Skip to main content

Full text of "De hermenevtica vera et falsa ad 2. Petri. I. v. 20. 21 ... sub praesidio ... Baltasaris Bebelii"

See other formats 




THE 

WILLIAM  R.  PERKINS 

UBRARY 

OF 
DUKE  UNIVERSITY 


Rare  Books 


Q.  D.  B.   V. 
DISPUTATIO    THEOLOGICA. 

HERMENEVTICA 

VERA  ET  FALSA 

<iAd 
2.  Petri.  I.  v.  20. 21. 

$UAM, 

SPIRITU  SANCTO  ANNUENTE 

SVB  PI^^ESIDIO 

V  I  R  I 

Plurimum  Reverendi  Amplifiimi 

atque  Sxcellentifsimi 

DN.  BALTASARIS  BEBELII 

SS.  TH.  D.  ET  PROF.  ORDINARIILONGECE- 

LEBERRIMI ,  SUMMI  TEMPLI  ECCLESIAST^  ET 

COLLEGII   WILHELMlTANt    INSPECTO- 

RIS  GRAVISSIMI. 

Dn.  Patroni,  Praceptoris,  atque  Pro- 

motorisfuiomnihonoris  &  reverentiae  culcu 

devcnerandi 

In  inclyta  Argentoratenfi  llniverfitate 

Publice  defendendam  faftyit 

Addiem  Z    ^WHarfi/ANNO  M  DC  KXXVI.hor  locqjconf. 

JOHANNES  DANIEL  BUCH  MOENO  •  FRANCOFURT. 


\ 


<ARGE7^jT0RATit 
TYPIS  JOHANNIS  WEL^rll. 


\ 


r* 


(0 


JL  J.  J.  i.  X  J.  J 


«I  j;  1 1  'f  ^-  '^  'f  'f  'f  '«|-  ^  *f  '«I  c|  -f  fy  '^  fy 
I.  JSQ.  T>.  Nj.  C. 

De 

Scripturae  authenticeexplicandae  principio 

&  regu.la  yera  &  falfa. 

Raefentidifputatione  deScriptur*  ah~ 
thcntice  explicandaprincipio  &  reguU  dijfcri- 
musi  quandoquidem  nobifcum,  DEO  volcn- 
ce  ,  conftituerimus »  de  claflicis  quibusdam 
fcriptura?  di&is ,  eorumque  fenfu ,  cum  adver- 
fariis  noftris»exmenteantiquitatis  difceptare. 
Adverfarii  illi  noftri,  fi  quofcripturae  di&o  ur- 
gentur » appeliant  vulgo  ad  explicationem  Ecclefiae  fuae » &  con- 
fenfum  antiquitatis,tanquam  genuinus  fcripturae  fenfus  non 
fit»  nifi  is  > quem tenuit  & tenet fanclamater  Ecclefiaicujus cft /'«- 
dicare  de  verofenfu  &  interpretatione  fcripturarum  fanttarum, 
aut  ctiam  unanimis  confenfus  Patrum  :  quae  verba  funt  feflionis 
quartaeConciliiTridentini.  Confonaiis»  quae  in  Profeflione 
fidei»  a  Pio  IV. edita»  continentur.  Quid  huic  principio»  &  re- 
gulae  huic  explicandae  icripruras  tribuendum  ;  &  quod  contra 
fit  genuinum  principium»  &infallibilis  regula  fcnsus  facri  in- 
dagandi » &  percipiendi » prius  oftendemus ,  &  praefenti  quidern 
diftertatione  Academica ,  quam  adfinguloruui  di&orum  expli- 
cationem  defcendamus :  Deus  mentis  noftra?  noiSis  oculos  ape- 
riat ,  ut  videamus  mirabilia  in  lege  ipfius!  Amen ! 

A    *  izUt 


t 
Prooemium, 


(4) 


II.        y         §.  i,     Ut  autem  de  fenfu  propofiti  thematis  noftri ,  de- 

Diftinttio-  que  ftatu  controverfiae  clarius  conftet >  fingula  ejus  verba  prius 

nes&expli-  erunt  explicarfda  :  fubjectumeft  :  ftriptura,  nempex*]'  ifo;^ 

cationes       fic  di&a » quam  Deus  fandtis  amanuenfibus  fuis  >.Prophetis  & 

termino-       Apoftolis,  di&avit;  eam  ipiam  ,  quam  Petrusz.  Epift.  I.  zo  vo- 

rum.  cat  Tfxxpvretxv  yfxyvt '  Propbetiamfcriptura  ;  quo  nomine,juxta 

quid        Lorinum  »  omnis  divina  (cripturacenferi  acdtci  potejl;  quia,  ni- 

Vropbetia.    fi  Deo  dictante  ,  myfteria  ejus  fciri  nequeunt ;  quidquid  autem» 

ntfiDei  potesl inflinclu  ftiri,  Prophetia  esl.  Audfcore  Gregorio  M. 

homil.  I.  in  Ezech.  confer  Cornel.a  Lap.  Comm.  ad  I.c.  Pet. 

&  D.Gerh.  I.  c.     Notetur  fimul»  quod  de  iis  pra?cipue  locis 

fcriptara?  fermo  nobisfit,qua?  continent  myfteria  captum  no- 

ftraerarionistranfcendentia,  prarfertim  fiacceditdidtionisdifE- 

cultas, 

Authentica  §•  }*     Authenticam  interpretationem  eamvoco,  qua?  con- 

intcrprctatio  formis  eft  menti  SpiritusSandii.adeoque  genuinum  proponit 

fenfum ,  fpecie  non  diverfum  ab  eo ,  quem  Spiritus  Sanctus  in 

corde  habuit  > cum  verba  ifta  di&itaret,  quemque  ille  vult  a no. 

vrlhvris:     bis  quoque  apprehendi.  z.Pet.  I.  20.  vocatur  farhvan  Explica- 

tio  >  refolutio*  ab  hnxvw  rtfolvere »  explicare  ifenfumeruere ,  fi- 

cut  Chnftus  in  parabolis  hactenus  locutus ,  fuis  difcipulis  peten- 

tibus  Ixsavs  txvt»  omnia  expiicabat.  Marc.  IV.  34.     Dividi- 

turibidemlocorum  ItiVwt/?  \x\  IPlxv  propriam  ,  &  propria?op- 

pofitam  $zoTvd>?ovy  divinitus  infpiratam*  feu  divinitasinfpiratar 

conformem.    Propria  fic dicitur  non  a  fubjetlo  >  cujus  ifta  inter- 

pretatio  eft  ;  fic  enim  omnis  ea  explicatio  erit  propria  i.  e.  a 

mente  divinaaliena,qua?abaliquohominefingulari  proficifci- 

tur;  i.e.  noneiitpropna  ;  Nam&illainterpretatio>feuexpli- 

catio  ab  hominibus  quibusdam  fingulis  proficifcitur  >  qua?  cum 

divina  menteconvenit  j  fed  a  modo*  qune  aliud  principium»quam 

divinum  ,  habet;    &  nextim  fubjecli  cum  pra?dicato  alium» 

quam  rei  natura  permittit.     Unde  pater,  qua?  fit  propriae  oppo- 

fita  Wlhvo-is  >  n*mpe  ea  >  qua?  conformis  eft  menti  divina?  >  &  to- 

tam  Ecclefiam,  imoomnes  homines,  obligat,  ut  apprehendatur 

&  probetur. 

principium  :  $.  4.     Principium  hujus  lTt\v<nas  rationem  iftam  voco> 

unde  explicatio  primum  proficifcitar  ,  &  in  quam  ultimato 

etiam 


(5)1 


etiam  refolvitur  >  ita  utcertus  iim  > me  genuinum  fenfum  appre- 
hendifle.  Hoc  principium  dividi  poteft  in  perfonale,  &  reale 5 
Perfonale  ftacuimus  elle  Spiritum  San&tim,  eum  ipfum  ,  qui  perfonale, 
Prophecasquondam,&deinde  Apoftolos  ita  arTlavic,uc  noti 
nifi  divina  oracula  fcriptis fuis  committerent.  z.  Pet  I.  Reale  cre.  rcaic. 
dimus  eile  ipfamScripturam  facram,  fuaemet  ipfius  explicatri- 
cem.  f.  zi.  eamqueinlegicimo  fuoufi»  conftitutam  ;  funr  enim 
certi  quidam  modi ,  quibus  cra&anda  illa  eft ,  ut  fuam  ipfa  men- 
remaperiacin  locis  hincinde  dijficilioribtts  (JWohto*?,  z.  Pec.  III. 
16.)  intelleclu.  HilariusprologoinPfalmosvocacclaves  ;  N«w 
liber omnis ,inquiens, fimilts eli urbi pulcbra Mt%magn* ,  cui  ades 
tomplures  tdiverfa%fint ,  quarum  fores proprtu clavibusdiverfisfo 
elaudantur  :  qua  cum  unum  in  locum  congefia  permixtaque  (int- 
volenti  unamquamfc  adem  aperire  >  maximam  ignaro  afferant  dif~ 
ficultatem ,  ut  claves uniuscuiufque  adis  inveniat :  fitque  aut  fa~ 
miliaru  fcientia  cognitam  clavem  cito ex copia  ilia  congefia  in  u- 
num  varietatu  eligere ,  aut  ingentts  laboru  aptam  aut  congruam 
clavem  aptriendi  uniuscujufque  adibus  invenire  :  quia  ratto  (7 
qnditas  non  finat  >  »0»  fuas  claves  clauflrts  difparibus  coa- 
ptare.  &c,  f.  m.  $$8.  Finis  harum  clavium  ,  feu  regu? 
larum»eft  >  aperire  mencem  Scripcuras  facra?  >  nt ,  quia  di- 
ftum  non  ambigitur,  quatenus  diftumfit  poflit  inteUigt  i  qua?  ejus- 
dem  Patris  verba  funchb.  V.  deTrin.  f.  m.  f?. 

§.   {      Exdi&ispacecchefisnoftra>&|ftatuscontroverfia?,        ---• 
nempehic  :  An Spiritus Sanclus  fitprincipium,& Scriptura  fa-  Stattu  Con- 
cra  ipfa  regula  facras  itteras authentice  ->feu ad mentem  divinam  troverfi*: 
erplicandi  ?'  Noftrates  affirmanc  >  uc  colligi  poteft  ex  Form. 
Concordia?  Epic.  p.  m.  770.    Ec  declar.  p.  m.  632.     Poncificii  Scntenti* 
fiegint» uti  poteft deduci  ex  SeiH  IV.  ConciliiTridencini  fdpe- 
riusta&a,  hic  pleniusrecenfenda>fancaucem  veiba  haec  :  Sacro- 
fancla  Synodm  ad  ccercenda  petulantta  ingenia  decernit ,  ut  netno 
fm  prudentie  innixus ,  in  rebusfidei  &  morum ,  ad  adificattonem 
dotlrina  Cbriftiant  pertinentium ,  Sacram  Scripturam  ad  (uos  fen- 
fus  contorquesicontra  eum  fenfum><\uem  tenuit>&  tenet  (anfta  ma- 
terEcclefia>cMjus  eftjudicare  de  verofenfu  &  interpretatione  Stri- 
pturarum  fitnftarum ;  aut  etiam  contra  unanimem  tonfenfum  ?a- 
trutn  >  ipfitm  Scripturam  fatram  interpretari  audeat  :  Etiamfi 

A     |  bu\uf- 


(<nS 


buiufmodi  mterpretattones  nulio  unquam  temporeinlucem  e&en- 
da  forent.  Ita  Tridentini  loquuntur.  Et  Pius  IV»  in  Piofef- 
fione  repetit  :  Sacram  fcripturam  \uxta  eumfenfum*qucm  te- 
nuit  >  (?  tenetfantla  mater  Ecclefa,  cujus  eiljudicare  de  vero  fen- 
fu ,  &  interpretatione  facrarum  fcripturarum  ,  admitto > nec  eam 
unqitam*  nifi/uxta  unanimem  confenfum  Vatrum  dcctpiam,  & 
interpretabor. 
oppofit*.-  §•  6*     Dtcas  :  ^on  v^etur  e^  *nteL'  fententias  Evan- 

gelicorum  &  Pontificiorumdifcrimen>quandoquidemfenfus> 
quemSpititusSan&us  per  fcripturasexponit»  poffitquoque.ef- 
fe  iile  ipfe  fenfus ,  quem  tenuit  >  &  tenet  fancVmater  Ecclefia, 
& approbant  Patres  in explicanda  fcriptura  invicem  confentien- 
tes.  fy.  Fieri  quidem  poteft»  ut  Spiritus  San&i  i-e.  genuinus 
fenfus  fit  ille ,  quem  Ecclefia  etiam  Ponttficia>  &  Patres  unanimi 
conlenfu  tenent  >  principia  tamen  >hinc  Pontificiorum  >  inde 
Evangelicorum>nonfuntuniusmodi  :  Nam  principiumEvan- 
gelicorum  eft  harmonia  fenfus  explicati  cum  fenfu  fcripturae 
facra;  fecundum  regulashermeneuticastra&atae  ;  Contra  Pon. 
tificiorum  principium  eft  harmoniafenfuspraetenficum  mente 
feu  explicatione Ecclefia?  &  Patrum  nonnullorum.  Principium 
igitur  fenfus  divini  quoad  ipfos>  &  perfonale  quidem>  eft  Eccle- 
ua  ,  reale  veroconfenfus  Patrum. 

§.  7.  Quae  ut  explicatiusdicantur&intelligantur>fci- 
endum  eft,  quod  vox  Ecclefia  apud  Pontificiosambignedicatur  , 
velenimintelligiturEcclefiaiynthetica>vel  reprarfetativa  in  con- 
ciliis.velmonadica.i. e.folusPontifexRomanus  :  Et fynthe- 
tica  quidem  iterum  vaneaccipitur;  velenimdenotatCatholi- 
ca  m  Ecclefiam,  (lcut  per  uni  verfum  orbem  difperfa  eft ,  &  quos- 
cunque  fideles  comple<5titur;quo  fenfu  accipiunt  illi  >  etiain 
Pontificii  >  qui  Romanam  fuis  limitibus  circumfcribunt  >  & 
non  nifi  partem  Catholicar  eam  agnofomt  i  vei  fignificat  parti- 
cularem  Romanam  Ecclefiam  ,  ficut  ea  quorundam  opinione 
cenfetur  Mater  >  Caput>  Magiftra  omnium  Ecclefiarum  j  vel  de- 
nique  notat  Caput  hujus  Ecclefia?  ,  Epifcopum  Romanum ,  qui» 
uti  vicaiius  fitChrifti  ,  8c  lucceifor  Petri  Apoftoli ,  itaetiam  ju- 
dex  omnium  controverfiarumTheologicarum,  &  promuscon- 
dus  infallibilis  genuini  fenfus  facrarum  literarum.     Necinfu- 

per 


(7) 


per  habendaeftdiftin&iointerEcclefiamRomanam ,  &curiam 
Romanam ,  qua?  non  noftra  folum  eft  >  fed  etiam  magnorum  in- 
ter  Pontificios  ipfos  virorum  ,novi/IimeJohannisLaunoji>in- 
ter  Theologos  Parifienfes  ut  a?tate  >  ita  celebritace  prarcipui. 
Diftinguenda  eft  etiam  Romana  Ecclefia  in  vetuftiorem,  ficut 
ea  fuit  temporePauli  Apoftoli  >&aliquanto  poft;&  recentio- 
rem,  qualis fequioribus  tem pori bus,  &  novifnme  evafit»  quan- 
do  decreta  fua  inConcilioTridentino  promulgavit.  Ambi- 
gue  etiam  dicitur  unanimu  tonfenfus  Patrum.  Non  enim  ex- 
primitur  >qui  fintilli  Patres,  quorum  unanimisconfenfuspra?- 
tenditur ;  quod  tamen  neceffe  eft  >  cum  inter  Patres nonnulli ,  & 
plurimi  quidem  heterodoxiarum5etiam  Haueticnrum  >  infimu- 
lenter>  faltem  ideo>  quod  Explicationes  Hareticorum  nonnun- 
quam  fecuti  fint  incautius  ,  quod  de  Hilario,  Ambrofio,  Di- 
dymo>Hieronymo,Ruffino  &c.Origenis  fequacibus  ;alibi  fcri- 
ptorum  noftrorum  oftendimus  ;  Neque  explicatur  >  quis> 
quantus,  qualis,  &undefit  >\\\e  unanimu  confenfus,  Velenim 
intelligitur  fenfus  &  confenfusomniumantiquorumPatrum» 
vel  quorundam;fi  omnium-3qaxTot  unde  de  eoconftetjquan- 
doquidem  non  omnesPatresfenfumfuumdefcripturafacra  fi- 
ve  tota>  fivealiqua>fcriptisprodiderint>aut  fi  prodidi(fent>ea 
hodie  non  exftent ;  fi  quorundam  folum ;  unanimu  non  eritcon- 
fenfus}aut  prius  probandum  fuerit,fenfum  illum  quorundam 
Patrum  efie  omnium  ;  hoc  vero  a?que  impo/fibile  eft  oftenfu» 
ac  prius ,  fed  de  hoc  infra. 

§.  8.  Hs  diftin&iones  >  uti  fenfum  Tridentina?  regula* 
faciunt  ambiguum;  itadeclarant,quod  noftraregulaaTriden- 
tina<f«?jW  Tua-av  fitdiverfa.  Fieri  enimpoteftS  &frequenter 
ha&enus  fa&umeft>ut  quem  fenfum  Ecclefia  five  fynthetica 
Romana>five  repraefentativa  conciliorum,five  vetuftior  non- 
nullorum  Patrum  ,  Cive  Monadica  i.e.  EpifcopusRomanus  te- 
nuit>  vel  tenet  >  fit  fenfus>  qui  noftra  faltem  Evancjelicorum  fen- 
tentiaabhorret  a  fenfuSpiritusSan&i  >quem  in  S.  literisdecla- 
ravit  j  imoetiam  a  fenfu  quorundam  Pontificiorum  >qui  Cen- 
fum  regulaeTridentinae  hoc  vel  iftomodoacceperunt.  Sicut 
igiturPontificii  ipfimet  varias  inter  CeCeSc  difcrepantes  inter- 
pretandi  regulas  >  &  principia  conftituunt ;  ita  multo  magis  no- 
ftraabipforumfivercgula>fiveregulisdifcrepabit.  §,  9, 


(8) 


IV.  §.  9«     Noftram  fententiam  degenuinointerpretandi  vel 

KxlottrKiun  explicandi  (ruTcenim  nunc  proSynonymis  habemus  )  fcriptu- 

<x  ram  principio&regula  paucis  quibusdam  aphorifmisinclude- 
2.  Fet.  I.  20,  muSi  Qum  vero  Scriptura  facra  fitlucernapedibus,&  lumen 
femitisnoftris  Pf  CXIX.  Ideoque  dictum  aliquod  ipiiusfe- 
quemur  »  quod  nobis  cyno/ura?  loco  fit  in  probatione.  Id 
vero  eft  celeberrimum  illud  Petr/mim  oraculum,  quod  pofte- 
riore  epiftola  capitel.^.  zo.  &  zi.  fApoftolusfcripfic>&itafo- 
nat  *.  TaVo  r7rf>u\ov  yivdQnovlif  >  o%  Ttoltj-ot  Trfo^reia  y?oi<$s  i^lccs  %? 
wiKvQbas  «  ylvijtu.  «  yotp  QzKvfAcilt  oivfyojTrx  mi^Sn  tot\  7rpopirei(t) 
d\\  Cttq  'Trvivy.oClQr  oiyia  tpzfoiAivoi  \kclKyi70CV  dtyioi  $iti  a,vfy(C7rotk 
i.e.  Hoc  primum  fcientes  >  quod  omriu  propbetia  fcriptur<t, 
propriaexpltcationUnonfit  ,  Non  evimvoluntate bomtnii  Alata 
eit  aliquando  propbetia  ^fed  a  Spiritu  Sanctolati  locttti  funt  fan- 
cii  Dei  homines.  De  qno  noftra  facimus  verba  pracftantif- 
fimi  epiftola?  Interpretis,  Dn.D.  Gerhardi  noftri  p.  m.cnmm, 
in  1'  c.  p.  m.  1 64.  Noj  dicimusy  illttm  ejfe  Spiritas  Sancli  fenfumt 
qui  ex  verbis  fcripturajn  fua  nativa  &  propria  fignificationeac- 
ceptU  colligitur  y  quique  tongruit  cujufqut  loci  fcopo  :  item  ante- 
cedentibus  &  confequentibus ,  qutque  non  pugnat  cumfidei  analo- 
gia,  h.e,  perpetua&  conftante  fcripturafententiaun  claru  & 
perJpicuU  locU  defingulU  fidei  articulu  tradita > ac  proinde  fcriptu- 
ram  ex  fcriptura  interpretandam  ejfe  dicimusaScc.  Sicille. 
Thcfis  U  §♦  10*     Thefis    I.     Spiritus  Sancltts  folns  esl  authtnticus 

fcnpturafficrs.  interpres*  Loq  uor  deauthentico  inter  pr  ete,  i.e. 
eo,cujus  explicatio  infallibiliseft  a  priore»nempe  ideo.quod 
iple  iit  ejus  au£tor»ita  ut  fufficiat  ad  probandum»  genuinum 
hunc  fenfum  efte,quia  ipfedicit,eumelle  genuinum.  Talis 
interpres  folus  SpiritusSanctus  eft»nullus  autemmerushomo. 
Prob2tur  ex  z.  Pet.  1. 20.&21.  cur  enim  fcripturafacranoneft: 
Ulas  IttikCq-ius  ?  Quia  prophetia  voluntite  humana  non  eftali- 
quando  aRata>fed  Spirifu  Sanfto  injpirati  locuti  funt  fancli  DEl 
bominesx  q.  d.  au&or  fcripturaeeft  etiamau&orauthenticaMn- 
terpretationis  (criptura?,quandoquidemoptimusinterpres  ver- 
borum  eft  quisque  fuorum.  Agnoverunt  hoc  principium  ve- 
teres,quotiescunque  fcripturam  explicaturi  &  ipfi  Deum  ora- 
mnt,  &alios»utpto  fefeapudDeuminteicederent»folicitarunt. 

Atha» 


*@fp)ifr 

Athanafius  ardenter  precatus  eft  Deum  >  ut  poflet  iv  rp  *vx* 
yrwryMTi  y« v  Kxgeiv  in  letttonc  mcntemfeufcnfum  capere.  t.i.  opp. 
f.m.p^4.  B.  Hilarii  ad  Deu  oratio  concepcis  verbis  exftat  ab  ipfo- 
met  relata  lib.I.deTrinit.fol.i2.D.N00#  «H«a>inquit,»ow  infidelu 
fionfionis  tfttus  auttor  eft,  dicens ;  petite  &  dabitur  vobis,quarite  & 
invenicits  ,  pulfate  &aperietur  vobu.  &c.  Et  eveftigio :  nos  qu$- 
deminopes  ea ,  quibtu  cgemus  ,  precabimur,  &  infcrutandU  Prophe- 
tarum  tuorum  Apoftolorume^  diclts  fludium  pervicax  afferemus ,  CT 
omues  obferau  tntelligentta  aditus  pulfabimus  :  fcd  tuum  eft  >  & 
oratum  tribuere ,  &  quafitum  adeffe  >  &  patcre  pulfatum.  Torpt- 
rtius  enim  quodam  natura  noflra  pigraftuporc,&  ad  res  tuas  intelli- 
gendas  intra  ignorantia  neccflitatcm  ingenii  noftri  imbecillitate 
cohibemur  ,  fed  doftrina  tuaftudia  adfenfum  nos  divina  cognitio- 
m  inftituunt ,  &  ultra  naturalem  opinionem  fidei  obedicntia  pro- 
vcbit.  &c.  Hicronymus,concinuacurusexpoficionem  Jefaia?>ro- 
gat  Euftochium  fuam ,  utfc  infcripturarum  explanatione certan- 
tt, ipfa cum  Mofc ad DEVM  elevet  manus.  Pra?f. in  comm.  Jef.  c.3. 
Hypothefis  harumprecum  eft  noftrathefis,nempe  >  Spiritum 
fanftum  unicum  eile  facrarum  literarum  interpretem  infalLU 
bilem, 

§.  11.  Confequitur  hinc  ,  quod  malus  fcripturaeinter- 
presfitomnisille>qui  inexplicandonon  dependetaSpiricuian- 
6co  >  ita  uc  ipfius  explicacioficconformismenti&explicationi 
Spiiirusfandi.  Ratio  eft  >  quia  Cahsalicujus  interpietis,  aSpi- 
ritu  fandco  in  explicando  non  dependencis  >  interprecatio  eft  <<K<* 
propria.  Cujus  fcripturam  facram  non  e^e,profitecur  PecrusApo- 
ftolus,  Sive  quis  igicur  perfona  (1  c  publica>five  privata,Clericus 
velLaicus»  EpifcopusRomanusvelalius,  unus  vcl  plures,  in 
concilio>vclextraconciliumexiftens>  homo  vel  Angelus;  Si 
incerprecacio  ipfius  noneft  conformis  menti  Spiritus  fancli  >  fa- 
cros  amanuenfes animanti ,  genuinusfenlus non  erit >  nec  catho- 
licusi  fed  privatus.  Confirmacur  ex  eo,  quod  Apoftolus  nullam 
aliam  rationem ,  cur  (enius  verus  fit>  ponat>  quam  infpirationem 
divinam>nullum  hominisftatum  >refpe<5cum>officium,  locum> 
tempus,quoquidem  immediate  influat  in  genumam  fcripturac 
interpretationem. 

$.   iz.     II.  Spirituifanclo  inpercipiendo,&  docettde  genui-         n, 

B  nofcn- 


(10) 


no  fenfu  fubordinantur  homines^vrxKroi.  Sicut  enim  Spiritus  fan- 
ftus olim  Prophetis  &  Apoftolis»  3c  per  hos aliis  hominibus  vo- 
luntatem  divinam  revelavit:  itahodiequoquehominibusqui- 
busdam ,  &  per  hosaliis  >  fenfum  oraculorum  divinorun»  offert 
6c  confert.  Vult quidem  omnibus  hominibus  notitiam  fui  fen- 
fusconferre;  Nonclericisfolum,  fed  etiam  laicis ;  NamPetrus 
fuas  epiftolas  etiam  Laicis  infcripfit;  Id  tamen  vult  fub  certo 
ordine  >  in  quo  hominemcollocatum  vult  eum,  qui  fenfum 
fcriptura?  genuinum  fibi  promittit,  Ptobatur  ex  2.  Pet, I.i 9.  ubi 
commendat  -rfoo-v^ovTxt  ra  hoya  <n?o<pnTiKcp  ,  attendentes  verbo 
Fropbetico,c\ux  <afoo~o%p,  Civcattentio*  tanquam  explicatio& 
intuitio  lucis  hodogeticae,  praecedat  diem  agnitionis  &  verae  fi- 
dei,  incordibusattendentiumexorientis;  Sicut  igitur  >  quik 
lucerna  in  loco  caliginofo  lucentedefiderat  illuminari  >  opus 
habetapplicatione  &intuitioneiftiuslucis,  fivelucernae  >  tan. 
quam  mediiadilluminandos  oculosnatura  ordinati  ;  Ita,  qui 
lucemfenfusdivini  ,in  tenebrishujusmundiradiantem  >  noile 
vult>  opushabetattentione,  tanquamordinedivinitus  confti- 
tuto..  Confirmatur  manifefte  exconnexioneverficulorum  19. 
*0.  21..  In-verC  19.  Apoftolus  thefin  ponit>benefacereeos,  qui 
attenduntfetrrioni  prophetico»  donec  dies  agnitionis  exoriatur 
in  animis  ipforum  ;  verf.  20.  probat  thefin  ex  eo  >  quod  expli- 
Catiofcripturaenon  fiatexarbitriohumano>  Ced  (quodfupplen- 
dum  &  fubintelligendum  eft)  ex  divino  :  ver^  21.  hoc  ipfum 
probatex  eo  ,.  quod  fcriptura  piophetica  fitallataex  arbitrio 
non  humano,  feddivino,  nempeexinfpirationedivina  :  Hinc 
argumentum :  Quicunque  in  percipiendo  divino  (cripturae  fen- 
fu  homines  alligavit  ad  mrpoa-o^iiv  >  attentionem  >  tanquam 
ad  intuitionem  fermonis  prophetici  ,  lucema?  lucentis;  il- 
levuIteosconftitutoseireincertaT^  ;  Spiritusfan&usinper- 
cipiendo  genuino  tcripturae  fenfu  hominesalligavit  ad  tsfoto* 
^mv  &c.  E.  Spiritus fan&us  homines conftitutos  vult  in  certa-r*- 
£«.  Brevius:  Quidquid  pendet  ex  <srpoo-oy»  pendet  ex  tx^h-  Ex- 
plicatio  fcripturas  pendet  ex  <~-poo~o)<y,  E.  Explicatio  (cripturae 
pendet  ex  tx^h. 
III»  §•   IJ-     III.   Ftetas  bominu  magnum  adfert momentum  in 

ftrcipitndo  genuino  fenfu  facrarum  littrarum,  Probatur  exz.Pet.. 


i(n). 

T.19.  ubi  cenfet»  K*xait  voiw,  bencfatereeos,q\ii  ad  verbum  Pro- 
pheticum  refpidunt,tanquam  ad  lucernam  lucentem  in  lococa. 
liginofo:  Bonum  igitur  opusfaciunt,  quicunque  facras  litera* 
in  confpc&u  habenc »  cujus  confequens  eft  exortus  diei » i.e.  ve- 
ra?  agnitionis  Chrifti.  SufFragantur  Patres > ad  illud  Jefai.  VII.p. 
Si  non  credideritis » non  intelligetis  ;  diligentius »  inquit  Eufe- 
bius »  vero attendere,  par  eft ,  ipfius  oraculi  exordium ,  quod  legen- 
tes  admonet »  fi  non  crediderint ,  nec  intelleciuros  quidem  ejfe  :  Et 
fane  adnotare ncceffefuit » atque  oftendere,  quod  non  folum  inteUc- 
##,  fed  etiamfide  iis ,  qui  leclurifunt ,  opusfit;  &vicifiw>  non 
folum  fide  ,  fed  ettam  inteUeclu.  &c.  lib.  VII.  dem.  Evangel.  f, 
m  jif  B.  Quze&  Hilarii  fententia  eft  »  intetiigentiatdicen- 
tis»  vera  a  DEO  donum,fideimunus  eft,  perquam  infirmitat  fenfus 
gratiam  revelationurneretur.  &c.    Iib.  XI. deTrinitat.fol.174. 
Quorfum  referendaeftpuritas  mentis  a  praeconceptisopinioni- 
bus  libera? ;    Sicut  enimlucernam  lucentem  re&e  intueri  non 
poteft ,  qui  i<5tero  laborat  j  ita  genuinnm  fcriptura?  fenfum  nec 
illepercipiet ,  qui  erroribus  pertinaciterpraeoccupatus  eft  :  Ad 
fcripturarum  indaginem »  verumque  intetieclum>  opus  eft  vita  pro- 
ba » animo  puro » &  virtute ,  qua  fecundum  Cbriftum  eft  ,  ut  mens 
per  tjus  tramitem  decurrens ,  ea ,  qut  expetit>  adipifci  popt ,  qu4- 
tenmfas  eft>  humanam  naturam»  qua  DEI  verbi  funt ,  intetiigere. 
Na?n  finepura  mente  &  vitx  fanclorum  imitatione  nemocomprc- 
benderit  fanilorumverba.ckc.  verbafunt  Athanafiide  incarnat, 
verb.t.  I.  fol.  no-C.  Quodfimensprajoccupatafuerit,  accidit> 
quod  Optatus  Milevitanus  fcribit  :  Legifti  quidemyfedutferes 
kabent,  inttliigere nolufti  iftudio criminandi  ad convicium  C4tbo- 
Itcorum  cuncla  componens  >  multum  ad  arbitrium  tuum  deftinarc 
cenatttses.  lib.V.  adverfiParmenpag.i  jo.  &  pagip.    Senfus 
tuosinvidiadepravavit  ,  &  intetiigenditibi  adittts  clauftt.    Ha?C 
Optatus. 

§  14.  IV.  Ordo  divintts  requirit  t  utin  expYtcanda  fcrl-  jy, 
pturafacra  ipfam  adhibeamus  &  confulamus.  Probatur  thefis  ex 
praemiflis.  Nam  duopotiffimumdicit  Apoftolus  ;  Et(i.)qui- 
dem  (fi  naturae  ordinem  fequamnr )  diem  iUucefcentem ,  &  txor- 
tum  in  cordibus  noftru  Lucifcri ;  i.e.  genuinum(cripfurarum>& 
myfteriorum  in  ipfis  contentorum  ,  fenfum ,  ficut ille  in  animis 

B     *  legen- 


(ll) 


legencuimvelaudientiumagnofcitur:  hic  finis »  eft  >  ad  queiti 
rcfpiciendumeftpriraoj  &efTec'rus>  qui  tandemfequitur,  (*.} 
Hedta>  quorum  unum eft  proximum» altcrum  remoturo.  Proxi- 
mumeft  Wthvo-n  explicatio  fcripturae»  quippe  quaelucemillam 
applicatoculisaniminoftri,  utvideant  claritatem  verbi  &  fen- 
fusdivini.  Remotum  eft  ^pojo^n  attentio  ad  illud  lumen  ;  U- 
terque  a<5tus  >  cV  explicatio ,  &  attentio  verfantur  circa  idem  ob- 
je6tum  >  nempe  uterque  circa  fcripturam  facram  ,  fed  diverfi- 
mode  acceptam.  'E<zrtwo~it  fcripturam  habet  pro  thefauro  conclu» 
fo,quemreferat>utoculisconfpici>  i.  e.  intelligipoffit;  <srpo<ro* 
yj{  vero>.feu  actentiocircaeandem  quidem>fed  ut  lucem>  quae  in 
loco  caliginofo  lucet  >  &  contemplanda  eft  >  ut  lucem  in  oculis 
contemplantium  accendat.  Scriptura  igitur  &  obje&uro  eft  » 
quod  declarandum  j  6c  meciium  >  quo  declaratio  facienda  eft. 
Scriptura?  interpretationonfitexarbitrio  humano  >  fed  divino; 
quare  benefaciunt»  qui  prophetico  verboattendunt>utpote  per 
quod  tanquam  lucemam  accenditur  dies  clara  intelligentiae  & 
agnitionismyfteriorum  divinovum. 

§.  if.  Hanc  thefin  confirmat  teftimonio  fiio  antiqui- 
tas  >  Athanafius  orat.  adverf.  gent  t.i.  f.  i.  ftatuit:  fcriptura  «?' 
t*vT*){  %■%*  to  yvafipov ,  a  fe  ipfa  habet  fuiinteUigentiam ;  Ejus- 
demque  judicio  abfurdum  >  imo  magnoptre  impium  eft  >  Toioivrott 
iyjarnt  Tiit  ypxynt  tocs etKovxt ,  i^  akKccv  n[A.oit  ^ipt  tZ  xvplz  fiotvo- 
«<3% :  cum  fcriptura  habeat  tales  tmaghies  >  aliunde  nos  Domtnum 
nojfe  ;  dedecret.  Synod.Nicacn.t.i.f.2^0.  D.  Praeclai  e  etiam  Hi- 
lariuslib. I.  deTrinit. fol.  7.  difputat,  optimus,  inquiens>/e- 
ftor  eft  >  qui  diclorum  inteUigentiam  exjpeftat  ex  diilu  potius*  quam 
imponat ;  0"  retulerit  magts  >  quam  attulerit ;  neque  cogat  id  vide- 
ri  dtftu  contineri  >  quodante  lecliontm  prafumpferit  inteUigendum. 
Cumitaque  derebus  DEl  eritfermo  ,  concedamus  cognitionemfui 
DEO  >  dicJisque  ejuspia  veneratione  famulemur.  Idontus  enimfibi 
teftu  eil-,  quuniftper,fecognittts  noneft.  Et  lib.IX.  f.  m.  n8. 
Apoftoltcam  fidem  feculi  homo  non  captt  ,  &  fenfus  fui  dtcla  4- 
liustpraterquam  ipftus  fermo->non  explicat.  8c  comm.in  Matth.can. 
j.ft6y.  NonnosinteUigentiamfingimus>  fed  gefta  ipfa  nobisin- 
teUigentiam  impertiuntur;  Ne%  enimres  inteUigentia»fedreiin- 
teUigentia  fubfecundat.  Quaeomniaeotendunt  ,quodfcriptura 
ex  fcriptura  fit  cxplicanda.  §,l>. 


«©(iQgfc 

§.    i£.     V.   Thefis:   In  explicandafcriptura  facra  tx  fc-  V< 

ipfa ,  rejpiciendum  eft  adfontes ,  feu  linguas  originales  >,  in  qutbus 
verbum  Dei  prtmum  injpiratum  eft.  Colligere  hancthefin  licet 
ex  eodem  di<5to  Petrino.  Dum  enim  propriam  removet  I<s7au- 
r*v  Apoftolus > eam  reddit  cauflam  >  quod  prophetia  non  fit  alla- 
taex  voluntatehumana  >  feddivina  ,  quippe  quod  fancti  DEl 
homines/octf/ifintexinftin&uSpiritus  fan&i.  Inftituendaigi- 
tur  eft  interpretatio  fecundu  loquelam  Prophetarum>  ea  vero  fuit 
Hcbraa  in  V.T.  ficut  Graca  eft  Apoftolorum  in  tf.T.Et  ratio  ipfa 
hoc  fuadet,(fuppofito>  fontes  elfe  Hebra?os,&  Gra?cos>)  quod  ex 
his  linguis explicatio  inftituenda  fit :  primnm  enim  in  his  Idio- 
matibus  verbum  DEI  propofitum  eft;  primumautem  in  uno 
quovisgenereeft  menfura  reliquorum  j  EufebiusCaefar.dem, 
Evang.  lib.VI.cap,20.  expltcans  vaticinium  Jelaiae  urgetliteram 
Hebraeam  :  Zra  yotp  '*%hv  $oto~i  t«v  eE@fcuav  <pavh  :  hiyirao-xy 
ftiTx  hgfauav  tzojHs  :  Stc  enim  habere  ajunt  Hebraicam  vocem  j 
Dicant  ergoHebrai  &C.  Hicronymus  omnium  frequentiflime  hoc 
urget  >  &  ipfe  exercuit :  Necefitate compellimur,  ait  >  ut  crebriusy 
qttam  volumus  >  de  verbis  Hebraicts  dijferamus ;  Nec  enim  poffumm 
fctrefenfum*nifi  eum  per  verbadifcamus.  &c.  Comm.  in  Ecclef.  t. 
VII. c.  i.fol,  m.  $z.  D.  Ad  Vitalem  fcribit,  fe ad Hebraicam  ve- 
ritatem  tanquam  ad  arcem  confugere  ;  Et  in  cap.  8 . Zachar.  Cogi- 
tnur ,  inquit  >  ad  Hebraos  recurrere ,  &  fcientia  veritatem  defonte 
magis ,  quamderivults*quarere*  Confer  Apol.  adverf.  Ruffin, 
t.  j.fol.  ioj.D. 

§.  17.  VI  Thefis :  Scripturainvicemconferenda  funtt  VI. 
adeoquc  eiiam  V.  T.  &  N.  Teftamentum,  Infinuat  hanc  regulam 
Petrusverf  16.  collatocum  verf.  19.  20.  21.  Nam  verf  16.  men- 
tionetn  facit  Evangeliia  CeCe  praedicati,  &  revelati  >  illudque 
confiimatoim  ab^t/ro^/a .  quodipfe,  &collega?  vidilfent  glo- 
riamChrifti  in  monte>  Matth.  XVII.  1.  feqq.  tum  abauditu» 
quopercepillent  vocem  PatriseCoelofonantis>deFilio  fibi  di- 
le&o  >  &  audiendo;  pra?cipueautem  a  verbo  prophetico>  iftis  o- 
mnibus  firmiore  >  &  idoneo  ,  quo  corda  illuminentur  vera 
Meflia?  agnitione.  Confert  igiturcomplementumNovi  Tefta- 
menticum  verboVeterisTeftamenti  >  &  hocquidemprolucer- 
na  habet  >perquamcordaad  inteiligentiara  myfteriorumdivi- 

B     3  noram> 


(>4) 


nornm  ,  in  fcripturiscomentorumilluminentur.  Huncmorerm 
refert  Hieronymus  >  babeo  ,  ut  quotiescunque  ab  Apoftolis  deve- 
teri  inftrumento  aliqutdfumitur,  rccurram  ad  originales  libros,  (J 
dtligenterinfptciam,  quomodo in fuis  locis  fcripta  fint.tkc.  Comm. 
in  c.  III.  Epift.  ad  Gal.  f.  m.  86.  F.  Et  praefat.  quarft.  ad  Hedib.  t, 
IV. fol.  m,  61.  D.  Abjjfus > ait >  VetertsTeftamenti invocat  abyjfum 
Evangelicam,  &  quafi  exauditur,inftituta  collatione  :  Hanc  me- 
thodum  cum  fpernant  Judari »  mirum  non  eft  ad  genuinum  fcri- 
ptura?fenfumeosnonpervenire  :  Habent  ludtipanem  ,fed  abf 
que fortitudine  i  babent  aquas,fed  absquerobore  ;  Legunt  etiim 
fcripturas  >  fed  non  inteUtgunt  \  Tenent  membranas ,  &  Cbrtftum-* 
quiinmembrariufcriptuseft*  perdiderunt.ckc.  Itaidem  Hieron. 
comm.  in  Jef.  III.  i.f.  m.  8. 

VII-  §,   J8.     Necinfuperhabendafunt  (qua?VII.  Thefiseft) 

Antecedentia  &  confequentia  texttts,  Elicimus  regulam  ex  reCpe- 
&uveteris  &  noviTeftamenti  ;  iftudpra?ceflit ,  hocinfecutum 
eft.  Utrumqueconfert  Apoftolus,  quia  inveteri  praedi&um  eft» 
quodinnovoimpletumeft:  fic  inteidum  antecedentia  fequen- 
tibus  facem  praeferunt  >  ut  praefert  hodogeta  faculam  iter  facien- 
ti  >  ut  viam  inveniat.  Ad  antecedentia  refpiciendum  eft  >  exem- 
plo  Hieronymi  >  legamus*  inquientis» paulofaperius,  & fic  ad  bac 
verbaveniamus  >  ne de  extremis  partibus >  &  >  ut  ita  dicam  ,cauda 
eapituli ,  totamfententiam  nojfe  cupiamus.  &c.  ^.  ad  z.  quaeft.  A- 
mandi,  t.IV.fol.  6o.  B.  Et  ^.ad  quarft.XI.  Hedibiae.fol.  6%.  A. 
Totumlocihujus(z.Cov.ii.if.i6.)Capitulum  proponamus ,  ut 
expracedentibus&  fequentibuspofiintinteUigimedia  >  qu<eexu- 
troque  contexta  funt.  Ad  confequentia  :  dvoLyvam  h  kou  t«*- 
ciKQ\xSlocv  rav  ftty.oiruv ,  legite  vtro  etiam  confequentiam  verbo- 
rum,  ait  Athanafiusad  Arianos  orat.  II.  adv.  ipfosf.m  $i7.D, 
Et  ad  Arium :  Erit  tibi  liquidifiimus  iftius  loci  inteUeclusyfi  in  ma~ 

>  nusfumasPropbetam,&fequentialegas  (  \k  rZv \-Ko\jkvw->excon~ 

fequentibus.)  difput.  f.  145.  C.  Suffragatur  Hilarius»dicens :  /»- 
teUigentiam  fenfuum  in  confequentibus  requiramus  ,  lib.  VII.  de 
Trinit.  f.  9$.  Atqueita»  utfummatimcomple<5tamur,  diclorum 
intelligentia  aut  exprapofitis  >  aut  ex  confequentibtis  exjpecletur : 
eodem  promittentelib.IX.f.m.iiS. 
VI11,  §•  i?,     ThefisVIIL  Analogiafidei,& fcoptts diclorum flu- 

dtofe 


(15) 


iiofe  attendendus  eft.  Colligitur  ex  2.  Petr4 1.  i£.  Ubi  Apofto. 
lus  refert,  quodannunciarit  fuis  auditoribus  virtutem  &  adven- 
tum  Domini  noftri  lefu  Cbrifti  >  cujus  ipftusgloriam  viderit.  Chri- 
ftus  enim  eft  (copus  totius  (criptura?  -,  legis ,  utpote  quar  parda- 
gogus  fuit  in  Chriftum  j  &  Evangehi ,  cujus  centrum  eft  >  in 
quodomniaoracularefpiciurtt.  Quare  is  demum  re&e  expli- 
cuerit fcripturam > qui  ad Chriftum  eam  tandem retulerit.  Con- 
fer  i.Pet.  I.  10.1  j.12.  Aclor.  X.4},  Rom.  X.  4.  Prarclare  Hila- 
rius :  omne  diclum  utdicatur  excauffa  eft,  &  difti  ratio  ex  fenfu  e- 
?it  inteUtgend*  dicentis  8cc  lib.II.de Trin.f.21.  Etlib.IV.deTrin, 
£$7.  Sequamur  adverfns  irreligiofas  &  impias  de  DEO  inftittttio- 
nts,ipfas Ulas divinorum  diftorum  auftoritates,  &  unumquodque 
torumipfo » de  quo  quaritur,  auftore  tr  actabimus.  &c.  Eandem  re- 
gulaminculcatetiamBafitius  lib.I.deBapt.cap.i.u.fol.649.  A* 
Et  »ow/»«w,inquiens  >  &  verborum,  ac  rerum  ufum»  in  divinitus 
traditafcriptura%  de  DEO,  &  de  Chriftoipfius,  infanftis  Propbetis, 
Evangeliftu,&  Apoftolis,non  utcunque*  ac  temere.procommuni  con. 
fuetudine  accipiendum  ,  aKKoi  ^iKiy.oca-y.ivat  b  dyla  >srvivy.»1i3 
itpoi  rlv  QKQiirov  rt\t  £u<r«/3aV  ^povnQiat.ifedutaSpritufanftoietre- 
tum  eft,  ad fiopumpia  fenrenti* ,  iique  non  univerfaliter »  fedex 
parte  ,  kocI  Kotfj  occv  olv  '(koc^ov  Q\jyL$oihXYftcu  ra  <srfOKHpiva  vyiei 
hoya,  Et  quatenus  unumquodque  ad  propofttum  fana  doftrina  fa- 
cit ,  &  piefentiendum  >  &  mentem  ad  iudiciorum  ac  decretorum 
pietatu  cognitionem  inducendam  ejfejudico.  Haecille»  Congruit 
his,.quaeHilariusinclavead  Pfalmum  primumnotavit  V  Prin- 
cipaluhicin  Pfalmisintelligentia  eft  >  dicens  y  ex  cujus  perfana  y. 
vtl  in  qnem»  ea,  qua  difta  funt »  intelligi  oporteat>poffe  difcernere* 
f.m.  2  $8- 

§  zo  Thefis  IX.  Ponuficiorumregulahermenemicaefi  IX_ 
*y?*<t&  Scriptura  regulamfui  inrerpretatricemnefcit  aliam»  'jaxexirf. 
quamfdpfam,  utporequa?foladivinitusinfpirataeft  j  Quare» 
cumverbumab  Ecclefia»  five  Patribus-  >•  ututconientientibus» 
prolatum,  non  fit  immediate  divinitusinfpiratum,  etiam  re- 
gula  interpretandi  infallibilis  non eift,  neque a  (criptura appro- 
bata.  Ecclefia ,  cujus  mentionem  Tridentinr  feflTonelV.  faci- 
unt »  aut  intelligitur  Catholica  , aut  Romana ,  aut  hujus  caput 
Pontifex  :  Catholica  non  poteftintelligi  ,cum  dehacnoncon* 

fter* 


(itf) 


ftet,  quemdedirKcilioribusicriptura?  dicliscenuerit,  vel  ceneac, 
fenfum  j  Ncque  Romana  poceft  intelligi ;  Nam  neque  ha?c  fcri- 
pturam  communi  judicio  ufpiam  expofuit  ;  Nequemoraliter 
poflibile  eft»  hanc>  vel  iftam,  dubioaliquo  (criptura?  dic"co>  con- 
vocare ,  ad  fen  tentiam  ferendam » vcl  audire  fcripturas  explican- 
tem  >  Quareautconciliumfuerit »  autPapa  Romanus»  inrer- 
pres  i  fed  neutri  (criptura  infallibilem  fui  interpretationem  le- 
giturcommifiilei  Nonconcilio  :  fecusHieronymusaufusnon 
fuilletrepudiareexplicationcmlociTit.  I.  tf.deuninsuxoris  i.-ti 
Ecclefiae  marito  Epifcopo ,  factam  a  Patribus  Nicnenis»  fcribens: 
Quidam  coacle interpretantur>uxores,pro  Ecclefiumrospro  Epifco* 
pis  debere  accipi:  Et  boc  inNicana  quo%  Synodo  a  Patribus  ejfe  decre* 
ttwiytie  de  alia  ad  aliamEcclefiamEpifcopus  transferatur  drt.Tran- 
feo  eos  >  qui  ex  Ponrificiiscontendunt»  concilium,  feclufo  papa  > 
elle fallibile,etiam  in  qua?ftionibus  fidei»adeoque  &  in  inrerpre- 
tandisfcripturisj  Nec  Papae  Romano  $  Neque  enim  hadenus 
argumentis  invictis  oftenfum  eft,  quod ille  a  reliqua  hominu m> 
&  clericorum  etiam ,  forte  ita  exemptus  fuerit ,  ut  in  cxplicanda 
fcriptura  facra  errare  non  poflit» 

§.  ai.  Siautem  regula  ifta  o%yfoi<p&eft.  >fidemdivinam 
non  meretur  :  Quodapertt  fcripturarum  auttoritate  non  didici  > 
quafi fecretum  prtterto:  ait  Ambrof. hb.III.hexaem.c.*,.  Ec 
cumdeexplicandolocoMatth.  XIII. jf,  quisZachariasillefit, 
ageret  Hieronymus»  &  quidam  explicationem,  neicio  quam»  ex 
traditioneadferrent>  tanquam  fuillet  JohannisBaptiftaepater, 
intertemplum  ckaltareoccifiis  ,  Hieronymus  judicium  fuum 
hoc  dedit :  Hocyquiade  fcripturisnon  babet  aucloritatem ,  eadem 
facilitate  contemnitur ,  qua  probatur.&cc.  Innucns»  ni(i  cxpofitio 
fundamentum  tn  fcripturis  habeat,  fruftra  & incertam efle.  f.54. 
F.  IdemadverfusHelvidiumdifpurans  t.  $.f.6.  A.  dequasftio- 
ne  :  AnB.  Mariavirgo  poft  parcum  Jofepho  nupferic  ?  quod 
Helvidius  ex  Match.  1. 1  e ,  probare  fatagebat ,  refpondet  :  Wti 
hac,  qua  fcripta  funt  >  non  negamus ,  ita  ea ,  qua  non  funt  fcripta 
rtnuimus.  HJatum  Deum  effe  de  virgine ,  treiimus ,  quia  legimus ; 
Mariam  nupfijfe  poft  partum*  non  credimus»  quia  non  legimus.  Sic 
ille,excadem  hypothefi>non  obligari  nos  interpretatione  fcri- 
pturarum>  nifi  ea,  quam  ipfa  fcriptura  prodit, 

§.  **. 


-  v 


__      *©(i7)f3* 

§.  2Z.  ThefisX,  RegulaTridentinaeft  civTlypxQ©-.  Scri-  x. 
pturaPetrina  dicit>explicationem  fcriptorum  Propheticorum,i.e. 
ipfiusfcripturaifacra:,  non  eileprivata;  Contradicerecogiturre- 
gulaTridentina>e(Ie  aliquando  pri  vatam>nempe  tum>cum  Eccle- 
fia?  quidem>  i.e.  Papa», vel  Patrum confentientium  eft>  menti  ta- 
men  Spiritus  fancti  &  fcriptura?  ipfiusconformis  non  eft.  Talis 
vero  tum  eft>  cum  PontifexRomanus  Hajreticuseft ,  cV  Hauetice 
fcripturamfacramexponit.  Poileautem  Pontificem  Romanum  P.R.  Haereti- 
efte  Harreticum»  imoreverafuiile  ,  prarteraliaprobaturexem-  cus« 
plo  Honorii>qui  feculo  VII.  ab  anno  6z6.  ufq;  ad  an.6  $p.  l.e.  an* 
nos XII. &  aliquot  amplius  menfes  fedit:  Is  enim  Monotheleta- 
rum  hserefi  CeCe  mancipaverat,  &  propterea  a  fexta  Synodo  Gene-  ,'uxta  syno* 
raliConflantinopolttana tertia  >  (  quam  vocat  Bellarm,  chronol.  dumVI» 
p.69.)  ConftantinoPogonato  Imperatore,celebrata  >  anathe- 
mate  percuifus  eft :  VerbaSynodi  funt  harc  :  Anatbematiz.amue 
Tbeodorum  >  quifuit  Epifcopus  Pharam ,  &  Sergium ,  &  Pyrrbum, 
&  Paulum ,  ac  Petrum  ,  impios  prafules  Conflantinopoiitanorum 
Ecclefia,atquecume'ts  HONORIUM  ROMi£>  unacumCy- 
rillo  Alexandria ,  nec  non  &  Macarium  Antiochia»  ac  dicipulum  e- 
jus  Stephanum  >  qui  maUopinionis  Apolitnarii  >  &  Eutychetts  >  & 
Severiilmpiorum  Harefiarcharum,dogmatafeclantes  >fineoperAtio- 
ne  ac  fine  voluntate  animatam  anima  rationali  &  inteUecluali 
Dei  carntm>fenftbus  Ufis  ,  &  revera  fine  rattone,  prtdicaverunt. 
SicSynodusfulminatadverfusRomanumEpi/copum  ,  praelen- 
tibus,  aflidentibus,  fubfcribentibusEpifcopiRomani  legatistri- 
bus»Donato  Oftienfi  Epifcopo,  Marino  Romanae  EcclefiacDia- 
cono>&  Stephano  Nepefino  Epi  fcopo. 

§.  ZJ.     CurialesTheologiPontificii,Pighius>Baronius>    Exceptiones 
Bellarminus ,  &  alii ,  cum  verba  Synodi  >  utpote clariflima ,  in  a-  cu«alium: 
lienum  fenfum  detorquere  non  poflent ,  gladionodum  hunc 
Gordium  fecare  audent>  dicentes,  a<5ra  Synodi  eile  vitiata ;  ut  & 
Leonis/f.  EpiicopiRomaniEpiftolas>inquibusdeiftaHono»      . 
rii  harrefi  apertelcripfit  :   fedquam  vanumfit»  &  pudendum,       ' 
hocefrugium,  docuitnuper  JoannesLaunojus,TheologusPa-  Launojum. 
rifienfis,  &RomanaeEcclefia?addi<5fcus,  inliteris  >  quas  Lutetia» 
Parifioruni  Anno  Chrifti  M.DC.  LXIV,  4.Kal.Quintileisad 
Raimundum  Formentinum  >  Parifienfium  itidem  Theologura 

C  per- 


(18) 


M»  ep.i39»    perfcripfit:  Legati,  inquiens,  ij  non  erant  utique,  qui  prater  men- 

tem,  prater  voluntatem,  prater  fedis  Apofiolica  traditionemali- 

quidederent  >&  in  medium  proferrent .     NoveranttAgathonislc- 

gatosicum  reverfi  funt  Romam»  acSynodi  acia  perlegerunt,Leoui 

IU  &  Leo  11.  illavertijfetin  Latinum  ,  de  aclorum  corruptione  con- 

queftosnon  ejfe.   At  fi  fatla  fuijfet  ulla  corruptio  ,    nonne  apud 

Imperatorem  Conftantinum  >  quiSjnodum  convocaverat»  tantocum 

ftudio  interfuerat,  &  fubfcripferat ,  devi  acluillata  >de  injuria 

Honorio  perfalfarios  irrogata,conquefti  fuijfent  ?   Conquefii  non 

funt.  Occidentalesreliqui  antiftites  tacuerunt.     Quuautemfci- 

iens  C7  prudens  Agatboms  legatu ,  quorum  uniu  pofteafuit  loannes 

V.  quis  Occidentalibus  Epifcopis ,   qui  Synodo  interfuerunt  >  exitio- 

fum Honorio,fedi  Apofiolic*  ,  veritatifilentium  improperaret?  Im- 

properandum  effet  mtrito »  fi  acla  Synodi  fuijfcnt  corrupta  !   Ouis 

tllos  omnes  & Legatos  &  Occidentales  Epifcopos  publica  caujfa  pra- 

vartcatores  appellaret  ?  Appellarijure  pojfent  >ft  de  aclorum  vitia- 

tione-,  &  de  non  errandi  privilegio  »  quod  haberet  Honorius,  tacuif- 

fent.     Ha?cille  ,  qua?confirmat  di&isaliquotPontificum  Ro- 

manorum,nempeCceleftini  in  epiftolaadGalliarum  Epifcopos; 

Felicis  /17,  inepift.  i.  ad  Acaciumconftant*  Gregorii  VII.  inlib. 

IV.  epift.  i.  Urbani  1/.  ad  Remenfem  &Comprovinciales  E- 

pifcopos. 

Et  §•  24.     Secutus  eft  in  hoc  Launojus  fuos  parochos  & 

Paniienfes  Theologos  Pariiinos,  in  fcriptccui  titulus  :  Nova  Harefis  Iefui- 
tarum ,  defenfa  publice  Parifiu  in  Collegio  Claromontano ,  Thefibus 
imprefSis  d.  1 z.  Decembr,  1661.  denunciata  univerfts  Epifcopis  Gal- 
lt£  :  Nova  illa  Jefuitarum  hsrefis erat Thefis ipforum  XIX.  ha?c: 
Papam>quoties  ex  Cathedra  loquitur>eandem  habere infallibilita- 
tem ,  quam  habuit  lefus  Chriflus ,  nonfolum  in  quafiionibtts  juris» 
fedetiamfacli,&c.  Terrerariamhanc  Jefuitarum  fcntentiam  ut 
confunderent  Galli ,  objecerunt  ipfis  Honorii ,  tanquam  Haere- 
tici,Epifcopi  Romani ,  exemplum,&quia  noverant.excipi  ,a- 
cta»  ut&  licerasLeonisII.  efle  corruptas  ;  refponderunt  :  Ne 
quicquam  hic  juvat  recurrere  adpratenfam  falfationem  Aclorum 
Concilii  VI.  &  epislolarum  Leonis II.  Quemadmodum  enim  hac  ex- 
ceptio  esl  plane  improbabilis >  ridicula>&  alicni,prout  ipfiEptfcopi, 
ctiam  qui  lefuitis  erant  fayentifiimi ,  in  pofiremo  Clcricorum  con- 

ventu 


ventuidagnoverunt ,  ita  prtter  miferum  hoc  remedium  >  nihilaf- 
ferri  poteji  >  quo  minusfide  divina  credatur ,  Honorium/usle  atia- 
thematefuijfe  percujfum  >  &  literas  eius  tanquam  plenas  barefium 
jusle  effe  condemnatas :  imo  fenfui  communi  renunciajfe  eum  di~ 
xerts ,  qui  aliter  de  hoc  Papa  fenferit  >  aut  epislolas  ejus  non  habeat 
probareticts,  Hoc  illi. 

§.  25Y  Excipiuntporro  adulatricis  curia  Magislri,  (ita  Exccpuonci. 
ditlusLaunojus  ipfosvocat )  Papam  tum  demumedeinfallibi- 
lem  >  cumexeathedradefinit  5  Honoriumautem  »  cum  literas 
rn  favorem  Monotheletarum  fcriberet,  exCathedranon  defi- 
nivilfe  ;  Sed  reclamant  Parifienfes,  iterum  lcribentes :  Loqueba- 
tttr  enim  ut/udex  controverfiarumfidei  >  ut  componeret  gravifii- 
mam  contentionem  >  qua  vigebat  tunc  in  Ecclefia ,  quaque univtr- 
fosOrientu  Patriarchas  diviferat. 

§.  z6.  In  praemiflis  Jefuitasfitoipforummetgladiojugu- 
tanf,  Sieniminfallibiliseft  Papa>  cumex  Cathedraderrnit>et- 
JaminfallibiliseritinfuisepiftolisLeoILquibusdefinivit,  Ho- 
norium  fuifleHaneticum  j  eorum  verba  harc  funt :  Atqueitane- 
mo  dubitare  potesl  >  PapamLeonem  IU  locutum  effe  exCatbedra* 
quandoin  aliquot  fuis  Epifiolis  pro  confirmatione  ConciliiVU  Oecu- 
menici  promulgatu ,  in  Jpecie  confirmavit  condemnationem  Hono- 
rii yipfique anathema dixit :  Quia  Apoftolicam  Ecdefiam  (ita 
fonant  verba.  )  non  Apoftolica:  traditionis  doctrina  luftravit » 
led  profana  traditione  immaculari  permifit.  Atque  per  confe- 
quens  >  fi  Pontifces  tum ,  quando  loquuntur ex  Cathedra ,  de  qua~ 
cunqueid fit  materia, five juru^five  facli  >  eandempofiident  infal- 
libilitatem>quam  babuit  lefusCbrifius  ;  ficque  omne  id>quod  tunc 
pronunciant>  eftarticulusfidei;  erit  etiam omnino  articulus fidei> 
quod  litera  Honoriifint  baretica ,  quodque  u ,  qui  id  negat,  pofita 
regulauniverfali  ,  habeat  certifiimam  Hareticorum  notam  >  qut 
efi>juxta  S.Paulum*  proprio fuomet  judicio  condemnari,'  Qui 
plura  velitde  ilraexCathedra  definitione  no(Ie>  adeat  Johan- 
nem  Launojum  in  literisadMartinum  Metayerum  Parifienfem 
Theologum  Luteriae  Parif.nonis  Sextilibus  Anno  M,  DC.  LX V*. 
Ebroicas  miflis. 

§.  ij.       Judicium  Synodi  Conftantinopolitana?  Sextae     SuffVaoium 
confirmavit  alia  dyloc  kxI  oitdsuznm  ,  fancla  &  univerfalu  Syno-      £otVi1"1. 

C     i  dus 


(*>) 


dus  Conftantinopolitana,  ea  nimirum»  qua?  in  Trullohabtta 
eft.  Illaenim  in  profphoneticoad  Juftinianum  Imp.Honorium 
Roma*  EpifcopurefertjTo  lf ©W  t«V  ctAnQfictf Myn-ot  nrotfotKiyotfotKk* 
vou  3  reclum  veritatts  decrttum  adulteravijfc  ,  Illud  vero  ad  ipfum 
fidei  fundamentumpertinebat;  Eratenim  hoc  :  «Tvo  Zvai  yvtrt- 
xotf  Qitoo-M ,  trroi  8i\>i(A0iT»  »  mi  fvo  (pvtriKotf  ivifyetots ,  i<m  t>7* 

VKTOtfKX   OtKOVOfMOtf  Ttf    iVOf    KVfiH     M/HfiJV    ho~6  ^f'5"»    ,     TS    <*Aw5<VS    §■<£  l 

Duas  ejfe  naturales  voluntates  >  &  duas  naturales  operationes » in- 
tarnato  unico  Domino  nofiro  lefu  Chrifio,  vero  DEO,  Hoc  fan- 
ttillimum  dogma  adulteralleajunt  Honorium,ftatuendo,  %v  &L 

MtAX  ,  Hotl  [tliOtV  ivifyttOtV  \<V>\  T«  iVOf    KVflH  T8   B~iK  «//&>V  ; m K  ypi s-*: 

Vnam  voluntatem*  &  unam  operationem  (efficacitatem)  efftin 
unicoDominoDeo  riofiro- 
Ixcmpla.  §,  2g4     Fuillent  igitur  explicanda  fcripturas  dicTra  :  ]oh,  - 

V.  17.  cum  Chriftus  ait  :  fater  meus  ufque  modo  operatur,&  ego 
eperor  j  item  Luc.XXII.4z.  ubi  idem  dicit :  »0»  mea  (pater)  fei 
tuafiat  voluntas  \  Quaefo,  quo  fenfu  MonotheletaJHonorius, 
Ecdefiae  Romanae  caput»  &  os ,  &  oculus»illa expoiuilTetPannon 
ad  mentem  haerefis  Eutychianae ,  non  aliam  intelligendo  huma- 
nae  naturae»quam  divinae»  ivipyaotv  naturalem;  necaliamejuk 
dem  voluntatem  naturalem»  quam  divinam»  quippe  humana  na- 
tura,  vel  certe  ejus  proprietatibiis,in  divinam  natura»&  ejus  pro- 
prietatesomninoconverfis.Hiccinevero  fenfus  fuilfetille  aSpi- 
rituS.  indi&isiftis  intentus,&  Ecclefiaeadcredendumpropofi- 
tus?ldvero  neipfi  quidemPontificiidixerint;Fui{fet  igitur  itT/« 
folhvo-n  Honorii»  ab  ejusantece(Ibre,fcilicet,Petro  rejeiSta;  &  ta- 
men  ex  hypothefi  Tridentina  amplecT:enda>utpotea/4/7^4»»4rre 
Ecclefia*  i.  e.  papa  Romano  ex  Cathedrs  definita. 
x1,    -  §.  29.     Thefis  XI.  Regula  Tridentina  Pontificiis  ipfis  eft 

contraria.  Probatur  ex  prarmiflis  :  unanimi  enim  confenfu  Pa- 
trumConftantinopolitani  utriusq;  Concilii»&eorum»quivelo- 
lim»  velhodiedecreta  &fententias  utriusq^venerantur»Hono- 
riusfuitHaereticus  ,  &  Haereticaeejusin  fcripturam  explicatio- 
nesifaltemnonnullas  j  Sicredendum  eftpatribus»quandouna- 
nimiconfenfualiquoticripturaedi&UiTi  explicantj  cur  noncre- 
dendumillis  in  tantisconciliis  congregatisfuerir,  cumreferunt, 
Honorium  fuifle  Haereticum»  i.  e,  Pomificem  Romanum  polle 

efte 


(*l) 


etfe  Ha?reticum>&  fcnpturamHarreticeexplicare ;  Neque  folus 
eft  Honorius ,  fed  plures  habuit  CollegasHarreticos  3  qui  &  ipfi 
ficutinarticulisfidei ,  itaininterpretandis  fcripturisfacns  erra- 
runt.  JuvataudireunicumHadrianum>olimProfe(Torem  Lova- 
»ienfem,pofteaPontificemRomanuro>  Sextum  ejus  nominis; 
quiartic.  III.  deminiftroconfirmationis  itaftatuit  :  Dico,  quod 
fi  per  Xomanam  Ecclefiam  intelligatur  caput  ipfius  >  Rontanus  Pon- 
ttfex  » certum  eft  ,  quod  pofiit  errare  >  etiam  in  iis ,  qua  tanguntfi- 
dem>b*refin  per fuam  determinationem ,  aut  decretalemtajferen- 
do.  PluresenimfueruntPontificesRomaniharetici;  ltem  &  no~ 
vifiimeferturde]oanneXXII,&c.  Sicilleftatuit,  qui  ex  Profef- 
fore  EpifcopusRomanusevafit>  nec  uspiam  legitur  fentemiam 
fuam  retra&aile. 

§.  jo.  Eam  JohannisXXII.  fententiamdamnavit  Sacro* 
fancla  Romana  Ecclefia  >  uti  fcribit  Clemens  IV.  P.  R.  in  epiftola 
ad  Palarologum  Grarcorum  Imp. anno  M,  CC.LXVII.  mifla  j  & 
prstereaTheologi  Parifienfes,  utirefertJoannesGerfo  ,  Parifi- 
enfis  Cancellarius,  infermonede  feftoPafchatis>  explicansil- 
lndChrifti  ad  latronem  :  Hodie  mecum  eru  inpatadifo  :  refert 
enim:  propter  quod mfuper  apparet falfitas doclrina Papa]ohan- 
nis  XXII,  qu<t  damnata  fuit  cum  fono  buccinarum  vel  tubarum 
coram  Rege  Pbilippo  avunculo  tuo  per  Theologos  Parifienfes  de  vi- 
fione  beata ,  &  credidit  potius  Theologis  Parifienfibus ,  quam  Curia. 
C?c.  Obferva,quod  Cancellarius  de  verbis  Chrifti>Luc.XX/ZI.4$. 
dicit>exindeprobari  >  quod  animae  fideliumftatim  perveniant 
ad  vifionem  Dei  beatificam  >  contra  fententiam  Pontificis  Ro- 
mani  >  adeoque  eti3m  contra  interpretationem  ejus  ad  illa  Chri- 
fti  verba. 

§.   $J.     Exftantquorundam  fcriptura?  dictorum  explica-  Exempla  di- 
tiones ,  &quidemaprarcipuis  Patribus  fatfts  >  hc->  utftyloTri-  ftorum  aPa- 
dentinoex  #»<««/»// ipforum  confe nfu  profedtae  poflint  dici  >  quae  tribus  expo- 
tamen  adpalatumCuriaffaltemRomana?  nonfunt.      Sumamus  »t°rum' 
di<!tailla  >  quibus  vulgo  folent  fuperftruere  infallibilitatem> 
indeficibilitatem*  au&ontatem  >  &  eminentiam  fui  Pontificis 
Pontificii.  Match  XVI.  18.    Chriftus  Petroait  :   Tu  es  Petrus, 
&  fuper  hancpetram  adificabo  Ecclefiam  meam  ,  &  portt,  infero- 
tnm  adterfm  eam  mn  pravatebunt.    Luc,  XX/I,  j  *,  idem  eidem 

C     5  dicit: 


(2*1 


dtcit  :  Oravi  pro  re ,  Petre  >  «e deficeret  fdes  tua.     Apud  Johan- 

nem  c.XXi  if.  eundem  Chriftus  alioquitur ,  prsecipiens  :  pafcc 

ovcs  me.ts      Quomodo  harc  dicta  patres  unanimiconfenlu  ex- 

plicent»  videamus. 

»,    .I"  v,rr  §'  iz-     Dictum  Matth.XVl.  Patrum  alii  explicant  de 

Matth.  XVI.  t«    k  i    j  r   •  -  j  V»  :    „     „ 

,g.         p*fra>utTertul.  de  prarlcnpt.  c.  22.de  monog.  c.  7.  Ungenes 

expofitum  homil.  f.  in  Exod.  in  c.  17.  Matth.  Lib.  V.  in  epift.  ad  Rom. 

de  apudEufeb.  lib.VI  hift.c.iQ.Cyprianusepift.LXX.&LXXIII. 

Petro:       jjk  je  unit.  Ecclefia?  ;  Firmilianus  epift.  adCyprian.Hilarius 

can.XVI.  in  Matth.  &  in  Pfalm.  CXXXI.  Baiiltus  in  ca p.  II. 

Jef.  Ambrofius  ferm.  XLVIII.  Epiphanius  in  A  ncorato ;  Grego. 

rius  Naz.  orat.  XXVI.  Hieronymus  in  cap.XVI.  Matthaei,  3c 

Epift.  LVII.  ad  Damaf.  Epift.  ad  Marcellam ;  Auguftiuus  lib.  I. 

Retratt.c.2i.Cyrillus  Alex.  lib.  Il.in  Joh.c.12.    Leol.  epift7f. 

Maximus  Taurinenfis  homil.I.  inNataliPetri  &  PaulijPfeU 

lus  in  c.  r.  Cantic.  Theophylaclus  in  c.  XVI.  Mattha?i  ;Euthy- 

dc  mius  in  1.  c.  Matthaei.     Alii  de  omnibtts  Apftolu ,  eorumque  fuc- 

Apoftolis  o-  (gjforibHg,  ut  Origenes  tra&.I.  incap.  XVI.  Matthxi  *  Cypra- 

mnibus*         nus  epift.  XXVII.  Hieronymus  in  lib. 1.  contr.  Jovin.  &  in 

Pfalm.  LXXXVI.  Auguftinus  in  concione  II.  fuper  Pfalm.  50» 

dc  in  Pfalm.  8  6, 8c  in  epift.CLXV.  Theodoretus  inPfalm.Lxxx  vi, 

Incap.  XLIII.   Ezech,    Ambrofius    Anfpertus  lib  III.  IV.  V. 

&  VII.  in  Apocal.  Etherius  &  Beatuslib.  I.conrr.  Elipand.  Pa- 

<jc         fchafiusRadbertus  lib.IV.  in  Matth.     Alii  dejide Petri:  utEu- 

fide.         febius  Alex.  homil,  de  refurred.     Hilarius  lib.VI.de Trinit. 

Gregorius  Nylfenus  de  Adv.Domini  ;  Ambrofius  lib.  VI.  fu- 

perLucam,  c.p.  &  in  capll.  ad  Ephef.  Chryfoftomus  homi!, 

LV.  &  LXXXIII.  in  Matth.  &   in  cap.  I.  Galat.  Auguftinus 

tradt.  VII.  in  Joh.  8c  tr.CXXIII.  8c  fsrra.  XIII.  in  cap.  I.  Matth. 

Acacius  in  concil.  Ephef.  c.  7.  part.  3.  Cyrillus  Alex.  lib.  IV.  in 

Jef.  orat.  II.  lib.  IV.  deTrinit.  Juvenalis  in  literis  ad  Ptesb.  &C 

Archimand.  Leo  I.  ferm.  II.  &  III.  de  aflumpt.  de  transfig.  Dom. 

ferm.  II.  de  nat.  Apoft.  Petrus  Chryfologus  ferm.  LIII,  &c  lxxiv. 

Theodoretus  epift.  LXXVII.  adEulaC&CXLVI.adJoannem 

Oeconomum  3    Scriptor  Anonymus  in  catena  Niceta;  fuper 

Matth.  Eucherius  Lugd.  homil.  deNatali  Petri ,  Felix  Papa  III. 

epift.  f.HormisdaPapainCommonitorio  j  Anaftafius  Patriar-' 

cha  An- 


#l(23)f 


chaAntioch.  lib.  II.  anagog.  Gregoriusl.lib.  III.  epift.  $$.   Ifi. 

dorusHifpal.lib.  VII.  Origin.  c.  9.     Bedaqua?ft.in  Exod.  c.42. 

homil.de  S.  Petro  :  De  fena  III.  palm.  in  cap.  XXI-  Joh.  ]oan- 

nes  Damafcenus orat.  de  transfigur.     Hadrianus  I.  P. R.  in  epi- 

ftola  quae  a£t.  II.  Synodifeptimae  ledra,  &  ad  E^i  fcopos  Hi  fpa- 

niacj  Forojulienfi  conciliumaPaulino  Aquilei.halv.turrbChri- 

ftianus  Drutmarus  in  expof  Matth.  c.  ff.    Jonas  Aurel.  ltb.  III, 

decult.Imag.  HincmarusRemenfisopufc.  XXXIII. c.  f.  Sc^f. 

&  apud  Flodoardum  lib.  III.  hift.c.15.     Nicolaus  /.  epift.  Z/. 

adMichael.Imp.  &epift.  VI.  adPhotium  ;  Joannes  VIII.  epift, 

LXXVl.  Theophanes  Cerameus  homW.XLV-  Theodorus  Abuca- 

ra  epift.  Orthod.  Stephanus  VI.  epift.  //.  Troslejan.concil.can. 

15-.  Odo  Cluniacenf.  ferm.de  cathed.  Petr.   Rupertus  Tuitienfis 

lib.  ///.  fuperMaxth.  6V  XII.  in  Apocal.     Innocentius  II.  epift. 

ad  Epifcopp.  Senon.  concilii.     Hadrianus  IV.  epift.  ad  Freder, 

Imp.  Urbanus  ///.  epift.  ad  Archiepp.  Cariarius  Cisterciens.  ho- 

mi/.  de  cathed.  Petri.    Thomas  Aquinas  in  fuppl.  q.  XXV.  ar- 

tic. /.   StephanusParifienfis  &  FacultasTheol.  Parif.  inliteris 

proThoma  Aquinate  j  Alphonfus  Toftatus  q.  67.  in  cap.  XVI. 

Matth.  Jodocus  Chicthoveus  contra  Lutheran.  alfert.  c.  I.     Jo- 

annesEckius  hb.  /.  de  prim,  papa?,  c.  13.     RenatusBenedi&us 

Parif.  Panopl.Ecclefia  Romana  in  orat.fefti  Leonis//.     De  Cbri-     rhrifto 

fto  exponunt  Hieron.  incap.  7,  Matth.  Auguftintis  lib.  /,  Re- 

trachc.  21. &  ferm,  XIII.  inMatth.c/.  & //.     Theodoretusin 

/.  Cor.  Beda  inc.  XVI.  Matth.     Paulinus  Aquilei.  lib.  I.  contr. 

Felic.  DangalusDiaconus  contraClaudiumTaurin.   Rabanus 

Maurus  lib.  /V.  de  univ.  c.  I.      Anfeimus  in  cap.XVl.  Matth. 

Lombardusin  c.  //.epift.  ad  Ephef.    JoannesSaresb.  epift.  166. 

GofFridus  Viterb.  chron.  part.XF/.     Caeleftinus  ///.epift.^/K. 

Innocentius///.in  ferm. //.  deconfecr.  Ca?fariusCifterc.  homiJ. 

de  Cath:  Petri.     Thomas  in  fupplem.  q.  £.  artic.  6.  &  in  c.  IV. 

1.  ad  Corinth.     Pius  1/.  lib.  I.  de  geft.  Bafil.  Concil  ii. 

§.   3$.     JoannesLaunojusin  literisadGulielmum  Voe-  Expendutur. 
ellum  ParifienfemTheologum  fereante  hocdecennium  miflisj 
conatur  enumeratas  expofuiones  Patrum  &  conciliorum  inrer 
CeCe conciliare*  quoad  tanien  fieri  Itcet  >ut\pCe  profitetur  psg.  46. 
Ait » patres  plerosque  primx  fententiae  fecundam  non  excludere* 

fed 


dc 


(24) 


fed  includere  j  quandoquidem  nonnullii  ipforum  fecundnm 
etiam  fuam  fecerint  ;  reliqui  vero  ex  alioium->quibuscum  vtxe- 
runt,  communione  in  altas  expofitiones  traducipopnt  p.  fo.  Por- 
ro  »  expofitionis  quarta-  auclores  cum  auctoribus  expofittonts  ter- 
tia  fine  dtfficultate  ulla  conciliari  pojfunt ,  */  exillorum  verbu  col- 
ligitur.  Uam  pene  funt  idem>fuper  Cbrifium,&  fuper  Chrifii  con- 
fefiionem  a  Petro  editam  fundari  Ecclefiam  ;  quidquid  id  eft ,  ad 
unamCbrifti  perfonam  refertur.&c.  Subjungit  o-y^efet^/wot : 
ln  fumma ,inquiens  >  pofiquam  expofittonis  prima  auclores,  qui 
cum  aliarum  expofitionum  auiloribus  conctliari  pofiulant » conci- 
liatifunt,auclores  txpofittonu  fecunda->nifi  auclores  prima  nume- 
rofuperent  >  in  aqualttatem  cum  ilits  veniunt ,  &  ab  auttoribut  cx- 
pofittonis  tertia  &  quarta*  qu<e  nibiUaut  parttm,  interfe  differunt* 
omnino  vincantur  6cc.  Id  quod  ex  tribus  poti/Iimum  colligit> 
excompofitione  au&orum  inter  fe  ;  Ex  Jona  Aurel.  qui  expo- 
fitionem  tertiam  tratlatoribus  Ecclefia  pene  omntbus  tribuat  ;  & 
ex  Joanne  Eckio ,  qui  dicat ,  eam  ( tertiam  expofitionem )  a  ne- 
mine  negari  ;  quod  ille  dixerit  eo  maxime  tempore ,  nempe  Lu- 
theri,  quo  minime  omniumdicendumfuiflet»  nifi  veiitascoe- 
gillet  ,  Eaenim  fentcntia  feu  expofitio  omniumfere  Lutbera- 
tiorttm  communu  e(i ,  tefte  Bellar.  lib.  I..  de  P.  R.  c.  10.  Luthe- 
ranorumigitur  expofitio  eaeft  «quae  pro  fefe  habetunanimem 
patrum  confenfum  ,  abexpofitione  Pontificia  difTentientem» 
quippe  quae  de  perfona  Petri ,  &  ejus  in  fede  Romana  fucceilb- 
j.  ribusexponit. 

LUC.XXU32,  §•   ?4#     Diftum  alterumeftLuc.XXU.  $l.     Hujus  quo- 

1.  quediverfafPatrumexpofitionesoccurrunt ;    &  I.  quidem  eo- 

Expofitio  rum  maxime,  qui  docent»  Dominum  oraffe  boc  loco  pro  perfeve- 
rantiafoliusPetri  ingratiaDeiufque  adfinem  ,  refeienteBellar- 
minolib.ir.  deP.  R.c.  3.  Hancait  efieexpofitionem  quorttn- 
dam,qui  hoc tempore vivunt ■>  i.e.  recentiorum  ;  feddiffimulat, 
etiam  Veterum  eam  efie  ,  cV  plerorumque  quidem,pra?cipuo- 
rumque»  feu,  ut  cum  Joh.  Launojo  loquamur » expofitionem  hane 
ejfe  antiquorum  Patrum  Ecclefia » eamque  ptr  traditionem  veniffe 
ad  illud  ufque  tempus:  quo  fcribebat  :  epift.  ad  Bevillaq.  p.  61. 
quam  &  ipCeampleciitur  ,quod  in  ea  fcriptura  fenfus  ad  literam 
cxprimatar.p.7%.     Eft  autem  ea  expoCitioTertulliani  defug. 

in  per- 


(*i) 


inperfec.  c.II.  Cypriani epift.VIIL &  de  orat.Domin,  Hilarti 
Pi6tav.lib.JI.  de  Trinit.  Bafilii  C£fare:Epifc.homil,.jrX7/.  de 
humil,  Ambrofti  Mediolanenf.  in  Lucae  cap.  XXU  >  &  inPfalm. 
XLUUloanriuCbryfoflomi  homil  LJCZ/Z  ;  &  homil.de  verbisje- 
rcm.  c.  X.  &  homil.  LXXXUL  fuperMatth.  apud  Nicetam  in 
caten:  Matth.  XXVL  Cartbaginenfis  concilii  in  epift.  ad  Innocen- 
tium  P.  R.  Innocentii  l.  inepift.  adConcil.Carthag.  Milevita. 
ni  Concilii  ad  Innocent.  t.  Zterum  Innocentii  ad  Milevitanurn 
hocconcilium;  P<«ff<*<///HelenopoIitani  indialogode  vitaChry. 
loftomi ;  Auguflini]epift,  CCLII ;  de  corrcpt.  &  grat.  c.  6.  8 .  i  z  ; 
Comment.  inPfalm.CPZZZ.  CXVUL  Conc.  XV.  lib.  ZZ.  contr.Ju- 
lian.c.117.  Auftoru  qq.  ex  N.T.  quaft.LXXV\  CyriUi  Alexand* 
1 1  b.  XI.  fup.  Johan.  Leonu  l.  Papae  ferm.de  anniverf  die  allumpt, 
ferm.  1/,  de  natal,  Apoft.  Projperi  in  epift.  adRuffin.  &contr» 
Collator.  c.$ f ;  Theodoreti  lib.  ZZZ.  Harret.  fabb.  c.f.  Bedae  in  cap» 
XXZ/.  Lucae ;  Theophylafti  ad  l.c.  Oecumeriti  ad  h.  1.  Euthymii  Zi- 
gabeni  ad  h.  I.  Petri  Damiani  fernvXXF/Z.  de  SS.  Petro  &  Paulo; 
Dr0£0»&  lib.F.  de  Sacram.  Domin.paif  Lombardi  lib.  ///,  dift.  17» 
Innocentti  l\U  in  feim.Z.de  fan&.Petro  &  Paulo; Hugonit  Card.  ad 
Luc.  XXN :  Alberti  M  in  h,  1.  t7;ow<«  Aquinatis  caten.  in  h.  1.  Bo- 
naventura  in  h.  1.  G/o/rf  interlin.  in  h.  I.  Nicolai  Ljrani  in  h,  I» 
Occami  lib.  K.  dial.  c.  3.  Dionyfii  Carthufiani  in  artic.  XLVUl.  in 
Lucam  ;  Ttaw«  Cajetam  in  c.  XX/Z-  Luc.  loanriu  Ma/oris  in  h.  1. 
loanrits  Arborei  in  h.l.  loanriu  Benediftiin  h,  1.  loanriuGagnai 
inh.l  DominiciBamum  fufioribus  adz2.q.  I-art.  10.  dubit, 
IP.  concl.j.  loanriu  Mddonati  Comm.  in  h.l,  loanriu  Andrea 
Coppenfteinii  part.  /Z/.  quadrihor.  Gabrielis  a  Porta  ]efuita  in  di- 
(ftat.  Burdigal.  anno  1^14.  Parif  editis.  Stephani  Menochii  in 
cap.xx/Z.Luc.  Alexandri  Vll.  P.R.  inlitcris  ad  Lovanienfes, 
anno  M  DC  LXII.  exaratis  >  quippe  in  quibus  Auguftinum  8c 
Thomam  Aquinatem  tanquam  praclanfimos  Ecclefu  Catholi- 
ca  Dfltfore*  comtnendat. 

§.  }j\     II.  Alteraexpofitioefteorum>quitradunr>or4/<r         *» , 
Chriflum ,  ut  Romana  Ecclefia  per  Petrumfundataafide  nufquam  ExP°"uo* 
deficiat.  Pro  hac  expofitionealleganturL«f/'«/  Z.  epift.  1.  ad  E- 
pifcHifpan.  Fr//*.  Z.cpift.  adBeningn.   ^4f#fl  P.R.inepift. 

D  ad  Con- 


(26) 


ad  Conftant.  Imper,  Petrm  Damianm  ferm.  xxnr  denativ.  Bapt; 
Gregorim  VIL  P,  R.  epift.  I.  ad Simandenf.  Archiep.  ]acobm  Car* 
dinalis  Vttriacus  Orient.  hift.  c.LXXV.  Thomai  Aquinas  in  expoC, 
Symboli.  ]obamies XXII..  P. R,  in  canoniz.  Thomar  y  §.  vn,  V'm 
II.  P.R.  epift.  cccxcvi.  ad  Mahomet. 
3#  §'.   $£.  III.  ExpofitioeorumeftS  qui  volunt  orafleChri- 

Expofitio».  ftum  >  ut  Ssdes  Petri  >  feu  Apoflelica  Sedesafide  nusquam  deficiat. 
Ita  expofuHfe  fertur  Leo  IX.  P.  R.  epift.V.  ad  Petmm  Antioch. 
GregoriusVUAib.  Il.epift.  3i,ad  Henricum:  &lib.III.  epift.ig. 
ad  Simeonem  Hifp.  Epifcop.  Bernardm  epift.CXC.  ad  Innocenf. 
Innoctntm  II.  P,  R.  epift.  ad  Senon.  Concil.  Innocentim  Ill.epift,, 
ad  Arelat.  Epifc.&  ferm.  II.de  confecr.Rom.Pont,  &  ferm.UI,  dfi? 
ead.  Albertm  Af.  in  capXXII,  Luc. 
qi  §,   $7.     IV.  ClaiTiseoscontinet,qui/y4rf«»r,0Mj^C^/- 

Kxjoiltio.  ftum>ut  univerfalis  Ecclefia,  vel  ettam  univerfale  Concilium>afidt 
nunqnamdeficiat :  fictradiditlfoIX.  epift.?.  HtldebertmCeno- 
man.  in  epiftol.  de  calamitate  Pafchalis  II;  Go§ridw  Vittrbienf, 
chron.part,  XVI ;  Thomas  Aquinasin  zz,  q.II.  artic.  VI.  &quaeft.. 
XXV.  artic;  hBonaventurOiinc.  XXII.  Luc,  Guilielmm Occam*. 
lib,V:  diaLc.l^.  ThomasVatdenfxs  t.  l  do&rin. U II. artir.il;  c.i?.. 
Martinus  V.  approbans  Thomae  Commentaiios.  Petrw  Alliac. 
part. III  deaucior. Ecclef. c.i.  &4.j  ]obannes  Gerfon  depoteft.. 
Ecclef  concl.IV.  ]oannes Brevicoxa de  poteft.Ecdef.  &  Concil.. 
Beatm  Vincentiw  Ferrerim  ferm.  de  fer.VI.  poft  Lart.N icolaus  Cla* 
*M/»g.decpnupt.  Ecclefiftatc.zf..  TXicolawTudefcwi  feuPanor- 
iwtanus^incap.fignificafti.  deelect.  ]acobm  Aimainw  deaudor, 
EccleCc.  10.  Cyprianm  Benetw  de  non  mutand.  Pafch.  fundam. 
ip MagifierFrancifcan. in  mandat.annoif  ja.citanteRaynaud. 
in  t.  X.  annal.  Ecclef.  ]obannes  Driedo  lib,  IV.  de  Ecclef.dogmat.. 
cap.  4.  part.  3.  Fancifcus  Vittoria  de  poteft.Pap.  Antoniw  Cordub- 
Tneol,qq.liD.IV.q.I.pra?polT^4q.3 

IUslidumi.  §.   $  g.     Habes  de  locoLucae  expofitiones  Doc"rorum>qui 

apudPontificioS  pro  Catholicis  habentur  >  quatuor  diverfas* 
quarumprimamBellarminnsloc.citr.  refellereconatur  ;  ficut& 
quartam,tanquam  utramq;f1ilfam  j  EttamenpiimaillaunanimL 
PatrumyetiarainConciliiscolMorum,  fententia  recepta,>  Sc 

con~ 


*®(-27)a» 

continuataeft>  ufqueadtempora  Bellarmini  ;  quipoftannum 
M.  D.  LXX VII.  Romae  docere  inftituit.  Altera  expofitio  pro  fe- 
fe  habet  plerosque  Epifcopos  Romanos>&  Romse  addi&os  quof- 
dampauculosTheologos;  i.e.teftesomnesdedomo-;  imonec 
eos  omnes  genuinos ;  Nam  Lucii  I.  epiftola  j  ut  &  Felicis  I,  pro 
fuppofititiis  habentur  ab  ipfis  Pontificiis,  uti  Launojus  in  literis 
ad  Antonium  Varillaum  hoyon  AiUKo7<  demonftravit  :  Reliqui 
tecentiores  funt.  De  tertia  idem  judicandum  eft.  Prima  fenten- 
tia,quarunanimemprofefe  habetPacrnmconfenfum>eftcom- 
munisLutheranorumexpofitioj  Pontificiisautemea,  utiisquc 
faltem>  non  arridet>  cum  videant  >  (I  Chriftus  de  folo  Petro  Ioca- 
tus  eft  >  ad  fuum  Pontifkem  Romanum  id  non  fpe&are.    Expo. 
fltioBeliarmini  nulli  iftarum  quatuorconvenit ;  Eftenim  ter- 
tia  (re&ius quinta)  ejus expofitio  haec :  Ouod  Domitius  duo  priyi- 
legiaTetro  impetraveriti  Vnum^  ut ipfe  non  poffet unquam  veram 
fiit4mittere<,quantumv'ts  tentarctur  aDiabolo>idquod  eji  amplius* 
quam  donumperfeverantia*.  dicitur  enim  perfeverare  ufque  infi- 
ttem»qaem  qui  licet  interdum  cadat,tamen  refurgit>&  in  fidefideiu 
invenitur.  At Vetro  Dominmimpetravit,  ut  non pojfet  unquam  ca- 
dere  >  quodadfidem  attimt,  Alterum  privikgium  eft>  ut  ipfe  tan- 
quam  Pontifexnon  poffet  unquam  docere  aliquid  contra  fidem  tfivl 
ut  infede  ejus  nunquam  inveniretur ,  qui  doceret  contra  veramfi* 
dem.  Ex  quibus  privilegiis  primum  fortaffe  non  manavit  adpofte- 
ros,fecundum  ftne  dubio  manavit  ad  pofteros>fcufuccejfores.  Hanc 
verofuamexpofitionem  ex  unanimi  Patrumconfenfu  >  autju- 
dicio  Ecclefiae  Catholicas  non  probat ;  Licet  igitur  Ecclefia?  Ro- 
manae Do&oribus  fovere ,  &  docere  expofiriones  >  qua?  Ecclefiafe 
Cattiblicae,  &  Patrum  antiquorum non funt>  i. e.  contra fan&io- 
«em  ConciliiTridentini. 

§.  }?.  Tertium  dittum  eft  Johan.  XXI.  if.  quod  Bellar-  HL 
minus  lib.IV.  de  P.  R.  c.  3.  addticit  >  ut  probet ,  Pontificem  Ro-  Ioll.XXI.tf, 
manom  etrare  non  pojfe  >  cum  docet  Ecclefiam  Catbolicam,  ne  ipfo 
errante  totaEcclefiaerret;  ficutadduxerat  lib.l.deP.R.cap.14. 
I  f.  1 6*  ut  obtmeret  Pontificem  Romanum  inftitutum  tffepaflo* 
rem  &  Doftorem  totias  Ecclefi*  >  quem  tota  Ecclefia  audiretenea- 
^^/"^«^roinimevero/w^^rfjDitStumigiturillfexponitde 

D     z  folo 


*@(28)js* 

folo  Petro  >  &  folis  ejus  fucceilbribus  >  Epucopis  Romanis ;  fed  > 
de  folis  hifce  incelligenda  efle  iftaChrifti  verba  >  unanimis  Pa- 
trum  confenfus  nonpermittit  >  quippe  qui  EpifcopoRomano 
Coepifcopos ad]\ingit  t  quodfaciunt  ipfimetR.PontificesSr*/>&4- 
nus,  1.  epift.  ad  Cypr.  46;  &48  >  Liberius  P.  R.  ad  Eufebium  fcri- 
ptisEpiftolis;  iteminepp.  ad  Urfacium  >  Valentem»  &Germi* 
nium,  adConftantiumlmper.Siw/w  P.  R.  epift  IV.  Ad  Any- 
fium  &c.  Innocentius  I.  P.  R.  epift.  Vll.ad  Ruf.  XI.  ad  Aurelium 
Carthag.  XIV  ad  Atticum ;  XVII.  adAcacium*  XIX.  adMartia- 
num :  XXadRuf.cap.f ,  adCarthaginenfe  Concilium ;  Ad  Mi» 
levitanum  Concilium  -,  Conferepift.  XCIII.  inter  epp.  Augu- 
ftini;  Zofinrn  P.R.epift.adHefych.  cap-n.  AdAurelium;  Boni- 
facius  7.  P.  R.  epift.  II.  &  III.  ad  Ruf.  Epift.ad  Epifc.  Thelfal.  &c. 
Caleftinus  epift.  adjEpifc.  Gal.  c.8.  Ad  Perigenem  &c.  Ad  Ephe- 
iinam  Synodum  ;  Xyftus  IH.  epift.i.  ad  Perigen.  Epift.  II.  ad  Syn, 
Thelfal.  Epift.  III.  ad  Procl.  IV.  ad  Illyr.  Ad  Cyi  il.  Alexand.  Ad 
|ohan.  Antioch.  LeoL  epiftol.V.  adDorum,  VII.  ad  Tbeodof, 
XVIU.  adPuicher.  XX V.  ad  Synod.  Roman.  XXXIV.  ad  Fauft. 
XXXIX.  ad  Pulcher.  XL.ad  Anatol.  c:  4.  XLIV.  adMartian. 
XLIX.adeund.  Ll.ad  Pulcher.  Lll.ad  Epifcopp.  Galliar.  LIIL 
ad  Anatol.  cap.  6.  LIV.  ad  Martian.  LV.  adPulcher.  cap.  11.  & 
4.  LX.  ad  Pulcher.  Ad  Maximum  Antioch.  c.ii.LXIII.ad  Theo- 
dor.c.  6,  LXIX.  ad  Martian.LXX.c.n.  ad  eundem.  LXXIII.ad 
Leonem;  LXXIV.adeundem  ;  LXXXVI.cap.  1.  ad  Nicetamj 
LXXXVII.  c.ii.  ad  Mauritaniae  Epifc. LXXXIX.  ad  cap.j.  4.  g. 
Viennenf.  Epiftol.  ad  Turrib.  c.  17.  Epift.  C.  ad  Gennad.  CV.  ad 
Julianum  Coenf  Hilarius  P.  R.  epift.ad  Afcaii:  Simplicius  P.R. 
ad  JohannemRaven.  FelixIII.  inSynod.Roman.  Gelafiusl.e- 
pift.  7.  ad  univerf  Epi Cc.  Ep.  IX.  ad  Epifc.  Lucan.  XII.  ad  EonU 
ura ;  Anaftaftus  1 1.  epift.  ad  Anaftaf.  Imper.  Symmachus  epift, 
11.  adEonium;  &epift.  X.  ad  univerf.  Epp.  Gall.  Hormifda  e- 
pift.  X.  ad  A vitum j  XI.  ad  Anaftaf.  XIX.  ad  cund.  XXII.  ad  Do- 
lotheum ;  LI.  aduniverf.  Hifpan»Epifc.  &c.&<f.&c.  Agapetus  l. 
pift.  II. ad  Afnc.  III.  ad Reparat.  Vigilius  epift.IV. ad  Juftin.  VI. 
ad  Auxentium  &c.  &c.  Pelagius  I.  epift  .  III.  XI.  XII.  ad  Childe- 
bercum ;  Pelagim  ll,  epift.  IH.  ad  Grcgor,  Ec  ne  prolixioc (Im  > 

ean- 


[29) 


candem  vocem  agnofcuntreliqai  Romani  Epilcopi >  Gregoriusl, 
Martiuus  1.  Gregorim  ILGregorius  ///.  Zaccbarau  >  Gregorius  lV.Leo 
IV.  tficolausl.  Hadrianus  J/.  ]obanncsVUI,  )obannes  XX-  LeolX. 
HicolausU.  GregoriusVll  Vtclorlll.  Pafchalisll.  Alexander.  lll. 
GregoriusVUL  Innocentius  Ul.  Verba  ipfoinm  ,  &;  loca  exfcri- 
pfit,  &propofuit  Launojusepiftol.ad  RaymundnmFormenti- 
num  Theologum  Parifienfem  ,  &  Aurelianenfem  Canonicum  , 
fctiptaParif,  anno  1666.  &  continetur  tom.  V.  Epiftolarum, 
Hincinrertur:  fiEpifcopusRomanus  habet  Coepifcooos  >  etiam 
habebit  Compaftores,  Quodenim  GrsctEpifcopm  dicitur,  id 
Latine  Paftor  intelligitur  ■>  &  unus  (fpecie)  omnium  eft  paftora- 
tus>  ficucertEpiicopatusomniumunus  >  utiexCypriani  epift, 
LII  adAnton.&  lib.  deunitateEcclefia?  •  OptatiMilev,  hb.U, 
adv.  Parmen.  Et  Hieronymi  Epiftola  ad  Evagt  ium>&  Symmachi 
P.R.epift.I.ad  j£onium>&c.  Pmbat  Launojus  idem  p.r?.  Si  ve- 
ro  Romanus  habet  Compaftores  ,  ipfe  non  erit  folus,  de  quo 
Chriftusdixerit :  pafceovesmeas, 

§♦  40.  Excipis  :  Omnesquidem  Epifcopos  eflepaftores»  Exceptio» 
Ced  fupremum  &  univerfalem  paftorem  eilePontificem  Roma- 
num-  &talemintelligere  Chriftum  >  cumPetrodixit :  pafce 
ovesmeas.  *$-.  Expofitio  ha?cadveriaturexpofitioni  ipforum- 
metPontificum  Romanorum>quando  difputaruntadverfusOe- 
cumenicum  Conftantinopolitani  Epifcopi  dominatum  ,  ex  eo 
fundamento,  quod  non  fit  unus  univerfalis  Ecclefiae  Epifcopus, 
a  quoEcclefia  unicependeat  j  Pro  haciententiaLaunojus  alle- 
gavit  Gregorii  I.  loca  duodecim  •  &  fucceiTbres  Gregorii  tresj 
Hadrianum  I.  in  epiftola  ad  Conftantinum  &  Irenem  ;  Nicola- 
um  I.  epift.  ad  Hmcmarum  &  Leonem  /  X.  epift.  1.  ad  Michae- 
Jem.  Confer,  fi  placet,  qua?  nosalibi  difputavimus:  Anticj» 
Ecclef.  Trifec  fec.  11.  pag  2.12,  $  i$,&  Tec.  il/.pag.  j^.&pag, 

§.  41,     Tridenttnam  icripturas  interpretandi  regulam       XK> 
Pontificiisipfiseflecontrariam,  tribusilluftribus  exemplispro- 
bavimus,  &  confequitur  inde  ThefisXII.  Tontificios  circa  regu- 
laminterpretandi  fcripturas  fundamentaliter  (qaoddicunt)  dif- 
ftntire,     In  coquidemconvcniuntomnes  >  quodampleclantut 

D     |  itrba 


(30) 


Vtrba  Seffionis  IV.  Tridentinj? »  de  moJo  interpretandi >  vel  ex- 
plicandifcripturas;  fed  infenfu  verborum  iftorum  &\t  h<*  **>• 
Qav  dillentiunt»  Nonnullienimica  intellignntverba»quodeum 
ienfum  tenuerit»&teneat>fancta  materEcclefia>quemtenuit,vel 
tenet  EpilcopusRomanus  >  e  Cathedra  docens :  Quo  fenfu  ca- 
piunt>qui  cum  Cajetano <&ot,pxA.oylfar.  ImpofibiU eji univerfalem 
Ecclefiam errare infde,  E.  impopbile eji  Papam  injudiciodiffimti- 
vo  auQoritative irrare  tnfide  :  opufc.de  poteft.  Pap.c.p.  Aliiita; 
quod  eumfenfum  tenuerit  t  Sc  teneatfan&a  mater  Ecclefia  > 
quem  tenuit»  vel  tenet  Concitium,ethmfi  PontificiRomanocon. 
tradiftindtum,&oppofitum.$  ficLaunojus>&  GallicanusCIerus 
communiter :  Aliiita;  quod  eum  fcripturaj  fenfum  tenuerit  >  & 
teneat  Ecclefia»vel  etiam  is>qui  genuinfi  fenfum  tenere  vult;  qui 
tenuit,vel  tenet  ihiCam^unantmipatrumlnteipretu  confenfu  ap- 
probatum;  illum  autem  unanimemPatrum  confenlum  aeftimanc 
exteftimoniis  extantibus>  plerorumquefaltem>  vel  pracipuo- 
rumPatrum;  HocfenfuidemLaunojus>&  pluresalii  capiunt, 
quandoproexpIicationealicujuslocifcrrptura»laudant  explica- 
tiones  nonnullorumpatrum,  ejusdem,vel  diverforum  feculo- 
tum,  id  quod  Pontificiis  folenne  eft. 

§.  42.  HuncdiflenfumPontificioruminterfefedefen- 
fu  regulaeTi'identinar,dico,e{Te  fundamentalem.  Probo  di&um: 
Quicunque  diflentiunt  in  fundamento  ipfoexplicandi  fcriptu- 
ras  >  illi  dillentiunt  fundamentaliter  :  Pontificiidiifentiuntin 
fundamento  ipfo  »  E.  dillentiunt  fundamentaliter.  Major  eft 
claraex  terminis  >&procedita  definitionead  ipfum  definitum  ; 
Minorexemimeratione  diverfarum  interPontificios  fententia- 
rum§.pra?ced.fa£h,patefcit.  Nonnulli  enimeorudicunt,Papam 
nonporTeelle  hacreticum»  necfuiireunquam^necerrarepolleiu 
fide ,  quando  ex  Cathedra  definit ;  Alii contra  hsec  omnia  affir- 
mant ;  Adfundamentum  autem  interpretis  fcripturae,  five  reci- 
piendi5fiverepudiandi>hocmaximepertinet>infallibilisfit,nec 
ne  ?  Haereticus  elfe  poflit  >  velfit,necne?  Unicusfit,  necne? 
Requifita  interpretationis>  &  definitionis  obfervaverit  >  nec  ne? 
Accedit,  quodde  fenfu»&interpretationePatrumantiquorum 
rerti  eire  non  poftimus ,  nifi  cerci  fimus  de  auc"toribus  fcripto- 

rum> 


(n) 


eum>  quae  allegantur  ,genuini>  an  adukerini  circumfcrantur ;  de- 
quefenfuverborum,quibus  fcripturamexplicanr;  Deutroque 
vero  hoium  inter  Pontificiositerum  controverfia  eftcapitalis; 
neq;  definivit  adhuc  dum  /Ive  Papa.fiveConcilium  al  iquod>fi  ve 
EcclefiaipfaRomana»  autCatholicarquaeveterum  monumen- 
ta  fintgenuina,quaeadulterina;  quaeve  interpretatio  ipiorum  > 
Curialiu ,  an  aliorum>Theologorum  fit  menti  veterum>&  ipfius 
Spiritus  fan<5ticonformis  ?  Haec  veraomniainipfum  interpre- 
tandi  incurrunt  fundamen  tum, 

§.  45.  Coniequitur  hincThefis  Xlir.  Kegulam.Triden-  xil£. 
tinam  ejfe  applicatu  impopbilem*  Si  enim  confideramus  verba 
(1.)  quem  tenuiu  &  tenet  fancla  mater  Ecclefia ,  quaero,  ubiille 
lenfus  exftet ,.  ut  certofciri  poilit  ?  Forte  inaliquouniverfali 
commentario>inquocontineanturexplicationesomniumEccle. 
fiarum  particularium  >  vel  praecipuarum  Orientis» &  Occidentis»' 
^Chrifto  ad  haec  ufq;  temporacontinuatarum  ?  Sic  quidem  o* 
porteretexftare>ut  haberemusienfum,  quem  tenuit ,  &  adhuc 
tenetEcdefiamater ;  Sed  taliscommentariusuniverfalisnufpu 
am  terrarum  exftat.  Forte  igitur  oretenus  Ecclefia  mentem  fa- 
amcircafcripturaefenfiimexplicabit  ?  Nequehocfacif ,.  Efte- 
nim  Ecdefia  nomen  colle&rvum  r  ex  pluribus  individuiscoa- 
gmentatum;  aut  igitur  ha?comniaeruntaxidienda>autrquaedamv 
autunicii;0/WH*<*utnonadiri,itelnecaudiri  poiTunt;  neque>cre~ 
do  >  omnia  confpiraren-tin  unam  interpretationem>  fi  omnino  o- 
mnia  Sc adiri>  &  audiri  poifent ;  fed  nec  quada  poiTunt,ha£ttnus> 
quatenusneicimus,  quae  fintillaquaedam  ?  num  reliquaiuum 
fenfumilliscommiferintfignificandum?  num  bona  fideretule- 
rint?  U»ir«migiturindividuurofuerit ;  At  hocnequeeft  ipfa 
mater  Ecclefia»  quippe  quae ex  pluribus  conftat ,*  neque  prius au- 
diendum  eft  nomine  totius  Ecclefia?»  quam  probaverit ,  fuum 
(enfum  elTe  totius  Ecclefiae  fenfum  ;  Zmo  tali  individuo  recla- 
mantilli  omnes,  qui  etiamexipfisPomificiisftatuunt  >  Papanr 
errare  polfe,  &  fepiuserrafreetiam  in  explicanda  fcriptura  facra: 
Taceo,  fi  omnino  Papa  Romanusedet  five  ipfa  fancta  mater  Ec- 
defia,  fiveos  Ecclefiae  totius ,  tamennorridoneumefle  y  exquo» 
knguli  dikantfcripturara  intelligerercum  nemo  hac"tenus  P°n- 

ti6L 


tificumRomanorum  totam  fcripturam  authentice  explicuerit  > 
five  ore  >  five  fcripto;  neqne  adiri  ab  omnibus poffit>  aut  audiri, 
&intelligi  tuto,  dum  fcripturas  interpretatur. 

§.44.  Non  minoresdifficultatesfefeorFerunt,fi  (j.)  una- 
nimem  Patrum  confenfum  confideremus.  Nam  (1.)  non  omncs 
patresexplicueruntfcripturas,  &  infcripturislocadifficiliora, & 
controverla:  quareimpoflibile  eft,  omnium  haberi  confenfum. 
(z.)  Neque  tenemus  hodieomnium ,  qui  explicuerunt,  com- 
mentarios>quadoquidemmagnaeorumparsperierit>&  quarfu- 
perfunt>corruptafint,  vel  dubia  >  nonnunquam  etiam  plane  ad- 
ulterina,  ($♦)  Neque,  quod  integrumfupereft,  abomnibus  vel 
legi>vel  intelligi  poteft  >  qui  quidem  genuinum  fcriptura?  fen- 
fumdefiderant ;  (4»)  Neque  in  iplis  inveniretur  illeadeodefi- 
deratusconfenfus  »  quoniam  inter  fefe nonnunquam  confenti- 
unt>  ut  horologia,  i.e.minime,  H*  &fimiles  difficultatesan- 
xium  fcripturs  le&orem  de  conlenfu  Patrum  cogunt  defpe- 
rare. 
XIV.  §*  4f*     Tandemreseoredit,utThefisXIV.  ftatuamus: 

Regulam  itlam  Tridentinamfalfam  ejje.  Falfa  regula  eft  >  qua  ob- 
fervata  falfum  perfefequitur  >  At  talis  eftTndentina  regula» 
ut  per  fe fequatur  >  ficcecafideeam  fequamur  :  Probaturmani- 
feftoexemplo  de  necelHtareEuchariftia:  etiam  infantibuspra?- 
bendse  :  Inhuncfenfumant&juitatem  quondam  >  (ive  Ecclefi- 
am  ipfam>five  Patresconfentientes  fpe&es ,  explicuilleverba 
Chrifti  Joh.  VI.  f  3.  in  confeflb  eft  apud  eos  >  qui  antiquitatem 
(ciunt  j  Pone  jam ,  regulam Tridentinam  fe&andam  elle  >  ultro 
fequetur,falfofcripturamfacram  fequendam  efte>quiafalfus  eft 
illeipfiattributusfenfus,  tanquam  deabfolutaEuchariftiae  ne- 
ceflitate loqueretur.  Porr6,fi  nonnullorum,  & eminentiorum 
quidem>Patrum  confenfus  in  explicanda  fcriptura  facra  fufficit  > 
ut,  tanquam  ex  communiconfenfuprofe&a,  explicatiovera  (jt> 
fequetur, etiam eam  veram  efie  >  qua?  tamen  falfaeft> &  habetur> 
abipfisPontificiis;  Probo:  Origenes  praecipuus  eft,  &antiquiG 
fimus  fcripturaj  interpres  ;  fed  quam  infelix  ,  ipfi  Papiftar  non 
diffitentur;  &tameneum  Cecuti  funt  plerique  &  prarcipui  Pa- 
tresin  explicanda  fcriptura,  Didymus>Hilarius>Hieronymus> 

Ambro- 


(33) 


Ambrofius,  Eufebius.  aliiquej  neque  femper>  imo  raro,  ex- 
preflerunt .  eile  eas  Origenis  >  non  fuas ,  explkationes»  quare  in- 
cautus leclor,  dum HieronytmS  vel  Ambrofii  explicationem  ali- 
qua legere fe putat,Origenis  legit  Pfeudhermenias.  Fatetur hoc 
SixtusSenenfislib.1V.  Bibl.fan6hp.rn.30j.  deptxftantiflimofcri. 
pturarum  interpreteHieronymo:So/ff  HieronymustWqmensti» 
colligendis  veterum  explanationibus  fapenumero  itiorum  fententias, 
&  interdum  quoque  nonnuUas  aberrantes  &  abfurdas  opintonts  re- 
ferre ,  fuoprefts nomintbus  auftorum  >  quos  ad  evitandum  leftoru 
tjtdtumfemel  tnprafationibus  librorum  nominare  confuevit  >  omif. 
fis  etiam  aliquando  modeftia gratia  confutationibtts  earum  opinio- 
num,  quod  eas  alibipleniftime  confutaffet '  quofit  >  tit  dumfine  di- 
ftrimtne  permtfcet  alienajuis ,  videatur  nonnunquam  aitarum  er- 
rores  recipere  >  &  ex  animi  fuifententia  pronunciare  -,  Atque  hinc 
occaftonemutcunque  nafti  funt  Hieronymiaritobtreftatores ,  tnfe- 
clandi  eum ,  quod  Hareticorum  dogmatibus  omnta  pene  commenta- 
riafua  rejperferit.  Subjungit  quidem  etiam  Hieronymidefeu- 
fionem  >  fed  ita  comparatam  >  ut  non  fufficiat  ,  Erfi  enim  incer- 
dumaddiderit:  Quidam  hocdicunt;  alii  hoc  autumant  \nonnutii 
fu  fenttunt -,  Non  tamenubiqueid  addit ;  neque.qui  fint  illi 
quidam,6c aliiiSc  nonnulli ,  exprimit  jmultominus  haueticosef- 
fe,  &  ha?reticas>  vel  falfas.efte  ipforum  interpretationes  >  &  a  fua 
difcrepantes.addit,  utcaveriillaepo/Iint.  Vide  Johan. Dallar.de 
ufu  Patr.c.  6.  p.m.  1  ji.  AcceditPatrumignorantia>quodlin- 
guasoriginalesattinet,  &imprudentia,  dumverfionesvitiofas, 
utplurimum  Grarcam  LXX.  Interpretum  >  in  explicanda  fcripcu- 
rafacrafe&abantur;  Hincfactiim  eft,  uterrantibus  verfionibus» 
&  ipfi  errarent  in  icriptura  explicanda, 

§.  4f.  Sufficiat  unicum  indigitafle  locum>  Prov.VIII.  Exemplum 
2  2,ubi  in  Graeco  habetur  'tKTt<ncreavit  j  prosxTwe.vel  potius  IkV-  frov.VIU» 
£*to  pojfedit ;  Chriftophorus  Sandius  >  Neo-Arianus,  in  appen- 
dice  paradoxarum  interpretationum  >  pag.  m. $  $  $ .  locum  hunc 
producit,  &ejus  verfiones  aliquot  >  nimirum  non  Graecam  fo- 
lum  LXX.  interpp.  fed  etiam  Chaldaicam,  Syriacam>  Arabicam> 
-&  vulgatam  antiquam ;  quae  omnes  legant :  creavit>  vel  condi- 
dit;  His  jungit  ftuTragia  XXV.  Patrum  antiquiffimorum  ,  qui 

£  perin- 


£2» 


(34) 


pcnndc  legcrint  «encrt,  vellxrrwV*To  >  creavit»  vel  condidit>funt 
autemifti  patres:  IgnatiusMartyr>JuftinusMartyr ,  Athenago- 
ras,Tatianus>Irenams>  Clemens  AIexandrinus>Tertullianus> 
Origenes, Cyprianus>  Lactantius > Eufebius Caefar.  Athanafius, 
Meletius, Hilarius,  Nazianzenus,  Ambrofius»Bafilius,  Hiero- 
nymus>Cyrillus  Alexandrinus  >Theodoretus  >  Ithacius,  Arno- 
bius]unior,Fulgentius,  Vigilius.  Subjungit  Philonis  fufFra- 
giumj  Etmterpretationcs  Patrumadlocaparallela.  Le&ionem 
hancduopotiffimumabfurda  funt  confecuta  (i.)  Qupdnon- 
nulli  Patrum  inciderint  in  crrorem  Arianorum ,  ftatuentes  >  Fi- 
lium  DEI  efle  creaturam :  (2.)  Quod  alii  coa&e  fcriptura?  iftum 
locumcxpiicuerint>dicentes  :  creare  &  gignere  elte  interdum 
(ynonyma ,  creafle  Patrem  fuum  fllium ,  dum  genuityTwe  imml- 
nutione  aliqua  ac  demtttatione  >  uti  loquitur  Hilarius  de  Synodis> 
creafle>  quando  humanam  naturam  filiusairumpfit>  feuquan- 
do  fecundum  humanam  naturam  genitus  eft  >  &  legunt:  creabity 
ut  Ambrofius  &  Chryfoftomus  >  creafle  non  fimpliciter»  feu/ir- 
iundum  fe  >  fed  fecundum  progrejfum ,  quem  ad  creandum  facit  > 
juxta  Gregor.Nazianz.  orat.  IV.  de  Theol.  Crearte,  dum  fecit 
creare  alias  creaturas  >  exponente  Athanafio  orat.  III.  adv.  Aria- 
nos;  ConferCornel.aLap.Coihentadl.  cit.  Quis  verodixerit» 
camPatrum  inter  fcfe  in  verfioneconfentientium  interpreta. 
tiones  efle  fcripturaefacra?»  &fpiritus(anc"timenticonformes  ? 
Quiplura  velitexempla  interpretationum  ejusmodi  patriftica- 
fum  agenuino  (criptura?  fenfii  abeuntium>adeat  uniusantea  no* 
nrinati  Sandii  Interpretationes  paradoxas.  Namtotdeprehen- 
det  earum  >  quot  plus  quam  fatis  fuerint,probando  >  confenfu 
Patrumin  explicandafcriptura  non femper  ftandum  eflc. 

Manet  igitur  regulae  Petrinaeea  integra  laus  >  quod  fbla  il- 
la<tucatad  mentemSpiritusSan&i;  Et  quicunque  banc  regulam 
ftcuti  fuerint  >  pax  fuper  iUos ,  &  mifericordia  >  &  fuper  lfra'i- 
Um  DEl  !  Amenf 


Doftif- 


Doftiflmio  Dn.  JOH.  DANIELI  BUCHIO, 
Amico  fiiopl.  dile&o* 

ASfdue  volvis  relegisfy  voluminafacra 
Optume  Buchi  ,  qucm  pietas ftudiumcfcja- 
crarum 
T^rum  mirifice  commendant.  EJlTwicurx 
Lex  Dominiy  quam  qu&ris.  Te  quoc^  curat  JO  VA< 

fcr. 

Johannes  Fauft,  D.  PP.  Colleg. 

Philof  p.t,  Decanus, 

AdEximium  Dn.  Rejpondentem , 

^imicum  dileclum. 

SCriptnra  in  lacra  Ioquitur  quia  Spiritus  unus, 
Scriptura  interpresiufficitipfa  fibi. 
Spiritus  ille  DEI  fblus  divina  revelat 

Dogmata,  quae  loquiturfblus  &  ille  docet. 
Hoc  TU  defendis.  Cedet  feliciteromne, 

Quicquid  agis.  Studiis  hoc  decus  addeTuis. 

fer, 

lfaacus  Faujiius.  D. 
Pereximio  atquePraeftantiffimo  Dno. 

Refpondenti ,  Amico  fuo  perdile&o, 
Uis  fit  fcripturae  fen/us  genuinus , &  ipfi 
Divinae  menticongruus  ?  ergorogas* 

E  2  Num, 


Q 


Num,quodRomaputat,  quem  condaEcclefia  promit? 

AutPatres,  quandoconvenitintereos? 
Aut  paterillePatrum,RomanusPapa,revelat> 
Aut  quem  Concilium  plenius  efleputat  ? 
Numquemfifa  fibi  ratio?  velfpiritus  albus, 

An  niger ,  in  fomno  voce  filente  loquens  : 
Nullus  isefti   igitur  quis  erit?  quem  fpiritus  edit 

Ille  Prophetarum  qui  dedit  ora  loqui ! 
Hle  fuam  verbique  fui  vult  prodere  mentem 

Per  loca  fcripturas  fplendidiora  fux, 
Quare  fcripturae  mentem  fi  noffe  laboras , 
Obfcuris  confer  fplendidioralocis: 
Idquetuum,  quodhabesJibriTe,^/^,  doccbit 
Nomen,6caJternisinferetidtabulisJ 

In  gtattam 
Auditoru  juihaftenus 
diligentijstmi  f. 
Exercitii 

Prtjes. 
Pr&Jiantifi.  *Dn.  Rejpondenti  > 

^Amico  fuopl.  dilecto. 

Dlvini ,  Buchi ,  quae  fit  fententia  verbi 
IgnoratRatio,  Spiritus  ipfedocet. 
Optimus  Interpres  verboru  eji  quucfefuorUi 
Dicerej  qui  poflit  quid  fua  difta  velint. 
Spirituseft  Authorverbi,hocInterprete  gaudet, 
Hoc  (pirante  doce  dogmata  fanfta  DEI ! 

grat.fcripf 

M.Joh.toachim  ^etifgraff/ 

EcclefNeopetr.Wiih.Ptd.