Skip to main content

Full text of "Das Pflanzenreich. Regni vegetabilis conspectus. Im Auftrage der Königl. preuss. Akademie der Wissenschaften hrgs. von A. Engler"

See other formats


flBS  irfltl!  i  itil      I 


ühMmmlMwuMämlmhli 


iwitti 


mUm 


mmmmimm 

\ml\i  I  p!  I 


■i 


■ 


IltüV.fll 

fORONTO 


IIB 


m 


Hmllwimw 


uiii 


■HHL 


r 


f Hill!     if!  Ifl    lliiii 


PIA      M 

HfiJ'ln'f«!/ I'llpili IfiP 'i'P'P ' 

11 '  II  lilff  Ii tfili M 

MilmiiMiifmnMmi 

MlimlHiilililiiHiNÜlMniiiif" 
IHffMtIMHIHJ 


lllJKARY 

II  IIP      I 

i ifinl  i i $  11  H  i  1  h  1  lim I  llln 8    !    In  i  {i  IM  S 


^yüllüliüllö 


lffliil!!i!i! 


!rr>lllml{"d»f.»lHJ?JM'f'L''IJ 


IDBINö  LISTAUG  1     1924. 


Das 

Pflanzenreich 

Regni  vegetabilis  conspectus 

Im  Auftrage  der  Freuss.  Akademie  der  Wissenschaften 

herausgegeben  von 

A.  Engler 


IV.  252      ^<^t 

Borraginaceae-Borraginoideae 
Cynoglosseae 

mit  197  Einzelbildern  in  22  Figuren 

von 

A.  Brand 

Ausgegeben  am  22.  November  1921 


Leipzig 

Verlag  von  Wilhelm  Engelmann 

1921 


QK 

pm? 

HePt7ß 


Alle  Rechte,  insbesondere  das  der  Obersetzung,  vorbehalten 


BoRRAGrlNACEAE-BoRRAGINOIDEAE- 

Cynoglosseae 

von 

A.  Brand. 

(Im  Manuskript  abgeschlossen  im  Herbst  1916.) 

[Gynoglosseae  DC.  in  Meisn.  Comment.  (1836 — 1843)  187,  exclusis  generibus  Am- 
sinckia,  Antiphytum,  Eritrichium,  Plagiobotrys,  Krynitzkia,  Echinospermum,  Hetero- 
caryum,  Diploloma,  Rochelia;  Prodr.  X.  (1  846)  117,  exclusis  iisdem  generibus  praeter 
Rochelia;  Endl.  Gen.  (1836 — 1840)  650,  exclusis  generibus  Asperugo,  Echinospermum 
et  genere  »anomalo«  Rochelia;  Koch,  Syn.  Fl.  Germ.  ed.  3.  (1857)  430,  exclusis  ge- 
neribus Asperugo  et  Echinospermum;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hispan.  II.  (1870) 
506,  exclusis  iisdem  generibus;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  253,  exclusis  generibus 
Rochelia,  Echinospermum,  Asperugo;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  834,  exclusis 
generibus  Actinocarya  et  Harpagonella ;  Battandier  in  Batt.  et  Trab.  Fl.  d'Algerie  II. 
(1888  — 1890)  611,  exclusis  generibus  Rochelia,  Echiochilon,  Echinospermum,  Aspe- 
rugo; Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3  a.  (189  3)  97,  exclusis  generibus  Brachy- 
botrys,  Actinocarya,  Selkirkia;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siph.  (1904)   425,  exclusis 

iisdem  generibus.] 

Wichtigste  Literatur:  Colonna,  Minus  cognitarum  stirpum  E/.(poaoig  (1616) 
172 — 178.  —  Danty-D'lsnard,  Etablissement  d'un  nouveau  genre  de  plantes,  que 
je  nomme  Oynoglossoides,  in  Act.  Acad.  Paris  (1718)  325.  —  F.  v.  Paula  Schrank, 
OmphalodeS)  eine  wiederhergestellte  Gattung,  in  Denkschr.  d.  Münch.  Akad.  III.  (gelesen 

1810,  gedruckt  1812),   217 — 222. J.  G.  C.  Lehmann,  Botanische  Beobachtungen : 

Cynoglossum-Omphalodes,  in  Magaz.  Ges.  Naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  93 — 100; 
Piantae  e  familia  Asperifoliarum  nuciferae  (1818)  134 — 196.  —  C.Koch,  Catalogus 
pl.  quas  in  itinere  per  Caucasum  collegit,  in  Linnaea  XVII.  (1843)  302.  —  De  Candolle 
et  A.  De  Candolle,  Gynoglosseae,  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  146 — 174.  —  Hasskarl, 
Observationes  botanicae  II,  in  Act.  Soc.  Sei.  Indo-Neerland.  I.  (1856)  44  —  52.  — 
E.  Hegel,  Borraginaceae,  in  Bull.  Soc.  imp.  nat.  Moscou  XLI.  1.  (1868)  91 — 93.  — 
Bentham,  Borragineae,  in  Fl.  austral.  IV.  (1869)  404  et  405,  I.e.  408  —  410.  — 
Willkomm  et  Lange,  Prodromus  Florae  Hispanicae  II.  (1870)  507 — 51 1.  — A.  Bunge, 
Heliocarya,  eine  neue  Borraginaceengattung,  nebst  einigen  Bemerkungen  über  Borra- 
gineen  überhaupt.  Moskau  1871.  —  C.  J.  Maximowicz,  Cynoglossum  et  Ompha- 
lodes,  in  Bull.  Acad.  Imp.  sc.  St.-Petersbourg  XVII.  (1872)  449 — 454;  Thyrocarpus, 
1.  c.  XXVI.  (1880)  499;  Omphalodes,  1.  c.  et  1.  c.  XXVII.  (1881)  504.  —  Boissier, 
Borragineae,  in  Fl.  orient.  IV.  (1875)  253—280  et  (1879)  281—283.  —  Benth. 
et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  834 — 849.  —  A.  Gray,  Borraginaceae,  in  Syn.  Fl.  II.  1. 
(1878)  187  — 188;  Suppl.  (1886)  421—423;  A  revision  of  some  Borragineous  Genera 
in  Proc.  Amer.  Acad.  Arts  and  Sei.  XX.  (1885)  257—259  et  262—264.  —  C.  B. 
Clarke,  Borraginaceae,  in  Hook.  f.  Fl.  British  India  IV.  (1883)  153—162.  —  J.  G. 
Baker,  Contributions  to  the  Flora  of  Madagascar  II,  in  Journ.  Linn.  Soc.  Bot.  XX. 
(1883)  211    et  212.  —  Pariatore   et   Caruel,   Borraginaceae,   in  Flora  Italiana  VI. 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  252.  Cynoglosseae.  \ 


2  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

(1886)  839 — 854.  —  Battandier,  Cytioglossees,  in  Battandier  et  Trabut,  Flore 
d'Algerie  IL  (< 888 — 4890)  611 — 615.  —  Gurke,  Borraginoideae-Cynoglosseae,  in 
Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (»893)  97 — 106.  —  v.  Degen,  Über  zwei  neue 
Solenanthus-A^ten  in  Europa,  in  Magyar  Botanikai  Lapok  II.  (1903)  311.  —  W.  Lipsky, 
Contributio  ad  floram  Asiae  Mediae  II,  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  177  —  203; 
pars  III,  I.e.  XXVI.  (1910)  460  —  464,  480—493,  511,  568—572.  —  Baker  et 
C.  H.  Wright,  Borraginaceae,  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1906)  44—54.  — 
Lojacono,  Borraginaceae,  in  Flora  Sicula  II.  2.  (1907)  87 — 90.  — J.  N.  Kusnezow, 
Zur  Systematik  der  kaukasischen  Arten  der  Gattung  Omphalodes,  in  Bull.  Acad.  Imp. 
sc.  St.-Petersbourg  (1908)  775 — 802;  Die  Herkunft  der  Gattung  Rindera,  in  Travaux 
Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.-Petersbourg  VII.  (1910)  20—70.  —  A.  Brand,  Drei 
neue  Arten  der  Gattung  Trichodesma,  in  Fedde,  Bepertorium  XII.  (1913)  504 — 505; 
Zwei  neue  Borraginaceen-Gattungen,  I.e.  XIII.  (1914)  81 — 83;  Neue  Gattungen  und 
Arten  der  Cynoglosseae,  1.  c.  (1915)  545 — 550;  Neue  Borraginaceenstudien,  1.  c.  XIV. 
(1915)  146—156.  —  J.  Bornmüller,  Borragineae,  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II. 
(1906)  190—195;  I.e.  XXVIII.  II.  (1911)  472—474;  I.e.  XXXIII.  II.  (1915)  175— 
179;  1.  c.  304  u.  305.  —  J.  Kusnezow  u.  N.  Popow,  Borraginoideae-Cynoglosseae, 
in  Flora  caucasica  critica  IV.  2.  (1913)   100  —  160. 

Anatomie:  Schlepegrell  in  Bot.  Centralbl.  XLIX.  (1892)  231.  —  Gurke  in 
Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  73.  —  Solereder,  Syst.  Anat.  Dicot.  (1899) 
627.  —  Kragge,  Über  die  Festigkeit  der  Blätter  der  Borraginaceae  und  verwandter 
Familien.     Hamburg   1911.     Diss. 

Biologie:  Loew,  Bestäubung  von  Gaccinia  strigosa,  in  Ber.  deutsch,  bot.  Ges. 
IV.  (1886)  171.  —  P.  Knuth,  Handb.  der  Blütenbiologie  II.  2.  (1899)  100,  III.  2. 
(1905)   163. 

Chemie:  Greimer,  L.,  Über  giftig  wirkende  Alkaloide  einiger  Borragineen,  in 
Arch.  experim.  Pathol.  u.  Pharmak.  LXI.  (1898)  287 — 290  (vgl.  Arch.  d.  Pharm.  238 
[1905]  505).  —  C.  Wehmer,  Pflanzenstoffe  (1911)  643.  —  Pulitzer,  G.,  Über  die 
Verbreitung  des  Alkannins  bei  den  Borragineen  und  sein  Auftreten  in  der  Pflanze,  in 
Oest.  bot.  Zeitschr.  LXV.  (191 5)   177—190. 

Character.  Flores  hermaphroditi,  reguläres.  Sepala  5,  usque  ad  basin  fere 
libera,  rarius  usque  ad  i/2  longitudinis  connata,  in  fruetu  ±  elongata.  Petala  glabra, 
corollam  5-fidam  rotatam  vel  campanulatam  vel  infundibuliformem  vel  tubiformem  vel 
hypoerateriformem  efformantia;  faux  corollae  fornieibus  5  ornata,  rarius  nuda.  Sta- 
mina  5,  corollae  inserta,  libera,  semper  fere  aequaliter  affixa,  inclusa  vel  exserta;  flla- 
menta  glabra,  elongata  vel  subnulla;  antherae  ovoideae  vel  lineares,  interdum  apice  longe 
aristatae.  Pistillum  superum;  ovarium  4-loculare  vel  iam  in  alabastro  vel  demum  in 
statu  deflorato  in  nueulas  4  uniloculares  divisum.  Stylus  e  basi  gynaecei  inter 
ovarii  segmenta  ortus,  simplex.  Nuculae  4,  gynobasi  afüxae,  monospermae,  saepe 
cum  stylo  cohaerentes,  nunc  turgidae  nunc  plane  compressae,  plerumque  glochidiatae. 
Semina  exalbuminosa,  complanata;  embryo  totum  semen  explens,  rectus,  rarius  leviter 
curvatus;  radicula  plerumque  brevior  quam  cotyledones  orbiculares,  rarius  ovoideae. 

Herbae  annuae  vel  biennes  vel  perennes.  Folia  alterna  vel  opposita,  integra 
vel  integerrima,  basalia  plerumque  longe  petiolata,  caulina  inferiora  breviter  petiolata, 
superiora  sessilia.  Inflorescentiae  axillares  et  terminales,  bracteatae  vel  ebracteatae, 
ex  cincinnis  compositae,  raro  flores  solitarii. 

Species  in  summa  223,  omnes  regiones  orbis  terrarum  praeter  areticas  et  antarc- 
ticas  inhabitantes. 

Formae  singulares:  1.  Flores  feminei  in  Lindelofia  lanata.  2.  Lobi  corollae 
villosi  in  Gynoglossum  clandestinum.  3.  Corolla  bilabiata  in  Heliocarya  monandra. 
4.  Tubus  corollae  extus  10  foveolis  ornatus  in  Lacaitaea  calycosa.  5.  Stamina  ge- 
niculato-arcuata  in  Gaccinia  actinobole.  6.  Embryo  valde  curvatus  in  Omphalodes 
scorpioides.     7.  Caulis  scandens  in   Gynoglossum  limense. 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae.  3 

Vegetationsorgane.  Über  die  Keimung  konnten  Versuche  an  den  Arten  Cyno- 
glossum  officinale,  Solenanthus  apenninus  und  Caccinia  strigosa  angestellt  werden.  Bei 
allen  Arten  erwiesen  sich  nur  etwa  30  Prozent  der  ausgesäten  Samen  als  keimfähig. 
Die  Mitte  März  im  Zimmer  gesäten  Samen  von  Cynoglossum  officinale  und  Caccinia 
strigosa  begannen  die  Keimung  nach  \! — 14  Tagen,  die  an  gleichen  Tagen  ins  Freie 
gesäten  nach  4 — 5  Wochen;  dagegen  keimten  die  Samen  von  Solenanthus  apenninus 
erst  Mitte  Juli,  also  4  Monate  nach  der  Aussaat.  Die  Keimblätter  von  Caccinia  sind 
kahl,  länglich-eiförmig,  derb,  fast  fleischig,  etwa  2  cm  lang  und  \  cm  breit,  in  einen 
breiten  Stiel  verschmälert,  der  nicht  viel  kürzer  ist  als  die  Keimblätter  selbst.  Bei 
Cynoglossum  officinale  und  Solenanthus  apenninus  sind  die  Keimblätter  fast  kreis- 
förmig, mit  starkem  Mittelnerv,  spärlich  und  fein  behaart,  gestielt;  der  Stiel  ist  etwas 
länger  als  die  Spreite.  Die  Entwicklung  der  Plumula  beginnt  etwa  8 — 4  0  Tage  nach 
dem  Beginn  der  Keimung.  Bei  Caccinia  ist  sie  bräunlich,  bei  Cynoglossum  und  So- 
lenanthus grün.  Bei  Caccinia  wird  sie  zu  einem  dicken  Stengelchen,  an  dessen  Spitze 
zwei  linealische,  vorn  stumpfe,  gegenständige  Blätter  stehen,  welche  bereits  die  den 
meisten  Cynoglosseen  eigentümlichen  Tuberkelhaare  zeigen,  Etwa  i  0  Tage  später  ent- 
faltet sich  das  zweite  Laubblattpaar,  welches  zum  ersten  eine  dekussierte  Stellung  ein- 
nimmt. Das  Wachstum  erfolgt  dann  sehr  langsam.  Nach  5  Wochen  waren  erst  3  Blatt- 
paare (im  Freien)  ausgebildet.  Allerdings  hatte  die  Pflanze  Mitte  Mai  einen  starken 
Nachtfrost  von  etwa  — 5°  C.  auszuhalten,  der  ihr  im  übrigen  keinen  Schaden  zufügte, 
während  die  Blätter  einer  in  der  Nähe  stehenden  jungen  Boßkastanie  erhebliche  Frost- 
schäden erlitten.  Die  im  Zimmer  stehenden  Exemplare  von  Caccinia  zeigten  zwar  ein 
verhältnismäßig  schnelles  Wachstum,  brachten  aber  nur  verkümmerte  Blätter  hervor.  — 
Bei  Cynoglossum  officinale  und  Solenanthus  apenninus  entwickelt  sich  im  Gegensatz 
zu  Caccinia  immer  nur  ein  grundständiges  Blatt,  dem  nach  etwa  8  Tagen  ein  zweites 
usw.  folgt.  Jedes  folgende  Blatt  übertrifft  das  vorige  an  Größe.  Alle  Blätter  sind  grund- 
ständig und  fein  behaart;  die  Keimblätter  welken  bald  nach  der  Ausbildung  des  ersten 
Laubblattes.  Einen  Stengel  treibt  Cynoglossum  officinale  und  Solenanthus  apenninus 
im  ersten  Entwicklungsjahre  nicht.  Wie  wenig  diese  uns  bei  den  meisten  zweijährigen 
Pflanzen  als  selbstverständlich  erscheinende  Eigentümlichkeit  von  den  älteren  Botanikern 
verstanden  wurde,  sieht  man  daraus,  daß  ein  Mann  wie  Caspar  Bauhin  unter  Cyno- 
glossum majus  vulgare  [C.  officinale)  die  Bemerkung  macht:  »Hoc  saepe  sine  caule 
reperitur,  quod  tarnen  a  caulifero  diversum  non  est:  hinc  duae  figurae  apud  Matthiolum, 
Lob.  Dod.«  —  Den  Keimling  von  Omphalodes  linifolia  Moench  beschreibt  J.  Lubbock, 
Seedlings  II.   (1892)  261. 

Die  Cynoglosseen  sind  einjährige,  zweijährige  oder  ausdauernde  Kräuter  von  sehr 
verschiedener  Größe.  Die  Durchschnittshöhe  der  Arten  beträgt  30 — 60  cm;  bei  den 
Gattungen  Cynoglossum  und  Trichodesma  wird  dieses  Maß  jedoch  häufig  überschritten. 
Cynoglossum  lanceolatum,  Trichodesma  xeylanicum  und  das  strauchartige  Trichodesma 
Scottii  werden  bis  \  i/2  m  hoch;  Cynoglossum  viridiflorum  und  amplifolium  erreichen 
sogar  eine  Höhe  von  2  m.  Auf  der  anderen  Seite  fehlt  es  nicht  an  niedrigen,  oft 
zwergartigen  Pflänzlein.  Die  Stengel  von  Omphalodes  littoralis  werden  nur  4 — 12  cm 
hoch;  Pectocarya  pusilla  erreicht  nur  die  geringe  Höhe  von  \1/2  cm,  und  fast  stengellos 
ist  Paracaryum  Bungei.  Die  Stengel  sind  meist  aufrecht  und  markig;  hohle  Stengel 
kennzeichnen  die  Gattungen  Solenanthus  und  Ldndelofia.  Schwache,  aufsteigende  Stengel 
zeigen  uns  mehrere  Arten  der  Gattung  Omphalodes,  niederliegende  finden  wir  bei 
0.  scorpioides,  kletternde  bei  Cynoglossum  limense.  Basenförmigen  Wuchs  zeigen 
Omphalodes  Luciliae  und  Rindera  graeca.  Einen  kriechenden  Wurzelstock  hat  Ow- 
phalodes  moupiriensis,  Ausläufer  treibt  0.  verna.  Fast  ausnahmslos  sind  die  ganzen 
Pflanzen  stark  behaart;  Ausnahmen  bilden  die  beiden  so  gut  wie  kahlen  Arten  Linde- 
lofia  cerinthoides  und  Rindera  ochroleuca,  besonders  letztere  Art  zeigt  keine  Spur  von 
Behaarung;  fast  kahl  ist  auch  Omphalodes  brassicifolia. 

Die  Blätter  sind  bald  gegenständig,  bald  wechselständig;  letzteres  kommt  häufiger 
vor.     Bei  Suchtelenia  sind  nur  die  untersten  Blätter  gegenständig,  die  übrigen  wechsel- 

1*      * 


4  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

ständig.  Interessant  ist  das  Verhalten  der  amerikanischen  Gattung  Pectocarya.  Bis  zum 
Beginn  des  Blütenstandes  sind  die  Blätter  gegenständig,  von  da  ab  wechselständig.  Die 
Blüten  aber  stehen  nicht  in  den  Blattachseln,  sondern  sind  den  Blättern  opponiert  oder 
subopponiert.  Dieselbe  Eigentümlichkeit  zeigen  einige  Arten  der  Hydrophyllaceen-Gattung 
Nemophila;  man  vergleiche,  was  darüber  im  »Pflanzenreich«  Heft  59,  Seite  5  ausgeführt 
worden  ist. 

Die  Größe  der  Blätter  ist  sehr  verschieden.  Bei  den  zweijährigen  Arten  muß  man 
unterscheiden  zwischen  den  Grundblättern  des  ersten  und  den  StengeJblättern  des  zweiten 
Jahres.  Die  ersteren  sind  fast  immer  langgestielt  und  erreichen  oft  eine  beträchtliche 
Größe.  Wir  finden  bei  Gynoglossum  virfdißorum  und  Lindelofia  cerinthoides  Blätter, 
die  mit  Einschluß  des  Blattstieles  50  cm  lang  sind;  an  einem  Exemplar  von  Solenan- 
thus  cireinnatus  habe  ich  als  Maximum  ein  Blatt  von  62  cm  Länge  gemessen.  Es 
muß  jedoch  ausdrücklich  bemerkt  werden,  daß  im  Herbarmaterial  aus  begreiflichen 
Gründen  die  Grundblätter  des  ersten  Jahres  oft  nicht  mehr  zu  sehen  sind.  Es  gibt 
daher  nicht  wenige  Arten,  deren  Grundblätter  überhaupt  nicht  oder  nur  sehr  unvoll- 
kommen bekannt  sind.  Möglicherweise  übertreffen  die  Grundblätter  einiger  Arten  (La- 
caitaea,  Solenanthus-Spezies)  noch  das  angegebene  Maximum.  Die  größte  Breite  der 
Blattspreite  habe  ich  bei  Tysonia  africana  mit  1  8  cm  beobachtet.  Die  Stengelblätter 
des  zweiten  Jahres  sind  in  der  Regel  erheblich  kleiner  als  die  Grundblätter  des  ersten 
Jahres,  die  untersten  sind  (oft  lang)  gestielt,  die  mittleren  kurz  gestielt,  die  oberen 
sitzend.  Die  einjährigen  und  ausdauernden  Arten  zeigen  Blätter  von  mäßiger  Größe. 
Sehr  kleine  Blätter  sind  selten;  bei  Paracaryum  Bungei  sind  sie  15 — 30  mm  lang  und 
3 — 8  mm  breit.  Die  schmälsten  Blätter  hat  Solenanthus  minimus\  bei  dieser  Art  ist 
die   \ — 2  mm  breite  Blattspreite  kaum  breiter  als  der  Blattstiel. 

Bei  sämtlichen  Arten  der  Cynoglosseen  sind  die  Blätter  nicht  nur  ungeteilt,  sondern 
auch  ganzrandig.  Es  gibt  zwar  einige  Spezies,  deren  Blattränder  eine  leichte  Wellung 
oder  Zähnung  zeigen;  dieses  Merkmal  ist  jedoch  nicht  beständig  und  kann  nicht  als 
Charakteristikum  angesehen  werden.  Im  übrigen  ist  die  Gestalt  der  Blätter  so  ver- 
schieden wie  ihre  Größe.  Von  schmal  linealischen  (Trichodesma  angustifolium)  bis  zu 
kreisförmigen  Blättern  (Omphalodes  aliena)  sind  alle  Übergänge  vertreten.  Herzförmige 
Blätter  finden  wir  bei  vielen  Arten  der  Gattung  Omphalodes;  nierenförmig-herzförmige 
zeigt  Omphalodes  acuminata.  Die  Nervatur  zeigt  bei  den  meisten  Vertretern  der  Cyno- 
glosseae  nichts  Bemerkenswertes;  3 — 5-nervige  Blätter  sehen  wir  bei  Cynoglossum  latir- 
folium  und  C.  limense,  durch  9 — H  -nervige  ist  Tysonia  africana^  ausgezeichnet.  Die 
Spreite  ist  papierartig-zart,  derb  bei  den  meisten  Gaccinia- Arten ,  fleischig  sind  die 
Blätter  der  monotypen  Gattung  Myosotidium. 

Glänzende  Blätter  finden  wir  nur  bei  Cynoglossum  Trianaeum\  auch  diejenigen 
von  Cynoglossum  germanicum  kann  man  als  schwach  glänzend  bezeichnen.  —  Ge- 
flügelte Blattstiele  zeigt  uns  Omphalodes  japonica;  im  übrigen  weisen  die  Blattstiele 
keinerlei  Besonderheiten  auf. 

Anatomische  Verhältnisse.  Die  Unterfamilie  der  Borraginoideae  ist  von  den 
übrigen  Unterfamilien  der  Borraginaceae  dadurch  unterschieden,  daß  ihr  die  äußeren 
Bastfasern  fehlen,  während  sie  bei  jenen  einen  mehr  oder  weniger  starken  Ring  bilden. 
Im  übrigen  zeigt  die  Unterfamilie  der  Borraginoideae  und  somit  auch  die  Tribus  der 
Cynoglosseae  keine  wesentlichen  allgemeinen  Verschiedenheiten  von  den  vorhergehenden 
Unterfamilien,  so  daß  sich  eine  allgemeine  Darstellung  der  anatomischen  Verhältnisse 
an  dieser  Stelle  erübrigt.  Es  seien  jedoch  einige  Beobachtungen  erwähnt,  die  sich  auf 
einzelne  Arten  der  Cynoglosseae  beziehen.  In  der  Rinde  von  Rindera  tetraspis  fand 
Schlepegrell  große  Palissadenzellen,  bei  Cynoglossum  glochidiatum  (C.  Wallichii) 
findet  sich  ein  einschichtiger  Stärkering  vor  dem  Phloem.  Was  die  Blätter  anbetrifft, 
so  beobachtete  Kragge,  daß  bei  Cynoglossum  clieirifolium  sowohl  das  subepidermale 
Kollenchym  als  auch  dasjenige  vor  dem  Leitbündelstrang  stark  ausgebildet  ist.  Derselbe 
Autor  schildert  den  Blattgrund  von  Lindelofia  longiflora  [L.  spectabüis)  folgendermaßen: 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae.  5 

»Das  Querschnittsbild  zeigt  den  großen  halbkreisförmigen  Nerven,  an  den  sich  die  schräg 
nach  oben  gerichteten  kurzen  Flügel  ansetzen.  In  den  Randpartieen  dieser  Flügel  ist 
Plattenkollenchym,  das  in  seiner  Anordnung  die  Kontur  der  Epidermis  wiederholt,  zur 
Ausbildung  gekommen  und  zwar  in  einer  Stärke,  wie  sie  sich  ähnlich  nur  in  der  Mitte 
der  Unterseite  wiederfindet,  während  die  flache  Oberseite  viel  weniger  und  schwächer 
entwickeltes  Kollenchym  aufweist.  Man  sieht  hier  das  Bestreben,  die  Festigkeitselemente 
wie  bei  dem  dreikantigen  Träger  möglichst  vom  Mittelpunkt  zu  entfernen.  Denn  das 
Kollenchym  des  Flügels  kann  in  diesem  Fall  nicht  allein  als  Schutzmittel  gegen  Ein- 
reißen angesehen  werden.«  —  Die  Grundblätter  der  zweijährigen  Cynoglosseen-Arten 
zeigen  in  ihren  anatomischen  Verhältnissen  keine  wesentlichen  Unterschiede  gegenüber 
den  Stengelblättern  der  zweiten  Vegetationsperiode. 

Von  den  von  Gurke  erwähnten  4  Typen  der  Haare  kommen  bei  den  Cynoglosseen 
nur  2  vor,  und  zwar  die  Striegelhaare  und  die  Drüsenhaare.  Zwar  behauptet  Gurke, 
daß  die  letzteren  unter  den  Borraginoideae  nur  bei  der  Gattung  Pulmonaria  vorhanden 
seien ;  indessen  habe  ich  sie  auch  bei  Caccinia  Bauwolfii  feststellen  können.  Der  obere 
Teil  des  Stengels  dieser  Art  ist  ziemlich  dicht  mit  sehr  kleinen  nur  unter  einer  starken 
Lupe  wahrnehmbaren  Drüsenhaaren  besetzt.  Abgesehen  von  dieser  Ausnahme  finden 
sich  nur  die  Striegelhaare,  diese  aber  bei  sämtlichen  Arten.  Nur  bei  Bindera  ochro- 
leuca  habe  ich  keine  Spur  einer  Behaarung  entdecken  können.  Abgesehen  von  der 
gewöhnlichen  Gestaltung  der  Haare  finden  wir  bei  mehreren  Arten  der  Gattung  Caccinia 
am  Blattrande  Haare,  deren  vorderes  Ende  gemshörnchenartig  zurückgekrümmt  ist.  Was 
die  cystolithische  Basis  der  Haare  betrifft,  so  läßt  sich  diese  besonders  gut  an  der 
Gattung  Trichodesma  studieren.  Die  Bildung  der  Cystolithen  scheint  folgendermaßen 
vor  sich  zu  gehen:  sie  sitzen  zunächst  unter  der  Epidermis;  diese  schwillt  an,  bedeckt 
aber  zunächst  noch  die  Cystolithen,  dann  durchbrechen  diese  geschwürartig  die  Epi- 
dermis.    Die  geplatzte  Epidermis  bildet  einen  Rand  um  die  Basis  der  Cystolithen. 

Blüten  Verhältnisse.  Die  Blüten  Verhältnisse  der  Cynoglosseae  stimmen  mit  den- 
jenigen der  übrigen  Tribus  der  Borraginoideae,  sowie  mit  denen  der  anderen  Unterfamilien 
der  Borraginaceae  überein*).  Die  Infloreszenzen  sind  einfache  oder  zusammen- 
gesetzte Wickel.  Häufig  bilden  diese  eine  große  Rispe  (Trichodesma  Scottii)  oder  einen 
langgestreckten  Thyrsus  (viele  Solenanthns-Arten)  oder  einen  großen,  dichten  Ebenstrauß 
(Myosotidiwm),  seltener  eine  Dolde  (Bindera  umbellata,  Kuschakewicxia  turkestanica) 
oder  ein  Köpfchen  (Cynoglossum  magellense).  Die  Wickel  tragen  in  der  Regel  keine 
Hochblätter,  doch  gehören  auch  solche,  die  mit  Brakteen  besetzt  sind,  keineswegs  zu 
den  Seltenheiten  (Trichodesma,  einige  Cynoglossum-Arten,  Omphalodes  scorpioides). 
Besondere  Beachtung  verdienen  diejenigen  Arten,  die  scheinbar  Einzelblüten  aufweisen. 
Es  sind  dies  Trichodesma  indicwn  und  T.  uniflorum,  Cynoglossum  latifolium,  Om- 
phalodes mexicana  und  sämtliche  Arten  der  Gattung  Bectocarya.  Da  diese  »Einzel- 
blüten« aber  nicht  in  den  Achseln  der  Blätter  stehen,  sondern  ihnen  opponiert  oder 
subopponiert  sind,  so  sind  wohl  auch  diese  Arten  als  wickeltragende  anzusehen.  Freilich 
sind  dann  die  Wickel  sehr  locker  und  armblütig  und  die  Hochblätter  von  den  Laub- 
blättern in  Gestalt  und  Größe  kaum  zu  unterscheiden.     Die  Einzelblüten  sind  meistens 


*)  Über  die  Entwicklung  der  Intloreszenzen  konnte  icli  an  einem  im  Keller  überwinterten 
Exemplar  von  Cynoglossum  officinale  folgendes  beobachten :  Die  Stengelbildung  begann  Anfang 
April.  Infolge  der  dichten  Beblätterung  war  der  Stengel  zunächst  kaum  zu  erkennen,  erst  all- 
mählich bildeten  sich  die  Internodien.  Ende  April  begann  die  Anlage  der  axillären  Blütenstände. 
Die  unteren  haben  2,  die  oberen  \  Hochblatt  am  Grunde,  der  terminale  keins.  8 — 1 0  Tage  lang 
stehen  die  Knospen  in  dichten  Scheinköpfchen,  dann  sondert  sich  die  unterste  ab  und  wird  ge- 
stielt. Wenn  der  Blütenstand  sich  streckt,  rücken  auch  die  anfangs  scheinbar  gegenständigen 
Hochblätter  auseinander.  Cynoglossum  microglochin ,  dessen  Samen  ich  unter  dem  Namen 
»Eritrichium  strictum*  erhielt,  blühte  im  Freien  Mitte  Juli  auf.  Den  Anfang  machte  die  un- 
terste Blüte,  am  nächsten  oder  übernächsten  Tage  folgte  die  zweite  usf.  Es  blühten  immer  nur 
2  Blüten  an  jedem  Wickel  gleichzeitig,  wenn  die  dritte  aufblühte,  war  die  erste  bereits  verblüht. 


6  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

zuerst  sitzend,  später  kurzgestielt.  Langgestielte  Einzelblüten  sind  selten  (Cynoglosswn 
latifolium,  Omphalodes  aliena,  mexicana  und  Mimophytum  omphaloides).  Nickende 
Einzelblüten  finden  wir  bei   Trichodesma  angustifolium  und  Gynoglosswm  divaricatum. 

Die  Blüten  der  Cynoglosseae  sind  hermaphroditisch;  nur  bei  Lindelofia  lanata 
kommen  neben  den  gewöhnlichen  auch  weibliche  Blüten  vor.  Von  der  Regel,  daß  die 
Blüten  fünfzählig  sind,  gibt  es  keine  Ausnahme. 

Der  Kelch  ist  meistens  fast  bis  zur  Basis  gespalten,  bis  zur  Mitte  verwachsen 
nur  bei  sehr  wenigen  Arten  (Cynoglossum  amplifolium,  Trichodesma  Hockii),  bis  zwei 
Drittel  seiner  Länge  nur  bei  Trichodesma  Verdickii.  Die  Sepala  sind  bald  eiförmig 
und  stumpf,  bald  lineal-lanzettlich  und  etwas  zugespitzt.  Diejenigen  der  Gattung  Tricho- 
desma sind  häufig  am  Grunde  geflügelt,  so  zwar,  daß  die  Flügel  der  benachbarten 
Kelchzipfel  miteinander  verwachsen.  Durch  diese  Flügelung  erhält  die  Basis  eine  herz- 
förmige, seltener  eine  pfeilförmige  (Trichodesma  indicum  und  uniflorum)  Gestalt.  Öfter 
sind  bei  Trichodesma  die  Sepala  in  eine  deutlich  abgesetzte  Spitze  zusammengezogen, 
am  auffallendsten  bei  Trichodesma  calathiforme. 

Von  den  Nerven  ist  meistens  wegen  der  starken  Behaarung  nichts  zu  sehen,  jedoch 
kommen  Sepala  mit  einem  deutlichen  starken  Mittelnerven  nicht  gerade  selten  vor. 
Dreinervige  Kelchzipfel  finden  sich  bei  Rindera  graeca  und  Adelocaryum  malabaricum. 
Wenige  Arten  weisen  kahle  Kelche  auf,  nämlich  Rindera  ochroleuca,  Lindelofia  ce- 
rinthoides,  Omphalodes  Luciliae,  Trichodesma  Ringoetii  und  sinicum.  Die  Länge  der 
Kelchblätter  schwankt  zwischen  1  !/2  mm  (Cynoglossum  lanceolatum)  und  30  mm 
(Trichodesma  Scottii).  Ausnahmsweise  klein  sind  die  Blütenkelche  der  Gattung  Pecto- 
carya  (0,8 — 1,5  mm). 

Zur  Fruchtzeit  ist  der  Kelch  mehr  oder  weniger  vergrößert.  Man  möge  bei  der 
Beobachtung  dieser  Tatsache  «mehr,  als  das  bisher  geschehen  ist,  das  relative  Größen- 
verhältnis zwischen  Blüten-  und  Fruchtkelch  berücksichtigen.  Die  bedeutendste  Ver- 
größerung findet  gerade  bei  den  unscheinbarsten  Kelchen  statt.  Wenn  bei  Pectocarya 
setosa  der  Blütenkelch  \  mm,  der  Fruchtkelch  3V2  mm  ^anS  ist>  so  beträgt  die  Ver- 
größerung 250°/oo  und  übertrifft  somit  um  ein  vielfaches  die  Vergrößerung  der  statt- 
lichen Kelche  von  Trichodesma.  Denn  wenn  auch  z.  B.  bei  Trichodesma  Scottii  der 
Fruchtkelch  eine  Größe  von  40  mm  erreicht,  so  beträgt  doch  die  Vergrößerung  noch 
nicht  50°/o<)7  da  bereits  der  Blütenkelch  eine  Länge  von  30  mm  erreicht. 

Abgesehen  von  Heliocarya  monandra,  welche  eine  zweilippige  Korolla  besitzt  und 
somit  eine  Übergangsform  zwischen  den  Cynoglosseae  und  Echieae  darstellt,  ist  die 
Blumenkrone  regelmäßig  fünfspaltig.  Ihre  Gestalt  ist  meistens  glockenförmig  oder 
radförmig-glockenförmig,  seltener  völlig  radförmig  (Myosotidium),  trichterförmig  (Cyno- 
glossum microglochin\  trompetenförmig  (Lindelofia  longiflora  und  tubiflora)  oder  stiel- 
tellerförmig (Caccinia).  Die  Kronenröhre  ist  meistens  kürzer  als  der  Saum,  selten  länger, 
so  z.  B.  bei  Cynoglossum  clandestinum  und  den  Solenanthus- Arten.  Bei  letzteren  ist 
die  Krone  oft  fast  bis  zur  Spitze  verwachsen.  Durchgehends  ist  der  Tubus  kahl;  nur 
bei  Solenanthus  Reverchonii  ist  er  im  Jugendzustande  fein  behaart.  Der  Saum  ist 
meistens  bis  zur  Mitte,  seltener  bis  zum  Grunde  geteilt,  z.  B.  bei  Omphalodes  sericea. 
Die  Gestalt  der  Zipfel  ist  meistens  breit  eiförmig  oder  fast  kreisförmig,  die  Gattung 
Rindera  weicht  durch  linealische  Zipfel  ab.  Fast  pfriemförmig  sind  sie  bei  Solenanthus 
Reverchonii,  an  der  Spitze  nach  innen  umgerollt  bei  Kuschakeiviczia  turkestanica.  Durch 
eine  kurze  aufgesetzte  Spitze  zeichnen  sich  die  Kronenzipfel  der  Gattung  Trichodesma 
aus,  eine  lange  Spitze  hat  Trichodesma  calcaratum.  Wie  der  Tubus,  so  ist  auch  der 
Saum  stets  kahl ;  nur  Cynoglossum  clandestinum  hat  stark  behaarte  Kronenzipfel.  Die 
gewöhnliche  Länge  der  Korolla  schwankt  zwischen  5 — 10  mm;  die  größte  Länge  wurde 
bei  Trichodesma  Scottii  mit  37  mm,  die  geringste  bei  Pectocarya  setosa  mit  kaum 
i  y2  mm  beobachtet. 

Das  Verhältnis  der  Größe  von  Kelch  und  Krone  ist  gewöhnlich  das  von  i  :  \i/A — 2, 
selten  1  :  3  (Lindelofia  longiflora).  Ebenso  selten  sind  auf  der  anderen  Seite  Korollen, 
die  den  Kelch  an  Länge  gar  nicht  übertreffen  (Paracaryum  rugulosum).  —  Die  Farbe 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae.    .  7 

der  Blumenkrone  ist  gewöhnlich  blau,  etwas  seltener  weiß.  Besonderheiten  in  der 
Färbung  wurden  bei  folgenden  Arten  beobachtet:  Cynoglossum  limense  (weiß  mit  bläu- 
lichem Zentrum),  Trichodesma  Scottii  (schmutzig-weiß),  Rindera  lanata  (rosa),  Rindera 
ochroleuca  (schwefelgelb),  Lindelofia  cerinthoides  (gelb,  mit  roten  Linien  auf  den  Zipfeln), 
Lacaitaea  calycosa  (gelblichbraun),  Cynoglossum  cheirifolium  (weißlich -rötlich  oder 
gelblich),   C.  viridiflorum  (grünlich),  C.  officinale  (schmutzig  dunkelrot)  und  andere  mehr. 

Eine  Eigentümlichkeit  der  Unterfamilie  der  Borraginoideae  sind  die  5  epipetalen 
Hohlschuppen  (fornices),  die  bei  den  anderen  Unterfamilien  nicht  vorhanden  sind. 
Jedoch  gibt  es  unter  den  Cynoglosseae  einige  Gattungen,  denen  sie  gleichfalls  fehlen. 
Keine  Spur  derselben  Gndet  sich  bei  der  großen  Gattung  Trichodesma  und  der  mono- 
typen  Gattung  Heliocarya.  Die  ebenfalls  monotype  Gattung  Lacaitaea  zeigt  an  der 
Außenseite  der  Korolla  \  0  Grübchen,  die  man  wohl  als  nicht  zur  vollen  Entwicklung 
vorgeschrittene  Hohlschuppen  ansehen  darf,  da  ja  die  Fornices  Einstülpungen  der  Blumen- 
krone'von  außen  her  darstellen.  Kaum  sichtbar,  bisweilen  gar  nicht  festzustellen  sind 
sie  endlich  bei  der  Gattung  Pectocarya.  Mehrere  Arten  der  Gattung  Rindera  haben 
als  Ersatz  für  die  Hohlschuppen  unregelmäßig  gehäufte  Fältchen  an  der  Innenseite  der 
Korolla.  Neben  den  Hohlschuppen  haben  Falten  in  den  Buchten  des  Kronensaumes 
die  mexikanischen  Arten  der  Gattung  Omphalodes,  die  gleichfalls  mexikanische  mono- 
type Gattung  Mimophytum  und  das  altweltliche  Mattiastrum  asperum. 

Die  Gestalt  der  Hohlschuppen  ist  sehr  mannigfach.  Meistens  sind  sie  fast  viereckig, 
an  der  Spitze  ausgerandet  und  daselbst  dicht  papillös.  Schmal  linealische,  horizontal 
verlaufende  Fornices  sind  ein  Charakteristikum  des  in  den  Tropen  außerordentlich 
häufigen  Cynoglossum  lanceolatum.  Halbmondförmige,  mit  den  Spitzen  nach  unten 
gerichtete  Hohlschuppen  finden  wir  bei  C.  Trianaeum,  paniculatum  und  sphacioticum; 
bei  letzterer  Art  verbindet  eine  horizontale  Querlinie  die  Enden  der  beiden  Hörner. 
Schmal  linealische,  aber  vertikal  verlaufende  Hohlschuppen  sind  ein  Charakteristikum 
einiger  Arten  der  Gattungen  Rindera  und  Mattiastrum.  Trapezförmige  Fornices  weisen 
einige  ostasiatische  Omphalodes- Arien  auf.  Bei  Lindelofia  cynoglossoides  und  einigen 
Artan  der  Gattung  Mattiastrum  bestehen  die  Hohlschuppen  aus  einem  breiteren  Basal- 
teil und  einer  aufgesetzten  kürzeren  oder  längeren  Spitze;  an  der  Grenze  beider  Teile 
sind  sie  mit  2  seitlichen  Buckeln  versehen.  Durch  Fornices,  die  an  der  Spitze  ein- 
gerollt sind,  zeichnen  sich  Cynoglossum  javanicum  und  Kuschakewiczia  turkestanica 
aus;  bei  letzterer  Art  sind  sie  außerdem  dicht  bärtig.  In  der  Mitte  eingeschnürte  Hohl- 
schuppen hat  Cynoglossum  grande.  —  Die  Einfügungsstelle  der  Fornices  liegt  fast  stets 
dicht  unter  dem  Kronensaum,  so  daß  sie  aus  der  Kronenröhre  hervorragen.  Eine  Aus- 
nahme machen  verschiedene  Arten  der  Gattungen  Solenanthus  und  Lindelofia,  sowie  die 
monotype  Gattung  Bilegnum,  bei  denen  die  Anheftungsstelle  im  unteren  Teile  der 
Kronenröhre  liegt,  so  daß  die  Fornices  in  der  Kronenröhre  eingeschlossen  sind.  —  Die 
Unterschiede  in  der  Größe  sind  nicht  sehr  auffallend;  bei  wenigen  Arten  sind  sie  fast 
so  groß  wie  die  Kronenzipfel  (Cynoglossum  nebrodense),  meistens  bedeutend  kleiner.  — 
Über  die  Farbe  der  Hohlschuppen  läßt  sich  nur  in  den  wenigsten  Fällen  eine  Angabe 
machen,  wenn  man  auf  das  getrocknete  Material  angewiesen  ist,  da  die  Sammler  wohl 
öfter  die  Farbe  der  Blüten,  fast  nie  aber  die  der  Hohlschuppen  angeben.  Bei  den 
kultivierten  Arten  sind  diese  meistens  blau  oder  weiß;  braune  Hohlschüppen  hat  Cyno- 
glossum officinale,  gelbe  Myosotidium  hortensia. 

Andröceum.  Die  Zahl  der  Staubblätter  beträgt  ausnahmslos  5.  Sie  sind  bald 
an  der  Spitze,  bald  in  der  Mitte,  bald  im  unteren  Teile  der  Kronenröhre  eingefügt.  Sie 
sind  stets  gleichlang  mit  Ausnahme  derjenigen  der  Gattung  Caccinia',  bei  Solenanthus 
petiolaris  sind  sie  zwar  gleich  lang,  werden  aber  in  verschiedener  Höhe  frei.  Mit  dem 
Kronentubus  bis  zu  den  Antheren  verwachsen  sind  sie  bei  der  Gattung  Kuschakewicxia. 
Nur  {  fruchtbares  Staubblatt  neben  i  unfruchtbaren  zeigt  die  Gattung  Heliocarya. 
Ein  knieförmig  gebogenes  neben  4  geraden  findet  sich  nach  Bunges  Angabe  bei  der 
von  mir  nicht  gesehenen  Art  Caccinia  actinobole.  Die  Staubfäden  sind  meistens  sehr 
kurz,  kürzer    als  die  Antheren;    doch  auch  lange,    aus  der  Kronenröhre   hervorragende 


8  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Staubfäden  finden  sich  nicht  gerade  selten  (Solencmthus,  Bilegnum).  Die  Antheren 
haben  meistens  eiförmige  Gestalt;  linealische  zeichnen  die  Gattung  Rindera  aus;  pfeil- 
förmige  finden  wir  in  der  Gattung  Lindelofia. 

Eigenartige  Staubblätter  besitzen  die  Gattungen  Trichodesma  und  Lacaitaea.  Die 
Staubfäden  sind  außerordentlich  kurz,  so  daß  die  Antheren  sitzend  erscheinen.  An  der 
Spitze  sind  diese  mit  langen  spiralig  umeinander  zusammengedrehten  Grannen  ver- 
sehen. Bei  denjenigen  Arten,  die  langzugespitzte  Kronenzipfel  haben,  sind  in  der 
Knospenlage  diese  Zipfel  mit  den  Grannen  zusammen  spiralig  umeinander  gedreht. 
Während  bei  den  übrigen  Gattungen  die  Staubblätter  stets  kahl  sind,  zeigt  nur  Tricho- 
desma calcaratum  die  gleiche  Eigentümlichkeit.  Bei  allen  anderen  Arten  sind  die  An- 
theren wollig  behaart.  Die  Grannen  sind  bald  kahl,  bald  ebenfalls  wollig  behaart,  aber 
nur  in  ihrer  unteren  Hälfte.  Grannen,  die  fast  bis  zur  Spitze  wollig  sind,  habe  ich 
nur  bei  wenigen  Arten  feststellen  können."  Die  Grannen  sind  meist  so  lang  wie  die 
eigentlichen  Antheren,  beide  zusammengenommen  erreichen  oft  eine  für  Staubbeutel 
stattliche  Größe,  so  bei  T.  angolense  eine  solche  von  \  7  mm.  Bei  T.  uniflorum  sitzt 
ein  wolliger  Bing  unter  dem  Grunde  der  Staubblätter. 

Gynaeceum.  Der  Fruchtknoten  sitzt  auf  einer  undeutlichen  Drüsenscheibe.  Er 
ist  zuletzt  vierfächerig.  Bei  den  Gattungen  Trichodesma  und  Lacaitaea  ist  er  während 
der  Blütezeit  ungeteilt  und  zeigt  eine  kegelförmige  Gestalt,  an  seiner  Spitze  steht  der 
Griffel.  Erst  nach  der  Blütezeit  teilt  er  sich  in  4  Klausen.  Diese  sitzen  auf  einem 
kegelförmigen  Stempelpolster  (der  Gynöbasis  oder  dem  Stylopodium),  das  sich  aus 
dem  Zentrum  des  Fruchtknotens  gebildet  hat.  Etwas  anders  ist  die  Entwicklung  in 
den  Gattungen  Paracaryum,  Bilegnum,  Mättiastrum,  Rindera  und  Myosotidium.  Hier 
zeigt  sich  bereits  in  der  Knospe  eine  schwach  kegelförmige  Gynöbasis,  auf  der  ein  deut- 
lich vierlappiger  Fruchtknoten  sitzt,  der  ebenfalls  an  der  Spitze  den  Griffel  trägt.  Die 
Klausenbildung  beginnt  auch  hier  erst  nach  der  Blütezeit.  Bei  allen  übrigen  Gattungen 
ist  der  Fruchtknoten  bereits  in  der  Knospe  in  4  Klausen  geteilt.  Bei  Cynoglossum 
und  den  nächst  verwandten  Gattungen  sehen  wir  bereits  in  der  Knospe  4  kugelförmige, 
völlig  voneinander  getrennte  Gebilde,  die  auf  einer  flachen  Gynöbasis  stehen.  Der 
Griffel  steht  zwischen  den  Klausen.  Nach  der  Blütezeit  hebt  sich  die  Gynöbasis  kegel- 
förmig empor  und  wächst  bis  zur  Spitze  der  Klausen  heran,  so  daß  der  Griffel  nun- 
mehr nicht  zwischen,  sondern  über  den  Klausen  steht.  Die  Klausen  der  Gattungen 
Lindelofia,  Adelocaryum  und  Tysonia  sind  zwar  auch  schon  in  der  Blüte  deutlich  als 
solche  erkennbar,  berühren  sich  aber  mit  ihren  Bändern.  So  finden  wir  also  in  den 
Blüten  der  Cynoglosseae  alle  Übergänge  vom  ungeteilten  vierfächerigen  Fruchtknoten 
bis  zu  4  voneinander  getrennten  Klausen. 

Eine  Abweichung  von  der  kegelförmigen  Gestalt  zeigt  die  Gynöbasis  der  Gattung 
Pectocarya;  in  dieser  Gattung  sieht  sie  den  Früchten  von  Veronica  täuschend  ähnlich. 
Bei  einigen  Gattungen  (Suchtelenia  und  Mimophytum)  sowie  bei  einzelnen  Arten  anderer 
Gattungen  (z.  B.  Trichodesma  physaloides  und  angolense)  bildet  die  regelmäßige  Gestalt 
eine  Ausnahme;  in  den  meisten  Blüten  verkümmert  sie  zu  einem  unregelmäßigen  Gebilde, 
das  stets  nur  eine  gut  ausgebildete  Frucht  trägt. 

Der  kahle  Griffel,  der  von  0,3  mm  (Paracaryum  Bungei)  bis  23  mm  (Cac- 
cinia  macranthera)  lang  ist,  hat  rundliche,  seltener  vierkantige  (Cynoglossum  grande) 
Gestalt.  Am  Grunde  keulenförmig  verdickt '  ist  der  Griffel  von  Cynoglossum  clandes- 
tinum,  bandartig  flach  zusammengedrückt  derjenige  von  C.  viridiflomm.  Bei  letzterer 
Art  ist  der  Griffel  so  breit  oder  sogar  etwas  breiter  als  die  Narbe,  während  er  bei 
den  anderen  Arten  schmaler  ist.  —  Heterostylie  ist  bisher  nur  bei  Paracaryum  persi- 
oum  beobachtet  worden. 

Bestäubung.  Für  die  Bestäubung  lassen  sich  2  Typen  aufstellen,  nämlich  Blüten 
mit  offenem  Schlünde  und  solchen,  deren  Schlund  durch  die  Hohlschuppen  verengt  ist. 
Der  erste  Typus  ist  bei  den  Cynoglosseae  selten;  wir  finden  ihn  nur  in  der  großen 
Gattung  Trichodesma  und  der  monotypen  Gattung  Heliocarya.    Für  die  letztere,  bisher 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae.  9 

nur  wenig  bekannte  Gattung  liegen  Beobachtungen  noch  nicht  vor;  dagegen  hat  J.  H. 
Burkill  in  Journ.  and  Proceed.  Asiatic  Soc.  Bengal,  New  Series  IV.  (1908)  227  die 
Bestäubung  von  Trichodesma  indicum  beschrieben.  Da  nun  die  Bestäubungseinrichtungen 
bei  allen  Trichodesma- Arten  dieselben  sind,  so  darf  man  mit  einiger  Wahrscheinlichkeit 
Burkills  Beobachtungen  mutatis  mutandis  als  maßgebend  für  die  ganze  Gattung  be- 
trachten. Seine  Mitteilungen  lauten  folgendermaßen:  "The  flowers  open  at  7  A.  M. 
They  face  earthwards.  The  corolla  is  20  mm  in  diameter,  pale  blue,  with  claret- 
brown  patches  round  the  throat,  alternating  with  the  corolla-lobes.  The  tube  is  8  mm 
deep,  circular  in  section  near  the  mouth,  but  pentagonal  towards  its  insertion  by  reason 
of  the  way  in  which  the  filaments  are  attached.  The  anthers  make  a  funnelshaped 
inverted  cone  with  the  stigma  and  shed  pollen  held  in  it.  They  shed  their  pollen  first 
at  the  downwardly  directed  tip,  later  from  the  opposite  ends:  and  it  all  slides  down 
in  the  funnel.  There  are  five  ways  to  the  honey,  and  Anthophora  zonata  (an  insect 
which  apparently  especially  visits  this  flower)  hangs  under  the  cone  as  it  turns  round 
to  explore  each  in  turn.  The  pollen  is  liberated  on  to  the  lower  surface  of  its  thorax 
in  this  act,  if  the  flower  be  young  and  the  stigma  immature:  when  the  flower  is  older, 
the  now  ripe  stigmas  project  4  mm  from  the  empty  cone  and  are  rubbed  by  the  insect's 
thorax  and  pollinated  if  pollen  is  there.  The  ways  to  the  honey  are  well  guarded  by  hairs." 
Unter  den  mit  Hohlschuppen  versehenen  Blumen  lassen  sich  wiederum  2  Typen 
unterscheiden,  nämlich  solche  mit  Staubfäden,  die  aus  der  Kronenröhre  hervorragen 
(Solenanthus,  Binderei),  und  solche  mit  Staubfäden,  die  in  der  Kronenröhre  eingeschlossen 
sind.  Von  diesen  sind,  wie  E.  Loew  in  Ber.  deutsch,  bot.  Gesellsch.  IV.  (1886)  4  71 
ausführt,  vorwiegend  die  ersteren  proterandrisch,  während  die  letzteren,  meist  durch 
sehr  engen  Blüteneingang  ausgezeichneten  Gattungen  homogam  sind.  Bei  ihnen  er- 
scheint im  Falle  ausreichenden  Insektenbesuches  Fremdbestäubung  in  der  Hegel  ent- 
weder durch  die  Stellung  der  Narbe  zu  den  Antheren  oder  durch  besondere  Rüssel- 
führung in  dem  sehr  engen  Blüteneingang  gesichert,  bei  ausbleibendem  Insektenbesuch 
ist  dagegen  Selbstbestäubung  mehr  oder  weniger  unvermeidlich.  —  Durch  abweichende 
Bestäubungseinrichtungen  zeichnet  sich  die  Gattung  Caccinia  aus.  Fünf  ungleich  lange 
Staubblätter  sind  dem  Rande  der  Blumenkrone  inseriert.  Das  eine  Staubblatt  trägt 
eine  auffallend  große  Anthere,  welche  die  Länge  des  weit  aus  der  Bohre  hervorragen- 
den Griffels  erreicht,  daneben  stehen  2  kleine  Antheren,  während  die  beiden  übrigen 
wieder  etwas  größer  sind,  aber  noch  vom  Griffel  ca.  2  mm  überragt  werden.  Unter- 
halb des  Fruchtknotens  sondert  eine  dicke  Nektarscheibe  reichlichen  Honig  ab.  Die 
wenigen  Arten  dieser  Gattung  stimmen  in  ihren  Bestäubungseinrichtungen  überein,  und 
so  dürften  die  Beobachtungen,  die  E.  Loew  a.  a.  0.  p.  167  über  G.  strigosa  mitteilt, 
für  die  ganze  Gattung  zutreffen.  Seine  Ausführungen  lauten:  >Würden  die  5  Antheren 
zu  gleicher  Zeit  stäuben,  so  würde  sicherlich  die  längste  derselben  bei  Erschütterung 
die  benachbarte  Narbe  mit  Pollen  bestreuen,  und  Selbstbestäubung  würde  unvermeidlich 
sein.  Diese  wird  nun  durch  folgende  Einrichtungen  verhindert.  Die  4  kürzeren  An- 
theren stäuben  nämlich  zuerst  und  zwar  bereits  in  der  noch  geschlossenen  Knospe; 
der  sie  überragende  Griffel  behält  seine  anfangs  zentrale  Stellung  nicht  bei,  sondern 
legt  sich  neben  dem  großen,  geschlossen  bleibenden  Staubgefäß  an  den  Rand  der 
Korolle ;  die  Zipfel  der  letzteren  orientieren  sich  so,  daß  an  der  Stelle  der  großen  An- 
there und  des  Griffels  ein  größerer  Zwischenraum  zwischen  ihnen  freibleibt,  als  vor 
den  kleineren  Staubgefäßen.  Die  Blumenkrone  erscheint  in  diesem  Stadium  fast  zygo- 
morph  in  bezug  auf  eine  durch  das  große  Staubgefäß  und  den  ihm  gegenüberliegenden 
Korollenzipfel  gelegte  Ebene.  Wie  ich  mich  nun  durch  direkte  Beobachtung  überzeugte, 
saugen  normale  Besucher  wie  besonders  Bombus  hortorum  L.  immer  in  der  Weise  an 
der  Blume,  daß  die  4  kürzeren  stäubenden  Antheren  auf  ihre  Oberseite,  der  Griffel 
nebst  der  uneröffneten  Anthere  auf  die  Leibesunterseite  zu  liegen  kommen,  indem  sie 
an  der  erwähnten  großen  Lücke  zwischen  den  Korollenzipfeln  anfliegen,  wo  sie  auch 
sofort  die  Spitze  des  seitlich  liegenden  Griffels  treffen  und  mit  dem  reichlich  mit- 
gebrachten Pollen  vorher  besuchter  Blüten  streifen  müssen.     Selbstbestäubung   bei  Be- 


10  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

rührung  der  Griffelspitze  mit  der  langen  Anthere  ist  solange  ausgeschlossen,  als  letztere 
noch  nicht  stäubt,  und  Fremdbestäubung  daher  bei  normalem  Insektenbesuch  voll- 
kommen gesichert.  Bei  ausbleibendem  Insektenbesuch  kann  schließlich,  nachdem  auch 
die  Pollenbehälter  der  großen  Staubgefäße  sich  geöffnet  haben,  Selbstbestäubung  eintreten. 

Die  beschriebene  Einrichtung  zur  Sicherheit  der  Kreuzung  steht  unter  den  Bor- 
ragineen,  wie  es  scheint,  ohne  Analogon  da.  Die  ungleichen  Dimensionen  der  Staub- 
gefäße und  ihre  eigentümliche  Verstäubungsfolge  bei  Gaccinia  scheinen  mit  Anlage  zu 
schräger  Zygomorphie  der  Blüte  zusammenzuhängen,  wie  sie  auch  bei  Echium  und 
Lycopsis  vorkommt. 

Eine  durch  das  lange  Staubgefäß  und  den  gegenüberliegenden  Korollenzipfel  ge- 
legte Ebene  ist  nämlich  schräg  zur  ursprünglichen  Blütenmediane  gerichtet.  Die  un- 
gleiche Wuchsförderung  der  Stamina  tritt  übrigens  schon  sehr  früh  ein  und  zeigte  sich 
bereits  in  einer  nur  ca.  1  cm  langen  Knospe  vollkommen  deutlich.  Ich  möchte  daraus 
schließen,  daß  die  spezifische  Bestäubungseinrichtung  von  Gaccinia  von  einer  ursprüng- 
lich gegebenen  morphologischen  Anlage  herrührt,  welche  durch  Anpassung  an  Insekten- 
besuch nicht  erst  hervorgebracht,  sondern  nur  gefördert  worden  sein  mag.« 

Frucht  und  Samen.  Die  Frucht  der  Cynoglosseae  besteht  ausnahmslos  aus  4 
einsamigen  Klausen,  welche  nicht  aufspringen.  Sie  sind  trocken  und  häufig  hartschalig. 
Aus  diesen  Gründen  werden  sie  »huculae«  genannt.  Bisweilen  abortieren  I — 3  Klausen. 
Bei  einigen  Arten,  z.  B.  bei  Trichodesma  angolense}  scheint  regelmäßig  nur  \  Nüßchen 
zur  Ausbildung  zu  gelangen.  Mit  ihrer  Innenseite,  die  auch  als  Bauchseite  bezeichnet 
wird,  sind  die  Klausen  an  der  Gynobasis  befestigt.  Die  Art  der  Befestigung  bildet  ein 
wichtiges  Merkmal  für  die  Einteilung  der  Cynoglosseae.  Entweder  nämlich  sind  die 
Klausen  mit  ihrer  ganzen  Unterseite  oder  nur  mit  einem  Teil  derselben  an  der  Gyno- 
basis  befestigt.  Die  Hauptvertreterin  der  ersten  Gruppe  ist  die  Gattung  Mattiastrum. 
Es  kommt  allerdings  auch  in  dieser  Gruppe  vor,  daß  die  Klausen  nur  mit  der  einen 
Längshälfte  an  der  Gynobasis  befestigt  sind,  wie  z.  B.  bei  M.  ancyritanum.  Aber 
erstens  ist  das  eine  Abnormität,  zweitens  ist  immerhin  noch  Spitze  und  Basis  befestigt, 
während  bei  der  zweiten  Gruppe,  deren  Hauptvertreterin  die  Gattung  Gynoglossum  ist, 
die  Befestigungsstelle,  die  wir  kurz  »cicatrix«  nennen  können,  stets  eine  konzentrische 
Figur  auf  der  Unterseite  der  Klause  darstellt.  Die  Gestalt  dieser  Cicatrix  ist  bei  allen 
Arten  kreisförmig  bis  eiförmig,  ihre  relative  Größe  aber  sehr  verschieden.  Bald  ist  sie 
so  groß,  daß  sie  fast  die  ganze  Innenseite  einnimmt  (G  paniculatum),  bald  mit  bloßem 
Auge  kaum  sichtbar  (G.  sphacioticum).^  In  der  zweiten  Gruppe  gibt  es  eine  große  An- 
zahl von  Arten,  bei  denen  die  Klausen  nicht  nur  an  der  Gynobasis,  sondern  außerdem 
noch  am  Griffel  befestigt  sind.  In  diesem  Falle  befindet  sich  an  der  Spitze  der  nuculae 
ein  bandartiger  Strang,  der  seiner  ganzen  Länge  nach  locker  mit  dem  Griffel  ver- 
wachsen ist  und  sich  bei  der  Beife  von  unten  her  bogenartig  von  ihm  ablöst.  Diese 
Art  der  Befestigung  bildet  teilweise  ein  Charakteristikum  ganzer  Gattungen  (Solenanthus), 
teilweise  kommen  in  ein  und  derselben  Gattung  sowohl  die  einfache  als  auch  die 
doppelte  Befestigungs weise  vor.  Letzteres  ist  der  Fall  bei  der  Gattung  Gynoglossum; 
und  dieser  Umstand  bietet  die  Möglichkeit,  diese  Gattung  in  Sektionen  einzuteilen,  was 
bisher  noch  nicht  versucht  worden  ist. 

Die  Gestalt  der  Klausen  ist  sehr  mannigfach.  Meist  sind  sie  kugelig  bis  eiförmig, 
daneben  gibt  es  solche,  die  ganz  flach  zusammengedrückt  sind  [Mattiastrum,  Rindera; 
Fig.  \  Y,  Z).  Bei  einigen  Gattungen  (Gynoglossum,  Solenanthus)  sind  sie  mehr  oder 
weniger  dicht  mit  Stacheln  besetzt  (Fig.  \P — S)\  dieses  Verhalten  erleichtert  die  Ver- 
breitung durch  Tiere.  Ferner  lassen  sich  berandete  und  unberandete  Klausen  unter- 
scheiden. Bei  den  stacheligen  Früchten  ist  es  oft  nicht  leicht  zu  sagen,  ob  man  sie 
als  berandet  oder  unberandet  bezeichnen  soll,  da  vielfach  der  sogenannte  Band  nur 
durch  das  Zusammenwachsen  der  Basen  der  besonders  dicht  stehenden  Randstacheln 
markiert  wird  (Gynoglossum  xeylanicum).  Oft  findet  sich  ein  stachelloser  Ring  zwischen 
Zentrum  und  Rand  (G.  cheirifolium  u.  a.).     Sind  die  Klausen  unbestachelt,  so  ist  doch 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


11 


häufig  genug  der  Rand  wenigstens  scharf  gezähnt  (Trichodesma  calcaratum,  Fig.  1  C; 
Lacaitaea  calycosa  usw.).  Ein  ungezähnter  Rand  wächst  oft  wulstig  sich  wölbend 
empor,  wodurch  die  Frucht  eine  kahnförmige  oder  napfförmige  Gestalt  erhält  (Ompha- 
lodes,  Faracaryum;  Fig.  \H — L,   T — V). 


Fig.  \.  Früchte.  A  Trichodesma  xeylanicum.  —  BT.  arenicolum.  —  C  T.  calcaratum.  — 
D  T.  Aucheri.  —  E  Caccinia  Kotschyi.  —  F  Heliocarya  monandra.  —  O  Pectocarya  pu- 
silla.  —  H  Omphalodes  scorpioides.  —  J  0.  trichocarpa.  —  K  0.  brassicifolia.  —  L  0.  ru- 
pestris.  —  M  Adelocaryum  coeleslinum.  —  N  Thyrocarpus  Sampsonn.  —  0  Mimophytum 
omphaloides.  —  P  Cynoglossum  ofßcinale.  —  Q  C.  borbonicum.  —  R  G.  glochidiatum.  — 
S  Solenanthus  lieverchonii.  —  T  Paracaryum  Thomsonii.  —  U  P.  strictum.  —-  V  P.  tenerum.  — 
W  Bilegnum  Bungei.  —  X  Lindelofia  longiflora.  —  Y  Mattiastrum  Reuteri.  —  Z  Rindera 
karabaghensis.  —  Original. 


12  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Eine  Doppelberandung  weisen  die  Gattungen  Thyrocarpus  und  Bilegnum  auf 
(Fig.  i  N,  W).  Die  relative  Größe  des  Randes  ist  verschieden;  bisweilen  ist  er  schmal 
(Omphalodes  brassicifolia  und  rupestris;  Fig.  \K — 1/),  bald  übertrifft  er  an  Größe  die 
eigentliche  Frucht  [Mattiastrum  incanum  u.  a.).  Diese  breiten  Ränder  finden  sich  haupt- 
sächlich an  den  flach  zusammengedrückten  Früchten  der  Gattungen  Mattiastrum  und 
Rindera',  die  leichten  Früchte  werden  dadurch  breit  geflügelt  und  zur  Verbreitung  durch 
den  Wind  befähigt.  —  Eine  ganz  eigenartige  Gestalt  besitzen  die  Früchte  der  erst  neuer- 
dings entdeckten  mexikanischen  Gattung  Mimophytum  (Fig.  \  0) ;  sie  sehen  aus  wie  ein 
mit  Nadeln  bestecktes  Nadelkissen. 

Die  durchschnittliche  Größe  der  Klausen  beträgt  5 — 10  mm  im  Durchmesser;  die 
kleinsten  Früchte  hat  Paracaryum  inconspicuum  (2  mm),  die  größten  Rindera  tetraspis 
(16  mm).  Rehaarte  Früchte  kommen  nur  bei  einigen  Arten  der  Gattungen  Tricho- 
desma und  Omphalodes  vor.  Glänzende  Früchte  charakterisieren  die  Sektion  Leiocarya 
der  Gattung  Trichodesma. 

Die  Wandungen  der  Klausen  sind  bei  den  meisten  Arten  dick,  nur  bei  Paracaryum 
und  den  nächst  verwandten  Gattungen  sind  sie  so  zart,  daß  die  Samen  durch  die 
Wandungen  hindurchschimmern.  Jede  Klause  enthält  einen  Samen,  der  meistens  die 
ganze  Frucht  ausfüllt.  Nährgewebe  ist  nicht  vorhanden.  Der  Same  besteht  nur  aus 
dem  Embryo,  der  von  einer  dünnen  bräunlichen,  oft  deutlich  liniierten  Testa  umgeben  ist. 
Der  Embryo  ist  fast  ausnahmslos  gerade,  leicht  gekrümmt  bei  Suchtelenia,  sehr  stark 
gekrümmt  nur  bei  Omphalodes  scorpioides  (Fig.  \  H).  Die  Radikula  ist  meistens  sehr 
kurz,  ganz  erheblich  kleiner  als  die  eiförmigen  oder  kreisförmigen  Kotyledonen.  Dies 
gilt  jedoch  nur  für  den  ausgebildeten  Embryo;  im  Jugendzustand  sind  die  Keimblätter 
kürzer  als  das  Würzelchen;  in  diesem  Stadium  hat  der  Keimling  die  Gestalt  eines  Pilzes. 
Rei  vielen  Paracaryum-Arten  ist  aber  auch  die  Radikula  des  ausgebildeten  Embryo  fast 
so  lang  wie  die  Kotyledonen;  bei  Omphalodes  scorpioides  sind  Radikula  und  Kotyledonen 
gleich  lang.  Keimlinge,  bei  denen  die  Radikula  die  Kotyledonen  an  Länge  überträfe, 
habe  ich  nicht  gefunden. 

Die  durchschnittliche  Länge  des  Keimlings  beträgt  5 — 6  mm.  Die  kleinsten 
Embryonen  von  nur  \  mm  Länge  hat  Cynoglossum  glochidiaium,  die  größten  von 
{ 0  mm  Länge  Trichodesma  Scottii.  Die  kleinste  Radikula  hat  Omphalodes  lusitanica ; 
sie  zeigt  bei  dieser  Art  die  verschwindende  Größe  von  0,1  mm. 

Geographische  Verbreitung.  Die  Cynoglosseae  fehlen  in  der  arktischen  und  ant- 
arktischen Zone,  außerdem  im  ganzen  atlantischen  Südamerika  östlich  der  Anden,  sowie 
in  Westindien.  Das  Hauptverbreitungszentrum  ist  das  Mediterrangebiet,  wo  etwa  90  Arten 
vorkommen,  also  nahezu  die  Hälfte  sämtlicher  Vertreter  der  Tribus. 

Im  Mediterrangebiet  ist  nun  das  östliche  Recken  bedeutend  bevorzugt,  von  den 
90  Arten  kommen  hier  etwa  70  vor;  nur  4  Arten  sind  dem  westlichen  und  östlichen 
Mediterrangebiet  gemeinsam.  Im  außermediterranen  Europa  gibt  es  nur  wenige  Arten; 
2  in  Westeuropa,  4  in  Mitteleuropa  und  2  in  Osteuropa.  In  Sibirien  kommen  6  Arten 
vor.  Nähern  wir  uns  nun  von  dort  aus  wieder  dem  Mediterrangebiet,  so  nimmt  die 
Zahl  der  Arten  erheblich  zu.  Aus  Zentralasien  sind  bisher  25  Arten  bekannt  geworden, 
etwa  ebenso  viele  aus  Vorderindien  mit  Einschluß  der  Himalayaländer  und  der  Gebirge 
des  nördlichen  Hinterindiens.  Das  angrenzende  Tibet  zeigt  noch  9  Vertreter.  Auf  Ceylon 
finden  sich  nur  3  Arten.  Die  große  westmalayische  Provinz  ist  arm.  Wir  finden  nur 
in  Siam  und  auf  Sumatra  je  \  und  auf  Java  3  Arten.  Australien  mit  Tasmanien  be- 
herbergt 4,  Neuseeland  \  Art.  In  Ozeanien  fehlen  die  Cynoglosseae;  auf  den  Philippinen 
wachsen  ebenso  wie  in  Japan  je  3  Arten,  aus  China  sind  deren  12  beschrieben  wor- 
den. —  Das  tropische  Afrika  weist  30  Arten  auf,  Südafrika  dagegen  nur  6.  —  Ver- 
schwindend gering  ist  die  Zahl  der  amerikanischen  Vertreter.  Im  atlantischen  Nord- 
amerika kommt  nur  1  Art  vor,  im  pazifischen  deren  5.  Ebenso  viel  finden  sich  in 
Mexico  und  im  andinen  Südamerika. 

Was  die  Verbreitung  der  einzelnen  Gattungen  und  Arten  betrifft,  so  ist  folgendes 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae.  13 

zu  bemerken.  Die  große  Gattung  Trichodesma  fehlt  in  Amerika  und  Europa,  findet 
sich  aber  in  allen  tropischen  Regionen  der  anderen  3  Erdteile.  Die  größte  Zahl  der 
Arten  wächst  im  tropischen  Afrika.  Unter  diesen  sind  2  wegen  ihrer  weiten  Ver- 
breitung bemerkenswert.  T.  zeylanicum  kommt  zwar  nicht  an  der  Westküste  Afrikas 
vor,  wie  bisher  fälschlich  angenommen  worden  ist,  wohl  aber  fast  an  der  ganzen  Ost- 
küste, in  Vorderindien,  Ceylon,  auf  den  Philippinen,  auf  Java  und  in  Australien.  T. 
africanum  führt  seinen  Namen  mit  Recht;  es  ist  eine  in  ganz  Afrika  häufige  Pflanze, 
die  die  Grenzen  Afrikas  nur  in  Arabien  und  Palästina  ein  wenig  überschreitet.  —  Die 
monotype  Gattung  Lacaitaea  ist  auf  Ostindien  beschränkt.  Die  ebenfalls  monotype 
Gattung  Myosotidium  findet  sich  nur  in  Neuseeland.  Die  Gattung  Paracaryum  hat 
die  meisten  Vertreter  im  östlichen  Mittelmeergebiet,  einer  von  diesen  wird  auch  noch 
in  Turkestan  gefunden;  nur  2  Arten  sind  Bewohnerinnen  des  Himalaya.  Die  mono- 
type Gattung  Bilegnum  ist  bisher  nur  aus  Persien  bekannt  geworden.  Von  den  28  Arten 
der  Gattung  Mattiastrum  gehören  22  dem  östlichen  Mittelmeerbecken  an,  die  übrigen 
wachsen  in  Zentralasien  und  auf  dem  Himalaya;  eine  wird  bei  Bombay  gefunden.  Die 
Arten  der  Gattung  Rindera  verteilen  sich  ziemlich  gleichmäßig  auf  das  östliche  Mittel- 
meerbecken, Zentralasien  und  Sibirien;  2  Arten  kommen  auch  im  östlichen  Europa  vor, 
eine  ist  in  Algerien  endemisch.  Die  kleine  Gattung  Adelocaryum  ist  in  Turkestan  und 
Vorderindien  heimisch ;  nur  \  Art  wächst  fern  von  diesem  Gebiet  in  Abessinien.  Das- 
selbe Zentrum  hat  die  Gattung  Lindelofia,  doch  dringen  einige  Arten  ins  östliche 
Mittelmeerbecken  vor;  2  Arten  sind  im  westlichen  Nordafrika  endemisch.  Die  mono- 
type Gattung  Tysonia  ist  auf  Südafrika  beschränkt.  Die  Gattungen  Caccinia  und  Helio- 
earya  kommen  nur  im  außereuropäischen  östlichen  Mittelmeerbecken,  die  Gattung 
Pectocarya  nur  im  pazifischen  Amerika  vor.  Sehr  ausgedehnt  ist  der  Bezirk  der  Gattung 
Omphalodes.  Das  Hauptverbreitungsgebiet  ist  das  gesamte  Mittelmeerbecken ;  ein  zweites 
Zentrum  liegt  in  China  und  Japan,  ein  drittes  völlig  isoliertes  in  Mexiko.  Die  beiden 
ersten  Zentren  stehen  durch  einige  wenige  Arten  in  Verbindung,  die  in  Mittel-  und  Ost- 
europa, sowie  auf  dem  Himalaya  vorkommen.  Eine  Merkwürdigkeit  stellt  Omphalodes 
litoralis  dar,  der  nur  an  einer  kleinen  Stelle  der  französischen  Nord  Westküste  vor- 
kommt. Die  nahe  verwandte  Gattung  Thyrocarpus  findet  sich  nur  in  China,  während 
die  im  Habitus  ähnliche,  aber  durch  ihre  Früchte  stark  abweichende  Gattung  Mimo- 
phytum  bisher  nur  von  einem  einzigen  Standort  in  Mexiko  bekannt  ist. 

Was  nun  die  große  Gattung  Cynoglossum  betrifft,  so  hat  «sie  die  weiteste  Ver- 
breitung von  allen  Gattungen.  Sie  findet  sich  in  allen  5  Erdteilen.  Wo  Cynoglosseen 
vorkommen,  da  ist  auch  immer  mindestens  ein  Vertreter  der  Gattung  dabei,  außer  in 
Neuseeland.  Das  Vorkommen  der  Gattung  in  Mexiko  ist  zweifelhaft.  Es  ist  zwar  aus 
Mexiko  unlängst  eine  Cynoglossum-Art  beschrieben  worden,  aber  da  ich  Belegexemplare 
nicht  gesehen  habe,  so  kann  ich  nicht  beurteilen,  ob  wirklich  ein  Cynoglossum  oder 
nicht  vielmehr  eine  der  so  häufigen  Verwechslungen  mit  der  Gattung  Lappula  vorliegt. 
Die  beiden  Hauptverbreitungsgebiete  der  Gattung  sind  die  Mittelmeerländer  und  der 
Himalaya.  Bemerkenswert  ist,  daß  in  Europa  Vertreter  der  Sectio  Eleutherostylon  nicht 
vorkommen.  Von  den  einzelnen  Arten  sind  ihres  großen  Verbreitungsbezirks  wegen 
hervorzuheben  Cynoglossum  lanceolatum  und  offtcinale.  Erstere  fehlt  zwar  in  Europa 
und  dem  größten  Teile  von  Vorderasien,  sowie  in  Australien  und  Amerika,  wächst  aber 
in  ganz  Afrika,  Arabien  und  dem  gesamten  tropischen  und  subtropischen  Asien;  letztere 
bewohnt  die  gemäßigten  Gegenden  des  gesamten  europäischen  und  asiatischen  Tief- 
landes und  hat  sich  auch  im  atlantischen  Nordamerika  eingebürgert.  Die  mit  Cyno- 
glossum eng  verwandte  Gattung  Solenanthus  kommt  nur  im  Mittelmeergebiet  und 
Zentralasien  vor,  die  monotype  Gattung  Kuschakewiczia  ist  nur  aus  letzterem  Gebiet 
bekannt.  Die  ebenfalls  monotype  Gattung  Suchtelenia  endlich  ist  nur  in  den  an  das 
Ostufer  des  kaspischen  Meeres  grenzenden  Gebieten  heimisch. 

Die  meisten  Cynoglosseae  lieben  einen  mäßig  feuchten  Boden  und  sind  an  allen 
erdenklichen  Standorten  zu  finden.  Man  trifft  sie  an  Wegrändern  und  auf  Ruderal- 
stellen,  auf  Äckern  und  Wiesen,  in  Hecken  und  Wäldern,  auf  Kalkhügeln  und   Felsen. 


14  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Ausgesprochene  Xerophyten  sind  die  Arten  der  Gattungen  Suchtelenia,  Gaccinia  und 
Pectocarya,  sowie  viele  Arten  der  großen  Gattung  Trichodesma.  Als  Wüstenbewohner 
sind  zu  nennen  Pectocarya  setosa,  Paracaryum  rugulosum,  Trichodesma  africanum  u.  a. 
Als  Hygrophyten  sind  hervorzuheben  Gynoglossum  borbonicum  und  rochelia,  die  in 
Sümpfen  wachsen.  Am  sandigen  Meeresufer  findet  sich  Omphalodes  litoralis,  an  nassen 
Felsen  Mimophytum  omphaloides,  und  eine  echte  Wasserpflanze  ist  die  neuerlich  von 
mir  beschriebene  Omphalodes  aquatica,  eine  Art,  von  der  allerdings  trotz  zahlreich 
vorhandener  Exemplare  die  Frucht  nicht  bekannt  ist,  deren  Zugehörigkeit  zur  Gattung 
infolgedessen  nur  vorläufige  Geltung  hat.  Der  einzige  Halophyt  ist  Paracaryum  salsum, 
einmal  erst  gefunden  am  Rande  der  großen  Kewir  in  Persien.  Alpine  Pflanzen  sind 
zahlreich  vertreten.  Als  Beispiele  seien  genannt  Cynoglossum  holosericeum  und  micro- 
glochin,  Mattiastrum  himalayense  und  vor  allem  Lindelofia  angustifolia,  die  in  Tibet 
bis  zu  5000  m  über  dem  Meere  emporsteigt. 

Verwandtschaftliche  Beziehungen.  Mit  Recht  stehen  im  System  von  Bentham 
und  Hook  er  die  Gynoglosseae  an  der  Spitze  der  Borraginoideae,  denn  sie  bilden  ein 
Bindeglied  zwischen  den  Heliotropioideae  und  den  Borraginoideae.  Der  endständige 
Griffel,  das  Charakteristikum  der  Cordioideae,  Ehretioideae  und  Heliotropioideae  findet 
sich  auch  bei  den  Borraginoideae  in  2  Gattungen,  Trichodesma  und  Lacaitaea,  wenigstens 
zur  Blütezeit.  Diese  beiden  Gattungen  müssen  daher  an  der  Spitze  der  Gynoglosseae 
stehen,  nicht  Suchtelenia.  Auf  der  anderen  Seite  sind  die  Cynoglosseae  sehr  nahe 
verwandt  mit  den  Eritrichieae. 

Der  Unterschied  zwischen  den  Gynoglosseae  und  Eritrichieae  besteht  darin,  daß 
bei  jenen  die  Früchte  mit  den  Spitzen  die  Gynobasis  nicht  überragen,  während  bei 
diesen  die  Spitzen  der  Früchte  mehr  oder  weniger  über  die  Gynobasis  hinausragen,  also 
frei  sind.  Die  Richtigkeit  dieses  von  Bentham  und  Hooker  aufgestellten  Unter- 
schiedes bestreitet  A.  Gray  in  seiner  Abhandlung  KA  revision  of  some  Borragineous 
Genera"  (Proc.  Amer.  Acad.  Arts  and  Sei.  XX.  [1885]  257).  Er  vereinigt  nicht  nur 
die  beiden  Tribus  zu  der  einen  der  Cynoglosseae,  sondern  geht  sogar  so  weit,  daß  er 
Eritrichium  als  Sektion  zu  der  Cynoglosseengattung  Omphalodes  stellt.  Hierzu  mag 
wohl  Gray  unter  anderem  durch  die  Beobachtung  veranlaßt  worden  sein,  daß  aller- 
dings auch  die  Früchte  der  Gattung  Omphalodes  oft  die  kleine  Gynobasis  nicht  un- 
beträchtlich überragen.  Aber  Gray  sowohl,  wie  fast  alle  anderen  Autoren,  haben  auf 
den  Ausdruck  »Spitzen«  nicht  genug  geachtet.  Die  Omphalodes-Früchte ,  die  eine 
kugelförmige  -oder  fast  scheibenförmige  Gestalt  besitzen,  haben  überhaupt  keine  Spitze, 
sie  überragen  zwar  die  Gynobasis,  aber  nicht  mit  einer  freien  Spitze,  sondern  mit  der 
ganzen  Rückenseite.  Wo  andererseits  die  Früchte  der  Tribus  Cynoglosseae  zugespitzt 
sind,  da  ist  diese  Spitze  niemals  frei  und  ragt  niemals  über  die  Gynobasis  hinaus, 
sondern  sie  ist  an  der  Gynobasis  befestigt.  Eine  freie,  über  die  Gynobasis  hinaus- 
ragende Spitze  der  Frucht  ist  das  charakteristische  Merkmal  der  Eritrichieae. 

Fossile  Reste  der  Cynoglosseae  sind  nicht  bekannt.  Erwähnt  sei  die  Ansicht 
von  A.  v.  Degen,  der  die  Gattung  Solenanthus  zu  den  tertiären  Typen  zählt.  (Mag. 
Bot.  Lap.  H.  [4  903]  3H.) 

Allgemeine  Verwendung.  Nach  einer  Angabe  von  Maiden  kommt  Trichodesma 
xeylanicum  in  Australien  als  Futterpflanze  in  Betracht.  In  Afrika  werden  die  Wurzeln 
derselben  Spezies  als  Medizin  verwendet  (v.  Trotha,  handschriftlich  im  Berliner  Herbar). 
Die  Wurzel  von  Trichodesma  africanum  dient  als  Kosmetikum;  sie  färbt  gelb-rot 
(Nachtigal,  handschriftlich  im  Berliner  Herbar).  Eine  Abkochung  der  Blätter  von 
Trichodesma  tinetorium  wird  im  Kongostaat  zum  Schwarzfärben  der  Haare  gebraucht 
(Verdick,  handschriftlich  im  Brüsseler  Herbar).  Aitchison  teilt  mit,  daß  die  Wurzel 
von  Caccinia  macranthera  von  den  Afghanen  gegessen  wird  und  wie  die  Blüte  als 
Medizin  gebraucht  wird;    die  Blätter  von  Kuschakewicxia  turkestanica  werden    gekocht 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae.  15 

und  als  Gemüse  verzehrt.  Mit  den  Wurzeln  von  Cynoglossum,  lanceolatum  reiben  in 
Deutsch- Ostafrika  die  Eingeborenen  bei  Zahnschmerz  ihre  Zähne  (Albers,  handschrift- 
lich im  Berliner  Herbar).  Ein  alkoholischer  Extrakt  aus  den  Wurzeln  von  Cynoglossum 
ofßcinale,  das  Cynoglossin,  wirkt  kurareartig.  Außerdem  befindet  sich  ebendaselbst 
noch  ein  Glykoalkaloid,  das  Consolidin,  das  in  seiner  Wirkung  dem  vorstehenden  ähnelt. 
Erhitzt  man  es  mit  Säuren,  so  zerfällt  es  in  Glykose  und  das  Alkaloid  Consolicin,  das 
dreimal  giftiger  ist  als  die  Muttersubstanz  (Greimer  in  Arch.  f.  experim.  Pathol.  u. 
Pharmak.  XLI.  [1898]  287 — 290).  Nach  Ascherson  wird  C.  officinale  auch  zur 
Verfälschung  des  Bieres,  sowie  zur  Abhaltung  von  Mäusen  und  Hatten  -angewendet.  In 
Chile  endlich  dienen  die  Blätter  von  C.  creticum  zur  Verfälschung  des  Tabaks  (nach 
Reiche). 

Einteilung  der  Tribus.  Der  Name  Cynoglossum  erscheint  bereits  bei  Dios- 
corides.  Welche  Art  er  unter  dieser  Bezeichnung  verstanden  hat,  läßt  sich  nicht 
mehr  ermitteln;  das  jedoch  dürfte  unzweifelhaft  sein,  daß  er  die  Art,  die  heute  seinen 
Namen  trägt,  gar  nicht  gekannt  hat,  denn  C.  Dioscoridis  wächst  nur  im  westlichen 
Europa.  Unter  den  Patres  beschreibt  zuerst  Colonna  in  seiner  Ey.cpoaoig  (l  61  6)  eine 
größere  Anzahl  von  Arten  der  Cynoglosseae,  denen  er  allen  den  Namen  Cynoglossum 
beilegt;  gleichzeitig  bringt  er  uns  die  ersten  guten  Abbildungen.  Erst  100  Jahre  später 
wurde  in  der  Kenntnis  der  Tribus  ein  Fortschritt  gemacht:  Tournefort  stellte  die 
Gattung  Omphalodes  auf  und  Danty  D' Isnard  beschrieb  im  Jahre  1718  ein  neues 
Genus,  das  er  Cynoglossoides  nannte.  Es  ist  die  heutige  Gattung  Trichodesma,  von 
der  einzelne  Arten  zwar  schon  vorher  bekannt,  aber  noch  nicht  von  der  Gattung  Cyno- 
glossum abgetrennt  worden  waren.  Linne's  Species  plantarum  bringen  keinen  Fort- 
schritt, sondern  eher  einen  Rückschritt.  Die  Gattung  Omphalodes  wird  wieder  mit 
Cynoglossum,  Cynoglossoides  mit  Borrago  vereinigt.  Erst  im  Jahre  1810  erhalten 
beide  Gattungen  die  ihnen  gebührende  Selbständigkeit  zurück,  erstere  durch  Schrank, 
letztere  durch  R.  Brown.  Die  erste  Monographie  der  Cynoglosseae  ist  in  Lehmann's 
Plantae  asperifoliae  enthalten.  Lehmann  erweitert  die  Kenntnis  der  Tribus  durch  eine 
Anzahl  neubeschriebener  Arten;  er  ordnet  sie  aber  alle  den  3  bis  dahin  bekannten 
Gattungen  ein.  Die  Gattung  Rinderet,  die  1771  von  Pallas  neu  aufgestellt  wurde,  zieht 
er  ein  und  verwendet  ihren  Namen  nur  für  eine  Sektion  von  Cynoglossum,  die  eup 
Gemisch  von  Angehörigen  der  verschiedenartigsten  Gattungen  enthält.  —  Der  Tribus- 
name  »Cynoglosseae*,  dessen  Autor  De  Candolle  ist,  erscheint  zum  erstenmal  ziem- 
lich gleichzeitig  in  den  Systemen  von  Meisner  und  Endlicher.  Neu  erscheinen  die 
Gattungen  Mattia  und  Solenanthus;  von  Gattungen,  die  heute  nicht  mehr  zu  den  Cyno- 
glosseae gerechnet  werden,  finden  sich  Asperugo,  Echinospermum  und  als  >genus 
anomalum<  endlich  Rochelia.  Im  10.  Bande  von  De  Candolle's  Prodromus  hat  die 
»Subtribus«  der  Cynoglosseae  eine  erhebliche  Erweiterung  erfahren.  Außer  den  oben 
genannten  Gattungen  zählt  De  Candolle  noch  folgende  Genera  zu  den  Cynoglosseae: 
Amsinckia,  Gruvelia,  Pectocarya,  Antiphytüm,  Eritrichium,  Plagiobotrys,  Krynitzkia, 
Heteroearyum,  Suchtelenia,  Diploloma,  Caccinia.  Rocfielia  wird  wieder  ausgeschlossen 
und  als  Vertreter  einer  besonderen  Tribus  aufgestellt.  Von  den  neu  aufgenommenen 
Genera  werden  heute  noch  den  Cynoglosseae  zugerechnet  die  Gattungen  Pectocarya 
(incl.  Qruvelia),  Suchtelenia  und  Caccinia.  Das  System  von  Bentham  und  Hooker 
bringt  als  neu  die  Gattungen  Heliocarya,  Actinocarya,  Harpagonella,  Thyrocarpus, 
Lindelofia,  Myosotidium  und  Paracaryum.  Gurke  in  den  Natürlichen  Pflanzenfamilien 
schließt  Harpagonella  wieder  aus  und  fügt  neu  hinzu  die  Gattungen  Brachybotrys,  Sel- 
kirkia,  Kuschakewiczia  und  Tysonia.  Unverändert  ist  dieses  System  bei  Dalla  Torre 
und  Harms  geblieben.  Neu  hinzu  kommt  jetzt  noch  die  Gattung  Mimophytum,  die 
erst  im  Jahre  1905  entdeckt  worden  ist.  Ich  sehe  mich  nun  genötigt,  3  Gattungen 
aus  dem  zuletzt  aufgestellten  System  auszuschließen,  nämlich  Actinocarya,  Brachybotrys 
und  Selkirkia.  Die  monotype  Gattung  Actinocarya,  von  der  Exemplare  der  Original- 
sammlung zwar  in  allen  größeren  Herbarien  liegen,  die  aber,  da  sie  keine  Bezeichnung 


16  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

tragen,  von  Gurke  nicht  beachtet  worden  sind,  hat  eine  flache  Gynobasis,  die  von 
einem  wulstigen  Rande  umgeben  ist.  Die  Frucht,  die  große  Ähnlichkeit  mit  den 
Früchten  der  Gattung  Omphalodes  zeigt,  ist  nur  mit  der  Basis  befestigt,  ganz  ähnlich 
wie  die  Klausen  von  Myosotis,  in  deren  Verwandtschaftskreis  das  Genus  gehören  dürfte. 
Dasselbe  gilt  für  die  Gattung  Brachybotrys,  deren  pyramidenförmige  Nüßchen  ebenfalls 
nur  mit  der  Basis  an  dem  flachen  Stylopodium  befestigt  sind.  Das  Kennzeichen  der 
Gynoglosseae  ist  eine  kegelförmige  Gynobasis;  also  ist  Actinocarya  und  Brachy- 
botrys  auszuschließen.  Die  Gattung  Selkirkia  zeigt  zwar  eine  kegelförmige  Gynobasis, 
aber  die  Klausen  überragen  dieselbe  mit  ihren  freien  Spitzen.  Infolgedessen  gehört  das 
Genus  zu  den  Eritriehieae.  Man  vergleiche,  was  in  dem  Abschnitt  > Verwandtschaft- 
liche Beziehungen«  über  den  Unterschied  zwischen  den  Cynoglosseae  und  Eritriehieae 
gesagt  ist. 

Ich  selbst  habe  4  neue  Gattungen  aufgestellt:  Lacaitaea,  Bilegnum,  Mattiastrum 
und  Adelocaryum.  Die  Gattung  Lacaitaea  habe  ich  aus  dem  Grunde  von  Trichodesma 
abgetrennt,  weil  die  Korolla  i  0  Hohlschuppen  hat,  eine  Eigentümlichkeit,  die  sonst 
nirgends  bei  den  Cynoglosseae  angetroffen  wird.  Die  Gattung  Bilegnum  habe  ich  von 
Paracaryum  abgesondert,  einmal  weil  sie  Staubblätter  zeigt,  die  die  Krone  weit  über- 
ragen, während  sie  bei  Paracaryum  eingeschlossen  sind,  sodann  aber  wegen  der 
eigentümlichen  Frucht,  die  von  einem  doppelten  Rande  umgeben  ist.  Die  Genera 
Paracaryum  und  Bilegnum  verhalten  sich  demnach  zueinander  wie  Omphalodes  zu 
Thyrocarpus. 

Die  Abtrennung  der  bisherigen  Sektion  Mattiastrum  von  Paracaryum  und  ihre 
Erhebung  zu  einer  selbständigen  Gattung  scheint  mir  aus  logischen  Gründen  notwendig 
zu  sein.  Die  Gestalt  der  Früchte  von  Mattiastrum  weicht  erheblich  von  derjenigen 
von  Paracaryum  ab.  Während  Paracaryum  becherförmige  oder  kahnförmige  Früchte 
zeigt,  sind  diejenigen  von  Mattiastrum  flach  zusammengedrückt  und  gleichen  durchaus 
denen  der  Gattung  Rindera.  Wer  also  Mattiastrum  nur  als  Sektion  auffassen  will,  muß 
sie  durchaus  an  Rindera  und  nicht  an  Paracaryum  anschließen.  Wer  das  aber  tut, 
der  muß,  wenn  er  nicht  die  Gebote  der  Logik  verletzen  will,  auch  die  Gattungen  Lin- 
delofia und  Solenanthus  als  Sektionen  zu  Gynoglossum  setzen;  denn  ebenso  wie  sich 
Rindera  von  Mattiastrum  dadurch  unterscheidet,  daß  bei  jener  Gattung  die  Staubfäden 
aus  der  Kronenröhre  herausragen,  bei  dieser  aber  die  Staubblätter  im  Tubus  der  Korolla 
eingeschlossen  sind,  so  unterscheidet  sich  auch  Lindelofia  und  Solenanthus  von  Gyno- 
glossum lediglich  durch  die  Länge  der  Staubfäden.  Da  nun  aber  wohl  niemand  geneigt 
sein  dürfte,  den  Gattungen  Solenanthus  und  Lindelofia  ihre  Existenzberechtigung  ab- 
zusprechen, so  bleibt  nichts  anderes  übrig,  als  Mattiastrum  ebenfalls  als  selbständige 
Gattung  anzuerkennen.  Der  alte  Name  Mattia  konnte  für  die  neue  Gattung  nicht  in 
Betracht  kommen,  da  er  früher  als  Bezeichnung  für  Rindera  vielfach  verwendet  wor- 
den ist. 

Die  bisher  beschriebenen  Arten  der  Gattung  Adelocaryum  wurden  von  den  Autoren 
entweder  zu  Gynoglossum  oder  zu  Paracaryum  oder  zu  Lindelofia  gestellt.  Mit  keiner 
dieser  Gattungen  jedoch  stimmen  die  Früchte  überein,  am  wenigsten  mit  Paracaryum. 
Diese  Gattung  nämlich  gehört  zu  derjenigen  Gruppe  der  Cynoglosseen,  deren  Nüßchen 
mit  der  ganzen  Unterseite  an  der  Gynobasis  befestigt  sind.  Die  Nüßchen  von  Adelo- 
caryum aber  sind  nur  mit  dem  oberen  Teil  der  Unterseite,  der  sogenannten  Narbe 
(cicatrix)  an  der  Gynobasis  befestigt,  unterhalb  der  Narbe  sind  sie  frei,  genau  wie  die 
Nüßchen  von  Cynoglossum.  Wer  also  die  Arten  von  Adelocaryum  lieber  zu  einer  der 
alten  Gattungen  stellen  möchte,  der  muß  der  Gattung  Gynoglossum  den  Vorrang  vor 
Paracaryum  einräumen.  Nun  stimmt  aber  die  Gestalt  der  Außenseite  nicht  mit  Gyno- 
glossum überein;  bei  Gynoglossutn  ist  sie  flach  oder  konvex,  bei  Adelocaryum  vertieft, 
ähnlich  wie  bei  den  Früchten  von  Omphalodes.  Lindelofia  endlich  stimmt  in  der  Ge- 
stalt der  Früchte  mit  Cynoglossum  überein,  unterscheidet  sich  aber  von  Cynoglossum 
und  Adelocaryum  durch  die  längeren  Staubfäden  und  die  pfeilförmigen  Antheren. 

Während  die  früheren  Autoren  sich  begnügen,  die  einzelnen  Gattungen  der  Gyno- 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae.  17 

glosseae  aufzuzählen,  machen  Bentham  und  Hooker  zum  erstenmal  den  Versuch  einer 
systematischen  Einteilung  der  Tribus  selbst.  Das  Haupteinteilungsprinzip,  das  auch 
Gurke  zu  dem  seinigen  gemacht  hat,  basiert  auf  der  mehr  oder  minder  starken  Ver- 
größerung des  Fruchtkelches.  Dabei  ist  ihnen  der  Irrtum  unterlaufen,  daß  sie  die 
Gattung  Pectocarya  zu  der  Gruppe  mit  wenig  oder  gar  nicht  vergrößertem  Fruchtkelch 
gesetzt  haben.  Freilich  sind,  wie  oben  erwähnt,  die  Fruchtkelche  von  Pectocarya  setosa 
nur  3V2  mm  lanm  da  aDer  die  Kelche  derselben  Art  zur  Blütezeit  nur  1  mm  messen, 
so  übertrifft  die  Vergrößerung  um  ein  ganz  bedeutendes  die  aller  übrigen  Gattungen. 
Abgesehen  davon  halte  ich  Bentham  und  Hooker 's  Einteilungsprinzip  für  zu  künst- 
lich; ich  glaube  eine  natürlichere  Anordnung  dadurch  gefunden  zu  haben,  daß  ich  bei 
der  Einteilung  der  Tribus  denselben  Grundsatz  befolge,  nach  welchem  die  ganze  Familie 
eingeteilt  ist,  nämlich  die  Stellung  des  Griffels  und  die  verschiedenartige  Beschaffenheit 
des  Fruchtknotens  zur  Blütezeit.  Ich  verweise,  um  unnötige  Wiederholungen  zu  ver- 
meiden, auf  das,  was  ich  unter  »Gynäceum«  ausgeführt  habe.  Da  nun  aber  die  Ent- 
wicklung des  Fruchtknotens  innerhalb  der  einzelnen  Gattungen  nicht  ganz  gleichmäßig 
vor  sich  geht,  da  ferner  in  der  aufblühenden  Blüte  der  Fruchtknoten  noch  vierlappig 
sein  kann,  während  er  an  der  abblühenden  Blüte  derselben  Pflanze  bereits  vierteilig 
ist,  so  eignet  sich  dieses  rein  wissenschaftliche  System  wenig  zum  Bestimmen  der  Gat- 
tungen; aus  diesem  Grunde  schalte  ich  vor  dem  systematischen  Teil  einen  künstlichen 
Bestimmungsschlüssel  für  die  Gattungen  ein. 

(  lavis  artificialis  generum. 

1.  Antherae  apice  aristatae  aristis  contortis n.  2. 

haud  aristatae n.  3. 

2.  Faux  corollae  fornicibus  destituta 1.    Trichodesma. 

1  0   fornicibus  praedita 2.  Lacaitaea. 

3.  Antherae  inaequales n.  4. 

aequales  (filamenta  nonnunquam  longitudine  diversa) .    n.  5. 

4.  Stamina  omnia  fertilia 11.    Caccinia. 

4   ad  staminodia  reducta 12.  Heliocarya. 

5.  Nuculae  haud  tota  facie  interiore  gynobasi  affixae,  ideoque 

»cicatrice«   in  facie  interiore  praeditae n.  6. 

tota  facie  interiore  gynobasi  affixae n.  15. 

6.  Gynobasis  apice    subcordata,    formam    capsularum    generis 

Veronica  imitans 13.  Pectocarya. 

attenuata,   coniformis  .  • n.  7. 

7.  Nuculae  in  facie  exteriore  pateriformes  vel  napiformes  (hie 

confer  Lindelofla  lanata) n.  8. 

in  facie  exteriore  planae  vel  convexae n.  10. 

8.  Margo  nueularum  simplex n.  9. 

duplex 15.    Thyrocarpus. 

9.  Nuculae  laeves  vel  hirtae 14.   Omphalodes. 

glochidiatae 8.  Adelocaryum. 

10.  Antherae  in  tubo  corollae  inclusae  vel  vix    apieibus  ex  eo 

emergentes  (hie  confer  Lindelofia  cynoglossoides)  .    n.  1 1 . 

tota  longitudine  ex  tubo  corollae  emergentes  .    .    .    n.  12. 

11.  Cicatrix  ad  basin  nueularum  impressa 16.  Mimophytum. 

in  parte  superiore  nueularum  impressa 17.   Cynoglossum. 

12.  Antherae  lineares,  sagittatae;    stamina   corollam  vix    supe- 

rantia 9.  Lindelofia. 

ovatae;  stamina  corolla  plerumque  multo  longiora  .    n.  13. 

13.  Nuculae  apice  cum  stylo  cohaerentes. 18.  Solenanthus. 

a  stylo  liberae n.  14. 

A.  Engl  er,  Dag  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  252.  Cynoglosseae.  2 


18  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

14.  Corolla  cylindrica  lobis  brevissimis .'    .    .    19.  Kuschakewicxia. 

campanulata  lobis  magnis 10.   Tysonia. 

15.  Nuculae  in  facie  exteriore  pateriformes  vel  napiformes.    .   n.  16. 

in  facie  exteriore  planae  vel  convexae n.  17. 

16.  Nucularum  margo  simplex 4.  Paracaryum. 

duplex 5.  Büegnum. 

17.  Semina    per    capsulam    perlucentia;     nuculae    late     mem- 

branaceo-alatae,  plane  compressae n.  1  8. 

per   capsulam    haud   perlucentia;    nuculae   immargi- 

natae  vel  anguste  marginatae n.  19. 

-18.  Stamina  inclusa 6.  Mattiastrum. 

exserta 7.  Rindera. 

19.  Nuculae  immarginatae;  calyx  fructifer  valde  auctus  .     .    .20.   Suchtelenia." 

anguste  marginatae 3.  Myosotidium. 


Systema  tribus. 

A.  Ovarium  in  flore  indivisum. 

a.  Faux  corollae  fornicibus  destituta.    ....      i.   Trichodesma  R.  Br. 

b.  Faux  corollae   10   fornicibus  praedita   ...      2.  Lacaitaea  Brand. 

B.  Ovarium  in  flore  4-lobulatum  vel  4-partitum. 

a.  Nuculae  apice  inter  se  cohaerentes  ....      3.  Myosotidium  Hook. 

b.  Nuculae  liberae. 

a.  Nuculae  in  facie  exteriore  pateriformes  vel 
napiformes. 

I.  Nucularum  margo  simplex i.   Paracaryum  Boiss. 

II.  Nucularum  margo  duplex 5.  Büegnum  Brand. 

ß.  Nuculae  plane  compressae,  clipeatae. 

I.  Stamina  inclusa (>.  Mattiastrum  Brand. 

II.  Stamina  exserta 7.   Rindera  Pall. 

C.  Ovarium  iam  in  alabastro  in  4  nuculas  divisum. 

a.  Nuculae  in  flore  marginibus  se  attingentes. 
er.  Nuculae    in    facie    exteriore    pateriformes 

(hie  confer  Lindelofia  lanata) 8.  Adelocaryum  Brand. 

ß.  Nuculae  in  facie  exteriore  planae  vel  cen- 
vexae. 

I.  Antherae  lineares  sagittatae     ....      9.  Lindelofia  Lehm. 
II.  Antherae  ovatae 10.   Tysonia  Bolus. 

b.  Nuculae  iam  in  alabastro  omnino  separatae. 
er.  Antherae  inaequales. 

I.  Stamina  omnia  fertilia H .   Caccinia  Sav. 

II.  Stamina  4  ad  sfaminodia  redueta  .    .    12.  Heliocarya  Bunge. 
*    ß.  Antherae  aequales  (filamenta  nonnunquam 
longitudine  diversa). 

I.  Nuculae  haud  tota  facie  anteriore  gyno- 
basi  affixae,  ideoque  »cicatrice«  in 
facie  interiore  praeditae. 

1 .  Gynobasis  apice  subcordata,  formam 

capsularum  generis  Veronica  imitans   13.   Pectocarya  DC. 

2.  Gynobasis     apice    attenuata,    coni- 
formis. 

*  Nuculae  in  facie  exteriore  pateri- 
formes vel  napiformes. 

f  Margo  nucularum  simplex  ..14.   Omphalodes  Moench. 
ff  Margo  nucularum  duplex    .    .    15.   Thyrocarpus  Hance. 


Trichodesma.  19 

**  Nuculae  in  facie  exteriore  planae 
vel  convexae. 

f  Antherae  in  tubo    corollae  in- 
clusae  vel    vix    apicibus   ex  eo 
emergentes. 
Q  Gicatrix  ad  basin  nucularum 

impressa 16.  Mimophytivm  Greenman. 

QO  Gicatrix  in  parte  superiore 

nucularum  impressa.    .    .    17.   Cynoglossum  L. 
ff  Antherae    tota   longitudine    ex 
tubo  corollae  emergentes. 
Q  Nuculae   apice     cum    stylo 

cohaerentes 18.  Solenanthus  Ledeb. 

QO  Nuculae  a  stylo  liberae    .    1  9.  Kuschakewiczia  Regel  et  Smirn. 
II.  Nuculae   tota    facie    interiore    gynobasi 

affixae 20.   Suchtelenia  Kar. 

i .  Trichodesma  R.  Rr. 

Trichodesma*)  R.  fir.  Prodr.  Fl.  Nov.  Holland.  (1810)  496;  Lehmann,  PI.  fam. 
Asperifol.  (181S)  192;  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  VIII;  Endl.  Gen.  (1836— 
1840)  n.  3779;  G.  Don,  Gen.  syst.  IV.  (1838)  311;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  171;  Renth. 
Fl.  austral.  IV.  (1869)  404;  Roiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  280;  Renth.  et  Hook.  f. 
Gen.  II.  (1876)  845;  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Rrit.  India  IV.  (1883)  153;  Raul.  Hist.  pl. 
X.  (1891)  381;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a  (1893)  99;  Dalla  Torre  u. 
Harms,  Gen.  Siph.  (1904)  425;  Rakcr  and  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa 
IV.  2.  (1906)  44;  Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  102.  —  Cynoglossoides 
Danty-D'lsnard  in  Act.  Acad.  Paris  (1718)  325.  —  Boraginella  Siegesbeck,  Primit.  Fl. 
Petropol.  (1736)  20;  O.  Ktze.  Rev.  gen.  II.  (1891)  435.  —  Boraginoides  Roerh.  ex 
Siegesbeck  1.  c.  —  Pollichia  Media  Rot.  Reobacht.  (1783)  247.  —  Borraginoides  Moench, 
Method.  (1794)  515.  —  Friedrichsthalia  Fenzl  in  Endl.  Nov.  stirp.  dec.  (1839)  53.  — 
Leiocarya  Höchst,  in  Flora  XXVII.  (1844)  29.  —  StreblantJiera  Steud.  in  Flora  1.  c. 
—  Spirocomus  Stev.   in  Rull.  Soc.  nat.  Moscou  (1851)  I.   576. 

Calyx  5-fidus  vel  5-partitus  lobis  imbricatis  ovatis  vel  lanceolatis,  apice  attenuatis 
vel  cuspidatis,  basi  saepe  alatis,  cordatis  vel  sagittatis;  calyx  fructifer  satis  auclus. 
Corolla  subrotacea  vel  hypocrateriformis  vel  infundibuliformis,  fornicibus  destituta, 
lobis  ovatis  apice  dz  cuspidatis.  Stamina  tubo  corollae  inserta;  filamenta  subnulla; 
antherae  magnae,  oblongae  vel  lineari-lanceolatae  in  conum  convergentes,  apice  aristatae, 
aristis  contortis.  Ovarium  4-loculare,  conico-övoideum,  in  flore  indivisum;  Stylus  fili- 
formis,  stigmate  parvo  globoso.  Nuculae  ovoideae  vel  triquetrae  vel  subglobosae,  laeves 
vel  rugosae  vel  hirsutae,  marginatae  vel  immarginatae.  Semina  oblonga  vel  fere  orbi- 
cularia  testa  tenui  circumdata.  Embryo  fere  totum  semen  explens  radicula  brevissima, 
cotyledonibus  magnis,  rotundatis.  —  Herbae  vel  suffrutices.  Folia  alterna  vel  opposita. 
Flores  in  cincinnos  multi-  sed  laxifloros  dispositi. 

Species  38,  regiones  tropicas  et  subtropicas  Africae   Asiae  Australiae  inhabitantes. 

Clavis  artificialis  specierum  omnium**). 

1.  Folia  omnia  sessilia  vel  subsessilia n.  2. 

vel  inferiora  petiolata n.  2  4. 

2.  Folia  inferiora  5 — 10  cm  longa n.  3. 

summopere  5  cm  longa n.  1  6. 

*)  Nomen  derivatur  a  &qiS  (capillus)  et  dto/jia  (vinculum). 
**)  Liceat  clavem  artificialem  praemittere,  quia  satis  multae  species  propter  fructus  ignotos 
in  systema  generis  inseri  nequeunt. 

ä* 


20  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

3.  Calyx  basi  haud  alatus n.  4. 

alatus.    . n.  9. 

4.  Folia  omnia  vel  partim  alterna n.  5. 

opposita  vel  subopposita n.  7. 

6.  Folia  plerumque  ovata 29.  T.  incanwn  (pro  parte). 

elliptica  vel  lineari-lanceolata n.  6. 

6.  Folia  elliptica  vel  oblonga 29.  T.  ineanum  (pro  parte). 

lineari-lanceolata .  24.  T.  gracile. 

7.  Folia  opposita,  lanceolata  vel  elliptica 6.  T.  Droogmansianum. 

subopposita,  lanceolata n.  8. 

8.  Flores  albi 25.   T.  oleifolium. 

coerulei 35.   T.  Baumii. 

9.  Calyx  basi  sagittatus 31.    71  uniflorum. 

cordatus n.  10. 

10.  Nuculae  immarginatae  nitentes 33.   T.  amplexicaule, 

marginatae  hirsutae •  n.  11 . 

1  1 .  Lobi  corollae  brevissime  cuspidati 1 .   T.  physaloides. 

longe  acuminati n.   12. 

12.  Caulis  glaber n.  13. 

pilosus n.  1 4. 

13.  Calyx  in  statu  florifero  ca.   15  mm  longus 2.   T.  Ringoetii. 

ca.   25  mm  longus 3.   T.  Bequaertii. 

14.  Folia  10 — 27  mm  lata 8.   T.  Ledermannii. 

30 — 50  mm  lata n.  15. 

1 5.  Corolla  calyce  paulo  maior 4 .   T.  Verdickii. 

multo  maior 5.   T.  tinctorium. 

16.  Calyx  basi  sagittatus  vel  alatus n.  17. 

nee  sagittatus  nee  alatus n.  2 1 . 

17.  Calyx  basi  sagittatus 32.   T.  indicum.    . 

alatus n.  18. 

18.  Antherarum  aristae  multo  breviores  quam  antherae  ipsae.  n.  19. 

paulo  breviores  quam  antherae  ipsae.    ...  n.  20. 

1 9.  Lobi  corollae  brevissime  cuspidati 7.   T.  arenicolum. 

longe  acuminati 8.   T.  Ledermannii. 

20.  Sepala  lanceolata,  longe  acuminata 9.   T.  Dekindtianum. 

ovata,  breviter  acuta 1 0.   T.  Hockii. 

21.  Sepala  sensim  attenuata n.  22. 

e  basi  ovata  subito  acuminata n.  23. 

22.  Tota  planta  (in  sicco)  serieeo-incana 27.   T.  Aucheri. 

glabrata,  fusca 11 .   T.  Welwitschii. 

23.  Aristae  antherarum  basi  tantum  lanatae 29.   T.  ineanum  molle 

fere  usque  ad  apicem  lanatae 30.   T.  Boissieri. 

24.  Folia  maiora  ultra  5  cm  longa n.  25. 

summopere  5  cm  longa n.  35. 

25.  Folia  ultra  10  cm  longa n.  26. 

vix   10  cm  longa  vel  breviora .    .  n.  2  8. 

26.  Folia  lanceolato-oblonga %\.   T.  khasianum. 

ovata n.  27. 

27.  Folia  basi  euneata II.  T.   Scottii. 

late  rotundata 23.   T.  grandifolium. 

28.  Tubus  corollae  multo  brevior  quam  lobi n.  29. 

lobis  aequilongus  vel  longior n.  31. 

29.  Folia  ovata 36.   T.  Bentii. 

oblonga  vel  lanceolata  vel  linearia n.  30. 


Trichodesma.  21 

30.  Calyx  usque  ad  basin  fere  partitus \6.   T.  africanum. 

medium  connatus 1 2 .   T.  angolense. 

3  i .  Calyx  fere  usque  ad  basin  partitus n.  3  2 . 

usque  ad  medium   connatus n.  33. 

32.  Sepala  5  mm  longa \$.   T.  Ehrenbergii. 

H  mm  longa 3  4.   T.  zeylanicum. 

33.  Folia  late  ovata  vel  oblonga n.  34. 

linearia  vel  lineari-lanceolata 1 5.   T*.  cmgustifoliwn. 

34.  Stylus  calyce  florifero  brevior 26.   T.  calathiforme. 

longior 38.   T.  sinicum. 

35.  Calyx  florifer  basi  cordatus n.  36. 

haud  cordatus n.  38. 

36.  Antherae  pilosae n.  37. 

glabrae .  \  7.   T.  calcaratum. 

37.  Calyx  usque  ad  basin  partitus 14.   T.  Hüdebrandtii. 

medium  connatus 13.    T7.  cardiosepalum. 

38.  Folia  ovata n.  39. 

oblongo-elliptica n.  40. 

39.  Sepala  4  mm  longa \9.   T.  laxiflorum. 

8  mm  longa 20.   T.  microcalyx. 

13  mm  longa 37.    T.  pauciflorum. 

40.  Planta  aspera  setulosa ! 28.    T.  Stocksii. 

molliter  tomentosa 30.    T.  Boissieri, 

Systema  generis. 

A.  Nuculae  dense  villosae,  compressae Sect.  I.  Trichocaryum. 

B.  Nuculae  haud  villosae. 

a.  Nuculae  tota  facie  exteriore  setosae Sect.  II.  Acanthocaryum. 

b.  Nuculae  haud  vel  margine  tantum  setosae. 
ct.  Nuculae  marginatae. 

I.  Margo  planus,  plerumque  distincte  dentatus.    Sect.  III.  Friedrichsthalia. 
II.  Margo  tumidus,  ideoque  nuculae  pateriformes 

vel  calathiformes Sect.  IV.  Ommatocaryum. 

ß.  Nuculae  immarginatae. 

I.  Nuculae  rugosae Sect.  V.  Trachy caryum . 

II.  Nuculae  laeves  nitentes Sect.  VI.  Leiocaryum. 

Sect.  I.  Trichocaryum. 

Trichocaryum  Brand,  nov.  sect.  —  Nuculae  fere  orbiculares,  compressae,  dense 
hirsutae,  margine  integro  vel  dentato,  dentibus  sub  villis  absconditis.  —  Folia  sessilia, 
raro  breviter  petiolata. 

Species   12,  Africam  tropicam  inhabitantes. 

A.  Folia  omnia  sessilia  vel  subsessilia. 
a.  Folia  inferiora  5 — 10  cm  longa. 
ct.  Calyx  basi  alatus. 

I.  Lobi  corollae  brevissime  cuspidati \ .   T.  physaloides. 

II.  Lobi  corollae  longe  acuminati. 

1.  Caulis  glaber. 

*  Calyx  in  statu  florifero  ca.  15  mm  longus.      2.   T.  Ringoetii. 
**  Calyx  in  statu  florifero  ca.  25  mm  longus.      3.    T.  Bequaertii. 

2.  Caulis  pilosus. 

*  Corolla  calyce  paulo  maior 4.   T.  VerdicUii. 

**  Corolla  calyce  multo  maior 5.   T.  tinctorium. 


22  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

ß.  Calyx  basi  haud  alatus 6.   T.   Droogmansianum. 

b.  Folia  inferiora  summopere  5( — 0V2)  cm  longa. 
«.  Calyx  basi  alatus. 

I.  Antherarum  aristae    multo  breviores    quam  an- 
therae  ipsae. 
4 .  Lobi  corollae  brevissime  cuspidati    ....      7.   T.  arenicolum. 

2.  Lobi  corollae  longe  acuminati 8.   T.  Ledermannii. 

II.  Antherarum    aristae   paulo   breviores    quam  an- 
therae  ipsae. 
4.  Sepala  lanceolata,  longe  acuminata  ....      9.   T.  Dekindtianum. 

2.  Sepala  ovata,  breviter  acuta 4  0.   T.  Hockii. 

ß.  Calyx  basi  haud  alatus 4  4 .   T.  Welwitschii. 

B.  Folia  omnia  vel  pleraque  petiolata 4  2 .   T.  angolense. 

4.  T.  physaloides  (Fenzl)  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (4  8  46)  4  73;  Gurke  in  Engl, 
u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a  (4  893)  98,  fig.  iOF]  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  cap. 
IV.  2.  (4904)  41;  Baker  et  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (4905)  46.  — 
Friedrichsthalia  physaloides  Fenzl  in  Endl.  Nov.  stirp.  dec.  I.  (1839)  53.  —  Bora- 
ginella physälodes  (sie!)  0.  Ktze.  Bev.  gen.  (4  89  4)  436.  —  Perenne.  Caules  ex  caudice 
lignoso  complures,  simplices  vel  ramosi,  angulati,  hirti,  20 — 55  cm  alti.  Folia  opposita 
sessilia,  valde  variabilia,  elliptica  vel  lanceolata,  2 — 7  cm  longa,  4  5 — 35  mm  lata, 
utrinque  tuberculis  calcaratis  nudis  vel  setiferis  dense  obsita,  apice  acuta,  basi  nunc 
attenuata,  nunc  rotundata  et  semiamplexicaulia.  Cincinni  terminales  et  subterminales, 
ample  et  laxe  paniculati,  pedicellis  inferioribus  floribus  multo  longioribus;  calyx  4  2 — 
4  5  mm  longus,  usque  ad  y3  longitudinis  suae  connatus  lobis  basi  subcordato-alatis, 
apice  cuspidatis,  in  statu  fruetifero  valde  auetus,  30 — 37  mm  longus;  corolla  coerulea 
vel  dilute  rosea  vel  alba,  maculis  5  brunneis  ornata,  infundibuliformis,  35  mm  longa, 
30  mm  lata,  lobis  late  rotundatis,  breviter  apiculatis,  fauce  alba  lobis  tuboque  aequi- 
longa;  stamina  basi  tubi  corollae  in  caveola  in  sicco  brunnea  aföxa,  4  0,/2mm  longa, 
antherae  oblongae  villosae,  aristae  glabrae  antheris  distinete  breviores;  pollen  album 
globosum;  Stylus  basi  parcissime  ciliatus  8  mm  longus.  Nuculae  abortu  solitariae,  sub- 
orbiculares  compressae,  ca.  9  mm  diametro,  dorso  dense  hirsutae,  facie  interiore  laeves 
et  carinatae,  marginatae;  margo  dentibus  paucis  grossis  praeditus;  embryo  5  mm  longus, 
cotyledonibus  magnis  suborbicularibus,  radicula  brevissima. 

Östliches  tropisches  Afrika:  Weit  verbreitet  und  sehr  gesellig  auf  offenen 
Plätzen,  in  der  Steppe  und  im  Buschwald.  Nordgrenze  im  östlichen  Sudan  bei  Fazogl 
am  Bahr  el  Asrek  unter  4  4°  n.  Br.  (Kotschy  n.  577).  Land  der  Mittu,  zwischen 
Ngama  und  Moro  (Schweinfurth  n.  2776);  Land  der  Bongo  bei  Ssabbi  (Schwein- 
furth  Ser.  III.  n.  56).  —  Kilimandscharo-Gebiet:  Aruscha-Moschi  (Uhlig  n.  488).  — 
Mossambik:  Beira  (Braga).  —  Nördliches  Nyassaland:  Unyika,  im  Buschwald 
über  4  500  m  ü.  M.  (Goetze  n.  4  398).  —  Südliches  Nyassaland:  Mt.  Milanji 
(Whyle).  —  Maschonaland:  Bei  Salisbury,  1550  m  ü.  M.  (Engler  n.  3055).  — 
Matabeleland:  Bulawayo  (Bolfes  n.  5003).  —  Gasaland:  Lourenco  Marques: 
Chiloane  (Junod  n.  604).  Ngahodi-Tal  (Swynnerton  n.  2  112).  —  Süd-  und  West- 
grenze bei  Pretoria  in  Transvaal,  wo  es  massenhaft  zwischen  Dassportrand  und  den 
Magaliesbergen  (Engler  n.  2834a),  außerdem  am  Aapies  Biver  und  bei  Pilgrims  Best 
(nach  Wright)  vorkommt.  —  Die  Ostgrenze  wird  durch  die  Küste  gebildet.  —  Blüht 
vom  August  bis  zum  Dezember. 

Nota.  Specimina  austro-africana  paulum  differunt  a  ceteris.  Lobi  corollae  breviores  sunt 
et  lana  antherarum  minus  densa.  —  Semina  plerumque  abortiva;  etiam  nuculae  bene  maturae 
raro  embryones  normales  includunt. 

2.  T.  Ringoetii  De  Wild.!  in  Fedde,  Bep.  XIII.  (4  9  4  4)  14  0.  —  Caulis  glaber 
angulatus,  ultra  30  cm  altus.  Folia  opposita  sessilia,  obovata  vel  elliptica,  45 — 80  mm 
longa,   20  —35  mm  lata,    basi   rotundata,    apice    acuta,    supra    albido-glandulosa,    infra 


Trichodesma.  23 

glabra.  luflorescentiae  terminales  panicuJatae,  bracteolae  filiformes  minimae,  pedicelli 
gracillimi  glaberrimi  calyce  longiores;  calyx  glaber,  ad  ^3  longitudinis  suae  connatus, 
12  mm  longus,  basi  anguste  alatus,  lobis  lanceolato-acutis;  corolla  dilute  coerulea, 
hypocrateriformis,  18  mm  longa,  lobis  late  ovatis  abrupte  et  longe  cuspidatis;  limbus 
tantum  ad  medium  parütus,  ideoque  lobi  tubo  multo  breviores;  stamina  basi  tubi  affixa; 
antherae  dorso  velutinae  longe  aristatae.     Fructus  ignotus. 

Katanga:  Nieuwdorp,  im  Oktober  blühend  (Ringoet  n.  6,  Herb.  Brüssel). 

Nota.  Quamquam  fructus  huius  aliarumque  quarundam  specierum  adhuc  ignoti  sunt, 
tarnen  eas  huic  sectioni  propter  similitudinem  characterum  ceterorum  adiunxi. 

3.  T.  Bequaertii  De  Wild.!  in  Fedde,  Rep.  XI.  (1913)  546. — Perenne?  Caulis 
erectus  ca.  50  cm  altus,  glaber,  simplex  vel  parce  ramosus.  Folia  opposita  sessilia, 
supra  setulis  fere  inconspicuis  basi  foveola  circumdatis  dense  scabra,  inferiora  late 
ovato-elliptica,  5 — 7  cm  longa,  30—45  mm  lata,  basi  rotundata,  apice  obtusa,  brevis- 
sime  et  abrupte  cuspidata,  superiora  oblonga  vel  lanceolata,  utrinque  attenuata,  20 — 
25  mm  lata.  Cincinni  terminales  laxiflori  paniculam  ±  trichotomam  bracteatam  for- 
mantes,  bracteis  lanceolatis  vel  filiformibus,  pedicelli  graciles  glabri  calyce  multo  longiores ; 
calyx  usque  ad  1/3  longitudinis  suae  connatus,  2  5  mm  longus,  basi  parcissime  tubercu- 
lato-pilosus,  ceterum  glaber,  basi  anguste  alatus,  alis  extrema  basi  tantum  connatis, 
lobis  ovato-lanceolatis  acutis;  calyx  fructifer  33  mm  longus;  corolla  coerulea  et  lutea, 
hypocrateriformi-rotata,  40  mm  diametro,  lobis  late  ovatis  abrupte  et  longe  cuspidatis 
tubo  longioribus;  stamina  fere  usque  ad  apicem  villosa,  aristae  antheris  aequilongae; 
Stylus  in  calyce  fructifero  1  5  mm  longus.  Nuculae  ca.  1  0  mm  longae  margine  serrato- 
dentato;  sernina  5  mm  longa;  embryonem  non  inveni. 

Ober-Katanga:  Eukama,    im  Juni    blühend    (Bequaert  n.  105,    Herb.  Brüssel). 

4.  T.  Verdickii  Brand  in  Bull.  Jard.  bot.  Bruxelles  IV.  (1914)  392.  —  Caulis 
(e  specimine  manco)  ultra  30  cm  altus,  angulatus,  ramosus,  parce  tuberculato-setulosus. 
Folia  opposita,  sessilia,  late  ovata,  5 — 7  cm  longa,  3 — 5  cm  lata,  basi  subcordata,  apice 
obtusa  vel  acutiuscula,  brevissime  et  abrupte  cuspidata,  utrinque  scabra  tuberculis  dense 
obsita,  setulis  fere  inconspicuis.  Cincinni  terminales  pauciflori,  pedicelli  tuberculato- 
hispidi,  calyce  non  multo  longiores ;  calyx  ad  2/3  longitudinis  suae  connatus  1 3  mm 
(post  anthesin  2 1  mm)  longus,  hirtus,  basi  rotundatus  et  anguste  alatus,  lobis  lanceo- 
lato-subulatis,  sensim  attenuatis;  corolla  1 6  mm  longa,  lobis  tubo  aequilongis;  aristae 
antherarum  apice  glabrae;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Cetera  speciei  praecedenlis. 
Nuculae  ignolae. 

Katanga:  Lukafu,  blühend  im  Oktober  (E.  Verdick  n.  140,   Herb.  Brüssel). 
Nota.     Confer  notam  sub  n.  2. 

5.  T.  tinctorium  Brand  in  Bull.  Jard.  bot.  Bruxelles  IV.  (1914)  393.  —  Caulis 
hirsutus  (saltem  in  parte  superiore,  quae  sola  exstat  in  specimine  valde  manco).  Folia 
superiora  opposita,  sessilia,  ovata,  45 — 53  mm  longa,  30  mm  lata,  basi  subcordata 
apice  obtusiuscula,  abrupte  et  brevissime  cuspidata,  utrinque  setulis  basi  tuberculatis 
scabra.  Cincinni  terminales  multiflori  paniculati,  pedicelli  dense  hirsuti  calyce  longiores; 
calyx  fere  usque  ad  basin  partitus,  cordato-alatus  (alis  inter  se  haud  connatis)  1 6  mm 
longus,  12 — 20  mm  latus,  lobis  ovatis  breviter  apiculatis;  corolla  coerulea  30  mm 
longa,  35  mm  lata,  lobis  tubo  sesquilongioribus;  cetera  speciei  praecedentis. 

Katanga:  Lukafu,  blühend  im  Oktober  (E.  Verdick  n.  104,  Herb.  Brüssel).  — 
Einheimischer  Name:  Kande.  —  »Maceration  des  feuilles  employee  pour  faire  noircir 
les  cheveux. « 

Nota.     Confer  notam  sub  n.  2. 

6.  T.  Droogmansianum  De  Wild,  et  Th.  Dur.!  in  Compt.  Kend.  Soc.  bot.  Belg. 
XXXIX.  (1900)  69;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (190Ü) 
47.  —  Frutex  vel  suffrutex?  Caulis  glaber  internodiis  elongatis.  Folia  opposita  sessilia 
elliptica,  40 — 55  mm  longa,  15  — 30  mm  lata,  utrinque  setulis  basi  calcaratis  obsitn, 
zh  crassa,  basi  subrotundata,  apice  acuta.  Cincinni  terminales,  ramosi,  4 — "-flori, 
pedicelli  ca.   20  mm  longi  subglabri  vel  versus  apicem  setulosi;  calyx  ca.  17  mm  longus, 


24  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

profunde  partitus,  lobis  oblongis  apice  acutis,  sparse  tuberculatis  et  setiferis,  ca.  5  mm 
latis;  corolla  infundibuliformis  ca.  25  mm  longa,  extus  intra  sinus  calycis  5  lineis 
serieeis  lere  usque  ad  apicem  longitudinaliter  vergentibus  ornata,  lobis  late  rotundatis 
breviter  apiculatis;  antherae  villosae  aristis  glabris;  Stylus  quam  stamina  minor. 

Katanga:  Am  Lualaba  (Descamps,  Herb.  Brüssel). 

Var.  glabrescens  (Gurke)  Brand.  —  T.  glabrescens  Gurke!  in  Engler's  Bot. 
Jahrb.  XXX.  (1901)  389;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2. 
(1905)  48.  —  T.  frutescens  K.  Schum.  in  Just,  Bot.  Jahresb.  XXIX.  1.  (1901)  564 
[erratum].  —  Perenne.  Caules  e  basi  lignosa  complures,  stricto-erecti,  angulati,  glabri, 
ca.  50 — 60  cm  alti.  Folia  lanceolata  vel  oblongo-elliptica,  2 — 7  cm  longa,  1 —  2  cm 
lata.  Corolla  alba,  intus  5  maculis  brunneis  ornata.  Stylus  calyci  subaequilongus 
vel  longior. 

Östliches  tropisches  Afrika:  Unter  T.  physaloides  und  oft  mit  diesem  ver- 
wechselt, aber  viel  seltener  und  weniger  weit  nach  Norden  verbreitet.  Hauptverbreitungs- 
gebiet ist  die  Umgebung  des  Nyassa-Sees.  —  Nördliches  Nyassaland:  Ussangu: 
Lipange-Bücken,  auf  flachen  rasigen  Abhängen  des  Nordabhanges,  2200  m  ü.  M.  (Goetze 
n.  1267,  Original).  —  Östliches  Nyassaland:  Auf  dem  Matengo-Hochland,  bei  Kwa 
Djimna,  auf  lehmig-sandigem  Boden  (Busse  n.  91  6).  — *  Südliches  Nyassaland: 
Blantyre  (Buchanan,  Herb.  Wood  .n.  7032).  —  Transvaal:  Pretoria  (Bolus 
n.  9706).  —  Blüht  vom  September  bis  zum  Januar. 

7.  T.  arenicolum  Gurke!  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXXII.  (1902)  143  et  in  Baum, 
Kunene-Sambesi-Expedition  (1903)  348;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop. 
Africa  IV.  2.  (1905)  50.  —  Perenne.  Caulis  erectus,  simplex  vel  a  basi  ramosus, 
15 — 40  cm  altus,  sicut  folia  sordide  hispidus  et  praeterea  setulis  basi  calcaratis  ob- 
situs.  Folia  opposita  sessilia,  ovata  vel  lanceolata,  25 — 40  mm  longa,  6 — 25  mm  lata, 
cireuitu  variabilia,  nunc  utrinque  acuta,  nunc  utrinque  subrotundata.  Cincinni  termi- 
nales laxiflori,  pedicellis  calyce  longioribus;  calyx  ca.  12  mm  (post  anthesin  ca.  20  mm) 
longus,  usque  ad  medium  coalitus,  valde  venosus,  margine  ciliatus,  lobis  ovatis,  apice 
breviter  apiculatis ;  corolla  viridi-brunnea  vel  alba,  ca.  1 7  mm  longa,  lobis  rotundatis 
breviter  apiculatis  tubo  paulo  brevioribus ;  antherae  usque  ad  apicem  aristarum  dense 
lanuginosae;  aristae  multo  breviores  quam  antherae;  Stylus  calyce  paulo  brevior. 
Cetera  specierum  praecedentium.  Nuculae  1 1  mm  diametro,  facie  exteriore  dense 
lanuginosae,  facie  interiore  glabrae;  margo  serrato-dentatus  utrinque  lanuginosus.  — 
Fig.  %F—  K. 

Südliches  Angola:  Huilla:  Sandige  Steppe  am  Kitembo,  1740  m  ü.  M.  (De- 
kindt  n.  40;  Original).  Huilla:  ohne  nähere  Angabe  (Antunes  n.  317  u.  A.  120). 
Auf  trockenem  Lateritboden  am  Kitanda  zwischen  Goudkopje  und  Kokakele,  1238  m  ü.  M. 
(Baum  n.  195).  —  Blühend  im  September  und  Oktober. 

8.  T.  Ledermannii  Vaupel!  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XLVIII.  (1912)  529.  — Tota 
planta  usque  ad  calycem  setulis  basi  calcaratis  adspersa.  Caulis  erectus  ramosus,  40 — 
60  cm  altus.  Folia  opposita  vel  alterna,  lanceolata  vel  elliptica,  sessilia,  40 — 55  mm 
longa,  10 — 27  mm  lata,  acuta,  semiamplexicaulia,  subtus  incana.  Cincinni  numerosi, 
axillares  et  terminales,  longissime  peduneulati,  pauci-  et  laxiflori ;  pedicelli  calyce  lon- 
giores;  calyx  usque  ad  medium  connatus,  lobis  oblongis  acutis,   15  mm  (post  anthesin 

25  mm)  longus;  corolla  roseo-coerulea,  ca.  20  mm  longa,  subrotata,  lobis  ovatis, 
longiuscule  cuspidatis  tubo  longioribus;  aristae  antherarum  basi  tantum  ciliatae  ceterum 
glabrae  multo  breviores  quam  antherae  lanatae;  Stylus  calyce  brevior;  cetera  specierum 
praecedentium.     Nuculae  abortivae  dense  hirsutae. 

Sudanische  Park-  und  Steppenprovinz.  Adamaua:  Am  Mao  Deo  bei  Laro 
in  der  Baumsteppe  mit  Borassus  und  Mimusoideen,  480  m  ü.  M.,  blühend  im  März 
(Ledermann  n.  3080,  Herb.  Berlin). 

9.  T.  Dekindtianum  Gurke!  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXXII.  (1902)  142  et  in 
Baum,  Kunene-Sambesi  Exped.  (1903)  348;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl. 
Trop.  Africa  IV.   2.  (1905)  50.    —    Perenne,    totum    (calyeibus    pedicellisque    inclusis) 


Trichodesma. 


25 


setulis  basi  calcaratis  dense  vestitum.  Caules  e  basi  lignosa  complures  erecti,  20  — 
40  cm  alti.  Folia  inferiora  opposita,  superiora  alterna,  sessilia  vel  subsessilia,  20  — 
45  mm  longa,  3 — 1  I  mm  lata,  lanceolata  vel  lineari-lanceolata,  uninervia,  utrinque 
attenuata.  Cincinni  terminales  laxiflori,  pedicellis  calyce  multo  longioribus;  calyx  fere 
usque  ad  basin  partitus,  15  mm  longus  (post  anthesin  25  mm  longus  et  33  mm  latus), 
lobis  lanceolato-acutis,  venosis,  basi  anguste  alatis,  alis  inter  se  haud  connatis;  corolla 


Fig.  2.    A—E  Trichodesma  Ehrenbergii  Schweinf.    A  Pars  caulis  floriferi.    B  Calyx.    G  Corollae 
pars.    D  Stamen.    E  Nucula.  —  F—K  T.  arenieolum  Gurke.    F  Pars  caulis  floriferi.    0  Co- 
rollae pars.     H  Stamen.     J  Calyx  fructifer.     K  Nucula.  —  Icon.  origin. 

alba  vel  dilute  coerulea,  21  mm  longa,  lobis  late  rotundatis  breviter  apiculatis  tubo 
plus  duplo  longioribus;  aristae  antherarum  glabrae  paulo  breviores  quam  antherae 
lanatae;  Stylus  calyce  paulo  longior;  cetera  specierum  praecedentium.  Nuculae  10  mm 
longae,  4  4  mm  latae,  dense  lanuginosae,  dentibus  marginis  sub  lana  absconditis;  embryo 
orbicularis  8  mm  diametro,  radicula  brevissima. 

Hui  IIa:  Hügel  von  Lualla  im  Lande  Tyivingiro,  1760 — 1800  m  ü.  M.  (Dekindt 
n.  77,  Original).  Auf  trockenem  Moorboden  bei  Kuelleis  (in  der  Maramba),  zwischen 
Kassinga  und  dem  Kubango,   1400  m  ü.  M.  (Baum  n.  234).  —   Blühend  im  Oktober. 


26  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

10.  T.  Hockii  De  Wild.!  in  Fedde,  Rep.  XI.  (1913)  546.  —  Perenne,  basi 
lignosum,  37  cm  altum,  a  basi  ramosum,  dense  hirtellum,  praeterea  parcius  hirsutum. 
Folia  alterna  sessilia,  inferiora  ovata,  zb  amplexicaulia,  superiora  elliptica,  suprema 
bracteiformia,  apice  acuta,  usque  ad  35  mm  longa  et  20  mm  lata,  utrinque  setulis  basi 
calcaratis  dense  obsita.  Cincinni  terminales  in  paniculam  amplam  subtbyrsoideam  multi- 
floram  dispositi,  pedicellis  hirsulis,  2 —  3  cm  longis,  calyce  Jongioribus;  calyx  supra 
medium  connatus,  14 — 15  mm  longus,  basi  cordato-alatus,  segmentis  ovatis  basi 
rotundatis  apice  acutis;  corolla  3  cm  diametro  lobis  late  rotundatis,  breviter  cuspidatis, 
tubo  subaequilongis ;  aristae  antherarum  villosae,  apice  glabrae  antheris  villosis  aequi- 
longae.     Nuculae  ignotae. 

Ober-Katanga:  Elisabethville,  blühend  im  November  (Ad.  Hock,  Herb.  Brüssel). 
Nota.     Confer  notam  ad  n.  2. 

11.  T.  Welwitschii  Brand  in  Fedde,  Rep.  XII.  (1913)  505.  —  Borraginoides 
zeylanica  Hiern!  Cat.  Welw.  Afr.  PI.  III.  (1898)  720,  non  T.  zeylanicum  R.  Br.  — 
Annuüm?  Caulis  erectus  simplex,  35  cm  altus,  parce  setoso-hirtus.  Folia  alterna, 
sessilia,  lanceolata,  35 — 45  mm  longa,  8  —  1 0  mm  lata,  suprema  minora,  utrinque 
setulosa,  apice  et  basi  attenuata.  Inflorescentiae  terminales  pauciflorae;  flores  longe 
pedunculati  pedunculis  glabratis  hinc  inde  setulis  adspersis;  calyx  fere  usque  ad  basin 
partitus,  dense  setulosus,  ante  anthesin  9 — 10  mm  longus,  in  statu  deflorato  15 — 17  mm 
longus,  sepalis  venosis,  oblongo-lanceolatis,  apice  attenuatis;  corolla  1  6  mm  longa,  lobis 
late  ovatis  longe  acuminatis  tubo  aequilongis;  antherae  villosae,  longe  aristatae,  aristis 
glabris.     Fructus  ignotus. 

Angola:  Zwischen  Mumpulla  und  Nene  auf  steinigen  Wiesen  zwischen  niedrigem 
Gebüsch  (Wel witsch  n.  5301;  im  Oktober  abblühend). 

12.  T.  angolense  Brand,  nov.  spec.  —  ?  T.  ambacensis  (sie!)  Welw.  Aponta- 
mentos  Phyto-geographicos  (1859)  589,  n.  73,  teste  Hiern.  [nomen  subnudum  et  dubium 
ideoque  hoc  loco  neglectum].  —  Borraginoides  physaloides  Hiern!  Cat.  Welw.  Afric. 
PI.  III.  (1898)  721,  non  T.  physaloides  A.  DC.  —  Boraginella  ambacensis  0.  Ktze.  Rev. 
gen.  (1891)  435.  —  Perenne?  Caulis  simplex  elatus  strictus,  70  cm  vel  ultra  altus, 
angulatus,  hirtellus.  Folia  nunc  opposita  nunc  alterna,  oblongo-elliptica  vel  lanceolata, 
5 — 8  cm  longa,  12  —  30  mm  lata,  plerumque  breviter  petiolata,  rarius  subsessilia  vel 
sessilia,  utrinque  attenuata,  basi  saepe  sensim  et  longe  in  petiolum  contraeta,  supra 
tuberculis  calcaratis  nudis  vel  setiferis  dense  obsita,  subtus  hirtella  vel  margine  fere 
inconspicue  tuberculata.  Cincinni  terminales  laxiflori,  in  thyrsum  laxum,  rarius  in  pani- 
culam thyrsoideam  dispositi,  pedicellis  hirtis  floribus  multo  longioribus;  calyx  usque  ad 
medium  connatus,  18  mm  (post  anthesin  30  mm)  longus,  hirtus,  lobis  lanceolato-acutis 
in  statu  florifero  revolutis;  corolla  subrotacea,  34  mm  longa;  tubus  ca.  10  mm  longus, 
superne  tumide  marginatus,  lobi  late  ovati  longe  cuspidati,  tubo  triplo  fere  longiores; 
stamina  medio  tubo  affixa,  antherae  dense  lanuginosae,  aristae  in  parte  inferiore  ciliatae, 
ceterum  glabrae,  antheris  duplo  longiores;  Stylus  11  mm  (post  anthesin  2  2  mm) 
longus.  Nuculae  abortu  solitariae  1  0  mm  diametro,  fere  orbiculares,  compressae,  facie 
exteriore  dense  hirsutae,  facie  interiore  laeves  cymbiformes,  margine  incrassato  undu- 
lato,  haud  dentato. 

Angola:  Bei  Puri-Cacarambola  (Wel witsch  n.  5450,  Original).  Malandsche 
(v.  Mechow  n.  211  u.  Gossweiler  n.  1117).  —  Unteres  Kongogebiet:  Lutete 
(Buchner  n.  577).  —  Blüht  vom  Juli  bis  zum  Oktober. 

Nota.  In  libro  rarissimo  cl.  Welwitschii  supra  citato  haec  leguntur:  >No.  73.  Districto: 
Ambaca  (Borragineae).  Trichodesma  Ambacensis  Welw.  Herb.  Angol.  Herba  %.  2— 21/2  pedalis, 
e  basi  ramosa,  glaucescens,  iloribus  speciosis  azureis,  horticultoribus  valde  recommendanda ! 
(N.  B.  Est  e  sectione  Friederichsthalia).  In  editis  montosis  District.  Ambaca  4  857  leg.  W.c 
(Director  Horti  Kewensis  haec  in  litteris  mecum  communieavit). 


Trichodesma.  27 

Sect.  II.  Acanthoearyum. 

Acanthocaryum  Brand,  nov.  sect.  —  Nuculae  ovoideae  vel  subglobosae,  haud 
compressae,  facie  exteriore  dense  glochidiata,  glochidibus  marginalibus  plerumque  lon- 
gioribus.  —  Folia  breviter  petiolata  vel  sessilia. 

Species  3,  Africam  et  Arabiam  inhabitantes. 

A.  Folia  ovata  vel  oblonga. 

a.  Calyx  usque  ad  medium  connatus 13.   T.  cardiosepalum. 

b.  Calyx  usque  ad  basin  partitus ib.   T.  Hildebrandtii. 

B.  Folia  linearia  vel  lineari-lanceolata 15.   T.  angustifolium. 

13.  T.  cardiosepalum  Oliv,  in  Hook.  Icon.  XXV.  (1896)  t.  2436.  —  T.  afrir 
canum  Bak.  in  Kew  Bull.  (1895)  184?  —  Herba  suffruticosa,  hirta  et  setulis  basi 
calcaratis  obsita.  Folia  subopposita,  breviter  petiolata,  oblonga  vel  ovato-lanceolata, 
2 — 3  cm  longa,  6 — 12  mm  lata,  obtusiuscula,  utrinque  adpresse  setulosa,  petiolus  2 — 
4  mm  longus.  Cincinni  3  —  5-flori,  pedicellis  recurvis;  calyx  usque  ad  medium  connatus, 
6  — 10  mm  longus,  etiam  in  alabastro  conspicue  cordatus,  lobis  ovatis  longiuscule 
cuspidatis;  corolla  hypocrateriformis,  lobis  rotundatis  cuspidatis  tubo  subaequilongis; 
stamina  paulo  supra  basin  tubi  corollae  afßxa,  antherae  glabrae,  aristae  antheris  aequi- 
longae,  fere  usque  ad  apicem  pilosäe,  pilis  longitudinaliter  seriatis  dextrorsum  sinis- 
trorsumque  divergentibus.     Nuculae  subglobosae  margine  acute  dentatae,  dorso  muricatae. 

Südöstliches  Arabien:  Am  Fuße  der  Dhofar  Berge  (Bent  n.  H5).  —  Nicht 
gesehen. 

ib.  T.  Hildebrandtii  Gurke!  in  Notizbl.  bot.  Gart.  u.  Mus.  Berlin  I.  n.  2.  (1895) 
61  et  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a  (1893)  99,  fig.  40 G,  H;  Baker  et  C.  H.  Wright 
in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1905)  48.  —  T.  physaloides  Vatke!  in  Oesterr. 
•bot.  Zeitschr.  XXV.  (1875)  168,  non  A.  DG.  —  Caulis  suffruticosus  ramosissimus  ca. 
30  cm  altus  cortice  albido  vel  dilute  brunneo,  setulis  basi  calcaratis  obsitus,  ramulis 
iunioribus  praeterea  pubescentibus.  Folia  plerumque  opposita,  2 — 4  cm  longa,  i — 2  cm 
lata,  breviter  petiolata  vel  subsessilia,  ovata  vel  elliptica,  apice  acutiuscula,  basi  angustala 
vel  subrotundata,  utrinque  setulis  minimis  basi  calcaratis  dense  vestita.  Cincinni  termi- 
nales, pauci-  et  laxiflori,  bracteati;  calyx  usque  ad  basin  partitus,  10 — 12  mm  (post 
anthesin  1  5  mm)  longus,  sepalis  basi  cordatis,  sese  invicem  tegentibus  neque  vero  con- 
natis,  venosis,  hirtis;  corolla  hypocrateriformis,  13  mm  longa,  lobis  suborbicularibus, 
longe  cuspidatis;  stamina  paulo  supra  basin  tubi  corollae  affixa,  antherae  villis  inter- 
textis  dense  vestitae  multo  longiores  quam  aristae  glabrae;  Stylus  calyce  paulo  brenor. 
Nuculae  ovoideae,  ca.  5  mm  longae,  tota  facie  exteriore  dense  et  aequaliter  glochidiatae, 
ideoque  immarginatae. 

Nördliches  Somali-Land:  Ahlgebirge,  ca.  1  000  m  ü.  M.  (Hildebrandt  n.  847a, 
blühend  im  März).  —  Ohne  nähere  Angabe  (Robecchi-Brichetti  n.  419,  ein  etwas 
zweifelhaftes  Exemplar,  da  es  weder  Blüten  noch  gut  ausgebildete  Früchte  zeigt).  — 
Beide  Exemplare  im  Herb.  Berlin. 

15.  T.  angustifolium  Harv.!  Thes.  capens.  I.  (1859)  26,  t.  XL.  (haud  bona!); 
Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  capens.  IV.  2.  (1904)  14.  —  T.  lanceolatum  Schinz!  in  Verh. 
Bot.  Ver.  Brandenburg  XXX.  (1888)  269;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop. 
Africa  IV.  2.  (1905)  47.  —  Boraginella  angustifolia  O.  Ktze.  Rev.  gen.  (1891)  436.  — 
Perenne.  Caulis  erectus,  strictus  vel  virgato-ramosus,  20 — 60  cm  altus,  albo-pruinosus 
et  hirtus.  Folia  alterna,  brevitec  petiolata  vel  sessilia,  anguste  linearia  vel  lineari-lanceo- 
lata, 3 — 8  cm  longa,  2 — 8  mm  lata,  uninervia,  utrinque  attenuata,  setulis  basi  cal- 
caratis obsita.  Cincinni  terminales,  pauci-  et  laxiflori,  flores  in  pedunculis  longissimis 
nutantes;  calyx  usque  ad  medium  connatus,  12  — 16  mm  longus,  post  anthesin  30  mm 
longus  et  28  mm  latus;  sepala  basi  late  cordato-alata,  saepius  ex  parte  inter  se  usque 
vel  fere  usque  ad  apicem  coalescentia,  apicem  versus  valde  attenuata,  acuta,  venosa; 
corolla    dilute  coerulea,    late   hypocrateriformis,    ca.    26  mm   longa,    lobis    ovatis    longe 


28 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


cuspidatis  refractis  tubo  paulo  brevioribus;  staraina  medio  tubo  corollae  afüxa,  antherae 
superne  villosae,  aristae  in  ferne  pilosae,  superne  glabrae,  antheris  duplo  breviores;  slylus 

calyce  paulo  longior.  Nuculae  ovoideae  ca.  8  mm 
longae,  facie  exteriore  densissime  glochidiatae, 
glochidibus  marginalibus  saepe  multo  longioribus 
marginem  simulantibus.  —  Fig.  3. 

Süd-Afrika:  Auf  Sandboden.  An  der  West- 
seite der  Kalahari  liegt  die  Nordgrenze  unter 
19°s.  Br.,  an  der  Ostseite  dagegen  scheint  die 
Art  den  Wendekreis  nach  Norden  nicht  zu  über- 
schreiten. —  Transvaal:  Pretoria:  Magaliesberg 
(Burke  n.  313;  Original).  Auch  sonst  bei  Pre- 
toria häufig  gesammelt  (z.  B.  Wilms  n.  943),  Klip 
Spruit,  jenseits  der  Maquasi  Hills,  bei  Potchefstroom 
(nach  Wright).  —  Griqualand  West:  Kimber- 
ley,  1  200  m  ü.  M.  (Marloth  n.  780).  —  Orange 
Kolonie:  Vet  Biver,  Bhenoster  Biver,  bei  Boshof, 
Leeuw  Spruit  u.  Vredefort  (nach  Wright).  —  Der 
Orangefluß  bildet  die  Südgrenze.  In  Südwest- 
afrika  vom  Hereroland  bis  Namaland  häu- 
fig: Scap  Biver  (Schinz  n.  759,  Original  zu  T. 
lanceolatum);  Okahandja  (Dinter  n.  415);  Aris 
(von  Trotha  n.  59 A);  Keetmanshoop  (Dinter 
n.  1522);  Otavi  (Dinter  n.  925).  —  Blüht  vom 
November  bis  Anfang  Februar. 

Sect.  III.  Friedrichsthalia. 

Friedrichsthalia  (Fenzl)  A.  DC.  in  DC.  Prodr. 
X.  (1846)  173,  excl.  §  1;  Gurke  in  Engl.  u.  PrantI, 
Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  99,  ex  parte.  —  Nuculae 
marginatae,  haud  setosae;  margo  planus,  plerum- 
que  distincte  dentatus.  Folia  petiolata,  rarius 
sessilia. 

Species  1  0,  quarum  9  Africam  inhabitant,  una 
Indiam  orientalem. 

A.  Folia    inferiora    distincte 
petiolata. 

a.  Folia  vix  1  0  cm  attin- 
gentia. 

a.  Tubus  corollae  mul- 
to brevior  quam 
lobi. 

I.  Antherae  villosae   16.   T.  africanum. 
II.  Antherae  glabrae   17.   T.  calcaratum. 

ß.  Tubus  corollae  lobis 
aequilongus  vel  lon- 
gior. 
I.  Folia   usque    ad 

8  cm  longa .    .    18.   T.  Ehrenbergii. 

II.  Folia     summo- 

Fig.  3.  Trichodesma  angwtifolium  Harv.  Pere  5  cm  lon8a- 

A  Habitus.    B  Folium.     C  Flos.    D,  E  *  •  Sepala  4  mm 

Stamen.    j^  Nucula.  —  Icon.  origin.  longa    .     .    .    19.    T.   laxiflortim. 


Trichodesma.  29 

2.  Sepala  8  mm  longa 20.   T.  niicroealyx. 

b.  Folia  ultra  1  0  cm  longa  (hie  cf.  Trichodesma  africanum 
abyssinicum). 
u.  Folia   15 — 28  cm  longa. 

I.  Calyx  in  statu  florifero   1  5  mm  longus 2  1 .   T.  khasianum. 

II.  Calyx  in  statu  florifero  30  mm  longus 22.   T.  ScotHi. 

ß.  Folia   10 — 15  cm  longa 23.   T.  grandifolium. 

B.   Folia  omnia  sessilia  vel  subsessilia. 

a.  Folia  alterna 24.   T.  gracile. 

b.  Folia  subopposita 25.   T.  oleifolium. 

16.  T.  africanum  (L.)  R.  Br.  Prodr.  Fl.  Nov.  Holland.  (1810)  496;  Lehmann, 
PI.  fam.  Asperifol.  (1818)  195  n.  150;  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  69  et  753; 
Drege  in  E.  Meyer,  Zwei  pflanzengeogr.  Docum.  (1844)  93  et  in  Linnaea  XX.  (1847) 
197;  A.  DG.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  173;  A.  Rieh.  Tent.  Fl.  abyssin.  II.  (1851)  92; 
Vatke  in  Oesterr.  bot.  Zeitschr.  XXV.  (1875)  168;  Ascherson-Schweinf.  Illustr.  Fl.  Egypt. 
(1877)  111,  n.  749;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  IV.  (l  885)  154;  Deflers, 
Voy.  Yemen  (1889)  173;  Post,  Fl.  Syria  (1896)  535;  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl. 
capens.  IV.  2.  (1904)  11;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2. 
(1905)  4;  Muschler,  Man.  FI.  Egypt  (1912)  788.  —  Cynoglossum,  borraginis  folio  et 
facie,  aethiopicum  Plukenet,  Almagest.  (1696)  34.  —  Gynoglossoides  africana  verru- 
cosa et  hispida  Danty  d'lsnard  in  Act.  Acad.  Paris  (1718)  325,  t.  11.  —  Borago 
africanah.  Spec.  pl.  ed.  1.(1753)  138,  ed.  2.  (1762)  197;  Burm.  Prodr.  Fl.  cap.  (1768)  4; 
Thunb.  Fl.  cap.  ed.  Schult.  (1823)  161.  —  Borrago  verrucosa  Forsk.  Fl.  aegypt.-arab. 
(1775)  41;  Sabbati  in  Bonelli,  Hort.  Roman.  II.  (1774)  t.  22,  teste  A.  DC.  —  Pollichia 
africana  Medic.  Bot.  Beob.  1782  (1783)  247.  —  Borraginoides  aculeata  Moench, 
Method.  (1794)  560.  —  Boraginella  africana  0.  Ktze.  Rev.  gen.  II.  (1891)  435.  — 
Borraginoides  africana  Hiern!  Cat.  Afric.  PI.  Welwitsch  III.  (1898)  721.  —  Annuum. 
Caulis  erectus,  simplex  vel  ramosus,  20 — 170  cm  altus,  dz  pilosus.  Folia  opposita, 
petiolata,  forma  et  magnitudine  valde  variabili,  nunc  linearia  nunc  lanceolata  nunc  ob- 
longa,  rarius  late  ovata,  usque  ad  1  7  cm  longa  et  7  cm  lata,  pilosa,  utrinque  attenuata. 
Cincinni  simplices  vel  compositi,  axillares  et  terminales,  multiflori,  laxiusculi,  floribus 
primum  sessilibus,  dein  longiuscule  pedicellatis;  calyx  usque  ad  basin  partitus,  sepalis 
10  mm  longis,  post  anthesin  14  mm  Iongis,  late  linearibus,  venosis,  pilosis;  corolla 
coerulea  vel  alba  vel  lutea  vel  coerulea  et  quinque  punetis  purpureis  ornata,  centro 
luteo,  calyci  aequilonga,  subrotata,  lobis  basi  ovatis  longe  attenuatis,  patentibus,  tubo 
duplo  longioribus;  antherae  dense  villosae  aristis  glabris  antheris  subaequilongis;  Stylus 
calyce  brevior.  Nuculae  fuscae,  triquetrae,  4  mm  longae,  facie  interiore  convexae  et 
laeves,  facie  exteriore  planae,  parce  tuberculatae  et  in  medio  ±  carinatae,  elevatim 
marginatae;  margo  crebre  dentatus;  embryo   3  mm  longus,  radicula  brevi. 

Afrika:  Auf  sandigem  und  felsigem  Boden,  an  Wegen  und  Feldern,  auch  in  der 
Wüste  nicht  selten.  Die  Art  ist  vom  Kap  an  an  der  ganzen  Westküste  von  Afrika  ver- 
breitet; fehlt  in  Marokko;  tritt  dann  von  Algier  an  zunächst  spärlich,  nach  Osten  zu 
häufiger  auf,  besonders  in  Egypten,  sowie  in  den  angrenzenden  Teilen  von  Arabien  und 
Palästina.  An  der  Ostküste  von  Afrika  kommt  die  Art  nur  in  den  dem  roten  Meer 
benachbarten  Ländern  vor.  —  Nach  C.  B.  Clarke  a.  a.  O.  wächst  die  Pflanze  auch 
in  Persien,  Afghanistan,  Belutschistan  und  Ostindien.  Wahrscheinlich  handelt  es  sich 
hier  um  eingeschleppte  Exemplare.  Ich  selbst  habe  kein  Exemplar  aus  diesen  Gegenden 
gesehen.  —  Blüht  das  ganze  Jahr. 

Systema  speciei. 

A.  Caulis  20 — 100  cm  altus  sicut  folia  setulis  basi  calcaratis 
obsitus,  inter  tubercula  glaber.  Folia  5 — 9  cm  longa,  2 — 
5  cm  lata var.   a.  homotrichum. 


30  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

B.  Caulis  20 — 50  cm    altus   sicut   folia    setulis    basi    calcaratis 
obsitus  et  inter  tubercula  pilis  intertextis  canescentibus  hirtus. 

Folia  ut  in  var.  a var.  b.  heterotriohum. 

C.  Caulis  elatus  usque  ad  1 70  cm  altus  glaber  vel  paucis  setulis 
adspersus.    Folia  saepe  late  ovata,  usque  ad  1 7  cm  longa  et 

7  cm  lata,  setulis  basi  calcaratis  obsita,  inter  tubercula  glabra .   var.  c.  äbyssinicum. 

Var.  a.  homotrichum  Bornmüller  et  Kneucker  in  Allg.  bot.  Zeitschr.  XXII.  (194  6)  2. 

Im  ganzen  Gebiet  der  Gattung  mit  Ausnahme  von  Abyssinien.  Kapland:  an 
Flußläufen  in  der  Karroo  (nach  A.  DG.)  und  am  Juk  River  (nach  Wright).  Auf  Hügeln 
am  Doorn  River  (Schlechter  n.  4  087  4).  —  Klein-Namaland:  zwischen  Büffels  River 
und  Silver  Fontein,  zwischen  Verleptpram  und  dem  Orange  (Drege);  zwischen  Felsen 
bei  Ookiep  (Bolus  n.  641;  Exemplar  mit  lilafarbener  Blüte).  —  Orange  Kolonie: 
am  Vaal  (Zeyher  n.  4  239).  Häufig  in"  Groß-Namaland,  z.  B.  bei  Angra  Pequena 
(Herrmann  n.  4  7),  Tiras  (Range  n.  323),  Keetmanshop  (v.  Trotha  n.  4  48),  Klein 
Karas  (Schäfer  n.  449).  —  Damaraland:  Usakos  (Marloth  n.  4  44  1).  —  Angola 
(z.  B.  Welwitsch  n.  5303).  —  Mittlere  sudanische  Parksteppenprovinz: 
Adamaua:  Balda  (Ledermann  n.  4023),  Mali  (Ledermann  n.  3428);  Garua  (Bauer 
n.  29).  —  Dahomey:  Garimana  (Gironcourt  n.  404).  —  Östliche  sudanische 
Parksteppenprovinz:  Senegambien  (Perrottet  n.  2006).  —  Makaronesien:  St. 
Vincent  (Bolle  n.  75),  auf  St.  Nicolas  gemein  auf  Feldern  und  an  Wegrändern  (Bolle). 

Nordafrikanisch-indisches  Wüstengebiet.  —  Algerien:  nur  in  der  zen- 
tralen Sahara  bei  El  Golea  (Chevalier  n.  457),  ohne  nähere  Angabe  (Hartert,  mit 
der  handschriftlichen  Notiz  >neu  für  Algerien«).  —  In  der  tripolitanischen  Wüste 
bei  El  Kachela  (Nachtigal);  Fessan  (Rohlfs  n.  4  2).  —  Häufig  in  Ägypten  vom 
30°  n.  Br.  ab  südlich.  Libysche  Wüste:  in  der  großen  Oase  (Schweinfurth  n.  414). 
Bei  Kairo  sehr  häufig  (!)  Von  dort  am  Nilufer  aufwärts  bis  Assuan,  z.  B.  bei  Heluan 
(Schweinfurth  n.  4  45),  bei  Keneh  (Schweinfurth  n.  2085)  usw.  An  der  Küste 
des  roten  Meeres  von  Suez  ab  (z.  B.  Bornmüller  n.  4  0874),  bei  Kosser  (z.  B.  Klun- 
zinger)  bis  Ras  Bennas  (Schweinfurth  n.  2083),  wo  die  Varietät  etwas  nördlich  vom 
Wendekreis  die  Südostgrenze  erreicht.  Ferner  auf  der  ganzen  Sinaihalbinsel  ver- 
breitet (nach  Kneucker).  —  Einheimische  Namen:  Mamataba  (in  Adamaua). 
Hannet  el  akreb  (in  der  tripolitanischen  Wüste).  Für  Ägypten:  lusseyq;  horreyq 
(nach  Forskäl);  hamim  (nach  Klunzinger);  khodar  und  shök-ed-dab  (nach 
Schweinfurth). 

Var.  b.  heterotriohum  Bornmüller  et  Kneucker  in  Allg.  bot.  Zeitschr.  XXII.  (4  9  4  6)  3. 
—  T.  afrieanum  var.  canescens  Boiss.  mss.  —  Nuculae  hirtae. 

Diese  Varietät  kommt  nur  in  Ägypten,  Ai'abien  und  Palästina  vor  und  scheint  auf 
wenige  Standorte  beschränkt  zu  sein.  In  Palästina  nur  am  Ostufer  des  Toten  Meeres: 
El  Mezraah  (Kersten  n.  4  4),  Unim  Baghik  (Kersten  n.  4),  Callirhoe  (Post).  Hier  er- 
reicht die  Art  zwischen  dem  3  4  und  32°  n.  Br.  ihre  Nordgrenze.  Die  typische  Form 
fehlt  hier.  Ebenso  kommt  in  Arabia  petraea  nur  die  Varietät  vor  (Boi ssier, 
Schimper  n.  226).  Auf  der  Sinaihalbinsel  dagegen  wachsen  beide  Formen.  Kneucker 
sammelte  die  Varietät  an  4  Fundorten:  im  Wädi  Schelläl,  im  Wädi  Aleyat  am  Serbai, 
im  unteren  Teil  des  Wädi  esch-Schech  und  im  Wädi  Isle  (Kneucker  n.  4  2).  Ferner 
im  Wädi  Beda  (Kaiser  n.  23)  und  am  Sinai  (Mush).  Suez:  Djebel  Ataka  (Born- 
müller n.  40875),  Wädi  Tour  (Bornmüller  n.  40877);  hier  an  beiden  Stellen  unter 
der  typischen  Form  (Bornmüller  n.  4  0874  u.  4  0876).  Bei  Heluan  anscheinend  viel 
seltener  als  die  typische  Form  (Bornmüller  n.  4  0878).  Dagegen  ist  in  der  ägyptisch- 
arabischen Wüste  die  Varietät  viel  häuöger  als  die  typische  Form  gesammelt  worden 
(Schweinfurth  n.  214,   242,   246  usw). 

Var.  c.  äbyssinicum  Brand,  nov.  var.  —  Friedrichsthalia  Schimperi  Schlechtend. ! 
in  Linnaea  XVIII.  (4  844)  4  52. 

Geographisch  von    den    beiden    anderen  Varietäten  streng  gesondert.     Kordofan 


Trichodesma.  31 

(Pfund  n.  390).  —  Eritrea:  Habab:  Nakfa  (Hildebrandt  n.  487),  Valle  Arröt 
(Schweinfurth  n.  689).  —  Abyssinien:  Takasse-Tal  (Steudner  n.  860),  Beschilo- 
Tal  (Steudner  n.  859),  Djadja:  auf  Bergen  und  in  Tälern  (Schimper  n.  204).  Hier 
erreicht  die  Varietät  und  mit  ihr  die  ganze  Art  etwas  südlich  vom  Bahr  el  Azrek  die 
Südostgrenze.  Während  die  beiden  anderen  Varietäten  nur  in  geringen  Erhebungen 
angetroffen  werden,  steigt  diese  bis  zu  2300  m  ü.  M.   empor. 

17.  T.  calcaratum  Coss.  in  Bull.  Soc.  bot.  France  XXII.  ((875)  64  [nomen 
nudum];  Chevallier!  PI.  Saharae  algeriens.  (1902)  n.  458;  Battand.  Fl.  Algerie  Suppl. 
Phanerog.  (1910)  219    et   in   Fedde,   Rep.  X.    (1911)    219.   —  Boraginella  calcarata 

0.  Ktze.  Rev.  gen.  IL  (1891)  436.  —  Perenne?  Caulis  ramosus,  12 — 25  cm  altus, 
parce  setosus  et  praeterea  dense  albido-sericeo-pubescens.  Folia  plerumque  opposita, 
rarius  alterna,  valde  variabilia,  nunc  distincte  petiolata,  nunc  sessilia,  nunc  lineari-lan- 
ceolata,  nunc  oblonga,  nunc  fere  elliptica,  15  —  35  mm  longa,  2 — 14  mm  lata,  apice 
nunc  acuta,  nunc  rotundata,  basi  attenuata,  utrinque  setulis  basi  calcaratis  obsita  et 
praeterea  hirta.  Cincinni  terminales  laxiflori,  pedicelli  hispidissimi  floribus  et  calycibus 
fructiferis  subbreviores;  calyx  fere  usque  ad  basin  partitus,  pilosus,  9  mm  longus,  post 
anthesin  1  6  mm  longus,  basi  profunde  cordatus,  sepalis  e  basi  ovata  sensim  attenuatis, 
uniner viis;  corolla  subrotacea  calycem  vix  superans,  lobi  e  basi  rotundato-ovata  longe 
acuminati  tubo  brevissimo  multo  longiores;  antherae  glabrae  aristis  glabris  subaequi- 
longae;  Stylus  longitudine  calycis.  Nuculae  oblongo-ovoideae,  5  mm  longae,  laeves,  facie 
exteriore  longitudinaliter  carinatae,  margo  crebre  et  profunde  dentatus. 

Nordwestliches  Afrika:  Auf  felsigem  Wüstenboden;  selten.  Marokko:  Djebel 
Turgueth  (Ibrahim,  ex  Herb.  Cosson).  Algerische  Sahara:  zwischen  El  Golea  und 
Inifei  bei   »Da-ia  Saret«   (Chevallier  n.  458).  —  Blüht  vom  März  bis  zum  Juni. 

18.  T.  Ehrenbergii  Schweinfurth!  in  Zeitschr.  Ges.  Erdkunde  IV.  (1869)  337; 
Ascherson  et  Schweinfurth,  Illuslr.  Fl.  Egypt.  (1877)  11 1  n.  750;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV. 
(1879)  281;  Muschler,  Man.  Fl.  Egypt  (1912)  789.  —  T.  africanum  R.  Br.  ß.  lati- 
folium  A.  DC.   in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  173.   —  Borago  arabica  Ehrenberg!  ex  Boiss. 

1.  c.  —  Boraginella  Ehrenbergii  O.  Ktze.  Rev.  gen.  II.  (1891)  436.  —  T.  africanum 
var.  Wirenbergii  Post,  Fl.  Syria  (1896)  535.  —  Annuum,  simplex  vel  a  basi  diffuse 
ramosum,  7  —  50  cm  altum.  Caulis  erectus,  dense  hirtus  et  praeterea  setulis  basi  cal- 
caratis minus  dense  vestitus.  Folia  opposita,  inferiora  longiuscule  petiolata,  suprema 
sessilia,  late  ovata,  sine  petiolo  3,5 — 8  cm  longa,  2 — 6  cm  lata,  apice  subacuta,  basi 
rotundata  vel  subcordata,  sicuti  caules  vestita.  Cincinni  axillares  et  terminales,  com- 
poaiti,  paniculati,  pedicelli  hispidi  floribus  plerumque  longiores;  calyx  fere  usque  ad 
basin  partitus,  sepala  5  mm  longa,  post  anlhesin  parum  aucta,  oblongo-lanceolata,  uni- 
nervia  pilosa;  corolla  dilute  violacea,  tubo  flavo  apice  maculis  5  brunneis  ornato,  7  mm 
longa,  infundibuliformis,  lobis  e  basi  latiore  acuminatis  tubo  brevioribus;  antherae  medio 
tubo  sub  maculis  insertae,  villosae,  aristis  glabris  longitudine  anlherarum;  Stylus  sepalis 
sublongior,  sed  sepala  a  medio  reflexa  aiiquantum  superans.  Nuculae  4 — 5  mm  longae, 
triquetro-ovoideae,  dentato-marginatae,  facie  exteriore  tuberculatae,  interiore  convexae 
et  laeves;  embryo  vix  3  mm  longus  radicula  minima.  —  Fig.  tA — E. 

Nordafrikanisch-indische  Wüstenprovinz.  —  Ägypten  und  die  angrenzen- 
den Gebiete.  An  ähnlichen  Standorten  und  von  ähnlicher,  aber  etwas  südlicherer  Ver- 
breitung, wie  die  varietas  b.  von  T.  africanum,  die  als  Bindeglied  zwischen  beiden 
Arten  zu  betrachten  ist;  selten.  An  der  ägyptisch-nubischen  Küste  von  Koser  bis  nach 
Suakin,  hin  und  wieder.  Hindose  (Klunzinger),  Wädi  Gadireh  (Schweinfurth 
n.  2078),  Wädi  Etit  bei  Mirsa  Wädi  Lechuma  (Schweinfurth  n.  2081),  Wädi  Tarafe 
bei  Mirsa  Sebara  (Schweinfurth  n.  2080).  Djebel  Ferajeh  am  Pentadactylos-Berge 
bei  Berenia  (Schweinfurth  n.  2079).  Suakin:  am  Djebel  Uaratab  (Herb.  Schwein- 
furth). Sinai-Halbinsel:  bisher  nur  im  Wädi  Mossagavet  im  südöstlichen  Teil,  unter 
T.  africanum  var.  a.  (Kneucker  n.  6).  Nordgrenze.  —  Arabische  Küste:  WAdi 
Hedjan  (Schweinfurth  n.  1281),  Wädi  Djara  bei  Kunfuda  (Ehrenberg  n.  148; 
Original).     Südgrenze,  unter   19°  n.  Br.  —  Blüht  vom  Februar  bis  zum  April. 


32  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cyn 

4  9.  T.  laxiflorum  Balf.  f.!  in  Proc.  Roy.  Soc.  Edinburgh  XII.  (4  882)  84 ;  Bot.  Socotra 
(4  888)  4  85.  —  Boraginella  laxiflora  0.  Ktze.  Rev.  gen.  II.  (4894)  436.  —  Annuum. 
Caulis  erectus,  ramosus,  parce  setosus,  ca.  40  cm  altus.  Folia  opposita,  petiolata, 
superiora  sessilia;  lamina  25 — 35  mm  longa,  4  5 — 25  mm  lata,  late  ovata  vel  elliptica, 
utrinque  et  margine  setulis  basi  calcaralis  obsita,  apice  acuta,  basi  rotundata,  abrupte 
in  petiolum  attenuata  [»basi  attenuata,  rarius  rotundata«  (Balf.)],  margine  obscure 
crenato-serrata,  folia  suprema  basi  subcordata.  Cincinni  terminales  flagelliformes,  •  laxi- 
et  pauciflori,  pehcelli  floribus  longiores;  calyx  usque  ad  basin  fere  partitus,  4  mm 
longus,  post  anthesin  parum  auctus,  sepala  oblongo-lanceolata  uninervia  [»nervus  medius 
inconspicuus«  Balf.)]  pilosa;  corolla  coerulea,  cylindraceo-campanulata,  6  mm  longa, 
tubo  brevissimo,  fauce  ampla,  lobis  late  ovatis  brevissime  cuspidatis  saepe  irregulariter 
dentatis ;  antherae  parce  lanatae,  aristae  glabrae  antheris  subaequilongae ;  Stylus  lon- 
gitudine  calycis.  Nuculae  oblongo-ovoideae,  vix  4  mm  longae,  laeves,  longitudinaliler 
carinatae,  scarioso-marginatae,  margine  superne  parce  denticulato. 

Socotra:  Ohne  nähere  Angabe  (Balfour  n.  532).  Tamarida  (Schweinfurth 
n.  293).     Kereguiguit  (Schweinfurth  n.  788).  —  Blüht  vom  Februar  bis  zum  April. 

Var.  atrichum  (Vierh.)  Brand.  —  T.  ßtrichum  Vierh.  in  Österr.  bot.  Zeitschr. 
LV.  (4905)  439.  —  Annuum,  45— 20  cm  altum.  Caulis  parum  ramosus,  infra 
sparse,  supra  sicut  rami  pilis  brevibus  adpressis  obsitus.  Folia  opposita  flaccida,  inferiora 
longe  petiolata,  lamina  oblongo-ovata,  3 — 4  cm  longa,  supra  setulis  basi  calcaralis 
obsita,  subtus  fere  glabra,  abrupte  in  petiolum  0,8 — 4  cm  longum  contracta,  summa 
basi  subcordata  sessilia.  Inflorescentiae  pauciflorae;  bracteae  anguste  lanceolatae,  4  — 
2  mm  longae;  pedicelli  2 — 3  mm  longi;  calyx  2,5 — 4  mm  longus,  fructifer  5  —  6  mm 
longus,  lobis  lanceolatis  supra  apice  puberula  excepta  glabris;  corolla  parva  glabra, 
anguste  cylindraceo-campanulata,  5 — 6  mm  longa,  tubus  4  mm  longus,  lobi  suborbicu- 
lares,  brevissime  mucronati;  stamina  glabra  cauda  subaequilonga;  Stylus  3  mm  longus. 
Nuculae  oblongo-ovatae  fuscae  glabrae,  dorso  sublaeves,  intus  glaberrimae,  margine 
subscarioso-venoso  parum  remote  denticulatae,  paene   4  mm  latae. 

Socotra:  Abdal  Kuri:  Nordwestliches  Gehänge  des  Djebel  Saleh  (Simony.  4  8.1.  99). 
—  Nicht  gesehen.  Nach  der  Beschreibung  lediglich  durch  geringere  Behaarung  des 
Kelches  und  die  kahlen  Antheren  von   T.  laxiflorum  verschieden. 

20.  T.  microcalyx  Balf.  f.!  in  Proc.  Roy.  Soc.  Edinburgh  XII.  (4  882)  84;  Bot. 
Socotra  (4  888)  4  85.  —  Boraginella  microcalyx  0.  Ktze.  Rev.  gen.  II.  (4  89  4)  436.  — 
Annuum,  erectum,  60 — 90  cm  altum,  setulis  basi  calcaralis  vestitum,  ramuli  et  folia 
iuniora  praeterea  dense  hispida.  Folia  opposita,  breviter  petiolata,  lamina  late  ovata, 
35 — 50  mm  longa,  4  5 — 25  mm  lata,  apice  acuta,  basi  rotundata;  petiolus  ca.  4  cm 
longus.  Cincinni  terminales  subflagellares  pauciflori;  calyx  usque  ad  basin  partitus, 
7 — 8  mm  longus,  post  anthesin  vix  auctus,  sepalis  linearibus  obtusis  vel  acutinsculis 
pilosis,  nervo  medio  prominente;  corolla  azurea,  infundibuliformis,  4  0  mm  longa,  lobis 
late  rotundatis  mucronulatis  tubo  duplo  brevioribus;  stamina  ex  tubo  exserta,  sed  lobis 
breviora;  antherae  basi  vix  villosae,  in  parte  superiore  villosae  et  contiguae  aristis 
glabris  aequilongae;  Stylus  calyci  aequilongus.  Nuculae  ovoideae  vix  4  mm  longae, 
indistincte  marginatae  [»non  marginatae«  Balf.],  facie  exteriore  parum  concavae,  minute 
tuberculatae,  longitudinaliter  carinatae,  facie  interiore  parum  convexae,  laeves;  margo 
apice  tantum  dentatus. 

Socotra:  In  den  höheren  Gegenden  der  Haghier  Berge  bei  Adona  (Balfour  n.  538, 
nicht  gesehen);  an  Hirtenrastplätzen  am  Djebel  Firi,  4  000m  ü.M.  (Schweinfurth 
n.  632).  —  Blüht  im  Mai. 

24.  T.  khasianum  C.  B.  Clarke!  in  Hook.  f.  Fl.  brit.  India  IV.  (4  883)  454; 
Matsumura  et  Hayata  in  Journ.  Coli.  Sei.  Tokyo  XXII.  (4  906)  258;  Dünn  in  Journ. 
Linn.  Soc.  Bot.  XXXIX.  (4  94  4)502.  —  Fruticosum.  Caulis  erectus  glaber  flstulosus. 
Folia  magna,  breviter  petiolata,  lanceolato-oblonga,  4  5 — 28  cm  longa,  25  —  75  mm  lata, 
utrinque  attenuata,  supra  setulis  basi  late    calcarato-tuberculatis  dense    albido-punetata, 


Trichodesma.  33 

subtus  ad  nervös  hirta.  Cincinni  longe  pedunculati,  terminales  et  subterminales,  panicu- 
lati,  multi-  et  densiflori,  pedunculi  hirti,  pedicelli  fulvo-sericei  floribus  breviores;  calyx 
usque  ad  basin  fere  partitus,  15  mm  longus,  post  anthesin  22 —  26  mm  longus,  sepalis 
ovatis,  fulvo-sericeis,  venosis,  e  basi  ovata  3 — 4  mm  lata  acuminatis;  corolla  late  cylin- 
drica,  tubus  ca.  9  mm  longus,  sub  insertione  antherarum  villosus,  lobi  lanceolato-ob- 
longi  tubo  duplo  breviores;  antherae  parce  pilosae,  paulo  infra  medium  tubo  insertae, 
aristae  glabrae  antheris  aequilongae;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nuculae  triquetro- 
ovoideae  7  mm  longae,  facie  exteriore  laeves,  longitudinaliter  carinatae,  facie  interiore 
rugulosae,  ad  latera  sub  margine  breviter  ciliatae;  margo  latus,  valde  elevatus,  distincte 
et  irregulariter  dentatus. 

Nordwestmalayische  und  hinterindisch-ostasiatische  Provinz:  in  Assam 
und  Manipur,  nach  Dünn  auch  in  China.  Khasia-Berge  (Griffith  n.  5989).  Naga- 
Berge  bei  Kohima,  1600m  ü.M.  (Meebold  n.  5155).  Manipur:  Nungba,  1600m 
ü.M.  (Meebold  n.  10809);  ohne  nähere  Angabe,  2300  m  ü.M.  (Field  [Wattj 
n.  5894).  —  Blühend  im  November  und  Februar. 

Var.  calcareum  (Craib)  Brand.  —  T.  calcareum  Craib  in  Kew  Bull.  (1914)  8.  — 
Caulis  1,2  — 1,5  m  altus,  subhispide  albo-puberulus.  Folia  opposita,  elliptica,  apice 
acute  acuminata,  basi  attenuata,  usque  ad  28  cm  longa,  11,3  cm  lata,  chartacea,  supra 
scabra,  subtus  molliuscule  albo-puberula,  nervi  laterales  utrinque  8 — 9,  supra  conspicui, 
subtus  prominentes;  petiolus  ad  7  mm  longus.  Paniculae  terminales  pyramidales  ca. 
24  cm  longae  et  15  cm  diametro,  bracteae  lineares  vel  lineari-lanceolatae,  ad  1,7  cm 
longae;  alabastra  acuminata,  ad  1,3  cm  longa;  calycis  hispidi  tubus  sub  anthesi  6  mm 
longus,  lobi  8  mm  longi,  4,  basi  5  mm  lati;  calycis  fructiferi  ad  2,7  cm  longi  lobi 
recti;  corollae  albae  tubus  8,5  mm  longus,  intus  infra  antheras  densius  villosus,  limbus 
ca.  2,3  cm  diametro,  lobi  caudato-acuminati,  1  cm  longi;  antherae  villosae  longe  acumi- 
natae,  1  cm  (acumine  incluso)  longae,  exsertae;  ovarium  glabrum;  Stylus  1,5  cm  lon- 
gus, glaber. 

Siam:  Doi  Chieng  Dao,  crevices  of  limestone  rock,  900  m  (Kerr  n.  2856).  — 
Nicht  gesehen.  :  Nach  der  Beschreibung  nur  durch  die  etwas  breiteren  Blätter  und  die 
etwas  breiteren  Kelchzipfel  von   T.  khasianum  verschieden. 

22.  T.  Scottii  Balf.  f.!  in  Proc.  Boy.  Soc.  Edinburgh  XII.  (1882)  81;  Bot.  Socotra 
(1888)  184,  t.  55.  —  Boraginella  Scottii  0.  Ktze.  Bev.  gen.  II.  (1891)  436.  --  Frutex, 
1 — 13/4m  altus,  ramulis  validis  albo-pruinosis.  Folia  opposita,  magna,  lamina  late 
ovata,  14 — 24  cm  longa,  l1/^ — 10  cm  lata,  apice  acuminata,  basi  cuneata,  utrinque 
setulis  brevissimis  basi  calcaratis  obsita;  petiolus  3  —  i  cm  longus.  Cincinni  terminales 
in  paniculam  magnam  globosam  corymbosam  dispositi;  pedicelli  fructiferi  calyce  lon- 
giores;  bracteae  magnae  foliis  similes;  calyx  usque  ad  basin  fere  partitus,  30  mm  longus, 
sericeo-pubescens,  sepalis  e  basi  cordata  sensim  attenuatis,  uninerviis;  calyx  fructifer 
40  mm  vel  ultra  longus;  corolla  sordide  alba,  infundibuliformis,  37  mm  longa,  40  mm 
lata,  lobis  ovato-rotundatis,  breviter  apiculatis,  tubo  duplo  brevioribus;  antherae  hirtae, 
aristis  glabris  subaequilongis;  Stylus  in  calyce  fructifero  30  mm  longus.  Nuculae  ob- 
longo-ovoideae  utrinque  planae,  1  3  mm  longae,  facie  exteriore  minute  et  adpresse  hir- 
tellae,  longitudinaliter  carinatae,  margine  elevato,  salis  lato,  irregulariter  crenato  cir- 
cumdatae;  cmbryo   10  mm  longus,   9  mm  latus,  radicula  brevissima. 

Socotra:  oberhalb  Kischeu,  900  m  ü.  M.  (Schweinfurth  n.  623).  In  den 
höheren  Gegenden  der  Haghier-Berge,   800  m  ü.  M.   (Balfour  n.  438). 

23.  T.  grandifolium  Baker  in  Kew  Bull.  (1894)  29;  Baker  et  C.  11.  Wright  in 
Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1905)  49.  —  Caulis  herbaceus,  setulis  albis  armatus. 
Folia  opposita,  ovata,  inferiora  breviter  petiolata,  10 — 15  cm  longa,  6-8  cm  lata, 
superiora  subsessiüa,  basi  late  rotundata.  Cincinni  laxi,  multiflori,  pedicelli  hispidi, 
gracillimi,  inferiores  3  cm  longi;  calyx  usque  ad  1/4  longitudinis  suae  connatus,  15  mm 
longus,  post  anthesin  20  mm  longus,  lobis  ovatis  strigosis,  longe  cuspidatis;  corolla 
tafundibuliforarie,  calyce  paulo  longior,  paulum  ultra  medium  connata,  cuspis  loborum 
raborbictdarhnn  duplo  brevior  quam  lobi;   antherae  dense  villosae,  aristae  inferne  villosae, 

A.  B  n  gl  er,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  252.  Cynoglosseae.  3 


34  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

superne  glabrae,  antheris  paulo  breviores;  Stylus  calyce  sesquibrevior.  Nuculae  tri- 
quetro-ovoideae,  6  mm  longae,  facie  exteriore  linea  tuberculata  in  medio  ornatae,  margo 
latus  elevatus  dentatus. 

Nordostafrikanische  Hochland-  und  Steppenprovinz:  bei  Adda  Galla  und 
Zafarug  (James  u.  Thrupp;  Original).  Nicht  gesehen.  —  Dooloo  (Miß  Edith  Cole); 
ohne  nähere  Angabe  (Mrs.  Lort  Phillips).  Die  beiden  letzteren  Exemplare  stimmen 
in  den  Blüten-  und  Fruchtcharakteren  völlig  mit  der  Originalbeschreibung  überein;  die 
Maße  der  Blätter  aber  bleiben  beträchtlich  hinter  deren  Angaben  zurück. 

24.  T.  gracile  Batt.  et  Trabut  in  Bull.  Soc.  bot.  France  LVI1I.  (1911)  627  et 
673.  —  Annuum  vel  perennans.  Caules  ramosi,  demum  indurata,  strigoso-aculeati. 
Folia  lineari-lanceolata,  setulis  basi  calcaratis  obsita,  praeterea  glabra,  pleraque  alterna, 
sessilia,  inferna  tantum  opposita  vel  subopposita,  petiolata,  petiolo  vix  distincto.  In- 
florescentiae  gracillimae;  pedicelli  filiformes,  hispidi,  demum  cernui,  10 — 1  i  mm  longi; 
calycis  basi  rotundati  vel  subtruncati  haud  calcarati  pilis  rigidis  hispidi  dentes  longis- 
sime  attenuati  (10  mm  longi);  corollae  coeruleae  lobi  patentes,  apice  subulato-attenuati ; 
antherae  dorso  hispidae,  apice  longe  appendiculatae,  appendicibus  linearibus  contortis. 
Achenia  oblonga,  dorso  complanato-granulata,  bina  margine  membranaceo  planoque 
dentibus  triangularibus  cincta,  bina  ciliata  ciliis  rigidis.  Stylus  filiformis  appendicibus 
antherarum  aequilongus. 

Nordafrika:  Land  der  Tuaregs:  Tasili  des  Azdjer  (De  St.  Leger).  —  Nicht  ge- 
sehen. Verschieden  von  T.  africanum  »par  ses  feuilles  elroites,  ses  fleurs  plus  grandes 
ä  sepales  longuement  attenues,  par  son  port  plus  grele  et  ses  poils  rigides  moins  longs 
et  ä  tubercules  moindres.«  —  Da  der  Autor  keine  Angabe  über  die  Länge  des  Kronen- 
tubus macht,  kann  hier  kein  Urteil  darüber  gefällt  werden,  ob  es  sich  wirklich  um 
eine  Art  aus  der  nächsten  Verwandtschaft  von   T.  africanum  handelt. 

25.  T.  oleifolium  (A.  Bich.)  Baker  ex  Oliver,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1905)  47. 
—  Streblanthera  oleifolia  A.  Bich.  Tent.  Fl.  abyss.  II.  (1851)  93,  t.  78.  —  Fruticosum, 
ramosissimum ;  ramuli  minute  pubescentes  haud  setosi.  Folia  subopposita,  vix  petiolata, 
lanceolata,  acuta,  canescentia,  5 — 8  cm  longa,  superiora  sessilia.  Cincinni  pauciflori 
laxi  terminales,  pedicelli  strigosi,  12 — 20  mm  longi;  calycis  lobi  tenuiter  strigosi 
lanceolati  acuminati,  demum  12  mm  longi,  basi  haud  cordati;  corollae  limbus  albus, 
luteo-maculatus  ad  basin  cuiusque  lobi,  25  mm  diametro,  lobi  suborbiculares,  minute 
cuspidati;  antherae  pilosae,  4  mm  longae,  aristae  antheris  aequilongae.  Nuculae  ob- 
longae,  anguste  crenato-marginatae. 

Abyssinien:  Chelicut  (Petit).  —  Nicht  gesehen. 

Sect.  IV.  Ommatoearyum. 

Ommatocaryum  A.  DG.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  174;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pfizfam.  IV.   3a.  (1893)  99,  excl.   T.  laxiflorum. 

A.  Folia  6 — 10  cm  longa 26.   T.  calathiforme. 

B.  Folia  3 — 4  cm  longa. 

a.  Folia  omnia  sessilia 27.   T.  Aucheri. 

b.  Folia  inferiora  breviter  petiolata 2  8.   T.  Stocksii. 

26.  T.  calathiforme  Höchst!  in  Flora  XXVII.  (1844)  29;  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X. 
(1846)  173;  Deflers,  Voy.  Yemen  (1889)  173;  Engl.  Hochgebirgsfl.  Trop.  Africa  (1892) 
352;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1905)  49.  —  Fried- 
richsthalia trichodesmoides  Bunge!  Del.  sem.  hört.  Dorpat  (1843)  7;  Schweinf.  Beitr. 
Fl.  Aethiop.  (1867)  115.  —  Streblanthera  trichodesmoides  Steud.!  in  Flora  XXVII.  (1844) 
29;  A.  Bich.  Tent.  Fl.  abyss.  II.  (1851)  92.  —  Boraginella  trichodesmoides  O.  Ktze. 
Bev.  gen.  II.  (1891)  436.  —  T.  trichodesmoides  »Höchst.«  ex  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pfizfam.  IV.  3a.  (1893)  99  fig.  401,  K.  —  Caulis  lignosus,  erectus,  ramosus,  ca.  50  cm 
altus,  setoso-hirtus.     Folia  opposita,  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,    late 


Trichodesma.  35 

ovata  vel  oblonga,  6  — 10  cm  longa,  20  —  55  mm  lata,  valde  variabilia,  apice  obtusissima 
vel  subacuta,  basi  angustata  vel  cordato-amplexicaulia,  supra  setoso-hirta,  subtus  dense 
sericeo-incana,  vetustiora  saepe  denudata.  Cincinni  axillares  et  terminales,  longe  peduncu- 
lati,  bracteati,  laxi-  sed  multiflori,  flores  longiuscule  pedicellati;  calyx  usque  ad  medium 
connatus,  15  mm  longus,  lobis  e  basi  latiore  lanceolato-subulatis,  pilosis;  calyx  fructifer 
valde  auctus  stellatim  patens  40  mm  diametro;  corolla  alba,  paulum  rosea,  infundi- 
buliformis,  16  mm  longa,  lobis  late  rotundatis  longe  cuspidatis  tubum  aequantibus; 
Stylus  13  mm  longus;  antherae  dense  villosae,  aristae  glabrae  antheris  aequilongae. 
Nuculae  oblongae,  calathiformes  vel  cymbiformes,  6 — 7  mm  longae,  margine  corrugato 
vel  dentato,  facie  exteriore  glochidibus  demum  evanidis  obsitae. 

Nordöstliches  tropisches  Afrika:  an  den  südlichen  Küsten  beiderseits  des 
Roten  Meeres;  nicht  häufig.  Massaua:  Wadi  Togodele  (Ehrenberg).  Ohne  nähere 
Angabe  (Schimper  n.  710).  —  Somalland:  Fullatal,  am  Bergabhang,  im  Geröll 
(Ellenbeck  n.  238);  ohne  nähere  Angabe  (Hildebrandt  n.  847).  —  Arabische 
Küste:  Djebel  Bura,  1000  m  ü.  M.  (Schweinfurth  n.  500).  Bilad  Fodhli,  am  Berge 
El  Areys  bei  Serrja  (Deflers  n.  864).  Yemen  (Botta  nach  Deflers).  —  Einheimischer 
Name  in  Arabien:  tuchän  reb  (nach  Schweinfurth). — Blüht  vom  Januar  bis  zum  April. 

Var.  Schimperi  (Baker)  Brand.  —  T.  Schimperi  Baker!  in  Th.-Dyer,  Fl.  Trop. 
Africa  IV.  2.  (1905)  47.  —  Forma  verisimiliter  perennis.  Calyces  paulo  minores  quam 
in  forma  typica. 

Abyssinien:  Ebbenat  (Schimper  n.  1472).  Eine  Gebirgsform,  in  Tälern  in 
2500  m  ü.  M.   —  Blühend  im  Dezember. 

27.  T.  Aucheri  DC.  Prodr.  X.  (1846)  174;  Boiss.!  Fl.  Orient.  IV.  (1879)  282; 
Bornmüller  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XXVIII.  II.  (1911)  474.  —  T.  iranicum  Bornm.! 
in  Bull.  Herb.  Boiss.  2.  ser.  VI.  (1906)  278;  Beib.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  195.  — 
Boraginella  Aucheri  O.  Ktze.  Rev.  gen.  II.  (1891)  436.  —  Annuum,  a  basi  ramosum, 
10 — 24  cm  altum.  Gaules  erecti  vel  ascendentes,  graciles,  hirsuti.  Folia  opposita  vel 
alterna,  sessilia,  linearia  vel  lineari-lanceolata,  25 — 40  mm  longa,  3 — 9  mm  lata,  uni- 
nervia,  apice  longe  et  sensim  attenuata,  basi  subrotundata,  nunc  pilis  hispidis  basi  vix 
luberculatis  densissime  obsita  [forma  angustifolia  Bornmüller],  nunc  setulis  basi  calca- 
ratis  minus  dense  vestita  [forma  viridis  Bornmüller].  Cincinni  terminales,  laxi-  et  pauci- 
flori,  simplices  vel  laxe  paniculati;  pedicelli  calyce  longiores;  calyx  usque  ad  i/3  longi- 
tudinis  suae  connatus,  10—  13  mm  longus,  post  anthesin  parum  auctus,  lobis  oblongo- 
lanceolatis  acutis;  corolla  punicea,  infundibuliformis,  15  mm  longa,  lobis  late  ovatis 
breviter  et  abrupte  cuspidatis,  liaud  patentibus  nee  reflexis  tubo  duplo  brevioribus; 
antherae  lanatae,  aristae  glabrae  antheris  sesquibreviores;  Stylus  calyce  paulo  longior. 
Nuculae  urceolares,  5  mm  longae,  laeves,  discus  dorsalis  in  medio  carinatus,  intra  mar- 
ginem  tumidum  integrum  depressus,  facies  interior  paulum  convexa  et  ruguloso-venosa.  — 
Fig.  1  D. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz,  Übergang  zur  nordafrika- 
nisch-indischen Wüstenprovinz.  —  Unterprovinz:  Gebirge  des  südöstlichen 
Persiens:  von  Korud  bis  Kerman  und  von  Ispahan  bis  Laristan;  nicht  selten;  z.  B. 
bei  Achmedabad  (Strauß),  auf  dem  Berge  Raswend  (Strauß),  Kuh  Laiesar  (Born- 
müller n.  3916  u.  3917),  bei  Ispahan  (Aucher),  Kuh  Bamu  bei  Schiras  (Stapf), 
Sakawa  (Haussknecht)  usw.   —  Blüht  vom  Juni  bis  zum  August. 

f.  latifolium  Brand,  nov.  form.  —  Folia  oblongo-elliptica,  usque  ad  15  mm  lata. 

Unter  der  typischen  Form  bei  Kohrud  (Strauß). 

Var.  brachycalycinum  Bornm.!  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XXXIII.  II.  (1915)  179.  — 
Flores  minores;  calycis  laciniae  abbreviatae,  ovoideae,  ideoque  breviores  quam  corolla 
nondum  expansa. 

Persien:  Chonsar,  auf  dem  Berge  Kuh-i-Domine,  Distr.  Fereidan  (Strauß,  Herb. 
Haussknecht).  Ganz  ähnliche  Blütenverhältnisse  zeigen  die  Exemplare  vom  Kuh-Daena 
(Kotschy  n.  706),  nur  daß  hier  die  Kelchzipfel  etwas  schmäler  sind.  Mir  machen  alle 
diese  Exemplare  den  Eindruck  von  Monstrositäten  mit  verkümmerten  Blüten. 


36  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

28.  T.  Stocksii  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  2.  ser.  III.  (1856)  140;  Fl.  Orient. 
IV.  (4  879)  282.  —  Perenne?  Totum  setis  brevissimis  basi  tuberculatis  aliis  tenuissimis 
intermixtis  omnibus  adpressis  canescens,  asperum.  Caules  30  cm  alti  vel  longiores, 
decumbentes,  ex  axillis  breviter  ramosi.  Folia  majora  2  —  4  cm  longa,  17 — 2  0  mm 
lata,  oblongo-elliptica,  obtusa,  basi  attenuata,  inferiora  breviter  petiolata,  cetera  sessilia. 
Cincinni  subcorymbosi,  3 — 5-flori,  bracteae  minutae  lineari-lanceolatae;  pedicelli  fructu 
longiores  cernui;  calycis  lobi  a  basi  rotundata  lanceolati  acuti,  fructiferi  aucti,  a  basi 
cordata  trianguläres  haud  expansi ;  corolla  campanulata,  calyce  vix  longior,  lobi  breviter 
ovati  abrupte  acuminati  non  reflexi;  antherae  latere  exteriore  lanatae,  apice  subcon- 
tortae.  Nuculae  breviter  urceolares  globosae  margine  membranaceo  valde  introflexo, 
ore  poriformi. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Unteres  Baludschistan 
(Stocks).  Mascat  (Aucher  n.  5025).  »Huc  quoque  spectare  videntur  specimina 
florifera  ex  Ssertschah  Persiae  mediae  orientalis«   (Bunge).  —  Nicht  gesehen. 

Sect.  V.  Trachycaryum. 

Trachyearyvm  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  173;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantj 
Pflzfam.  IV.   3a.   (1893)  99,  excl.   T.  microcalyx  et  T.  heliocharis. 

A.  Aristae  antherarum  basi  tantum  villosae 2  9.    T.  incanum. 

B.  Aristae  antherarum  fere  usque  ad  apicem  villosae  .    .    .    .    30.   T.  Boissieri. 

29.  T.  incanum  (Bunge)  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  174;  Boiss.  Fl.  orient. 
IV.  (1875)  282;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  490;  Bornm.  in  Beib. 
Bot.  Centralbl.  XXVIII.  II.  (1911)  473.  —  Friedrichsthalia  ineana  Bunge,  Del.  sem. 
hört.  Dorpat  (1843)  7.  —  Boraginella  ineana  O.  Ktze.  Bev.  gen.  II.  (1891)  436.  — 
Perenne,  totum  dense  incano-tomentosum,  raro  glabratum,  usque  ad  90  cm  altum.  Folia 
alterna  vel  opposita,  sessilia,  valde  variabilia,  nunc  ovata,  nunc  elliptica,  nunc  oblonga, 
apice  acuta,  basi  nunc  attenuata  nunc  rotundata  vel  subcordata.  Cincinni  terminales, 
pauci-  et  laxiflori;  calyx  usque  ad  !/3  longitudinis  suae  connatus,  14 — 20  mm  longus, 
post  anthesin  aliquantum  auetus,  lobis  e  basi  ovato-rotundata  longe  et  abrupte  cuspi- 
datis;  corolla  coerulea,  subrotato-campanulata,  ca.  20  mm  longa,  limbo  patente,  lobis 
tubum  duplo  superantibus,  e  basi  rotundata  abrupte  cuspidatis;  antherae  villosae,  aristae 
glabrae  antheris  aequilongae;  Stylus  calyci  subaequilongus.  Nuculae  ovoideae,  5 — 6  mm 
longae,  immaturae  et  abortivae  marginatae  et  facie  exteriore  coneavae,  maturae  immar- 
ginatae  vel  vix  marginatae,  facie  exteriore  convexae,  rugosae,  minutissime  pubescentes; 
embryo   4V2  mm  longus,  radicula  brevissima. 

In  ganz  Zentralasien,  in  Persien  und  Afghanistan,  sowohl  in  der  Ebene 
als  auch  im  Gebirge,  bis  zu  2400  m  emporsteigend,  an  sonnigen,  felsigen  Orten;  nicht 
selten.   —  Blüht  im  Juni  und  Juli. 

Systema  speciei. 

A.  Folia  5 — 10  cm  longa. 

a.  Folia  plerumque  ovata Subsp.  A.  eu-incanum. 

b.  Folia  elliptica  vel  oblonga var.  b.  strictum. 

B.  Folia  25 — 50  mm  longa. 

a.  Folia  plerumque  ovata Subsp.  B.  moUe. 

cc.  Caulis  incano-tomentosus  vel  pilosus. 

I.  Folia  incano-tomentosa var.  a.  eu-rnolle. 

II.  Folia  viridescentia subvar.  ß.  virescens. 

ß.  Caulis  glaber var.  b.    Griffithii. 

b.  Folia  oblonga f.  Aitchisonii. 

Subsp.  A.  eu-incanum  Brand,  nov.  subsp.  —  Caulis  crassus  lignosus,  erectus, 
ramosus.     Folia  plerumque  ovata,  rarius  oblongo-elliptica,   5  — 10  cm  longa,   25 — 60  mm 


Trichodesma.  37 

lata,   basi  nunc  attenuata,  nunc  subcordata.     Cincinni  terminales,    rarius  subterminales, 
thyrsum  valde  laxum  foliosum  formantes;  calyx   14  mm  longus. 

Nur  in  Zentralasien,  wo  alle  anderen  Formen  fehlen;  daselbst  nicht  selten.  Die 
Nordgrenze  liegt  etwas  nördlich  vom  42°  n.  Br.,  im  Karataugebirge,  bei  Saylik  (Kegel) 
und  am  ßoroldai  (Regel)  in  der  turkestanischen  Provinz  Syr  Darja.  Von  dort  an  im 
ganzen  südöstlichen  Turkestan;  z.  B.  bei  Parkus  im  Tschirtschik-Tal  (Regel),  zwischen 
Taschkent  und  Chodjent  (Regel),  zwischen  Taschkent  und  Samarkand  bei  der  Station 
»Kutopatkino«  (Bornmüller  n.  2),  im  Tale  des  Sarafschan  (nach  Boissier),  auf  der 
Hissar-Kette  bei  Aman-Kutan  (Bornmüller  n.  92);  in  der  Provinz  Fergana  (nach  Lipsky). 
In  Buchara  in  der  Provinz  Hissar  mehrfach,  z.  B.  bei  Faisabad  (Bornmüller  n.  953), 
bei  Baissun,  Denan  und  Baldschuan  (nach  Lipsky),  in  den  Provinzen  Kuljab,  Darwas 
und  Schugnan,  wo  die  Unterart  die  Südgrenze  erreicht.  —  Nach  Boissier  soll  die 
Unterart  auch  in  der  persischen  Provinz  Chorassan  bei  Mesched  vorkommen;  wahr- 
scheinlich handelt  es  sich  aber  um  eine  der  anderen  Formen. 

Var.  b.  striotum  (Aitchison  et  Hemsley)  Brand.  —  T.  strictum  Aitch.  et  Hemsl  ! 
in  Journ.  Linn.  Soc.  XIX.  (1882)  178;  Boiss.  Fl.  Orient.  Suppl.  (1888)  355.  —  Bora- 
ginella stricto,  0.  Ktze.  Rev.  gen.  (1891)  436.  —  Caulis  angulatus,  hispidus,  subsimplex, 
60  —  9  0  cm  altus,  apice  tantum  florifer.  Folia  elliptica  vel  oblonga,  5 — 8  cm  longa, 
2 — 3  cm  lata,  apice  acuta,  basi  rotundata,  subamplexicaulia.  Cincinni  terminales  et 
subterminales;  calyx  20  mm  longus. 

Afghanistan:  Kurrum-Tal  (Aitchison  n.  864). 

Subsp.  B.  motte  (DG.)  Brand,  nov.  subsp. 

Var.  a.  eu-molle  Brand,  nov.  var.  —  T.  molle  DC.  Prodr.  X.  (1846)  174;  Boiss. 
Fl.  Orient.  IV.  (1879)  281;  Wettst.  in  Denkschr.  Akad.  Wissensch.  Wien  L.  II.  (1885) 
33;  Bornmüller  in  Beih.  Bot.  Gentralbl.  XX.  II.  (1906)  195.  —  Spiroconus  glaucus 
Stev.  in  Bull.  Soc.  nat.  Moscou  (1851)  I.  577.  —  Boraginella  mollis  O.  Ktze.  Rev. 
gen.  II.  (1891)  436.  —  Caulis  erectus,  rarius  ascendens  vel  prostratus,  subsimplex  vel 
diffuse  ramosus,  15 — 70  cm  altus,  deorsum  hispido-lanatus.  Folia  valde  variabilia, 
ovata,  rarius  elliptica  vel  oblonga,  25 — 50  mm  longa,  15 — 35  mm  lata,  apice  acuta, 
basi  rotundata  vel  subcordata,  semiamplexicaulia,  utrinque  dense  incano-tomentosa  et 
praeterea  praesertim  in  nervis  setulis  basi  calcaratis  minutissimis  sub  pube  lanuginosa 
absconditis  obsita.     Cincinni  terminales,   pauci-  et  laxiflori;   calyx  ca.    18  mm  longus. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz.  —  Die  Nordgrenze  dieser  Form 
liegt  im  südlichsten  Transkaspien,  dicht  an  der  persischen  Grenze  bei  Aschabad: 
Suluklü  (Saratowka),  (Sintenis  n.  996).  Von  dort  an  ist  sie  auf  den  Gebirgen  des 
nördlichen  und  westlichen  Persiens  verbreitet  und  anscheinend  sehr  häufig.  Chorasan: 
zwischen  Scharud  und  Nischapur  (Bunge).  Eiburs:  beim  Dorfe  Deda  im  Talkan-(Talairon-) 
Tale  (Bornmüller  n.  7759);  im  Lura-Tale  (Kotschy  n.  540);  Totschal  bei  Scheheristanek 
(Bornmüller  n.  7763)  usw.  Aserbeidschan  (Szovits  n.  489).  Dort  die  Nordwestgrenze. 
Kurdistan:  zwischen  Sinnah  und  Kermanschah  (Haussknecht  n.  702a),  Pir  Omar  Gu- 
drun (Haussknecht  n.  702);  hier,  östlich  von  Kerkuk,  noch  auf  türkischem  Gebiet  die 
Westgreuze.  Hamadan  (Ekbatana):  Jalpan  (Pichler),  am  Berge  Elwend  (nach  Wett- 
stein). Sehr  häufig  bei  Suitanabad,  z.  B.  auf  dem  Berge  Mowdere  (Strauß  n.  410), 
Schuturunkuh  und  auf  dem  Berge  Schasinde  (Strauß)  usw.  Südgrenze  auf  dem  Kub 
Daena  (Kotschy  n.  61  8). 

»Afghanistan«:  Ohne  nähere  Angabe  (Griffith  n.  5992). 

Subvar.  ß.  virescens  Bornmüller!  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.   II.   (1906)  195. 
Folia  viridescentia,  oblonga  vel  lanceolata,  superiora  basi  angustata. 

Hier  und  da  unter  der  typischen  Form.  Eiburs:  Distrikt  Tal  kau,  beim  Dorfe 
Dschorstan  (Bornmüller  n.  7758).  Suitanabad:  auf  dem  Berge  Schasinde  (Strauß 
n.  411).      Letzteres  Exemplar  bildet  einen  Übergang  zur  typischen  Form. 

Var.  b.  Grifflthii  (Planch.)  Brand,  nov.  var.  —  »T.  Grifßthii  Planch.  ex  Ca- 
talogo  Hookeri«  [nomen  ineditum,  manu  scriptum  in  Herbario  Monacensi].  —  Caulis 
erectus  simplex  glaber  flavescens  angulatus,  30 — 50  cm  altus.     Folia  ovata,   25 — 45  mm 


38  A   Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

longa,  10 — 30  mm  lata,  apice  acuta,  basi  rotundata  vel  cordata,  saepius  semiamplexi- 
caulia,  setulis  basi  calcaratis  dense  obsita,  haud  tarnen  incano-tomentosa.  Flores  nunc 
axillares  solitarii,  longe  pedunculati,  nunc  terminales  in  cincinnis  pauci-  et  laxifloris; 
calyx   14  mm  longus. 

Afghanistan:   Sandige  Hügel  bei  Leh  Baba  (Griffith  n.  5988). 

f.  Aitchisonii  Brand,  nov.  f.  —  T.  molk  Aitch.!  Bot.  Afghanistan  Delim.  Comm. 
(1888)   88.  —  Caules  prostrati. 

Chorasan:  auf  steinigem  Boden  in  trockenen  Wasserläufen,  außerordentlich  häufig 
im  Harirud-Tale,  sowie  in  Chorasan  (Aitchison  n.  70(>). 

30.  T.  Boissieri  Post  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXIV.  (1888)  436;  Fl.  Syria  (1896) 
535.  —  Perenne;  totum  molliter  sericeo-velutinum,  cinereum,  superne  subpannosum. 
Gaules  ascendentes,  superne  corymboso-paniculati,  30  cm  vel  ultra  alti.  Folia  opposita, 
oblonga  vel  oblongo-lanceolata,  4 — 5  cm  longa,  ca.  15  mm  lata,  acutiuscula;  inferiora 
quasi  in  petiolum  attenuata  subsessilia;  superiora  cordato-amplexicaulia.  Cincinni  ter- 
minales pauciflori;  bracteae  lineari-lanceolatae;  pedicelli  calyce  1 — 3plo  longiores,  demum 
cernui;  calyx  usque  ad  i/i  longitudinis  suae  connatus,  16  mm  longus;  antherae  villosae; 
aristae  fere  usque  ad  apicem  villosae.     Cetera  speciei  praecedentis. 

Syrien:  Moab:  zwischen  den  Ruinen  des  Tempels  Chuosr-el-'Abd  bei  'iraq-el-Amir 
(Post,  Original;  nicht  gesehen);  Felder  westlich  des  Wadi  Sahihi  (Meyers  u.  Dins- 
more  n.  1720);  Gilead  (Egger).  —  Blüht  im  April  und  Mai. 

Sect.  VI.  Leiocaryum. 

Leiocaryum  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  172;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pflzfam.  IV.  3a  (1893)  99;  excl.  T.  Ehrenbergii.  —  Leiocarya  Höchst,  in  Flora  XXVII. 
(18  44)  29  [genus]. 

A.  Calyx  basi  sagittatus. 

a.  Tubus  corollae  sub  basi  antherarum  anulo  villoso  praeditus  31.   T.  tmiflorum. 

b.  Tubus  corollae  anulo  villoso  destitutus 32.   T.  indicum. 

B.  Calyx  basi  haud  sagittatus. 

a.  Calyx  basi  cordatus 33.  T.  amplexicaule. 

b.  Calyx  basi  truncatus 34.   T.  xeylatiicum. 

31.  T.  uniflorum  Brand  in  Fedde,  Rep.  XII.  (1913)  504.  —  Annuum.  Caulis 
erectus  ramosus,  12  —  30  cm  altus,  hirtus  et  praeterea  setulis  basi  tuberculatis  obsitus. 
Cotyledones  persistentes  breviter  petiolatae  oblongae  obtusae.  Folia  tenuissime  mem- 
branacea,  opposita,  sessilia  vel  subsessilia,  oblonga  vel  elliptica,  50 — 75  mm  longa, 
H — 26  mm  lata,  utrinque  attenuata,  apice  obtusa,  supra  setulosa,  subtus  hirtella,  in 
sicco  supra  brunnea,  subtus  incano-viridia.  Flores  axillares,  solitarii,  pedunculati,  pe- 
dunculis  calyce  longioribus;  calyx  13  mm  longus,  hispidus,  fere  usque  ad  basin  partitus, 
sepalis  lanceolato-acutis  basi  sagittatis;  corolla  coerulea,  infundibuliformis,  1  2  mm  longa, 
limbo  patente,  lobis  late  ovatis  acuminatis  tubo  paulo  brevioribus;  antherae  supra  anulum 
villosum  medio  tubo  insertae,  usque  ad  apicem  villosae,  aristae  longitudine  antherarum; 
Stylus  calyce  brevior.    Nuculae  oblongae,   facie  exteriore  laeves,  interiore  rugulosae. 

Kamerun:  Bei  der  Johann-Albrechts-Hütte  am  Kamerunberg  (H.  Winkler  n.  1255 
als   »T.  indicum*.).     Viktoria  (Zahn  n.  530  als  »T.  africanum*). 

32.  T.  indicum  (L.)  R.  Br.  Prodr.  Fl.  Nov.  Holland.  (1810)  496;  Lehmann,  PI. 
asperifol.  (1818)  n.  148;  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  68  et  753;  A.  DC.  in  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  172;  Wight,  111.  Indian  bot.  II.  (1841)  t.  172;  Boiss.  Fl.  orient.  IV. 
(1875)  280;  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  203;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  brit.  India 
IV.  (1886)  153;  Robinson  in  Philipp.  Journ.  Sei.  IV.  (1909)  696.  —  Änchusae  dege- 
neris  facie,  indiae  orientalis  herba,  quadri-capsulai-is  Plukenet,  Almagest.  (1696)  30, 
t.  76,  fig.  3.  —  Cynoglossoides  folio  caulem  amplexante  Danty  d'lsnard  in  Act.  Acad. 
Paris  (1718)  325,  t.  10,  teste  L.  et  A.  DC.  —  Borago  calydnis  foliis  sagittatis  erectis 
L.  Hort.  ClifT.  (1737)  45;  Fl.  zeylan.  (1747)  71.  —  Borago  indica  L.  Spec.  pl.  ed.  1. 


Trichodesina.  39 

(1753)  137;  ed.  2.  (1768)  197.  —  Pollichia  indica  Medic.  Bot.  Beob.  (1783)  847.  — 
Boiraginoides  sagittata  Moench,  Method.  (179  4)  516.  —  Borago  spinulosa  Boxb.  Hort. 
Beng.  (18  14)  [13];  Fl.  ind.  I.  (1820)  459;  Fl.  ind.  ed.  Carey  et  Wall.  II.  (18  2  4)  H.  — 
T.  perfoliatum  Wall.  Catal.  (182  8)  n.  93  4.  —  T.  spinulosum  Voigt,  Hort.  Suburb. 
Calcutt.  (1845)  444.  —  T.  hirsutum  Edgew.  in  Journ.  Asiat.  Soc.  Bengal  XXI.  (1853) 
175.  —  Annuum,  setulis  basi  calearatis  obsitum  et  praeterea  hirtum.  Caulis  erectus 
rainosus,  14 — 35  cm  altus.  Folia  opposila  sessilia  uninervia,  laneeolala  vel  lineari- 
lanceolata,  usque  ad  40  mm  longa  et  15  mm  lata,  apice  attenuata,  basi  subcordata 
semiamplexicaulia.  Cincinni  muiti-  sed  laxiflori;  bracteae  foliis  caulinis  similes,  sed 
multo  minores;  pedicelli  patentim  hispidi,  inferiores  floribus  multo  longiores;  calyx  usque 
ad  basin  sagittatam  partitus,  ca.  11  mm  longus,  post  anthesin  vix  auctus,  sepalis  e  basi 
latiore  sensim  attenuatis;  corolla  lilacina  infundibuliformis  calycem  vix  superans,  lobis 
Iate  ovatis,  abrupte  et  longiuscule  cuspidatis ;  antherae  glabrae,  aristae  dense  lanuginosae 
antheris  sublongiores ;  Stylus  longitudine  calycis.  Nuculae  ovoideae  5  mm  longae,  nitentes, 
facie  exteriore  paululum  convexae,  facie  interiore  triquetrae,  rugulosae  et  tuberculatae ; 
embryo  ZxJ<l — ^l'i  mm  longus,  radicula  brevissima,  cotyledonibus  late  ovatis. 

Auf  dürren,  sonnigen  Stellen,  auf  Feldern  und  Äckern.  Einheimisch  wohl  nur  in 
Vorderindien  und  den  angrenzenden  Gegenden  von  Afghanistan  und  Balud- 
schistan;  an  den  entfernteren  Standorten  höchstwahrscheinlich  eingeschleppt.  Nord- 
westgrenze in  Afghanistan,  bei  Kabul  (nach  Clarke).  Auf  dem  nordwestlichen  Himalaya 
nicht  selten  (z.  B.  Meebold  n.  4246;  Schlagintweit  n.  12587).  Pendjab  (Hooker  f. 
u.Thomson).  Zentralindien:  Nagpur  (Prain's  Collector  n.  11),  Abu  Hoad  (Meebold 
n.  168).  Am  häufigsten  in  Südindien  in  Konkan,  Malabar,  Mysore  und  Karnatik  (!), 
aber  anscheinend  nicht  mehr  in  Cochin  und  Travancore;  an  der  Coromandelküste  süd- 
lich von  Madras;  z.  B.  bei  Tranquebar  (!).  Die  Südgrenze  scheint  zu  liegen  bei  Trichino- 
poli  (Meebold  n.  4247).  Im  nordöstlichen  Vorderindien  fehlend.  —  Ferner  auf  Luzon 
bei  Tanay,  Manila  und  Santa  Bosa  (nach  Bobinson),  sowie  auf  den  Inseln  ßeunion 
(Boivin  n.  12  44)  und  Mauritius  (Sieber  n.  100  u.  137),  sowie  im  botanischen  Garten 
in  Kamerun  verwildert  (Winkler  n.  693).  —  Blüht  und  fruchtet  den  größten  Teil  des 
Jahres  (nach  Boxburgh). 

Var.  subseasile  (Wall.)  Clarke  1.  c.  —  T.  sabsessile  Wall.  Catal.  (1  828)  n.  933.  — 
Folia  subelliptica  basi  attenuata,  multa  brevissime  petiolata. 

Britisch  Birma  (Wallich  n.  933);  Pegu  (Kurz).  Nicht  gesehen;  jedoch  paßt 
auf  die  obige  Beschreibung  ein  Exemplar  aus  dem  nordwestlichen  Himalaja:  Bawal 
Pindi,  Vorberge,  an  dürren  Felsen  (Meebold  n.  42  46,  Herb.  Breslau,  zum  Teil).  — 
Diese  Form  ist  ein  Bindeglied  zwischen   T.  indicum  und   T.  amplexicaule. 

33.  T.  amplexipaule  Both,  Nov.  pl.  spec.  (1821)  104;  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X. 
(1846)  172;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  brit.  India  IV.  (1883)  153.  —  T.  inaequale 
Edgew.  in  Journ.  Asiat.  Soc.  Bengal  XXI.  (1853)  175.  —  Boraginella  amplexioaulis 
O.  Ktze.  Bev.  gen.  IL  (1891)  436.  —  T.  indicum  var.  amplexicaule  Th.  Cooke,  Fl. 
Bombay  II.  (190  4)  215.  —  Caulis  erectus  ramosus,  25  cm  vel  ultra  altus.  Folia  oppo- 
sita,  sessilia,  elliptica  vel  oblongo-elliptica  vel  oblonga,  4  —  II  cm  longa,  10 — 55  mm 
lata,  apice  oblusa,  basi  cordata,  semiamplexicaulia,  plurinervia.  Calyx  9  mm  longus, 
basi  cordatus;  corolla  infundibuliformis,  1 0  mm  longa,  14  mm  lata;  antherae  villosae, 
aristae  glabrae  antheris  breviores;  Stylus  9  mm  longus;  cetera  speciei  praecedentis. 
Nuculae  apice  rotundato-convexae  5  mm  longae,  facie  exteriore  albae,  nitentes,  facie 
interiore  rugulosae,  triquetrae,  nigrae;  embryo  ut  in  specie  praecedente. 

Vorderindien:  an  ähnlichen  Stellen  und  von  ähnlicher  Verbreitung  wie  vorige 
Art,  aber  viel  seltener  und  im  Himalaya  fehlend.  Pendjab:  Umgegend  von  Baulpindi 
(Schlagintweit  n.  10892).  Zentralindien:  Chatarpur  (Meebold  n.  4245).  Südindien: 
Trombay  (Meebold  n.  8816);  Malabar,  Konkan  (Stocks,  Law);  Tarikere,  Mysore 
(Meebold  n.  6755).  —  Eine  Übergangsform  zwischen  T.  indicum  und  T.  amplexicaule 
sammelte  C.  B.  Clarke  (n.  34055  in  Herb.  Boissier)  in  Jushpore   bei  Sirgorja.     Diese 


40 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Bonaginoideae-Cynoglosseae. 


Pflanze  zeigt  die  großen  Blätter  von  T.  amplexicaule,  daneben  aber  den  am  Grunde 
pfeilförmigen  Kelch  von   T.  indicum. 

Nota.  Gl.  A.  De  Candolle  antheras  apice  contortas  esse  negat.  In  spcciminibus  meis 
omnes  antherae  apice  contortae  sunt,  sicut  in  ceteris  speciebus  generis  Trichodesma. 

34.  T.  zeylanicum  (Burm.)  B.  Br.  Prodr.  Fl.  Nov.  Holland.  (1810)  496;  Lehm. 
PI.  fam.  asperifol.  (1818)  n.  149;  Boem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  69  et  753;  Wall. 
Catal.  (1828)  n.  935;  A.  DG.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  172;  A.  Bich.  Tent.  Fl.  abyss. 
II.  (1851)  91;  Hook.  Bot.  Magaz.  LXXX.  (1854)  t.  4820;  Schweinf.  Beitr.  Fl.  Aethiop. 
(1867)  117;  Benth.  Fl.  austral.  IV.  (1869)  404;  Baker,  Fl.  Mauritius  (1877)  202;  C. 
B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  IV.  (1883)  154;  Engl.  Hochgebirgsfl.  trop.  Africa 
(1892)  352;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  99,  f.  40  D,  E;  Ho- 
binson    in    Philipp.    Journ.    Sc.   IV.    (1909)  696.   —  Borago   xeylanica  Burm.  Fl.  ind. 


Fig.  t.  A—C  Sucktelenia  cälyeina  (G.  A.  Mey.)  DC.  A  Flos  cum  fructu.  B  Fr.  a  tergo  visus. 
G  Nucula  longitud.  secta.  —  D,  E  Trichodesma  zeylanicum  (Burm.)  R.  Br.  D  Flos  cum  calyce. 
E  Stamina.  —  FT.  physaloides  (Fenzl)  DG.  Calyx  cum  fructu.  —  O,  H  T.  Hildebrandtii 
Gurke.  Nucula  a  tergo  et  a  ventre  visa.  —  «7,  K  T.  calathiforme  Höchst.  Nucula  a  tergo  et 
a  latere  visa.  —  See.  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3  a.  98. 

(1768)  41,  t.  14,  f.  2;  L.  Mant.  II.  (1771)  202;  Jacq.  Collect,  bot.  (1789)  169;  Icon. 
pl.  rar.  II.  (1786  —  1793)  t.  314;  Boxb.  Fl.  ind.  II.  (1824)  10.  —  Borago  indica 
Blanco,  Fl.  Filip.  ed.  1.  (1837)  81,  non  L.  —  Leiocarya  Kotschy ana  Höchst,  in  Flora 
XXVII.  (1844)  30.  —  T.  Kotsehyanum  Fenzl  in  plant.  Kotschy.  ex  A.  DC.  1.  c.  — 
Pollichia  xeylanica  F.  Muell.  Syst.  Census  Austral.  pl.  (1882  — 1886)  100.  —  Bora- 
ginella xeylanica  0.  Ktze.  Bev.  gen.  II.  (1891)  436.  —  Annuum,  erectum,  20  — 175  cm 
altum,  simplex  vel  ramosum,  intertexto-hirtum  et  praeterea  setulis  albidis  basi  calcaratis 
ornatum.  Folia  opposita,  suprema  saepius  alterna,  oblonga  vel  oblongo-lanceolata  vel 
lineari-lanceolata  vel  linearia,  usque  ad  9  ( — 16)  cm  longa  et  usque  ad  3  ( — 5)  cm 
lata,  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  utrinque  attenuata.  Cincinni  termi- 
nales bracteati,  mulüflori;  bracteae  foliis  caulinis  similes,  sed  multo  minores;  pedicelli 
patentim  hispidi,  inferiores  floribus  multo  longiores;  calyx  usque  ad  basin  partitus,  10 — 
1 2  mm  longus,  sepala  oblongo-lanceolata  e  basi  latiore  sensim  in  apicem  acutum  atte- 
nuata; corolla  dilute  coerulea,  quinque  maculis  rubris  ornata,  vel  violacea  vel  rosea  vel 


Trichodesma.  41 

alba,  infundibuliformis,  calycem  parum  superans,  lobis  late  rotundatis,  abrupte  el  longe 
cuspidatis;  antberae  villosae,  aristae  glabrae  antheris  distincte  longiores;  Stylus  6  mm 
longus  Nuculae  ovoideae,  ca.  5  mm  longae,  facie  exteriore  paululum  convexae,  nitentes, 
facie  interiore  triquetrae,  rugulosae  et  tuberculatae  (Fig.  \A)\  embryo  3 — 4  mm  longus, 
radicula  brevissima. 

Vom  östlichen  tropischen  Afrika  durch  Vorderindien,  Ceylon,  Java  und 
die  Philippinen  bis  nach  Australien;  auf  trocknem  wie  auf  feuchtem  Boden  häufig. 
—  Blüht  und  fruchtet  das  ganze  Jahr. 

Systema  speciei. 

A.  Sepala  a  basi  usque  ad  apicem  sensim  attenuata  .    .    ,    Subsp.  A.  eu-xeylanicum. 

a.  Folia  oblonga  vel  oblongo-lanceolata var.  a.  vulgare. 

a.  Folia  summopere  9  cm  longa  et  3  cm  lata  .    .    .    f .  I .  typicum. 

ß.   Folia  usque  ad   1  6  cm  longa  et  5  cm  lata    .    .    .    f.  2.   longifolium. 

b.  Folia  omnia  vel  pleraque  linearia  vel  lineari-lanceolata  var.  b.  austräte. 

a.   Folia   ±  tuberculato-setosa f.  1.  inter medium. 

ß.   Folia  sericea,  haud  vel  vix  tuberculato-setosa    .    .    f.  2.  serieeum. 

B.  Sepala  e  basi  latiore  subito   in    cuspidem  producta;    tota 

planta   hirsutissima,  praecipue  inflorescentiae   ....'.    Subsp.  B.   latisepalum. 

Subsp.  A.  eu-zeylariicwm  Brand,  nov.  subsp. 

Im  ganzen  Verbreitungsgebiet  der  Art. 

Var.  a.  vulgare  Brand,  nov.  var. 

Nur  in  Afrika  und  Asien. 

f.  1.   typicum  Brand,  nov.  forma. 

Die  gewöhnliche  Form  in  Afrika  und  Asien.  Grenzen  in  Afrika:  im  Norden  16°n.  Br., 
Westen  etwa  25°  ö.  L.,  Süden:  etwa  der  Wendekreis,  Osten  etwa  40°  ö.  L. 

Sudanische  Parksteppenprovinz.  —  Nubien:  bei  Chartum  (Heuglin),  am 
Flusse  Tumat  (Paul,  Herzog  von  Württemberg).  —  Ghasalgebiet:  Große  Seriba 
Ghattas  im  Lande  der  Djur  (Schweinfurth  n.  4  295),  am  Gazellenfluß  (Schweinfurth 
n.  1299). 

Nordostafrikanische  Hochland-  und  Steppenprovinz.  —  Eritrea:  am 
oberen  Baraka  (Schweinfurth  n.  488),  Ailet  (Schweinfurth  u.  Hiva  n.  412).  — 
Abyssinien:  in  Tigre  bei  Adua  (!),  bei  Mai-Scheka  (Steudner  n.  868),  ferner  bei 
Hamedo  (Schimper  n.  124)  usw. 

Ost-  und  südafrikanische  Wald-  und  Steppenprovinz.  —  Mombassa 
(Whyte).  —  »Uganda«:  Mumia  (Whyte).  —  Zwischenseegebiet:  Karagwe  (Stuhl- 
mann n.  1702).  —  Ruanda,  am  Mohasi-See,  südlich  des  Sees  häufig,  im  Norden  nie 
beobachtet  (Mildbraed  n.  619).  —  Unjamwesi:  Tabora  (v.  Trotha  n.  152).  — 
Häufig  am  Kilimandscharo  (z.B.  Endlich  n.  362).  —  Usambara  (Holst  n.  3452).  — 
Sansibarküstenland:  Dar  es  Salaam  (Stuhlmann  n.  851  7).  Kilwa-Kisiwani  (Braun 
n.  1314).  —  Mossambikküstenland:  Tendaguru  bei  Lindi  (Janensch  u.  Hennig 
n.  2  u.  3).  Mossambik;  Caunje  (Peters  n.  8).  —  Nördliches  Nyassäland:  Ubena 
(v.  Prittwitz  u.  Gaffron  n.  154)  usw.  —  Südliches  Nyassäland  (Whyte  n.  33). 

Madagassisches  Gebiet.  —  Comoren:  Comoro  (Schmidt  n.  259);  Johanna 
(Hildebrandt  n.  1609)  usw.  —  Auf  Madagaskar  anscheinend  schon  selten;  nur  ge- 
sehen von  Mojanga  im  nordwestlichen  Teile  der  Insel  (Hildebrandt  n.  3029).  Auch 
von  Mauritius  nur  1  Exemplar  gesehen  (Sieber  II.  200).  Reunion  (nach  A.  ÜC.). 
Einheimische  Namen:  »hamaye«  (in  Ukerewe,  nach  Conrads  n.  118),  »ggunguh« 
(bei  Tabora,  nach  v.  Trotha  n.  152),  »mamhasa«  (am  Kilimandscharo,  nach  Merker 
n.  712).  Im  Küstengebiete  erscheinen  verschiedene  Namen:  »yavanga«  (nach  Stuhl- 
mann n.  8324);  »mkaro«  (nach  Stuhlmann  n.  7195);  »mburura«  (kisaramo; 
nach  Stuhlmann  n.  Hol  7);  »mawicha  kuku«  oder  auch  »kimawicha  kuku«  d.i. 
»Hühnermist«   (kisuaheli,  nach  Stuhlmann  n.  237  u.  268). 


42  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

In  Vorderindien  nicht  selten:  Bengal  (Hooker  f.);  hier  anscheinend  die  Nord- 
grenze. Nach  Süden  zu  häufiger:  Mysorc  (Meebold  n.  6754)  usw.  —  Ceylon 
(Thwaites  n.  1 888);    Amuradhapura  (Meebold  n.  89);    ßintenne  (Deschamps)   usw. 

Monsungebiet:  Philippinen:  auf  Luzon  häufig  (z.  B.  Wichura  n.  1803).  — 
Java  (Zollinger  n.  2820). 

f.  2.  longifolium  Brand,  nov.  forma. 

Unter  der  typischen  Form;  nicht  häufig.  Ost-Usambara:  Amani:  Moinbo  (Braun 
n.  1925).  West-Usambara:  zwischen  Kwaschemsi  und  Sakare  (Engler  n.  976).  — 
Sansibarküstenland:  Dar  es  Salaam  (Stuhlmann  n.  76).  —  Ussagara:  Mpwapwa 
(Stuhlmann  n.  237).  —  Zentralindien:  Sanchi  (Meebold  n.  8817). 

Var.  b.  australe  Brand,  nov.  var. 

Nur  in  Australien. 

f.  1.  intermedium  Brand,  nov.  forma. 

In  ganz  Australien  verbreitet.  Nordaustralien:  Port  Darwin  (Holtze  n.  50); 
Riv.  Darwin  (F.  Schultz  n.  525).  —  Ostaustralien:  Rockhampton  (Dietrich  n.  403). 
—  Südaustralien:  Flinders  Range  (Müller).  —  Hier  scheint  unter  35°  s.  Br.  die 
Südgrenze  der  Varietät  sowie  der  ganzen  Art  sich  zu  befinden.  Keine  Exemplare  aus 
Victoria  und  Tasmania  gesehen.  —  Westaustralien:  Swan  River  (Drummond 
n.  133).     Gascoyne  River  (Diels  n.  3674)  usw. 

f.  2.  sericeum  (Lindl.)  Brand,  nov.  nom.  —  T.  sericeum  Lindl.  in  Mitchell,  Journ. 
Trop.  Australia  (1848)  258.  —  T.  zeylanicum  var.  sericeum  Benth.  Fl.  austral.  IV. 
(1869)   405. 

Nur  in  Zentral-  u.  Westaustralien.  Roebuck  Bai  (Toepfer  n.  34).  Bez.  Dewitt, 
etwa  10  km  südlich  von  Roebourne  (Diels  n.  2789;  »3/4 — 13/4m  ^°^e  Staude  mit 
bläulich  silbern  behaartem,  Laube.  Krone  lebhaft  blau  mit  grünlichweißen  Schlund- 
flecken«).    Fortescue  River  (!).     Zentralaustralien:    ohne   nähere  Angabe.  (Winnecke). 

Subsp.  B.  latisepalum  (F.  Muell.)  Brand.  —  T.  zeylanicum  var.  latisepalum 
F.  Muell.  in  Benth.  Fl.  austral.  IV.  (1869)  405.  —  T.  latisepalum  F.  Muell.  Fragm. 
Fl.  Austral.  X.  (1877)  102.  —  Boraginella  latisepala  O.  Ktze.  Rev.  gen.  II.  (1891) 
436.  —  Corolla  ad  faucem  lutea  vel  aurantiaca. 

Nur  in  Australien.  Gesehen  nur  aus  Südaustralien:  Peak  Station  (Herb.  O.  E. 
Menzel);  nach  Mueller  außerdem:  Hookers  u.  Shirts  Creek,  Mackinlay's  Range,  Peak 
Downs,  Burdekin  River,   Gilbert  River  bei  Junction-Creek. 

Species  incertae  sedis. 

35.  T.  Baumii  Gurke!  in  Baum,  Kunene-Sambesi  Exped.  (1903)  349;  Baker  et 
C.  H.  Wright  in  Oliver,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1905)  50.  —  Perenne  (?),  setulis  basi 
calcaratis  dense  hirtum.  Caulis  erectus  simplex,  70 — 80  cm  altus.  Folia  subopposita, 
sessilia,  lanceolata,  5 — 6  cm  longa,  6  —  9  mm  lata,  apice  acuta,  basi  subamplexicaulia. 
Cincinni  axillares,  longissime  pedunculati,  laxiflori,  pedicellis  calyce  multo  longioribus; 
calyx  1  2  mm  longus  fere  usque  ad  basin  partitus,  sepala  ovata  in  cuspidem  aequilongam 
subito  contracta;  corolla  coerulea,  tubo  6 — 7  mm  longo,  lobis  late  rotundatis  breviter 
apiculatis  reflexis,  10  mm  longis;  antherae  paulo  supra  basin  affixae,  dense  lanuginosae, 
aristae  glabrae  antheris  aequilongae;  Stylus  calyce  paulo  brevior.     Fructus  ignotus. 

Kunene-Kubangoland  (im  portugiesischen  Südwestafrika):  bei  Manonge  am 
Kuebe,  auf  sandigem  Lehmboden  zwischen  hohem  Gras  auf  mit  niedrigem  Busch  be- 
standener Fläche;    1350  m  ü.  M.  (Baum  n.  844).  —  Blühend  im  April. 

36.  T.  Bentii  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Oliver,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1905) 
49.  —  Herba  erecta  ca.  30  cm  alta.  Caulis  pilis  albis  dense  vestitus  setis  minoribus 
patentibus  interjectis.  Folia  opposita  ovata,  6 — 7  cm  longa,  5  cm  lata,  hispida  et  setis 
basi  calcaratis  supra  obsita,  subtus  simpliciter  et  dense  hispida,  petiolus  usque  ad  3  cm 
longus.  Cymae  terminales  paniculatae;  calyx  5  mm  longus,  lobis  ovato-lanceolatis,  2  mm 
ad  basin  latis,  extus  et  marginibus  pilosis ;  corolla  8 —  I  0  mm  diametro,  tubus  brevis- 


Trtchodesma.  43 

simus,  lobi  late  trianguläres,  acuminati;  antherae  dorso  pilosae  2  cm  longae,  aristae 
antheris  aequilongae. 

Östlicher  Teil  der  sudanischen  Parksteppenprovinz.  —  Nubien:  etwa 
am  2 1  °  n.  Br.   an  der  Seeküste,  zwischen   1000  u.  1300  m  Höhe  ü.  M.   (Bent). 

Nota.     Species  mihi  non  visa. 

37.  T.  pauciflorum  Baker  in  Kew  Bull.  (1894)  29;  Baker  et  C.  H.  Wright  in 
Oliver,  Fl.  Trop.  Africa  IV.  2.  (1905)  48.  —  Fruticosum  ramosissimum  ramulis  strigosis. 
Folia  breviter  petiolata,  ovata,  basi  rotundata,  hispida  et  albo-tuberculata,  superiora 
25 — 38  mm  longa.  Cymae  pauciflorae,  pedicellis  brevibus  strigosis;  calyx  strigosus,  12 — 
13  mm  longus,  lobis  lanceolatis  basi  haud  cordatis;  corolla  12  mm  longa,  tubus  4  mm 
longus,  lobi  late  ovati,  minute  cuspidati;  antherae  6  mm  longae,  aristae  longae,  supra 
villosae.     Fructus  ignotus. 

Unterprovinz  des  abyssinischen  und  Galla-Hochlandes  mit  Eritrea 
und  Yemen.  —  Bezirk  von  Yemen:  Hanisch-Insel,  im  südlichen  Teile  des  Roten 
Meeres  (Slade  n.  5). 

Nota.     Species  mihi  non  visa. 

38.  T.  sinicum  Brand  in  Fedde,  Rep.  XII.  (1913)  504.  —  Sordide  aureo-sericeum. 
Frutex  3  m  altus  (teste  collectore).  Folia  opposüa  breviter  petiolata  oblonga,  sine  petiolo 
8  —  10  cm  longa,  30 — 35  mm  lata,  utrinque  attenuata,  utrinque  setulis  minutissimis 
basi  tuberculatis  densissime  vestita.  Inflorescentiae  axillares  et  terminales  multiflorae; 
calyx  usque  ad  3/4  altitudinis  connatus,  1 4  mm  longus,  tubo  alato,  lobis  ovato-acumi- 
natis;  corolla  alba  glabra,  16  mm  longa,  lobis  ovatis  longe  et  subito  acuminatis  tubo 
aequilongis;  antherae  paulo  infra  medium  tubi  affixae  villosae,  aristis  superne  glabris 
longitudine  antherarum ;  Stylus   1 6  mm  longus.     Fructus  ignotus. 

Temperiertes  Yünnan:  Szemao   1600  m  (A.  Henry  n.  10124D). 

Species  dubiae. 

T.  Hemsleyana  Leveille  in  Fedde,  Rep.  IX.  (19H)  327.  —  Planta  tota  pilosa, 
non  aspera,  25  cm  alta;  caulis  striatus;  folia  oblonga  20  X  7  cm,  in  petiolum  alatum 
longe  attenuata  obtuse  acuminata  parce  sinuata  supra  viridia  subtus  pallida,  nervis  parum 
conspicuis.  Infiorescentia  laxe  pyramidato-paniculata,  bracteifera,  bracteis  foliaceis; 
pedunculi  elongati,  arcuato-ascendentes,  bracteolati,  7 — 10-flori;  sepala  linearia,  excavata 
refracta  et  longissime  caudata  caudis  inter  se  convolutis  hirta;  petala  curta  rotundata 
villosula;  carpellis  hirsutis  fructum  ovatum  efformantibus ;  stylo  crasso,  cylindrico  brunneo, 
pilis  hirtis  densis  et  refractis  vestito;  fructu  vermiformi  annulato. 

Temperiertes  China:  Kouy-Tcheou  (Jos.  Esquirol  n.  745).  —  Nicht  gesehen. 

Nota.  Ex  descriptione  praecipue  gynaecei  haec  >  species  <  e  genere  excludenda  esse 
videtur. 

T.  lith.ospermoid.es  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  69.  —  Calyx  inauritus, 
nuculae  laeves  immarginatae.  Folia  subsessilia  basi  attenuata  ibique  margine  subrevo- 
luta,  oblique  lanceolata,  corollae  laciniae  subulatae.  —  Folia  opposita  bipollicaria  et 
ultra,  y2  pollicem  lata  acutiuscula,  subtus  praeter  nervös  glaberrima.  Fasciculi  foliorum 
minorum  ex  alis  maiorum. 

Heimat  unbekannt. 

Nota.     Fasciculi  foliorum  minorum  ex  axillis  maiorum  in  ceteris  speciebus  haud  inveniunlur. 

Species  excludendae. 

T.  barbatum  Vaupel!  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XL VIII.  (1912)  528  =  Vaupelia  bar- 
bata  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.   (1914)  83. 

T.  Bourgeaui  »Max.c  in  Just,  Bot.  Jahresber.  XXXIV.  III.  (1906)  1343  =  Pedi- 
cularis  Bourgeaui  [erratum]. 

T.  caucasiea  >M.  B. «   in  Just  1.  c.  =  Pedicularis  caucasica  [erratum]. 

T.  comosa  »L.«   in  Just  1.  c.  =  Pedicularis  comosa  [erratum]. 


44  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

T.  heliocharis  S.  Moore!  in  Journ.  of  Bot.  (1877)  68  [deest  in  indice  Kewensi] 
=  Vaupelia  heliocharis  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIII.   (1914)   8  3. 

T.  hispidum  Baker  et  C.  B.  Wright!  in  Oliv.  Fl.  trop.  Africa  IV.  2.  (1905)  45 
=  Vaupelia  hispida  Brand  in  Fedde  1.  c. 

T.  kissenioides  Deflers!  in  Bull.  Soc.  bot.  France  XLIII.  (1896)  119  =  Vaupelia 
kissenioides  Brand,  nov.  nom.  —  Paucis  mensibus  postquam  de  genere  novo  Vaupelia  1.  c. 
disserueram,  specimen  huius  speciei  ex  Herb.  Boissier  vidi.  Itaque  novum  genus  non 
modo  in  Africa,  sed  etiam  in  Arabia  occurrere  nunc  patefactum  est. 

T.  macrantherum  Gurke !  in  Engler's  Bot.  Jabrb.  XXXII.  (1902)  142  =  Vaupelia 
macranthera  Brand  1.  c. 

T.  Mechowii  Vaupel!  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XLVIII.  (1912)  52  8  =  Vaupelia  Meohowii 
Brand  1.  c. 

T.  medusa  Baker!  in  Kew  Bull.  (1894)  29  =  Vaupelia  medusa  Brand  1.  c. 

T.  pontiea  »Boiss.«  in  Just,  Bot.  Jahresber.  XXXIV.  III.  (1906)  1344  =  Pedicu- 
laris  pontiea  [erratum]. 

T.  pyenantha  »Bornm.«  in  Just  1.  c.  =  Pedicularis  pyenantha  [erratum]. 

T.  stenosepalum  Baker  in  Kew  Bull.  (1895)  221  =  Vaupelia  heliocharis  Brand  in 
Fedde,  Bep.  XIiI.  (1914)   83. 

T.  Wilhelmsiana  »Fisch.«  in  Just  I.  c.  =  Pedicularis  Wilhelmsiana  [erratum]. 

2.  Lacaitaea  Brand. 

Lacaitaea*)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIII.  (1914)  81. 

Calyx  5-fidus,  paulo  infra  medium  connatus,  lobis  ovatis  acuminatis.  Corolla  late 
cylindrica,  lobis  5  late  ovatis  abrupte  acuminatis  tubo  multo  brevioribus;  faux  corollae 
1 0  fornieibus  triangulari-obtusis  ornata,  quibus  in  facie  exteriore  1 0  foveolae  respon- 
dent.  Antherae  subsessiles,  oblongo-lineares,  inferiori  parti  tubi  corollae  adnatae,  dense 
villosae,  in  aristas  glabras  vix  contortas  abeuntes.  Gynobasis  coniformis.  Stylus  glaber 
stigmate  capitato.  Nuculae  1 — 4,  glabrae,  facie  interiore  convexae,  facie  exteriore 
margine  latissimo  dentato  erecto  circumdatae,  dentibus  parum  introrsum  inflexis. 
Cotyledones  fere  orbiculares,  radicula  vix  conspicua.  —  Herba  robusta  foliis  basalibus 
maximis,  floribus  in  paniculam  amplissimam  terminalem  dispositis.  —  Genus  mono- 
typicum. 

L.  calycosa  (Collett  et  Hemsley)  Brand  in  Fedde  1.  c.  —  Trichodesma  calycosum 
Collett  et  Hemsley  in  Journ.  Linn.  Soc.  XXVIII.  (1890)  92;  W.W.  Smith  in  Becords 
Bot.  Survey  India  IV.  n.  5.  (1911)  270.  —  Caulis  erectus  robustus,  1  m  vel  ultra  altus, 
tetragonus,  hirsutus.  Folia  basalia  (unicum  vidi)  oblongo-elliptica,  42  cm  longa,  16,5  cm 
lata,  apice  acutissima,  basi  in  petiolum  attenuata,  utrinque  dense  incano-hirta,  folia 
caulina  minora  usque  ad  1 6  cm  longa,  lanceolata.  Inflorescentia  amplissima,  ex  cin- 
cinnis  laxifloris  composita,  pedicelli  calyce  longiores.  Calyx  hirsutus,  13  mm  longus, 
in  fruetu  valde  auetus  usque  ad  45  mm  diametro;  corolla  luteo-brunnea,  calycem  vix 
superans;  antherarum  aristae  antheris  aequilongae;  Stylus  calyce  florifero  subduplo  bre- 
vior.     Nuculae  6  mm  diametro,  atro-brunneae ;  embryo  3,5  mm  longus. 

Ostindien:  Sikkim  und  Oberbirma,  an  feuchten,  schattigen  Plätzen;  verbreitet, 
aber  stets  vereinzelt.  Gesehen  nur  aus  dem  Forst  unterhalb  Kalimpong,  ca.  800  m 
(Lacaita  n.  16112  u.  16113  in  Herb.  Lacaita).  Nach  brieflicher  Mitteilung  Lacaita's 
liegen  im  Herb.  Calcutta  noch  folgende  Exemplare:  Sikkim:  Labdah,  1000  m  (Bibu  u. 
Bomos  n.  3535);  Mungpo  (G.  H.  Cave  n.  53);  ohne  nähere  Angabe,  400  m  (Kari 
n.  526);  Sikkim  Himalaya  (G.  A.  Gammie);  Biang  bei  Mungpo  (Kari);  Dumsong  bei 
Darjeeling  (Gamble  n.  7544);  Süd-Shan-Staaten  (Collett;  Original);  Oberbirma:  Mimbu 
(Mokim).  —  Blühend  im  April. 


*)  Genus  cl.  Lacaita,  botanico  anglico,  dedicatum. 


Myosotidium,  Paracaryum.  45 

3.   MyOSOtidium  Hook. 

Myosotidium*)  Hook.  Bot.  Mag.  3.  ser.  XV.  (1 859)  t.  5137;  Benth.  et  Hook.  f. 
Gen.  II.  (4  876)  849;  Baill.  Hirt.  pl.  X.  (1891)  382:  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam. 
IV.   3a.  (1893)   105;  Dalla  Torre  et  Harms  Gen.  Siphon.  (1904)   426. 

Calyx  5-partitus  lobis  ovatis  obtusis.  Corolla  hypocrateriformi-rotata,  lobis  late 
ovatis  tubo  brevi  plus  duplo  longioribus;  faux  corollae  5  fornicibus  subquadratis  ornata. 
Stamina  inclusa,  filamentis  brevissimis,  antheris  oblongis.  Stylus  glaber,  stigmate  piano 
indistincte  bilobo.  Nuculae  4  compressae,  a  stylo  liberae,  sed  apice  inter  se  cohaerentes, 
laeviusculae,  late  ovatae,  marginatae,  margine  repando;  semina  haud  perlucentia.  — 
Herba  perennis  foliis  basalibus  maximis,  floribus  terminalibus  corymbosis.  —  Genus 
monotypicum. 

M.  hortensia  (Decne.)  Baill.  Hist.  pl.  X.  (1894)  383.  —  Myosotis  Hortensia 
Decne.  in  Deless.  Icon.  select.  V.  (4  846)  42,  t.  99.  —  Cynoglossum  nobile  J.  D.  Hook. 
in  Gard.  Chron.  (4  858)  2  40.  —  Myosotidium  nobile  Hook.  Bot.  Magaz.  3.  ser.  XV. 
(4859)  t.  5437;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  405,  f.  42H— K; 
Gard.  Chronicle  3.  ser.  XLIV.  (4  908)  6,  f.  5/6;  Bev.  Hortic.  LXXX.  (4  908)  370, 
f.  4  37/138.  —  Perenne.  Caulis  erectus  simplex  crassus,  30 — 45  cm  altus,  inferne 
glaber,  superne  parce  pubescens.  Folia  basalia  numerosa  maxima,  longe  et  crasse 
petiolata,  usque  ad  32  cm  cum  petiolo  longa,  usque  ad  1  3  cm  lata,  5^-7-nervia,  ovato- 
cordata,  obtusa,  glaberrima,  succulenta;  folia  caulina  inferiora  breviter  petiolata,  supe- 
riora  sessilia,  gradatim  minora ;  suprema  subtus  hirtella.  Cincinni  in  corymbum  termi- 
nalem densum  et  amplum  dispositi;  calyx  4  mm  longus,  hispidus;  corolla  4  2  mm 
diametro,  coerulea,  lobis  late  ovatis  margine  albidis,  disco  atropurpureo  striato;  fornices 
lutei.  Nuculae  ca.  6  mm  longae;  embryo  LlJ2  mm  longus,  cotyledonibus  ovatis,  radi- 
cula  brevissima.   —  Fig.  4  0// — K. 

Neuseeland:  Chatham-Inseln,   44°  s.  Br.  (!) 

4.  Paracaryum  Boiss. 

Paracaryum**)  (A.  DC.)  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  XI.  (1849)  128;  Fl.  orient. 
IV.  (4  875)  253;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (4  876)  849;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl. 
Brit.  Ind.  IV.  (4883)  460;  Baill.  Hist.  pl.  X.  (1894)  382;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pflzfam.  IV.  3a.  (4  893)  4  05;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (4  904)  425;  Kus- 
nezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (4  913)  4  47.  —  Omphalodes  sect.  Paracaryum  A.  DC. 
in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  4  59  et  Mattia  §  3,  1.  c.  4  69,  ex  parte.  —  Paracaryum  sect. 
Euparacaryum  Boiss.  1.  c,  Gurke  1.  c,  Dalla  Torre  et  Harms  1.  c,  Kusnezow  1.  c. 

Calyx  quinquepartitus  vel  subquinquepartitus  lobis  lineari-lanceolatis  vel  fere  ovatis. 
Corolla  infundibuliformis  vel  subcampanulata  vel  cylindrica  limbo  erecto  patulo  breviter 
quinquelobo,  faux  fornicibus  clausa.  Stamina  5  inclusa,  antheris  ellipticis  vel  linearibus 
filamento  longioribus.  Stylus  calyce  semper  fere  brevior,  stigmate  capitato.  Nuculae 
cum  stylo  cohaerentes,  sed  inter  se  apice  liberae,  rarius  etiam  a  stylo  liberae,  calathi- 
formes  vel  scaphiformes,  margine  integro  vel  dentato,  simplici.  Semina  parietem  nuculae 
±  perlucentia.  Embryo  radicula  cotyledonibus  haud  multo  breviore  praeditus.  ■ —  Herbae 
annuae  vel  perennes  foliis  basalibus  numerosis  longe  petiolatis,  caulinis  alternis  breviter 
petiolatis  vel  sessilibus,  floribus  cincinnatis. 

Species  4  4  vel  4  5,  Aegyptum  et  Asiam  occidentalem  usque  ad  Himalayam  (an 
etiam  Chinam?)  inhabitantes. 

A.   Nuculae  a  stylo  liberae. 

a.  Corolla  4 — 5  mm  longa 4 .  P.  microcarpum. 

b.  Corolla  2  mm  longa 2.  P.  inconspicuum. 


*)  Cl.  autor  hoc  nomen  proposuit,  quod  putavit  hoc  genus  generi  Myosotis  affine  esse. 
"*)  >Nomen  ex  situ  laterali  nucularumc  (A.  DC.  Prodr.  X.  [4  846]  159). 


46  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

B.   Nuculae  cum  stylo  cohaerentes.  .     > 

a.  Radix  annua;  corolla  minima,   2 — 2^2  mm  longa, 
er.  Nuculae  conformes. 

I.  Nuculae  globoso-calathiformes  ore  angusto. 

1.  Nuculae  ca.  3  mm  diametro 3.  P.  intermedium. 

2.  Nuculae  ca.  5  mm  diametro 4.  P.  salsum. 

II.  Nuculae  oblongo-scaphiformes  ore  lato 5.  P.  Bungei. 

ß.  Nuculae  heteromorphae 6.  P.  calathicarpum. 

b.  Radix  biennis  vel  perennis;  corolla  4 — 8  mm  longa. 

ct.  Nuculae  margine  glochidiatae  3  mm  longae   ....      7.  P.    Thomsonü. 
ß.  Nuculae    margine   laeves,    disco    laeves   vel   aculeatae, 

4  —  8  mm  longae. 

I.  Nuculae  4y2 — 6  mm  longae. 

1.  Antherae  e  tubo  corollae  apice  emergentes  .    .      8.  P.  persicum. 

2.  Antherae  medio  in  tubo  inclusae. 

*  Folia   integerrima   cum   caule  adpresse  pilosa     9.  P.  rugulosum. 
**   Folia  margine  undulato-crispa,  cum  caule  pa- 

tule  hirsuta 10.  P.  strictum. 

II.  Nuculae  7 — 8  mm  longae   (species   transitoriae   ad 
genera  sequentia). 

1 .  Nuculae  disco  laeves  vel  parce  aculeatae  .    .    .    1 1 .  P.  Sintenisii. 

2.  Nuculae  disco  dense  aculeatae. 

*  Pili  sepalorum  latitudini  sepalorum  aequilongi 

vel  longiores 12.  P.  hirsutum. 

**  Pili  sepalorum  multo  breviores  quam  latitudo 

sepalorum 13.  P.  tenerum. 

1.  P.  microcarpum  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  2.  ser.  III.  (1856)  139;  Fl. 
Orient.  IV.  (1875)  255;  C.  B.  Clarke!  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  162.  — 
Perenne,  hirsutum,  22 — 45  cm  altum.  Caules  numerosi  ascendentes  graciles,  simplices 
vel  ramosi.  Folia  oblongo-spathulata,  inferiora  cum  petiolo  longiusculo  5 — 1 1  cm  longa, 
10 — 20  mm  lata,  obtusa,  in  peliolum  sensim  attenuata,  superiora  breviora  lanceolata 
sessilia.  Gincinni  axillares  et  terminales,  plerumque  gemini,  basi  bracteis  paucis  ornati, 
demum  laxiflori,  pedicelli  fruetiferi  reflexi,  calyci  plerumque  subaequilongi,  rarius  longi- 
ores; calyx  usque  ad  basin  partitus,  sepalis  lanceolatis  obtusiusculis  uninerviis  hirsutis- 
simis  3  mm  longis;  corolla  infundibuliformi-campanulata,  4y2  mm  longa;  limbus  pulchre 
coeruleus,  tubo  duplo  fere  longior,  lobis  late  ovatis  limbo  duplo  brevioribus;  Stylus 
calyce  duplo  brevior;  antherae  apice  basin  fornicum  attingentes.  Nuculae  a  stylo  liberae, 
2Y2  mm  longae,  laeves,  scaphiformes,  margine  integerrimo,  cicatrice  minima.  Semina 
sub  aqua  per  nueulam  perlucentia,   1  ^2  mm  longa. 

Westlicher  Himalaya:  waldige  Stellen,  vom  Distrikt  Kabul  bis  Kaschmir;  zer- 
streut. Afghanistan  (Herb.  Griff ith  n.  5975):  > circa  Choky,  ad  Otipore  et  in  silvaticis 
Bharowul  (Griff.  Journ.  50  et  972)«  (nach  Boissier).  Nordwestlicher  Himalaya  2000  m 
(Thomson,  als  »Omphalodes?  n.  7«).  Kaschmir:  Uri,  4000  m  (Meebold  n.  4237).  — 
Abblühend  im  Juni. 

2.  P.  inconspieuum  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.  (1915)  549.  —  Annuum,  incano- 
pubescens.  Caules  complures  graciles  ascendentes,  10  —  27  cm  longi.  Folia  inferiora 
longiuscule  petiolata,  ovato-spathulata,  1 — 4  cm  cum  petiolo  longa,  5 — 10  mm  lata, 
obtusa,  uninervia,  folia  superiora  minima  sessilia.  Cincinni  minuti  dissiti,  basi  bracteati, 
pedicelli  fruetiferi  calyce  longiores;  cincinni  fruetiferi  elongati;  sepala  oblonga  pilosa 
1,5  mm  longa;  corolla  tubiformis,  2  mm  longa,  lobis  late  ovatis  brevissimis;  fornices 
parvi  subquadrati;  stamina  medio  tubo  affixa,  filamentis  brevissimis;  squamae  ad  basin 
tubi;  Stylus  brevissimus,  vix  0,5  mm  longus.  Nuculae  vix  2  mm  longae,  ovoideae,  a 
stylo  liberae,  scaphiformes,  margine  angusto  humili  transverse  corrugato  et  minutissime 


Paracaryum.  47 

denticulato;  facies  exterior  (discus)  minute  tuberculata,  facies  interior  glabra.     Embryo 

nucula  vix  brevior;  radicula  distincta,  cotyledonibus  late  ovatis. 

Afgbanistan  (Herb.  Griffith  n.  5976).  —  Mittleres  Persien:   felsiges  Gelände 

bei  Ispahan,  ca.  1700  m  ü.M.   21.  Juli   1892   (Bornmüller  n.  4985,  eben  aufblühend, 

daher  nicht  mit  Sicherheit  zu  bestimmen). 

3.  P.  intermedium  (Decne.)  Lipsky!  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  487; 

Thellung  in  Mem.  Soc.  Sc.  nat.  et  math.  Cherbourg  XXXVIII.   (1912)   420.  —  Ompha- 

lodes  intermedia  Decaisne   in  Ann.  sc.  nat.   2.  ser.    II.   (1834)  255.    ■ —    Cynoglossum 

intermedium  Fresen.  in  Mus.  Senckenb.  I.  (1834)  169.  —  Omphalodes  micrantha  et 
papulosa  DC!  Prodr.  X.   (1846)  159.  —  Cynoglossum  linifolium  Bove  ex  DG.  1.  c.  — 

Omphalodes  glochidiata  Bunge!    in   Mem.  Acad.  Sc.  Petersbourg  VII.  (1851)   413.  — 

Omphalodes  physodes  Bunge  1.  c.  —  Paracaryum  micranthum  Boiss. !  Diagn.  pl.  nov. 

Orient.  XI.  (1849)  129;  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  255  et  var.  a.  urceolatum  et  ß.  calathi- 
forme  Boiss.  1.  c. ;  Post,  Fl.  Syria  (1896)  538.  —  Paracaryum  papillosum  Gurke!  in 
Engl  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)    105.  —  P.  Boissieri  Schweinf.  ex  Aschers,  et 

Schweinf.  in  Mem.  Inst,  egypt.  II.  (1889)  768;  Muschler,  Man.  Fl.  Egypt  (1912)  790.  — 
P.  arabicum  Velenovsky  in  Sitzb.  Böhm.  Ges.  Wiss.  XI.  (1911)  6,  ex  descriptione.  — 
Annuum,  humile,  radice  exili,  caulibus  gracilibus  ascendentibus,  7 — 30  cm  longis  pilosis. 
Folia  basalia  rosulata  spathulata,  quasi  in  petiolum  attenuata,  2 — 4  cm  longa,  3 — 6  mm 
lata  vel  siculi  caulina  linearia,  10 — 15  mm  longa,  1  —  2  mm  lata,  hirsuta.  Cincinni 
terminales  elongati,  multi-  sed  laxiflori,  pedicellis  fructiferis  calyce  brevioribus;  sepala 
oblongo-ovata,  1  Y2  —  2  mm  longa,  hirsuta,  uninervia;  corolla  coerulea,  campanulato-cylin- 
drica,  2 — 23/4  mm  longa,  lobis  late  ovatis  tubo  subaequilongis ;  Stylus  calyce  duplo  bre- 
vior; cetera  speciei  praecedenüs.  Nuculae  cum  stylo  cohaerentes  rotundato-calathiformes, 
ca.  3  mm  diametro,  nunc  laeves  nunc  tuberculatae,  margine  membrana  vel  lata.valde 
introflexa  bullato-rugosa  vel  breviore  vix  introflexa  denticulata  obsitae;  semina  perlucentia; 
embryo  vix  2  mm  longus,  cotyledonibus  ovatis  radiculam  crassiusculam  subaequantibus. 
Von  Ägypten  bis  nach  Turkestan;  in  Kleinasien  und  Armenien  fehlend.  Ägyp- 
tisch-arabische Wüste:  Wadi  Tin  (Schweinfurth  n.  200),  Wadi  Arbar  (Schwein- 
furth  n.  150),  Wadi  Sanur  (nach  Boissier).  Hier  die  West-  und  Südgrenze.  Sinai- 
Halbinsel:  am  Berge  Sinai  (Schimper  n.  123,  Original  zu  Omphalodes  papulosa). 
Unteres  Wadi  Isle  (Kneucker).  Arabia  petraea  (Boissier).  Persien:  bei  Scharud 
(Bunge),  Sser-Tschah  (Bunge),  bei  Ispahan  (nach  Boissier),  in  der  Provinz  Kerman, 
an  schattigen  Felsen  des  Berges  Kuh-tagh-Ali,  2100m  ü.M.  (Bornmüller  n.  4980), 
sowie  im  ganzen  östlichen  Persien.  Afgbanistan  (Griffith  n.  5962).  Baludschistan 
(Stocks).  Turkestan:  Landschaft  Goran,  am  Pandj,  2700  m  ü.  M.,  an  der  Grenze 
zwischen  Afghanistan  und  Turkestan  (nach  Lipsky).  Hier  am  72°  ö.  L.  die  Ostgrenze. 
Samarkand:  Oburdan;  Sir  Darja  (nach  Lipsky).  Hier  unter  41°  n.  Br.  die  Nordgrenze.  — 
Einheimischer  Name  in  Ägypten  und  der  Sinai-Halbinsel:  sileysele  (nach  Schwein- 
furth); suleisileh  (nach  Post).  —  Blühend  im  März  und  April;  in  Turkestan  auf 
dem  Gebirge  noch  Anfang  August. 

4.  P.  salsum  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  255.  —  Annuum,  viride,  pumilum, 
tandem  semipedale,  a  basi  dichotome  ramosum,  setulis  basi  calcaratis  asperum.  Folia 
carnulosa,  oblonga  vel  oblongo-lanceolata,  basi  attenuata,  inferior«  subsessilia,  2 — 21/2  cm 
longa,  6  mm  lata.  Racemi  fructiferi  1  0 — -1  3  cm  longi,  pedicellis  fructiferis  brevissimis 
vel  nullis;  corolla  minima  coerulea  ea  P.  intermedii  non  maior  (sed  nuculae  triplo 
maiores)  calycem  hispidum  vix  excedens.  Nuculae  globoso-nüathiformes,  disco  echinu- 
laliie,  4 — 5  mm  diametro,  membrana  inflata  valde  introflexa  margine  rugulosa  integra, 
ore  angusto,  stylo  brevi. 

Persien:  am  Rande  der  großen  Kewir,  im  Distrikt  Weranin,  südlich  von  Teheran 
(Bode,  nach  Boissier).   —  Nicht  gesehen. 

5.  P.  Bungei  (Boiss.)  Brand,  nov.  nom.  —  Echinospermum  Bungei  Boiss.!  Fl.  orient. 
IV.  (1875)  252.  —  P.  Bornmuelleri  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)  149.  —  Annuum, 
humillimum,  dense  hirsutum.     Gaules  tenuissimi  vel  subnulli.     Folia  inferiora  oblongo-  vel 


48  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

lanceolato-spathulata,  15—30  mm  cum  petiolo  longa,  3 — 8  mm  lata,  obtusa,  in  petiolum 
brevem  sensim  attenuata;  folia  superiora  pauca  minima.  Inflorescentiae  iam  ex  basi 
caulis  emergentes,  multi-  sed  laxiflori,  calyces  fructiferi  subsessiles ;  sepala  oblonga  obtusa 
parce  ciliata,  ca.  1,5  mm  longa;  corolla  late  cylindrica  ca.  1,75  mm  longa,  lobis  ovatis 
coeruleis  tubo  albido  paulo  brevioribus;  fornices  parvi  horizontales,  distincte  latiores 
quam  longi;  stamina  inferiori  parti  tubi  afOxa,  filamentis  brevissimis,  antheris  fornices 
haud  atüngentibus;  Stylus  minimus,  ca.  0,3  mm  longus.  Nuculae  3  mm  longae,  ovoideo- 
scaphiformes,  margine  angusto  parce  et  brevissime  denticulato,  disco  satis  dense  glochi- 
diato;  embryo  radicula  distincta  ca.   2'/4  mm  longus. 

Nördliche«  Persien:  bei  Scharud  (Bunge;  Original).  Südöstliches  Persien: 
Provinz  Kerman:  auf  dem  Berge  Kuh-tagh-Ali,  2300m  ü.M.  2.  Mai  (1892)  abblühend 
(Bornmüller  n.  4979,  Herb.  Bornmüller);  ebendort  im  unteren  Teile  des  Berges  Kuh- 
Sirdsch,   2300m  ü.M.  (Bornmüller,   1892,  ohne  Nummer,  Herb.  Bornmüller). 

6.  P.  calathicarpum  (Stocks)  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  254.  —  Echino- 
spermum  calathicarpum  Stocks  in  Hook.  Kew  Journ.  IV.  (1852)  175.  —  Annuum, 
pilis  brevibus  basi  tuberculatis  cinerascens,  statu  fructifero  15 — 20  cm  altum,  fere  a 
basi  racemos  paucos  ebracteatos,  fructiferos  elongatos,  edens.  Folia  basalia  oblongo- 
spathulata,  caulina  breviter  oblongo-lanceolata.  Racemi  7 — 15  cm  longi,  pedicelli  in- 
feriores calycem  aequantes,  subpatuli;  flores  eis  P.  intermedii  non  maiores;  corolla 
coerulea  minutissima,  limbus  tubo  subbrevior.  Nuculae  heteromorphae,  axiles  (poslicae) 
parvae  oblongae  ad  discum  et  marginem  angustissimum  non  membranaceum  echinulatae, 
ceterum  cyathiformes  membrana  introflexa  valde  inflata  radiatim  bullato-rugosissima 
circumcirca  in  tubercula  conica  abeunte  marginatae,  apertura  centrali  minima,  disco 
parce  aculeato;  nuculae  anticae  duplo  maiores  cyatho  magis  clauso  membranaque  multo 
magis  rugosa,  rugis  ad  peripheriam  in  tubercula  conica  elongatis. 

Oberes  Baludschistan   (Stocks).  —  Nicht  gesehen. 

7.  P.  Thomsonii  C.  B.  Clarke!  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (4  883)  161.  — 
Perenne.  Gaules  e  rhizomate  robusto  complures  erecti,  fistulosi,  inferne  glabri,  superne 
hirti,  simplices,  elati,  ca.  1  m  alti.  Folia  oblongo-elliptica  vel  obovata,  utrinque  hirtella, 
nervosa;  folia  basalia  et  caulinorum  inferiora  longe  petiolata,  10  — 14  cm  cum  petiolo 
longa,  30 — 45  mm  lata,  cuspidata,  in  petiolum  attenuata;  folia  superiora  breviter  petio- 
lata uninervia;  folia  suprema  sessilia.  Cincinni  axillares  et  terminales,  longe  pedunculati, 
pedunculo  saepe  1  —  2-bracteato,  pedicellis  fructiferis  calyce  brevioribus;  sepala  elliptica 
5  mm  longa,  obtusa,  nervosa,  villosa;  corolla  coerulea  infundibuliformis,  limbo  ultra 
medium  partito  tubum  subaequante;  stamina  superiori  parti  tubi  affixa,  filamentis  brevis- 
simis; fornices  subquadrati,  apice  emarginati;  Stylus  calyce  paulo  brevior.  Nuculae 
ovoideae,  3  mm  longae,  napiformes,  facie  exteriore  et  margine  angusto  integerrimo  salis 
longe  glochidiatae.  —  Fig.  1  T. 

Im  westlichen  Teil  des  Himalaya.  Kaschmir:  Marganpaß,  im  Wald;  3000  m  ü.  M. 
(Meebold  n.  4238).  Alpines  West-Tibet,  Nubra,  Baltal  (Thomson  als  » Echinospermam 
n.  I« ;  Original). 

8.  P.  persicum  Boiss.!  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  129.  —  Omphalodes 
persica  Boiss.!  1.  c.  VII.  (1846)  30.  —  P.  rugulosum  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  276, 
ex  parte  minore.  —  P.  rugulosum  Boiss.  ß.  longistylum  Bornm.!  in  Beih.  Bot.  Cen- 
trale. XX.  (1906)  190;  I.e.  XXVIII.  II.  (1911)  472;  I.e.  XXXIII.  II.  (1915)  175.  — 
Perenne,  incano-tomentosum.  Caules  complures,  subramosi,  (7 — )  15 — 55  cm  alti.  Folia 
linearia  vel  lineari-lanceolata,  basalia  longe  vel  breviter  petiolata,  4 — 8  cm  cum  petiolo 
longa,  4  —  8  mm  lata,  uninervia,  sensim  in  petiolum  attenuata,  apice  acuta;  folia  cau- 
lina breviora  sessilia.  Cincinni  axillares  et  terminales,  laxi-  sed  multiflori,  pedicellis 
fructiferis  calyce  brevioribus;  sepala  oblongo-linearia,  6  mm  longa,  distincte  uninervia, 
hirta;  corolla  cylindrica,  ~xji  mm  longa,  lobis  late  ovatis  tubo  5  mm  longo  multo 
brevioribus;  stamina  summo  tubo  affixa,  filamentis  brevibus,  antheris  ovato-oblongis 
fornices  subquadratos  apice  paululum  superantibus;  Stylus  nunc  calyce  brevior  nunc 
calyci  aequilongus  nunc  calyce   longior.     Nuculae    oblongo-ovoideae,    5  —  6  mm   longae, 


Paracaryum. 


49 


disco  laevi  vel  saepissirae  minutis- 
sime  et  parce  echinulato,  margine 
lato,  introflexo-dentato;  semina 
perlucentia  ;  embryo  4*/^  min  lon- 
gus,  cotyledonibus  ovatis  radicula 
sesquilongioribus. 

Westliches  Persien:  bei 
Dschekab,  zwischen  Sultanabad  und 
Kaschan  (Strauß),  auf  den  Tefresch- 
Bergen  (Strauß),  auf  dem  Berge 
Haswend  (Strauß),  Girdu-Schlucht 
(Strauß  n.  290),  auf  dem  Berge 
Kuh- i-Kohrud  (Strauß,  forma  viri- 
descens,  foliis  haud  incanis,  sed 
viridibus),  bei Gulpaighan (Strauß), 
auf  den  Bergen  bei  Schahzinde 
(Strauß),  Buinen  von  Persepolis 
(Kotschy  n.  241;  Original  zu 
Omphalodes  persica).  Mittleres 
Persien:  bei  Kum  (Strauß).  — 
Bei  Sser-Tschah  (Bunge).  — 
Blühend   im    April  und  Mai. 

Var.  cyelhymenium  (Boiss.) 
Brand.  —  P.  rugulosum  var.  ß. 
cyelhymenium  Boiss.  Fl.  orient.  IV. 
(1875)  256.  —  P.  tenuieaule 
Hausskn. !  ex  Bornm.  in  Beih.  Bot. 
Centralbl.  XX.  (1906)  191.  —  P. 
rugulosum  var.  cy elhymenum  (sie!) 
Bornm.  1.  c.  et  1.  c.  XXVIII.  II.  ( 1 9  U ) 
472.  —  Nuculae  rotundatae,  3  mm 
diametro,  disco  echinulatae  vel  lae- 
ves,  membrana  bullato-rugosa,  mar- 
gine breviter  denticulato-introflexa 
quasi  alatae;  embryo  2  mm  longus. 
—  An  species  propria? 

Armenisch-iranische  Me- 
diterranprovinz: Westliches 
Persien:  Auf  dem  Berge  Mowdere 
bei  Sultanabad  (Haussknecht; 
Strauß;  Original  zu  P.  tenuieaule). 
NachBoissier  auch  in  Nord-Per- 
sien bei  Schahrud  (jedoch  gehören 
die  in  den  Herbarien  unter  diesem 
Namen  liegenden  Exemplare  zu  Para- 
caryum jntermedium) .  Ferner  auf 
dem  Berge  Kohrud  bei  Kaschan,  auf 
dem  Berge  Sofi  bei  Ispahan  und  m 
Süd-Persien  (Aucher  n.  4971, 
nach  Boissier). 

9.  P.  rugulosum  (DC.)  Boiss. ! 
Diagn.  pl.  nov.  Orient.  XI.   (1849) 

129;  Fl.  orient.  IV.  (1875)  276;  Aitchis.  Bot.  Afghanistan  Delim.  Comm.  (1888)  89;  Post, 
Fl.  Syria  (1896)   538;  Muschler,  Man.  Fl.  Egypt  (1912)  790",  Kusnez.  Fl.  caucas.  crit. 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  252.  Cynoglosseae.  4 


Fig.  5.     Paracaryum  rugulosum  (DC.)    Boiss.     A  Habi- 
tus.   B  Flos.    0  Corolla  longitudinaliter  seeta.    D  Calyx 
fruetifer.     E  Nucula  a  facie  exteriore,   F  a  facie  inte- 
riore  visa.  —  Icon.  origin. 


50  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

IV.  2.  (1  9  1  3)  14 9.  —  Omphalodes  rugulosa  DC. !  Prodr.  X.  (1  8 46)  1 6  0.  —  0.  myosotoidea 
Fres.  in  Mus.  Senckenb.  I.  (<  834)  HO,  non  Schrank.  —  Gynoglossum  cristatum  Auch. 
ex  DG.  1.  c,  non  Lam.  —  Paracaryum  rubriflorum  Stocks  in  üook.  Kew  Journ.  IV. 
(1852)  175.  —  P.  rugulosum  a.  brevistylum  Bornm.!  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX. 
(1906)  190.  —  Perenne,  dense  incano-hirsutum.  Caules  ascendentes  vel  erecti,  10 — 
40  cm  longi.  Folia  basalia  oblongo-lanceolata  vel  lineari-lanceolata ,  longe  petiolata, 
cum  petiolo  5  — 17  cm  longa,  2  —  15  mm  lata,  obtusa,  basi  in  petiolum  sensim  atte- 
nuata;  folia  caulina  plerumque  linearia,  sessilia,  gradatim  minora.  Cincinni  breves  in 
paniculam  thyrsoideam  interruptam  terminalem  dispositi,  pedicellis  fructiferis  calyci  sub- 
aequilongis;  sepala  oblongo-linearia,  4  mm  longa,  hirsuta;  corolla  violacea  vel  purpurea, 
campanulato-cylindrica,  calycem  vix  superans,  limbus  distincte  venosus  vix  ad  medium 
partitus  tubo  vix  brevior,  lobis  brevibus  ovatis;  stamina  medio  tubo  affixa  fornices  com- 
presso-subquadratos  haud  attingentia;  Stylus  calyce  sesquibrevior.  Nuculae  ovoideae  vel 
rotundatae  5  mm  longae,  disco  laevi  vel  minutissime  tuberculato;  cetera  speciei  prae- 
cedentis.  —  Fig.  5. 

Mittlere  und  Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Vom  Suezkanal 
an  östlich  durch  die  Sinaihalbinsel,  Arabia  petraea  und  Persien  bis  zum 
südlichen  Transkaukasien  und  nach  Afghanistan  und  Baludschistan.  Fehlt, 
wie  P.  intermedium,  in  Syrien  und  Kleinasien.  Ägypten:  Wadi-el-Hadj  (nach 
Muschler).  Sinaihalbinsel:  Im  Tale  >Nahamme«  (Schimper  n.  403;  Original). 
Ebene  von  Räha,  1500  m  ü.  M.  (Kneucker);  am  Sinaikloster  (Kneucker  n.  85). 
Arabia  petraea  (Boissier).  Persien:  zwischen  Yesd  und  Ispahan  in  der  Sandwüste 
(Bornmüller  n.  4976).  Kerman:  auf  dem  Berge  Kuh-tagh-Ali  (Bornmüller  n.  4975). 
Zwischen  Mir  und  Kererud  bei  Suitanabad  (Strauß).  In  der  Wüste  zwischen  Yesd  und 
Kerman  (Bornmüller  n.  4977).  Chorasan  (nach  Aitchison).  Afghanistan  (nach 
Boissier).  Baludschistan  (Stocks).  —  Aderbeitschan  (Szovits).  Auf  trockenen 
steinigen  Hügeln  des  südöstlichen  Transkaukasiens,  in  Karabagh  und  dem  östlichen 
russischen  Armenien  (nach  Kusnezow).  Danach  dürfte  der  40°  n.  Br.  die  Nord- 
grenze der  Art  bilden.  —  Arabischer  Name:  >Rabesche«;  auf  der  Sinaihalbinsel: 
>  Um-Libbeid«   (nach  Post).  —  Blüht  vom  März  bis  zum  Mai. 

10.  P.  strictum  (C.  Koch)  Brand,  non  Boiss.  —  Omphalodes  stricta  C.  Koch!  in 
Linnaea  XVII.  (1843)  302.  —  P.  undulatum  Boiss.!  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  XI.  (1849) 
129;  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  256;  Wettst.  in  Denkschr.  k.  Akad.  Wiss.  Wien  L.  II. 
(1885)  32;  Bornm.  in  Bull.  Herb.  Boiss.  2.  ser.  VII.  (1907)  787  et  in  Beih.  Bot.  Centralbl. 
XXVIII.  II.  (1911)  472;  Kusnez.  Fl.  eaucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  150.  —  Perenne,  erectum, 
subramosum,  15 — 50  cm  altum,  selulis  basi  calcaratis  dense  albido-hispidum.  Folia 
lanceolata  vel  oblongo-lanceolata,  uninervia,  margine  undulato-crispa;  folia  basalia  longe 
petiolata,  cum  petiolo  9  — 12  cm  longa,  5 — 11  mm  lala,  apice  obtusa  vel  acutiuscula, 
basi  longe  et  sensim  in  petiolum  alatum  attenuata;  folia  caulina  multo  minora,  sessilia, 
acutissima.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  laxiflori,  pedicellis  fructiferis  calyce 
subbrevioribus  vel  sublongioribus;  sepala  3  —  4  mm  longa,  lanceolata  vel  oblonga,  uni- 
nervia, hirsuta;  corolla  azurea,  iufundibuliformi-campanulata,  4Y2 — 6  mm  longa,  limbus 
ad  medium  partitus  tubo  aequilongus ;  stamina  medio  tubo  affixa,  fornices  subquadratos 
apice  emargioatos  attingentia;  Stylus  calyce  paulo  brevior.  Nuculae  sphaerico-calathi- 
formes  ca.  5  mm  diametro,  margine  lato  introflexo  dentato,  disco  minute  tuberculato; 
semina  perlucenlia  (Fig.  1  U). 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Auf  den  Gebirgen  zwischen  dem 
Euphrat,  bzw.  dem  Tigris  und  dem  kaspischen  Meer.  Nordgrenze  etwa  unter  40°  n.  Br. 
am  Araxes  in  Russisch  Armenien  (C.  Koch,  Original).  Kurdistan:  Mardin: 
Khanaki  (Sintenis  n.  740);  hier  die  Westgrenze  unter  41°  ö.  L.  Wan  u.  Warak 
Dagh  (Herb.  A.  Kronenburg).  Nördliches  Persien:  Auf  dem  Eiburs  (Kotschy 
n.  136),  Aderbeidjan;  Saidabad  bei  Täbris  (nach  Boissier).  Im  Tale  des  Flusses  Sefidrud 
zwischen  Rustanabad  und  Rudbar,  2600  m  ü.  M.  (Bornmüller  n.  '739  u.  7741); 
Patsihinar  (Bornmüller  n.  7740.).    Teheran:  am  Fuße  des  Berges  Schimran  bei  Ferasad 


Paracaryum.  51 

(Bornmüller  n.  7738);  hier  die  Ostgrenze.  Westliches  Persien:  bei  Jalpan  nächst 
Hamadan  (Pichler  n.  127);  auf  dem  Berge  Elwend  (nach  Wettstein);  zwischen  Di- 
nawer  und  Kengower  (Strauß),  wo  die  Art  die  Südgrenze  erreicht. 

Nota.  Secundum  cl.  Weltstein  discus  nucularum  nunc  tuberculalus  est,  nunc  in  medio 
echinulatus,  margine  glaber. 

11 .  P.  Sintenisii  Hausskn. !  ex  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1  906)  1  9 1 .  — 
P.  modestum  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XXXIII.  II.  (19 15)  177,  non  Boiss.  et 
Hausskn.  —  Bienne  (?)  vel  perenne  (?),  dense  albido-hispidum.  Caules  complures  erecti, 
25 — 60  cm  alli.  Folia  basalia  spathulata,  in  petiolum  attenuata,  5 — 11  cm  longa,  5 — 
15  mm  lata,  uninervia,  apice  attenuata;  folia  caulina  minora  sessilia  linearia.  Cincinni 
terminales  et  subterminales,  laxe  paniculati,  pedicellis  fructiferis  calyce  nunc  longioribus 
nunc  brevioribus;  sepala  e  basi  latiore  lanceolata,  acuta,  3Y2  mm  longa,  plurinervia, 
hispida;  corolla  pulchre  coerulea,  campanulato-cylindriea,  S1^  mm  longa,  limbus  usque 
ad  medium  partilus  tubum  aequans,  lobis  late  ovatis;  stamina  medio  tubo  affixa  for- 
nices  magnos  subquadratos  apice  emarginatos  attingentia;  Stylus  calyce  duplo  brevior. 
Nuculae  cum  stylo  cohaerentes,  oblongo-ovoideae,  7 — 8  mm  longae,  laeves,  napiformes, 
supra  semen  perlucens  carinatae,  carina  paucis  glochidibus  obsita,  margo  latus  horizon- 
taliter  inflexus  dentatus;  embryo  4  mm  longus,  cotyledonibus  late  ovatis,  radicula  brevi 
sed  disüncla  multo  longioribus. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Von  den  Gebirgen  am  oberen 
Euphrat  an  südöstlich  bis  an  und  etwas  über  die  Grenze  von  Persien.  —  Blüht  im  Mai. 

f.  1.  angustifolium  Brand,  nov.  forma.  —  Folia  caulina  anguste  linearia,  2 — 
5  mm  lata. 

Türkisches  Armenien:  Charput:  Miadun  (Sintenis  n.  361),  Schuschnas  (Sin- 
tenis  n.  295).  Westliches  Persien:  Auf  dem  Berge  Kuh-i-Marab,  Paintagh  (Strauß), 
auf  dem  Berge  Kuh-i-Bitschab  bei  Kerind  (Strauß). 

f.  2.  latifolium  Brand,  nov.  forma.  —  Folia  caulina  late  linearia,  6  — 10  mm  lata. 

Türkisches  Armenien:  Egin,  auf  felsigen  Abhängen  am  Euphrat  (Sintenis 
n.  2358).  Hier  die  Nordwestgrenze  der  Art.  Kurdistan:  Hiwandous  (an  der  Grenze 
Persiens)  auf  dem  Berge  Sakri-Sakran,   1600  m  ü.  M.   (Bornmüller  n.  1616). 

12.  P.  hirsutum  (DG.)  Boiss.!  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  XI.  (1849)  130;  Bornmüller 
in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  19  2.  —  Omphalodes  Ursuta  DC.  Prodr.  X.  (1846) 
159.  —  Gynoglossum  myosotoides  Auch,  ex  DC.  1.  c.  —  Paracaryum  strictum  Boiss.! 
Fl.  orient.  IV.  (1875)  256;  Kusnezow,  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  150,  non  Om- 
phalodes stricta  C.  Koch.  —  Dense  albido-hirsutum,  quasi  lanuginosum.  Caulis  erectus 
strictus,  20 — 45  cm  altus,  simplex  vel  parum  ramosus.  Folia  lineari-lanceolata,  basalia 
longe  petiolata  (laminis  in  specimine  mihi  viso  evanidis);  folia  caulina  inferiora  breviter 
petiolata,  cum  petiolo  7 — 8  cm  longa,  5 — 6  mm  lata,  superiora  sessilia.  Inflorescentiae 
terminales,  nunc  elongatae,  nunc  subcorymbosae,  apice  dense  et  longe  lanuginosae, 
pedicellis  fructiferis  calyce  brevioribus;  calyx  (post  anthesin)  41/2mm  longus,  lanuginosus, 
sepala  ovato-oblonga;  corolla  (mihi  non  visa)  coeruleo-violacea  calyce  duplo  longior; 
Stylus  calyce  (post  anthesin)  vix  brevior.  Nuculae  ovoideae,  8  mm  longae,  calathiformes, 
disco  longiuscule  echinato,  latere  subruguloso,   margine  inflexo  muricato  subdenticulato. 

Nord-Syrien:  »In  graminosis  Ssoffdaghc ,  1000  m  (Haussknecht).  Weitere 
Exemplare  nicht  gesehen.  Nach  De  Candolle  und  Bossier  kommt  die  Art  noch  vor 
in  Armenien  bei  Charput  und  auf  dem  Taurus,  nach  Bornmüller  auch  in  den  persisch- 
kurdischen Grenzgebieten  am  Sakri-Sakran.  Letztere  Angabe  bezieht  sich  aber  vielleicht 
auf  die  vorige  Art. 

13.  P.  tenerum  Bornmüller!  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XXXIII.  II.  (1915)  175.  — 
Perenne,  subcaespitosum,  dense  albido-strigoso-pubescens.  Caules  teneri,  simplices  vel 
subramosi,  ca.  1  5  cm  alti.  Folia  basalia  longiuscule  petiolata,  lanceolata  vel  lanceolato- 
oblonga,  4 — 5  cm  cum  petiolo  longa,  7  — 12  mm  lata,  uninervia,  apice  obtusa,  in  petio- 
lum subito  contracta;  folia  caulina  perpauca,  suprema  bracteiformia,  sessilia;  superior 
pars  caulis  foliis  destituta.     Cincinni  terminales,  pauci-  et  laxiflori,    pedicellis  fructiferis 

4* 


52  A.  Brand.   —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

inferioribus  calyce  multo  longioribus;  sepala  laete  viridia,  lanceolato-oblonga,  ix/2  mm 
longa,  obtusa,  uninervia,  pubescentia;  corolla  pulchre  coerulea,  campanulata,  5  mm  longa, 
limbus  usque  ad  medium  partitus  tubo  subbrevior,  lobis  late  rotundatis  venosis;  stamina 
superiori  tubi  parti  affixa  fomices  irregulariter  deorsum  semilunares  attlngentia;  Stylus 
calyce  sesquibrevior.  Nuculae  rotundatae  7  mm  diametro,  indistincte  napiformes,  discus 
latus  echinulatus,  margo  irregularis  et  irregulariter  dentatus;  semina  perlucentia;  embryo 
4  mm  longus,  cotyledonibus  late  ovatis  radicula  sesquilongioribus. 

Westliches  Persien:  Sungur,  auf  dem  Berge  Kuh-i-Emrullah,  3.  Juni  1906 
(Strauß,  Herb.   Haussknecht). 

Nota.  Forma  nucularum  huius  speciei  sistit  formam  transitoriam  inter  genera  Paracaryum 
et  Mattiastrum  (Fig.  1  V). 

Species  incertae  sedis. 

1  4.  P.  brachytubum  Diels!  in  Not.  Roy.  Bot.  Gard.  Edinburgh  V.  (1912)  168.  — 
Gaules  complures,  30 — 50  cm  alti,  pilosi,  basi  rudimentis  foliorum  basalium  praediti, 
ceterum  foliati.  Folia  basalia  longissime  petiolata,  obovata,  5 — 7-nervia,  12 —  20  cm 
cum  petiolo  longa,  2 — 3  cm  lata,  in  utraque  facie  praecipue  in  nervis  hispida;  folia 
caulina  gradatim  brevius  petiolata,  summa  sessilia  acuta.  Cincinni  et  terminales  et  ex 
axillis  foliorum  summorum  pedunculati.  Calycis  hispidi  tubus  hemisphaericus  vel  hemi- 
ovoideus,  1,5  mm  longus,  limbi  segmenta  anguste  triangularia,  2  mm  longa.  Corollae 
coeruleae  tubus  brevis,  1 — 1,5  mm  longus,  limbi  lobi  late  elliptici  vel  suborbiculares, 
4 — 5  mm  longi,  3,5 — 4  mm  lati;  squamulae  reniformes  vel  meniscoideae,  dense  pilo- 
sulae  ad  faucem  insertae.     Stamina  ca.  1  mm  longa  tubo  inclusa. 

China:  W.-Yunnan,  auf  Bergwiesen  der  östlichen  Seite  des  Tali-Tales,  3000  — 
3100  m  ü.  M.   (Forrest  n.  4474).   —  Blühend  Juli — August. 

Nota.  Quoniam  fructus  ignotus  est,  genus  dubium  remanet.  Mihi  ex  habitu  et  patria 
ad  genus  Paracaryum  pertinere  non  videtur. 

15.  P.  laxiflorum  Trautv.  in  Act.  Hort.  Petropol.  III.  2.  (1875)  274;  IV.  1.  (1876) 
172',  Kusnezow  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  151.  —  Perenne,  pilis  tuberculis  in- 
sidentibus  hirsutum.  Caules  basi  ramosi,  ramis  elongatis,  fastigiatis,  simplicibus  vel  apice 
ramulum  gerentibus.  Folia  radicalia  et  caulina  inferiora  oblonga,  in  petiolum  longum 
angustata,  obtusa;  folia  caulina  et  ramea  oblongo-linearia,  acuta  sessilia.  Cincinni  ter- 
minales ebracteati,  laxi;  pedicellis  fructiferis  calyce  2  —  4-plo,  fructu  paulo  longioribus; 
calycis  parvi,  adpresse  pubescentis,  demum  acuti  laciniae  elliptico-oblongae ,  obtusae, 
demum  reflexae;  corolla  calycem  superans.  Nuculae  ovatae  vel  rotundatae,  dorso 
glochidiato-muricatae,  margine  membranaceo,  magis  minusve  inflexo,  breviter  glochidiato- 
dentato. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Russisches  und  türkisches 
Armenien,  auf  trockenen  steinigen  Abhängen.  Chando.  Kars.  Bardus.  Karakurt. 
Artwin.  Zetlet.  Schurtum.  Bert.  Surewan;  usw.  (nach  Kusnezow).  Erzerum:  auf 
dem  Berge  Palänteken  (Radde;  Original).  —  Nicht  gesehen;  vielleicht  eine  Form  von 
Mattiastrum  leptophyllum  mit  längeren  Fruchtstielen.  Boissier  hält  beide  Arten  für 
identisch  (p.  58). 

Species  excludendae. 

P.  anchusoides  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II,  (1876)  850  =  Adelocaryum  anchusoi- 
des  (Lindl.)  Brand. 

P.  ancyritanum  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  260  =  Mattiastrum.  ancyritanum 
(Boiss.)  Brand. 

P.  angustifolium  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  XI.  (1849)  131  =  Mattiastmm 
racemosum  (Schreb.)  Brand. 

P.  asperum  Stocks  in  Hook.  Kew  Journ.  IV.  (1852)  175  =  Mattiastrum  aspemm 
(Stocks)  Brand. 

P.  Aucheri  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  XI.  (1849)  131  =  Mattiastrum  Aucheri 
(A.  ÜC.)  Brand. 


Paracaryuin.  53 

P.  axureum  Boiss.  et  Heldr.  ex  Boiss.  1.  c.  =  Mattiastrum  racemosum  (Schreb.) 
Brand. 

P.  caelestinum  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  850  =  Adelocaryum  coelestinum 
(Lindl.)  Brand. 

P.  calycinum  Boiss.  et  Bai.  in  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  2.  ser.  VI.  (4  859) 
125  =  Mattiastrum  calycinum  (Boiss.   et  Bai.)  Brand. 

P.  cappadocicum  Boiss.  et  Bai.  in  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  2.  ser.  VI.  (1859) 
124  =  Mattiastrum  cappadocicum  (Boiss.   et  Bai.)  Brand. 

P.  Capusii  Franchet  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  XVIII.  (^  884)  218  =  Adelocaryum 
Capusii  (Franch.)  Brand. 

P.  cariense  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  XI.  (1849)  130  =  Mattiastrum  litho- 
spermifolium  (Lam.)  Brand. 

P.  corymbiforme  Boiss.  I.e.  131  =  Mattiastrum  corymbiforme  (DC.  et  A.  DC.) 
Brand. 

P.  corymbiforme  Tchihatch.  As.  min.  Bot.  II.  (1862)  115  t.  21  =  Mattiastrum 
racemosum  (Schreb.)  Brand. 

P.  cristatum  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  XI.  (1849)  131  =  Mattiastrum  crista- 
tum  (Schreb.)  Brand. 

P.  denticulatum  Boiss.  et  Huet  in  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  2.  ser.  III.  (1856) 
140  =  praecedens. 

P.  erigerifolium  Schott  et  Kotschy  in  Boiss.  1.  c.  =  Mattiastrum  racemosum  (Schreb.) 
Brand. 

P.  erysimifolium  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  259  =  Mattiastrum  erysimifolium 
(Boiss.)  Brand. 

P.  glastifolium  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  131  =  Mattiastrum  glastp- 
folium  (Willd.)  Brand. 

P.  glochidiatum  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  850  =  Lappula  glochidiata 
(Wall.)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)  146. 

P.  heliocarpum  Kerner  in  Rev.  Naturw.  Vers.  Innsbruck  I.  (1870)  105  =  Adelo- 
caryum anchusoides  (Lindl.)  Brand. 

P.  himalayense  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  161  =  Mattiastrum 
himalayense  (Klotzsch)  Brand. 

P  incanum  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  262  =  Mattiastrum  incanum  (Ledeb.) 
Brand. 

P.  Lambertianum  G.  B.  Clarke  1.  c.  =  Mattiastrum  Lambertianum  (Clarke)  Brand. 

P.  lamprocarpum  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  258  =  Mattiastrum  lamprocarpum 
(Boiss.)  Brand. 

P.  leptophyllum  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  XI.  (1849)  131  =  Mattiastrum  lepto- 
phyllum  (A.  DC.)  Brand. 

P  longiflorum  Boiss.  1.  c.    132=  Lindelofia  longiflora  (Boiss.)  Baillon. 

P  longipes  Boiss.  I.e.  2.  ser.  VI.  (1859)  1 2  6  =  Mattiastrum  longipes  (Boiss.) 
Brand. 

P.  macrotrichum  Vatke  in  Zeitschr.  ges.  Nat.  Neue  Folge.  XI.  (1875)  125  =  Mat- 
tiastrum modestum  (Boiss.  et  Hausskn.)  Brand. 

P.  malabaricum  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (188  3)  160  =  Adelo- 
caryum malabaricum  (Clarke)  Brand. 

P  minutum  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  489  =  Mattiastrum 
minutum  (Lipsky)  Brand. 

P.  modestum  Boiss.  et  Hausskn.  ex  Boiss.  PI.  orient.  nov.  Decas  II.  (1  875)  5  =  Mat- 
tiastrum modestum  (Boiss.   et  Hausskn.)  Brand. 

P,  myosotoides  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  XI.  (1849)  130  =  Mattiastrum  litho- 
spermifolium  (Lam.)  Brand. 

P  myosotoides  Franch.  PI.  turkest.  (1884)  2 1 8  =  Mattiastrum  himalayense  (Klotzsch) 
Brand. 


54  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

P  obtusifoliüm  Boiss.  et  Huet  in  Tchibatch.  As.  min.  Bot.  II.  (1862)  115,  nonien 
nudum. 

P  ponticum  Boiss.  PI.  Orient,  nov.  Decas  II.  (l  875)  9  =  Mattiastrum  leptophyllum 
(A.  DC.)  Brand. 

P.  racemosum  Brüten  in  Journ.  Bot.  XLIV.  (1906)  343  =  Mattiastrum  racemosum 
(Schreb.)  Brand. 

P.  Reuteri  Boiss.  et  Hausskn.  in  Boiss.  PI.  Orient,  nov.  Decas  II.  (1875)  6  =  Mat- 
tiastrum Reuteri  (Boiss.  et  Hausskn.)  Brand. 

P.  sarawschanicum  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  488  =  Mat- 
tiastrum sarawschanicum  (Lipsky)  Brand. 

P.  Sibfhorpianum  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  -nov.  XI.  (1849)  130  =  Mattiastrum 
lithospermifolium  (Lam.)  Brand. 

P.  stenolophum  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  2.  ser.  VI.  (1859)  124  =  Mattiastrum 
stenolophum  (Boiss.)  Brand. 

P  Straussii  Hausskn.  et  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  192  =  Mat- 
tiastrum Straussii  (Hausskn.  et  Bornm.)  Brand. 

P.  tibeticum  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  161  =  Mattiastrum 
tibeticum  (Clarke)  Brand. 

P  trinervium  Duthie  in  Kew  Bull.  (19 12)  39  =  Mattiastrum  trinervium  (Duthie) 
Brand. 

P.  turcomanicum  Bornm.  et  Sint.  ex  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906) 
193  =  Mattiastrum  turcomanicum  (Bornm.  et  Sint.)  Brand. 

P  velutinum  Post,  PI.  Postianae  IV.  (1892)  10  =  Mattiastrum  velutinum  (Post) 
Brand. 

5.   Bilegnum   Brand. 

Bilegnum*)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.   (1915)  549. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus.  Corolla  cylindrica  lobis  brevibus.  Fornices  parvi, 
inferiori  parti  tubi  affixi.  Filamenta  corollam  duplo  superantia.  Stylus  calyce  paulo 
brevior.  Nuculae  cum  stylo  cohaerentes,  laeves,  scaphiformes,  margine  duplici  praeditae; 
margo  interior  parce,  sed  grosse  dentatus,  margo  exterior  integerrimus  vel  subrepandus; 
margo  interior  supra  discum,  exterior  supra  interiorem  introflexus.  Semina  perlucentia.  — 
Herbae  perennes,  foliis  lineari-lanceolatis,  cincinnis  corymbosis. 

Species  unica.  —  Fig.  1  W.  * 

B.  Bungei  (Boiss.)  Brand  1.  c.  550.  —  Mattia  Bungei  Boiss.!  Fl.  orient.  IV.  (1815) 
274.  —  Rindera  Bungei  Gurke  in  Engler  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  106;  Kusnez. 
in  Trav.  Mus.  Bot.  Ac.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  35,  t.  III,  f.  5;  Bornm.  in 
Beih.  Bot.  Centralbl.  XXXIII.  II.  (1915)  30  4.  ■ —  Perenne,  humile,  caespitosum,  incano- 
sericeum.  Caules  5  —  1  0  cm  longi,  erecti,  simplices.  Folia  basalia  numerosa,  5 — 8  cm 
longa,  4 — 6  mm  lata,  acuta,  basi  longe  attenuata,  uninervia,  folia  caulina  pauca  linearia 
brevia.  Cincinni  in  corymbum  terminalem  laxum  pauciflorum  dispositi,  pedicellis  fructi- 
feris  calyce  2  —  3-plo  longioribus.  Sepala  lineari-oblonga,  5 — 6  mm  longa,  obtusa,  villosa; 
corolla  6 — 7  mm  longa,    lobis   1  y2  mm  longis  ovato-oblongis ;   Stylus  ö1/^  mm   longus. 

Persien:  bei  Deh-Malloh  27.  5.  1858  (Bunge).  Boissier  gibt  als  Standort  an: 
>in  montibus  Persiae  boreali-orientalis  prope  Scharud<. 

6.  Mattiastrum  Brand. 

Mattiastrum**)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)  150.  —  Paracaryum,  sectio 
Mattiastrum  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849),  130;  Fl.  Orient.  IV.  (1875,  non 
1879!)  254;  Gurke  in  Engler  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  105;  Dalla  Torre  et 
Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)  42  6.  —  Mattia  §  3  DC.  et  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X. 
(1816)    169. 


*)  Nomen  derivatur  a  Hyvov  »margo«,  quia  nuculae  margine  duplici  ornatae  sunt. 
**)  Nomen  derivalur  a  genere  »Mattia«  Schult. 


Maltiastrum.  55 

Calyx  usque  ad  basin  fere  partitus,  lobis  oblongis,  rarius  ovatis.  Corolla  tubi- 
formis  vel  infundibuliformis  vel  cylindrico-campanulala  calycem  plus  minus  superans, 
lobis  ovatis  tubo  brevioribus.  Fornices  lineares  vel  subquadrati.  Stamina  filamentis 
brevissimis,  antheris  ovoideis,  inclusa  vel  antheris  vix  e  tubo  emergentibus.  Stylus  calyce 
longior  vel  brevior.  Nuculae  tota  facie  interiore  gynobasi  affixae,  cum  slylo  cohaerentes, 
in  facid  exteriore  planae,  plane  compressae,  late  membranaceo-alatae.  Semina  perlu- 
centia.  —  Herbae  perennes,  raro  annuae,  foliis  plerumque  angustis,  cincinnis  axillaribus 
et  terminalibus. 

Species  28,  quarum  pleraeque  Asiam  occidentalem,  nonnullae  Asiam  mediam,  una 
Indiam  orientalem  inbabitant. 

Sect.  I.    Macromattiastrum  Brand. 

Macromattiastrum  Brand  in  Fedde  1.  c.  —  Fornices  distincte  longiores  quam  lati, 
plerumque  lineares. 

A.  Stylus  calyce,  plerumque  etiam  fructu  longior. 

a.  Nucularum  margo  integer  vel  obscure  tuberculatus. 
a.  Fornices  haud  gibbosi. 

1.  Sepala  dense  villosa. 

1 .  Corolla  calycem  aequans  vel  eo  sublongior  .    .  1 .  M.  Aucheri. 

2.  Corolla  calyce  subduplo  longior %.  M.  velutinum. 

II.  Sepala  parce  ciliata 3.  M.  glastifolium. 

ß.  Fornices  gibbis  duabus  lateralibus  ornati. 

I.  Apex  fornicum  vix  duplo  longior  quam  gibbi    .    .      4.  M.  racemosum. 
II.  Apex  fornicum  multo  longior  quam  gibbi ....      5.  M.  corymbiforme. 

b.  Nucularum  margo  dentatus  vel  echinulatus. 

er.  Fornices  gibbis  2  lateralibus  ornati 6.  M.  incanum. 

ß.   Fornices  haud  gibbosi. 

I.  Sepala  4  mm  longa 7.  M.  longipcs. 

II.  Sepala  6 — II  mm  longa. 

1.  Sepala  6  mm  longa. 

*  Corolla  calycem  haud  excedens 8.  M.  erysimifolium. 

**   Corolla  calyce  sesquilongior 9.  M.  ancyritanum. 

2.  Sepala  8  —  H  mm  longa .    .    .  1 0.  M.  calycinum. 

B.  Stylus  calyce  brevior 11 .  M.  leptophyllum. 

i.  M.  Aucheri  (A.  DC.)  Brand  in  Fedde,  1.  c.  —  Mattia  Aucheri  A.  DC.  in  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  169;  Jaub.  et  Spach,  Illustr.  pl.  Orient.  IV.  (l  850 —  i  853)  t.  365!  — 
Cynoglossum  lanatum  Auch,  ex  A.  DC.  1.  c,  non  Lam.  —  Rindera  Aucheri  Bunge  in 
Mem.  sav.  etrang.  St.  Petersbourg  VII.  (1 851)  415.  —  Paracaryum  Aucheri  Boiss. 
Diagn.  pl.  orient.  nov.  XI.  (1849)  131;  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  260.  —  Perenne?,  pubes- 
centi-villosum.  Caulis  erectus,  30 — 45  cm  altus,  parce  ramosus,  apice  subaphyllus. 
Folia  lineari-suboblonga,  basalia  2  —4  cm  longa,  basi  attenuala,  caulina  vix  breviora 
sessilia.  Cincinni  ramorum  inferiorum  solitarii,  terminales  3 — 4,  subcorymbosi,  elongati, 
ebracteati,  pedicellis  fruetiferis  6  —  8  mm  longis;  sepala  oblongo-linearia,  villosa,  obtusa, 
uninervia;  corolla  coeruleo-purpurea  6  mm  longa,  lobis  brevibus  late  ovatis;  fornices 
oblongi  et  stamina  superiori  parti  tubi  inserta  faucem  superantia;  Stylus  calyce  sub- 
longior. Nuculae  ala  integerrima  marginatae  disco  laevi  secus  lineam  mediam  minute 
tuberculoso. 

Kleinasien:  bei  Moglah  (Aucher,  nach  DC).  —   Nicht  gesehen. 

2.  M.  velutinum  (Post)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  151.  —  Paracaryum 
rrhitinum  Post,  PI.  Poslianae  IV.  (1892)  10  et  in  Bull.  Herb.  Boiss.  I.  (1893)  26  et 
Fl.  Syria  (1896)  538.  —  Bienne?  30  cm  altum  vel  ultra,  adpresse  velutinum,  canes- 
rens.  Folia  basalia  oblongo-spathulata,  in  petiolum  longum  attenuata;  folia  caulina 
lineari-spathulata.     Cincinni  1 — 2,  axillares;  calycis  lobi  lineares,  in  fructu  reflexi,  pedi- 


56  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

cellis  reflexis  fere  aequilongi;  corolla  cylindrico-obconica,  calyce  duplo  fere  longior; 
fornices  erecti  oblongi  lobis  corollae  5-plo  longiores.  Nuculae  1  0  mm  diametro,  laeves 
glabrae,  nitidae,  late  marginatae,  margine  denticulato. 

Syrien:  Antilibanon:   Chaldün.  —  Blühend  im  Mai.  —  Nicht  gesehen. 

3.  M.  glastifolium  (Willd.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  15  1.  —  Gyno- 
glossum  Orientale  Glastifolium  flore  atrocoeruleo  Tournef. !  Coroll.  Inst.  (1703)  7.  — 
G.  glastifolium  Willd.!  Spec.  pl.  I.  (4797)  764;  Desf.  in  Ann.  mus.  hist.  nat.  X.  (1808) 
430,  t.  35  et  Choix  pl.  coroll.  (1 808)  t.  18;  Lehmann,  PI.  asperifol.  (1818)  171, 
n.  136.  —  Rinder a  glasti folia  Boem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  83.  —  Mattia  glasti- 
folia  G.  Don,  Gen.  syst.  gard.  IV.  (1838)  310;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  169.  —  Para- 
cary um  glastifolium  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  XI.  (18  49)  131;  Fl.  Orient.  IV.  (1875) 
262.  —  Bienne?  Caulis  erectus  glaber  simplex,  ca.  40  cm  altus.  Folia  basalia  longe 
petiolata,  lanceolata  vel  oblongo-lanceolata,  12  — 16  cm  cum  petiolo  longa,  10  —  22  mm 
lata,  obtusa,  longe  et  sensim  in  petiolum  attenuata,  supra  indistincte,  infra  distincte 
tuberculata;  folia  caulina  minora  sessilia,  lanceolata  vel  lineari-lanceolata.  Cincinni 
terminales  paniculati,  pedicellis  calyce  multo  longioribus ;  sepala  oblongo-linearia,  10  mm 
longa,  plurinervia,  parce  hispida;  corolla  cylindrico-campanulata,  14  mm  longa,  limbus 
tubo  plus  duplo  longior,  lobis  late  ovatis  brevibus;  fornices  lineares,  apice  attenuati, 
in  parte  superiore  undique  papillosi,  in  parte  inferiore  marginibus  tanlum  papillosi; 
stamina  superiori  parti  tubi  affixa,  antherae  lineares  filamentis  longiores,  sed  fornicibus 
breviores;  Stylus  16  mm  longus.  Nuculae  ovato-cordatae  clipeatae,  alatae,  centro  in- 
terdum  aculeis  solitariis  bims  vel  tribus  instructae,  ala  plana  lata  integra. 

Armenien:  ohne  nähere  Angabe  (Herb.  Gundelsheimer;  Böstel  in  Herb.  Willd. 
n.  3340). 

4.  M.  racemosum  (Schreb.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  151.  —  Cyno- 
glossum  Orientale  minus  flore  campanulato  coeruleo  Tournef.!  Coroll.  Inst.  (1703)  7.  — 
C.  racemosum  Schreb.  in  Nov.  Act.  Nat.  Cur.  III.  (1767)  475.  —  G.  emarginatum 
Lam.  Tabl.  Encycl.  I.  (1791)  400,  n.  1799.  —  G.  angustifolium  Willd.!  Spec.  pl.  I. 
(1797)  763;  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  170  n.  135  et  in  Magaz.  Ges.  Nat.  Freund. 
Berlin  VIII.  (1818)  94.  —  Rindera?  seu  Mattia  emarginata  Boem.  et  Schult.  Syst.  IV. 
(1819)  83  et  765.  —  Mattia  angustifolia  G.  Don,  Gen.  Syst.  Gard.  IV.  (1838)  310; 
DC.  Prodr.  X.  (18  46)  169.  —  Paracaryum  angustifolium  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov. 
XI.  (1849)  131;  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  263.  —  Rindera  angustifolia  Bunge  in  Mem. 
Savants  etrang.  St.  Petersbourg  VII.  (1851)  415.  —  Paracaryum  axureum  Boiss.  et 
Heldr. !  ex  Boiss.  1.  c.  —  P.  erigerifolium  Schott  et  Kotschy!  in  Boiss.  Diagn.  2.  ser. 
III.  (1856)  140.  —  P.  corymbiforme  Tchihatch.  As.  min.  Bot.  II.  (1862)  11  5,  t.  21,  non 
Boiss.  —  P.  racemosum  Britten  in  Journ.  Bot.  XLIV.  (1906)  343.  —  Perenne,  sub- 
caespitosum.  Caules  complures  erecti,  12 — 35  cm  alli,  adpresse  villosi.  Folia  lineari- 
lanceolata  vel  linearia,  25 — 75  mm  longa,  2 — 5  mm  lata,  uninervia,  in  petiolum  alatum 
longiusculum  paulum  et  longe  attenuata,  utrinque  villoso-  vel  subarachnoideo-pilosa. 
Cincinni  terminales  laxiusculi,  corymbosi  vel  paniculati,  pedicellis  fruetiferis  calyce  multo 
longioribus;  sepala  lineari-obtusa  8  mm  longa,  uninervia,  medioeriter  pilosa;  corolla 
pulchre  coerulea,  infundibuliformis,  1 6  mm  longa,  limbus  tubum  latum  aequans,  lobis 
late  ovatis  limbo  plus  duplo  brevioribus;  fornices  trianguläres  basi  subcordati,  apice 
tridentati,  dentibus  lateralibus  gibbiformibus,  dente  intermedio  lineari  duplo  longiore 
quam  lateralibus;  stamina  paulum  infra  fornices  affixa,  antheris  oblongo-linearibus,  basi 
sagittatis;  stylus  18  mm  longus.  Nuculae  rotundatae  clipeatae  latissime  alatae,  cum 
ala  13  mm  diametro,  ala  nitida  integra;  embryo  3y2  mm  longus,  cotyledonibus  ovatis 
radicula  brevi  sed  distineta  multo  longioribus. 

Mittlere  und  Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Kleinasien:  Auf 
Triften  und  trockenen,  steinigen  Abhängen,  zwischen  dem  30°  u.  40°  ö.  L.,  im 
westlichen  Teil  des  Gebietes  nicht  häufig.  Phrygien:  Zwischen  Caraja  und  Dudasch 
(Warburg  u.  Endlich  n.  873).  Lycaonien:  Ghelindost,  auf  dem  Wege  nach  Kara- 
gatsch   und    Konia    (Heldreich    n.  815).     Cilicien:    Im    Tale  Gusguta    auf  dem  Bulgar 


Mattiastruni.  57 

Dagh,  2700  m  ü.  M.  (Kotschy  n.  39;  Original  zu  Paracaryum  erigerifolium) ;  bei 
Jachiaile  (Kotschy  n.  189);  Karli  Boghas,  an  Abhängen  der  Schneeschluchten,  2000  m 
ü.M.  (Siehe  n.  319).  Kappadocien:  Ütsch  Kapu  Dagh  (Siehe  n.  68);  zwischen  Siwas 
und  Caesarea,  zwischen  Siwas  und  Arpakoi  am  Halys  (Bornmüller  n.  1681).  Pontus : 
Mersiwan  (Manissadjian  n.  56).  Türkisches  Armenien:  Sandschak  Gümüschchane : 
Sladodopi  (Sintenis  n.  5791);  Berg  Kureolizos  (Bourgeau  n.  195);  bei  Baibut  (Bour- 
geau  n.  194).     Ohne  nähere  Angabe  (Boestel;  Herb.  Willd.  n.  3337). 

5.  M.  corymbiforme  (DC.  et  A.  DG.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  151.  — 
Mattia  corymbiformis  DC.  et  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (18.4  6)  169  et  var.  polystachya 
1.  c.  —  Gynoglossum  glastifolium  Auch,  ex  DC.  1.  c.  —  Rindera  corymbiformis  Bunge 
in  Mem.  sav.  etrang.  St.  Petersbourg  VII.  (1851)  415.  —  Paracaryum  corymbiforme 
Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  XI.  (1849)  131;  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  262.  —  Bienne? 
(teste  Boissier);  perenne  (teste  DC),  pilis  brevibus  adpressis  canescens.  Caulis  simplex 
erectus  strictus,  40  —  50  cm  latus,  vel  caules  complures,  27  cm  alti  e  basi  perenni  sub- 
caespitosa  enati  (var.  polystachya?).  Folia  basalia  longe  petiolata,  oblongo-lanceolata, 
cum  petiolo  12 — 15  cm  longa,  10  —  15  mm  lata,  obtusa,  in  petiolum  attenuata,  uni- 
nervia;  folia  caulina  lineari-lanceolata  vel  linearia,  stricta,  inferiora  breviter  petiolata, 
superiora  sessilia  gradatim  minora.  Cincinni  terminales  corymbum  laxum  formantes, 
pedicellis  fructiferis  inßmis  calyce  multo  longioribus;  sepala  lineari-obtusa,  8 — 9  mm 
longa,  uninervia,  satis  dense  hispida;  corolla  cylindrico-infundibuliformis,  13 — 14  mm 
longa,  limbus  tubum  aequans,  lobis  late  ovatis  brevibus;  fornices  apice  tridentali,  den- 
tibus  lateralibus  gibbosis,  dente  intermedio  subulato  longissimo;  stamina  sub  ipsis 
fornicibus  affixa,  antherae  filamenta  aequantes;  Stylus  14 — 15  mm  longus;  cetera 
speciei  praecedenlis.  Nuculae  1 1  mm  diametro,  disco  echinatae,  margine  lato  laevi  in- 
tegro  vel  obsolete  tuberculato. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Türkisches  Armenien:  Auf 
den  Bergen  von  Karahissar  an  östlich  bis  zur  persischen  Grenze;  zerstreut.  Süd-Pontus: 
Karahissar:  zwischen  Agdja  und  Chabanne  (Tchichatcheff  n.  748,  nach  Boissier). 
Armenien:  am  Kurutschai,  zwischen  Hassanar  und  Nerskiep  (Sintenis  n.  997  als  Para- 
caryum incanum);  Umgegend  von  Erzerum  (Calv er t).  Kössadagh  (Sintenis  n.  1321). 
—  Blüht  im  Juni. 

6.  M.  incanum  (Ledeb.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  151.  —  Mattia  incana 
Ledeb.  Fl.  ross  III.  (1847)  173.  —  Rindera  incana  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersb.VII. 
(1851)  415.  —  Paracaryum  "incanum  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  262.  —  Bienne? 
Incano-  vel  superne  sericeo-villosum.  Caules  erecti,  simplices  vel  ramosi,  15 — 53  cm 
alti.  Folia  basalia  longe  petiolata,  lanceolata,  ca.  15  cm  cum  petiolo  longa,  10 — 16  mm 
lata,  uninervia,  obtusa,  longe  et  sensim  in  petiolum  attenuala;  folia  caulina  inferiora 
breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  minora,  linearia  vel  lineari-lanceolata.  Cincinni 
terminales  et  subterminales  paniculati,  pedicellis  inferioribus  calyce  longioribus;  sepala 
lineari-obtusa,  10  mm  longa,  uninervia,  villosa;  corolla  infundibuliformis  14  mm  longa, 
limbus  calycem  subaequans;  Stylus  17  mm  longus;  cetera  speciei  praecedentis.  Nuculae 
orbiculares   1 0  mm  diametro,  facie  exteriore  glochidiatae,   margine  lato  denticulato. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Inneres  Kleinasien:  Bei  Angora 
(Bornmüller  n.  3080);  bei  Aladja.  zwischen  Josgad  und  Tschorum  (Bornmüller 
n.  1717);  zwischen  Keiner  und  Köpru-koi,  1000  m  ü.  M.  (Bornmüller  n.  1717b);  im 
Norden  von  Caesarea  am  Halys,  1200  m  ü.M.  (Bornmüller  n.  1717c).  —  Trans- 
kaukasien:   an  der  türkischen  Grenze  (nach  Boissier).  —  Blüht  im  Juni. 

7.  M.  longipes  (Boiss.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  152.  —  raracarywn 
longipes  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  2.  ser.  VI.  (1859)  126;  Fl.  Orient.  IV.  (1875) 
261.  —  Bienne,  pilis  adpressiusculis  longis  hirsutum.  Caulis  elatus  ca.  60  cm  altus, 
paniculatus.  Folia  8 — 10  mm  lata,  lineari-lanceolata,  inferiora  in  petiolum  attenuata, 
superiora  anguste  linearia,  acuta.  Bacemi  fructiferi  15 — 20  cm  longi  laxissimi,  tenues, 
flexuosi;  calyx  4  mm  longus  adpresse  hirsutus,  laciniis  breviter  linearibus;  corolla  intense 
coeruleo-violacea  calyce  vix  sesquilongior;  fornices  loborum  basin  non  attingentes  line- 


58  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoidcae-Cynoglosseae. 

ares,  truncato-retusü;  pedicelli  fructiferi  arcuati  fructu  duplo  loDgiores;  Stylus  fructui 
aequilongus.  Nuculae  disco  parce  echinatae,  membrana  lata  plana  nitida,  margine  crebre 
crispulo-denticulato. 

Kappadocien:  Auf  dem  Berge  Alidagh,  1400  m  ü.M.  (nach  Boissier).  —  Nicht 
gesehen. 

8.  M.  erysimifolium  (Boiss.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (19*5)  152.  —  Para- 
caryum  erysimifolium  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  259.  —  Bienne,  ca.  15  cm  altum, 
facie  Mattiastri  leptophytti,  pilis  sparsis  brevissimis  adpressis  obsitum,  pallide  virens. 
Caules  pumili  parce  ramosi.  Folia  magis  oblonga  et  tuberculis  minoribus  obsita  quam 
in  M.  leptophyllo,  6 — 8  mm  lata,  inferiora  oblongo-lanceolata  obtusa,  longe  petiolala, 
superiora  linearia  acuta,  basi  attenuata.  Cincinni  tandem  laxi,  pedicellis  fructiferis 
calyce  sublongioribus ;  calyx  6  mm  longus  adpresse  hirsutus  laciniis  linearibus  obtusis; 
corolla  albida  vel  carnea  calycem  vix  superans,  fornices  lobis  corollae  subaequilongi, 
lineares,  apice  subinfiati  incurvi;  Stylus  calycem  vix  excedens.  Nuculae  (iuniores)  disco 
et  ad  membranae  marginem  echinulatae. 

Türkisches  Armenien:  auf  dem  Berge  Kurkulizos  bei  Gümüschchane  (Bourgeau 
als  Paracaryum  corymbiforme  var.,  nach  Boissier).  —  Nicht  gesehen. 

9.  M.  ancyritanum  (Boiss.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  152.  —  Para- 
caryum ancyritanum  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  260.  —  Bienne  (teste  Boissier). 
Caules  solitarii  vel  complures  erecti,  30 — 60  cm  alti,  adpresse  pilosi,  vetustiores  inferne 
glabrati.  Folia  basalia  et  caulina  inferiora  longe  petiolata,  oblongo-lanceolata,  45  — 
100  mm  cum  petiolo  longa,  6 — 15  mm  lata,  setulis  basi  calcaratis  supra  conspicue, 
infra  subinconspicue  obsita,  apice  obtusa,  basi  in  petiolum  attenuata;  foüa  caulina 
superiora  sessilia,  suprema  linearia,  multo  minora.  Cincinni  axillares  et  terminales, 
dissiti,  pedicellis  fructiferis  calycem  aequantibus,  raro  eo  longioribus;  calyx  6  mm  longus; 
corolla  (mihi  non  visa)  8 — 9  mm  longa,  e  sicco  carnea  vel  rubella;  fornices  corollam 
aequantes,  lineares,  apice  inflati  obtusi.  Nuculae  rotundatae,  1 1  m  diametro,  in  medio 
longitudinaliter  carinatae,  late  alatae,  facie  exteriore  et  margine  tuberculatae,  embryo 
fere  5  mm  longus,  lobis  late  ovatis  radicula  distincta  multo  maioribus. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Kleinasien:  bei  Angora  und 
Kastamuni  (nach  Boissier).  Türkisches  Armenien:  Sandschak  Gümüschchane: 
Jamurdere,   auf  rasigen  Stellen  (Sintenis  n.  6095). 

1 0.  M.  calycinum  (Boiss.  et  Bai.)  Brand  1.  c.  —  Paracaryum  calycinum  Boiss. 
et  Bai.  in  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  2.  ser.  VI.  (1859)  125;  Fl.  Orient.  IV.  (1875) 
261.  —  Bienne.  Caules  e  basi  lignosa  complures,  erecti,  superne  adpresse  pilosi,  in- 
ferne glabrati,  40 — 65  cm  alti,  simplices.  Folia  lanceolata,  basalia  longissime  petiolata, 
setulis  basi  calcaratis  dispersis  fere  inconspicue  obsita,  12  —  15  cm  cum  petiolo  longa, 
10 — 17  mm  lata,  distincte  uninervia,  obtusa,  in  petiolum  longe  et  sensim  attenuata; 
folia  caulina  superiora  sessilia.  Cincinni  thyrsoideo-paniculatif  pedicellis  fructiferis  calycem 
aequantibus;  calyx  iam  in  aestivatione  valde  auctus,  sepala  8  mm  longa,  lineari-obtusa, 
uninervia,  adpresse  hirta;  calyx  fructifer  nuculis  aequilongus;  corolla  cylindrica  11  mm 
longa,  limbus  ad  medium  parütus  multo  brevior  quam  tubus,  fornices  oblongo-lineares ; 
stamina  summo  tubo  afQxa,  filamentis  brevissimis ;  stylus  13  mm  longus.  Nuculae  fere" 
orbiculares  1  0  mm  diametro,  in  medio  carinatae  et  parce  echinulatae,  margine  lato  sub- 
integro,  parce  et  minute  tuberculato-denticulato;  embryo  4y2  mm  longus,  colyledonibus 
ovatis  radicula  distincta  longioribus.  —  Fig.  6. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Mittleres  und  östliches  Klein- 
asien: auf  felsigen  Hügeln;  zerstreut.  Phrygien:  Eski-Chehir,  Komialimi  (War bürg 
u.  Endlich  n.  412).  Paphlagonien:  Wilajet  Kastambuli:  Tossia  (Sintenis  n.  3653). 
Amasia:  im  unteren  Teile  des  Berges  Lagman,  400 — 700  m  ü.  M.  (Bornmüller  n.  728). 
Kappadocien:  Ebene  von  Caesarea  (Girard);  »ad  radices  Argaei  et  in  collibus  prope 
Caesaream«,   1200  m  (nach  Boissier).  —  Blüht  im  Mai  und  Juni. 

Nota.    M.  ancyritanum  et  calycinum  saepe  vix  discerni  possunt. 

U.M.  leptophyllum  (A.  DC.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  152.  —  Mattia 


Mattiastrum.  59 

leptophylla  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  170;  Jaub.  et  Spach,  lllustr.  pl.  Orient.  IV. 
(1850  — 1853)  t.  364!  —  Cynoglossum  angustifolium  Auch,  ex  A.  DC.  1.  c.  —  Om- 
phalodes  pontica  C.  Koch!  in  Linnaea  XXII.  (1849)  646.  —  Paracaryum  leptophyllum 
Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  XI.  (1849)  131;  Fl.  orient.  IV.  (1875)  258.  —  Rindern 
leptophylla  Bunge  in  Mem.  sav.  etrang.  St.  Petersbourg  VII.  (1851)  415.  —  Para- 
caryum laxiflorum  Trautv.  in  Act,  Hort.  Petropol.  III.   II.   (1875)  274,  fide  Boissier.  — 


Fig.  6.     Mattiastrum  calycinum   (Boiss.   et  Bai.)   Brand.     A   Habitus.     B  Pars  infiorescentiae. 
G  Flos.     D  Corolla  longitudinalitcr  secta.     E  Cincinnus.     F  Nucula.  —  Icort.  origin. 


Paracaryum  ponticum  Boiss.!  PI.  Orient,  nov.  Decas  II.  (1875)  9;  Fl.  Orient.  IV.  (1875) 
258.  —  Perenne,  simplex  vel  ramosum,  erectum,  20 — 30  cm  altum,  setulis  basi  cal- 
caratis  dense  strigillosum.  Folia  linearia  vel  lineari-lanceolata,  25 — 35  mm  longa, 
3 — 6  mm  lata,  inferiora  in  petiolum  attenua(;i,  superiora  sessilia.  Cincinni  dissiti,  ad 
apices  ramulorum  terminales,  pedicellis  fructiferis  calycc  paulo  longioribus;  sepala  ob- 
longo-linearia,  post  deflorationem  6  —  7V2  mm  longa,  uninervia,  pubescentia;  corolla 
coerulea  6 — 7^2  mm  longa,  limbus  ad  medium  partitus  tubo  duplo  brevior;  Stylus 
calyce  brevior;    cetera  speciei  praecedentis.     Nuculae  orbiculares,   8 — 10  mm  diametro, 


60 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


in  medio  carinatae,  latissime  alatae,  margine  denticulis  nunc  (in  eodem  specimine) 
erectis  nunc  introflexis  dense  obsito;  embryo  31/2  mm  longus,  cotyledonibus  ovatis  radi- 
cula  distincta  duplo  longioribus. 

Mittlere  und  Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Mittleres  und  öst- 
liches Kleinasien:  sonnige,  felsige  Triften;  sehr  zerstreut.  Phrygien:  Eski-Chehir: 
Komalimi  (Warburg  u.  Endlich  n.  1040).  Türkisches  Armenien:  Erzerum  (nach 
Boissier).  Koesoe:  bei  Kilitschü,  zwischen  Awschusch  und  Szadagh  (Sintenis 
n.  3  062).  Sandschak  Gümüschchane :  bei  Stavrosdere  und  bei  Elmedere  (Sintenis 
n.  5725).  Pontus:  Lasistan:  im  Distrikte  Sber  (C.  Koch;  Original  zu  Omphalodcs 
pontica).  —  Blüht  im  Mai  und  Juni. 


Sect. 


Modestomattiastrum  Brand. 


Modestomattiastrum  Brand   in   Fedde,   Bep.  XIV.  (4  915)  152.    —    Fornices    sub- 
quadrati  vel  latiores  quam  longi.     Stylus  calyce  semper  brevior. 

A.  Corolla  10 — 12  mm  longa,   in  sinubus  loborum  plicata.    12.  M.  asperum. 

B.  Corolla    minus    quam    10  mm   longa,    in    sinubus   haud 
plicata. 

a.  Badix  biennis  vel  perennis. 
or.  Corolla  8 — 10  mm  longa. 

I.  Nuculae  calyce  vix  longiores,    6 — 7  mm  longae   13.  M.  modestum. 
II.  Nuculae    calyce    sesquilongiores,     10 — 12    mm 

M.  Lambertianum. 
M.  kurdistanicum. 


1.  Margo  nucularum  integer 14. 

2.  Margo  nucularum  denticulatus  et  glochidiatus .    15. 
ß.  Corolla  summopere  6  mm  longa. 

I.  Corolla  5 — 6  mm  longa. 

1 .  Nuculae  zb  glochidiatae  aut  margine  denticu- 
latae  vel  tuberculatae. 

*  Nuculae   10— 14  mm  diametro. 

f  Nucularum  margo  dense  cristatus     .    . 
ff  Nucularum  margo  superne  parce  denti- 
culatus, ceterum  integer 

**  Nuculae  6 — 8  mm  diametro. 

f  Nucularum  margo  tuberculatus .    .    .    . 
ff  Nucularum  margo  denticulatus. 

Denticuli  marginales  curvati    .    .    . 
Denticuli  marginales  recti    .... 
***  Nuculae  4 — 5  mm  diametro 

2.  Nuculae  laeves  margine  integro. 

*  Nuculae  6  mm  diametro 

**  Nuculae   11  mm  diametro 

II.  Corolla  3  —  4  mm  longa. 

1.  Nuculae   6  mm   diametro;    caulis   plus   quam 

10  cm  altus 24. 

2.  Nuculae  3 — 5  mm  diametro;   planta  pumila, 
summopere   1 0  cm  alta. 

*  Nucularum  margo  integer 25. 

**  Nucularum  margo  dentatus 26. 

b.  Badix  annua;  corolla  2 — 4  mm  longa. 

ct.  Folia  basalia  cum  petiolo  5 — 7  cm  longa;   corolla 

calyce  longior 27. 

ß.  Folia  basalia  cum  petiolo   1 — 4  cm  longa;   corolla 

calycem  haud  superans 28. 


16. 
17. 

18. 

19. 
20. 
21. 

22. 
23. 


M.  cristatum. 

M.  lamprocarpum. 

M.  Eeuteri. 

M.  lithospermifolium. 
M.  cappadocicum. 
M.  trinervium. 

M.  stenolophum. 
M.  tureomanicum. 


M.  Straussii. 


M.  saraivschanicum. 
M.  minutum. 


M.  himalayense. 
M.  tibeticum. 


Mattiastrum.  61 

4  2.  M.  asperum  (Stocks)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (4  915)  4  53.  —  Paracaryum 
asperum  Stocks!  in  Hook.  Kew  Journ.  IV.  (1852)  4  75;  Boiss.  FI.  Orient.  IV.  (4  875) 
264.  —  >Bienne.«  Villoso-hispidum,  cinereum,  20 — 30  cm  altum.  Folia  lanceolata 
vel  lineari-Ianceolata,  basalia  et  caulina  inferiora  longe  petiolata,  5 — 8  cm  cum  petiolo 
longa,  4 —  4  0  mm  lata,  acuta,  in  petiolum  longe  et  sensim  attenuata,  folia  superiora 
minora,  sessilia  linearia.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  ferruginei,  pedicellis 
fructiferis  inferioribus  calyce  longioribus;  sepala  4 —  5  mm  longa,  lanceolato- acuta, 
hispida;  corolla  purpureo-violacea,  infundibuliformis,  4  0  —  4  2  mm  longa,  in  sinubus 
loborum  plicata,  limbus  tubo  sublongior,  lobis  latis  brevissimis;  fornices  subsemilunares; 
stamina  paulo  supra  medium  tubum  affixa,  filamentis  brevissimis,  antheris  oblongis  forni- 
cum  basin  vix  attingentibus ;  Stylus  calyce  sesquibrevior.  Nuculae  orbiculares,  5  mm 
diametro,  tota  facie  exteriore  glochidiatae,  satis  late  alatae,  margine  glochidibus  intro- 
flexis  obsito. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Oberes  Baludschistan  (Stocks 
n.  906;  Original).  —  Afghanistan  (Griffith  n.  59  45,  als  »Paracaryum  stenolophum«), 
»ad  Choky«   (Griffith  n.  49  4,  nach  Boissier.) 

4  3.  M.  modestum  (Boiss.  et  Hausskn.)  Brand  in  Fedde,  1.  c.  —  Paracaryum 
modestum  Boiss.  et  Hausskn.!  ex  Boiss.  Plant.  Orient,  nov.  Decas  II.  (4  875)  5;  Fl. 
Orient.  IV.  (4  875)  260.  —  P.  macrotrichum  Vatke!  in  Zeitschr.  ges.  Nat.  Neue  Folge 
XI.  (4  875)  4  25*).  —  Perenne,  dense  albido-hirsutum.  Caules  complures,  graciles, 
erecti,  simplices,  20 — 35  cm  alti.  Folia  lanceolata,  uninervia,  basalia  longe  petiolata, 
7 — 4  0  cm  cum  petiolo  longa,  3 — 8  mm  lata,  acuta,  longe  et  sensim  in  petiolum  atte- 
nuata; folia  caulina  multo  minora  sessilia.  •  Cincinni  terminales  laxiflori,  pedicellis  in- 
ferioribus calyce  multo  longioribus;  sepala  oblonga  acuta  6  mm  longa,  uninervia,  his- 
pida; corolla  violacea,  cylindrico-infundibuliformis,  8  mm  longa,  limbus  tubo  subduplo 
longior,  lobis  brevibus  late  ovatis;  fornices  subquadrati  apice  emarginati;  stamina  medio 
tubo  affixa;  Stylus  claviformis  calyce  duplo  brevior.  Nuculae  ovoideae,  6 — 7  mm  diametro, 
facie  exteriore  supra  semen  perlucens  parce  glochidiatae,  intra  marginem  repando-sub- 
denticulatam  linea  concentrica  tuberculata  obsitae. 

Südliches  Persien:  Kaserun,  felsiges  Gelände;  Triften  bei  Nakschi  Timur  (Hauss- 
knecht). 

4  4.  M.  Lambertianum  (C.  B.  Clarke)  Brand,  nov.  nom.  —  ?  Paracaryum  Lam- 
bertianum  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (4  883)  4  61.  —  Bienne?  Strigo- 
sum,  ramosum,  ultra  60  cm  altum.  Folia  (basalia  mihi  non  visa)  caulina  sessilia,  ob- 
longa vel  obovata,  5 — 4  2  cm  longa,  25 — 40  mm  lata,  utrinquc  attenuata,  multinervia, 
nervis  in  facie  inferiore  valde  prominentibus.  Cincinni  numerosi  elongati  densiflori 
paniculam  amplissimam  formantes;  flores  nutantes,  pedicellis  calyce  brevioribus;  sepala 
ovata,  4 — 5  mm  longa,  post  anthesin  duplo  aucta,  multinervia,  dense  ciliata;  corolla 
fere  rotata,  9  mm  longa,  4  2 — 4  3  mm  lata;  fornices  subquadrati,  apice  emarginati; 
stamina  medio  tubo  affixa,  filamentis  brevissimis;  Stylus  calyce  sesquibrevior.  Nuculae 
suborbiculares,    4  4  mm  diametro,  laeves,  mafgine  lato  integro. 

Vorderindisches  Gebiet:  Bombay:  Mahableshurn,  \  300  m  ü.M.  (Dr.  T.  Cooke, 
Oct.  4  890;  Herb.  DC).  —  Diese  geographisch  von  den  übrigen  Arten  weit  getrennte 
Art  ist  auch  dadurch  merkwürdig,  daß  der  Fruchtknoten  bereits  zur  Blütezeit  in  4  sich 
berührende  Klausen  getrennt  ist. 

4  5.  M.  kurdistanicum  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (4  9  4  5)  4  54.  —  Bienne?, 
hirtum.  Caulis  erectus  simplex  vel  superne  ramosus,  30 — 60  cm  altus.  Folia  oblongo- 
lanceolata  vel  lineari-Ianceolata,  inferiora  longe  petiolata,   4  0  —  4  2  cm  cum  petiolo  longa, 

*)  Der  Name  P.  modestum  Boiss.  et  Hausskn.  ist  älter  als  P.  macrotrichum  Vatke,  da 
Boissier's  Decas  II  am  20.  Februar  1875  ausgegeben  wurde,  Vatke 's  Arbeit  aber  erst  nach  dem 
<6.  April  veröffentlicht  sein  kann  (Bornmüller,  brieflich).  Man  vergleiche,  was  Bornmüller  über 
Vatke's  Publikationen  Boissier'scher  Pflanzen  in  Mitt.  Thür.  Bot.  Ver.  XX.  (4905)  33  und  in 
>Reliquiae  Straussianae«  p.  4  73  ausgeführt  hat. 


62  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

6 — 4  6  mm  lata,  uninervia,  obtusa,  in  petiolum  longe  et  sensim  attenuata,  superior 
sessilia  minima  acuta.  Cincinni  subterminales  et  terminales  gemini,  elongati,  pedice 
fructiferi  calyce  longiores;  sepala  oblonga  obtusa  uninervia  ea.  7  mm  longa;  coroll 
campanulatae  tubus  4  mm  longus,  limbus  lobis  late  ovatis  pulcherrime  coeruleis  ti 
longior;  fornices  subquadrati  apice  emarginati;  Stylus  calyce  subduplo  brevior.  Nuci 
II  mm  diametro,  disco  glochidiato,  late  alalae,  margine  indistincte  denticulatae 
glochidiatae.     Embryo   3  mm  longus. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Kurdistan:  Diarbekir:  Karadj« 
daghj  in  Gebüschen.     Blühend  im  Mai.     (Sintenis  n.  710,  als  Paracaryum  longipes'i 

16.  M.  cristatum  (Schreb.)  Brand  in  Fedde  1.  c.  —  Oynoglossum  Orientale, 
glossi  folio,  fructu  umbilicato  cristato  Tournef.!  Coroll.  Inst.  (1703)  7.  —  G.  cristatw 
Schreber  in  Nov.  Act.  Nat.  Cur.  HL  (1767)  476;  Lam.  Tabl.  Encycl.  I.  (1791)  n.  1800; 
Lehm.!  PL  asperif.  (1818)  169  n.  134  et  in  Magaz.  Ges.  Nat.  Freunde  Berlin  VI 
(1818)  9  4.  —  Omphalodes  cristata  Schrank,  in  Denkschr.  Akad.  Wissensch.  Münche 
III.  (1812)  221;  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  160.  —  Rindera  cristata  Boem. 
Schult.  Syst.  IV.  (1819)  761.  —  Mattia  cristata  G.  Don,  Gen.  syst.  gard.  IV.  (4  83t 
310;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  1  70.  —  Echinospermum  cristatum  Bunge,  Del.  sem.  Dorj 
(1839)  8.  —  Paracaryum  cristatum  Boiss.!  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  XL  (1849)  13i 
Fl.  Orient.  IV.  (1875)  258;  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XXXIII.  IL  (1915)  177. 
Paracaryum  denticulatum  Boiss.  et  Huet!  in  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  2.  sei*. 
(1856)  140.  —  Caulis  erectus  simplex,  25 — 70  cm  altus,  adpresse  pilosus  vel  hirsuti 
Folia  lanceolata,  basalia  longe  petiolata,  5 — 12  cm  cum  petiolo  longa,  5  —  10  mm  lat 
in  petiolum  attenuata,  folia  caulina  inferiora  breviter  petiolata,  media  et  superior 
sessilia,  minora,  basi  vix  attenuata  vel  fere  subcordata.  Cincinni  terminales,  rarit 
axillares,  bi-  vel  triiurcati,  laxi,  sed  multiflori,  pedicellis  fructiferis  calycem  subaequa 
tibus  vel  eo  brevioribus,  fructibus  igitur  subsessilibus;  sepala  oblonga,  3Y2  —  ^h 
longa,  obtusiuscula,  uninervia,  dense  ciliata;  corolla  pulchre  coerulea,  cylindrico-camj 
nulata,  4y2 — ö1/^  mm  longa,  limbus  ad  medium  partitus  tubo  vix  longior;  cet 
speciei  praecedentis.  Nuculae  suborbiculares ,  12  —  14  mm  diametro,  facie  extern 
media  echinulatae,  late  alatae,  margine  db  dense  et  irregulariter  cristato-dentato ;  embr 
5'/2  mrn  longus,  cotyledonibus  ovatis  radicula  brevi  et  crassa  multo  maioribus. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Türkisches  Armenien:  Ol 
nähere  Angabe  (Tournefort;  Boestel  in  Herb.  Willd.  n.  3341).  Arabkir:  Demish] 
baschi  (Sintenis  n.  862);  häufig  bei  Erzerum  und  Baibut  (z.  B.  Huet  du  Pavilloi 
n.  5;  Original  zu  Paracaryum  denticulatum).  Westliches  Persien:  Auf  dem  Ber 
Kuh-i-Gerru,  Distrikt  Nehawend  (Strauß).  —  Blühend  im  Juni  und  Juli. 

Var.  Paropamisi  Brand,  nov.  var.  —  Paracaryum,  sp.  Aitch.!  Bot.  Afgha 
Delim.  Commission  (18  88)  89.  —  Corollae  limbus  usque  ad  basin  partitus.  Nucula 
parce  et  valde  irregulariter  dentatae.  —  An  propria  species? 

Badchis:  Kette  des  Paropamisus,  sehr  gemein  auf  den  Hügeln  und  Abhänge 
bis  zu   1700  m  ü.  M.   (Aitchison  n.  38'    Herb.  Boissier).   —  Blühend  im  Mai. 

1  7.  M.  lamprocarpum  (Boiss.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  1.  c.  —  Paracary 
lamprocarpum  Boiss.!    Fl.   Orient.  IV.  (1875,   non   1879!)   258.    —    P.  lamprocariur, 
Boiss.  Diagn.  pl.   Orient,  nov.  XL   (1849)   131.    —   P.  lamprocaryum  Walpers,    Anna 
bot.  (1852)  143.  —  Bienne?,  pilis  albis  longiusculis  basi  tuberculatis  rigidulis  asperi 
Caulis  crassus  erectus   strictus,    30  —  40  cm  altus.      Folia   lineari-lanceolata,    uninervi 
basalia  et  caulina  inferiora  longe  petiolata,  ca.   1  0  cm  cum  petiolo  longa,    1  0  mm  lala, 
obtusiuscula,   longe    et   sensim   in  petiolum   attenuata;    folia   caulina   superiora   minora, 
sessilia.     Cincinni  terminales  et  axillares,  haud  numerosi,  pedicellis  fructiferis  calyce  vix 
longioribus;  sepala  lanceolato-oblonga,   4  mm  (post  deflorationem)  longa,  uninervia,  his- 
pida;   »corollae«   [alabastra  tanlum  vidi]   »brevis  intense  violaceae  tubus  calyce  inclusus, 
limbi  minuti  lobi  ovati«;    (»corolla  coerulea  calyce  sesquilongior,  magnitudine  ea  Para- 
caryi  myosotidis«);    »fornices    ovati,    crassiusculi  papillosi  limbo   vix  breviores«;    Stylus 
5  mm  longus.     Nuculae  nitidae  orbiculares   1 0  mm  diametro,   facie   exteriore   laeves  et 


Mattiastrura.  63 

supra  semen  perlucens  carinatae;  ala  plana  lata,  superne  parce  denticulata,  ceterum 
integerriraa;  embryo  5  mm  longus,  cotyledonibus  orbicularibus  radicula  brevi  sed  distincta 
multo  maioribus. 

Syrien:  Nur  in  der  Umgegend  von  Damaskus.  Bei  Zebdaine,  zerstreut  auf  fel- 
sigen Abhängen  >montis  Garbi«,  1800  m  ü.  M.  (Kotschy  n.  129);  an  den  Felsen  des 
Antilibanon  bei  Suk  Wadi  Barrada  (nach  Boissier);  zwischen  Bascheya  und  Damaskus 
(Boissier,  Herb.   DC). 

18.  M.  Eeuteri  (Boiss.  et  Hausskn.)  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  i  55-  — 
Paracaryum  Eeuteri  Boiss.  et  Hausskn.!  in  Boiss.  PI.  Orient,  nov.  dec.  II.  (1875)  6; 
Fl.  Orient.  IV.  (1875)  257.  —  Perenne,  subcaespitosum,  tomentosum.  Caules  com- 
plures  ascendentes  simplices,  10 — 22  cm  alti.  Folia  basalia  longiuscule  petiolata,  lan- 
ceolata  vel  oblonga,  saepius  indumento  densissimo  quasi  uninervia,  5 — 10  cm  cum 
peliolo  longa,  10 — 2  6  mm  lata,  obtusiuscula  vel  acutiuscula,  in  petiolum  attenuata; 
folia  caulina  minora  sessilia,  linearia  vel  lineari-lanceolala.  Cincinni  axillares  et  termi- 
nales, pedieellis  fructiferis  calyce  brevioribus;  sepala  lineari-oblonga,  4  mm  longa,  uni- 
nervia, villosa;  corolla  violacea  cylindrico-campanulata  6  mm  longa,  limbus  usque  ad 
medium  partitus  tubo  subaequilongus ;  stjdus  calyce  subduplo  brevior;  cetera  speciei 
praecedentis.  Nuculae  orbiculares  7  mm  diametro,  latissime  alatae,  in  medio  carinatae; 
carina  paucis  aculeis  crassiusculis  adspersus;  ala  margine  incrassato  tuberculato  circura- 
data;  tubercula  saepe  aculeo  minuto  praedita;  embryo  4  mm  longus,  cotyledonibus  orbi- 
cularibus radicula  crassa  sed  distincta  multo  maioribus.  —  Fig.  1  Y. 

Mittlere  Mediterranprovinz:  Cataonien:  An  Felsen  des  Berges  Berytdagh, 
3000  m  ü.  M.  (Haussknocht,  syrisch- armenische  Heise,    10.  8.  1865.) 

19.  M.  lithospermifolium  (Lam.)  Brand  in  Fedde,  1.  c.  —  Gynoglossum  litho- 
spermifolium  Lam.  Encycl.  II.  (1786)  240;  111.  genr.  (1793)  n.  1805.  —  Cynoglossum 
myosotoides  La  Billard.  Je.  pl.  Syr.  rar.  II.  (1791)  6,  t.  2.  —  Omphalodes  myoso- 
toides Schrank  in  Denkschr.  Akad.  Wissensch.  München  III.  (1812)  222;  Lehm.  PI. 
asperif.  (1818)  188  n.  146  et  in  Magaz.  Ges.  Nat.  Freund.  Berlin  VIII.  (1818)  99;  DC. 
Prodr.  (1846)  159.  —  Picotia  lithospermifolia  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  86.  — 
Omphalodes  cariensis  Boiss.! .  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  IV.  (1844)  41;  DC.  Prodr.  X. 
(1846)  159.  —  Paracaryum  myosotoides  et  cariense  Boiss.!  Diagn.  pl.  Orient,  nov. 
XL  (1849)  130.  —  P.  Sibthorpianum  Boiss.  1.  c.  (deest  in  indice  Kewensi).  —  P.  myo- 
sotoides Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  257;  Wetlst.  in  Denkschr.  Akad.  Wissensch.  Wien 
L.  II.  (1885)  87;  Halacsy,  Consp.  Fl.  graec.  II.  (1902)  358.  —  Perenne.  Caules  com- 
plures  ascendentes,  7 — 35  cm  alti,  hispido-  vel  villoso-hirsuti  (speeimina  fruetifera  usque 
ad  45  cm  alta).  Folia  basalia  petiolata,  spathulata  vel  lanceolata,  magnitudine  variabili: 
nunc  10—12  cm  cum  petiolo  longa  et  1 — 2  cm  lata,  nunc  3 — 5  cm  cum  petiolo  longa 
et  5  —  10  mm  lata,  uninervia,  obtusa  vel  acutiuscula,  in  petiolum  attenuata,  utrinque 
dense  hirsula;  folia  caulina  sessilia,  gradatim  minora.  Cincinni  terminales,  solitarii  vel 
gemini,  primum  capilati,  dein  valde  elongati,  laxi,  usque  ad  30  cm  longi,  pedieellis 
fructiferis  infimis  calyce  multo  longioribus;  sepala  lineari-oblonga,  3 — 4  mm  longa,  ob- 
tusa, villosa,  uninervia;  corolla  coeruleo-violacea,  campanulata,  5  mm  longa;  limbus  ad 
medium  partitus  tubo  subaequilongus;  stamina  medio  tubo  affixa;  antherae  filamentis 
paulo  longiores  basin  fornicum  attingentes;  Stylus  calyce  subduplo  brevior.  Nuculae 
suborbiculares,  7 — 8  mm  diametro,  disco  eebinatae,  rarius  laeves,  ala  lata  nitida,  mar- 
gine denticulis  horizontaliter  curvatis  obsila,  rarius  integra;  embryo  3  mm  longus,  cotyle- 
donibus ovatis  radicula  multo  maioribus. 

Mittlere  und  Armenisch  -  iranische  Mediterranprovinz:  Auf  trockenen 
felsigen  Stellen  der  Gebirge,  von  1500 — 3000  m  ü.M.;  zerstreut.  Candische  Unter- 
provinz: Kreta:  in  der  alpinen  Hegion  der  montes  Sphaciotici,  auf  dem  Mavros,  dein 
Theodoros  und  dem  Hagion  Pneuma  (nach  Haläcsy).  Taurisch-cyprische  Unter- 
provinz: Cypern:  auf  dem  Gipfel  des  Berges  Trodos  (Kotschy  n.  741;  Sintenis 
u.  Higo  n.  828).  Cilicien:  Bulgardagh  (Kotschy  n.  112a);  auf  dem  Taurus  (Kotschy 
n.  128b   u.    14i);    Kasmutlidagh   (Siehe   n.  HO);    im   Tale   Gusguta   (Kotschy   n.  39, 


64  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

zum  Teil);  Karli  Boghas  (Siehe  n.  32 1 ).  —  Syrien:  Auf  dem  Berge  Hermon  häußg 
(Kolschy  n.  246);  auf  dem  Libanon  über  Cedros  (nach  Boi ssier)  und  am  See  von 
Jannina,  dort  auch  auf  Maisfeldern  (Schwein furth  n.  416  u.  417).  —  Westliche 
kleinasiatische  Unterprovinz:  Lycien:  Beidagh  (Pichler  n.  466);  auf  dem  Akdagh 
(Bourgeau).  Carien:  Cadmos  (Boissier);  auf  dem  Berge  Ujukludagh  (nach  Wett- 
stein). Lycaonien:  auf  dem  Berge  Anemas  unter  Rumex  scutatus  (Held reich 
n.  1202).  —  Türkisches  Armenien:  Egin:  Salaklu  (Sintenis  n.  2733);  Gümüsch- 
chane:  bei  Retschi  Kalessi  (Sintenis  n.  6093),  Stavrosdere  (Sintenis  n.  5836).  — 
Blüht  vom  Mai  bis  zum  Juli. 

20.  M.  cappadocicum  (Boiss.  et  Bai.)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)  «55.  — 
Paracaryum  cappadocicum  Boiss.  et  Bai.  in  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  2.  ser.  VI. 
(1859)  124;  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  259.  —  Bienne,  pilis  brevibus  patulis  asperum. 
Caulis  elatus  ample  et  stricte  paniculatus,  60 — 75  cm  altus.  Folia  oblonga,  basalia  in 
petiolum  attenuata,  obtusa,  caulina  stricta  acutiuscula.  Cincinni  fructiferi  1  5  cm  longi, 
laxi,  pedicellis  fructiferis  erecto-patulis  calyce  sublongioribus;  corolla  ca.  6  mm  longa, 
azurea,  limbo  e  calyce  subexserto;  fornices  ovati  obtusissimi;  Stylus  fructu  5-plo  brevior. 
Nuculae  ovatae,  6 — 7  mm  diametro,  disco  glochidiato-aculeato,  ala  concaviuscula  mar- 
gine  minute  denticulato  instructa;  dentes  conici  recti  nee  horizontales. 

Cappadocien:  auf  dem  Berge  Alidagh,  1850  m  ü.M.  (nach  Boissier).  —  Nicht 
gesehen. 

2 1 .  M.  trinervium  (Duthie)  Brand,  nov.  nom.  —  Paracaryum  trinervium  Duthie 
in  Kew  Bull.  (1912)  39.  —  Perenne.  Caules  erecti  ramosi,  superne  serieeo-pilosi. 
Folia  caulina  sessilia,  5  —  8  cm  longa,  7 — 13  mm  lata,  lineari-lanceolata,  acuta,  valde 
trinervia,  dense  et  molliler  pilosa.  Racemi  fructiferi  elongati,  pedicellis  calyce  breviori- 
bus;  calyx  3,5  mm  longus,  lobis  ovatis  obtusis  vel  subacutis;  corolla  rotata  coerulea, 
6  mm  diametro;  tubus  2  mm  longus,  lobis  late  obovatis  ad  apicem  rotundatis,  fornices 
late  reniformes;  antherae  inclusae,  1  mm  longae;  Stylus  1  mm  longus.  Nuculae  ovatae, 
4 — 5  mm  longae,  marginibus  dentatis,  dentibus  glochidiatis,  disco  aculeato.  —  »Affine 
Paracaryo  himalayense,  sed  foliis  conspicue  trinerviis,  floribus  multo  maioribus 
calycis  lobis  latioribus  differt. « 

Östliches  Tibet:  Lhasa,  ca.  3650  m  ü.  M.  (Waddell,  nach  Duthie).  —  Nie 
gesehen. 

22.  M.  stenolophum  (Boiss.)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)  155.  —  Para- 
caryum stenolophum  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  2.  ser.  VI.  (1859)  124;  Fl.  orient. 
IV.  (1875)  260.  —  Bienne,  pilis  tenuibus  patulis  hirsutum.  Caulis  elatus,  60  cm  altus, 
paniculatus.  Folia  inferiora  oblongo-lanceolata  petiolata,  superiora  anguste  linearia  acuta. 
Pedicelli  fructiferi  tenuissimi,  filiformes,  erecto-patuli,  calyce  sublongiores ;  corolla  ca. 
5  mm  longa;  Stylus  fructu  4-plo  brevior.  Nuculae  laeves,  ala  concaviuscula  subintegra 
angusta  marginatae.   —  An  varietas  M.  cappadocici? 

Cappadocien:  Auf  Hügeln  westlich  von  Caesarea,  1200  m  ü.  M.  (nach  Bois- 
sier). —  Nicht  gesehen. 

23.  M.  turcomanicum  (Bornm.  et  Sint.)  Brand  in  Fedde,  1.  c.  —  Paracaryum 
turcomanicum  Bornm.  et  Sint.!  ex  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  193 
et  in  Fedde,  Rep.  X.  (1912)  420.  —  Perenne?,  parce  hirtum.  Caules  complures  erecti 
ramosi  28 — 45  cm  alti.  Folia  basalia  longe  petiolata,  pleraque  evanida,  pauca  ex- 
tantia,  oblongo-lanceolata,  7 — 9  cm  cum  petiolo  longa,  10  —  14  mm  lata,  obtusa,  in 
petiolum  alatum  sensim  attenuata,  uninervia  vel  subtrinervia;  folia  caulina  sessilia  acuta: 
Cincinni  iam  ex  infima  caulis  parte  enascentes,  axillares  et  terminales,  elongati,  multi- 
flori,  pedicellis  fructiferis  inferioribus  calyce  multo  longioribus;  sepala  5 — 6  mm  longa, 
lineari-oblonga,  ciliata,  uninervia;  corolla  campanulato-cylindrica,  calycem  vix  superans, 
limbus  usque  ad  medium  partitus  tubo  lato  subduplo  brevior;  stamina  summo  tubo 
inserta;  filamenta  antheris  aequilonga;  antherae  fornices  subquadratos  attingentes;  Stylus 
calyce   sesquibrevior.     Nuculae   suborbiculares    11mm   diametro,    laevissimae,    latissime 


ae 


Mattiastrum.  65 

alatae,  margine  integerrimo;  embryo  6  mm  longus,  cotyledonibus  late  ovatis  radicula 
crassa  brevi  multo  maioribus. 

Transkaspien:  Aschabad,  auf  den  Bergen  oberhalb  des  Dorfes  Nephton  (Sin- 
tenis  n.  103);  Kisil-Arwat:  Karakala,  auf  sandigen  Hügeln  bei  Kutenak  (Sintenis 
n.  1702).   —  Blüht  im  Mai. 

2  4.  M.  Straussii  (Hausskn.  et  Bornm.)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)  155.  — 
Paracaryum  Straussii  Hausskn.  et  Bornm.!  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (190  6)  192; 
Bornm.  I.e.  XXVIII.  II.  (1911)  472;  1.  c.  XXXIII.  II.  (1915)  177.  —  Perenne,  sub- 
caespitosum.  Caules  complures  erecti  simplices,  10 — 45  cm  alti,  inferne  glabri,  su- 
perne  hirti.  Folia  basalia  longissime  petiolata,  lanceolato-oblonga,  usque  ad  1  0  cm  cum 
petiolo  longa,  10 — 1  2  mm  lata,  uninervia,  obtusa,  in  petiolum  attenuata,  utrinque  dense 
sericeo-hirtella ;  folia  caulina  paulo  minora,  basi  dilatata,  semiamplexicaulia.  Cincinni 
terminales  breves  capitati  densiflori;  sepala  oblongo-ovata,  obtusa,  uninervia,  dense 
ciliata,  2 — 3  mm  longa;  corolla  eylindrico-campanulata,  4  mm  longa,  limbus  ultra  me- 
dium partitus  tubum  aequans;  cetera  speciei  praecedentis.  Nuculae  ovoideae,  6  mm 
longae,  anguste  alatae,  margine  integro. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Westliches  Persien:  Sultana- 
bad:  bei  Barudschird  (Strauß,  Original);  auf  den  Bergen  bei  Kengower  (Strauß). 
Nehawend:  auf  dem  Berge  Kuh-i-Gerru  (Strauß).  Auf  dem  Berge  Schutununkuh 
(Strauß).  Burudjind,  auf  Bergen  (Strauß).  Kuh-i-Sefird,  auf  Bergen  (Strauß). 
Kurdistan:  Riwandous,  an  der  persischen  Grenze,  in  der  alpinen  Region  des  Berges 
Heelgurd,   2400  m  ü.  M.   (Bornmüller  n.  1636).   —  Blüht  von  Mai  bis  zum  Juli. 

2  5.  M.  sarawschanicum  (Lipsky)  Brand  in  Fedde  1.  c.  —  Paracaryum  saraw- 
seimnicum  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  488.  —  Perenne,  caespito- 
sum,  pumilum,  vix  1 0  cm  altum,  setulis  basi  calcaratis  incano-hirsutum,  habitu  fere 
EHtrickü  villosi.  Caules  numerosi  erecti  vel  decumbentes,  parce  declinato-ramosi.  Folia 
basalia  oblonga  vel  oblongo-linearia,  basin  versus  angustata;  folia  caulina  pauca,  ob- 
longa  vel  lanceolata,  subsessilia.  Flores  apice  caulis  et  ramorum  dense  collecti,  pedi- 
cellis  calyci  aequilongis  vel  eo  brevioribus;  calycis  laciniae  lineari - lanceolatae  tubum 
corollae  coeruleae  subaequantes;  Stylus  brevissimus  inconspieuus.  Nuculae  vix  4 — 5  mm 
diametro,   disco  glabrae,  ala  plana  apice  margine  parce  (2 — 4)-glochidiatae. 

Zentralasiatisches  Gebiet.  Samarkand:  Sarawschan,  2750  m  ü.  M.  (Ko- 
marow,  nach  Lipsky).  Rewut,  ca.  3000  m  ü.  M.  (desgl.).  Nowobad,  2750  m  ü.  M. 
(desgl.).  Syrdarja:  Tschotkai  (Regel;  speeimen  subadpresse  canescehti-hirsutum,  nach 
Lipsky.).  —  Blüht  vom  Juni  bis  zum  August.  —  Nicht  gesehen. 

26.  M.  minutum  (Lipsky)  Brand  in  Fedde  1.  c.  156.  —  Paracaryum  minutum 
Lipsky  1.  c.  489.  —  Perenne,  adpresse  serieeo-incanum.  Caules,  ut  videtur,  numerosi, 
erecti  vel  basi  parum  declinati,  apice  parce  ramosi,  etiam  fruetiferi  vix  1 0  cm  alti. 
Folia  maiora  (rosularum  sterilium)  5 — 6  cm  longa;  folia  basalia  subspathulato-oblonga, 
in  petiolum  sensim  attenuata;  folia  caulina  inferiora  similia,  breviora,  oblonga,  sessilia. 
lacemi  fruetiferi  elongati,  pedicellis  flores  aequantibus,  demum  recurvis;  calycis  laciniae 
fclongo-elüpticae ;  corolla  e  calyce  haud  vel  vix  excedens;  Stylus  brevissimus  nueula 
rnultoties  brevior.  Nuculae  3 — 4  mm  diametro,  disco  parce  tuberculatae ;  ala  planiafl- 
luhi   lata,  margine  triangulari-dentata,  glochidiata. 

Zentralasiatisches  Gebiet.  Samarkand:  am  Gletscher  von  Sarawschan,  2750  m 
ü.M.   (Komarow,   5.  8.  93;  nach  Lipsky).  —  Nicht  gesehen. 

27.  M.  himalayense  (Klotzsch)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)  156.  —  Mattia 
himalayensis  Klotzsch  in  Bot.  Ergebn.  Reise  Waldemar  (1862)  94,  t.  64!  —  Omplia- 
lodes  micrantha  Henderson  et  Hume,  Lahore  to  Yarkand  (1873)  328,  non  DC,  teste 
Lipsky.  —  Paracaryum  himalayense  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883) 
161;  Gurke  in  Engler  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  105,  f.  42  L— O;  O.  Paulsen  in 
Bot.  Tidskr.  XXVII.  (1906)  219;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1  91  0)  485.  — 
Paracaryum  myosotoides  Franch.  PI.  turkest.  (1884)  218,  non  Boiss.,  teste  Lipsky.  — 
Mattia  echinata  O.   Fedtsch.  in  Denkschr.  Ges.  Nat.  Antbrop.  Ethnol.  CHI.   (1902    110, 

A.  Engl  er,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  252.  Cync-Kln  ;; 


66  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

non  Regel,  teste  Lipsky.  —  Annuum,  dense  albido-hirsutum.  Caules  erecti,  subsimplices 
vel  ramosi,  20  —  30  cm  alti.  Folia  basalia  lanceolato-spathulata,  5 — 7  cm  cum  petiolo 
longa,  5  —  4  0  mm  lata,  uninervia,  longe  et  sensim  in  petiolum  longum  attenuata;  folia 
caulina  sessilia,  lanceolata,  multo  minora.  Cincinni  pauci  terminales  et  laterales,  supremi 
bifurcati,  pedicellis  fructiferis  subnullis;  sepala  oblonga,  2 — 3  mm  longa,  acutiuscula, 
uninervia,  ciliata;  corolla  (ex  sicco  alba)  cylindrico-campanulata,  3 — 4  mm  longa,  limbus 
tubum  aequans,  lobis  brevibus;  stamina  paulo  infra  medium  tubum  afflxa,  antherae 
filamentis  paulo  maiores  basin  fornicum  subquadratorum  vix  attingentes;  Stylus  calyce 
triplo  brevior.  Nuculae  suborbiculares,  7  mm  diametro,  facie  exteriore  parce  glochidiatae, 
late  alatae,  margin«  integerrimo  glochidibus  paucis  hinc  inde  adpersae;  embryo  2  — 
3  mm  longus,  cotyledonibus  ovatis  vix  longioribus  quam  radicula.  —  Fig.  4  0L — 0. 

Zentralasien:  Auf  den  Alpen  von  Samarkand,  Fergana,  Hissar,  Darwas,  Schugnan, 
Roschan  und  Goran  (nach  Lipsky);  z.  B.  auf  den  Alpen  Sarawschan,  im  Gebiete  des 
Flusses  Jagnob,  an  felsigen  Abhängen  des  Tales  oberhalb  Ansob,  2300  m  ü.M.  (Born- 
müller n.  546);  beim  See  Jashil  Kul,  3800  m  ü.  M.  (Paulsen  n.  1 025).  Ferner  auf 
dem  nordwestlichen  Himalaya  (Thomson;  Omphalodes  n.  4).  Fotulä  Latlakh,  4600  m 
ü.  M.  (Meebold  n.  4236). 

28.  M.  tibeticum  (C.  B.  Clarke)  Brand  in  Fedde  1.  c.  —  Paraearyum  tibeticum 
C.  B.  Clarke!  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  4  61.  —  Annuum,  gracile,  ramosum, 
7 — 30  cm  altum,  hispidulum.  Folia  basalia  oblongo-lanceolata,  5  cm  cum  petiolo  longii, 
6 — 7  mm  lata,  obtusa,  in  petiolum  brevem  attenuata;  folia  caulina  inferiora  lanceolata 
vel  oblongo-lanceolata,  breviter  petiolata,  4 — 4  cm  cum  petiolo  longa,  2 — 7  mm  lata, 
obtusa,  in  petiolum  attenuata;  folia  caulina  superiora  minora  sessilia.  Cincinni  termi- 
nales elongati  laxiflori,  pedicellis  fructiferis  calyce  brevioribus;  sepala  oblonga,  2  mm 
longa,  acuta,  villosa;  corolla  dilute  coerulea,  cylindrico-campanulata,  calycem  vix  ex- 
cedens,  limbus  usque  ad  medium  partitus  tubo  sublongior;  fornices  latiores  quam  longi; 
fdamenta  brevissima  paulo  infra  medium  tubi  affixa;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nuculae 
cum  stylo  brevissime  cohaerentes,  ovoideae,  3  —  4  mm  longae,  facie  exteriore  carinatae, 
parce  glochidiatae,  late  alatae,  margine  denticulatae. 

Nordwestlicher  Himalaya:  In  der  alpinen  Region  von  3000 — 4600  m  ü.  M., 
bisher  nur  in  Ladakh  (Thomson;  Omphalodes  n.  6).  Skirbichan  Ladakh,  Wüste  (Mee- 
bold  n.  4235).     Fotulä  Ladakh   (Meebold  n.  4234).    —    Blüht   im  Juli   und  August. 

Var.  Schlagintweitii  Brand,  nov.  var.  —  Pedicelli  fructiferi  calyce  plerumque 
longiores. 

Tibet:  Provinz  Balti:  auf  dem  Wege  von  Hüshe  zum  Sospor-Gletscher  (Schlag- 
intweit  n.  6006,  Herb.  Boissier).  —  Blühend  im  Juli. 

7.  Rindera  Pallas. 

Rindera*)  Pallas,  Reise  I.  (1771)  486,  I.  (1776)  Anhang  34;  A.  DC.  in  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  470;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  275;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II. 
(1876)  849;  BaiU.  Hist.  pl.  X.  (4894)  382;  Gurke  in  Engler  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a. 
(4  893)  4  05;  üalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (4  904)  425;  Kusnezow  in  Trav.  Mus. 
Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.-Petersbourg  VII.  (194  0)  29;  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (4  94  3)  4  53.  — 
Mattia  Schult.  Obs.  bot.  (4  809)  30,  32;  DC.  et  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (4  846)  4  67, 
ex  parte;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (4  875)  273.   —   Cyphomattia  Boiss.  1.  c.   272. 

Calyx  usque  ad  basin  fere  partitus  lobis  oblongis  vel  lanceolatis.  Corolla  cylin- 
drica  calyce  sesquilongior  vel  duplo  longior,  lobis  oblongo-linearibus  tubum  aequantibus 


*)  Pallas  1.  c.  (Rindera  tetraspis):  »Vernalis  planta  atque  curiosissima,  a  me  lecta  in  colli- 
bus  ad  Kinel  fjuvium  et  iure  dedicata  in  monumentum  Hominis  viri  de  Botanica  Imperii  Ruthenici 
praeclare  meriti  atque  Celeb.  A.  Rinder  M.  D.  et  Medicorum  Moscoviensium  Decani,  qui  illam 
dum  Orenburgi  viveret  duobus  locis  observavit,  in  deserto  scilicet  trans  Rhymnum,  20.  circiter 
ab  urbe  stadiis,-  ad  montes  secundum  quos  via  est  ad  salinas  Ilezkienses  et  item  citra  Iaikum  in 
collibus  ultra  rivulum  nigrum  in  Iaicum  defluentem,  fortalitiumque  a  rivo  nominatum.t 


Rindera.  67 

vel  eo  brevioribus.  Fornices  vel  distincti  vel  ad  plicas  reducti  vel  plane  deficientes. 
Slamina  medio  vel  surarao  tubo  corollae  inserta,  fllamenlis  complanatis,  antheris  ob- 
longis  exsertis.  Stylus  calyce  longior.  Nuculae  cum  stylo  cohaerentes,  in  facie  ex- 
teriore  planae,  plane  compressae,  late  membranaceo-alatae.  —  Herbae  perennes  foliis 
plerumque  angustis,  cincinnis  terminalibus. 

Species  I  5,  ex  quibus  una  Africam  septentrionalem,  ceterae  Europam  orientalem  et 
Asiarn  extratropicam  inhabitant. 

Sect.  I.  Mattia  Kusnezow. 

Sect.  II.  Mattia  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII. 
(1910)  30.  —  Sect.  Mattiaria  Kusnezow  1.  c.  —  Sect.  Mattiaria  generis  Mattia  Coss. 
in  Bull.  Soc.  bot.  France  III.  (1856)  708.  —  Lobi  corollae  multo  breviores  quam  cetera 
pars  corollae. 

A.  Fornices  ovati  vel  oblongi,  semper  distincti. 

a.  Antherae  lobos  corollae  distincte  superantes  [Mattiaria) .    1 .  R.  gymnandra. 

b.  Antherae  lobos  corollae  haud  vel  vix  superantes. 

a.  Folia  viridia;  planta  elata 2.  R.  unibellata. 

ß.  Folia  argenteo-sericea  vel    albido-villosa. 

I.  Corolla  calyce  vix  longior 3.  R.  regia. 

II.  Corolla  calyce  sesquilongior 4.  R.  graeca. 

B.  Fornices  minimi,  transverse  pliciformes  vel  deficientes. 

a.  Planta  tota  pilosa. 

ct.  Corolla  ad  terthtm  vel  quartam  partem  partita      .    .    5.   R.  caespitosa. 
ß.  Corolla  ad  sextam  partem  partita 6.  R.  Schlumbergeri. 

b.  Caulis  foliaque  basalia  glabra 7.  R.  baldshuanica. 

1.  ß.  gymnandra  (Coss.)  Gurke!  in  Engler  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  105; 
Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  30.  —  Mattia 
gymnandra  Coss.!  in  Bull.  Soc.  bot.  France  III.  (1856)  7Q8;  Batt.  et  Trab.  Fl.  Algerie 
II.  (1888  — 1890)  615.  —  Perennis,  argenteo-sericea.  Caulis  erectus  simplex,  25 — 
10  cm  altus.  Folia  lanceolata  vel  oblongo-Ianceolata,  basalia  cum  petiolo  5 — 12  cm 
longa,   8 — 15  mm  lata,  acuta,  longe  et  sensim  in  petiolum  attenuata,    uninervia;    folia 

I  caulina  minora  sessilia.  Cincinni  in  corymbum  terminalem  sublaxum  dispositi,  pedicelüs 
fructiferis  calyce  vix  vel  duplo  longioribus;  sepala  lanceolato-acuta,  uninervia,  7  —  8  mm 
longa,  lanuginosa;  corolla  anguste  cylindrica,  10  mm  longa,  limbus  tubo  paulo  brevior, 
lobis  ovatis  limbo  triplo  brevioribus;  fornices  oblongi;  stamina  summo  tubo  corollae 
affixa,  longe  exserta,  antherae  oblongo-ovatae  filamentis  multo  breviores;  Stylus  14  mm 
longus.  Nuculae  orbiculares  I  2  mm  diametro,  in  medio  longitudinaliter  carinatae,  laeves, 
late  alatae,  margine  dense  crenato-dentato. 

Südliche  Mediterranprovinz.  Algier:  Nur  auf  den  Bergen  von  Djurdjura, 
östlich  von  Alger,  an  felsigen  Abhängen;  z.  B.  Tizi  Tsennent  (Cosson;  Bourgeau 
n.  245),  Aibu  Gherdan  (Letourneux),  Aizer,  Tizi  Hut,  Tizi  Ugulmin  (nach  Battandier). 
—  Blüht  im  Juni  und  Juli. 

2.  R.  umbellata  (Waldst.  et  Kit.)  Bunge!  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851) 
415;  Gurke  in  Engler  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  105,  f.  42P— S;  Gard.  Chron. 
3.  ser.  XLII.  (1907)  226,  f.  97/98;  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Peters- 
burg VII.  (1910)  31,  t.  III,  f.  8.  —  Cynoglossum  wribellatum  Waldst.  et  Kit!  Plant. 
rar.  Hungar.  II.  (1805)  58,  t.  148;  Lehmann,  Plant,  asperifol.  (1818)  172,  n.  137.  — 
Mattia  umbellata  Schultes,  Obs.  bot.  (1809)  30;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  168;  Nym. 
Consp.  III.  (1881)  521;  Grecesc.  Consp.  Fl.  Rom.  (1898)  414.  —  Perennis.  Caulis 
solitarius  simplex  erectus  angulosus  floccoso-pubescens  20—60  cm  altus.  Folia  basalia 
longe  petiolata,  valde  variabilia,  nunc  linearia  vel  lanceolata,  nunc  oblonga  vel  oblongo- 
elliptica,  7 — 20  cm  cum  petiolo  longa,  2 — 40  mm  lata,  tomentoso-hirta,  acuta,  angustiora 


OS 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


Fig.  7.    A—C  Rindera  umbellata  (Waldst.  et  Kit.)  Bunge.    A  Inflorescentia.     B  Flos.     C  Co- 

rolla  longitudinaliter  secta.  —  D—J  Rindera  graeca  Boiss.  et  Heldr.    D  Habitus.    E  Apex  folii. 

F  Flos.     0  Corolla  longitudinaliter  secta.     E  Calyx  fructifer.     J  Nucula.  —  Icon.  origin. 


Rindera.  69 

acutissima,  in  petiolum  sensim  attenuata,  uninervia;  folia  caulina  numerosa,  inferiora 
in  petiolum  decurrentia,  superiora  sessilia.  Cincinni  terminales  umbellam  amplam  for- 
mantes,  pedicellis  fruetiferis  calyce  multo  longioribus;  sepala  oblongo-lanceolata,  10  mm 
longa,  dense  villosa,  acutiuscula;  corolla  cylindrica  15  mm  longa,  limbus  tubo  aequi- 
longus;  fornices  subquadrati ;  stamina  superiori  parti  tubi  affixa,  usque  ad  basin  lobo- 
rum  corollae  exserta,  antherae  oblongae  filamentis  fere  sesquibreviores ;  Stylus  1 6  mm 
longus;  cetera  speciei  praecedentis.  Nuculae  late  ellipticae  14  mm  longae  laeves  late 
alatae  margine  integerrimo ;  embryo  5  mm  longus,  cotyledonibus  late  ovatis  quam  radi- 
cula  crassa  brevis  multo  maioribus.   —  Fig.  1  A — C,  Fig.  10P — S. 

Pontische  Provinz:  Hauptsächlich  im  Tale  der  Donau  auf  Sandboden,  seltener 
aufwiesen;  sehr  zerstreut.  Ungarn:  Im  Banat  bei  Petrovoszello,  Ulma,  Karlsdorf,  Gre- 
benaez,  Delibat,  am  häufigsten  »in  praediis  Flamunda  Suzara«  (F.  Schultz,  Herb.  norm, 
n.  2471;  Degen  n.  4746  usw.).  In  Lugos  bei  Mehadia  (Heuffel).  In  Serbien  an 
der  Donau  bei  Ram  (Adamovic)  und  Kladowo  (Bornmüller).  In  Bulgarien  zwischen 
Rustschuk  und  Bjela  (Janka).  Untere  Moldau  bei  Tecuci,  sehr  selten  (Guebhard, 
Herb.  DG.);  außerdem  zwischen  Rogova  und  Vinjuletju  und  bei  Dealu-Mare  unweit  Birlad 
(nach  Grecescu).  In  Bessarabien  bei  Bolgard,  Kagul,  Kasajaklia  und  Czadyr-Lunga 
(nach  Kusnezow).  —  Blüht  im  Mai  und  Juni. 

Nota.  Ocurrunt  huius  speciei  duae  formae:  a.  angustifolia  Kusnezow  1.  c.  32.  ß.  lati- 
folia  Kusnezow  1.  c.  Folia  prioris  formae  sunt  linearia  vel  lineari-lanceolata,  alterius  oblonga 
vel  oblongo-elliptica. 

3.  R.  regia  (Gmel.)  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg 
VII.  (1910)  32,  t.  III,  f.  13.  —  Symphytum  regium  Gmelin,  Reise  durch  Rußland  III. 
(1774)  363,  t.  XXXVI,  f .  1 ;  Lara.  Encycl.  II.  (1786)  346;  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV. 
(1819)  66.  —  Rhizoma  crassum  lignosum.  Caulis  erectus  albo-lanatus  simplex.  Folia 
albo-villoso-lanata,  basalia  anguste  lanceolata,  in  petiolum  brevem  sensim  attenuata,  apice 
acuta;  folia  caulina  conferta,  lineariJlanceolata,  sessilia.  Cincinni  villoso-lanati  in  corym- 
bum  terminalem  umbellatum  dispositi,  floribus  nutantibus  pendulis  cum  calyce  admodum 
lanatis ;  corolla  purpurea  (?)  calyce  parum  longior,  lobis  erectis  obovato-oblongis  obtusis 
corolla  duplo  brevioribus;  antherae  lineari-oblongae  limbi  laciniis  parum  breviores,  fila- 
menta  capillacea  antheris  multo  breviora  fauci  inserta;  fornices  paivi  obtusi  sub  in- 
sertione  staminum  dispositi;  Stylus  longissime  exsertus. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz.  Nördliches  Persien:  »in  alpi- 
bus  Samamisicis«   (Gmelin?,  nach  Kusnezow).  —  Blühend  im  Juli. 

Nota.  An  haec  species,  mihi  non  visa,  re  vera  generi  Rindera  adscribenda  sit,  propter 
nueulas  ignotas  dubium  remanet. 

4.  R.  graeca  Boiss.  et  Heldr.!  in  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  VII.  (1846)  30; 
Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  33,  t.  III, 
f.  6.  —  Mattia  graeca  A.  DC.!  in  DC.  Prodr.  X.  (18  46)  168;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV. 
(1875)  273;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521;  Haläcsy,  Consp.  Fl.  graec.  II.  (1902)  358.  — 
Mattia  Schmidtii  Heldr.!  in  Ann.  sc.  nat.  4.  ser.  XIII.  (1860)  382.  —  Mattia  brac- 
teata  Orphanides !  ex  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  274.  —  Rindera  graeca  var.  bracteata 
Boiss.  et  Orph.  ex  Kusnezow  1.  c.  —  Perennis,  caespitosa,  adpresse  argenteo-sericea. 
Caulis  ereclus,  7 — 2  2  cm  altus.  Folia  basalia  linearia  vel  lineari-lanceolata,  5 — 12  cm 
cum  petiolo  longa,  2—10  mm  lata,  basi  longe  attenuata,  apice  acuta,  uninervia;  folia 
caulina  anguste  linearia  sessilia,  superiora  perpauca  squamiformia.  Cincinni  in  umbellam 
terminalem  dispositi,  pedicellis  fruetiferis  calyce  multo  longioribus;  sepala  lanceolato- 
oblonga,  7 — 8  mm  longa,  acutiuscula,  trinervia,  dense  villosa;  corolla  purpurea  cylin- 
drica, 11  — 12  mm  longa,  limbus  fere  usque  ad  basin  partitus,  tubo  subtriplo  brevior, 
lobis  lineari-oblongis ;  fornices  subquadrati ;  filamentä  superiori  parti  tubi  corollae  inserta, 
breviora  quam  antherae  oblongo-lineares ;  Stylus  1 2  mm  longus.  Nuculae  orbiculares 
12  mm  diametro  laevissimae,  saepe  nitidae,  late  alatae,  margine  repando;  embryo  7  mm 
longus,  cotyledonibus  suborbicularibus  radicula  brevissima  multo  maioribus.     Fig.  7  D — /. 

Mittlere    Mediterranprovinz.     Griechenland:    auf    sandigen    oder    steinigen 


70  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Stellen  der  Gebirge,  in  Höhen  von  1500  bis  2500  m  ü.  M.,  zerstreut.  Epirus  (Albanien): 
auf  dem  Berge  Gamila  (Baldacci  n.  186).  Euboea:  auf  dem  Berge  Dirphye  (Delphi) 
(Heldreich  n.  201,  Original  zu  Mattia  Schmidtii;  Orphanides  n.  5H,  Original  zu 
Mattia  bracteata).  Mittelgriechenland:  auf  dem  Parnass  (Heldreich  n.  309)  und  dem 
Kithäron  (Guicciardi  in  Herb.  Heldr.  norm.  n.  575).  Peloponnes:  Auf  dem  Berge 
Chelmos  bei  Stygem  (Orphanides  n.  4  68);  auf  der  Kyllene  (nach  Boissier);  auf  dem 
Gipfel  des  Berges  Kronion  (Molewo)  oberhalb  Kastanitza  (Heldreich  n.  309;  Original  ; 
auf  dem  Taygetos  in  der  oberen  Tannenregion,  bei  Vathiä  Lakka  und  Megalo  Stephani 
(Heldreich  n.  1566).  Auf  der  Insel  Porös  (nach  Boissier).  —  Blüht  von  Ende 
April  bis  Anfang  Juli. 

Var.  incana  Brand,   nov.  var.  —  Folia  non  argenteo-sericea,  sed  incano-hirsuta. 

Samos:  auf  dem  Berge  Ambelos  (Forsyth  Major  n.  410*,  Herb.  Boiss.).  Mykale 
(Forsyth  Major  n.  665).  —  Blühend  im  Mai  und  Juni. 

5.  R.  caespitosa  (A.  DC.)  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851)  415; 
Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  34,  t.  III, 
f.  7.  —  Mattia  caespitosa  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  168;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV. 
(1875)  273.  —  Cynoglossum  umbellatum  Auch,  ex  A.  DC.  1.  c.  —  Perennis,  caespi- 
tosa, flavescenti-  vel  canescenti-tomentoso-villosa.  Caulis  erectus  simplex  dense  foliosus, 
5 — 20  cm  altus  vel  ultra.  Folia  basalia  lineari-lanceolata,  longe  petiolata,  cum  petiolo 
3 — 8  cm  longa,  3 — 6  mm  lata,  uninervia,  acuta,  basi  longe  et  sensim  in  petiolum 
attenuata;  folia  caulina  linearia  sessilia  stricta  acutissima.  Cincinni  in  corymbum  ter- 
minalem dispositi,  pedicellis  fructiferis  calyce  multo  longioribus ;  sepala  lineari-obtusa, 
7  mm  longa,  villosa;  corolla  rosea  aut  coerulescens,  anguste  cylindrica,  10 — 12  mm 
longa;  limbus  ultra  medium  partitus  tubo  brevior,  lobi  lineari-oblongi;  fornices  parvi 
deorsum  semilunares,  >interdum  deficiunt«  (teste  Boissier);  Stylus  12 — 14  mm  longus; 
cetera  speciei  praecedentis.  »Nuculae  tandem  1 2  mm  longae,  laeves,  ala  aequilata 
membranacea  ovato-orbiculari  radiatim  subplicata  erosula  marginatae. «      (Boiss.) 

Mittlere  und  armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  auf  der  östlichen 
Tauruskette  und  den  Gebirgen  des  türkischen  Armeniens,  in  der  alpinen  Begion  bis  zu 
3000  m  ü.  M.  Kappadocien:  am  Euphrat  (Aucher  n.  2280  u.  2282,  nach  A.  DC; 
Original);  Aslandagh  (nach  Boissier).  Auf  dem  Antitaurus  (nach  Kusnezow).  Auf 
dem  Taurus  cataonicus,  an  der  Schneegrenze  des  Berytdagh  (Haussknecht  n.  1197). 
Türkisches  Armenien:  Sipikordagh  (Sintenis  n.  2142);  Techdagh  bei  Erzerum 
(Hu et).   —  Blüht  vom  Mai  bis  zum  August. 

Var.  longifolia  Brand,  nov.  var.  —  Folia  basalia  14 — 22  cm  cum  petiolo  longa, 
5 — 11  mm  lata. 

Türkisches  Armenien:  auf  dem  Bingöldagh,  zwischen  Geröll  (Kotschy  Suppl. 
n.  695). 

6.  R.  Schlumbergeri  (Boiss.)  Gurke  in  Engler  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1  893)  106; 
Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  35.  —  Mattia 
Schlumbergeri  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  274.  —  Caespitosa,  adpressissime  cana. 
Caulis  fere  a  basi  laxe  racemosus,  pumilus,  folia  basalia  vix  duplo  excedens.  Folia 
basalia  ovato-oblonga  spathulata  obtusa  in  petiolum  aequilongum  attenuata,  lamina  20 — 
27  cm  longa,  12 — 16  cm  lata,  folia  caulina  lineari-lanceolata,  sessilia,  basi  attenuata. 
Pedicelli  inferiores  axillares,  ceteri  basi  nudi,  omnes  stricti,  fructu  2 — 3-plo  longiores, 
16 — 18  mm  post  anthesin  longi;  calycis  cani  laciniae  lineares;  corolla  purpurea,  ca. 
1 2  mm  longa,  calyce  duplo  longior,  longe  tubulosa,  ad  sextam  partem  in  lobos  ovatos 
fissa;  fornices  transverse  pliciformes;  filamenta  corolla  subbreviora.  Nuculae  (iuniores) 
membrana  denticulata  marginatae;  Stylus  fructu  longior. 

Mittlere  Mediterranprovinz:  auf  dem  Libanon  (Schlumberger,  im  Früh- 
jahr 1872).  —  Die  schöne,  von  mir  nicht  gesehene  Art,  ist  nur  in  einem  Exemplar 
bekannt. 

7.  R.  baldshuanica  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  sc.  St.  Petersbourg  (1910) 
37,  t.  III,  f.  11.  —  R.  cyclodonta  Lipsky  ex  Kusnezow  1.  c.  non  Bunge.   —    Perennis. 


Rindera.  71 

Caules  e  rhizomate  crasso  plures  elati  erecti  simplices  glabri,  superne  racemoso-pani- 
culati.  Folia  basalia  glabra,  ±  longe  petiolata,  oblongo-lanceolata ;  folia  caulina  plura 
conferta  late  ovata  sessilia,  floralia  ovato-cordata  amplexicaulia  apice  lanata.  Racemi 
foliosi;  calyx  molliter  et  cano-lanatus  pedicellum  subaequans,  lobis  linearibus  apice  ob- 
tusis;  corolla  calyce  duplo  longior  ad  quartana  partem  partita,  tubus  cylindricus  sub 
fauce  inter  antherarum  bases  subgibbosus,  lobi  lineari-laneeolati,  apice  acutiusculi;  fila- 
menta  fauce  longiora,  corolla  breviora;  fornices  ad  plicas  prope  faucem  sitas  vix 
perspicuas  nunquam  deficientes  reducti.     Nuculae  ignotae. 

Zentralasiatisches  Gebiet.  Buchara:  Distrikt  Baldshuan,  Sang-tuda,  am 
Flusse  Wachsch  (Regel  iu  Herb.  Petropol.  als  R.  cyclodonia  Lipsky,  non  Bunge; 
nach  Kusnezow).  —  Nicht  gesehen. 

Sect.  II.  Eurindera  Kusnezow. 

Sect.  III.  Eurindera  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg 
VII.  (19 10)  35.  —  Cyphomattia  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  272.  —  Sect.  IV.  Cypho- 
mattia  Kusnezow  1.  c.  43.  —  Lobi  corollae  aequilongi  vel  longiores  quam  cetera  pars 
corollae. 

A.  Nucularum  margo  cristatus. 

a.  Pedicelli  floriferi  calyei  aequilongi  vel  eo  breviores     .    .      8.  R.  cyclodonta. 

b.  Pedicelli  floriferi  calyce  multo  longiores 9.  R.  turkestanica. 

B.  Nucularum  margo  integer. 

a.  Sepala  pilosa. 

er.  Filamenta  medio  tubo  corollae  inserta. 

I.  Fornices  ad  plicas  reducti 1  0.  R.  karabaghensis. 

II.  Fornices  ovato-cordati,  distineti. 

1 .  Lobi  corollae  lineares 4  1 .  R.  lanata. 

2.  Lobi  corollae  obovato-spathulati 12.   R.  Korshinskyi.' 

ß.   Filamenta  summo  tubo  corollae  inserta. 

I.  Nuculae  omnino  laeves  .    .    '. .    .    43.  B.  tetraspis. 

II.  Nuculae  ±  echinatae 14.  R.  echinata. 

b.  Sepala  glabra ;  corolla  ochroleuca .    .    4  5.  R.  ochroleuca. 

8.  R.  cyclodonta  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851)  445;  Boiss. 
Fl.  orient.  IV.  (4  875)  275;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (4910)  570;  Kus- 
nezow in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (4  94  0)  36,  t.  III,  f.  1.  — 
Caules  humiles  corymbosi.  Folia  basalia  glabra,  parce  tuberculato-punetata,  in  petiolum 
aequilongum  attenuata,  usque  ad  20  cm  longa  et  7  cm  lata,  >oblongo-ovata  vel  late 
ovata,  rarissime  lineari-oblonga«  (Lipsky);  folia  caulina  semiamplexicaulia  oblonga,  summa 
sublanceolata.  Inflorescentiae  cymoso-racemosae,  ramis  brevibus  paueifloris  laxis,  pedi- 
cellis  floriferis  calyce  brevioribus  vel  aequilongis,  fruetiferis  calyce  longioribus,  fruetu 
brevioribus;  sepala  lineari-oblonga,  7 — 8  mm  longa,  obtusiuscula,  uninervia,  adpresse 
villosa;  corolla  late  cylindrica,  ad  faucem  constrieta,  13  mm  longa,  limbus  usque  ad 
basin  in  lobos  oblongo-lineares  6  mm  longos  partitus;  fornices  ad  plicas  irreguläres 
reducti;  filamenta  sub  ipsas  plicas  inserta,  breviora  quam  antherae  oblongo-lineares; 
stylus  14  mm  longus.  »Nuculae  plane  compressae  membrana  orbiculari  aoquilala 
radiatim  plicatula,  margine  minute  denticulato;  Stylus  fruetui  subaequilongus.« 

Zentralasien:  Vom  Ufer  des  Aralsees  über  Syr-darja,  Samarkand,  Semirjetschensk 
bis  zum  Borochorogebirge;  nicht  häufig.  —  Nur  ein  Exemplar  gesehen:  Samaik.inil : 
Djisak  (Regel,  Herb.  München).   —  Blühend  im  März. 

9.  R.  turkestanica  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg 
VII.  (1910)  42,  t.  III,  f.  2.  —  R.  orütata  Lipsky  ex  Kusnezow  1.  c,  non  Roem.  et 
Schult.  —  Perennis.  Caulis  e  rhizomate  crasso  erectus  elatus  simplex  glaber  a  basi 
usque    laxe    racemoso-paniculatus.       Folia   parce    pilosula,    basalia   ovato-    vel    oblongo- 


72  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Üynoglosseae. 

lanceolata,  in  petiolum  ±  longum  altenuata;  folia  caulina  rarissima  ovata  acuta  sessilia; 
calycis  molliter  lanati  laciniae  lineari-lanceolatae  acutiusculae  vel  obtusiusculae  pedicello 
multo  breviores;  corolla  coerulea  calyce  duplo  longior  et  ad  tertiana  vel  ad  dimidiam 
partem  partita,  tubus  apice  subgeniculatus,  sub  fauce  inter  antherarum  bases  gibbosus, 
lobi  anguste  lineares  vel  lineari-lanceolati,  apice  acutiusculi,  tubo  sesquibreviores ;  gibbi 
vel  fornices  minores  subtriangulares  obtusi;  stamina  corollae  lobis  breviora;  antherae 
basi  sagittatae.     Nuculae  laeves  alatae  cristatae. 

Zentralasiatisches  Gebiet.  Turkestan:  Kendyr-aus  bei  Angren  (Regel,  nach 
Kusnezow).  —  Nicht  gesehen. 

10.  R.  karabaghensis  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.  (1915)  550.  —  R.  cyclodonta 
Aitch.  Bot.  Afghanistan  Delim.  Comra.  (1888)  89,  non  Bunge.  —  Perennis.  Caulis 
erectus  simplex  striatus  40 — 55  cm  altus.  Folia  basalia  longe  petiolata,  oblongo-lanceo- 
lata,  usque  ad  25  cm  cum  petiolo  longa,  22 — 40  mm  lata,  glabra,  acuta,  in  petiolum 
canaliculatum  sensim  attenuata,  nervis  distinctis ;  folia  caulina  perpauca  minima  sessilia, 
suprema  apice  lanata.  Cincinni  in  corymbum  terminalem  amplum  dispositi,  pedicellis 
fructiferis  calyce  longioribus ;  sepala  oblonga  obtusa  pilosa,  7  mm  longa ;  corolla  1  3  mm 
longa,  tota  coerulea,  tubo  late  cylindrico  S1^  mm  l°ng°>  lobis  linearibus;  fornices  ad 
plicas  irregulariter  congestas  reducti;  stamina  paulo  infra  plicas  affixa,  filamentis  com- 
planatis  brevibus,  antheris  lineari-sagittatis  e  tubo  corollae  emergentibus ;  stylus  Gliformis 
1  2  mm  longus.  Nuculae  (2  —  3  abortientes)  plane  compressae  orbiculares  1  5  mm  diametro, 
laevissimae,  disco  carinatae,  margine  lato  integro.  Embryo  7  mm  longus,  radicula  crassa 
brevissima,  cotyledonibus  ovatis.  —  Fig.  1  Z. 

Zentralasiatisches  Gebiet.  Buchara:  Karabagh,  auf  sandigem  Lehmboden 
(Aitchison  n.  548).     Blühend  im  Mai. 

11.  R.  lanata  (Lam.)  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (4  851)  415;  Kus- 
nezow in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  43,  incl.  var. 
pubesc&ns  1.  c.  49;  Bornmüller  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XXVIII.  II.  (1911)  473.  — 
Oynoglossum  lanatum  Lam.  Encycl.  II.  (1786)  238;  111.  genr.  (1793)  n.  1802;  Desf. 
in  Ann.  mus.  nat.  Paris  X.  (1808?)  432,  t.  37;  Choix  pl.  coroll.  (1808)  t.  20;  Lehm. 
PI.  asperifol.  (1818)  175,  n.  139.  —  Mattia  lanata  Schultes,  Observ.  bot.  (1869)  31 ; 
DC.  Prodr.  X.  (1846)  167;  Bornmüller  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  193.  — 
Mattia  umbellata  C.  Koch!  in  Linnaea  XVII.  (1843)  30  2,  non  Schult.  —  Mattia  um- 
bellata  ß.  armeniaea  DC.  Prodr.  X.  (1846)  168.  —  Mattia  brachyantha  Boiss.!  Diagn. 
pl.  Orient,  nov.  XI.  (4  849)  127.  —  Rindera  pubescens  C.  Koch!  in  Linnaea  XXIII. 
(1849)  648.  —  Gyphomattia  lanata  Boiss.  Fl.  Orient,  rv.  (1875)  272.  —  Mattia 
alapadnochiton  Vatke!  in  Zeitschr.  ges.  Naturwiss.  N.  F.  XL  (1875)  126.  —  Gypho- 
mattia lanata  ß.  brachyantha  Boiss. !  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  273.  —  Perennis.  Caulis 
crassus  erectus,  simplex  vel  a  parte  inferiore  ramosus,  15  — 50  cm  altus,  parce  hirtus 
vel  tuberculatus.  Folia  basalia  longe  petiolata,  linearia  vel  oblonga,  8  — 15( — 32)  cm 
cum  petiolo  longa,  1  — 2( — 6)  cm  lata,  nunc  hirta  nunc  tuberculata  nunc  glabrata,  ob- 
tusa vel  acuta,  basi  cuneata;  folia  caulina  inferiora  basi  attenuata,  suprema  amplexi- 
caulia  nonnunquam  late  ovata.  Cincinni  numerosi,  in  paniculam  amplissimam,  rarius 
in  thyrsum  elongatum  dispositi,  pedicellis  fructiferis  calyce  multo  longioribus;  sepala 
oblonga,  4 — 6  mm  longa,  uninervia,  dense  lanuginosa;  corolla  rosea,  demum  coerules- 
cens,  campanulato-cylindrica,  6 — 11  mm  longa,  ad  faucem  gibbosa,  lobi  lineares,  S^/a — 
6  mm  longi;  fornices  subquadrati,  apice  emarginati;  antherae  oblongae,  multo  breviores 
quam  lobi  corollae,  filamentis  superiori  parti  tubi  affixis  aequilongae;  Stylus  9 — 12  mm 
longus.  Nuculae  orbiculares,  17 — 22  mm  diametro,  laevissimae,  in  facie  exteriore 
carinatae,  late  alatae,  margine  integro  vel  repando;  embryo  9  mm  longus,  cotyledonibus 
late  ovatis  radicula  crassa  multo  maioribus. 

Mittlere  und  armenisch-iranische  Mediterranprovinz:  Im  östlichen  Klein- 
asien in  Lykaonien  Cilicien,  Kappadocien,  etwa  vom  32°  ö.  L.  an  ostwärts;  häufiger 
in  Armenien,  Kurdistan  und  im  westlichen  Persien  bis  zum  52  °  ö.  L.,  auf  den  südlichen 
Gebirgen  bis  in  die  Gegend  von  Schiras,  allmählich  seltener  werdend,  auf  den  nördlichen 


Rindera.  73 

bis   in   die  Gegend   von  Teheran.     Auf   steinigem   unbebauten  Boden,    auf  Alpentriften, 
bis  4000  m  ü.  M.  emporsteigend.   —  Blüht  vom  April  bis  zum  Juli. 

Systema  speciei. 

A.  Folia  inferiora  linearia.  vel  lineari-lanceolata. 

a.  Folia  pilosa. 

a.  Folia  non  plus  quam   1  0  mm  lata,    1  5  cm  longa. 

I.  Pedicelli  fructiferi  summopere  3  cm  longi ....   var.  a.  canescens. 
II.  Pedicelli  fructiferi  4 — 5  cm  longi;  margo  nucularum 

saepe  (non  semper)  coerulescens f.  cyanoptera. 

ß.  Folia  basalia  3  cm  lata,   32  cm  longa f.  Tournefortii. 

b.  Folia  glabrata,  tantum  tuberculata subvar.  a.  detonsa. 

B.  Folia  inferiora  oblonga. 

a.  Folia  pilosa. 

a.  Folia  non  plus  quam   1  0  mm  lata,   1 5  cm  longa  .    .   var.  b.  genuina. 
ß.  Folia  basalia  usque  ad  6  cm  lata,  32  cm  longa    .    .    f.  macrophylla. 

b.  Folia  glabrata,  tantum   tuberculata. 

a.  Nuculae  minus  2  cm  diametro subvar.  ß.  punctata. 

ß.  Nuculae  plus  2  cm  diametro f.  euryptera. 

Var.  a.  canescens  (A.  DC.)  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  sc.  Imp.  St.  Peters- 
bourg  VII.  (4  910)  48.  —  Mattia  canescens  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  167  et 
168.  —  Rindera  canescens  DC.  1.  c.  —  Mattia  eriantha  Ledeb. !  Fl.  ross.  III.  (1847) 
173.  —  Rindera  eriantha  Ledeb.  ex  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851) 
41ö.  —  Mattia  lanata  y.  stenophylla  et  d.  brachyantha  Bornmüller!  in  Beih.  Bot. 
Centralbl.  XXII.  (1906)  194.  —  Rindera  lanata  var.  eriantha  Kusnezow!  I.e.  47  et 
var.  robusta  Kusn. !  1.  c.  48  et  var.  ramosissima  Kusn.  1.  c.  ex  descriptione.  —  Rindera 
lanata  var.  stenophylla  Bornmüller!  in  Beih.  Bot.   Centralbl.  XXVIII.  II.  (1911)   473. 

Diese  Varietät  fehlt  im  westlichsten  Verbreitungsgebiet.  Häufig  in  Armenien; 
z.  B.  im  Sandschak  Gümüschchane :  Noaldasdagh  (Sintenis  n.  583  4);  zwischen  Baibut 
und  Ispir  (Bourgeau  n.  196);  bei  Erzerum  mehrfach  (Huet  du  Pavillon);  alpine  Flora 
von  Wan  (Kronenburg  n.  150).  Westliches  Persien:  auf  den  Bergen  bei  Suitanabad 
phäufig  (Strauß).  Südwestliches  Persien:  Berg  Sawers  (Haussknecht);  auf  dem  Kuh- 
Barfi  bei  Schiras  spärlich  (Kotschy  n.  332;  Original  zur  var.  brachyantha).  Fehlt  wieder 
im  nordwestlichen  Persien. 

f.  cyanoptera  (Bornmüller)  Brand.  —  Mattia  lanata  t.  cyanoptera  Bornmüller! 
in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  U.  (1906)   194. 

Kappadocien:  »ad  basin  montis  Argaei«  (Bornmüller  n.  2829).  Armenien: 
Sandschak  Gümüschchane:  Jumurdereh  bei  Cobran  (Sintenis  n.  6094). 

f.  Tournefortii  Brand,  nov.  form.  —  Cynoglossum  Orientale,  flore  roseo,  pro- 
funde laciniato,  calyce  tomentoso  Tournef.!  Coroll.   (1703)  7. 

Armenien:  ohne  nähere  Angabe  (Herb.   Gundelsheimer). 

Subvar.  a.  detonsa  (Bornmüller)  Brand.  —  Mattia  lanata  i.  detonsa  Bornmüller! 
in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  194.  —  Rindera  lanata  var.  detonsa  Born- 
müller!  1.  c.  XXVIII.  II.   (1911)   473. 

Westliches  Persien:  Tackt-i-Soleiman,  nordöstlich  vom  Urumia-See  (Strauß). 
Hamadan:  auf  dem  Gebirge  Wass  (Strauß).  Auf  dem  Kuh-i-Kinischt  und  dem  Kuh- 
i-Gäsawend  (Strauß). 

Var.  b.  genuina  (Bornmüller)  Brand.  —  Mattia  lanata  a.  genuina  Bornmüller!  in 
Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  194.  —  R.  lanata  var.  eu-lanata  Kusnezow!  in 
Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  sc.  Imp.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  45.  —  R.  lanata  var.  pumila 
Kusnezow!  1.  c.  46  [caules  in  speeiminibus  mihi  visis  haudquaquam  pumili].  —  Mattia 
lanata  Wettst.  in  Denkschr.  Akad.  Wien  L.   II.   (1885)   88,  teste  Kusnezow. 

Im    ganzen    Verbreitungsbezirk    der    Art.       Lykaonien:     Karadagh    (Heldreich 


74  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

n.  916;  Original  zu  R.  lanata  var.  pumila  Kusn.).  Kappadocien:  Ebene  von  Caes 
(Girard).  Nordsyrien:  Aintab  (nach  Boissier).  Oberes  Mesopotamien:  auf  dem 
Nemruddagh  bei  Kjäcbta  (nach  Wettstein  u.  Kusnezow).  Armenien:  Erzinghan: 
Sipikordagh  (Sintenis  n.  1192).  Kurdistan:  Riwandous  an  der  persischen  Grenze, 
auf  dem  Berge  Helgurd  (Bornmüller  n.  1612).  Westliches  Persien:  Hamadan:  auf 
dem  Berge  Elwend  (Strauß);  ferner  auf  dem  Berge  Raswend,  auf  dem  Kuh-i-Sefidrhane, 
auf  dem  Berge  Karaghan  und  auf  dem  Berge  Kharguschdschica  bei  Kermanschah  alle 
Exemplare  von  Strauß  gesammelt,  im  Herb.  Haussknecht).  Fehlt  im  nördlichen  und 
südwestlichen  Persien. 

f.  macrophylla  (Hausskn.)  Brand.  —  Mattia  lanata  ß.  macrophylla  Bornmüller! 
in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.   (1906)   194.  —   Cyphomattia  macrophylla  Hausskn.  ms. 

Westliches  Persien:  Suitanabad:  auf  den  Bergen  oberhalb  Chomein  (Strauß); 
auf  dem  Berge  Raswend  (Strauß). 

Subvar.  (i.  punctata  (A.  DC.)  Brand.  —  Mattia  punctata  A.  DC.  in  DC.  Prodr. 
X.  (1846)  167.  —  Rindera  punctata  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (I8*>f 
415.  —  Mattia  alapadnochiton  Vatke!  in  Zeitschr.  ges.  Naturw.  N.  F.  XI.  (1875)  126.  — 
Mattia  lanata  s.  punctata  Bornmüller!  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)  194.  — 
Rindera  lanata  var.  punctata  Kusnezow!  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Peters- 
bourg VII.  (1910)  45;  Bornmüller  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XXVIII.  II.  (1911)  473.  - 
Mattia  lanata  var.  glabrata  Boiss.!  ex  Kusn.  1.  c. 

Cilicien:  auf  dem  Kassan  Oghlu  bei  Gorumse  (Kotschy  n.  56).  Kurdistan: 
Diarbekir  (Kotschy  n.  236).  Pir  Omar  Gudrun  (Haussknecht  n.  700).  Armenien: 
Arabkir  (Sintenis  n.  866).  Westliches  Persien:  Suitanabad:  Tschai,  Kuh  Nogreh 
Kemer  (Strauß  n.  61);  auf  dem  Elwend  (Strauß).  Im  nördlichen  Persien  die  aus- 
schließliche Form.  Westlicher  Eiburs:  auf  dem  Kendewan  (Bornmüller  n.  7735);  auf 
der  Totschalkette  bei  Scheheristanek  (Bornmüller  n.  7736);  auf  dem  Lädd  auf  der 
Schimrankette  (Bornmüller  n.7737);  Getschesar  (Bornmüller,  ohne  Nummer)  u.  sonst. 

f.  euryptera  (Hausskn.)  Brand.  —  Cyphomattia  euryptera  Hausskn.!  ex  Kusnezow 
in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  sc.  Imp.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  45.  —  Mattia  lanata 
tj.  euryptera  Bornmüller!  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.  (1906)   194. 

Armenien:  Egin:  Szanduk  (Sintenis  n.  2357). 

Nota.  Formam  transitoriam  inter  formas  detonsa  et  punctata  foliis  lanceolatis,  12 — 17  mm 
latis  collegit  cl.  Sintenis  (n.  204  in  Herb.  Haussknecht)  in  Armenia  turcica  apud  Arabkir  in 
declivibus  ad  Schepikoei. 

12.  R.  Korshinskyi  (Lipsky)  Brand,  nov.  nom.  —  Cyphomattia  Korshinskyil 
Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  511.  —  Perennis ;  setulis  basi  calcaratis  j 
hispida.  Caules  (fructiferi)  40 — 50  cm  alti,  ramosi.  Folia  basalia  longe  petiolata,] 
oblongo-lanceolata,  caulina  subsessilia  et  sessilia,  oblonga  et  lineari-lanceolata.  In- 
florescentiae  albo-tomentosae ;  racemi  fructiferi  elongati;  calycis  albo-lanati  laciniae 
lineari-lanceolatae;  corolla  violaceo-rubella,  calyce  vix  longior,  ad  medium  in  lobos 
obovato-spathulatos  partita;  stamina  corollam  aequantia  ad  medium  tubum  affixa;  fila-. 
menta  antheris  breviora.  Nuculae  planae  laeves  orbiculares  nitentes  late  alatae  margine 
integro;  Stylus  fructui  aequilongus. 

Zentralasien:  Karategin:  zwischen  Garm  und  Nemitsch;  Damburatschi  (Kors-j 
hinsky,  nach  Lipsky).  —  Nicht  gesehen. 

13.  R.  tetraspis  Pallas!  Reise  I.  (1771)  486,  t.  1,  PI.  10,  P.  353;  Ledeb.  Fl. 
alt.  I.  (1829)  193;  Fl.  ross.  III.  (1847)  174;  Trautv.  in  Bull.  Soc.  Moscou  XXXIX.  II. 
(1866)  430;  Regel  in  Bull.  Soc.  imp.  nat.  Moscou  XLI.  1.  (1868)  92;  Nym.  Consp. 
(1881)  521;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  568;  Kusnezow  in  Trav. 
Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910)  38,  t.  III,  f.  10.  —  Cynoglossum 
Rindera  L.  f.  Suppl.  (1781)  130;  Pallas,  Fl.  ross.  II.  (1788)  96,  t.  88.  —  Cyno- 
glossum laevigatum  L.  Syst.  ed.  13.  (1791)  157;  Lam.  111.  (1793)  n.  1801,  L  92, 
f.  3;  Lehm.  PI.  asperif.  (1818)  174,  n.  138.  —  Mattia  laevigata  Schult.  Observ. 
bot.  (1809)    31.    —    R.  laevigata  Roem.  et   Schult.  Syst.  IV.  (1819)  83  et  765;   DC. 


Rindera.  75 

Prodr.  X.  (1846)  170.  —  R.  corymbulosa  C.  Koch  in  Linnaea  XXII.  (1849)  648.  — 
R.  tetrasjvs  var.  angustifolia  Kusnezow  I.  c.  39  [forma  foliis  lanceolatis]  et  var.  sub- 
dentit'idata  Kusnezow  1.  c.  [forma  nucularum  margine  subdenticulato].  —  Perennis. 
Caulis  erectus  simplex  glaber,  18 — 40  cm  altus.  Folia  basalia  longe  petiolata,  glabra, 
Ianceolata  vel  oblonga,  12 — 18( — 28)  cm  cum  petiolo  longa,  10  —  35( — 55)  mm  lata, 
acuta,  rarissime  obtusa,  in  petiolum  longe  et  sensim  attenuata,  nervo  intermedio  distinc- 
tissimo;  folia  caulina  multo  minora  sessilia,  suprema  apice  sublanata.  Cincinni  termi- 
nales et  subterminales,  corymboso-paniculati,  pedicelli  fructiferi  bracteati  calyce  multo 
longiores;  sepala  oblonga  6  mm  longa  obtusiuscula,  longe  villosa;  corolla  late  cylindrica 
ad  faucem  parum  constricta,  1  2  mm  longa,  lobi  oblongo-lineares  purpurascentes  limbo 
fere  aequilongi  tubo  albido  subbreviores;  iornices  parvi  ovati;  filamenta  antheris  sub- 
aequilonga,  post  basin  caveola  ornata;  antherae  oblongo-sagittatae  lobis  corollae  sub- 
breviores; Stylus  12  mm  longus.  Nuculae  suborbiculares,  16  mm  diametro,  laeves,  late 
alatae,  margine  integro  vel  subdenticulato ;  embryo  7  mm  longus,  cotyledonibus  late 
ovatis  radicula  crassa  multo  maioribus. 

Im  pontischen  und  sibirischen  Tieflande,  sowie  in  der  turanischen  und 
turkestanischen  Provinz  des  zentralasiatischen  Gebietes,  auf  Lehmboden,  auf 
Hügeln  und  an  Flußufern,  bisweilen  auch  auf  etwas  salzhaltigen  Stellen,  weit  verbreitet  und 
stellenweise  sehr  häufig.  Westgrenze  bei  Bolgrad  in  Bessarabien  (nach  Kusnezow);  bei 
Nikolajew,  Cherson,  Jekaterinoslaw  auf  der  nördlichen  Krim  (nach  Kusnezow),  bei  Nowo- 
tscherkask(l),  bei  Anapa  im  Kubangebiet  (Lipsky),  an  der  unteren  Wolga  von  Simbirsk 
(Nordwestgrenze)  an,  besonders  häufig  bei  Zarizyn  (!)  und  Astrachan  (!).  Am  Ural  bei 
Orsk(!),  bei  Orenburg  (Ehrenberg)  und  Ilezk  (nach  Kusnezow).  Auf  dem  südlichen 
Ural  und  den  angrenzenden  Steppen  (L es  sing  n.  288).  Transkaspien :  am  Flusse  Irgiz 
(nach  Kusnezow).  In  der  Kirgisensteppe  häufig  in  den  Provinzen  Turgui,  Amolinsk 
und  Semipalatinsk  (!),  am  Irtysch  abwärts  bis  Omsk  (!),  in  Turkestan  bei  Ajagus  (Karelin 
et  Kirilow  n.  3  57),  am  Alatau,  am  südlichen  Altai  unweit  Kopal  und  an  der  Buch- 
thorma,  am  Berge  Tschaly,  am  Nordufer  des  Saissan-Sees  (nach  Regel).  Nordostgrenze 
am  Jenissei  bei  Krasnojarsk,  Kuraginskaja  und  Bolschoi  Chabyk,  dort  nur  noch  spärlich 
(nach  Kusnezow).  —  Blüht  im  April  und  Mai. 

Var.  cordifolia  Brand,  nov.  var.  —  Folia  elliptica  vel  fere  ovata,  6  cm  lata,  basi 
subcordata. 

Turkestan:     Almaty-Schlucht   (Regel,    Iter   Turkest.    1879.   l/ö.  Herb.   Boissier). 

14.  R.  echinata  Regel  in  Bull.  Soc.  Imp.  Nat.  Moscou  XLI.  I.  (1868)  92;  Lipsky 
in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  569;  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp. 
sc.  St.  Pfitersbourg  VII.  (1910)  42.  —  R.  cristulata  Lipsky  1.  c.  ex  descriptione.  — 
Caulis  ca.  45  cm  altus,  erectus,  praecipue  apicem  versus  villoso-pilosulus  vel  deinde 
glabrescens.  Folia  oblongo-lanceolata,  pilosula  vel  glabrescentia  vel  tuberculata.  In- 
florescentiae  corymboso-paniculatae,  laxe  villosae,  pedicellis  erecto-patentibus  nuculas 
subaequantibus  vel  paulo  superantibus ;  calycis  laciniae  tubo  corollae  breviores,  oblongo- 
lineares,  obtusiusculae,  cum  pedicellis  villosae ;  corollae  coeruleae  ca.  1 0  mm  longae 
tubus  laciniis  subulatis  paulo  longior,  cylindricus;  faux  omnino  nuda;  filamenta  brevissima. 
Nuculae  1  —  i,  orbiculares,  16 — 17  mm  diametro,  late  alatae,  ala  margine  sub  lente 
minute  spinuloso-denticulato,  discus  muricatus  vel  echinato-spinosus,  spinulis  vel  brevibus 
vel  magis  elongatis,  apice  glochidiatis. 

Turkestan:  Syr-darja:  Westlicher  Karatau,  zwischen  Boroldai  und  Arys  (Regel; 
Original);  Kendyrausz  (Mussa;  Original  zu  R.  cristulata).   —  Blühend  im  Mai. 

Nota.  Haec  species  mihi  non  visa  a  specie  praecedente  differre  non  videtur  nisi  nuculis 
aculeatis.  Etiara  in  aliis  spociebus  Cynoglossearum  nuculae  aculeatao  inter  nuculas  laeves  in 
una  cademque  specie  inveniuntur  (cf.  Suchtelenia).  Itaque  haec  species  probabiliter  mera  varietas 
speciei  praecedentis  est.  De  R.  cristulata  Lipsky  1.  c.  ita  disserit:  Nuculae  in  area  media  longitudi- 
naliter  aculeis  latis  glochidiatis  in  cristam  ±  conatis,  margine  alarum  aculeato-dentatae.  Notis 
ceteris  a  R.  tetraspide  non  differt. 

15.  R.  ochroleuca  Kar.  et  Kir.!  in  Bull.  Soc.  Nat.  Moscou  XV.  (1842)  408;  A.  DC. 
iu  DC.  Prodr.  X.  (1846)   170;  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.   St.  Peters- 


76  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

bourg  VII.  (1910)  41,  t.  III,  f.  3.  —  Perennis,  glabra.  Caulis  erectus,  strictus,  sub- 
simplex,  30 — 60  cm  altus.  Folia  basalia  longe  petiolata,  oblongo-elliptica,  usque  ad 
25  cm  cum  petiolo  longa,  5  cm  lata,  acuta,  basi  subito  in  petiolum  canaliculatum  con- 
tracta;  folia  caulina  sessilia,  lanceolata,  basi  sensim  attenuata,  minora,  suprema  semi- 
amplexicaulia.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  laxe  corymboso-paniculati;  sepala 
glabra,  oblonga,  6  mm  longa,  obtusa;  corolla  ochroleuca,  late  cylindrica,  1  2  mm  longa, 
lobi  oblongo-lineares  tubum  aequantes;  fornices  ad  plicas  vix  conspicuas  reducti  vel 
plane  deficientes;  antherae  acutissimae  lobis  corollae  duplo  fere  breviores,  filamentis 
superiori  parti  tubi  adnatis  paulo  longiores;  Stylus  1  5  mm  longus.  Nuculae  orbiculares, 
in  medio  longitudinaliter  carinatae,  laeves,  1  1  mm  diametro,  late  alatae,  margine  integro. 
Dschungarei:  Sandige  Stellen  an  der  Einmündung  des  Baches  Makantschi  in  den 
Fluß  Lepsa  (Karelin  und  Kirilow  n.  1743).  —  Bisher  nur  aus  der  Originalsammlung 
bekannt. 

Species  excludendae. 

R.  albida  Kusnezow  in  Trav.  Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (1910) 
49  =  Lindelofia  albida  (Kusnezow)  Brand. 

R.  angustifolia  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851)  415  =  Mattiastrwm 
raeemosum  (Schreb.)  Brand. 

R.  Aucheri  Bunge  1.  c.  =  Mattiastrum  Aucheri  (A.  DC.)  Brand. 

R.  Bungei  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pfizfam.  IV.  3a.  (1893)  106  =  Bilegnum 
Bungei  (Boiss.)  Brand. 

R.  Columnae  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  762  =  Cynoglosswm  Columnae 
Bivon. 

R.  corymbiformis  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  ( I  8  5  1 )  415  =  Mattia- 
strum corymbiforme  (DC.  et  A.  DC.)  Brand. 

R.  cristata  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1 81  9)  761  =  Mattiastrum  cristatum  (Schreb.) 
Brand. 

R.  emarginata  Roem.  et  Schult.  1.  c.  83  =  Mattiastrum  raeemosum  (Schreb.)  Brand. 

R.  glastifolia  Roem.  et  Schult.  1.  c.  =  Mattiastrum  glastifolium   (Willd.)   Brand. 

R.  glochidiata  Wall.  Catal.  (1828)  n.  926  =  Lappula  glochidiata  Brand  in  Fedde, 
Rep.  XIV.  (1915)   146. 

R.  incana  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851)  415  ===  Mattiastrum 
incanum  (Ledebour)  Brand. 

R.  lateriflora  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  762  =  Pectocarya  lateriflora  DC. 

R.  leptophylla  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851)  415  =  Mattiastrum 
leptophyllum  (A.  DC.)  Brand. 

R.  magellensis  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)763  =  Gynoglossum  magellense  Ten. 

R.  pilosa  Roem.  et  Schult.  1.  c.   762  =  Pectocarya  lateriflora  DC. 

8.  Adelocaryum  Brand. 

Adelocaryum*)  Brand  in  Fedde,  Rep,  XIII.  (1915)  547.  —  Species  generum  Gyno- 
glossum et  Paracaryum  et  Lindelofia  aut. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus.  Corolla  campanulata,  lobis  late  ovatis  tubo  bre- 
vioribus.  Stamina  inclusa,  filamentis  brevissimis,  antheris  oblongo-ovatis.  Nuculae  cum 
stylo  cohaerentes,  pateriformes  vel  napifoimes  vel  scaphiformes,  glochidiatae,  facie  in- 
feriore sub  cicatrice  saccato-rotundatae.  Semina  sub  aqua  perlucentia.  —  Herbae 
perennes  vel  biennes,  foliis  basalibus  longe  petiolatis,  cincinnis  terminalibus  et  sub- 
terminalibus. 

Species  7,  Asiam  mediam  et  Indiam  et  Africam  orientalem  inhabitantes. 


*)  Nomen  derivatur  ab  aSrj'kos  >incertust  et  xc'tovov  »nueula«,  Nuculae  huius  generis  ex 
parte  cum  nueulis  generis  Gynoglossum,  ex  parte  cum  nueulis  generis  Paracaryum  congruunt, 
ut  ideo  incertum  fuerit,  cuinam  generi  plantas  novi  generis  attribuas. 


Adelocaryum.  77 

A.  Folia  basalia  in  petiolum  sensim  attenuata. 

a.  Stylus  longus  nuculas  multo  excedens i.A.  anchusoides. 

b.  Stylus  brevis  nuculas  paruni  excedens. 

u.   Corolla  6  mm  longa 2.-4.  Capusii. 

ß.  Corolla  3  —  4  mm  longa. 

I.   Stylus  calyce  duplo  brevior. 

1.  Humile,  caespitosum 3.  A.  Schlagintweitii. 

2.  Caulis  elatus,  70  cm  altus 4.  A.  erythraeum. 

II.  Stylus  calyci  aequilongus  vel  eo  sublongior  .    .    .  5.  A.  flexuosum. 

Folia  basalia  cordata. 

a.  Corolla  4 — 5  mm  longa 6.-4.  coelestinum. 

b.  Corolla   10  — 12  mm  longa 7.  A.  malabaricum. 

1.  A.  anchusoides  (Lindl.)  Brand  in  Fedde  1.  c.  548.  —  Cynoglossum  cmchusoides 
Lindl.  Bot.  Reg.  XXVIII.  (1842)  L  14;  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  151.  —  Cyno- 
glossum Emodi  Schouw,  Ind.  sem.  Hafn.  Coli.  (18  46)  4.  —  C.  macrostylum  Bunge  in 
Lehm.  Reliq.  Bot.  (1847)  412;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  266.  —  C.  Emodum 
Schouw!  in  Linnaea  XXIV.  (1850)  KiO.  —  Lindelofia  anchusoides  Lehm,  in  Hamburg. 
Gartenzeitung  VI.  (l  850)  352  et  in  Linnaea  XXIV.  (1851)  216;  Lipsky  in  Act.  Hort. 
Petropol.  XXIII.  (1904)  177;  1.  c.  XXVI.  (1910)  484:  0.  Paulsen  in  Bot.  Tidskr.  XXVII. 
(1906)  218.  —  Paracaryum  heliocarpum  Kerner  in  Rev.  Naturw.  Vers.  Innsbruck  I. 
(1870)  105;  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  IV.  (1883)  161;  Boissier,  Fl.  Orient. 
Suppl.  (1888)  354;  J.  D.  Hook,  in  Bot.  Magaz.  CXIII.  (1897)  t.  7520;  de  Wildernan, 
Icon.  select.  hört.  Thenens.  IV.  (1903)  143,  t.  CLIII.  —  Cynoglossum  maeranthum 
Regel  et  Smirnow  in  Act.  Hort.  Petropol.  V.  II.  (1878)  623.  —  ? Cynoglossum  maoro- 
pterum  Borscz.  ex  Trautv.  in  Act.  Hort.  Petropol.  IX.  (1884)  49.  —  Rhizoma  crassum, 
Iignosum,  perenne.  Caulis  erectus  simplex,  25 — 90  cm  altus,  incano-pubescens.  Folia 
basalia  longe  petiolata,  elliptico-lanceolata,  14 — 40  cm  cum  petiolo  longa,  17 — 45  mm 
lata,  ±  distincte  trinervia,  apice  acuta,  basi  in  petiolum  longe  et  sensim  attenuata; 
folia  caulina  multo  minora  sessilia.  Cincinni  terminales  et  axillares,  ebracteati,  pani- 
culam  laxam  amplam  subthyrsoideam  formantes,  pedicellis  fructiferis  calyce  vix  vel  paulo 
longioribus;  sepala  oblonga,  4  mm  longa,  obtusiuscula,  uninervia,  dense  pubescentia; 
;  corolla  campanulata  coerulea,  9  mm  longa,  limbus  usque  ad  tertiam  partem  partitus, 
tubo  sesquilongior,  lobis  late  ovatis;  fornices  triangulari-oblongi,  apicem  versus  parum 
attenuati;  stamina  medio  tubo  affixa,  filamenta  antheris  lineari-sagittatis  paulo  breviora; 
Stylus  9  mm  longus.  Nuculae  subdepressae,  fere  orbiculares,  5  mm  diametro,  facie 
exteriore  pateriformes,  facie  interiore  sub  cicatrice  subsaccoso-rotundatae,  margine  dense 
glochidiatae ;  embryo  2,5  mm  longus,  radicula  minima. 

Gebirge  des  südlichen  Zentralasiens  und  nordwestlichen  Vorderindiens,  auf 
Wiesen  und  an  Flußufern,  auch  an  Ruderalstellen  und  auf  Äckern,  nicht  selten,  in 
Höhen  von  U50  bis  3000  m  ü.  M.  Das  Verbreitungsgebiet  bildet  ungefähr  ein  Dreieck, 
dessen  nördliche  Seite  von  Buchara  über  Taschkent  zum  Tianschan  verläuft,  die  Süd- 
spitze liegt  im  südlichen  Kaschmir.  Gesehen  von  folgenden  Standorten:  Samarkand: 
bei  Gusar,  am  Flusse  Serawschan  (Bornmüller  n.  126).  Buchara:  Provinz  Hissar:  bei 
Rufigar  (Bornmüller  n.  852).  Pamir:  Wachan:  bei  Langarkischt  (Paulsen  n.  1362). 
Garan:  bei  Darmaraght  (Paulsen  n.  1503).  Afghanistan:  nördlich  vom  Hindukusch 
(Giles  n.  91).  Kurrum  Tal  (Aitchison  n.  576).  Tian-schan  (Abramow).  Nordwest- 
licher Himalaja:  Branjen  Wardwan  (Meebold  n.  4240).  Kaschmir:  Lind-Tal  (Duthie 
n.  11526).  Außerdem  nach  Regel  und  Lipsky  1.  c.  1.  c.  bei  Taschkent,  am  Flusse 
Syr-darja,  in  Schachrisjabs,  Karategin,  Darwas,  Fergana,  Szemiretsch,  Kuljab,  Denan  und 
Schugnan.  —  Blüht  vom  Juni  bis  zum  Oktober. 

2.  A.  Capusii  (Franch.)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.  (1915)  548.  —  Paracaryum 
Capusii  Franchet  in  Ann.  sc.  nat.  6.  ser.  XVIII.  (1884)  218.  —  Perenne,  ca.  90  cm 
altum.     Caulis  angulatus  simplex  tenuiter  pubescens.     Folia  pube  brevissima  asperulata, 


78  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

ex  viridi  cinerea,  basalia  30  cm  longa  et  ultra,  obovato-lanceolata,  in  petiolum  alatum 
longe  attenuata;  folia  caulina  media  oblonga,  superiora  breviter  decurrentia.  Inflorescen- 
tiae  parce  ramosae,  ramis  ereetis,  pedicellis  calyce  vix  longioribus;  sepala  4  mm  longa, 
lanceolata,  obtusa,  sericea;  corolla  vix  ultra  6  mm  longa  coerulea;  Stylus  brevis  nuculas 
maturas  parum  excedens.  Nuculae  fere  8  mm  longae,  ad  margines  aculeis  glochidiatis 
triserialibus  confluentibus  ornatae,  ad  discum  sublaeves  vel  tuberculis  paucis   asperulae. 

Zentralasiatisches  Gebiet.  Turkestan:  »Turpag  Bell,  vallee  de  l'Ona  Ulgane, 
2300  m«   (Franchet  n.  939). 

Nota.  Hanc  speciem  mihi  non  visam  hoc  loco  insero,  quoniam  cl.  autor  dicit  eam  valde 
affinem  esse  speciei  praecedenti. 

3.  A.  Schlagint weitii  Brand  in  Fedde  1.  c.  —  Perenne,  caespitosum,  pilis  brevibus 
basi  tuberculatis  dense  obsitum.  Folia  basalia  longe  petiolata,  lanceolata  vel  oblonga, 
5 — 6  cm  cum  petiolo  longa,  5 — 8  mm  lata,  obtusa,  in  petiolum  attenuata.  Caules 
complures  humiles  (quantum  iudicari  potest  e  specimine  depravato).  Folia  caulina  in- 
feriora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia  minima.  Cincinni  elongati,  laxi-sed  multi- 
flori;  sepala  oblonga  obtusa,  2  mm  longa,  pilosa;  corolla  campanulata,  3  mm  longa, 
lobis  late  ovatis  tubo  brevioribus;  fornices  latiores  quam  longi,  subsemilunares ;  stamina 
inferiori  parti  tubi  affixa,  filamentis  brevissimis;  Stylus  calyce  subduplo  brevior.  Nuculae 
(2  plerumque  abortientes)  gymnobasi  minima  multo  maiores  scaphiformes,  in  media 
facie  exteriore  glochidiato-carinatae,  4  mm  longae,  ovoideae,  margine  cristato,  cicatrice 
minima.  Embryo  2  mm  longus,  radicula  distincta,  cotyledonibus  ovatis  radicula  longioribus. 

Zentralasiatisches  Gebiet.  Tibet:  Provinz  Dras:  Kargil,  zwischen  Suru  und 
Tsringmat  (Schlagintweit  n.  7211).  —  Blühend  im  Oktober. 

4.  A.  erythraeum  Brand,  nov.  spec.  —  Päracaryum  erythraeum  Schweinf.  mss. 
in  Herb.  Boiss.  —  Caulis  erectus  ramosus,  70  cm  altus,  hirtus.  Folia  (basalia  evanida) 
caulina  lanceolato-oblonga,  6 — 7  cm  longa,  10 — 15  mm  lata,  obtusa,  basi  attenuata, 
sessilia,  utrinque  setulis  basi  calcaratis  sparsis  obsita.  Cincinni  axillares  et  terminales, 
laxi-  et  pauciflori,  pedicellis  fructiferis  calyce  paulo  longioribus;  sepala  ovato-oblonga, 
2 — 3  mm  longa,  breviter  ciliata,  distincte  uninervia,  acutiuscula;  corolla  campanulata, 
3  —  4  mm  longa,  limbus  usque  ad  basin  partitus  tubo  aequilongus,  lobis  ellipticis;  fornices 
parvi,  irregulariter  semilunares ;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nuculae  5  mm  longae, 
profunde  pateriformes,  ündique  cicatrice  parva  excepta  glochidiatae. 

Nordostafrikanische  Hochland-  und  Steppenprovinz  (Colonia  Eritrea): 
östlich  von  Amba-Tokhan,  398  m,  27.  2.  92  (Schweinfurth  und  Biva  n.  615, 
Herb.  Boissier);  oberer  Teil  des  Tales  Mogod,  1400  m,  8.  4.  92  (Schweinfurth  und 
Biva  n.  159  4,   desgl.). 

5.  A.  flexuosum  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1915)  149.  —  Annuum  (?),  patule 
pilosum.  Caules  graciles  flexuosi,  30  cm  vel  ultra  longi.  Folia  (basalia  non  vidi) 
caulina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  oblonga  vel  lanceolata,  3 — 4  cm 
longa,  10  —  16  mm  lata,  utrinque  attenuata.  Cincinni  terminales,  multi-  sed  laxiflori; 
pedicelli  fructiferi  infimi  calyce  longiores;  sepala  oblongo-elliptica  obtusa  vix  3  mm  longa; 
corolla  cylindrico-campanulata  4  i/i  mm  longa,  tubo  limbum  aequante ;  fornices  sub- 
quadrati  apice  emarginato;  stamina  medio  tubo  affixa,  filamentis  brevissimis,  antheris  basin 
fornicum  attingentibus ;  Stylus  calyci  aequilongus  vel  sublongior.  Nuculae  3  mm  longae 
gymnobasi  minima  multo  maiores  vix  scaphiformes,  in  media  facie  exteriore  glochidiatae. 

Westlicher  Himalaya.  Kaschmir:  Gures  (nördlich  von  Srinägger,  der  Haupt- 
stadt von  Kaschmir);  ges.   3.  u.  4.  X.  1856  (Schlagintweit  n.  7612,  Herb.  Breslau). 

6.  A.  coelestinum  (Lindl.)  Brand  1.  c.  XIII.  (1915)  549.  —  Cynoglossum  coe- 
lestinum  Lindl.!  Bot.  Beg.  XXV.  (1839)  t.  36;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  151.  —  Echino- 
spermum  coelestinum  Wight,  Icon.  IV.  (1850)  t.  1394!  —  Paraearyum  coelestinum 
Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  850;  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  IV.  (1883) 
160.  — Perenne,  vel  bienne  (teste  Lindley),  maleolens.  Caulis  erectus  fistulosus,  45 — 
150  cm  altus,  subscabro-pubescens  vel  glabratus.  Folia  basalia  magna  longe  petiolata, 
late  ovata,  25 — 27  cm    cum    petiolo   longa,    105—130  mm  lata,    9 — 11-nervia,  apice 


Adelocaryum,  Lindelofia. 


79 


paulum  attenuata,  subacuta,  basi  cordata  vel 
truncata,  supra  in  sicco  atro-brunnea,  setulis 
basi  calcaratis  dense  obsita,  subtus  sordide 
flavida,  ad  nervös  tantum  pilosa ;  folia  caulina 
multo  minora,  basi  attenuata,  sessilia.  Cin- 
cinni  terminales  et  subterminales,  elongati, 
bifurcati,  pedicellis  fructiferis  calyce  breviori- 
bus;  sepala  ovata,  3  mm  longa,  obtusa, 
ciliata,  plurinervia;  corolla  coerulea  campanu- 
lata,  4 — 5  mm  longa,  limbus  usque  ad  basin 
partitus  tubo  subbrevior;  fornices  magni  semi- 
lunares;  Stylus  calyce  paulo  brevior.  Nuculae 
rotundatae  6  mm  diametro,  napiformes,  undi- 
que  cicatrice  excepta  glochidiatae,  margine 
lato  elevato  glochidiato.  —  Fig.  8. 

Südwestliches  Vorderindien:  Von 
Mahableschwar  bis  Mysore,  auf  wüsten  Plätzen, 
Waldwiesen  usw.;  gemein  (nach  Clarke).  Ge- 
sehen von  Konkan:  Castle  Rock  (Meebold 
n.  10309).  —  Abblühend  im  Oktober. 

7.  A.  malabaricum  (Clarke)  Brand  in 
Fedde,  Rep.  XIII.  (1915)  549.  —  Paracaryum 
malabaricum  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India 
IV.  (1883)  160. —  Caulis  erectus,  ultra  40  cm 
altus,  fistulosus,  scabro-pilosus.  Folia  basalia 
>ovato- cordata,  tuberculato-hispida« ;  folia 
caulina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora 
sessilia,  basi  rotundata  vel  subcordata.  Cin- 
cinni  terminales  vel  subterminales,  corymboso- 
paniculati,  pedicellis  fructiferis  calyce  breviori- 
bus;  sepala  ovata  5  mm  longa,  trinervia,  dense 
villosa;  corolla  campanulata  1  0 — 1  1  mm  longa, 
limlms  usque  ad  medium  partitus  tubo  longior; 
cetera  speciei  praecedentis.  Nuculae  ovoideae 
[suhglobosae  ex  Clarke],  5  mm  longae,  scaphi- 
formes,  brevissime  et  parce  glochidiatae,  cica- 
trice magna  elevata. 

Südwestliches  Vorderindien:  Ka- 
nara  und  Mysore  (Thomson,  als  Cyno- 
ylossum  n.  1  3).  —  Tihri-Garhwäl  (Duthie 
n.  3  48;  zweifelhaftes  Exemplar). 

9.  Lindelofia  Lehm. 

Lindelofia*)  Lehm,  in  Hamb.  Garten- 
zeitung VI.  (1850)  351;  Benth.  et  Hook.  f. 
Gen.  II.  (1876)  848;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f. 
Fl.  Brit.  India  IV.  (1883)  159;  Baill.  Hist.  pl. 
X.  (1891)  378;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  103;  Dalla  Torre  et 
Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)  426.  — Anchu- 


*)  >Nomen  huic  generi  dedi  in  honorem 
equitis  excellentissimi  nobilissimi  Fr.  a  Lindelol", 
botanices    fautoris    praestantissimi«    (Lehmann). 


Fig.  8.     Adelocaryum   coclestinum    (Lindl.) 

Brand.      A  Habitus.      B  Folium.      G  Flos. 

D   Calyx    fructifer.     E  Nucula.    —   Icon. 

origin. 


80  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


sopsis  Bisch.  Del.  sem.  Hort.  Heidelberg  (1852)  8.  —  Omphalodes  sect.  1.  Pseudanchusa 
DC.  Prodr.  X.  (1846)  158.—  Trachelanthus  Kunze  in  Bot.  Zeitg.  VIII.  (1850)  665; 
Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  271.  —  Solenanthus  sect.  Trachelanthus  Gurke  in  Engl, 
u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  104;  Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913) 
146.  —  Cerinthopsis  Kotschy  in  schedis  (1859)  n.  463;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II. 
(1876)  849.  —  Species  generum  Solenanthus  et  Rindera  aut. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus.  Corolla  cylindrica  vel  cylindrico-campanulata  vel 
infundibuliformis,  lobis  late  ovatis  tubo  brevioribus  vel  oblongis  tubum  aequantibus. 
Stamina  superiori  parti  tubi  corollae  affixa,  corollam  vix  superantia,  antheris  linearibus 
sagittatis.  Stylus  calyce  longior.  Nuculae  cum  stylo  cohaerentes  facie  exteriore  um- 
bilicatae  vel  planae,  facie  interiore  sub  cicatrice  saccato-rotundatae.  —  Herbae  perennes 
foliis  basalibus  longe  petiolatis,  cincinnis  axillaribus  et  terminalibus. 

Species  1 4,  quarum  duae  Africam  borealem,  ceterae  Asiam  mediam  finitimasque 
regiones  inhabitant. 

Systema  generis. 

A.  Sepala  glabra Sect.   I.  Trachelanthus. 

B.  Sepala  pilosa. 

a.  Nuculae  facie  exteriore  umbilicätae Sect.  II.  Anehusophyton. 

b.  Nuculae  facie  exteriore  haud  umbilicätae Sect.  III.  Eulindelofia. 

Sect.  I.  Trachelanthus. 

Trachelanthus  Kunze  in  Bot.  Zeitg.  VIII.  (1850)  665;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875) 
271.  —  Solenanthus  sectio  Trachelanthus  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3  a. 
(1893)  10  4;  Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  146.  —  Cerinthopsis  Kotschy  in 
schedis  (1859)  n.  463;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  849.  —  Lobi  corollae  oblongi 
vel  lineari-oblongi  tubum  subaequantes.  —  Tota  planta  glabra  vel  inconspicue  pilosula. 

A.  Stylus  minus  quam   1 5  mm  longus. 

a.  Nuculae  8  mm  longae 1.  L.  cerinthoides. 

b.  Nuculae  12  mm  longae ,    2.  L.  kurdica. 

B.  Stylus  plus  quam    1 5  mm  longus. 

a.  Corolla  calyce  subtriplo  longior 3.  L.  Korolkourii. 

b.  Corolla  calyce  paulo  longior 4.  L.  hissarica. 

1.  L.  cerinthoides  (Boiss.)  Brand,  nov.  nom.  —  Solenanthus  cerintlioides  Boiss.! 
Diagn.  pl.  nov.  orient.  XL  (18  49)  127.  —  Trachelanthus  cerinthoides  Kunze  in  Bot. 
Zeitg.  VIII.  (1850)  665;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  271;  Bornmüller  in  Bull.  Herb. 
Boiss.  2.  ser.  VII.  (1907)  788;  Post,  Fl.  Syria  (1896)  537.  —  Solenanthus  coccineus 
Hort.  Schönbr.  ex  Kunze  1.  c.  [deest  in  indice  Kewensi].  —  Perennis,  glaucescens.  Caulis 
erectus  fistulosus  ramosus  glaberrimus,  50  cm  altus  vel  ultra.  Folia  basalia  maxima, 
praesertim  in  speciminibus  cultis,  longe  petiolata,  usque  ad  50  cm  cum  petiolo  longa 
et  1  2  cm  lata,  oblonga  vel  lanceolato-oblonga,  obtusa  vel  acutiuscula,  basi  valde  variabilia: 
nunc  in  petiolum  attenuata,  nunc  rotundata,  nunc  oblique  truncata,  utrinque  setulis  vix 
conspicuis  vel  praeter  basin  calcaratam  omnino  evanidis  dense  obsita ;  folia  caulina  multo 
minora,  sessilia,  basi  cordata  vel  auriculata.  Cincinni  terminales  et  subterminales  diffuse 
paniculati,  floribus  longe  pedicellatis;  sepala  oblongo-elliptica,  7 — 8  mm  longa,  obtusa, 
venosa,  basi  imbricata,  »inaequalia«  (Kunze),  aequalia  in  speciminibus  mihi  visis;  corolla 
breviter  et  late  cylindrica,  11  — 12  mm  longa,  lobi  »luteoli,  linea  intermedia  violacea« 
(Bornmüller)  tubo  sublongiores;  fornices  subtriangulares,  apicem  versus  attenuati,  basi 
cordati,  appendices  ad  basin  loborum  corollae  formantes;  antherae  filamentis  brevissimis 
multo  longiores;  Stylus  12  mm  longus.  Nuculae  late  ovoideae,  8  mm  longae,  facie  ex- 
teriore subplanae,  undique  breviter  aculeatae,  cicatrix  oblonga  nucula  dimidio  minor; 
embryo  6 — 7  mm  longus,  cotyledonibus  rotundatis  radicula  crassa  hrevi  multo  maioribus. 
—  Fig.  9E—K. 


Lindelofia. 


81 


Armenisch-iranische  Mediterranprovinz.  Persien:  Auf  den  Randgebirgen 
der  großen  Kewir,  zerstreut.  Auf  dem  Eiburs  anscheinend  am  häufigsten.  Im  Tale 
Lur  bei  Getschesar  (Bornmüller  n.  7770);   auf  den  Totschal-Alpen  bei  Scheheristanek 


Fig.  9.  A — D  Lindelofia  lanata  (L.)  Brand.  A  Habitus.  B  Flos.  0  Corolla  longitudinaliter 
secta.  D  Nucula  longitudinaliter  secta.  —  E—K  Lindelofia  cerinthoides  (Boiss.)  Brand.  E  Fo- 
lium.     F  Habitus.     O  Flos.     H  Corolla  longitudinaliter  secta.    J  Calyx  fructiler.    K  Nucula.  — 

Icon.  origin. 

(Bornmüller  n.  7769).  Am  Fuße  des  Demawend  bei  Ask  (Kotschv  n.  381).  Auf 
den  Bergen  südwestlich  der  Kewir  bei  Kohrud  (Bunge),  auf  dem  Dehballo  bei  Jesd 
(nach  Boissier)  und  in  Kerman  beim  Dorfe  Dschupar  (Bornmüller  n.  3915  in  Herb. 
Berlin).     Ferner  im  Gebüsch  unterhalb  Gulbar  (Haussknecht).  —  Blüht  im  Mai  und  Juni. 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Enibryopli.  siphonog.)  25'2.  (Jynoglosseae.  ß 


82  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Var.  stenophylla  (Bornm.)  Brand.  —  Traclielanthus  cerinthoides  var.  stenophyllus 
Bornmüller!  in  Bull.  Herb.  Boiss.  2.  ser.  VII.  (1907)  788.  —  Folia  basalia  et  caulina 
lineari-lanceolata.     Corolla  coerulescens. 

Südpersien:  Kerman,  beim  Dorfe  Dschupar,  2000  m;  8.  VI.  92  (Bornmüller 
n.  3915  in  Herb.  Bornmüller). 

2.  L.  kurdica  (Kotschy}  Brand,  nom.  nov.  —  Cerinthopsis  kurdica  Kotschy!  in 
schedis  (4  859)  n.  463;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV  (1875)  271.  —  Traehelanthus  kurdicm 
Boiss. !  1.  c.  —  Solenanthus  kurdicus  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3  a.  (1893)  104; 
Kusn.  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (191 3)  147.  —  Cerinthopsis  foliosa  Paine!  ex  Post, 
Fl.  Syria  (1896)  537.  —  Traehelanthus  cerinthoides  var.  kurdicus  Post  1.  c.  fig.  252.  — 
Folia  basalia  »ampla,  ovata,  basi  breviter  attenuata« ;  folia  caulina  magna,  late  ovata, 
usque  ad  20  cm  longa  et  1  3  cm  lata,  basi  cordata,  apice  obtusissima,  sessilia.  Cincinni 
terminales  paniculati,  floribus  longe  pedicellatis  pendulis.  Sepala  9  mm  longa;  corolla 
mihi  non  visa;  Stylus  13  mm  longus.  Nuculae  12  mm  longae.  Cetera  speciei  prae- 
cedentis. 

Armenisch-iranische  Mediterranprovinz.  Kurdistan:  Im  Engpasse  des 
Tales  Teng  bei  Musch  (Kotschy  n.  463,  nicht  493,  wie  Boissier  schreibt).  —  Mittlere 
Mediterranprovinz.     Palästina:   Ostjordanland:  Wadi  el  Haramijeh  (Paine). 

3.  L.  Korolkowii  (Lipsky)  Brand,  nov.  nom.  —  Traehelanthus  Korolkowi  Lipsky 
in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  199.  —  Glaucescens,  perennis,  ad  folia  setulis 
basi  calcäratis  scabridula.  Caulis  glaber  75 — 100  cm  altus  in  paniculam  foliosam  abiens. 
Folia  basalia  et  caulina  inferiora  longe  petiolala,  oblonga  vel  oblongo-lanceolala,  30  cm 
cum  petiolo  longa  et  5  cm  lata,  basi  angu.stata;  petiolus  »intus«  basi  serieeo-hispidus ; 
folia  superiora  diminuta  sessilia  ovata,  basi  interdum  subcordata.  Panicula  composita 
e  racemis  subcorymbosis  paucifloris  consistens;  calycis  laciniae  sublineares,  calcareo- 
tuberculatae ;  corolla  flavicans;  usque  ad  15  mm  longa,  lubulosa,  apice  ampliata,  calyce 
subtriplo  longior,  supra  medium  in  lacinias  oblongas  divisa,  tubo  e  calyce  longe  ex- 
cedente;  antherae  basi  sagittatae  filamento  brevi  insidentes,  e  corolla  non  excedentes; 
Stylus  paulo  exsertus.     Nuculae  convexae,  undique  crebre  echinato-glochidiatae. 

Turkestan:  auf  dem  Alatau-Gebirge,  zwiseben  Ussk  und  Djana  (Lipsky,  1.  6.  03). 
—  Nicht  gesehen. 

4.  L.  hissarica  (Lipsky)  Brand,  nov.  nom.  —  Traclielanthus  hissaricus  Lipsky 
in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  202.  —  Glaucescens,  glabra,  folia  minute  setulis 
basi  calcäratis  obsita.  Caulis  1  m  altus  et  ultra,  crassus,  in  paniculam  longam  amplam 
ramosam  abiens.  Folia  basalia  longissima,  oblongo-lanceolata,  longe  petiolata,  50  cm 
cum  petiolo  longa  et  usque  ad  10  cm  lata,  basin  versus  angustata,  petiolus  »intus« 
basi  serieeo-hispidus;  folia  caulina  superiora  diminuta,  sessilia,  oblonga  et  ovata,  cordata 
et  subcordata.  Panicula  ampla  composita,  e  racemis  subcorymbosis  paucifloris  con- 
sistens; calycis  laciniae  oblongo- lineares,  calcareo-tuberculatae  vel  glabrae,  posterius 
paulo  auetae;  corolla  pallide  lutea,  calyce  paulo  longior,  usque  ad  15  mm  longa,  tubo 
e  calyce  non  excedente,  ad  medium  in  lacinias  lineari-oblongas  divisa,  stamina  speciei 
praecedentis;  Stylus  longe  exsertus.  Nuculae  convexae,  margine  crebre  echinato-glochidiatae, 
area  »calva«   ad  nervös  tantum  parce  echinato-glochidiatae. 

Turkestan:  Auf  den  Bergen  von  Hissar.  Samarkand:  Kschtut,  1100  m  (Koma- 
row),  Kuli-Mogif  2500  m  (desgl.).  Hissar:  Chodschaobi-garm  (Lipsky).  —  Nicht  ge- 
sehen. —  Blüht  im  Mai. 

Sect.  II.  Anchusophyton. 

Anchusophyton  Brand,  nov.  sect.  —  Species  generum  Rinder a  et  Solenanthus 
aut.  —  Sepala  pilosa.     Nuculae  facie  exteriore  umbilicatae. 

A.  Fornices  inferiori  parti  tubi  corollae  inserti. 

a.  Cincinni  ebracteati 5.  L.  albida. 

b.  Cincinni  bracteati 6.  L.  lanata. 

B.  Furnices  superiori  parti  tnbi  inserti 7.  L.  tubißora. 


Lindelofia.  83 

5.  L.  albida  (Wettst.)  Brand,  nov.  nom.  —  Mattia  albida  Wettst.!  in  Denkschr. 
k.  Akad.  Wissensch.  Wien  L.  II.  (1885)  32.  —  Rindern  albida  Kusnezow  in  Trav. 
Mus.  Bot.  Acad.  Imp.  sc.  St.  Petersbourg  VII.  (19  4  0)  49;  Bornmüller  in  Beih.  Bot. 
Centralbl.  XXVIII.  II.  (1911)  473  et  XXXIII.  II.  (1915)  178  et  304.  —  Perennis,  caes- 
pitosa,  incana,  foliosa.  Caules  simplices,  erecti  vel  ascendentes,  15  —  35  cm  alti.  Folia 
basalia  longe  petiolata,  lanceolata  vel  lineari-lanceolata,  6  —  9  cm  cum  petiolo  longa, 
3 — 10  mm  lata,  acuta  vel  obtusiuscula;  folia  caulina  lineari-lanceolata  vel  linearia,  3 — 
4  cm  longa,  2  mm  lata,  sessilia,  acuminata,  versus  apicem  pilis  longioribus  lanuginosa, 
saepe  ibidem  incurva.  Cincinni  ebracteati,  floriferi  densi,  corymbosi,  post  anthesin 
elongati;  pedicelli  floriferi  3 — 12  mm  longi;  sepala  6 — 8  mm  longa,  oblongo-lanceolata, 
acuta,  dense  lanuginosa;  corolla  coerulea  vel  atro-purpurea,  9  —  I21/2nim  l°nga,  m~ 
fundibuliformis,  calyce  nunc  paulo  nunc  sesquilongior;  limbus  tubo  multo  longior  lobis 
brevibus  obtusis;  fornices  oblongo-lanceolati,  apice  acuti,  basicordati;  stamina  fere  ad 
basin  corollae  inserta,  usque  ad  3/4  longitudinis  suae  cum  corolla  coalita;  antherae  ob- 
longae  lobos  corollae  nunc  vix  nunc  distincte  superantes;  Stylus  10 — 11  mm  longus. 
Nuculae  ignotae.  —  »Flores  infimi  racemorum  saepe  corolla  1 0-loba,  calyce  1  0-partito, 
decandri.« 

Westliches  Per  sien:  Auf  den  Bergen  zwischen  Teheran  und  Kerind.  Bei  Aemaret- 
i-Djadje-rud,  nordöstlich  von  Teheran  (Bruns).  Auf  dem  Karagban-Gebirge  bei  Schurab 
(Pichler  n.  120;  Original).  Kerind:  auf  dem  Berge  Kuh-i- Bitschab  (Strauß)  und  auf 
dem  Berge  Kuh-i-Emrallah   bei  Sungur   (Strauß).    —   Blüht  vom  April    bis  zum  Juni. 

Nota.     Hanc  speciem  incerli  generis  propter  formam  corollae   generi  Lindelofia   adiunxi. 

6.  L.  lanata  (L.)  Brand,  nov.  nom.  —  Anchusa  lanata  L.  Syst.  ed.  10.  (1759) 
9  14;  Spec.  pl.  ed.  2.  (1762)  192;  Lam.  111.  (1793)  n.  1813.  —  Cynoglossum  cheiri- 
folium  ß.  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  141,  n.  107.  —  Solenanthus  lanatus  A.  DC. ! 
in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  165;  Batt.  et  Trab.  Fl.  Algerie  II.  (1888-1890)  615;  Gurke 
in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  104,  f.  41,  D— G;  Murb.  in  Act.  Univ.  Lund 
XXXIV.  II.  n.7  (1898)  16,  t.  VIII,  f.  7 — 9.  —  Caules  complures  e  radice  bienni  vel  perenni  (?) 
erecti,  crassi  ,  12 — 40  cm  alti,  simplices;  iuniores  sicut  tota  planta  albo-tomentosi, 
vetustiores  glabrati.  Folia  basalia  longe  petiolata,  9 — 3  0  cm  cum  petiolo  longa,  6 — 
35  mm  lata,  lanceolata  vel  ovali-oblonga,  obtusa,  basi  longe  et  sensim  in  petiolum 
attenuata;  folia  caulina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  gradatim  minora. 
Cincinni  bracteati,  terminales,  pedicellis  fructiferis  inferioribus  calyce  saepe  longioribus ; 
sepala  lanceolato-oblonga,  7  mm  longa,  obtusa,  dense  villosa;  corolla  tubuloso-campanu- 
lata,  9 — 11  mm  longa,  tubo  albo  brevi,  limbo  roseo,  lobis  coeruleis,  ovato-obtusis, 
brevibus,  fornices  ovoidei;  stamina  superiori  parti  tubi  inserta  ex  limbo  distincte  ex- 
serta,  antherae  oblongae  filamentis  multo  breviores;  Stylus  14  mm  longus.  Nuculae 
7  mm  longae,  facie  exteriore  semiglobosae,  dense  glochidiatae,  in  medio  umbilicatae, 
umbilicus  margine  elevato  glochidiato  cinctus,  facie  interiore  planae,  dense  glochidiatae, 
cicatrice  trapeziformi  satis  magna  ornatae;  embryo  4 — 5  mm  longus,  cotyledonibus 
suborbicularibus  radicula  crassa  brevi  multo  maioribus.  —  Fig.  9-4 — D. 

Algerien:  Nur  in  den  Provinzen  Oran  und  Algier,  an  Wegrändern,  auf  trockenen 
Wiesen  und  Hügeln,  seltener  an  feuchten  Stellen,  nicht  selten;  z.  B.  bei  Maison  Carree 
(Battandier  u.  Trabut  n.  29),  bei  Budjariak  (Bomain  n.  209),  bei  Oran  (Balansa 
n.  314)  usw.  —  Berbername:  »Messasoth«  (nach  Paris  in  schedis).  —  Blüht  vom 
Januar  bis  zum  April. 

Nota.     Haud  raro  occurrunt  flores  feminei,  antheris  sterilibus  corollam  haud  excedentibus. 

Var.  ovatifolia  Brand,  nov.  var.  —  Glabrior.     Folia  caulina  late  ovata. 

Hammam  Bbira  (Kuegler,  Herb.  Haussknecht,  z.  T.). 

7.  L.  tubiflora  (Murbeck)  Brand,  nov.  nom.  —  Anchusa  lanata  Desf.  Fl.  atlant. 
I.  (1798)  158,  non  L.,  teste  Murbeck.  —  Solmanthus  lanatus  HC.  et  Batt.  1.  c.  1.  c, 
ex  parte.  —  Solenanthus  lanatus  Bonnet  et  Baratte,  Catal.  rais.  Tunis  (1896)  303, 
non  DC.  —  Solenanthus  tubiflorus  Murbeck  in  Act.  Univ.  Lund  XXXIV.  II.  n.  7.  (1898) 
14,  t.  VIII,   f.  5  et  6.  —  Tubus  corollae  calycem  aequans  vel  paullulum  excedens,  coeru- 

6* 


g4  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

lescens;  limbus  corollae  coeruleus,  superne  haud  dilatalus,  lobis  erectis  semiorbicularil)us ; 
tubus  9 — 10  mm  longus,  limbus  5  mm  longus;  fornices  oblongi,  3  mm  longi;  antherae 
corollam  haud  excedentes,  vix  longiores  quam  fllamenta;  stylus  corollae  aequilongus  vel 
paulum  exsertus.     Omnia  cetera  speciei  praecedentis. 

Algerien:  nur  in  der  Provinz  Constantine;  und  in  Tunis,  an  ähnlichen  Stellen, 
wie  die  vorige  Art,  anscheinend  weniger  häufig;  z.  B.  Algier:  niedere  Höhenzüge  bei 
Lambese  (Buvry),  Jetif  (Dukerley),  Hochplateau  von  Batua  (Kuegler  n.  168).  Tunis: 
Djebel-Djelud  (Pitard  n.  205)  usw. 

Nota.  Species  habitu  ab  antecedente  haud  distinguenda,  sed  characteribus  floralibus,  ut 
cl.  Murbeck  docuit,  satis  diversa.  Occurrunt  tarnen  formae  intermediae  tubo  corollae  limbum 
aequante,  corolla  \  0  mm  longa.  Ad  has  formas  fortasse  pertinet  Solenanthus  lanatus  var.  gla- 
brescens  Batt.  et  Trab.  1.  c.  —  >pubescens,  non  lanata,  pedicelli  fructiferi  longissimi,  folia  caulina 
et  floralia  late  ovata;  stamina  plerumque  inclusa,  setae  valde  incrassatae,  omphalus  minimus.«  — 
El  Achir  (Constantine).  —  Non  vidi. 

Sect.  III.  Eulindelofia. 

jEulindelofta  Brand,  nov.  nom.  —  Species  generis  Solenanthus  aut.  —  Nuculae 
facie  exteriore  haud  umbilicatae. 

A.  Fornices  ad  plicas  reducti 8.  L.  eriocalycina. 

B.  Fornices  distincti. 

a.  Stylus  calycem  haud  superans 9.  L.  brachystemon. 

b.  Stylus  calyce  distincte  longior. 

a.  Nucularum  margo  inflexo-dentatus 10.   L.  lonyiflora. 

ß.  Nucularum  margo  glochidiatus  integer. 
I.   Corolla  calyce  duplo  longior. 

1.  Fornices  infra  basin  squamis  ornati  .    .    .    .    .    11.  L.  stylosa. 

2.  Fornices  squamis  destituti. 

*  Folia  basalia  cum  petiolo   20  —  30  cm  longa  .    12.    />.  angustifolia. 
**  Folia  basalia  cum  petiolo  35 — 80  mm  longa  .    13.  L.  Olgae. 
II.  Corolla  calyce  triplo  longior  .    .    .    .  • 1 4 .  L.  cynoglossoides, 

8.  L.  eriocalycina  (Boiss.  et  Buhse)  Brand,  nov.  nom.  —  Solenanthus  eriocalyci- 
nus  Boiss.  et  Buhse  in  Nouv.  Mem.  Soc.  Nat.  Moscou  XII.  (1860)  156;  Boiss.  Fl.  Orient. 
IV.  (1875)  268;  Kusnez.  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  142.  —  Viridis,  30  cm  alta, 
praeter  flocculos  sparsos  deciduos  glabra.  Caulis  crebre  et  stricte  foliosus.  Folia  in- 
feriora  longe  petiolata,  oblongo-lanceolata,  6 — 1  0  cm  longa,  3 — 4  cm  lata,  obtusiuscula, 
in  petiolum  longe  attenuata,  superiora  late  lineari-lanceolata,  semiamplexicaulia.  Flores 
in  capitulum  terminale  foliis  supremis  involucratum  conglobati,  pedicellis  calyce  sub- 
brevioribus;  sepala  8  mm  longa,  linearia,  obtusa,  dense  lanata;  corolla  tubulosa  calyce 
sesquilongior,  lobis  oblongo-linearibus  obtusis;  fornices  ad  plicas  versus  faucem  sitas 
reducti;  antherae  lineares  corollam  aequantes,  duplo  longiores  quam  in  specie  insequenti. 
Nuculae  ignotae. 

Transkaukasien:  In  montibus  ditionis  Talysch  ad  Massula,  2000  m  (Buhse).  — 
Nicht  gesehen. 

9.  L.  brachystemon  (Fisch,  et  Mey.)  Brand,  nov.  nom.  —  Solenanthus  brachy- 
stemon Fisch,  et  Mey.  ex  Hohenacker!  in  Bull.  Soc.  Nat.  Moscou  XI.  (1838)  306;  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  164;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  268;  Bornmüller  in  Bull.  Herb. 
Boiss.  2.  ser.  VII.  (1907)  787;  Kusnez.  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  142.  —  Cyno- 
glossum  stamineum  Hohenacker  in  schedis  (1836),  non  Desf.  —  Virens,  villis  elongatis 
sparsis  lanuginosa.  Caulis  ca.  60  cm  altus,  parce  ramosus.  Folia  basalia  longe  petio- 
lata, elliptica  vel  oblonga,  20 — 30  cm  cum  petiolo  longa,  4 — 7  cm  lata,  in  petiolum 
attenuata,  superiora  oblongo-lanceolata,  semiamplexicaulia,  14  cm  longa,  2  cm  lata, 
suprema  minora.  Cincinni  longe  pedunculati,  bracteati,  capitati,  etiam  post  anthesin 
breves,  confertiflori,  pedicellis  calyci  subaequilongis,   fructiferis  elongatis;   sepala  obtusa, 


Lindelofia,  85 

late  linearia,  6 — 7  mm  longa,  posl  anthesin  10 — 11  mm  longa,  villosa;  corolla  tubu- 
losa  calyce  nunc  vix  nunc  sesquilongior,  lobis  oblongo-spathulatis,  3  mm  longis;  fornices 
triangulari-oblongi;  stamina  medio  tubo  corollae  affixa,  antherae  oblongo-sagittalae  lobos 
corollae  paulo  excedentes,  filamentis  multo  breviores ;  Stylus  calycem  aequans.  »Nuculae 
marginatae,  echinato-glochidiatae. « 

Transkaukasien:  In  Wäldern  bei  Lenkoran  (Hohenacker;  Original).  Talysch 
(nach  Kusnezow).  —  Nördliches  Persien:  Rescht  (Buhse,  nach  Boissier);  eben- 
dort  in  Wäldern  bei  Pirebasar  (Bornmüller  n.  7775).  —  Blühend  im  April. 

10.  L.  longiflora  (Benth.)  Baillon,  Hist.  plant.  X.  (1890)  379;  Gurke  in  Engl, 
u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  103,  f.  42,  A — G.  —  Gynoglossum  longiflorum 
Benth.  in  Royle,  111.  Bot.  Himal.  (1839)  305;  Lindl.  Bot.  Reg.  XXVI.  (1840)  t.  50.  — 
Ömphalodes  longiflora  A.  DC. !  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  158.  —  Paracaryum  longi- 
florum Boiss.Diagn.pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  132.  —  L.  spectabilis  Lehm,  in  Hamb. 
Gartenzeitung  VI.  (1850)  352  et  in  Linnaea  XXIV.  (1851)  216;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f. 
Fl.  Brit.  India  IV.  (1883)  159.  —  Anchusopsis  longiflora  Bisch.  Del.  Sem.  Hort.  Heidel- 
berg (1852)  8.  —  Gynoglossum  longiflorum  »Lehm.«  ex  Regel  et  Smirn.  in  Act.  Hort. 
Petropol.  V.  (1877)  623  [erratum].  —  Perennis.  Caules  solitarii  vel  complures,  15 — 
45  cm  alti,  mediocriter  villosi.  Folia  basalia  longiuscule  petiolata,  lanceolata  vel  oblongo- 
lanceolata,  6 — 27  cm  cum  petiolo  longa,  9 — 3  5  mm  lata,  utrinque  attenuata,  utrinque 
pilosa;  folia  caulina  sessilia,  35 — 80  mm  longa,  6 — 20  mm  lata,  basi  rotundata  vel 
cordato-amplexicaulia.  Cincinni  axillares  et  terminales  ebracteati,  pedicellis  fructiferis 
calyce  plerumque  brevioribus ;  sepala  oblongo-elliptica,  5  mm  longa,  venosa,  nervo  inter- 
medio  distincto,  ciliata,  acutiuscula;  corolla  cylindrica,  14 — 15  mm  longa,  limbus  pulchre 
coeruleus  usque  ad  basin  partitus,  tubo  multo  brevior,  lobis  late  ovatis  obtusis ;  fornices 
magni  trapeziformes ;  stamina  summo  tubo  inserta,  antherae  filamentis  aequilongae; 
Stylus  1  3  mm  longus.  Nuculae  ovoideae  4  mm  longae,  inflexo-dentatae,  margine  glochi- 
diatae;  cicatrix  nucula  multo  minor;  embryo  2 — 3  mm  longus,  radicula  brevissima.  — 
Fig.  iX  et  Fig.  iOA—C. 

Westlicher  Himalaya:  Von  Gurwhal  bis  Kaschmir,  in  Höhen  von  3000  —  4000  m 
ü.M.;  z.  B.  über  Sulmang  (Duthie  n.  11274);  Stak  Prila  (Meebold  n.  421  7).  —  Blüht 
vom  Mai  bis  zum  August. 

Var.  b.  Falconeri  C.  B.  Clarke!  1.  c.  —  Caules  stricti;  folia  lineari-lanceolata. 
Tubus  corollae  longior  quam  in  forma  typica. 

Kaschmir  (Falconer). 

Var.  c.  Levingii  C.  B.  Clarke  1.  c.  —  Folia  elliptica  vel  ovata,  acuta.  Flores 
speciosissimi. 

Kaschmir:  Pir  Pingul  (Levinge).  —  Nicht  gesehen. 

11.  L.  stylosa  (Kar.  et  Kir.)  Brand,  nov.  nom.  —  Gynoglossum  stylosum  Kar. 
et  Kir.!  in  Bull.  soc.  nat.  Moscou  XV.  (1842)  409  [nomen  prius,  a.  cl.  cl.  Fisch,  et 
Mey.  citatum].  —  Solmanthus  nigricans  Schrenk  ex  Fisch,  et  Mey.  Enum.  pl.  Schrenk 
II.  (1842)  29;  A.  DC. !  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  165;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847) 
171.  —  Solenanthus  stylosus  Lipsky  in  Act.  Hort.  Bot.  Petropol.  XXIII.  (1904)  193.  — 
Perennis;  molliter  et  adpresse  villoso-canescens.  Caulis  ca.  40  cm  altus,  erectus,  fistu- 
losus,  simplex,  apicem  versus  aphyllus.  Folia  basalia  longissime  petiolata,  oblongo- 
lanceolata,  usque  ad  35  cm  cum  petiolo  longa,  3 — 4  cm  lata,  subtrinervia,  apice  obtusa 
vel  acutiuscula,  basi  sensim  in  petiolum  contracta;  folia  caulina  lineari-lanceolata,  sessilia, 
acutissima,  superiora  minima.  Cincinni  terminales  paniculati,  pedicellis  fructiferis  calyce 
multo  longioribus;  sepala  6 — 7  mm  longa  oblongo-lanceolata,  acuta,  uninervia,  villosa; 
corolla  atropurpurea,  late  cylindrica,  10 — 11  mm  longa,  limbus  tubo  duplo  brevior, 
usque  ad  basin  partitus,  lobis  oblongo-ellipticis ;  fornices  parvi  trapeziformes,  infra  basin 
squamis  ornati,  antherae  magnae  filamentis  brevibus  summo  tubo  affixis  sesquilongiores; 
Stylus  calyce  duplo  longior.  Nuculae  late  ovoideae,  7 — 8!/2  mm  longae,  undique  bre- 
viter  glochidiatae,  facie  exteriore  planae  sed  rngosae,  margine  htimili  indistincto,  cicatricc 
oblonga,   magna. 


86  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Zentralasien:  Auf  den  Gebirgen  vom  Issyk-kul  bis  zum  Tarbagatai,  nördlich  vom 
Ala-kul;  nicht  häufig;  z.  B.  auf  dem  Alatau  am  Flusse  Sarchan  (Karelin  u.  Kiriloff 
n.  1745;  Original).     Am  oberen  Taldy  (Regel). 

Var.  a.  typica  (Regel)  Brand.  —  Solenanthus  nigricans  a.  typicus  Regel  in  Bull. 
Soc.  imp.  nat.  Moscou  XLI.  I.  (1868)  92.  —  Folia  molliter  pubescentia  pilis  basi  vix 
incrassatis. 


+3  0  +S 


Fig.  4  0.  A—O  Lindelofia  longifhra  (Benth.)  Baill.  Ä  Flos.  B  Corolla  dissecta.  C  Squama 
faucis  dissecta.  —  D — O  Lindelofia  lanata  (L.)  Brand.  D  Flos.  E  Corolla  dissecta.  F,  0 
Nucula.  —  H — K  Myosotidium  hortensia  (Decne.)  Baill.  17  Flos.  J  Fructus.  K  Nucula.  — 
L—O  Mattiastrum  himalayense  (Klotzsch)  Brand.  L  Flos.  M  Corolla  dissecta.  AT,  0  Nucula.  — 
P—S  Rinderet,  umbellata  Waldst.  et  Kit.  P  Flos.  Q  Corolla  dissecta.  R,  S  Nucula.  —  See. 
Engl.  u.  l'rantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  104,  Fig.  48. 


Lindelofia.  g7 

Am  Ily-Gebirgszuge,  am  Djirgalak  auf  dem  Issyk-kul-Plateau  (nach  Regel).  Zu 
dieser  Form  gehören  die  oben  angeführten  Exemplare. 

Var.  b.  hispida  (Regel)  Brand.  —  Solenanthus  nigricans  ß.  hispidus  Regel  1.  c.  — 
Folia  hispida  pilis  setulis  basi  tuberculatis  insidentibus. 

Am  Flusse  Tscharys  und  auf  dem  Karkara-Plateau  im  Alatau  transiliensis  und  im 
Thian-Schan- Gebirge  bei   1300 — 2000  m  Höhe  (Regel).  —  Nicht  gesehen. 

12.  L.  angustifolia  (Schrenk)  Brand,  nov.  nom.  —  Solenanthus  angustifolius 
Sehrenk  ex  Fisch,  et  Mey.  Enum.  pl.  Schrenk  II.  (1842)  28;  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X. 
•1846)  165;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  174.  —  L.  Benthami  Hook,  f.!  Fl.  Brit.  Ind. 
IV.  (1883)  159.  —  Solenanthus  stylosus  Lipsky  in  Act.  Hort.  Bot.  Petropol.  XXIII. 
(1904)  193,  ex  parte;  Paulsen  in  Bot.  Tidskr.  XXVII.  (1906)  219.  —  Perennis, 
villoso-pubescens.  Caules  complures  simplices  fistulosi,  20 — 50  cm  alti.  Folia  basalia 
longe  petiolata,  lanceolata  vel  lineari-lanceolata,  cum  petiolo  20 — 30  cm  longa,  20 — 
30  mm  lata,  apice  acuta  vel  acutiuscula,  basi  longe  et  sensim  in  petiolum  attenuata; 
folia  caulina  pauca,  sessilia,  multo  minora.  Cincinni  breves  densi,  ad  apicem  caulis 
capitellatim  congesti,  pedicellis  fructiferis  inferioribus  calyce  plerumque  paulo  longioribus; 
sepala  6 — 8  mm  longa,  oblongo-lanceolata,  acuta,  dense  ciliata,  nervo  intermedio  distincto ; 
corolla  coerulescens  tubiformis,  1  1  mm  longa,  limbus  i — 5  mm  longus  usque  ad  basin 
partitus,  lobis  oblongis  obtusis;  fornices  magni  trapeziformes  squamis  sub  basin  de- 
slituti;  antherae  filamentis  subaequilongae;  Stylus  14 — 16  mm  longus.  Nuculae  trian- 
gulari-ovoideae,  7  mm  longae,  undique  cicatrice  magna  excepta  dense  et  breviter  glochi- 
diatae,  marginatae;  embryo   5  mm  longus,  radicula  brevissima. 

Zentralasien  und  Himalaya,  häufiger  als  die  vorige  Art,  von  der  sie  schwer 
zu  unterscheiden  und  mit  der  sie  durch  Übergänge  verbunden  ist.  Auf  dem  Berge 
Tarbagatai  (Schrenk;  Original;  nicht  gesehen).  Pamir:  Trockene  Ebenen  bei  Sary 
Mullach,  4100  m  ü.  M.  (Paulsen,  n.  674,  als  Paracaryum  calycinum);  beim  See  Jashil 
Kul,  3800  m  ü.  M.  (Paulsen  n.  863);  bei  Shatschan  (Paulsen  n.  728).  Serafschan: 
See  Kul-i-Kalau  (Regel).  Auf  dem  Himalaya  häufig  in  Kaschmir  und  Westtibet  {So- 
lenanthus n.  3);  z.  B.  Lamayuru  Ladakh  (Meebold  n.  4218);  Provinz  Lahol:  im  Bhaga- 
Tal  zwischen  Kardong  und  Dartse  (Schlagint weit  n.  2758);  Dzamu:  zwischen  Padri- 
Paß  und  Bhadrar  (Schlagintweit  n.  3114);  Zanshar:  zwischen  Sülle  und  Padum 
(Schlagintweit  n.  6708);  Balti:  Tsorbat  La  Pass  (Schlaginweit  n.  5295);  Spiti: 
Zwischen  Tari-  und  Parang  Pass  (Schlagintweit  n.  6949).  Die  Art  wächst  noch  in 
5000  m  Höhe  ü.  M.  (nach  Hooker  1.  c);  das  ist  die  höchste  Erhebung,  in  der  bisher 
eine  Gynoglossee  gesammelt  worden  ist.  —  Blüht  im  Juni  und  Juli. 

Nota.  Rectissime  J.  D.  Hooker  1.  c.  ita  disserit:  This  (sc.  Lindelofia  Benthami)  may  prove 
to  be  Solenanthus  angustifolius  Fisch,  et  Mey.;  it  was  placed  in  Lindelofia  by  Bentham,  to 
which  genus  I  would  refer  the  Solenanthi  with  long  anthers,  as  S.  lanatus  A.  DC,  S.  brachy- 
stemon  Fisch,  et  Mey.  —  Hanc  sententiam  viri  clarissimi  secutus  aliquot  species  generis  Sole- 
nanthus in  genus  Lindelofia  transluli. 

13.  L.  Olgae  (Regel  et  Smirnow)  Brand,  nov.  nom.  —  Solenanthus  Olgas  Regel 
et  Smirnow!  in  Denkschr.  Ges.  Nat.  Anthrop.  Ethnol.  Moskau  XXXIV.  II.  (1882)  59; 
Lipsky  in  Act.  Hort.  Petrop.  XXIII.  (1904)  190;  1.  c.  XXVI.  (1910)  461.  —  Perennis, 
10  —  30  cm  alta,  viridis,  parce  pubescens  nee  cinereo-canescens.  Folia  basalia  et  caulina 
fere  aequilonga,  lineari-lanceolata,  35 — 85  mm  longa,  5  — 7  mm  lata,  uninervia,  obtusi- 
uscula,  basin  versus  attenuata.  Cincinni  terminales,  pauci-  et  laxiflori,  pedicellis  in- 
ferioribus iam  in  statu  florifero  calyce  longioribus;  sepala  lineari-lanceolata,  6 — 8  mm 
longa,  adpresse  pilosa;  corolla  atro-purpurea,  tubuloso-campanulata,  14 — 1  5  mm  longa, 
limbus  usque  ad  basin  partitus,  tubo  paulo  brevior,  lobis  oblongo-ellipticis  [»suborbicu- 
laribusc  teste  Lipsky];  fornices  magni  oblongi;  antherae  filamentis  brevissimis  plus  duplo 
longiores;  stylus   10 — 14  mm  longus.      »Nuculae  quam  in  L.  stylosa  minores.« 

Zentralasien:  Auf  den  Alpen  der  Provinzen  Samarkand,  Fergana,  Hissar, 
Schachrissjabs,  Darwas,  Karategin,  Schugnan  und  Kuljab,  in  Höhen  von  2500 — 4000  m 
verbreitet;  z.  B.  am  See  Kuli-Kalon  (Regel  n.  23),  bei  Hasret  Sultan  (Regel),  auf  dem 
Berge  Kuh-i-Frusch  (Regel)  usw.  —  Blüht  im  Mai  und  Juni. 


88 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseac. 


Var.  ß.  intermedia  Lipsky  1.  c.  XXIII.  (1904)  192.  —  Statura  raaiore  (usque  30  cm) 

et  habitu  potius  L.  stylosae,  sed  glabrescens,  corollae  lobis  brevibus  et  fornicibus  longis. 

Samarkand:  Pasrud  u.  Pinchow  (Komarow,    I  4.  Mai   4  893).  —  Nicht  gesehen; 

nach  der  Beschreibung  kaum 
als  Varietät  zu  betrachten. 
Var.  y.  tschimgani- 
cus  Lipsky  I.  c.  XXVI.  (1910) 
461.  —  Statura,  habitus  et 
floris  structura  ut  in  L. 
Olgae,  sed  planta  cinereo- 
pubescens  ut  in  L.  stylosa. 
Alatau:  am  Fuße  des 
Berges  Tschimgan  (nach 
Lipsky).  —  Nicht  gesehen. 
\  4.  L.  cynoglossoi- 
dea  Brand,  nov.  spec.  — 
Perennis ,  sordide  incano- 
tomentosa.  Caulis  ereclus 
fistulosus,  ultra  30  cm  altus. 
Folia  basalia  ignota,  caulina 
lanceolata,  5 — 6  cm  longa, 
ca.  1  cm  lata,  distincte  uni- 
nervia,  acuta,  basi  atte- 
nuata.  Cincinni  breves, 
thyrsum  laxum  formantes, 
pedicellis  filiformibus  caljol 
longioribus;  sepala  elliptica, 
2^2  mm  longa,  obtusa, 
late  uninervia,  breviter  ci- 
liata;  corolla  campanulata, 
7Va  mm  longa,  limbus  us- 
que ad  medium  partitus 
tubum  aequans,  lobis  late 
ovatis  obtusis;  fornices 
magni  oblongi,  2  gibbis  la- 
teralibus  ornati,  apicem 
versus  attenuati;  filamenla 
medio  tubo  inserta,  an- 
therae  oblongo-sagittatae  e 
tubo  vix  eraergentes  fila- 
mentis  aequilongae:  Stylus 
crassus  \  0  mm  longus.  Nu- 
culae  ovoideae,  4V2  mm 
longae,  margine  humili  lon- 
giuscule  glochidiato  circum- 
datae,  facie  exteriore  mi- 
nute  glochidiatae,  in  medio 
carinatae,  facie  interiore 
sub  cicatrice  magna  medio- 
criter  glochidiatae;  embryo 
3  mm  longus  suborbicu- 
Fig.  \\.  Tysonia  africana  Bolus.  A  Habitus.  B  Folium.  ,ar5s»  radicula  brevissima. 
C  Alabastrum.    D  Flos.     E  Cincinnus  fructifer.     F  Nucula.  —  Afghanistan  (Grif- 

Icon.  origin.  fith  n.  6978). 


Tysonia,  Caccinia.  89 

Species  exclusa. 

L.  anchusoides  Lehm,  in  Hamburg.  Gartenzeitung  VI.  (1850)  352  =  Adelocaryum 
anchusoides  Brand. 

10.  Tysonia  Bolus. 

Tysonia*)  Bolus  in  Hook.  Icon.  plant.  XX.  (1  890)  t.  1  942 ;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  106;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)  426;  C.  H. 
Wright  in  Thiselton-Dyer,  Fl.  Cap.  IV.  2.  (1904)  12  {Tysonia  F.  Muell.  in  Chem.  a. 
Drug.  Austr.  (Okt.  1,   1906)  est  genus  Compositarum). 

Calyx  usque  ad  basin  partitus.  Corolla  campanulata  lobis  late  ovatis.  Stamina 
medio  tubo  corollae  inserta  corollam  superantia.  Stylus  calyce  longior.  Nuculae  a  stylo 
liberae,  dense  glochidiatae,  seminibus  haud  perlucentibus.  —  Herbae  foliis  basalibus 
maximis  longe  petiolatis,  cincinnis  terminalibus.  —  Species  unica. 

T.  africana  Bolus!  1.  c. ;  Gurke  1.  c. ;  C.  H.  Wright  1.  c.  —  Caulis  ei*ectus  glaber 
fistulosus,  ca.  1  m  altus.  Folia  basalia  late  ovata,  usque  ad  42  cm  cum  petiolo  longa, 
18  cm  lata,  9 — 1 1-nervia,  =b  distincte  sericeo-hirtella,  apice  acuta,  basi  abrupte  in 
petiolum  contracta;  folia  caulina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  oblonga 
vel  lanceolata,  minora.  Cincinni  in  paniculam  amplissimam  dispositi,  pedicellis  calyce 
longioribus;  sepala  lanceolato-oblonga,  3  mm  longa,  uninervia,  ciliata;  corolla  alba  vel 
luteola,  limbus  fere  usque  ad  basin  partitus  tubum  aequans;  fornices  magni  trapeziformes; 
antherae  ovatae  filamentis  multo  breviores;  Stylus  4  mm  longus.  Nuculae  late  ovatae, 
7  mm  longae,  cicatrice  triangulari;  embryo  i1/^  mm  longus,  cotyledonibus  orbicularibus, 
radicula  minima.  —  Fig.  1 1 . 

Natal:  Hill  side;  Polela  (Wood  n.  973);  bei  Bulwer  (Wood  n.  8115);  am 
Fuße  der  Drakensberge  (Wood  n.  3557,  nach  Wright).  —  Griqualand  East:  an 
Bächen  bei  Glydesdale  (Tyson  n.  2117;  Original).  —  Blühend  im  März  in  Höhen  von 
etwa  2000  m  ü.  M. 

ii.  Caccinia  Savi. 

Caccinia**)  Savi,  Cose  botaniche  (1832)  1,  t.  1;  Endl.  Gen.  Suppl.  I.  (1840)  1403; 
DC.  Prodr.  X.  (1846)  166;  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  XI.  (1849)  132;  Fl.  Orient. 
IV.  (1875)  277;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  846;  Baill.  Hist.  pl.  X.  (1891)  380; 
Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  99;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen. 
Siphon.  (1904)  426;  Popow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  103.  —  Anisanthera 
Raf.  Fl.  tellur.  III.  (1836)  80. 

Calyx  ad  2/3  vel  3/i  longitudinis  suae  partitus,  fructifer  valde  auctus.  Corolla 
cylindrica,  tubo  elongato.  Fornices  magni.  Stamina  summo  tubo  corollae  ad  basin 
fornicum  inserta,  antherae  ex  tubo  corollae  exsertae,  inaequales,  maiores  filamentis 
brevibus  multo  maiores.  Stylus  filiformis.  Nuculae  valde  variabiles,  nunc  turgidae  nunc 
fere  compressae,  plerumque  1  vel  2,  laeves  vel  glochidiatae.  —  Herbae  perennes  foliis 
alternis,  cincinnis  terminalibus. 

Species  6  in  Asia  mediterranea  et  centrali. 

Sect.  I.  Eucaccinia  Boiss. 

Eucaccinia  Boiss.  Fl.  or.  IV.  (1875)  277;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a. 
(1893)  100.  —  Phyllobotrys  Bunge,  Heliocarya  (1871)  6.  —  Oymnobotrys  Bunge 
I.  c.   8.  —  Omnia  stamina  recta. 


*  »J  am  glad  of  Iho  opportunity  to  dedicate  this  genus  to  Mr.  W.  Tyson,  whose  diligent 
collections  in  the  little  known  districts  of  Upper  KafTraria  have  added  rauch  to  our  knowledge 
of  the  botany  of  that  region.«     (Bolus  I.  c.) 

**)  »Caccini,  Mateo,  nobile  fiorentino  del  principio  del  sec.  XVII.  Teneva  un  orto  scel- 
tissimo  a  Firenze  in  Pinti,  nel  quäle  aveva  dall1  estero  introdotte  molte  rare  piante  che  com- 
municava  a  suoi  corrispondenti  e  specialmente  a  Clusio«  (Saccardo,  La  Botanica  in  Italia  I. 
[4  895]  41). 


90  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borr^ginoideae-Cynoglosseae. 

A.  Nuculae  immarginatae 1.   G.  Kotschyi. 

B.  Nuculae  marginatae. 

a.  Nuculae  facie  exteriore  rugosue. 
a.  Caulis  pars  superior  pilis  glandulosis  minimis  vestitus  .  2.  G.  Rauwolfii. 
ß.  Caulis  pars  superior  glaberrimus 3.  C.  macranthera. 

b.  Nuculae  facie  exteriore  laeves. 

«.  Stylus  e  corolla  longe  excedens 4.  C.  strigosa. 

ß.  Stylus  corollam  haud  superans 5.  G.  dubia. 

1.  C.  Kotschyi  Boiss.!  Diagn.  pl.  nov.  orient.  VII.  (1846)  31;  1.  c.  XI.  (1849)  145; 
Bunge,    Heliocarya  (1871)   8;   Boiss.  Fl.    Orient.    IV.    (1875)  278.    —   Annua?      Cai 
erectus  parce  setosus,  20  —  35  cm  altus.     Folia  crassiuscula,  oblonga  vel  elliptica,   8- 

1  4  cm  longa,  30 — 55  mm  lata,  apice  obtusa,  utrinque  setulis  basi  calcaratis  obsita,  ii 
feriora  basi  valde  et  sensim  quasi  in  petiolum  attenuata,  superiora  minus  attenuat 
Cincinni  terminales  breves,  pedicellis  calyce  brevioribus;  sepala  oblonga,  acuta,  venc 
5  mm  longa,  post  deflorationem  8  mm  longa;  corollae  tubus  calyce  plus  duplo  longior 
lobi  oblongi,  6  mm  longi,  »antherae  a  superiore  majore  ad  inflmam  sensim  dimini 
untur«;  Stylus  16  mm  longus.  Nuculae  ovoideae,  15  mm  longae,  facie  exteriore  planae 
eximie  rugulosae,  in  medio  longitudinaliter  carinatae.    —  Fig.  1  E. 

Persien:     An  Felswänden   des  Berges   Kuh-Ajub   bei  den  Ruinen   von  Persepol 
(Kotschy  [Hohenacker]  n.  402;   20.  5.  42). 

Nota.     In  corolla  unica  mihi  visa  tria  tantum  stamina  inveni,  unum  aliquanto  maius,  di 
minora  inter  sc  aequalia.     Nuculae  mihi  visae  semper  solitariae. 

2.  C.  Eauwolfii  C.  Koch!   in  Linnaea  XVII.    (1843)  303;   DC.  Prodr.  X.  (184< 
167,  synonymum  excludendum;    Ledeb.  Fl.  ross.    III.    (1847)   172;    Bunge,   Heliocar 
(1871)  7;  Boiss.  Fl.  orient.   IV.   (1875)  277;    Wettst.    in  Denkschr.  k.  Akad.  Wien 
II.    (1885)   33;    Woronow    et   Schelkownikow,    Herb.    Fl.  Caucas.    (1912?)   n.  140. 

C.  glauca  var.  Rauwolfii  Trautv.  in  Act.  Hort.  Petropol.  IX.  (1886)  462.  —  C.  crc 
folia  var.  N.  Popow!  in  Act.  Hort.  Jurjew.  XII.  (1911)  240;  Fl.  caucas.  crit.  IV. 
(1913)  105.  —  Caulis  20 — 30  cm  altus,  ramosus,  parce  setosus.  Folia  sessilia  la 
ceolata,  8  — 12  cm  longa,  15 — 245  mm  lata.  Inflorescentiae  paniculatae  terminales;  cai] 
usque  ad  12  mm  longus;  tubus  corollae  9—15  mm  longus,  lobi  7  mm  longi;  fornic 
semilunares  ex  tubo  corollae  exserti;  stamina  ad  basin  fornicum  affixa,  omnia  diver 
magnitudine;  cetera  speciei  praecedentis.  »Nuculae  orbiculatae  planae  disco  et  mar§ 
cristaeformi  dentatae,  tuberculis  stellatim  glochidiatis  creberrimis  obsitae. « 

Transkaukasien:      »in  tractu  Lori«   (C.  Koch;    Original);    bei  Eriwan  (Buhse) 
Provinz  Elisabethpol:  Bogdagh  (Woronow  u.  Schelkownikow  n.  140)  usw.    — 
Angabe  für  Südpersien  (Boissier)  erscheint  mir  zweifelhaft.  —  Blühend  im  März. 

3.  C.  macranthera  (Bussell)  Brand,  nov.  nom.  —  Borago  macranthera  Ri 
seil,  Nat.  hist.  Aleppo  ed.  2.  II.  (1794)  246;  ed.  germ.  II.  (1798)  151.  —  >Lycops 
Dioscoridis  Rauw.  Itin.  or.  I.  (1583)  120,  t.  22«  (ex  DC).  —  Cynoglossum  lo 
florum  Lehm.  Plant,  asperifol.  (1818)  162,  n.  126.  —  Anisanthera  ciliata  Raf. 
tellur.  II.  (1836)  60.  —  G.  Rauwolfii  DC.  Prodr.  X.  (1846)  167,  non  C.  Koch. 
G.  Russelli  Boiss. !  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  134;  Fl.  orient.  IV.  (1875)  27t 
Bunge,  Heliocarya  (1871)  7;  Post,  Fl.  Syria  (1896)  535.  —  Ex  Wettstein  synonj 
Lycopsis  Dioscoridis  et  Cynoglossum  longiflorum  ad  C,  Rauwolfii  pertinent,  sed  patr 
haud  quadrat. 

A.  Inflorescentiae  ample  paniculatae,  saepius  usque  ad  basin 
caulis  pertinentes var.  a.  m-macranthera. 

B.  Inflorescentiae  thyrsoideae  vel  paniculato-thyrsoideae,  ter- 
minales, cetera  parte  plantae  breviores var.  b.  crassifolia. 

Var.  a.   eu-macranthera   Brand,   nov.  nom.   —  Biennis  (teste  Boissier).      Caulis 
simplex  erectus  angulatus  glaberrimus  glaucescens  ca.  30  cm  altus,  a  basi  ramulos  flori- 


Caccinia. 


91 


Fig.  12.     Caccinia  macranthera  (Russell)  Brand  f.  linearifolia   0.  Ktze.    A  Habitus.     B  Flos. 

C  Calyx   fructifer.      D  Nucula.     E  Semen.      F  Nuiula  latitudinaliter  secla.      0  Nucula  longi- 

tudinaliter  secta.  —  Icon.  origin. 


92  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

feros  divaricatos  protrudens.  Folia  sessilia,  oblongo-lameolata,  8 — 1  I  cm  longa,  I  0 — 
15  mm  lata,  utrinque  attenuata,  supra  et  marginibus  selulis  basi  calcaratis  dense  obsita, 
subtus  ad  nervum  intermedium  setulosa,  alioquin  glabra.  Inflorescentia  paniculam 
amplissimam  pyramidalem  formans,  pedunculis  glaberrimis,  pedicellis  calyce  longioribus, 
parce  setulosis,  floribus  bracteis  oppositis;  calyx  usque  ad  l/3  longitudinls  suae  connatus, 
7 — 12  mm  longus,  lobis  lanceolatis  setulosis;  corollae  tubus  9 — 15  mm  longus,  lobi 
oblongi  5 — 9  mm  longi;  stamina  (saepius  2  abortiva)  omnia  inter  se  inaequalia  vcl 
minora  inter  se  aequalia  ;  Stylus  calyce  duplo  longior;  cetera  speciei  praecedentis.  Nuculai 
suborbiculares,  1  0  mm  diametro,  facie  superiore  paulum  convexae,  glabrae,  sed  in  iblii 
caulini  modum  elevatim  venosae,  facie  interiore  rugulosae,  mai'gine  hirtellae. 

Syrien:  Getreidefelder  in  der  Ebene  von  Damaskus  (Gaillardot  n.  2073).  Auf 
Feldern  und  trockenen  Stellen  bei  Aleppo  (Russell,  Kotschy  n.  257,  nach  Boissier); 
zwischen  Aleppo  und  Biredjik  (Aucher  n.  2348,  nach  Boissier).  Palmyrische  Wüste: 
Quaryetein  (Post  n.  41).  —  Blühend  im  April  und  Mai. 

Var.  b.  crassifolia  (Vent.)  Brand,  nov.  nom.  —  Borago  crassifolia  Vent.  Descr. 
plant,  jard.  Cels.  (i  800)  100,  t.  100;  Lehm.  Plant,  asperifol.  (1818)  203,  n.  154.  — 
G.  glanca  Savi,  Cose  botaniche  (1832)  1,  t.  1,  f.  1 — 6;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  166; 
Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  172;  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  132;  Fl. 
orient.  IV.  (1875)  277;  Bunge,  Heliocarya  (1871)  7;  Gard.  Chron.  XX.  (1883)  II.  173, 
f.  27;  Hook.!  Bot.  Magaz.  (1886)  t.  6870;  Aitchis.!  Bot.  Afghanistan  Del.  Comiss! 
(1888)  88.  —  C.  Gelsii  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  132;  Bunge,  Helio- 
carya (1871)  7.  —  G  glauca  Savi  var.  typica  Trautv.  in  Act.  Hort.  Petropol.  IX.  (18  86) 
462.  —  G  crassifolia  0.  Ktze.!  in  Act.  Hort.  Petropol.  X.  (1887)  212;  Gurke  in  Engl, 
u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  100,  f.  4 IC,  D;  Borrimüller  in  Beih.  Bot.  Centralis 
XX.  II.  (1906)  195;  I.e.  XXVIII.  II.  (1911)  473;  I.e.  XXXIII.  II.  (1915)  178;  Popow 
in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  104.  —  G.  crassifolia  f.  persica  Popow !  in  Act.  Hort. 
Jurjew.  XII.  (1911)  240;  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  106.  —  C.  crassifolia  f.  obtusi- 
folia  Popow  1.  c.  1.  c.  241  et  106.  ■ —  C.  crassifolia  var.  echinata  Popow  1.  c.  1.  c. 
[forma  nueulis  tuberculatis].  —  Perennis,  glaucescens.  Gaulis  (7-)  30 — 90  cm  altus, 
simplex  vel  ramosus,  dense  foliosus.  Folia  in  planta  florifera  tenuiter  membranacea, 
post  anthesin  crassiuscula,  valde  variabilia,  nunc  linearia  nunc  lanceolata  nunc  oblonga, 
7 — 23  cm  longa,  6 — 40  (in  speeiminibus  eultis  — 85)  mm  lata,  apice  nunc  obtusa  nunc 
acuta.  Cincinni  axillares  et  terminales,  bracteati,  laxiflori,  pedicellis  calyce  brevioribus; 
sepala  post  deflorationem  usque  ad  15  mm  longa;  corollae  tubus  15 — 18  mm  longus; 
cetera  varietatis  praecedentis.  Nuculae  turgidae  (Boissier:  »compressae«)  ovoideae,  valde 
variabiles,  5  — 11  mm  longae,  facie  exteriore  rugosae  vel  rarius  hirtellae  vel  setulis 
basi  calcaratis  obsitae,  margine  nunc  distinete  nunc  indistinete  dentatae;  embryo  9  mm 
longus,  cotyledonibus  orbicularibus  radicula  brevi  crassa  subineurva  multo  maioribus.  — 
Fig.  1  3  C,  D. 

Das  Verbreitungsgebiet  dieser  Varietät  schließt  sich  östlich  an  das  der  vorigen 
an  und  erstreckt  sich  durch  Assyrien  und  türkisch  Armenien  über  Persien  bis 
nach  Transkaukasien  und  Transkaspien  einerseits  und  nach  dem  nordöstlichen 
Afghanistan  und  Baludschistan  andererseits.  Nordgrenze  etwas  nördlich  vom 
40°  n.^Br.  —  Nach  der  Form  der  Blätter  lassen  sich  2  geographisch  nicht  getrennte 
Formen  unterscheiden: 

f.  a.  normalis  0.  Ktze.!  in  Act.  Hort.  Petropol.  X.  (1887)  212  ;  Popow  in  Fl.  caucas. 
crit.  IV.  2.  (1913)   104.  —  Folia  oblonga,   1:3. 

Östliches  Assyrien:  auf  dem  Berge  Dschebel  Hamm  (Bornmüller).  Türkisches 
Armenien:  Chama  am  Euphrat,  zwischen  Tuzla  und  Nerskiep  (Sintenis  n.  1026). 
Nordpersien*.  häufig,  z.B.  Aserbaidschan  (Szovits);  zwischen  Rescht  und  Kaswin,  bei 
Patschinar  (Bornmüller  n.  7766);  am  Fuße  des  Demawend  (Kotschy  n.  368a). 
In  Transkaukasien  von  Lenkoran  bis  Baku  (nach  Popow).  In  Westpersien  häufig 
bei  Suitanabad  (Strauß);  an  der  Grenze  von  Afghanistan  häufig  in  Chorassan,  im  Hari- 
rud-tale  und  in  Badgis  (nach  Aitchison).     Nördlich  vom  Hindukusch  (Giles).     Trans- 


Caccinia.  93 

kaspien  (0.  kuntze).  —  Persischer  Name:  »Gawseban«  oder  >Gule  gawseban«, 
d.  i.  Rinderzungenblume.  —  Blüht  vom  April  bis  zum  Juni. 

f.  ß.  linearifolia  0.  Ktze.!  1.  c.;  Popow  1.  c.  105.  —  Folia  linearia  vel  lineari- 
laneeolata;   1:5  vel   1:6.  —  Fig.  12. 

Diese  Form  scheint  in  Transkaspien  erheblich  häufiger  zu  sein  als  die  Form  a; 
z.  B.  auf  Bergen  bei  Kisil-Arwat  (Sintenis  n.  1693);  bei  Aschabad  (Sintenis  n.  147). 
Nordpersien:  Berge  bei  Kaswin  (Pichler  n.  195).  Südpersien:  Provinz  Kerman: 
auf  dem  Berge  Kuh  Seidin  (Bornmüller  n.  3914)  usw. 

4.  C.  strigosa  Boiss.!  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  134;  Fl.  Orient.  IV. 
(1875)  278;  Bunge,  Heliocarya  (1871)  8;  Loew  in  Ber.  deutsch,  bot.  Gesellsch.  IV. 
(1886)  166,  t.  VIII,  f.  13.  —  Perennis,  glaucescens.  Caulis  erectus  vel  ascendens 
(»caules  decumbentes«  teste  Boissier)  glaber  vel  parce  aculeatus  angulatus,  25 — 30  cm 
vel  ultra  altus.  Folia  sessilia,  oblonga  vel  obovata,  10 — 17  cm  longa,  4  —  8^  cm  lata, 
apice  obtusa,  basi  valde  quasi  in  petiolum  attenuata,  utrinque  praesertim  ad  costas 
marginesque  aculeata.  Cincinni  in  paniculam  ebracteatam  terminalem  dispositi,  pedun- 
culis  pedicellisque  valde  aculeatis,  pedicellis  calyce  paulo  longioribus;  calyx  usque  ad 
J/3  longitudinis  suae  connatus,  aculeatus,  9  mm  longus,  lobis  ovato-acutis;  corollae 
coeruleae  tubus  11  mm  longus,  lobi  7  mm  longi;  stylus  19  mm  longus;  cetera  speciei 
praecedentis.  Nuculae  suborbiculares  1  2  mm  diametro,  utraque  facie  convexae,  exteriore 
laeves  elevatim  lineatae,  margine  angustissimo  crassiusculo  aculeis  minutis  obsito. 

Nördliches  Persien:  Am  Fuße  des  Berges  Demawend  bei  Ask,  2000  m  ü.  M. 
(Kotschy  n.  368).  —  Außerdem  zahlreiche  Kulturexemplare  in  den  meisten  Herbarien. 

5.  C.  dubia  Bunge,  Reliq.  bot.  Lehmann  (1847)  242;  Mem.  Acad.  Petersb.  VII. 
(1854)  418;  Heliocarya  (1871)  8;  Fedtschenko  in  Bull.  Soc.  Mose.  CHI.  (1902)  HO; 
Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (190  4)  180.  —  Perennis,  glaucescens,  decumbens, 
carnosa,  caulibus  50  cm  longis  vel  ultra.  Folia  ovato- oblonga,  obtusa,  setulis  basi  cal- 
caratis  obsita,  in  petiolum  angustata,  superiora  sessilia.  Racemi  ramosi  longiusculi; 
calycis  floriferi  dentes  trianguläres  strigosi,  calyx  fruetifer  valde  auetus,  stellatim  ex- 
pansus,  lobis  late  ovatis;  corollae  tubus  calyce  sesquilongior,  laciniis  oblongo-ovalibus 
inaequalibus,  2  paulo  maioribus;  stylus  e  corolla  non  excedens.  Nuculae  7  mm  longae, 
5  mm  latae,  facie  exteriore  planae  nitentes,  margine  crenulatae. 

Türke stan:  Häufig  an  trockenen  abschüssigen  Orten  am  Flusse  Sarawschan  ober- 
halb Samarkand  (Lehmann,  nach  Bunge).  Auch  sonst  in  Samarkand  und  Fergana 
nicht  selten  (nach  Lipsky).  — ■  Nicht  gesehen.  Es  ist  sehr  auffallend,  daß  in  den  großen 
deutschen  Sammlungen  nicht  ein  Exemplar  dieser  durchaus  nicht  seltenen  Art  vor- 
handen ist. 

Sect.  II.  Actinobole. 

Actinobole  Bunge,  Heliocarya  (1871)  8;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  279;  Gurke 
in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  100.  —  Anthera  postica  major  medio  ad 
insertionem  transverse  angulato-infraeta,   anticae  laterales  minores. 

6.  C.  actinobole  Bunge,  Heliocarya  (1871)  8;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  279.  — 
Perennis,  setis  crassis  basi  tuberculatis  albo-strigosa.  Caules  erecti,  15 — 30  cm  alti,  in 
paniculam  thyrsoideam  sub  anthesi  strietam  abeuntes.  Folia  inferiora  carnulosa,  obovato- 
oblonga,  5 — 8  cm  longa,  12 — 1  7  mm  lata,  obtusa,  basi  in  petiolum  attenuata.  Thyrsus 
terminalis,  cincinnis  numerosis  brevibus  tandem  laxis,  bracteae  minutissimiie,  filiformes, 
pedicelli  fruetiferi  calyce  longiores;  calyx  usque  ad  medium  partitus,  4  mm  longus, 
laciniis  triangulari-ovatis  acutis;  corollae  purpurascentis  tubus  calyce  sesquilongior, 
laciniae  oblongae  subinaequales  tubo  21/2"P'0  breviores;  stamina  omnino  exserta  inter 
fornices  inserta,  superioris  filamentum  crassius  vix  linea  longius  strictum  ipso  apice  in- 
fractum  et  mediae  antherae  insertum;  anthera  caerulea  medio  angulato-plicata,  basi 
subsagittata,  apice  attenuata;  filamenta  cetera  aeque  alte  inserta  multo  breviora  reeta; 
stvlus  filiformis  exsertus  fere  lacinias  limbi  aeqnans.  Nucula  (iunior)  solitaria  disco 
hispida,  aculeis  elongatis  glochidiatis   basi  in  alam  confluentibus  cineta. 

Nördl.  Persien:  Bergabhänge  bei  Scharud  (Bunge  u.  Bienert).  — Nicht  gesehen. 


94  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

«2.  Heliocarya  Bunge. 

Heliocarya*)  Bunge,  Heliocarya  (1871)  4;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  279;  B« 
et  Hook.  f.  Gen.    II.    (1876)   846;    Baill.  Hist.    pl.    X.    (1891)  380;    Gurke   in    Engl. 
Prantl,  Pflzfam.  IV.  3  a.  (1893)  101,  f.  4  IE;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (1904) 
426;  Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.   2.  (1913)   106. 

Calyx  ad  medium  partitus,  fructifer  accrescens.  Corolla  cylindrica,  bilabiata,  tubo 
elongato,  lobis  2  superioribus  maioribus  reflexis,  3  inferioribus  minoribus  recurvo-patulis. 
Fornices  nulli.  Staminis  superioris  anthera  pollinigera  obovala,  dorso  sub  apice  flla- 
mento  brevi  piano  affixa,  gibbo  faucis  excavato  inclusa ;  staminum  lateralium  et  anticorum 
rudimenta  minutissima  effoeta  fauci  inclusa.  Stylus  calyce  brevior.  Nucula  abortu  soli- 
taria,  depresso-plana,  radiatim  glochidiala.  —  Herbae  perennes  foliis  alternis,  cincinnis 
terminalibus.     Species  unica. 

H.  monandra  Bunge!  Heliocarya  (1874)  4;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (4  875)  279; 
Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  100,  f.  41  E — G;  Kusnezow  in  Fl. 
caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  107.  —  Tota  pilis  basi  tuberculatis  densissime  albido-hispida. 
Perennis.  Caulis  simplex  erectus  15 — 20  cm  altus.  Folia  inferiora  longe,  superiora 
breviter  petiolata,  maiora  cum  petiolo  6 — 7  cm  longa,  15 — 20  mm  lata,  oblonga,  apice 
obtusa,  basi  sensim  et  longe  in  petiolum  attenuata.  Inflorescentia  ampla,  paniculata, 
cincinnis  densi-  et  multifloris,  pedicellis  inferioribus  calyce  vix  longioribus;  calyx  7  nun 
longus  lobis  triangulari-ovatis ;  corolla  coerulea,  1 0  mm  longa,  lobis  tubo  multo  brevi- 
oribus.  Nuculae  (nondum  omnino  maturae)  ca.  7  mm  diametro  obovato-suborbiculares, 
facie  exteriore  planae  leviter  carinatae  hirsutae,  facie  interiore  convexae  rugulc 
pilosulae,  margine  aculeis  12 — 16  glabris  basi  complanatis  et  in  alam  angustam 
fluentibus  elongatis  apice  glochidiatis  cinctae.  —  Fig.  \F  et  Fig.  13.27 — G. 

Mittleres  Persien:  Auf  Bergen  bei  Meibut  und  Aghda,  zwischen  Yesd  und  Isp 
(Bunge).     So  lautet  die  Originalangabe.     Bei  Boissier  in  der  Flora  orientalis  heißt 
»In  montfbus  Sofi  et  Kohrud«  ;   und  auf  einem  Zettel  des  Herb.  Boissier   steht: 
Kennan  et  Ispahan,  April   1859,  Bunge. < 

13.  Pectocarya  dc. 

Pectocarya**)  DC.  ex  Meissn.  Gen.  (1840)  279;  Endl.  Gen.  Suppl.  I.  (1840)  1 
[excl.  syn.  Oryptantha]]  DC.  Prodr.  X.  (1846)  120;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (181 
847;  A.  Gray,  Syn.  Fl.  II.  I.  (1878)  187;  Baill.  Hist.  pl.  X.  (1891)  380;  Gurke  ir 
Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  101;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (1904) 
426.  —  Ktenospermum  Lehm.  Del.  sem.  Hort.  Hamburg  (1837)  17,  nomen  nudum.  — 
Gruvelia  A.  DC.  in  DC.  I.e.   119. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus,  fructifer  valde  auetus.  Corolla  tubulosa  vel  tubulosu- 
campanulata,  lobis  brevibus.  Fornices  minimi  vel  plane  deficientes.  Stamina  fere  ad 
basin  tubi  corollae  inserta,  brevia,  inclusa;  antherae  ovatae  filamentis  breviores.  (lyn-.- 
basis  formam  capsulae  Veronicae  imitans.  Stylus  brevissimus.  Nuculae  lateraliter  affixae, 
geminatae,  gynobasin  lateraliter  excedentes,  margine  pectinatae.  —  Herbae  annuae 
humiles  foliis  oppositis  linearibus,  floribus  remote  spicatis  bracteis  oppositis  vel  sul>- 
oppositis. 

Species  3,  Americam  occidentalem  inhabitantes. 

A.  Corolla  infundibuliformis ;  nuculae  oblongae 1.  P.  lateriflora. 

B.  Corolla  cylindrica  basi  dilatata;  nuculae  obovatae. 

a.  Lobi  corollae  tubo  breviores;  calyx  setosus i.  P.  setosa. 

b.  Lobi  corollae  tubo  aequilpngi;  calyx  haud  setosus.    .    .    3.   P.  pusilla. 


*)  Nomen  derivatur  ab  tjXios  sol,  et  xayvor  nucula. 
**)  Nomen  derivatur  a  t.exios  pexus,  et  xüyvov  nucula. 


I'ectocarya.  95 

1.  P.  lateriflora  (Lam.)  DC.!  Prodr.  X.  (184  6  1 20 ;  Reiche,  Fl.  Chile  V.  (1910) 
205.  —  Cynoglossum  laterif 'forum  Lam.!  Encycl.  II.  (1786)  239;  Ulustr.  (1791)  t.  92, 
f.  2;  Bert.!  ex  DC.  1.  c.  —  Myosotis  gracilis  Ruiz  etPav. !  Fl.  peruv.  II.  (1799)  5.  — 
Cynoglossum  pilosum  Ruiz  et  Pav. !  1.  c.  6,  t.  III,  f.  b;  Lehmann,  PI.  asperifol.  (1818) 
167,  n.  131;  Hook,  et  Arn.  Bot.  Beechey's  Voy.  (1840—41)  371.  —  Cynoglossum 
lineare  Ruiz  et  Pav.  1.  c;  Hook,  et  Arn.  1.  c.  —  Echinospermum  gracile  Lehm.  PI. 
asperifol.  (1818)  129,  n.  100.  —  Rochelia  gracilis  Roem.  et  Schult!  Syst.  IV.  (1819) 
111;  Poepp.  pl.  exs.  diar.  n.  172  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  120.  —  Rindera  lateriflora 
Roem.  et  Schult.  1.  c.  762.  —  Rindera  pilosa  Roem.  et  Schult.  1.  c.  —  Ktenospermum 
linifolium  Lehm.!  in  Linnaea  XIII.  (18  38)  Litt.  8  4  [nomen  seminudum].  —  Mattia  lateri- 
flora G.  Don,  Gen.  syst.  gard.  IV.  (1838)  310.  —  Mattia  pilosa  G.  Don  1.  c.  311.  — 
P.  chilensis  DC.!  Prodr.  X.  (1846)  120;  Gay,  Fl.  chilena  IV.  (1849)  480,  t.  52  bis 
f.  2.  —  P.  linearis  DC.  1.  c;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  101, 
f.  41  H.  —  Annua,  a  basi  diffuse  ramosa,  gracilis,  adpresse  puberula,  caulibus  decum- 
benlibus  vel  ascendentibus,  usque  ad  22  cm  longis.  Folia  sessilia  angusüssime  linearia. 
Flores  subsessiles  vel  breviter  pedicellati ;  sepala  subulata,  1  y2  mm  longa,  fructifera 
3^2  mm  l°nga)  hirsuta;  corolla  alba,  2  —  3  mm  longa,  lobis  brevibus  late  ovatis;  for- 
nices  indistincti  vel  plane  deficientes.  Nuculae  oblongae,  3—4  mm  longae,  margine 
usque  ad  basin  pectinato-dentato;  embryo  fere  2  mm  longus,  cotyledonibus  suborbicu- 
laribus  radicula  non  multo  longioribus.  —  Fig.  13Ü. 

Andines  Südamerika:  Auf  Feldern  und  Weiden,  auf  dürren  Ebenen  und  trockenen 
Hügeln,  von  Ecuador  bis  in  das  südliche  Patagonien.  Ecuador:  auf  den  Anden  (Spruce 
n.  5309).  Peru:  Berge  von  Barranco  bei  Lima  (Weberbauer  n.  1664);  an  der  Lima- 
Oroya-Bahn  auf  Bergen  im  Norden  der  Station  Chosica  (Weberbauer  n.  5330);  am 
Titicaca-See  (Meyen)  usw.  —  Chile:  Caldera  (Philippi);  Valparaiso  (Buchtien);  San- 
tiago (Philippi  n.  684);  bei  Quillota,  Laquinta  und  Oreolan  (Bertero  n.  211  u.  944); 
auf  Feldern  bei  Concepcion  (Ruiz;  Original);  usw.  Südgrenze  in  Chile  in  der  Provinz 
Bio-bio  (nach  Reiche).  Argentinien:  Sierra  Famatima:  La  Incrucijada  (Hieronymus 
u.  Niederlein  n.  466);  am  Rio  Negro  (Berg  n.  81  u.  163);  am  Rio  Chubut  (Düsen 
n.  5  in  Herb.  Upsala).     Hier  die  Südgrenze.  —  Blüht  anscheinend  das  ganze  Jahr. 

Var.  Nuttallii  (Spreng.)  Brand,  nov.  nom.  —  C.  Nuttallii  Spreng.  Syst.  I.  (182  5) 
565.  —  Cy noglossum  penicillatum  Hook,  et  Arn.!  Bot.  Beechey's  Voy.  (1840 — 1841) 
371.  —  P.  penicillata  A.  DC!  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  120;  A.  Gray,  Syn.  Fl.  II.  1. 
(1878)  187;  Piper,  Fl.  Washington  (1906)  482.  —  P.  chilensis  var.  Californica  Torr. 
Pacif.  Railw.  Rep.  V.  (1856)  12  4.  —  P.  linearis  Torr.  1.  c,  A.  Gray  1.  c.  autorumque, 
non  DC.  —  P.  linearis  var.  penicillata  M.  E.  Jones  in  Proc.  Calif.  Acad.  2.  ser.  V.  (1895) 
709.  —  Nuculae  plerumque  irregula riter  dentatae,  margine  fere  nunquam  usque  ad 
basin  fisso,  interdum  fere  integro.  Multis  formis  intermediis  haec  varietas  cum  typo 
conjungitur. 

Pazifisches  Nordamerika:  Von  Britisch  Columbia  bis  nach  Mexiko  und  Nieder- 
kalifornien. Britisch  Columbia:  See  Osoyoos  (Macoun  n.  76742).  Washington: 
Wenache  (Whited  n.  86);  Nord  Yakima  (Henderson);  Pasco  (Piper  n.  2967);  Douglas 
County  (Spillman);  Harrington  (Sandberg  u.  Leiberg  n.  223);  Coulee  City  (Piper 
n.  3869);  Walla  Walla  (Brandegee  n.  984);  Rattlesnake  Mountains  (Griffiths  u. 
Cotton  n.  22).  Alle  Angaben  nach  Piper  1.  c.  —  Utah:  St.  George  (Jones  n.  1622).  — 
Arizona:  Tal  bei  Camp  Lowell  (Pringle);  Santa  Catalina  Mountains  (Lemmon); 
Beaverdam  (Jones  n.  5033).  —  Nevada:  Eagle  Valley,  Ormsby  County  (Baker 
n.  1028).  —  Kalifornien:  Russian  River  bei  Ukiah  (Bolander  n.  3858).  Kern 
County:  Oil  City  (Heller  n.  7586).  Inyo  County:  Surprise  Canon,  Panamint  Mountains 
(Coville  u.  Funston  n.  721).  Los  Angeles  County:  Claremont  (Baker  n.  4135). 
San  Bernardino  Tal  (Parish  n.  41).  San  Diego  (Jones  n.  3052)  usw.  —  Nieder- 
kalifornien: San  Juentin  (Palmer  n.  627  u.  628).  Guadalupe  Insel  (Palmer  n.  69a). 
—  Mexiko:   Chihuahua:   Sa.  Eulalia  Mountains  (Pringle). 

2.  P.  setosa  A.  Gray  in   Proc.  Amer.  Acad.   XII.   (1876)  Kl:   Syn.  Fl.   II.    1.  (1878, 


96  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

187;  Suppl.  (4  886)  421;  Coville  in  Contrib.  U.  St.  Nat.  Herb.  IV.  (1893)  163;  M.  E. 
Jones  in  Proc.  Calif.  Acad.  2.  ser.  V.  (1895)  709;  Piper,  Fl.  Wushington  (1906)  482.  — 
Annua,  humilis,  simplex  vel  diffusissime  ramosa,  3 — 18  cm  alta,  caulibus  adpresse  hirtis. 
Folia  sessilia,  anguste  linearia,  apice  obtusa,  basi  paulum  attenuata,  setulis  basi  calc 
ratis  dense  obsita.  Sepala  lineari-lanceolata,  obtusa,  setosa,  1  mm  longa,  post  anthesii 
3y2  mm  longa;  corolla  late  cylindrica,  vix  1  i/i  mm  longa;  fornices  nulli,  sed  5  maculi 
indistinctae  ad  faucem;  cetera  speciei  praecedentis.  Nuculae  ovatae.  2  mm  longae, 
setosae,  ad  basin  saepe  hyalino-alatae ;  embryo  perlucens,  1  i/i  mm  longus,  cotyledonibus 
late  ovatis  radiculae  crassae  aequilongis. 

Pazifisches  Nordamerika:  Von  Washington  bis  nach  Kalifornien  und  Arizona, 
auf  Hügeln  und  felsigen  Abhängen;  zerstreut.  Washington:  Yakima  County  (Bran- 
degee  n.  985)  und  Nord  Yakima  (Henderson  n.  2560);  nach  Piper  1.  c.  —  Oregon  : 
Douglas  County:  Canyonville  (Ho well);  Malheur  County:  Hügel  bei  Dry  Creek  (Cusick 
n.  2555).  —  Nevada:  Empire  City  (Jones  n.  3992).  —  Kalifornien:  Los  Angeles 
County:  Acton  (Eimer  n.  3706).  San  Jacinto  Mountains  (H.  M.  Hall  n.  1183).  In  der 
Mojavewüste  gemein  (!).  Coloradowüste  (Parish  n.  428).  Inyo  County:  Silver  Canyon, 
auf  steinigen  Abhängen  (Heller  n.  8187).  —  Arizona:  Santa  Catalina  Mountains 
(Lemmon). 

3.  P*.  pusilla  (A.  DC.)  Gay,  Fl.  chilena  IV.  (1849)  482,  t.  52  bis  f.  3;  Reiche, 
Fl.  Chile  V.  (1910)  205.  —  Cynoglossum  pauciflorum  Bertero!  Merc.  chil.  (Apr.  1829) 
510,  non  Ruiz  et  Pav.  —  Gruvelia  pusilla  A.  DC!  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  119.  — 
Annua,  humillima,  gracillima,  simplex  vel  parum  ramosa,  erecta,  1 l/2 — 9  */2  cm  alta, 
sericeo-strigosa.  Cotyledones  persistentes  glabratae,  ovato-spathulatae ;  folia  caulina 
minima  sessilia  anguste  linearia  strigosa.  Inflorescentiae  breviores  quam  cetera  pars 
plantae.  Sepala  lanceolato-subulata,  vix  1  mm  longa,  post  anthesin  2  mm  longa,  villosa; 
corolla  campanulato-cylindrica,  1 J/2 — 2  mm  longa,  lobis  oblongis  tubum  aequantibus; 
fornices  minimi,  sed  satis  distincti.  Nuculae  1  vel  2,  raro  3,  angulato-ovatae,  ä1/^  mm 
longae,  in  medio  longitudinaliter  carinatae,  margine  incrassato  setoso ;  embryo  1  */2  mm 
longus.     Cetera  specierum  praecedentium.  —  Fig.  1  G. 

Chile:  Valparaiso:  »in  pascuis  sterilibus  collium  loco  dicto  ,1a  plaga  ancha'« 
(Bertero  n.  212);  bei  Valparaiso  und  dem  Berge  la  Leona  (Bertero  n.  212,  nach 
Zitat  bei  DC.  1.  c);  auf  trockenen  Hügeln  bei  Concon  (Poeppig  n.  58  diar.  276). 
Rancagua  (Philippi  n.  682).  In  den  letzten  Jahrzehnten  nicht  mehr  beobachtet  nach 
Reiche).  —  Blüht  im  August  und  September. 

Var.  flagellaris  Brand,  nov.  var.  —  P.  pusilla  A.  Gray!  in  Proc.  Amer.  Acad. 
XII.  (1876)81;  Syn.  Fl.  II.  1.  (1878)  187;  Suppl.  (1886)  421;  Piper,  Fl.  Washington 
(1906)  482.  —  Inflorescentiae  longiores  quam  cetera  pars  plantae.  Caules  usque  ad 
22  cm  longi,  flagelliformes ,  saepe  a  basi  divaricato-ramosi.  Folia  6 — 15  mm  longa; 
calyx  fructifer  2*/2 — 3  mm  longus.  Nuculae  2 — 4,  aequaliter  divergentes.  Habitus  a 
typo  valde  differt,  nucularum  structura  plane  congruit. 

Pazifisches  Nordamerika:  Washington:  Klickitat  County  (Suksdorf  n.  410). 
Oregon:  »Dry  prairies  near  timber«  (Howell).  Kalifornien:  Gemein  bei  Ireka  (nach 
A.  Gray).  Nordöstliches  Kalifornien  (Rattan).  San  Mateo  County:  Portola  (Eimer 
n.  4676).  —  Blüht  vom  April  bis  zum  Juni. 

1  i.  Omphalodes  Moench. 

Omphalodes*)  [Tournef.  Inst.  (1700)  140,  t.  58]  Moench,  Method.  (1794)  419; 
Hoffmg.  et  Link,  Fl.  portug.  I.  (1809)  192;  Schrank  in  Denkschrift.  Akad.  München 
III.  (1812)  220;  Lehm,  in  Magaz.  Ges.  Naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  97;  PL 
asperifol.  I.  (1818)  180;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  158;  Koch,  Syn.  Fl.  Germ.  ed.  3.  (1857) 
431;    Willk.  et  Lange,    Prodr.  Fl.  Hisp.  IL  (1870)   509;    Boiss.  Fl.  orient.  IV.    (1875) 


*)  Nomen  derivatum  ab  outpiiXog  umbilicus,  propter  formam  nucularum. 


Omphalodes. 


97 


866;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  847;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India 
IV.  (1883)  155;  A.  Gray  in  Proc.  Amer.  Acad.  XX.  (1885)  262,  Syn.  Fl.  II.  I.  Suppl. 
(1886)  422;  Baill.  Bist.  pl.  X.  (1891)  379;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a. 
(1893)  101;  Ascherson-Graebner,  FI.  nordostd.  Flachl.  (1899)  574;  Dalla  Torre  et 
Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)   426;   Kusnezow,   Fl.  caucas.  crit.  IV.   2.  (1913)   107.  — 


1 


vth  *■€%*■ 


Fig.  -13.  A,  B  Braehybotrys  paridiformis  Maxim.  A  Flos.  B  Pistillum.  —  C,  D  Caccinia 
macranthera  crassifolia  (Vent.)  Brand.  G  Flos.  D  Corolla  dissecta.  —  E—Q  Heliocarya  mo- 
nandra  Bunge.  E  Flos.  F  Corolla  dissecta.  0  Nucula.  —  H  Pectocarya  lateriflora  (Lam.)  DC. 
Fructus.  —  J—L  Omphalodes  venia  Moonch.  J  Habitus.  K  Flos.  L  Lobi  corollae.  — 
M  0.  linifolia  (L.)  Moencb.  Fructus.  —  N—P  Cynoglossum  officinale  L.  N  Flos.  0  Corolla 
dissecta.     P  Nucula.  —  See.  Engl.- Prantl,  Pflzfaiu.  IV.  3a.  100,  Fig.  41. 

Picotia  Hoem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  10.  —  Omphalium  Roth,  Enum.  pl.  Germ. 
I.  (1827)  590.  —  Omphalodes  §  1.  Eaomphalodes  A.  Gray  in  Proc.  Amer.  Acad.  XX. 
(I885)  262.     (O.  §  2.  Eritrichium  A.  Gray  1.  c.   263  sectio  exeludenda). 

Calyx   usque    ad   basin   partitus.      Corolla    campanulato-cylindrica  vel   fere   rotata, 
tubo    brevi,    limbo    amplo,    lobis    late    ovatis    obtusis  limbum  aequanübus  vel   eo  duplo 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  2ö2.  Cynoglosseae.  7 


98  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

brevioribus.  Fomices  distincti,  plerumque  deorsum  semilunares.  Staniina  in  tubo  curollae 
inclusa,  filamentis  brevissimis,  antberis  ovatis.  Stylus  calyce  brevior.  Nuculae  saepe 
multo  maiores  quam  gynobasis  minima,  glabrue  vel  hirtae,  sphaerico-depressae  vel  calathi- 
formes  vel  ovoideae,  facie  exteriore  umbilicatae;  einbryo  rectus,  rarissime  curvatus, 
cotyledonibus  late  ovatis  vel  orbicularibus,  radicula  minima.  —  Herbae  annuae  vel 
perennes,  foliis  alternis,  cincinnis  bracteatis  vel  ebracteatis. 

Species  24  vel  25,  aequis  fere  partibus  regionem  mediterraneam  et  Asiam  orien- 
talem  et  Mexico  inhabitantes. 

Sect.  I.  Maschalanthus  A.  DC. 

Masclialanthus  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (4  846)  161;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pflzfam.  IV.  3a.  (4  893)  404;  Kusnezow,  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (4  94  3)  4  09.  —  Embryo 
curvatus,  radicula  cotyledonibus  aequilongis  adpressa.    Flores  axillares.  —  Species  unica. 

4.  0.  scorpioides  (Haenke)  Schrank  in  Denkschr.  Akad.  Müncben  III.  (4  8  4  2)  222; 
Lehm,  in  Magaz.  Ges.  Naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (18  4  8)  4  00,  t.  4!  (non  7  vel  8); 
PI.  asperifol.  (4  84  8)  4  89,  n.  4  47;  DC.  Prodr.  X.  (4  846)  4  64;  Ledeb.  Fl.  ross.  III. 
(4847)  468;  C.  Koch  in  Linnaea  XXII.  (4849)  646;  Steven  in  Bull.  Soe.  Moscou  (4854) 
608;  Koch,  Syn.  Fl.  Germ.  ed.  3.   (4  857)   432;   Nym.  Consp.  III.  (4  88  4)   522;   Suppl. 

II.  (4  890)  226;  Beck,  Fl.  Niederösterreich  (4  890)  690;  Fritsch,  Excursionsfl.  Öster. 
(4  897)  455;  Schmalhausen,  Fl.  sredn.  i  jushn.  Ross.  II.  (1897)  221;  Garcke,  III.  Fl. 
Deutschland  ed.  4  8.  (4  898)  424;  Ascherson-Graebner,  Fl.  nordostd.  Flachl.  (4  899)  574; 
Kusnezow  in  Bull.  Acad.  Imp.  St.  Petersbourg  (4  908)  797;  Fedtschenko  u.  Flerow,  Fl. 
europ.  Ross.  (194  0)  776,  f.  671;  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  109.  —  Gynoglossum 
scorpioides  Haenke  in  Jacq.  Collect,  bot.  II.    (1788)  3;   Marsch.  Bieb.  Fl.  taur.-caucas. 

III.  (4  8  4  9)  4  28.  —  Picotia  scorpioides  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (4  84  9)  87.  —  Om- 
phalium  scorpioides  Roth,  Enum.  pl.  Germ.  I.  (4  827)  590.  —  Biennis.  Caules  debiles, 
decumbentes,  ramosi,  4  2 — 35  cm  longi,  parce  hirtelli  vel  glabri,  ramis  ascendentibus 
vel  erectis.  Folia  inferiora  opposita,  superiora  alterna,  tenuia,  2 — 4  cm  longa,  5 — 
20  mm  lata,  setulis  basi  calcaratis  obsita,  infima  breviter  petiolata,  ovato-spathulata, 
cetera  oblonga,  basi  quasi  in  petiolum  altenuata,  suprema  basi  latiore  sessilia.  Flores 
axillares,  pedicellis  calyce  longioribus  demum  reflexis,  in  cincinnum  terminalem  laxum 
dispositi;  sepala  oblonga,  obtusa,  pilosa,  2  mm  longa,  post  anthesin  5  mm  longa;  co- 
rolla  breviter  et  late  cylindrica,  quasi  subrotata,  limbo  usque  ad  2/3  longitudinis  suae 
partito,  lobis  ovalibus  obtusis.  Nuculae  hirtae,  sphaerico-depressae,  umbilico  rotundato, 
margine  umbilico  angustiore ;  embryo  3 1/2  mm  longus.  —  Fig.  4  H,  Fig.  1  4  E — H. 

Mitteleuropa,  mittleres  und  südliches  Rußland,  an  Flußufern,  in  Gebüschen 
und  Wäldern,  nicht  häufig.  Fehlt  in  der  Schweiz  und  in  Tirol.  Südwestgrenze  in 
Bayern:  Ludwigsbad  bei  Wipfeld  (nach  Garcke);  Wehrwäldchen  bei  Schweinfurt  (!). 
Nordwestgrenze  am  Nordwestrande  des  Harzes  zwischen  Othfresen  und  Salzgitter  (!). 
Die  Westgrenze  bildet  also  etwa  der  10°  ö.  L.  Im  Unterharz  im  Bodetal  (!)  und  am 
Meiseberge  im  Selketal  (!).  In  Anhalt  bei  Sandersleben  (nach  Garcke).  Im  Kyffhäuser- 
gebirge  im  Walde  unter  der  Botenburg  (Evers);  in  der  Provinz  Sachsen  an  der  Elbe 
bei  Barby  (nach  Garcke)  und  bei  Grünewalde  in  der  Nähe  von  Schönebeck  (!).  In  der 
Altmark  bei  Arneburg  (1894;  nach  Ascherson-Graebner).  In  der  Niederlausitz  am 
Lubstdamm  unweit  der  Baudacher  Mühle  zwischen  Gassen  und  Beikau  (!).  Fehlt  in 
Posen  und  Pommern;  mehrfach  dagegen  in  Westpreußen:  bei  Thorn  im  Wäldchen  bei 
der  Wolfsmühle  (!);  bei  der  Judamühle  bei  Gronowo  (nach  Ascherson-Graebner)  und 
bei  Graudenz(I),  wo  die  Art  die  Nordgrenze  erreicht.  Ferner  in  Sachsen:  Plauenscher 
Grund  bei  Dresden  (Hübner  n.  25),  bei  Potschappel  und  Tharandt  (nach  Garcke),  bei 
Kohlberg  bei  Pirna  (!),  bei  Seiffersdorf,  Sohland  und  Löbau  (nach  Garcke). 

Das  Hauptverbreitungsgebiet  liegt  in  Niederschlesien,  etwa  auf  der  Linie  Bunz- 
lau  (!),  Liegnitz  (!),  Breslau  (!),  Ohlau  (!),  Schweidnitz  (!),  Waidenburg  (!),  Striegau  (!).  Die 
Art  fehlt  dagegen  in  Oberschlesien  und  Österreichisch  Schlesien.     Nicht  selten  ist  sie  in 


Omphalodes.  99 

Höh  inen,  wo  sie  besonders  im  nördlichen  Teil  vorkommt,  anschließend  an  das  nieder- 
schlesische  Zentrum.  Münchengrätz  (!).  Reichenbach  (?).  An  der  Elbe  bei  Lobositz(l), 
bei  Kulm  (!),  in  Forsten  hei  Teplitz;  bei  Karlsbad  unterhalb  des  Dreikreuzberges^nach 
Garcke);  im  Eichbusch  bei  Eidlitz  nahe  Kommotau  (!).  Bei  Prag,  besonders  bei  St. 
Ivan  (!).  In  Südböhmen  bei  Horaczdowicz.  In  Mähren  hauptsächlich  im  Tale  der  Iglawa. 
Iglau(!).  Gebüsche  bei  Namiest(!),  Waldränder  bei  Eibenschitz  (!),  bei  Brunn (!).  »Blanoko« 
(Hochs tetter).  Niederösterreich:  In  den  Auen  der  Thaya,  am  Pommersdorfer  Berge 
bei  Raabs,  im  Kremstale  bei  Senftenberg,  am  Gallyzinberge  bei  Wien  (nach  Beck);  an 
der  Leitha  bei  Lichtenwörth  bei  Wiener-Neustadt  (Kerner  n.  2935).  Hundsheimerberg 
bei  Hainburg  (Degen).  Oberösterreich:  Linz  (Rauscher).  Salzburg  (nach  Fritsch). 
Steiermark:  Gebüsche  bei  Gösting  nahe  Graz  (Dörfler,  herb.  norm.  n.  5144;  Hayek 
n.  243);  bei  Brück  (Freyolz).  Kärnten  (nach  Fritsch).  Ungarn:  Kleine  Karpathen 
bei  Preßburg,  auf  dem  Bilderberg  (Baenitz,  herb.  eur.  n.  2566);  auf  dem  Gamsberg 
(Eschfaeller).  In  den  Wäldern  des  Matra-Gebirges  (!).  Szantö  (Lang).  Sieben- 
bürgen: nur  bei  Blasendorf  (Lang).  Im  westlichen  Teil  des  mittleren  Rußlands 
nicht  selten:  Polen  und  Wolhynien  (nach  Schmalhausen).  Podolien:  Pliskow  (Fl. 
polon.  exsic.  n.  370);  bei  Roschnow  am  Dnjestr  (!).  Bessarabien:  Kalarasch  (!).  Ferner 
in  den  Gouvernements  Kiew,  Poltawa,  Orel,  Kaluga,  Moskau,  Tula  und  Kasan,  wo  die 
Art  die  Ostgrenze  erreicht  (nach  Schmalhausen).  Jekaterinoslaw  (Herb.  Fl.  Ross. 
n.  829);  Cherson  (Lindemann).  Charkow  und  Kursk  (nach  Schmalhausen).  Auf 
der  Krim  (nach  Fedtschenko).  Stawropol  am  Kaukasus.  Südgrenze  unter  dem  45°. 
In  Mitteleuropa  überschreitet  die  Art  nirgends  den  46°  n.  Br.  nach  Süden.  Endlich 
findet  sich  im  Berliner  Herbarium  noch  ein  Exemplar  mit  der  Bezeichnung:  >Grusien. 
C.  Koch«,  und  Kusnezow  hat  ein  am  Aragwa,  einem  Nebenflüsse  des  Kur,  gesam- 
meltes Exemplar  gesehen.  Trotzdem  erscheint  ihm  das  Vorkommen  der  Art  in  Trans- 
kaukasien  nicht  als  genügend  gesichert. 

Nota.  0.  scorpioides  embryone  curvato  non  modo  a  ceteris  speciebus  generis  Omphalodes, 
sed  ab  omnibus  Cynoglosseis  valde  abhorret. 

Sect.  II.  Euomphalodes  A.  DC. 

Euomphalodes  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (18  46)  161;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pllzfam.  IV.  3a.  (1893)  4  02;  Kusnezow,  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  HO.  —  Embryo 
rectus,  radicula  brevissima.     Cincinni  plerumque  ebracteali. 

A.  Lobi  corollae  in  sinubus  plicati  (species  mexicanae). 

a.  Flores  solitarii. 

a.  Pedicelli  quam  folia  breviores 2.   0.  cardiophylla. 

ß.  Pedicelli  quam  folia  longiores 3.0.  mexicana. 

b.  Flores  in  cincinnos  laxos  dispositi. 

u.  Cincinni  bracteati 4.   0.  acuminata. 

ß.  Cincinni  ebracteati 5.   0.  aliena. 

B.  Lobi  corollae  in  sinubus  haud  plicati. 

a.  Nuculae  sphaerico-depressae. 
a.  Nucularum  margo  dentatus. 

I.  Folia  summopere   5  cm  longa 6.    0.  linifolia. 

II.  Folia  usque  ad   15  cm  longa 1.0.  lusitanica. 

ß.  Nucularum  margo  integer. 

I.  Nuculae  glabrae 8.   0.  japonica. 

IL  Nuculae  glochidiatae 9.   0.  Kramer  i. 

b.  Nuculae  ovoideae  vel  calathiformes. 

«.  Nucularum     cyathiformium     margo    clevalus    (species 
asiaticae). 

I.   Folia  basalia  basi  cordata  vel  truncata. 
i .  Fornices  glabri. 

7* 


100  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

*  Pedicelli  calyce  multo  longiores 1  o.   0.  sericea. 

**  Pedicelli  calyce  paulo  longiores 11.   0.  moupinensis. 

2.  Fornices  ciliati 12.  0.  blepharolepis. 

II.  Folia  basalia  basi  attenuata. 

1.  Fornices  pilosi 1  3.  0.  Forrestii. 

2.  Fornices  glabri. 

*  Nucularum  cyathus  rotundatus  apertus.    .    .  1  4.  0.  trichocarpa. 
**  Nucularum  cyathus  rimiformis  subclausus.    .  1  5.  0.  diffusa. 

ß.  Nucularum  ovoidearum  margo  haud   elevatus   (species 
mediterraneae). 
I.  Nuculae  glabrae. 

1.  Nuculae  longitudinaliter  carinatae 16.   0.  brassicifolia. 

2.  Nuculae  haud  carinatae 17.  0.  Lueiliae. 

II.  Nuculae  ±  hirtae. 

1.  Rhizoma  haud  stoloniferum. 

*  Folia  3 — 6  mm  lata I  8.  0.  litoralis. 

**  Folia  3  — 6  cm  lata. 

f  Folia  basi  cordata. 

Q  Nucularum  margo  integer 19.  0.  cappadocica. 

OO  Nucularum  margo  dentatus 20.  0.  cauoasica. 

ff  Folia  basi  attenuata. 

O  Nucularum  margo  integer 21.0.  rupestris. 

OO  Nucularum  margo  dentatus 22.  0.  Lojkae. 

2.  Rhizoma  stoloniferum 23.  0.  verna. 

2.  0.  cardiophylla  A.  Gray  ex  Hemsl.  Biol.  centr.  amer.  Bot.  II.  (1882)  377  et 
in  Proc.  Amer.  Acad.  XX.  (1885)  263.  —  Annua,  7 — 12  cm  alta,  hispidulo-pilosa, 
ramis  gracillimis  undique  foliosis.  Folia  tenuia,  basalia  longe  petiolata,  omnia  cordi- 
formia,  gradatim  acuminata,  lamina  maximorum  2 — 3  cm  longa,  basalium  petiolus 
gracilis  usque  ad  7  72  cm  longus,  caulinorum  petiolus  8 — 25  mm  longus.  Flores  6  — 
10  mm  diametro,  axillares,  solitarii,  pedicellis  quam  folia  brevioribus;  calycis  segmenta 
ovalo-oblonga,  obtusa,  exlus  strigillosa;  corolla  alba,  breviter  tubulosa,  squamis  crassius- 
culis  papillosis  ornata.  Nuculae  calycem  subpatentem  haud  superantes,  pateriformes, 
circumalatae,  maturae  puberulae;  ala  vix  incrassata,  retroflexa,  dentata,  dentibus  angustis 
longiusculis  acutis;  cotyledones  orbiculares. 

Mexiko:  Berge  bei  Saltillo  (Palmer  n.  894).  —  Nicht  gesehen. 

3.  0.  mexicana  Wats.!  in  Proc.  Amer.  Acad.  XXV.  (1890)  158.  —  Perennis, 
ramosissima,  dense  albido-villosa,  caulibus  gracilibus  ca.  30  cm  longis,  verisimiliter  ex 
fissuris  rupium  dependentibus.  Folia  inferiora  longe,  superiora  breviter  petiolata;  lamina 
ovata,  15 — 25  mm  longa,  7  —  12  mm  lata,  basi  cordata  vel  truncata,  apice  acuta; 
petiolus  usque  ad  5  cm  longus.  Flores  solitarii  foliis  caulinis  oppositi  vel  suboppositi, 
longissime  pedunculati;  pedunculi  usque  ad  4  cm  longi;  sepala  3  mm  longa,  oblongo- 
lanceolata,  acuta,  uninervia,  dense  villosa;  corolla  breviter  tubulosa,  5 — 6  mm  longa, 
tubus  2  mm  longus,  limbus  8  mm  diametro,  lobis  ovatis  oblusis;  fornices  subquadrati; 
Stylus  calyce  paulo  brevior.  Nuculae  ovoideo-oblongae,  2 — 3  mm  longae,  umbilicus 
parvus  dentatus,  embryo   1  i/2  mm  longus. 

Mexiko:  Nuevo  Leon:  In  den  Spalten  trockener  Kalkfelsen  der  Sierra  Madre  bei 
Monterey  (Pringle  n.  1878).  —  Blüht  vom  Juni  bis  zum  August. 

4.  0.  acuminata  Robinson  in  Proc.  Amer.  Acad.  XXVI.  (1891)  170.  —  Annua, 
villosa,  caulibus  gracilibus  angulatis  ramosis,  30 — 40  cm  altis.  Folia  tenuissima,  longe 
petiolata,  3 — 5-nervia,  ovata,  basi  profunde  reniformi-cordata,  apice  attenuata  et  bre- 
viter acuminata;  lamina  30 — 45  mm  longa,  25—43  mm  lata;  pelioli  longissimi  10  cm 
longi.  Cincinni  terminales  bracteati  laxiflori,  pedicellis  calyce  multo  longioribus;  sepala 
oblonga,  4  mm  longa,  obtusa,  venosa,  extus  et  intus  pilosa;  corolla  rotata,  tubus  fere 


Omphalodes.  101 

I  mm  longus,  limbus  1  4  mm  diametro,  usque  ad  medium  parlitus.  plicis  in  sinubus 
loborum  irregularibus ;  fornices  magni  sublrapeziformes;  Stylus  calyce  «luplo  brevior. 
Nuculae  sphaerico-depressae,  4 — 5  mm  diametro,  pateriformes,  semper  2  ad  quamque 
gynobasin,  umbilico  magno,  margine  acute  dentalo,  dentibus  nunc  ereclis  nunc  retro- 
flexis;  semen  dilute  brunneum,   2^2  mm  longum;  embryo   1  y2  mm  longus. 

Mexiko:  Nuevo  Leon:  Kalkhügel  der  Sierra  Madre  oberhalb  Monterey,  1000  m 
(Pringle  n.  101^2,  als   O.  aouminata  »Watson«),  —  Blühend  im  März. 

5.  0.  aliena  A.  Gray  ex  Hemsl.  Biol.  centr.-amer.  Bot.  II.  (1882)  377  et  in  Proc. 
Amer.  Acad.  XX.  (1885)  2  62.  —  Annua,  20  —  40  cm  alta,  inferne  dense  et  patenter 
villosa,  superne  longe  et  adpresse  strigoso-pilosa  vel  glabra:  caules  erecti  vel  ascendentes 
gracillimi,  basi  tantum  foliosi.  Folia  tenuia.  longe  petiolata,  circuitu  fere  orbicularia, 
basi  cordiformia,  brevissime  abrupteque  acuminata;  lamina  12-  40  mm  longa,  12  — 
35  mm  lata,  petiolus  gracilis  usque  ad  6  cm  longus.  Cincinni  laxi  ebracteati,  pedicellis 
filiformibus  calyce  multo  longioribus;  sepala  3  mm  longa,  e  basi  latiore  sensim  altenuata, 
extus  et  intus  pilosa;  corolla  coerulea  subrotata,  tubus  1  ]/2  mm  longus,  limbus  9  mm 
diametro.     Nuculae  3  mm  longae;  cetera  speciei  praecedentis. 

Mexiko:  Nuevo  Leon:  Kalksteinhügel  bei  Monterey  (Pringle  n.  10205  u.  10206); 
zwischen  Kalksteinfelsen  in  der  Umgebung  der  Tropfsteinhöhle  von  V.  Garcia,  850  m 
(Endlich  n.  797).  —  Einheimischer  Name:  No  me  olvides  (nach  Endlich).  — 
Blüht  im  März  und  April. 

Nota:  De  fructibus  cl.  Gray  (1882)  ita  iudicat:  »We  think,  there  can  be  no  doubt  that 
the  nucules  of  the  species  are  dimorphous.  the  wing  in  a  few  of  the  lower  ones  being  thickened, 
hispid  and  turned  back,  and  in  the  rest  thin,  glabrous  and  flat«.  Sed  tribus  annis  post  idem 
auctor  dicit  hunc  >dimorphismum«  esse  »perhaps  only  a  difference  in  age<.  Mihi  quoque  haec 
sententia  recta  esse  videtur.  Fructus  immaturi  in  exsiccatis  plane  compressi  statu  cocto  turgidam 
faciein  nucularum  maturarum  exhibent. 

6.  0.  linifolia  (L.)  Moench,  Method.  (1794)  419;  Hoffmg.  et  Link,  Fl.  portug.  I. 
(1809)  193;  Schrank  in  Denkschr.  Akad.  München  III.  (1812)  2  21;  Lehm,  in  Magaz. 
Ges.  Naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  99  et  PI.  asperifol.  (1818)  187,  n.  145;  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  161;  Beichenb.  Icon.  XVIII.  (1852)  89,  t.  425,  f.  I;  Willk.  et  Lange, 
Prodi».  Fl.  Hisp.  II.  (1870)  510;  Franch..  et  Savat.  Enum.  pl.  Japon.  I.  (1875)  337; 
Nym.  Consp.  III.  (1881)  522;  Suppl.  II.  (1890)  226;  Batt.  et  Trab.  Fl.  Alger.  IL 
(1888  —  1890)  614;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  102,  f.  41; 
Ascherson-Graebner,  Fl.  nordostd.  Flachl.  (1899)  574;  Bouy,  Fl.  France  X.  (1908)  336; 
Muschler,  Man.  Fl.  Egypt  (1912)  791.  —  Linum  umbilicatum  Parkinson,  Theatr.  bot. 
(1640)  1687.  —  Cynoglossum  minus  album  Moris.  Hist.  III.  (1699)  499  et  sect.  4  1, 
t.  30,  f.  11.  —  O.  Lusitanica,  Lini  folio  Tournef.  Inst.  (1700)  140.  —  Cynoglossum 
linifolium  L.  Spec.  pl.  ed.  1.  (1753)  134;  ed.  2.  (1762)  4  93;  Gaertn.  Fruct.  I.  (1788) 
t.  67,  f.  4;  DC.  Fl.  franc.  III.  (1805)  638.  —  Picotia  linifolia  Boem.  et  Schult.  Syst. 
IV.  (1819)  86.  —  O.  linophyllum  St.  Lag.  in  Ann.  Soc.  bot.  Lyon  VII.  (1880)  131.  — 
Annua.  Caulis  erectus  gracilis,  parum  angulatus,  simplex  vel  ramosus,  8 — 30  cm  altus. 
Folia  basalia  petiolata  cuneiformia,  caulina  valde  variabilia,  plerumque  linearia  vel  lanceo- 
lata,  rarius  ovata,  4  —  5  cm  longa,  4  —  16  mm  lata,  margine  strigis  remotis  ciliata, 
ceterum  glabra,  maiora  -interdum  tuberculata.  Cincinni  elongati,  ebracteati,  ima  basi 
interdum  subbracteati,  laxi,  pedicellis  calyce  multo  longioribus,  demum  horizontaliter 
patentibus;  sepala  3  mm  longa,  lanceolato-subulata,  ciliata,  post  anthesin  4 — 4V2  mrn 
longa;  corolla  alba,  raro  coerulescens,  subrotata,  5*/2  —  7*^  mm  longa,  8  — 13  mm  lata, 
limbo  usque  ad  medium  partito;  fornices  subtrapeziformes  in  medio  maculis  antheri- 
formibus  obscuris  ornati;  Stylus  brevissimus.  Nuculae  sphaerico-depressae  4  mm  diametro, 
ciliatae,  umbilico  magno,  margine  crenulato-dentato ;  embryo  2 72  mm  longus.  — 
Fig.  UA—D. 

Südwestliche  Mediterranprovinz,  iberische  und  ligurisch-tyrrhenische 
Provinz:  Auf  der  Pyrenäenhalbinsel  und  in  Südfrankreich,  auf  trockenen  Hügeln  und 
Feldern,  meist  auf  Kalkboden,  nicht  selten.  Außerdem  infolge  von  Kultur  nicht  selten 
verwildert.   —  Blüht  vom  April   bis  zum  Juni. 


102 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


Fig.  <*.     A — D  Omphalodes  linifolia  (L.)  Moench.     A  Habitus.    B  Corolla  loDgitudinaliter  secta. 

G  Nucula  a  latere.     D  Nucula  a  facie  exteriore.  —  E—H  Omphalodes   scorpioides  (Haenke) 

Schrank.      E  Habitus.      F  Flos  longitudinaliter  sectus.      G  Nucula  a  facie  exteriore.      H  Nucula 

a  latere.  —  Icon.  origin. 


Omphalodes.  103 

Systema  speciei. 

A.  Caulis  eJatus.     Folia  superiora  linearia  vel  lineari-lanceo- 
lata  vel  lineari-oblonga. 

a.  Folia   1 — 6  mm  lata,  apice  acuta. 

a.  Flores  albi Subsp.  A.  eu-linifolia. 

ß.  Flores   coerulescentes f.  coerulescens. 

b.  Folia  5 — 16  mm  lata,  apice  obtusa f.  obtusata. 

B.  Caulis  pumilus.     Folia  superiora  elliptica  vel  ovata. 

a.  Folia  apice  acuta,  basi  dilatata,  semiamplexicaulia     .   var.  pumila. 

b.  Folia  ovata  obtusissima Subsp.  B.  Kusinskyanae. 

Subsp.  A.  eu-linifolia  Brand,  nov.  subsp. 

Die  bei  weitem  häufigste  Form.  Im  östlichen,  mittleren  und  südlichen  Spanien, 
sowie  im  südlichen  Portugal.  Navarra:  bei  Tudela  (nach  Willkomm).  Arragonien  : 
bei  Saragossa,  auf  Weinbergen  bei  Miraflores  (nach  Willkomm);  bei  Calatayud  (!). 
Neu-Castilien:  bei  Aranjuez  (!),  Rivas,  Torrelaguna  und  Toledo  (nach  Willkomm). 
Hauptverbreitungsgebiet  im  südlichen  Spanien  und  Portugal;  z.  B.  bei  Cordova  (nach 
Willkomm),  Sevilla  (!),  Granada  (!),  Malaga  (!),  Cadiz  (!),  Elvas  (Welwitsch  n.  11  i), 
Lissabon  (!).  In  Südfrankreich  in  Vaucluse  bei  Carpentras  (!)  und  am  Fuße  des 
Berges  Ventoux.  Isle  de  Port  Gros ;  Alpes  maritimes :  Caussols ;  Pyrenees  orientales  : 
Molitg  (nach  Rouy). 

f.  coerulescens  (DG.)  Brand.  —  Gynoglossum  linifolium  var.  B.  coerulescens  DC. 
Fl.  franc.  Suppl.  (18 15)  422.  —  0.  Uni  folia  var.  coerulescens  Nyman,  Gonsp.  III.  (1881) 
522.  —  0.  linifolia  subvar.  coerulescens  Rouy,  Fl.  France  X.  (1908)  336.  —  Corolla 
dilute  coerulea. 

In  Südfrankreich  unter  der  typischen  Form. 

f.  obtusata  DC.  Prodr.  X.  (1846)  161.  —  0.  linifolia  Ascherson-Graebner,  Fl. 
nordostd.  Flachl.  (1899)  574. 

Eine  anscheinend  erst  in  der  Kultur  entstandene  Form,  die  zahlreich  verwildert 
and  dann  wie  spontan  erscheint.  Alle  in  den  Herbarien  liegenden  Kulturexemplare  ge- 
hören zu  dieser  Form. 

Var.  pumila  Brand,  nov.  var.  —  Humilis.  Inflorescentiae  fere  longitudine  totius 
plantae.     Folia  caulina  basi  subcordata,  semiamplexicaulia. 

Südportugal:  Villa  nova  (M.  Winkler,  3.  Mai  1876,  Herb.  Berlin).  Süd- 
spanien: Fuente  de  Piedre  (Win  kl  er,  Herb.  Breslau;  Übergangsform  zum  Typus). 

Subsp.  B.  Kusinskyanae  (Willk.)  Brand,  nov.  comb.  —  0.  Kusinskyanae 
Willk. !  in  Ost.  Bot.  Zeitschr.  XXXIX.  (1889)  318.  —  Caulis  humillimus.  Folia  infima 
spathulata,  media  elliptica,  superiora  ovata,  obtusissima. 

Portugal:  am  Vorgebirge  Cabo  da  Roca  auf  einem  rasigen  Felsen  (Frau  v.  Ku- 
sinsky,   Herb.  Boissier).  —  Auf  Hügeln  bei  Lissabon  (Webb,   1850). 

Nota.     Nulla  afGnitas  cum  0.  litorali,  quam  cl.  Willkomm  laudat. 

7.  0.  lusitanica  (L.)  Pourr.  Herb,  ex  Lange,  Pugill.  (1864)  194;  Willk.  et  Lange, 
Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (1870)  510.  —  O.  Lusitanica,  elatior,  cynoglossi  folio  Tournef. 
Insl.  (1700)  140;  Miller,  Dict.  ed.  germ.  II.  (1782)  t.  197,  f.  1.  —  Gynoglossum  lusi- 
tanicum  L.  Spec.  plant,  ed.  2.  (1762)  193;  Lam.  Encycl.  II.  (1786)  239;  Brot.  Fl. 
Insil.  I.  (1804)  296.  —  O.  nitida  Hoffmg.  et  Link,  Fl.  porlug.  I.  (1809)  194,  t.  25; 
Lehm,  in  Magaz.  Ges.  Naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  97;  PI.  asperifol.  (1818) 
181,  n.  140;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  161;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  522.  —  Gynoglossum 
int/dum  Willd.!  Enum.  plant,  hört.  Berol.  1.  (1809)  181;  Bot.  Magaz.  (1814)  t.  2529. 
—  Picotia  nitida  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  84.  —  O.  controversa  DC.  Prodr. 
X.  (1846)  168.  —  Perennis  (teste  Bot.  Magaz.  1.  c).  Caulis  ereclus  ramosus  glaber, 
25 — 60  cm  altus.  Folia  oblongo-lanceolata,  nervosa,  supra  glabra,  nitida,  subtus 
pubescentia,  basalia  longe  petiolata,  basi  valde  attenuata,  usque  ad  16( — 26)  cm  cum 
petiolo  longa,   i  cm  lata,   superiora  hasi  rotundata,  sessilia,   5 --7  cm  longa,    10      I  5  mm 


1Q4  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

lata.  Cincinni  longissimi  ebracteati  laxiflori,  pedicellis  adpresse  pilosis  calyce  multo 
longioribus,  horizontaliter  patentibus;  sepala  elliptica,  venosa,  extus  et  intus  dense  hirta, 
8 — 3  mm  longa,  post  anthesin  6  mm  longa;  corolla  subrotata,  tubo  2  mm  longo,  limbo 
coeruleo,  3 — 4  mm  longo,  7 — 8  mm  lato;  fornices  semilunares;  Stylus  brevissimus. 
Nuculae  vix  3  mm  diametro,  margine  remote  longeque  dentato,  radicula  fere  inconspicua, 
vix  0,1  mm  longa. 

Nordwestliche  Pyrenäenhalbinsel,  nördlich  vom  Tajo,  an  schattigen,  feuchten 
Orten;  stellenweise  häufig.  Galicien:  verbreitet;  z.  B.  bei  Ferrol,  Santiago,  Vigo,  Lugo, 
Doncos  (nach  Willkomm),  bei  Orense  (Winkler).  Asturien:  Bergige  Gegend  bei  Rodigal 
(Levier),  Gestrüpp  bei  Tineo  (Bourgeau  n.  2694).  Leon:  El  Castro  (Lange);  Villa 
franca  da  Vierso  (Winkler).  Nördliches  und  mittleres  Portugal:  Gerez  (Murray 
n.  8);  Oporto  (Buchtien);  Sierra  Estrella(I);  am  häufigsten  bei  Coimbra,  wo  die  Art 
die  Südgrenze  erreicht  (Schultz,  Herb.  norm.  n.  868;  Moller,  usw.).  —  Nach  Leh- 
mann 1.  c.  ist  Cynoglossum  lusitanicum  L.  eine  sibirische  Pflanze.  Jedoch  bezieht  sich 
diese  Äußerung  nur  auf  das  Herbar;  in  den  Spezies  wird  Miller  und  Tournefort 
zitiert.     Damit  steht  die  Identität  der  Pflanze  fest. 

8.  0.  japonica  (Thunb.)  Maxim.!  in  Bull.  Acad.  Petersbourg XVII.  (l 872)  452  ;  Franch. 
et  Savat.  Enum.  pl.  Jap.  I.  (1875)  337;  Matsumura,  Ind.  pl.  jap.  II.  (1912)  527.  —  Cyno- 
glossum japonicum  Thunb.  Fl.  japon.  (1784)  81;  icon.  dec.  3,  t.  2;  DC.  Prodr.  X.  (1846) 
155.  — Yama  ruri  soo   Jinuma,  Somoku-Dzusetsu  ed.  Makino  III.  (1907)  t.  29  (bona 
ex  Maxim.).  —  Perennis  (an  etiam  annua?);  hirsuta,  caulibus  arcuato-decumbentibus  ve 
ascendentibus,   8 — 22  cm  longis.     Folia  oblonga,  basalia  longe  petiolata,  petiolo  in  un 
eodemque  specimine  nunc  alato  nunc  exalato,  5 — 13  cm  cum  petiolo  longa,  15 — 30 
lata,  apice  nunc  obtusa,  nunc  acuta,  basi  semper  in  petiolum  attenuata,  utrinque  hirt 
margine  integerrimo  vel  irregulariter  et  minute  denticulato  hirsuta;  folia  caulina  minor 
sessilia.     Cincinni  terminales,  nunc  bracteati  nunc  ebracteati,    laxi-  sed  multiflori,  sir 
plices   vel    compositi,    pedicellis   fructiferis   calyce   nunc  paulo   nunc   multo    longioribi 
demum  reflexis;    sepala  elliptica,   4  mm  longa,  uninervia,  hirsuta;    calyx   fructifer  napi 
formis,   6 — 7  mm  longus;  corölla  coerulea,  subrotata,   6  mm  longa,  tubus  2  mm  longus 
limbus  9  mm  diametro,   usque   ad   2/3  longitudinis  suae  partitus;    fornices   magni   sut 
trapeziformes ;    Stylus    calyce    duplo    brevior.      Nuculae  glabrae  integerrimae,    2 — 3  mi 
diametro,  umbilico  orbiculari  profundo;  embryo  tenuissimus    I  mm  longus. 

Japan:  Hondo:  Provinz  Nambu  (Faurie  n.  21  90);  Scbirakawa  (Faurie  n.  2528); 
Tosa  (Osuma).  Auf  der  Insel  Schikoku  (!).  Kiu-schiu:  Nagasaki  (Maximowicz);  usw. 
—  Blüht  im  Mai  und  Juni. 

9.  0.  Krameri  Franch.  et  Savat.  Enum.  pl.  Japon.  I.  (1875)  337;  II.  (1879) 
452;  Matsumura  1.  c.  527.  —  O.  nova  speeies  Maxim,  in  Bull.  Acad.  Petersbourg  XVII. 
(1872)  452.  —  Ruriso  Jinuma,  Somoku-Dzusetsu  ed.  Makino  III.  (1907)  t.  28  (optima, 
teste  Maxim.).  —  Caules  simplices,  vel  rarius  a  basi  ramosi,  erecti,  7 — 30  cm  alti, 
crispule  pubescentes.  Folia  cum  petiolo  8 — 11  cm  longa,  2 — 4  mm  lata,  basalia  in 
petiolum  alatum  attenuata,  superiora  sessilia.  Corolla  8  — 12  mm  diametro;  cetera  speciei 
praecedentis.  >  Nuculae  per  paria  stellatim  patentes  calyce  dimidio  breviores,  facie  su- 
prema  pilis  glochidiatis  conspersa,  valde  inflexa,  foramine  minimo,  vesiculiformes«. 

Japan:  Yedo  (Savatier  n.  865;  Original;  nicht  gesehen).  —  Totruka  Triogo 
(Hilgendorf  n.  140).  —  Kokubunji,    Musashi  (Osuma).    —   Blüht  im  April  und  Mai. 

1  0.  0.  sericea  Maxim.!  in  Bull.  Acad.  Petersbourg  XVII.  (l  872)  453;  Franch.  et  Savat. 
Enum.  pl.  Japon.  I.  (1875)  337;  Matsumura,  1.  c.  527.  —  Perennis?  Caules  debiles, 
ascendentes,  hirsuti,  1  8 — 25  cm  longi.  Folia  basalia  longe  petiolata,  petioli  longiores  usque 
ad  8  cm  longi,  lamina  ovata,  rarius  elliptica,  25 — 35  mm  longa,  16 — 22  mm  lata,  apice 
obtusa,  basi  cordata  vel  truncata,  utrinque  pilosa;  folia  caulina  plerumque  elliptica,  brevius 
petiolata,  suprema  sessilia,  dense  sericeo-pilosa.  Cincinni  terminales  bracteati,  pedicellis 
serieeis  calyce  multo  longioribus;  sepala  lanceolato-acuta,  3 — 4  mm  longa,  uninervia, 
sericea;  corolla  azurea  subrotata,  7  mm  longa,  tubus  1  y2  mm  longus,  limbus  fere  usque 
ad  basin  partitus   10  mm  diametro;    fornices   flavi    magni;    Stylus   calyce   sesquibrevior. 


Omphalodes.  105 

>Nuculae  calathiformes  margine  totam  nuculam  dimidiam  alto  erecto  haud  inflexo,  laeves, 
inermes,  ad  marginem  breve  pilosiusculae«. 

Japan:  Auf  der  Insel  Kiusiu  in  der  Provinz  Bungo  am  Fuße  des  Bergrückens 
Kundscho-san  (Maximowicz)  und  auf  den  Bergen  von  Fukuyama  (Faurie  n.  3833).  — 
Blüht  im  Juni. 

Var.  koreana  Brand,  nov.  var.  —  Glabrata.  Folia  omnia,  etiam  suprema,  petio- 
lata.  —  An  species  propria? 

Korea:    >circa  fontes  Fusan«   (Faurie  n.  764).  —  Blühend  im  Mai. 

H.  0.  moupinensis  Franch.  in  Nouv.  Arch.  Mus.  Paris  2.  ser.  X.  (1887)  64;  Diels 
in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXIX.  (1901)  545,  XXXVI.  (1905)  93.  —  0.  cordata  Hemsley! 
in  Journ.  Linn.  Soc.  XXVI.  (1890)  148.  —  Perennis,  rhizomate  repente.  Caules  debiles, 
procumbentes  (?)  vel  ascendentes  (?) ,  8 — 25  cm  longi,  hirsuti.  Folia  inferiora  longe, 
superiora  breviter  petiolata,  lamina  3 — 5  cm  longa,  16 — 82  mm  lata,  ovata  vel  elliptica, 
apice  acuta,  basi  ±  cordata,  utrinque  pilosa.  Cincinni  terminales  et  laterales,  subdensi- 
flori,  pedicellis  calyce  nunc  brevioribus  nunc  paulo  longioribus;  sepala  lanceolata,  3  —  4  mm 
longa,  hirsuta,  post  anthesin  6 — 7  mm  longa,  corolla  fere  rotata,  5  mm  longa,  tubus 
l3/4  mm  longus,  limbus  usque  ad  basin  partitus,  8 — 9  mm  diametro;  fornices  horizon- 
taliter  lanceolati;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nuculae  3  —  4  mm  longae,  margine  in- 
distincte  transverse  corrugato;  embryo   2  mm  longus,  radicula  vix  conspicua. 

China:  Szechwan,  Süd-Wushan,  Patung  (Henry  n.  5610),  Mupin  (David;  Original). 
Hupeh  (Wilson  n.  241  u.  4029).  Schensi:  Berg  Sciu-ian-san,  am  Wasser  Kan-y-huo, 
südlich  von  Lao-y-san  (Giraldi  n.  6104).  —  Blüht  im  April  und  Mai. 

12.  0.  blepharolepis  Maxim,  in  Bull.  Acad.  St.  Petersbourg  XXVII.  (1881)  504.  — 
Biennis,  setosa,  caulibus  erectis.  Folia  praeter  summa  basi  attenuata,  petiolata,  basalia 
subcordato-ovata,  oblusa,  caulina  ovato-elliptica,  breviter  acuminata,  summa  sessilia, 
lanceolata.  Bacemi  apice  ramorum  abbreviati  foliati  densi  pauciflori,  pedicelli  bractea 
multo  calyceque  breviores;  calycis  laciniae  lanceolatae  acutae,  corollae  tubum  aequantes, 
fructiferae  accretae,  supra  nuculas  conniventes;  fornices  albi  parvi  dense  ciliati.  Nu- 
culae stylo  breviores  cyathiformes,  obtuse  obsoleteque  subtuberculatae,  scabropuberulae, 
margine  subcrenato,  disco  infra  illum  incluso  laevi. 

China:  westliches  Kansu,  am  Oberlauf  des  Flusses  Hoangho  (Przewalski,  1880).  — 
Nicht  gesehen. 

13.  0.  Forrestii  Diels!  in  Not.  Boy.  Bot.  Card.  Edinburgh  V.  (1912)  169.  — 
Caulis  debilis  hirsutus,  15 — 30  cm  altus.  Folia  inferiora  petiolo  ad  4 — 5  cm  longo 
praedita,  superiora  sessilia,  membranaceo-herbacea,  hispida,  subtus  pallidiora,  elliptica 
vel  ovato-elliptica,  4 — 6  cm  longa,  ä1/^ — 3  cm  lata.  Cymae  pedunculatae  axillares 
bracteatae;  sepala  hirsutissima,  lanceolato-acuta,  uninervia,  4  —  5  mm  longa;  corolla 
coerulea,  7  mm  longa,  tubus  3  mm  longus,  superne  constrictus,  limbus  ad  medium 
partitus;  fornices  parvi  longe  pilosi;  Stylus  calyce  plus  duplo  brevior.  Nuculae  tuber- 
culatae,  cyatho  margine  integro  incrassato  praeditae. 

China:  Schattige  Plätze  im  Grase  am  Fuße  von  Klippen  am  Ostabhang  der  Lichiang- 
kette,  fast  4  000  m  ü.  M.   (Forrest  n.  266  9).  —  Blühend  im  August. 

14.  0.  trichocarpa  Maxim.!  in  Bull.  Acad.  St.  Petersbourg  XXVI.  (1880)  500;  Diels 
in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXXVI.  (1905)  93.  —  Heliocarya  sikkimensis  Oliver  mss.  — 
Perennis?  Simplex  vel  a  basi  ramosa,  hispido -hirsuta  vel  hirta,  10 — 25  (» — 90«)  cm 
alta.  »Folia  radicalia  tanlum  primo  vere  obvia,  petiolus  30  mm,  lamina  26:18  mm«; 
folia  caulina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  lanceolata  vel  oblonga  vel 
elliptica,  3 — 7  cm  cum  petiolo  longa,  7 — 50  mm  lata,  apice  obtusa,  basi  praeter  summa 
attenuata,  uninervia,  utrinque  selulis  basi  calcaratis  dense  hirsuta;  »folia  autumnalia 
usque  ad  170:  55  mm  magna«.  Cincinni  terminales  breves  bracteati,  pedicellis  flori- 
feris  subnullis,  fructiferis  calyci  subaequilongis ;  sepala  linearia  vel  lineari-lanceolata, 
3  mm  longa,  post  anthesin  4 — 5  mm  longa,  extus  et  intus  hirsuta;  corolla  coerulea, 
rotato-cylindrica,  5 — 6  mm  longa,  tubus  2 — 3  mm  longus,  limbus  6  mm  diametro,  ultra 
medium  partitus;  fornices  horizontaliter  lanceolati  deorsum  subsemilunares;  Stylus  calyce 


106  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

paulo  brevior.    Nuculae  2 — 3  mm  longae,  glaberrimae,  umbilico  magno,  margine  int 
gerrimo.  —  Fig.  1  J. 

Ost-  und  Zentralasien:  Von  der  chinesischen  Provinz  Schensi  bis  nach  Sikkir 
auf  Wiesen,  an  Wegrändern,  auf  Bergabhängen,  in  der  Nähe  von  Häusern ;  stellenweis 
gemein;  z.  B.  Schensi,  Taipashan  und  Miaowangshan  (Giraldi  n.  2383  u.  61  31).  Kans 
(Przewalski,  Original).  Osttibet:  Tongolo  (Soulie  n.  2815).  Sikkim:  Chumbi  (C.  H.  Bell 
Gyangtse  (Walton  n.  48).  —  Blüht  im  Spätsommer. 

Nota.      Nomen   huius   speciei  paulum    fallax;  nam   calyx   fructifer   quidem  hirsutissimi 
fructus  ipse   autem   glaberrimus   est.     Specimina  sikkiraensia  corollam   subbilabiatam   praebe 
ideoque  cl.  Oliver  specimen  suum  generi  Heliocarya  adiunxit;    ceteris  characteribus  ab  Helio 
earya  valde  abhorret  et  cum  0.  trichocarpa  congruit. 

15.  0.  diffusa  Maxim,  in  Bull.  Acad.  St.  Petersbourg  XXVII.  (1881)  504. 
Annua  vel  biennis,  setoso-hispida.  Caulis  a  collo  in  ramos  decumbentes  divisus.  Fol 
praeter  summa  basi  attenuata  petiolata  spathulata  oblusa.  Bacemi  axillares  peduncul 
pauciflori,  pedicelli  folio  florali  breviores,  calycem  aequantes;  calycis  laciniae  ovat 
acutae,  in  fructu  accretae,  conniventes,  nuculas  tegentes,  reticulato-venosae,  sub  antht 
tubum  subaequantes;  coi'ollae  coeruleae  limbus  quam  tubus  brevior.  Nuculae  stylt 
superantes,  obtuse  tuberculatae,  parce  pilosae,  cyatho  rimaeformi  longitudinali  subclai 
disco  sub  illo  laevi. 

China:  Kansu,  an  Felsen  am  oberen  Hoangho  (Przewalski,  1880).  —  Nk 
gesehen. 

16.  0.  brassicifolia  (Lag.)  Sweet,  Hort.  Brit.  ed.  1.  (1827)  293;  Boiss.  voy.  Espag 
(1845)   435.  —  Gynoglossum  lusitanicum  Vahl,  Symb.  II.  (1791)  34,  excl.  syn., 
L.  —  0.  Lusifanica  Schrank  in  Denkschr.  Akad.  München  III.   (1812)  221,    non 
Pourr.  —  Gynoglossum  brassicaefolium  Lag.  Cat.  Hort.  Madrid  (1816)    10.  —  O.  ar 
plexieaulis   Lehm,   in   Magaz.  Ges.    Naturf.    Freunde   Berlin   VIII.    (1818)   98,    t.  3; 
asperifol.  (1818)   185,  n.  143;  DC.  Prodr.  X.   (1846)   160;  Willk.  et  Lange,  Prodr. 
Hisp.  II.   (1870)   510;    Suppl.   (1893)    167;    Nym.   Consp.   III.    (1881)   522.    —    Anni 
foliorum  marginibus  exceptis  glaberrima.      Caulis   erectus   strictus,    simplex  vel   virgat 
ramosus,    15 — 35  cm  allus.      Folia  basalia  petiolata,  spathulata,    raro  usque  ad   10 
longa,    plerumque  sicut  caulina  minora;    folia   caulina  sessilia    amplexicaulia,    lanceolal 
vel   oblonga,    10 — 35(—  80)  mm   longa,    5  — 15( — 35)  mm   lata,    margine    db   setulos 
Cincinni  terminales,   ebracteali,   laxi,   pedicellis  calyce  longioribus,    demum  horizontalit 
patentibus;  sepala  oblonga,  acuta,  ciliata,  4  mm  longa;  corolla  subrotata,  8  mm  long 
tubus  2  mm  longus,  limbus   12  mm  diametro,    usque  ad  medium  partitus;   Stylus   bre- 
vissimus;   fornices   satis   magni,   fere   galeiformes.     Nuculae  glaberrimae,   5  mm  longae, 
longitudinaliter  carinatae,  lale  ovoideae,  margine  integerrimo  angusto;  embryo  3l/z  mm 
longus,  radicula  distincta.  —  Fig.  1  K  et  Fig.  1 5  A — E. 

Südatlantisches  Iberien:  Schattige,  felsige  Orte,  gern  auf  Kalk.  Nur  in  Anda- 
lusien und  Granada.  Am  häufigsten  bei  Bonda  (z.  B.  Beverchon  n.  448).  Sierra  Prieta 
und  Abdelajis,  900  —  1200  m  (Huter,  Porta,  Rigo  n.  819).  Chiclana  (nach  Will- 
komm). —  Blüht  im  Mai  und  Juni.  —  Die  Angabe  des  Index  Kewensis,  die  das  Jahr 
1814  als  Veröffentlichungszeit  für  O.  amplexicatilis  nennt,  ist  falsch.  Auf  dem  Unter- 
titel des  8.  Bandes  des  Magazins  der  Gesellschaft  naturforschender  Freunde  zu  Berlin 
heißt  es  zwar:  Zweites  Quartal  1814;  aber  Lehmann  hat,  wie  er  selbst,  angibt,  seinen 
Aufsatz  erst  im  Frühling  1816  geschrieben.  Gedruckt  ist  er  erst  im  Jahre  1818,  wie 
aus  dem  ;Haupttilel  der  Zeitschrift  hervorgeht.  Deshalb  darf  der  Name  Cynoglossum 
brassicaefolium  die  Priorität  beanspruchen. 

17.  O.  Luciliae  Boiss.!  Diagn.  pl.  nov.  Orient.  IV.  (1844)  41;  Fl.  Orient.  IV. 
(1875)  267;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  162;  Jaubert  et  Spach,  111.  pl.  Orient.  IV.  (1850  — 
1853)  t.  366;  Hook.  Bot.  Magaz.  IC.  (1873)  t.  6047;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  522; 
Haläcsy,  Consp.  Fl.  graec.  II.  (1902)  357;  Rev.r  hortic.  LXXX.  (1908)  125,  f.  39.  — 
Perennis,  caespitosa,  glabra;  caules  floriferi  7 — 20  cm  longi.  Folia  basalia  longo  petio- 
lata,   ovata  vel  oblonga,    plerumque  in  petiolum    attenuata,    apice    obtusa,    nunc    laenl 


Omphalodes.  107 

nunc  albo-tuberculata,  lamina  10 — 30  mm  longa,  5 — 22  mm  lata,  petiolus  15 — 75  mm 
longus;  folia  caulina  inferiora  petiolata,  superiora  sessilia,  omnia  paulo  minora  quam 
basalia.  Cincinni  laxi-  et  pauciflori,  basi  tantum  bracteati,  pedicellis  fructifei'is  calyce 
multo  longioribus  horizontaliter  patentibus;  sepala  ovato-oblonga,  glabra,  <i1/i — 3  mm 
longa;  corolla  rotata,  primo  rosea,  dein  azurea,  7  mm  longa,-  limbus  11 —  12  mm 
diametro,  ad  medium  partitus;  Stylus  calyce  paulo  brevior.  Nuculae  ovoideae,  3^2  mm 
longae,   glaberrimae,    margine  angusto   integerrimo;    embryo  (ex  4   fructibus)    abortivus. 

Griechenland  und  Kleinasien:  in  Spalten  von  Felswänden  in  der  alpinen 
Region,  oft  weite  Rasenflächen  bildend;  selten.  Auf  dem  Rerge  Kiona  (nach  Haläcsy). 
Auf  dem  Parnass  in  der  Gurna-Schlucht  (Maire  u.  Petitmengin  n.  1414).  Insel 
Tinos:  Auf  dem  Berge  Stavros  (Heldreich  n.  1  179).  Lydien:  am  Berge  Sipylos  (Born- 
müller n.  9793;  Balansa  n.  367).  Am  östlichen  Cadmus  oberhalb  Geyra  und  Khonas 
(Boissier;   Original).     Carien  (Pinard). 

Var.  cilicica  (Hausskn.)  Brand.  —  0.  cilicica  Hausskn.  mss.  —  Caules  usque 
ad  30  cm  longi.  Folia  basalia  omnia  vel  plurima  basi  truncata,  rarius  cordata;  lamina 
usque  ad   4  cm  lata. 

Cilicien:  Auf  dem  Taurus.  Bulgar  Dagh:  bei  Bulgar  Magarai  (Kotschy  n.  192). 
Magara:  Felsspalten;  2700  m  ü.  M.  (Siehe  n.  505).  Bei  Bulgar  Maden  (Balansa).  An 
der  cilicischen  Pforte  »Güllek  Boghas«  (Kotschy  n.  19).  Schluchten  des  Antitaurus  bei 
Bereketli  (Siehe  n.  190).  —  Blüht  vom  Juni  bis  zum  August,  wie  die  typische  Form. 

18.  0.  litoralis  Lehm.!  in  Magaz.  Ges.  naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  98; 
PI.  asperifol.  (1818)  186,  n.  144;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  160;  Nym.  Consp.  III.  (1881) 
522;  Rouy,  Fl.  France  X.  (1908)  337.  —  öynoglossum  lateriflorum  Aubry,  Progr. 
Morbihan  X.  (1801 — 1803)  25,  excl.  syn.,  non  Lam.  —  G.  linifolium  var.  DC.  Fl. 
franc.  Suppl.  (1815)  422,  excl.  syn.  —  Picotia  littoralis  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV. 
(1819)  86  et  766.  —  Öynoglossum  littorale  Spreng.  Syst.  I.  (1825)  567.  —  O.  la- 
teriflora  Macbride  in  Proc.  Amer.  Acad.  LI.  n.  10.  (1916)  543.  —  O.  maritimum 
Willd.  mss.  —  Pusilla,  erecta,  glabra,  glaucescens,  simplex  vel  a  basi  ramosa,  4 — 
12  cm  alta.  Folia  basalia  petiolata  spathulata,  caulina  sessilia,  ovata  vel  lanceolata, 
10 — 15  mm  longa,  3  —  6  mm  lata,  basi  dilatata,  uninervia,  minute  tuberculata,  margine 
remote  ciliata.  Cincinni  bracteati  laxi,  terminales  et  axillares,  pedicellis  fructiferis  calyce 
multo  longioribus,  horizontaliter  patentibus;  sepala  oblonga  elliptica,  uninervia,  ciliata, 
4  mm  (post  anthesin  S1/^  mm)  longa;  corolla  subrotata,  5i/2  mm  longa,  8  mm  lata; 
fornices  deorsum  semilunares;  Stylus  brevissimus.  Nuculae  3V2  mm  longae,  ovoideae, 
hirtae,  margine  angusto  nunc  integro  nunc  crenato  nunc  dentato;  embryo  2  mm  longus, 
radicula  brevi  sed  distincta. 

Westliches  Frankreich:  Von  der  Südküste  der  Bretagne  bis  zur  Gironde  und 
auf  den  vorgelagerten  Inseln,  am  Meeresstrande.  lies  de  Glenans  (Bonnemaison). 
Quiberon  (Lloyd).  Belle-Ile  und  Houat  (nach  Rouy).  Hoedic  (Delalande  n.  158). 
La  Banduere  (nach  Rouy).  Fouras  (Foucard).  Noirmoutiers  (Viaud-Grand-Marais 
n.  164).  Ile  d'Yeu  (nach  Rouy).  Sables  d'Olonne  (Billot  n.  2510).  Chatel-Aillon 
(Schultz,  herb.  norm.  n.  1629).  Angoulins,  Cap-Breton  und  Insel  Re  (nach  Rouy). 
Insel  Oleron  (!).  —  Blüht  im  Mai. 

19.  0.  cappadocica  (Willd.)  DC.  Prodr.  X.  (1846)  161;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847) 
167;  Steven  in  Bull.  Mose.  (1851)  606;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  266.  —  O. 
Orientalis,  Corni  folio  Tournef. !  Cor.  Inst.  (1703)  7.  —  Gynoglossum  Omphalodes  ß.  Lam. 
Encycl.  II.  (1786)  239.  —  C.  cappadocicum  Willd.!  Spec.  pl.  (1797)  767.  —  O.  corni- 
folia  Lehm,  in  Magaz.  Ges.  naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  97,  t.  2  (non  t.  5);  PI. 
asperifol.  (1818)  182,  n.  141.  —  Picotia  cappadocica  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819) 
85.  —  O.  cappadocica  var.  Wittmanniana  et  var.  intermedia  Kusnezow!  in  Bull.  Acad. 
sc.  St/Petersbourg  (l  908)  7  97,  t.  1,  f.  2  et  4  et  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913) 
113  et  114.  —  Perennis  >rhizomate  repente  fasciculos  foliorum  et  caules  floriferos 
hinc  inde  edente«,  pilis  adpressis  hirtis  praedita.  Caules  graciles,  erecti  vel'ascendentes, 
15 — 25  cm  longi.     Folia  basalia  longe  petiolata,  ovata,   lamina  6  — 11  cm   longa,    3 — 


108 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


6  cm  lata,  apice  acuta,  basi  cordata,  in  sicco  brunnea,  utrinque  dense  hirta,  nervi 
laterales  arcuati,  valde  prominentes;  petiolus  4 — 10  cm  longus;  folia  caulina  multo  mi- 
nora,  sessilia  vel  subsessilia,  ovala,  15 — 20  mm  longa,  6  — 10  mm  lata.  Cincinni  elon- 
gati,  basi  tantum  bracteati,  pedicellis  calyce  multo  longioribus;  sepala  ±  argenteo- 
sericea,  venosa,  ovata,   3 — 4  mm  (post  anthesin  9  mm)  longa;  corolla  subrotata  coerulea, 

7  mm  diametro;  Stylus  calyce  multo  brevior.  Nuculae  ovoideae  3  mm  longae,  margine 
angusto  incrassato  integro  hirtae.  —  Fig.  \5F—  K. 


Fig.  15.    A—E  Omphalodes  brassicifolia  (Lagasca)  Brand.    A  Habitus.    B  Corolla  longitudina- 

liter  secta.     0  Calyx  fructifer.      D  Nucula  a  f'acie  exteriore.     E  Nucula  a   lalere.  —  F—K 

Omphalodes  cappadocica  (Willd.)   DC.     F  Habitus.     O  Flos.     H  Calyx  fructifer.    J  Nucula  a 

facie  exteriore.     K  Nucula  a  latere.  —  Icon.  origin. 


Ostküste  des  schwarzen  Meeres,  von  Rizeh  bis  südlich  Lasarewski,  auf  Alpen- 
wiesen und  schattigen,  kalkhaltigen  Stellen.  Lazistan:  Umgegend  von  Rizeh  (Balansa 
n.  1 517).  Gurien:  Tolach-Kordon  (AI b off  n.  \  00);  Tschiptschira  (Alb off  n.  \  26).  Pro- 
vinz Batum:    »In  angustiis  Adshariis  Jorhuli«   (Massalsky).     Tschoroch  (Radde  n.  14; 


Omphalodes.  109 

ein  der  0.  rupestris  sich  näherndes  Exemplar).  Mingrelien:  Kernachoni,  1900  m  (Al- 
boff n.  352);  Djikisch,  2300  m  (Alb off  n.  40;  eine  alpine  Form  mit  niedrigem  Stengel 
und  kleineren  Blättern).  Abchasien:  bei  Poltawskoje  (Woronow);  Berg  Khöon  (Al- 
boff n.  400;  Alpenform). 

20.  0.  caucasica  Brand,  nov.  spec.  —  O.  cappadocica  Kusnez.  in  Bull.  Acad. 
Imp.  sc.  St.  Petersbourg  (1908)  797,  t.  1,  f.  2  et  4;  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913) 
H  0  ex  parte,  exclusis  varietatibus,  non  DC.  —  Radix  videtur  annua.  Folia  ovata, 
basalia  inflma  parva,  cetera  longissime  petiolata,  lamina  6 — 7  cm  longa,  26 — 32  mm 
lata,  5 — 7-nervia,  basi  truncata  vel  subcordata,  apice  acuta,  in  sicco  viridia  (an  semper?), 
supra  nitida,  hirtella,  subtus  strigoso-hirta;  petiolus  9 — lOcmlongus.  Cincinni  basales, 
ca.  30  cm  longi,  multi-  et  laxiflori,  sub  floribus  bracteolis  paucis  sessilibus  ornati;  pedi- 
celli  calyce  longiores;  sepala  4  mm  longa,  post  anthesin  plus  duplo  aucta,  oblonga,  uni- 
nervia,  argenteo-pubescentia;  corollae  subrotatae  tubus  2^2  mm  longus,  limbus  ad 
medium  partitus  6i/2  mm  longus;  fornices  magni,  ovati;  Stylus  calyce  plus  duplo  brevior. 
Nuculae  ovato-rotundatae,  ca.  3  mm  diametro,  minutissime  hirtae,  in  medio  carinatae, 
margine  dentato. 

Kaukasus:  Ostufer  des  schwarzen  Meeres,  Ssotschi,  10./23.  IV.  1903,  legit? 
(Name  unleserlich;  Herb.  Bornmüller).  —  Dies  ist  die  Art,  deren  Frucht  Kusnezow 
als  Frucht  von  O.  cappadocica  abbildet.  Das  Original  letzterer  Art,  das  Kusnezow 
nicht  gesehen  zu  haben  scheint,  hat  ganzrandige  Früchte.  Das  Verbreitungsgebiet  der 
neuen  Art,  zu  der  wohl  die  meisten  Exemplare  zu  stellen  sind,  die  Kusnezow  unter 
O.  cappadocica  (typische  Form)  aufzählt,  dürfte  etwa  dasselbe  sein  wie  das  von  O.  cappa- 
docica, vielleicht  mit  Ausschluß  von  Lazistan. 

21.  0.  rupestris  Rupr.  in  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  267;  Kusnezow  in  Bull. 
Acad.  sc.  St.  Petersbourg  (1908)  798,  t.  1,  f.  1  et  6;  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913) 
119.  —  Perennis,  zb  hirta.  Caules  erecti,  15 — 25  cm  alti.  Folia  basalia  longe  petio- 
lata, forma  et  magnitudine  valde  variabilia,  in  una  eademque  planta  nunc  ovata  nunc 
elliptica  nunc  oblonga,  lamina  argenteo-incana,  25 — 80  mm  longa,  10 — 30  mm  lata, 
apice  nunc  obtusa  nunc  acuta,  basi  plerumque  attenuata,  rarius  cuneata,  semper  in 
petiolum  zt  decurrentia;  petiolus  35 — 90  mm  longus;  folia  caulina  multo  minora, 
breviter  petiolata,  superiora  subsessilia.  Cincinni  terminales  nunc  bracteati  nunc  ebrac- 
teati;  pedicelli  extraaxillares  calyce  multo  longiores,  demum  reflexi;  sepala  ovato-acuta, 
extus  et  intus  hirta,  post  anthesin  triplo  aucta;  corolla  plane  rotata,  dilute  coerulea, 
9  mm  longa,  10  —  20  mm  lata,  limbus  usque  ad  medium  partitus;  Stylus  brevissimus. 
Nuculae  ovoideae  5  mm  longae  dense  hirtae,  margine  angusto,  integro  vel  subintegro; 
embryo  3Y2  mm  longus,  cotyledonibus  basi  subcordatis,  radicula  crassa  brevi.  — 
Fig.  1  L. 

Nur  auf  der  Hauptkette  des  Kaukasus,  an  felsigen  Stellen,  1800 — 2500  m  ü.  M. 
Abchasien:  Kluchorstraße  oberhalb  Klitsch  (Engler  u.  Krause  n.  196);  Kluchorpaß 
(Busch,  Marcowicz,  Woronow  n.  215);  an  der  Quelle  des  Flusses  Teberda  (De- 
soulavy).  Ossetien:  Balta  (Marcowicz);  von  derselben  Stelle  stammt  das  von  mir 
nicht  gesehene  Original.  Mingrelien:  Berg  Tschita-Gwala  (Alboff  n.  339);  Tscherno- 
morski :  Berg  Fichte  (Alboff  n.  438).  —  Blüht  vom  Juni  bis  zum  September. 

22.  0.  Lojkae  Somm.  etLev.!  in  Act.  Hort.  Petropol.  XII.  (1892)  157;  I.e.  XVI. 
(1900)  352,  t.  XXXV;  Kusnezow  in  Bull.  Acad.  sc.  St.  Petersbourg  (1908)  798,  t.  1, 
f.  3  et  5;  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  114.  —  Differt  a  specie  praecedente  nulla 
re  nisi  nueulis  margine  crenato-dentatis. 

Kaukasus:  Svanetia  libera:  auf  dem  Berge  Djodissük  zwischen  den  Flüssen  Neuska 
und  Seken  (Sommier  u.  Levier  n.  978).  Außer  dem  Original  habe  ich  keine  Exem- 
plare gesehen.  Wie  viele  von  den  Exemplaren,  die  Kusnezow  zu  O.  Lojkae  stellt, 
wirklich  zu  dieser  Art  gehören,  ist  zweifelhaft;  einige  gehören  sicherlich  zu  O.  rupestris.  — 
Übrigens  dürfte  wohl  O.  Lojkae  nur  eine  Varietät  von  O.  rupestris  sein. 

23.  0.  verna  Moench,  Method.  (1794)  420;  Lehm,  in  Magaz.  Ges.  naturf.  Freunde 
Berlin  VIII.   (1818)   98;  PI.  asperifol.  (1818)    183,  n.  142;  DC.  Prodr.  X.   (1846)   162; 


HO  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Koch,  Svn.  Fl.  Germ.  ed.  3.  (1857)  432;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (187< 
54 1;  Moggridge,  Fl.  Mentone  (4871)  t.  83;  Njrm.  Consp.  111.  (1881)  522;  Suppl. 
(1890)  226;  Pospich.  Fl.  öst.  Küstenl.  II.  (1899)  505;  Haläcsy,  Consp.  Fl.  graec. 
i  1902)  357.  —  Symphytum  pumilum  repens  Borraginis  facie  seu  Borrago  minh 
herbatiorum  Lob.  Icon.  stirp.  (1581)  t.  577.  —  Symphytum  minus  borraginis  fa 
Bauh.  Pin.  (1623)  259.  —  Borrago  minor  verna  repens,  folio  laevi  Moris  Hist.  pl. 
(1699)  437  et  sect.  11 ,  t.  26,  f.  3.  —  Cynoglossum  mnphaloides  L.  Spec.  pl.  ed. 
(1753)  135.  —  0.  Omphalodes  L.  Syst.  ed.  10.  (1758—1759)  914;  Spec.  pl.  ed. 
(1762)  193;  Scop.  Fl.  carn.  ed.  2.  I.  (1772)  123,  t.  3;  Curt.  Bot.  Magaz.  I.  (1781 
t.  7;  Mazziari  in  Anthol.  Jonias  V.  (1834 — 1835)  186,  teste  Haläcsy;  Pari,  et  Car. 
ital.  VI.  (188C)  841.  —  G.  vemale  Salish.  Prodr.  (1796)  116.  —  O.  repens  Schi 
in  Denkschi-.  Akad.  München.  III.  (1812)  221.  —  Picotia  verna  Roem.  et  Schult.  Sys 
IV.  (1819)  85  et  765;  Bertol.  Fl.  ital.  II.  (1835)  307.  —  Omphalium  vernum  Ro1 
Enum.  pl.  Genn.  I.  (1827)  590.  —  O.  omphalodes  Voß  in  Vilmorin,  Blumeng.  ed. 
I.  (1896)  693;  Ascherson-Graebner,  Fl.  nordostd.  Flachl.  (1899)  574.  —  Perem 
stolonifera,  5 — 20( — 35)  cm  alta.  Folia  parce  hirta,  basalia  longe  petiolata,  ovata 
ovato-cordata ;  lamina  2 — 9  cm  longa,  10  —  55  mm  lata,  petiolus  2 — 13  cm  lonj 
folia  caulina  brevius  petiolata  et  saepius  elliptica,  omnia  apice  mucronata  vel  muc 
natocuspidata.  Cincinni  terminales  laxi,  ebracteati  vel  basi  tantum  bracteati,  solit 
vel  gemini;  pedicelli  calyce  fructifero  longiores,  reflexi,  sepala  oblongo-elliptica,  pilc 
4  mm  longa;  corolla  coerulea  rotata,  8  mm  longa,  14  mm  lata,  limbus  patens  us<] 
ad  medium  partitus;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nuculae  in  calyce  fructifero  9 
longo,  stellatim  patente,  usque  ad  medium  partitö,  extus  et  intus  hirto,  ipsae  quo< 
hirtae,  rotundato-ovoideae,  in  medio  ±  distincte  carinatae,  margine  angusto  integerrir 
—  Fig.  1  3  J—L. 

Einheimisch  wohl  nur  auf  den  südlichen  Alpen  und  dem  anschließenden  T< 
des  Apennin.  Krain:  Bei  Idria  (!),  auf  dem  Berge  Ci'imm  bei  Laibach  (!),  Zelir 
(Rastern  n.  69),  Veldes  (Wochein),  am  Aufstieg  zum  »Zirkel«  (Retzdorff).  Sü< 
Steiermark:  Buchenwälder  bei  Römerbad  (!).  Kärnten:  Dornbach  (!).  Österreicl 
sc  lies  Küstenland:  auf  dem  nördlichen  Randgebirge  nicht  zahlreich,  auf  dem  Be 
Sia  in  der  Cicerei  und  bei  Cerovlje  in  Istrien  (nach  Pospichal).  Nordvenetien: 
mona  in  den  julischen  Alpen,  auf  Matten  in  1400  m  ü.  M.  (Meebold).  Weitere  Sta 
orte  nach  Pariatore  1.  c. :  Cividale,  Stupiza,  la  Madonna  del  Monte,  in  Belluno, 
Bosco  Montello,  nördlich  von  Treviso  (!),  bei  Bassano  (!),  Vicenza,  häufig  auf  den  Ber{ 
nördlich  von  Brescia,  in  den  Bergamasker  Alpen  bei  Astino,  Albino  (!)  und  Adrara,  in  Sü< 
tirol  bei  Bozen  und  Trient,  aber  nur  verwildert;  in  Piemont  nicht  häufig,  in  Ligu- 
rien  bei  San  Remo,  auf  dem  Berge  Fando,  bei  Dolcedo,  bei  Porto  Maurizio  unterhalb 
S.  Salvatore,  oberhalb  Genua  (!)  häufig  wie  auf  dem  Berge  Fasce,  an  der  La  Bocchetta, 
in  Montaldo  und  Montobio,  bei  Chiavari,  bei  S.  Stefano  d'Aveto;  in  Toskana  auf  den 
Apuanischen  Bergen  an  den  Quellen  des  Frigido  und  bei  der  Turrite  cava,  im  Kreise 
Lucca  bei  den  Bagni  in  Ricavani  und  hinter  Focci.  —  An  allen  anderen  Standorten 
ist  die  Art  infolge  von  Kultur  verwildert  und  bisweilen  eingebürgert;  so  an  den  ver- 
schiedensten Stellen  von  Mitteleuropa,  aber  auch  in  Frankreich,  in  Schweden,  in  Taurien 
und  auf  Corcyra.  —  In  Spanien  unter  dem  Namen  »Ombliguera«  in  Gärten  gezogen 
(nach  Willkomm).  —  Blüht  vom  März  bis  zum  Mai. 

Species  incertae  sedis. 

0.  aquatica  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.  (1915)  545.  —  Perennis  (?).  Caules 
ascendentes  (?),  debiles,  17 — 50  cm  longi,  glabri  vel  parce  pilosiusculi,  angulati.  Folia 
inferiora  longe  petiolata,  intermedia  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  late  ovata  vel 
elliptica,  sine  petiolo  17 — 52  mm  longa,  15 — 25  mm  lata,  basi  rotundata,  apice  in- 
feriora obtusa,  superiora  acuta,  utrinque  parce  et  breviter  pilosa;  petioli  usque  ad  7  cm 
longi;  folia  suprema  sicuti  calyces  dense  sericea.     Cincinni  terminales,  breves  et  pauci- 


Omphalodes.  111 

flori;  pedicelli  inferiores  calyce  niullü  longiores;  calvx  iMtque  ad  basin  partitus,  sepala 
oblongo-lanceolata,  acuta,  4  nun  longa,  distincte  reticulata;  corolla  campanulato-rotata, 
9  mm  longa,  12  mm  lata,  tubus  2  mm  longus,  limbus  fere  usque  ad  basin  partitus, 
lobis  late  uvutis  obtusissinüs;  fornices  trapeziformes;  stamina  medio  tubo  affixa,  fila- 
mentis  brevissimis,  antherae  fere  magnitudine  fornicum;  Stylus  calyce  duplo  brevior. 

Korea:  »in  aquis  vivis  basi  montium«.  (Faurie  n.  349.)  Soul  (Gottsche).  — 
Blühend  im  Juni. 

Var.  sinica  Brand,  1.  c.  545;  Loesener,  Prodr.  fl.  tsingt.  (1918)  Hl.  —  Folia 
minora,   acutiora;  sepala  haud  reticulata. 

Tsingtau:  Lauschan,  an  feuchten  Stellen,  600  m  (Küntzel  n.  93);  Kap  Jaeschke, 
feuchter  Bergabhang,  sandiger  Lehmboden  (Zimmermann  n.  341);  im  Paischaho- 
Flußbett  unter  Steinen  auf  Sand,  300  m  (Hass  n.  90);  Lauting,  1000  m  (Engler 
n.  7018).  —  Blüte  hellblau  oder  weiß;  blühend  im  Mai. 

Nota.  Cum  fructus  ignoti  sint,  genus  dubium  remanet.  In  herb.  Boiss.  vidi  specimen, 
quod  habitu  plane  congruit,  sed  nuculas  ut  in  Lithospermeis  exbibet. 

0.  Pavoniana  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  XI.  (1849)  128;  Willk.  et  Lange, 
Prodr.  Fl.  Hisp.  IL  (1870)  8 1 0;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  522.  —  Glabra.  Caulis 
foliatus  erectus,  superne  ex  axillis  superioribus  racemoso-paniculatus.  Folia  caulina 
omnia  sessilia,  basi  subcordato-auriculata ,  ovata,  acutiuscula,  praeter  nervös  medios 
primarium  et  secundarios  nervis  binis  margine  parallelis  semicircularibus  ante  apicem 
percursa;  racemi  pauciflori,  breves,  ebracteati;  pedicelli  erecto-patuli,  calyci  post  anthesin 
accreto  aequilongi;  calycis  laciniae  lanceolatae  serrulato-denticulatae  patulae;  corolla  alba 
calyce  subbrevior.     Nuculae  disco  pubescentes,  margine  inflexo  longe    echinato  cinctae. 

Spanien  (Pa von).  —  Ebenso  wenig  wie  Willkomm  habe  ich  das  Original  nach- 
prüfen können.  Vielleicht  muß  statt  »Hispania«  auf  dem  Zettel  Pavons  gelesen  werden 
»Nova  Hispania«  d.  i.  Mexiko.  Die  Beschreibung  paßt  auf  keine  der  bisher  bekannt 
gewordenen  Omphalodes- Arten,  am  wenigsten  auf  die  spanischen.  Ich  halte  es  für  aus- 
geschlossen, daß  die  Pflanze  eine  spanische  Omplialodes-Arl  darstellt. 

0.  Thomsonii  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  IV.  (1883)  155.  —  Perennis. 
Caules  numerosissimi,  15 — 30  cm  alti,  gracilcs,  strigosi.  Folia  basalia  2  cm  longa, 
5  mm  lata,  spathulata,  petiolata,  5 — 40  mm  longa;  folia  caulina  elliptica  vel  oblonga, 
sessilia,  1 5  mm  longa,  7  mm  lata,  utrinque  strigosa,  subobtusa.  Cincinni  laxi,  sub- 
terminales, pedicelli  5  — 15  mm  longi,  in  fructu  recurvi;  sepala  2  mm  longa  in  fructu 
reflexa,  corolla  ignota?  Nuculae  4  mm  longae,  basi  paulum  saccalae,  marginibus  sub- 
integiis  revolutis  membranaceis  quasi  inflatae. 

Westtibet:  Nubra,  4000  m  [Omphalodes -species  8,  Herb.  Ind.  Or.  Hooker  f.  et 
Thomson).  —  Nicht  gesehen. 

Nota.  Ex  nucularum  descriptione  suspicor  hanc  speciem  gcneri  Adelocaryum  altri- 
buendam  esse. 

Species  »excludendae. 

O.  eariensis  Boiss.  Diagn.  pl.  Orient,  nov.  IV.  (1844)  41  =  Mattiastrum  litho- 
spcrmifolium  (Lam.)  Brand. 

O.  cristata  Schrank  in  Denkschr.  Akad.  München  111.  (1812)  221  =  Mattiastrum 
cristahm  (Schreb.)  Brand. 

O.  Fortisii  (Roem.  et  Schult.)  G.  Don,  Gen.  Syst.  Gard.  IV.  (1838)  352;  DC.  Prodr. 
X.  (1846)  162.  —  Picotia  Fortisii  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  87  et  766.  — 
Quid? 

O.  glochidiata  Bunge  in  Mem.  sav.  elr.  Petersbourg  VII.  (1851)  413  =  Para- 
car/jum  intermedium  (Decne.)  Lipsky. 

O.  hirsuta  DC.  Prodi-.  X.  (1846)   159  =  Paracaryum  hirsutum  (DC.)  Boiss. 

O.  Howardi  A.  Gray  in  Proc.  Ainer.  Acad.  XX.  (1885)  262  =  Eritriehium  Ho- 
u-ardi  Rydberg  in  Mem.   New  York  Bot.   Gard.   1.   (1900)   327. 

O.  ?Ieumac  Maxim,   in  Bull.  Acad.  Petersbourg  XVII.   (1872)  452;  Franch.  et  Sav. 


112  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Enum.   pl.  Jap.    I.    (4  875)    337.   —  Tsuru-kame-ba-soo    Jinuma,   Somoku   Dztisetsu 
ed.  Makino  III.  (1907)  t.  28.  —  Species  non  nota  nisi  ex  tabula  citata. 

0.  intermedia  Decne.  in  Ann.  sc.  nat.  2.  ser.  II.  (1834)  255  =  Paracaryum  inter- 
medium  (Decne.)  Lipsky. 

O.longiflora  DC.  Prodr.  X.  (1  846)   1 58  =  Lindelofia  longiflora  (Benlh.)  Baillmi. 

0.  micrantha  DC.  Prodr.  X.  (1 846)  1  59  =  Paracaryum  intermediwm  (Decne.)  Lipsky. 

0.  myosotoides  Fresen.  in  Mus.  Senckenb.  I.  (1834)  170  =  Paracaryum  rugulosum 
(DC.)  Boiss. 

0.  myosotoides  Schrank  in  Denkschr.  Akad.  München  III.  (1812)  222  =  Mattia- 
strum  lithospermifolium  (Lara.)  Brand. 

0.  nana  A.  Gray  in  Proc.  Amer.  Acad.   XX.  (1885)   262  =  Eritrichium  sp. 

0.  nervosa  Edgew.  ex  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  IV.  (1883)  158  = 
Gynoglossum  nervosum  Benth. 

0.  papulosa  DC.  Prodr.  X.  (1846)  159  —Paracaryum  intermedium  (Decne.)  Lipsky. 

0.  persica  Boiss.  Diagn.  pl.  orient.  nov.  VIII.  (1 846)  30  =  Paracaryum  per  sicum  Boiss. 

O.  physodes  Bunge  in  Mem.  sav.  etr.  Petersbourg  VII.  (1851)  413  =  Paracaryum 
intermediwm  (Decne.)  Lipsky. 

O.  pontica   C.   Koch  in   Linnaea  XXII.  (1849)   646  =  Mattiastrum  leptophylli 
(A.  DC.)  Brand. 

O.  rugulosa  DC.  Prodr.  X.  (1846)   160  =  Paracaryum  rugulosum  (DC.)  Boiss. 

O.  sempervirens  D.  Don,  Prodr.  Fl.  nepal.  (1863)  101  =  Anchusa  sempervirens 

O.  stricta  C.  Koch  in  Linnaea  XVII.  (1843)  301  =  Paracaryum  strictum  (C.  Koch) 
Brand. 

0.  verna  var.  cachetica  0.  Ktze.  in  Act.  Hort.  Petropol.  X.  (1887)  218  =  Anchusa 
myosotidiflora  Lehm,  (teste  Kusnezow). 

15.  ThyrOCarpUS  Hance. 

Thyrocarpus*)  Hance  in  Ann.  sc.  nat.  4.  ser.  XVIII.  (1862)  22  5;  Benth.  et  Hook.  f. 
Gen.  II.  (1876)  847;  Baill.  Hist.  pl.  X.  (1891)  378;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam. 
IV.   3a.  (1893)   102;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)   426. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus,  fructifer  parum  auctus.  Corolla  infundibuliformis, 
limbo  magno  usque  ad  medium  partito,  lobis  late  ovatis.  Fornices  magni,  oblongi  vel 
subulati.  Stamina  medio  tubo  corollae  affixa,  inclusa,  filamentis  brevibus  antheras  sub- 
globosas  aequantibus.  Gynobasis  coniformis  minima.  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nu- 
culae  gynobasin  multo  superantes  neque  tarnen  apice  praeditae,  ovoideae,  grosse  tuber- 
culatae,  pateriformes,  margine  duplici  ornatae,  interiore  integro,  exteriore  dentato.  — 
Herbae  annuae  (?),  foliis  alternis,  sessilibus  vel  breviter  petiolatis,  cincinnis  terminalibus 
laxis  bracteatis. 

Species  3,  Chinam  inhabitantes. 

A.  Fornices  oblongi,  apice  obtusi,  emarginati. 

a.  Dentes  marginis  nucularum  erecti 1.   T.  Sampsonii. 

b.  Dentes  marginis  nucularum   supra  marginem    interiorem 

convergentes 2.   T.  glochidiatus. 

B.  Fornices  subulati,  acutissimi 3.   T.  fulvescens. 

1.  T.  Sampsonii  Hance  in  Ann.  sc.  nat.  4.  ser.  XVIII.  (1862)  225;  Maxim,  in  Bull. 
Acad.  St.  Petersbourg  XXVI.  (1880)  499;  Diels  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXIX.  (1900) 
545.  —  Annuus  (vel  biennis?),  longe  et  dense  griseo-  vel  fulvo-sericeo-villosus.  Caules 
complures  erecti,  12 — 30  cm  alti,  simplices  vel  a  basi  ramosi.  Folia  magnitudine 
variabili,  basalia  rosulata,  caulina  alterna,  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia, 
ovala  vel  oblonga,  utrinque  attenuata.     Flores  nunc  solitarii  extraaxillares,  nunc  in  cin- 


*)  Nomen  derivatur  a  &vo«  ianua,  et  xaonoz  fruclus. 


Thyrocarpus. 


113 


cinnos  axillares  et  terminales  mullifloros  braeleatos  dispositi;  sepala  2 — 3  mm  longa, 
elliptica  acuta  uninervia,  longe  et  dense  hispida;  corolla  coerulea,  4 — 6  mm  diametro. 
Nuculae  ovoideae  ca.  2  mm  longae,  grosse  tuberculatae,  margo  exterior  acute  dentatus, 
elevatus,  saepe  fructum  proprium  altitudine  duplo  superans,  margo  interior  exteriori  ad- 
pressus,  humilior,  anuli  turgidi  formam  praebens;  cicatrix  minima.  Embryo  1 —  1  y2  mm 
longus,  leviter  curvatus,  cotyledonibus  ovatis  sensim  in  radiculam  brevissimam  attenuatis. 
—  Fig.  1  6. 


Fi£.  1 6.     Thyrocarpus  Sampsonii  Hance.     A  Habitus.     B  Cincinnus.     C  Flos.     D  Flos  longitu- 

dinaliter  sectus.      E  Calyx    fructifer.      F  Nucula.      0  Semen.      H  Nucula  laütudinaliter  secta. 

J  Nucula  longitudinaliter  secta.  —  Icon.  origin. 


China:  An  Wegrändern  und  auf  Brachen,  südlich  vom  35°  n.  Br.  —  Zerfällt  in 
2  Formen: 

a)  parvifolius  Brand,  nov.  forma.  —  Folia  caulina  20 — 45  mm  longa,  5 — 
8  mm  lata;  folia  basalia  non  multo  maiora. 

Szechwan:  Nan  ch'uan  (v.  Bosthorn  n.  2359).  Kiangsu:  Sutschau:  bei  Tschian- 
gungtschian  vor  dem  Ta-yang-schan  (Ozeanberg)  (Limpricht  n.  407). 

b)  amplifolius  Brand,  nov.  forma.  —  Folia  basalia  6 — 15  cm  cum  petiolo 
longa,  20 — 35  mm  lata;  folia  caulina  45 — 90  mm  longa,    1 — 2  cm  lata. 

So  besonders  in  Hupeh  (Wilson  n.  1758;  Henry  n.  3367  u.  3391).  Tschekiang: 
Insel  Putu  im  Tschusan-Archipel  (Limpricht  n.  315).  —  Blüht  vom  Februar  bis  zum 
Mai.   —  Zu  welcher  Form  das  aus  Kwangtung  (Ting-i-shan,  Sh.  Sampson)  stammende 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Kmlnyoph.  siphono«.)  252.  Cynoglosseae.  8 


114  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Original  gehört,  kann  ich  nicht  entscheiden.    Mehr  Standorte  bei  Dünn,  Fl.  Kwangtung 
(1912)    177. 

2.  T.  glochidiatus  Maxim,  in  Bull.  Acad.  Petersbourg  XXVI.  (1880)  499.  — 
Annuus  (?),  a  basi  ramosus,  longe  et  dense  albido-villosus.  Caules  erecti  graciles,  1  4 — 
2  4  cm  longi.  Folia  lanceolato-oblonga,  usque  ad  3  cm  longa,  usque  ad  8  mm  lata 
sessilia,  utrinque  attenuata.  Flores  in  cincinnis  bracteatis  elongatis  tarn  laxis,  ut  flores 
inferiores  diceres  solitarios;  pedicelli  fructiferi  calyce  vix  longiores;  sepala  vix  2  mm 
longa,  uninervia,  acuta;  corolla  minus  nota,  calyce  videtur  vix  longior.  Nuculae  globoso- 
compressae,  2  mm  diametro,  dentibus  rnarginis  exterioris  supra  marginem  interiorem 
conniventibus.  Embryo  leviter  curvatus,  1  1/i  mm  longus,  cotyledonibus  late  ovatis  radi- 
culam  crassam  brevem  multo  superantibus. 

China:  Provinz  Kansu  (Piasezki;  Original,  nicht  gesehen).  Nördliches  Schensi: 
Lu-tun  (Giraldi  n.  2388);  am  kleinen  Khiu-hin-san  (Giraldi  n.  2393). 

3.  T.  fulvescens  Maxim,  in  Bull.  Acad.  St.  Petersbourg  XXVI.  (1880)  499.  — 
Setis  patentibus  subfulvescentibus  elongatis  hispidus.  Caulis  ca.  45  cm  altus,  erectus, 
debiliter  ramosus.  Folia  spathulata,  inferiora  in  petiolum  alatum  laminae  aequilongum 
attenuata,  lamina  ca.  10  cm  longa,  20 — 25  mm  lata,  superiora  angustata,  sessilia; 
sepala  acute  ovata;  corolla  amoene  coerula,  4 — 5  mm  diametro;  fornices  ochroleuci 
subulati  acutissimi,  apice  revoluti;  antherae  oblongae.  Nuculae  (nondum  maturae)  mar- 
gine  externo  obtuse  suboctodentato,  interno  arcte  applicito  semiadnato,  diametro  aequilato. 

China:  Provinz  Schensi:  am  Flusse  Han,  oberhalb  Sihanfu  (Piasezki).  —  Nicht 
gesehen. 

1  6.   fflimophytum  Greenman. 

Mimophytum*)  Greenman  in  Proc.  Amer.  Acad.  XLI.  (1905)  2  42. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus,  post  anthesin  vix  auctus.  Corolla  subrotata.  For- 
nices deorsum  semilunares.  Stamina  inclusa,  medio  tubo  corollae  afflxa,  filamentis 
brevibus,  antheris  ovatis  filamenta  magnitudine  vix  superantibus.  Gynobasis  depravata 
(videtur  coniformis).  Nucula  solitaria  (ex  1  calyce  fructifero)  raphidognaphaloides,  facie 
exteriore  breviter  et  crassiuscule  satis  dense  glochidiata.  Embryo  leviter  curvatus,  coty- 
ledonibus late  ovatis  radicula  crassa,  sed  brevi  multo  maioribus.  —  Herbae  perennes  (?), 
foliis  petiolatis  alternis,  cincinnis  axillaribus. 

Species  unica. 

M.  omphaloides  Greenman!  in  Proc.  Amer.  Acad.  XLI.  (1905)  242.  —  Caulis 
parce  pilosus,  erectus,  gracilis,  elongatus,  30 — 85  cm  altus.  Folia  inferiora  longe, 
superiora  nunc  longe,  nunc  breviter  petiolata;  lamina  5 — 7  cm  longa,  25 — 40  mm  lala, 
oblongo-elliptica,  apice  acutissima,  basi  profunde  cordata,  utrinque  setulis  basi  calcaratis 
sparsim  obsita,  3  —  5-nervia;  petiolus  hirsutus  usque  ad  8  cm  longus.  Cincinni  axillares 
longissimi  laxiflori  basi  tantum  bracteati,  pedicellis  calyce  multo  longioribus;  sepala 
ovata  3  mm  longa  nervosa,  margine  sub  lente  minutissime  ciliata,  extus  hirtella;  corolla 
6  mm  longa,  limbo  usque  ad  medium  partito,  plicis  irregularibus  in  sinubus  loborum 
late  ovatorum  praedita;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nucula  3  mm  lata.  Embryo 
1  !/2  mm  longus.  —  Fig.  I  O. 

Mexiko:  Puebla:  Unter  feuchten  Klippen  in  der  Barranca  unterhalb  Honey  Station, 
1700  m  ü.  M.   (Pringle  n.  8822).  —  Blühend  im  Mai. 

4  7.  Cynoglossum  L. 

Oynoglossum**)  [Tournef.  Inst.  (1700)  139,  t.  57]  L.  Spec.  pl.  ed.  1.  (1753)  134; 
ed.  2.  (1762)  192;  Schrank  in  Denkschr.  Akad.  München.  III.  (1812)  219;  DC.  Prodr. 
X.    (1846)  146;   Koch,    Syn.  Fl.  german.   ed.  3.    (1857)  431;   Benth.    Fl.  austral.   IV. 

*)  Nomen  derivatur  a  /uipeio&ca  [imitari]  et  q>vx6u  [planta],  quia  novum  genus  habitu  et 
corolla  genus  Omphalodes  imitatur. 

**)  Genus  jam  ab  auctoribus  antiquis  hoc  nomine  designatum  ob  formam  foliorum ;  nomen 
derivatum  a  xvtov  (canis)  et  yXüooa  (lingua). 


Cynoglossum.  115 

(1869)  408;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (1870)  507;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV. 
(1875)  134;  Benth:  et  Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  848;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  brit. 
Ind.  IV.  (1883)  4  55;  Baill.  Hist.  pl.  X.  (4  891)  377;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam. 
IV.  3a.  (1893)  102;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)  420;  Baker  et  G.  H. 
Wright  in  Thiselt.-Dyer,  Fl.  trop.  Africa  IV.  2.  (1906)  51;  Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit. 
IV.  2.  (1913)  120.  —  Lingua  canina  Gels.  V.  27,  18.  —  Lingua  canis  et  Lingua 
Macedonica  Apul.  Herb.  96.  —  Cynoglossus  Plin.  Hist.  XXV.  81;  Apul.  Herb.  96.  — 
Kvvöyltoooov  Diosc.  IV.   129.  —  Kvvöyhooaog  Nikandros. 

Calyx  plerumque  usque  ad  basin  partitus,  fructifer  auctus.  Corolla  cylindrica  vel 
infundibuliformis,  limbo  usque  ad  medium  vel  usque  ad  basin  partito,  lobis  late  ovatis. 
Fornices  plerumque  subquadrati,  rarius  oblongi  vel  semilunares.  Stamina  inclusa,  tubo 
corollae  nunc  sub  fauce  nunc  in  medio  nunc  supra  basin  affixa,  filamentis  brevibus, 
antheris  ovatis.  Stylus  calyce  plerumque  brevior.  Nuculae  ovoideae,  glochidiatae,  facie 
exteriore  planae  vel  paulum  convexae,  sub  cicatrice  saccato-rotundatae.  —  Herbae  biennes 
vel  perennes,  raro  annuae,  foliis  basalibus  longe  petiolatis,  caulinis  alternis,  cincinnis 
plerumque  ebracteatis. 

Species  ca.   50,  totum  fere  orbem  terrarum  exceptis  regionibus  arcticis  inhabitantes. 

Systema  generis. 

A.  Nuculae   apice   cum   stylo   cohaerentes,    in  maturitate 

arcuatim  se  a  stylo  solventes Sect.  I.  Eu-Cynoglossum. 

B.  Nuculae  iam  ante  maturitatem  a  stylo  liberae  .    .    .    Sect.  II.  Eleutherostylum. 

Sect.  I.  Eu-Cynoglossum  Brand,  nov.  sect. 

A.  Fornices  subquadrati  vel  lineares,  erecti,  plerumque  longiores 
quam  lati,  rarius  paulo  latiores  quam  longi. 
a.  Nuculae  5 — 8  mm  diametro.  —  Species  pleraeque  medi- 
terraneae. 

a.  Nuculae  marginatae,  margine  elevato,  faciem  exteriorem 
nucularum  planam  vel  subconcavam  circumdante. 
I.  Inflorescentiae  ebracteatae. 

1.  Aculei  nucularum  omnes  aequilongi. 

*  Folia  20 — 30  mm  lata;  corolla  sordide  pur- 

purea \.  G.  officinale. 

**  Folia  5 — 10( — 1  9)  mm  lata;  corolla  coerulea     2.   G  Dioscoridis. 

2.  Aculei    nucularum   in    facie   exteriore    breviores 
quam  in  margine  et  facie  interiore. 

*  Caulis  dense  villosus 3.   G.  Columnae. 

**  Caulis  glaber 4.   C.  viridiflorum. 

II.  Inflorescentiae  bracteatae. 

1 .  Sepala  acuta. 

*  Sepala  ovato-lanceolata 5.   G  paucisetum. 

**  Sepala  lineari-lanceolata 6.   G.  magellense. 

2.  Sepala  obtusa 7.   G.  cheirifolium. 

ß.  Nuculae  immarginatae,  facie  exteriore  convexa  aequa- 

liter  glochidiata. 

I.  Corolla  calyce  duplo  vel  vix  duplo  longior. 
1.  Inflorescentiae  ebracteatae. 

*  Lobi  corollae  dense  ciliati 8.   C.  dandestinum. 

**  Lobi  corollae  glabri. 

f  Folia  supra  nitida  glabriuscula 9.   C. 

ff  Folia  utrinque  dense  pilosa. 

8* 


\\Q  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Q  Corolla   purpurea,   usque   ad    6*/j  mm 
longa. 

A  Fornices   oblongo-trapeziformes   vel 
subquadrati. 
D   Folia   sericeo-tomentosa,    setulis 

basi  tuberculatis  destituta     .    .    10.   G.  holosericewn. 
D  D   Folia    haud    sericeo-tomentosa, 
setulis  basi  tuberculatis  obsita. 
X   Fornices    sinus  loborum    co- 

rollae  haud  superantes    .    .    M.   G.  montanwm. 
X  X   Fornices   sinus   loborum    co- 

rollae  superantes 12.   C.  nebrodmse. 

/\/\  Fornices  deorsum  seminulares,  inter 

cornua  linea  transversa  praediti     .    13.   G.  sphacioticum. 
OO  Corolla  variegata,  usque  ad  8,5  mm  longa  14.  G.  creticum. 
2.  Inflorescentiae  bracteatae  (hie  cf.  G.  clandestinum)  15.   G.  divaricatum. 

II.  Corolla  calyce  triplo  longior   . 16.   G.  virginianum. 

b.  Nuculae  2 — 4  mm  diametro.  —  Species  extraeuropaeae. 
a.  Nuculae  marginatae. 

I.  Stylus  calyce  multo  brevior 17.  C7.  austräte. 

II.  Stylus  calyce  paulo  brevior  vel  paulo  longior. 

1.  Corolla  vix  3  mm  longa 18.   C.  glochidiatum. 

2.  Corolla  plus  quam  4  mm  longa. 

*  Stylus  calyce  florifero  paulo  longior.    .    .    .    19.   C.  microglochin. 
**  Stylus  calyce  florifero  paulo  brevior .    .    .    .    20.   G.  Meeboldii. 

ß.  Nuculae  immarginatae. 
I.  Fornices  plani. 

1 .  Stylus  calyce  multo  brevior. 

*  Calyx  usque  ad  3/4  longitudinis  suae  partitus .    21.   G.  xeylanicwm. 
**  Calyx  usque  ad  basin  partitus 22.   G.  Hettwigii. 

2.  Stylus  calyce  paulo  brevior 23.   G.  amabile. 

II.  Fornices  apice  involuti 24.   C.  javanieum. 

B.  Fornices  semilunari-lineares,  horizontales,  multo  latiores  quam 
longi. 

a.  Sepala  3 — 5  mm  longa. 

a.  Nuculae  6  mm  diametro 25.   C.  Trianaeum. 

ß.  Nuculae  3  mm  diametro 26.   G.  panietdatum. 

b.  Sepala  1  i/2  mm  longa 27.   C.  lanceolatum. 

1.  C.   officinale  L.  Spec.   pl.  ed.  1.  (1753)   134;   ed.  2.    (1762)   192;   Lehm.  PI. 
asperifol.   (1818)   152,  n.  4  19;  Hook.  Fl.  bor.-amer.  II.  (1832)  85;  Dietrich,  Fl.  boruss. 

II.  (1844)  t.  256;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  146;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  165;  Koch, 
Syn.  Fl.  germ.  ed.  3.  (1857)  431;  Reichenb.  Deutschi.  Fl.  XVIII.  (1858)  92,  t.  129; 
Trautv.  in  Bull.  Soc.  Moscou  XXXIX.  II.  (1866)  428;  Regel  in  Bull.  Soc.  imp.  nat. 
Moscou  XLI.  1.  (1868)  91;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (1870)  509;  Maxim, 
in  Bull.  Petersb.   XVII.    (1872)   450;   Boiss.   Fl.  Orient.  IT.    (4875)  264;   Nym.    Consp. 

III.  (1881)  521,  Suppl.  II.  (1890)  226;  A.Gray,  Syn.  Fl.  II.  1.  (1878)  187;  Cur.  et 
Parlat.  Fl.  ital.  VI.  (1886)  849;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  102, 
f.  41N— P;  Garcke,  111.  Fl.  Deutschland  ed.  18.  (1898)  423;  Ascherson-Graebner,  Fl. 
nordostd.  Flachl.  (1899)  573;  Rouy,  Fl.  France  X.  (1908)  338;  Kusnezow  in  Fl.  caucas. 
crit.  IV.  2.  (1913)  4  22.  —  Gynoglossa  maior  Brunfels,  Herb.  I.  (4532)  475.  — 
Gynoglossum  maximwn  Lobel.  Observ.  (1576)  343  [forma  eulta  maior].  —  G.  malus 
vulgare  Bauh.  Pin.  (1623)  257.  —  C.  foetens  Gilib.  Fl.  lithuan.  I.  (1781)  22.  —  G. 
ruderale  Salisb.  Prodr.  stirp.  (1796)  116.  —  G.  officinale  var.  a.  eollinum  De  Vis.  Fl. 


Cynoglossum.  117 

Dalm.  II.  (1847)  240.  —  G.  vulgare  Gueldenst.  ex  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  165. — 
G  pictum  ß.  umbrosum  Rouy!  Excurs.  bot.  Espagne  III.  (1884)  45;  Willk.  et  Lange, 
Prodi-.  Fl.  Hisp.  SuppL  (1893)  167.  —  Bienne;  pilis  basi  db  distincte  tuberculatis  vesti- 
tum.  Caulis  30 — 100  cm  allus,  erectus,  solitarius,  rarius  complures.  Folia  basalia  magna, 
longe  petiolata;  lamina  oblongo-elliptica  vel  oblongo-lanceolata,  usque  ad  23  cm  longa 
et  9  cm  lata,  apice  acuta,  basi  in  petiolum  attenuata;  petiolus  usque  ad  18  cm  longus; 
folia  caulina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia  semiamplexicaulia,  lanceolata 
vel  oblonga,  7 — I  5  cm  longa,  2 — 3  cm  lata.  Cincinni  terminales  breves  densi  panicu- 
lati,  fructiferi  elongati;  pedicelli  fructiferi  calyce  vix  longiores,  reflexi;  sepala  ovata,  ob- 
tusa,  dense  hirsuta,  3 — 4  mm,  post  anthesin  usque  ad  9  mm  longa;  corolla  sordide 
atropurpurea,  breviter  et  late  cylindrica,  5 — 6  mm  longa;  limbus  usque  ad  medium 
partitus;  fornices  subquadrati  pilosi  brunnei;  stamina  superiori  parti  tubi  affixa;  Stylus 
calyce  paulo  brevior.  Nuculae  ovoideo-compressae,  6 — 7  mm  longae,  utrinque  glochi- 
diatae;  aculei  marginis  multo  densioi-es  quam  centri;  embryo  5 — 6  mm  longus,  cotyle- 
donibus  suborbicularibus,  radicula  brevissima.  —  Fig.  \P  et  Fig.  13jV — P. 

Im  größten  Teile  der  nördlichen  gemäßigten  Zone,  an  Wegrändern,  Dorf- 
straßen, unter  Gebüsch,  auf  Schutt,  in  lichten  Wäldern,  meist  häufig.  In  Portugal 
scheint  die  Art  zu  fehlen,  in  Spanien  ist  sie  selten,  oft  mit  C.  cretieum  verwechselt. 
Möglicherweise  sind  alle  auf  der  Pyrenäenhalbinsel  gesammelten  Exemplare  als  ein- 
.e  geschleppt  zu  betrachten,  mit  Ausnahme  der  aus  dein  östlichen  Katalonien  stammenden, 
■  wo  die  Art  häufig  sein  soll.  Dies  macht  das  ganz  vereinzelte  Vorkommen  auf  der 
übrigen  Halbinsel  wahrscheinlich.  Willkomm  u.  Lange  führen  nur  6  Standorte  an: 
Galicien:  um  Orense;  Neukastilien :  Guadarama,  Cercedilla,  Madrid.  Ferner  bei  Carta- 
gena  und  Almeria.  Ich  sah  im  Herbier  Boissier  ein  Exemplar  von  »Garaballa«  unter 
dem  Namen  » Cynoglossum  pictum  ß.  umbrosum  Rouy«.  Spanische  Namen:  Vini- 
ebla,  Lengua  de  Perro  (nach  Willkomm).  —  In  ganz  Frankreich  ist  die  Art 
häufig,  ebenso  in  Großbritannien  und  in  ganz  Mitteleuropa.  Auf  der  Apenninen- 
halbinsel  scheint  sie  nur  in  Oberitalien  vorzukommen,  wo  sie  als  sehr  gemein  be- 
zeichnet wirdj  Im  westlichen  Mediterrangebiet  dürfte  demnach  etwa  der  43°  n.  Br.  die 
Südgrenze  bilden,    wofern    die    bei  Cartagena  und  Almeria   gesammelten  Exemplare  als 

»eingeschleppt  betrachtet  werden.     Im    östlichen  Mediterrangebiet  verläuft    die  Südgrenze 
um  etwa  3  Breitengrade  südlicher.     Auf  der  Balkanhalbinsel  wächst   die  Pflanze  in 
Bosnien  (!)  und  der  Herzegowina  (!),   in  Montenegro  (nach  Nyman),    in  Serbien  (!),    Ru- 
t    mänien    (nach    Grecescu),    Bulgarien  (!)    und    Rumelien  (!).      In   Griechenland    dagegen 
j    scheint  sie  nur  eingeschleppt  vorzukommen;    mir  hat  nur  ein  bei  Nauplia   gesammeltes 
'    Exemplar  vorgelegen.     Weiter  östlich  kommt  die  Art,  wenn  auch  selten,    noch  vor  im 
j     nördlichen  Kleinasien  (!),  sowie  in  Russisch-Armenien  (!)  und  im  nördlichen  Per- 
I  sien(!).      In   Cis-   und   Transkaukasien   ist    sie   häufig    (nach   Kusnezow).   —   In 
Rußland  ist  sie  im  südlichen  und  mittleren  Teil  nicht  selten,  ebenso  in  Dänemark, 
im  südlichen  Norwegen   und   in  Schweden,    mit  Ausnahme    des    nördlichsten  Teiles. 
|    Die  Nordgrenze  im  westlichen  Norwegen  liegt  bei  Öystese  in  Hardanger  (60°  23'  n.  Br.) 
|   und  im  östlichen  Norwegen  in  Ringeba  in  Gudbrandsdalen  (61°  30'  n.  Hr.).     Auffallend 
r  ist,  daß  im  Gegensatz  zu  den  meisten  anderen  Pflanzen  die  Art  an  der  Westküste  nicht 
so  weit  nach  Norden  geht   als    im  Osten  (Wille,    brieflich).      Die    absolute  Nordgrenze 
aber  dürfte  in  Schweden  zu  suchen  sein,  wo  die  Art  auf  der  Insel  Alnö  etwas  nördlich 
vom  62°  n.  B.  angetroffen  worden    ist  (Juel,   brieflich).      In  Asien   läßt  sich    im  An- 
schluß an  das  Mediterrangebiet  das  Vorkommen    der  Art  weiter  nach  Osten   verfolgen, 
doch  scheint  sie  nur  vereinzelt  aufzutreten  und  ist  vielleicht  als  nicht  ursprünglich  ein- 
heimisch   zu    betrachten.      Folgende    Standorte    werden    angegeben:    Turkmenensteppe: 
Talysch    (nach  Boissier);    bei  Ajagus,    auf   den  Vorbergen   des   Alatau   an    Bachufern, 
ebenso  wie  an  den  Ufern  der  Flüsse  Dschilantschik    und  Tokran    (nach  Trautvetter); 
Djus   Agatsch    am    Kokbekty-Fluß    im   Saissangebiete    (nach   Regel),    bei   Irkutsk  und 
Werchne-Udinsk  (nach  Maximowicz).     Hier   die  Ostgrenze.     Mir   hat    aus    diesen  Ge- 
genden kein  Exemplar  vorgelegen.  —  In  Nordamerika  ist  die  Art  eingeschleppt  und 


118  A.Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

hat  sich  stellenweise  völlig  eingebürgert;  z.  B.  Ontario  (!),  Massachusetts  (!),  New  York  (!), 
New  Yersey  (!),  Ohio  (!),  Illinois  (!),  Südwest-Virginien  (!),  Tennessee  (!),  dort  auch  mit 
weißer  Blüte.  —  Blüht  vom  Mai  bis  zum  Juli. 

f.  hybridum  (Thuill.)  Brand.  —  G.  hybridum  Thuillier!  Fl.  Paris  I.  (1790)  94. 
G.  bicolor  Willd.  Enum.  I.  (l  809)  180.  —  G.  officinale  ß.  bicolor  Lehm.  PI.  asperifol. 
(1818)  153;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  147.  —  G.  angustifolium  Hortul.  ex  Steud.  Nom. 
ed.  1.  (1821)  251.  —  C.  aXbvmi  Gueldenst.  ex  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  166.  —  G. 
officinale  f.  bicolor  Ascherson-Graebner,  Fl.  nordostd.  Flachl.  (1899)  573.  —  Corolla 
alba;  fornices  purpurei. 

Vielleicht  ein  Bastard  zwischen  C.  officinale  und  G.  creticum.  Zahlreiche  Kultur- 
exemplare in  den  Herbarien.  Häufig  auch  wild;  z.  B.  bei  Zehlendorf  (!),  bei  Boitzen- 
burg in  der  Uckermark  (nach  Ascherson-Graebner);  bei  Langenbielau  (!),  bei  Aqui- 
leja  (nach  Pospichal),   bei  Bagusa  (Neumeyer)  usw. 

Var.?  scabrifolium  Willkomm  et  Lange  1.  c;  Bouy  1.  c.  339.  —  Folia  supra  tuber- 
culato-scabra,  subtus  adpresse  puberula,  indumento  omnium  partium  breviore  tenuiore. 
Variat  corolla  alba. 

Pyrenäenhalbinsel:  Katalonien:  Berga,  Lerida.  Madrid:  bei  Casa  de  Campo, 
mit  weißer  Blüte  (nach  Willkomm  u.  Lange).  Südfrankreich:  Basses-Pyrenees : 
bei  St.-Jean-Pied-de-Port  (nach  Bouy).  Ich  selbst  habe  ein  von  C.  Koch  in  russisch 
Armenien  gesammeltes  Exemplar  gesehen,  auf  welches  obige  Beschreibung  gut  paßt. 
Übrigens  kommen  Übergänge  in  allen  Größen  der  tubercula  vor. 

Erheblichere  Abweichungen  vom  Typus  zeigen  die  folgenden  Varietäten : 

Var.  b.  areolatum  (Boiss.)  Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  129.  — 
G.  nebrodense  ß.  areolatum  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  265.  —  Nuculae  areola  laevi 
vel  glochidiis  paucis  tecta,  margine  crassiusculo  prominulo  aculeis  glochidiatis  basi  dila- 
tata  confluentibus  crebre  obsitae. 

Kaukasus:  am  Wege  von  Onsokul  nach  Bell;  zwischen  Tschodokol  und  Sant; 
Kodorsk  und  Chupro.  Dagestan:  Samno,  Schosal,  Kumur.  Sarubasch.  Mjudsch  (alles 
nach  Kusnezow).  Außerdem  bei  Tiflis  auf  trockenen  Hügeln  (Sommier  n.  976,  Herb. 
Boissier). 

Nota.    Haec  varietas  forma  transitoria  inter  G.  officinale  et  C.  holosericeum  esse  videtur. 

Var.  c.  corsicum  (Beverch.)  Brand.  —  C.  pictum  Ait.  var.  corsicum  Bev.  in 
Baenitz,  Herb.  Europ.  sine  numero.  —  C.  Dioscoridis  Bouy,  ex  parte.  —  Flores  ut 
in  G.  creticum;  fructus  ut  in  G.  officinale. 

Korsika:  Evisa  (Beverchon  7./5.,  6./7.  85).  Im  Buchenwalde  bei  La  Fove  de 
Vizzavoni  (Kuegler). 

Die  typische  Form  kommt  auf  Korsika  nicht  mehr  vor. 

Nota.    Haec  varietas  est  forma  transitoria  inter  C.  officinale  et  0.  creticum. 

?Var.  d.  parvifolium  De  Vis.  Fl.  Dalmat.  II.  (1847)  240.  —  Folia  scabra  utrinque 
albo-tuberculato-strigulosa,  superiora  subcordato-ovata  obtusa. 

Dalmatien:  auf  dem  Vellebith  (nach  De  Visiani).  Wahrscheinlich  identisch  mit 
G.  montanum. 

2.  C.  Dioscoridis  Vill.!  Prosp.  bist.  pl.  Dauph.  (1779)  21;  Hist.  pl.  Dauph.  II. 
(1787)  457;  Lehm,  in  Magaz.  Ges.  naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  95;  PI.  asperifol. 
(1818)  150,  n.  118;  Lorey,  Fl.  C6te-d'Or  (1831)  623;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  147; 
Beichenb.  Deutschi.  Flora  XVIII.  (1858)  92,  t.  131,  f.  II;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl. 
Hisp.  II.  (1870)  509;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521,  Suppl.  II.  (1890)  226;  Bouy,  Fl. 
France  X.  (1908)  340.  —  G.  remotum  Moench,  Method.  (1794)  419.  —  G.  virginicum 
Willd.!  Enum.  pl.  hört.  Berol.  (1809)  180.  —  G.  elongatum  Hornemann,  Hort.  Hafn. 
II.  (1815)  956.  —  G.  valentinum  Lagasca,  Nov.  gen.  et  spec.  (1816)  10,  n.  133. — 
G.  Xatarti  J.  Gay  in  schedis  (1830)  ex  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521.  —  C.  Moenchii 
Nocca  et  Boem.  ex  Steud.  Nom.  ed.  2.  I.  (1840)  464.  —  G.  officinale?  Willk.  Sert. 
Fl.  Hisp.  (1852)  109,  n.  714.  —  G.  Loreyi  Lange,  Pugill.  (1860—1865)  194;  Willk. 
et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (1870)  508.  —  Bienne.     Caulis  erectuB  simplex,  rarius  a 


Cynoglossum.  119 

basi  ramosus,  17 — 45  cm  altuS,  dense  villosus.  Folia  lineari-lanceolata,  inferiora  longe 
petiolata,  cum  petiolo  usque  ad  1  9  cm  longa,  5 — 15  mm  lata,  superiora  sessilia,  amplexi- 
caulia,  utrinque  pilosa,  acuta.  Cincinni  terminales  et  subterniinales,  laxe  paniculati, 
pedicelli  fructiferi  inferiores  calyce  longiores;  sepala  oblongo-elliptica,  3  mm  longa,  obtusa, 
venosa,  pilosa;  corolla  coerulea  (etiam  in  sicco)  campanulato-infundibuliformis,  5  mm 
longa,  6  mm  lata;  limbus  paulo  ultra  medium  partitus,  tubum  aequans;  slamina  medio 
tubo  affixa;  Stylus  brevis.     Nuculae  5  mm  longae;  cetera  speciei  praecedentis. 

Östliche  Pyrenäenhalbinsel  und  südliches  Frankreich,  auf  rasigen  Stellen,  an 
Wegrändern,  auf  Feldern,  gern  auf  Kalk;  auf  den  Vorbergen  der  Gebirge,  zerstreut. 
In  Spanien  bildet  der  5°  ö.  L.  die  Westgrenze.  Alt-Kastilien :  auf  öden  Feldern  bei  Alar 
del  Rey  (Levier);  bei  Aranjuez  (nach  Willkomm  u.  Lange).  Provinz  Jaen:  Barrancon 
de  Valentina,  1700  m  ü.  M.  (Reverchon  n.  938).  Provinz  Cuenca:  bei  Valdecabras 
(nach  Willkomm  u.  Lange).  Arragonien:  Provinz  Valderobles,  besonders  auf  dem 
Cabezo  de  la  Caixa,  ferner  bei  Valdecabriel,  Bielsa,  Parras  de  Martin,  auf  der  Sierra 
de  Albarrazin  und  bei  Monroyo  (nach  Willkomm  u.  Lange);  Provinz  Teruel:  Sierra 
de  Camarena  (Reverchon),  Valacloche  (Reverchon),  Moscardon  (Reverchon).  Kata- 
lonien: Barcinon;  auf  dem  Mont  Serrat;  von  Monseny  bis  Olot  (nach  Willkomm  u. 
Lange).  Auf  den  östlichen  Pyrenäen:  bei  Sallent  (nach  Willkomm);  St.  Paul  (!),  Prats 
de  Mollo  (!)  usw.  Auf  den  französischen  Westalpen  nicht  selten  (!).  Anscheinend  am 
häufigsten  ist  die  Art  an  ihrer  Nordostgrenze  auf  der  Cöte  d'Or  (z.  B.  Magnier  n.  1763; 
Genty  n.  4130  usw.).  Dagegen  bezieht  sich  die  Angabe  von  Rouy  für  Korsika  höchst 
wahrscheinlich  auf  G.  offidnale  var.  corsicum.  —  Blüht  vom  Mai  bis  zum  Juli. 

Var.  castrilense  (Deg.  Herv.)  Brand.  —  >  Cynoglossum  valentinum  Forma  Castri- 
lense  Deg.  Herv.«  ex  Reverchon,  schedae  n.  1385.  —  Caulis  glabratus.  Folia  caulina 
usque  ad  19  mm  lata. 

Spanien:  Provinz  Jaen:  Sierra  de  la  Cabrilla  in  Fichtenwäldern,  auf  Kalk,  1700  m 
ü.M.  (Reverchon  n.  1385).  —  Diese  Form  hat  Ähnlichkeit  mit  den  Kulturexemplaren, 
die  sich  gleichfalls  durch  breitere  Stengelblätter  auszeichnen.  Hierher  gehört  C.  vir- 
ginicum  Willd.  (Hb.  Willd.  n.  3332). 

3.  C.  Columnae  Tenore,  Prodr.  Fl.  Neap.  (1811)  14;  Fl.  Nap.  HI.  (1824—1829) 
183,  t.  116;  Bivon.  Manip.  II.  (1813—1816)  3;  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  168,  n.  133; 
Guss.  Syn.  Fl.  sie.  I.  (1843)  224;  DG.  Prodr.  X.  (1846)  148;  De  Vis.  Fl.  Dalmat.  II. 
(1847)  241,  Suppl.  (1871)  126;  Reichenb.  Deutsch.  Fl.  XVIII.  (1858)  93,  t.  130,  f.  2; 
Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  266;  Nym.  Consp.  UI.  (1881)  522,  Suppl.  II.  (1  890)  226; 
Pari,  et  Car.  Fl.  ital.  VI.  (1886)  817;  Pospichal,  Fl.  öst.  Küstenl.  II.  (1899)  507; 
Halac.  Consp.  Fl.  graec.  II.  (1902)  360;  Loj.  Fl.  sie.  II.  2.  (1907)  89.  —  Cynoglossa 
altera  medio  fruetu,  cotylodes,  sive  lichniodes  Colonna,  "EiMpQaoig  (1616)  177  et  178 
tab.  —  Cynoglossum  fruetu  umbilicato  C.  Bauh.  Pin.  (1623)  257.  —  C.  cristatum  ß. 
Lam.  Encycl.  II.  (1786)  238.  —  Rindera  Columnae  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819) 
762.  —  Mattia  Columnae  G.  Don,  Gen.  syst.  gard.  IV.  (1838)  310.  —  G.  cheiri- 
folium  Sieber  ex  Nym.  Consp.  III.  (1881)  522.  —  C.  Columnae  a.  genuinum  Strobl! 
in  Flora  LXVII.  (1884)  622.  —  Annuum  (teste  Pospichal  et  Lojacono).  Caules 
erecti,  solitarii  vel  complures,  15 — 75  cm  alti,  parce  ramosi,  dense  villosi.  Folia  in- 
feriora longe  petiolata,  elliptica  vel  oblonga  vel  fere  lanceolata,  lamina  30 — 65  mm 
longa,  10 — 25  mm  lata,  obtusa,  sensim  in  petiolum  ±  alatum  usque  ad  5  cm  longum 
attenuata,  utrinque  tomentoso-villosa;  folia  superiora  basi  cordala,  sessilia,  acutiuscula, 
foliis  inferioribus  saepe  aequilonga.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  multiflori, 
demum  laxi,  paniculam  amplam  formantes,  pedicelli  fructiferi  inferiores  calyci  aequilongi; 
sepala  elliptica  5  mm  longa  obtusa  venosa,  longe  et  dense  villosa;  corolla  coerulea 
breviter  et  late  cylindrica,  5 — 6  mm  longa;  Stylus  calyce  duplo  brevior.  Nuculae  orbi- 
culares,  7 — 8  mm  diametro;  aculei.  faciei  exterioris  multo  minores  quam  aculei  mar- 
ginis  et  faciei  interioris;  embryo  5  mm  longus,  cotyledonibus  orbimlaribus,  radicula 
brevissima. 

In   Unteritalien   und   auf  der   Balkanhalb insel,    an  Wegrändern,    auf  Kalk- 


120  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

hügeln,  auch  in  schattigen  Wäldern,  zerstreut.  Sizilien:  am  häufigsten  auf  dem  Ge- 
birge Madunie  (montes  nebrodenses)  (z.  B.  Todaro  n.  1223]  bis  Palermo  (Ross  n.  51); 
ferner  bei  Termini,  Ficuzza,  Piana  de  greci,  Monte  Gallo,  Carini,  Castellamare,  Segesta, 
Trapani,  Sciacca,  Priolo,  Caltagirone  (nach  Paria tore  u.  Caruel).  Campanien:  Treglia; 
Avellino  (!;  zweifelhaftes  Exemplar).  Im  Gebiete  der  Marser:  in  der  Nähe  des  Dorfes 
Ortucchio,  an  der  sogenannten  »La  Civita«  (Grande;  authentisches  Exemplar).  Abruzzen: 
auf  dem  Berge  Majella  (!),  bei  Auversa,  Morone  u.  Corno  (nach  Pariatore  u.  Caruel). 
—  Die  Nordgrenze  der  Art  liegt  bei  Fiume.  Kroatien:  auf  dem  Berge  Terato 
(Pichler),  bei  Ostaria  (Pichler)  unter  C.  creticum,  am  Vellebit  (!).  Istrien:  auf  dem 
Monte  Osero  auf  der  Insel  Lussin  (v.  Rastern);  bei  Susngevica,  im  Arsatale,  bei  Albona, 
Gimino  und  S.  Vincenti  (nach  Pospichal).  Dalmatien:  Zara  (Bornmüller  n.  IIS); 
Insel  Lesina  (Bornmüller);  Bagusa  (Bornmüller  n.  301).  Zweifelhaft  ist  es,  ob  die 
Art  auch  in  Bosnien  und  der  Herzegowina  vorkommt,  wie  Nyman  angibt.  Alle  Exem- 
plare aus  Bosnien,  die  ich  gesehen  habe,  scheinen  mfr  falsch  bestimmt  zu  sein  und  zu 
G.  officinale  zu  gehören.  Blütenexemplare  sind  von  C.  offidnale  durch  die  erheblich 
kleineren  Blätter  zu  unterscheiden.  In  Montenegro  und  Albanien  scheint  die  Art  eben- 
falls zu  fehlen,  sowie  an  der  ganzen  Westküste  der  Balkanhalbinsel  bis  zum  Golf  von 
Korinth  südlich.  Ebensowenig  kommt  sie  auf  der  nordöstlichen  Balkanhalbinsel  vor. 
Nordostgrenze  in  Mazedonien:  Berg  Kossov  bei  Zbersko  (Dörfler  n.  281).  Am 
häufigsten  in  Mittelgriechenland  und  auf  dem  Peloponnes;  z.  B.  Thessalien:  Ma- 
lakasi  (Sintenis  n.  633);  am  Piraeus  (Heldreich  n.  38;  Exemplar  mit  fast  weißen 
Blüten);  Kyllene  (Orphanides  n.  2567)  usw.  Südgrenze  auf  Kreta  (Heldreich).  — 
Blüht  im  April  und  Mai;  auf  Kreta  bereits  im  März. 

Var.  dolopicum  Hausskn.!  in  Mitt.  Thüring.  Bot.  Ver.  n.  Folg.  VIII.  (1895)  54; 
Haläcsy  1.  c.  —  Folia  haud  tomentosa,  sed  breviter  pilosa,  obscure  virentia;  calycis 
laciniae  saepe  latiores,  valde  obtusatae. 

So  auf  dem  Pindus  bei  dem  Kloster  Korona  in  Eichenwäldern  (Heldreich,  it. 
IV.  Thess.  20.— 28.  6.  85);  Ghavelle  (Haussknecht;  Original).  Nach  Haläcsy  ferner 
auf  dem  Berge  Karava  in  Thessalien  und  in  der  Tannenregion  des  Berges  Tsumerka 
bei  Vulgarelion  in  Epirus. 

Nota.     Inveniuntur  formae  transitoriae  inter  typum  et  varietatem;  cf.  Sintenis  n.  633. 

4.  C.  viridiflorum  Pallas!  ex  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  160,  n.  123;  Boem.  et 
Schult.  Syst.  IV.  (1819)  757;  Ledeb.  Fl.  altaica  I.  (1829)  196;  Icon.  Fl.  altaic.  II. 
(1830)  t.  106;  Fl.  ross.  III.  (1847)  167;  Kar.  et  Kir.  in  Bull.  Mose.  (1841)  713;  DG. 
Prodr.  X.  (18  46)  148;  Trautv.  in  Bull.  Soc.  imp.  nat.  Moscou  XXXIX.  II.  (1866)  428; 
Regel  1.  c.  XLI.  I.  (1868)  91;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  482.  — 
Caulis  erectus  elatus  simplex  glaber,  1  —  2  m  altus.  Folia  basalia  maxima,  longe  petiolata, 
lamina  oblonga  vel  elliptica,  24 — 34  cm  longa,  7  — 14  cm  lata,  utrinque  attenuata, 
supra  parce  hirta  ideoque  viridia,  infra  dense  hirta,  quasi  incano-tomentosa;  nervus 
intermedius  crassus;  petioli  usque  ad  15  cm  longi;  folia  caulina  inferiora  basalibus 
similia,  sed  minora,  superiora  sessilia,  suprema  mullo  minora,  lanceolata  vel  lineari- 
lanceolata.  Cincinni  albido-sericei,  terminales  et  subterminales,  longe  pedunculati, 
ebracteati,  thyrsum  laxum  formantes,  pedicelli  inferiores  calyce  distinete  longiores;  sepala 
oblonga,  3  mm  longa,  obtusa,  uninervia,  dense  ciliata;  corolla  viridis  campanulata,  5  mm 
longa,  limbo  usque  ad  basin  partito;  Stylus  latus  compressus  calyce  duplo  brevior,  post 
anthesin  valde  elongatus.  Nuculae  6  mm  longae,  facie  exteriore  planae  vel  coneavae, 
parce  echinatae,  margine  alto  latoque  dense  echinato  circumdatae,  cicatrice  maxima. 

Turkestan:  auf  feuchtem,  fetten  Boden,  an  Flußufern,  stellenweise  häufig.  Bei 
Ajagus  und  Arkalyk  (Karelin  u.  Kiriloff  n.  355);  am  Flusse  Tschirgiska  (Pallas); 
am  Bainamum,  einem  westlichen  Zuflüsse  des  Dchin  (Begel);  bei  Kuldscha  in  Chinesisch- 
Turkestan  (Regel).  Am  Einflüsse  der  Assy  in  den  Tchilik  im  Alatau  transiliensis  (nach 
Regel).  Trautvetter  gibt  noch  folgende  Standorte  an:  an  den  Ufern  des  Flusses 
Emil,  an  den  Quellen  Attagaiasu,  an  den  Ufern  des  Flusses  Tersakan  und  auf  dem 
Gebirge  Chanlan.     Nach  Lipsky    ist  die  Art  in   Fergana   und  Szemiretschensk   häufig. 


Cynoglossum.  121 

5.  C.  paucisetum  Borbäs  in  Ost.  Bot.  Zeitschr.  XXXVIII.  (1888)  44.  —  C.  »punc- 
tatum«  Borb.  ex  Ind.  Kew.  Suppl.  I.  (1901)  121  [erratum].  —  Caulis  villosus,  villis 
in  stiperiore  parte  caulis  et  in  axi  inflorescentiae  magis  adpressis.  Folia  inferiora 
elongato-lanceolata,  basin  versus  angustata,  superiora  multo  breviora,  e  basi  latiore 
rotundata  et  semiamplexicaulia,  lanceolata,  acuminata,  subtus  molliter  pubescentia,  supra 
setulis  basi  calcaratis  sparsius  obsita.  Inflorescentia  paniculam  formans,  apice  solum 
aphylla,  inferne  bracteis  lanceolatis  praedita;  calycis  laciniae  ovato-lanceolatae  fructum 
superantes.  »Caryopsibus  antice  planis,  margine  promin ulo  crassiusculo  cinctis,  non 
nisi  medio  disci  muricatis,  partibus  disci  ceteris  laevissimis  albicantibus.« 

Siebenbürgen:  In  Wäldern  au£  dem  Berge  Büdös  (Juli  1878).  —  Nicht  gesehen. 

6.  C.  magellense  Ten.  Prodr.  Fl.  Neap.  (1811)  33,  n.  21;  Fl.  Nap.  III.  (1824— 
1829)  183,  t.  117;  Lehm.  PI.  asperifol.  (U81  8)  168,  n.  132;  DC.  Prodr.  X.  (1846)154; 
Nym.  Consp.  III.  (1881)  522,  Suppl.  II.  (1890)  226;  Pari,  et  Gar.  Fl.  ital.  VI.  (1886) 
844.  —  Cynoglossa  media  montana  incana  angustifolia  altera  flore  globoso  Colonna, 
Stirp.  min.  cogn.  ^E/.cfQccoig  (1616)  173,  t.  174.  —  Rindera  Magellensis  Roem.  et 
Schult.  Syst.  IV.  (1819)  763.  —  Mattia  magellensis  G.  Don,  Gen.  Syst.  gard.  IV. 
(1838)  310.  —  Perenne.  Caulis  erectus  solitarius  simplex,  rarius  complures,  20 — 
45  cm  alti,  adpresse  villosi.  Folia  basalia  petiolata,  cum  petiolo  10 — 30  cm  longa, 
1 — 3  cm  lata,  lanceolata  vel  lineari-lanceolata,  apice  nunc  obtusa  nunc  acuta,  basi 
sensim  in  petiolum  lamina  breviorem  attenuata,  utrinque  dense  incano-tomentosa;  folia 
caulina  minora,  lineari-lanceolata  vel  linearia,  sessilia,  basi  haud  attenuata.  Cincinni^ 
terminales  in  statu  florifero  capitulum  formantes,  dein  elongato-paniculati,  bracteati; 
sepala  7  mm  longa,  lanceolato-subulata,  dense  lanuginosa;  corolla  rubella,  venosa,  late 
cylindrica,  8  mm  longa,  limbo  usque  ad  medium  partito  multo  breviore  quam  tubo; 
stamina  summo  tubo  afflxa,  filamenta  longitudine  antherarum;  Stylus  calyce  sesqui- 
brevior.  Nuculae  9  mm  longae,  facie  exteriore  planae,  laeves  vel  setulis  paucis  obsitae, 
margine  et  facie  interiore  dense  echinulatae;  embryo  8  mm  longus. 

Italien:  Auf  Alpenwiesen  und  felsigen  Stellen  des  mittleren  Apennin,  in  Höhen 
von  2000 — 2700  m  ü.  M.,  nicht  häufig.  Standorte  nach  Pariatore  und  Caruel: 
Umbrien:  Monte  Regnolo,  Monti  Sibillini,  Frandosa,  Priore,  Farino,  Vettore  (Batellü), 
Castellucio  di  Norcia  (Batellü).  Monte  Cattini;  Abruzzen:  auf  dem  Gran  Sasso  d'ltalia 
(Marchesetti),  Corno,  Campo,  Pericoli,  Monte  S.  Franco,  Monte  Velino  (Levier!),  Monte 
della  Costa  bei  Pizzoli,  Monte  Sirente  (Levier!),  sehr  häufig  auf  dem  Monte  Morrone 
und  im  Canella-Tale  der  La  Majella  (Dörfler  n.  4564;  locus  classicus),  Scrima  cavallo, 
Grotta  Caprera,  Maiellone,  Valle  della  Rapina,  Renani,  Forca  di  Vado,  Lama  Bianca, 
Chiarino,  Costone,  Intermesole,  Apennin  von  Sora  bei  Pescosolido  und  Pozzorvaro,  auf 
dem  Apennin  von  Tilettino  und  in  Latium  auf  den  Monti  Quadaguolo.  Außerdem  ab- 
seits vom  Hauptverbreitungsgebiet  auf  dem  Monte  Pollino  in  Kalabrien  (Huter,  Porta, 
Rigo  n.  496).  — ■  Nach  Nyman  soll  die  Art  auch  im  nördlichen  Sizilien  vorkommen; 
Pariatore  und  Caruel,  sowie  Lojacono  wissen  davon  nichts. 

7.  C.  cheirifolium  L.  Spec.  pl.  ed.  1.  (1753)  134;  ed.  2.  (1762)  193;  Lehm. 
PI.  asperifol.  (1818)  141,  n.  107,  excl.  var.  ß\  DC.  Prodr.  X.  (1846)  154;  Reichenb. 
Deutsch.  Fl.  XVIII.  (1858)  93,  t.  131,  f.  III;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (1870) 
507,  Suppl.  (1893)  166;  Ball,  Spie.  Fl.  maroc.  (1877)  570;  Nym.  Consp.  III.  (1881) 
522;  Strobl  in  Flora  LXVII.  (1884)  622;  Pari,  et  Car.  Fl.  ital.  VI.  (1886)  845;  Batt. 
Fl.  Alger.  II.  (1888—1890)  615;  Bonn,  et  Bar.  Cat.  rais.  Tunis  (1896)  303;  Muri). 
in  Act.  Univ.  Lund  XXXIV.  2.  n.  7.  (1898)  14;  Loj.  Fl.  sie.  II.  2.  (1907)  90;  Rouy, 
Fl.  France  X.  (1908)  338.  —  G.  creticum primum  Clus.  Hist.  V.  (1601)  162,  f .  1 .  — 
Cynoglossa  media  argentea  Apula,  Colonna,  'Exq>QaoiQ  I.  (1616)  172,  1. 171.  —  C. 
creticum,  argenteo  angusto  folio  Bauh. !  Pin.  (1623)  257  [forma  monstrosn  floribus 
quasi  solitariis  longe  peduneulatis].  —  C.  argentcum  Lam.  Fl.  franc.  II.  (1778)  277.  — 
C.  clavatum  Viv.  Spec.  fl.  Lib.  (1824)  II.  t.  5.  f.  2.  —  C.  cheirifolium  y?  clavatum 
DC.  1.  c.  —  G.  lineatum  Risso,  ex  Ces.  Pass.  et  Gib.  Comp.  Fl.  Ital.  (1884)  380.  —  C. 
deeipiens  Lojac.  Fl.   sie;.   II.   2.  (1907)   89,  ex  descriptione.   —  Bienne.     Caulis  erectus, 


122  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

simplex  vel  a  basi  ramosus,  12 — 45  cm  altus,  dense  albido-villosus  vel  tomentosus. 
Folia  lanceolata,  inferiora  longe  petiolata,  lamina  7 — 10  cm  longa,  15 — 20  mm  lata, 
longe  et  sensim  in  petiolum  usque  ad  7  cm  longum  attenuata,  apice  obtusiuscula  (in 
plantig  minoribus,  praesertim  in  Gallia  meridionali  multo  minora);  folia  superiora  sessilia, 
apice  nunc  obtusa  nunc  acuta,  minora;  omnia  utrinque  dense  albo-tomentosa.  Cin- 
cinni  terminales  bracteati,  multiflori,  thyrsoideo-paniculati,  plerumque  albo-tomentosi, 
rarius  (praesertim  in  Sicilia  Galliaque  meridionali)  aureo-flavicantes  [C.  decipiens  Loj.lj 
pedicelli  fructiferi  inflmi  calyce  saepius  multo  longiores;  sepala  oblonga,  5 — 7  mm  longa, 
indistincte  venosa,  acutiuscula,  dense  villosa;  corolla  primum  rosea,  dein  purpurea, 
violacea  aut  coerulea,  8 — 9  mm  longa,  late  cylindrica,  limbus  tubo  brevior,  lobis  ob- 
tusis  brevibus;  stamina  medio  tubo  affixa,  filamenta  brevissima,  antherae  apice  fornices 
haud  attingentes;  fornices  oblongi  vel  lineares,  apice  saepe  clavati  [G.  clavatwm  Viv.]; 
stylus  calyce  duplo  brevior.  Nuculae  5  —  8  mm  diametro,  dense  echinulalae;  embryo 
fere  6  mm  longus. 

Westliches  Mediterrangebiet.  An  felsigen  Orten,  Wegrändern,  Ruderalstellen, 
Kalkhügeln  der  wärmeren  Gegenden  nicht  selten.  In  Portugal  und  dem  nordwestlichen 
Spanien  fehlend.  Die  Westgrenze  auf  der  Pyrenäenhalbinsel  wird  etwa  durch  folgende 
Linie  bezeichnet:  Jeres — Garzalema — Jaen — Talaveyra  de  la  Reina — Madrid — Saragossa — 
Lerida — Montserrat.  Ostlich  dieser  Linie  ist  die  Art  am  häufigsten  in  Arragonien  und 
Valencia  (Winkler,  Reverchon  usw.).  Ferner  in  Katalonien  bei  Barcinon,  bei  Vieh 
usw.  (nach  Willkomm  u.  Lange);  in  Navarra  bei  Caparroso  (nach  Willkomm  u. 
Lange,  Suppl.).  Mallorca  (Willkomm  n.  197).  In  Murcia  bei  Fuensanta.  Ferner 
auf  der  Sierra  de  Baza,  bei  Sagra  de  Huescar  und  Velez  (nach  Willkomm  u.  Lange). 
—  In  Südfrankreich  an  der  Küste  nicht  selten;  z.  B.  bei  Narbonne  (!),  im  Departe- 
ment Herault  häufig  (z.  B.  Neyra  n.  2974),  Marseille  (!),  Toulon  (!),  Alpes  maritimes 
(Burnat  n.  1413).  Weiter  landeinwärts  nur  in  den  Departements  Aveyron,  La  Dröme 
und  Basses  Alpes  (nach  Rouy).  In  Italien  kommt  nach  Garuel  die  Art  nur  in  den 
wärmeren  Teilen  vor:  Sizilien:  Palermo,  bei  Boccadifalco,  am  Berge  Cuccio,  bei  Mon- 
dello  in  der  Nähe  von  La  Favorita,  bei  Sciaccia,  Canicatti  (Lojacono  n.  508),  bei 
Caltagirone  an  verschiedenen  Stellen,  Vittaria,  Comiso,  Modica,  Gapo  Passaro,  Noto,  Avola, 
Syracus  (!),  Agosta,  Lentini,  Catania  (!),  Taormina  (!) ;  außerdem  bei  Pozallo  (Fiori 
n.  630).  In  Sardinien  bei  Cagliari,  zwischen  S.  Vito  und  Tertenia,  bei  Seni  und  Dorgali 
Oliena;  außerdem  zwischen  Tertenia  und  Jerso  (Sommier).  Kalabrien:  >ne'  Principati 
Sannio«,  bei  Regio  (!).  Basilicata:  bei  Muro  und  San  Paolo.  Apulien:  Tarent  (La- 
caita),  mit  Vorliebe  unter  Ölbäumen,  Barletta  (Bruni),  Monte  Gargano  (Porta  und 
Rigo  n.  129),  Monte  San  Angelo,  Vierti,  San  Nicandro.  Kampanien:  Caserta:  Monti  di 
Formicola,  650  m  ü.  M.  (Lacaita).  Nordgrenze  in  den  Abruzzen  (nach  Caruel).  — 
An  der  afrikanischen  Küste  in  Marokko,  besonders  im  südwestlichen  Teil  bei  Agadir  (!), 
wo  die  Art  die  Südgrenze  zu  erreichen  scheint,  bei  Mogador  (!)  und  Marokko  (!).  Da- 
gegen scheint  sie  im  Nordosten  des  Landes  zu  fehlen  bis  in  die  Gegend  von  Oran  in 
Algier.  Sonst  in  Algier  überall  (nach  Battandier  u.  Trabut),  z.  B.  bei  Maison 
carree  (!),  Buzarea  (!),  Constantine  (!)  usw.  Berbername:  >Tesselra«  (nach  Paris 
n.  11 9).  —  In  Tunis  findet  sich  die  Pflanze  an  folgenden  Orten  (nach  Bonnet  u. 
Baratte):  Ras  Kamart,  Dar-el-Auina,  La  Manuba,  Tunis,  Hammam-el-Lif;  Dj.  Bu-Kurnein, 
Dj.  Zaguan;  Djedeida,  Le  Battant,  Teburba,  Suk-el-Arba;  Suk-el-Djema,  Kessera,  Sidi- 
el-Hani,  oberer  Wadi  Margelil;  Dj.  Megila,  Dj.  Schambi,  Süsse,  Ksar-el-Self,  Wadi  el 
Halluf,  Feriana,  El-Aieicha.  Außerdem  nach  Murbeck:  Dj.  Serdj;  El  Hafay;  Bir  Saad. 
Ich  habe  aus  Tunis  kein  Exemplar  gesehen.  Über  die  Verbreitung  der  Art  in  Tripolis 
habe  ich  nichts  feststellen  können;  dagegen  tritt  sie  wiederum  in  der  Cyrenaica  auf, 
wo  sie  bei  Derna  (Taubert  n.  164;  Petrovich;  Durand  et  Barratte,  Fl.  libye.  prodr. 
[1910]  172)  die  Ostgrenze  erreicht.  Die  Annahme  (besonders  der  Patres),  daß  die 
Pflanze  auch  auf  Kreta  vorkommt,  beruht  auf  einem  Irrtum.  Höchst  wahrscheinlich 
liegt  diesem  eine  Verwechslung  mit  C.  creticum  var.  pseudocheirifolium  zugrunde. 

Var.  b.  heterocarpum  Kze.  Chlor,  austr.-hisp.  in  Flora  XXIX.  (1846)  694;  Ball, 


Cynoglossun».  123 

Spie.  Fl.  maroc.  (1877)  570.  —  G.  arundanum  Coss.  Not.  pl.  crit.  (1849)  41;  Willk. 
et  Lange!,  Prodr.  Fl.  Hlsp.  II.  (1870)  507;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  522,  Suppl.  II. 
(1890)  226.  —  G.  heterocarpum  Kuntze  ex  Willk.  Illustr.  Fl.  Hisp.  II.  (1892)  124, 
t.  4  60;  Suppl.  Fl.  Hisp.  (1893)  166.  —  Differt  a  typo  tribus  characteribus:  1)  Sta- 
minibus  haud  medio  tubo,  sed  superiori  parti  tubi  affixis;  2)  stylo  calyce  non  duplo, 
sed  paulo  breviore;  3)  nueulis  non  tota  facie  exteriore,  sed  in  centro  solum  echinulatis. 
—  Ex  bis  3  characteribus  plerumque  unus  deest;  raro  omnes  tres  in  una  eademque 
planta  inveniuntur.  Saepe  etiam  duo  desiderantur,  ex  qua  re  cognoscas,  quot  formis 
intermediis  varietas  cum  typo  conjungatur. 

Im  südlichen  Verbreitungsgebiet  der  Art,  aber  erheblich  seltener.  Nur  im  südlichen 
Spanien  und  in  der  Cyrenaica  scheint  die  Varietät  häufiger  zu  sein  als  der  Typus.  — 
Spanien:  Sierra  de  Ronda  (Reverchon  n.  311,  [1889]  falsch  bestimmt  als  Celan- 
destinum,  letzteres  ist  Reverchon  n.  311  [1890]),  Chiclana  (Willkomm  n.  508; 
Originalstandort),  Torcal  de  Antequera  (Hut er,  Porta,  Rigo  n.  380),  Sierra  Caliosa 
bei  Orghuela  (Winkler);  Dos  Hermanos  bei  Sevilla  (Fritze);  Cartama  (Reverchon); 
Malaga:  Sierra  de  Libar  (Gan doger);  Gibraltar  (Fritze).  Murcia:  Rullias  (Gandoger 
n.  370);  auf  dem  Fuensante  bei  Murcia  (!).  Hier  liegt  die  Nordgrenze  der  Varietät.  Sie 
fehlt  in  Südfrankreich  und  Italien.  Vereinzelte  Exemplare  in  Nordafrika:  Marokko: 
Tetuan  (Hooker).  Algier:  Constantine  (Engler).  Tunis:  Süsse  (Pitard  n.  204).  Cyre- 
naica: in  der  Küstenebene  zwischen  Rengasi  und  Schadabia  (Rohlfs  n.  127);  an  den 
Abhängen  der  Rerge  ebendaselbst,  700  m  ü.M.   (Rohlfs  n.  128). 

Subvar.  mariolense  (Rouy)  Rrand.  —  C.  heterocarpum  ß.  Mariolense  Rouy,  Ex- 
curs.  bot.  Espagne  I.  (1881)  17;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  Suppl.  (1893)  17. — 
Elatior.     Folia  basalia  ovata  vel  ovato-oblonga,  in  petiolum  contraeta. 

Spanien:  Sierra  de  Mariola  (Rouy).  —  Nicht  gesehen. 

Var.  c.  stylosum  Rrand,  nov.  var.  —  Stylus  calyce  longior. 

Algier:  Oran,  Hügel  an  der  Küste  (Debeaux  20.  4.  82;  Herb.  Berlin).  —  Blüte- 
zeit der  Art  und  der  Varietäten:  In  Afrika  und  Südspanien,  sowie  in  Sizilien  vom  Januar 
bis  zum  April,  im  nördlichen  Verbreitungsgebiet  vom  April  bis  zum  Juni. 

8.  C.  clandestinum  Desf.  Fl.  atlant.  I.  (1798)  159,  t.  42;  Hoffmannsegg  et  Link, 
Fl.  portug.  I.  (1809)  190;  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  149,  n.  117;  DC.  Prodr.  X. 
(1846)  148;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (1870)  508;  Ball,  Spie.  Fl.  maroc. 
(1877)  570;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  522;  Parlat.  et  Car.  Fl.  ital.  VI.  (1886)  853; 
Batt.  et  Trab.  Fl.  Alger.  II.  (1888—1890)  614;  Loj.  Fl.  sie.  II.  2.  (1907)  88.  —  C 
offieinale  Brotero,  Fl.  lusitan.  I.  (1788)  295,  non  L.  —  C  fulvum  Rudolphi  in  Schrad. 
Journ.  II.  (1799)  279;  Lehm,  in  Magaz.  Ges.  naturf.  Freunde  Rerlin  VIII.  (1818)  95.  — 
Rienne  (»annuum«  ex  Lojacono).  Caulis  erectus,  2  2  —  6  5  cm  altus,  plerumque  soli- 
tarius,  simplex  vel  parce  ramosus,  inferne  albido-,  superne  fulvo-tomentosus,  rarius 
caules  e  basi  lignosa,  ut  videtur  perenni,  complures  [praeeipue  in  speeiminibus  afri- 
canis].  Folia  basalia  rosulata,  valde  variabilia,  aut  lineari-lanceolata  aut  oblongo-lan- 
ceolata,  6 — 20  cm  cum  petiolo  laminae  subaequilongo  longa,  6 — 12  mm  lata,  obtusa, 
basi  euneata,  utrinque  setulis  basi  calcaratis  dense  obsita;  folia  caulina  inferiora  basa- 
libus  similia,  lanceolata  vel  lineari-lanceolata,  usque  ad  24  cm  longa,  petiolo  alato  semi- 
amplexicaulia,  superiora  minora,  basi  rotundata  semiamplexicaulia,  sessilia,  saepe  fulvo- 
tomentosa.  Cincinni  ebracteati,  rarius  bracteati,  terminales  et  subterminales,  aureo- 
sericei,  multiflori,  paniculam  amplam  formantes,  pedicellis  fruetiferis  inferioribus  calyce 
iongioribus;  sepala  elliptica  obtusa  venosa  villosa  6  mm  longa;  corolla  violacea,  late  et 
breviter  cylindrica,  6  mm  longa,  lobis  apice  villosis  2  mm  longis;  stamina  superiori  tubi 
parti  affixa;  fornices  magni  subquadrati;  Stylus  e  basi  latiore  sensim  subulfito-acutus, 
calyce  paulo  brevior  (»exsertus«  ex  Lojacono).  Nuculae  orbiculnres  6  mm  diametro, 
aequaliter  glochidiatae,  facie  exteriore  convexae;  embryo  4  mm  longus. 

Westliches  Mediterrangebiet:  Grasige  Stellen,  Wegränder,  Hügel,  auch  am 
Meeresstrande;  zerstreut.  Portugal:  Coimbra  (Moller  n.  6).  Hier  die  Nordgrenze. 
Lissabon  (!).     Estremadura  (Welwitsch  n.  130).     Südliches  Spanien:    Torremolinos 


124  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

(nach  Willkomm),  Puerto  de  Santa  Maria  (!),  Xeres  de  la  Frontera  (Winkler),  San 
Roque  (Winkler),  Grazalema  (Reverchon  n.  311);  Algeciras  (Winkler);  Malaga(!); 
Sevilla  (!);  Railen  am  oberen  Guadalquivir  (nach  Willkomm).  Endlich  auf  der  Insel 
Leontina  (Willkomm  n.  470).  Im  südlichen  Sardinien  nicht  selten,  besonders  in 
der  Umgebung  von  Cagliari(I);  ebenso  in  Sizilien;  z.  R.  bei  Palermo,  Villafrate  (To- 
daro n.  924),  Alcanno,  Syrakus,  Girgenti  usw.  Auf  dem  italischen  Festlande  nur  in 
Kalabrien.  In  Marokko  hauptsächlich  in  der  Umgegend  von  Tanger  (!).  »Krinfla< 
oder  >Kunfla«  (!) ;  Alcazar(!);  »Chelle«  (!).  Die  Südgrenze  anscheinend  an  der  Westküste 
bei  Rabat  (Abdul  Grant  n.  11).  In  Algier  an  der  ganzen  Küste  von  Oran  (Balansa 
n.  311)  bis  Constantine  (!).  Einheimische  Namen:  >Asan  alschahan«  (nach 
Schimper  in  schedis);  »Tessebra«  (Berbername  nach  Paris  n.  119).  Tunis:  nur 
noch  vereinzelt;  z.B.  Rordsch  Schakir  (Schweinfurth  n.  U85);  Ghardimaou  (nach 
Ronnet  u.  Raratte).     Ostgrenze. 

9.  C.  germanicum  Jacq.  Obs.  bot.  II.  (1767)  31;  Garcke,  111.  Fl.  Deutschland 
ed.  18.  (1898)  423;  Rrand  in  Koch,  Syn.  Fl.  germ.  ed.  3.  germ.  (1902)  1986;  Rouy, 
Fl.  France  X.  (1908)  339;  Kusnezow  in  FI.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  130,  excluso 
synonymo  ultimo.  —  G  sempervirens  Rauh.  Pin.  (162  3)  257,  ex  descriptione  et  area 
geographica.  —  C.  officinale  var.  y.  L.  Spec.  plant,  ed.  1.  (1753)  193.  —  G.  foliis 
planis  sessilibus  elliptico-lanceolatis  asperis  Hall  er,  Hist.  Stirp.  Helv.  (1768)  n.  588.  — 
G.  virens  Schreber,  Spie.  Fl.  Lips.  (1771)  n.  162.  —  C.  montanum  Lara.  Fl.  franc. 
II.  (1778)277;  Encycl.  II.  (1786)  237;  >Lehm.«  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  147  [erra- 
tum];  Ledeb.!  Fl.  ross.  III.  (1847)  166;  Gren.  Godr.  Fl.  Fr.  II.  (1850)  537;  Koch, 
Syn.  Fl.  germ.  ed.  3.  (1857)  431;  Reichenb.  Deutsche  Fl.  XVIII.  (1858)  91,  t.  132, 
f.  I;  Roiss.  Fl.  or.  IV.  (1875)  264,  ex  parte;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521,  Suppl.  II. 
(1890)  226,  non  L.  —  C.  sylvaticum  Haenke  in  Jacq.  Collect.  II.  (1788)  77;  Pursh, 
Fl.  Amer.  sept.  I.  (1814)  133.  —  G.  apenninwm  Roth,  Tent.  Fl.  germ.  II.  (1793)  219, 
non  L.  —  G  Haenkei  Schult.  Österr.  Fl.  ed.  2.  I.  (1814)  362.  —  G  pellucidum 
Lapeyr.  Suppl.  Hist.  Plant.  Pyren.  (1818)  28.  —  G  officinale  var.  ß.  sylvaticum  De 
Vis.  Fl.  Dalmat.  II.  (1847)  240.  —  G.  officinale  var.  ß.  umbrosum  Parkt,  et  Car.  Fl. 
ital.  VI.  (1886)  849,  ex  parte.  —  G.  officinale  ß.  virens  Rouy,  Fl.  France  X.  (1908) 
3  39.  —  Rienne.  Caulis  erectus,  strictus  vel  virgato-ramosus,  30 — 80  cm  altus,  villosus. 
Folia  basalia  longe  petiolata,  lamina  7 — 13( — 20)  cm  longa,  35 — 45( — 80)  mm  lata; 
petiolus  usque  ad  10  mm  longus;  folia  caulina  inferiora  brevius  petiolata,  superiora 
sessilia,  semiamplexicaulia,  lanceolata  vel  oblongo-lanceolata,  10  —  18  cm  longa,  15 — 
45  mm  lata;  omnia  supra  glabriuscula,  nitida,  ±  distinete  tuberculata,  subtus  parce 
hirta.  Cincinni  axillares  et  terminales,  breves  et  densi,  fruetiferi  valde  elongati,  laxi; 
pedicelli  fruetiferi  calyce  breviores;  sepala  ca.  4  mm  longa,  oblonga,  obtusa,  venosa, 
ciliata;  corolla  rubro-violacea  calyce  vix  longior,  rotato-cylindrica ;  limbus  usque  ad 
medium  partitus;  fornices  subquadrati,  apice  haud  emarginati,  papillosi,  marginibus  haud 
riliatis;  stylus  calyce  plus  duplo  brevior.  Nuculae  ovoideo-compressae,  6 — 7  mm  longae, 
undique  aequaliter  glochidiatae ;  embryo  ca.   5  mm  longus,  radicula  brevi,  sed  distineta. 

In  feuchten  Gebirgswäldern  des  westlichen  und  mittleren  Europa,  sehr  zerstreut; 
vereinzelt  in  Osteuropa  und  Vorderasien.  Auf  der  Pyrenäenhalbinsel  scheint 
nach  der  Reschreibung  die  Art  in  Katalonien  und  Arragonien  vorzukommen.  In  Frank- 
reich fast  nur  auf  den  Gebirgen.  Nicht  selten  auf  den  Pyrenäen,  z.  R.  bei  Pau  (Le- 
peletier),  bei  Argeies  sur  mer  (Meebold),  bei  Quillan  (Gautier).  Ferner  auf  den 
Gebirgen  am  Westufer  der  unteren  Rhone  in  den  Departements  Herault  und  Gard  (nach 
Rouy),  auf  den  ganzen  Westalpen  (nach  Rouy),  auf  dem  Jura  und  seinen  Vorbergen, 
z.  R.  bei  Resancon  (Grenier),  auf  den  Vogesen  bis  ins  Departement  Meure  (nach  Rouy); 
häufig  auf  der  C6te  d'or  (z.  R.  Magnier  n.  2796).  In  der  Ebene  nur  bei  Compiegne 
in  der  Umgegend  von  Paris  (nach  Grenier  u.  Godron).  In  England  kommt  die  Art 
in  den  südlichen  und  einigen  der  mittleren  und  östlichen  Counties  vor,  z.  R.  Norbury 
Park  (Rennet  n.  673;  Rronn  n.  867),  in  Irland  ist  sie  selten  und  fehlt  in  Schott- 
land   (nach   Rentham).      Über    das    Vorkommen    in    Italien   kann    ich   keine   Angaben 


Cynoglossum.  125 

machen,  da  ich  kein  Exemplar  aus  Italien  gesehen  habe.  Daß  die  Art  auf  den  italie- 
nischen Alpen  vorkommt,  ist  wahrscheinlich,  daß  sie  in  Süditalien  fehlt,  ist  ziemlich 
sicher,  ob  aber  die  Angaben  der  Autoren  für  Mittelitalien  sich  auf  G.  germanicum  oder 
auf  C.  officinale  oder  auf  C.  montanum  beziehen,  kann  ich  nicht  entscheiden.  In  Bel- 
gien sehr  selten,  nur  in  der  Provinz  Namur  (!).  In  Deutschland  ebenfalls  selten. 
In  der  Rhön  und  deren  Vorbergen  (z.  B.  F.  Schultz,  Herb.  norm.  n.  307),  bei  Kassel 
am  Habichtswalde  (!),  am  Herzstein,  Großen  Herbsthause,  Braunsberge,  Hühner-  und 
Wurmberge  (nach  Garcke),  am  Ith  bei  Holzminden  (!),  bei  Halle  jetzt  verschwunden; 
im  Harz  häufiger,  z.  B.  bei  der  Marmorbrücke  bei  Rübeland  (!),  bei  Allrode  (!),  im  II- 
felder  Tal,  bei  Netzberg  (!),  Sophienhof  und  Steinmühle  (nach  Garcke);  auf  den  Lauen- 
steiner Bergen  bei  Hameln  (!)  und  in  der  Wolfsschlucht  des  Deister-Gebirges  bei  Springe  (!). 
Hier  erreicht  die  Art  die  Nordgrenze  in  Deutschland.  In  Württemberg  ziemlich  selten 
auf  der  schwäbischen  Alp:  Lichtenstein  bei  Reutlingen  (Hegelmai er),  Urach,  Heiden- 
heim (nach  Garcke).  In  ^er  bayrischen  Pfalz  am  Donnersberg  (Koch),  Steinalbtal 
(nach  Garcke).  Im  Elsaß  am  Sulzer  Belchen  und  Roßberg  (nach  Garcke).  In  der 
Schweiz  stellenweise,  z.  R.  bei  Basel,  bei  Neuchatel,  auf  dem  Mont  Saleve  bei  Genf(!). 
In  Österreich  mit  Sicherheit  nur  in  Niederösterreich;  z.  B.  in  Wäldern  zwischen 
Kaltenleutgeben  und  Gießhübel  (Dörfler,  Herb.  norm.  n.  4682),  Perchtoldsdorf  (!),  Ro- 
daun(!).  Südsteiermark  und  Istrien  (nach  F ritsch).  In  Ungarn  vereinzelt:  »Keskehegy 
Budae«  (Borbas),  Viszoka  in  den  Karpathen  (!),  am  Domugled  (Bornmüller),  am 
eisernen  Tor  (!).  In  Siebenbürgen  bei  Tordai,  Morgonda,  Daröcz,  Rodna  (nach  Si- 
monkai).  Es  ist  jedoch  noch  zu  untersuchen,  ob  es  sich  bei  diesen  Exemplaren  nicht 
vielleicht  um  C.  montanum  handelt.  Weiter  östlich  nur  ganz  vereinzelt:  Ostrumelien: 
Rhodopegebirge  bei  Bellowam  (Wagner).  Krim  (nach  Kusnezow).  Kaukasus 
(Steven).  Dagestan  (C.  Koch).  Kleinasien:  Erzerum  (Calvert).  Letztere  Exem- 
plare sind  trotz  ihrer  Übereinstimmung  mit  dem  echten  G.  germanicum  vielleicht  rich- 
tiger als  Schatten-  oder  bygrophytische  Formen  von   C.  montanum  zu  deuten. 

Var.  hungaricum  (Simonkai)  Brand.  —  C.  hungaricum  Simonkai!  in  Termesz. 
Füsetek  (1878)  151.  —  Folia  haud  vel  vix  nitida,  foliis  C.  montani  hac  re  similia,  sed 
latiora  et  minus  dense  pilosa  quam  in  G.  montano.  —  Est  forma  transitoria  inter 
C.  germanicum  et   G.  montanum. 

Ungarn:  Auf  dem  Adlersberg  bei  Budapest  (Simonkai  n.  2636;  Original);  Ofen: 
Wolfstal  (Steinitz). 

C.  germanicum  X  officinale  (C.  Modorense  Rechinger)  nov.  hybr.  in  Allg.  bot. 
Zeitschr.  XX.  (1914)  22.  —  Caulis  erectus,  sparse  et  patentim  pilosus,  ramosus.  Folia 
subglabriuscula,  aut  subpilosa  aut  subtus  scabriuscula,  membranacea,  subnitida,  acuta; 
inferiora  elliptica  in  petiolum  attenuata,  media  basi  angustata,  summa  cordato-amplexi- 
caulia,  oblonga.  Racemi  ebracteati.  Nuculae  interdum  plano-depressae,  ad  marginem 
non  tumidae,  interdum  antice  planae,  margine  vix  prominulo  crassiusculo  cinctae. 

Ungarn:  Kleine  Karpathen,  bei  Modern  (1908).  »Klausen  intermediär  zwischen 
den  Stammarten,  meist  mit  sehr  flachem,  hervortretendem  Rande«.  —  Nicht  gesehen. 

10.  C.  holosericeum  Stev.  in  Mem.  Soc.  Nat.  Moscou  III.  (1812)  255;  DC.  Prodr. 
X.  (1846)  147;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  166;  Boiss.  Fl.  orient.  IV.  (1875)  264; 
Kusnezow!  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  130.  —  Bienne,  totum  argenteo-sericeo- 
tomentosum,  caespites  latos  formans.  Gaules  elati,  simplices,  ca.  50  cm  alti.  Folia 
basalia  20 — 25  cm  cum  petiolo  longa,  20 — 25  mm  lata,  crebra,  longe  lanceolata,  acuta, 
densissime  sericeo-tomentosa,  setulis  basi  calcaralis  destituta;  folia  caulina  slrieta,  ab- 
breviata,  basi  amplexicaulia,  oblongo-lanceolala,  acuminata.  Flores  dense  capilati,  cin- 
cinni  pauciflori,  fructiferi  brevissimi,  subcorymbosi;  sepala  oblongo-lanceolato-acuta,  3 — 
4  mm  longa,  dense  lanuginosa;  corolla  purpureo-sanguinea,  post  anthesin  sordide  vio- 
lacea,  late  cylindiica,  7  mm  longa  [autores:  calycem  parum  superans],  limbus  tubum 
aequans  usque  ad  medium  partitus;  fornices  magni  antheris  dimidio  latiores;  stamina 
medio  tubo  affixa;   Stylus  crassiusculus  calycem  aequans.      Nuculae  suborhiculares,   planae, 


126  A.Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


1 


5  mm  diametro,  ±  dense  glochidiatae,  immaturae  margine  angusto  praeditae,  maturae 
omnino  imraarginatae. 

Kaukasus:  In  der  alpinen  Region  des  großen  Kaukasus,  von  2500 — 3300  m  ü.  M. 
iind  auf  den  Alpen  von  Adjharia.  Gesehen  nur  aus  Gub.  Baku,  Distr.  Kuba.  »In 
angustiis  Chandyk-derae  ad  p.  Chinalag  meridiem  versus  ad  viam.«  (Alexenko,  Flora 
Caucasi  n.  9651).  —  Weitere  Standorte:  Zwischen  Chinalag  und  Wanda  (Steven;  Ori- 
ginal). An  den  Gletschern  des  Djultidagh  (Ruprecht).  Derewnaja  Murana,  Sarüb 
(Schelkownikow).  Tufandagh  (Fischer).  Kartschchal  (Popow).  Badsgiret  (Uwe- 
denski). 

11.  C.  montanum  L.  Amoen.  acad.  III.  (1764)  402;  Ten.  Fl.  Napol.  Prodr.  (1811) 
14;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  147,  ex  parte;  Lacaita!  in  Bull.  Ort.  Bot.  Nap.  III.  (1911) 
40.  —  Ginoglossa  media  altera,  virente  folio,  rubro  flore,  montana,  frigidarum  regio- 
num  Colonna,  Excpoaoig  (1616)  176,  t.  175.  —  G.  montanwn,  virenti  folio,  maiori 
flore  Tournef.  Instit.  (1700)  139.  —  G.  sylvaticum  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  157, 
ex  parte.  —  G.  officinale  var.  villosum  Ten.  Fl.  Napol.  III.  (1824  — 1829)  171;  Syll. 
pl.  Neapol.  (1831)  82.  —  G.  Dioscoridis  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  166,  non  Vill.  — 
G.  Tenorii  Guss. !  ex  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521.  —  C.  officinale  var.  ß.  umbrosum 
Pari,  et  Car.  Fl.  ital.  VI.  (1886)  849,  ex  parte.  —  C.  germanicum  Gurke  in  Engl.  u. 
Prantl,  Pflzfam.  IV.  3  a.  (1893)  102,  ex  parte.  —  G.  velebiticum  Borb.  ex  Maly  in 
Verh.  zool.  bot.  Ges.  Wien  LIV.  (1904)  239,  sine  descriptione  latina  [forma  nuculis 
inter  aculeos  tuberculatis].  —  G.  nebrodense  autorum  plurimorum.  —  Bienne.  Caulis 
erectus,  simplex,  rarius  a  basi  ramosus,  10 — 55  cm  altus,  pilosus.  Folia  basalia  (plerum- 
que  evanida)  lanceolata,  1  0 — 1  5  cm  cum  petiolo  longa,  sensim  in  petiolum  alatum  lamina 
breviorem  attenuata,  utrinque  dense  pilosa;  folia  caulina  angustiora,  linearia  vel  lineari- 
lanceolata,  plerumque  minora.  Cincinni  terminales,  numerosi,  pedicellis  fructiferis  culyce 
longioribus;  sepala  oblongo-lanceolata  obtusa  venosa,  4 — 5  mm  longa,  pilosa;  corolla 
rubro-purpurea  vel  coerulea,  breviter  et  late  cylindrica,  4 — 6l/2  mm  longa,  limbus  vix 
usque  ad  medium  partitus  tubo  multo  longior;  fornices  purpurei  oblongo-trapeziformes, 
apice  leviter  emarginati  papulosa,  marginibus  ciliati,  lobis  corollae  multo  breviores,  apicibus 
sinus  corollae  haud  superantes,  raro  attingentes;  stamina  stylusque  brevissima.  Nuculae 
5  mm  diametro,  plerumque  dense  et  aequaliter  glochidiatae. 

An  der  Nordküste  von  Afrika  in  Marokko  und  Algerien,  sowie  in  Abyssinien 
und  dem  Gallalande;  ferner  im  östlichen  Mediterrangebiet  von  Süditalien  an  bis 
in  das  nördliche  Persien,  nördlich  ausstrahlend  bis  nach  Ungarn.  Auf  Schuttplätzen,  an 
Wegrändern,  auf  trockenen  Hügeln  und  Bergen,  in  Afrika  bis  zu  3500  m  emporsteigend. 
—  Blüht  im  Mediterrangebiet  vom  Mai  bis  zum  Juli,  in  Abyssinien  und  dem  Galla- 
Lande  anscheinend  das  ganze  Jahr. 

Systema  speciei. 

A.  Corolla  5 — 6y2  mm  longa Subsp.  A.  Linnaeanum. 

B.  Corolla  4 — 5  mm  longa.    . Subsp.  B.  extraeuropa&um. 

a.  Nuculae  aequaliter  et  dense  glochidiatae. 
a.  Folia  summopere  25  mm  lata. 

I.  Folia   basalia    usque    ad   20  cm  cum  petiolo 
longa. 

1.  Folia  basalia  apice  obtusa. 

f  Folia  caulina  acuta var.  b.  asiaticum. 

f-j-  Folia  caulina  obtusa subvar.  ß.  natolicwn. 

2.  Folia  basalia  apice    acuta;    flores    intense 
coerulei var.  c. 

II.  Folia  2 — 3  cm  longa,  linearia var.  d.  parvifolwm. 

ß.  Folia  usque  ad  6  cm  lata var.  e.  latifolium. 

b.  Nuculae  parce  glochidiatae,  saepe  fere  glabratae  .   var.  f.  maroccanum. 


Cynoglossum.  127 

Subsp.  A.  I/innaeanum  Brand,  nov.  subsp. 

Die  europäiscbe  Form,  häufig  verwechselt  mit  C.  germanicum,  noch  häufiger  mit 
C.  nebrodense. 

Italien:  Nordgrenze  bei  Scarperia  auf  dem  etruskischen  Apennin  (Heldreich). 
Monte  La  Majella:  Valle  Orfenta  (Guadagno).  Bei  Villavallelonga  an  der  »Tasseto« 
genannten  Örtlichkeit  (Grande).  Häufig  in  Kampanien;  z.  B.  Avellino:  Monte  Cerealto 
(Lacaita),  bei  Salerno  (Lacaita),  auf  dem  Monte  San  Angelo  bei  Castelhunare 
(Strobl)  usw.  Basilicata:  Monte  Impiso  (Lacaita),  Alpe  di  Latronico  (Lacaita).  Ka- 
labrien:  auf  dem  Monte  Pollino  (Huter,  Porta,  Bigo  n.  377).  Auf  dem  Aspromonle 
(Strobl).  Fehlt  in  Spanien  und  Sizilien,  wo  an  ihre  Stelle  G.  nebrodense  tritt.  Auf 
der  Balkanhalbinsel  sehr  zerstreut.  Kroatien:  Ostarje  (Pichler).  Bosnien:  am 
Srebevic  bei  Serajewo  (Maly).  Bulgarien:  Osogorska  Planina,  Dragoman,  Dermendere 
(nach  Velenovsky).  Mazedonien:  Wegränder  bei  Allchar  (Dörfler  n.  282).  Auf  dem 
Pindus  (Haussknecht,  Heldreich),  auf  dem  Olymp  (!)  und  dem  Pelion  (!).  Südlichster 
Punkt:  Euboea  auf  dem  Berge  Dirphys  (Orphanides  n.  1  1  1  7).  Ungarn:  am  Domugled 
(Bornmüller);  Arad  (Herb.  Bornmüller).  Hier  erreicht  die  Art  unter  dem  46°  n.  Br. 
ihre  Nordgrenze.  Nördlich  dieser  Linie  wird  sie  durch  C.  germanicum  ersetzt.  Am 
Domugled  hat  Bornmüller  beide  Arten  gesammelt.  —  In  Cis-  und  Transkaukasien 
ist  die  Unterart  nach  Kusnezow,  der  sie,  wie  die  meisten  Autoren,  G.  nebrodense 
nennt,  sehr  selten.  Er  führt  folgende  Standorte  an :  Kubansk,  Tiflis,  Cheledul,  Adjharia, 
Batum.  Ich  habe  nur  folgendes  Exemplar  gesehen:  Kartschchal-Gebirge :  vereinzelt  im 
Walde  auf  Lichtungen,  am  Wege  von  1900 — 2700  m  ü.  M.  (Bickmers  n.  134;  Dam- 
mer in  Engler's  bot.  Jahrb.  XXVI.  [1899]  230,  als  G.  offic.);  doch  ist  dieses  Exemplar 
schon  nicht  mehr  ganz  typisch. 

Subsp.  B.  extraeuropaeum  Brand,  nov.  subsp. 

Var.  b.  asiaticum  Brand,  nov.  var.  —  C.  nebrodense  Bornmüller!  in  Bull.  Herb. 
Boiss.   2.  ser.  VII.   (1907)  787  aliorumque  autorum,  non  Guss.  —  C.  lycium  Boiss.  mss. 

In  Vorderasien.  In  Syrien  auf  dem  Libanon  und  Antilibanon  nicht  selten;  z.  B. 
am  Sannin  (Ehrenberg;  Kneucker  n.  124);  im  Zedernwalde  oberhalb  Bscherre 
(Schweinfurth  n.  418;  Bornmüller  n.  12186).  Auf  den  Bergen  Kleinasiens  weit 
verbreitet,  aber  auf  dem  Taurus  anscheinend  fehlend.  Pisidien  (Heldreich  n.  661). 
Lycien:  auf  dem  Berge  Elmalu  (Bourgeau).  Karien:  Tmolus  (Boissier).  Auf  dem 
Ida  (Sintenis  n.  689).  Bithynien:  Keschischdagh  (Bornmüller  n.  5326).  Pontus: 
Trapezunt  (C.  Koch).  Jildindagh  (Bornmüller  n.  24  44)  usw.  Armenien:  Kharput: 
Schuschnas  (Sintenis  n.  299).  Egin  (Sintenis  n.  2419,  fälschlich  bestimmt  als  G. 
Columnae).  Gümüschchane  (Sintenis  n.  5677).  Nördliches  Persien:  Westlicher  Eiburs 
im  Tale  Lur  (Bornmüller  n.  7733);  einziges  von  mir  gesehenes  Exemplar  aus  Persien. 
Nach  Boissier  kommt  die  Pflanze  auch  bei  Siaret  vor,  wo  sie  die  Ostgrenze  erreicht. 

Subvar.  ß.  natolicum  (Bornmüller)  Brand,  nov.  comb.  —  C.  nebrodense  Guss.  var. 
natolicum  Bornm.!  in  Mitt.  Thüring.  Bot.  Vereins  XX.  (1905)  40.  —  G.  Columnae 
Guss.  ß.  virescens  Hausskn.  et  Bornm.  mss.  —  G.  Columnae  var.  obtusifolium 
Hausskn.  mss. 

Nur  in  Kleinasien;  seltener  als  die  typische  Form.  Bisher  nur  aus  dem  öst- 
lichen Teil  der  Halbinsel  bekannt.  Paphlagonien:  Tossia:  bei  Dikmen  und  bei  Kawak 
Tschesme  (Sintenis  n.  5260);  Inreboli  bei  Ibras  (Sintenis  n.  3735).  Amasia:  an 
Schuttplätzen  und  steinigen  Abhängen  häufig  (Bornmüller  n.  751  u.  1257).  Tokad 
(Bornmüller  n.  751b).  —  Cilicien:  Güllek  Tepe  (Siehe  n.  415).  Am  Berge  Argaeus 
(Kotschy,  Suppl.  n.  231). 

Nota.  Formam  transitoriam  inter  var.  b.  et  subvar.  ß.  legit  cl.  Sintenis  ad  montem 
Ida  in  monte  Kapa-Dagh  (Sintenis  n.  689b). 

Var.  c.  alpinum  Brand,  nov.  var.  —  Sericeo-adpresse  pilosum.  Folia  basalia  lon- 
giuscule  petiolata,  10 — 20  cm  cum  petiolo  longa,  15  —  25  mm  lata,  acuta,  nervo  inter- 
medio  valde  prominulo.  —  An  species  propria? 

Abyssinien:    auf  allen  Alpen  von   1300  m  bis  3500  m  ü.  M.  (Schimper  n.  49). 


128  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Auf  Berg  Gunna  (Schimpcr  n.  1194  vom  15.  Sept.  1863).  Ohne  nähere  Angabe 
(Schimper  n.  227).  Galla-Gebiet:  Ego  (Ellenbeck  n.  374a);  Hararmaja  See  (Ellen- 
beck n.  464);  Gara  Mulata  (Ellenbeck  n.  549);  Schoa:  Sequala  (Ellenbeck  n.  4  656). 
—  Einheimischer  Name:    »SchagogoU. 

Var.  d.  parvifolium  (C.  Koch)  Brand,  nov.  comb.  —  C.  parvifolium  C.  Koch!  in 
Linnaea  XXII.  (1849)  645.  —  Folia  minima,  anguste  linearia,  2 — 3  cm  longa,  2 — 
4  mm  lata.     Nucularum  setae  pro  nuculis  magnae,  paulo  breviores  quam  Stylus. 

Pontisches  Hochgebirge:  Im  Gau  Pertakrek  (C.  Koch).  Auf  Bergen  zwischen 
Erzerum  und  Ispir  (Huet  du  Pavillon).  —  Gebirgsform. 

Var.  e.  latifolium  Brand,  nov.  var.  (vel  monstrositas?).  —  Calyces  fructiferi  quasi 
monströse  aucti. 

Kurdistan:  Mardin:  Khurs  (Sintenis  n.  1053). 

Var.  f.  maroceanum  Brand,  nov.  var.  —  C.  Dioscoridis  var.  nebrodensis  Ball!, 
Spie.  Fl.  maroc.  (1878)  569.  —  G.  nebrodense  Batt.  et  Trab.  Fl.  Alger.  II.  (1888— 
1890)   614,  non  Guss. 

Nordwestafrika:  Auf  dem  Atlas  und  seinen  Vorbergen.  Marokko:  zwischen  Mo- 
gador  und  Marokko  (Ball).  Gebirge  im  Südwesten  der  Stadt  Marokko  (Ibrahim). 
Djebel  Labgurt  (Ibrahim).  Im  Tale  Ait  Mesan  (Ball).  Zweifellos  gehören  zu  dieser 
Form  auch  die  Angaben  für  Algier:  Djurdjura,  Behni  Sahla,  Monzaia  usw. 

Nota.  De  nomenclatura  speciei  cl.  Lacaita  in  litteris  haec  mecum  communieavit:  »Cyno- 
glossum  montanum  L.  Kein  Exemplar  davon  in  Herb.  Linn.  Wie  aus  dem  Vorwort  zu  >Denionstr. 
Plantarum«  von  Hojer  in  Am.  Ac.  III,  p.  394  sqq.  erhellt,  war  die  Pflanze  in  Hort.  Ups.  kulti- 
viert. Die  Spezies  beruht  lediglich  auf  einem  einzigen  Synonym:  C.  media  altera,  virente  folio, 
rubro  flore,  wiontana,  frigidarum  regionum  Col.  Ecphr.  I,  p.  176,  tab.  175.  Die  Identität  von 
Golonnas  species  ist  ganz  sicher:  1)  ex  descriptione,  2)  ex  icone,  3)  ex  loco  in  Aequicolorum  mon- 
tibus,  wo  die  Pflanze,  die  ich  Ihnen  gesandt  habe,  das  einzige  Gynoglossum  ist,  mit  Früchten, 
denjenigen  des  C.  ofßcinale  ähnlich.  Herr  Grande,  dem  ich  diese  Bestimmung  verdanke,  hat 
seine  Heimat  >in  montibus  Aequitfolorum«. 

12.  C.  nebrodense  Guss.!  Fl.  sie.  Prodr.  I.  (1827)  216;  Syn.  Fl.  sie.  I.  (1843) 
222;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  148;  Beichenbach,  Deutschi.  Fl.  XVIII.  (1858)  92,  t.  131, 
f.  I;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521;  Strobl  in  Flora  LXVII.  (1884)  547;  Parlat.  et  Car. 
Fl.  ital.  VI.  (1886)  848;  Lojac.  Fl.  sie.  II.  2.  (1907)  88.  —  G.  Gussonei  Strobl  et 
G.  Columnae  ß.  nebrodense  Strobl!  1.  c.  622.  —  Bienne  [»annuum«  Lojacono].  Caulis 
erectus  simplex,  rarius  a  basi  ramosus,  10 — 55  cm  altus,  pilosus.  Folia  lanceolata, 
inferiora  longe  petiolata,  media  breviter  petiolata,  superiora  semiamplexicaulia,  sessilia; 
lamina  3 — 5  cm  longa,  5 — 10  mm  lata,  utrinque  pilosa.  Cincinni  terminales  numerosi, 
pedicelli  fructiferi  calyce  breviores;  sepala  4 — 4y2  mm  longa,  oblongo-lanceolata,  venosa, 
ciliata;  corolla  calycem  vix  superans,  cylindrico-infundibuliformis,  limbus  usque  ad  medium 
partitus;  fornices  subquadrati  pro  corolla  magni,  non  multo  breviores  quam  lobi  corollae, 
apieibus  sinus  corollae  superantes.     Cetera  speciei  praecedentis. 

Sizilien:  Auf  dem  Monte  Madonie  oder  Madunie  [montes  nebrodenses]  in  höheren 
Lagen  im  Walde  (Gussone;  Todaro  n.  1224).  Ferner  bei  den  Gräben  von  S.  Gan- 
dolfo,  bei  Zotta,  im  Tale  von  Sciaccia  (nach  Pariatore  u.  Caruel),  am  Pizzo  di  Pa- 
lermo (!),  an  der  Colma  grande  (Lojacono  n.  418).  Ferner  nach  Lojacono:  >Ferro 
Sopr.  Minä;  Lupa  Grande  Minä;  Sparviere.« 

Var.  b.  pustulatum  Boiss.  Voy.  Bot.  Esp.  II.  (1845)  434.  —  G.  pusMatum  Boiss. 
Elench.  (1838)  66.  —  Caulis  30 — 60  cm  altus.  Foliorum  lamina  6 — 12  cm  longa, 
15 — 20  mm  lata.  Fornices  distinete  breviores  quam  lobi  corollae,  sed  apieibus  sinus 
corollae  superantes. 

Auf  den  Gebirgen  des  südlichen  Spaniens;  besonders  auf  der  Sierra  Nevada 
(Winkler,  Fritze).  Sierra  de  Maria  (Bourgeau  n.  1309).  Sierra  de  Camarena,  Pro- 
vinz Teruel  (Reverchon)  usw.  —  Blüht,  wie  die  typische  Form,  vom  Mai  bis  zum  Juli. 

13.  C.  sphacioticum  Boiss.  etHeldr.!  in  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849) 
125;  Fl.  orient.  IV.  (1875)  263;  Baulin,  Descr.  phys.  et  nat.  Crete  (1869)  t.  1 6 ; 
Nym.  Consp.  III.   (1881)   522;  Haläcsy,   Consp.  Fl.  graec.   II.   (1902)   359.  —  Perenne, 


Cynoglossum.  129 

rhizomate  repente;  molliter  albido-hirsutum.  Caules  erecti  simplices,  6 — 18  cm  alti. 
Folia  lineari-lanceolata,  usque  ad  6  cm  longa  et  9  mm  lata,  basalia  longe  pefiolata, 
aculiuscula,  sensim  in  petiolum  gracillimum  attenuata ;  folia  caulina  sessilia,  superiora 
multo  minora.  Cincinni  2 — 3,  terminales  ebracteati  multiflori;  flores  breviter  pedicel- 
lati;  sepala  oblonga  3  mm  longa,  obtusa,  uninervia,  dense  ciliata;  corolla  atroviolacea, 
vix  4  mm  longa,  infundibuliformis;  limbus  vix  usque  ad  medium  partitus  tubo  sub- 
longior;  fornices  deorsum  semilunares,  inter  cornua  linea  transversa  praediti;  stylus 
brevissimus.  Nuculae  suborbiculares  vix  6  mm  diametro,  parce  glochidiatae,  facie  ex- 
teriore  paulum  convexae  longius  aculeatae  quam  facie  interiore  plana;  embryo  vix  4  mm 
longus,  radicula  brevissima. 

Kreta:  auf  den  höheren  Gebirgen,  selten.  Auf  Stravopodia,  dem  höchsten  Gipfel 
der  sphaciotischen  Berge  (Heldreich  n.  1633).  Auf  dem  Berge  Volokio  (Beverchon). 
Auf  den  Bergen  Maorus  und  Theodorus  (nach  Haläcsy).  —  Blüht  vom  Mai  bis  zum  Juli. 

14.  C.  creticum  Mill.  Gard.  dict.  ed.  8.  (1768)  n.  3;  Vill.  Hist.  pl.  Dauph.  II. 
(1787)  457;  Parlat.  et  Car.  Fl.  ital.  VI.  (1886)  852;  Bouy,  Fl.  France  X.  (1908)  340; 
Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  134.  —  C.  Creticum  secundum  Clus.  Hist. 
V.  (1601)  162,  f.  2.  —  C.  Creticum  lati folium  foetidum  Bauh.!  Pin.  (1623)  257.  — 
C.  folio  molli  incano  Moris.  Hort.  Blaes.  (1669)  258.  —  C.  appeninum  Gou.  Fl.  Monsp. 
(1765)  20,  teste  Willkomm.  —  C.  amplexicaule  Lam.  Encycl.  I.  (1783)  399;  Illustr. 
(1793)  n.  1794.  —  C.  cheirifolium  Jacq.  Collect.  III.  (1789)30,  non  L.  —  C.  pictum 
Soland.  in  Ait.  Hort.  Kew.  ed.  1.  I.  (1789)  179;  Hoffmg.  et  Link,  Fl.  port.  I.  (1809) 
t.  24;  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  154,  n.  120;  Hook.  Bot.  Magaz.  XLVII.  (1820)  t.  2134; 
DC.  Prodr.  X.  (1846)  147;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  167;  Beichenb.  Deutsch.  Fl. 
XVIII.  (1858)  t.  130;  Willk.  et  Lange,  Prodr.  Fl.  Hisp.  II.  (1870)  508;  Boiss.  Fl.  or. 
IV.  (1875)  265;  Ball,  Spie.  Fl.  Marocc.  (1877)  570;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521, 
Suppl.  II.  (1890)  226;  Strobl  in  Flora  LXVII.  (1884)  546;  Wettet,  in  Denkschr.  Akad. 
Wien  L.  II.  (1885)  88;  Bicknell,  Flow.  pl.  Biviera  (1885)  t.  41;  Batt.  et  Trab.  Fl. 
Alger.  II.  (1888—1890)  614;  Bonnet  et  Barratte,  Cat.  rais.  Tunis  (1896)  303;  Mur- 
beck  in  Act.  Univ.  Lund  XXXIV.  2.  n.  7.  (1898)  14;  Hai.  Consp.  Fl.  graec.  II.  (1902) 
359;  Loj.  Fl.  sie.  II.  2.  (1907)  88;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petrop.  XXVI.  II.  (1910)  483; 
Beiehe,  Fl.  Chile  V.  (1910)  206.  —  C.  officinale  Desf.  Fl.  atlant.  I.  (1798)  158,  non 
L.  —  C.  molle  Phil.!  in  Linnaea  XXIX.  (1857  —  1858)  18.  —  C.  pallidiflorum  Grecescu, 
Consp.  Fl.  Boman.  (1898)  413,  ex  descriptione  [deest  in  indice  Kewensi].  —  Bienne. 
Gaules  solitarii,  rarissime  complures,  erecti,  20 — 70  cm  alti,  simplices,  densi  villosi. 
Folia  inferiora  longe  petiolata,  elliptica  vel  oblonga;  petiolus  6  — 12  cm  longus,  lamina 
10  — 15( — 22)  cm  longa,  3 — 7  cm  lata,  obtusa,  sensim  in  petiolum  alatum  attenuata, 
utrinque  tenuiter  tomentosa,  subcanescentia;  folia  superiora  minora  sessilia  amplexi- 
caulia.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  multiflori,  paniculam  amplam  formantes, 
pedicelli  fruetiferi  inferiores  calyce  nunc  longiores  nunc  breviores;  sepala  oblonga,  ob- 
tusa, venosa,  villosa,  6 — 8  mm  longa,  post  anthesin  8 — 9( — 13)  mm  longa;  corolla 
dilute  violacea  vel  rubella,  venis  obscurioribus  ornata,  breviter  infundibuliformis,  quasi 
subrotata,  8 — 9  mm  longa,  limbus  usque  ad  medium  partitus;  fornices  satis  magni, 
subquadrati;  stamina  medio  tubo  affixa;  Stylus  calyce  multo  brevior.  Nuculae  6  mm 
diametro,  dense  et  aequaliter  glochidiatae;  embryo   4  mm  longus. 

Im  ganzen  Mediterrangebiet,  südwestlich  bis  zu  den  kanarischen  Inseln;  in 
Ägypten  und  Persien  fehlend,  aber  noch  in  Ungarn  und  in  Turkestan.  Auf  Buderal- 
stellen,  an  Wegrändern,  auf  Feldern,  in  Wäldern  und  an  felsigen  Orten,  meist  häufig. 

Systema  speciei. 

A.  Folia  caulina  basi  laliora  vel  aeque  lata  atque  in  medio. 

a.  Cincinni  albido-  vel  incano-pilosi var.  ct.  typicum. 

b.  Cincinnf,    praesertim    in    speeiminibus    iunioribus, 

aureo-tomentosi subvar.  ß.  pseadocheiri folium. 

B.  Folia  caulina  basin  versus  attenuata var.  b.  siculum. 

A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  252.  Cynoglosseae.  9 


130  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


Var.  a.  typieum  Brand,  nov.  nom.  —  Im  ganzen  Verbreitungsgebiet  der  Art, 
Ausnahme  des  südlichsten  Griechenlands  und  Kreta. 

Kanarische  Inseln:  Gran  Canaria:  Caldera  de  Baudama  (Murray).  Teneriffa 
(Betzdorff).  Lanzarote  (Bolle).  Palma  (Engler;  Pitard  n.  269).  Madeira  (!). 
Azoren:  St.  Michael (!).  An  der  westafrikanischen  Küste  in  Marokko  von  Agadir(!) 
an  nordwärts,  ebenso  in  ganz  Algier  (!),  südlich  noch  in  der  Oase  Biskra  (Balansa 
n.  868).  In  Tunis  nur  im  nördlichen  Teil  an  zahlreichen  Orten  (nach  Bonnet  und 
Barratte).  Weiter  östlich  in  Afrika  fehlend.  Ein  vom  Herzog  Paul  von  Würtemberg 
bei  Alexandria  gesammeltes  Exemplar  dürfte  als  eingeschleppt  zu  betrachten  sein.  — 
In  Portugal  häufig,  z.  B.  bei  Lissabon  (!)  und  Coimbra(!);  ebenso  in  ganz  Spanien; 
z.  B.  bei  Malaga  (!),  bei  Barcelona  (!),  an  der  Bidassoa  (Willkomm  n.  21-1),  auch  auf 
den  Inseln  Majorca  (Cambessedes)  und  Minorca  (Hegelmaier);  in  Süd-  und  Mittel- 
frankreich bis  etwa  zum  48°  n.  Br.;  z.  B.  bei  Narbonne  (Schultz  n.  398),  bei 
Nizza (!),  Avignon(!),  Clermont(!),  Orleans(!)  usw.  Die  Ostgrenze  im  mittleren  Frank- 
reich bildet  die  Yonne  (nach  Bouy).  In  ganz  Italien  verbreitet,  sowie  im  ganzen 
österreichischen  Küstengebiet  und  in  Südtirol.  Auf  der  Balkanhalbinsel 
nicht  überall.  Humänien:  Mogosoea;  Comana  (nach  Grecescu).  Bulgarien:  Sta- 
nimaka(!),  Trnova  (Urumoff  n.  481,  eine  Übergangsform  zu  G.  montanum),  Varna 
(Bornmüller),  Sadoro(!).  Ferner  nach  Velenovsky  zwischen  Bustschuk  und  Bjela, 
bei  Caribrod,  Sliven  und  Philippopel.  Aus  Serbien,  Bosnien  und  der  Herzegowina  keine 
Exemplare  gesehen;  dagegen  ist  die  Art  wieder  häufig  in  Dalmatien;  z.  B.  bei  Ragusa 
(Pichler),  Spalato  (Petter  n.  127),  Zara  (Bornmüller).  Kroatien:  Ostarjo  (Pichler). 
Montenegro  (Ebel).  Konstantinopel  (!).  Mazedonien:  Kalamaria  (Adamovic). 
Auf  der  Insel  Thasos  (Sintenis  u.  Bornmüller  n.  261  )•  Epirus:  Janina  (Baldacci 
n.  343).  Thessalien:  Volo  (Sintenis  n.  44).  Auf  dem  Berge  Athos  (Sintenis  und 
Bornmüller  n.  824).  Korfu  (Sehr ade r).  Cephalonia  (!).  Zakynthos  (!).  BeiAthen(I). 
Insel  Porös  bei  Argolis  (!).  Im  südlichen  Griechenland,  sowie  in  Kreta,  scheint  die 
typische  Form  nicht  vorzukommen.  Schließlich  wächst  die  Art  in  Europa  noch  in 
Ungarn;  z.  B.  bei  Fünfkirchen  (!)  und  auf  den  Bergen  bei  Budapest  (!).  Auch  hier 
bildet  wie  in  Frankreich  der  48°  n.  Br.  die  Nordgrenze.  Dasselbe  scheint  zu  gelten 
für  Südrußland,  wo  die  Art  nach  Ledebour  am  Don,  nach  Kusnezow  auf  der 
Halbinsel  Krim  gefunden  wird.  Hierher  gehört  wohl  auch  ein  von  Pallas  gesammeltes 
Exemplar,  das  im  Herbar  die  Bezeichnung  »Persia«  aufweist.  Aus  Persien  ist  die 
Pflanze  sonst  nicht  bekannt.  —  In  Ciskaukasien  ist  sie  nach  Kusnezow  seltener 
als  in  Transkaukasien.  In  ganz  Vorderasien  verbreitet.  Kleinasien:  Trapezunt 
(C.  Koch),  Amasia  (Bornmüller  n.  750),  Paphlagonien  (Sintenis  n.  5260b),  Angora 
(Warburg  u.  Endlich  n.  750),  Troja  (Sintenis  n.  1268),  Phrygien:  Sultandagh  (Born-  I 
müller  n.  5325)  usw.  Auch  auf  den  Inseln  Chios  (Pauli  n.  88)  und  Cypern  (Sin-  « 
tenis  u.  Rigo  n.  1 15).  Kurdistan:  auf  dem  Kuh-Sefin  (Bornmüller  n.  1  635).  Meso- 
potamien: Orfa  (Haussknecht  n.  674).  In  Palästina  häufig  (!).  Südostgrenze  bei  I 
Jerusalem.  —  In  Zentralasien  in  Transkaspien  bei  Kisil-Arwat  (Sintenis  n.  1699),  ] 
in  Turkestan  nicht  selten,  z.  B.  bei  Buchara  (Roshewitz  n.  329),  bei  Samarkand 
(nach  Lipsky),  bei  Taschkent  (Regel),  in  Fergana,  Kuljab  und  Kabadian  (nach  Lipsky). 
Ostgrenze  der  Art  bei  Kuldscha  (Regel)  in  chinesisch  Turkestan.  —  Außerdem  findet 
sich  die  typische  Form  eingeschleppt  in  Chile,  wo  sie  zu  einem  lästigen  Unkraut  ge- 
worden ist.  Nach  Reiche  ist  sie  dort  seit  1  855  beobachtet  worden.  Ihr  Verbreitungs- 
gebiet erstreckt  sich  von  Santiago  ab  südlich  bis  etwa  in  die  Gegend  von  Nacimiento 
(Düsen).  —  Chilenischer  Name:  Trupa.  —  Blütezeit  im  südlichen  Gebiet  vom 
März  bis  zum  Mai,  im  nördlichen  vom  (April)  Mai  bis  Juni,  in  Chile  vom  November  bis 
zum  Februar. 

Subvar.  ß.  pseudocheirifolium  Brand,  nov.  subvar.  — ?  G.  tomentoswm  Lehm. 
PI.  asperifol.  (1818)  144,  n.  110,  ex  descriptione.  —  Folia  densius  tomentosa  quam 
in  forma  typica. 

So  hauptsächlich  auf  Kreta,    wo   die  typische  Form   anscheinend  'fehlt  (Sieb er, 


Cynoglossum.  131 

.Weiß  usw.).  Außerdem  in  Griechenland  hin  und  wieder:  Euboea  (Beck),  Nauplia 
(ßerger),  »Napoli  di  Romania«  (Herb.  Zuccarini).  Auch  in  Palästina:  Saida 
(Gaillardot  n.  5),  Damar  (Gaillardot  n.  2082),  Ghezir  (Gaillardot  n.  2996). 

Var.  b.  siculum  (Guss.)  Brand,  nov.  comb.  —  G  siculum  Guss.  Suppl.  Fl.  sie. 
Prodr.  (1832  —  1834)  52;  Pari,  et  Car.  Fl.  ital.  VI.  (1886)  854.  —  Folia  angustissime 
lanceolata,  in  petiolum  attenuala,  apiculata,  caulina  etiam  basin  versus  attenuata,  mi- 
nute  villosa. 

Sizilien:  Sonnige  Hügel,  von  Palermo  bis  Caputo  (Gussone,  nach  Pariatore).  — 
Nicht  gesehen. 

Eine  sehr  interessante  Monstrosität  dieser  Art  ist  auf  der  Insel  Thasos  bei  Limenas 
in  mehreren  Exemplaren  gesammelt  worden  (Sintenis  et  Bornmüller,  iter  turcicum 
1891,  n.  464).  In  den  Blüten  fehlen  die  Hohlschuppen,  der  Fruchtknoten  ist  nicht  in 
4  Klausen  geteilt,  sondern  die  Fruchtblätter  sind  in  ihrer  unteren  Hälfte  verwachsen 
und  umgeben  mit  den  freien  Spitzen  den  Griffel  nach  Art  der  Eritrichieen.  Der  Griffel 
steht  auf  der  Spitze  des  Fruchtknotens.  Diese  Monstrosität  zeigt  somit  ein  weit  weniger 
vorgeschrittenes  Entwicklungsstadium  als  die  normale  Form  und  stellt  eine  Art  von 
Atavismus  dar. 

15.  C.  divaricatum  Stephan!  ex  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  161,  n.  124;  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  154;  Maxim,  in  Bull.  Acad.  St.  Petersbourg  XVII.  (1872)  450.  — 
Caulis  erectus,  ramosus,  adpresse  pubescens,  »sesquipedalis«.  Folia  supra  glabra,  viridia, 
subtus  cinereopubescentia,  inferiora  longiuscule  petiolata,  lamina  10 — 15  cm  longa,  4  — 
6  cm  lata,  oblonga;  petiolus  45  mm  longus;  folia  superiora  sessilia,  oblonga  vel  lan- 
ceolata, 55 — 65  mm  longa,  1 — 2  cm  lata,  uninervia,  utrinque  attenuata.  Cincinni 
numerosi  terminales,  bracteati,  laxiflori,  pedicelli  fruetiferi  calyce  multo  longiores,  mu- 
tantes; sepala  oblonga,  acuta,  dense  villosa,  2 — 3  mm  longa;  corolla  azurea  calyce  vix 
longior,  cylindrica,  limbus  tubo  paulo  brevior  ultra  medium  partitus,  lobi  obtusi;  for- 
nices  azurei,  subquadrati;  stamina  brevissima  imo  tubo  affixa;  Stylus  crassus  calyce 
subduplo  brevior.  Nuculae  ovoideae,  5  mm  longae,  aequaliter  et  dense  glochidiatae ; 
embryo   4  mm  longus,  radicula  brevissima. 

Ostasien:  Vom  Jenissei  an  östlich,  zwischen  dem  38°  u.  55°  n.  Br.  an  Weg- 
rändern, Bächen,  Lösshängen;  nicht  häufig.  Sibirien:  ohne  nähere  Angabe  (Stephan; 
Herb.  Willd.  n.  3329);  Krasnojarsk  und  Werchne-Udinsk  (nach  Maximowicz).  Östliche 
Mongolei:  Gehol  (David  n.  1921).  Nordchina:  Tschili:  Nankougebirge  bei  Huai-lai 
(Limpricht  n.  496);  am  Bache  Chun-che  (nach  Maximowicz).  —  Blüht  im  Juni 
und  Juli. 

Nota.  >Optime  distinetum  a  G.  officinale,  quocum  fruetu  maturo  onusto  confuderat 
Turczaninow.  E  setninibus  huius  maturis  Turczaninow  sub  nomine  C.  divaricati  circa 
Irkutsk  non  crescentis  transmissis  prodiit  G.  officinale  et  in  errorera  induxit  Ledebour  utramque 
speciem  identicam  esse.«     (Maximowicz  I.e.) 

16.  C.  virginianum  L.  Spec.  pl.  ed.  1.  (1753)  134;  ed.  2.  (1762)  193;  Lehm. 
PI.  asperifol.  (1818)  136.  —  G.  virginicum  L.  Syst.  ed.  12.  (1767)  146;  Lehm.  PI. 
asperifol.  (181  8)  156,  n.  121;  Hook.  Fl.  bor.-amer.  II.  (1832)  85;  DC.  Prodr.  X.  (1846) 
152;  A.  Gray,  Syn.  Fl.  II.  1.  (1878)  188.  —  C.  amplexicaule  Mchx.  Fl.  bor.-amer. 
I.  (1803)  132.  —  G.  lucidum  Stokes,  Bot.  Mat.  Med.  I.  (1812)  277.  —  C.  pensyl- 
vanicum  Herb.  Paris,  ex  Lehm.  1.  c.  157  in  obs.  —  G.  boreale  Fernald!  in  Rhodora 
VII.  (1905)  250.  —  Perenne,  hirsutum.  Caulis  erectus,  simplex,  30 — 80  cm  altus, 
superne  denudatus.  Folia  basalia  minora  quam  folia  caulina  inferiora,  ceterum  similia, 
longe  petiolata,  ovalia  vel  oblonga,  cum  petiolo  12 — 26  cm  longa,  18 — 95  mm  lata, 
apice  nunc  rotundata  nunc  paulum  attenuata,  basi  sensim  vel  subito  in  petiolum  alatum 
attenuata,  folia  caulina  inferiora  usque  ad  36  cm  longa,  folia  caulina  superiora  sessilia, 
oblonga  vel  latissime  linearia,  12  —  27  cm  longa,  26 — 62  mm  lata,  basi  profunde  cor- 
dato-amplexicaulia,  suprema  minora.  Cincinni  peduneulo  longissimo  praediti,  ante 
anthesin  umbellati,  dein  valde  elongati,  laxiflori,  pedicelli  inferiores  calyce  multo  lon- 
giores; sepala  lanceolato-oblonga,  2  mm  longa,  hirsuta;  corolla  dilute  coerulea,  infundi- 

9* 


132 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


buliformi-subrotata,  7  mm  longa,  limbo  usque  ad  basin  partito;  fornices  trapeziformes ; 
stamina  medio  tubo  affixa,  brevissima;  Stylus  calyci  aequilongus;  nuculae  immarginatae, 
5  mm  diametro,  aequaliter  glochidiatae,   facie  exteriore  paulum  convexae.   —   Fig.  4  7. 

Atlantisches  Nordamerika: 
Lichte  Wälder,  Berge,  verbreitet. 
Nördlichstes  Vorkommen  in  Saskat- 
chewan  (nach  A.  Gray).  In  Ontario 
am  Nipigon  River,  in  Quebec  bei 
Larix  und  am  Little  Cascapedia 
River,  in  Neu-Braunschweig  an  der 
Quelle  des  Aroostook  River,  in  Maine 
bei  Orono,  South  Chesterville  und 
Harrison  (nach  Fernald).  Nei 
Hampshire:  Franconia  (Faxon!). 
Vermont  bei  Bristol  und  in  Wälder 
am  Lake  Dunmore  und  bei  Salis- 
bury,  in  New  York  bei  Salamanca, 
in  Michigan  bei  Sault  St.  Marie  und 
Copper  Harbour  (nach  Fernald).  Im 
südlichen  Gebiet  häufiger.  Indiana  (!), 
Ohio  (Krebs  n.  459),  Pennsylva- 
nien  (!),  New  Jersey  (!),  Baltimore 
(Brenning  n.  540)  usw.  südlich  bis 
Nord-Texas (!),  Louisiana  und  Florida 
(nach  A.  Gray).  Nach  Fernald  soll 
die  Pflanze  auch  in  Britisch  Columbü 
gesammelt  worden  sein,  jedoch  lie£ 
vielleicht  eine  Verwechslung  mit  eine 
anderen  Art  vor.  —  Englische] 
Name:  Wild  Comfrey  (nac 
Krebs).  —  Blüht  im  Mai  und  Juni. 
17.  C.  australe  R.  Brown, 
Prodr.  Fl.  Nov.  Holl.  (18  4  0)  495; 
Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  177;  DC. 
Prodi-.  X.  (1846)  151;  Hook.  f.  Fl. 
Tasman.  II.  (1860)  368;  Benth.  Fl. 
austral.  IV.  (1869)  409.  —  Per- 
enne.  Caulis  erectus  simplex,  3  0  — 
45  cm  altus,  dense  retrorsum  hir- 
sutus.  Folia  inferiora  longe  petio- 
lata,  lamina  lanceolata,  6 — 8  cm 
longa,  10 — 15  mm  lata,  apice  acu- 
tissima,  basi  in  petiolum  45 — 65  mm 
longum  longe  et  sensim  attenuata, 
utrinque  setulis  basi  calcaratis  dense  obsita;  folia  superiora  gradatim  minora,  breviter 
petiolata  et  sessilia.  Cincinni  ebracteati,  terminales  et  subterminales,  subdicholomi, 
pedicelli  fructiferi  calyce  paulo  longiores;  sepala  elliptica,  obtusa,  hirsuta,  S'/j  mm 
longa;  corolla  cylindrica,  3  mm  longa,  limbus  usque  ad  basin  partitus  tubo  paulo  bre- 
vior;  fornices  subquadrati  apice  involuti;  antherae  magnae,  fornices  magnitudine  aequan- 
tes;  Stylus  brevissimus,  etiam  in  fructu.  Nuculae  suborbiculares,  3V2mm  diametro,  facie 
exteriore  planae,  marginatae,  undique  glochidiatae,  glochidibus  marginalibus  uniserialibus, 
cicatrice  sphaerico-triangulari;  embryo  3  mm  longus,  radicula  brevissima,  sed  distincta. 
In  Südaustralien,  Neu-Süd-Wales,  Viktoria  und  Tasmania  (Müller, 
Hooker,  usw.).  —  Blüht  im  Oktober  und  November. 


C 

Fig.  17.     Cynoglossum   virginianum   L.     A   Habitus 
B  Flos  et  nucula.    C  Corolla  longitudinaliter  secta.  — 
Icon.  origin. 


Cynoglossum.  133 

Var.  Drummondii  (Benth.)  Brand,  nov.  comb.  —  G.  Drummondii  Benth.  Fl. 
austral.  IV.  (1869)  409.  —  Nuculae  in  facie  exteriore  laeves  vel  parce  tuberculatae, 
margine  elevato. 

Südaustralien:  Mount  Remarkable  (F.  Mueller);  Mount  Searle  (Warburton,  mit 
großen  Blüten).  Westaustralien  (Drummond  n.  504,  mit  kleinen  Blüten);  nach 
Bentham.  Ich  habe  nur  ein  Exemplar  dieser  anscheinend  nicht  häufigen  Varietät  ge- 
sehen, das  von  Hans  Andrae  (Herb.  München)  gesammelt  ist,  aber  leider  keine  nähere 
Ortsangabe  aufweist. 

18.  C.  glochidiatum  Wall.!  Catal.  (182  8)  n.  922;  Lindl.  Bot.  Reg.  XXVII.  (1841) 
t.  15;  DG.  Prodr.  X.  (1846)  150;  Schlechtend.  in  Linnaea  XXV.  (1 851)  201;  Clarke 
in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  156.  —  C.  stdluMwnx  Wall.  1.  c.  n.  924.  —  G. 
canescens  Wall.  1.  c.  n.  918.  —  C.  calycinum  Wall.  1.  c.  n.  923,  non  Meyer.  —  C. 
vesiculosum  Wall.  1.  c.  n.  920.  —  G.  Wallichii  G.  Don,  Gen.  Syst.  gard.  IV.  (1838) 
354;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  150;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  157; 
O.  Paulsen  in  Bot.  Tidskrift  XXVII.  (1906)  219.  —  ?  G.  Edgeworthii  A.  DC.  in  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  150;  C.  B.  Clarke  I.e.  158  sub  specie  dubia.  —  C.  denticulatum  A. 
DC.  1.  c.  G.  Don,  1.  c;  C.  B.  Clarke  1.  c.  157;  Buser,  Fl.  orient.  Suppl.  (1888)  355; 
Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  480.  —  C.  microcarpum  A.  Kerner, 
Nov.  pl.  spec.  Dec.  II.  (1871)  13.  —  C.  micranthiwn  Var.  Hook.  f.  et  Thoms.  ex  C. 
B.  Clarke  1.  c.  —  G.  sp.  n.  6  Herb.  Ind.  Cr.  H.  f.  et  T.!  —  Annuum?  Caulis  erectus, 
30 — 60  cm  altus,  simplex  vel  ramosus,  hirsutus  vel  hispidus.  Folia  basalia  longe  petio- 
lata,  lamina  lanceolata  vel  oblonga,  8 — 11  cm  longa,  25 — 45  mm  lata,  margine  ciliata 
vel  denticulata,  apice  obtusiuscula,  basi  in  petiolum  7 — 8  cm  longum  attenuata,  utrinque 
setulis  basi  ±  distinete  calcaratis  dense  obsita,  ad  nervum  intermedium  subtus  saepe 
hirsutissima;  folia  caulina  breviter  petiolata  vel  sessilia,  gradatim  minora,  apice  acuta. 
Cincinni  axillares  et  terminales,  numerosissimi,  mulli-  et  densiflori,  pedicelli  calyce  frueti- 
fero  breviores;  sepala  oblonga  vel  oblongo-elliptica,  uninervia,  ±  dense  ciliata,  1  */j — 
2  mm  longa;  corolla  coerulea,  campanulata,  21//2~  3  mm  longa,  limbus  fere  usque  ad 
basin  partitus  tubum  subaequans;  fornices  subquadrati  multo  maiores  quam  antherae; 
stamina  brevissima  medio  tubo  affixa;  Stylus  calyce  subduplo  brevior.  Nuculae  orbicu- 
lares,  2  mm  diametro,  margine  dense  glochidiatae,  facie  exteriore  coneava  parce  glochi- 
diatae;   embryo   1  mm  löngus,  radicula  brevi  sed  distineta.  —  Fig.  1  B. 

Auf  den  Gebirgen  von  Zentralasien  und  des  nördlichen  und  mittleren  Vorder- 
indiens nicht  selten;  im  südlichen  Vorderindien  anscheinend  weniger  häufig,  in  Ceylon 
fehlend.  Nördlichster  Punkt:  Samarkand:  zwischen  Cheirabad  und  Dinram  (nach  Lipsky). 
Karategin,  Darwas,  Schugnan  (nach  Lipsky).  Wachan:  bei  Langarkisht  (Paulsen 
n.  1363).  Afghanistan:  Kurrum  Valley  (Aitchison  n.  579).  In  Kaschmir  sehr  häufig 
(z.  B.  Meebold  n.  4189,  4191  usw.).  Tibet:  bei  Lassa  (Walton);  hier  die  Ostgrenze. 
Sikkim:  Kurshiong  (Clarke  n.  35819).  Assam:  Pundua  (Kasia)  (Wallich  n.  922; 
Original).  Concan,  Malabar  (Stokes).  Nilgirri  (!)..  Travancore  (Wight  n.  2068).  Die 
Exemplare  aus  Zentralindien  haben  (nach  Clarke)  etwas  größere  Nüßchen,  als  die  aus 
dem  Himalaya  und  bilden  einen  Übergang  zu  G.  Meeboldii.  —  Blütezeit:  Juni,  Juli. 

Var.  alpinum  (Clarke)  Brand.  —  G.  Wallichii  var.  alpina  Clarke  1.  c.  —  ?  G. 
membranaceum  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  150.  —  Hirsutius.  Caules  prostrati 
vel  decumbentes;  folia  plerumque  parva. 

Westlicher,  subalpiner  Himalaya  (nach  Clarke).  —  Nicht  gesehen. 

19.  C.  microglochin  Benth.  in  Royle,  Illustr.  Himal.  (1839)  305;  DC.  Prodr.  X. 
(1846)  151;  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  158.  —  Annuum,  erectum, 
pilosum,  45  —  90  cm  altum.  Folia  basalia  longiuscule  petiolata,  lamina  oblongo-elliptica, 
ca.  5  cm  longa,  15  mm  lata;  folia  caulina  numerosa,  subsessilia,  ovata  vel  elliptica, 
acuta,  subtus  dense  pubescentia,  8 — 1  0  cm  longa,  4 — 5  cm  lata.  Cincinni  densi,  pedi- 
celli fruetiferi  inferiores  calyci  aequilongi;  sepala  lanceolata,  acuta,  3  mm  longa,  hirsuta; 
corolla  pulchre  coerulea,  infundibuliformis,  5  mm  longa,  limbus  7  mm  latus  usque  ad 
basin  partitus,  tubo  vix  brevior;  fornices  magni  trapeziforraes ;  Stylus  calyce  sublongior. 


134  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Nuculae  ovoideae,    vix   3  mm    longae,    marginatae,    facie    exteriore    concavae,    laevet 
margine  glochidiato,  cicatrice  triangulari. 

Westlicher   Himalaya:    von    Kaschmir   bis   Kumaon,    häufig;    z.  B.    Kaschr 
(Schlagintweit  n.  4591),  Jehri-Gahrwäl  (Harsukh,    als   C.  Wallichii  var.);    Srinaga 
(Schlagintweit  n.  12082);  Kumaon:  Bhimtal  (Meebold  n.  44  80).   —  Außerdem  nict 
selten  kultiviert  (z.  B.  im  Berliner  Botanischen  Garten  als  » Eritrichiwm  strictum*)  um 
bisweilen  verwildert.     Provinz  Sachsen:  Fabrikgarten  in  Derenburg(!).     Westfalen:  Hol 
wickede,    in   Gärten  verwildert  (!);    auch  bei   Siegen  (!).    —    Blüht   vom   Juli    bis    zu 
Oktober. 

Var.  margananum  Brand,  nov.  var.  —  Planta  omnibus  partibus,  praesertim  flori- 
bus,  maior.     Corolla   12  mm  diametro.  —  An  propria  species? 

Kaschmir:    Marganpaß,    3000  m  ü.  M.    (Meebold  n.  4181,    Herb.  Breslau). 
Blühend  im  Juli. 

Nota.  Collectae  sunt  formae  transitoriae  inter  C.  glochidiatum  et  G.  microglochin: 
\)  specimen  corolla  vix  4  mm  longa  (ex  Herb.  W.  Hans,  Herrnhut,  Sachsen,  in  Herb.  Berlin  sub 
>C.  rupestre*  ined.)  in  altioribus  regionibus  Himalayae;  2)  specimen  corolla  51/2  mm  longa,  stylo 
calyce  paulo  breviore  in  Kaschmir:  Marganpaß  (Meebold  n.  4186,  Herb.  Breslau). 

20.  C.  Meeboldii  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIV.  (1916)  323.  —  G.  denticulatum 
A.  DC.  var.  zeylanicum  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  167,  ex  descrip- 
tione  et  teste  Meebold  in  schedis.  —  Caulis  erectus  crassus  ramosissimus  usque  ad 
1,30  m  altus,  hispidus  vel  glabratus.  Folia  (basalia  mihi  non  visa)  inferiora  longiuscule 
petiolata,  obovata,  1  2 —  I  8  cm  cum  petiolo  longa,  5 — 6  cm  lata,  utrinque  setuloso- 
pilosa,  apice  breviter  cuspidata,  basi  in  petiolum  sensim  attenuata,  nervis  lateralibus 
distinctissimis;  folia  superiora  sessilia  minora.  Inflorescentiae  terminales,  primum  capitato- 
paniculatae,  dein  in  paniculam  elongatae;  pedicelli  fructiferi  calyce  breviores;  sepala 
ovata  obtusa  pilosa,  uninervia,  3  mm  longa;  corolla  breviter  et  late  hypocrateriformis 
6  mm  longa,  9  mm  lata,  limbo  usque  ad  basin  partito,  lobis  ovatis  obtusis  tubo  longi- 
oribus;  fornices  subquadrati,  emarginati,  filamenta  medio  tubo  affixa,  antherae  ovales 
fornices  haud  superantes;  Stylus  calyce  brevior.  Nuculae  cum  stylo  cohaerentes  ovoideae 
2  mm  longae,  undique  —  cicatrice  parva  excepta  —  aequaliter  glocbidiatae,  marginatae, 
margine  nunc  distinctissimo,  nunc  vix  conspicuo. 

Südliches  Vorderindien:  Kulbutty  Bababuden,  2000  m.  November  1908, 
blühend  und  fruchtend  (Meebold  n.  6752,  Herb.  Breslau);  Khandala,  700  m,  September 
1907,  blühend  und  fruchtend  (Meebold  n.  8815,  Herb.  Breslau;  forma  glabrata). 

Nicht  auf  Ceylon!  Die  Angabe  von  Lehmann,  die  Clarke  für  das  Vorkommen 
seiner  Varietät  auf  Ceylon  anführt,   bezieht  sich  auf  die  folgende  Art. 

21.  C.  zeylanicum  (Vahl)  Thunb.  ex  Lehm,  in  Neue  Schrift,  naturf.  Ges.  Halle 
III.  II.  (1817)  20;  PI.  asperifol.  (1818)  116.  —  Anchusa  xeylanica  Vahl!  in  Herb,  ex 
Hörnern.  Enum.  Hafn.  (1807)  3  et  Hort.  Hafn.  I.  (1813)  176,  sine  descriptione.  — 
Myosotis  xeylanica  Swartz  ex  Lehm.  1.  c.  1.  c.  —  Echinospermum  zeylanicum  Lehm. 
PI.  asperifol.  (4  84  8)  416,  n.  89;  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  142.  —  Rochelia 
xeylanica  Boem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (4  84  9)  4  08  et  780.  —  C.  furcatum  Wall.!  ex 
Hoxb.  Fl.  ind.  II.  (4824)  6  et  Catal.  (4828)  n.  949;  D.Don,  Prodr.  Fl.  nepal.  (4825) 
4  00;  DC.  Prodr.  X.  (4  846)  4  49;  Wight,  Icon.  pl.  Ind.  Orient.  IV.  (4  850)  t.  4  395; 
Miq.  Fl.  Ind.  batav.  II.  (4  856)  93  4,  ex  parte;  Maxim.!  in  Bull.  Acad.  Petersb.  XVII. 
(1872)  450;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (4  883)  4  55;  Bobinson  in  Phi- 
lippine Journ.  Sei.  IV.  (4  909)  696.  —  G.  coeruleum  Buch.-Ham.  ex  D.  Don  1.  c.  — 
G  decurrens  Moon,  Cat.  pl.  Ceylon  (4  824)  4  2  (teste  Trimen).  —  C.  micranthum  Desf. 
var.  ß.  decurrens  Trimen!  Handb.  Fl.  Ceylon  III.  (4  895)  203.  —  Bienne.  Caulis 
erectus  crassus,  30 — 85  cm  altus,  simplex  vel  ramosus,  adpresse  pilosus.  Folia  basälia 
longe  petiolata,  lamina  oblonga  vel  elliptica,  4  5 — 2  0  cm  (in  speeiminibus  eultis  — 
27  cm)  longa,  35  —  8  5  mm  lata,  utrinque  dense  tomentosa  vel  setuloso-pilosa,  apice 
obtusa  vel  acutiuscula,  basi  euneata;  nervi  seeundarii  subtus  valde  prominuli;  petiolus 
in  speeiminibus  eultis  6 — 7  cm,  in  speeiminibus  spontaneis  —  4  2  cm  longus;  folia  cau- 


Cynoglossum.  135 

lina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  gradatim  minora,  oblonga  vel  lanceo- 
lata.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  ebracteati,  paniculam  amplissimam  formantes, 
multiflori,  elongati,  pedicelli  fructiferi  calyce  breviores;  calyx  usque  ad  3/4  longitudinis 
suae  partilus,  lobis  ovatis  obtusissimis,  3 — 4  mm  longis,  enerviis,  villosis;  corolla  coerulea, 
infundibuliformis,  5  mm  longa,  limbus  8 — 9  mm  latus,  usque  ad  basin  partitus;  for- 
nices  coerulei,  subquadrati,  multo  maiores  quam  antherae;  stylus  crassus  calyce  duplo 
brevior.  Nuculae  ovoideae,  3 — 4  mm  longae,  undique  dense  glochidiatae,  immarginatae, 
facie  exteriore  paulum  convexae,  cicatrice  triangulari;  embryo  vix  2  mm  longus,  radi- 
cula  crassa  brevissima. 

Vorderindien  und  Ostasien,  nicht  überall,  aber,  wo  es  vorkommt,  meist  sehr 
häufig,  an  Wegrändern,  Flußufern,  Äckern,  Triften,  lichten  Wäldern,  in  Höhen  von 
900  bis  3000  m  ü.  M.  Nordwestgrenze  bei  Kabul  in  Afghanistan  (nach  Clarke). 
Im  Himalaya  nicht  selten  (!),  auf  dem  östlichen  Teil  anscheinend  häuflger  als  im 
Westen.  Kumaon  (Duthie  n.  5798  u.  5801).  Sikkim  (Meebold  n.  15708  u.  15709; 
Hooker  u.  Thomson).  Ostbengal  (Griffith  n.  5970/1).  Zentralindien  (Meebold 
n.  4743).  Konkan  (Meebold  n.  10308).  Südindien  (Meebold  n.  H  328)  usw.  Ceylon 
(Thwaites  n.  1892;  Hosseus  n.  39;  Meebold  n.  4178  usw.).  —  Assam  (Field 
n.  10500;  Clarke  n.  44181  usw.).  Manipur  (Meebold  n.  5156  u.  6208).  Im 
übrigen  Hinterindien  und  im  malayischen  Archipel  fehlt  die  Art,  tritt  wieder  auf  den 
Philippinen  auf:  Mindanao  (Eimer  n.  1 1  481).  Luzon  (Merrill  n.  4299).  Auf  For- 
mosa  und  den  Riu-kiu-Inseln  wieder  fehlend;  dagegen  nicht  selten  in  Japan,  z.  B.  bei 
Nagasaki  (Maximowicz),  bei  Matsuschiro  auf  Hondo  (Saida).  Häufig  im  südlichen 
Hokaido;  z.  B.  bei  Mori  (Faurie  n.  972)  und  Otarunai  (Faurie  n.  2837).  Hier  er- 
reicht die  Art  die  Nordostgrenze.  Endlich  ei  scheint  sie  noch  in  China  in  den  Pro- 
vinzen Yunnan  (Henry  n.  9365;  Exemplar  mit  weißen  Blüten;  Limpricht  n.  907), 
Szechwan  (v.  Rosthorn  n.  304  usw.),  Hupeh  (Wilson  n.  1090;  Henry  n.  5919)  und 
Schensi  (Giraldi  n.  2397).  —  Blüht  vom  Februar  bis  zum  Oktober. 

Var.  lanceolatum  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  156.  —  G 
lanceolata  (sie!)  Heyne  in  Wall.  Catal.  (182  8)  n.  921.  —  G  Heynei  G.  Don,  Gen.  Syst. 
IV.  (1838)  354;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  150.  —  Caulis  hirsutior;  folia  caulina  basi 
angustata,  nonnunquam  indistinete  petiolata,  margine   minute   scabro.    —  Vix  varietas. 

Vorderindien:  Häufig  auf  den  Nilgiris,  Anamalays  und  den  Bergen  von  Ceylon 
(nach  Clarke).  Gesehen  nur  1  Exemplar  von  den  Nilgiris  (Wight,  als  >  C.  HeyneU 
var.  alba,  Herb.  München). 

22.  C.  Hellwigii  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.  (1915)  546.  —  Caulis  erectus, 
simplex  (?),  ca.  30  cm  altus,  minute  strigosus.  Folia  (basalia  mihi  non  visa)  caulina 
lanceolata,  subsessilia,  ca.  6  cm  longa,  ca.  1 2  mm  lata,  ulrinque  attenuata,  utrinque 
dense  et  breviter  strigosa.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  elongati,  laxiflori;  pedi- 
celli inferiores  calyce  vix  longiores;  calyx  usque  ad  basin  fere  partitus,  sepala  ovata, 
acutiuscula,  2*/4  mm  longa,  hirsuta;  corolla  campanulata  3  mm  longa,  limbus  usque  ad 
basin  partitus  tubum  aequans,  lobis  late  ovatis  obtusis;  fornices  magni  subquadrati, 
duplo  maiores  quam  antherae;  stamina  medio  tubo  affixa,  antherae  ovatae  fornices 
attingentes;  Stylus  brevissimus.  Nuculae  immarginatae  3  mm  longae,  undique  aequaliter 
glochidiatae,  facie  exteriore  convexae,  cicatrice  triangulari;  embryo  2 1/2  mm  longus, 
radicula  brevi,  sed  distineta.   —  Calyx  fruetifer  crassus  gynobasi  aequilongus. 

Neu- Guinea:  Kaiser- Wilhelmsland:  Finisterrae-Gebirge,  zwischen  den  Steinen  des 
Flußbettes;  abblühend  im  Oktober  (Hellwig  n.  362;  Herb.   Berlin). 

Nota.  Specimen  maneum  a  C.  xeylanicum  floribus  minoribus  calyceque  profundius  par- 
tito  diversum. 

23.  C.  amabile  Stapfet  Drummond!  in  Kew  Bull.  (1906)  202.  —  Bienne?  Caulis 
erectus,  simplex,  35 — 63  cm  altus,  tomentoso-villosus.  Folia  inferiora  nunc  longe  nunc 
breviter  petiolata,  lanceolato-oblonga  vel  lanceolata,  utrinque  tomentoso-incana,  utrinque 
attenuata,  longitudine  variabili:  cum  petiolo  alato  nunc  6 — 8  cm  nunc  10 — 20  cm 
longa,   12  —  30  mm  lata,  nervis  lateralibus  distinetissimis;  folia  superiora  multo  minora, 


136  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

sessilia.  Cincinni  numerosi,  terminales  et  subterminales,  paniculam  laxiusculam  for- 
mantes,  apice  bifurcati,  pedicellis  fructiferis  calyce  brevioribus;  sepala  elliptica  acutius- 
cula,  dense  villosa,  vix  4  mm  longa;  corolla  pulchre  coerulea,  campanulato-infundibuli- 
formis,  6  mm  longa;  limbus  ultra  medium  partitus,  tubo  longior;  Stylus  calyce  pauk 
brevior;  cetera  speciei  praecedentis.  Nuculae  transverse  ovoideae,  4  mm  latae,  facie 
exteriore  paulum  convexae,  undique  breviter  et  aequaliter  glochidiatae,  cicatrice  triangulari ; 
Stylus  crassus  nuculas  duplo  superans. 

Ostasien:  Nur  in  Osttibet,  Szechwan  und  Yunnan;  auf  Bergwiesen.  —  Osttibet: 
Tongolo  (Soulie  n.  661),  Olongche  (Soulie  n.  2822);  Szechwan:  Ta-tsien-lu  (Soulie 
n.  1057  usw.).  —  Yunnan:  ß(?)ong  B(?)ehnan  (Bonati  n.  3308);  Tali-fu,  Bergwiesen 
des  Tsangschan,  2500  m  ü.  M.  (Limpricht  n.  1002).  Mengtse  (nach  Stapf  1.  c).  Dort 
bedeckt  die  Art  die  Ebenen  in  solchen  Mengen,  daß  diese  zur  Blütezeit  den  Anblick 
blauer  Seen  gewähren.   —  Blüht  im  Juli  und  August. 

24.  C.  javanicum  Thunb.  ex  Lehm,  in  Neue  Schrift.  Nat.  Ges.  Halle  III.  II.  (1817) 
21;    PI.  asperifol.   (1818)   118;    A.  DC. !   in  DC.  Prodr.    X.    (1846)  588;    Miq.  Fl.  Ind. 
bat.  II.  (1856)  923;  Maxim,  in  Bull.  Acad.  Petersbourg  XVII.  (1872)   451;  Koord.  Ex- 
cursionsfl.  Java  III.   (1912)   129,  t.  9.  —  Myosotis  javanica  Swartz  ex  Lehm,  in  Neue 
Schrift,   naturf.  Ges.  Halle   III.   II.    (1817)  21;    PI.   asperifol.  (1818)   118.    —   Echino- 
spermum  javanicum  Lehm.  I.e.;  Hook,  et  Arn.   Bot.  Beechey's  voy.  (1838)  267;  D( 
Prodr.  X.  (1846)   143.  —  Rochelia  javanica   Boem.  et  Schult.  Syst.  IV.    (1819)   101 
et  780.    —    C.  borbonicum  ß.  latifolium  Hasskarl  in  Act.  Soc.  Sei.  Indo-Neerland. 
(1856)  50,  non  Bory.  —  Bienne.  (?).     Caulis  erectus  simplex  vel  ramosus,  35 — 100  ci 
altus,    hirsutus  vel  hispidus.      Folia   inferiora   breviter  petiolata,    forma   valde  variabi 
nunc  lineari-lanceolata,   nunc   oblongo-elliptica,    3 — 7  cm   cum   petiolo  longa,    1 — 5  ci 
lata,  utrinque  ±  dense  pilosa,  apice  acuta  vel  parum  obtusiuscula,  basi  nunc  attenual 
nunc  rotundata  vel  cordato-amplexicaulia;   folia  superiora  sessilia.      Cincinni  terminale 
et  subterminales,  elongati,  paniculam  amplam  formantes,  floribus  pedicellatis;  calyx  pr< 
funde  partitus,  sepala  ovata,    acuta,  ciliata,    2  mm  longa,   nervo  intermedio   praeserti 
in  facie  interiore  valde  perspicuo ;  corolla  coerulea  vel  rosea,  cylindrico-infundibuliformis, 
3 Vi — 5  mm  longa,  limbus  usque  ad  basin  partitus  tubo  paulo  brevior;    fornices   apice 
involuti,  magni;  Stylus  nunc  calyci  aequilongus  nunc  calyce  subduplo  brevior.     Nuculae 
ovoideae,   3  mm  longae,  aequaliter  glochidiatae ;  embryo  S1/^  mm  longus,  radicula  brevi 
sed  distineta. 

Java:  nicht  selten  (z.B.  Zollinger  n.  1976;  2571;  2842). —  Sumatra:  Lem- 
bang,  blühend  im  November  (Wichura  n.  2169).  Zentralsumatra:  in  einer  Schlucht 
bei  Sariba  Deleh,  Tabahsee  (Hagen  n.  l).  Der  Angabe,  wonach  die  Art  auch. auf  den 
Biu-Kiu- Inseln  vorkommen  soll  (Hooker  u.  Arnott)  liegt  wohl  eine  Verwechslung 
mit  C.  lanceolatum  zugrunde. 

25.  C.  Trianaeum  Wedd.!  Chlor,  and.  II.  (1859)  90,  t.  2458.  —  Stoloni- 
ferum?  Caulis  inferne  glaber,  superne  hirtus,  angulatus.  Folia  oblonga,  supra  rugu- 
losa,  glabra  vel  apicem  versus  hirta,  ±  nitentia,  in  sicco  fusca,  subtus  dense  strigosa, 
incana,  apice  acuta,  cuspidata,  inferiora  basi  in  petiolum  sat  longum  alatum  sensim 
contraeta,  cum  petiolo  usque  ad  22  cm  longa  et  4  cm  lata,  superiora  multo  minora, 
sessilia,  semiamplexicaulia.  Cincinni  valde  laxi,  basi  foliosi,  pedicelli  (etiam  floriferi) 
calyce  multo  longiores,  in  fruetu  nutantes;  calyx  profunde  partitus,  sepala  oblonga, 
5  mm  longa,  acutiuscula,  villosa;  corolla  coerulea,  cylindrico-infundibuliformis,  limbus 
usque  ad  medium  partitus  tubo  duplo  longior;  fornices  deorsum  semilunares;  stamina 
medio  tubo  affixa,  antherae  fornices  attingentes;  Stylus  filiformis  calyce  subduplo  brevior. 
Nuculae  6  mm  diametro,  glochidiatae,  glochides  apice  2 — 5-uncinatae,  cicatrix  totam 
fere  faciem  interiorem  explens ;  embryo  5  mm  longus ,  cotyledonibus  ovatis  rugosis, 
radicula  brevi  crassa. 

Auf  den  nördlichen  Anden  des  tropischen  Südamerika,  in  Wäldern  an  feuchten, 
schattigen  Orten.  Columbia:  Antioquia,  2390  m  ü.  M.  (Triana  n.  2141;  Original). 
El  Päramo  de  Aponte,   2600  m  ü.  M.  (Stübel  n.  421).     Cienegas  de  Santa  Lucia,  2700  m 


Cynoglossum.  137 

(Stübel  n.  360a).  Ohne  nähere  Angabe  (Linden  n.  913).  —  Ecuador:  Chixuil-pe- 
Pacay  (Sodiro  n.  4  1  8/88  b). 

86.  C.  paniculatum  Poepp.!  PI.  exsic.  (1888)  n.  54  diar.  n.  285;  Hook,  et  Arn. 
Bot.  Beechey's  Voy.  (1830)  37;  DC.  Prodi-.  X.  (4  846)  4  53;  Gay,  Fl.  chilena  IV.  (1849) 
478;  Reiche,  Fl.  Chile  V.  (4  910)  806.  —  Annuuin.  Caulis  erectus,  simplex  vel  parce 
rainosus,  adpresse  puberulus  vel  hispidus,  25 — 65  cm  altus.  Folia  lineari-lanceolata  vel 
oblonga,  5 — 4  0  cm  longa,  6 — 81mm  lata,  uninervia,  utrinque  attenuata,  utrinque 
hirtella,  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia.  Cincinni  axillares  et  terminales, 
laxi  et  pauciflori,  ebracteati,  pedicelli  fructiferi  calyce  multo  longiores;  sepala  lanceolato- 
acuta,  3  mm  longa,  villoso-hirta;  corolla  coerulescens,  infundibuliformi-subrotata,  4 — 
5  mm  longa,  limbus  usque  ad  basin  partitus;  fornices  deorsum  subsemilunares;  stamina 
stylusque  brevissima.  Nuculae  subglobosae  3  mm  diamelro,  immarginatae,  cicatrice 
maxima;  embryo   4  V2  mm  longus. 

f.  4.  Azocarti  (Phil.)  Brand,  nov.  comb.  —  C.  Axocarti  Phil,  in  Anal.  Univ. 
Santiago  LXV.  (4  884)  62.  —  G.  paniculatum  var.  Axocarti  Reiche,  Fl.  Chile  V.  (4  9  4  0) 
207.  —  Caulis  adpresse  puberulus.     Folia  lineari-lanceolata,   6 — 4  0  mm  lata. 

Chile:  An  schattigen  Felsen  des  Talkessels  los  Chorillos  (Poepp ig  n.  54;  Ori- 
ginal). Quillota:  in  schattigen  Wäldern  bei  La  Palma  u.  Raulen  (Bertero  n.  4  4  64). 
Valdivia  (Philippi).     Provinz  Maule  (nach  Reiche).     Concon  (Poeppig). 

f.  8.  Philipp ianum  Brand,  nov.  forma.  —  Caulis  hispidus.  Folia  oblongo-lanceo- 
lata,   4  2 — 24  mm  lata. 

Chile:  Cordillere  von  Chillan  (Philippi  n.  698).  Concepcion  (Neger).  In  Ge- 
büschen beim  Landgut  San  Juan  (Philippi  n.  34  8).  —  Blütezeit:  September  bis  De- 
zember. 

27.  C.  lanceolatum  Forsk.  Fl.  aegypt.  arab.  (4  775)  44;  Lehm.  PI.  asperifoi;  (4  8  4  8) 
445,  n.  4  4  l;  Höchst.!  ex  A.  DC.  in  DC.  Prodi-.  X.  (4846)  4  49;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f. 
Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (4  883)  4  56;  Hiern,  Cat.  Welwitsch  PI.  III.  (4  898)  724;  Baker  et  C. 
H.  Wright  in  Thiselt.-Dyer,  Fl.  trop.  Africa  IV.  8.  (4  906)  54.  —  G.  micranthum  Desf. 
Table  ecole  bot.  ed.  4.  (4  804)  220;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  449;  Miquel,  Fl.  Ind.  bat. 
II.  (4856)  931,  ex  parte;  Hasskarl  in  Act.  Soc.  Sei.  Indo-Neerland.  I.  (1856)  47;  Maxim, 
in  Bull.  Acad.  Petersb.  XVII.  (4  872)  454;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV. 
(1883)  4  56;  Buser,  Fl.  Orient.  Suppl.  (4  888)  354;  Engler,  Hochgeb.  trop.  Africa  (1892) 
353;  Trimen,  Handb.  Fl.  Ceylon  III.  (4  895)  203;  C.  H.  Wright  in  Thiselton-Dyer,  Fl.  cap. 
IV.  2.  (1904)  14;  Hayata,  Fl.  Formosae  (4  908)  4  70;  Robinson  in  Philipp.  Journ.  Sc.  IV. 
(4  909)  696;  Koorders,  Excursionsfl.  Java  III.  (4  94  2)  4  30.  —  C.  hirsutum  Jacq.  Hort. 
Schoenbr.  IV.  (4  80  4)  t.  489;  Thunb.  in  Schrad.  n.  Journ.  I.  (4  806)  47.  —  C.  canescens 
Willd. !  Enum.  (1809)  4  80;  Hörnern.  Hort.  Hafn.  I.  (184  3)  4  77;  Lehmann,  PI.  asperifoi. 
(4848)  446,  n.  442;  Wall.  Catal.  (l  828)  n.  9  4  8,  ex  parte.  —  G.  racemosum  Roxb.  Hort. 
Beng.  (4  84  4)  [4  3];  Fl.  indica  II.  (4  884)  6.  —  G.  hispidum  Jacq.  ex  Roem.  et  Schult. 
Syst.  IV.  (4  8  4  9)  78.  —  G.  ovatum  Moon,  Cat.  pl.  Ceylon  (188  4)  4  8,  teste  Trimen.  — 
Echinospermum  paniculatum  E.  Mey. !  in  Drege,  Zwei  pflanzengeogr.  Docum.  (4  844)  4  3  4, 
4  45,  4  58.  —  G.  hirtum  Hort,  ex  DC.  1.  c.  —  G.  lanceolatum  ß?  hirsutum  DC.  1.  c.  4  55. 
—  C.  platyphyllum  Klotzsch!  in  Peters,  Reise  Mozambique,  Bot.  (4  868)  854.  —  C. 
Bottae  Deflers,  Voyage  Yemen  (4  889)  4  73,  ex  patria  et  descriptione.  —  G.  abyssinv- 
cum  Höchst,  et  Vatke!  ex  Engler  in  Abhandl.  Preuß.  Akad.  Wiss.  4  894.  II.  (1898) 
353.  —  G.  Johnstoni  Baker !  in  Kew  Bull.  (4  894)  29.  —  C.  flexuosum  Lehm.  mss.  — 
Bienne.  Caulis  erectus,  60  —  150  cm  altus,  simplex  vel  rarius  ramosus,  ±  hirsutus. 
Folia  basalia  (in  plerisque  speeiminibus  evanida)  breviter  petiolata,  lanceolata  vel  oblongo- 
lanceolata,  8  —  4  5  cm  cum  petiolo  longa,  4  0 — 22  mm  lata,  obtusiuscula,  sensim  in 
petiolum  attenuata,  uninervia,  utrinque  setulis  basi  calcaratis  dense  obsita;  folia  caulina 
inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia,  valde  variabilia:  nunc  linearia  nunc  lanceo- 
lata nunc  oblonga,  5 — 4  8  cm  longa,  5 — 50  mm  lata,  acuta.  Cincinni  terminales  et 
subterminales,  laxe  paniculati,  multiflori,  fructiferi  elongati,  pedicelli  fructiferi  calyce  vix 
vel  rarius  (praesertim  in  speciniinibus  arabicis)  distinete  longiores;  sepala  oblongo-elliptica, 


138 


A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 


*Vj — 2  mm  longa,  obtusa,  ciliata,  rb  distincte  uninervia;  corolla  alba  vel  dilute  coerulea, 
infundibuliformis,  2 — 4  mm  longa,  limbus  fere  usque  ad  basin  partitus,  tubo  subaequi- 
longus;  fornices  transverse  lineares,  multo  latiores  quam  longae;  stamina  brevissima 
antherae  ovatae  multo  minores  quam  fornices;  Stylus  crassus  brevissimus.  Nuculae 
subglobosae,  2y2 — 4  mm  diametro,  immarginatae  vel  marginatae,  aequaliter  vel  in- 
aequaliter  glochidiatae;  embryo  1 J/2  mm  longus,  cotyledonibus  rotundatis,  radicula  brevi 
sed  distincta.  —  Fig.  18. 


Fig.  4  8.     Gynoglossum  lanceolatum  Forsk.    A  Habitus.     B  Cincinnus  fructifer.     C  Calyx  fruc- 

tifer.    D  Nucula  a  facie  interiore.    E  Cincinnus  in  statu  florifero.    F  Flos.     C?  Corolla  longi- 

tudinaliter  secta.     H  Subsp.  B.  geometricum.    Nucula  a  facie  exteriore.  —  Icon.  origin. 


In  fast  ganz  Afrika  und  dem  angrenzendeu  südlichen  Arabien,  vom  4  7°  n.  Br. 
ab  südlich.  Fehlt  an  der  Westküste  von  Afrika  von  Togo  an  nördlich,  im  ganzen 
Mediterrangebiet  und  Vorderasien.  Tritt  wieder  auf  im  nordwestlichen  Himalaya  (hier 
die  Nordgrenze  unter  35°  n.  Br.),  in  Vorder-  und  Hinterindien,  auf  Java,  den 
Philippinen,  Formosa  und  den  Hiu-kiu-Inseln,  sowie  in  Südchina.  Über- 
schreitet in  Ostasien  den  30°  n.  Br.  nicht;  fehlt  demnach  in  Japan.  In  Wäldern  und 
Steppen,  auf  Hügeln  und  an  Wegrändern,  nicht  selten.  —  Blüht  das  ganze  Jahr. 


. 


Cynoglossum.  139 

Systema  speciei. 

A.  Nuculae  aequaliter  glochidiatae. 

a.  Folia  basalia  lanceolata  vel  oblonga,    10 — 22  mm  lata  Subsp.  A.  eu-lanceolatum. 

b.  Folia  basalia  elliptica,  usque  ad  55  mm  lata     .    .    .    var.  comoranum. 

B.  Nuculae  margine  et  in  centro  glochidiatae,  anulo  laevi 
inter  centrum  et  marginem  praeditae,  rarius  etiam  in 
centro  laeves. 

a.  Corolla  3 — 4  mm  longa Subsp.  B.  geometricum. 

b.  Corolla  2  mm  longa var.  Mannii. 

Subsp.  A.  eu-lanceolatum  Brand,  nov.  subsp. 

Im  ganzen  Verbreitungsgebiet  der  Art.  Kapland  (Eckion  und  Zeyher  n.  49); 
King  Williams  Town  (Penther  n.  1819)  usw.  Transvaal:  z.  B.  bei  der  Stadt  Leyden- 
burg  (Wilms  n.  1008).  Natal:  z.  B.  bei  Friedenau  (Budatis  n.  402).  Bhodesia: 
bei  Chirinda  (Swynnerton  n.  516).  Blantyre  (Herb.  Wood  n.  7010).  An  der  West- 
küste fehlt  die  Art  im  Süden,  auch  in  ganz  Deutsch-Südwestafrika,  sie  tritt  erst  wieder  auf 
im  südlichen  Angola.  Huilla:  bei  Lopollo  und  am  Moninofluß  (Welwitsch  n.  5300). 
Grasfläche  bei  Humpata  (Bertha  Fritsche  n.  92).  Mount  Elende  (Wellman  n.  1294). 
Golungo  Alto:  in  niedrigen  Gebüschen  am  Ambacaweg  und  in  dichten  Wäldern  am 
Luinhafluß  (Welwitsch  n.  5449).  In  Kamerun  ein  lästiges  Unkraut,  besonders  bei 
Buea  (Deistel  n.  42  u.  a.).  Südadamaua  (Mildbraed  n.  4844).  Togo:  Bismarck- 
burg  (Kling  n.  173),  Misahöhe:  feuchtes  Ufergebüsch  am  Toi  bei  Agome  (Baumann 
n.  2 1  2).  Auch  an  der  Ostküste  von  Afrika  scheint  die  Pflanze  auf  großen  Strecken  zu 
fehlen.  Aus  dem  portugiesischen  Gebiet  und  dem  südlichen  Deutschostafrika  kein 
Exemplar  gesehen.  Erst  vom  8°  s.  Br.  an  tritt  die  Art  wieder  auf,  zuerst  spärlich, 
nach  dem  Äquator  zu  immer  häufiger  werdend.  Deutschostafrika:  Usaramo  (Stuhl- 
mann n.  9085).  Uluguru  (Stuhlmann  n.  9068).  Usambara  (Holst  n.  214).  Kili- 
mandscharo, 3200  m  ü.  M.  (Volkens  n.  2021).  Kawindjiro  (Jahn  n.  26).  Massaisteppe 
(Fischer  n.  436).  Mpororo  (Stuhlmann  n.  2185).  Buanda  (Kandt  n.  48)  usw. 
Kongostaat:  Steppe  nordwestlich  vom  Albert  Edward-See  (Stuhlmann  n.  3028).  Bri- 
tisch Uganda:  Lamuru  (Scheffler  n.  246).  Britisch  Ostafrika:  Eldoma  Bavine 
(Whyte).  Somali:  bei  der  Quelle  Dafür  (Hildebrandt  n.  1415).  Galla:  Harar  (Ellen- 
beck n.  47  usw.).  Njamnjam:  am  Nabambisso  (Schweinfurth  n.  3743).  Abys- 
sinien:  Gaffat,  überall  auf  Berg  und  Tal  häufig  während  der  Begenzeit  von  2600 — 
3600  m  ü.M.  (Schimper  n.  1194,  Original  zu  C.  abyssinicum).  Bei  Adua  (Schimper 
n.  297  u.  394).  Bellaka  (Schimper  n.  333).  Colonia  Eritrea:  Keren  (Schwein- 
furth n.  722),  Geleb  (Schweinfurth  n.  1384).  Oberstes  Lawatal  (Schweinfurth 
n.  161  4).  Suganeit  (Schweinfurth  und  Biva  n.  1704).  Habab  (Hildebrandt  n.  472). 
Hier  die  Nordgrenze  in  Afrika. 

Arabien:  El  Ejan  am  Schibam  (Schweinfurth  n.  1656;  das  Original  zu  C.  Bottae 
stammt  von  diesem  Standort:  >ad  fauces  montis  Schibam«).  Djebel  Schibam  (Schwein- 
furth n.  1752).  Uossil  (Schweinfurth  n.  1139).  Begma  bei  Hodjela  (Schwein- 
furth n.  957). 

Von  den  afrikanischen  Inseln  nur  2  Exemplare  gesehen:  Madagaskar  (Baron 
n.  3307).     Ascension:  Greenhill  (Lesson). 

Afghanistan:  bei  Habibkalla  im  Kurumtale  (Aitchison  n.  900,  nach  Buser). 
Westlicher  Himalaya:  häufig  (z.  B.  Meebold  n.  4192 — 94;  Schlagintweit  n.  3102 
u.  4503).  In  Vorderindien  (!)  bis  nach  Ceylon  (!).  Nepal  (Wallich).  Sikkim 
(Hooker  u.  Thomson).  Assam:  Shillong  (Clarke  n.  44186).  Manipur:  Saithu 
(Meebold  n.  6509).  Birma  (Meebold  n.  7696  usw.).  Siam  (Kerr  n.  698).  Tonkin 
(Balansa  n.  3895).  Im  südlichen  Hinterindien  und  auf  Sumatra  (?)  fehlend;  aber 
wieder  auf  Java  (!).  Philippinen  (!).  Formosa  (Faurie  n.  328).  Riu-Kiu:  Oshima 
(Faurie  n.  4107).  China:  Yunnan  (Bonati  n.  6769).  Szechwan:  Nanchu'an  (Bock 
u.  v.  Bosthorn  n.  1261).     Südliches  Shensi  (Giraldi). 


140  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Einheimische  Namen:  In  Angola:  »Ovikutahomto«  =  »burr  plant«  (nach 
Wellman  exs.  n.  4294).  In  Deutschostafrika:  »Ujotosi«  oder  >Ujotodje«  (nach 
Albers  n.  465  u.  481).  Dschagganame :  »Sambu«  (Merker  n.  743).  »Endere- 
veng«  (Jahn  n.  26)  bei  Kawindjiro.  >Butota  udinya«  (Stolz  n.  302]  bei  Kyimbila. 
In  Abyssinien :  >Tanag  Bage«  (Schimper  n.  297)  bei  Adua.  Tigrename:  »Dannak«. 
So  heißen  alle  ähnlichen  Arten,  deren  Früchte  gleich  Kletten  in  die  Kleider  sich  be- 
festigen (Schimper  h.  333).  In  Arabien:  »kässak«  (Schweinfurth  n.  4  656).  — 
Station  Escarpment:   »Wadamondu«   (Thomas  n.  III.  34.). 

Var.  comoranum  Brand,  nov.  var.  —  Cincinni  laxi;  flores  pedicellati. 

Comoren:  Ohne  nähere  Angabe  (Uumblot  n.  97). 

Subsp.  B.  geometricum  (Baker  et  G.  H.  Wright)  Brand,  nov.  comb.  —  G.  geo- 
metricum  Baker  et  G.  H.  Wright!  in  Thiselton-Dyer,  Fl.  trop.  Africa  IV.  2.  (4  906)  52.  — 
Fructibus  exceptis  a  forma  typica  non  diversum;  in  nonnullis  speciminibus  fruclus 
utriusque  subspeciei  inveniuntur  (cf.  Preuß  n.  756). 

Nur  im  tropischen  Afrika,  viel  seltener  als  die  typische  Form.  Nyassaland 
(Buchanan  n.  727  u.  4445).  Kongo  (Kassner  n.  3109).  Kamerun  (Schäfer 
n.  95);  Kolawäldchen  (Ledermann  n.  5780);  Markt  Sing wa  (Ledermann  n.  4703) 
Bangwe  (Conrau  n.  4  32).  Togo:  Bismarckburg  (Büttner  n.  42  u.  254),  San  Salvador 
(Büttner  n.  389).  Deutschostafrika:  Urundi  und  Buanda:  Südfuß  der  Vulkan« 
Muhavura  und  Sabinjo  (H.Meyer  n.  659).  Usafua  (Götze  n.  4  4  32).  Usambara:  Kwai, 
Gebirgsbaumsteppe,  4  600  —  4  800  m,  häufig  an  Wegen  (Engler  n.  4  4  82  u.  4  4  93).  Sakare: 
Bodung  im  Urwald,  4300  —  4500  m  (Engler  n.  963a)  usw.  Kilimandscharo  (Völkern 
n.  4  430);  Kibosho  (Uhlig  n.  263).  Bunssoro  (Stuhlmann  n.  2470).  Abyssiniei 
(Schimper  n.  4  007).  Colonia  Eritrea:  bei  Arbaroba  (Schweinfurth  n.  558). 
In  Asien  fehlt  diese  Subspecies.  Es  liegen  zwar  in  den  Herbarien  eine  größere  Anzal 
von  indischen  Pflanzen,  die  als  »C.  micranthum*  bestimmt  sind  und  die  eigenartiger 
Früchte  der  Subspecies  zeigen;  bei  näherer  Untersuchung  aber  geben  sich  alle  dies 
Exemplare  als  C.  glochidiatwm  zu  erkennen. 

Var.  Mannii  (Baker  et  C.  H.  Wright)  Brand,  nov.  comb.  —   C.  Mannii  Baker 
C.  H.  Wright  in  Thiselton-Dyer,  Fl.  trop.  Africa  IV.   2.  (4  906)   52.  —  Vix  varietas! 

Kamerunberg,   2300 — 2600  m  (Mann  n.  2005?,    nach  Baker).     Wahrscheir 
lieh  gehört  zur  Original  Sammlung  das  von  Kew  verteilte  Specimen  mit  der  Bezeichnung: 
»C.  micranthum*.    West  Trop.  Africa.     4  859  —  63.    Coli.  G.  Mann.«    (Herb.  Berlin.) 

Nota.     O,  densefoliatum  Chiovenda  in  Ann.  Bot.  IX.  (4  94  4)  82  est  (ex  charactere)    forma 
transitoria  inter  subspecies  A.  et  B.  nueulas  31/2  mm  diametro  angustissime  marginatas,  sed  centr 
aequaliter  et  dense  glochidiatas  praebens. 

Sect.  IL  Eleutherostylum  Brand,  nov.  sect.  —  Species  extraeuropaeae. 

A.  Calyx  fere  usque  ad  medium  partitus;  folia  magna  ...      28.   C.  amplifolium. 

B.  Calyx  fere  usque  ad  basin  partitus. 

a.  Corolla  fere  rotata  tubo  brevissimo. 

er.  Corolla  9 — 4  4  mm   diametro 29.   C.  petiolatum. 

ß.  Corolla  4  6 — 4  8  mm  diametro 30.   G.  nervosum. 

b.  Corolla  infundibuliformis  vel  campanulata  tubo  limbum  sub- 
aequante. 
er.  Corolla  7 —  4  0  mm  longa. 

I.  Sepalorum  margines  sub  lente  vix  ciliati  .    .    .    .    34.   C.  limense. 
IL  Sepalorum  margines  dense  et  distinete  ciliati. 

4.  Antherae  fornices  superantes 38.   C.  viride. 

2.  Antherae  fornices  haud  superantes. 

*  Folia  linearia  vel  lanceolata 33.   C.  occidentale. 

**  Folia  ovata  vel  elliptica 34.   C.  grande. 

ß.  Corolla  3 — 5  mm  longa. 

I.  Stylus  brevissimus  inter  nueulas  abditus. 


Cynoglossum.  141 

1.  Flores  (inferioribus  exceptis)  breviter  pedicellati. 

*  Folia  plurinervia 35.   G.  rochelia. 

**  Folia  uninervia 36.   G.  monophlebium. 

2.  Flores  longe  pedicellati. 

*  Nucularum  facies  interior  laevis. 
f  Folia  lanceolata 37.   C.  suaveolens. 

ff  Folia  ovata 38.  G.  latifolium. 

**  Nucularum  facies  interior  dense  glochidiata  .  39.  C.  hispidum. 
IL  Stylus  miculas  superans. 

1.  Folia  linearia,   4 — 10  mm  lata. 

*  Nuculae  oblongo-ovoideae,   5  mm  longae   .    .  40.  G.  borbonicum. 
**  Nuculae  orbiculares,  3  mm  diametro.    .    .    .  41.  G.  coeruleum. 

2.  Folia  oblonga,   12 — 45  mm  lata 42.   G.  eelebicum. 

28.  C.  amplifolium  Höchst.!  ex  A.  DG.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  149;  Engler, 
Hochgebirgsfl.  trop.  Africa  (1892)  353;  Baker  et  G.  H.  Wright  in  Thiselton-Dyer,  Fl. 
trop.  Africa  IV.  2.  (1906)  53.  —  G  cordifolium  Höchst,  mss.  —  Bienne?  Gaulis 
erectus  crassus  lignosus,  30 — 200  cm  altus,  simplex  vel  ramosus,  dz  dense  retrorsum 
et  adpresse  sericeo-pilosus,  dein  glabralus.  Folia  basalia  longe  petiolata  ovata,  lamina 
10 — 16  cm  longa,  6 — 8  cm  lata,  apice  acuta,  basi  cuneata,  nervis  arcuatis  subparallelis, 
utrinque  setulis  basi  calcaratis  dense  obsita;  petiolus  9 — 12( — 30)  cm  longus;  folia 
caulina  breviter  petiolata  vel  sessilia,  ovata  vel  oblonga  vel  lanceolata,  suprema  non- 
nunquam  subtus  dense  lanata.  Inflorescentiae  iuniores  aureo-sericeae,  basi  bracteatae, 
ceterum  ebracteatae,  cincinni  terminales  paniculati  elongati  laxiflori,  pedicelli  fructiferi 
calyce  2 — 3-plo  longiores;  calyx  hirsutus  usque  ad  medium  partitus,  3 — 4  mm  longus 
lobis  ovato-acutis;  corolla  dilute  coerulea,  obscurius  venosa,  cylindrico-infundibuliformis, 
4y2 — 5V2  mm  l°nga?  ümbus  longior  quam  tubus;  fornices  subquadrati;  stamina  stylus- 
que  brevissima.  Nuculae  a  stylo  omnino  liberae,  funiculo  ex  cicatrice  exeunte  arcte 
cum  gynobasi  coniunctae,  plano-compressae,  5  mm  diametro,  facie  exteriore  paulum 
concavae,  breviter  glochidiatae  vel  rarius  laeves,  facie  interiore  densius  glochidiatae; 
cicatrice  triangulari;  embryo  nuculam  tolam  explens,  radicula  brevissima. 

Östliches  tropisches  Afrika,  auf  Bergen  zwischen  2000  und  4000  m  ü.  M. 
von  Abyssinien  bis  zum  Ulugurugebirge  südlich.  Abyssinien:  bei  Endschedcap  nach 
Schoata  zu,  an  Bächen  (Schimper  n.  564;  Original);  Dschan  Meda,  zwischen  lichtem 
Gebüsch  (Schimper  n.  1538).  Arussi  Galla:  Djafa  (Ellenbeck  n.  1431).  Britisch 
Uganda:  Lamuru  (Scheffler  n.  237).  Buwenzorigebirge  (Mildbraed  n.  2488,  Stuhl- 
mann n.  2295).  Buanda:  Kirunga-Vulkan  (Goetze  n.  70).  Kilimandscharo  (Vol- 
kens  n.  1846).  Usambara:  Südkrater  des  Niragongo,  auf  Lava  (Keil  n.  261).  Ulu- 
guruberge  (Goetze  n.  284)  usw.  —  Einheimische  Namen:  >Tschigolosch«  und 
»Kifasi«  in  Usambara  (nach  Keil).  »Kitumbatu-bumba«  auf  den  Ulugurubergen 
(nach  Goetze).  —  Blüht  das  ganze  Jahr. 

f.  macrocarpum  Brand,  nov.  nom.  —  G.  lancifolium  Hook.  f.  in  Journ.  Linn.  Soc. 
Bot.  VII.  (1864)  207;  Engler,  Hochgebirgsfl.  trop.  Africa  (1892)  353;  Baker  et  C.  H. 
Wright  in  Thiselton-Dyer,  Fl.  trop.  Africa  IV.  2.   (1906)  52.  —  Nuculae  10  mm  diametro. 

So  auf  den  Bergen  von  Kamerun,  wo  der  Typus  fehlt,  anscheinend  die  aus- 
schließliche Form.  Buea  (Preuss  n.  735).  Auf  der  Spitze  des  Kamerunberges  (Weber- 
bauer n.  14).  Kumbo  (Ledermann  n.  5739)  usw.  Vereinzelt  in  Deutschostafrika: 
Kilimandscharo  (Volkens  n.  2022).  Im  Unterholz  des  oberen  Teiles  des  Urwaldes  des 
Elaneirobi  (Jaeger  n.  508). 

29.  C.  petiolatum  (Hook.)  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  149;  C.  B.  Clarke  in 
Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  158.  —  Anchusa  petiolata  Hook.  Bot.  Magaz.  LXVII. 
(1841)  t.  3858.  —  Erectum,  pilosum,  60 — 90  cm  altum.  Folia  inferiora  oblonga,  longe 
petiolata,  cum  petiolo  ca.  25  cm  longa,  2 — 3  cm  lata,  caulina  pauca  ovata  acuta,  subtus 
minute  pubescentia.     Cincinni  ex  axillis  foliorum  superiorum  elongati  nudiusculi;    pedi- 


142  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

celli  calyce  breviores ;  calycis  lobi  ovati ;  corolla  coerulea,  tubo  brevissimo,  lobis  rotun- 
datis  in  centro  linea  obscura  ornatis;  fornices  albi. 

Das  Original  hat  außer  Hooker  niemand  gesehen.  Es  ist  ein  Kulturexemplar,  im 
botanischen  Garten  von  Glasgow  aus  Samen  entstanden,  die  aus  Nepal  stammen.  Nach 
einem  Vergleich  mit  der  Abbildung  gehören  zu  der  Art  auch  einige  Kulturexemplare, 
die  in  letzter  Zeit  im  Berliner  botanischen  Garten  aus  Samen  gezogen  sind,  die  unter 
dem  falschen  Namen  »Rindera  canescens«  aus  Triest  kamen.  Clarke  1.  c.  setzt  dazu 
ein  Exemplar  aus  dem  westlichen  Himalaya:  Zanskar,  unweit  des  Umari  Passes  (Thomson). 
—  Ich  vermute,  daß  C.  petiolatum  eine  Kulturform  der  folgenden  Art,  wenn  nicht  mit 
ihr  identisch  ist. 

30.  C.  nervosum  Benth.  ex  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  158; 
Hook.  Bot.  Magaz.  CXXIII.  (1897)  t.  7513.  —  Omphalodes  nervosa  Edgeworth  ex  C. 
B.  Clarke  1.  c.  —  Hirtellum.  Caulis  erectus  ramosus  usque  ad  90  cm  altus.  Folia 
basalia  (mihi  non  visa)  anguste  lanceolata,  usque  ad  20  cm  cum  petiolo  lamina  multo 
breviore  longa,  3  cm  lata;  folia  caulina  breviter  petiolata,  elliptica  vel  oblonga,  8 — 
12  cm  longa,  2 — 5  cm  lata,  in  apicem  saepius  subfalcatum  sensim  producta,  basi 
cuneata,  5 — 6-nervia,  nervis  distinctissimis.  Inflorescentiae  axillares  et  terminales, 
primum  capitatae,  deinde  dichotomo-paniculatae,  etiam  fructiferae  densae;  pedicelli  fructi- 
feri  calyce  longiores;  sepala  ovato-acuta,  3  mm  longa,  hirta;  corolla  coerulea  calyce 
multo  longior,  limbus  16  mm  diametro;  fornices  subquadrati;  stylus  calycem  superans. 
Nuculae  ovoideae  4  mm  longae,  marginatae,  margine  dense,  facie  exteriore  parce  glochi- 
diatae,  facie  interiore  laevi,  cicatrix  sat  magna  oblongo-ovoidea. 

Himalaya:  In  der  alpinen  Begion,  von  2700 — 4300  m  ü.  M.  Kulu:  Yalauripaß 
(Edgeworth,  nach  Clarke).  Garwhal  und  Kamaon  (nach  Hooker).  Kaschmir:  Gora 
(Meebold  n.  4183).     Marganpäß  (Meebold  n.  418£).  —  Blühend  im  Juli. 

31.  C.  limense  Willd.  Spec.  pl.  I.  (1797)  762.  —   G.  foliis  nervosis  aoutissimis 
Feuillee,    Journ.   Obs.  Phys.  II.  (1714)  765,    t.  49!   —    C.  decurrens  Buiz   et  Pav.  Fl. 
peruv.  II.   (1799)  6;  Lehm.  PI.  asperifol.   (1818)  142,  n.  108;  Hook,  et  Arn.  Bot.  Beecl 
Voy.   (1830)   37;    DC.  Prodr.  X.  (1846)   153;    Gay,  Fl.  chil.  IV.  (1849)   479;    Beiche 
Fl.  Chile  V.  (1910)  207.  —  G.  decurrens  ß?  Limense  DC.  1.  c.  —  Caulis   »scandens< 
angulatus,  60 — 90  cm  longus,  sulcatus,  hirtellus.     Folia  basalia  breviter  petiolata,  caulii 
sessilia,  tenuissime  membranacea,   3  —  5-nervia,  oblonga,  7 — 12  cm  longa,  2 — 3  cm  lat« 
apice  valde  acuta,  basi  attenuata,  subdecurrentia,  supra  sub  lente  hirtella,  in  sicco  atrat 
subtus  dense  hirta,  in  sicco  atroviridi-incana.     Cincinni  terminales  laxi,  ebracteati,  pedi- 
celli fructiferi  calyce   paulo   longiores;    calyx   usque  ad  basin  partitus,    sepala   elliptico- 
acuta,   4  mm  longa,  acuta,  trinervia,  sub  lente  minutissime  ciliata,  marginibus  praeterea 
hirtella;  corolla  alba,  centro  albido-coeruleo,  cylindrico-infundibiliformis,   8 — 9  mm  longa, 
limbus    fere    usque   ad  basin   partitus   tubo    subbrevior;    fornices   deorsum   semilunares, 
stamina  brevissima  medio  tubo  affixa ;  Stylus  basi  dilatatus  calycem  aequans.     Nuculae 
subglobosae  3  mm  diametro,  dense  et  breviter  glochidiatae,  cicatrice  rotundata. 

Mittleres  und  südliches  Chile:  Tome  (Philippi  n.  700).  Concepcion  (Macrae). 
Valdivia  (Lechler  n.  321  als  >(7.  paniculatum*)  usw.  Südlich  bis  zum  Sur  (nach 
Beiche).  —  Feuillee  gibt  als  Originalstandort  für  seine  Pflanze,  an  deren  Identität 
nicht  gezweifelt  werden  kann,  das  Tal  von  Ylo  bei  Lima  an;  jedoch  ist  die  Art  aus 
dieser  Gegend  sonst  nicht  bekannt.  —  Blüht  im  Oktober  und  November. 

32.  C  viride  Eastwood  in  Proc.  Californ.  Acad.  Sc.  2.  ser.  VI.  (1897)  428,  t.  59.  — 
Caules  complures,  15 — 2  0  cm  alti,  sericeo-canescentes.  Folia  basalia  8 — 14  cm  longa, 
linearia  vel  oblanceolata,  longe  petiolata,  folia  superiora  sessilia,  1 4  cm  longa,  2  cm 
lata,  basi  dilatata.  Flores  capitato-cymosi,  pedicelli  4 — 5  mm  longi;  sepala  lineari- 
oblonga,  uninervia,  dense  pilosa;  corolla  cylindrica,  luteo-viridis,  1  cm  longa;  fornices 
obcordati;  antherae  fornices  superantes. 

Südliches  Kalifornien:  Auf  den  Sierras,  in  Höhen  von  1800 — 2000m  ü.M. 
Sequoia  Mills,  Fresno  County  (Eastwood).  Frazer's  Mills  (Brandegee).  —  Nicht  ge- 
sehen. —  Blühend  im  Mai. 


Cynoglossum. 


143 


33.  C.  occidentale  A.  Gray!  in  Proc.  Amer.  Acad.  X.  (1875)  58;  Syn.  Fl.  II.  I. 
(1878)  188.  —  Perenne  (teste  A.  Gray).  Caulis  erectus  simplex,  30 — 40  cm  altus, 
hirsutus.  Folia  utrinque  setulis  basi  calcaratis  dense  obsila,  inferiora  breviter  petiolata, 
spathulata  vel  lanceolata,  cum  petiolo  usque  ad  I  5  cm  longa,  ca.  2  cm  lata,  sensim  in 
petiolum  alatum  attenuata,  superiora  sessilia,  lanceolata  vel  oblonga,  12 — 15  cm  longa, 
20 — 35  mm    lata,    basi  semiamplexi- 

caulia,  suprema  multo  minora,  ovalia 
vel  oblonga.  Cincinni  terminales,  ge- 
minati  vel  ternati,  pedunculo  com- 
muni  longo  suffulti,  ebracteati,  pedi- 
cellis  inferioribus  calyce  paulo  longi- 
oribus;  sepala  oblonga,  obtusa,venosa, 
ciliata,  4 — 5  mm  longa;  corolla  coe- 
rulea  vel  violacea,  cylindrica,  7 — 8  mm 
longa,  limbus  usque  ad  basin  partitus 
tubo  multo  brevior;  fornices  deorsum 
semilunares;  stamina  summo  tubo 
affixa,  antherae  fornices  attingentes; 
Stylus  calyce  paulo  longior.  Nuculae 
ovoideae,  i  0  mm  longae,  aequaliter 
glochidiatae,  immarginatae,  facie  ex- 
teriore  paulum  convexae;  embryo 
8  mm  longus,  radicula  brevi,  sed 
distincta. 

Pazifisches  Nordamerika: 
Auf  den  Gebirgen  des  östlichen  Ore- 
gon und  auf  der  Sierra  Nevada  in 
Kalifornien  bis  zu  den  Greenhorn 
Mountains;  zerstreut.  Oregon:  Crook 
County :  Black  Butte  (C  usick  n.  2  8 1  3) ; 
sandige  offene\Välder(Cusickn.  2676). 
Kalifornien:  Siskyou  County :  Shasta 
Springs  (Heller  n.  7984).  »Oakland 
Hills«  (Hillebrand;  höchst  wahr- 
scheinlich Irrtum  für  »Silver  Moun- 
tains«). Sierra  County  (Lemmon). 
Kern  County:  Greenhorn  Mountains 
(Palmer  n.  100)  usw.  —  Blühend 
im  Juni. 

34.  C.  grande  Dougl.  ex  Lehm. 
Pugill.  II.  (183  0)  25;  Hook.  Fl.  bor.- 
amer.  II.  (1832)  85;  DC.  Prodr.  X. 
(1846)  153",  A.  Gray  in  Proc.  Amer. 
Acad.  X.  (1875)  58;  Syn.  Fl.  II.  1. 
(1878)  188;  Piper,  Fl.  Washington 
(1906)  476.  —  G.  officinale  Hook, 
et  Arn.  Bot.  Beechey's  Voy.  (1833) 
152.  —  G.  laeve  A.  Gray,  Syn.  Fl. 
II.  1.  (1  878)  1 88.  —  C.  grande  Dougl. 
var.  laeve  A.  Gray  1.  c.  Suppl.  (1886) 
421.  —  C.  Austinae  Eastwood  in 
Bull.  Torr.  Bot.  Club  XXXII.  (1905) 
203,  ex  descriptione.  —  Perenne. 
Caulis    erectus,    simplex,    30 — 85  cm 


Fig.  19.     Cynoglossum  grande  Dougl.    A  Folium.    B 

lnflorescentia.    G  Corolla  longitudinaliter  seeta.    D  Ca- 

lyx  fruetifer.  —  Icon.  origin. 


144  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

altus,  angulatus,  vel  omnino  glaber  vel  infeme  parce  pilosus.  Folia  basalia  ovata  vel 
elliptica,  16 — 31  cm  cum  petiolo  longa,  30 — 95  mm  lata,  apice  attenuala  et  cuspi- 
data,  basi  valde  variabilia:  nunc  cuneata  nunc  (saepius)  truncata  vel  truncato-cordata, 
supra  glaberrima  vel  parce  hirta,  subtus  densius  pilosa,  peliolus  hirsutus,  rarius  glaber 
(G.  laeve),  folia  superiora  multo  minora,  plerumque  breviter  petiolata,  raro  sessilia. 
Cincinni  terminales  in  thyrsum  elongatum  interrupturn  dispositi;  pedicelli  fructiferi  calyce 
multo  longiores;  sepala  oblonga,  6 — 7  mm  longa,  uninervia,  dense  hirsuta;  corolla 
pulcbre  coeruiea,  cylindrica,  ca.  10  mm  longa,  limbo  tubum  aequante;  fornices  magni 
subquadrati,  omnibus  lateribus  emarginati;  stamina  brevissima  summo  tubo  affixa; 
Stylus  tetragonus,  basi  dilatatus,  calyce  paulo  longior.  Nuculae  5  —  lömm  longae, 
ceterum  ut  in  specie  praecedente.  —  Fig.  19. 

Pazifisches  Nordamerika:  Hügel,  offene  Wälder;  nicht  selten.  Washington: 
nur  im  südlichsten  Teil,  und  auch  dort  nur  vereinzelt.  Vancouver  (nach  Piper).  West 
Klickitat  County,  am  Columbia  River  (Suksdorf  n.  92).  Oregon  (Howell).  Im  nörd- 
lichen und  mittleren  Kalifornien  häufig.  Plumas  County  (nach  A.  Gray).  Butte 
County:  Butte  Creek  (Bruce  n.  2092,  nach  Eastwood;  Original  zu  C.  Austinae,  das 
sich  von  allen  anderen  kalifornischen  Spezies  durch  nuculae  »not  at  all  flattened  or 
depressed«  unterscheiden  soll.  Der  Unterschied  ist  nicht  spezifisch,  sondern  durch  den 
Reifezustand  der  Früchte  bedingt.  Bis  vor  kurzer  Zeit  waren  die  reifen  Früchte  von 
G.  grande  noch  nicht  bekannt.)  Mendocino  County:  Long  Valley  (!).  Sonoma  County: 
bei  Santa  Rosa  (Heller  u.  Brown  n.  5052).  Amador  County:  New  York  Falls  (Hansen 
n.  1  49  als  »G7.  occidentale«).  Santa  Clara  County:  Stanford  Univcrsily  (Baker  n.  298) 
usw.     Südgrenze  bei  Monterey  (nach  Gray).  —  Blüht  im  März  und  April. 

35.  C.  rochelia  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  152.  —  Rochelia  Borbotiica 
Bojer,  Hort,  maurit.  (1837)  232,  teste  A.  DC.  —  Myosotis  Lappula  Bouton  ex  DC. 
1.  c.  —  RocJielia  asperata  Boj.  ex  DC.  1.  c.  in  adnot.  —  Annuum  (vel  bienne?).  Caulis 
erectus,  30 — 90  cm  altus,  e  radice  annua  simplex,  e  radice  bienni(?)  ramosus,  adpresse 
pilosus.  Folia  basalia  et  caulina  inferiora  longe  petiolata,  lanceolata  vel  oblonga,  pluri- 
nervia,  16 — 18  cm  cum  petiolo  longa,  12 — 35  mm  lata,  utrinque  setulis  basi  calcaratis 
dense  obsita,  utrinque  attenuata;  folia  caulina  superiora  breviter  petiolata  vel  sessilia, 
gradatim  minora.  Cincinni  terminales  et  subterminales,  paniculati,  elongati,  multi-  sed 
laxiflori,  floribus  breviter  pedicellatis;  sepala  oblongo-elliptica,  2  mm  longa,  acutiuscula, 
1 — 3-nervia,  extus  et  marginibus  ciliata;  corolla  ex  sicco  alba,  breviter  et  late  cylin- 
drica, vix  3  mm  longa,  limbus  suberenulatus  usque  ad  basin  partitus  tubo  sublongior; 
fornices  transverse  lineares  emarginati.  Nuculae  immarginatae  ovoideo-acutae,  3  mm 
longae,  funiculo  cum  gynobasi  cohaerentes,  undique  glochidialae,  stylum  brevissimum 
oecultantes;  embryo  2  mm  longus,  rädicula  brevissima  acuta. 

Madagaskar:  Ost-Imerina:  Andrangolöaka,  in  Sümpfen  und  bei  Dörfern  (Hilde- 
brandt n.  3644a  u.  3645).  Reunion  (Boivin  n.  1247).  Mauritius  (nach  DC).  Der 
Angabe  des  Prodromus,  daß  die  Pflanze  auch  an  der  Bassstraße  in  Australien  vor- 
komme, liegt  wohl  eine  Verwechslung  mit  G  suaveolens  zugrunde. 

Nota.  Vidi  florem  fornieibus  variabilibus  partim  transverse  linearibus  partim  subquadralis 
praeditum. 

36.  C.  monophlebium  Baker  in  Journ.  Linn.  Soc.  Bot.  XX.  (1883)  211.  —  Caulis 
erectus,  dense  ramosus,  hispidus.  Folia  inferiora  petiolata,  4 — 1  2  cm  cum  petiolo  longa, 
15 — 35  mm  lata,  uninervia;  cetera  speciei  praecedentis. 

Madagaskar:  Ivohimanitroforst  (Forsyth  Major  n.  28).  Zentralmadagaskar 
(Baron  n.  1871  u.  2009,  Originale);  nicht  gesehen.  —  »Insula  Angasilia«  (=  An- 
jouan?):  »in  monte  ignivomo  circa  stationem  nocturnam«  (Kersten).  —  Blühend  im 
November. 

Nota.     Verisimiliter  mera  varietas  speciei  praecedentis. 

37.  C.  suaveolens  R.  Brown!  Prodr.  Fl.  Nov.  Holland.  (1810)  495;  Lehm.  PI. 
asperifol.  (1818)  148,  n.  115;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  156;  Hook.  f.  Fl.  Tasman.  II. 
(1860)  368;  Benth.  Fl.  austral.  IV.   (1869)   409.   —  Annuum.     Caules  numerosi  sim- 


Cynoglossum. 


145 


pliccs,    12 — 35  cm    ;ilti,    strigosi,    rarius   pilis   longioribus   patentibus    vestiti.     Folia   in- 

feriora  longiuscule  petiolata,   lanceolata   vel   oblongo-lanceolata,    6 — 12  cm  cum    petiolo 

longa,    7 — 23  mm  lata,    apice    obtusa,    cuspidata,    rarius  acuta,    in  petiolum  attenuata, 

unincrvia,    utrinque  setulis   basi    calcaratis   dense   obsita,    folia  superiora   multo  minora, 

basi  latiore  sessilia.     Cincinni  terminales  et  subterminales  bracteati,  elongati,   laxi-  sed 

multiflori ,     pedicelli     calyce 

multo    longiores ,    nutantes ; 

sepala  elliptico- acuta,   3  mm 

longa,  uninervia,  parce  hirta ; 

corolla     campanulata      5  — 

6  mm    longa    lobis    reflexis 

tubo     aequilongis ;      fornices 

transverse  oblongi.    Nuculae 

stylum    brevissimum    occul- 

tantes,  funiculo  gynobasi  af- 

fixae,  orbiculares,  4  mm  dia- 

metro,    immarginatae,    facie 

exteriore  dense  et  aequaliter 

glochidiatae ,     paulum     con- 

vexae,  facie  interiore  laeves, 

cicatrice   orbiculari;    embryo 

vix    3  mm    longus,    radicula 

vix  conspicua. 

Im  südlichen  Austra- 
lien und  in  Tasmanien, 
auf  trockenem  Boden,  nicht 
selten.  Neu  Süd  Wales: 
Blayney  (Boorman).  Nord- 
grenze? Am  Darling(Becker). 
Goulburn  (Becker).  Victoria : 
Upper  Yarra  Biver  (French). 
Südaustralien:  Lofty  Ranges 
(Menzel)  usw.  Tasmanien 
(Dufton,  Gunn).  —  Blüht 
vom  Dezember  bis  zum  März. 

38.  C.  latifolium  R. 
Brown,  Prodr.  Fl.  Nov.  Holl. 
(1810)496;  Lehm.  PI.  asperi- 
fol.  (1818)162,  n.  125;  DC. 
Prodr.  X.  (1846)  156;  Hook, 
f.  Fl.  Tasman.  I.  (1860)  280; 
Benth.  Fl.  austral.  IV.  (1869) 
408.  —  Annuum?  Gaules 
graciles     ascendentes?      vel 

scandentes?,  simplices  vel  parce  ramosi,  usque  ad  60  cm  vel  ultra  longi,  parce  et 
minute  aculeati.  Folia  breviter  petiolata,  ovata,  4 — 6  cm  longa,  15 — 30  mm  lata, 
apice  acuta,  basi  rotundata,  quinquenervia,  supra  setulis  basi  calcaratis  dense  obsita, 
subtus  ad  nervös  ±  aculeata,  ceterum  glabra;  petiolus  aculeatus.  Flores  extraaxillares, 
solitarii,  longe  pedunculati;  sepala  lanceolato-acuta,  2  mm  longa,  vix  ciliata,  enervia; 
corolla  campanulata,  4  mm  longa,  lobi  tubo  paulo  breviores;  fornices  subquadrali,  emar- 
ginati.  Nuculae  stylum  brevissimum  occultantes,  funiculo  gynobasi  affixae,  oblongo- 
ovoideae,  3 — 4  mm  longae,  immarginatae,  facie  exteriore  convexae,  aequaliter  glochidiatae, 
facie  interiore  laeves,  cicatrice  sphaerico-triangulari;  embryo  1,8  mm  longus,  radicula 
parva  acuta.  —  Fig.  20. 

v    Bngler,  Daa  Pflaoseanlch.  IV.  (Kmbryoph.  siphono«.)  252.  Cynoglosseae.  \q 


Fig.  20. 
B  Flos. 
fructifer. 


Cynoglossum    latifolium    R.    ßr.      A    Inflorescentia. 
C  Flos  longiludinaliter  sectus.    D  Habitus.    E  Calyx 
F  Nucula  a  facie  exteriore.    O  Nucula  a  latere.  — 
Icon.  origin. 


146  A.  Brand.  —  Borraginaceac-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Australien:  Im  gleichen  Gebiet,  wie  die  vorige  Art,  an  schattigen  Plätzen. 
Süd  Wales:  Mt  Wilson  (Maiden),  Clifton  (ßetche).     Victoria:  Dandenongkette  (Müllei 
Um  Fernschaw  (Toepfer  n.  130).      Tasmanien  (Hooker)    usw.      Keine  Exemplare 
Südaustralien  gesehen.  —  Blüht  vorn  Dezember  bis  zum  April. 

39.  C.  hispidum  Thunb.  Prodr.  pl.  capens.  (1*94)  34;  Lehm.  PI.  asperifol.  (\S\ 
443,  n.  4  09;  DC.  Prodr.  X.  (4  846)  4  55.  —  G.  enerve  Turcz.!  in  Bull.  Soc.  Nat.  Moscou 
(«840)  259;  DC.  Prodr.  X.  (4  84G)  154.  —  Echinospermum  enerve  E./Nley.\  in  Drege, 
Zwei  pflanzengeogr.  Docum.  (4  844)  47,  131,  4  37,  4  54;  C.  H.  Wright  in  Thiselton-Dyer. 
Fl.  cap.  IV.  2.  (4  904)  13.  —  Bienne;  setulis  basi  calcaratis  dense  adspersum.  Caules 
erecti  simplices,  solitarii  vel  complures,  25 — 65  cm  alti.  Folia  basalia  longe  petiolata, 
oblonga  vel  lanceolata  vel  lineari-lanceolata,  rnagnitudine  valde  variabili,  lamina  nunc  5 
nunc  1  5  cm  longa,  7 — 25  mm  lala,  apice  nunc  obtusiuscula  nunc  acuta,  valde  in  petiolum 
usque  ad  1  2  cm  longum  attenuala ;  folia  caulina  perpauca,  sessilia,  multo  minora.  Cin- 
cinni  terminales,  longe  pedunculati,  ebracteati,  elongati,  laxiflori,  apice  thyrsoideo-ramosi, 
pedicelli  calyce  multo  longiores,  fructiferi  nutantes;  sepala  ovato-acuta  2  mm  longa 
enervia  hispida;  corolla  cjlindrica  3  mm  longa,  limbus  »rufescens«  usque  ad  basin 
partitus,  tubo  subduplo  brevior;  fornices  subquadrati.  Nuculae  stylum  brevissimum 
inter  se  occultantes,  immarginatae,  lale  ovoideae,  5 — 6  mm  longae,  dense  et  breviter 
glochidiatae,  utrinque  convexae,  cicatrice  triangulari  parva ;  embryo  4  mm  longus,  radi- 
cula  brevissima  acuta. 

Südafrika:  Auf  grasigen  Stellen,  an  Flußufern.  Kapland:  von  Kapstadt  an 
wärts,  z.  B.  zwischen  Wynburg  Butts  und  Klassenbosch,  am  Great  Vals  Biver  (m 
Wright),  Blesbock  Fiats  (Drege;  Original  zu  C.  enerve)  usw.  Pondoland  (z.  B.  Bacl 
mann  n.  1140).  Basutoland:  Leribe  (Dieterlen  n.  375).  Orange  Fluß  Colonie  (nac 
Wright).  Transvaal:  z.B.  bei  Lydenburg  (Wilms  n.  1004).  Hier  die  Nordgrenze. 
Blühend  im  Februar. 

40.  C.  borbonicum  (Lam.)  Bory,  Voy.  lies  d'Afrique  (1804)  382;  DC.  Prodr. 
(1846)  151,  incl.  var.  ct.  latifolium  Bory  et  var.  anguslifoliwm  Bory  et  var.  y.  adsc 
dens  A.  DC.  1.  c.  1.  c.  —  Myosotis  borbonica  Lam.  Tabl.  encyclop.  Bot.  I.  (1791)  31 
Lehm.!  in  Neue  Schrift.  Naturf.  Ges.  Halle  III.  IL  (1817)  25,  t.  2.  —  Eehinospermt 
borbonicum  Lehm.!  PI.  asperifol.  (1818)  119,  n.  9  2.  —  Myosotis  strigosa  Schied 
in  Magaz.  Ges.  naturf.  Freunde  Berlin  VIII.  (1818)  233;  Willd.  ex  Hoem.  et  Sehn 
Syst.  IV.  (1819)  783.  —  Rochelia  Borboniae  Hoem.  et  Schult.  1.  c.  108  et  781  (fal 
in  indice  Kewensi  =  G.  rochelia).  — ■  Rochelia  strigosa  Hoem.  et  Schult.  Syst.  1. 
782.  —  Echinospermum  strigosum  Steud.  Nom.  ed.  2.  I.  (1840)  538.  —  Annui 
Caules  solitarii  vel  complures,  simplices,  graciles,  30 — 50  cm  alti,  disperse  et  brevit 
hispidi.  Folia  basalia  longe  petiolata,  linearia  vel  lineari-lanceolata,  usque  ad  1 7 
cum  petiolo  longa,  4 — 10  mm  lata,  utrinque  setulis  basi  calcaratis  dense  obsita,  utrinc 
acutissima,  uninervia;  folia  caulina  inferiora  breviter  petiolata,  superiora  sessilia  et 
axillis  plerumque  ramulos  abbreviatos  gerentia.  Cincinni  terminales  gemini,  pauci- 
laxiflori;  pedicelli  fructiferi  calyce  longiores;  sepala  oblonga,  2  mm  longa,  obtusa,  vak 
uninervia,  pilosa;  corolla  coerulea,  infundibuliformi-cylindrica,  3 — 5  mm  longa,  limbi 
4 — 10  mm  diametro,  usque  ad  basin  partitus,  tubo  aequilongus;  fornices  non  latior 
quam  longi,  semilunares;  Stylus  calyce  paulo  brevior.  Nuculae  oblongo-ovoideae, 
longae,  marginatae,  undique  glochidiatae;  cicatrix  elliptico-oblonga ;  embryo  3  mm  lonf 
radicula  brevi,  acuta.  —  Fig.  1 Q. 

Madagaskar:    Ohne   nähere  Angabe  (Baron   n.  3588,    als  >C.  rochelia*). 
Imerina,  in  Sümpfen  (Hildebrandt  n.  3644).  —  Beunion  (Boivin  n.  1245;  Guy< 
n.  27);  auf  dem  Vulkan  (K ersten).     Mauritius  (nach  DC). 

41.  C.  coeruleum  Höchst.!  ex  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  148;  Engler,  Hoch- 
gebirgsfl.  trop.  Africa  (1892)  353;  Baker  et  C.  H.  Wright  in  Thiselton-Dyer,  Fl.  trop. 
Africa  IV.  2.  (1906)  53.  —  G.  dubium  Höchst,  mss.  —  Bienne  (vel  perenne?).  Caulis 
erectus  simplex  strictus,  30  —  60  cm  altus,  adpresse  (rarius  patule)  pilosus,  in  speeimini- 
bus    iunioribus    apice    serieeo-tomentosus.      Folia    basalia    longiuscule,    caulina    breviter 


Cynoglossum.  147 

peüolala  vel  sessilia,  lanceolata  vel  Imeari-lanceolata,  3 — 7  cm  longa,  5 — 10  mm  lata, 
apice  acuta,  in  petiolum  longe  attenuata,  utrinque  setulis  basi  calearatis  dense  obsila. 
Inflorescentiae  thyrsoideae,  cincinni  multi-  et  laxiflori,  pedicelli  iam  in  statu  florifero 
calyce  distincte  longiores;  sepala  ovato-acuta  longe  ciliata,  enervia,  1  i/2  mm  longa; 
corolla  infundibuliformis  coerulea,  3  mm  longa,  limbus  fere  usque  ad  basin  partitus  tubn 
aequilongus;  fornices  latiores  quam  longi;  Stylus  crassus  calyce  paulo  brevior.  Nuculae 
suborbiculares  ca.  3  mm  diametro,  marginatae,  parce  glochidiatae,  facie  exteriore  con- 
cavae;  embryo   l1/^1™11  longus,  radicula  brevi  acuta. 

Nordöstliches  tropisches  Afrika:  Felder,  Bergwiesen,  zerstreut.  Abyssinien: 
Enschedcap  (Schimper  n.  542;  Original).  Ohne  nähere  Angabe  (Seh  im  per  n.  3  43). 
Provinz  Damat:  Amidamit,  auf  Feldern  nahe  unter  den  Gipfeln  des  Gebirges,  3300  m 
(Rosen).  Britisch  Ostafrika:  Sani  (Kassner  n.  752).  Galla:  Gardulla  (0.  Neu- 
mann n.  121).  Didah,  wasserreiche  Grasfläche,  2600 — 3000  m  (Ellenbeck  n.  1488). 
—  Blühend  im  Januar,  April,  Mai,  Juli. 

Var.  "Winkleri  Brand,  nov.  var.  —  Folia  inferiora  anguste  linearia,  15  cm  longa, 
nunc  puberula  nunc  lanuginosa.  Caules  complures  ascendentes  debiles;  superior  pars 
caulis  aphylla.  —  Accedit  praesertim  habitu  ad  C.  borbonicum,  differt  nueularum 
struetura.     An  propria  species? 

Ostafrika:  zwischen  Mairoti  und  dem  ostafrikanischen  Graben,  überall  auf  der 
Hochebene  (Winkler  n.  4183).  —  Blühend  im  September. 

42.  C.  celebicum  Brand,  nov.  spec.  —  Adpresse  aureo-serieeo-tomentosum.  Caulis 
erectus  angulatus  superne  ramosus  ultra  40  cm  altus.  Folia  (basalia  mihi  non  visa) 
caulina  lanceolato-oblonga  vel  oblonga,  15 — 20  cm  cum  petiolo  longa,  i2  —  45  mm 
lata,  apice  paulum  attenuata,  basi  in  petiolum  brevem  semiamplexiQaulem  sensim  decur- 
rentia.  Cincinni  axillares  et  terminales  densiflori  ebracteati,  longiuscule  peduneulati, 
floribus  sessilibus;  pedicelli  fruetiferi  brevissimi  cernui;  sepala  ovato-acuta,  3^2  mm 
longa;  corolla  alba,  cylindrico-campanulata,  4  mm  longa,  lobis  ovatis  lubum  aequanti- 
bus;  fornices  subquadrati;  stamina  medio  tubo  affixa  tubum  haud  superantia;  Stylus 
brevissimus,  sed  nueulas  multo  superans.  Nuculae  (immaturae)  minimae  rolundatae 
brevissime  glochidiatae,  ad  basin  gynobasis  elongatae  insertae. 

Celebes:  Loka,   13.  Oktober  1895  (Gebr.  Sarasin  n.  1289;  Herb.  Berlin). 

Species  incertae  sedis. 

43.  C.  cemuum  Baker  in  Journ.  Linn.  Soc.  Bot.  XX.  (1883)  211.  —  Bienne? 
Ereclum,  ramosum.  Caules  graciles  hispidi.  Folia  lanceolata  sessilia,  membranacea, 
utrinque  viridia,  acuta,  3 — 5  cm  longa.  Cincinni  apice  densi,  basi  valde  laxi,  pedicelli 
inferiores  cernui,  calyce  3 — 4-plo  longiores;  sepala  dense  pilosa,  3  mm  longa,  ovata; 
corolla  laete  coerulea,  pro  genere  »magna«,  limbus  paene  6  mm  diametro,  lobi  orbicu- 
lares  tubum  aequantes.     Nuculae  (immaturae)  tuberculatae,  haud  echinatae. 

Zentralmadagaskar  (Baron  n.  2033).  —  Nicht  gesehen. 

4  4.  C.  discolor  Baker  in  Journ.  Linn.  Soc.  Bot.  XX.  (1883)  212.  —  Bienne? 
Caules  erecti  graciles  ramosi,  60 — 90  cm  longi,  pilis  adpressis  tenuiter  vesliti.  Folia 
membranacea,  inferiora  breviter  peliolala,  oblonga,  superiora  sessilia,  lanceolata,  inferiora 
2V2 — *  cm  l°n8a,  *  —  2  cm  lata,  utrinque  attenuata,  supra  viridia  et  parce  hispida, 
subtus  albido-incana.  Cincinni  deorsum  laxi,  pedicelli  inferiores  calyce  duplo  longiores, 
erecto-patentes;  sepala  3  mm  longa  dense  pilosa;  corollae  limbus  4V2  mm  diamelro, 
lobi  tubum  aequantes.     Fructus  ignotus. 

Zentralmadagaskar  (Baron  n.  1828).  —  Nicht  gesehen.  Da  die  Frucht  nichl 
bekannt  ist,  ist  es  zweifelhaft,  ob  die  Pflanze  wirklich  zur  Gattung  Oynoglossum  gehört. 

45.  C.  imeretinum  Kusnezow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  138.  —  Caulis 
ramosus,  pilis  adpressis  canescens  ramis  ramulisque  iunioribus  atque  (sie!)  canescenlibus. 
Folia  ovato-lanceolata  vel  ovata,  basi  in  petiolum  attenuata,  apice  acuta,  integerrima. 
hirta,  subtus  molliuscule  pilosa,  subtrinervio-villosa.  Racemi  ramosissimi  ebracteati. 
pedicelli   abbreviati,   fruetu   niullo  breviores;   calycis  lobi  ovati,  Bubacuti,  hispidi.   corollam 

10* 


148  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

parvam  coeruleam  subaequantes.     Nuculae  parvae  vix  lineam  longae,  ovalo-rotundatae, 
subcompressae,  marginatae,  undique  echinatae.     0  vel  (•}). 

Westliches  Transkaukasien:  Bei  Kutais,  Rion  usw.  (nach  Kusnezow).  —  Nicht 
gesehen. 

46.  C.  Pringlei  Greenman  in  Proc.  Amer.  Acad.  LX.  (4  904)  30.  —  Caules  foliosi 
usque  ad  inflorescentias,  striati,  hirsuto-pubescentes.  Folia  caulina  sessilia,  semiamplexi- 
caulia,  oblongo-lanceolata,  3  —  4  2  cm  longa,  4 — 4  cm  lata,  acuta,  utrinque  hirsuto- 
pubescentia.  Inflorescentiae  compactae,  multiflorae,  ±  bracteatae,  pedicelli  0,5 — 2  cm 
longi,  demum  reflexi  adpresse  pubescentes;  calyx  ima  basi  excepta  glaber,  lobi  3 — 
5  mm  longi,  subrotundati,  imbricati;  Stylus  1,5  —  2  mm  longus,  persistens;  corolla  ignota. 
Nuculae  late  ovatae  vel  subrotundatae,  4  0 — 4  2  mm  longae,  compressae,  facie  exteriore 
glochidiato-hispidae,  facie  interiore  laeves,  cicatrice  triangulari-ovata. 

Mexiko:  Staat  Mexiko:  Fultenango  Canon,  2500  m,  9.  Okt.  4  902  (Pringle 
n.  4  4  350,  Hb.  Gray).  >Morelia  (Michoacän)  et  de  Moro  Leon  (Guanajuato)«.  A.  Duges 
(Hb.  Gray,  coli,  of  4  893).  —  Nicht  gesehen. 

47.  C.  rotatum  Velenovsky  in  Sitzungsber.  böhm.  Ges.  Wiss.  4  893  (4  894)  XXXVII. 
48.  —  Perenne?  bienne?  Radix  caules  plures  florentes  rosulasque  foliorum  edens. 
Gaulis  25 — 30  cm  altus.  Folia  rosularum  longe  petiolata,  petiolus  6 — 8  cm  longus, 
lamina  oblonga  vel  oblongo-lanceolata,  6 — 8  cm  longa,  4 — 2  cm  lata,  in  petiolum 
sensim  attenuata,  obtusa  vel  mucronata,  folia  caulina  sessilia.  Racemi  ebracteati,  pedi- 
celli calycem  adaequantes;  sepala  oblongo-lanceolata,  obtusa;  corolla  laete  rubella,  fere 
rotato-expansa,  4  2 — 4  5  mm  diametro,  limbus  latus  calyce  multo  longior.  —  Indumentum 
non  canum,  sed  patule  molliter  pilosum.  —  Ex  affinitate   G  offieinale  et  G.  creticum. 

Bulgarien:  Auf  Kalkboden  oberhalb  Belledichan  (Velenovsky).  —  Nicht  gesehen. 

48.  C.  triste  Diels!  in  Not.  Roy.  Bot.  Gard.  Edinburgh  V.  (4  9  4  2)  4  69.  —  Caulis 
robustus,  30 — 50  cm  altus.  Tota  pilis  diversis  hirsuta.  Foliorum  basalium  petiolus 
8 — 4  2  cm  longus,  lamina  cordata,  6 — 8  cm  longa,  5 — ö1/^  cm  lata,  apice  acuminata. 
Folia  caulina  inferiora  basalibus  similia,  superiora  brevius  petiolata,  minus  cordata, 
longiora,  ovata  vel  elongato-ovata.  Panicula  e  ramis  3 — 5  composita  ebracteata;  sepala 
lanceolato-oblonga,  hirsuta,  5  —  6  mm  longa;  corollae  tubus  brevis,  limbus  atropurpureus 
ca.  4  0  mm  diametro;  fornices  magni  subquadrati;  Stylus  2 — 2V2  mm  longus.  Nuculae 
valde  complanatae,  minute  tuberculatae. 

China:  Feuchte,  schattige  Stellen  in  Fichtenwäldern  am  Ostabhange  der  Lichiang- 
kette,  27°  4  2'  n.  Bi\,  3300—3600  m  ü.  M.   (Forrest  n.  2235).  —  Blühend  im  Juni. 

Nota.  Cum  nuculae  mihi  non  visae  sint,  de  sede  huius  speciei  accuratius  diöere  non 
possum. 

Species  dubiae  vel  excludendae. 

L.  [error  pro  G]  acutifolium  »Steud.«  ex  Hook,  in  Journ.  Linn.  Soc.  Bot.  VII. 
(4  864)  207.  —  »0.  acutifolium  Steud.«  non  exstat.  Au  erratum  pro  »C.  angusti- 
folium  Hort,  ex  Steud. ?< 

C.  albanicum  Deg.  et  Bald,  in  Nuov.  Giorn.  Bot.  Ital.  Nuov.  Ser.  VI.  (4  899)  337  = 
Solenanthus  alhanicus  Deg.  et  Bald. 

G.  anchusoides  Lindl.  Bot.  Reg.  (4  842)  t.  14  =  Adelocaryum  cmchusoides  (Lindl.) 
Brand. 

G.  andieolum  Krause  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXXVII.  (4  906)  635  =  Lappula 
revoluta  (Ruiz  et  Pav.)  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.   (4  9  4  5)   4  48. 

G  angustifolium  Auch,  ex  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (4  846)  4  70  —  Mattiastrum 
leptophyllum  (A.  DC.)  Brand. 

G  angustifolium  Willd.  Spec.  pl.  I.  (4  797)  763  =  Mattiastrum  racemosum  (Schreb.) 
Brand. 

G  apenninum  L.  Spec.  pl.  ed.  4.  (4  753)  4  34  =  Solenanthus  apenninus  (L.) 
Hohenack. 

G  baicalense  Pall.  ex  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (4  8  4  9)  76  4  =  Craniospermum 
subvillosum  Lehm. 


Cynoglossum.  149 

G  Berter i  Colla  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  4  53  =  Selkirkia  Berteroi  (Colla)  Hemsley. 

C.  brassicaefolium  Lag.  Gen.  et  spcc.  nov.  (1816)  10  =  Omphalodes  brassicifolia 
(Lag.)  Sweet. 

C.  califomicum  A.  Gray,  Syn.  Fl.  II.  1.  Suppl.  (1886)  476,  in  indite  [erralum 
pro   »Echinospermum*.   califomicum]. 

G.  calycinum  C.  A.  Mey.  Verz.  Pflanz.  Kauk.  (1831)  100  =  Suchtelenia  calycina 
(C.  A.  Mey.)  A.  DC. 

G.  cappadocicumWiWd.  Spec.  pl.  I.  (1797)767  =  Omphalodes  cajypadocica (WiWd. )  DC. 

C.  Cavaleriei  Levl.  in  Fedde,  Rep.  XII.  (1913)  53  4.  —  Stirpe  lignosa  valde  crassa 
ovoidea;  folia  saltem  inferiora  albo-pustulata  aspera  ovata  vel  lanceolala;  caulinaria 
decrescentia  dein  bracteiformia;  calyx  hirsutus  lobis  sublinearibus;  corolla  coerulea,  lobis 
apice  rotundis,  glabra;  Stylus  2 — 3  cm  longus  deciduus. 

Kouy-Tcheou:  Gan  Pin  (Cavalerie  n.  2117).  —  Nicht  gesehen. 

Nota.  In  ordine  Cynoglossearum  Stylus  non  deciduus,  sed  persistens  est;  in  generc  Cyno- 
glossum semper  brevior  quam  2  cm. 

C.  cheirifolium  ß.  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  141  =  Lindelofia  lanata  (L.)  Brand. 

C.  ciliatum  Dougl.  ex  Lehm.  Pugill.  IL  (1830)  24  =  Lappula  ciliata  Greene. 

G.  Clusii  Loisel.  in  Dict.  sc.  nat.  XII.  (1818)   384  =  Lappula  echinata  Gilib. 

G.  coelestinum  Lindl.  Bot.  Reg.  (1839)  t.  36  =  Adelocaryum  coelestinum  (Lindl.) 
Brand. 

G.  congestum  Poepp.  ex  A.  DC.  in  DC.  Prodr.  X.  (1846)  132  =  Eritrichium  con- 
gestum  DC. 

G.  cristatum  Auch,  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  132  =  Paracaryum  rugulosum  (DC.) 
Boiss. 

C.  wistatum  Schreb.  in  Nov.  Act.  Nat.  Cur.  III.  (1767)  476  =  Mattiastrum  cristatum 
(Schreb.)  Brand. 

G.  cyaneum  Hort,  ex  Hook.  f.  in  Gard.  Chron.  (1858)  2  40  =  Myosotidium  hortensia 
(Decne.)  Baill. 

G.  decumbens  Gueldenst.  It.  I.  (1787)  189.  —  Species  dubia,  teste  Ledeb.  Fl.  ross. 
III.   (1847)   167. 

C.  deßexum  Roth,  Enum.  pl.  phaen.  Germ.   (1827)  589  =  Lappula  deflexa  Caruel. 

C.  diffusum  Roxb.  Hort.  beng.  (1814)  [13]  =  Bothriospermum  tenellum  Fisch, 
et  Mey. 

G.?  Dunnianum  Diels!  in  Not.  Roy.  Bot.  Gard.  Edinburgh  V.  (1912)  169.  — 
Species  excludenda,  verisimiliter  Lithospermeis  aftribuenda. 

C.  echinatum  Thunb.  Prodr.  pl.  cap.  (1794)  84  =  Lappula  cynoglossoides  Gurke. 

O.  emarginatam  Lam.  Tabl.  Encyc.  I.  (1791)  400  =  Mattiastrum  racemosum 
(Schreb.)  Brand. 

G.  Emodi  Schouw  Ind.  sem.  Hafn.  Coli.  (1846)  4  =  Adelocaryum  anchusoidcs 
(Lindl.)  Brand. 

G.  emodum  Schouw  in  Linnaea  XXIV.  (1851)   160  =  praecedens. 

C.  erectum  Schweigg.  ex  Schrank  in  Denkschr.  Bot.  Ges.  Regensburg  II.  (1822) 
29.  —  Bienne.  Totum  piloso-canescens,  foliis  anguste  lanceolatis,  basalibus  petiolatis, 
caulinis  semiamplexicaulibus,  racemis  terminalibus  et  axillaribus,  floribus  dissitis,  calyce 
accrescente,  corolla  alba   purpureo-maculata,  nucibus  undique  aculeis  glochidiatis  obsitis. 

Patria  ignota.     Cultum  olim  in  h.  monac.  lepid. 

G.  Fiebrigii  Krause  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXVII.  (1906)  635  =  Lappula  revo- 
luta  f.  Fiebrigii  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)   148. 

G  gileadense  Willd.  ex  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  761  =  Solcnanthus 
apenninus  (L.)  Hohenack. 

G.  glastifolium  Auch,  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  169  =  Mattiastrum  corymbiforme 
(DC.  et  A.  DC.)  Brand. 

G.  glastifolium  Willd.  Spec.  pl.  I.  (1797)  76  4  =  Mattiastrum  glastifolium  (Willd.) 
Brand. 


150  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

C.  glomeratum  Fräser,  Cat.  (1813)  ex  Pursh,  Fl.  Amer.  sept.  II.  (1816)  729  — 
Oreocarya  glomerata  (A.  Gray)  Greene. 

G.  grandiflorwn  Benth.  in  Royle,  Illustr.  Bot.  Himal.  (1839)  305  =" Lindeloßa 
longiflora  (Benth.)  Baill. 

C.  hirsutissimum  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  147.  —  Caulis  erectus  teres  simplex 
hirsutissimus  pedalis  in  pedunculos  paucos  et  terminales  et  superne  laterales  racemiferos 
divaricatos  divisus.  Folia  alterna,  erecta,  angusto-lanceolata,  acuta,  infima  brevi-petio- 
lata  petiolis  basi  dilatatis,  3 — 5  pollices  longa,  3  lineas  in  medio  lata,  superiora  sensim 
breviora,  sessilia,  omnia  integerrima  utrinque  papilloso-hirsutissima,  hirsutie  densa 
patente.  Flores  parvi  pedicellati  secundi,  in  racemis  et  terminalibus  et  superne  axillaribus 
solitariis  pedunculatis  elongatis  divaricatis  nutantibus  ebracteatis.  Calyces  uti  pedunculi 
et  pedicelli  hirsutissimi,  laciniis  oblongis  rotundato-obtusis,  crescente  fructu  elongatis 
et  patentibus.  Corollae  tubus  brevissimus,  limbus  erecto-patens,  laciniis  rotundatis. 
Filamenta  brevissima  medio  tubo  adnata,  antheris  ovatis  inclusis.  Stylus  fere  longi- 
tudine  tubi  corollae,  stigmate  capitato.  Nuces  4  ovatae,  depressae,  aculeis  apice  glochi- 
diatis  obtectae. 

Habitat  in  Africa. 

G.  hispidum  Pursh,  Fl.  Amer.  sept.  II.  (1814)  729  =  Oreocarya  glomerata  (A.  Gray) 
Greene. 

G.  Hoohstetteri  Vatke  ex  Engl,  in  Abh.  Preuß.  Akad.  Wiss.  1891.  II.  (1892)  353  = 
Lappula  latifolia  (Höchst.)  Brand,  nov.  nom. 

G.  Howardi  A.  Gray,  Syn.  Fl.  II.  1.  (1878)  181  =  Eritrichium  Howardi  (A.  Gray) 
Bydberg. 

G.  humifusum  Poepp.  ex  DG.  Prodr.  X.  (1846)  133,  in  nota  =  Allocarya  pro- 
cumbens  (A.  Gray)  Greene. 

G.  intermedium  Fresen.  in  Mus.  Senckenb.  I.  (1834)  169  =  Paraearyum  inter- 
medium  (Dcne.)  Lipsky. 

G.  japonicum  Thunb.  Fl.  japon.  (1784)  81  =  Omphalodes  japonica  (Tbunb.) 
Maxim. 

G.  laevigatum  L.  Syst.  ed.  13.  (1774)   157  =  Bindern  tetraspis  Pallas. 

G.  lanatum  Auch,  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  169  =  Mattiastrum  Aucheri  (A.  DC.) 
Brand. 

G.  lanatum  Lam.  Encycl.  II.  (1786)  238  =  Rindera  larvata  (Lam.)  Bunge. 

G.  lanceolatum  Georgi,  Beschr.  Russ.  Reich.  III.  IV.  (1802)  754.  —  Species  dubia, 
teste  Ledeb. 

G.  lanuginosum  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  148.  —  Caulis  erectus,  sesquipedalis, 
sulcatus,  simplicissimus,  foliosus,  lanugine  Candida  involutus.  Folia  numerosa,  integer- 
rima, lineari-lanceolata,  acutata,  mollissima,  lanugine  Candida  subfloccosa  obtecta;  basalia 
in  petiolos  versus  basin  et  dilatatos  et  scariosos  desinentia;  caulina  sessilia,  inferiora 
3  vel  4  pollices  longa,  2  vel  3  lineas  lata,  superiora  sensim  breviora,  semiamplexi- 
caulia .  Flores  pedicellati  secundi  in  racemis  ebracteatis  laxis  paucifloris  dispositi.  Calyces 
unguic  ulares,  uti  pedicelli  lanugine  Candida  involuti,  laciniis  lanceolatis  obtusiusculis. 
>Corolla,  quam  nonnisi  imperfectam  vidi,  cum  Cynoglosso  offlcinali  convenire  videtur. « 
Nuces  quattuor    ovatae,   depressae,   aculeis    apice   glochidiatis  testae.    —   Patria   ignota. 

G.  Lappula  Scop.  Fl.  Carn.  ed.  2.    I.  (1772)   125  =  Lappula  echinata  Gilib. 

G.  lateriflorum  Aubry,  Progr.  Morbihan  X.  (1801 — 1803)  25  =  Omphalodes  lito- 
ralis  Lehm. 

G.  lateriflorum  Lam.  Encycl.  II.    (1786)  239  =  Pectocarya  lateriflora  (Lam.)  DC. 

C.  laxum  G.  Don,  Gen.  syst.  Gard.  IV.  (1838)  356  =  Lappula  glochidiata  Brand 
in   Fedde,  Rep.  XIV.   (1915)   146. 

G.  leptostachyum  DC.  Prodr.  X.  (1846)  152.  —  Caule  erecto  paniculato-ramoso 
adpresse  villoso-pubescente,  foliis  adpresse  pubescentibus  inferioribus  ovali-lanceolatis  in 
petiolum  attenuatis,  superioribus  lineari-lanceolatis  vix  basi  attenuatis,  ramis  remotis 
apice  spicas  geminatas  graciles  ebracteatas  gerentibus,  pedicellis  demum  patenti-recurvis 


Cynoglossum.  151 

calyei  aequalibus,  corolla  vix  calyce  longiore,  nuculis  subconvexis  undique  glochidiato- 
echinatis.  2J_?  ad  Cap.  Bonae-Spei  (Drege  n.  4889).  Flores  vix  linea  longiores,  albi? 
An  var.  C.  ramosissimi*)  (sie!)  sed  pubescens  nee  villoso-hirsutum,  rami  remotiores, 
spicae  valde  elongatae  regula  riter  geminae,  corollae  minores,  etc. 

Nota.  Species  valde  dubia,  a  cl.  Wright  in  Flora  capensi  sub  speciebus  minus  notis 
enumerata. 

G.  lineare  Ruiz  et  Pav.  Fl.  peruv.  II.   (1799)  6  =  Pectocarya  lateriflora  (Lam.)  DC. 

G.  linifolium  Bove  ex  DG.  Prodr.  X.  (18  46)  159  =  Paracaryum  intermedium 
(Decne.)  Lipsky. 

G.  linifolium  L.  Sp.  pl.  ed.  1.  (1753)   4  34  =  Omphalodes  linifolia  (L.)  Moench. 

G.  lithospermifolium  Lam.  Eneycl.  II.  (1786)  240  =  Mattiastrum  lithospermi- 
folium  (Lam.)  Brand. 

G.  litorale  Spreng.  Syst.  I.  (4  825)   567  =  Omphalodes  litoralis  Lebm. 

G.  longiflorum  Benlb.  in  Royle,  Illustr.  Bot.  Himal.  (1839)  305  =  Lindeloßa 
longiflora  (Bentb.)  Baill. 

G.  longiflorum  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  162  =  Gaccinia  macrantliera  (Russell) 
Brand. 

G.  lusitanicum  Fortis,  Osserv.  sopra  Cherso  ed  Osero  (1771)   68.  — ■  Quid? 

G.  lusitanicum  L.  Sp.  pl.  ed.  2.   (1762)   193  =  Omphalodes  lusitanica  (L.)  Pourr. 

G.  macrophyllum  Royle  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  136  =  Lappula  macrophylla 
Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)   147. 

G.  macropterum  Borscz.  ex  Trautv.  in  Act.  Hort.  Pelropol.  IX.  (18  84)  49  =  Adelo- 
caryum  anchusoides(?). 

C.  macrostylum  Bunge  in  Lehm.  Reliq.  Bot.  (1847)  412  =  Adelocaryum  anchu- 
soides  (Lindl.)  Brand. 

G.  marifolium  Roxb.  Hort.  beng.  (1814)   [13]  =  Heliotropium  marifolium  Koen. 

G.  maritimum  Willd.  mss.  =  Omphalodes  litoralis  Lehm. 

C.  mexicanum  Cham,  et  Schlechtd.  in  Linnaea  V.  (l  830)  114=  Lappula  mexicana 
(Hemsl.)  Greene. 

C.  mollissimum  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  165  =  Solenanthus  apenninus  (L.) 
Hohenack. 

C.  Morisonii  DC.  Prodr.  X.  (18  46)  155  =  C.  virginianum  virenti  folio,  floribus  et 
seminibus  minoribus  Moris.  Hist.  III.   (1  699)  4  49  =  Lappula  virginiana  (Lehm.)  Greene. 

G.  muricatum  Thunb.  Prodr.  pl.  cap.  (I  794)  34  =  Lithospermum  flexuosum  Lehm. 

G.  myosotoides  De  la  Billard.  Ic.  pl.  Syr.  rar.  IL  (179 1 )  6,  t.  2  =  Mattiastrum 
lithospermifolium  (Lam.)  Brand. 

G.  myosotoides  Schimp.  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  I  57  =  Paracaryum  rugulosum 
(DC.)  Boiss. 

C.  nitidum  Willd.  Enum.  Hort.  Berol.  (1809)  181  =  Omphalodes  lusitanica  (L.) 
Pourr. 

G.  nobile  Hook. f.  in  Gard.  Chron.  (l  858)  2  40  =  Myosotidium  hortensia  (Decne.)  Baill. 

G.  Nuttallii  Spreng.  Syst.  I.  (1825)  565  =  Pectocarya  lateriflora  var.  Nuttallii 
(Spreng.)  Brand. 

G.  Omphalodes  L.  Syst.  ed.  10.  (1758)   914  =  Omphalodes  verna  Moench. 

G.  Omphalodes  ß.  Lam.  Eneycl.  IL  (1  786)  239  =  Omphalodes  cappadocica  (Willd.)  DC. 

G.  omphaloides  L.  Sp.  pl.  ed.  1.  (1753)   135  =  Omphalodes  verna  Moench. 

C.  ovatifolium  Griseb.  Goetting.  Abhand.  XXIV.  (1879)  271  =  Lappula  revoluta 
f.  ovatifolia  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)   148. 

O.  papillosum  Thunb.  Fl.  cap.   IL  (1807)  352  =  Lobostemon  Swartxii  Buek. 

G.  parviflorum  Krause  in  Engler's  Bot.  Jahrb.  XXXVII.  (1906)  634  =  Lappula 
revoluta  f.  ovatifolia  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)   148. 

C.  paueiflorum  Bert.  Merc.  Chil.  (Apr.  1829)510  =  Pectocarya pusilla  (A.  DC.)  Gay. 


*)  >C.  ramosissimum*  non  exstat. 


152  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

G.  pauciflorum  Ruiz  et  Pav.  Fl.  peruv.  II.  (H09)  6.  —  Species  dubia,  forlasse 
generi  Cryptantha  attribuenda.     Cf.  Reiche,  Fl.  Chile  V.  (4  910)  208* 

G.  penicillatum  Hook,  et  Am.  Rot.  Reech.  Voy.  (1840 — 184«)  371  =  Peetocarya 
lateriflora  var.  Nuttallii  (Spreng.)  Brand. 

C.  pilosum  Nutt.  Gen.  North-Amer.  pl.  I.  (1818)  4  =  Lappula  JRedowskii  (Lehm.) 
Greene. 

C.  pilosum  Ruiz  et  Pav.  Fl.  peruv.  II.  (1799)  6  =  Peetocarya  lateriflora  (Lam.)  DC. 

G.  prostratum  Buch.-Ham.  ex  ü.  Don,  Prodr.  Fl.  nep.  (1825)  100  =  Bothrio- 
spermum  tenellum  Fisch,  et  Mey. 

C.  racemosum  Schreb.  in  Nov.  Act.  Nat.  Cur.  III.  (1767)  475  =  Mattiastrum 
racemosum  (Schreb.)  Brand. 

G.  Eeverehonii  Debeaux  ex  Degen  in  Magyar.  Rot.  Lap.  II.  (1903)  311  =  Sole- 
nanthus  Reverchonii  Degen. 

G.  revolutum  Ruiz  et  Pav.  Fl.  peruv.  II.  (1799)  6  =  Lappula  revoluta  Brand  in 
Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)   148. 

G.  Rindern  L.  f.  Suppl.  (1781)   130  =  Rindern  tetraspis  Pallas. 

OL?  Ritchiei  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  TV.  (1883)  157.  —  Folia  cau- 
lina  lanceolata,  basi  angustata;  ealycis  lobi  in  fruetu  elongati,  oblongi;  nucularum  facie 
exterior  ovata,  marginata,  valde  glochidiata ;  gynobasis  elongata  conica  ad  basin,  nueulac 
oblique  adnatae. 

Vorderindien:  Bombay:  Belgaum  (Ritchie).  —  »This  closely  resembles  C. 
tieulatum  var.  zeylanicum  and  may  be  a  form  oft  it,  but  the  carpophore  is  muc 
dilated  at  base;  the  calyxsegments  in  fruit  J/6  by  Y20  mcb.  This  plant  is  a  specie 
of  Paracaryum  aecording  to  the  »Genera  Plantarum«  but  it  cannot  well  be  removed  fa 
from  G.  dmticulatum  var.  xeylanieum*-   (Clarke  1.  c). 

G.  robustum  Hasskarl  in  Act.  Soc.  Sei.  Indo-Neerland.  I.  (1856)  44.  —  Suffru- 
ticosum  robustum  erectum,  1  m  altum  et  ultra,  inferne  retrorsum,  superne  adpres 
pilosum.  Folia  serieeo-tomentosa,  elliptico-lanceolata,  acuta,  basi  attenuata,  15 — 17 
longa,  60 — 65  mm  lata,  subtus  valde  nervosa,  petiolus  6 — 9  mm  longus;  folia  superioi 
sessilia,  semiamplexicaulia,  subcordata,  oblongo-lanceolata,  elongata,  summa  oblongo-  ai 
ovato-lanceolata,  semiamplexicaulia,  acuminata,  subtrinervia,  omnia  subtus  valde  elevat 
nervosa  et  reticulata.  Bacemi  fastigiato-corymbosi  plurimi,  ebracteati,  pedicelli  fruetiferi 
nutantes  cum  calyce  violaceo- tineti,  4  mm  longi;  calyx  florifer  3  mm  longus,  fruetifer 
valde  auetus,  12  mm  diametro;  corolla  hypoeraterimorpha;  tubus  calycem  aequans, 
campanulatus,  roseo-albidus;  limbus  pallide  coeruleus,  6  mm  transverse  latus;  fornices 
subquadrati.  Nuculae  4  mm  longae,  3  mm  latae  plano-depressae,  ad  marginem  mer 
brana  elevata  glochidiata  cinetae,  in  basi  valde  producta  glochidiatae,  discus  rarius 
glochidiatus. 

Cultum  in  Horto  Tjipannas,  origine  ignota. 

C.  Roylei  Wall.  Catal.  (1828)  n.  917  =  Lappula  glochidiata  Brand  in  Fedde,  Rep. 
XIV.  (1915)   146,  ubi  hoc  synonymum  deest. 

C.  rugosum  Sestini  ex  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  764  =  JüoWcia  coerulea 
Lehm. 

G.  scorpioides  Haenke  in  Jacq.  Collect.  II.  (1788)  3  =  Omphalodes  scorpioides 
(Haenke)  Schrank. 

G.  sessiliflorum  Poepp.  ex  DC.  Prodr.  X.  (1846)  133  =  Allocarya  sessiliflora 
(Poepp.)  Greene. 

G.  sessüifolium  Poepp.  ex  Reiche,  Fl.  Chile  V.  (1910)  212  =  Allocarya  pro- 
cumbens  (A.  Gray)  Greene. 

G.  stamineum  Bieb.  Fl.  taur.  caucas.  Hl.  (1819)127  =  Solenanthus  Biebersteinii  DC. 

G.  stamineum  Desf.  in  Ann.  Mus.  Paris  X.  (1807)  431  =  Solenanthus  stamineus 
(Desf.)  Wettstein. 

G.  stamineum  Hohenack.  in  schedis  (1836)  =  Lindelofia  braehystemon  (Fiscb.  et 
Mey.)  Brand. 


*  Cynoglossum,  Solenanthus.  153 

C.  stylosum  Kar.  et  Kir.  in  Bull.  Soo.  nat.  Moscou  XV.  (1842)  409  =  Lindelofia 
stylosa  (Kar.  et  Kir.)  Brand. 

C.  umbellatum  Auch,  ex  A.  DC.  in  DC.  Prodi*.  X.  (1846)  168  =  Rinderet  caespitosa 
(A.  DC.)  Bunge. 

C.  umbellatum  Waldst.  et  Kit.  PI.  rar.  Hungar.  II.  (1805)  158  =  Rindera  um- 
bellata  (Waldst.  et  Kit.)  Bunge. 

C.  uncinatum  Benth.  in  Royle,  111.  Bot.  Himal.  (1839)  305  =  Lappula  glochidiata 
Brand  in  Fedde,  Rep.  XIV.  (1915)   146. 

G.  vernale  Salisb.  Prodi*.   (1794)   116  =  Omphalodes  verna  Moench. 

C.  xeylanicum  Wight  ex  Wall.  Catal.  (1828)  n.  7018  =  Heliotropium  xeylani- 
cum  Lam. 

18.  Solenanthus  Ledeb. 

Solenanthus*)  Ledeb.  Ic.  Fl.  ross.  (1828)  t.  26;  Fl.  altaica  I.  (1829)  193;  DC. 
Prodi*.  X.  (1846)163;  Boissier,  Fl.  or.  IV.  (1875)  268;  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  II. 
(1876)  849;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  159;  Baill.  Hist.  pL  X. 
(1891)  379;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  103;  Dalla  Torre  et 
Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)  426;  Kusnez.  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  138.  — 
Sectio  Eusolenanthus  Gurke  1.  c,  ex  parte. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus,  fruetifer  parum  auetus.  Corolla  cylindrica  vel  in- 
fundibuliformis,  lobis  brevibus.  Fornices  subquadrati  vel  oblongi,  saepe  profunde  emar- 
ginati.  Filamenta  e  tubo  corollae  exserta,  plerumque  corollam  multo  superantia,  antheris 
ovatis  vel  subglobosis.  Stylus  calyce  longior.  Nuculae  ovoideae  vel  subglobosae,  mar- 
ginatae,  ±  dense  glochidiatae,  facie  exteriore  planae,  sub  cicatrice  saccato-rotundatae. 
—  Herbae  biennes  vel  perennes  caule  plerumque  fistuloso,  foliis  basalibus  longe  petiolatis, 
caulinis  alternis,  cincinnis  nunc  bracteatis  nunc  ebracteatis.  —  Species  14,  regionem 
mediterraneam  et  Asiam  mediam  inhabitantes. 

Systema  generis. 

A.  Fornices  medio  tubo  vel  infra  medium  afflxi. 

a.  Stamina  corollam   8 — 1  1  mm  longam  paulo  superantia. 

ct.  Pedicelli  fruetiferi  calyce  longiores 1.  S.  apenninus. 

ß.  Pedicelli  fruetiferi  calyce  multo  breviores 2.  8.  albanicus. 

b.  Stamina  corollam  5 — 7  mm  longam  duplo  fere  superantia. 
ct.  Folia  basalia  in  petiolum  attenuata. 

I.  Folia  inferiora  obovata  vel  oblongo-lanceolata. 

1.  Indumentum  adpresse  sericeum 3.  S.  stammen*. 

i.  Indumentum  patulum. 

*  Lobi  corollae  tubo  non  multo  breviores    .    .      4.  8.  hirsutus. 
**  Lobi  corollae  tubo  triplo  breviores    ....      5.  8.  karateginus. 

II.   Folia  inferiora  linearia. 

1 .  Folia  basalia   1  0  cm  longa  vel  longiora. 

*  Folia  basalia  ca.   1  0  cm  longa 6.   S.  strictissimus. 

**  Folia  basalia  valde  elongata 7.  *S.  kokanicus. 

2.  Folia  basalia  parva,  ca.   35  mm  longa  ....      8.   S.  minimus. 
ß.  Folia  basalia  basi  truncata  vel  cordata. 

I.  Corolla  calyce  subtriplo  longior 9.  S.  tenuiflorus. 

II.   Corolla  calyce  paulo  longior. 

1.  Lamina  foliorum  basalium  plus  quam  10  cm  lata   10.   8.  circinata*. 

2.  Lamina  foliorum  basalium  minus  quam  1  0  cm  lata   1  1 .  S.  petiolaris. 

B.  Fornices  superiori  parti  tubi  corollae  affixi. 

a.  Folia  basalia  elliptica 12.  S.  Bieberstcinii. 

b.  Folia  basalia  lineari-lanceolata 13.   S.  Rererchonii. 

*)  awXrjV  (tubus);  avüos  (flos);  ob  formam  corollae. 


154  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

1.  S.  apenninus  (L.)  Hohenack.  in  Bull.  Soc.  Nat.  Moscou  XL  (1838)  306;  DC. 
Prodi-.  X.  (1846)  164;  Nym.  Consp.  III.  (4884)  521;  Parlat.  et  Car.  Fl.  ital.  VI.  (1886) 
840;  Lojacono,  Fl.  sie.  II.  2.  (1907)  87.  —  Cynoglossa  montana  maxima  frigidarum 
regionum  Colonna,  Ecphras.  ed.  1.  (1606)  175,  ed.  2.  (4  64  6)  168,  t.  170.  —  Oyno- 
glossum  sylvaticum  rubente  caule  Bauh.  Pin.  (1623)  257.  —  O.  montanum  maximum 
Tournef.  Inst.  (1700)  139.  —  C.  apenninum  L.  Spec.  pl.  ed.  1.  (1753)  134,  ed.  2. 
(1762)  193;  Lehm.  PI.  asperifol.  (1818)  164,  n.  128;  Strobl  in  Flora  LXV1I.  (1884) 
622.  —  C.  mollissimum  Lehm.!  PI.  asperifol.  (1818)  165,  n.  129.  —  C.  gileadense 
(sie!)  Willd.!  ex  Roem.  et  Schult.  Syst.  IV.  (1819)  761.  —  Mattia  umbellata  C.  Koch 
in  Herb.,  an  etiam  in  Linnaea  XVII.  (1843)  302.?  —  S.  mollissimus  DC.  Prodr.  X. 
(1846)  166;  Boiss.  Fl.  or.  IV.  (1875)  269.  —  Symphytum  Orientale  Pallas  in  Herb.  — 
Biennis?  [testibus  DC.  et  Lojacono].  Caulis  60 — 120  cm  altus  erectus  simplex  crassus 
fistulosus  striatus  villosus.  Folia  basalia  25 — 40  cm  cum  petiolo  longa,  9  — 15  cm  lata, 
ovata  vel  elliptica,  utrinque  attenuata,  utrinque  tornentoso-pubescentia,  petiolus  8*/2 — 
1 5  cm  longus ;  folia  caulina  linearia  sessilia.  Cincinni  in  thyrsum  amplum  terminalem 
dispositi,  pedicelli  fruetiferi  calyce  longiores;  sepala  oblongo-linearia,  7  mm  longa,  villosa: 
corolla  purpureo-coei*ulea,  cylindrica,  9  mm  longa,  lobis  ovalibus  oblusis  brevibus; 
fornices  oblongi  medio  tubo  inserti;  stamina  medio  tubo  inserta  usque  ad  */$  longi- 
tudinis  suae  cum  tubo  coalita,  antherae  corollam  1  mm  superantes ;  Stylus  calyce  paulo 
longior.  Nuculae  late  ovoideae,  8  mm  longae,  marginatae,  facie  exteriore  planae  et 
parce  glochidiatae,  margine  elevato  et  facie  interiore  dense  glochidiatae,  cicatrix  ovoidea; 
embryo  7V2  mm  longus,  cotyledonibus  orbicularibus,  radicula  brevissima  acuta. 

Mittleres  und  südliches  Italien:  auf  Gebirgswiesen  und  in  Gebüschen,  nicht  selten. 
Nordgrenze  am  Monte  Catria  zwischen  dem  42°  u.  43°  n.  Br.  (Piccini).  Fernernach 
Pariatore  u.  Caruel  bei  Montigno,  Monti  di  Sernano,  Monte  Volubrio,  am  Corno, 
bei  Pacentro,  auf  der  Majella,  auf  den  Bergweiden  des  Gargano  (Gerhard);  auf  der 
Westseite  der  Halbinsel  in  der  toskanischen  Maremme  auf  den  Bergen  von  Prata  und 
auf  dem  Monte  Labbro,  in  Latium  auf  dem  Berge  Gennaro,  Rascino,  Antore  di  Subiaco, 
in  Kampanien  bei  Settefrati  >al  Jaccio  di  monte  Maro«  und  bei  den  Treconfini,  bei 
Picinisco  im  Tale  von  Canneto,  auf  dem  Matese,  bei  la  Casella  di  Laurenzano  und  am 
Campo  del  Arco,  beim  Piano  di  cinque  miglia,  bei  Revisandoli,  auf  dem  Vulture  bei  der 
Serra  dei  giumentari,  bei  der  Mancusa  und  zwischen  Melfi  und  Monticchio,  in  Kalabrien 
am  Pollino  (!)  und  in  der  Valle  Melara  bei  S.  Agata  d'Esaro  (Lacaita).  —  Nördliches 
Sizilien:  Monti  di  Caronia,  Mistretta,  Capizzi,  Scavioli,  Valdemone  (Todaro  n.  1034), 
Madunie:  Polizzi  (Tineo),  am  Piano  della  battaglia  di  Patralia  (!),  an  der  Colma  grande. 
Monte  Soro  (Lojacono  n.  613).  —  Blüht  vom  Mai  bis  zum  Juli.  —  »Blüht  erst  im 
4.  Jahre  nach  der  Aussaat«   (U echtritz,  im  Herbar). 

Das  Original  zu  Oynoglossum  mollissimum  Lehmann  ist  ein  Kulturexemplar  von 
Solenanthus  apenninus,  zu  dem  irrtümlicherweise  ein  Zettel  aus  dem  Herb.  Pallas  ge- 
klebt worden  ist,  welcher  lautet:  »Symphitum  Orientale.  Gilan.  (Herb.  Pall.).  (Gmelin 
hin.)«  —  Dieser  Zettel  gehört  höchstwahrscheinlich  zu  Symphytum  tauricum. 

2.  S.  albanicus  Degen  et  Baldacci!  in  Mag.  Bot.  Lap.  IL  (1903)  315.  —  Oyno- 
glossum albanicwn  Deg.  et  Bald.!  in  Nuov.  Giorn.  Bot.  Ital.  N.  S.  VI.  (1899)  337; 
Haläcsy,  Consp.  Fl.  graec.  IL  (1902)  360.  —  Biennis.  Caulis  elatus,  usque  ad  80  cm 
altus,  valde  crassus,  robustus,  inferne  elevatim  striato-teres,  superne  profunde  sulcatus, 
tomento  tenui  molli  canescens.  Folia  basalia  ignota,  inferiora  et  media  caulina  approxi- 
mata,  ovato-acuta  vel  ovato-lanceolata,  9  —  12  cm  longa,  30 — 35  mm  lata,  superiora 
ovato-rhomboidea  acuta,  basi  rotundato-angustata,  sessilia,  utrinque  breviter  et  molliter 
tomentosa.  Inflorescentiae  breviter  paniculatae,  ramis  brevibus  crassis ;  racemi  ebracteati, 
fruetiferi  densi;  pedicelli  calyce  breviores;  sepala  (post  anthesin)  7  mm  longa,  lanceolato- 
acuta,  dense  villosa;  corolla  (deflorata)  6  mm  longa  [8  mm  longa. testibus*Degenfet 
Baldacci],  infundibuliformi- cylindrica,  summo  tubo  maculis  5  obscurioribus  magnis 
ornata,  lobis  oblongo-ovalibus  brevibus;  fornices  infra  medium  tubi  inserti,  utrinque 
emarginati;  stamina  usque  ad  medium  cum  tubo  coalita,  supra  fornices  libera,  corollam 


Solenanthus. 


155 


ca.  3  mm  superantia,  antherae  ovatae;  Stylus  calyce  paulo  longior.  Nuculae  ovoideae, 
8  mm  longae,  immarginatae,  facie  exteiüore  planae  vel  paulum  convexae,  undique  aculeis 
crassis  crebre  obsitae,  inter  aculeos  tuberculis  minimis  adspersae. 

Nördliches   Epirus:     Trockene   Berghalden   an   der   Quelle    Bocikopoulon,    Distr. 
Pogoni  (Baldacci  n.  188). 

3.  S.  stamineus  (Desf.)  Wettstein  in  Denkschr.  k.  Akad.  Wissensch.  Wien  L.  H. 
[\  885)  88;  Stapf!  in  schedis  Bornmüller  n.  7776  (1902);  Bornm.  in  Beihefte  Bot.  Centralbl. 
XX.  II.  (1906)  193,  Bull.  Herb.  Boiss. 
2.  ser.  VII.  (1907)  788,  Bot.  Centralbl. 
XXVIII.  II.  (1911)  473;  Macbride  in 
Proc.  Amer.  Acad.  LI.  n.  10.  (1916) 
543.  —  Oynoglossum  Orientale  (in 
schedis:  >cappadocicum«)  vulgari  si- 
mile  flore  minimo  longis  staminibiis 
donato  Tournef. !  Coroll.  Inst,  rei  herb. 
(1703)  54.  —  C.  stamineum  Desf.  in 
Ann.  Mus.  hist.  nat.  X.  (1807)  431, 
t.  36;  Lehm.!  PI.  asperifol.  (1818)  163, 
n.  12  7.  — Mattia  staminea  Boem.  et 
Schult.  Syst.  IV.  (1819)  82  et  764.  — 
Moltkia  Libanotica  Zucc.  in  Abh.  Akad. 
München  III.  (1837—1843)  246,  t.  3, 
f.  2.  —  S.  Tournef ortii  DC.  Prodr.  X. 
(1  846)  1  64  ;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1  875) 
269;  Haläcsy  in  Mag.  Bot.  Lap.  IV. 
(1905)  259;  Kusnezow  in  Fl.  caucas. 
crit.  IV.  2.  (1913)  145.  —  8.  conglo- 
bata A.  DC.  1.  c.  166  (specimen  iunius), 
teste  Boi ssier.  —  Perennis?  Caulis 
erectus,  17 — 65  cm  altus,  fistulosus, 
simplex,  dense  foliosus.  Folia  basalia 
longissime  petiolata,  usque  ad  44  cm 
cum  petiolo  longa  et  6l/2  cm  lata,  lan- 
ceolata  vel  oblongo-lanceolata,  apice 
acutiuscula  vel  obtusiuscula,  longe  et 
sensim  in  petiolum  attenuata,  utrinque 
sericeo-tomentosa;  folia  caulina  multo 
minora,  basi  plerumque  rotundata,  ses- 
silia.  Cincinni  terminales  vel  subter- 
minales, densi  et  breves,  paniculato- 
thyrsoidei;  pedicelli  fructiferi  brevis- 
simi ;  sepala  oblongo-lanceolata,  obtusa, 
venosa,  ciliata,  5  mm  longa;  corolla 
rubra  cylindrica  vix  7  mm  longa,  lobis 
brevibus  ovato-acutiusculis;  stamina 
medio  tubo  affixa;  fornices  medio  tubo 
affixi,  superne  emarginati,  circuitu  sub-  Fjg  21  Solenanthus  stamineus  (Desf.)  Wettstein. 
quadrati ;  Stylus  calyce  duplo  longior.  ^  Habitus.  B  Folium.  O  Cincinnus.  D  Flos. 
Nuculae  ovoideae  apice  attenuatae,  10mm  E  Corolla  dissecta.  —  Icon.  origin. 

longae,  marginatae,  facie  exteriore  pla- 
nae, parce  glochidiatae,  margine  elevato  dense  glochidiatae,  cicatrice  magna  nucula  non 
multo  minore,   distincte  venosa;  embryo   8  mm  longus,  radicula  crassa  brevissima. 

Östliches  Mediterrangebiet:  Trockene  felsige  Stellen  der  subalpinen  und  alpinen 
Region,  nicht  selten.     Griechenland:  auf  dem  Berge  Chelmos  (nach  Haläcsy);   ein- 


156  A-  Brand.  —  Borraginuceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

ziger  bis  jetzt  bekannter  Standort  aus  Europa.  Kleinasien:  nur  im  östlichen  Teil; 
z.  B.  in  Cappadocien  (Gundelsheimer),  Cilicien  (Kotschy  n.  93,).  Syrien:  bei  Da- 
maskus (Kotschy  n.  79);  auf  dem  Libanon  (Bornmüller  n.  1164).  Oberes  Meso- 
potamien: Nemrud  Dagh  (nach  Wettstein).  Häufig  in  Kurdistan  (z.  B.  Gaillardot 
n.  2553).  Türkisches  Armenien  (z.  B.  Sintenis  n.  2120).  Bussisches  Armenien  und 
Talysch  (nach  Kusnezow).  Nördliches  und  westliches  Persien:  Aserbeidschan  (nach 
Boissier);  häufig  bei  Suitanabad  (Strauß);  bei  Scheheristanek  (Bornmüller  n.  7773); 
auf  dem  Totschalgebirge  bei  Teheran  (Kotschy  n.  200).  Ostgrenze.  —  Blüht  im  Mai 
und  Juni. 

f.  luteus  Bornmüller!  in  Bull.  Herb.  Boiss.  2.  ser.  VII.  (1907)  202.  —  Corolla 
pallide  lutea,  stamina  rufa  (non  purpurascentia). 

Persien:  Alpine  Begion  der  Totschalberge,   31  00  m  ü.  M.  (Bornmüller  n.  7774). 

Var.  ovatifolius  Bornmüller   in  Beihefte  Bot.  Centralbl.    XX.    II.  (1906)   193.  - 
S.  ovatifolius  Hausskn. !  ex  Bornmüller  1.  c.  —  Folia  et  basalia  et  caulina  plerumque  ovata. 

Unter  der  typischen  Form,  mit  der  sie  durch  Übergänge  verbunden  ist.  So  z.  B. 
sind  die  von  Bornmüller  am  Libanon  gesammelten  Exemplare  (n.  1164)  teils  typischer 
S.  stamineus,  teils  Übergangsformen  zur  Varietät.  Die  von  demselben  Sammler  aus 
dem  östlichen  Pontus  verteilten  Pflanzen  (n.  24  43)  sind  teils  typisch,  teils  gehören  sie 
zur  Varietät.  Endlich  gehören  die  aus  Armenien  vom  Berge  Göldagh  stammenden 
Exemplare  (Bornmüller  n.  3456)  teils  zur  Varietät,  teils  sind  sie  Übergangsformen 
zum  Typus.  Das  Original  der  Varietät  ist  von  Sintenis  im  türkischen  Armenien  bei 
Egin  gesammelt  worden  (n.  2545). 

4.  S.  hirsutus  Begel  in  Denkschr.  Ges.  Nat.  Anthrop.  u.  Ethnogr.  XXXIV.  II.  (1882) 
60;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  192.  —  Badix  longa  crassa  mulli- 
caulis  perennis.  Caules  10  —  25  cm  alti,  interdum  decumbentes,  cum  foliis  patule  hirsuti. 
Folia  basalia  elongato-lanceolata,  longe  petiolata,  caulina  inferiora  basi  angustata,  lineari- 
lanceolata,  subsessifia,  superiora  breviora  basi  ampliata  semiamplexicaulia.  Inflorescentia 
capitata,  dein  in  racemos  paucos  breves  scorpioideos  transformata ;  flores  minuti  5  mm 
longi;  calycis  lobi  oblongo-lineares ;  corolla  coerulea  vix  longior,  supra  medium  in  lobos 
erectos  late  lineares  rotundatos  divisa;  stamina  et  stylus  longe  exserta.  Nuculae  margine 
aculeis  pluriserialibus  glochidiatis  instructae,  areola  plana,    parce  et  breviter  echinulata. 

Zentralasien:  Samarkand:  Paß  Szangi-Djuman ;  Mogian  usw.  Schaehrisjabsz: 
Jagna-choda.     Kuljab.  Hissar  (nach  Lipsky).  —  Nicht  gesehen. 

5.  S.  karateginua  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  196  et  XXVI.  IL 
(1910)  463.  —  Badix  crassa  longa.  Tenuiter  velutino-  et  griseo-pubescens,  saepius 
multicaulis;  caulis  foliosus.  Folia  basalia  longe  lanceolato-ovalia  in  petiolum  longuni 
sensim  attenuata,  caulina  breviora  oblongo-ovata  et  oblonga,  sessilia.  Flores  initio  in 
capitulum  terminale,  dein  in  racemos  elongatos  congesti;  flores  coerulei;  calycis  lobi 
lineari-lanceolati,  obtusiusculi,  hirsuti;  corolla  subaequilonga,  brevi  tubulosa,  limbi  lobi 
tertiam  partem  tubi  aequantes,  oblongi,  obtusi;  stamina  longe  exserta.  Nuculae  quam 
in  S.  kokanieo  maiores,  margine  aculeis  pluriserialibus  glochidiatis  basi  dilatatis  in- 
structae, area  plana  praeter  aculeos  paucos  echinulata.  —  Sat  affinis  S.  kokanieo  Begel, 
a  quo  differt:  pubescentia  molli  patula  velutina  longiore  non  canescente,  foliis  latioribus 
praesertim  caulinis  (interdum  subovatis),  floribus  paulo  maioribus,  calycis  lobis  paulo 
.latioribus,  corolla  longiore,  lobis  obtusis  vel  obtusioribus  (non  triangulari-lanceolatis 
acutis),  fruetu  subduplo  maiore.     Folia  basalia  interdum  longissima. 

Zentralasien:  Syr-dar:  auf  dem  Berge  Tschimgan  bei  Taschkent.    Alatau,  2300 
2  800  m.     Am  Flusse  Andaulgan.     Karabulak.  —  Semiretsch:  Berg  Szuszamyr-tau. 
Karategin:  See  Jaschilkul,   3800  m.     Tal  Karauhur  usw.  —  Darwas:    Gletscher  Abd 
Hassun  usw.  —  Fergana:  Andishansk  usw.     (Alles  nach  Lipsky.)   —   Nicht   gesehen 

6.  S.  strictissimus  Brand  in  Fedde,  Bep.  XIII.  (1915)  546.  —  Biennis  (?),  tomen- 
toso-pubescens.  Caulis  elatus  fistulosus  simplicissimus  strictissimus  ca.  50  cm  altus. 
Folia  basalia  linearia,  ca.  10  cm  longa,  in  petiolum  alatum  a  lamina  vix  diversum  ex- 
cedentia,    uninervia,    5  mm  lata;    folia  caulina   breviora,    sed   latiora,    sessilia.     Cincinni 


itis 

: 


Solenanthus.  157 

breves  densiflori,  in  Lhyrsum  terminalem  interruptum  apice  capitaluin  disposiü;  pedicelli 
brevissimi;  sepala  linearia  obtusa  4  min  longa,  dense  pilosa;  corolla  cylindrica,  supra 
basin  paulum  constricta,  6  mm  longa,  lobis  ovatis  brevissimis  coeruleis;  fornices  ovati, 
sed  ex  hac  structura  saepe  mutati  vel  depravati,  ideoque  nunc  basi  late  trianguläres 
nunc  indistincte  bilobi,  medio  tubo  vel  paulo  infra  medium  affixi;  stamina  sub  fornicibus 
inserta,  corollam  longe  excedentia;  Stylus  calyce  paulo  longior.  Nuculae  ignotae. 
Zentralasien:  Nördlich  vom  Hindukusch  (GiTes;  Griffith  n.  5980). 

7.  S.  kokanicus  Regel  in  Denkschr.  Ges.  Nat.  Anthrop.  Ethnogr.  Moskau  XXXIV. 
II.  (1882)  89;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  188.  —  Radix  crassa  longa. 
Caulis  30 — 40  cm  altus  (fructifer  longior)  cum  foliis  molliter  canescens,  usque  ad  in- 
florescentias  foliatus.  Folia  basalia  valde  elongata,  anguste  oblongo-linearia,  sensim  in 
petiolum  angustata,  caulina  inferiora  brevius  petiolata,  superiora  minora  sessilia.  Flores 
in  paniculam  brevem  congesti,  coerulei,  ramis  scorpioideis  brevibus,  fructiferis  elongatis; 
calycis  lobi  anguste  lineares;  corolla  calyce  subduplo  longior  tubulosa,  apice  breviter 
5-dentata,  dentibus  triangulari-lanceolatis;  stamina  longe  exserta.  Nuculae  margine 
aculeis  brevibus  tenuibus  pluriserialibus  glochidiatis  basi  vix  ampliatis  instructae,  areola 
plana  praeter  aculeos  paucos  echinulata.  —  Species  proxima  S.  hirsuto,  a  quo  differt 
pubescentia,  caulibus  altioribus  usque  ad  inflorescentiam  foliatis,  corollae  dentibus  acutis. 
Foliis  angustis  basalibus  valde  elongatis  insignis. 

Zentralasien:  Samarkand:  Berg  Aksai,  800 — 2300  m.  See  Kuli-kalon.  Rewat 
(nach  Lipsky).  —  Nicht  gesehen. 

8.  S.  minimus  Brand  in  Fedde,  Rep.  XIII.  (1915)  547.  —  Perennis,  humilis, 
argenteo-tomentosus.  Folia  angustissime  linearia  uninervia;  basalia  in  petiolum  vix 
angustiorem  sensim  attenuata,  usque  ad  35  mm  cum  petiolo  longa,  1 — 2  mm  lata, 
folia  caulina  breviora  sessiiia.  Inflorescentia  terminalis  umbellata,  pedicellis  calyce  brevi- 
oribus;  sepala  lanceolata  6  mm  longa;  corolla  tubiformis,  ll/2  mm  longa,  lobis  brevibus 
ovatis  pulchre  coeruleis;  fornices  subquadrati  apice  bilobi,  paulo  supra  basin  tubi  albidi 
affixi;  stamina  basi  cum  tubo  coalita,  paulo  supra  fornices  libera,  corollam  longe  ex- 
cedentia; Stylus  calyce  vix  longior.     Nuculae  ignotae. 

Nördliches  Persien:  Scharud  (Christoph,  Herb.  Ascherson). 

9.  S.  tenuiflorus  Schrenk  in  Bull.  Phys.-Math.  Acad.  Petersbourg  IL  (1844)  194; 
DC.  Prodr.  X.  (1846)  165;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  170;  Trautv.  in  Bull.  Soc.  Nat. 
Mose.  XXXIX.  IL  (1866)  429;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXI1L  (1904)  185.  — 
Glabratus.  Folia  subtus  tenuissime  pubescentia,  basalia  ovato-cordata,  caulina  sessilia 
oblonga  ovatave,  flores  remoti,  calyx  corolla  subtriplo  brevior,  fornices  ad  basin  corollae, 
filamenta  longe  exserta,  antherae  ellipticae. 

Sibirien:  Semipalatinsk:  Täler  bei  Ulutau  (Schrenk  n.  599,  nach  Lipsky).  — 
Bisher  nur  aus  der  Originalsammlung  bekannt.  —  Nicht  gesehen. 

10.  S.  circinatus  Ledeb.!  Fl.  alt.  I.  (1829)  194;  Icon.  Fl.  Ross.  (1828  ex  Ind. 
Kew.,  1829  ex  Pritzel)  t.  26;  DC.  Prodr.  X.  (18  46)  164;  Trautv.  in  Bull.  Soc.  imp.  nal. 
Moscou  XXXIX.  II.  (1866)  428;  Regel  1.  c.  XXXXI.  I.  (1868)  92;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV. 
(1875)  270;  C.  B.  Clarke  in  Hook.  f.  Fl.  Brit.  India  IV.  (1883)  160;  Aitch.  Bot.  Afghan. 
Delin.  Corara.  (1888)  88.  —  Echinospermum  oircinatwm  D.  Dietr.  ex  DC.  I.e.  — 
S.  amplifolius  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XL  (1849)  126;  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  270; 
Post,  Fl.  Syria  (1896)  536.  —  Caulis  erectus  crassus  fistulosus  simplex  pubescenti- 
villosus,  30 — 120  cm  altus.  Folia  basalia  maxima,  longissimc  petiolata,  usque  ad  62  cm 
cum  petiolo  longa  et  ad  1  4  cm  lata,  saepius  tarnen  aliquanto  minora,  elliptica  vel  lan- 
ceolato-oblonga,  apice  acuta,  basi  truncata  vel  subcordata,  utrinque  rb  dense  hirta,  folin 
caulina  multo  minora,  basi  cordata,  semiamplexicaulia.  Cincinni  breves  capitati  densis- 
simi,  dein  racemosi,  in  thyrsum  longum  terminalem  dispositi;  pedicelli  fruetiferi  brevissimi; 
sepala  tenuissima,  oblonga,  3 — 4  mm  longa,  obtusa,  venosa,  villosa;  corolla  incano- 
coerulea,  cylindrico-infundibuliformis,  5  mm  longa,  lobis  acutiusculis  brevissimis;  fornices 
oblongi  infra  medium  tubi  corollae  affixi;  stamina  ad  basin  triangulari-dilatata,  inaequalia, 
longiora    1 0  mm  longa;  Stylus  calyce  duplo  longior.      Nuculae  ovoideae,    apice   obtusae. 


158  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

ü  —  7  mm  longae;  facies  exterior  plana  parce  glochidiata  sub  margine  elevato  der 
glochidiato  paene  abscondita;  facies  interior  sub  cicatrice  triangylari  nucula  diraic 
minore  dense  glochidiata;  embryo  vix  5  mm  longus,  radicula  brevissima. 

Auf  den  Gebirgen  des  vorderen  und  inneren  Asiens;  sehr  zerstreut.  Syriei 
Antilibanon:  zwischen  Zebdani  und  Zacha  (nach  Post).  Hauran:  Jebel  Chuleb  (sie 
nach  Post).  Türkisches  Armenien:  Kharput:  Angüsü  (Sintenis  n.  518).  Ej 
Szanduk  (Sintenis  n.  2257).  Russisches  Armenien  (Wagner).  Östliches  Persiei 
bei  Radkan  (Bunge).  Afghanistan:  auf  dem  Hindukusch  (nach  Aitchison).  Westlicl 
Himalaya:  Ladakh,  im  Chilungtal  (Meebold  n.  4242);  Zanskar,  Pangee  (nach  Clarkc 
Hauptverbreitungsgebiet:  die  Gebirge  östlich  des  Balkaschsees.  Ala  Kul  und  Ut 
Ka'indi  (Waldburg-Zeil  n.  153  u.  153a).  Auf  dem  Berge  Arkalyk  selten,  häufiger 
Bächen  auf  dem  Aktschaulygebirge  (Karelin  u.  Kiriloff  n.  358).  Sarybulak 
Kuldscha  (Regel).  Auf  Hügeln  am  Flusse  Lepsa,  am  Djelanatschkul  in  der  Saissa 
niederung  und  ebendort  am  Berge  Bukonbai  (nach  Regel).  Auf  dem  Berge  Aktan 
am  Brunnen  Maitas  (nach  Trautvetter).  —  Blüht  im  April  und  Mai. 

H.  S.  petiolaris  DG.  Prodr.  X.  (1846)   164;   Boiss. !  Diagn.  pl.  orient.  nov. 
(1849)  125;  Fl.  orient.  IV.  (1875)  270;  Wettst.  in  Denkschr.  k.  Akad.  Wissensch. 
L.  II.   (1885)  32;  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.   (1904)  186;  1.  c.  XXVI.  (1911 
460;  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl.  XX.  II.   (1906)   193,    I.e.  XXVIII.  II.  (1911)  47- 

I.  c.  XXXIII.  II.  (1915)  177  et  304,  Bull.  Herb.  Boiss.  2.  ser.  VII.  (1907)  788;  Kusnf 
in  Fl.  caucas.  crit.  IV.   2.  (1913)   146.  —  S.  rumieifolius  Boiss.!  PI.  orient.  nov.  dt 

II.  (1875)  9.  —  S.  stamineus  var.  euneatifolius  Bornm.  in  Beih.  Bot.  Centralbl. 
II.  (1906)  193  (synonymum  a  cl.  autore  ipso  postea  deletum).  —  S.  petiolaris  f. 
flora  Bornm.  ined.  [speeimen  giganteum  cincinnis  longissimis],  —  Perennis.  Cai 
erectus,  30  — 120  cm  altus  crassus  fislulosus  simplex  breviter  villoso-pubescens.  Fe 
basalia  et  inferiora  caulina  longe  petiolata,  10 — 35  cm  cum  petiolo  longissimo  long 
2 — 8  cm  lata,  elliptica  vel  oblonga,  rarius  ovata,  apice  nunc  obtusa  nunc  acutiusci 
basi  truncata  vel  subcordata  vel  distinete  cordata,  utrinque  incano-pilosa ;  folia  cai 
media  breviter  petiolata,  superiora  sessilia  semiamplexicaulia  gradatim  minora.  Cinci 
terminales,  primum  densi  breves  thyrsoidei,  dein  valde  elongati  laxiusculi  panicula 
pedicelli  fruetiferi  calyce  breviores;  sepala  oblongo-elliptica,  ca.  5  mm  longa,  venc 
obtusa,  villosa;  corolla  coerulea  calyce  vix  longior  infundibuliformis  lobis  brevibus  ol 
tusis;  stamina  basi  haud  vel  indistinete  dilatata,  diversa  altitudine  libera  et  inaequilonga; 
Stylus  calyce  sesquilongior;  cetera  speciei  praecedentis.  Nuculae  triangulari-ovoideae 
6  mm  longae  marginatae,  facie  exteriore  planae,  parce  et  plerumque  uniserialiter  glochi- 
diatae,  margine  dense  et  pluriserialiter  glochidiatae ;  cicatrix  triangulari-oblonga,  nucula 
dimidio  minor;  embryo  vix  4  mm  longus,  radicula  brevi  acuta. 

Vorder-  und  Zentralasien:  In  der  subalpinen  und  alpinen  Region  bis  zur 
Schneegrenze  in  4000  m  Höhe  ü.  M.  aufsteigend;  verbreitet.  Südpersien:  Provinz 
Kerman:  Kuh  Laiesar  (Bornmüller  n.  3911).  Kuh  Dschupar  (Bornmüller  n.  3912; 
Original  zur  f.  laxi flora  Bornm.)  usw.  Kuh-Bafi  bei  Schiras  (Kotschy  n.  325).  Bach- 
liarengebiet :  Kuh  Kellar  (Loftus).  Westpersien:  in  der  Umgegend  von  Süll anabad  nicht 
selten  (Strauß).  Bei  Ispahan  (nach  Boissier).  Kurdistan:  Pir  Omar  Gudrun  (nach 
Boissier),  Kuh  Sefin  (Bornmüller  n.  1614)  usw.  Nördliches  Persien:  In  Aserbeidjan 
(nach  Boissier);  auf  dem  Eiburs  mehrfach  (z.B.  Kotschy  n.  129).  Nordwestgrenzc 
in  Daghestan  bei  Petrowsk  (Lipsky,  nach  Kusnezow).  Afghanistan  (Griffith 
n.  5979).  In  Zentralasien,  von  wo  ich  kein  Exemplar  gesehen  habe,  in  den  Provinzen 
Samarkand,  Fergana,  Sakas,  Hissar,  Schachrisjabs,  Darwas,  Baldschuan  und  Kuljab  (nach 
Lipsky).  —  Blüht  vom  April  bis  zum  Juli. 

Var.  b.  coronatus  (Begel)  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXVI.  II.  (1910)  460.  — 
S.  coronatus  Regel  in  Denkschr.  Ges.  Nat.  Anthrop.  u.  Ethnograph.  Moskau  XXXIV.  2. 
(1882)  59.  —  Nuculae  aculeis  dilatatis  in  cupulam  concretis. 

Samarkand:  Felsen  bei  Szangi-Djaman  (nach  Lipsky).  Schugnan:  Tal  bei  Togus- 
bulak,  unter  Weiden  zwischen  Djiljand  und  Wankal  (nach  Lipsky).  —  Nicht  gesehen. 


Solenanthus.  159 

Nota.  » Solenanthus  petiolaris*  non  differt  a  S.  circinata  nisi  nucularum  aculeis  elongatis 
niarginibus  in  cristam  coalitis;  sine  fructu  tarnen  vix  bene  dignoscitur.<     (Lipsky.) 

12.  S.  Biebersteinii  DC. !  Prodr.  X.  (1846)  165;  Ledeb.  Fl.  ross.  III.  (1847)  170; 
Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  269;  Nym.  Consp.  III.  (1881)  521;  Kusnezow  in  Fl.  caucas. 
crit.  IV.  2.  (1913)  143.  —  Cynoglossum  stamineum  M.  B.  Fl.  taur.  cauc.  Suppl.  (1819) 
127,  non  Desf.  —  *S.  dubius  Fisch,  et  Mey.  ex  Hohenacker  in  Bull.  Soc.  nat.  Moscou 
(1838)  306,  nomen  nudum.  —  Perennis?  Caulis  30 — 45  cm  altus  listulosus  simplex 
hirsutus.  Folia  basalia  longe  petiolata,  22  cm  cum  petiolo  longa,  7  cm  lata,  elliptica, 
obtusa,  sub  basi  rotundata  subito  in  petiolum  contracta,  utrinque  pubescentia,  nervis 
lateralibus  distinctis;  folia  caulina  longe  petiolata  basalibus  fere  aequilonga,  16 — 20  mm 
lata,  longe  et  sensim  in  petiolum  attcnuata,  suprema  linearia,  breviter  petiolata  vel  sub- 
sessilia.  Cincinni  densiflori  ihyrsum  terminalem  formantes;  sepala  lineari-oblonga,  5  mm 
longa,  obtusa,  venosa,  villosa;  corolla  cylindrico-infundibuliformis,  5 — 6  mm  longa,  limbus 
tubo  sesquibrevior,  lobis  ovalibus  obtusis;  fornices  oblongi  ad  faucem  afflxi;  stamina 
cum  tubo  usque  ad  basin  fere  connata,  inter  fornices  libera,  9  mm  longa;  stylus  8  mm 
longus.  »Nuculae  facie  antica  areolatae  planae,  parce  glochidiatae,  margine  elevato- 
rotundato  pluriserialiter  aculeis  confiuentibus  glochidiatae.  < 

Südosteuropa:  Auf  schattigen  Bergen  des  südlichen  Tauriens,  im  oberen  Tale  des 
Flusses  Salgir  zwischen  Kisilkoba  und  Kurnosen  (Steven).  —  In  den  Wäldern  des  west- 
lichen Transkaukasiens :    Abchasia,  Suchum,  Bion,  Osurgetti,  Gurien   (nach  Kusnezow). 

13.  S.  Reverchonii  Degen!  in  Magyar  Bot.  Lap.  II.  (1903)  311.  —  Cynoglossum 
Reverchonii  Debeaux!  ex  Degen  1.  c.  —  Perennis?  Caulis  erectus  simplex,  30 — 40  cm 
altus,  adpresse  pilosus.  Folia  basalia  longe  petiolata,  19 — 24  cm  cum  petiolo  longa, 
14  —  16  mm  lata,  lineari-lanceolata,  distincte  trinervia,  apice  acuta,  basi  longe  et  sensim 
in  petiolum  contracta,  utrinque  dense  et  molliter  tomentoso-sericea ;  folia  caulina  an- 
guste  linearia,  sessilia,  5 — 6  cm  longa,  5  mm  lata,  apice  acutissima,  basi  haud  attenuata. 
Cincinni  axillares  et  terminales  breves,  in  Ihyrsum  vel  in  paniculam  thyrsoideam  dis- 
positi,  etiam  fructiferi  breves,  compacti,  longe  pedunculati,  floribus  sessilibus,  pedicellis 
fructiferis  inferioribus  calyce  longioribus;  sepala  lineari-oblonga,  6  mm  longa,  obtusa, 
venosa,  dense  lanuginosa;  corolla  cylindrico-infundibuliformis,  6  —  7  mm  longa,  tubo 
primum  piloso,  dein  glabrato,  lobis  brevissimis  lanceolato-subulatis ;  fornices  subtrapezi- 
formes;  stamina  cum  tubo  corollae  maxima  pro  parte  connata,  in  supremo  tubo  libera, 
corollam  distincte  superantia;  Stylus  9  mm  longus.  Nuculae  subglobosae,  6  mm  dia- 
metro,  facie  exteriore  pateriformi  laevi  parcissime  muricata,  margine  valde  elevalo 
circumdata;  embryo  5  mm  diametro,  radicula  brevissima.  —  Fig.  1  S. 

Südliches  Spanien:  Provinz  Jaen:  Sierra  de  Castril;  auf  trockenein  Kalkboden, 
1800m  ü.M.  Bisher  nur  gesammelt  von  Beverchon  im  Juni  und  Juli  1903  (Be- 
verchon  n.  1190;  Herb.  norm.   Dörfler  n.  4681). 

Species  incertae  sedis. 

14.  S.  plantaginifolius  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  198;  I.e. 
XXVI.  (1910)  463. — Badix  longa  valde  crassa.  Perennis,  multicaulis,  griseovirens  vel 
(iunior)  canescens,  ad  inflorescentiam  argenteo-alhus;  caulis  erectus,  rarius  paulo  decum- 
bens.  Folia  basalia  valde  Plantagincm  inaiorem  referentia,  ovato-lanceolata ,  alaln- 
petiolata,  adpresse  griseo-pubescentia,  nervi  laterales  3  subparalleli;  folia  caulina  minora 
oblongo-lanceolata  et  oblongo-linearia,  subsessilia  et  sessilia.  Inflorescentia  iunior  alba 
fere  subspicata  ramis  vix  scorpioideis,  dein  in  paniculam  florentem  longam  albam  densius- 
culam  ramis  subpalentibus  non  scorpioideis  transformata;  flores  parvi;  calycis  laciniac 
oblongo-lineares,  obtusae,  argenteo-albae;  corolla  subaequilonga,  brevitubulosa,  lobi  limbi 
breves  anguste  trianguläres,  acuti;  stamina  corollam  superantia.  Fructllfl  ignotus.  — 
Species  summopere  insignis  et  forsan  alii  gencris.     Caulis  florifer  usque  ad  50  cm  altus. 

Zenlralasien:  In  der  Umgebung  von  Baldschuan  und  Kuljab  (z.B.  Boshcwilz 
n.  524.   nach   Lipsky).  —  Nicht  gesehen. 


IßO  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Species  excludendae. 

S.  angnstifolius  Schrenk  ex  Fisch,  et  Mey.  Enum.  pl.  Schrenk  -II.  (1842)  28  = 
Lindelofia  angustifolia  (Schrenk)  Brand. 

S.  baicahnsis  DC.  Prodi*.  X.    (1846)    166  =  Oraniospermum  subvillosum   Lehm. 

S.  brachystemon  Fisch,  et  Mey.  ex  Hohenack.  in  Bull.  Soc.  Nat.  Moscou  XI.  (1838) 
306  =  Lindelofia  brachystemon  (Fisch,  et  Mey.)  Brand. 

S.  cerinthoides  Boiss.  Diagn.  pl.  nov.  orient.  XI.  (1849)  127  —  Lindelofia  cerin- 
thoides  (Boiss.)  Brand. 

S.  eriocalycinus  Boiss.  et  Buhse  in  Nouv.  Mem.  Soc.  Nat.  Moscou  XII.  (1860) 
156  =  Lindelofia  eriocalyäna  (Boiss.  et  Buhse)  Brand. 

S.kurdicus  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  104  =  Lindelofia 
kurdica  (Kotschy)  Brand. 

S.  Kuschakewiczii  Lipsky  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII.  (1904)  182  =  Kuscha- 
kewiczia  turkestanica  Begel  et  Smirnow. 

S.  lanatus  A.  DC.  in  DC.  Prodr.   X.   (18  46)   165  =  Lindelofia  lanata  (L.)  Brand. 

S.  nigricans  Schrenk  ex  Fisch,  et  Mey.  Enum.  pl.  Schrenk  II.  (1842)  29  =  Lin- 
delofia stylosa  (Kar.  et  Kir.)  Brand. 

S.  Olgae  Begel  et  Smirnow  in  Denkschr.  Ges.  Nat.  Anthrop.  Ethnol.  Moskau  XXXIV. 
II.  (4  882)  59  =  Lindelofia  Olgae  (Begel  et  Smirnow)  Brand. 

S.  stylosus  Lipsky  in  Act.  Hort.  Bot.  Petropol.  XXIII.  (1904)  193  =  Lindelofia 
stylosa  (Kar.  et  Kir.)  Brand. 

19.  KuSChakewiCzia  Hegel  et  Smirnow. 

Kuschakewiczia*)  Begel  et  Smirnow  in  Act.  Hort.  Petropol.  V.  II.  (1878,  falso 
1877  Ind.  Kew.)  625;  Baill.  Hist.  pl.  X.  (1891)  379;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam. 
IV.   3a.  (1893)   105;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)  426. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus,  fructifer  parum  auctus.  Corolla  cylindrica  lobis 
brevibus,  plerumque  introrsum  revolutis.  Fornices  superiori  parti  tubi  corollae  affixi, 
deorsum  revoluti,  dense  barbati.  Stamina  inferiori  parti  tubi  corollae  affixa,  cum 
corolla  coalita  eamque  multo  superantia.  Antherae  subglobosae.  Stylus  calyce  longior. 
Nuculae  solitariae,  a  stylo  liberae,  immarginatae,  compressae,  fere  orbiculares,  undique 
et  dense  glochidiatae.  —  Herbae  perennes,  caule  haud  fistuloso,  foliis  basalibus  longius- 
cnle  petiolatis,  caulinis  alternis,  cincinnis  ebracteatis.  —  Species  unica. 

K.  turkestanica  Regel  et  Smirnow  in  Act.  Hort.  Petropol.  V.  II.  (1878)  626;  Ailch. 
Bot.  Afghan.  Delim.  Comm.  (1888)  88;  Fedtsch.  in  Denkschr.  Ges.  Nat.  Mose.  CIII. 
(1902)  108.  —  Solenanthus  Kuscliakewicxii  Lipsky!  in  Act.  Hort.  Petropol.  XXIII. 
(1904)  182;  1.  c  XXVI.  II.  (1910)  463.  —  Solenanthus  circinatus  O.  Paulsen  in  Bot. 
Tidskr.  XXVII.  (1906)  219,  non  Ledeb.  —  Solenanthus  turkestanicus  Macbride  in  Proc. 
Amer.  Acad.  LI.  n.  10.  (1916)  543.  —  Caulis  erectus  crassus,  40  cm  vel  ultra  altus, 
adpresse  villosus.  Folia  basalia  15  —  25  cm  cum  petiolo  longa,  3 — 6  cm  lata,  oblonga 
vel  elliptica,  obtusa,  in  petiolum  breviter  attenuata,  3 — 5-nervia,  pilis  substrigosis  dense 
obsita;  folia  caulina  inferiora  petiolata,  superiora  sessilia,  lanceolata  vel  oblonga,  6 — 
M  cm  longa,  20 — 35  mm  lata,  utrinque  attenuata.  Cincinni  breves,  primum  in  capi- 
tulum,  dein  in  umbellam  terminalem  longe  peduneulatam  dispositi;  pedicelli  fruetiferi 
calyce  breviores;  sepala  oblonga  apice  paulum  attenuata  obtusiuscula,  uninervia,  pilosa, 
3  mm  longa;  corolla  calycem  vix  superans.  Nuculae  8  mm  diametro;  facies  exterior 
paulum  excavata;  cicatrix  triangularis,  nueula  multo  minor. 

Zentralasien:  Auf  Hügeln  und  Steppen;  nicht  selten.  Afghanistan:  Badghis;  sehr 
gemein  (Aitchison  n.  132).     Einheimischer  Name:  Bajindak.  —  Samarkand:  auf 


*)  Nomen  dalum  in  honorem  collectoris  Kuschakewicz,  qui  plantam  prope  urbem 
Taschkent  Turkestaniae  detexit.  —  Cf.  de  eius  collectionibus  1870—1879  Fischer  von  Waldheim, 
Histor.  otscherk.  Peterb.  sad.  (1899)  132. 


Kuschakewiczia,  Suchtelenia. 


161 


dem  Karatau  (Sewerzow  u.  a.).  In  der  Steppe 
bei  ßalan  Hur  (Paulsen  n.  112).  In  Kala- 
dian,  Karategin,  Hissar  und  Denau  (nach 
Lipsky).  Kuljab  (Roshewitz  n.  53 1 ).  Bald- 
schuan  (Roshewitz  n.  434).  —  Blüht  im 
April  und  Mai. 

20.  Suchtelenia  Eareiin. 

Suchtelenia*)  Karelin  ex  Meissn.  Gen. 
Comm.  (18  4  0)  188  et  in  Bull.  Soc.  imp. 
Moscou  (1841)  16,  t.  2;  Endl.  Gen.  Suppl.  I. 
(1840)  1403;  DC.  Prodr.  X.  (1846)  162; 
Boiss.  Fl.  Orient.  IV.  (1875)  276;  Benth.  et 
Hook.  f.  Gen.  II.  (1876)  845;  Baill.  Hist.pl. 
X.  (1891)  381;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl, 
Pflzfam.  IV.  3a.  (1  893)  98,  flg.  40^4— C;  Dalla 
Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.  (1904)  425; 
Popow  in  Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)   101. 

Calyx  usque  ad  medium  circiter  parti- 
tus,  fructifer  valde  auctus.  Corolla  infundi- 
buliformis,  limbo  tubum  subaequante,  lobis 
tubum  nunc  aequantibus  nunc  eo  fere  duplo 
brevioribus.  Fornices  parvi  paulo  infra  lobos 
corollae  inserti,  breviter  coniformes,  apice  in- 
crassati.  Stamina  brevissima  ad  basin  tubi 
corollae  inserta,  antheris  ovatis.  Stylus  bre- 
vissimus.  Nuculae  raro  4,  plerumque  soli- 
tariae,  ovoideae,  apice  attenuatae,  tota  facie 
interiore  gynobasi  affixae,  facie  exteriore  con- 
vexae,  nunc  glochidiatae,  nunc  fere  laeves. 
Embryo  leviter  curvatus,  cotyledonibus  ovatis 
radiculam  crassam  duplo  superantibus.  — 
Herbae  annuae,  foliis  infimis  oppositis,  ceteris 
alternis,  cincinnis  elongatis  terminalibus  brac- 
teatis.    —  Species  unica.  —  Fig.  22. 

S.  calycina  (C.  A.  Mey.)  A.  DG.  in  DC. 
Prodr.  X.  (18  46)  163;  Bunge,  AI.  Lehm. 
Reliq.  bot.  (1851)  414;  Boiss.  Fl.  Orient.  IV. 
(1875)  276;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam. 
IV.  3a.  (1893)  89,  flg.  iOÄ—C;  Popow  in 
Fl.  caucas.  crit.  IV.  2.  (1913)  101.  —  Cyno- 
glossum  calycinum  C.  A.  Mey.  Enum.  plant, 
caucas.  (1831)  100.  —  S.  cermthifolia  Karel. 
ex  Meissn.  Gen.  Comm.  (1840)  188.  —  S. 
acanthooarpa  Karel. !  in  Bull.  Soc.  imp.  Mos- 
cou (1841)  16,  t.  2;  DC.  Prodr.  X.  (1846) 
163.  —  S.  acanthocarpa  ß.  cerinthifolia  DC. 
1.  c.  —  S.  uniserialis  Ledeb.  Fl.  ross.  IH. 
(1847)  169.  —  8.  calycina  a.  laeviuscula 
ß.  uniserialis  y.  acanthocarpa  O.  Ktze.  in  Act. 


*)  Genus  dicatum  in  memoriam  Comitis 
»P.  P.  Suchtelen,  viri  celeberrimi,  provinciae 
Orenburgensis  gubernatoris  militarist. 

A.  Engler,  Da8  Pflanzenreich.  IV.  (Bmbryoph.  siphonog.)  262.  Cynoglosseae 


Fig.  22.  Suchtelenia  calycina  (C.  A.  Mey.)  DC. 
A  Habitus.  B  Cincinnus.  C  Flos.  D  Corolla 
longitudinaliter  secta.  E  Ovarium.  F  Calyx 
fructifer.  O  Nucula  a  facie  exteriore.  J?Nu- 
cula  a  facie  interiore.  J  Nucula  a  latere.  K 
Nucula  longitudinaliter  secta.  —  Icon.  origin. 

11 


162  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Hort.  Petropol.  X.  (1  887)  21  8  et  21  9.  —  S.  acanthophora  »Kar.«  ex  Gurke  in  Engl.  u. 
Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  99  [erratum].  —  Caulis  erectus,  7 — 3t)  cm  altus,  simplex 
vel  ramosus,  glaberrimus  vel  parce  calcareo-tuberculatus.  Folia  infima  opposita,  cetera 
allerna,  oblongo-elliplica  vel  oblonga,  3-4  cm  longa,  apice  obtusa,  inferiora  in  petiolum 
attenuata,  superiora  sessilia,  subamplexicaulia,  omnia  ±  calcareo-tuberculata  et  setulosa. 
Gincinni  terminales  elongati  gemini  ternative,  multi-  sed  laxiflori;  flores  longiuscule  pe- 
dicellati;  calyx  florifer  1  xj^  mm  longus  glaber,  lobis  ovatis  obtusis;  corolla  2y2  mm  longa, 
azurea.     Nuculae  5  mm  diametro. 

Vorderasien:  im  Gebiet  des  südlichen  kaspischen  Meeres,  auf  den  Steppen;  sehr 
zerstreut.  Im  östlichen  Transkaukasien  (nach  Popow).  > Nebelgelände«  am  kaspi- 
schen Meer  (Lessing).  Auf  den  Inseln  des  kaspischen  Meeres  (Karelin).  Nördliches 
Persien:  bei  Gatschinar  (Bornmüller).  Transkaspisches  Gebiet:  Kasandschih: 
auf  den  Tonsteppen  bei  Uschak  (Sintenis  n.  1600).  Turkmenien  (0.  Kuntze).  In 
den  Wüsten  Karakum  und  Kisilkum  (Reliq.  Lehm.  n.  945).  —  Blüht  im  April  und  Mai. 

Genera  excludeuda. 

4.  Actinocarya  Beruh. 

Actinocarya  Benth.  in  Benth.  et  Hook.  f.  Gen.  H.  (1876)  846;  C.  B.  Clarke  in 
Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  154;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893) 
101;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.   (1904)   426. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus.  Corolla  campanulata  lobis  late  ovatis  tubo  paulo 
brevioribus.  Fornices  minimi,  transverse  lineares,  fauci  affixi.  Stamina  inferiori  parti 
tubi  afflxa,  brevissima,  inclusa.  Gynobasis  plana,  margine  turgido  circumdata.  Stylus 
brevissimus.  Nuculae  basi  tantum  gynobasi  affixae,  ovoideae,  parce  sed  longiuscule 
glochidiatae,  margine  grosse  cristato  elevato  ornatae.  —  Herbae  annuae  procumbentes 
foliis  alternis  floribus  solitariis  vel  laxe  circinatis.  —  Species  unica. 

A.  tibetica  Benth  !  in  Benth.  et  Hook.  f.  Fl.  Brit.  Ind.  IV.  (1883)  154.  —  Glabra 
vel  parce  pilosa,  caulibus  gracilibus,  12 — 16  cm  longis.  Folia  inferiora  breviter  petiolata, 
superiora  subsessilia,  obovata  vel  spathulata  vel  lanceolato-oblonga,  15 — 35  mm  longa, 
4 — 7  mm  lata,  setulis  basi  calcaratis  utrinque  obsita.  Pedunculi  florum  solitariorum 
longissimi,  pedicelli  florum  circinatorum  multo  minores,  sed  calyce  longiores;  scpala 
lanceolato-subulata,  $l/A  mm  longa,  uninervia,  pilosa;  corolla  2V2  mm  longa.  Nu< -ulae 
2  mm  longae;  embryo  2  mm  longus,  cotyledonibus  ovatis  radicula  crassa  brevi. 

Westtibet:  Nubra;  bei  »Karsar  village«,  4000 — 4500  m  ü.  M.  (Hooker  und 
Thomson). 

Nota.     De  sede  systematica  huius  generis  cf.  p.  15  et  16. 

2.  Brachybotrys  Maxim. 

Brachybotrys  Maxim,  ex  Oliver  in  Hook.  Ic.  pl.  XIU.  (1878)  43,  t.  1254;  Gurke 
in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  rV.  3a.  (1893)  99;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon. 
(1904)    425. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus.  Corolla  infundibuliformis  lobis  ovato-oblongis  tubum 
aequantibus;  fornices  magni  subquadrati  obtusi,  fauci  inserti.  Stamina  supremo  tuba 
affixa,  e  fauce  exserta,  sed  lobos  corollae  haud  superantia,  antheris  lineari-oblongis 
filamenta  aequantibus.  Stylus  calyce  duplo  longior.  Nuculae  pyramidiformes  hirtellae, 
basi  tantum  angusta  gynobasi  planae  affixae.  —  Herbae  annuae,  foliis  inferiori lms 
alternis,  superioribus  subverticillatis,  cincinnis  solitariis  terminalibus  longe  pedunculatis.  — 
Species  unica. 

B.  paridiformis  Maxim,  ex  Oliver  in  Hook.  Ic.  pl.  XIII.  (1878)  43,  t.  1254;  Gurke 
in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam.  IV.  3a.  (1893)  99,  t.  41,  A,  B.  —  Caulis  erectus  simple^ 
angulatus  et  canaliculatus,  glaber,  nitens,  40 — 60  cm  altus,  inferne  parce,  superne  dense 
foliosus.     Folia  tenuiter  membranacea,  inferiora  longe  petiolata,  superiora  breviter  petio- 


Actinocarya,  Brachybotrys,  Selkirkia.  163 

lata,  multo  maiora,  obovata  vel  elliptica  vcl  oblonga,  cum  petiolo  brevi  10 — 13  cm 
longa,  35  —  65  mm  lata,  apice  acuminata,  basi  attenuata,  utrinque  hirta  vel  fere  gla- 
brata;  petiolus  ±  arachnoideo-villosus.  Flores  longe  pedicellati,  pedicellis  dense  et 
adpresse  birtis;  sepala  linear i-lanceolata,  acuta,  7  mm  longa,  hispida;  corolla  9  mm 
longa;  Stylus  13  mm  longus.  Nuculae  2  mm  longae;  embryo  1  l/4  mm  longus  cotyle- 
donibus  orbicularibus  radiculae  aequilongis. 

Ostasien:  Mandschurei  am  Flusse  Jui-Fun  (Komarow  n.  1307);  am  Flusse  Se- 
demi (Jankowski).     Korea:   »ni.  Kan.  Ouen.  to.«   (Faurie  n.  330). 

Nota.    De  sede  systematica  huius  generis  cf.  p.  15  et  16. 

3.  Selkirkia  Hemsi. 

Selkirkia  Hemsl.  Bot.  Challenger  I.  III.  (1884)  47;  Gurke  in  Engl.  u.  Prantl,  Pflzfam. 
IV.   3a.  (1893)   103;  Dalla  Torre  et  Harms,  Gen.  Siphon.   (1904)   42  6. 

Calyx  usque  ad  basin  partitus.  Corolla  campanulata,  lobis  rotundatis  tubo  sub- 
brevioribus.  Fornices  transverse  lineares  fauci  affixi.  Stamina  inclusa,  inferiori  parti 
tubi  corollae  affixa,  antheris  oblongis,  nutantibus,  filamenta  brevia  aequantibus.  Stylus 
crassus  calycem  aequans.  Nuculae  marginatae,  parce  sed  grosse  aculeatae,  apicibus 
gynobasin  coniformem  superantes  stylumque  aequantes.  —  Frutices  foliis  dense  con- 
gestis,  cincinnis  terminalibus.  —  Species  unica. 

S.  Berteroi  (Colla)  Hemsl.  Bot.  Challenger  I.  III.  (1884)  47.  —  Cynoglossum 
Berteri  (sie!)  Colla,  Plant,  chil.  Bert.  (1832  —  1833)  n.  91,  t.  43;  DC.  Prodr.  X.  (1846) 
153.  —  Frutex  »3-pedalis«  ramis  cinereis  angulatis  superne  adpresse  serieeis.  Folia 
elliptica  vel  oblonga,  inferiora  in  petiolum  brevem  attenuata,  superiora  basi  rotundata, 
sessilia,  3  —  6  cm  longa,  15  —  22  mm  lata,  supra  minute  strigosa,  subtus  setulis  basi 
calcaratis  minimis  densissime  vestita,  apice  distinete  cuspidata,  nervo  intermedio  valde 
prominulo.  Cincinni  paniculati  vel  corymbosi;  pedicelli  floribus  longiores;  sepala  vix 
3  mm  longa  elliptica  uninervia  ciliata;  corolla  5  mm  longa,   8  mm  lata. 

Chile:  Insel  San  Juan  Fernandez  (z.  B.  Philippi  n.  35). 

Nota.     De  sede  systematica  huius  generis  cf.  p.  15  et  16. 


Addenda  et  corrigenda. 

p.  12,  Zeile  8  von  unten,  unter  »Geographische  Verbreitung«  ist  hinter  den 
Worten  »auf  Java  3  Arten«  hinzuzufügen:  Auch  von  der  Insel  Celebes  ist  jetzt  eine 
Art  bekannt  geworden. 

p.  46.  In  dem  Bestiminungsschlüssel  von  4.  Paracaryum  ist  hinter  den  Worten 
•ß,  Nuculae  heteromorphae«  der  Speziesname  zu  streichen  und  die  beiden  folgenden 
Zeilen  sind  hinzuzufügen: 

I.  Pedicelli  inferiores  calycem  aequantes 6.  P..  calatliicarpum. 

II.  Pedicelli  inferiores  calyce  2—  3-plo  longiores     .    .    6a.  P.  Boissieri. 

p.  47,  1.  15..  Bei  3.  Paracaryum  intermedium  ist  das  Synonym  P.  Boissieri 
Schweinf.  zu  streichen. 

p.  47,  1.  29  lies:  Schweinfurth  n.  208  statt  Schweinfurth  n.  200. 

p.  47,  1.  30  ist  zu  den  Standorten  aus  der  ägyptisch- arabischen  Wüste  hinzuzu- 
fügen: Nördliches  Wadi  Ashar  (nördliche  Galata),  östliche  Wüste  von  Ägypten  (Schwein- 
furth,  20.  4.  87). 

p.  48.     Zwischen  P.  calathicarpum  und  P.  Thomsonii  ist  einzuschieben: 

üa.  P.  Boissieri  Schweinf.!  ex  Aschers,  et  Schweinf.  in  Mem.  Inst,  egypt.  II.  (1889) 
7  68;  Muschler,  Man.  Fl.  Egypt  (1912)  790.  —  Annuum  gracillimum  flagelliforme  ci- 
nerascens,  caulibus  ascendentibus  usque  ad  35  cm  longis.  Folia  spathulata,  quasi  in 
petiolum  attenuata,   2 — 5  cm  longa,    3 — 6  mm  lata.      Cincinni    terminales   et   axillares, 

11* 


164  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

laxissimi,  pauciflori;  pedicelli  inferiores  calyce  2 — 3-plo  longiores;  flores  ut  in  P.  inter- 
rnedium.  Nuculae  aut  triquetrae  oblongae  vix  marginatae  aculeatae  aut  cyathiformes 
membrana  valde  inflata  marginatae,  plerumque  binae  utriusque  generis  in  uno  eodemque 
calyce. 

Südliche  Galata,  östliche  Wüste  von  Ägypten:  im  oberen  Wadi  om  Ruthi,  1300  m 
ü.M.  (Schweinfurth,   3.— 7.  Mai  1887). 

p.  50,  1.  30  ist  zu  den  einheimischen  Namen  von  Paracaryum  rugulosum  hinzu- 
zufügen: Ommu  geres  (nach  Schweinfurth). 

p.  55,  1.  27  lies:  I.  Sepala  4 — 5  mm  longa. 

p.  57,  1.  3  füge  ein  hinter  »Kappadozien« :  Steppe  bei  Bereketli  Maden,  Vilajet  Konia 
(Siehe  n.  178)  und  in  der  vorletzten  Zeile  lies:  calyx  4 — 5  mm  longus. 

p.  58,  1.  4.  »Nicht  gesehen«  ist  zu  streichen  und  statt  dessen  zu  lesen:  Steppen 
bei  Bereketli,  1600  m  (Siehe  n.  378);  Steppen  bei  Korasch  im  Lykaonischen  Taurus 
(Siehe  n.  507).   —  Blühend  im  Juni. 

p.  58,  1.  31.  Füge  hinzu:  Auf  Brachen  bei  Kaisarie  in  Kappadozien,  1200  m  ü.  M. 
(Siehe  n.  427).  —  Blühend  im  Juni. 


Verzeichnis  der  Sammler-Nummern. 

Abkürzungen: 

C.  =  Cynoglossum.        M.  =  Mattiastrum.  P.  =  Paracaryum.  S.  =  Solenanthus. 

L.  =  Lindelofia.  0.  =  Omphalodes.  R.  =  Rindera.  T.  =  Trichodesma. 

Aitchison  (Afghanistan)  132  Kuschakewiczia  turkestanica  —  172  Caccinia  macranthera 
crassifolia  —  382  M.  cristatum  var.  Paropamisi  —  548  R.  karabaghensis  —  576  Adelocaryum 
anchusoides  —  579  C.  glochidiatum  —  618  =  172  —  706  T.  incanum  Aitchisonii  —  864  T. 
incanum  strictum. 

Albers  (Deutsch  Ostafrika)  165;  166;  181;  221   C.  lanceolatum. 

Alboff  (Transkaukasien)  10  0.  cappadocica  f.  alpina  —  100;  126  O.  cappadocica  —  339 
O.  rupestris  —  352  0.  cappadocica  —  400  =  10  —  438  O.  rupestris. 

Alexenko  (Kaukasus)  9651   C.  holosericeum. 

Anderson  (Vorderindien)  269  C.  lanceolatum  —  810  C.  zeylanicum. 

Andrne  (Australien)  144  G.  australe. 

Antnnes  (Angola)  A.  120;  317  T.  arenicolum. 

Ascherson  n.  Reinhardt  (Sardinien)  364  G.  creticum. 

Bachmunn  (Südost-Afrika)  1135—1139  0.  lanceolatum  —  1140  C.  hispidum. 

Baenitz  (Herbarium  Europaeum)  2566  O.  scorpioides  —  3879;  3880  G.  germanicum. 

Bailey  (England)  866  C.  officinale. 

Baker  (Californien;  Nevada)  298  C.  grande  —  1028;  4135  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii. 

Balansa  (Algier)  311  C.  clandestinum  —  314  L.  lanata  —  367  O.  Luciliae  —  863  C.  cre- 
ticum —  (Orient)  1517  O.  cappadocica  —  (Tonkin)  3895  G.  lanceolatum. 

Baldacci  (Albanien)  186    R.  graeca  —  188   S.  albanicus  —  343    C.  creticum. 

Balfonr  (Socotra)  438  T.  Scottii  —  532  T.  laxiQorum. 

Ball  (Marokko)  779  C.  creticum. 

Baron  (Madagaskar)  3307  C.  lanceolatum  —  3588  C.  borbonicum. 

Bartsch  (Schlesien)  242  O.  scorpioides. 

Battandier  n.  Trabnt  (Algier)  28  C.  clandestinum  —  29  L.  lanata. 

Bauin  (Südost-Afrika)  195  T.  arenicolum  —  234  T.  Dekindtianum  —  844  T.  Baumii. 

Bauniann  (Togo)  212  C.  lanceolatum. 

Baur  (Afrika)  29  T.  africanum. 

Becker  (Russland)  80  R.  tetraspis. 

Bennett   England)  673  C.  germanicum. 

ßeqnaert  (Katanga)  105  T.  Bequaertii. 

Berg  (Argentinien)  81;  163  Pectocarya  lateriflora. 

y.  Berg  {Kleinasien)  75  C.  montanum  asiaticum. 

Bertero  (Chile)  211  Pectocarya  lateriflora  —  212  P.  pusilla  —  944  =  211  —  1161  C. 
paniculatum  f.  Azocarti. 

Billot  (Frankreich)  1937  O.  venia  —  2510  O.  litoralis. 

Blanche  (Libanon)  426  S.  stamineus  —  430;  431;  432  C.  creticum. 

Blan  (Bosnien)  347;  523;  1487  G.  officinale. 

Bock  n.  r.  Rosthorn  (Ostasien)  1261  C.  lanceolatum. 

Boivin  (Reunion)  1244  T.  indicum  —  1245  C.  borbonicum  —  1247  C.  rochelia. 

Bolander    Californien)  3858  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii. 

Bolle  (Mukaronesien)  75  T.  africanum. 

Bolus  (Südafrika)  641   T.  africanum  —  9706  T.  droogmansianum  glabrescens. 

Bonati  (China)  3308  C.  amabile  —  6769  C.  lanceolatum. 

Borumiiller  (Dalmatien)  1)5;  301   C.  Columnae  —  805;  1174;  1659  C.  creticum. 

Bornmüller  (Orient)  728  M.  calycinum  —  749  C.  montanum  asiaticum  —  750  C.  creticum 


\QQ  Ä.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

—  751  C.  montanum  natolicum  —  1164  S.  stamineus  —  1166  C.  creticum  —  1167  C.  mon- 
tanum  asiaticum  —  1257  =  751  —  1612  R.  lanata  genuina  —  1614  S.  petiolaris  —  1615  S. 
stamineus  —  1616  P.  Sintenisii  latifolium  —  1635  C.  cretfcum  —  1636  M.  Straussii  —  1681  M. 
raccmosum  —  1717  M.  incanum  —  2443  S.  stamineus  —  2444  =  749  —  2829  R.  lanata  cyano- 
ptera  —  3080  M.  incanum  —  3456  S.  stamineus  —  3911  S.  petiolaris  —  3912  S.  petiolaris 
f.  laxiflora  —  3914  Caccinia  macranthera  linearifolia  —  3915  L.  cerinthoides  et  f.  stenophylla  — 
3916;  3917  T.  Aucheri  —  4975;  4976  P.  rugulosum  —  4977  =  4976  —  4979  P.  Bungei  — 
4980  P.  intermedium  —  4985  P.  inconspicuum  (?)  —  5325  C.  creticum  —  5326  =  749  — 
7733  =  749  —  7735;  7736;  7737  R.  lanata  punctata  —  7738;  7739;  7740;  7741  P.  strictum  — 
7758  T.  incanum  virescens  —  7759  T.  incanum  molle  —  7760;  7761;  7762;  7763  =  7759  — 
7766;  7767  Caccinia  macranthera  crassifolia  —  7769;  7770  L.  cerinthoides  —  7771;  7772  S. 
petiolaris  —  7773  S.  stamineus  —  7774  S.  stamineus  luteus  —  7775  L.  bracbystemon  —  7776 
S.  stamineus  —  9793  0.  Luciliae  —  10874  T.  africanum  —  10875  T.  africanum  heterotrichum 

—  10876  =  10874  —  10877;  10878  =  10875  —  12185  C.  creticum  —  12186  =  749. 

Bormniiller  (Turkestan)  2;  92  T.  incanum  —  126  Adelocaryum  anchusoides  —  546  M. 
himalayense  —  852  =  126  —  953  =  2. 

Bourgeau  (Algier)  24  R.  gymnandra. 

Bourgeau  (Armenien)  193  M.  cristatum  —  194;  195  M.  racemosum  —  196  R.  lanata 
canescens. 

Bourgeau  (Spanien)  339  O.  linifolia  —  1309  G.  nebrodense  pustulatum —  1310  =  339  — 
2694  O.  lusitanica. 

Braun  (Deutsch  Ostafrika)  1314  T.  zeylanicum  —  1925  T.  zeylanicum  f.  longifolia  — 
2727;  2825;  2913  C.  lanceolatum. 

Brenning  (Vereinigte  Staaten)  540  C.  virginianum. 

Bronn  (England)  867  C.  germanicum. 

Buchanan  (Nyassa)  135  C.  lanceolatum  —  268  T.  droogmansianum  glabrescens  —  299 
T.  physaloides  —  727  C.  lanceolatum  geometricum  —  927  G.  lanceolatum  —  1041  T.  physa- 
loides  —  1145;  1373  =  727  —  7032  T.  droogmansianum  glabrescens. 

Büchner  (Kongo)  577  TV  angolense. 

Buchwald  (Deutsch  Ostafrika)  92  T.  zeylanicum  —  227;  264;  314;  315;  512a  C.  lanceo- 
latum —  597  C.  lanceolatum  geometricum. 

Bunge  (Sibirien)  945  Suchtelenia  calycina  —  947  R.  tetraspis. 

Barke  (Südafrika)  313  T.  angustifolium. 

Burnat  (Frankreich)  1413  C.  cheirifolium. 

Busch,  Marcowicz,  Woronow  (Kaukasus)  215  O.  rupestris. 

Busse  (Deutsch  Ostafrika)  357  C.  lanceolatum  —  445;  495  T.  zeylanicum —  916  T.  droog- 
mansianum glabrescens  —  2654  T.  zeylanicum. 

Büttner  (Togo)  42;  86;  254;  389  C.  lanceolatum  geometricum. 

fallier  (Schlesien)  640  O.  scorpioides. 

Cheyallier  (Algier)  457  T.  africanum  —  458  T.  calcaratum. 

Choulette  (Algier)  365  C.  cheirifolium. 

Clarke  (Sikkira)  34055  forma  transitoria  inter  T.  amplexicaule  et  T.  indicum  —  35410; 
35537  C.  lanceolatum  —  35819  C.  glochidiatum  —  36041  C.  zeylanicum  —  36525  C.  glochi- 
diatum  —  37289;  37531  G.  zeylanicum  —  44181  C.  zeylanicum  —  44186  C.  lanceolatum  — 
44292B  C.  zeylanicum  —  44294  C.  glochidiatum  —  44541  C.  lanceolatum. 

Conrads  (Deutsch  Ostafrika)  1 1 8  T.  zeylanicum. 

Conrau  (Kamerun)  132  G.  lanceolatum  geometricum  —  190  C.  lanceolatum. 

Corille  u.  Funston  (Galifornien)  721  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii. 

Cuming  (Philippinen)  680;  686  T.  zeylanicum. 

Cuslck  (Oregon)  2555  Pectocarya  setosa  —  2676;  2813  C.  occidentale. 

David  (Mongolei)  1921   C.  divaricatum. 

Deflers  (Arabien)  864  T.  calathiforme. 

Degen  (Ungarn)  1746  R.  umbellata. 

Delstel  (Kamerun)  42;  653  C.  lanceolatum. 

Dekindt  (Angola)  40  T.  arenicolum  —  77  T.  Dekindtianum. 

Delacour  (Frankreich)  5285  C.  creticum. 

Delalande  (Frankreich)  158  O.  litoralis. 

Dieck  (Gilicien)  1;  10  S.  stamineus. 

Diels  (Australien)  2789  T.  zeylanicum  sericeum  —  3674  T.  zeylanicum  intermedium. 

Dieterlen  (Südafrika)  375  C.  hispidum. 


Verzeichnis  der  Sammler-Nummern.  167 

Dietrich  (Australien)  403  T.  zeylanicum  intermedium. 

Diugler  (Bithynien)  313  C.  montanum  asiaticum. 

Diuter  (Deutsch  Südwestafrika)  297;  415  T.  angustifolium  —  916  T.  africanum  —  925 
T.  angustifolium  —  1213;  1382  T.  africanum  —  1522  T.  angustifolium. 

Dombey  (Peru)  371  Pectocarya  lateriflora. 

Dörfler  (Herbarium  normale)  4564  C.  magellense  —  4565  C.  Dioscoridis  —  4681  S.  Re- 
vcrchonii  —  4  682  C.  germanicum  —  5143  0.  verna  —  5144  0.  scorpioides. 

Dörfler  (Türkei)  281   C.  Columnae  —  282  C.  montanum. 

Drege  (Südafrika)  650;  912  T.  africanum. 

Drnmmond  (Australien)  133  T.  zeylanicum  intermedium. 

Düsen  (Kamerun)  402  C.  lanceolatum. 

Dus6n  (Patagonien)  5  Pectocarya  lateriflora. 

Duthie  (Vorderindien)  87;  90  (?)  C.  glochidiatum  —  M48  Adelocaryum  malabaricum  (?)  — 
2356  C.  lanceolatum  —  5798;  5801  C.  zeylanicum  —  11274  L.  longiflora  —  11526  Adelocaryum 
anchusoides. 

Dybowski  (Polen)  975  C.  officinale. 

Eckion  u.  Zeyher  (Südafrika)  47  C.  hispidum  —  49  C.  lanceolatum. 

Ehrenberg  (Vorderasien)  148  T.  Ehrenbergii  —  155  C.  montanum  asiaticum. 

Eick  (Deutsch  Ostafrika)  1 92  G.  lanceolatum  geometricum. 

Ellenbeck  (Galla)  238  T.  calathiforme  —  374a;  464  C.  montanum  alpinum  —  471;  504 
C.  lanceolatum  —  549  =  464  —  757;  1394;  1416  C.  lanceolatum  —  1431  G.  amplifolium  — 
1U9  C,  lanceolatum  —  1488  C.  coeruleum  —  1656  =  464. 

Eimer  (Galifornien)  3706  Pectocarya  setosa  —  4483  C.  grande  —  4676  Pectocarya  pusilla 
flagellaris. 

Eimer  (Philippinen)  6381   C.  lanceolatum  —  11481   C.  zeylanicum. 

Endlich  (Deutsch  Ostafrika)  3  G.  lanceolatum  —  362  T.  zeylanicum. 

Endlich  (Kleinasien)  95  C.  creticum. 

Endlich  (Mexiko)  797  O.  aliena. 

Engelmann  (Missouri)  399  C.  virginianum. 

Engler  (Afrika)  963  a  G.  lanceolatum  geometricum  —  976  T.  zeylanicum  longifolium  — 
1182;  1193  =  963a  —  2753;  2834a;  3055  T.  physaloides. 

Engler  (Tsingtau)  7018  O.  aquatica  sinica. 

Engler  n.  Krause  (Kaukasus)  196  O.  rupestris. 

Eyersmann  (Sibirien)  127  R.  tetraspis. 

Faurie  (Japan;  Korea)  328  C.  lanceolatum  —  330  Brachybotrys  paridiformis  —  349  O. 
aquatica  —  764  O.  sericea  koreana  —  972;  1904  C.  zeylanicum  —  2190  O.  japonica  —  2526 
C.  zeylanicum  —  2528  O.  japonica  —  2530;  2531;  2837  C.  zeylanicum  —  3833  O.  sericea  — 
4106  O.  japonica  —  4107  C.  lanceolatum  —  5961  G.  zeylanicum  —  7010;  7894;  9917  O.  japo- 
nica —  1 371 5  C.  zeylanicum. 

Field  (Ostindien)  5894  T.  khasianum  —  10500;  24920  C.  zeylanicum. 

Fiori  (Sizilien)  630  C.  cheirifolium. 

FiSfher  (Deutsch  Ostafrika)  436  G.  lanceolatum. 

Fischer  (Nubien)  196  T.  africanum. 

Forrest  (China)  2235  C.  triste  —  2669  O.  Forrestii  —  4474  P.  brachytubum. 

Forsyth-Major  (Kleinasien)  410;  665  R.  graeca  incana. 

Forsyth-Major  (Madagaskar)  28  C.  monophlebium. 

Freyer  (Krain)  1177  O.  verna. 

Fritsche  (Angola)  92  C.  lanceolatum. 

Gadecean  (Frankreich)  131 6  bis  O.  litoralis. 

Gaillardot  (Orient)  5  C.  creticum  pseudocheirifolium  —  6  C.  creticum  —  2073  Caccinia 
macranthera  —  2082  =  5  —  2553  S.  stamineus  —  2996  =  5. 

Gandoger  (Algier;  Spanien)  33  C.  creticum  —  34  L.  lanata  —  370  C.  cheirifolium  hetero- 
carpum. 

Genty  (Frankreich)  1763;  4130  C.  Dioscoridis. 

Gerard  (Frankreich)  3554  C.  Dioscoridis. 

Gill  (Vorderindien)  23  C.  zeylanicum. 

Giraldi  (China)  2383  O.  trichocarpa  —  2388;  2393  Thyrocarpus  glochidiatus  —  2397  C. 
zeylanicum  —  6104  O.  moupinensis  —  6131  O.  trichocarpa. 

Giroucourt  (Dahomey)  101  T.  africanum. 


16g  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

Goctze  (Ostafrika)  70;  284  C.  amplifolium  —  1 1 32  G.  lanceolatum  geometricum  —  1267  T. 
droogmansianum  glabrescens  —  1398  T.  physaloides. 

Gossweiler  (Angola)  1117  T.  angolense.  * 

Grant  (Marokko)  11   C.  clandestinum. 

Greenman,  Lansing,  Dixon  (Illinois)  102  C.  officinale. 

Grifflth  (Vorderindien,  Afghanistan)  5945  M.  asperum  —  5962  P.  intermedium  —  5970 
C.  glochidiatum  et  lanceolatum  —  5970;  5971  C.  zeylanicum  —  5975  P.  microcarpurn  —  5976 
P.  inconspicuum  —  5978  L.  cynoglossoides  —  5979  S.  petiolaris  —  5980  S.  strictissimus  — 
5988  T.  molle  Griffithii  —  5989  T.  khasianum  —  5992  T.  incanum  molle. 

Grote  (Sinai)  70;  169  P.  intermedium. 

Guyon  (Algier)  5;  107  L.  lanata. 

Guyot  (Reunion)  27.  C.  borbonicum. 

Hagen  (Sumatra)  1  C.  javanicum. 

Hall,  H.  M.  (Californien)  1183  Pectocarya  setosa. 

Hampe  (Harz)  241   C.  germanicum. 

Hansen  (Californien)  149  C.  grande. 

Hass  (Tsingtau)  90  O.  aquatica  sinica. 

Haussknecht  (Orient)  674  C.  creticum  —  700  R.  lanata  punctata  —  702  T.  incanum 
molle  —  1197  R.  caespitosa. 

Hayek  (Steiermark)  243  O.  scorpioides  —  378  O.  verna. 

Heldreich  (Griechenland;  Kleinasien)  38  G.  Golumnae  —  201;  309;  575  R.  graeca  —  661 
C.  montanum  asiaticum  —  815  M.  racemosum  —  916  R.  lanata  —  1179  O.  Luciliae  —  1202 
M.  lithospermifolium  —  1324  C.  Golumnae  —  1566  R.  graeca  —  1633  C.  sphacioticum. 

Heller  (Californien)  5052  C.  grande  —  7586  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii  —  7984  C. 
occidentale  —  8187  Pectocarya  setosa  —  8428  C.  grande. 

Hellwig  (Neu-Guinea)  362  C.  Hellwigii. 

Henry  (China)  3367;  3391  Thyrocarpus  Sampsonii  amplifolius  —  4029  O.  moupinensis  — 
4720;  4981  C.  zeylanicum  —  5610  O.  moupinensis  —  5919;  9365  C.  zeylanicum  —  10124  T. 
sinicum. 

Herrmann  (Deutsch  Südwestafrika)  1 7  T.  africanum. 

Tan  Hensch  (Frankreich)  4  C.  officinale. 

Hieronymns  u.  Niederlein  (Argentinien)  466  Pectocarya  lateriflora. 

Hildebrandt  (Afrika)  472  C.  lanceolatum  —  487  T.  africanum  abyssinicum  —  847  T. 
calathiforme  —  847  a  T.  Hildebrandtii  —  1219  T.  zeylanicum  —  1415  G.  lanceolatum  —  1609 
T.  zeylanicum  —  2438  C.  lanceolatum  —  3029  T.  zeylanicum  —  3644  C.  borbonicum  —  3644a; 
3645  C.  rochelia. 

HUgendorf  (Japan)  140  O.  Krameri. 

Hohenacker  (Kaukasus;  Vorderindien)  1090  C.  lanceolatum  —  1413  T.  indicum  —  2099 
C.  creticum. 

Holst  (Deutsch  Ostafrika)  205;  214;  3383  C.  lanceolatum  —  3452  T.  zeylanicum. 

Holtze  (Australien)  50  T.  zeylanicum  intermedium. 

Hossens  (Ceylon)  39  C.  zeylanicum. 

Hühner  (Sachsen)  25  O.  scorpioides. 

Hnet  du  Pavillon  (Armenien)  3  S.  stamineus  —  5  M.  cristatum. 

Humblot  (Comoren)  97  C.  lanceolatum  comoranum  —  202;  356;  1595  T.  zeylanicum. 

Huter,  Porta,  RigO  (Mediterrangebiet)  44  C.  magellense  —  377  C.  montanum  —  380  C. 
cheirifolium  heterocarpum  —  496  C.  magellense  —  819  O.  brassicifolia  —  820  O.  linifolia. 

Jaeger  (Deutsch  Ostafrika)  214;  420  C.  lanceolatum  —  440  C.  amplifolium  —  508  C. 
amplifolium  macrocarpum. 

Jagor  (Java)  597;  619;  632  C.  javanicum. 

Jahn  {Deutsch  Ostafrika)  26  C.  lanceolatum. 

Jakuscher  (Süd-Rußland)  139  R.  tetraspis. 

Jamin  (Algier)  64  L.  lanata. 

Janensch  u.  Hennig  (Deutsch  Ostafrika)  2 ;  3  T.  zeylanicum. 

Johnston  (Deutsch  Ostafrika)  33  T.  zeylanicum  —  46  C.  amplifolium. 

Jones  (Nordamerika)  1622;  3052;  3123;  3811  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii  —  3992  Pecto- 
carya setosa  —  5033  =  1622. 

Juch  (Südafrika)  2213  T.  angustifolium. 

Junod  (Ostafrika)  548  T.  zeylanicum  —  604  T.  physaloides. 

Kaiser  (Sinai)  23  T.  africanum  heterotrichum  —  104  P.  intermedium. 


Verzeichnis  der  Sammler-Nummern.  169 

Kandt  (Deutsch  Ostafrika)  48  C.  lanceolatum. 

Kareliii  u.  Kiriloff  (Sibirien)  355  C.  viridiflorum  —  357  R.  tetraspis  —  358  S.  circinatus 

—  1743  R.  ochroleuca  —  1745  L.  stylosa. 

Kassner  (tropisches  Afrika)  752  G.  coeruleum  —  3109  C.  lanceolatum  geometricum. 

Keil    Deutsch  Ostafrika)  27;  261   C.  amplifolium  —  105  C.  lanceolatum  geometricum. 

Kellogg  u.  Harford    (Galifornien)   761   C.  grande  —  773   Pectocarya  lateriflora  Nuttallii. 

Kerner  (Niederösterreich)  2935  0.  scorpioides. 

Kerr  (Siam)  698  C.  lanceolatum. 

Kersten   (Palästina;   Marokko)    4;  11   T.  africanum  heterotrichum  —  82  C.  clandestinum; 

Kling  (Togo)  173  C.  lanceolatum. 

Kneucker  (Sinai;  Syrien)  6  T.  Ehrenbergii  —  10  P.  intermedium  —  12  T.  africanum 
heterotrichum  —  85  P.  rugulosum  —  124  C.  montanum  asiaticum. 

Koch  (Australien)  51   T.  zeylanicum  intermedium. 

Komaroff  (Mandschurei)  1307  Brachybotrys  paridiformis. 

Kotschy  (Orient)  19  O.  Luciliae  cilicica  —  39  M.  racemosum  u.  lithosperraifolium  —  56 
R.  lanata  punctata  —  79;  93  S.  stamineus  —  112a;  128b  M.  lithospermifolium  —  129  (Syrien) 
M.  lamprocarpum  —  129  (Persien)  S.  petiolaris  —  136  P.  strictum  —  144  M.  lithospermifolium 

—  189  M.  racemosum  —  192  =  19  —  200  S.  stamineus  —  Suppl.  231  C.  monlanum  natolicum 

—  236  R.  lanata  punctata  —  241  P.  persicum  —  246  M.  lithospermifolium  —  305  =  19  —  325 
S.  petiolaris  —  332  R.  lanata  canescens  —  368  Caccinia  strigosa  —  368a  Caccinia  macranthera 
crassifolia  —  381  L.  cerinthoides  —  402  Caccinia  Kotschyi  —  463  L.  kurdica  —  540  T.  in- 
canum  molle  —  577  T.  physaloides  —  600  T.  africanum  —  618  =  540  —  695  R.  -caespitosa 
longifolia  —  706  T.  Aucheri  brachycalycinum  —  741   M.  lithospermifolium. 

Krebs  (Ohio)  459  C.  virginianum. 

Kronenbnrg  (Orient)  150  R.  lanata  canescens. 

Knegler  (Algier)  168  L.  tubiflora. 

Kiintzel  (Tsingtau)  93  O.  aquatica  sinica. 

Kusnezow  (Kaukasus)  621   C.  officinale. 

Lasch  (Neumark)  57  G.  officinale. 

Lechler  (Chile)  321   C.  limense. 

Ledermann  (Kamerun)  1598  C.  lanceolatum  —  1703  C.  lanceolatum  geometricum  —  2011 
C.  amplifolium  macrocarpum  —  3080  T.  Ledermannii  —  3128  T.  africanum  —  3927;  3980  C. 
lanceolatum  —  4023  T.  africanum  —  5739  =  2011 '—  5780  =  1703  —  6000  C.  lanceolatum. 

Lehmbach  (Kamerun)  10  C.  lanceolatum. 

Lessing  (Sibirien)  288  R.  tetraspis. 

Limpricht  (China)  315  Thyrocarpus  Sampsonii  amplifolius  —  407  Thyrocarpus  Sampsonii 
parvifolius  —  496  C.  divaricatum  —  907  C.  zeylanicum  —  1002  C.  amabile. 

Linden  (Columbia)  913  C.  Trianaeum. 

Litwinow  (Turkestan)  1122  T.  incanum. 

Loher  (Philippinen)  1547  C.  lanceolatum  —  1549  T.  zeylanicum. 

Lojacono  (Sizilien)  418  C.  nebrodense  —  508  C.  cheirifolium  —  613  S.  apenninus. 

Maconn  (Britisch  Columbia)  76742  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii. 

Macowan  u.  Bolus  (Südafrika)  641   T.  africanum  —  813  T.  angustifolium. 

Maguier  (Frankreich)  (siehe  auch  Genty  u.  Gerard)  1763  C.  Dioscoridis  —  2796  G.  ger- 
manicum  —  3554  =  1763. 

Maire  u.  Petitmengin  (Orient)  1414  O.  Luciliae. 

Mailleaud  (Frankreich)  1482  C.  creticum. 

Maly  (Bosnien)  318  C.  officinale. 

Manissadjian  (Türkei)  56  M.  racemosum. 

Marloth  (Deutsch  Südwestafrika)  780  T.  angustifolium  —  1411   T.  africanum. 

T.  Mechow  (Angola)  211  T.  angolense. 

Meebold  (Vorderindien)  89  T.  zeylanicum  —  168  T.  indicum  —  4178  C.  zeylanicum  — 
4179  C.  lanceolatum  —  4180  C.  microglochin  —  4181  C.  microglochin  margananum  —  4182; 
4183  C.  nervosum  —  4184;  4185  C.  glochidiatum  —  4186  forma  transitoria  inter  C.  glochidia- 
tum  et  microglochin  —  4188  —  4191  C.  glochidiatum  —  4192  C.  lanceolatum  —  4193;  4194 
C.  lanceolatum  —  4217  L.  longiflora  —  4218  L.  angustifolia  —  4234;  4235  M.  tibeticum  — 
4236  M.  himalayense  —  4237  P.  microcarpum  —  4238  P.  Thomsonii  —  4240  Adelocaryum 
anchusoides  —  4242  S.  circinatus  —  4244  T.  indicum  —  4245  T.  amplexicaule  —  4246  T.  in- 
dicum subsessile  —  42 '.7;  4248  T.  indicum  —  4743;  4926  C.  zeylanicnm  —  4934  C.  lanceo- 
latum —  5014   C.  glochidiatum   —    5155   T.  khasianum  —  5156;    6208  C.  zeylanicum  —  6451; 


170  A-  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

6509  C.  lanceolatum  —  6752  C.  Meeboldii  —  6754  T.  zeylanicum  —  6755  T.  amplexicaule 
7696  C.  lanceolatum  —  8815  C.  Meeboldii  —  8816  T.  amplexicaule  —  8817  T.  zeylanicur 
longifolium  —  10306;  10307;  10308  C.  zeylanicum  —  10309  Adelocaryum  coelestinum  —  1080S 
T.  khasianum  —  11328;  15708;  15709  C.  zeylanicum. 

Meinhof  (Deutsch  Ostafrika)  35  C.  lanceolatum. 

Merker  (Deutsch  Ostafrika)    37—40  C.  lanceolatum   —  712  T.  zeylanicum  —  713  C. 
ceolatum. 

Merrill   (Philippinen)   985;   2623  T.  zeylanicum  —  4299   C.  zeylanicum  —  4833  C.  la 
ceolatum. 

Meyer  (Deutsch  Ostafrika)  329  C.  lanceolatum  —  659  C.  lanceolatum  geometricum. 

Meyers  u.  Dinsmore  (Palästina)  1720  T.  Boissieri. 

Mildbraed   (Deutsch  Ostafrika;   Kamerun)  269   C.  lanceolatum  —   619   T.  zeylanicum 
873  C.  lanceolatum  geometricum  —  2488  C.  amplifolium  —  3416  C.  amplifolium  macrocarpu 
—  3417  =  3416  et  G.  lanceolatum  —  4844  C.  lanceolatum. 

Moller  (Portugal)  6  C.  clandestinum  —  467  C.  creticum. 

Murray  (Portugal)  8  O.  lusitanica. 

Neumann  (Britisch  Ostafrika)  121   C.  coeruleum  —  122  C.  amplifolium. 

Neyra  (Frankreich)  2974  G.  cheirifolium. 

Noe  (Istrien)  53;  98;  1239  C.  creticum. 

Orphanides  (Griechenland)  168;   511    R.  graeca  —  865  C.  Columnae  —  1117  G.  mont 
num  —  2567  C.  Columnae. 

Palmer  (Californien)  69a  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii  —  100  C.  occidentale  —  37S 
Pectocarya  setosa  —  380;  627;  628  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii. 

Paris  (Algier)  119  C.  cheirifolium  —  120  L.  lanata  —  258  C.  creticum. 

Parish  (Californien)  41  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii  —  428;  1324  Pectocarya  setosa. 

Parry  (Utah)  167  Pectocarya  lateriflora  Nuttallii. 

Pauli  (Chios)  88  C.  creticum. 

Paulsen  (Pamir)  112  Kuschakewiczia  turkestanica  —  674;  728  L.  angustifolia —  863  forma 
transitoria  inter  L.  angilstifolia  et  stylosa  —  1025  M.  himalayense  —  1362  Adelocaryum  anchu- 
soides  —  1363  C.  glochidiatum  —  1503  =  1362. 

Penther  (Südafrika)  1819;  1824;  1831   C.  lanceolatum. 

Perrottet  (Senegal)  2006;  2007  T.  africanum. 

Peters  (Deutsch  Ostafrika)  8  T.  zeylanicum. 

Petter  (Dalmatien)  127  C.  creticum. 

Pfand  (Kordofan)  390  T.  africanum  abyssinicum. 

Philipp!  (Chile)  35  Selkirkia  Berteroi  —  286  C.  limense  —  318  C.  paniculatum  Philip- 
pianum  —  437  Pectocarya  lateriflora  —  682  Pectocarya  pusilla  —  684  Pectocarya  lateriflora  — 
698  =  318  —  699  C.  creticum  —  700  C.  limense. 

Pichler  (Vorderasien)  33  T.  incanum  molle  —  120  L.  albida  —  127  P.  strictum  —  195 
Caccinia  macranthera  linearifolia  —  466  M.  lithospermifolium. 

Pitard  (Nordafrika)  204  C.  cheirifolium  heterocarpum  —  205  L.  tubiflora  —  269  C. 
creticum. 

Poeppig  (Chile)  54  C.  paniculatum  f.  Azocarti  —  58  Pectocarya  pusilla  —  59  Pectocarya 
lateriflora. 

Porta  n.  RigO  (Italien)  6  C.  montanum  —  129  C.  cheirifolium. 

Post  (Syrien)  41   Caccinia  macranthera  —  78  M.  lithospermifolium. 

Prenß  (Kamerun)  735  C.  amplifolium  macrocarpum  —  756  C.  lanceolatum. 

Pringle  (Mexiko)  1878  O.  mexicana  —  8822  Mimophytum  omphaloides  —  10162  O.  acu- 
minata  —  10205;  10206  O.  aliena. 

y.  Prittwitz  n.  Gaffron  (Deutsch  Ostafrika)  154  T.  zeylanicum. 

Kadde  (Kaukasus)  14  O.  cappadocica,  accedens  ad  Ö.  rupestris. 

Bange  (Deutsch  Südwestafrika)  101;  323;  398;  413;  516;  713  T.  africanum. 

Rastern  (Krain)  69  O.  verna. 

Regel  (Turkestan)  23  L.  Olgae  —  275  R.  tetraspis. 

Rehmann  (Transvaal)  4759  T.  physaloides. 

Rererchon  (Spanien)  187  O.  linifolia  —  311  [1889]  C.  cheirifolium  heterocarpum  —  311 
[1890]  C.  clandestinum  —  332  C.  cheirifolium  heterocarpum  —  44  8  O.  brassicifolia  —  844 
C.  cheirifolium  —  938  C.  Dioscoridis  —  1190  S.  Reverchonii  —  1385  C.  Dioscoridis  castrilense. 

Ringoet  (Katanga)  6  T.  Ringoetii. 

Rickmers  (Transkaukasien)  134  C.  montanum. 


Verzeichnis  der  Sammler-Nummern.  171 

Robecchi-Brichettl  (Somali)  419  T.  Hildebrandtii? 

Rohlfs  (Nordafrika)  12  T.  africanum  —  127;  128  C.  cheirifolium  lieterocarpum. 

Rolfes  (Südafrika)  5003  T.  physaloides. 

Romain  (Algier)  209  L.  lanata. 

Roshewitz  (Turkestan)  329  C.  creLicum  —  434;  531  Kuschakewiczia  turkestanica. 

Rosa  [Sizilien)  51   G.  Columnae  —  655  C.  creticum. 

Y.  Rostliorn  (China)  304  G.  zeylanicum  —  2359  Thyrocarpus  Sampsonii  parvifolius  — 
2361;  2363  C.  zeylanicum. 

Radatis  (Südostafrika)  402  C.  lanceolatum. 

Sample  (Jowa)  505  C.  officinale. 

Sarasin  (Celebes)  1289  G.  celebicum. 

Sauze  (Frankreich)  3399  C.  Dioscoridis. 

Schäfer  (Westafrika)  95  G.  lanceolatum  geometricum  —  149  T.  africanum. 

Scheffler  (Britisch  Uganda)  237  C.  amplifolium  —  246  C.  lanceolatum. 

Scbimper  (Abyssinien,  Arabien,  Sinai)  35  C.  amplifolium  —  49  C.  montanum  alpinum  — 
68  T.  calathiforme  —  1-23  P.  intermedium  —  124  T.  zeylanicum  —  204  T.  africanum  abyssini- 
cum  —  208  T.  zeylanicum  —  226  T.  africanum  heterotrichum  —  227  =  49  —  277  T.  zeylani- 
cum —  289  =  204  —  297  C.  lanceolatum  —  311  =  204  —  333  C.  lanceolatum  —  343  C.  coe- 
ruleum  —  384;  392;  394  C.  lanceolatum  —  403  P.  rugulosum  —  457  =  35  —  525  C.  lanceo- 
latum —  542  C.  coeruleum  —  564  C.  amplifolium  —  625  T.  zeylanicum  —  670  =  204  — 710 
T.  calathiforme  —  1007  C.  lanceolatum  geometricum  —  1025  T.  zeylanicum  —  1194  [15.  9. 
1863]  C.  montanum  alpinum  —  1194  [27.  11.  186*3]  C.  lanceolatum  —  1209  =  204  —  1472  T. 
calathiforme  Schimperi  —  1538  G.  amplifolium. 

Schinz  (Deutsch  Südwestafrika)  759  T.  angustifolium. 

Schlagintweit  (Innerasien)  840  C.  lanceolatum  —  2758  L.  angustifolia  —  3102  C.  lan- 
ceolatum —  3114  L.  angustifolia  —  4237  C.  glochidiatum  —  4503  C.  lanceolatum  —  4591  C. 
microglochin  —  4771   C.  glochidiatum  —  5295   L.  angustifolia  —  5426;    5805   C.  glochidiatum 

—  6006  M.  tibeticum  Schlagintweitii  —  6708;  6949  L.  angustifolia  -*-  7211  Adelocaryum  Schlag- 
intweitii  —  7612  Adelocaryum  flexuosum  —  10892  T.  amplcxicaule  —  12082  G.  microglochin 

—  12587  T.  indicum. 

Schlechter  (Südafrika)  10871   T.  africanum. 

Schleicher  (Schweiz)  135  C.  germanicum. 

Schmidt  (Comoren)  259  T.  zeylanicum. 

Schneider  (Bulgarien;  Ungarn)  316;  1633  C.  officinale. 

Schrenk  (Sibirien)  410  S.  circinatus. 

Schultz  (Australien)  525  T.  zeylanicum  intermedium. 

Schnitz  (Herb,  norm.)  104  O.  verna  —  307  C.  germanicum  —  308  G.  creticum  —  526 
R.  tetraspis  —  868  O.  lusitanica  —  1629  O.  litoralis  —  2471   R.  umbellata  —  2766  C.  creticum. 

Schweinfurth  (Afrika)  III.  56  T.  physaloides  —  32;  85;  145;  146  T.  africanum  —  150; 
208  P.  intermedium  —  210  T.  africanum  —  211;  212;  246  T.  africanum  heterotrichum  —  293 
T.  laxiflorum  —  303;  411  T.  africanum  —  416;  417  M.  lithospermifolium  — 418  C.  montanum 
asiaticum  —  419  C.  creticum  —  488  T.  zeylanicum  —  500  T.  calathiforme  —  558  C.  lanceo- 
latum geometricum  —    623  T.  Scottii  —  632  T.  microcalyx  —  689  T.  africanum  abyssinicüm 

—  722  C.  lanceolatum  —  788  =  293  —  957;  1139  C.  lanceolatum  —  1183  G.  cheirifolium  — 
1185  C.  clandestinum  —  1186;  1187  G.  creticum  —  1281  T.  Ehrenbergii  —  1295;  1299  T.  zey- 
lanicum —  1338;  1373;  1384  C.  lanceolatum  —  1614;  1656;  1752  C.  lanceolatum  —  207s— 
2082  T.  Ehrenbergii  —  2083—2090  T.  africanum  —  3743  C.  lanceolatum. 

Schweinfurth  u.  Riva  (Colonia  Eritrea)  412  T.  zeylanicum  —  615  Adelocaryum  ery- 
thraeum  —  638  T.  zeylanicum  —  1127b  C.  lanceolatum  —  1594  =  615  —  1704  G.  lanceolatum. 

Sieber  (Greta)  82  C.  creticum  pseudocheirifolium. 

Sieber  (Mauritius)  100;  137;  157  T.  indicum  —  II.  200  T.  zeylanicum. 

Siehe  (Kleinasien)  49  C.  creticum  —  68  M.  racemosum  —  110  M.  lithospermifolium  — 
146  R.  lanata  —  178  M.  racemosum  —  183;  190  O.  Luciliae  cilicica  —  275  S.  stamineus  — 
319  M.  racemosum  —  321  M.  lithospermifolium  —  378  M.  longipes  —  415  C.  montanum  nato- 
licum  —  427  M.  ancyritanum  —  505  O.  Luciliae  cilica.  —  507  =  378. 

Simonkai  (Ungarn)  2636  C.  germanicum  hungaricum. 

Sintenis  (Orient)  44  C.  creticum  —  103  M.  turcomanicum  —  147  Gaccinia  macranthera 
linearifolia  —  194  G.  Columnae  —  204  forma  transitoria  inter  R.  lanata  detonsa  et  punctata  — 
295  P.  Sintenisii  angustifolium  —  299  C.  montanum  asiaticum  —  361  P.  Sintenisii  angusti- 
folium —  518  S.  circinatus  —  633  C.  Columnae  —  689  C.  montanum  asiaticum  —  689  b  forma 


172  A.  Brand.  —  Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 

transitoria  inter  C.  montanum  asiaticum  et  natolicum  —  710  M.  kurdistanicum  —  740  P.  stric 
tum  —  862  M.  cristatum  —  866  R.  lanata  punctata  —  996  T.  incanum  molle  —  997  M.  corymbi 
forme  —  1026  Caccinia  macranthera  crassifolia  —  1053  C.  montanum  latifolium  —  1192 
lanata  —  1268  C.  creticum  —  1321  M.  corymbiforme  —  1600  Suchtelenia  calycina  —  16« 
Caccinia  macranthera  linearifolia  —  1699  C.  creticum  —  1702  M.  turcomanicum  —  2120 
stamineus  —  2142  R.  caespitosa  —  2257  S.  circinalus  —  2357  R.  lanata  euryptera  —  2358 
P.  Sintenisii  f.  latifolia  —  2419  C.  montanum  asiaticum  —  2545  S.  stamineus  ovatifolius  —  2733 
M.  lithospermifolium  —  3062  M.  leptophyllum  —  3429  C.  creticum  —  3653  M.  calycinum  — 
3735  C.  montanum  natolicum  —  5260  C.  montanum  natolicum  —  5260  b  C.  creticum  —  5677 
C.  montanum  asiaticum,  accedens  ad  C.  montanum  natolicum  —  572  4  S.  stamineus  —  5725; 
5725b  M.  leptophyllum  —  5791  M.  racemosum  —  5834  R.  lanata  canescens  —  5836;  6093 
M.  lithospermifolium  —  6094  R.  lanata  cyanoptera  —  6095  M.  ancyritanum. 

Sintenis  u.  Bornmüller  (Griechenland)  261  C.  creticum  —  464  C.  creticum  f.  monstrosa 

—  824  C.  creticum. 

Sintenis  n.  BigO  (Cypern)  115  C.  creticum  —  828  M.  lithospermifolium. 

Sodiro  (Ecuador)  11 2/22  b  C.  Trianaeum. 

Summier  n.  Lerier  (Kaukasus)  976  C.  officinale  areolatum  —  978  O.  Lojkae. 

Soulie"  (Tibet)  661;  861;  1057;  2227  C.  amabile  —  2815  O.  trichocarpa  —  2822  C.  amabile. 

Spicer  (Australien)  120  C.  suaveolens. 

Spruce  (Ecuador)  5309  Pectocarya  lateriflora. 

Steudner  (Abyssinien)  859;  860  T.  africanum  abyssinicum  —  867  C.  lanceolatum  —  868 
T.  zeylanicum  —  869  C.  lanceolatum  —  89 1  C.  coeruleum? 

Stocks  (Balutschistan)  906  M.  asperum. 

Stolz  (Deutsch  Ostafrika)  302  C.  lanceolatum  —  757  T.  zeylanicum. 

Strauß  (Persien)  41  Caccinia  macranthera  crassifolia  —  61  R.  lanata  punctata  —  77;  150 
R.  lanata  canescens  —  226  T.  incanum  molle  —  245;  289;  290  P.  persicum  —  291  S.  stami- 
neus —  292  S.  petiolaris  —  294;  410  T.  incanum  molle  —  411  T.  incanum  virescens,  accedens 
ad  formam  typicam  —  453  S.  stamineus. 

Stübel  (Columbia)  360  a;  421   C.  Trianaeum. 

Stuhlmann  (Deutsch  Ostafrika)  76;  237  T.  zeylanicum  longifolium  —  268;  547  T.  zey- 
lanicum —  918  C.  amplifolium  —  1275;  1680  C.  lanceolatum  —  1702  T.  zeylanicum  —  1871 
C.  lanceolatum  —  2185  C.  lanceolatum  —  2295;  2315  C.  amplifolium  —  2463  C.  lanceolatum  — 
2470;  2476  C.  lanceolatum  geometricum  —  3028  C.  lanceolatum  —  3392  T.  zeylanicum  — 
3443a  C.  lanceolatum  —  4660;  6004;  6765;  6998;  7002;  7051;  7195;  7221;  7262;  7293;  7346. 
7610;  7631;  8324;  8364;  8517  T.  zeylanicum  —  8887;  9068;  9085;  9257  C.  lanceolatum  —  9183 
C.  amplifolium. 

Suksdorf  (Washington)  92  C.  grande  —  410  Pectocarya  pusilla  fiagellaris. 

Swynnerton  (Südafrika)  516  C.  lanceolatum  —  2112  T.  physaloides. 

SzoTits  (Persien)  489  T.  incanum  molle. 

Tanbert  (Cyrenaica)  164  C.  cheirifolium. 

Thomas  (Deutsch  Ostafrika)  III.  34  C.  lanceolatum  —  III.  125  T.  zeylanicum. 

Thwaites  (Ceylon)  143  C.  lanceolatum  —  1888  T.  zeylanicum  —  1892  C.  zeylanicum. 

Tiesler  (Portugiesisch  Ostafrika)  16  T.  physaloides. 

Todaro  (Sizilien)  924  C.  clandestinum  —  1034  S.  apenninus  —  1223  C.  Columnae  —  1224 
C.  nebrodense. 

Toepfer  (Australien)  34  T.  zeylanicum  sericeum  —  130  C.  latifolium. 

Triana  (Columbia)  2141   C.  Trianaeum. 

T.  Trotha  (Afrika)  59  A  T.  angustifolium  —  148  T.  africanum  —  152  T.  zeylanicum. 

Ulilig  (Deutsch  Ostafrika)   9  T.  zeylanicum  —   196  C.  lanceolatum  —  244  T.  zeylanicum 

—  263  C.  lanceolatum  geometricum  —  373   C.  lanceolatum  —  488  T.  physaloides  —  501   C 
lanceolatum. 

Urumoff  (Bulgarien)  481  forma  transitoria  inter  C.  creticum  et  montanum. 

Verdick  (Katanga)  104  T.  tinctorium  —  140  T.  Verdickii. 

Yiaud-Graud-Marals  (Frankreich)  164  O.  Jitoralis. 

Volkens  (Deutsch  Ostafrika)  41  T.  zeylanicum  —  24  t  C.  lanceolatum  —  1231;  1429  C. 
lanceolatum  —  1430  C.  lanceolatum  geometricum  —  1441  T.  zeylanicum  —  1661  C.  lanceo- 
latum —  1846  C.  amplifolium  —  1982  T.  zeylanicum  —  2021  C.  lanceolatum  —  2022  C.  ampli- 
folium macrocarpum. 

Waldburg-Zeil  (Sibirien)  153;  153a  S.  circinnatus  —  163  R.  tetraspis. 

Walker  (Californien)  11   C.  grande, 


Verzeichnis  der  Sammler-Nummern.  173 

Wallich  (Vorderindien)  918  C.  lanceolatum  —  919  C.  zeylanicum  —   922  C.  glochidiatum 

—  932/1;  932c  T.  indicum  —  935a  T.  zeylanicum  —  961   C.  lanceolatum. 

Wallis  (Vorderindien)  253  T.  zeylanicum. 

Walton  (Sikkim?)  48  0.  trichocarpa. 

Warbnrg  (Australien)  18692  G.  latifolium. 

Warburg  u.  Endlich  (Kleinasien)  95  C.  creticum  —  412  M.  calycinum  —  750  C.  cre- 
ticum  —  788  M.  calycinum  —  873  M.  racemosum  —  1040  M.  leptophyllum. 

Warnecke  (Deutsch  Ostafrika)  247  C.  lanceolatum. 

Watt  (Ostindien)  5894  T.  khasianum. 

Weberbauer  (Kamerun)  1 4  C.  amplifolium  macrocarpum. 

Weberbauer  (Peru)  1664;  5330  Pectocarya  lateriflora. 

Wcllinan  (Angola)  1294  G.  lanceolatum. 

Welwitsch  (Angola)  5300  G.  lanceolatum  —  5301  T.  Welwitschii  —  5302  Vaupelia  me- 
dusa  —  5303  T.  africanum  —  5449  C.  lanceolatum  —  5450  T.  angolense  —  5471  T.  africanum. 

Welwitsch  (Portugal)  45;  114  0.  linifolia  —  130  C.  clandestinum. 

Whyte  (Nyassa)  33  T.  zeylanicum. 

Wichura  (Ägypten)  3104  T.  africanum. 

Wichura  (Philippinen)  1803  T.  zeylanicum. 

Wichura  (Sumatra)  2160  G.  javanicum. 

Widemann  (Deutsch  Ostafrika)  157;  158  C.  lanceolatum. 

Wierzbicki  (Ungarn)  1238  R.  umbellata. 

Wight  (Vorderindien)  2068  C.  glochidiatum  —  2069  C.  zeylanicum  —  2070  T.  indicum  — 
2071   T.  zeylanicum. 

WilldenOW  (Herbar)  3327  G.  officinale  —  3329  C.  divaricatum  —  3330  C.  Dioscoridis  — 
3331  C.  creticum  —  3332  C.  Dioscoridis,  forma  culta?  —  3333  C.  cheirifolium  —  3334  S.  apen- 
ninus  —  3335  G.  lanceolatum  —  3337  M.  racemosum  —  3338  R.  tetraspis  —  3340  M.  glasti- 
folium  —  3341  M.  cristatum  —  3342  O.  scorpioides  —  3343  0.  lusitanica  —  3344  O.  verna — 
3345  0.  cappadocica  —  3346  0.  linilolia  (sie!)  —  3347  O.  litoralis  —  3348  0.  linifolia. 

Willkomm  (Spanien)  103;  197  C.  cheirifolium  —  211   G.  creticum  —  470  C.  clandestinum 

—  508  C.  cheirifolium  heterocarpum  —  540  C.  creticum. 

Wilms  (Transvaal)  943  T.  angustifolium  —  1004  G.  hispidum  —  1008  C.  lanceolatum. 

Wilson  (China)  241  O.  moupinensis  —  1090  C.  zeylanicum  —  1758  Thyrocarpus  Samp- 
sonii  amplifolius  —  4029  O.  moupinensis. 

Winkler  (Deutsch  Ostafrika)  4001   T.  zeylanicum  —  4183  C.  coeruleum  Winkleri. 

Winkler  (Java)  2030  C.  lanceolatum  —  2038  C.  javanicum. 

Winkler  (Kamerun)  140  C.  lanceolatum  —  693  T.  indicum  —  1255  T.  uniflorum. 

Wood  (Natal)  973;  8115  Tysonia  africana  —  7010  C.  lanceolatum  —  7032  T.  droogman- 
sianum  glabrescens. 

Woronow  n.  Schelkownikow  (Kaukasus)  140  Caccinia  Rauwolfii. 

Zahn  (Kamerun)  530  T.  uniflorum. 

Zenker  (Kamerun)  229;  231;  300  C.  lanceolatum. 

Zeyher  (Südafrika)   12*9   T.  africanum  —  1249  T.  physaloides  —  1251   T.  angustifolium. 

Zimmermann  (Deutsch  Ostafrika)  1 54  T.  zeylanicum. 

Zimmermann  (Tsingtau)  341  O.  aquatica  sinica. 

Zollinger  (Java)  1976;  2571   C.  javanicum  —  2820  T.  zeylanicum  —  2842   C.  javanicum. 


Register 

für  A.  Brand-Borraginaceae-Borraginoideae- 
Cynoglosseae. 

Die  angenommenen  Gattungen  sind  fett  gedruckt,  die  angenommenen  Arten  mit  einem 
Stern  (*)  bezeichnet. 


Acanthocaryum  Brand  (sect.)  21 , 

27. 
Actinobole  Bunge  (sect.)  93. 
Actinocarya  Benth.  162,  n.1. 

(1,  15,  16). 
♦tibetica  Benth.  162. 
Adelocarynm  Brand  76,  n.  8. 

(8,  18,  16,  17,  18,  111). 
*anchusoides   (Lindl.)    Brand 

77,  n.  1.  (52,  53,  89,  148, 

149,  151). 
♦Capusii  (Franch.)  Brand  77, 

n.2.  (53). 
*coelestinum    (Lindl.)    Brand 

7«,  n.6.  (11  Fig.1,  53,  77, 

79  Fig.  8,  149). 
♦erythraeum  Brand  78,  n.  4. 

(77). 
♦flexuosum  Brand   78,  n.  5. 

(77). 
♦malabaricum  (Clarke)  Brand 

79,  n.7.  (6,  53). 
♦Schlagintweitii     Brand     78, 

n.3.  (7  7). 
Allocarya  procumbens  (A.  Gray) 
Greene  150,  152. 
sessiliflora  (Poepp.)   Greene 
152. 
Anchusa  lanata  Desf.  83. 
] an ata  L.  83. 

myosotidiflora  Lehm.  112. 
petiolata  Hook.  141,  n.  29. 
sempervirens  L.  112. 
zeylanica  Vahl  134. 
Anchusac  degeneris  facie,  indiae 
orientalis  herba  Pluk.  38. 
Anchusophyton    Brand     (sect.) 

80,  82. 
Anchusopsis  Bisch.  79,  80. 

longiflora  Bisch.  85. 
Anisanthera  Raf.  89. 

ciliata  Raf.  90. 
Asan  alschahan  124. 
Bajindak  160. 
Bilegnum  Brand   54,  n.  5.  (7, 
8,  12,  13,  16,  18). 
♦Bungei    (Boiss.)    Brand    54. 
(11   Fig.  1,  76). 


Boraginella  Siegesbeck  19. 

africana  O.  Ktze.  29. 

ambacensis  O.  Ktze.  26. 

amplexicaulis  O.  Ktze.  39. 

angustifolia  0.  Ktze.  27. 

Aucheri  0.  Ktze.  35. 

Ehrenbergii  0.  Ktze.  31. 

calcarata  0.  Ktze.  31. 

incana  0.  Ktze.  36. 

latisepala  0.  Ktze.  42. 

laxiflora  0.  Ktze.  32. 

microcalyx  0.  Ktze.  32. 

mollis  0.  Ktze.  37. 

physalodes  0.  Ktze.  22. 

Scottii  0.  Ktze.  33. 

stricta  0.  Ktze.  37. 

trichodesmoides  0.  Ktze.  3  4. 

zeylanica  0.  Ktze.  40. 
Boraginoides  Boerh.  19. 
Borago  africana  L.  29. 

arabica  Ehrenberg  31. 

calycinis     foliis     saggitatis 
erectis  L.  38. 

crassifolia  Vent.  92. 

indica  Blanco  40. 

indica  L.  38. 

macranthera  Russell  90. 

spinulosa  Roxb.  39. 

zeylanica  Burm.  40. 
Borraginoides  Moench  19. 

aculeata  Moench  29. 

africana  Hiern  29. 

physaloides  Hiern  26. 

sagittata  Moench  39. 

zeylanica  Hiern  26. 
Borrago  15. 

minor   verna    repens,    folio 
laevi  Moris.  110. 

verrucosa  Forsk.  29. 
Bothriospermum  tenellum  Fisch. 

et  Mey.  149,  152. 
Brachybotrys    Maxim.    1 62, 
n.2.  (1,  15,  16). 
*paridiformis  Maxim.  162.  (97 
burr  plant  140.         [Fig.  13). 
Butota  udinga  140. 
Caccinia  Savi  89,  n.  1 1 .  (3, 4, 5, 
6,7,10,13,14,15,17,18). 


♦actinobole  Bunge   93,  n.  6. 
(2,  7). 
Celsii  Boiss.  92  n.  3. 
crassifolia  0.  Ktze.  92',  n.3. 
var.  echinata  Popow  92, 

n.3. 
f.  obtusifolia   Popow   92, 

n.3. 
f.  persica  Popow  92,  n.3. 
var.  N.  Popow  90,  n.  2. 
♦dubia  Bunge  93,  n.5.  (90). 
glauca  Savi  92,  n.3. 

var.  Rauwolfii  Trautv.  90, 

n.2. 
var.    typica    Trautv.    92, 
n.3. 
♦Kotschyi  Boiss.  90,  n.  1.  (11 

Fig.1). 
♦macranthera  (Russell)  Brand 

90,  n.  3.  (8,  14,  151). 
.     var.  b.  crassifolia  (Vent.) 
Brand92.(90,97Fig.13). 
var.  a.     eu- macranthera 

Brand  90. 

f.  ß.  linearifolia  (0.  Ktze.) 

Brand  93.  (91   Fig.  12). 

f.  a.  normalis  0.  Ktze.  92. 

Rauwolfii  DC.  90,  n.  3. 

♦Rauwolfii  C.  Koch  90,  n.  2.  (5). 

Russclli  Boiss.  90,  n.  3. 
♦strigosa   Boiss.  93,  n.  4.  (2, 
3,  9,  90). 
Cerinthopsis  Kotschy  80. 
foliosa  Paine  82. 
kurdica  Kotschy  82. 
Craniospermum    subvillosum 

Lehm.  148,  160. 
Cynoglossa  maior  Brunfels  1 1 6, 
n.1. 
altera,  medio  fructu,   coty- 
lodes,  sive  lichnoides  Col. 
119. 
media  altera,   virente  folio 

etc.  Col.  126,  128. 
media  argentea  Apula  Col. 

121. 
media  montana  etc.  Col.1 21 . 
montana  maxima  Col.  154. 


Cynoglossoides 


Cynoglossum 


175 


Cynoglossoides  4 ,  1  i. 

africana  verrucosa    et   liis- 

pida  Danty   d'Isnard.  29. 

folio     caulem     araplexante 

Danty  d'Isnard.  38. 

Cynoglossum  L.  4  4  4,  n.  4  7.  (4 , 

3,  5,  8,  4  0,  4  3,  4  5,  4  6,  4  7, 

4  9,  76,   79,   4  47). 
abyssinicum  Höchst,  et  Vatke 

4  37,  n.  27.  (4  39). 
acutifolium  Steud.  4  48. 
albanicum  Deg.  et  Bald.  4  48, 

454. 
album  Gueldenst.  4  4  8,  n.  4. 
♦amabile  Stapf  et  Druiumond 

4  35,  n.  23.  (4  4  6). 
amplexicaule  Lam.  4  29,n.4  4. 
amplexicaule     Mchx.     4  34, 

n.  4  6. 
♦amplifolium     Höchst.     4  44, 

n.  28.  (3,  6,  4  40). 

f.     macrocarpum     Brand 
444. 
anchusoides  Lindl.  77,  4  48. 
andicolum  Krause  4  48. 
angustilolium  Auch.  59, 4  48. 
angustifolium    Hortul.    4  4  S, 

4  48. 
angustifolium  Willd.  56, 4  48. 
apenninum  L.  4  48,  4  54. 
apenninum  Roth  4  2  4,  n.  9. 
appeninum  Gou.  129,  n.  4  4. 
argenteum  Lam.  4  24,  n.  7. 
arundanum  Coss.  4  23,  n.  7. 
Austinae     Eastwood     4  43, 

n.  34.  (444). 
♦austräte  R.  Brown  4  32,  n.  4  7. 

(416). 

var.  Druramondü  (Benth.) 
Brand  4  33. 
Azocarti  Phil.  4  37,  n.  26. 
baicalense  Pall.  148. 
Berteri  Colla  149,  163. 
bicolor  Willd.  4  18,  n.  4. 
♦borhonicum     (Lam.)     Bory 

4  46,  n.  40.  (4  4  Fig.  4,  4  4, 

441,  147). 

var.  y.  adscendens  A.  DC. 
4  46. 

var.  ß.  angustifolium  Bory 
446. 

var.   a.    latifolium    Bory 
446. 

var.  ß.  latifolium   Hassk. 
4  3  6. 
boreale  Fernald  4  31,  n.  4  6. 
borraginis     folio     et    facie, 

aethiopicum  Plukenet  29. 
Bottae    Ücflers    4  37,    n.  27. 

(4  39). 
brassicaefolium    Lag.    4  06, 

4  49. 
californicum  A.  Gray  4  49. 
calycinum   C.  A.  Mey.    4  49, 

464. 
calycinum  Wall.   4  33,  n.  4  8. 
canescens  Wall.  4  33,  n.  4  8. 


canescens  Willd.  4  37,  n.27. 
cappadocium  Tourn.  4  55. 
cappadocicum    Willd.    4  07, 

4  49. 
Cavaleriei  Levl.  4  49. 
*celebicum  Brand  4  47,  n.  42. 

(444). 
*cernuum  Baker  4  47,  n.  43. 
cheirifolium  Jacq.  4  29,  n.  4  4. 
♦cheirifolium  L.  4  24,  n.  7.  (4, 
7,  4  0,  415). 
cheirifolium    ß.    Lehm.    83, 
4  49. 

y.  clavatum  DC.  4  24. 
var.  b.  heterocarpum  Kze. 

4  22. 
subvar.  mariolense  (Rouy) 

Brand  4  23. 
var.  c.    stylosum    Brand 
4  23. 
cheirifolium  Sieber  4  4  9,  n.  3. 
ciliatum  Dougl.  4  49. 
♦clandestinum  Desf.  4  23,  n.  8. 
(2,  6,  8,  4  4  5). 
clavatum  Viv.  4  24,  n.  7. 
Clusii  Loisel.  4  4  9. 
coelestinum  Lindl.  78,  4  49. 
coeruleum  Buch.-Ham.  4  34, 
n.  -24. 
♦coeruleum  Höchst.  146,n.41. 
(141). 

var.  Winkleri  Brand  4  47. 
congestum  Poepp.  4  4  9. 
cordifolium      Höchst.     4  44, 

n.  28.. 
Columnae  Bivon.  76. 
♦Columnae  Tenore  14  9,  n.  3. 
(415,  127). 
var.  dolopicum  Hausskn. 

120. 
«.  genuinum  Strobl  4  4  9. 
ß.  nebrodense  Strobl  1 28. 
var.  obtusifolium  Hausskn. 

127. 
ß.  virescens   Hausskn.    et 
Bornm.  127. 
♦creticum    Mill.    4  29,    n.  4  4. 
(446,  447,  448,  420,  448). 
subvar.   ß.    pseudocheiri- 
folium  Brand  4  30.  (4  22, 
4  29). 
var.  b.     siculum     (Guss.) 

Brand  4  34.  (4  29). 
var.  a.  typicum  Brand  130. 

creticum,  argenleo,  angusto 

folio  Bauh.  421,  n.  7. 
creticum  latifolium  foetidum 

Bauh.  4  29,  n.  4  4. 
creticum  primum  Clus.  4  24, 

n.  7. 
creticum     secundum     Clus. 

4  29,  n.4  4. 
cristatum  Auch.  50,  4  49. 
cristatum  ß.  Lam.  4  4  9,  n.  3. 
cristatum  Schreb.  62,  4  49. 
cyaneuin  Hori.  1 49. 


decipiens  Lojac.  4  24,  n.  7. 
decumbens  Gueldenst.  4  49. 
decurrens  Moon  4  34,  n.  24. 
decurrens  Ruiz  et  Pav.  4  42, 

n.  34. 

ß.  Limense  DC.  4  42,  n.31. 
deüexum  Roth  149. 
densefoliatum    Chiovenda 

4  40. 
denticulatum    A.   DC.    4  33, 

n.  4  8. 

var.    Zeylanicum    Clarke 

4  34,  n.  20,  452. 

diffusum  Roxb.  4  49. 

Dioscoridis  Ledeb.  4  26,  n.4  h*. 

Dioscoridis   Rouy  4  4  8,  n.4. 

♦Dioscoridis    VilL  118,    n.  2. 

(15,  115). 

var.  castrilense  (Deg.Herv.) 
Brand-  4  4  9. 

var.  nebrodensis  Ball  4  28. 
♦discolor  Baker  4  47,  n.44. 
♦divaricatum    Stephan    4  34, 

n.4 5.  (6,  4  4  6). 
Drummondii    Benth.    4  33, 

n.  4  7. 
dubium  Höchst.  4  4  6,  n.  41. 
Dunnianum  Diels  4  49. 
echinatum  Thunb,  4  4  9. 
Edgeworthii     A.   DC.     4  33, 
-  n. 18. 

elongatum  Hörnern.  1 1 8,  n.  2. 
emarginatum  Lam.  56,  149. 
Emodi  Schouw  7  7,  4  49. 
emodum  Schouw  77,  4  49. 
enerve  Turcz.   4  46,  n.  39. 
erectum  Schweigg.  4  49. 
Fiebrigii  Krause  4  49. 
flexuosum  Lehm.  4  37,  n.27. 
foetens  Gilib.  4  4  6,  n.4. 
foliis    nervosis    acutissimis 

Feuillee  4  42,  n.  34. 
foliis  planis  sess.  Haller  4  24, 

n.  9. 
folio  molli  incano  Moris.  4  29, 

n.4  4. 
fructu  umbilicato  C.  Bauh. 

419,  n.  3. 
fulvum   Rudolphi  4  23,  n.  8. 
furcatum  Wall.  4  34,   n.  2  4. 
geometricum  Baker  et  C.  H. 

Wright  4  40,  n.27. 
germanicum     Gurke     4  26, 

n.44. 
♦germanicum  Jacq.  4  24,  n.  9. 

(4,  4  4  5,   4  2."),   4  27). 

var.  hungaricum  (Simon- 
kai) Brand  4  25. 
germanicum  x  officinale  4  25. 
gileadense  Willd.  4  49,  4  54. 
glastifolium  Auch.  57,  4  49. 
glastifolium  Willd.  56,  449. 
♦glochidiatumWall.  4  33,  n.4  8. 

(4,  44  Fig.  4,  42,  446,  434, 

4  40). 

var.     alpinum     (Clarke) 
Brand  4  33. 


176 


Gynoglossum 


glomeratum  Fräser  150. 
•grande    Dougl.    143,    n.  34, 
Fig.  19.  (7,  8,  140,  144). 
var.  laeve  A.  Gray  143. 
grandiflorum  Benth.  150. 
Gussonei  Strobl  128,  n.  12. 
Haenkei  Schult.  124,  n.  9. 
*Hellwigii  Brand  1 35,  n.  22. 
(116). 
heterocarpum   Kuntze   1 23, 
n.  7. 

ß.  Mariolense  Rouy  123. 
Heynei  G.  Don  135,  n.  21. 
var.  alba  Herb.  München 
135. 
hirsutissimum  Lehm.  150. 
hirsutum  Jacq.  1 37,  n.  27. 
hirtum  Hort.  137,  n.  27. 
hispidum  Jacq.  137,  n.  27. 
hispidum  Pursh  150. 
♦hispidum  Thunb.  1 46,  n.  39. 

(U1). 
Hochstetteri  Vatke  150. 
♦holosericeum  Stev.  1 25,  n.1 0. 
(14,  116,  118). 
Howardi  A.  Gray  150. 
humifusum  Poepp.  150. 
hungaricum  Simonkai  125, 

n.  9. 
hybridum  Thuillier  1 1 8,  n.1 . 
japonicum  Thunb.  104,  150. 
*javanicum  Thunb.  1 36,  n.  24. 

(7,  116). 
*imeretinum  Kusnezow  147, 

n.  45. 
intermedium  Fresen.  47,150. 
Johnstoni  Baker  1 37,  n.  27. 
laeve  A.  Gray  143,  n.  34. 
laevigatum  L.  74,  150. 
lanatum  Auch.  55,  150. 
lanatum  Lam.  72,  150. 
lanceolata  Heyne  1  35,  n.21. 
*lanceolatum  Forsk.1 37,  n.27. 
(3,  6,  7,  13,  15,  116,  136, 
138  Fig.  18). 
var.    comoranum    Brand 

140. 
subsp.  A.  eu-lanceolatum 

Brand  139. 
subsp.    B.     geometricum 
(Baker  et  C.H.Wright) 
Brand  140.  (138  Fig.  18, 
189). 
ß.  hirsutum  DC.  137. 
var.  Mannii  (Baker  et  C. 
H.  Wright)  Brand  140. 
lanceolatum  Georgi  150. 
lancifolium    Hook.    f.    141, 

n.  28. 
lanuginosum  Lehm.  150. 
Lappula  Scop.  150. 
lateriflorum  Aubry  107,150. 
lateriflorum  Lam.  95,  150. 
*latifolium  R.  Br.  145,  n.  38, 
Fig.  20.  (4,  5,  6,  141). 
laxum  G.  Don  150. 
leptostachyum  DC.  150. 


♦limense  Willd.   142,    n.  31. 

(2,  3,  4,  7,  140). 
lineare  Ruiz  et  Pav.  95, 1 51 . 
lineatum  Risso  121,  n.  7. 
linifolium  Bove  47,  151. 
linifolium  L.  101,  103,  107, 

151. 
lithospermifolium  Lam.  63, 

151. 
litorale  Spreng.  107,  151. 
longiflorum  Benth.  1 51 . 
longiflorum  Boiss.  85. 
longiflorum  Lehm.  90,  151. 
Loreyi  Lange  118,  n.  2. 
lucidum  Stokes  131,  n.  16. 
lusitanicum  Fortis  151. 
lusitanicum  L.  103, 104, 151. 
lusitanicum  Vahl  106. 
lycium  Boiss.  127,  n.  11. 
macranthum  Regel  et  Smir- 

now  77. 
macrophyllum  Royle  151. 
macropterum     Borscz.     77, 

151. 
macrostylum  Bunge  77, 1 51 . 
♦magellense   Ten.  121,  n.  6. 

(5,  76,   115). 
maius  vulgare  Bauh.  3,  116, 

n.1. 
Mannii  Baker  et  C.H.  Wright 

140,  n.27. 
marifolium  Roxb.  151. 
maritimum  Willd.  107,  151. 
maximum  Lobel.  116,  n.  1.  | 
♦Meeboldii  Brand  134,  n.  20. 

(116,  133). 
membranaceum  A.  DC.  133, 

n.1 8. 
mexicanum      Cham,      et 

Schlechtend.  151. 
micranthum  Desf.  137,  140, 

n.  27. 

var.  ß.  decurrens  Trimen 
134. 
micranthum  var.  Hook.  f.  et 

Thoms.  133,  n.  18. 
microcarpum  A.  Kerner  1 33, 

n.1 8. 
♦microglochin     Benth.     1 33, 

n.19.  (5,  6,  14,  116). 

var.  margananum  Brand 
134. 
minus  album  Moris.  101. 
Moenchii    Nocca    et    Roem. 

118,  n.  2. 
Modorense  Rechinger  125. 
mollePhil.  129,  n.  14. 
mollissimum  Lehm.  151,154. 
*monophlebium    Baker    144, 

n.  36.  (141). 
♦montanum    L.    126,    n.  11. 

(116,  118,  125,  128,  130). 

var.  c.  alpinum  Brand  1 27. 

var.  b.    asiaticum    Brand 
127. 

subsp.  B.  extraeuropaeum 
Brand  127. 


var.  e.    latifolium    Brand 

128. 
sübsp.     A.     Linnaeanum 

Brand  127. 
var.  f.  maroccanum  Brand 

128. 
subvar.  ß.  natolicum  (Born- 
müller) Brand  127. 
var.    d.     parvifolium    (C. 
Koch)  Brand  128. 
montanum  maximum  Tourn. 

154. 
montanum ,     virenti     folio, 
maiori   flore  Tourn.  126, 
n.11. 
montanum  Lam.  1 24,   n.  9. 
Morisonii  DC.  151. 
muricatum  Thunb.  151. 
myosotoides  Auch.  51. 
myosotoides  La  Bill.  63, 1 51 . 
myosotoides  Schimp.  151. 
nebrodense    Batt   et  Trab. 

128,  n.H. 
nebrodense  Bornm.1 27,  n.1 1 . 
♦nebrodense  Guss.  128,  n.1 2. 
(7,  116,  126). 
ß.  areolatum  Boiss.  118. 
var.     natolicum     Bornm. 

127. 
var.  b.  pustulatum  Boiss. 
128. 
♦nervosum  Benth.  142,  n.  30. 
(112,  140). 
nitidum  Willd.  103,  151. 
nobile  Hook.  f.  4,  5,  151. 
Nuttallii  Spreng.  95,  151. 
*occidentale  A.  Gray  1 4  3,  n. 33. 
(140,  144). 
offacinale  Brotero  123,  n.  8. 
offlcinale  Desf.  129,  n.1 4. 
officinale  Hook,  et  Arn.  143, 
n.  34. 
♦officinale  L.  1 1 6,  n  1 .  (3,  5, 
7,   11   Fig.  1,   13,    15,  97 
Fig.  1 3,  1 1 5,  1 1 8,  1 20,  n.  3, 
125,  128,  131,  148). 
var.  b.  areolatum  (Boiss.) 

Kusnezow  118. 
f.    bicolor    Ascherson    et 

Graebner  118. 
ß.  bicolor  Lehm.  118. 
var.  «.  collinum  De  Vis. 

116. 
var.  c.  corsicum  (Reverch.) 

Brand  118. 
var.  y.  L.  124. 
f.  hybridum  (Thuill.)  Brand 

118. 
var.  d.  parvifolium  De  Vis. 

118. 
var.  scabrifolium  Willk.  et 

Lange  118. 
var.  ß.  sylvaticum  De  Vis. 

124. 
var.  ß.  umbrosum  Parlat. 

124,  126. 
var.  villosum  Ten.  126. 


Cynoglossus 


Ktcnospermum 


177 


var.    1.  virens  Rouy  124. 
ol'iicinale   Willk.  418,  n.2. 
Omphalodes  110,  4  54. 
omphalodes  /}  Lam.  4,  4  07, 

451. 
omphaloides  L.  410,  151. 
Orientale  Toum.  155. 
Orientale,     Buglossi     folio 

Tourn.  62. 
Orientale,  üore  roseo  Tourn. 

73. 
Orientale  Glastifolium  Tourn. 

56. 
Orientale    minus    fl.     camp. 

coer.  Tourn.  56. 
ovatifolium  Griseb.  1  51 . 
ovatum  Moon  137,  n.  27. 
pallidiflorum  Grecescu  129, 

n.  14. 
♦paniculatum     Poepp.     137, 

n.  26.  (7,   4  0,.  4  4  6,   142). 

var.  Azocarti  Reiche  137. 

f.  4 .  Azocarti  (Phil.)  Brand 
4  37. 

f.  2.  Philippianum   Brand 
437. 
papillosum  Thunb.  4  54. 
parviflorum  Krause  4  54. 
parvifolium    C.   Koch    4  28, 

n.  4  4. 
pauciflorum  Bertero  96, 4  54 . 
pauciflorum    Ruiz    et    Pav. 

4  52. 
*paucisetum  Borbäs  121,  n.  5. 

(14  5). 
pellucidum  Lapeyr.  4  24,  n.  9. 
penicillatum   Hook,    et  Arn. 

95,   4  52. 
pensylvanicum   Herb.  Paris 

434,  n.  46. 
*petiolatum    (Hook.)    A.  DC. 

4  41,  n.  29. 
pictum  Soland.  4  29,  n.  4  4. 

var.  corsicum  Rev.  118. 

ß.  umbrosum    Rouy  117. 
pilosum  Nutt.  4  52. 
pilosum  Ruiz  et  Pav.  95, 4  52. 
platyphyllum  Klotzsch  4  37, 

n.^27. 
♦Pringlei  Greenman  4  48,  n.46. 
prostratum  Buch.-Ham.  4  52. 
punctatum  Borbas  4  24,  n.  5. 
pustulatum  Boiss.  1 28,  n.  4  2. 
racemosum  Roxb.  4  37,  n.  27. 
racemosum  Schreb.  56,  4  52. 
ramosissimum  DC.  4  54. 
remotum  Moench  4  4  8,  n.  2. 
revolutum  Ruiz  et  Pav.  4  52. 
Reverchonii    Debeaux    4  52, 

4  59. 
Rindera  L.  f.  4  52. 
Ritchiei  C.  B.  Clarke  4  52. 
robustum  Hasskarl  4  52. 
♦rochelia  A.  D.C.  4  44,  n.  35. 

(44,  444,  446). 
♦rotatum     Velenovsky     4  48, 
ii.  47. 


Roylei  Wall.  4  52. 
ruderale  Salisb.  4  4  6,  n.  4. 
rugosum  Sestini  4  52. 
rupestre  Herb.  W.  Hans  4  34. 
scorpioides  Haenke  98,  4  52. 
sempervirens  Bauh.4  24,  n.  9. 
sessiliflorum  Poepp.  4  52. 
sessilifolium  Poepp.  4  52. 
siculum  Guss.  4  34,  n.  4  4. 
*sphacioticum  Boiss.  et  Heldr. 

428,  n.  43.  (7,  40,  4  4  6). 
stamineum  Bieb.  152,  4  59. 
stamineum  Desf.  4  52,  4  55. 
stamineum  Höh.  84,  4  52. 
stellulatum  Wall.  4  33,  n.  4  8. 
stylosum   Kar.    et   Kir.   85, 

453. 
♦suaveolens   R.  Brown.   4  44, 

n.  37.  (4  44). 
sylvaticum  Haenke  124,  n.9. 
sylvaticum  Lehm.  4  26,  n.  4  4 . 
sylvaticum     rubente     caule 

Bauh.  4  54. 
Tenorii  Guss.  4  26,  n.  4  4. 
tomentosum     Lehm.     4  30, 

n.  4  4. 
♦Trianaeum  Wedd.  4  36,  n.  25. 

(4,   7,   4  4  6). 
♦triste  Diels  4  48,  n.  48. 
umbellatum  Auch.  70,  4  53. 
umbellatum  Waldst.  et  Kit. 

67,  453. 
uncinatum  Benth.  153. 
valentinum  Lagasca  1 1 8,  n.2. 

f.  Castrilense  Deg.  Herv. 
4  4  9. 
velebiticum  Borb.  4  26,  n.  4  4 . 
•vernale  Salisb.  4  4  0,  4  53. 
vesiculosum  Wall.  4  33,  n.1  8. 
virens  Schreber  4  24,  n.9. 
♦virginianum   L.    4  31,   n.  4  6. 

(4  4  6,  4  32  Fig.  4  7). 
virginianum  virenti  folio,  fl. 

et  sem.  min.  Moris.  1 54 . 
virginicum  L.  4  34,  n.4  6. 
virginicum  Willd.  4  4  8,  4  4  9, 

n.  2. 
♦viride  Eastwood  4  42,  n.  32. 

(4  40). 
*viridiflorum  Pallas  4  20,  n.  4. 

(3,  4,  7,  8,  145). 
vulgare  Gueldenst.  4  4  7,  n.  4. 
Wallichii  G.Don  4  33,  n.  4  8. 

4  34,  n.  4  9. 

var.    alpina    Clarke    4  33, 
n.  4  8. 
Xatarti  J.  Gay  4  4  8,  n.2. 
*zeylanicum    (Vahl)     Thunb. 

434,  n.  24.  (40,  446,  435). 

var.  lanceolatum  C.B.Clar- 
ke  4  35,  n.  24. 
zeylanicum  Wight  4  53. 
Cynoglossus  Plin.  4  4  5. 
Cyphomattia  Boiss.  66,  74. 
euryptera  Hausskn.  74. 
Korshinskyi  Lipsky  74. 
lanata  Boiss.  72. 


ß.  brachyantha  Boiss.  72. 

macrophylla  Hausskn.  74. 
Cyphomattia  Kusnezow    (sect.) 

74. 
Dannak  440. 
Echinospermum  1,  4  5,  48. 

borbonicum  Lehm.  4  46. 

Bungei  Boiss.  47. 

calathicarpum  Stocks  48. 

californicum  Gray  4  49. 

circinatum  D.  Dietr.  4  57. 

coelestinum  Wight  78. 

cristatum  Bunge  62. 

enerve  E.  Mey.  4  46. 

gracile  Lehm.  95. 

javanicum  Lehm.  4  36. 

paniculatum  E.  Mey.  4  37. 

strigosum  Steud.  4  46. 

zeylanicum  Lehm.  4  34. 
Eleutherostylum    Brand    (sect.) 

4  3,  4  4  5,  4  40. 
Endereveng  440. 
Eritrichium  A.  Gray  4,4  5,  97. 

congestum  DC.  4  49. 

Howardi  (A.  Gray)  Rydberg 
441,  4  50. 

strictum  5,  4  34. 
Eucaccinia  Boiss.  89. 
Eucynoglossum  Brand  4 1 5. 
Eulindelofia  Brand  80,  84. 
Euomphalodes  A.  DC.  97,  99. 
Euparacaryum  Boiss.  45. 
Eurindera  Kusnezow  74. 
Eusolenanthus  Gurke  4  53. 
Friedrichsthalia    (Fenzl)   A.  DC. 

(sect.)  21,  26,  28. 
Friedrichsthalia  Fenzl  49. 

incana  Bunge  36. 

physaloides  Fenzl  22. 

Schimperi  Schldl.  30. 

trichodesmoides  Bunge  34. 
Gawseban  93. 
ggunguh  44. 
Gruvelia  A.  DC.  4  5,  94. 

pusilla  A.  DC.  96. 
Gule  gawseban  93. 
Gymnobotrys  Bunge  89. 
hamaye  44. 
hamim  30. 
Hannet  el  akreb  30. 
Heliocarya  Bunge  94,  n.  4  2. 
(4,    7,   8,   13,    15,  17,  18, 
10  6). 
♦monandra  Bunge  94.  (2,  6, 
4  4    Fig.  1,  97  Fig.  13). 

sikkimensis  Oliv.  4  05. 
Heliotropium  marifolium  Koen. 
454. 

zeylanicum  Lam.  153. 
horreyq  30. 
Kande  23. 
kässak  440. 
khodar  30. 
Kifasi  441. 

kimawicha  kuku  41, 
Kitumbatu-bumba  141. 
Ktenospermum  Lehm.  94. 


A.  Engler,  Das  Pflanzenreich.  IV.  (Embryoph.  siphonog.)  252.  Cynoglosseae. 


4-2 


178 


Euschakcwiczia 


Mattiastrum 


linifolium  Lehm.  95. 
Kuscliakewiczia     Regel    et 
Smirnow   460,   n.  4  9.    (7, 
4i,  4  5,  18,  4  9). 
♦turkestanica  Regel  et  Smir- 
now 4  60.  (5,  6,  7,  4  4). 
Lacaitaea    Brand    44,    n.  2. 
(4,    7,    8,    4  3,  4  4,  4  6,  4  7, 
4  8). 
♦calycosa  ( Collett  et  Hemsley) 
Brand  44.  (2,  7,  4  4). 
Lappula  ciliata  Greene  4  49. 
cynoglossoides  Gurke  4  49. 
deflexa  Caruel  4  49. 
echinata  Gilib.  4  49,  4  50. 
glochidiata  (Wall.)  Brand  53, 

76,   450,   452,   453. 
latilolia  (Höchst.)  Brand  4  50. 
macrophylla  Brand  4  54. 
mexicana    (Hemsl.)    Greene 

454. 
Redowskii    (Lehm.)    Greene 

452. 
revoluta  (Ruiz  et  Pav.)  Brand 
4  48,  152. 

f.  Fiebrigii  Brand  4  49. 
f.  ovatifolia  Brand  4  51. 
virginiana    (Lehm.)    Greene 
154. 
Leiocarya  Höchst.  4  9,  38. 
Kotschyana  Höchst.  40. 
Leiocaryum  A.  DC.   (sect.)   4  2, 

24,  38,  84. 
Lengua  de  Perro  447. 
Lindelofla  Lehm.  79,  n.  9.  (3, 
7,    8,    4  3,  4  5,  4  6,  4  7,  48, 
76,  83,  87). 
♦albida   (Wettst.)  Brand   83, 
n.  5.  (76,  82). 
anchusoides  Lehm.  77,  89. 
♦angustifolia  (Schrenk)  Brand 
87,  n.  42.  (44,  84,  460). 
Benthami  Hook.  f.  87,  n.  4  2. 
*brachystemon  (Fisch.  etMey.) 
Brand  84,  n.  9.  (152,  4  60). 
♦cerinthoides    (Boiss.)    Brand 
80,   n.  4.    (3,    4,    6,    7,  84 
Fig.  9,  4  60). 

var.  stenophylla  (Bornm.) 
Brand  82. 
♦cynglossoides      Brand     88, 

n.  4  4.  (7,  84). 
♦eriocalycina  (Boiss.  et  Buhse) 

Brand  84,  n.  8.  (4  60). 
♦hissarica  (Lipsky)  Brand  82 

n.  4.  (80). 
♦Korolkowii    (Lipsky)    Brand 

82,  n.  2.  (80,  4  60). 
♦kurdica  (Kotschy)  Brand  82, 

n.2.  (80,  4  60). 
*lanata  (L.)  Brand   83,  n.  6. 
(2,    6,    81    Fig.  9,    82,    86 
Fig.  4  0,  4  49,  4  60). 
var.  ovatifolia  Brand  83, 
n.  6. 
*longiflora  (Benth.)  Baill.  85, 
n.  4  0.  (4,  6,  4  4  Fig.  4,  53, 


84,  86  Fig.  4  0,  4  4  2,  4  50, 
454). 

var.   b.    Falconeri    C.  B. 

Clarke  85. 

var.  c.  Levingii  C.  B.  Clarke 

85. 

*01gae    (Regel    et    Smirnow) 

Brand  87,  n.  4  3.  (84,4  60). 

var.  ß.  intermedia  Lipsky 

88. 
var.    y.      tschimganica 
Lipsky  88. 
spectabilis  Lehm.  4,  85. 
♦stylosa  (Kar.  et  Kir.)  Brand 

85,  n.  44.   (84,    88,  n.  43, 
4  53,  4  60). 

var.    b.     hispida     (Regel) 

Brand  87. 
var.a.  typica  (Regel)  Brand 
86. 
*tubiflora  (Murbeck)  Brand  83, 
n.  7.  (6,  82). 
Lingua  canina  Cels  4  4  5. 
Lingua  canis  Apul.  4  4  5. 
Lingua  Macedonica  Apul.  4  4  5. 
Linum   umbilicatum  Parkinson 

404. 
Lithospermum  flexuosum  Lehm. 

451. 
Lobostemon  Swartzii  Buek  4  54. 
lusseyq  30. 

Lycopsis  Dioscoridis  Rauw.  90. 
Macromattiastrum  Brand  (sect.) 

55. 
Mamataba  30. 
mamhasa  44. 

Maschalanthus  A.  DG.  (sect.)  98. 
Mattia  Coss.  4  5,  4  6,  45,  66,  67. 
alapadnochiton  Vatke  72, 74. 
albida  Wettst.  83. 
angustifolia  G.  Don  56. 
Aucheri  A.  DC.  55. 
brachyantha  Boiss.  72. 
bracteata  Orph.  69,  70. 
Bungei  Boiss.  54. 
caespitosa  A.  DC.  70. 
canescens  A.  DC.  73. 
Columnae  G.  Don  4  4  9. 
corymbiformis  DC.  et  A.  DC. 
57. 

var.  polystachya  DC.  et  A. 
DC.  57. 
cristata  G.  Don  62. 
echinata  O.  Fedtsch.  65. 
emarginata  Roem.  et  Schult. 

56. 
eriantha  Ledeb.  73. 
glastifolia  G.  Don  56. 
graeca  A.  DC.  69. 
gymnandra  Coss.  67. 
himalayensis  Klotzsch  65. 
incana  Ledeb.  57. 
laevigata  Schult.  74. 
lanata  Schultes  72. 
lanata  Wettst.  73. 

&.    brachyantha      Born- 
müller 73. 


£  cyanoptera  Bornmüller 

73. 
«.  detonsa  Bornmüller  73. 
r].   euryptera    Bornmüller 

74. 
a.  genuina  Bornmüller  73. 
var.  glabrata  Boiss.  74. 
ß.     macrophylla       Born- 
müller 74. 
e.  punctata  Bornmüller  74. 
y.  stenophylla  Bornmüller 
73. 
lateriflora  G.  Don  95. 
leptophylla  A.  DC.  58,  59. 
magellensis  G.  Don  4  24. 
pilosa  G.  Don  95. 
punctata  A.  DC.  74. 
Schlumbergeri  Boiss.  70. 
Schmidtii  Heldr.  69,  70. 
staminea  Roem.  et  Schult. 

4  55. 
umbellata  C.  Koch  72,  4  54. 
umbellata  Schult.  67. 
ß.  armeniaca  DC.  72. 
Mattiaria  Coss.  (sect.)  67. 
Mattiastrum    Boiss.    (sect.)    4  6, 

54. 
Mattiastrum  Brand  54,   n.  6. 
(7,  8,  4  0,  4  2,  4  3,  4  6,   18). 
♦ancyritanum  (Boiss.)  Brand 
58,  n.9.  (4  0,  52,  55). 
angustifolium  (Boiss.)  Brand 
52. 
♦asperum  (Stocks)  Brand  64, 

n.4  2.  (7,  52,  60). 
♦Aucheri  (A.  DC.)  Brand  55, 

n.4.   (52,  76,  4  50). 
*calycinum    (Boiss.    et    Bai.) 
Brand  58,   n.4  0.  (33,  55, 
59  Fig.  6). 
*cappadocicum  (Boiss.  et  Bai.) 
Brand  64,  n.20.  (53,  60). 
♦corymbiforme  (DC.  et  A.DC.) 
Brand   57,   n.5.   (53,    55, 
76,  149). 
*cristatum    (Schreb.)    Brand 
62,  n.4 6.  (53,  60,  76,  4  4  4, 
4  49). 

var.  Paropamisi  Brand  62. 
♦erysimifolium  (Boiss.)  Brand 

58,  n.8.  (53,  55). 
*glastifolium   (Willd.)    Brand 
56,  n.3.  (53,  55,  76,  4  49). 
♦himalayense       (Klotzsch) 
Brand  65,  n.27.    (4  4,   53, 
60,  86  Fig.  4  0). 
♦incanum  (Ledeb.)  Brand  57, 

n.  6.   (4  2,  53,  55,  76). 
♦kurdistanicum     Brand     64, 

n.4 5.  (60). 
♦Lambertianum  (C.  B.  Clarke) 
Brand  64,  n.  4  4.  (53,  60). 
♦lamprocarpum  (Boiss.)  Brand 

62,  n.  4  7.  (53,  60). 
*leptophyllum  (A.  DC.)  Brand 
58,  n.44.  (52,  53,  54,  55, 
76,  4  4  2,  4  48). 


mawicha  kuku 


Omphalodes 


179 


*Jithospermifolium     (Lam.) 
Brand  63,    n.  19.  (53,  54, 
CO,  111,   112,  151). 
*longipes  (Boiss.)  Brand   57, 

n.  7.  (53,  55). 
*minutum  (Lipsky)  Brand  65, 

n.26.  ('.3,  60). 
*modestum(Boiss.et  Hausskn.) 
Brand  61,  n.13.  (53,  60). 
*racemosum  (Schreb.)  Brand 
56,  n.4.    (53,    54,  55,   76, 
148,  149,  152). 
*Reuteri  (Boiss.  et  Hausskn.) 
Brand  63,  n.18.  (11  Fig.  1, 
54,  60). 
*sarawschanicum      (Lipsky) 
Brand     65,     n.  25.    (54, 
60). 
♦stenolophum   (Boiss.)  Brand 

64.  n.22.  '54,  60,  61). 
*Straussii  (Hausskn. etBornm.) 
Brand  65,  n.24.  (54,  60). 
*tibeticum  (C.  B.  Clarke)  Brand 
66,  n.28.  (54,  60). 
var.  Schlagintweitii  Brand 
66. 
♦trinervium    (Duthie)    Brand 

'14,  n.21.  (54,  60). 
♦turcumanicum     (Bornm.    et 
Sint.)    Brand    64,     n.  23. 
(54,   60). 
*velutinum  (Post)   Brand  55, 
n.2.  (54). 
mawicha  kuku  41. 
m  burura  41. 
Messasoth  83. 
Mimophytum  Greenman  114, 
n.16.    (7,    8,    12,    13,   15, 
17,  1!»)- 
*omphaloides  Greenman  114. 
(ß,  11   Fig.1,  14). 
mkaro  41. 
Modestomattiastrum     Brand 

(secl.)  60. 
Moltkia  coerulea  Lehm.  152. 

Libanotica  Zucc.  155. 
Myosotidium  Hook.   45,  n.  3. 
(4,  5,  6,  8,   13,  15,  18). 
*hortensia  (Decne.)  Baill.  45. 
(7,  86  Fig.  10,    149,  151). 
nobile  Hook.  45. 
Myosotis  16. 

borbonica  Lam.  146. 
gracilis  Ruiz  et  Pav.  95. 
Hortensia  Decne.  45. 
javanica  Swartz  136. 
Lappula  Bouton  144. 
strigosa  Schlecht.  146. 
zeylanica  Swartz  134. 
Nn  nie  olvides  101. 
Ombliguera  110. 
Ommatocaryum   A.  DC.    (sect.) 

21,  34. 
Ommu  geres  164. 
Omphalium  Roth  97. 
scorpioides  Roth  98. 
vernum  Roth  110. 


Omphalodes  Moench  96,  n.  14. 
(1,  2,  3,  4,  7,  11,  12,  13, 
14,  15,  16,  17,  18,  45,46, 
80,  97,  111). 
♦acuminata    Robinson    100, 
n.4.  (4,  99). 
acuminata  Watson  101,  n.  4. 
*aliena  A.  Gray  101,  n.5.  (4, 
6,   99).  , 
amplexicaulis    Lehm.    106, 
n.16. 
*aquatica  Brand  110.  (14). 
var.  sinica  Brand  111. 
♦blepharolepis    Maxim.    105, 

n.12.  (1001. 
*brassicifolia  (Lag.)  Sweet  1 0  6, 
n.16.    (3,   11,   Fig.  1,    12, 
100,   108  Fig.  15,  149). 
cappadocica  Kusnezow  109, 
n.20. 
*cappadocica(Willd.)  DC.  107, 
n.19.    (100,    108    Fig.  15, 
149,  151). 
var.  intermedia  Kusnezow 

107. 
var.   Wittmanniana  Kus- 
nezow 107. 
*cardiophylla    A.  Gray   100, 
n.2.  (9'). 
cariensis  Boiss.  63,  111. 
*caucasica  Brand  109,  n.20. 
(100). 
cilicica  Hausskn.  107,  n.17. 
controversa  DC.  103,  n.  7. 
cordata  Hemsley  408,  n.  11. 
cornifolia  Lehm.  107,  n.  19. 
cristata  Schrank  61,  111. 
♦diffusa  Maxim.    106,    n.  15. 

(100). 
*Forrestii    Diels   105,    n.  13. 
(100). 
Fortisii    (Roem.  et    Schult.) 

G.  Don  111. 
glocbidiata  Bunge  47,   111. 
hirsuta  DC.  51,  111. 
Howardi  A.  Gray  4M. 
*japonica     (Thunb.)    Maxim. 
104,  n.8.  (4,  99,  150). 
Icumae  Maxim.  111. 
intermedia  Decne.    47,  112. 
*Krameri   Franch.   et  Savat. 
104,  n.9.  (99). 
Kusinskyanae    Willk.     103, 

n.6. 
lateriflora     Macbride     107, 

n.  18. 
linifolia  Ascherson  et  Graeb- 
ner  103,  n.6. 
♦linifolia  (L.)  Moench  1 01 ,  n.  6. 
(3,    97    Fig.  13,    99,     102 
Fig.  14,  151). 
f.  coerulescens  (DC.)  Brand 

103. 
var.  coerulescens  Nyman 

103. 
subvar.  coerulescens  Rouy 
103. 


subsp.  A.  eu-linifolia  Brand 

103. 
subsp.    B.     Kusinskyanae 

(Willk.)  Brand  103. 
f.  obtusata  DC.  103. 
var.  pumila  Brand  4  03. 
linophyllum    St.    Lag.    4  04, 

n.6. 
♦litoralis    Lehm.    4  07,   n.4 8. 
(3,   43,   14,  100,  103,  150, 
154). 
♦Lojkae  Somm.  et  Lev.  4  09, 
n.22.  (100). 
longiflora  A.  DC.  85,  112. 
Luciliae    Boiss.    106,    n.  17. 
(3,   6,   100). 

var.    cilicica      (Hausskn.) 
Brand  107. 
Lusitanica,     elatior,     cyno- 
glossi    folio    Tourn.    103, 
n.7. 
Lusitanica,  Lini  folio  Tourn. 
101,  n.6. 
*lusitanica   (L.)    Pourr.    103, 
n.7.  (12,  99,  151). 
Lusitanica     Schrank     10  5, 
n.16. 
*mexicana  Wats.   4  00,    n.  3. 
(5,  6,  99). 
micrantha  DC.  47,  4  4  2. 
micrantha     Henderson     et 
Hume  65. 
*moupinensis    Franch.     4  05, 
n.11.  (100). 
myosotoides  Fres.   50,  112. 
myosotoides     Schrank     63, 

112. 
nana  A.  Gray  1 12. 
nervosa  Edgew.  112,    142. 
nitida Hoffnisgg.  et  Link  103, 

n.7. 
omphalodes  Voss  110,  n.  23. 
orientalis,  Corni  folio  Tourn. 

107,  n.19. 
papulosa  DC.  47,  112. 
*Pavoniana  Boiss.  111. 
persica  Boiss.   48,   49,   112. 
physodes  Bunge  47,  412. 
pontica  C.  Koch  59,  60, 4  4  2. 
repens  Schrank  110,   n. 23. 
rugulosa  DC.  50,  112. 
*rupestris  Rupr.    109,    n.24. 

(41   Fig.  4,  12,  100). 
*scorpioides  (Haenke)  Schrank 
98,  n.4.  (2,  3V5,  11  Fig.1, 
12,  99,  102  Fig.  14,  152). 
sempervirens  D.  Don  112. 
*sericea   Maxim.   104,    n.10. 
(6,  100). 

var.  koreana  Brand  105. 

stricta  C.  Koch  50,  51,  112. 

♦Thomsonii  C.  B.  Clarke  111. 

♦trichocarpa     Maxim.     105, 

n.14.  (11  Fig.1,  100,  106). 

*verna    Moench.    109,    n.23. 

(3,   97    Fig.  13,    100,    151, 

153). 

42* 


180 


Oreocarya 


Rindera 


var.  cacheticaO.  Ktze.H2. 
Oreocarya  glonierata  (A.  Gray) 

Greene  150. 
Ovikutahomto  140. 
Paracaryum  A.DC.  (sect.)  16,  45. 
Pnracarynm   Boiss.    45,   n.4. 

(8,  11,  12,  13,  15,  16,  18, 

52,  54,  76). 
anchusoides  Benth.  et  Hook.  f. 

52. 
ancyritanum  Boiss.   52,   58. 
angustifolium  Boiss.  52,  56. 
arabicumVelenovsky  47,  n.3. 
asperum  Stocks  52,  61. 
Aucheri  Boiss.  52,  55. 
azureum  Boiss.  et  Heldr.  53, 
56. 
*Boissieri  Schweinf.  1 63,  n.  6  a. 
(47,  n.3). 
Boramuelleri  Brand  47,  n.  5. 
♦brachytubum  Diels  52,  n.  1 4. 
*Bungei(Boiss.)Brand  47,  n.  5. 
(3,  4,  8,   46). 
caelestinum  Benth.  et  Hook.  f. 

53,  78. 
♦calathicarpum  (Stocks)  Boiss. 

48,  n.6.  (46,   163). 
calycinum  Boiss.  et  Bai.  53, 

58,  87. 
cappadocicum  Boiss.  et  Bai. 

53,  64. 
Gapusii  Franchet  53,  77. 
cariense  Boiss.  53,  63. 
corymbiforme  Boiss.  53,  57. 
corymbiforme  var.  Boiss.  58. 
corymbiforme  Tchihatch.  53, 

56. 
cristatum  Boiss.  53,  62. 
denticulatum  Boiss.  et  Huet 

5.3,  62. 
erigerifolium  Schott  et  Kot- 

schy  53,  56,  57. 
erysimifolium  Boiss.  53,  58. 
erythraeum  Schweinf.  78. 
glastifolium  Boiss.  53,  56. 
glochidiatum     Benth.     et 

Hook.  f.  53. 
heliocarpum  Kerner  53,  77. 
himalayense  C.B.  Clarke  53, 

64,  65. 
*hirsutum   (DC.)  Boiss.    51, 

n.12.  (46,  111). 
incanum  Boiss.  53,  57. 
♦inconspicuum  Brand  46,  n.  2. 

(12,  45). 
*intermedium  (Decne.)  Lipsky 

47,  n.3.  (46,  49,  50,  111, 

112,  150,  151,  163). 
Lambertianum  C.  B.  Clarke 

53,  61. 
lamprocarium  Boiss.  62. 
lamprocarpum  Boiss.  53,  62. 
lamprocaryum  Walpers  62. 
*laxiflorum  Trautv.  52,  n.15. 

(59). 
leptophyllum  Boiss.  53,  59. 
longiflorum  Boiss.  53,  85. 


longipes  Boiss.  53,  57,  62. 
macrotrichum  Vatke  53,  61. 
malabaricum  C.  B.  Clarke  53, 

79. 
micranthum  Boiss.  47. 
var.  (f.  calathiforme  Boiss. 

47. 
var.  «.  urceolatum  Boiss. 
47. 
♦microcarpum  Boiss.  46,  n.  1. 
(45). 
minutum  Lipsky  53,  65. 
modestum  Boiss.  et  Hausskn. 

53,  61. 

modestum  Bornm.  51,  n.11. 
myosotoides  Boiss.  53,  63. 
myosotoides  Franch.  53,  65. 
obtusifolium  Boiss.  et  Huet 

54. 
papillosum  Gurke   47,  n.  3. 
♦persicum  Boiss.  48,  n.  8.  (8, 

46,  112). 

var.  cyclhymenium  (Boiss.) 

Brand  49. 
ponticum  Boiss.  54,  59. 
racemosum  Bitten  54,   56. 
Reuteri  Boiss.   et  Hausskn. 

54,  63. 

rubriflorum  Stocks  50,  n.  9, 
♦rugulosum  (DC.)  Boiss.  49. 
n.9  Fig.  5.  (6,  14,  46,  48, 
112,  149,  151,  164). 
a.  brevistylum  Bornm.  50. 
var.   ß.    cyclhymenium 

Boiss.  49. 
var.  cyclhymenum  Bornm. 

49. 
ß.  longistylum  Bornm.  48. 
*salsum  Boiss.  47,  n.4.   (14, 
46). 
sarawschanicum  Lipsky  54, 

65. 
Sibthorpianum  Boiss.  54,  63. 
♦Sintenisii  Hausskn.  51,  n.11. 
(46). 
f.  1.  angustifolium  Brand 

51. 
f.  2.  latifolium  Brand  51 . 
stenolophum  Boiss.  54,   64. 
Straussii  Hausskn.  et  Bornm. 
54,  65. 
♦strictum  (C.  Koch)  Brand  50, 
n.10.  (11   Fig.1,  46,  112). 
strictum  Boiss.  51,  n.  12. 
*tenerum  Bornmüller  51,  n.1 3. 
(11   Fig.1,  46). 
tenuicaule  Hausskn.  49,  n.  8. 
"Thomsonii  C.  B.  Clarke  48, 
n.7.    (11   Fig.  4,    46,  163). 
tibeticum  C.  B.  Clarke  54,  66. 
trinervium    Duthie    54,    64, 

n.  21. 
turconianicum     Bornm.     et 

Sint.  54,  64. 
undulatum  Boiss.  50,  n.  10. 
velutinum  Post  54,  55. 
Pectocarya  DC.  94,  n.13.  (4, 


5,  6,  7,  8,  13,  14,  15,  17' 
18). 
chilensis  DC.  95,  n.  1. 
var.  Californica  Torr.  95. 
♦lateriflora    (Lam.)    DC.    95, 
n.1.    (76,    94,   97    Fig.  13, 
150,  151,  152). 
var.    Nuttallii    (Spreng.) 
Brand  95.  (151,  152). 
linearis  DC.  95,  n.1. 

var.  penicillata  M.  E.  Jones 
95. 
linearis  Torr.  95,  n.1. 
penicillata  A.  DC.  95,  n.1. 
*pusilla  (A.  DC.)  Gay  96,  n.  3. 
(3,  11   Fig.  1 ,  94,  151). 
var.  flagellaris  Brand  96, 
n.3. 
pusilla  A.  Gray  96,  n.  3. 
♦setosa  A.  Gray  95,  n.  2.    6, 
14,  17,  94). 
Pedicularis  Bourgeaui  43. 
caucasica  43. 
comosa  43. 
pontica  44. 
pycnantha  44. 
Wilhelmsiana  4  4. 
Phyllobotrys  Bunge  89. 
Picotia  Roem.  et  Schult.  97. 
cappadocicaRoem.  et  Schult. 

107. 
Fortisii  Roem.  et  Schult.  111. 
linifolia  Roem.  et  Schult.  1 01 . 
lithospermifolia    Roem.     et 

Schult.  63. 
littoralis   Roem.    et    Schult. 

107. 
nitida  Roem.  et  Schult.  103. 
scorpioides  Roem.  et  Schult. 

98. 
verna  Roem.  et  Schult.  110. 
Pollichia  Medic.  19. 
africana  Medic.  29. 
indica  Medic.   39. 
zeylanica  F.  Muell.  40. 
Pseudanchusa  DC.  (sect.)  80. 
Rabesche  50. 

Rindera  Pallas  66,  n.7.  (2,  6, 
7,    8,    9,    10,  12.    13,    15, 
16,  18,  56,  82). 
albida  Kusnezovv  76,  83. 
angustifolia  Bunge   56,   76. 
Aucheri  Bunge  55,   76. 
*baldshuanica  Kusnezow  70, 
n.7.  (67). 
Bungei  Gurke  54,  76. 
*caespitosa  (A.  DC.)  Bunge  70, 
n.5.  (67,  153). 
var.  longifolia  Brand  70. 
canescensDC.  73,  n.1 1,  142. 
Columnae  Roem.  et  Schult 

76,  119. 
corymbiformis     Bunge     57, 

76. 
corymbulosa    C.    Koch    75, 

n.1 3. 
cristata  Lipsky  71,  n.9. 


Rinderzungenblume  


Suchtelenia 


181 


cristata    Roem.    et    Schult. 

62,  76. 

cristulata  Lipsky  75,   n.  14. 

cyclodonta  Aitch.  72,  n.  4  0. 

♦cyclodonta  Bunge  74,  n.8. 

cyclodonta  Lipsky  70,   n.7. 

(71). 

♦echinata  Regel  75,  n.4  4.  (74). 

emarginata  Roem.  et  Schult. 

76. 
eriantha  Ledeb.  73,  n. 4  4. 
glastifolia  Roem.  et  Schult. 

56,  76. 
glochidiata  Wall.  76. 
*graeca  Boiss.  et  Heldr.  69, 
n.4.  (3,  6,  67,   68  Kg. 7). 
var.  bracteata    Boiss.    et 

Orph.  69. 
var.  incana  Brand  70. 
*gymnandra     (Coss.)    Gurke 
67,  n.4. 
incana  Bunge  57,  76. 
♦karabaghensis     Brand     72, 

n.4  0.  (4  4   Fig.  4,  74). 
*Korshinskyi  (Lipsky)   Brand 

74,  n.4:!.  (74). 
laevigata   Roem.  et   Schult. 
74,  n.4 3. 
♦lanata (Lam.) Bunge  72, n.  44. 
(7,  74,  4  50). 
var.  a.  canescens  (A.  DC.) 

Kusnezow  73. 
f.  cyanoptera  (Bornmüller) 

Brand  73. 
var.   detonsa    Bornmüller 

73. 
subvar.  ct.  detonsa  (Born- 
müller) Brand  73.  (74). 
var.    eriantha    Kusnezow 

73. 
var.  eu-lanata  Kusnezow 

73. 
f.  euryptera  (Hausskn.) 

Brand  73,  74. 
var.    b.    genuina     (Born- 
müller) Brand  73. 
f.  macrophylla  (Hausskn.) 

Brand  73,  74. 
var.  pubescens  Kusnezow 

72. 
var.  pumila  Kusnezow  73. 
subvar.  ß.    punctata    (A. 

DC.)  Brand  73,  74. 
var.   punctata   Kusnezow 

74. 
var.  ramosissima  Kusne- 
zow 73. 
var.    robusta    Kusnezow 

73. 
var.  stenophylla    Bornm. 

73. 
f.  Tournefortii  Brand  73. 
lateriflora  Roem.  et  Schult. 

76,  95. 
leptophylla  Bunge  59,  76. 
magellensis  Roem.  et  Schult. 
76,  424. 


♦ochroleuca  Kar.  et  Kir.  75, 

n.45.  (3,  5,  6,  7,  74). 

pilosa  Roem.  et  Schult.  76, 

95. 
pubescens  C.  Koch  72,  n. 4  4. 
punctata  Bunge  74,  n.4 4. 
*regia  (Gmel.)  Kusnezow  69, 

n.3.  (67). 
*Schlumbergeri  (Boiss.)  Gurke 

70,  n.6.  (67). 
*tetraspis    Pallas    74,    n.  4  3. 
(4,    42,    66,    74,    75,    450, 
4  52). 

var.    angustifolia   Kusne- 
zow 75. 
var.  cordifolia  Brand  75. 
var.  subdenticulata  Kus- 
nezow 75. 
♦turkestanica  Kusnezow   74, 

n.  9. 
♦umbellata   (Waldst.  et  Kit.) 
Bunge    67,    n.  2.    (5,    68 
Fig.  7,  86  Fig.  4  0,  4  53). 
La.  angustifolia  Kusnezow 

69. 
f.  ß.  latifolia  Kusnezow  69. 
Rinderzungenblume  93. 
Rochelia  4,  4  5. 

asperata  Boj.  4  44. 
Borboniae  Roem.  et  Schult. 

446. 
Borbonica  Bojer  4  44. 
gracilis  Roem.  et  Schult.  95. 
javanica  Roem.    et    Schult. 

4  36. 
strigosa    Roem.    et  Schult. 

446. 
zeylanica  Roem.   et  Schult. 
434. 
Ruriso  404. 
Sambu  440. 

Selkirkia  Hemsl.  4  63,  n.3.  (4, 
4  5,  4  6). 
*Berteroi  (Golla)  Hemsl.  4  63. 
(4  49). 
shök-ed-dab  30. 
sileysele  47. 
Solenanthus  Ledeb.  4  53,  n.4 8. 

(2,   3,   4,  5,  6,   7,  8,  9,  4  0, 

4  3,  4  4,  4  5,  4  6,  4  7,  4  9,  80, 

82,  84,  87). 
*albanicus  Degen  et  Baldacci 

4  54,  n.2.  (4  48,    4  53). 
amplifolius  Boiss.  4  57,  n. 4  0. 
angustifolius  Fisch,  et  Mey. 

87. 
angustifolius    Schrenk     87, 

4  60. 
*apenninus    (L.)    Hohenack. 

454,    n.  4.    (3,    448,    449, 

154,  453. 
baicalensis  DC.  4  60. 
*Biebersteinii  DC.  4  59,  n.4 2. 

4  52,  4  53. 
brachystemon  Fisch,  et  Mey. 

84,  87,  460. 
cerinthoides  Boiss.  80,  4  60. 


♦circinatus  Ledeb.  4  57,  n.  1 0. 
(4,  4  53,  159). 
circinatus  O.  Paulsen  4  60. 
coccineus  Hort.  Schönbr.  80. 
conglobatus  A.  DC.  4  65,  n.3. 
coronatus  Regel  4  58,  n.44. 
dubius  Fisch,  et  Mey.    4  59, 

n.4  2. 
eriocalycinus  Boiss.  et  Buhse 
84,  4  60. 
*hirsutus  Regel 4  56,  n.  4.  (4  53). 
*karateginus  Lipsky  4  56,  n.  5. 

(4  53). 
♦kokanicus  Regel    4  57,    n.7 
(153,  456). 
kurdicus  Gurke  82,   4  60. 
Kuschakewiczii  Lipsky  4  60. 
lanatus  A.  DC.  83,  87,  4  60. 
var.  glabrescens  Batt.   et 
Trab.  84. 
lanatus  Bonnet  etBaratte  83. 
♦minimus    Brand    4  57,    n.8. 
(4,  4  53). 
mollissimus  DC.  4  54,  n.4. 
nigricans  Schrenk   85,   4  60. 
/?.  hispidus  Regel  87. 
a.  typicus  Regel  86. 
Olgae  Regel  et  Smirnow  87, 

4  60. 
ovatiiblius  Hausskn.  4  56,  n.  3. 
♦petiolaris  DC.  4  58,  n.  4  4 .  (7, 
4  53,  4  59). 
var.  b.  coronatus  (Regel) 

Lipsky  4  58. 
f.  laxiflora  Bornm.  4  58. 
*plantaginifolius  Lipsky  4  59, 

n.4  4. 
*ReverchoniiDegen4  59,n.  4  3. 
(6,  4  4    Fig.  4,  4  52,  4  53). 
rumieifolius  Boiss.  4  58,  n.  4  4 . 
♦stamineus  (Desf.)  Wettstein 
4  55,  n!3.    (4  52,    4  53,   4  56 
Fig.  21). 
var.  euneatifolius  Bornm. 

4  58. 
f.  luteus  Bornmüller  4  56. 
var.ovatifolius  Bornmüller 
4  56. 
♦strictissimus  Brand  4  56,  n.6. 
(4  53). 
stylosus  Lipsky  85,  87,  4  60. 
♦tenuiflorus  Schrenk  4  57,  n.  9. 
(4  53). 
Tournefortii   DC.   4  55,   n.3. 
tubiflorus  Murbeck  83. 
turkeslanicus  Macbride  4  60. 
Spiroconus  Stev.  4  9. 
glaueus  Stev.  37. 
Streblanthera  Steud.  4  9. 
oleifolia  A.  Rieh.  3  4. 
trichodesmoides  Steud.  34. 
Suchtelenia  Karelin  4  61,  n.  20. 
(3,  8,  42,  43,  44,  45,  48, 
4  9,  75). 
acanthocarpa  Karel.  4  64. 

ß.  cerinthifolia  DC.  461. 
acanthophora  Kar.  4  62. 


182 


su  I  eisileh 


Trichodesma 


♦calycina  (C.  A.  Mey.)  A.  DC. 
4  64  Fig.  22.  (40  Fig.  4, 
4  49). 

y.  acanthocarpa  0.  Ktze. 
464. 

a.  laeviuscula  0.  Ktze.  4  64. 
ß.  uniserialis  0.  Ktze.  4  64. 

cerinthifolia  Karel.  4  61. 

uniserialis  Ledeb.  4  64. 
suleisileh  47. 

Symphytum    minus    borraginis 
facie  Bauh.  4  4  0. 

Orientale  Pallas  4  54. 

pumilum  repens  Borraginis 
facie  Lob.  4  4  0. 

regium  Gmelin  69. 
Tanag  Bage  440. 
Tessebra  424. 
Tesselra  422. 
Thyrocarpus  Hance  4  4  2,  n.  4  5. 

(4,  4  2,  4  3,  4  5,  4  6,  4  7,  4  8). 
*fulvescens  Maxirn.  4  4  4,  n.3. 
.      (1'2). 
*glochidiatus  Maxim.  4  4  4,  n.  2. 

(4  4  2). 
*Sampsonii  Hance  4  4  2,   n.  4. 

(4  4  Fig.  4,4  12,  4 4  3 Fig.  4  6). 

b.  amplifolius  Brand  4  4  3. 
a.  parvifolius  Brand  4  4  3. 

Trachelanthus  Kunze  80. 
cerinthoides  Kunze  80. 
var.  kurdicus  Post  82. 
var.    steno  phyll us    Born- 
müller 82. 
hissaricus  Lipsky  82. 
Korolkowi  Lipsky  82. 
kurdicus  Boiss.  82. 
Trachycaryum  A.  DC.  (sect.)  24, 

36. 

Trichocaryum  Brand  (sect.)  24. 

Trichodesma  R.  Br.  4  9,  n.4. 

(2,  3,  5,  6,  7,  8,  9,  4  2,  4  3, 

4  4,  4  5,  4  6,  17,  4  8). 

africanum  Baker  27,   n.  4  3. 

*africanum  (L.)  R.  Br.  29,n. 4  6. 

(13,  14,  21,  28,  31,34,  38). 

var.  c.  abyssinicum  Brand 

30. 
var.  canescens  Boiss.  30. 
var.  Ehrenbergii  Post  31. 
var.    b.    heterotrichum 
Bornmüller  et  Kneucker 
30. 
var.  a.  homotrichum  Born- 
müller et  Kneucker  30. 
(29,  31). 
ß.  latifolium  A.  DC.  31 . 
ambacensis  Welw.  26,  n.12. 
♦amplexicaule  Roth  39,  n.  33. 

(20,   38,   40). 
*angolense  Brand  26,   n.12. 

(8,  10,  21,  22). 
*angu8tifolium  Harv.  27,  n.  1 5. 

(4,  6,  21,  28  Fig.  3). 
♦arenicolum  Gurke  24,   n.  7. 
(11  Fig.  1,20, 22,  25  Fig.  2). 
atrichum  Vierh.  32,  n.19. 


♦Aucheri   DC.   35,   n.27.   (11 
Fig.  4,  20,  34). 
var.     brachycalycinum 

Bornm.  35. 
f.  latifolium  Brand  35. 
barbatum  Vaupel  43. 
*Baumii  Gurke  4  2,  n.35.  (20). 
*ßentii  Baker  et  C.  H.  Wright 

42,  n.  36.  (20). 
♦Bequaertii  De  Wild.  23,  n.3. 

(20,  21). 
♦Boissieri  Post  38,  n.  30.  (20, 
21,  36). 
Bourgeaui  Max.  43. 
*calathiforme    Höchst.   34, 
n.26.  (6,  24,  40  Fig.  4). 
var.  Schimperi    (Baker) 
Brand  35,  n.26. 
♦calcaratum  Coss.  34,  n.17. 
(6,  8,  44    Fig.4,  21,  28). 
calcareum  Craib  33,  n.24. 
calycosum  Collett  et  Hems- 
ley  44. 
*cardiosepalum  Oliv.  27,  n.  4  3. 
(24). 
caucasica  M.  B.  43. 
comosa  L.  43. 
*l)ekindtianum   Gurke   24, 

n.9.  (20,  2-2). 
*Droogmansianum   De  Wild. 
23,  n.6.  (20,  22). 
var.  glabrescens    (Gurke) 
Brand  24. 
♦Ehrenbergii     Schweinfurth 
34,  n.18.    (24,  25  Fig.2, 
28,  38). 
frutescens  K.  Schum.  24,  n.  6. 
glabrescens  Gurke  24,  n.  6. 
*gracile  Batt.  et  Trabut  34, 

n.24.  (20,  29). 
*grandifolium  Baker  33,  n.  23. 
(20,  29). 
Griffithii  Planen.   37,   n.29. 
heliocharis  S.  Moore  36,  44. 
Hemsleyana  Leveille  43. 
*Hildebrandtii  Gurke  27,  n.4  4. 
(24,  40  Fig.4). 
hirsutum  Edgew.  39,  n.32. 
hispidumBakeretC.H.Wright 
44. 
*Hockii   De  Wild.   26,    n.4  0. 
(6,  20,  22). 
inaequale  Edgew.  39,  n.  33. 
*incanum  (Bunge)  A.  DC.  36, 
n.29.  (20,  36). 
f.  Aitchisonii  Brand  38. 
subsp.  A.    eu-incanum 

Brand  36. 
var.  a.  eu-molle  Brand  37. 
var.  b.  Griffithii  (Planch.) 

Brand  37. 
subsp.  B.  molle  (DC.)  Brand 

37. 
var.  b.  strictum  (Aitchison 
et  Hemsley)  Brand   37. 
subvar.  ß.  virescens  Born- 
müller  37. 


♦indicum  (L.)  R.  Br.  38,  n.  32. 
(5,   6,  9,   20,   39,   40). 
var.    amplexicaule    Th. 

Coöke  39. 
var.    subsessile    (Wall.) 
Clarke  39. 
iranicum   Bornm.   35,  n.27. 
♦khasianum  C.  B.  Clarke  32, 
n.24.  (20,  29,   33). 
var.    calcareum     (Craib) 
Brand  33. 
kissenioides  Deflers  4  4. 
KotschyanumFenzl40,n.  34. 
lanceolatum  Schinz  27,    28, 

n.4  5. 
latisepalum    F.    Muell.    42, 
n.34. 
♦laxiflorum  Balf.  f.  32,  n.  4  9. 
(24,  28,   34). 
var.   atrichum    (Vierh.) 
Brand  :<2. 
♦Ledermannii  Vaupel  24,  n.8. 
(2i>,  22). 
lithospermoides     Roem.     et 

Schult.  43. 
macrantherum  Gurke  44. 
Mechowii  Vaupel  44. 
medusa  Baker  44. 
♦microcalyx  Ball.  f.  32,  n.20. 
(24,  29,  36). 
molle  Aitch.  38,  n.29. 
molle  DC.  37,  n.29. 
♦oleifolium   (A.  Rieh.)   Baker 

34,  n.25.   (20.  29). 
♦pauciflorum  Baker  4  3,  n.  37. 
(24). 
perfoliatum  Wall.  39,  n.  32. 
*physaloides  (Fenzl)   A.  DC. 
22,  n.4.  (8,  20,  21,24,26, 
40  Fig.  4). 
physaloides  Vatke  27,  n.  4  4. 
pontica  Boiss.  44. 
pyenantha  Bornm.  44. 
*Ringoetii  De  Wild.  22,  n.2. 
(20,  21,  60). 
Schimperi  Baker  35,  n.26. 
*Scotüi  Balf.  f.  33,  n.22.  (3, 
5,  6,  7,   4  2,  20,  29). 
sericeum  Lindl.  42,  n.34. 
♦sinicum  Brand  43,  n.  38.  (6, 
21). 
spinulosum  Voigt  39,  n.  32. 
stenosepalum  Baker  44. 
♦Stocksii  Boiss.  36,  n.28.  (24, 
34). 
strictum  Aitch.  et  Hemsl.  37, 

n.29. 

subsessile  Wall.  39,  n.32. 

♦tinetorium   Brand    23,    n.5. 

(44,  20,  24). 

trichodesmoides  Höchst.  34. 

♦uniflorum   Brand  38,   n.34. 

(5,  6,  8,  20). 
♦Verdickii  Brand  23,  n.  4.  (6, 

20,  24). 
♦Welwitschii  Brand  26,  n.  4  4 . 
(20,  22). 


Trupa 


yavanga 


183 


Wilhelmsiana  Fisch.  44. 
''zeylanicum  (Burm.)  R.  Br. 
40,  n.34.  (3,  11  Fig.1,  13, 
14,  21,  26,  38,  40  Fig.  4). 
var.  b.  australe  Brand  42. 
subsp.  A.    eu-zeylanicum 

Brand  41. 
f.  1.  intermedium   Brand 

42. 
var.  latisepalum  F.  Muell. 

42. 
subsp.  B.  latisepalum  (F. 

Muell.)  Brand  42. 
f.  2.  longifolium  Brand  42. 
var.  sericeuin   Benth.  42. 


f.  2.  sericeum  (Lindl.)  Brand 
42. 

f.  1 .  typicum  Brand  4 1 . 

var.  a.  vulgare  Brand  41. 
Trupa  130. 

Tsuru-kame-ba-soo  112. 
Tschigolosch  141. 
tuchän  reb  35. 
Tysonia  Bolus    89,   n.10.    (8, 

13,  15,  18). 
*africana  Bolus   89.   (4,  88 

Fig.  11). 
Tysonia  F.  Muell.  (Compositae) 

89. 
Ujotodje  140. 


Ujotosi  140. 
Um-Libbeid  50. 
Vaupelia  Brand  44. 

barbata  Brand  43. 

heliocharis  Brand  44. 

hispida  Brand  44. 

macranthera  Brand  44. 

Mechowii  Brand  44. 

medusa  Brand  44. 

kissenioides  Brand  44. 
Viniebla  117. 
Wadamondu  140. 
Wild  Comfrey  132. 
Yama  ruri  soo  104. 
yavanga  41. 


Druck  yon  Breitkopf  &  Härtel  in  Leipzig. 


Das  Pflanzenreich 


I  J! 


!  HUHHlIm 


t      i        M{ 


il  II  IlllilJ  i  II Pill 

Wiithilllilffi 


aniB 


ISliiliilllllilii 


lii    l*ii§ll  I ffläSWffi 
t  iiMnMnH  i \h\iMm mim 


RHBHK 


|]}«!/!lllfffil!lHiJi!  I 


ii  8    ! 


Hnwn 


HP 

sl^^^b  liPillillilliPP! 

^iimH^HHI 


|!;|||ij|!!!|!i||lj||{p 

ilKJjJllJjmj 

llllil!j||i||jlj|i^ 

Ijjl || j   j 

Ml 

!  Sil  llillliPi  ISiiPlifl 

HI^^^^^^^H 

IllÜlllPilli 

ijjjjlj) 

lifiyjfitiliSllIf  hhMm