Rob'  ap  John  ap  gr:  &c. 

80  „  „        Dd:  ap  Edw:  ap  dd:  ap  Res 

b.  kynllayth :  Ho:  ap  gr:  ap  edn:  ap  Jer:  goch  &c. 

81  The  descendants  of  feu:  Gethin  ap  Madog  kyffin 

83  Mon:  Rich:  ap  Mred:  ap  tho:  ap  mred:  ap  kin:  &c. 

84  ,,       Dd:  ap  Gwilim  ap  dd:  ap  Jeuan  &c. 

85  „       Plant  Gr:  ap  Jer:  a  Mad:  ap  IL'n  vychan 

86  „       Ho:  ap  Ris  ap  ll'n  ap  Jen:  wyddel  &c. 

87  Sir  feirionydd :  Vmfrey  ap  dd:  ap  Tho:  ap  dd:  ap  Jeu:  &c. 


MS.  158  =  Crosswood  4.     Pedigrees.     Paper;  Hi  x  7^  inches; 
written,   at  least   in   part,   in  1633   (p.  68) ;  170  pages    with  several 
lacunaj— outer  margins  mostly  frayed  and  the  text  occasionally  imperfect, 
many  leaves  loose ;  sewn  in  old  parchment  covers. 
"  Walter  Davies  [Gwalltev  Mechain]  his  Boolt  .  1796." 

1  Raglan  :  Wm:  Herbert  and  his  descendants. 

3  Merched  priodorion  yr  arg:  i?.— Margred  m.  Gr:  ap  G weuwynwyn 


Pedigrees  of  North  Wales  f amities.  74/ 

b.  Brycheinoc :  Syr  Dd:  Gam  ...  a  wnaed  yn  varchog  yu  Ajrin 
Court  &c.  and  his  descendants  through  Gwladus  who  married  (1)  Rocker 
Vychan  slain  at  Agin  court  and  (2)  Sir  Wm:  Thomas  Herbert  lord^of 
Kaglan  and  ILan  deilo,  whose  descendants  follow. 

15  The  marriages  of  Humfray  and  David  E,oyd,  Sir  Gr:  Vau-'han, 
Gr:  ap  ^ev:  ap  Madock  Gwenwys,  Gr:  ap  Jenkiu  Broiighton  &c. 

16  Hergest:  The  children  of  Watkin  Vaughan 

17  Mathavarn:  Rowland  Pugh  the  sonne  of  Rich:  Piigh  &c. 
21  The  descent  of  kinge  Charles  from  kinge  Brutus 

27  Newloivne  :  S'  John  Price  Bart,  sonne  of  Edw:  Price  &c. 

28  Aberbeckan  :  T.  ap  Rees  ap  Moris  ap  0.  ap  ^ev:  Blayney  &c. 

29  Gregijnog  in  Tregonon  :  John  Blayney  s.  of  Lewis  B.  &c. 

32  Keiswyn  :  S"'  John  ILoyd  sergeant  at  lawe  &e. 

33  TLoydyarth  :  Herbert  vaughan  son  of  Sir  Rob:  V"  s.  of  O.  V"  &c. 

35  Riwsaeson:  Athelystan  Owen  s.  of  Morris  Ow:  &c. 

36  Rysnant  in  Deyddwr :  Win:  Peuryn  s.  of  Gr:  Peiiryn  &e. 
41  Aber  tanat :  Roes  Tanat  s.  of  Tho:  Tanat  &e. 

44  Gogerddan  :  Rich:  Pryse  s.  of  S'^  John  P.  s.  of  S'  Rich;  P.  &c. 
46  Rhvicedoc  :  John  E,oyd  ap  Wm:  ILoyd  ap  Elissey  &c. 

48  Hughe  Nanney  s.  of  Gr:  N.,  s.  of  Hugh  Nanney  &c. 

49  Ynisymaengioyn  :  S''  James  pryse  s.  of  J.  Pryse  of  Gogertlian 

51  Dolarddvn  :  Gabriel  Wynn  s.  of  J.  W.  .  .  s.  D.lloyd  of  Deyddwr 

53    Vaynor :  Arthure  Price  s.  of  Edw:  Price  &c. 

58   Garth  :  Thomas  Wynn  s.  of  Edw:  Wynn  &c. 

61    Turhervyl:  Paganus  Turbervil  lord  of  koetv  &c. 

63  Kynaslon  of  Hordley :  Roger  kynaston  s.  of  Edw:kiiiaston  &c. 

69  {JLganhaval)  :  J.  lloyd  ap  Rob.  ap  Gr:  by  katherin  Salsbury 

70  Potvel  of  Park  :  T.  ap  Rob.  ap  Ho:  ap  Gr:  ap  Madoo  kyffin  &c. 

71  Evarth  in  Kj.  vair  D.  Clwyd:  Tho:  wyn  ap  Tho:  ap  John  \V. 

73  Penrhyn:   S^  Wm:   Gr:   Ohamberlaine   of  N.  Wales  married 

(1)  Jane  Stradhng  &c. 

74  Ruthyn :  Symon  Parry  ap  Tho:  Wyn  ap  John  ap  Harry  &c. 

75  Trevddyn:  Rich:  Evans,  sometimes  recorder  of  Powys,  s.   of 

Evan  ap  J"")  Goch  &c. 

76  Derwen  :  John  Prys  ap  Jeffrey  Prys  &c. 

77  Hanmer :  S'  Tho:  Hanmer  s.  of  Tho:  H.  s.  of  Rich:  H. 
79  Maesmor :  Robt:  ap  Gr:  ap  Rees  &c. 

82  Moston :  S"'  T.  Moston  s.  of  S'"  Roger  M.,  s.  of  T.  M.,  s.  of  W.  &c. 

85  Plas  y  nanf :  Harry  Conwy  ap  Tho:  ifank  C-,  ap  Tho:  V"  C.  &c. 

86  Botryddan  :  John  the  heire  of  Conwy  ap  John  aer  C.  &c. 

87  Ruddlan  :  John  Conwy  ap  Piers  Conwy  &c. 

88  Myddleton  (Salop) :  John  Davies  s.  of  John  Dauies  &c. 

b.  Maelor  Saessneg  :  8"  Roger  Puleston  ap  Roger  ap  John  &c. 
91  Pennant  or  Plase  in  Erie  ffa  nefichdan  :  Pierce  Pennant  ap  Hugh 

b.  Tre_ffynon  :  Nicholas  Pennant  ap  Harri  P.  &c. 

c.  Plas  yolyn  :  Tho:  Price  ap  Ellis  Price  ap  Rob'  ap  Eees 

93  Gwedir  :  S"'  John  Gwyn  ap  Morus  wyu  &c. 

b.   Glyn  llvgwy :  Ow:  ap  Reinald  ap  Meirick  &c. 

94  Bryn  Eiiryn  :  Hugh  Conwy  ap  Robin  ap  Gr: 

95  IFox  Hoi' :  ffowlke  lloyd  ap  Pierce  lloyd  &c. 

b.  Hendwr  :  Madoc  iip  dd:  ap  Jer:  ap  Gr:  ap  Ow:  Brogeiutyn  8cc. 

96  Sonlli  of  Maelor  alias  Bromfield :  Rob:  Wynn  Sonlli  ap  J.S.  &c. 

97  Dd:  Midleton  Esii.  maior  of  Chester  ap  Dd:  M.  &c. 

99  Dol  y  Bache  :  Edw:  Gwyn  s.  of  John  Gwyn  &c. 

100  ILanidlos  :  John  Gwyn  ap  Mor:  gwyn  &c. 

b.  Machynlleth  :  Rich:  Owen  s.  of  J.  Ow:  ap  Ho:  g05  &c. 
102  Aberffwidol  in  Dai'owen :  Mred:  ap  Rees  ap  jfeu:  ap  lewis  &c. 

X  2 


742  Llanstephan  Manuscripts  158-i60. 

b.  Parke :  Wm:  Lewis  Aiiwyl  ap  Robt:  ap  Moris  &e. 

103  Nanl  Mynach  in  Mallwrjd :  Rich:  lloyd  s.  of  Evan  lloyd  8cc. 

104  KelijH  ennav :  Elen  Mores  d.  &  heire  of  Wm:  Moris  &c, 
b.  Moelvre,  ILansilin  :  Jolin  lloyd  ap  Moris  lloyd  &c. 

105  2Lani/mlodvel :  The  children  of  J.  Goch  ap  Gr:  ap  Jcnkyn  &c. 

106  Derain  ;  Catherine  d.  and  h.  of  Tudyr  ap  Rob:  Va°  &c. 
b.  Evionydd  :  Gr:  ap  Rob*  Va"  ap  Gr :  ap  Ho:  &c. 

107  llyn,  kei>en  Amwlck :  John  Gr:  ap  John  ap  gr: 

b.  „    kclUwic  :  Ow:  ap  John  ap  Ow:  ap  Tudyr  &c. 

c.  „  Bodvel  :  (J.)  Bodvell  ap  S'  J.  Bodvell  ap  T.  B.  &c. 

d.  „  Penllech:  J.  ap  Rob'  wyu  ap  J.  ap  Rob:  ap  U'n  &c. 

108  Denbigh  land  :  Lewis  lloid  of  Disserth  ap  Mred:  lloyd  &c. 
b.  ILanddervel :  John  (lloyd)  ap  Jenkyn  ap  R.  ap  ho:  &o. 

109  Gli/n  llifon :  Doctor  Moris  Glyn  ap  Rob:  ap  Mred:  ap  Hwlkyn 

110  1/r  Hendwr  yn  Udernion  :  Humfreyap  Hugh  Gwyn  apEdnyved 
HI  Deyddwr:  Dd:  lloyd  ap  Mred:  ap  U'n  ap  Gr:  ap  dd:  Uv/ch  &c. 

b.  Horseley :  Tho:  Powell  ap  Tho:  powell  &c. 

c,  Abermarles  :  S"'  Harry  Jones  s.  of  S''  T;  J.  .  .  ap  Gr:  ap  Nicholas 

113  Eglwysegl :  Edw:  Price  ap  Edw:  Price  &c. 

114  ILangathen  :  S'^  Wm:  Tho:  ap  Wm:  Thomas  &c. 

115  Plus  y  ward :  Symon  Thelwal  s.  of  Edw:  ap  Symon  ap  Rich:  &c. 
"  The  said  Richard  died  at  kaerwys  as  he  sate  vpon  his  Comission  a"  .    1 568. 

117  Uwcli  Conwy :  Rees  ap  Gwilym  ap  ^eu:  lloyd  &c. 

118  Salushury  :  John  Salsbury  ap  S'  John  S.  &c. 

no  Pennarlh  in  merionydd :  Wm:  ap  Dd:  lloyd  ap  Wm:  &c. 
b.   Treveilir  /  maeldraeth  :  Ow:  ap  John  ap  Rees  &c. 

120  Havod  y  iceni :  John  Pilston  ap  Piers  Pilston  &e. 
/'.  Emrall :  Roger  Puleston  ap  Roger  Puleston  &c. 

,c.   Y  Twr  :  John  Wyn  ap  Robt:  ap  Robt:  ap  John  &c. 
d.  Gwassane  :  Rob'  Davies  ap  D.  ap  Gr:  <fcc. 

121  koetmor :  Robt:  Coetmor  ap  Wm:  Coetmor  &c. 

b,  Owen  Glyn  diur  ap  Gr:  Va°  ap  Gr:  ap  Rhuddallt  &c. 

122  JLandyrnug  :  Symon  Asbpoole  ap  Harry  ap  John  &c. 

b.  Bivras  :  O.  Bruton  ap  Edw:  Br:  .  .  .  ap  S'  W.  Br:  or  Brereton 

124  Pant  y  llonydy  :  W.  ap  T.  ^evank  ap  T.  Hynaf  ap  J.  ap  Gr.  Va», 

125  E.anvair  D.  C— Humlrey  Mydleton  ap  Tho:  M.  &c. 
b.  lierseth  :  Edw:  lloyd  ap  Rob'  ap  Edw:  lloyd  &c. 

126  JLanvwch  y  llyn  :  D.  Wyn  ap  Dd:  lloyd 

b.  ILanvair  Dot  Haiarn :  Mavanwy  d.  of  U'n  ap  Ow:  &c. 

c.  Cacr  Hvn  :  Georg  ap  Hugh  ap  Georg  &c. 

127  Names  of  the  princes  of   S.  wales,    (128)   Dukes,  Earles  and 
Palatines  of  Lancaster,  (129)Forme  of  Precedeurie  for  all  estates  &c. 

133  Maes  y  velyn  neere  Lanbeder  P.S. — S"^  Marmaduke  lloyd  &c. 

135  Abergele  :  Gr.  lioland  ap  dd:  Holand  &c. 

b.    Machynlleth  :  Harry  vyclian  ap  dd:  lloyd  <fcc. 

1 36  Towyn  Merionydd :  John  Va°  Cathley  ap  Jenkin  Va'n  <fcc. 

137  Maelor  :  Wm.  Almor  ap  Edw:  Almor  &c. 
b.  JLys  vassi :  Edw:  lloyd  ap  Edw:  lloyd  &o. 

138  ILanynys  j  Maes  macn  hymro  :  Piers  lloyd  ap  John  lloyd  &c. 

b,  Bachevric,  llanvair :  John  ap  Gr:  lloyd  .  .  .  ap  U'n  chwitli  .  . 

ap  dd:  diiiUaes  &c. 

c,  Aber  chioilor  :  Wm:  ap  Tho:  ap  Edw:  ap  Madoc  &c, 

d,  Nanklyn:  Robt:  ap  Mred:  ap  Tudyr  ap  dd:  &c. 
130  Havod  vnos  :  Evan  lloyd  ap  dd:  ap  Mred:  &c. 

b.  Porthaml  ymon  :  Roland  Buckley  ap  Wra:  B.  &c. 

c.  jj^ynogion,  II.  vair  D.C- — D.  Prys  ap  John  ap  Rys  &c. 
140  Edernion:  Gr:  lloyd  ap  Jevan  ap  Gr; 


Welsh  A  rr)is  and  Pedigrees.  743 

b.  Maelor  :  Robin  ap  Morgan  ap  ^euan  &c. 

c.  Tegeingl:  Tho:  ap  U'n  ap  ]fthcl  ap  del:  &c. 
141  Purgeding  :  Evan  ap  Gr:  &c. 

143  Index  in  original  band,  with  appendices  (pp.  146-170)  dealing 
•with  Mochtre,  Kerry,  Maes  Mawr,  Nevadd  wen,  Ackley,  TLrin 
sanfraid,  llanfair  in  Caeroinion,  Uangyniow,  Mathraval,  Eiynguyn, 
ILanidlos,  Dolanog',  Yr  Hob,  Oyngrog, 


MS.  159  =  Ciossvvood  5.  A  Collection  of  Welsh  Arms  and 
Pedigrees,  compiled  and  abridged  from  the  works  of  several  authors 
in  the  years  1697-98,  by  John  Gryffydd  of  Cae  Cyniog  in  the  parish 
of  Ehiwabon  Esq.,'  now  transcribed  and  the  intervening  discourse 
englished  by  JVm:  Jones  of  ILangadfan  in  Montgomeryshire,  1791. 
Paper ;  12|  x  7|  inches  ;•  pages  i-xii,  1-180  ;  bound  in  vellum. 

On  page  ix  we  find  "A  list  of  the  Heralds  and  Genealogists  from  wbom  the 
author  compiled  the  t'ollowing  Book  and  the  dates  of  their  MSS. 


Guttyn  Owain     .  H8u  . 
Wm:  Salesbury  of  Rug     .  1560  . 
Bees  Cain       "l  580  .     . 
Sion  Tudyr     .   1580  . 
Lewys  Dwnn     .   1590  . 
Tho:  ap  Jeuan     .    1G30   . 
Edw:  Roberts  .  .  vicar  of  Ll.Gollen 
1668. 


John  SaHsbury  of  Eibislock  .  1670  . 
from  the  Books  of  0.  Salisbury  o 
Ilug,  Rob:  Davies  of  Gwasaney,  ICdw 
Puleston  of  Trefalun,  and  Peter  Elli 
of  Wrexham  [See  Cardiff  MS.  45]. 

Foul k  Owen  of  Nantglyu     .   1690  . 

Peter  Davies  of  Eglwyseg     .  1690  . 


There  are  some  loose  papers  at  the  beginning  of  the  MS.  including  two  letters  in 
the  autograph  of  Walter  Davies,  in  one  of  which  (dated  June  3,  1799)  he  says: 
"  I  have  not  heard  the  least  from  the  Board  of  Agriculture,  and  I  almost  now 
despair  of  ever  hearing  ;  and  what  became  of  the  Report  I  know  not. — I  wish  it 
were  printed  "  &c.     The  printed  report  bears  the  date  of  1813  ! . 

At  the  end  of  the  MS.  (p.  155-66)  are  copies  of  Letters  by  Rob;  Vaughan 
concerning  Gwaithfod  of  Cardigan,  with  a  reply  by  Mr.  Kynaston  of  Pant  y 
Byrsley  &c. 


MS.  160  =  Crosswood  6.  Poetry.  Paper;  7^  x  Cinches;  152 
pages;  circa  1726  (p.  63)  ;  sewn  in  sheepskin. 

The  first  and  second  leaf  are  imperfect,  and  the  beginning  and  cud  of  the  JIS.  are 
missing.     "  Thomas  Thomas  21  Eeby  .  1762  "  (p.  81). 

1  A  fragment  ending  : 

ddigri  diolchwch  am  ych  eli  can  ffair  Richat  Pary  a 

5       Clowch  yn  ddiddig  yinddiddanion     ....  /> 

hwn  fudd  doutha  o  bob  cymdeithion  „         „ 

11       Fo  ddarfii  dyddie  r  cryfa  i  wrthie     ....  c 

ai  etifedd  bowad  hir  Pllis  gadwaladr 

14       Fy  anwul  ferch  agarai  yn  hyfrud     ....  d 

tros  thomas  whratall  fel  i  gallodd 

20       Pob  cabalir  cynes  a  garo  r  frenhines  &c.  e 

24    ■  Grwasgwn  bawb  yn  pene  ynghud     ....  / 

ag  yno  gobeithio  yr  awn  nine  atto  ef  Gr:  Edward 

26  Och  -gwuno  yn  iach  ganu  gresynn  mawr  sudd  •  •  •  .  g 

a  dyged  duw  nwuthe  yn  ddi  feic  ir  un  fan*      EUs  Cadwalad 

29  gwur  a  gwragedd  difalch  dofodd  Uawu  call  rinwedd  ....  h 
dragwuddol  briniol  bri  Gr:  Edward 


744  Llanstephan  Manuscripts  i60-i62. 

31  Pob  rhuw  gristion  su  iiido  ran     ....  '     « 

pur  gariadon  gwirfodd  fo  an  prynodd  mewn  prud     Ell:  Cad'r 

33  gwas  a  bigel  Esgob  iw     i     .     .     .  6 

yn  oes  osoedd  anrhydedd  a  mowrodd  a  men      Bob:  ab  Richat 

35       Clowch  drigolion  cymru  dirion     ....  c 

gael  yn  cyi'chu  i  ganu  i  gyd  Rees  Elis 

38       Y  tefurn  wragedd  hyddysg  hirfedd     ....  d 

gida  mine  i  gid     Amen 

41     •  Dowch  -weithian  hi  aeth  yn  ddudd  &c.  &c.  e 

45  Fob  Enaid  sun  n  credu  jawn  ras  yn  yr  Jesu  ...  f. 
drwu  wenudd  y  menudd  a  mynwes  Hugh  Morns 

49       Arglwudd  llywudd  mawr  galluog     ....  g 

tyciant  buth  i  ti  Robt:  a  prichart 

67      fy  ugbaradigion  tirion  tyner    ....  h 

fawr  iw  borthi  ar  y  berth 

60  Gwrando  yr  niorg[r]ugun  su  ai  dyddyn     ....  i 

na  buost  heb  rybudd  mab  Robert.  .  1^26.    J.  Rob:  o  Wrexsam 

64       Pob  swuddwr  glan  addfwun     ....  k 

a  harper  gyfanedd  gi  fwuniaith 

66       Afiengtid  henoi  hen.Tint  difri  considrweh     ....  I 

un  a  gwuna  gan  well 

69  A  bylodd  swn  y  malu  ar  meini  i  mranu  a  unices  ...  m 
adeilad  yno  rwi  n     mawr  ddymuno     Amen  . 

72       Y  Cymru  mwunion  grandewch  gwunion     ....  n 

nad  aed  neb  i  letu  end  tynu  at  balatia 

76       Hid  Hid  traws  iw  r  bar  sudd  tros  y  bud     ....  o 

heini  iw  lion  dagowir  frain  duw  ger  i  fron .     T.  Dafudd 

78       Pob  ^fangc  eurblangc  eurbleth  su  ntarlo  wrth  p 

natirith  .  .  .  ]f  dragwuddol  nefol  nuth  „ 

80       Ychydig  oddyddie  oi  ddechre  su  i  ddun     ....  q 

ftg  f'ellu  yn  terfynu  y  darfu  .Tm  y  dun  Rob:  Evans 

83       fy  ng  mdeitliion  ffjddlon  ffun     ...  r 

rhaid  myud  yn  noeth  ir  frowdlc  niclas  toinas 

89       fy  iigariad  liardd  o  riw  am  gwnfud     ....  » 

niawii  yn  gytun  er  alio  un  dun  ir  daiih 

91  Canwn  glod  in  brenin  gwiw  a  aned  dduw  nalolic  ...  t 
i  seinio  mawl  hosanna  gogoniant  a  mowrcdd  . 

93  Cud  byugciwn  gynghanedd  o  fawl  i  ben  boncdd  ....  u 
i  rodio  yn  ffordd  nefol  yn  ufudd  . 

95       My  fi  iwr  cybudd  rwi  n  cydnabod     ....  » 

mewn  modde  gwuch 

99       i  ynill  yn  berffeithlon  y  ne  drigaredd  goron     ....      w 
dy  orsedd  feiugcie  drwn  bur  amode  Amen     Edw:  Roivlat 
100       Cymdeithion  clan  cyweithas  a  dynion  gwlad     ....       x 
i  ddilin  oferedd  traswedd  trosun  i  galun  ef  ag  iw 

103       gwraudewch  ar  fyfyrdod  mi  a  geisies  ragosod     ...        y 
Irwu  siddiol  waith  wrol  hi  ath  werud 

106       gwrandewcli  arnai  nachwun  rhag  enllid  hir  gyullwin  .  .   ,  ,  z 
ysbrud  fpm  harwcu  iw  llownfud  Uawenfawr 


Poetry  by  late  Authors,  &c.  745 

l09      Ystyriwch  yn  dosdiirus  alarus  **  achwun    ....  a 

gen  foes  hiroes  enioes  ir  rhai  sudd  Hugh  Mortis 

113  rhowch  genad  y  cymru  lieb  gynwr  na  Hid  ....  b 
fel  fsrael  dan  law  r  Aiphtied  yti  galed  iawn  yn  bud. 

117  Bu  bum  igien  bieiiin  on  nasiwn  ni  n  Iiun  ....  c 
a  mendio  r  bud     amen                                        Mathe  Owen 

118  Mae  Duw  yn  daafon  rhoddion  rhwudd  ....  d 
i  ni  iia  wna  ddim  niwed 

124       Y  gwr  OS  ceri  jleuaid     ....  e 

sef  gida  age  n  dragowuddol 

128       Mae  n  rhes.wm  i  .bob  Cristion  a  feddo  galon  gwn  ...       / 

Cadi  bach  a  lise  ymreichie  r  seintie  sudd  Robt:  Humphres 
130       Ymrowch  i  fudloni  er  ti-ymbwus  ych  trethi     ...  g 

y  cadarn  ai  cododd  ai  cadwo  hugh  Morus 

135       Pam  a  sefwch  yraa  yn  segur     ....  h 

gida  r  arglwudd  hylwudd  hauledd  Robert  Evans 

141       Fob  gwr  sudd  berchen  merched     ....  i 

bi'udnawn  ar  ol  i  ddiod 

144  Clowch  drigulion  cymru  dirion  ....  ^ 
iw  beredd  ddi  ddiwedd  drigaredd  ryfedd  rad      Rees  Ellis 

145  un  duw  'Jesu  oen  dewisol  ....  I 
da  ini  iawn  gredu  ai  folianu  fel  )on            Hugh  Thomas 

147       gwrandewch  ymddiddan  trwsdan     ....  m 

rhag  syrthio  yn  nwulo  i  anwulud 

149  Thomas  Euan  ddiddan  ddiddig  ,  .  .  Hugh  T.  o  blwu  II.  dderfeln 
cei  gan  dduw  nefol  ddwr  da  biwiol  yn  i  howud 

152  Y  Cymru  downus  Uawn  o  rol  fel  rhai  rhagorol  ....  o 
Colun  mawr  gwenwunol  iw  oi  hynod  riw  i  liynan|| 


MS,  161  =  Crosswood  7.  A  copy  of  Cyfrinach  Beirdd  ynys 
Frydain  in  the  band  of  Hugh  Maurice  Oct.  24  .  1802.  Tlie  text  is 
apparently  the  same  as  that  in  the  printed  edition  of  1829  (Abertawy). 
Paper  ;  II  x  9  inches;  244  pages;  bound  in  sheepskin. 


Ms.  162  =  Crosswood  8.  A  copy  of  the  Catalogues  of  Welsh 
MSS.  by  Aneurin  Owen  and  Angharad  ILwyd.  The  text  agrees  with 
that  printed  in  Transactions  of  the  Cymmrodoriov ,  1^28  &c. 

At  the  end  of  the  MS.  we  fiud  "  Jlem:  June  29th  1827.  The  origiQal  Catalogue 
of  A.  Owen  and  Anfiharad  Lhvyd  were  this  day  delivered  to  the  Eev.  W.  J.  liees 
of  Cascoh"  &c,  (signed)  "John  Jenkins."  Paper;  9  x  7j  inches;  58  pages; 
boards. 


f46 


Llanstephan  Manuscripts  i63  and  i64. 


MS. '163.'  Poetry  by  Gutto'r  Glyn,  D.  ap  Gwilim,  D.  ap  Edmund 
and  otheis,  and  MerCtin's  Vaticinhim.  Paper;  about  7^  X  o J  inches 
(pp.  1-102);  about  8]-  X  6  inches  (pp.  103-30),  and  8|  x  GJ- inche.s 
(pp.  131-16) ;  116  page.s  (mounted  on  interleaves  measuring  10  X  7^ 
inches),  repaired  at  the  corners  where  the  text  is  occasionally  defective ; 
in  three  different  hands  ;  half -bound. 

,  Pages  1-1 02  belong  to  the  third  quarter  of  the  xvith  century  ;  pp.  103-30  to  the 
fourth  quartei' ;"ana  pages  131  46  were  written  by  Sir  Thomas  Wiliems  in  his 
earliest  style,  circa  1.57G. 


1  II  O  dayredd  i  doe  Evrych     .     .     . 
OS  ym  i  gad  siomi  J  gwr 

3       Y  gwr  0  ddysc  arwydd  oedd     .. 
Bo  rrwydd  ir  gwr  byw  ai  rroes 

7       Madyn  Konwyn  Ry  Enwir 

10       Yr  Eglvrbavn  ar  glaerbais 

12       Kefais  vn  \Cciys  wencr     .     .     .     . 
klaim  ar  hwnn  kael  ym  ai  rroes 

15       Mao  niftier  nrae 'Uifeiriant 

18       Ba  herwydd  na  bai  hiraelh 

25       Y  llys  fry  yn  Uawes  y  fron     . 
]fechaid  vwcli  chwi  ai  digon 

29       Y  ddyn  fwyn  ni  ddoe  yn  fol     .     . 
mae  yn  gyd  ac  i  myno  gwen 

31       ILyma  haf  llwm  i  hoywfardd 

37       Merddin  wyllt  am  llyw  ddyn  wyf 

41        if  ferch  wcha  or  chwechant     .     . 
Gwneled  vn  Ened  fi  yn  iach 

43       Klefyd  oedd  Enbyd  ^  ddyn     .     . 
vydd  dy  gael  y  feinael  ferch 

40       Dydd  da  yt  fy  Riain  feindec  -. 

49  gwna  amnaid  gowlaiJ  o  gweli  &c. 

50  Marw  a  wneythym  er  neithiwyr 
Dyn  nis  kaiff  ond  vn  nis  kar 

53       Yrhiain  wych  arroi  yn  wenn 
ni  bych  heb  a  gerych  gwen 

56       Tec  forfydd  tegav  fowrfidch 

59       Y  ferch  feindlos  linoswedd     .     , 
Myn  y  net  mi  awn  yn  ianh 

62       Yrrhiain  pan  wrheych     .... 
Oni  chai  a  fynnych  wenn 

iS5       Y  lloer  wenn  a  lliw'  waiiec 

C8       Y  gwr  lien  dwe  ierll  yn  dol     .     . 

O  da  i  adwedd  da  ydyw 
72       Y  dlosferch  wawr  dlysfain 

76  Gorwedd  a  wna  o  gariaJ     .     .     . 
'j  fyw  yn  dav  fenaid  wen 

77  Met'ofvs  gwladvs  gwlvden  /  mar[w 

78  Dydd  da  ir  goc  serchowcfwyn 
81       Mredythdd  ben  llowydd  y  Uyn 


Gr:  ap  feuan 

.     .=  h 

Hugh  ap  D, 

Rys  go}  or  yrri  c 

D.  Nanmor  d 

e 
Gr:  Hiraethoc 

Giittor  glyn  f 

Tudv.r  Aled  g 

.     ..  A 

Lewys  MoH 

.     .  i 

Bedo  brywnllysc 

J.  goch  ap  mevric  hen  k 

JevMn  Dyfi   I 

.  Ill 

John  keri- 

n 
Bedo  aerddren 

HoHl  Kinullt   o 

P 
...  q 

J.  ap  hugh  kae  llwgd 


IIo'll  Reinallt 
D.  ap  gwilim 

Robin  ddv 


HoHl  Reinallt 

John  ap  Rys  ap  Morys  v 

.    .  w 

Gr:  ap  feuan 

D.  ap  Gwilim  x 

y 

Bedo  Aerddren 

Anon  X 
J),  ap  Gwilim  a 
Dyo  ap  J.  dv  h 


&c. 


Cywydeu  Davyd  ap  Edmwnt,  &c.  747 

85       Y  ddyn  a  wise  addwyn  wen  Bedo  BiwyuUi/sc  a 

87       0  dduw  ond  Tiist  oedd  nad  lydd  '  Gr:  ap  Jeuau  b 

91       BrevJdwydio  brvdtl  ydwyf     ....  c 

Be  rron  oil  a  byihav'/ n  /  dydd 
93       Beth  am  pair  yn  ddi  weiiiach  Lewijs  Morganwc  d 

96       Ydeilais  dy  fry  ar  fryn  D.  ap  gwilim  e 

99       Prydy  a  wnat'  mwyaf  mawl  a  fragment  f 

CrwTDEv  Davys  ap  Eduw:^t 
103   II  ffyrf  i  Roes  i  gyd  oesi     ....  g 

mwynen  ym  oi  niin  a  wnaelh  D.  ap  Edminit 

106       Karv  .  r  .  wyf  is  kwr  yr  allt     ....  h 

kae  da  Ra\vc  pe  kaid  ai  Roes 

109       Manylgae  mwyn  wialgoed     ....  i 

i  vn  ai  tal  yn  oed  dydd 

112       A  gae  .  r  .  vercli  a  garafi     ....  k 

Rvw  Iwya  dann  yr  havl  nid  oes 

116       Gwawj-  bryd  o  gaer  beredvr     ....  / 

ac  ar  Hall  egor  y  llys 

119       Y  fvn  dekaf  o  wynedd     ....  m 

myn  yr  havl  ir  mwyn  ai  Roes 

124       Y  nae  gair  ym  o"  garv     ....  n 

hirwallt  ir  sawl  ai  harwain 

127       Dyn  wyf  yn  kerdded  y  nos     ....  o 

dy  bwyth  nis  di  obeithiaf     (1,  34)|| 

131  Prophetoliaeth  Verdiu :  Pan  yloed  Gorthp,yrn  Goithencii 
brenhin  y  Brytaniet  yn  eisted  ar  lann  y  llyn  gwchynedip,  y  cyuodas- 
sant  dwy  dreic  or  llynn  vn  gocli  ac  vn  wenn  ....  ends  :  y  pyuibet 
a  dynessaa  yrei  lladdedicion,  a  rei  ereill  a  urlw  o  amrauael  celuyd- 
odeu  .  Ef  a  »   »  *   II     Cf.  Bmts  pp.  144-153. 


MS.  164  =  Breese  MS.  Poetry  by  D,  Benwyn,  Lewys  ^lorgannwg^ 
and  Ilisiart  ap  Bys,  Biblical  History,  etc.  Paper;  11  j%  x  7|  inches; 
pages  15-244  ;  in  several  Itunds;  bound  in  calf. 

Pages  15-107  are  in  the  autograph  of  D.  Uenwyu  (pp.  25,  78,  81)  ;  purees  11 0- 
203  were  written  circa  1G24  (.p.  110);  and  pages  211-40  are  in  the  same  hand 
as  MS.  134  siijira.  q.v.     The  remaining  pages  are  in  various  hands. 

15       !|  av  gwT  ssib  jw  ai  havrsel     ....  p 

[Pwy  y w  r  vn  oil  an  pair  ni     .     .     .     .J 

avrllwyth  a  hithav  iarlles  D  Benwyn 

17  Meils  morgan  o  Drefdegyr:  Y  sirif  mwyn  ssvwraf  mwy  .  .  .  q 

Y  gyd  yell  byd  wrlh  ych  bodd 
19  ^.  ^ffwjs  0  ^6e>- 6m»  .■  Yr  hydd  trwy  geyrydd  tri  garoc  .  .  .    r 

ar  gair  brav  o  gylch  yr  avr  garw  brioc 

23  Mar:  Edw:  Lewys  or  Vann 

Kwyno  kwyn  bi-iwo  kann  braw  marAvolacth     ....       s 
kenedl  lioU  gymry  n  kwyno 
g6   46         Keiais  y  mab  ar  korynn  Gvtto  r  ylijnn    t 


748  Llanstephan  Manuscript  i64. 

28  femwnt  ym  horgan :  Eodded  diiw  nodded  vn  y  wedda  a 

bed     ....     Rwydded  yw  y  Eoddi  da      D.  Benwijn 

33   Y  erchi  keffyl  y  rrissiart  tho:  gr:  goch  o  lyn  nedd 

Yr  vnllew  brav  ariaii  Uys     ....  b 

y  ddeyweith  a  cherdd  ddiwall 

35       Af  wythoes  y  vyw  waithian     ....  c 

dros  hwnii  dair  oes  a  Lonno 

37,  41  Mar:  S,  gamaii .-  Mae  oer  wylaw  draw  a  mawr  drais  fv  r     d 
mwstr  .  ,   .  .sy  arwyl  eisoes  oer  y  wylaaom     .  -ISS^  • 
41  Mar:  rhisiart  gwynn  o  lann  sanwyr  .  15§5  , 

Mae  klips  hir  ynri  tir  ond  tynn  //  inawr  wae  in  e 

4.5,55,73  ar  ol/ pyrathekant  [15S6J  .  .  .  yd  fv  brid  drwy  gymry  gain  ...  / 

yu  awr  y  mao  r  flwyddyn  wb  ar  haidd  er  deckrot  yr  hob 
ym  tir  ar  gwenith  om  tyb  oil  taw  er  pcdwar  swllt  hab  &c. 

48  3Iar:  T.  Lewys  :  Eryr  baglan  wyr  aeth  or  wedd  //byth  .  .  .    g 
bv  eglvr  walchmai  baglan 

50  saith  doethioii  bvou  uys  byais  /  eilweith  &c.  h 

b.  Pedigreee  of  Hopgyn  madoc  &c. 

51  Addaw  n  llwyr  diiw  gwyr  y  gyd  /  a  wnaethost     ....  i 
dwyuwen  yu  marw  am  danad 

h.        vn  promais  o  gais  gann  wenn  gall  /  gy  viawn     ....  ■  k 

gwawd  a  gaiff  am  y  gadw  gwenn 

c.  Mar:  Syrr  Edwart  Mawnsel  .   I5§5  . 

Kly wch  lef  hyd  y'  nef  ydiw  n  wg  /  klowch  gamp  ...  / 
mwy  mwynaf  dewr  walcli  mae  mewn  nef  Dirion 

54  y  mawnsel  y  bel  o  bai  am  /  ynys  myned  T.  &c.  in 

55  ym  gwlad  o  gariad  gorwedd  /  cm  gvlael  &c.  n 

b.  ail  nvdd  rliys  daviidd  ddi  bar  /  fawr  uwyf  o 

c.  yt  rhys  daviidd  nvdd  hyny  wyddynn  /  syw  &c.  p 
^-  y  Syi  gwynn  y  vyd  heh  wann  fedydd  /  byth  q 
e.  okiwyr  vdonwyr  yw r  dyniiion  /  lawer  t 

5G  Mar:  Wiliam  Based  o  Bewper  .  1586  . 

Kly  well  rhyw  odwrdd  gwrdd/y  gyd//klycli  ganv  ...       s 
Koeliwch  y  nef  klywch  a  wnaid 

59  Mar:  maeslr  T.  fychan  or  dorm  rliefn  a  phenn  bre 

Ami  gwynwch  wylwch  gann  ddialedd // mawr  ....  i 
ynial  serch  yn  wylo  sydd 

61  Drwy  diiw  yddo  dro  o  dair  ym  /  sonniaw  y  sennwr  &c.  « 
6.  on  kyfflybyd  bryd  ddav  brydydd  iraidd  &c.  v 
c.        Hen  faw  ki  y  ti  y  tewynn  /  tann  11yd  i» 

62  Wrthyd  faun  wylyd  fain  ael  /  ym  byrir  &c.  x 

b.  I'ont  a  wneythonfl  bona  yw  o  henwydd  .  .  wrtb  dre  castell  uewydd  y 

c.  par  ym  gael  maiuael  airiav  mwynion  /  deg  2 

d.  Elsbed  Hoiccl :  Er  son  y  dynion  lie  del  /  em  ogylch  a 
G3    Malho  W. — Hir  eiuiocs  ddegoes  yn  ddigam  /  a  Iwe                                    b 

b.  Mar:  rholant  ym  horgan  o  vaichain  .  75^4  • 

Kenwch  glych  kwynwch  am  ail  kynnann  /  rhywl  /    .    .    .         c 
kawn  wir  ble  kwyn  oer  y  blaid 

66  Mar:  Syr  W.  horgan  ap  syr  T.  ap  syr  W.  ap  syr  T.  hen  a  benn 
y  Iwed :  YioW  dairgwent  kwyncnt  kwynann //rhiolwyr  .  .  .  d 
oy  nwyf  modd  alwent  y  nef  meddylier  ■ 


Gi/wdyeib  Davyet  Bewwyn.  749 

69  Mar:  Edw:  ap  S.—Y  inae  llif  draw  raae  lief  drwg    ...       a 
vnaf  woddi  nef  vddo  B.  Bentoyn 

b.        frwy  vawrddjsg  liydJysg  wauoddwr//chv  rrwydd  .  .  .  t;egib  &c.  t> 

71,  79  3Iar:  Elsbed  ll'n  :  Eiwyr  wae  ni  a  cliri  pwy  ua  chryn  c 

/or  dydd     .     .     .     Y  mvriav  nef  mawr  wae  ni 

74,  107  Mae  ty   Wiliain  fry  ar  friis  /  mathav  Ian  .  ,  .  J 

yngkaer  di/f  .  .  .  ffyniawdd  ai  ddavkant  ffenestr  ... 
y  dy  Wiliam  da  welant 

b.       ach  wynaf  nyd  af  t)nd  over  /  hynny     ....  e 

devthym  atad  dan  dithio 

75  f  Mawd  Vi  S.  or  Kymer  dwy  rhoddne  yn  kadw  tafarn 

Heddiw  y  kollais  wrth  gyrhaeddyd  em     ...     .  / 

dilyn  dy  anwadalwch 

b.       Mab  fenws  ywr  tlws  oer  tlawd/em  syth  wych    ...         g 
kymaint  a  mawd  or  kymer 

76  Y  vawd  fraf  talaf  oetoy  helynt  /  draw     ....  h 
kair  oeruaws  karv  arnad 

77  a  bod  arian  mau  am  y  mwynwawd  /  ym     ....  i 
a  niedd  a  chvsanv  mawd 

6.        (gwae  vyfi  ddewi  weddiwr  teilong  fyud  teilo  u  dyfaiiiwr  k 

y  ddyw  pan  oedd  e  weddiwr  y  fiyd  oedd  ar  fara  dwr  Gl'm  tewe) 

78,  90  "  EngJynion  a  wnaethym  i  y  sion  mowddwy  veddw  " 

Waithion  baw  yt  sion  mowddwy  senuyd// faiidd    ...       I 

wyf  .   .  fardd  aval  well  ...  a  liyn  no  thi  hen  iaitli  wnn  .  .  . 

synna  e  meddwaf  krinaf  krach 

sion  0  vnwddwy  sy  n  feddwach     .... 

meddwi  nar  gwas  kas  medd  kaut 

meddwodd  ny  gawell  meddant     .... 

led  ynfyd  ai  lydannfin  || 

81  Mar:  Dr:  Us  o  evenni :  Y  dair  gwent  y  doc  oergwymp  ...    in 
a  gweddi  dragywyddol        .  15§4  • 

84  Mar:  R.  ymhtvrig  or  hotrel  ymhlwyf  sant  ni  kolas 

Yn  byd  gw;ie  ni  gyd  yn  vn  goedwig /saitli     ....       n 
kann  gwae  ni  ddynion  klaivon  ywu  klwyvav  .   /5S6  . 

87  Mar:  lluision  ap  rhys  o  lann  is  awel 

Kwynwn  bawb  kawn  wyn  a  bar     ....  o 
yvydd  daith  fo  yddy  dad 

89        Ywch  morgan  dariaii  avr  daradr  //  hcb  rhin  ap  rys  &c.  p 

h.        Heddwch  waithion  sion  ihyngom  ."iydd  /  mowddwy  &c.  q 

c.  pennwynn  a  vedr  hynn  rhannv  /  gorav  medr  &c.      Sion  MowdJu'j  r 

d.  Mainir  havl  y  sir  os  a.  ar  ffynniant  &c.  s 

91  il  oth'  ganmblai  rhai  wrth  rhawn  /  y  tynuir  .  .  .  lledrith  t 
wyd  R.  hwith  .  .  ,  .  yw  taw  well  noth  lygaid  di 

b.        byd    rhy vedd  ennyd  Uawn  annon  /  a  sydd     ....  it 

yma  wyt  wychem  y  tir 

e.  ny  wyddost   ath  fost  pwy  ath  fynn  /  rhys  hwith  &c.  v 

92  o  vewn   dwr  ogwr  nyd  fal   ogolch  /  bwnn  &c,  tv 

93  Kig  drwg  arno  vo   pawb  a  veiann  /  draw  y  drehl   ua  rioe  arian         x. 
kas  fydd  nl  rrydd  i  neb  rhann  krynwas  bonheddic  krinwann 

yni  galonn  donn  i  bo  dcg  //  o  ffynn  na  ffynnied  y  chwaucg 

am  na  rht/dd  mae  naw  ai  rheg  avr  i  brydydd  ir  brevdeg  '  ■  • 


76o  Lianstepfian  Manuscript  164. 

b.    W.  Jevans  :  Af  af  i  lann  daf  at  ail  dy  vann  /  elw  ....  a 

y  aroii  Uanii  daf  avraid        nydolic    iSSd  D.  Benwyn 

95      Hycn  beudith  diiw  gwynn  av  gyiinydd  /  iaith  dec  yth  dy  Morgan  D.  &c.  b 

h.      er  ^evan  diddan  dy  vedyddiwr  //  diiw  Jesv  deg  yu  prynwr  &c.  c 

V.     siacn  araf  kwynaf  mal  kawr  /  maith  alar  nlth  wylais  &c.  d 

d.  Hir  hir  yw  mainii'  iss  mynydd  /  daros  hir  dyred  rhag  kwilydd  &c.  e 

e.  y  dy  maestr  W.  Mathav  o  gaer  dyf    .1586  .  / 
96  Mar:  Siors  ymliorgan  o  benn  kryc  yngwent 

Am  \vr  ai  vab  mao  oer  fyd     ....  g 

avr  dclyniou  yr  ddav  enaid 

100  ffroligwedd  bouedd  bennod  /  iraiddrych  &c.  h 

b.  Sywsan  :  synnais  bryd  y  gyd  ar  goedd/  hoyw  loyw  draw  i 

ivbwb  daw  *ymi  bob  dydd 

e.  cr  duwyii  k\yw  hyii  o  henwydd  waladr  W.  daio  ryff:  &c.  k 

d.  S.  ijmhorgan :  Hari'i  ap  barri  hwyp  airian  rymys  wyr  emwnt  &c.    .        / 

e.  Elto  :  Glau  wyti  harri  o  hirynt  .  .  .  gwr  vn  vath  a   galalh  gyut.         m 

101  avr  hil  sia^s  (wibil  wyt  avrbost,  /  iaith  frav  ath  frawd  /, 
rhisiart  .  .  .  klyw'ch  uyd  klod  yw  kamsynaid  &c. 

b.  J  heddychii  W.  Bleddyn  esgob  TL.  daf  a  syrr  W.  herbart 

o  sain  svl'ian  :  Y  g\vyi"  gorav  gairw  gwiwrent  ....  o 

a  dro  r  heddwch  draw  rhyddvn 

103  J  heddychv  T.  karn  or  Wenni  Sr  rhobart  T.  o  L.  fihangel 

a  rhisiart  based :  Y  wlad  orav  loiw  dirionn  ....  p 

draw  rhyddvnt  a  dro  r  heddwch 

105  J  S.  bach  dylynor  o  frychainog 

Wehl  sioui  hwain  gi  Len  gam  /  was  oernpeth  q 

106  A  series  of  l^nglynion  on  various  subjects 

b.       dyn  brith  wyd  rhys  whilh  arcs  heb  //  addysc  ...  r 

dyn  taer  wyd"  meddw  diaereb     .... 
kwilydd  y  bairdd  wyd  kila  D.  Benwyn 

108  *Y  fronfraith  loywiaith  lawen  orevgaink     ....  s 

annerch  .  .  .   Mastr  Jevdn  vab  Sienkyn     .... 
iawn  blesser  yn  i  blasav  S.  M[owddwy] 

109  *korff  duw  farglwjdd  rwydd  roddion  kydwayw  serch  ( 

kadw  Siams  frenin  kyfion  &c.  '  „ 

Tjie  Poetical  works  of  Lewis  Morganwg 

111  J  Siams  Givnter:  Pwy  a  cbefn  hap  a  chyvoeth  ...  u 

aro  oes  gwr  i  Avas  gwych  Lewys  Morgamog 

113  fll  W.  Herbart:  Fa  ]farll  doeth  pwy 'r  Hew  a  dart  ...       v 
^arll  yn  ddiig  llawenhav  wyf 

lU  y  fV.  ap  S.—Y  Hew  o  hH  y  ifeirH  hen     .....  w 

galw  ar  hwn  gael  hir  einioes 

116  Edw:  Herbart :.  J  mae  gwent  yn  magii  ]feirll     ...  x 

hir  i  boe  diig  harbard  ynn 

118  Mar:  Argl'es  Blaens :  Eos  vyned  sir  vonwy     ....  y 

yn  vyw  maent  raae  nef  yw  mam 

*  Pages  1C8-9  aud  four  lines  on  p.  209   are  perhaps  in  the  autograpU  of  Si'ob 
Mowddwij. 


Cywyieu  Lewys  Morgannwg.  75f 

119  f  Eeinallt  Fowel :  Pwy  Jmp  hvnaif  pvmp  henwaed  .  .  a 

teir  enioes  gwr  yt  Reinallt  Lewis  Morgannwg 

121       Mawr  gwyn  cwymp  morganwg  gwent     ....  h 

mawr  gwae  or  dydd  margred  aeth     .... 
yn  vyw  am  ^aii-U  uef  yw  mam 

123    W.  argl:  Herbart :  Ba  aer  eilmab  i  Bailment  ...  c 

doed  ir  ^aiU  dy  dad  ar  went 

12.5  Mar:  D.  Cemais  :  Pa  hvdol  pwy  ai  hedwyn  ...  d 

dairoes  ai  dai  dros  i   dad 

127  Mar:  Harri  Morgan  :  Mawr  o  gwyn  sy  'morganwg  ...        e 

i  nef  rhoed  nai  ]fvor  liael 

128  Harri  viii :  Y  ]farll  gynt  ar  y  lie  gai     .     .     .     .  f 

gwle'dd'frad  i  arglwyddi  fry 

gwnaeth  An  oi  gweniaith  hynny     .... 

Ar  ^esii  ihoed  ras  yrhawg 

i  mae  daisyf  am  dwysawg     .... 

wynfyd  tarw  nawfed  Harri 

130  Mar:  Argl'es  Sian  :  Y  vercli  air  gras  freicliiav 'r  grog  ...       g 

yno  vo  iarll  nef  yw  vam 

131  Sijr  Echo:  Cam  :  Pa  ras  dvw  piav  '\-  ytdad     ....  /{ 

i  weiii  gwrt  i  lanw  gwin 

132  Mar:  Syr  W.  V'n:  Och  dee  Ivndain  cbwcdl  vndydd  ...       i 

neidr  a  gvveddi  'n  dragwddol 

134  Edw:  Lewys:  Y  Carw  doeth  ar  vaingc  cac-r  dyf  ...  k 

arcs  vwy'r  oes  hwyaf  ywcli 

136  Mar:  W.  S. — Y  mwy  a'i  bwys  am  y  byd     ....  I 

tros  y  tad  teiroes  a  dyn 

138  fT.  Watkin  :  Ba  le  'i  vardd  rhoi  blif  orddawd  ...  m 

diiw  ddiiw  north  da  o  ddyn  wyd 

140  j'  Grystor  ffleming  :  Pwy  mor  dda  pwy  rare  ddawon  ...      n 

Crist  a  rho  oes  Cristor  wycb 

141  Mar:  watkin  Lochwr :  Cwyn  am  aeth  cwyn  mawr  oedd  .  .  .    o 

dwg  wyii  llan  dydwg  vnwaith 

143  Syr  TV.  Sain  Sior :  Y  Hew  bronwyn  Jeirll  brenin  ...  p 

enaid  o  uef  vn  dyn  well 

145  Hyw  L.ewys  :  Pwy  yw  omer  y  pvmccs     ....  g 

Crist  vo  nerlh  carw  ystyfn  wyd 

147  jf  Edw:  Gr: — Oes  Eryr  res  ar  aiir  rudd     ......  r 

pen  rhaitii  tra  vo  peii  ar  wr 

149  Pa  Sion  pwy  sy  o  wynedd     .    ..     ^    .  « 
gwaet  hwn  ath  gatwo  'i  henaint 

150  Mar:  Si/r  S.  Rhaglan :  Pa  wylovain  pa  livoedd  ...  t 

hwyr  vn  math  i  raglan  mwy 
152   J  W.  V'n:  Y  neidr  chwyrn  wydr  aweh  harnais  ...  u 

a  dyn  brav  'ih  oes  Diiw  n  borth  ywch    Lewys  Morganntvg 


CrwYSEu  Rhisiart  ap  Rhys 

154       Siencin  ap  Sion  ath  onneii     ....  _  v 

a  grog  yt  ag  aiir  a  gaf  Risiart  ap  Rys 


S'52  Llanstephan  Manuscript  i64. 

156  f  Sunt  Cirig  :  CevV  glod  am  wr  cywir  glan     ....         a 

ni  bydd  oi  waew  o  bydd  iach  Risiart  ap  Rys 

157  /  Vair  y  mheh  Rys:  Gwyr  y  deinl  ae  geirav  dig  ...  b 

ir  lie  rwyt  i  geir  Haw  'r  tad 

159  Matlieu  o  L.  Dnf :  Y  rliawc  brycli  ar  hvc  o  bren  ...  c 

Gwedy  R.  G.  a  geidw  'r  Saint 

160  Mar:  Frins  Arthur  :  Y  Bren  in  ni  bor  anab     ....  d 

a  Diig  o  ^orc  Uiiw  ai  gad 

162  Arswyd  wyf  er  eroeso  da/  o  gael  arian  e 
i  glera  .  .  .  nid  oes  rodd  heb  dei  Syr  Eys     .     .     . 

na  byrrach  does  no  braecli  dar. 

1 63  f  Sunt  Cattwg :  Eio  vab  teg  vebyd  haf     .     .     .  f 

oediog  vo  i  dwy  adein 

165  Bendigeid  ran  morganwg    ....  g 
dy  weision  ynt  dos  yn  iach 

166  Mar :  Elspeth  Mathau  or  Adur 

Hawddfyd  hael  oedd  vywyd  hwn     ....  A 

gwleddoedd  nef  golav  iddi 

168  jf  Sand  Deivi :  Swrn  o  dir  a  sivvrnai  dyn  neu  i 

Davydd  liollwyr  crevydd  rred     .... 
daw  lawlaw  dial  wilym 

169  /  D.  ahad  Margam :  Ami  yw'm  son  mal  am  Sedil  ...         k 

Corou  nef  He  ceir  y  naw 
ar  i  radd  a  roi'r  iddaw 

171  jf  Syr  R  [ap  Z".]:  Gras  Diiw  ar  ol  gwyr  sy  draw  ...  / 

pab  Aii  yw  pawb  yn  ei  ol 

172  Mar:  Lewys  " y  glanaf  or  Raglanaid"  :  Mae  llech  m 

las  ymhell  a  chleJd  .  .  .  yn  hir  Bwrdiwns     .... 
Tejr  oes  ar  seint  ir  syr  Sion 

174  Yr  vn  ^euan  or  nawyr  .  .  .  am  i  bylv  n 
mab  wilym  .  .  .  Dewi  yni  gadw  ^ean 

175  J  Edw:  Stradling :  Tydi  gaer  nid  ta  dy  gof  ....  o 

dros  vn  don  droi  sein  dvnwyd 

177  J  W.  Alathe'u  :  Y  gawad  trom  ar  goed  traw  ....  P 

e  lymheis  wiliam  a  hoii 

178  Mar :  Ho:  Herbart  o  veisgyn 

Trit'ty  ir  pott  or  ystaen     ....  q 

lain  |ean  wych  leino  nef 

180  J  Siancyn  Stradling  :  Mae  eginyn  am  gynydd     ....       r 

Siancyn  ystradlin  nos  drwg 

181  J  T.  Gamais  or  Coettu  a  Siancyn  Stradling 

or  West  plas :  J  mae  dwylys  ym  delir  ....  s 

y  ddwy  rent  ar  ddav  wr  ynn 
183  jf  M''^  Nest  Stradling  or  Westplas 

Y  wraig  valch  orav  ag  vu     .     .     .     .  t 

ae  plant  yn  apla  ynn  tir 

185  f  T.  Gameis  or  Coettu :  Y  Hew  Jeangc  ar  Ufwod  ...       u 

d:iwn  sant  er  dwyn  einioes  hir 

186  Mur:  Siencyn  ystradlin  or  Westplas 

Aelh  Rclant  vyih  ar  elawr     ....  '    t> 

rei  lien  vont  ar  yr  vn  vaingc 


Cywydeu  Bhiaiart  ap  Rhys.  753 

188  Mar:  S.  ap  R.  ap  Siancyn  0  lyn  Nedd 

Dyweid  ym  da  yw  demys     ....  a 

neidia  o  nef  nad  yn  iaith 

yn  frannos  veirw  ar  vnwaith     .... 

yn  vyw'ch  hvn  nef  ich  heneid  Rhiart  ap  Rys 

189  Uar:  Ho:   Pw;— Yn  iach  dir  ]farll  yn  ych  drein  ....  b 

nef  iddo  yni  veddiant 

191   S.  ap  R.  ap  S'cyn:  S.  yw'r  dewr  waithion  rag  drvvg  ...      c 
Sion  hap  ar  wyr  Sion  ap  Rys 

103  Mar: — Morgan  Gameis  e'ch  treiswyd     ....  d 

i  titheu  del  ti  ath  dad 

1 94  jf  Ris't  ap  Adam  :  Risiart  vn  ar  i  assea     ....  e 

am  wybodaii  mab  Adam 

195  Mar:  Siancyn  Basset:  Or  bewper  cwrner  cernwyn  ...         f 

proleg  ir  bewper  eilweith 

197  /  Siancyn  Stradling 

Mae  gras  y  Westplas  ar  win  a  gwleddoedd     ....       g 
Da  wr  a  gwreig  Diiw  ro  gras 

198  Elto :  Gwr  lion  dan  goron  a  geid  at  reel     ...  A 

ag  ar  varn  y  gwr  a  vedd  Risiart  ap  Rys 


200  _f  ddyvalu  Neidr :  Y  gwr  sy  ar  groes  irwaed     ....  i 

y  gwenwyn  oil  a  gwna'n  iach  Rys  brydydd 

202  y  Ris't  Turheruil:  Menegir  icith  i  mae  'n  gryf  ...  k 

yn  ei  daii  wallt  hyii  a  dyf  Guilym  Tew 

204     (Table  of  contents.) 
205       Myrddinn  a  dtlywad  Tal  hyn — pen  vo  mab  kryd  #  «  *       / 

6.  Prqffwydoliaeth  Dewi :  Val  y  by  ef  yn  IL.  ddewi  frefl  yn 
pregethy  .  .  .  pan  vo  o.k.  1545  ef  a  gyfyd  yn  erbyn  yr  asen 
vaibion  y  ddraig  koch  &c.  &c. 

207  jf.  ap  S'cyn,  or, Gqdlys :  Awn  ar  gaer  venn  avr  a  gvras  ..../» 
Haw  fesu  ar  hyd  i  llys  rrydd  ,/  S.  Maicddwy 

b.     gwilav  da  yna  vniawys  ir  gwr  <fec.  ?  autograph  S.  31.  n 


211     [Annales   ab   origine    mundi   ad    Christuni].       R,yma   val  y 
dechrevir    Y  baibil  ynghymraec :    Yn   gyutaf  j  kreawdd    diiw  nef  a 

llawr  ||Y  ddayar  oedd  heb  ffrwylh  yn  wao ends  :  Am  etivedd 

sera  ap  noe  i  dwetpwyd  vchod  hyd  ar  grist  //  dweter  bellach  am 
etivedd  japheth  ap  noe//  .  .  .  *mab  a  elwid  lamedon  ap  yllvs//ac  i 
hwnnw  i  «  *  *  *  troea  /  ac  am  hwnnw  av  etivedd  i  trei  #  #  #  * 
vyna  y  baibil. \ 

241  Mar:  Mrs.  Mari  Mathav  0  Lann  gynmoyd 

Am  ##*##*****  0 

Y  Vari  hael  o  vawr  had         ?  autograph  Edit):  Davydd 

244     Memoranda. 

b.  god  allmightfuU  /  speade  all  right  rightfull  /  comfort  al  chiirefull  p 

have  mercy  of  all  sinfull/And  for  this  giftes  plentifull/ 
let  us  all  be  thankfuU/god  saue  the  churche  our  King  and  realme  etc. 


t  The  text  is  more  or  less  defective  at  the  top  corners  throughout,  and  also  at 
the  bottom  corners  of  pages  23S-40.  Tor  other  copies  of  the  text  see  Pen.  MSS. 
20,  &  253,  Brit.  Museum  MS.  Cleop.  B.  v  etc. 


T54  Llanstephan  Manuscripts  i65-i67. 

MS.  165.  Poetry  by  Huw  Morris,  Ellis  Cadwaladr,  T.  Edwards, 
S.  D.  Las!,  J.  Rogers,  Kdw:  Davies,  Richard  Farrv,  T.  Piice,  Edm: 
Prys,  Huw  Eioyd  Cyiivel,  D.  ILwyd  ap  TL'n  ap  Grilfith,  Gwilim  Tew, 
Jolo  Goch,  D.  ap  Edinwnt,  .VIred:  ap  Rhys,  Sir  D.  Trevor,  Robin  Ddu, 
Merddin  WylU,  Taliessin,  RafE  ap  Robert,  Gr:  Hiraethcg,  "W.  IL^u, 
Simwnt  Vychan,  S.  Tudyr,  S.  Kent,  Gr:  ap  J.  ap  IL'n  Vychan,  if.  ap 
Rhydderch,  Lewis  Morgauwg,  R.  Cain,  T.  Aled,  Gwerlnl  Mechain, 
W.  Phillip,  Hugh  Roberts,  Huw  Lewis,  Matt:  Owen  and  Owen  Griffith. 
Paper;  11|  x  1\  inches;  224  pages;  in  many  hands  but  written 
mostly  by  T.  Jones  of  Pennant  Melangell  (p.  222)  around  1680 
(pp.  76,  81) ;  (log-eared  at  the  corners,  and  sewn  in  an  old  parchment 
leaf. 


MS.  166  =  Lewis  Morris  32..  Poetry  by  Huw  and  Edward  Morris, 
Bedo  Brwynllys,  D.  ap  G.,  D.  ap  Edward,  D.  ddu,  D.  Manuell,  Edm 
Prys,  Edw:  Vrien,  Ellis  Cadwaladr,  Ellis  Rowland,  Evan  ILoyd  ShefFrey 
(1619),  Gutto'r  Glynn,  Hugh  Griffith,  Hugh  Pennant,  Humphrey  D. 
ap  ).,  ^.  Griffith,  f.  Tew  (1590),  J.  Phillip,  J.  Rees,  J,  R.  Reinallt, 
.J.Ryddevch,  Morris  Dwyfcrch  {sic),  IL'n  ap  Gyttun,  Lewis  Mon,  Mai: 
Brwnfili),  Michael  Jones,  Morris  PRobert,  Ned  Rowland,  0.  Griffith, 
O.  Gwynedd,  O.  Owens,  Ralph  ap  Robert,  Ric:  Cynwal,  Rie:  D.,  Ric: 
Parry,- Rob:  Dyfi,  Rob:  Edward,  Rolaut  Price,  Syr  R.  Cadwaladr  i(  1666), 
R.  Cain,  R.  Ellis,  S.  Ccri,  S.  Philip,  S.  Price  or  Bala,  S.  Rhydderch, 
S.  Tudur,  S.  D.  las,  T.  Price,  W.  Cynwal,  W.  JLyn.  Paper;  8  x  .6f 
inches,  circa  1727  (p.  216)  ;  360  pages,  with  blank  leaves  at  beginning 
and  end ;  bound  in  calf. 

89  Mar:  Ralph  ap  Robert:  Duw  ddoe  yn  diweddii  Awen  .  .  .,  a 
Cafodd  yn  Rhwydd  bob  Blwyddyu 
farw  had  ar  i  fara  i  hun 
Anaml  i  cawn  amtwg  can 
fardd  hen  ar  fwrdd  i  hynan     .... 
By  wych  vubardd  Bachembyd     .     ,     .     , 
gar  Haw  y  Tad  gwr  llwyd  hir  S.  Tudur 

223  Articles  of  Agreement  between  Richard  Mytton,  Esq.,  and  his 
tenants  in  the  Lordship  of  Mowthwy,  drawn  up  at  Shrewsbury  11th 
Sept.  1597  in  the  presence  of  T.  Owen  and  W.  Leighton,  chief 
justice  of  North  Wales. 


MS.  167  =  Lewis  Morris  28.  Poetey.  Paper;  7^  x  5|  inches; 
392  pages,  of  which  pp.  27-128,  137-278  were  written  circa  1623 
(p.  176),  pp.  283-314'>,  al5-16,  319-22,  somewhat  later,  and  pp.  128b- 
133,  279-82,  314^-14",  317-18,  323-66  (as  well  as  those  at  the  beginning 
of  the  MS.)  circa  1692  (p.  364);  some  leaves  are  loose  and  imperfect; 
bound  in  calf. 

i.  Table  of  coutents  by  Lewis  Morris. 

ix.  72  Englyn  :  Duw  tad  Ceidwad  duw  Cu  da  friniol  Anon  b 

xix,  317     Mi  a  fum  iiawmis  ym  ola  Creidwen  wrach  Taliesin  c 

1   Carol  i  :  Gwrando  gyngor  gwr  oth  wlad  Anon  d 

6  Carol  ii :  Duw  ror  awen  i  brydydd  o  bryden  „      « 

10  Carol  iii :  Gwiandewch  ddatcan  meddwl  maitU  „     / 


Poetry  hy  various  authors. 


75  5'. 


15  Carol  iu  :  Cymer  destyn  gymro  rawyn 

19  Carol  v:  Gwae  a  roddo  i  beu  ar  lawr 

25,  145  Meddylia  dy  yii  dda  dy  ddiwedd  or  byd 

27       II  Beth  a  gais  kristion  i  gid  o  dir 
Angav  yn  ddiav  a  ddaw  ./ 

0  davth  tlowel  ar  Elor  ai  galled 


30 

sob 

31 


Anon  a . 
„       h 

.     .  d 

John  y  Kent 

D.  ap  D.  H^oyd  e 


Dydd  da  yr  wylan  leiaa  Iwyd         D.  lloi/d  ap  ll'n  ap  gr:  f 
Dall  o  beth  yw  dull  y  byd         end  wanting  g 


32-4  Fragments  of  Cywyieu  hy  D.  lloyd  on  loose  sheets 


35       Trist  a  blin  troes  duw  blynedd 

39       Dvw  Jor  y  dvwiav  eraill 

43       Gwae  ni  /  r  /  beirdd  gan  air  y  byd 

47       ILowrodd  agafas  Moesen 

51       Y  Tad  or  dechrvad  clnvyrn 

53       Pand  hir  na  welir  ond  u6s 

56       (Anifir  wrth  iawn  ofyn 

59       Blin  yw  trailed  rliod  ar  hwn 

64       Trwm  ar  ia  yw  tramwy  yr  od 

67       Dydd  da  ir  ILwynog  or  ogof 

71  Korn  dvdJ  brawd  ai  sawd  a  vrswa  ir  bedd 

72  Gv.'n  nad  ta  gwae  enaid  tyti 
75       Afraid  i  ddyn  arbed  i  dda 
79       Myfyr  yr  wy  yn  ymofyn 
82       ILyma  vyd  llwm  i  fedydd 
85       Gwir  fv  gynt  gore  fv  yw  gar 
88       Dis  ywr  byd  os  arbedwn 
91       Y  Tad  ar  dechreyad  chwyrn 
93       Y  gwr  ywch  ben  gorywch  byd 

96,  239  Vn  fodd  ywr  byd  kyngyd  kel 
100       Ty  di  ddyn  tew  dv  ddoniav 

103  Fragments  and  recipes 
108       Rhv  fvr  ywr  byd  rhv  fawrbeth 
114       Pwy  sy  ben  yn  passio  byd 
121       Tydi  ddyn  tydwedd  aniawn 
125  Scriptural  quotations 
127  Benedict!  domiue  trwy  nerth  Jesv 

128!"  (7  O.  T. — Owen  JFardd  ar  awen  fain 

laS*  Atteb  :  Dafudd  ar  deurudd  wrawl 

130''     Y  byd  yn  gall  bei  duallwn 

lai""     Je  dduw  pa  ddiben  i  dda 

133        Chware  yn  rylin  a  byddinoedd 

las'"      Pechais  mi  dorais  du  air  yn  gwbwl 
137   y  X  Goch'n:  Na  chymer  vn  llvnn  yn  lie  (y  gwirddvw)         o 
140  Kredv  yr  tad  gariad  gwirion  yr  ydwy  B.  ap  B.  llwyd  p 

142  X  Gorch'n:  Myfy  ywr  nrglwydd  swydd  dir  nawswaU  da  q 

y  98607.  ^ 


0.  gwynedd  h 

John  kent  i 

John  Tyder  li 

Dr.  S.  y  kent  I 

Anon  m 

fer:  fvnglwyd  n 

T.  JPrys)  0 

John  Kent  p 

W.  Llyn  q 

T.  Pris  r 

D.  ap  G.  s 

J.  hent  t 

Sr  D.  Trefor  u 

Jolo  go}  V 

Anon  w 

Dr.  Jon  Kent  x 

./.  Tyder  y 

Doctor  Kent  z 

Anon  a 

Doctor  Kent  b 


Doctor  Jon  hent    I 

Taliessin  g 

D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  h 

O.  Thomas  i 

Robin  IJdu  k 

Hugh  Pennari  t'  1 

li,  goch  or  yri  m 

Anon')  n 


756 


Llanstephan  Manuscripts  i67-i68. 


146,  389  Jr  Pvritans  am  dori  y  hroesse 

■y  pvritan  syfyrdan  i  sen  wag  ateb     ....  a 

mae  yn  goegion  ddigon  y  ddav     Moris  ap  Eilw:  o  diidlist 

147  Along  series  of  Englynion,  of  which  many  are  "goody-goody"  aud  some 
proverbial,  mostly  anonymous,  but  some  are  by  Simwnt  vychan,  Koger  Ky  Tyn, 
Rich:  ap  T.,  Gainor  ach  Elizav,  11.  Klywcdog,  S.  Brwynog,  D.  siankin,  S.  Phillip, 
R.  Kain,  Evan  llafar,  a  T.  ap  Rob:  ap  invs. 


192  Y  verch  o  nef  fawr  ych  nawdd 

196  Y  forwyn  a  fv  aravl 

199  Y  ferch  wen  o  fraich  anna 

202  Y  gwr  eglvr  /i/  groglith 

205  Mail-  farglwyddes  fam  iessv 

209  Anna  a  wnaeth  hynn  i  ni 

211  Y  Ueian  hardd  yw  Uvn  hon 

214  Prydv  a  wna  mwia  mawl 

218  Gwenfrewy  gwn  a  friwynt 


R.  kain  b 

Gwilim  ap  J.  hen  c 

Sion  hent  d 

S.  hrwynog  e 

Edd:  Maelor  f 

sowrdwal  g 

JeT:Vynglwyd  h 

folo  goch   i 

T.  Aled  k 


222  f  Lwchaiarn  sant :  Kad  ar  fynwent  ar  faenawr  S.  Keri  I 


223b  Xy  dy  dyn  tydwedd  anawa 

226  Ynfyd  er  ys  enyd  y  sydd 

232  Mae  vn  ai  barch  yn  y  byd 

234  ]f  ddvw  ir  wyf  weddiwr 

237  Prvddlawn  ywr  korfF  priddlyd 

244  Dair  gynt  or  dwr  a  gad 

247  •  Drych  y w  /  r  /  byd  dyocher  barn 

249  Dvw  ior  y  dvwiav  eraill 

254  Y  deW  wyrf  ddolvrioc 

256  Gorevddvw  gwiw  a  rodded 

259  Nid  a  yn  gaeth  enaid  vn  gwr 

262  gwr  wyf  nid  rraid  gwarafvn 

264  ^  dvw  nef  ir  addefa 

269  Kylenic  yw  kael  enioes 

271  Mair  em  ddiwair  mam  dvw  ion 

273  O  frodvr  oil  fawr  rad  rym 

277  Ofnvs  ofidvs  ydwyf         wanting  end 

279  (Teg  iw  synwyr  blaenwyr  blaid 

283 


Jvan  den  brydydd  m 

T.  brwynllys  n 

S.  tudur  o 

S.  brwynoc  p 

S.  kent  q 

hvw  arwystl  r 

syr  0.  ap  gwilim  s 

Edw:  ap  Jiys  t 

Lewys  glyn  u 

gioervyl  mechain  v 

Rob:  leia  w 

Ho'll  ap  J.  ap  R.  x 

Anon  y 

D.  ap  Edmwnt  a 

S.  phillip  b 

c 

Rhys  Goch  or  Eryri)  d 

Mred:  ap  Rees  e 

f 

g 


Y  gigfran  :  organ  :  arw  gan 
285  Merddin  a  ddyfod  y  kyfode  gath  las  yn  y  dwyrain  &c. 
287      Droganaf  i  hyn  kad  ymhpb  bryn     .... 

ag  ysgar  manacbloge  a  frynv  tir  eglwyse  &c.       Merddin 
296       llyma  yr  byd  lie  mae  ar  ben  Rob:  ddv  h 

298  Gwyl  )uaQ  efe  a  glowir  Anon  i 

299  Y  gigfran  a  gan  fel  gwydd  D.  lloyd  ll'n  k 
301  Ry  dew  gyrn  rofa  dvw  y  garnedd  R.  Goch  or  Ryrii  1 
304  Kras  krin  nis  red  kroi  enyd  D.  llwyd  ap  ll'n  m 
307       Mynag  fedwen  is  mynydd                     D.  llwyd  ll'n  ap  gr:  n 


Poetry  by  various  authors.  757 

308  Traytha  wiwddysk  trefli  a  ddaw  D.  llwyd  U'n  ap  gr:  a 

309  -f  golyn  ai  bigeiUvr  Anon  b 
3 1 1  kymry  kred  lawen  megis  gwaed  enwog  R.  Nanmor  o 
314''  Nft  ymddirled  yr  neb  ath  fygythio  &c.  Taliesdn  d 
314"  Ni  wyr  ni  wyl ;  ni  wyl  ni  ddysc  &c.  „  e 
315  Mar:  Mrs.  Mary  Pryce  o'r  Vaevor                                              f 

Mae  griddfan  raewn  ILann  a  ILys  ag  w^lo        Jo;  Dauiea 
318       A  argl:  ba  sawl  blwyddyn  g 

sydd  dda  o  enios  i  ddyn  Gr:  ap  D.  V'n 

321       Eyfedd  o  daw  diwedd  da  Mred  ap  Rys  h 

327  (J  Dydecho :  Mae  gwr  llwyd  yma  ger  Haw  D.  llwyd  ap  ll'ijn  ap  Gr;  i 
331    J  Ddt/ftlog :  Dyfnog  wr  dwfn  a  garaf  Anon  k 

334   ^  Vwrrog  ;  Mawt  y  w  dy  wrtliiau'r  awron  „     I 

337   Joan  Vedi/Siwr  :  ^awu  swecwr  oedd  sacarias  D  ah  LV n  ab  Madog  m 

342        Crair  cred  oed  cynnydd  Jollo  Goch  ne  Gr;  ap:  Mred:  ap  D.  n 

851   J  Beblyg  Sant:  Caer-narfon  coron  car  euro  Syr:  Gr:fain  ab  Ll'n  u 

355        Dal  neithiwyr  delw  a  wneuthum  D.  ap  G.  p 

339         Rhydd  fyd,  a  gofyd,  a  phcn  darogan  Robin  DJu  q 

361         Deuall  ir  wyf  dall  i  rai  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  >■ 

364   " Prophesies  I  had  of  Walter  Gr: of  Llanvylling  April  19  .  I692" 
367        Gwrandewch  arna  y  ddoydid  J.  Tydur  s 

388        Pan  oedd  Saint  Senedd  Bhrevi  Aneyrin  gwawdydd  t 

889       Y  puritan  syfrdan  y  senn  .  .  a  dorod  .  .  .  Groes  £cc.  Anon  H 


MS.  168  =  Lewis  Morris  29.  Poetry  by  authors  of  the  xvth  and 
xvith  centuries.  Paper;  '7\  X  5|  inches;  258  pages — iu  two  hands; 
bound  in  leather. 

Pages  i-164  were  written  circa  1630,  and  pp.  169-258  towards  the  end  of  the 
:(Tlth  century. 

1  Table  of  contents  by  Lewis  Morris 

7  Fragment  ending :  lie  brav  i  fynd  llwybr  y  fendith  S.  Tyddvr  v 

8  Y  donu  ewiulonn  wenlas  Gr;  Gryg  w 

13       Mis  5fonawr  myglyd  dyffrynn  x 

knawd  kwrw  lie  bo  kerwyn         II  -1-3-2  only 
19       II  bwrrid  iowngof  brwd  ungerdd  ,  .  SeeMosiyn  MS.-n-i,fol.30b  y 

Rhys  ynhwr  Prys  topp  y  rhod  fV.  Kynwal 

23  Atteb :  Y  Bardd  gwynn  ebrwydd  ganiad  //.  1-6S  jj  [5'.  Tyddvr^  z 
29       Sion  griiffydd  ais  hen  graffwalch  Merys  Dwyftch  a 

35  Mar;  Robert  Gr:  ap  Robert  Vaughan  .  1550  . 

Diben  dirfawr  benn  darfy/r/  byd  /n/  Uwyr  „  b 

42  Etta:  Vn  duw  oer  in  daiaren  „  c 

49  Mar:  J.  ap  Rob't  Vn :  dyn  alardrwm  dam  Iwyrdrais    „  d 

56  Mar;  Rob't  V'n  ap  Robart  ap  Gr:  ofionyd  .  1599  . 

Diiw  na  ellid  yd  hollwych  J-  Philippe  e 

64  Etto:  Och  ocred  llvdded  vwch  llawr  y  fionydd   HUtv  Pennant  f 
71       Braich  angav  faich  ing  a  fydd  Rich;  Philippe  g 

76       Trist  orn  gri  tros  darn  o  gred  D.  liyfni  h 

Y  2 


7.58 


Llanstephan  Manuscripts  ^68-i69. 


83  Rob:  V'n  :  Trwm  in  hoes  troi  mae/n/hap  Hiiv)  Machno  a 

01  Etlo:  Beirdd  gwynedd  hob  rodd  g  annwyl       Ediv:  Brynllijs  b 

97  ]f  S.  JVynn  o  Benllcch :  Pa  vn  difalch  pendefig      S-  Bi-ioynog  c 

103       Di  annerch  y  diw  anael         end  wanting  d 

112  \\Fragment,  ends  :  Plwm  oer  ar  glog  pie  mae'r  glaw  Z>.  ab  G.  e 

Marwnadav  Gr:  ap  S.  ap  Gr:  o  Lyn  .  15§5  . 
114       O  ddiiw  ^essv  ddewisswynn  J.  Philippe  f 

121  Troes  diiw  i  Lyn  tristad  y  wlad  Ric:  Philipp  g 

127  lief  oer  aeth  llafvr  wythoer  Huw  Machno  h 

132  Dwr  Noe  a  fv  drvan  i  fod         end  wanting  i 

141  Pa  ryw  ddiliw  priidd  alaeth  Morys  [ZJioy/ecA]  h 

148  Diiw  a  oeres  dayaren  -  S.  Tydiir   I 

153  Gwlad  Lyn  llei  bv  /r/  glod  lownaf  J.  Philippe m 

160  Mai-:  7  e  blant  Gr:  ap  R.  ap  Maddock  Gloddaith 

Sorri  ddiiw  benn  saer  i  ddwyd         end  wanting  n 

169  Fragment,  ends  :  iarllaeth  vwch  or  Uwyth  vchaf      Guto'r  gl.  o 

lewis  glynn  kothi  p 

Guto'r  glynn  q 

,.  »■ 

Tudur  aled  s 

Gutto  r  glynn  t 

Syr  Rys  v 

Huw  Machno  x 


170  Y  maes  grymvsa  o  gred 

172  Maer  tarw  mawr  or  mortmeriaid 

175  Kwngkwerwyr  oedd  y  gwyr  gynt 

178  Mor  llawen  mae'r  llv  ievaingk 

184  Sal  rhvgl  yw  seiliaw  rhaglan 

188  llydan  oedd  gasdell  edwart 

191  ^gvtvn  y  glynn  a  fv  glaf 

195  Gwae  a  gynhaliodd  i  gyd 

199  Vn  duw  dad  hynod  ydoedd 

203  Tn  tad  ni  /  r  /  hwnn  wyt  a  dawn  rhawc 

204  Kredaf  o  byddaf  i  bwyll  „            a 
209  A  description  of  the  arms  of  certain  families. 

211,  217  Y  lin  a  aeth  i  Ij'nn  nedd  L.  G.  Kothi  a 

214  Y  seren  o  efeni                                                               „ 

220  piav  penod  pob  bonedd                                          Huw  ap  D. 

223       Y  llv  gwyr  oil  a  gerir     .... 

i  bawb  wiw  gerdd  am  bob  gafr  fV.  hynwal 

225  Mae  vn  a  chorff  mwy  no  chawr     ;     .     .     . 
karw  trafEyrf  keir  tri  affwyth  „ 

226  Y  karw  gwinav  kar  genyd     .... 
y  glod  ar  gamp  gwladwr  gwych  „ 

227  Son  am  ifor  senw  ymofyn         wanting  end 

229  Fragment  ending  :  honn  a  chwi  bo  hen  ich  oes  „ 

h.  Mar:  Rob:  wyn  ap  Rob:  gr:  ap  R.  o  faesmor 

Dvw  /  a  /  roes  danaw  drwy  ras         end  wanting 

237       Gofaly  heb  dy  heb  dal  Tudur  Aled 

241       Y  gwrda  o  gowirdeb,  Gutto  jrl  glynn 


Poetry  by  various  authors.  739 

245       Awst  y  Has  ynghastell  i  Gtitto  jr/  gli/nn  a 

249       Dawns  o  bowls  doc  n  ysbe.li[wyd]  „             b 

254       Pe  rhon  tori  preu  tirion  Ql.  iSs)  c 


MS.  169  =  Lewis  Morris  31.  Poetry  by  Tudur  Aled  and  others. 
Paper;  7i  x  5^  inches;  194  pages;  in  a  hand  like  pp.  1-J02  of  MS" 
163, — third  quarter  of  the  xvith  century  ;  bound  in  leather. 

1  Taflen  o  Gynhwysiad  y  ILyfr  gan  Lewis  Morris  d 

7      Be  daf  oedd  y  byd  a  fu     .    .    .     .  e 

A  ne  in  eneidie  yn  ol  Grkup  J.  ap  ll'n  v'n 

13  Nag  amharcha  dy  dad  na  bi(gelydd  alw|?r)  etc.  / 
b.  Nid  kyfarwydd  ond  a  gerddo  etc.            ''  ff 

14  Nid  pellach  y  daith  er  gwrando  fferen  etc.  h 
b.  Ni  ddigia  r  drindod  er  erchi  kyfiownder  etc.  i 

15  A  garo  kael  kyngor  gofyned  ir  doethaf  etc.  h 

17  Y  tad  or  decbrevad  chwyrn  Doctor  kent   I 

21       Na  vid  yt  ddvwiav  nwy  faeth  m 

daer  wagddyn  Morys  ap  J.  ap  einion 

23  Tri  enghjn :  kymer  ddysg  dowaid  ddysg  dod  dda  Anon  n 

24  Y  bilain  o  fabolaeth  D.  ap  G.  a 
27  kredaf  i  naf  o  nefoedd  „  p 
30  Dyall  )  bvm  dwyll  y  byd  ll'n  ap  ho:  ap  J.  ap  gronw  q 
34  Aua  a  wnaeth  Jn  ny  ni  jf.  ap  ho:  swrdtval  r 
39  Gwaer  vndyn  heb  gowreindab  J-  Txulr  s 
42  Y  fvn  bach  a  fyn  i  bod  Morys  ap  J.  ap  Eiyn:  t 
46  Y  karw  ifank  yrafwych  D.  Glyn  dyfrdwy  u 

50  J  T.  Vychan  o  Gastell  Bylchwyn 

Pwy  yw  /  r  /  gossawg  deiliedawg  dalaith       „  ,,  v 

55       Yma  ir  oyrais  mor  wirion  J-  Tudr  w 

57       Trwm  ar  ia  y  w  tramwy  /  r  /  od  TF.  ILyn  x 

62       Y  keiliog  brav  ar  klog  brith  J.  Tudr  y 

65       Hiroedl  a  fo  im  heryr  Deio  ap  J.  dv  z 

68   Y  xxn'  mesur  :  ]fownach  heddiw  yw  noi  chuddio  a 

77  Grorchestion  D.  Nanmor,  Kas  bethav  gwyr  Ehufain  &c.         b 

81       Powys  Iwyd  pwy  sy  wladwr  Tudr  Aled  c 

85       Wiliam  o  dwr  adam  draw  »  d 

92       Vn  prelad  wyneb  Rholant  »  e 

98  Mar:  T.  Aled :  Dyn  ymddifad  am  dad  wyf         Lewys  Mon    f 

103       Y  teirw  teg  f  tre  tad  S--  D.  Trevor  g 

108       Pa  %u  yw  Lamp  [wHwp]  yn  y  wlad        Huw  Cowrnwy  h' 

,    113       Hen  ddelw  hon  a  ddolynt  Lewys  Mon    i 

118  J  D.ap  Elisav :  Yr  vn  pren  ir  yn  pyrhav  T.  Aled  k 

123  /  Hob:  Salbri :  Vn  dyn  a  gwaiw  yn  dan  i  gyd  „       1 


fGO  Llansiephan  Manuscripts  iS^^iTO. 

129      Serch  a  rois  ar  chwaer  esylld  T.  Aled  a 

1 33  D.  ap  Mad:  o  Loddaith  :  Dewrder  rhoed  J  wrdaVliawg    „       6 

J37       O  bavd  iach  abad  a  wn  /  Aber  konwy  „       c 

141   Mar:  T.  Aled :  Enwi  bardd  wyneb  vrddas     ....  d 

pen  awenydd  pan  ancd 
Duw  n  vnawr  dwyii  i  enaid 

At  Syr  Eys  etto  sy  raid  .  .  .  kaer  fyrddiii  .... 
kartre  i  brydydd  kowrt  brodur  ....  Erydd 
dftw  .  .  .  Yn  barawd  nef  in  brawd  ni  Lewys  Daron 

146  Englynion :  Ar  vlaen  lloer  vowrth  arw  gyngyd  Anon  e 

149  Mar:  Rob:  Pilstwn  :  Duw  orvchaf  edryched  T.  Aled  f 
153  Mar:  R.  amhred: — Trwm  fv  lif  trem  fal  afon  „       g 

150  f  S.  abad  IL.  Egwestl :  Ynys  brydain  os  brevder  „        h 

164       Pa  wyr  a  gawa  yn  Uawn  lletbr  „        i 

169  y  O.  ap  Cfr:  ap  Madoc :  Myfyrio  bvm  i  varwn        Jolo  goch  k 

174       Grvffydd  yweraydd  anwyl  [ap  Tudr  ap  Ho:]     S   D.  Trejor  I 

178       Gruffydd  os  owdydd  ydwy  Gr:  ap  Tudr  ap  Ito'l  m 

182       Y  kybydd  di  vedydd  dig  J.  Tudr  n 

]  85  Mar:  Morgan  S. — Y  mro  doelh  ymora  dan  T.  Aled  o 

191       Kwrs  digar  kerais  degav  D.  ap  gtm  p 

194  A  series  of  Englynion  on  St.  Paul's,  &c.,  followed  by  pages  392-406  of 
Philosophical  Transactions,  printed  in  1683. 


Ms.  170  =  Edward  Breese  MS.  "  Liber  Willelmi  Salesburij  de 
^acAyw6yd  in  comitatu  Denbigh  Armiger  .  1655."  Paper;  7^  X  5^ 
inches;  182  pages  ;  bound  in  leather. 

Pages  7-181  are  in  the  autograph  of  W.  Saleshury  of  Bachymbyd,  who  ia  the 
author  of  the  anonymous  pieces,  and  who  evidently  set  himself  deliberately  to  imitate 
the  style  and  manner  of  Vicar  Prichard's  compositions,  some  of  which  W.  S. 
copied.     See  MS.  37  supra. 

1  A  garo  ]  siol  ai  gorvn  yn  gyfa  W.  Salbri  q 

'6  Gweddi  "  bob  borav  "  a  "  nos  "  r 

7  Dowch  canwn  ir  ^esv,  an  grym,  ag  an  gallv  s 

10  Y  cei/iog  :  fy  enaid  deffro  yn  ebrwvdd  t 

23  Os  iw  amal  dail  ar  goedvdd  « 

24  Dy  di  ddyn  sv  yn  pechv  yn  danbaed  v 

25  Val  i  gweli  /  r  /  havl  yn  cerdded  to 

26  Chwaut  y  llygaid,  chwant  y  cnawd  x 

28  Cann  fnrwel  im  glan  gymdeithion  y 

29  Pan  fo  /  i  /  yn  cofio  donniav  dvw  s 

30  Na  ad  ir  gelvn  fyngorchfygv  a 

31  Na  werth  nef  er  benthig  byd  b 

34  0  arglwydd  ddvw  mi  ath  fola  bytii  c 

35  Ni  cha  i  weled  gwr  mor  fFyddlon  d 
37       0  farglwvdd  hael  drindod  moes  imi  dy  gymod        .  e 


■  William.  Salesbury  of  Bachymlyd.  Hi 

b.  0  farglwvdd  gogoned,  os  ydiw  fy  Ueged  a 

38  Och  ddvw  ba  beth  a  ddaw  or  byd  b 

39  Mae  yr  golwg  yn  pallv,  mae  yngwallt  wedi  colli  c 

40  Pan  fython  ni  yn  hvno  maer  einioes  yn  gwisco  d 

41  Rag  pob  riw  bechod  marwol  c 

42  Bv  farw  yr  hen  gymdeitlilon  / 

43  O  arglwydd  nef,  a  ddaiar  g 
45  Gvvn  fod  ange  ar  y  drws  h 

47  Oes  gyscv  jn  ddiofal  i 

48  Y  mae  /r/  hen  elvn  cyfrwvs  * 

49  ]Le  /r/  oeddvn  hoU  blant  Adda  yn  gaeth  I 

50  Angav  a  ddaw  hyn  svdd  siwr  »» 

51  Dy  gymorth  farglwvdd  Jesv  n 
62  Os  yn  cyngor  ym  hob  lie  o 

54  Os  iw  i  bwriad  cyfrwys  cam  p 

55  fy  iwr  pechadvr  mwia  or-  byd  q 
b.  Pe  cait  blesser  yr  holl  fyd  r 

57  Berriw  einios  dyn  a  bvav  « 

68  Gwna  di  /  r  /  ddelw  gryf a  o  gwvr  t 

59  O  ddvw  na=ad  er  gwagedd  byd  « 

60  Ni  ddylwn  /  i  /  rwi  yn  adde  v 

61  fy  iw  / 1  /  pechadvr  mwia  yn  fyw  w 

62  Dibynais  bob  oferedd  x 

63  Nid  WT  /  i  /  n  disvdd  gwag  anrydedd  ^ 

64  Pe  bai  ti  ddyn  yn  synnied  a 

65  Ystyiia  ddyn  ar  fraint  y  byd  « 

67  Medd  dafvdd  broffwvd  doetha  vn  ib 

68  fy  nvw  tyn  o  bono  /  i  /  allan  « 

70  Na  wan  fyddiwn  neb  drwv  gred  <& 

71  Dvw  attal  dy  farn  gyfion  c 

73  Pe  bai  im  dafod  mil  t 

75  Gorphenais  fy  adeiladeth  ^ 

78  Ewi  fi  yn  darfod  ar  fyn  hared  [  =  hraed]  In 
fyng  big  am  gwaed  a  dria  etc. 

80  Yn  fy  yfienctid  bvm  i  yn  Uawn  * 

81  Na  werth  nef  er  benthig  byd  k 

83  Enioes  pob  dyn  ar  yr  hod  1 

84  Ni  ddichon  nerth  na  bonedd  *! 

85  Di  am  cedwaist  yn  raslon  o  ddyfnder  yr  eigioir  n 
87  Kodiwn  yn  weddvs  wrth  liw  dydd  "o 
89  Dvw  an  dyco/i/  dyrnas  ne  ip 
92  Mae  in  tri  gelvn  dirgel  ''I 

94  Y  bore  /i/  bydd  hi  yn  hindda  * 

95  Y  scrytbvr  Ian  a  ddowaid  * 


.762  LPmstephan  Manuscripts  170-i7L 

96  Val  i  tawdd  eira  ar  fol  y  bryn  a, 

97  Mae  ]ffan  sant  yn  doedvd  6 

98  J  fe  dderfvdd  yn  y  man  c 

99  Croeso  wrth  a  drefno  dvw  d 

100  Y  mae  /  r/  gelvn  ar  bob  tro  e 

101  Gwnawn  yn  cyfri  yn  barod  / 

102  Os  gweli  wvr  aniwiol  g 

104  Gwagedd  ivf  j  r  j  byd  /  i  /  gyd  yn  siwr  h 

105  Ni  rown  /  i  /  geinog  wrth  /  i  /  raid  i 

106  Fy  arglwydd  Jesv  inadde  k 

107  O  farglwvdd  cadw  yngene  I 

109  Pa  les  a  wna  Loll  fowredd  byd  •                         m 

110  Mae  ym  hecliode  mawr  heb  ri  n 

111  O  farglwydd  roddwr  iechvd  o 

112  ^m  harglwvdd  ddvw  /i/  diolcba  p 

114  Rag  brad  y  cnawd  ryfygvs  g 

115  ]f  mae  ymheohode  marwol        ■  r 

1 16  Ilwv  fi  yn  darfod  ar  fyn-rahed  « 

117  fy-nwv  [ntitti]  fe  ddarfv/r/  clnvant  ar  nwv  t 

119  fi/  fi/  or  byd  belbvlvs  « 

120  Er  bod  fyng-olevad  yn  pallv/n/  wastad  V 
122  fy  enaid  cofia  yn  ddoetb  dy  ddiwedd  lo 
J24       Mae/r/  clvstio  yn  byddarv  j  vaxw  j  y  j  co  wedi  pallv           x 

125  Tebig  ydiw  henaint  glew  y 

126  Y  dydd  hwia  ar  svdd  o  ha  .  a 
128       O  na  bai  /  i  /  mi  ben  o  bres  a 

130  Y  pleiitvn  newvdd  eni  b 

131  Yn  llan  fwrog  dan  y  llawr  c 
pan  ddelo/r/  awr  orphwvsfa 

Eowch  fi  /  i  /  orwedd  ar  Cy  byd 
a  bwriwch  weryd  arna 

01  faior  drigarcdd  fellv  bo  medd  William  Salbri 

13"2       Am  cnaid  mi  ath  voliana  d 

135       Dvw  dod  ira  eiuoes  derfvn  da  e 

137       Eira  mynydd  blin  yw  yr  byd*  f 

141       Eira  mynydd  gwyn  iw  pantf  g 

144       Mis  ^onor  myglvd  dyfrynj  h 

149       Ys  ryveddaf  kyd  bwyf  bardd§  i 

156       Mi  a  dangosa  /  i  /  chwi  /r/  llvn  i  koUed  dyn  Byradwys     k 

161       Crist  or  dy  fowrgiir  gwrando  ar  bychadiir  1 

163       Egor  nef  wrth  lef  araith  lafar  dyn  S.  Tvdvr  m 

*  Text  as  Myvyrian  (p.  358)  i-xii. 

t  Ibid  (p.  359),  2.  j-n,  &  3.  t-rii  with  4.  /-/;■  (p.  360)  placed  between  2.  &  3. 

I  Ibid  I,.  21.  §  Ibid. 


Bistoria  Owen  ap  Urien,  etc.  ■  763 

166       Pa  ryw  draReith  vowrgerth  vyd      D.  Jones  IL.  V.  D.  K.  a 
169       Dvw  svl  vn  byder  Gvn  Gr:  ap  yr  Ynad  Jwch  h 

173       Beth  pan  oeddeob  chwi  Maier  wenn  c 

176    Y  XXIV  kamp  ar  cichos  y  gwnacthpwtjd 

179       Gwiandewch  arna/i/  bawb  or  byd     ....  d 

a  bowyd  da  yn  y  diwedd 


Sum  liber  Willelmi  Salesbury  de  Bachynibyd  .  iiSS. 


MS.  171  =  Lewis  Morris  11.  Vsioriaeu  Oicen  ap  Urien,  y  TLong 
Voel,  Aristotle  ac  Alexander,  a  Saith  Doethion  Hhnvcin  ;  Breuddwyd 
Gronwy  Dn,  a  Rhyveddodeu  Vnys  Brydein.  Paper;  6|  x  o\  incbes ; 
pages  i-iv,  13-162*— some  loose  and  imporfect;  written  in  ]  574  by 
J.  ap  J.  ap  Madog  ;  bound  in  leatlier  by  Lewis  Morris  of  Holy  Head  in 
1732.  ^ 

i-iv.  Title  page  and  Table  contents  in  the  hand  of  Lewis  Morris. 

13  II  ILyma  ystori  otvain  ab  urien]  :  Yr  amscr  yr  oedd  arthyr 
yngbaer  llion  ar  wysc  //  sef  ydd  oedd  ef  ddiwarnod  yn  aiste  vn 
ystafell  a  chydac  ef  owain  ab  irien  ||  .  .  .  .  ends:  ag  owain  a  drigwys 
yn  llys  artliyr  o  hyny  allan  yn  ben  tayly  ag  yn  anwyi  yddaw 

57  Ystori  y  Hong  foel  gwedy  amrafaely  y  jaitboedd  o  babiloa  a 
gwasgary  o  blant  iioe  hen  dros  wyneb  y  ddayar  ....  ends  :  ag  am 
hyny  y  by  anodd  jawn  y  frytys  y  dilay  hwynt  or  ynys  hon  . 

65  Ystori  alystotlys  yn  kynghori  Alexander  mawr  gan  ddwedyd  : 
Od  yw  tec  pan  for  llafyr  ar  pryder  yny  galon  ....  ends  :  er  amddifBn 
y  frenhiniaeth  y  hyn  ay  fFyniant  ef  y  hyn  ay  drachwant  y  euill  klod 
agair  parhays  yddoed  ef  velly 

76   Ystori  y  Saith  doethion  Rhyfain :  Diklessiawn  oedd  amherawdr 

yn   ryfnin   ug  wedy  marw  Efa  y  wraig ends:  yna  y  barnwyd 

yr  amlierodies  yw  llosgi  ar  gwyr  y w  hwarthorio  wrth  bedwar  gyffelay 

146  Braiddwyd  gronw  ddy  o  fon  pan  oedd  ef  gwedy  dyfod  o  Ivndaia 
y  dal  y  lys  ben  mynydd  gwedy  bod  yno  gwarter  blwyddyn  gyda  y 
faistyr  affan  aeth  ef  yddy  wely  yn  llyddedig  ef  a  dybygai  drwy  hvn  fod 
gwr  yn  dyfod  ato   ag   yn   docdyd  wrtho  gvouw  ddy  l-;yfod  yfyiiydd  y 

e(b7ch  y  wylfa arglwydd  pa  bryd  fydd  hyny,  jjan  ddel  llongay 

yber  day  gledday  ....  ends :'  yna  y  addnaby  ddurfod  y  ladd  ag  y 
parodd  gyrchy  offairiad  ato  agafas  gwbul  o  rinweddayr  eglwys  ag 
a  baroedd  ysgrifeny  y  fraiddwyd  o  gwbwl  y  gyd  ag  y  departodd  ef  or 
byd  hwn 

154  I'rif  anryfeddoday  ynys  brydain 

161  ILyma  gwestynion  ag  utebion  :  pwy  fy  farw  ag  ny  aned  Addaf 

162  Ag  Telly  y  terfyna  hyny  o  law  drysgwl  Jeuan  ab  "jayan  ab  madog  yn  y 
flwyddyn  o  ddat  iessy  grist  .   1574  .     See  MS.  178  infra. 

»  The  old  pagination  of  the  MS.  runs  13-34,  43-50,  35-42,  51-162. 

f  A  leaf  of  the  text  of  the  Zarfyo^iAe  Foaraiam  is  missing  between  pages  14  &  15, 


764  Llanstephan  Manuscripts  i7li-if^. 

MS.  172.  Brut  y  Tywyssogion.  Paper;  7^x51  inches;  127 
folios,  repaired  throughout — folios  1-1 II,  114-21,  which  were  written 
circa  1580,  are  in  the  autograph  of  Richard  ap  John  of  Scorlegan  in 
ILan  Gynhaval ;  bound  in  pigsldn. 

Bruiy  Tywyssogion  is  a  copy  of  Mostyn  MS.  116  when  that  MS.  was  complete. 
The  text  is  imperfect  at  the  outer  margiDS  in  many  places,  and  wants  the  folios 
corresponding  with  pages  371  1.  7-373  1.  10,  and  378  1.  23-382  1.8  of  the  printed 
text  (Oxford,  1890). 

1  Pedwar  ugein  mlynedd    a    chwechant ends :  Ar    dydd 

hwnnw    y   goresgynnawdd  Eys  fab  uiaelgwn  gan  tref  Penwedic  .  A 
Gruffudd  fab  maredvdd  gwmwt  meuenvdd 

Dijwededic  yw  hyd  hynn  o  Vrut  y  Tywyssogiou : 
Ac  0  vrut  y  saeson  rhag  llaw. 

122  Tywyssoyion  Powys  :  Cynfyn  ap  Gwerystan,  ap  Gwaethvoed  a 

Jjriodes  Yngharad   verch  Mred:  ap  Owain ends:  A  Margred 

•  *  »  yn  vyuaches.  Text  very  imperfect  at  the  margins. 


MS.  173.  CvwYDEu  Brud  and  other  Poetry,  Prophecies,  Ac. 
Paper;  about  8  x  6|  inche.s  ;  298  pages,  repaired  throughout,  text 
often  imperfect  at  the  outer  edges,  or  altogether  fragmentary;  early 
xviith  century ;  bound  in  pigskin. 

1  Swynion  a  Meddeginiaetheu. 

i  Memorandum  that  Edd:  ap  J.  ap  Eobt.  of  ould  Marton  yoman  hath  at  three 
scTerall  market  towues  .  .  .  caused  a  proclamation  to  "be  made  [at  Oswestry, 
Elcgmer,  &c.]  that  non  [shonld]  buy  nor  sell  nor  make  nor  have  any  dealings  with 
one  Mary  Tj  Uavjd 1626. 

7        Verse  in  English,  Latin,  and  Welsh,  all  mixed  together,  imperfect. 

9,  11      Two  imperfect  documents  of  the  Bps.  of  St.  Asaph  and  Glouc«ster,  dated 
1627  and  1596. 

Cywydeu  Brttd. 

1,3       Duw  greawdwr  nef  a  daiar  D.  Nanmor  a 

16       Er  gweled  vhyf  yngwlad  traw  D.  Gorlech  b 

b.       Byd  yn  gall  pes  dyallwn  Robyn  ddv  c 

20       Yr  hen  fyrvd  lledfyrvd  llwyd  frych     ....  d 

pa  bryd  y  daw  daddaw  di     .     .     .     . 

ni  thai  dim  dy  awgrym  di     .     .     .     . 

dvw  mor  fyr  y  tyr  y  tan[t].  Rys  goch  or  yri 

24       Och  gymrv  fynech  gamfraint  D""  Kent  e 

28       Llem  j'wr  floedd  Uymar  flwyddyn  D,  gorlech  f 

31       Medde  vn  yn  raav  ddwyn  iach  Robyn  ddv  g 

34       Hari  Sant  hy  ywr  oes  hon  Gr:  ap  D.  vychan  h 

37       Y  gigtynan  oergan  arw  gav  Mred:  ap  Rys   i 

41       Bardd  wyf  fi  ir  beirdd  a  fydd        D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  k 

44       Kyn  y  kulan  gjiia  da  digoll  Master  hvw  penant  I 

47       Je  ddvw  pa  ddiben  i  dda     ....  »» 

Ywain  a  wna  /  r  /  rhain  yn  rbydd  „ 

50      Deall  y  bvm  dvll  y  byd  D.  ab  Edmwnt  n 


KyioyHeu  Brud  and  Prophecies.  76& 

53  Y  fedwea  fouwen  fanwallt  D.  lloyd  ap  ll'n  ap  gr:  a 

57  Ko  dvw  twr  rhaid  yt  aros  Bohyn  ddv  b 

60  Dall  0  beth  yw  dvU  y  byd  „             c 

64  Brvdio  y  bvm  brvd  heb  wiw  „            d 


68       Dydd  o  ddig  yw  n  ddydd  a  ddaw  /«'*  prichard  e 

71    Dosparth  or  brophwydolieth   merddyn  o  waith  Alaniis  de 
Jnnlus :  Gwae  di  Newstria  ynotti  jmennydd  y  Hew  a  dowelldir  &c.  / 

79  ProphwydoUeth  Merddyn  yn  wir  lie  woe  yn  doedyd  y  hydd 
diioedd  Arthvr  yn  am  hevys  os  gelli  di  ddianke  o  ddu/no 
yn  ddi  anaf  o  ddiwrth  ddrygair  ag  enllih  y  hohyl  ne  rhay 
dy  libyddio  a  main. 

i       87  Ef  a  wnaeth  panton  ar  lawr  glyn  ebrou  &c.  Taliesyn  g 

89  Dewi  kyn  deni  kad  ordeiniaw         D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  h 

94  Doraiiius  duw  deliad  Taliesyn   i 

99  Brevddwyd  gronw  ddv  o  fan  :  Ymddangoses  ysbryd  iddo,  &c.  k 

101  A  fallen  bren  berat  i  baeron  I 
b.  Oean  barcbellan  yn  daw  di  air  eilon  m 

102  Ef  a  gyfyd  ffair  rhwng  bedair  ffynou  Taliesyn  n 

103  Merddyn  wyllt  mowrddawn  i  waith  Edw:  ap  Rys  n 
105  Y  gigfran  a  gan  fel  gwydd  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  p 
108  Dyall  i  rwy  dall  yw  i  rai  „  q 
112  Pan  TO  oedran  yr  Argl:  1474  y  goron  flodevog  r 

a  gwympa  rhwng  olwyn  kerbyd  kaer  efrog 

ag  yna  hi  a  a  ar  y  brenin  kywaethog  &c.  Merddyn 

115  Edwart  oodd  y  gwrolaeth  baedd  terwya     ....  s 
a  Uowydd  Kent  a  gyll  renti  ffyrnig                        Taliesyn 

116  Bydded  er  yn  hir  ar  dir  dewi  ....  Uanllieni,  &c.  &c.  t 
120  Kredaf  i  naf  o  nefoedd  D.  ap  G.  u 
122       Taselav  twysav  hin  tesaidd  /  Trosot  &c.           Edw:  Sirhe  v 

I.  Adda  ai  hil  oedd  dda  i  helynt                              Robvn  ddv  w 

126  Gwilia  amyr  haf  glyborog  ar  Kynhaiaf  gwyutog  etc.     Tal.  x 

127  Ef  a  ddaw  mai  gwaedlyd  kyn  y  difie  dv  &c.  „     y 

128  Vn  a  deil  y  kogelyn  /  ar  Hall  a  uydd  dydd  pob  dyn  „     z 

129  "j  ddvw  i  -kredaf  /rr/  i  groes  ledaf  Anon  a 

130  .vi.  ffeth  a  ddwg  vrddas  y  dyrnas  oddiarni  b 
h.  disgogan  merddyn  kad  ymhob  man  hinyn  fardd  c 
e  Pan  fo  Rvdd  rhedyn  a  choch  kelyn                                          d 

y  daw  gwyr  llychlyu  .  .  .  .  ag  O.  lain  loywgoch  etc.        Tal: 

131  Gwenddydd  yn  gofyn  i  ferddyn  pa  bryd  i  doe  byd  o  doe  Mer:  e 
135  lloyger  gron  hyd  ayron  lly  *  #  *  D.  Nanmor  f 
137    Yr  ymddiddan  rhwng  Merddyn  a  Gwenddydd  f  cJiwaer  : 

Pa  bryd  y  daw  y  bvddugolieth  ir  brytanied,  &c.    Merddm  g 
140       Bid  is  wyddeles  ar  wyddilion  h 


f66  Llahstepkan  Manuscripts  173— 17 d. 

b.*  *  .*  [va]l  y  droganoedd  Owen  Tvdvr  dav  |  *  *  «  [o-w]en  /  drwy  wenol  / 
Edmwnt  a  /  *  »  »  *  »  owen  gwenol  o  fon  /  EdmwDt  gwencil  |  *  *  »  *  »  ik  / 
hari  vii  g.  o  loeger  /  [ha]  ri  viii  g.  o  normandi  /  Edivart  vi  g.  or  A  Iban  /  Marl  g. 
[o  gj ornwel  /  Elesbeth  g.  o  iwlen  /  siamys  g.  o  sgotland/Rys  g.  o  ffraingk  a 
lloeger  /  Yri  o  loegr  yn  estrou  oiven  lowgoch  [g]  wenol  o  siesbar  Aboweo  Tvdvr 
G  fon  ag  yno  y  nowfed  hari 

141  Helynt  tri  chenav  y  lleiv  .  ii.  Kerdded  tri  chene  y  Hew      vrien 

142  Proffwydolieth  yr  eryr  mawr  o  ys  gonwy :  [Merdjdyn  /  deg 
farglwydd  frawd  [G\ven]ddydd  fy  chwaer,  &c. 

154  J  adail  Syr  Robert  Eytyn 

Caerau  Grwaliau  gwiw-lwys  eu  sylfaen  J.  ap  Richd.  a 

1 55  taw  aa  chais  elw  oth  gelwydd  Gr:  llwyd  ap  C.    b 

156  Pan  gyfodir  maia  gwynedd  on  gorweddfa  &c.  Tal.  c 

159       A  fragment  of  Haf  Mr  velyn  „     d 

161       fal  i  loeddwn  i  ar  forevddytZJ  e 

klown  ddav  yn  ymgomio  ai  giWdd    wanting  end 

166-170  A  fragment  ending :  fo  alle  y  dowed  rhvw  ddyn  f 

nef  fo  ir  neb  ai  gwuaoth  Charles  Thomas 

170  dwr  tan  awyr  ser  terra  a  main,  &c.  &c.     D.  ap  Edmwnt  g 

171  gwrandevcy  destyn  kwynfan  dostyr  Howel  Thomas  h 

174       [Os]  Sidan  trwsiadvs  yn  sickir  a  gel  » 

177  Englynion  Brvd : 

Gwiliwcli  na  cliodwch  i  edrecli    Gwerftl  M.  a  D.  IL'd  ap  S  k 

179       Koronog  faban  medd  Taliesin     ....  I 

yn  nyfFryn  SiosifFat  yn  y  tir  is[el]  Tal, 

183       Er  koel  fain  wen  klyw  «  *  *       .     .     ;     .    fragmentartj       m 

205  Mar:  Rob.  Salbri  o  Vachymbyd 

Od  aetli  Syr  Robert  ai  daith  ir  nef    fragmentary  n 

215       Gwrandewch  arnafi  yn  doedyd  S.  Tudur  o 

Edwart  ap  Wy  »  ♦  •  ai  Scrifenodd. 

233     Gwilie  a  ddoyth  arna  /  a  fiawb  aeth  i  glera  ...  p 

ni  wyddiad  noy  hen  lianer  vyngampa  Rob:  Klidro 

235       Afynwch  i  owdyl  kerdor  ?         „         »       5" 

237       Evrbarcli  ym  gyfarch  /  esgob  hayl     ...  r 

enioys  ir  esgob  ai  dad  wisges     ....  „         „ 

239  Mnr:  S.Leicys :  Gwae  von  ac  arfon  gorfedd  gwr  s 

dewrwych  ...    ac  or  vn  oerfel  gaer  yn  arfon  Anon 

243       Mae  vn  well  i  llvn  nor  Uaill     .     ,     .    ,  t 

rragor  oi  serch  rrvw  gvr  sydd  „ 

247-5(1.  Fragments. 

251  Materion  tomas  ap  ll'n  yn  y  gyfreth 

258       Duw  am  gatp  i  yn  gytvn  u 

261       Kanwn  voliaut  bawb  o  gwmpas  -o 

}  sidanen  pen  y  dyr  nas  &c.     (See  Mostyn  MS.) 

265       A  Ivnio  tyiiv  i  Iwynoc     ....  [ywch  y  Jof.l  w 

im  oes  bellach  mewn  mach  mwy  T.  ap  ll'n  or  rrvwlas 

269       Anfael  yw  kacl  fy  Iwk  i     .     .     .     .  x 

*  *  *  *  oedd  ddr?d  i  hen  ddireidi 


Welsh  Laws  &  the  writings  of  Neniiius.  767- 

275   D.  np  gvtyn  :  Y  Hew  oedd  evr  lliw  i  walk!     ....         a 

ladd  dwy  fil  a  chyledd  dafydd  L.  G.  Kothi 

279       Heiniav  adfydig  ydwyf  U'n  goch  b 

282  Rro  duw  galon  digUon  bwyll  gwilim  ap  sefnyn  c 

283  Miiiii  ^.  gethin  =  m3  "j.  foel  &c 

285       Dirybvdd  fyd  dydd  diweddiad  E.  D.  d 

289       jf.  gelhin,  Rvwlas :  Mae  di  lis  walch  a  dal  son          Anon,   e 
293-8  Fragments 


MS.  174.  Welsh  Laws,  being  a  transcript  of  British  Museum 
MS.,Harl:  Titus  D.  ir.  Paper;  8  x  6  inches;  174  pages;  first 
half  of  the  xviith  century  ;  bound  in  limp  vellum. 

The  general  style  of  the  handwriting,  which  i?  not  all  from  the  same  pen,  is 
suggestive  of  the  MSS.  of  Dr.  John  Davies  of  Mallwyd,  which  were  copied  partly 
by  him  and  partly  for  him. 

There  are  3  folios  at  the  beginning  and  2  at  the  end  containing  poetry  in 
Welsh  and  Latin  &c.     There  are  also  some  items  of  a  corn  account. 


MS.  175,  irom  the  Library  of  the  Earl  of  Ashburnham,  numbered 
104  (previously  172 j.  Historia  Bbittonuat,  et  Cronice  de 
GESTis  ac  NOMiNBus  BEGUM  ANGLiE.  VcUum ;  7|  X  5|  to  5^  inches ; 
138  pages — in  two  hands ;  xivth  century ;  bound  in  leather  and  stamped 
on  both  sides  Edvartjvs  .  Bering  .  mLES  .  et  .  Baronettys. 

1  De  fex  aetatibus  mundi 

b.  Historia  Brittonum  . 

27  Vita  Patricii 

30  Arthuriana 

31  Nomina  ciuitatum  que  funt  in  britannia 
b.  De  mirabilibus  Britannia. 

37  De  situ  Hritannie 

41  Nomina  provinciarum  Saxonum 

45  Quatuor  mira  que  uidentur  in  anglia 

47  Quinque  Unguis  utitur  britannia  . 

48  Scripferunt  a  dardano  principum  emanafle  britonnum  . 
50  De  Hybernia 

52  ^vliuf  Cefar  primuf  romanorum  britanniam  hello  Liceffivit 

53  Cronice  de  geflis  ac  nominibus  regum  anglie  el  britonum 
faxonum  danorum  et  normanonim  .  coUecte  de  multis  hyftoriis 
ufque  ad  tempus  regis  edwardi  secundi 

132  A  brief  continuation  of  the  Chronicles  down  to  Henry  vi— in  a 
later  hand. 


768  Llanatephan  Manuscripts  i76-i8L 

MS.  176=Phinipps  9162.  Glanville's  Treatise  on  thk  Laws 
AND  Customs  op  England,  Book  of  Briefs,  and  Geoffrey  of 
Monmouth.  Vellum;  7^  x5|  inches;  pages  1-217,  and  1-178;  third 
quarter  of  the  xiiith  century;  strongly  bound  in  old  green  raorocco, 
with  the  edges  gilt. 

"De  la  Bibliotheque  de  la  Chevaliere  D'Eoii." 

1  Tractatus  de  legibus  et  confuetudinibus  regni  anglie  tempore  regis 
Henrici  fecundi  composjtus  iufticie  gubernacula  tenente  illuftii  uiro 
Eanulf  de  glaneuilla  iur'  regni  et  antiquarum  confuetudinum  eo  tempore 
peritiflimo  et  illas  folas  leges  eontinet  et  confuetudines  ;  fecundum  quas 
placitatur  in  cur'  Reg'  ad  fcac  |  carium  et  coram  in  iufticiariif  ubicumque 
fuerint 

126  Book  of  Briefs  in  Norman  French. 

179-217  Breuia  de  recto  et  alia  que  in  cur'  Reg  perpeluantur  . 

1-178  Galfridus  de  Monemutensis  de  hyftoria  regum  britannorum  . 


MS.  177.  Kyvrinach  y  Beird,  and  The  Historie  of  Cambria, 
including  the  Description  of  Cambria,  Paper,  8^  x  6  inches  ;  folios, 
1-19,  1-232 ;  circa  1573  (fol.  1)  ;  sewn  in  old  parchment — thongs 
broken. 

E.  Mountgomerie  me  possidet  ex  dono  Robert!  Powell  Armiger  (19^). 
Richard  Middleton  de  Castro  Chircko  (fol.  228b). 

1        Fymthegkant  meddan  i  mi  ag  igain  ag  ages  i  ffifti 

pan  fyrthio  poen  sydd  wrthi  Pont  Ruddlan  lydan  ar  li  Jollo  goz 

b.       Pan  Rifer  y  pask,  and  two  memoranda. 

2 — 14a.  Dyma  gyfrinach  beirdd  ynys  brydain  a  elwir  Owned 
ynghymraec :  Pa  sawl  Ran  ymadrodd  y  sydd  /  wyth  .  .  Henw 
Rac  henw  berf  ....  ends :  Tair  dipton  ni  chair  vn  odl  vddvnt 
heb  westodl :  dipton  dalgron  wib  dipton  gadarn  leddef  a  dipton 
dawddleddef.    left  unfinished. 

1 — 227.  After  that  Cadwaladr  the  laste  Kinge  of  the  britons 
descending  from  the  noble  race  of  Troians  ....  ends  :  after  this 
there  was  nothinge  done  in  Wales  worthy  memory,  but  that  is  to  bee 
redde  in  the  English  Cronicle.     finis.        ' 

228       The  sake  Rent  of  euery  L[ordship]  in  powys. 
2286     Gwehelyth  (1)  Powys  (2)  Kadellyng  o  gecgydva. 
229 — 32  Fragmentary  and  repaired. 


MS.  178.  Y  Marchog  Crwydrad,  being  a  translation  into  Welsh 
of  W.  Goodyeare's  English  version  of  Le  Voyage  du  Chevalier  Errant 
by  Jean  de  Cartigny.*  Paper ;  8  x  6  inches  ;  folios  1-6G,  68-73, 
75-132 — and  wanting;  after  1575;  in  old  sheep-skin  cover,  on  the 
front  of  which  is  written  : — 

No.  25 /No.  144  Hauod\  /No.  8./  The  name  of  Tho:  Wilkins  is  found  on 
pp.  1,  67,  and  96  ;  that  of  Howel  Morgan  (pp.  54,  58,  76b),  and  that  of  Elizabeth 
Thomas  (pp.  58,  91). 

*  See  part  i.  pp.  x,  and  370,  supra. 

f  This  MS.  is  not  mentioned  by  5folo  Morganwg  as  among  the  Havo4 
collection.     See  Preface  to  Fart  i,  pages  viii-ix,  supra. 


Qlanville's  treatise  &  Marchog  crwydix(,d.  769  - 

Mr.  Egerton  Phillimore,  to  whom  the  MS.  formerly  belonged,  has  inserted  the 
following  note  : — "  This  MS.  was  written  by  Jeuan  ab  'Jenan  ab  Madoo  in  the 
parish  of  Bettws,  near  Bridgend,  Glamorganshire,  in  about  1575,  and  differs 
materially  from  the  other  two*  known  MSS.— in  fact  it  is  a  distinct  translation,  and 
interesting  as  a  specimen  of  Glamorgan  dialect.  This  is  far  the  most  perfect  MS.  of 
-the  Welsh  translations  of  this  work.  The  first  folio  is  gone  but  is  preserved  in  a 
slightly  later  transciipt  ....  the  missing  fol.  74  .  .  is  said  to  be  in  Brit:  Mas: 
MS.  100  Haiil;  D.  XVII.  2414." 

1  (ILUma  liifr  a  ddangos  Tieigl  y  marchog  Crwydrad,  yr  hwn  a 
ddechmj'goedJ  Sioii  Karthea  Phrank  ||  ac  a  droes  Wiliaiu  Godydar 
yn  Saesneg  or  Phiangeg)  ....  ends  :  ny  ddyly  di  erchi  gormoddion 
o  dda  bydol  onyd  cymaint  ag  a  fo  raidiol  y  ti  wrthynt  yn  fesurol  i 
gynal  iechyd  coi  fforol  ag  i  nerthy  y  tylodion  anghenys  ag  o  byddy  di 
claf  tylawd  ney  mewii  adfyd  ti  a  elly  ddaisyf  jechyd  cyfoeth  a  ffyuiant 
drwy  dy  fud  ti  yn  ercbi  hyny  er  moliant  y  ddiiw  || 


MS.  179.  The  Rentals  and  Estate  Memoranda  of  Moris  Wynn 
of  GrWEDiR,  also  the  Stock  accounts  of  several  Farms.  Paper;  7J  X  5| 
inches  ;  212  pages  ;   15(38-74  ;  bound  in  cloth. 

The  prica  of  wool  in  May  1571  was  xix*"  and  xx''  per  "  powude  "■  Id  1572  it  was 
xxii''  per  pound  (pp.  126,  127,  131). 

Among  the  losses  of  the  farm  stock  in  the  year  1570  is  a  sheep  "killed  by  an 
eagle"  (p.  77). 


MS.  180.  The  Private  account  book  of  George  Hope  of  Dodleslon 
as  well  as  his  account  with  the  Earl  of  Bridgewater.  Paper  ;  7^  X  5| 
inches;  189  pages;   1635-59;  sewn  in  limp  %'ellum. 

"  A  note  of  my  owne  adgc.     I  was  christened  ^n  Hawarden  the  25  of  Aprill  1574. 


George  Hope." 


MS.  181,  from  the  Breese  Collection.  Theological  Tracts,  a 
Kalendak,  Triads,  Poetry,  &c.  Paper  ;  6|  x4i  inches;  186  pages; 
circa  1556  (p.  184)  ;  bound  in  limp  vellum. 

1  Trioedd  arbennic  :  vn  tri  arbennic 

2  Trioedd  Taliessin  :  Triffeth  sydd  anawdd  i  gaffel :  Taillwr  diorvvac/ 
melinidd  kowir/tafarnwraic  ar  ddichwant  &c. 

7  Bawl  abostawl  a  ddyvved  na  ellir  rreugy  bodd  duw  heb  ffydd  &c. 

8  Henwav  y  vii  archangel  Ac. 

9  "  Enghjnion  "  :  Ar  nawdd  duw  vewyrth  heini  a 

pie  }  mofynwn  chwedle  a  thi  &c.  y  gwr  llwyd 

16  Ni  Irdd  bonedd  * 

17  Trvgaroe  vrenin  wyt  tri  chvffrcdin     ....  c 
Trwv  gyr  vrenin  trvgarawc                    IVn  v'n  ap  ll'n  voel  felyn 

23  Mevddin  a  wyddiad  mowr  ddysc  D.  Gorlech  d 

26  Duw  sj'dd  gynhyrchol  ym  hob  He  Atiori  e 

27  Saith  weddi  y  pader  / 
38   Yr  evengil  Jean  :  E  cyflownwyd  temp  elizabeth  y  escor  ac  y  hi  jr 

a  scores  ar  fab  ^ 

•  Jjbnwrin  MS.  ?,  aud  Owrtmawr  MS, 


770  Llanstephan  Manuscripts  i8i-182. 

43.  Kaleiular  :  Mis  Mai :  1,  Gwylfylih  a  iago,  fFair  groes  oswallt 

3,  g,  ygrocti  ff.  ddin  bicli  pan  gad;  4,  g.  y  groc  fendiccd ;  5,  ff'.  vacliyn 
lleth;  6,  g.  Jeuan  ym  laen  poith ;  9,  ff.  y  mwythic  dduw  mercher 
kynta  o  flaen  duw  svl  y  svl  gwyn  fyth  ;  11,  duw  sadwrn  y  sylgwyn  fF. 
rythvn  |  g.  tantwn ;  13,  g.  val  a  silian  /  ff.  gorwen  ;  lo,  duw  mawrlh  y 
sylgwyn/  ff.  elysmer  ;  12,  G.  s.  dwnstan ;  21,  G.  gollen  gonffessor ; 
22,  Fair  nefyn  dduw  sadwrn  y  sylgwyn ;  25,  fair  y  trallwng;  26,  G. 
s.  Awstin ;  27,  g.  velanyell . 

45.  Mis  mehevin  :  1,  g.  degla  vorwyn;  3,  g.  gwyfen;  5,  G. 
boniff^as  /  S.  wvexam  ;  11,  G.  varnas  e  bostol  /  ff.  yr  holt  a  broutvn; 
13  ff.  y  drenewydd  ;  15,  G.  drillo  gonffesor  ;  16,  G.  girig  ac  ylidan  ; 
17,  G.  fylling  j  ffair  Ian  fair  y  myellt ;  22,  G.  wen  vreivy  /  ff.  y 
mwythig;  23  meuilia/  S.  dolgclle;  24,  G.  jeuan  vedyddiwr  ;  ff.  dre 
escob  a  llim  andras  ;  26,  dechre  ffair  Ian  eyrgen  ;  28  meuilia  /  ffair  laa 
evrgen  /  ff.  fachynlleth  ;  29,  G.  beder. 

46.  Mis  gorffena  .■  2,  G.  yswitan  ;  4,  G.  Marthin ;  6,  ff.  Ian  idlos ; 
7,  G.  domas  y  cawntwrbri  j  ffair  ddinbech;  13,  g.  ddoewan  /  S.  Ian 
rhayadr  y  Mochnant ;  20,  g.  ssaint  y  marged  /  ff.  Ian  ymddyf ri ;  22, 
g.  voir  vadlen  /  ff.  y  batel  ffild  ar  wigrig;  24,  mefilia/  ff.  garnarfon  ; 
25,  g.  iago  I  ff.  yr  Ros  a  brysto  ;  26,  g.  anna  j  Q.  rayadr  gwy;  31, 
g.  armon  yn  ial. 

48.  Mis  awst  :  1,  g.  bedyr  ebostol  j  ff.  y  mwythic  a  chaer  gwrle  ; 

4,  ff.  groessoswallt;  5,  g.  oswallt  vrenin  ;  7,  g.  Jusu ;  8,  g.  illaw  ;  9,  ff. 
aber  gele  /  meddilia ;  10,  g.  lawres  verthur  /  ffair  y  fflint  a  llwdlo  a  harlech 
a  Rosvr  y  mon  ;  14,  meddilia/  ff.  lanerch  y  medd  a  Nefyn  ;  15,  g.  fair 
gynta  j  ff.  Elysmer  ;  18,  p'.  s.  elen ;  23,  Meddila  /  dechre  ffair  lynden  ;  24, 
g.  venholo  menO  /  ff.  yr  heledd  wen  a  thre  faldwen ;  28,  ffair  y 
trallwng  ;  29  g.  guny  coed  j  ff.  dre  escob. 

50.  Mis  medi :  \,  g.  S.  silin :  7,  meddilia;  8,  g.  fair  ddiwaythafj 
ff.  gyntyn  a  gwrexsam  a  ff.  y  Ros ;  9,  g.  yddelwfyw  ;  11,  g.  dderHel ;  14, 
g.  y  groc  ;  1 5,  ff.  ddenbech  a  cofeni ;  17,  gr.  saint ;  20,  meuilia  /  ff.  wen 
yn  rhythvn  ;  21,  g.  vathey  ebostol  j  ff.  y  mwythic  a  ff.  fyellt?;  24, 
g.fwrog  /  ff.  Ian  fylliug  ;  25,  g.  feygan ;  26,  S.  Seiprian  ;  28,  Mefilia/ 
ff.  ddol  gelle  ;  29,  g.fihangel  /  ff.  aber  gele  ar  gelli  a  dvven)  a  chaer. 

52.  Mis  Hybref  :  1,  g.  domas  o  hehffordd  /  g.  silin  a  garmon ; 

5,  g.  gynhafal ;  12,  ff.  y  berffro ;  13,  g.  edwart  vrenin  j  ff.  y  dre 
newydd  ;  10,  g.  vihangel  vechan  /  ff.  gaer  gwrle  ;  17,  ff.  lanidlos  ;  18, 
g.  luc  I  ff.  yrholt  a  llau  leihen ;  21,  g.  y  gweryddon  /  ff.  y  sautese  ;  27, 
mefilia /ff.dal  y  sarn  grin;  28,  g.  simon  a  sud ;  31,  mefilia/  ffair 
rythvn. 

54.  Mis  TACHOEDD  :  \ ,  g ,  yr  holl  saint ;  2,  g.  y  meirvo  ;  3,  g.  wen 
frewy  ;  5,  g.  gybi  /  ff'.  y  trallwng ;  11,  g.  Marthin  /  ff.  y  Kastell  newydd 
emlyn  ;  12,  g.  gydwaladr  ;  15,  ff.  fachynlleth  ;  18,  g.  feygan  /  S.  ^a,pe\ 
feygan;  25,  g.  s.  y  Katring  j  ffair  fyellt  a  llwdlo;  27,  g.  allgof ;  29, 
Mefilia  /  ff.  groes  oswallt ;  30,  g.  undras. 

56.  Mis  rhagfvr:  1,  g.  rwst ;  5,  ff.  y  drenewydd  a  dol  gelle;  6, 
g.  sain  niglas ;  7,  Mefilia ;  8,  g.  vair  yny  gaiaf ;  12,  y  dydd  byra  yn  y 
flwyddyn  ;  13,  5*.  Ivsie  wrif;  17,  g.  dydecho  ;  20,  Mefilia ;  21,  g.  domas  ; 
24,  Mefilia  ;  25,  duw  nydolic ;  26,  g.  ystyffant ;  27,  g.  Jevan  ;  28,  g.  y 
fil  feibion  ;  29,  g.  domas  ;  30,  g.  silvestyr. 

58.  Mis  j^onor  :  1,  duw  calan ;  6,  duwystwyll ;  13,  g.  erbin  a  savran 
ac  elian  ;  25,  g.  bawl  a  dwynwen. 

60.  Mis  Cuwefrol:  1,  g.  sanffraid ;  2,  g.  vair  y  canhwylle ;  13, 
g.  ddyfnoc  ;  14,  g.  valantein  ;  22,  g.  bedr  ;  23,  Mefilia ;  24,  g.  vathiaa ; 
30,  Oswallt ;  31,  Julianws. 

62.  Mis  Mawrth  :  2,  g.  ddewi  escob  ;  3,  g.  Jad  escob  ;  5,  ff.  dre 
garon;  13,  g.  saint  y  grvgor  j  ff.  wrexsam;  17,  g.  badric ;  20,  g. 
oynbrvd;  25,  g,  vair  [  ff.  eglwys  y  fored  ;  28,  g.  dorothy  vorwyn. 


Kalendar,  Oantreds  and  Commotes,  etc.  ^71 

63.  Mis  Ebrill  ;  4,  g.  dyrnog ;    5,  g.  derfel ;  1,  g.  s.  llywehjn  s 
ii,  g.  vevno  abad ;  24-,  g.  s.  siarys  ;  28,  g.  varc  /  mefi'lia  . 

65  Elffin  doc  taw  athwylo  Taliessin  a 

66  Prif  vardd  Kyffredin  wjf  )  eimn  „  J 
G9       Piin  na  welir  o  liirynt     ....  P 

ir  Haw  yno  ir  llywenydd  Syr  D.  Trcuor 

73  Sailh  weithred  y  drigaredd  yr  hain  i  bydd  Christ,  &c. 
75  Gwedi  i  gwnelech  arwydd  y  groc  arnat  o  flaeri  pob  peth,  &c. 
81  Am  y  vii  pechod  marwol 
90      Am  ddec  gorcliymyn  duw 

98       E  va  wnaeth  Pantou  /  ar  lawr  glyn  ebronn  Tal  jesyn  d 

103       Gwenddydd  a  ofynodd  i  ferddin  i  brawd,  etc.  e 

109  Fragment,  ends :  Uawu  llawn  o  bob  dawn  da       Jon  y  Kent  j 

110  Duw  y  nefoedd  gwneythyriawdr  y  dyfroedd  etc.  g 
113  Pymp  llywenydd  Mair :  (1)  pan  ddoeth  gabriel  etc. 

115   y  V.  pryder  a  fv  pan  dynwyd  ef  oddiar  y  groes 

122  Kyffes :  Yn  sikir  yn  perlTaith  ni  chredais  nag  yw  gyfiawnder 
ef  iim  kalon  ac  am  genav  etc. 

133  XV  arwydd  hyn  dydd  brawd 

136       Myfvr  yr  wy  yn  ymofvn  Jolo  goch  h 

142  Gofynion  ac  aftebion :  Pa  oed  fv  j  Adda  etc. 

144  Swyn  Rag  y  gweid  ling  ;  (2)  oedran  Noe  . 

147,  149  Poetical  extracts ;   148  J  nevthvr  prwyns 

150  Here  is  the  making  of  tnrpantyne 

152  BeneJisti  dominws  drwu  nerth  i 

154,  167   Theological  tracts 

157  Died  yw  harver  yn  lie  Surop  da  i  ddynion  etc, 

170  Medical ;   173,  How  to  make  aqua  vitas 

174  Pan  oedd  elffin  ap  gwyddno  yng  harchar  gida    Maetgiun 

gwyneS :  Pa  ddifFric  a  wna  ac  porthy  kyrcha  k 

ac  ir  neyaS  y  deyaf  /  Ami  kerd  a  ganaf     .... 
mi  a  Vi^u  .  .  .  .  sy  ywch  daiar  is  daiar  ag  ar  y  dJaiar 

177  Rwd  o  goed  a   ddylir  i  lafl:  am  v=  ar   i    fwyd   i   hyn.  rrwd  yw 
pedwar  kant  troedfedd,  kyfri  seiri  pym  higen  troedfed:  yn  y  cant  &c. 
179  Era  pater  syfl  yn  doedyd  wrth  y  llafyrwr  &c. 
180-6  Various  short  extracts,  including  a  date — xiij  June  AID  Ivj. 


MS  182  Part  i.  =  Caerwys  MS.  17.  Gossodedigaetheu  a 
Messureti  y  ^Deyrnas,  Cantkevi  a  Chymydeu  K-kmey.  Paper; 
7i  X  5i  inches;  16  pages;  circa  1625;  bound,  with  Parts  ii.  and  iii., 
in  clotb. 

1  Llynia  esscdigaethav  y  Dernas  o  waith  Dyfnwal  Mocl  rawdd  ap 
Cludno  jarll  Cerniw. 

2  Messvrav  y  dyrnas. 

5  Cantreds  and  Commotex  of  Wales.  This  list  agrees  practically 
■with  the  one  printed  from  Pcni.arth  MS.  163  q.v.      Cymiod  Brimjnllys 

V  98607.  ^ 


772 


Llalistephan  Manuscripts  i82—l85. 


is  given  as  the  equivalent  of  Eglwys  yael  in  Breoheinoc,  and  the  district 
Rhwng  Gwy  a  Havren  appears  as  Ferlice.  At  the  end  of  every  division 
a  list  of  its  Castles  is  given  : 

In  Caer  yn  Arfon:  Carnarvon,  Conwey  (=CaerGyffin),   Crikieth,  Dolethelan, 

Dolbarlarn,  Dynas  Dinlle,  Clynog  vawr,  Ynys  Enlli  &c. 
In  Merioneth  :  Harlech  and  Uyu  Tegid. 
In  the  BerveSwlad :  Ruthlan,  Denbigh,  and  Euthin. 
In   Cardigan  shire  :  Cardigan,  Aberystwyth,  Llanbadarnvawr,  Cast:  Gwallter,* 

Stratmeyric,  Llanrysted,  Dynerth,  Mahwyneon,  Aherheidiol. 
In  "Dyvet  {Sir  Benfro)  ":  CilgeiTan,  Arberth,  Gwys,  Llanhadein,  Walwyn,  &c. 
In  Caermarddyn  :  Caermardyn,  Dinevor,  Llanymdyfry,  Emlyn,  iSwansey,  Mab 

Vchtryd,  Llan  Stephan  and  others. 
In   Gwentllwg :    Llandaff,  Caerdiff,    Coivbridge,    Neath,    Aberavan,    Bridgend, 

Lautwyt,  Caerffili,  St.  Donats,  Margam. 
In  Gwent :  Monmouth,  Chepstowe,  Strigal,  Eos,  Tintern,  Newport,  Vsk  (Bryn 

buga),  Grismont,  White  Castle,  Abergavenny. 
In  Breoheinoc  :  Brecknock,  Hay  (Gelly  gandrill),  Talgarth,  Buellt,  Llangors. 
In  Powys  :  Whittington,  Oswestree,  Shearden,  Clun,  Holt,  Chirke,  Dynas  bran.' 
In  Powys  Wennynwyn  :  Poole,  Newtown,  Machenlleth,  Llanvylling. 
In  Ferllx :  Montgomery  (Trefaldwin),  Clun  (Colunwy),  Knighton  (Tref  y  clawdd), 

Cymaron,  Prestayn  (Llan  Andras),  Keinton,  Huntington  (Castell  y  maen), 

Castell  Fayen,  Hay,  Llanvair  in  Buellt. 


Principalities. 

Provinces. 

Cantredfi. 

Commotes. 

GWYNBDD 

1  Mon.    - 

2  Arvon          .        .         - 

3  Merioneth 

4  y  Berveddwlad    - 

3 

4 
3 
5 

6 
10 

9 
13 

r 
j 

PEHBUBAETn 

1  Caredigion 

2  Dyvet          .        .        - 

3  Caermarddyn  - 

4  Morgannwc 

5  Gwent 

6  Breoheinoc 

4 
8 
4 
4 
3 
3 

10 
23 
13 
15 
9 
8 

F0WY8                 -                -"1 

1  Powys  vadoc    - 

2  p.  Wenwynwyn 

3  Ferlix  - 

5 
5 
4 

15 
12 
13 

1 5  Mesvreu  terfyn  ne  ffin  rhwng  bro  ai  gilidd. 
Followed  by  a  translation  of  the  XXIV  Brcnhincdd  Cadarnaf. 
\     

Part  ii.  Copy  of  the  Dedication  of,  and  Preface  to  Sir  Thomas 
WiUems's  Latii^-British  Dictionary,  notes  on  the  life  and  work  of 
/)"■.  John  Davie's  of  Mallwyd,  and  Ballads.  Paper ;  about  7^  x  6 
inches;  42  pages  ;  circa  1738  (p.  2)  ;  bound  in  cloth  with  Parts  i.  &  iii. 

2  Dau  Englyn  by  D"'.  J.  Davies  in  a  copy  of  his  Dictionary  pre- 
sented by  him  in  sheet  form  to  Robt.  Vaughan  of  Caergai,  now  in 
Hengwrt  1738. 

3  A  ti-anslation  of  a  dedication  to  Sir  Eichard  Wynne,  of  Gwydir,  by 
D"'.  J.  Davies  of  his  Latin-British  Dictionary,  which  Thomas  Wiliems 
Physician,  by  the  advice,  counsel,  help,  and  liberality  of  Sir  Richard's 
father,  had  completed  near  20  years  before. 

4  Notes  concerning  T.  W.'s  Latin-Welsh  Dictionary  at  Ilengwrt, 
and  a  copy  of  its  Preface.     See  Peniarth  MS.  228. 


*  i.e.,  Llftu  Vihaugel  gencu'r  glyn.     See  Impenal  Gazetteer. 


Sir  T.  Wiliems,  Doctor  J.  Davies,  &  Edward  Lhwyd.      Hi 

12  Prif  Gaeraj  ynya  Prydain  o  law  T.  W. 

13  I  find  in  the  Body  of  the  MS.  Dictionary  of  Tho:  W'ms  that  there  are  a  vast 
No.  of  Quotations  out  of  the  antient  Poets  &c.  which  Dr.  Davies  ommitted  heeauso 
he  had  proved  the  words  before  in  the  British-Latin  and  it  is  plain  he  had  many  of 
those  Quotations  ready  collected  to  his  hand  by  this  Industrious  Dr.  Tho :  W'ms 
which  help  he  oiiyht  to  have  ownd.  But  the  Quotation  out  of  the  Gwerneigron  MS. 
are  Dr.  Davies's  own,  as  appears  by  his  hand  in  tlie  margin  of  that  MS.  and  all  the 
words  that  he  hath  exphiineil  are  there  marlted. 

14  ]f  Dr.  D's:  Y  Sunt  Ifangc  sy  'n  tyfu  Edvi:  Urien 

18  Notes  about  D''.  Davies's  origin,  life,  learning  and  wealth. 
20-29,  33-42.    Ballads  by  Rowland  Fychano  Gaer  Gai,  Lewis  Morris, 
and  Richard  Abraham,  but  mostly  anonymous. 


Part  iii.  JIedeginiaeth  of  the  Meitygon  Mydvei  type;  also  about 
Meat  and  drink  (p.  59),  ac  o  ddi/sc  Myctfei  (p.  73).  Paper; 
7|  X  5|  inches;  pages  |17-14,  23-86||  ;  1693  (p.  73)  ;  bound  in  cloth 
with  parls  i.  &  ii. 


MS.  183  (from  tlie  Breese  CoUeclion).  Ceedi  by  Edward  Moris, 
Lewis  Jones  or  Pandy,  J.  Edwards  o  Lyn  Ceiriog,  Hugli  Moris  aud 
others.  Paper  ;  7|  x  6  inches;  52  pages, — in  several  hands;  partly 
■written  by  John  Dafydd  in  1750 ;  sewn  in  an  old  piece  of  leather. 


MS.  184.  Some  words  omitted  in  Dr.  Davies's  JVelsh-Latiti 
Dictionary  by  W.  E.  Paper;  8  X  6|  inches;  44  pages;  late  17th 
century;  sewn. 


MS.  185  =  Phillipps  2159.  A  Note  Book  by  Edward  Lhwyd. 
Paper;  7|  X  4^  inches;  150  pages;  1698  (pp.  10,  .52);  bound 'm 
leather. 

"  Mr.  Edward  Lhwyd  was  born  at  Lappiton  parish,  his  nurse  is  now  [?  1698j 
living  at  Krew  green  (where  he  was  nurs'd)  9yre  of  her  at  Mrs.  Judith  Cowfield  at 
Lappiton/  his  nurse  says  he  is  41  j'cars  old  3  days  before  Michaelmas  last  according 
to  Catherine  Uowen  his  nurse  to  y'  best  of  her  memory."  Autograph  note  on 
p.  120. 

"  The  Notes  give  diagrams  of  Inscribed  stones  t),t  Llan  boydy  (p.  0)  ;  in 
a  garden  at  pentrey  goch  garreg  in  ye  parish  of  Dyvynog  (p.  7)  ;  at 
Lhanhiangle,  Mont." (p.  17);  in  maes  y  bedh  in  Tiawsvynydh  (p.  31)  ; 
by  y^  high  way  side  from  Talybont  to  Llangattwg  within  a  mile  of 
y«  former  (p.  53) ;  by  olchon  house  in  Llanveino,  Hereford  (pp.  58,  72), 
in  Lhan  Lhy  wenvel  church  yard  (p.  75)  ;  in  Llanavan  vawr  church  yard 
(p.  77);  above  chancel  window  of  Llaudanwg  church  (p.  89).  Stone 
crosses  are  sketched  on  pp.  59-61,  73. 

Certain  Tomb  stones  with  their  inscriptions  are  described  on  pages  4, 
11,13,39,47,63,69,81.  „^     ..     n. 

Eough  sketches  of  Stone  circles   are  given  on  pages   27,   44,   94, 

99   1 00. 

Lime  i>it  fossils  are  sketched  on  pages  14,  44,  54,  62,  84-5,  145. 
Sketches  of  stones  occur  al.so  on  pages  2,  9,  42-3,  5o,  of  a  window 
p   3   of  Llangorse  lake  (p.  36),  of  tho  shore  by  Barry  Island  (pp.  37-8), 

z  2 


774  Llanstephan  Mamoscripts  i85-i8l. 

20  The  Clayme  of  Edraond  Thelwall  to  ye  landes  in  Waynden  and 
Walton. 

C4.  la  the  parish  of  Disserth  Radnorshire  a  -woman  told  me  that  she  us'd  every 
new  years-day  (after  she  had  filled  her  pitcher)  to  dnvssio'r  fyniiawn  with  Misselto. 
She  that  first  came  to  the  well  after  mid  nighi  honno  kai  crop  y  fynnawn,  rhaid 
drwsio'r  fynnawn,  hi  kai  fod  yn  bhrenines  they  yt  came  after  had  none  of  ye  vertue. 

65  Written  out  of  a  MS.  of  Mr.  Evan  Bowen  of  penyrallt,  Llaindlos. 
Eitsiart  Brochdyn  vn  or  kyngor  or  Marohys  a  scrifennodd  am  hoU  ynys  Brydain  . . . 
ag  ef  a  gafas  goinission  i  chwilio  Records  yn  y  Twr  Gwyn  am  bethau  aoedd  or  goU. 
The  authors  following  also  wrote  on  the  history  of  Britain,  i.e.,  George  Owen  Argl: 
Kernes,  John  Lewis,  ^fan  Lhwyd  ap  D.  ap  S.,  T.  Jones  o  Dre  Garon,  J.  Mil  o 
Dre'r  delyn,  T.  ap  Ll'n  ap  ^thel  o  Botfaru,  J.  ap  W.  ap  S.  etc.  as  supra  in  MS.  156, 
p.  9  &  6. 

74  Mr.  George  Powell  of  Penyvay  near  Bridgend,  George  Williams  of  Energlyn 
near  Llanvabon,  and  John  Llyson  of  Waterton  near  Bridgend  an;  said  to  have  old 
MSS. 


MS.  186  =  Phillips  263S0  [numbered  also  2160,  vel  2169,  1197, 
B.  47.283 ;  2798,  92  and  16].  Gwaith  D.  ap  Gwilim  yr  Ofydd 
Cymreig.  A  gasclwyd  alia  o  araryw  Lyfrau  ga,ii  Jiichd.  Thomas  A. B. 
e  Coll.  Jes.  Oxou.  1778.  Paper  ;  7J  X  6^  inches;  pages  i-xvi,  1-236 
followed  by  a  nnmbcr  of  blank  folios ;  the  collection  contains  Lxxxi 
pieces  ;  bound  in  vellum. 

The  MS.  belonged  to  Edw:  Jones,  Bardd  Telyn,  No.  3,  New  Bond  Street,  in  1787. 


MS.  187.  Pedigrees,  Boned  t  Seint,  Dosbaeth  Akveu, 
Proverbs,  Triads,  Cantrevtd  a  Chtmtdeu  Ctmru  &c.  Paper ; 
7j  X  6  inches;  pages  77-266,  of  which  151-58,  205-10  are  wanting, 
and  a  few  are  imperfect ;  written  circa  1634  (p.  165)  ;  boards. 

This  MS.  is  in  the  same  hand  as  numbers  122-5  above,  and  may  be  that  of  John 
Pryce,  Eector  of  BuUthearn  [i.e.  MyUteyrn]  (p.  103). 

77  Manachloy  yr  yshryd  glan  :^  a  ddel  .  .  .  Adda,  y  gwr  cynta  ar 
a  fv  a[g  Efa  ei]  wraig  briod  &c. — a  fragment. 

87  Buchedd  Saint  y  Catrin  ai  mertkroleth 

103  "  A  piece  of  Granado  his  meditations  translated  by  Jo:  Pryse 
Rector  of  Built  hearn  " :  Yma  i  calyn  peth  oi  fefyrrio  ddie  mercher, 

ynghylch  awr  ange  &c ynghylch  claddedigaeth  a  chwynhebrwng 

y  corfE  etc. 

160  Diharebion.  Ni  bydd  llysteiriach  y  ffordd  er  gwrando  yfferen  .  .  , 
Nis  cymer  ond  hael. 

162  Ba  ddoethineb  fwya  ar  ddyn  ?  Gallu  drwg  heb  ei  wnevthvr  etc. 
h.   Cyfri  yn  Gymraeg  :  deg  mil  yn  y  fyrdd,  deg  myrdd  yn  y  mwnt, 

deg  niwnt  yn  y  rhiallv,  deg  rhiallv  yn  y  bvna,  deg  bvna  yn  y  dorfa,  deg 
torfa  yn  y  gatorfa. 

163  Harri  vii  ap  Edmwnt  ^arll  Rishmwnd  &c. 

164  The  pedigree  of  Sir  Th:  Salebury  (1633)  traced  from  Abraham 
Salesbury  Duke  and  Prince  of  Bavaria  who  lieth  lionorably  intombed  in 
the  Cathedral  church  at  Saltzborough,  a  citty  in  Bavaria  :  Abraham 
had  a  son  called  Adam  who  came  with  the  conquerour  to  England  and 
bought*  a  house  in  Lancashire  called  to  this  day  Salesbury  Court. 

*  "  Bought "  is  hardly  the  right  word,  were  there  any  basis  of  fact  in  the 
early  part  of  the  pedigree.  See  Preface  to  Oil  Synwyrpen  Kembero  y  gyd  (Bangor 
1902). 


i).  ap  Guiilim.,  Proverbs  &  Pedigrees.  775 

166  Plant  Risiart  Mostyn  a  Sr  Thom:  Mostyn. 

167  Dosbarth  arfev  .    ■  See  Pen.  MS.  127  p.  239,  Mostyn  MS.  149  &c. 

175  Arfeu  hagad  o  wtjr  Prydain.  The  proper  names  are  arranged 
alphabetically,  and  the  armorial  devices  are  described  briefly. 

189  Boned  y  gwyr  gore  o  genedl  Cymru,  which  includes — 

.t.  Givehehjth  Deheubarth,  ^orwerth,  Powys,  (190)  Nimnau, 
Morganwg,  (191)  Dyfet,  Cadellig  o  Gegidfa,  Penllyn,  Meirionydd, 
Ardudwy,  (192)  Rhos,  Rhyfoniog,  Dogfeiling,  (194)  Caio,  Arwystli, 
Cyfeiliawg,  Mechain  is  Coed,  Generdinlle  a'r  u  dre  a  chroes  fain,  (195) 
Uwydiarth  ym  Mhowys,  Abertanad,  Ccgidfa,  Burgciling,  Ywaiu, 
Caereinion,  Strad  Alun,  Pwlfford  a  Mortun,  Cruccell  yn  swydd  Groes 
Oswallt,  y  Cadwynfaen  ym  Mechen  vch  coed,  (196)  Ceri,  Meliennydd 
rhwng  Gwy  a  Hafren,  Elfel  is  mynydd  a  Glyn  bwcb,  Aberedw  yn 
Elfael  vwcb  mynydd,  o  Fuellt,  Brecheiuawg,  (197)  o  Feirionnydd, 
Nanconwy,  o  Wynedd,  Dogfeilin,  o  Ardudwy,  caio. 

.  ii  .  JLwyth  '(192)  Hedd,  Marchudd,  (193)  Huw  Conwy  o  Fryn 
Euryn,  Eisiard  Moston  o  Dalacre,  (200)  GoUwyn. 

.  Hi  .  Bonedd  (197)  Einion  ap  Gwalchmai,  (198)  Hwfa  ap  Cynddelw, 
(199)  Gwyr  Pentraeth,  Gwyr  Arfon,  (200)  Bran,  Criadog  ap  ^estyn. 

.iv.  Ach  (201)  S.  Hanmer,  S.  Eutun,  S^  Edw:  Kinaston,  fdris 
arw,  Angbarad  g.  Rbodri  Mawr,  Rhanullt  g.  Gr:  ap  Cynan,  (202) 
Ebodri  Mawr,  Geraint,*  Ednyfed  Fychan,  Cadwaladr  fendigaid, 
Cadwallon  ap  Cadfan,  Beli  ap  Ehun,  Rhun  ap  Maelgwn  Maelgwn 
Gwynedd,  Medyf  v}  Talwch,  Caswallon  lawhir,  ac  wyrou  (204)  T. 
Dommog  o  Eaelor,  Syr  E,  ap  Tomas,  Syr  James  ap  Owen,  Syr  J.  ap 
Eys  farchog,  Afandreg  merch  Gweir  ap  Pill. 

203  Plant  ac  wyron  Ebodri  Mawr. 

211  Y  brenhinoedd  ardderchog  am  haelder  adeilad,  a  dewrder  o 
fewn  ynys  Brydain  ar  61  cwrrach  R.  G.  o  Bengwern ;  Brutus  ap 
Sylus  a  wnaeth  Troia  newydd,  hon  a  elwir  heddyw  Llundain,  &c. 

215  A  list  of  British  Kings  from  Brutus  to  Cadwaladr  fendigaid. 

216  Bonedd  Saint  Cymry  ar  61  pedwar  Copi. 

Teir  lleithig  Uwyth  yays  Brydain  ne  tai?  gwely  gordd  SaiDt= Plant  Brychan,  plant 
Cunedda  Wledig,  a  phlant  Caw  o  Brydain. 

Plant  Brychan  ...  17.  Cynbryt  a])  Brychan, — Sant  yn  ILan 
Ddulas  yr  Ehos  ....  19.  Hychan  ap  Br:  yn  IL.  Hychan  yn  Nyffryn 
Clwyd  ....  3.  Goleuddydd  V3  Br:  santes  yn  IL.  Hesc,  ne  Hescon 
yng  Went  ...  15.   Clodfaith  Santes  yn  Talgarth  yn  y  Debau  &c. 

220  Cunedda  Wledig  :  Dewi  ap  Sant  ap  Cedig  ap  Ceredig  &c. 

225  Plant  Cyndrwyn  Elfan  :  226,  Plant  Jaen  Dirmig,  Plant  Caw  o 
Dwrcelyn ;  227,  Plant  Egri  o  Dalyboliou,  plant  Llywarcb  ben ;  228, 
plant  Vrien  ap  Cynfarcb  plant  Cynfarch  ap  Meirchiawn,  plant  Cenau 
ap  Coel  a  Grwst  ap  Cenau  a  Meirchiawn  ap  Grwst  ac  jfdyno  ap 
Meirchiawn  ;  229,  Plant  Heilin  baelfawr  or  gogledd,  a  thudwal  Tudclud, 
•meib  Deigr  ap  Dyfnwal  hen.  Plant  D6n  ap  Dygyn  ferthyr  o  Arfon; 
230  Plant  Math  ap  Mathonwy,  a  Morfael  ap  Cyndrwyn  .  .  .  232 
meib  Seithinin  ;  233  meib  Helig  Glannawg  a  phlant  Harwystl  gloff  &c. 

238  An  alphabetical  list  of  the  467  proper  names,  occurring  above 
on  pages  216-37,  with  references. 

244  Cantrefydd  a  Chymydau  Cymru  yn  amser  Gr:  ap  Ll'u  a  Ll'n 
ap  Gr:     The  text  agrees  practically  with  that  in  Pen.  MS.  163  q.v. 

249  Medical  signs  and  recipes. 


<y  gwr  pioedd  Bettm  Geraint  ym  mlaen  y  Traeth  goch  ym  M6n." 


776  .     Llanstephan  ManuscHpts  i87-j93. 

259   Triads  Tri  pheth  a  gai£E  dyn  difalch — Amlder  o  dda,  llywenydd, 
ysmwythdra  .  .  .  .  ni  ludd  poen  fethu  ....  Gorav  bwyd  bara  &c< 

261  Y  V  BrenhiuUwyth,  XV  llwyth  Gwynedd. 

263    XXIV  mesur  cerdd  dant — Crwth.  .: 

b.  Hyn  gan  Gr:Hiraelhog  yn  ei  lyfr.1522.  Cor  Aluii.  Solm  Wgan  &c. 

264.   Trefi   Caerog:  C.  Wynt=  Winchester     ....    ends.-  Oaer 
Gyffiu  =  Conwy, 


MS.  188.  Brut  y  Brenhined.  Paper  ;  8|  X  6  inches  ;  38  pages, 
— wanting  beginning  and  end  ;  middle  of  the  xvith  century  ;  bound  in 
.  leather. 

This  MS.  has  the  bookmark  of  Edward  Breese,  and  the  No.  22. 

J.  ||ddaethant  ir  gaer  i  mewn  ac  adaw  y  pyrth  ar  d[rysav]  yn 
agoret  megis  na  bai  ddira  ofyn  avnaddvnt  ac  [yn]a  ygyt  ac  y  mynegit 
hynny  i  vthur  psndragon  yn  gyflym  eichi  awnaoth  kyrchv  y  dinas 

ac  o  bob  parth  yraladd  a  damgylchynnv  y  rovroedd ends  : 

Gwedi  adnabot  o  Ics  amherawdyr  yr  attep  a  [gaw]ssai  y  gan  arthur 
trwy  gynghor  senedd  rvfain  [a  ejllyngodd  kennadav  i  ddyfynnv 
brcnhinedd  y  dwyrain|| 


MS.  189.  LEXICON  CAMBRO-BRITANNICUM.  By  fV. 
Gambold,  late  of  Exeter  College,  Oxon,  now  Reetor  of  Puncheston,  in 
Pembrokeshire. 

Part  i.  "An  Engltsh-Welsb  Dictionary  .  .  .  enriched  with 
many  more  leading  Words  and  Plirases  (reduced  to  a  strict  alphabetical 
Order)  than  are  yet  extant  in  any  English  Vocabulary ;  which  are  dis- 
tinguished into  as  many  several  Senses  as  They  will  bear,  and  rendered 
into  Welsh  by  a  multiplicity  of  proper  Words,  collected  out  of 
Dr.  Davies's  Latin-  Welsh  Dictionary,  the  Welsh  translation  of  the 
holy  Bible,  several  approved  Welsh  Authors,  and  common  use." 
Paper ;  7i  X  5|  inches  ;  354  folios,  in  "  88  sheets,  writ  in  1  months," 
and  finished  "Sep.  14.  1722";  three  columns  to  the  page;  bound  in 
full  calf. 

Inside  cover  is  the  book  mark  of  "  John  M.  Tiaherue,  F.R.S.,"  who  gave 
it  to  "The  Lord  Bishop  of  St.  David's,  August  1851."  Numbered  "24"i 
also  "  91." 

Part  a  :  "  A  Welsh-English  Dictionary  [which]  represents 
all  the  Welsh  words  that  occur  in  reading  or  discourse ;  alphabetically 
digested  ;  adding  two  or  three  English  words,  of  their  several  signi- 
fications, to  each  ;  together  with  the  Genders  and  Plurals  of  Substantives 
and  Adjectives;  as  also  (at  the  beginning  of  the  Letters)  the  various 
Mutations  Initial  Letters  are  capable  of  in  Construction."  Paper; 
11  X  6|  inches;  145  folios  in  "36  sheets,"  begun  "Nov.  27.  1721," 
and  "finished  Feby.  I7th  1721";  each  page  has  3  columns;  bound  in 
full  calf.  2 

Book  plate  and  presentation  as  in  Part  I.  above. 


Crambold's  Dictionaries  &  Grammar.  777 

MS.  190,  Tde  Welsh-English  Dictionary  of  William 
Gambold,  coutainiDs  words  from  the  Bible,  Common  Prayer  Boole, 
Buchedd  yr  Apostolion,  Annogaeth  i  gymmuno  'n  fynych  yn  y  sacra- 
ment, &c.  Page  referenoes  are  frequently  given,  showing  where  the 
words  may  be  found.  Paper;  7^  x  6  inches;  321  folios,  each  page 
being  in  three  columns  ;  1722;  calf. 

"William  Evans  his  book  purchased  April  11th  1757  of  William  Gambold 
Bon  of  the  deceased  author." 

"  Grace  Elizabeth  Feuwick  Bought  this  Book  of  Mr.  Evenas,  1706  Navberth." 

This  MS.  is  a  second  and  enlarged  edition  of  MS.  189,  Part  ii.  above. 


MS,  191.  A  Welsh  Gbammak,  or  A  short  easie  Introduction  to 
the  Welsh  Tongue  in  2  parts  [vi;!.,  Accidence  and  Syntax],  where- 
unto  is  added  A  copious  alphabetical  Table  of  Particles  ;  showing  the 
proper  [mutations]  .  .  .  The  whole  being  in  a  method  entirely  new : 
and  enriched  wiih  more  usefuU  Discoveries  (and  those  digested  into 
plain  and  easie  Rules)  then  have  been  as  yet  communicated  to  the 
Publick  by  any  Welsh  Grammarian.  By  William  Gambold,  Rector 
of  Puncheston  in  Pembrokeshire.  Paper  :  6i  x  Z\i  inches  :  120  pages  ; 
1724;  calf. 


MS.  192.  Dy vers  Anliquyties  not  vulgarly  known  Concerrmige  the 
Principaltitie  of  Wales,  the  Duchey  of  Cornewall,  and  Earldome  of 
Chester  dyscovered  in  this  discourse  by  Sir  John  Doddridge,  in  whose 
autograph  the  MS.  is  written.  Paper;  8|  x  7  inches;  172  pages; 
after  the  44th  year  of  Queen  Elizabeth  ;  half  bound. 

The  Discourse  deals  with  (1)  The  originall  estate  of  Wales,  (2)  the 
PoUicie  of  Constituting  Edward  of  Carnarvon  Prince  of  Wales,  (3)  the 
Creacion  of  the  Black  Prince  to  be  Prince  of  Wales  and  the  anntient 
manner  of  the  ^nvesture  of  the  Princes  of  Wales,  and  what  Revenewes 
in  Wales  were  first  given  to  constitute  the  said  Principallitie,  (4)  the 
straunge  lymitacion  of  the  estate  of  the  land  of  the  Princij^allitie  &c., 

(5)  the  yerelie  value  of  the  Revenewes, (13)  the  manner  and 

order  the  Principalitie  and  Marches  of  Wales  were  governed  etc. 


MS.  193.  The  Works  of  Aneirin  and  Taliesin  beautifully  wrilten 
by  William  Owen  [Pughe].  Paper;  8^  x  7^  inches;  237  pages,  aud 
very  many  blank  folios  ;  mottled  calf. 

There  is  no  evidence  that  tbi«  MS.  was  used  for  the  Myvyrian  Archaiology  of 
Wales. 

i.  Sketches  of  human  faces,  followed  by  notes  on  Gcfis  and  Deffro- 
bahi,  tlie  Irish  Alphabet,  and  a  title  page  o  Gasgliad  Ilmv  Morus, 
Tuddyn  Tudur,  1796. 

3  Title  page — Barddoniaeth  y  Cynfeirdd 
7  Preface  to  Gwaith  Aneurun  by  W.  Owen  1783. 
13   Y  Gwawdodyn  with  translation  of  the  earlier  part.    Text  agrees 

mostly  with  the  readings  marked  c  in  Myvyrian, 
63  Hanes   Taliesin  or  Man  govion  followed  by  Gicaith  Taliesin, 


7t6  Lianste-phan  Manuscripts  i93-iH. 

143  Gwaith  Elaeth  a 

147   Gioaith  Merddin  =  Yr  Avalleneu  a'r  Oianeu.  b 

165   Gosymdeith  Llevoet  voijneb  glawr  c 

173  Brud :  Duw  a  osodes  dervyn  pob  tir  d 

175  Mor  druan  gennyv  mor  truan  a  deru  e 

177  Du  yw  vy  march  a  da  dana  /" 

179   Cad  Goddeu  ;   188  Vmarwar  Lludd  Mawr  g 

192  Gorchan  Adebon  ;  193  Gorchan  Cynvelyn  A 

196  Ynglynion  y  Beddeu — 2  series  with  a  commentary  on  proper     i 
names. 

220  Angar  Cyvyndawd ;  231  Cerdd  Daronwy  k 

234  Cerdd  i  Wallawg  ab  Lleenawg ;  237  Cerdd  i  veib  Llyr  I 


MS.  194.  Vol.  ii.  of  the  Welsh-Latin  Dictionary  of  Dv. 
John  Davies  ol  Mallwyd,  in  his  autograph.  Paper;  11  X  6|^  inches  ; 
146  folios  of  which  some  are  partially  clipped,  some  frayed  at  the  bottom 
outer  corners,  and  at  least  three  are  torn  out — wanting  beginning  and 
end  ;  boards. 

"Johannes  Bulkoley  est  verus  possessor  hujns  libri  A.D.  1703,"  (see  pnges  where 
Gwaeddan,  Gwlf,  Gwijdd,  Lleidr  and  Olwyn  occur).  The  names  of  Thomas 
Edwards  and  Eichard  Owen  occur  frequently  with  the  date  1713.  There  was  a 
family  of  Bulkeleys  at  Dinas  Mowddwy  (which  is  not  far  from  Mallwyd)  according 
to  a  note  placed  in  the  MS.  which  belonged  in  1825  to  Kobt  Saunderson,  printer  at 
Bala. 

This  MS.  appears  to  be-  a  transcript  of  Sir  Thomas  Wiliems's  Welsh- 
Latin  Dictionary.  It  contains  more  and  fuller  quotations  than  the 
printed  edition  of  1632,  as  will  be  seen  by  comparing  the  following 
words : — 

Gwlydd,  adjectiuum,  Lenis,  mitis  .        Est  vox  Teteribus  vsitata  . 
Opponitur  T.  W.  Garw,  asper  . 
A  chadeu  Cynwrlg  wyrennig  wljdd  .         M.  Br, 
Gwlydd  wrth  wlydd  wrth  wlad  gyfannedd 
garw  wrth  arw  wrawr  gyminedd  .         Cyndd. 
A'i  breiddin  a'i  wlyddwin  a'i  wledd  .         P.  M. 
Gwrhydri  Benlli  ban  Uocher/ys  gwlydd  .         P.M. 
Deuddeg  Apostol  dethol  doethwljdd         Meil.  Gw. 
Maon.  Cywiriaid.  G.  T.     g.  an  Deiliaid,  famulitium  ? 
Maon  teg  ym  rain  yr  tir  G.  H.  vide  Mean,  Mor. 
Ban  yd  ran  ei  rid  i  rodds  olion  /  byd 

balch  ei  fenwyd  beilch  ci  faon     .     Gwalch. 
Digardd  hardd  ei  fardd  a'i  faon     .    H.  Voel 
Ehuddfoawg  faon  ni  olaith  .  / 
A  Saint  Clyr  y  clacr  wyndiredd 
Nid  Saeson  y  maon  a  i  medd     .    P.  M. 

Ne  .  est  obliquum  a  Gne  . 

Deune  'r  haf,  dwyn  y  rhiain,  i  drais,  vnlliw  blodau  'r  drain     D.  G. 

Morfydd,  vnne  dydd,  ni'm  dawr  .  D.  G. 

O  la\y  na  gwynt,  loywne  gwawn.     D.  G. 

Dwyn  hehd,  deune  hafoedd,  golygon  dduon  ydd  oedd     .     G.  Gr. 

Gweullian  gwiwne  Ueuad     ,     L.  G. 

Kid  a  yn  ei  waufa,  wen,  y  nos  crod,  nei  sereu.     D.  G. 

Beirddion  cred  ii  ddywedant  wrthyd,  ne  carrcgryd  nant     V.  G. 

Oni  chaf,  araf  eurair,  hon  i  mi  liw  hoywno  Mair     V.  G. 

A'th  lun  gwychj  wythlojwne  gwawn.     I).  G. 

Gome  gwendoii  Meirionnydd    D.  G. 


'l)r.  Davies's  Welsh-Latin  Dictionary.  77^ 

Dysyuni pydiie  gwiii  gad  naw  gwanog     D.  G. 

Ys  blwyddyn  am  ne  'sbleunydd  /  gawad  cyd  bwyf  digarad  Did  wyf 
digerydd.     ^or.  Vych  .  vide  Gne,  Gome,  Deune  , 

The  first  word  in  this  volume  is  "  Godor.  swn.  11  "*  illustrated  by 
two  quotations ;  and  the  last  word  is 

Pwdan.     Purgatorium.     ifgnis  purgatorius.|| 


MS.  195.  The  Bruts,  Genealogical  Tables,  and  Pedigrees. 
Paper;  11^  x  8  inches;  350  pages;  but  wanting  61-G,  143-4,  207-10 
281-92  and  part  of  81-2,  while  138-9  is  in  later  hand  [?  R.  Vaughan]  ; 
margins  and  corners  repaired ;  bi-columnar  in  several  styles  of  writing 
and  in  different  shades  of  black  ink  but  by  one  hand  (probably  Owen 
Gwynedd's)  ;  circa  1570  ;  in  beech  boards,  covered  with  sheep  skin.    ' 

This  MS.  has  a  label  on  front  cover  in  the  same  hand  as  most  of  the  Peniarth  MSS. 
and  is  numbered  "  3."  Compare  Aneurin  Owen's  Catalogue  of  the  Dwning  MSS. 
No.  3.  This  MS.  is  described  in  the  Oxford  Bruts  (1890)  as  "Mr.  Egerton 
Phillimore's  Folio  MS." 

1  Yu  euw  y  tad  ar  mab  ar  ysbryd  Glau  vn  Dvw  tri  ffersson  &c. 
6.       Doro  dy  dda  drwy  ervyn  /  gobaith  na  vydd  gybydd  engyn 

c.  llawen  wyd  gwen  ddyn  dec  oil  llawen  a  gweddol  wen  ddyll 

d.  Kymer  ddager  a  gwna  ym  ddigon  o  grr  A  gyr  yu  fjnghalon  &c. 

e.  Gwae  .  r  .  offeiriad  byd  Nys  angrcifftia  gwyd  /  Ac  ny  phregetba 
Gwae  uy  cheidw  ey  gail  Ac  ef  yn  vigail  Ac  nys  areilia 

Gwae  ny  cheidw  ey  dheuaid  Rag  bleiddiav  Kuueniaid  ai  fton  gnwppa  / 

2  Pam  Tab  bychan  gloiw  lau  glwys  ar  fysgwydd 

mawr  yw  fascend  dy  gynwys  &c. 

6.      Na  ryfedda  wr  da  doeth  drymed  dy  faich  Ivdded  Iwyth  &c. 
c.      IRvffapJfan:  Bleddyn  Rys  gruff  wrth  or  gi-assv  Jestin 

3.  Hen  ystatys  Gn  ah  Kynan  :  Bid  ysbj^s  J  bawb  o  voneddigiou 
a  chyffredin  vod  Eisteddva  ar  wyr  wrth  gerdd  Tavod  a  thant  o  vewn 

Trcf  Gacrwys  yr  20   Gorff.  xv.    Harri   viii Llyma   y  sawl   y 

inaent   rydd  vddvnt   glera ends:    o  daw  gwr  o  wlad  arall  i 

glera  heb  ysgriven  vn  or  penkerddiaid  i  ddangos  beth  a  ddyly  i  gael 
wrth  i  rodd  /  ag  onis  bydd  bod  heb  i  Eodd ./ 

6.  A  Genealogical  Table,  with  a  brief  running  commentary,  from 
Adam  to  Cadwaladyr  Vendigaid. 

33.  The  Genealogical  Table  continued  giving  the  lineage,  in  parallel 
columns,  of  the  Saxon  and  English  Kings  from  Woden  to  Henry  V., 
and  of  the  Welsh  Princes. 

67.  Llyma  y  Kyronigl  tnawr  a  dossbarih  pob  brenin  a  brenhines 
a  fv  or  Sits  ar  droea  hyd  Gydwaladr  being  one  of  the  compiled 
versions  of  Geoffrey  of  Monmouth.  The  text  agrees  with  that  of 
Pen.  MS.  212=  Hen.  319,  q.v. 

204.  Yn  hegaingl:  disengl  dwy  sel/dvw  drosdi  kav  ami  bob  korncl 

ni  vyn  y  march  ai  vin  mel  Pori  kay  On''  park  Howel  W.  Kumval 

205.  Ac  am  hvvnnw   ytreithir  yn  ystoria  Brvttvs  ac  i  Jluis  ap  Tros 

y  doeth  Troya  &c.— a  fragment. 

206.  (Ales  fowrglodbarodobvrionyachav  etc.     1601  ^euan  Uajar 

»  11=  W.  Lleyn.  See  infra,  MS.  82  at  the  Cardiff  Free  I-ibrary.  Dr.  John 
Davies  gives  a  list  of  his  abbreviations  at  the  eud  of  his  Dictionanum  Dvplex. 


iBO  Llanstaphan  Manuscripts  i95-iSt, 

213.  Brut  y  Tywyssogion:  The  Text  which  agrees  with  Peniarth 
(MS.  212  q.v.)  ends:  flwyddyn  hono  y  kroged  yn  lloegyr  Irowyr  o 
genedyl  vrddassol  dowyssogion  Kyinry  nid  amgen  howell  ap  Kadwallon 
a  Madoc  ap  Maelgwyn  a  Mevric  Krach/yn  y  i]wyddyn  hon  ir  yddaocdd 
jfnocentivs  pabjl* 

Pedigrees. 

293.  II  [verch  Syr  D.]  Gam  a  briodes  morgan  ap  ifaiikyn  ap  ffylip 
ac  yddvnt  y  bv  syr  T.  ap  Morgan  a  dwy  v'3ed  g.  W.  Clement,  arall 
g.  J.  Bassed  &e. 

b.  Bleddyn  np  Kynvyn  and  his  descendants :  Kyntaf  dyn  yn  ol 
ytifeddion  brochwel  ysgithroc  a  veddianodd  arglwyddiael.h  bowys  fv 
vleddyn  ap  Kynvyn  ac  ef  a  briodes  haer  verch  Gillin  ap  y  blaidd 
Evdd  or  gest  yu  Eflonydd  ac  vddvynt  f  bv  vab  a  Elwid  Mered : 
.  .  .  argl :  holl  bowys  etc.  The  Bhaadiroedd  and  their  respective  owners 
are  given. 

Gwehelylh. 

298,  A.r  y  llechwedd  vcha,  gwrthrynion,  Powys ;  298,  arwstli, 
Morganwc,  Gwent,  Dyvcd;  300,  KadelHng,  Meirionydd,  Ardvdwy, 
Eros,  Dogveiling ;  302,  gwyr  Ros,  Avvou  ;  303,  Dyffryn  Klwyd  ;  305, 
Kae  Howel  a  Chrevddvn,  Edeirnon  a  dinmael,  Naunav,  Kynllaith, 
Tegaingl, 

Llwyth. 

300,  Killin  y  Mortyn  o  vaelawr ;  301,  Aylan  ;  302,  Gwyr  pentrayth  ; 
303,  Gollwyn,  Penllyn  ;  304,  Nanhevdwy,  Maelor  Gymraoc,  llannerch 
Banna,  Mortvn,  Tref  alvn,  Evtyn  a  sonlli  ac  erddlys,  dvdlyston 
yn  y  traian  ;  305,  Swydd  y  Drewen,  Devddwr  a  mechain ;  306, 
Tegaingl. 

306  D.  ap  Gr:  ap  D.  ap  Bady,  &c. 
b.  Tri  mab  Tudyr  trevOr. 

307  Gr :  Eytvn  ap  U.  ap  ll'n  ap  Ednyved  &c.  with  the  maternal 
pedigrees  at  great  length. 

315  Gr :  Eyton  ap  yngharad  V3  RufF:  o  hanmcr    bH  separate  entries. 

323  Plant  syr  pjrs  o  dutlon  o  Elsabeth  v}  y  Barwn  o  wereton 
b.  Plant  11.  hanmer  a  Jankyn  don 

324  (Havod  y  Wern)  :  Ho  :  ap  gronw  ap  J.  ap  gronw  etc. 

325  W.  Eyton  ap  J.  ap  Jamys  ap  madoc  wilh  the  maternal  pedi- 
gree at  length. 

327  John  ap  Elis  ap  J.  Eyton,  &c.,  &c. 

328  J.  o  Pyleston  ap  J.  ap  Madoc  ap  Rob:  ap  R.  ap  Syr  Rogerf  &c. 

330  Trevalun:  W.  ap  D.  ap  ll'nt 

332  Marchwiel :  D.  ap  ll'a  ap  D,  ap  ll'n  ap  madoc  rocl  &c. 

b.  Abinhury  S;  cefn  y  carneSau :  Ll'n  ap  D.  ap  jfer:  ap  mad:  ddvf 

333  Llwyn  Onn;X  Kobcrt  ap  Edwart  ap  Ho:  ap  ll'nt  &c. 

331  Plus  Madoc:  D.  ap  ll'n  ap  Edti  Ihvyd  ap  jfer:  v'n  &c. 
6.  BorashainX  :  J.  ap  Egon  ap  Jolyn  ap  -fer:  ap  ll'n  &c. 

335  ErthigX :  D.  Goch  ap  ho :  ap  J.  ap  ll'nf  &c. 

b.  BodidrisX  :  I),  llvvyd  ap  Tudyr  sip  ^.  ap  ll'n  ap  gr:  lhvyd|  &c. 

336  HanmcrX  :  Syr  T.  Hanmer  ap  Eichart  ap  gr:f  &c. 
338       J.  argl:  Powys  ap  Eic:  ap  Harri  ap  ^an  vj  Edw:  &c. 

b.  Wilkoc  Mowddwy  a  briodes  varred  V3  Domas  ap  ll'n  &c. 

c.  Emral :  Eoger  ap  J.  ap  Rob:  ap  Eic:  ap  syr  Eoger  Pulestonf 

*  Sec  The  Bruts,  p.  349  (Oxford  1890). 

j-  Followed  by  the  maternal  pedigrees,  some  at  great  length. 

X  These  place  mimes  arc  in  the  margici  in  the  Iiaud  of  ?  Kob;  Vaughan,. 


Pedigrees,  Prophecies,  and  Laws.  7§i 

340  Wilington  ;*  Gr:  ap  Morgan  g05  ap  gr:  ap  fer:  voel  &c. 
b.  T.  Doraoko  ap  '].  ap  D,  ap  D.  ap  madocf  (fee. 

341  Maelor  Saesneg  :   Ph:  ap  madoc  ap  fevaf  ap  ']e.v:\  &c. 

342  Alrhe:*  Plant  Morgan  ap  jfer:  ap  gr:  ddvf  &c. 

b.   Ilalchdi/n  :*  plant  Rys  ap   madoc  ap  ll'n  gamf  &c. 

343  Movys  lowng  a  Lewis  i  vrawd  meib  ]fankyn  ap  Jer:  &c. 

b.  Brochdyn  :*  ^er:  gocli  ap  edn:  ap  madoc  ap  gr:  &e. 

c.  Nanhudwy  :  plant  Edw:  ap  D.  ap  edn  :  gamf  &c. 

344  J.  Edw:  ap  J.  ap  Adda  ap  Jer:  ddv  ap  edn:  gamf  &c. 

346  Rob:  wyn  mab  morgan  ap  ll'n  ap  edn: 

b.  Abertanad :  J.  ap  D.  Uwyd  ap  gr:  ap  J.  v'nf  &c. 

347  Kynllaith  y  Kyffin  :  plant  Morys  ap  J.  getlnn=Ho'],  R.,  f  &c. 

348  Ho'l  a  R.  a  Mred:  meib  Gr:  ap  edn:  ap  ^er:  g05f  &c. 

349  Plant  madoc  ap  Jer:  goj  ap  J.  vychan  &c. 


jyLS.  196.  Galfredi  Monemutcnsis  Historia  Regum  Britannie,  et 
Prophetic  de  J.  Brydlington.  Vellum;  IQl  X  T^incbes;  176  pages; 
xvth  century  ;  levant  morocco. 

Sum  Gniliel.  Boiiyer.  1555.  (p.  1.).    Presented  to  Herbert  New  [?  of  Evesham] 
by  Theo:  Daviesof  83,  Barton  Street,  Gloucester,  July  3,  1850. 

1   Littere   quas   mifit  artums  inuicius  rex  britannie  hvgo  in 
cappellano  de  branno  ftiper  fecauam  cum  palefrido. 

b.  liiflorie  bruti  cum  prophecia  Merlinj :  Cum  mecum  multa  el 
de  multis  &c.  The  text,  practically  is  the  same  as  that  published  by 
Dr.  Giles. 

149  JProphecie  de  Brydlington :  Febribus  infectus  Requles  fuerat 
michi  lectus  .  ■  .  .  ends :  Ad  mortem  tendo  morle  mea  carmina 
pendo . 

172  Prnjjhecia  Sancti  Thome  Canfuar'  ArcMep'i . 

173  Somp?tium  dticif  glouceftrie  . 

b.  Prophecia  fancti  roberti  de  Seyo' 

174  Pronofiicasio  ....  niisit  domino  Galfrido  de  Langley 

175  Regnum  Icotorum  fuit  inter  cetera  regna     .... 
Christe  ihesu  vadunt  anglica  templa  cadunt 


MS.  197.  Leges  IIoELiANa:  ex  vetustissimo  E.vemplario  Mem- 
branaceo  Per  Gtdlielmum  Matiricium  Lansilinniensem  Fidcleter 
Transcripts  Anno  Domini  MDCLXII.  Paper;  J2^x7^  inches; 
89  pages,  left  unfinished  ;  beautifully  written  and  handsomely  bound  in 
full  Russian  leather. 

The  italicised  words  above  are  blottesqaely  deleted  by  a  hand  which  has  substi- 
tuted in  the  margin  in  Bibiiothecd  Uoberti  Vaughan  de  Hengwrt  Armigeri. 
In  other  words  it  is  a  transcript  of  pages  1-47  of  Peniarth  MS.  28  q  v.  Circa  1685 
the  transcript  was  curd  Doct:  Humphrys  Decani  Banchorensis. 


*  These  place  names  are  in  the  margins  in  the  hand  of?  Bob:  Vaughan, 
■f  Followed  by  the  maternal  pedigrees,  some  at  great  length. 


782  Ltanstephan  Manuscripts  i98-!i0d. 

MS.  198.  Surveys  op  Gowee  in  the  time  of  Elizabeth  anil  of 
Cromwell.  Paper;  12^  x  7|  inches  ;  84 pages,  interleaved  throughout, 
final  page  is  imperfect;  half  bound. 

The  MS.  belonged  formerly  to  Griffith  Llewellyn  of  Baglan  Hall,  Neath. 
6.  G.  Francis,  who  edited  these  Surveys  ia  1861,  superintended  the  binding  in 
1846. 

A  copy  of  a  Survey  of  Gower  Anglica  (in  Latin  and  English), 
written  about  1600.  The  original  was  made  about  the  xviiith,  xixtb, 
and  xxnd  Elizabeth.  The  text  may  be  seen,  with  certain  variants  and 
a  few  slight  omissions,  in  Surveys  of  Gower  and  Kilvei/ issnad  as  a 
supplemenlal  volume  by  the  Cambrian  Archaeological  Association  in 
1870  (pp.  97-121). 

23.  A  copy  of  the  Siirvai/  of  the  Seigniory  of  Gower  begun  the 
27th  of  August  1650.  The  text  of  this  may  be  seen  on  pages  1-94  of 
the  work  referred  to  above. 


MS.  199.  The  Life  of  St.  jEdmund,  king  and  martyr,  by  Abbo 
Floriacensis.  Latin.  Vellum;  5^  x  3|  inches;  folios  2-3,  6-7,  17- 
18,  23-34,  39-72,  wanting  also  beginning  aud  end;  early  xiiiih 
century  ;  bound  in  limp  vellum. 

Mrginalia  :  fo.  26"  Abad  Gwrawl  i  obaith  Eryrglan  diogan  daith  etc. 

fol.  65  Alpha  t  o  azikael  kabriel  /  Rafael  vriel  fariel  Rvniel  llyna 
henwav  y  Jaith  /  Ivgorn  y  fiEydd  der  Rys  goch  o  eri/ri 

66&  7fte  liber  Constat  Mauricio  ap  Gr:  ap  Madoc. 

fol.  68  Rwydd  llyma  vvchedd  ar  hynt'/  Vrddafawl  o  aur  ddefyf 
hwylwynt/ied  mwnt  rafawl  hawl  heiynt/y  gwr  a  wnai  wyrthiav  gynt 

fol.  71*  gruffiidd  ap  dd  ap  ft'n  ./  margred  v'ch  Jeuan  /  flir  ithel 
bickar  llann  faeran  /  fir  }euan  perfon  llanngwmdinnadl  /  gwynn  /  a 
genae| than. 


MS.    200.      Theological    Tracts,    the    dialogue    between 

GUIDO    AND    THE    PrIOR,    AND    THE  GoSPEL    OP    NiCODEMUS.       Vellum  ; 

5^  X  4|   inches  ;  44  pages,    wanting  beginning   and    end  ;    late    xvth 
century,  but  unusually  well  written  for  the  time  ;  sewn  in  limp  vellum. 

1  Seith  pechaOt  mar6a6l:  |  yraryuygu  o  dyn  yny  geuda6t  achessiaO 
ymdyrchauel  j'n  u6cli  noc  i  dylyo  etc. 

5  Yr  mcdeginiacthu  cneit  dyn  or  faith  bechaOt  maiGaOl  y  rodea  du6 
faith  rinded  yr  egl6ys  etc. 

1  Seith  weilhret  y  drugared :  G6edy  gOypo  dyn  nerthoed  a  grymiant 
rinCedeu  yr  eglOys  ac  aruer  o  honunt  etc. 

9  Yfpryt  G6id6  :  ILyma  p6nk  a  damOeiniaOd  Oythnos  a  di6yrna0t 
kyn  y  nodolic.  Mil  athrychant  aphedair  blyned  arugeint  6edy  geni 
crist  yn  tre  Alefcy  pedeir  milltir  arhugeint  o  tre  Vien  etc. 

36  Vol  hyn  y  dcchreu  yftoria  y  6trgroc :  Yn  yr  aOr  y  pecliaOd  Adaf 
yni  baradOys  y  gyrrOyt  odyno   A  lief  adodes  Adaf  am  i  Oelot  yn   noeth 

ends  :  ac  y  dodes  y  tri  gronyn  yni  eneu  dan  i  dauaOt  or  nii 

ytyfaffant  tair  gOialen  o  ueOn  amfer  byr  o  hyt  gOialen.|| 


783 


CARDIFF  FREE  LIBRARY  MANUSCRIPTS. 

(^Continued  from  page  300.) 


MS.  82.  Ph.  "12404  &  13755"  A  Wehh-Wehh  Dictionary 
with  quotations  from  the  poets  illustrative  of  the  use  and  meaning  of 
the  words  included,  being  a  transcript  (with  the  omission  of  proper 
names)  of  Peniarth  MS.  230.  Paper  ;  10  x  7J  inches  ;  76  folios  ;  in  the 
autograph  of  IViliam  ILi/ii,  utter  1567  and  before  1574 ;  mill-boards, 
with  lea,ther  back, 

This  apparently  is  the  MS.  referred  to  by  Sir  Thomas  Wiliems  (in  Havod  MS. 
96,  q.v.),  &  by  Dr.  John  Davies  in  the  Preface  to  his  Dictionarium  Duplex  (1C32). 

Abau  =  Ryvel         a  bau  a  ddaw  bevnydd  ynn 

in  bro  ni  a  bair  newynn  Jolo  Goch 

Abar  =  biidred 
Abo  =  ysgrtvd         y  gwr  moelwyllt  garw  milain 

ai  bvrgin         abo  wyt  brwnt  bwyd  y  brain         Lewys  Mon 
Ystrewi  =  tuio        dylyfv  gen  dalfa  gaeth 

distrewi  ai  destrowiaeth    Rob:  ap  Ho:  grythor 
Ychwaren  =  nod 
Yr  addwyd  =  nod 
Y  kywyn  =  kornwyd 


MS.  83.  Philipps  23454.  The  Booke  oj  Sir  John  Wynn,  Bart., 
of  Gwedir.  Vita  Griffini  ap  Kynan,  History  of  the  Gwvdir 
Family,  Charters,  Inquisitions,  Petitions,  Instructions,  &c,, 
and  Poetry.  Paper;  13f  x  8J  inches;  490  pages;  circa  1594-1615; 
bound  in  oak  boards  corered  with  leather. 

This  MS.  is  written  in  several  hands  .  Pages  5,  7-10,  13-23,  1G5-79,  181-215, 
329-30,  482  have  certain  characteristics  in  common,  and  judging  by  the  flourishes, 
which  accompany  the  signature  "  John  Wynn  of  gwyder  "  (page  5)  it  seems  safe 
to  claim  that  the  above  pages  are  iu  his  autograph.*  And  for  simiJar  reasons  the 
poetry  on  pages  34-0,  45-85,  89-116,  119-64,  217-24,  227-57,  281-309,  333-8, 
369-446,  451-4,  457-75,  482-4,  490  may  be  ascribed  to  the  hand  of  Hugh  Machno, 
a  bard  and  neighbour  of  Sir  John.  There  is  nothing  in  this  hand  which  can  be 
dated  later  than  the  death,  in  1614,  of  Sir  John  Wynn,  Kiiiyht,  the  eldest  son  of  the 
Baronet.  Pages  3-4,  and  10  lines  on  page  429  may  be  iu  the  hand  of  Risiart 
Kynwa'  a  neii^hbour  of  Hugh  Machno.  The  poetry,  dated  1621  and  1636,  is  in 
later  and  different  hands,  as  are  also  other  parts  of  the  MS.,  aud  there  are  many 

The  margins  of   pages  7-26,  121-80,  489-90  are  slightly  damaged,  but  the  text  is 

defective  only  on  pages   7-20  and  489-^90.     Otherwise  the  MS.  is  in  very  good 
condition. 

2.      Edmwnt  Jarll  Rismwnt  a  roed  ir  ^esu     .  U56  ■  L.  G.  Kothi  a 

b.      Marw  D.  y  sydd  fal  saeth  .  .  .  nanmor  &c.  Gvtojrl  glynn   h 

V.      S.  eos  yn  vno  a  wnaeth  ai  ganiad  etc.  Anon   c 

d.      Oed  ner  ...  1533  ..  .  marwolaeth  John  evtyn  „      d 

3  tChwerdais  mi  a  genais  gaink     ....  -y       ;;     j  r     j  jj 

a  chenfyd  ar  i  chanfed  »/<"'  "wj'a  Ort/di/dd  e 

4  Ho:  ap  Einion  ap  Ho:  Koetmor  4  Edw:  IV.  oedd  yn  prynv  tir  yngwedir,  etc. 
•Howel  wyd  fyw  hael  hyd  fedd  .  .  .  .  ni  bv  drwch  wyneb  y  drin  / 

*  Since  writin"  the  above  a  comparison  of  Sir  John  Wynn's  signature  in  Lewys 
Dwnn's  MS.  at  Peniarth  has  been  made,  and  all  doubt  is  removed. 
t  Apparently  in  the  autograph  of  Llywelyn  S.on. 


784  Cardiff  Maniuscript  83. 

5  A  Certifflcat  of  the  appointment  of  collectors  of  tnizes  in  this  Com : 
of  Caernarvon. 

7  Thepeticionof  theinhabitantesof  the  Counties  of  Glouc.,  Hereford, 
Wigorne,  Salop,  and  of  the  citie  of  Gloucester,  addressed  to  James  I., 
against  being  subject  to  tho  jurisdiction  of  the  Lord  President  and 
Councell  established  for  the  principalitie  of  Wales.  The  grievances  are 
Bummarised  in  22  clauses,  and  shew  an  oppressive  and  ai'bitrary 
exercise  of  power. 

1 1  Inquisitio  capta  apud  Bala  .  .  .  de  Cantre  Arwystylj. 

12  Ad  petitionem  Episcopi  Bangorien  :  quod  possit  habere  Cattalla 
Madock  filij  Madoci  fugitiui  tenentis  dmni  in  villa  de  Groginnan. 

13  A  coppie  of  Queen  Elizabeth's  lettres  for  the  dischardge  of  Certen 
matters  vnto  the  Countrey  of  North  Wales  upon  payment  of  the  Prince 
Lis  mize. 

15  Instructions  geven  by  by  James  i.  to  his  Counsell  v^ithin  his 
domynion  and  principalitie  of  Wales, 

25  A  copie  of  James  i.'s  lettre  and  articles  for  the  suppressing  of 
alehouses,  addressed  to  the  Justices  of  the  peace  in  the  countie  of 
Carnarvon, 

28  A  copie  of  a  second  lettre  &c.,  on  the  same  subject. 

33  Land  measurements. 

34  Gwolychaf  im  rhen  rex  awyr                        Meilir  brydydd  a 
b.  Llower  deigr  hyd  gaer  ar  hynt      Llowarch  hryd:  y  moch  b 

35  Dvw  a  ddvg  ataw  bydd  wjlaw  byd           Bleddyn  Vardd  c 
b.  Mae  ym  flaidd  am  kar  om  Kaffael  wrthaw        Kyuddelw  d 

36  Doethyw  am  owain  doethwawr  i  goUed        bleddyn  fardd  e 

37  My  mind  to  me  a  kingdoms  is  / 

38  What  if  a  day  a  month  or  a  yeare  g 

39  O  heavenly  god  o  father  deare  Will:  ffarrant  h 
45  Vn  wyt  ai  arf  a  wna  tes  Tudur  Penllyn  i 
47       Hir  i  bii  Ruffudd  riiddbar                             R.  Goch  or  yri  k 

49  Y  Barr  vchel  heb  rychor  /.  ap  T'ur  Penllyn    I 

50  Y  Ryswr  hir  i  asen  „  „  m 

52  jf  J.  ap  Ro:  ap  Mred :  Y  Tvvr  o  Robert  eryr     Ho:  Reinallt  n 

53  J  Mred:  ap  J.  ap  Ro't :  Y  mab  ai  glvst  ymhob  glan  L's  Mon  o 
56  7.  ap  Ro:  ap  Mred :  Mae  vn  adail  mann  ydiw  Jnglto  brydydd  p 
58  Mred:  ap  J.  ap  Ro't :  Ef  a  lenwis  o  flaenawr  T'r  J  led  q 
60  Mar:  Wyth  anap  aeth  i  wynedd  L's  Daron  r 

Cywyddeu  i  Sion  Wynn  ap  Mred:  o  Wedir 
62       Y  Hew  byw  rym  lie  bai  raid  Morys  ap  J.  ap  einion  s 

64       Ysgwier,  kroewder,  kariadoc,  freichfras  S.  brwynog    t 

67       Aclod  niawr  y  wlad  ai-  medd  Gr:  hiraethoc  u 

69       Pavn  pvr  hael  pwy'n  peri  hedd  „  v 

72       Oes  Gwledd  dwy  wynedd  dydd  daed        Lewis  Morganwc  w 

74  Tri  fflas  hael  mown  tri  fflwy  sydd         Mathew  Brvmffild  x 

75  Pwy  biav  /  r  /  dysc  pawb  ar  d'ol  Lewis  daron  y 
77  Mar:  S.  Wynn :  Crochlaw  fur  crio  awchlym     Sim:  Vychan  z 


The  Life  of  Griffith  ap  Kynan,  etc.  783 

79  EHo:  Rhanwyd  wely  /r/  hen  dalaith  .  1559  ■  S.brivynoff  a 
82  £tto :  Oes  i  bawb  y  sy  bywyr  Gr;  Hiraethoc  b 

85  7  Mred:  ap  J.  ap  Ro't 

Mae  vn  isod  /  am  nowsir  (ii.  U30-Ieft  unfinished)  c 

88  (Caelhwas  gwael  y  gwelir  fi  j.  Rogers)  d 

89  Mows  Wynn:  Gr:  gynt  gwir  hoffodd  gan  Sim.-  Vychan  e 
91  D^  bwhlai :  Y  prelad  iown  fab  Rolant  Gr:  Hiraethoc  f 
93  ryDgwinevfarcli  fwng  nwyfus  i^.  nidUr  g 
95  fForvs  fVynii:  D\w  ai  rhoes  da  y\v  y  rliodd  fV.  Llyn  h 
98  f  bvmaib  S.  Wynn  :  Pa  frodyr  pwy  hyfrydach    L's  ap  Edw:    i 

101   Mar:  Morvs  wynn:  Mae  draw'rgair  am  dron-yr  gynt    J.  ttidnr  k 

104  Mar:  Sian  g.  M.  W.  Beth  a  dal  byth  adeilad  W.  Llyn   I 

Maricnadeu  Morvs  Wynn  o  Wedir  .  15S0  . 

106       Ble'r  aeth,  yn  llviiiaeth,  an  llawenydd  „, 

109       Di  olud  yw  a  welir  ;^.  Kynical  n 

112       Och  wjir  o  daw  chware  die  S.  phylip   o 

114  Dros  GadW  y  klvsliav :  Y  Hew  kyfion  He  kofir  T.  Prys  p 

Kywyddeu  molianl  i  Sion  Wynn  o  Wedir 
119       Rhai  a  gan  a  Rhoi  gweiuiaith  « 

i  wyr  a  meirch  o  rym  iaith 

rhai  a  chlod  i  ddewr  a  chledd 

rhai  yna  ir  rhianedd 

rhai  adar  kerddgar  fydd  kant 

rhai  i  gwn  yn  hir  a  ganant 

miuav  a  gan  mewn  y  gwydd 

i  -gv  adail  o  goedydd  etc.  Huw  Machno 

121       Yr  aer  o  gorff  yr  ir  gaingk  5.  Phylip  r 

124       Y  Twr  gw^-n  at  hir  gynnydd  Edwart  ap  Raff  s 

127       Gwynedd  wenn  ar  gynnydd  oedd  ffuw  Machno   t 

129       Y  dewr  enwawc/drwy  wynedd  „ 

132       Tramwyais,  mantais,  ym  aeth  j,  ^ 

136       Awen  i  feirdd  a  wnae  fawl 


>» 


139       Vn  Hew  kawn  yn  He  kynan  Rys  Kain  « 

142       Mawr  f  awenydd  mor  fynych  S.  Phylip  y 

146  J  Syr  S.  Wynn:  Y  gwr  enwoc  ar  Wynedd  S. phylip  z 

150       Hyfrydol  hoewfawr  odiaeth  ,,         a 

152       Vrddas  gwir  addas  a  gaid  Risiart phylip  b 

155       Fawen  gref  enwoc  ryfic  „  c 

159       Y  marcliog  doniog  dinam  Jams  dwnn  d 

162       S.  wynn  wyt  arnyn  bob  lir  /  yn  benaeth  S.  mowddwy  e 

165    Vita  Gruffinifilij  Conani  Regis  venedotie  :  Regnante  in  anglia 
Edwardo :   in    Hibernia,  Terdelechp :    nascitur  in  hibernia  in  civitate 

DubHnensi  Gi'ufTinusrex  venedotie ends:  Tandem  duobus  et 

octoginta  a  annis  completis,  GruflBnus  ex  hac  vita  migravit  sepultiis  q} 
est  splendidoci  erecto  tuniulo  ad  sinislram  altarig  raagni  partem  in 
ecclessia  bangoriensi :  precemurq3  nos  vt  eius  anima  iu  dei  pace  cum 
aliorura  bonorum  ac  priTclarorumq}  regum  animabus  placide  conquiescat, 
Amen ./ 


786  Cardiff  Manuscript  83. 

181  Sir  John  fVynn,  Bart.,  's  History  of  the  Gwydir  family, 
which  has  all  the  characteristics  of  an  autograph*,  and  is,  perhaps, 
unfinished  : 

Griffith   ap  Icynaii  prynce  of  Wales  had  by  his  wyefe  Angharad  the 

doughter  of  Owen  ap  Edwyn  lord  of  Englefeild ends  :  Jt  is  to 

be  noted  assoe  that  certaine  gent:  and  f'reehoulders  dwelt  in  the  countrey 
but  not  manie  who  were  (to  answer  the  cry  &)  to  come  in  asso  npon  the 
lil;e  distresse  ./ 

Odleu  a  chi/wydeu  i  \_Syr~\  Sion  Wynn  o  Wedir 
217       Kalon  yr  haelon  yn  rheoli  /r  wlad  S.  phylip  a 

221       A  mi  /  n  rhodio  manu  rhydeg  Huw  Machno  b 

224       Y  Uannerch  ar  gwinllenydd  .  l600  .  ?  autograph  0.  Gwynedd  c 
227       Y  BrM  oedd  i  brydyddion  Simwnt  Vychan  d 

230      Tromwedd  holl  wynedd  llinon  y  bonedd  J.  Tudur  e 

233       Yng  wedir  oes  hir  i  M'  Sion  gwynn  bid        Huw  penant  f 
237  Yr  hydd  garw  ffres  rhwyddgar  ffraeth  D.  goch  br:ofvellt  g 

239       Y  gorevlap  gwrolwaith  Huw  pennant  h 

Kywyddav  priodas  syr  Roger  mostyn  a  marri  gwynn 
242       Neithior  deg  a  wnaeth  air  da  Simwnt  Vychan    i 

245       Neithior  sydd  i  wnethvr  son  0,  Gwynedd  k 

247       Kwlm  a  roed  or  roi  mawr  ras  S.  tudur    I 

249       Dyma  /  r  dydd  da  mawr  diddan  S.  Phylib  m 

252       Duw  gwynn  heb  pall  deg  enw  prr  Huw  machno  n 

255       Y  beirdd  heirdd  bvraidd  hirddawn  S.  Mowddwy  o 

263-80  The  descendants  of  the  children  of  Meredydd,  the«ancestor 
of  Sir  John  Wynn  Bart. 

281  Ho:  koetmor :  Howel  kymro  o  hil  kymry  Jolo  goch  q 

282  R.  Gethin  o.  N.  konwy  :  Byd  kaeth  o  waedoliaeth  da     „         r 
284  Mar:  Madog  ap  Madog  koch  o  lewerllyd 

Mae  ol  arfav  angav  aingl         (11.  1-68)     unfinished         „  s 

28G  Meib  J.  v'n  ap  J.  Duw  a  roes  nid  yw  resyn        R.  g-j  glyh  d.   t 
287  Etto :  Mawr  yw  dy  wrthiav  /r/  awron  Gr:  nanav  m 

289  Diiw  /  n  afrwydd  ar  y  flwyddyn  llywelyn  ap  Gutvn  v 

290  ^fan  dda  o  fewn  i  ddydd  Mred:  ap  Rys  w 

292  Tair  blynedd  rhyfedd  fu/r  rhin  Gutoj rj  Glynn  x 

293  f  TVatkin  Vychan  o  Hergest 

^  nai  /  r  /  iarll  ir  wy  /  n  /  darllain  Tiidur  penllyn  y 

294  Ar:  Herbert:  Os  byrr  oed  dydd  as  brud  hSn  Ho:  D.  ap  J.  ap  R.  z 
296  Gr:  Derwas :  Mi  af  i  yfed  y  medd  L's  glynn  kothi  a 

298  T.  ap  Rossier :  Mae  eryr  ym  mawr  i  rodd  llowdden  b 

299  Mar:  argl:  Powys  :  Gwae  wlad  oer  gwilio  derwen  Lewis  Mon  c 


*  Certain  (insertions)  and  "  crossings  out"  are  the  work  of  another  pen.  These 
teem  to  identify  this  MS.  -with  that  "  other  found  among  the  Evidences  att  Gwoder 
which  ....  was  in  many  places  corrected  and  iuterlined  and  much  of  it  writt  with 
the  hand  of  Sir  John  Wynn  himself,  the  author."  See  note  hy  Thomas  Mostyn  of 
Gloddaeth  in  a  copy  of  the  Gwydir  family  history  at  Mostyn,  dated  1683. 


ThelBook  of  Sir  John  Wynn  of  Owydir.  787 


a 


301  W.Imnstabl  A.yitwijlh:  Y  reidr  oedd  mwy  enw  a  drlc  .  .  . 

di  wallo  duw  dy  wUys  Erjs pennardd 

302  7  argl:  ffcris :  Rhyfel  ar  barsel  or  byd     .     .     ,     .  b 

dreth  avr  ei-  Uywodracth  dda  llowdden 

304  fveib  Rosier  rn:  Y  Trowyr  aboitreiwyd  f.aplio:Swrdwnl   c 

305  ll'n  ap  J.  ap  Z).— llariaidd  farwnaidd  fiyuach  IIo:  np  D.  d 

307  Mar:   Si/r  Ritiart  Hcrbart  : 

Syrtbiodd  penn  derwen  ne  dwr  Redo  hrwynlli/s  e 

308  freneid:  Ymddiddaii  boliwman  bwyi-     {W.  \-V2-)  unfinished         f 

310  Troes  duw  les  trist  wylofaiu  g 
trwy  for  trwy  ddaiar  trwy  fain     .... 

torri  pen  a  nen  ein  iaith     .     .     ,     , 

Syr  Rosser  .  .  ,  faich  onn  aur  fychan  eryr     .... 

uid  am  dreswn  gwn  ganv 

end  malais  anfantais  fv     ,     .     .     . 

ueu  r  bydd  a  yrrwyd  ir  bedd .  /  Hnw  Kae  TLwyd 

311  Torrodd  fraint  cywraint  ceyrydd,  a  thiroedd     ....  h 
Syr  Rosser  .  .  Trwy  fiad  .  .  lladdwyd  .  .  kefn  y  byd 

i  gyd  ar  goedd  o  Duw  orig  odaroedd  IL'n  g^  y  dunt 

329  Copy  of  tbe  "  Kules  to  be  observed  in  translating  the  bible," 
followed  by  a  list  of  tbe  places  and  persons  agreed  upon  and  of  tho 
respective  bookes  allotted  to  each  company, 

333  Hvdol  doe  fu  hoedl  dafydd  Jolo  goch   i 

334  Dafydd  ap  gwilym  imy  gr:  gryg  It 

335  Trist  oedd  ddwyn  trais  kynhwynawl  D.  ap  G.   I 

337  J  ovyn  cymod  Gr:  ap  R.  o  faesmor : 

Gr:  0  ddolydd  alweu  Hou-cl  Kilan  m 

339  Extractu  ex  Rotulo  paten*  ab  anno  primo  Regis  Henr:  filij 
Regis  Jo:  de  Nego  wall:  per  Ric:  Broughton  Rustic:  Caeru;  Angt;  et 
Merioneth  ter.  M:  1594  .  / 

353  Copies  of  Char(ers  (Latin)  granted  by  Gr:  ap  Cynan,  Cud- 
waladr,  David,  Emma,  Llywelyn  (Aber  Conwy),  Rhys  and  his  son 
Mailgwn  (Strata  Florida). 

357  Records  of  the  Session  held  at  Harlech  anno  viij"  Elizabeth  . 

359  Patent  Rolls  of  King  John's  time 

363  Quo  warranto— Llanstcphao  .  Simon  de  Burley.s 

369  D.  ap  SienMn  :  Kann  nos  daed  kynes  dudail    Tildur  I'enllyn  ii 

370  7  Gr:  ap  Nicolas  :  Gair  angel  y  gwr  yugod  Givilim  ap  J.  hen   o 

371  Mar:  T.  ap  Gr:  ap  Nicolas .-, 

Ymlwyddyn  yr  ymladdwyr  D.  Ihoyd  ap  ll'n  ap  gr:  p 

373  Mar:  S^  R.  ap  T.  Mae  rhyw  odwrf  ymhrydain  L's  Mor'wg  q 
375  Meirig  vab  R.  Mawr  iawn  ith  gar  meirionydd  Tr  jisuidlyn  r 
377       Pand  hir  na  welir  ond  nos  Jer:  fynglivyd  s 

379  Mar:  R.  ap  tudvr .  Tebig  yw  gwynedd  meddir       Gr:  Gryg  t 

380  Mar:  0.  tudvr :  Y  llu  mawr  ni  allai  mwy  /.  GcMii  ap  J.  u 
382  Kymod  J.  v'n  :  Sain  krusdoSr  a  f v  /  n  /  offrwm     Gnto  or  gl:  v 

384  Mar:  Ri  ap  J.  IVd:  Doe  klowais  mi  a  geisiais  gel  D.  ap  G.  w 

385  Pand  augall  na  ddevallwn  Syr  D.  Trefor  x 
V  98607.  A  •*• 


788  Cardiff  Manuscript  Sd. 

387  Mar:  J.  pilsdwn  o  Emral  : 

Blin  ydyw  gann  blaenedav  M.  goch  glijnn  dyfrdmy  a 

389       Evrwn  gerdd  gida'r  vn  gaingk  llowdden  b 

391       Gida  ag  va  a  geidw  gwynedd  Tudur  Aled  c 

393       Pwy  yw  digrifwch  powys  D.  llioyd  ap  ll'n  ap  gr:  d 

395  f  D.  ap  J.  ap  Ein:  — Y  Blaenaf  o  bobl  wynedd    D.  Nanmer     e 

396  Mar:  Syr  Gr:  Vn  .- 

Mi  a  frudiais  am  frodir  D.  llwyd  ap  ll'n  ap  gr:  f 

398  Dragywydd  D.  miiscadel  a  brynn  .  .  kastell  ho:       L.  G.  K.  g 

400  Trimail)  trwy  emyn  tri  edn  taer  ydyn  „  h 

401  Ba  dir  yw  wyneb  y  dawn  „  i 

403  EhJ-fedd  oni  ddaw  rhyfel  Tudvr  Aled  h 

404  Mar:  Gwenllian  verch  Owain  Glyndwr 

Y  wraig  a  oedd  aur  i  gwallt  L,  Glynn  Kothi  I 
406  7  Siors  Her't :  Yr  herbart  dewr  ar  barr  tan    L's  Morganwg  m 

408  Ll'ti  ap  hwlltyn  :  Mae  heddy  w  ym  wahoddion         Guto  or  gl:  n 

409  S.  ap  Mred : — Od  air  i  rifo  dewrion  Robin  ddv   o 
411  3Iar:  D.  llwyd :  Gwae  /  r  /  wlad  gwaeryw  Iv  o  wyr     L.  G,  h.  p 

413  Gwrda  gwych  llewycb  llawir  Tudvr  Penllyn  q 

414  Mar:  Gr:  v'n ;  pwy  a  wnaetli  ond  ynn  penn  iav         „  r 

415  Reinallt  ap  Gr:  ap  howel 

Mae  draw  gawr  modrwyawg  walit  Tudur  Aled  s 

418  K.  priodas  Harri  wynn  a  chatrin  llwyd  acres 

Bhhv  goch  :  Y  gwaed  enwog  adwenir         Huiv  machno    t 

Marwnadeu  Syr  S.  wynn  ifangk  a  fit  farw  yn  Lucca  .  16-H  . 

423       Rbod  y  Byd  rhed  heb  oidi     ....  u 

oes  draw  hen  nestor  a  hwy  S.  pvw  ap  Risiart 

431       Byrfliii  henafgwr  barflwyd     ....  v 

a  dawn  nag  fydd  hyd  yno         .  161/^  .  ffowlk  prys 

434       Brevddwydiais  Icefais  f'yd  iiaeth     ....  k 

i  Syr  Sion  oes  hir  y  sydil  Huio  Machno 

438       Duw  a  bair  newidio  byd     ....  x 

Sy  /n/  y  net'  sion  wynn  ifangk  .  '/6/^  .  Risiart  Kynwal 

442       Braw  kymrwn  briwo  kymrv     ....  y 

Dvw  iessv  an  dewissodd       .  l6l/,  .         kadwaladr  kessail 

451  J.  S.  wyn  ifangk  kynn  i  fynd  yn  farchoc 

Y  gwrol  enwoc  eryr     ....  .  z 
kannoes  vt  ymric  gwynedd                               Huw  Machno 

429       ar  dir  vgeinmil  avr  don  kowirserch     ....  a 

ifau  sion  o  fewn  y  sir  Risiart  Kynwal 

455  A  Copie  of  the  consails  lettres  vnto  J.  Salsbury  knight 
Receavor  of  North  Wales. 

457       Syr  sion  aer  syr  sion  eryr     ....  b 

tro  /  11  /  d'ol  at  yr  hen  dalaith 

digou  yw  digon  o  daith     .... 

a  duw  gadv  ach  dwc  adref  Edm:  prys 

4C0       Mae  hiraeth  Trwm  wrlhi  i  Trig     ....  c 

varglwydd  a  fv  rhwydd  ir  liael  J,  Phylip 


The  Book  of  Sir  John  Wynn  of  Giuydir.  789 

464  ^'  ty  yngtvedir  yn  ainsser  Mows  wynn 

Kaei-  oessawo  kroesawc  kryswen     ....  a 

krist  yw  fvi-  kioosed  f'orys  J.  Phylip 

b.  Dowed  i  wyr  ari'ou  galon  galcd  yspryd  Gronwi/  ap  Edn:  v'n  h 

c.  Syr  Gr:  Llwi/d:  Djdd  dii  yt  gruffvdd  koel  fvdd  kcrdd  Anon  c 

465  (Sieffrai  a  yt  osai  ffraink  Guttu  'r  Glynn)  d 

b.  Tai  koed  yng  wedir  :  laborinthws  dlws  dv  leision     .... 

a  lawut  ia  a  plesant  plas  S.  ludor  e 

c.  Etto:  Teiav  man  ddeiliav  mwynaidd  ynt  Rtsiart  Phylip  f 

d.  Etto:  defeisiwyd  kweidwyd  kaeroedd  Simwnt  vychan  g 

466  Ysteddfa  gyfa  ar  gyfair  tjkoed  Huw  machno  h 

b.  Brynn  gwedir  gwelir  golav  adeilad  Hvw  thontas  i 

c.  kogyrne  ar  gaer  gorallt  dolenav  W.  ap  J.  ap  J.  It 

467  "  Ten  niorall  preceptcs  ....  written  by  the  ould  'i'leiisurer  to, 
his  Sonne  .  .  Robert  Cecill  Earle  of  Salusburie  "  of  whicli  the  prefatory 
note  only  is  given. 

b.  A  series  of  Englynion  on  Rodri  mawr  j  pan  las  Ll'n  j  hyfudiad  Glynn  dyfrdwy 
I  pan  las  Herbart  1i,69  /  pan  las  karri  perssi  j  Marw  Hairi  Wynn  o  Wynedd, 
1485  /  keithiwo  tir  nanhonivy  j  Harddlcch  a  Dinbech  bob  dor  /  ho£'a  yolwyth 
amwythie  /  atcofioti  Llywarch  hen  j  ni  cliiliodd  Rickart  .  .  led  i  dioed  /  o  lias 
Willtoc  j  hymer  ddysc  j  Er  dy  friyaicns  j  Bydd  ddilesc  Gr:  j  At  Aradr  brcvgadr  / 
Edrych  yngharad  j  O  chollais  yngharad  j  Etnion  irii  galwon  j  neidias  .  .  heb  orwydd  I 
Na'id  Aber  nodivydd  ]  yngharad  ferch  f organ  j  fy  nerth  a  gollais }  Gr:  II.  Bleddynj 
Kilmin  hwfa  /  pan  las  gwarthcc  man  j  pan  loscodd  penn  poivls  /  3-2  Englyn 
kyffes  I 

476  and  481  Kaglynion,  by  Kobert  ap  Huw  telyuior,  J.  Llwyd  SiefErey,  T.  np 
Moris  o  Langwm,  and  S.  lioitsier  to  Llanrivst  bridge,  built  in  1636. 

477  Tlie  extente  and  cleare  yearlie  valew  of  all  the  Castell  Lordships 
manors  landes  and  tenements  of  the  late  Edward  Griffith  Esq.  who  died 
in  April  1540. 

483  Kecipe  for  "  The  making  of  rigiit  j^ood  Metlieglin  by  Doctor 
Lobell  a  netlierlander  in  anno  1610  ./  " 

b.  Mar:  Vthur  ben  dragon 

Neu  vi  llvossawc  yn  tradar     ....  / 

gwledig  nef  ynghenad  au  men  doad  argoed  llwyfan 

483  Mar:  Rich:  Hi:  Mae  /  r  /  goron  yrarig  eryr     ....  m 

harri  sydd  hiroes  iddo  D.  Llwyd  ap  Ll'n  ap  gr: 

485  J  ofyn  gwregys  i  master  IV.  wyn  o  ivedir  .  l621  . 

Abad  drwy  guriad  ragorawl  annercli     ....  n 

a  duw  wr  hael  ath  ado  yrhawg  ffan  S.  o  xredir 

486  Pont  [LI.  rwst]  faenwaith  dra  maith  i  dramwy     .  1636  .     o 

b.  f  ofyn  llyfr  i  Mr.  W.  wynn  o  wedir 

Kyfarchaf  doedaf  lie  dodir  yn  fawr     ....  p 

y  komon  praer  ka  mewn  print     .... 

twysa  hen  fardd  ab  iessv  Hmo  Machno 

487  Charta  Leolini  magni 

489  Recipe  for  "  ane  excellent  water  against  the  plague  ./"  &c. 

490  E  bery  r  enaid  heb  oeri  modd  gwrol  W.  ap  J.  wynn  q 
b.       Doethost  drwy  fowrfost  i  fyrfyd  /  yn  noelh  Anon  r 


f90 


Cardiff  Manuscript  84. 


MS.  84  =  Pli.  8393,  in  two  volumes.  Giuailh  Beirdd  Kymru, 
especially  the  Poetical  Works  of  Griffith  Hiraethog,  Giilto'r  Gb/nn, 
Simwnl  Vychan,  Sioii  Kent,  Sion  Tndijr,  Tudi/r  Aled,  and  IViliam 
Llyn.  P.aper  ;  13  x  4  inches  ;  pages  1-706  (vol.  i.),  707-1286  (vol.  ii.) ; 
apparently  in  the  autograph  of  D.  Jones  of  Trevriw  (p.  899)  ;  hound  in 
green  morocco. 


Ttiilicised  figures  indicate  uncertain  authorship. 


Abraham,  Eichard,  57  [!C75],  936. 
Anonymous,  47,  71,    118,  157,  24.i,  267, 

9;  281,  439,  466,   48.1,  512,  53H,  786, 

792,  818,  8C9,  929,  974,  8  ;  1041,  lOS.i, 

7;   1096,  9;   1196,  8;   1278. 
Beclo  Brwynllys,  111,  299,368,  446, 1087. 
Cadwaladr  ap  R.  Trevuant,  432. 
'Civdwaladr  ap  Sion,  163. 
Cadwaladr  Cessail,  13,  178. 
Cyrnval.     See  llichard  and  William. 
Cynwrig  ap  I).  Gocli,  545. 
Daniel  ap  llosgwru  mew,  132. 
Davies.     See  Sion  1).  las. 
Davydd  ap  D.  Uwyd  ap  7.,  133,  1229. 
D.  ap  Edmund,  35,  6,  7,  8 ;  (59,  108,  lift, 

273,  53S,  581,  831,  908,  108G,  1097. 
D.  ap  Gwilim,  64,   61,88,  101,  141,8; 

474,    535,  8;   675,   830,  1,2,   5;   884, 

960,  970,  2;  1090,  6  ;   1118;   1215,  6, 

8,  9;   1220,  1. 
D.  ap.  ^  ap  0.,  8,  844. 
1).  ap  Mred:  ap  Tudur,  263. 
T).  ddu  0  hiraddug,  979. 
I),  llwyd  ap  ll'n  ap  Gr:   145,  269,  761, 

1114. 
D.  Nanmor,  35,    109,  508,  573,  594,    5  ; 

822,  9  ;  1041. 
B.  Owen,  Sir,  99. 

D.  Trevor,   Sir,  243,   593    [1509],  653, 
813,  1183,  1204. 

Deioap?.  du,  113,  4j  253.4;  369,390, 

859,  1142. 
Dewi  ap  ^oan  =  D.  Jones  o  Drevriw. 
Dwnn,  James,  1000. 
Edward   ap   Kaff,   50,   746,    988,    1049, 

1140,  1161,  3,  8;  1179  [1593],  1181. 
Edw:  ap  Khys   o  Vaelor,  70,   ?482,  964, 

1087. 
Edward.  Jolin,  967. 
Elias,  W.,  893  [1730],  1060. 
Ellis,  W.,  277. 

Evan  llwyd  Jeffrey,  51  [1611]. 
Evan,  Morns',  34. 
Evans,  Edward,  1052. 
Evans,  Robert,  991,  11S6,  1177. 
Evans,  T.,  1006  [1580], 

E.  K.,  43. 

En^hjmon,  209-13,  217-20,  446,  932-56, 

1031-40, 1130, 1222-26. 
Griffith  ap  D.  ap  Ho'l,  839. 
Gr:  ap^.  apll'n  vychan,   37,    193,   294, 

305,  684,  867,  1157,  1202. 
Gr;  ap  yr  ynad  coch,  123. 
Gr;  gryg,  255,  957,  1161. 
Gr:  Hiraethoc.     See  infra. 
Gr.  Uwyd  ap  D.   ap.   einon  Uygliw,  140, 

359,  588,  806. 


Gutto'r  glynn,   137,142,  157,248,256, 
258,  9  ;  262,  296,  324,  361,  2,  3,  4,  5  j 
370,388,392,3;  586,  604,   616,  656, 
661,4,;  705,  754,  774,817,886,961, 
974,9;    1027,  1111,3;   1121,  1280,  1. 
Guttyn  Owain,  29.5,  7;  318,  9;  430,  2;  733. 
Gwen  ach  arthur,  203. 
Gwilim  ap  '].  hen,  326,  366,  798,  810. 
Gwilim,  ap  Sefnyn,  1201. 
Howel  ap  D.  ap  ^.  ap  R.,  258,  800. 
Ilowel  ap  D.  llwyd,  155. 
Howel  ap  Sir  Matthew,  102. 
Howel  Benwan,  1092  [1737]. 
Howel   Cilan,   250,   J,19,  420    607,    6><0, 

847,  1141,3. 
Howel  Dafydd,  1217. 
Howel,  Karri,  464  [1634]. 
Howel  hir,  1207, 
Ilowel  Reinallt,  112,  630,861. 
Howel  Swrdwal,  136,  436. 
Hughes,  Hugh,  227,  896,  8  ;  903. 
Humphrey,  D.  ap  7  van,  80,  82. 
Humphrey,  Howel,  549. 
Huw  ap  Huw  D.,  795,  827. 
Hnw  Arwystl,   101,   314,  331,  4,  8,  9  j 
341,   352,  385,   440-,5,   796,  912,  994, 
1103,  1252. 
Huw  Cae  llwyd,  143,  301,  375,  1200. 
Huw  Cornwy,  398,  489. 
Huw  Lloyd  Cynvel,  39,  79,  887,  8. 
Huw  Llyn,  808,  1216. 
Huw  Macbno,  3,  9,  98,  214,  5  ;  270,  9  ; 
428,448,455,    [1632],   553,6;   1002, 
1158  [1594], 1284. 

Huw  Pennant,  54,  1 13,  411. 

Jeuan  ap  Gr:  leiaf,  1123. 

7".  ap  Ho'l  Swrdwal,  387. 

^.  ap  Madog,  1185,  1187. 

^.  ap  Rydderch  ap  7.  llwyd,  1203, 1214. 

").  ap  Tudur  Pcnllyn,    255,    271,    356, 
998,  1014. 

■J.  Bedo  gwynn,  337. 

%  ne  ^erwerth  Beli,  131. 

^.  Brydydd  hir,  391. 

^.  Clywedog,  340  [1577]. 

^.  delyniwr,  1183,  4,  6. 

1  Doulwyn,  107,  110,  257,  419. 

i  Dyvi,  764,  1088. 

^.  Gethiu  ap  J.  ap  Ueison,  592,  7  [1461 1, 
1285. 

J.  Heiliarth,  350. 

j.  Llwyd  Brydydd,  585. 

").  Rayadir,  799. 

7.  Tew  Brydydd,  426,  522,  618. 

^erwcrth  Vynglwyd,  300,  804,  6  ;   1 144. 

Ivan,  sir,  332,  6. 


The  Booh  of  David  Jones  of  Trevriw. 


794- 


5Folo  Goch,  21,  121,  260,  1  ;    288,  325, 
388,    431,    4,  5  ;    479,    497,    582,   8  ; 

664,  8;  957,  1114,  1199. 
James,  Angharad,  45. 
Joucs,  D.,  o  Lanvair  O.K.,  1131,  2,  4. 
Jones,  D.,0  Drefriw,  899,  903   [1733], 

900,  1108. 
Jones,  Edward,  1011  [1C97]. 
Jones,  Lewis,  169. 
Jones,  Owen,  33. 
Jones,  Thomas,  21. 
J.  K.  [?  J.  Ryclrlerch],  764,  899. 
Lewis,  Hugh,  484. 
Lewis,  Robert,  973. 
Lewis,  Rowland,  119. 
Lewis  ap  Edward,  1018. 
Lewis  Daron,  144,  389,645. 
Lewis  Gl)-u  Cothi,  149,  241,  434,  676, 

836,  1110,  2. 
Lewis  Menai,  414  [15C3]. 
Lewis  Mon,  146,240,  311,355,360,601, 

085,7,8;  099,  7u7,  732,   1045,   1128, 

1109,  1170,  2  ;    1195. 
Lewis  Mou  leiav,  531  [1731]. 
Lewis  Morgannwg,   110,  371,  582,  801, 

802,1279. 
Lewis  Trefnaiit,  355. 
Llawdden,   122,  252,  264,  370,436,  503, 

1122. 
Lloyd  brydydd,  Evan,  1016,  1213. 
Lloyd,  Richard,  999. 
Lloyd  jeuav,  T.,  1074. 
Lloyd,  W.,  1129. 
Llyn.     See  Hviw  and  Wiliam. 
Llywelyn  ap  D.  Vychan,  244. 
Ll'n  ap  Guttyn,  112G. 
Ll'n  apHowel,  1206. 
Ll'n  ap  Jeuan  las,  811. 
Ll'n  ap  Moel  y  pautri,  429. 
Ll'n  goch  ap  Meuric  hen,  427. 
Mab  yr  ynad  coch,  1211. 
Madog  Benvras,  298. 
Matthew  Eromffild,  353,  420. 
Matthew,  AViliam,  1159  [1594]. 
Morgan  ap  Huw  Lewis,  905, 1154,  1210. 
Morris,  Edward,  34,  127,   171,    ISO,  8; 

237,  410,513,558,875,  1071,3;   1223. 
Morris,  IIuw,  125,  0  ;  500,  889. 
Morris,  John,  61. 
Morris,  Lewis,  220,  227,  530. 
Morris  Berwvn,  470,  993. 
Morris  Dwyvsch,  6.5,  0;  217,  309,  319 

[1548],  321,  406,  7  ;   548,  1124. 
Morris  Howell,  139. 
Morris  Mowddwy,  1081. 
Meredydd  ap  Rbys,  424,  5  ;    587,  598 

[15521,  ?  680,  885. 
Owen,  David,  536. 
Owen  ap  Gwilini,  Sir,  266,  474,  577. 
O.  ap  Ll'n  Moel  y  pantri,  423,  437. 
0.  Griffith,  20,  173,  182,  7  ;   190,  892. 
O    Gwynedd,  213,327,8;  340   [1567], 

343,8  [1576],  357,  467,517,529,915, 

8;  983,  4;  990,  1026. 
Pbylip,  Griffith,  70,  45 1  [1037]. 
Pbvlip,  J.,  86.  238,  310,    345     [1570], 

412,  499,  509,  523,  7  ;  541,  599,  766, 

871,4;  954,  1139, 


Phylip,  Richard,  78,  97,  457  [1033],  465, 

511,922. 
Phylip,  W.,  25,  7,  9  [1653],  31,  8.3,  231, 

562,  105.5,  7. 
Prichard,  J.,  290,  2,  3  ;  418,  1012,  1076 

[1667-93]. 
Prichard,  Michael,  204,  5  ;  207,  223,  6. 
I'rys,  Edmmid,  6,  105,  ?482,  887",  971, 

1044,1104. 
Prys,  Efoulk,  963. 
Price,  Rowland,  89. 
Prys,  Sion,  902  [1691]. 
Prys,  T.,  23,  42,  9  ;  84,  222,  235,  280, 

8  ;  312,  446,  471,  493,  572,  875,  7,  9  ; 

880,  2,  3;    968,  9;  981,  1064,    0,  7; 

1077,  9;  1182,  1191,  2, 
Kaff  ap  Robert,  106,  1024,  1249,  1256. 
Rhys  ap  Ednyved,  39. 
Rhys  ap  Robert,  4, 15. 
R.  brydydd,  1059. 
R.  Cadwaladr,  17,  235  [1687]. 
R.  Cain,  248,  358,  505,  0  ;  613,  7  ;   622, 

4;  646,  8  ;   066,  700,  2,  3  ;  717,  725, 

734,  7;  755,  7,8;  782,  7;  790,  815, 

823,  4:  924,  1153,  1274. 
R.  Goch  Glyndyvrdwy,  1119. 
R.  Goch  or  ryri,  304. 
R.  Gutty n,  539. 
R.  Nanmor,  COO. 
R.  Pennard,  438. 
R.  Wynn  ap  Cadwaladr,  1083. 
Richard  ap  Howel,  118. 
Richard  Cynwal,  1,  2,   11,  59,  63,  129 

[1027],  251,  380,  415,    450    [1033], 

469,  856,  927,  1046,  8;   1260,  1271. 
Risiart  Jorwerth,  814. 
Eisiart  or  Ilengaer,  780. 
Robert  ap  Harri,  1178  [1593]. 
Bob:  ap  Ho:  Morgan,  42. 
Rob:  ap  Richard,  900,  3. 
Robert  Clidro,  282,  3,  4. 
Rob:  D.  Llwyd,  286,  473, 1189,  1211. 
Robin  ddu,  112,  265,  596  [1461],  1015. 
Robert  Dyvi,  410. 
Robert  Leiav,  106,  534,  584. 
Roberts,  Morris,  231. 
Roger,  J.,  1107  ;  offeirad,  901. 
Rowland,  Edward,  33,  275. 
Sampson,  Sion,  204. 
Siencyn  apEinon,  1207. 
Simwnt  Vyohan,  151, 164,  513,  533,  073, 

884,  985,  6;    990,  1018,  1021,   1049. 

1138,  1156,  1164,  1174,  1193,  1282. 
Sion  apEinon,  1207. 
S.  apHo'l  ap  Ll'n  vychan,  316. 
S.  op  Richard,  1008. 
S.  Brwynog,    69,  147,     315,    416,  574, 

833,  848,  1105. 
S.Cain,  447,453  [1033],  715,  920,  936, 

1222 
S.  Cent,  138,  483,  6,  7  ;  490,  2,  5,  7  ;  573, 

6,  8  ;  909,  920,  1007,  1059,  1 129,  1135, 

1202,  1263,  4,  5. 
Sion  Ceri,  351  [1520],  379,  423,  665, 

1053,  1238. 
S.  Clywedog,  452  [1633J,  1004. 
S.  D.  Us,  18,  44,  73,  5;  91,  2  ;  176, 

J008,  1107. 


4f$2  Cardiff  Manuaoript  84. 

S.Mowddwy,  158,714,  1270.  Tudur  Penllyn,  261,  272,  4.j  297,  3,23, 

S.  Tudur,  22,  95,  193,  5,  6,  7,  8, 9  ;  200,  394,  671,  997, 1102,  1123,  6. 

217,  281,  5  J  376,  384,  394,  396,  4S'6,  Watkya  Clywedog  [1543],  55,  459,463, 

544,  563,  4,  5,  6,  8,  9  ;  570,  1  ;   625,  549,  1046. 

662,  670,  712,  752,  9  ;  770,  826,  835,  Wiliam  ap  S.  ap  D.,  658. 

7,  8  J  840,  863,  4,  .5,  8,  9;  872,  905,  W.  Cynwal,  94,  134,202,  244,. "i,  6  ;  342, 

959,  977,  102U,  1063,   1098,  1100,1;  6;  380,  409.  480,  493,519,520,833, 

1147,   1166,1176,1226,7:1231,2,3,  976,  1043,  1146,  1151,  2  ;   1253,  4,  5  j 

4,  5,  6,  7,  8  ;   1240,  1,  3,  6,  8  j   1250.  1261,  1276. 

Syppyn  Cyveilog,  100.  Wiliam  Egwad,  1 171. 

Thomas,  Humphrey,  231.  W.  Llyn,  21,  154,  9  ;  322,  9  j  330,  372, 

Thomas,  J.,  205,  o  Bodedern  1091.  3;  386,  394,  7;  401,  3,4;  422,  503, 

T.DerPys,  233,  1127,  1201.  546,    603,    9;  610,  2;    636,9;    640, 

Thomas  Penllyn,  723  [1604].  650,7;  691,2,4,6,  8;  711,  736,  744, 

Tudur  Aled,  55,  62,  8 ;  87,103,7;  110,  9;  750,783,5;  820,848,851,3;  913, 

167,  271,  306,  7  ;  367,  383,  400,  4S6,  7;    1145,  1152,  1223,  1245. 

501,543,590,608,619,    620,   7,9;  Wynne,  Robert,  162,475. 

631,  3.  4;  643,  651,4;  681,9;   709, 

727,  9;  730,  740,  1  ;    757,  771,  789, 

828,  832,  849,  860,  930,  1023,  1116, 

7,  8;   1120,  1170,3;   1195. 

Poems  by  Griffith  Hiraethoo. 

152  and  554  Mai-:  Robert  Salibri  0  Hug  : 

Y  mae  cwyn  y  myw  cannyn  ....  gael  ddwy  oes  f  Argl :  ifangc  . 

160  Mar:  Rob:  ap  Reinaltt  0  Frauas 

Dirwest  wylo  drist  alaeth  ....  Cnttun  i  cattwo  ei  Enaid  . 

299  Dr.  S  Bwctai :  Y  Prelid  jawn  fab  Rolaiit  .  .  .  .  a  sai  tra  fo  Bwa  a  saeth 

302  Bwriaf  wawd  buraf  i  wyr  .  .  .  Bwyth  oesig  byth  o  ceisiant 

304  Mr  T.  dewr  at  ymwan  /  Moityn  .  .  .  .  ^r  Heulwawr  ai  heiriolodd 

377  Sir  F6n  wenn  os  rhifwn  wyr  .  .  .  Cair  pwyth  y  main  cair  peth  mwy  . 

378  Y  Lloer  ireddiv  ai  Haw  roddion  ....  Hwn  ar  llall  hynny  iw'r  Uwyth 
382  Syr  Kob't  gair  syr  Bwrt  gynt  .  .  .  .  yn  gyd  a  hwy  nag  oed  hou . 
537  Dydd  dae  oil  a  gae  He  i  gwedd  .  .  .  .  ir  Twro  aeliau  torr  calon  . 

615  Edw:  Almor :  Am  bwy  sSn  in  byw  y  sydd  .  .  di  drango  fythe  'oh  dau  oedran  . 

637  Mar:  Royer  Rodn  :  Gan  fil  drogan  ofalu  .  .  .  .  Yr  7esu  enaid  lloesser  . 

642  .S.  I'rys  0  Egtwyseg :  Pwy  sy  trwyddo  post  rhyddaur  .... 
DOW  pwyth  lownwerth  pwyth  haner  . 

659  Cusan:  Cefais  cofus  wener  ....  claim  or  hun  cael  im  ai  rhoes. 

660  Lie  gwn  gael  oil  i  gan  gwlad  .  .  .  .  os  yw  fod  yn  safadwy 
679      Bum  herod  bo  ym  hiraeth  ....  a  f ytho  amen  wrth  fy  modd . 

682  Robert  Tanat :  Rhown  y  gamp  ir  hwn  ai  gad  .... 

glaim  nod  dynionn  glann  Tanad . 
095  Mar:  Margaret  g.  Robert  Morus  o  Langedtvyn  .  1561 . 

Gwae  Laweroedd  o  glerwyr  ....  Robert  yn  hir  Brytwn  hael. 

708  S.  Trefor  Vaughan  0  Groes  Oswallt 

Fe  bai  a  brisiai  brescnn  ....  git  ran  oes  i  Gatrin  hen . 

722  Mar:  S.  Trefor  or  Hob :  Wyled  beirdd  welcd  y  byd  .... 

Enaid  Sion  gar  bron  Duw  sydd . 
768  Dr  Elis  Price :  Un  gair  i  mwyn  goro  im  oes  .  .  Callfrys  ag  ewyllys  well . 

772  7  S.  Frgs  o  Eglwyseg :  Y  trithlws  ynt  "wrth  Leshad  .... 
Ehywir  gan  ieir  a  hwiaid 

798  J  veib  T.  Cyffin :  Bwriadu'r  wyf  bryd  ar  un  waith  .... 
y  glod  tra  fo  teimlo  tant 

845  Seriiant  Morus :  Mae  swydd  i  bum  y  eydd  bsr  .... 
y  dewr  doeth  dy  euro  dithau . 

854  Cadwaladr  Prys  o'r  Rhiwlas :  Yr  ustus  olj  li^s  Duw  lydd  .... 
ei  Lwdn  fa!  y  dyn  i  fydd ,  .     1  ; 


Poems  by  Grifith  Iliraeihog  f9^ 

9U  S.  Wynn{rias  fal)  :  Yr  liydd  Gwynn  rho  Dduw  ganoes  .... 
ji  chans  hyn  chwe  cinoes  yt 

1020       Pa  son  braiag  pwy  sy'n  y  brig  ....  A  mwy  fwy  uwch  yma  fo  . 

1028       Un  duw  gad,  hwn  ni  ad  gam  ....  A  daed  yw  Duw  ai  diylch . 

1205       Pa  berson  pwy  a  Byrbiodd  ....  Amen  na  Goifr  na  Mynnod* 

1257  J,  Cock  y  pwyts :  Mai  mj'drwydd  ami  ym  cdrych  .... 
A  dygia  yngwlad  Degaingl  oil . 

1260      Gwnaeth  gwr  ym  gweniaath  gurawen  ....  Drop  fei  min  dawr  pwy  fo  . 
♦  By  ?  Gr.  Hiraethog  or  Gr:  ap  Tudur  ap  Howel. 


fd4 


Ckoss-uei''euench  numbkhs  to  MSS.  included  in 

Vol.    II.,    I'AKTS    I.    &■    II. 


loiisall  MS. 

1 

=   Cardiff  MS. 

G3 

i» 

2 

I» 

64 

« 

3 

a 

C5 

M 

4 

»i 

66 

Breese  MS. 


Llan  Stephan  MS. 


25 
164 
170 
181 
183 
188 


Caerwys  MS. 

17   = 

ti 

182 

Crosswood  MS. 

1    = 

155 

9i 

2 

n 

156 

» 

3 

>1 

157 

>» 

4 

t> 

158 

99 

5 

»l 

159 

>» 

6 

»» 

160 

f» 

7 

If 

161 

» 

8 

" 

162 

Fenton  MS. 

5   = 

Cardiff  MSS. 

48  &49 

J» 

220 

>) 

33 

Harley  MS. 

152   =*= 

)i 

36 

Jesus  College  MS. 

XV.  = 

now 

number 

9 

» 

XVI. 

10 

»» 

XVII. 

11 

» 

XX. 

3 

i> 

XXII. 

7 

» 

XXIII. 

5 

» 

xxviii. 

»> 

19 

» 

Lvii. 

4 

j> 

Lxi. 

8 

71 

Lxxxviii. 

„ 

18 

795 
Jesus  College  MS 


xc.  = 

new  number 

13 

Ci. 

*> 

17 

Cxi. 

» 

1 

Cxii. 

fi 

SO 

Cxix. 

„ 

2 

Cxxivii. 

>i 

12 

Cxxxviii. 

16 

Cxxxix. 

„ 

14 

CXL. 

tt 

IS 

Cxw, 

11 

6 

LewiB  Morris  MS.  11  ==:  Llan  Stephan  AIS.  171 

»  28  „  167 

»  29  „  168 

31  „  169 

II  33  M  166 


Sir  T.  Phillipps'  MS. 


94   = 

Cardiff  MS. 

10 

1057 

^, 

31 

2159    = 

Llau  Stephan 

MS.   185 

2160   = 

Cardiff  MS. 

12 

2161 

J* 

11 

2378 

)» 

27 

2586 

», 

13 

2743 

j^ 

2 

2745 

»* 

22 

2936 

„ 

15 

2954 

jj 

23  &  24 

4342 

„ 

43 

6896 

»3 

34 

6900 

„ 

4 

8272 

it 

16 

8277 

„ 

40 

8393 

„ 

84 

10823 

>» 

5 

10989 

„ 

9 

11188 

i> 

45 

1.2369* 

J> 

36 

12371 

„ 

17 

12453 

„ 

37 

12454 

„ 

38 

J2462 

}i 

18 

12463 

3> 

50 

12464 

„ 

82 

12466 

„ 

36 

13720 

1> 

21 

18755 

i> 

82 

13756 

J» 

26 

98007. 


B  B 


Sir  T.  Phillipps  MS. 


796 

13856   =  Cardiff  MS.  46 

14410  „       48  &  49 

14411  „  33 
14439  „  28 
14467  „  39 
14470  „  32 
14962  „  19 
14970  ,.  44 
15696  „  SO 
16614  „  1 
17171  „  6 
17355  „  29 
18112  „  42 
18498  „  51 
18909  „  3 
21559  „  -8 

21865  „      .  30 

21866  „  32 
23203  „  41 

23453  „  7 

23454  „  83 
24514  „  47 
26350   =   Llan  Stephan  MS.  186 


Scott  MS. 

1 

7 

= 

Cardiff  MS. 

67 
68 

,, 

10 

jt 

69 

14 

tt 

70 

17 

i> 

71 

18 

,, 

72 

20 

>» 

73 

»» 

29 

)) 

74 

30 

„ 

75 

„ 

32 

„ 

76 

40 

>5 

77 

J, 

42 

»» 

78 

» 

43 

J, 

79 

ii.  362 

,, 

80 

if 

ii.  363 

)» 

81 

Sebright  MS. 

13 



Cardiff  MS. 

50 

,j 

13 

= 

.Llan  Stephan 

MS. 

80 

>i 

16  &  119 

:= 

Havod  MS. 

23 

ft 

17 

)» 

24 

j> 

19 

» 

13 

» 

43 

= 

Wrexham  MS 

I 

It 

135  &  156 

= 

Havod  MS. 

22 

» 

141 

» 

6 

» 

Lot  1126 

Llan  Stephan 

MS. 

97 

797 

Shirbnrn  MS.  3  A.  1  =  Llan  Stephan  MS.  17 
mc.  2»  „  84 
113  C.  1  "  >,  63 
113  C.  2  „  8 

„  113  C.  3  „         64 

„  113  C.  4  „         80 

113  C.  5  „         60 

113  C.  6  „         65 

113  C.  7  „        59 

„         use.  8  „        62 

113  C.  9  „        115 

113  CIO  „         *6 

113  C.  11  ..        81 

113  C.  12  .,        101 

113  C.  13  „        10* 

113  C.  14  „        S'l 

113  C.  15  „         98 

113  C.  16  ,.        " 

113  C.  17  '        ..        3' 
113  C.  18  ,.         1 

„         113  C.  19  >•         2 

„         113  C.  20  ,.         8 

„         113  0.21  .,         * 

113  C.  22  ,.        18 

I'         113  C.  23  »         16 

"         use.  24  »        24 

"         use.  25  ,.        20 

"         113  0.26  ..         "^ 

I  113  0.27         ..         6 

"        113  0.  28         »        15 
'I  113  0.29  ..         11 

113  0. 30  ..         ^ 

113  0.31  ..         1* 

113  0.32  ..        25 

113  0.33  ..        3^ 

113  0.34  ,.         5 

"         113  0.35  ..         12 

113  0.36  ..         ^^ 

113  0.37  ..         1^ 

"  113  0.38  ..         23 

113  0.  39 
113  0.40 

113  C  41  " 

"         113  0.  42 
113  0.  43 

113  C.  44  " 

113  0.45 
"         113  0.46  ..  .. 

-      ''         113  0.47  "   , 

113  0.48 

113  0.49  ..   , 

113  0.  50  "   , 

112  D.  28  •> 

113  D.  I  " 


22 

10 

21 

88 

112 

82 

103 

110 

109 

107 

108 

111 

85 

133 


BE  2 


798 


Shirburn  MS.' 

113  1>.  2 

=  Llan  Stephan  MS.  120 

113 1).  3 

118 

n 

113  0.  r 

122 

„ 

118  D.  3' 

123 

» 

113  D.  6 

124 

*» 

118  D.  7 

125 

jf 

113  D.  f 

145 

» 

113  D.  9 

147 

»» 

113  D.  ig. 

140 

» 

113  D.  11 

119 

i» 

113  n.  12 

187 

» 

ii3ir.-ir 

148 

» 

113  0.  ir 

,.  ■■     126 

» 

113  D.  15' 

„  -           149 

V 

113  D. 16 

128 

>» 

113  D. 17 

129 

>* 

113  D. 18 

132 

» 

113  D. 19 

137 

« 

113  D.  20^ 

„  .      116 

» 

113  D.  21 

130 

»i 

113  D.  22 

„        138 

>i 

113  D.  23 

150 

« 

113  D.  24 

121 

fl 

113  n.  25 

161 

II 

113  D. 26 

152 

„ 

113  D.  2T 

153 

„ 

113  D.  28 

m 

» 

113  D."2f 

146 

■» 

113  D.30 

.,   '     117 

ft 

118  D.Sl 

189 

)9 

113  0.32' 

141 

» 

113  D. 33 

142 

>f 

113D.34 

143 

»• 

113  D.  3ff 

144 

1* 

153  D.  1 

105 

» 

113  E.  1 

53 

» 

113  E.  2 

94 

„ 

113E,  3 

47 

« 

113  E.  4 

89 

« 

113  E.  r 

;::        ,.           92 

u 

USE.  6 

..        58 

» 

118  E.  7 

52 

» 

USE.  8  ■ 

54 

„ 

118  E.  9 

39 

„ 

113  B.  10 

„   '      30 

>' 

113  B.  11 

„   '      43 

i- 

113  B.  12 

33 

n 

113  B.  13 

31 

» 

118  E.  14 

'.'.              „                    49 

» 

118  B.  ir 

..   "      35 

>i 

113  E.  16 

:;      „         36 

M 

113  E.  if  • 

'/.               ,,                    44 

yf 

113  E.  18  : 

88 

» 

113  E,  I?' 

,>                    4? 

799 

Sbirburn  MS.     113  E.  20  = 

»        113  E.  21 

»         113  E.  22 

113  E.  23 

II         113  E.  24 

11         113  E.  25 

>i         113  E.  26 

»         113  E.  27 

»         113  E.  28 

113  E.  29 

113  E.  30 

II         118  K.  31 

»         113  E.  32 

•I         113  E.  33 

I.         113  E.  34 

113  E.  35 

•>         113  E.  36 

113  E.  37 

.,         113  E.  38 

113  E.  39 

„         113  E.  40 

113  E.  41 

,,         113  E.  42 

,,         113  E.  43 

„         113  E.  44 

113  E.  45 

„         113  E.  46 

„        113  E.  47 

„         113  E.  48 

113  E.  49 

113  E.  50 

1!3E.  51 

„         113  E.  52 

„         113  E.  53 

113  E.  54 

113  E.  55 

113  E.  56 

113  E.  57 

„         113  E.  58 

„         116  G.  33 

„         116  G.  34 

„         116  G.  35 

„         119  I.  26 

„         119  I.  27 

65  K.  7 


Llan  Stephen 

MS.  102 

,, 

55 

II 

113 

II 

66 

II 

100 

If 

99 

t* 

26 

II 

29 

„ 

74 

11 

72 

1 

69 

„ 

70 

II 

71 

II 

78 

11 

67 

II 

75 

II 

73 

„ 

68 

II 

79 

II 

76 

»» 

40 

„ 

50 

II 

48 

II 

51 

II 

41 

It 

32 

If 

57 

„ 

95 

If 

87 

1' 

56 

« 

91 

II 

90 

If 

93 

If 

114 

«i 

45 

II 

96 

II 

86 

II 

83 

„ 

27 

11 

134 

If 

136 

„ 

135 

») 

28 

» 

106 

fi 

1J4 

Iv 


80  i 

Circular  of  the  Commission. 

Public  Eecord  Office,  Ohancory  Lane, 
London,  W.O. 
His  Majesty  the  King  has  been  pleased  to  ratify  and  confirm  the 
terms  of  the  Commission  issued  by  Her  late  Majesty,  appointing  certain 
Commissioners  to  ascertain  what  unpublished  MSS.  are  extant  in  the 
collections  of  private  persons  and  in  institutions  which  are  calculated  to 
throw  light  upon  subjects  connected  with  the  civil,  ecclesiastical,  literary, 
or  scientific  history  of'  this  country ;  and  to  appoint  certain  additional 
Commissioners  for  the  same  purposes.    The  present  Commissioners  are  : — 
Sir  E.  Henn  Collins,  Master  of  the  Eolls,'the  Marquess  of  Salisbury,  K.  G., 
the  Marquess  of  Ripon,  K.G.,  the  Earl  of  Crawford,  K.T.,  tlie  Earl  of 
Eosebery,  K.G.,  the  Earl  of  Dartmouth,  Lord  Edmond  Fitzmaurice, 
M.P.,  Lord  ActoUj  Lord  Alverstone,  G.O.M.G.,  Lord  Hawkesbury. 
Lord  Lindley,  Lord  Stanmore,  G.C.M.G.,  Sir  Edward  Fry,  Mr.  W.  E. 
H.  Lecky,  M.P.,  and  Sir  H.  C.  Maxwell-Lyte,  K.C.B. 
The  Commissioners  think  it  probable  that  you  may  feel  an  interest  in 
this  object,  and  be  willing  to  assist  in  the  attainment  of  it ;  and  with  that 
view  they  desire  to  lay  before  you  an  outline  of  the  course  which  they 
usually  follow. 

If  any  nobleman  or  gentleman  express  his  willingness  to  submit  any 
unprinted  book,  or  collection  of  documents  in  his  possession  or  custody, 
to  the  Commissioners,  they  will  cause  an  inspection  to  be  made  by  some 
competent  person,  and  should  the  MSS.  appear  to  come  within  the  scope 
of  their  enquiry,  the  owner  v/ill  be  asked  to  consent  to  the  publication  of 
copies  or  abstracts  of  them  in  the  reports  of  the  Commission,  which  are 
presented  to  Parliament  every  Session. 

To  avoid  any  possible  apprehension  that  the  examination  of  papers  by 
the  Commissioners  may  extend  to  title-deeds  or  other  documents  of 
present  legal  value,  positive  instructions  are  given  to  every  person  who 
inspects  MSS.  on  their  behalf  that  nothing  relating  to  the  titles  of 
existing  owners  is  to  be  divulged,  and  that  if  in  the  course  of  his  work 
any  modern  title-deeds  or  papers  of  a  private  character  chance  to  come 
before  him,  they  are  to  be  instantly  put  aside,  and  are  not  to  be  examined 
or  calendared  under  any  pretence  whatever. 

The  object  of  the  Commission  is  the  discovery  of  unpublished  historical 
and  literary  materials,  and  in  all  their  proceedings  the  Commissioners 
will  direct  their  attention  to  that  object  exclusively. 

In  practice  it  has  been  found  more  satisfactory,  when  the  collection  of 
manuscripts  is  a  large  one,  for  the  inspector  to  make  a  selection  there- 
from at  the  place  of  deposit  and  to  obtain  the  owner's  consent  to  remove 
the  selected  papers  to  the  Public  Eecord  OfiBoe  in  London  or  in  Dublin, 
or  to  the  General  Eegister  House  in  Edinburgh,  where  they  can  be  more 
fully  dealt  with,  and  where  they  are  preserved  with  the  same  care  as  if 
they  formed  part  of  the  muniments  of  the  realm,  during  the  term  of  their 
examination.  Among  the  numerous  owners  of  MSS.  who  have  allowed 
their  family  papers  of  historical  interest  to  be  temporarily  removed  from 
their  mnniment  rooms  and  lent  to  the  Commissioners  to  facilitate  the 
preparation  of  a  report  may  be  named :— The  Duke  of  Eutland,  the  Duke 
of  Portland,  the  Marquess  of  Salisbury,  the  Marquess  Townsheud,  the 
Marquess  of  Ailesbury,  the  Marquess  of  Bath,  the  Earl  of  Dartmouth,  the 
Earl  of  Carlisle,  the  Earl  of  Egmont,  the  Earl  of  Lmdsey,  the  Earl  of 
Ancaster,  the  Earl  .of  Lonsdale,  Lord  Braye,  Lord  Hothfield,  Lord 
Kenyon,  Mrs.  Stopford  Sackville,  the  Eight  Hon  P.  J.  Savile  Poljambe, 
Sir  George  Wombwell,  Mr.  le  Fleming,  of  Eydal,  Mr.  Leyborne  Popham, 
of  Littlecote,  and  Mr.  Fortesoue,  of  Dropmore. 

The  costs  of  inspections,  reports,  and  calendars,  and  the  conveyance  ot 
documents,  will  be  defrayed  at  the  public  expense,  without  any  charge 

"^Thl  "commissioners  will  also,  if  so  requested,  give  their  advice  as 
to  the  best  means  of  repairing  and  perserving  any  interestmg  papers  or 
MSS.  which  may  be  in  a  state  of  decay.  ■     i     . 

The  Commissioners  will  feel  much  obliged  if  you  will  communicate  to 
them  the  names  of  any  gentlemen  who  may  be  able  and  willing  to  assist 
in  obtaining  the  objects  for  which  this  Commission  has  been  issued. 

J.  J.  CilSTwEiGUT,  Secretary. 


802 


HISTORICAL   MANUSCRIPTS    COMMISSION. 


Repoets  of  the  Royal  Commiesioners  appointed  to  inquire  what  papers 
and  manuscripts  belonging  to  private  families  and  institutions  are 
extant  which  would  be  of  utility  in  the  illustration  of  History, 
Constitutional  Law,  Science,  and  General  Literature. 


Date. 

Size. 

Sessional 
Paper. 

Price. 

«.    d. 

1870 

First  Report,  wiTH.ArPENmx     - 

fcap. 

[C.  55] 

1     6 

(Re- 

Contents :  — 

printed 

Engt.and.    Hduse  of  Lords  ;  Cambridge 

1874.) 

Colleges ;  Abingdon,  and  other  Cor- 
porations, &c. 

Scotland.     Advocates'  Library,    Glas- 
gow Corporation,  &c. 

Ireland.      Dublin,    Cork,    and    other 
Corporations,  &c. 

1871 

Second     Eepout,    with    Appendix,    and 
Index     to    the     First     and     Second 

Reports 

»» 

[C.  441] 

3   10 

Contents  :  — 

England.     House   of   Lords ;   Cam- 

bridge Colleges;  Oxford  Colleges; 

Monastery  of  Dominican  Friars  at 

Woodehester,    Duke    of    Bedford, 

Earl  Spencer,  &c. 

Scotland.     Aberdeen    and  St.    An- 

drew's Universities,  &c. 

Ireland.     Marquis     of      Ormonde; 

Dr.  Lyons,  &c. 

1872 

Third     Report,     with     Appendix     and 

(Re- 
printed 

Index        -                        ... 
Contents  : — 

}i 

[C.  673] 

6     0 

1895.) 

En«i.and.     House  of   I,ord» ;    Cam- 
bridge  Colleges;    Stonyhurst    Col- 
lege ;    Bridgwater    and    other  Cor- 
porations ;    Duke   of    Northumber- 
land, Marquis  of  Lansdowne,  Mar- 
quis of  Bath,  &c. 

ScOTi.AND.     University    of   Glasgow; 
Duke  of  Montrose,  &c. 

Ireland.      Marquis    of     Ormonde ; 
Black  Book  of  Limerick,  &c. 

1873 

Fourth       Ekport,       with       Appendix. 

Part  I. 

1% 

[C.857] 

6     8 

Contents  ;  — 

England.    House   of  Lords ;    West- 

min.ster    Abbey ;     Cambridge     and 

Oxford    Colleges ;     Cinque     Ports, 

Hythe,     and    other    Corporations, 

Marquis  of  Bath,  Earl  of  Denbigh, 

&c. 

Scotland.     Duke  of  Argyll,  &c. 

Ireland.    Trinity    College,    Dublin ; 

Marquis  of  Ormonde. 

lfi73 

Ditto.     Part  II.    Index 

„ 

[C.857i.] 

2     6 

^oB 


Date. 


1876 


1876 


1877 


(Re- 
printed 
1893.) 

1879 

(Ee- 

printed 

1895.) 


(K&- 

printed 

1895.) 


1881 


Fifth  Report,  with  Appendix.     Part  I.  - 
Contents  :  — 

ENGLAND.  House  of  Lords ;  Oxford 
and  Cambridge  ColIegeR  ;  Dean  and 
Chapter  of  Canterbury;  Rye,  Lydd, 
and  other  Corporations,  Duke  of 
Sutherland,  Marquis  oE  Lansdowne, 
Reginald  Cholmondeley,  Esq.,  &c. 
ScoTiAND.     Earl  of  Aberdeen,  &c. 

Ditto.    Part  II.    Index 


Sixth  Report,  with  Appendix.  Part  I.  - 
Contents : — 

England.  House  of  Lords ;  Oxford 
and  Cambridge  Colleges ;  Lambeth 
Palace ;  Black  Book  of  the  Arch- 
deacon of  Canterbury ;  Bridport, 
Wallingford,  and  other  Corporations ; 
Lord  Leconfield,  Sir  Reginald  Graham, 
Sir  Henry  Ingilby,  &c. 

Scotland.  Duke  of  Argyll,  Earl  of 
Moray,  &c. 

Ireland.     Marquis  of  Ormonde. 


1881 


Ditto.    Part  II.    Index 


Seventh      Report,      with      Appesdix. 
Part  I.     -  -  -  -  - 

Contents  :  — 

House  of  Lords  j  County  of  Somerset ; 
Earl  of  Egmont,  Sir  Frederick 
Graham,  Sir  Harry  Verney,  &c. 

Ditto.     Part  II.     Appendix  and  Index 
Contents  :  — - 

Duke   of  Atholl,  Marquis  of  Ormonde, 
S.  F.  Livingstone,  Esq.,  &c. 

Eighth     Report,    with    Appendix    and 
Index.     Part  I.  - 

Contents:  — 

List  of  collections  examined,  1869  -1880. 
England.  House  of  Lords ;  Duke 
of  Marlborough  ;  Magdalen  Col- 
lege, Oxford;  Royal  College  of 
Physicians ;  Queen  Anne's  Bounty 
Office  ;  Corporations  of  Chester, 
Leicester,  &c. 
Ireland.  Marquisof  Ormonde,  Lord 
Emly,  The  O'Conot  Don,  Trinity 
College,  Dublin,  &c. 

Ditto.     Part  II.      Appendix  and  Index  - 
Contents : — 

The  Duke  of  Manchester. 


fcap. 


LC.1432] 


[C.1432        3     6 

i.] 

[C.1745]       8     6 


s.  d. 
7     0 


[C.2102] 


[C.2340] 


[C.  2340 

i-] 


[C.3040] 


[C.  3040 
i-] 


1   10 


7     6 


3     6 


iOut  of 
print.'l 


[Out  of 
print.'] 


804 


Date. 


Size. 


Sessional 
Paper. 


Price. 


1881      EioiiTii  Report.   Part  III.    Aitundix  and 

Indkx        -  -  f'cap. 

Contents : — 
Earl  u(  Ashburnham. 


1883  Ninth    Repoet,    with    Appendix     and 
(Re-         Index.     Pa»t  I.  - 

printed  Contents : — 

1895.)  St.  Paul's  and  Canterbury  Cathedrals  ; 

Eton  College  ;  Carlisle,  Yarmouth, 
Canterbury,  and  Barnstaple  Corpora- 
tions, &c. 

1884  Ditto.     Part  II.     Appendix  and  Index 
(Re-         Contents  :  — 

jirinted  England.     House   of  Lords,   Earl    of 

1895.)  Leicester;  C.  Polo  GcU,  Alfred  Mor- 

rison, Esqs.,  &c. 
Scotland.       Lord   Elpbiustone,    H.  C. 

Maxwell  Stuart,  Esq.,  &c. 
Ireland.     Duke  of  Leinster,  Marquis 
,  of  Drogheda,  &c. 

1884     Ditto.     Part  III.     Appendix  and  Index - 
Contents  : — 

Mrs.  Stopfoid  Sackvillc. 


1883  Calendar    of   the  Manuscripts   of  the 

(Re-  Marquis  of  Saliseurt,  K.G.  (or  Cecil 

printed  MSS.).     Part  I.            -            -               -  j      Svo. 

1895.) 


1888  Ditto.  Part  II.     -     -     - 

1889  Ditto.  Part  III. 

1892  Ditto.  Part  IV.  .  .  - 

1894  Ditto.  Part  V.      - 

1896  Ditto.  Part  Vt.  .  .  . 

1899  Ditto.  Part  VII. 

1899  Ditto.  Part  VIII.       .  .  . 

1902  Ditto.  Part  IX, 

1885     Tenth  Report 

This  is  introductory  to  the  following  :  — 

1885      (1.)  Appendix  and  Index - 
(Re-  Earl    of    Eglinton,    Sir    J.   S.   Max- 

printed  well,  Bart.,  and  C.  S.  H.  D.  Moray, 

1895.)  C.   F.  Weston  Underwood,  G.  W. 

Digby,  Esqs. 

1885      (2.)  Appendix  and  Index 
The  Family  of  Gawdj'. 

1885  I  (3.)  Appendix  axd  Index 
'  Wells  Cathedral. 


[C.304O 
ii.] 


[C.3773] 


[C.3773 
i-] 


s.    d. 

{Out  of 
print.'^ 


5     2 


6     3 


[C.3773 
ii.] 


[C.3777] 

[C.5463] 

[C.  5889 
v.] 

[C.6823] 
[C.7574] 
[C.7e84] 
[C.9246] 
[C.9467] 
C.  928] 
[C.4548] 

[C.4575] 


lOut  of 
print."] 


3     5 

3     5 
2     1 

2   11 

a    6 

2  8 

2  8 

2  8 

2  3 

{_Out  of 
print."] 

3  7 


[C.  4576 
iii.] 

[C.4576 
ii.] 


1     4 


[0«<  of 
print."] 


SOS 


Date. 


Size. 


1885      (4.)  Appendix  and  Indux 

Earl  cf  Westmorland ;  Capt.  Stewart ; 
Lord  Stafford  ;  Sir  N.  W.  Thvock- 
mortoii ;  Sir  P.  T.  Mainwariug, 
Lord    Muncaster,    M.P.,    Capt.   if. 

F.  liagot,  Earl  of  Kilmorey,  Earl  of 
Powis,  and  others,  the  Corporations 
of  Kendal,  Wenlocli,  Bridgnorth, 
Eye,  Plymouth,  and  the  County  of 
Essex  ;  and  Stonyhurst  College. 

1885      (5.)  Ai-i'ENDix  -VND  Index 

(Ke-  The   Marquis   of   Ormonde,    Earl   of 

printed  Fingall,  Corporations    of    Galway, 

1895.')  Waterford,  the  Sees  of  Dublin  and 

Ossory,  the  Jesuits  in  Ireland. 

(6.)  Appendix  and  Index        .        .         - 
Marquis  of  Abergavenny,  Lord  Braye, 

G.  F.  Luttrell,  P.  P.  Bouvorie, 
W.  Bromley  Davenport,  R.  T. 
Balfour,  Esqs. 

Eleventh  Repokt         -  .         -         - 

This  is  introductory  to  the  following  : — 

(1.)  Appendix  and  Indix 

H.  D.  Shrine,  Esq.,  Salvetti   Corres- 
pondence. 

(2.)  Appendix  and  Index 

House  of  Lords,  1678-1688. 

(3.)  Appendix  and  Index 

Corporations    of     Southampton     and 
Lynn. 


1887 

1887 
1887 

1887 
1887 

1887 
1887 
1887 
1888 

1890 
1888 

1888 


(4.)  Appendix  and  Index 
Marquis  Townshend. 

(.5.)  Appendix  and  Index 
Earl  of  Dartmouth. 

(6.)  Appendix  and  Index 
Duke  of  Hamilton. 

(7.)  Appendix  and  Index        -  -        ■ 

Duke     of    Leeds,       Marchioness     of 

Waterford,    Lord   Ilothfield,    &c.  ; 

Bridgewater  Trust  Office,   Reading 

Corporation,  Inner  Temple  Library. 

Twelfth  Repokt        -  -      ,      •        " 

This  is  introductory  to  the  following  :— 

C1.1  Appendix  ■  -         , '  „      , 

Earl  Cowpcr,  K.G.    (Coke  MSS.,  at 
Melbourne  Hall,  Derby).     A^ol.  I. 

(2.)  Appendix  -  -  ■  ' 

Ditto.     Vol.  II. 


8vo. 


Sessional 
Paper. 


[C.4.576] 


Price. 


s.  </. 
[Out  of 
print.'j 


[C.  4576 


[C.5242] 


[C.  5060 
vi.] 

[C.506O] 


rC.  5060 

[C.  5060 
ii.] 


[C.  5060 
iii.] 

[C.5060 
iv.] 

[C.  50C0 
v.] 

[C.CC12] 


[C.5889] 
:[C.5472] 

[C.5613] 


2  10 


0  3 

1  1 

2  0 

1  8 

2  C 
2  S 

1  6 

2  0 

0     3 
2     7 

2     5 


806 


Date. 


Size. 


Sessional 
Paper. 


Price. 


1889 

1888 
18!)1 
1889 
1890 
1891 

1891 


1881 

1892 
1891 
1893 
1892 

1892 


1892 


1893 


(3.)  Appendix  and  Index 

Earl  Cowper,  K.G.  (Coke  MSS.,at 
Melbourne  Hall,  Derby).    Vol.  III. 

(4.)  Appendix  .  .  -         . 

The  Duke  of  Rutland,  G.C.B.     Vol.  I. 

(5.)  Appendix  and  Index        -      "  - 
Ditto.     Vol.  II. 

(6.)  Appendix  and  Index 

House  of  Lords,  1689-1690. 

(7.)  Appendix  and  Index        .         -        - 
S.  H.  le  Fleming,  Esq.,  of  Eydal. 

(8.)  Appendix  and  Index 

The  Duke  of  Athole,  K.T.,  and  the 
Earl  of  Home. 

(9.)  Appendix  and  Index        -        -  - 

The  Duke  of  Beaufort,  K.G.,  the  Earl 
of  Donoughmore,  J.  H.  Gurney,  W. 
W.  B.  Hulton,  K,  W.  Ketton,  G.  A. 
Aitken,  V.  V.  Smith,  Esqs. ;  Bishop 
of  Ely  ;  Cathedrals  of  Ely,  Glouces- 
ter, Lincoln,  and  Peterborough  ; 
Corporations  of  Gloucester,  Higham 
Ferrers,  and  Newark ;  Southwell 
Minster  ;  Lincoln  District  Registry. 

(10.)  Appendix       .  -  -  - 

The  First  Earl  of  Charlemoiit.  Vol.  I. 
1?45-1783. 

Thieteenth  Report 

This  is  introductory  to  the  following  : — 

(1.)  Appendix  -  -  -  - 

The  Duke  of  Portland.     Vol.  I. 

(2.)   Appendix  and  Index        ... 
Ditto.     Vol.  II. 

(3.)  Appendix 

J.  B.  Fortescue,  Esq.,  of  Dropmore, 
Vol.  I. 

(4.)  Appendix  and  Index 

Corporations  of  Rye,  Hastings,  and 
Hereford  ;  Captain  F.  C.  Loder- 
Symonds,  E.  E.  Wodehouse,  M.P., 
J.  Dovaston,  Esqs.,  Sir  T.  Barrett 
Leonard,  Bart.,  Rev.  W.  D.  Macray, 
and  Earl  of  Dartmouth  (Supple- 
mentary Report). 

(Ji.)  Appendix  and  Index        .  .        - 

House  of  Lords,  1690-1691. 

(6.)  Appendix  and  Index 

Sir  W.  Fitzherbert,  Bart. ;  the  Delaval 
Family,  of  Seaton  Delaval ;  the  Earl 
of  Ancaster  ;  and  General  Lyttelton- 
Aunesley. 


8vo. 


s.    d. 

[C. 5889       1     4 
>•] 

[C.5614] 
[C.  5889 


3  2 
2  0 
2  1 
I   11 

[C.e338]      1     0 


ii.] 

[C.  5889 
iii.] 

[C.  5889 
iv.] 


[C.  6338 
i-] 


[C.  6338 
ii.] 


[C.6827] 

[C.6474] 

[C.  6827 

i-] 
[0.6660] 

[C.6810] 


[C.6322] 
[0.7166] 


2     6 


1  11 

0  8 

3  0 

2  0 
2  7 

2     4 


2     4 
1     4 


807 


Date. 


Size. 


Sessional 
Paper. 


Price. 


1893  (7.)  Appendix  and  Index 
The  Earl  of  Lonsdale. 

1898      (8.)  Appendix  and  Index  -  -  - 

The  First  Earl  of  Charlemont.  Vol.  II. 
1784-99. 

j   - 

1896    j    FODRTEENTH  REPORT 

This  is  introductory  to  the  following  :  — 

1894  I  (1.)  Appendix  AND  Index  .  -  . 
1              The  Duke  of  Rutland,  G.C.B.  Vol.  III. 

I 
1894  I  (2.)  Appendix 

j  The  Duke  of  Portland.     Vol.  III. 

1894     (3.)  Appendix  and  Index  -  -  - 

The  Duke  of  Roxhurghe  ;  Sir  H.  H. 

Campbell,    Bart.  ;      the    Earl     of 

Strathmore ;      and    the     Countess 

Dowager  of  Seafield. 

1894  (4.)  Appendix  and  Index 
Lord  Kenyon. 

1896      (5.)  Appendix  ... 

J.  B.  Fortescue,  Esq.,  of  Dropmore. 
Vol.  II. 

1895  (6.)  Appendix  and  Index  - 
House  of  Lords,  1692-93. 

{Manuscripts  of  the  House  of  Lords, 
1693-1695,  Vol.  I.  {.New  Series').  See 
H.L.  No.  (5)  of  1900.  Price  2s.  9d. 
See  also  Mamiscripts  of  the  House  of 
Lords,  1695-1697,  Vol.  II.  QJVew 
Series').  H.L.  No.  (18)  of  1903. 
Price  2s.  9d.) 

1895      (7.)  Appendix     .     "  ^       " 

The  Marquis  of  Ormonde. 

1895  (8.)  Appendix  and  Indm  -  ^  '  .  ' 
Lincoln,  Bury  St.  Edmunds,  Hertford, 
and  Great  Grimshy  Corporations; 
the  Dean  and  Chapter  of  Wor- 
cester, and  of  Lichfield;  the 
Bishop's  Registry  of  Worcester. 


1896 


1895 


(9.)  Appendix  and  Index  '   ^    ,     i 

Earl  of   Buckinghamshire;    Earl    ot 

Lindsey;    Earl  of  Onslow;    Lord 

Emly;   T.  J.   Hare,  Esq.,   and   J. 

Round,  Esq.,  M.P. 


(10  )  Appendix  and  Index 

The  Earl    of   Dartmouth. 
American  Papers. 


Vol.  II. 


8vo. 


t.  d. 

[C.7241]      1  3 

[C.7424];     1  11 

[C.7983]      0  3 

[C.7476]!     1  11 


[C.7569] 
[C.7570] 

[C.7571] 
[C.7572] 

[C.7573] 


[C.7678] 
[C.7881] 

[C.7882] 
[C.7883] 


2     8 

1  2 

2  10 
2     8 

1  a 


1  10 
1     5 


2     6 


2     9 


808 


Date. 

Size. 

Sessional 
Paper. 

Price. 

s.  d. 

1899 

Fifteenth  Eepoet           -                -             • 
This  is  introductory  to  the  following  :  — 

8vo. 

[C.9295] 

0    4 

1896 

(1.)  Appendix  and  Index  . 

The  Earl  of  Dartmouth.     Vol.  III. 

» 

[C.8156] 

1     5 

1897 

(2.)  Appendix 

J.  Eliot  Hodgkin,  Esq.,  of  Eichmond, 
Sun-ey. 

» 

[C.8327] 

1     8 

1897 

(3.)  Appendix  and  Index  - 

Charles    Haliday,    Esq.,   of    Dublin; 
Acts  of  the  Privy  Council  in  Ireland, 
1556-1571;   Sir  William   Ussher's 
Table  to  the  Council  Book  ;  Table 
to  the  Red  Council  Book. 

[C.8364] 

1     4 

1897 

(4.)  Appendix         .... 
The  Duke  of  Portland.     Vol.  IV. 

yi 

[C.8497] 

2  11 

1897 

(5.)  Appendix  and  Index   -           -            - 
The  Eight  Hon.  F.  J.  Savile  Foljambe. 

»j 

[C.8550] 

0  10 

1897 

(6.)  Appendix  and  Index     - 

The  Earl  of  Carlisle,  Castle  Howard. 

»> 

[C.8551] 

8     6 

1897 

(7.)  Appendix  and  Index  .           -           - 
The  Duke  of  Somerset ;  the  Marquis 
of    Ailesbury;      and    Sir    F.    G. 
Puleston,  Bart. 

}> 

[C.8552] 

1     9 

1897 

(8.)  Appendix  and  Index    - 

The  Duke  of  Buccleuch  and  Queens- 
berry,  at  Drumlanrig. 

»J 

[C.8553] 

1     4 

1897 

(9.)  Appendix  and  Index   ■ 

J.  J.  Hope  Johnstone,  Esq.,  of  Annan- 
dale. 

»> 

[C.8554] 

1     0 

1899 

(10.)  Shrewsbury    and    Coventry    Corpora- 
tions; Sir  H.  O.  Corbet,  Bart.,  Earl 
of  Eadnor,  P.  T.  Tillard  ;  J     R.  Carr- 
EUison  i  Andrew  Kingsmill,  Esqs. 

»» 

[C.9472] 

1     0 

1898 

Mandbcihpts  in  the  Welsh  Language  : 
Vol.  I.— Lord  Mostyn,  at  Mostyn  Hall, 
CO.  Flint. 

" 

[C.8829] 

1     4 

1899 

Vol.  I.  Part  11.— W.  E.  M.  Wynne, 
Esq.,  of  Peniarth. 

n 

[C.9468] 

2   11 

1902 

Vol.  II.  Part  I.— Jesus   College,   Ox- 
ford ;  Free  Library,  Cardiff ;  Havod  j 
Wrexham  ;     Llanwrin  ;     Merthyr ; 
Aberdar. 

n 

[C.UOO] 

1     9 

1899 

Manuscripts  of  the  Duke  of  Buccleuch  and 
Queensberry,    K.G.,    K.T.,   preserved    at 
Montagu  House,  Whitehall.     Vol.  I. 

it 

[C.9244] 

2     7 

1899 

Ditto  Marquis  of  Ormonde,  K.P.,  preserved 
at  the  Qastle,  Kilkenny.    Vol.  II. 

t* 

[C.9245] 

2     0 

809 


Date. 


1899 
1899 

1899 

1899 

1900 

1900 
1900 
1901 

1901 
1901 


1902 

1902 
1902 


1902 
1903 


Manuscripts  of  the  Duko  of  Portland,  K.G 

Vol.  V. 
Ditto  J.  M.  Heathcote,  Esq.,  of   Conineton 

Castle. 

Ditto  J.  B.  Fortescue,  Esq.,  of  Dropmore. 

Ditto  F.  W.  Leyborne-Popham,  Esq.,  of 
Littlecote. 

Ditto  Mrs.  Frankland-Eussell-Astley,  of 
Chequers  Court,  Bucks. 

Ditto  Lord  Montagu  of  Beaulieu,  Hants 

Ditto  Beverley  Corporation    - 

Ditto  the  Duke  Portland,  K.G.  Vol.  VI., 
with  Index  to  Vols.  III.-VI. 

Ditto.     Vol.  VII. 

Ditto  Various  Collections.  Vol.  I.  - 
Corporations  of  Berwick-on-Tweed,  Burford 
and  Lostwithiel ;  the  Counties  of  Wilts  and 
Worcester  ;  the  Bishop  of  Chichester  ;  and 
the  Dean  and  Chapters  of  Chichester, 
Canterbury,  and  Salisbury. 

Ditto  Calendar  of  the  Stuart  Manuscripts  at 
Windsor  Castle,  belonging  to  His  Majesty 
the  King.    Vol.  I. 

Ditto  Marquess  of  Salisbury,  K.G.    Part  IX. 

Ditto  Marquess  of  Ormonde,  K.P.,  at  Kil- 
kenny Castle.     New  Series.     Vol.  I. 

Ditto  the  Duke  of  Buccleuch,  K.G.,  K.T.,  at 
Montagu  House,  Whitehall.     Vol.  II. 

Ditto  Colonel  David  Milne-Hoine,  of 
Wedderburn  Castle,  N.B. 

Ditto  Various  Collections.     Vol.  II. 

Sir  Geo.  Wombweil,  the  Duke  of  Norfolk, 
Lord  Edmund  Talbot  (the  Shrewsbury 
Papers),  Lady  Buxton,  and  others. 


Size. 


Sessional 
Paper. 


Price. 


Svo. 


[C.9266] 
[C.9469] 

[C.9470] 

[C.9471] 

[Cd.282] 

[Cd.283] 
[Cd.284] 
[Cd.676] 

[Cd.783] 
[Cd.784] 


[Cd.927] 

[Cd.928] 
[Cd.929] 

[Cd.930] 

[Cd.931] 

[Cd.932] 


«.    d. 
2     9 

1      3 


3  1 

1  6 

2  0 

1  1 

1  0 

1  9 

2  3 
2  0 


2   11 

2     3 

1    7 

[/«  the 
Press.'\ 

1  4 

2  4 


HISTOBICAL   MANUSCRIPTS   COMMISSION. 


REPORT 

ON 

MANUSCRIPTS 

IN   THE 

WELSH  LANGUAGE. 


VOL.  II.— Part  II. 

Flas  Llan  Stephan;  Free  Library,  Cardiff. 


Pni^niteli  to  tott)  ttanstei  oi  parliament  lis  SommanQ  of  ^ii  Mi^^eitt). 


LONDON: 
PRINTED  FOR  HIS  MAJESTY'S  STATIONERY  OFFICE, 

BY  ETEE  AND  SPOTTISWOODE, 
PRINTERS  TO  THE  KING's  MOST  EXCELLENT  MAJESTT. 


And  to  be  purchased,  either  directly  or  through  any  Bookseller,  from 

ETBE  AKD  SPOTTISWOODE,  East  Harding  Street,  Fleet  Street,  E.C.,  tuA 

32,  Abingdon  Street,  Westminster,  S.W.  ;  or 

OLIVER  AND  BOYD,  Edinburgh  ;  or 
E,  PONSONBY,  116,  Grafton  Street,  Dublin. 

1903.