Skip to main content

Full text of "De anima brutorum commentaria"

See other formats 


. ■>* 


t 


Nomussmo  viro  florentiae  patricio 

STEPHANIANI  ORDINIS  EQ.VITI  BAJVLIVO 
DE  MARCH.  CALCIONIS  TITVLO  NVNCVPATIS 
SIGISMVNDO  LOTTERINGHAE  GENTIS 
evi  VETVS  À TRAMITE  CONTERMINO 
DALLA  STVFA 

AVITVMQ.COGNOMEN  VEIQVE  FERCREBRESCIT 
REGIAE  CONSVLTATIONIS  PRO  HETRVRIAE 
P R I.N  e I P E 

EX  OPTIMIS  DELECTd  A SECRETIS 
GERMANAE  PIETATIS  VIRTVTVMQ.VE  CVLTORI 
ET  EXIMIO  PATRIAE  ORNAMENTO 
P.  FRANCISCVS  M.  SOLDINI  A.  S.  T. 
EX  ORDINE  CARMELITAR.  DISCALCEATOR. 
FLORENTINVS  COMMENTARIORVM  AUCTOR 
PRO  MERITIS  DOMINO  SVO  DEVINCTISSIMVS 
DEVOVET,  OFFERT,  INSCRIBIT 


o 

il 


5: 


' 


t,- 


■JU: 


?•: 


• A 


B 


II 


► 


Digitized  by  thè  Internet  Archive 
in  2016 


https://archive.org/details/deanimabrutorumcOOsold 


ff 


COMMENTARIORUM 

RATIO 

ITip'CJE  CONSII.IUM® 


'i 


Acìlè  nemo  eli’,  qui  In 
rebus  a ie  fcribendis  , 
atque  in  vulgus  eriam 
edendis  non  eum  velit 
accurate  niorem  confe- 
&ri , quem  ratio  , $c 
a/i  litterarum  difcipli- 
nam  mens  probe  inili- 
- - - tura  cuique  perfuaferitj 

6c  do^orum  hominimi  confuctudo  coafecraveric . Ecenim 
quotufquifque  eft,  cuius  ingenii  vis  & perfpicuitas  illud 
non  ftudeat  reliquìs  anteferri , cujus  velati  duRu  multò 
facilius  haec  perccpta  teneantur  ? Itaque  non  rerum  ordo 
foium,  quum  inter  homines  colloquimur  , aut  animi  lenfus 
fcribeado  pandimus  fcrvetur  oportet  > verùm  eciam  qiiis 

a qua- 


I 


/f/t 

J 

© 

I 

O 

i! 


If 


qualifve  ordo  ipfe  fusuriis  flt  patefacere  jure  optimo 
debemus;  nifi  omnem  rationìs  decorifque  curam  a ncbis- 
mecipfls  abjecifTe  videamur.  Quaproprer  cogitanti  mihi 
faepenumerò  de  Brutcrum  anima  eliiciihrandis  Commen- 
tarìis  otio  aliquatenus  leduìo  inrercfTe  , hand  abs  re  pro- 
fefì-ò  vìderi  poterat  aliquid  feriò  praefarì  ; unde  Operis 
pertraftaiidi  methodus  luculenter  conllarec  » Se  quod  il- 
lius  condendi  fuifTet  ccmfiìium  maxime  unicuique  inno- 
tefeerer . Utrumque  fané  appofìcè  concinneque  faftum  ! 
Attamen  quod  poilremum  ed:  caput  muìrò  uberioris 
pretìi  atque  fermonE  mibì  diu  mukumqiie  deliberanti 
continuò  fore  perfend  , ut  primum  litreris  hifee  exaran- 
dis  manus  , & ingenium  admovere  decrevi  ; Se  aìcerum 
minùs  habendum  effe  lùm  ratus . Itaqué  Òperls  rationem 
multò  breviori  primùm  fermone  verfabimus  ; demde 
praeconceptum  illius  feopum  fiidori  diflertatione  , ut  par 
eft , abfolvemus  . 

Optimae  methodi  laiidem  nihil  certè  aptìiis  conciliar  ; 
quum  fynrhedm  achibent  rerum  difficillimaruni  tra£ta- 
tores  ; quàm  d ad  topica  quaedam  veritatis  inveniendae 
genera  cenfugiant,  aride  verum  ex  veris  ritè  prefsèque 
inferatur,&  eadem  inter  fe  arfto  vinculo  catenae  inftar 
ne8:antur.  Porrò  hujiifce  Problematis  , quod  folvendumfu- 
mus  adgredl , ftatum  ( ut  vulgo  di£l:itant  ìnveteratae  Sclio- 
lae  feélarores)  , quaedam  inconcuda  principia  a dubitatìone 
ad  certimdinem  transferunt , eìque  claridìmam  lucem  con- 
ciliare valent , quae  praetermitti  a nobis  nullatenus  debenr. 
Horum  primum  quod  ad  cactera  invicern  infcrenda  viani 
^ qucdanimodò  ilernit  ^ totum  in  eo  deum  ed  , ut  odendac 
generis  Iiumani  omnium  gentimn,  Se  temporum  confen- 
È funi 

& . 


§ 

iD 


i' 


#=4/  ; )4^ 


>»' 


§ 

0 

I 

1 

I 


fi 


' . ...  ^-' 

i»m  evidentiffimè  fufFragari , quùm  de  Immateriali  Brii- 

torum  ( mnlum  fenfu  , & cogitatione  res  eft  , Se  dilputa- 
tio  , Veram  hujqfmodi  fermocinaadi  materia  , qisùm  am- 
pìiifima  per  fe  fe  Ile,  ncque  faciit  negocio,  omni  prò» 

C'-il  confufìone  femota  5 intra  breviores  lìnes  coerceoda  , 
hunc  idcircò  fupreinum'  Clcmmentaricriim  noftrorum  Io= 
gum  in  tria  priora  eorum,dem  Capita  fatis  aptè  partiemur. 
Qiiod  prius  occurret  ? Philofopbcrum  omnium  di'flra  oc 
fentenrias  de  belluamm  anima  iiiicera  fide  compled’etur  : 
fecuf;dum  perfpicua  exhìbebir  d'-irtooO:ra!:ii>ne  deinde 
cmrnium  pcpulonim  dn^orom  inde  6bortmiqtie  fìrmam  , & \ 

ir:  omnes  acrates  pervagatam  opiniunem;  nude  fupfmrora 
magis m8gift|ue  lìrmetirur:  tertium  denique  acrern ^ube- 
rem  p.ie  prof-^rer  ratiocinationem  > ex  qua  pateat  quid 
i!l?s  Brutorum  adverfariis  efiet  praefìanduni , qui  to* 
rum  annnam  ornai  fenfu , 3c  cognirione  carere  conan- 
tor  adil:ruere,  auc  verbis  potius  imperito  cnivis  fucum 
facere , 

Ad  veritaris;  nexiim  non  minus.  pertinere  polle  exi-, 
fei  mavì  mas  , quae  quarto  hujufce  Operis  Capire  fuimus 
fblerrer,  quantum  ex  Phyfiologia  potumiiis  > perfequuti . 

Ta  eo  vidciicet  animae  fentientis  vim  , & quid  ienfus 
nomine  intellìgi  debeat  ermcleavimus  : ^tque  huc  fpe« 
tirare  opus  effe  duximus  irr itabilitatis  ieges  , eariimque 
ad  ienfum  generandum  relationes  , quae  ut  in  iiumana 
fic  & in  brutali  machina  quapiam  obtemperantes  mi  rum 
in  modum  inveniuntur  . Concers  preeterea  effe  ea  con- 
fpicitur  do8:rina  omnis , quae  quinto  compreh^nfa  Ca= 
pite  fuit,  quùm  nempè  ex  Brurorum  vocibus , ejulam  , 
aiiifque  doioris  auc  voluptaris  argumeatis  veram  ilJo- 

a 2 rum 


ì 


Pi 


4 ) 


. t^' 


H 

I 

t 

o 


i? 

I 


rum  fenfadonem  manifcflò  cviiicì  pofTe  flatuimus.  Pro 
fenfationis  ejiifdem  in  bcdluìs  omnibus  verirate  admodum 
facete  oilendir  quod  fcxto  demùm  Capite  ducubravimus  } 
illarum  videlicet  phanrafiam,  meinoi-iam  , judiciym  , ra* 
tiocinationem ; quae  fané  ad  poiìcemi  Capitis  materia, m , 
stqiie  ad  totius  Operis  complementum  velari  manudu* 
cun?.  Igitiir  ìilud  tandem  veras  prcbat  in  belluis  apps- 
titiones , eafque  reipfa  antequam  veline  quidpiam,  auc 
nolint,  deliberationem  , ac  confilium  adhibere  fiiadcc . 

riifce  kaque  prò  eorum  digPxicare  cxpletis  ropieo- 
riim  generibus  , & veritads  referacìs  fancibus , fatis  fn- 
perque  muneri  impofìto  me  demum  fecilTe  jure  laetaber , 
arque  animam  Briitonim  centra  corum  oppugnarorcs  fno 
me  nativo  honorì  reddidiiK,-  quifqiiis  exìflimabir , pokea- 
quani  adornatas  hafce|  vindicias  lefìritare  , & ferio  ani- 
madvercere  non  fuerit  dedignatus . Atque  haec  prò  Bru« 
toriim  genere  univerfo  ìnnuifTc  fufììciant  ; dfinde  vero 
do  nolirorum  Commerìrariorum  peculiari  coiifilio  uberiori 
ratione  quae  hic  confequuntur . 

Inanis  fetmè  meo  judicio  fuiffet  quaecumque  , ut  ut 
expolitior,  de  Brutonim  anima  difeeptatio  , nin  quid 
amplius , & ponderis  multò  gravioris  addicum  erudiris 
philofophis  vifum  effet,  quàm  tot  tantaeque  illae  fue- 
i'int  ha£ì:enus  concertationes  initae , eaeque  certè  abfque 
cumulata  gloria  eofife£iae.  Hujufce  incommodi  eauffa  ; 
quae  dubio  procul  in  Philofophia  maximi  cft  momenti  ; 
quae  Ut , & buie  dcmiim  qua  fit  ratione  medendum , pro- 
pofira  nobis  bina  iilafunt,  quae  circum  tota  medò  vcr- 
fabitur  oratio.  Porrò  plura  obrepunt  difputantiutn  ani- 
niis  j a quibus  nifi  accuratilbmè  caveancj  equidem  non 

fen- 


5 ) 


(-H 


fentio  quid  homini  praeftantis  ingenii , & rerum  magna- 
rum  Se  fubiimìum  ccntempladone  diflento  deterius  pof- 
fìc  accadere.  Auc  enim  Tuliii  monito  f^f)  ; Opìnionibus 
vulgi  vapìmur  in  errnrem  ^ nec  vera  cernlmus  ; aur  pa- 
tiiomaribus  aditiim  non  inccrclufum  fortè  patimur  , atque 
ca  amore,  aut  odio  praeconcepto  potius  , quàm  germa*- 
no  in  vcricarem  candore  deeernimos,  qiiae  non  aiFeftu 
iinquamjfed  praecìara  tantum  mente  forent  abfolvenda . 
Hinc  inaniflima  ida  , Se  peflìma  cmninò  Piiilofophorum 
aemulatìo;  Itine  tenax  invicèm  confradicendi  & calum- 
niandi  ingenium  j inde  ctiam  mentis  perperam  inftitutae 
in  plerifqiie  imbecìllitas  cuilibet  auda£ì:er  adfentiendi , 
& abfque  uHo  rationis  examine  , ranquàm  rato  & proba» 
to  ,pìaudendi;  dummodo  inconluìta  quaedam  philofopliari- 
di  male  vigeat  inOrirutio , quam  ineunte  aetate  fufeepere, 
ncque  ab  eoriim  animis  aboleverunt  : quae  profe£ì:ò  om- 
nia ad  vires  mentibus  veritatem  inquirentibus  fubmini- 
Prandas  augendafque  imparia  effe  prorfus  , te'mperantio- 
rum  Gricicorum  fancivit  confenfus.  Ab  utroque  ergo 
hojufmcdi  rationis  voluti  morbo  , tanquam  ex  Equo  Tro- 
iano prodiiiTe  vifae  funt  tam  cifpares  de  Beiluarum  na- 
tura fentenriae , Se  tam  eiFraeni  libertate  difputatum 
huc  iifque  fiiit,  ut  merito  philoiophia  ; quae  per  fe  fe 
I tt  b 1 i m i s , & c g regia  majeliate  pellet  ; fub  hac  tamen 
larvata  fiitilis  fapienciae  f(;rma  pudore  debeat  turpìtudi- 
nis  fiiae,  quam  ementito  folum  riOminc  aperire  ncnnullt 
contendiint  , & temere  Philofophiae  ipfi  adjudicare  a!ii 
non  timcnt . Idi  ergo  qui  de  animantium  indole  univer- 
fa  didìdiis  & qiiatilionibus  impleverunt,  3c  prò  uno  con- 

tra- 

(a)  De  Legìhus  Uh.  //* 


<& 

I 


tra- 


SJ* 


'Ij^ 


J 

fi 


© 

I 


i. 


rradscendi  lobiro  sdverfas  invicem  commenti  font  opi- 
nicnes , & academias , rantum  abril , ut  philcfophorum 
appellatione  digni  baabeantiir  reipfa  . ut  conrra  maxima 
enarri  eripuerint  inllrumenta  ^ vel  ornamenra  Phiìofophiae, 
vcl  potiiis  cocani  PhiWjfophiani  everter! ot  fu  iditiis  , ip- 
fiimquc  hominem  "fi  fieri  poniiiret  ) orbaffienc  animo; 
adeo  ur  difficile  fir  de  temeritate  eorum  ? perinde  ut 
caufa  pofiulat  , dicere  i 

Actamen  et.fi  quamplures  veterum  Philcfophorum 
eirrafie  turpi  ter  confiet , eorumque  abfarda  de  animan- 
tmm  natura  qiiae  nadiderunt  placira  , ut  rationi,  fic  et- 
tiam  Religioni  Chrifl'ianae  a dverfarl  plurimi  invsfte  ofien- 
clerinr  celeberrimi  impugnatores  ? nulli  vero  peius  in 
Htteraruni  Republica  furbas  excitafie  novimus  , & Viros 
infuper  eniditos  aéqui  bonique  confulentes  in  teterri- 
nmm  m.aximumque  difcrimen  adduxifie  legimlis  , quam 
qui  cum  falfa  phiìofopliorum  gloria,  leu  mavis  fiulca  pia- 
ne ja£lai!t!a,  flortiere  t)jim  Ariftorelis  feftatores  ; quo 
tempore  Jitterae  in  Europa  e ha» barorum'  cocno  in  pri- 
fiinum  decus  a Monachorum  coetibus  habitae  dicìracque 
funt  reftiru'ao.  Inde  veto  , favenre  praefertim  univerfalì 
pene  rerum  melioium  ignoratione , caepra  eli:  agreilis 
ilh.  phiìofophandi  in  fcholis  ratic  ( a qua  Schciafiicorum 
riomen  deinde  manavit)  cuius  lariffima  lapfu  cemporum 
propago,  & incrementa  cum  ncftra  ferme  aerate  eoe- 
qunntar  . Praéter  iiifiaita  ; quae  recenfcre  hic  a nofiro 
ahefl  quam  longifììnie  infirituto;  incongrua»  ridicula  » 
<)bfcur.a,  arque  viilgaria  , haud  infimum  locum  occupar 
quae  ab  lis  f pethelle  quidem  ! ) recens  inventa  , & acute 
detefta  prodiit  de  Briuis  Philcfophia  j cuius  in  primi  Capì- 

tis 


© 


.1 


7 )4#> 


I 

il 


II 


fis  limine  notionem  exp1?.iiabimns  Qiiamvis  aiitem  neqiie 
ipfcs  quid  dicerent  intelligere  gravis  fufpicìo  Tublìt -,  aut 
faltem  pleraqae  ea  dernmB  debuilTe  animo  tenere  probe 
concepta  ( fi  hominiim  ciim  racione  confentieminm  mu- 
mis  velient’  obire  ) quae  foperioriinì  temponim  Phiiofo- 
phi  omnes  excogitaranf- , validis  inique  perfuadeamur  ar- 
gumenris  ; quae  tempefiive  ncbis  erunt  expendenda  ; fa- 
ftum  nihfiominus  fuir , ut  dominante  rerum  annormnqae 
vieifiltudine  ab  mio  Cartefio  acutlfiimo  caetetoquin  Gal- 
liarum  pliilofopho , ut  vulgo  etiam  ìnnorefcit,  noviffirni 
Syirematis  fui  circa  belluarum  animam  propagarione  Pe- 
ripatetici omnes  ab  immerita  phiìofophicae  laudi^s  poficf* 
fione  aut  dejicerentur  oninino , aut  non  parum  deter- 
rerentur . 

Eidem  niìiilominus  fortunae , cui  Peripatetici  antea , 
obnoxiam  fuiiTe  Cartefianorum  fententiam  facile  efi:  enar- 
rare ; quemadmodum  , fi  quae  alia  etiam  inconfulto  ex- 
cogitata  hyporhefis  in  litterariim  locem  deinde  advenif- 
fetjdifparem  calum.  haudquaquam  fuifiet  experta . Equi- 
dern  afiirmare  jure  non  vereor  , quod  unanimi  Critico- 
rum  fenfu  jamdm  efi  probatifiimum  , non  id  plaufibile 
ncc  noquam  fore  interìturiim  , quod  imperitoriim  adcla- 
mationibus  , èc  Vsilgi  voliintate  , aut  furore  faventibus 
in  aliquam  umbratilcm  veri  dignitatem  artolìitur.  Vul- 
gi  autern  appellatione  non  eos  folum  hominiim  coetus 
mente  perfequimur , qui  ab  omnibus  rudioruin  etiam 
ìitterarum  elementis  remoti  , atque  egefiafibus  faevien» 
tibus  confiicbati  id  tanram  perpetuo  cog’itant , aut  quod 
fuarum  illiberalium  artium  opera  ad  famem.  depellendam 
maxime  conferac , aut  quod  caeteti  fimiies , quìbufcum 

fa  e- 


fi 


8 


faepe  verfantar  , ftupiòa  fide  a majoribus  acceptum  , at- 
que  ìntcr  ipfos  late  pcrvagatiim  iovicem  fibi  perìuadeant  : 
non  hojus  generis  inqiiam  homines  tantummodo , verom 
ctiam  ad  ejufdeni  viilgi  rationem  eos  merito  pertineie 
juxta  fapientiorum  fuffragiiim  cxifìrimavinius , qnonim 
charafterem  prefTe  paucis  fuimus  paulo  ante  cemplexi . 
Verum  ne  haec  forte  tanquam  a mea  privata  opinione 
prodire  videantur , atque  ut  magis  recentium  Commen- 
rarionim  feopus  legenti  pateat , en  quae  brevìoribus  ani- 
madverficnibus  exponi  necefTe  fueranr. 

Nemincm  refragari  pofTe  ambigimus  , viriim  philc- 
fophiim  atque  in  ratione  urenda  caftigatum  , temperan- 
tem  ex  iis  iinumquemque  debere  philofophari  notionifeus, 
qnas  pleriimque  circumferiptis  naturae  viribus  fapìcntio- 
rcs  valeant  comparare  . Tota  quippe  , quanta  late  patet, 
ea  quae  cmni  aerate  humano  potita  efl  ingenio , five  fa- 
pienria  , five  erudicio,  ideariim  praefentiiim  e fenfibus 
profiuenrium  ambitu  continentur;  ac  quifquìs  propterea 
in  feientiis  perfequendis  exceìlere  jiire  optimo  cupiat , 
8c  nova  in  dies  fibi  cruditionis  incrementa  conciliare  , 
contentus  is  effe  debec  ita  mentem  cxcolere  ? ut  tamen 
idearnm  carumdem  fìnes  liaudquaquam  temere  audeat 
tranfiiire  . Quapropter  , quum  Brutorum  indolem  expen- 
efendarn  fufeeperimus , nemo  eorum , qui  philofophorum 
nomine  diu  indo^ì:is  impofuit,  S:  ab  ipfarum  notionum 
terminìs  fimul  dìgreffus  faepe  hac  in  re  eff,  ea  nobis 
poterir  proponere  , quae  oninem  humanarum  cognitio- 
num  praefencium  velutì  circulum  libere  nimis  tranf- 
grediantnr?  nifi  prò  impofiore  a fapientioribus  Ut  tra» 
ducendus . 

Qui. 


CJ 


^1(9)4^ 


n 


il 

I 

© 

I 


il 


& 


Quicumque  ergo  lafcivientia  in  Philofopkia  ìngenìa, 
& nimium  phanatìlmi  aeftu  ferventia  jure  meritoque , ut 
philofophum  decer  , adfpernatur  , univerfos  illos  perinde 
Auftores  praecipicur  a fe  r®pcliere , qui  de  Brucorum 

anima  admodum  fidenter  difTeruilFe  , nec  juxta  idearum 

♦ 

praefentium.  lumen  philofophandi  raiìonem  metirì  vili 
funt  ; cujufmodi  fuìlTe  ad  noftra  ufque  tenìpora  confta- 
bit  opporcunius  quotquot  hillorice  fuimiis  alibi  perfe- 
quuri  , qui  animanrium  nsturam  prò  corum  lubito,  & 
novitatis  amore  potius , quam  inqiiirendae  veritatis  zelo, 
futiiibus  difputationibus  exhibuere  . Quamvis  aiitem  ignoi^ 
ret  nemo  quot  litteris  incommoda  atculerit  novae  hu- 
jufmodi , & mortalibus  ©mnibus  incomprehenfibìlis  fa- 
pientiae  evulgandae  ambitio  ; nifi  qui  in  litteraria  hifto- 
rìa  hofpes  piane  fit  atque  jejunus  ; attamen  non  idcirco 
piUandum  efi,erudÌEos  homines  , & in  fcientia  adfequen- 
da  fobrios  non  continuo  novitatibus  ejus  generis  totam 
obfiftendi  corum  vim  oppofuifie . Efto  commenta  fupra 
memorata  de  Brutcrum  noflrerum  anima  fub  inventionis 
initimn  ciim  plaufu  aliqiio  fuerint  excepta:  veruni  quum 
fai  fa , & inania  quaelibet  temperum  lapTu  deleantur,  & 
per  fe  fe  pereanc,  miriim  haud  efi'e  fate n dii m nobis  efi: , 
totidem  ipfa  modo  ab  omnibus  defpeétui  habita , & uno 
annerum  tranfitu  eìanguifie  . 

Haec  profe61:o  cum  aliis  pluribus  ccmparari  rite 
pofiunt,  quae  a Pythagora  de  Numerìs , & Metempfycofi  ; 
quae  a Platone  de  ìdeis  aeternis  ; quae  a Scholafticis 
de  Forma  fubfiantiali  ; quae  a Fluddo  atque  Cndwerthio 
aliifqiie  de  Anima  mundana;  quae  a Mallcbrancliio  de 
Caufis  occafionalibus  j quse  a Leibnitio  de  Harmonia  pre- 

fta- 


IO 


A 


^fpmnùijU 


I 


I? 


^abilita  ; & quae  demum  aVeteribus  fimul,  & Recentio- 
ribus  Phiìofophis  ìncredibìii  pene  opinionum  varietate , 
& magna  inter  eos  contentione  fcripta  & pofìeritati  com- 
mendata fuilTe  memoriae  proditum  eft  vuigatiffiniae  . Quis 
Vero  tandem  ex  rapientìoribusT  haec  omnia  noftra  tempe- 
ftate  in  prerio  habeac , aiir  qiiis  modo  fuorum  Auftorum 
vefaniam  pctius  non  dolear?  Quis  fané  mentis  miferan- 
dam  eorum  Philofophorum  viciflitiìdinem  ideo  non  ad- 
miretur , qiiod  ex  tot  tarjtìfquc  l'yRematum  cafibus  fa- 
cili negocio  queat  inferri;  quidquid  nimirum  a definita 
pereeptionum  hunlaneirum  ferie  abefì:  penitus  , idipfum 
fponte  veìuti  fua  concidat , & peroat  necefie  foro? 

Quifquis  propterea  pecudum  animas  philofophìce 
expendere  moiitiir  j ac  rite  argumentari  cogitat  non  fo- 
lum  perperam  praeconceptis  fe  fe  debet  expoliare  judi- 
ciìs  5 & vulgarium  Philofophorum  abfque  fufficierati  fun- 
dainento^placita  ab  fe  abjicere»  verum  etiam  juxta  prae- 
fenrium  ccgnitionurn  lumen  rationem  ira  temperare , ut 
ex  iifdem  bene  compertis  caufiìs  , aur  ex  fimilibus,  ecfdem 
aut  fimiles  eifeftus  inter  arguendum  fcite  derivet  *,  que- 
madmodum  ex  iifdem  aut  fimilibus,qui  in  natura  patent, 
efte^bibiis  eaedem  aut  fimiles  caufac  ab  ilio  inferantut 
oportet . 

itaque  illa  nobis  de  animantium  omnium  hatiirà 
Commentariis  Iiifce  fufe  dilferentibus  tanquam  indubia> 
& cerriffima  habèri  necefie  eritj  quae  clara  demonfira- 
tione  ex  ideis  praefentibiis  dii£ì:a  ita  ab  omnibus  intelii- 
gi  pofie  confidimiis,  ut  nemo  futurus  fic  iifdem  refra- 
ftarius  ; nifi  forte  qui  prima  Litterariae  Reipubblìcae 
fundamenta  fubvertere  conatur , aut  in  fua  obfirmatus 

fen- 


I' 


@ 


a 


\ 1 1 )-N^ 

-^.  - «.«'•  ‘<^--yj  W? 

|/  . , ^-J 

fenrentia  ob  mentis  praeoccupstionem  argumentationìs  ^ 
Bcftrae  vim  fentire  detrc  £let  l^el  ipfe  Carrefius  animae  i| 
belluarum  infenfiflìmus  hcilìs  peripicuam  dii!:’ nclamqne  ^ 
reriim  perceprionem  , ranquam  nmffimum  comparata^  ve- 
ritat  s argmnentum  , liabenclum  fore  j valida  rariccìnationé 
conlìcst  (<?)  i Urrorn  vero  inrer  inmimeros  ferme  de  in- 
tima Brutoruni  fiibftancia  Senptores  ; qui  fibi  blanditi  fcr~ 
tafTe  fuerint , ec;rijm  oper^rìonum  r mnium  ftaruifTc  pn’n- 
cìpitim  ; extrterint  nec  ne  ulti , qui  eam  veritatis  telTe- 
raM  in  fuis  difpiiratioriìbus  protulilTe  dici  jure  vaìeant, 
cuilibet  locus  eft  ambigendi , ncque  inde  cmnes  de  ea- 
dem  veritate  fcrupuios  ablì:uli/Ie  vii!  funt . Porro  quot- 
quotVecerum,  ac  Recenticrum  fuerint  huc  nfque  circa 
animantium  naturam  opiniones  ad  tria  genera  referri , & 
cohiberi  tandem  polTe  mihi  videor.  SchoÌaftÌci  alibi  com- 
memorati beìluas  ad  tenuiflimum  quoddam  fubftantiae 
genus  artincre  , qua  eorum  anima  cenftaret»  quaequé 
medium  intcr  craffiora  corpora  ac  fpìrinis  locum  tene- 
retjomni  dubio  procul  funt  opinati  ”,  quibus  etiam  acef- 
fere  deinde  Claudius  Berìgard  us  Cardofus  (c),  Ba- 
co de  Veruìamio  (d),  Petrus  GaiTendus  (e),  Maignanus  (/’)  ; 
quam  deinceps  opinionem  paullo  verofimìliorem  eiFecilTe 
fibi  ccmmencus  eli  Andreas  Rudigerus  (g) , qui  fub  ini- 
" tium 

(a)  Meditaf  IV.  prope  finem  . 

(b)  In  Ci  re  II  lo  Pifano  pag  6o^. 

(c)  Philojoph.  liher  . ì ih.  V quaejl.  y. 

(d)  De  augmentis  feient . Lib.  IV,  cap‘  3« 

(e)  Phyjic.  SeB.  3.  Lib.  3.  cap. 

( f ) Phiiofoph.  naturae  cap.  20, 

(g)  Apud  Euddèuìn  in  Hijl.  Phiìofoph.  pag.  J. 


I 


^ ( 12  )4^ 


il 


f 


tium  faeculi  Iiujus  res  philofo^hicas  novo  aufu  pertra£^:a- 
vit . Hìg  potiffimum  in  ea  fuit  perluafione , diftinguen- 
dam  effe  nimìrimi  Materiam  a Corpore  : Corpus  eniiiì 
c/Te  hoc  contreftabile  , folidum , iners , caeterifqiie  aife- 
ftum  qualitatibus  autumavit;  ilìam  vero  puram  puram- 
que  effe  extenfioncm  , primumque  , ut  ajunt , TubBramen 
quum  corporum , tum  fpiriruimi,  & animorum  . Ex  quo 
tamen  pervium  efì-  eruere  , pecudum  nempe  animas , 
quemadmodiim  & humanas  , fuani  habere  reipfa  exten- 
iloncm  , quacuni  vires  a^livae  atque  virales  conjun£i:ae 
in  animantibus  omnibus  vigeant.  Cartefiani  deinde  om» 
nem  a belluìs  animam  abiVulere , eafque  machinas  tan- 
tum dccrevere  , eo  naturali  iniiriiftas  artifìcio  , ut  abfque 
ulla  cognitione  motus  fucs  perfolvcrcnt  unìverfos.  Pla- 
citum  hujufmodi,  ut  conftat , ptimus,  pofl  Antonianam 
Pereirì  celeberrimam  Margharitam  anno  1554.  in  vulgus 
editam,  propagafTe  dicitur  Carreflus  ; in  cujus  opinlonis 
focdere  pofimcdum  fe  fe  obftrinxere  Le  Grandius  (a)  , 
Gondemcjus  (Z’j , Diliyus  (c)  , aliique  filentio  prò  brevi- 
tate  praetereundi . Qui  vero  demum  uberrima  laudandi 
iindìque  gentium  eruditione  a nobis  erunt , ifti  profefto 
prò  ea  pecudum  , quae  dicitur  , Spirìtalitate  ftetifTe  lu- 
ciilenriffimc  patebit  , Haec  rria  igitur  difputanrium  ge- 
nera cuiquc  debenr  fapicnti  viro  , nulìaque  affc£i:uum 
dominafìone  preoccupato  , videri  lane  vuigaria  , ncque  in- 
confalto  probanda  reiiciendavc , anrequam  fingula  exa- 
mini  fubjGceric  acerrimo , & ad  veritatis  Icges  oonformato  . 

Quid- 

(a)  prìvatione  fcnf.  ^ cognìt.  in  Brutis, 

(b)  Epift.  aà  Vir.  ReVig, 

(c)  Ds  Anima  Brutorum . 





II 


§ 


/I 


I? 


Quidgiiid  iraque  a nebis  ingenti  fcudio , femperque  ^ 
hnud  ili  ancipiti  conditiitis,  abfolutum  deniqiie  fuic,  ad  gra-  It 
vidimum  bocce  Commentariorum  confiuum  referri  debere  ^ 
cenfiiimus  ; ut  niminim  ea  tantum  ad  rem  deligerentur  , il 
& opera  etiam  aoO:ra  fierent  meiiora  , qnae  fanioris  jiidicii  i 
Ìegibus,&  pliilofophicae  methodo  magis  efleint  confenta»' 
nea.Totum  ergo  fufcepri  Operis  momentum  praepolìtis 
ha£l'enus  Gricices  animadverfionibiis  inniti  vidcbitur  : 
qujppe  Brntoriim  anima  immateriaiis , fpirituaiifque  fub- 
ibanciae  detinietnr  ; quod  etd  ab  aliis  praeflitum  fuifTe 
ìaudatifTimis  Fbilofophis  non  ignoremns  , attamen  ex  iif» 
dem  foìitìbus  eos  non  iifque  adeo  iiiiim  provexifTe  opus, 
quemadmodum  a nobis  cric  perfìciendum  , caula  ipfa  , 
quam  illico  defendendam  sggredimur , fatis  fuperqiie 
monilrabic* 

Ncminemvcro  arbìtratnm  ve]lemus,a  nobis  de  po- 
flremis  fcriptcribus  illa  dicenribus  iis  idcirco  aliqoid 
famae  auc  promeritae  fibi  gloriae  detraGciim  forte  fuif- 
fe , Sua  namque  qiiibufque  laiis,  fua  unicuique  fapicn- 
t.ia  per  nos  illaefa  tutaque  perfeverat  ; ncque  facile  ii 
fumus  profeto  , quos  vefana  carpendi  honoris  ambirio 
ita  perperam  fallar  , fafcinec  , atque  dcpravet , ut  ex  aìio- 
rum  contemptu  , cafibus  , aut  patefa6la  imperitia  nc  fnie- 
tipfos  attcllere  iniquo  piane  conilìio  ciipiamus . Sane 
quiciimque  beiiuarum  ingenium  eoufoue  magnifaceie 
fìuduerunt , ut  quidquid  ipfi  elucubraverint  cuni  noilra 
opinione  fic  cmnino  conferendiim , fatis  eos  perfccilTc 
affirmamus , unde  a doflis  difcretisque  hominìbus  tribu- 
tam  prò  meritis  commendationem  nobifciim  ex  aequo  di- 
vifam  fibi  vendicene,  ac  tueantur.  Caeterum  corum  nullus 

no- 


If 


ìi 


nobis  perinde  fuccenfere  merito  debet  , il  qu?.e  h «jna 
docentur  difciplina  aut  jejune  , aut  neque  tam  Iiicr’  c^r, 
quantum  a nonnullis  deinde  fieri  quandoque  p;.  e & 
fufe,  & gravìter  , & perfpicue  muito  magìs , fiv  no- 
bis. five  ab  aliis  permuìtis  difpucata  licteris  cor  : ; en 
tur,  qiiae  ampliorem  dubìo  procul  efflagiram  pei  eie 
doftorum  viroriim  folertiam  , aciem , atque  feduiitatem, 
<iuifquis  igitur  placita  in  philofophia  omnium  pnor  acu 
te  exeogitat . & feite  tanquam  uniciiique  fapionti  pro- 
banda demonfirat , fua  quidem  laude  non  carct  ; qui  ve- 
ro eadem  illufirare , atque  in  praeciarius  veritatis  lu- 
men erigere  nititur  , multo  magis  expeftare  ipie  valet 
filli  plaudentes  philcfophos  > ac  de  omnigena  feientiarum 
copia  optime  meritos . 


y'-^:vy,  ''**'.'‘^i'' 

■■ .,  -•^-..7  ■ '■'"7L  ■ 


lli:m;piif 

'-K  ': 


•• 

a 


'Ai 


7'*^  ' ^ ^ -, 
•Hi'  '"^  ilH-i 


»-«Ì7 

■ W-:'.  ■•;?’  ■»■.  ■' 


. -g^-.  -V^'-S 


2 5 


=04^ 


c ^4  ir  z’ 


Ferìpateticnrum  circa  Eelluarum  ftnìmam  fententia  cum 
unanimi  omnium  P hilojophorum  confenfii  compara’^ 
tur  i qui  cani  fpintal^m  efj'e  coufianter  fajft  Junt  0 


■^£fe52 


li 


5 


ybitare,nequimus,nemk 
nem  effe  HI  hiftoria  Phi-  © 
lofi  phiae  ? quae  non  me-  ^ 
>'^ìocriter  aetate  noftra 
colìmr  , verfatum  ho- 
minem , & erudirum  , 
cui  non  aeque*  de  ani- 
ma Brutorum  fenfitiva 
- tantum  comperta  jam- 

dlu  fiierìni  quorumdam  Philofophorum  *,  Penpateticcium^ 
autem  prae  reliquis  *,  dogmara  , & quid  animo  iis  vocibus 
iplì  opinaroiuur  haud  probe  refciverint  , yoc  ipfum  ni- 
liilominus  methodi  noftrae  ratio  fibi  vendicat  haud  effe 
inptaefens  nobis  tacitis  praetereundum  , cencraftamque 
falcem  definita  cratione  illiiis  hildoriam  efflagitare  jure 
videtur  . Ea  enim  belluarum  animae  eft  natura , fenfu 

dum- 


i 


a 


kl^ 


I 

I 

® 

I 

O 


ff 

il 


dumtaxat  praedita , acque  omni  rerum  cognitione , quae 
rationalis  dicitur  , orbata  ab  eaque  penitus  fepofita  , ut 
materialem  ipTam  vocarent , acque  tuerentur , ejufque 
funéliones  occulti  nefcio  cujus  couatus  impulfu  , quem 
inftiiiftiimi  appellabant , mira  peragerentur  confrantia. 
Ea  nimirum  neceffitatis  lege  Bruca  innato  pendere  in 
invariabilem  operationum  ferieni  eoriim  rhilctrophorum 
placito  ferebantur,  ut  ejufdem  inftinftus  du6ì:u  , non  li- 
bera voìuntate  , feu  ele^lione , quid  cujufquam  elTetac- 
commodaturo  ingenio,  & volupt:  ri  appeterent , & quod 
fibi  ex  adverfo  noxium  acque  moleftum  repudiarent  . Mi- 
ra profeto  ad  fubeilia  invenienda  ingeniorum  feraciras  , 
unde  in  rebus  ad  decernendum  multo  difficìlibus  aliquem 
fibi , caeterifque  eius  aetatìs  philofopbandi  adirum  , rite 
ncc  ne  , patefacerent  ! Gaeterum  ipfam  fenfitivae  animae 
naturam , quam  in  belluis  cujusque  generis  ^atenrem 
cmniumque  operationum  minìftram  ducemqUb  adilrue- 
banc , exquifìto  idcirco  doloris  voluptatifque  fenfu  do- 
nari  profitebantur  , quod  in  eadem  princeps  . exifleret 
terminus,  non  cmnis  quìdem  corporeae  concrctionis  ex- 
pers , ad  quem  tamen  infinita  pene  meirjb'rorum  irrita- 
menta,  nervorum  convulfiones,  fanguinis,  aliorUmque 
excurrentium  fpirituum  circuii  perniciflìmo  mctu  per- 
dei , & fi  quae  fune  alia  ad  fenfum  generandum  Anato*" 
micorum  folertia  , & judicio  propoflta , conflanter  re- 
ferrentur.  Unus  pr©  omnibus  Peripateticis  D Thomas 
di‘9as  fìdem  faciec  , qui  pluribus  (a)  utitur  ad  illud  ip- 
fum  fuadendum  argumentis  ; quae  certe  nec  magni  funt 
momenti  ut  Bruta  ab  Automatis  natura  vindicentur  ( quo- 

mo- 

(a)  Liò.  IL  cantra  Gentes  cap.  ^3.  ^ feq» 


I 


f 


H 

f 

© 

I 

I 


moilo  Recentiores  noni^uìli  deiode  fant  opiaati  ) , neque 
verum  tanti  flint  profe£cO  facienda  , quanti  hafterms  cac- 
ca atque  inconfiika  philofophamli  ratione  feciffe  vifi  funt 
qiiorqiior  , tanquam  prò  aris , & foci:-,  pugnaturi,  fenfiti»* 
vara  animantium  vim  abfqne  ratione  , Se  confilio  , scie  ve- 
ìuti  inilriìfta  , in  fcholas , & in  vulgus  utut  ab  eéìiffimum 
tumenti  magiRerio  fparferunt . Quapropter  decepti  po» 
tius  funr,  cc  failuntur  eriam  , (ì  qui  adhuc  è veteris  Phi- 
lefophiac  coeno  iuperfunt  , in  re  graviilìma , nec  eos  ab 
errore  valer  revocare  nifi  cailigarior  , magifque  ad  di® 
feernendom  ad  probe  arguesidiim  eotnpofita  merkodus, 
ciijus  legibus  modo  tota  animi  contentione  aggrellì  fu® 
mus  obterrìperare  . Aqiiinatis  tellimonia  ad  verbum  , alio- 
rumque  Feripatetieae  Se^lae  Scriptorum  di^a  ad  fèn- 
ium  in  Belluis  decernendum  facientia  , non  lubet  exfcri- 
bcre  ; celebre  namque  , acque  evuIg?tiioi  eft  adeo  quid 
laudati  omnes  fenferint  perpem©  Philcfophi  , ut  fyper- 
vacaneiim  vere  fic  verbis  ei  placito  rebur  adderò  , quo 
nihi]  inter  ScholaRiccs  vigiiit  antiquius , magifque  incon®. 
cufTum . ^ 

§ 2.  Caeteriim,  fi  vera  fan£te  fateti  debeamus,  iniuria  > 
& quidem  ingens  , venerandae  philofophorum  anfiquitati 
irrogatur , fi  Peripatecicis  foium , ceu  primis  rei  inyen»? 
tcribus  j de  aninìa  fenficiva  doSrinam  velimus  adjiidicare, 
& alics  caecutiifie  hac  de  re  Sapientes  cmnì  aetate  ar- 
birremur aut  ea  falcem  minime  in  Brutis  pervidiiTe  mi- 
randa piane,  quae  ubique  fa8:i  evidenriam  efficiunt , un- 
de  prò  ingeniofo,  & fubtili  eorom  mor©  apodiéfica  argu- 
menta  confìarent  ,df  quibus  nefas  efisjc,  acque  àrracionale 
prorfus  dubitare. 

3 Ne» 


i 
& 


i8 


« 


i! 


I 

a 


. y 

5.  3.  Neque  de  vetufì-ioribus  folum  multo  ante  infti-  > 
turutn  Peripacum  philcfophis  res  eft  ncbis  , & inquiritio 
poftm  d im  attenta  cura  facìcnda»*  verum  etiam  licet 
hic  pocius  animadvertere  cbiter , Brutorum  animas  fen»  j 

tiendi  faculrate  iniìruftas  , quum  nefiTi  tradiderint  ma- 
joies  in  philofophia  praeceptores  ? non  id  tam  diderta-  1 
tìonum  vi  , quani  ab  ea  , quae  fcmper  mauferat  infe-.  I 
deratque  fìrmifitme  omnium  gentium  animis  de  iifdem 
belluis  opinfone,  firmalTe  . Attamcn  longiorii  otti  - & 
fedulitatis  momentum  ifta  requirunt  , quae  propterea 
in  alium  fermocìnandi  locum  opporttmius  remeare  cu- 
rabimus  : quare  nunc  venio  ad  antiqucriim  noilrc- 

rum  fcripta  evolvenda  ? onde  Icnge  meliorem , quam 
quae  Schokftici  olim  , & quae  centra  alii  nonnulli  do- 
cuerinc  hoc  faeculo  Pliilofophi , fcnfiim  exfpilcari  Va- 
leamus . 

% 4,  Quae  ifaque  modo  a fummis  ingeniis,  exquifitaque 
r o6b:ina  philofophis  de  Brutorum  natura  reftiu?  ( quam 
plures  alii  ) promovenrur  , litterifque  conilgnantiir  , eadem 
pene  , licer  fubofeura  , 6c  aliquatenus  conroru  plerifque 
ex  vetuBis  fapientibus  innotuere , quibus  & raagnum 
fuit  ingenium , & magnariim  rerum  feientia  comparata. 

Ifti  itaque  confulendi  , expendendique  attente  ncbis  erunt 
irpraefens  , qui  quum.  liberaics  artes  ► ipfamque  liberalium 
arfium  procreatricem  quamdam  , atque  parenrem  phiio-, 
foptiiam  impenfc  coìuerint  tum  vero  germanam  erudi- 
tìonem  , elegantiamque  do£lrinae  cum  foiida,  ac  diluci-, 
da  dilTerendi  fubnlicate  conjunxerunt . 

§ $.  Inter  hofee  igitur  , qui  eandem  de  belluarum 
indole  perdifficilem  libi  fpartam  adornandam  fufeepere , 

^uan- 


, •'  ■»  'i'ifPMMi  h «Il  ■ ■ Il  I '«Miiai  ||||| 


Quantum  memcriae  prcditum  eft  , princeps  habe-tiir  , ora- 
niumque  fapìentum  Scrìptorum  non  aerare  folnm  ^ veruni 
etiam  tiim  divina,  riim  humana  Aegypciorum  fapientia,  ce=^ 
ìebratiOimus  Alofe^ , bencateuclii  Auftor,  cu;  cte'nd-  aiii 
sdjungendi  funt  vereris  praeferrim  Teftamentì  Au£!:qres 
Supremo  Numine  afflati  , l^orum  tamen  lu  cui  enti  filma 
teilimonia  ita  mihì  probata , & multoriini  & magncirum 
vironim  eluciibrationibus  ootime  comperta  adeo  lunt  , ut 
in  aìienum  a vericate  fenfum  nequeam  fludio  partium, 
lubens  fcienfque  peitrahere  : nifi  per  fummam  injuriam 
iis  refragari  velim  praeclariffiniis  Scrip.turarum  Inter- 
pretibus  , qui  de  rebus  Eccieflailicis  muiram  benemereri 
fludueruoc  , 

§ 6.  Itaqu©  Mofes , quum  exorditu!;’  totius  orbis  allu- 
vioncm  , quae  univetTis  > quum  primiiirn  vero  viventibiis  , 
perniciem  aliatura  crac  extremam . Deum  iraNoemum  allo- 
qiiearem  inducit  (a):  Ecce  ego  adducam  aquas  diliivii 
fuper  terram  , inter fictam  omnem  carnem  yin  qua  fpi’‘ 

ritus  vitae  eft  fuhter  coelum  . Porr{)  moroli  , & nimium 
cayillofì  irjgenii  fisberctur  argumentum  , fi  Mofaica  ea 
verba  omnem  carnefii  ad  foÌos  homines , feclufis  animan- 
tibus  Bruds , centra  apcrtam  Scriptoris  menrem  coar£fa- 
rentur:  alia  quippe  Capitis  eiufdem  inicio  pronunciata 
()mnem  abiegac  fophiflicem , atque  decernit , omnis  car- 
pis  vocibus  tam  beìliias , quam  hemines  fuifle  compre- 
henfa:  Deìebo  hominem  inquir  Deus,  quem  creaci  a 
facie  terrae  , ah  homine  ufque  ad  animanti  a ^ a repti- 
U ufque  ad  volucres  coelì  ; poenitet  enìm  me  ficjffe  eos» 

b 2,  Pa-> 


(a)  Genefeos  cap>  6,  verj.  17. 


4 


.'  vS^S^  ! '•<^<  'V 
- — ^ 


I 


I 

m> 

o> 

<j> 


ti 

^1 


?" 


Parer  igitur  evìdentiflime  , vitae  fpiricum  , ut  in  hcmini- 
bus,  !t^  & in  Brutis  uiinibus  ex  aeqno  vigere, 

§,  ^ Aliam  infuper  , & qtiidem  muin'pllcem  ejas  nomi- 
iiis  Jpirìtus  poreflatL-m  inter  Scripiurae  Sacrae  peiitos 
circunife  r.!  foiere  , non  me  utique  latet  ; qiionic  do  inrer 
cactera  fpìritus  legitur  procellarum  \a)  ; qui  profeto 
fubilantias  fpe6l«c  cm'i!  vita  carentes  , quae  aiiimancium 
iolum  propria  fit  j & aliiid  ab  hac  longe  difcrepans  in- 
lUiìt  . Arcamen  inloiens  non  effe  norunc  ornnes  Eccle- 
fiadici  ìd  genus  Tra6ì:arcres.,  aeqaivocas  faepe  Scriptn» 
rae  voces  a contextus  examine  omnino  pendere,  ut  qiiis 
unieuique  loeo  fenfus  acccmmodari  legirime  valeat,  opti- 
me  percipiarur  . Recordare  praeteri.ta  » ita  ad  rem  mo- 
ner  Oi  igenes  [ò)  , audì  praefentta  , quae  fequuntur  ad- 
vprte  . Confer  priora  pofteriorihus.  r divìnarum  vìrtu- 
tum  map^mficentiam  contemplare . Quare  Sacrarum  Lit- 
terarum  culroribus  neceflum  effe  docent  Ecclefiae  Patres 
rum  in  legende  prudenriam  adhibere  ; quae  nonnili  in- 
genti il'udio  , & labore  cempararur  ; ut  fenfum  a fenfu 
tempeB’ive  diTccrnanr , aim  pervium  iilum  femper  ( quem 
litreralem , & pFoprium  vecant)  caetcris  praeferre  in- 
terpretationibos , qiiae  etfl  a fcrìbentium  mente  non 
fuerint  alienae  , ilio  tamen  poflcriores  fiiere  , quem  pri- 
mo animo  & cogitatioiie  verfabanr  , quum  Aio  , & ab 
aliis  recepro  ìdiomate  disila  fuderunt . Acque  poftremum 
hccce  , quod  ex  Patrom  praeferipeo  monitum  trndimus  , 
co  nitius  excipi  ab  omnibus  deber,  quo  magis  abAint 
incoiUuioda  quaedam  Catholicae  Vericati  perniciofa  ni- 

mium 

(a)  ? fa  bit,  i6. 

(b)  Homiì,  2.5.  in  cap.  13.  Numer. 


I 

© 

§ 


n 


miam  ; fi  ncmpe  ex  ìirrerali  Scripturse  expoficione  ali- 
qiia  nihii  cxurgat , quod  ve!  ?p(i  Scripturae  confradicat , 
vel  fanicris-  aerhices  dogmatibus  fic  repugnans  , vel  Eccle- 
fip.e  fan£ì:ionibus  ads^erfetiir  , ve]  naturali  demum  racione 
ilt  indignuTTi . Acqui  vitae  fpiririìm  tam  beiluis  , qiiam 
latiunabilibiis  communem  illum  elle,  ciijus  ope  refpira- 
iniis  , movemur , percipimiis  , atque  fentimus  bina  , quae 
palilo  ante  retulimus  , texHmonia  confemiunt  , & quae 
fequentì  Gencfecs  capite  vetba  exarata  leguntut  c<  nfo- 
na  fune  onìni.ric  ; haec  namque  extant  ibi;  arthtilo 
dici  illìus  , , . . u nivcrfde  avds  omnejque  voiucres  ingref- 
fae  /unt  ad  Noe  in  arcani  bina  ^ dr  bina  , ex  ^mnì  car- 
ne in  qua  evat  fpirìtus  . Quaecumque  igicur  vin- 

dice Dei  jiiditiri  aquis  diluvii  delefida  erant , omnem  com- 
plcS:ebar.tur  carnem  , in  qua  fpiritus  vitae  vigebat.  Vi» 
tae  ergo  rpiiirus  j quemadmotlum  in  hominibus  animam 
fenfas  rationifque  capacem  juxra  nacuralem  , ac  pervium 
Scripturarum  Senfum  declarat  , ira  quum  de  Briitis  res 
c-0: , eamdem  loquendi  rationeni  fi  facer  Textus  adhi- 
be.ar  , legenti  iinus,  idemque  fenfus  fe  debet  oiFerre  , 
ncque  ubo  pofTunius  pacro  ab  eodem  tenendo  dmioveri. 
ReS:e  propterea  Isudatus  paulo  ante  Origenes  {a)  prae- 
-c  eptum  Te]iqiiei"iC;  Faciiius  in  Script  ara  cagno feitur 
quod  q.tuzeritur , ji  ex  pluriùus  tocis  , quae  de  eadem  re 
jeripta  Junt  ,exe7npia  proferantur  > Quamobrem  nonni/l 
temerò  a Mofis  mente  recedere  conantur  qiiicumque  ex 
arbitrio  tantum  fuo  praepofuis  Geneieos  locis  exceptio- 
ncs  afferunt quum  nulia  deinde,  acqua  curri  hominibus 
animae  bcHuai-um  natura  coniliuua  , exurganc  vel  Fidei 

di- 

(a)  Orig.  Tom.  L 


« 


■*'  iì 

difcrimìna  > vel  alia  quaepìam  cum  ratione  ipfa  pugnan» 
ria;  qucmadmodam  oppcrtuaius  jaobis  erit  aiibi  liquida 
demonil'ratione  fuadendumk 

§ S Jam  n teneamus  èa  , qijae  de  ànìniantiiìm  natura 
modo  ex  Genefeos  Aurore  diximus,  proclive  cric  prò» 
inde  iic  reiiqiia  pìura  totias  Scripturaé  di£{:a  juxta  ob* 
viiim  iiiiiis  fenfum  inteìigamus , quum  illorum  fpiri* 
tiim  in  mediutn  proferunt,  flve  eorumdcm  cognitio , 
pnidentia,  & fapientia  expreffis  ubique  vccibus  prae- 
dicantUr  . novit , iaquit  fapiens  {a)  fi  fpir:tus  filìo- 

rum  Adam  afcetid  it  JurJùm  , fpiritus  jumentovum 
àejcendat  deorfiumì  & alibi  fcnbit  [ì))  Vade  ad  formi- 
ùam  0 pìgef  , confiderà  vìas  ejus , difce  fapien- 
tiam  , quiim  non  huheat  ducem  ? me praeceptorem  , nec 
principem  ì parai  in  aeflaie  cibum  , ^ congregai  in 
meffe  quod  comèdai  Milous  in  coeìo  eognovit  tempii s 
fuum  . Tnrtur  , ^ Hirundù  , ^ Ciconia  cufiodierunt 
tempus  adventus  fui  fr) . Quis  pofuit  in  vifeeribus  ho- 
minis  fapterìtiam  ì vel  quìi  dedit  Gallo  intelligentiam  \dj  ? 
Efiote  ergo  prudentes  ficut  Serpentes  (e). 

$ 9.  Quid  igirur  , inquies  i an  ea  tanquam  fana  doftrina 
erit  habenda  ? qaae  rnends  rationifqu  prorfiis  incorpo- 
reae  ac  fpiriralis  tantumdem  belluis  attribuit , quanta  effe 
poreCI-  hominiim.  exceilenria  > Sz  divina  ferme  in  agendo 
fubflanti'a  ? Efi  haerefis  , monebat  olìm  Pbiiaflriui  (/') , 
qaae  pecudes , (2^  Jerpentes  ^ aves  rationabìles  arbi- 
tra n- 

(a)  Erclefìas.  cnp.  3.  (b)  Pròverb.  Vap  6. 

(c)  Jerem.  ca'p.  8.  (d)  fob,  cap.  38.  verf,  35» 

(e  Mattò,  cap.  io.  ' 

(f)  Lih.  de  Baerefib.  haeref. 


I 


li 


I? 

^ ìra'ntut  éjje  ut  boìnìnet  ■.  Veruni  haud  fatis  efficax  eft 
hujufmodi  argamenium  , quod  fortaflis  a praeocciipato 
ingeìiìo  > aut  metsciiìofo  philofopho  obììci  pofTet  ; etfi 
tanlen  occiirrere  prò  viribus  tempfì’ftive  curabimus  s po- 
fìreaquaòi  omnium  temporum  de  belluis  opimones  in 
examen  advocaverimus.  Interim  vero  nemo  nos  jure  re^^ 
prchenderir , il  primum  ex  Lamindi  Fritanii  aninladver» 
fionibus  (a)  dereftum  fads  fuerit , linde  leviilìmae  fufpi- 
èiones  , & quenmcniae  id  geniis  manaverint  ; de  ka£ì:emis 
nUllo  fultae  folido  principio  dofrorum  indodìrorumque 
aurcs  molefte  nimium  impleverint . Ita  ergo  rem  ape- 
'ruit  Vir  Glarìliìmus  : ¥tofeBo  quum  pfaèterìtìs  tempori^ 
bus  i tum  nojlris  pdtiffi'iiufn  non  defuere , nec  àefunt 
hoinìnes  , quihus  familiiire  efl  pfophanas  dìfeìplìnas  » 
atqui  fententias  faevuli  , qunjt  verbts  dìvìnìs  ìnfeflas  , 
atque  contrarias  infeBart  , pvofeìndere  internecino 
odio  perpetùis  cìaniorìhus  ,// quid  novi  Phyfica  > ùut  afìro^ 
'rum  feientia  i aut  ars  mèdica  -,  aut  eruditio  prophana 
adfert  : ijìud  homìnum  genus  mille  pericula  contìnuo 
timet  fanBtfJimaè  Religioni  , dB‘  certis  Fidéi  decretisi 
Solliciti  ergo  nuìlum  non  movent  lapidem  , quo  AuBo- 
res  novarum  opìnioniim  , licei  nìì/tl  rei  cura  SanBa  Re- 
tigìone  huhentium  , ìnfament , eorumque  iihros  dilace* 
reni,  profcrìhant  » Supremis  Ecciejlac  Tribunalihus 
conjìgèudos  exbiheant  : 0"  eoru?n  zelus  utìque  laudane 
dus,  modo  tamén  Jit  fecundum  feientìam  , d0  cautis 
grejjibtis  procedat . Dephurandum  enim  efl,  fi  errore  s uhi 
non  era'nt  Jomuiet  ; Ji  illic  pericula  confingat  , uhi  ni- 
bil  mali  affiuere  potefi  , injujìos , atque  necejfiarios 

COffì“ 

(a)  t)e  Ingenìof;  moderat.  Lih.  1.  cap.  2t. 


t 

o 


^Vf(  24)HI^ 


ZSf^  ^±5^2 


'V  ' 
^ ‘ 


(a)  Pjrf.  Vili.  cap.  23.  24» 


I. 


|w  compedes  iniicere  vclìt  naturali  humanarum  meutium 
'*\~hbertati  . Hartim  ergo  animadverdonum  ìndicaco  veluti  II: 
lumine  fupereit  modo  , ut  reliquos  pofterioriim  faccuio- 
rum  , temporis  habita  ratione  , Scriptores  fingiilatim  per- 
Gurramus  , qui  rem  noilram  , five  obiter  , five  fudori 
caiamo  probare  quoquomtdo  verfare  non  diibitarunt. 

§ IO.  ìnter  ethnicos  philofophos  , quantum  temporum 
antiqiìorum  tenebrae  , & viciilìcudines  patiuntur , a filo  ve- 
luti  primato  deturbari  non  debet  Pythagorica  Schoìa  > 
eelebcrrima  olim  i,  qiiae , Italicae  quamplurium  philofopho- 
rum  Se£i:ae  inilituto  > Aegiptìorum  , Haebreoriim , Chal- 
dcorum  j atque  Perfarum  myfteria  omnia  in  fc  una , Aii- 
él'oris  5 Conditorifque  fui  Pythagorae  invi6ì:iiIlmo  fìudioj 
colk'gi/Fe  vifa  cil  ; ìàQoquc  ^ AnhJiae  Univerfalis  munàì  , 
ac  Metpmphfycefeos  fupremis  dogmatibus  conllitutis  , eaf- 
dem  effe  hominum  Brutorumque  animas  conflantillìme 
libique  earum  genfium  dotiiit , inter  quas  fuic  proìnde 
propagata.  Innunieros  aurem,  ex  Ada  , arque  Europa  prae* 
fcrtìm  , f 8:arores  babuit  Pyrhagoras  ipfe  , quorum  cura 
cjufmodi  Philofophia  longe  lateque  eil  amplificata.  Ha- 
fce  fingiiìarim  recenfet  Sranlejus  in  fua  , quam  Laertii 
more  edidit , Philofophica  Hidoria  (a)  , quam  demum  con» 
filiere  cuiqiie  fas  erit.  ^ 

§ II.  Nunc  deinde  inquirendum  feouitur  quid  alii 
Graeciae  Pbiioibphì  ratum  habuerint , quum  ìngenii  vires 
ad  Brutorum  animam  ìnveffigandam  applicuide  noverimus. 
Porro  Stratonis  cpinio  cbtinuics  qui  Laertio  tefte  Theo- 

phra- 


I 

o 

If 


li 


phrafli  auditor  fuit  ira  belluis  fentiendl  vìm , ho- 
mini  parem  prorfus  pracfto  adeffe , ut  ab  intelligendi 
perdiate  fejungi  reapfe  non  pofTet  ..  Hoios  placito  ad- 
haellffe  irem  AenenSldemum  qucmdam  fe£la  Pyrrhoni- 
cum  , praefauis  fidem  facit  Laeruus  (^)  : ac  de  utriufque 
fenfentia  demum  Sexnis  Enipiricus  au£ì:or  di  omni  ex- 
cepcionc*  major  sdverius  Mathematicos  (c) , Quamobrem 
haiid  incongriium,  vel  abfurdum  fore  purarunt  nitro  fa- 
teri  j animantia  univerfa  fenlu  donata  rationis  fimul , re- 
rnmque  percipicndarum  muneribus  auO:a  exornataque  a 
natura  fuifle,  acque  hoc  ipfom  fcriptìs  confignare  . No- 
tiilìmom  eiui'dem  Sexti  Empirici  dogma  fuit  (d)  , quod 
ipfe  Jta  dccernit;  Nnllum  ejl  animai  rationh  expers  s 
fed  omnia  funi  intelligentiae  ■>  feientiae  capacia  •\àem 
placuifTe  Parnienidi  , Empedocli , & Democrito  expreffe 
Stobacus  prodit  in  Eclogis  Phyficis  (e);  illudque  etiam 
adrifilTe  Anaxagorae  , Aciftoteies  enarrat  { f)  ; ubi  ex  il- 
liiis  propofiró  tradit  ; idem  effe  mentem  ammani  : men^ 
tem  enim  omnibus  ineffe  animalihus  -,  tam  parvis  , quam 
magnis  , tajn  vìliorihus  , quam  honeftioribus  . 

§ 12.  PJiitarchus  eo  quod  iaferibst  Opufculo  quod  Bruta 
ammalia  rati one  ut antur  s colloquentes  inter 

fe  induxerat  perfonatos  quofdam  , Uliffem  videlìcet  Cir- 
eem,  atqiie  Grylium  ; in  hanc  fententiam  defeendit , quum 
ita  eiimdem  Grylium  loquentem  exponit  : Mi  Ulyfes» 

ex 

(a)  Lik  V.  (b)  in  Pyrrho  . 

(c)  Cap.  de  homine  pag.  20 s.  Editìou.  Aureli aiu 

(d)  Pyrrhoniarum  Hypotypof.  Lib.  IL  cap. 

(e)  Pag.  93.  editi on.  Piantili* 

( f)  Lib.  I.  de  Anima  cap.  2. 


2 6 


VX  hls  omnibus  coìlìgere  par  ejl  , hefììarum  naturam 
non  effe  mentis,  atque  intedigentiae  experteni  , Sicui 
enim  non  efi  JUrps  alia  jltrpe  magis  exfon  Jentìentiì 
animae  , fed  eodem  omnes  modo  deflitùuntur  fentìendi 
facultate , quia  nihil  eorum  , quoru?n  ftivpes  ferva  con- 
tinentur  anima  efi  praedituvn  ; ita  animaìinm  quoque 
nullum  alterum  ignavius , aut  ad  dijcendum  ineptius 
diceretur  , nifi  univerja  rationem  , atque  intelUgeiitiam  , 
fed  alia  minits  vel  amplius  , haherent  infitam  . Atque  mi- 
hi  hoc  confiderà  , fiupiditatcm , ac  fatuitatem  qitarum- 
dam  hefiìarum  acumine  , ^ vsrfiutia  aliaruijz  demonfira- 
fi\verh.  gr.  fi  compares  cum  \ alpe  , Lupo  , aut  Ape  Afi- 
num  , vel  Ovem  , perìnde  efi  ac  fi  técum  componas  Po- 
lyphemum  ^ aut  cum  Avo  tuo  Autolico  Glaucum  illuni 
Corinthium  , de  quo  efi  apud  Homerum  . Non  enim  éxi- 
fiimo  tanto  diff'erre  hefiiam  a hefiia  intervallo  , quanto 
homo  ah  homi  ne  difiinguttur  , quod  ad  intelligendum  ^ 
ratìocinandum  , memoriaqùe  tenèndum  attinet  » 

§ 13.  Hufc  , quem  prò  animantiuril  cognitione  aliqiia 
citavimus  teftem , acide  Gaienum , qui  & ipfe  in  ea  fènten- 
tia  fuit  , QUae  bslìtiis  percipiendi  facultatem  concedit  ; 
quamvis  nonnifì  aJiquantuhìm  haefirabundus  eidem  aflen- 
tiri  videatur  : An  , inqiiic  ille  animantium  ge fieri  , quod 
ìrrationale  appellàtur  ^ nulla  omnino  data  ratto  fit  s 
fané  dubium  efi»  Naifi  etfi  caret  ea,  quae  in  voce  ver- 
fatur , quam  fernionein  nominant , quae  tamen  animo 
concipitur  , quam  raìiocinium  dicunt  ? ejus  fortaffe  par- 
ìiceps  omne  geuus  antfìialìum  efi,  quamquam  aliìs  par^ 
cius  , aliis  liheralius  tributa  fit  (a) , 

fatui'" 

(a)  Oraìione  ftiafori . Àd  Artes  cap»  ì* 


<#i4(  27  ) 


5 «4  Tantam  cum  vera  intelIeOrus  indol;^  atHriiratem 
agno  vii  in  b -liuis  :ian-;r}.ritTim;ss  rerùm  natura  Irum  fc.  ot;.tc=r 
P)ii  m>  , ut  prc  r'Eeirea  ex  eanim  optr'bu,^  Ptriu)  ce  li  £Ijs 
anìmeqU'  rjre  coenexJi  non  dub-raverìt  reram  etiaifi  fu* 
tufarum  praefcienruym  earun  cit  m pluribiis  adjudicare  ^ 
Praef  ,gìunt  animalici , inquit  ipfe  , atqiìe  buie  fir  • 
ni;  dae  fan£ìnoni  exemp  e veniima  conircrit  haudpaucaè 
ÙeLph  'nit  ( fopp?e  praenuncianc  ) ìranqtiillo  mari  lafcì» 
vientes  flaium  CuX  qua  ven'^unt  parte)  item  fpargen- 
tes  aquari’  turbato  . tranquiliitaiem  . Loligo  volìtans  > 
conchae  adhaercj'cùutes  <>  echini  ajjigéntes  fe  fè  i aut  are-^ 
na  jaburrantes  > tempeftatìs  figna  funt  . Ratìae  quoque 
ultra  folitum  vocales  ; fulicae  matutìno  clangore, 
Item  mergi  anatefque  pennas  rofìro  purgantes  y •nentum  / 
caeteràeque  aquaticae  aves  concurfantes  , grues  Jilentio 
per  fuhlimé  volantes  y ferenitatem . Sic  noBua  in  imhré 
garrula  y at  fereno  tempefiaiem  ; co  fvique  fingultu  quo- 
dam  ìatranìes  y (eque  concutientes  yfi  coniinuahunt  ,ven- 
tos  ; fi  vero  carpt  'wì  vocem  rejbrhebunt , ventofum  im- 
hrem  Gracuti  fero  a pahulis  recedentes  , hyemem  ; 
alhae  aves  quum  congregahuntur  y quum  terrefires 
volucres  cantra  aquam  clangores  dahunt , perfundentes 
fefeyfed  maxime  cornix . Hiruudo  tamjuxta  aquam  vo- 
lìtans y ut  penna  faepè  percutiat  y quaeque  in  arborihus 
hahìtant  y fugitantes  in  nidis  finis  ; anfieres  continuo  clan- 
gore intempeftivi  ) arde  a in  me  dii  s areni  s triflis  ; nec 
miram  aquaticas  , aut  in  toturn  volucres  praefiagia  ae- 
rìs  fientire . Pecora  exultantia  y indecora  lajcivia  lu- 
aentìay  eamdem  fignìjìcati onera  hahent , Et  bove s coeliim 
olfaB ante s y fieque  lambentes  cantra  pilum  s turpefique 

porci 


i' 


I III 


23  )4^ 


fi 


^ r^s?É^éè=««.!==  - _ _ — , — — 

^3 

porci  alìem  Jlhi  manìpulos  foeni^lacerantes  ; fegnìterque  , 
cantra  indujlriam  fuam  abj'canditite  for'micae,  vel 
concurfantes  , aut  ova  progerentes  i item  vermes  terreni 
erumpentes  . . . , . diras  tempeflates  praennnciant  {a) . 

§ 15.  Quae  de  peciiliaribus  nonnuliis  Enucrum  genc- 
ribus  mira  , atque  ingeniofa  a vetufris  non  paucis  Graecis 
Scriptoribus  relata  fuere , & quae  ex  Larinis  etiam  nrbis 
erunt  tradenda  , ea  ipfa  funt  quidem  , quae  lì  libi  rc£ì:e 
confentiant,  generale  veluti  axioma  perluadere  debent  , 
atque  ìlU  ab  immateriali  principio  fuifTe  profezia  , iifdcm 
probatum  manere  necefle  eft  . Porro  quod  animantium 
vel  uni  foìum  convenire  ritc  efl  et  nEitutum  , idipfum 
omnibus  & iìngulis  fore  adjudicandum  luculenta  ratio 
fatis  fuperque  indociles  etiam  coargnit  . Aut  cnim  pro- 
babile aliquid  , Se  philclcpho  non  indjgnum  proferre  ex- 
pedic,  quod  aliquibus  dumtaxar  Brutis  fapientiam  aliaf- 
que  fele£ì:as  animi  dotes  convenire  iifdemque  decorali 
liquido  cvincat;  reliqua  autem  ab  hi  jufmcdi  nobilitate 
arceri  » atque  in  materia  omnino  confifrere  ; aut  animan- 
tiiim  neminem  , cujufcumque  fir  generis  , corpereis  viri- 
bus , veiuti  machinse  inanimes,  omnia  peragere , quae 
illorum  propria  clTe  videntur  , affirmare  necefTe  eft  ; fed 
fpirirus  immateriaiis  du£ì:u  aliciijus  , hominum  more, 
pnidentiam  in  agendo  > in  difeernendo  vim  , in  arguendo 
idearum  ordinem,  praeclararnque  carum  alTiiquuticnem 
adhibcre  . Pervagata  omnium  ferme  Icientia  Tallii  illud 
eft  eiiatum  , quo  de  Elephantis  ingenio,  & fagacitate 

ita 


f 


I 

o 


(a)  Lib.  X/X  hi  fior,  naturai,  cap.  3J. 

(b)  Lib.  Ili-  de  Natura  Deorum  . 


29 


I 

(S) 

I 


ira  teflatnr  : Elepbanto  heìluarum  nulla  prudentìor  i Aq 
cjuo  eriam  alìh*  dixerar  la^:  Efl  ilb  bdluae  quaedam 
curn  humatìo  genere  jocìetas  : quematirriodum  hifce  lau- 
d:bu?  eamdem  extulerar  Phiioftratds  ,i  : Animai  ah  ho~ 
'mine  fecundum  , ac  proximum  (px  prudentia  ^ px  canji- 
IÌQ  . P!ura  & admiranda  infuper  ad  huju!»  animantis  in- 
dolcra  perrinentia  ex  veteiibus  Auftoribii?  fufe  admodum 
decerpta  ^ afque  in  unicum  fcopum  co1!e£la  tradir  Wof- 
fìus  (^')  , quae  ipfum  non  finunt  homine  infenorem 
dcxteritate  s providentia  ? aliifque  rationalis  fabO'antiae 
miineribus  appellare  , 

J 16.  Lconis  vero  pradentiam  , magnanìmitaterrs,  faga- 
citatemque  abunde  commendane  quciquor  aS*erri  valent 
ex  Plinio  (nf)  , A ri  Hotel  e (é-) , Aeiiaiio  {f)i  Oppiano  (g)  ^ 
illuHria  tellimonia  , Illius  autem  amorem  , edium  , acque 
pavorem  pluribas  ena;rant  ex  Eudemo  Aelianus  (^j , nec 
non  Seneca  //)  , aliique  fiiperìiis  laudati  Scriptores  . 

5 17  Rhinocerctis  dei^  d ,paucis  faltem  , afìrotia  pre- 
termittenda  haudquaquam  i H , quiirn  bellum  cum  Elephan- 
te  parat,  & Hrenuo  quandoque  conscie.  Praeter  Plinii 
verba  cerramen  referenus  ; quae  palilo  inferius  exfcripta 

no- 

fa)  Ibidem  Lih.  VII, 

(b)  De  vita  Apollo  ni ì Tyaneì  cap,  7. 

(c)  De  Origine  cb"  progrejfus  idolatriae  Uh,  III, 

cap.  50.  (d)  Lih.  Vili.  cap.  i6. 

(e)  Hiftor.  Animai  Uh.  Vili  cap.  5. 

(f)  Lih.  III.  de  Animalihus  cap.  11, 

(g)  De  Venatione  lih.  III. 

(h)  Lib.  I!r  ejttfdem  Operìs 

(i)  Lib.  lì.  de  Ira  cap.  12. 


nobis  addcre  libiiit  ; confuli  quoque  poteft  Agatharchì^ 
des  (a)i  atque  ex  eo  Photius  (^)  ; cui  erjam  confenric 
Diodorus  Siculus  diferiiflìme  fr) . Rhinoceros  unius  in 
nave  cornu  ( en  Plinii  ejufdem  brevis  hiftoria);  alter 
hìc  genitus  hojlis  elephanto  : cornu  ad  faxa  limato  prae^ 
parai  fe  pugnae  , in  dmii catione  alvum-  maxime  petens^ 
que?n  fcit  e(fe  molUorem  : longitudo  eì  par  , a ura  ìnuU 
to  hreviora  , color  huxeus  . 

i8,  Quis  praeterea  quantiifque  C^rvorum  in  Veneiem 
fic  furor  , aliis  tradlatoribiis  praetermiflìs  . unum  Buda  um 
expendere  fuiìiciat  {d')i  Ad  decimum  oBavum  KaL  Odio- 
hris  cervas  Uhidinari  incipientes  i catuhentium  cerva- 
rum  conciliahula  quaerere  , (2^  velut  ad  forum  Veneris 
undiqiie  convenire  . ^uo  tempore  fi  cervum  venati dum 
quìs  duxerit  i indagandi  ratio  venanda  efi  . Neque  enim 
a circumf cripta  indagine  venandi  initium  fa  et  ^.nt  -,  ut 
fclemni  tempore  ; quouiam  rahte  prurigìnìs  admi  arii 
ejf aerati  ^ canes  ? ^ homines  atrociter  invauum  , quum 
priinum  adfpexerunt . Paucis  autem  deinde  interpoiitis 
fubdir:  Uhi  dine  autem  flagrantijfima  adniìjfariì  ad  enen- 
fem  agìtantur  i deinde  paulatim  defaevientes  » alter um 
panilo  fjiinus  wenfem  ahfumant  , 

§ 19  Neminem  latere  poteft  quo  ufque  Simiarum  ver® 
furia  , 6c  promptiftima  rerum  humanarum  , quas  femel  con- 
fpcxerunc,  imitatio  pertingat.  Quarc  earum  natura*  quae 
noftfis  etìam  temporibus  & quotidiana  experientia  plu- 

ribus 

(a)  De  Mari  rubro  Lih.  I.  celp.  3<5. 

^ I (b)  Codic.  CQL*  (c)  Bibliothecae  Uh»  IV» 

:|]  (d)  De  Phìlologia  Uh.  Pojìeriori  pag.  81.  Edìtìon. 

Bafihenf.  an.  15 57- 


I 

I 


ì 


,3^ 


J ) 'H 


O 

I 


ribus  ingeniofe  afFuefcere  cernztiir  , ciim  Sìmiarum  fa- 
gacifate  a veteribus  philofcpliis  fpeftata  quippe  concors 
cjuum  fn  prorfus , ii  quidem  acri  praeilantes  judicio , 
non  levia  reipfa  mentis  folertifiimae  praebere  argumen- 
ta  animanrlum  genus  illud  predidere,  fi  quando  eorum 
afta  fingillatirn  attente  perluftrafient . Simias  capellae 
inequitare  , atqzìc  inde  jacula  emictere  , bellatorum  more 
teftss  armatafque  * rum  ex  fuperiorum  luorumque  tem- 
porum  hifioria  , tum  ex  Pbyficoriim  fummorum  fcriptis 
tefiatum  reliquxt  luvenaìis  (a), 

jOtn  tegitur  parma  , ^ galea  metuenfque  flagelli 

Dìjcit  ah  hirfuta  jaculum  torque^e  capello  » 

§ 20.  lìliifiria  sliquot  de  Canum  fagacitate  & amicìtia 
exempla  ; praeter  Plinium,  atque  Oppianum  quae  fati^ 
abunde  congerunt  lufius  Lipfius  (^jjaliiqiie  ex  omni  aerate 
Scrìpfores  5 & ipfa  frequens  eorum  confuetudo  ^ eo  noni 
nifi  fpeftare  videntnr,  ut  illos  revera  fingulari  memoi 
ria  8 imaginandi  vi,  atque  ingenio  demum  mirum  in  nio- 
dum  pollere  dicamus  . 

^2  1,  Captearum  fylvefiriiim  genus, caeteris  bue  ufque 
memoratis  , non  minus  fagax  , & ad  agendum  animi  pru-. 
dens»  tum  ex  Pliqiana  narratione  (c),  tum  oculari  ani- 
madverfione  affirmat  luìius  Caefar  Scang’ r fJ':  Mira 
Capreartim  comperta  mhìs  prudentia . Uhi  errahundae 
quaerunt  novas  fedes^  aut  pajcua  t profpeóta  proxìma 

rU‘ 

(a)  Satyr.  VIL  verf.  154. 

(b)  Epìfl.  X.  ad  Contuhernales  ^ (c)  Lih.  Vili.  c.  $o. 

(dj  Exercitat  CCVIL 


1 
!l 
il- 


rupe  ■>  projeBo  pede  faepe  perìctìtantur  ejus  fìdem  ; uem- 
pe  mohilìs  ne  Jit , an  fortalje  lubrica  . 

§ 22.  Nihìl  vero  aeque  mirandum  in  omnibus  tingulif-. 
que  Brutorum  genei  ibus  fp  .ftare  , atque  animadverrerc  H- 
cuit  omni  Philofophomm  antiquirati  ac  quum  ecrnmdem 
vires  expendere  illì  cacperunt  arquc  animantium  cun- 
£lorum  prudenriam  ; ne  videlicet  fi  foite  eas  adhibere 
cogantur , ultra  intimum  fcnfum  abutantur , atque  ex 
adverfo  , prò  eorum  beceiTitate  , ìncred^b-'i  ii<:d‘cn  difcre- 
tione  . Seste  propterea  de  exquiiita  kujulmodi  cognitio- 
ne  Liìcretixis  (a) , 

Sentii  enim  vìm  quifque  fuam  , qua  pojjit  abutì . 
Cornua  nata  prius  vìtul'>  , quam  frontihus  exftant  : 
Illis  ir  atti  s petit-,  atque  infénfus  inurget . 

At  cattili  pantherarum  , jcymnìque  leomim 
Unguihus  , ^ pedihus  jam  tum  , morjuque  repugnant, 
Vix  dum  etiam  funi  dentes  unguefque  creati. 

§22*  Hujus  etiam  roboris , atque  ad  connitendum  ino- 
menta  aeque  ad  difeernendum  quid  eorum  cuique  prò  re- 
medio  & medela  conveniar  , extcndi  jure  debent  ; ac  ita 
conferunt  , ut  eodem  fenfu  beìliiae  prò  re  nata  do- 
ceantur  , illudqiie  dlligentiflìme  inquirant . Illuitris  at- 
tendi debet  Tiillii  locus  (b)  ; ut  quid  de  pantheris  ex 
cemmoni  hifìcricorum  opinione  fuo  tempore  diceretur, 
lìabeamus  : Auditum  efl  pantheras  , quae  in  Barbaria 
venenata  carne  caperentur  ^ remedium  quodam  habere  t 
hQininis  nempe  exerementa  „ 


Sed 


\ 

m. 

f 


(a)  De  Natm\  Deor,  Uh.  IL  - (b)  Lib.  V. 


A 


ì 3 )4-^ 


§ 24.  Sed  inter  illos , quos  teftes  pto  fenfu  & cogni- 
tione  Brutoriim  adduximus,  ii  nullo  pa£to  debent  praeteriti 
filenùo,  qui  de  eorum  fermocinantur  paffionibus  , ira  fei- 
licet,  amore,  odio,  furore,  atque  concupifcentia , quì- 
biis  belluae  , ferme  atque  homines , obnoxiae  deprehen- 
duntur . Porro  iiorum  Scrìptorum  judicio , iifdem  idcìr^ 
co  pathematibus  aifefta  animantia  cun&a  afleruntur  , per- 
inde  ac  rationale  animai , propterea  quia  ulla  excitari  in 
anima  palilo  nequeat,  quin  fenfibile  aliquod  gratum  mo- 
lefl-umque  in  ea  praecelTeric  , quod  probe  perceptum  , 
& curn  aliis  collatum  , aut  in  iracundiam  cffcraram 
impulerit  , aut  ad  amorem  defideriumque  pellexerit  . 
Nori  vìdes  i inquit  Seneca  ad  Novatum  fcribens,  ut  om-> 
nìum  animalium  i Jimul  ad  nocendum  infurrexerunt , 
praecurrant  notae^ac  tota  corpora  folitum  quìetumque 
egrediantur  hahitum  t ^ feritatem  fuam  exafperent  ì 
Spumant  apris  ora  ^ dentes  acuuntur  attrìtu  ; tauro-^ 
rum  cornua  jiiBantur  in  vacuum  , ^ arena  pulfu  pe^ 
dum  fpargitur  i leones  fremunt  ; inflantur  iratis  colla 
ferpentthus  ; rahidorum  canum  trijlis  adfpeólus  ejl . 
Nullurn  efl  animai  tam  horrendutn  , tamque  pernicio~ 
fam  natura , ut  non  appareat  in  Uh  , ubi  ira  inva» 
(iti  nova  feritati s occafio  . 

5 25.  Praeterire  ad  brevitatem  conciliandam  nobis  ad- 
ridet  folemnem  ludaei  Phiionis  Scriptoris  celeberrimi  de 
Brutorum  intelle^lu  racionifque  ufii  fententiam , prò 
quo  peculiarem  confecifTe  librum  Eufeblus  (a)  teftis  eil 
locupletiflìmus  *,  ia  eaque  amplificanda  eo  ufqiie  progre- 

P quo 


(a)  Hi  fi  or.  Eccìejiafl.  Lih.  IL  cap.  1 8, 

j2ai=^=sg5==== 


— 


'^(34)4#) 

r55[è:2=<fc:!a6^  ^J3fe=;£cf=fe! 


! 


dicur  , ut  mente  atque  ingenio  animantia  ipfa  ne  mini- 


mun^  ab  homìnibus  difcrepare  arbitretur  . 


§ 26.  Attamen  Celli  audacior  cenferi  debet , & adver- 
fus  Chriftianam  Religionem  ppinip  multo  illa  deterior  , 
cujus  tamen  impietatem  quibufdani  capitibns  Origenes 
idiftin£ì:e  compkftiiur , acrirerque  refellit.  Infenfilììmus 
nempe  Fidei  noftrae  ethnicus  ille  hoftis  blacerabat  pri- 
mum  yheftias  hominthus  non  foliim  fapìentiores  y fed  et^ 
tiam  Dco  charìores  ejfe  : praeterea  prudentìores  beftias 
hahere  inter  fc  colloquia  y eaque  fanéfiora  nofiris  ; in- 
tellìgere  fe  quae  ììlae  dicunt  , ^ ea  Jiln  nota  effe  per-- 
fuadere  ; quum  poflquam  praemonuerunt  aves  dixiffe  , 
fe  aliquo  ahìturas  y aut  hoc  illudve  faóluras  , oftendunt 
eas  ilio  abeuutes  aut  facìentes  , quae  praedixerant  : eie- 
phantos  jttrare , erga  Deum  fideliores  effe  nohis  , hahe- 
re Dei  notitiam  Qtnm  iflhec  Religioni  efl:o  pernicìem 
aperte  inferant,ea  tamen  indubia  argumentatione  evin- 
cunt  quid  Ceifiis , plurefque  fuorum  remporum  philo- 
fcphi  in  Briitorum  gratiam  dignitatemque  fentirent  (^) . 

5 27.  Ncque  vero  putandiim  cft,  Ecclefiae  Patres  > qui 
hoc  idem  tra£tarunt  argumenti  genus , mcdcratius  agere 
confiieyifTe  : eft  enìrn  in  iplìs  aperta  adeo  atque  decretoria 
fciibendi  ratio,  qiium  de  animantium  ingenio , folertia, 
ac  intelligendi  vi  cbiter  plerunique  agunt,utìnde  paria 
cmnino  prò  re  noftra,  ac  ab  ethnicis  phìlofophis , erui 
valeant  apodi^lica  tefHmonia,  Quae  D.  Ambrofiiis  (b) 
haud  incpncinne  naturalem  agens  Philofophum  docet,il« 
lud  acumen  fpe£tat  belluarum,  quo  ipfe  difcernunt  op- 


ti- 


(a)  Origen.  cont,  Celfum  Uh.  IV. 

(b)  Lil.  VI.  Hexamerou  Cap,  4. 


.==:====as===^ 


:=fc-=Ste4*^ 


r.ì 


f. 


rime  quibiis  fibi  mederi  valeant  dum  morbo  laborant , 
& a quibus  fimul , tanquam  fupervacaneis  aut  noxiis , cave- 
re  debeant;  Urfa  , ìnquit , gravi  (iffeBa  caede , ^ con* 
fotf-ciata  vulneribus , mederi  fibi  novif , herhas  y cui  no* 
ffìen  e[l  phlomos  , ut  Graeci  appellant , vulnera  fuhfi 
iciens  fina  , ut  foto  curentur  attaBu  . Serpeifs  quoque 
paflu  foenìculì  caecitatem  r epe  Hit  exceptam  . Itaque 
uhi  oculos  ohdtici  fihi  fenferit  y nota  remedìa  petit  y nec 
fraudatur  ejfeBu . Teftudo  vifcerihus  pafta  ferpentis  > 
quum  venenum  adverterit  fibi  ferpere  y origano  medici* 

nam  fuae  fialutìs  exercct Capra  vulnerata  diBa* 

murn  petit  y dt*  de  vulnere  excludit  fagittas,  Leo  aeger 
fiìuiafn  quaerit , ut  devoret , qua  pojfit  fanarì  . Leopar* 
dus  capreae  agrefiis  fanguinem  hìhit , vÌ7n  languo* 
ris  evitat.  Q nini s fera  aegra  canìs  haufto  curntur  fan* 
guìne  . Urfus  aeger  formicas  devorat  : Cervus  oleae  ra* 
mufculos  maudìt . 

§ 28.  At  ad  hofce  praefertim  antiquiores  Ecclefiae 
^criptorcs  accedere  optimum  faftu  ideo  cenfui  , quod  ab 
iis  pptìffimuiTj  cthnicae  philofophiae  myfteria  melius  de- 
tefta  fiiHrent  tuno  temporis  , quo  i pii  magno  zelo,  ex- 
quifito  ìngenio,  & ampliflìmo  doftrinae  appararu  huma- 
nae  fapientiae  errores  convellere , & prò  Chriftianae  Re- 
ligionis  veritate  ftrenue  dimicare , & prò  illa  lueulen- 
tilllmas  applogias  adornare  aggrediebantur , IlIuRris  Ar- 
nobii  locus  {a\  lllud  ipfum  de  Brutorum  excellenti  na- 
tura nobis  pfobatum  fradit,quod  tum  fuperioribus  aeta- 
tibus  , tum  eo  quo  fcribebat  faeculo  inter  fapientiores 
ferebatur.  Ille  nimirum  animantia  inter,  & homines 
f 2 col- 

(a)  Adverfits  Gent.  Uh,  II, 


1 


#4(  3 <5)4^ 


il 


colloquutione  inlliaita  id  perpetuo  legentium  cculis 
fubjicir,  quod  in  iifdem  Brutis  nihil  aut  parum  diver- 
fum  a rationalium  hominum  conclitione  , & confuetudine 
diverfiirn  ?pparct.  Vultìs  favore  depojito  ; inquit  ipfe  ; 
cogìtiitìonìhus  tacìtis  pervidere  animantìa  nos  effe , mit 
confimilìa  caetera  , aut  non  plurima  differìtare  difian^ 
tini  Quid  efl  etsim  ^ quod  nos  ab  eorum  ìndicet  fimili^ 
tudine.  difcrepare  ; vel  quae  in  nobis  eminentia  tanta 
efl,  ut  animantìum  numero  dedigtìemur  adfcrìhiì  Ex 
offibus  illis  fundata  funt  corpora , nervorum  colli- 
gatione  devinBa  . Auras  accipiunt  naribus , per  an- 
helìtum  reciprocatas  reddunt  i ^ nos  fpiritum  confimi- 
liter  ducimus , ò*  refpiramus  commeatihus  crebris  . 
Boemininis  generihus , mafcuUnìfque  diflinéla  funt;  in 
totidem  ^ nos  fexus  noflro  fumus  ab  Auólore  formati  . 
Edunt  per  uteros  foetus,  ^ corporalibus  conciliis  prò- 
creanti  ds*  corporum  conjugationihus  nafcimur , 
ex  alvis  fundimur , atque  emittimur  matrum.  Cibofu- 
flentantur  d^potu,  fuperfiuas  foedìtates  inferìorihus 
egerunt  ahìiciuntque  pcflicis  ; is*  ^os  cibo  fuflcntamur 
poni,  dT-  ^nod  natura  jam  re/puit,  per  eofdcm  ef 
fundimus  tramìtes . Cura  illis  efl  omnibus  f ameni  pro- 
hìbere  mottiferam  , dip  necejfario  invigilare  prò  vi6Ui  ; 
quid  alìud  nos  tanti;  agimus  in  occupatiouibus  vitae , 
nifi  ut  ea  quaeramus , quihus  fami;  periculum  devite- 
tur  , d^  inf'lix  follicitudo  ponaturì  Morbos  ìlla  , 
inedia;  fentiunt , d^  ad  ultimum  feneólute  folvuntur  : 
cpiid  enim  ì Nos  immune;  malis  ah  bis  fumus , non 
eadem  ratigne  morborum  incommoditatibus  frangìmur  9 
d^  feì^eólutis  deflruimur  tabeì  Quod  fi  ^ illud  efl  ve- 
ra tn 


O 

I 


1 


37  )-t^ 
r=SS=!ate:iì^  (jae^ftr: 


:=SRì^^^y^55)^ 


I 

I 

© 

I 

r* 

H 


, quod  in  myfieriis  fecretlorìhus  dicìtur  ; in  pecu-^ 
des  atqUe  alias  belluàs  ire  animas  iniprohorum  , pofl<. 
quam  flint  humanis  corponhus  fumptae  ; mani  fefltui 
coniproBatur  vicino s nos  effe  , ncque  intervalli s longio^ 
rihus  difparatos  : fiquidem  res  eadem  nobis  dy  illts  efi 
una  i per  quam  effe  animantìa  di c imur  : dy*  motti m agi^ 
tare  vitalem  . Sed  raiìonales  nos  fumus , ^ intelligen- 
tia  vinci?nus  genus  cmne  mut&rum  . Crederern  ifiud  vé* 
fiffime  dici  i fi  cUm  tationé  , coufilio  cunBi  homines 
viverent , fervarent  offìciorum  tenorem  , ahfiìni  rent  ah 
illiciti s , dd*  fi  negotia  turpia  Hon  adirent  ^ ncque  quif 
quam  pravitate  confila  , atque  ignorantiae  caecitate 
contraria  fihimet  atque  inimica  depofccrent  ^Vcllcm  ta~ 
men  fcire  quaenaiii  fit  haec  ratio  , per  quam  fumus  pò- 
tiores  animalìum  generihus  cunBìs  : quia  nohis  domi'- 
cìlia  fccimus  t quihus  poffìmus  hyemalia  frigora  ì dr 
fiatis  fragrantias  evitarci  ^lid  animantìa  caetera  hu^ 
jus.rei  providentiani  non  babentì  Nonne  alia  cernìmuS 
opportUniffìmìs  fcdlhus  nidulorum  fihi  conjlruere  man* 
fioncs  ; alia  faxis , ^ rupìhus  tegere  ^ dT  cotnmunire 
Jufpenfis  s excavare  alia  telluris  fola  ^ dr  foffìUhus 
foveis  tutamina  fihimet , cuhilia  praeparare  ? fluod 
fi  minifiras  manus  illis  etìam  donare  parens  natura  vò~ 
luijfet  i diihitahilè  non  foret , quin  dp"  ipf^  c&nfiruerent 
fìtoenìum  alta  veftigia  ^ dp*  artìficiofa  excuderent  novità* 
te  i Tamenin  bis  ipfis  ^ quae  rojìris  atque  unguihus  fa* 
ciant  multa  ineffe  cónfpicimus  ratìonis  > dr  fop’éntiaé 
fimulacra  ; quae  homines  imitnri  nulla  medìtàtìone  pof 
fumus  i quamvts  fint  nohis  opifices  manus,  atque  omnì 
genere  perfcBionis  artificese 

Pa- 


o 

I 


bruiti 


!i 

II 


§ 29.  Parum  ab  Arncbii  placitis  verba , oc  fcica  La<Slan- 
tii  graviffima  (a)  diftare  leguntur , cujus  in  philologicis  re- 
bus , & in  ornili  eruditionis  praeflancia  tanta  vis  eft  > 
amplitudo , atque  integricas , ut  de  ilJorum  veritate  pene 
nefas  iìt  aiit  caviìlanris  caufam  invanire  , aut  etiam  nos 
haerere  fufpenfos  . Haud  aequo  ipfc  gradu  , five  cognitio- 
nis  natura  fìatuere  Bruta  hominefque  contendit -,  atque 
horum  propterea  geuerofiores  pofteaquam  dotes  recen» 
fuerat,  magnani  nihilominus  illis  earum  rerum  copiam 
voiuit  attributam,  quae  nihil  fané  habent  cum  materia 
commune . Etfi  non  Jint  talìa  in  Brutis  ( ea  videlicet 
quae  poftremò  conceptis  repetit  vcrbis),  tamen  fimìlìa 
vìderì  po(fe  , Proprins  hominì  fermo  ejl  staine n in  iU 

lìs  quaedam  fimilHudo  fermonis  : na?n  dignofcunt  in^ 
vìcem  fe  vocihus , quum  ìrafcuutur  ediint  fonum 
jurgio  fimilem  , quum  fe  ex  intervallo  vìdent , gra^ 
tulandi  officium  voce  declarant  « Nobis  quidem  'ùoces 
eorum  videntur  ìnconditae , ficiit  illis  fartaffe  noflrae  ; 
fed  ipfis  1 qui  fe  intelligunt  fVerba  funt , Denìque  in  omnì 
affeélu  certas  vocis  notas  exprìmunt  ^ quihus  hahitum 
mentis  oflendunt , liìfus  quoque  efl  homìrnìni  propriùs\ 
tamen  vìdemus  in  alììs  animalìbus  quaedam  figua 
laetitiae,  quum  ad  ludum  gejliuut  y aures  demulcent  y 
riólum  contrahunt  y frontem  fèrenant  y oculos  in  lafci-^ 
viam  refolvunt , Quid  tatù  proprìus  hominì  y quam  ra^ 
tio  y providentia  futuri  ì Atqui  funt  animali  a y quae 
latibulis  fuis  diverfoSy  dr  plures  exitus  panda nt  y ut 
fi  quod  periculum  incìderit , fuga  pateat  ohfejfis  ; quod 


non 


(a)  De  ira  Dei  cap.  7, 


f) 

o 


39 


P 

^ ftou  facerent,  nifi  ineffet  iUìs  intelligenti  a ^ cogitatio. 
Il  i4//V/  provi dent  in  futuru?n  , 

ìngentem  formica  e farri  s acervum 

Comportant  i hyemis  memoreSt  teólo'quc  reponunt  » 

Ut  Apest 

Quae  patrìam  folae  , ^ certos  novere  penates 
Venturaeque  hyernis  memores  , aeflate  lahorem 
Experiuntur  i in  medium  qùaefita  reponunt  • 

LongUm  effet , fi  exequi  velim  ; quaé  a fingulis  generihus 
animaiìum  fieri  foleant  bumattne  folertiae  fimillìma  , 
Qjiod  fi  horUm  omnium  ^ quae  adfcrihì  homini  foUnt , 
in  Brutis  quoque  deprehenditur  fimìlitudo  , apparet , fio- 
lam  effe  Religìnnem  , cujus  in  Brutis  nec  vefiigium  ali- 
quod , me  ulla  fufpicio  invenirì  pntefi  . 

§ 30.  Ad  fpirifiium  clafTèm  Iticulentius  duabus  defini- 
tionìbus  ex  vocum  poteftate  peticis  Brutorum  animas  refert 
Ifidorus  (a)  , cujus  verba  ilìico  recitantur  . Earum  priof 
ita  cxhiberur:  Latine  autem  animalia  , five  animanti^ 
di  èia  f quod  animentur  vita  , moveantur  fpi  ritti  : al- 
tera vero  magis  decretoria  , & rei  nofìrae  accommoda- 
tior  hac  ratione  legenda  propónitur:  Ferae  apellatae  t eo 
quod  naturali  utantur  libertate  earum  voluntates  , 
bue  atque  illue  vagantur  , ^ quo  animus  duxerit  eo 
feruntur . 

^31.  Ecclefiae  Patrum  numero  adiiciendiis  eft  D.  Epi- 
phanius , cujus  tota  late  diftendirur  de  animanrium  ingenio, 
aftu,  & folertia  ixi  Co  quod  infcribitur  Phyfiologus  Ope- 
re , 

(a)  Etymolog,  Uh.  XII.  cap  i.  ^ 5. 


o 

I 

0 

1 


^5Sè= 

ì 


40 


JBk/ 


I 

I 


re , crùditìo  atqtie  doétrina . Ubi  de  vulpis  agit  verfa- 
tia  (a)  prò  re  noftra  teftem  appello  : Vuìpes  verfutum 
efl  animai»  Qumn  enìm  efurìt , ^ cibo  caret  t aprica 
loca  adit  t burnì  flrata  animamque  conùnens  ^ ac  //- 
mulans  fe  mnrtuam  fupina  jacet  ocults  ^ pedihus  fur^ 
fum  ereóits  . Aves  ìtaque  delahuntur  , ut  ipfa  vefeantur  : 
illa  vero  arripit  eas  fuhìto  , ac  prò  libito  devorat . At- 
tamera  etfi  bocce  aliis  pluribus  Epiphanii  de  vulpis  aftu- 
tia  praetulerim  teftìmonium  adeo  perfpicuum  , haud  ipfuni 
idcirco  praecipiium  cenferi  debet , cui  uni  ex  Graeco  Do» 
£tore  caufae  virri  fidere  cegiraverim . Etenim  tam  multa 
ibi,  & tam  mira  praetcrea  de  Leone  (^),  de  Uro  (r), 
de  Elephante  (d),  de  Attuila  (e),  de  Perdice  {/)  9 de 
Turture  (g)  y de  Serpente  (b),  de  Formica  (/)  , aliifque 
animantìbus  non  minus  fedulo , quam  verifllme  fcribit , 
ut  nihil  magis  ab  intentiflìmo  bac  fuper  re  pbilofopho 
expeti  potuerit,  quod  Brutorum  in  intclligendo  delibe- 
randov^ue  viribus  confonum  fit,ac  vere  refpondeat . 

5 32.  De  Porpbirio  celeberrima  ChriBianae  fidei  ad- 
verfario  nibil  atri  net  dicere  quid  , & qu  antiim  de  fpiri- 
tuali  animantium  natura  difputaveric . Unus  profeclo  , aut 
faltem  omnium  princeps  exifìimari  merito  debet  , qui 
prò  dignifate  , & fufe  admedum  noflrum  videtur  per< 
tra^lalfe  argumentum  , quum  Opus  illud , inter  alia  piu- 
ra , eft  aggrefTus , quo  ab  animalium  earnibiis  abftinen- 
dum  unìcuique  demonfìrat:  ac  piaculare  fore  probatjli 
ea  confulto  interficiantur , live  maftentur . Ipfe  nimi- 

rum 


(a)  Ihid.  cap,  ip. 
(d)  Cap,  4. 

(g)  Cap.  IO. 


(b)  Cap,  2. 
(e)  Cap.  6, 
(b)  Cap.  13, 


(c)  Cap.  3. 
(f)  Cap.  p. 
(i)  Cap.  1 8. 


I 

o 

o 

il 


4»  )'K^ 


§ 

I 

© 


& 

^2W45??i^==s===«=.«=!tì  S^=^= 


I 


€Ì 

tuiii  tam  rigidus  Brutorum  cuftos  tutorque  videri  , & 
e/Te  revera  propterea  contendic,  quod  illis  animam  in- 
efle  putec  ìmmaterìalem  , quae  humani  fpiritus  inilar , 
fenfu  & ratione  fit  praedira  ; atque  ad  hunc  Operis 
fcopom  momenta  difpuracìcnis  perpetuo  urger  validiffima  . 

§ 3ì*  Q,ui  vero  pofìreriorum  temporum  extirere  eum 
non  mediocri  laude  Philofophi  aequam  Bruris  cogitandi 
vim  concelTere  , quam  a vetufticribiis , ut  f^tis  hucufque 
vidimus  , triburam  fuilTe  modo  jam  infìciari  non  pofTa- 
mus . Fracailorins  cnim  (a)  amorem  pecudibus  omnibus 
cxprefTe  adjudicans  , difcernendi  facultarem  , Se  quae  ad 
mentis  opera  exercenda  neceflatia  funt  rcHqua,iplÌ  opus 
erat  perinde  largir!  : Que7n  amorem  ; ita  idem  fcribit; 
non  folus  ho7Jìo  , fed  {f^  alia  ammalia  hahent , quibus 
phantafia  , ^ memoria  ineft  ; nam  fiUos  ea  tuerì  vi-* 
demus  , iis  efeas  parare . 

5 34.  Caeteris  autem  antiquorum  temporum  Difpura- 
toribus,  antequam  progrediamur  , qui  prò  Bcutorum  fpì- 
ritualitate  ftetiflTe  leguntiir  ,praehabendus  meritò  eft  Cele- 
bris ille  Hieronymus  Rorarius  ; de  quo  Baelius  ( Artic. 
Rorarius)  plura  enarrar;  & ipfe  potiflìmum  duabus  ad 
fpe^latiflìmos  Viros  datis  Epiftoiis  exponic  quid  prò  bel- 
luarum  anima  vere  fentirec  (^) . Rorarii  autem  tota  in 
eo  verfabatiir  doélrina , & Operis  a fe  editi  confilium 
ut  ©Rendere  conaretur , animalia  Bruta  ira  aRu , & co- 
gnitione  pollere  , ut  in  hìfee  exercendis  hominibus  fae- 
pe  praeflare  videantur  * 

FoR- 

(a)  De  Sympathia  y ^ Antìpathia  cap,  17. 

(b)  Fpift»  Dedic,  ad  Madrutium  Card^yé^  in  altera 
Epìft,  Dedic,  ad  Epìfc,  Atrehatenf,  i.  Martiì 


If 

I 

I 


' V 

j 

Jjj.Poftquam  paucìs  Rorarìi  aliquantulum  audax  in 
Il  fcribendo  propofitum  attigimus  eadeni  Commentariorum 
<1  brevitate  quid  alii  etiam  circa  ea  tempera  autumaverint 
extra  Italiam  Philofophi  prò  belluis  aflerteres  operae 
pretium  eft  ut  dicamus.  Daniel  Sennertus,  Baclio  tefte , 

& Brutorum  vindice  (a) , quippe  Philofophus  fua  aerate 
praeclarus , ac  in  Vittembergenfl  Academia  Medicinae 
ProfelTor , pecudum  animas  non  immaterìales  folum  , & 
rationales  tueri  voluit , verum  etiam  per  fefe  immor- 
tales  ita  defendendas  fore  ftatuit , ut  totiim  hafee  inter 
atque  humanas  diferimen  ad  magìs  ^ mìnus  ^ ut  vulgo 
dicitur,  folum  fpeflare  dixerit . Sive  liberior  opinionis 
novìcas,  qtiam  ejus  aevi  caligo  , & late  patens  in  Aca- 
demias  celebriotes  etiam  ignoratio , live  nimìus  in  Re- 
ligionem  zelus  (ni  forte  praeceps  in  eam  furor)  in 
qu'bufdam  nihilominus  contradicendi  , atque  ejus  etiam 
acriter  infimulàndi  ftimulos  excitavit  ; quos  inter  cre- 
II  bris  eum  lacelìivit  de  blafphemiae , ac  haerefeos  crimi- 
' ne  apud  Eccleiiae  Praefides  acciifationibus  Johannes 
Freitagius;  pefinde  aC  fi  tam  prebrofa , & impia  ex  Sen- 
nerti  placitìs  liquido  eonfequerentur . Attamen  incon- 
fulri  hiijufce  adverfarìi  criminationes  non  tam  facili  ne- 
gocio  Sennertus  ipfe  declinafie  fertur , quam  in  ador- 
nanda  apologia  ita  fefe  temperafle  vifus  eft , ut  dum  a 
fceleris  fiulta  fide  impofiti  fufpicione  fefe  prorfus  ab- 
folvit , belluarum  naturam , qUa  ratione  primum  puta- 
bat,  icerum  irerumque  confirmat  . ( Opufcul.  confule  , 
cui  titulus  : De  origine  ^ natura  animorurn  in  Brutis 
fententiae  ClariJJim,  TeólogorU-m  in  alìquot  Germanias 

Ac  a* 

(a)  DìBìon,  Arti  cui,  Sennert, 






h 


1 

I 

I 

« 


Academtis  t quìhus  fimul  Daniel  Semiertus  a vrìmine 
hlafphemiae , haer^feos  a Johanne  Preìtagìo  Jibi  inten^ 
tato  ahfolmtur  . ) Quamcbrem  nulli  prefetto  mirum  obiici 
poterit  quod  Johannes  Cyprianus  affirmat  {a) , tum  ap- 
poste Sennerti  cadbus  animadvertic  ; Theologos  fciiiceC 
Lipfìenfes  > Roftochienfes , Bafileenfes,  Regicmontanos  de 
belluarunni  anima  interrogatos  juxta  Sennerti  ipflus  cpinio- 
nem  unaninii  fenfu  perpetuo  refpondilTe  . 

§ 36.  Dicere  praeterimus , oe  aequo  longlores  effe 
videamiir , quae  de  limili  aliorum  Scriptorum  , qui  deinde 
eodem  faeculo  doruere  , fententià  idem  Johannes  Cypria- 
nos  refert  {b)  ; nempe  de  Johanne  Scoto  Etigena  (c) , 
Johanne  Lipfio  {d) , Henrico  Moro  (<?) , Johanne  Tau- 
rello  (/’)»  deque  aìiis  non  paucis  quidem  ^ quos  pecu- 
dum  fpiritalitaci  luculehter  faviffe  non  dubitata  Huic 
demiim  , quem  nuperrime  commendatiis  rerom  anlma- 
iium  hifforiographus  contexuit  Scriptorum  immateriali 
ariimantium  naturae  fuffragantium  catalogo  adjìcere  mlhi 
fas  fit  Guiilelmum  Patifienfemjeumque  proptereà  inter 
fauteres  noffros  recenfere  , quod  pecudibus  ipfis  ullo  ab- 
fqiie  diferimine  , aut  exceptione  ulla,  fpiricalem  animam 
diferte  adjudicaverit  (g) . 

§ sj.Nunc 

(a)  Hi  fior.  Afìlmai.  conùnuat.  pctg.  37. 

(b)  Ibtd»  pago  24. 

(c)  Lìb.  IL  de  divijton-  natUf*  nUm,  41. 

(d)  1»  Metapbyf.  Magna  Uh,  IL  cap,  i. 

(e)  De  Anima  lìb.  IL  cap,  €. 

(£)  In  libello  de  Vita , morte  : Qaaeft.  altera  , 
Fropojìt,  IV, 

(g)  Vide  Journal  des  Sgavans  18.  Januìer  i<^77* 


I 


44  )*H^ 


H 


il 


I 


§37.  Nune  vero  ad  ea , quaé  noflra  dicam  , tem^ 
pora  invifenda  defcendam  , quorum  inìrium  figere  circa 
clapll  faeculi  finem  ad  hofce  ufque  annos  non  abfque 
ratione  decrevi . Qiios  autem  horum  temporum  Philofo- 
phos  prò  immateriali  Brutotum  principio  dilTerentes  re- 
cenfuero  haud  ita  accurate  perfequar  , lit  femper  chro- 
nologiae  ratioUem  prae  ociilis  firn  habiturus  . Itaque  ce- 
leberrimus  priinum  Marchio  d*  Argens  {a)  commemo- 
randus  inter  quamplures  Recentiores  hac  de  re  Scripto- 
res  niinc  mihi  fefe  offert,  cujus  fcribendi  circuitus  , eo 
tandem  vergit,  ut , comparatis  fimul  hominum  bellua- 
rumque  operationìbus  haud  quidam  paucis  , hafce  huma» 
nis  miiltum  praecellere  alTeveret.  Qua  Vir  ipfe  Clarif- 
fimus  a nobis  aequa  cenfura  fit  dignus , ad  praefens  non 
adtinet  dicendi  propofitum  ; ab  ejus  tamen  de  pecudibus 
dottrina  mihi  demum  fas  erit  affertum  eruere , quod 
cum  caeteris  fuperiorum  aetatum  S:  gentium  fapientibus 
fic  omnino  confentiens. 

$ 38.  Eadem  cum  laudato  Marcinone  de  fpìritali 
Biutorum  anima  concordia  fentire  vifus  eft  praeclarus 
vir,&  peracutiis  D.  de  la  Montagne  (3),  cujuS  etfi  ; lic 
omnium  fama  eft  ; magna  fuerit  in  pyrrhonifmum  pro- 
pendo, quum  de  re  varia  difputaret,  ipfi  tamen  de  na- 
tura , & conditione  animantium  di/Terenti  conftantèr  ad- 
rifilTe  liquet  illa  totis  viribus  humanae  digniùti  coae- 
quare  : quippe  libertatem  abunde  quantum  homini  fup- 
petic,  clementiam,  aequitatem  , virtutes  ornnes#  ìpfam- 

que 


(a)  Lettres  Qahalìflìques  Tom*  ÌV»  Lettre  lof, 

(b)  Ejfats  Uh*  IL  cap.  1 2, 


I 

C. 

h 


I 


I 


45 

^ que  Religionem  belluis  nicitur  , non  permittero  foiuni 

Il  dubitanter  , verum  etiam  prudens  fcienfque  largiri. 

5 39.  Montaignio  confequitur  prò  re  nofcra  landan- 
dus  D.  Boullierius , quem  novum  de  Brutorum  anima 
fyflema  excogitafTe  > eamque  fpìritalem  , iminaterialem- 
que  dixifTe , ediruin  a fe  Opus  (<?)  anno  primum  i728.,ip- 
fumque  anno  1737.  deinde  recufum  au£tius  locupletatum , 
Se  D.  Fontaneliio  infcriptum  , fufe  admodum  prodic . Hii- 
jufee  tamen  operis  ; cujus  omnem  fibi  Boullierius  ìpfe 
laudem  femel  iterumque  vendicar  ; cxpìorata  jam  res  eft 
unde  inicia  Buxerint , & quantum  D.  de  la  Cliambrc  ac- 
ceptum  referre  Au£Vor  debueric  quidquid , tanquam  no- 
vidlmum  , de  belluarum  indole  profert  ; cujus  fyftema- 
tis  nihilominus  fundamenta  ja£ta  multo  ante  fuilTe  in  e© 
quem  anno  Typis  Parìfienfibus  iple  de  la  Chambre 

evulgaverat  Traftatii  (^),  nemo  in  hifee  litteris  erudi- 
tus  ignorar  . Verum  utuc  critica  hujufmodi  fe  res  ha- 
beat,  illud  prcfeclo  extra  omnem  dubitationis  aleam  ad 
propofitum  noftrum  maxime  pertinet , utrumque  vide- 
licet  de  animantium  natura  Scripterem  ad  immateriale 
fubflantiae  genus  illa  perpetuo  retulilFe  • 

§ 40.  Quo  tempore  Boullierii  Tra£ì:atus  omnium  ma- 
nibus  ferebatur , aliud  eodem  anno  excufum  prodiit  Opus 
ex  Anglico  D.  Ditton  idiomate  in  gallicam  linguam 
converfum  ( La  Religiou  Chretienne  demontree  par  la 
RefurreBion  de  notre  Setgneur  Jefus  Chrijl  av.ee  un 
fupplement , ou  Von  developpe  Ics  prìncipaux  foints  de 
la  Religìou  naturelle , Par  Mr,  Homfroi  Ditton)  i in 

. I quo 

(a)  Effai  Phìlofophique  fur  V Ame  des  Betej  • 

(b)  Tratte  de  la  connoìU'ance  des  anìmaux  » 


t 


^(46)^ 


quo  eruditiflimus  Au^lof  Bruta  omnia  contemplati  ad- 
grcditur , eaque  propterea  immateriali  ad  agendum  prin- 
cipio a fupremo  viventium  Conditore  infì:ru£ta  decer- 
nitjqiiod  evidentiffime  illis  undique  ìnfpe£tis,  appareant 
vi  cogitandi  pollentia  * Plura  Brirannicus  ipfe  Philofo- 
phus  fcite  expendit , atque  ad  fuum  ftudet  fcopum  ae- 
quabilitcr  ut  probe  colUment , quke  a nobis  erunt  per- 
inde  fuo  loco  demum  accommodanda . 

5 41.  Non  minus  centra  male  dilTerentes  Scholafti- 
cos  in  aciem  venit  Clariflimus  Lochìus,  quum  Bruta  con- 
templatur  {a) , qoam  fuerint  qiiotquot  bue  ufque  ex  Re- 
centibus  commendavimus  -Auclorcs . Si  Be^iae  ( inquit 
ipfe  ) ideas  hahent  aliquas  , merae  non  funt  machia 
nne  ^ ut  aliquì  miti  ut  ■,  negare  nefeiemus , eafdem  ra» 
fio  ne  et!  am  ali  qua  ad  ceftos  limites  donari  . Et  qui- 
dem  id  mìhi  ita  efl  evidens , Bruta  ratiocinari  , ac  evi- 
den$  jnihi  ejl  t eadem  fentire  : quamquam  vero  non  ra- 
tiocinentur  t nifi  fuper  ìde&s  particulares  ■,  quae  ìpfis  per 
corpnreas  fenfus  exhihentur . 

J 4?e  Mifum  tamen , quomodo  ipfe  Cartefius  bellui- 
nae  cognitionis,  & immaterialis  animae  in  Brutis  acer- 
rimus  inimicus  , ex  organicae  corponim  firu61:urae  con- 
templatipne  ; quae  fimilis  admodum  animantia  inter,  & 
homincs  fibi  perfpicue  yidebatur  ; in  aliquam  dubitatio- 
nfm  adduci  pslTus  eB,  num  pecudes  reipfa  hominum 
ritu  cogitarent  : a qua  nihilominus  fufpicione  in  veram 
fapientum  fententiam  idcirco  non  tranfiit , quod  infirmo 
fané  judicio  cogitationem  cum  animae  immorcalitate  in 

iif- 

(a)  Effaì  Fhilofophique  concern,  Ventendement  kum^ 
Lìb,  IL  cap.  II. 


(f 


I 

'è 


^(47 


;=fc^èè!4S!2^ 


§ 


'\ 


iifdem  Brutis  conciliare  pertimefceret  „En  itaque  verba  , 

ejufque  fermo  (<7);  qui  dubio  procul  tanti  Viri  celebrì- 
tatì  acque  ingenio  cun^i§  caeteroqui  ccmperto  , haiid- 
quaquam  refpondet;  Hoc  ergo  folum  dici  pojjit  y quod 
licei  Bruta  nihìl  agant , quod  prohet  Uhi  cogitare  yta» 
men  quia  corporis  illortim  organa  a noftris  valete  dU 
ver  fa  non  funt,  conjicere  licei  y aìiquam  effe  cogitano- 
nem  hìfee  organis  adjun&am  , quemadmodum  in  nohìs 
experimur  ì lìcet  illorum  cogìtntio  fit  imperfcBior  no- 
fra;  ad  qtfod  nihìl  eft  quod  refpondeam  y nifi  quod  y fi 
illa  cogitarent , ut  nos , animam  etiam  , tit  ^ nos  ìm- 
mort aleni  haherent  ; quod  non  efl  verifimile  : nani  nulla 
efl  ratio  ycur  de  quihufdam  Brutis  potius  y quam  de  om- 
nibus id  evedam  .*  perniulta  auteni , ut  ex.  grat.  oftrea  , 
fpongtae  ^e,  nimis  imperfehla  funt  y quam  ut  hoc  de 
iis  j u dicavi  queat , 

§ 43.  Quum  vero  magis  propiufque  noftrae  acce* 
dimus  aerati  , aequa  etiam  philofophorum  copia  qontra 
Peripateticorum  fenfum  nobis  praeBo  adeft;  quibiis  du« 
cibus  acque  magiftris  eam  aflequimur  fcribenriimi  fe® 
riem  , quae  yel  immateriale  s vel  fpirituale  prorfus  ani«=- 
mantium  in  agendo  princìpium  apertiilime  adfiruat . Ita- 
que  Leibnitius  de  omni  philofophia  tam  benemeritus, 
cui  Septentrioni  decus  ) quo  antea  nemo  illuBrius  un- 
quam  ; maximum  attuliffe  contigit , novo  quodam  fyfte- 
mate  Brutorum  animas  incorporeas  fimplicefque  cofti- 
tuic  (h)y  quas  infuper  natura  numquam  interituras  efle 
aucumavit;  ncque  vero  abfolutè,  ut  ajunc  immortales  effe 

in* 

(a)  Epifi.  ad  Vir.  Magnai. 

(b)  Epif.  ip4.  hip  fine  1734. 


ir,TSJg=a=s^  @ p&J«SSkìì 


incongrua  quidem  ratiocinatione  , fateti  patiebatur , Bru- 
torum  ecrumdem  omnia  demum  celcberrimis  fuae  Har- 
m.oniae  praefì”abilitae  ipforum  corpus  inter,  & animam 
legibus  fe  explanare  ex  more  gloriatur  . 

5 4<f.  Chriflìanus  Woifiiis  Leibnitianis  dogmatibus 
addiftiffimus  afTecìa  beliuas  effe  quidem  incorporeas  fim- 
plicefque  , quantum  ad  earum  animam  fpeftat,  mathe- 
matica eaque  dilucida  methodo  ofi:endit;  attamen  fpiri- 
tus  habere  rationem  non  diffiretur  folum  , verum  etiam 
adverfam  inftituit  demonfìrationem  , propterea  quìa  eas 
intelleftu  , ac  libera  voluntate  carere  arbitretur  (a).  Exi" 
ftimabat  nimirum  Vir  fatis  fuperque  acutus  , fpiritus  a 
fubftantiia  * quae  dicitur  incorporea,  diferimen  intercedere 
ingens , nec  utraque  nomina  prò  fynonimis  in  philcfo- 
phico  foro  polTe  ufurpari  (ù):  quare  prò  adhibita  difiin- 
ftione  hujufmodi  pecudum  fubdantiis  caeteroqui  im- 
materialibus  rerom  perceptiones , intimam  earum  con« 
fcìentiam , phantafiam  , memoriam  , & ea  quaecumque 
tandem  largiebatur  libens , quae  vitam  artimalem  con- 
ftituere  praedicantur  . 

§ 45.  Poft  Leibnitianam  Wolfianamque  hoc  fuper 
negocio  philofophiam,  differendi  femìtam  perfequutus  eft 
Ciarifs.  Kantitisj  verum  feiiciori,  quantum  mihì  fas  eli 
exiftimare  , dirpiitationi';  exitu  ; quippe  ex  concelils  ab  ipfo 
Woldo  animabus  pecudum  proprìetatibus  non  ipfas  im- 
materiales  folum  fore  perfuafum  habere  teftatum  fcriptis 
reliquie,  verum  etiam  fpiritalis  effe  naturae  decrevit, 

quin 

(a)  PJyc/jolog,  rathnai.  Seói,  IV.cap.  3.  §.  74^,  752. 
753.  7<^4- 

(b)  Uid.  Seéf.  IV.  cetp.  i.  ^43. 


:!afe!=a=43S^ 


quin  circa  earumdem  immortalitarem  inde  ?.bfurdiim 
fequi  ullum  pofFe  fcrmidaret , quod  ileligionis  jura  labe- 
f,i3:are^  . (^)TanCarn  autem  ex  advepfo  cum  faerofan^ìrae 
Fide!  dogmatibus  concordiam , rpiriralitate  hujufmodi  po- 
fita  , intercedere  arbitratus  eli:  ipfe  Kantius  . quantam  de- 
inceps  cum  Religione  , & faniori  Philofophia  reipfa  de- 
texic  celcberrimus  Laurentius  Magalottus,  infigne  olim 
Fiorencinarum  Litretarum  decus  ) quem  utinam  fcicn- 
tiae  arnoenjtate  profunditateque  ex  noRratibus  pauci  -fai- 
tem  ilmili  rerum  inquirendarum  ftudio  hodierna  rempe- 
ftate  aemularentur  ! Sibi  vero  obiiclenti  bclluarum  sni- 
mam  immortalis  proinde  vicae  munerc  fere  amplifìcan- 
dam  , appellajidamque  ; quamprimum  iacorporea  adflnie- 
retur  , aut  fpiritaìis  ; fcdulus  , dcéiiis  re^icque  ingenioM 
fus  Comes  continuo  refpondet,  nuihim  a fe  pire  polfe 
incommodum  pervìderi , quod  ut  quifque  fubliini  dottri- 
na excu'ìnis  debeat  comperire,  ita  Bnitorum  animas  im- 
mcrtales  elicere  tuto  etiam  prohibeat  (^) , 

5 Tarnetfi  vero  alti  deinde  non  miniis  pracclari 
Traftatores  de  germana  Brutonim  fpirìtalitate  difpurave- 
rint , iifque  rationem  in  rebus  eorum  gerendis  amplifil- 
me  faci'int  impertitì  , ab  iilorum  tamen  ìmmcrcalirate 
edicenda  , tanquara  a fcopulo  maxlmopere  perìculofo  fe 
fe  cmninp  temperarunt . Ad  hofee  tam  formidolofos  fpe?* 
tìrant  eruditifiimus  Anfaldus,  nec  non  Maiipertiiitìiis  ; quo- 
rum prior  ita  aperte  rem  legitur  definire;  nempc 
vèrfis^  anìmantìhns  ejfe  datam  rationem  ; f ed  mntis  tan- 

d • tum~ 

(a)  Vhilojoph'iae  Leìhnìtian.  ^ V/olflan>  tcfiu  iti 
Thepìog.  Cap.  2.  S;e^.  IV.  §.  i8. 

(b)  Lettera  feientif  XL  Fainigh  XX!Ì^, 


^ » 


1 


I 

I 


tiimmodo  ad  vìtam  tuend^m,  homini  autem  ad  propagane 
dam  fcilicet  per  immovtalìtatem  {a)  ; alter  vero  eorum 
nihii  a belluis  removendum  eflfe  diferte  fancit  ; immor- 
talirate  tamen  feclufa  ; quae  liominum  animabus , univer- 
fìs  tcmperarioribus  Philofophis  fuffraganribus  , rribuun- 
tur  {b) . A qua  etiam  philofophandi  ratione  nec  hìlum 
quidem  diflare  vifus  efì:  Sherlokius;  cui  pecudum  ani- 
mas  ad  fpirituum  clafTem  referre  ita  quidem  ìibuit,  ut 
tamen  ( utpote  necefTario  quodam  conjunfìionis  cum  ea- 
rum  corporibus  nexu  pendentes  yiventerque  arbitraretur  ) 
hifce  femel  interitu  di/Tolutis  , ilmili  illae  fortuna  in- 
terirent , (r) 

§ 47.  Sufceptae  s ncbis  Philofophcrum  omnium  pe** 
ragrandae  hujufmodi  hìftoriae  amplitiido  efilagitat , ne  ab 
hujufmodi  cenfu  eos  forte  repellamus  , qui  Alphonfo 
Nicolajo  Lucenfl  teftante  (d),  pecudes  ad  agendum  atti- 
vo , ut  ajunt , principio  aliquo  cieri  quidem  fatenrur  , 
qiìod  fpìfirale  dicere  fcrmidant , at  ncque  corpcreiim 
unquarn  decernerc  audent , Ita  nempe  iftiufmodi  difpu- 
tatores  in  ancìpiti  cogitatione  vcrfari  videntur  , ut  vtr- 
bis  folum  , zion  re  a caeterorum  fapientum  prò  animan- 
tibus  fenfu  ha^Ienus  explanato  ullatenus  difcrepent . In- 
ter  utramque  fentenriam  , inani  fortadìs  vìolandae  Re- 
ligionis  formidine  diflrahi  patiebantur  ineptilTìmi  non- 
nulli etiam  Fphemcridum  in  re  Litteraria  confarcinatq- 
yes , dicam  ne  potìus  , quam  acres , ut  par  eran  inRi- 

tuto- 

(a)  De  princìpi  legìs  naturai,  tradita  Lib,  IL  §,  13. 
^ (b)  Lettre  V, 

(c)  De  Vhnmortalité  de  Vaine  $eB,  IL  cap,  2, 

(d)  Lezione  XUL  del  Genefi pag,  222? 


fr 


il 


51 


tutores  (a)  ; «juippe  belluis  cognitionis  fenfufque  opero-  ^ 
fum  aliquod  inefTe  principium , nihil  autem  de  hujus  na-  || 
tura  noyifTe  libere  teftabantur  ; adeoque  in  ilio  fiilendum,  ||> 
defperandumque  ulrra  progredì  homines  pofTe  monehant , 
Ma6li  ingenii  acie  Scriptores  1 Scilicec  ipiì  illud  omnino 
idem  Brutis  reipfa  largiebantur , quod  materies  effe  non 
potcft  , ac  quod  in  homine  perinde  cognitioniim  fuarum 
principium,  & vivida  nuncupatur  erigo  ; etfi  hoc  ipfum 
fimdirus  animo  & meditatione  ncftra  haudquaqiiam  re- 
vera  adfequi  pofFe  fperemus  ; namque  acqua  utrobique, 
nemine  conrradicente  , rei  perfcriirandae  adverOaur  cui- 
que  ferie  contemplanti  difficuitas . Quidni  ergo  crune 
proprerea  hominum  animae  auc  immateriales  , aut  fpiri- 
tales  ? Non  id  fané  fapientiores  , fed  mediocres  dumra- 
xat  hou>ine$  definiant , qui  nedum  forte  alcioribus  dia- 
leftices  myftcriis  fant  initiatj . Sed  ad  eumdem  fcriben- 
dae  hiftoriae  ordinem  » linde  paiilifper  fuimus  prò  re 
nata  digrcfll , illico  regrediamur  . 

§ 48.  Inter  eos  vero  , qui  luculenter  Briitorum  anì- 
mam  fpirìtalem  effe  /ibi  caeterifqiie  perfuaferunt , prin- 
ceps  jure  meritoque  efl:  habendus  do£lifIlmus  ille  rerum 
cumprimis  metaphyhcarum  Auftor  , arque  Ainplijica- 
tor  Antonius  Genuenfis  , qtii  elegantifilmam  ea  de  caufa 
Difputationem  adornaffe  fama  ubique  confì:at  pervaga- 
ta  cujus  hic  verba  cxfcribere  abfque  fupervacanea 
prolixitatis  cenfura  tamen  non  poffumus  . Non  ipfe  au- 
tem Gcnuenlis  unus  extitit,  quomodo  nupcr  expreffam 

d 2 Bru- 

ca) Memoir.  de  Tre^oux  1737.  06ìoh.  artìc.  102. 

pag  1855. 

(b)  Ehm.  Metaphyf.  Tom.  IL  par.  IL  pag.  273. 


S2 


Orurorum  fpirltalifHfenì  dcmonlirafre  ccmmendavimus . 
Quippe  celebratiffimus  PhyfiGcs  kaìice  fcriptae  gloria 
lacobùs  Maria  delia  Torre  non  hnjus  fohim  fentenciani 
fufFragio  j argumeritilfjpe  fuis  au£ì:ani  confìrmavit  j verum 
hanc  ctiam  ranpiiani  ' Verofìmiliorem  caeteris  antifì-are 
debere  proniinciavic  (^).  (juantum  praererea  Poefis  Mu° 
farumqué  praecepra  pàtiuntur  , ab  éòdem  , quo  ifti  elii- 
cubrarunc  , fcopo  ncqiiaquam  digrefTus  é0 , eo  quod  in 
Brutorum  céùfàrn  cònflavit  fuo  ele^antiflimò  Pcemate 
ingeniofus  nori  miniis , q.uam  dc^ùs  Benediftus  Stay  Caf- 
finenlls;  cui  irem  amplificando , illuftrandoque  accefTere 
pcflmodum  Clariilimi  Bofcovichii  opportuna  identidem 
Commentarià  , quae  pari  cum  Vatis  mente  gréfiu  poe« 
ticsm  oratìortem  perfeqiiuntur  (^).  ’ 

§ 49.  Pro  belluarlim  fpiritali  anima  difieruerunt 
praetereà  alii  non  pàuci  intcr  Orthodosds  Philolbphi  fe- 
quioris  ternpofis  deciirfu  , e quibus ’exhibere  pofTumus 
prae  caeteris  afferendis  celebratiiBmum  illnm  de  rebus 
praefertim  Biblicis  Scriptorem  Auguftinuni  Calmetum  (e), 
qui  fua  ili  oùlnigenas  difciplinas  amplitudine  eadem  de 
Brntis  quoque  docnifFe  , paucis  immmatis  F vifus  eli , 
qua  è'  a ruperioribus  mox  laudatis  Auf^'òribus  Leihnitio, 
&•  Wolfio  Uberius  fiierant  elucubrata . Non  deefì:  quoque 
alter  Caìmeti  locus  (^),  ubi  Au6lor  erudìtiffimus  qiiae 


(a)  Scienza  della  Natura  particolare  num.  711. 

(b)  P ì/ilofoph,  Recen.  Bened,  Stay  verfihus  tradita 
Suppl'efjr.  ad  Lih^  L i.  ' " 

(c)  In  Dìófionario  Artic.  Befi-ia . 

(d)  Diéfi'onar.  Verbo  Samaritani  . 


|^=®==fc? 


& qupt  animanti^  snter  Dporiim  apud  Samaritanos  fym» 
boia  reeenferentur , quibus  Religipnis  opera  ii  devo- 
verent,  fufe  , profequitur  , aeneifque  Tabulis  ej^hibec. 
Ad  rem  infuper  ncftam ,-  & juxta  Scriptoris  ejufdem 
mentcm  celeberrima  illa  conferrec  Praconis  e|as 
ria,  quem  Babylonii  omnes  Daniele  tefta.rìte  , facris 
ut  Nupien  colebant,  ipfiimque  a Daniele  , adipe  , pice  jr 
piiifque  invicem  in  malFam  cemmixtis  incerfe£lam  non 
ignoramus  , ut  illius  fuperlHtiofae  .Gentis  animum^  a 
tam  nefario  cultu  removerec . Attamen  ifthaec  , ne  iiuc 
impertinens  noftra  videri  poflit  cratio  ipfa,  longioreni 
per  fe  fe  esagitane  dicendorurn  copiam  , quae  prpft£l'o 
nec  praeteinitcenda  ulio  pafto  funt?  neque  parimi  feo- 
po  prodeffe  nofìro  cenferi  'ipra  debent . Itaqnc  eadeni 
in  proximum  Commentaric-rum  Caputa compeilenda  effe 
& Operis  ratio  , & traditae  fuperìus  pcllicitationes  mo- 
do faadent , . quemadmodum  paucis  deint-eps  liccce  in 
Capite  exaftis  folerter  » quaiicum  noffra  patietur  exi- 
litas,  abfolvemiis^.  r.  , = ...  . 

§ 50.  De  pifeiffus  autem  fcribentem  deinde  con» 
fuhmus  p.  .Kìeinium  (Z^jj^quos  induffriqs  ,,  fagaces, , 
acutis  fenfatlorum  idibus  cbnoxios,  ac  coghicionis  ejus 
demum  capaces  foie  deccrnit,  quam  liomimbus  etiam 
adjudicare  poffemus  . Tantundem  vero  exprcffum  coi- 
iigere  cuique  f?.s  ,erit  ex  plefl-i^mis  adnotacionibus  , 
qùas  D.  Lioanec  Infe^oruni  Theologìae  admovere  ma- 
gna 


( a ) Biblìoteque  Raìfannéc  Tom-  XLIV,  Parto 
pag,  585.  Il 

(b)  Cap,  xm 


®>5-(54)4^ 


ì 


li 


II 


I 

o 


II 


gna  conatus  efl:  fedulitate , Se  judicio  (a).  De  eadem 
ciim  Lionnetto  opinione  adverfus  BufFonium,  caetero- 
qui  erudiciflimum  deqtie  rerum  natUralitim  feientia  am- 
pliiTìme  meritum  , opinione  fcribedtern  Dom.  de  Con- 
dillac  adire  non  pigeaC  (ù)  i eumque  perinde  revol- 
verc  , AbbaCem  fcilicec  de  Lignac  , qui  fub  Epil^-olarum 
ad  Arnericanum  fchemate  ejufdem  Buffbnii  circa  pecu- 
dum  animas  phiiofophiam  e putidis  Peripateticorum  fon- 
tibus  ( proh  dolor  f ) hauftam  evertit , eafque  non  mi- 
nus , ac  hemines  fpiritales  effe  egregiis  invi6lifque  fer- 
monibus  afferic  (<r) . 

<5  5:1.  Jiixta  temporum  rationem  confulendi  modo 
confequuntur  alii  nonnulli  Philofcphi  de  Brutorum  ani- 
ma differentes  , qui  iifdem  fuarom  operationum  pràefi- 
dcrrt  moderaroremque  fpiritum  a'corporis  natura  difll- 
milem  prorfus  attribuiffe  ex  aequo  leguntur  . Horum 
itaque  ScriptorUm  prior  celebratiBimus  non  minus  quam 
impiiilìmus  ille  nobis  occUrrit  Anglicus  JHfunie,  qui  ex 
maxima  honiinum  inter  belluafumque  corpera  analogia  11- 
miiitudinem  caufae  in  urrifque  alice jus  arguir,  appofire 
quidem  Se  acute;  a qua  effc£tuum  operationumquo  ici- 
dem  Bmilium  ratio  in  ambobus  animanciofri  generibus 

to- 

(a)  Theologie  des  Infeófes  avec  àes  remafques  de 
Mr.  P.  Lionnet  Tom.  L Pari.  3. 

(b)  Tratte'  des  Anìmauxì . 

(c)  Suite  des  Lettres  ad  un  Americaìn  fur  le  4. 
5,  Volumes  de  VHijtoire  at urtile  de  Mr.  de  Buffo»  , 
fur  le  Tratte  des  Anitnaux  de  Mr.  de  Condillac 

Lettre  3 o,  dS“  fì» 


If' 

I 


^;:«=SSJ=: 


« 


II 

n 


«^(55)4^ 


(p 

I 

o 

n 


i 


tota  dependeat . Omnia  pecudibus  Humé  ipfe  concedic, 
qiiae  homìnìs  naturae  fuae  jure  funt  propria  ; fi  tamen 
ratiocinationum  feriem  » & fyllematum  inventìòriem  ex- 
cipias  , quibus  condendis  imparem  effe  omninò  ariimalenri 
decernit  naturarti  . Quàmplurà  in  conflato  a fe  Opere  {a) 
legentiiim  ocùlis  ac  meditatloni  cbverfantur  , quaè  tiirrsL 
non  fatis  conftarttia  in^er  fe  apparent,tum  falfà  , impia, 
atque  ad  arbitriuiri  confida  cernuntur  : anamen  ùtut  de 
hujiifmodi  vitiis  fit  deflniendum  ; quae  certe  nec  levia 
funt , nec  probo  rémperantique  philofopho  diflimulanda; 
iilud  qiiidem  indubitatum  exiftit  Hurrtió  probatum  , at« 
que  fancicum  j quod  pctiflimurn  caiifae  fpiritalium  Bru- 
torum  admodum  favct.  Extra  rationis  limités  abiiffe  vi- 
fiis  efl  Brifannicùs  alter  flylo  nativo  AoTtor  eo  qùem 
infcripfit  Opere  (^)  ; lieqùe  minùs  ibi  facratiflìmo  Tri- 
nicatis  myfterio  infenfus , atque  blafphernus  apertiflime 
conllrat . Verum  nolbra  in  praefens  haùd  interefl:  erforum 
monflra  ex  depravatis  operibus  decérpta  nòtaré  , eaque 
fingiiìatiiTì  refeilere  . Quoniani  vero  perm’ulta  ibi  pertra- 
ftantur  vera  non  mìnus,  quam  rei  nóflre  admodum  ap- 
poficà  , ad  h'ujufmodi  opus  propterea  convertimur , unde  , 
farcia  teftaque  Religione  Gatliolica , argumenti  a nobis 
lufCepti  vim  magìs  magifque  augeamus.  Siléntio  nihi- 
lóm'iniis  praetefire  debernus  quotquoC  inveniuntur  ab* 

Ano- 


(aì  E/fai  Phihfophtque  fur  V entendemeni  humaìHi 
ir  aduli  de  V Angloìs  Tom.  IL 

(b)  An  Ejfai  oh  fpirìi  ^ Wheretn  thè  doófrtné  ofthe 
Tritfìty  is  cÒnfidered  lu  ibé  leigth  of  nature  and  rea^ 
fon 


If 


If 


il 


■s. 

I 

© 

|. 


Anonymo  Philofopho  prò  anitnantium  fpiriralitats  fubtU 
licer  disputata > ne  totìus  Operis  fpecimen  Ephemeridum  |f 
Scriptorum  more  eomra  inftitutum  noftrum  adornare 
velie  videamur . 

5 52.  Anrcquam  vero  in  philofophorum  ferie  t'exen- 
da  ad  noflra  pene  ufque  tempora  extremum  Capiris  hu- 
jufce  complementum  , & coronidem  imponamus  , cp'erae 
pretitim  fore  exiflimo  alios  recenciores  duos  afFerre 
Scriptores,  qui  conceptis  verbis  fe  prò  Brutorum  fpiritu 
Erma  pe ridanone  fìretilTe  fatentur . Elorum  anus  eft  in- 
geniofus  ilio  Bougeantius  cjus  , quae  ulim , & paiicos 
ance  annos  florebat,  & ubique  genti um  magno  domina- 
batur  fallii,  8c  potentia  » Societatis  Scripror  (^)  ; cujiis 
certe  a fe  conflati  Operis  eonfiliiim  haud  illud , ut  fas 
crat , Au^lbri  fuo  obverfatas  ferio  fuit,  quemsdmodum 
cupiam  de  re  hiijafmodi  gcaviflìma  difputatori  objice- 
retur;  ni fl  forte  Indierà  oratione  acque  intempèrantiflì- 
mo  calamo  eruditis  omnibus  tituli  praepeflti  fpecie  de- 
ceptis  abiiti  voluiflet . Ridiculum  prorfus  Bòugeantii  fy- 
fìema  ( quod  leporis  animlque  levandi  gratia  Zaccharia 
aiida^er  teflance  (ù)  confcriptum  defendicut  ) fpirirale 
in  Bfutis  principiitm  tuetur  quidem  ; veruni  ita  rem 
ccrnminifciniT  cmnem , ut  in  ipforum  corperibus’  non 
brurales  animae , fed  roddem  daemoniaci  fpiritus  opèra- 
tionum  minìflri , ac  praefecFi  verfentur . 

553- 

(a)  Vide  Amufement  Fhilofophique  fur  U Inngage 
des  Bètes . 

(b)  Storia  Lett^  d' hai.  Voi,  IIL  Lih,  I,  cap,  S. 

pag,■^^S, 


57 


§ $}.  Extremiim  tandens  in  had  p^erfequendu  veluti 
hiftoria  lo^um  praefòandffimo  Viro  lohanni  Lamio  con- 
ftiaiimus  ?'  cui  fecandum  Fiorentia  , ©lini  fcicntiarum 
praeckriili'maruraqiie  Artium  Mater  atquo  Magiftia,diu 
fortaffis  hodierna  hac  aCtate  / atque  deinceps  haérens 
praedolabitur . Ilie  ergo  in  ornai  dilciplinarum  genere 
fummiis  , atque  magnificus  animàntiFus , pollquam  diu 
moltumque  rem  penitius  introfpexerac , inceiiigeadi  eam 
largitur  jure  faoultateni' , quae  a caeteris  nequir  ratio- 
nalìum  prcprietanbus  fejun^a  conllfìere  : quare  ipfe 
prò  foa  egregia  in  veritatum  nexum  eònfiantia  peeii« 
dum  omnium  anirìias  tot  tancifque  viri'bus  inllu£las  j'qusie 
corpoream  quamlibet  excedunt  penìtus  condicionem  , ad 
germani  fpìritus  ind'olem  actoMit,  iifdemque  immorta- 
liratis  nativum  munus'  etiam  imperdri  nullatenus  an« 
ceps  formidat  {a) . Alia  iniupef  multo  amplierà  prac- 
terire  equidem  debere  me  prò  aequa  brevitate’  fendo  , 
quae  cmnem  oietenus  de  Btutis  ab  Lamio  mccum '»fa« 
miliariffime  colloquente  acceptam  philofophiam  fpeftant  » 
cujiis  niliilominus  fumma  ab  aliis  item  airdicntibus  faepe 
faepius  percepta  idipfum  demum  confìcit , quod  praecla» 
ris  verbis  atque  fententiis  ab’ e.odem  prolata  5 atque  de- 
creta diximus  paullo  fuperius  * 

§ 54.  Ha^leniis  de  philofophorum  egimus  circa  fpì- 
ritalem'  belluarum  animam  unanimi  in  omne  ferme  tem- 
pus  confenfu:  Qua  qiiidem  in  re  nec  otium  peididiiTe 
arbitramur , nec  minus  faciy  Peripatedcoxuili  iiiepdlli- 

mae 

(a)  NovstU  Leticarli  per  r Anna  r^dì.  Firenze  a; 
Gennajo , 30.  Fehbrajo  , e 6.  Marzo  ^ 


itiàe  opinioni  fecifTe  dubitamus  ^ quamprimum  hanc  curri 
tot  tantifque  illuftrium  omnique  exccptione  majorum 
Virofum  teftirrioniis  coritulerinius . Étenim  fi  ab  extrin- 
feco,  ut  ajunt , arguriientationis  robofe  res  nobis  foluni 
efTet  decernenda  , ncque  alia  multo  validìora  forent  adfci- 
fcerida  alitindé  petita  , quanl  a Scriprofum  aufloritate , 
quifquis  jam  perfpicic , haud  leve  profeto  propofito  fcri- 
bendi  fcopo  pondus  fore  addituros , li  centra  corpoream 
Schólafliicorum  animam  eorum  affertis  praehabenda  erte 
volueiimus  quaecuirique  ab  iis  excogitata , & tradita 
pcipetuis  produntur  mcmoriiss  qui  naturae  vim  atque 
effe^ta  patienti  Audio , & ratione  inveftigarunt . Multa 
ab  onìnium  aetatuni  Philofophis  prudenter  fuilTe  & gra- 
viter  difputara multa  etiam  bréviter  , & commóde  di- 
£l:a  , multa  denique  ingeniofe  , & luculenter  expofita , 
qui  fuerint  foutalTe  inficiati , ifti  certe  non  verbis  , & 
ratiorie  , fcd  contemptu  ; ne  verberibus,  & vinculis  di- 
cam  ; coercendi  videntiir Attàmen  longe  gravior  eft 
difputatio,  quum  non  de  unius  alteriufve  Philofophi 
fuffragio  res  eft , fed  de  univerforum  pene  hujufmodi 
Sciiptórum'  unum  idemque  affirmantium  placito  quae-' 
filo  vertitur,  & eruditio . Ipfa  nimirum’  naturae  prae- 
l^cribic  ratio,  & difciplìna  ; ad  quam'  non  dofti  fed  fa£ti 
éfie  videmur  ut  quae  viri  graves , ingeniofi  , eruditi 
acute  diligenterqiie  tradiderint,  eaderii  omnes  litteris 
non  aburentes  Continuo  excipiant , mente  compleftantur  , 
iìfque  proinde  antiftare  curent , quae  ab  aliis  paucis 
Contra  confignata  perperam'  fuere , a quibus  fieri  ne- 
queunt  doftiorcs , ac  prudentiores  . Nihil  itaque  infa- 
àius'  intèfcedere  nos  interi,  & Peripateticos  pofiet,  li 

in 


11 


i 

o. 


V 


fi 


• 59 


H 


in  belluarum  animae  inveftigatione  eriiditioneque  pà« 
randa  eos  negligcremùs  Au^lores , qui  Se  fummo  inge- 
nio i finguiari  cura  , Se  diuturni  tempotis  experimentis 
in  cognofeendis  BrutOrum  animabus  elabcrariint;  re£l:e- 
que  propterea  quum  hic  , tum  in  omni  philofophia  per- 
difeenda  feientiae  hujus  profefToribus  in  eamdem  prae» 
fertim  fententiam  confpirantibus  fìdem  habeaiiius  opor* 
tet^  ncque  proinde  fingularia  debemus  placita  commu® 
nìbus  ariteferre  ; quemadmodum  Theodoretus  etiam  ma- 
gna exemplorùm  vi  patefecerac  olim,  atque  monùerat  (a). 
Quamobrem  id  quidem  non  eft  dubium,  quin  veruni 
Se  fatis  explorafùtn  fit , pecudum  animas  fpiritales  noni 
fecùs  atque  liomines  res  percipere,  de  iis  deliberare, 
eafque  perìnde  expetere  jde  qUo  omnium  Philofophorum 
natura  confentit . Quomodo  enim  homines , & ambitioH 
honoris,  Se  gloriae,’  Se  cacci  fere  opinionum  carpenda- 
rum  cupiditate,  Se  plurium  faeculorum  vafietate  maxi- 
mifque  ìocorum  intervallis  disjunfti  in  hanc  unam  , quam 
haftenus  ex  eorilm  fcriptis  exhibuimus  , perfuafionem 
concurrifTent , nifi  in  eamdem  veluti  naturae  confpira- 
tionem  impuifu  quodam , Se  evidentifilmae  vericatis  fti» 
mulis  accedentibus  a£Ì:i  fuìfient  ? Quae  profefto  etfi  ma- 
Jori  phiiofophicae  eruditionis  ubertate  abfolvi  a ncbis 
potuifient , quam  quae  priori  bocce  Commentariorum 
Capite  comprehenfa  breviter  effe  voluifrius , ea  tameri 
fatis  fuperque  expofita  fuiffe  eónfidimus , ut  inde  paté» 
ret , conimunes  fapientum  conceptiones  non  minoris  effe' 
faciendas , quam  fi  univerforum  hominum  effent  com« 
ùiunes  -,  Se  Peripateticorurri  de  pecudum  anima  fentcn- 

tias- 

(a)  Lib,  1.  de  Graecor»  offeB-  curai. 


1 


6o  )^ 

5^=éfc=fc: 


:=Ì=^*Ì23§^. 


tias  tanquam  deliramenta,  6c  nullius  pretii  di£ta  fofe  du- 
bio  procul  habenda . tJtriufque  propolìti  veritas  criti'ces 
folum  ammadverfionibus , acque  ilio  argumentàtionis  ge- 
nere > quod  cxttinfecum  vocanc , detegenda  nobis  fuerat  ; 
queiUadmodum  haud  diflìmili  orationis  methodo  alia  per- 
inde  nonnullis  proximis  fuccedentibus  Capitibiis  perfe- 
quemur  ; donec  iila  tandem  attingamus , quae  intimam 
rei  noftrae  indaginem , prellloremque  ab  altioribus  phy- 
fices  myftcriis  difpucatienem  efflagicab'unt  • 


CA^ 


1^' 


/■ 


i 

i 


Ì^=S)=^- 


€ ^4  3P  ir  T xi:% 

Toth's  humanì  generis  òmnìum  temporum  fuffragatur 
confenfus  , quum  de  immatmali  Brutorum  cogni- 
zione inflitiiitur  inquìjltìo , 


I ìiemo  àequius  bellua«* 
rum  animam  valet  inter« 
nofcere,atque  ab  eo  fon* 
te  ita  petefe  argumen- 
tationes  fuas  qui  Sebo- 
1 ani  m e ffa  to  ex  f r i n fc  c ii  s 
ffìi , Ut  prò  ea  adferen« 
da  veliewonter  trliim» 
phet , quartf  iì  ad  uni» 
verfalem  homlfium  ^oftfcnfiim  gcritium  omnium  , ac  tem» 
ponim  fermocinationem  fuam  pertinere  curer;  idsoque 
efficiat,  ut  fpiritalis  illa  naturai  totius  voluti  voce  sd- 
ftriiatur  j fupervacaneum  fore  propterea  reor  le^lorem 
pluribiis  modo  erudì  re  quantopere  hujufmodi  vox  fapien- 
tiorum  judicio  ad  fidem  facìendam  reipfa  conferat  ; qua» 
re  hujus  fuadendae  omni  cegitatione  penitus  abjefta  il- 
' ' ^ lud 


;3iìr*èì^;!?5ì23 


lud  eontinuo  adgredior , quod  fuic  paulo  ante  maximo- 
pere  propofitum , 

5 5(J.  Nunc  itaque  operae  pretium  efTe  cxìfHmotan* 
quam  ratum  confirmatumque  tenere, apud  cultas  omnes, 
(&  barbaras  etiam  nationes  illud  prò  Nunrinibiis  religio- 
fe  colendis  in  maximo  pretio  fuifTe , quod  fui  excellen- 
tem  ingeneraret  mentibus  cninionem,  quod  caeteris  re- 
bus praeflaret  humanis,quod  univerfum  fuo  regeret,  at- 
que  adminiftrarec  imperi© , quod  ut  nulla  re  indigeret, 
ita  maxima  fui  potevate  omniumque  rerura  copia  fingu- 
ìis  opicularetur  exorantium  egeftacibus,  quod  demum 
illud  fapientia  tantum  , Se  ingenio  polleret,  quantum  cae- 
li  ceraeque  ordinata  varietas  , ac  mirus  piane  univerfo- 
rum  concentus  in  regimine  promovendo  rationis , ac 
confini  efflagitare  viderctur.  Itaque  fi  terras  pene  om- 
nes , ut  animo  , fic  etiam  oculis  luflrare , gentiumque 
orientalium  pocifilmum , vel  ftudia,  vel  mores  'propius 
ànfpipere  , fingularumque  colligere  per  nos  ipfi  fenten- 
tias  facili  negotio  pocuifTemus  olim  *,  qiiomodo  mpnu- 
mentorum  praefidio,  quae  a veteribus  Philofophis  pofle- 
ritati  funt  relifta  , inpraefens  contemplari  commode 
valemus  ; non  effet  alia  ratione  nobis  in  inveftiganda  ea 
de  Brutorum  natura  opinione  laborandum , quam  prifeae 
aetatis  nationes  pcrmultas  perfuafione , & facra  etiam 
confuetudine  fuifTe  amplexaras  hiftoricorum  litterae  do-’ 
cent , de  quibus  non  fine  temeritate  dubitare  nequimus  * 
Attamen , quum  hiftoriis  folum  omni  exceptione  majo- 
ribus  contenti  modo  effe  debeamus,  quo  rem  hanc  de- 
finire pofiimus,  ita  retroafti  temporis  populos  quamplu- 
rimos,  ne  dicam  univerfos,  indoftos , atque  fapientes  in 

tan* 


I 

è 


f 


I 

I 


•=fe=feé|^ 


yf 

tanta  prò  fpiritualibus  belluarum  animabus , tamque  fir-  W 
ma  opinione  fui/Te  pervideo  , ut  tanquam  Numina  per- 
petuo coluerint  ,pro  iis  facra  6c  caeremonias  inftituerint , 

& quae  reliqua  flint  ad  Reiligionem  condendam  necef- 
faria.  Quid  porro  Arae  fibi , quid  Delubra,  quid  Nemo- 
ra,  quid  vota  anìmantibus  effufs  volebant , quid  preces, 
quid  totus  rituum  facrorum  apparatus  , quos  ubique  vi- 
guiffe  deprehendimus , declarat,  nifi  aliqua  a populis 
haec  iifurpantibus  fpeflari , quae  magnani  gerercnt  rerum 
fuarum  afilduamque  curam,  quae  bene  prcmeritis  cape- 
rentur , quae  poenas , quae  praemia  divlderent , quae 
ferrent  implorantibus  opem  , quae  denique  cunfta  vir- 
ture , confilio  moderarentur  fuo  Sapientifiìma , ac  Prae- 
potentia  NuminapQuae  qiium  ita  efie  tocìus  antiquitacìs 
fuffragentur  memoriae , atque  ad  divinam  ufque  natu- 
rerà elata  animantia  univerfa  fuìfie  doceamur  , haud  cer- 
te difficile  erit  ingenuo  lettori  futururn  libenti  perfua- 
foque  nobis  animo  dare  » recentìorum  de  Brutcrum  fpi- 
ritalitate  fententias  cum  yeterum  nationum  eadem  fuper 
re  placitis  omnino  confentire  . 

§ 57.  Haud  prefetto  nos  ea  latet  fufpicio,  quae  ab 
indoCbis  nec  acutis  quibufdani  difpuratoribus  afferri  for- 
taffe  valeret  ; hominum  videlicet  genus  univerfum  in 
fententias  de  natura  Divinitatis  admodum  varias,  difere- 
pantes , abfurdas  faciliime  feindi  confueviffe , quas 
inter  recenferi  non  abfque  humani  ingenii  probrofa  nota 
debeat,  quae  in  fupremam  Numinum  majeffatem  extulit 
animantia  ; neqne  tamen  a fatuis  id  genus  reprobandif- 
que  cogirationìbus  inferri  legìcime  pofle , Bruta  reipfa 
in  fpìrituum  clafiem  referri  debere  j tametfi  Nationes 

bar- 


fjgrBarte  , arque  incuftae,  fi  ve  ferarum  potius  quam  fs- 
pientam  more  vham  degentes  , eo  ufque  furerò  incredi- 
bili vefania  pafTae  fuerint,  ut  in  tot  partirentur  Deos, 
quot  belliiarum  funt  genera , qiiae  rationalium  ritu  vi- 
vere, & cogitare  videntur. 

§.  58.  Ac  de  hac  difficiiltato  aliquid  eft  , quod  jam 
in  hoc  Capite  primum  commentemur  , antequam  propo- 
ficum  noftrum  experiri  aggrediamur . Equidem  non  infi- 
cior  ftultìtiae  maximum  , acque  impietarìs  fupreinum  effe 
argumentum  illud  belìiiis  velie  per  fummam  nefariam- 
que  infeitiam  attribiiere,  quod  eriam  indigniflimum  ef- 
fet  vel  multo  perfe£Honlbus  rebus  adjudicare . Verum 
non  hic  de  jure  deque  dogmatis  hujufce  ratione  a ncbis 
quaeritur , fed  de  re  rota  eft  difputatio  . Sane  quod  unani- 
mis  hominum  concorfque  fententia  Bruta  velile  Numina 
colenda  effe  aliquando  fìratiierit,  eft  veritas , qiiam  fafti 
tum  Jureconfulti , tum  Critici  appellane . Si  igitur  ani- 
mantia  omnia  ita  perperam  exiftimabantur  antiquirus , 
mente  tamen  atque  emnifeientia  carere  ipfa  nullatenus 
pnteranc.  Quis  autem  nefeìat,  id  nobis  folum  inprae- 
fens  verum  effe , qued  teftibus  in  medium  allatis  pro- 
becur  iis,  quorum  ncque  fides , neque  faprentìa  nutet 
aliquando  ? Porro  qui  generis  humani  communi  quali  de- 
creto , quod  pecudes  Deorum  immortalium  veoeratione 
dignae  habitae  ab  in'iumeris  gentibus  fuerint,  declarari 
eonfirmanc  » ex  omni  memoria  funt  actacum , temporum  , 
civitatum  Viri  gravifllmi , quorum  in  monumentis  coì- 
lìgendis  diligentiamf  ncque  fidem  in  affercndis,  ncque 
prudentiara  acque  do6!:riaam  in  explìcandis  deflderare 
poflis.  Itaque  qiium  permuìti  Scriptores  aperte  docue- 

rlnc 


y: 

a 


il 


fy 


rint , ab  omnibus  ferme  regiotiibus  retroa^is  temporibus 
divinam  in  Brutis  agniram  cultamque  fuiiTe  aliquo  modo 
fubflantiam , quid  aìiud  cuipiam  credere  permittitur, 
quam  eas  belluas  veterum  jiidicio  fpiritalis  indolis  effe 
prorfus,  quae  fupremam  ab  iis  obfervantiam  excipie- 
banc.  Expendendum  fupercff  ergo,  an  rem  ita  fe  ha- 
bere  perfpicue  videamus  ; an  inquam  vetuffi,  quod  fìr- 
mum  effe  afferuimus,  Au£lores  difcrte  teflentur:  in  qua 
certe  amplifllma  peragranda  provincia  non  eum  confe» 
£labor  orstionis  ordinem , ut  de  quadrupedibus  primum, 
de  avibus  deinde , deque  pìfcibus  demum  majorum  no- 
ftrorum  teftimonio  firn  loquuturiis , quomodo  pofferiori 
Capite  faciendum  effe  exiftimavi  5 verum  ad  folipedes 
aliquando  , atque  inde  ad  aves , nunc  ad  bifulcas  , nunc 
ad  multilidas  belluas  , deinde  ad  pifces  , poffmodum  ad 
infefìrorum  genus  vario  fermone  me  forfitan  convertam  ; 
quò  potiffimum  jmxta  fcopum  noffrum  in  univcrfum  ani- 
mantium  regnum  Relligio  olim  , & nunc  etiam  a popu- 
lis  bene  miiltis  inffitiita  offendatur.  atque  in  longa  ne- 
potum  fucceflione  devorillìme  cuflcdita  . 

§ 5p.  Principio  iraque  fuperfHtiofam  Aegyptiorum 
gentem  , aliafque  Orientales  finitimas  animantiapro  Diis 
habuiffe  exhibeam , anrequam  caeteros  Orbis  populos  fub 
eadem  rerum  fpecie  proponam.  Ad  rem  porro  fpcflare 
non  arbitror  qua  via,  & ratione  tam  turpis  in  cas , & 
tam  late  patens  Nationes  Idololatria  fueric  mÌLiim  in 
modum  progrcffa  , ac  continuo  Strabonis  fide  omni 
exceptione  dignioris  confentaneum  eff  aiifpicari  , Hujus 
illuftris  patet  locus  e graecis  foncibus  in  latina  conver- 

e fus 


n 


66)^ 


4i 


ba* 


(a)  Lik  XVIÌL 

(b)  Uh.  Vili.  Cap.  4(J. 


k 

fus  (a).Sunt  qtiaedam  anìmalta  (ita  fcribit),  quae  Ae^ 
gyptìì  colunt  untverjt  ; ut  de  terrefirihus  trìa  , bovem  , 
canem  y felem  ; e volatìUbuSt  accipitrem  , atque  ìbim  : 
ex  aquatìlìbus  duo  , lepidotum  ( live  fquammatum  ) pi» 
feem  , oxyvynchum  . Sunt  ^ quae  feorjim  coluntur  . 

Sic  Saitae , ^ Thebani  > ovem  ; Latum  vero  , qui  pi» 
fcis  quidam  efl  in  Nilo  , Latopolitani  s Lupurn  Lycnpo» 
lìtaui  y Cynocepbalum  Hermopolitani  y Cepuin  Babyloniì 
qui  funi  juxta  Memphim  . Cepus  faciern  hnbet  Satyro 
Jtmilem  > caetera  inter  canem  atque  urfum  ; in  Aethio» 
pia  nafeitur . Aquilani  Thebani  ^ Leonem  Leontopolitaniy 
Capram  y ^ Hircum  Mendajìì  y Mygalem  Athribitae  » 
ahi  alìud . Cau(fas  vero  adferunt  inter  fe  non  conjen» 
tientes . Bovem  ab  Aegyptiorum  vulgo  tanquam  Nnmen 
veneratum  teftatur  quoque  Plinius  (^}  ; cui  rìtè  colendo 
Sacra  in  Templis  dicari  praeterea  àoQ.QX.  .Bos  in  Aegypto 
etiam  ( ejus  funt  verba  ) Numìnis  vice  colitur  : Apim 
vocant . Et  mox  fubdit:  Sunt  delubra  ei  gemina  y quae 
vocant  tbalamos  , anguria  poputorum  . Alterum  intrajfe 
laetum  efl  y in  altero  dira  portendit . Refponfa  privatis 
dat  y e manu  confulentium  cihum  capiendo.  Germanici 
Caefarìs  manum  averfatus  efl  y haud  multo  pofl  extin» 

Bi . Caetero  fecretus  y quum  fe  proripuit  in  coetus  yin» 
cedìt  fummótu  liBorum  , grexque  puerorum  comitatur 
carmen  honori  ejus  canentium  . Feles  autem  in  divino 
honore  in  omnibus  Aegyptiorum  terris  habiros  refert  He- 
rodotus  ( in  Euterpe) , qui  addit  praeterea  , eos  , ut  pri- 
mum  domibus  interierant  > folitos  faliri , atque  ita  Bu- 


t 

(§> 

I 


^H*(  *5?  )4^ 


il 


il 


^ bafHm  deferri#  ut  facra  in  Urbe  fepeìirentur . De  hu- 
jufmodi  in  Aeluros  live  feles  ejus  gentis  Relligione  te- 
ftem  quoque  Tullium  pofTumus  advocare  (</)  ; cui  infu- 
per  adjiciendi  funt  Diodorus  Siculus  (^) , Juvenalis  (c) , 
atque  Piutarchus  {d) . t^ui  item  fub  Ciementis  Romani 
nomine  Recognitìùnum  vulgo  cenferur  vetus  Au£lor 
candem  Aegyptiorum  narrat  vefaniam , quae  cum  diftis 
bue  ufque  confentit  oninino . Aliì  Aegyptiorum  hovem  [e) , 
qui  Apis  dicitur  i colendum^  tradidere  , alii  Hircum  , 
aia  trattasi  nonnulli  ìbìm  y quidam  Serpentem  y Rifcem 
quoque , ^ Caephas  , </y  Cloacas , Crepitus  ventris  prò 
Numinihus  habendos  ejje  docuere  y alia  it^numef&bilia , 
quae  pudet  etiam  nominare.  Simias  infuper , & Cerco- 
pichecos  ab  eadem  natione  in  Deorum  concilìum  ; quip- 
pe  animantia  admodum  ingeniofa;  fuiffe  reJata  conluli 
poteft  Invenalis  (./*)  : quod  etiam  ab  aliis  aiTertum  Seri* 
ptoribus  , atque  piobatum  oftendi  haud  difiìculter  polTet , 
nifi  aequo  longipres  effe  yereremur.  Caprcas , abfque 
ulla  tamen  hircorum  exiftimaricne , ab  Urbis  Copti  in- 
colis  divinis  profequutas  honoribus  fìdem  facit  Aclia- 
niis  (g) , quorum  e graeco  verba  fubjiciunt  ; Copti  ex 
Capris  feris  faemìnas  colunt  ; dìvìnìtatem  etiam  iis  tri- 
buunt  : mares  autem  comedunt  ; faemìnas  vero  ajunt , 
effe  obleBamentum  ac  delicìas  Ifidos  : tametfi  alii  ex  to- 

e 2 ta 

(a)  De  Legibus  Lih.  I.  De  Natura  Deorum  Lih.  /. 
Qae^ìon.  Tufcul.  Lib.  V.  (b)  Lib.  L 

(c)  Satyr.  XK 

(d)  Sympojìqcon  Lih,  IV.  Quaejl,  V, 

(e)  Lib.  V.  • (f  ) Satyr.  XV.  \ 

(g)  De  Animalibus  Lib.  X,  Gap.  23.  É 


© 


^(  6B)^ 


ta  Aegypto  populi  iiircos  etiam  proNuminibus  habuiflTe  , 
legi  poteft  apud  jMaximurn  Tyrium  (<«);  cujus  rei  prae- 
terea  caufTam  cxponic  Diodorus  Sìculus  {ù)  hifee  verbis  : 
Hircum  inter  Deos  retulere  ob  genitale  tnemhrum  : 
cut  Graecis  propterea  ajunt  venerationi  ejfe  Prìapum  : 
Alia  plura  Bnicorum  genera  apud  Aegyptiorum  gentem  , 
quadriipedum , avium  , & aquatiiium  infra  Deorum  cen- 
fum  fuiffe , & magnis  Relligionis  obfervantiis  alte  fu- 
fpefta  , res  eft  exploratiffima  juxta  omnium  Scriptorum 
fidem  ; quqd  exinde  ingens  haucire  fe  poffe  ccmmodum 
atque  aemolumentum  arbirrarentur , ut  diferte  Tullius 
affirmat  : Ipjl^  qui  irrìdentur  Aegyptii , nullam  helluam , 
nifi  ob  aliquam  utUitatem  ^ quam  ex  ea  caperent  t conr 
fiecraverunt  (c)  : velut  Ibes  maximam  vim  fierpentium 
ponficiunt  ^ F.o]]’ui7i  de  ichnetiìnonum  utilitate  ^ de  ero- 
codilorum  t de  felium  dicere  ; fied  nolo  effe  longior,lta 
concludam  tamen  , belluas  a barbaris  propter  beneficium 
confiecratas  . Verum  ab  hujufce  Nationis  ineptifiìmo  in 
belluas  cultu  in  alias  tranfmigremus  oras , in  quibus  fi- 
niilis  vigueric  in  liujufmodi  Nomina  exìfì:imatìo . 

g 6o.  Si  Democrito  hiftorico  apud  Suidam  danda 
fides  elfc  aliqua , quernadmodum  decere  videtur,  Judeo- 
rum  genus  quorundam  animantiiim  veneratione  caprum 
fuilTe  docemur  . Afinos  ac  fues  potiillmum  ab  aliquibus 
ejus  nationis  adoratos,  & cur  utrumque  animai  ab  iis 
iionoriim  diviuorum  fignificationibus  fpe£taretur  olim , 

aperte. 

(a)  Serin.  XXXVlìh 

(b)  Bihliothccae  Lib.  1, 

(c)  Ita  laudatus  AuBor  de  Natura  Deor.  Lih.h 


I 

© 

I 

o 


aperte  explanat  Plutarchus  (a)  : Ac  fortajje  id  ratìoite 
nititur  ; ut  ficut  ajino  , quìa  fontem  iìs  aquae  com» 
monjlravit  , Jic  fui  , quìa  fatìonis  , araiìonìs 
efi  magìflra  i ctiltus  apud  eos  Jit  rdìgìofus , Ab  Aegy- 
ptiis  tamen  , qui  certe  principes  hujurmodi  eultus  pro- 
pagafores  habifi  facile  funt  > ad  aliarum  gentium  rirus 
hac  fuper  re  inftituros  dicendo  progrediamur  ^ & quid 
Judei  reipfa  de  Sue  Se  Alino  fenferint  Criticis  ìnterea 
feverioribus  maturius  difqiiirendum  commircarmis . 

$ (Si.  Eorumdem  Aegyptiorum  exemplo  live  tradì- 
tionibiis  Pitheciifii  Simias  colere , ac  prò  Numinibiis  ve- 
nerati caepilTe  a Diodoro  Siculo  fcribiintur . do» 

mos  Sirniae  (hujus  en  verba  e graecà  origine  accurate 
converfa  ) quas  homines  frequentant  ^ prò  Diìs  ha* 
hentur  apud  illos , Ut  apud  Aegyptìos  canes  » Paratos 
etlam  in  'celli s panarils  cìbos , quandoUhet  nemìne  pvo» 
hibente  , hae  bejliae  fumant , nomi  ita  qu  e , ut  pluvi  um  , 
a Sì hiii s y ficut  apud  nos  a Diis  , parentes  iiheris  fuìs 
imponunt . Qui  anìnial  hoc  ìnterfecerint  -,  in  eos  ut  ne» 
fariae  impietatìs  reos  t fuppUcio  capiti s animadvertiitir , 
Idèo  apud  nonnullos  proverhii  vicem  Qbtìnult , quod  in 
magnifice  fe  ejferenfes  dìcitur  ; Sirniae  cruorem  hihifti. 

§ Ó2.  Magna  item  fuit  prifeis  temporibus  ad  nc° 
ftrum  ufque  faecuium  in  India  Orientali  in  Cerco- 
pithecos  obfervantia:  quam  perinde  in  Boves  ibidem  non 
minorem  fuilTe  , diferte  Scaliger  adverfus  Cardanum  af- 
firmac  (e) . Quemadmodum  Ifis  elìm  ab  Aegyptiis  , ita 

nane 

(a)  Sympof  Uh,  IV.  Quaefl.  Ve 

(b)  Lib.  XX. 

(c)  Ex  ere  Hat  e 25S.  SeH.  L 


^7o)4<^ 


ì 

nunc  ah  Indisi  qui  Cuchin  regnum  ìncolunt  y Bes  /><*- 
culiaH  cultu  prò  Deo  habetur , ^ nuncupatur  Tam- 
baran.  Qui  veterì  cultiiì  novus  hìc  ut  refpondet  y ita 
prìfcum  Graecorum  iriflitutum  novi  memoria  re^refen^ 
tatur  in  Qoloim  , quae  ab  aliis  locis  haud  multum  di* 
fiat  Orientem  verfus , Haec  quidem  divinàe  in  haec  ani- 
mantia  venerationis  ex  veterato  Indorum  more  confir- 
matae  pcrfpicua  commemorati  Scriptoris  funt  verba  : at- 
tamen  ad  Cercopithccos  redeamus . Scilicet  Balbiis  im- 
primìs  in  eo  » qiiod  icalice  prodidit , rerum  multarum  , 
& magnarum  Itinerario  majori  qua  per  fefe  potuit  tum 
fedulitate  , tum  fide  & judicii  acie  collefto,  a fe,  dum 
Macaum  inter  & Pegu  medium  iter  perageret , vifa  fuifTe 
tefiratur  Idola  permulta , quae  vulgo  Pagodi  iis  Regio- 
nibus  dicuntur  : inter  ea  vero  innumcra  pene  rcperifFe 
Cfrrcopithecorum  fimulacra  in  facris  earum  Gentium  Fa- 
nis  elata  ; fecus  autem  eorum  fores  , feu  in  eorumdem 
viciniis  ipfamet  Bruta  viventia  fervari  alligata  tradit  , 
quae  cum  honore  & tanquam  Numina  ab  Indis  fufpici , 
ad  eaque  praeces  fundi  femel  iterumque  teftatum  habet . 

5 <^3-  Aequa  nobis  fefe  offert  a lohanne  Ugone  Linf- 
chotano  tradita  in  Simias  ab  iifdem  Populis  impenla  Rei- 
ligio  ; quae  Cercopithecis  fimillìmae  cuique  videntur  . 
Id  Lufitanis  anno  IÓ54.  compertiflìmum  fuìfle  ab  eodem 
Scriptore  edocemur  , quum  ipfi  poft  captam  Seylon  In- 
fuiam  Tempium  in  fummo  Adamitici  Montis  vertice 
magnifice  extruftum  vallare , ac  ejus  pretiofa  quaeque 
diripere  adorfi  funt . In  eo  itaque  , ad  quod  ingenti  mul- 
titudinis  frequentia , tanquam  ad  divinitatis  perfugium 
Infulani  adfcendebanc  illi,  quorum  ibi  etiam  facta  om« 

nia 


I 

O 


§ 

o 

tl 


<^(  7 1 

!=a==«=‘^  ^r:Sc=tt-- 


I 

I 


nia  celebrabantur  , nìhil  viftores  invenifTe  feruntiir,  prae- 
ter  Cifliilam  quandam  calathi  inftar  auro  gemmifque  ful- 
gentem  , in  qua  Simiae  Dens  caute  recondcbatur  . Hunc 
igitur  abftulifTe  Hugo  narrat , qiiem  incredibili  Regu- 
Jorum  maerore  inde  adfportandum  qiium  ii  decreviffent  , 
miflì  a Seylanis  legati  continuo  funt , qui  Luficanis  prò 
eodem  Dente  redimendo  feptingenta  Ducatorum  millia 
folverent,  ne  tantum  divinae  fubftantiae  pignus  per  (um- 
miim  dedecus  pollueretur . At  de  Indorum  moribus  jam 
prò  noftra  brevitate  fatis  ; nunc  autem  facrum  Graeco- 
fum  cultum  tantifper  inveftigemus . 

§ 64.  Muftelas  coluilTe  Thebanos , eafque  prò  toti- 
dem  Diis  habuilTe  teftem  afFerre  polTumus  Aelìanum  {a): 
qui  praecerea  Tcnediis  mures  facros  fui/Te  ibidem  fcri- 
bit . Samiis  quoque  O^es  prò  Numinibus  fuifTe  , Del- 
phiis  Liipos , Ambraciotis  Leaenas;  praeter  alios  , qucs 
fìlentio  praeterire  confulto  volumus  ; idem  nobis  prae- 
clarus  omnique  exceptionc  major  Aelianiis  Au£l:or  eli: , 
Idem  Plutarchi  (ù)  tedimonio  alTeramus  oportet  de  Echi- 
nis  terreRribus , quos  velut  Deos  rota  ZoroaRris  Schola 
imprìmis  venerata  eR  . 

§ 6$.  Crebeirìmae  item  occurrunt  aliorum  Scripro- 
riim  memoriae  , quae  Nationum  pene  imiverfarum  exhi- 
bent , in  excolendis  facra  obfervantia  non  quadrupedi- 
bus  folum  , vcrum  etiam  volucribus,  ferpentibus  , pifci- 
bus  mirum  piane  confenfum  , quorum  teftimonia  brevi- 
tatis  caufa  praetermittimus . Earum  vero  praecipui  ha- 

ben- 


(a)  De  Atiìmalihus  iJh.  Xìl.  cap,  5', 

(b)  Sympojtacon  Uh*  IV,  Qjcaefl,  V, 


ìk 


I 


TI 


^>^(7^  )'F^ 

•=!a:==iè=“SS^ 


bentur  prò  retroa£ì:a  antiquitate  tefles  Clemens  Alexan- 
drinus  , Eufebius  , Strabo  , Plutarchus  , Plinius , Diodo- 
rus  Siculus  , aliique  non  pauci,  quorum  plerique  > tametfl 
ethnica  fuperllitionc  occupati  ram  late  pervagatam  in 
toto  pene  orbe  Brutorum  Relligionem  haudquaquam  fen- 
fu  intimo  , & fincera  perfuafione  commendarent , quid 
nihilominus  omnium  gentiuro  vulgus  de  animantium  na- 
tura fentirct  perpetui  fuere  ipil  atque  conftantes  , ut  fcri- 
ptis  exafta  fide  confignarent. 

§ 66.  Antequam  vero  ad  Romanorum  in  Relligionis 
negocio  mores , & ad  Romae  delubra  & limulacra  acce- 
damus  , praetereundum  haud  fore  arbitramur  qua  (li- 
cer foeda  ) fuperftitione  Mexicani  tenerentur  , ex  Paulo 
GrìRaldo , heic  referre  (a)',  fciiicet  Vefpertiliones  iis 
Populis  facci  adeo  elapfo  faeculo  vili  funt , ut  eos  velut 
fuprema  Numina  celebrarent,  atque  in  magnificentiilì- 
mis  Aedibus  cuftodirent.  Quae  fané  ut  in  ea  Orientali 
plaga  , ita  etiam  in  reliquis  hucufque  commemoratis  na- 
ticnibus  tantam  in  Bruta  venerationem  non  comitaren- 
tur,  nid  omnes  animo  ab  ipfo  nutiicis  lafte  altius  im- 
bìbilTeat , omnia  Se  lingula  animantia  iis  reipfa  mentis 
potiflimuin  charafteribiis  fiipra  quaeque  alia  pollere , 
qui  Deorum  immortalium  majeftatem  apprime  de- 
cerent. 

5 <>7*  Haud  igitur  mirum  cuìpiam  fapienti  erit  certe 
futurum  , qui  Romanae  Reipublicae  Relligionem  ex  om- 
nium exterarum  Gentium  ritibus  colleftam  , permixtam  , 
atque  congeftam  contemplando  varium  perinde  animalium 
genus  in  ejus  facris , caeremoniis  , fymbolis , Templo- 

ffum 

(a)  Hèflor.  Indie ae  Lih,  3» 


© 


«#i-(7j)-f^ 


rum  infignibus  , Lncis  , Atriis  » Nuniifmatibus  , aliifque 
(Imilibus  facile  detexerit  , qiiibus  maxima  ejus  Gentis 
Itaìiae  totiufque  etiam  orbis  Regìnae  ceìeberrimae  Theo- 
logia  conflabat  , & cmnìs  pene  Pontificiim  , Augurum 
& Anifpicum  fcientia  continebatur  , Quamquam  hoc  in 
loco  quae  ad  Romanorum  confuetudines  facras  fpeftaiic 
potiora  quaedam  praetereiinda  non  effe  arbitramiir , ne 
argumentum  noRrum  ab  induzione  petitum  mutilum 
fit , & nobis  ab  adverfariis  vciut  inane  tandem  objicia- 
tur  . Mihi  quìdem  isiduftìo  ilìa  completa  effe  videtur, 
fui  nihii  ex  iis  deilt , quae  a celebricrum  Gentium  hi- 
Roria  mutiiamur  , unde  hoc  in  negocìo  inferre  demum 
valeamus  , omnium  populorum  confenfum  belluarum  fpi- 
ritalitati  adftipulari , qiiotiefcumque  ii  plerique  ad  Bru- 
ta facra  veneratìone  quoquomodo  profequenda  mira  pia- 
ne concordia  confpiraverint . At  de  hoc  alibi  opportu- 
nius  : nunc  ad  gentis  noRrae  mores  > & piacila  exponen° 
da  convertamur  . 

§ 68.  Sed  priufquam  lingula  pene  animantium  ge- 
nera , quae  Romanis  olim  facra  fuere  , percenfeamus  , 
aìiquantifper  in  eo  laborandum  putamus  r ut  Marcì  Tul- 
lii  jiidicio  (i$) , tria  illa  Numinurn  perviilgata  aeque  ge- 
nera conftìtuantur , quae  toto  qua  patebat  eorum  Impe- 
rio magna  Relligione  fpe£^abantur  . Horum  quaedam 
CaeleRia  Numina  live  Qonfintìa^  alia  Indigeta  y tX\2. 
à.Qmxini  Laudabili  a òìcQhzntuv  : quae  duo  poReriora  ver- 
fare  quum  ad  nos  minime  vel  parum  pertinere  videan- 
tur  , priora  folum  prò  re  noRra  ufurpabimus . Porro  Con^ 

fin- 


(a)  De  Legìhus  Lìh»  IL 


If 


I 

H 


I 

fi 


^ fentes  Dii  Romanìs  duodecim  fuere,  quorum  fex  Mares 
- I tocidemque  Foeminae  duodenarium  numerum  ex  aequo 
- i I i i i » frater  ejus 

Neptunus,  ac  liberi  Jovis , Apollo,  fvlars  , Vulcanus  , 
& Mercurius  cenfebantur;  Foeminae  autem  inter  Deas 
relatae  hifee  vocabulis  Jiino, Velia,  Ceres,  Diana,  Mi- 
nerva, Venus  appeìlari  folebant  . Attamen  quid  haec 
dCum  Brutorum  cultu  commune  habeant  neceflum  cH  ut 
^^periantur . 


§ 6p.  Itaque  qui  a noUris  luppiter  prifeis  tempo- 


facira  i magna  jbonoris  exiflimatione  fufpiciebatur , qaippe 
ili  iìla  veluc  Numinis  majeflatifqiìe  ejus  fy-mboinm , at- 
^ que  imaginem  ipli  fpeflarent.  Hojufce  religioll  ritus  gc- 
© minam  exponit  .caiilTam  Euftatìusr  (a) , quae  in  unum 


^ idemque  ctim  feopo  noUro  fenfum  conformari  legenti 
patet.  Similia  caeteri  fere  omnes,  qui  de  Ethnicorum 
Religionibus  litteris  cogitationes  mandavernnt  fuas* 

§ 70.  Jidem  praeterea , qui  in  Confentium  Deoriim 
veneratione  tori  erant,  non  Neptuni  fimulacra  folum 
afFabre  effigia  , & varia  ornamentorum  cxprelllone  deco- 
rata adorafTe  piiblice  in  eorum  fariis  leguntur  , verisim 
I etiam  in  pluribus  animantibus  illius  divinitatem  agno- 
fcebànt,  iifdemqué  vota  fudiiTe  ipfamet,  quae  Mari? 
Numìni,  res  eil  graviomm  Scriptorum  teflimonio  con- 
iìrmata . Inter  ea  vero  ex  quadrupedibus  Equum  Neptu- 
i no  devotum  fuiflTe  » atque  ideo  sb  ii§  Fopulis  perinde 


exo- 


(a)  IHad.  pag.  8j,  Edìtìon.  Rom^ 


^(75)4^ 


f 

- 

4 


=S=tìèèi^!?g 


o 

I 

® 

I 

il 


exornatum,  teftis  eft  Virgilius  (a):  in  quem  locum  Ser- 
vius  ethnicae  do£lrinae  myfteria  feleOris  animadverfioni- 
bus  plura  ad  rem  docet.  Quae  aucem  fuerint  animantia 
reliqua  ejufdem  Numinis  fymbola  confali  libere  polTunt 
in  aliis  , qui  in  Mytholcgia  & in  omni  Gentium  Theo- 
logia  ita  praeftantes  funt , ut  nihil  in  iis  defiderari  va- 
leat , in  quo  debeant  accufari  (ù) , 

§ 71.  Magnum  infuper  caulfae  noftrae  praefidium 
in  eo  pofitum  efll*  putamus , quòd  alia  fuerint  tum  Grae- 
cis  , tum  Romatiis  animantia  Apollini  facra , quae  tefti- 
bus  in  medium  prolatis  omni  exceptione  majoribus  culta 
a noftratibus  oftendantur . Lupum  hujufce  Numinis  fym- 
bolum  eidemque  dicatum  , ipfumque  adorationis  obfequio 
profequutum , Aelìanus  eft  Auftcr  (r);  quem  Euftatius 
item  ejus  ritus  cauflTam  alFerendo  ccmitatur  . Ex  avibus 
autem  Apollìni  facri  haberi  folebant  Cygnus  , Corvus, 
Accipiter,  Galius , horumque  Sacramenta  explicant  Eu- 
ftatius faepe  laudatus  , Apulejus  (//) , Paufanias  E/ia^ 
cis  Erìorìhus  (e)  .Eidem  Divinitati  attributum  fuilTe  ptae- 
terea  ex  pifcibusThynnum  , atque  in  facris  adhibitum  ex 
Antigoni  Caryftii  Libro  de  Diftione  docuit  Athaeiieus  (f)  . 

5 72.  Iftis  autem  omnino  limile^  illi  ritus  in  bel- 
luis  excolendis  dicendi  funt,  qui  circa  ea  verfabantur 

ani» 

(a)  I.  Geòrgie. 

(b)  Euftatius  ihìd. , Athaensus  Lih.  VII.  eap.  7.  pag, 
2B2.,  Pancreas  Arcas  in  libro  t quem  Marina  Opera  in» 
fcripfit , Homerus  lliad.  XI. 

(c)  Hiftor,  Animai,  Uh,  XII.  cap,  4©, 

(d)  Floridor.  Uh.  IL  (e)  Lih,  V, 

( f ) Lih,  VII,  cap.  20. 


:=®=ì«ÌS. 


f 


animantia,  quae  Marti  adjudicabantur  . Vultur  inapri- 
mis  buie  numini  faeer , Phurnuto  tefte  (a) , praedica- 
batur  » atque  ab  ethnicis  noflris  inter  religiofas  obfervan- 
tias  legìtur  amandatus  , quod  ejus  rapacitas  tanta  fit , tit 
infefèetur  corpora,  quae  bello  eeeiderunt.  Picum  quo- 
que e volatilium  regno;  non  hyperboreum  ac  fabulofum 
illum  , quem  Grìphem  vulgo  dicimus , fed  cbvium  ae 
naturalem  , Plutarcho  fufFragante  {b) , ad  idem  Belli  Nu- 
men  pertinere  novimus  . Sed  & illud  hic  addere  juvat 
ex  alterius  Operis  Piutarchi  teftimonio  (c);  Romanos  vi- 
delicet  volatile  hoc  animai  idcirco  in  facris  habuiffe  cae- 
remoniìs,  & ab  illiiis  efu  magnopere  cavifle  , quod  au- 
dax,&viribus  validum  fit;  ae  proinde  Martis  ipfius  fym- 
bolum,  oc  imago  iis  facile  confpicienda  ofFerretur  * 

§ 73*  Sed  ex  iis,  quae  haftenus  funt  de  animanti- 
bus  illis  fcripta  breviori  qua  potuimus  oratione  facilis 
lepori  patet  ad  eaetera  percipienda  aditus  , quae  reliqiiis 
Numinibus  Confentibus  erunt  deinceps  accommodanda  . 
Mercurio  videlicet  Spinum  avem  facrum  fuilTe  , atque  ad 
hunc  Relìgionis  honores  olim  relatos  affirmat  Aelianus  (d)i 
E pifeium  genere  apud  Athenaeum  (e) , atque  EuRatium 
Boax  legìtur  ad  Mercurii  ejufdem  cultum  fpe£ì:are  : Mer- 
curio facratus  Boax  , ut  praeconi , ob  clamorem  , unde 
Bootes  praecouis  mmen  y ita  poRerior  laudatus  Au£l:or  (/*) . 

§ 74.  Lon-* 

(a)  Tìe  Natura  Deorum . 

(b)  In  Romulo , 

(c)  Quae  fi.  Romanar,  Se{t.  XXL 

(d)  De  Anìmaltbus  Uh.  X 

(e)  Lìb.  Vii. 

(f)  /«  Ili  ad.  pag.  S7. 


^(77)4^ 

!-sfe==a=a^ 


!=*=SiÌ^^ 


li 


§ 74.  Longius  hac  in  re  progreditur  oratio  qmim 
Deas  edam , earumque  animanda  pergimus  juxta  propo- 
firum  enucleare  , ne  quid  infra  brevitatis  noftrae  fines 
prò  abfoluto  induftionis  argumento  deelTe  cernatur  . lu- 
vcnca  , Ovis  , Capra  ex  quadrupedibiis  , ex  aìitibiis  vero 
Favo  , Anfer  , Cuculus  , Monedula  , Srruthiocamelus  , ac- 
que Giconia  tot  etant  Bruta , quibus  Junonis  fefdvae 
celebritates  & facra  fiebanc,  quibufque  Religionis  jura 
folvebantur . Horum  qui  expoftulet  teftimonia  colligere, 
& Scriptorum  fontes  adire  , unde  hujufce  veritatis  hau- 
riaE  narraciones  , Wofiium  confuiat  eruditiilimum  de 
Gentiiium  fuperftitione  fufe  fcribentem  (a). 

§ 75.  Haec  omnia  admodum  probabilia  dicuntur  , 
& rei  praepolltae  optime  confentanea  funt  ; cametfi  po- 
pulorum  ilio  rum  vel  impietas , vel  ftultitia  nobis  latis 
fuperque  fit  cognita.  Quis  neget  id  totum  vefania  S: 
mentis  pervefitate  vel  maxima  contineri  ? Non  tamen  , 
fi  verum  fateri  volumus  , nunc  illud  confiare  non  de- 
bet , in  ipfa  errorum  pravitate , & cultus  faeditate  uni» 
verfas  Gentes , nedum  Romanos,  Bruta  permulta,  quum 
divinirate  gaiidere  opinabantur  ? tanta  animi  dignitate 
reipfa  praedita  fibi  perfuafifie , quanta  velut  Dii  totidem 
fila  curarent  omnia , ad  exorantium  vota  praecefque 
flefterentur  , &;  infita  eprum  naturae  divinae  bonitate 
capti  grafia  , de  obfequiis  deliniti  bona  mortalibus  im- 
pertircntur,  ab  iifque  mala  propulfarent . Sed  propofità 
ordinem  repetamus  . 

§ j6,  A Junonis  animantibus  ad  alia  veniamus  ne- 
cefie  eli: , quae  caeterarum  ponfentium  Dearum  pro- 
pria 

(a)  Lfh.  IX.  cap.  21. 


a 


il 


pria  effe  vetuftis  dicebantur , iifdemque  facrorum  riti- 
bus  quibus  illae , a Romanis  coli  folebant  ; ut , hifce 
exa£èis , majora  adhuc  ejufdem  generis  abfolvantur:  quìp- 
pe  aliae  Gentes  praecer  illas  fimilis  pene  impietatis  ac- 
cufantur , ac  adeo  depravatis  hac  in  re  opinìonibus  im- 
butae , ut  belluaS  facris  inftitutis  > & pofitis  etìam  alta- 
ribus  venerari  non  erubuerint.  Quae  Cereri  facra  olim 
haberi  a noftris  folerent  ex  quadrupedibus  animantia  , 
nonnifi  obiter  dicere  attinet,  quod  dìfertiflimis  narratio- 
nibus  apud  Catonem  (a)  , Agellium  (ù) , Porphyrium  (r)  , 
atque  Eufebium  (d)  defcripta  exhibeantur , Ex  avibus 
autem  Turtures  albi,  necnon  Grues  prò  una  eademque 
Relligionis  in  Cereris  Numen  materia,  Aeliano  (e),  & 
Athenaeo  (f)  docentibus , ethnici  noftri  ufurpafle  fcri- 
buntur.  Obvia  pene  omnibus  funt,  quae  Minervae  ad- 
judicari  fub  animantium  fcliaematibus  fymbola  anti- 
quitus  folerent , quaeque  facris  honoribus  dignarentur . 
Noftua  cumprimis  , AriRophanis  teftimonio  (g) , Divae 
hujufce  emblema  ferebatur , in  cujus  fimulacri  capite 
quandoque  impofita , aliquando  vero  ad  illius  pedes  haec 
efEngebatur . Vitnlum  alterum  perinde  ejus  divinitatis 
fymbolum  notare  atque  religiofis  obfequiis  profequi  pe- 
nes  eos  Idololathras  , docente  Arnobio  (^)  » mos  erat,  ut 

alia 

(a)  De  re  rufltca  cap,  134® 

(b)  Lìb.  ìli.  cap.  6. 

(c)  In  Lthris  Refponfor, 

(d)  Praeparat.  Evangel.  Lìb.  IV. 

(e)  De  animalibus  cap.  40. 

(f)  Lìb.  VII.  (g)  In  Avibus. 

(h)  Lìb.  VII 


79  )f^ 


I 


alia  brevitatis  ergo  animalia  diverli  inter  fe  generis  fa- 
cra  praetereamus  filentio,  quorum  meminere  Ariftote- 
Jes  (a)  f Agatharchides  (^),  atque  Euftatius  loco  faepe  | ‘ 
laudato  . 

§ 77.  Confonant  haec,  aut  illis  proximè  accedunt 
quae  Paufanias  ^c)  de  Dianae  Simulacro  dìferte  habet  ; 
fcilicet  quum  Divam  defcribit  cervina  pelle  indutam , 
cujus  una  manus  lampadem , altera  dracones  geftaret  ge- 
minos,  atque  ad  ejus  levam  canis  adftarct  venaticus . 
Canes  iterum , & Cervi  prò  venerandis  Dianae  limbo-* 
lis  exiftimati  a Veteribus  fuilTe  traduntur  ; quemadmp- 
dum  meminic  Apulejus  (<^) , & Ovidius  (e).  Ex  Pifcibus 
autem  Mullus  Dianae  facer  ab  Athenaeo  ( /*)  confignatur  ; 

& de  Paguro  Capacii  Viri  magna  fide  digni  verba  lu- 
bet  in  praefens  exfcribere  : Pagurus  item  Dianae  facer 
eft , quonìam  inter  venatores  teflaceot  numeratur  > ajunt- 
qtie  eum  praecipue  vim  Lunae  fentire , qua  crefcente 
fucculentior  fiat  i ^ melìor  , Alìquì  Àpolìtnì  facrum 
ficiunt  j quonìam  Mujica  dele&atur  » Apud  Myflas  pru- 
dentìam  Pagurus  pgnìficabat , ideo  Dianne‘  Bphefiae 
collo  futi  fufpenfum , tpf  apud  Brutios  Dianae  'caput 
Paguro  ornabaiur . Prudentiam  ea  de  caufa  ilU  tri» 
buunt , quod  quum  cru^am  exuìt , velati  armis  fpoija^ 
tus  latet , viribufque  diffifus  uullos  aggreditur  t donsp 
novam  recupcraverit . Sic  ille  (^) . Hinc  ergo  confequi» 

tur 

(a)  Hìftor.  Anifnal,  Lib,  IX,  cap.  i. 

(b)  Lib,  de  Mari  Rubro  apud  Pbotium  in  Bihlìoth» 

(c)  In  Arcadicis  , (à)  Met am,  Lib,  XIL 

(e)  Faflor.  LiU  L (f)  Lib,  VII,  ' ' 

(g)  Hìftor,  Neapolìt,  Lib,  li,  pag,  6^$, 


I 

€> 


8o)^ 

:=a=!te!!E5 


il 


il 


tiar  , ut  quicumque  ex  Romanorum  ethnicis  Pagurum 
velut  Numeri  aut  Numinis  fymbolum  prudentia  prac- 
ditum  venerati  ftudetent,  optimae  fimul  praeftantifque 
Naturae  notionem  animo  ipfi  conceptam  in  eodem  ani- 
mante fibi  comminifccrentut  ? quem  laudibus  divinifque 
obfequiis  dignum  putarent . Etenim,  ut  detratta  pru- 
dentia reliquae  omnes  animi  virtiites  , Se  Numinis  digni- 
tas , quin  Se  caetera  tandem  omnia  corruant  oportet , 
fine  quibus  ncque  melìorem  homine  Deum,  neque  for- 
taffe  praeftanticrem  Brutis  animantibus  inteiligere  quif- 
quam  potefl , ita  quis  eorum  cfTet  animus  facile  conjice- 
re  debemus , qui  Se  animantia  Dianae  confccrata , & re- 
iiqiia  etiam  aliis  Numinibus  devota  colenda  fore  tum 
verbis , tum  religiofa  caeremoniarum  confuetudine  te- 
ftabantur  . 

§ 78.  Sed  jam  extrema  Brutorum  exempla  attinga- 
mus  necelTe  eft,quae  ad  Venerem  relata  memoriae  ve- 
terum  trsdunt,  quaeve  Romani  Graecorum  inftitutis  im- 
buti in  Sacrorum  cenfum  habeie  caepere>  iifque  vota, 
Se  obfecrationes  faepe  longa  faeculorum  fucceffione  fol- 
vere  fìuduere  . Ex  avibus  paflTeres , cygnì , atque  colum- 
bae  magna  Religionis  exiftimatione  fpe£tabantur , ejuf- 
demqiie  Veneris  divinae  totidem  veluti  imagines  libi 
comminifeebantur  ethnieae  fuperftitionis  cultores;  atque 
horum  mentionem  agunt  Sappho  (a) , praeter  alios  permul- 
tos , Pcopertius  (^),  Apulejus  (r),  Horatius  (^/) } quibus 

et- 

(a)  In  Cantico  amovìs  apud  Dionyfium  Alicarnaf- 
fenfem'  libro  de  Struéfura  Oratlonìs . 

(b)  Uh,  III.  (c)  Metamorpb.  Lib,  VL 
(d)  Lib.  IH. 


If 

I 

© 


I 

à 


8 1 )*H^ 


==:=fcièJ^^^ 

gratiflìmas  adjicic  \f_ 


iam  hirundines  tanquam  Deae  sili 
Aelianus  (^i?) . Hujufce  rìtus  variam  explanare  ftudet  in- 
ftitutionem  Placidus  La£tantius  (^)  ; ut  plures  infuper  re* 
rum  ethnicarum  practermittamus  interpretes  alios  , quo- 
rum fcribendi  ratio  a propofito  noO:ro  neqnit  ullatenus 
ablegari . Plura  ergo  , quae  effent  ad  fcribendum  reliqua  , 
eadem  du£ìi  caufa  noìumus  in  orationis  hujufce  incre- 
mentum  proinde  advocare , ut  exiturn  propius  adfpicere 
tandem  aliquando  incipiamus  . 

§ 79.  Ifta  igitur  fi  teneamus  , jam  fatis  ut  arbitror 
confetta  videtur  ab  indufìiione  argurrsentatio  ; univerfo- 
rum  hominum  nimirum  de  beiluarum  animis  fententiam 
|n  eo  perpetuo  fuifie  verfatam,  utiìli  fubfiantiae  fpiritalis 
natura  donati  crcderentur , quibus , ut  haftenus  vifum  eft  , 
vota  & facrificia  devovifient.  Quid  autem  eli:  Bruta  fa- 
cris , & exquifito  rituum  apparata  venerati,  atque  erga 
ipfa  velut  Numina  ilìufirioribus  Religionis  exercitationi- 
bus  impenfe  ferri  , quam  Deos  fapientifilmo  confilio 
praeditos  , & bonis  affiuentes , & fortes  , Se  beatos  , Se 
immortales  exifeimara  ? Quid  non  obfcure  hujufmodi 
Gentium  omnium  in  animantia  cultus  cuique  , vel  me- 
d4ocriter  fapienti  debet  innucre,  quam  bonam  iis,  atque 
perfe£lam  Dei  vifam  effe  naturam,  quae  omni  genere 
praefiantior  efiet  fiumano  ? Nonne  facra  illa  omnium 
gentium , & temporum  in  belliias  inveterata  confuecu- 
do  fatis  per  fefe  indicat  anticipatam  earum  divinitatem, 
quae  mente  atque  imperio  cUn£ì:a  adminifiraret  fuo,  & 
rebus  opitularentur  fiumanis,&  quarum  denique  digni* 


/ 

(a)  De  AnìmaUhus  hìh>  X,  caf,  3^. 

(b)  In  IL  Thehaìdos . 


cas 


ì 


© 


82  )-H^ 


f 


r.)  '' 

tas  atqne  perfe£ì:io  , qua  major  c/Te  aut  concipi  neqiieat , 
atqiie  adco  fumma  » vel  rudioribus  ctiam  ingeniis , & 
indoftioribus  cbverfaretur  ? 

J 80.  Ac  non  ignoramiis  quae  hoc  loco  fapienti  ac- 
que erudito  lettoti  fufpicioni  efie  fortafìe  valeanr  , qiio- 
ininns  ethnicoriim  prò  animanribus  cuicui  velie  ajfTe.niri. 
Quid  enim  ? nonne  , forte  inquiet , nonne  totum  fere 
Gracos  potifllnìum  inter  acque  Latinos  vulgus  tam  fru- 
pidum  pleriimque  fuerac  , ut , praetcr  ea  , quae  de  fuis 
Numinìbus  indigna  quaevis  & abjefta  fenciebat , quae 
a divinae  Naturae  excellentia  longiffime  sbfunt , Deoruin 
noticnem  rudi  quadam  , ut  ita  dicam  ,&  pingui  Minerva 
aelHmabant  ? Nonne  Philofophi  plures , & eorum  tem- 
ponim  Sacerdotesj  quum  Brutorum  Religionem  premo- 
verent  , diverfum  quid  piane  fibi  perfuafum  habebant , 
quam  ab  imperita  multitudine  exeogitari  ea  fluite  pof- 
fet  ? Inrer  eos  vero , qui  de  ethnica  Romanorum  , & to- 
tius  imperli  in  belluas  Relligione  fcripfere , exHlunc 
nonnulli,  qui  caeteros , tametfl  eruditos , foìent  repre- 
hendere  quòd  Genti  illi  ejufmodi  fuperflitìonibus  diflen- 
tae  ufqiieadco  infanam  impofuerint  de  Brutis  opinio- 
neiii , urea  totìdem  Numina  reipfa  exiftimaveric  , & non 
potius  Dcorum  fymbola , qUemadmodum  ifti,  qui  hoc 
idem  argomenti  genus  pertraftarunc  , fe  moderatius  egif- 
fe  ita  autumando  putabant . Illius  etiam  teftimonio  , qui 
Recognìtionum  fub  Clementis  Romani  appelìatione  Au- 
fl:or  ubique  praedicatur  (a)  accedere  eò  amplius  patet, 
quòd  in  animantium  cultu  Aegyptios , aliofque  Orienta- 

fi  ' 


I 


(a)  D'if,  V,  FoL  ^3.  Edit.  Pari/  an*  i$68 


II 


^(83)^-^ 


f 

I 

© 

I 

'ì 


Jes  Populos  , inter  &.  Graecos  Romanofque  magnum  in- 
tercedcret  difcrimen  : fcilicet  quaeque  Orbntìs  Natio, 
atque  Aegyptii  potiflìmum  , coram  viventia  Bruta  fe  pro- 
fternerent , Romani  autem  acGraecì,  quum  facris  eorom 
intereifent , nonnill  artefa8:is  aoimantium  fìmulacns  fìe- 
ftebanrur  : caeterum  ea  omnium  utrobique  animis  opinio 
infedifTe  conjicitur,  ut  nonnifl  prò  Deorum  fymbolis 
fìve  viventia  live  hominum  artificio  effida  animaiia  po» 
tuifient  ufurpare  . 

5 8i.  Vcrum  haec  non  ita  prò  brevitate  fune  tran- 
figenda  , ut  iifdem,nifi  fiat  merito  fatis  , id  totum  con- 
falco videamur  voluifie  negligere  ; quod  certe  vitium  ef- 
fet  in  philofophia  gravifilmiim  , cuius  etiam  probrum  no- 
bis  non  iniurla  verri  pofict  . Haud  certe  nos  latet  , 
Deorum  veluti  figna  in  pluribus  five  viventibus , li- 
ve arte  conflatis  animantibus  exprefie  unum  idem- 
que  cum  in  iis  non  effe  Numinibus , quorum  illa  fym- 
bola  cenfebantur  : nonnifi  probatifiìmum  perinde  cui- 
piam  fapienti  jure  effe  debet , omnes  retroafti  tempori^ 
Brucorum  ethnicos  cultores,  fi  fapientiores  tantum  cx- 
cipias,  non  adeo  acri  ingenii  viguiffe  virtute  , quae  , ob 
infitam  errorum  anticipationem  mentifque  perverfitatem  , 
ut  mendaces , quas  proficebantur  Relligiones,  iu  abfur- 
da  quaevis  potuiffet  facile  iaternofeere , atque  iinius  rei 
ab  altera  difcrimen  acie  mentis  attingere  : illud  denique 
poliremo  loco  confiituendum  ducimus  , non  heic  ncbis , 
ut  fupra  monuiipus  , de  jure  fed  de  fa8:o  duntaxar  in- 
quifitionem  fore  infticuendam  , atque  ethnicae  hac  de  re 
Relligìonis  hifloriam  adornando  Veterum  nos  monumen- 
tis  innici  folum  , quorum  verba  Nationum  omnium 

f 2 non 


riQH  jura  confignant  ; nifii  non  modo  Ipquendi,  fed  & 
judicandi  rationem  omnem  vel  a facris , vel  a prophanis 
Auftoribiis  ufurpatam  invertere  velinnis. 

§ 82.  Vel  ergo  animantia  a Veteribiis  fuperftitiofis 
tanquam  Ramina  rc6:o  , ut  ira  dicam  , incuitu  efto  cole- 
renpr , vel  uc  Divorum  fymbola  habenda  fere  pucaren- 
tiir,  ilìud  unum  tamen  extra  dubitationeni  conftituicur  , 
fliipidas  gentcs  rerumque  meìiorum  ignaras  niillum  pene 
inter  utiamque  cultus  rationem  agnoviffe  diferimen , 
quum  varia  illa  Divìnìtatum  genera  venerarentur  : quem- 
admodum  nec  fatis  arguti,  nec  ad  difcernendiim  ejranr  com- 
parati quid  cpntra  fanam  philofophiam  re£tamque  ratio- 
nem , quid  vero  a^quitati  boneftatique  confoniim  e/Tet 
habendum  ; ii  Icilicet  Deos  immortaics  ingenio,  conlìliq, 
rerumque  omnium  copia  diplHmos  exif]:imabant , ifdem- 
que  perfediones  attribuendas  fore  quafdam  arbitraban- 
tur,  quae  nos  Chrif|iani*s  inditutionibus  initiati  perturba- 
tiones  animi , & viria  focdilUma  , vel  in  iiornuncione  yitu» 
peranda,jure  autumamus  . Simili  mentis  perverlitate  du- 
cebantur  ut  Deos  elTe  corpore  inftru^os  , licer  immor- 
tali qiiodam  , acque  pulcherrimo  , judicarent . Quid  por- 
ro haec  cum  germana  divinae  naturae  perfe6lione?  Nul- 
la piane  inter  oppolita  invicem  extrema  haec  communis 
eli:  ratio.  Nihl  itaque  mirum  perinde  erit  profetò  , fi 
eodem  Relligionis  fenfu  obfiri£li  olim  erga  fua  Nu- 
mina  fuifTe  credantur  illi , coeteroqui  vecordes  hommes 
atque  ftultifilini,  quorum  tanta  certe  non  crat  ingenii 
acies , quanta  erat  opus  , ut  Bruta  Deos  non  efie  , ncque 
obfequiis  digna  non  intelligerenc  folum , verum  etiam 
ncque  ut  Deorum  figna  facris  profequerentur  honoribus. 

§ 83.  Ac- 


Q 

I 


I 


§ 83.  AccedSc  eedem , ethnicos  illos  avitis  tradi- 
tionibus  ad  patriam  Reiligionem  informacos  prorfus  niiì- 
lam  phi!©fopjiiae  unquam  dedìfTe  operam,qua  aut  erro» 
res  dominantes  fuperarent,  aiic  unum  ab  alio  rito  in  iii- 
fce  rebus  captu  aìiqu^enus  difficiìibus  difcerncrent  ; 
ip/1  quinnimo  uno  duà:i  fuorum  exempio  inlrirutoque 
majorum , qui  in  permultis  animantibus  divinarli  piane 
vim  poteftatemque  acceperànt  , inconfultà  quadam  cre^ 
dulitafe  arftifììme  animo  ciifiodiebant , faciùfque  exerci- 
tationibus  fe^labantur  , qUae  vulgi  tnore  peragi  folent  i 
éz  piaculare  etiam  fore  rel)antur  fortafiìs , ne  dum  in» 
quifitiones  de  facris  ìnfHtiiere  , de  futiUbus  iis  ethnicae 
fidei  negcciis  vel  hilum  dubitare  qucd  efìTet  invete- 
ratae  iri  colendis  Idolis  confuetudini  qticqùcmodo  con- 
trarili m . 

I 84.  Supervacancuni  cft  itaqùe  , & piane  rideri^ 
dum  de  vulgarium  cthnìconim  mente  velie  feriò  dìfpù- 
tare  , & reftiim  in  iis  fenfum  contendere,  quorum  erat 
in  omni  Deorurfi  cultu  incredibilis  Rupiditas , 8z  obtufa 
penirus  ìngenii  ad  dilHcilìima  qùacque  capicnda  vis  ac- 
que poteftas  ; nifi  forte  illòs  , qui  diligencicrcm  inter  cos 
fapientiae  operam  impcnderant , debcamus  cxcipere  , qui 
delirantium  populorum  in  Brurcnim  veneratione  quum 
fomnia  adfpernarentur , ecfdem  ramen  éx  induftria  in  er- 
rore conrinere  deìectabantur  , Caeterum  de  faélo  fi  quae- 
ratur  ; quaemadmodum  Scriptòrum  diàa  omnia /&  hifìò» 
riae  eorum  monent , qui  acciti  a nobis  fuperiorì  lauda- 
tlone  fuerc5  live  ipfamet  Numina,five  còrum  fymbola 
in  animantibus  ab  erhnicù  quovis  cultore  fpeflara  dican* 
tur  , perinde  eli  : quippe  in  utrifque  nonnifi  id  pcrfua- 

fum 


«^{  8(5 


a^^éì5*i=ar:: 


I 


t 


fum  eflTe  poterat , quod  mente  , confiìio , & voluntate 
viger,  caeterifque  materia  praeftantioribus  attributis  , 
quae  Numinibus  piane  digna  exifì-imantur  . 

§ 85,  Hifce  itaqiie  , quantum  Ccmmentariorum  no- 
ftrorum  ratio  patiebatur  * exaftìs,  fupere/Tet  modo,  ut  de 
iss  quoque  Gentibus  ageremus,  quarum  etti  in  Bruta  cul- 
tus  infra  Europaeos  fnes  contineretuf , ipfae  tamen  ex- 
tra vetus  Romanorum  Imperiuni  cenfebantuf  , quaeque 
barbarcrum  nomine  notari  confueverant . Pauca  nihilo- 
niinus  attingere  nece/Te  habemus  , ne  manca  hac  eriam  ex 
parte  ab  indti£l:ione  argumentatio  noRra  videatur  . In  Mar- 
tis  culrum  a Scythis  Afino  facra  celebrabantur  : Veneris 
fimulacrum  cygnis  geminis  , totidemque  columbìs  a Saxo- 
nis  ornabatur;  quippe  animantia  Iiujufmodi  infra  Relli- 
gionis  gentilìtiae  myfieria  continerenrur . Illius  confue- 
tudinis  verìratem  tefiatur  Arnobius  {a)  ; hujus  vero  me- 
minic  Lilius  Gyraldus  (ù).  Saxones  demum  eofdem  bel- 
luas  five  prò  Numinibus , five  prò  fymbolis  habiiifie  fi- 
dem  facit  amplifiimam  Sebaftianus  Munfier  (r) . Qui  ta- 
men ampliora  confulere  & expendere  cupiat  de  hotum 
popuìorum  Theologia  Julium  Caelarem  Capacium  a- 
deat  (<a?),  Clemenrem  Alexandrinum  (e)  , aliofque  plurcs , 
quos  nec  etiam  prò  aequiori  brevitate  permittimur  in- 
dicare . 

§ S6,  Quid  reliquum  ergo  elTe  poterit  plaufu  uti- 
que  dignum  , quam  ut  abfque  haefitatione  lillà  afiera- 

mus 

(a)  Lìh.  IV,  (b)  Hijlor.  Deor.  Syntagmat,  XIll. 

(c)  Q'^fmographiae  Lib.  III.  cap.  433. 

(d)  Hijl.  Neap.  Tom.  J.par.  I.  c.  i^-pag,  182. 

(e)  In  Admonìtione  ad  Gentes . 


■\ 
% 


à 


0^=^o!=^=r:;;ss!s!.”s.  ~.i^r.\i‘’~sss^ì^‘’rTr^ 


^)4(  ^7  )'f^ 


mus  , belluas  omnes  prò  Diis  quoquomodo  a Gentibus 
perpetuo  faecolorum  curfu  conftanter  habitas  prò  totì- 
dem  fpiritalibus  fiibilantiis  flmiìl  fuifTe  fufpeftas?  Tani-» 
etd  enim  abfurdiffima  quaeque  de  divina  earum  Natura 
commìnifeerentur  fuperftitiofae  cmnium  tempcrum  lo- 
corumque  Nafiones,  immortalem  nibilominus , & intelli» 
gentia  quadam  fìngulari  praeditam  atque  vlrtiite  eam 
certe  conftituere  ccgebantur , quamprìmum  genere  qiio- 
vis  honorum  a morralibus  coli  debere  fibimet  perfuade- 
rent  ; dummoclo  ut  Bruta  Deos  effe  , qiios  exorarenc  , quos 
votis  facrificiis , caeterifque  caeremoniis  fleélerent  ea- 
dem  dicerent  ipfae  atque  fentìrenr.  Quaeciimque  ergo 
vel  barbaris  praeteritorum  temporum  mentibus  de  Deo- 
rum  natura  abborda  invaliierint  ; quuni  belluas  facratio*^ 
ribus  piofequerentur  ritibus,  atque  myfteriis  ; inde  fa-* 
men  facile  inferri  poffe  pntamus,  hiìjufmodi  Nomina 
ab  iìs  perfpeSra  fuille  veluti  fubilantias  quafdam,  quae 
tiim  bonis  afduerent  > & bonis  aeque  univerfa  comple- 
rent,  tum  fortes  , 8c  pulchrae  , & fapientes,  or  beatae  , 
& immoftales  iifdem,Iicet  rudibas  atque  indoftis  , vifae 
perfpicue  fuiiFent . Caetera  vero  , quae  cum  perfetta 
Dei  Opt.  Max.  notione  non  cohaerent»  cujus  tamen 
licct  crsffis  cbduQram  renebris  ccgnitionem  imbiberant, 
ipfa  quidem  hiimanì  imbecillitatcm  ingenii , illafqiie  in 
maximarum  reriim  ignoratione  fuifTe  verfatas  facis  fu- 
perque  demonilrant;  quae  tamen  faeeuloium  , atque  fe- 
6farum  vitìo  potius  concedenda  effe  videntur,  qiiam 
animorum  ccgitantiiun  Deofque  colentìum  pervct^^itatì  : 
omnis  feiiicet  errorum  monflrofa  in  ejufmodi  Relligio- 
nibus  turpitudo  multo  amplius  principiorum , ut  ajunt, 

fal- 


© 

I 

a 


I 
!? 


ss 


'ì:^ 


k 


falfitati  innitebatur,  quam  philofophandi  rationi , quafi  a 
receptis  inftitutionibus  abhorrenti . Quapropter  quiim 
ira  rem  fe  habui/Te  ab  Hiftoriis  Monumentifque  omni  exce- 
ptione  majoribus  bue  ufque  colicgerimus , quid  ergo  reli- 
quum  efl: , quam  ut  Commentariorum  noftrorum  Capiti 
buie  juxca  propofltum  coronidem  impofuilTe  non  nos  mo- 
do putemus  , fed  $c  quotquot  erunt  le£lorcs  piane  co- 
gnofeant  ? 


I 


C/4. 


/ 


n 


li  C ^±  JP  'U'  T JCZJP^ 


Oiitd  ns  praeftandum  effet , qui  Islluarum  anhnam 
Omni  fenfu  , rations  carere  vellent  dilucida  de- 
' ??JOìjJh  are . 


1 


Fpoftufie  locus  hic  ef- 
ilagitAre  videtur  , ut: 
qui  adverfas  Bruta  di- 
micanc  a nobis  libere 
doceantur  quid  tan- 
dem praefi-andum  ip- 
fis  elTet,  quo  non  in- 
vi£^à  folum , fed  vel  fa- 
tis  probabili  oratione 
corporeus  omnino  in  fuis  obeundis  fun£Honibus  Bru- 
torum  eorumdem  mecbanifmus  fuaderetur  , Scilicet 
haud  fatis  eft , quòd  nonnulli,  nec  majoris  fubfellii, 
Scriptores,  omnium  faeculorum  fpreta  veluti  antiqui- 
tare,  & ponderofo  fufFragio  philofophorum  pene  con- 
culcato , ad  commentitiurn  prò  uno  ncvicatis  lubito 
fyftema  fefe  converterint  -,  non  fatis  eO:  praeteres  , 
quòd  in  eodem  fibi  conBngendo  tradendoque  , feclufa  ct- 

iam 


4JH-(  90 


o 


if 


li 


I 

o 


lì 


iam  retroaftae  Philofophiae  auftoritate  , pofllbile  'fore 
afferuerint , ut  eadem  Bruta  abfque  ullo  intimo  fenfus  ra- 
tionifque  principio  , quemadmodum  ?.rtefa£ì:ae  machinae , 
elateris  vìribus  univerfa  eorum  opera  ccmpleantur;  fed 
alia  qiiaedam , nifi  fallor,  multo  majoris  operis , atque 
laboris  ipfi  efficìenda  fuperfunt,  ncmpe  dccendum  , & 
idoneis  argumentis  oftendendum  primo, niiliius  efle  mo- 
menti quaecumque  fapientum  libri  atque  voces,  exem- 
plorum  vetnilas  , & recentior  ipfa  hiftoria  fuppeditant  ; 
deinde  quali  digito  monftrandum  iifdem  eft  reliquiim  , 
univerfa  live  ad  vitam,  live  ad  miram  anìmantium  fo- 
lertiam  pertinentia  una  partium  textura  ac  fibrarum  or- 
dine fieri  reipfa  , non  metaphyfica  tantum  pofllbilitare 
contenti.  Ipfi  nempe , duftis  ab  anatomes  belluarum 
omnium  fcientia , atque  a phyfiologiae  Audio  argumen- 
tis, admirabiiem  proifus  induAriam  , qua  cibos  exempli 
grat.  formicae  aeftatis  tempore  inquirunt , in  horrea 
congcrunt  ; ubi  frumenti  grana  humiditate  marcefcere 
viderint  ; è cryptis  illa  in  apertum  aerem  ficcanda  edu- 
eunt,  aut , fi  fortafie  germen  ex  ipfis  oriti  confpiciant , 
ijlud  dentibus  continuo  corrodunt  ; ipfi  inquam  Bruto- 
rum  fentientium,  & cogitantium  perpetui  adverfarii 
( nifi  omnem  rationis  curam  abjecilfe  videantur  ) haec 
omnia  obiter  recenfita , aliaque  innumera  infc£ì:orum, 
pecudum  , volucrum , & feipentium  Ipecie  tenus  ratio- 
nis piena,  atque  confilii  cum  fola  mechanica  partium 
folidarum  liquidarumque  difpcfitione  revera  conciliare , 
ejufque  non  umbrsriJes  caufas , fed  firmifiìmas  debenc 
philofophico  more  cun£lìs  proferre . Eos  praeterea  late- 
re  non  poteft  ( ut  rem  altero  exemplo  delibemus)  quanta 

& 


È 

Ì|\ 


II 


if 


rrr^r:  : .ss„.^,mss;^fs^0[^1^ 


^(91  )^ 


& quam  eximia  fednlitate  aviculae  complures  incumbant , ]F 
ut  io  fuis  conflriiendis  ad  nidiiìcationem  cubilibus  nihìl  || 
defìt  artis  atque  induflriae  fingularis , linde  fe  fuofque  ^ 
pullos  tueantur . Illae  videlicet  prinmm  alas  proximi 
fomis  aquis  madefacere  cernuntur , tum  ad  parietem  vo« 
Iantes,in  quo  nidum  veline  mito  artificio  fabricare , 
alas  ipfas  ita  agitane  ^ atqiie  concutiunt,  ut  paries  ipfe 
madefiac,  ideoque  terrae  , vel  luti  particulae , quas  vo- 
lucres  ore  translatas  fenfim  admovent,  eidem  tenacius 
adhaereant;  paleis  etìam , ac  pleriimque  plumis  mirifice 
intextis  interiorem  nidorum  partem  vefUunt , deinde 
vero  maxima,  8c  incredibili  follicìtudine  & providentia 
ova  natofque  pullos  fovent,  nutriunt , atque  demum  ab 
exterioribus  hominum  volucrumque  injuriis  intentifiìmo 
ftudio  defendunt .. 

§ 88.  Nemiiiem  vero  exifiere  pofiTe  autumo  , qui 
pèrfri^la  fronte  omnem  ab  hominìbus  fidem  audeat  co« 
neturque  detrahete  ; qui  nimirum  blaterare  potius  velie, 
quam  validis  argumentorum  momentis  multorum  & ma- 
gnorum  ab  orbe  condito  Philofophorum  di£ì:a  eoriimque 
vim  infringere  quoquomodo  adgrediatur . Attamen  etfi 
aliqui  fortafie  fuerint,  aut  etiam  futuri  indcciles  fine  , 
minimeque  ad  re£ì:um  fenfum  informati , qui  tantum 
adverfus  rationem  facinus  pattare  valeant  ; ne  caufa , 
quam  femel  defendendam  fufeepere,  cadere  ipfi  videan- 
tur  ; ii  profetò  non  tam  philofophiam  omnem  , quam  ho» 
minis  naturam  temere  exuifie  dicendi  funt,  ncque  ifiis 
propterea  nobifeum  ad  colloquendum  difputandumque , 
velut  indignis  , ulla  debet  ratione  patere  facultas  . Qua- 
mobrem  una  fuperelTe  poteft  ncbis  altera  , quam  paulo 

fu- 


il 


à 


fuperius  condituimus , diiiìcultas  ; utrum  nempe  quae- 
cumque  Brutorum  propria  effe  dicuntur  , & mirum  in 
modum  curri  hominum  operarionibus  prcrfns  affinia  adeo 
fatis  huG  ufque  fucrint  ab  adverfariis  ntfìrtis  perfpicua 
demonftratione  in  Automatum  gratìam  exhiblra,  ur  & 
quae  centra  prò  fpiri*:ali  Brutorum  natura  a nobis  mul- 
tiplici  argumentationum  genere  bene  ftabilira  contendì- 
mus  falfa  , 8c  futiiia  eHe  penicus  appareant  , 8c  quae  ipfi 
proferunt  cum  fanftoribus  philofcphiae  legibus  & ani- 
madverfionìbus  perbeiìe  cohaereant , nec  inde  incommo- 
da  , aut  abfurda  ulla  Buant  , quae  auc  cum  ratione  pu- 
gnent  apertiffime  , aut  quod  in  infa  philofcphìa  i 8c  Re- 
ligione fupremum  8c  fan£ì:ius  eft  , Iabefa8:enc - 

5 8p.  Equidem  non  perfpicio  quid  Automatum  pa- 
tronis , qui  nulla  fufficientì  raticne  eorum  fyftema  tan- 
quam  probabile  circumferunt  > objiei  acrius  valear  , 
quam  plures  è diverfis  animantinm  generibus  decerptae 
veluti  folertiores  opcrationes  ; quae  cum  mechanicis  vi- 
ribus  Gonferantur  primum , deinde  vero  cum  antiquiori 
femperque  inter  fapientes  conRanti  bene  cegitandi  ra- 
xione  , utrum  confonde , vel  difTonae  fint  dilcernanrnr . 
Atque  hujufce  methodi  infì-ituto  me  perbelle  facl-iirum 
confido,  ut  dirpuratìo  noftra  triumphet , Se  tmn\s  de-t 
mum  , quae  fonafils  reliqua  eft  adhiic  de  belluarum  Au- 
tomati bus  , opinio  a fapientum  animis  auferarur. 

§ 90.  Animalium  iraque  , a quibus  illufiriora  ^aga- 
cicatis  & ingenii  cxempla  ad  rem  ncftram  petenda  fiore 
diximus , tria  veluti  fiuprema  genera  fatis  apre  diftingiii 
valenti  ut  alia  terrefina  , alia  volatilia  t alia  denique 
squarilia  dicantur  r Una  reruin  illufirandarum  cupiditas 

me 


0 

1 

© 

f 


!;::gtegsss™gs!ssg^=s^^ 


r> 


«^(P5)4^ 

;=a=SteaQ 


f 


me  magis  magìfque  compellit,  ut  a propofito  aliquan- 
cifper  digre/Tiis,  quin  Leélori  gravis  , ut  fpero.fimfu- 
turus , Bruca  ipfa  fingilìacim  percenfendo  ad  cocftituta 
genera  iterum  referam  . Qaae  terrellria  funt  animantia 
ideo  Ile  appellata  Gontiniio  inteììiguntur , quòd  fclo  in- 
fiflentia  fuper  ipfum  duplici  ratione  moveantur  . Aut 
enim  pedibus  gradiuntur , ailt  repeant  fuper  terram  ; nu- 
de greflilium  repciliumque  Brutorum  divifio  erta  eil  , 
Greiliiia  ptimum  funt  aperienda,  & qiiae  reh’qna  fub 
hoc  genere  continentur;  de  reptilibus  deindè  . Haec  ìgi- 
tur  vel  quadrupedia  fune , vel  bipedia  potius , quam  ad 
quadrupedum  genus  pertiqere  putes  . Porro  quadrupedia 
auc  folipedia  fune,  ut  equus , ahnus  , miilus  ,&  elephss, 
quod  nìmirum  ungula  incedane  indivifa  ; aut  bifulca  vo- 
cantur  , quod  eamdem  gerant  pedibus  ungulam  in  duas 
ex  acquo  partes  divifam  5 ut  bos  , ovis,  lupus,  alìaeque 
belluae  . Quae  autem  folipedia  non  funt,  auc  nonnulla 
cornigera  apparent,  ut  bos  , capra , arìes  ; aut  aliqua 
cornibus  delHcuta  ,ut  cameliis  ,drcmedarius  , allaque  ; auc 
denique  multifìda  fune , & digitis  quatuor  faltem  quo- 
dammqdo  communita  ut  canis , lupus  , urftis , tigris  , fe- 
ics,  pluraque  hajufmodi  5 quorum  quidem  alia  vivipara 
funt , ut  canis,  leo , mus , alia  autem  ovipara,  ut  cro- 
codilus,  lacerta,  falamandra  , rana  , nec  panca  praeterea, 
qu^e  brevitatis  ergo  rccenferi  non  debemus  . Quae  de- 
inde in  repdlium  cenfum  Bruta  referri  neceffe  habent 
ea  primum  naturaiis  phiiofophiae  liiftorici  In  perfeda, 
atquo  imperfeéla  partiuntur,  Illorum  itaqiie  quaedam 
vivipara  flint,  ut  coluber  , cerafta , afpis  , vipera,  ali- 
ique  ferpentes , qui  humi  femper  , dum  gradiuntur,  re- 

pere 


I 


pere  videntur;  alia  vero  ovipara.  Caetera  reptantia , 
quae  infesta  vulgo  appellanturj  quorum  plura  pedibus 
carent,ut  lumbrici , vermefque  omnes  , qui  in  homine, 
cafeo  , plantis  # veftibus , legumìnibus,  & fruftibus  or- 
tumhabent*  indeque  alimentum  accipiunt;  eorumdem 
vero  alia  pedes  habere  cernuntur  ; ut  eruca , bombyx , 
fcolopendra  , cimex  , & omnia  illa  > quae  , quum  cryfali- 
des  iiunr,  pedibus  fimul,  atquc  alis  fua  fponte  quocum- 
que  feruntur , Ha£ì:en?js  leviflima  de  terreftrìum  animan- 
tium  generibus  manu  ; nunc  ad  volatilia  pari  tranfeamus 
brevirate. 

§ pi.  Ex  volucribus  itaque  id  genus  Brutis  aliqua 
necefTe  eft  ab  aliis  ab  alimentorum  diverlltate  ut  diftin- 
guamus  . Etenim  cxiftunt  nonnulla , quae  tametli  roftro , 
aut  unguibus  ab  invicem  fecernantur,  in  cameni  nihi- 
lominus  aucupandam  diu  noftuve  feruntur  ; quae  carni- 
vora prcpterea  vocant;  ut  aquila,  oflìfraga , vultur , ac- 
cipiter  , afterias,  falco,  corvus , cornix  , pica,  & quae 
funt  reliqua  plura  , quorum  efl:  in  carnes  quafcumque 
perpetuus  appetitus.  Ab  Iiifce  dilFerunt  deinde  Bruta  illa 
volatilia,  quae  vermibus  folum  pafcuntur  ; atque  idcir- 
Co  vermivora  dici  confueverunc  ; ut  lufcinia,  hirundo  , 
upupa*,  atque  ab  bis  quoque  divìduntur  quae  baccivora 
appellantur  *,  ut  turdus  , Burnus  , merula  ; & quae  demum 
granivora  nominaot;  gallinae  fcilicet,  columbae  omnes, 
pavo  , perdix  , palTeres  *,  ab  haftenus  memoratis  omnibus 
difcrepant . 

§ 92.  Aquatilium  vero  , quae  aquis  tantum  innatant, 
genus  fuperefl:  innuendum . Horum  porro  varietas  ex 
diverlls , quas  incolunt  aquis  ; in  marinos  videlicet  pi- 

fces 


)4^ 

==ar:^lS5:2 


>ri 


fces,  in  iluviatiles  * ncG  non  lacuflres  diftinguì  plerum- 
que  ab  hiftoricis  folec . Ex  marinis  praeterea  littorales 
alii  pifces  dicuntur  > faxatiies  alii  , peiagìì  antem  non- 
iiulli  ; proptereaquia  hanc  potius , qiìam  alteram  maris 
partem  aliquam  amare  videantur . Caeterum  aquatiliiim 
marinorum,  quae  modo  commenioravimus  , alii  fquam* 
mcfì  , cruftacei  aliqui , cartilaginei  alii  effe  cernuntur  : 
quae  horum  divibo  fluvialibus  etiam,  atque  lacuftribus 
pifcìbus  accommoclari  facile  poterit.  Ad  idem  quoque 
marinorum  genus  revocari  pclTe  videntur  ccnchilia , 
oftreae , aleftorides , aiiaeqiie  illae  plurimae  eorumdem 
fpecies , de  quibus  fufe , & accuratis  lucubrationibiis 
Lifter  , Vallifnerius  > Wodvardus,  Bonannus , aliique  et- 
iam  plures  noftra  hac  tempeftate  fumma  cum  philofo- 
phorum  laude  dilTeruerunt , ìnter  tria  demum  recenfita 
Brutorum  omnium  genera  medio  quodam  naturae  gradu 
coniìftunt  quae  amphibia  animantia  nuncupantur;  quo- 
rum tamen  quia  cun^lis  notifllma  condicio  eft  , neque 
nobis  ex  infìriciito  propolìtum  inpraefens  fuit  longiorem 
animalium  univerforum  texere  narrationem  , qtìam  ad  fu- 
premum  Capicis  hnjufce  confilium  pertìnere , referrique 
commode  debeat , iis  proìnde  praetermiffi*s  > ad  id , unde 
digrelTa  orario  eft , revertamur. 

S P3*  Jnxta  conilritutum  Brutorum  ordinem  de  eo- 
rum  in  plerifque  operibus  mente  , & fagacitate  a terre- 
ftribus  primum  pauca  quaedam  bue  illac  delibata  dicere 
ergo  aufpicabimur  : in  qua  quidem  re , ut  in  duobus  et- 
tiam  reliquis  animantium  fupremis  generibus , nihìi  meo 
judicio  fa£lum  melius  exiftimari  debec,quam  indaginem 

no- 


noftram,j  jxta  Plutarchi  adhìbitam  acri  ingenio  partitio- 
nem,  congruo  l*oco  metiri  : In  univerfum  vero  (inquic 
in  eo  Opufculo  ; Terreftria  ne  an  Aquatilia  animalia  fine 
callidiora  ) quando  quìbus  demonjlrant  Fhìlofophi  ani- 
malia  ratione  effe  praedita  , haec  funi  propojita  : ap- 
paratus  memoriae  t animalium  matusa  prò  fohole  procu- 
ratio  i grattar um  aBìo  prò  acceptìs  beneficiis , medita- 
tìo  ultionis  in  eos  qui  laeferunt , inventìones  rernm  ne- 
cejfariarum  , indicium  'airtutis  alicujus  . 

§ P4.  Nos  igitur  non  haec  fingula  argumentandì  ge- 
nera ex  Plutarchi  veiiigiis  perfequemur , ut  ad  oxitum 
pervenilfe  cogitemus , acque  abfoìutuni  mimeris  omnibus 
praefens  Commentariorum  Caput  abfque  exceptione  ulla 
legentium  obiiciamus  judicio;  attamen  eoriim  nonnulla 
aliquot  ex  tribus  Brutorum  Pive  volatilium , live  terre- 
ftrium.  Uve  marinorum  naturis  exempla  accommodare 
fatagemus  ; unde  rite  argumentatio  progrediatur , nullius 
nimirum  elTe  roboris  , nulliufque  fenfus  quidquid  a Bru- 
torum rationalium  hoftibus  inepte  dici  quacumque  de- 
mum  ratione  foleac  . A terieflrium  animantìum  or- 
diemur  ergo  memoria , cujus  lumino  pervium  deinde 
fìet  qua  mentis  virtute  illud  animai  poflìc , quod  in  fé 
polleat  rerum  repetendarum  lìbertate  . 

§ 95:.  Facile  proferirò  efì:  equorum  expendere  meti- 
rique  memoriam  , quamprimum  eorum  ingenium  , doci- 
litatem  , & ad  omnem  educationem  aptitudinem  confpe- 
xerimus . Etenim , ut  apud  omnes  eft  in  confefTo , nemo 
ad  virtù tem  , nec  ad  qualemcumque  rermnv  agendarum 
peritiam  infbrmari  unquam  potefi: , nilì  mentis  acumen, 
reminifcehtia  , rerumque  praeccritsrum  cum  praefentibus 

com- 


ì 


91 


f 


f 


^3 


comparatione , tanqiiam  miniftris  & adjutoribiis  fois , 
qua.m  faepifiìmae  exerceat . Itaque  , lliigularibus  equorum 
ad  rem  firrnandam  re)i6ì:is  exemplis  , in  eq^efiri  ipfi  dì* 
fciplina  qui  erudirifllmi  equi  funr , oprime  difcernunt 
ftatim,  Ovidio  tefte  (a)  , utruin  qui  fupra  le  habenas  re» 
gere  vel  infidcre  incipiunt  equitandi  autìgandique  pe- 
riti lini:,  aut  centra  imperiti.  Stupendam  quoque  eo- 
rum»quae  femel  didicere , memoriam  equi  fé  indt  itbili 
imprelììone  retinere  tum  maxime  ofiendunt , quum  ruba- 
rum  auditp  foniru  , aut  fa£la  tormenti  bellici  expì<  bone 
alìqua,  aures  continuo  attoller?  , nares  indare,  nitrire, 
frena  cum  ftrepitu  velutì  mandere , pedibus  rerram  qua- 
tere  , & loco  difficulter  manere  cernuntur  ; quippe  ipfis 
ex  alTuero  alias  fragore  pugnandum  effe  recordantur , 
acque  ad  repetendam  bellicae  artis  difeìpiinam  continuò 
iis  excitati  fignis  toti  fe  comparant . Quid  vero  in  caufa 
effe  debet , nifi  perfpicua  , ac  diftinOra  eoramdem  remi- 
nifeentia,  cur  ipfi  ad  omnem  falrationum  , gefticiilatìo- 
numqiie  concinnitatem  ab  equitum  magifiris,  mìrum  in 
mndum  informentur  ? Ipfi  nempe  ad  quarumdam  vocum 
luitum,  five  alio  quopiam  ex  difciplinae  infiirutó  Cigno 
pofico  , aut  ad  certum  numeruni  progrediuntur  , aut  fefe 
illico  ece^^i  pedibus  attollunc  , aut  fakibus  , & choreis 
ad  mufices  numeros  obtemperant,  aut  quìdpiam  demum 
perbelle  conficiunt, quale  ab  homine  liberalibus , & eque- 
ftribus  artibus  exercitato  expedari  unquam  poffec. 

§ Memoriae  praeterea  vim  cum  phantafiae  fa- 
cultate  conjun£tam  cquqrum  fomnia  aperte  commendant, 

g quum 


(a)  Trift»  Lib,  L Eleg»  3, 


1 

I 


(a)  De  rerum  natura  Lih,  IV, 


quum  illi  nempc  hominum  more  fopore  opprcOì  ea  re- 
cogicanc  maxime,  in  qoibus  afTucvere . Ira  Juculenter 
canic  Lucretius  (a) , non  poetices  praeflantia  frilum  fide 
dignus , verum  etiam  de  abditicri  naturae  fapientia  op« 
time  meritus^. 

Ufqueadeo  magni  refert  pudium  , atque  voluntas , 

Et  quìhus  in  rebus  confueverunt  effe  optrati 
Non  h imines  folum  t fed  vero  animantia  cun6ìa\ 
jQjiippe  vi  debis  equos  ^ fortes  , quum  membra  jacehunt  r 
In  fomnìs  fudare  tamen  •>  fpirareque  faepe , 

Et  quafi  de  palma  fummas  contendere  vires  , 

5 P7.  Ab  equorura  memoria  ad  mnlorum  vafriciem 
convertamur  , quae  nonnifi  illius  facuitaris  ope  decerni 
potefi . Huic  anima!ium  generi  tametfi  vitio  verri  etiam 
folear  pertinacia,  nec  non  rabida  nlcifcendi  libido  , at-  J|) 
tamen  rei  noftrae  non  minus  appofitum  cenfco  cjus  afium 
animadvertere  , qucm  unus  clim  prae  caeteris  oftendit , 
eorum  de  numero  , qiiibus  advehendi  falis  negocium  da- 
batnr  j,  Is  enìrn  , ut  diferte  narrar  Plurarchus  ( In  com» 
paratione  terreflrium  cum  aquatilibus  ) y quum  flumen 
trajedurus  in  aquam  forte  Japfus  elTet,  & fiale  liquefa- 
lo , atque  exhaufio  inde  fiurgentem  multo  expeditiorem 
fe  efle  comperifiet , certam  continuo  rei  caufiam  attigit , 
atque  notavit . Hinc  faftum  efi- , ut , quoties  aquam  dein- 
ceps  tranfiret,  ex  indiifiria  in  amnis  medio  fefe  penirus 
mergeret , & paulatim  deinde  furgeret,  donec  fale  fem- 

per 


I 

I 

if 


à 


«gH-fpP  )4^ 


f 


L 


if 


=5:ffc;^^^^^ 

<*3 

per  lìquato , 5c  onere  prorlus  abfumpro  alteram  fluminis 
ripam  alacer  iili^o  attingcret,  Verum  detefta  animantis 
in  herum  pravitate  , prò  confueto  falis  pondero  lana 
fpongiifque  onerare  ^ eumque  vprfas  eamdem  yiam  urge- 
re caeperunt . Ille  quum  fe  ex  more  in  aquas  dejnifif- 
fet  tantum  paulo  poft  gravamen  fenfit,  & incommodum  , 
ut  deinceps  abfque  dolo , & caute  aquas  tranfeundas  fo» 
re  aequius  putaverito 

5 pS.  Qui  tot  tancaque  nihilominus  de  terreftrium 
providentia  Biitorum  folertia  , vimite  , & accnrara  re-um 
agendaruin  multimodis  eg?mus  ha£l:enus  , ilÈad  r^nien  ani- 
mantium  genus  pene  oblici  praeterufTe  vifi  lumus,  quod 
calliditate  ^caeceris  omnibus  praeidare  merito  praedica- 
tur  ; viilpem  inquam , de  qua  quidem  infinita  prope- 
modum  ab  iis , qui  in  omni  naturali  hìfioria  difierue- 
re , enarrantiir.  Seligendiim  camen  de  ilìa  unicum  no- 
bis  lubet  a Plutarcho  de  anìmalium  folertia  deprom- 
pcum  .*  Vulpes  nimìrum  in  Thracia  quum  rigente  hye- 
me  fiumen  aliquod  traje£turae  fe  comparant,  admo- 
yere  ipfae  ptius  auriculas  alveo  cernuntur;  unde  cau- 
te experìmentum  faciant , utrum  aqua  iub  giade  delite- 
fcens  fonitum  edat,  vel  curfu  tacito  feratur . Si  aquam 
force  refonantem  nimis  exaudiant,  continuo  fcite  conj- 
iciunt  j adeo  tenuem  giacici  fore  fuperficiem,  ut  non 
tuto  pedes  yaleant  promovere  : verum  ubi  firepitum 
aquae  fubterfluentis  nullum  percipiant,  re£l:e  inferunt , 
rantae  effe  altitudinis  gelu  , ut  neutiqiiam  corporum 
fuorum  ponderi  fit  celTurum , ideoque  fumptis  animis 
fiumina  auda£ter  tranfmcare  confpiciuntur . 

g ^ Tarn 


I 

o 


100 


€) 

I 


§ pp.  Tarn  certum  eft  demum  de  Elephanto  , quod 
ex  Cicerone  fuperius  innuebamus  ; effe  illi  videlìcec 
qiiamdam  cum  genere  humano  fociecacem  ; ut  quamplu- 
ra  propterea  in  caulfa  lint , cur  bclluae  buie  mens  , & 
afFeftus , hominum  inftar , sdjudicanda  elTe  fateamur. 
Nimirum  ipll  primo  , Acofìa  quamplurimis  exempìis  te- 
lante (a)  , beneficiorimi  memeres  effe  deprehenduntur  , 
quo  ctiam  tempore  furore  correpti  ab  amico  hoftem  di- 
feernere  faaud  polTe  viderentur . Quantopere  autem  pue- 
rulos  amene  ex  alia  hiftoria  , quarti  Atbenaeus  ex  Plu- 
tarchi  libro  vigefimo  recitat , fatis  fuperque  docémur 
Eadem  exemplòrum  narratione  iititur  Aelianus  (è)  ut 
oftendat  hoc  animantium  genus  quàm  bona  polleat  me- 
moria, qùàmque  feduto  praecepcum  officii  teneat , & 
quàm  hmul  eorum  , qiii  illud  difciplina  gubernant , vel 
expeftaùòneai , vel  fìdera  non  falla: . Pueliarum  quoque 
amore  ex  Pliitarcho  (c)  capiuntùr  adeo  , ut  tette  edam 
Plinio  (d)  eadem  èxhibeant  arnanrium  argumenta,  quae 
ab  homiriibus  dettderari  linquam.  deberent  : ‘ earum  nem- 
pe  confpe^ìu  improvifo  gaudio  geftiunc;  li  forte  rece- 
dant  ftatim' , moerore  dejeftì  acerbe  ferunt,  ac  quum  re- 
deunt  illae  blanditias  fuas  ofìendunc  inconditas  ; munera 
etiàm  iifdem  fervànt , atque  in  finum  elfundunt.  Quan- 
tum vero  amore  in  honiines  exardefciint  , tantundem  prò 
expiaiida  illata  libi  iniuria  aliqua  , vel  ignominia  faeviunt, 

■ ^ ■■  - & 

(a)  De  Bello  Hi f panico  . 

(b)  Lìb.  XVllh  cap.  44. 

(c)  De  foUrtia  Animai, 

(d)  Lib.  VI,  cap.  30. 


r.  ^ 


(^(  loi 


I 


& vchementi  vindi£ì:ae  cupiditate  vìncuntur  *,  quemad- 
modum  iifdem  teftibiis  iia6ì:enns  laudatis  non  haec  mG(k> 
tradita  folnm  , vcrrnn  etiam  multo  illufìriora  magifque 
admiranda  ; quae  confulro  in  brevitatis  gratiam  retice- 
mus  *,  decorni  facile  pofTunt . 

5 loo.  Quae  item  nobis  non  ad  ingenium  fcd  ad  pa- 
fliim  defìrinata  prae  caeteris  animantia  illa  videntur  , Sues 
nempe  ^ qinbus  ex  Chryfippi  fenrentia  Cicero  de  Pim'- 
ne  putrefcerent , animam  ipfam  prò  fale  datamfcri- 
bic , & quo  pecude,  ecdem  affirmante , nihil  genuit  na» 
tura  foecundius-,:  nee  ipfa  profelbo  fua  carent  mente , 
atqiie  folertia  . Bruta  ida  videlicec  humanas  voces  cunx- 
primis  optime  intelligunc  , eafque  attentilTimis  auribus  ^ 
qiias  ignotas  pcrcipiunt  ab  iis  villicorum  probe  admodum 
difcernunt  >>  curn  quibus  facpe  aut  per  arva  perque  mon- 
tes  ad  paftum  vagantur  » aut  a quibus  in  fimilibus  locis 
propinata  quotidie  pabula  cxpe£ì:ant.  Ufqueadeo  vero 
humanis  vocibus  ciriflìmè  parent , ut  »expcrientia  pafiTm 
monftramre  > quin  ullius  Scriptoris  teftimonia  ad  fìdem 
faciendam  advocemus , eafdem  buccina  quadam  tefla- 
cea  articulatas  > ut  in  rurali  more  polìtumell:,  compre- 
hendant , ejufque  fonitu  ad  beri,  vel  duftoris  arbitrium 
congregentur , & ad  akerius  extranei  inflantis , quem 
nendum  noverunt , fragorem  fortalTe  non  obtemperaturi  . 
Nihil  de  eorumdem  amore  , & feroeiffima  in  venerem 
libidine,  quam  ingeniofe  ad  majus  temporis  fpatium, 
praeter  omnium  pecudum  morem,  protraili  > decurrere» 
que , Lucretii  affirmatione  (a),  procurante  a nobis  fcri- 
ptum  volumus , propterea  quia  ex  Plinio  {b) , ex  Vir- 
gilio 

(a)  Uh.  ir.  (b)  Uh.  Vili  cap.  $t. 


I 

I 


101  )|^ 


.i 


!fc!a!èssaw^ 


li 


iì 


gilio  (^?),  aJiirque  plnribus  depromi  multa  valent  tan- 
tum fide  dignifllma  ? quanruni  indubia  flint  quae  omnium 
pene  oculìs  harum  beiluarum  gefta  conteinplantibus  fae- 
pe  obvetfanrur;  quapropter  aiiorum  Brutorum  mentem 
deinde  , verfutìamque  anìmadvertamus  , 

§ IO!.  A terrcftrium  Brutorum  miranda  piane  in 
rebus  fuis  bene  obeundis  ptudentia  ad  volatilium  aliquo- 
rum  folertiant  enarrandam  paulifper  modo  fermone  nof- 
mctipfos  convcrtamus  oportet  quòrum  etli  morcs  Scri- 
pcorum  celebriorum  fuffraglo , atque  animadverdonibus 
potius , quam  noftro  fenfuum  teftimonio  defcribantur 
haud  tamem  fas  erit  ulli  jure  opinari , quae  animantia 
olim  egilTe  folertifllme  tot  veteres  produnt  hifto rici  ; at- 
que ab  una  mentis  vi  univerfa  eorum  proferirà  fuiffe  tu- 
ta pcrfuafione  teftantur  ; dilTona  ab  iis  forte  belluis  nunc 
temporis  reperiti  pofTe , quae  aut  nobifcum'  verfantur 
aut  quae  de  communi  cum  nobis  vita  participant . Tan- 
tum a fano  capite  hujufmodi  cogifatio  ab  hominibus  otio 
& philofophiae  luce  non  abutentibus  haberetur  aliena, 
quantum  natura  omnis  cuique  conftat  iifdem  femper  le- 
gibus  firma  , aequa , ncc  incertis  unquam  vicifficudinibus 
cbnoxia*Quae  igiiur  rerroa^ti  temporis  Bruta  omnia  fue- 
rant,  eadem  ncque  hilum  difiìmilia  modo  quaecumque 
vitam  agant  credere  neccfie  eft. 

§ 102.  Corvorum  primo  ea  eft  fagaciras,uf  fefiibus 
Thucydide  (^)  , atque  Lucretio  (c)  , quum  de  cadaveri- 
bus  ad  eorum  cibum  deligendis  caufa  eli , ea  diligentif- 

lime 

(a)  Georgìcorum  Lìh.  IIL 

(b)  Lib.  IL 

(c)  De  rerum  natura  Uh»  VI. 


fr 


{f 


103  )f^ 


I 


I 

o 

if 


'f 


fime  inquirant,  ac  perquam  bene  olfa8:a  internofcant  , 

& sppetanc  d,*inde  quae  minu&  gravecleatia  effe  fentiunt  » 

& qnae  comra  foerida  mmis  atque  in  faniem  pene  dif- 
fluent.a  percipmnt , continuo  rclpuant,  Se  averfentur.  Id 
caute  obrervacum  a memoracis  vScriptoribus  rraduur  in 
ceieberr.ma  , iha  , quae  Athenis  olim  graffata  eft  peftiien- 
tJa  ..  Iplorum  item  avium  ad  ci  bum  parandum  , tuendum- 
que  vafenimum  eft  ingenium  ; quomodo  compertum  aper- 
te enarratur  a Plmio  (u) , & Alberto  Magno  (ù)  *,  quo- 
rum tainea  verba  brevitatis  caufa  praeteriimis  . Fniden» 
tia  non  mmus  Corvi  prae  voluenbus  mulcis  pollere  , Se 
Vuitures  etiani  acuta  ciborum  diferetione  donati  viden- 
tur  y quippe  Carnivori  , abftinere  tamen  nofeant  ab  ani- 
in  nitsbus  vencnato  ferpente  interemptis  *,  quemadmodum 
Nicander  in  Theridcis  graviillmus  Au£bor  eft  . Ad  ani-  ^ 
malium  omnium  viftum  aeris  eciam  percinec  refpiratio  ; 
in  cujus  fané  dele^lu  Bruta  volarilia  ab  infero  falubrem 
acri  ieafu  Se  cognirione  dilcernunt . Pocilìimum  vero  prae 
aliis  cadi  immatarionem  Galli  perfentmnt,  qui  immi- 
nente pluvia,  auc  tempeftate*  ahqua  , crebrius , horifque 
infoiitis  caliere  y aliasque  inconditas  voces  promere  au- 
fciilrantur.  Huc  infuper  fp-flùre  debec  quod  conftanter 
agere  confuefeune  Grues,  Ciconiae  , Anferes  , at^te  Okres 
( ut  Hirunciiium  notiffimarum  morem  praetereamus  ) 
quum  fìbi  accommodarani  magis  codi  remperiem  quae- 
rere  magna  cura  nituntur.  Nempe  cuiquam  eorum  avium 
generi  congenita  fuic  aeris  afpìraudi  exfpirandique  illius 

cu* 


if 


(a)  £//;.  X.  cnp.  4j« 

(b)  Ds  Anìmalìbus  Uh.  XXllh 


*04)4^® 


4 


I*  •.•  ... 

cupidira»; , arque  neceflitas  » qui  nativo  fui  tempefatnen- 
confentiret  ; qùate  faftum  quotidie  pene  confpicimus 
nr  quse  recenfuimus  volatilia  fuxta  temporum  viciScu- 

Il  d iics  ab  una  rurmaritn  in  alias  tranfeant  rcgicnts  ; de 

I qucriim  oeconomia ac  prudcntia  Plinium  fufe  difleren- 
rem  qujfque  conlulat  (a)  ne  aequo  major  noftra  fiat  ora- 
rio . Quacumque  demum  ratione  aerem  immutari  con- 
tingat,  tam  cauta  fcduìaque  volucfium  plurimcrum  eli: 
ramcn  natura  , ut  illius  haìiftu  , & prò  tuenda  valetudine 
a pefiinia  avolenc  acmofphaera  in  m^liorem  continuo 
commigraturae  , & hvmiìnes  fimul  admcneant  quid  fa£ì:o 
fir  opus , ùc  fuae  quoque  incolunnitati  quautocius  profpi- 
cianr.  Itaque  Laurentius  Jaubertus  (^)  elapfo  facculo 
medicinae  laude  praeclarus,  attendere  Uon  abfque  ma- 
gno fiudio  jubet  quò  aves"  concedant  > ut  & ipfi  earum- 
moiiìtu  in  falubriora  loca  extemplo  proficifcantur . 

§ 103.  Quanto  cum  ingenio  Halcyon , a vis- noti  firma' 
fecus  mare,  aut  in  fcv  pulis  nidum  coufirucre  laboret» 
Plinium  ex  Ariftctclis  hifiorìa  audiarrius  (c)  : Nidi  eo» 
rum  admiraìionem  hahent  pilae  figura , paulum  eminen- 
ti , ore  perqùam  angufto  , grandium  fpongìarum fimilitu- 
dine  : intercidi  non  queunt , franguntur  iBù  valido  , ut 
fpuma  arida  mariti  nec  unde  confinguntur  invenitur  . 
Putant  ex  fpìnis  aculeatìs  ; pifcìhus  enìm  vivunt  ,T?tn- 
ta  fcilicet  nidorum  fabricandorum  ars  eò  nonnifi  fpefta- 
re  certe  debet,  quam  ut  pullos  l'uos  ab  omni  quacum-' 

que 

(a)  Lih.  X.  cap.  23. 

(b)  Lih.  de  Pejtilentia  cap^ 

^ (c)  Lih»  X»  cap.  32, 


105  )i^ 


ih 

3!  que  sr^v'erlìtate  tueantur;  quod  profeto  amoris  in  eos  pal- 
mare eft  argumentum  . 

§ [04.  Pauca  interea  ex  aìiarum  avium  proprietatl- 
b!is  delibemus>  quum  pullorum  faoriim  tutelae  , folatio , 
alimentifque  parandis  loliicico  intenti  amore  diu  noftu- 
qye  infervire  vìdentur  . Coinmbae  in  fìlìos  caritas  a Pli- 
nio commendarur  (a)  , cui  etiam  fuffragatur  Oppiantis  (^): 
tanta  eli  nimirum  , ut  non  foemìna  foIum,verum  etiam 
mas  v'icifilm  natorum  curandorum  ftudium  partiantur  . 
Grues  quoque , Cardano  referente  (c)  , prò  eadem  filio- 
rum  cura  contendunt  ambo;  ac  propterea  a fe  vifam 
foeminam  a mare  undecim  confolTam  vuìneribus  fuilTe 
Il  teftarur , qiiòd  a fe  pullos  pafla  eflec  abduci . 
ir  $ 105-  Si  Bruta  quacdam  volatilia,  ut  fuos,  ita  8c 

homines  amore  profequuntùr , ira  tamen  non  minus  , ut 
captu  proclive  eft  , & odio  corripiuntuf  . Irae  indìces  pu- 
gnae  illae  font , quae  pertinaciflirne  inter  alias  aves  per- 
feverare  diu  contemplari  qiiotidie  pofTuinus . Columba 
ipfa  , quae  lenitatis  duice  praefeferre  vìdetiir  argumen- 
tum, qua  , tcfte  Varrone(Jj,  nihil  inter  volucres  timi- 
, dius  habetór;  nec  iracundiae  prorfus  eli  expers  : eorum 
autem  , qui  Goliimbas  felle  dcftitui  exiftimant  merito 
opinionem  ridet  Galenus  (^),  eamdemque  piane  refellit 
Ariftoteles  (/*)  i 

§ 106.  Ae 

(a)  Li^,  X.  cap,  $É. 

(b)  Lib,  III,  de  Venati  Offe  verf,  ii6, 

(c)  De  rerum  varietale  Uh,  VIL  cap,  340 

(d)  De  ré  rufiica  Lib.  HI, 

^ (<^)  De  atra  bile  cap,  9. 

( f)  Hifior.  animai.  Uh.  2.  cap.  i$‘ 


Ik 


J lo5.  At  quum  de  Brutorum  virtutibus  fit  agen- 
dum  acri  caiuoque  judicio  mihi  fané  incedere  t»pus  effe 
video,  ne  force  quis  racum  iis  vocibiis  habeat , animan- 
tia  pleraque  germaiiae  vìrturis,  cjuae  a iegum'  omnium 
norma  arqae  imperio  vini  haber  , capacia-  fore  dicenda  . 
Nemo  certe  ex  Philofophis  omnium  tcmporiim , qui 
de  Belluarum  praedantia  d fputationes  inftìtL  ere,  exti- 
tic  adhuc  quem  noverim,  qui  co  ufquc  ad  Supremi 
Numinis  cognitionem  cxtulerit  , eafqiie  proinde  iegi- 
bus  ab  eo  latis  obnoxias  effe  decreverit:  quare  qiium 
de  Brutorum  virtutibus  fermo  prrf:rtur,de  earum  indi- 
ciis  , & quadam  cum  homiium  officiis  iimilirudine  tan- 
tum di£tiim  maxime  volumus*  Igitur  re£l:e  ea  virente  ani- 
niantia  pracd.’ta  effe  praedicàvero , qiiae  juxta  propofi- 
tam  ejus  normam  cum  geiieroia  quadam  animi  vi  in  Ac- 
cipìtre,  Falcone,  Gallis  , aliifque  avibus,&  quadrupedi- 
bus  praefefeftur  . Ufqiieadeo  Accipitris  magnanimiras 
commendatur , ut  Iddoro  Hifpalenfi  (a)  , atque  Aeiiano  (l>) 
fidem  facientibus  plus  animi  audacia  ^ quam  unguHs  cum 
aquila  faepiilìme  congrediatur.  Falconis  item  generofi- 
tas  tam  eft  indgnis , & tanquam  invi6ì:ae  fc)rtitndinis 
exemplar  illuftre  proponenda , ut  ipfum  a fe  confpeftum 
Caefar  Scaliger  (c)  aliquando  fuilTe  afTeveret,  folertiflì- 
ma  primum  declinatione  aquilae  e fùblimi  irruentis  co- 
natum  irricum  reddere  , deinde  vero  ftrenuitate  , & con- 
llantia  comicantibus  haudquaquam  fugere , fe,d  poft  ali- 

quot 


(a)  Orìgìn.  Uh.  12.  csp.  7. 

(b)  De  Animai.  Uh.  7.  cap^  45'. 

(c)  Exercitat.  CCXXXl. 


107 

■=®==iS=-aj2 


f.1 


quot  circiimgyrationes  aquilani  provocantem  adgredi , ac- 
que ad  fugam  demum  turpeni  compellere  . Galìos  vero 
contemplaturi  j eos  non  tam  nativa  animi  ad  pugnandum 
fortitudine  praeditos  laudare  debemus  , quam  ad  prae- 
lium  ineiindum  fuHinendumque  educacionis  ope  admo- 
dum  comparatos  . Porro  Chryfippus  , in  eo  , qiiem  de  lu- 
fiitid  cdidit  Lìbrum  , Laertio  tefte  , homines  ad  fortini* 
dinem  galìorum  exemplo  cenfuìc  excitandos.  Atque  an- 
te ipfum  Temiftocles  , qimm  exercitum  contra  Perfarum 
miiites  inllrueret , & galIos  gallinaceos  pugnantes  con- 
fpexiffet,  non  ipfe  dumtaxac  fubfticiire  memoriae  pro- 
ditum  eft,  fed  bellatores  fuos  coniiftere  juflic#  eorum- 
que  pugnam  fpeculari  ^ ut  inde  perfuafum  haberent  illi , 
quanto  magis  conari  debuifTent  prò  Patria,  Libertate? 
prò  Penatibus , ne  hofiibus  quidquam , eorum  animan-* 
tium  more,  vel  minimum  cedetene  » Hoc  ipfum,  quod 
iis  Graediae  militibus  ante  commifTum  belliim  incita- 
mento fuerat , id  fuperato  tandem  Perfarum  exercitu 
Athenienfibus  fanciendae  legis  occaiio  fuit  illuftrìs  , qua 
Aeliano  Aurore  (/?)  praecepfum  in  pollerum  fnìty gal- 
li, ut  quotannìs  die  uno  in  theatro  decertnrent  : cujus 
etiam  Graccanicae  late  deinde  per  omoes  Graeciae  re- 
gioiies  propugnatae  confuetudinìs  meminic , inter  plures 
Scriptores  i Columella  {h)  difertiffimis  verbis  ^ Equidem 
arbitror  ab  hujufmodi  legislatione  deinde  , cumprimis  ve- 
ro a pervio  volucrium  horum  more , ilkm  fluxilTe  lau- 
datiffimam  Anglorum  confuetudinem  ad  noflra  ufque 

tem- 

(a)  Varìarum  Hìftoriarum  ILìh.  IL  cap.  2S. 

(b)  Lih.  Via.  cap.  2. 


I 


fi 


.•1 


108)4^ 


I 

I 


è 

^.V 


tempora  vigentem  ; Gallorum  nimìrum  fpe£l:acula  , atque 
acerrimas  pugnas  multitudini  faepe  proponendi . In  Lon« 
dinenli  enim  Urbe , & in  toto  amplillìmo  Britanniae 
Regno  creberrima  celebrantur  Gallorum  certamina?  prò 
quibus  rite  populo  turmarim  confluenti  cxhibendis  am- 
phiteatra  idcirco  extru£ì:a>  calcarla  quibus  galli  armati 
invicem  congrediuntur  , peculiarìs  difciplina,  ad  quain  » 
militum  inftar,  multo  ante  Bruta  illa  informantur,  & 
pugnantium  denique  virtus  mirum  in  modum  conferre 
quifquis  intclligit . Quorfum  vero  iflhaec  in  Anglia , nifl 
ut  a fumma  & vere  egregia  eorum  Brutorum  generefi- 
tate  Rrenuifllmae  genti  illi  propofita  fuorum  animi  ad 
bellicam  laudem  eo  magis  in  dies  inflammentur  ? 

§ 107.  Quid  igitur  hominum  ftatus  a Brutis  diferepan- 
tiae  praefeferat , a nemine  profeflo  flratui  poterit , ncque 
perinde  nifi  a vefana  mente  in  dubitim  tamen  verti  po- 
terit, non  iifdem  prorfus  de  caufls  utrinqiie  hominum , 
belluarumque  affeftus  pendere , quum  iis  vehementifll- 
me  ambo  aeftuàre  , experientia  quotidiana  fufFragante , 
cernantur.  Bona  qùaevis  nimìrum  fi  auferanrur,  incen- 
duntur  ira  oculi , pilique  eriguntur  : tantumdem  fpe£Ia- 
re  in  Fele  poteris  , cui  catulì  fuerint  fubrepti , aut  incu- 
ria alia  ifiiurmodi  fuerit  illata  . Metu  deinde  , quo  ex  mor- 
tis  praefentia  homo  concutitur  , contremìfeunt  artus  uni- 
verfi,  ac  hebetudìne  deinde  languefcunt;  eadem  ratio- 
ne  leporem  concuti  comperies  ad  amufllm  , quem  canes 
venatici  curfii  infequantur  perniciffimo . Homini  deraum , 
quem  faufla  circumdent , aut  boni  cujurpiam  praefentia 
deleftetur,  ridet  omnino  facies , corpufque  totum  exìlit, 
atque  fubfultat  *,  idem  nìhilominus  animadvertere  in  Ca- 
ne 


'é 

I 

© 

$ 

a 


109 


II 


rv 

li 


'è 


ne  ex  acquo  poteris , qui  hcro  fuo  advenienti  eminus  ^ 
occurrar  , vel  apponi  Ubi  confpiciat  obfonium,  |fc 

§ loB.  Qua  igitur  ratione  hominum  operaciones  pie-  » 
raeque  , nulla  mechanica  vi  excerius  impellente  , fiunt , 
fed  fpontanea  vohintate  cientur , eadem  fané  in  belluis 
afiirmari  haberique  debet  » fuas  quoque  ab  intimo  vo- 
luntatis  principio  fore  defcenfuras . Spontaneas  aucem 
appellamus  a£tiones , quae  ex  animae  nutu  pendent  ; fcii 
quas  anima  ipfa  vi , atque  imperio  fuo  potcns  eft  exci- 
tare  ; quaeque  tamdiu  fune  perennes  , quamdiu  perennis 
efl:  animae  idem  nutus:  atque  ex  adverfo  cefTant  , fta- 
tim  ac  prò  lubìto  fuo  anima  ipfa  ab  imperio  indicendo 
celTaveric . Si  ergo  in  animantibus  non  mìnus , ac  in 
homìnibus  eadem  iitrimque  vigeac  reruin  difeernendarum 
vis  atque  poteftas , nulius  cric  proinde  in  homine  mo- 
tus  fpontaneus  , qui  in  pecude  locum  non  habet  : eae- 
dem  niminim  capitis  cotnmociones , eaedeni  ferme  ocu- 
lorum  converdones,  pedum  elevationesj  tenflones  , con- 
tra^tioncs  eaedem  perinde  utrimque  reipfa  fpeftantur, 
quae  nonniH  ab  animae  arbitrio  dependenc.  Quamobrem 
afFeOruum  humanorum  vlres  qiium  nonni  li  ab  imperante 
voluntate  valeanc  excitari , jure  propterea  nequit  ipfa 
aut  bonis  praefentibus  , live  eoruiii  opinione  deleftari  , 
aut  centra  malis  urgentibus  angi , triftari , ab  iifque  ve- 
hementilllme  refugCre , nili  voluptatis , dolorifque  fii- 
mulis  exagitetur.  Refte  itaque  pecudes,  quae  bonorum 
malorumqiie  difcretlone  variifque  animae  pathemacibus 
donantur,  piu  ribus  fpontaneae  volunfatis  impulfibus  live 
ad  amorem’,  bve  odium,  prò  doloris  voluptatifque  di- 
fcrimine,  compelientur . Si  ergo  aequabilis  fluiwiorum  j 

foli- 


I 

<r> 


110)4^ 


foIi<ìorumque  in  belluarum  corporibus  commorio  fiat  ; 
qua  una  machinae  harmonia  > & fofpitas  , ut  in  homine  , 
conrinetur;  aequabilis  perinde  voluptas  , vel  grata  ani- 
mae  afFe£^ìo  contingant  necefie  eft  -o  fi  vero  eadem  har- 
monia perturbetur  , prò  majoris  minorifve  perturbatio- 
nis  gradii,  dolor  five  ingrata  animae  pafilo  minor  inten- 
fiorve  a Brutis  percipietur  . Quum  igitur  pecudes  omni- 
bus, qui  in  hornine  ambabus  pafllonìbiis  affieno  patent , 
fignis  agere  videantur , nuilum  hac  de  re  fateri  cogi- 
mur  hujus  ab  iliis  interefTe  difcrimen  . In  animantibiis 
fané  cujufcumque  generis  eadem  ac  in  nobis  in  fame 
nìmìrum  explenda  cunftis  cernentibus  fefe  ofFert  cupi- 
ditas*,  eaedem  centra  corporis  contorfiones , gefiicula- 
tiones,  acque  clamores  in  vehemencifiìmis  dolonbus  quum 
in  homine  , tum  in  Bruto , 

5 lop.  Qui  ergo  centra  Belliiarum  fpiritum  difie-s 
runt,  motufque  omnes  earum  fpontaneos  ad  qiiafdam 
elaterìs  vires , ac  leges  referunt , non  adhuc  ipfi  rem 
bene  attìgifle  videntur  , ncque  praeterea  ulla  gravi  ra- 
tione  mechanicam  Brutorum  ad  agcndum  neceflìcatem 
aperte  oftendifie  dicendi  funt . Quippe  motus  , qui  de- 
terminati ad  unum  fiiint , quique  ab  inanimatis  rebus 
abfque  uba;  ut  cum  fcholis  loquamur -,  fpontaneitate 
fieiuntur , certis  tantum  atque  immutabilibus  naturae 
leglbiis  peraguntur  . Corpus  videlicet  in  motu  poficum 
eadem  velocitate , eademque  dire£l“ione  moveri  perfe- 
verat,  nifi  ab  externa  aliqua  caufia  aut  cohibeatur  , aut 
alias  in  partes  fle£latur.  Ita  fe  habere  corporum  quorum* 
libet  motum,  u^niverforum  philofophorum  cenfenfu  pio- 
bara  fententia  eli:  j de  qua  etiam  confidi  polTunc  quae 


re- 


III 


il 


§ 

rccences  Newtoniis,  Gravefandus , Mu/Tchembroeckius , 
aliique  fcripc.is  prodiderunt  . Quum  itaque  pecudes  fpon- 
tancis  moribus  fefe  dirigere  yi.deantur , nulla  certe  ex- 
terna caufTa  inveniri  potefi  , -quae  belJuas  ad  motus  qiiof- 
libec  determinaras  aut  cohibeat,  aut  in  alias  partcs  a 
determinarione  ipfa  defleftat  ; quum  nimirum  Bruta  quo- 
tidie  a fonino  furgunt  ; poftquain  mortuis  rimillima  hu- 
mi  ftrata  jaciierint  -,  nifi  vis  aliqua  admittatur  in  iis,  qua 
furganc,  fateri  quifque  debet  , ingentem  exempii  grac. 
Eiephantis  machinam  a quiete  ad  motum  fuapte  natura 
excicari . Id  provenire  autem  fi  dicatur  ex  motione  ab 
cbjeétis  excernis  in  illius  Bruti  corpus  impala , ineptum 
efi:  prorfus;  experimento  quippe  didicìmus  , eafdem  fieri 
plerumqae  inde  ccmmotiones  , immobiJibus  interim  ani- 
mant.bus  ^ Oftendatur  fcilicet  jacenti  Cani  corpus  pa» 
ni,  aut  ctiam  obfoaio  fimiJe  , furget , acceder,  ac  con- 
tinuo oculis,  naribus  , aut  forte  gufiu  fraudem  impo- 
fiuramque  comperiet  : itaque  recumber  iterum  . Eidem 
denuo  jacenti  fi^lus  exhibeatur  panis  , fortafiìs  furget  fe- 
cundo  : at  fraude  demum  melius  deterrà  , fi  centies  in- 
fuper  idem  porrigas  efciilenrum , ne  aures  non  falum 
atroMere  aut  quatere  yidebitur  , verum  etiam  cculos 
averter , atque  dormitabit  . Quid  plura  ? lifdem  pofitis 
cbje^orum  mctionibus  externis,  eademque  exifrence  ani- 
mantis  machinula  , cur  non  eadem  in  Cane  cperationes, 
nifi  ex  fpcntanea  fui  del  beratione  , quae  ex  vario  de  re- 
bus percepris  jud  ciò  diferimen  sgendi  manifefie  prodi c ? 
Accedit  bue  eidem  ratio,  quae  fuadet , cur  beliuae  quam- 
plures  in  ipfo  fui  velociori  motus  impetu  repente  con- 
filiere  ceraantur  , fi  auc  viderint  aliquid , aut  audive- 

rinc 


I 

© 

I 

O 

fi 


tf 


f I 2 )*K^ 


<? 

I 

<9 

I 

il 


& 


rint,  auc  olfecerint,  quod  confpc£l:am  a fe  antea  non 
fuerat.  Aves  nonnullae  , nempe  Grues,  Anferes , Paliim- 
bes , aliaeque  turmatim  V'olitanteSr  vel  fibilo , vel  voce 
hominis  audira,  aiic  venatore  eminus , cominufve  conf- 
pefto , confeftim  velociffimum  vclarum  aliò  divertunt, 
aut  force  in  adverfam  dirigane  partern  . Canes  , Equi , Da- 
mae , Lepores , aliaque  animantia  quoque  mocu  perni- 
cifllmo  praedita  , vel  aquae  confpe^tu  , vel  rupis , homi- 
nis , aitcriufve  animalis  fibi  infetti  inopinata  praefentia  , 
aut  ftatim  a rapido  eorum  curfu  detlftunc  immobiles, 
aut  motus  iplius  c3ire6tionem  ftatim  folent  immutare  . Si 
motus  igirur  fpontaneos  pecudibus  denegare  , acque  au- 
tomaticam  in  ipfis  tantum  vim  agere  legirime  , ac  perf- 
pìcue  eorum  adverfarii  , uc  par  ett  , vellent  demonttrare  , 
cftendendum  perìnde  ìllis  manerer  > tantam  reìpfa  extra 
Bruta  illa  cenfluxiffe  virtutem  , quae  eoiTim  concitatif- 
fimos  impetus  fuperafTet  : haud  quippe  motus  extemplò 
per  fefe  extinguitur , ncque  validiflìma  idcirco  , quae 
fcmel  caepra  ett  , direftio  iinquam  dittrahi  in  commemo- 
ratis  belluis  potuir,nìtt  aeque  validiflìmi  faltem  objeiVi 
aìicujus  conatu  , qui  fibilum,  vocem  , aut  rupis,  flu- 
minis , aliorumque  id  genus  effluvia  piane  exceflerit  adco  , 
ut  ea  phoenomena  , aliaque  multo  miranda  preducere  per 
fefe  tandem  aliquando  potueric . Utrum  mechanicarum 
legum  patroni , ouiim  de  belluis  agunt , tam  impottìbi- 
lia  praeftiterint  adhuc  , aut  deinceps  fine  prò  Aia  cautta 
fa^liurì , eorum  etto  judicium  , qui  rum  in  hcrum  Scri- 
ptorum  legione  funt  apprime  eruditi  atque  verfati  , 
tum  ab  illorum  expungendi  funt  numero  , qui  vefano 
partium  ftudip  potius  fapientiam , quam  praeclara  ratio» 
nis  ufura  metiuncur.  $ iio.  Om- 


if 

I 

o 

o 

ì 


(J23^=te=:5fc:: 


li 


§ iio.  Dinne  itaqne  anìmantium  genus  fagacitate 
praeditum,  atqiie  affedibas  , perinde  ac  homines , cor- 
reptum  ; quemadmodum  hucufque  cxhibitum  accurate 
fuic;  haud  ipfum  fané  fantis  polleret  facultatibus , nifi 
hominum  eorumdem  more  cbjefta  rerum  varia  difiin- 
gueret;  utilia  nimirnm  a noxiis , amica  ab  infeftis  fa- 
cile internofceret . Negaci  fiquidem  a nemine  potetic 
ex  voce,  fibilo  , odore,  aliifque  fignis  cun£ì:a  a Brutis 
optime  difcerni  , quae  externorum  fenfuum  organa  fe- 
riunt  : quare  iis  femel  perceptis , fi  amica  auc  fibi  ccn- 
fentanea  effe  dignofcant , toti  continuo  le  comparant , 
ut  blande  amiccque  excipiant  ; centra  vero  fi  inimica 
perfentiant  ftatim  in  praelium  erumpunt,  exafperantur- 
que  adeo  , ut  in  extremum  vitae  diferimen , fi  res  fe- 
rat , prodire  non  paveant . Canes  fcilicet;  ques  inteir 
innumera  Bruta  familìarius  arftiufque  inter  nos  verfari 
ufuveijit  j haud  prius  diflltum  incertumque  rumorem 
aufcultarunt , quam  ipfi  ereftis  adfurgant  auribus  & ad- 
ftent  ancipites , quoufque  amici  ne  adveniant , an  ini- 
mici eminus  internofeant  ; propterea  aut  in  illos  infi- 
lire  furentes  , aut  his  l)Iandicntes  cccurrere  quifquis 
paflìm  intuerur. 

§ III.  Itaque  propter  hujufmodi  difccrnendi  vim, 
quemadmedum  injuriae , aut  mali  cujuslibet  inlìrantis 
opinio  in  iram  metumque  hominem  adigunt , ita  iifdem 
alfe£Ubus  belluas  corripi  necefle  eli,  quae,  fa£ta  inter 
plura  collatione , malum  aliquod  inftare  fibi  quandooiie 
judicabunt . Porro  quae  iram  in  homine  antecedunt, 
ve!  confequuntur , eadem  exa^le  cmnino  in  Brutis  quam- 
J plurimis  apparent . Irae  haec  in  homine  Tigna  ; excande- 
^ h Icunc 

& 


114)-^ 

i!=lfe==s3t:^  S^)tefcr=4fe5 


^ - f. 


fcunt  vultus , & oculi  ; contrahuntur  pili , geftiunt  ar- 
tus  . Inde  violenti  mocus  ; adverfus  pericula  impetus  ; 
in  id  qiiod  cacpere  pertinaces  , ac  necefllrudinum  im- 
memores  eflfe  deprehenduntur , Pervium  eft  quoque  in 
Cane  irato  intueri  quam  cito  rubelcanc  ocuii,  corri- 
piantur  nndique  pili.  Tardi  initio  patent  quidem , gra- 
vefque  motus  ; ejufque  ira  oculorum  capitifque  agita- 
tionibus  deinde  progreditur  : mox  immanis  confequitnr  , 
ferufque  impetus;  nullius  periculi  metus , nulla  aeque 
in  famiiiares  reverentia.  ^ ‘ . 

5 II2»  (^uaptopter  , quomodo  non  potefl:  animai  uU 
lum  non  illud  fjponte  appetere , quod  accommodatiim 
ad  naturam  appareat , fic  non  poteft  objeftam  rem  per- 
fpjcuam  , prcbeque  diftinftam  non  approbare . Quae 
enim  quid  pcrcipiunt  Bruta  , adfentiuntur  ftatim  ; pro- 
pterea  quia  rerum  praeteritarum  memoriam  cum  prae- 
fentibus  confcrant,  deinde  earum  fimilitudines  difllmi- 
litudinefque  quam  cito  comprehendant;  Auc  fi  forte 
ipfa  adfenfionem  fufiinerc  ex  incertis  nonnullis  eorum 
rftionibus  grcfilbufque  videantur , id  aliqnando  rcrum 
obfcuritate,  metu  , aut  memoriae  imbecillitate  evenilTe 
dicamus  ; quod  tamen  in  earum  perfpicuitate  , atque  in- 
tegra animantium  ad  res  tenendas  virtute  non  eft , cu- 
jus  omnis  confìantia  , firmiras  ex  bis  rebus  conftat, 
quibus  adfcnfa  efi , & quas  lemel  adprobavit.  Ad  rem 
maxime  facerenc  immenfa , quae  mihi  recenriffime  con- 
tigerunt  hifce  diebus  Canum  , aliorumque  Brutorum  e- 
xemp!a  ; unde  foperiora  hucufqiie  de  eorumdem  perce» 
ptionibus , afft aibusi  virrutibufquè  firmarentur,  inde- 
que  adverfus  pecudum  impugnatores  argumenta  apodi- 
' . ‘ ^tica 


''  4 


I 


^1 


h 


ftica  peteremus.  Attamen  mihi  prò  brevitate  fcllicife 
confulenti  unum  maxime  ex  tot  tantifque  liceat  deli- 
gere  , qiiod  pridie  dum  baec  Florentiae  C<  mmentaria 
perfequor  calamo  geftum  cfl'e  me  cernente  , & ftupen- 
te  profìceorr  Redux  ex  Britannia  elapfis  diebns  in  Fa- 
triam  advenerat  Clarif.  Vinpentius  Marcinejlius  fe- 
ptuagenario  major;  Vìr  in  omni  Phiìolcgia , arque  in 
Hiftoriae  ratione  celebratiffimiis . ?Jc  primum  Florentiam 
petierat  ? Alexandri  Dodfwardi  illufìris  familiariffimi  fui 
invifendi  grada  extra  Urbis  moenja  illius  Villam  conti- 
nuo adire  properavit . Huic  Martinelìius  quatuor  ab 
bine  annis  Canem  apud  fe  blanditiis  altum  , atque  edu- 
catum  » Lendini  quum  ambo  manerent , dono  commen- 
daverat  , eumque  fecum  Ale  ander  ex  Anglia  difeedens 
adfportatum  feftiyitatis  atque  excubiatum  caufTa  intra 
domìcilii  fui  fepta  quam  amanter  cuftodiebat  . Advena 
itaque  amicus  Villae  oftium  attingit,  pulfat , eique  non 
multo  poft , Cane  eodem  comitante  , lactabundus  ad  fo- 
res  aptriendas  occurrìc  idem  Dodfwardus  - Dum  inter 
amicos  prima  , quemadmodum  adfolet , ingentis  laetitiae  , 
ac  urbanitacis  officia  dividuntur  , geftientem,  ejulantem. 
faltibus  inufitatis  Vincentium  adgredientem  eique  mi- 
rum  in  modum  blandientem  Canem  vidifles»  quomodo , 
multoque  amplius  agere  bellua  ipfa  confueyerat , quum 
in  Londinenlì  domo  praeteritis  temporibus  apud  herum 
ptiftinum  yerfaretur . Itaque  fuperyacaneuni  ulterius 
animadyertere  exiftimo  ex  propofita  hiftoria  quae , & 
quantum  fide  digna  juxta  fufeeptam  argumentationem 
erui  poffient  ad  rem  noftram , nifi  aliò  convertenda  ef- 
fet  oratio . 

k 2.  5ii3« 


& 


l^=U==£c-.-. 


{ 


§ 113-  Quacrendum  eft  ergo  in  animantibus  eun- 
£lis  qu?d  lit  eorum  extremum,  quid  ultimum  boncrum  , 
ad  quod  cmnia  ccrum  gefla , & vota  referri  qpcrteac , 
ipfum  aiitem  nufquam . Porro  omne  animai,  fìmulatque 
natum  Ut , voìoptatem  appetere  , eaquc  gaudere  ut  fum- 
mo bono  ; dolorem  adfpernari  ut  fummuni  malum  , & 
quantum  pollìt  a fe  repellere  nici  quotidiana  edo£bi  ex^ 
perientia  intuemur . Nos  autem  quoniam  detra£tis  de 
homine  fenfibus  reliqui  nihil  effe  quod  appetamus  , live 
fugiamus  intima  confcientia  fentimus  , quidnam  Brutis 
inelfe  putabimus  , quod  aut  ea  ad  quaerendum  pelliciat, 
aut  ad  reprcbandum  vehenientiffiine  urgeat,  fi  fenfus 
omnis  vigor  , ut  in  nobis  eft  agendcrum  fumma  ratio  , 
ita  ab  iifdem  rcpellatur  , ejufque  loco  mechaniciim 
prorfus  acque  exanime  naturae  opificium  in  iplls  com* 
mi  nife  amar  . 

§ 114.  Quantum  vero  futilis  illa  fapienti  viro  vr- 
deri  debci  difficulras , quae  belluas  inter  & homines  af- 
fare in  rebus  fentiendis  ingens  diferimen , fufe  demon- 
ftrandi  hic  locus,  tempufque  non  eft;  nifi  quaedam  o- 
birer  attingamus , quae  caeteris  mox  dicendis  iter  faci» 
lius  patefiicianc . Exiftunc  nimirum  Cartefiani  afTeclae 
nonnuili  adhuc  , qui  fubtiliter  admodum  difpurare  vi- 
dentur , ncque  inficiati  dubitane  eum  in  Brutis  volupta- 
tis  dolorifque  intimum  fenfum , qui,  ut  homines , io 
amorem  ve!  fugam  animantia  omnia  compeliat;  quippe 
dicere  andent  illi,  eatenus  nobis  de  eodem  fenfu  licere 
tuto  decernere,  quatenus  abditiflìma  rerum  percepta- 
rum  confcientia  experiamur  quid  nobis  prodeffe , aut 
arridere,  quid  centra  officere,  aut  difplicere  quoquomo» 

do 


f- 


O 

H 


do  pofllr;  caeterum  riemo  hue  ufque  pecudum  mentem 
ejuique  fìarum  pctuic  unquam  per  fe  fe  introfpieere  * 
àur  ab  ipfis  Tcifcitari#  qiiidnam  diverlum  reipfa  perci- 
perent  quum  libi  voluptucfa  contingerent , quod  in  do» 
Joribus  lìon  fentirent , vel  molefèidìmo  eruciatu  pctius 
fufficeretiir . Paucis  tamen  dimitti  a ncbis  dcberenc 
iftiufmodi  difputatores , indccilcs,  & ab  Omni  ve- 
tirale  cxtorres  perfrafte  veJIent  ipd  confifìere  . Nonne 
ergo  exilientis  corporis  perfpicua  argumema  i laetitiae 
compeitiffima  indìeia  , rerum  corhparandarum  cura  *,  còn- 
tra  vero  moerores  i metus  > famis  fuifque  explendae  an- 
gores  , in  criiciatibus  clamores*  omniumque  eoriim  re- 
pulfio  , quae  noxia  Se  inimica  fibi  belluaé  intimo  difcer* 
nunt  judicio  , id  tandem  cuiqUe  bene  inftituto  perfua* 
debunt*  & appecendi , & refugiendi  , &:  omnitio  rcruni 
gerendarum  initia  , aut  a vera  volupcate  ? aut  dolore  prò* 
fieifei?  Quapropter  qui  nullo  prorfus  fulti  argumento 
temere  in  vulgus  jaftare  non  verentur,  Bruta  ita  fe  ha* 
bentia  nihil  ccntinere  Gum  extrem©  agentium  rationa* 
lium  fine  commune  , tum  fanae  mentis  uftim  deferere 
ipfi  dicendi  funt , tum  eo  ufque  fe  fe  proripiunt  in 
praeceps  errorum  pefilmorum  exitium  , quibus  nihil  & 
homini , &■  phiiofopho  evenire  pejus  pctelt;  Quidni  & 
homines  nulla  unquam  germana  voluptatis  dolorifque 
perceptione  perculfi  eadem  peragere  abfqUe  fine  alfe- 
rentur , quae  pecudes  elateris  corporei  legibus , & 
chanica  fanguinis  humorumque  excurrentium  ©economia 
folum  horum  iudicio  abfolvuntur^  qui  animum  omneij^ 
ab  iilis  abjiduiit? 

§ iij.  Refiat  modo  locus  buie  noflrorùm  Gomrheh-^ 

tari©- 


:=te=asa^  ^iteo— *=: 


o 

f 


tar;cruni  Capiti  vel  maxime  nccefTarius , de  Brutoftim  in 
hcmines  amicitiaj  quemadmodum  inter  nos  ea  nihil  ma- 
jus , nihil  ubcrius , nihil  ipfa  Jucundiiis  fore  univerfi 
teftanrur  fapientes  : quam  fortafìis  qui  ab  animantibus 
aufefre  donantur  , ii  quidem  ncn  cum  belìuis , fed  cum 
ipfis  hominibus  dimicant.  Mutiium  aùcem  inquam  ho- 
minum  Brutorumque  non  folum  àmórcm  , qtium  benefi- 
ciis , ac  folatiis  invicem  delìniuntur  , vetùm  eiiaftt  ad 
cani  me  conferò  oratione  caritatem  , qua  femetipfa  vi- 
cilTìm  , intra  fuum  praefertim  quibufque  gerius,  aiftifllme 
dulciiUmeque  compierli  faepe  confpiciuntur . Itaque  quum 
folifiidó , & vita  fine  amicis  inlidianim,  & formidinum 
piena  fit  ^ quibus  item  accedane  egcftates  permultae,  a 
quibus  levari  abfque  alterius  auxilio  quifque  noni  va- 
leat , refta  ratio  mónet , ut  de  aliofum  comparando  amo- 
re perpetuò  cegitemus  , quo  adepto  & malorùm  pericu- 
lo  liberctur  animus  collatifque  cemmedis^  confirmetur , 
& a fpe  pariendariim  voluptatum  non  fejiingatur  , Quae* 
cumque  igitur'  de  amieiciae  laudibus , atque  militate  di- 
£ta  a fapientibus  habentuf,  ea  certe  nónnifi  a nàttìrae 
fonte  haurta  idcirco  dicantùry  quòd  inftiruendarum  ami- 
citiarum  confuetudo  a voluptate  terùm  humanarùm  do- 
mina, nec  non  a malorum  depellendorum  opinione  flu- 
xerit;  quae  duo  in  ipfa  natura  viventitim  maxime  do- 
ntinantur,'  Itaque  nihil  effe  profperum  nifi  voluptatem  , 
nihil  inprofperum  , aut  injucuridum  nifi  dclorem  qnùm 
vel  ipfae  ferocìores  belluae  a magifira , & duce  natura 
fuerint  primitus  edc*£Iae  , quaenam  caufia  interce/Terit , 
cùr  amicitia  ab  ipforum  animis  evelleretur  , nifi  infana 
philofophiae  reformandae  aiic  forte  vituperandae  , cupi- 

ditas 


(^=9=e|)=s 


A 


^5K=S=:=it;! 


f 


ditas,  eqùidem  neri  iritelligo  < Vertim  de  Bfutcrtim  amo- 
re , deque  iis  omnibus  eorum  animi  motibus  , qui  fpon- 
tanei  refte  dicuntur,  alibi  ageniiis  deinde  oppoirUnms, 

$ ii5i  Nunc  ergo  ferlnceinemur  Opofter  de  iis  ani- 
iilae  fignis  i qiiae  cxternairi  pfortendunc  judicandi  fpe- 
ciem  ; quidquid  nimirùm  ocUlis  , pedibus#  aurium  ere- 
ftione  i vccibus , fibilo  i àliifqué  veiut  totidem  inftiu- 
mentis  exprimilnt  pccudei,  iddtmum  evidentiffime  in- 
fìuere  ^ quod  nobis  perinde  affe£tibuS  variis  praeoccu- 
patis  folet  evenire,  quum  iifdeili  aut  pene  fimìllimis 
utimuf  argumentis  ^ Inanis  cmnifiò  appellaretur  invefìi- 
gatio , quomodò  rteinpe  animantiùm  loquela  fuetit  in- 
ftituta  , quibus  adhibeatui’  legibùs , in  qùo  a multiplici 
hominum  idioifiate  diferepet , & iì  qùae  flint  alia  ad  di- 
fputaridiim  fiipervacariea  non  minus  ? quam  chiichinnis 
digniffima;  Tot  lìqtiiderfi  tantaque  a perdc^^o  Fabricia 
edita  fuere  in  fuo  peculiari  de  Brutorum  loquela  volu- 
mine  ab  aù£loriratibus , biftnriis  , ratione  , atque  erpe- 
tinientis  muìtis  perita,  ut ctll  vcx  Brùtorum  àrticulata 
non  fit , neé  tanta  forte  tonórum  Varietate  difereta  , 
quefrladiilodum  noflrà  eft  ^ ipfam  tàfnen  tum  humanam 
aemulafi , ac  tum  maxime  id  demum  omne  fignificare, 
quod  a nobis  ejus  ope  peragituri  dilucide  oftendit  ejus 
argume-ntatio  « Dicere  praetermitto  qùod  peculiarem 
ànimantium  attlnet  educationem  y cujus  auxilio  & ali- 
quorum  paticntilTima  fedùlitace  fa£tum  quandeque  fuit^ 
teftantibus  eodcfn  Fabricio  § atque  Rotario  (à)  ut  ipfa 
ad  verba  fundenda  articulate  fonàntia  pervenire  faepe 
potuerint  *,  ne  illud  canquant  rei  noRrae  confentsneum 

ufur- 

(a)  Iff  Opufe.  Jupt*  laudato  pag, 


«^(120)4^ 


i. 


ì 

© 


ufurpare  velie  videamur,  qued  non  a naturae  inlHtutis 
fed  ab  una  hominum  in  pccudcs  arte  profe£lum  efi: . 
Quamebrem  non  ab  artificio  , fed  a natura  ipla  expifeari 
necefie  eft  quid  pecudes  loqiiendo  valeant,  & qìiid  ea- 
rum  vocibiis  animo  affeftibufque  comprehenfiim  vere 
refpondeat.  Illa  autem , quae  eft  cmni  dubio  procul 
do£loriim  indo^lorumque  magiftra , unumquemque  bene 
in  praeclaram  veritatem  affe<Etum  , ncque  ullo  partium 
fìudio  praeoccupatum  docet,  hafee  a Brutis  pierifque 
edi  voces  prò  diverfis  eorum  occafionibus  caufiìfqiie 
impellentìbus , quarum  indiciis  amerem  , cupiditatem, 
aut  centra  odium  , iracundiam  mente  conceptam  mani- 
fefìare  confuefeunt.  Iure  preprerea  Theodatus  Ofiìus 
ad  rem  noftram  plora  habec , quae  ut  expendantur  di» 
gnifilma  quidem  funt  (a),  inter-  quae  requentia  maxime 
teneantur.  (ìertuni  ejl  autem  bruta  fuos  conceptus  ex* 
primerei  alufque  manifeftarej  non  folutn  geftu  t vifu  , 
fed  etìam  voce  multiformi  , diverfmodc  articolata  : ve* 
rum  non  pronuntiant  illas  lìtteras  alphaheti  , aut  vo* 
cules  i aut  confonantes , quas  homines  exprimere  con* 
fiat  ; qua7iiQbrem  hominìbus  lequutio  proprie  adfcrihì* 
tur,  Vetum  aliquibus  deinde  inccrjc£lis  alia  non  minus 
anìmadvertenda  fubdit  : Bruta  quoque , ^ aves  fuas 
pajftnnes  mutuo  expllcant , quum  diverfmode  ad  cihum  , 
ad  focietate?n  , ad  fugam  , ad  coitum  , ad  vìam  inct* 
tentur  ^ vocefque  immutent , Addir  ulterius  eodem  lo- 
co; Veruni  mirari  fihit  fapìentìs  naturae  providen^ 
tìam  , quae  variis  modis  , ^ inftrujnentis  finguUs  ani* 
tnantihus  fua  dijlribuit  fgna  , quibus  animi  affeólus 

de* 

(a)  In  Cadmeja  Segea  pag,  24. 


\ 


I,''V!1 . J.."JLl.;;rr:!r*SSr!^^ 


<^(  *: 

:-iS==^^jQ  ^ai=^fc:=Ste: 


de7nonftrenti  vocem  fiempe  ì fonum  , gejlum  , tidfpe&um 
taBtun  i loquelam  y ^c,  Ida  vero  ccgitationum  afFe- 
£luumque  patentia  utique  argumenta  in  omnium  ferme 
Brutoriim  ailibus  , aut  animae  fpiritalis,  quae  hujufmodi 
excerioribus  notis  apparet  , conftitur'onem  cuiquc  non  in- 
docili phiiofopho  debec  facile  perfuadere , aut  Brurorum 
corumdem  animam  fimulatos  quoldam  tantum  affeélus 
homini  caeterifque  belluis  prederò  fine  antecedenti  uila 
cogìtatione  temere  atque  ineptiffime  dicarnus  oportet, 
aiit  fruftra  naturam  aliquid  fuifie  molitam  , quod  fuper- 
vacaneum  prorfus  reipfa  fit , quum  pecudibus  multa  hu- 
manis  vocibus  fimilia , & gefius  varios , & fignorum 
multiplicitatem  concefierit,  non  minus  finite  efFucire 
.cogamur . Quae  profe^Vo  opinari>  caque  elateris , & 
mechanifmi  viribus  explicare  quamprimum  quifquis  au- 
fus  fueriti  nifi  ad  infaniam  quam  proxime  velie  acce- 
dere , non  tam  inanibus  verbis , quam  firma  praeclara- 
que  argumentatione  debet  confirmare . Attameii  quis 
ecrum  huc  ufque  Cartelli  dogmatibus  addi£HiIìmus  illud 
atrigit  demonftrationibus  fafiigìum  , unde  fi  non  mathe- 
matica, fatis  probabili  niliilcminus  evidentia  cenftaret , 
abfque  uilo  penitus  fenfus  mentifqiie  princìpio  tam  ma- 
gna, tam  mira  pecudes  elHcerc  polle  quanta  reipfa  mul- 
tìplici  fignorum  fpecie  intuentibus  quoridie  objiciun- 
tur,  quae  item  ab  hominc  fine  intimo  rationis  alfe- 
£luiimque  imperante  firnili  principio  non  fiunt.  Nerno 
fané;  nec  injuria  id  affirmarì  ab  unoquoque  debet > cui 
non  verba  atque  una  Gartefiani  fyfiematìs  do£ì:rina  prò 
apodiftìcis  argumentis  valeant.  Qui  autem  rem  a fin- 
ceris  minimeque  fufpe^is  veri  cujuslibet  fontibiis  in* 


m 

§ 

o 


^CaR«i5w=5P:: 


(lagine  fus  peèere  exoptant , nec  fucatis  larvatifque 
verirati.9  veluti  fimùLcfis  inadiffime  deleftàntur , ìi  pro- 
cul  dubio  non  ram  fiocci  pendere  id  gcnus  Jyftemata  con- 
fucvere,  qiiam  de  Brutérùm  anima  multo  ffluirrt  phi- 
lofophia  non  temere  audent  difpùrarec  Sed  de  animan- 
tium  vccibus,  caeterifquc  animae  fentientis  notìs  indu- 
biis  adverlus  Automacum  fi,mniatcres^>  dicam  ne  potius , 
quam  difputatores  multo  uberius  , multòqùe  Validius  ali- 
bi difTertatio  triumphabit . Nun<^  itaque  alia  àeque  Ca- 
piti buie  rnagis  confenranea  verfasfe  curemus^c 

§ 117.  Nos  itaque,  qui  non  ab  induftria , fed  ab 
illiberali  labore  deterremur,  Hudii  multum , multumque 
ràtióeinationis  impendere  deincepi?  nedelTe  habemus,  ut 
ab  animae  corporea©  veluti  coenó  ad  gérmanam 
ligendi  cemìitionem , atque  nitorem  FruCórUm  ingenia 
transferamus  J quod  etd  non  adhuc  viricinil  fecerimus, 
nòbis  tamen  né  facismus  impofterum  non  interdiftum' 
piiramus  .'  Cùf  aiitem  eoufque,  quin  pracftiterimds^,  de- 
ventum  fuerit  , càQflTae  intercefiTere  quamphires,  quae 
cmiii  dlfficillimaé  haùd  funt , quamprimum  ad  ea  men- 
teffi  éonVerÉerit  qùifqiiam  , quae  in  hujufce  Capici?  li-' 
mine  pollicebamur»  Nefcii  nimirum  haudquaquam  era- 
mus  totum  quódcùmque  leimonis  noftri  robur,  quod 
latinis  Gommentariis  mandai^einus , fore  ut  in  varias  re- 
prehenfiones  incurreret nifi  i^rimum  per  omne  animan- 
tiurn  gcnus  multìplici  auimadverilone  excurriflemus . 

§ Il 8.  Praetermiflìs  itaque  pluribùi  «bis  pene  in- 
finitis  , quae  quum  in  voIatiliBu?,  tum  in  terreftnbus 
variis  animantibus  ingenii  ad  re?  hauriendas  faculta- 
tem , memoria©  vim , ac  voluntatis  poteftatem  apertif- 

fime , 


f 


^(123)4^ 

:=Ste=as35) 


:=c=a-4ta^^^ 


fime  , multoquc  acrius  decernerent,  atque  firtìiarent , 
quarti  quae  uberi  admcduni  oraticne  nollra  pcrfeftum 
haélenus  fuit , fupereft  demum  ut  aquatilia  edam  ani- 
madverfiónibus  faltem  iionnullis  attingamus , ut  ex  om- 
nium Brutorum  generibus  illud  abfolvamus  quod  nobis- 
metipfis  fuerat  fetfnonii  hujufce  initio  conftitùtum . In- 
tcf  iniiuriiera'  pifcium'  genera  eos  tantum  deligemus , 
qui  plerurtìque  compertiorei  funt,  quique  ab  unóquo- 
qUe  Philcfopbo  propria  valeant  experientia  tentari , qua- 
re  Scaurum  Pifcem  Philofophiae  Natufalis  Scriptóribus 
notifllmum' , e|ùfqué  ingenium  haud  hebetè  ex  Clàrif. 
UlyfUs  Aldovrandi  elùcubrationibus  eruditia  Se  ubern- 
inis  primo  intcr  aquatilia  mente  aliqua  praedita  cenfti- 
tùamiis . ipfe  namque  juxta  Ariftotelis , Athenaei , Plu- 
tarchi , Oppiani , Aeliani , Plinii , aliorumque  fìdem  tra- 
dir, eUm  prudentia , vafritie  , amicitia  pluribufque  co- 
gicantis  alicujus  fubftantìae  dotibus  inftitutum  tam  be- 
ne a natura , ut  intùentes  homines  atqud  animadverten- 
tes  ipfum'  prorfiis  agendi  mofeni  eidem  animantium  ge- 
neri debeamus  prò  fanae  mentis  aequitate  attribuere, 
queni  tìomini  excùltò  anirhaeque  viribus  exferendis  ex- 
pedito  conferré  nullatenui  dufritamus  » Hujufce  Pifèi^ 
mores  énucleatius  tradere  pfaetéream proptefe^  qdia 
aliorum  aqùatilium  fermcni  propediem  habendó'  lócum 
relinquamus  oportet,  antequam  Capiti  buie  cotonidem 
fupremam  impcnaraus# 

5 iip.  Infra  pelagiorum  Pifeium  cenfum  , qui  fqua- 
mo(i  non  funt,  comprehenfae  deferibuntur  Pelamydes, 
quarum  carne  divitum  menfae , ea  qua  ad  vefeendum 
falubres  funt  tempeftate  > lauto  apparatu  inflruuntur . 

^ Ha- 


I 

fi 


I 


Harum  tamen  , quemadmodum  & Thynnorum  omnium  ,' 
ingenium  noftra  cum  primis  intcreft  patcfacere  < Utrum- 
que  gregale  Pifeium  genus  elTe  ex  Ariftotele  , Plinio, 
caeterifque  in  tota  antiquicate  clafllcis  feripteribus  no-* 
tiflimum  eft,  qui  turmatim  ex  magno  mari  Pontum  in- 
trare  memoriae  prodiderunt  *,  idque  paflìm  aiidiuncur 
pifeatores  confìrmare  , qui  maxime  collefto  agmine  va- 
gati migrareque  titrofque  confpiciunt . Quum  itaque 
tefie  eodem  Plinio  (a)  gregatim  ifti  ex  uno  in  aliud  ma- 
re vagantur,  calliditatem  adhibent  hac  ratione  , acque 
folertiam  ; fcilicet  fenfu  exquillto  tempeftatum  immu- 
tationes  percipientes  eo  confiftere  aquarum  loco  dele- 
£l:antur , quem  fuae  fefpitati , voluptatique  accommoda- 
tum  magis  elTe  dignoverint  ; ncque  inde  dimoveri  in 
alium  migraturi  patiuntur , nifi  temporis  conditi© , quam 
probe  dilcernunt,  ad  iter  fufcipiendum  invìtet*  Ven- 
torum  quoque  flatus  ita  fentire  videntur , ut  ad  ecrum 
dire£tionem  fe  ferri  faepe  permittant , Se  fecundo  vehi 
fluftu  nonnifi  confulto  velint,  quum  libi  difeedendi  op- 
porrunitatem  proponunt  . Thynnorum  autem  in  natando 
ordinem  acque  difciplinam  piane  admirandam  fic  de- 
fcribit  Plutarchus  , ut  nifi  de  hifee  aqnatilibus  alia  ex 
Oppiano  {If)  acque  Aeliano  (c)  non  minus  ingeniola  ha- 
beremus , ea  iupra  fidem  non  ab  intemperantioribus  fo- 
lum  criticis  ad  veritatis  tribunal  fortaflis  traherentur  > 
aut  in  aflentìendo  haererent  fufpenfi . Icaque  praeter 
alia  plura , quae  hotum  animannum  propria  ab  eodem 

PJu- 

(a)  Lik  Vili.  Cap. 

(b)  De  Vi  fiat.  lib.  3. 

(c)  De  Animai,  lib.  /.  Cap.  46V 


© 

I 


' *Y*. 


« 


*2  5)4#» 


li 


I 

o 


t 


=fc^^i3£^^ 


Plurarcho  affirmantur  , illud  ab  iftis  lingulari  aflii  Se  con ^ 
filio  fieri  inficiari  nequimus , cur  exoriente  canìcnla  , 
& ingravefeente  aeflivo  calore  in  Euxinnm  mare  nacare 
ita  contendant,  ut  incer  fe  velisti  ccntexris  turmis  huc 
illac  circumeant  fibìque  hac  corpornm  conjun^tione  um- 
bram  invicem  praebeant , feque  a ca*efcemibus  Iclis 
radiis  commode  tueantur  . Ab  hcrum  vero  marincrurn 
Brutorum  folerna  ad  alia  brevi  invefliganda  trsnfgre- 
diamur . 

^ 120.  Amias  plfees  è gregalium  numero  perinde 
commendemus  oportet , quòd  ipfae  videlicet , Arinote- 
le narrante  , (a)  ament  fe  inyiccm  , opem  propterea  li- 
bi mutuam  ferant,  Se  quum  necefie  fuerit  ab  aggre- 
dientibus  acerrime  fe  fe  defendant . Quare  audaces , Se 
celeres  elFe , Se  faltu  valere  admedum  lucuienta  Oppia- 
ni  (If)  acque  Aeliani  (c)  fuppetunc  teftimonia . Illarum 
vero  centra  Delphincs  pugnae  pertinacifiìmae  poftulanc 
ut  in  memoratis  nuper  Au^torifius  perlegantur  ; ut  ^in- 
de quae  quantaque  fit  mentis  ad  verae  rationis  regulss 
inftitutae  in  iifdem  aeies  acque  facultas  arguaiuus . Si 
profeto  a profpero  certaminuni  exitii  de  earum  ver-* 
futia , Se  ingenìo  decernere  fas  efiee , utrumque  in 
Amiis  tam  fubtile  , acque  ad  txquifitiores  prudentiae 
conftantifque  animi  regulas  tam  bene  inveniretur  com- 
pollcum,  ut  fortafiìs  in  multis  tantumdem  defiderari 
pofiTet  ex  nofiris,  quibus  affatim  femper  fuic  cacteroqui 
iiueiligendi , cupiendique  praecipuum  munus  a Deo 

Na- 
ca) Hijlor.  Animai.  Lth,  Vili.  Caf.  a. 

(b)  De  Pifeat. 

(c)  De  Animai.  Uh,  Vili.  Cap.  13, 


^126)4^ 


Katurae  Aurore  fupra  omnia  Bruta  collatum . Ifta  ta- 
men  longiorem  a ncbis  poftulant  prationem;  quare  rem 
perfequi , & magis  opportunum  cric  in  praefens , & 
aliarum  belluarum  aquatilium  hiftoriam  nequaquam 
praetermittere  * 

§ 12:.  Murenae  audax  in  aggredlendis  non  aliis 
pifcibus  folum,  verum  etiam  hominibus , faevitia  fatis 
fuperque  np$  decere  valeta  eam  certe  exferi  non  pofTe 
nifi  induftria  , cogitatione  , & appetitu  adjutoribus  atque 
miniftris  * Ea  quippe  , quae , Plinio  fcribente,  humanae 
carnis  avidiffima  eft  (a),  omnem  propterea  calliditatem 
interponìt  * atque  furorem  , quo  pifeatores  adpriatnr  in- 
cautos , atque  in  ficco  etiam  littore , amphibiorum  mo- 
re ) hianti  ore  ? venenatifque  dentibus  perfequatiir . Mi- 
ro infuper  ingenio  aftuque  in  evitandìs  periculis  a na- 
tura donatam  ex  Oppiano  (ù)  aliifque  didicimus  adeo, 
ut  corporis  fui  lubricitati  roborifque  confifa  paratos  fibi 
retium  hamorumque  dolos  facile  vincat . Tantaro  effe 
autem  hujufce  pifeis  fimulationem , atque  vafritiemi , 
lì  quando  ad  certamen  cum  Polypo , & Locufta  fe  com- 
paret , ex  Aelìani  hiftoria  (c)  erudimur , ut  tantumdem 
nec  amplius  a dolofis  acutifque  hominibus  expe£tare  de- 
beremus  6 

§ 122,  Delphini  autem  cognitio  a nobis  praetcre- 
linda  non  eft  in  pluribus  » quae  illam  liquido  fuadere 
videntur*,  tametfi  nonnulla  veluti  fabulofa  abjici  ab  c- 
munilae  naris  fcriptoribus  debuerint  olim , quum  omnia 

ab- 

(a)  Lth.  IX.  Cap,  ij. 

(b)  De  Pifeat,  Lìh.  Uh 

(c)  De  AnmaU  Lih.  I.  Cap,  54^ 


uìiigaSK 


^^=£c=£^z 


li 


abfque  examine  Se  ìncenfuira  geftorum  veritaté  excipe- 
rentiir . Porro  ncbis  ex  pluribus  , quae  ttadunttir*  ea 
magis  verofimilicra  vifa  flint  » quorum  h^^bet  hiftotiam 
Aelianiis  (a)  accuratam  , utpote  fedulus  eorumclcm  Pi- 
fciurn  inveftigacor  . Delphini , fciliccr  Juxta  aetatum  ra- 
lionem  difpofti  gregatim  natare  confpiciunnir  ; adeo  ut 
parvuSi  in  primo  ordine  locentur  » quos  natarione  pro- 
ximi  fequuntui  deinde  qui  funt  aetafe  magis  confìrma- 
ti.  Quippe  natu  majores , quum  parvulcrum  fuorum  fint 
amantiflìmi,  prò  iifdem  vigilant  adeo,  ut,  tanquam  in 
militari  cuneo,  alii  in  prima  acie  , alii  fcéunda  , tertia 
alii  conftituantur , & feniorcs  ipfi  demtim  extremiim 
agmen  ducentes  filiorum  uxorumque  natationem  infpi- 
ciant , arque  gubernenc . 

§ 123.  Dimitti  fané  a nobis  Difputatio  iHa  vero 
non  debet , antequam  panca  quaedam  de  CruÒ:aceprUìli 
primum  ingeniis  agamus  ad  rem  bocce  in  Capite  pro- 
pofitam  magis  - magifque  attolleiidam  deinde  autem  de 
Teftaceis  fcrmocinandum  brevi  calamo  pobis  erit  J qUae 
duo  ad  aquatilium  regnum  aeque  refetri  ab  unoquo» 
que , vel  mediocriter  hifee  in  rebus  verfaro  & fapiente 
videmur  ; ne  fcilicet  vel  minimum  aliquid  defiderare 
poflls  fenbendi  feopo  confentaneum  quod  fuerit  » vel 
horum  ignorantia  , vcl  difputantis  defidia  praetermifTiiqi  « 
Inter  primi  generis  illos  ; quos  ideo  ita  vocari  confile- 
verint , quod  tenui  crufta  confegantur , ob  quam  a re- 
liquis  Pifeibus  difeernuntur  ; Locuflae  marinae  princi- 
pem  locum  (ibi  vendicare  jure  pofTe  videntur:  quippe 
major  in  hifee  fe  praebeac  animadvertenda  in  deligendo 

cibo 

(a)  Dff  Ani  mah  Uh.  X.  Otp.  S, 


ì 


I 


is8)4<^ 


il 


f 

® 

I 

o 

il 


'i 


cibo  prudentia,  major  in  perfei^uendo  fa^iendoque  ho- 
fte  ingeniofa  adhibita  celeritas  , ^ majas  denique  eìu- 
cec  robur  in  pugna  ; ad  quam  praeteroa  apra  ipfis  prae- 
fto  funt  inftrumenta  ; haltae  vidclicec;  qiiibus  nonnun- 
quam  , non  alicer  ac  equites  hailati  tanto  concurrunt 
impetu , ut  rumpere  eas  prius , prae  conftantia  in  pu- 
gnando vehementi , velie  videantur  , quam  ab  acie  ve! 
tantifpcr  remitti . Earum  in  committendis  viribus  ordi- 
nem  , & veliiti  rei  milirarìs  dilciplinam  defcribunt  plu- 
ribus  Plinius  (a),  Arifioreles  (^)  , Aelianus  (r) , aliique 
non  pauci  : quae  fané  omnia  vefanum  ctiam  hominem, 
& pene  fìipitem  acerniim  nos  vocarc  ccmpellcnt,  fi  ab 
hifce  Brutis,  quum  ita  bene  fe  gernnt , mentem  , ejufque 
peritum  ufum  fejiing?.mus,  acque  in  cbfirrnata  Gartefia- 
norum  fententia  abfque  ratione  ulla  forte  confentiamus . 
Illud  item  video  in  iifdem  animantibus  tum  rerum  per- 
cipìendarum  facilitate  quas  fibi  adverfas  cfie  perfuadent, 
tum  pathematum  eonim , quae  horribilium  cognitionem 
confeqiiuntur  in  hominc  , vi , atque  imperio  mirum  in 
modum  evenire  faepcnumero  ; auc  quoties  fortuna  ferat 
ad  Polypi  marini  confpe£l:um  ; quod  nobis  inermibus  ac 
inopinato  accideret , fi  faevifiimae  & teterrimae  beljuae 
minitantem  imminentemque  rabicm  declinare  ullo  pa£ì:o 
nequiremus;  iifdem  inquam  , fi  fides  Plinio  aecommo- 
danda  eli:  (d)  accidere  prae  ingenti  illius  pavere  repen- 
tinum  intericum , quamprimum  juxta  fe  Polypum  ipfae 


con- 


(a)  Liif.  IX.  Cap.  30, 

(b)  Hìftor.  Animai,  Lìh.  VlìL  Cap.  2, 

(c)  De  Animalib.  Lìb.  IX,  Cap.  25* 

(d)  Lìb.  XL  Cap.  ultììn. 


ru  - _ 

Jl- 


(^!^=:gìrr:£ìSi: 


§ 


H 


n 


confpexerìnt . Hujufcc  admirandi  eventus  tum  hiftoriam, 
tum  caufTam  pctiflìmum , praeter  hudatum  Scriptorem  » 
reiiqiii  infiiper  palilo  ante  advocati  tefìes  conceptis  ver« 
bis  confpirantes  aSeverant;  qiiìbus  accedit  quoque  Plu« 
tarchus(a),  quem  non  minori  dignum  exiftimacione  pen- 
famns  , Prcgrediamur  vero  ad  alia  hujus  generis,  quae 
non  mlnus  de  Crulìaceorum  ratione  clecernunt. 

§ 1 24.  Squillae  etiam  in  Cruflaceorum  cenfum  ha- 
beri  debenc , qiiatum  tamen  rationale  aeque  eft  inge- 
nium . Quae  cnim  cum  Lupo  marino  bellum  perpetuum 
gerunt  , adverfus  illiiis  aftum  earumque  vorandarum  ap- 
petitum  magnam  ipfae  perinde  ejufdem  aut  fiiperandi , 
auc  interimendi  faga.citatem  interponunt , & fraudes  . 
Totum  in  utramquc  belìiiam  commifTum  faepe  praelium 
Aeliani  verbis  lubet  enucleare.  Quum  fe  interceptas 
( ita  ipfe  Squillas  commemorans  {h)  ) fentìunt , fajiigium 
quod  eminet  a capite , quodque  Jimile  efi  acuti/Jìmo 
trirstnìs  rofiro,  atque  fumma  parte  feBuras  hahet , 
modo  fevrulae  uncinatae  ^ hoc  ìnquatn  anìmojae  ìllae 
hefiiolae  quum  incurvaverijJP  ì fumma  levitate  faliunt  t 

tanquam  faltatorium  verfant  $rhem  . Lupus  ore 
maxime  hiante  , atque  imminenti ^ quae  eji  pelle  te, 
nera  , ^ molli  , fquìllam  ex  lafjìtudine  viri  bus  de  fe  Barn 
comprehendit , atque  prandium  fore  arhitratur , Squil- 
la primum  in  gutturis  laxitate  faltat , pofl  aculeosiu 
miferum  venatorem  defigit  ; ^ lupum  interf.ciens  in- 
ter pici  tur  . 

§,  125,  Magna,  $c  admiranda  quoque  Cancrorum 

i Olii- 

(a)  De  Solerte  Animai, 

(b)  De  Ani  m a li  b,  Lih.  L Cap,  30, 


3j!»J8É!iÈ4fe=lte: 


«>4-(  «30)4^ 


r 

omnium  eft  caìliditas  , deque  corum  mente  bene  cogi- 
tante confpicuum  argumentum , quum  five  ipfi  inter  fé 
dimicant , five  aquarum  vina  frangere  tentane,  flve  de- 
mum  quum  oftreis  conchifque  marinis  diligenti(!sme  ca- 
piendrs  , ut  faepe  adfolent,  delefirantur  . De  corum  ccr- 
Caminibus,  caeterìfque  ingeniofe  geftis  tum  Pììnitis  (^), 

& Oppianus  unanimes  agunc  (ò)  ; pctiflìmum  vero  D. 
Ambrofius  (r)  cujus  verba  hic  referrentuc  concinne  , 
nifi  Orationem  noftram  niniium  infarcire  vcrereniur  . 
Quare  prò  brevitate  folliciti  ad  alia  tranfgredi  flmillima 
cvolvenda  tori  continuo  nofmetipfos  comparamiis . 

§ 126.  Teftacea  inquam  animantia,  quorum  etfi  gc- 
nus  a Cruftaceis  differre  videatur  , verfutia  tamen  , at- 
q-ue  intelligendi  facultate  ita  inanimatìs  omnibus  prae- 
ftat , quomodo  hominum  genus  omne  a Peripatcticorum 
fcé^à  ferarum  univerfìiati  anteceliere  maxirnopere  dice- 
batiir/  ncque  propterea  , quàntum  ad  rationem  adtinet, 
utrumque  aUquid  habere  difcrinlinis  manifcflis  narra- 
tionibus  afftritiare  jare  poterimus.  Ccclileàe  itaque  tur- 
bìnatae,  five  aquatiles , fìve  terrefìrés , in  fingulis  ea- 
fum,  qua  late  in  Teft&ceorum  natura  patene,  generi- 
bus  aiiimantia  aliqua  habere  quae  forraident  inimica,  & 
ciim  quibus  congrediantur , tradi  a fcriptoribus  folent. 
Lacertis  Cochieas  univerfas  inimicifllnium  genus  effe  ce- 
ftatur  Plinius  ; centra  vero  Perdicés,  &Ardeasaves, 
tatiquam  àdverfarios  fuos  a Cochleis  agnofei , rimerique, 

fcri- 

(à)  Liò.  IX.  Cap.  32. 

(b)  De  rtfeat, 

(g)  HìSlf>r.  Uh.  V.  Cap.  t. 

(d)  Uh.  Vili.  Cap.  3p. 


if 


!=»=!ììit:«!J5^ 


fcribic  Aelianus  (;a) . Atqiie  e Cochlearum  genere  , quae 
Ariones  vocantur , majorcm  pracfcferre  in  agendo  verfu- 
tiam  circumfbiciuntur  , ut  eariimdem  avium  perfequen- 
tium  calliditatem  decipiant . Eorum  jfìquidem  ita  eft  a 
caeterìs  Cochleis  dìsjiinfta  natura  ; ut  abfque  laefìone  ulla  , 
quum  voluerint,  ab  corum  teftis  egrediantur;  quas  fuf- 
fragante  eodem  Aurore  potiffimum  vacuas  dimittunt , & 
aliò  abeunt , qiiamprimum  hoftes  fuos  praevident  ìmmi- 
nentes  , nec  iccrum  redeunt  intro  , donec  volucres  illae 
ab  eorum  vicìniis  recefTerint  fraudatae  , & de  capienda 
praeda  defperances . 

§ 127.  Ex  tot  igitiir,  aliifque  pene  infìnitis,  quae 
de  Brutorum  cmniurn  indole  in  fingulis  quidem  varia, 
femper  autem  ad  oftendendam  mentis  vim  bene  com- 
pofita , disputata  haftenus  funt , illud  mihi  videor  pofTe 
legitime  conficere , qiiod  belluae  rationem  habeant  a 
natura  largitam , mentemque  , & acrem , & vigentem 
celerrifneque  multa  fimul  agitantem , & ut  ita  dicam 
fagacem  , quae  ut  caulTas  rerum , & confequutiones  vi« 
deat  , & fimilitudines  transferat , & disjunfta  conjungat , 
& cum  praefentibus  futura  copulet , omnemque  com» 
ple^atur  vitae  confequentis  ftatum  : unde  & quae  ipfis 
dele£l:abilia  apparent  follicite  quaerantur , & quae  cen- 
tra noxia , trillia , & incemmoda  eorum  menti  offerunt 
fe  fe  , non  refpuantur  folum  , verum  edam  tota  virium 
contentione  ab  iifdem  fugìantur  . Ut  nos  itaque  de  fpi- 
ritali  hominum  ingenio  ex  fiiis  operìbus  probe  argu- 
mentari  dicimur  , ita  de  belluarum  anima  ad  cogitan- 
dum  aptiflìma  deceinere  jure  nos  polTe  videmur. 

il  § 128, 

(a)  Di  Animai,  Lib.  X,  Cap,  V, 


I 


fi 


e 


" ’l 


5 12S.  Si  Brutorum  igitur  anima,  qnae  ex  ii’orum 
operibiis  fatis  fuperque  philofopho  docili  mmimeque 
cavillofo  fpiritalis  dcbcret  effe  comporta,  per  fe  icque- 
retur  , nec  ea  quidem  tam  pertinaces  habuifTet  adver» 
farios  , ncque  jam  tam  praecìariffimae  ob  ìnfVitucas  bue 
ufque  demonftrationes  eius  veritari  diutius  vi£ì:as  de- 
miim  concedere  manus  repugnarent  * Itaque  quanquam 
in  fuperiori  fermone  , qui  cum  Cartcfianis  eft  habitus, 
non  remiflì  fuerimus,  tamen  haec  acrior  eft  cum  iifdem 
parata  diiputatio , atque  contendo . Qua©  enim  de  bcl- 
luarum  Anima  , juxta  recenfitas  per  tria  fingula  earum 
genera  operationes  funt  difputata  , ea  nec  acutiilìme  nc- 
que prefunde  funt  pertra£l:ata  . Qui  praeterea  mechani- 
cam  aniniantium  in  agendo  vim  defendunt , ncque  ad- 
modum  verfuti  in  differendo  funt,  nec  qui  còntra  di- 
cunt  caufam  dìfficilem  rcpulerUnt . Attamen  ad  obftruen- 
da  penitus  detrahentium  ora  nihil  aptius  aut  conduci- 
bilius  fore  exiftimo , quam  illis  temere  fententiae  no- 
ftrae  contradiccntibus  objicere , Brutorum  nempe  ope- 
rationes , voces , gefticulationes  , aliaque  ab  iìs  faepe 
adhibita  ad  vitam  externa  praefidia  nonnifl  illorum  am- 
pliflìmo  generi  a natura  uberi  & provida  fuiffe  largita , 
quam  ut  fc  corpufque  bene  tiìerentur  -,  Se  animam  in 
iifdem  latentem , rerum  plurimarum  indigentem , fibi 
utilia  perquìrentem , & noxia  quaeque  praecaventem  , 
eorumdem  omnium  ope  patefacerent . Belluarum  omnium 
animam  nobis  hac  ratìone  tam  diverlimode  de  fe  lo- 
quentem  ex  iis  quae  illarum  undequaque  patent , quif- 
quis  argumentetur , vereri  non  debet  ne , nifi  forte  a 
ftultis , reprehendatur  ; quum  ipfe  differendo  a more 

là 


il 


155 


s=5fc^èì^^ 


inflitutoque  majorum  neutiquam  aberraverit,  qui  aequae 
difpuraticnis  Icges  non  vei  bis  fcliim , veruni  eciam  ope- 
ra ipfa  ad  omncin  futuri  rcmpcris  aeternicatem  cufto- 
diendas  tradidere  ; cum  etiam  quod  ipfe  haec  ad  eos 
fcribac  , qui  tum  in  Philofophia  tum  in  optimo  genere 
Philolophiae  magnopere  proceflìife  cxiftimantur , 

§ i2p.  Quo  igitur  exaflae  rationis  argumento  ii 
femper  prcgreilì  fmlTe  dicuntur , quorum  affidua  cura 
fuic  ex  etfcftibus  purgata  mentis  acie  perpenfis,  5c  in- 
ter  fe  coilatis  in  ahcujus  caufae  vìm  ccgnitione  fe  fe 
attoilere , cujus  cum  iifdem  clFe£libus  conftans  intcrce- 
dàf  relatio  ( quemadmodum  nos  in  dececnenda  fpiritali 
Brutorum  anima  legitiine  ita  difTeriiifTe  gloriamur)  cen- 
tra ii  perperam  fe  geffifTe  Se  adverfus  diale£lices  prae- 
cepea  tui  pirer  peccafle  liquet , qui  nullo  prebato  fulti 
thecremate  in  alterius  caufic  cognitionem  ex  beliua- 
rum  operibus  adfeenderunt , quae  nullam  prorfus  copu- 
lationem  cum  iifdem  habere  videtur.  Aut  igitur  Carte- 
fiani  exhibeant  Phiiofephis  neceffe  cft  quonam  denique 
rationis  nexu  tam  mira,  tam  ingeniola,  tam  foiertia , 
Se  afreéluum  piena  , quae  in  animantibus  conllant  cum 
corperibus  organicis  cmni  anima  deftjtutis  ; quae  me- 
dianica non  lit  ; probe  cchereant,  acque  confiilant,  quia 
quamplurima  fequantur  incongrua  philofcpho  vere  in- 
genuo vitanda;  auc  definant  autem  cpinionem  carperò 
noftram  , efcmque  ejus  imbeciilitatis  infimulare  , qiiam 
nonnifì  Cartefianae  fententiae  prcpriani  effe  , velint  ipfi, 
nolint  comperire  debent,  atque  fateri  ; aut  noverint  de- 
mura nullius  pretii  effe  quidquid  ad  placitum  nofìrum 
infringendum  non  minus  inconfultò  jaftaie  foienc , quam 

iin- 


f 


fi 


^gK*É«!!=sfc 


«54)K^ 


if 


imperite.  EfFutiunt  ipfi  nimirum  , haud  effe  idcirco  in 
belluis  cogìtantis  loquencifque  animae  indicia  quaecum- 
que  ab  illis  peragi  tanquam  ab  anima  prodeuntia  fpccie 
tenus  objiciunrur , quod  non  perfpicue  omnique  dubi- 
tatione  femota  intelligamus  quod  iis  fibi  velìnt  Bruta 
argumentis  oftendere  , quae  forte  a mechanicis  Icgibiis, 
atque  a naturae  neceflìtate  abfque  ullo  animae  leiuien- 
tis  imperio  exorientur . Oh  pracclaram  difputandi  ra- 
tionem  *,  quae  primo  turpe  ufurpat  prò  argiimenratione 
mendacium  , & illud  deinde  infere  , quod  eft  ab  ufurpa- 
to  principio  penicus  alienum  ! Quis  cumprimis  audeat 
infìciari , & prò  judicii  fanirate  puram  putamque  teme- 
ritatem  opponere,  animantia  videlicet  liaudtantam  men- 
tis & ingenii  fui  intuentibus  copiam  facere , ut  propcc- 
rea  quifqiie  , non  ftupidus  & animi  impotens , fed  erii- 
ditus  , & ad  aequìorem  Philofophiam  jiire  prae  harum 
rerum  obfcuritate  dubitare  queat  ullam  reipfa  Brutorum 
intercedere  cum  hominis  mente  communionem  ? Atta- 
men  ifthzec  Cartefii  feOratoribus  inpraefens  prae  nimia 
indulgentia  aliquantifper  permittamus , atque  univerfa 
in  belluis  animae  vigentis  , fentientis , impcrantìfque 
magnopere  perfpicua  caetcroqui  figna  tanquam  involu- 
ta , incerta,  & obfcura  dicere  ulrro  hallucinati  patia- 
mur . Iraque  & Dialcftici  & Phyfici , quemadmodum 
verbis  utuntur  iis , quae  non  indo6l:ioribus  etiam  nota 
non  fune;  Geometrae  vero,  Mufici , Grammatici  , ifti 
quoque  more  quodam  loquuntur  fuo  prophanis  imper- 
vio ; ipfae  item  Rhetorum  artes , quae  fune  totae  foren- 
fes,  atque  populares,  verbis  tamen  in  dicendo  quali 
privatis  utuntur  ac  fuis  ; atque  omilHs  hifee  artibus  ele- 

gan- 


fratesca® 


(SSÉ*=S!==te! 


=^l=é^é!«5^?5 

'I 


gantibus  atque  ingeniiis,  ne  opifices  quidem  meri  fua 
arcificìa  pofTent,  ni(ì  vocabulis  uterentur  ncbìs  incogni- 
ris  > ufitatis  fibi  ; &c  denique  fiditi  agriculmra  etiam  , 
quae  abhorret  ab  cmni  poiiciore  elegantia  » tamen  eas 
res  , in  quibus  verfatur,  ncminibus  notavit  novis , ita 
nihil  mirum  vidcri  pciTet  » 11  forte  Bruta  difficili,  ob- 
fcnro,  agrefti , & fui  generis  proprio  uterentur  quo- 
dammcdo  vocabuiorum  promptuario , quod  nonniH  ab 
iis  tenerctur  cxploratum  Si  bene  perceptum,  quac  com- 
muncm  cum  rcliquis  animantibus  fuiffient  fortita  natu- 
ram  . Porro  quum  nihil  infanius  fingi  queat , neque  ma- 
gis  a rcfto  Philofcphorum  fenfu  abhorrens  quam  ingc- 
nuarum  , & mechanicarum  earum  artium  propcerea , non 
dicam  parvipendere , fed  inficiati  veritatem  , utilitatem- 
que,  quòd  a picrìfquc  fuorum  rnyfteriorum  imperitis , 
arque  nominum  inìciis  earumdem  vis  ignoretur , atque 
piaeftantia  , inde  confequi  praeclariffimum  efi: , uemini 
quoque  , citta  mentis  vefaniam  , fas  elTe  de  fpiritali  Bru- 
torum  anima  ambigere  , deque  valida  in  fuas  operatio- 
ncs  poteftate  concradicencem  opponete  audaciam , aut 
prò  ^planandis  eorum  phaenomenis  ad  ineptiffimum 
fyfiema  confugere , proptereaquia  non  aliquibus  conti- 
nuo, & dilucìde  ea  animaniiiim  innotefcant  operantium 
indicia,  quae  alii  quamplures  re£te  philofophantes  , Se 
egregia  imbuti  ratione  prò  tutiffimo  animae  fpiritalis 
vcluti  idiomate  ufurpant . Si  quid  igitur  non  habeant 
Cartefiani  reliquum  majus  , quo  placitum  tueantur  fuum, 
in  hac  philcfophia  adeo  inopes  fore  deprehenduntur , 
ut  continuo  illos  deferendos  elTe  decernamus;  unde  ad 
alia  praeftantioris  pretii , atque  momenti  fequenti  Ca- 
pite 


fi 


§ 


r=ar:=iteiS^ 


h 


pite  verfanda  progrcdiamur . Interim  vero  moneamus 
cportet  , iios  ea  perfecifTe  hafìrenus , qeae  extimam 
quodammodo  difputationis  hujufce  naturam  contingc- 
bant,  ut  primo  pollicebamur  Gommentariorum  limine  . 
Quae  autcm  fcribe  nda  modo  funt  rcliqua  diverfum  ab 
iis  piane  aliquid  ftatuunt,  cujus  veritas  non  telìium 
numero,  & hiftoriae  fidei  folum  innkitur,  fcd  aliunde 
depend^rc  deinceps  videbirur  . 


. - ^ ^ ^>0^  Si  ^ 


l|;^!?vi5;=8S:i 


fiw=l«=»s! 


CA- 


! 


^o: 


:a^ 


C ìA  3P  Jf  T TV% 


Brutorum  operatlones , ipforum  animales  dì- 

cuntur  funéfiones  cum  germanis  fenfus  t atque  ir- 
ritabìlìtatìs  notionihus  univerjìm  receptis  confe- 
runtur  ; atque  inde  ad  adflruendum  eorumdeìn  fpi- 
rìtale  prìncìpium  progreditur  Oratio . 


itutorum  qui  nullum  ef- 
fe animantium  genus 
rationis  capax , atque 
àd  omnia  fere  intelli- 
genda , quemadmodum 
homines  pofTunt , a na- 
tura comparatum  infi- 
ciari  folent , ii  profeto 
omnem  cogitandi  cu- 
fam  a fe  penitUs  abjecine  videntur;  ncque  nifi  lippis 
oculis  eotum  operatìones  expenderunt.  IlJorum  quip- 
pe  caufTa  majorìs  quaftì  ipfi  putabant  momenti  arftiffìme 
efflagitabat  per  fe  fe , ut  eos  aut  vitiofae  defidiae  infi- 
mularet , qui  cafdem  funditus  animadvertere  nollent, 
qùum  bene  ingenii  acie  valerenc,  aut  fummae  vcrterec 

illc- 


^(■138)4-^ 


.1 


4 


il 


H 

I 


illoriim  ftultitiae  » qui  affe£i:uin  imperio  &:  partium  zelo 
praeoccuparì , non  prudentiae  minus  , quam  eniditionìs 
inopia,  de  difiicillimis  id  genus  inquifitionil)Us , voluti 
ex  tripode,  tumenti , & putida  fimul  magiflerii  ìmpo- 
ftura  refpondercnt . Q^uamqbrem  qui  bc-Muarum  gravo 
admodum  in  Fiìilofophia  negocium,  earumqiie  ad  inge- 
nìi  opera  aptitudinem  mordicus  adfpernari  , & peiTun- 
dare  fe  velie  tuentur  > iis  mihi  Atiieis  fimillimi  efTe  vi- 
dentur,  quorum  tanta  elft  foìlicitudo  ne  fupremum  ali- 
quod  Numen  amplidimae  naturae  univerfirati  pratfìcia- 
tur  , quod  colant , quodque  merito  debeanc  formidare  , 
tametll  ad  illud  reprobandum  ncque  fapientiflìmorum 
Viroruni  au£l:oritas  ulla  , ncque  firma  eas  argumentort  m 
vis  aliqua  impellat , aiit  pracclare  fuadeat . Idi  nimirum 
ita  Solis,  & Lunae  converfiones,  & ratos  perennefque 
curfus  > ita  fyderum  pulchritudincm  varictatemque  y ita 
telluris  hnjufce  adfpeftabilis  venuftacem , amoenitatem  , 
arque  divitias , dum  floribus  , herbis,  arboribiis,  frugi- 
biifque  exornatur;  ita  fontium  gelidas  perennirates  , ma- 
ris  aeftus  , r iparum  viridiflìmarum  apparatus  , camporum 
immenfitatem  , fpeiuncarum  concavas  altitudines,  mon- 
tium  proceritares  ; ita  varia  genera  bediariim  , ferarum  , 
volucrum,  aquatilium,  stque  ferpentium  , quorum  ad 
pafium  inquirendum  vita  folum  condita  e/Te  a natura 
videtfeir/  ita  corpus  hoc  ncdrum , cujus  omnia  memb-ra 
Vel  ad  commodum , vel  ad  venuflatem  apticra  effe  non 
pofltint  maglfque  concinne  confor*fiata  ; ita  demum  ora- 
nia  & lìngula  in  hoc  orbe  noftro  rerraqueo  ea  ratìcme 
conditura , ut  ncque  ad  ufum  meliora  effe  potuerint,  ^ 
neque  ad  fpeciem  pulchriora  quoiidie  inquam  contem-  ^ 

• pian-  J 


1 39  )4^ 
g5È;a!Errt)r?: 


;=*=tììè!!a^^ 


il 


I 


piantar,  quin  intelligere  tamen  velìnt  ine/Te  aliquem 
in  hii|ufm€di  ordinati  filma  rcrum  multarum,  & magna- 
rum  adminiftratione  fupremum  Moderatorem  , & tanti 
opcrb,  tantique  muneris  principem  velati  Architeftum  . 
Quare  ut  ifii  nebulones  tam  pravo  philofophantes  inge- 
nio feu  mavis  in  tanta  philofophiae  perverfitate  infa- 
nientes  dicendi  merito  funt  ; quum  fortunae  potius 
quam  fapìentifllmae  mentis  confilio  univerfa  commit- 
tunt;  fic  non  immerito  ad  vefaniam  ii  videntur  non  mi- 
niis  accedere  , qui  de  Brutorum  anima  perperam  fenti- 
re  adeo  profitentur  , ut  univerfa  eorum  opera  piena 
caeteroquìn  rationis  atque  confilii  vel  ad  aequivocum 
efcio  quod  ventientìs  animae  principium  referant, 
vel  , quod  cft  multo  inconfultius  atque  detenus , orga- 
norum  medianico  piane  concurfui , fanguinifque  circu- 
ktioni  penitus  attribuant.  Iraque  fi  quando  a germana 
philofophia  prophani  id  genus  Scriptores  in  animantium 
rebus  audeant  aliquid  effutire  , ipfi  profeto  aut  eorum 
nihil  reipfa  fcire  demonftrant , aut  nefcire  difilmulant  > 
qua©  Phyfiologia  docet,  quac  experimenta  compertiffi- 
ma  tradunt , & quaecumque  tandem  a folertioribus  Vi- 
ris  detesta  hodierna  funt  tempeftate  de  fìbrarum  impe- 
tu,  elatere,  elafticitate  , de  fiuidorum  omnium  perni- 
cifilmo  in  quolibec  animantium  corpore  perpetuo  cir- 
cuita , deque  aliis  pene  infinitis , quorum  neceflarius 
eft  cum  animae  fenfationibus  mentifque  incorporeae 
operibus  nexus , & mutua  relatio . Igitur  in  hifce  ana- 
lytice  exquirendis  expendendifque  verfabimur  deinceps  ; 
indeque  ad  propofitum  dcnique  Capitis  bujufce  fcopum 
elucubrandum  reverci  curabimus. 

5 131- 


i 


5 13  I.  Quemadmodum  Phy Oologia  ergo  omnis , e- 
jufque  legcs  a naturae  viventìs  concemplatione  deriva- 
tae  id  habent  cum  hcmiaibus  Brutifque  comimine  , ut 
partium  organicarum  difpo/itiones , ac  vires  llmul  ia 
illis  acrcs , maximeque  operantes  utrifque  viventibus 
abfoiuta  pene  analogia  congruant,  hoc  ncbis  proinde 
conftituendum  crit  inpraefens , ne  prò  animalium  cogi- 
tannuni  caufa  fa£luri  ab  hilce  accuratiiliìme  expenden- 
dis  accommodandifque  prò  re,  nata  ve!  hilum  difceda- 
mus . Etenim  praeftanti  Viro  Georgio  Baglivio  docen- 
te (a) , qui  atialogìce  ah  anatomia  InfeBorum  ad  ana~ 
tomiam  Brutorum , ah  hac  ad  illam  homìnum  phiio^ 
fophantur  , optime  phìlofophantur  ; Jtquidem  fub  genere 
viventiujn  analogizant . Et  quoniam  attributo,  unius  , 
faBa  Jufficienti  partium  cnufneratione  , optime  refpon* 
dent  attributis  alterius,  ideo  obfervata  anatomica  in 
Brutis  , non  folum  facem  praebuerunt  obfervatis  anato- 
micis  in  homine  ^ fed  iifdem  adamuj]lin  congruunt  : imo 
ex  certés,  hac , mutua  analogia  utrinque  > cir- 
culatio  fangiiinis  , JìriiBurae  vifcerum  , ddl*  ^Eia  in- 
numera deteBa  funt  tanta  faeculi  noftri  felicitate , 

§ 132.  Non  eli  autem  i'upervacaneuni  nobis,  quan- 
tum  Jcci  hujas  patiuntur  brevitates  , animanrium  fìbras 
invefligare  carumque  deinde  afciv'as  facultates  cxpen- 
dorè  , ut  inde  in  Hallorianam  irritabiiitatem  comraodius 
tranfeamus  . lilarum  porro  duo  elle  genera  ut  in  homi- 
ne , ita  in  anìmanrihus  pene  omnibus  univerfi  Anato- 
mici atque  Phylìologi  fiderà  pra^bent  Jatifiìmam  *,  qua- 
rum  unum  membranaceum  , carneum  akerum  dscunc. 

Qua  e 

(a)  Praxeos  Medie.  Lib.  I,  Gap.  6, 


§ 

I 


|"*ì 

Tj  Quae  membranaccae  cxifi-unt  in  urrlfque  viventibus  fi- 
li brae  a cefcbro  cum  pia  & dura  menynge,  carncae  ve- 
‘I  ro  a tendinibiis  omini  propaginemqiie  fuani  ducere  res 
cH:  ja.m  compcrtiiTima  . Earumdem  texturam  , ac  bene 
firmam  compagem  oculari  experimenro  deprehendit  olìm 
praeclarifiìmiis  idem  Georgius  Bsglivius  {a)  de  re  me- 
dica opnme  meritus  , quum  anno  1701.  Gallinam,  Ca- 
nem , Se  Cuniculum  fame  confulto  interemptos , in 
Theatro  Anatomico  cultro  fubjecit  ; in  quibus  etiam 
robur  firmitatcmque  detexif,  quamprimum  intra  plures 
difparis  naturae  liquorcs  illas  rite  dificélas  apprimeque 
Jotas  maceravit  : quartini  denique  confiantifiimam  foli- 
ditatem  in  leonina  carne  cemperifie  luculenter  affirma t . 
Eoruin  v'ero  pifeium  , qui  velocitate  lìtitandi  prae  cae- 
tcris  valent,  ut  Delpiiini  , Thynni , Xipiae  Scc,  durio- 
res  animadverrit  fibras  , crifpatas , tenfafque  multo  ma- 
gis,  quam  quae  in  aliis  aquatilibus  animantibus  appa- 
rerent,  quorum  tardior  eft  fernet  movendi  caeteroqui 
facultas  . Par  in  terreftribus  nonnuliis  , atque  volatili- 
bus  Brutis  exploravit  diferimen  ab  aliis  ejufdem  gene- 
ris Vir  eximiiis , quorum  non  habetur  tanta  currendi 
volandique  celeritas  , quanta  in  utrifque  fun»5lionibus 
illorum  eft  excrcitatio.  Quare  expeditiorem  in  belluis 
omnibus  curfum  petendum  foie  ille  autumat  non  a 
majori  circnmgyrantis  liiiidi  folum  vi,  verum  etiam  a 
peculiari  folidorum  ftruOrura  firmitateque  pendere  te- 
ftatur  . 

5 133.  Quantum  vero  ad  elateris  vim , refiftentiam  , 
& impuifum  fpciftac,  quibus  membranaccae  potifiìmum 

fibrae 

(a)  Di?  Fibra  Motrice  Lih.  /.  Cap.  2, 


I 

© 

ì 

Hi 


!=lfcaS^  ^JS0:Sfc:^i=: 


I 


^brae  in  vivente  ^uopiam  animali  donantur , -pancis  ne- 
cefTc  eft  ut  fcribamus . Quum  primis  vero  durac  matris 
mendjrana  ( quae  tota  fìbrillis  contexta  fub  cranio  fita 
latet  ) Tobufta,  crafla  , atque  dividua  iis  praedira  facul- 
tatibus  compcricur  , quarum  autem  vim  experinxenta  dili- 
genter  a magnis  Anatomicis  fa£l:a  perpetuo  decreverunt. 
Quippe  ipfa  peculiari  fìbrarum  ftru£i:ura  quum  conf^et. 
Ut  tota  ad  conftringendum  exprimendumque  fa6i:a  videa- 
tur,  inde  eft  cur  a Scriptoribus  cerehrt  cor  fueric  ap-^ 
peliata:  (iquidem  membranacei  ejus  villi,  quibus  un- 
dequaque  veftitur  , crifpentur  faepenumero  atque  con? 
trahantur,  non  aequabilibiis  fyilolis  atque  diaftolis  nid- 
bus  tantum  > verum  etiam  malto  vehementius  magifque 
inordinate,  quamprimum  illam  corpufcula  quaeque  acria 
praefertim  fluida  contingant.  Id  compertiflìmum  habuere 
patientes  permulti  animantiiiin  Brutorum  fe^ores , qui 
tentamenta  a fe  inita  pofteritati  etiam  praechris  me- 
moriis  tradidere  : in  Ovibus  fcilicct  recens  natis  in  Ca- 
nibus,  aliifque  quampluribus  detexerunt  primum  j fl 
quando  actibus  temiiffimis  duram  macrem  pungerent , 
aut  in  eam  acidos  infiinderenc  liquores  \ per  omnes  ea- 
rum  tìiachinarum  partes  vehementiflìrnos  excitari  con- 
vulfivos  morus  , tremores,  jaftariones , paialyfes,  eju- 
latus , ali'aque  horrenda  fymptomata  *,  deinde  in  eadem 
menynge,  quae  a cerebro  progredirur,  totamque  infra 
dcrfl  vertebras  medullam  veflit  oblongatam , patefaéta 
iifdem  flmillima  funt  phoenomena  a Clan  Viro  Geòrgie 
Baglivìo  (a),  cuius  verba,  tametfi  fufius  quam  propofiti 
aequitas  finat,  exfcripta  fortafle  videantur,  praeterirè 

non 

(a)  De  Fibra  Motrice  Lib.  I.  Cap.  V, 


" 


*43  )'*^ 


:=iteì^iìtìé!*3gjf^ 


^ non  debemus . Canem  moloffum  vivum  debite  ligavi 
£ ( en  ilUus  hiftoria  ) cut?/  amico  meo  Dom.  Pallilio  Viro 

Jìncero  y ^ morii us  vere  Romanis  praedito . Separavi 

tdilìgenfer  eutem  , ^ mufculos  dorjales  prope  dorfi  ver* 
tehras  : denudata  una  ex.  vertebns  , terehravi  eam  ma’- 

I,  xima  cum  diligentia  ^ quoufque  terehrando  perveni  ad 

I cavìtatem  fpinalìs  medullie  Jais  menyngihus  involutae  . 

Hoc  faBo  Jhhimus  canern  , ut  videremus  an  pojjet  ìììt 
cedere:  incedcbat  itaque  ut  prius*  f.iltabat  t ac  bene 
Jc  movebat,  Denuo  ipfnm  Itgavimus  , fcd  tali  jnodo  y ut 
libere  movere  fe  pofj'et  bine  inde  po^  experimenta  y quae 
meditaharnur  - Far  amen  terebrationis  in  vertebra  erat 
tantae  capacitatts  , ut  Siringae  forame//  intrudi  com- 
mode  pdjfet  . PunBa  per  acum  menyi/ge  fpinalìs  me~ 
dullae  in  loco  terehrato  , canis  fiatim  , fori  iter  , ac 
per  totum  convellehatur  ; deinde  paulo  pofl  quiefeebat  , 
Siringato  Spiriti/  vini  tepido  velocius  refpirabat  t levi- 
ter  velati  borrehat  per  totum . ac  velati  paulo  poji 
fonino  corrìpìehatur  . At  quando  tu  majori  copia  liquor 
hic  ìHjìcìehatur  tepidusy  tremehat  fortius  y fed  cui» 
hilaritate . Pcfl  duas  horas  firingatione  iniiciebamus 
guttas  alìquot  Spirìtas  nitri  foluti  cum  panca  aqua  : 
tremehat  vehementius  y ejulabat  y torquebatur  z finpore 
primo  corripiebatur  ; deinde  motibus  convulfvis  y modo 
in  pnrtibus  fuperioribus  y modo  in  inferìorihus  y prout 
acidus  liquor  modo  partes  fuperiores , modo  inferiores 
fpinalìs  medullae  magis  vel  minus  alluehat , ac  velli- 
cahat . Comedit  ii/terea  fruflula  panis  ea  noBe , ^ ma- 
ne fequenti  flupidus  videhatur , fed  magi/  expeditos 
motus  peragehat  parte  pojleriori  > qua??/  anteriori  c&r- 

po- 


© 

I 

I 


t. 


*^(  144  )4^ 

^^3Se;S^=JS=======!È:=tea^ 

porìs . Mane  ivttur  firinga  ìnjcctmus  Splrìtum  nitri 
purumin  majori  copia . Statim  horrendi  ulalauis  y ven^ 
tris  intumefcentìa  , alt  quando  vomitus , aliquando  fpu^ 
ma  ex  ore  , motus  convulfivi  ingentes  , lamentatìo  , 
ululatus  magnus , Faéfis  alììs  Jìrìngationihus  y debita 
femper , fed  panca  cuin  liqtioris  praefati  quantìtate  , 
crefcentihus  fenjim  convuljìnnihus  de  repente  ohìit  y ^ 
rigidus  flatim  evujit  velati  trunciis . In  afiis  canihus 
terehravifnns  vertebras  colli , in  alìis  vertehras  ultimas 
vevfus  OS  fucrum  ; ^ prò  varia  Jìrìngatione  liquorum 
modo  fpìrituoforum  , modo  acrium  acidorum  varia, 
Suhnafcehantnr  accidentia  tremoris  y convulfionis y para» 
lyjis  ^c.  modo  in  pnrtibus  circa  caput  y ^ peólus  y 
7itodo  in  partihus  circa  vifcera  naturalia . In  catulo 
terehrato  in  vertebra  tertia  colli , faóia  firingatione  de» 
coBi  vitrioli  in  fpinalem  meduUam  , eoque  injeélo  vai- 
de  calìdo  y ne  dicam  fervido  y flatim  periit  convulfus , 
In  pecude  fnufculum  coxae  diligenter  cum  eodem  Doni. 
Fallilio  a relìquìs  vicinis  /epuravi  , panca  tantum 
non  /epurata  eju/uem  portione  y per  quam  poffit  vicinis 
adhaerere  : ah/cijfls  bine  inde  tendinibns  hujns  mn/cu- 
li  y eoque  leni  contraBu  adhaerente  ìnu/cnlo  vicino  , 
ob/ervayi  /eparatum  mn/culam  , Ucet  db/cij/i  fini  ten- 
dine s y ob/enre  moveri  y contrahì  y /uas  fibras  cri/pari  y 
o/cillare , /ed  ob/enre . En  qnomodo  per  elaterem  prò- 
prinm  , per  vim  in  /Iris  elaflìcam  innatam  moventur 
mu/cnlì  : id  enim  tentarì  poterit  in  Anate  viva , aliis» 
que  volati  liba  s , vel  qnadrupedibas  . 

§ 154  Fibrillarum  mufcularium  in  iìs  praeterea  tam 
potens  eft  a<5cio , uc , fenici  ac  continganair , qiioìibe^ 

mu- 


»>K 


§ 


I 


miifculus  mpidiflima  confellìm  contra6ciof!e  brevior  , den- 
fior  , durior  , arque  rigidior  efficiatur  ; & cffa  etiam  , 
uno  temporis  piin6lo  , quibus  adneS^itiir  , diverfimode 
moveac  , hiimorerque  fuis  canalibus  comprelienfos  in 
pernicitfimum  motum  impellat.  Mufculorum  hujufce- 
mcdi  contra^lio  pcftulat  iraque,  ut  animales  qui  paffim 
diciintur  fpiritus  viriiim  fuarum  diverfa  efficiant  incre- 
menta . Fac  igitiir  , ccs  fpiritus  majori  ubertate  celerica- 
teque  in  nervos  immitci  aliquos,  haud  erit  fané  opero- 
fum  , ncque  expiicatii  mirum  , cur  niufculi  tanta 
polleant,  ut  sd  refìdentiam  ingentium  qiiandoque  pon- 
derum  fuperandam  magnopere  valeant  ; tametfi  debilif- 
braa  eoium  ik  caulTa  *,  materia  nimirum  juxta  fibiarum 
confìnia  tennis  admodiim  , cujufmc  di  ipiritus  iidem  effe 
concipiuntur  : poruli  namque , quos  materia  ingreditur 
fila,  in  infìnitum  pene  dixerim  multiplicantur  , & mu- 
Icuis  fimui  ob  incredibilem  tìbrariim  ccpiam  coalefcunt , 
ut  microfcopia  liquido  oftendunt , Se  acutifìlmus  lohan* 
nes  Bernoullius  integrali  calculo  demondrat-ionem  adje- 
cit . Quae  infuper  vis  eo  magis  credibiiis  fe  fe  offert 
philofopho,  fi  nervei  ejiifdem  fluidi  elaftkitatem  cum 
eorundem  crgan^riim  (Elatere  conjunftam  animo  ipfe 
compleftatur  . 

§ S35.  Quae  i-gitur  de  liumani  corporis  valetudine 
infìnitis  propemodum  voluminibus  polì:  reftitutam  me- 
dicae  artis  facultatem  baftenus  funt  exarata , eadem 
omnino  Briitis , eoriimque  incoiumitati  fervandae  ha- 
rum  , quae  nuper  attigimus  , theoriarum  iumine  facili 
debent  analogia  a nobis  jure  accommodari  Pecudum 
feilicet  corporeae  machìnae  , ut  pene  iifdem  aut  fimi- 

k libus 


1 

O 


libus  morbis  obnoxìae  comperìuntur , ita  centra  corum 
fofpitas  ab  iis  pender  fingulìs  acqnabìlis  fanitacis  mo- 
mentis , viribufque  piane  comparibus»  linde  hominum 
vigor  , & vitae  conftantia  definitur  . Sanguinis  alioinm- 
que  fluidorum  per  omne  organicum  corpus  circuirus  , 
alterni  aeris  infpìrandi  exfpirandiqiie  conatus  , alimen- 
torum  coquendorum  infra  ventricuii  clauftra  labor  affi- 
duiis  ; & quae  inde  plura  confequuntur  ; chili  feuara- 
riones  , atque  nutritiones  innumerae  , fcmnus  denique  , 
& fi  quod  eft  aliud , cujus  perfc^ìrio  mufculis  iis  adni- 
tentibus  fieri  debet , qui  pafilm  involunrari  appellan- 
tur , ila  haec  emnia  funt  in  nobis , ut  animantibus  re- 
liquis  non  deefie  experimentorurn  hifioria  deinceps  af- 
ferenda  perfpicue,  ut  reor,  confiabit  Quae  autem  ani- 
mantium  omnium  abfolvendae  fun£ì:iones  funt,  quarum 
ea  vis  efl  , & naturalis  difciplina  ut  vcluntariis  effla- 
gitent  mufculis  ìmperari , nihii  erit  profezie,  quod  ad- 
verfetur  quominus  aiiorum  tentaminum  duélu  in  Bru- 
tis  aeque  ac  in  bomine  eaedem  reipfa  exerceii  prae- 
clare  a nobis  oftendantur» 

§ 135  Quidquid  ergo  anìmantìbus , five  noxium 
five  falubre  evenire  perfaepe  folet,  quod  per  fe  fe  vel 
iis  bene  valentibus  opituletur  , vel  faniratem  laedat  quo- 
quomodo , ad  duo  principiorum  genera  revocari  debere 
omnium  me  eorum  praecepta  compellunt,  qui  in  rota 
Phyfiologia  clalTìci  funt  Scriprores , ' de  eaque  Principes 
optime  meriti.  'H.orum  ali?,  u off  fi  a tur  alia  , quaedam  vero 
tam  profperae  quam  adverfae  vaietudinis  praeternatu- 
ralla  dicuntur  iniria  *,  quorum  tamen  utrebique  non 
numerus  folum  » verum  edam  ad  utrumque  Bruto- 

rum 


I 

If 


if 


il 


I 


J47  )4^ 


^1 


il 


rum  (latum  relatio  patefacienda  nobis  erlt  inferius  . 

5 137.  Intel*  ea  , quae  viris  etiam  dofttinae  pul- 
chritudme  praefìantibus  fluporem  conciliare  faepe  fo- 
lenr  , ea  eft  corporis  humani  ftru£lura  , tantaque  illius 
in  abforbentibus  venis  ftruftura  , ut  eanim  orificia; 
quippe  mollifiìmis  , delicatis  , & admodum  irritabilibus 
iibriliis  coalefcentia;  ììlico  vehementer,  riuentibus  fphyn- 
teris  , contrahantur , qucmadmodum  celebratiflìmus  docet 
Dom.  Albertus  Mailer  {a)  > quapiprimuni  vel  minima 
aliqua  acris  fluidi  live  biliofl  particula  iis  forte  admo- 
veatur  : co  namque  natura  ipfa  ita  conftituta  flbi  quo- 
dammodo  profpicere  adverfo  nifu  videtur  , ut  veneflcus 
humor  ille  valetudini  maxime  infcnlus  continuo  a cir- 
culatione  repellatur.  Haec  autem  conflans  naturae  oe- 
conomia  tum  primum  yiget  , & ordinata  ptogrcditur 
quum  corpus  nullis  praepeditur  ubfiaculisi  & confuetis 
valetudinis  legibus  libere  obcemperat:  verum  focus  rem 
fe  habere  experiuntur  periti  naturae  animalis  invefti- 
gatores , li  quando  ea  fanguinis  excurreàUtis  vafa  elafli- 
ca  vi  fua  , morborum  yitio  , deftituaniur  : flquidem  ifle- 
ricis,  nec  non  hypocondriacis  maxime  affeftionibus  per- 
culfa , & debilitata  membra  tam  pervium  iis  iter  pa- 
rant  humoribus  , quanta  acrioris  ilimuli  vis  eft  &acìes, 
quae  infirmam  valeat  facili  ncgocio  orificioriim  vince- 
re reiìflentiam . Si  vero  ftagnans  liquor  ( eximii  Viri 
de  Correr  ad  rem  noflram  eft  animadverfio  ) JenJim  fit 
acrior  i ut  irritamento  fuo  in  amhìtu  haerentìa  ojcuia 
pojjit  commovere  i id  quod  din  quietum  haejit  ingre~ 

k 2 ditur 


(a)  Praeleói.  Academ,  $ pi. 


if 


& . 

^ dìtur  cìrculantia 


148  )H@» 


corpus . (a) 


I 


^ ìtificìt 

$ 138.  Actamen  quae  fint  morborum  in  animanti- 
bus  cauflae  non  tfì:  hic  quod  tempeftive  dicamus,  nifi 
primum  fanitatis  fanciendae  leges  & mania  nonnullis 
animadverfionibus  magis  magifque  ccnfiiruanrur , Soli- 
dae  quippe  in  viveniibus  corporibus  partes  tum  ì^afcu- 
lerum  multorum  aggrcgatione , tum  fuis  membranis 
five  vaginis  totidem  confìant  tenuifiìmis,  utrobique  e- 
tiam  ex  cubulis  per  quam  exiguis  textura  earum  admi- 
randa  penitus  a ClarifT.  Ruifchio  fedulitate  ingenti  de- 
testa fuic  (^) . Itaque  quo  folidae  hujiifmodi  parfes  fuis 
fungantiir  quaeque  muneribus,  elafiiciratis  vi  pollere 
ea  debent , quae  illarum  capacitati  fit  acccmmodara  * 
Porro  hujus  haberi  exafta  notio  folet  in  ratione  com- 
pofita  ex  impecus  momentìs  j quibus  liquida  per  fingula 
animanrium  vafa  excurrunc  atque  circiimeiint , ac  tum 
etiam  ex  tubulorum  refifientia , qua  donati  ipfi  a natu- 
ra fuere  . Etfi  vero  Brutorum  morbi  nec  tam  multipli- 
ces , ncque  tam  frequentes  eveniant,  quemadmodum 
hominìbus  ufuvenire  folet,  eorundem  tamen  fofpitas  re^ 
ftufque  membrorum  tener  nobifeum  eft  aeque  com^ 
munis  . 

$ I3p.  Valetùdinis  autem  , quae  faepe  latitudo  vul- 
go appellatur,  a pluribus  in  animantium  organis  pender 
motionum  principiis  , quarum  vigore  ut  tota  fanguinis 
humorumque  caeterorum  circulatio  probe  perficitur , 
ita  earundem  imminutione  non  ita  late  difienta  five  ho- 
luinis  , five  Bruti  fanitas  jure  folet  appejlari . Ne  vero 

hac 

(a)  Èxercìt.  Medie.  IV.  de  Siti  §.14 

(b)  Eptft.  Anat.  Prohlem.  Tab,  Ili.  Fig.  i.  2.  3» 


'é 

0 

1 

© 


fi 


hac  in  re  viriiim  obrepat  alìqiiod , non  tam  cordis  , 
qiiam  omnium,  quae  fanguifera  vafa  dìcuntur , motu§ 
vividus  & conftans  ferverur  cportet  adeo  , ut  ab  eo  tan- 
quam  a principe  carundcm  motionum  fonte  per  totam 
corporis  organizationem  fibi  femper  fìmilis  propagetiir. 
Pro  tuendis  vero  hac  ratione  machinae  animalis  motibus 
peculiaris  ipfìus  cordis  ftru£lura  maxime  confert,  cujus 
intertextae  fìbrae  tarn  energica  elailicitate  yalent , quan? 
ta  fatis  fuperque  eft  , unde  elateris  virtus  yel  iis  minu- 
tifiimis  canaliculis  quaquaverfus  communìcetur  , per 
quorum  diametrum  vix  giobulis  fanguinis  rubris  tranh- 
tus  patere  pofl'e  concipitur.  Quae  ìtaque  in  hemine 
fieri  Phyhologi  dccent , eadem  belluis  omnigenae  pene 
claffis  lite  accemmodantur , 

5 140.  Tarn  late  vero  per  omne  animantium  erga- 
nicum  corpus  difienta  elafiiciratis  virtus  , quae  humc- 
rum  circulationi  fuppetias  aiferr  maximas  diverfum  quid 
piane  effe  ab  irritabiiitatis  mementis  affirmemus  opor-» 
tet , de  qua  ncbis  propediem  erir  fufius  agendum  *?  ta^ 
metfi  utraque  in  finguiis  animantibus  vis,  atque  nifus 
mutiium  fibi  auxilium  praebeat , atque  vigerem:  quip- 
pe  irritabilitas  akernis  , ut  dicemus  , fibrarum  motibus 
fe  fe  exferat;  quorum  tameu  nulla  cITet  poteftas , nifi 
membrorum  , vafculorumque  omnium  elateres  com- 
prefiionem  primum  , Se  prifiinam  deinde  comprefiarum 
partium  refìitutionem  cxa£le  perficerent.  Ncque  ergo 
irritabilitas  abfque  elatere  , ncque  abfque  illa  elafiici? 
tas  ulla  in  animantibus  vigeret.  Attamen  non  ita  fibi 
mutuo  utraeque  iftae  opirulantur  vires , ut  nullus  inter 
eas  exiftat  prjnpipiprum  Se  caufiae  crdo  : quinimo  faci- 

|is 


f 


1 50 


& 

^ lis  illa  in  quampluribus  animanrìum  partibus  fernet  con- 
II  trahencìi  poteftas , quatnprimum  ab  externo  aliquo  ccr- 
pore  concingantur , in  caulTa  eft  , ciir  earundem  elafti- 
citas  alternis  fuis  comprefìionis  reftitutionifque  motibus 
citilìlme  obtemperet  • 

5 141.  Omnìs  ìtaque  animantìum  Phyfiologia  a mem- 
brorum  irrìtabiiitate  ortum  ducit»  fine  qua  nec  homi- 
nes  , nec  Bruta  aut  aliquid  agere  , aut  fentire  unquam 
fuafque  vires  omnes  cxferere  potuilTent  , quibus  a fti- 
pite  & a rebus  fenfu  càrentibus  fecernuntur . Hujus 
porro  veritas  non  ab  Hallerii  folum  dottrina  atqiie  elu- 
cubratione  pendet  (a  quo  Hallcrianae  irritabilitatis  no- 
men  habet)  ncque  commentis  pto  cjus  lubiro  sdìnven- 
tìs  innititur  , fed  una  potiffimùm  naturae  indagine  tota 
confiftit . Rationis  eft  igitur  rite  cempefitae  illius  fy- 
ftemati  fidem  accemmedare  omnem  ; & fi  forte  fyfte- 
matis  vocem  tanrae  dcftrinae  famae  aliquid  detrahere 
fufpicemur , ab  hoc  etiam  nomine  libentifiime  abftinea* 
mus;  eamqiie  propterea  Jegum  conftantifiimarum  per- 
petuam  in  animantibus  a fapientifiimo  Viro  faftam  ani- 
madverfionem  appellabimus , quibus  natura  fibimec  con- 
tinencer  fimilìs  Se  aequabilis  efficit,  ut  quae  ab  ipfis 
animantibus,  aut  prò  deleftabilibus  appetendis  conqui- 
rendifque  aut  prò  rebus  dolorificis  pofthabendis  fugien» 
difque  exercentur,  nonnifi  buie  uni  utriufque  invicem 
adverfi  conatus  latifiìniam  vim  referanc  penitus  acce- 
ptam . 

5 142.  Operae  demum  pretium  fore  intelligimus , 
membrorum  in  animantibus  irritationem  ita  in  praefens 
deferibere , Se  ad  rem  propofitam  ufurpare , ut  tamen 

ac- 


(g) 


;=Sfe=-Sis.4i^ 


!=o=!itìfca^)^ 


il 


il 

O 

I 


I 

i 


accuratius  lìngula  perluftremus , Sq  nonnulla  ab  aliis 
confpiciie  fecernaniU!>  Tria  porro  cxiftere  in  (j^uopiain 
live  pecadum,  live  h'/minum  corpore  non  dubitamus , 
quorum  momentis  non  fanitatis  viror  tantum  adltrui 
polTe  dicirur , verum  etiam  vitae  animaiis  confticutio 
omnis  cuique  probara  eft  atque  comperta.  Quippe  Cla- 
rillìmnr.  Virorum  Halierii  ,,  /immermàUni , Candii  fcH 
tis  apprime  infticuti  nonnullas  primum  ccrporis  viven- 
tis  partes  a reliquis  dtbemiis  fecernere  , quae  irritabi» 
litatis  folum  rcbore  inftruuntur ; exiftunt  illae  deinde, 
quae  fenlu  tantum  funt  praeditae  , quia  ulla  exhibeant 
Concra£l:ionis  indicia;  stque  eae  denique  in  organizata 
vivcntium  machina  inveniuntur  partes , quae  vivida  tum 
fenfus , tum  irritacioiiis  lìmul  figna  portendunt,  Quae 
ad  tertium  hujufmodi  genus  fpe8:ant  cor  praecipue  re- 
cenfent  , cujus  conti a£tio  per  fyftolem  diaftolemque 
prae  caeteris  vehementior  apparet;  ncque  minus  eadem 
fernet  contrahendi  poteftare  valent  diaphragma  , ventri- 
culus , inteftina,  vafa  lamica,  du£lus  thoracicus,  veflì- 
ca  , muccfi  finus , urerus  , genitalia,  Se  ea  geneiatim 
organa,  quorum  ex  mufcuJaiibus  fibris  tetus  efì:  nexus  , 
In  iis  autem  , ubi  fenfus  tantum  abfque  irritatione  do-< 
minatur  , locari  debet  cerebrum,  nervi , ftomathus  , lin- 
gua , ureteres  , penis  , aliaeque  partes,  quas  prò  brevi- 
tate  praeterimus . Reliquae  vero  ncque  fenfum , ncque 
contra£lionem  in  fe  habent  , quum  ab  aliquo  eixtraneo 
corpore  continguotur  / cuju^modi  fune  cuticula,  ceU 
lularis  textura,  adeps  , tendines,  membranae  omnes , 
ligamenta  , perìoftium  , pericranium  , offa,  fhbduHaris 
fubftantia , cornea  , iris , cmnefque  etiam  venae , Se  ar- 
te- 


'■ 

s. 


o 

ì 

n 


-ai 


§ 

ì 

é 

o 

I 

I: 


il 


^(152 


teriae  *,  tametfi  in  hifce  , fi  force  fenfus  aliqnis  quando- 
que  excitetur  , hoc  propterea  fieri  purandum  eft , quod 
lUracque  cum  nervis  confertae  teneantnr. 

§ 143.  Neque  vero  arbitrari  debemus  ab  irritabili- 
catis  , & ^enflbilitatis  fecultatibus  cos  folummcdo  in  fin- 
gulis  animantibos  excitari  ac  vigere  motus , qui  vulgo 
rseeelTarii  dicuntur  , & ab  immutabili-  vitae  animalis  or- 
dine prodeunt  • ipfae  eriam  fpontancae  , quac  pafiìm  vo- 
cantur  operationes  eariindem  virium  minifterio  ita  pe- 
raguntur  , UE  anima  voluntacis  afFeftibus  careret  cmni-' 
no  , nifi  ucriique  adjutoribus  in  amorem  , fpem  , cdium, 
acque  timorcm  vehementcr  impeileretur . Evidenti  fi- 
quidem  in  nobifmetipfis  , experientia  duce  atque  niagi- 
fi:a,  cernores  fieri  facili  negocio  pcfiumus  quantum* 
urgeri  animi  patliemata  folcane,  quo  fenfus  in  hcmlne 
magis  eit  exqoifitus , & ad  membra  convellenda  mobi- 
lior  efi  confticutio . Qusre  in  Brutls  pnr  aiit  fimilis  a 
Zcotomicis  quum  fueric  det^-fta  partium  crganicarum- 
fiuidorumqsie  difpufitio , atque  peiicdus,  qucmadmodiim 
in  humanis  corponbus  jamdia  eli:  demenfirata,  ;am  er- 
go nihil  reliquum  fiiperefie  videtur , quam  ut  belluas 
ùc  cogitare,  & fenrire , & animanrium  fungi  muneri- 

bus , & aifeTtibus  ita  exerceri  variis  haud  incongrue  o- 
pinemur , ut  in,  carum  diverfis  irrifabiiitatis  momentis^ 
ilicrum  omnium  cauffa  fic  reperienda . 

§ 144.  Qoum  vero  de  irritabiliratis  caufia  res  efi  & 
inquifitìo  ab  accuratifiìmis  fcriptoribus  ìnfi:ituta;  de  il- 
la autem  cumprimis,  quae  a fenfationis  appulfu  fejun* 
gì  nequit  v illud  videmus  plaufii  dignum  eorum  p aci- 
tum  , quod  a mucofa  quadam  fubftantia  petendum  for^ 

eon- 


I 

I 

n- 


>55 


¥.i 


II 


conf^ituunt , cujiis  copta  , gelatinae  infirat , fibrae  made- 
fa£bae  atqne  refertae  eariim  fernet  convellendì  energiam 
explicant , quamp^imum  exteronim  corporum  vellica- 
tione  pungancur . Porro  non  prò  lubìto  confida  haec 
viderur  exponendae  irritabilitatis  opinio , quòd  ut  in 
Brutis  p)erifque  , ira  etiam  in  hominibus  tenerioris  ae« 
tatis  & in  Omni  eonim  adolefcentia  appareat  confpicua 
magis  hujufmodi  tremoris  alterni  mobilitas , qiiam  in 
iis , quorum  adulta  (Se  obdurata  corperis  aetas  gelati- 
nofo  humore  aut  careat  omnino , aut  imminuatur  ne- 
cefTe  eft . Siquidem  ilH  facile  ab  omnibus  pene  obje£ì:is 
percellunrur  , ideoque  tòti  aut  fubfiiltant  laetitia,  aut 
iracundia  exardelcunt,  nec  nifi  magna  difficukate  feip- 
fos  temperare,  aut  cchibere  vàlent,  quin  vel  in  dele- 
6tabilia  quaeque  lapiantur,  vel  ab  afperis  ingratifque 
rebus  vehementiffime  refugiant  ; centra  autem  in  ani- 
mantibus  aliis  rem  fe  habere  quotidie  cernimus  , quo- 
rum inveterata  eft  corporis  conftitutio  *,  in  qua  nimi- 
rum  lubrica  defideratur  illa  lUaferies  per  emnes  fibra- 
rum  anfraftus  effufa , & univerfae  irritationis  erigo. 

§ 145.  Si  igitur  in  Brutis  éadem  ile  cum  organiza- 
ta  heminum  machina  cemmunis  vafculorum  , fluidorum, 
viriumque  animalium  omnium  aeconemia,  nihil  dubita- 
tionis  rcliquum  fuperefTe  poterit , quominus  in  ipfis 
fenfus  vere  vigeat  ille  , quo  viventia  quaeque  a fub- 
{fantiis  vita  carentibus  omnino  difeernuntur . Equidem 
non  de  illa  fentiendi  ampiìffima  facultate  loquimur , 
quae  fenlùs  internos  llngulos  compleftitur  ; quorum  e» 
tiani  ratio  nobis  feorfim  difputandi  ccpiam  facient  ; ve- 
tum  eas  folum  in  praefens  vires  intelligimus , quae 

fen- 


154 

^=*r=gfc: 


I 


I 


'f 


fenfus  vulgo  externcs  y ad  animae  fenfarionem  iifque 
conflituunn,  quorum  praeterea  initìum  tota  qua  ubique 
patet  corporis  viventis  fuperfìcie  concinetur,  eorumque 
incrementum  penitiores  corporis  partes  cerebrum  ulquc 
pervadit  • 

§ 1^6.  Senfus  autem  in  viventibus  duplex  genus 
effe  nemo  oprimis  philofophiae  elemcntis  inftitucus  adhuc 
ignoravit  ; cujus  unum  jucundas  , akerum  moleftas  a- 
nimae  cornpreherderet  fenfationesr  qua  quidj^m  in  re 
paulo  fufius  ut  immoremur  oporcer,  ne  illud  tandem 
nos  praetercat , quod  in  hoc  Capite  maximum  eff  di- 
fpiitationis  noffrac  confflìum.  Porro  quotquot  funt  par- 
tium  organicarum  peculiares  in  anìmantibus  funftiones  , 
quae  ad  animalis  vitae  ftatum  pertinent  ira  in  iis  fin- 
gulis  peragi  folent  » ut,  fi  aequa  atque  ordinata  earum 
fit  oeconomia  , quin  perturbatio  contingat  ulla  , grata  il- 
lico  fenfatio  confequatur , & animai  cmne  de  fua  fofpi- 
tate  laetetur;  contra  autem  injucundas  multiplicìs  ge- 
neris toties  in  anima  afFeftiones  experiatur , quoties  ex- 
leges  fint  corporis  cujufcumque  viventis  funftiones , 
ncque  fingulis , quas  obiter  commcmoravimus  paulo 
antea  , vìribus  exa£Hffìme  ad  perfeftum  naturae  pondus 
obtemperent . Harum  quìdem  pracclarum  fenfaiicnum 
difcrimen  eo  eft  in  Bruris  omnigenis  cuique  patulum  , 
quo  externa  carundem  figna  aeque  ac  in  hcmìnibiis  funt 
decretoria;  quare  hifce  nonnifi  is  certe  refragari  debet 
in  clariffìma  noffrorum  temporum  luce  , qui  , ramerfi  do- 
mcfticis  atque  infinitis  pene  perfufus  exemplis , perfefta 
noluerit  tamen  ratione  optimique  fenfus  ìnftin^tu  phi- 
lofophari . Haud  exiguus  exemplorum  in  fuperii  rjbus 

Ca- 


i 


(g,  T-  ■«— 


Capitibus  accerfitus  efl:  numcrus  , unde  cuipiam  res  pate- 
fìeri  pociierit  *,  nec  minor  erit  deinde  futurus,  quum 
de  belluarum  vocibus  . ejulatibus , gefticulationibus,  aliif- 
cjue  affeftae  fenfu  aìiquo  mentis  indiciis  ad  propolltum 
multo  acrìus  luadendum  fermocìnabimur . Hoc  itaque 
in  loco  non  alia  fupereft  ncbis  promcvendae  difputa- 
tionis  tuta  via,  quam  Mathematicorum  more  id  totum 
velut  indubium  conftituere , arque  ab  aequiflimis  le£ì:o* 
ribus , ut  fepe  adfolet , poftulare  » permulta  illa  videli- 
cet  laetìtiae , aut  contra  doloris  argumenta  , quibus 
Bruta  vel  nunc  exilire , vel  aliquando  angì  videntur> 
totidem  reipfa  fore  intimi  fenfus  ab  anima  profe£l:as , 
ut  ajunt , perceptìones , quemadmodum  erit  alibi  nobis 
ex  inilituto  demonftrandum  « 

§ 147.  Quamprìmum  ergo  hoc  ipfum  coniHtueri- 
mus , pervium  maxime  fore  exiflimamus  ulterius  ar- 
guendo progredi , poBeàquam  alia  quaedam  non  minus 
fapìentioribus  firma  atque  patentia  hic  opportune  edi- 
xeirimus  . Scilicet  non  intima  folum  ccnfcientia  unicui«“ 
que  definitum  effe  debet , verum  edam  Auguftini  {a)  , 
Tertulliani  (ù)  , atque  Plutarchi  (cj  diftis  , ab  eodem 
principio  habere  jure  in  fe  hominem  ut  fentiat , & II- 
mul  intelligat:  ita  nempe  fenfus  animam  petit  atque 
unus  eft,  ut  eodem  ipfa  tum  afììciarur  ac  immutetur, 
tum  terum  omnium  cognitione  potiatur.  Quare  gravif- 
fime  eos  falli  putamus , qui  aut  animam  in  homine  ipfo 
velati  bipartitam  intelligunt,  aut  duplicem  docent  /»# 

tei- 

(a)  Liif.  de  quantìtate  Anìmae  num*  $8.  alias  Cap,  30, 

(b)  Lìh,  de  Anima  Cap,  18, 

(c)  De  indujiria  Animai, 


t 


If 


k 

tdle&mn  , uè  Peripatetici  omnes  mordicus  tuebantur  , aut 
idcas  rcrum  , quas ve  cant , nonnifi  abea  animae 
veluti  porticne  hauriri  pofie  contendiint,  quae  a fenfibi-» 
lium  obje£ì:orurni  noticnibus,  & ab  omni  materiae  vel 
umbratili  lehaemate  disjan^a  penitus  efi  ^ & fegregata . 

§ 148.  Quamobrem  rice  mihi  videor  cum  Cla» 
rìlT.  Volfio  (a)  pofie  demum  argumentari  ; qui  ut  e- 
vincat  bellua5  non  fentire  folum  , veruiU  etiam  fua- 
rum  perceptionum  confeienria  fpirituum  more  tene- 
ri, ita  difputationem  infiituit;  Brutìs  perfeBioribus 
eadem  funt  ùf gannì  Jènforia  quae  bomimhus  ^ ^ cati’^ 
fiat  eorundem  eandem  effe  firuófura7n  , quae  in  orga-^ 
nis  corporis  humanì  deprehenditur  . IServi  quoque 
eodem  7uodo  ex  organìs  fenforiìs  ad  cerehruni  pro~ 
pagantur , ^ cerehrum  ejafidem  firubturae  deprehendì» 
tur , quam  in  humano  vi  fu  difiingiiere  licei . Nullum 
igitur  e fi  duhium  , quin  fenfibilia  in  organa  Brutorum 
per f e Biorum  agenti  a eande^n  inutatione^n  ii fieni  indù-' 
cant , quam  lominum  orgajiis  inducunt , (br  motti s ner^. 
vis  fenforiìs  imprejji  eodem  snodo  ad  cerehrum  propa^ 
gentur  , quo  in  homìnihus  pro^agàri  foleut , ut  adeo 
fpecies  impreffae , ideae  materiales  enedem  effe  de- 
beane ’i  quae  in  hominibus  ; confequenter  dubitandum 
non  efi  , quin  eaedem  quoque  ipfis  refpondeant  ideae 
fenfuales  . Emmvero  nohis  Junt  perceptiones  fenfibiliutir 
darne  y ^ diflinBae . Tales  igitur  quoque  efj'e  dehent 
Brutis  perfeBiovibus  . Ouoniam  itaque  perceptiones 
darne  y atque  difiinBne  ad  hoc  fufficiunt  y ut  rerum 
perceptarum  fihi  confeia  fif  animai  quam  Bruta  quo- 

que 

(a)  Pfycbohg.  rational,  ^ 75 1. 


f 


H 


qut  perfeBiora  fili  rcrutn  perceptarum  confai  a (int  du* 
hitandum  non  ejl . Quia  vcio  , ut  philofophurti  decer, 
mutila  Volfii  argumcnratio  expeOrarì  nuilatcnui.  poterat , 
non  ipfe  lacis  propolìco  confìlio  fecifTe  eft  aibitrarus* 
nifi,  praeter  mutationem  in  organis  Brutorum  fenforiis 
faftam , confonam  quoque  ejufiiem  mechanicac  miira- 
tiunis  ciim  ipfoiiim  Btutorum  fenlatìonibus  rclaùonena 
fcire  conftitueret  . ^uifn  enim  ( inquir  ^ 754-  ibid.  ) 
ijlitifmodi  organa  fenj'oria  haheant , qualia  funt  bornia 
mhus  y fupra  jam  coUegimus  , quod  fbi  repraefentent 
fenfibtlia  in  organa  ijla  agentia  , convenientcr  mutatìo^ 
nihiis  in  bis  ipfs  organis  fafiis , Enimvero  lex  fenfa^ 
tìonum  haec  efi , quain  aniinae  huipanae  ohfervare  te- 
ne ntur  : fi  in  organo  aliquo  fenforio  ab  objeófo  fenfibì- 
li  quacdam  producitur  mutatio  , in  mente  eidem  ine- 
xiflit  fenfatio  per  illam  intelligibili  modo  e x pile  abili  s , 
feti  rationem  fufficientetti  in  illa  agnofeens , cur  ja?n 
anìmae  infit  y ^ cur  talis  fit  : Anìmae  igituv  Bruto- 
rum  legem  fenfationum  ohfervant  ^ 

5 149.  Sed  ex  iis  quae  dièta  funt  haètenus  nihii  ef» 
fe  yiderur  amplius  , quod  aliquem  deinceps  fufpenfum, 
quominus  adfentiatur  , haerere  faciat  5 beliuas  nimirum 
inter  ea  viventia  cenferi , quae  exterorum  obj  .‘èterum 
in  organa  fenforia  appulfu  fenlationes  in  anima  excita- 
ri  quum  experiantur , res  ipfas , quarura  funt  fenfatio- 
nes  , revera,  perinde  ac  homines . percipiunt . Atqui 
ncque  fenfum  ecrum  perciperent»  quae  extra  feiofas 
funt , ncque  eorundem  diferimen  agnofeerent  ullum , 
nifi  intimum  Jateret  intelligendi  principium  , ad  quod 
univerfa  per  mechanicas  vires  referrentur  ; nifi  fciiicet 

earun- 


iScSatìi 


<fc 


^058)4^ 

:=2fc:=Sfe=éS^ 


earundem  anima  fenforii  cujuslibet  mìnifterio  excitaretiir, 
& ab  iifdem  veluti  totidem  nunciis  fenfationi  comparan- 
dae  praefens  fierei . Intendit  fe  anima  ita  ad  rem  Augufti- 
nus  (a)  in  taéfum  , ^ ee  calìda  > frigida  , a/pera  , ^enia  , 
dura  , moUia  fentit  ^ atque  difcertiit , Deinde  innume- 
ras  differentias  Jdporum  > odorum  , formarum  guftando  , 

elfaciendo  y audiendo  y videndoque  àijudicat fed 

haec  amnia  pojfe  animam  etìam  in  bejìiis  y ne7no  negai, 
^ ijo.  Haec  omnia  quidem,  ut  ingenue  fateamur , 
haud  nobis  videntur  ad  arbitrium  bocce  argumenti  ge- 
nere conficiia  bue  ufqlie , vel  fclum  adumbrata  ; quam- 
quam fufiori  fortaiTe  fermocinatione  potueiint  non  in- 
concinne explanari , nifi  & leélorem  ea  pedagogico  fty- 
lo  decere  voluifie  videremur,  quae  vel  vulgaribus,  ut 
ita  dicam , pbilofopbis  pervia  fune  atque  compertifll- 
ma , & aequos  Commentariorum  nofi^rorum  fines  ni- 
mium  tranfiliendo  violaremus . Sed  ad  multo  majoris 
roberis  argumenta  cenvenamur  modo  necefie  eft,  quae 
cum  fuperioribus  arftifiìmo  funt  rationis  vincalo  con- 
ferta  , & penitus  cohaerentia . Quaerendum  fcilicetell, 
Se  preda  argumentatione  inveftigandum  cujufnam  indo- 
lis  five  fubftantiae,  ut  in  pbilofophìae  febelis  fertur, 
illud  haberi  princìpium  debeat , in  quo  anìmantium 
omnium  fenfationes  perceptae  tenentur  • 

§ 151.  Quod  ut  facilius  intellìgatur  axiomatis  in- 
ftar  babeamus  oportet , animale  illud  intelligendi  prin- 
cipium , nifi  in  turpifiìmo  errore  verfari  velimus , Se 
ingentìa  in  Metaphyfiea  , quae  tradumur  monftra  , proba- 
re exinde  alia  cogamur  j baud  ex  eorum  fore  genere 


(a)  Lib.  de  quantit,  Anìmae  Cap,  33, 


& na- 


> 59  )4-^ 


kiSiUik 


li 


I 

o 


’i 


& natura , quae  materiae  concretione  conftant , que- 
madmcdum  tìfitata  iUa  omnia  funt  corpora , quorum  in 
hoc  adfpcélabJi  orbe  immenlus  eft  numerus*  lam  ergo 
fi  ratione  tantum  nobis  eft  quaeftio  dirimenda , nihii 
efiet  profeflo  reliquum  modo  , quani  Brutorum  animas 
fenfu , ncc  non  intelligentia  irfl:ru£ì:as  > & ab  omnì  cor- 
poreo pondero  fegregatas , eas  inquam  afiìrmare  edice- 
reque  fpiritales  j quomodo  de  generis  fiumani  intima 
fubftantìa  ubique  praedicatur» 

§ 152.  Ifia  niìiiiominus  nimium  fiaberentur  jejuna, 
ncque  illud  pracclarum  efficercnt  prò  fpiriteli  Bruto- 
rum  anima  argumentum , quod  a nobis  juxta  propcfi- 
tum  legitimo  jure  pc  tcrat  cxpeftari  : quare  fic  argu- 
mentari  pergamus  . Quae  belluariim  anima  materiae 
cujufcumque  expers  efie  ftatuitur  , ejus  item  operatio- 
nes  ul!a  nequeiint  ratione  cum  corporeis  naturis  co- 
pulari  : quippe  percìpiendì  vis  corporea  aut  materialis 
intelHgi  prchibetur,  quin  ipfa  pluribus  intcgralibus  con- 
iare partibus  itidem  intelligatur  *,  five  quìn  totìdem  in 
illa  difiinftae  fint  motiones  , quot  ad  pcrceptionem  efFor- 
mandam  poftulantur  . At  quis , nifi  vefana  mente  de- 
ceptus  lice  fibi  cemminifei  unqiiam  poterit?  Vel  enim 
quaelibet  earum  integralium  patticuJarum  , in  quas  po- 
nitur  vis  pcrceptiva  reipfa  pofle  fecari , feorfim  ab  aliis 
fumpta  , vi  percipiendi  praedita  efi , vel  hac  virtute 
penirus  eft  deftituta  . Non  primum  diccre  fas  eft  : ete- 
nim  fi  quaelibet  illarum  particularum  , feorfim  ab  aìiis 
fumta  poftet  percipere  , quaelibet  ex  aequo  tota  elfet 
perceptio:  porro  nifi  percipiens  illa  paitìciila  conftitua- 
tur  integralibus  carere  partibus , inftauratur  iterum  ar- 

gu- 


I <5o  )f^ 


I 

(§) 

I 

n 

il 


"4 


gumentum , Se  ad  infinitum , ut  ajunt , ufque  produci- 
tur . Non  deinde  iecundnm  dici  vaiet.*  Il  namque  nul- 
la illarum  partium , divifione  polita,  vi  percipiendi 
pollet  , tota  quoque  fubftantia  ex  illis  conflata,  eadem 
vi  penitus  careat  necelTe  eft  quiim  «b  inertibus , ex 
veteri  philofopliqrum  adagio  atque  experientia  teile , 
fieri  nequeat  totum  integrale  vi  attiva  donatum , 

§ 153.  Hacc  , nifi  fallamur  , quod  tamen  impollìbi» 
le  exiftimamus , adeo  funt  prelTe  acriterque  prolata, 
adeoque  etiam  Brutorum  caiiffae  juxta  praeconceptum 
feopum  accornmodata  , ut , nifi  dementes  Iiomines  aut 
ftupidi  , nulii  fint  futuri,  qui  tam  apertae  demonftra- 
tioni  velint  immerito  repugnare , Spiritalis  eft  igitur 
belluarum  anima  ; neque  nos  ab  hac  demum  ferenda 
propugnandaque  fententia  deterret  , qued  aliqui  adhuc 
fint  reliqui , qui  eidem  pravo  pctius  partium  fuarum 
afFe^tu , quam  veritatis  inftinftu  contradicant . Etenim 
ut  nulla  foeditas  fine  amatore,  quod  vetere  proverbio 
docemur  , ita  nnllus  error  fine  probatore  fuir , quem 
faepe  fophifmatibus  atque  clamoribus  cmnino  futilibus 
multi  commendarint. 

§ 154.  Spiritalis  ifiquam  , neque  ex  eorum  genere 
five  fluidorum  , five  folidorum  cerporum  , quorum  prò» 
prìetates  a philofopliis  ad  difereta  quaedam  capita  pia- 
ne redaftae  ita  matcriae  naturam  contemplanribus  clFe- 
runt,  ut  fi  iifdem  carere  res  quaelibet  menti  rire  co- 
gitanti obverfetur  , quae  fuimet  indole  tum  aliquid  ef- 
fe , tum  per  fe  fe  cperari  inveniatur , continuo  haec 
difparis  plufquam  intclligi  valeat  naturae  elfe  dccerna- 
tur  *,  ac  propterea  fpiritus  nomine  eam  appellane  qui- 

cum- 


Su  _ 


t 


s;  ■ 


f cumque  ncque  rem  adhuc  neque  ncmien  , materiam  in** 
ter  & fpiritum,  medium  fcite  noverunt. 

§ 155.  Sed  haec  omnia  fufius  hìfce  in  Commenta- 
riis  perfequi  non  debemus  , ne  fuo  privcncur  jure  de 
commendatione  qui  hominum  animos  non  tam  fpirita- 
les,  quàm  aev.o  fempiterno  duraturos  invifliffime  de- 
monftrant  ex  inftituro  noftrorum  & fuperioriim  tempo- 
rum  MetaphyOci  Scriptores  . lam  vero  (i  materiae  cu- 
juslibec  proprietates  ; fcilicct  excenfionem , divifibilìta- 
tem , inertiae  vim  » motum , figuram  ; cum  mentis  hu- 
mante  viribus,  aiFe8:Jonibm  6c  officiis  fcice  ifti  compa- 
rint , arque  inde  Hcet  invìtos  ec  relu£lantes  homines  eo 
pertrahere  conantur,  ut  materiam  ncque  alìquid  ager© 
iuapte  natura  poffe,  ncque  cogitare  fateantur,  fed  fpiri- 
tum  in  homine  exidere , qui  mota  eieatur  fuo  , nulla 
profeéfco  ratio  prohibet , quin  afFentiri  debeamus , vivi- 
dum  animantium  principium  nonnifi  a‘5taofum  effe  fpi- 
II  sritum,  omniumque  fenfationum  & operaticnum  mode- 
11  ratorem;  eadem  quippe  utrebique  paria  momenta  hoc 
ipfum  unicuique  ratione  non  abutenti  ita  fuadere  vi- 
dentur  , ut  repudìari  uilo  pa8:o  fine  maxima  fapientum 
reprehenfione  non  poffit . 

15^.  Sed  antequam  hujufce  capitis  vela  contri- 
hantur  cmittere  certe  non  debemus  fine  magna  rei  in- 
feitiae  vel  negligentiae  nota  eoriitn  explanationem  , quae 
morbcrum  acque  everfarum  fenfationum  haberi  folent 
in  animantibus  'CaufTae , quorum  fuperius  ut  in  duo  fu- 
prema  genera  partiendas  fore  innuimus,  ita  mentionem 
fufiori  fiylo  habituros  conceptis  verbis  faimus  ibidem 
porUciti.  Frimum  de  nonnaturalibus  eorum  principiis, 

l de 

'i  ^ 


cjafe*= 


i=fi=!d!Ìék4aW^ 


dt  praeternaturalìhus  agcnius  deinde , atque  omnem 
demum  linjufce  Capiti*  ■argutncntationem  abfolvendam 
fatagemus  ^ 

5 *57»  Quod  prìmum  fpeOrat  fcribcndi  prcpofitum 
dubitare  profetò  abfqiie  rationis  injuria  non  pofTumus, 
vebementiores  potiilìmum  afFeftus  fi  ve  pathemata  ira  in 
organica  vivcntium  corpora  perniciflìmo  ferri  motu , ut 
illa  ^ut  nimìum  acquo  conftringant,  aut  dire  oonvellant» 
^ut  ctiam  a fuis  funftionibus  perturbent.  Ab  iis  animi 
curis  exempla  primo  petamus  oportet,  quibus  ut  fidem 
luculentiflinae  conciliesnus  neceiTum  fore  haudquaquam 
arbitror  Recentiorum  tefUmonla  (ut  fieri  a nonnullis 
ftliqiiando  sdfolet)  congerere  multa;  vel  ipfa  fiquidem 
diurna  in  fingulis  ferme  hominibus  nofturnaque  expe- 
ricntia,  & magni  infuper  Galenì  dottrina  de  dicendo- 
rum  veritate  fatis  fuperque  definit  (a),  Quae  vafa  & 
fibrillas  a nativo  ccrum  diametro  pathemata  conftantif- 
fimis  naturae  legibus  coarftant  , timores,  & mcfiitiae 
funt , aliaque  hifce  analoga  , quae  pafiìm  anxietates  ap- 
pellantur  , Contemplari  facile  eos  valemus  , quos  curae 
illae  -divexent  : horum  nempe  corpus  mirum  in  modum 
extcnuant,  perpetuifque  vigiliis  conficiunt^  Viribus  ita 
confra^l'is  ciborum  nullus  appetitus  accedit  » Se  macies 
roto  corpore  parcns  ; quae  ut  immutata  fenfationis  atque 
irritabìlitatis  principia  decernunt,  ita  gravioribus  ctiam 
morMs  aditum  parant.  Erenim  febres  perfaepe  accen- 
dunt , narivum  calorcm  cxtinguunt,  & melancholiam 
folenr  augere , quae  quo  diuturnior  dominabitur  eo  plus 

peri- 

(a)  Aphorìfm*  Lìh.  IL  Com,  i8.  ^ Uh*  Uh  Cttn, 

^ de  tuenda  fanit*  Cap,  IL 


I 


I 


<^4(  1^5 


i 

il 


I 


periculi  aff^ret  atqiie  incommcdi . Tantus  demum  mcm- 
brorum  fupervenit  languor  & macies  , ut  ipfa  paulatim 
exrabefcant;  quibus  nifi  tempeftive  confulatur,  animai 
ab  omni  recuperandae  fanitatis  fpe  fejungi , codem  Ga- 
leno (a)  fufFragante  , debeat:  fcilicet , affe£l:ì  ea  ratio- 
ne , Se  laceriti  quandiu  novis  in  dies  morborum  incre- 
mentis  farifeant,  biliofa  quaed?m  Iiumoris  copia  in  ven- 
triculum  defluere  confuevic , quae  fané  moleftìam  pa- 
tienti  afFcrc  adeo  injucundam  tamque  pertinacem , uc 
non  prius  a maefi-itia  Se  cruciata  cefTet , quam  fuper- 
vacanea  iduvies  illa  vomita  fuerit  eje^a  . Horum  affé- 
ituum  perdurante  vehementia  artus  univerfaque  pene 
corpotis  .membra  contrahanrur  Se  rigent , puilus  tum 
arteriarujn  tum  cordis  minimi  ac  maxime  imbecilli  funt , 
cremor  fupervenit  > vox  interrumpitur , Se  vires  dem- 
que  convelluntur  omnes . Quamobrem  ob  timcrem,  in- 
gentemque  moellitiam  nonnulli  repentina  morte  inte- 
xierunt , quod  nimìrum  imbecilla  fuapte  naturi  anima- 
la multorum  fimul  /ymptomatum  fub  valido  afFeftu 
oppreiTa , confertim  extinéia  & fuffocata  fuerit  ; que- 
madmodum  luciilenter  docct  Galenus  ; quorum  etiam 
id  genus  eventuum  inllgnia  reperiri  poterunt  apud  Pli- 
nium  (r)  Se  Stcphaniim  Athenienfem  (d)  exempla . tf- 
niverla  haec  Se  fingula,  quae  obirer  atrigimus , incom- 
moda  abfque  inverfae  animalis  aeconomiae  diferimine 

/ 2 con- 

(a)  Aphorìfm.  Lìh,  Vi.  Commeut.  50. 

(b)  De  Qaujìs  fymptom.  Lih  II.  Cap.  V. 

(e)  Naturai.  Hijìoriae  Lib.  7.  Cap.  3 <5. 

(d)  Lib.  l.  ad  (jlauconem  Comwent.  12. 


Gontingere  fané  non  debent  ; quae  Itcm  cum  fy{!-ematis 
totius  ncrvofi  immuraticnc  five  pervcrfcte  fieri  ouum 
foleant,  crdo  proinde  fenfationum  totus  in  uncquoque 
animali  confundatur  nccclTe  efi: , qutmprimuiìi  ccmme- 
morata  patbemata  vìgeant.  Etfi  vero  ab  iis  dirpares 
macbinae  animaìis  perturbationes  ccntingant  qiium  ve- 
hemens  ira  ferver,  quantum  nibilominus  fenfus  inordi- 
natam  pertinet  confììtiitionem , eadcm  ntrcbique  ratio 
propofito  fuffragatur  noftro;  quìppe  elfaerata  iracundia , 
quae  brcvis  ctiam  furor  appellari  paffim  folel , caloris 
fui  pernicitate  è corde  in  extremas  omnes  corporir 
partes  fanguinem  difFundat»  atque  intcfUno  motu  rare- 
faciat , quemadmodtim  praeclare  docct  Galenus  (a);  in- 
de corpus  immodice  incipit  iniìammari,  Se  exilccarì  ; 
a quo  praeterea  fervore  febres  fuccenduntur  ardentio- 
ires  in  iis  potlilimum  hominibus,  qui  fecnel  in  felpiìs 
conceptum  ignem  diu  continsre  natura  folent , aut  prae 
hujufmodi  furoris  vehementia  attoniti  ferme  ac  etiam 
extra  fe  pofici  efie  videntiir. 

5 153.  Itaque  diffimulare  aut  inficiari  nifi  peflìme 
quum  nequéamiis , Eruta  alFc  £Hbus  baudquaquam  deìH- 
tui  pofie  ( quomedo  capite  Gommentariorum  nofirorum 
Tertio  ubiquè  elucubravimus ) qui  ab  hominum  affe- 
£iibu$  aut  nihii  piane,  aut  parum  diìFcrant  rcipfa , 
quemadmodum  prò  eorundem  varietate  fenfationcs  ilic- 
rum  diferepant;  quas  infuper  patcfaciunt  fignis  admo- 
dum  confpicuis  ; ita  eorum  principia  cìifparis  effe  naru- 
rae  dicamus  oportet . Eetturbari  autern  atque  immufari 

ani- 

fa)  De  differcKt,  Fehr,  Lìh.  h Caj),  4. , ^ in  Lìh, 

de  morbor,  Cap.  2. 


è 

O 

© 

f 


animantìum  fìbras  , prò  fluìdorum  irrifantium  & convei* 
lentiam  difcrepantia , non  tantum  apud  cmnes  medicae 
artis  quitores  eft  In  compcrto»  vcrum  edam  nonnullis 
animadvcrljonibus  fuperius  (§,  132.  §.  133.  §.  134.) 
aperuimus  ; nihil  ergo  rcliquum  fupereft  unicui<]ue 
philofopho,  quin  in  belluis  quoque  germanum , ut  in 
hominibus  reipfa  viget , fenfum  fateamur . Atque  Iiaec 
brevi  ftylo  ad  primum  nonnaturale  principium  fuaden» 
dum  fcripta  fatis  effe  dicamus:  nane  alia  deìnceps  ea« 
dem  brevirate  perfequamur. 

$ i5p.  Aeris  ratio;  quo  bomincs  8c  belluae  flmuls 
quae  squis  innatantes  non  funt , alumur  & vivunt  ; mor- 
bofis  everfarum  ienfadonum  cauffis  adeenferi  perinde 
debet.  Illius  ut  prò  fanitate  tuenda,  ita  etiam  prò  muU 
tiplici  merborum  genere  parando  opcrofa  & ferax  eft 
virtus . Attaixien  nullam  effe  animandbus  p.erniciofiorem 
atmofphaeram , omnium  Medieorum  fufFragante  teftimo» 
nio , dubio  procul  exiftimatrtus,  ingratifque  fenfationibus 
procreandis  apdorem  , quam  quae  humida,  aut  contri 
calorifica  nimium  vulgo  appellatur , Quo  utrique  aeris 
rationì  cxemplis  aliquot  refpondeamuj , neve  fuperra- 
canèa  hic  opera  univerfarum  regionum*  juxta  tibercm 
cjiirdem  varìetatem  > inilituamus  hiiloriam»  ab  aere  tan« 
tum  Romano  petendum  .erit  ad  rem  noftram  argumen». 
tum . Ejus  dilucidam  exhibet  narrationem  celebcrrimus 
Georgius  Baglivius  (a) , cujus  edam  verba  fiaud  impor- 
tuna fore  arbitramur.  Romanus , feptem  Ctiiihui 
Orhis  Domìnis  badie  interclujts  9 natura  humidus  eft^, 
^ gravi s : experimento  namqui  conflat , quod  fi  qu  'n 

pau^ 

(a)  Praxeos  Medicae  Lih*  1-  Cap,  XV>  §•  3* 


^|4(  J66 


■.=sc^^èS^M 


palilo  longtus  a frequmtta  tcBorum  procejfcrìt , qaan- 
dam  caelt  gravitatem  atque  intemperiem  manìftflo  coft^ 
cìpìet . Salibus  vìtriolicis , alumìnofis  potijjimum 
hundat  ; ut  ex  plantìs , qnae  in  eodem  vegetant  > mU 
neris  alumims  ^ vitrioli , (iqtiis  jolum  Romanitm 
ìrrigantìbus  deduclmus  » Infaluhernmis  Aujìri  <,  Afri* 
di  atque  Euronoti  fiatihus  ohnoxìus . Ah  aejììvis  ca* 
hrihus  intcrdum  tuntopere  exardefcit , ut  mirum  non 
videatur  i Ji  ■,  Cojf.  Lucio  Valerio  Patito  ^ Marco  Man- 
lio , peftiientia  orta  Jlt  in  agro  Promano  , oh  ficcitates 
^ liimios  folis  calores  i tejle  Livio  Lih,  V»  His  aliifque 
de  caujps  infra  dicendis , incoiae  Urbis  temperamento 
pr aediti  funi  melancholico  ^ futfufco  ^ nonnuUì  fuh- 
pallido  cutis  colore  , hahitu  corporis  macilento  potiui 
quam  pingui , Levi  de  caujfa  capite  afficìuntur \ iis 

morhis  potiffimnm  fuljacent , quos  aerìs  gravitas  foìet 
produeere  ; ficuti  funi  pulmonìs  vìtia  t fehres  inalignae , 
cachexiae  , pallores  vultus  , incubtts  i tahesy  confi- 
mi te  s , Porro  aer  Romanus  fquallidus  quoque  eftt  ^ 
ìnfaluhris  % non  quidem  omnibus  in  locis,  fed  iis  po’- 
tijpmum  , quae  deficìentìhus  aedificiìs  pigro  atque  im» 
moto  aere  fordefiunt  e multo  magis  fi  Ty beri  adhae» 
retiti  velf  vallium  in^ar  t montihus  ohfiepiuntur  ^ auf 
exhalationìhus  fuhjacent , qnas  veteres  parietinae  cry- 
ptae  f ^ antiquoruTfS  aedificiorum  rudera  emìttunt , 
Ex  quo  patet  Regionem  Circi  Maxìmi  inter  Palatìnum 
atque  Aveutinum  fitam  , omnemquc  illum  campum  » 
qui  inter  Aventinum  ac  Tyherim , Portamque  OJìien* 
fem  jacet , piane  noxiam  effe , à*  damnaiilem  . Macc 
dìferie  Vir  ille  infignis  de  aerìs  Remani  efteftibus  in 

me- 


g^=jU==fegH"ragfP»2^ 

& . . ^ 
% medium  alTert,  ciijus  deinde  caufTam  longìus  repetere 

li  nititur  palilo  inferius  (a)  . Inde  vero  colligitur,  iifdem 

I auc  fimilibus  obnoxia  fieri  viventia  quaeque  animantit, 

quae  infesto  aliorum  Orbis  locorum  cacio  infpirando 

exfpirandoque  nutriuntur . Haec  inpraefeni  ^ quantum 

ad  aefis  perniciem  attinct  » attigi/Te  fufficiat  ; nunc  re- 

liqua  notmaturalìa  malorum  initia  fcftinare  debemus  » 

quibus  dcmum  fuprema  confequatur  argumcntatio  cx 

fingulia  theorematibus  abfolvenda. 

§ i6o.  Cum  caetcris,  id  geniis  morborum  caiiflìs  co* 

pulari  jure  debec  magna  illa  plus  acquo  fanguinis  hu- 

morumque  circulantium  copia,  a qua  premuntur  faep© 

animantium  vafa , violenterque  cum  molcfti»  diften* 

duntur  ^ Is  nimirum  perpetuus  eft  naturae  conatui,  n© 

viventibus  liquidorum  circumgyrantium  defic  aliquid  ^ 

neve  centra  iifdem  ipfa  vafcula  cum  cxceffa  ut  ajunt 

inferciantur  . ^antitai  liqmrum  (ita  fidem  facieprae* 

clarifiimus  Auftor  Baglivius^  (f)  paulo  ante  laudatus)- 

determinata  e(f  in  quolilet  temperamento  i dehet  enim 

ejje  proportionata  t ^ aeqmlibrata  e mn  corde  impeU 

lente  y dP*  cum  partilus  per  quas  pellitur  s fi  esecedaf  ^ 

vel  dejiciat , ftatim  mutatio  nafeìtur  in  oeconomìa  a* 

Tfimali  o.  pitie  de  caujfa  quandi  excedit,  ac  proinde  fo^ 

lidorum  fuperat  refiftenfiam  j uti  fuccedit  in  fuccìple^^ 

nis,  Janguineìs  ; natura  per  haemorrboìdai  t vel  per^ 

narìum  haemorrhagìam  tandem  minuit*  At  pletoticift 

hujnfmodi  non  femper  natura  ipfa  opitulatur , nequ© 

propterca  quod  fupervaGaneum  in  corpore  animali  cilr« 

cuii  ^ 

(a)  Ibidem  §,  IV,  ^ 

(b)  De  Fibra  Motrice  Lih,  /.  Prepof.  L J 


1 


cilit,  ac  noxium  efl  foras  prodeiindi  facilemfibi  aditum  ^ 
parat  ; quìnimo  , fi  impedimentum  intercedat  aliquod  , 
quominus  quae  in  temperamento  fupeifluiint  valeant 
natura  adjuvanto  exonerari , pefiìma  confequuntur  ia- 
commoda,  ut,  ipib  Bagli vio  tefte  (a),  ab  unoqiioque 
experientìa  comperiuntur . Juveites  nimìum  fanguìmi 
(ita  animadvertit) , nifi  hacynorrkogits  in  juvtntute  fa^ 
hleventur,  corripiuntur  fehrìhtis  y fifiuUs  ani  ^ peSiovls 
ififlammatienibtts  y mille  id  genus , nec  non  fpuPo 
fanguìiiis  ; quihus  viis  rednndans  a nutrìtione  Janguis 
exomratur  : qui  idem  fanguìs  y quoniam  in  pueris  iit 
nutritìoìiem  impe^iditur , di^ìs  malìi  nm  fuhjacent  • 
Quamobrem  non  ipfe  folum  cavendum  efie-docet*  ne  ^ 
quo  natura  velit  prchibeatur  effiuere  , verum  eciam  fi»  g 
flendam  liberrìme , neque  a caepco  fluxu  fupprituendam 
quoquomodo , Medici  univerfi  {h)  commendant . Infinita 
apud  AuBorss  funefla  legimus  exewpla  iistsmpefiive 
fupprejji  in  alìqua  parte  morhefi  fanguinis , vel  alte- 
rius  liquorisl  Nam  quum  pieno  alveo  per  sa  firatnr 
l'oca  , ds*  folutus  Jìt  a compage  reliqttì  fauguinh 
Ioni  i neceffe  efi  ut  effiuat  quà  prìmum  ceepit  fluere  t 
(il'iter  i retrocedendo  interiora  verfus  > vìm  facit  incre» 
d'ihìlem . Sic  l uve  ni  prope  Collegtum  Matthaeum  in 
Sd^irinalls  radice , uhi  funt  Viridarìa  Pontificis,  bae* 

mor» 

(a)  Ibidem  . 

(b)  Vide  inter  reììqucs plures  VtBorem  Baventinutn 
PraB,  Mag.  IVaB.  Il,  Cap.  i «i. , Galenum  Lib.  111.  de 
bum.  commend.  ad  Text  26»  Cernei  um  Celfum  Lih,  L 
eap,  3.,  Pv’sfpsrum  Caienum  Lib.  de  atra  h.ley  ac  Ro^ 
dericum  Fonfecam  Tom.  li.  Con/tilt,  confi.  85, 


#-?•(  i )4^ 


morrbagia  lahorautì  % Jìtpprejfa  fanguins  per  cuctirhitft^* 
ias  fphni  applicatasi  ihidem  fequuta  efi  tuflammatio  ^ 
Viro  pr&pe  CoUegium  Urhanum  de  Propaganda  Fide  in 
Foro  Hifpamco  ad  radices  Pinci  , ftipprejfa  haemorrhon 
idum  evacuatione  i fequuta  ejt  apoplexia  laethalis»  Mi* 
Bus  fanguinis  periodicus , ac  7nenftruus  incaute  fup* 
prejjus  laethalis  fifit  Salmutji.  Hift.  47.  Cent.  3. 
prout  videro  efi  apud  Etonillerum  Tom.  L Frax.  Fol, 
309.  uhi  pìura  hujus  generis  recenfentur  cxempla*  Ul» 
cera  imprudenter  claufa , mille  rHala  psfuicìoja  pa* 
riunt . Hinc  faepe  fucceditt  quod  fluiàum  ilcet  exere* 
mentitium , fi  per  vias  fihi  proprias-  evacuavi  non  /<?- 
tefi , losum  fibi  faciaS  per  vicinas  » Oh  id  Monialis 
Pofftavina  per  fex  menfes  ijchurìa  lahoram  vìxìt  com* 
mode,  quia  quotìdìc  fudahatìn  ahdomìne  ^ tefie'Px.mvX» 
lero  Tom,  I.  Prax»  fol.  314.  Ha£lenus  fcripcor  egrc^ius 
quidem  appoiica  oratione  adicifcendus  (fl). 

§ 161,  Ad  idem  morberqm  ingratarumque  fenfa- 
tionium  princlpium  facillima  fersnocinatione  refertur  co» 
bibita  Venus,  quae  vei  voìuntario  caclibstu , vel  te- 
flium  amputatione  turgefeit.  Neminem  eonim  Jatere 
debec  pbilofophcriìm  > qui  funt  in  Anatomiae  ac  Zoo« 
temiae  fcìenna  aliquantifper  verfati  quam  dira  domi* 
nentiir  in  iis  animantibus  fymptomata , qui  vel  delibe* 
ratione  Veneris  curfum  compefceie  veline,  vel  natura© 
neceflìcati  ob  evìrationem  debeant  fubjacere . Iftis  vi- 
delicec  contingere  foles^  Oribgfio  (b)  » Arculano  (r), 

(a)  De  Fibra  Motrice  Lìh*  1.  Vrop,  IL 

(b)  Me  di  Ci  Colle  B.  Uhi  VI.  cap.  37. 

(e)  In  Uhi  IX.  llhafis  cap.  VI, 


I 

(L. 


f 

I 

a 


^(no)^ 

sr-fcafeiagg  ^=fc=fcf 


Hieronymo  Mercuriali  (/sr) , Ludovico  Mercato  (ù) , Ro- 
dcricQ  a Caftro  (<•),,  aliifquo  Veteribus  Teftibus  caete- 
roquin  fide  atque  cbfervantia  dignifiimis  / ut  quampr  i- 
mum  ad  pubertatìs  annos  pervcnerinc,  & definita  quac- 
dam  viriuni  momenta  fuerint  ca  vitae  aerate  ccnfequu- 
ti,  a rcliquis  peculiare  infra  fpermatica  vafa  decurrens 
fluidum  fecernatur  ; quod  ut  generationi  peragenda'e  a 
natura  cfl  potiffimum  infiitutum  > ita  irritatione  fua  fi- 
bras  corporis  convelliti  eafve  conftanti  lege  vehemen- 
tiflimis  ftìmulis  pungiti  fi  > codem  coruprefib,  aut  in 
caeterorum  fluidorum  circuitum  tranfire , aut  forte  > 
quod  deterius  efiet»  ftagnans  illud  fieri  adigatur  . Lu* 
ftuofa  nimium  exempla  id  genus  ab  cxperientia  non  de- 
fune  plurima,  quibus  item  ca  fubiiciantur , quae  tum 
laudati  nuper  tradunt  fcriptores  » tum  Daniel  Senner*^ 
tus  (d)  pluribus  exhibet  luculenter» 

§ 162,  Alterum  non  minus  grave  fpe£i:are  merito 
pofiusnus  in  animalibui  quibufque  prò  vario  eorundem 
genere  perturbatae  fofpitatis  exerdium  ; alimcntorum 
fcilicet  omnigena  natura,  quibus  ad  vitam  tuendam  ac- 
que ad  animalem  aeconomiam  in  rcQro  officio  continen- 
dam  abuti  illa  non  deberent,  nifi  in  deterius  amiteen- 
dae  falutis  vellenc  adduci  diferimen.  Quamquam  vero 
exiftant  plura , quae  perdendis  potius  quam  alendis  anì- 
mantibus  fine  confcntanca  (in  quo  quidem  exploratiffima 

ve- 

(a)  De  Mdancholìa  Cetp.  fingiti  ari  • 

(b)  De  Mulierum  nffeólìonib.  Lìh»  IL  cap*  4.. 

(c)  De  morhìs  muUer»  Lih,  IL  cap*  3. 

(d)  De  Melancholia  Virginutn , Montai*  ^ Vìdua^ 
rum  Lth.  /.  Vart,  IL  cap,  13. 


" 


(Spassai!:! 


‘71 


velutì  axifìmate  univerfì  confpirent)  huc  tamen  illacque 
abire  videntur  pcrmulci,  quum  de  fpecifìca,  ut  ajunt, 
ciborum  pravitate  ftatuenda  res  eft  , & difputatic) . Ali- 
quorum  tantum  inter  le  difcrepantium  opiniones  prcp- 
terea  attingam  , quo  Scripcorum  bocce  in  negocìo  di- 
fcordia  detegatuc . Quod  lacuum  fluviorumque  pifces 
attinet  » Francifcus  Sonfuetus  {a}  eos  velut  ad  aeqiiam  ani- 
malis  fuccì  elaborationem  admodum  noxios  ftudio  & vi- 
ribus  reprobat  omnibus;  contra  autem  Paulus  Jcvius  il- 
le  perceiebris  rerum  Italicatum  Hiiloriographus  ab  ea 
exitiali  univerfltate  lampretas  putat  excipiendas , quas 
mirum  in  modum  cemmendat , ecrumque  infuper  qu©« 
ritur , quos  iifdem  tanquam  pernicioiis  noterie  adverfa- 
rì  (^) . Celeberrimus  Dom.  Johannes  Blancbius  Arìmi- 
isenlls  (ob  cujus  nuperrimum  interitum,  quo  nunc  tem- 
pore bafce  elucubrationcs  abfolvimus , ardentióres  exo- 
riuntur  contro^eriiae  ? neque  tamen  altiorum.  litterarum 
cultoribus  prorfus  indigna©  ) non  lacuilres  folum  pifces  s 
verum  etiam  marinos  prcmóvcrjdae  bominum  incolumi- 
tati  exiflimat  confentaneos  ; eofque  praeterea  fuis  qui- 
bufdam  permotus  argumentis  terreJdrium  Brutorum  car- 
nibus  pràehabendos  effe  arbitràtUr  (c):  hifce  aurem  A- 
rimincnfis  Pbilofophi  placiti»  quod  modo  objiceret  jam- 
diu  protulerat  Gomefius  (d)  qui  marinos  fluviatilibus  ad 
reftam  animalium  funftionum  mèthodum  antiftare  fan* 
cìverat.  Par,  aut  dillìmile  parum  nobis  occurrit  cele- 

brio- 

(a)  Liù^  de  Aquatìlìlus  * 

(b)  De  Pìfcihus  Flu'sìalih*  cap,  34, 

(c)  Dìfcùrfù  del  Vitto  Pittagor* 

(d)  De  Sale  Lìb.  L cap. 


22, 


©fc^»=4l[ 


5Ste!3feiì3^  2*31^=^=;^! 


!£fcìè»feè3^'^4^ 


briorum  etiam  Scriptorum  inter  fe  difìldinm,  qunin 
de  herbarum,  pomorum  » aliorumque  id  genus  vegeta- 
bilium  , ut  inquiunt , ratione  diflerere  aggrediuntur . 
Aequo  longlor  hìc  eflet  tamen  finguloriim  invicem  con- 
tradicentium  haq  fuper  re  hiftcrìa , fi  tantundem  hic 
fcrìbere , ut  paulo  ante , vellemus . Inter  eos  , qui  ve- 
getabilium  quorundam  vi£ì:um  tanquam  ordinatae  ani- 
mantium  confiitutioni  adverfum,  adfpernantur  Se  dam- 
nant , Galcnus  unus  nobis  effe  valet , qui  multa  arbo- 
fum  germina,  Brafllcas,j  Legumina , alipfque  fniftus 
Ijortenfes  propterea  vituperare  legitur , quoti  in  eos  haec 
omuia  nutricios  fuccos  fecerni  plerumque  foleant,  qui 
aequabilibiis  fenfuum  operationibus  haudquaquam  co- 
haerent  (^)  Ipfe  quoque  magni  nobis  mementi  Au£lor 
Se  tefiis  efi:  ut  credamus  (ut  ad  aliud  alimenti  genus 
oratione  tranfgrediamnr  ) carnem  quadrupedum  quorun- 
dam , & pqtifllmum  bubulam  ob  perdifficilem  eorum  di- 
geftioncm  nonnifi  melancholiae  aliifque  morbìs  ingene- 
randis  idoneam  inveniri  (ù) . At  quid  ha.ee  cum  Bruto- 
rum  prava  fanitate  confertum  habent  atque  commune  ? 
Magnum  tamen  , ut  putamus , ex  hifee  omnibus,  quae 
haftenus  praehabendt  efie  ouravimus , argumentatìoni 
noftrae  praefidium  peti  poffe  conftahit;  quam  idcirco 
in  C^pitis  hujufce  calcem  confulto  conjeéiam  nemo  fa- 
piens  jure  poterit  parvipendere . Antequam  vero  eidem 
abfolvendae  qonfulamus  alterum  ex  n^nnatur^lìhus  Ca- 
put eauqkare  tantirper  (liideamus. 

J i<?3.  Prae- 

(a)  loc'u  ttffeB*  Lth*  III*  eap.  7. 

(b)  Di  Alimmtor^  Fasult,  Lib,  IIL  cnp,  ip. 


. , M . ^ 

5 163.  ?raetetmiflìs  luque  filentio  caeteris,  quae 
fuperefTent  adkuc  aperienda , animalis  inconftantiae  ca- 
pitibus  ad  uoHnaturalìa  perinde  pertinentibus , polire- 
mum  sdeaimis , qucd  in  ciborum  excefTu  ilcum  tradunt . 
Nihil  eft  profeto  , qucd  homini  & Brutis  exitio  inagis 
efTe  valeat,  quam  fi  a perdendis  hac  de  catilfa  ant  mi- 
nuendìs  naturaliiim  fenfationum  viribus  non  fedulo  ca» 
veatur . Nemine  quippe  Medicorum  dìitìtente  tómper- 
ta  jam  fatis  cxperientia  efi  » multo  plures  eXtitifle  a 
conditis  hominibus  ufque  adhuc , quos  crapula  atque 
cfFraenis  cibi  potufqlie  ingluvies  praecoci  interim  ab* 
ftulerit , qUam  qui  fuerint  a mukis  faeculis , jure  ne 
an  iojuria,  aliena  vi  aut  armìs  interfefti . Propterea 
Plinius  animadvertere  docet,  & fcite  admodum  ipfe  re- 
tur  , plerofque  generis  fiumani  morbo?  non  tam  ab  uni- 
formi efculentcrum  copia , quam  ipforum  varia  & 
multiplid  natura  in  ventrem  fimul  ingefia  erui  legiti- 
me  potuiiTe . Ab  efculentcrum  diverlì  generis  intempe- 
rantia  ortum  ducere  exiftimavie  Ferndius  (a)  cur  tot 
infperatae  apcplexiae  contigerint,  cur  tot  perinde  prae- 
matiirae  fene£lutis  inccmmoda  jamdiu  fuerint  inter  ho» 
mines  multiplicata . Appofite  cenfulc  proinde  Cornei. 
Celfus  (^)  ? multo  majus  iìs  obvenire  centra  fanitatis 
aeconemiam  cerdufque  detrimentum  a calore,  a frigo- 
re  , a laboribus , aliifque  vitae  humanae  ponderibus , 
qui  in  emne  fune  crapularum  genus  elFufi , quam  qui- 
biis  menfa  frugalis  efi  & caftigata  ingluvies^  ConAila- 

sur 


(a)  Patbemaf.  Lih^  L ccp^  14. 

(b)  Lih,  L cap,  2.  De  Medichi, 


tì 


^>jste*“é=as=asBa=iteaa»i*Q  (jae:^:^fcH 


I 

© 

I 

I 


li 


r. 

X:; 


tur  propterea  Santerius  (a)  unde  manifeflo  dignofcatur 
quid  boni  a fobrietatis  methodo  pendeat  & quantimi 
animantibus  ex  advcrfo  officere  valeat  aepulis  infercl- 
ri . Atque  pauca  haec  veiuti  delibata  prcpcfìto  fatis  ef- 
fe nof!:ro  aequus  Ie£ì:or  non  invito  animo  ferat  : tametfi 
& fingula  quae  brevi  calamo  protulimus  uberius  fcribì 
potuiflent , & alia  non  ìnutilia  nonnaturalium  principia 
pari  flylo  completi ..  Utrumque  nihilcmihas  vi  quodam- 
modo  c©a£li  filcntio  praetetìmus  » atque  ad  praeterxa^ 
tur  alia  convertimur . 

§ i6^.  Icaque  morbi  animantlum  , atque  fymptoma- 
ta , quae  aiiunde  fiuere  dicuntur , quam  ex  adiaphoris 
principiis  ha8:en!is  -enucleatis  , ea  fingula  cHTe  decerni 
folent , quae  ab  snimalium  fiin£l"ionum  laefione  > aboli- 
tione,  imminurione  , atque  depravatione  potiffimum  pen- 
dent  . Acque  haec  vei  inde  folum  cuique  pofTunt  fatis 
praeclare  oftcndere  quot  qiiìbufque  malis  eorumque  fuc- 
cefiìonibus  quockumqiie  animai  pateat , quamprimum  in- 
tellina hujurmodì  vitia  dcminenrur  . Hifce  accedunt 
praeterea  eorum  laelìones,  quae  in  animali  corporc  aut 
retinenda  fune , aut  contea  excernenda  ; fi  nimirum  u- 
traque  quantitare  , qualitate  , loco  aut  tempore  peccent . 
Porrò  a depravatis  id  genus  vehiti  fontibus  pene  impof- 
fibile  difì:u  eli  quantopere  faeviant  incommoda  animan- 
tibus ìngratìllioia , quae  cmnem  aut  pene  omnem  fen- 
facionis  atque  irritabilitatis  fiatum  ordinemque  perver- 
tale 9 eafque  in  anima  efficiant  perceptiones  , quae  to- 
co  » ut  ajunt,  genere  ab  aliis  diferepare  fentiuntur  » quae 
aequabilì,  ut  par  efiet,  fanitati  confentaneac  cenfentiir 

que» 

(a)  Suitìc.  Medie.  12.  52.  85. 


I 


;^SJSSiS«S=9s;i 


'75 

Ì=it:a*sai2  ^SÉSsJfesais: 


:::*6aiairiI5;^ 


quemadmodum  anìmsdverti  exinde  poterlt . Horum  non 
panca  fenHbus  edam  aperdlHmis  perfpici  ^ifcernique 
valent,  quum  ncmpe  vel  vifu  iikerum,  chlorofim,  gut* 
tam  rofaceam,  eryflìpelas*  tumores  ; vel  auditu  rance- 
dinem  , flertorem,  fingnltum,  ruans  , murmuta,  fla- 
tns  » aut  crepitus;  ve]  olfa£tu  fudores  , urìnae  , oris  , 
nlceris  foetores;  vel  caetcrornm  fenforiorum  epe  alia 
multa  aegri  corporis  argnmenta  iis  Umilia  cemperimus. 
Haec  tamen  ha£l:enus  patcfa£ta  uberiori  fermone , atque  ex 
profeflb,  ut  inquiiint,  ca  compleftitur  peculiaris  Medi- 
cinae  pars , quae  Pathologia  nuncupatne  • a qua  nihilo- 
minus  amplierà  eruere  modo  prohibiti  fumus  , ne  magis  , 
quani  fas  eli:  a potiflìmo  fcribendi  feopo  digrederemur  « 

§ i6$.  Ab  utroque  ergo  malorum  fonte  profeta 
haberi  merito  poterunt  quaccumque  in  pcftcrum  in  Bru- 
tis  permultìs  detegenda  nobis  crune  deperditae,  aut  in* 
firmacae  incolumitatis  argumenta  ; quae  tamen  ita  pcr- 
feqnemur»  ut  indiferìminatim  ab  uno  in  aliud  ilmus 
tranfgrelTuri . Etlì  vero  intcr  fractentaturalìs  morbo* 
rum  mortifque  principia  Venena  edam  foleant  compu- 
tari  , ea  nihilominus  ad  rem  noftram  bic  parvipendere 
idcirco  voluimus , qnod  non  omnibus  animandum  ge- 
neribus  nexia  fint  atque  mortifera,  & quae  eorum  uni 
naecem  afferunt,  alteri  fint  medicamini  aut  alimento  • 
Amigdala©  amarao  ( ut  rem  exemplis  illufl-remus  ) li  non 
profint  uhiverfis,  nulli  llmul  nocere  plerumque  folent: 
eae  tamen  volucrìbus  Canarìenfibus  fubieum  gìgnunt 
interitum , juxta  Durrii  animadverlìenes  (a) , li  illìs  alt- 

quan- 

(a)  I»  Ephemer,  Aca^emiae  Natttrse  Curhfor,  Decn^^ 
IL  An.  L QhfervaP, 


I 


^(176)-!^ 


quando  vefcantur  : Ipfa  item  femina  inteflinorum  ver- 
ines  quam  cito  ìnterfìcere  tefìantur  Eruditorum  Lipfienf. 
Afta  (a)»  Verum  haec  minoris  funt  pretii,  ncque  pro- 
inde a potiori  oratìonis  fcopo  digrediatrmr . 

§ 166,  Volatilium  itaque  mox  fafta  a nobis  obiter 
mentio  fermonem  prò  re  nata  quodammodo  compellir , 
ut  ab  Accipimim  morbis  excrdiamin* . In  liifce  quidem 
multiplices  funt  adverfae  fankatis  confliftus  quos  fìn- 
gillatim  defcribunt , praeter  alios  Veteres  Scriprores, 
Petrus  Crefcentienfis  {ù)j  Se  Plinius  (r).  Deterior  vero 
omnium  morbus , quo  male  animantia  quaeque  affligi 
valeant , febris  nempe  , Accipitrem  haiid  raro  aggredì- 
tur;  a qua  tametft  llagrantiniina  ipfum  plerumque  ejus 
venae  fcftione , qnse  fub  ala  dextera  laritac,  convale- 
fcet’c  faciunc  * quorquet  sd  genus  svibiis  curandìs  pecii- 
liarem  navtnt  cperam , ac  venationis  funt  cupidiffimì. 

§ i6^,  Quemadmodiim  Accipitres,  ita  & Faìcones , 
qui  de  avium  rapucium  perinde  funt  genere  alkalefcen- 
tium  humcrom  vi  febres  faepe  fepius  ccrripiunt,  qui- 
feU3  ad  acgrcrantium  flatum  cum  vitae  diferimine  per- 
ducuntur . Erenim  qui  prius  bene  valentes , aiacres  in 
fublime  atteliebantur , praedamque  unguibus  ch'aerati 
atque  cxultantes  coarftabant , omnem  deinde  fanitatìs 
fpeciem  dimittiint,  quamprimum  vel  minus  certa  febri- 
iìs  impetus  indicia  antefeiri  videantur . Comperiti  au- 
tem  pofTunt  evidentillima  ejus  argumenta , fi  animai 
tremese  , alafque  relinquere  pendulas , & caput  deor- 

fum 

(a)  Tom.  XV.  pag.  40^.  A/t.  1720» 

(b)  Léif  X.  cap,  6. 

(c)  WJìor.  Uh.  XIX.  cap.  7. 


i 


’ 77)44^ 


fum  languens  ferro  ineipiat . Pliimae  praeterea  termes 
illae  , qua®  fub  mentum  deOr^unt , barbae  infìar  , ccntor- 
queri  iblent,  atqnc  eo  pleriiìT.qiìe  tempore  ut  cìbum 
refpuere  conipiciuntur , ita  etiam  calentes  admcdum 
perfemiri  valenc , fi  cujufpiam  manibiis  per  omnem  cor- 
pocis  fiipcrficiem  atrre£^entur . i^Iia  item  reccnfcimir 
mala,  quibus  Fi^lcones  ipil  idcntidem  laborant;  ut  apo- 
{ibernata,  verdgines , tiinicres,  cculonim  fufFafìones, 
adhmata  , vencricuìi  ritia , podagra  ; quibus  etiam  ac- 
ccdunc  plura  , quae  fafe  haberì  in  cenfu  ab  iis  folenr , 
quorum  eil  sccuracum  fanandis  Brutorum  vitiis  lludium  , 
arque  ingenium. 

§ i6S.  Ne  vero  cunftos  {ìngillatim  fub  diilinSris 
capidbus  Avium  quorumcumque  languorcs  perfeGuamiir 
brcvitati  noìirae  accommodatius  fere  exiflimamus  excer- 
pcre  multa  , atque  in  uniim  voluti  fìnum  coliigere  , quae 
ad  diverfa  volucrium  genera  pertinere  Icripferunt  Ve- 
teres  , & noilri  etiam  de  fìnguiorum  Brutoriim  aegritu- 
dinibiis  Trsftatores . Pavonem  cumprimis  , qui  ad  gaì- 
ìinaceum  genus  volgo  refertur  , iifdem  ferme  omnibus 
’cbdcxium  elTe  vitiis , quibus  caeteri  Gaìlinariim  pulii 
Jaborant , affìrmat  ab  experimentis  Columella  (a):  ho. 
rum  aurem  vitiorum  ccgnitionem  aiTcqui  lìquido  pote- 
runc  Icélores  , fi  deinceps  fenbendis  mentem  vel  hilum 
admovere  voiuerint . Pliafiani  itaque  commune  ciim  piu- 
ribus  ejufdcm  generis  ferre  coguntur  incommodiim , 
pi.tuitarium  nempc  , ut  aju-nt , hurnorem  , quemodo  larius 
cDoftare  pofie  videbimus . Quemadmedum  eas  Aves  ma* 
le  fe  habere  , ita  semediis  quìbufdam  convalefccre  pof- 

ib 

(a)  Lìi>.  i.  De  re  ruflìca  cap.  28. 


? 


H 


fe  teftis  efl  Palladius  (a) , quem  neminem  hifce  enam 
in  rebus  adfpernari  debere  praeclara  fuadet  auftoritas . 
Coturnices  epilepfia  faepe  profterni  ac  divexari  praete- 
rea  norunt  cmnes , qui  eas  vel  volitantes  viderit  ali- 
quando . Fraequenti  diri  hujufce  in  eafdem  fynptoma- 
tis  experientiae  accedic  Galeni  laudati fllmuni  teftimo- 
nium  (^)  ; qui  illius  cauftam  quoque  proferre  conatur  , 
quum  epilepticam  vim  Veratro  five  Hellcboro  accepto 
referc  , cujus  paflìm  Coturnices  funt  avidifllmae  . Ut  ve- 
ro alia  hujurmodi  de  volucribus  dlccre  profequamur 
praetermiiti  Gallorum  Gallinarumque  vitia  lìngula  de- 
bent,  quae  non  pauci  Scriptores  litteris  commendant 
fuìs  ; potiffimum  vero  quae  tantopere  ncxia  appellarne 
pituitae  copia,  cujus  medicamen  perfpicue  exbibet  Ce- 
lebris ille  de  Arretina  Natione  Andreas  Caefalpinus  (f)  ; 
quare  Columbarum  mala  perfequi  non  tam  brevi  cala- 
mo praeftabit . Harum  maximum  varicli  appellantur , 
quos  fedulus  Petrus  Crefcentienfis  circa  oculos  ex  ori- 
ri  tradir  (J)  menfe  praefertim  Augufti . Si  Herodoto 
lìdes  elTet  adhibenda  lepra  infuper  inter  Columbarum 
motbos  enumerari  deberet;  atque  idcirco  Perfarum  le- 
gem  quandam  , Se  bellum  aeternum  hifce  avibus,  ma- 
xime albis  , indi£lum  confignat  memoriac  , quod  iiujufmo- 
di  lue  infici  illae  quandoque  pofient(^).  Hoc  ipfum  ta- 

men 

(a)  Li^.  /.  De  re  rujììca  cap,  29. 

(b)  lt%  Com»  Lib.  Vi.  Hippocr.  De  Mori.  Cemttial. 
Tex.  3 <5, 

(c)  Lib.  IIL  De  Pianti s cap.  13. 

(d)  Lib.  IX.  cap.  90. 

(e)  In  Elio  : Lib.  l. 


^^05S|5=i 


>79)4^ 


i) 


ér 

men  prò  commcntitìo  habere  prcpterea  debemus,  quod 
nonnid  ab  eodem  Scriptore  rradicum  legamus,  neque 
itcm  experientia  doceat  Columbas  reipfa  leprolss , aìio- 
ve  fimili  purulento  vitio  macuiaras.  Qued  aves  attinet 
canoras»  quae  in  caveis  domefticis  voluptatis  ergo  fo- 
lenc  enutrifi , tametfi  varia  illae  patiantur  incemmoda , 
coraitiali  tamen  morbo  fraequentius  corripi  videntur . 
Cardueles,  Lufeiniae  , Pafleres  Canarìenfes , Se  aliac  hu- 
jufee  generis  eidem  fubjacere  malo , una  experiencia 
faiis  fijperque  docce,  quin  Scriptorum  fuffiagia  inqui- 
ramus  » Corvi  item  , Plinio  referente  (r/)  ab  aeftivo  tem- 
pore in  autumnum  morbo  confliftari  cernuntur , alvi 
fcilicet  profluvio  : Cornices  fcabie  & lepta  male  haberi 
identidem  tradic  Porphirius  quorum  praeterea  mcr- 
borum  cauflam  tum  maxime  cperari,  & moriem  etiam 
iifflem  parare  diferre  enarrai  Aelianus  (r) , quum  illae 
carnibus  vefeantur , quas  lupi  ore  attigerint  aliquando , 
ac  fuo  infeccrint  halitu , fivefaliva,  Gracculi  tandem,  & 
Accipitres  ( ut  volatiiium  aegrotantìum  hiftoriam  ab- 
feindamus  brevitati  profpcfturi  ) morbo  epileptico  fre- 
quenter  profternuntur , quemadmedum  Jacobus  Dale- 
champius  (</)  graviflìmus  Aufter  eft  ; ecdeinque  capi  id- 
circo  urraeque  Aves  illae  creduntur , quod  velmi  ex- 
tin£lae  ex  arborum  te^lorumque  culminibus  in  terram 
praecipites  ruere  paflim  videantur . Sed  antequam  qua- 
drupediim  aliquorum  aegritudines  paucis  tradamus  ne- 

m 2 cefTe 

(a)  Uh.  XXIX.  cap.  3. 

(b)  Libro  de  abfiinendo  ab  anìmalìh. 

(c)  Lih,  Vili,  de  anìmalìb.  cap.  46. 

(d)  Comm.  in  Plin.  Lih.  IIL  cap.  22. 


cefTe  fora  rebufque  pcrtrsclandis  cpporcumim  exiftima- 
mus  rantifper  ex  cii£lis  fermocinari , qua  inrenm  ad  ex- 
tremum  dirputationis  propcfitae  fcopum  facilior  aditus 
patest . 

§ i6g.  Univerfa  iraque  anìmalium  vìtiorum  , Se  mul- 
tìplex  erigo,  quibus  fatis  prò  ih  (Ira  brevirare  fccifTe 
fuperius  rati  certo  fuiiuus  157.  § 1 5p.  §i6o.gi6i. 
§ l6i.  § 163.  ^ 164.),  fi  rem  penicius  conremplcmur , 
adverfus  fanitaris  integrae  qondirionem  ideo  agunt  , fe« 
rofque  merbos  in  animantium  corpoiibus  eiììciiìrit  > quc;d 
vcl  fluida  line  per  fe  fe , vel  in  liquida  chyìcfìs  t pe 
cenvenantor,  qnae  acrìbus  , falinis  , biliofìs,  vitriolicis, 
atque  alumìnofis  partiwulis  flve  molcculis  nimium  abun- 
deiit,  quae  nativa  figura  in  membiis  viventium  felida 
pleraque  exflimolent , di vidant , arque  erodant  ; aut  alia 
efiìcianc  praeterea  , quae  animae  rcrquendae  folum  ap- 
tiiUmae  lune  dum  organizatae  machinae  parres  varia  ra- 
tìcne  immuranrur , earunique  fibrillae  & vaJcula  quae- 
que  renuifTima  percelluntur e 

§ 170  Atratuen  nihil  melms  aut  conducibilius  rei 
propofitae  perfpicuirati  fore  aurumamus  , quam  fi  ex  ce- 
ìeberifìmi  Phiiofophi  Caroli  Bonneti  de  Corporibus  Orga- 
fiìzatìs  meditationibus  nonnulla  delibemus  , quae  ut 
coipcra  quaeque  oiganis  irilìru£èa  s ira  etiam  cmnes  ani- 
mantium  machinae  qiiomodo  rite  cnutrsantur  & incre- 
mentum  capiant  digito  veluti  monfirant , Ipfc  cumpri- 
Uìis  quantum  ingeniofa  , tantundem  verofimilicri  philo- 
fophandl  raticne  univerfa  augeri  animantium  corpe  ra  , & 
ad  acquam  ufque  magnirudinem  viriumque  icparario- 
nem  pertingere  fpirituum,  foìphurum,  falium,  necnon 

sauae 


t 


V 


#J4(  iSi 


f 

I 

m 


n 


4 

aqiiae  Se  terrae  fubfidio  «b  codem  GlarijT.  Viro  conci-  l|; 
piuntur  [aj . Horiim  porro  clemenrcrum  temperata  mi-  [Ir 
xrione  fucci  iili  eJabtiranrur  nutritii  , qiiibus  tota  gni- 
malium  ftifpitas  ccntinetur  ^ centra  vero  fanitas  kedariìr  I 
oporrec  qiiam  maxime,  fi  hiimeres  , quibtis  Bruta  & ho-  | 
mines  in  valida  incolumitate  fervantur , erherogeneis  |' 
virQÌcntifque  moleculis  inficiantur.  Quum  iraque  Ccr-  | 
ponim  organizaforum  fìbrillae  ar^irae  primiim  conftri^lae  , 

Se  reris  inflar  invelutae  fuis  ìnrei (ì'itiis  psulatim  a faiu- 
berrimo  nutricio  fiicco  cccupantur , non  rsm  incremen- 
timi, verum  eriam  jucundam  animarstibus  praebent  fen- 
fationem  {[?: . Atomi  praeterea  , ipfms  magni  Viri  judi- 
cio,  qiiae  ex  beneHca  fpiritiium,  fulphorum' , faìium  , 
squae  de  terrae  natura  conflanriir,  tribus  fluiditate  fua 
compofìroriim  generibos  praebent  allmentum  , fliiidis 
nimirum  oc  foHdis  iis  , quae  voeat  inorganica,  ac  foìi- 
dis  tantum  organicis  (c).  Atomi  quoque,  ause  fluido- 
rum  epe  foiidis  organicis  vigorem  parant  & incremen- 
tum  , tum  a fpecifica  earum.  figura  , magnitudine  , Se  qua- 
litate  dependent,  tuoi  a vana  Corporum  organìccnim 
cenferi  debenr  rextura  , enr  quae  evolvuntur  in  viven- 
tibus  parres  ab  eorum  prifrioa  exìguirare  ad  nativam 
msgnitiidsnem  demum  pcrveriìant,  & fanitatem  eo  ma- 
gis  amplificent  (d) . Sciiìcet  non  in  iinguiis  animantinm 
Cerperibus  eadem  reperirur  librarum  textura  ; quippe 
alia  retscularibus  font  inllrufla  fìbrillis,  quae  lariorcs 

funt  > 

(a)  VAdem  Cap.  IL  §§  ?.  4.  io, 

(b)  I/Adew  §. 

(c)  Ibidem  §8^. 

(d)  Ibidem  § 84. 


il 


I 


è 

funt;  centra  nonnulla  exiftunc , quae  anguftiorem  prae»  ìF 
^ bene  fucco  nurritio  tranficum:  non  cadem  eft  in  omnì-  if 
^ bus  infuper  fpiriruum  , fulphurum  , falium , aquae  , & tcr- 
rae  figura,  quae  fibrillis  , ut  evoluti©  refla  compleatur , 
refte  c<  haereat . Tanta  itaque  nutritii  fucci  varietas  ita 
per  organica  Iblida  circulationem  abfolvit,  Ut  provaria 
eorum  textura  , & reticularium  fibnllarum  ordine  aeque 
vario,  dum  paulatim  ejufdcm  fucci  fecretiònes  fiunt, 
animantia  ipfa  aut  amplificcmur  & crefeanr,  aut  a vU 
tic  lls  organorum  morbis  convalcfcant . Ex  qua  infuper 

Ìj  theoria  confequens  effe  putat  Vir  ipfe  eximius  , fecre- 

tionis  organa  eo  diametro  a natura  fuifle  condita  , ut 
preprerea  peculiarem  fibi  fuccum  haurianc,  qiiod  illius 
molccularum  figurae  fe  habeant  congruentia  omnino , 

& ad  invicem  cohaerentia  (a).  Eleganti  fimiiitudine 
hujufmodi  oeconomiam  dopingit , quum  fecretoria  or- 
gana liquerem  femper  abfoibenc  fibi  analcgurii,  qua, 
experientia  demonftrante  , panni  fericei  aut  lanei  ( quam» 
primum  in  vas  aliqued  mulriplici  fuccorum  mixtione 
repletum  immergantur  ) non  aliùm  finguli  ex  tot  ad  fe 
adtrahunt,  nifi  illum  , quo  prius  fueranr  imbuti, 

§ 17 1.  Animantium  igitur  aegritudines , organorum 
incommeda,  & quae  inde  confequuntur  moleftiffimae 
animae  perceptiones  aut  venefica  fluidorum  natura  exo- 
tiuntur;  quod  nempe  nutritii  humoris  fecretio  faepe 
depravetur  ab  aere,  alimentis  , a nimia  fangiiinis  copia , 
aliifque  principiis;  auc  quod  non  omnes  fluidorum  mo- 
leculae  organorum  diametris  & variae  texturae  bene  re- 
fpondeant  ; unde  proficifeamur  necefle  eft  multiplices 

iili 

(a)  Ibidem  5 85. 

tv 


I 

c> 

il 


’l 


illi  acgfotantium  hominum  & Brutoium  ftatus , qiiibus 
arte  medica  fametfi  quandoque  conlulatur,  plerumque 
tamen  ob  rcrum  meliorum  & Phyfices  abditioris  igno- 
rationem  irrito  prorfus  conatu  inorborum  vim  frangere 
aut  prt  pulfare  aggrediuntur , qui  fe  medicinae  profefib- 
res  efi'e , non  re  quidem , fed  verbis  folum  glorìantur . 
Veriim  haec  fatis  fuiiTe  arbitramur  in  praefens,  ut  ab 
incepto  animalium  aegritudinum  labore  tantifper  quìe- 
fccremus  ; nunc  auteni  infìitucum  earundem  curfum 
reperamus . 

5 172.  Inter  omnia,  quae  variis  fubjacent  morbis. 
Biuta,  dubicprocul  equi  ccnferi  debent,  a quibus  etiam 
quum  aegiotant  certiora  eorum  fìgna  petuntur.  Elegan- 
ter  Virgilius  aegrotantium  ©quorum  ftatum  paucis  com- 
pledirur  verfibus  (a)  . 

Lahitur  iufelix  Jludiorum  atque  immetnor  herhae 
Vt&or  equiis  i fontefque  avertitur  t ^ pede  terram 
Crebra  ferit , demìjfae  aures , incerttis  ibidem 
Sudori  ^ Uh  quidem  moriturus  frigidus  : aret 
Pe/lis  t ad  taBum  traBanti  dura  rejijìit  ; 

Haèc  ante  exìtium  primis  dant  figna  àiebusi 
Sin  in  procejfu  caepit  crudefcere  morbus-» 

'lum  vero  ardentes  acuii»  atque  adtraBus  ah  alto 
Spiritus»  interdum  gemitu  gravi s , imaque  lungo 
llia  jingultu  tendunt  -,  it  naribus  ater 
Sanguis»  él*  obfejfas  fune  e s premit  afpera  lingua , 
Haec  fune  potiora  in  eqiiis  febrium  acutarum  indicia , 
quas  Vegerius  epidemicas  plerumque  e/Te  arbitraiur . 
Attamen  fi  eidem  non  foìum,  vcrum  etiam  Pelagcnio, 

Bu- 

(a)  Geòrgie.  Uh.  III. 


iS4)4#> 


f.Ì 


I 

© 

I 


Enfio,  Theomnefto , Colnmellae , Plinio,  Petro  Cre- 
fcentio,  Abfyrto  , Hierccli , aìiirqne  permultis  Mulo- 
Medicinae  magiìlris  fidem  acccmmodemus  , tot  plura  funt 
eqninae  incolumitatì  advcrfa , quae  apabulis,  ab  aquis , 
aere,  aliifqiie  nonnaturalibus  nec  non  praerernaturalibus 
canffis  prodeiint , ut:  illa  fingula  vix  compìecìi  in  prae» 
fens  valeamus.  Equi  cumprimis  varios  hauriunt  morbos 
lafiìtudine  , aeftu  , frigore  , vel  fi  pofì:  concitatiorem  mo- 
tum  confefiim  bibant , aut  fi,  quum  fìcterint  aliquate- 
nus  , ad  rcperendum  curfum  extimulentur  ; qui  tamen 
non  equis  foium  , verum  ìis  etiam  pecudibus  , quorum 
folidae  funt  uogulae , ccmmunes  effe  dicunnir.  Quae 
vero  ifiiufmcdi  Brutis  pecuiiaria  ferme  funt  inccmmoda 
oblter  fat  erit  recenfuifTe  ; fcilicet  capitis  dolores,  ven- 
trìs  atque  intefiinorum  cruciatus , nervorum  laefio , o» 
ciilus  cruore  fufi“iifus , ejus  infiammatio , lippitudo , ca- 
ligo, arane  albngo -,  dentium  doler,  tonfiiiae,  hae- 
morrhagia  , firiimae  , tufìis , fìrangulio  , aftbma , Jumbri- 
ci  , nephritis  , firanguria,  mi6cio  fanguinis,  rumor  te- 
fìium  , urinae  difiicuiras,  artritis , podagra,  atque,  ut 
reiiqua  pene  innumera  praetereamus , langium  in  cau. 
da  , a quo  nìmirum  veluti  a cancerefa  pravitate  caudae 
pili , & offa  defiuunc  atque  marcefeunt . 

$ 173.  Ovillum  pecus , pefi:  equerum  mala  fum- 
matim  enumerata,  fuis  non  caret  aegrimdinibus . Ipfum 
febribus  faepe  ccrreptum  , earumque  figna  tradit  difer- 
te  Virgilius  (a).  Pefiilentiae  item  venefico  infici  hali- 
tu  tefiatur  ibidem^  quem  igfiem  Sacrum  Scrìptores  vul- 
go dixere  . De  ovium  hujufmodi  epidemica  lue  egerat 

Se- 

(a)  Georglcor,  Lih.  Ili 


iSsHfis 

!aa==®s4C3  c;»J=S=r:^: 


I 

II 


Seneca  {a)‘,  qiiam  nimìum  grafTantem  in  Pcmpeis  cele^ 
bri  Campaniae  Urbe  cves  invafllle  adeo  ipfe  docce , ut 
fexcentariifn  ovium  grex  inde  fuerit  exanimatus  . Ku- 
jufee  eaedis  cau^ì^^m  ab  aere  praefertim  frigido , 6c  ab 
aquis  etiam  merito  putat  elTe  repetendam  ; a cujiis  phi- 
lofophandi  ratione  neminem  arbitramur  fore  diiìldcn- 
tem . Quae  alibi  codem  Seneca  referente  clini  conti- 
gere , eadem  anno  Chriiìi  1552.  vifa  fuifTe  Vieius  enar- 
rar {b)  in  Lucenilum  agro  circa  Pagum  Menapiam  ; in 
quo  nimirum  tam  ferox  graffata  cib  in  oves  contagiofa 
tabes,  ut  mortuae  repente  conciderent , & earum  fan- 
guis,  fi  nudum  conrigiffet  hominem,  anthraces  illico 
prcducerer . Praeter  oves  ipfas,  morbo  comitiali  capreas 
etiam  mifere  obnoxias  effe  praeclarifiìmam  fidem  facic 
Piippocrares  («•) , quem  confulere  quifque  prò  lubito  po- 
terit.  Alia  plora  morbcrum  genera  ad  cves  pertinentia 
perfeqaimtur  Arìiìoteles  , Columeila  , Albertus  Magniis  , 
aliique  deinde  Reccntiorcs  de  Arte  Veterinaria  Tra- 
ftatores,  quorum  tamen  ncque  verba  ncque  feita  pio*» 
feruntur,  ne  brevitaiis  fines  cxcedamus. 

<5  174.  Porcorum  greges  fuis  afili£ì:ansur  ex  aequo 
merbefis  evenribus  , quorum  g-encra  pleraque  enumerar 
poriflìmum  Ariftoteles  {d) . Raucedine  faepe  laboranc , 
qua  , ecdem  affirmante  , ìnaxiìne  fauces  fììaxìUaeque 
flammantur  i fed  idem  7ualum  vel  qualìbet  alia  cofpa'^ 
ris  parte  contrnhi  poteri  jam  enim  pleru?nque  in  pe» 

dem  s 

(a)  Naturai,  Pjiae^ìon,  Uh,  VI.  cap.  27. 

(b)  De  Praefiig,  Daemon.  Lìh.  VII,  cap, 

Liur,  de  morbo  facro  . 

(d)  Hijìor,  Ani  in  ah  Lih.  Vili,  cap.  a-i. 


dem  , alias  in  aures  ineumhìt . Putrefcìt  protinus  mem* 
hrum,  ^ ulcus  jerpìt , donec  ad  pulmonem  deveuìat  : 
quo  taélo  , mors  fequitur  » Tarn  late  patenris  incom- 
modi  caulTam  affert  autem  e^dem  loco  ; quae  profeélo 
non  videtur  cfle  negligenda;  fcilicet  fues  vaucefcunt 
potìjjimum  anno  t quo  montes  abunds  tulerint  t pi n- 
guijfmi  Jint . Ipfos  praeterea  pulmonarios  fieri , atque 
fpleneticos  Juculeni«r  docet  Columella  {a)  ; quorum  item 
morbonim  caulTam  a diverfis  icpetic  initiis  : quippe  pri- 
mum  evenire  ait , fi  fuillum  pecus  fomnos  aeftivo  jub  fole 
captet%  alterum  vero  fieri  in  magna  ficcitau . Tote  ve- 
ro corpore  non  tantum  ob  ciborum  inopiam  feu  parfi- 
moniam  in  iifdem  Brutis  maciem  dominari,  verum  etiam 
fi  ipfi  coitu  prohibeantur , qui  in  Venerem,  ut  alibi 
(§  100.)  diximus , funt  arJentilfimi,  idem  nobis  eft 
Auftor.  Tuffi  quoque  anhela  corripiuntur  aliquando  il- 
la , quae  totum  eorum  convellat  concutiatque  corpus  ; 
quemadmodus  loco  laudato  Virgilius  hifee  verbis  afie- 
verat. 

,»  Tujfts  anhela  fues , ^ faucihus  angit  ohaefs, 

§ 175.  Boum  latiffimum  per  armenta  quaeque  ge- 
nus  febribus , perinde  ac  quadrupedia  alia  multa»  haud 
raro  torquetur . Earum  quae  fint  ccrtìffima  indicia , 
quaeve  caufiae  non  a philofophis , fed  ab  experientia 
atque  a bubulcis  folum  necefle  eft  ut  exponamus  ; ete- 
nim  quotquot  boves  iifdem  febribus  aegrotari  contin- 
gunt,  omnem  refpuere  cibum  manifefto  confpiciuntur, 
deorfum  toto  capite  nurant,  lacrymantur,  fordefeunt 
oculis  , horumque  cavitates  altius  deprefiàe  cernuntur . 

Qua- 

(a)  Lil,  VII.  cap.  IO, 


187 

{J^=iì=i=fc2 


Quatuor  vero  definiri  febrientiuni  bc^uin  vulgo  a Mulo- 
Aledicis  folent  phyfica  principia  ; immodeiatus  nimituni 
labor,  aut  fi  centra  ©rio  nimium  in  fìabulis  difiluanc^ 
frigus,  aeftus  qua  tempeftate  utriimque  l'uprcmis  gra- 
dibùs  pclleat , ac  fi  demum  abfque  intervallo  ullo  poft 
diurnam  cxercitatibnem  continenter  exa£lam  cibus  iis 
pctufque  praebeatur.  Gravifllmum  ramen  illud  teterri» 
mumque  malum  exiftimatiir , quum  pecus  bocce  con- 
tagicfa  lues  adoritur  ; cujus  aliqiiando  tanta  eft  tamque 
faeva  peftilentia,  ut  ejus  non  palici  inter  arandum , ta- 
metfi  pingues,  fcfpitcs , viiibufque  exultantes  » fubita 
morte  cxanimes  faepenumero  concidant . Graphice  fuo 
more  Virgilius  còdem , quem  fuperius  commendavimus 
Libro,  rem  carminibus  cxhihet » ejufque  caufTam  indigU 
tare  videtùr  ; cujus  tamen  verba,  ne  brevitati  obfinc, 
confulto  volurnus  praecermictere  » 

§ 176.  Haec  de  quadriipedibus  nonnullis»  etfi  ar- 
fbHIima  hifioria  a mbis  fcripta  fuerint»  aequus  le£^or 
nihilominus  animadvertac  loco  buie  ita  fuifie  omnino 
cònientancaa  Nuiic  igitur  reftat,  ut  antequam  graviora 
fermonìs  propefiti  mementa  colligere  ftudeamus  illud 
pótiflimum  ftatùatuf,  qued  cum  antecedentibus  ccpula- 
turh  praéciariòrcm  dicendis  lucem  valeat  conciliare  ^ 
fcilitec  nutritium  ìllum  luccum»  cujus  paulo  fuperius 
ifientio  faepe  a nobis  efi:  habita  , haud  alium  fapientio* 
ribui  ili  arte  medica  Virìs  pofie  jure  videri , quam  Ijrn* 
pham , ferii  m » fi  ve  gelatinofum  quéndam  bustiórein« 
cujus  haufiù»  ut  animantiai  cun£ta  aluhtur  & crefeunt, 
atque  inoptima  incolumicate  perfeveranc,  fi  ad  compo- 
nencium  elementorum  aequilibrium  diu  ille  fervetur, 

ita 


(J^j?55SM5ìCsssiaBffisSS5:;5W,:5j2-^ 


e?5v  * f V 


^ f <?.» 


!>WaÀ^.?;ì»f^  ' 


J.  ita  centra  ipfa  morbos  experiuntur  mulcos  , «^uamprij-num 
il  ab  equabili  eorundtm  eiementcìum  aggregginone  de.ci- 
fcat  qui  geJatinolus  humcr  cft  appellatus.  Fono  in  fa- 
lutiferam  huiulmcdi  naturam  idem  in  anima  i machina 
ab  alj.nentis  pcrmuitis  ideo  fecernirur,  qucd , cefle 
Clariin  GcofFioy  (a)  , omnia  ìiìixta  eoe  animolmrti  fa- 
milìà  defumpta  Juccum  gelatinojum  contin^nt  y ex  file 
J^lfo  ammoni  ac  alt  , ^ oleo  crajjo  conjlantem  , c^ui  ex 
eorum  pellihus  > carnibus  , ofihus  , aut  cornuhus  ehul- 
liendo  cum  aquae  uheriori  copiai  fuh  gelatinae  vel 
glutinis  Jpecie  extrahitur.  Quare  ipfe  dicere  iegitime 
profequitur  qucd  rei  nefìrae  bene  eli  acccmnicdatuni  ; 
, ab  hoc  gelatinofo  fuoco  parum  differunt  fanguis  , fe- 
If  rum  , lympha  . Hifce  vero  ammadverf  onibus  illae 
etiam  accedunc,  quae  a celeberrimo  & eximio  Phiio- 
fepho  Hermanno  Beheravio  ib)  in  eundem  humani  Cor- 
pcris  nutricium  liqucrcm*  fa6ì:ae  leguntur  bis  verbis: 
jj  Serum  hoc  (ita  inquit)  fapore^n  blandum  , occulte  fai- 
Il  fum  hahet  i odorem  fundit  ingratum  . Ex  quibus  ver- 
bis facile  colligitur,  non  parum  in  hac  ferofa  fubfian- 
tìa  tum  falis  ammoniaci,  tum  volatilium  fpirìcuum  ccn- 
tineri , qui  aliìs  Bogifticis  moleculis  commixsi  non  re- 
cenfìta  folum  fapcris  odorifque  phoenomena  explicant, 
verum  etiam  ( E in  definito  contineantur  aequilibrio  ) 
membris  omnibus  alimentum  praebenc  confentaneum . 

§ 177.  Amplierà  fupra  quam  cenferi  ab  unoguoque 
valeat  fuperelTent  de  terrefirium,  ac  volatilium  Bruto- 
rum  morbis  vel  obiter  attingenda  ; quae  nihilominus 

elu- 

(a)  De  Materia  Medica  Tom.  L cap.  pag.  25. 

(b)  Elemcn.  Chemiae  Tom.  lì.  Pari.  //.  pag.  1^2. 


— -- — *4^ 


€#^-|<2Sp  )4^ 


© 

I 

' 

j 

'! 

II 


elucubrare  certe  proli ibemur , ne  legenrium  plerique 
nobifcum  jure  faccenfere  cogantur.  Quìfqiiis  itaque  ab 
incuoro  effis,giraret  imnc  noitro  ? ut  Pifcium  quoque 
vitia  opportune  cxplansrenair  , illud  le  petcre  una  (ì- 
mul  oilenderet,  qui  d vel  fummìs  accuratiffimifque  Vi- 
rÌ5  f^Tru  impoffiblle  vifum  haftenus  fuit  Si  nonnihil 
CDnjePaJns  induigere  fas  eli  iis,  quae  non  umbratili  in- 
nirunriir  argumcntationi  , primo  dicamiis  iiccefTe  cft  , ea 
tum  maxime  aquatilia  aegrotare  polle,  quum  aquam  fi* 
irmi  & aerem  refpirare  ferontur  . Horum  numero  ad- 
cenferi  ea  plerumque  folent , quae  ut*de  Caetaceorum 
fune  genere,  ira  refpsrsrioois  opus  ribfolvunt  polmoniim 
S:  afperae  arteriae  praefdio  , quemadraodum  homines  , 
cc  quadnipedia  uni  ver  fa.  Quare  Balenae  emnes , ut, 
Plinio  Autiere  {a)  , fiphone  quodam  in  frouris  vertice 
a natura  donatae  squapi  ore  hauflam  rejiciunt,  atque 
in  fublime  efilaoc  quaquaverlus  , ira  cafdcìTi  acrem  e«> 
tiam  refpirare  argomento  eli  apertiffimo , qued  faepe 
faepius  fummis  aquis  ere£loque  capite  huc  Ì lac  Multa- 
re , acque  ita  fomnum  ' caper  e confpicianrur  o-  cujus  rei 
perlnde  fdes  preprerea  augetur,  quid  ipfae  maris  bel- 
luae  facile  fuifocacionis  diìcrimioì  cemmittantur  , il  diu- 
tius  fub  aquis  decineanrur , quin  aeris  quoque  infpira- 
ticni  exfpiratioriique  in  earum  pulmonibus  relinquanir 
Incus  atque  facultas  = Confulatur  appofire  Romieletius  {ù)  » 
quem  primum  fuìlTe  oninium  nemo  lefragacors  cujus 
fl'udio  patefa£Ìum  fc  quomodo  afpera  arteria  in  eafdem 
Ealenas'  minfice  dilTemineiur o Quamobrem  halli  iilegi- 

ti  me 

(a)  LiL  II.  cMp.  6, 

(b)  Uh.  Ili.  dii  Fifiihas  Marlnls  tnp.  li. 


(23tejte=:4te= 


time  nobis  inferre  pofle  vidcmur  > caetaceos  Pifces  fuis 
afSigi , probabili  cuipiam  philofopho  opinione , faniratis 
detrimentis  , iis  quidem  fimilibus , quibus  obnoxium  ef- 
fe ob  variam  aeris  temperiem  univerfum  animantium 
genus  alibi  aflferuimus  luculenter  (§  ijp. ) 

§ 178.  Quum  vero  Pifces  univerfi  fanitatis  mune- 
re,  lit  Bruta  omnia,  gaudere  rìebeant  a natura  largito, 
fuis  quoque  cpntrsriis  ipfam  labefa£tari  opinemur  ne- 
cefTe  eft;  tametH  in  quibus  fint  cor.ftitiita  igncremiis 
piane  . Latillìmus  fcfpitatis  vigor  rum  primum  aqiiatilia 
ciin£ta  animanti^  comitati  cuiquam  appàret , quum  cor* 
pere  toro  fle£li  exilientes,  & per  quaccumque  aquarum 
fpatia  difeurrenres  prò  fuanim  iibrarum  vi,  elaflidtatc, 
orgafmo  confpiciuntur . Supervacaneum  eft  enarrare 
quae  quantaque  fit  in  eorum  fingulis  natandi  currendi- 
que  celeritas;  exifrunt  nihilominus  ipferum  non  pau* 
ca , quae  non  tantum  natare  fed  etiim  volitare  incre- 
dibili pene  viriom  nifu  dìcantur  , Qui  llnt  prae  aliis  po- 
tilHmum  tam  valida  pifces  fibrarum  elaÙicitate  inftru- 
Plinius  (a)  verbis  hifee  confignat;  LoUgo  etiam  vo» 
lìtat  extra  aquam  fe  efferenti  qu&d  ^ feBunculì  fa^ 
cìunt  \ fagittae  mod» , Alia  infupcr  pifeium  genera  tan- 
tundem firmifllmo  valere  corporis  totius  jaftu  tradit 
Rondeletius  paulo  antea  laudatus  (ù) , eademque  ira  re- 
cenfet  : Vidi  equìdem  hirundines  marinai  ad  lapidi: 
jaBiim  extra  aquam  in  aere  volitaffe , ^ milvos , 
mugilum  genus  alatum  . Hujufce  rei  locupletes  funi 
tejlest  qui  ad  Herculis  columnas  navigant  9 qua  in  lo^ 

co 

(a)  Liù.  ÌX,  ccip.  ap. 

(b)  Lib,  IK  De  Pifcibus  Marini:  cap,  8. 


% 


I? 


e>4-( 

f^Hr^TSIr^-'  


ii 


il 


I 


co  hìrundìnes  mttltae  volare  videntur . Plura  ibidem  de 
Exocaeto  faltante,  nec  non  de  Salmone  aquarum  fontes 
citiflìmo  iflu  petente  docét  > qùae  faciliima  legione  in 
eodem  confuli  pcfliint.  Quis  vero  omnium  maxime  ad 
perniciflimum  motum  fit  expeditus  ex  aquatilium  regno 
univerfo  Plinius  (a)  diferte  hifce  veibis  prodit: 
cìjjimum  omnium  anìmalìum  , non  folum  marìnerum  , 
efi  Delphinus , odor  volucre  , odor  telo  : ac  nifi  multum 
infra  rojlrum  os  illi  foret , medie  pene  in  ventre , nuU 
lus  ptjdum  celeritatem  ejus  evaderei , Ejus  robur  item, 
& facilis  fernet  jaculandi  in  fublimiota  navium  ufque 
faftigia  poteftas  (praeter  alios  quos  faepe  laud?vimus 
Auftores)  ab  Aeliano  {ùj  fcite  admodum  commendatur  . 

§ i7p.  Veruni  qui  ha£lenus  levi  folum  , ut  ajunt, 
velligio  Brutorum  aegrotantium  hilìroriam  bine  inde  ex- 
cerptam  delibavimus  ncftra  fummopere  intereffe  tandem 
aiiquando  debebat , ut  ex  praehabitis  fupremum  ilhid 
colligere  latifiima  argumentatione  fatageremus,  quod 
fuit  pocius  Capitis  hujufce  confilium  . Omnium  itaque 
animantium  naturales  quae  paflìm  funCliones  dicuntur, 
quum  duabus  maxime  Icgibus  peragantur  inter  fe  ad- 
modum adverfis,  inde  iiobis  propterea  acrìora  funt  pe- 
tcnda  fermccinarionis  ncflrae  mementa . Scilicet  viven- 
tibus  fenfu  donatis , atque  ad  percipiendum  ' inftruffcis 
fenfus  duplex  contingere  genus  alibi  expofuimus  , quod 
invicem  haudquaquam  cohaeret  ( 5 ) : hoc  autem 

feri  idcirco  infìciari  non  polTumiis,  quod  a principiis 
utrumque  pendeat  inter  fe  pugnantibus  , quorum  unum 

vi 

(a)  Lil>.  IX.  cap.  8. 

(b)  Lib,  XlL  De  Animai,  cap.  i&. 


vi  fua  aequabiliter , alterum  vero  tumultuario  corporis 
vivenrìs  fibras  artufque  commoveat . CaulTae  porro  hu- 
jufmodi  per  fe  fe  operamur,  3c  organa  rum  hemìnum  , 
tum  Brotorurn  icfcirco  imrnntant , quod  utraque  habeant 
a nativa  conditione  mutuam  in  excipiendis  immutatio- 
nibus  snaicgiam  ( 131.;  Viventis  ìgitur  animalis  ftru- 

£l‘iira  emnis  fibrillis  mollifìlmis  & admodum  irritabili- 
bus'  confì'ans , ant  ordinate  pcrcelHtur  , nec  non  humori- 
bus  ìVrigatur  ubique  falubribus  (§  137.  ^ isS.)^  atque 
Inde' voluptuofae  ad  animara  deferuntur  fenfationes  ; aut 
cauBicis  , ac  irritantibus  fiuidis  vsfa  coriimque  orificia 
tanguntiir  , linde  diverfls  impellentium  liquidorum  quum 
legibus  cbtemperare  adigatur,  difpares  necefTé  eft  pro- 
pterca  ut  anima  ipfa  ab  animali  aeconemia  tam  ar£lo 
nexu  ■ dependens  , invito  animo  percipiat  fenfationes. 
UiT'iinique  nilìilominus  percepticnuin  gcnus  rigentibus 
Se"'  féiilet  contrahentibos  mufculis  elaflicitatis  vi , & 
'principe  cordìs  motu  femper  admìniflris  peifici  debet 
(S*  S38.  § i3p.  § i4o<,)«  Senfaticnura  igitiir  cauffae  cm- 
ncs  a fànicatìs  ac  mcibcrum  principiis  haiìdquaquam  dif- 
ferre  inter  fe  pofTe  videncur  : quippe  animancium  cp* 
poiitus  hujufmcdi  fìatus  a varia  membrorum  iiritsbili- 
tare  orfum  ducat,  cujus  opera  fibimet  natura  ccntinen- 
ter  fimilis  & sequabilis  efficit?  ut  quae  ab  ipfis  animan- 
tibiis  £iit  prò  deIe6Ì:sbilìbiis  appetendis  conquirendifquc , 
aut  prò  rebus  doìcrificis  poilhabendis  fugiendifque  e- 
xercentor  nonnifi  buie  unì  utriufque  inviccm  adverfi 
ccnatus  Utifbmam  vim  reierant  penitus  accepram  ( $ 141.) 
^ bì  ergo  in  Erutis  eadem  vigeat  irritabilitatis  facultas 
|i  iS  M3‘)  eademque  perìnde  in  iilis  dete£la  jamdiu  fue- 

rit 


© 


n 

I 

© 

I 

IJ 


!=fcìèè^è£^|^ 

k% 


rie  curri  organizafa  heminum  machina  communis  vafeu» 
lorum  » iìuidcriim  , viriumque  animaliiim  in  ambobus 
perceptionum  generibu^  oeccnemia  (§  145»  )>  ^uiu$ 
proinde  fenfacionis  ab  altera  belluae  ita  fentientes  di» 
fcrimen  agnorcenc;  utpote  qiiae  a diverfa  prorfus  caiif» 
iarum  virtute  fui  corporìs  organa  fentiant  immutare  « 
lìarum  quidem  praeclara  fenfacìonum  diferepantia  cò  eli 
in  Brutis  cmnigenis  cuique  patefafla , quò  externa  ea- 
nindcm  Ugna  (de  quibus  infcrius  uberiori  difTerere  cs» 
lamo  poìliccbamur } magis  dccretoria  fere  aireruimus 
{§  14^,) 

§ 1^0,  Iure  igitur  afiirmemus  cpcrrec , fingulas 
torum  funéìiones , quas  fupcriiis  commemoravimiis  ( § 

135. )  eorum  membrorum  exercitationibus  perfici  , in 
quibus  aiit  fenfus  aut  irritatio  folum  , auc  mraque  vis 
donànafur  ( § 142.).  Hujufmndi  autem  virium  exerci- 
tatio  a duplici  principiorum  nonnatur^iìum  , 5c  praeter^ 
'naturalìum  genere  omnino  pendere  mcriro  dicitur  (§ 

136. ).  Quamebrem  li  caiiiTae  utrinque  in  Brutis  ope- 
rantes  aequabilcm  haud  invertant  natura©  meihodum» 
mufculorum  ornnìumqne  organorum  nifiis  iìliid  efììcies 
delegabile,  quo  homo  incoiumis  magnopere  gaiidet: 
pecudnm  fiquidepi  fpfpitaS  ab  iis  pender  hngulis  fani- 
tatis  momentis  viribufquc  piane  comptribus , imde  he- 
minum vigor  & vìtae  cenftantia  definitur  (§  135.) 

§ 181.  Bruta  igitur  a reélae  fanit^tis  Bnibus  difen- 
dere coguntur,  alias  pati  fenfanpnes  folenc  in/ucun- 
das  arque  dolorsiicas  , quamprimum  gelatincfa  Jympha 
immutetur  ilìa , cujus  beneficio , ut  animantia  cun£ia 
aluntur  5c  crefeunt  atque  in  optima  incolumitare  per- 

fe- 


^94 


¥ 


r. 

^\'- 


feverant,  fi  sd  ccmponencium  elemenrorum  aequilibrium 
din  ipfa  ferverur  , ita  \ntia  quamphira  confurgunt  ut  pri- 
mum  ab  aequabili  ecriindem  eiccnentorum  aggregatione 
defcìfcat  ( § lyó,),  Inficitur  aiitem  , atqne  inimutatur  il- 
la, quum  ejus  per  artericlbs  lymphae  ducl'us  circulatio 
ita  perficìtur,  ut  non  ut  antea  fingu^'s  machinae  ani- 
malis  partibus  fahiberrimum  praebeat  affiuium  , fed  fuis 
potius  moleciilis  acribus , falinis  , biliofis  , vitriolicis, 
arqne  alumincfis  varculoriim  ecrundem  internam  fup^r- 
fìcicm  cxtimulet,  djvidat  , erodat  , arque  alia  cfficiat 
praetcrea  , quae  animae  torqnendae  folum  uptillìma  funt 
i§  Q.num  neminem  itaqisc  ex  dicìris  ba£benus  la- 

tere  smplius  debeac , ab  animi  pathemanbus  I57»)* 
ab  aeris  varia  atmcjfphaera  {§  i$p»}*  a magna  plus  ae- 
quo l'anguinis  humoriimqiie  eirculantium  copia  (§,i6o.), 
a cohibita  Venere  {(Ji.),,ab  omnigena  alimeniorum 
natura  ( 5 162.  ) , a ciboriim  exceffu  ( § j 63. } , Se  a quam- 
plunbus  reiiquìs  (§  16^  § i^5-)  moiboriim  principiis 
pleraque  ( nifi  omnia  dicaiTìUs  ) perenda  fere  fanìtacìs 
detrimenfa , inficiar!  proinde  niiili  profezie  fas  erit , 
sb  iifdem  caufiis  ferofi  ejurdem  humoris  omnem  profi- 
cifei  reipfa  immiirationem  ; a qua  denium  cmnis  perin- 
de  fiult  naturalium  fun£lioniim  perditio,  aut  imminu- 
tio  . 

§ 182.  Sed  haec  , nifi  forte  fallsmur , non  adeo  per- 
fpicue  prcpofita  viveri  ncbis  certe  poterant  ad  exrre- 
mani  ex  confSrinito  confilto  fermocinarit  nem , nifi  alia 
quaedam  è Phyficl«  giae  Icientia  loco  buie  admedum 
confentarica  peterentiir  - Hofiim  primum  ( quemadmo- 
dum  caetera  deincep?  ) ut  a Medicorum  nemine  in  fu- 

fpi- 


^)4(  ^9S 


fpicionem  adducitur  , ita  nobis  certillìmiim  manet;  sr- 
tcriofos  fcilicet  Jyniphae  nuttidae  duftus  ; tametfi  uni- 
verfls  corporis  psrtibus  fatis  congruum  dcferant  robur 
& incrementiim non  aequa  tainen  largitione  eilicerc, 
ut  membra  humorem  fibi  ; quomodo  & Phyfìci  loquun- 
tur*,  abfque  iiìlo  difcrimiiie  gelatinofum  allìmilenr.  So- 
lidae  videlicet  liumani  & belliimi  corporis  parces  in  duo 
genera  fecernuntur  ; quorum  unum  ilìas  ambir , quae 
regulari  cavitate  donantur , ut  o(fa  nonnulla  venae  , ar- 
teriae , aliique  du£ius  humuriferi , slterum  vero,  quod 
eas  compleélitur , qiiae  hac  cavitate  snatura  priyantur^ 
ut  fibrae  omnes  csrnofae  , membranaceae  » & quac  flint 
reliquae  in  tota  maclilnae  fìruSura  . Pro  varia  itaqne 
folidorum  textura  , et  fibrarum  fini  quaedam  adtrahun» 
tur  per  immechsnicas  vires  è gelatinofo  humore  mole- 
cuiae , quae  dilarandis  reficiendifque  artubus  apre  re- 
fpondeant;  quemadmodum  rem  perfpicue  experimcnto 
funt  afiequuti  Viri  Gìarifi'.  Wanfwieten  (^),  & Kalic- 
riis  {ù)  in  ofiea  fiibilaiitia  , quae  frangi  contigerat;  te* 
fi-antur  ipfi  nimirum , è quoìibet  ofiìs  confra£l'i  pun^ìo 
gementem  fuccuni  q?aendam  fuifTe  fpe£latum , qui  pa- 
ulstim  , fufHcienti  folidirate  comparata,  par  fatis  per  fé 
fuerat  ad  priilinam  continuamque  fegmentorum  duri- 
fiem  tribuendam . 

§ 1B3.  Facile  ergo  captu  viderì  cuiquam  debet , 
ciir  tot  tantaeque  dolcrifìcae  fenfaticnes  animam  to'*- 
qiieant  hominiim  atquc  Brutoaim.*  ab  immutata  nam- 

//  2 que 

(a)  Co77i?nent^  ad  Eoherov.  Aphorìf,  de  C9gn&fcsnd, 

^ curandis  morh,  To7n.  L § 2^4.  40. 

(b)  In  notis  ad  Bùherav.  ìn/ìliut.  $ 47<5.  pag»  370* 


|g5*a!4ÈS=(fc 

i 


que  gelatinof»  Jymphi  ob  quamphira  morboruifi  princi-  ^ 
pia  omnes  perverruntur  aflìmilationes  , quac  centra  na* 
turae  erdinem  operanfur  ; ac  ipfac  proinde  libras , mù- 
fc U los  , Se  nervos  acricer,  motuque  irregular i vellicant  i 
ac  fuìs  velini  fpictìlìs  pungunt  per  omnes  ccrpcnim 
animaiium  anfraftus  vcl  tenuillìmos,  qua  ferofus  illc 
beneficus  humor  in  faniraiis  integra?  fiatu  permeare 
debeiet.  Porro  experimenta  recentiora  decent  » irà  per 
immechanicas  vires  a diverfis  organici  corperis  paiti- 
bus  alentem  lympham  in  fui  adtrahi  beneficium  live 
perniciem , ut  ofTeae  , mufeu-ares , alteriufve  generis 
partes  peculiaribus  quibufdam  fibique  acct  mmodatis  ve- 
ftiantur  a natura  membeanis,  per  quarum  poros  » velu- 
tì  per  ciibros  totidem  fecrefai‘ios , cae  folum  moiecula- 
rum  trajiciuntur  portiones,  quàe  aut  iinicuique  augen- 
do  vifeeri  , aut  ipfi  centra  male  habendo  v prò  peculia- 
ri marcriae  ratibne  , fint  apte  cohaerentes.  Id  crmper- 
tifiìmum  foce  univerli  medicac  faculratis  teftantur  cul- 
tores  in  multiplici  ilio  fiuidorum  genere , quae  per 
membranas  vehiri  cribrata  fab  bilis,  falivae  , urinae , 
facci  gaftrici  's  aliorumque  plurium  nominibus  defignan- 
tur-  Quae  praererea  in  plunbus  tumonbus , qui  Cibici 
appellantur , materia  depafeitur  purulenta,  non  aliundé 
repctenda  eft,  quam  è membrana  illa , quae  Ciflis  di- 
citur  *,  per  cujus  pcrulos  moleculae  quaedam  a rcliqua 
Ieri  mafTa  fecerniinrur , quae  demuiìi  in  tumidam  coe- 
unt  fuperficiem  vicioque  cameni  reddunt  obnoxiam . 
Mirum  quidem  eft  quantsm  nece/Te  fir  in  hifee  extir- 
pandis  diligsntiam  adhìbere  ì Erenim  ut  optime  expen- 
dit  Celebris  Daniel  Sennertus  de  re  medica  inrer  Ve- 

tcres  ^ 


I 

!> 


•^K  >97  )4^ 


teres  benemerstus  (-*) , fi  vel  cxigua  hujufce  membra* 


nae  poftio  , poft  excirpationem , fuperfic  adhuc  , fatls 
per  fe  eO-  «d  nevam  «umefeentis  carnis  maieriam  ice- 


§ 184  Gelatinofa  igitur  feri  Tubila ntìa  , ouae  ubì- 
que  Brutorum  per  organizata  corpora  ailimilatur,  urbe* 
nefica  apre  cft , de  dcleftabilibus  fanitatis  fenfationibus 
animae  reddendis  idonea,  quum  probe  eft  elaborata,  iti 
contri,  fi  in  eodem  ferofo  humore  vitiiim  ebrepat  ali- 
quod  , tam  acriter  grafiatur  , ut  folida  quacque  pau^atirn 
petdat , lut  emaciirum  corpus  efficiat , omnefque  prò* 
inde  eorum  fenfationcs  dolorincae  iiane  de  injucundae. 
Porro  exifiunt  plura  , quae  Fhyficcrum  communi  fen* 
tenria  ìmpediunt , quominus  gelatinofus  humor  in  prilli* 
ni  falobrirate  diu  perfeveret,  quorum  plerique  fupe- 
rÌ¥S  artJgimus  (§  157.  § 159.  § »6o  § 6i.  § 162.  § 

1^3.5  154.).  Acerrimus  nimirum,  & cauftieus , aut  e- 
tiam  nimium  aqueus  fuccus  exprimirur , qui  vel  inter* 
ni  ad  animales  fun^Hones  vafa  ulceribus  ablumit;  que- 
madmodum  ia  Tbiji  evenire  omnes  norunti  vel  partes 
cuti  folum  contiguas  crodit  ; ut  contingit  ex  Scnnerii 
anìmadverfionibus  (è)  in  multiplici  Graccorum  Lepra^ 
nec  non  in  Arabum  bìepbantiafi\  vel  demum , qui^ 
folida  aqiici  humoris  copia  nimium  funr  dìflencae  ic  de* 
biliratae,  nequeunt  proinde  niti , ut  ftagnantem  qiiodam» 
1 modo,  in  minimis  praefertim  tubis , Jiquorem  expeibr.t , 
& per  circulationem  ad  aequam  denfitatem  perducanr? 
ex  quo  noxli  humoris  confiuxu,  auc  Hidreps,  aut  £de* 


mm  producendam . 


(i)  Miàìc,  Praéih.  ìih.  V»  Fart,  I.  eop,  |j. 
(b)  Oper,  Medie,  Totn,  IL  Lìh,  V,  Part,  i. 


ma*? 


ÌM*Tiéi VaB»ii*‘liaMÌiiiii»»  ir  iw  ^ 


^f 


Vii^tofi  morbi  ertum  babent , qui  nt  in  homine , de  e- 
fiem  in  Brucis,  ac,  ielle  CJarifs.  Halebo  (^) , in  pian» 
ris  reìpfa  gigniintur . Quamebrem  legitime  inferre  pof- 
fe  vidcmiu*,  cmnia  morbornm  genera,  qnibiis  varia  vo- 
ìucrum  & quadropednm  genera  afiligì  cernimus  quoti- 
diana edo£l:i  experìentia , iionnifì  a duebus  nuper  expoii- 
tìs  iupremis  capitìbus  fore  repetenda . Scilicet,  lì  Fal- 
corses  {§  i6y,)  alkalefcentium  humorum  vi  febres  ali- 
quando  patiantur , ideo  ipli  diverfa  animae  fentìentis  in- 
dìcia  praebent,  perfeverante  aut  etiam  incipiente  fe- 
brientis  materiae  orgafmo , quod  niitriria  lympha  a mo- 
icculariim  falubri  aeqiiilibrìo  recelTerit , Se  in  acrìorem 
fubUanriam  fiierit  ob  mukiplicem  recendtarum  caufa- 
rnm  ratioriem  eonverfa . Eadem  metlicdo  de  Equorum 
febrientìom  aegrituclinibils  philofophari  debemus  (§  172.) 
atque  imrrmtatas  idcirco  animae  perceptiones  dicamus 
oportet,  quod  diverfa  line  eo  Ham  mufculorum  irrita- 
menta  a depravatis  Iluidis  prodeuntia , qiiemadmodum 
figna  ibidem  ex  Virgilio  exhibita  fatis  fuperque  decer- 
nunt . Ita  etiam  opinari  luto  debemus  quum  cviìlum 
pecus  univerfum  non  tam  febribus , quain  peflilentia 
nimlum  mifere  laborare  dicebamus  (§  175*)*  Tantun- 
dem de  Suibus  dicere  tute  poiTumus  , d quando  inllam- 
matorìa  angantur  raucedine  , aliove  pelllmo  efFervefeen- 
titnn  Immorum  morbo  i740*  eundem  fermonis 
hujufce  feopum  converti  facile  polTunt  quae  de  Boum 
febribas , & lue  contagiofa , & dira  admodum  obiter  in- 
nuebamus  ( $ I7?*)‘  quippe  , quum  febris  dominatur, 
infe£la  lympha  moleculis  fuis  internam  fuperlìciem  va- 

feu- 

(r)  Statjque  des  Vegetai,  pag,  274. 


I 


H 

I 

i 


V 


W<! 

H 

o 

I 


I 


fculoriim  omnium,  qiià  ipfa  circuir,  exJlimulct , divi- 
daf , crodat  atque  alia  cfficiat  praecerca  , quae  anima© 
torqueridae  folom  aptiflìma  i'unt  (§  i§i.)  Deefi-  itaque 
snimanribus  cunftis  fcbribos  & quacunqiie  contagiofa 
lue  exigicatis  gelarinofus  ille  fuccus  ex  (&h  falfo  am- 
moniaCwJi  , & eleo  crafTo  coniìans  , quem  ut  ex  Clarìfs. 
Viro  Gcc.ifrtiy  (J  ) animadvertimus  , ita  ^ncolumi- 
tati  din  Icrvand  e perditsfqiìe  viribus  rcHciendis  necef- 
farium  auju^;  opporcunum  fore  iiniver/ì  de  arte  medica 
optirae  meriti  acque  periti  calcolo  teflanrur  unanimes  . 
Si  vero  i'idem , qui  paulo  ante  commemorati  fune,  Fal- 
conts  apofìhematJb-Us  , tumoribus,  oculorum  lujfufioni- 
bus , sliifque  non  admodum  diflimilibiis  merbis  labo- 
rent;  11  pituitario  humore  infercianriir  Fhafìani  , l1  fea- 
bie , & iepra  male  habeanfur  Cornices , fi  Equi  oculo- 
rum  lippitudine,  (Iromis  , fangiiinis  mi£lione  , teilium 
tumore,  artridide  , podagra,  pluribufque  aegritudinibus 
torqueantur  , quemadmodum  t§  171.)  animadvercimiis  ; 
fi  quaecumque  demum  eorum  morborum  genera  recen- 
feantur , qiiae  paukrim  prohibcnt , ne  foiida  aquei  hu- 
moris  copia  nimiiim  diidenta  bene  nirantor  , ut  fiagnaii- 
tem  quedammodo,  in  minimis  praefercim  cubis,  liquo- 
rem  exp^-Ilant,  & ad  aequam  denfitatem  perducant  ; il- 
la  inqnsm  omnia,  fi  in  Eoimantium  corporibus  faepe 
continganr , ideo  in  eoriim  perniciem  atque  moerorem 
parantur,  qocd  non  rsntum  fucci  nurritii  incongrua  mi- 
xtione  virulenta  deminetur  circolario  ; qiiae  < mnem  a- 
nimalium  aeconomiam  pertiirbat  , quae  irrirabiìitatis  at- 
que etiam  elafiiciratis  tanrepere  ncceCariae  vires  fran- 
gicj  verum  etiam  , quod  non  cmnes  fiuidorum  molecu- 


( 100 


lae  ofganoriim  velati  cribrantium  diametris  & variae 
texturae  bene  refpondeant  (§  171.)  Sed  haec  rudicri 
quam  rei  gravitas  per  fe  Te  cfdagitare  videbatur,  ca- 
lamo & philcfopbia  abrolvilTe  dicemur;  quamquam  non 
fatis  nobis  , caeteris  autem  multo  minus  , fccìffc  vide- 
mur  . Omnem  ìtaque  Capitis  hujufce  materiam  paùcio- 
ribus  ita  compie £Ì:amur , ut  eo  demuiii  Urgeatiir  quo 
feopus  Icribendi  nofter  primum  fpeS:abat . 

§ 1P5.  Bruta  igitur,  quum  rnultiplicem  dolorùm 
fenfum  percipere  videantiir;  quem  repellere  a fe  prò 
viribus  fludent  ; illud  ctjam  fe  fentire  teftantur,  quod 
voluptas  tota  eft  ; cui  nancifeendae  diuque  fervàndae 
cun£èa  corum  vota  & ftudia  videntur  effe  converfa . Si 
nihil  ifaque  fenfus  belluis  ineffet , nullum  perinde  intef 
utrumque  perceptionum  genus  (§  1^6,)  monUraren^ 
diferimen  ; ideoque  fi  non  doloribus  moerere , ncque 
volupratibus  laetari  ipfi  dubio  prociil  efienc  dicendi . 
Quifquis  haec  tamen  vefana  cogitatione  fibi  cocimìnifei 
voluerit,  cquidem  ignoro  quanam  exotica  prorfus  phi- 
lofophandi  ratione  inter  fapientes  Viros  vèrfari  audeaf, 
Bc  fua  eriam  elFutire  colloquia.  Quifnam  quaefo  infi- 
ciati jure  poterle . Bruta  reipfa  gaudiis  exilire  , atque 
in  re£la  valetudinis  dele£latione  quiefeere,  quae  pària 
cum  heminibus  voluptatum  principia  fortiuntùr  ? Quip- 
pe  in  ipfis  irritabilitatis  fervantur  leges , Se'  mufculi  8t 
fibrae  omnes  iifdem  continentur  naturae  officiis,  quibus 
homìnum  ìncolumitas , vigor.  Se  viràe  voluptas  defini- 
tur  . Quae  ergo  bonae  valetudinis  conftantiae  , quemad- 
modum  fmmanum  genus  omne , yehementi  cii'ra  & ju^ 
cunditate  obtemperare  compertillìma  jam  experientia 

cep- 


à 


ioì)4^ 


1 cernuntur,  ipfa  etiam  ex  advcrfìs  deprayatae  fanltatis 
^ momentis  illa  étiam  percipere  dubio  pr©cul  cogi  potè- 
runr , quae  nùnnìH  invitò  fénfu  , & voiuncate  ab  anima 
excipiuntur  . 

§ iS<5.  Jam  ergo  illa  repetamus,  qtiae  orationi  buie 
coronidem  tribuant , & rebur  extremutn  concilienf . Qoae 
fme  conftantis  in  animali  corpore  fanìcatis  Jeges  , Se  nm- 
nìa  ; linde  ienfus  jucundi  vis  ad  animàm  pertingic  3 pau- 
cis  complexi  fuimus  alibi  , Se  praeclare  exhibuimus  ( § 
S3^‘  5 *39  § 140-  § I4J-  § M2*  § 143-  § I44-)* 
vero  quamplura  adverfinnir  quotquot  uberi  elucubra- 
ÈÌone  aegritudinum  principia  definìvimus  (§  157.  § 159. 
§ ido,  § 161.  § i6i.  5 1^3.  § ìd^)  Quum  ìtaque  u- 
trique  corporum  fuorum  iramutationi  Bruta  natura© 
imperio  fubdantur , dubitare  jure  non  poflumus,  quin 


su  ipfis  ( quorum  e*l:  cum  organiiat^  Ijoipinum  machina  ^ 


confilium/  qurd  etfì  lepori  acuto  in  primo  ferme  Ca* 
piris  progrcflu  fatis  fuerit  adumbratum  , & praecoci  e- 
tiam  fermocinatione  conflatum  i5~*)  ilbus  tamen 
latius  increinenriim  a caeteris  educendum  exiifimavi- 
mus  , quae  rem  in  praeclariori  lumino  confò^ruercnc . 
Ha£l:enus  dìfpurata  quamquam  magni  fint  -ponderis  ha- 
benda,  magnique  apud  philcfcphos  prerii,  iila  ramen 
reìiqua  pcllulanc , quae  fequenti  Capire  pubiico  ccm- 
mittemus  judicio . 


i 

! 


203 


^ "t| 

^3^^  \t 


C ^4.  jP  W T TT^s 


^necumque  a Brutìs  eduniur  jlgna  vocìhus  ? ejul»tU 
hus  , aliìfque  ihloris  aut  voluptatis  argumentis  ve^ 
ram  in  ipfis  fenfati&ne?n  fieri  decernunt , 


Aecutìire  ncs  siit  hae- 
rere  fufpenfì  certe  non 
deòemiis , quin  inprae» 
fentiarum  praeclaro  e- 
reftoque  ingenio  in 
hsc  ipfa  difpmatione 
progredì  debeamus,  qui 
ampliflìmum  hafleniis 
iter  ex  fuperioribus 
haud  interclufum  fore  pervidemus . Eric  igitur  philofo- 
phì  non  tam  gloriofa , quam  vera  quaerentis  a Bruto- 
rum  noftrorum  fignis  de  germana  eorum  fenfatione  mul- 
to facilius  polTe  definire:  quippe  animales  illorum  , quae 
dicuntur  funflìones,  cum  perfpicua  fenfus  & irritabili- 
tatis  natura  collatae , ita  iifdem  quum  fuerint  bene  ad- 

judi- 


*04 


fi* 


k 


judicttae  ut  nulla  adverfus  eorum  fpiritalitatem  reiiqui 
fucrit  difficuitas,  ipfae  pn.fcftc  in  medium  irerum  ad- 
vocantur,  ur  cum  multis  animae  fentitntis  argumentis 
compararac  i^agis  magifque  Vel  invitos  ad  adfenriendum 
vehementer  compellant^ 

§ i8g.  Iraque  unufquifque  praeftans  ingenip  & di- 
ligencia , qui  nullum  ab  exterioribus  a£^ionum  huma- 
narum  fignìs  diferimen  inveniat , qu<  d Brutis  ctiam 
commune  non  fitj  arguere  facile  porerit , fentire  r i- 
mi rum , & cogitare,  ^ providere,  & difeere , & doce- 
re  f de  invenire  aliquid , Se  ram  multa  alia  meminifTe, 
amare  » odiffe  , cupere  , timere  , angi  » laetari , aliaque 
in  lucem  proferre  fimi  Ha  ita  effe  fpiritalis  animae  pro- 
pria, ut  quemadmodum  hominibus  fpiritus  atttibuta  id- 
circo  eft  natura,  fic  Belluis  omnibus  tb  eadem  argu- 
menta  fpiritale  prorfus  operatìonum  fuarum  principitim 
fuerit  a fupremo  Condicore  largitum* 

§ ipo.  Porro  nifi  in  utroque  animantium  genere, 
hominibus  nempe  atque  Brutis , parem  difluri  exinde 
fuerimus  intercedere  animoruin  indolem  live  fubftan- 
tiam;  equidem  non  pcrfpicio,  cur  Dicaearchus  ille  fa- 
piencioribus  Viris  del?eat,  ut  jure  contendunt,  accufa- 
ri,  qui  apud  Tullium  (^f)  nìhil  effe  omnìno  animum 
afferebat , Se  hoc  effe  nomen  totum  inane , fruftraque , 
& animalia,  & anìmanses  appellati,  ncque  in  bemine 
ineffe  animum , vel  animam , nec  in  beftia  ; vimque 
omnem  eam,  qua  vel  agamus  quid,  vel  fentiamus,  in 
omnibus  corporibus  vi  vis  aeqaiabiliter  effe  fufam , nec 
fepacabiiem  a corpore  e|Ie°,  q^ippe  quae  nulla  ilt;  nec 

fit 

(a) 


If 


e 

I 


f 


^{2t)5)4^ 

|^^3lC?dé^ir(Sjss22S5iK=^^  ^*iri=lj==fes5aas=^ 

& 

” fit  quidquam  , nifi  corpus  unum  & fimpìex;  ita  figura- 
tum , ut  temperatione  natura©  vigeac , $c  fentiat . Ifia 
vero  quum  nimium  abl'urda  fore  nemo  non  noverit  eru- 
ditu9  atque  corda^us , ad  faiiiorem  prcpcerea  philofo- 
phandi  rationem  revocanda  mens  eft , & quid  de  Bru- 
torum  ingenio  ncfie  debeamus  ex  fenfibilibus  eorum  in- 
diciis  pacefaciendum  nobis  eft  tandem. 

§ ipi.  Univerforum  igitur  numerum  etfi  comple£H 
& percenfcre  cmncm  fingillatim  nequeamus , quibus 
Bruta  quid  veìint , & quid  centra  rcfpuere  cenentur , 
apertifiime  ofiendunti  ad  duo  tamen  fuprema  genera 
rcferrj  ilia  debere  brevior  me  dicendorum  methodus 
admohet . Ea  quippe  aur  voces  caeteroqui  inconditae 
funt>  Se  fibili , & ululatus  , qui  aliquem  edunt  articu- 
latum  oris  fonitum  , auc  gefiiculationes  & diverfi  gene- 
ris motus  flint  s quorum  epe  fatis  fuperque  ipfa  Bruta 
declarant,  eos  non  aliunde , quam  ab  aliquo  mentis  in- 
ftinftu  reipfa  prodire . Quae  vero  vcces  quoquemodo 
ab  iifdem  adhibitae  iatratus  ^ barritui,  hinnitus , tugi- 
tus , mugitus,  balanis  a Grammaticis  vulgo  dicuntur; 
quibus  tamen  voc»bulis  nii  aliud  innuere  belluae  folenc 
Se  volunt , quam  variam  loquendi  rationem,  quam  fuo 
more  & natura  fundunt  canes , elephantes , equi , leo- 
nes , boves,  oves,  aliacque  pecudes,  quas  filentio  ob 
aequam  orationis  brevicatem  praetermittere  volumus» 
quum  prò  earum  muiciplici  nesefiltate  Urgentur,  aut 
rerum  fibi  congruencium  defiderio. 

§ 192.  Flura  autem  exiftunt  in  ©mni  qua  late  patet 
natura  Brutorum  genera  , quae  ululatu  difccrnunturs 
quemadmodum  Lupi , & Aves  ncnnujli  *,  alia  vero  fibilis 

tan« 


io6)^p 


r 


tantum,  ut  gmplilHmum  ferpentinm , & volucrum  pene 
omnium  regnimi , in  quibiis  utL’ifqiie  tamen  tantum  tam- 
que  latum  intercedit  difcrimcn  , m a nonnullìs  unifo- 
rmm  flbiìum , ab  aìiis  numerofum  & frequenti  vociim 
converfione  modulatum  quifquis  facile  valet  experiri , 
quamprimum  attentiores  iis  accommodet  aures  fuas  avi- 
cnlis  edam,  qu?.e  aut  nobifcom  faepe  verfantur,  aua 
ftatis  tranfvolare  folent  temporibus  alio  turmatim  com- 
migratorae . 

5 193.  Nihll  de  Fifcibus  dicere  attinet,  qui  mutO'^ 
rum  anìmantium  attributo  a Scriptoribus , Se  ab  ipfo  re- 
rum  meliorum  ignaro  vulgo  appeliantur  . lofi  nihilomj» 
nus  folent,  ut  erimus  exinde  di8:uri,  tantundem  pcr- 
tendere  mctibus  permultis , eaque  idcirco  fupplere , 
quae  a reliquss  terreilribus , & volatilibus  animantibus 
vocis  praefidìo  font . Vocibos  careni:  inique  Pifees  cm* 
nes  .*  neque  tamen  , il  iliis  iilae  aìiave  id  genus  funi- 
lia  Geline,  hòc  propterea  putandum  eli , nihil  eos  unqiiam 
habuilTe  a natura  » onde  fenfationcs  patefacercnt  fuas , 
stque  parhemata»  Qosre  excutiéndom  aliquìd  fore  vide- 
tur,  ut  liquido  conilet  quid  fic  cerere,  nec  quid  re- 
iioquamr  erroris  in  verbo . Ex  Tollii  itaque  monitis  (<3:) 
,,  carere  hoc  fgnifìcat  egere  eo  qiicd  habere  yelis 
„ Dicitur  enim  alio  modo  etiam  carere  quum  aliquid 
oon  habeas  , & neo  habere  te  fentias , eciamf  id  fa- 
„ elle  patiare.  Carere  enim  in  morte  non  dicitur;  non 
„ enim  elfet  doìendimi . Dicitur  iilud  in  morte  carere, 
,,  qood  eli  mslum  ; fed  ne  vivus  quidem  bono  caret , 
,,  f eo  non  indiget  *,  fed  in  vivo  intelligi  tamen  non 

po. 

(a)  Ouacji.  7'sfjc.  Uh.  I. 


i 


i 


& 


-a 


>»  potei!:  regno  csrere. ,»  Itaqise  marinis  caeteriTque  aqua- 
tihbus  animanribus  etfi  vocis  qualifcumque  ufus  fuerit 
prò  fuaruoi  nect  flirstum  pcflulatione  denegatus  , eo  ni- 
bsiomious  ita  privari  illa  panuntur,  ut  nihiì  inde  con- 
feqiiatur,  quod  fibi  aiit  moercrem  sfFerat , auc  egefta- 
tem  , aut  ad  bona  conqoirenda  anguidiam  ; iisbent  quip- 
pe  tot  alia  a natura  praefidia  , qiiibus  fernet  bene  tue*^ 
gntur  a malss  , Se  dele^labiJia  atqtìe  utilia  nancifcanrur 
qiior  in  reliqois  terrei! ribus  Bfutis  defiderari  a nemine 
queant  . Haec  tamen  cbiter  difta  volumus  r nunc  co, 
uode  coepra  oratto  eib , regrediamur. 

^ 194  Taurorum  cumprimis  mugitus,  quum  in 
juvencas  libidine  furunt  arqoe  exardeftunt  , tot  quidem 
voces  effe  animi  amore  correpti  indices  perfpicue  oilen- 
dunr  , quoties  ipTi  infendilìmos  alios  ex  eorundem  ge- 
nere armentis  accedere  vel  eniinus  videant,  qui  parem 
in  vaccas  aeflum  explere  aggredianrur . Alia  praeterea 
iìgna  ipiì  produat,  quae  nennifi  animi  cogiuntis  acri- 
tcrqiie  afFeéli  effe  queunt . Sànguìa  complcébemur  prò 
ca  quam  Icciis  hic  patitur  aeqoiiHma  brevitate  , quae 
tum  a laudatiffimis  Scriptoribos , rum  «b  ipfa  laepe  cb- 
via  experientia  peruntur  . Quamprimum  ergo  alter  5I- 
terum  cernat , uterque  continuo  raurus  mugire  incipit, 
cervicem  jaftar , Se  truculento  cbtutu  rum  acernmam 
utrinque  infrare  pognam  minitatur.  Conciirrunt  ambo 
deinde,  pofteaqusm  pedum  pulfu  , pulveris  jséì'atione , 
& frequenti  ciFufo  nar<bus  fpiiitu  feipfos  ad  cetr&men 
provocarint:  eifrseni  demum  impetu  invicem  ruentes 
fernet  eoufque  vulneribus  cediint,  quoofque  eorum  al- 
teruter  è preiio  viftotiam  retuìerit,  & adverfarium  pe- 
ne proftraveric . 5 sp5» 


& 


5 


*"0 


§ rpf*  Quantum  Feles  infuper  Inter  fe  dimicent , 
atque  iticondicis  ululatibus  fe  invieem  increpare  videan- 
tur,  non  eft  qui  ignorcs , nifi  qui  eas  belluas  aiic  infra 
fuas , ai3£  in  aliorum  domibus  familiarcs  yiderit  nun- 
quam  , vel  aliqiiando  ejulantcs  non  aufcultaveric . Eae 
fcilicet  belluae  mutuis  fe  kceffere  folent  contunielii» 
quo  tempore  in  venerem  pronao  urgeri  fc  fentiunt,  6c 
de  acquirenda  foemina  magnopere  oontendunt  r eorum 
fiquidem  animantium  mafculi  eo  feruntur  finguli,  quo 
natura  pofcente  abripi  exfiitnulantur  ; quare  & majores 
cune  accedunc  prò  comparando  eor'qm  fine  conatus  » 
quem  ardentiffime  expetunc,  8c  llagantipri  adverfus  fibi 
fimiles  fìirunt  iraaindia,  quos  felicicatis  extremae  pu- 
tane  elTe  raptores . Mirum  certe  efi  quot  ipfi  voeum 
modific3tioni|)us  atque  converfionibus  perfaepe  utantur, 
quibufque  iqfuper  verfutìis  fernet  vicifllm  dccipere  fiu» 
deant  j quum  immobiles  vultibus  converfis , Se  faepcnu- 
mero  ad  mutuum  conta£l:um  admotis  nonnifi  lacrymabi*^ 
libus  quefiubus  fundendis  intenti  eiTe  videntiir  ! Attamcn 
tanta  vccum  varietate  quid  nifi  patefaeere  invicem  de- 
henz , quam  affet^uum  eorum  copia  torqueri , qui  amo» 
lem.  Se  quidem  velicnientifilmum  > folent  vcl  in  homi» 
Elibus  comirari? 

§ Brevi  duncaxat  animadverfione  oves,  agnos , 
haectes  5,  feircos  fpectare  cbvia  expeiientia  debemus^ 
quum  ifii  balantes  aufcultantur , fi  potifiìmum  nutan* 
tes  f incerti , atque  a relìquo  grege  fortafils  disjun£li 
Ime  illac  vagenmrj  Se  per  arva , perque  fy Iva s & foci is 
iiiEncium  miteere  geminaris  tremulifque  vocibus  con* 
rendane,  ^ fe  una  ingenti  amittcndae  incoìumitatis  pa- 
vere 


^?J3ìÉ‘iS"f=a=: 


209 


f 

a 


I 


1^ 


vere  eorreptos  effe  demonfìrrent  * Aut  igimr  frtiilra  » |^ 

atque  ad  judicionim  ludificatìonem  eorum  animant’mm 
a natura  figna  funt  inftituta , aut  esdem  exiftimemus 
oportet  ita  ab  iifdem  emitti  faepe  folere  , ut  non  ve- 
rofimilius  folum  , verum  ctiara  maxime  certum  & ex» 
ploratum  inde  fìat,  qued  hnjufce  Cepitis  feepo  eli  cm® 
nino  cohaerens  . 

§ 197.  Nunc  deinde  canum  voces  five  latratus  ejt- 
pendamus , eorum  vero  ciimprimis  qui  venatici  lunt, 
quive  feras  turmatim  veftigare  ipfafque  etiam  ippre- 
kendere  nituntur . Mirum  profezie  appirct  qiiot  ipfl , 
quiim  ferìs  iifdem  accefTcre  propius , uluiatibus  prae 
earum  espiendarum  fervore  obloqui , gannire,  maledi- 
élifque  increpitare  foleant  ì Ipfì  auteiu  mirandum  pia- 
ne fpe£Ì:aculum  praebere  debent  philofopho;  qui  reiiim 
fpecie  tantum  faandquaquam  dele£^atur,  fed  intimam 
nacurp.e  indaginem  quaerit  ; quum  fuas  voces  non  in» 
confulto  aut  intempeilive  oftendunt,  eafque  prò  tem- 
porum  Iccorumque  cìrciimUantiis  adhibere,  aut  etiam 
continere  feite  valente  Porro  quum  venationì  incipien- 
dae  canum  dufteres  prcfpiciiint , atque  ab  urbe  ad  ar- 
va , & nemors  properant  iJios  cernere  & audire  fa*  eft 
iatratibus  ita  exultantes  atque  pcrftre'pentes , ut  ideir- 
co  eo  majori  rune  temporis  fe  efFecri  laetitia  teften» 
tur,  a qua  cchiberi  non  pcfllnt , quò  leporum,  cervo- 
rum  , aliarumque  ferarunt  perfequendanim  operi  vici- 
nius  appropinquare  dignofeant  . Deìnde  vero  fua  ve- 
natoribus  loca  live  flatìones  quamprimum  fuerint  prò 
tiiciori  beiluarum  captura  confHtutae,  canes  illico  con- 
ticefeere  incipiunt,  atque  ore  naribufque  fempcr  ad 

0 ter- 


I 


'I 


^(210)4?^ 


terram  proje£lis  a valiibus  ad  montes  perniciffimo  faliunt 
tranfciirruntque  impefu , atque  ita  omnes  lucorum  la- 
tebras  invifunt,  ut  fi  qua  delicefcat  quaefita  faera  fu- 
gete? f6r  ccram  venatoribus  hiic  illac  dirpofitìs  cjranfire 
coiiipellatur . Sed  /imul  ac  five  lepus  , five  hinnulus 
luperit  alìquis , atque  eorundem  oculis  apparuerit , ab- 
fque  mora  latrattis  congeminant  ? atque  venatores  ad- 
monent  quid  illis  fafto  fit  opus?  ne  jpfos  ab  corum 
iftibus  aufugere  patiantur  . Quamobrem  neminetn  jfta 
intuentem  , aut  ab  ipfis  yenatoribus  aiidientem  , nifi  per 
jociim , inficiar!  poffe  certo  arfiitramur , canes  ejufmodi 
iifdem  ad  illa  conftanter  peragenda  impelli  rcipfa  vi- 
rìum  mechanicarum  conatibus , quae  fiiit  in  corum  af* 
feétuum,  & cognitionum  ratione , utsjunt,  direfta, 
quibus  pari  caetcroquin  agcrentur  impetu  homines , fi 
prò  eorum  calìiditate  variifque  pathemstibus  propcfitum 
fibi  quemlibet  finem  afiequi  ordìnanfiìme  contenderent . 
Ab  hifce  vero  exemplis  digrefiì  giiorum  animantium  fi- 
gnis  Commentaria  noftra  co  femper  illuftrius  amplifica- 
re nitamur,  quo  uberius  natura  ipfa  doftorum  indoflo- 
rumque  magifira  dicendorum  materiam  cuilibec  unde» 
quaqne  fuppeditat . 

§ 198.  Quod  alibi  Flephantoruni  rngenium  fubtile 
atque  fiumano  fimillimum  diximus  (§  i$.§  99.)  rebufque  » 
& afFe£libus  percipiendis  idoneum , hcc  ipfum  profe£Vo 
externis  vocum  aliarumque  fignificationum  argumentis 
faepe  fe  pandere  Scriptores  tradiderunt  iidem,  de  qui- 
bus temperantioribus  viris  nullus  fuit  iinquam  aequus 
ambigendi  Iccus  , quum  tefies  harum  rerum  accivimus 
illos  , atque  laudatorcs . Bruta  porro  hujuffncdi  quantum 

ho- 


à 


Il 


hominum  genus  amare , tanmndem  ab  eorurri  infidiìi 
follicitc  caverc  dicuntur  cb  magnum  libertatis  amo- 
rem,  in  ciijus  d^fìderio  edam  manfuefaéli  perfevi|ranc. 
Itaque  ncrra  fiiam  fcrviendi  ccnditi©nem,  non  barrita 
folum  deplorare  ex  Philoftrato  refert  Giliiiis , verum 
etism  luftuofa  alterius  vocis  , non  ouidem  interdiu  nfl- 
tacae  , murmiiratione  , quam  g*  mitibus  fimilem  diceres  ; 
quibus  ita  i?tmencantibus  fi  qiiis  forte  interveniar,  iìli» 
co  queftubus  moderantur  fuis , perinde  ac  verccuadis 
& hominum  confpeétu  deterrerentur . 

§ Quamquam  non  fumus  ignorar! , multos  flu- 
(diofe  comp  clic  difturos;  non  nps  tamen  ida  deterrent , 
ncque  a fcribendi  proposto  valent  uliatenus  revocare  ; 
quae  certe  virare  nullo  modo  potuimus  , nifi  nìhil  om- 
nino  fenberemus  . Verum  fi  ifihaec  philofophandi  «sepia 
multitudinis  judicio  folum  probanda  httcris  confignare- 
tur  nodris , caecutire  nos  ipfi  confulto  vellemus  : niil- 
lum  fiquidem  latere  poteft  eruditum  rebufque  litterariis 
apprime  confultum , multos  pafiìm  reperiti,  qui  nihil 
Jaudent , nifi  qiiod  fe  imitari  pofie  confìdunt  ; nonnul- 
los  vero  elidere , qui  èa  vitupercnt  omnia , quorum  ut 
verum  adfequantur  odo,  & dudio  aire ftibus  vacuo  abu- 
ti  non  debent.  Haec  autem  de  Biurorum  ingeniis  ab 
eorum  vocibiis  fìrmiifima , ut  arbitramur , demondra- 
tione  petids  qui  adfpernetur,  ab  univerfa  philofophiac 
feientia  longtdìme  abed , atque  eorum  hominum  nume- 
ro adeenferi  debere  fe  prc bar , quorum  modo  memini- 
mus . Attamen  nec  philofophiae  hujus  nodrae  vitupe- 
ratoribus  refpondendum  d-re  decreviinus,  ncque  item 
minus  vera  quaccumque  ha£lenus  fcripta  patene  exifti- 

tì  a mare 


@ 


2IS  )-f^ 


""  f 


mare  debemiis,  quod  eornndcm  fi:iFragiIs  carcant , aut 
forre  tanquam  falfa  & abfurda  frsducantiir . Caererum 
fi  cum  ftequioribus  Ccmmcnrariorum  ncflrorum  judici- 
biis  fermocinstio  hic  effct  habenda , praeter  illa  quae 
haélenus  methodo  & ratione  duce  elucubravimus , hafce 
perindc , quae  mox  confequuncur , juxta  prcpofitum, 
animadverfiones  iifdem  objicere  valeremiis . 

§ 200.  Cur  homines  aut  in  temperanda  vcluprate, 
aut  in  cohibendo  ferendoque  dolore  fuoderate  agant  non 
ampliffima  folum  philofophorum  nos  docent  infHtuta» 
verum  ctìsm  ab  intima  noflrum  confcientìa  atque  ex» 
perientia  erudìmiir  . Ipfa  nimirum  ratio  atque  educatio 
praefcrìbic  optima*,  ad  quam  perfequendam  nos  dofti , 
dicam  ne  potius  , quam  fafli  a natùia;  ut  in  utrifque 
extremis  nimium  illud  caveamus,  quod  honeftati , quod 
decoro  adverfatur . Turpe  fiquidem  ad  rationis  Icges 
bene  compofìto  cuique  apparet , aut  vcluptatum  fruen- 
darum  motus  nelle  cómpefccre , earumque  effraenum  fl- 
gna  praebere,  aut  in  doloribus  éxafpcratas  voces  emit- 
tcre  omnemque  animi  abjiccre  conftantiam , quae  ipfum 
etiam  dolorem  nefeìo  quo  pa£to  mitiorem  facit . In  o- 
mnibus  denique  officiis  vitàe  ebeundis,  quemadmodum 
nobis  animi  adhibenda  contentio  eft,  ita  in  omni  dolo- 
re atque  voluptate  maxime  nobis  cft  providerìdum , ne 
quid  effufe  , ne  quid  inconcinne,  ne  quid  abjefte,  ne 
quid  ignave,  ne  quid  ferviiiter  mulicbriterve  faciamus ; 
aut  fi  laeiitia  exultare , vel  ingemifeere  vccibus  non» 
nunquam  forti  honefloque  viro  concefTum  efi , utrum- 
que  tamen  fieri  qiìibufdsm  obnìtcntibiis  virtutis  legibus 
fobrie  permittitur.  Quid  haec  igitur  cum  Brutorum  vo- 

cibus 


\ 


I 3 }I4^ 
^Éfeifc=rifc;^ 


r 

Gibus  feu  clamoribus  quaefo  commune  ? Illud  profeto 
commune  omnino  intercedere  po/Te  cenfcmus  , ut  quae 
ab  hcminibus  proptcr  honeftatis  difcìpììnam  cxerceti 
dicuntur  una  artis  ilve  educationis  epe  ab  aniniantibus 
belinìs  perinde  fiant . Itaque  Bruta  a capiendis  volupta- 
tibus  faepe  avccantur  , ncque  ulla  earum  appetendarum 
fivQ  fruendarum  proferurrt  argumenta , (1  quando  exerci- 
tara  > aut  fub  du6Voris  manu  degentia  malie  fe  obtempe» 
rare  oftendant , quam  earundem  fpe  ailici  nunquam  pa- 
tiantur.  Ita  dolori  non  cedunt,  ncque  gemitum  aut  c- 
julatuin  ullum  ìamentabilem , abjeftum  , imbecillum 
prodere  finent  aliqiiando  , fi  laborare  juxta  educationis 
morem , fi  ponderibus  premi , fi  afperrima  aggredì  for- 
te cogantur  ; etfi  ea  animi  contentìone  non  agant,  quam 
iiomines  honefii  atque  fortes  ob  virtutis  imperium  te- 
nere confueverunt , id  tamen  efficient  vi,  terrcribus, 

& minis  adatta.  Quapropter  equi  nitrire  definent,  aut 
nec  oculos  forte  in  equam  convertent , ncque  ulla  li- 
bidinis  explendae  cupiditate  commovcri  pcterunt , quum 
habenis  regi  atque  in  gyrum  agi  caeperint,  aut  quum 
fortafiis  verbera  &c  equìtis  imperantis  voces  fenferint 
imminere  , iifque  ad  ufitatas  exercìtationes  vehementer 
urgeri . Igitur  fi  ciamores , fi  gemitus  , fi  centra  dclc- 
ftaticnis  belluae  reliquae  figna  varia  intuentibus  objìciant 
aliquando,  ideo  prò  animi  corum  diverfimode  affefti 
ufurpari  tuto  porerunt  argumentis , quod  ab  iifdem  fe- 
rnet abftinere  penitus  aut  temperare  aìiquatenus  foleant , 
quamprimunì  educationis  vi,  feu  inveterato  receptae 
difciplinae  more  cohibeantur,  aut  in  fedverfim  ab  earum 
fenfu,  & voluntate  confuctudiium  aequsbiliter  fieélan- 

tur . 


(g> 

4 


II 


2 1 4 


3Z=-ft=S^èi^|^ 
Etenim  fi  fircus  virium  mcchanicarum  legibuf,  ut  S 


tur 

Aucomaca  folent , aut  fanguinis  tantumniodo  per  omnia 
vaia  excurrentis  e-latere  atqise  impuifu  inania  ilU  Se 
umbratilia  doloris  voluptatifve  > prò  re  nata,  premeren- 
tur  indicia  , nihil  libi  artes  aique  infiitutiones  vendi- 
care unquam  peffent,  quomir  us  perpetuo  atque  invi- 
riabiii  ordine  illa  perficerentur . Atqui  fi  doloruiri  pa- 
tientiam  meditemur  , quum  belluàe  perriiultae  fub  ho- 
minum  difciplijia  gubcrnantur  , nihil  certe  habet  iìia , 
quod  cum  ejulatibus  conferri  pcfiic  iis  , ques  faepé  *c 
molefie  fundunt  ipfae,  quum  libi  reli£lae  agunt  prò 
varia  excernarura  rerum  in  organa  fenfória  dolorifica 
imprcfiìonè  . Lstius  manarct  baec  ratio»  11  idem  in  Brìi- 
tis  diferimen  animadvsrtere  vellemù»  quum  ipfa  oble- 
ftamentis  hauriendis  intenta  efie  videntur.  Itaque  in 
animantibus  ratio  Se  difciplina  quum  iìlud  vehementer 
efficiat,  ut  ultro  nec  in  profperis  atque  deleftobilibus 
ipfa  nimium  fe  exultare,  nec  in  adverfis  Se  injùcendis 
frangi  ac  delperare  exccrnis  fignii  dtmonfirent,  jam 
pervium  effe  quis  non  videa:  » norinifi  a fpirifali  & 
fpontaneo  animae  principio  profeta  illa  atque  manantia 
quaecumque  a Brutìs  exbibentur,  fi  quando,  nullo  ac 
cedente  praeceproris  imperio  live  fimoré,  libere  offìni- 
no  cperentur,  & fe  prcpcerea  cfFufa  in  volupraribus  » 
aut  centra  in  aegrirudinibus  dolórificis  infolerantia  elle 
fenfibilibus  permultis  tefientur  argumcntis  ? 

§ 20  5.  Auamen  minora  ifthaec  quae  ba^èenus  di- 
ximus  forc  cesto  putamus  , quamprimum , caeteris  om- 
nibus Brutorum  inconditis  vocibus  ferme  negle^lis,  ar- 
ticulatam  qiiorundam  loquelam  expendere  Cantifper  ag- 

gre- 


^^ì=£^!S==B!S2*=SèiM9^  i.^ 

grcdiamur  > atque  ad  idem  propofitum  raferamus  no-  ^ 
ftrum  . Quae  .qtiaBCaquc  Pllttaci  loquantur  is  folum  po* 
teft  ignorare  # qui  nunquam  aur  eos  viderit , auc  cum 
multis  fcifcitantifeus  colloquentes  audierit , Tarn  mira 
ac  folemnia  de  iifdem  traduntur,  ut  etd  quinaria  tan^ 
tum  rei  ifti.urrnodi  hiftoricae  pars  vera  eiTet  minimeque 
fufpeéta,  caetcrae  autem  exceptioxiibus  laborarenc,  ma- 
gnum  tanten  nobiSf  & firmuirt  omnino  fuppeditarct  ad  l' 
rem  prsedare  decernendam  argumentum , Arqui  ornai 
carerc  idcirco  debent  Ocnfurà  quotquot  Pfittacos  miran- 
da piane  loqucntes  defcripferc  j,  quòd  ii  litteris  conU- 
■gnaverinc,  quorum  efi  in  ampliffimo  totius  orbis  erudi- 
ti conventu  infignisf  auilotitas,  & decus  iJlufìre* 

§ 3l02o  De  haC  itaque  ave»  quae  tefte  Plinio  (a) 
fupr®  omnia  Eruts  voccs  reddit  humanas  ^ Caelius  Rho® 
diginus  tradic  (S)  miracùlum  inligne  fuis  temporibus  vi» 
fum . J^fittAcus  , inquit , fuH  Afe  ami  Cardinalis  Romae 
centum  aureìs  compar atuì  nunimis,  qui  artìculatiffi^ 

-me  cùntìnuatis  perpetuo  verhis  Chrìfianae  Veritatìs 
S^rnholum  integri  pronuntiahat  t perinde  ac  Vìr  peri* 

~tus  . Hoc  , autem  ingenium,  bc  mira  in  ad- 

difeendis  hominum  eloquiis  facilitas  eò  magis  patere 
vìdetur,  quo  ipfa  promptius  ad  omnia  proferenda  in- 
flituitur  quura  intet  imberbe*  pueros  ac  puellas  verfa- 
tur  , cum  iifqtie  Vicrba  mifeete  permittituf;  quippe  tan- 
to in  utrofque  fertur  amore  ^ ut  ob  eorum  difcelTum 
tum  faepe  lugere , tum  contrs  alio*  Pfittacos  temuladc- 
ne  feu  invidentiae  ilimulis  agì  quandoque  vifus  fue- 

rit , 

(a)  Lìh»  X.  cap,  42. 

(b)  Antìq,  leéf»  Lib,  IIL  cap,  32. 


i 

i 


2 1 6 )4^ 


rìt  , fi  forte  iili  eorundem  puelloriim  converfacione 
fruerentur , quos  feciim  colloquentes  non  haberet,  Haec 
aurem  omnia  vera  fe  ccmperilTe  teftatur  Scaligcr  {a)y 
qinnimo  frequenti  diurnaque  experientia,  & animad- 
verfione  docemur , non  in  pucros  folum  ac  virguncula* 
Pfirtacum  amore,  verum  etiam  caetcris  hlminum  more 
affeftibus  cangi.  Siquidem  laetitia  exultat,  ilbi  placet, 
odit , ira  ferver,  adulatur , gefticulatur , inebriatur, 
maeret , atque  h*ec  aliaquc  permulta  articulatis  potifiì* 
mum  vocibus  vel  fimilìimis  decrecoriis  argumcntis  prac* 
clariffime  oilcndit . 

§ 203.  Quamquam  vero  tum  ex  liifce  liaélenus  tra> 
ditìs , tiim  es:  diccndis  Capite  pofteriori , neminem  fu^* 
turum  ad  veritarem  bene  infìitutum  fufpicari  valeamus , 
cujus  in  fpiritale  Brutorum  ingeniam  iniqua  prorfus 
dimicare  dcbeat  voluntas,  fateri  camen  ultro  compelli- 
mur  > atque  ea  confulto  praeferre  volumus , quae  for- 
taflìs  objici  ab  adverfariis  noftris  jam  pervidemus  : Pfit- 
tacis  videiicet  humanum  fermonem  minime  effe  conge- 
nitum,  nec  eos , niil  arte  & folettia  inftitiiantur,  ho- 
minibus  effe  comparandos,  qui  articulatam  vocem  a na- 
tura linguli  fortlci  praedicanrur , ac  propterea  expedito 
ìoquendi  munere  friiuntur , quamprimum  organorum  vi- 
tìa  defìnt , & frequcns  fermocinandi  ufus  accedat;  cat* 
terum  Frittaci  aphoni  pene  & muti  nafcuntur,  Se  qui 
nondum  cicures  fUnt , quum  in  fylvis  & natalibus  locis 
degunt , nonnifi  inconditam  Parrocchet  vocem  emittere 
aufcultantur  ; a qua  deinde  vulgate  nemen  ita  ipfis  ira- 
pofmim  manafTe  conjicimus.  Huic  nihilominus  cbjefto 

nos 

(a)  Exercit,  235. 


nos  qui<lem  nequaquam  refpondere  cenfebimur,  qui  ii- 
lud  ex  induftria  protulimus , & cui  praeterea  libenti 
adrentimur  animo;  tainetd  ncs  inde  re£Ì:am  argomenta» 
ticnein  liiferre  certo  exiftimemus , adverfarii  autem  pu- 
rum  putidumque  paralogifmiim  educere  revera  arguan* 
tur . Porro  humanus  fermo  nec  ipfis  hominibus  cenferi 
dcbet  congenitus  , fi  ille  prò  expedita  , & libera  loquen- 
dì  confucnidine  ufurpetur  ; quare  & hcmines  aphoni 
ferme  in  hanc  lucem  eduntur;  Pfittaci  nihilominus  non 
fùnc  ncbifciim  certe  confercndi , fi  eomm  articolata 
vox,  five  ciim  amplifiìma  verborum  copia  comparetur, 
qua  ad  declarandos  animi  motus  utuntur  facillime  ho» 
mines , five  eorundrm  vcibcrum  addifcendorum  ratio- 
nem  contemplemur . Quid  inde  tanien  erui  legìtime 
debeat , paucis  abfolvi  pofie  exiftimamus  : mìnus  fcili- 
cct  operofum  effe  hominibus,  quam  Pfittacis  articula- 
tam  loquendi  methodum  comparare  ; licet  tamen  ut  lin- 
guam  cxfcranC  cxercitatione  utriqiie  indìgeant  atque 
magifirìs  . Totum  itaque  nos  inter  eafdemque  aves  di- 
fcnmen  haud  alibi  confiitui  jure  debere  aflirmabimus , 
nifi  in  eo  quod  vulgo  in  fcholis  tradì  folet  megìs  ^ 
mìnus,  Huc  itcm  animadvertendum  «ccedit,  quod  ana- 
tomicam  totiui  capitis  infpeftionem  comple£Htur,  quam 
rn  Pfittaco  folcrti  cxperìentia  adornavic  ediditque  Vii 
Clarifii  Ulyfles  Aldovrandius.(<«).  Porro  in  ea , quam 
ipfe  cum  fiumano  capite  derexit  analogia  ac  fimillima 
organorum  ftru£lura,  non  folum  rebus  verbatìm  prc- 
nunciandis  in  Pfittaco  accommodatifiìmam  arguic  nato- 
xam  infignis  iile  Philofophus,  quum  a praeeeptoribus  || 

2VCS 

(a)  Ornìth^h  Uh,  XL  pag,  H 

...  '"5 


B=tìSr»^ 


1^1 

aves  edocentur  id  genus , v'eruns  etiatn  illas  faepe  fae- 
pius  vodes  recidere  exafte  folere  teflatùr  fponte  fua , 
nulfoque  clocente , five  hcminum , five  aliorum  animan- 
tium  f quas  è trivio  iemel  hauferint  > eafque  fsequen» 
ter  repetitas  aufciiltavcrint  ^ 

§ 204.  Nos  Camen  qui  Pllttacorum  exempla  pro- 
ferre  aliqua  non  practermifimus  , Ficarum  perinde  non- 
nulla a laudatiilimis  Viris  deprompta  tradere  modo  haud- 
quaquam  pigebit  ; qUae  fametll  Criricis  Cartefìanis 
aut  in  deteriore^  eorum’  hypoihefes  verri,  aut  rnter  fa- 
<bulas  amandart  fortafTc  debeant , eorundem  nìbilcmimis 
pleraque  a primoribus  Auftoribus  accepta  cum^  pfauru 
excìpfènda  videnrur;  nifi  temere  & centra  temperatic- 
res  criticej  leges  fìdem  non  ao  honiinibìis  folum , ve- 
rum  etiam  a fummis  detrahere  velimus  . De  Romano 
quodam  Tonferò  refert  Piutarchus  (^2),  ipfum  in  cflì- 
dina  fua  Romae  multerum  frequentia  pervulgaca  Pkam 
habere  Iblitum , ^uae  Ut  voce  quidquid  aufcultare  quo- 
tidie  foìerct  aemulabatur,  ita  tubarum  quarundam  fo- 
nitum  , & numerofum  fragorem , quae  fortuito  fecus 
eum  locum  perfonabanc  , fertur  qiiandoque  imitata . Qui 
pridie  quam  tiibae  accetììfTenc  Picam  garrulam  de  mo- 
re audicrant , pofkidie  non  abfque  ingenti  ilupot  c ob- 
mutefeentent , atque  in  infolitum  quondam  moerorem 
repente  converfam  animadverterunt.  Hujufce  eventus’ 
novitite  faftum  eft , ut  quifque  iìlam  prae  inaudito  > tu- 
barum carundem;  «Hrepitu  cb^upefaftam  ferme  putaret  : 
verum  cantra  rem  fé  habuilTe  exitus  patefecit . Paucis 
quippe  in  filentìo  diebus  cpntinenter  exaftis  cum  ma- 

jori 

(a)  De  SoUrt,  Auimjil. 


iSK  - — 


C^(  2Ip)4-^ 


lj 


jori  audientium  admiratione  animai  illud  noi?  YOcei?l 
tantum,  fcd  & tubarum  fonitum  cepetere , nec  non 
c,  earum  inflexiones , tonorum  immutatìones , reditujs., 
paufas  , alìtque  ad  cos  numercs  perdnontia  omniao 
audicum  eft  àcmulari . Quamcbrem  nonnifi  fcite  adma- 
dtini  arguoientatur  ita  Piutarchus  ibidem,  Picam  vide- 
licet  iis  fiientii  diebus  tantum  imaginationem , memo- 
riamgue  exercuilTe  luam , qucadufque  rerum  praeterita- 
rum  cum  praefentibus  fada  collatiòne  totam  harmoniam 
femel  perccptam  apcis  modulanònibws  ripetere  fe  polfr 
bene  fenfidet. 

§ Ne  quis  vero  arbicretur  infeite»  Pfìttacpsi 
omneè , Se  Picas , quae  lunt  ad  hominum  Ipquelam  ,?a* 
ilifùtae  > articuiàtam  vetborum  raticnem  ideo  proferr# 
palfim  folere  , quod  unius  confuetudlnis  vi.  Se  inanimi 
quadam  naturae  neceilìtate  fie^antùr,  quin  prò  carUfn 
voldntate  variifqtìe  àlFetìibus  revera  urgeantur,  oppor* 
cùnùm  fbfe  proinde  exiftimamus,  ut  ea  .adeanc  le.ftotes 
diligenterque  expendanc , quae  de  Brutorum  p^ant^lla, 
memoria,  de  rerum  perceptarum  judicio,"  deque  eo« 
rundem  argùmencatiòne  .erimus  deinceps  poftremo  Ca- 
pite difpùtaturì . Inde  facillimum  cuique  profeto  cric 
feite  prcfTeqire  argueie , eadem  nempe  Se  aequa  omni« 
no  ratione  Bruta  omnia  pofle  animi  cogitantis  & affedi 
Vòcibus  aliii'que  id  genus  argumentis  germana  iigqa 
pòtténdefe , quibus  prò  lubito  Se  necellitate  fui  ,fiti  iq* 
lene  Pfictaci , Se  Picae , Se  quaecumque  alia  aniimantiiim 
genera  tdhibent  in  articuìata  quavìs  ad  hominum 
litudinem  di£Iione , quae  arte  noOra  ali  quo  primum  e- 
4ucatoium  labore  loquelam  addifeune,  atque  in  fuam 

ve- 


r'.ii  B 


!*3te^i=S=: 


20 


veluti  iiaturam  deinde  convcrtunt.  Verum  ex  hifce  ex 
avium  genere  animantibiis , quac  articulatis  fermonibiis 
fe  , & velie,  & intelligere  aperte  telìantur,  ad  alia  non- 
nulla è volucrum  ordine  fuo  mere  loquentia  Bruta  iran- 
feamus  , antequam  Capiti  huic  finis  imponatur  extte- 
mus  . 

§ 106.  Collurietics  ; cucci  vocem  eorum  fpe£lat  in- 
geniefam,  ac  venationis  cupidam;  ad  rem  noftram  prae- 
termitti  non  debent . Hornm  etlì  plura  recenfeantur  afe 
Ornithologis  genera , iliud  tamen  lubet  iicic  ufurpare  , 
cujus  fìnguH  peiinis  atro  colore  maculatis  depingimtur , 
quos  ctiarn  Aeiianus  mcrulas  appellar  venaticas . Iftiuf- 
modi  Aves,  quae  natura  rapaces  fune  ita,  ecdem  te- 
fte  , vccem  impcndunt  fuam , ut  eà  nonnill  cxfaturan- 
dae  famis  mantur  neceffitate,  atqiie  dcfidcrio.  Mevulis 
quoddam  genus  eft  (en  cjus  verba  (a))  venaticum 
^ captiofum  , colore  atro  ^ fplendide  canortim  ; reBe 
'ex  eo  venaticum  appellatum  , quod  ex  avthus  fui  cac- 
tus permulfione  ad  fe  alììsit  capit  : cujus  ingenitae 
fbi  praeQantiae  haec  Avis  non  ignara  eo  mutfere , ad 
Je  voluptate  ^ cibo  explendam  ^ uti  vi  detur . Nam  ex 
fui  caiìtus  auditione  i jgr  helliffimas  ohlsBationes  hahet  t 
^ aucupio , venatione  proxime  ad  fe  acceuentium 
avtcularum  exfaturatur  . Quod  fi  quifpiam  hanc  cap-> 
tam  in  caveam  indù  ferii  ^ non  modo  canere  omittit  ^ 
verum  etìam,  prò  fer  vitate  Jua  a Venator  e poenam 
lentia  fumens  t muta  permanet  atque  elìnguis*  Nihil 
fané  eft , quod  animadverllonibus  dignum  noftris  ad- 
dendum videatur,  fi  quid quarn  Le  Floris  ingenio  tribue- 

ro 


© 

# 

1} 


J (a)  'De  AnimaL  Lih.  XL 


re  debeamus.  Quare  ex  reliquìs , quae  adhuc  fuper'^ 
fune,  avium  paucis  cxemplis  eòdem  noflrum  fpeftare 
srguinencum  deinceps  validiufque  niramur. 

§ 207.  Noéluae  vocem  haud  hic  veluti  ingenii  in- 
diccm  expendere  volumus  ; tametfi  commode  hoc  ipfum 
cfficere,  & ad  unguem  perducere  poffemus  dubio  pro- 
cu!  >•  verum  alia  obircr  hujufce  Avis  lìgna  ad  rem  pro- 
ferre  lubet , linde  orationem  ad  cundem  feopum  per- 
belie  referamus  noftram  . Porro  ipfac  , five  fibi  reli£ì:ae  , 
flve  cìcuiafae,  & ad  venationem  cemparatae  fpeften- 
tur  ; iitpote  vitae  rapinis  degendae  a natura  afTuetae  j 
gefiicukrrices  funt  , ac  variis  proinde  ridiculifque  mo- 
tibus  corpus  totum,  atque  cervicem  frequencer  in  or- 
bem  contorquenc;  nunc  torvo  & dcfìxc  obtutu  homines 
& aviculas  àdfpiciunt,  Se  faiutacionibus  profequuntur 
incìlnatis  ; nunc  demum  capite  huc  illac  afto  feurras , 
Se  hiilriones  panthominiicè  aemulari  videntur.  Profefto 
eò  variis  hifee  geiliculationibus  non  alia  quidem  fpe- 
ftanc  iple  ratione  , quam  ut  fami  explendae , auc  aliis 
animi  afFcftibus  facere  valeant  fatis  ; quemadmodum  ex 
Plinii  (a),  Ariftotelìs  (^},  Aeliani  (c) , Bellonii  (J) , 
aliorumque  fuffragiis  praeclare  fuadere , ac  fermonem 
illuftrare  facile  valeremus , nifi  aliò  prò  inftituta  brevi- 
tate  evocRfemur. 

§ 208»  Nolumiis  confulto  Corvos  hic  inter  loqua- 
ces  aves  recenfere , ut  Pfittaci  nupcr  funt  a ncbis  o- 

fìenlì , 

(a)  Z/^.  X c/jfp.  16, 

(b)  Hiji.  Anim.  Uh.  Vili,  cap.  3. 

(c)  Db.  XI.  cap.  74. 

(d)  De  A-eìlm  Dih,  Ih  cap.  24. 


I 


21 


(lenfi , & alia  quedain  volatilia  ; quamquam  pracftantio- 
rum  Scriptorum  fuffragia  minipic  dedderaremus  > quae 
Corvis  ipfis  facile  attribuunt  ingenium , & imitandae 
ftominum  loquclae  fatis  accommcdatupi  (aj:  attamc-m 
e'orundcm  vccem  prò  re  ncflrs  inagnifacerc  dcbe^mus  > 
eamque  hìc  ufurpari  necefTe  e£l  > quatenus  animae  in 
ipds  cogitantis  luculentum  appare?  indicium.  Aves 
porro  hujufmpdi  volucriurn  omnium  maxime  mulcos 
fundunt  clangores , Se  vccum  fexagintaquatyor  genera 
numerantur;  quariim  varietarem  Porphyrius  (^)  in  di- 
verfos  iilcrum  afFe£biis  , quibus  paflìm  pracoccupari  que- 
unc,  acute  referendam  effe  decernic , ìraque  ut  Lucie** 
tìus  (r)  innuit 

Longe  tìiìns  alìff  jaefunt  i»  tempore  voces 

Et  épuum  de  viBu  certant  praedaque  repugnant  » 
Quum  vero  peft  nubila  ateue  imbres  coeli  ferenitas  e|l 
adventura  , quernadmodum  Viigiiius  (//)  habeti 

Tuvz  lìquida s C9rvì  pteffo  ter  gutture  voces , 

Aut  qua  ter  zng'emìnant 

Centra  quum  pluviae  imminent , gravern  ipQ  fubinde 
crociftim'  modiilantur,  & confufum,  ftillarum  imbrium 
inflàt , fdnittim  edunt;  vel  tit  inquit  Plinius  (e)  velutì^ 
Jingultundù  latrantes  rarptim  vocem  rejbrhent  : querr^ 
infuper  latratum  repetunt,  fi  ventofa  forte  immipeat 

tem- 

(i)  Vide  Varrò ft»  de  lingua  latina  Lib.  V. , S^aliger. 
EstereìtaS,  257.,  Macrohium  Saturnal,  Lib.  IL  Cap^ 

(b)  De  iihj}ìnen>  Animai,  Lib,  HI, 

(c)  De  nr.  Nat.  Lib,  IV, 

(d)  Georgicor.  I, 

(e)  Lib.  X,  Cap,  iS, 


I 


"ì 

tempeftas  ; quippc  illi  haiufimodi  claii^prum  immutino- 
ne ^iudientes  velint  commonefacere , fe  prò  slternis 
atmofphaerRC  vicillìtudinibus  pcrinde  affici,  nec  non  sd 
eos  urgerì  damores,  quos  iemper  raucedine , & ftrido- 
re  quodam  aures  caeteroqui  ,offendentes , 3c  acerrima 
arperitatc  velutì  radentes  ipfa  patiens^f  philolbpho- 
rum , & vulgarium  experientia  teftatur, 

$ 209.  Sed  ifthaec  tandem  aliquando  exempla  ha- 
£bsnus  enarrata , aliaque  innumera  relinquamus  Bruto- 
rum,  auc  yDl«pcate  geflientium , aut  mocrpre  i multi- 
plici  fignorum  copia , dolenti, um  , atquc  in  nervofàm 
fermocinationis  vim  magis  magifique  erigamur.  Itaque 
belluae  omnes  fpontaneis  aguntur  affie£bibus,'  quos  et- 
rum  anima  vi  atque  imperio'  fuo  potens  eft  excitare: 
earundem  igitur  anima  bonis  neq-uit  praefentibus  eo- 
rumve  opinione  dele£l:ari  ; aut  contra  malis  iirgcntibus 
augi , triftari , ab  iifque  vebementiffime  refugere  ; nifi 
vohiptatis  dolorifquc  fiìmulis  exagitetur  (§  108.).  Por- 
ro Brutorum  figna  iiniverfa  ; ut  ex  yefraftariis  cuilibet 
vel  megis  pervicaci  patefaftum  efle  debet;  vel  animi 
aeqiiEbiliter , v.el  inordinate  afFefti  totidem  veluci  in- 
dices  effie  videntur;  quorum  ea’ conftantia  apparec,  Ut 
( quemadmodum  in  liominibiis  firma  fcnfatiomim  oeco* 
nomia  ufuvenire  folet  ) baud  ea  quidem  horribilia , & 
commiferatione  digna  in  iifdem  ceriiantur  , quum  aequa- 
biiis  fluidcrum  folidorumque  in  ipforpm  corperibus  com- 
mono effiduir,  ncque  centra  illa  exbibentur  ab  iifdem 
argumenra  fefìivitatis  , Si  laetitiae  piena#  quum  anima- 
lis  harmonia  perturbetur  , sUt  aliquis  in  ea  dolor  do- 
miiiecur  . Animantia  igitur  fpontaneis  motibus  donata  # 

quid- 


j 

Cj 


f 


qnidqiiid  ocuHs  , pedibus,  aiirium  ere£lionc , vcclbus  i 
fibilo , aiiifquc  velut  totidem  inftrumentis  indicane,  id 
demiim  evidentiffìme  innunt  > quod  ncbis  perinde  afFe- 
ftibns  variis , corporifque  immutationibus  pracocciipatis 
foiec  evenire,  quum  iifdem  aiit  pene  fiaiiilimis  utimur 
argumentis  (§  ).  Qua  ergo  radene  ilimuli  in  no» 

bis  vìgent;  & quidem  vebementiores  aliquando;  qui- 
bus  nunc  vcluptatem  libentiilìme  coniprchenfam , mine 
dolorifìcos  aitec!:us  invito  animo  nos  ferre  patefacimus  ; 
eadem  profcébo  Bruta  omnia  prò  re  nata , jiixta  germa» 
nam  animac  fenfationem  auc  dele8:abilia , aut  injucun- 
da  experiri  tot  fuis  teftantur  fignis , quae  haftenus  ma- 
gno exemplorum  apparata  retulimus  . Scilicet  Phifiolo^ 
già  omnis  ejufque  leges  id  habent  ciim  hominibus  bel- 
iuifque  commune,  ut  partium  crganicarum  difpcfitio- 
nes  , ac  vires  fimul  in  sllis  acies  maximeqiie  opsranrcs 
utrìfque  vìventibus  abfoìuta  pene  analogia  congruanc 
(5  13!.  § 13^.^  ^33-)*  Pecudum  praeterca  corporeae 
machinae  , ut  pene  iifdem  aut  fimilibus  morbis  obno- 
xiae  coraperìuntur , ita  centra  eorutn  fofpicas  ab  iìs 
pender  fìngulis  aequabilis  fanitatis  mmnentis  virìbufqu© 
ferme  comparibus,  unde  heminum  vigor  3c  vitae  con- 
Pantia  defìnitur  (§  I35-)-  In  lìngulis  anrem  animanti» 
bus  a duplici  irricabilitatis  ac  fenfibilitatis  facultate 
excìtaotur,  Se  vìgent  motus  non  ii  folum  , qui  vulgo 
Receifarii  dicuntur  , Se  ab  immutàbili  vitae  animalis  or- 
dine prodeunt. , verum  etiam  fpontaneae  quse  paiTìm 
vocsntur  operationes  earundem  virium  miniPerio  ira 
peraguntur  , ut  anima  voluntatis  affeélibus  carcret  om- 
nino  , nif;  utrifque  adjutoribus  iu  amorem  , fpem,  odìum 

atque 


5 V 


« 

é 

I 


SI  5)4^ 

:?=!3b:=<fcSS!^  (^=5>r!-g5=f- 


! 


# 

è 

I 

f 


atque  timorem  rehementcr  impelleretuc  ( § 145.)  Tau- 
rorum  igicur  mugitus,  quum  in  juvencas  libidine  fu- 
runt  atque  exirdefcunc,  & qiiaecumque  praeterea  ipH 
«nìrai  cogitintis  acriterque  affeéìri  patcfaciant  co  tem- 
pore argumenta  ( § 194.  > , fpontanei  quidem  monis  fune  , 
Se  ab  animae  leiitientis  profeti  imperio;  quos  tamen 
fenfibiliratis  atque  irrirebilitatis  ftimulis  accedentibus 
efiici  nemo  ck  phyficcs  cuitoribus  poterit  infìciari . Fe- 
les  infuper , qu.  tempore  in  vencrem  pronae  funt , & 
de  acqujrenda  foemina  magnopere  contendunt , tanta 
fuarum  vocuin  varietate  co  le  ferri  declarant,  quo  ten- 
dere natura  pofeente  exftirnulanrur  {§  1^5.).  Tauri 
igitur  atque  feles  amoris  vim  fentiunt,  quam  tot  ran- 
tilque  indiciis  manifeftanr  : in  quo  certe  amore  p!ura 
concurrunt  atque  immifeentur,  quae  a diverfis  iirira 
bilitatis.  & fcnfibilitatis  viribus  atque  conatibus  effi- 
ciunrur.  Etenim  cum  Veneris  defiderio  timores , atque 
iracundiae  eiFcratae  conjunguntur  : cum  incolumitatis 
aut  libertafis  fervandae  cupiditate  mellifiae  ne£^untur 
atque  furores  , quorum  latillìme  dìfciepa!  r um  aff  ftuum 
operatione  in  organa  Brurcrum  ad  diveria  peninis  Ugna 
pcrmoventuc  cflendenda  . Quantae  & quam  late  difpares 
ofginorum  cae  lìnt  immutariones  , quae  ab  hifee  vatiis 
animi  patliernacibus  ortum  habent  ; unde  infinita  pro- 
pemodum  perenda  eft  indicicrum  eornndim  diferepan- 
tia  ; fatis  prò  brevitate  diximus  alibi  (J  157)-  qua- 
mobrem  difficile  modo  cxplicatu  haudquaquam  videri 
profe£ì:o  debet  qiiid  oves  , agni,  haedi  , birci  fibi  ve- 
lint , qiium  baUntes  aiifcultantur  fi  nutantes  incerti, 
atque  a reliquo  grege  huc  iilac  disjuné^i  forte  vagen- 

p tur 


)HÌ9 


f 

& 

I 


|i- 


tur  {§  1^6,),  Facili  periude  negocio  caiifTa  ex  diélii 
in  proniptu  Cile  videtur , cur  canes,  venutici  pctisTi- 
mum?  tam  mira  & tam  multa  prc.feraiìt  nfrccl'uuin  fuo* 
rum  te£ì:imoniai  quemadmedum  inpenus 
ncque  item  minori  pcrfpicuitaUs  mooicnto  inteliigi  ex- 
plicarique  a pliiìofoplio  poterir  ? cur  Elephantes  nePrur- 
no  tempore  barriti!,  & gemitibiis  fuam  fervicndi  con- 
dificnem  deplorent  ( ip8.).  Quae  quidem  demcrirtra- 

ta  ha£lenus  celeri  nimìum  calamo  majorem  dbi  kicem 
ad  eorundem  fignorum  fponraneitateni  adftruondam  bbi 
conciliare  valent  s quamprimiim  ea  bue  opportune  ad« 
vocentur , de  quibos  paulo  ante  {§  200.)  iermocinaba- 
miir . Sì  non  quadrupedia  tantum  Bruta , veruni  eriain 
volatilia  permiìka  iifdem  ut  liomines  corripiuntnr  affé- 
èlibus  , eorumque  acciones  vece  aiticuìata  aliifque  bgriis 
aemulantur  ; quemadmoduni  Pfittaci  , Ficae , & Collu- 
riones  effe  nupcr  propefuimus  (§  202,  § 203.  ^ 204. 
§ 205.  § 2CÓ.)  , ab  iifdem  affc£ì:uum  principiis  ita  pen- 
dere debent  perinde  , ut  rmlliim  aut  pene  nullum  inter 
utrumqne  viventium  genus  intercedat  diferimen . Porro 
Ecris  ratio , quo  homines  Se  beiluae  iìraul  ahintiir  8c 
viviint,  morbofis  everfarum  fenfationiim  caiiilìs  debet 
adeenferì  (§  I5p. ) . Cum  cacteris  praetcrea  morborum 
Se  aireFruum  quorundam  principiis  copulati  jure  debet 
magna  illa  plus  sequo  fangiiìnis  bimiorumque  circuhn- 
tium  copia  , a qua  premuntur  faepe  animantium  vafa 
violenterque  cum  molefila  difìendunttir  ( (^  160.  ).  Re- 
iiqua  deinde  filentio  praeterinius  tiim  nonnaturalia  ae- 
gritudinum  tum  praeìevnaturaHa  principia  de  quibus 
feerfim  ac  fingìliatini  egimus  Capite  praecedenti  i(5i. 

5 362. 


K,| 


127  K-f® 


f 


§ SÓ2.  $ i6j.  ^ 1^4.)  prò  reium  traélandaram  neccfTì- 
fate.  Kb  porro',  qnae  animai  ctim  córpons  ac'grinidi- 
ne  nooi»  iìurn  conflsnter  fenfuni  conciiiant,  naru;;te  le- 
gìbus,  Se  ipÌ3  ab  snima.ntibu  411  bufeumque  eiUdgitrnt , ' 
Si.  Aio  quoaamtnodo  libi  vèndicam  juìe,  ut  pecuiiaria 
a beiliiis  doions  & perperam  aifedi  anitra  notai,  quaiilaoi 
pacefacianr;  qiiae  quidem  quari!  Ai-nìjfiìri.o  oecoaumaae 
animaiis  ordine  coiitingere  d^beanc,  ab  aiiis  cenerà  priin 
cipiis  pioficiici  ea  necefle  eft  argìimenta  , quae  ut  cui« 
quarti  perviS  lune,  nomiifi  keutiae  8c  ju‘.undi  fenfus 
ceal'erì  m ipfis  belluis  fclent  argumenia  . borum  vero 
Brucorum , quae  ab  ejuimodi  princsptis  perper..m  afre- 
da  rcddimrur  animaUvertenda  flint  Ugna , quac  qui- 
dem , pio  varia  fuoriim  affeduum  ran<  ne , penitus 
imniatantur . Bcenim  qui  pnus  bene  valentes  & ala- 
cres  in  lubiime  attoiiebannir , praedairtque  unguibus 
eifaeraci  acque  exukanres  coardabant  Accipttres  & 
Falcones , omnem  deinde  ianitatis  fpeciem  dimutunt, 
Se  tremere , Se  a.as  relinquere  pendulas , & capuE 

deoriufii  ianguens  ferre  incipiunr,  quamprimum  febri» 
bus  corripiantur  idj.  ).  Horum  autem  vel  Ami- 
iium  indicicrurn  viciaitudo  in  ci^eceris  animantium  ge- 
neribu.5  fpedari  liquido  poted , quum  ipfa  aìiis  quam 
pluribus  afFedibus  Se  cerperis  yiciis  laborare  alibi  oflen- 
dirniis  iéS  § 172.  § 173.  § 174.  § 177*),  quorum 
bic  fupervacanea  ellbt  prokiis  Se  molelta  ledoribus  re» 
pstid©  . 

§ 210.  Icaque  , lu  oradonem  colligamus  , queroad® 
Biodum  ex  multiplici  morborum  vi  iiiud  ìongsen  veri- 
tatum  nexu  inferebamus , germanam  in  bebuis  reipia 

p 2 £q‘> 


228  )4^ 


fieri  fenfationem  {§  179.  180.  § i8i.  § 183,  § 184. 

5 iSj.  5 i85.  ),  ita  ab  earundem  externis  argumentìs 
illud  ipfuni  a nobis  colligcndum  fare  omni  jiire  exifti- 
mamus,  quin  majori  inpraefens  fermonis  prolixitare  le- 
gentium  perfpicaci  ìngenio  incommcdemus  . Quamobrem 
aequiflimo  hujufmodi  confilio  confenraneum  profeto 
fore  putamus , ut  fupremum  tandem  aliquando  Com- 
mcntariorum  noftrorum  Caput  aggrediamur. 


^ - ■ 


. 0<^ 

■è 


i'S;ìC2iW=*== 


CA- 


! 


)4^ 


>% 


& 

II 

i C JL  3P  ir  T vx% 

Brutorum  pbantafia,  memoria  ^ de  rebus  perceptis  ju» 
dicium  , argumentatìo  eandem  conjicìunt  de* 
monfirationem  i quae  awtpem  Commentarìorum  ra* 
tionem  ahfolvit . 


4.*^! 


Upcrerat  demum  ad  om- 
nigenam  in  bocce  no» 
Ilio  argumenti  genere 
materiam  non  concinne 
minus  , quam  prefTc  di- 
gerendam , ut  cxcrc- 
mam  huc  operam  ac- 
ciiraciffime  confcrre- 
mus;  fcilicet  ex  bel- 
fcianim  opcrationibus  » quae  unius  mentis  propriae  effe 
dicuniur  , earum  gtnuinus  adftriierctur  fpiritus  ; eadem- 
que  cum  hominibus  compares  propterea  omni  pracdi- 
carentur  jure  ab  iis  faltem  philofophis,  qui  non  nomi» 
ne  tcniis  falurari  exiftimarique  patiumur,  fed  altioribus 
ànitiati  germana©  fapientiae  myfteriis  diffidila  multa 

prae- 


■aS=^ì^  5 


pi  seclarìdìmae  rationis  ciii8:u  pervciligsre  contendunt . 
Caereros  aurem  pì>;T(.fque  homines  Goriimentariorum  iio- 
frrorum  ideo  neglìgimiis  habere  laudatores , quod  pu- 
biicae  vel  domcftkae  rei  prccuratione  diilenti , vel  aliis 
impl'citi  curiss  aiit  ìngenii  tarditat®  crafTaque  minerva 
impediti,  auc  molli  demum  otiofaque  fegnitie  difduen- 
res  liberalcs  difdplinas,  quibus  iila  ccntinentur , ne 
fummis  qoidem  kbiis  attigerunt;  ex  quo  iìt,  ut  ncque 
faris  tam  fubtllitec  inveiligata  percìpiant,  forte 

haec  a philcfophss  aiidiant,  eptirnomm  quoque  copia 
vetborum  explicata,  vel  baerersìit,  vel  temere 

perhorrefeant , honmique  Au£lorcs  de  baerelis  veluti  cri- 
mine  ad  tribunal  etiam  sccufare  coneiìtiir» 

§ 212.  Ism  ergo  id  genus  heminibus  a difputatio* 
ne  noftra  remotis  ad  rem  propcfitam'  ccnvertamiir . E- 
nimvero , li  ut  animis  , ita  ocuìis  totam  firauì  interne» 
rum  fenfuum  in  Bmtis  oeconcmxam  intucri  polTemus , 
nulla  ellèt  profeto  infatiabilior  fpecics , nulla  pulchrior 
adfpe£l-u,  ut  nulla  ek  ad  rationem  ^ crdinem  s'  follet» 
tiam  , celeritatem  , aciernque  praellantior  , Nulla  prò- 
pterea  eli  dicendi  tanta  vis  tantaque  copia  » ut  fatis 
eprum  pli^ntallae  vìvidam  uberemque  poteliatem  / me» 
moriae  vim  firmitatemque  , & re£ì:iim  in  judiciis  robur 
eoiifque  exprimat?  qiìoufque  iners  pene,  & manca  ha» 
bita  ha£renus  cil:  philofophorutli  elcquentla , qui  prò 
iil'dem  in  homine  fenfibus  explanandis  tantopere  labo» 
f arunt , quin  illud  feliciter  praelliterint , qued  rerum 
traélandarum  clìfficultari  apprime  refponderet. 

§ 213.  Atramcn  quo  miniis  ab  infeitia  fefungamur, 
8c  quae  de  hominum  viribus  traduncur  litteris  aeque 

bel- 


f' 


beiloarooi  hiijiifmcdi  fenfibus  acccmoodata  proferamus , 
cliccndiim  principio  eil  » eam , quao  in  nobis  cfì: , ima-  II* 
ginandi  virtutem  , cuius  ad  priftina  animo  repecenda  || 
ac  velini  pingenda  demìnatur  late  libertas,  cafdem  fer-  Il 
me  efficere  mutationes  , quae  primo  fa8:ae  fuenint  qiiiim  | 
mens  fenforiorum  vehicolo  rerum^  haude  cognltiones , 

■' eorumque  diferimina  intimo  (enfu  comparavìt . in  ìpds 
• ergo  animantibiis  vei  qnae  megis  defpìciuntur , tantam 
elle  conjiccre  poffimius  phanrafiae  ejufmcdi  airsplitudi- 
nem  quantae  capax  eornm  quodcumqiie  patet  ad  ea 
. emnia  perdpienda  , quae  extefcrum  objcélorum  in  or- 
gana appuifu  menti  repraefenrari  contingiint . 

§ 214.»  Itaque  prò  ejnfdem  phantadae  conuitutione 
rerumque  perceptarum  judicio  varia,  ut  omnibus  phi- 
- lofophis  in  conffiTo  ed , in  animantibus  confequuntur 
ea  , quae  animi  patliemata  dici  vulgo  folent , quorum 
^pene  omnium,  quanta  in  Iiomìne  faepe  doirinantur , 

■ Bruta  perdnde  totidem  adoriuntur  quemadmodum  tum 
fuperioribus  exempUs  (§  559^  § eoo.  § 105.  $ loó'.  ) 

■ compcrtum  appEruit , tum  aiterendis  eriam  in  poderum 
res  erit  in  perfpicua  veritatis  luce  futura . Ipfa  auteffl 

■ pathemata  ab  eorum  cupidhate  potifilmum  petuiintr, 

•'  quae  tanquam  eptima  fibique  apprime  confentanea  fore 

animantia  perfentiunt  ; ’cum  quibus  item  ita  perceptis , 
ac  concispitis  es  fìmul  mente,  & imaginatione  copu- 
lantur  , quae  iis  adverfa  atqiie  nocitura  concipiuntur . 
Quare  ammal  cmne,  qued  bene  imagiaandi  ¥Ì  polleat, 
niii  prudenti  ratione  feipfum  regere  uoverit  triòus  fu- 
premis  aifeftmim  fucrum  prindpils;  unde  cactera  ona» 

‘ -nia  dimananc  animi  pEthemata;  ciipidipte  nimirum  ira , 

acque 


:aa^=5£fc,éSS2 


a 


satque  timore,  exagitctur  nccefTe  eft.  Tametfi  vero  non 
^O'iua  cmnìno  hcmines  inter,  & Bruta  interna  vigeat 
r?ivex»!Ìo,  ncque  tantum  haec  altcrnis  agantui  moribus  , 
quancum  generis  humani  conditio  quodammcdo  efflagi- 
£at;  cujus  eft  aftìduus  in  majoia  conatus  , eadem  nihi- 
cminus  & belluas  vchcmenter  percellit;  quemadmodiim 
eiimus  alibi  difpuraruri  ; adecque  pleril'que , & ipfae 
a' orane  incommodls,  quorum  eft  ncbifcum  communis 
conienfus 

$ Cium  imaginationis  in  animantibus  facultate 
inemciia  iicm  bcncrum  malorumquc  particeps  & Iccìa 
ffe  qoidem  cegnofeitur  . Ea  nempe  ita  rerum  praetc- 
rifarum  ad  animam  vehìculo  eft,  ut  quae  deleftabilia 
olim  faere  iterum  concupifeere  faciat,  quae  vero  n-o- 
\'  a a |ue  rnfenfa  Gontigere  exhorrefeere . & odifte  fua- 
d,ac.  (Juandequidem  hte  foìum  differre  a phantafia  me- 
-tiam  omnes  doctant  philofophi  ; quod  illa  rerum  per- 
ceptarum  imagines  in  fe  recipiat , eafque  lemei  inge- 
Itas  fervet  , & prò  re  nata  menti  celeriter  cbjiciat, 
haec  vero  ita  praeterita  verfet  animo,  ut  eadem  ali- 
quando  percepifte  perfpicue  cegnofeet  ; caeterum  ad 
exciundos  animi  affeftus  perinde  elTe  facillime  quifquìs 
cxiftimac  five  ab  imaginaticne  iiuant , live  a remimfeen- 
tia  notiones. 

§ 2t6.  Ut  ifta  ergo  cum  BeMuarum  operationibits 
concilienrur  necefte  cumpnmis  haudquaquam  fore  du- 
cimus  recenria  proferre  ex  tifdcm  monumenta  praeter 
ea  , quae  abbi  nec  jejune  nec  cbirer  omnino  ilìufìriora 
exhibuilTe  non  ignoramus,  qui  de  equis , elephant ibus , 
deque  iuibus  agebamus  ( $ ^9  § ico.  § 105,  );  illa 

qu/p. 


^ì«SÉa<4É*«j3 


H 


•T 

t 


=rft=èièè.i^:^ 

quippe  fatis  fuperque  ad  arguendtim  materiae  fuppcdù  ^ 
tane  ; qua  infirper  ad  alia  animantìum  genera  facili  non  ||^ 
minus  qtiam  aequa  analogia  quifque  referatur.  Quamo- 
brem  equorum  quifquis  contcmpletur  ateentifiimé  difei- 
plrnam , & quòmodu  miruoi  in  medum  canrópere  fe  fe 
exercéant,  non  rd  quidem  praefentium  objeftorum  inl- 
pulfui  totum  fieri  poceric  exiftimate  , fed  carilih  in  ce- 
rebro  idearum  celeri  repedtione  confici,  quae  prìm© 
fune  infculpta  , quum  magiftri  fenfìbili  & fepe  cbje£l:a 
inftitutione  cdocebantur . Nifi  ergo  ipfis  magna’ virttìs 
inefiet,  quae  praeteritorum  fcheniata  reCudefet,  quàc 
cadem  rnter  fe  confecret,  quacque  ad  ageiìdura  ordi- 
nate hifee  anim&ntibus  ftimulos  admoverct  quodammó- 
do  , inanis  omnino  fuiflet  priorum  notionum  ab  iij  fa£ta 
comparano  nec  quidquam  proficerent;  quernadmoduìin 
evanida  perinde  diceretur  q'uaecumóue  prò  hetninibus 
ad  omnem  crudicionem  informatio , nifi  phantafia  atqùe 
memoria  fupremis  adjutoribus  atquè  miniflris',  veteri» 
bus  nova  fuccederent , hifqiie  alia  deinde , acque  ab  ex- 
tremis ad  prima  adfcenfum  , nexum  , emnemque  feien- 
tiarum  ordinem  praeclare , & diftin£^e  prò  eórum  vé- 
luntate  polTent  ìntelligere. 

§ 217.  Ex  iifdefn,  linde  tote  ammandum  dimanac 
crudhio  mtìltiplex  quoque  proft£^a  jure  dicitur  pathe- 
matum  ratio,  quibus  voluntas  in  tot  fle£ì:i  trànsformà- 
rique  folet  quoc  occurreré  iifdem  pollunt  sfppétendorum 
fugìendorumque  rationes.  Hinc  ergo  pervium  magis 
efficitur  cur  Elephantes  ipfi  ea,  Sues  & Cervi  etiam  ex 
quadrupedibUs  ( § $ i»o.  § 105.  ) tum  Halcyones , 

Columbac , ac  Grues  ex  avìum  genere  ( § 103.  § 105.  ) 

amo- 


amore  ut  in  fuos  ita  in  homines  ciFerv^efcant  .*  ncque 
Ciinus  pfcptcrea  incongriiiim  videri  certe  cebet  quid* 
quid  .de  Accjpirris  magnaniniitare , Fa.lconis  generoiita- 
te,  deque  frrenua  Galloriim  fortitudine  ex  probatiffimis 
Au£loubus  .aliatum  fuperius  eft  ( ^ lo^,  ).  loia  etiam 
animantia , ,,atqiie  ex  vario  genere  alia  piura  , ira  aeque 
ac  amore  furere , & excandelcere  vifa  a «obis  magno 
exempìonun  Scriptorumque  apparata  fuerc  (§  pp. 
§ loo.  § 105.  § iq6.  $ loj.)  quorum  aifeduum  alter- 
na , & frequens  viciilirado  non  aliunde  profiGÌfei  Iiaben- 
da  merito  eft , quam  a rerum  pcrceprarum  varietate , 

. quae  Bruta  in  smorem , iiunc  in  fprmidinem  , modo 
vero  in  iracundiam  aliofque  affeSus  - irppellant . 

5 21 8.  De  Beliuarum  judicjo  deinde  li  quaeratur 
a nobis  aliquid  , quod  eafdem  fpiritales  effe  conlir- 
met,  ut  in  hujufce  Gapitis  iiniine  polijcebamur,  rem 
quidcni  in  ancipiti  (lata  Iiaudquaquam  -:  verfari  poffe 
ftatim  pervidemus , qoamprimum  liaec  mox  fetibenda 
c.um  rebus  line  ufque  elucubratis  conferam^iis . Omnia 
itique  Se  .finguìa  a Brucorum  geliis-  perita,  quae 
finGeram  reìpfa  mentis  judicium  fuadere  videntur  ; 
cnjufmodi  ilia  quidem  fuere  , quorum  faepe  habita 
hiftoria  eO:  ; nihiì  ad  ambigendum  per  fe  fe  confe- 
riint  , li  fenici  comp.erta  probe  faeric  in  ipiis  ger- 
fentiendi  ,,j,nteiii:gendique  poteffas- Bc  caetera 
omnia  li  demonllrata  fateaniur  infuper  , . quae  acri- 
..ter..,  ut  potamus  , ■ expenfa  fuperius  , fuere  . Nulla 
igìtur  rei  propplitae  ratio  apparet  confentanea  ina- 
gis  , Se  quae  concinpius  cum  iliis  confona  cenfean- 
tur  , quam  ea  nupo  prò  aniininrium  ipiritu  hiic  ac- 

cer- 


jf 


I 

O 


I 


135 


€^ 

I 

O 

,j 


1 ' 


I 

H 


É 

cerfenda  curare,  in  qiiibus  ad  veritatem  tite  iofor.» 
mati  docilefqiie  phiiofophi  , Se  caviiloll  fìtmiil  con- 
venire Jegi'intiir , qoum  prò  reformando  hominum  in. 
genio  leg.es  8c  feita  fcripris  coafsga^iQt» 

^ 2ip.  Veruni  moneamus  o porte c , ea  modo  a re« 
liqiiis  mox  dicendis  cxception.e  digna  a ncbis  habe- 
ri  , qiiae  judicium  omne  fpe^lrant  verbis  quomodoli- 
bet  eiiunciatum  quemadmodum  agere  homines  per- 
petuo confiieverunc , qiuim  vario  linguariim  praelidio 
animi  fenfus  invicem  p'àndant  ^ quippe-  animantia  , 
eslì  aliquo  ìoqiieb.e  ufu  Se  epe  .non  eareant  ; ut  fu- 
perìori  Capite  vifmn  perrpiciie  fuit  5 iplis  tamen 
lingula  nequeunt  praecfpra  accormiaodari  ; qiiae  paf- 
ilm  Logici  docenc  s qui  hominum  du-mtaxac  menteni 
libi  infìituendam  ad  philofophiam  proponunt. 

§ 210.  Caeterum  judicium  animi  aflriis  ide  cen- 
fetur  , quo  ? pluribus  rcrlim  notionibus  ilmui  compa- 
ratis  } unum  de  alio  animai  quodeumque  cogìrans  vel 
affirmare , ve!  negare  deliberai';  live  etiam  ufuvenìre 
foiet  , UE  iìfdem  collans  •anuni  ^ contrariìs'  inter  fe 
alFeCcibus  , ve!  ample£latiir  ^ vel  refpucre,  ccnetur  : qiiod 
•quidem  , iiE  Buitis  omnibus  convenire  propediem'  mon- 
flrabimus , ita  ut  ordinate  perfeisror  tria  potifllmum 
cfdagitari  docentur  : opus  fciìicet  prioto  efl:  ? ut  dua- 
f am  faltem  idearum  , ut  ajunc , confeium  fit  animai  ip- 
fiini  ; uc  ilìi  nimirmii  imiotefcaE  rum  idj  de  quQ  aliud 
vulc  affirrnare  vel  negare,  tum  id  fimui  , quod  il!ì  affir- 
mando  conjungit,  vel  negando  cogitar  removere  : ne- 
cefìTe  fecondo  efl:  mutua  duarum  ipfariim  idearum  com- 
■ paratie;  quae  nonriill  pondero  eanmi  utrinque  cognito 
^ me  a» 


I 


À 


ri 


^ .■■n.T.H»— Q I ■I».—  I ■...■M»SS.  II>»« 


• menti  relucet  ; requifitum  poftremo  cft , ut  earundem 
nctioniim  relacio  ita  comperta  fìat,  ut  luculenter  fun- 
ditufque  animo  videatur  quanam  raticne  unum  fe  ha- 
beat  ad  alterum  ; quod  quidcm  acrioris  eft  ingenii  , Se 
in  quo  fuprema  decernenris , & flnguiari  laude  philo* 
fophantis  fica  vis  eft,  & rara  praeftantia, 

§ 221.  Ne  ergo  omnia,  quae  fune  innumera, 
belluarum  ex  lingulis  earum  generibus  vera  judicia 
confeftemur  hoc  loco , jam  brevi  tum  fuperiora  illa 
.compleétemur  exempla,  caque  acri  expendemus  ani- 
lùadverfione  i tutu  pauca  quaedam  ex  cbviis  aliquo- 
rum  Brutorum  fàftis  , quae  nobifeum  frequentifllme 
. verfantur  , perita  colligemus . Quamquam  equidem 
puto  i neminem  fururum  ; nifi,  forte  contradicendi 
magis  file  lìt , quam  veri  inveniendi  cupidus;  quomi- 

• nus  libenter  concederet , nihil  ecruin  cunftis  animan- 
tibus  non  judicii  folum  deefte , veriim  efiam  reliqua- 
rum  mentis  funfticnum , quibus  homines  a rebus  fen- 
fu  & cognitione  carentibus  difeerni  jure  dicuntur . Pof- 
funt  quìdem  ab  aeutis  Viris  plura  fophifmata  exeogita- 
ri , atque  ineptiflima  qUaedam  abfolutae  bue  ufque  ar- 
gumentationi  dicacite  potius  opponi  j quam  firma  invi- 
ftaque  oratione  ; at  qui  ingenio  valent , atque  foller- 
tià , iidem  facile  videut,  èa  fophifmata,  fi  non  ab  om- 
nibus foivi  valeant , ab  omnibus  certe  rejìci , & contem- 

, ni  debere . Stàtim  namque  manifefta  fuggerit  expe- 
tientia , Gancs  nimirum  eundem  fepe  rcfpuere  cibum 
folere  * fi  ab  incognito  cxhibeatur  aliquo , in  quo  do- 
lum  forte  fufpicentur , quem  tamen  alacres  ac  geftien- 
ces  arripiant,  fi  ab  amici  vel  domeftici  cujurpiam  ma- 

nibus 


I 

ì 

© 

é 

c 


I 


4 


ì 


f^^=^=fc= 


14.^ 


li 


nibus  praebeatnr  ; eomndem  preterea  ammantium  ptu- 
res  tanta  patent  fagaciirate  a natura  donaci , ut  non  fur- 
tivos  domorum  hcmunciones  folum  a famiiiaribus  ma- 
gnis  difcriminis  argumentis  internofcanc , veruni  etiam 
cgenos  ipfos  pannofos  a divitibus  & nitido  veftimento- 
rum  ornata  inftru8:is , vìfu  ne  an  olfa6tu  dicamus  , 
perfe^riflìme  "difcernant  ; ideoque  ipfi , quampriinum 
utriquc  beri  foribus  accedane,  aut  hifee  blandiuntur , 
auc  in  illos  latrata  & furore  etiam  vehementidìmo  in- 
filiunt . Sues  infuper,  quos  alibi  commemoravimus  ' 
loo.  ) eas  optime  intelligiinc  voées  homiaum , a quibuS 
quotidie  in  pafeua  compelluntur , iifdemquo  attentiflì- 
mis  aiiribus  parenc  , fi  illorum  fint , cum  quibus  per 
arva  montefqiie  vagantur*,  caeterum  quas  ignòtas  au- 
fculcant  tedacea  buccina  editas  live  articulatas  haud* 
quaquam  fequunciic'.  Corvi  item  in  cibis  deligendis 
ita  fe  temperare  dicuncur  » ut  nonnullos  devoreht  a- 
vidifiìme  alios  vero  continuo  refpuant  , quos  faeti- 
dos  femel  perfenferint  ( § 102,  ) » Amplierà  prodcre 
certe  pofTemus,  quae  Brutofiim  allorum  cumulatifll- 
mam  hac  de  re  bil^oriam  conflarent , nifi  rem  per  fc 
fe  perfpicuam  , congefiis  velati  eorum  fa£tis , obfcutà- 
re , ut  faepe  ufuvenire  adfolet , vereremur  . Itaque 
fermocinatìonem  abfolvamus  . Q^uae  igitur  in  comme- 
moratis  animantibus  judicìa  laudavimus  plurium  notio- 
num  praefentiam  ecrum  animo  objeftam  expetèbant,  ut 
earum  una  cum  alia  vel  pluribus  collata  diferepantiam 
vel  fimilitudinem  agnofeerent , acque  inde  prò  judicio- 
rum  varietate  diverfis  aiFc£ruum  motibus  agerentur  . 
Verum  a re  qualibet  Brutis  obje^la  , quae  ipfis  prae- 

‘ fsììs 


^25S)4#ì 


il 


fens'  efir , unam  n^jnoifi  ejus  notionem  fenforiorum  ex- 
ce-rorom  ausilio  valenc  ceree  ccmiparare  ; reliqoae  igi- 
tur  riOtiones.,  qiiae  ad  cudendum  de  omntbus  jiidicium 
illis  pcflunt  .tato- cpimlari  ab  aliarum  rerum  nctionifeu> 
peti  debent  5 quae  plerumqiic  remotìffimae  eciam  quum 
il,nt  t eaedem  profeto  a phantafìae  , & memoria®  fubU- 
dio  atque  poteOrate  proiicifeuntur  dubioi  procuì  » & 
belltiis  prò  eoruni  lubito  & neceilìcace  prefto  funt . 

^ 2 22.  Hifce  itaque  exa8:is , quae  fincerum  ani- 
mae  beiluarutii  judìcium  pa:efaciunt , minus  profe£lo 
eperorum  fore  arbitramitr  poilrcmam  iUam  mentis  ope- 
rationem  iegenubiis  exh-bere,  & Brutis  eciam,  quin 
haereatniis  vtì  hiluOi,  atrribuere  , quani' Ratioemaiionem 
Dialeél'ici  vocant . Quae  irajus  iìc  in’doics , quod  offi» 
ciimi  praeclariffimis  Tuliii  {a) , & Quintiliani  (ù)  mo-^ 
nitis  eos  ignorare  non  decet  , qiii  de  rebus  philofopbi- 
cis-  difputare  ccotendunt oc  aliquam  glòTÌac  mercedem 
a dcéHs  Viris  propterea  aiTequi  po;Tè'  non  dubitane . 
Ea  vìdelicet  corantur  homiaés  , ut  ab  exploratis  rebus 
ad  cbfcura  cletegenda  grsdian.iir  ; qiiod  quidem  profpe- 
re  .cbtinent , fì  Bbi  ordinate  ronftent , et  leges  aliquot 
non  pretermktanr  , ad  quas  a natura  potius  , quam  ab 
artis  alicuius  ir' periis  i rfticuti  etTe  reperiuntur . In  cm- 
RÌ  itaqiie  re  dtbia  , qiiae  liquidis  duabus  lalcem  di- 
ilin8:ifque  notionibus  confiate  debet  nodom  folvere  , Se 
certaoì;  ejus  afTequì  ncridsm  cuique  fas  efe , fi  tertia  , 
ut  docent , aìiqna- id'ea  in  fubfidium  adfeifestur,  quae 
culli  duabus  ipfis  comparata  rei  definiendae  lucem  que- 

dam- 

(a)  Acad,  Uh,  IV.  Cup.  Vili, 

(b)  Injlitìct,  OratQr  Uh,  V,  Cap, 


^39 


I 

# 

©; 

•»^\ 

t 

o 

II 


dammodo  praeferat , & restami  ad  veri'tatém  iter  men- 
tis cflendas: . Flaec  brevi  ftyio  inQuifTe-'  dnximijs  necef» 
farinm , antequam  BrutorinTi  argumentatio  ab  eorum 
geilis  petlca  inviftilnme  vindicsretiir-. 

§ 223*,'  A-  Miìf’oriini  afta  & folertìa,  atqiie  ab  eo 
porillìfiuim  czemplo , quod  alibi  ex  Pliitarchi  hiiloria 
attigimus'  ( § P7.  ) appolire  dir|-J*iita'ndi  materiam  poiTn- 
mii-s  facile  mutuar i , Scilicet  ab  eo  mulo  qnerebatur 
qua  via  8c  ratione  adfportandi  falis'  pendere  & negocio 
fernet  liberaret:.;  dorfi  itaqiie  ìcvamen,  ciijus  defidcrio 
tcnebatur  , farcinae  impofitae  privatio  , binae  e- 
rant  in  cjns  animantis  conceptae  ideae  qiiae  alteram  , 
ut  profpere  ccnficeretiir  argumearatio  , efdagitabant  , 
nocionem  ; cujus  luce  ciim  iifdem  collatio  fieret , Se  ne- 
celTà-rius  néxus  monftraretnr . Salis  sgitur  per  aqiiam 
colliqiistio  forte  ab  eò  oneris  exueàidl  perdendique  ra- 
tio comperta  ei!‘ , quae  cuoi  levaminis  cupiditare  j §c 
farcinac  ejnidem  privacione  perbelle  neSìrebatur  . Hac 
ergo  comparata  ab  experìentia  recenti  cegnitione , Mu- 
lùs  ifìe  continuo  hujurmo'di  fyìlogifmum  confecic  „ Ni- 
„ fi  a dorfo  grav^amen  ^ quo  premer  , suferatur»  leva- 
s,  minis  delìderiuni  euplere  nullatenus  valeo  : atqui  far* 
,,  cina  exinanitur  pene  ■ cmnis  , qiioties  in  duminis  mc- 
„ dio  me  peritus  mergam  , & paulatim  delude  furga-m  : 
,,  Ergo , ut-  mihi  prò  voto  facìam  fatis  , nonnìlì  hac  in- 
„ duflria  agendum  mihi  deinceps  qua  pondus  omne 
pardatur  „ Quod  hic  òbicér  In  Mulum  animadverti- 
mus , ejufque  argumentaticQÌs  vim  eruit , vix  dicendo 
cxhibere  pcfìiimiis  - quanta  facilitate  a Lepore  acuto  & 
ingeniofo  reiiquis  ètlam  Brmis  omnibus  debeat  accom- 

mo- 


1^ 


H 

I 


ì 


& 


molari , quamprimum  fingulas  eonim  aSiones  veHt  non 
colJigere  folum  , verum  etiam  analyfis  prirnum  epe  fol- 
vere , & rynthcfis  deinde  cura  componere  . lejunum 
propeerea  ,fi/gidum,  & ingratum  efTet  opus,  fi  a nobis 
omnia  & finguii  Brutorum  exempla  , quorum  Capite 
tertio  multa  habira  menrio  efi: , in  fyllogifmorom  fchae- 
mata  redigerentur  , qui  ad  potiora  perrra£tanda  in  prae- 
fens  evocamur,  & pedagogico  morp  Comqisntaria  no- 
fìra  infarcire  merito  prchibemur, 

§ 224.  lam  i}la  , quae  in  belhiis  omnibus  mentis 
funftiones  op:endunt  fatis  prò  brevitate  , ut  arbìtramiir, 
complexi  fuimus . yerum»  antequam  prò  hilce  Com« 
mentariis  cxtrenia  vela  concrahantur , necefTum  fore  per- 
vidcrmis  nonnulla  legentiurn  oculis  atque  animadverlio- 
nibus  ex  induftria  proponere,  quae  objici  ab  indoftio- 
nibus  polTunt,  atque  àrgumentis  ab  invidia  du'Slis  plu- 
ra  inferri,  quae  plerifque  ut  adfoler  incruditis  impofita 
non  parum  exiftimationi  nefirae  fortafTe  incommodarent . 
Afguere  autem  potifiìnium  valerent,  atque  in  fpeciem 
non  modo  graviter  & copiofe  di£^a  , fed  etiam  acute 
inventa,  & fubtili|:er  difputata  yiderentur , quae  mox 
hac  ratìone  confulto  a nobis  exhibentur  ^ 

§ 225,  Si  Bruta  paris  quidem  ex  di£^is  cum  homi- 
num  indole  naturae  atque  ingenii  teneantur  , aut  omnia 
labuntur  greviOlma  maximìque  momenti,  quae  prò  Re- 
publica  & Relligione  far£Va  te^aque  tuenda  doceri  fae* 
pe  folent,aut  Bruta  decretis  quibufdam  legibus  fub- 
dantUr  neceiTe  eft  , quae  nonnifi  a confirituro  probeque 
comperto  fpiriralium  operationum  principio  proficifeiin- 
tur  omni  quidem  dubitatione  reniat.a . Sciiicet  ab  ho- 

mi- 


r 


ì 


^(  i4!  )4^ 


ì> 

minum  fpiritsli  prorfus  ingenio,quo  rum  verum  adfe- 
quttntur  ipfi  » rum  de  eodem  femel  percepto  libera  fa- 
cultare  dehberant , fuprems  colendi  Numinis  , nec  non 
legum  divinarum  humanarumque  necellìcas  adftrui  a 
Metaphylìcis  folet  ; quae  haftenus  nonniH  uni  homi- 
num  generi  fuit  a fapientibus  propollra  , eidemque  pe- 
rinde  uni  confentanea  eft  attributa . Aut  igicur  noimlfi 
per.  infcitiam  confiiirum  huc  ufque  humano  generi  cft 
ab  iis,  quorum  in  eo  regendo  fuprema  fuir  poceftas  , 
& a quibus  aiiud  animantium  Brutoriim  latillìnium  ae- 
que gcnus  ab  eadem  neceffitate  haud  effe  excipiendurn 
ignerari  maxime  dedecebat;  aut  fi  Bruta  ipfa  ab  utro- 
que  legum  praeferipto  iecrera  ab  iis  ex  indufiria  dican- 
tur  ; etiamll  aequo  cognitionis  ac  vcluniatis  munere 
gaudere  ceipfa  crederentur  ; haud  immerito  homines 
quaeri  jam  po(B?nt , fe  nimirum  tam  arft  s vìncubs  fuif- 
fe  prò  lubiro  religacos  , quantum  liberrima  eft  quidpjans 
agerrd^i  beliuarum  poEcftas , quae  fibimet  reiìftae  pror- 
fus  ubique  cernuntur,  quin  uilo  valeant  imperio  legi- 
time  coercerì . 

§ 22(5.  Sed  qui  nofeis  haec  objiciant , ex  eorum  e- 
runt  fortaffe  numero  , qui  de  rebus  ad  haec  liberaliffi- 
ma  ftudia  pertinentibus  judicare  non  pofiunt . Etenim 
quotquot  funt  in  metapbylicis  difputacionibus  diu  muì- 
tumqiie  verfati , aut  proponete  ifihaec  non  audenc,  quae 
fatis  probabilem  difficulratem  neutiquam  continere  vi- 
denrur;  aut  fi  forte  objcftis  refpondere  prò  infiiruto 
coganctir , hoc  ideo  efficiunt  magno  doftrinae  apparata, 
ut  oficndant  multo  magis  qnam  firmis  rationum  ponde- 
tibus  veritas  ipfa  confifteret , & quam  pudendum  efiet 

^ adver- 


)4'#) 


§ 


Bdv'crfariis  iìla  proferre  , qiiae  vix  ryronibiis  ve!  Iiebe- 
tioribifs  digna  ccnferennir . Quamcbrem  nobis  inprae- 
fens  fas  ile  a proponto  digredì  multo  magis,  qui  obje- 
6ìam  ditEcuketem  noa  muicum  parvipendere  ipfa  ejus 
expofirione  fiverimus. 

<5  227.  Itaque  ad  cohibendam  morum  pene  incre- 
dibìlem  foediratem  , neve  humanum  genus,  luapre  na- 
tura in  omnem  vitiorum  colìuvicm  caecerequin  procli- 
I ve,  fi  ipfinn  fibi  relìnqiieretur , cercifiìmo  labendi  di- 
fcriminl  fe  fe  faepe  coromirteret , veneranda  legum 
au^loritas  invecla  principio  efr , quiim  liomines  in  vl- 
tae  focieratem  coire  caeperiint,  quibus  horum  incertae 
nurantcfque  operationes  in  tutiilìmo  continerentiir  effi- 
ciò.  Ipn  nimirum  Rerumpublicarum  , & Prìncipiim  ian- 
fìionìbiis  fernet  nitro  fubdidere , quo  non  piibiica  fc- 
lum , fed  & privata  quies  tuto  fervaretur  , atque  cmnis 
a£ì:ionum  humanariim  honeftas  juxta  tationaliiim  natu- 
ram  longe  lateqiie  vigeret.  Hic  ìocus  quantum  ad  fcri- 
bendum  pateat , facile  quifque  vider  ; non  eli:  tamen  , 
cur  in  eo  diiitìus  immoremur,  11  Lettori s ingenio  quid- 
quam  tribucre  velimus . At  quorfum  haec  ? Scìlicet  ; 
ut  multa  praetereamus  ; hoeiinum  genus  in  omnia  fee- 
Icra  elfufum,  publica  cervìcsbus  fuis  impollta  porella- 
te , qiiam  dies  nofì'efque  formìdaret,  cui  obfequì  in 
fuae  etìam  nativae  libertatis  perniciem  curaret  > quae 
efferatam  refi-aenaret  licentiam  , quae  demum  legibus 
fapientiillniiis  fimulque  feveriHìmis  , totidem  veiuti  io- 
^ ris , fuperbientes  depravatae  indolis  motus  coerceret , 

Il  atque  ad  omnem  honellatem  inforniarec,  volens  libenf- 

que  fuprema  legum.  adminiRratione  flatuic  gubernari  k 

L ^ 


245 


I 


poEÌus , quam  perpetuo  fuorum  ferociae  fernet  exponere 
difcrimini , fi  cxleges  vivere  din  homines  fibi  relifti 
aliquando  fmerentur  . In  quo  re£Hillmo  quidem  confi- 
lio , ranietfi  plora  agnofcerenrur  fibi  pofierifque  com- 
moda , multo  tamen  majora  graviffimaque  detrimenta 
cernebaotur,  quae  efFraenibus  voluptatibus , qiiae  ni- 
miae  acquirendi  copiditati , quae  expiendae  iraeondiae 
èc  libidini  adverfabantur . Accedebant  praererea  ìnnii- 
mera  paenarom  genera  legum  csvilium  vioUccribus  pro- 
pofita,  a bonis  vituperstio , a liéboribus  perfequurio  , 
nec  minus  alia  pene  innumera  quae  eos  l'aepe  nofiris 
etiam  temporibus  comiiari  videmus , qui  utiiuati  fnae 
ac  iubito  legum  earundem  obfervantiam  per  nefas  om- 
ne  cenfent  pofi:habendim  . Quis  autem  ignoret,  aut 
quis  non  ponus  intimo  fenfu  incredibilem  difiìciiltatem 
experìatur  anim.ique  confliflum  , quamprirrsum  i is  ob tem- 
perare cogantur  ediftis,  quae»  fi  non  honeftsci  repu- 
gnent , fuaemet  tarnen  voluntaci  vim  faciunc?  Cu  us 
non  continuo  complebitur  animus  maerore  , formidine 
rerumqoe  implentlarum  arduitate , qui  live  publicas 
colat  fanftiones  » five  ipfe  pefiundec  ? Nihìl  hic  de  di- 
vinis  infiituticnihus  , ncque  minus  de  chriftianis  jiiffio- 
nibus  dicam  ; quippe  non,  ut  hominibus  Regum  tem- 
pcralium  fubditis  ufovenire  folec  , excerior  folum  le- 
gum cultus  inquiricur  , fed  is  fané,  qui  ab  inviiibili 
Legislatore  vìndicarur  fincerus , cafius  , numerifque  om- 
nibus abfolutus  ; cujus  etiam  fi  totum , vel  pars  defi- 
ciat  aliqua,  franfgrefibres  nonnifi  fempiterna  paena  pii- 
niuntur  * Quae  qiianraque  fueric  a conditis  legibus  » 
a cohibita  homìnum  libertate  in  animi  pathemata  vis , 

^ 2 fa- 


^4(  244 


""il 

facile  inteìllgi  ex  foperioribus  pofTe  vìdemus  : inde  ta- 
men  magniim  puramus  cauffae  nonrae  praeildium  fore  li 
pctendum , qui  modo  definicam  Brucorum  iibertatem  || 
perinde  aggfedimur  explanare , acque  ad  hiijufce  Capi- 
tis  propofiuim  probe  referre. 

§ ai§.  Icaque  belluae  omnes , etfi  publicae  Legum 
au^loritati  fint  haudquaquam  cbncxìae , neque  infra 
politicum  Rerumpublicarum  Corpus , ut  bomincs , con- 
tineri cenfeantur  ; quamvis  ad  ealdem  Naturalis  , aut 
ctiam  Revelatae  Relligionis  praecepta  vel  minimum 
pertinere  non  conftet , quibus  in  officio  earum  volun- 
tas  ar£tiflimG  comprimatur,  plurima  occurninc  tamen  , 
quibus  tantum  earum  mens  torqueri  faepe  folet , quan* 
tum  cohiheri  & augi  homines  pofTunt , qui  legitimae 
Regum  majeflati  cbtemperare  planeque  morem  gere- 
re  praecipiuntur  , Non  eas  autem  hic  belluas  compie- 
nti mur , quac  venatorum  infidias  quum  femper  evafe- 
rinc  > & ab  hominum  confpe£tu  acque  confortio  vitam 
fylveftrium  ferarum  more  tranfegerint , illuJ  perpe- 
tuo , prò  liberrimo  earum  lubito  , confe£tari , & appe- 
tere  » fem  centra  ab  eo  vehementiffime  refugere  con- 
fueverunt,  quoti  vel  nativae  illarum  voluptati  refpon- 
dere  apprime  fentiebant  , vel  buie  eidem  adverfa  ratio- 
ne  vim  irrogare  intima  velini  confeientia  judicabanc> 
ilJas  tamen  inselligìmus  , acque  in  difputationis  hujulce 
sfgumentum  heie  iifurpamus , quae  in  hominum  pore- 
IVatem  quoquomodo  reda8:ae  in  alteram  propemedum 
naturam  edacaticnis  epe , acque  afpcrrimae  violentae- 
que  cujufdam  difciplinac  praefidio  transformatae  viden- 
tur  etiamnum  ; non  line  maxima  item  educatorum  ad- 

mìra- 


245 


miratione.  Hifce  itaquc  Brntis  tcrrores  objicmi^tur  , 
& leges  , aut  etiam  deie^abilia  quandoqiie  praemia 
monftrantiir  » quibus  utnfque  ipfa  vel  a ferina  vólunta- 
te  revocemus , vei  delinita  in  aliorum  imperia  pertra- 
hamus  , KihiJ  porro  efì  , qnod  , tametfi  arduum  oc  ope- 
rofum  magnopere  iifdem  per  fe  fe  ilt , non  eoriindem 
ingenio  accommodari  dcmiim  videamus , atque  a ferita- 
te  in  manfuetudinem  pene  incredibilem  , hujulmodi  ad- 
hibica  legislacione  & difciplina  non  tranfeac  . Legum 
earundem  praefcrìpto  equi  videlicet  a primigenia  na- 
turae  fuperbia  ita  gubernari  moverique  fenfini  afTue- 
fcunt , ut  non  ferocientem  modo  viriiim  fuarum  impe- 
tiim  non  amplius  praefeferant  j verum  etram  quacumque 
flefti  facile  fe  finant , & faltandi  perinde  artem  ad  e- 
quitis  nutum  apptime  calleant,  fi  perito  domicori  in- 
fìituendi  tradantur . 

§ ^29.  Qais  praetera  eorum  potelt  ignorare,  qui 
reriim  naturaiium  magnam  fe  eruditionem  pollsdere  pro- 
fìtentur,  quantum  Simiarum,  & Cercopithecorum  dif- 
ferat  conditio  , & quam  difpares  hcrum  animantium  mo- 
res  fnt , quo  loco  in  lylvis  nafcuntiir  , Se  ferarum  li» 
bertate  vivunt,  ab  iifdem  , qui  aliqiiando  capti  homi- 
num  iegibus  iliico  obtemperare  compeiluntur  ? lili  nam- 
que  a Senpeoribus  nativa  callldira*e  femper  abuH  de- 
fcribuntur  ut  rapinis  , caedibiis.  Se  volupracìbus  indul- 
geant  fuis,  atque  ea  demum  cun£^a  perfequi  curent , 
quae  libertari  penitus  fervandae  quoquomodo  infervire 
pofìTe  pervident  ; centra  vero  ita  ab  incommodis  , Se  ab 
ipfa  potifUmiim  captivitate  abhorrent  , ut  multa  ioge- 
niefs  conentur  viribus,  qua  vel  hominum  mancipia 

non 


Ì46  )4-4^' 


I 


I 

I 


non  fiant,  vcl  feniel  vin^i  nexibus , ecfumque  tyram- 
ni4e  quam  citms  folvantiir;  hi  aucem , quaniprimum 
minas,  verbera , iaediam  experti  quandoque  fuerint , 
praeceptorum  imperiis  tam  bene  fubiiciuiuur  , ut  nihil 
pene  fit  ex  moribus  , Se  aébionibus  hominum  vel  ma- 
xime arduum  atque  periculofum  , quod  ab  ipCs  aequa 
fedulitace  & imitatione , veluti  ad  eorundem  naruram 
accommodatiffimum  , non  efneiarur  » Nempe  ad  omni- 
gcnam  falcar  di  difciplinam  inlHrutionibns  , & fuftibus 
flmui  comparantur  , numerofe  choreas  agunt , equitan- 
di  , habenas  regsndi,  Se  canes  , quibus  plerumque  infi® 
dent , quocumque  convertendi  arsem  addifeune  , atque 
cmnes  (ut  multo  plura  filentio  praetereamiis  ) ad  gyn»> 
naftices  exercicium  cationes  firma  adeo  fervane  mirum 
in  modum  memoria  , ut  non  ira  cxaéle  tantundem  abfol- 
vendum  expeftari  ab  iis  vel  javenibus?  vel  adclefcen- 
ribus  force  vaìeret , qui  in  Iphebiis , five  in  publicis 
urbium  celebriorum  Gyonafiis  ad  fingulas  equefìres 
quotidie  inftirui  artes  folcnt  ; quibus  caeteroquin  nec 
liberalius  deeft  magifterium , ncque  praeclarior  ad  ea 
perdifeenda  perfuafio  „ De  rebus  ab  obvìa  experientia 
pecitis  fermonem  ducimus  » neque  preinde  legentium 
fidem  quum  fallere  ulla  ratione  queamus , alrcram  con- 
tinuo anìmadverfionem  proferre  hoc  loco  tempeftive 
monemur.  Urli  fcilicet  omnes  fune  nobis  ad  fcriben- 
dum  aeque  propolici  2 quorum  tam  agreftis  ? ferox  # co3?- 
pulenta  2 Se  ad  omnem  operationem  impar  videtur  effe 
natura,  ut  arte  hominum  , & Jegibus  ceerceri  non  pof- 
fint:  ipfi  nihilominus,  quamvis  ingenti  corporis  mole  , 
Se  viribus  a natura  centra  eorundem  hominum  vires  in- 

ftru- 


247 


flru£H , admirandum  praebent  fervitutis  fpecimen , il- 
malque  fpeftatoribus  oble£lamentuni . Etenim  pedibUg 
ifti , & toL'o  perinde  corpore  creali  falrare  , atque  ia 
gyrum  agi  fiib  du«5lnris  imperio  fa^pe  in  piiblicis  vili 
lunt  compitis  urbium  noftris , atqiie  plateis  ; baaulis  de- 
inde innixi  progredì  , pileum  a capite  ducere,  & more 
nofìro  adfentes  falurationibus  profeqiii  , corpus  mira 
prcrfus  raticne  , circulatorum  inilar  , ccntorquere  , alia* 
qiie  perfìcere  militimi  cvolutionibus  liixiillima  : quae 
prcfcfì:D  omnia  haudeorum  propria,  & ufìtata  fuilTent, 
fi  fuae  tantum  libertari  confulentes  in  ipecubiis  mon- 
tinnì  , aiit  infra  nemora  latuìiTent.  NihiI  autem  elicere 
atrinet  qoantopere  Brutorum  animus  variis  hifee  exer- 
citationibiis  torqueatur  : ipforum  quippe  lamentabiles 
voces  , Se  quos  edunt  faepe  clamores,  atqiie  inanes  in- 
fuper  ad  lefifiendum  conatus  quid  fané  fibi  velie  por- 
teifdiint , qu-am  invita  omnino  ad  eas  funefìones  volun- 
tate  pertrahi  , atque  ingenti  angore  illa  idcirco  dive- 
xari  ? Nullum  ergo  difcrlmen  intcrcedic , linde  Bruta 
nec  alienae  vi,  ncque  legtbus  fubdi  jiue  dicantur  ; ipfa 
quinimo  muito  deterius , quam  hemìnes  patì  foleant, 
Domincrum  imperiis  abfque  judicio,  cmniqoe  humani- 
tate  prorfus  abje^la  , mancipiorum  «ut  damnarorum  ritu 
plerumque  gubernentur. 

§ 230-  Cur  ipfs  vero  civiles  leges  non  seque  ut 
hominibiis  fervandae  fiatuannir , ncque  iìla  probide  in- 
fra politicum  corpus  cenfeiida  fore  exifiimaverint , qui 
cmnem  publica  au6ìorirare  juri^priìdentiam  condìderc; 
cur  iifdem  quoque  fupremi  Kuminis  cumpriniis  cultus , 
& quaecumque  ad  iilud  iprum  funt  facra , Se  caeremo- 


I? 


f 


niae  ncquaquam  proponantur , rcs  e{^  profe£ì:o , quae 
noftrum  piane  excederet  inftirutum  , fi  eam  prò  dìgni- 
tate  perrra£ì:arc  dcberemus . ìfiiufmodi , qcas  nunc  atci- 
gimus , inrer  fe  ccnfertae  inquifiriones  plura  quidem 
efFlagitant , quae  fapientiores  tradunt , eaque  firmiflimis 
demonflrant  argumenris,  tum  Metaphyfici  , tum  Theo» 
logi  , tum  lurifconfulci  fuperiorum  , ac  nofirorum  tem- 
porum  ferme  innumeri  ; a quibus  tamen  fi  fummatim 
poriora  delibayerimiis  , Se  jam  prò  munere  nollro  heic 
friCàs  luperque  fecifTe  putabimus , & iis  etiam  ìucem 
conciUabjmus , qui  deinceps  ubericri  flylo  de  iil'dem 
forte  erunt  difputaturi . 

§ 25  r.  Pervulgatum  , ac  celeberrimum  primo  Me- 
taphydcorum  dogma  efi: , fubfiantias  , quae  de  cogitan- 
tium  lunr  genere  , dum  aliquid  prò  fuse  fpiritairs  na- 
turae  facuhate  agunt , ea  perpetuo  lequi  niorum , ut 
ajunt,  principia,  quae  funt , juxta  fcholariim  eifara , 
in  rati(  ne  fuarum  notionum  , five  idearum , adacquata  ; 
atque  eo  fe  fc  deferri  quodammodo  finere  , quo  verge- 
re fuadet  ipfa  animi  cogiranns  virtus , five  confiicutio» 
Hmc  rlte  infcrunt  illi,  unicuique  cogitanti  prò  fuae 
menris  ftatu  definitam  fore  agendi  rationem , atque  in- 
de ingeniorum  omne  , latifiìmeque  patens  diferimen  pe- 
tendurn  effe  decernunt  Ea  efi:  aurem  cuilibet  adacqua- 
ta idearum  vis,  quae  ejufdem  ctgirantis  ftacuì  refpon- 
det  : qoarc  qui  majorem  noncnuin  ncxum  percipiunt, 
nec  adeo  ar£l:is  , ut  alii  plures,  idearum  inter  fe  con- 
fertarum  coercentur  limitibus,  amplioribus  irem  viri- 
bus  ad  agendum  diffenduntur . Hoc  ipfum  inter  homi- 
num  finguios  haud  raro  ufuvenire  quotidie  cernimus, 

quo- 


o 

© 


fi 


quorum  nonnulli  ftupido  tardoqiie  ingenio  defipientes 
pauca  , qoa.edam  fé  . fe  intelligcre  òftcndunc  , eaqiie  ita 
jejane,*  ut  nonnifi  eorum  viciniores  tantum  connexio- 
• nes  .hauriant , aiii  vero  vel  longiores  caufas  rerum  vi- 
deant,  confequutiones  pene  innumeras  , harumque  in- 
viceli ordines  piane  afiequantiir , caeterofque  antece- 
dant.  lllud  eiiam  ad  rem  nofirani  pertinere  jure  fua- 
.demur,  iit  alterum  ftatuamu^  afiertum , cujus  veritas 
tam  Pniiofcphorum  , qoam  Theoìogoium  calculis  con- 
firmatur*,  nomini  vidoiicet,.  nifi  per  fummam  vim  fu- 
prcmamqiie  injuriam  colendarum  legum  neceffitatem 
imponi  cui  nequo  earundem  praedara  fic  dignitas  & 
ihonefias , neque  comperta  vìdeatur  cfficlcrum  fuorum 
ea  cum  legibus  ipfis  ; quae  vulgo  proportió  nuncupa- 
tur  « 

§ 232.  Reftat  igìtur  ex  hifee  brevi  calamo  animad- 
Verfis,  ut  germanis  Philofophiae  praeferiptis  Brutorum 
fpiriraie  ac  operofum  caeceroqui  ìngenium  a divinarum 
liumanarumque  ci  nfiitucionum  negocio  omni  quidem 
jure  excipiamus  , cujus  tanta  non  eft  amplitùdo , quan- 
ta in  fingulis  viget  heminibus  , quibus  ea  omnia  cufio- 
dienda  praefcribuntiir  . Ifii  ergo  conqueri  imrr.erito 
prorfus  valcrent , fi  forte  adverfaiiorum  nofirorum  obje- 
^is  adfentirentur  ; ac  propterea  nec  rei  aequitas  patituc 
ipfa  , ncque  refta  ratio  fuadet , ut  & qui  Brutorum  li- 
bertari per  Vim  profiigandae  ftudent , morali  , ut  ajunt  , 
legum  neceflìtari  fubjiciant , & homines  centra  ab  ea- 
rundem  obfcrvantia  ideo  jye  debeant  excipere,  quod 
ipfa,  quemadmodiim  homines  iìdem  fpiritali  principio 
agantur,  6c  vigeant  » Haec  qùidem  fummatim  . Multo 

nia- 


« 


2 50  )4«^ 

infeste 


? majcra  tamen  difputanda  centra  propofitam  difficultatem 
If  fupereffenC  modo,  il  ex  inilituto  emnem  fermocioatio- 
nis  hujufce  matoriam  exhaurire  quodammodo  voìuiiTe- 
mus  ; quod  quidem  adeo  nobis  praecavendum  vidcba- 
tur  , quantiim  Scripteri  cuiiibet  eiì:  fedulitate  emnimo- 
da  connicendum , ne  a propoild  ilnibus  rsimium  digre- 
diatur  , aiit  in  aliena  jura  fe  immifeeat,  quae  vix  prò 
re  nata  traviare  deberet , rerum  dioendarum  foiummodo 
neccilltate  pofeente . 

§ 233.  Nunc  igitur  ilngulis  Commentarìcrum  no- 
ftrorum  expletis  Capitibus  illud  abfque  fermcnis  vitio 
praetermittere  proiiibemur  , cujus  epe  in  unum  veluù 
centrum  non  inccncinno  ratìonis  ordine  univerfa  colli- 
gantur.  Porro  credibile  cumprimis  non  efl:  Iicmines, 
qui  faecula  nobis  cognita  tota  aeternirate  praecefleriint , 
@ quum  de  Brutorum  fpiritali  natura  unanimi  pene  fenfu 
di/Teruere  , adeo  vel  antiquitatis  vei  cemmunis  fapicn- 
tiorum  de  iifdem  Bruris  judicii,  vel  gloriae  fuae  ne- 
gìigentes  fu i iTe  , ut  non  ea  litteris  coniìgnarent , quibus 
& fuae , & fuorum  famae  confulerent , fi  non  faniori , 
minufque  accurata  philcfophia  prò  Bellusrum  ingenio, 
& llrnìli  cum  heminibus  natura  calamum  acuiiTent. 
Porro  Sapìentiffimi  Viti  qualcs  ab  erbe  pene  condito 
ad  ufque  ncftra  poilrema  faecula  patefecimus  Gap.  I. 
nihii  ferme  habere  antiquius  potuenint,  quam  iìla  fun- 
ditus  ìnveftigare  (ubi  ingenio,  iltteris , & otio  abun- 
daverìnt  ) quae  phiìofophica  animadveriìone  pluribufque 
experimentis  tota  conflant;  quam  vetuiì-aris  monimenca 
colligere  , ferìoque  perpendere  majorurn  placifa  , eaque 
demum  prebare  , èc  doccorum  pofleiicati  commirtere  . 

Quae 


Quae  certe  omnia  perf^cifTe  fingulos  Scriptores  prae- 
fumamus  oece/Te  efl  ^uos  juxta  temporum  ratìonem  If 
accurate  iaudavimus  de  lirutorum  anima  centra  Peri'-  lè 
parctjcorum  nec  non  Carteiìanorum  dogmata  fcribenCes  , 

Sed  quid  ego  iH:a  perfequor , aliaque  exinde  duobus 
elucubrata  lequentibos  Capitibus  Secundo  &.  Tertio  ar 
gumenta,  quiim  minoris  illa  fine  ponderis,  fi  cùm  re- 
liquia comparenrur  , quae  ab  intima  beliuarum  natura 
fufe  pecìvimus  ? Conilat  nimìrum  , belluas  omnes  in  fe 
habere  quaccumque  in  erganizata  hcminiim  machina 
fenfus  atque  irritabilitatis  dicuntur  origines  ; quorum 
praeterea  ea  efì:  fìruéluraj  Se  fibrariim  facultas , ut  ex 
animadverfionibus  Georgii  Baglivii  ìnter  utrofque  viven» 
tes  nollum  intercedere  pofTe  idcirco  diferimen  facili 
negecio  Se  atcencione  coiligatur  (5  131*5  132»^  133,), 
Fibranim  itaque  Se  mufeuiorum  elateres , Se  fernet  ccm- 
trahendi  in  utrifque  poteftas  cum  irritabilitatis  robore 
mir.fice  conjunéla , quemadmodum  cerporis  valetudini 
tuendae  maxime  profunc , ce  finguìis  animalium , quae 
vitae  dicuntur  , fun£ì:ionibus  opitulannir  ? ita  etiam  in 
eorundem  animantium  pernicìem  vertantiir  necelTe  eli , 
quamprimum  veì  minimum  aliquid  mollìffimis , delica- 
tss,  Se  admedum  irritabilibus  fìbrillis  admoveatur  , quod 
acre,  Se  veneficum  ut  quequomodo  (g  137.)  quae  qui- 
dem  tam  late  a ncbis  funt  Capite  IV.  dìfputata , ut  fu* 
pervacaneum  quìfquis  merito  arbìtraretur , fi  iterum 
propofita  jani , Se  fatis  demonftrata  quodammodo  reco- 
fta  hic  leftorìbus  objiceremus  . Si  ergo  fenliim  Bruto- 
rum  anima  tam  in  Jucundis , quam  in  invitìs  corporis 
immutationibus  percipit  ($  I4<>.  )?  ab  cedem  quoque 

ha- 


^^SfeéSt=!fe:5=! 

m habcre  illa  debet  in  fe  principio,  ut  fenfu  afficiatur  ac 
immntecur , tum  renim  omnium  cognitione  potiatur 
(5  *47*)*  eociem  igitur  fonte,  unde  in  belluis  fc-n- 
fus  dimanac  omnis,  non  a praeclariflìmì  Wclfii  argu- 
mentatione  iblum  ($  148.)  verum  etiam  ab  aequo,  & 
legitimo  rationis  nexu  proficifci  debet  cur  dicamus , 
eafdem  fentire  Se  cc  girare  fimul , & intima  etiam  fua- 
rum  cogìrationum  confeientìa  poUere  ; Iflud  autem  co- 
gitandi  principium  in  Erutis  omsiibus  fpiritale  effe  om- 
nino  alibi  oftendimus  (g  152.  § 153.  § 154.  J 155.)* 
Eorum  propterea  fpiritale  vere  effe  ingenium  Uve  ani- 
mam  afleramus  cportet  , qiiae  percipere  quamplura 
(5  -*4-  5 213.  § 116.  § 217.  ) quae  de  perceptis 
judicare  ( § 218.  § 219*  § 220.  § 221.  ) quaeque 
demum  ex  utrifque  inferro  alia  multa  live  homi- 
num  more  ratiocinari  (§  223.)  non  admodum  jejune 
dilTeruimus  quantum  Commentariorum  ncceffitas  cura 
fancita  brevitate  copulata  expetere , & fibi  jure  veluti 
proprio  vendicare  videbatur . Nihil  ergo  mirum  fapien- 
ti  cuipìam  erit  prefetto  futurum  , fi  doftiores  homìnes 
abditioris  philofophìae  luce  perfuli , & iì  etiam  noftro- 
rum  temporum  (nedum  retroa£lis  faeculis  celebratillìmì 
& naturae  totius  feientìa  praeftantillimi  ) qui  nobìfeum 
faepe  hac  de  caufTa  , tum  de  aliis  permultis  colloquun- 
tur , hoc  unum  ipfum  firma  ampleSrantur  perfuafione, 
quod  venerandae  Majorum  ncftrorum  meritò  placuic 
antiquitati , quod  confiantìilimis  in  univerfa  Brutorum 
opera  animadverfionibus  mirum  in  medum  cohaeret, 
quod  demum  vel  ipfi  alcioribus  myfieriis,  Se  feientia- 
rum  inflitutionibus  deflituto  vulgo  adridere  & proba- 

tifli- 


if 


il 


^53  )4#) 


n 


© 

il 

I 


tiflìmum  effe  videtur  , quum  inter  Bruta  verfatiir  quo- 
tidie  varii  generis,  eaque  vei  ad  foìatium , vei  ad  o- 
pem,  vei  ad  luctum  arte  & patìentia  inftituere  cona- 
tur . Quid  nam  quaelb  de  iifdem  vei  agreitior  exifti- 
mare  videtur  plebecula , quum  faepe  ea  alloquentia  fibi 
tot  figiiis  ìntiietur  , quum  corum  aftus  , aiFe£ì:us  , aliaque 
infinita  pene  planeque  miranda  concemplatur , quae  vei 
rudiorum  hebeciorumque  hominum  vifum  praeterire 
non  pofTunt  ? Ita  cum  iifdem  agere  ipfa  apparec , ac  il 
cum  caeteris  hominibus  mifccretur  fibi  fimilibus , quibus 
ingenium  & cogitandi  iatiilìmam  elle  facultatem  ex  in- 
tima (uariim  operaticnum  mentis  confcicncia  nullatenus 
dubitar . 

Haec  ha£lenus  elucubrata  eò  demum  fpe£ì:are  nobis 
modo  vifa  funt,  quò  cudendi  Operis  totius  nofìrum  fe- 
rebatur  confilium,  quum  horis  tantum  fubfecivis  prò 
fpiritali  Brutorum  Anima  Commentaria  haec  ad  ungiiem 
perducere  potuiiTe  ccgitavimus . Illud  unum  nos  tecreat» 
ecrumdem  ope  celeberrimae  huic , perfedae  jam , 
difputationi  caetens  nos  aditum  philofophis  aperuilTe, 
unde  mclicra  multo  ad  Litterariàe  Reipublicae  commo- 
dam  deinceps  afFerantur  in  liicem  omnium  , fi  forte  haec 
non  tam  bene  elaborata,  expolita  fiat,  atque  illufirata, 
quantum  rei  graviras,  atque  difficulcas  expofcere  per  fe 
fe  vidcbarur , 


FINIS 


IN- 


Je'ì 


INBEX  CAPITITI 

L 


I 


CAPUT 


Teripitteticorum  circa  Belluarum  nìtimmn  fentet^^ 
ila  cum  unanimi  omnium  Philojophornm  conjenfu 
compatatur  9 qui  eam  fpìritahm  ej]e  conftantrr  falJi 
i flint . 

CAPUTI!. 


Tothis  humaui  generis  omnium  temporum  fuffra- 
Jf  gatur  confenfus  ^ quum  de  immateriali  Brutorum  co^  ^ 

<B  gnitions  iufihuitur  inani  lìtio , ' @ 

lì  ^ ^ j 

(fiS  Sii 


CAPUT 


IIL 


Quid 
mam  omnt 
demoìi^rave 


id  Hi  praefandum  ejjet , qui  Belluarum  anU  I 
nni  Jenfu , ^ ratioue  carere  vellent  dilucide  | 


CAPUT 


/ 


IV. 


Brutorum  oporationes ■>  fdf  quae  ipforum  animales 
dicuntur  fun&iones  cum  germanis  Jenfus  , ntque  irri*  L 
tahiììtatis  notionihus  umverfis  receptìs  conferuntur  \ | 

Il  atque  inde  ad  adfruendum  ecruudem  fpiritah  princi*  ^ 
$,  pium  pVQgreditur  Qratio . \k 

I-  CA- 


ì:kn. 


\3. 


«->K-55 


»Bnig>—lj>Ì8j^l 


CAPUT 


V. 


Ouaecumque  a Briith  eduntur  Jìgna  vocìhus 
at  thus  , alùfque  dolorìs  aut  voluptans  argumentis 
ram  tu  ipfis  fenfatlonem  fieri  decefuunt 

CAPUT  VIo 


wcìhus  t eju»  ! 

'gumentìs  ve»  I 


Erutorum  phantafia,  memoria^  de  rebus  perceptìs 
judicium  , argumsntatìo  eandem  conficiunt  demon» 
firatìonem  , quae  omnem  Commenturiorum  rationem 
ahfolvit . 


% 


pg 


EXGUDEBAT  FLORENTIAE 

CAJETAN.  CAMBIACI  RECIUS  TYPOG  R A P M O S 

ANNO  MpCGLXXVL 

PR  AESIDU  m'fACULT  ATE,  1 


I 

© 

I 

ìt 


Errata  » 


Corrige 


Pag.  ip.  verf.  24.  progref- 
fus  Idolatriae 

progrefTa  Idololatriae 

Pag.  37.  verf.  25.  artifìciefa 

artjfìcicfa 

Pag.  53.  verf.  ly.  deineep<? 

deinceps 

Pag.  6y»  verf,  zi.  fubjjcjuiit 

fubjicinnrur  , 

Pag.  75.  verf.  1.  excrnatum 

exor  a rum 

Pag.  7<?,  verf.  5.  infe£l:etor 

infe^letur 

Pag.  i2F.  verf.  28.  non  fiunt 

non  funt  ? 

Pag.  13^  verf.  13.  ventientis 

fencìcntis 

Pag.  144.  V.  ukim.  quolibet 

qililibeC 

Pag.  176.  verf,  18.  rapucium 

rapaciiim 

Pag.  ipp.  verf.  18.  § 71. 

§ 7'“  ■ 

Pag.  20$.  verf.  12.  ilia 

illa 

Pag.  233.  verf.  28.  ea  , 

, & 

Pag.  24®.  verf»  af.greviffima 

graviiUma 

s5)« 


r 

I 

I 

© 

I 


If 


' -»4>=«?9rf>'rr;sìs^; 


M 

tl