Skip to main content

Full text of "De medicina ex Graecis logicae sectae auctoribus liber translatus sub Artabure et Calepio consulibus (anno 447)"

See other formats 


^4*^  *r< 


C 

••• 

CASSII  FELICIS 

DE  MEDICINA 

EX  GRAECIS  LOGICAE  SECTAE  AUCTORIBUS 
LIBER  TRANSLATUS 

SUB  ARTABURE  ET  CALEPIO  CONSULIBUS 

(anno  447) 

NUNC  PRIMUM  EDITUS 
A 

VALENTINO    ROSE. 


LIPSIAE  / 

IN    AEDIBUS    B.   G.   TEUBNEBI. 
MDCCCLXXIX. 


<\"V 


rh 


I-tP8IA.K:    TYPIS    B.  O.  TKUBKERI. 


Medicorum  Latinorum  qui  supersunt  aetate  novissi- 
mus  ultimusque  idem  qui  typis  impressus  oblivioni  fatis- 
que  eripitur,  nunc  primum  prodit  Cassius  Felix,  cuius 
Medicinae  „ex  graecis  logicae  sectae  auctoribus"  (et  prae- 
cipue  Galeno  —  vid.  ind.  font.)  conscriptum  vel  „trans- 
latum"  breviloquium  editum  fuit,  sicut  codicis  Parisiensis 
testatur  inscriptio,  „sub  ardebre  et  asclepio  consulibus" 
i.  e.  Calepio  et  Artabure  (Mommsen,  Zeitzer  Ostertafel 
v.  J.  447  Berl.  Akad.  1863  p.  551)  anno  447.  auctor 
Latinus  est  („nos  vero  latino  sermone"  c.  25  etc.  cf. 
ind.  gr.);  non  Graecus,  neque  ulli  eorum  qui  idem  nomen 
gerunt  (de  Cassiis  medicis  v.  Fabric.  Bibl.  Gr.  III,  322 
Harl.)  putandus  idem;  patria  quidem  incertus;  scilicet  si 
recenti  codicis  Parisiensis  scriptorifides„Artensis"(Asten- 
sis?  Cirtensis?  nam  pro  Ambracia  antiqua  quando  ab 
Arattho  vel  Arachtho  fluvio  appellata  sit  Arta  —  cf.  Leake 
Trav.  in  N.  Gr.  I,  208  —  non  constat),  sed  aetate  suppar 
Theodoro  Prisciano  „Vindiciani*)  Afri"  discipulo;  cuius 
uti  Graeci  aequalis  Philagrii  (Epirotae;  cf.  E.  Rhode  Rhein. 
Mus.  N.  F.  32 ;  336)  paulo  maioris  auctoritatem  infert, 
fortasse  „Afer"  et  ipse,  utpote  qui  citet  herbam  putidam 
„quam  Punice  aturbis  dicunt"  (c.  20;  cf.  ind.  lat.  s.  cortl- 
zones,  gelela);  simillimus  dicendi  genere  Caelio  Aureliano 
eiusdem  saeculi  quinti  medico  Siccensi. 

Utitur  quidem  Cassius;  ex  Galeni  libris,  celeberrimis 
praecipue  illis  „ad  Glauconem";  sed  ut  indicat  praefatiun- 
cula  etiam  falsi  Galeni  novisse  videtur  Euporiston  librum; 
qui  quum  genuinum  Galeni  opus  (quod  citat  ipse  Galenus 
X;  955)  desideraretur  iam  ab.Oribasio  in  ipsius  Eupo- 
riston  praefatione  (Orib.  V;  559  Dar.);  sub  Galeni  nomine 
editus  fuit  Oribasii  causa  post  Oribasium  (et  mortis  Iuliani 


*)  de  quo  cf.  Anecd.  II,  177.    Hermes  YIII,  42. 


—      IV      — 

annum  363)  c.  a.  400:  hunc  enim  —  primum  scilicet  ex 
tribus  quos  coniungunt  editiones  nostrae  olim  in  codicibus 
manu  scriptis  separatos*)  atque  inter  se  diversissimos  — 
ante  oculos  habuit  transtulitque  in  sua  („medicinae  prae- 
sentaneae")  iam  Theodorus  Priscianus  (ut  unum  exemplum 
afferam,  legas  de  parotidibus  I,  8  ed.  Argent.  cum  Gal. 
eup.  XIV,  334  —  36) ,  proprio  deinde  titulo  appellavit 
auctor  anonymus  (s.  VI  vel  VII)  qui  ficto  nomine  (Anecd. 
II,  168)  dicitur  sive  „Scolapius"  sive  „Galienus"  (c.  21 
de  stomachi  causis  „potio  magna  et  probata  a  galieno  in 
euporiston  libro  suo"  i.  e.  Gal.  eup.  XIV,  370,  ubi  auctoris 
nomen  quod  praebent  codices  mei  omnes  (s.  IX  —  XI) 
omittitur  in  editione  Argent.  1533  p.  XXX  v.  9). 

Cassium  noverat  Isidorus  (cf.  4,  8,  4  =  Cass.  c.  24 
de  igne  sacro),  noverunt  veterum  auctorum  compilatores 
Salernitani  (Petroncellus  cod.  S.  Germ.  1146  apud  Renzi 
Coll.  Salern.  IV,  185  sqq.  qui  nunc  est  lat.  14025  s.  XIV 
Pelisle  p.  125.  cf.  cod.  Par.  11219  s.  IX  f.  42  sqq.  cod. 
Lond.  Harl.  4977  s.  XI.  Sloan.  2839  s.  XII.  Arundel.  166 
s.  IX),  sed  ipso  nomine  testem  citat  (locis  quidem  circiter 
ducentis)  unus  c.  a.  1300  Simon  Januensis  in  lexico  me- 
dico  (recentioribus  Mathei  Silvatici  editionibus  inserto,  de 
qua  re  E.  Meyer  Gesch.  d.  Bot.  IV,  173),  qui  in  prae- 
fatione  auctores-  recensens  „quorum  ad  huiusmodi  robur 
sepe  revolvi  volumina"  sic  ait  „deinde  ex  Cassio  Felice, 
qui  et  ipse  a  Cornelio  (Celso)  multum  extollitur,  qui 
continet  tractatus  duos  de  practica".  post  quem,  si  de 
Matheo  taceas  —  is  enim  Simonem  reddit  — ,  oblivione 
conditus  iacet  in  bibliothecis  usque  ad  haec  nostra  tem- 
pora,    tribus   tantum    codicibus  manuscriptis  quod    sciam 


*)  exemplo  utor  quod  prae  manibus  est  codicis  Ambrosiani 
Q.  94  sup.  (8.  XV)  ubi  "Evs6xi  fisv  xrjde  xr\  fiiplco  yaXryvov  &r}- 

QCLTtlVXlHr}    dlCCQpOQfQV   V06COV    dlCt  XCOV   8V7COQL6XC0V   CpttQIXCCKCQV  TCQOg 

eolcovcc  xbv  ccQ%ir]XQ6v:  —  (praecedit  epistola  inc.  'Em^rjxrjeav- 
xog  fiov  . . .).  ceterum  cf.  Ackermann  in  hist.  litt.  Gal.  I  p. 
CLIV  ed.  Kiihn. 


conservatus,  uno  vetere  quidem  et  fido  sed  imperfecte 
sine  titulo  ac  nomine  scripto  (in  Germania)  ad  exemplar 
quod  recto  capitulorum  foliorumque  ordine  destitutum  erat 
mutilumque  et  lacunosum,  recentibus  duobus  integris  sed 
arbitrio  scriptoris  Itali  textum  obscurum  corrigentis  cor- 
rupto  altero  Parisiensi  s.  XIII,  altero  Cantabrigiensi  s.  XV 
propter  insignem  litterarum  obsoletarum  ex  vetere  quodam 
bonoque  exemplari  depictarum  inscitiam  monstruosissimo. 
Parisiensem  (tunc  no.  1125)  primus  monstravit  Philippus 
Labbeus  in  Nova  bibl.  mss.  librorum  s.  Specimine  aotiq. 
lect.  Par.  1653  p.  49,  Cantabrigiensem  et  ipsum  in  Italia 
scriptum  (v.  Cat.  of  the  mss.  of  the  univ.  of  Cambridge 
III  p.  82),  qui  olim  fuit  Joannis  Mori  episcopi  Norvicensis 
(no.  53),  exhibet  Catalogus  librorum  mstorum  Angliae  in 
unum  collect.  Ox.  1697  t.  II  p.  363  tunc  „pulcherrime 
descriptum"  nunc  madore  fere  deletum  ut  vix  legas  nec 
nisi  reliquorum  codicum  ope  litteras  saepe  evanescente 
discernas.  utrumque  testimonium  notavit  Fabricius  (B. 
Gr.  III,  322),  attamen  ipsum  textum  (utpote  „translatum") 
nemo  inspexit,  auctorem  Felicem  confundunt  cum  Cassio 
iatrosophista  Graeco  problematum  scriptore  plane  alieno. 
cautius  „Bibliothecae  medicae"  conditor  vetustissimus  Pa- 
schasius  Gallus  (Bas.  1590  p.  56,  unde  sua  J.  G.  Schen- 
ckius  a  Gravenberg,  Biblia  iatrica  s.  Bibl.  med.  macta. 
Frf.  1609  s.  v.)  „Cassius  Felix  quidam  aliquoties  citatur 
in  pandectis  medicis  Matth§i  Sylvatici.  manu  illius  scripta 
adhuc  exstare  alicubi  coniicitur".  *) 

Ego  Cassium  edere  constitui  inde  ab  a.  1856.  hoc 
enim  anno  postquam  iter  Parisinum  moliens  ex  Catalogo 
impresso   (bibl.  reg.  Par.  1744  III,  204)  notitiam   habui 


*)  pro  Gallo  male  Gesneri  Bibliothecam  citavit  Le  Clerc 
hist.  de  la  med.  1729  I,  423  —  Gesnerus  enim  qui  in  Bibl. 
inter  eos  ex  quibus  hauserit  Matth.  Sylvaticus  Cassii  Felicis  sim- 
pliciter  nomen  posuit,  sic  habet  in  notis  ad  Cassii  problem. 
Tig.  1562  p.  55  „sed  et  Cassii  Felicis  medici  Latini  nomen  ali- 
cubi  legi,  nec  memini". 


—       VI       — 

codicis  Parisiensis  lat.  6114,  ipsum  codicem  inspexi  quem 
olim  viderat  Labbeus  atque  loca  quaedam  cum  initio  ex 
eo  excerpta  mecum  abstuli.*)  deinde  a.  1865  eundem 
auctorem  licet  anonymum  et  confusum  et  dimidia  fere  sui 
parte  truncatum  extare  vidi  in  codice  S.  Galli  105  atque 
ex  hoc  exemplari  tamquam  ex  certo  quodam  fundamento 
edi  posse  intellexi.  hunc  iterum  in  Helvetia  commoratus 
descripsi  a.  1869  (12 — 18.  Aug.),  descripsi  etiam  Pari- 
siensem  ad  me  transmissum  Berolinum  a.  1870,  denique 
ad  utrumque  contuli  Cantabrigiensem  (de  quo  uno  verba 
fecit  Daremberg  in  ed.  Oribasii  t.  I  p.  XL)  quem  et  ipsum 
per  tres  fere  menses  penes  me  habui  Berolini  a.  1873. 
ex  tribus  his  codicibus  quos  solos  novi  veterem  hunc 
medicinae  auctorem  restitui  a  1875/76,  relegi  a.  1878. 
quem  nunc  edo,  labore  quidem  privatis  vitae  curis  sollici- 
tudinibusque  saepe  interrupto  atque  in  Felice  ut  fateor 
satis  infelici. 

Berolini  30.  Oct.  1878. 

Valentinus  ftose. 


*)  propterea  Cassii  mentionem  feci  nt  iam  in  Aristotele 
Pseudepigrapho  p.  388  sic  et  in  Anecdotis  II,  115.  167,  unde 
qui  primus  Cassium  historiae  litterarum  Latinarum  restituit, 
notitiam  habuit  S.  Teuffel  (Gesch.  der  Rom.  Litt.  3.  A.  Lpz.  1875 
p.  1088  sq.)  cum  Cassio  illo  cuius  apud  Celsum  mentio  fit 
hunc  nostrum  male  confundens  (utpote  „translatum") ,  eodem 
errore  quo  iam  lap9um  vidimus  Simonem  Januensem. 


CASSIUS  FELIX. 


Codicum  signis  utor  his: 

g  ==  cod.  S.  Galli  105  membr.  saec.  XI,  qui  habet  folia  21  (et 
8criptore  Germano  et  correctore,  cf.  c.  38  wormo,  spat  etc.) 
compacta  cum  praecedente  Sulpicii  Severi  codice  s.  IX. 
lacunae  sunt  septem,  quarum  septima  alterius  libri  partis 
c.  43  —  82.  inscriptio  nulla  neque  subscriptio,  nisi  quod  sub 
ultima  linea  folii  ultimi  quae  adscripta  fuerunt  (nullius  ut 
credo  momenti)  nunc  erasa  sunt. 
c  =  cod.  Cantabrig.  Gg.  III.  32  chart.  saec.  XV  (de  quo 
vid.  Catalogum  codd.  Cantabr.  supra  cit.),  ubi  f.  94a  „Ex- 
plicit  casius  felix".  ad  initium,  ubi  index  capp.  81  (in 
textu  82),  inscriptio  nulla. 
jp  =  cod.  Paris.  lat.  6114  sc.  altera  pars  membr.  s.  XIII, 
quae  cum  alio  quodam  codice  praeced.  compacta  est  argu- 
menti  historici  s.  XI — XII  (quo  continetur  „Breviarium  Rufi 
Festi",  de  quo  v.  ed.  W.  Foerster  Vind.  1874,  et  „Liber  de 
ordine  temporum"  i.  e.  Annales  Hildesheimenses  quos  a. 
1641  ex  hoc  codice  edidit  Du  Chesne  t.  III.  p.  504—539. 
cf.  Pertz  Script.  III  p.  19  sq.  et  nunc  Waitz  in  praef.  novae 
ed.  min.  Hann.  1878)  in  hac  altera  parte  medicinali  f. 
70  —  90  manu  Italica  litterisque  minutis  in  binis  columnis 
scripta  habetur: 

Cassii     felieis     artensis     medicine    loice 
secte   de   greco   in    latinuin    liber   trans- 
latus.  snb  ardebre  et  asclepio  consulibus. 
Incipiunt  capitula  huius  libri.  I.  II.  III. 
sequuntur  quae  infra  leguntur  capitula  80  (revera  82)  cum 
ultimo  (f.  85a)  c.  81  „De  unguentis",  id  est  adnexo  Antidotario 
ex  variis  libris  consuto,  quale  habuit  etiam  codex  Simonis. 
desinit  f.  90b  „Expleto  libro  referamus  gratias  christo".  deinde 
sequuntur    manu    alia    scripta   variisque    aiiarum  manuum 
additamentis  interpolata  Medica  excerpta  varia  f.  90 — 100 
(ubi  in  fine  „Curia  de  golagmano  promisit  .  .  X.  §.  amadio 
usque  ad  festum   sancti   don  .  .  |  fid^iussit    gl'a  fih9    bona 
glose  d'  galegnano".    Galignano  prope  Anconam?). 


Incipiunt  capitula  liuius  libri 

(sec.  codd.  pc). 


I  Ad  capitis  dolorem  (cepha- 
leam  cp). 

II  Ad  tineas  capitis. 

III  Ad  pediculos. 

IIII  Adcapillorum  defluxionem. 

V  Ad  alopiciam. 

VI  Ad  cantabriem  capitis. 

VII  Ad  iontus  i.  papillas  quae 
in  vultu  nascuntur. 

VIII  Ad  maculas  albas. 
VIIII  Ad  maculas  nigras. 

X  Ad  perniones. 

XI  Ad  impetigines  i.  zernas. 

XII  Ad  verrucas. 

XIII  Ad  stigmata. 
XIIII  Ad  labia  hiantia. 

XV  Ad  scabiem. 

XVI  Ad  pruriginem. 

XVII  Ad  parotidas. 

XVIII  Ad  collectiones. 
XVIIII  Ad  pendigines. 

XX  Ad  fistulas. 

XXI  Ad  empiemata. 

XXII  Ad  carbunculos. 

XXIII  Ad  reuma. 
XXIIII  Ad  ignem  sacrum. 

XXV  Ad  araneas. 

XXVI  Ad  scrofas. 

XXVII  Ad  steatomata. 

XXVIII  Ad  aurium  dolorem. 
XXVIIII    Ad    oculorum    pas- 

siones. 

XXX  Ad  fluxum  sanguinis  ex 
naribus. 

XXXI  Ad  polipum  et  ozenas. 

XXXII  Ad  dentium  dolorem. 

XXXIII  Ad  tussim  humidam. 
XXXIIII  Ad  tussim  aridam. 


XXXV  Ad  tumorem  faucium. 

XXXVI  Ad  ulcerationem  fau- 
cium. 

XXXVII  Ad  sinancicos. 

XXXVIII  Ad  tetanicos. 
XXXVIIII  Ad  emoptoicos. 
XL  Ad  pthisicos. 

XLI  Ad  a8tmaticos. 

XLII  Ad  stomachi  passiones. 

XLIII    Ad     spleneticam    pas- 

sionem. 
XLIIII  Ad  epaticam  passionem. 
XLV  Ad  renum  dolorem. 
XLVI  Ad  vesicae  passiones. 
XL  VII  Ad  colericam  passionem 

et  defluxionem. 
XLVIII  Ad  disenteriam. 
XLVIIII  Ad  ictericos. 
L  Ad  ventris  et  intestinorum 

reumatismum. 
LI  Ad  colicam  et  iliacam. 
LII  Ad  podagram  et  artriticam. 
LIII  Ad   isciadicam    et    psia- 

dicam. 
LIIII  Ad  paralisim. 
LV  Ad  quartanam. 
LVI  Ad  emitritaeum. 
LVII     Ad     tipum     tertianum 

manifestum. 
LVIII  Ad  tipum  tertianum  non 

manifestum. 
LVIIII  Ad  tipum  cotidianum. 
LX  Ad  efemeras. 
LXI  Ad  causon. 
LXII  Ad  freneticos. 
LXIII  Ad  litargicos. 
LXIIII  Ad  cardiacos. 
LXV  Ad  apoplexiam. 


—      X 


LXVI  Ad  pleureticos. 
LXVII  Ad  canis  rabidi  morsum. 
LXVIIIAdfalangionis  morsum. 
LXVIIII  Ad  scorpionis  ictum. 
LXX  Ad  fugandos  serpentes. 
LXXI  Ad  epilepsiam. 
LXXII  Ad  lumbricos. 
LXXIII  Ad  elefantiasim. 
LXXIIII  Ad  ragadas. 
LXXV  Ad  idema. 
LXXVI  Ad  hydropicos. 


LXXVII    Ad     praefocationem 

matricis. 
LXXVIII  Ad  procidentem  ma- 

tricem. 
LXXVIIII  Ad  metromaniam. 
LXXX    Ad    aperiendam    ma- 

tricem. 
LXXXI  Ad  accelerandum  par- 

tum. 
LXXXII  Ad  emorragiam  ma- 

tricis. 


Ordo  capitulorum  XXXI  codicis  S.  Galli  hic  est: 


desunt 


1  =  cp 

1 

(exc.  ) 

in.J 

16  = 

cp  36 

2  = 

40 

17  = 

37 

3  = 

39 

18  = 

38 

4  = 

18 

19  = 

41 

5  = 

2 

20  = 

42 

6  = 

3 

21   = 

19 

7  = 

4 

22  = 

20 

8  = 

5 

(exc.  ] 

fm.) 

23  = 

21 

9  = 

10 

(praecedit    /i 

MtS 

24  = 

22 

c.  9) 

25  = 

23 

10  = 

11 

26  = 

24 

11  = 

12 

27  = 

25 

12  = 

13 

28  = 

26 

13  = 

34 

29  = 

27 

14  = 

33 

30  = 

28 

15  = 

35 

31  = 

29 

gitur       I) 

c. 

1  fin. 

1 

U) 
III) 

IV) 

V) 

5  fin.  - 
14  —  17 

28  fin.  - 

29  fin.  - 

9  (exc. 

-  29  in. 

-  32 

fin. 

c.  9) 

quae  ex  recenti- 

bus  (cp)  solis 

supplenda  fue 

runt. 

VI)  particula 

c.  42. 

VII) 

43 

—  82. 

- 

Cum  diuturno  tempore  sedulus  mecum  volvendo, 
carissime  fili;  de  medicina  tractassem,  omnipotentis  dei 
nutu  monito  placuit  mihi  ut  ex  graecis  logicae  sectae 
auctoribus  omnium  causarum  dogmata  in  breviloquio  la- 
tino  sermone  conscriberem.  quae  cum  perlegeris  et  usus  5 
fueris,  ad  curam  omnium  corporum  humanorum  cuncta 
experta  reperies.  unde  admoneo,  fili  dulcissime,  ne  quid 
forte  huic  scripturae  addendum  vel  minuendum  existimes. 
et  ideo  a  principio  passionis  capitis  inchoantes  scripsimus, 
quoniam  summa  civitas  corporis  a  veteribus  dicitur  caput,  10 
et  honorabile  et  necessarium   sensus   hominis  domicilium. 


2  kuie  p.        3  nutu  gp :  tuitu  c.        monito :  nionitus  g,  am- 
monitus  pc  (Petr.).        4  dogma  g,  domata  (».  e.  dogmata  ut  hdbet 


Petr.)  p  (sed  pc  domata  vel  dotnata  =  doctrinata),  documenta  c. 

brevi  loquio  g  (breviloquium  Petr.  p.  190  B.):  brevi  eloquio 
pc    (et  Petr.  codd.  hs).  6  o.  humanorum  corporum  p   (ad 

c.  omnium  corporis  humani  vel  corporum  humanoruin  Petr. 
hs).  7  Un  (Unde   Petr.)  amoneo  p  (un  amoneo  c),  Unum 

admoneo  g.  8  vel:  aut  c.  9  a:  in  c.  passionis  gp: 

— nes  c.  10  haec  ex  Ps.  Galeno  (praef.  in  Euporista  t.  XIV 
p.  313  Lips.):  .  .  .  unb  ttEcpcdr^g  a^fa/xgvof  avxr\  yaQ  Kcc&ciiteQ 
ng  uy.QQTioXlg  E6xi  xov  acofiocxog  xort  xcov  XLfiLcoxdxmv  %cu  avccy- 
naLOxdxcov  av&.Qconoig  alo&rjaEcov  oiy.T]xriQLOv  (Plato  Tim.  p.  45 — 
46).  cf.  Veget.  mulomed.  III  (II),  1, 1  p.  89  Schn.  Cael.  Aurel. 
resp.  med.  II,  56  p.  219.  ox.  I,  56.  chr.  I,  60.  ceterum  in 
inferiore  margine  codicis  Paris.  ipsius  scriptoris  manu  haec 
adnotantur:  Alexander  d.  c.  V.  iter  cap  summam  civitatem 
corporis  dici  cap  honorabile  domicilium  sensus  hominis  esse. 
11   sensuum  c. 

Cassius  Felix,  ed.  V.  Eose.  1 


—     2     — 

I.    Ad    tardum    sive    inveteratum    capitis    do- 

lorem  quem   Graeci  cephalaeam  appellant^  et    ad 

eius  medietatis  quem  emicranion  vocant,  et  ad  ver- 

tiginosos   quos  ilingiontas  appellant,   et  ad   tene- 

5  brosos  quos  scotomaticos  dicunt. 

Universa  haec  in  capite  efficiuntur.  et  est  cephalaea 
ex  omni  parte  capitis  inveterata  passio,  quas  Graeci  chro- 
nias  diathesis  vocant,  vel  totius  membranae  quae  ossa 
capitis  desuper  circumvestit  superposita  ossibus  subposita 

io  cuti,  et  appellatur  a  Graecis  pericranios,  aut  ipsius 
membranae  partis,  quam  consuete  emicranion  dicunt.  si 
vero  cum  consensu  radicum  oculorum  bulborum  ipsorum 
fuerit  dolor,  manifestim  in  cerebro  fieri  ostenditur. 

contingit   frequentius    ex    perfrictione    aut    contrario 

15  adustione  aut  vinolentia  aut  percussu  aut  ventositate  cau- 
satio  nervositatis  membranae  pericraniou  supra  dictae. 
solet  etiam  et  austrinus  aer  iniurias  capitis  nutrire,  cum 

1  Ad  om.  p,  qiti  nominativos  posuit  sic:  Tardus  .  .  in- 
veteratus  .  .  dolor  .  .  .  et  eius  m.  pars  (pas)  .  .  et  vertiginosi  .  . 
et    tenebrosi.     in  rubrica   Ad  cephaleam  pc,  De   cephalea  g. 

3  medietatis  partem  (pars  p)  quam  gpc  (ubi  medietatis  =  mediae 
partis,  unde  quod  omisi  partem).  emictanion  c,  emigranion 
gp.      cf.  Cael.  Aur.  p.  269  (de  emigraneo  dolore  Alex.  I,  45). 

4  ilicnuntas  g,  <ili  add.  dl.  m.y  |  giuntas  p,  illignntas  c.  5 
dixerunt  c.  6  cephalea  (ut  supra)  gpc.  7  quas :  quam  gpc. 
cronias  diathesi  p.  8  totius  om.  p.  9  circumvestit  c  et 
(circum  inter  lin.  add.)  gc  (Sim.) :  vestit  gp.  superposita  vesti- 
bus.  ossibus  subp.  cuti  (sic)  c.  superpositafttemmjcutip.  10 
appellatur:  dicitur  c.  perigranion  gc  (pericranion  p,  6  tceqi- 
HQuviog  vfi^v  Gal.)  11  partisp:  pars  gc.  quam  (sc.  passio- 
nem)  gp :  quod  c.  consuete :  consueto  nomine  C.  A.  p.  269  (cf. 
de  hemicr.  Gal.  12,  593).  emigranion  gp,  emicranion  c.  12 
cum  sensu  c.  aut  (a)  bulborum  p.  ad  rem  cf.  Gal.  12,  563. 
13  manifestius  p,  — tus  c.  14  Contingit  autem  (a)  fr.  p. 
perfrictione  (cum  correctoris  gc  gl.  interl.  frigore)  gc:  perfricatione 
(vitio  apud  recentiores  solemni)  p.  contraria  c.  15  per- 
cussu  gc:  percussura  p.  ventositatis  causatione.  nervositatis 
gpc.         16  perigranion  g  (— cranion  p,  — ctanion  c). 


—     3     - 

supra  dictam  metnbranam  vel  cerebrum  aquoso  et  frigido 
flegmate  infuderit.  nam  Hippocrates  senior  dogmatum 
princeps  in  aforismis  sic  ait:  Austri  graves  auditui,  cali- 
ginosi,  capiti  gravabiles  et  dissoluti. 

curationis  autem  tempore  oportet  aegrotum  ex  brachio  5 
flebotomare,  si    tamen  aetate   iuvenis    fuerit  et  secundum 
naturam   corpus   ostenderit  sive   multitudine  suci  plenum, 
quod  Graeci  plethoricum  vocant.    et  si  venter  abstinuerit, 
clystere    deducendus    erit   ex    decoctione   coloquintidis    et 
tenui  centauria  addito  modico  melle  et  oleo  anetino.    dan-  10 
dum    etiam   ieiunis    tribus    diebus    inter    diem  antidotum 
Galeni    quod    picra   appellatur.      et    si    adiutoria  localia, 
quae  topica  appellant,   oportuerit  adhibere,  turgentes  ma- 
terias    venarum    media    in    fronte    incides,    aut  certe    si 
minime    apparuerint,    sanguisugis    totam    operies    frontem  15 
aut  cucurbitam  occipitio  eonglutinabis  addita  |  scilicet  scari-  p.  m 
fatione.     et  si   forte  ex  plena  habitudine   totius   corporis 
caput  impleri  senseris,   quod  quidem  ex  frequenti  tinnitu 
aurium  aut  vertigine  aut  ante  oculos  subiecta  tenebratione 
magis  agnoscitur,  Galeni  cathartico  dia  tes  aloes  appellato  20 
humores    per    ventrem    erogabis,    si    tamen    senilis    aetas 

1  dicta  membra  gc,  dicta  membrana  p.  aquoso  et  fri- 

gido  flegmate  pc:  aquosum  et  frigidum  (flegma  inter  Un.  gc). 
2  ypocrates  gpc.  3  aforismis  g,  aforismis  p  (Hipp.  III,  720 
Lips.).  austrini  p.  auditui  c:  iuditui  (sic)  g,  auditu<i 

add.  corr.  rec.y  p.  4  capitis  (sic)  gpc.         5  egrum  c.        6 

fleuotomare  g,  flebothomari  ( — e  pc  et  c)  p.  si  .  .  .  fuerit 

gp:  si  non  etate  iuventutis  (et  sec.  nat.  etc.)  c.  7  plenus  p. 
8  pleton  gpc.     cf.  Gal.  12,  505.  et  si  venter  g:   fuerit  in- 

ventus  (abst.)  p.  9  ex  pc:  et  g.  coloqui(a  ante  corr.) 

ntid§  g  ( — d'  pc).  11  ieiunis  in  marg.  suppl.  gc.  12  gal- 
lieni  g,  galieni  pc  (item  infra).  pigra  gpc.  si:  sic  c. 

13  quae  (q)  c:   quod  (qd  et  q?)  gp.  surgentes  ante  corr.  p. 

14  in  gc:  om.  p.  15  apparuerit  gc.  sanguissugis  p. 
operies  p:  operis  gc.  16  s^cari^fatione  (cari  in  ras.)  g, 
scarificatione  cp.  17  et  om.  p.  18  senserit  p.  20  co- 
gnoscitur  p.  gali  p  (gal'i  pc).  catartico  (sic  semper)  gp. 
21  si  —  impedierit  pc:  om.  g. 

1* 


-     4     — 

minime  impedierit.  quod  catharticum  conficies  sic:  aloes 
2.  II,  dacrydii  2.  II,  coloquintidis  interioris  carnis  2_  I,  ab- 
sinthii  pontici  z.  I.  cum  coliculi  suco  colliges  et  catapotia 
in    modum   ciceris    informabis.     ex    quibus    ad   vesperam 

5  cubaturis  in  ova  sorbilia  competenter  dabis,  aut  certe  illud 
purgatorium  quod  conficitur  ex  dacrydio:  obolos  III  cum 
aloes  duplo  conteres  et  cum  mulsa  calida  ieiunis  sereno 
aere  dabis.  transacto  autem  purgationis  tempore  si  ex 
encauseos  fuerit   dolor  id   est  ex   ustione    aeris,    maxime 

io  tempore  aestatis,  oxyrodino  id  est  aceto  et  rosaceo  frigido 
caput  embrocabis.  quod  si  ad  praesens  non  fuerit  rosa- 
ceum,  omfacinum  oleum  mittes.  etiam  et  frontem  cum 
temporibus  cataplasmabis  pane  ex  posca  frigida  et  modico 
oleo  rosaceo,  admixto  et  folio  plantaginis.    si  vero  ex  fri- 

15  gore  fuerit  dolor,  anetino  oleo  aut  amygdalino  aut  rutaceo 
calefacto  uteris,  sive  illo  quod  recipit  herpyllum  peuce- 
danum  castoreum   cyperum   samsucum   hederae  corymbos. 

1   quod  conficitur  sicit  p.  conficis  gc.  aloen  g(c): 

aloes  p.  2  diagridium  gc  (—  dii  p).  coloqua  (i  gcpc)  ntide 
( — d'  p,  — de  c)  g.  interiores  ( — is  p)  carnes  ( — is  p)  g: 

carnes  interiores  c.        absinthium  ponticum  gc.        3  cum  cauli- 

a 

culi  pc,  c  ul<^iculi^>  g  (in  ras.,  cu  add.   g°).  colligis  gpc. 

catapotias  g,  — pocias  c,  — pudias  p.  5  cubatoris  dormitum 
euntibus  g  (cubaturis  om.  pc,  qui  glossam  solam  ponunt).  6 
ex  diagridio  obolos.  III.  cum  aloen  d.  g,  ex  diagridii  obulis 
tribus  cum  aloes  d.  p,  ex  diagridiu  obolis  tribus  cum  aloen  d.  c. 
8  si  ex  encauseos  g  et  pG  (id  ex  labore  add.  gc),  si  exencauseas  c : 
siese  caseos  ante  corr.  p.  9  ex  ustione  gc:  ex  adustione  p. 

10  oxirodinon   g    ( — nii  p),    exicodion  c     cf.    Gal.  14,    315. 

11  appresens  p.  12  omfacinum  (Gal.,  Or.):  omfacium  g, 
— ceum  c,  — cum  p.  mittes  p:  mittis  gc.  etiam  et 
gc:  om.  p  (frontem  suppl.  corr.  in  marg.).  13  timporibus 
gpc.  pani  (pane  gc)  ex  posca  g,  pane  ex  posca  c:  pani  pusca 
(om.  ex)  p.  14  folio:  folia  gc,  foliis  p.  cf.  Gal.  14,  316. 
15  anetinu  .  .  .  amigdalinu  .  .  .  rutaceu3  calefactu3  c.  16  illo 
p:  illud  gc.  erpillum  gp:  serpillum  gcpc  (cf.  Cael.  Aur. 
p.  285),  &  pilum  c.  17  ciperum  gpc  (i.  e.  cypiram).  cf. 
Cels.  V,  11  (ubi  mdle  etiam  Baremberg  sampsucbus  Cyprius  pro 
sampsuchus,  cypirus).     cf.  Gdl.  12,  503.         edere  corimbos  gp. 


his  in  uno  simul  cum  aceto  et  rosaceo  oleo  aut  spano 
concoctis  caput  embrocabis  et  post  fomentationem  tenui 
lana  cooperies  et  ligabis.  post  haec  et  frontem  cataplas- 
mabis  amygdalis  amaris  tritis  aut  molli  rosa  sive  arida 
infusa  et  puleio  admixto.  aliquando  ex  pane  et  aceto  5 
mentae  foliis  aut  persici  admixto.  haec  omnia  erunt  fre- 
quenter  mutanda.  item  aliud  quod  adhibendum  probatur 
dispari  temporum  dolori,  nam  Graeci  eterocraniam  vocant, 
ut  est:  erucae  semen  et  nucleum  de  persicis  aequali  modo 
conteres,  ex  aceto  oblinies.  aliud.  aloen  et  ammoniacum  10 
et  masticen  cum  aceto  teres  et  illines. 

ad  emicranion  vero  aloes  et  crocomagmatis  partes 
binas,  euforbii  partem  unam  cum  aceto  teres,  tempus  ob- 
linies.  sed  si  nimius  fuerit  dolor,  sacculo  calida  aqua 
infuso  et  expresso,  tunc  torrido  sale  repleto,  primo  va-  15 
porabis  et  post  vaporationem  sudorem  deterges  et  sic 
medicamentum  supra  dictum  appones.    etiam  et  per  nares 


1  his  .  .  .  concoctis  p:  haec  .  .  .  concocta  (cu  cocta  c)  gc 
spano  gcp  (i.  e.  hispano,  ex  graeco  Gitctvov  cf.  Gdl.  12,  513. 
gc  inter  lin.   add.   purii  =  puro):    ispano  p°.  et  fenugreco 

add.  pG  post  spano.  2   embrocabis:   unguas  supra  scr.  g°. 

3  cooperies  p:  co[c]operis  g,  cooperis  c.  et  (fr.)  gc  om.  p. 
5  pulegio  amixta  c.  aliquantulo  panis  et  aceto  et  mente 

foliis  aut  persici.  hec  etc.  p  (suo  quidem  errore,  nam  dativus 
est  foliis).  ex  g:  et  c.  6  admixto  hic  om.  p  (solus).  Haec 
g  (K  p) :  Nec  c.  8  temporum  (cf.  Sim.) :  tempore  gcp.  do- 
loris  gc,  et  dolore  p.  Nam  gc:  quod  (<\)  p.  etherocraniam 
gc,  ethorocania  (sic)  p.  9  de  persicis  ego  (Plin.  23,  132  item 
Plin.  iun.,  Gargil.):  desuper  (sic)  gpc.  sub  ante  gquali  add. 
c.  ex  c:  et  g,  c  (cum)  p.  10  oblinies  gc:  oblines  p. 
aloe  p.         amoniacum  gp  (aloen  rameniacum  c).  11  et  p: 

om.  gc.         masticen  c:  mastice  g,  mastic  ( — cum)  p.  teres 

c:  teris  gp.  illinis  g  (ilinus  c),  Ilinis  p.  12  emigranion 

gp,  emicranon  c.  aloes  et  crocomagmatis  p:  aloen  et  cro- 

comagma  gc.  13  euforbi  g,  — bii  gcp,  — biu  c.    ad  rem  cf. 

Gal.  12,  595.  partem:  pars  (ps)  c.     unam  om.  c,  qui  habet 

c.  aceto  una  teris.  teres  et  t.  p.         tempus  c:  timpus  gp. 

oblinies    g:    — niens    c,    — nes  p.  14   fuerit:    super    est    c. 

saculo  gc.        15  tunc  om.  p.        17  per  om.  p. 


-     6     - 

apoflegmatizabis    hoc    modo.      cyclaminis    herbae    radicis 

is9  sucum  et  radicis  betae  sucum  |  in  unum  commiscebis  et 

tepidum   sedenti  resupinato   capite  naribus  infundes.     sed 

oportet  primum  calidam  mulsam  in  ore  inferre   vel  gar- 

s  garizare,  ne  descensu  medicamenti  ad  inferiores  partes 
per  nares  accepti  plurimum  fauces  adurant.  tunc  inclinato 
capite  per  os  aut  nares  humorem  decurrere  dimittes.  si 
vero  totum  caput  doluerit,  cavendum  a  cataplasmate  vel 
diversarum  rerum  vaporationibus,  maxime   in  is    qui   ex 

10  plenitudine  capitis  laborant.  observandum  etiam  et  a 
comestione  lactis  vel  ab  eis  quae  similiter  implere  caput 
noscuntur  et  omni  nervositati  contraria  probantur,  ut  sunt 
nuces  palmulae  lenticula  oryza  carduus  olivae  nigellae  et 
his  similia. 

15  si  vero  dolor  minime  fuerit  exclusus,  cyclica  curatione 

erit  depellendus  hoc  modo.  in  primis  capillaturam  capitis 
detondes  et  rades,  et  si  ieiunium  minime  ferre  potuerint, 
a  solito  minus  cibum  accipiant,  inhibito  vino  aqua  calida 
potabis.    tunc  secunda  vel  tertia  die  anagargarismatis  con- 

20  fectione   dia  ysopu  appellata  per  palatum  purgabis,   quod 


1  apoflegmatizabis :    supra  scr.  g°  id"  flegma  iactare  facias 
(apofTeaticabis  p,  apoflemanzabis  c).  2   bete.   (id  plantago 

maior  supra  scr.  gc)  g(c) :  bace  p  et  supra  nete  p°.  unum 

gc:  om.  p.        commisces  gcp.  3  infundes  g,  — des  p:  — dis 

c.  4  in  ore  inferre  g,  in  hore  ferre  p,  in  ore  fere  c  (qui  om. 
vel).  5  descendendi  c.  6  aduratp,  — ret  c.  7  per  hos 
p.        humores  c.  dimittis  gp,  permittas  c.  8  cataplas- 

mate  g:  — tu  gcpc.  9  is:  his  gpc.  10  et  om.  pc.  sl 

cdm^est^tione  g,  a  comestione  c,  a  commixtione  p.  11  im- 
plere  om.  c.  12  noscunt  et  omnem  (01117)  nervositate  9traria 
(?)  probant  c.  omni  om.  g.  13  lenticule  p.  oriza  c: 

orizia  gp.  cardii  gpc.  15  ciclica  gpc.  cf.  C.  A.  p.  275  sqq. 
17  ferre  minime  p.  18  a  om.  p.  cibum:    cibo  g,  cibos 

p  (c?).        inhibito  c:  inibito  g,  innibito  p.  aquam  calidam 

potent  p.         19  vel  gc:  aut  p.  die  om.  p.  ana  om.  p. 

anagargarismate  c.  confectione  (— oe)  p:  confectio  gc.  20 
ysopu  g,  isopu^  c,  ysopi  p.  appellatu  gc :  — ti  p.  appellati 
—  3  X  om.  p.  (sed  suppl.  pc  in  marg.). 


—     7     — 

Graeci  dia  tes  yperoas  dicunt,  hoc  est  ysopi  2.  X,  thymi 
2_  VI,  origani  et  staphisagriae  dr  quaternas,  passi  optimi 
eminam  I,  aceti  dimidiam  partem:  herbas  ante  diem  in- 
fundes  et  diligenter  fervere  facies,  liquabis  et  dabis  gar- 
garizandum  potione  una  tribus  diebus,  in  sole  ita  ut  5 
orario  velato  capite  dorsum  ad  solem  ponat,  et  per  sin- 
gulos  dies  postquam  purgaverit  tepefacto  oleo  caput  tangat, 
et  refectionem  accipiat  simplicem,  ut  sunt  ova  sorbilia  et 
holera  malva  beta  atriplices  cucurbita  blitum  ex  iure  pul- 
lino  et  parvo  sale  et  aneto,  et  piscem  tenerum  ut  est  io 
turdus  gobio  aut  asellus  vel  scorpius  aut  scarus,  aut 
pullos  gallinaceos  aut  columbinos  vel  cerebrum  haedinum 
assum  aut  certe  porcinum,  et  vinum  aquatissimum  potet. 
transactis  vero  tribus  purgationis  diebus  propungentes  ca- 
pillos  medicinali  psilotro  in  balneo  facies,  id   est  15 

auripigmenti  laminae  -f*  IS,  sandaracae  S,  pumicis  tusi 
et  in  novo  cacabo  assati  et  cimoliae  cretae  torrefactae, 
ambarum  specierum  scripulos  senos,   calcis  vivae  -fr  VIII. 

1  diathesy  peroas  g,  diathes  ypereas  pc  (idem  adscr.  fF  et 

h 

dia  tes  yperoas),  dia  tes  ypereos  c.  tymi  g,  tiini  p,  thimi 
c.  2  staph(f)isagrie.  g(pc).  dr  quaternas  g  (5  quaternas  c): 
an  (ana)  3  HIL  p.  3   emina  .  .  .  dimidia  pars  p,  emina  et 

aceti  dimedia  pars  c.  4  facies  pc:   facis  g.  liquas  gp, 

liqua  c.  5  potionem  unam  (potione  una  c)  in  sole  diebus 

tribus  pc.  6  deorsum  c.  8  —  13  cf.  Cael.  Aur.  p.  276. 

accipiant  p,  — piet  c.  9  olera  pc.  bleta  p.  a<(ct)>riplices 
in  ras.  g.  cucurbitas  p.         blitu  p:  blattum  g.  cucur- 

bita  —  piscem  om.  c.  (ubi  atriplices  teneros).  10  aneto  cocta 
add.  p.        11  gabio  p.        assellus  gp.  scaru  g.  12  vel 

pullus  gallinaceus  aut  columbinus  p ,  vel  pullis  galinaciis  aut 
columbinus  c.  13  assum  g:  assatum  pc.  potentjpc.  14 
purgationum  c.  15  psylotro  g,  spilotro  c.  in  balneo  facis 
(sic)  gpc  (ubi  deest  quod  facis,  sc.  expoliari  vel  tale  quid. 
cf.  Cael.  clir.  1,  36).  i<cT>  g:  h.  e  p,  hec  est  c  (sc.  iam  de- 
scribitur  psilotri  confectio).    '      16  lamina  c  IS  c.  quimolia 

et  creta  (alba  terra  suprascr.  gc)  torrefacta  g,  quimolie  et 
crete  torrefacte  p  (sed  cimolia ,  —  e  gcpc) ,  quimolea  et  creata- 

V 

tore  facta  c.         18  scripulos  senos  g:  5  VI  p,  c  senos  c. 


tundes  supra  dictas  species  et  cernes,  et  primo  calcem 
cum  aqua  competenti  coques  in  novo  cacabo  testeo  ut 
non  durius  sed  liquidnm  videatur,  et  sic  supra  dictas 
species  superasperges,   et  leviter   coques    et   penna   galli- 

ito  nacea  probabis  quae  non  fuerit  oleo  |  polluta.  tunc  paulu- 
lum  tepescere  sines  et  sic  caput  contra  capillaturam  lines 
cautius  ne  oculos  contingat,  et  cum  sufficienter  cutem 
constringi  senserint  in  vaporem  mittes,  et  cum  sudare 
coeperint,   oculis   clausis   vel   supra  linteolo   ligatis   totum 

10  caput  catafricabis  et  adiecta  aqua  calida  lavabis,  et  post- 
quam  laveris,  asperso  cantabro  manibus  moderate  fricabis 
et  iterum  lavabis.  tunc  oleo  perungues  et  in  solio  descen- 
dere  dimittes  et  post  unum  diem  in  sole  totum  caput  ad 
scapulas  per  dies  numero  quinque  dropace  induces.    cuius 

15  dropacis  confectio  talis  est.  cerae,  picis  siccae,  resinae 
pituinae,  nitri  libras  singulas,  resinae  frixae  *f-  VI,  pyretri, 
bituminis  iudaici,  sulphuris  vivi,  ellebori  albi,  adarces, 
stafisagriae,  omnium  specierum  VI  uncias  binas,  piperis  et 
olei  sicyonii  uncias  quaternas.    peractis  vero  dropacis  quin- 

20  que   diebus  in  lavacro   sympasmate   uteris   quod  conficies 

1  tundes  p.        3  du2J.  .  .  .  liquid'  p.        4  aspercis  p,  asper- 
gis  c.         leniter  c.         coquis  c.  6  t.  sinis  gp,  tepefacies  c. 

linis   gpe.  7    contigat  ante  corr.  g.  cutem  sufficienter 

stringi  s.  c.  8  vapore  c.  9  ceperint  g:  ceperit  pc.  vel 
linteolo  supra  p.  10  catafricabis  (!)  gc:  cataplasmabis  (cata- 
pl'ab')  p.  lavaveris  p.  11  cantabro:  gc  suprascr.  chlia. 

frigabis  p.  12  perunges  p,   — gis  c.  in  solio  (solium): 

solio  (supra  scr.  gc  balneii  sudoris)  gcp  (om.  in).  13  dimittis 
gpc  (dimittis  descendere  c).  post  c:  per  gp.  ad  g:  usque 
ad  pc.  14  numero  gc:  om.  p.  tropacem  c.  inducis 

gpc.  15  dropacis  om.  c.  est  talis  c.  16  pituine  —  re- 
sine  om.  c.  abhinc  nisi  plane  nos  deftcit  cod.  g,  quae  exempli 
causa  adscripsi  vitia  codicum  cp,  ut  sunt  innumerabilia  ne- 
glexi.  17  adarces  gpc  (ursini  testiculi  supra  scr.  gc).         18 

omnium  —  uncias  om.  p,  qui  Jiabet  agrie  an  -7  <(VI  add.  pcy. 
VI  c:   septem  g.  19  sicionii:    ex  cucumeris   aguestibus   fit 

suprascr.  gc.  20  1  lavacro  pc:   bilavacro  (sic)  g.  sim- 

pasma  gc:  sinplasmate  p.  quod  p  (c?):  quam  g.  conficis 
gc,  — citur  p. 


-     9     - 

sic:   nitri  libram  I,  salis  torrefacti  ~  VI,  feclae,  bacarum 
lauri,    cyperi,    stafisagriae    uncias    singulas,     samsuci    et 
squinuanthi    scripulos    VI    tundes    in    uno    et    tenuissime 
cernes  et  uteris   diebus  tribus.    post  haec  vomitu  ex  ra- 
dicibus  uteris,  quod  graeci  dia  rafanidon  vocant,  hoc  est  s 
radices  purgatas  et  lotas  libra  una  concisas  et  pridie  in 
oxymelle  infusas   ex  duabus  mellis  partibus  et  una  aceti 
comedendas  dabis.     et  cum  mordicationem    [stomachi  vel*sw^./ 
thoracis  senserit,   calidam  aquam  superbibendam   dabis  et 
immissis  pennis   ori   vel  faucibus   vomitum  provocabis   et  10 
vario  cibo   nutries  ex   diversis   volatilibus  vel   quadrupedi- 
bus   silvestribus,   ut  sunt  capreae   lepores   perdices  fassae 
et  his  similia.    et  etiam  conditum  ex  melle  vel  passo  dare 
permittes.    post  haec  et  sinapismo  uteris  hoc  modo.   sinapis 
libras  II  et  S,  caricas  numero  XV,   panis  ex  aceto  infusi  15 
-S~  VIII,  haec  omnia  singillatim  trita  et  in  uno  commixta 
panno  induces  et  totum  corpus  illines,   si  omne    corpus 
curare  voluerit,  vel  si  ipsum  caput  solum  curare  voluerit, 
panno  ut  supra  dixi  induces  et  totum  caput  operies.    et 

1  fecla  (ante  corr.  feda,  ut  c)  gp.  i€t  feces  vini  vel  aceti. 
Ict  est  et  feclis  suprascr.  g°.  baccas  gc  (bace  p).  2  cyperi 
gc :  piperi  p.  uncias  singulas  gc :  aia  -7-  I  p.  3  squinuanti 
g:  squinanti  jo,  — tis  c.  fct  g  (scrup  gc):  5  p,  om.  c.  -Hi&sda. 
inuno   g,   in   vino   c   et  pc.  4  vero    add.  p    (post   hec). 

vomitu  p:  — to  g,  — tu3  c.  5  quod  g:  que  c,  qn  p.  dia- 
rafinidon  g  ( — fanidon  cp).  6  libram  unam  gc,   \.  I.  p. 

in  oximelle:  sic  gpc.  8  et  cum  mordicatione.     Sic  g,  ubi 

reliqua  huius  cap.  desunt,  sequitur  Ad  ptisicos  II.  cap. 
10  ori  pcc:  horis  ante  corr.  p.  faucis  c.  11  varios  cibos 
c.  nutris  cp.  12  capree  c:  capre  p.  fasse  c:  om.  p. 

13  similibus  cp.  vel  c:  aut  p.  14  permittis  cp.  cf.  de 
sinapismo  Archigenes  apud  Aetium  III,  181.  sinapi  libras 

duas  2_  c.  15  carecas  nuo  XV  c:  caricarum  XV  p.  16 

7-  VIII  p:  c  VIII  c.  singulatim   c,  singula  p.  uno  p: 

vinu  c.         17  inducis  cp.         inlinis  jp,  illius  c.  18  volueris 

p,  — runt  c.  vel  ipsum  (sic)  p,   aut  sine  alio  vel  ipsum  c 

(pro  aut  si  <al.  vel>  ipsum?)  caput  solum  c:  solum  caput 

p.        curare  voluerit  (c):  om.  p.  19  inducis  et  totum  pmc: 

udf  (sic)  p.        operis  p,  aperis  c. 


—     10     - 

diinittes  ut  operetur  usque  ad  ruborem  cutis  quem  Graeci 
finigmon  vocant.  tunc  in  balneum  mittes,  et  cum  suda- 
verit,  caput  in  solio  ut  mergat  imperabis,  et  omnem  cycli 
curationem  terminabis.] 

(p.ii6)  II.    Ad  tineas  capitis. 

Tineas  capitis  Graeci  achoras  vocaverunt.  emergunt 
frequenter  in  corio  capitis  ex  viscoso  quodam  ac  tena- 
cissimo  humore  mellis  simili,  ut  etiam  et  ulcera  corticosa 
ostendat. 

10  in  curationibus  autem  ob  nimietatem  humoris  oportet 

in  principio  purgatorium  dare,  ut  sunt  catapotia  Galeni 
quae  superius  in  passione  capitis  scripta  sunt.  sin  vero 
fuerit  parva  hoc  est  modica  ulceratio,  sufficiat  topica  ad- 
iutoria  adhibere  quae  nos  localia  dicimus,  ut  est  psoricon 

15  medicamentum  ad  scabiem  totius  corporis  inferius  scriptum : 

per  dies  quinque  praetonso  pressius  capite  in  sole  bis  in 

die  fricabis,  et  cum  videris  loca  nimium  humectari,  ptyg- 

mate  fovebis  id  est  calida  aqua  in  qua  decocta  sunt  rosa, 

p-m  murta  sicca,    cupressus,  |  rubi   virides  turiones,   siliquae 

20  graecae  aridi  rami.  et  postquam  fomentaveris,  cataplas- 
mate  uteris,  hoc  est  lenticulas  et  cortices  de  malo  gra- 
nato    coques    simul    in    aqua   et    teres    separatim,    tunc 

1  dimittis  cp.         2  finigmo  p,  fimgmon  c.        in  balneum 
mittis  c :  in  balneo  dimittis  p.  3    c.    ut   in    solio    m.   c. 

mergant  cp.  7  cf.   Gal.   cata  top.  XII,   464  (eupor.   XIV, 

323   ==   Oribas.  eupor.  IV,    12).  quodam  p:   quondam  gc. 

8  et  077i.  p.  9  ostendant  pc.  11  catapotie  g,  — putie  pc. 
gallieni  g,  galieni  pc.  12  scriptae  gpc.  13  hoc  est  mo- 

dica  gc:  om.  p.  sufficiant  gpc.         14  sporicon  ante  corr.  p. 

16  V  p,  VI  c.  praetonso  gp :  precioso  c.  17  frigabis  p. 

tigmate  gpc.  19  murta  g,  mirta  pc.  rubi  itetn  siliquae  — 
uteris  om.  c.    rubi  viridis  (sic  et  cp)  in  ras.  gc.  turiones 

(id   est   cimae  gc).  siliquae  (id   est    prune    silvestres   gc). 

silice  p.  20  aridos  ramos  g  (— i  pc).  21  Lenticula  gpc. 

de  ipsa  arbore  de  malo  granato  (id  est  de  ipso  arbore  supra 
gc  qui  delet  iclem  in  textu)  g  (de  mala  granata  ante  corr.  g): 
mali  granati  pc. 


—   11   — 

commiscebis  ex  aequali  modo  et  addito  melle  et  aceto  lin- 
teolo  inductum  appones.  et  cum  videris  loca  bene  fuisse 
desiccata,  cerotario  uteris  quod  conficies  sic.  sulphur  vivum, 
bacas  lauri,  herbam  perdicion  id  est  parietariam,  omnia 
singillatim  teres  ita  ut  sulphuris  plurimum  mittas.  tunc  5 
ceram  cum  oleo  myrtino  sufficienti  resolves  et  cum  in- 
frigidaverit  rades  et  supra  dictas  species  admiscebis  et  in- 
ductum  appones.  etiam  et  in  lavacro  caput  ex  sapone 
fricabis  in  quo  prius  fuerit  sulphur  admixtum.  et  si  forte 
canosi  capilli  fuerint  nati,  frequenter  psilotro  emendabis  10 
caput. 

III.    Ad  pediculos. 

In  cachecticis  corporibus  id  est  mala  habitudine  affectis 
pediculosa  passio  generatur  quam  Graeci  pthiriasin  vocant. 

curationis    autem    tempore    tali    medicamento    uteris,  15 
hoc  est  staphisagriae  partes  duas,  sandaracae  et  nitri  partes 
singulas  cum  aceto  et  oleo  diligenter  teres  et  caput  per- 
ungues,    sed    oportet   antea    aqua    calida    salsa    lavare    et 
detergere  et  sic  unguere.  | 

IIII.    Ad  capillorum  defluxionem.  p.  m 

Defluxio    capillorum   contingit  ex    debilitate    corporis 

1  commisces  gc,  miscebis  p.  ex  .  .  .  (modo)  et  om.  p. 
2  fuisse  gc:  om.  p.  3  cerotarium  g  ( — rio  pc).  conficis  g 
( — ceis  p),  — citur  c.  4  baccas  gc  (bacas  p).  4  nsqdCyuov 
adhibet  Soranus  (Gal.  XII,  494).  id    est  paritaria  (sic)  g: 

om.   pc.  omnia    om.  p.  5   singillatim   g:   singulatim 

(sigVatl)  pc.        7  admisces  gpc.         8  etiam  et  gc:  et  p.  9 

frigabis  p.         10  frequenti  pc.  11  caput  g:om.  pc.  13 

cacecticis  g:    cateticis  p,  cactecticis  c.  14   peduculosa   g. 

pyasin  g  (ri  supra  gc),  ptiriasl  p,  ptinasl  c.  15  curatio  est 

Archigenis  ap.  Gal.  XII,  463  =  XIV,   323.  16   sandaraca 

gc  ( — ce  p).  nitrum  g    (nitri  pc).  17  teris  gpc  (sed 

perungues  g,  — ges  pc).  18  seoportet  ante  corr.  g.  salsa 
caput  lavare  c.  19  unguere  g:  —  gere  pc.  20  Ad  fluxum 
capillorum  p.  21  debilitatione  c. 


—     12     — 

aut  macronosia  laborantibus  id  est  longa  aegritudine,  aut 
laborioso  in  feminis  partu. 

ob  diligentiam  vero  curationis  ladanum  cum  vino 
nigello    conteres    donec    mellis    sumat    crassitudinem    et 

5  illines.  adiantou  herbae,  rosmarini,  myrtae  nigellae  viridis, 
omnium  trium  manipulos  singulos,  aluminis  lipari  2-  III, 
olei  spani  et  aquae  et  vini  nigelli,  omnium  trium  eminas 
singulas,  coques  ut  ad  oleum  redeant,  ita  ut  remaneat 
modicum  humoris  ne  oleum  ardeat.    tunc  liquabis  et  caput 

io  perungues. 

V.    Ad  alopiciam. 

Omnibus  capillosis  in  locis  veluti  rotundo   schemate 

desertio  efficitur  capillorum.    sed  nomen  alopiciae  accepit, 

si  quidem  postquam  fuerint  curati  tenues  canosos  et  ve- 

15  luti   flavos    capillos    ostendant,    sicut    animalis    vulpeculae 

quam  Graeci  alopeca  vocant. 

curatio  autem  eiusdem  passionis  talis  est.  minutas 
vel  densas  scarifationis  laceraturas  dabis  quas  Graeci  amy- 
chas  vocant,  et  super  acriorem  cepam  quassatam  fricabis, 

1  macronosiam  g,  — nosia  c,  — noxia  p.  i.  longam  e/gri- 
tudinem  g.  4  conteris  gc,  teris  p.  5  illinis  gp  (illius  c). 
adianton  g,  — tu  p,  addiaton  c  (id  est  barba  iovis.  id  est  &azon 
que  vulgo  semperviva  dicitur  supra  gc).  myrtae  g:  mira  c, 
et  mirte  p.  6  omnium  trium  gc:  om.  p  (item  v.  7).  2L 

(libras)  g:  3  p,  5  c  (XCtqag  y  Gdl.  XII,  431.  XIV,  322  in  dlio 
ad  idem  med.).  lipari  (id  est  rotundi  supra  gc).  7  yspani 
g,  spani  pc.        8  coques  gc:  coquas  p.  redeant  g :  reddeat 

(sic)  p,  redat  c.  ita  —  ardeat  om.  c.  9  liquas  gcp.  10 
perungues   g,   — ges   pc.  11    alopiciam   gp,   allopiciam   c. 

12  scemate  gp  (stomate  c).  13  alopicia  gp  (alopicia  —  flavos 
om.  c).        accipit  p.  14  fuerit  curata  p.  tenuos  (sic)  g. 

canosos:  sic  gp.  15  sicut  animalis  vulpeculg   (vulpicula  c) 

gc:  sicut  vulpecula  p.  16  alopecan  g  (— ca  p),  vulpiciam 

(sic)  c.  17  Curatio  —  est  gc  (ita  est  c):  Curatio  eius  talis 

est  p.  minutas  vel  gc:  om.  p.  18  scarifationes  gp  (scraf- 
ficaciones  c).  laceratis  (sic,  — tas  c)  dabis  g:  in  locis  illis  (!) 
facere  iubeo  p  („laceraturas"  servat  Petr.  c.  3).  amichas  (sic) 
gpc.         19  frigabis  p. 


—     13     - 

aut   nasturcii  semen  cum  sihape  et  aceto  teres  et  illines, 
aut    catti    stercoris    partes    duas    sinapis    partem    unam  finit£r8 
cum  aceto  teres  et   illines.  |  [aliud.    avellanas   combustas  *suppi.ii. 
conteres   cum    axungia    aut   adipe    ursino   et  oleo   de  lu- 
cerna  et  iliines,  ante  vero  ipsam  alopiciam  nitro  trito  cum  5 
panno  fricabis  et  illines.     aliud.    adipem  ursinum  euforbio 
mixtum  cum  oleo  de  lucerna  illines.    aliud.    stercus  muris 
cum  aceto  tritum  et  illinitum  capillos  educit. 

VI.    Ad  cantabriem  capitis. 

Cantabriem  Graeci  pityriasin  vocant.  emergit  fre-  10 
quenter  ex  humore  acri  vel  intemperantia  corporis  quam 
Graeci  acrasian  vocant.  nascitur  quidem  prurilus  in  super- 
ficie  cutis  capillosis  in  locis,  ut  etiam  tenuissimas  squa- 
millas  albi  coloris  emittant  cantabro  simiies,  unde  nomen 
pityriasin  accepit.  15 

in  curationibus  vero  lac  ovillum  seu  bubulum  vel 
caprinum  cum  melle  potui  dabis  pro  comparatione  pruri- 
tus.  etenim  acredinem  humoris  addulcat  vel  obtundit  et 
non  curiose  sed  simplici  inductione  ventrem  depurgat. 
nec  non  etiam  flebotomia  ex  brachio  erit  adhibenda,  20 
maxime  si  aetate  iuvenes  fuerint  patientes  et  secundum 
naturam    plurimo     sanguine    abundaverint,    quos     Graeci 

1  synape  g,  sinape  p,  — pi  c.  et  (ex  c,  in  p)  aceto  g. 

illinis  gpc.  2  catti    (gati   c)   stercus  gc,    siccati.   s.  coris 

(supra  deleta  gatti  ster  corr.)  p.  synapis  g,  sinapis  p,  — pi 

c.  3  illinis  gc,  — nies  p.  5   illinis  pc  (item  v.  6.  7). 

et  p:  aut  c.  vero  om.  c.  ipsa  alopicia  p  (— am  c).  6 
panno  p:  pane  c  (i-nvLXQcoaccg  kccl  o&ovlco  i-Kfid^cig  Gal.  XII, 
406).  frigabis  p.  euforbie  p,  cu  forbio  c.  7  lucernis  c. 
hoc  frequens  rem.  v.  Gdl.  XII,  240.  329.  418.  Marc.  p.  45. 
9  illinitum  (sic)  pc.  10  petiriasin  p,  ptinasin  c.  11  acro  c. 
12  acrasia  p,  — sia  c.  quidem  c  (Petr.):  quidam  p.         13 

squamas  c  (Petr.).  15  pruriasi  p,  pitinasin  c.  16  ovillum 
c:  ovinum  p  (Petr.).  bnbulum  c:  bubulinum  p  (Petr.).  17 
comparatione  c  (Petr.):  acredine  p.  fort.  comp(l)acatione. 
18  adulcat  pc  (addulcat  ips.  corr.  c).  19  nd  c:  u  (pro  5)  p. 
22  plurimum  sanguinis  c. 


_     14     - 

polyemos  vocant.  aliud.  betam  cantabrum  nitrum  faenum 
graecum  in  uno  simul  decoques,  ex  ipsa  decoctione  caput 
lavabis.  etiam  et  sympasmate  tali  uti  oportet.  murra  aloe 
afronitrum  sulphur  vivum  elleborum  album  ptisana  sicca 
5  pari  pondere  contusa  atque  cribellata  in  balneo  aspergenda. 

VII.    Ad  papillas  vultus. 

Tempore  pubertatis  et  mediae  aetatis  ionthi  saepius 

in    vultu    nascuntur   parvulas    extantias    ostendentes,    per 

quas  cum  cortex  unguibus  fuerit  abstractus,   humor  se- 

10  quitur  virosus  vel  mucilentus.     aliquibus  vero  longo  tem- 

,    pore    fundati    solidantur    et    occallati    indecentem    faciunt 

vultum. 

curationis  vero  tempore  accipies  dragantum  aqua  in- 
fusum  et  cum  molybdaena  trita  commiscebis  et  simul 
15  teres  donec  mellis  sumat  crassitudinem,  et  ad  vesperam 
illines  vultum  et  dimittes  tota  nocte.  tunc  lucescente  die 
cantabro  lacte  consperso  faciem  fricabis  et  tepida  aqua 
lavabis,  etiam  et  sympasmate  blando  in  balneo  uteris.  sed 
oportet  primo  unguibus  leviter  cortices  abstrahere  et  hu- 


1  polimos  p,  poliems  c.  2  in  uno  p:  om.  c.         dequo- 

ques  p.  decatione  p.  3  et  om.  c.  simplasma  tale  ( — li 
c)  oportet  pc  (uti  addidi  ex  Petr.).  mira  c  (Petr.) :  mirte  p. 
aloen  c,  aloes  p.  4  afronitri.    sulphuris  vivi.    ellebori  albi. 

ptisane  sicce  p  (nomin.  ubique  c).  5  pari  pondere  c  (Petr.): 
paria  pondera  p.  concussa   c.  atque    c    (Petr.):   et  p. 

aspergenda  p,   — do   c.  6  tit.  (ex  c)  abest  p    (Ad   hiantes 

Petroc.  c.  23),  Ad  chiantus  (hianthus  c)  i.  papillas  (papelas  c) 
que  in   vultu  nascuntur  ind.  p  (et  c).  7  medie  c  (Petr.): 

medio  p.  hiontip,  biuti  c  (hiantes  Petr.).  8  extangias  p: 
9  abstractus  p:  — ta  c.  10  virtuosus  pc.  11  loccallati  p. 
occalanti  c.        indecenter  c.  13  tempore  om.  c.        accipes 

c    ( — pies    Petr.),   om.  p.  dragantum    (sic)  pc   (tragantum 

Petr.).  14   molibdena  c,  mollibdena  p.  trita  c  (Petr.): 

tritum  p.  commiscebis   (Petr.):  — ces  pc.  15  sumat  c: 

sentiat  vel  sumat  p.  16  illinis  pc.  dimitte  c.        totam 

noctemjp.  17  consparso  c  (Petr.):  compressop.  frigabis  p. 
18  et  om.  p.         19  et  humorem  (Petr.):   et  tumorem  pc. 


—     15     - 

morem  exprimere,  et  sic  medicamentum  supra  dictum 
linire. 

VIII.    Ad  maculas  albas. 

Maculas  albas  Graeci  alphus  leucas  vocaverunt.  nascun- 
tur  aliquando  in  vultu  aliquando  in  toto  corpore  ex  fleg-  5 
matico  nimis  acri  vel  salso  humore. 

quas  quidem  sic  probabis  si  ex  parte  curari  poterunt 
aut  certe  omnino  incurabiles  ostenduntur.  superficiem 
cutis,  id  est  maculam  candidam  acu  vel  acuto  flebotomo 
modicum  punges  ut  non  nimis  penetres,  et  si  lacteus  10 
humor  fuerit  exclusus,  omnino  incurabilis  demonstratur. 
si  vero  pro  humore  sanguis  exierit,  ex  parte  curari  osten- 
ditur.  propterea  oportet  flegmagogum  purgatorium  dare 
quod  dicitur  elaterium.  conficitur  sic.  accipies  cucumeres 
amaros  agrestes  maturos  et  secabis  et  in  vas  aeneum  15 
mittes.  alia  die  manu  exprimes  et  ipsum  sucum  sub  fer- 
venti  sole  siccabis,  et  postquam  siccatus  fuerit,  addes 
iterum  ex  ipso  suco  modicum  ut  bene  crassescat.  et  fac 
trociscos  drachmarum  singularum,  ex  quibus  dabis  unum 
cum  mulsa  ieiuno.  hoc  purgabis  humorem  frigidum  id  20 
est  flegmaticum,  maxime  a  capite  vel  a  fundo  cerebri, 
unde   omnis   nervositas   infunditur.     et  post   purgationem 

1  medicamento  .  .  .  dicto  p  (Petr.,  ubi  illinire).        4  alphus 
c   (alphas  Petr.):  alfos  p.  6  vel  nimis  Petr.  acro  c. 

7  poterint^,  potuerunt  c.  8  aut  certe:  sic  pc  (l.  aut  contra?). 
ostendit  superficies  cutis  pc  (Petr.).  9  id  est:  idem  c,  om.p. 
macula  candida  c  (cf.  Petr.),   maculas  albas  vel  candidas  p. 

10  modicu  c:  — co  p.  et  non  minus  p.  c.  et^:  sed  c. 

11  incurabiles  demonstrantur  p.  12  ostenduntur  p.  14 
elacterium  p,  darium  (sic)  c  (slatriqiov  sec.  Gdl.  XII,  122  est 
sucus  fructus  cucumeris  agrestis).  15  et  secabis  (cf.  Plin. 
20,  3):  et  stipticos  p,  et  siccatos  c  (excitalla  Petr.).  16  ex- 
primis  p.  sub  c:  om.  p  (ad  solem  Petr.).  17  siccatu  c, 
siccat  p.  19  dragmarum  (ut  semper  et  g)  cp.  unum 
(Petr.):  .1.  pc.  20  cum  om.  c.  ieiuno  (Petr.):  —  nus  c, 
— nis  p.  Jp  purgabit  p:  depurgatum  (huore)  c.  frigidum 
c  (Petr.):  om.  p.        id  est:  .i.  p,  idem  (sic)  c  (item  p.  16,  2). 


-     16     — 

factam  biduo  vel  triduo  lacte  caprino  nutries,  et  post 
haec  adhibebis  adiutoria  nietasyncritica  id  est  qnae  reno- 
vare  valeant  temperiem  corporis  naturalem,  ut  sunt  de- 
siccatoria  sympasmata  vel  cetera  quae  de  cyclo  superius 
5  in  passione  capitis  scripsimus. 

VIIIL    Ad  maculas  nigras. 

Maculas  nigras  Graeci  alphus  melaenas  vocant.  nascun- 
tur  aliquando  in  vultu  aliquando  in  brachiis  aliquando  in 
toto  corpore,  aliquando  fuscae  aliquando  nigrae  aliquando 

10  asperae  veluti  zernosae,  quas  Graeci  lichenodes  appellant. 
ex  melancholico  humore  efficiuntur  id  est  ex  nigri  fellis 
redundantia. 

propterea  in  principio  curationis  cathartico  melan- 
cholicum  non  solum  semel  sed  frequenter  purgabis.    quod 

15  catharticum  conficies  sic.  epithymum  optimum  id  est  non 
vetustissimum  et  ex  locis  maritimis  sumptum  quantitate 
semnnciae  I  decoques  in  aquae  calices  latiores  numero  III 
usque  ad  tertiam  partem,  tunc  diligenter  liquabis  et  in 
ipsa  decoctione  miscebis  oxymellis  coclearia  III  et  ieiunis 

20  dabis.    et  post  dies  purgationis  alio  medicamento   uteris] 

p-.*™  ad  maculas  nigras  et  zernosas   et  ad   maculas  nigras   in 

vultu  feminis  ex  abortione  praecedenti  factas  vel  adustione 

1  nutris  pc.  2  adhibebis  c  (Petr.):  adhibita  p.        me- 

tas  incritica  p :  metasin  cretica  c.  4  simplasmata  pc.  de- 
ciclo  p,  decito  (sic)  c.  7  alfus  melanas  c,  alfos  melenas  p 

(alphos   meletos  Petr.  c.  25).  10  zenose  c.  licedoes  p, 

licedone  c.  11  efficiuntur  (Petr.):  efficitur  c,  om.  p.  13 

catarticum  melancolicum  p,  catartico  melancolico  c.  15  con- 
ficis  c   (Petr.) ,    conficitur  p.  Epithimu  .  .  .  semuncie  .  I.  c. 

Epithi  novi  non  veteris  ex  1.  m.  collecti  -7  S.  p  (brevius  Petr.). 
17  decoquas  p.  aqua  calices .  III.  p,  aqua  calices   laciores 

(sic)  nuo  .  III.  c.  18  partem  c:  om.  p.  liquabis  (Petr.): 

ligabis  pc.  19  decatione  (ut  supra)  p.         miscebis  p:   om.  c 

(addes  Petr.).  oximellis  c,  examl'  p.  21  cernosas  g.  et 
ad  m.  nigras  om.  p  (non  gc).  in  vultu.  in  feminis  g,  (nigras) 
feminarum  c,  in  vultu  viri  seu  femine  p  (in  vultu  femine  Petr.). 
22  facta  g. 


—     17     - 

solis  quas  Graeci  ephelidas  vocant.  etiam  et  cicatrices 
nigras  ubicumque  evenerint  haec  confectio  ad  unitatem 
coloris  cogit,  et  conficitur  sic.  cumini  drachmam  I,  guttae 
ammoniaci  et  amygdalarum  amararum  decoriatarum  drach- 
mas  senas,  ellebori  nigri  drachmam  I,  nitri  drachmas  II,  5 
cucumeris  agrestis  suci  ex  radicibus  expressi  ~-  II,  mellis 
~r-  VIII  conficies  et  maculas  supra  dictas  fricabis.  etiam 
et  in  lavacro  sympasmate  uteris  quod  conficies  sic.  sulphur 
vivum  et  nitrum  et  herbae  draconteae  radices  et  ibisci 
radices  siccas,  omnium  quattuor  -5-  singulas,  myrtae  ni-  io 
gellae  siccae  ~  II,  ellebori  nigri  et  chamaeleontis  nigri 
radicis  id  est  sefra  [nigra],  ambarum  specierum  ~r-  qua- 
ternas.  quae  tundenda  sunt  tunduntur  et  quae  terenda 
sunt  teruntur,  et  simul  commixta  iterum  in  uno  usque 
ad  ultimam  tenuitatem  teruntur.  |  15 


1  ephelidas  g:  effilidas  p,  ofelidas  c.  2  evenerint:  ve- 

nerit  g,  — rint  p,  fuerint  c.  h§c  confectio  g:  om.  pc.         3 

cumini  g:  cimini  pc.         gutte  p:  gutta  g  (guta  c).  4  am- 

moniaci  gp:  — ce  c.  et  gc:  om.  p.  amigdulas  (sic)  amaras 
decoriatas  g,  amigdalarum  amararum  decoctarum  c,  amigdalar 
ama.   et  decoriatar  p.  dragmas  senas  gc:  3-  VI.  p.  5 

Elleborum  nigrum.  nitrum  dragmam.  I.  g.  ellebori  nigri  3- 
I.  nitri  (miri  c)  3-  II.  cp  (Petr.).         6  expressi  gc:  et  prassii  p. 

7  conficis  gcp,  terendo  confice  Petr.         supra  dictas  gc:  om.  p. 

8  sy(i)mpasma  gc :  sinapismate  p.  quod  pc :  quam  g.  con- 
ficis  g,  — citur  pc.  sulphur  .  .  .  nitrum  g:  sulphuris  vivi  et 
nitri  c  (sulphuris  vivi  tatri  rad'.  dragondee.  rad'  hibisci  sicce. 
-7-  I  sic  p).  9  et  i[n]visci  g  (&  misci  c).  10  omnium 
quatuor  g:  om.  p.  omnium  —  siccae  om.  c.  myte  (sic)  g 
(mirte  p).  11  et  g:  om.  pc.  cameleontae  g  (— te  pc)  et 
supra  gc:  „id  hedera  nigra  (glossam  sequitur  Petr.)  idem  est 
et  camelea  atque  scissa".  nigrae  g,  nigre  cp.  12  radices 
g  (rad'  p),  om.  c.  1S.  se  fra  nigra  g,  i.  sefa  nigra  c,  i.  sefre 
nigre  p  (in  textu  omnes).  an  3.  IIII  (om.  specierum)  p. 
13  quae  —  teruntur  gc:  que  sunt  terenda  terantur  et  que  tun- 
tenda  tundantur  p.  14  sunt  hic  om.  c  (ut  p).  iterum  om.  p. 
in  uno  p:  in  vino  g  (Nunc  c,  ubi  male  distinguitur).  15 
terantur  p. 

Cassius  Felix,  ed.  V.  Kose.  2 


—     18     - 
p.  i8o  X.    Ad  perniones. 

Latini  perniones  a  pernicie  patientium  locorum  par- 
tium  nomen  accepisse  dixerunt.  Graeci  vero  chimetla 
dicunt  ab  hiemis  tempore  quod  chimona  vocant,  siquidem 
5  ipso  in  tempore  supra  dicta  passio  nascatur,  cum  tenera 
corpora  glaciali  frigore  fuerint  adusta.  sequitur  patientes 
circa  articulorum  loca  pruritus  quidam  et  inflatio. 

oportet  in  ipso  initio  ex  decoctione  rutae  et  murtae 
admixto  modico  aceto  et  sale  loca   quae  patiuntur  fovere 

io  et  diligenter  detergere.  tunc  alumen  liparum  cum  oleo 
conteres  usque  ad  crassitudinem  mellis,  oblinies.  aliud. 
adipem  vitulinam  liquefacies  et  admiscebis  turis  mannae, 
et  similiter  ut  supra  oblinies.  aliud.  coques  in  oleo 
scillam    contritam    et    perungues.      aliud    medicamentum 

i5  ulceratis  pernionibus  conveniens.  aluminis  lipari  et  murrae 
et  calcis  vivae  et  turis  masculi,  omnium  quattuor  -*-  ternas, 
picis  durae  2.  IIII,  cerae  4-  II ,  olei  ^  III.  quae  sunt 
sicca  cum  vino  modico  teruntur,  et  sic  crassum  cero- 
tarium  miscetur.    facit  et  ad  universa  ulcera  vel  vulnera. 

1  Ad  perniones  morbos  p  (i.  ad  tumores  digitorum  hyemali 
tempore  contingentes  add.  pc).  2  Latine  ante  corr.  g.  per- 
netie  g  ( — nitie  p,  — nicie  c).  locorum  om.  p.  3  cy(i)- 

methla  gp,  cimecla  c.  4  dixerunt  c.  5  in  om.  p.  na- 
scatur  g:  nascitur  pc  (Petr.).  7  loca  g  (Petr.):    locos  pc. 

8  ex  pc:  et  g.  murtae  g:    (mirte  p?)  mire  c  (mirre  Petr.). 

11  ■  et  (ante  obl.)  add.  p  (Petr.).  12  vitulinam  g(p):  —  num  c. 
liquefacis  et  admisces  gcp.  turis  mane  c:    turis  manna  g, 

thus  Mag  (sic)  p.  13  oblinies  gc:  — nes  p.         AT.  in  oleo 

coquas  p.  14  scillam  contritam  ego  (Diosc,  Prisc.  p.  27&): 
cilla  citria  g,  stilla  citrina  c,  squilla  citrina  p.  medicamen- 
tum  gp:  om.  c  (ubi  Aliud  quod  u.  p.  convenit).  ulceratis 

pc:  om.  g.  15  lippari  g.  et  om.  p.  murrae  g,  mre  p, 
mire  c.  16  et  it.  om.  p.  thus  masculi  p.  omnium 

quatuor  gc:  om.  p.        -r-  ternas  g:  &r.  tnas  c,  3  III  p.  17 

1  jf:  5  p,  5  c.  olei  -7  III  ante  picis  .  .  .  in  p.  18  terun- 
tur  gc:   — rantur  p.  19  miscetnr  g:   misceatur  jp,  misce  c. 

et  om.  p.        ad  diversa  u.  p. 


-     19     — 
XI.    Ad  impetigines  id  est  zernas. 

Impetigines  quas  Graeci  lichenas  vocant,  Latini  vulgo 
zernas  appellant.  |  nascuntur  ex  melancholico  humore,  ro-i> •***• 
tundo  schemate,  in  superficie  cutis,   cum   ingenti  pruritu 
et    asperitate,    et    curantur    similiter    ut    maculae    nigrae  5 
superius  scriptae. 

aliud.  trociscus  appellatus  a  Graecis  lichenicos  id 
est  medens  impetigines.  recipit  aluminis  scissi  et  rotundi, 
chalciteos,  melanteriae  qua  sutores  utuntur,  chalcanthi, 
lepidos  aeraminis,  omnium  specierum  sex  drachmas  qua-  10 
ternas,  sulphuris  vivi  2_  II,  alcyonii  2.  XIIII;  cantharidum 
t  I,  aeruginis  2.  VIII,  foliorum  caprifici  2.  VI,  cumini  2.  IIII, 
aceti  quod  sufficiat.  conficies  et  in  usu  aceto  mulso  salito 
resolves  et  inlines.  ante  vero  panno  laneo  aspero  zernam 
fricabis  et  sic  medicamentum  illines.  is 

XII.    Ad  verrucas. 

Secundum   Graecos   tres  differentias  habere  verrucae 
ostenduntur.      nam    dicuntur    acrochordones,     quae    sunt 

1  i.  zernas  gc:  om.  p  (de  vulgari  vocabulo  cf.  Isid.  IV, 
8,  6).  2  quas :  quod  g,  om.  pc.  7  acrecis  g.  lichenicos 
gc: — cis_p.  id  est  (A.)addidi:  om.  gcp.  medens^c:  Mederis_p. 
8  Recipit  g:  3^  pc.  ^r  autem  (at)  a.  c.  9   calciten 

(ante  ips.  corr.  caltiten  g)  gcp.  melantera  g,  —  teria  c,  me- 
lathene  p.  qua  s.  u.  g:  quaternas  &  inter  sutores  utuntur  c, 
quas  sunt  et  revertuntur  (comp.  scr.)  p.  calcanti  gp:  cilanti  c. 
10  lepida  gc:  lapide  p.  supra  verba  lep.  aer.  pG  scripsit  i. 
vitriolum.  aeraminis  gp,  et  ais  c.  omnium  —  quaternas  gc 
(nisi  quod  3  VI  c):  an  (i.  e.  ana)  3  VI  p.  dracmas  g.  11 
sulphur  vivum  g  (etc,  ubi  genitivos  scripsit  p  et  partim  c). 
Alquionium  gc,  alquionii  p.  Cantaridas  g,  candaridarum  p 

(cantandarum  c).  12  erugini  </,  —  nis pc.  folia^c, — iorum  p. 
cumini  g,   cimini  pc.  13    acoeti  (sic)  g,  acoti  p,  aceti  c. 

sufficit  gcp.  conficis  gc,  et  conficis  p.  um  p.  acoeto  g. 
&  mulso  c.  sallito  g.  14  resolvis  et  inlinis  gcp.  asperso 
et  z.  p.         zernam:   enas  c.  15  medicamentum  gc:  — to  p. 

illinis  gp,  fricabis  iterum  c.  19  acrocordonas  g,    — dines  p, 

— tines  c. 


-     20     — 

fundatae  et  immobiles  vel  callosae  sine  dolore.  aliae  vero 
mobiles  et  radice  debiles  et  modicum  circa  radicem  hae- 
rentes.  in  infantibus  saepius  nascuntur  et  aliquando  sua 
sponte  cadunt.    quae  cum  digito  fuerint  impressae,  dolorem 

5  faciunt  similem  morsibus  formicarum,  unde  graecum  nomen 
myrmeciae  acceperunt.  sunt  aliae  asperae  et  crispulae 
in  similitudinem  summitatis  thymi,  unde  a  Graecis  thymoe 
appellantur. 

sed   omnibus   supra   dictis  una  est  curatio.     hoc  est 

10  tithymali  lacrima,  quae  est  in  similitudinem  lactis,  fre- 
quenter  ipsas  verrucas  illines,  et  putrefactae  cadunt  ra- 
dicitus.  aliud.  ad  myrmecias  infantum  coriandri  viridis 
folia  cum  sale  trita  apponuntur. 

XIII.    Ad  stigmata. 

i»  Stigmata    dicuntur  characteres  nominati,    quos   mili- 

tantium  manus  vel  feminarum  maurarum  vultus  ostendit. 

tolluntur    vero    periculose  medicamento    discoriatorio 

quod  Graeci  ecdorion  vocant.     est  enim   causticae  et  se- 

pticae  virtutis  id  est  incensoriae  et  putrificatoriae.     cuius 

1  vel  gc:  et  p.  2  et  radice  mobiles  et  radice   debiles 

(sic  ex  duplici  lect.)  c,  et  radicis  debilis  p.  modicum  gc 
— ce  p.  c.  radicem.  in  infantibus  etc.  gp,  c.  radicem  serenes 
(sic).  In  infantibus  c  (unde  serpentes  scripserim,  sed  parum 
radice  adherentes  Simon  s.  acrocordines).  4  cum  gc:  om.  p. 
5  greco  nomine  myrmetias  nomen  a.  g,  nomine  greco  mirmecias 
n.  a.  c,  n  gco  mirmice  n  acceperunt  p  (myrmecias  graece  gen. 
sg.t)        6  S.  etaliejp.  cr   pulae  (litt.  post  r  incerta  a?  e?) 

g,  crepule  c,  cripule  (cpule)  p  (crispule  Simon).  7  tymi  g, 

tnimi  pc.  tymos  g,  thimos  c,  thomos  p.  10  titimali  gc, 

— malli  p.  lacrimo  gpc.  q  est  c:  hoc  est  g,  om.  p  (ubi  t. 
lacrimo.     i.  lacte  frequenter).  illinis   gcp.  p.  radicitus 

cadunt  pc.  12  mirmecias  gpc.  infantum  gp:   — tium  c. 

14  tit.  De  caracteribusp.  17  descoriatorio  gc,  de(d')coriatoriop. 
18  ecdorion  g,  exdorion  c,  ecdoria  ante  corr.  (qui  hec  doria  et 
id.  in  marg.  eccidoria!)  p.  Est  enim:  Etenim  g.  et  se- 

pticae  g  (et  stiptice  c):  om.  p.  19  incensorio  et  putrificatorio 
(sic)  g  ( — e  pc).  cuius  —  est  (medicamenti  om.  c)  gc:  quod 
conficitur  sic  p. 


-     21     — 

medicamenti    confectio   talis    est.     cantharidum,    sulphuris 
vivi,  oleae  bacarum  purgatarum,  chalcanthi  2.  qnaternas,  |  p.  m. 
picis  liquidae  2.  II  conficies  et  uteris.     facit  et  ad  rizony- 
chias  id  est  radices  unguium  excludendas. 

suppl. 

[XIIII.    Ad  labia  hiantia.  ///. 

Labia  hiantia  sive  crispata  Graeci  chile  caterrogota 
vocant.  et  curantur  hoc  modo.  ovi  interiorem  membra- 
nam  appones,  aut  adipis  anserini  cerae  resinae  terebin- 
tinae  omnium  trium  paria  pondera  in  uno  lento  vapore 
commiscebis  et  in  membrana  de  canna  illinitum  appones.  io 
membrana  de  canna  dicitur  illud  rotundum  quod  intra 
cannam  invenitur.  aliud  ad  ragadia  et  ad  ulcera  in  labiis. 
gallam  et  masticen  aequali  modo  conteres  et  cum  isypo 
et  melle  attico  aut  adipe  anserino  uteris. 

XV.    Ad  scabiem.  15 

Scabies  a  veteribus  duae  esse  probantur.  una  est 
squamea  fusci  coloris,  qutfm  scabiem  squamosam  dicimus, 
siquidem    corticosas    squamulas    in    cute    ostendunt    quas 

cantaridas  g,  —  darum  pc.  sulphur  vivum  g  (gen.  pc). 

2  oleae :  alei  gc,  olei  p.  baccas  (baceas  sic  p)  purgatas  gcp. 
calcanti  (calanti  c)  gpc  (i.  vitriola  sic  supra  g,  cf.  p  ad  c.  XI). 
quaternas  gc:  IIII  p.  3  conficis  gcp.  rizonichia  gp  (cari- 
zorichia  c).  4  exducendas  p.  5  tit.  Albia  macia  p.  6 
Labia  macia  p  (et  in  marg.  corr.  i.  iantia).  crispata  p: 

crepl'a  c.  catrogata  p,  caterogata  c  (Gal.  XIV,  424.  Orib. 
eup.  4,  57).  7   Cui  interiore  m.  p,    Omni  teris  m.  c  (sic). 

scripsi  ovi  ex  Plin.  29,  46.  8  adipem  anserinum  cere  etc. 

pc.  9  omnium  trium  c:  om.  p.  uno  p,  uio  (vino)  c. 

lento  om.  c.  10  commisces  c(p).  et  membrana  de  ca  |  na 
dicitur  (sic  med.  om.,  quae  tamen  suppl.  corr.  in  marg.)  p. 
12  ragada  et  ulcera  p.  13  mastice  ex  equali  modo  con- 

teres  c:  mastice  equo  canteres  (sic)  p.  cum  suco  isopi  attici 
aut  adipe  c,  cum  isopo  atico  (ubi  atico  ex  corr.)  aut  adipe  p. 
isypo  id  est  oesypo  scripsi  cum  Orib.  (cf.  Plin.  30,  27).  15 
tit.  Ad  c:  Contra  p.  16  due  p,  II  c.  17  scamea  p,  sca- 

mea    c.  scamosam    cp.  18  scamulas   c.  osteDdit  p 

(-dut  c). 


-     22     - 

Graeci  lepidas  vocant.  unde  nomen  a  Graecis  lepra  ac- 
cepit.  creatur  ex  melancholico  humore,  et  est  curationis 
difficilis. 

alia  vero  nascitur  simplex  veniens  ex  humore    acri 

5  vel  salso.  et  curatur  medicamento  scabioso  quod  psoricon 
dicitur,  et  conficitur  sic.  sulphuris  vivi  -f  I  et  S?  picis 
siccae  ~  II,  cerae  ~  III,  squillae  medii  -~  II  et  olei 
libram  I:  minutatim  incides  squillam  et  friges  in  oleo  et 
liquabis  oleum  et  supermittes,   et  resolves   quae  solvenda 

10  sunt,  et  postquam  fuerint  resoluta  ab  igne  tolles  et  sul- 
phur  ad  ultimam  tenuitatem  tritum  superasperges,  et 
movebis  donec  coaguletur. 

aliud    psoricon    emplastrum    faciens    ad    scabiem    et 
lepram.    salicis  corticis  combusti  et  olei  rosacei  ~  binas, 

15  cerae  et  aeruginis  rasae  ~  singulas:  solves  ceram  cum 
oleo  rosaceo,  cerotarium  siccis  praetritis  admiscebis  et  in- 
duces  in  linteolum  et  appones,  et  post  tertium  diem  re- 
solves  et  medicamentum  auferes  et  appones  polentam  ex 
aceto   coctam  et  diligenter  tritam,   et  ipsa  uteris   diebus 

20  tribus,  et  iterum  post  polentam  supradictum  inductum 
appones.    et  haec  facies  usque  ad  perfectam  sanitatem. 


2   et  est  curationis  difficilis  c:   et  cum  (c)  curatione  diffi- 
cili  p.        4  acro  c.         5  sporicon  pc.  cet.  cf.  Cels.  V,  28, 

16.         6r:^c,j|),         picis  —  (7)  et  om.  p.         9  liquas  pc. 
oleum  c:   om.  p.  resolves  c:  solvis  p.  10  resoluta  p: 

soluta  c.         11  aspergis  p.         12  moves  pc.  coaguletur  c: 

coagolentur  p.  13  sporicon  pc  (sed  pc  psoricon).  em- 

plaustrum  p.     cf.  empl.  ad  lepram  apud  Ps.  Plin.  f.  79h.  14 

combusti:  — te  cp.  et  (bis)  om.  p.         ro.  p,  rosei  c.         \- 

binas  c:    an.  -j-  II  p.  15  an.  flf  16  ro.  p,  roseo  c. 

siccis   c:   facis  p.  preteritis  (ptfitis)  pc.  admisces  pc. 

inducis  pc.  17  lintheolum  c:   leQteolo  p.  et  resolves  c. 

18  auferes  c:   afferes  p.  et  appones  c:    quod  (q)  pones  p. 

polentam  (farinam  hordeaceam  ex  aceto  Scrib.  Larg.  c.  252): 
pulentum  c,   fqppolentum  p.  ex  c:  mp.  19  coctum  . . . 

tritum  .  .  .  ipsb  pc.  20  et  iterum  polentum  p,  cateru  poat 

pulentum  c.         inductum  om.  p.        21  facies  c:  facis  (fcis  = 
factis  ante  corr.)  p. 


-     23     — 

XVI.    Ad  pruriginem. 

Pruriginem  omnem  Graeci  cnesmonen  vocant.  na- 
scitur  ex  acredine  humorum.  propterea  lac  asininum  seu 
ovillum  ieiuno  potui  dabis  cum  melle.  etiam  et  sapone 
in  balneo  uteris,  cuius  confectio  talis  est.  nitri,  sul-  5 
phuris  vivi,  nucum  aridarum,  adipis  porcini,  saponis 
gallici,  apii  viridis  foliorum  paria  pondera:  facies  sa- 
ponem  et  uteris  in  lavacro  ferventi. 

aliud    ad    pruritum    totius    corporis.     cepae    sardae, 
cretae  cimoliae,   faecum  vini   exustarum,   myrobalani  pie-  10 
smatos  id  est  expressionis,  omnium    specierum    quattuor 
paria  pondera  commiscebis  et  uteris. 

aliud  ad  universos  pruritus.  si  vero  ferventes  papulae 
prorumpunt,  fabae  pollinis,  [ptisanae],  polygoni  herbae 
radicis  siccae  tusae,  cretae  cimoliae  torrefactae,  omnium  15 
specierum  IIII  4«  binas,  afronitri  turis  masculi  singulas 
~  conficies  et  uteris  in  balneo.  accipies  ex  ipso  pulvere 
sufficientem   modum  et  ex  ovi  albore  conspersum  corpori 


tit.    Ad  c:    Contra    p.  2    omnem:    omnes    c,   om.   p. 

cnesmonen:  henesmoncam  c,  henesionemj?  (fort.  ex  knesmonen). 
3  seu  c:  sive  p.  4  ovillum  c:  ovinum  p.  ieiuno  potabis 
(sic)  cum  melle  c:  cum  melle  ieiuno  potandum  dabis  p.  et 
om.  p.  6  nuces  rancidas  dicit  (ubi  idem)  Ps.  Plin.  f.  7Sd 

Bas.  saponis  g.  (cf.  Aet.  p.  821  inf.  ed.  Lugd.  1549).  7 
facis  cp.  9  cepae  (cf.  Plin.  19,  101  cum  20,  41):    Cere  c, 

terre  p.  10  cretae:  tere  c,  terre  p.  quimolie  c,  quimulie  p. 
fecum  .  .  exustarum  c:    fecis  .  .  exuste  p.  mirobalani   c, 

mirob'  p.  11  omnium  c:  harum  p.  12  commisces  p, 

— cis  c.  14 — 16  fabe  pollines  poligomi  herbe  radices  sicce 

et  tuse  et  crete  et  tere  quimolie  tere  facte  olmi  (omnium) 
specierum  IIII  \  binas  c,  si  pollines  faue  (faiue)  et  ptisane 
sicce.  et  tunde  secreto  et  tere  quimolie  torre  facte.  horum 
omnium  —  II.  p.  16  affoitri  p,  aforacii  c.  singulas  c: 

an.  7"  I.  p.  17  conficis  cp.         pulverem  suficientem  modi- 

cum  p.  18  ovi  om.  p.  conspersum  corpori  linis   c,    et 

sparsum  (?  fpfu)   corpus  illinis  p. 


-     24     - 

illines.     post    haec    cum    sudare    coeperit  confricabis,    et 
post  balneum  rosaceo  aut  myrtino  oleo  perungues. 

XVII.    Ad  parotidas. 

Nascuntur  parotides  circa  aurium  partes,   unde  no- 

5  mine  graeco  sic  vocantur.    et  eveniunt  frequenter  in  aegri- 

tudinibus  malignis  quas  Graeci  cacoethes  appellant.    maxime 

illis  fieri  solent   qui  ab  aegritudinibus   frigidam   potionem 

praesumpserint.     et  sunt   bonae    quae    subito    inchoantes 

cum  extantia  in  superficie  cutis  apparuerint  et  cum  com- 

10  petenti  dolore   et  rubore  competenti,  neque  transvorandi 

officium  negent  neque  somnos  impediant.     sunt  aliae  ma- 

lignae    quae    contrarietate    supra    dictarum    intelleguntur. 

contingunt  iterum  parotides    mox    apparentes   mox    rece- 

dentes:  nullis  procedentibus  adiutoriis,   salutis  periculum 

15  referunt,  ad  altiores  pulmonum  partes  fugientes. 

curationis    tempore    ad    inchoantes    parotidas    medi- 
camentum  diaforeticum  sic  facies.   cretae  argentariae  partes 


1  ceperit  p:  — rint  c.  con(q)fricabis  c:   z  fricabis  p. 

2  rosaceo  p:  roseo  c.        perunges  cp.        3  tit.  Ad  parotidas  c: 

Contra  parotides  p.  4  parotide  c.  aurm  c:  annu  p.  5 
sic  c:  om.  p.  6  malignis  c:   om.  p.  quas  —  appellant: 

a  grecis  cachoetes  appellant  c,  a  grecis  chachohetes  appellatis  p. 
et  maxime  p.  7  fieri  solent  c:  contingunt  p.  qui  ab  egri- 
tudinibus  frigida  potione  presumpserint  c  (cf.  Petr.  c.  17),  qui 
egritudinem  a  frigida  potione  sumpserunt  p.  8  bone  pc 

(in  marg.):    bene  (be  p)  cp.  9   apparuerint  c,  apparent  p. 

et  q-  cu  petenti  dolore  et  rubore  qpetenti  c,  et  cum  qpetenti 
rubore  et  dolore  p.  10  neque  p:  et  neque  c.  11  negant  cp. 
sompnos  Ipediunt  p ,   sompno  Ipediant  c.  12  contrarietate 

supra    dictarum    c:    contrarie    supradictis  p    (Petr.).  in- 

telliguntur  cp.  13  iterum  (ifm  p)  cp:    iste  Petr.  13 

parotide  c.  14  nullis  c:  nulli  (nH'i)  p  (ullis  Petr.).  ad- 

iutoriis  c  (Petr.):  adiuros  (sic)  p.  precedentibus  cp  (Petr.). 

cf.  Cels.  6,  16.     Th.  Prisc.  p.  8C.  15  ad:   ut  c,  et  p  (et 

altiores  p.  p.  irruentes   Petr.).     fort.  ut  ad.  16  ad  om.  c. 

17  diaforeticum  c,  — tecum  (sic)  p.  argentalis  c,  — les  p. 


—     25     - 

duas,  cimoliae  et  sulphuris  vivi  partes  singulas,  salis 
modicum  cum  aceto  simul  teres  et  illines.  aliud.  buty- 
rum  cum  sale  tritum  illines  et  super  lanam  sucidam  im- 
pones  et  ligabis.  aliud.  plantaginis  folia  ante  solis  ortum 
collecta  cum  pane  posca  salsa  infuso  cataplasmabis:  sanat  5 
et  disrumpit. 

aliud  cataplasma  ad  maturandas  parotidas.  in  aqua 
mulsa  adipem  porcinum  mittes  et  resinam  terebintinam 
sufficienti  modo,  et  in  uno  consolves,  et  cum  coeperit 
bullire  mittes  pollines  tritici  superaspergendo,  et  inductum  10 
praevaporatis  partibus  ex  spongia  sic  appones.  et  cum 
bene  maturaverint,  in  schemate  foliorum  lauri  aut  myrtae 
chirurgia  uteris  et  post  sectionem  communiter  ut  cetera 
apostemata  curabis,  etiam  et  super  tiltario  tali  emplastro 
uteris,  hoc  est  diachylon  ~  II,  cerae  ~  III,  olei  spani  15 
quod  suffecerit.  sed  si  forte  cerotarium  supra  scriptum 
ad  praesens  minime  fuerit  inventum,  psittacio  emplastro 
uteris.] 

XVIII.    Ad  collectiones.  (p-i7£ 

Collectiones  Graeci  apostemata  vocant.    nascuntur  in  20 

1  duas  p,  II.  c.  quimolie  c,  pmolie  (sic  p  pro  q)  p. 

et  om.  p.  singule  p.  2  cum  .  .  .  illines:  cum  aceto  simul 
tritis  illiniunt  c,   simul  teris.     et    cum    aceto    illinis  p.  3 

illinis  .  .  .  in(i)ponis  pc.  5  c.   p.   in  pusca  salsa  infusa    et 

cataplasmata  c  (Petr.),  c.  p.'in  paifca  faifa  infuso  et  cataplas- 
mate  facto  p.  sanat  et  di(s  c)rumpit:  sic  cp  (Petr.).  8 

resina  terebentina  1  sufficieti  m5  c,  resine  terbentine  sufficientem 
modum  p.  9  consolves  (sic)  cp.  et  cum  ceperit  bulire  c: 
fac  bullire.     et  cum  bullire  ceperit  p.  10  mittes  c:    om.  p. 

et  .  .  .  appones  sic  (nisi  quod  indutum  prevaporabis  .  .  .  ex- 
pongia)  c:  et  prevaporatis  partibus  expongia  inductum  appones^. 
12  maturaverint  e:  — rit  p.  folia  p.  13  et  post . . .  cetera^: 
et  pfectione  coit'  uttretera  (sic)  c.  14  curabis  —  (15)  est  c: 

om.  p.  cera  p.  ispani_p.  16sufficitcp.  17  appresens  p. 
psittacio  (cf.  infra  c.  21):  sitacio  p,  sutacio  c  (cf.  septaticon 
Petr.).  emplaustro  uterisp:  emplastaueris  c.  19  tit.  Cap.  III. 
ad  collectionis  g,  Ad  collectiones  18  c,  De  apostematibus  p  (Ad 
collectiones  ind.  p).       20  supra  apostemata  scripsit  eruptiones  gc. 


-     26     - 

toto  corpore.  et  illae  magis  quae  proxime  cuti  fuerint 
natae,  facile  et  visu  et  tactu  cognoscuntur,  cum  se  ex- 
tantia  et  durities  veluti  circumscripta  cum  rubore  et  do- 
lore   ostenderit,  et  cum  coeperit  supra  dicta   durities  in 

5  saniolam  converti.  his  signis  cognoscitur  maxime  si  maius 
fuerit  apostema.  dolor  quidem  per  membra  discurrit, 
tensio  etiam  eiusdem  loci  patientis  efficitur  cum  grave- 
dine,  dolores  increscunt  et  febres  nocturnae  oriuntur, 
et  dimissionis  tempore  circa  collum    vel    thoracis   partes 

10  modica  humectatio  sudoris  sentitur. 

et  propterea  curationis  tempore  in  ipso  initio  erit 
festinandum,  et  si  fieri  potuerit  spargantur  frigida ,  et 
diaforeticis  cataplasmatibus  fervorem  extinguentibus  cure- 
mus.    hoc  est  coriandrum  tritum  cum   pane  posca  infuso 

15  cataplasmabis,  et  frequenter  mutabis.  aut  plantaginis  folia 
cum  infuso  pane,  nec  non  etiam  et  scarifationis  com- 
petentes  laceraturas  dabis  quas  Graeci  amychas  vocant. 
aliud.  si  forte  musculosis  in  locis  aut  glandulosis  vel  in 
mammis  fuerit  tumor  aut  durities,  pulicinum  semen  quod 

20  Graeci  psyllion  vocant  calida  infundes,  et  cum  infrigida- 
verit  et  inviscaverit  induces  et  appones. 

1  ille  ge  (ille.  gc):  illa  p.        magis  gc:  om.  p.        proxime 
c:  — mo  g,  — ma  gcp.        cuti  cp:  cute  g.  2  natae  g,  nate 

c:  nata  p.  et  (post  faciie)  cp:  om.  g.  3  durities  p:  duri- 
tiores  (sic)  g,  duritias  c.  circumscripta  gc:  —  te  p.         cum 

om.  p.  rubore  et  dolore  gp  (cf.  c.  17):  dolore  et  rubore  c. 

4   ostenderit  p:  — rint  g,   se   (iterum)   ostenderut  c.  supra 

dicta  om.  (cum  durities  ceperit)^.  5  saniolam  gc:  saniemjp. 
maxime  gc:  om.  p.  si  maius  c:  si  maior  g,  Si  vero  maius  p. 
6  quidem  gc:  om.  p.  7  eiusdem  gc:  om.  p.  10    su- 

doris  gc:  om.  p.  11  Et  propterea  gc:  om.  p.  in  ipso 

initio  gp:  om.  c.         12  potuerit  g:  poterit  p,  potest  c.  fri- 

gida:  — dis  gcp.  .  14  cum  panis  posca  infusi  g,  cum  pane 
pasta  infusa  c,  cum  pane  pusca  infusu  p.  15  folia  cp:  om.  g. 
16  cum  addidi:  om.  gcp.  scarifationis  (cf.  c.  24):  scarifationes  g, 
scarifacientes  c,  scarificationes^.  17  laceraturas  gc:  om.p  (ubi 
sic  sc.  competentes  facies).  dabis  g:  om.  cp.  amicas  gp 
(uiodas  c).  19  pulicinum  gcp.  20  psillion  g,  psilion  p,  psilon  c. 
21  et  muifcauerit  gc:  om.  p.        inducis  gcp.        apponis  gcp. 


—     27     — 

si  vero  videris   minime  posse   spargi,    sed  magis  ad 
nutriendam  saniem  declinare,   cataplasmate   uteris   ex   tri- 
ticeo  polline  et  resina  terebintina,  quod  superius  ad  ma- 
turandas    parotidas    memoravimus.     et    postquam    videris 
collectionem  bene  fuisse  maturatam  et  sicut  Hippocratess 
in  prognostico  dicit  in  acutum  deductam,  chirurgia  uteris 
hoc  modo.    pridie  chirurgia  curandum  a  cena  et  vino  abs- 
tinebis,   et  lucescente   die   simplici   consectione  divisuram 
dabis:  nam  Graeci  aplen  dieresin  vocant.    et  cum  saniolam 
effuderis,  ex  utraque  sectionis  parte  sufficientes  particulas  |  10 
auferes,  ut  in   similitudinem   folii  lauri  aut  myrtae   arti-  p.  m 
ficio   manus   designes   sectionem.     ubi  vero  membra  com- 
plicari  videris,  ut  exempli  causa  post  aurem  vel  sub  ala, 
incisuram  facies,  hoc  est  rotundam  quam  Graeci  strongylo- 
tomian    vocant.      tunc   siccis   et  tenuissimis   lemniscis   et  15 
tiltario  locum   calcabis,   et  desuper  duplici  ptygmate  aqua 
frigida  vel  posca  infuso   cooperies   et  addita   spongia  hu- 
mectata  ligabis.    sed  si  forte  causa  aliqua  vena  sectioni  in- 
currerit  et   sanguis    abstineri  minime   potuerit,    chalciten 
crudum   et  tritum  appones   et  tilto  locum   calcabis  et  li-  20 


1  vero  om.  c.        2  cataplasma  g  ( — mate  cp).  triticeo 

gp:  — co  c.  3  terebentina  gc,  terbentina  p.  quod  cp: 

quam  (cf.  ad  v.  2)  g.  maturanda  g  ( — das  cp).         5  ypo- 

crates  gc,  ypocras  p.  6  prognostico  g:  pronosticis  c,  pro- 

nostic  p.  deducta  (sic)  gc,  ductu  p.  6  (etc.)  chirurgia  g: 
cirurgia  cp.  8  consectione  ego:  correctione  g,  corectione  c, 

correptione  p.  9  Nam  gc:  quam  p.  aplen  dieresin  gp, 

apellandi  cresim  c  (anXorofiicc  Gal.  XIV,  781).  11  arti- 

ficio:  artificu  gc  (— ciu  gcp).  m.  designes  sectione  g,   m. 

sectione  designes  c,  m.  Ifnfice  designes  p.  14   facis  gp, 

facit  c.  strongilocdomian  g,  strongilotomian  pc   (sed  ante 

corr.  strongiqualotomian  p),   scrogdamia  c.  15  Tunc  gp: 

Nunc  c.  16  tigma  (t  in  ras.  corr.)  g,  tigmate  p,  stigma  c. 

17  infusa  gcp.        cooperies  p:  cooperis  g,  operis  c.  addita 

om.  p.  humectabis  et  ligabis  c.  18  causa  g:  casu  cp  (sed 
aliqua  gcp).  sectioni:  sectione  gc,  om.  p.  19  abstineri  cp: 
— re  g.  poterit  p.  calciten  gcp.  20  tiltus  g,  tiltu  c, 
tutii  p. 


-     28     — 

gabis  et  tertia  die  solves  et  mixto  calido  vino  locum 
fomentabis.  aestate  vero  secunda  die  solves  et  linteolis 
mulsa  calida  infusis  diligenter  curabis,  quinotetarum  sci- 
licet  regulam  intuens,  id  est  ut  si  videris  ulcus  sive 
5  vulnus  putre  vel  sordidum,  contrariis  medicamentis  de- 
purges,  si  concavum,  suppleas,  ac  si  super  carnosum,  de- 
(p.  H6)  primas,  si  aequale,  in  cicatricem  inducas.  | 

(p.  198)  XVIIII.    Ad  pendigines. 

Pendigines  sive  sinus  Graeci  colpus  vocaverunt.    con- 

10  tingunt  frequenter  quotiens  ulcera  vel  apostemata   inerti 

chirurgia  fuerint  secta  vel  mala  positione  sanata.    et  cum 

sua    sponte    rursum    eruperint  minimeque    per   inferiores 

partes  humorem  vel  saniolam   excluserint,  pendigines  vel 

p.  199  sinus  |  faciunt. 

15  propterea  curationis    tempore   diachartu    vino    mulso 

admixto  per  auliscum  fysarium  sive  aeneum  sive  osseum 
vesicae  porcinae  aptatum  inicies,  et  postquam  inieceris 
moto  tilto   vel  strictorio  ori  vulneris  immisso  ligabis,   ita 

1  et  2  solves  c:  — vis  gp.  1  locum  om.  p.  2  secunda 
om.  p.  1.  in  mulsa  gcp.  3  infusis  g  (Ifais  p):  infundis  c. 
qui  nothe  taurum  (quinothetarum  c  cf.  Cael.  Aur.  p.  234)  sci- 
licet  regula  ( — lam  c)  intuentes  gc:  et  hanc  regulam  semper 
observabis  p  (cf.  Thess.  ap.  Gal.   X,   285).  4  I.   (=   id 

est)  g:  om.  cp.  5  putre  gc:  putridum  p.  contrariis  (ctris) 
ego:  c§(e)teris  (sic)  gcp.  6  supple.  ac  si  g,  suppleas  ac  si  c7 

supleas.  si  p.  d.  ac  si  c.  7  e(e)qualem  gcp.  8  se- 

quitur  in  g  Ad  tineas  capitis.    cap.  V.         tit.  De  lentiginibus  p. 

9  Tentigines  (cum  rubr.  T)  p.  colfus  g,  calsus  c,  colfos  p. 

10  ulcera:  vulnera  gcp.  inhertici  rurgia  #,  inherti  (inerti  p) 
cirurgia  gccp.  11  secta  —  positione  om.  g  (add.  gc).  po- 
sitione  gc:  pocione  c,  compotoe  p.  sanata  ego:  nata  gcp. 
12  minime  per  gcp  (addidi  qne).  13  saniolam  gc:  saniem  p. 
pentigines  hic  p.  15  Propterea  om.  p.  diacartu  gp  (cf. 
Gal.  ad  Gl.  XI,  125  xca  xo  ys  dia  %<xqxov  nsxccvfisvov  ovvxl- 
frepsvov  tjlvsxsqov  <pccqlicchov) ,  diacatarum  c.  16  admixtum 
(mixtum  c)  gcp.  fisarium  gcp  (svQ-vxqtixov  Gal.).  17  ves- 
sice.  g.  18  molli  tilto  (molitilto  c)  gcp  (fioxa  xiXxai  Gal.  I.  c). 
strictorio:    stectario  g}  strectario  c,  trictorio  p. 


—     29     - 

ut  ligatura  a  fundo  pendiginis  incipiat,  ut  orificium  libere 
habeat  quo  possit  humor  decurrere.  etiam  et  schema 
iacendi  patientibus  tale  esse  oportet,  ut  semper  orificium 
pendiginis  iusum  meatum  habeat,  quod  Graeci  cata  yporry- 
sin  vocant.  tunc  alia  die  solves  et  mulsa  calida  delavabis,  5 
et  iterum  medicamentum  supra  scriptum  diachartu  inicies 
aut  certe  chloran  emmoton  appellatam  ex  veteri  oleo  li- 
quidius  solutam.  et  postquam  videris  pendiginem  a  sor- 
dibus  purgatam  fuisse,  cephalico  medicamento  melli  de- 
spumato  admixto  et  e  moto  tilto  apposito,  sive  collyriis  10 
ex  eodem  cephalico  cum  melle  pastillato  sub  hora  for- 
matis  competenter  carnificabis.  etiam  et  diaiteon  em- 
plastrum  superimpones,  latius  inductum  ut  etiam  vicinas 
partes  colpi  ipsius  cooperiat,  ita  ut  ad  os  vulneris  forpice 
emplastrum  aperias  et  sic  superimponas.  etiam  et  super  is 
emplastrum  plenarium  ex  linteolis  duplicatis  appones  et 
ligabis.  et  cum  coeperit  pendigo  saniem  candidam  et 
crassam  emittere  et  secundum  quantitatem  minus  a  solito 
excludere,  collesin  futuram  significat  id  est  glutinationem. 
tunc  ea  quae  iniciebas  paulatim  deducendo  ad  os  vulneris  20 

3  tale  p:  talis  gc.  semper  ego:  super  gp,  sui  c.  4 

iosum  g,  sed  supra  al\  iusii  gc  =  p,  uisum  c.       catayporrusin  g, 

catayporusin  c,  cataphyporisin  p  (slg  vkoqqvglv  Gal.  XI, 
128).  5  delavabis  g,  delanabis  c,  lavabis  p.  6  diacartu  p : 
diacatarrum    (hic)    g,    diacatartu   c.  7    cloranem   motos. 

appellata.  et  v.  o.  g,  doranen  motas  exapellata  olei  veteri  c, 
doram  motos  app.  ex  v.  oleo  p  (cf.  Gal.  XIII,  484  sqq.). 
8  soluta  gcp.  9  caephalico  (et  11  cgph.)  g.  melli  g: 

melle  cp.  10  et  emmo  totilto  g,  7  in  motilto  c,  e  mototilto  p. 
colliriis  factis  ex  etc.  gcp,  ubi  delevi  factis.  cf.  infra  c.  20. 
diaitheon  (Sicc   hsav)  g,   diahitheon  cp.  13  imponis  gcp. 

14  colfi  gcp.  cum  seqq.  cf.  Aetius  XIV,  53.  forpice  g: 
forfice    ( — cem  p)    cp.  16  post   plenarium   de  callositate. 

vitanda  Jiaec  praebet  solus  c:  lositas  minime  fuerit  secuta  etiam 
(et)  ex  artomae  colositate  mtfgera  careat  [ex  pulteolis  dupl. 
etc.  quae  infra  c.  20  locum  liabent.  16  apponis  gcp.    ^     18 

grassam  g  (cr.  p).  a  (a  g)  solito  gcp.  19  colles.  in  fu- 

turam  g  (collesin  f.  p). 


-     30     — 

tantum  apponas,  ne  conglutinationem  factam  dissipes.  et 
iterum  cum  videris  saniolam  tractuosam  vel  viscosam 
exire,  tiltum  ex  linteolo  tenui  appones  et  super  emplastro 
uteris  et  sanabis. 

5  XX.    Ad  fistulas. 

Fistulas  Graeci  syringas  appellant.  et  sunt  ulcera 
pendiginosa  et  intrinsecus  callosa  neque  in  cicatricem 
venientia.    et  si  venerint  iterum  resolvuntur  et  in  orificio 

200  aliquando   |   cortizones    ostendunt    quos    Graeci    efelcidas 

io  vocant. 

in  curationibus  vero  si  membri  vel  loci  qualitas 
exegerit,  melius  est  fistulam  ferro  nudare,  id  est  ex 
flebotomo  vel  syringotomo  appellato,  et  omnem  callosi- 
tatem  occultam  artificio  manus  visibus  pandere  et  secun- 

15  dum  rationem  curare,  quod  Graeci  cata  logon  appellant. 
sin  vero  loci  vel  membri  ipsius  qualitas  usum  chirurgiae 
prohibuerit,  hoc  modo  curabis.  in  primis  angustas  caver- 
nulas  de  aprina  vel  porcina  saeta  inspicies  et  papyro  pate- 
facies.    quod  papyrum  sic  praeparabis.     papyrum  vitriari- 

20  orum  eliges  carnosum,  id  est  quod  non  fuerit  fragile  vel 
flacidum,  et  pridie  in  aceto  salso  infundes,  quod  Graeci 
oxalmen    vocant.     tunc    alia    die    spatha  *tenui   circulatim 

2  tractuosam  gc:  om.  p.         3  tiltum  g:  ulcus  cp.        5  tit. 
Ad  fistulas  (20  c)  gc:  De  fistulis  p.  6  siringas  g  ( — ga  p7 

— guas  c).  sunt  cp:  sicut  g.  9  certidiones  gp,  — diores  c 
(fort.  corticiones  =  hisp.  cortezones  i.  e.  crustas).  efelcidas  gt 
efeltidas  p  (excleidas  c).  12  exigerit  cp  et  ante  corr.  g. 

12  ex  gc:  om.  p.        13  fleuotomo  g.  siringotomo  g.        14 

occulta  (oculta  c)  gc,  ocultantem  p.  artificii  manu  gcp  (cf. 

c.  18).  15  catalogon  gc,  catalago  p.  18  de  aprina:  de- 

pirina  gp,  di  pfio  c.  seta  g  (seta  cp).  inspicis  g  (insputis^, 
?spicf»  c).  18  (etc.)  papiro  gcp.  18  patefacis  g  (patefcis  p, 
parsatis  c).        20  elegis  g,  eligis  c  (eliges  p).  carnosum  g: 

callosum  cp.  21  flacidum  gp  (fracidum  c).  22  oxasmin  gc, 
oxomio  p.  alia  gc:    alio  p.  spaco  ( — to  p)  tenui  gcp. 

circulati  mendessime  (sic)  g,  circulatim  et  densissime  c,  circu- 
latim  d'esie  p. 


—     31     — 

densissime  constringes  quod  attenuari  possit,  et  cum  dili- 
genter  siccaveris  solves  et  eius  asperitatem  scalpello  rades, 
et  ad  modum  foraminis  fistulae  sive  longitudinis  sive  ro- 
boris  incides  et  inicies,  et  super  emplastrum  tenacissimum 
appones  et  ligabis,  et  sines  die  et  nocte.  et  iterum  alio  5 
papyro  paulo  robustiore  mutabis,  quod  papyrum  ante 
medicamento  ectylotico  id  est  excallatorio  infra  scripto 
cum  modico  aceto  et  ad  horam  trito  lines,  et  sic  inicies. 
sed  si  forte  tumor  fuerit  excitatus,  cataplasma  superim- 
pones  ex  aqua  mulsa  et  modico  rosaceo  confectum.  et  10 
quomodo  accedit  patefactio,  subinde  per  singulos  dies 
robora  crassiora  papyri  innovabis,  donec  sufficienter  fistula 
patefiat  et  callositate  interiecta  careat.  sed  si  forte  cal- 
lositas  minime  fuerit  secuta,  etiam  et  xantou  medicamenti 
partes  duas  mittes  et  ammoniaci  partem  unam  cum  aceto  15 
teres,  donec  mellis  crassitudinem  sumat.  tunc  illitum  scisso 
linteolo  lemniscum  inicies  et  eum  calcabis,  donec  repleas 
fistulae  cavernam.  et  postquam  videris  bene  fuisse  pur- 
gatam,  collyriis  ad  horam  factis  ex  melle  pastillato  ad- 
mixto  cephalico  medicamento  diligentissime  carnificabis.  20 
sed  si  forte  nuditate  ossi  vel  ex  putredine  ipsius  ossi 
superinducta  lepide,  quam  nos  squamulam  dicimus,  curam 
impediri  senseris,  ex  melotide  ferrea  leviter  radendo  pur- 
gabis  et  sic  supra  dicto  collyrio  carnificabis. 

1  constringis  gcp.         2  siccaveris:  — rit  gcp.  5  die  et 

nocte  g:   diem  ac  noctem   c,  diem  et  noctem  p.  alium 

(aliud  c)  papirum  (bapirum  p,  pabirium  c)  paulo  robustiorem 
gcp.        7  et  cilotico  g,  ectillotico  c,  et  tilotpco  p.  excalla 

(excala  c)  torio  cp:  escallatorio  g.  8  linis  gcp.  9  inponis 
gcp.  11  accedit  g:  accidit  cp.  14  et  xantou  (xanti  cf. 

klqqocv  Galeni  XIII,  520):  ex  anton  (exanto  c,  exacton  p)  me- 
dicamentum  gcp  (cf.  supra  c  ad  c.  19).  cf.  ^rjQcccpiov  Aetii  14, 
45  (de  fistulis).  15  mittis  g  (— tes  cp).  amoniaci  g.  16 
Tuc  c:  vel  'c  (sic)  g,  lcp.  illitum  gp:  illinitum  c.  scissum 
lint(h  c)eolum  gcp.  17  calcas  gcp.  18  cavernam  g: 

— nas  cp.  20  cephalico  g.  21  nuditas  ossi  gp  (temidites 
ossi  sic  c).  ossi  gc:  om.  p.  22  lepida  g,  lepida  cp.  sca- 
mulam  gp,  scamilla  c.        23  melotida  gcp. 


—     32     — 

confectio  collyrii  syringiaci  ectylotici:  chalcanthi  partes 

duas,  guttae  ammoniaci  partem  unam  cum  aceto  modico 

simul    teres    et    facies    collyria,    longitudine    ac    robore 

differentiae  ut  est  ipsa  fistularum  caverna. 

5  aliud  ad  universas  fistulas  brevissimas:  corii  granatae 

P.  201   siccae  tunsae  et  cretae  2.  I,  lenticulae  |  alexandrinae  pol- 

linis  2-  I.  mittes  in  fistula  ex  pulvere   granatae  modicum 

et   ex    polline    lenticulae.     hoc    facies    diebus    tribus    aut 

quinque.    cottidie    curabis  ter  in  die,    hora  tertia,   liora 

io  sexta  et  nona. 

aliud  ad  universas  fistulas  vel  ante  oculum  aegilopas. 
herbam  putidam  quam  punice  aturbis  dicunt,  et  lac  herbae 
tithymali  et  lac  caprifici  et  piperis  grana  XV,  sucum  de 
lana,  lenticula  dura,  haec  omnia  tundes  in  se  et  appones 
15  ad  locum  cautius  ne  oculum  contingat,  propter  virtutem 
quam  continet  causticam. 

XXI.    Ad  empyemata. 

Empyemata    dicuntur    collectiones     sive    apostemata 

occulta  atque  visu  carentia   vel  absconsa  et  in  altioribus 

20  viscerum  partibus  nata:  nam  Graeci  en  catacalypsi  vocant. 

1  siringiaci  .  ectilogici  g,  siriagi.  h"  tilogici  p,  sirmigiaci 
Z  silogici  c.  calcanti  gcp.  partes  duas  gc:  parte  due  p. 
pars  I  (una  p)  cp.  3  facis  gcp.  4  differenti§  (id  est  eius 
d.)  g:  differentia  cp.  est  ipsa  g:  sunt  ipse  c,  ipse  sint  p. 

caverna  g:  — ne  cp.  5  Corium  g(p),  Co2j.  c.        6  .Zl.g: 

.3.1.  c,  . 3 •  I . P-  pollinis  cp :  apollinis  (sic)  g.  7  mittis 
gcp.  fistula  g  (— a  c).  et  ex:  ex  gp,  et  c.  8  facies  c: 
facis  gp.  tribus  diebus  cp.  9  hora  tertia  sexta  et  nona 

c,  hora  tercia  hora  sexta  hora  nona  p.  11   egilopas    (cp) 

om.  g.  12  herba  (her  c)  putida  gcp.  12  punicea  turbis 

(sic)  g,   punice   atbis   c,   puniceatirpis  p.  13  titimali  gc, 

— malli  p.         de  lana  leuticula  dura  (sic)'  gcp.  14  tundis 

gc,  — de  p.  et  c:  vel  gp.  apponis  gcp.  17  tit.  Ad 

im(em  c)piemata  gc,  De  collectionibus  p.  18  Impiemata  g, 

Empiemata  cp.  19  visu  carentia:  sic  gcp  (etiam  Simon  s. 

empima).  20  nam  gc  (Simon) :  quam  p.  encataly(i  p)psin 
gp,  encaalipsin  (sic)  c  (est  — pro  en  =  e  — catalipsim  Simon). 


33 


qiiae  autem  cum  nasci  coeperint  his  signis  cognoscuntur. 
in  primis  dolores  sentiunt  aegrotantes  cum  obripilatione, 
et  post  aliquot  dies  veluti  lentores  anomali  iterum  efficiun- 
tur  cum  dolore  et  obripilatione.  et  cum  coeperint  saniem 
nutrire,  etiam  febres  inordinatae  secuntur  cum  fastidio  6 
ciborum.  et  cum  supra  ventrem  iacuerint  laborantes  vel 
in  alterum  se  verterint  latus  id  est  sanum  quod  fuerit 
patienti  lateri  contrarium,  veluti  gravedinem  pendentem 
in  interioribus  sentiunt,  et  aliquando  ipsius  loci  patientis 
exaltatio  efficitur.  tunc  cum  nimie  creverint  apostemata  10 
eruptionisque  appropinquaverint  dies,  vomitus  fellis  flavi 
efficitur.  aliquando  in  similitudinem  coloris  foliorum  viri- 
dium  porri  choleram  vomunt  quam  prasoiden  vocant;  cum 
ingenti  animi  defectu  quem  lipothymian  vocant,  cum  levi 
sudore  in  capite  et  circa  superiores  partes  thoracis.  et  15 
si  sursum  aut  in  lateris  summa  regione  eruperint  et  per 
vomitum  depurgentur  et  post  ruptionem  si  febribus  minime 
caruerint  aegrotantes,  mortem  futuram  denuntiat,  maxime 
si  grande  fuerit  apostema.  si  vero  in  renibus  eruperit, 
urina  purulenta  sive  saniosa  excluditur  et  ulceratio  peri-  20 
culosa  in    renibus   significatur.     si  vero  in  inferiori  parte 

1  autem  gc:  om.  p.  2  (item  4)  oripilatione  p.  3 

veluti  leniores  an.  gc ,  leniores  veluti  an.  p  (qui  leniores  vi- 
tiosum  esse  semit,  fort.  pro  lentores.  cf.  Cael.  chr.  5,  94). 
4  ceperint  g:  — rit  cp.  5  secuntur  (secu  sic  c)  gcp.  8 

pendentem  g,  pendenti[bus]  c:  pcedete  p.  10  exaltatio  cp: 

exalatio  (i.  e.  exhalatio  g°J  g.  creveriat  apostemata  gc: 

creverit  apostema  p.  11  que  p:   om.  gc  (eruptionis  appro- 

pinquaverint  g,  eruptionis  q  appropinquaver  p,  er.  propinqua 
propinquaverint  sic  c).  12  efficitur  gc:  efficiuntur  p.         13 

colera  g,  collera  c,  coleram  p.  quod  g,  quos  c,  q  (que)  p. 

prasohide  g,  parochidie  c,  pflbida  p.  14  quem  g:  quam  cp. 
lipotomian  g,  linpothomia  c,  lipotumia  p.  levi  gc:  leni  p. 

15  toracis  gcp.  16  in  1.  sua  regione  ruperit  (sic)  gc,  in  la- 

teris  suma  regionem  eruperint  p.  et:  aut  p,  om  gc.  17 

depurgentur  gc,  purgaverint  p.        si  g:  om.  cp.  febris  mi- 

nime  c.  c,  febres  non  dimiserint  p.  18  egrotantes  gc:  egro- 
tantibus  p.  denuntiat:  — ant  gcp.         19  grande  p:  grandis 

gc.        21  inferiori  (sic)  gcp. 

CassiusFelix    cd.  V.  Rose.  3 


—     34     — 

eruperit  in  ventre  vel  intestinis  et  cum  egestione  ventris 
sanies  fuerit  exclusa,  ex  parte  curari  ostenditur,  si  tamen 
febrium  discesserit  molestia  post  eruptionem  facta. 

propter  ea   curationis  tempore    in    ipso  initio   si  in 

5  uno  loco   fuerit  confixus  dolor,  erit  festinandum  ut  ante 

quam  saniet  apostema  diaforeticis  adiutoriis  de   altitudine 

9oa  levatum  ad  superficiem  cutis  spargatur.  |  id  est  in  primis 

patienti  loco  sanguisugas  appones  hoc  modo.    intra  cucur- 

bitam  medicinalem  latum  linteolum  mittes   usque  ad  sca- 

io  pulas  cucurbitae,  ita  ut  labia  ipsius  cucurbitae  operias. 
in  quo  linteolo  sanguisugas  quam  plures  proicies,  et  loco 
dolenti  cucurbitam  supervertes,  et  leviter  ac  sufficienter 
in  circuitu  linteolum  trahes,  quo  possint  sanguisugae  corio 
vel  cuti  applicari.    hoc  vero  moderate   facies,  ne  iterum 

i5  nimia  angustia  opprimantur.  et  cum  morsibus  adhaeserint, 
cucurbitam  cum  linteolo  auferes,  et  sines  donec  supra 
dicta  animalia  sanguine  repleantur.  tunc  asperso  sale  trito 
sanguisugas  removebis  et  locum  perungues  et  in  eodem 
loco  cucurbitam  adiecta  flamma  figes,   et  sanguinem   de- 

20  trahes  quantum  causae  sufficere  fueris  arbitratus.  et  post 
detractionem  sanguinis  butyrum  tritum  cum  nitro  inlines 
et  lana  sucida  cooperies  et  ligabis.  sed  si  forte  temporis 
ratio  vel  loci  qualitas  fecerint  ut  inveniri  minime  sangui- 

1  ruperit  gcp.         inventrem  g,  —  tre  cp  (i.  =  id  est  ante 
inventre  inserit  p).        3  molestia  cp:  modestia  (sic)  g.        facta: 

ea 

factam  gcp.  4  Propt^er.     )>  gc,  Propterea  c  om.  p.         7  le- 

vatu  p :  — ta  gc  (cf.  supra  p.  33, 19).  i.  g(cp).  8  sanguisucas 
ante  corr.  g  (item  v.  11  g  et  ante  corr.  v.  13  et  23  g), 
sanguis    sugas    (ut  semper)  p.  11    proicis   gcpc   (proficis 

ante  corr.  p).  12  supervertes  gc:  appones  p.  leviter  g: 

leniter  cp.  13  quo  g :  quod  (q)  p,  in  quo  c.  14  facis  gcp. 
16  sinis  gcp.  18  removebis  g:  removes  p,  moves  c.  per- 
unges  gq,  — gis  p.  20  cause  c:  causa  g,  om.  p.  21  bu- 

ty(i  cp)mm  g.  inlinis  g,  illinis  c,  linis  p.  22  cooperis  gcp. 
23  fecerunt  (fecer)  g,  fecerit  c,  abfuerit  p.  ut  p:   et  gc. 

inveniri  cp:  iuvenili  (sic)  g.  s.  minime  possunt  c,  s.  non 

possint  p. 


—    35    — 

sugae  possint,  levibus  plagis  scarifabis,  et  duobus  vel 
tribus  interpositis  diebus  diaforetico  cataplasmate  uteris, 
id  est  hordei  pollinis  partes  duas  lini  seminis  partem  I 
et  faeni  graeci  dimidiam  partem  adiecto  modico  oleo 
coques  iu  aqua  salsa  et  cataplasmabis,  praevaporatis  par-  5 
tibus  spongiis  ex  aqua  calida  salsa  expressis:  cottidie  ali- 
quantis  diebus  inmutabis.  nec  non  etiam  et  dialon  em- 
plastrum  inferius  suo  loco  conscriptum  post  cataplasma 
impones.  cavendae  praeter  ea  inter  ipsa  initia  vehementes 
saccellorum  vaporationes.  etenim  nimietas  vaporis  locum  10 
dolentem  et  tumentem  in  saniolam  converti  cogit.  obser- 
vare  etiam  oportet  aegrotum  a  vino  et  ab  omnibus  carni- 
bus,  quadrupedibus  et  volatilibus.  holera  tantum  accipiat 
quae  sint  digestioni  aptissima.  sed  si  a  vino  non  potuerit 
abstineri,  propter  imbecillitatem  stomachi  nimie  aquatissi-  15 
mum  concedes.  sin  vero  loci  patientis  dolor  minime 
quieverit  et  ad  nutriendam  saniem  apostema  declinaverit, 
tunc  empyoticis  adiutoriis  uti  oportet  id  est  quae  saniolam 
nutrire  valeant,  ut  est  cataplasma  ex  resina  terebintina 
et  polline  triticeo  superius  ad  maturandas  parotidas  con-  20 
scriptum.  sed  melius  fit  cum  decoctione  caricarum  pin- 
guium.  coque  etiam  et  psittacium  emplastrum  uti  oportet. 
aliud  certe  meline  Vespasiani  appellatum:   novit  enim  non 


1  lenibus  c.  scarifabis  g:  scarificabis  cp.  4  feni  g, 

fenu  c.        6  et  cotidie  p.  7  et  om.  p  (non  gc).  dialon 

(§£  cclav)  gc:  dialoen  p.         9  Iponis  gcp.  Cavenct  gc,  Ca- 

vendo  p.  a  vehementi  s.  f.vaporatione  p.  10  1.  tumen- 

tem  (timentem  c)  et  dolentem  cp  13  q.  et  v.  g:  quadru- 

pedibus  volatilibus  c,  quadrupedium  volatilium  p.         13  olera 
gcp.  tantum  g:  tamen  (tn)  p,  om.  c.  14  potuerint  c, 

poterint  p.  15  abstineri  g:  — re  cp.  17  declinaverit  gc: 

inclinaverit  p.        18  empy(i  c^oticis  gcp  (Sim.).        saniolam  gc: 
saniem  p.  20  conscriptum  est  {fr  g)  gcp  (inde  antea  quod 

superius   p  et  ut  superius  c).  22   psy(i  c)tacium  gc,  psi- 

taton  p.         23  meline  g,  melie  c,  mlFine  p.  vespasiani  g: 

vespasiam  c,  vaspassiani  p.        m.  vesp.  appellatum  c:  m.  app. 
vesp.  gp. 

3* 


—     36     - 

solum  in  corio  verum  etiam  in  altitudine  occultas  solvere 
collectiones. 

sed  si  forte  tardius  rumpere  senseris  apostema7  opor- 
tet  eius  adiuvare  celeritatem  electnario  <(meta)>syncritico 
5  id  est  quod  valeat  occultam  collectionem  rumpere,  ne 
sanies  inclusa  plurimo  tempore  tardando  interiora  membra 
corrnmpat  quae  Graeci  moria  vocant.  conficitur  sic.  fici 
pinguis,  origani,  marrubii,  rutae,  thymi,  absinthii,  cen- 
tauriae  radicum  et  seminis,  sinapis,  cardamomi,  squillae 
203  medii  paria  pondera:  omnes  herbas  decoques  |  in  aqua;  et 
mittes  ex  ipsa  decoctione  partes  II  et  mellis  partem  I,  et 
coques  donec  mellis  sumat  crassitudinem ,  et  dabis  ieiiinis 
secundum  vires  aliquibus  coclearium  I  aliquibus  coclearia  II. 

aliud.  si  forte  in  pulmone  fuerit  collectio,  suffumi- 
15  gatorius  trociscus  quem  Graeci  ypocapniston  vocant  ordine 
qui  ad  tussim  humidam  conscriptus  est  adhibitus  eruptionem 
accelerat. 

et  postquam  eruptio  fuerit  facta,  oportet  adhibere 
quae  valeant  ulcera  sordida  purgare,  hoc  est  suco  ptisanae 


1  in  corio  gp:  exterius  c.        3  oportet  etc.  cf.  eadem  verba 
apud  Cael.  Aur.  chr.  5,  116.  4  i.   (id  est)  electuario   g 

(i.  om.  cp).     electuario  gc,   elictario  p.  sincretico  gc  (sin- 

rectico  p).    addidi  meta.  5  4  (s^c)  9i  qui  c  (q  =  quod  p). 

7  morian  g,  moria  cp.  7  et  8   singularum   specierum  (ex 

archetypo  compendiose  scripto)  genitivos  habent  cp ,  accusativos 
sic  g:  ficus  (fic  c)  pinguis.  origanum  (origaii.  c).  marru- 
bium  .  rutam  .  timum  .  absentium  (absinthii  cp).  centauream 
( — ree  p,  — centarie  c).  radices  et  semina  (radicu  semis  c, 
seminis  radicum  p  cf.  Cael.  Aur.  I.  c.  118).  sinapem  (— pi  c, 
■ — pis  p).  cardamomum.  squille  medium  paria  p,  10  Omnes 
herbas   om.  p.  11   et   coques  —  (13)  vires  om.  c.     coqs  p, 

coq  g.  13  aliquibus  gc:  quibusdam  (bisj  p.         cocleare  g, 

coclr  c    (ccF   p).  coclearia  g:   om.   c,    cocFr.  p.  14 

suf(sub  c)fumatorius   gcp.  15  quos  c.  ypocapnistos  g, 

— to  p,  ypocras  uifcos  c.  16  qui  ad  g:  quo    ad  c,    coad 

(sic)  p.  tussim  g:  — sem  cp  (ad  t.  hum.  i.  c.  33).  sscripti 
sunt  (et  mox  accelerant)  c.  adhibitusp:  — to  ^f,  — ti  c.  19 
suco  p:  — cum  g,  — cii  c. 


—     37     — 

aut  alicae  cum  modico  melle  despumato  ieiunos  potabis, 
aut  lac  caprinum  tepefactum  cum  sufficientv  melle  dabis, 
aut  butyri  recentis  partes  II  mellis  despumati  partem  I 
in  uno  commiscebis  et  exinde  ieiunis  coclearium  unum 
dabis,  aut  ervi  rubri  pollinis  coclearium  I  cum  mulsa  calida  5 
ieiunis  dabis,  et  vario  cibo  nutries. 

si  vero  in  epate  vel  renibus  fuerit  ruptio  facta, 
diureticas  saepe  memoratas  potiones  dabis  id  est  quae 
per  urinam  purgare  noverunt.  et  postquam  bene  fuerint 
ulcera  depurgata,  trigono  trocisco  in  cicatricem  duces.  10 
sin  vero  in  renibus  vel  in  vesica  fuerit  ulcerationis  cau- 
satio,  dia  fysalidon  trociscum  dabis  quem  inferius  in  ne- 
fretica  passione  conscripsimus. 

XXII.    Ad  carbunculos. 

Carbunculi  quos  Graeci  anthraces  vocant  efficiuntur  is 
ex  influxione  sanguinis  calidissimi  et  nigri  et  crassioris 
substantiae.  etenim  membrum  in  quo  validus  talis  in- 
fluxerit  sanguis,  inuritur  et  ulceratum  scaram  facit.  na- 
scuntur  in  toto  corpore,  frequenter  tamen  musculosis  in 
locis  et  membranosis.  aliquando  et  appellatur  a  Graecis  20 
anthracion  singulari  genere  nominatum,  si  quidem  in  ipso 

1  ieiunus  (ieiuno  p)  potabis  gcp.        3  buty(i  cp)ri  g.        4 
in  uno  (uio  c)  commisces  gcp.  4  et  6  ieiunus  ( — n°)  g, 

— nii  c,  — no  p.  cocleare  unum  g,   cocl'r.  I.  c  (p).  5 

ervi:  hef  c,  herbe  g,  herbi  p.  coclear.  I.  (McJ  g,  cocrr.  I.  cp. 
6  nutris  gcp.  7  ruptio  fuerit  facta  cp.  8  sepe  memoratas 
pociones  c,  sepe  poscens  (in  marg.  corr.  potoes)  memoratas  p: 
om.  g.  9  novef  gc.  fuerint  ulcera  bene  depurgata  (pur- 

gata  p)  cp.  10  ducis  gcp.         11  sin  g:  si  cp.        vessica  g 

(vesica  cp).  12  diafisallidon  g:  dia  fasildidon  c,  diafisaldco  p. 
nefretica  g:  frenetica  (— cam  p)  cp.  13  passione  cp.  14 
tit.  Ad  c.  gc:  De  carbunculis  p.  15  Carbunculos  ante  corr.  g. 
antraches  g,  antrahes  c,  antaces  p.  efficiuntur:  cf.  Galen. 

(therap.  ad  Gl.)  XI,  76.        17  in  quo  (sic)  gcp.  18  ulcera- 

tur  .  .  .  faciens  c,  ulceratus  .  .  .  facis  p.  scaram  gp,  icara  c. 
21  antrachion  gp,  antrahion  c.  nominatum  carbunculum  gc, 
— tus  — lus  p  (delevi  carbunculum). 


—     38     — 

initio  suae  nativitatis  veluti  ex  genere  exanthematum  in 
superficie  cutis  feratur.  et  in  medio  suae  regionis  nigri 
ut  carbones  efficiuntur,  unde  ipso  nomine  carbunculi  vo- 
cantur.     et    cum    augmento    dierum    creverint,    quemad- 

&  modum  intra  formam  suam  basis,  tamquam  ex  similitudine 
cauteris  acuti  calidi  variolati,  scaram  ostendunt,  et  cum 
putredine  ut  saepe  dixi  efficiuntur. 

curatio   autem  optima  ab  initio   cibi  abstinentia  sive 
ieiunio   et  requie   corporis  vel  silentio  incipere  debet.    et 

10  si  grandes  fuerint  carbunculi;  erunt  aegroti  in  brachio 
flebotomandi;  si  tamen  aetas  aut  tempus  vel  virium  qua- 
litas  permiserit.  et  si  ventrem  non  fecerit,  clystere  acriore 
evacuandus  erit.  ipsis  vero  carbunculis  parvi  salis  dia 
chartu  medicamentum  melli  admixtum  e  moto  tilto  appones 

15  aut  certe  chloran  quam  appellant  emmoton,  et  super  len- 


1  gnre  g,  gne  cp.  exantema<(tuni  in  in  ras.y  g.  2 

feratur  gc:  (in  superficiem  c.)  ferantur^.  niger  ut  carbo  effi- 
citur  c  (non  gp).  3  carbunculas  (sic)  vocatur  c  (item  mox 

creverit  . . .  ostendit).  4  q3(qp)  admodum  gp,  quodam  modo  c. 
5  intra  forma  sua  basis  g,  nitra  forma  sua  basis  c,  in  forma 
subasis  (sic)  p.  cf.  Gal.  XI,   76   (VII,   719  coGnsQ  iv  xoig 

itvQiY.av6tois).  6  calva  |  riolati.  scara  ostendunt  r/,  calvario- 
latas  caraos  (in  marg.  l  a  chartas!)  ost.  p,  cal|vano  latis  thara 
ondit  c.  variolati  quod  scripsi  respondet  Gdleni  pblyctaenis 
(XI,  76).  et  est  variola  apud  Marium  Aventicensem  (Chron.  vet. 
lat.  ed.  Boncalli  II,  413  cum  profluvio  ventris  et  variola). 
cauteres  calidi  dicuntur  ut  cauteres  aut  tepidi  aut  ignei  vel 
igniti   Caelio   chr.  5,   16.   19.  8    optima   (sic  gc,  pTa  p). 

Ab  .  .  g.  ab  initio  .  .  .  incipere  sic  gcp  (cf.  c.  28  ex  prae- 

dictis  .  .  .  superius  scripta.  abstinentiam   ( — tia  cp)    sive 

ieiunium  ( — nio  c,  sive  i.  om.  p).  et  requiem  ( — e  gp ,  — e  c) 
vel  (gc,  et  p)  silentium  (— tio  c)  g.  11  aut  gc:  vel  p.  12 
ventrem  gc:  venter  (vet)  p.  acriore  g:  — ri  cp.  13  eva- 
cuandus  cp:  vacuandus  g.  parvi:  parvo  gcp.  salis  c: 

sale  g,  — li  p.  diacartu  g  ( — tu  p,  — ticum  c).  14  emoto- 
tilto  g,  e  mototilto  p,  emmoto  cillo  c.  adpones  g.  15 

cloran.  quem  a.  emotos  g,  doran  qj  a.  emmotos  c,  clora  q.  (quod) 
a.  einofos  (corr.  mg.  emotos)  p. 


-     39     — 

ticula  cum  ramis  murtae  siccae  elixata  et  diligenter  trita 
cum  modico  melle  et  pane  infuso  cataplasmabis,  quod 
Graeci  artofagon  appellant.  sin  vero  erysipelatodes  fuerint 
carbunculi  id  est  cum  rubore  ut  in  vicina  parte  sibi  ve- 
luti  ignis  sacer  ostendatur,  plantagine  aut  coriandro  aut  *. 
intibo  cum  pane  cataplasmabis  bis  in  die  et  semel  in 
nocte.  tunc  cum  bene  ulcus  videris  depurgatum,  Musa 
trocisco  uteris  in  vino  mulso  resoluto. 

XXIII.    Ad  reuma. 

Intellegitur  reuma  quotiens  valida  influxione  humoris  10 
nullis  praecedentibus   causis  subito   intumuerit  membrum. 
et  appellatur  a  Graecis  reumatice  diathesis  id  est  reuma- 
tica  passio.    contingit  frequenter,  |  maxime  tamen  in  arti-  p.  204 
culosis  locis,  ut  exempli  causa  in  genu  aut  in  cubito  aut 
iugulo  aut  maxilla  cum  aure  usque  ad  tempora,  aliquando  15 
etiam    simul    et    faciem,  ut   etiam  ingenti  tumore   subito 
oculi  claudantur.    aliquando  usque  ad  guttur  supra  dictus 
tumor  dilatatur,  ut  etiam  thoracis  partes  invadat. 

in   curationibus  vero   abstinentia   cibi  vel  ieiunio   et 
a  vino  abstinentia  et  sanguinis  detractione  per  flebotomiam  20 
et  ventris  purgatione  cathartico  dato  sive  clystere  evacua- 

1  niurte  g:  mirte  cp.  exlixata  g,  elixate  c,  et  (?.)  lixate  p. 
trita  g:  — te  cp.  3  artofagion  g  (p),  artopagion  c  (cf.  c.  32). 
Sin  g:  Si  cp.  heresipelatodes  g,  casipilatodes  c,  erisipila- 

todes  p.  4  in  vicinas  partes  sibi  gc  et  (om.  sibi)  p.  5 

ignis  acer  ostendant  g,  ignis  acer  ostenditur  c,  ignem  sacrum 
ostendant  p.  7  musa  gc:  mulsa  p.  8  trociscum  .  .  .  re- 

solutum  g  ( — co  .  .  .  — to  cp).  in  p:  om.  gc.  9  tit.  Ad 

reumam  g  ( — ma  c),  9   (contra)  de  reuma3  p.  12   cf.  Gal. 

XI,  79.  13  tamen  g:  om.  cp.  15  iugulo  p:  ungolo  g, 

in  murgulo  c.  in  maxilla  cp.  aure  gc:  ore  p.  tim- 

pora  g,  tempus  (tps  p,  tpus  c)  cp.  16  faciem  (*.  e.  usque 

ad  f.)  g,  facie  c:  faciem  occupat  p.  20  avino  c:  vino  g  (ab- 
stinentia  cibi  et  vini  p).  sang  detractione  g.  fleuotomiam 
(ut  semper)  g.  21  clistere  g  (distere  p),  clisteriis  c.  eva- 
cuatione  p:  vacuatione  (— tio  g)  gc  (ut  supra  g). 


—     40     — 

tione  facta  curabis,  considerata  primo  ipsius  laborantis 
aetate  et  tempore  et  regione,  et  ipsius  reumatismi  quali- 
tale  vel  quantitate.  ipsa  vero  loca  quae  patiuntur  pane 
posca  infuso  et  trito  cataplasmabis  et  sanabis. 

5  XXIIH.    Ad  ignem  sacrum. 

Ignis  sacer  ab  invadendo  a  Graecis  erysipelas  appel- 
latur,  si  quidem  vicina  sibi  loca  invadendo  possideat.  et 
efficitur  sub  ingenti  calore  sanguinis  ex  commixtione  fellis 
flavi,   quam  Graeci  xanthen  cholen  vocant.     et  est  rubor 

10  flammeus  in  superficie  cutis  cum  dolore  et  tumore.  sin 
vcro  circa  gulae  partes  fuerit  natus,  praefocationis  peri- 
culum  aflert,  cum  in  toto  vultum  inflaverit  et  a  cervice 
usque  ad  thoracis  partes  fuerit  dilatatus. 

in    curationibus   autem   si   grandis    fuerit   erysipelas, 

15  flebotomare  oportet  et  secundam  detractionem  facere  quam 
epafaeresin  vocant,  et  si  vires  aegrotantis  patiuntur 
ieiunium  diurnis  diebus  imperare  et  a  vino  et  omnibus 
carnibus  abstinere.  si  autem  flebotomiam  minime  adhibere 
potueris,   acriore  clystere   ventrem  evacuabis,  aut  cathar- 

20  ticum  quod  flavum  fel  deponat  dabis,  ut  sunt  catapotia 
Galeni  superius  in  passione  capitis  scripta.    post  haec  et 


1  considerata  cp:  — to  g.         2  reumatismi  gp:  reumatis  c. 
5  tit.  Ad  ignem  acrum  (sacrum  c)  gc,  De  igne  sacro  p.  6 

sacer  cp:  acer  g.  erisi(ensi  c)pilas  gcp.  7  possideat  gc: 

— det  p.         8  ex  cp:  et  g.         9  quam  gcp.         exante  cholen 
</,   exante    colen  c,  exante  celeti  p.  his  utitur   Isidorus 

IV,  8,  4.  et:   ut  (est)  gcp.  10  superficie  g.  Sin  g: 

Si  cp.  11  gule.  g:   guille  c,  vulve  p.  pc  in  marg.  pre- 

vocationis  (!).         12  in  toto  vultu  gc,  totum  vultum  (om.  in)  p. 
a  om.  cp.  14  erisipilas  gf  — pila  cp.  15  fleotomare  g. 

secundam    gc  („i.  prosperam  bonam"   in  marg.  g):   secundum 
vires  p.         16  epafaresin  g(p),  epafares  (sic)  c.  17  diurnis: 

diuturnis  gcp.  19   potuerit  gc  et  (fTtomia  .  .  adhiberi)  p. 

acriori  (hic)  g  (— re  cp).  20  flavum  mll'  (sic)  p,  favum 

melle  (!)  c.        catapocias  gallieni  g,  catapucias  galieni  c,  cata- 
putie  galieni  p. 


—     41     — 

loca  patientia  plantaginis  ant  uvae  lupinae  suco  inlines, 
aut  lenticulatam  herbam  de  stagnis  virentibus  colliges  et 
cum  modico  aceto  tritam  impones,  aut  glaucium  cum  aqua 
solutum  inlines,  aut  coriandro  aut  plantagine  trito  cum 
pane  posca  infuso  bis  in  die  et  semel  in  nocte  cataplas-  s 
mabis:  in  hiberno  autem  viridi  apio  aut  coliculi  foliis 
similiter  cum  pane  uteris,  maxime  si  in  articulosis  locis 
fuerit  erysipelas.  novit  enim  tale  cataplasma  imminentem 
putredinem  prohibere. 

aliud  ad  ignem  sacrum.     cimoliae  2_  III,  glaucii  2.  II,  10 
spumae  argenti  2_  I,   croci  2.  III,   turis  masculi    "L  I   ci- 
cutae  suco   colliges   et   trociscum  informabis   et   in  usum 
in  posca  frigida  teres  et  inlines.    aliquando  etiam,  ut  loci 
qualitas  vel  ipsius  membri  postulaverit,  aqua  calida  primo 
fomentabis   et   diligenter   deterges,   tunc    paulo   sursum    a  15 
patiente    loco    carpodesmo    ligabis    et    ubi    nimius    rubor 
fuerit,    scarifationis    levissimas    laceraturas    dabis,     quas 
Graeci  amychas  vocant.     et  postquam  videris  cutem  bene 
fuisse  purgatam,   spongia  frigida  posca  expressa   deterges 
et  trocisco  supra  scripto  lines.    alia  vero  die  emplastrum  20 
dia  strychnu  appellatum  impones:  et  conficitur  sic.    cerae 

1  patientia  c:  patientis  gp.  uvae  lupinae:  i.  e.  strychni 
(Simon  Jan.  s.  v.)  cf.  infra  et  Diosc.  I.  c.  in(l  c)linis  gcp 
(item  mox  colligis  .  .  .  imponis).         2  lenticulam  p  ( — latam  gcj. 

3  glatium  g,  glacium  cp  (ylccv-Aiov  ad  erysip.  Gal.  XI,  857). 

4  illinis  gcp.  5  posca  g :  in  pusca  cp.  6  post  autem  in  marg. 
add.  pc:  eplaustrizando.  co(au  cp)liculi  g.  8  erisipilas  gcp. 
tale  pc:  talis  gc.  Iminentem  g(cp).  10  acrum  g,  acgrum  c. 
quimolia  g,  —  lie  cp.  glauciu  g,  —c\\p  (— cii  c).  item  mox 
spuma  .  .  .  crocu  (ubi  ce  =  cere  p)  g.  colligis  gcp.  13 
in(l  cp)lini8  gcp.  14  postulaver  g  ( — verit  cp).  15  a 
patiente  loco  cp:  patientem  locum  g.  17  scarifationis  g, 
— nes  c  (scarificationes  facis  p,  qui  om.  lev.  lac).  levissi- 
mas  c:  lenissimas  g.  18  amicas  gp,  amicha  c.  20  trociscum 
( — cu  c)  supra  scriptu  linis  gc,  trocisco  supra  dicto  lenis  p. 
21  diastrignum  gp ,  diastrigi  c  (cf.  Biosc.  IV,  71).  im- 
ponis  gcp.  cera  (cera  g)  .  .  .  spuma  .  .  .  cerussa  gc 
(gen.  p). 


—     42     - 

2.  VI,  spumae  argenti  2.  IIII,  cerussae  2-  II,  olei  rosacei 
lib.  I,  uvae  lupinae  2.  VIII.  hoc  medicamentum  facit  et 
ad  herpetas  hoc  est  serpusculos. 

XXV.    Ad  araneas. 

5  Araneas  Graeci  a  serpendo   quod  herpin  dicunt  her- 

petas  dicunt,  nos  vero  similiter  latino  sermone  sicut  supra 
p.  200  diximus  a  serpendo  serpusculos  nominamus.  |  et  efficitur 
sub  ingenti  acredine  ac  calore  fellis  cum  pustularum 
superinsurrectione.  est  et  aliud  genus  herpetis,  quem 
io  Graeci  cenchrias  vocant,  si  quidem  in  superficie  cutis 
pustulas  minutas  milio  similes  ostendit:  quam  Latini  vulgo 
araneam  verrinam  vocant. 

in    curationibus    autem    similiter    ut    erysipelata    su- 
perius  curabis. 

15  XXVI.    Ad  scrofas. 

Scrofas  Graeci  chiradas  vocant  duritias  rotundo 
schemate  natas  et  nervis  atque  arteriis  venis  et  muscu- 
losis  membranis  connaturatione  infixas,  quod  Graeci  cata 
synfysin  vocant.  et  cum  glandulosis  in  locis  in  utraque 
20  gutturis  parte  fuerint  natae,  sicuti  suis  feminae  turgida 
colla   cum    dolore   ostendunt,    unde    ipso    nomine    scrofae 


1  oleo  roso  (sic)  g,  olei  rosei  (ro.  p)  cp.  2  hb.   I.    g, 

libr.  I  c,  F.  I.  p.  3  erpetas  p:  herbenas  g,  herfcenas  c.  5 
herpen  g,  herpin  c  (q.  h.  d.  om.  p,  erpem  Sim.  s.  araneae) 
herpenas  g,  herpepeticos  p  (om.  c,  herpetas  Simon  s.  v.).  7 
serpiginem  Simon  s.  herpetas  (cf.  Isidor  IV,  8,  5  serpedo). 
nom.  g  (i.  e.  nominamus  p),  nominavimus  c.  8  ac  *#:  et  cp. 
c.  p.  extantia  Isid.  9  herpentis  gp,  erpetis  c.  10  cen- 

crias  g,  tecrias  c,  ceucas  p.  12  aranea  verrina  (rauea  ver- 

mia  c)  g,  —  a  p  (tineas   verinas  Sim.).  13  erisipilata  gc, 

— pila  p.  15  tit.  Ad  scroph(f  c)as  gc,  De  scrofulis  p  (moo: 

Scrofas  gcp).  16  chiradas  gp,  hiradas  c.  18  cnaturatione  g : 
cu  maturatione  c,  coatii  p.  catasinfisin  gp,  catasmisisin  c. 

20  suis:  sues  gc,  uos  p.        21  ostenct  g. 


-     43     - 

vocantur.  et  sunt  curationis  difficilis.  nascuntur  in  ca- 
cochymis  corporibus  id  est  malo  humore  possessis. 

est  iterum  aliud  genus  scrofarum  minime  adhaerens 
sed  magis  sub  cute  natans  et  plurima  natione  pullulans 
sicut  genus  porcorum,  unde  iterum  scrofae  nomen  ac-  5 
ceperunt.  nascuntur  ut  supra  dictum  est  glandulosis  in 
locis,  ut  in  gutture  vel  sub  ala  aut  in  inguine,  et  sunt 
sive  chirurgia  sive  medicamentis  curatione  faciles. 

propter  ea  curationis  tempore  dialon  medicamentum 
inferius  suo  loco  conscriptum  appones.  novit  enim  scrofas  10 
solvere  et  in  humore  purulento  conversas  per  poros  cutis 
desiccare.  aut  certe  meline  Vespasiani  appellatum  appones, 
et  cum  videris  supra  dictas  scrofas  in  saniolam  converti, 
chirurgia  uteris  et  secundum  rationem  curabis,  quod 
Graeci  cata  logon  vocant.  15 

XXVII.    Ad  steatomata. 

Steatomata  dicuntur  durities  in  similitudinem  scro- 
farum  emergentes  paulo  potiores  et  molliores,  quae  cum 
digito  fuerint  impressae  cedunt  ac  resurgunt,  adipis  cal- 
losi   qualitatem   intra   se   continentes.     unde  ipso    nomine  20 

1  curationes  diffict  g  (curaidem  difficiles  c),  curatione  dif- 
ficiles  p.  cacocymis  g,   cachozimis  c,   cacocismis  (— cisini 

ante  corr.)  p.  3  Est  iterum  (E  iterii  g,  ubi  e  ex  i  corr.  qui 
vult  Cetenl)  gcp.  minime :  noie  (nomine)  c.  adherentes  . . . 
natantes  .  .  .  pululantes  (pululacione  pullulantes  c!)  gc,  — tium 
semper  p.        4  natione  gc:  variatione  p.  5  scrof  nomen  g, 

nomen  scrofas  c,  nomen  scrofe  p.  7  in  inguine  c  (in  om.  gp). 
8  curationes  p  ( — ne  gc).  9  dialoou  gc,  dialeo  p  (cf.  c.  21). 
10  scrof  g.  11  z  et  in  h.  g.         in  humore  purulento  con- 

versas  (conversos  c,  converso  p)  gcp.  12  meline  gc  (moline^). 
13  saniolam  gc,  — las  p.  14  cirurrigia  (sic)  g.  15  cata- 

logon  gc,  catalogo  p.  vocant  g :  appellant  cp.  16  tit.  Ad 
steathomata  (steatomata  c)  gc,  De  duritie  simili  duritiei  scro- 
fularum  p  (in  ind.  capp.  Ad  steatomas).  17  Steathomata  g, 
Scearthomata  c  (item  infra  p.  44,  1).  durities  g(cp).  19 
inpressg  g(p):  expresse  c. 


—    44     - 

steatomata  vocantur.  nam  Graeci  adipem  stear  dicunt. 
nascuntur  frequenter  in  articulosis  et  riervosis  locis  vel 
musculosis  et  cartilaginosis.  et  similiter  ut  scrofae  curantur. 

XXVIII.    Ad  aurium  dolorem. 

5  Aurium  dolores  efficiuntur  ex  antecedenti  perfrictione 

ex  frigido  vento  flante  aut  ex  lavacris  frigidis  aut  aqua 
in  ipsa  caverna  auditoria  irruenti.  aut  ex  tumore  mem- 
branae  supra  dictae  auditoriae  cavernae  aut  saniola  fluenti 
aut   ventositate    inclusa   tumorem  faciente  aut   sordiculae 

10  vel  purgamentorum  obtrusione  facta,  cum  exitum  minime 
habuerit  supra  dicta  ventositas,  dolores  efficiuntur. 

curationis  autem  tempore  in  ipso  initio  doloris  ali- 
qua  ex  praedictis  ad  dolorem  capitis  superius  scripta  ex- 
trinsecus  adhiberi  sumenda  mandamus,  ea  vero  quae  pro- 

15  prie  in  ipsis  cavernis  instillantur  nunc  dicemus. 

ad  dolorem  aurium.  gesentera  id  est  vermiculos  de 
arrugia  aut  araneas  aut  asellos  quos  Graeci  oniscos  di- 
cunt    —    nascunlur   in   humectis    locis    hominum  tactum 

1  scear  c.  3  cartillagiosis  g.  4  tit.  Ad  aurium  do- 

lorem  (dot  g)  gc,  De  dolore  aurium  p.  5 — 11  dolorum  causae 
==  Gal.  (naxa  xon.)  XII,  599  (unde  Pseudo-Gal.  euporist  XIV", 
330  cf.  Th.  Prisc.  I,  7),  5  perfricatione  p.  7  in  ipsa 

caverna  etc.  (abl.)  gcp.  irruenti  g   ( — ti  etiam  cp).  8 

fluenti  gc,  — te  p.  9  sordida  (pro  —  cla?)  g ,  sorde  c,  sordi- 
des  p  (ex  sordibus  Petr.).  10  obtrusione  g,  — trutione  p, 

ostrusione  c  (obstrusione  Petr.).  12  aliqua  cp:  aliquam  g. 

13  scripta:   scriptam  g,   dicta  vel   scripta  (sic)  c,   scriptis  p. 

14  adhiberi  sumenda  ( — dam  g)  sic  gc  (sumenda  om.  p).  15 
in  ipsis  cavernis:  sic  gcp.  dicimus  cp.  16  ad  (Ad  c)  d. 
aurium  gc:  om.  p.  &r\Qiov  o  yrjg  evtsgov  y.cclsixca  ex  Apol- 
lonio  Gal.  XII,  649.  vermiculas  g  { — los  cp).  17  arrugia 
gp  (cf.  Plin.):  auringia  c.  oniscos  g:  aniscos  p,  oniscon  c. 
18  de  oniscis  in  eodem  argumento  sic  ex  Asclepiade  Galenus 
(XII,  634):  £&ov  ds  iavi  tioXvtcovv  iv  roig  vdgrjQOig  dyysioig 
(cf.  XII,  641  et  623  ex  Archigene  zovg  snl  xaig  vdQicag  ovovg) 
■aal  iv  raig  Y.07tQiat,g  ysvvco^isvov,  v.axa  Ss  xag  tmv  d^axTV^cov 
snacpriasLg  ayaLQovfisvov.  18  humidum  tantum  f.  c  (ut  Simon 
s.  oniscute  humidum  tamen  f.). 


-     45     — 

fugientes  ita  ut  se  in  spaerulas  plicando  convertant  —  in 
oleo  coques  et  auribus  infundes,  et  super  vaporabis  mar- 
supio  id  est  sacculo  torrido  sale  repleto,  et  iterum  tepe- 
factum   medicamentum   infundes,   et  lana   munda  ac  molli  5 
ipsas  cavernas  blande  obtrudes.  - 

aliud  tumoribus  conveniens.    adipis  anserini  aut  gal- 
linacei  partes  II ;  olei  amygdalini  ex  amaris  amygdalis  ex- 
pressi  partem  I  in  uno  commiscebis  et  tepefactum  instil- 
labis,  praevaporatis  partibus  spongiis  calidissimis  ex  aqua  10 
calida  expressis  atque  alterna  mutatione  appositis.    et  post- 
quam  stillaveris,   iterum   super  competenter  vaporabis  et 
molli  lana  sicuti  supra  diximus  patientia  loca  tutabis.   |  •*****: 
[oportet  aegrotum  inani  masticatione  os  commovere  et  sic  **uppi.ir 
medicamentum  in  auribus  accipere.  15 

item  aliud  dia  tessaron  appellatum  faciens  ad  tumores 
aurium,  quos  Graeci  flegmones  vocant:  mel  optimum, 
ysopi  attici  sucum,  nardinum  unguentum  et  amygdalinum 
pari  pondere.  uteris  sicut  supra.  si  vero  incendiosus 
fuerit  doloris  sensus,  et  magis  tempore  aestatis  et  in  20 
aetate  ferventi,  acetum  rosaceo  admixtum  infundes. 


1  sperulas  (perulas  c)  gcp  (Sim.).  plicando  g  et  Sim. 

(politando  c,  aplicando  p).  2  coq  g.  marsnpio  g:  mar- 

suppis  p,  marsippia  c  (marsipu  ex  Cassio  memorat  Sim.).  3 
et  iterum  ipso  saco  (sic,  om.  tep.)  med.  inf.  c.  7  adipe  g, 

— pes  c.  9  commisces  gcp.  10  ex  cp:  et  g.  11  calida  — 
postquam  in  textu  om.  sed  in  inf.  margine  supplet  g,  notata 
signo  *V).         12  stillaver  g  ( — veris  cp).  13  sicut  (sicuti  c) 

—  tubabis  (sic  p,  ut  semper,  mutabis  c)  cp:  sic  supra  ipsas 
cavernas  blande  obtrudes  g  (gui  eadem  etiam  quae  supra  verba 
errore  respiciens  scripsit).  deest  in  g  finis  cap.  cum  initio 

sequentis.  14  (oportet)  autem  add.  p.  masticatione :  mani- 
festatione  c,  mastificatione  p.  ios  movere  (sic)  p.  10 

diatesaron  cp.  appellatum  om.  p.  tumores:  — rem  cp. 

17  quod  (qj  cp.  flegmona  c,  fleimonas  p.  mel  c:  vel 

(Y)  p.        optimum  p:  aptum  c.  18  atici  cp.        nardini  .  .  . 

amigdalini  p.  19  paripondere  c:  paria  pondera  ( — ris  ante 

ips.  corr.)  p.  21   etate  p:  estate  c.  acetum  ( — to  c) 

rosaceo  amixtum  (amirto  c)  cp. 


—     46     — 

aliud    ad    tiniiitus    et    ad    obtrusiones,    quas    Graeci 
enfraxis  vocant,  et  ad  difficiles  auditus  et  ad  initia  sur- 
ditatis.    nitrum  et   afronitrum  aequali   modo  commiscebis 
et  cum  aceto  acri  et  oleo  veteri  tepefactis  infundes. 
5  item    ad    vermiculos    aurium    forinsecus    educendos. 

centauriae  viridis  aut  marrubii  aut  absinthii  viridis  sucus 
infusus  excludit  vermiculos. 

ad  sordes  aurium.    nitrum   aceto  resolutum  cum  ca- 
lida  aqua  per  auliscum  oticum   inicies   et  deterges  et  sic 
10  iterum  instillabis. 

ad  aures  saniola  fluentes  et  humecta  quoque  universa 
trociscus  Herae  appellatus.    recipit  autem  murrae  croci  5 
singulas,  aluminis  scissi  3  XII.    colliges  et  uteris  aliquando 
ex  aceto  aliquando  vino  austero. 
15  ad  tinnitus  aurium  et  difficiles  auditus.     oleum   ra- 

faninum  cum  aceto  et  nitro  in  uno  commiscebis  et  ferve- 
factis  uteris. 

aliud    ad    difficiles    auditus    et    surditati    conveniens. 
ellebori    albi   3  I,   afronitri   3   IS,    castorei  ^   IS,    aceti 
20  acrioris  quod  suffecerit. 


1  et  ad  obtrusiones  p:  et  obstrusiones  (om.  ad)  c.         q,  c, 
qs  p  (q°s  p°).  2  anfrosis  c,  efaTi  p.         et  om.  p.         et  ad 

inicia  surdita  inicio  nitri  nitri  et  cofonitri  etc.  c.  3  afor- 

nitrum  (sic)  p.  commisces  cp.  4  acro  c.  et  (ante  oleo) 
om.  p.        5  pmiclos  (sic)  c  (vermes  Petr.).  6  Centauree  cp 

( — rie  Petr.).  aut  marubii  (p  et  Petr.)  om.  c.  7  infusos 

excludunt  p.  9  pauhscu  octicu  p,  parauliscu  octicu  c.  et 
deterges  om.  c.  11  saniolam  c,  saniem  p.  q^  cp.  uni- 
versa  c:  om.  p.  12  here  p,  (Trocisci)  uere  c.  fy  (aiit 

acld.  c)  mirte  (mre  p)  cp  (myrrae  =  G(ivQvrjs  legendum  esse 
collatus  Galenus  docet  XII,  610.  628  sqq.).  13  5  singulas  c: 
an  .  J  .  I  .  jp.  3  VII  c,  5  XII  p.  colligi  ( — gf—  gitur  pc) 
vino  austmo  ( — tririo).  vel  aceto.  et  uteris  p,  colligis  vino 
austero  (er  in  ras.)  et  uteris  aliquando  ex  aceto  aliquando 
vino  austero  c.  16  fet  p)  in  uno  (co  —  c)  misces  cp.  18 
et  surditati  om.  c.  19 •  5  I .  S  .  p:  II  3  |  (in  fine  versus)  c. 

20  acenoris  (sic)  q.  s.  c.         sufficit  c,  sufficit  (cerit)  p. 


—     47     — 

ad  difficiles  auditus  ex  aegritudine  natos.  leporis  fel 
et  lac  mulieris  et  mel  optimum,  omnia  tria  in  uno  con- 
solves  et  tepefacta  instillabis. 

aliud  dia  tessaron  appellatum,  id  est  de  quattuor,  ad- 
versus  tumores  et  dolores  et  ulcerationi  conveniens.     re-  5 
sinae  terebintinae,  butyri,  adipis  gallinacei,  olei  amygdalini, 
omnium  quattuor  paria  pondera  in  uno  consolves  et  uteris. 

alia  auricularis  sive  ut  Graeci  otice  adversus  dolores 
et  ulcera  et  veteres  aurium  passiones.  recipit  opii, 
castorei,  aloes  3  singulas,  croci  5  II,  murrae,  lycii  indici  io 
3  singulas  semis.  bene  conteres  et  melle  colliges,  et  in 
usu  accipies  ex  ipso  medicamento  modicum  resolutum 
passo.  ex  oleo  rosaceo  stillabis  et  lana  muricea  vel  pur- 
purea  loca  tutabis.  aliqui  lacte  resolvunt  muliebri.  ad 
difficiles  vero  auditus  et  tinnitus  multi  temporis  cum  aceto  is 
salito  infundes,  quod  Graeci  oxalmen  vocant.  et  cum  oleo 
rafanino  et  aceto  uteris. 

XXVIIII.    Ad  oculorum  passiones. 
locrates  in  aforismis  sic  ait:  oculorum  passiones 


Hippocrates  in 


2  et  (bis)  om.  p.  omnia  tria  c:  hec  ita  p.  unu  c, 

uno  p.  3  tepefactis  stillabis  cp.  4  i.  de  IIII.  (sic)  c: 

om.  p.  adversus  c :  ad  p.  5  resina  terebentina.  butirum  . 
adipe  gallinaciu  .  oleii  amigdalinu.   c.  7    ornl  quatuor   c: 

om.  p.  uno  cp.  8  aliud   auriculare  p.  ut  greci  p : 

grece  (om.  ut)  c.  oticen  (otice ,   sed  ante  corr.  otoc  p)  cp. 

adversus   c:    ad  p.  9  recipit:  $  cp.  opii  (cf.  Gal.  XII, 

626  sqq.):  apii  p,  om.  c.  10  aloes  c:  aloe  (ante  corr.  aloen)  p. 
11  3  singulas  semis  |  lenius  et  melle  colligis  (sic  mediis  om.)  c. 
3  singulas  c :  an  .  3  !•  Pz  cc  .  3  .  II  •  mrei  alitii.     indicii  (cf. 

Gdl.  XII ,  636  etc).  an  .  5  I .  S  .  bene  conteres  .  et  melle  col- 
ligis  p.  12  usum  c.  ex:  et  cp.  13  roseo  c.        mu- 

ricea?:  marina  (maria  p)  cp.  de  purpura  c,  aut  purpuria  p. 
14  tutabis:   tudabis  c,  tubabis  p  {cf.  Gdl.  XII,  632  inl  Ss  tfjg 

XQ1]G8(Og   (JL8TCC   QOdlVOV  £V6XCc£e   X(U  Y.QOY.vSa   8VTI&SL  71  0  Q  Cp  V  Q  O.  v). 

resolvunt  muliebri  c:  mulieris  resolvunt  p.  16  sallito  p. 

greci  c:  om.  p.  oxalme  p-.  examel  c.  18  tit.  De  doloribus 
oculorum  p  (Ad  oculorum  dolorem  ind.  p).  19  ypocrates  cp 
(Hipp.  III,  753  Lips.).         amforismis  c. 


-     48     — 

meracae  potiones  aut  lavacrum  aut  vaporatio  aut  flebo- 
tomia  aut  catharticum  datum  quod  farmacian  appellant 
solvit.  sed  omnia  haec  quinque  secundum  expositionem 
Magni  iatrosophistae  supra   memoratus  senior  Hippo- 

5  crates  cum  discretione  adhibere  praecepit,  et  si  fuerit 
dolor  ex  plenitudine  sanguinis,  flebotomia  aut  cathartico 
detractione  facta  curare,  sin  vero  ex  siccitate  fuerit  dolor; 
lavacro  et  vaporatione  humectatos  sanare,  sin  vero  ex  per- 
frictione  ethumectatione  fueritdolor,  meracapotione  calefactos 

10  mederi.  vinum  namque  calefacit  et  desiccat.  secundum  varia 
tempora  passionum  omnia  adhiberi  praecepta  sunt.  in 
ipsis  initiis  abstinentiam  cibi  vel  ieiunium  oportet  im- 
perare,  in  augmento  vero  tertia  vel  quarta  die  flebotomia 
vel    cathartico    operari,    declinatione    vero    facta,   lavacro 

u  uti.  haec  sunt  quae  secundum  aforismos  id  est  defini- 
tionis  eloquentiam  oculorum  doloribus  posita  esse  no- 
scuntur. 

nunc  vero  qualiter  proprie  ipsis  oculis  passiones  con- 
tingant  scribamus.    aliquando  cum  ingenti  fervore  dolores 

20  efficiuntur,  aliquando  cum  perfrictione  et  torpore  sensusj 


1  merate  passiones  c,   meri  potiones  p.  lava2J.  c,  la- 

vacri  p.  aut  —  solvet  (sic)  c:  aut  farmatia  solvit  (cet.  om)  p. 
2  farmacia  c.  3  V.  cp.  4  magni  hyatro  sophiste  c,  magni 
(mag)  hiatus   sophiste  p.  supra  om.   c.  memorato   c. 

hypoc  e,  ypocras  p.  5  cum  om.  c.  adhiberi  c  (— re  p). 

ut  si  cp.         7  detractatione  p.  factam  c.  Sin  c:  Si  p. 

ex  om.  cp.  8  humectatis  c.  SinerSip.  9  perfricatione 
cp  (i.  frigore  add.  p,  non  c).  meraca  c  (menta  Petr.  c.  19): 
meri  p.  10  vinum  —  adhiberi  p:  om.  c.  namque:  na^  p. 
12  abstinentia  c,  vel  ieiunium  c:  om.  p.  13  flebotomiam  p. 
14  vel  c:  aut  p.  catartica  (sic)  p,  — cum  c.  operari  p: 

— re  c.  in  decl.  p  (in  om.  c).  facta  om.  p.  15  diffini- 
tionis  p.  16  nascuntur    cp.  18   passionis   contingat   c, 

passiones  contingunt  p.  19  Aliquando  etc.  (nisi  quod  per- 

fricatione  et  corpore)  c:  Dolores  efficiuntur  (Jiic  corr.  marg. 
aliquando)  cum  ingenti  fervere  (sic).  aliqUando  cum  fricatione 
et  torpore. 


-     49     — 

quem  Graeci  narcen  tes   esteseos  vocant,   aliquando   cum    &*. 
tumore   et  aliquando   sine   tumore,    aliquando    cum    largo p  29S 
reumatis   incursu   et  aliquando   cum   gravedine  et   dolore, 
aliquando  autem  praeter  ipsa. 

in  curationibus  vero  si  modicum  fervida  fuerit  ocu-  5 
lorum  perturbatio,  posca  tepida  fomentabis.  si  vero  ex 
perfrictione  fuerit  perturbatio,  penicillis  prius  calidis  ex 
vino  mixto  albo  alterna  mutatione  vaporabis.  sin  vero 
maior  fuerit  dolor  cnm  ingenti  tumore  et  gravedine,  et 
si  in  fronte  plenae  ac  distentae  apparuerint  venae,  de- 10 
tractio  sanguinis  per  flebotomiam  fieri  oportet,  si  tamen 
alii  humores  non  impedierint  augmento  facto  per  aliquam 
obtrusionem  interioris  membri.  quod  si  hoc  contigerit, 
cathartico  dato  ventrem  purgabis.  utendum  etiam  in  ipsis 
oculis  liquidis  infusionibus  ex  faeni  graeci  suco  lenius  con-  15 
fectis.  bene  autem  fit  si  faenum  graecum  aqua  dulci 
primo  lavetur,  ut  terrosa  careat  qualitate.  et  postquam 
fuerit  lotum  modicum  coques,  ut  omnem  acredinem  ex 
se  dimittat,  et  secunda  aqua  iterum  coques  defusa  priori. 
et  cum  videris  sucum  venire  in  similitudinem  vini,  liqua-  20 


1  Hic  cum  initio  p.  206  rursus  incipit  g,  &c  (rubr.)  Ad 
oculorum  dot.  Oculorum  dolor  est  quem  greci  narcodus  esteseos 
vocant.  et  fit  aliquando  cum  tumore  etc.  quem:  q,  (quod) 
cp.  ncodorestesseos  p,  narcodes  estefeos  c.  2  et  c:  om.  gp. 
3  reumatis  incursu  c:  reumatismi  cursu  gt  reumatisimi  vel  (1') 
cursu  sensu  (sic)  p  freumatismum  recepit  etiam  Petr.).  et 

gc  om.  p.  4  autem  g:  om.  cp.  ipsam  p.  5  modicum 
fervida:  modica  Ifervida  c,  modica  et  f.  gp.  6  tepida  gc: 

fetida  p  {sed  in  marg.  idem  .-.  frigida  credo !).  7  perfrictione 
gc:  — catione  p.        8  Sin  gc  Si  p.  10  appuef  (sic)  g  (ap- 

paruerint  cp).  detractione  cp.  13  contiger  g  (— rit  cp). 

14  in  addidi.  ipsis  oculis  (om.  in)  gc:  ad  oculos  p.  15 

levius  c.  16  fenigrecum  (sic  g ,  fenu —  p)  aqua  gp,  fenug1  cu. 
aliqua  c.  17  ut  —  qualitate  g  (cu  cerosa  careat  calitate  c) . 
ut  omnino  terra  careat  p.  18  (et  19)  coq  g  (coques  c,  coqs  p). 
19  dimittat  gc:  deponat  p.  priori:  sic  gcp.  20  vider  g 

( — ris  cp). 

Cassius  Felix,  ed.  V.  Rose.  4 


—     50     - 

bis  et  uteris.  etenim  tumores  digerit  et  sordida  quaeque 
depurgat  et  humorem  asperum  lenificat.  utile  est  etiam 
et  ovi  album  et  tenue  tepefactum  iugiter  infundere,  et  lac 
muliebre.     est    namque    bonus    humor    lac    quod    Graeci 

5  euchymon  vocant,  <ef>  valet  e  contrario  acredinem  mali 
humoris  obdulcare:  sic  omnia  contraria  contrariis  sibi 
rebus  curantur.  sed  oportet  primo  sine  ulla  oppressione 
egestiones  sive.  pituitas  oculorum,  quas  Graeci  lemas 
vocant,  molli   peniciilo  detrahere  ex  aqua  calida  expresso 

10  et  diligenter  vaporare.  et  si  cum  omnibus  fuerit  capitis 
gravedo,  cucurbitam  occipitio  praeraso  figens  addita  scari- 
fatione  competentem  sanguinem  detrahes. 

cataplasma  faciens  ad  tumorem  oculorum  et  chemosis 
et  proptosis.    appellatur  autem  chemosis  quotiens  in  ipsa 

15  ceratoide  tunica  apparuerit  rubicundus  et  carnosus  tumor, 
proptosis  vero  est  oculorum  ex  nimio  tumore  prominens 
casus,  ut  etiam  difficile  palpebris  contegantur.  recipit 
autem  castorei  et  croci  dr  singulas,  opii  obolum  unum 
aut  II,  ovorum  assorum  vitella  V,  panis  mundi  micarum 

20  2.  III.  cum  dulcore  et  modico  rosaceo  colliges  et  cata- 
plasmabis. 

1    diger»( — rit   cp)  .  .  .  depurgant    (— gat   cp)  .  .  .  lenific 
( — cat  cp)  g.  3  infuna"  g  (— dere  cp).  4  muliebre  (vel 

asine  add.  corr.  marg.  p).  bonus  humor  (sic,   cf.  Sim.)  gc 

(et  lac  m.  quod  boni  humoris  est  quod  Gr.  etc.)  p.  5  euxi- 
mon  g,  eupino  c,  euximo  p.  et  addidi.  6  Sic  omnia  g: 
Sic  enim  omnia  c,  Sicut  enim  omnia  p.  8  lemas  g:  lenas  c, 
lenas  p   (cf.   Simon  Jan.   s.  lema,  lemi,  lenas).  10  sicu 

om<(is5  g  (si  cum  omnibus  cp).  11  occipito  g.  figens: 

figes  gp,  fige  c.  et  addita  p.  scarifacione  g:  — fica- 

tione  cp.  13  fac  g:  facies  cp.  tumorem  g:  — res  cp. 

chemosis  g:  temosis  c,  themosin  p.  14  propthosis  g,   pro- 

thosis  c,  protosin  p.  chemosis  gp,  themosis  c.  15  cerato 
id  unica  (=  ceratoidestunica)  g,  cerato  .i.  tunica  c  (chemo- 
sciserato  i.  tunica  appar.  p).  16  Propthosis  g,  prothosis  c, 

protosis  p.  17   difficulter  c.  Rec  autem  g:  Ify  hec  c, 

ty  p.  18  castorei  cc  an.  3  I  P-  20  L  III  g:  3  III  cp. 

collig  g  (— ge  c,  —  gis  p). 


-     51     - 

utendum  etiam  et  fomento  ex  decoctione  meliloti  et 
rosae  siccae:  partes  singulas  mittes  et  faeni  graeci  dimi- 
diam  partem,  decoques  in  aqua  et  fomentabis.  facit  ad 
reumatismum  et  ad  minorem  lippitudinem.  aliquando  ex 
ipsa  calida  penicillo  expresso  vaporabis.  5 

nec  non  etiam  et  collyrio  libiano  uteris.  facit  ad 
tumorem  oculorum  et  chemosis  et  proptosis,  et  minutis 
vesiculis,  et  sordida  ulcera  bene  purgat  et  concava  supplet 
aquatius  infusum.  convenit  et  doloribus  et  superadustio- 
nibus  et  diruptionibus  et  stafylomatibus.  bothria  etiam  10 
ulcera  id  est  fossulas  et  hypopyos  oculos  sanat.  ulcera 
etiam  difficile  in  cicatricem  venientia,  quae  dysapulota 
vocant,  optime  in  cicatricem  ducit,  et  minores  cicatrices 
cum  aqua  inunctum  detergit.  et  facit  aliquando  cum  ovo 
et  lacte,  aliquando  cum  ovo  et  faeni  graeci  suco,  ali- 15 
quando  cum  aqua  ut  supra  diximus  inunguitur.  recipit 
autem  cadmiae  combnstae  et  lotae,  cerussae  tritae  et  in 
testa  nova   assatae   et  diligenter  lotae   dr   octonas,   amyli 


1  fomentu  g  (— tum  c,  — to  p).  2  mittes  gcp.  3 

decoq  g  (— ques  cp).  6  libiano  gc}  libano  p.  7  tumores  cp. 
chemosis  gc:  —  sin  p.  proptosis  g  (prothosis  c):  protosin  p. 
8  vessicnlis  g.  purg  g.  suppleta.    qtius  (sic)  g  (suplet 

aquacius  c,  suplet  qciis  p).  10  Botria  gcp.  cf.  Simon  Jan. 
s.  botrion  et  s.  ulcus.  11  hi(y)popios  g(p),  ippopios  c  (yno- 
nvovg  ocp&ccXfiovg  Gal.  XII,  758).  12  desapiolita  g,  dis(s  p)a- 
polita  cp  (dvoanovlmxa).  14  deterget  gc7  — ges  p  ( — g  pc). 

aliquando  —  (15)  lacte  (cp)  om.  g.  16  inungnitur  c,  — gitur  gp. 
inungitur  .  S  .  rec  .  au  .  (sic)  g  (^  autem  c).  sic  autem  p:  fy 
collirium  libanum  quod  reperitur.  Idem  reperitur  infra  hoc 
eodem  capitulo  infra  hoc  eodem  capitulo  (iterata  linea  sub- 
ducta  delevit  corr.)  libanum  cat<hmie>  combuste  et  lote  .  ceruse 
trite  et  in  testa  nova  etc.  (cum  aliis  notulis  duobus  ad  v. 
cadmie  et  cerusej.  ceterum  hoc  idem  Libianum  (Livianum) 
graece  legitur  apud  Galenum  XII,   762.  17    accusativos 

(specierum)  habet  g  (non  cp):  camia  .  .  .  cerassam  .  .  .  amihu 
(sic)  recens.     stibeum  .  .  .  plumbum  etc.  18  dr  VIII.  g,  df 

ortenas  (sic)  c,  an.  3  VIII  p. 

4* 


-     52    — 

recentis,  stibeos  combusti  dr  senas,  plumbi  combusti  et 
loti,  pomfolygis  lotae,  draganti,  ges  asteros  tritae  assatae 
et  lotae,  cummi  candidi,  omnium  specierum  quinque  dr 
quaternas,  murrae  bonae,  opii  dr  singulas.  aqua  imbrili 
5  id  est  caelesti  colligitur. 

collyrium  apocrusticum  Hermolaou  staticon  appellatum 
faciens  inter  initia  ad  reumata  repellenda  et  desiccanda 
et  ad  alia  multa.  cadmiae  crudae  et  lotae,  murrae,  aloes, 
croci,  omnium  IIII  dr  octonas,  aeris  usti  et  opii  dr  qua- 
p.  207  ternas,  [  acaciae  rufae  et  cummi  dr  vicenas,  aquae  caelestis 
quod  suffecerit. 

collyrium    dia    rodon    de    septuaginta    duabus,   quod 

Graeci    diebdomecontadyo    appellant,    si    quidem    in    pon- 

deribus   ut   supra   dictum    est    sive   in   rosa   seu  in  aliis 

15  speciebus  LXX  et  II  drachmis  concludatur.    facit  ad  xer- 

1  stibeos:  stibeum  g,  iscubii  c,  Itube  p.  dr  senas  g 

(om.  c),  aS.  -j-  VI  p.  2  pSfoliga  lota  g,  papoligi  lote  c, 

pdpolige  lote  p.  dragantu.    gesastera  (Geres  tere  c,  gess 

astere  p)  trita  etc.  g.  ges  asteros:    i.  e.  terrae  samiae  cf. 

Diosc.  5,   171.  3  lotam.    ^/.  cuminum  .  .  .  sic  g  (signum 

illud  om.  cp).  cummi:   cuminum  g,  cimini  p,  Cirii  (sic)  c. 

o.  sp.  quinque  c,  V  g  (om,  p).  dfg  —  quaternas  g  (om.  c): 
an.  3  IIII.  p.  4  Myrrg  g,  Mirre  p.  drg  (dr  c)  singulas  gc: 
an.  5  I.  p.  imbrili  (umbrili  p) :  cf.  vdcoQ  o^qiov  Gal.  5 
i.  celesti  (g  et  corrupte  c,  ubi  1  bribile  cede  fucolli  colligitur) 
om.  p.  6  apocrusticum  hermolaon  staticon  (sic)  gc  (Kemola 
honstaticd  p).     habet  Aetius  7 ,  102.  7  ad  int   inicia  gc 

(om.  p).  cf.  rtqdg  ccQ%ccg  Gal.  reuma  gcp.  8  Catoia  etc.  g  (genit. 
habent  cp).         Myrra  g,  mirre  p,  mirte  c.        aloen  (sic)  gcp. 

9  omnium  IIII  g:  om.  cp.  drg  (dr  c)  octe(o  ^c)nas  gc,  an . 
5  VIII.  p.        esustum  .  et  opium  g  (genit.  cp).        an  .  5  IIII.  p. 

10  Agacie  g,  Acatie  cp.  cumini  g,  cimini  p  (erui  c). 
bicenas  g  (an  .  3 » XX.  p).         aqua  celesti  gc  (aque  celestis  p). 

11  sufficit  c  (cf.  c.  28).  12  cf.  Siu  qoSuv  Galeni  XII,  767 
et  Aetii  7 ,  108.  duabus  cp:  II.  g.  quod:  quas  gcp.  13 
diebtome  ctadio  g,  die|epdonie  cantadio  c,  die  hedome  con- 
tadio  p.  si  quidem  sive  i.  p.  gp,  siquidem  pacietur  i.  p.  c 
(sive  omisi).  imponderibus  (sic)  g.  15  sepfcuaginta  et  duo- 
bus  c,  s.  duabus  p.  dragmis  cp,  dfg  g.  ad  exero  obtal- 
mia  g,  ad  exoro  optalinam  c,  ad  obtalmias  p. 


—    53    — 

opthalmiam  id  est  siccam  lippitudinem  et  ad  pruritum 
maiorum  angulorum,  etiam  et  cicatrices  blande  detergit. 
recipit  autem  cadmiae  crudae  et  cummi  dr  quaternas, 
croci  dr  VI,  murrae  et  spicae  indicae  dr  quaternas, 
stibeos  et  opii  dr  quaternas,  rosae  viridis  foliorum  dr  5 
LXXIL    aqua  imbrili  colligitur. 

collyrium  dia  libanu  faciens  ad  supplenda  in  oculis 
ulcera  concava.  recipit  turis  masculi  et  cadmiae  df  qua- 
ternas,  opii  dr  VI,  draganti  dr  II,  cummi  dr  octo,  aquae 
imbrilis  quod  suffecerit.  10 

aliqui  vero  in  hac  collyrii  confectione  colorem  album 
affectantes  cerussam  minime  comburunt,  ignorantes  quia 
si  igne  caruerit,  lanuginositatem  quam  in  se  detinet 
habens,  sordidat  ulcera  potius  quam  depurget. 

collyrium  Zoili  nardinum  a  Graecis  appellatum,  con-  15 
veniens  vetustissimis  oculorum  passionibus.   facit  ad  reuma 
tenue   diuturni  temporis  et  debilitatem  oculorum  mirifice 
confortat.    recipit    cadmiae  botryitidis  lotae   et  aeris  usti 

2  deterget  g  (— gat  c,  — gt  p).  3  Rec  g  (fy  cp).  autem 
gc:  om.  p.  cadmiam  .  .  .  ciminu  (sic  cimini  p,  etemi  c)  .  .  . 
croci  .  .  .  mirra  .  .  .  spica  .  .  .  stibeos  et  opiu  .  .  .  ros§  g  (geni- 
tivos  semper  habent  cp).  dfg  (sic  g,  dr  c,  ut  supra  52,  9.  10 
et  in  v.  seqq.)  quaternas  gc:  an.3  VIII.  p.  5  drg  IIII  (pro 

temas 

IIII,  ut  supra  v.  4)  g,  dr  quaternas  c:  an  5  •  IIII  p.  6  um- 
brili  (item  infra  semper)  p.  7  dia(o  cp^libanum  gcp  (cf.  Gdl. 
XII,  770).  in   oculi  sic  g  (— lis    cp).  8  reu  </,  ^r  cp. 

turis  .  .  .  cadmia  .  .  .  opiu  .  .  .  draganti  .  .  .  cuminu.   g.  df 

quaternas  c,  drg  IHI.^r:  an .  5  IIII  P-  9  cummi:  cuminu  g, 
cmini  c,   cimini  p.  octo  g,  VIII  c,  III  (sic)  p.  aqua 

im(n  c)brili  ge  (aque  umbnl'  p).  10  suffecerit  p :  suffic  gc. 

11  hac  gp:  huius  c  (sed  cf.  supra  p.  51,  17).  colorem  etc. 

cf.   Gal.   XIII,  409.  12  minute    commiscent  p    (minime 

comirmt  sic  c).  13  caruerit  cp,  — runt  g.  d.  nohabens  c. 
14  s.  potius  ulcera  cp.  depurget  (sic)  g(cp).  15  cf.  Zcili 
coll.  ap.  Gal.  XII,  771.  appellatur  (sic)  gcp.  16  reumam 
tenuem  g.  18  Rec  g,  ty  cp  (et  sic  semper).  cadmiam 

botriden  (botriten  c,  — te  p  cf.  Gal.  XII,  220).  lot§  et  exustum 
(eris  usti  cp)  lotum  dfg.  g. 


—    54     - 

loti  dr  denas  senas,  cummi  albi,  acaciae,  stibeos  dr  qua- 
dragenas,  murrae,  croci  folii,  castorii,  opii;  chalciteos 
semiassae  dr  binas,  aloes  et  spicae  indicae  dr  singulas, 
cerussae  torrefactae  et  lotae  dr  VIII,  aquae  imbrilis  quod 
5  suffecerit. 

cataplasma  conveniens  oculis  ulceratis  et  tumentibus 

et  proptosi  periclitantibus  et  iugiter  dolentibus.    melilotum 

atticum   tunsum   et  in    passo   coctum   teres   diligenter   et 

supermittes  ovi  assi  vitellum  I  et  acaciae   nigellae  modi- 

10  cum,  et  cataplasmabis  leviter.    aliqui  et  opium. 

anacollema  ad  reuma.  crocomagma,  opium,  rosam 
siccam,  acaciam  ex  aequali  modo  acri  aceto  teres.  cum 
inpinguaverit,  inlines  frontem. 

collyrium  cycnos  a  Graecis  appellatum.  facit  ad 
15  ulcera  universa  et  bothrion  dolores  etiam  mitigat  et  hy- 
popya  sanat.  recipit  cadmiae  combustae  et  lotae  dr  XXXII, 
cerussae  combustae  et  lotae  dr  XVI,  amyli  recentis,  opii, 
draganti,  omnium  trium  dr  octonas,  acaciae  suci  et  cummi 
dr  quaternas,  aquae  imbrilis  quod  suffecerit. 

1  an.  3  .  LX.  p.  cummi:  cimini  gp,  comini  c.  acacia  g. 
au .  3  •  XL.  p  (quaternas  c).  2  mirre>  crocu  (cc  cp).  castoreu 
(— rii  c,  — rei  p).  folivi  (— ii  cp,  cf.  Gal.).  opiu  (— ii  cp). 
calciten  g.  3  an .  3  II.  dr  singulas  c:  om.  g,  an.3.I.  P- 
4  aqua  (atque  p)  imbrili  gc.  5  suffecerit  gp:  sufficit  c.  se- 
quitur  in  p(c)  Confectio  collirii  libani  prima  et  simplicissima. 
catmie  combuste  (et  c)  lote.  ci(o  c)mini  ambarum  specierum 
dr  quinas  (an  .  5  .  V  p).  ges  astereos  torrefacte  et  lote  dr.  VI. 
ceruse  torrefacte  et  lote.  stibeos  combusti  (et  c)  loti  dr.  qua- 
ternas  (an  .  5  .  HII.  p)-  opii  (5  .  p)  I.  aqua(e  p)  i(u  p)mbrili(s  p) 
quod  sufficit.  cf.  supra  not.  cod.  p  ad  p.  51,  16.  7  pro- 
ptosis  g,  prothosi  cp.  9  acacia  nigella  p.  11  anacolima 
c,  ana  colli  ema  (sic)  p.  crocum  ( — co  c)  magma  g.  rosa 
sicca.    acacia  g.        12  acro  g.        13  inpinguaver  g  ( — verit  c). 

14  cygnos  g  (cignos  c,    cigues  p)  cf.  v.vnvos  Gdl.  XII,    759. 

15  botrion  g  (pc,  om.  c)  =  $o&qI(qv.  hipopia  g  (ippopia  c, 
ypopia  p,  vnoTtvu  Gal).  17  amili  gcp.  18  tracanti  c. 
dr  octenas  c,  drg  VIH  g:  an .  3 .  VIII  {pm.  omnium  trium)  p. 
cimini  gp,  cumi  c.  19  an  5  IHI.  aqua  (aque  cp)  im- 
brili  g(c,  umbril'  p).        sufficit  (suffic)  gcp. 


—     55    — 

Ad  trachomata  id  est  asperitates  palpebrarum  et  ad 
sycosin,  quam  nos  ficitatem  dicimus,  siquidem  similis 
granis  fici  in  palpebris  versatis  asperitas  reperiatur.  in 
curationibus  vero  pumice  aut  osso  sepiae  molli  hoc  est 
detracto  cortice,  et  diligenter  formato  versatoque  palpebro,  5 
easdem  asperitates  sufficienter  fricabis  donec  sanguinentur, 
tunc  penicillo  posca  frigida  expresso  diligenter  deterges 
vel  desiccabis.  post  haec  et  collyrio  trachomatico  uteris, 
quod  appellant  paedicon  id  est  puerile,  siquidem  et  in- 
fantibus  conveniat.  ad  reumata  et  trachomata  bene  facit,  10 
si  cum  aqua  resolves  et  crassius  sub  palpebro  inungues 
sive  sub  ciliis,  quod  Graeci  ex  hypoboles  vocant.  mira- 
beris  hoc  factum.  recipit  autem  cadmiae  purgatae  dr 
XXIII,  chalciteos  combustae  donec  rubea  efficiatur  dr  XII, 
opii  et  aeris  usti  dr  IIII,  cummi  dr  X,  aquae  caelestis  15 
quod  suifecerit. 

ad  eos  quibus  calx  viva  in  oculis  ceciderit.  quoniam 
si  aqua  foveas  magis  incenduntur,  ideo  oleum  rosaceum 
cum  ovi  albo  et  tenui  commiscebis  et  oculis  iugiter  in- 
fundes.    dehinc  post  unum  vei  duos  |  dies  libiano  collyrio,  p.  20S 


1  tracomata  (sic)  gc  (draconata  p).  2  ficitatem  g :  sici- 

tatem  c,  siccitatem  p.  3  fici  gp:  sici  c.  reperiatur  gc: 

— ritur  p.  4  pomice  g.  osso  gc:  osse  p.  5  palpebro  gp 
(versatisque  celebris   palpebris  c).  6  sanguinetur  cp.  9 

pedicon  gc  (pedico  p).  cf.  nui8i%bv  al.  ap.  Gal.  XII,  770. 
puerilem  gc  ( — le  p).  10  conveniat  gc:  — nit  p.  reuma  gcp. 
11  resolvis  gp  (om.  c).  palpebro  g,  — bris  c,  — brajp.  in- 
ungues  sive  subcilies  c:  inunge  assidu^  subcilies  g,  inungas 
sive(sm)  subtiles  p.  12  quod  cp:  quos  g.         exhipoboles  g, 

exi  po  bolos  c,  exipobolos  p.  mirab  g  (mirabiF  p).    item 

infra  p.  56,  2.  13  cadmiam  purgatam  g.  14  calciten  c5- 
bustu  g,  calcideos  cu  usu  c,  calcite  cobusti  p.  rubea    c: 

rubeum  g,  subrubeum  p.  15  opium  et  esustum  g.  cimi- 
num  g,  cumini  c,  cimini  p.  aqua  celesti  g.  16  suffecer  g, 
suffic  c,  sufficit  p.  17  in  oculis  gcp.  quoniam  si  .  .  . 

Ideoque  oleum  gcp  (omisi  que).  .19  albumine  c.  tenue  gc 
( — i  p).        commisces  gcp.        infunS  g. 


—     56     - 

si  forte  aliquid  laesum  erit,  in  cicatricem  duces,  et  mi- 
raberis  hoc  facto. 

collyrium  dia  leucoiu  appellatum,  id  est  de  viola,  con- 
fectione  facillima  facit  ad  albores  et  cicatrices  extenuandas. 
5  recipit  violae  hortinae  florum  viridium,  cummi  albi  dr 
octonas,  ammoniaci  dr  IIII.  teres  cummi,  et  ammoniacum 
prae  manibus  habebis,  tunc  flores  virides  pensabis  et  teres 
diligenter,  et  supermittes  supradictas  species,  et  iterum 
simul  teres  ut  sibi  bene  counentur,  et  facies  collyria.  in 
10  usu  autem  ad  minores  cicatrices  admixto  libiano  inungues. 

collyrium  dia  ceratos  elafiu  appellatum,  id  est  de 
cornu  cervino,  ad  albores  et  cicatrices  extenuandas.  re- 
cipit  cornu  cervini  combusti  et  loti  2.  I,  aeruginis  2.  I, 
ammoniaci  X  I,  sepiarum  testae  mollis  detracto  cortice 
15  l  II,  plumbi  mundissimi  z.  VI,  opii  2.  III,  murrae  %  IIII, 
cummi  dr  IIII.    vino  veteri  optimo  colligitur. 

xerocollyrium  acuens  visum,  quod  Graeci  oxyderci- 
con  vocant.  facit  et  ad  amblyopiam  id  est  obtunsionem 
visus  et  ad  xeropthalmiam  id  est  siccam  lippitudinem,  et 

1  leser  g,  leserit  c,  lesit  p.  duc  g,  — cis  p  (dulc  c). 

mirab  g  (mirabeis  c,  mirabil'  p).  2  facto :  factum  (fctm  c)  gcp. 
3  dialeuco  |  hiu  (hia  corr.)  g,  dialeuco  hui  c,  dialeto  hiu  \  p. 
viole.  g,  viole  c,  viol'  p.  4  facillime  g(cp).  extenuand  g 
( — das  cp).  5  rec  g,  I^  cp.  ortin§  g:  ortice  cp.  flor 

virid  g  (— ris  — *dis  p,  — ris  —  de  c).  cimini  gp,  et  cumini  c. 
6  drg  VIII  g,  df  octenas  c :  an .  5  VIII  p.  amoniaci  gc  (ar- 
moniaci  p).  ciminum  gp,  et  cumini  c.  7  pensas  gcp. 

8  pre(p)dictas  c.  9  cohunentur  g:   coadunantur  p  (ut  bene 

commisceantur  c).  facis   (fac  c)  gcp.  10  inunges  gp 

(unges  c).  11  elafu:  helafiu  g,  ellafui  c,  elephin  p  (de  tali- 
ous  cf.  Gal.  XII,  762).  12  r  g,  ty  cp.  13  cornu  cervinum 
( — ni  p)  gcp.  14  a(r  p)moniaci  gc  (sic  semper).  a.  dragma 
una  c.        teste  mollis  c  testa  mollia  g,   testarum  mollium  p. 

15  2-  III .  g:  om.  p,  dr  3  VI  c.  mirra  g  (mire  c,  mirre  p). 

16  cumi  (hic  primum)  g-:  cimini  cp.  17  oxidorcion  g, 
exhdorcicon  c,  exidocicon  p.  18  ambliopia  g,  apliopia  c, 
ambliopica  p.  19  xerotalmia  g,  yerotalmia  c,  serotalma  p. 
i.  (id  est)  p:  z  (et)  c,  om.  g. 


-     57     - 

oculis  lacrimosis,  et  pterygia  mitiora  et  rubicunda  attenuat. 
cadmiae  crudae  et  lotae  dr  XX,  salis  ammoniaci  dr  X, 
aloes  dr  II  S,  piperis  albi,  faecis  vini  2.  quinas,  san- 
daracae  2.  II,  folii  ^  I  S,  nitri  siliquas  quattuor  semis. 
tundes,  cernes  et  diligenter  teres  usque  ad  ultimam  le-  5 
nitatem. 

hygrocollyrium  acuens  obtusum  visum.  convenit  maxime 
illis  quibus  sufFusio  imminere  monstratur  praeter  dolorem 
capitis.  sin  vero  ex  antecedenti  dolore  totius  capitis  vel 
emicranii  nata  fuerit  suffusio,  omnino  incurabilis  nun-  10 
tiatur.  et  nominatur  talis  suffusio  platycoriasis  id  est 
dilatatio  pupulae.  ergo  confectio  medicamenti  talis  est. 
mellis  attici,  fellis  beluae,  radicum  feniculi  corticis  suci, 
olei  veteris  paria  pondera.  si  vero  mel  atticum  non  in- 
veneris,  stillaticium  mittes  et  uteris.  15 

fomentum    oculis    acuens    visum,    quod    Graeci    oxy- 


1  ptorrigia  g,  ptorigi  c,  prorigia  p.        mitiora  g :  minora  c, 
mora  p.  adtenuat  g.  2  Cadmia  g  ($  cadmia  c),  camie 

(corr.  catimie)  p.  3  aloen  gc,  aloe  p.  Piper  album  g. 

feces  gc  ( — cis  p).  an  .  3  V  p.  Sandaraca  .  .  .  foliu  .  .  . 

nitrfi.     siliquas  g.        4  foliu  g:  folii  p,  follei  c  (cf.  Gal.  XII, 

or 

734  (pvXXov).  ^  .  I .  S.  gp,  scrip.  I .  S  c.  IIII  semis  g, 

IIII .  S  .  cp.  7  Igro  collirium  gcp.  8  quibus  fusio  inminere 
g,  quibus  sus|usia  minuere  c,  q.  suffusio  inminuere  (corr.  in- 
minere)  p.  9  antecedenti  gp  (Sin  —  capitis  om.  c).  10 

emigranei  g  ( — nii  cp).  11   platic(g  p)oriasis  ( — sin  c)  gc. 

12  pabul§  g,  papule  c,  "V  pupille.  "papule  (ubi  signa  inver- 
tendi  v.  ordinis  add.  corr.)  p  (id  est  papule  vel  pupille  ex 
gloss.).  Ergo  gc:  om.  p.  13  mel  atticum  g,  mel  aticum  c, 
melatici  (mel  attici  corr.)  p.     item  v.  14.  fel  belu§(e)  g(c), 

fel  belue  i.  mustele  (pr.  m.)  p.  nimirum  abesse  videtur  beluae 
nomen,  cf.  Med.  Plin.  (Bom.)  I,  18.  sed  cf.  Th.  Prisc.  I,  10 
p.  12c  .  .  .  obscuritates  expellimus.  hoc  belue  fel  mixtum  melli 
facit.    hoc  succus  rutae  etc.  radicem  g,  — cum  c,  —  5  p 

(cf.   Gal.  XII,    738   ilccqcc&qov  %v\ov  t?Js  Qtfyg).  sucum  g, 

sucus  c,  suci  p.  14  olei  veteris  cp.  paria  pondera  gcp. 

15  stillaticum  gc,  stillatl  p.  mittis  gcp.  16  oculis  (ocul'  c) 
gc,  ad  oculos  p.  oxidorcion  g,  oxidericon  c,  oxidoricon  p. 


—     58     — 

dercicon  vocant.  feniculi  hortini  radicis  et  centauriae 
partes  binas,  faeni  graeci  et  nieliloti  partes  singulas  de- 
coques  et  uteris. 

anacollema    ad   reuma.     acaciam    nigeliam    teres    et 

5  cernes,  dehinc  in  usu  cum  ovi  albo  et  tenui  conteres  et 

cum  acri  aceto    temporibus    oblinies.    hieme  vero    addes 

murrae  et  mannae  turis  modicum   et  uteris  sicut  supra. 

tricocollema   capillis   oculorum  ligandis.    picis  siccae, 

cerae,  mastices,  resinae  frixae,  omnium  IIII  paria  pondera 

10  in  uno  consolves  ad   vaporem   et  facies   collyria  oblonga. 

ad  hyposfagmata  id  est  suffusionem  sanguinis  ex  ante- 
cedenti  percussu  in  oculis  factam.  convenit  inter  ipsa 
initia  aqua  salsa  diligenter  confecta  ex  infusione  salis 
candidi.  tenui  linteolo  subiecta  lana  vel  moto  tilto  li- 
15  gabis.  novit  enim  talis  suffusionis  sanguinem  ex  percussu 
spargere. 

aliud  ad  tumores  et  dolores  et  spargendum  sanguinem. 

ovi  album  et  tenue  in  ampulla  minore   adicies   et  super 

stillabis  columbinum  sufficientem   sanguinem  ex  vena  sub 

20  ala   incisa,    et    commixtis    ac    leviter    tepefactis    infundes. 


1  ortini  gp  (om.  c).         radices  gc,  rad'  p.        centauree(e) 
gcp.  4  anacollema  g  ( — colema  cp).  acacia  nigella  gc. 

teris  gcp.  5  in  usum  gcp.  cum  ovi  albumine  cont.  c. 

conteris  g  (— res  cp).  et  p:  aut  (au  g)  gc.  6  oblinies  gc 
( — nes  p).  8  Trico  collima  g{c),  tx  (tri)|collimap  (et  in  marg. 
Intelligo  depilatorium  cum  siserepios  in  circa  instanti  cum 
colofonio  i.  e.  in  libro  Platearii  Circa  instans  appellato). 
pice  sicca  cera.  mastice  ( — ce  c,  — c  p).  resina  frixa  g.  10 
uno  g,  unu  c,  vino  p.  fac  gcp.  11  hiposfaumata  g,  hipo- 
scrumata  c,  yposfauata  p.  12  percussura  p.  14  vel  moto 
tilto  ligabis  (cf.  c.  19.  22):  et  molli  ligabis  (sic)  gcp.  15  talis 
suffusio  sanguinis  ex  p.  sp.  g,  talis  suffusio  ex  p.  sanguinem 
sp.  c,  talem  infusionem  sanguinis  ex  percussura  sp.  p.  17 
tumor  et  dol  g  ( — res  cp).         18  alb  et  teii  g.  adicies  gp, 

adicis   c.  19    columbinum   g:   columbi   cp.  suffic   g 

( — cientem  cp).  20  tepefa  g  (— factis   cp).  infund  g 

( — des  cp). 


—     59     - 

similiter  facit  singulariter  et  ovi  columbini  album  et  tenue 
in  oculis  infusum. 

collyrium  superinunctorium  quod  Graeci  yperenchriston 
vocant.    facit  ad  hypopia  id  est  livores  palpebrarum.  |  [ci-  fimtur 
cutae  herbae  suci  dr  VII,  acaciae  dr  VI,  croci  dr  II,  ab- JJ^ur 
sinthii  suci  et  murrae  di*  singulas,  opii  scrlp.  II,   cummi 
dr  IIII,  aquae  quod  suffecerit. 

XXX.    Ad  fluxum  sanguinis  ex  naribus. 
Sanguinis  vero    fluor   parva    destillatione    per    nares 

1  smgt  g  (singulariter  cp).  columb  g  ( — bini  jp,   — bi- 

nacii  c).  2  oculis  gcp.  3  superinunctor  gc  (— riu  p). 

que  g  (q,  cp).  ypere  christon  g,  hypere(i  jp)criston  c(p).  4 
fac  gc  (faciens  p).  ipopia  gp  (ipa  c).  hic  finitur  textus 

simulque  qualis  per  se  olim  fuit  codicis  Sangallensis  (g)  folium 
ultimum  in  ultima  pag.  (208)  usu  detritum,  vacuo  quidem  re- 
licto  non  nisi  trium  unius  ultimae  lineae  quartarum  spatio. 
sequuntur  duo  folia  (p.  209 — 12)  formae  paulo  maioris  ab  ipso 
Cassii  codice  non  minus  aliena  quam  qui  ante  Cassium  (s.  XI) 
nunc  hdbetur  compactus  Sulpicius  Severus  et  forma  et  aetate 
maior  (s.  IX).  post  palpebrarum  sequuntur  in  Cantabrigiano 
quae  a  Cassio  videntur  aliena  esse  sine  interpunctione  haec: 
cicute  .  .  .  sufficit  (huc  usque  etiam  in  Parisino).  Ad  oculorum 
sanguinem.  sucum  rute  cimini  pulverem  albumen  ovi  tem- 
pera  et  superpone  ad  idem  masticen  fenugreci  rose  sicce  ci- 
marum  rubi  licii  equalia  pondera  distempera  cum  aqua  de 
rosa  fac  magdaliones  et  sicca  sub  umbra  postea  tere  et  ipa 
(ipopia)  cum  pulvere  pel'e.  Iterum  guttis  cerne  tempera  cum 
melle  et  oleo  et  superpone.  Ad  oculorum  maculis  stercus 
corvi  aut  fel  miscum  cum  melle  et  sine  fumo  et  in  oculis 
superpositum  maculas  citius  sanat.  Ad  oculos  qui  non  vident 
pullos  hyrundinis  cum  acu  ciprina  (cipna)  in  nidum  suis  cecabis 
signabisque  eos  ut  cognoscas  et  post  quatuor  dies  cum  vide- 
rint  |  (f.  71)  precidas  eorum  capita  cum  fici  cultello  quem  re- 
pones  in  ficu  capita  vero  incedis  et  pulvere  facto  in  oculis 
stillabis  protinus  visum   restituit.     (Seq.  cap.  30.)  5  cc  c, 

ce  (i.  e.  cere  pro  cc  =  croci)  p.  6  mire  cp.  an.  5  t,  p~ 
opii  |.  I  (sic)  p.         cimini  p,  cimi  c.         7  aqua  c.        suffic  cp. 

8  ex  naribus  c:  om  p    (Ad  narium  sanguinis  fluxum  ind.  p). 

9  distillatione  c  (Petr.):  destinationem  p. 


—     60     - 

factus  si  forte  in  aegritudine  acuta  id  est  celeri  motu 
nata  contigerit  III.  vel  IIII.  die,  pessimam  aegritudinem 
et  prolixam  ostendit,  quam  Graeci  macronosian  vocant, 
aliquando  vero  et  freneticam  passionem  denuntiat.     si  vero 

5  in  ipso  initio  aegritudinis  supradictus  sanguinis  fluor 
fuerit  factus  in  iuvenibus  vel  plurimo  sanguine  naturaliter 
abundantibus,  quos  polyemos  vocant,  et  cum  largo  cursu 
frequenter,  bonam  discussionem  ostendit. 

curationis  autem  tempore  si  ex  proximis  narium  locis 

10  et  non  de  altitudine  fuerit  sanguinis  fluxus,  oportet  in 
principio  simpliciter  molli  penicillo  frigida  aqua  madefacto 
circa  maiores  angulos  oculorum  exprimere.  si  vero  de 
altitudine  manaverit  sanguis,  erit  infrigidanda  facies  ex 
aqua  nimis  frigida  aut  posca  frigida.    etiam  et  penicillos 

i5  frigidos  posca  leviter  expressos  fronti  et  naribus  super- 
proicies,  et  manuum  ac  pedum  acra,  id  est  summitates, 
ligabis  et  narium  cavernas  molli  linteolo  diligenter  ob- 
trudes.  quod  si  minime  abstinuerit  sanguis,  cubiculum  in 
quo   immobiliter  iaceant   frigidum    et   planipedum   et  ob- 

20  scurum  procurabis.  etiam  manus  et  pedes  frigida  aqua 
vel  posca  fomentabis  et  in  ore  similiter  ut  contineant 
dabis.  et  si  fuerit  tempus  veris  vel  aestatis,  et  ipsius 
patientis  aetas    fuerit   iuvenilis    et    febricula   modicissima, 

1  i.  celeri  acuto  motu  nata  p,  i.  celeri  mutata  c  (vel  celeri 
motu  Petr.).  2  III.  aut  IIII.  dies  pessimas  egritudines   et 

prolixas  c.  3  macronosiam   c,  magnoxiam  p.  4  ali- 

quando  .  .  .  denunciat  c  (cf.   Petr.):   om.  p.  5   subditus  s. 

fl.  c.        f.  factus  fuerit  p  (Petr.J.  6  in  iuvenibus  (m  uiue- 

tib^  c)  Petr.:  iuvenibus  (in  om.)  p.  vel  primum  sanguinis 

n.  abundantis  simus  c.  7  pollienos  p,  poliemtas  c  (poliemos 
Petr.).  9  proximis  Qpxis)  c  (Petr.J :  primis  p.  10  sanguis 
fuerit  f.  p,  fuerit  sanguis  f.  c  (fuerit  sanguinis  fluor  Petr.). 
11  madefacta  (sicj  c  (Petr.J:  infuso  p.  12  m.  oculorum  an- 

gulos  p  (Petr.).  exprimere  p  (Petr.J:  om.  c.  13  infrigi- 

data  c.  14  nimis  (nis  c)  Petr.:  urtis   (sic)  p.  p.   nis 

frigida  iterum  c.        15  leniter  c.  super  proicies  cp  (^picies 

sic  pc).  17  obstrudes  c  (Petr.).  18  abstinuerit  c:  restite- 
rit  p.        22  vei  jp,  verni  c. 


-     61     — 

etiam  et  caput  frigida  fomentabis,  et  lines  frontem  et 
nares  et  sub  oculis  gypso  posca  resoluto  aut  luto  figulino, 
aut  cocleas  minutas  cum  sua  testa  et  aloen  aridam  aut 
gluten  taurinum  aut  ges  entera  id  est  vermiculos  de  ar- 
rugia  admixta  turis  manna  cum  ovi  albo  et  tenui  con-  5 
teres  et  fronti  et  naribus  superinduces.  si  vero  per- 
manserit  sanguinis  fluor,  cucurbitam  praeraso  capite  con- 
glutinandam  occipitio  appones  cum  ingenti  flamma  et 
plurimo  horarum  tempore  immorandam.  quod  si  nec  sic 
abstinuerit,  etiam  et  scarifabis.  sic  enim  faciens  sanguinis  10 
detractione  facta  narium  fluxum  mederis. 

aliud  quod  appellatur  a  Graecis  dia  sfongon  ischemon 
id  est  ex  spongia  confectum  retinens  sanguinem,  et  con- 
ficitur  sic.  spongiam  novam  liquida  pice  infusam  cacabo 
novo  in  furno  combures  addito  cooperculo  ex  argflla.  15 
dehinc  diligenter  teres  et  naribus  calamo  insufflabis.  sed 
oportet  primo  glebulas  sanguinis,  quas  Graeci  thrombos 
appellant,  per  os  depurgari  ex  melotide  molli  lana  in- 
voiuta  et  posca  infusa,  et  sic   medicamentum   insufflare. 


1  frigide  c,  — dis  (fris)  p.        linis  cp.        2  et  sub  oculis  c: 
sub  oculos  (om.  et)  p.  et  resoluta  c.        3  arida  p,  con(9)- 

tritas  c.  4  gesenterea  p,  gescentero  c.  id  —  arrugia  p: 
om.  c.  6  inducis  cp.  7  conglutinanda  (sic)  c  ( — do  Petr.) : 
om.  p.  8  oppones  c  (Petr.).  et  cum  c.  flama  c,  flama 
(sic)  p  (flamine  Petr.).  et  p  (Petr.) :  in  c.         9  horarum  c 

(Petr.):  om.  p.  Imoranda  p:  — da  c,  — do  Petr.  sic  c: 

om.  p  (Petr.).  10  et  c:  om.  p  (Petr.).  scarificabis  cp. 

deinde  sic  c  (cf.  Petr.):  Sic  enim  pacientes  sanguinis  detractione 
facta  n.  fl.  mederi.  p  autem  (om.  primis  verbis)  sic:  (scari- 
ficabis).  facta  narium  (sic)  detractione  fluxum  narium  mederis. 
ego  ex  Petr.  scripsi  faciens,  ex  p  mederis.  12  diaffrdgos 

diemo  i.  expongia  confectio  c,  diafogS  thefm5  (vel  theiind)  con- 
fecto  p.  ubi  sdiemo  non  est  pro  Ivaipov  (ut  Gal.  XII,  376) 
sed  schemon,  ut  infra  c.  38  et  Sim.  s.  v.  (diasfongos  chemon). 
14  sic  om.  c.  cacabo  —  argilla  fsic)  c:    caccabo  infusam 

(sic  iterum)  et  addita  coperculo  argilla  circum  linies.  et  in 
furno  combures.    (dehinc  etc.)  p.  17  trobos  c,  tumbos  p 

(trumbosp0).        18  os  c:  hos  p.       ex:  et  ex  cp.        melotida  cp. 


-     62     - 

aliud  optimum.  ipsum  sanguinem  accipe  et  combure 
et  facto  pulvere  nescienti  naribus  inice,  si  de  dextra 
dextrae  si  de  sinistra  manet  sinistrae. 

aliud    quod    Galenus    in    sua   therapeutice  hoc   est 

5  libris    curationum    fieri    praecepit.     si    de    sinistra    nare 

sanguis  decurrerit,    cucurbitam  tenacissimam  multa    cum 

flamma  spleni  conglutinabis.    si  de  dextra,   epati  similiter 

appones. 

aliud  si  chronia  fuerit  passio   id  est  longi  temporis 

10  et  nimis  aquosum  et  tenuem  videris  fieri  sanguinem,  si 

tamen  solutio   spontanea  ventris   minime  obstiterit,   cata- 

potia  Galeni  superius  in  passione   capitis  scripta   dabis, 

et  humorem  per  ventrem  purgabis,  et  sanabitur. 

XXXI.    Ad  polypum  et  ozaenas. 

15  Utrasque  passiones,  id  est  polypum  et  ozaenas  quas 

nos  fetores  narium  dicimus,  communiter  medicamentis  de- 


1  optimum  p :  om.  c  (cf.  Petr.  optime  facis  si  .  .  .  excipias). 
ipsum  s.  combure  et  facto  pulvere  naribus  inice  si  dextra 
dextre  si  sinistra  maneat  sinistre  c,  ipsum  s.  accipere  et  com- 
burere  et  ipsum  pulverem  nauiceti  (sic,  nesciente  Petr.)  nari- 
bus  insuffla.  si  de  sigistro  (sic)  in  sigistro.  si  de  destro  in 
destro  p  (similiter  Petr.).  cf.  Th.  Prisc.  I,  12.  4  (item  12) 
galieni  cp  (Gal.  X,  316.  cf.  XIV,  338).  in  sua  pedice  tra 
p,  in  sua  puericia  therapeutice  c.  hoc  est  c:  i.  (id  est)  p. 

5  sinistro  c,  sigistro  p.  6  decurerit  (sic)  c:   cucurrerit  p. 

7  spleni  c:  spie  p  (spl'e  pc).  dextro  c,  destro  p.  similiter 
appones  epati  p.  9  Aliud  si  cronia  c:  Si  c\a  p  (in  marg. 

Aliud  si  cica  pc).  10  nimis  p:  nimium  c.  aq.  sanguinem 
et  t.  videris  (om.  fieri)  p.  Sit  no  (pro  si  tm  p)  c.  11 

mie  p  (in  marg.  pc:  al'.  mime  =  c).  obstiterit  p:   ab- 

stinuerit  c.  cataputias  .  .  .  scriptas  cp  (dabis  scriptas   c). 

13  humorem  p:  — res  c.  sanabitur  c:  sanabis  p.         14  Ad 

polipum  et  ozernas  c»  31  c  (in  ind.  capp.  Ad  pulippum  et 
ozernas  p):  om.  p  (qui  prima  tecctus  verba  Utrasque  —  zernas 
rubricae  instar  repetit)  cf.  Gal.  (eup.)  XIV,  336.  Th.  Prisc. 
J,  11.  15  uterque  c.        pulipum  et  zernas  p,  pulipis  et 

ozerne  c.        16  fetores  p:  fenre  (fetore)  c. 


-     63     - 

siccatoriis  capiti  praeraso  impositis  curabis,  ut  est  dia 
iteon  emplastrum,  aut  barbara,  aut  illud  quod  appellant 
dia  coclion  id  est  ex  cocleis  et  conficitur  sic.  murrae  et 
turis  masculi  uncias  singulas,  cocleas  integras  cum  sua 
testa  numero  V,  ovorum  albugines  II:  in  girba  contusis  et  5 
diligenter  simul  commixtis  capiti  ut  supra  dixi  raso  in- 
lines  et  super  linteolum  impones,  et  sines  medicamentum 
manere  diebus  novem.  et  sic  topicis  medicamentis  id  est 
localibus  proprie  ipsis  in  locis  uteris.  hoc  est  quod  a 
Graecis  ozaenicon  dicitur:  recipit  aluminis  scissi  murrae  10 
sandaracae,  omnium  trium  dr  quaternas,  aeris  usti  et 
gallae  dr  singulas:  diligenter  tritis  per  calamum  insufflabis, 
praelotis  vino  bono  naribus. 

XXXII.    Ad  dentium  dolorem. 

Efficiuntur  dentium  dolores  sub  aquoso  et  frigido  15 
flegmate  reumatizantibus  gingivis,  ut  etiam  ipsi  dentes 
cavernentur,  maxime  illi  maiores  vel  molares  qui  quattuor 
radicibus  fixi  esse  noscuntur,  quos  Graeci  tetrarizus  vo- 
cant,  et  putrefacti  lividi  et  nigri  et  in  parva  frusta  com- 
minuti  relictis  radicibus  expuantur  aut  certe  ex  ipsis  20 
gingivis  quibus  continentur  laxatis  radicibus  cadant. 

1  ut  est  p :  utere  c.  dia  chiteon  c,  dialitcon  p.  2 

aut  barbara  —  (3)  eocleis  et  om.  c  (qui  deinde  habet  Aliter 
sic  mirre  .  .  .).  3  diacodion  p.  4  untias  p:  \  c.  5 

nuo  c:  om.  p.  in    girba  (guba  c)   contusis  (— cussis  p): 

bXiL0K07irt6ccg  Oribas.  eup.  4,  46  =  Ps.  Gdl.  XIV,  336.  6 

simul    om.    c.  capiti    c:     apl    p    (pc    in    marg.    capi). 

in(l)linis  .  .  .  Iponis  .  .  .  sinis  cp.  8  novem  p:  IX  c.  9 

in  c:  om.  p  (Petr.).  uteris.  hoc  est:  sic  cp  (et  Petr.  p.  207 
sup.).  quod  appellatur  a  gr.  ozenicon  p.  10  ty  cp.  et 
mirre.    et  s.  an  .  3  .  IIIT.  eris  .  .  .  .  p.  11  et  om.  p.  12 

teres  et  per  .  .  .  p.  15  et  frigido  p  (Petr.):  om.  (sub  aquosa 
ex  flegmate)  c.  17  caverentur  c,  cavernantur  (sic)p  (cf.  Petr.). 
maiores  (malores  ante  corr.  p)  vel  om.  c.  18  esse  fixi  n.  p. 
tetrarizus  c,  — zos  pc  (tetricos  ante  corr.  p).  19  et  (putr.)  c: 
cum^.  p.  et  lividi  p.  nigri  in  p.  20  expuantur^: 

despuantur  c.        21  cadunt  p. 


-     64     - 

in  curationibus  vero  si  nimius  fuerit  dolor  praeter 
putredinem  gingivarum,  oportet  sacculis  salis  torrefacti 
loca  quae  dolores  patiuntur  extrinsecus  vaporare.  etiam 
et  apoflegmatismum  masticatorium  oportet  adhibere,  quem 

5  Graeci  masomenon  vocant,  et  conficitur  sic:  stafisagriae 
et  mastices  et  pyretri,  omnium  trium  paria  pondera  in 
uno  diligenter  contundes,  cerae  modicum  admiscebis  et 
rotulas  finges,  quas  Graeci  trociscos  vocant.  ex  quibus 
masticandos  dabis,  et  inclinato  capite  humorem  decurrere 

10  dimittes. 

aliud  ad  dentis  dolores,  enchyma  id  est  infusio  in 
nares.  betae,  et  melius  agrestis,  radicis  suco  in  naribus 
ipsius  partis  dolentis  infuso  dolores  dentium  solves.  ob- 
servandum  praeterea  ab   omnibus  frigidis.    nam   Hippo- 

15  crates  in  aforismis  sic  ait,  omne  frigidum  dentibus  esse 
hostile  sive  inimicum,  quod  autem  calidum  amicum  et 
delectabile. 

fysicum    ad    dolorem   malae,    de    Vindiciani   Afri. 


2  saculos  (sic)  salis  c:  solis  (sic)  sacculis  p.  4  apofleg- 
matissimum  p.  quem:  quod  cp  (cf.  Th.  Prisc.  1,  14).  5 
masumen  p,  masum  c.  6  et  om.  p  (bis).  mastice  c,  — c  p. 
piretri  cp.  omnium  trium  c:  om.  p.  pondera  cere  m. 

admisces  et  in  vino  diligenter  contusis  (sic  c,  commiscis  p). 
rotulas  frigis  (sic  p,  singulas  c)  quas.  (qs  p,  qs  pc)  cp.  quae 
ordine  inverso  correxi.  8  rotulas  cp:  — los   Petr.  ex  q. 

masticandum  c,  — dus  (d9)  p  (ad  masticandum  Petr.).  10 

dimittis  cp.  11  aliud  (ngbg  odovzaXyiccv):  hoc  Apollonii  est 

(ex  eupor.  ap.  Gdl.   XII,   865.     cf.   XIV,  356).  Aliud 

dentis  dolore  endima  c,  Aliud  ad  dentium  vel  dentis  dolores 
onclima  p.  12  nares:    naris  c,   naribus  p  (Simon  s.  v.). 

betae :  Beta  c,  bece  p.        sucum  (u)  .  .  .  infusum  cp.  nari- 

bus  c:  nares  p.  13  solves  (Xvasiq):  solvet  c,  — vit  p.  ob- 
servandum    cpc:    — do    ante    corr.    p.  14    ypocrates    in 

aphorismis  (ff  add.  p)  cp.  citatur  similiter  a  Th.  Prisc.  1,  14. 
15  esse  dentibus  p.  16  hostile  sive  c:  om.  p.  et  de- 

lectabile  c:  om.  p.        18  fisicum  cp  (item  infra).  mole  cp. 

deuindiciani     afri 

cTuindicia  .afri  p,  demcia  afri  c. 


-     65     - 

salis  grana  mediocria  numero  III  matutino  tempore  ante 
solis  ortum  dabis  laboranti  in  ore  continenda  in  ipsa 
parte  in  qua  dolore  pulsatur,  donec  paulatim  defluant  et 
cum  defluxerint  humorem  proiciant.  etenim  hoc  adiuva- 
menti  genus  si  frequenter  fiat  limositatem  excludit  et  5 
humores  superfluos  qui  dolorem  praestant  depurgat. 

aliud  fysicum  ad  dolorem  malae.  caricam  et  sinapi 
teres  et  induces  in  panno  et  cubito  alterius  partis  super- 
impones,  id  est  si  forte  sinistra  fuerit  mala  dextro,  si 
dextra  impones  sinistro.  10 

collutio,  quam  Graeci  diaclysma  vocant,  faciens  ad 
dentium  dolores.  gallas  quassatas,  taedae  pinguis  astellas 
minutatim  incisas,  iusquiami  semen,  alumen  liparum  simul 
decoques  in  vino  veteri.  iugiter  dabis  ut  colluant,  cautius 
vero  ne  quid  ex  isto  liquore  transvorandum  existiment.  15 
hoc  autem  non  solum  dolorem  mitigat  verum  etiam  agi- 
tantes  dentes  statuit  vel  confirmat.  si  vero  taedam  non 
inveneris,  picis  siccae  modicum  mittes  et  uteris. 

aliud   ad  dentes   agitantes  ut  statuas    vel    confirmes. 


1  numero  c:  om.  p.  ante  —  parte  p:  om.  c  (ubi  tpr  in 
quo  d.  p).  3  in  quo  dolore  c,  in  qua  dolor  p.  defluat  p. 
4  proiciunt  p.  adiumenti  c.  5  si  p:  om.  c.  liniosi- 

tatem  c.         6  humorem  superfluum  .  .  .  prestat  (prat)  p.  7 

ad  om.  c.  mole  iterum  cp  (sed  infra  9  mala  cp).  cari- 

cas  c.        sinapi  p,  senapi  c.  8  teres  p:  tres  c.         inducis 

in  panno  cp.  alterius_p:  alicuius  c.  superinponis  p,  super- 
ponis   c.  9  i.  si  c:    i.   u  (ut)  si  p.  s.  mala  fuerit  p. 

dextro  —  sinistro  c:  dextro  impones.  si  dextra  in  sinistro 
cubito  Ipones.  10  Iponis  c.  11  dialisma  c,  diaclima  p. 

12  dolore  c.  cassatas  c.  tede  pinguis  astellas  minutas  p, 
tedas  pingues  minutatim  incisas  c.  14  s.  coques  p.  et 

iugiter  colluant.  cautius  ne  .  .  .  p.  15  isto^:  hoc  c.  tra- 
vorandum  c:  trafuciad'  (pro  transglutiendum  ?)  p.  16  autem 
c:  enim  (e,  ante  corr.  e)  p.  h.  e.  dolorem  non  solum  m.  p. 
agitates  cp.  17  statuet  vel  c,  statuit  et  p.  redam  p. 

18  pice  sicce  c,  picis  sicci  p.  mittis  p  (— tes  c).  19 

agitates  c:  agittatas  p  (— tatas  pc).        statues  vel  c,  statuas  otp. 

Cassius  Felix,  ed.  V.  Rose.  5 


-     66    — 

oleum  myrtinum  dabis  colluendum  et  postquam  dederis 
alumen  scissum  cum  limatura  corali  tritum  appones. 

aliud  ad  dentes  agitantes  stringendos  et  gingivis  im- 
plendos.  gallae  et  acanthae  aegyptiae  H-  singulas,  corali 
s  3  II  in  uno  diligenter  tundes  et  tenuissime  tritis  uteris. 
aliud  ad  dentes  ex  percussu  agitantes.  lac  asininum 
aut  caprinum  in  collutione  oris  datum  dentes  agitantes 
statuit  vel  solidat,  et  ulceratas  gingivas  et  oris  vitia  ex 
acredine  humoris  nata  medetur. 

io  dentifricium,  quod  Graeci  odontotrimma  vocant.    gin- 

givas  turgidas  sive  sanguinolentas  sine  ulla  vexatione  de- 
siccat,  nigros  dentes  incandidat  et  ori  fetido  bonum 
odorem  facit,  dentes  mobiles  vel  agitantes  confirmat. 
recipit  cornu  cervini  combusti   et  specularis   assi   uncias 

is  binas,  salis  ammoniaci  5  I,   mastices  3  I,   aluminis  lipari 

sicci  et  folii  dr  quaternas.     tundes   et  cernes,   et  uteris. 

si  vero  cancerosa  ulceratio  fuerit  gingivarum,   quam 

Graeci  carcinoden  vocant,  dentium  nigredo  vel  livor  osten- 

ditur  cum  ulceratione  putrida  gingivarum  ex  supradictorum 

20  dentium  agitatione  et  oris  putore,  adiuncta  corporis  mala 
habitudine  quam  Graeci  cachexian  vocant.    ob  diligentiam 


1  oleum  —  dederis  a.  c:  oleo  mirtino  collues  et  collutis 
dentibus  a.  p.  2  (item  4)  corali  e,  coralli  p.  3  agitates  c: 
agitatas  (sic)  ante  corr.  p  (— tatas  pc).  stringendum  et  gin- 
givas  Iplendum   c,  et  stringere  et  gingivis   replere  p.  4 

agate  cp.  5  1  uio  (vino)  c.  6  percussura  p.  7  in 

om.  cp.  collucoe  horis  c:   collutionis  oris  p.  8  statuet 

vel  c,  statuit  et  p.         10  quod  greci  om.  c.  ododotnna  c, 

i  ue 

addtmitia^).         et  ging.  p.         11  sanguinosas  p.  d1  fatoe 

(vesatione  corr.)  p.  12  nigras  c,  ni.  (sic)  p.  incandidat 

c:  candidat  p.        13  et  dentes  cp.  14  ^  cp.         specularis 

assi  (cf.  c.  39):  spedanasi  c,  spela(-lar,  sp,ela  pc  pro  splena?) 
assum  p.         15  mastice  c,  —  c  p.  alumen  liparum  siccum 

et  folium  3  1  (corr.  IIII)  p.        16  utere  c.         17  Si  cancerosa 
vero  u.  c.  quod  (q^)  c.  18  carcinode  c,  — don  p.         20 

pudore  c,  — re  p.        adiectajp.        21  cacexiam  cp. 


-     67     - 

vero  curationis  oportet  leptospathio  ferramento  lHnio  in- 
voluto  et  moto  tilto  blande  desecta  detergere,  et  post- 
quam  deterseris,  vinum  calefactum  colluendum  dabis,  in 
quo  ante  fuerit  decocta  myrta  sicca  lenticula  rosa  rubi 
turiones  virides,  et  in  ipsa  decoctione  modicum  mellis  5 
despumati  admixtum,  quod  possit  putredinem  plurimum 
invadentem  non  solum  tenere  verum  etiam  purgare.  et 
post  collutionem  adhibitam  dia  chartu  siccum  medicamen- 
tum  appones  diebus  aliquantis,  donec  putredo  gingivarum 
purgetur.  et  cum  se  humor  in  ore  collegerit,  blande  erit  10 
despuendus.  et  cum  videris  gingivas  bene  purgatas,  cepha- 
lico  medicamento  ad  carnositatem  uteris  si  forte  minutam 
inveneris.  dehinc  etiam  novissime  in  cicatricem  duces 
sicco  medicamento  diostreon  appellato. 

est    item    aliud    cancri    dentis    genus  aetatibus  bre- 15 
vissimis  eveniens.    emergit  autem  inter   ipsa  initia  tumor 
quidam    totius    maxillae    cum    ingenti    pallore    ictericum 
morbum    simulante,    nam    Graeci    icteroden    vocant,    qui 
etiam    et    veluti    venarum    livorem    in    cute    ostendat   et 

1  tempore  post  curationis  add.  cp,  quod  omisi.  lecto 

spacio  c,  lecto  spato  p.  lucinio  (sic)  cp.  2  moto  tilto: 

meli  tincto  c,  molli  moto  (corr.  in  marg.  i.  ticto)  p.  de- 

secta:  desegtare  (sic)  c,  om.  p.  3  v.  calidum  p.  ad  ante 
colluendum  add.  p.  4  decocta  p:  cocta  c.  mirta  p: 

mirra  c.  6  dispumati  cp.  admisces  c,  amisces  p.  quo 
p.  c,  q  ex  p.  p.  plurimu  (sic  adv.)  cp.  7  invadentem: 

invadere  (sic)  c,  om.  p.  purgari  c.  8  collutiem  c,  col- 

lunionem  (sic)  p.  adhibita  (sic)  c:   om.  p.  diacartuin 

( — tu)  cp.  11  despuendas  c,  — d'  (— dum)  p.  cephalico  p: 
focelicu  c.  12  ad  om.  cp.  si  forte  (sic)  inveneris  c,  si 

forte  minuta  fuerit  p  (cf.  Gal.  X,  446).  13  dehinc  c:  hinc  p. 
novissimo  cp.  in   om.  c.  ducis  cp.  14  sicco  om.  p. 

diostren  c,  diostebn  p.  15  est  om.  p.  dentis  om.  p. 

genus  etatibus  brevissis  eveniens  c,  genus  et.  rn  caes.  fatu 
(et  infantium  corr.)  brevis   etatis   veniens  p.  16  tumor  c: 

rumor  p  (cf.  p.  65,  17).  17  pauore  c.  hicfico  (morbo)  c, 
hicti8  c  (hictiscum  pro  hictericum)  p.  19  etiam  et  c:  ex  p. 
ostendit  p. 

5* 


-     —     68     - 

ipsam  buccam  perforet,  quod  Graeci  teredona  vocant.  et  est 
omnino  curationis  difficilis.  sed  oportet  ea  adhibere  quae 
saepissime  curandae  putredini  gingivarum  superius  scri- 
psimus,  id  est  dia  chartu  medicamentum  admixto  modico 
5  pipere.  vel  illud  medicamentum  appones  ex  fimo  canis 
combusto  inferius  ad  omnes  putredines  et  scaras  suo  loco 
conscriptum,  et  extrinsecus  cataplasma  ex  lenticula  et 
pane  adiecto  modico  melle  confectum,  quod  artofagon 
vocant,  et  cetera  simili  virtute  medentia.] 

P'»up.  XXXIII.    Ad  tussim  humidam. 

Humida  intellegitur  tussis,  quam  Graeci  ygrobecha 
vocant,  quotiens  cum  plurimo  flegmate  apparuerit,  id  est 
cum  abundanti  excreatione  aut  humectatione  et  narium 
pruritu  et  sternutatione.  et  aliquando  iacentibus  quodam 
15  modo  resonum  sibilatum  ostendit.  haec  passio  est  com- 
munis  reumatismus  arteriae  et  thoracis.  quae  si  multo 
tempore  permanserit  ut  dies  numero  XL  excedat,  efficitur 
et  pulmonis  et  in  pthisicam  vergit  passionem. 

curationis  vero  tempore  oportet  in  ipso  initio  duobus 
vel  tribus  diebus  si  vires  permiserint   ieiunium  laboranti- 

1  ipsam  buccam  perforet  quod  p :  ipa3  bucca  ipa  bucca2J. 
pfore  |  rep  (vel  rup  —  haec  enim  in  charta  fere  elota  dispici 
non  potuerunt    —    rumpit?)   fortit'    quod   c.  tridona   c, 

th^edea  p.  2  curatione  difficili  ( — cil'  c)  cp.  3  sepissime 
c:  superius  (hic)  p,   quod  infra  omittitur.  s.  putredini  g. 

curande  p.  4  diacartum  p,  diacar  c.  5  illud  p :  om.  c 

fimo_p:  fuo  (fumo)  c.  6  ad  omnes  (omis)  c:  om.  p.  putre- 
dinem  et  scaras  c,  putredinis  (— dis)  et  ascaras  p.  suo  loco 
i.  c.  36.  9  medencia  c:  medicamenta  p,  10  Humidae  in 
g  tussis  arida  praeponitur  capitulo  quod  numero  caret  post 
(I — )  XII  Ad  stigmata.  10  tussim  cp:  tussem  g  (et  ind.  p). 

igrobeca  g:  drobecade  c,  ydropica  p.  14  pruritum  externu- 
tatione  g.  15  communi  p  ( — nis  gc).  16  reumatismo  gcp. 
cf.  Orib.  V,  550.       toraci  g  ( — cis  cp).        que  g:  quod  (q,)  c,  om.p. 

17  ut  g:  aut  c,  i.  si  p.  XL  (sic)  g.         excedat  c:  — dit  gp. 

efficitur  ut  (sic)  pulmonis  g:  inficit  pulmonem  c,  efficitur  in 
pulmone  p.         18  ptisicam  g,  tipsicam  c.         19  et  in  i.  c. 


-     69     — 

bus  imperare,  ita  ut  se  circa  horam  decimam  reficiant  et 
a  solito  minus  potum  accipiant.     interea  ciborum  ipsorum 
qualitas   semper  oportet  esse   sicca  vel  solida  aut  corpu- 
lenta,  quam  Graeci  sterean  vocant.    sic  enim  omnia  quae- 
que    humida    desiccantur;   cum  e   contrario  contrariis  sa-  5 
natio   adhihetur.     et    si  ventrem  minime   fecerit,    acriore 
clystere   deducendus   erit.     dehinc  iugulos  et  thoracem  et 
a  tergo  inter   scapulas   usque   ad   cervicem  oxyrodino  id 
est  aceto  et  rosaceo  oleo  ex  lanis  sucidis  embrocabis,  in 
hieme   calide   aestate    frigide,    et    oportuno  tempore    loca  10 
scilicet  supradicta  ex  palmulis  et  murtae   siccae  tenuissi- 
mis  pollinibus   et   hordei  polline  cum  sufficiente  melle  et 
aceto  concoctis  cataplasmabis.    nec  non  etiam  »cucurbitas 
stalticas  id  est  constrictorias  thoraci  et  dorso  multa  cum 
flamma  conglutinabis.    etiam  et  gutturis  partem  sub  mento,  15 
quam  Graeci  antereona  vocant,  novacula  rades,  et  carni- 
bus  palmarum  et  amomo  et  hypoquistidis  suco  et  mastice 
adiuncto   modico  melle   concoctis  pyriama   confectum   ap- 
pones,    <(aut    melle    concocto)>    et    herpyllo    herba   |   ad-  p-  iss 
mixta  aloe  similiter  appones.    aut  dia  iteon  medicamentum 

1  ut  se  .  .  .  reficiant  g:  ut  .  .  .  reficiantur  cp.        decimam 
gc:  XI  p.  2  a  gc:  om.  p.  ipsorum  ciborum  q.  cp.         3 

oportet  esse  g:  sit  cp.  4  sterea  gp,  ftfna  c.  qugque  g: 

q^  q  c,   q$   que    (quecunque)    p.  5  cum  —  adhibetur   gp: 

om.  c.  8  Oxyrodinon  g  ( — no  cp).  9  ex  c:  et  g,  cum 

(c)  p.  10  calide  gc:  — dis  p.  frigide  g:  —  da  c,  — dis  p. 
loca  scilicet  ex  supradictis  gc,  loca  supra  dicta  p.  11  ex 

{sic)  murte  sicce  g,  et  mirta  sicca  cp.  pollinibus  tenuissimis 
p,  pollinis  tenuis  c.         12  polline  g.  sufficiente  g:  — ti  cp. 

15  et  torso  g  {cf.  f>6fo  p  id  est  et  orso  p  pro  et  dorso  pc).  15 
mento  g,  mentu  (sic)  cp.  16  antereona  g:  antereon  c,  the- 

redam  p   (cf.   Cael.   Aur.  p.  388.   383).  17    ypoquistidis : 

sic  gcp.  masticae  (=  ce)  g  (— c  p).  18  concocto  gcp. 

em(om  _p)pirisma  gcp.  20  aut  melle  concocto:  aut  (a)  mellis 
concocte  (cote  ante  corr.  qui  scr.  9Cote  deletis  lineolis  supra- 
scriptis)  p,  om.  g  (ubi  appones  et  herpillo)  et  (cum  seqq.  usque 
ad  v.  20  appones)  c.  et  herpillo  (— lap)  —  20  appones  om.  c. 
amixte  p.        20  aloen  g.        dia^tkeon  g  (thahitheon  c). 


-     70     — 

linteolo  densum  inductum  appones.  aut  certe  dielectru 
trociscum  aut  trigonum  admixtis  palmulis  calcatis,  patetoe 
a  Graecis  appellantur;  similiter  appones.  dandum  etiam  et 
dia  codyon  singulariter  aut  suco  polentae  aut  oryzae  ad- 
5  mixtum.  vel  catapotia  tussicularia  quae  Graeci  bechica 
vocant  vespertino  tempore  cubaturis  id  est  euntibus  dor- 
mitum  dabis.  aut  trigonum  trociscum  similiter  vespertino 
tempore  cum  calida  aqua  dabis,  si  tamen  ventris  con- 
strictio  aut  in  infantibus  aetas  minime  impedierit.    oportet 

10  etiam  calenti  anagargarismate  uti  ex  decoctione  palmularum 
et  lenticulae  et  rosae  vel  ficorum  siccarum:  aut  siliquas 
graecas  dulciores  mittes  et  uteris. 

trociscus    a    Graecis    ypocapnistos    appellatus   id    est 
suffumigatorius,  conveniens  maxime   hiberno    tussientibus 

15  ad  desiccationem  humorum,  maxime  ad  longi  temporis 
tussiculas,  quas  Graeci  chronias  bechas  vocant.  recipit 
autem  sandaracae  et  turis  partes  binas,  medullae  cervinae 
et  murrae  partes  singulas.  tundes  sandaracam  et  cernes, 
murram  vero  et  tus   separatim  teres  et    cernes.     dehinc 

20  simul  omnia  cum  cervina  medulla  in   girba  mittes  et  in 


1    linteolo    gc    et   ante   corr.    ( — lu)  p.  densum    gp: 

denso  c.  dielectrum  gp,  dieleti  c.  2  admixtuin  gp,  —  to  c. 
calcaticis  g,  — ticus  c  et  (u  ex  corr.)  p.  pateton  .  .  .  appel- 

latum  ( — tur  p)   gcp.  4  dicacodion  (sic)   g,  diacodion  cp. 

orizae  ( — ze)  gcp.  5  catapotias  singnlarias  (sic)  quas   g, 

catapotia   singularia   quae    (q-   c,    q  p)    cp.  6    cubaturis 

( — toriis  sic  g)  id  est  om.  p.  cubaturis  —  (v.  8)  tempore 

om.  c.        9  in  orn.  gcp.  10  calentiano  (sic)  garg.  g,  calenti 

garg.  p  et  garg.  calenti  c.  11  pia|  ficaf  g,  piarum  siccarum 
(pia2j.  ficca2|.  c)   cp.  siliquas   grecas  c:  siliquae  grecae  g, 

filicas  grecas  p.  12  mittis  gcp.  13  y(i  c)pocapnistus  gc, 

ypoconicus  p.  13  appellatur  g  ( — tus  cp).  14  suffumatorius. 
Conveniens  g,  subfumigationibus  conveniens  c,  suffimigatori 
(sic)  conveniens  p.  yberno  g,  i(I  p)berno  cp.  16  cbronias 
bseccas  g,  trozenas  bacas  c,  cronias  becas  p.  T$t  cp.  17 

partes  cp:  om.  g.  18  mirrae  g,  mirte  cp.  19  mirram  gp, 
miram  c.        20  in  girba  (girua  c)  mittia  gcp. 


-     71     - 

unitatem    ut    sibi    bene    misceantur   tundendo    coges,    et 
exinde  in  magnitudinem  lupini  trociscos  finges.    et  prima 
die  cacabo  novo  septem  trociscos  carbonibus  superimpones 
et   operies    ita    ut    operculum    modicum   foramen    habeat 
quod  minorem  calamum  habeat,  et  per  eum  fumum  in  5 
ore  is   qui  curabitur  excipiat,  tam  diu   quam  talem   co- 
lorem  habeat  flegma   qualis   est  medicaminis.     et  observa 
ne  ex  aliqua  parte  cacabi  fumus  exeat  nisi  in  os.    hoc 
facies  per  septem  dies,   et  post  fumum   exceptum   dabis 
conditi  tepefacti  potionem  unam,  ita  ut  his  diebus  holera  10 
olivas  caseum  impensas  recentes  legumina  et  balneas  non 
tangant.     carbones  etiam  de  gufione   vitis  facies.     sed  si 
forte  |  raucedo    aut   asperitas    fuerit    arteriae,    vespertino  j>.  m. 
tempore   arteriacam  euntibus  dormitum  sub    lingua    con- 
tinendam  dabis,  et  cum  defluxerit  paulatim  sub  ipsa  esu-  15 
catione  transvorandam  mandabis,   et  sanabis.    cuius  vero 
arteriacae   confectio   talis   est.     croci  scr  VI,    gliquiritiae 
scr  XVIII,   draganti  scr  XII,  piperis  scr  IIII,   spicae  in- 


1  cogis  gcp.  et  cp:  ut  g.  2  fingis  g  (p,  fmgris  =-= 

singulis  c).  "  et  —  trociscos  om.  c.  _  3  septem  g,  VII  p. 
— ponis  gcp.  4  operis  gcp.  6  is  (gif  g)  gp:  hiis  c  (ut  his 
ante  corr.  g).  curabitur  gc:   — ratur  p.  tam   diu  quam 

<(diu  add.  g°y  g:  donec  c,  tam  diu  donec  p.  7  flegma  c: 

flecma  g  (fl'a  p).  qualis  et  medicaminis  g,  qualem  (— le  p) 
et  medicamen  (— m)  cp.         8  nisinos  g.  facis  gcp.         hoc 

g:   hoc  autem  c,   et   hoc  p.  9  septem  g:   VI  c,  VII  p. 

10  ti(e  corr.)pifacti  g.  holera  g:  olera  cp.  11  impensas  g: 
Ipenfan  c,  epefa  p  (cf.  Anthimus  36).  legumen  gcp.  bal- 
neas  g:  balneum  c,  balna  p.  12  degufione  g:  degufione  cp. 
vitus  ante  corr.  g.  facis  gcp.  14  arteriaca  g  (— ca  cp). 

14  sub  lingua  cp:    oblinguam  g.  15   sub  (cf.   c.  34   fin.): 

subinde  gcp.  ipsam  esucationem  g,  i.  exutacionem  c,  i.  effu- 
sionem    p.  16    transvorandam    (gpc)    —    sanabis   om.   c. 

vero  gc:  om.  p.  17  fcrpt  (deinde  fcr)  g,  fcrip  c,  3  (9  guin- 
quies  supra  scr.  corr.)  p.  croci  g:  cc  (et  c)  cp.  Gliqui- 

ritiae  g,  Elincie  (sic)  c,  liqr  p.  18   XVIII  gp:  XV  in  c. 

draganti  gp:  tracanti  c.        piperi  g. 


-     12    — 

dicae    scr  II  coliculi   suco    colliges    et  facies    collyria    in 
modum  fabae  aegyptiae  et  in  sole  siccabis.  | 

%.&L  XXXIIII.    Ad  tussim  aridam. 

lenda»;.         Tussis    arida    a    Graecis    xerobeches    appellatur,    et 

5  agnoscitur  quotiens  cum  parvo  flegmate  et  faucium  ten- 

sione  et  gravedine  et  nimia  thoracis  constrictione  ex  viscosi 

flegmatis  infusione  nata,  quam  Graeci  catarrian  sive  ca- 

tarrun  vocant.    aliquando  et  a  tergo  dolorem  inter  scapulas 

sentiunt,   quod  Graeci  metafrenon  dicunt.     contingit  fre- 

10  quenter  ex  antecedenti  perfrictione  aut  e  contrario  adustione. 

etenim  omnis  frigor  cerebro  humorem  flegmaticum  nutrit, 

identidem  nimius  calor  ex  calefacto  cerebro  humorem  supra- 

dictum  ad  inferiores  partes  liquefactum  dimittit. 

in  curationibus  vero  oportet  in  ipso  initio  penicillis 
15  calidis  id  est  calida  aqua  expressis  sub  mento  gutturis 
partes,  quas  Graeci  antereona  vocant,  alterna  vaporatione 
mutare.  etiam  et  ori  patenti  et  naribus  penicillos  supra- 
dictos  calidos  congruit  laborantibus  applicare,  et  eos  ad- 
monere  ut  ad  semet  ipsos  spiritum  vaporis  rapiant,  quo 
20  possint  interiora  corporis  membra,  quae  Graeci  moria 
vocant,  relaxationis  indulgentia  relevari.  post  haec  et 
anagargarismata  erunt  offerenda  ex  aqua  mulsa  calida  et 
decoctione  fici  et  ysopi  aut  ex  decoctione  origani  et  thymi 
et  gliquiritiae  et  his  similia. 

1  co(au  ep)liculi  g.  colligis  et  facis  gcp.  colliria  gcp. 
2  aegyptiae  g,  egiptie  p:  egipciace  c.  sequitur  in  g  cap. 
Ad   tumorem    faucium  (XXXV).  3   Ad  tussem  aridam    g 

(et  incl.  p):    Ad   tussim    siccam   cp.  4    arida   c:    sicca  p, 

om.  g.  xerobeches  (pl.)  g:  xerobetas  p,  yerobeches  c.  6 
ex:  et  gc,  fit  ex  p.  7  catereon  (catereo  c,  catareon  p)  sive 

catarrum  gcp.  9  q  (quod)  cp:  quem  g.  10  perfricatione  p. 
11  frigdor  cp.  nutrit.    Identidem  (sic)  g  (p,  sine  interp.  c). 

13  dimittit  gcp:  deponit  Petr.  15  mentum  (sic)  gcp.  16 
anthereona  p,  antrema  c.  18  ammonere  (immunere  c)  sic  gcp. 
20  morian  g.  22  et  (dec.  f.):  ex  gc,  et  ex  p.  23  ficus  c. 
ex  om.  c.  24  gliquiriciae  g :  gliricie  c,  hqr  p.  similia  g : 
— libus  cp. 


—     73     — 

sin  vero  glutinosum  flegma,  quod  Graeci  collodes 
vocant,  ingenti  conatu  de  thorace  ferri  senseris,  oxymel 
ieiunis  dabis.  et  conficitur  sic.  mellis  optimi  duas  partes, 
aceti  acrioris  albi  partem  unam  cum  puleio  et  radicibus 
apii  viridis  pridie  infusis  lento  igne  simul  coques,  donec  5 
mellis  crassitudinem  mediocrem  sumat.  tunc  ab  igne 
tolles  et  per  linteolum  mundum  expressum  liquabis  et 
exinde  coclearium  aut  duo  singulariter  vel  cum  apiata 
calida  dabis. 

sin  vero  aspero  vel  mordaci  humore  |  cum  strictura  p-  m. 
tussis  fuerit  commota,  faeni  graeci  sucum  dari  oportet. 
est  enim  lenificae  virtutis,  qui  valeat  humoris  asperrimi 
lenire  qualitatem  et  stricturae  querelam  relaxando  miti- 
gare.  et  conficitur  hoc  modo.  accipies  faenum  graecum 
purgatum  et  aqua  dulci  lavabis  ut  terrosa  careat  qualitate.  15 
tunc  supra  tenuissimos  carbones  leviter  coques,  ut  omnem 
acredinem  deponat,  et  secunda  aqua  mutabis  defusa  priori, 
et  iterum  coques  ita  ut  ipsa  decoctio  glutinosa  in  simi- 
litudinem  coloris  vini  redigatur.  tunc  ab  igne  tolles  et 
per  linteolum  mundum  liquabis,  et  dabis  ieiunis  ex  ipso  20 
suco  calicem  unum  mediocrem  admixto  mellis  despumati 
cocleario  tino.  et  si  forte  adhuc  minime  fuerit  soluta 
thoracis  constrictio,  inter  scapulas  circa  spondyli  locum 
praevaporatis  partibus  scarifabis  et  per  cucurbitae  raptum 
competentem  sanguinis  quod  relaxationi  faciendae  sufficiat  25 

1  sin  gc:  si  p.  coliode  (— de  p)  gcp.  2  oximel  g, 

ex  melle  c  (huius  oximellis  confectionem  p).  3  et  g:  qtiod  c. 
duas  partes  g:  partes  II  cp.  4  acoeti  g.  radicibus  a. 

viridis  (viridibus  c)  p.  infusis  cp:  radices  a.  virides  p.  infusas  g. 
7  expressum  cp:  et  pressum  g.  10  sin  gc:  si  p.  stictura 
g  (ut  supra  p.  72,  6  constictione).  11  foeni  g  (fenu  cp). 

12  qui  (q  c)  gc:  que  (q)  p.  14  foenu  (— ni  gc)  grecum  g, 

fenugrecum  c,  fenugreci  p.  16  leuiter  g:  leniter  cp.         17 

secunda   aqua   (sic)   gcp.  defusa  —   (20)   liquabis   om.    c. 

priori  (sic)  gp.  23  spondili  (— lii  c)  gc:  spondiliorum  (loc&)p. 
24  scarificabis  cp.  cucurbitem  g  ( — te  cp).  25  com- 

petenter  c.  sanguinis:  sanguinem  gcp.  quod  gc:  qui  p. 

rel.  faciendi  sufnciendae  eufficiat  (sic)  g,  rel.  sufficiat  (med.  om.)p. 


—     74     - 

detrahes.  etiam  et  ventris  egestionem  si  non  fuerit  blando 
clystere  provocabis.  dehinc  transactis  tribus  post  scari- 
fationem  diebus  si  forte  aliqua  praecordiorum  tensio  di- 
gitis  palpantibus  occurrerit,  tribus  seminibus  cataplas- 
s  mabis,  nam  Graeci  trispermon  vocant,  id  est  ex  lini 
semine  contuso  partes  duas  et  hordei  et  faeni  graeci 
pollinibus  partes  singulas,  mellis  et,  olei  dulcis  et  aquae 
quod  suffecerit  in  uno  coques,  et  cataplasmabis.  et  post- 
quam  tuleris   cataplasma,    maxime    hiemis  tempore    molli 

10  lana  loca  tutabis  et  fasciabis.  post  haec  omnia  et  post- 
quam  cataplasmatis  dies  expleveris,  epithima  dia  spermaton 
appones,  aestate  vero  dia  melilotu  epithimate  uteris. 

aliud  ad   siccam  tussim.    irin  illyricam  decoques  in 
aqua  dulci  usque  ad  tertiam  partem,  et  in  ipsa  decoctione 

15  ad  modum  calicis  minoris  addes  mellis  despumati  quod 
suffecerit,  et  ieiunis  potui  dabis. 

confectio  electuarii  tussiculis  aridis  et  ad  raucedinem 

conveniens.    recipit  autem  lini  seminis  torrefacti  et  amyg- 

p.  184  dalae  |  amarae   desquamatae   et  leviter  torrefactae   et   gli- 

20  quiritiae  suci  omnium  quattuor  paria  pondera.    singillatim 

1  et  cp :  om.  g.        blando  i.  leni  clistere  p.        2  Dehinc  g : 
Deinde  cp.  scari(cari—  sic  #)ficationem  hic  etiam  g.  6 

semine  contuso  p:  seminis  contusi  ( — sis  g)  gc.  duas:  II  p. 
et  ordei  —  singulas  om.  c.  foeni  g  (fen  p).         8  sufficerit 

cp  et  ante  corr.  g.  10  tutabis  gc:  tubabis  p  (cf.  supra  c.  28). 
et  fasciabis  om.  c.  post  haec  omnia:  om.  cp.  Post  haec 
omnia  et  cataplasmatis  d.  g,  et  postquam  (omnes  add.  p)  cata- 
plasmatis  d.  cp.  11  epithima  gcp.         12  diamel(ll  p)ilotum 

gp  (melliloto  c  om.  dia).  epithima  gc  (epith'ate  p).  13 

tussim  cp:  tussem  g.  I(u  c)risil(ll  ep)iricam  gcp  (cf.  Th.  Prisc. 
p.  94dJ.         14  in  ipsa  decoctione  gp  ( — am  —  em  c).  15  a. 

m.  unius  calicis  c.         dispumati  cp.  16  sufficerit  p  et  ante 

corr.  g,  sufficit  c.  ieiunu  (t.  e.  — no)  c.  17  et  raucedinip 
(et  ad  r.  gc).  18  recipit  g:  I^  cp.  amigdalae  amarae 

descemate  g,  amigdal'  ama.  desquamati  p,  amigdalarum  ama- 
rarum  descamatarum  c.  19  leviter  g:  leniter  cp  (cf.  supra 

p.  73,  16).  torrefacte  g:  —  ti  p,  — tarum  c.  glyquiriciae  g, 
gliquiricie  c,  liqr  p.  20  omnium  quatuor  gc:  om.  p.  sin- 
gillatim  g  (singilatim  c) :  singula  p. 


-     75     — 

teres  et  sic  in  uno  commiscebis  et  addito  melle  cocto 
in  unitatem  coges,  et  exinde  in  modum  unius  avellanae 
dabis  ut  in  ore  contineant  aegrotantes  et  paulatim  exu- 
cando  transvorent.  sin  vero  gliquiritiae  sucum  non  in- 
veneris,  ipsam  gliquiritiam  mittes  et  uteris.  |  5 

XXXV.    Ad  tumorem  faucium.  p.  m. 

Secundum  veteres  medicos  quattuor  distantias  cum 
suis  vocabulis  habere  uva  ostenditur.  nam  si  fuerit  ro- 
tunda  in  similitudinem  acinae,  stafyle  a  Graecis  appellatur, 
quam  nos  uvam  dicimus.  item  si  fuerit  longa  et  tenuis  10 
et  in  folliculi  sui  summitate  plurimum  humoris  habuerit, 
cionis  appellatur.  identidem  si  grossa  vel  vastior  fuerit 
ut  robustitate  sua  faucium  impleat  partes,  gargareon  appel- 
latur.  nam  Hippocrates  senior  in  suo  prognostico  sic 
ait  „gargareones  periculosae  ad  incidendum  vel  exsecan-  15 
dum,  quanto  magis  fuerint  rubriores  et  grandes.  etenim 
tumor  eisdem  locis  nascitur  et  sanguinis  incessabilis  fluxus 
efficitur.  sed  oportet  in  eodem  tempore  non  solum  ipsam 
uvam  appositione  medicamenti  attenuare,  verum  etiam 
quibuslibet  modis  subinanire  ventrem.  sic  enim  innoxie  20 
chirurgia  adhibetur  et  metus  praefocationis  praeteritus 
estu.  item  alia  dicephalos  appellata  vel  bicapita,  quae 
rarius   nascitur  et  innoxia  esse  probatur,  si  quidem  hu- 

1  commisces  gcp.  2  cogis  gcp.  unius  om.  p.         3 

exudando  (sic)  g,  exsuccandoj) :  gluciendo  c.  4  sin  gc:  %ip. 
gliquiritiae  g,  glicirize  c,  liqr  p.  5  gliquiriciam  g ,  hqntia 

p:  om.  c.  9  stafile  gp  (scafile  c).     cf.  Gal.  XII,  972  (960. 

971  s%.).  10  si  cp:  om.  g.  12  cyonis  g  (ciois  p,  tionis  c). 
vel  astior  (sic)  g  (vastior  cp).  14  hypocrates  g  (ypocr.  cp). 

v.  Hipp.  I,  115  Lips.  (citat  etiam  Galenus  XII,  971).  16 

lubriores  g,  rubiores  c:  rubicundiores  p.  17  eisdem  g:  in 

hisdem  p,  in  (locis)  c  (in  isdem   Petr.).  19   appositione 

medicamenti  p  (ex  corr.):  appositionis  ( — one  c)  medicamento 
g(c).  21  pretent?  -fi-  g  (pt^e  p):  preteritur  c.        22  dia 

coe(ce  cp)phales  g(cp).  apud  Petroncellum  c.  31  p.  209  (si 

robusta  et  vehemens  extiterit  piclosis  dicitur)  sic  quarta  in- 
ducitur  sniyXcoaGCq.        vel  g:  i.  (id  est)  cp. 


—     76     - 

morem  ex  se  dimittens  in  utrasque  partes  faucium  spargat 

et  non  per  medium  destillando  pulmonis  altitudinem  laedat, 

sicut  ceterae  uvae  faciunt.   propter  ea  chirurgia  prohibetur. 

curationis  vero  tempore  in  ipso  initio   ad   uvas   tu- 

5  mentes  et  summissas,  quas  Graeci  cechalasmenas  vocant, 
et  tumentibus  faucibus  uti  oportet  dia  pityrou  anagargaris- 
niate,  id  est  ex  cantabro.  et  conficitur  sic.  cantabrum 
non  nimis  calcatius  tenui  linteolo  illigatum  mittes  in  ca- 
cabo  fictili  et  novo  aut  certe  aeneo  stagnato  et  adiecta 
p.  i8i.  dulci  aqua  addes  |  siccam  rosam  et  palmulas  pingues  <et^> 
lenticula  admixta  sales  alexandrinos.  omnia  ad  modum 
mittes,  et  coques  donec  lenticula  coquatur.  post  haec 
ipsum  sucum  liquabis.  bene  temperatum  et  non  viscosum 
nec  iterum  nimis  aquatum  efficias,  et  addito  modico  melle 

»  despumato  gargarizandum  patientibus  dabis  non  nimis  ca- 
lidum  neque  iterum  frigidum.  etenim  si  frigidum  fuerit, 
tumentibus  partibus  manifestatur  esse  contrarium.  iterum 
si  nimis  calidum  fuerit,  loca  fervore  accensa  inurit.  sed 
sufficit  tantum  ut  secundum  tactum  teporem  habeat  lactis, 

20  quod  Graeci  galactodes  vocant. 

diachrisma  stomaticon  id  est  inlinimentum  ori  con- 


2   destillandum  </,  distillando  cp.  5  thaias   menas  g 

(taias  meas  p),  thalasmenas  c  («.  e.  ks%ccXcc6{i£vccs  Gal.  XII, 
944  etc).  6  Diapitirona  gargarismate  g,  diapitiron  garg.  c, 
diapetiron    anagarg.    p.  8     calcatius    gc:     calcatum    p. 

illi(ili  c)gatum  gc:  ligatum  p.        mittis  gcp.  in  cacabo  .  .  . 

stagnato:  sic  gcp.  9  certe  aeneo  (eneo  c)  stagnato  cp:  certe 
plumbeo  vel  stagneo  vel  eneo  p.  10  dulcia  quae  g  (dulci 

aqua  c,  aqua  dulci  p).  siccam  rosam  g:  rosam  siccam  cp. 

et  om.  c  et  mox  gcp.  pingues  (om.  c).  lenticula  et  mixtas  (mixas  e, 
mtas  p)  gcp  (1.  admixta   Petr.).  15  ut  gargarizandum  g 

(gargarizato  c,  — zando  p  om.  ut).  n.  n.  dabis  (iterum)  cali- 
dum  c.  16  frigidum  .  .  .  contrarium  (sc.  anagargarisma)  sic 

gcp.  19  sufficit  tantum  (tm  c)  ut  gc:  om.  p.  20  galactodes 
gy  galatodes  c,  colotodes  p  (cf.  Aurel.  c.  14).  21  diacrissime 

g,  diacrisme  c,  diacrisma  p  (cf.  Siu%qi6xoi  atofiaTtyicci  vel  Sicc- 
%Qictcc  CTopccxMcc  Galeni  XII,  938  sqq.).  stomatice  (tomacie 
sic  c)  gp.  hoc  Galeni  fuit  a  Galeno  primo  traditum  (XII, 


—     77     — 

veniens.  et  appellatur  e  dia  ton  carion,  faciens  ad  di- 
gerendos  tumores  et  praefocationes  antiadum.  et  recipit 
nucum  viridium  corticis  sucum  per  linteolum  mundum 
liquatum.  quem  molli  igne  coques  usque  ad  tertiam  partem 
et  tolles  ab  igne  et  dimittes  ut  infrigidet.  dehinc  in  mor-  5 
tarium  marmoreum  refundes  et  admiscebis  mellis  leviter 
despumati  similem  quantitatem,  et  addes  croci  et  murrae 
et  hypoquistidis  suci  quod  suflecerit,  ita  ut  murrae  et 
croci  singulas  partes  mittas  et  hypoquistidis  suci  dimidiam 
partem,  et  uteris.  10 

confectio  crocati  faciens  ad  faucium  fervidos  sive 
rubicundos  tumores.  accipit  autem  rosae  floris  et  croci 
scripulos  binos;  nucleos  pini  septem,  uvae  passae  enu- 
cleatae  numero  novem.  teres  cum  melle  despumato  et 
modico  passo,  et  inlines.  15 

905)  TtccvTCov  cc(islvov  (905  et  %Qy\Gi\L(QTCixov  XIV,  360).  illi- 

mentum  (illimtu)  p  ante  corr.  (ni)  gp,  inlinimtu  c.        1  ediaton 

g 
carion  g(p),  ediatofnetron  c.         digerendos  cp,  dinendos  (i.  e. 
dirigendos)  g.         2  antiadum  g:  antea  datum  c,  atia2j.  (arteria- 
rum)  p.  et  recipit  g:  ~fy  aut  c,  ty  p.  3  linteolum  mun- 

dum.      molli   igne   etc.   g,    1.    m.    1  quatu    que    moli    igne    c, 
mada        _ 

liteolu  A  colatnidu  (i.  e.  1.  m.  colatum)  m.  i.  pc.  5  et  gp : 
postea  c.  et  dimittes  ( — tis  gc)  c:  om.  p.  infrigidet  g 

(infridet  c):  frigescat  p.  6  admisces  gp,  adungues  c.  7 

dispumati  cp  (item  infra).  similem  (ptem  pro  parem  c) 

q.  gc:  tatud'  p.  et  gp:  post  c  {cf.  v.  5).  murrae  g: 

mirre  p,  mira  c.  8  ypoquistide,  g,  — des  c,  —  dos  p  (supra 
scripsit  g°  i.  ros§  n  est  sentica).  8  quod  —  (9)  suci  om.  p. 
sufficerit  ante  corr.  g.  mirrae  g,  mirre  c.  9  ypoquistide  g, 
postquistide  (sic)  c.  11  crocati:  cf.  similia  apud  Gdl.  XII, 

945.  12  Accipit  autem  g:  ty  autem  c,  ^  p.  floris  gp: 

— res  c  (florum  Petr.).  et  croci  g:  z  cc  p,  ecce  c  (et  cere 

male  ed.  Petr.).  13  scrp  g  (scrpFos  c):    3  p  (9  supra  scr. 

pc,  ut  antea).  pini  cp:  pinos  (sic)  g.  septem  g:  VIII  c, 

VII  p.  uvae  passe  enucleatg  g(c),  uvas  passas  et  nucleatas 
p  (uve    passe   nucleorum  Petr.).  14   numero  gc:   om.  p. 

novem  gc:  VIIII  p  (Petr.).        15  inlinis  ante  corr.  g,  illinis  gccp. 


—     78     - 

confectio  anthera  a  Graecis  appellata,  optima  ad  uvam 
desiccandam  et  ad  omnia  quae  in  ore  nascuntur.  recipit 
croci  murrae  crocomagmatis  aluminis  scissi  gallarum  rosae 
floris  omnium  specierum  sex  drachmas  singulas,  san- 
5  daracae  iris  illyricae  cyperi  omnium  trium  drachmas 
binas.  tundes  cernes  et  teres  diligenter,  et  uteris  ali- 
quando  sicco  aliquando  admixto  melle. 

XXXVI.    Ad  ulcerationem  faucium. 

Uiceratio  faucium  si  cum  febre  acuta  in  aegritudine 

10  contigerit,    pessima    et    exitialis    ostenditur,    maxime    si 

t>.  m  grandis  |  et  scara   fuerit  nata.     est  iterum   alia   ulceratio 

praeter  febrem  acutam,  quae  inter  acra  oris  spatia  efficitur 

alba  vel  nigra  aut  certe   cinericio   colore   fuscata,    quam 

tefroden  vocant.    et  appellatur  a  Graecis   consuete   aptha, 

15  quam  nos  oris  coctionem  dicimus.      et    est    deterior    vel 

mortifera  in  infantibus  brevissimis  lactantibus  ob  teneri- 

*  tudinem    aetatis    illa    quae    fuerit   alba    in    similitudinem 


1  anthera  g  (afra  c,  athera  pc).  cf.  Gal.  XIII,  839  (ex 
Andromacho).  eandem  antheran  „quae  omnibus  nota  est" 
habent  Theod.  Prisc.  1,  15  p.  16  et  ex  Sorano  Galenus  XII, 
957.  4  omnium  specierum  sex  dragmas  (VI  dicit"  pro  dr 

ut  saepius  c)  singulas  gc:  an  .  3  . 1.  p.  5  irisiliricae  g,  ms 

(om.    ill.)    c,   yrisill'  p.  cy(i)peri   g(c):    quiperi    (qpi)  p. 

omnium  trium  drag  (df  c)  binas  gc:  an.  5  II.  p.  6  tundes. 
cernes.  et  teres  diligenter  et  uteris  g:  tundes  et  cernes  et 
uteris  c,  teres  et  cernes  et  uteris  p.  7  sicco:  £rjQ<p  Sor.  ap. 
Gal.         admixto  (d  in  ras.  gc)  g.  8  rubr.  mai.  (quasi  novi 

capituli)  in  g  De  ulceratione  faucium,  sine  rubr.  p,  Ad  ulcera 
faucium  36  c  (Ad  ulcerationem  f.  ind.  p,  om.  ind.  c).  10 

exic(t  jp)ialis  gp:  exiciabilis  c.  11  et  (&)  scara  gp  (et  supra  gc 
i.  coadunatio):  ex  scara  c  (cum  scara  Petr.  cf.  infra  p.  79,  4). 
nata  est.  Iterum  gp  (sine  interp.  c).  12  inter  acra:  inhacra 
g,  intra  |  c,  in  interiora  p.  14   tefrode    (tefrode    c)    gcp. 

consuete  a  grecis  cp.  apthes  g,  abthes  c,  aptes  p.  15  et 
est  g:  ut  est  c,  et  p.  16  brevissimis  gc:  parvulis  p.  teneri- 
tudinem  gc:  teneritatem  p. 


-     79     - 

granorum  minutorum  siliginis,  maxime  si  et  caput  linguae 
obtinuerit. 

in  curationibus  vero  si  grandis  fuerit  ut  supra  dixi- 
mus  faucium  ulceratio  cum  scara,  ut  etiam  cum  rubore 
sub  mento  in  gutturis  parte  ostendatur,  quam  antereona  5 
vocant,  et  si  fuerit  is  qui  curabitur  aetate  perfectus, 
flebotomiam  adhibere  oportet  ita  ut  secundam  detractionem 
facias,  quam  epaferesin  vocant.  et  si  ventrem  non  fecerit 
acriori  clystere  deducendus  erit,  in  infantibus  vero  balano 
uteris.  dehinc  ipsis  locis  patientibus  dia  chartu  medi-  10 
camentum  admixto  modico  melle  inlines.  et  sinendum  ut 
sibi  saniando  scarae  cadant,  ne  abstractione  violenti  emea- 
tus  emorroidis  sequatur. 

alia  confectio  oralis,  quam  Graeci  stomaticen  vocant, 
faciens   ad   putredines   et  scaras.     caninum  fimum   album  15 
colliges   et  siccabis.    fit   autem  hoc,   si  ossa  bubula  sola 
ante  diem  vel  biduum  canes  manducantes  custodias.    ipsum 


1  granorum  minutorum  c:  grandiarum  minutiarum  g,  gran- 
dium  (Petr.)  minutarum  p.  filiginis  (sic)  g.  post  siliginis 
add.  p:  quod  germatum  (sic  ante  corr.  gremiatum  pc)  dicimus. 
3  fuerit  —  diximus  om.  p.  4  ulceratio  ufchararet  etiam  c. 

r.  c.  c.  r.  sub  mentom  (sic)  gutturis  partes  ostendat  g,  c. 

r.  sub  mentum  (mtu)  in  gutturis  partes  ostendatur  c,  (ut  etiam) 
ruborem  sub  mento  in   g.  partes  ostendat  p.  5  quam  g: 

quas  cp.  6  is  g:  his  cp.  8  epaferesin  g,  apoforasim  c, 

epafarasin  p.  9  acriori  (sic)  gcp.        balanu  (sic)  g,  —  no  c: 

balneo  p.  dia  cartum  g,  — to  p,  dicatarum  c.  11  amixto 
g  (amixto  jp),  adm.  c.  in(l  #cc)linis  gp(c).  12  saniando  gp: 
sanando  c.  abtractione  violentie,  metus.     emamorroidg  (sic, 

et  supra  gc  ema  sanguis  df)  g,  abstractione  violentie  meatus 
hemoroide  c,  adtractione  violenti  humoris  metus  emojid'  p. 
13  sequantur  c.  .  14  quam  greci  om.  g  (greci  om.  p).  sto- 
maticen  (— ce  p)  gp,  stomatiche  c.  liaec  Musae  primi  fuit 
sec.  Gal.  XII,  955.  956.  16  colliges  c:  — gis  gp.  hoc 

gp:  hec  c.  bubula  c,  — le  g:  bubulina  p.  17  ante  — 

custodias  g  et  (ubi  carnes)  c:  ante  diem  comedet  ( — derit  pc) 
et  custoditus  fuerit  p. 


—     80     — 

vero  fimum  combures  et  exinde  mittes  dr  II,  croci  et 
costi  dr  singulas,  mellis  quod  suffecerit. 

levissimae  autem  ulcerationi  sufficit,  si  et  antheran 
cum  melle  inlinies.  sin  vero  aptha  fuerit  in  ore  id  est 
5  oris  coctio,  lac  asininum  singulariter  aut  certe  caprinum 
admixto  modico  passo  frequenter  dabis  coluendum,  et 
magis  si  nigra  fuerit  aptha.  sed  si  forte  nimis  sordida 
cum  putredine  apparuerit,  ervi  pollinibus  tenuissimis  ad- 
mixto  melle  deterges  ex  leptospathio  ferramento  licinio 
10  involuto,  et  postquam  deterseris,  vinum  tepefactum  coluen- 
dum  dabis,  in  quo  ante  fuerit  decocta  rosa  sicca  et  murta 
sicca  et  olivae  folia  viridia.  post  haec  medicamentum 
siccum  appones,  cuius  medicamenti  confectio  talis  est. 
facit  enim  ad  universas  apthas  nigras  et  albas  et  ad  uni- 
p.  m  versa  quae  |  in  ore  nascuntur.  accipit  autem  balaustii  et 
corticis  de  granata  sicca  dr  octonas,  gallarum  et  folii 
optimi  dr  quaternas,  aluminis  scissi  et  mastices  dr  sin- 
gulas.    quae  sunt  tundenda  tundes  et  quae  terenda  terun- 

1  vero  g:  ergo  (go   c,  g  p)  cp.  mittes  c:    — tis  gp. 

drag  (df  c) .  II.  gc:  3.  U.  P-  2  drag  (dr  c)  singulas  gc:  an 

3  •  I .  p.  sufficerit  g,  suffic  c.  3  ulcerationis  g.  anthera 
cp,    antera  g  (et  supra  gc  i.  sauina  brateus).     cf.  ad  p.  77 ,  8. 

4  inlinies  g:  illinire  c  et  (om.  si  et)  p.  sin  gc:  si  p. 
asthes  g,  anthes  c,  athes  p.  6  ammixto  g,  amixto  cp. 
7  asthes  g,  apthes  cp.  8  ervi:  herbi  gcp.  ammixto  gc. 
9  ex  lecto  spatio  ferraliniu.  involuto  g,  ex  lepto  spacio  fera- 

mento  liniciu  inv.  c,  ex  lecto  spato  ferramento  licinio  inv.  p. 
11  et  mirta  sicca  p,  &  murta  sicca  gc:  om.  gc.  12  viridis  g, 
— da  c  (oliva  florida  viridis  c).  14  asthes  g,  apthes  cp.  15 
Accipit  autem  g:   ^r  autem  c,  fy  p.  balaustium  (supra  g° 

C.  folia)  g,  balaustie  cp.        et  om.  cp.        16  cortice  de  granata 

sicca  g,  corticis  granati  sicci  c,  cortic  grana  p.  drag  (dr  c) 
octenas  gc:  an  3  .  VIII.  p.  gallarum :  supra  g°   faluinco^. 

17  drag  (dr  c)  quaternas  gc:  an  5.  IIII-  p.  masticis  g,  — c  cp. 
drag  (dr  c)  singulas  gc:  an  3.  I.  p.  18  quae  —  reservantur 

(q.  tundenda  sunt  tundis  .  .  .  teres  .  .  .  in  vino  .  .  .  reservatur 
etc.  sic  c)  gc:  tunde  et  tenuissime  cerne  et  in  vino  commixta 
usui  reservetur  p. 


-     81     — 

tur;    et  sic  tenuissime    creta   et   in  uno   commixta   usui 
reservantur. 

XXXVII.    Ad  synanchicos. 

Synanchica  igitur  passio  nomen  accepit  ab  eo  quod 
nimio  tumore  summitatis  gulae  vel  faucium  sive  locorum  5 
quibus  nutrimenta   transvorantur,  interius  atque  exterius, 
cum  difficultate  transvorandi  praefocationem  faciat  acutam 
et  iugiter  spirationem  patientibus  neget  —  nam  Graeci  con- 
tinuam  vel  iugem  syneci  appellant,  et  similiter  ut  laqueo 
strangulatos  interficiat  laborantes,   cuius  laquei  suspendia  10 
Graeci  anchonas  vocant,  unde  iterum  synanchica  passio  no- 
minatur.    et  sunt  differentiae  passionis  duae.    una  est  quae 
cum  ingenti  tumore  supra  dictorum  locorum  visibus  mani- 
festatur,  alia  vero  quae  sine  ullo  tumore  efficitur,  sensibus 
cognoscitur  tantum  cum  minime  et  difficulter  transvorare  is 
coeperint  aegrotantes.     ipsam   denique  veteres   passionem 
peiorem  atque  noxiam  adseverant,  siquidem  ad  pulmonem 
faciat  decursum    et  tertia    vel    quarta    die   praefocationis 
ingerat    necem.     contingit    autem  medio   aetatis    tempore 
corporibus  frequenti  catarro  temptatis,  item  ex  vinolentia  20 
vel  nivatis  potionibus  aut  si  quis  post  perfrictionem  con- 
ceptam  derepente  calidis  nimis  usus  fuerit  lavacris. 

3  De  sinancicis  g,  Ad  sinanticos  cam  37  c  (Ad  sinanchicos 
ind.  p),  De  disinteria  sic  p  (sinantica  ad  v.  4  p°  in  marg.). 
4  igitur  g:   autem  c,  om.  p.  5  nimium  tumores  g,  nimio 

tumore  c,  cum  n.  t.  p.  faucium  locorum.     sive  (sine  c) 

quibus  gc,  faucium  vel  locorum  quibus  p.  7  facit  (fac  q) 

gc,  faciat  p.         8  iugiter  sp.  cp:  iugiter  sive  continuam  sp.  g. 
9  sinecim  gp,   sinetis   c.  laqueos  transgulatos  g,   laqueos 

stranguilatos  c.         10  interficiat  c:  —  cit  gp.         11  anconas  gc, 
anthonas  p.         iterum  gc:  om.  p.  sinancica  gp,  —  thica  c. 

14  s.  tantum  cognoscitur  cp.  18  faciat  g:  fac  cp.  III. 

vel.  IIII.  cp.  19  inferat   c.  20  catarru  g,  cataro  c. 

temtatis  g  (tentatis  c).  violentia  gcp.  21  perfrictionem 

(i.  dol.  supra  gc)  g:  perfricationem  p,  frigiconem   c.  22 

derepenti  gpc,  — te  gcc  (— ta  ante  corr.  p).  calido  .  .  .  ia- 

vacro  c  (lavacra  p). 

Cassius  Felix,  cd.  Y.  Rose.  G 


—     82     — 

curationis  autem  tempore  oportet  in  principio,  si 
una  pars  faucium  tumuerit,  ex  ipsa  parte,  quod  Graeci 
catixin  vocant,  in  brachio  flebotomare  et  sufficientem 
sanguinem  detrahere.  sin  vero  in  utrasque  partes  faucium 
s  uberior  se  tumor  infuderit  cum  rubore  igni  sacro  simu- 
lante,  quod  Graeci  erysipelatodes  vocant,  in  ambobus 
brachiis  venas  incides,  si  nimis  plenae  apparuerint,  quo 
p.  190  possit  proximis  |  locis  sanguinis  detractione  facta  relaxatio 
tumentibus  ministrari  partibus.    sin  vero  senilis  aetas  aut 

io  infantilis  aetas,  quod  equidem  rarius  in  ipsa  infantili 
aetate  contingit,  flebotomi  usum  prohibuerit,  a  tergo  inter 
scapulas  circa  spondyli  locum  cucurbitam  conglutinabis  et 
addita  scarifatione  competentem  sanguinem  detrahes.  et 
si  ventrem  non    fecerit,   acriori   clystere  deducendus  erit. 

io  dabis  etiam  et  mulsam  gargarizandam  ex  decoctione  puleii 
confectam  vel  illud  quod  dia  pityrou  vocant  id  est  ex 
cantabro,  cuius  confectionem  superius  ad  tumores  faucium 
scripsimus. 

diachrisma,    hoc    est    inlinimentum,    quod    appellant 

20  dia  ton  chelidonon,  id  est  ex  hirundinibus,  faciens  ad 
synanchen  et  ad  universos  tumores  faucium,  et  sordida 
ulcera   in   ore   bene   depurgat.     recipit  autem  hirundinum 


2  quod  p:  quam  gc.  3  cat  ixin  (xatf'  l^iv  vel  xuz'  2£m> 
Gal.  XI,  92):  atexin  gp,  antearin  e  (cubiti  venam  Aetius  8, 
47).        4  Sin  g:  si  cp.  4  faucium  partes  (utraque  f.  parte 

j))  cp.  5  igni  acro  g,  ignis  aqua  c,  igne  (sic)  sacrum  p. 
6  herisipelatodes  g ,  erisipi(pa  c)latodes  cp.  8  possint  gc 

( — sit  p).        9  t.  partibus  ministrari  cp.         Sin  gc:  Si  j>.         1 
etas  {alterum,  ut  mox  etate)  om.  p  (non  gc).  equidem  g: 

quidem  cp.  12  spondilocum  ante  corr.  g  (spondili  1.  gcc, 

spondiliorum  loca  p).  13  scarificatione  cp.  15  gargari- 

(garari  #)zandum  (sic)  gc,  ad  gargarizandum  p.  16  diapitiron 
gc  (diapeidio  ante  corr.  p,  diapitiricd  pc).  19  Diaclisma  g, 

Diadisma  c,  Diaclima  p.  hoc  est  inl.  (illimentum  p)  om.  c. 
20  diaton(to  p)  cae(ce —  cp)lidonon  gcp.  cf.  Gal.  XII,  359 
et  Asclepiad.  ap.  Gal.  XII,  942.  21  sy(i  #)nances  gp  (as- 

mances  c).         faucium  tumores  cp.  22  ty  (om.  autem)  cp. 


-     83     - 

agrestium  exustarum  2.  I,  croci  dr  II,  spicae  indicae  et 
murrae  dr  singulas,  mellis  despumati  partes  duas,  passi 
cretici  partem  unam.  oportet  autem  pullos  hirundinum 
parvo  sale  aspergere  et  in  olla  fictili  crudos  mittere  et 
sic  opertos  exurere.  5 

etiam  et  penicillos  calida  aqua  expressos  ori  patientis 
et  naribus  alterna  mutatione  oportet  iugiter  applicare, 
cum  admonitione  ut  ad  semet  ipsum  aegrotus  spiritum 
vaporis  rapiat,  quo  possint  interiora  membra  a  Graecis 
moria  appellata  relaxationis  medelam  percipere.  et  sub  10 
mento  gutturis  partes,  quas  Graeci  antereona  vocant, 
tribus  seminibus  in  aqua  mulsa  concoctis  cataplasmabis, 
id  est  ex  faeni  graeci  polline  et  tritici  et  lini  semine. 
dehinc  et  cerotarium  confectum  visceribus  vel  ventri  ap- 
pctaes.  recipit  autem  ceram  et  butyrum  et  adipem  tauri-  15 
num,  vel  porcinum  si  taurinum  non  inveneris,  omnium 
trium  paria  pondera,  et  galbani  quod  suffecerit.  conficies 
et  uteris. 

XXXVIII.    Ad  tetanicos. 

Tetanica    passio    tres    distantias  cum  vocabulis    suis  20 
habere  manifestatur.     ex   quibus  una  dicitur  tetanos,  alia 
emprosthotonos,  tertia  vero  opisthotonos.     et  est  tetanos, 
quam  primam  diximus,   secundum  cervicem  rectam  atqne 

1  1  </,  df  c,  3  p.  croci  drag  g:  cc  dr  (3  p)  cp.  2 

mirrae  (i.  e.  mirrae  g  =  cp,  vel  murrae  gc).  drag  (dr  c) 

singulas  gc  an  3  •  I.  p>  duas  .  .  .  unam  gc:  II  .  .  .  I  p.  3 
autem  c:  om.  gp.  4  in  olla  fictili  (fitili  p)  gp:  olla  fictilia 

(om.  in)  c.  8  ammoni(amoni —  cp)tione  g.  eger  cp.  11 
mento  gp:  mentum  c.  anthereona  |>,  inteona  c.  13  ex 

gp:  om.  c.         foeni  g  (fenu  c,  fen  p).  seminis  gcp.    cf.  p. 

74,  6.  15  1$  cp.  cere  .  .  .  butiri  c  (sed  mox  idem  adipem). 
16  omnium  (onii  c)  cp:   omnia  (oma)  g.  17  galbani  quod 

cp:  quod  galbani  g.  sufficit  g  (— c  cp).^       conficis  (— c  p) 

gcp.  20  vocabulis  suis  g:  suis  vocabulis  cp.  21  mani- 

festatur:  manifestum  est  gcp  (cf.  p.  ad  39).  22  emprosto- 

tonos  .  .  .  opistotonos  gcp  (item  infra). 

6* 


-     84     — 

p-  191  inflexibilem  nervorum  et  musculorum  tensio  cum  ingenti  | 
dolore.  emprosthotonos  autem  in  anteriore  parte  muscu- 
lorum  cervicis  et  nervorum  efficitur  contractio,  ut  etiam 
mentum    fixum    pectori    videatur,     cum    ingenti    dolore. 

5  opisthotonos  autem  ad  posteriorem  partem  musculorum  et 
nervorum  cervicis,  quos  tenontas  vocant,  efficitur  con- 
tractio  cum  vehementi  dolore.  contingit  frequenter  ex 
antecedenti  nimia  perfrictione ,  quotiens  plus  frigoris  quam 
possit"  natura  corporis  ferre,    sustinuerint   laborantes,    et 

io  dorsalis  medulla  perfrixerit,  quam  Graeci  noticon  myelon 
vocant.  nam  Hippocrates  in  aforismis  sic  ait,  omne  fri- 
gidum  dorsali  medullae  et  nervis  esse  hostile  sive  ini- 
micum,  quod  autem  calidum  amicum. 

in  curationibus  vero  oportet  omnes  in  brachio  flebo- 

15  tomare  ob  nimietatem  doloris  vel  relaxationis  faciendae 
causa,  maxime  si  et  plethoricum  corpus  habuerint  aegro- 
tantes,  quod  nos  latino  sermone  abundabile  dicimus  sive 
multitudine  suci  plenum.  post  haec  chalastico  lysiponio 
uteris.    et  conficitur  sic.    resinae  terebintinae,  ysopi  attici 

20  suci,  cerae  albae,  omnium  trium  uncias  quaternas,  gal- 
bani  et  opopanacis  uncias  singulas,  olei  veteris  Z  III. 
diligenter  conficies.     si  forte   durior  fuerit,   cyprino   oleo 

2    emprostotonos   —    (7)   dolore   om.  c.  in   anteriore 

( — ri  p)  parte  gp.  6  tenontas   (cf.  Simon  Jan.  s.  v.):  te- 

tanos  gcp.  7  Contigit  g.         8  perfricatione  p.        quam  c: 

quod    g,    quam    quod  p.  9    possit    c:    potest   g,    pt   p. 

sutysb^stinuerint  cp.  10  nauticon  mielon  g,  noti  c5melon  c, 
ii  gmyelo  p  (sed  supra  noticon  pc).  11  ypocrates  gp  (iposcus 
c).    vid.  Hipp.  III,  741  Lips.  aforismis  gc  (aphoris  p). 

ait  .  .  .  esse  .  .  .  inimicum  testatur  c.  13  quod  —  amicum 

om.  c.  16  causam  (sic)  g.  plectoricum  gcp.  17  abun- 
dabile:  habile  gp  (Petr.),  decabile  c.  18  calastico  lisiponio 
g,  c.  hysopomo  c,  calasticl'is  opoi°  p.  20  caere  g,  cere  c, 

cc  p.  omnium  —  (uncias  g,  \  c)  quaternas  gc:  an.   5  (t 

pc)  IIII.  p.  21  opopanacis.  -r-  unc  (sic)  singulas  g  (\  s.  c). 
•z  (sic)  III  g,  \  tres.  c.  22  conficis  .  .  .  resolves  .  .  .  moves 

gcp.        ciprino  cp,  caprino  g. 


—     85    — 

molli  pruna   resolves  et  movebis  donec  coaguletur.    tunc 
manu    calefacta   perungues,    et    post   perunctionem    molli 
lana   tutabis   loca    et    fasciabis.     sed  oportet   primo    loca 
dolentia  simul  cum  spina  sacculo  calido  vaporare  ex  can- 
tabro    vel    tritici    farina   confecto    et    sudorem    excitatum  5 
tenui  et  calefacto   linteolo   detergere,  et  sic   supra  dicto 
medicamento    perunguere.     dandum    etiam    in   potione   et 
castoreum    rutae    foliis    admixtum   aut    opopanacis    obolis 
duobus   id    est   scripulo   uno,   vel    ceteris    potionibus    ex 
castoreo  confectis  diurnis  diebus  uti  oportet.    declinationis  10 
tempore    etiam  et  cerotarium  ex  diaquilon  confectum  ap- 
pones.    et  conficitur  sic.     cerae,  adipis  porcini  sine  sale, 
diaquilon  medicamenti,    omnium  trium  paria   pondera  in 
uno   consolves  lento  vapore,   et  ab  igne  |  tolles  et  move-  j».  102 
bis  donec  coaguletur.    dehinc  rades  et  uteris.  ||  15 

XXXVIIII.    Ad  emoptyicos.  O-tfJJ 

Emoptyicos  Latini  sanguinem  spuentes  appellant.  quos 
autem  in  passione  constitutos,  si  forte  ex  respiratorio 
interaneorum  membro,  quod  Graeci  anapneusticon  morion 
vocant,    sanguinis    fuerit   fluor,    sequitur    tussicula   vehe-  20 

1  pmna  g  (ad  prunas  Petr.):  prima  cp.         coagoletur  gcp. 
3  tutabis  gc:  tubabis  p.  5  sudore  excitato  c.  6  calido 

(marg.  1  a  calefco)^.        detergere  gp:  exsticare  (i.  e.  exsiccare)  c. 

8  o(a  cp)popanacis :  sic  gcp.      obolos  duos  g,  obol'  II  c,  obuli  duo  p. 

9  id  est  g:  vel  c,  et  p.  scfp  g,  scrip  c,  9  p.  uno  (sic): 
unum  g,  I  cp.  eeteris  potionibus  .  .  .  confectis  p:  ceteras 
potiones  .  .  .  confectas  gc.  10  diurnis  gc:  diuturnis  p  (Petr.). 
11  et  om.  cp.  diaquilon  g:  diachilon  c,  diaclilon  p  (item 
infra).  12  caere  g,  cete  c,  ce  p.  adipidis  (sic)  g.  13 
omnium  trium  om.  p.  14  uno  (sic)  gcp.  moves  gcp. 
15  coagoletur  gcp.  rades :  trades  c.  15  seq.  Ad  asmaticos 
in  g.  16  Cap  III  ad  emoptoicos  g,  Ad  emoptoicos  no  (i.  e. 
nota)  39  c,  Ad  eos  qui  spuunt  sanguinem  p  (ad  emotoycos 
ind.  p).  17  Emoptoicos  gc,  Emotoicosjp.  quos  autem  gc: 
hac  verop  (qui  mox  constitutis  pro  — tos  gc).  19  intraneorum 
membrani  c,  interiorum  membrorum  p.  quod  (q?)  c:  que  g(p). 
20  sequitur:  Sq^  g. 


mens,  aliquando  parva,  cum  sanguinis  supernae  educa- 
tionis  reiactatione,  quam  Graeci  ematos  anagogen  vocant. 
sin  vero  ex  faucibus  et  uva  contigerit,  praeter  tussiculam 
sicut  ex  ore  cum  excreatione  despuitur.    et  secundum  co- 

5  lorem  vel  substantiam  supra  dictus  sanguis  ostenditur 
locis  ex  quibus  feratur.  quod  si  fuerit  nigellus  cum  me- 
diocri  quantitate,  ex  minutis  venis  significatur.  si  vero 
flavus  fuerit  et  cum  ingenti  impetu  et  abundans  fuerit, 
exclusus  ex  arteriis  venis  esse   manifestatur.     si  vero  ni- 

10  gellus  fuerit  et  veluti  glebosus,  quem  Graeci  thrombu- 
menon  vocant,  cum  modico  dolore,  de  thoracis  parte  ferri 
ostenditur.  si  autem  sine  ullo  dolore  cum  ingenti  tussi- 
cula  et  anhelitu  rubens  et  tenuis  scatens  et  spumosus 
sanguis  fuerit  emissus,  manifestissime   de  pulmone    ferri 

15  cognoscitur.    aliquibus  vero,  si  forte  aetate  iuvenes  fuerint 

patientes,  etiam  malarum  modicus  rubor  in  vultu  osten- 

ditur.    et  sicut  Galenus  in  diagnostice  ait,   ex  stomacho 

p.  m  vero  et  ventre  si  fuerit,  evomitur,  si  ex  renibus  |  et  ve- 

sica,  mingitur,   si  ex   intestinis,  egeritur.     et  sunt   diffe- 

20  rentiae  fluoris  sanguinis  numero  quattuor  quibus  fieri 
solet.  aliquando  secundum  disruptionem  venarum  efficitur, 
aliquando   secundum  esudationem    ipsarum   venarum,    ali- 


1    superng    ducationis   g,    superne    ductionis    c,    superne 
eductionis  p.  2  ematos  g:  amathos  c,  cinatos  p.         3  Sin 

gc:  Sip.  4  despuitur  g :  dispuitur  p,  disponitur  c.  6  locis 
ex  quibus  g:  locus  quibus  c,  ex  quibus  locis  p.  quod  si  — 
(9)  manifestatur  gp:  om.  c.  9  venis  om.  p  (ubi  fuerit.     ex 

arteriis  esse  manifestum  est).  10  globosus  male  p.  tom- 
bumenon  (sic)  g:  tronitenon  c,  trubumeu  p.  11  parte  g: 

partes  c,  partibus  p.  16  malarum  cp:  melarum  g  (sed  e  in 
ras.  scr.  gc).  17  gallienus  g,  galienus  cp  (in  diagnostice  h.  e. 
in  libris  ksql  tmv  nsnov&ozcov  totkqv  VIII,  264.  cf.  261 
Hps.).  18  et  cp:  ex  g.  si  fuerit  c:  om.  g  (in  p  sic:    Si 

ex  st.  et  ventre  fuerit).  vesica  est  (e)  m.  c.  20  quatuor  c, 
IIII.  gp.  negat  esse  Galenus  VII,  234.  cf.  79.  X,  311.  21 
al.  enim  add.  p.  diruptionem  c.  22  efludatione  g:  resu- 
dationem  c,  desudationem  p. 


—     87     — 

quando  secundum  osculationem,  quam  Gracci  anastomosiu 
vocant,  siquidem  perforatione  facta  veluti  ex  orificio  san- 
guinem  einittant,  aliquando  secundum  putredinem.  et 
contingit  frequentius  ex  percussu  aut  nimia  exclamatione 
aut  ingentis  altitudinis  casu  aut  ulceratione  facta  aut  5 
colligatione  gutturis  violenter  ingesta  aut  nimia  plenitudine 
sanguinis. 

curationis  vero  tempore  si  ex  pJenitudine  sanguinis 
vena  fuerit  rupta,  et  ipse  qui  patitur  naturam  sive  tem- 
perantiam  corporis,  quam  Graeci  crasin  appellant,  calidam  10 
habuerit,  quam  Galenus  libris  peri  craseon  appellatis,  in 
quibus  de  temperantia  corporis  scribit,  hoc  modo  intellegi 
docuit.  ait  enim  ex  Hippocratis  sententia  corpora  quae 
vastiores  venas  habuerint  calidioris  esse  naturae  et  quae 
angustiores  frigidioris.  ergo  calidum  corpus  si  signis  15 
supra  memoratis  aegrotus  ostenderit,  in  brachio  fleboto- 
mandus  erit.  sic  enim  poterit  vena  extrinsecus  relevata 
adhibitis  potionibus  colleticis  intrinsecus  conglutinari. 
apponendum  etiam  et  dia  iteon  emplastrum  aut  finicine 
Galeni  quam  dia  chalciteos  dicit,  aut  certe  illa  quae  a  w 
Graecis  ebarbaros  appellatur  in  duabus  alutis  inducta,  una 
in  pectore  et  lateribus  et  altera  a  tergo  inter  scapulas, 
quod  metafrenon  dicunt.  dehinc  refectionem  dabis  panem 
posca  frigida  infusum.     aut  oryzam  elixatam  cum  modico 

1  osculationem  g:  obsculationem  p,  ulcerationem  c.        ana- 
stomaain  gcp.  3  et  contingit  etc.    cf.  Gal.   VII,  232.        4 

percussu  gc:  — sura  p.  11  gallienus  g,  galienus  cp  (item 

mox  v.  20).  13  ait  sc.  t  I,  605  Lips.  ypocratis  gcp. 

14  calidiores  e.  naturas  g  (calidioris  e.  nature  p).  15  si  ^rr 

hic  om.  cp  (Ergo  si  calidum  etc.  p,  Ergo  calidum  ...  egrotum 
si  se  ost.  c).  17  relevata  ego  (cf.  Gal.  X,  314.  316.  328): 

repleta  gcp.  18   collecticiis  g,  — tivis  c,  —  tfslls  (sic)  pG 

(i.  e.  xo/U^rtxcas).     cf.  infra.  19  diaitheon  g  (diatheon  c, 

diachiteon  p).  finiceng(e)  9(p),  fenicene  c  (rjv  cpoLvwivriv 

6votici£co  Gal.  XIII,  375.    cf.  X,  405).  20  dia  calcitheos 

g  (— teos  p,  diachiteos  c).        21  ebarbaros  g,  ebarbores  c,  z  (et) 
barbaros  p    (rj    pdQpccgog  v.   Gal.    XIII,    551    sqq.).  23 

quam  g(cp).        24  orizem  lixatam  (sic)  g. 


—     88     - 

aceto  dabis  frigidam.  hieme  vero  tepidam  cum  vino 
styptico  dabis,  et  cetera  quae  similiter  constringere  vel 
conglutinare  possint. 

etiam  et  potiones  aptissimas  dabis  quae  valeant  venas 

s  conglutinare,  ut  est  polygoni  herbae  radicis:  decoques  in 

aqua  usque  ad  tertiam  partem  et  addes  cummi  diligenter 

tritum   sufficienti    modo,    et   potui    dabis   hieme    tepidum 

aestate  frigidum.    aliud.    pumicem  leviorem  aut  run  syria- 

j*  174  cum  in  vino  |  austero  decoques  in  cacabo  novo  et  exinde 

io  ieiunis    potionem    unam    et    alteram    ad    vesperam    dabis, 

similiter  aestate  frigidam  hieme  tepidam.    aliud.    gesaster 

et  amylum  cum  posca  propinantur.    aliud.    ptisana  cum 

adipe    caprino    recente.     <aliud>    symfyti    herbae    radicis 

siccae    partes  duas,   gesasteros  et  amyli  partes  singulas: 

15  dabis  coclearium  unum  cum  aqua  frigida,  hieme  tepida. 

aliud  picis  siccae  partes  duas,    specularis    assati   partem 

unam  teres  et  exinde  ieiuno  dabis  coclearium  unum  sive 

hieme  sive  aestate  cum  posca  frigida.    aliud.     diasfongon 

ad  narium  sanguinis  fluxum    similiter  scriptum    superius 


1  vino  stiptico  cp:   stiptico  <Vino  add.  corr.  inter  lin.y  g. 
3   possunt  ante  corr.  g.  5  ut  est  (e)  gc,  ut  sunt   (s)  p. 

cf.  Petr.  p.  226 ,  22.  poligonis  (supra  gc  id  corrigiolae) 

herbae  radices  g  (poligomi  her  radix  c,  poligoie  herbe  radicis  p). 
eandem  potionem  habet  Ps.  Gal.  XIV,  365  (eupor.).  6  cummi: 
cuminum  #,  ciminum  p,  — ni  c.  7  sufficientem  modum  c. 

8  pomicem  g.  ros  sy(i)riacum  gcp.  11  frigidum  .  .  .  tepi- 
dum   gcp.  Gesastere  g  (supra  uuormo   gc),   gesastera  cp, 

— tereapc.  12  amilum:  supra  similago  gc.  propinantur 

c:   — natur   gp.  13.   aliud:    et  gcp.    cf.  mox.  simfiti 

( — fisti  c)  gep,  simphiti  pc.  radices  ante  corr.  g.    haec  ita 

distinxit  p:  Ptisana  c.  ad.  c.  et  simphiti  h.  rad\  contrita 
comedenda  datur.  Al\  simphiti  herbe  rad'  sicce  partes  II  etc. 
cf.  Petr.  p.  226.  14  gesasteros  gcp,  —  astereos  pc  (ut  supra). 
15  cum  —  (17)  cocl.  unum   om.  c.  16  specular  assati  gp 

(et  supra  gc  spat).  de  lapide  speculari  cf.  Gal.  XIII,  663. 
18  diafrigon  g,  dia  sfongon  c,  diafr5g5  p.  19  similiter  post 
superius  cp. 


-     89     — 

dabis.  aliud.  cummi  in  ore  retentum  et  cum  paulatim 
defluxerit  transvoratum  sanguinem  abstinet.  aliud.  bulbi 
aut  cocleae  elixae  cum  modico  aceto  comestae  mirifice 
operantur.  habent  enim  colleticam  virtutem  id  est  gluti- 
natoriam.  5 

aliiid.  emoptyicis  trociscos  [dabis]  dielectru  id  est 
ex  sucino  cum  decoctione  myrtae  aut  rosae  siccae  aut 
plantaginis  suco  admixta  posca  potui  dabis.  sin  vero  cum 
ingenti  tussicula  fuerit  sanguinis  emissio,  vespertino  tem- 
pore  trociscum  trigonum  cum  posca  dabis,  et  sanabis.       10 

trociscus  dia  symphytu  faciens  ad  sanguinis  supernae 
educationis  reiactationem,  quam  Graeci  ematos  anagogen 
vocant.  recipit  autem  gesasteros,  balaustii,  cummi,  hypo- 
quistidis  suci  dr  quaternas,  turis  masculi  dr  octo,  lem- 
nias  sfragitidos  et  symphyti  herbae  radicis  siccae  dr  duo-  15 
denas.  plantaginis  suco  colligitur,  et  trocisci  informantur 
drachmarum  singularum.  ex  quibus  unum  dabis  cum 
decoctione  rosae  ac  myrtae  siccae  aut  plantaginis  suco 
cum  posca.  |  p.  m 

1  cuminum  g,  cominum  c,  ciminum  p.  retentum  cp: 

recens  g.  2  abstinet  gc:  retinet  p.  bulbos  (bullos  g, 

bulbos  cp,  sed  b  ex  corr.  p)  .  .  .  cocleas  elixas  .  .  .  comestas  gcp 
(sed  ita  p  ut  pro  operantur  scripserit  fnties).  4  operantur  — 
(7)  mirtae  om.  c.  collecticam  gp  (— tica  pc).  6  Emo- 

ptoicis  gp.  dabis  g:  om.  p  (cf  v.  8  et  17).  dialectrum  g, 
dialectos  p.         id  est  om.  gp.  7  mirtae  g,  mre  (mirre)  p. 

8  sucu  c.  10  trigonum  (trigonium  c):  cf.  Gdl.  XIII,  93. 

11   diasimphitum  g  (diasinfitus  c,  simphitus  p).  superne 

educationis  g:    superne  eductionis   cp.  12  cinatos  c  (ut 

supra).  13  ^  (om.  autem)  cp.  Gesasteros  gc  (gesastereos  p). 
balaustinum  g  (balaustice  c,  — tii  p).  cuminum  g,  cimini  cp. 
hypoquistidis  g,  ipoquistidis  c,  ypoquistidos  p.  14  suci  cp: 
eucum  g.  dr.  (\  c)  quaternas  gc:  an.  5-1111.^.  dr.  occto 
(sic)  g,  df.  VIII  c,  3  VIII  p.  lemnias  g  (leminas  c,  lem- 

pnias  p).  15  frangitidos  g,  fragiditos  c,  fragiMos  pc.  sim- 
phiti  gp,  simfici  c.  an.  3-  XII  p.  16  cum  (pl.  suco)  add.  p 
(non  gc).  17  dragmarum  gp,  dr  c.  18  myrrtae  (sic)  g:  mirre 
c,  mirte  (mte)  p.        suco  cp,  sucum  g. 


—    90     - 

aliud.  anagargarisma  ischemon  appellatum  id  est  re- 
tinens  sanguinem,  si  forte  de  faucibus  aut  uva  contigerit. 
rosam  siccam,  senticem  viridem,  myrtam  nigellam  siccam, 
gallas  omfacitidas  leviter  quassatas,  simul  omnia  decoques 
5  in  posca  et  dabis  gargarizandum ,  aestate  frigidum  hiberno 
tepidum.  || 

(p-  170)  XL.    Ad  pthisicos. 

Est  autem  pthisica  passio  ulceratio  pulmonis  et 
thoracis  cum  defluxione  corporis.    sed  illam  veteres  peio- 

io  rem  atque  insanabilem  dicunt  quae  fuerit  pulmonis  et 
secundum  aetatem  iuvenibus  magis  quam  senibus  creatam, 
siquidem  iuvenilis  aetas  sui  fervorem  erigens  in  tumorem 
putrefaciat  et  sordidet  ulcera  supra  dicta.  efficitur  ex 
antecedenti    sanguinis    reiactatione,    quam    Graeci    ematos 

15  anagogen  dicunt,  aut  per  longam  tussiculam  reumatizato 
pulmone  aut  thorace,  aut  interna  collectione  quam  empyema 
dicunt,  cum  forte  sursum  eruperit  et  minime  per  inferiores 
partes  fuerit  desiccata.  sequitur  autem  laborantes  totius 
corporis  defluxio  vel  cum  nimia  macie  virium  consumptio, 

20  febricula  tenuis  aliquando  iugis  aliquando  intercapedinata, 

quam   Graeci  dialiponta  vocant,    tnssicula    etiam   et    fleg- 

matis   reiactatio.     dehinc   peiorante    passione    putidum    et 

p  m  puru|lentum  supra  dictum  flegma  excluditur.    capilli  etiam 

1  schemon  gc,  chesmon  p.  3  senticen  viridis  g,  sitice 

viride  c,   sitice  viridis  p.  myrta  (mirata  c,  mra  p)  nigella 

sicca  gc  (— am  p).  5  hiberno  g  (sed  hyeme  p,  yeme  c,  ut 

supra  semper  in  Jwc  cap.).  7  Ad  ptisicos.     II.  cap.  g,  Ad 

ptisicos  40  c  (sine  rubr.  p,  sed  ind.  p  Ad  ptisicos).  8  pti- 

sica  gcp.  9  veteres:  veterem  gcp  (pro  veteres  fort.  quod 

iterum  sequitur).  10  ins.  dicunt:  ins.  veteres  dicunt  gcp. 

11  creatam  g:  creata  c,  nata  p.  14  amatos  c.  15  ana- 

goges  gp ,  — ge  c.         reumatidiato  gc,  reumatizante  p.         16 
empiema  gc,   empuma  p.  17  sursum  c:  rursum  g,  om.  p. 

18  SQ;  g  (ut  supra).  19  cu  nimia  matie  c:  nimia  macies 

(om.  cum)  gp.        20  intercapedinata  g ,  jnter  capinata  c,  inter- 
polata  p.        22  putidum  gc:  putridum  p. 


-     91     — 

capitis  defluunt  et  si  in  pulmone  fuerit  ulceratio  malarum 
rubor  in  vultu  ostenditur,  et  digitorum  capita  robusta 
efficiuntur  cum  obuncatione  unguium,  quam  Graeci  gry- 
posin  vocant. 

in  curationibus  vero  oportet  in  principio  adhibere  5 
quae  valeant  sordida  ulcera  depurgare  et  ipsorum  locorum 
patientium  tumorem  mitigare.  hoc  est  faenum  graecum 
coques  eodem  modo  quo  superius  ad  tussiculam  aridam 
conscripsimus;  et  cum  modico  melle  despumato  dabis  ieiunis 
et  ad  vesperam.  sed  si  plus  eundem  sucum  operari  volueris,  10 
in  secunda  aqua  addes  irin  illyricam  et  ysopi  cymam 
sufficiente  modo;  et  admixto  modico  melle  similiter  dabis. 
aliqui  vero  pro  melle  caricas  pingues  supra  dictis  speciebus 
adiungunt  et  in  uno  coquunt. 

alia  potio  diorobu  appellata  id  est  de  ervo.  et  con-  is 
ficitur  sic.  ervum  rubrum  pridie  aqua  infundes,  alia  vero 
die  testa  ignita  torrefacies  moderate  ut  non  ardeat;  et 
diligenter  siccabis  et  moles  manuali  mola;  nam  Graeci 
chiromylon  vocant;  et  ipsum  pollinem  tenui  cribello 
traicies;  et  ex  ipso  pulvere  dabis  coclearium  unum  cum  20 
mulsa  calida  ieiunis  et  ad  vesperam.  aliquando  vero  in 
tribus  partibus  pollinis  adduntur  ysopi  et  iris  illyricae 
partes  singulae;  et  similiter  ut  supra  datur. 

1  melarum  g  (ut  supra).        3  obuncatione  gcp,  obunctione 
ante  corr.  g,  mitacione  c  griposim  ( — si  p)  gp,   possunt 

(sic)  c.        6  valeant  cp,  valent  g.  7  hoc  est  (sic)  gc,  i.  (id 

est)  p.  foenum  g  (fen  p,  fenu  c).  11  irisi  liricam  g, 

infilFica  p,  lnfilharicam  c  (id  est  irisilliricam  gcp).  i(y  #)sopi 
comam  gcp.  12  sufficiente  modo  g,  sufficientem  modum  cp. 
15  diorobum  g,  diarobo  c,  diorubu  p.  i.  de  erbo  c:  id  est 

herbum  g  (supra  gc  genus  leguminis),  i.  h^bfi  p.  16  herbum 
g,  hef  cp.  rubrum:   cf.   Gdl.   XIII,  846   oQOpav  hiqqcov. 

infundis  gc  (— des  p).  17  torrefacis  gcp.  18  Nam  g: 

quod  (qi)  c,  quam  p.  19  chy(i  cp)romilon  gcp.  tenui  cri- 
bellata  (cribello  c)  trahicis  (traicis  c)  gc :  subtiliter  cribas  (sic)  p. 
20  cocl'r.  I.  c,  cocl'ar.  I.  p.  22  additur  .  .  .  partes  singulas 

(— le  c)  gc  (adduntur  .  .  .  p  singule  p).  ysopi.  et  illirice  g, 
lpi  1  lllince  c  (ysopi  et  yrisill'  p).  23  datur  gc:  dantur  p. 


—     92     — 

aliud  diorobu  electuarium.  murrae  croci  dr  singulas, 
amygdali  amari  -~  I,  ervi  rubri  pollinis  4fc  V,  mellis 
despumati  quod  suffecerit. 

aliud  pthisicis  et  maxime  de  thorace.  butyri  recentis 
5  partes  duas,  mellis  despumati  partem  unam  in  uno  com- 
miscebis  et  exinde  dabis  coclearium  unum  ieiunis. 

aliud  pthisicis  conveniens.  lac  asininum  seu  capri- 
num  vel  ovillum  tepefactum  cum  modico  melle  ieiunis 
potui  dabis.  et  cum  simila  liquidius  coctum  in  pulmento 
10  dabis.  aut  ptisanae  cum  capitibus  porrorum  vel  butyro 
concoctum  similiter  dabis.  aliquando  admiscebis  et  mo- 
dicum  mellis  et  sic  dabis. 

aliud.     agnina    vel    haedina    capita,   vel   pedes    quos 

appellant  cephalopodas  et  ipsa  corda  concocta  et  comesta 

i5  mirifice  operantur.    vires  enim  depositas  plurimum  erigunt. 

aliud  ad  tussiculam  medicamentum  quod  appellant 
dia  prassiu,  id  est  ex  marrubio,  pthisicis  conveniens.  et 
conficitur  sic.  marrubii  herbae  viridis  et  ysopi  et  puleii 
sicci,  omnium  trium  ~  binas,  iris  illyricae  ~  I,  stro- 
p>  172  bilos  virides  II,  aquae  sextarios  sex,  |  mellis  sextarium  I, 
passi   dimidium  sextarium,   caricas  pingues  numero  quin- 

1  dio(a  c)robum  gcp.        Mirrae  g,  mire  c,  mre  p.        croci 
g,  cere  (sic)  c,  cc  p.  dfg  (dicitf  c)  singulas  gc:  an.  3-  I.  i>. 

2  amigdale  amare  dr.  I  c,   amigdal.  ama.  -j-  I.  p.  Erbi  g, 

hef  c,  herbi  p.        *4-  V  g:  dr.  V  c,  3  V  p.        4  tpisicis  ante 
corr.  g.  5  comiscis  gcp.  6  cocl'r.  I.  cp.  7  ptisicis 

gpfcj,  ut  semper.  8  ieiunos  (— nu  c)  potabis  gc,  dabis  (om. 

iei.)  p.  9  cucoctum   (*'.  e.  concoctum)  c,   coctum  gp.        10 

ptisana  (sic)  gc,  — na  p.        cum  capita  (sic)  g.        butirum  gcp. 
11  admisces  gcp.  13  vel  pedes  (sic)  gcp  (sc.  pedes  eorum 

quos  . . .).        14  Cse(Ce  cp)phalopodas  (— de  p)  gcp.        cdmesta  g. 
15  depositus  g  ( — tos  g°).  17  diaprassium  g  (diaprassum  p, 

diopiassium  c).  marubio  cp  (item  v.  18).  18  pulegii  gc 

(pule  p).  19  0.  tr.  -±  (\  c)  binas  gc:  an.  -j  II.  p.        yris 

illirice  g,  yreos  illirice  c,  lrifill'  p°.       exstrobilos  g,  scopillos  c, 

<^ex  pineos  add.  corr.  marg.y  stobil^os    (b   et   suprascr.   i   ex 
corr.)  p.  20  sex  g:  VI  cp.  20  et  21  sextaf  g  (om.  cp). 

21  XV  cp  (num  om.  p). 


—     93     — 

decim,  omnia  praeter  irin  illyricam  ante  biduum  infundes 
in  aqua  et  tertia  die  coques  usque  ad  tertiam  partem  et 
post  haec  ab  igne  tolles.  herbas  expressas  proicies  et 
sucum  diligenter  liquabis  et  exinde  accipies  sextarios  II 
et  ei  adiunges  mel  et  passum  et  lento  igne  coques  et  s 
electuarium  facies  in  similitudinem  mellis  mediocriter 
crassioris  et  tunc  tolles  ab  igne  et  superasperges  irin 
illyricam  contusam  et  tenuissime  cretam  et  movebis  donec 
infrigidet  et  repones  in  vitreo  vase  et  exinde  laborantibus 
dabis  ieiunis  et  ad  vesperam  coclearia  singula.  10 

et  postquam  ex  sputis  limpidioribus  vel  certe  non 
male  redolentibus  agnoveris  ulcera  fuisse  purgata,  trigono 
trocisco  vel  alio  quolibet  simillimae  virtutis  in  potione 
dato  cicatricem  induces.  etiam  extrinsecus  medicamentum 
epuloticon  appones,  id  est  quod  valeat  in  cicatricem  ducere,  15 
ut  est  finicine  duabus  alutis  inducta.  unam  in  pectore  et 
lateribus  et  alteram  a  tergo  inter  scapulas,  ut  supra  dixi, 
appones  et  sanabis.  || 

XLI.    Ad  asthmaticos.  (p.m) 

Asthmatici  dicuntur  latino  sermone  anhelosi  vel  suspi-  20 


1  iris  illirica  (— ca  corr.)  gp,  illiria  c.        an  biduu  c,  ana. 

.  -         ,dnii 

biduii.  m  ras.  gc,  an  bidiu  pc.  2  aqua  cp:  aquam  g.  3 

proicis  gc,  prohicis  p.  4  et  exinde  accipies  g:   om.  p  (1. 

cum  sextariis  duobus  adiunges  m.  sic  c).  5  ei  g:  om.  cp. 

mel  passum  g.  6  facis  gcp.  similitudine  g  (— nem  cp). 

7  crassioris  gc :  crassi  p.  i(y  jpjrisilliricam  gcp.  8  moves 
gcp.        9  infrigdet  g.  in  vitreum  vas  c.  10  coclearios 

singulos  g,  cocl'r.  singulos  c,  cocl'r.  I.  p.  14  inducis  gcp. 

15  epule(e  e)ticum  gcp.  16  finicene  gcp  (id  dactilos  supra 

gc).  una  (una  p)  .  .  .  altera  gp.  inducta  ( — tum  gp) 

—  sanabis  om.  c,  qui  eorum  loco  addit  haec:  Item  (quod  solet 
scribere  pro  Aliud  gp)  elac  tp  (elacterium)  $  apii  ciperii  pulegii 
acapin  marubii  semen  lactuce  semi  urtice  mente  sicce  lumpi 
(iuniperi)  assorum  bacce  lauri  piperis  seminis  rute  et  fabe  in 
oleo  frigte  an  ^  I.  19  Ad  asmaticos  gc  (ind.  p),  De  asma- 

ticis  p.        20  Asmatici  gcp.        aellosi  c. 


—     94    — 

riosi.  nam  et  dyspnia  a  Graecis  dicitur  id  est  difficultas 
respirationis,  et  orthopnia  aliter  dicitur,  si  quidem  recto 
schemate  iacentes  praefocentur  aegroti.  et  est  passio  reu- 
matismus  ab  arteria  defluens  in  pulmonem,  unde  subito 
5  ad  digestionem  ciborum  laborantes  gravati  malfiunt  ut 
etiam  nimia  thoracis  oppressione  frigidum  aerem  haurire 
cupiant.  et  fit  vel  nascitur  ex  antecedenti  profunda  per- 
frictione  et  ex  multo  cibo  accepto  et  indigestione  frequenti 
et  plurimo  concubitu. 

10  curationis   tempore    si    grandis    impetus    fuerit    pas- 

sionis  et  plethoricum  corpus  aegrotus  ostenderit  id  est 
multitudine  suci  plenum,  in  brachio  flebotomabis.  sed  si 
forte  virium  imbecillitas  vel  aetatis  aut  temporis  qualitas 
flebotomi  usum  prohibuerit,   inter  scapulas  circa  spondyli 

i5  locum  scarifabis  et  per  cucurbitae  raptum  sufficientem 
sanguinem  detrahes.  et  si  ex  nimio  frigore  contigerit 
hiemis  tempore  faciente,  sacculo  calefacto  ex  tritici  farina 
et  ervi  in  decoctione  marrubii  concocta  diligentissime 
vaporabis  circa  stomachum,  et  totum  pectus  subter  per- 

20  ungues  chalastico  superius  in  passione  tetanica  memorato 
cyprino  oleo  resoluto,  et  post  vaporationem  lanis  mundis 
operies  et  fasciabis. 

electuarium   dia  tu   silfiu  a  Graecis   appellatum   dys- 
pnoicis   conveniens.     recipit  autem  squillae  medii  et  ysopi 

25  ~  binas,  urticae  seminis  et  polii  cretici  •—  singulas,  silfii 

1  dipsnia  (sic)  gc,  disnia  p.  id  est:  .1.  gc,  i.  p.  2 

ortopnia  g,  ortonia  c,  ortoia  ( — tomia)  p.  3  prefocentur  g: 
— cantur  cp.  reumatismus  gc%  — mo  p.  5  gravatim  alfiant 
(sic)  g.  7  perfrigatione  p.  11  plectoricum  cp  et  ante  corr.  g. 
14  spondili  g,  — lia  c,  — liorum  p.  15  scarificabis  cp.  17 
saculo  c.  18  herbi  in  d.  gp  (herbarum  decoctione  c).  ma- 
rubii  p.  concocta  g:  decocta  c,  z  cocta  p.  19  subtus  c. 
20  calastico  gcp.  commemorato  c.  21  ciprino  gcp.  22 
operis  gcp.        23  Elactuarium  c,   elacterium  p.  diatusilfiu 

( — fium  c)  gcp.  24  ty  (om.  autem)  cp.  medium  gc  (medii  p). 
ysopum  g   (— pi  cp).  25  -f?  (\  c)    binas   gc:    an.   3-  II. 

semen  gc.  polium  creticum  g  (polii  cretici  cp).  s.  semen  gc 
(haec  sic  dedit  p:  urtice   seminis  polii  silfii  seminis  an.  -7  L). 


—    95     — 

seminis  2.  I,  caricas  pingues  decem,  strobilos  virides  II, 
aquae  sextarios  sex,  mellis  despumati  sextarium  unum. 
conficies  sicut  dia  prassiu  superius  in  pthisica  passione 
conscriptum  et  exinde  dabis  mane  ieiunis  coclearium  unum 
et  alium  ad  vesperam.  5 

aliud    dyspnoicis.     abrotanum    uvam    passam    rutam 
simul  in  aqua  decoques,  liquabis  et  potui  |  dabis.  v-  J« 

aliud.     si  forte   nimietas  redundantis  humoris  fuerit, 
trocisco  hypocapnisto   uteris  id   est  suffumigatorio,   quem 
superius  ad  desiccationem  humorum   ad  tussim  humidam  10 
scripsimus. 

antidotum  Antipatri  ex  catatopon,  quo  usus  est 
Galenus  ad  universas  tusses  et  dyspnias.  recipit  autem 
storacis  isaurici  dr  VI,  resinae  terebintinae  dr  IIII,  opo- 
panacis  et  galbani  et  iris  illyricae  dr  quaternas,  murrae  15 
dr  II  S,  iusquiami  seminis  albi  obolos  quattuor.  melle 
despumato  colligitur  et  post  sex  menses  exinde  datur  in 
potione  fabae  aegyptiae  magnitudo  vel  quantitas.  alii  vero 
pro  resina  sulphuris  vivi  mittunt  dr  I  diligenter  facientes, 
quia  non  solum  plus  operatur  cum  sulphure,  verum  etiam  20 

1  "L.l.c  (cf.  p):  -5~  I.  g.         decem  g:  x  cp.         strobiles 
(sic)  g,  strobillos  p  (— bilios  pc),  scobili  c.  2  Yl.  et  1  cp. 

3  conficis  gcp.  diaprassium  gp,  dioprassium  c.  ptisica  gp, 
tipsica  c.  4  cocl'r.  I.  cp.  5  alium  vespere  c.  6 

dipsnoicis  gcc  (dispnoicis  ante  corr.  g!)  Aurotanum  g,  apro- 
tanum  cp.  7  dequoques  g.  8  metatas  (sic)  g.  9 

hypo(ipo  c)capniston  gc,  ypocanipston  p.  subfimagatorio  c, 

subfumigatorio  p:    suffumatorio   g.  10   ad   tussem   h.   g: 

tussis  humide  c,  in  tussi  humide  (— d')  p.  12  ex  catatopi 

(i.  e.  ex  Gal.  de  comp.  med.  twv  xccra  ronovg  XIII ,  66  'Avti- 
nuxQov   o)   %Q<oyLUi)  sic  solus  p:    om.  gc.  13   gallienus   g, 

galienusc  (Gar  p).  dipsnias  g(c),  disnias  p.  ^  (om. 

autem)  cp.  14  (etc.)  drag  g,  df  c.  isautici  c,  isauricu  p: 
isauricae  g.  an.  3  IIII  p.  15  mirrae  g  (ofivgvrjg  Gal.): 

mire  c,  mirte  p.  16  II.  S:  sic  gccp.  cum  melle  p.  17 
sex:  VI  cp.  datur  potio  in  aeg.  fabae  magnitudinem  c, 

dabis  in  potione  ad  f.  eg.  magnitudinem  p.  18  Aliqui  c. 

19  sulphur  (— ure  c)  vivum  gcp.         20  quia  cpc:  qua  g. 


-     96     - 

et  cum  in  aqua  resolvitur  ut  detur,  resina  faciente  glu- 
tinosum  efficitur  ut  minime  solvatur. 

si  vero  in  capite  originem  passionis  senseris,  certo 
tempore  cyclico  rnodo,   sicuti   superius  in   cephalaea  pas- 
5  sione   scripsimus,  ipsum   caput  cum  vicina   sibi    subiecta 
membrana  curabis  et  sanabis. 

XLII.    Ad  stomachi  passiones. 

Stomachicam    passionem    veteres    reumatismum    sto 
machi  dicunt  sive  humectationem,  quam  pladarosin  vocant. 

io  sequitur  autem  in  passione  constitutos  iugis  salivarum 
sputus  fastidium  et  nausia  vel  reiectatio,  vomitus  etiam 
frequenter  aliquando  felliti  aliquando  flegmatici,  articulorum 
perfrictio,  pulsus  parvitas,  quam  microsfyxian  vocant,  et 
circa  superiores  thoracis  partes  sudoris  emissio. 

15  in    curationibus    autem    oportet  adhibere    cataplasma 

quod  appellant  dia  tu  absinthiu  ad  debilitatem  et  humecta- 
tionem  et  fastidium  stomachi.  recipit  autem  carnes  tunsas 
palmarum  numero  XXXVI,  id  est  in  una  die  XII,  aloes 
epatices,  absinthii  pontici,  mastices,  omnium  trium  ~ 
p.  194  singulas    semis,  pollinis  polentae  |  partes  tres  et  lini  se- 

2  ad  efficitur  liaec  adnotat  pc  (marg.)  si  fiat  secundum 
primum  modum.  4  ciclico  g  (ciclino  p,  et  certo  c).  cae- 
phalea  g.  7  Ad  stomacbi  ( — ci)  passiones  c  et  ind.  cp:  Ad 
illos  qui  patiuntur  fastidium  et  nausiam  p.  8  Stomaticam  cp. 
9  plata( — to  c)rosin  cp.  11  reiectatio  g,  reiactatio  c  (re- 

lacto  p).  12  felliti  etc.  sic  gcp.  13  perfrigatio  p.  mi- 
crosfixian  (— la)  gp,  microsfiau  c.  14  remissio  c.  16  diatu. 
absentiu.  g,  diatu  absinthi  c,  diatu  absithiu  p.  17  Rr  (om. 

autem)  cp.  18  numero   om.  p.  XXXVI  cp:  om.  (album 

—  sine  ras.  —  in  cod.)  g.  id  —  XII  om.  c.  id  est  in 

om.  p  (uoi  una  die  <id  est  add.  corr.y  XII).  aloen  epatiten 
gc,  aloe  epa.  (sic)  p.  19  epatices  (hepaticae) :  cf.  Diosc.  3,  22 
dixtbv  8s  iati  xo  sldog  xov  %v\i6yLocxog,  xo  fisvxoi  ipcc(i(icodsg  . .  .  xo 
ds  r\ituxi%ov.  absentiu  ponticu  g,  absintii  (c,  — thii  p)  pon- 
tici  cp.  mastice  g,  — cis  c,  — c  p.  omnium  —  semis  gc: 
an.  7-  I.  S  p.  ^fn  est  (pro  -r-)  g,  \  c.  20  pulentae  g. 

tres:  III.  cp. 


—     97     — 

minis  partem  unam.  concoques  cum  calida  et  modico 
oleo  nardino,  aut  certe  melino  si  aestas  fuerit,  et  cataplasma- 
bis.  et  post  cataplasma,  si  forte  hiemis  fuerit  tempus, 
lanis  mundis  operies  et  fasciabis.  dehinc  postquam  dies 
cataplasmatis  expleveris,  epithimate  dia  melilotou  uteris.  5 
est  namque  tonoticon  et  sympepticon  inedicamentum,  id 
est  confortatorium  et  condigestorium.  facit  et  ad  debili- 
tatem  et  ad  tensionem  stomachi  passiones,  et  hepaticis 
et  spleneticis.  est  autem  et  podagricis  optimum.  et  con- 
ficitur  sic.  fascis  gallici,  cyperi,  murrae,  ammoniaci,  iris  10 
illyricae,  omnium  specierum  quinque  dr  octonas,  croci 
aloes  dr  quaternas,  meliloti  -~  III,  resinae  colophoniae 
■i-  VI,  cerae  et  olei  cyprini  libras  singulas,  aceti  quod 
suffecerit.  crocum  vero  et  murram  et  aloen  et  ammonia- 
cum  cum  aceto  conteres  et  sic  conficies.  w 

alia  cura  stomachi  ad  causas  supra  scriptas,  ut 
embrocismo  curentur  id  est  olei  infusione  foveantur. 
primo  facies  duas  embrocas  laneas  a  quactiliario  in  modum 

1  pars  una  g   (ptem.  I.  c,  pt.  I.  p).  conquoques  g: 

coques  cp.  2  melino   (mellino  c)  gcp.    melino  si  etc.    cf. 

p.  103,  7.  4  operis  gcp.  5  cataplasmatis  gcp   (cata- 

plasmationis    pc).  Epithima    g,    — mate    cp.  dia 

meli<lo  add.  gc)ton  g,  diamelli  loto  cp.  6  simpeticon  gp, 

simphcis  c.  7  confortatorum  (sic)  gc.  condistiorium  ante 
corr.  g.  8  passiones:   passionem  g,  om.   c  (et  passionem 

ep.  p).  epaticis  gc  (enisis  p).  10  fasces  gallicos  (— gos  p) 
gp,  faces  gallicas  c  (vkqSov  HsXtiHrjg  Gal.  XIII,  183.  186). 
cyperum  g,  quiperi  cp.  mirra  g,  mirre  (mxe  p)  cp.  amo- 
niacum  g,  — ci  cp.  irisillirica  g,  — ce  c,  yrisill'  p.  11 

omnium  —  octonas  gc:  an.  3  VIII.  p.  quinque  g:  V  c. 

octenas  (sic)  gc.  Crocum  aloen  g,  cc  aloen  c,  cc  aloe  p. 

12  an.  5  IIII.  p.  Meliloto  g,  melliloti  cp.  Resina  colo- 
phonia  g  ( — e  cp).  post  colofo  om.  c  nie  —  (14)  vero.  13 
Caere  g,  ce  p.  ciprini  gp.  an.  1'.  I.  p.  Acoeti  g.  14 
sufficerit  ante  corr.  g,  sufficit  (— c)p.  mirram  gcp.  aloen  g, 
aloe  p  (om.  c).  amoniacum  gcp.  15  acoeto  g.  conficis 
gcp.  17  foveanturp:  foveatur  g,  foventur  c.  18  facis  gcp. 
a  quactiliario :  aqua  et  iliario  (illiario  p,  illitrio  c)  gcp. 

Cassius  Felix.  ed.  V.  Rose.  7 


—     98     — 

spaerae  formatas,  aut  certe  si  ad  praesens  non  fuerint, 
simpliciter  ad  horam  de  lana  facies,  etiam  et  unum  quactile 
tenue,  quod  stomachum  et  praecordia  simul  et  ventrem 
operiat.  sed  si  forsitan  et  ipsum  minime  occurrerit,  di- 
5  bafos  purpureos  diligenter  consutos  similiter  facies.  et 
ipsum  oleum  de  quo  foveas  conficies  sic.  absinthii  pon- 
tici  ~  I  S  aut  si  multum  duas,  aloes  styracis  mastices 
omnium  trium  scr  quaternos,  vini  veteris  et  olei  spani 
ex  aequali  modo  quantum  suffecerit.    omnes  species  pridie 

10  infusas  coques  lento  igne  in  cacabo  aeneo  stagnato  donec 
vinum  consumatur,  non  tamen  nimis  ne  oleum  ardeat. 
et  ipsum   oleum  liquatum  mittes    in    gillone,    et    quando 

195  curare  volueris,  ipsum  primo  laborantem  supino  |  schemate 
aequalem  super  laneo  stramine  iacere  facies  cruribus  com- 

15  petenter  collectis,  tunc  praecordia  et  stomachum  quactili 
operies,  et  sic  ipsum  gillonem  in  olla  ferventi  calidae 
summittes  ut  oleum  ferveat  tantum  quantum  digitus  ho- 
minis  sufferre  potuerit,  et  sic  blande  stomachum  embro- 
cabis.     et  cum  ex   parte   oleum   tepuerit   quod   stomacho 

20  infuderis,  iubebis  de  embrocis  laneis  suprascriptis  ambobus 
ministris  ex  utroque  laterum  astantibus  celeriter  rapi,  et 
in  singula  vasa  munda  exprimes,   et  iterum  plus  calidius 

1    sperae    ( — re)   gcp.  fuerit   gcp.  2    facis    gcp. 

quactile:  quatilem  (tenuem)  g,  quactile  (qctile)  p,  quactille  c. 
3  quod  (q»)  cp :  qui  g.  4  ipsum  etiam  g.  dibafos :  deabsos 
g,  deapsis  c,  diapsos  p.        5  facis  gp  (consutos  —  ipsum  om.  c). 

6  Absentium  ponticum  g,  absinthii  pontici  c  et  (om.  pontici)  p. 

7  I.  S.  (sic)  gcp.  si  addidi  (aut  multum  gcp).  duas  gc: 
II.  p.  aloen  g,  aloes  c,  aloe  p.  Stiracem  g,  sciracis  c, 
storac  p.  mastice  g,  — cis  c,  —  cp.  8  omnium  —  quaternos 
gc:  an.  9  IIII  p.  scrp  g,  scrip  c.  spani  (sic)  gcp.  9 
sufficerit  ante  corr.  g.  10  igne  g:  igni  cp.  stagnato  gp: 
stagneo  c.  11  consummatur  g.  12  mittis  in  gillone  gcp. 
14  facis  gcp.            15  quatile  g,  quactile  p   (qualitatum  et  si 

b 

etc.  c).  17  summittis  g,  su  mitis  pc,  sumitatis  c.  20  ambos 
ministros . . .  adstantes  c.  21  ex  utraque  laterum  g,  ex  utro- 
que  latere  c,  ex  utraque  parte  p.  22  exprimis  gcp.  plus 
calidius  g:  calidum  plus  c,  calidum  p. 


—     99     — 

oleum  infundes.  hoc  tam  diu  facies  quam  diu  stomachus 
diligenter  ipsa  infusione  foveatur.  et  postquam  foveris 
diligenter  delerges  et  purpura  sicca  operies  et  fasciabis. 
hoc  autem  per  dies  numero  tres  facies.  per  singulos  dies 
ipsum  oleum  recalefacies.  5 

illud  praeterea  admonendum,  si  forte  mulier  fuerit 
quae  curatur,  ut  storacem  prohibeas,  ne  iocundo  odore 
matrix  invitata  ad  stomachum  levetur.  solet  enim  haec 
passio  frequenter  fieri,  stomacho  per  nausiam  verso,  se- 
cundo  vel  tertio  mense  praegnantibus  rudibus  ad  con-  10 
ceptum  aut  certe  post  longum  temporis  partum  concipien- 
tibus.  et  similiter  ut  reumatismum  stomachi  inferius 
scriptum  curabis. 

si  vero  duritia  fuerit  stomachi  et  praecordiorum 
tensio,  in  primis  erit  cataplasmandum  ex  faeni  graeci  15 
polline  et  pane  sicco  et  lini  semine  et  malvae  semine. 
coquuntur  in  uno  cum  aqua  et  oleo  modico  et  melle,  et 
apponitur.  item  vero  addes  adipes  porcinos  sufficienti 
modo,  et  post  dies  cataplasmatis  expletos  malagma  Amy- 
thaonis  a  Graecis  appellatum  appones,  id  est  Amythaonis  20 
patris  Melampi.  facit  ad  praecordiorum  distensiones,  dis- 
solvit  omnem  duritiam,  facit  et  ad  difficilem  motum  arti- 
culorum.    est  etiam  et  spleneticis  diaforeticum  medicamen- 


1  infundis  gc  (— des  p).  facis  gcp.  quam  diu  gp: 

donec  c.  2  et  postquam  —  operis  gp:  Post  vero  detergis 

purpura  si  cooperis  (reliq.  et  fasciabis  —  recalefacis  om.)  c. 
operis  gp(c).  4  numero  om.  p.  facis  gp.  5  recalefacis  gp. 
7  storacem  gp,  stiracen  c.  iocundo  (sic)  gcp.  9  verso  gp: 
everso  c.  10  pregnacibus  g.         11  temporis  gp:  tempus  c. 

15  foeni  g,  fenu  c,  fen  p.  16  pane  sicco  c:   pani  sicci  gp. 

semine  (bis)  c:  seminis  gp.  malve  cp:  maulae  g.  17 

Coquuntur  g:  coquitur  c,   Coque(q)tur  p.  uno  g:  vino  (ulo 

c)  cp.  18  adipe  (p  p)  porcinu  (n  p)  cp.  sufficiente  modu  c, 
sufficiente  (om.  modum)  p.  19  Malagma  g:  malagina   c, 

malacina  p.  amitanos  g,  amictonos  c,  ametaones  p.  20 
amitaonis  g,  amictonis  c,  amigtaois  p.  21  melampi  (sic)  gcp. 
dissolvet  g  ( — vit  c,  disolutu  sic  p). 

7* 


-     100     — 

tum,  et  conficitur  sic.  ammoniaci  ~~  II,  bdellii  resinae 
terebintinae  galbani  omnium  trium  specierum  ~  singulas,  | 
p.  m  cerae  -5-  IIII  S,  turis  masculi  et  murrae  dr  quaternas, 
olei  cyprini  2.  IIII  S.    conficies  et  uteris. 

5  aliud  quod  appellatur  a  Graecis  picra  Galeni,  id  est 

amara,  faciens  ad  duritiam  et  ad  debilitatem  et  oppres- 
sionem  stomachi,  quam  dyspepsian  vocant,  et  ad  fastidium 
et  ad  humoris  malignitatem,  quam  cacochymian  vocant, 
et  illis  qui  obtunsionem  visus  ab  stomacho  patiuntur.    et 

io  conficitur  sic.  accipit  aloes  epatices  2_  I  et  scr  I,  cassiae 
fistulae,  xylobalsami,  mastices,  asari,  croci,  spicae  indicae, 
cinnamomi,  omnium  septem  specierum  scr  singulos  semis. 
tundes  et  tenuissime  cernes  et  dabis  coclearium  unum 
cum  calida  aqua  ieiunis. 

15  sin    vero    reumatismus    fuerit    stomachi,    quem    in- 

continentia    cibi    vel    frequenti    vomitu    plurimi    humoris 

cognosces,   omfacion  in   potione   datum  abstinet  vomitum. 

aliud   ad  stomachum   confortandum    et  vomitum    ab- 

stinendum.    rosam  siccam,  absinthii  pontici  cymam,  aloen, 


1  sic:  cf.  Asclepiadis  apud  Galenum  (med.  cata  gene)  XIII, 
967.  Amoniacum  ( — cii)  .  .  .  bdellium.  Resina  terebentina. 
Galbani  (sic)  g.  2  omnium  —  singulas  gc:  an.  -|-  I.  p.  3 
Caerae  g,  certe  c,  ce  p.        murrae  g,  mirre  c,  mre  p.  an. 

3.  IIII.  p.  4  2.  g:  5  cp  (norvXag  Gdl).  Conficis  gcp. 

5  pigra  gallieni  (galieni  cp)  gcp.  7  quam  —  (9)  patiuntur 

om.  c.         dypsin  g,  pussim  (p9iTi)  p  (ptifm  pc).         8  cacoqui- 
miam  g,  captochimia  p.  10  Accipit  g,  Accipe  c:  om.  p. 

aloen  epatiten  g,  aloes  epaticen  c,  aloe  epa.  (sic)  p.        2_  I.  et 
scrup.  I.  (sic)  g(p),  3  I-  5  I.  (sic)  c.  Cassia  fistula.    xyro- 

balsamum  mastice  Asaru  crocu.    Spica  indica.     Ci[n]namomum 
g  (genitivos  habent  cp).  11   exirobalsami   c,   balsami  p. 

masticis  c  (—6  p).  12  omnium  (specierum  VII  c)  —  semis 

gc:  an.  9  I.  S  p  (qui  post  semis  solus  addit  mel  quod  sufficit). 
13  cernis  g  ( — nes  cp).  cocl'r.  I.  cp.  15  Sin  gc:    Si  p. 

reumatismum  (—  mu.  c)  gc   ( — mus  p).  16   pluri   (sic)   g. 

17  cognoscis  gc  ( — ces  p).        omfacion  gc:  omfatiumjo.       abs- 
tinet  gc:  retinet  p.  18  retinendum  p.  19  Rosa  sicca  g. 

comam  gcp  (cf.  cctyiv&iov  nofirjg  Gal.  XIII,  135  etc). 


—     101     — 

alumen  scissuin,  crocum,  masticen,  omnia  ad  modum 
mittes,  et  quae  tundenda  sunt  tundes  et  quae  terenda 
sunt  teres,  et  tenuissime  cernes.  tunc  albore  ovi  tenui 
stomachum  tanges  et  super  asperges  et  purpura  operies  et 
fasciabis.  quod  si  minus  valuerit,  cataplasmate  uteris  ex  b 
palmulis  et  malis  eydoniis  et  inanthi  et  alumine  liparo 
id  est  liquido  et  polentae  polline  et  modico  rosaceo  ad- 
iuncto  et  seminis  lini  modico.  cum  aqua  coques  et  cata- 
plasmabis,  et  post  cataplasmatis  dies  expletos  epithimate 
tonotico  uteris  id  est  confortatorio.  croci  scr  VI,  ab- 10 
sinthii  pontici  cymae  scr  II,  dactylos  nicolaos  numero 
quinque,  cerae  2.  III,  olei  nardini  2_  VI,  vini  <italici> 
quod  suffecerit. 

ad  stomachi  dolorem  mitigandum  medicamentum  ap- 
pellatum  a  Graecis  anodinon.  recipit  seminis  apii  partem  |  j».  i9i 
unam,  feniculi  seminis  et  cumini  torrefacti  partes  binas. 
hieme  vero  addes  et  piperis  modicum.  tundes  et  tenuis- 
sime  cernes,  et  exinde  dabis  in  potione  vini  ascalonii 
mixti  calidi  coclearii  unius  quantitatem. 

sin  vero   paresis   fuerit  stomachi  id  est  paralysis  —  20 

1   mastice  g,   — cen  c,   —  c  p.  2  mittis  gp,  mirtis  c. 

et  q.  ter.  s.  teres  g:  om.  cp.  3  tenui  cp:  tenuem  g.  4  asperges 
g,  — gis  cp.  operis  gcp.  5  cataplasma  ante  corr.  g.  6 
cy(i  c)doniis  gc,  citoniis  p.  et  inanthi  (otvdv&r)  Gal.  XIII, 
180  etc.) :  ethinantibus  g,  et  hinanti  c,  et  hiantes  p.  liquido  i. 
liparo  (sic)  gcp  (rotundo  supra  gc).  7  pulenti  g,  polenti  c, 

pulenta  p.  8  cataplasmacols  ( — cionis)  hic  c  (non  p).        9 

epithima  g,  — mate  cp.  10  tonoticon  i.  confortatorium  g(cp). 
crocum  g  (in  c  sic:  confortatorum  «f  singl'as  cc  3  VI.  ab- 
sinthii  etc).  11  comam  g,  come  cp.  dactilos  g,  daptilos 
p  (om.  c).  12  V  cpc  (VI  ante  corr.  p).  caera  g,  cere  c, 
ce  p.  2.  g :  5  P-,  3  c.  vinum  epatiten  g,  vini  (ui,  pc  uini) 
pte  p,  aloes  (sic)  epatite  c.  fort.  italici,  ut  apud  Gal.  XIII, 
184.  185  etc.  13  suffecerit:  sufficit  gcp.  15  appii  g.  1« 
cimini  tor(r  p)efacti  cp:  cum  nitore  facti  g.  18  ascaloni  p, 

scalonii  c,    ascoloni  p.  19  coclearii  unius  gc:  cocVr.   I.  p. 

20  Sin  gc:  Si  p.  parresis  g,  paresis  c,  paresis  p.  para- 
lysis  g,  — lisis  cp. 


—     102    — 

agnoscitur  autem  haec  passio  quotiens  aegroti  plurimo 
fastidio  laboraverint  tempore  prolixo,  cessante  corporis 
nutrimento  quam  Graeci  atrofian  vocant.  ob  diligentiam 
vero  curationis  oleo  rutaceo  admixto  butyro  tepefacto  in 
5  anteriori  et  posteriori  parte  stomachum  diurnis  diebus 
perungues  et  lanis  mundis  loca  tutabis  et  fasciabis.  etiam 
et  per  inferiores  podicis  partes  iniectum  magnifice  facit. 
ad  stomachi  defectum.  vinum  nigellum  et  fortissi- 
mum  et  carnosum  calefacies  in  vase  novo  testeo  aut  certe 

10  aeneo  stagnato,  et  exinde  spongiis  duabus  latioribus  ac 
rudibus  et  concavatis  alterna  mutatione  ipsum  stomachum 
diebus  tribus  aut  quinque  ieiunis  vaporabis.  aliquando 
vero  si  plus  virtutis  ipsum  vinum  habere  volueris,  quo 
possit  vires  laborantis  depositas  erigere,  species  tonoticas 

15  admiscebis,  id  est  mastices  grana  sufficientia,  absinthium 
ponticum,  aloen,  squinanthum,  storacem,  omnia  ad  modum 
mittes  et  coques  in  vino  et  sic  vaporabis.  hieme  vero 
postquam  vaporaveris,  et  nardino  oleo  calido  summisso 
et  diligenter  calefacto   perungues   et  sic  purpura  operies 

20  et  ut  dixi  fasciabis. 
suppi.vi*       [trociscus  faciens  ad  stomachi  atoniam  et  ad  ventris 
reumatismum  infantibus.    masuca  confecti  de  vitibus  non- 


2  laboraverint  g,  —  runt  c,  laborant  p.  3   quam  (q  p) 

gp:  q,  (quod)  c.  atrocian  g,  atrofian  c  (— fia  p).  4  oleum 
rutaceum  g,  oleum  rutacois  c,  ol'm  rutaceo  p.  admixtum 

butirum  p  (— o  gc).  tepefactum  gp,  — to  c.  5  diurnia  g : 
diuturnis  cp.         6  perunges  gp,  — gues  c.  tutabis  gc:  tu- 

babis  (ut  semper)  p.  7  inlectu  g.  9  calefacis  gp  (male- 

factis  c).  in  vas  novum  testeum  (inuos  testeum  novum  c) 

a.  c.  eneum  stagnatum  cp.  12  ieiunus  g.  15  admisces  gcp. 
masticis  gc  (— c  p).  16  ponticum  om.  cp.  squinantum  g, 
— ti  c,  — tos  p.  17  mittis  gp,  — tes  c.  18  summisso  g, 

submisso  cp.  19  perunges  gp,  — gues  c.  operis  gcp.  21 
seqq.  usque  ad  v.  10  p.  103  exciderunt  in  g.  aconia  c,  athomap. 
22  masuca  (paoovxoc) :  cf.  Aet.  13,  118.  Alex.  Tr.  p.  322.  470 
Bas.  ctc.  mascua  confectio  ros  corticis  robustos  (sic  versu  uno 
om.)  c,  masuca  (masuca  =  mansueta  pc)   confectio   de  vitibus 


—     103     - 

dum  mustariis,  maciros  corticis  robusti  quem  profert 
India  terra,  balaustii,  mannae  turis,  erices  carpu,  ab- 
sinthii  pontici  suci  dr  senas,  acaciae,  hypoquistidos  suci, 
lapathii  seminis,  myrtae  nigrae  granorum  siccorum,  rus 
syriaci,  omnium  quinque  dr  quaternas  vino  myrtino  col-  5 
liges  et  in  usum  ad  nausiam  pueris  minoribus  teres  cum 
aceto  et  oleo  melino,  hieme  nardino,  et  lines  stomachum 
hieme  tepido,  aestate  frigido,  et  super  purpura  operies  et 
fasciabis.  ad  reumatismum  vero  ventris  cum  oleo  lentiscino 
et  aceto,  et  similiter  piirpura  operies  et  fasciabis.]  10 

ad  stomachi  perfrictionem  et  singultum.  dia  trion 
pipereon  antidotum  inferius  scriptum  in  modum  fabae 
cum  calida  aqua  ieiunis  dabis.  aut  filonium  antidotum 
cum  frigida  apiata  dabis,  hieme  cum  tepida.  sin  vero  ex 
calido  humore  circa  digestionis  tempus  cum  morsu  et  15 
flaccore  stomachi  singultus  fuerit  natus,  aqua  tepida 
plurima  patientes  potabis,  et  postquam  dederis  immissis 
in  ore  pennis  vomitum  provocabis.  etiam  et  sternutationem 
similiter  provocabis.  sin  vero  ex  plenitudine  humorum 
fuerit  singultus  praeter  febrem  acutam,  purgatorium  dabis,  20 


nondum  (nd')  mtaiiis  (in  mag.  1  a  d'tutib;  n  |  d'mutariis  i.  e. 
in  alio  de  tutibus  non  de  mutariis  pc\).  magiros  .  cortices  ro- 
bustos  p.  1  magiros  p  ((idnsQog.  cf.  macir  Pl. ,  (kxhsq  Gal. 
Diosc).        quam  sic  (q  p ,  q%  c)  cp.  2  india  (terra  om.  p) : 

cf.  Plin.  12,  32.  Galen.  XII,  66  (I*  trjs  paqflccQOv  Diosc. 
1,  111).  balusti  .  manne  turis  c,  balaustium  .  thus  manna  p. 
erices  cp.  fort.  mirices,  (ivQL%r}g  (Diosc.  1, 117  et  116).  carpii 
c,  carpum  p.  cf.  c.  48.  3  3  senas  c,  an.  5  VI  p.  4  mirte 
p ,  mire  c.  grana  sicca  p.  ros  siriaci  cp.  5  ornl  V.  3 
quaternas  c:  an.  5-  IHI-  p.  cum  vino  mt5  p.  colligitur  cp. 
6  I  pueris  m.  c.  7   cum  aceto  mih5  (sic)  p.  linis  cp. 

8  tepidum  .  .  .  frigidum  c.  operis  cp.  9  ventris  (sc. 

teres)  cp.  10  et  fasciabis  om.  c  et  ante  corr.  p,  add.  inter 

lin.  pc.  11  perfricationem  p.  13  aut  g(p):  Ahd'  (aliud)  c. 
filonium  gp:  philonium  c.  14  apiata  gcp  (sed  pc  opiata). 

Sin  gc:  Si  p.  16  flaccore  gc,  flactione  (flactoe)  p.  18  in 
ore  g:  ore  p,  in  os  (mnos  sic)  c.        20  sine  febre  acuta  p. 


—     104     — 

si  tamen  virium  qualitas  fuerit  suffragata,  sin  minus, 
acriori  clystere  ventrem  deduces. 

198  ad   stomachi    ventositatem    sive  |  inflationem   et   ten- 

sionem  polii  cretici  manipulum  unum  in  aqua  decoques 
5  et  ipsa  decoctione  ieiunum  potabis.  aut  nepetae  aut 
mentae  decoctionem  admixto  modico  melle  et  piperis 
granis  triginta  potui  dabis.  et  post  haec  epithima  dia 
spermaton  Filagrii  appones.  et  conficitur  sic.  cardamomi, 
cyperi,  herbae  sabinae,  nitri,  bacarum  lauri,  cassiae  fistu- 

io  lae,  meliloti,  faeni  graeci  pollinis,  fascis  gallici,  seminis 
apii,  samsuci,  anesi,  panacis  radicis,  omnium  tredecim 
uncias  ternas,  ammoniaci  guttae  et  resinae  terebintinae 
uncias  senas,  mellis,  olei  nardini,  adipis  taurini,  cerae, 
omnium  quattuor  libras  singulas.    aliqui  vero  pro  oleo  nar- 

i5  dino  cyprinum  mittunt  et  pro  radice  panacis  opopanacem. 
et  si  ad  praesens  terebintina  non  fuerit,  colofoniam  mittunt. 
addunt  olei  2.  III,  aceti  quod  suffecerit  ad  conterendum. 
ammoniaci  gutta  sola  sive  cum  opopanace  facit  ad  uni- 
versas  inflationes   stomachi  vel  ventositates    et    epatis    et 

20  splenis,  et  ad  omnia  magnum  est  medicamentum. 

1  Si  c.        2  acriore  c.        deducis  gp,  — ces  c.        4  polii 
cretici  p  (polue  |  retici  c):   polium  creticum  g.  5  et  ipsam 

decoctionem  ieiunus  potabis  g  (et  ipsam  d.  ieiuno  potui  dabis 
p),    et    in    ipsa    decoctione   ieiunum   potabis    c.  nepite. 

(nebit§   gc)   mentg    #,   nepite   mente   cp.  7    grana   gcp. 

XXX  cp.  epithima  gc,  eph'a  p.  8  filagri  gp,  filargiri  et 
filagni   c.  accusativos  iterum  habet  g,  genitivos  cp.     sic 

enim  g:  Cardamomum.  Ciperum.  Herba  sauina  (savine  p, 
favine  c).  Nitrum.  Bacas  (Baccas  etiam  c,  — carum  p).  Casaia 
fistula.  Melilotum.  Foenigreci  pollinem.  Fasces  gallicos  (item 
p,  fascis  callicis  c).  Semen  apii.  Samsucum  (Samsuci^,  San- 
suci  c).     Ani(e  corr.)sum.    Panacis  radices  (— cis  cp).  11 

omnium  —  ternas  g(c):  an.  -7  III.  p.  12  Amoniaci  guttam  g 
(— gutte  c),   armoniac  gutta  p.  13  uncias  senas  g:  \  V  c, 

an.  7-  VI.  p.        caere  g,  ce  p:  om.  c.  14  omnium  quatuor 

(omnium  trium  sic  c)  1.  s.  gc:  an.  1'.  I.  p.  15  radicibus  g, 

radic  c,  radice  p.  inducunt  opopanacem  p  solus.  17  oleum. 
2..  III  g:  olei  3  III.  cp.  sufficit  cp.  Ad  conterendum 

g(p):  om.  c.         18  sive  cum  oppopanice  c:  sive  opopanacem  gp. 


-     105     — 

aliud  epithima  dia  samsucu  appellatum  similia  medens. 
recipit  samsuci  et  bacarum  lauri  siccarum  et  faeni  graeci 
moliti  omnium  trium  libras  singulas,  nitri  2-  II  S,  storacis 
calamitae  optimi  2.  III,  cerae  olei  cyprini  libras  singulas 
semis,  resinae  terebintinae  libras  duas.  quae  sunt  sicca  a 
diligenter  tundes  et  cernes  et  sic  solubilibus  resolutis 
superasperges,  et  movebis  donec  coagulentur. 

ad  vomitum   constringendum    de    Vindiciani   Afri. 
mastices  et  uvae  passae  enucleatae  uncias  singulas,  cumini 
leviter    torrefacti    scr    III,    omnia    in    uno  contundes,    et  io 
panno  inductum  sicut  emplastrum  stomacho  impones. 

XLIII.    Ad  spleneticam  passionem. 

Est  autem  splenetica  passio  causatio  in  splene  quae 
contingit  cum  insurrectione.     sequitur  patientes    extantia 
et  dolor  circa  sinistram  praecordiorum  partem  et  fastidium  is 
et  corporis   totius  mala  habitudo,  quam  Graeci  cachexian 
vocant. 

1  epithima  gc,  epith'a  p.  dia  samsucum  ( — c  p)  gcp. 

appellata  g.  2  samsuci  et  bac§  1.  siccae  g  (bacharum  —  baca- 
rum  p  —  1.  siccarum  cp).  3  moliti  g:  molliti  c,  melli  loti__». 
omnium  —  singulas  g  (omnium  trium  libras  om.  c):  an  1'.  I.  p 
(in  marg.  p°  I  a  1'  S).  Nitrum  g.  3  (3  c)  II.  S  ...  5 

(3  c),  IIII.  cp.  Storacem  calamiten   optimum  g,   storaci 

calamite  optime  c,  storac  cal'  (sic,  om.  opt.)  p.  4  libras  — 
semis  (S  c)  gc:  an  1\  I.  S  p.  5  Quae  sunt  terenda  diligenter 
teres  et  sic  .  .  .  c.  7  aspergis  et  moves  gcp.  coagolentur 
gcp.  8  de  vindiciani  afri.  (sic)  g,  devinci  diamast1.  (mastic. 
uve  etc.)  p,  om.  c.  idem  remedium  sic  accuratius  hdbet  Pseudo- 
Plinius  (Momae  editus)  2,  11  (f.  5Sa  Bas.):  „Ad  vomitum 
restringendum.  Masticae  unciam  unam,  cymini  denarium  unum, 
haec  omnia  separatim  trita,  postea  uva  passa  enucleata  per- 
misces,  et  linteo  inductum  stomacho  suppones."  9  masticis 
g,  — c  p,  fy  mastic  c.        an.  -7  I.  p.  Cumini  g:  cimini  cp. 

10  omnia  gp:  om.  c.  uno  gp:  vino  c.  contundis  gcp. 

11  inductum  gp  (inducendum  c):  inducto_pc.        im(i  c)ponis  gcp. 

12  Abhinc  usque  ad  finem  libri  incerta  omnia  deficiente  codice  g. 
Ad  splenis  passionem  c  (et  in  Ind.  capp.  p),  De_  splenetica 
passione  p.  13  causationi  splene  c,  Icato  1  fplen.  p.  14 
S.  autem  p.  p.        16  cacexian  c:  cacesiam  p. 


-     106     — 

curationis  vero  tempore  flebotomia  in  manu  sinistra 
adhibita  circa  medium  digitum  minorem  desinit  splenis 
extantia. 

trociscus  ex  Filagrio  conveniens  spleneticis  et  ortho- 
5  pnoicis  id  est  is  qui  ab  splene  anhelitum  patiuntur  vel 
recto  schemate  iacentes  praefocantur.  traditur  enim  quod 
per  urinam  splenem  attenuet  et  extantiam  ipsius  deducat. 
accipit  autem  struthii  herbae  radicis  siccae  et  capparis 
radicis  siccae  corticis  et  chamaedryos  et  panacis  radicis 
10  et  tamaricis  seminis,  omnium  quinque  paria  pondera:  cum 
aceto  squillitico  colliguntur  et  trocisci  singularum  drach- 
marum  informantur  et  in  umbra  exsiccantur.  ex  qtiibus 
unum  ieiunis  cum  oxymelle  et  apiata  calida  dabis. 

aliud  ad   splenem.     filonium    antidotum    cum    frigida 

15  aqua  apiata  ieiunis  dabis,  hieme  vero  cum  tepida,  et  post- 

quam    dederis,    supra    eandem   partem    aegrotum    iacere 

iubebis  ita  ut  manus  ipsius  iacentis  post  dorsum  habeat 

positionem. 

ad  splenem  <potio>  quae  per  urinam  longi  temporis 
20  splenem  attenuando  deducit.    betonicae  herbae  tritae  5  III 

1  in  manu  om.  c.         sinistra:  cf.  Gal.  X,  904.  2  ad- 

hibita  c:  et  habita  (hita)  p.  medium  om.  c  (xara  tov  naQot- 
(isaov  8a%tvlov  Gal.  XI,  296.  cf.  Aet.  10,  11  p.  639).  de- 
primit  s.  extantiam  p.  4  trociscu  cp.  filagrio  c,  filagrio 
p  (hic  non  extat  inter  multa  Philagrii  apud  Aetium  10,  11 
(cf.  8,  57)  sed  est  Andromachi  apud  Galenum  XIII,  241). 
splenetic  p,  — cum  c.  orthomnoicis  c,  ortVodico  (in  marg. 

i  a  orchondicis)  p.  5  is:  his  p,  om.  c.  ab  c:  a  p.  6 
iacendi  c.  7  deducat  c:  defluere  faciat  p.  8  Accip  au  c: 
ty  p.  struci  p:  struen  c.  9  camedreos  c  ( — deos  p).  10 
tamaricis  (tamaraci  p)  seminis  =  [ivQiKTjg  holqtiov  Gal. 
omnium  V  c:  om.  p.  paria  pondera  p:  pari  pondere  c. 

11  sqlitico  cp.  colligis  .  .  .  (trociscos  .  .  .)  in  formas  .  .  .  sicca 
(sic)  p.  13  ieiunis  c:  om.  p.         oximelle  cp.        appiata  c: 

opiata  p.  14  filonium  c,  filonos  jp.  15   aqua  om.  c. 

ieiunum  c,  ieiunis  p.  vero  om.  p.  16  egrotum  —  (19)  per 
om.  c.  19  Ad  spleS.  q  (que)  p  (pro  potio  quae?)  20 

splenem  tenuando  ^,  splenetici  attenuando  c.  hef  trite  3-  III 
cum  (vino  nigro  ciatos  etc.)  c,  herbe  3  III.  teres  cum  p. 


—     107     - 

cum  vini  nigri  cyatis  III  potui  dabis  per  dies  III  aut  V 
in  mense. 

item  alia  potio  ad  splenem  et  ad  initia  hydropis, 
quae  per  ventrem  solvendo  humorem  deducit.  ebuli 
herbae  viridis  radices  eximito  de  terra  et  excutiens  lavare  5 
noli.  quod  duobus  digitis  comprehendas,  vel  tribus  si 
plurimum  humoris  deducere  volueris,  conterito  ex  vino 
veteri  et  potui  dato:  mirifice  sanabis. 

item  alia  potio  ad  splenem.    hederae  radicem  et  cap- 
paris  radicis  corticem  viridem  vel  siccam  decoques  com-  10 
petenter  in  vino  styptico  usque  ad   tertiam  partem  et  ex 
ipso  liquore  ieiuno  dabis  calicem  I  minorem. 

aliud.  hederae  folia  viridia  et  nepetam  viridem,  quam 
calaminthen  vocant,  et  puleium  et  squillae  medium  de- 
coques  competenter  in  aceto  acri.  post  haec  proicies  15 
herbas  et  in  ipsam  decoctionem  mittes  hordei  pollinem 
et  ervi  et  faeni  graeci,  et  his  sacculo  inclusis  splenem 
vaporabis,  et  post  vaporationem  cyprinum  oleum  cum 
aceto  et  nitro  aut  sale  trito  ex  aequali  modo  simul  ferve- 


1  post  ciatis.  III.  add.  p  et  ea  vel  ca  tatud'  (=  et  de  ea 
tantundem?).         2  in  uno  mense  p.  3  Item  om.  p.         ad 

inicia  ydropis  c:  ad  initiantem  ydropisin  p.  4  que  ventrem 
resolvendo  p.  5  radicem  dextra  exuce  (corr.  deterra  excute 
pc  et  idem  in  marg.  iterum  i.  summe  eximito  de  terra  et  ex- 
cu^e  et)  lavare  noli  p.  6  comprehendis  cp  (cf.  Gargil.  c.  24, 
Gal.  XIII,  254  etc.  xsiQonXri&is  —  manipulum  ib.  242).  7 
nolueris  c  et  ante  corr.  p.  contrito  cum  p.  8  de  Jiac 

potione  cf.  Apul.  herb.  91.  9  Item  ad  c,  Alia  potia  ad  p. 

radices  p.  10  radic  cortices  sive  (sic)  virides  sive  siccas  p. 
competenter  om.  p.  11  stitico  (sic)  ad  tertias  et  p.        ,  12 

ieiunum  c,  — nis  p.  13  ne(o  c)pitam  cp.  quam  —  medium 
om.  c.  14  calamitem  p  (cf.  Garg.  Mart.  c.  23).  quille  p. 
coques  pott  (potet  =  potenter  pc)  p.  15  post  hec  (h')  p: 

et  post  quam  c.  proicis  ( — hicis  p) .  cp.  16  et  om.  c. 

ordeum  et  herbum  et  fen  g.  p.  17  herbi  c.  his  om.  c. 

18  p.  v.  adhibe  ciprinum  c.  cum  aceto  om.  c.  19  et  (nitro): 
aut  c.        ex  om.  p.        19  ferve  facis  c,  fervere  facis  p. 


-     108     - 

facies  et  in  lanis  redactum  patienti  loco  appones,  et 
fasciabis. 

aliud  spleneticum  medicamentum  desiccatorium  et 
confortatorium  ad  splenis  debilitatem  ex  infusione  hu- 
5  moris,  a  Graecis  cedrinon  appellatum.  recipit  eedriae, 
ammoniaci  guttae  uncias  senas,  resinae  frixae  libram  I, 
auripigmenti,  aluminis  scissi,  olei  veteris,  omnium  trium 
uncias  singulas  et  semis,  aceti  acrioris  quod  suffecerit. 
aliud  ad  ventositatem  splenis.  epithimate  dia  spermaton 

10  aut  dia  samsucu  uteris  superius  ad  ventositatem  sive   in- 
flationem  stomachi  scriptis. 

aliud  ad  duritiam  splenis  vel  saxietatem,  quam  Graeci 
scirrosin  dicunt.  malagma  Amythaonis  appones  quod 
superius  ad  duritiam  stomachi  scripsimus. 

15  aliud    ad    duritiam    splenis.     tus    masculum    et    am- 

moniaci  guttam  aequali  pondere  teres  diligenter,  et  fre- 
quenter  sucum  supermittes  coliculi  ex  foliis  viridibus 
expressum  ut  efficiatur  in  similitudinem  emplastri,  et 
inductum  in  charta  vel  aluta  spleni  appones. 

20  si  vero  in  aegritudine  cum  febre  acuta  fuerit  splenis 

causatio,  tribus  diebus  cataplasmabis  ex  faeni  graeci  pol- 
line  et  hordei  partibus  singulis  et  lini  seminis  partibus 
duabus   cum  aqua  et  rosaceo   et  modico  melle  concoctis. 

1  lanis  c,  latus  p.        redactum  cp.        apponis  c.        3  sple- 
neticon  p  ( — c  c).  4  ex  infusione:  et  infusionem  cp.         5 

cedrinon  (cf.  Gal.  XIII,  249):  citron  c  (Simon  s.  v.),  citri- 
non  p.  appellatum  c :  —  tur  p.  ^  cp.  cedriae :  cere  c, 
cc  p.        6  \  senas  c:  an.  -7  VI.  p.         lb'  I.  c,  1'  I.  p.  7 

o.  tr.  \  singulas  et  semis  c:    an.  -7  I.  S  p.  8  sufficit  cp. 

9  epithima  c,  — th'ate  p.  10  diasansuco  cp.  inflamma- 

tionem  cp.  11   scriptum  c,  — tis  p.  12   duritiem  p. 

saxietatem  p,  sacietatem  c.  Grraeci  addidi:  om.  cp.  13 

scirosin  c:  sclirosin  p  (cf.  Simon  s.  scirodes).  amicaonis  c, 

amitatois  p.         apponis  c.  14  ad  stomachi  duritiem  con. 

scripsimus  p.  16  et  sup.  sucum  c.  {pm.  frequenter)  p.  17 
cauhculi  cp.        19  apponis  cp.         21  tribus  p,  in  (pro  III)  c. 

22  et  ordei  partes  II  cum  aqua  .  .  .  (om.  partibus  —  seminis)  c. 

23  moic  mellis  p. 


-      109     — 

et  oxymel  ieiuno  cum  apiata  dabis,  et  post  dies  cata- 
plasmatis  expletos  Nileos  splenicon  lexipyreton  appones. 
et  conficitur  sic.  cerae,  ammoniaci  guttae,  olei  rosacei 
~  III,  croci  5  VIIII,  aloes  3  VI.  aliqui  tamen  croci  3 
VI  mittunt.  aceti  quod  suffecerit  ad  conterendum  crocum  5 
et  guttam  ammoniaci. 

XLIIII.    Ad  epaticam  passionem. 

Est   autem    epatica   passio    causatio   in    epate,    quae 
contingit  cum    tumore  viscerum.     haec   signa   laborantes 
secuntur.    est  dolor  dextrae  partis  et  extantia  viscerum  et  io 
tumor.    dehinc  cum  passio  creverit,  indigestio  frequenter 
nascitur. 

in  curationibus  vero  flebotomia  in  brachio  dextro  in 
vena  cava  media  secundum  vires  patientis  adhibita  utilis 
comprobatur.  is 

aliud.  tritici  farina  in  decoctione  absinthii  et  aneti 
cocta  et  apposita  in  sacculo  inclusa  dolorem  mitigat. 

aliud.    artomeli  cataplasma  adhibitum  est  utilissimum. 

aliud.    absinthii  pontici  infusione  ieiunos  potabis. 

aliud.     costum  ieiunis  masticandum  dabis,  ut  ipsum  20 
humorem  inglutiant.     et  in  eodem  latere  aegrotum  iacere 
iubebis. 


1  oximelle  c,  oxinil1  p.  ieiunu  c,  — nis  p.  2  nileos 
s.  lexiperiton_  cp  (Nsdscog  Gal.  XIII,  182.  cf_Nsilov  181). 
3  3  III  c,  an.  -j-  III  p  (uncias  trinas).  4  cc    3  VHII  cp. 

aloe  p.  tamen  (vel  au,   autem):  om.  p,  cu  (supra  scr.)  c. 

5  VI  c,  9  VI  p.  5  sufficit  cp.         et  ad  (cont.)  p.  6  et 

(g.)  om.   c.  7   Ad  epaticam  passionem   c  (Ad  epaten  in 

Ind.  capp.  p)y  De  epatica  passione  p.  10  est  c:  om.  p. 

et  tumor:  et  huor  c,  et  huo^j.  p.  11   curaverit  p.  13 

vero   c:   autem  p.  cf.   Gal.   II,  904.     XI,  92    (Orib. 

Syn.  IX,  18).  15  approbatur  c.  17  dolores  p.  18 

artomelli  c,  axo(==  arxo)m®l'i  p  (cf.  Gal.  X,  796.  910).  est 
utilissimum  (uti  illisim  sic  c,  in  marg.  pc  utillimu)  p:  valde 
utilimu  c.  19  ieiunus  c,  ieiun  p.  20  ieiunus  p.  et  ut 
i.  h.  glutiant  imperabis  p.        21  et  in  e.  1.  iaceat  (sic)  c. 


-     110     - 

aliud.  sanguisugae  dolenti  loco  appositae  mirifice 
operantur. 

aliud.  trociscus  dia  ton  picron  amygdalon  appellatus 
ad  conclusionem  sive  obtrusionem  epatis,  quam  enfraxin 
5  vocant.  petroselini,  costi,  gentianae,  amygdalarum  ama- 
rarum,  anisi,  aloes  epaticae,  absinthii  pontici  cymae, 
omnium  VII  paria  pondera  aqua  colliges  et  facies  trociscos 
drachmarum  singularum,  ex  quibus  dabis  unum  ieiunis 
non  febrientibus  cum  vino  mixto,  febrientibus  vero  cum 
10  aqua  calida.    et  in  ipsa  parte  facies  iacere  laborantes. 

antidotum  tonoticon  id  est  proficiens  adversus  debili- 
tatem  epatis.  recipit  spicae  indicae,  costi,  gentianae, 
inulae  campanae,  omnium  IIII  5  binas,  rei  pontici  3  I, 
mellis  despumati  3  III.  dabis  in  modum  avellanae  cum 
15  vino  mulso  ex  modico  melle  confecto,  febrientibus  vero 
cum  decoctione  apii. 

potio  epatica  ad  enfraxin  epatis.  costi,  ireos  illyricae, 
ladani  omnium  trium  -f-  singulas,  piperis  grana  numero 
XXVIIII.     si    vero    ladanum   non    inveneris,    faeni    graeci 


3  trocisco  c,  — cum  ( — c)  p.  appellatum  cpc  ( — tus  ante 
corr.  p).  cf.  sim.  Gal.  XIII,  209.  4  obstrusionem  cp  (ob- 
tusionem  pc).        emfrasin  c,  <e  pc?y  fraxi  p.        5  ante  petro- 

o 

sihnu  (c,  pet.  lini  p  et  ita  in  rel.  acc.  c,  gen.  p)  hdbet  $  p, 
h\  c.  amigdalas  amaras  (acc,  ut  in  rel.  spec.)  c.  6  coma 
c,  coc.  (sic)  p.  7  omT  VI.  S  (S  pro  I?)  c:   om.  p.  cum 

aqua  p.  colligis  (— g  p)  cp.  facis  cp.  8  dramarum  p, 
3  c.  dabis.  I.  c:  unum  dabis  p.  ieiunis  p:  — nu  c.  9 
fisv'  otvov  nEKoatisvov  Gal.  XIII,  212.  vero  c:  autem  p. 

10  aqua  om.  c.  et  in  ipsam  partem  super  iacere  facis  1.  p. 
facis  cp.  11  tonoticon  c:  toniconjp.  12  I^  c:  om.  p.  13 
inule  ante  corr.  p :  uelle  c,  enule  (e  ex  corr.  ips.)  p.  omnium  . . . 
binas  c:  an.  5-  II.  p.  14  m.  d.  3  III.  S.  c.  avellane  p: 

om.  c.         15  febricitantibus  c.  vero  om.  p.  17  enfrasin 

c,  efrasi  p.  epatis  om.  c.  uroudilT  c,  viros.  illirice  p. 

18  lada  c,  laudinip.  omnium  tr.  \  s.  c:  an.  -j  I.  p.  nuo 
c:  om.  p.  19  XCVIII  p  [ex  corr.  pro  C  VIII?).  19  ledan  c, 
laudanum  p. 


-    111    - 

leviter  torrefacti  et  maltae  pollinem  mittes,  tundes  et 
cernes  omnia  tenuissime,  et  dabis  coclearium  I  ieiunis 
non  febrientibus  <cum  vino  mixto,  febrientibus^  vero  cum 
aqua  calida. 

cataplasma  ad  enfraxin  epatis.   afronitri  cibaria  numero  5 
XV,  lini  seminis  centum,   hordei  ducenta,   calidae  et  olei 
quod  suffecerit. 

aliud  ad  duritiam  et  tumorem  epatis.  centauriam, 
anetum,  asfodili  radices  et  papaveris  capitella  decoques  in 
oleo  et  modica  aqua,  et  ex  eodem  oleo  lanas  appones.      10 

sed  si  forte  apostema  in  epate  fuerit  natum,  quod 
ex  praecedentibus  signis  in  empyemate  superius  memoratis 
agnoveris,  diureticis  potionibus  idem  apostema  per  urinam 
purgabis,  hoc  est  graminis  radicis  mundae,  feniculi  ra- 
dicis  corticis,  dauci  cretici  seminis  id  est  pastinacae  hor-  15 
tensis,  petroselini  macedonici,  asari,  ysopi,  inulae.  haec 
singillatim  aut  simul  in  aqua  decoquenda,  et  ipsa  decoctio 
data  per  urinas  ducit. 

cataplasma   diureticon  id  est  urinale  ad  idem  et  ad 
dolores   ex  perfrictione   natos.    pollinis  tritici  et  lini  se-  20 
minis    et    faeni    graeci    paria    pondera,    cymini    seminis, 

1  leniter  cp.  malthae  (?):  molti  c,  ml'ti  (multi)  p  (sed 
supra  malti  pc).  pollines  c.  mittis  p.  tundes  et  om.  c. 
2  omnia  om.  p.  cocTr.   cp.  3  non  febrientibus  (autem 

add.  p)  cum  aqua  calida  cp.  5  enfrasin  c,  efrax.  p.  nuo 
(ante  cib.)  c:  om.  p.  6  XV  p:  tv  (=  cv)  c.  linis  cp. 

centum  om.  c.  bis  c  c.  7  sufficit  (suff  p)  cp.  9  asfo- 
dilli  cp.  rad'  p,  radic  c.  et  papaveris  —  (10)  aqua  c:  om.  p. 
10  et  (ante  ex)   addidi.  11  apostema  om.  c.  quod  p: 

q>  2.  cu   (quod  et  cum)  c.  12  empiemate  c:  empiema  p. 

13  diureticis  om.  c.  i.  apa  p.  15  seminis  |  1.  (pro  i.)  pasti- 
nace  ortensis  c  (Sim.J,  sem  6(=  or)tico.  p.  16  macedonici 

om.  p.  isopi  c,  yso.  p.  imila  p  (et  supra  ips.  corr.  enula), 
1  ulle  c.  hec  om.  c.  17  singulatim  cp.  decocta.  et  ipsa 
decoctio  data  p.  u.  d.  p,  decoquenda  et  sic  contu(e?)ndenda 
p.  u.  d.  c  (cf.  c.  47).  19  diuretico  c,  — cu  p.  ad  eandem 
et  dolores  p.  20  perfricatione  cp.  21  cimi.  feniculi  se- 

minis  ameos  .  baccarum  lauri  .  dauci .  cretici  .  sem.  pastinace. 
ortensis  (haec  ex  sup.  v.  15)  an.  —  I.  S  p. 


—     112     - 

seminis  feniculi,  ameos  id  est  seminis  vilicionis,  bacarum 
lauri,  dauci  cretici,  omnium  quinque  uncias  singulas 
semis,  caricas  pingues  numero  XV  cum  aqua  et  melle  et 
modico  oleo  coques  et  appones,  et  post  cataplasma  dia 
5  spermaton  epithimate  uteris  aut  dia  samsucu  superius  ad 
ventositatem  stomachi  scripto. 

XLV.    Ad  renum  dolorem. 

Piperis,  petroselini,  asari,  bacarum  lauri,  omnium 
quattuor  paria  pondera  tundes  cernes  diligenter,  et  dabis 

10  coclearium  I  in  passo  tepefacto  potionem  ieiuno  tribus 
diebus.  et  si  immobiliter  se  habeat  aegrotus,  confestim 
sanabitur.  sin  vero  reperta  fuerit  arenosa  qualitas  in 
urinis  post  medicaminis  potionem  acceptam,  sicuti  Ga- 
lenus  in   diagnostice   ait,  manifestissime  nefretica  passio 

15  intellegitur  id  est  renalis. 

potio  optime  confringens  lapides  in  renibus  natos. 
carpobalsami,  lapidis  qui  in  spongiis  novis  reperitur, 
puleii    sicci    floris,    malvae     agrestis    seminis,     omnium 


1  ameos.  I.  semin  |  mlicionis  baccas  1.  d.  cr.  omT  V.  21 
singulas  S  c.  3  nuo  c:  om.  p.  5  epith'e^:  om.  c.  aut 
om.  p.  diasansucum  c,  — co  p.  6  scriptum  cp.  7 

Rubrica  deest  in  p  (in  marg.  46  pc) ,  cum  ipso  fort.  principio 
capituli.  8  bacarum  p,  baccarum  c.  omnium  quatuor  c: 
om.  p.  9    paria  pondera  tunsis  cretis   diligenter  dabis  c, 

paria  p.    tunde  diligenter  et   cerne.    dabis  p.  10   cocVr. 

I.  cp.  potionem  om.  c.  ieiunu  III  diebus  c:  I.  tribus 

diebus  ieiunis  p.  11  si  —  egrotus  p:  om.  c.  12  Sin  c: 

si  p.  reperta  p:  repleta  c.  arenosa  qualitas  (t!  tfjafi- 

licodsg  Gal.):  arenarum  qualitas  c,  arena  (sic  simpl.J  p.  13 
galienus  c,  gal'  p.  14  diagnosfceteje  c,  digsticop  (=  nsgl 
rav  7CE7i.  xoTtov   VIII,   391).  14  neufreca  c,  nefretica  p> 

16  lapidem  .  .  .  natum_p.  17  ~fy  praemittunt  cp.  lapides  p. 
om.  c  (M%ov  tov  iv  anoyyoig  evqloho[isvov  Gal.  XIII,  32S 
ubi  idem  fere  remedium  Asclepiadis).  que  p,  qj  c.  re- 

peritur  c:  —  iuntur  p.  18  pulegii  c,  pullei  p.  flore  cp 

(om.  GaJ.).        seminis  c:  semen  p. 


-     113     — 

quattuor  paria  pondera  conficies  et  dabis  coclearium  I  in 
potione  vini  tepefacti  aut  passi  conditi. 

antidotum  nefreticum  calculosis  aptissimum.  recipit 
betonicae  spanae,  fascis  gallici  uncias  singulas  semis, 
saxifragae  petrosae  seminis  aut  petroselini,  seminis  olu-  r» 
satri,  folii  barbarici  id  est  malobathri,  piperis  albi  uncias 
singulas,  meu  S,  omnia  diligenter  tundes  et  tenuissime 
cernes,  et  melle  despumato  colliges  et  exinde  a  balneo 
mox  lotis  dabis  avellanae  magnitudinem  cum  vino  mixto. 

confectio   conditi    nefreticis    conveniens    et    maxime  10 
calculosis,  quos  lithiontas  vocant,  et  minctus  difficultate 
laborantibus,  quos  dysuruntas  vocant.    recipit  piperis  5  1, 
saxifragae,   betonicae  -=-  binas,  spicae  indicae,  petroselini, 
fu,  asari,  radicis  acori,  dauci  cretici  seminis,  omnium  VI 

3  singulas,  vini  aminaei  cotylas  quattuor,  mellis  despu-  i'> 
mati  cotylas  II.  S. 

trociscus  dia  fysalidon  appellatus  faciens  ad  ulcera 
quae  in  renibus  sive  in  vesica  nascuntur  et  indigent  in 
cicatricem  duci,  et  ad  eos  qui  sanguinem  mingunt.  re- 
cipit  cucumeris  hortini   seminis  descamati,    apii    seminis,  20 

1  IIII.  c:  om.  p.         conficis  cp.        cocl'r.  cp.         2  passo 
condito  p,  conditi  passati  c.  3  neufreticum  c,  nefreticis  p. 

cauculosis  c  (item  infra  v.  11).        ty  cp.        4  spane  c:  om.  p. 

4  fascis  gallicis  c,  fasces  gallicos  p.  an.  —■  I.  S  p:  *-  sin- 
gulas  meu  S.  etc.  c,  qui  intermedia  omnia  neglexit.  5  sem. 
olixatri  p.  6  folii  (cf.  Diosc.  J,  11):  follis  p.  al.  an.  -jr 
I.  meu.  S.  p.  7  tundis  c.  8  cum  melle  p.  colligis  cp. 
a  balne  |  i.  mox  lotis  c,  in  balneo  lotis  p.  10  cf.  sim.  Alex. 
Tr.  p.  534  Bas.  11  lithiuitas  c,  litiuntas  p.  et  minctus  — 
(12)  vocant  p:  om.  c.         12  1$  cp.         13  \  binas  c:  an.  5  II  i>. 

o  

pet.  p.  14  sem.  p:  om.  c.  omi  V  (sic)  3  singulas  c:  3  I  (om. 
an)  p.  15  cotillas  quatuor  c  cotillas  VIIII.  p.  16  cocillafffi 
femis  (pro  cotillaf  II.  S?)  c:  cotilas.  II.  p.  17  diafissalidon 
c,  diafisalide  p.  idem  similiter  describitur  in  additamento 
Alexandri  Trdll.  latini  {post  gr.  IX,  6)  II,  188  quod  citatvr  a 
Simone  Jan.  s.  v.  fisalidos.  vulnera  p.  18  et  diligenter  i. 
c.  d.  c.  20  ortim  c,  cortiui  p.         descamatu  p,  om.  c  (qui 

post  lapatii  sels  kabet  descamati).        sem.  post  apii  om.  c. 

Cassius  Felix    ed.  V.  Rose.  8 


—     114     - 

lapathii  seminis,  nuclei  leviter  torrefacti,  croci,  ouinium 
V  5  IIII,  amygdalas  dulces  descamatas  et  avellanas  simi- 
liter  purgatas  numero  denas,  herbae  fysalidos  quam  Ro- 
mani  vesicariam  appellant,  interiora  grana  numero  XXXV. 
s  conteres  omnia  et  adiecto  passo  competenti  veluti  con- 
spersione  in  unum  rediges,  et  exinde  ieiunis  dr  I  dabis 
non  febrientibus  cum  passo  tepefacto,  febrientibus  autem 
cum  aqua  calida. 

aliud  nefreticis  et  calculosis  conveniens  id  est 
10  Bestiane  antidotum  ieiunis  datum  lapides  in  renibus  con- 
fringit  et  urinam  provocat. 

aliud  ad  renum  dolorem.  exira  medicamentum  in- 
ferius  scriptum  in  aluta  inductum  appones,  et  sanabis. 

1  nuclei  cp:  cf.  Alex.  nucleorum  pini  prefrigereorum  (l. 
pefrigmenon.  cf.  Simon  s.  prefrigmenum).  leviter  p:  om.  c. 
cc  (croci)  p:  om.  c.  2  an.  3-  HII.  p.  et  om.  p.  simi- 
liter  om.  p.  3  numero  denas:  an.  X.  p,  om.  c,  qui  a  pur- 

gatas  transit  ad  v.  4  niio.  35.  herbas  sisalidos  .  .  .  bese- 

cariam  p.  cf.  Simon.  Jan.  s.  fisalidos  ex  Alex.  lat.  ed.  Pap. 
f.  10113:  phisalidos  quam  latini  vesicaginem  vocant.  4  nu- 

mero  om.  p.  5  veluti  —  rediges  c:  colligis  p.  6  ieiun 

dr  I.  dabis  c:  ieiunis  dabis  5-  I.  p.  9  Aliud  neufreticis  .  .  . 
i.  beftaae  c:  om.  p.  Aetio  X,  6  p.  630  ex  urinam  cientibus 
antidotis  memorata.  cf.  etiam  cod.  Paris.  app.  f.  86*.  Antidotum 
bestiane  appellatum  confringens  et  in  renibus  caucolos  sive 
Iapides  quos  greci  litos  appellant.  convenit  maxime  his  qui 
ex  obtussione  caucolorum  dissuriam  patiuntur  i.  urine  difficul- 
tatem.  facit  et  ad  alia  multa.  Recipit  cinamomi  etc.  12  e 
xira  (r]  ^rjQcc):  o(e?  j?)xira  cp.  inferius  ubi?  —  conscribitur  in 
antidotario  cod.  Paris.  app.  f.  85h  Exira  (in  marg.  Ocxira)  ap- 
pellata  et  (est)  desiccatorie  virtutis  ad  omnia  ulcera  et  sinus 
universos  conglutinat  et  fracturas.  inunges  et  arteticis  et  poda- 
gricis.  nefreticis.  spleneticis.  et  duritias  mollit  mirabiliter  et 
callositatem  atenuat.  et  est  ad  omnia  utilissimum  medicamen- 
tum.    Recipit  cere  etc. 


—     115    — 

XLVI.    Ad  ea  quae  vesicae  accidunt,  quae  a 

Graecis   symptomata   appellantur,   nos   vero   acci- 

dentia  dicere  poterimus. 

Omnium  logicorum  testimonio  natura  vesicae  nervosa 
iudicatur,  quae  sub  ingenti  perfrictione  aut  frigore  ab  5 
humore  venenoso  et  mordaci  nocetur.  <quod)>  maxime 
fieri  solet  cachexia  laborantibus  id  est  mala  habitudine 
corporis.  oros  enim  sanguinis,  qui  latine  serum  appel- 
latur,  qui  ex  sanguine  per  venam  epatis  depurgatur  mixtus 
felli  rufo  descendens  vesicae  ulcerationes  universas  vel  10 
asperitates  aut  debilitatem  nutrit.  unde  omnes  passiones 
vesicae  difficili  curatione  medentur.  sunt  vero  suprascripta 
accidentia  periculosa  ischuria  id  est  ex  toto  urinae  ab- 
stinentia,  et  dysuria  id  est  urinae  difficultas,  et  stranguria 
id  est  urinae  paulatim  per  guttas  exclusio.  15 


1  Ad  vesice  passiones  46  c,  Ad  ea  que  vescice  accidunt  p, 
(Ad  vesice  dolorem  ind.  p).  deinde  quasi  a  textus  initio  se- 
quuntur  veteris  tituli  verba  De  his  que  vesice  accidunt  que  .  .  . 
appellantur  etc.  c,  sic  mutata  in  p:  Ea  que  vesice  accidunt. 
(que  om.)  a  grecis  s.  app.  2  simptomata  c,  sinthomata  p. 

3  dicimus  c.  4  logicorum^:  om.  c.  natura  —  iudicatur: 
inatos  vesice  nervos  ldicatur  c.  vesica  lrui  (in  marg.  pc  natura) 
nervosa  iudicatur  p.  5  sub  c:  ab  p.  ing.  perfrictione  aut 
frigore  c  (item  Petroc.  p.  265):  ing.  frigore  p.  ab:  aut  cp 

(Petr.).  6   et  p:  aut  c  (Petr.).  quod:  hoc  p,  om.  c. 

solet  maxime  p.  8  oros:   sic  cp.  sanguinis  —  app.  p: 

sanguinem  pro  latitudie  feru  apellatur  c.  9  per  v.  epatis 

c  (Petr.):  exuea  separato  p.  10  ruffo  c:  suo  p.  descensujp- 
v.  universas  ulc.  p.  12  p.  v.  curationes  difficiles  ingeruntur  p. 
Sunt  enim  supradicta  p,  Si  vero  suis  (pro  SS)  c.  13  scuria 
( — a  c)  cp  (Simon  s.  „Scutia  ut  Cassi.  fe.  vessice  passio  s.  quando 
extoto  denegatur  urine  exitus  etc.u    cf.  Petr.  p.  265).  14 

disuria  (— a  c)  cp.  15  p.  p.  g.  urine  exclusio  p.  ex- 

clusionem  gignut  (sic)  morsus  et  ulceratio  ex  antecedentis  h. 
acredine  fieri  solet  .  .  .  c,  exclusio.  ex  antecedentis  h.  a.  con- 
tlg  <et  ulceratio  add.  corr.y  et  dolor  et  morsus  et  ulceratio 
fieri  solet  .  .  .  p. 

8* 


—     116     - 

contingit  morsus  et  ulceratio  ex  antecedenti  humoris 
acredine  et  dolor  fieri  solet  initio  urinae  excludendae  aut 
in  fine  explicandae. 

item  in  vesica  paralysi  vitiata  ant  paulatim  urina  per 
5  guttas  insensibiliter  excluditur,  si  ex  parte  fuerit  tacta, 
aut  involuntarie  simul  exclusa  ostenditur,  si  omnis  fuerit 
vitiata. 

est  iterum  altera  passio  ex  incontinentia  urinae  para- 
lysi  vesicae  deterior.  ex  renibus  descendentis  et  vesica 
10  compatiente  efficitur,  et  appellatur  a  Graecis  diabetes, 
siquidem  mox  potione  accepta  per  urinales  vias  raritate 
membrorum  interiorum  descendat  tamquam  per  inania 
feratur.  rarius  quidem  contingit  haec  passio,  sed  subito 
nascitur.  et  est  omnino  incurabilis.  aliqui  hanc  passionem 
15  hydropismo  adscribunt,  quoniam  nimia  siti  patientes  affi- 
ciantur  et  subalbidum  et  aquosum  vultum  ostendant. 

contingit  iterum  ex  renibus  ulceratis  sanguinolentus 
minctus  aut  saniosus  vel  subalbidus,  aliquando  cum  gravi 
odore,  attestante  renium  dolore  et  ilium.  si  vero  sanguis 
20  purus  fuerit  exclusus,  eruptionem  venae  aut  putredinem 
ipsius  significat  in  renibus  aut  vesica  factam  fuisse,  qua 
loca  quae  patiuntur  dolore  pulsata  desanguinentur. 

2  excludente  c  (qui  om.  aut  —  explicande).        4  item  in: 
Item  c,  Iterum  in  p.  pvitiata  p.  6  omnis  c,  tota  p. 

et  est  p.  9  descendentis  (sc.  urinae) :  descendes  (sic)  p,  om.  c. 
10  diabeten  c,  — te  p.  11  mox  potione  accepta  c,  mox  ut 
in  potione  acceperit  patientes  continuo  p.  urina  —  descen- 
dat:  p  urina2i  viam  raritate  membrorum  suo  descensu  c, 
urinam  (ura3)  pua  (sic)  raritatis  membrorum  interiorum  descen- 
dit  p  (cf.  Alex.  lat.  f.  104* :  quia  cum  biberit  mox  decurrit  sicut 
potatum  fuit  per  vesicam  et  ventrem).  12  per  inania  c: 

pmauia  (sic)  p.  15  i(y  #)dropismo  cp.  ascribunt   c. 

quoniam  (qm)  c:  Siquidem  p.  16  et  (ante&q.)  om.  p.  osten- 
dunt  cp.  17  Contingit  p:  Exit  c.  18  aliquando  cum  c:  et  p. 
19  adtestante^)  (att —  c).  renium  c,  renum  p.        iliorum  p 

(lllm  c).  20  lrruptoe^  (ir  del.  corr.)  p.  vene   significat 

aut  p.  21  ipse  c,  ipsius  vene  p.        vescicam  c,  vesica  p. 

22  qua(?):  q,q  p.         qua  —  (p.  117 ,  2)  patiuntur  om.  c. 


—     117     - 

si  vero  atonia  fuerit  vesicae  id  est  debilitas,  subito 
urinae  egerendae  delectationem  patiuntur,  et  cum  mingere 
coeperint  cum  ingenti  conatu  et  gemitu  humorosas  urinas 
excludunt,  aut  per  somnum  involuntario  lapsu  urinam 
emittnnt.  et  frequenter  haec  passio  paralysin  vesicae  fu-  5 
turam  significat. 

contingit  iterum  dysuria  in  vesica  ulcerata  aut  ex 
renibus  irruente  lapide  extensa,  aut  limosa  aut  arenosa 
qualitate  solidato  et  gleboso  sanguine,  quem  Graeci  throm- 
bon  appellant,  in  ipso  urinali  meatu  obtrusa.  10 

contingit  iterum  dysuria  in  aegritudine  pessima,  cum 
fuerit  natura  suo  officio  privata. 

curationis  vero  tempore  si  fuerit  ex  frigore  aut  pro- 
funda  perfrictione  dysuriae  causatio  cum  ingenti  dolore, 
oleum  rutaceum  per  podicem  frequenter  aegroto  iniciendum  15 
est.  in  feminis  vero  matrici  est  infundendum.  etiam  et 
extrinsecus  pubetenus  praeraso  pectini  vel  inguinibus  lanae 
apponendae  ex  oleo  cyprino  calefacto,  aliquando  admixto 
castoreo,  si  forte  plus  calefieri  oportuerit.  et  si  venter 
abstinuerit,  clystere  erit  deducendus  ex  decoctione  faeni  20 
graeci  aut  radicis  malvae  oleo  admixto.  adhibendae  sunt 
etiam    insessionis    fomentationes,    nam   Graeci   encathisma 

1   athonia  p.  3  ceperit  cp.  4   per   somnum   (g 

fonnu 

fepnuai  p)  p  (Petr.J:  sompno  c.  7  (item  11.  14)  dissuria  cp. 
8  iruente  c,  irruenti  p.  aut  (limosa):  autem  cp.  8  soli- 
data  aut  globosa  c,  sordidata  aut  glebosa  p.  quam  cp. 

trombon  c:  trumbon  p.  10  obstrusa  cp.  11  egritudinibus 
pessimis  cp.  13  vero  c:  om.  p.  aut  c:  vel  p.  14  per- 
strictio  p.  15  iniciendum  egroto  (om.  est)  p.  16  matrix  c. 
17  pubetenus  c:  om.  p.  pectine  cp.  18  calido  p.  mixto 
c,  amixto  p.  19  si  forte  calidius  fieri  op.  p  (si  forte  plus 

calidum  fieri  op.  Petr.),  Si  vero  plus  calefieri  op.  c.  20 

clisteri  c.  est  p.  21  radicis  c,  indic  p  (raclicum  Petr.). 

amixto  oleo  p.  sunt  etiam  p:  om.  c  (vM^  adhndum  i.  f.\ 

22  insessiones  fomentationes  c:  sensiones  (fnfioes  fomentationem 
p  (sessiones  Sim.).  nam  c:  quas  p  (Sim.J.  encatisma  c 

(encatismata  Sim.). 


-     118    — 

vocant,  ex  calida  et  oleo.  solet  enim  vesica  etiam  si 
fuerit  constricta  subtili  fomento  rclaxari  et  urinam  re- 
tentam  reddere.  quod  si  minime  urina  fuerit  secuta  et 
perseveraverit  supra   dicta  periculosa  abstinentia,   oportet 

5  in  cruribus  si  vires  patiuntur  supra  talos  interiores  venas 
incidere.  et  si  dolor  non  minuerit,  adhibendum  est  cata- 
plasma  ex  lini  semine  et  faeni  graeci  et  hordei  polline, 
admixto  papavere  trito  et  resina  pinali  et  pice.  transacto 
autem   dolore  apponendum  cerotarium  ex  resina   frixa  et 

10  ysopi  suco  et  ammoniaci  gutta  et  oleo  sicyonio  confectum. 
si  vero   lapidum   vel  arenarum   fuerit  querela,   simi- 
liter  ut  nefreticos  curabis. 

sin  vero   ex  cachexia   corporis  de   humore  venenoso 
et   mordaci    ulceratione   facta  asperitatem  cum   dolore   in 

15  capite  naturae  senserint  patientes,  reumatismo  adscribitur. 
oportet  ergo  lacte  asinino  tepefacto  frequenter  ieiunos 
potare.  quod  si  ad  praesens  non  fuerit,  caprinum  dabis, 
et  embroce  calida  ex  lanis  sucidis  et  rosaceo  et  vino  mulso 
aut  passo   admixto   sub   umbilico  pubetenus  pectinem  vel 

20  utraque  ilia  cooperies.  mulieribus  autem  et  pessarium  ex 
lacte  asinino  vel  caprino  aut  muliebri  lacte  apponendum. 
in  viris  vero  si  in  capite  naturae  morsum  cum  dolore 
senserint,  per  auliscum  oticum  aeneum  lenem,  et  non 
osseum  ne  frangatur,  aut  certe  argenteum   fabricatum  et 

1  etiam:  et^>.  5  tales  cp  (cf  Gal.  X,  904).  interiori 
vena  c,  interiores  venas  p  (super  talos  venas  interiores  Petr.). 
6  minuerit  cp  (minuitur  Petr.).         est  om.  c.  7  pollinis  c, 

pollinibus  p  (polline  Petr.).  8  papaveris  c  (et  semine  agrestis 
papaveris  Petr.).  pinali  cp:  pinea  Petr.  9  et  ysopi  suco 
et  armoniaci  suco  et  armoniaci  gutta  p.  11  si  —  (12)  cura- 
bis  om.  c.  13  Sin  c:  Si  p.         de  c:  vel  p.         15  senserint 

(cf.  v.  23 j:  scripserint  p,  om.  c.  fumatismo  c,  renatismo  p. 
16  ergo  om.  c.  ieiunu  c.  17  quod:   sed  (f^)  c.  ap- 

presens  p  18  embroce  calide  cp.  roseo  c.  20  alia 

cooperis  c,  acorsp  (ylia  operis^0).  et  c:  om.  p.  21  lacte 
c:  cm.  p.  22  si  I  p:  om.  c.  23  eneum  p:  om.  c.  lene 
p,  lane  c.  et  non  osseum  —  fabricatum  p:  ?   ros  siccu 

fragatur  aut  arteum  fabricatur  c. 


—     119     - 

vesicae  porcinae  alligatum,  non  nimis  interius  sed  in 
caput  naturae  inicies  cervinam  medullam  susino  oleo  re- 
solutam  aut  butyrum  recens  aut  adipem  anserinum  vel 
gallinaceum.  adhibenda  etiam  encathismata  ex  decoctione 
rosarum  lenticulae  myrtae  rubi  lentisci  vel  his  virtute  5 
similium.  apponendum  etiam  et  dia  iteon  emplastrum  sive 
illud  medicamentum  quod  graece  ebarbaros  appellatur, 
renibus  et  pectini  praeraso,  aut  finicinen  quam  Galenus 
in  libris  emplastrorum  quos  cata  gene  appellant,  nostram 
dia  chalciteos  nominavit.  proficiente  autem  curationis  tem-  w 
pore  erunt  in  cibo  dandi  suini  pedis  mucrones,  testiculi 
madidi  ex  aqua  et  cerebrum  assatum,  de  piscibus  autem 
torpedines  aselli  murenae,  de  pomis  vero  uvae  mala 
cydonia  granata  et  his  virtute  similia.  dandum  etiam 
ieiunis  aliquid  sorbile  quod  humorem  acrem  et  tenuem  w 
et  aspernm  valeat  obdulcare  et  crassificare  et  lenire,  ut 
est  amyJum  procuratum  aut  polenta  ex  aqua  elixa  et  cum 
vino  nigello  addulcata  aut  oryza  aut  grana  ptisanae  et  his 
similia.  probatur  etiam  dari  sorbendum  quod  conficitur 
sic.  ex  nucleis  recentibus  et  cucumeris  semine  descamato  20 
et  amygdala  dulci  et  amylo  cum  lacte  in  uno  diligenter 
tritis    et    leviter    concoctis    dandum    ieiunis    cum    vino 


1  vesice  porcine  aligatu  c :  vesica  porcina  alligant  p.  3 
butirum  recentem  cp.  4  adhibendam  p,  — dum  c.  etiam 
p:  et  c.  ancatisma  c,  encatasma  p,  encatasmata  pc.  5 

mire  c,  mirte  p.        6  similibus  cp.        diaiteon  p,  diaciteon  c. 

7  grece  c,  greci  pc  (om.  p).  embarbaros  p,  barbanos   c. 

8  et  c:  aut  p.  fenicene  p,  fenicete  c.  galienus  c,  gal'  p 
(=  Gal.  XIII,  375).  9  in  libro  emplaustrorum  p,  librum 
emplastrorum  c.  quos  cp.  catagenos  c,  — nes  p  (Sim.). 
nfa  (nostra)  cp.  10  autem  p:  igitur  c.  11  suini  (c,  suelli^) 
pedes  mucrones  cp  (cf.  Gal.  VI,  671).  t.  macrones  madii  c, 
t.  acroes  madidi  p  (cf.  Gal.  VI,  676).  13  vero  c:  om.  p. 
uva  cp.  14  cidonia  cp.  15  quod  p:  ut  accipiat  quod  c. 
acerem  c,  acrum  p.  16  linire  c(pc)\  hemre  p.  17 
po(u  c)lentum  .  .  .  elixum  cp.  cum  c:  om.  p.  18  adul- 
catum  c,  obdulcatum  p.  grana  p,  grane  c.  20  (item  p.  120, 
4)  descamato  p,  desquamato  c.           22  et  concoctis  leviter  p. 


—     120     - 

chrysattico.  frequenter  dare  iubebis  vel  ilhul  quod  curandae 
ulcerationi  vesicae  aptum  a  veteribus  probatur,  et  con- 
ficitur  hoc  modo,  et  magis  caniculari  tempore.  lini  se- 
minis  et  papaveris  albi  <et  cucumeris)  seminis  descamati 

5  et  draganti  tunsi  et  creti,  omnium  HII  **-  binas,  amyli 
recentis  3  IIII.  aqua  colligitur  et  trociscus  informatur. 
etiam  et  trociscus  epuloticus  ad  obducendam  cicatricem 
dari  oportet  ex  vesicaria  herba  confectus,  quem  Graeci 
dia  fysalidon  vocant,  quem  superius  in  nefretica  passione 

io  conscripsimus.  utendum  etiam  aquis  calidis  naturali  calore 
plantatis  —  nam  Graeci  autofye  idata  vocant.  sunt  enim 
virtutis  metasyncriticae  hoc  est  quae  valeant  naturalem 
temperiem  corporis  renovare. 

XLVII.    Ad   cholericam  passionem  et  defluxionem. 

15  Utraeque  passiones  acutae  vel  celeres  esse  noscuntur. 

sed  cholerica  passio  plus  acutissima  et  molestior  a  veteri- 
bus  esse  traditur.  et  est  reumatismus  ventris  et  stomachi 
sursum   et  deorsum  per  os   atque   ventrem  subito  natus. 


1  cfatico_p,  ons  atico  c.        dare  iubebis  c:  om.  p.        illud 
p:  om.  c.  curanda  ulceratione  c,  curande  ulcerationis  p. 

2  probatur  p :  — tum  cpG.  3  et  magis  (mag)  cp.  cani- 

cularis  temporis  c.  4  hoc  ipsum  est  Andromachi  apud  Gal. 

XIII,  322  nqbg  hvgtlv  rjXy.atiievrjv  %cu  dvcovQiccv  (cf.  Orib. 
syn.  9,  24).  4  (et  6)  et  om.  p.  et  cucumeris  addidi  (ex 
Gal.  I.  c):  om.  cp.  5  draganti  p,  tracanti  c.  omi  IIII  \ 
binas  c:  an.  3-  II  (cf.  Gal.).  6  cum  aqua  p.  troc  p, 

trociscii  (.  .  .  confectu)  c.  7  etiam  et  empuleticum  obducen- 
dum  c,  etiam  I  t  cis.    epuleticus  ad   obducada  (sic)  p.  8 

besicaria  c,  beficariai>.  9  diafisalidon  p,  diafisidion  c.  10 
cuscripsimus  c,  scripsimus  p.        caloris  c.  11  nam:  sic  cp. 

octo  fies  data  c,  a  offies  data  p.  12  meta  sincretice  c, 

— cratici  p.  14  Ad  collericam  passionem  47  c,  De  fluxione 
rubr.  p.  15  Utreque  p.  (sic  incipit)  c:  In  defluxione  utreque 
p.  p  (unde  in  tit.  addidi  et  defluxionem).  16  plus  acutissima 
et  molestior  c:  plus  acuta  magis  molesta^?.  17  stomachi  et 
ventris  p.        18  natus^:  lnatus  (enatus?)  c. 


—     121     — 

sequitur  auteni  in  passione  constitutos  articulorum  per- 
frictio  et  parvitas  pulsus,  iugis  vomitus  cum  intestinorum 
tormento,  et  ventris  solutio  ac  stomachi  cum  pruritu 
ventris.  effieitur  ex  antecedenti  indigestione  aut  mali 
medicaminis  accepta  potione.  et  differt  a  diarria,  quoniam  5 
cholerica  passio  sicut  diximus  per  ventrem  efficitur  et 
vomitu  plurimo,  diarria  vero  non. 

in  curationibus  vero  polentam  elixam  calidam  in  cibo 
dabis  cum  vino  melino  id  est  granaticio,  et  alia  quae 
simili  virtute  valeant  stomachum  confortando  recreare  et  10 
vires  patientis  depositas  erigere.  sed  si  forte  ea  quae 
acceperit  minime  stomachus  tenuerit,  modico  <tempore> 
interposito  iterum  reficies.  hoc  tertio  vel  quarto  facies 
quousque  stomachus  aliquid  acceptorum  retineat,  ne  vires 
aegrotantis  minuto  corporis  nutrimento  insumantur.  etiam  15 
et  summitates  manuum  ac  pedum  constringi  iubebis,  et 
articulos  pannis  calidis  calefacies  et  lana  molli  opertos 
tutabis,  et  si  nimium  senserit  intestinorum  tormentum, 
spongiis  duabus  ex  calida  posca  expressis  alterna  mutatione 
umbilicum  vaporabis  et  post  vaporationem  lanis  ex  oleo  20 
melino  tepido  operies  et  fasciabis.  et  si  nimietas  vomitus 
coegerit,  cucurbitam  stalticam  id  est  constrictoriam  ori 
ventris  conglutinabis,  et  omfacium  cum  calida  aqua  dabis. 
et    si    adhuc    cibos    minime    tenuerit    stomachus,    erit 


1  con(9)frictio  c,  perfricatio  p.  2  cum  om.  c,  ubi  int. 

tormentum.  3  ac  c:  et  jj.  5  potione  acepta  p.  8  vero 
om.  c.  polentum  (pulentum  c)   elixum   calidum  cp.  9 

mellino  p,  malino  c.  granaticio  p:  grana  triticeo  c.  10 
simili  mo  (=  modo)  virtute  c.  12  denuerit  (sicj  c:  reti- 

nuerit  p  (cf.  v.  24).  modico  (sc.  tempore)  sic  cp.  13  re- 
ficis  (sic  p)  —  (14)  retineat  om.  c.  14  (aliquid  add.  pc} 

ut  (del.  corr.)  p  acce2J.to2j.  p.  15  egrotantium  c.  etiam  et 
in  p,  etenim  et  c.  16  constringi:  cf.  Gdl.  XI,  50  (dtadstv 

scil.  propter  musculorum  contractiones.  Aet.  9,  12.  13.  p.  545. 
546  Lugd.).  17  calefacti  et  1.  m.  c.  et  om.  p.  optos 
tutari  (sic)  c:  om.  p.         18  senserit  c:  sumserint  p.  21  et 

tepido  p.        operis  cp.        24  tenuerit  c:  retinuerit  p. 


—     122     - 

accipienda  curatio  in  reumatismo  stomachi  superius  me- 
morata. 

XLVIII.    Ad  dysenteriam. 

Est  autem  dysenterica   passio   intestinorum   causatio 

5  cum  ulceratione,   ex  qua  excluditur   egestio  sanguinolenta 

aut    fellita    et   alia    immutatio  humoris.    et   illa   noxia   a 

veteribus  nuncupatur  quae   nigram   egestionem   ab   initio 

ostenderit.    nam  Hippocrates  in  aforismis  sic  ait  „dys- 

enteriae   a  felle    nigro    incipientes    mortiferae".     sequitur 

10  autem  patientes  iugis  assellatio  inferioris  ventris,  aliquando 

fellita,  aliquando  viridis  et  sanguinolenta,  aliquando  mucil- 

laginosa.    et  rasuras  cum  gutta  sanguinis  emittunt,  cum 

morsu  intestinorum  et  umbilici.     insomnietatem  patiuntur 

et  fastidium,  frequenter   et  febriculam.     aliquando    etiam 

15  et   longaonis   exclusio    contingit,    maxime    infantibus.     et 

efficitur    aliquando    ex   perfrictione,    aliquando    autem    ex 

corruptione  acriorum  ciborum. 

tempore  autem  curationis  mala  cydonia  in  aqua  de- 
coquenda  usque  ad  tertiam  partem,  et  ipsa  decoctio  potui 
20  data  abstinet  ventrem. 

aliud.  palumbus,  quem  Graeci  fassan  appellant,  in 
posca  decoctus  et  comestus  similiter  abstinet. 

item  ovum  in  aceto  coctum  facit  similiter. 

1  in :  ex  c,  et  (?)  p.        3  Ad  dissinteriam  c,  De  disinterica 
passione  p.  4  dissinterica  cp  (et  ita  semper).  5  cum 

ulceratione:  cf  Gal.  VIII,  85.  381.  (XIII,  288).  Aet.  (ex 
Archig.)  9,  43.  6  et  aluminitatio  humoris  c,  et  alia  I  muto 
(inmutatio)  humoris  p.  7  nuncupatur.  que  nuncupatur.  que 
nigra  etc.  p.  8  ypocrates  py  ipocras  c.  amforismis  c. 

Dissinterie  cp.  9  a  om.  c.  mortifero  c,  mortificare  p. 

11  mucil(l  p)aginosa  cp.  12  et  c:  etiam  p.  emittit  c. 

14  et  fastidium  frequenter  et  fabriculap,  et  sanguine  frequentat 
et  febricula  c.  15  et  om.  p.  in  infantibus  p.  16  per- 
fricatione  p.  aliquando  autem:  aut  cp.  18  cidonia  c, 

citonia  p.  decoquenda  (cf.  c.  43):  decocta  cp.  20  re- 

tinet  p.  21  palumty  p,  plubuj  c.  q,  greci  palubu  fossa 
app.  c.         23  item  —  similiter  c:  om.  p. 


—     123     - 

aliud.  acaciae,  croci,  ges  asteros  in  vino  datum 
coclearium  I  similiter  abstinebit. 

aliud.    summitates   rubi  quas  vulgo   turiones  vocant, 
et  murra  cum  caduco  granatae  et  galla  omfacitide  in  vino 
styptico    simul   decocta   et    in  potione  data   sive   per    in-  5 
feriores  partes  podicis  iniecta  summe  facit. 

aliud.  ptisana  cum  plantaginis  suco  decocta  et  data 
abstinet  ventrem,  iniecta  autem  eadem  perficit. 

potio  ad  dysenteriam.    ossa  de  locusta  marina  super 
carbones  exusta,  gallas  leviter  subassatas,  os  sepiae  simi- 10 
Jiter    subassatum,    crocum    sive    caducum    mali    granati, 
bitumen  iudaicum  aut  pro  bitumine  picem  siccam,  omnium 
V  paria  pondera  diligenter  teres  et  in  posca  dabis. 

aliud  ad   dysenteriam.    trociscus  dia  symfytu  appel- 
latus,   quem   superius   ad   sanguinis  reiactationem  scripsi- 15 
mus   aut  dia  coraliu   aut  certe   dia   electru   aut    trigonus 
trociscus  similiter  in  potione  datus  magnifice  operatur. 

aliud.  lac  asininum  aut  caprinum  schiston  confectum 
et  datum  abstinet  ventrem.  schiston  dicunt  Graeci  lac  in 
quo  lapides  fluviales    incensi   mittuntur  sive   extinguntur.  20 

aliud  ad  dysentericos  et  ciliacos,  id  est  illos  qui  ex 
ventris  passione  id  est  ulceratione  similiter  ut  dysenterici 

1  acacia  cp.  croci  (cc) :  cu  cp.  gesteros  c,  gesastereos  p. 
clato  c:  data  p.  2  coci'r  I  cp.  3  vulgus  cp.  vocant  c: 
dic  p.  4  mirra  p,  inire  c.  candico  c,  radico  p.  granate 
(sic)  cp  (i.  e.  mali  granati,  ut  infra).  gallas  omfatidas  cp. 

5  simul  decocta  et  data  potione  p,  si  coques  et  in  pocionem 
data  c.  6  sume  fecit  c,  sue  fac  p.  7  et  om.  p.  8  autem 
c:  vero  p.  9  (item  infra  semper)  dissinteriam  cp.  et 

super  cp.  10  exustas  c.  leniter  cp.  11  crocu  c,  cc  p. 
12  pice  scice  c.  13  V  c:  om.  p.  posca  c:  puscas  p.  14 
ad  dissinteriam  p:  om.  c.  dia  sinfirus  p,  dianifitus  c.         15 

superius  cap.  38.  16  diacoral(l  add.  p)ium  cp.  dia  electiu 
p,  dia  eletiru  c.  17  in  potionem  damus  et  m.  c.  18 

fcifton  p,  fifcon  c  (g%igxqv  Diosc.  2,  77).  19   Sciton  p, 

Siscon  c.  lac  p:   ita   c.  20  fluviales  p:   fluinales  c. 

incensi  p:  om.  c.  21  ciliacos  c:  quiliacos  p.  i.  illis  qui  c, 
i.  qui  p.        ex  om.  c.         22  i.  ulceratione  —  caprinum  om.  c. 


—     124     - 

reumatizant.  lac  caprinum  optimum  et  pingue  coques 
moderate  super  carbones  in  cacabo  fictili  novo  et  ad- 
miscebis  amyli  recentis  sufficientem  modum,  et  sorbendum 
dabis  ieiunis  diurnis  diebus.  et  post  baec  supercomeden- 
5  dum  dabis  aliquantum  sicci  panis.  etenim  hoc  adiutorii 
genus  reuma  crassescit,  acredinem  temperat,  ulcera  cica- 
tricat  et  intestinorum  ac  ventris  asperitatem  lenificat. 

trociscus  anotericus  id   est    qui   sursum    in    potione 
datus  servando   superiores   ventris  et  intestinorum  partes 

10  medetur,  optime  faciens  dysentericis  et  ciliacis.  recipit 
iusquiami  seminis  albi,  ameos  seminis  id  est  vilicionis, 
apii  seminis,  feniculi  seminis,  hypoquistidis  suci,  balaustii 
id  est  floris  <^mali  granati^>,  ammoniaci,  omnium  specierum 
3   IIII,    opii,    gallarum,   amyli,    ges   asteros,    rus    syriaci, 

io  acaciae,  draganti  3  II.    aqua  colligitur  et  fiunt  trocisci  5 

singularum,  ex  quibus  datur  unus  non  febrientibus  vesper- 

tino  tempore  cum  vino  mixto  calido  in  potione,   febrien- 

tibus   vero   cum  aqua   calida.    et  lientericis   optime  facit. 

lienterici   dicuntur   qui  ex  antecedenti  dysenteria  in- 

20  testinorum  debilitatem  faciente,  perdito  naturali  calore, 
cibos  quos  accipiunt  continuo  indigestos  vel  crudos  tam- 
quam  per  lenem  intestinorum  lapsum  egerunt.  unde 
passio    lienteria   dicitur.     et   est   incurabilis,    maxime   in 

2  amisces  cp.  4  ieiun9  (— nus)  c  (ut  saepe).  diurnis: 
diuturnis  cp.  5  aliquantulum  p.  6  eicatricat  c:  — zat  p. 
8  anatficus  c,  anotit9  p  {opp.  yiccTtotsQiy.ee  tpccQpcc-Acc  Gal.  X, 
527.  Aet.  9,  48.  49).  9  servando  (fvando)  c:  om.  p.  10 
quiliacis  p.        $  cp.  11  ameos  p,  et  ameos  c.  i.  uili- 

ciomis  c,  i.  iucilidiois  p.  cf.  supra  c.  43.  12  ypoquistidi  c, 
— dos  p.  et  balaustia  c  (av&og  ccyQiccg  QOLctg  Gal.    cf.  Plin. 

23,  112).  13   i.  floris  (— res  p)  a(rp)moniaci  cp.  omi 

speli  3.  IIII  c:  an.  5  IIII  p.  14  gallarum  —  (15)  trocisci  om.  c. 
14  gestastereos  (sic)  p.  rossiriaci  p.  15  an.  5  II  p  (i.  e. 
omnium  sp.  5  binas).  cu  aqua  collig  p.  3  singularum  c- 
3  unius  p.  16  unus  p\  I.  c.  17  mixto  om.  p.  in  potione: 
om.  p,  potionem  (pocoem  .1.  febrientibus  etc.)  c.  18  aqua 

om.  c.  19  illiqui  p.  ex  om.  c.  20  calore  p:  cocolore 
(sic)  c.        22  oler  p  (eierunt  supra  pc),  gerunt  c. 


-     125     - 

aetale  vergenti,  unde  plerumque  laborantes  si  hanc  pas- 
sionem  curare  praeterierunt,  hydropici  postmodum  ef- 
hciuntur. 

catapotia    ad    dysentericos    et  ciliacos   et   lientericos. 
gallae   tunsae   et  cretae  5   II,  opii  3  I.    aqua  colliges  et  5 
catapotia  facies  in  modum  ervi.    et  post  annum  a  quo  con- 
feceris  dabis  in  ovo  sorbili  euntibus  dormitum  grana  tria 
aut  V,  aut  si  multum  VII. 

cataplasma  dysentericis  conveniens.  mala  cydonia 
numero  VI  in  partes  incides,  interius  purgata  in  posca  10 
usque  ad  maturum  coques  et  diligenter  teres.  simul  et 
palmulas  numero  XXXVI,  id  est  in  una  die  XII  exossabis 
et  in  posca  similiter  coques  et  teres  et  addes  caduci  mali 
granati  et  acaciae  -f-  III,  mastices  3  II,  aloes  et  aluminis 
lipari  id  est  liquidi  -r-  singulas  et  semis,  rus  syriaci  5  1,  15 
pollinis  polentae  partes  III,  et  lenticulae  partem  I,  mellis 
et  aceti  et  aquae  quod  suffecerit. 

epithima  dysentericorum  dia  finicon  appellatum  non 
solum  ad  dysenteriam  faciens  verum  etiam  et  solutionem 
ventris  et  stomachi  ac  pulmonis  et  omnium  interaneorum  20 
reumatismum  compescens.  recipit  autem  palmularum  ni- 
colaorum  carnium  -f-  II,  acaciae,  aluminis  scissi,  turis 
masculi,   mastices,    corticis    granatae,   hypoquistidis    suci, 


1   estate  Petr.  p.  270.  vergenti  c:  uteti  (vertenti)  p, 

urgenti  supra  pc.  2  curari  cp.  4  catapocio  c,  — putie  p. 
quiliacos  p.  5  5  I.  P'  5  II.  c.        colliges  p:  —  gis  c.        6 

catapocias  c,  — putias  p.  facis  cp.  herbi  (her  c)  cp. 

a  quo  dabis  conficis  dabis  c,  aqua  conficis  dabis  p.  7  eunti 
dormientibus  (sic)  c :   dormienti bus  p.  8  a.  multum  VII  p, 

aut  multum  VIII  c.  9  citoniap.  10  nuo  c:  om.p.  11 
matuU  (sic)  cp.  simul  p:  similiter  c.  12  nuo  c:  om.  p. 

exossas  c,  exossa  p.  13  et  (in  p.):  sed  cp.  caducum  cp. 
mali  granati  c:  granate  p.  14  {it&ni  23)  mastic  cp.  aloen  c, 
aloe  p.  15  liparii  p.  singulas  et  S   c,   I.  S  p.        17 

sufficit  cp.  21  conpescet  p,  — cit  c.  $  cp.  autem 

om.  p.  22  coniu  p,  carnes  c.  23  corticis  granate  (sic)  cp. 
ipoquistidi  c,  ypoquistidos  p. 


-     126     - 

gallarum,  aloes,  omnium  VIII  -f-  singulas,  et  si  forte 
hypoquistidis  sucum  non  inveneris  acaciae  duplum  mittes, 
cerae  lib'  I,  olei  myrtini  lib'  I,  aceti  ad  conterenda  quae 
sunt  sicca  quod  suffecerit.  cetera  cum  oleo  resolves  et 
5  raso  cerotario  in  mortario  commiscebis. 

trociscus  catotericus  id  est  qui  deorsum  per  podicis 
partes  iniectus  servando  inferiores  intestinorum  partes 
medetur,  et  appellatur  a  veteribus  Faustinianus,  con- 
veniens    is    qui    diuturna   putredine    in    dysenteria    labo- 

10  raverint.  accipit  autem  auripigmenti,  sandaracae,  calcis 
vivae,  omnium  trium  -f-  binas,  chartae  combustae  3  XXX. 
colliges  suco  plantaginis  et  facies  trociscos  5  ternarum 
et  binarum  ac  singularum.  secundum  diversas  aetates 
mensuram   temperabis    et    inicies    cum    suco    oryzae    aut 

15  lenticulae. 

alius  trociscus  optime  medens.  ubi  putredines  non 
fuerint  singulariter  adhibitus  et  somnum  provocat.  nam 
dormientibus  cicatricem  inducit.  ubi  vero  putredines 
fuerint,  admixto   suprascripto   Faustiniano   uteris.     recipit 

20  autem  hypoquistidis  suci,  gallarum,  lycii  indici,  omnium 
trium  3  V,  cadmiae  3  VIII,  acaciae  3  XI,  murrae  5  VIIII, 

1  aloe  c,  — e  p.  omi  etc.  c:  an.  ~  I-  c-  2  ypo- 

quistide  c,  — dos  p.  mittis  cp.  3  lb'  c,  V  p.  q.  sicca 
sunt  p.  4  sufficit  c  (non  _p).  5  rasum  cerotarium  cp. 

commisces  cp.  6  catroius  c,  catoreticus  p.  8  idem  fere  est 
svsfia  <pccvGtwiccv6v  apud  Gdl.  XIII,  296  (ex  Andromacho). 
cf.  etiam  pastillos  Faustinianos  apud  Aet.  9,  49  p.  612  (et  de 
iis  Archig.  ib.  p.  611).  Petr.  p.  273.  9  his  cp.  qui  put. 
d.  p.  durna  (sic)  c.  10  Accipit   autem  c:  J^  p.  11 

omi  etc.  c:  an.  ~  II  p.  5  (pro  7-  p)  XXV  p°.  12  colligis 
cp.  cum  suco  p.  fac  cp.  3  ternarum  c,  3  III.  p.  13 
et  binarum  —  singularum  c:  om.  p.  et  secundum  d.  p, 

sed  et  d.  c.  14  suo  (sucojp0)  oridie  cp.  aut  c:  i.  (id  est) 
p  (et  in  marg.  rep.  oride  i.  leticl'e).  16  AV  t°c  p,  Aliud 

trociscum  c.  17  Nam  p:  no  c.  19  SS  c:   supradicto  p. 

trocisco  (post  faust.)  add.  p.  $  ypoquisti  (sic)  p,  1$  et  ut  H 
ipoquistide  c.  20  luci  indici  c,  litii.  indic  p.         omi  trium 

5  V  c:  an.  3  VI.  p  (in  marg.  1  a  V  pc).  21   catmie  cp. 

acatie  3  XII.  p.        mirra  c,  mirre  p. 


-     127     — 

balaustii  5  X.  colligitur  vino  myrtino  et  inicitur  cum 
decoctione  rubi  aut  myrtae  aut  mali  granati  corticis  aut 
rosae  siccae  aut  ramorum  siliquae  graecae.  decoques  in 
vino  et  aqua  singillatim  aut  simul  in  uno,  et  prae- 
vaporatis  partibus  alterna  mutatione  spongiarum,  supposito  5 
clunibus  cervicali,  inicies  per  enetera  id  est  tibiam  in- 
iectoriam  multis  cavernulis  perforatam  quae  appellatur 
polytretos. 

collyrium  suppositorium,  quod  Graeci  ypotheton  vocant, 
conveniens  is  maxime  qui  frequenti  deiectione  assellationis  io 
surgendo  fatigantur.  somnum  etenim  provocat,  ventrem 
abstinet  et  quietam  noctem  laborantes  transire  facit.  ac- 
cipit  autem  croci  styracis  murrae  castorei  acaciae,  omnium 
V  3  singulas,  turis  masculi  3  III.  suco  plantaginis  colli- 
gitur  et  fiunt  collyria  sublonga.  15 

ad    exclusionem  longaonis.     erices   carpu,    gallarum, 


1  in  vino  m.  c.  2  vel  mali  p.  cortices  c,  — c  p. 

3  decoque  (— q)  p.  4  singulatim  cp.  5  subposito  c.  6 
cruribus  c.  ptibienethera  p,  ptfibi  z  (et)  edera  c  (unde  la- 

tentem  voc.  tibiam  transposui  post  i.  =  id  est.  cf.  auliscon  quem 
nos  tibiam  dicere  poterimus  Cael.  p.  191).  iniectorium  c, 

— ria  p.  7  multis  —  (9)  Collirium  om.  c.  perforata 

que  .  .  .  politreton  p.  9  ipoteton  c ,  ypoten  p  (cf.  Alex.  lat. 
f.  115*,  gr.  p.  462  ed.  Bas.  1556.  cf.  p.  450  aUo  vnofrerov 
ij  noXXvoiov  etc.J.  10  et  conv.  p.  c.  maxime  his  qui  p. 

is :  his  cp.  11  resurgendo  p.  12  retinet  p.         transire 

facit  p:  .  .  ljfcere  fac  (sed  mutata  c  in  i)  c  (ubi  scil.  primae 
litterae,  i.  e.  versus  praecedentis  ultimae,  legi  nunc  non  possunt). 
Accipit  autem  c:  I^  p.  13  stiracis  c,  storacis  p.  mirre  p, 
mire  c.  omnium  etc.  liaec  dedi  ex  c.     nam  mire  confusa 

(propter  turis  masculi  notam  duplicem)  praebet  p  (post  acatie) 
haec:  ypoquistidos  suci.  pini  cortic.  thuris  mas.  an.  3  I-  paria 
pondera  collig.  cum  suco  plantaginis  et  fac  colliria  sublonga 
confectum  lenibus  apponens.  preloto  ipso  longaone  uno  bono 
subaustero  aut  lentisci  vel  mirre  decoctione.  addunt  etiam 
gallas.  cerusam.  acatiam  supradicto  pondere.  16  idem  est 
xb  rjiiSTSQOV  nqog  tovg  nqoTtinzovxag  aq%ovg  ap.  Gal.  XIII, 
313  (ioEivng  naonov  etc.)  et  Aet.  14,  7  p.  842. 


—     128    — 

cerussae,  acaciae,  hypoquistidis  suci,  pini  corticis,  murrae, 
turis  masculi,  omnium  VIII  paria  pondera.  siccum  ap- 
pones  levius  confectum  praeloto  ipso  longaone  vino  bono 
subaustero  aut  lentisci  vel  myrtae  decoctione. 

5  XLVIIII.    Ad  ictericos. 

Icterici  dicuntur  morbo  regio  laborantes.  et  est 
fortitudo  fellis  cum  totius  corporis  insumptione.  sequitur 
autem  aegrotos  ex  infectione  fellis  pallor  corporis  cum 
aurium  et  oculorum  crocei  vel  aurei  coloris  fantasia.    unde 

10  ab  aliquantis  latine  aurugo  appellatur.  sequitur  autem 
ventris  egestio  humida,  urina  etiam  fellita  et  corporis 
pruritus.  et  sunt  ictericorum  distantiae  duae,  una  cum 
febricula,  et  appellatur  a  Graecis  oxites  id  est  acuta, 
altera  sine  febre  diuturna  quae  appellatur  chronites.    sed 

15  illa  quae  cum  febricula  fuerit  facta  oxites  ex  tumore  epatis 
fieri  ostenditur,  altera  vero  quae  sine  febre  est  chronites 
ex  fellis  dissolutione. 

ob  diligentiam  vero  curationis  eam  quam  ex  tumore 
epatis  fieri  intellexeris  flebotomia  in  manu  dextra  in  vena 


1  ipoquistidi  c  (ypoquistidos  p).  mirrae  (propter  VIII) 

addidi  ex  Gal.  (6uvQvrjg).  2  siccum  appones  lenis  confectum 
(sic)  c  (^rjQOig  v,axdna.66s  Gdl.).  3  levius  (leib^  p):  lenis  c. 

5  Ad  hyctericos  c :  Iterici  dicuntur  morbo  regio  (pro  rubr.)  p. 

6  Hicterici  cp.  "  et  est  p:  i.  (id  est)  c.  8  autem  om.  p. 
10  aurigo  c.  autem:  a  (sic  pro  slu)  p,  et  c.  12  duae: 
vid.  Gal.  XIII,  229  (XIV,  735).  13  a  grecis  —  appellatur 
om.  c.  oxites:  sic  p.  14  croniotes  p,  chronitajtes  c.  Sed 
et  que  om.  c.  15  oxites  c,  oxith  p  (— ten  supra  pc).  16 
chronites  c,  cronites  p.  17  post  dissolutione  haec  addit  c 
mdle  interpoluta:  Hictericis  in  primis  purgatorium  dari  con- 
yenit  deinde  flebothomare  post  ea  color  illa  aliter  non  colligitur 
in  suco  de  radicula  frequenter  in  balneo  per  unguatur.  Item 
ad  desperatos  hictericos  rauani  sucus  sicca  bibatur  cum  quo- 
cuque  potu  pam  mane  ieiunus.  Ob  diligentiam  vero  etc. 
19  de  flebot.  cf.  Gal.  XI,  92.  in  vena  cava  madia  a.  cura- 
bimus  p. 


—     129     — 

media  cava  adhibita  curabis.  et  post  dies  detractionis 
sanguinis  expletos  oleo  anetino  diligenter  toto  corpore 
perunctos  lavacro  calido  ex  aqua  dnlci  lavabis. 

aliud.    apium  cum  modico  aceto   decoques  usque  ad 
tertiam  partem  et  ipsam  decoctionem  cum  modico  melle  5 
potui  dabis  ieiunis  ante  lavacrum.    hoc  autem  summe  per 
urinas  fel  deducit. 

alia  potio  ictericis.    ervi  subtorrefacti  5  VI,    fascis 
gallici,  cornu  cervini   exusti  5  binas,    cyperi  3  I,    meu 
3  I.     dabis   coclearium   cum   aqnae   mulsae   calidae   cyatis  io 
III  in  lavacro. 

aliud.  piperis,  rutae  hortinae,  seminis  melanthii, 
iuniperi  bacarum  quas  Graeci  arceutidas  vocant,  cymini 
alexandrini  agrii  sicci,  nitri  vernicarii,  omnium  3  I. 
tundes  et  cernes  et  dabis  ante  lavacrum  ieiunis  coclearium  i5 
I  cum  vino  dulci.  et  si  venter  non  fuerit,  clystere  de- 
ducendus  erit  ex  decoctione  cantabri  et  betae  et  colo- 
quintidis  cum  oleo  et  afronitro  et  melle  modico. 

aliud  conveniens   is   qui  sine   febre   fuerint.     in  una 
coloquintide   excavata  mittes  passum  aut  mulsam  ex  vino  20 


1  detractionis  (om.  sanguinis)  p:  curationis  sanguis  (sic)  c. 
3  peruncto  p.  dulci  p:  om.  c.  4  opm  c,  app\>s  p  (cf. 

Aet.  p.   647  extr.).  aceto   c:   aneto  p.  dequoques  ante 

corr.  c.  6  ieiunum  ( — nu$)  c.  7  fellem  p.  8  Alia  pocio 
hictericis  c:   Al'   disintericis  potio  p.  herbi  subdorefci  c, 

herbi  rub'  torrefacti  p.  9  binas  c,  III  (?  obscur.)  p.  ci- 
peri  c:  qpis  (qniperis)  p.  10  cocl'r.  (et  ita  semper)  cp.  cum 
aqua   mulsa    calida    ( — dos  c)  ciatis  (— tos  c)  III.   cp.  12 

rute  ortice  semin  m.  c,  rute.  cortice  sicco  semen  m.  p.  13 
bacarum  c:  baccas  p.  arciotidas  c,  orotidas  p.  vocant  c: 
dicunt  p.  14  agrii:  argui  (argui  sic)  cp.  vermicarii  c, 

uerui.   carui  p   (vixqov   (IsqsvUiov  Gal.  XIII,   568).  orni 

cocl'r.  I  (om.  5  I  —  ieiunis)  c.  an.  3  I.  .  .  .  ieiunis  cocl'r.  I.  p. 
16  fluerit  pc  in  marg.  17  coloquintide  ( — d'  p)  cp.  19 

is:  his  cp.  una  c  uno  p.  20  coloquintida  c.  cavata  p. 
mittes  p:    — te   c.  ex   vino    melle    (mellis  p)   tempera- 

tam  cp. 

Ca3siu8Pelix    ed.  V.  Kose.  9 


-     130     - 

melle  temperato,  quam  appellant  Graeci  inomelitos,  et 
calefacies  et  potui  dabis  per  dies  III. 

aliud.  silfii  coclearium  I  cum  vino  mulso  ante  duas 
horas  lavacri  potui  dabis.  aut  marrubii  viridis  suci  co- 
5  clearium  unum  cum  vini  mulsi  cyatis  III  potui  dabis  aut 
anchusae  coclearium  I  cum  vino. 

aliud.  apoflegmatismum  qui  naribus  infunditur,  et  a 
Graecis  appellatur  rinenchyton,  eo  modo  quo  superius  in 
capitis  passionibus  scripsimus  per  triduum  naribus  in- 
10  fundes,  et  sanabis. 

L.    Ad  ventris  et  intestinorum  reumatismum. 

Est  autem  reumatismus  ventris  et  intestinorum  praeter 
febrem  assellatio  ventris  humida,  et  aliquando  cum  morsu 
et  aliquando   sine  morsu. 
15  curatio   autem  eorum  talis  est,    sicut    Galenus    ad 

Glauconem  scribens  ait:  uti  lavacris  debebis  calidis  et 
constrictiva  cibatione. 

LI.    Ad  colicam  et  iliacam. 

Est  autem  colica  passio   tumor  cum   ingenti   dolore 
20  totius  ipsius  intestini  quod  Graeci  consuete   colon  appel- 

1  ynomelitos  p,  momellitos  c.  2  calefacis  cp.  per 

III.  dies  p.         4  potui  —  (5)  dabis  om.  p.  7  Al'  p :  om.  c. 

appoplegmatismu.  c ,  apofTatism  p  (de  apoflegmatismis  v.  Gal. 
XII,  566.  582).  qui :  quod  cp.  et  om.  c.  8  renetico  p, 
metito  c  (Sim.  s.  menticon  =  Qivsy%vtov).  eo  c:  eodem  p. 

9  passione  p.  11  De  reumatismo  p.  13   asellatio  p, 

aselatio   c.  14  et  (om.  p)  add.  pG.  et  —  morsu  om.  c, 

ubi  cum  morsu  in  eo  curatur  ( — rat~)  autem  eorum  calee  sic 
galienus  etc.  in  his  sine  morsu  p  =  in  eo  (pro  sine  eo?) 
c.  15  Cura  p   (cf.   c  ad  v.  14).  eorum  c:  ipsorum  p. 

galienus  c  (gal1  p)  ubi?  in  libro  deperdito?  an  in  textu  ver- 
sionis  vet.  latinae?  16  ait  uti  lavacris  dabis  calidis  et  con- 
strictiva  vaporatione  c,  ait  filj  lavacra  (— cri  ante  corr.)  calida. 
et  constrictiva  cibatio  p  (cf.  Petr.p.  277).  18  Ad  c.  et  yliacam 
(sic)  c,  De  colica  passione  p.  20  totis  lpis  Iteftis  colli  qm  c, 
totius  ipsius  (i9)  intestini  coli  quod  p.     cf.  Cael.  ox.  3,  143. 


-     131     — 

lant,  quod  aliquanti  inferiorem  ventriculum  dicunt.  se- 
quitur  autem  aegrotos  dolor  iuxta  umbilicum  initians 
frequenter  a  sinistro  ilio,  aliquando  a  dextro,  cum  con- 
strictione  ventris  et  doloris  punctione  discurrente  per 
singula  ventris  loca,  aliquando  usque  ad  splenis  partes  5 
vel  epatis.  efficitur  cogente  interclusa  ventositate  inter 
cutem  et  peritonaeon  <(id  est)>  membranam  quam  vulgo 
mappam  dicunt,  quae  ventrem  sub  cute  circumvestit.  et 
cum  passio  augmento  dierum  creverit,  sequitur  insomnietas, 
febricula  et  nausia  cum  frequenti  vomitu  humoris  fleg-  10 
matici;  aliquando  felliti.  sin  vero  modicum  retro  circa 
renes  aut  circa  urinales  vias,  quas  Graeci  ureticus  porus 
vocant,  subito  natus  fuerit  dolor  similiter  ut  colicis  praeter 
vomitum  et  constrictionem  ventris  et  febriculam,  vastioris 
lapidis  constrictionem  in  renibus  significat.  15 

ileos  autem  sive  chordapsus  est  acutissima  et  molesta 
cum  abstinentia  ventris  et  vomitu  et  omnium  intestinorum 
tumore  distentio  cum  tortione  simiii  torturae  chordarum. 
unde  nomen  ileos  sive  chordapsus  accepit.  et  cum  passio 
increscere  coeperit,  spe  sanitatis  consumpta  nimio  intesti-  20 
norum  tumore,  stercorum  vomitus  efficitur,   ultimo  etiam 

1  aliquanti  c:  aliquando  p.        v.  inicians  dicunt  c  (cf  ad 
v.  2).  2  autem  om.  p.         inici  et  (post  dittographiam  ver- 

borum  consuete  —  ventriculum)  iterum  licias  c:  1  tas  (intrans) 
p.  3   ylio  p,  alio  c.  4  dolor  punctuosos  discurrens  c, 

dolores  punctio  discurrentes  p.         5  et  aliq.  p.  splenis  p: 

ventris   c.  6    cogente  p:    congruente   c.  7    peritoeo 

(— toneon)  p:  pitonea  c.  id  est  addidi.  cf.  Petronc.  p.  275. 
vulgus  mapp'a  dicit  p,  vulgo  mappa  dict  (dicunt)  c  (Petr. 
p.  275).         8  sub  cute  p:  succincte  c.  9  creverit  c:  cerni- 

tur  p.  11  Sin  c:   Si  p.  12  urinalem  viam   quam  pc. 

. c 
ureticus  porus  c,  uritidu  porum  p.         15  i.  r.  esse  significat  p. 

16  cordapsum  ( — su$)  c,  cordapsonem  p  ( — psoej,  et  iterum 
psone  pc).  est  c:   om.  p  (ubi  sc.  coaluit  cum  chordapso). 

mol.  passio  est  cum  a.  p.  17  et  int.  omnium  t.  p.  18 

tumore  om.  c.  fil'it  ture  c,  simili  td^ei  p  (in  marg.  tature  pc). 
19  ileos  c,  yleos  p.        cordapsum  c,  — son  p. 

9* 


—     132     - 

pulsus  concadit  et  corpus  nigro  colore  fuscatur.  efficitur 
ex  antecedenti  maiorum  ciborum  indigestione  frequenti 
aut  profunda  perfrictione  aut  letali  cibo  sive  potione  ac- 
cepta  quam  Graeci  deleterion  dicunt,  ut  fungis  venenosis 

5  comestis  aut  quotiens  intrinsecus  in  ipsis  vitalibus  membris 

aut  in  ipso  omento  conquassatio  aut  diruptio  fuerit  facta. 

in  curationibus  vero  colicos  oportet,   id  est  qui  coli 

intestini  tantum  causa  laboraverint,  primitus  in  cruribus 

si  vires  patiunlur  supra  talos  interiores  venas  flebotomare 

10  et  ventris  constrictionem  acriori  clystere  relaxare  ex  de- 
coctione  cantabri  et  coloquintidis  cum  oleo  anetino  et 
afronitro  cum  melle  modico.  utendum  etiam  et  sacculo 
calido  ex  cantabro,  in  quo  antea  fuerit  decoctus  aneti 
manipulus   admixto  modico  oleo,   et   sub  ipsa  vaporatione 

15  adhibita  tenui  linteolo  ac  mundo  et  calefacto  sudorem  ex- 
citatum  deterges,  et  manu  calefacta  chalastico  perungues 
superius  in  tetanica  passione  memorato,  et  molli  lana 
loca  tutabis  et  fasciabis.  etiam  et  lenticulam  aeream  vel 
testeam  cajida  repletam   ipsis  locis  dolentibus  appones  ob 

20  mitigandum  dolorem. 

aliud.  anetum  et  cyminum  decoques  in  olei  -j-  IUI, 
et  inicies  post  depositionem  ventris.  aut  rutam  decoques 
similiter  in  oleo  et  admiscebis  resinam  terebintinam  ad 
modum  coclearii  unius,  et  inicies. 

25  aliud.     enema,    id   est  iniectio,  faciens  ad   tumores. 


1  cu  cadit  c.         eff.  autem  e.  p.         2  malorum  c  (Petr.). 
ciborum  om.  c.  3  perfricatione  p.  4  greci  om.  p.        6 

facta  p:  nata  c.  7  colericos  p.  coli  om.  p.  11  et  colo 
quin  etiam  et  saculo  etc.  (om.  tidis  cum  oleo  —  utendum)  c. 
13  decoctum  a.  manipulum:  sic  cp.  14  ipso  c.  15  et 

(post  mundo)  om.  p.  18  loca  p:  locu  c.  tutabis  c:  tuba- 
bis  (ut  supra  semper)  p.        etiam  —  dolentibus  om.  c.         19  ob- 

mittigando  c,  obmittigandu  p.  21  anetum  (avrj&ov)  —  24  = 
Ps.  Gal.  XIV,  379.  cimin  p,  —  num  c  (cf.  Gal  XIII,  267). 
-y  IIII.  p,  \  IUI.  c.  23  d.  in  oleo  similiter  p.  admisces 
cp.         24  cocl'r.  I.  (P.  p)  cp. 


-     133     - 

anetino  oleo  admiscebis  butyri  coclearia  II,  et  uteris.  aut 
pro  butyro  adipem  anserinum  mittes  aut  medullam  cer- 
vinam. 

aliud.  enema  colicon  anodynon  id  est  dolorem  de- 
trahens.  recipit  autem  haec.  opii  3  I,  alii  capila  integra  5 
numero  III,  rutae  viridis  manipulos  II,  olei  dulcis  et 
butyri  libras  singulas,  picis  liquidae  3  IIII,  cedriae  3  U. 
rutam  et  alia  conquassata  coques  in  oleo  donec  frigantur, 
liquabis  et  cetera  liquida  commiscebis  in  uno  et  reser- 
vabis,  et  inicies  post  depositionem  ventris  medicaminis  10 
5  II,  cum  olei  corpore  5  IIII  et  S. 

trociscus  iniectorius  anodynus  colicis  conveniens,  et 
magis  in  ipso  superpositionis  tempore,  quam  Graeci  epi- 
thesin  vocant,  id  est  in  quo  passio  superimponendo  do- 
lores  increscere  facit.  recipit  castorei  obolos  IIII,  opii  15 
5  II,  iusquiami  seminis  3  I,  styracis  optimi  isaurici  3  III. 
aqua  colliges  et  facies  trociscos  3  singularum  aut  binarum, 
et  in  usum  conteres  cum  suco  cantabri  et  inicies.  summe 
operatur. 

si   nimietas    fuerit    doloris,    Filonium    antidotum    in  20 
potione  dabis. 


1  amisces  cp.  butiro  c,  —  rum  p.  2  mittis  cp.  4 
colico  cp.  De  anodynis  et  colicis  cf.  Gal.  XIII,  266  (cf.  89). 
5  1$  cp.         autem  K  c:  om.  p.  alei  cp.         integra  niio  c: 

om.  p.  7  lib'  singl'as  c:  an.  V.  I.  p.  cedie  p  (cedrine  pc), 
cedria  c.  8  alia  c:  alleum  pc  (aleu  p).  conquassata  c: 

— t  (=  tum)  p.  coquis  c.  9  liquabis  et  cetera  Kquida: 

liquas  et  cetera  alia  cp.  (jmisces  3.  IIII  S.  Trociscus  etc. 

(om.  in  unum  —  corporis)  c.  commiscens  in  unum  p  (z  = 
et  ante  in  unum  add.  pc).  reserva  p.  11  corpore:  cor- 

poris  (sic)  p  (om.  c).  12  iniectatoij.  c.  colericis  p ,  om.  c. 
13  epithesi  p,  epitheson  c.  14  in  quo  (ante  corr.  qua)  p: 

om.  c.  dolorem  p.  15  Tfy  cp.  obolos:  sic  cp  (IIIl  c, 

III  p).  16  stiracis  optimi  isaurici  3  III  c:  castorac  3  IIH  p. 
17  cum  aqua  p.  colligis  et  facis  p,  collig  et  fac  c.  sin- 
gularum  et  binarum  c,  5  I-  aut  II.  p.  18  unum  c.  20 

philon  c,  filonium  p  (Gal.  XIII,  267). 


—     134     — 

aliud.  ad  colum  et  ischuriam  id  est  urinae  ab- 
stinentiam  et  ad  strofum  id  est  tortum  ventris.  cymini 
torrefacti  et  salis  $  singulos,  piperis  grana  XXX.  dabis 
totum  bibere  cum  aquae  tepidae   sufficienti  modo.    etiam 

5  et  conditum  nefreticum  frequenter  dari   oportet,  maxime 
si  sine  febre  fuerit. 

aliud.  ad  inflationem.  epithima  dia  spermaton  aut 
dia  samsucu  superius  ad  inflationem  stomachi  conscriptum 
appones. 

10  aliud.     ad  colum.    alium   siccum  cum  modico  melle 

pipere  et  coriandri  foliis  contritum  addito  liquamine  cum 
oleo  spano,  aut  cum  iure  pullino,  non  oleo  sed  condito 
commixto,  mirabiliter  colicis  auxiliatur.  aut  certe  ipsius 
alii   spicas  purgatas  integras,  si  grandiores  numero  tres, 

15  si  minutas  V  aut  VII,  vespertino  tempore  transvoret: 
omnem  ventositatem  cum  flegmatico  humore  deducit. 

si  vero  iliacam  passionem  signis  supra  memoratis 
agnoveris,  praedicto  passionis  periculo,  permittentibus 
viribus,  ante  quam  ad  stercorum  vomitum  perveniant,  in 

20  brachio  venam  cavam  mediam  flebotomabis.  si  tamen 
nimietas  doloris  coegerit,  etiam  et  vaporationibus  et  in- 
iectionibus  supra  memoratis  uti  oportet.  sed  si  forte 
nimia   intestinorum    verticula    sive    involutione    acceptum 

1  iscuriam :  dis(s  c)uriam  cp.  2  ad  scorofum  ad  torc  c, 
adstrictum  i.  tortum  p.  3  5  singulas  c.  4  bibere:  libre  c, 
om.  p  fut  Stdov  7tivsiv  Gdl.).  aqua  tepida  cp.  sufficienti 
modo  p:   sufficientem  modum   c.  etiam  om.  c.  5  neu- 

fraticu.  c,  nefretic  p.        maxime  si  c:   ei  maxime  qui  p.         6 

i 
febre  c,  — bri  (— b^)  p.  7  epithimia  c,  epith'a  p.  8  dia- 
sansucum  c,  — co  p.  10  collum  cp.  aliu  c,  allium  (ante 
corr.  album)  p.  melle  om.  p.  11  foliis  p:  folio  c.  li- 
caminep,  modica  aliqmine  c.  cum  pc:  et  cp.  12  pullino 
p:  polline  c.  13  commesto  c,  comestum  p.  14  allei  cp. 

nuo   tres  c:   III.  p.  15   si  minutas  c:   minute  p.  trans- 

vorate  c.  16  deducit  c,  — cunt  (ct)  p.  17  yliacam  p, 

illicam  c.  20  vena  cava  media  p,  venam  mediam  c.         21 

etiam  om.  c  (et  add.  pc).        iniectationibus  c. 


—     135     — 

clysterem  retinuerint  aegrotantes,  simul  et  ventris  officio 
negato,  oportet  ex  folliculo  aerarii  curam  adhibere,  quo 
possit  supra  memorata  intestinorum  verticula  sive  involutio 
accepto  vento  replicari.  et  fit  hoc  modo.  intestina  bubula 
mensura  cubiti  unius  tubulo  folliculi  diligenter  sparto  ab  5 
una  parte  ligabis.  similiter  iterum  alteram  partem  ipsius 
intestini  osseo  aulisco  colligabis,  et  supino  schemate  iacenti 
aegroto  inicies,  subposito  prius  clunibus  cervicali,  et  per 
podicem  eremizato  folle  competenter  ventum  inflabis  vel 
quam  diu  sibi  patiens  ventum  usque  ad  stomachum  sentiat.  10 
tunc  auliscum  detrahes  et  spongia  calida  expressa  podicem 
obtrudes,  et  cum  nimie  assellare  desideraverit  auferes. 
sic  enim  poterit  omnis  stercorum  vetustas  correctis  in- 
testinis  nimia  ventositate  excludi.  dehinc  ventri  et  prae- 
cordiis  ex  calida  et  oleo  sufficienti  ptygmata  dabis.  si  vero  15 
nimia  siccitas  corporis  fuerit,  etiam  ex  calida  et  oleo 
semicupio  depositis  embasim  adhibebis. 

LII.    Ad  podagram  et  arthriticam. 

Est  autem  podagra  causatio  pedum  nervorum  partium 
ultimarum,   ex  qua  contingit   patientibus  gressus  corporis  20 
impediri.    sequitur  autem  laborantes  in  ipso  initio  sensus 

2  felliculo  cp.  aerarii   (cf  Cael.  ox.  3,  154):  erari  c, 

etori  pc  (ubi  to  ex  corr.).  3  intestinorum  p:  om.  c.        in- 

volutacoe  ( — cione)  c.  4  bubule  p.         5  tubulo :  in  marg. 

p°  i.  exsuflatorio.  fuluculli  c,  felliculi  p.  sparto :  spato  p, 
spatio  c.  6  parte  om.  p.  ligabis  c:  religabis^p.  7ligabisc. 
iacentem  egrotum  cp.  8  sub  posito  cp.  9  ermi^ato  cpc, 

erimizato  p.  felle  c,  follem  p.         vento  cp.  10  sibi  c: 

si  p.  usque  ad  stomachum  p:  om.  c.  11  detrahens  c. 

podicem  obtrudes   c:  pollicem    obstinens   obtrudes  p.  13 

omnium  cp.  vetustius  corigere  correctis  (sic)  c.  14  et: 

ac  p.  15  (sufficientia  |)  tiginta  c,  ptigmata  p.         16  fuerit 

corporis  p.  etiam  in  calida  et  oleo  p,  et  calida  ex  oleo  c. 

17  semicapio  c,  soicupio  p.        depositos  cp.        ebasl  p:  om.  c. 

18  Ad  podegram  et  arteticam  c,  De  podaga  poda  pass.  p  (Ad 
p.  et  arteticos  ind.  p).  19  pedum  neuorum  c,  ped(.  . .  ra)lorum 
p  (cf.  Gal.  XIII,  332). 


—     136    — 

doloris  maioris  digiti,  nullis  praecedentibus  causis,  cum 
rubore  circa  articulorum  locum,  et  magis  nocturno  tem- 
pore.  increscente  vero  passione  plurimum  articuli  com- 
patiuntur  et  digiti  invertuntur  et  durescunt.    veterescente 

o  autem  passione,  diuturno  doloris  tempore  etiam  et  pori 
nascuntur,  ex  quibus  aegrotantes  lapides  similes  gypso 
emittnnt.  et  torpor  quidam  accessionis  tempore  per 
membra  patientibus  discurrit.  aliquando  rigorem  sentiunt, 
aliquando  calorem.    et  sunt  ipsius  podagrae  distantiae  duae, 

10  est  enim  frigida  et  calida.  cognitio  autem  illarum  talis 
est.  in  calidiori  fervor  incendiosus  cum  vehementi  dolore 
sentitur,  apparente  rubicundo  tumore.  in  frigidiori  vero 
inflatio  subalbida  efficitur.  utrarumque  autem  sanatio  ista 
est,  in  calidiori  refrigerativa;  in   frigidiori  calefactoria  et 

15  eiectoria,    quam    Graeci    diaforeticam    vocant.     et    differt 

podagricus   ab   arthritico,   quia   podagrici  in   crure   solum 

causationem  habent,  arthritici  autem  in  omnibus  articulis. 

in  curationibus  autem  ad  calidam  podagram  mustelae 

sanguinem  cum  plantaginis  suco  inter  ipsa  initia  illines. 

*o  aliud.    coriandri  folia  aut  iusquiami  folia  aut  coliculi 

folia,  non  praesente  iusquiarno,  teres  diligenter  et  super 
mittes  medium  panis  mundi  frigida  et  aquata  posca  infusi, 

2  robore  cp.  circa  locuin  art.  p.  3  incr.  passione 

vero  pl.  c.        4  patiuntur  c.  5  etiam  om.  c.  7  corpori 

quidem  c,  cor  quidam  p.  9  et  sunt  —  (15)  vocant  =  Gal. 
XIV,  384.  10  i.  (id  est)  frigida  aut  c.  p  (ad  rem  cf.  Gael. 
clir.  5,  31).  11  calidiori  cp,  — 02J.  ante  corr.  p.  12  frigi- 
diori  pc  ( — o2i  p,   — ora  c).  vero  —  (14)  frigidiori  om.  c. 

14  calefacte  p.  15  et  exiectoria  (sic)  c:  om.  p.  diaforesin 
c,  diaffo|ta  ( — forata)  p.  16  artetico  c,  aretico  p.  quia  ct 
quoniam  (qm)  p.  podagra  incura  solum   habet    arteticus 

autem  c  (ad  rem  cf.  Gal.  XIII,  332).  in  cura  (Icura  c, 

I  cua  p)  cp.  17  artritici  hic  p.  19  sanguinem:  cinerem 

affirmat  Diosc.  p.  179  (ex  quo  Galenus  XII,  362).  de  san- 
guine  aliter  D.  I.  c.  20  illinis  cp.  coriandri^:  cantabri  c. 
tblia  post  iusquiami  om.  c.  cauliculi  cp.  21  presenti  c. 

22  mundi  om.  c.  frigida  et  aquata  pusca  c,  frigida  et  in 

aqua  pusca  p. 


—     137     - 

et  simul  teres  et  iterum  admiscebis  adipem  porcinum  re- 
centem  sufficienti  modo,  aut  pro  adipe  oleum  roseum 
modicum  mittes  et  induces  et  appones  bis  in  die,  ali- 
quando  et  semel  in  nocte,  ad  noctem  vero  praefotis  pe- 
dibus,  si  aestas  fuerit  et  iuvenis  aetate,  frigida  aqua  aut  5 
certe  posca  aquata,  et  postquam  foveris  deterges  et  sic 
appones.    hieme  vero  posca  calida  fomentabis. 

aliud.  ad  fervidos  tumores.  herbam  lenticulatam  de 
stagnis  virentibus  colliges  et  cnm  modico  aceto  tritam  im- 
pones,  et  iugiter  mutabis.  10 

aliud.  uvae  lupinae  sucum  et  coriandri  sucum  et 
iusquiami  sucum  in  uno  commiscebis  et  illines. 

LIII.    Ad  ischiadicam  et  psiadicam. 

Utraque    passio    sub    aquoso    et    frigido    reumatismo 
efficitur.     et    est    ischiadica    causatio    in   vertebro,    quod  15 
Graeci  ischion  vocant,  quotiens  ipse  nervus  interior  inter 
vertebrum  frigidissimo  flegmate  fuerit    infusus.     psiadicis 
vero  musculi  patiuntur  similiter  supra  lumbos  iuxta  spinae 

1  et  iterum  p:  Item  c.  admisces  cp.  2  adipem  por- 
cinum  recens  sufficienti  modo  p,  adipem  porcini  recente  suf- 
ficientem  modum  c.  roseum  c,  ro.  p.  3  mittis  cp.  in- 
ducis  et  apponis  c,  inductum  apponis  p.  bis  om.  p.  4  et 
(ante  semel)  om.  p.  in  nocte  om.  c.  ad  noctem  c:   in 

nocte  (iterum)  p.  vero  om.  c.  proforis  c,  pfo^rfs  p.  8 
tumores  p:  dolores  c.  h.  lenticulatam  (sic)  c(p)  =  cpanbv 

tbv   inl  tmv  tsI[icczcov  Ps.  Gal.  XIV t  386.  9  uretibj  c, 

uire 

unitib^  p.  colligis  cp.  (herba  .  .  .)  trita  p:  tutata  c. 

Iponis  p  (— nes  c).  11  et  coriandri  sucum  c:  om.  p.         12 

I  unu  c,  l  uio   (in  vino  ante  corr.,  in  uno  corr.)  p.  com- 

misces  et  illinis  cp.  13  Ad  sciaticam  et  psiaticam  c,  De 

passionibus  frigidi  et  aquosi  reumatismi  p  (Ad  sciada  et  psiada 
ind.  p).  14  Utreque  (Uterque  c)  passiones  .  .  .  efficiuntur  cp 
(Utraque  passio  .  .  .  reumate    efficitur   Petr.  p.  256).  15 

isciadica:  psiaca  c,  psidiacap.  quodjp,  quam  c.  16  iscion 
(Cael.  Aur.  p.  29.  31.  cf.  547):  coxile  p,  uoxile  c  (item  Simon 
s.  „Uoxile.  g.  vertebrum  Cas.  fe.  ca.  de  sciatica").  17  psia 

adadici9  c,  sciadicis  p. 


—     138     — 

finem  adhaerentes  ex  interioribus  ^atque  exterioribus^ 
sibi  coniuncti. 

curationis  vero  tempore  primitus  oportet  saccello 
calido  torrido  sale  repleto  loca  dolentia  vaporare  et  sub 
5  ipsa  vaporatione  oleo  simplici  tepefacto  perunguere  et 
post  vaporationem  adhibitam  linteolo  mundo  calefacto  su- 
dorem  excitatum  detergere,  et  sic  oleo  laurino  aut  acopo 
metasyncritico  defricare,  donec  sibi  cutis  virtutem  medi- 
camenti    bene    retineat,    et   post   defricationem   adhibitam 

10  lana  munda  operire  et  molli  ac  tenui  calabrica  ligare. 
quod  autem  acopum  conficitur  sic.  olei  communis  et 
radicum  cucumeris  agrestis  libras  singulas.  radices  pur- 
gatas  et  concisas  friges  in  oleo  donec  carbonescant  me- 
diocriter.    post  haec  proicies  radices  et  super  mittes  oleo 

15  colato  cerae  5  III,  adipis  porcini  et  taurini  —■  quaternas, 
et  postquam  soluta  fuerint  mittes  galbani  5  I,  styracis 
calamitae  optimi  et  resinae  colofoniae  5  quaternas,  sam- 
suci  et  stafisagriae  5  binas,  afronitri  cibaria  XIIII,  pyretri, 
bacarum  lauri,  adarces,  omnium  trium  5  senas,  et  move- 

20  bis  in  uno  donec  coagulentur,  et  uteris. 

aliud  ischiadicis  et  psiadicis.    iniectio   ex  decoctione 
coloquintidis   et  centauriae   et  cantabri  modico   cum  oleo 

1  ex  interioribus  sibi  coniuncta  c,  extib$  gifitis  p  (cf.  Cael. 
chr.  5,  1.  6).  3  oportet^:  om.  c  (non  Petr.  p.  256).  sacello 
cp.  4  loca  dolere  et  sub  i.  v.  p,  loca  dolentia  vaporantia 

l  s.  i.  c  (vaporare  loca  Petr).  6  adhibitam  om.  p  (Petr.). 

8  metasin  creticon  c,  meta  sincretico  c  p.  9  adhibitam 

om.  p.  10  calabrica  cp.        11  autem  om.  p.         et  radic  p: 

radicis  c.  12  ul'  smgi'is  c,  an.  1\  I.  p.  13  carbones  m.  c, 
carbones  cat  m.  p  (cf.  Cael.  Aur.  p.  409.  555).  14  proicis 

cp.  15  et  taurini  om.  c.  \  quaternas  c:  an.  -7  IIII.  p. 

16  mittis  p  ( — tes  c).         3  I  c:  -f-  I  p.        storace  p,  stratis  c. 

17  calamite  p,  —  mitte  c.  optimi  c:  — me  p.  coloftoie  p, 
colo  sime  c.  3  IIII  c,  an.  5.  JLJLil.  p.  sambuci  c.  18 
et  om.  p.  \  binas  c,  aii.  3.  II.  p.  cibaria  XIIII  (?  cf. 
c.  44):  cibari  3  HII  p,  cibarii  3  IIII.  c.  19  adarces  p: 
adaricis  c.  an.  3.  VI.  p.  moves  in  uno  cp.  21  scia- 
dicis  et  psiadicis  p,  siadis  et  p9  piciadis  c.  22  coloquintidis 
p,  — de  c. 


—     139     - 

veteri  et  nitro  et  melle  modico  adhibita  vertebri  humorem 
frigidum  depurgat.  si  vero  post  secundam  vel  tertiam 
iniectionem  minime  fuerint  relevati  patientes,  extrinsecus 
sub  clnnibus  et  humor  ipse  ostenditur,  praeter  ea  oportet 
ipsos  laborantes  calido  uti  lavacro  et  loca  quae  fuerint  oleo  5 
vel  unguento  polluta  diligentissime  pridie  sapone  lavari. 
dehinc  alia  die  thapsiae  suco  ipsas  illines  partes  et  sines 
donec  inflentur  seu  pustulescant,  et  post  dies  III  aut  V 
cerotario  ex  diachylon  confecto  uteris.  sin  vero  nimis 
acerbus  coegerit  dolor,  etiam  et  in  cruribus  supra  talos  10 
interiores  venas  incides  et  post  detractionem  sanguinis 
factam  medicamento  emplastro  ischiadico  uteris.  et  con- 
ficitur  sic.  recipit  adarces,  sinapis,  pyretri,  stafisagriae, 
bacarum  lauri,  samsuci,  nitri,  piperis,  omnium  octo  ~ 
singulas,  resinae  frixae  5  VI,  cerae  et  olei  veteris  libras  i5 
singulas.    ne  molle  exeat,  5  VI  mittes  olei. 

LIIII.    Ad  paralysim. 

Est  autem  paralysis   causatio   nervorum   qui  singulis 
motibus  membrorum   inserviunt  aut   quorum  nalurali  col- 
ligatione  singula  membra  reguntur.    ex  qua  contingit  sine  20 
operatione  effici  partes  quae  patiuntur.    et  sunt  distantiae 


3    relevati    c:    revelati  p.  4    sub    cubitis   humor    c, 

sucub^i  humor  p.  ipse  om.  p.  preterea  p:  postea  c. 

6  polluta  p :  pocula  c.  pridie  (sic)  pro  prima  die  cp.  la- 
vacri  c,  lavare  p.  7  sucu.  c.  illinis  cp.        sinis  cp.        8 

pustulescant  cp   (cf.  Cael.  Aur.  p.  553).  9  cerotario  et  p, 

centaurea  ex  c.  diachilon  cp.  confecto  (— tio)  p  ( — to  c). 
Sin  (ubi  n  in  ras.  corr.)  p:  Si  c.  10  acerbus  c:  acer  (?  ex 
corr.  incertum)  p.  etiam  om.  c.  11  inferiores  cp.  in- 
cidis    c    ( — des  p).  12    medicamentum    cp.  eplaustr 

-?-^£-cidiac  p,  epl'm  sciaticu3  z  pfitiaticii  c.  13  ^  c:  om.  p. 
adaricis  c.         sinapi  c:  — pe  p.  14  omi  octo   5-  singl'as  c: 

an.  -7  I.  p.  15  c^te.  olei  uteris.  fingl'is  ne  .  .  .  (sic)  c.  an. 
1'.  I.  p.  16  ne  molle  exeat  (sic)  cp  (forte  scrib.  aut  n.  m.  e.). 
17  De  passione  paralisi  p.        21  efficere  cp. 


-     140     — 

paralysis  duae.  aliquanti  perdito  sensu  tactus  cum  torpore 
paralysim  patiuntur,  hoc  est  ut  neque  frigus  neque  cali- 
dum  cuti  appositum  sentiant  patientes.  aliquanti  ex  parte 
suprascripto  sensu  manente  patiuntur.    sequitur  autem  in 

5  passione  constitutos,  cum  difficultate  sensus  et  insolito 
usu,  difficilis  motus  aui  ex  toto  amputatus.  et  efficitur 
aliquando  totius  corporis  aliquando  partis,  aut  membrorum 
multorum  aut  aliquorum  aut  membri  unius.  et  contingit 
frequenter   aut   ex   frigore  nimis  acuto   aut  vinolentia  aut 

10  indigestione  frequenti  aut  immodico  usu  venerio. 

in  curationibus  vero  oportet  ipsa  prima  die  flebo- 
tomiam  in  brachio  adhibere  quod  fuerit  patienti  parti 
contrarium,  quod  antispasin  vocant.  si  vero  sub  pleni- 
tudine    cibi    aut    vini    fuerint    aegrotantes,    vomitum    ad 

15  praesens  provocabis  ex  ydrelaeo  calido,  id  est  ex  aqua 
calida  et  oleo  admixto  modico  sale,  et  sic  secunda  die 
flebotomabis  et  mundis  ac  mollibus  lanis  ex  oleo  calido 
membra  patientis  involves  et  fasciolis  levibus  fasciabis. 
post  haec  acopo  thermantico  ischiadicis   superius  scripto 

20  uteris  et  scarifatione  ex  levibus  laceraturis,  quas  Graeci 
amychas  vocant.  et  si  forte  in  lingua  contigerit,  similiter 
scarifabis,  et  post  scarifationem  mulsam  calidam  frequenter 
coluendam  dabis  et  a  salsamentis  vel  liquamine,  quod  est 


1  et  post  (sic)  paralisim  due  c.  torpore:   corpore  c, 

coZ.  p.  2  neque  calidum  neque  frigidum  p.  6  SS  c:  supra- 
dicto  p.  autem  om.  p  (in  om.  c).  5  constitutos  paralisim 
corporis  cum  difficultate  sensus  c,  constitutos  difficultas  sensus_p. 
et  insolito  usu  difficilis  p,   et  insolitos  usqj  difficili  c.  7 

aliquando  aut  totius  c.   aut  partis  aut  etc.  cp.  9  aut  ex 

om.  c  (ubi  et  extinguit  fr.  frigores).  11  ipsa  c:  om.  p. 

pridiora  (sic)  di£  c ,  primo  die  p.  14  vini  aut  cibi  p.  15 
idroleo  c,  ydroleo  p.  17  mollioribus  p.  18  involves  et 

fasciabis  lenibus  fasciolab'  (sic)  c,  involvens  fasciolis  levibus 
fasciabis  p.  19  acopum  (— pu  p)  termanticum  ( — c  p)  .  .  . 

scriptum  cp.  sciaticis  p,   — co  c.  20  scarificatione  c, 

scarifactione  p.  21  amicas  cp.  22  scarificabis  cp.  scari- 
ficationem  cp.        mulsa  calida  f.  lavabis  p.        23  a  c:  om.  p. 


-     141     — 

paralyticis  noxium,  observabis.  solalione  vero  uteris,  quam 
eliosin  dicunt,  et  gymnasio  id  est  exercitio,  et  sinapismum 
et  dropacem  et  drimyfagiam,  omnia  cyclico  modo  adhibe- 
bis,  sicuti  superius  in  passione  capitis  scribentes  docuimus. 
et  si  nimius  rubor  in  vultu  apparuerit,  et  purgatorium  5 
cholagogum  dabis,  si  tamen  senilis  aetas  minime  impedierit. 

LV.    Ad  quartanam. 

Simplex  quartana  typica  ordinatione  prima  die  mo- 
vetur  et  biduo  interposito  quarta  die  reformatur.  si  vero 
duobus  diebus  typi  formam  ostenderit,  id  est  ut  ipsum  10 
biduum  prima  die  cum  febre  sola  efficiatur  et  secunda 
die  post  exagitationem  frigoris  accessio  febrium  nascatur, 
et  una  die  interposita  quarta  die  reformetur,  duplex  quar- 
tana  ostenditur.  si  vero  per  ipsum  biduum  inter  horas 
diurnas  et  nocturnas  tertio  accessionem  typicam  senserint  is 
aegrotantes,  una  die  sicut  supra  dixi  leviores  habeant  et 
quarta  die  reformentur,  tres  quartanae  esse  significantur. 
et  nascitur  ex  melancholico  humore. 

in  curationibus  vero  quartanarios  ab  ipso  initio  opor- 
tet  mediocriter  et  mite  haberi  et  neque  eis  medicamentum  20 

1  Solidatione  cp.        2  gimnasio  vel  exercitiu  c,  gigsiis  i. 
exercitiis  p.  sinapismo  et  dropace  et  drimifagia  p.  3 

oia  cidiaca  m5  c,  oia  cidico  m  (moico  ante  corr.)  p.  et  ad- 
hibebis  p.  4  sicuti  om.  c.  scribentes  om.  p.        6  cola- 

gogump:  coagulatum  c.  senilis_p:  iuvenis  c.  7  De  tipica 
passione  p  (Ad  tipum   quartinum  sic  ind.  p).  8  tipica  p: 

tipo  p.  9  biduo  —  die  om.  c.  IIII.  die  p.  10  (formam) 
ostenditur  c,  ostendit  ante  corr.  p.  ut  ipsum  biduum  p: 

ut  p  lpm  iudiciu  c.  12  post  e.  fr.  c:  exagitatione  frigoris  p. 
13  et  una  die  (I.  die  p)  —  (16)  egrotantes  om.  c.  IIII.  die  p. 
hic  notam  habet  pc  in  marg.  „Idem  in  passi<onario>.  de  pery 
febre.    Nam  cotidiani".  15  diuturnas  p.         senserit  p  (ubi 

iterum  pc  in  marg.  „Idem  1  pas  —  i.  e.  in  passionario  —  de 
eodem  c.  Qui  vero").  16  una  die  c,  I.  die  p.  diximus  c. 
leviore  c,  leniores  p.  17  reformetur  p,   — matur  c.  19 

quartaniorum  p.  cf.  Galen.  XI,  37  sq.  20  mitte  cp 

(mite  pc). 


—     142     — 

aliquod  fortissimum"  dare  vel  apponere  neque  vacuationem 
aliquam  facere,  quam  cenosin  vocant,  sive  per  clysterem 
acrem  adhibitum  sive  per  purgatorium  datum  sive  per 
flebotomiam.  sed  postquam  aegritudo  pepsin  fecerit,  id 
5  est  digestionem,  post  VIIII  aut  XI  accessiones,  quas 
Graeci  episemasias  vocant,  adiutoria  oportet  impendere. 
nam  et  Galenus  ad  Glauconem  scribens  ait:  qui  in  ipso 
initio  aliquod  medicamentum  dederunt,  de  simplici  quar- 
tana  frequenter  duplicem  fecerunt,  similiter  et  in  duplici 

10  dantes  triplicem  quartanam  fecerunt.  et  iterum  ait  ipse 
supra  memoratus  Galenus,  se  scisse  medicum  quendam 
in  ipso  initio  aegritudinis  ausum  fuisse  dare  sub  tribus 
quartanis  laboranti  antidotum  quod  appellatur  diechidnon 
theriace  sub  ipso  tempore  augmenti,  et  increscentibus  fe- 

15  bribus  ardentibus  ac  iugibus  vel  continuis  hominem  oc- 
cidit.  unde  olim  senior  Hippocrates  commotus  in 
aforismo  generaliter  dixisse  ostenditur,  maturatas  causas 
debere  curari,  crudas  vero  minime.  propterea  admoneo 
ut  post  VIIII  vel  XI   periodum,   si  forte  nimia  sanguinis 

20  plenitudo   coegerit,    in  brachio   sinistro  venam  medianam 

1   evacuationem  c.  hic  pc  in  marg.x   Ypocrates  I   a 

dig.  Not  quod  plures  simt  cause  in  quibus  errant  faciendo 
clisterem.  ut  hic  et  in  pass.  ca°  (capitulo)  de  malfactionibus. 
2  tenosin  c,  chenosin  p.  vocant  c:  dicunt  p.  clistere  acre 
( — crum  p)  cp.  3  adhibitum  om.  p.  datum  om.  p.  4 
pesi  cp  (pesin  p°  in  marg.).  fecerit  c:  om.  p.  5  ac- 

cessionis  c.  6  episemasias  c,   episemas  p.  adiutoria  c* 

om.  p.  7  et  c:  om.  p.  galienus  cp  (Gal.  XI,  40).  ut 
ad  gl.  c.  qui  (paoi):  quod  (q>)  p,  Quotcfo  (quotquot,  pro  quod 
qui?)  c.  9  et  om.  c.  in  duplicem  p.  10  quartanam  c: 
om.  p.  11  supra  memoratus  c:  om.  p  (cf.  Gdl.  XI,  40). 

12  ipso  om.  p.  13  laborantibus  cp.  diecno  c,  diacrudo  p 
(dia  tcov  e%l8v(ov  Gal.).  14  tiriace  cp.  temporis  augmento  cp. 
15  vel  c:  2bC  p.  16  olim  c:  al.  (sic)  p,  als  (alius)^)c.  ypocras 
c,  ypocrates  p  (Hipp.  III,  711  Lips.).  I  afo  p:  amforismo  c. 
17  ostenditur  hoc  est  dicere  m.   c.  etc.  c.  18   curare  cp. 

ppea  c:  Preterea  p.  amoneo  ut  p,  admone  ut  c.  19  IX 
vel  XI  c,  nonum  vel  XI  p.        20  medianam  c:  mediam  p. 


—     143     — 

flebotomes,  ita  ut  cum  diviseris  venam  sanguinem  cur- 
rentem  inspicias.  quod  si  apparuerit  niger  et  crassus, 
competenter  detrahes  quantum  vires  ipsius  laborantis  et 
causa  et  aetas  et  temporis  et  regionis  qualitas  exegerit. 
et  maxime  in  spleneticis  talis  sanguis  ostenditur.  si  vero  5 
ex  contrario  flavus  et  tenuis  apparuerit  sanguis,  continuo 
abstinebis  et  nihil  omnino  detranes,  sed  tantum  diaetam 
eius  ordinabis,  id  est  vitae  regulam,  quae  non  inflet  sed 
magis  ventrem  molliat  cibis  maxime  consuetis.  quod  si 
minime  fecerit  ventrem,  oportet  inter  initia  molli  clystere  10 
deducere,  novissime  vero  acriori.  et  a  porcinis  carnibus 
abstinendum  et  ab  omnibus  quae  similiter  tenacissimum 
vel  crassum  humorem  nutriunt  et  digestionis  tardae  esse 
probantur.  vino  vero  utendum  tenui  et  albo  et  mediocri 
virtute  calido,  et  omnibus  volatilibus  praeter  illa  quae  in  15 
aqua  nascuntur  et  piscibus  digestibilibus  molliorem  carnem 
habentibus  et  nihil  in  se  crassi  humoris  retinentibus. 
etiam  et  salsamentis  et  sinapi  uti  oportet,  et  diebus  ali- 
quantis  et  dia  trion  pepereon  antidotum  in  magnitudine 
fabae  maioris  aegyptiae  cum  ,  calida  ante  unam  vel  duas  20 
horas  accessionis  dare.  aut  certe  antidotum  quod  Fila- 
grius  synpepticon  lexopyreton  appellavit,  similiter  dabis, 
aut  diaspoliten  medicamentum.  aut  piper  solum  cum  calida 

1  flebotomabis  cp.  2  inspicias  c:   aspicias  p.  3  et 

ca  p ,  vl'  cas  c.  4  et  temporis  p ,  e  z  Vme  c-  exigerit 

vel  ostenderit  p.  5  et  om.  cp.  5  ostenditur  —  (6)  sanguis 
om.  c.  7  retinebis  p.  S3  tm  dietas  eius  0.  c,  sed  dietam 
0.  p.  9  magis  c:  tantum  p.  cibis:  ciuus  (ciu9)  c,  ci5(?)  p. 
consuetudinis  c.  quod  si  v.  non  fecerit  p.  10  clisteri 

deduci  c.  13   crossum   cp.  14  comprobantur  p.  15 

et  ab   omnibus  p.  16  mollem  p.  18   etiam   om.  p. 

et  (ante  diebus)  om.  cp.  19  et  (ante  dia)  c:   om.  p.         pi- 

pereon  cp.  20  f.  egiptiace  maioris  p.  cum  calida  aqua  p. 
vel  duas  accessiones.  |  omf  (pro  oras)  p.  21  dare  om.  c.  ut 
certe  vel  (ul')  ant.  c.  filagricus  cp.         22  sinpeptico  lexo- 

petias  p,  sinpepti  celebs  opitios  c.  appellavit  p:   appel- 

latum  c.  23  diaspoliten  c,  diaboliten  p  (diaspolites  pc). 

solu  (solutum  ante  corr.)  c:  om.  p. 


-     144    —       . 

aqua  diurnis  diebus  ieiunis  si  dederis,  recte  facies.  etiam 
et  defricationibus  ceromaticis  et  deambulationibus  et  la- 
vacris  calidioribus  et  ceteris  exercitationibus  usualibus 
omnino  non  prohibebis.    et  viscera   eorum  tali    cataplas- 

5  mate  curabis,  hoc  est  apii  seminis,  malvae  seminis, 
bacarum  lauri,  cymini,  pollinis  lolii  aut  tritici,  faeni 
graeci  seminis,  omnium  VI  cotylas  singulas,  lini  seminis 
cotylas  II,  caricarum  pinguium  diligenter  tunsarum  numero 
C;   mellis   lib'  I  S   cum  calida  et  oleo  concoques  et  cata- 

10  plasmabis  per  dies  numero  III  aut  V.  etiam  et  urinas 
provocabis  potionibus  diureticis  supra  memoratis.  et  pur- 
gatorium  ex  epithymo  confectum,  quod  melancholicum 
depurget  humorem,  non  solum  semel  sed  frequenter 
dabis.    cuius  confectionem  purgatorii  superius  ad  maculas 

15  nigras  scripsimus.  et  post  purgationem  adhibitam  dia 
spermaton  epithimate  uteris,  quod  superius  ad  ventpsi- 
tatem  stomachi  scribentes  memoravimus. 

LVI.    Ad  emitritaeum. 

Emitritaeo  laborantes   sic  intellegis.    die  inter  diem 

20  accessionem  patiuntur  praeter  tremorem  frigoris.    in  initio 

accessionis  impetum  sentiunt  in  superiores  pectoris  partes 

circa  arterias   cum  sudore  calido  et  roscido   in  vultu  vel 

1  diurnis:  diuturnis  cp.  si  d.  d.  i.  dabis   (dederia  p°) 

et  recte  facis  p,  d.  d.  ieiunu.  si  desideraverint  recte  facias  c. 
etiam  om.  c.        4  cataplasmate  c:  catismate  p.  5  hoc  est 

cp.  apii  s.  feniculi  seminis  (quod  om.  c).  malve  s.  omnium 
cotilas  singulas  (sic  del.  pc)  baccarum  1.  etc.  p.      6  lolii  atxtici  c, 

folii  atftici  (ante  corr.  attici)  p  (et  in  marg.  corr.  I  a  lolii). 
fenugreci  cp.  7    omi  VI  c:    omnium  p.  8  nuo.  C.  c: 

cetu  p.  9  IV  I  S  c:  V.  I.  p.  concoques  c:  coques  p. 

10  nuo.  III.  c:  .1111.  p.  urinas  cp.  11  supra:  seu  (sic)  cp. 
12    epithimo   c:   epith'e  p.  13  non  semel  solum  s.  f.  p. 

dabis  om.  c.  14  cuius  purgatorii  conf.  p.  16  epithimate  c, 
epith'ate  p.  et  quod  p.  18  De   hiis  qui  habent  vitium 

emitritei  p  (Ad  emitriteum  c  et  ind.  p).  19  diem  inter  d.  p. 
20  tremorem  p:  tuoris  c.         22  rosido  c. 


—     145     — 

fronte  cum  ingenti  impetu  excluso  cum  pulsu  valido.  con- 
tingit  autem  frequenter  aestatis  tempore  iuvenibus  ex 
commotione  rubei  fellis. 

ob  diligentiam  vero  curationis  ante  solis  ortum  herbae 
semperviventis,  quam  aizoon  vocant,  folia  X  rapies  et  5 
tempore  galli  cantus  prima  die  folia  V  teres  et  cum  aquae 
cisterninae  calice  uno  potui  dabis,  ita  ut  ex  ipsa  potione 
modicum  in  calice  restet,  et  ex  ipso  residuo  liquore  tanges 
leviter  nervos  cervicis  cum  collo  et  thorace  et  spina,  et 
levi  ac  tenui  et  tilto  operimento  operies  patientes.  hoc  10 
per  triduum  facies  sicut  dixi.  prima  die  V  folia  dabis, 
secunda  VII ,  tertia  VIHI,   et  sanabis. 

LVII.    Ad  typum  tertianum  manifestum. 

Tertianus  manifestus  a  Graecis  acribes  appellatur.    et 
efficitur  maxime  tempore  aestatis  sub  ingenti  commotione  15 
flavi  fellis  id  est  rubei,  quod  Graeci  xanthen  cholen  vocant. 

curationis  vero  tempore  postquam  aegritudo  pepsin 
fecerit,  hoc  est  post  III  vel  IIII  periodos  sive  accessiones, 
^quas  patiuntur   die   inter   diem,)>   in  prima  anetica    die, 


2  autem  om.  p.  3  rubri  p.  4  vero  om.  c.  5  aizon 
cp  (cf  Apul.  herb.  123  ad  hemitritaeum).  X  (sic)  cp.  fort. 
XXI?  rapies:  rapis  c,  om.  p.  6  .V.  c:  VIII  p  (sed  in 

marg.  pc  I  a  V).  cu  aqua  cisterne  calicem  unu  c.  7 

calice  in  uno  p.  8  liquore  c:  liqre  p  (sed  supra  rigore  jpc). 
tangis  leniter  cp.  10  et  trito  (txto  p)  cp.  operis  cp  (oper. 
pat.  operis  p).  11  facies  c:  facis  p.  12  tertia  die  p. 

13  De  tertiano  p  (Ad  tipum  tercianum  manifestum  ind.  p): 
Ad   veram   tercianam  c  (item   ind.  c).  14  Tertianus  etc. 

(sc.  tipus)  cp.         acribes  p:  om.  c.  16  rubei  cp.         quod: 

qs  p,  q^  (quam)  c.  ex  ancolen  (id  est  ex    ante  colen)  c, 

exacold  p.  17  curationis  —  postquam  om.  c.  peslt  (pepsin 
pc)  fecerit  p:   pepsin  (add.  quam?5  vocant  fecerunt  c.  18 

vel  IIII  om.  c.  19  q  sepissime  dicut  die  inter  diem  (sic)  c: 
om.  p.  ipa  enetica  die  I.  dimosoria  c,   in   prima   igitur 

anetica  die  una  (sic)  dimissoria  p. 

Cassius  Felix,  ed.  V.  Eose.  10 


-     146     — 

id  est  dimissoria,  oportet  cumprime  aegrotum  ydrelaeo 
calido  perunctum  lavare  calidiori  lavacro  ex  aqua  dulci 
praeparato,  et  maxime  illos  lavacrorum  amatores,  quos 
Graeci   filolutruntas    appellant.     et    postquam    calidioribus 

5  cellis  egressus  fuerit,  in  piscinam  descendere  facies.  etiam 
et  urinas  simplici  apozimate  provocabis  ex  decoctione  apii 
et  aneti,  quo  possit  humor  ille  fellitus  per  urinas  de- 
purgari.  vino  vero  antequam  aegritudo  pepsin  faciat  pro- 
hibebis.    postquam  vero  fecerit  pepsin,  tenue  et  aquatum 

10  concedes.  et  mulsam  frigidam  sub  hora  accessionis  post 
primam  periodnm  potui  dabis,  quoniam  fel  rubeum,  ex 
quo  causa  movetur,  super  omnes  humores  in  corpore 
sicca  et  amara  virtute  viget,  ideoque  ut  supra  dictum  est 
competenter    humectando    et    refrigerando    et    obdulcando 

15  sanabis.     sic   enim  omnia   contrariis   sibi  rebus   cnrantur. 

fysicum  ad  typum  tertianum.    coriandri  seminis  grana 

III  post  tertiam  vel  quartam  periodum  dabis  nescienti  in 

ovo  sorbenda  ante  solis  ortum  ante  accessionem,  et  sanabis. 

LVIII.    Ad  typum  tertianum  non  manifestum. 

20  Non  manifestus  tertianus  a  Graecis  nothus  appellatur. 

hic  typus  sordidus  a  Graecis  ryparos  appellatus  sub  frigidiori 


1  o5  cu  pme  egrotum  c,  oportet  egrotum  primo  p.        idre- 
leon  calidum  c,    ydrolee   (— l'e)  calido  p.  3    pparato   c: 

temperato  p.  4  filolutruts  p ,  filolutimidos  c  (Gal.  XI,  34). 
5  in  om.  cp.  facis  cp.  etiam  —  provocabis  oni.  c.  7 
et  tanei  c,  et  an.  p  (et  aneti  pc).  quod  p.  vinum   cp. 

urinas  c:  — nam  p.  depurgari:   provocari  (sic)  cp.  8 

pepsin  cpc  (pesi  ante  corr.  p).  faciat  p :  facit  c.  9  pepsin 
fecerit  p.  11  primum  cp.  quoniam^):  qua  c.  12  causa 
(ca)  cp.  13  ut  —  (14)  refrigerando  c:  om.  p.  17  tercium 
vel  quartum  c:  III.  vel  .1111.  p.  in  ovum  (ovo  c)  sorbendum 
(— d')  p.  18  a.  ortum  solis  p.  ante  (acc.)_p:  aut  c.  19 
De  non  manifesto  tertiano  p  (in  quo  tamen  male  antecedit  cap. 
„De  typo  quotidiano"),  Ad  tipum  tertianum  non  manifestum 
ind.   c  (et  p):    Ad  notham  tercianam  c.  21    riparos    cp. 

appellatur  c.        frigidissimo  p. 


—     147     — 

flegmate  et  fellis  flavi  comniixtione  efficitur,  et  similiter 
die  inter  diem  sicut  acribes  tertianus  movetur,  sed  in  ipsis 
accessionis  horis  inordinatus  invenitur,  et  si  autumni  tem- 
pore  fuerit  natus,  in  quartanum  frequenter  vertitur  typum. 

propterea  curationis  tempore  ex  initio  die  inter  diem  5 
reficies  aegrotantes,  hoc  est  ut  die   ipsa  qua  accessionem 
patiuntur   ieiunent   et   die   anetica  recipiant.     sed  si  forte 
ieiunium   minime  potuerint  tolerare,  remissionis  temporc 
recipiant.     et  postquam  pepsin   fecerit    aegritudo,   id  est 
post   IIII    periodos    sive   accessiones,    quas    Graeci   epise- 10 
masias  vocant,  praecordia   eorum  cataplasmabis,   sicut  in 
cotidianariis,  et  lanis  mundis  loca  tutabis  et  fasciabis,  et 
si  venter   non   fecerit,    non  valde  molli  clystere   deduces. 
dabis    etiam   his    et    ptisanae    sucum    ex    aceto    et   melle 
puleio  pipere  cymino  origano  confectum.    etiam  et  urinas  15 
provocabis  ex   decoctione  apii  et  dauci  et  aneti  et  spicae 
indicae,  et  post  haec  absinthii  pontici  infusionem  per  tri- 
duum  ieiunis   dabis   aut  oxymellis,  vel   ea   quae   ventrem 
molliunt,  et  sanabis. 

LVIIII.    Ad  typum  cotidianum.  20 

Typus  cotidianus  graeco  vocabulo  amfemerinos  sive 
cathemerinos  appellatur.  et  efficitur  sub  frigidissimo  fleg- 
mate  quotiens  os  ventris  ipso  humore  fuerit  infrigidatura. 

2  diem  p.         agribes  c.         in  om.  c.  3  accessionibus 

horis  cp.  aiitumpno  tempore  c,  1  autuno  tempore  p.  6 

reficis  cp.         7  reficiant  c.  8  remissionis  c:  dimissionis  p. 

9  refficiant  c,  reficiant  p  (sed  in  marg.  pc  1  a  recipiant). 
pefi  p,  pessim  (pessmi)  c.  10  accessionis  cp.  episemasias 
c:  epimifcos  p.  12  tutabis  c:  tubabis  p.  13  venter  non 

ieceritp:  venter  non  fuerint  c.  clisteri  c.  14  dabis  etiam 
et  his  ptisane  p,  datu  et  ius  et  tipsane  c.  15  pullegio  pp 

cimino  erigano  c:   puleio  et  pipere  et  organo  p.  etiam  — 

(17)  haec  om.  c.  18  ieiunus  (— n9)  c.  oximellis  cp.  20 
emolliunt.  20  De  typo  cotidiano  p  (Ad  tipum  cotidianum 

ind.  cp):  Ad  cotidianam  c.  21  afemerinus  c,  amfimerinos  p. 
22  cathemerinos  cp. 

10* 


-     148     — 

hi  curationibus  vero  primitus  aegrotum  trispermo 
cataplasmabis,  id  est  tribus  seminibus  ex  faeni  graeci  et 
seminis  lini  et  hordei  pollinibus  cum  aqua  et  oleo  et 
modico  melle   concoctis.     et  postquam   tuleris  cataplasma, 

I  ipsa  loca  calido  sabano  deterges  et  oleo  anetino  tepefacto 
perungues,  et  sic  lana  munda  ac  molli  operies  et  fasciabis. 
etiam  et  oxymel  diurnis  diebus  ieiunis  cum  aqua  apiata 
calida  dabis.  novit  enim  crassitudinem  flegmatis  incidere. 
etiam   et  urinas  eorum  provocabis  ex   decoctione   apii  et 

10  feniculi  radicum  cortice.  etiam  et  ventrem  flegma  de- 
ducentibus  et  vomitum  ex  radicibus  provocabis.  post 
haec  epithima  dia  spermaton  appones. 

LX.    Ad  ejfemeras. 

Simplices  febres  Hippocrates  efemeras  appellavit, 
15  sicuti  Galenus  ad  Glauconem  scribens  primo  libro  edocuit. 
et  contingunt  frequenter  ex  antecedenti  labore  aut  vino- 
lentia  aut  iracundia  aut  tristitia  aut  ex  indigestionibus 
aut  aliqua  cogitatione  animi  vehementi,  aliquando  et  ex 
inguinum  dolore,  quotiens  glandulosa  praeter  aliqua  ulcera 
20  fuerint  ipsa  inguina. 

1  tuspermon  c,  trisperimon  p.  2  fenugreci  c,  feng  p. 

3  lini  om.  p.  5  sabano  p:  sapone  c.  6  perunges  p. 

lana  c:  cum  lana  p.  ac  c:  et  p.  operis  cp.  7  etiam 
et :  etiam  p,  et  c.  oximell'  c,  oximel  p.  diuturnis  diebus 
c,  diebus  diuturnis  p.  ieiuniu  c.  cum  apiata  calida  p, 

cum  aqua  tepida  piata  calida  c.  8  incidere  p:  scidere  c. 

9  etiam  om.  c  et  ante  corr.  p.  10  radic  cp.  cortice  c, 

— c  p.  ventrem  om.  c.  12  9(com)ponis  c.  13  De  effi- 
meras  c,  De  febribus  effimeris  p  (Ad  effemeron  ind.  c,  Ad  effi- 
meron  ind.  p).  14  ypocras  c,  ypocratico(e?)s  p.  efemeras 
c,  effimeras  p.  appell'au  p,  — latu  c.  15  galienus  c,  G. 
(sic)  p  (Gal.  XI,  6).  edocuit  c,  ?edoccuit  p.  16  con- 

tingit  cp.         violentia  p,  vindemia  c  (cf.  (li&ag  Gal).  18 

a  ahq  cogitacoe  animi  c,  aut  filiis  (aliis  pc  in  marg.)  cogi- 
tationibus  animi  p.         vehementer  ( — mt  p)  cp.  et  om.  p. 

ex  ing.  dolore  (contingit  add.p):  inl  povfiaci  Gal.  19  glan- 
dulose  pter  aliqua  ulc'a  fult  c,  glandulosa  aliquando  <(et  add. 


—     149     — 

in  curationibus  autem  oportet  aegrotos  plurimo  oleo 
mollioribus  manibus  defricari  et  lavacris  frequentioribus 
curari,  etiam  et  cibo  diurnis  diebus  refici,  sed  tamen 
ab  indigestione  custodiri.  vinum  vero  aquatissimum  et 
lene  potui  dabis,  et  illos  maxime  qui  nimia  corporis  ari-  s 
ditate  laboraverint,  plus  solio  immorari  quam  in  aere 
iubebis,  et  sanabis. 

LXI.    Ad  causon. 

Causos  latino  sermone   febris   incendiosa  dicitur.    et 
fit  aliquando  cum  deliratione,  et  maxime   quotiens  tumor  10 
epatis  et  splenis  apparuerit,  ex  multa  ciborum  comestione 
inflammatio   erigitur  et  inurit  cerebrum  et  maniam  facit, 
quam  nos  insaniam  dicimus. 

curationis  vero  tempore  oportet  in  ipso  initio  per- 
mittentibus  viribus  aegrotum  in  brachio  flebotomare,  si  15 
tamen  aetate  iuvenis  fuerit.  et  si  ex  encauseos  caput 
doluerit  laborantis,  id  est  ex  adustione,  ex  oleo  omfacino 
embroce  uteris  aut  ex  aceto  et  rosaceo,  quod  oxyrodinon 
vocant.  non  praesenti  vero  rosaceo  pro  rosaceo  oleo  om- 
facino  frigido  uteris,  id  est  IIII  olei  partibus  unam  aceti  20 
admiscebis.    sin  vero  plus  infrigidare  volueris,  ex  aequali 


corr.y  ulcerosa  fuerint  p  (nXi)v  ti  pr}  %<0Qig  sXxovg  yccvsqov 
ysvoivto  Gal.).        2  defricari  —  frequentioribus  om.  c.  3 

etiam  om.  c.  diuturnis  cp.         reficis  cp.  4  custodi  cp. 

vinum  ( — u)  v.  aquatissimum  (— u)  et  lene  ( — ne  c)  potabis  cp. 
5  maxime  om.  c.  6  in  solio  p.  8  De  causone.  que  febris 
incendiosa  dicitur  p.  9  Causon  cp.  10  deliracone  c: 

declinatione  p  (debilitatione  pc  et  iterum  in  marg.  I  a  c 
d^htatoe  sic  pc).  et  (max.)  om.  p.  tumor  p:  humor  c. 

12  inflatio  p.  erigitur  et  nutrit  c,  erigitur.  Inurit  p.  14 
oportet  om.  c.  ipso  om.  p.  15  si  tm  etate  p:  si  tpr  (tem- 
pore)  c.  17  doluerit  laborantes  c,  doluerint  laborantes  p. 

onfacino  p,  — cio  c.  18  embrocem  c.         oxirodion  c,  011- 

rodin  p.  19  presenti  (pnti  c)  sic  cp.  vero  om.  p.  ro- 
saceo  (ante  pro)   om.  c.  omfacino  p,  — cio  c.  21  ad- 

misces  c,  amisces  p.        sin  c,  Sin  (i.  e.  Si  pc)  p.        et  ex  p. 


—     150     — 

modo  temperabis.  et  si  venter  non  fecerit,  clystere 
deducendns  erit  ex  decoctione  cantabri  aut  betae  cum 
oleo  et  afronitro  et  melle  modico. 

alius  clyster  lexipyretos  conveniens  maxime  post 
5  depositionem  ventris.  sucum  ptisanae  et  lini  seininis,  ovi 
crudi  medium;  olei  rosacei  et  chamaemelini  quod  suffecerit. 
post  haec  humido  et  frigido  cibo  reficies,  id  est  lactuca- 
rum  murturias  elixatas  et  frigidas  cum  modico  sale  et 
cisternina  aqua  et  oleo  spano  et  aceto  in  cibo  dabis,  aut 

10  cucurbitam  incisam  cum  suo  corio  elixatam  similiter  dabis, 
si  tamen  nimia  fuerit  sitis.  si  vero  sitis  minime  fuerit, 
non  frigidis  sed  humidis  tantum  cibis  nutries,  id  est  sor- 
bilibus  multa  aqua  solutis,  ut  sunt  ptisanae,  ova  sorbilia, 
micae  panis  diligenter  elutae  et  cetera  quae  in  sorbitioni- 

15  bus  similiter  accipiuntur. 

alimma  lexipyreton  id  est  perunctio  ad  febres  aestatis 
tempore,  si  aeger  nimio  febrium  aestu  bullire  coeperit, 
et  magis  in  aetate  ferventi.  cucurbitam  viridem  rades  et 
eius  corticem  exprimes   et  adiunges   sucum  uvae   imma- 

20  turae    et    acetum    excellens    et   oleum    rosaceum    aequali 


1  venter  non  fecerit  p:  ventrem  non  fecerint  c,        clisteri 
(ut  supra)  c.  4  Aliud  c,  alifi  p.  clistere  lixoperitus  c, 

cliste*  ( — tere)  lexpit9  p  (ubi  lexperitus  del.  pc).  5  sucum 

(—5)  p :  Sucus  c.  "  ptisane  p :  tipsane  c.  6  camomellini  p, 
calnolli  (sic)  c.  suffic  c,  suffici  (— citur)  p.  7  cibo  re- 

ficies  c:  cibo  et  frigido  potui  refici  p.  lactucas  mamas  eli- 
xatas  c,  lactucarum  muturirias  (sic,  in  marg.  |)cIa  mururias 
?elixatas  p  (cf.  Philum.  ap.  Aet.  5,  78  uavXois  ftoidaHGtv  un- 
s£e6[iEvoig  (isr'  o^vngcixov  vdagovg).  9  spano  cp.  10  et 

(elix.)  c.  11  S5  tn  si  n.  c,  si  tn  n.  p.        mime  »©-  j  fuerit 

non  fr.  c,  minime  fuerit  n  non  fr.  p  (fort.  scr.  minime  fuerit 
nata  non  fr.).  12  tantum:  tm  c,  tn  (tamen)  p.  nutris  cp. 
13  ut  sunt:  i.  (id  est)  cp.  ptisine  py  tipsane  c.  14  micas 
c,  micias  p.  elutas  cp.  15  accipiunt  c.  16  Alimina  c, 
Alina  (ig  pG)  p.         lexiperiton  cp.  febres  c,  feV  p.        18 

magis  p:  maxime  c.  fervente  c.  radis  p,  radix  c.  19 
exprimis  cp.        adiungis  p,  adungues  c. 


-     151     — 

mensura.  omnia  commiscebis  et  adicies  ovum  unum 
crudum  et  in  ampulla  mittes,  quam  in  frigida  aqua  sub- 
missam  infrigidabis.  et  quando  uti  volueris,  agitabis  ut 
unum  corpus  liquor  ipse  faciat,  et  sic  de  embroca  lanea 
aegrotum  perungues,  etiam  et  capiti  eius  aliquantum  in-  5 
fundes. 

alia  perunctio  lexipyretos,  ad  causon  et  ad  iugem 
sive  continuam  febrem,  quam  Graeci  synochon  dicunt. 
cucurbitae  rasuram  exprimes  et  rosaceum  oleum  ad- 
miscebis  aequali  modo;  et  cum  diligenter  miscueris  ut  10 
frigidum  sit,  totum  corpus  perungues.  aliquando  et  pty- 
gmata  frigida  in  eodem  liquore  infusa  sufficienter,  visceri- 
bus  superimpones,  si  tamen  aestas  fuerit.  hieme  vero 
calida  et  oleo  rosaceo  ptygmata  infundes  et  similiter 
visceribus  appones.  15 

sed  si  forte  aliqua  tensio  praecordiis  occurrerit,  cata- 
plasmate  uteris.  dactylos  nicolaos  numero  V  per  diem 
aqua  calida  infundes  et  conteres  et  in  calida  resolves  et 
adiunges  olei  rosacei  modicum  et  super  mittes  lini  se- 
minis  partes  II  et  olei  partem  I.  et  post  dies  cataplas-  20 
matis    expletos    lexipyreto   uteris.     facit   enim   ad    febrem 


1  commiscis  c,  — ces  p.        ovum  crudum  .1.  p,  cmiu  (ovum 
unum?)  crudum  c.  2  ampula  c:    ampullam  p.  frigidam 

aquam  p.  3  infrigidabis  c:  in  frigida  dabis  p.  4  lana  cp 
(lanea  pc).  5  perungere  p.  etiam  om.  c.  capiti  eius  c: 
capitis  ei  p.  aliquantulum  p.  7  lexiperiton  p,  lexi- 

petitetd  c.  8  sinodum  c,  sinecon  p.  9  exprimis  p.  ad- 
misces  c,  amisces  p.  10  ita   ut  p.  11  perunges  p. 

ptigmata  (om.  et)  c,  exptimata  p.  12  sufficientem  c,  — tia  p. 
v.  super  inponis  c,  v.  appones  p  (qui  transit  ad  v.  33:  nam  Si 
tn  —  appones  in  marg.  addit  pc).  14  tipmata  c,  ptigmata 

pc.  16  Sed  om.  p.  afbcuit  p  (obcurrerit  pc).  cata- 

plasma  cp  (qui  addunt  lexiperiton  c,  lixoperiton  aut  ante 
corr.  lixopaton  p.    quod  dtlendum  videtur.    cf.  v.  21).  17 

uteris  hoc   modo  d.  p.  nuo  c:  om.  p.  18  in  aqua  cp. 

infundes  —  calida  om.   c.  et  om.  p.  19  adungues  c. 

mittis  cp.  lini  semen  par.  II.  c,  lini  seminis   pollinis  fels 

partes.  II.  p.        21  lexiperiton  cp.        enim  om.  p. 


—     152     — 

calidam  intercidendam  vel  si  fervpr  fuerit  in  stomacho, 
croci  dr  S  teres  cum  suco  cucurbitae  et  suco  lini  se- 
minis  et  suco  portulacae  aequali  modo,  cerae  5  VI  con- 
cisas   cum  sufficienti  oleo   rosaceo  solves  et  cum  infrigi- 

*>  daverit  rades  et  in  mortario  simul  commiscebis.  et  exinde 
duos  inductos  facies,  unum  appones  et  cum  calere  coeperit 
tolles  et  alterum  frigidum  impones.  hieme  autem  Nileos 
lexipyreto  uteris,  quod  superius  in  splenetica  passione 
scripsimus. 

10  si  tarde  desudaverint,  oleo  chamaemelino  cum  modica 

tepida  die  critica  perungues  et  sufficienter  aegrotum 
operies,  et  statim  sudorem  provocabit.  quod  si  non  pro- 
vocaverit,  periculi  indicium  est  aut  prolixam  aegritudinem 
ostendit,  quam  macronosian  dicunt.    sunt  autem  dies  critici 

15  quibus  per  sudorem  prospera  aegrotis  determinatio  febrium 
sive  discussio  fieri  solet,  id  est  aut  III  aut  V  aut  VII 
aut  VIIII  aut  XI  aut  XIIII,  hoc  est  duae  ebdomades  con- 
iunctae,  aut  XVII  aut  XXI  aut  XXX.  si  vero  nimia  febre 
aegroti  corpus   desiccatum  fuerit,  ut  etiam  et  lingua  ari- 

20  ditatem  ostenderit,  die  critica,  ut  supra  dictum  est,  oleo 
chamaemelino  singulariter  totum  corpus  perungues  et  in 
calida  semicupio  depositum  usque  ad  guttur  embasi  ad- 
hibita  fomentabis  et  exinde  in  lectulo  competenter  operies, 

2  croci  dr  c:    croci  <uccia.  in  ras.y  S.  p.  s.  seminis 

iini  p.  3  concisa  p,  cu  cias  c.         5  simul  om.  c.         com- 

misces  cp.  6  facis  p.  inductos  (sic)  cp.  unum:  Imu  p 
(?  unii  pc),  unu  c.  7  Ipones  c:  appones  p.  nileos  p  (sed 
lineos  supra  pc),  nigellos  c.  cf.  c.  42  extr.  8  le(i  c)xiperiton 
quam  cp.  10  Et  si  p.  camomelino  p,  camomillo  c.  11 
die  cretica  c,  diacretica  p.  12  operis  cp.  provocat  cpc 

(— cat  p).  14  macronosian  c,  — noxiam  p.  cretici  cp. 

16  egrotis  om.  p.  16  aut  V.  die  c.  17  XIIII  p:  XIII  c. 

hoc  est  duas  ebdomadas  coniunctas  (sic)  c:   om.  p.  18  aut 

XVII  om.  p.         XXX  p:  XXV  c.  19  egrotu  corpus  desci- 

catum  f.  c:   corpus   egrotantis  f.  desiccatum  p.  lingue  p. 

20  ostenderit  pc:  —  dit  cp.  cretica  cp.  supra  om.  c. 

21  camomelino  p,  camomilla  c.  corpus  totum  p.  22  de- 
posito  cp.        basi  p,  bassin  c.        adhibito  cp.        23  operis  cp. 


-     153     - 

et  continuo  sudabit.    et  si  forte  sitis  nimia  eos  astrinxerit, 
rodomeli  aquae  calidae  admixtum  potui  dabis. 

aliud  ad  repulsandam  sitim,  quod  adipson  vocant. 
myxa  aqua  infundes  et  ipsam  infusionem  dabis  ut  in  ore 
contineant  frequenter.  5 

aliud.  lini  seminis  sucus  collutioni  oris  adhibitus 
sive  transvoratus  sitim  mitigat. 

aliud.  olei  rosacei  dimidium  coclearium  et  ovi  album 
et  tenue  simili  quantitate  commiscebis  et  sorbendum 
dabis.  10 

aliud  quod  appellatur  a  Graecis  oenomeli,  faciens 
ad  nimiam  sitim  et  fervorem  extinguendum,  et  conficitur 
sic.  mellis  optimi  partem  I  et  vini  partes  II  in  uno 
commiscebis  et  repones,  dehinc  tempore  caniculari  soli 
dabis  diebus  XL,  et  uteris.  #  15 

aliud.  ad  linguae  asperitatem.  oleo  rosaceo  suco 
seminis  lini  admixto  frequenter  de  penna  tanges. 

aliud.    ad  causon.    postquam  pepsin  fecerit  aegritudo, 
die    critica   captato    tempore    imminentis    discussionis   se- 
cundum  aetatem  et  vires  et  causae  magnitudinem  et  tem-  20 
poris    et  regionis    qualitatem,    frigidam    nimis  aquam    ad 
satietatem  bibendam  dabis,  et  sanabis. 


1  nimia  sitisp.        a(st'n?)xeris  c,  affeceritj?.        2  rodomel 
(sic)  c:  om.  p.  aqua  calidam  admixtum  c,   aq  ca  mixt  p. 

3  repausandum  c.  ad  ipson  c:   adip5t9  p.  4  mixa  p 

(mixas  pc),  mixta  c.  cf.  Garg.  Martialis  med.  c.  59.  effusio- 
nem  p.  5  frequenter  egrotantes  p.  7  si  et  ovi  albumine 
(om.  ve  —  cocl'r)  c.  8  album  p:  albumine  c.  9  similem 
quantitatem  cp.  commisces  c,  —  ces  p.  sorbend'  p :  potui  c. 
11   cionomelitos  cp  (cf.  JDiosc.  5,  16).  13  mel  optimu  c. 

et  vini:    nimiu  p,    ininu  (vel  minu)  c.  in  uno  commisces 

cp.  16   oleum   rosaceum   (ro.  p)    suc  (suci  c)   seminis    lini 

a(d)mixtu  (— t  p)  cp.  17  de  c:  cum  p.  18  ad  om.  p. 

pesin  c.  19  cretico  c  ( — ca  p).  captato  c:  caprato  (sic)  p. 
22  ad  sacietatem  c:  ad  facie  p  (in  marg.  ad  facie  sic  pc). 
bibendam  dabis  p:  dandum  bibendum  dabis  c. 


—     154     - 

LXII.    Ad  freneticos. 

Est  auteni  frenesis  immutatio  mentis  cum  febre  in 
uno  perseverans.  et  efficitur  maxime  ex  nimia  adustione, 
quod  ex  encauseos  dicunt,  aut  ex  vinolentia.  sequitur 
5  autem  aegrotos  febris  acuta,  rubor  vultus,  multa  mobilitas 
oculorum  cum  tensione,  lucubratio  sive  insomnietas,  pulsus 
parvitas,  quam  microsfyxian  dicunt,  mentis  alienatio  et 
crocydismos  id  est  flocorum  electio,  si  quidem  digitis  fre- 
quenter  ipsi  patientes  operimenta  attractare  videantur. 
10  aliquando  e  parietibus  stipulas  legunt,  quod  Graeci  car- 
fologian  appellant.  et  aliquando  cum  hilaritate  frenetizant, 
aliquando  vero  cum  tristitia. 

in  curationibus  vero  inter  scapulas  circa  spondyli 
locum  cucurbita  cum  ^carifatione  uteris,  et  post  haec 
15  praetonso  pressius  capite  lanis  oxyrodino  infusis  operies. 
et  si  venter  non  fecerit,  clystere  deducendus  erit. 

aliud.  hederae  albae  folia  in  aqua  decocta  cum  aceto 
et  rosaceo  trita  et  per  linteolum  eliquata  et  capiti  supino 
schemate  iacentis  infusa  frequenter,  somnum  adducunt 
20  freneticis. 

aliud.  in  calida  et  oleo  rosaceo  ptygmata  infusa  et 
apposita  a  tergo  inter  scapulas  et  pectori,  frequenter 
humectato  thorace,  somnum  faciunt. 

1  De  frenesi  p.  2  frenesis  c:  freneticis  p.  4  quam 

encauseos  d.  cp.  violentia  p.  6  cii  intentio  c,  c  tensio  p 
(cf.  Cael.  Aur.  ox.  I,  36).  lucubrato  p:  I  brachio  c.        7 

microsfia  c,  migfia  p.        8  flocorum  etiectio  c,  florum  electio  p. 

9  patientis  c.  atratare  c,  adtractare  p.  videntur  p. 

10  e  c:  om.  p  (a  add.  p°).  carfologia  c,  — am  p.  11  cum 
om.  cp.  freneticatur  c,  frenetidiat  p.  12  vero  om.  p. 
13  spondilii  c,  spondiliorum  p.  14  scarificatione  ( — ficone  c)  cp. 
15  pretunso  c:  preraso  p.  exiridino  c,  exirodin  p.  operis 
cp.  16  si  venter  cpc  (sumtem  ante  corr.  p).  clisteri  c. 
17  Aliud  edere  albe  c:  Albe  edere  p.  cum  aceto  et  r.  p, 
in  aceto  et  cum  r.  c.  19  iacenti  cp.  ?  somnum  p.  ad- 
ducit  (— c  p)  cp.  21  ptimata  p,  — ca  c.  22  pectoris  cp. 
23  et  (somnum)  c.        facit  (fac  p)  cp. 


-     155    — 

aliud.  opium  aceto  resolutum  et  fronti  illinitum  et 
naribus  appositum  somnum  facit.  aut  certe  ipsum  opium 
floculo  inclusum  et  filo  ligatum  podici  inicies,  et  cum 
soporati  fuerint  detrahes. 

unguentum  soporiferum  freneticis  conveniens.    codyas  5 
id  est  papaveris  agrestis  capitella,  serpillum,  hederae  folia, 
castoreum,   omnia  IIII  in  aqua  et  oleo   decoques  et  ipso 
oleo  uteris. 

aliud.    hederae  folia,   chamaemeli  flores,  spondylion, 
herpyllon,   herbam  papaveris  hortini,   sisymbrium,    omnia  w 
sex   simul  in  aqua   et  oleo   decocta  et    capitis   fotui    ad- 
hibita  dormire  faciunt  freneticos. 

LXIII.    Ad  lethargicos. 

Lethargici  dicuntur  ii  qui  sensibus  obtusis  cum  ob- 
livione  mentis  acuta  febre  iactantur.  sequitur  autem  15 
patientes  ut  supra  diximus  febris  acuta,  sensuum  pressura 
somno  similis,  insensibilitas,  motus  difficultas  cum  pulsu 
extanti  et  inani.  et  contingit  frequenter  haec  passio  seni- 
bus  magis  aetate  quam  iuvenibus,  tempore  vernali. 

in    curationibus    vero    primitus    sicut    in    freneticis  20 
scarifabis    aut    acriori    clystere    evacuabis    et    caput    oxy- 


1  solutum  c.  et  —  (2)  facit  om.  c.  3  floculuin  c, 

follicrm  p  ( — l'o  jpc).  et  p:  a  c.  inities  p.  4  opati  c, 
sepati  p  (sopati  pc).  trahes  p.  5  codias:  sic  cp.  6 

capitula  p.  7  omnes  IIII  (sic)  c,  om.  p.  9  folia  om.  c. 

camemoli  p,  camamelini  c.  spondilii  heripilion  c,  spondilio. 
serpill5.  p.  10  ortini  c,  ortin  p.  sisimbrii  c,  —  b1  p. 

omnes  VI.  si  in  aqua  et  0.  c,  Omnia  simul  in  oleo  et  a.  p. 
11   capitis  potui  p:  capiti  focum  c.  12  facit  cp.  13  Ad 

litargicos  c:  De  litargia  p.  14  Litargici  (sic  semper)  cp. 

ii:  hii  c,  his  p.  obtusis  c,  optusis  p.         15  acute  febre  c, 

acuta  febri  p.  16  sensuii  c:  sensus  p.  18   inani  c  (cf. 

Cael.  A.  ox.  2,3):  malci  (sic)  p.  et  om.  p.  contingunt  p. 
19  vernali  c:  verno  p.  20  Curationis  primitus  c,  Curationis 
vero  primordio  p.        21  scarificabis  cp.        aut  om.  c. 


—     156     — 

rodino  embrocabis.  post  haec  sub  umbilico  ilia  utraque 
et  coxas  et  manuum  et  pedum  summitates  rutaceo  aut 
sicyonio  aut  oleo  veteri  perungues. 

aliud.  sinapi  cum  caricis  et  farina  hordeacea  cum 
5  aceto  decocta  et  in  cataplasmate  visceribus  adhibita  ex- 
citant  lethargicos. 

aliud.  domus  luminosa  et  stramina  dura  aut  certe 
frigida  stratoria  substrata  excitant  similiter. 

aliud.  thymi  cyma  in  aceto  decocta  cum  melle  suf- 
10  ficienti  ipso  liquore  ori  infuso  educit  flegma  et  excitat 
lethargicos. 

aliud.  sternutatio  spissa  ex  euforbio  vel  struthio  aut 
ex  pipere  et  castoreo  excitat. 

aliud.  capitis  rasura  excitat  si  urtica  feriatur  aut 
15  sale  fricetur. 

LXIIII.    Ad  cardiacos. 

Est  autem  cardiaca  passio  distensio  membranae  cordis, 
ex  qua  contingit  exhalatio  fieri  animae  per  sudorem  te- 
tricuin,  tumente  membrana  cordis  ex  antecedenti  per- 
20  frictione  aut  vomitu  frequenti  aut  ex  adustione,  quod  ex 
encauseos  dicunt.  sequitur  autem  aegrotos  perfrictio  arti- 
culorum,  nimia  parvitas  pulsus,  quam  microsfyxian  dicunt, 

1  umbilico  cp.        ilia:  et  illa  c,  et  ylia  (alia  ante  corr.)  p 
{omisi  et).  utraque  c,  uterque  pc  et  ante  corr.  c  (utq$  ante 

corr.  p).  2  et  (ante  coxas)  om.  p.  3  aut  veteri  oleo  p. 

4  sinape  p.  ordeacea  c:  ordei  p.  5  et  cataplasma  v.  ad- 
hibendum  c.  excitat  p,  exitat  c.  8  excitat  p,  excurat  c. 
9  timi  cp  (thimi  pc).  comam  ( — ma)  cp.  decoctam  cp. 

et  cum  melle  s.  ipm  liquore  ori  lfusum  c,  cum  s.  mell'  et  liqoT. 
lpe  ori  infusus  p.  11  litargicos  —  (14)  excitat  om.  c.  14 
si  uritica  senciatur  c.  15  frigetur  p.  16  De   cardiaca 

passione  p.  17  passio  m.  c.  distensio  p.  18   animi  cp. 

per(?)  sudorem:  pfudore_p.  tetricum  (cf.  Cael.  A.  ox.  2,  167. 
186.  190):  ?et.  ici?  p.  19  perfricatione  p.  20  aut  (vom.)  c: 
etj?.  quam  causeos  c,  quam  encanseos  p.  22  pulsum  c. 
micros  faciat  c,  micros  fixia  p. 


-     157     — 

et  multi  cursus  sudorum,  adiuncta  febricula  parva.  ali- 
quantos  et  sitis  sequitur.  aliquanti  etiam  vero  hanc  pas- 
sionem  syncopen  appellaverunt,  id  est  amputationem,  si 
quidem  ab  ossibus  et  nervis  per  singula  membra  patientes 
occidantur,  cum  per  sudorem  mortiferum  animam  ob-  5 
miserint. 

in  curationibus  vero  oleum  melinum  aut  myrtinum 
aut  lentiscinum  cum  vino  austero  in  lanis  redactum  et 
appositum  stomacho  et  praecordus  et  umbilico  syncope 
laborantibus  abstinet  sudorem.  10 

aliud.  in  cubiculum  aeris  boni  et  neque  satis  op- 
pressum  neque  aestuosum  ramulos  virides  myrtae  et  cetera 
similem  virtutem  redarguentia  in  circuitu  iacentis  apposita 
relevant  aegrotantes. 

aliud.    myrta  sicca  et  tenuissime  creta  et  singulariter  15 
aspersa  aut   pollini  polentae   aut  cretae   admixta  syncope 
laborantibus  abstinet. 

aliud.  glebula  multa  de  pariete  aqua  frigida  perfusa 
et  in  circuitu  iacentis  apposita  et  naribus  odoratui  appli- 
cata  sudores  abstinet  et  vires  aegrotantis  confirmat.  20 

aliud.  polenta  cum  vino  granaticio  resoluta  et  potata 
aut  in  cataplasmate  adhibita  non  calida  a^stinet  sudores 
et  vires  depositas  erigit. 

2  et  c:  etiam  p.         sitis  c:  xfui*  (?)  p.  3  sincopen  p, 

scicopem  c.  4  patientem  occidat  c.  5  et  cum  sudore 

mortifero  p.  animam  amiserit  c,  aiai .  ufut  (in  marg.  '  ob 

=-=  animam  obmiserunt)  p.  7  mellinum  c.  8  illat  |  re- 

dactu  c,  in  lanis  reductum  p.         9  syncope  c.  10  abstinet 

c:  retinet  p  (gr.  otsMsl).  11  et  c:  om.  p.  12  viride  mirte 
c:  mirte  virides  p.  13  simili  ( — lia  c)  virtute  cp.  redar- 
guentia  c  — tes  p.  14  relevat  c.  15  mirta  p:  smira  c 

((ivQ6ivr]  Diosc).  16  aspersa  (cf.  Diosc.  1,  155  Aetius  9,1): 
aspera  cp.  polente   aut   certe   c,   pulente   aut   creta  p. 

cretae:  cf.  Cael.  Aur.  ox.  2,  200.  sincope  om.  c.  18 

glenula  m.  de  paxioe  c.  19  odoratu  c,  — tu  p.  applicata 
pc,  — cita  p}  —  cite  c.  20  abstinet  c:  retinet  p  (item  v.  22). 
confortat  p.  21  pulenta  (hic)  c.  granatico  c,  granate  p. 
22  aut  in:  et  cp. 


-     158     - 

confectio  cerotarii  stypticae  virtutis  conveniens  syn- 
cope  laborantibus.  recipit  granatae  siccae  corticis  5  VI, 
aluminis  scissi  5  I,  cerae  3  IIII,  olei  lentiscini  aut  myr- 
tini  -f-  III.  facies  sic.  granatae  corium  tundes  et  tenuis- 
5  sime  cernes,  cum  alumine  in  mortario  simul  teres,  et 
sic  crassum  cerotarium  admiscebis. 

LXV.    Ad  apoplexiam. 

Apoplexia  est  dicta  passio  ab  eo  quod  mortifero  ictu 
corporis  simul  et  animae  concidant  patientes.    et  est  para- 

io  lysis  acuta  nervorum  qui  singulis  motibus  membrorum 
inserviunt  cum  animi  compatientis  insensibilitate.  sequitur 
autem  patientes  insensibilitas  totius  corporis  et  oppressio 
subita  praeter  rationem  et  paralysis,  ut  etiam  repentino 
casu  obmutescant  et  sensibus  omrilbus  priventur.     et  ali- 

15  quanti  in  dextra  parte  paralysin  patiuntur,  aliquanti  in 
sinistra.  et  sunt  distantiae  passionis  duae.  nam  dicitur 
apoplexia  et  paraplexia.  sed  apoplexia  quam  primam  dixi- 
mus  totius  corporis  esse  intellegitur  cum  mentis  et  sensus 
paralysi,    paraplexia  vero  in  una  parte   corporis   efficitur 

20  aut  dextra  aut  sinistra.  nam  ipse  Hippocrates  senior 
dogmatum  princeps  duas  distantias  passionis  scribens  in 
aforismis  sic  ait,  solvere  apoplexiam  fortissimam  impossi- 
bile,  imbecillem  vero  non  facile. 

ob  diligentiam  vero  curationis  vomitum   in  praesenti 

25  provocabis  ex  ydrelaeo,  id  est  ex  aqua  calida  et  oleo,  ad- 

2  ty  cp.  3  cc  (pro  ce)  p.  aut:  et  cp.  4  -7  III.  p: 
5  III.  c.  facis  sic  p:  om.  c.  5  teres  c  om.  p.  6  ad- 
misces  cp.         7  De  apoplexia  p.         8  dicta  est  p.  9  con- 

cadant  p.  11  cu  animi  pacieti  ?  1  sensibilitate  c,  cum  animi 
(c  ai)  insensibilitas  compatientis  passio  pc  (in  marg.,  nam  om.p). 
13  rationem  p:  iactom  ( — tionem)  c.  15   in  om.  c.  ali- 

quanti  c:  quidam  p.  18  totis  corpibus  c.  intelligitur  cp. 
19  paralisis  p,  — sin  c.  paraplexia  om.  c.  20  ipse  om.  p. 
ypocras  c,  ypocrates  p  (Hipp.   III,  717  Lips.).  22  am- 

forismis  c,  anffo.  (sic)  p.        23  vero  om.  p.  25  ydreleon  c, 

ydroleo  p. 


—     159     — 

mixto  et  modico  sale.  tunc  et  flebotomia  in  praedictae 
passionis  periculo  adiuvat.  et  lanarum  mundarum  ex  oleo 
chamaemelino  involutionem  adhibebis,  et  caput  ipsorum 
ex  aceto  et  rosaceo  oleo  embrocabis,  et  humorem  col- 
lectum  in  arterias  gutturis  et  thoracis,  ex  quo  prae-  5 
focationis  causatio  efficitur,  sicut  in  lethargicis  apofleg- 
matismis  depurgabis.  etiam  et  oxymel  propinabis.  novit 
enim  incidere  omnem  humorem  crassiorem. 

LXVI.    Ad  pleureticos. 

Est  autem  pleuritis  causatio  in  una  parte  pulmonis  10 
et  hypezocotos  id  est  laterum  membranae,  ex  qua  con- 
tingit  fieri  dolor  lateri  patienti.  sequitur  autem  patientes 
febris  acuta,  dolor  patientis  loci  ingens  usque  ad  iugulum 
et  palam.  tussicula  etiam  et  reiactatio  flegmatis  aliquando 
viscosi  aliquando  tenuis  et  spumosi  aliquando  sanguinolenti.  15 
et  aliquanti  super  dolens  latus  schema  iacendi  libenter 
habent.  et  fit  vel  nascitur  in  masculis  magis  quam  in 
feminis,  et  secundum  aetatem  senibus  magis  quam  iuveni- 
bus,  in  pueris  vero  difficile.     et  secundum  annualia  tem- 


1  et  om.  c.         predicto  c.  3  camemilo  (sic)  c:  calido 

(ca.  p,  ca?  pc)  p.  4  oleo   c:    calido  p.  embrocabis  p: 

comprobabis  (!)  c.  5  in  arciam  c.  6  s.  in  litargicis  p: 

sicut  litarius  c.  apoflegmaticis  p,  ipsos  mathismis  c.  7 
etiam  oximel  (sic)  p,  om.  c.  8  enim  et  omnem  h.  c.  om.  c. 
crassiorem  (cf.  c.  59):  Co'tu  (?)  p.  9  De  pleuresi  p.         10 

pleuritis:  pleureticis    (sic)  cp.  11  et  I  herpedio  cota  1.  c, 

ethipedi  cocta  1.  p  (i.  e.  hipediocota).  12  lateri  pacienti  c: 

lateris  patientis  p  (— ti  pG).  13  feb'a  (febricula)  p.  dolor 
lateris  patientis  loci  cp.  iugulum  c,  ingulu  p  (cingulum  pc). 
14  spala  c,  plo(?)jtn  p  (palam  Cael.  Aur.  ox.  2,  91).  etiam 
et  c:  e  (est)  p.  reiactatio  c,  reiectio^  (reiectatio  pc).  15 
et  om.  c.  aliquantis  p,  aliqn  ( — quando)   c.  16  sup  c: 

sr  (supra)  p.  iacentis  c.  17  et  sic  nascitur  c,  et  fit  et 

nascitur  p  (cf.  c.  71).  18  etates  c.         magis  om.  c.         19 

anualia  (sic)  cp. 


—     160     — 

pora  frequenter  hieme  et  autumni  fme  contingit,  et  magis 

quando  hiems  inchoatur,  verno  autem  et  aestate  difficile. 

peripleumonia   vero    est    causatio    in    toto    pulmone; 

ex  qua  contingit  tumor  fieri  in  visceribus.    sequitur  autem 

5  aegrotos  febris  acuta,  thoracis  gravedo  cum  contractione, 
et  supino  magis  schemate  et  altius  capite  iacere  delectan- 
tur,  in  latus  vero  difficiie.  sputa  etiam  similiter  ut 
pleuretici  proiciunt  et  linguam  subalbidam  proferunt.  tunc 
accessionis  tempore  anhelitus  increscit,  rubor  malarum  in 

10  vultu  ostenditur.  peiorante  vero  passione  cum  ad  ultimum 
venerint  aegrotantes,  stridor  ille  interior  gutturis  resonat 
quem  Graeci  rogmon  appellant. 

efficiuntur    frequenter    ex     antecedentibus    similiter 
causis  quibus  et  synanchica  passio  efficitur.    aliquando  ex 

15  violento  percussu  contingit  aut  concubitu  plurimo  aut  in- 
digestione,  aut  si  quis  pondus  grave  baiulaverit  et  post 
ipsum  laborem  sitiens  nimis  frigidam  potionem  prae- 
sumpserit. 

in  curationibus  autem  si  nimius  fuerit  dolor  oportet 

20  in  brachio  flebotomiam  adhibere,  si  tamen  ventris  solutio 
minime  impedierit,  ex  eo  scilicet  brachio  quod  fuerit 
patienti  lateri  contrarium,  id  quod  antispasin  vocant,  et 
tantum  detrahere  quantum  aetas  et  virium  qualitas  et 
regio  et  tempus  et  causa  et  magnitudo  poposcerit.     et  si 

25  venter    non    fecerit,    blando    et    chalastico    clystere    de- 

1  contingitp:  om.  c.  et  magis  c:  om.  p.  2  quando 
hiems:  quotiens  (pro  quo  iems)  c,  q  (quo)  yemis  p.  4  q  p, 
quo  c.  in  om.  p.  autem  om.  c.  5  feVc  (sic)  p. 

» a 

gtracoe  c,  9toe  p  (qctctoe  pc).  6  capite  c:  a  capite  p.  8 
propiciante  linguam  c,  proiciunt   linguam  p.  10  ad  ultia 

veniut  egritudles  c.  11  ille  |  tior  p,  ille  inferior  c.  re- 

sonans  p.  12  ragmon  c,  regmon  p.  13  efficitur  c.  si- 
militer  sic  cp.  14  sinancia  c,  — chica  p.  efficitur  om.  c. 
15  in  marg.  pc  I  a  ccuta.  17  sumpserit  p.  19  autem  c: 
vero  p.         21  ex  eo.  s.  p:  et  os  silibet  c.  22  id  quod:  ut 

(u  p)  quod  (q  c)  cp.  antispasin  c,  a  tipasi^.  25  venter  c: 
untre  p.        clisteri  c. 


—    161     - 

ducendus  erit  ex  decoctione  cantabri  et  oleo  et  mo- 
dico  sale. 

aliud.  marrubium,  ysopum,  puleium,  omnia  tria 
simul  in  aqua  decoques,  et  cum  modico  nielle  ipsam  de- 
coctionem  potui  dabis.    desinet  dolor.  5 

aliud.  si  forte  thoracis  nimia  fuerit  strictura,  cogente 
tumore  patientium  locorum,  maxime  si  et  viscosum  <flegma> 
ostenditur,  faenum  graecum  coques  eo  modo  quo  superius 
ad  tussim  aridam  conscripsimus. 

aliud.  tritici  farinam  crassam,  id  est  similam  quam  10 
mola  ceciderit,  <auf>  farinam  hordeaceam  simul  coques 
in  decoctione  aneti  et  marrubii  et  sacculo  inclusam  quo- 
tiens  doluerit  appones  et  loca  dolentia  vaporabis  et  lana 
molli  ac  munda  ipsa  loca  tutabis  et  fasciabis.  aut  lenti- 
culam  testeam  vel  aeream  calida  repletam  appones  ob  15 
mitigandum  dolorem. 

si   vero    sputa   tenuia  et   spumosa    emiserit,   sacculo 
ex    sale    torrefacto    vaporabis,    et    postquam    vaporaveris, 
calido    sabano    sudorem    deterges,    et    sic    medicamentum 
dia  tessaron  id  est  de  quattuor  speciebus  confectum  ap-  20 
pones.     et  conficitur  sic.     recipit  cerae,   picis  siccae,  re- 

3  marubium  cp.  pulegium  c.  tria  c:  trita  p.         4 

decocta  cp.  ipsa  decoctio  potui   (potui  om.   c)   data   cp 

(dabis  ante  corr.  p).  5  desinit  p,  desin  (sic)  c.  dolores 

ante  corr.  p.  6  structura  p.  7  si  om.  c.  et:  ex  cp. 

viscosum  flegma:  viscosa  (sic)  cp.  8  ostendit  c.  fen  gc  p, 
fenu  greci  c.  coquis  c.  quo  c :  om.  p.  9  scripsimus  p. 
10    crossam   cp.  semila  q>  mola   ceciderit   c,    semela  j  q, 

ceciderit  p.  similam:  cf.  Gal.  XI,  121.  11  mola:  cf.  Plin. 
18,  72  sq.  aut  addidi.  ordeaceam  c,  — ciam  p.  simul 
coqs  p:   si  quis  c.  12  in  c:   ex  j).  saculo   inclusa  cp. 

14   ac   c:   et  p.  loca  om.  c.  tubabis  p.  lenticula 

testata  vel  erea  calida  c,  1.  eream  vel  testeam  c.  p.  15 

obmittigandum  p,  z  ob  mitig.  c.  17  tenuia  c:  leiuna  p. 

spumosa  (C.  A.  ox.  2,  117J:  spumam  c,  spumas  p.  emiserit  c, 
— rintp.  20  diatesaron  c,  diatesseronp  (cf.  C.  A.  ox.  2,  112,). 
confectum  appones  i.  de  IIII.  speciebus  confectum  (sic)  p,  id. 
est  —  confectum  om.  c.        21  J$  c:  om.  p.        cere  c  cc  p. 

Cassius  Felix,  ed.  V.  Kose.  11 


—     162    — 

sinae  terebintinae,  iris  illyricae,  omnium  quattuor  paria 
pondera.  tundes  ireos  <radicem>  et  tenuissime  cernes  et 
ceteris  lento  igne  resolutis  et  a  foco  depositis  et  leviter 
infrigidatis  superasperges,   et  movebis  donec  coagulentur. 

5  et  exinde  magdalia  facies,  et  in  linteolo  densum  induces 
et  appones.  hoc  autem  emplastrum  cum  diligenter  cuti 
inhaeserit,  dolores  mitigat.  hieme  vero  si  forte  durum 
fuerit  medicamentum,  praetactis  digitis  modico  cyprino 
oleo  ad  molles  carbones  malaxabis. 

10  sed  si  forte  aliqua  tensio  in  praecordiis  inspicientis 

digitis  praeter  effusionem  ventris  occurrerit,  trispermo  id 
est  tribus  seminibus  in  aqua  mulsa  adiecto  modico  oleo 
simplici  decoctis  cataplasmabis,  hoc  est  ex  tritici  polline 
et  faeni  graeci  et  lini  seminis.    et  postquam  tuleris  cata- 

15  plasma,  calido  sabano  deterges,   et  oleo  cyprino  tepefacto 

non  solum  praecordia  sed  etiam  cetera   quae  dolent  per- 

ungues,  et  molli  lana  operies  et  fasciabis.    et  a  vino  et  omni- 

bus  carnibus  omnino  abstinebis  quousque  minuatur  febris. 

sed  si  forte  suprascriptum  flebotomi  usum  aut  virium 

20  imbecillitas  aut  solutio  ventris  impedierit,  topicis  adiutoriis 
uteris  id  est  localibus.  praeterea  sanguisugas  ipsis  locis 
dolentibus  appones,  cuius  adiutorii  usum  superius  in  em- 
pyemate  conscripsimus. 

1  iris  illirice^,  utisillirice  c.        omi  IIII  c:  om.  p.       paria 
pondera  p:  pari  pondere  c.  2  tundes  yreos   (sc.  rad.)  c: 

yreos  tundesjp.  3  leviter:  leniter  cp.  4  aspergis  et  moves 
( — nes  c)  cp.  5  migdalia  cp.  facis  cp.  linteolo  denso 
p,  lintheolum  tensum  c.  inducis  cp.  6  apponis  c  (— nes  p). 
hoc  vero  (sic)  p :  om.  c.  7  durum  p :  ductum  c.  8  hoc 

(ante  med.)  add.  p.  tum  (post  med.)  add.  p.  caprino  c, 
ciprino  p.  9  molles  c:  ralFes  (?)  p.  10  inspicientis : 

— tibus  cp.  11  trispermon  cp.  15  et  primo  tep.  c.  16 
precordiis  cp  (non  p.  solum  p).  etiam  om.  c.  17  operis  cp. 
18  abstinet  c.  quousque  minuatur  (sic)  febres  p:  gnando 

minuat  febres  c.  19  supra  scriptum  p:  SS  c.  20  ventris 
solutio  p.  tipicis  c,  thopicis  p.  21  i.  localibus  p:  om.  c. 
22  adiutorii  usum  c:  adlusu  (I  a  adiu.  in  marg.  pc)  sic  p.  est 
(pro  e)piemata  (sic)  c,  epimate  p.        23  scripsimus  p. 


—     163     - 

si  vero  cogentibus  febribus  sub  ingenti  siccitate  cor- 
poris  doluerint  laborantes,  ptygmatis  id  est  pannis  calidis 
ex  decoctione  faeni  graeci  et  aneti  adiuncto  oleo  uteris. 
post  haec  etiam  cerotarium  ex  diachylon  confectum  ap- 
pones,  quod  superius  in  tetanica  passione  scripsimus.  aut  5 
cerotarium  pleureticum  ex  oleo  cyprino  confectum  et  lin- 
teolo  densum  inductum  similiter  appones.  et  conficitur 
sic.  olei  cyprini  3  VIII,  cerae  3  VI,  adipis  asinini  et 
faeni  graeci  moliti   et   meliloti,   omnium  trium  H-   binas. 

electuarium  pleureticis  et  peripleumonicis  conveniens  10 
dia  ton  picron  amygdalon  a  Graecis  appellatum  id  est  ex 
amaris  amygdalis.  recipit  autem  nuclei  leviter  torrefacti 
et  lini  seminis  similiter  torrefacti,  ambarum  specierum  -f- 
singulas,  amygdali  amari  decoriati  leviter  torrefacti  3  XVI, 
faeni  graeci  moliti  $  VIII,  draganti  tunsi  et  creti  *)  VI,  15 
mellis  despumati  quod  suffecerit. 

aliud.  post  minutum  dolorem  si  forte  sputa  puru- 
lenta  proiecerint,  dia  prassiu  superius  in  pthisica  passione 
conscripti  coclearium  I  cum  faeni  graeci  suco  ieiunis  et 
ad  vesperam  polui  dabis.  20 

aliud.  catapotia  bechica,  id  est  tussicularia,  vesper- 
tino  tempore  cubaturis  in  ovo  sorbili  aut  certe  tepida 
aqua  dabis.    et  somnum  provocant  et  tussiculam  mitigant. 

aliud  conveniens  maxime  is  qui  cum  solutione  ventris 

2  tigmata  c,  pimata  p  (ptimata  pc).  pannis  calidis  c: 

pannos  ca.  p.  4  etiam  p :  et  c.  dichilon  cp.  5  quod  — 
(7)  appones  om.  c.  9  moliti  c:  molliti  p.  et  meliloti  an 
-7-  .II.  p.  10  elac  c,  El'm  p.  12  ^  cp.  autem  om.  p. 
nucleuni  etc.  p.  13  et  1.  s.  similiter  om.  c.  torrefacti 

addidi.  amba?;  spebus  .%.  singFas  c:  ut^sj   (pro  utriusque) 

an.  -7  .1.  p.  14  decoriati  c:  discoriati  p.         siml1  torefacti 

(hic)  c.  15  moliti  9  VIIII  p,  melliloti  3  VIII  c.  tracanti 
c,   dragat.  p.         16  m.   dispumati  q.   sufficit   cp.  18    dia- 

prasium  c,  — sii  p.  tisica  cp.  19  conscriptum  c.  cocl'r 
p,  cocl'  c.  cum  fenu  greco  (om.  suco)  c.  ieiunu  c.  '  20 
ad   vesperum    (pm.    et)    c.  21   capucia   c,    catapucias  p. 

bethica  c,  bechicas  p.  tussicularias  p.  22  ova  sorbilia  cp. 
23  et  c:  que  et  p.        24  is:  his  cp. 

11* 


—     164    — 

doluerint  et  sputa  sanguinolenta  emiserint.  dia  codyon 
electuarium  vespertino  tempore  dabis.  habet  enim  vir- 
tutem  tollendi  pleureticis  dolorem  et  somnum  provocandi, 
quod  Graeci  anodynon  ypnopion  dicunt. 

5  LXVII.    Ad  canis  rabidi  morsum. 

In  primis,  hoc  est  in  praesenti,  morsum  ipsum 
medicinali  scalpello  circum  incides  competenter  et  sale 
contrito  asperges  et  sanguisugas  et  cucurbitas  appones. 
attrahunt  enim  venenum  sanguini  canis  commixtum.    etiam 

10  et  cautere  vulnus  inures,  quo  possit  supra  dictum  vene- 
num  cum  scara,  quam  nos  crustam  dicimus,  in  eodem 
loco  retineri,  ne  sanguinem  persequendo  usque  ad  vitalia 
omne  corpus  invadat.  et  ipsa  vulnera  appositione  medi- 
camentorum  acriorum  multo   tempore   servabis,   usque  ad 

15  XL  diem  vel  eo  amplius.  praeterea  piscis  salsi  carnem 
tritam  vulneri  appones. 

medicamentum  aliud.  nuces  combures  et  ex  ipsa 
favilla  cum  aceto  cataplasmabis,  et  desuper  spongia  madi- 
data  operies  et  fasciolabis.    et  a  vino  et  omnibus  carnibus 

20  et  leguminibus  aegrotum  abstinebis.  poscam  vero  sub- 
acram  diurnis  diebus  per  dies  numero  XL  bibendam  dabis, 


1  diaco  diomelac  c,  diacodion  elact  p.        3  pleureticis  c, 
pleuretis  p.  4  anodiu  ceipon  c,   anodinon  cepnson  p.        5 

Ad  tabidi  (sic)  canis  morsum  c:  pro  tit.  in  textu  Medicamen- 
tum  ty  p,  in  marg.  pc  de  morsu  canis  rabiosi  (Ad  canis  ra- 
bidi  morsus  ind.  p).  7  circu  Icides  c,  circum  des  p.  sale 
contritum  c,  salem  tritum  p.  8  aspergas  p.  apponis  c. 

9  enim  om.  c.  sanguis  cani  (sic)  c,  canis  sanguini  p.  10 
et  om.  p.  cauteri  c.  inuris  (I  urinis  c)  cp.  quo:  qui  c, 
quod  p.  11  scara  c,  schara  p.  13  ulcera  p.  14  multi 
tpr  c.  15  XL  p:  om.  c.  salsijp:  assi  c.  17  medicamen- 
tum  om.  (AV)  p  (appone  medicamentum  Aliud  misces  c.  etc.  c). 
et  om.  p.  19  a  j).-  om.  c.  20  posca  uo  subaram  (sic)  c, 

p9ca  u   sb'   acm    (in  marg.  p°  I  a  p°ca  sub  acra)  p.  21 

diuturnis  p,  diunis  c.  per  dies  XL  bibendii  dabis  c,  numero 
sexaginta  dabis  bibenda  p. 


-     165    — 

et  non  solum  extrinsecus,  sed  intrinsecus  certis  potioni- 
bus  infra  scriptis  rabidi  canis  morsus  sanantibus  ab 
initio  dando  curabis. 

potio  ad  canis  rabidi  morsum.  cancros  fluviales  vivos 
in  olla  aerea  rubri  aeris  combures  supra  carbones  donec  s 
cinerescant,  et  expendes  ex  ipsa  favilla  dracbmas  X,  et 
adiunges  turis  masculi  dr  I,  gentianae  tunsae  et  cretae 
dr  V,  et  exinde  dabis  bibere  cum  posca  ieiunis  per  dies 
numero  XL. 

alia  potio  rustica  fortioris  virtutis  quae  per  triduum  10 
datur  ad  morsum  canis  rabidi.  cani  pecori  animali  homini, 
ad  omnia  ita  facies  et  dabis.  mittes  in  partes  II  aquae 
ad  modum  librae  unius  et  vini  veteris  dimidiam  partem 
carei  quantum  tenuerint  IIII  digiti,  cumini  tantundem, 
bacarum  lauri  grana  V,  radices  de  cesisboum  lotas  V  mi-  15 
nores  quae  possint  habere  scrip  VIIII,  quod  cesisboum 
habet  folia  similia  feniculo.  quae  sunt  sicca  tundes  et 
cernes  et  radices  separatim  tundes,  et  sic  in  mortario 
simul  vino  adiecto  modico  mero  usque  ad  ultimam  tenui- 
tatem  conteres,   et  omnem  humorem  sive  vini  sive  aquae  20 

1  sed  intrinsecus  om.  c  et  ante  corr.  p,  add.  pc  in  marg. 
certis  c:  ceteris  p.  2  ifra  c,  1  (sic)  p.  rabidos  c.  morsus 
c,  rabidi   c.   morsum  p.  3  curabis  c:   sauabis  p.  4  ad 

morsum  c.  rabidi  p,  ad  canis  morsum  (om.  r.)  c.  fluminales 
p.  5  erea  om.  c.  rubpi  ceris  c,  rub1  eris  p.  com- 

buris  c,  — res  p.  6  expenda  (sic)  c:  tolles  p.  3  X  c, 

dag  X  p.  7  dr  I.  p,  5  I  c.  tunse  c,  tuse  p  (contuse  pc). 
8  df.  V.  p,  3  V.  c.  9  numero  p:  om.  c.  XL  c:  XXX.  p. 
11  cani  pecori  c:  canis  pectoris  p.  12  facis  cp.  et  mittis  c. 
II.  partes  aque  p:  in  partes  II  atque  c.  13  et  vini  veteris 

om.  c.  14  careu  quatu  c,   catu  q^J.  p  (in  marg.  pc  careu 

qtu).  15  baccarum  c,  bacas  p.  grana  V  p:  3  V.  c.  de 
ceflis  boi  milotos  c,  de  cesis  boinu  lotas  p  (%icig  §oa>v?)  16 
que  c:   quam  (q)  p.  possit  p,  possunt  c.  scp.  VIIII.  p, 

3  IX  c.  cessis  bouin  c,  cesis  bouiu  p  (boinu  pc).  17 

feniculi  c.  19  simul  uno  a.  #?  sibi  1  uno  a.  c.  ad  u. 

lenitatem  p. 


—     166     - 

admiscebis,  et  in  ampulla  rediges  et  dabis.  sed  propter 
vim  potionis  primo  dabis  I  coclearium  olei  spani  sorben- 
dum,  et  sic  super  dabis  potionem.  triduo  recte  per  sin- 
gulos  dies  cyatos  ternos  aut  quaternos,  secundum  aetatem 

5  uniuscuiusque,  in  potione  dabis. 

hi  autem  lyssodecti,  id  est  qui  rabidos  morsus  in- 
currerunt,  si  ab  initio  secundum  rationem  quod  Graeci 
cata  logon  appellant,  minime  fuerint  curati,  post  XL  vel 
LX   dies   hydrofobici  efficiuntur,  id  est  aquam    timentes. 

10  et  est  acutissima  et  molestissima  passio.  est  namque  cau- 
satio  in  stomacho  et  corde  ex  veneno  canis  concepta. 
sequitur  autem  qui  laboraverint  ex  aqua  tumor  stomachi 
et  cordis.  difficultas  etiam  transvorandi  potus  aut  ex  toto 
negatio   sequitur  et  singultus.     tunc   increscente  passione 

15  ipsi  cum  insanire  coeperint,  veneno  pervasi  vocem  latratui 
canum  similem  emittunt  et  praesentes  mordent  et  aqua 
perfusi  vehementi  raptu  interficiuntur. 

LXVIII.    Ad  phalangionis  morsum. 
Caponis  cerebrum  cum  pipere  modico  et  rutae  hor- 

1  a(d)misces  c(p).  ampullam  p.  redigis  cp.         pp 

m  pois  c,  pp  uitii  potSem  p  (in  marg.  pc  I  a  f$  pp  vini  po- 
tionis).  2  cocl'r  p,  cocl1  c.  3  superabis  p.  tridu  rectu  c. 
4  cietos  c,  quiatos  p.  5  in  potione:  potionem  cp.         6  hii 

au  lisodenti  c,  hTalisodera  p  (in  marg.  hii  au  lisodetip0).  7 
quod :  quam  p,  qui  (q)  c.  8  catalogon  p,  catalogim  c.  8  p° 
XL.  I  XL  (sic)  dies  c,  post  quadragesim  vel  sexagesim  diem  p. 
9  ydrofonici  c.  10  molesta  p.  Et  a  naj  cato  p,  e  qm 

causaco  c.  11  ex:  et  c,  et  ex  p.  12  s.  a.  laborauint  (sic 
— verint)  ex  aqua  mor  stoacho  et  corde  c  (addidi  quij:  s.  a. 
laborantes  tumor  stomachi  et  cordis  p.  13  etiam  p:  et  c. 

aut  —  singultus  om.  c.  16  mordunt  p.  17  „raptu  inter- 

ficiuntur"  C.  A.  p.  233.  18  Ad    spalangionis  (falangionis 

ind.  p)  morsum  c  et  ind.  p  (in  p  pro  ruorica  legitur  Medica- 

a 

mentum  $).  19  A,poIs  p  (A  rubr.,  sed  in  marg.  pro  litt. 

initiali  praescribitur  c)  CAponis  c  (cf.  Plin.  29,  88  de  gal- 
linaceorum  cerebro).         ruta  ortice  p,  rute  (om.  ort.)  c. 


-     167     - 

tinae  viridis  foliis  numero  X  cuin  posca  potione  una 
ieiunis  totum  potui  dabis.  hoc  per  triduum  facies,  et  ex- 
trinsecus  ab  initio  ipsa  hora  qua  morsus  fuerit  primo  im- 
pones  herbam  quam  dicunt  zaccarionem  sic  integram  in 
loco  ubi  fuerit  morsus,  et  cum  arefacta  fuerit,  alterum  5 
folium  viride  mutabis.  hoc  per  triduum  facies  cottidie, 
et  cum  se  ulcus  ostenderit,  avellanae  pulpam  conteres  et 
appones  aliquantis  diebus.  post  haec  appones  cataplasma 
de  polline  hordei  et  suco  uvae  lupinae.  coques  eundem 
sucum  sincerum  et  inductum  appones  quam  diu  se  scara  10 
levet,  id  est  crusta,  et  cum  se  levaverit  tali  medicamento 
in  cicatricem  induces,  id  est  adipes  anserinos;  coagulum 
caprinum,  radices  cerdae  quae  latiora  folia  ostendit  ruta 
silvestri,  et  oleum  stellionis  in  quo  vivus  fuerit  necatus 
et  in  ampulla  in  sole  et  aura  caniculari  tempore  diebus  15 
numero  XL  fuerit  suspensus.  aequis  ponderibus  tundes 
in  se  omnia  et  appones  ad  locum  tam  diu  quam  diu  ad 
perfectum  sanetur.  interea  ipsum  patientem  admonebis  ne 
forte  ignoranter  in  cibo  avellanas  accipiat.  sicuti  extrin- 
secus  in  cute  morsui   apposita   avellana  venenum  ad    se  20 


1  foliis:  folia  cp.  potionem  .1.  c.  2  tot  potui  p: 

potu  potui  c.  3  ipis  ore  quo  moditu  f.  c,  ipsius  qua  mor- 
ditus  f.  p.  Ipon(m  c)is  cp.  4  caccanoe  p,  faccario^  c. 

6  folium  om.  c.  cotidie  facis  p:  facis  cotidie  c.  7  ulcus 
pc:  uultus  c  et  ante  corr.  p.  8  apponis  c.  9  sucum  cp. 

coques  in  eundem  s.  cp.  10  quam  diu  se  c:  quam  diuise  p. 
scara  cp.  12  in  om.  cp.        t.  m.  cicatricem  inducis  p,   t. 

m.  cicatrice  ducis  c.        i.  (id  est)  sic  cp  (pro  acc.  vel  recipit). 

coagulatum   c.  13    certe   c,  cge   (w  marg.  p°   ceae)  p. 

latiora :  lauoris  c,  latons  p  (latoris  pc).  rute  silure  (silyestre) 
p,  rute  silvestris  c.  14  stelionis  c,  stelcois  p  (cf.  Plin.  29, 

90.  73).        vivus  pc:  vinus  c,  humus  p.  neccatus  p,  iecte 

(sic)  c.  16  numero  p:  om.  c.         XL  c:  XI  p.         tudis  cp. 

17  apponis  c.  ad  perfectum  c:  ad  perfectam  (afpfa^  sic)  p 

(unde  pc  in  marg.  apfca  sanatoe  =  a  perfecta  sanatione  pro 
ad  p.  s.).  19  ignorat"  c,  IHgrat  P-  20  avelana  c.  ad 
se  ducit  c:  aducit  p. 


-     168    — 

ducit,  similiter  comesta  ad  semet  intrinsecus  venenum  ad- 
ducendo  hominem  necat. 

LXVIIII.    Ad  scorpionis  ictum. 

Scribes  in  charta  rudi  hoc  nomen  A<CTT>IC  et  post- 
5  quam  scripseris  plicabis.  pones  in  ipso  puncto  percussurae 
chartam  conscriptam  et  trahes  illam  usque  ad  locum  ubi 
descenderit  dolor,  et  confestim  sine  dolore  efficietur.  hoc 
fysicum  de  viri  illustris  <vindicianf>  est.  etiam  et  the- 
riacam.    diatessaron  in  potione  vini  dabis. 

10  LXX.    Ad  fugandos  serpentes. 

Capillos  de  capra  aut  mulieris  aut  cervinum  cornu 
aut  fel  fumigatum  serpentes  fugiunt. 

aliud.  cervina  pellis  substrata  facit  non  timere  ser- 
pentes. 

15  LXXI.    Ad  epilepsiam. 

Est  autem  epilepsia  subitus  corporis  casus  cum  spu- 
matione  et  raptu  membrorum  effectus.  et  sunt  distantiae 
passionis  duae.  aliquando  enim  sub  diverso  raptu  mem- 
brorum  efficitur,  aliquando  cum  somno.  sequitur  autem 
20  patientes,  ut  dixi,  subitus  casus,  aliquando  cum  con- 
tractione  corporis  membrorum,  aliquando  cum  oppressione, 


3  Ad  s.   i.  tit.  c  (—  ind.  p):  Experimentum   bonum.    T$t 
pro  rubr.  p.  4  Scribes  c,  — bes  p.  rudi  p:  om.   c. 

ARcic  c,  A  1]  p  c  p.  5  plicas  pones  cp.  puncto  p :  puteo  c. 
6  carta  conscripta  cp.  trahis  (trabis  c)  illa  cp.  7  et  om.  c. 
efficitur  cp.  8  deii  illustris  carie  et  z  tiriaca  c,  de  uiri 

e 

illustris  dari,  etiam  et  teriace  p.  9  diatesa(e  p)ron  cp.  10 
De  capigo.  ty  rubr.  p.  11  Capillos:  Capillorum  c,  Capigos 
(sic)  p  (cf.  Plin.  28,  70).  12  fugiunt^:  fugat  c.  13  sub- 
stracta  p,  subscripta  c.  15  Ad  epilensiam  c  (ind.  p),   De 

epilensia  p.  16  epilensia  cp.  17  effecta  cp.  18  enim 
om.  c.         sub  c:  cum  p.  19  autem  ut  dixi  p.  p.         20  et 

aliquando  p.        21  corporis  om.  p  (corporis  vel  membrorum  c). 


—     169     — 

spumatio  etiam  et  insensibilitas  et  tenebratio.  in  his 
cerebrum  patitur  et  omnis  nervositas  a  cerebro  descen- 
dens  sub  melancholico  humore  et  frigido  flegmate.  ali- 
quando  a  stomacho  patiuntur.  est  enim  stomachus  multis 
nervis  sensibilibus  perplexus.  et  si  forte,  ut  dixi,  a  sto-  s 
macho  passio  fuerit  nata  et  cerebrum  petierit,  accessionis 
tempore  fantasiae  oculis  efficiuntur,  ut  illis  quibus  suf- 
fusio  imminere  ostenditur.  etiam  et  vapor  quidam  in  eis 
ab  inferiore  ventris  parte  super  fertur,  quo  vapore  mi- 
ninga  pulsata  concutitur,  et  cadunt.  aliquotiens  vero  10 
sub  melancholico  humore  laborantes  difficile  cadunt  et 
ieiuni  flegma  subamarum  et  spumosum  in  faucibus  sen- 
tiunt.  aliquando  et  cibos  non  digerunt,  sed  crudos  post 
cenam  emittunt.  et  est  molesta  passio  maxime  infantibus 
brevissimis  et  novellae  aetatis  pueris.  fit  vel  nascitur  15 
omni  tempore,  sed  plus  verno  frequentare  manifestum  est. 
in  curationibus  autem  in  primis  a  tergo  inter  sca- 
pulas  circa  spondyli  locum  praevaporabis  spongiis  calida 
aqua  expressis.  aut  cantabro  in  linteolo  ligato  et  calida 
ebullienti  infuso  et  expresso  vaporabis,  et  sic  scarifabis  20 
et  per  cucurbitae  raptum  competentem  sanguinem  de- 
trahes.  etiam  et  stomacho,  ubi  ferrum  operari  non  po- 
terit,  sanguisugas  appones  eodem  modo  quo  superius  in 
empyemate  conscripsimus.    et  post  detractionem  sanguinis 

1  hiis  c.  2  a  om.  c.         descendentis  c.  4  enim  p: 

autem  c.  5  pplexus  p,  pflex^  c.  6  passio  c:  om.  p.  7 
ocnli  c.         efficiunt  p.        infusio  c.  8  Iminere  jp,  1  miore  c. 

in  om.  c.  9  interiori  c.  superfertur  (fet~)  c:  frequenter^. 
mininga  C:  imiriga^3.  10  concutitur  c:  °ocurit  (— curritur)  p. 
aliquando  (om.  vero)  c.  12  flegma  om.  c.  subspumosum  p. 
13  cibos  c:   carbones  (pro  carnes)  p.  14  emittunt  om.  c. 

in  inf.  p.  15  brevissimis  c:  parvulis  p.  16  yerno  tem- 

pore  c.  18  circa  om.   c.  spondilii  c,    spondiliorum  p. 

prevaporatis  p,  —  tius  c.  calidis  aqua  c,  ex  calida  aqua  p» 
19  calide  bullienti  p,   calide  ebulientis  c.  20  infundo   ex- 

presso  c.  scarificabis  cp.  21  per  c:  post^-  competente 
sanguis  c,  competenter  sanguinem  p.  23  apponas  c,  — nis  p. 
24  epimate  p. 


-     170    — 

factam,  post  unum  vel  duos  dies  si  forte  venter  a  solito 
officio  abstinuerit,  clystere  subdeducendus  erit  ex  de- 
coctione  coloquintidis  et  betae  et  cantabri  cum  melle  et 
oleo  veteri  et  afronitro.     erunt   praeterea    duabus    ebdo- 

fi  madis  in  lectulo  custodiendi,  et  caput  embroce  curandum 
ex  rosaceo  et  aceto,  quod  oxyrodinon  vocant,  aliquando 
et  castoreo  admixto,  maxime  si  forte  hieme  contigerit. 
sed  oportet  ante  caput  pressius  detondere  et  sic  curam 
ipsi    capiti    adhibere.     et   postquam    embrocaveris,    caput 

10  pileo  operies.  post  haec  summitates  manuum  et  pedum 
oleo  veteri  aut  sicyonio  perungues  et  tenuissimis  ac  le- 
vioribus  fasciolis  ligabis.  etiam  et  castorei  ^  I  ieiunis  in 
potione  aquae  mulsae  dabis;  singulariter  aut  foliis  rutae 
hortinae  admixtum. 

15  si   vero  sub  melancholico  humore  cum   insomnietate 

fuerit  passio,  epithymi  decoctionem  diurnis  diebus  ieiunis 
dabis  aut  die  inter  diem.  post  haec  vespertinum  lavacrum 
adhibebis.  sin  vero  sub  crasso  vel  tenacissimo  humore 
fuerit  passio,  oxymel  ieiunis  dabis  ex  ysopo  et  peucedano 

20  et  puleio  et  origano  confectum.  nec  non  etiam  et  cucur- 
bitas  cufas  id  est  <levi>  cum  appositione  deduces  in 
primis  spondyli  loco  et  spinae  et  lumbis,  novissimo  etiam 

1  I.  vel  .II.  p.        a  solito  officio  p:  solutu  officiu  c.        2 
clisteri  c.  3  coloquintide  cp.  4  olei  veteris  p,  — ri  c. 

et  affronitro  erunt  ^toica  d.  e.  p,  et  affef  pterea  d.  e.  c.  5 
embroce  p,  embrice  c.  (caput  .  .  .)  curandi  cp.  7  forte 

om.  p.        contingit  cp.  8  an  (ante)  c:  aut  p.        et  siccura- 

dii^  quo  expica  adhibere  c.  9  embrocabis  c.  10  pilleo  p, 
paleo  c.  operis  cp.  i.  articulos  add.  p  (post  pedum).  12 
fasciolis  ligabis  p:  fasciabis  c.  etiam  et:   Et   etiam  p, 

etiam  c.  13  rute  ortine  cp.  16  epithimi  (epith'i  p)  de- 

coctione  cp.  diurnis  c:  diuturnis  p.  17  vespertinum  p: 

intestinum  (pm.  lav.)  c.  18  tenuissimo  c.  19  ex  isopo  c: 
et  ysopo  p.         peucidano  cp.  20  n.  n.  e.  et  cucurbitam  i. 

cufas  (cf.  Cael.  Aur.  p.  575.  297.  31  sq.)  cu  appositione  de- 
ducis  I  p9mi8  c,  n.  n.  e.  et  cufas  apponis  Iprimis  p  (cf. 
c.  77).  22  spondilis  locus  c,  spondiHorum  locis  p.  no- 

vissimo  (sic)  cp. 


—     171     — 

thoraci  et  praecordiis,   in   feminis  vero  et  pubetenus  sub  ■ 
umbilico   et  inguinibus.    post  haec  cucurbitis  cum  scari- 
fatione  uti  oportet  in  utraque  capitis  parte  iuxta  auriculas 
in  ipsis   arteriosis  locis,   aliquando   et  venam  mediam   si 
extantior  apparuerit  in  fronte   incides,   et  post  III  vel  V  5 
detractionis    dies    ptarmico   medicamento,    id    est    sternu- 
tatorio;  nares  sicut  in  lethargicis  apoflegmatizabis,  et  post 
dies  III  apoflegmatismo   expleto  ieinnis   ex  radicibus   vo- 
mitum   provocabis,   et  cibis   inprimis  triticeis  et  holerosis 
nutries,   nam  Graeci   sitodis   ce  lachanodis  dicunt,   novis- 10 
simo  vero   variis.     observandum  autem  a  carnibus  suinis 
et   bubulinis   ac   caprinis    et  a    leguminibus    universis    et 
a  vino  et  lavacris  usque  ad  menses  VI. 

trociscus  (conveniens)>  scotomaticis,  id  est  qui  subito 
ante  oculos  tenebras  patiuntur,  et  spiritu  inflatis  epile-  is 
pticis.  recipit  autem  fel  leporis,  castorei,  turis  masculi, 
murrae,  omnium  III  dr  singulas,  mustelae  iecoris  sicci  5 
III,  aceti  cyatum  I.  conficies  et  facies  trociscos  drach- 
males  et  dabis  cum  passo  aut  cum  mulsa  per  dies  VII 
aut  VIIII.  20 

1  torace  c,  thorace  p.        2  et  inguinibus  c:   inguinibus  p 
(et  in  inguinibus  pc).  cucurbitas  c,  — tam  p.  scari- 

ficatione  cp.  3  utramque  c.  partem  c ,  utrasque  c.  partes  p. 
4  et  c:  etiam  p.  vena  media  si  <ex  jpc>stantior  apparuerit 
in  fronte  jp,  vena  media  z  antfior  I  fronte  c.        5  p9  III  ul'  V 

detractionis  obtmico  c,  post  tertium  vel  quartum  detractionis 
diem  optarmico  p.  7  apoflegmaticabis  (pro  cabis)  c,   apo- 

flegmati  dabis  (pro  —   diabis)  p.  9  olerosis  cp.        f   10 

nutris  cp.  Na  c:  quodp.  sitodis  celaconodis  cp  (6it(odsis 
xat  laxccvcodsig).  dicunt  C:  vocant  p.  Novissimo  —  VI  | 
c  (f.  90*  extr.):  om.  p  (cf.  C.  A.  p.  298.  Gal.  XI,  372  etc.J. 
11  autem:  aut  c.  suinis  (?):  Hufionis  c.  12  et  (ante  a 

leg.)  om.  c.  13  et  om.  c.  14  conveniens  addidi.  scoto- 
maticu  c,  scototic'  p.  i.  qui  c:  i.  in  quo  p.  15  inflamati  c, 
infl'amals  p.  epilenticis  (ut  semper)  cp.  16  ^  cp.  autem 
om.  p.  17  omi  .III.  df   fmgVas  c:  an.  3-  I-  P-  18  con- 

ficis  et  facis  (fac  c)  cp.  dragmales  cp  (item  infra).  19 

aut  (post  dabis)  add.  p. 


—     172    — 

aliud.  trociscus  conveniens  epilepticis  qui  cuni  tre- 
more  membrorum  accessionem  patiuntur.  recipit  castorei, 
abrotani;  radicum  panacis,  omnium  trium  5  IIII,  piperis 
albi,  rutae  hortinae  5  binas,   croci   et  cyperi  3  singulas. 

5  aceto  colliges  et  facies  trociscos  drachmales,  ex  qnibus 
unum  in  potione  dabis,  habitudine  corporis  fortioribus 
cum  vino  mulso  cyatis  IIII,  debilibus  vero  cum  aqua 
mulsa.  oportet  autem  patientes  post  acceptam  potionem 
currere.     et    post  haec   epithima  dia   spermaton    aut    dia 

io  samsucu  appones,  et  sanabis. 

ad  epilepsiam.  hirundininum  pullum  de  primario  fetu 
luna  prima  apprehendens  aperies,  et  invenies  <(lapides  in 
ventre^  unum  formosum  et  alium  malefactum.  et  ita  ut 
terram  non  tangant,  ligabis  in   pelle  vitulina  aut  cervina 

15  et  in  collo  aut  in  brachio  sinistro  suspendes.       * 

LXXII.    Ad  lumbricos. 

Fiunt  vel  generantur  lumbrici,  quos  Graeci  elminthas 

dicunt,  plerumque  ex  multo  cibo  accepto  aut  indigestione 

frequenti.     sequitur  autem  laborantes  morsus  stomachi  et 

20  ventris  nullis  praecedentibus   causis,   et  tussiculae    modi- 

cissima   ex   causa  provocatae,   somni   etiam   flegmatici    id 

2  $  cp.        3  aprotani  cp.        radic  cp.        omi  t'um   5  IIII 
c:  an.  5  IIII.  p.  4  rute  ortine  5  binas  c,  r.   ortine  sumi- 

tatem  an.  3  II.  p.  cocti   ?   cip'm  3   singFas  c:   cc  piperis 

an.  3.  I.  p.  5  cum  aceto  p.  colligis  ( — g  c)  cp.  facis 
(fac^)  cp.  6  unum  p:  pma  c.         1  poicone  dab'  c,  dab'  I 

poitoem  p.  habitudineni  c,  iuxta  habitudinem  p.  7  c.  vino 
mulso  (c.  vinum  mulsum  c)  cp.  8  mulsa  om.  c.  9  epithiniia  c, 
epitVa^).  diasam  sucum  c,  dia  sasuc^).  11  epilensiam  cp. 
12  prima  luna  p.  invenis  unum  p,  invenies  in  unum  c 

(lacunam  explet  Diosc.  2,  60.  ceterum  cf.  C.  A.  p.  315).  13 
malfactum  p.  et:  sed  cp.  ita  ufra  c,  ita  ut  tra  p.  14 
tangat  et  ligas  cp.  15  et  collo  p ,  1  collo  c.  in  om.  p. 

suspendat  c,  — dif  jp.  16  De  lumbricis  generatis  ex  multo 

cibo  p.  17  amictas  c,  almitasj?.  20  modicissime  ex  causa 
provocante  (— cate)  cp  (cf.  C.  A.  chron.  4}  106). 


—     173     - 

est  salivam  per  os  ostendentes  cum  solutione  corporis,  et 
exurrectio  sine  ratione  et  pulsus  inaequalis,  aliquibus 
vero  et  fastidium.  pueris  etiam  dormientibus  masticatio 
efficitur  cum  modica  linguae  exclusione.  schematizato 
etiam  ore  iacent,  similiter  ut  illi  qui  post  nimiam  opera-  5 
tionem  resumunt.  et  post  diastema  temporis  modicissimi 
aliquotiens  cum  clamore  exurgunt  et  cito  iterum  deponun- 
tur  et  dentibus  dormientes  strident.  contingit  vero  hoc 
quotiens  ipsa  violenta  insurrexerint  animalia.  etiam  et 
aliquibus  occurrentes  stomachi  nausiae  et  morsus  causa- 10 
tionem  faciunt.  aliquando  et  reiectantur  singulariter  aut 
cum  aliquo  humore  flegmatico  aut  cholerico. 

curationis  vero  tempore  maxime  in  acutis  febribus, 
si  et  constrictio  fuerit  ventris,  cataplasmandum  ex  lini 
seminis  et  lupini  farina  pari  modo  commixtis  et  cum  mulsa  is 
aqua  concoctis.  cataplasmabis,  oleo  violaceo  umbilicum 
tanges  et  molli  lana  operies  et  fasciabis.  et  post  expletos 
cataplasmatis  dies  cerotario  ex  absinthio  et  oleo  cyprino 
confecto  ventrem  sub  umbilicum  usque  cooperies.  et  si 
venter  abstinuerit,  in  infantibus  balanis  iniectis  depones,  20 
in  aliis  vero  perfectis  aetate  clystere  ex  decoctione  ab- 
sinthii  admixto   melle   deduces.     et   potionabis  frequenter, 


1  per  os  om.  c.  2  exsurrectio  p,  exurectio  c.  3 

dormientibus  om.  c.  masticatio :  cf.  C.  A.  I.  c.  p.  534.  5 
iacentem  c, — tes  p.  quidem  cp.  6  diastema  c:  diestema^. 
7  cum  —  (9)  quotiens  om.  c.  9  etiam  om.  c.         a.  et  oc- 

currentes  p.  11  reiectant  c,  reiartantur  (sic)  p.        13  i.  a. 

febribus  quod  esse  solet.  si  et  constrictio  p,  i.  a.  febribus  si 
ex  constructio  c.  15  cum  aqua  mulsa  p.  16  umbilici  con- 
tangis  p.  17  operis  cp.  18  ex  c:  et  p.  19  confecto 

om.  c.  venter  sub  umbilico  usque  cooperis  c,  ventrem  simul 
usque  sub  umbilico  operis  p  (sc.  mediis  partibus  Cael.  chr.  4, 
128  etc).         20  in  om.  cp.  balanis  p:  om.  c.         inectis  c, 

leptis  p.        deponis  cp.         21  clisteri  c.         ex  om.  cp.    22 

deducis  cp.  et  pot5ab'   frequenter  maxime  p:  et  pocone 

maxime  c. 


—     174     - 

maxime  pueros,  myxarum  et  myrtae  et  coriandri  seminis, 

omnium  trium  specierum  decoctione. 

epithima   ad    lumbricos    excludendos    sive    necandos. 

recipit  farinae  lupini  tenuissimae  -5«  II,   absinthii  contusi 
5  et  creti  ~  I,  myrtae  viridis   S.     mittes  in  girba,   et  in 

uno   diligenter   contusis,  optimo   melle   coliiges  et  in  lin- 

teolo  illinitum  medicaraentum  visceribus   mediis  impones. 

aliquando  vero  medicamento  supra  scripto  admiscemus. 
aliud.    medulla  cervina  oleo  violaceo  resoluta  a  nervis 
10  cervicis  quos  tenontas  dicunt  per  totam  spinam  usque  ad 

sexum  perungues,  aut  ipsum  oleum  violaceum  singulariter 

tepefactum  auribus  instillabis  et  ipsas  cavernas  lana  obtrudes. 
sin   vero  cum  adiuncta  solutione  ventris   fuerit  lum- 

bricorum  passio  cum  rasurarum  egestione,   tunc  stalticis, 
15  id  est  constrictoriis,   sicut  in  dysenteria  inicere   oportet, 

et   propinare    plantaginis   sucum  aut  granatas    acidas  aut 

sucum    coliculi    aut   limaturam    cornu   cervini  in   modum 

coclearii  unius. 

si    vero    praeter    febrem    fuerit    passio    in    diuturna 
20  aegritudine,   quam  Graeci  chroniam  vocant,   etiam  et  lu- 

pinos    amaros    edendos    dabis   et    santonicum    caricis   im- 

missum  et  vinum  violaceum. 

1  mixarum:  rarum  (sic)  c,  nularii  p  (nixarii  pc).    cf.  noxa- 
rum  C.  A.  p.  539.  541.  et  mirte  p :  et  nocte  c.  2  omi 

trium   spef   c:   horum   trium  p.  3   sive   necandos    pc   in 

marg.  (om.  p):  siue  uocandos  c.  4  lupini  farine  t.  p.        5 

mirte  p  (Diosc.  2,  155):  mente  c  (cf.  infra).  viridis  mittis  . . .  c. 
girba  c,  girba  p.  6  colligis  c,  — g  p.  linteolu  p,  — lo  pcc. 
7  illitum  p.  viscef  media  c.  Iponis  cp.  8  medicamen- 
tum  5  s  (pro  SS)  admiscemus  c,  mricu  supra  dictis  admisci- 
mus  p.  10  cervic  c:  cervinis'2>  (sed  in  marg.  pc  1  a  cuicis). 
tenontas:  tonatef  c,  tetanos  p.  spinam  usque  ad  om.  c. 

12  auribus  stillabis  p,  aut  columbos  (sic)  c.  lana  obscrudes 
(sic)  c,  lanas  obstrues  p.  13  Sin  pcc:  Si  ante  corr.  p.  15 
desinteriis  c,  disinteria  p.  inicere  om.  c.  16  propinatum 
c,  — nandum  p.  17  cauliculi  sucum  p.  20  cronia  c, 

o 

acroia  p.  21  sandonicii  c,  sad^icu  p.  caricis  pc  (calicis  p\ 
cario  c. 


-     175     — 

aliud.  ad  lumbricos.  alium  cum  mentae  foliis  con- 
tritum  et  piperis  modico,  adiuncto  aceto  et  oleo  spano 
comestum  lumbricos  excludit. 

aliud.    folia  persici  contrita  aut  olivae  folia  aut  sam- 
buci  folia  similiter   contrita  et  super  umbilicum  imposita  5 
summe  faciunt. 

LXXIII.    Ad  elefantiasim. 

Est  autem  elefantiasis  corporis  callositas  operata  sub 
melancholico  humore  ad  similitudinem  elefantorum,  unde 
elefantiasis,  ut  supra  dixi,  passio  nomen  accepit.  haec  10 
autem  signa  patientes  secuntur.  extantiae  riposae,  quas 
Graeci  oncus  octodes  vocant,  id  est  riposis  verticibus 
prominentes  circa  vultum  et  articulos,  adiuncta  corporis 
mala  habitudine,  quam  Graeci  cachexian  dicunt.  ex  qua 
passione   frequenter   summitates   digitorum  cadunt    putre-  15 

1  mente  (mete)  c  (cf.  Diosc.  3,  36.  de  murra  1,  77): 
mirte  p.  2  modicum  c.  et  (ol.)  c:  velp.  5  sup  c:  sub  p 
(umbilicum  cp).    cf.  Gal.  XII,  76.  Iposita  p:  apposita  c. 

6  post  faciunt  haec  addit  unus  c,  auae  licet  Cassii  esse  non 
dubitem  hic  infra  adscribo,  ut  leguntur:  Lumbricorum  dolor  sive 
tinee  e-tire  n  sunt  carenum  optimum  ad  tertias  decoques  ex  eo 
dabis  ieiunis  examinatum.  Item  folia  ocimi  alii  galli  clare  voc 
coligis  et  super  ventrem  inpones  lumbricos  excutiet.  Alia  radix 
polipodie  i.  felici  (Diosc.  4,  185.  cf.  Gal.  XIV,  514)  depur- 
gate  z  teris  de  ligno  addis  radic  innule  o  VIII  z  si  viridis 
ruerit  radix  filic  de  suco  conficis  f(?)ecisum  armoniacum  9 
euforbii  3  II  fac  pilulas  ei9  magnitudine  que  anno  inicit  s(?)e 
seu  eas  factas  infundis  in  cervisa  nova  SS  II.  Si  inventa  non 
fuerit  ex  aqua  calida  dabis  ubi  mirre.  SS.  II  decoxeris  admittis 
anei  ciatis  II.  aut  sape.  SS.  II  dabis  bibendum  ante  horas  IIII 
egici  et  vermiculos  et  tineas  ante  triduum  sane  debes  eos  cibari 
cum  pane  et  posca  bibere.  8  corporum  p.  9  ?  simili- 

tudine  c.  elefantorum  nominata.  unde  sic  cp.  10  ut  — 
passio  c:  om.  p.  11  autem  om.  p.  pacientes  c:  laborantes 
p.  extantia  riposa  p,  extanti  anpossa  c.  quam  cp.  12 
ecos  etedes  c,  ecosetodes  p  (oynovg  6x&<odeig.  cf.  Gal.  XII, 
827).  riposisp:  re  possis  c.  13  prominens  p,  promittes  c. 
circa  ventrem  c.        14  cacexiam  c,  cacesiam  p. 


—     176     - 

factae,  et  vox  eis  aspera  efficitur  et  anhelitum  fetidum 
emittunt.  et  fit  ex  putredine  sanguinis  corrupti  circa 
cutem  cruoris  nigri  vomitus,  et  immutatur  in  callosam 
qualitatem. 

5  in    curationibus    vero    in    principio    flebotomiam    ad- 

hibebis  cum  secunda  sanguinis  detractione,  quam  epa- 
faeresin  vocant,  et  post  VII  aut  XI  detractionis  dies  iera 
logadio  appellato  antidoto  pridie  a  cena  observantibus  in 
potione  ieiunis  dato  ventrem  purgabis  tempore  magis  fer- 

10  venti,  sub  cane  aut  post  canem.  nam  Hippocrates  in 
aforismis  sic  ait,  sub  cane  aut  post  canem  debere  unum 
quemque  purgatorio  operari.  quod  antidotum  iera  facit  ad 
universas  melancholicas  causas,  et  conficitur  sic.  murrae 
euforbii  3  singulas  <(semis>,  agarici,  ammoniaci,  folii  elle- 

15  bori  nigri,  folii  .  .  .  <daucf>  cretici,  squillae  assae,  da- 
crydii,  omnium  specierum  VII  3  binas  semis,  coloquin- 
tidis  interioris  carnis,  quam  vulgus  gelelam  vocat,  3  V, 
aloes,  epithymi,  hyperici,  bdellii,  marrubii,  polypodii,  thymi, 
cassiae,  chamaedryos,  <(daucf>  cretici,  cinnamomi,  ^omnium 

20  specierum  XF>  3  binas,  opopanacis,  castorei,  aristolochiae 

2  mittunt  p.  3  cuti  p.  4  quantitatem  p.  6  san- 
guinis  om.  c.  7  diem  cp  (sed  post  VII  dies  aut  XI  d.  diem  c). 
geralogodion  c,  xeralegodion  p  (cf.  Sim.  s.  iera,  Steph.  thes.  V, 
344  Par.).  8  appellatum  antidotum  cp.  in  potione  om.  c. 
9  dato  c:  dataj».  10  ypocras  c,  ypocrates  p.  11  amforismis 
c,  aphori.  p  (Hipp.  III,  727).  unu  q,  purgatorium  o.  c,  unum 
quemque  purgatum  o.p.  12  yera  p.  13  casus  c,  cais  (sic)  p. 
mirre  p:  her  (sic)  c.  14  5  singl'as  c,  an.  3-  VL  p  (I  a  3  IS.  pc). 
armoniaci  cp  (ut  semper).  elebori  cp.  15  folii  cretici  cp. 
asse  c:  assate  p.  diagridii  p,  diagredii  c.  16  omnium  — 
semis  (om.  3)  c:   an.  3  II.  et  S.  p.  17  carue  quam  guldus 

vulgus  geldan  vocat  c,  cortices  quos  vulgus  gelela  dicit  p 
(cf.  Antidot.  cod.  Par.  f.  86h  1  „Cataputie  catartice  aloydarie. 
I£  aloes  epatice  .  diagridii  .  gelela  (sic  pQ  —  gella)  interiores 
carnes  trium  paria   pondera  .  .  .).    est   gr.    svtsQicovrj.  18 

.  yperici  —  marubii  p:  om.  c.  cimi  (=  timi)  c.  19  came- 
dreos  cp.  dauci  iterum  addidi.  ctici  (ut  supra)  p,  creti  c. 
cinamomi.  an.  3  II  —   castorei  om.  c.  20   opopanace  p. 

aristologie.  lo.  (longa  c)  cp. 


-     177     — 

longae,  piperis  albi  et  longi  et  nigri,  croci  et  sagapeni, 
petroselini  macedonici,  omnium  specierum  VIIII  ^  sin- 
gulas,  mellis  despumati  quod  suffecerit.  et  est  perfecta 
dosis  5  IIII.  aliquantis  3  III  dabis,  secundum  hominis 
crasin,  id  est  naturam  vel  temperantiam  corporis.  et  post-  5 
quam  diligenter  fuerint  purgati,  lac  asininum  aut  capri- 
num  schiston  appellatum,  sicut  in  dysentericis,  frequenter 
potui  dabis,  aut  ptisanae  sucum  aut  faeni  graeci  sucum 
similiter  dabis  ob  lenificandam  intestinorum  rasuram  ex 
antecedenti  malo  humore  effectam.  io 

aliud.    ad  elefantiasim.    coriariorum  rus  herbae  viri- 
dis  suco  cum  vino  tritae  totum  vultum  penna  illines. 

aliud.  ad  strumam.  amylum  optimum  adiuncto  mo- 
dico  cumino  albo  cum  ovi  albumine  tenui  teres  et  horis 
serotinis  totum  vultum  oblinies  et  per  totam  noctem  sic-  is 
cari  dimittes.  tunc  lucescente  die  frigida  aqua  lavabis. 
aliquando  ob  nimietatem  callositatis  etiam  et  guttae  am- 
moniaci  competentem  modum  supra  dictis  admiscemus. 

smegma  faciens  ad  vultum,  ad  nigredines  et  ad  lenti- 
gines,    quas  facus  appellant,    et  ad    solis    ustiones,   quas  20 
efelidas  dicunt.    recipit  ges  asteros  et  cimoliae  cretae  ~f 
binas,    cerussae    et  specularis  assati  -4-  ternas,    afronitri 


1  albi  longit  7  nigra  c,  al.  z  16.  Z  ni-  P-  2  omnium 

specierum  IX  3  singl'as  c:  an.  3  I.  jp.  3  sufficit  cp.  4 
dabis  om.  c.  5  crasin :  horasin  c ,  horas  1  p.  vel  p :  et  c. 
7    sciton    c,    sciston  p.  disintericis    cp.  8  potabis    cp. 

tipsane  c.  sucum  {post  f.  g.)  om.  p.  9  similiter  p:  fre- 
quenter  c.  linificandum   c.  11    coriariorum  pc:   cor- 

varum  p,  corariorum  c.  rus  herbe  viride  cp.  12  sucum 
(—5  p)  .  .  .  tritum  (— u)  cp.  illinis  c,  linis  p.  13  strumam 
c:  — mas  p.  14  cufno  p  (in  marg.  1  a  cumino  al\),  cimino  c. 
et  cum  p.  tenui  p:  tunde  c.  15  oblinies  c:    oblines  p. 

siccare  cp.  16  dimittis  cp.  18  admiscuntur  c.  19 

smigma  cp.  et  om.  c.  20  facus  p,  fac9  c.  21  effilidas  c, 
ffellidas  p.  gesasfos  c,  gesastare  p.  7  cimolie  c:  qui- 

inolie  p.  22  3  binas  c:  an.  -7  III.  p.  ceruse  specular 

assati  an  7-  III.  p.        assati  cp. 

Cassius  Pelix    ed.  V.  Eose.  12 


—     178     - 

albi  -~-  I,  fabae  fresae  pollinis  lib  I.  conficies  et  exinde 
vultum  lavabis. 

LXXIIII.    Ad  ragadas. 

Ex  antecedenti  egestionis  nimia  duritia  frequenter  in 

s  sessu,  quem  Graeci  edran  vocant,  diversa  podicis  vitia 
efficiuntur,  ut  sunt  ragades,  id  est  hiatus,  et  tumores, 
quos  Graeci  flegmonas,  et  condylomata,  quae  nos  latino 
sermone  dicimus  tubercula. 

propter    ea    curationis    tempore    cataplasma    edricon 

io  appones,  quod  Latini  sessorium  dicunt.  et  conficitur  sic. 
panis  mundi  medii  infusi  vino  veteri  et  rosae  siccae  si- 
militer  infusae  5  II,  croci  dimidiam,  meliloti  purgati  sine 
semine  in  aqua  cocti  3  III,  faeni  graeci  pollinis  3  II,  ovi 
assi  vitellum  unum,   olei  rosacei  quod  suffecerit. 

15  alia  quae  appellatur  a  Graecis  dactylice,  id  est  podi- 

calis,  siquidem  podicis  vitia  emendat.  recipit  cerae  -~  I, 
adipis  anserini,  plumbi  combusti,  ambarum  specierum  '4- 
singulas  semis,  ysopi  attici  suci,  butyri,  cerussae,  omnium 
trium  -r-  binas.     solubilia  resolves   et   rasum    cerotarium 

20  aridis  commiscebis.  summe  ducit  cicatricem  in  omni- 
bus  locis. 

aliud  medicamentum  edricon,  sycotice  appellatum,  ad 
condylomata  et  ragadas   et  ad    podicis   inversiones,    quas 

1  7  I.  ]):   5  (sine  num.)  c.        faue  frixe  c.        V.  I.  p,  lib' 

I  c.  conficis  c,  — ce  p.  exinde  c:  inde  p.  2  lavabis  c: 
lava  p.  3  Ad  ragadias  c,  (ragadas  ind.  p),  De  diverso  podicis 
vitio.  ty  p.  4  antecedentis  p  (— ti  c).  I  3esso  c,  incesu  p 
(incessu  pc).  5  quam  cp.  greci  om.  p.  edram  p,  edaot 
(sic)  c.  6  ragade  p,  rapade_c.  7  quos  c:  quas  p.  fleg- 
mones  cp.        8  dicimus  hoe  uo  sentula  c,  tubercula  dicimus  p. 

I I  medium  cp.  infusum  p ,  om.  c.  rosa  sicca  s.  infusa  p 
(— e  c).  12  melliloti  cp.  14  sufficit  cp.  15  aliud  q,  c. 
dactilice  c:  diartilice  p.  16  1$  cp.  17  ambarum  —  semis 
(sic)  c:  an.  *  I.  S.  p.  18  antici  c,  actici  p.  ceruse.  an. 
5  II.  p.  20  commisces  cp.  22  ficotice  cp.  23  ragades  c. 
ad  podicis  i.  p:  ad  ydropicum  i.  c. 


—     179     — 

Graeci  ectropas  vocant,  et  ad  dolores  intolerabiles.  re- 
cipit  spumae  argenti,  cerussae,  mastices,  omnium  -f-  ternas, 
cerae  ~  VI,  iusquiami  viridis  suci,  olei  myrtini  libras 
singulas.  quae  sunt  sicca  teres  cum  suco  iusquiami  et 
sic  cerotarium  rasum  admiscebis.  et  in  usu  tolles  ex  5 
ipso  medicamine  et  teres  in  mortario  plumbeo  cum  rosaceo 
aut  myrtino  oleo  donec  crassescat,  et  illines  locum.  et 
si  volueris,  ex  ipso  medicamento  emplastrum  superimpones 
et  ligabis. 

LXXV.    Ad  idema.  10 

Antiqui  seu  veteres  medici  dicunt  esse  idema,  quod 
nos  aquosam  inflationem  dicimus,  subalbidam  et  laxam 
extantiam  quae  ostendat  digitorum  impressione  designatas 
concavitates  corporis  resurgere.  et  fit  vel  generatur  ex 
flegmatis  substantia  aut  ex  spiritu  vaporoso  circa  pedes  15 
vel  crura  saepe  eveniens  in  pthoes,  hoc  est  in  pthisicis 
et  in  cachexies,  id  est  corporum  malis  habitudinibus. 
frequenter  si  cum  tenui  febricula  contigerit,  hydropicas 
superaffert  passiones,  et  maxime  in  cachecticis  corporibus, 
id  est  mala  habitudine  aflectis,  praesertim  si  et  ventris  20 
fuerit  cursus  in  isdem,  ut  dixi,  passionibus,  sub  difficili 
temperantia  corporis,  quam  Graeci  dyscrasian  vocant,  sto- 
machus  nocetur. 

1  hec  tropas  e,  ecpas  p.  T$  cp  (cf.  Petroc.  p.  278). 

2  mastici  c,  maseicl  p.  3  an.  -f  .III.  p.  Y  singl'i  c,  an. 
V.  I.  p.  5  admisces  p,  9misces  c.  in  usum  cp:  cum  opus 
fuerit  Petr.  et  ex  p.  7  aut  p  (Petr.J:  et  c.  illines  p, 
— nis  c.  8  Iponis  cp.  10  Ad  hydema  c  (idema  ind.  p), 

De  aquosa  inflatione.  1$  p.  11  idema  p,  hidema  c.  quam 
cp.  12   subalbida  et  laxa  extantia  cp.  13  ostendat  p: 

— dit  c  (ad  rem  cf.  Oribas.  synops.  7 ,  35  ex  Gal.  X,  963). 
Ipressiones  c,  — nem  p.  14  corporis  om.  p.  16  pthoed'  c, 
pthocs  (sic)  p  {bv  (pfroccig  Gal.  X,  953.  XI,  101).  t  \  ty- 
sicis   c,   .1.   ptisicis  p.  17   cacexies   c,   cacexics   (sic)  p. 

malas  habitudines  cp.  18  ydropicas  cp.  19  afferre  p. 

caceoticis  c,  caceticis  p.  21   hiisdem  c,  hisdem  p.         22 

discrassia  c,  diatrasi  p  (in  marg.  1  a  diacfian  pc). 

12* 


—     180    — 

in  curationibus  vero  si  cum  constrictione  ventris 
fuerit  passio,  cataplasmabis  laborantes  ex  faeni  graeci  et 
lini  semine  et  hordei  farina,  adiuncto  sufficienti  cumino 
et  ruta,  hieme  et  lauri  bacis  cum  modico  melle  et  oleo. 

5  et  postquam  tuleris  cataplasma,  ante  et  retro  cucurbitas 
dabis  et  lanis  mundis  loca  tutabis  et  fasciabis.  et  ieiunis 
antidotum  diureticum  dabis  superius  in  nefretica  passione 
conscriptum.  post  haec  epithima  dia  spermaton  vel  dia 
samsucu  appones,  et  acri  clystere  ventrem    deduces,   aut 

10  certe  oxymelle  cathartico  competenter  purgabis,  quod  oxy- 
mel  inferius  in  loco  suo  conscripsimus. 

sin  vero  cum  fervore  et  tensione  et  gravedine  cum 
aliquanto  dolore  ipsam  tumoris  sive  inflationis  extantiam 
in  cruribus  senserint  aegrotantes   tempore  quo  magis  de- 

15  ambulaverint,  oportet  sola  crura  per  totum  levioribus  ac 
multis  laceraturis  scarifare  eo  modo  quo  superius  ignem 
sacrum  scarifare  praecepimus,  vel  pro  scarifatione  san- 
guisugas  appones.  et  post  detractionem  sanguinis  factam 
poscam   cum  modico   alumine    temperabis,    ex  qua  posca 

20  penicillos  rudes  ac  molliores  moderate  expressos  super- 
pones  et  ligabis.  et  post  dies  III  dia  iteon  emplastrum 
appones.     aut  certe   illud   quod  a  Graecis  e  barbaros  ap- 


1  vero  om.  c.  3  cimino  c,  cmio  p.  4  baccarum  c, 

bacas  p.  6  tubabis  (ut  semper)  p.        et  fasciabis  c:  om.  p. 

in  ne 

7  diare(i  ?)tic  p.  i  effretica  c,  fe  fretica  (sic)  pc.  8  epi- 
thimia  c,   epith'i  p.  diaspiat5  p.         dias  au   sucu.  c,   dia 

sasuc  p.  9  clisteri  c.  deducis  p ,  — cit  c.  10  oximel  c, 
oxiel'  p.  oximel  c,  oxiel  p.  11  inferius:  immo  superius 
(c.  34).         inf.  suo  loco  p.  12  Sin  c:   Si  p.         et  tensione 

om.  p.  13  ipsam  tumoris  p:  lpo  tuore  c.  sive  inflacionis 
extantia  c,  seu  extantiam  inflationibus  p.  15  ac  p:  cu  c. 

16   scarificari  c  ( — re  p).  eo  p :    eodem  c.  17  acrem  c. 

scarifare  (sic)  p:  — ficare  c.  pro  scarifatione:  pro  scarifare 

(sic)  cp.  19  ex  qua  posca  p :  ex  aqua  c.  20  penicellos  cp. 
moliores  c:  molles  p.  21  ponis  cp.  .III.  (sic)  cp.  dialte 
c,  dialjceo^  (corr.  ooscur.)  p.         22  e:  om.  cp  {cf.  c  38.  45). 


-     181     — 

pellatur  similiter  appones.  novissimo  vero  si  aliqua  forte 
remanserint,  dia  thapsias  sicut  in  ischiadicis  uteris. 

LXXVI.    Ad  hydropicos. 

Est  autem   hydropica  passio   diffusio  humoris  aquosi 
cum    inflatione   secundum  retentionem   spiritus   isdem  la-  o 
borantibus    effecta.      et    sunt    distantiae    passionis    duae, 
quarum   una  a  veteribus  ascites  nominatur,  id   est  utri- 
culosa,    ab    epatis    vel    splenis    aut    stomachi    vel    renum 
saxietate  creata.    altera  vero  quae  tympanites  appellatur  a 
pulmone   contingit,   ex   quo   pulmone  sub  ingenti  ventosi-  10 
tate  venter  inflatus  ostenditur,  ita  ut  cum  fuerit  inspicien- 
tis  palma  pulsatus,   tympani  sonitum  faciat,  unde  nomen 
ut  supra  dixi  passio  tympanites  accepit.    sed  illam  primam 
quam    asciten    diximus  haec   signa   secuntur.     insurrectio 
ventris  superdistensa  et  <super>  inguina  et  crura,  albida  15 
efficitur.     quae   inflatio   cum  digitis  fuerit  impressa    con- 
cavitatis   formam  ostendit,  quod  Graeci  entyposis    vocant. 
ceterae    vero    superpositae    partes    macie    attenuatae    effi- 
ciuntur,  ut  thorax  pectus  brachia.     etiam  et  potus  nimia 
appetitio   sequitur  cum   retentione   humoris,    ex    qua   re-  20 
tentione    humor    intra    spatia    ventris    inclusus    semipleni 

1  novissime  c.  alique  forte  c,  forte  aliqua  p.  2 

diapta  psia  c.  sciaticis  p,  — cu  c  (cf.  c.  52).  3  Ad  ydro- 
picos  c  (ind.  p) ,   De  ydropica  passione  p.  4  ydropica  cp. 

5  hisdem  cp  (cf.  c.  75).  6  due  p,  II.  c.  7  asortes  c, 

assates  p.  articulosa  c.  9  saxietate  p,  sanxietate  c. 

ti(y*  c)mpanites  cp.  11  venter:  venti^,  tenui  c.  inspicien- 
tes  c  et  ante  corr.  p.  12  timpani  cp.         sonitum  faciat  p: 

sonum  signant  c.  unde  passio  timpanites  accepit  (sic)  py 

unde  nomen  ut  supra  dixi  passio  timpanites  nomen  (sic  iterum) 
accepit  c.  13  illum  primum  quem  p.  14  asciten  p,  asitos^  c. 
sequuntur  cp.  insurrectionem  c.  15  super  distensa  et  in- 
guinum  ( — nu)  et  crura  albida  ( — de  c)  efficiuntur  cp.  17 

entiposis  c,  etipofis  p.  18  maciei  tenuitate  afficiuntur  p. 

19  ut  c:  et  p.  et  brachia  p.  etiam  om.  c.  20  ex  aqua 
redecoe  fumor  t'ra  spana  vetrem  pulsus  s.  v.  c,  qui  retentione 
intra  spatia  ventris  inclusus  s.  v.  p. 


—     182     - 

utriculi  similitudinem  ostendit.  unde  nomen  proprie  passio 
ascites,  ut  dixi,  accepit.  tympaniten  hydropem  haec  signa 
secuntur.  insurrectio  ventris  et  distensio  praecordiorum 
et  venarum  subtractio.    et  ipse  a  supra  dictis  minus  sitit. 

5  aliquando  etiam  peiorante  passione  tussi  exagitantur.  nam 
generaliter  Hippocrates  omnibus  hydropicis,  plus  autem 
a  pulmone  patientibus,  in  aforismis  sic  ait:  hydropicum 
si  tussis  obtinuerit,  hoc  est  exagitaverit,  sine  spe  efficitur. 
etenim    tussis,    secundum     expositionem    Magni     iatro- 

10  sofistae,  si  hydropicum  ut  supra  dixi  exagitaverit,  aquosus 
omnis  humor  dissolvitur,  ut  per  omne  corpus  effusio 
efficiatur. 

ob  diligentiam  vero  curationis  chamaedryos,  asarum, 
elelisfaci  semen  id  est  herbae  salviae,  dauci  cretici  semen 

15  id  est  pastinacae  hortensis,  petroselini  macedonici,  feni- 
culi  radicem,  graminis  radicem,  haec  et  singulariter  et 
simul  in  uno  decoques  in  aqua  et  ipsam  decoctionem 
mane   et  ad  noctem  potui   dabis.    et  excludet  vel  inaniet 


1  utriculi  pc:  ventriculi  cp  (cf.  C.  A.  p.  471).  proprie  p: 
proprium  c.  2  ascitesp:  absque  tenentes  c.  dixi  c:  dixi- 
mus  p.  Typanite  idrope  c,   timpanite  ydropicum  p.  3 

secuntur  c:  sequuntur  p.  4  et  venani  subtractoe  c,  venarum 
surrectio  p.        a  s.  c:  ad  supradcos  p,  5  tussi  p:  tusse  c. 

Nam  ypocrates  g.  p,  Nc  g.  ypoc  c.  6  pl9  au  a  pulmoe  c: 

aa 
pl^a  pulmonem  p.         7  amforismis  c,  aphoris.  p  (JELipp.  III, 
762.    cf.  754  Lips.).  ydropicum  c,  — c  p  (in  marg.  p°  I  a 

yd°pifi).  8  si  t.  exagrauauerit  H  et  (sic)  \  obtinuef  (snsxjj) 

sine  spe  c,  si  t.  exagitaverit  sm  spe  p.  9  magni  hyatro  j 

cisce  c,  mag  (corr.  ma^)  hia  1  t°fiste  i.  sapientis  medici  p. 
10  dixi  tussis  (it.)  ex.  11  corpus  omnis  humor  dissoluitur  c, 
Omnis  humor  aquosus  disoluf  p.         13  vero  om.  c.  came- 

dreos  asarum  (sic)  cp  (scil.  cham.  semen,  asari  radicem).  14 
elilisfagi  p,  alilis  faci  c.  semen  p,  seminis  c.  i.  herba 

salvie  c,  i.  salvie  p.  16  radice  c,  rad1  p.  gramis  radic  c: 
om.  p.  haec  et:  K  p,  7  (et)  c.  17  1  uino  cocta  c,  in  uno 
decocta  p.         f'a  decoctone  c,  ipsa  decocto  p.  18  dari  c, 

da.  (sic)  p.  et  p:  om.  c.  excludit  cp.  inaniet:  fi  amat 
c,  laiat  p  (pc  in  marg.  laniat). 


-     183    — 

per  vesicam  hydropicis  aquosum  humorem.  etiam  et  per 
ventrem  suprascriptum  humorem  hydragogo  dato  similiter 
excludes,  hoc  est  cocci  gnidii  optimi  id  est  non  ve- 
tustissimi  sed  novelli  ex  locis  maritimis  collecti  grana 
competentia  aut  XXVIIII  aut  XXXI  aut  XXXVII  singularia  5 
aut  bina  cum  modicissimo  nitro  uva  passa  singula  enu- 
cleata  includes  et  dabis  vespertino  tempore  abstinentibus 
a  cena  cata  en  id  est  singulatim  comedenda,  et  postquam 
comederint  tres  guttas  aquae  calidae  superbibendas  dabis. 

aliud  hydragogon  fortioris  virtutis,  quod  et  per  10 
ventrem  et  per  urinam  et  per  vomitum  hydropicis  aquo- 
sum  depurgat  humorem.  aeris  usti  in  modum  fabae 
aegyptiae,  stercoris  columbini  agrestis  3  I,  rutae  hortinae 
viridis  foliorum  5  II  simul  in  uno  diligenter  tritas  cum 
vini  cyatis  tribus  potui  dabis.  15 

aliud.  sambuci  radicis  cortices  tundes  et  exprimes 
et  ex  ipso  suco  expendes  -f-  I  et  superaddes  mellis 
coclearia  III  et  dabis  cum  aquae  calidae  cyatis  III.  tunc 
sufficienter  ipsos  laborantes  deambulatione  movere  iubebis. 
et  postquam   sive   per  ventrem  sive    per  urinam    aquoso  20 


1  p  uexica  c:  om.  p.  2  SS  c:  supra  dictum  p.  ydro- 
gago  cp.  3  H  (om.  est)  p,  K.  3  (sc.  unciae  signo  -f-  posito 
pro  -7-  =  est,  ut  supra)  c.  coco  nidio^,  9gcio  c.  i.  ve- 
tustissimi  §  molli  c,  i.  non  veteri  sed  novello  p.  4  collectis 
c,  — to  p.  5  XXXI  c:  XXI  p.  XXXVII  c:  XLVII  p. 

singV  aut  binas  c.  6  uva  passa  singl'  enucleata  indues  c, 

in  singulas   uvas  passas  /nucletas  includes  p.  7  dabis  c: 

om.  p.  8  cata  en  i.  singulatim :  singulatim  cata  una  (uua  p) 
cp.  comedenda  c:  —  dosp.  10  y(i  c)drogagon  cp.  quod 
et:  qui  et  c,  quod  p.  per  ventrem  urinam  et  v.  p.  12 

es  ustum  p.  (faue)  egipcie  c,  egiptiace  p.  13  3  L  (1.  e. 
singulas)  c:  an.  3-  I.  p.  ortine  cp.  14  uno  cp.  tritas: 
tritis  p,  om.  c.  15  tribus  c,  III.  p.         16  sabuce  p.        ra- 

dices  p,  — c  c.  cortices  p,  — c  c.         tundis  c.  ^      exprimis 

cp.  17  et  (ante  ex)  add.  p°,  om.  cp.  expendis  cp.  18 
cocl'r.  III.  cp.  cum  om.  p.  aqua  calida  cp.  19  suf- 

ficientes  p,  supficietis  c.         20  aquosum  humorem  c. 


—     184    — 

humore  fuerint  exinaniti,  refectioni  dabis  aut  piscem  aut 
aliquid  ex  volatilibus.  et  iterum  post  dies  V  aut  VII  sim- 
plici  purgatorio  et  sine  aliqua  malignitate,  quod  Graeci 
acaciston  vocant,  non  solum  sernel,  sed  et  secundo  inter- 

5  iecta  una  vel  duabus  ebdomadis  si  vires  permittunt, 
ventrem  purgabis.  et  conficitur  sic.  scammoniae  assatae 
semunciam,  nucleorum  pini,  piperis,  uvarum  enucleatarum, 
cocci  gnidii  id  est  seminis  turbisci,  omnium  quattuor 
grana  quina,  mellis  libram.  diligenter  conficies  et  in  doliolo 

10  vitreo  repones.  et  quando  uti  volueris  dabis  coclearium 
I  aut  II  cum  calidae  sufficienti  modo. 

aliud  hydropicis,  maxime  hiemis  tempore,  si  forte 
nimia  tensio  vel  saxietas,  quam  scirrosin  dicunt,  prae- 
cordiis    aut   in    splene   aut  in  renibus  occurrerit,    et   in 

15  corporibus  natura  frigidis.  oportet  sacculo  desiccatorio  et 
ex  parte  relaxatorio  uti.  recipit  hordei  farinae  et  faeni 
graeci  farinae  et  ervi  et  cumini  et  stafisagriae  et  salis, 
omnium  sex  SrS  binos,  malvae  seminis  moliti  farinae  et 
absinthii    cymae    et   marrubii    sicci    et   bacarum  lauri    et 

20  anisi  et  nitri,  omnium  SS  singulos.  quae  tundenda  sunt 
tundes  et  rarissimo  cribro  cernes,   et  quae  molenda  sunt 

1  refectione  c:  — nem  p.        piscem  p:  pisione  c.        3  et: 
aut  cp.        4  caciscaton  c,  cacisticon  p.        interiecta  p,  — to  c. 

5  una  p,  I.  c.        vel  .II.  c.        ebdomadis:  — das  c,  — dibus  p. 

6  scamonee  c,  scamnee  p.        assates  ^  c,  assate  seniucia  p. 

7  nuclei  pini  c,  nuclea2i  pineaU  p.  uvarum  enucleaU  c,  uve 
enucleate  p.  8  coc(g  p)o  gnidii  cp.  seminis  turbisci  p 

(et  in  marg.  p°:  h  ur  —  t.  e.  hic  videtur  —  quod  turbiscus  sit 
laureola.    cf.  JPl.  33,  88):  semini  ylusi  (sic)  c.  8  quattuor: 

IIII.  c,  om.  p.  9  quina  c:  an.  XXV.  p.  1'  c,  1'.  I.  p. 

conficis  cp.  10  et  nitro  reponis  c.  cq;  cal'e  (cumque 

calide)  s.  m.  p:  cu  calid'   (om.   suff.  m.)  c.  12  hyemis  c: 

veris  p.  13  saxietas  c:  anxietas  p.  scirosin  p,  sirosin  c. 
15  frigids.  (sic)  c:  frigidioribus  p.  16  $  c:  om.  p.  et 

om.  p.  17  herbi  cp.         18  omnium  $  (?  correctoris  manu 

ooscurum)  binos  p,   omi  sex.   SS.  binas   c.  19  come   cp. 

bacas  p.  20  omi  SS  singl'a8  c,  omnium  sextarios  singulos  p. 
21  et  molenda  moles  c. 


-     185     - 

moles  manuali  mola,  et  sic  in  uno  commiscebis.  coques 
in  vino  et  aquae  modico  et  oleo,  et  sacculo  inclusis  loca 
quae  patiuntur  vaporabis,  et  subter  perungues  oleo  in- 
ferius  scripto,  et  post  vaporationem  adhibitam  loca  tuta- 
bis  et  fasciabis.  quod  autem  oleum  conficitur  sic.  recipit  5 
cucumeris  agrestis  radicis  viridis  -i*  VI,  afronitri  ~&  II, 
aluminis  lipari  sj*  I,  olei  libras  II  S.  radicem  minutatim 
incides  et  simul  cum  aliis  speciebus  coques  in  oleo  et 
aceto  donec  oleum  remaneat,  et  uteris. 

potio  ad  hydropes.    absinthii  viridis  turiones  minores  10 
numero   sex   et  florem  spinae  albae   diligenter  teres  cum 
piperis  granis  XII,  et  diurna  potione  vini  veteris 
dabis   triduo   aut  per   dies  V.   et  per    singulos   dies   hoc 
facies. 

cataplasma  hydropicis  conveniens.  etiam  et  splene- 15 
ticis  optime  facit.  recipit  capparis  radices  siccas,  ab- 
sinthii  cymam,  cuminum,  bacas  lauri,  faeni  graeci  et 
hordei  pollinem.  omnia  tundes  et  coques  in  melle  et 
aceto,  et  appones  ad  vesperam  et  sines  totam  noctem, 
mane  vero  mutabis.    hoc  frequenter  facies.  20 

epithima  hydropicis  conveniens.  epithima  dicunt  Graeci 
medicamentum  quod  stomacho  et  praecordiis  simul  et 
ventri  superponatur,  cum  fuerit  panno  inunctum.    recipit 

1  et  sic  in  uno  p,  et  si  uno  c.  commisces   cp.  2 

Iclusis  c,  claudis  p.  3  et  om.  p.  4  tubabis  p.  5  aut  c, 
a  (aut)  p.        T$  c:  om.  p.  6  viridis  om.  p.  7  liparis  c, 

— rii  p.  IV.  II.  semis  c,  1'.  II.  seis  p.  rad'  p:  om.  c. 

8  incides  simul  cum  p,  incisas  sic  cum  c.  coquis  c.  9 

d.  ad  oleum  c.  10  ad  om.  c.  i(y  p)dropes  cp.  minores 
VI  p,  minores  nuo  tres  c.  12  XII  c:  YII  p.  ei  diuturnam 
potionem  p,  diurna  et  (?)  potionem  c.  veteris  1  feratis  (c, 

Iferatu  p)  dabis  (sic)  cp.  13  triduo  —  V  c:   per  dies  III. 

aut  V.  p.  16  facit  c:  operatur  p.  17  come  cimini  bacca- 
mm  c.  18  et  in  melle  p.  19  pones^.  sines:  si  vis  cp. 
tota  nocte  c.  20  mane  vero  c:  et  mane  p.  facis  c.  21 
ad  ydropicos  c.  p.  greci  dicunt  p.  23  pannum  (sic  p)  — 
cibaria  (sic  p)  om.  c.        $  p. 


-     186     - 

afronitri  cibaria  (.  .)>,  cupressi  viridis  spaerularum;  torre- 
facti  nitri  libras  singulas,  absinthii,  stausagriae,  caricarum 
pinguium  libras  binas,  passi  cretici  quod  suffecerit.  con- 
ficitur  sic.  spaerulas  cupressi  viridis  in  vino  aminaeo  in 
5  cacabo  novo  decoques  donec  leviter  torrescant,  et  sic  in 
girba  mittes  et  tundes,  et  sic  iterum  diligenter  teres. 
etiam  et  caricas  separatim  diligenter  tundes  et  sic  tunsas 
admiscebis.  tunc  deinde  omnia  quae  sunt  tunsa  et  sicca 
et  creta  adiunges  et  adiecto  passo  simul  tundendo  in  uni- 

10  tatem  coges,  et  uteris. 

epithima  Filagrii  conveniens  hydropicis  ad  diffusiones 
humoris  per  totum  corpus,  quas  parecchysis  dicunt.  re- 
cipit  ervi  farinae  tenuissimae,  anisi,  cumini,  hordei  pol- 
linis,   chamaeleontis  nigri  radicis  id  est  sefra,  salis  fossi- 

15  Hs,  bacarum  lauri;  nitri;  cardamomi,  faeni  graeci  moliti; 
omnium  specierum  X  dr  tricenas;  cerae,  resinae  pinalis 
quam  pituinam  dicunt  lib'  II ;  olei  veteris  quod  suffecerit. 
quae  sunt  sicca  tundes  et  cernes;  tunc  cum  vini  veteris 
-f-  VIIII  teres,   et  sic   solubilia  soluta  et  in   mortario  re- 

20  fusa  siccis  commiscebis  et  in  unitatem  coges. 

1  cibaria  9  jpressi  p,  cipressi  c  (deest  numerus  cibariorum  — 
V?).  viridi  speculas  c,  viride(i  jpc)s  ferulas  p.        2  t.  nitri 

au.  T.  I.  p,   *•  ut  (=  lib')  absinthii  (quod  abs.  om.  p)  c.  3 

an.  T  II.  p,  ul'  (pro  V)  binas  c.  sufficit  c.  conficitur  om.  c. 
4  virides  p,  — dis  c.  5  leviter  c:  diligenter^.  torrescant: 
maturescant  cp.  in  girba  i.  mortario  (glossam  del.  p°)  p, 

agriba  c.  6  et  sic  —  (7)  tundes  cm.  c.  8  admisces  c, 

amisces  p.  et  tunc  c.  deinde  c:  demum  jp.  omnia  que^>: 
dimitte  quod  c.  et  sicca  Qm.  p.  9  S  tundendo  c,  simul 

ftud^d'  p.  10  cogis  (sic  p)  et  om.  c.  11  Epith'a  p,  post 
li  (hec)  c.  filagrium  cp.  difinisiones  p,  — nis  c.  12  quas 
p:  om.  c.  parathisis_c,  pechifi  p  ( — fi5  pc).  cf.  C.  A.  p.  468. 
$  cp.  13  herbi^,  her  c.  pollines  p.  14  cameleonte  c, 
— leotes  p  (cf.  C.  A.  p.  475).         nigre  cp.  radicis  id  est 

sefra:  radices.  II  sefra*1  p,  et  radic  I.  se  fra  c.  salis  fossilis: 
fal'  fos  fil'  c,  fa  |  l'.  fofill'  p.  16  omi  sper  X  dr  tricenas  c: 
an.  5.  XXX.  p.  17  pithima  c,  pitimia  p.  V  II  c,  an.  1\ 
II.  p.         sufficit  cp.  18  que  sunt  p:  om.  c.         tu  c.         19 

resoluta  p.        20  commisces  cp.        cogis  cp. 


—     187     - 

aliud.  cretam  cimoliam  cum  alumine  scisso  aqua  re- 
solves  et  per  totum  ab  inguinibus  et  pectine  usque  ad 
pedes  in  sole  oblines. 

aliud  ad  hydropicos.  sympasma  desiccatorium  arenae 
ferventis  adobrutione,  quam  ammochosian  vocant,  et  hy-  5 
dropica  et  sicca  lavatio,  quae  a  Graecis  xerolusia  appel- 
latur.  id  est  sympasmate  prius  corpori  sudanti  in  aere  bono 
lavacrorum  asperso,  et  sic  sabano  sicco  detergantur,  et 
alia  multa  cyclico  modo.    mirabiliter  operatur. 

LXXVII.    Ad  praefocationem  matricis.  10 

Praefocationem  matricis  sequitur  subitus  casus,  vocis 
amputatio  ut  obmutescant,  et  apprehensio  sensus,  dentium 
confixio  et  stridor  rapidus  ita  ut  accessionis  tempore  una 
pars  oris  ad  alteram  partem  conduci  videatur,  articulorum 
contractio,  praecordiorum  suberectio,  ipsius  matricis  ad  15 
superiores  partes  subfugium.  tunc  etiam  thoracis  ex- 
tantia  efficitur  et  pulsus  parvitas,  aliquibus  et  alienatio 
mentis  et  iterum  subita  resumptio  ita  ut  omnia  quae  in 
accessione  senserint  dimissionis  tempore  recordentur. 

2  pectine:  pedena  c,  pudenda  p.  4  sipasma  cp.  5 

ferventes  (c)p.  ad  obrisionem  e,  adobritionem  p  (ad  rem  cf. 
Aetius  10,  27.  28  et  3,  9.     Cels.  3,  21).  amocisian  c, 

amocosia  p.  et  ydropica  p,  et  tropicca  c  (fort.  est  h.).  6 
xero(u  c)lusia  cp.  7  i.  (id  est)  sispasma  prius  corporis  asu- 

prius 

danti  c ,  et  sipasmata^al'  q  (q  del.  pc)  corporis  sudanti  p.  in 
aere  bono  lavacrorum  c:  in  lavacris  p  (cf.  Cael.  Aur.  chr.  3, 
117).  asperse  c,  — sa  p.  9  licito  modo  c,  ciclo  modo  p,  ubi 
adnotat  pc  i.  e.  corrector  coaevus  saec.  XIV:  i.  modo  hoc  modo 
illo  iterando  opus  et  ad  idem  sepius  revertendo  ita  videtur 
licet  dubitem  (!).         operatur  (sic)  cp.  10  De  prefocatione 

m.  p.  11  matricis  p:   aut  (autem)  c.  12  aphensio  c, 

a.dps\op.  sensuum  c.  13  confrixio  c.  rapidus  c:  oni.  p. 
15  9t5  p:  detractione  c.  suberepto  (sic)  c,  surrectio  p  (fis- 

TE(OQi6fi6g  Sor.  p.  249  D).  16  subfigmt  p7  subfumigant  c 
(avccyvyrj   Sor.  p.  249).  17   parvus  c.  a.  et  mentis 

alienatio  p,  a.  alienatio  et  mentiri  c.  18  subdita  c.  19 

accessionem  cp.        senserit  c,  sumpserint  p.        diuisionis  c. 


—     188     — 

in  curationibus  vero  opopanax  aut  capilli  mulierum 
exusti  aut  caprae,  aut  pix  combusta  naribus  applicetur. 
desinent  praefocationes  matricis.  inferius  vero  in  ipsis 
genitalibus  locis  aut  opobalsamum  aut  nardum  aut  folium 
5  appones,  etiam  et  optimo  styrace  suffies.  sic  enim  matrix 
poterit  fetidis  odoribus  a  superioribus  ad  inferiora  fugari 
et  loco  proprio  revocari,  cum  melioribus  et  iucundis  ad 
inferiores  partes  fuerit  invitata  et  provocata.  etiam  et 
cucurbitas  cufas  <id  est  levi>  cum  appositione  a  superi- 
10  oribus  partibus  usque  ad  inguina  blande  deduces. 

aliud.  cumini  torrefacti  coclearium  I  diligenter  teres 
et  cum  vino  mixtum  ieiunis  dabis. 

aliud.  vulpeculae  adeps  aut  caprae  cum  modico  bitu- 
mine  tritus  et  in  pesso  appositus  praefocationem  matricis 
15  mitigat. 

trociscus  ypocapnistos  id  est  suffumigatorius  faciens 

ad    menstrua    deducenda    et    ad    matricis  adscensum  sive 

supernum  recursum,  quem  Graeci  anadromen  dicunt,  et  ad 

praefocationem  matricis   optime  faciens.    recipit  dictamni 

20  cretici,  artemisiae,  paeoniae,  lapidis  gagatis,  aristolochiae 


1  au  capre  a  pic'  combusti  c,  a  cap  apicis  combuste  p 
(cf.  Gdl.  XIII,  320.  Aet.  12,  68  p.  997.  Th.  Prisc.  gyn.  2. 
contra  disputat  Soranus  p.  256).  2  naribus  c:  auribus  p. 

applicato  c,  aplicata  p.  3  desinunt  p,  desinm  c.  vero 

om.  c.  4  aut  c:  matricis  p.  5  storace  p,  sciracum  c. 

suffis_p,  fusis  c.  s.  e.  pot.  matrix  p.  7  proprio  c:  primo  p. 
iocundis  cp.  8  partes  om.  c.  Imrata  p,  Iiucta  c.  9 

cucurbitas  (cufas  add.  c)  cum  appositione  cp.  10  blande 

ducis  p,  albe  blande  delucis  c.  11  torrefacti  om.  c.  12 
cu  c:  om.  p.  mixto  cp.  ieiunos  dabis  c,  ieiunans  pota- 
bis  p.  13  adipem  . .  .  tritum  cp.  cap  c,  cape  (capree)  p. 
14  et  inpresso  appositum  c,  et  inpresso  et  apposita  p.  ma- 
tricis  p:  aut  c  (pro  matricis  compendio  m  lecto,  ut  saepe  infra, 
au,  u.  =  autem,  aut,  ut).  16  ypocapmistros  c,  opocanistes  p. 
suffumatorius  cp.  17  adscensu  c,  adcessu  p.  18  anadro- 
mon  c,  —  drom  p.        19  facit  c.        ^  cp.  dictami  c,  dip- 

tami  p.        20  agagatis  p. 


—     189     - 

rotundae,  bacarum  lauri,  ungulae  mulinae,  omnium  VII 
-r-  I,  styracis  calamitae,  bituminis  iudaici,  ambarum  spe- 
cierum  ~-  ternas.    conficies  et  uteris. 

LXXVIII.    Ad  procidentem  matricem. 

Matricis  prominentem  casum,  quem  Graeci  proptosin  5 
vocant,  sanant  naribus  applicata  opobalsamum,  nardum, 
folium  optimum,  styrax  et  omnia  bene  redolentia,  in- 
ferius  autem  subfumigando  pix  lana  <combusta>  et  omnia 
fetida.  si  vero  post  partum  fuerit  matricis  tumor  aut 
prominens  casus,  lanam  sucidam  in  spaerulae  modum  for- 10 
matam  et  in  vino  et  oleo  tepefacto  lanas  infusas  et  me- 
diocriter  expressas  appones  et  fasciabis. 

pessus  chalasticus  faciens  ad  resolvendas  duritias 
matricis,  ubi  proptosis  minime  fuerit  facta.  recipit  lilii 
floris,  olei  cyprini,  aut  rosacei  si  forte  aestas  fuerit,  is 
adipis  anserini,  faeni  graeci  pollinis  tenuissimi,  medullae 
cervinae,  cerae  ponticae,  omnium  VI  ~  singulas,  ovi  assi 
vitellum  unum.    conficies  et  uteris. 

pessus  malacticus,  id  est  mollitorius,  ad  resolvendas 
matricis   duritias   sive   stricturas.     recipit  ovi  assi    vitelli,  20 


1  rotundae:  ro.  (sic)  p,  om.  c.  bacamm  lauri  an.  -7  I. 

(hic  inter  lin.  pc  add.  ungule  marine  -j  .  .  num.  extinctoy 
storace.  cal.  (sic)  p,  baccarum  lauri  orni  VII  singl'e  unici  |  cule 
marine  5  I.  storac  calamitis  c.  2  b.  i.  an.  7-  III.  p.  3 

conficis  cp.  4  Ad  cadentem  (procidentem  ind.  capp.  cp)  m. 
c :  De  prominente  casu  matricis  p.  5  quam  cp.  proptosin 
c:  protosi  p.  6  pro   naribus  c.  7  storac  p,  — cis  c. 

Inferis  c,  1  feti  (ut  mox  v.  9  fetido  sicfp.  8  a.  fumigando  c. 
10  et  lana  c.  lana  sucida  .  .  .  formata  cp.  sperule  c: 

specule  p.  formatam  (sc.  appones  etc.  desunt  nonnulla.  cf. 
Sor.  p.  125—26).  11  et  in  oleo  c.  lana  infusa  .  .  .  expressa  c. 
13  Pessum  c.  ad   solvendas    duritias   c,    ad   resolvendam 

duritiam  p.  14  recipit  om.  cp.  17  cere  p5tice  c:  om.  p. 

cervine  an.  -7  I.  ovi  etc.  p.  18  unum  p,  .1.  c.  19  possus 
ante  corr.  p ,  possis  c.         resolvendam  . .  .  stricturam  p.  20 

$  cp.        vitellum  cp. 


—     190     - 

cerae,  diachylon  medicamenti,  omnium  trium  paria  pon- 
dera,  olei  rosacei  quod  suffecerit. 

aliud  pessarium  conveniens  ad  dolorem  vesicae  et 
matricis.     recipit  croci  3  1,  ovi  assi  vitellum  I,  cerussae 

5  3  IIII,  cerae  ponticae,  adipis  anserini,   adipis   gallinacei, 
olei  rosacei,  omnium  IIII  3  octonas. 

aliud  pessarium  malacticum.  recipit  faeni  graeci  torre- 
facti  pollinis  tenuissimi,  cerae,  adipis  gallinacei,  adipis 
anserini  3  I,  olei  rosacei  quod  suffecerit. 

io  aliud  pessarium  simplex  id  est  dia  tessaron  ad  miti- 

gandum  matricis  calorem  et  ad  duritiam  vel  callositates 
et  ad  sordida  quaeque  purganda.  et  universas  matricis 
indignationes  quae  fieri  solent  absolvet.  recipit  ovi  crudi 
medullam    croceam   et    olei   rosacei    et   mellis    despumati 

15  optimi  et  olei  susini  paria  pondera.  diligenter  commixtis 
uteris  in  pesso. 

encolpismi  confectio  ad  siccitatem  et  relaxandam  con- 
strictionem  et  ad  duritiam  matricis,  etiam  ad  obdulcandam 
acredinem.    faeni  graeci  et  lini  seminis  et  ptisanae,  omnium 

20  trium  paria  pondera  commiscebis  et  cum  aqua  dulci  coques 
ut  sucum  faciant  non  nimis  mucilentum,  et  diligenter  ipsum 
sucum  liquabis.  potione  lavata  admiscebis  mellis  despu- 
mati  coclearium  I  aut  duo,  admiscebis  et  olei  susini  tan- 

1  cep,  cere  pcc.        medicamentum  c  ( — ti  p).        omnium 
trium  om.  p.  paria  om.  c.  2  sufficit  cp.  4  1$  cp. 

cc  cp.  5  anserini.  (et  add.  c)  gallinacei  cp.  6  onTi  IIII.  3 
octenas  c:  an.  3  VIII.  7  recipit  om.  cp.  fen  gci  torre- 

facti  om.  c.  8  adipis  add.  pc:  om.  cp.  3-1:  om.  c,  an.  5 
I.  p.         sufficit  cp.  10  diateseron  p,   — sarion  c.         ad  m. 

m.   calorem  p:   ad  stigmata    ad  colorem  c.  12    et  ad  p: 

vel  c.        p.  et  ad  universas  p,  p.  admiscis  (sic)  c.  13  que 

fieri  solent.  ad  solvet  (sic)  p:  om.  c.  ^  cp.  15  et  om.p. 
et  olei  susini  om.  c.        pari  pondere  c.  commixtis  c:  com- 

mittis  et  p.  18  etiam  om.  c.  19  et  om.  p.  omnia  tria 
(sic)  c:  om.  p.  20  pondera  om.  c.         commisces  cp.        22 

licabis  p,  liqua  h1  c.  potionem  lavatam  (— a)  p.         22  (et 

23)  admisces  cp.  dispua.  (sic  p)  om  c.  23  aut  duo  pro 

suci  adm.  c. 


—     191     — 

tundem,  et  sic  in  uno  commixtis  et  tepefactis  encolpizabis 
per  corneum  metrenchyten  appellatum  <ld  est>  supino 
schemate  iacentis  in  sinum  mulieris  infundes,  quem  Graeci 
colpon  appellant.  quod  si  ad  praesens  metrenchyten  non 
inveneris,  per  enetera  osseum  vesica  aptata  id  facies.         5 

LXXVIIII.    Ad  metromaniam. 

Metromaniam  latino  sermone  matricis  furores  sive 
insaniam  dicimus.  hoc  medicamentum  convenit,  et  ad 
omnia  carcinomata  matricis  id  est  cancerosa,  et  ad  alia 
dyscola  id  est  difficilia  valde  bonum  et  probatum.  recipit  10 
croci  opii  galbani  auripigmenti,  omnium  IHI  5  quaternas, 
olei  dadini  et  nardini  ~  singulas.  conficies  et  uteris  post 
annum  aut  certe  post  VI  menses  in  pesso  in  modum 
fabae  aegyptiae  maioris  aut  in  modum  avellanae  nucis 
appositum.  15 

LXXX.    Ad  aperiendam  matricem. 

Flebotomia  in  cruribus  supra  talos  interiores  adhibita 
patefacit  matricem. 

aliud.    nitrum  album  cum  melle  et  cum  resina  tere- 


1  in  vino  p.  et  tepefactis  om.  c.  encolofizabis  cp. 

2  metro(ii  p)  eciste  cp.  id  est  addidi.  3  mulieri  cp,  — ris  pc. 
infunde  c.  quem  greci  colfon  p:  om.  c.  4  metretifcen  c, 
metre  cliftn  p.  5  apenetece  ossa  p ,  metrendTcen  (sic  iterum) 
penetro  ossea  c.  6  De  furore  et  insania  matricis  p.  7 

Metromania  cp  (sed  in  latino  p).  9  ad  om.  c.         10  valde 

bona  probatur  c,  velud  bonum  <et  add.  pcy  probatum  p. 
T$  cp.  11  (pimenti  sic  p)  an.  3  HII.  12  dada  c,  clad'1  p 
(sed  in  marg.  pc  V  dadini).  et  (nardi)  c:  om.  p.  3  singras 
c,  an.  -7  I.  p.  conficisjp,  — citur  c.  13  aut  post  VI  certe 
m.  p.        pessum  p.  14  egiptie  cp.  nucis  c:  minoris  p. 

16  De  flebotomia  in  cruribus  facienda^-  17  talos  inferiores 
c,  tales  (sic)  interior  p.  18  matricem  (au  c,  cf.  supra)  om. 

p  qui  statim  transit  ad  Al\  fel  bub.  (p.  192,  3)  sic:  Al'  fel 
bubulinum  cum  resina  .  .  .  (p.  191,  19—192,  2)  patefacit  ma- 
tricem.    al'  nitrum  album  et  ruta  positum  similiter  facit. 


—     192    — 

bintina  et  oleo  veteri  illinitum  aut  orificio  matricis  ap- 
positum  patefacit. 

aliud.    fel  bubulinum  cum  ruta  similiter  facit. 

aliud.  caricarum  pinguium  caro  cum  nitro  et  oleo 
5  cyprino  contrita  similiter  operatur. 

aliud.  pessarium  menstrualem  sanguinem  provocans, 
quod  Graeci  emagogon  dicunt.  etiam  et  mortuos  fetus  ex- 
cludit.  accipit  autem  pulei;  <mellis>  acapni,  absinthii  pon- 
tici  cymae  ^  ternos,  nitri  $  VIIII,  mellis  quod  suffecerit. 
10  aliud.    potio  menstrualem  sanguinem  provocans.     re- 

cipit  fu,  asari  radicis,  mellis  acapni,  omnium  IIII  3  binas. 
dictamni  cretici  manipulum  I,  passi  cretici  SS  III.  simul 
omnia  in  cacabo  novo  sufficienter  decoques  et  in  usu 
exinde  potui  dabis  cyatum  unum  semis  mox  lotae. 

15  LXXXI.    Ad  accelerandum  partum. 

Thymum  tritum  et  cum  vino  potatum  accelerat  partum. 
aliud.  faeni  graeci  semen  et  ibisci  radicem  quam 
althaeam  vocant  et  marrubii  herbae  manipulos  II  et  lini 
semen  simul  omnia  in  aqua  decoques,  et  ipsa  decoctio  in 
20  encathismate,  id  est  in  balneo,  supra  sellam  sedenti  pate- 
factis  pedibus  ante  et  retro  podici  adhibita  confestim  ex- 
cludit  quae  diu  tenebantur. 

1  veteri:  vulneri  c,  ulceri  p.  3  cum  om.  c,  et  p.        4 

carnes  .  .  .  contritas  p,  carne  .  .  .  contrita  c  (.  .  .  operatur  cp). 
7  emagogon  c,  — gen  p.  et  ad  m.  p.  8  Accepit  (sic) 

autem  c:  ^  p.  pueli  acapini  c,  pulei  acapni  p  (sed  p° 

acaptii  pro  acacie?).  9  comax  c,   comam  p.  3  ternos 

(sic)  c,  9  III  p.  3  IX  c.  sufficit  cp.  10  aliud  om.  cp. 
11  mel  acopi  c,  mlF  aco2j.  p.  m.  a.  an.  3«  II.  p.  12 

diptami  c,  ditani  p.  cretici  (post  dict.)  om.  p.  9S  p, 

SS  c.  13  in  om.  c.  et  om.  p.  in  usum  cp.  14  unum 
p,  I.  c.        loti  (sic)  cp.  15  Ad  celerandum  p.  c,  De  acele- 

ratione  gti  aliu  p  (Ad  celerem  partum  ind.  p).  16  Timum  p, 
Fimum  c.  17  et  ibisci:  9uifa  p  (sed  supra  yuifci  pro  evisci 
pc),  om.  c.  radicem  p,  — c  c.  18  alteam    ( — a)  cp. 

dicunt  p.  her  c:  om.  p.  19  semis  ( — minis)  c.         simul 

p:  sic  c.  in  aqua  om.  p.  in  om.  c  (in  catismate  p).  21 
podici:  potui  cp. 


—     193    — 

aliud.    resina  frixa  suffita  aut  in  pecudum  vel  boum 
galbanum  suffitum,  aut  elleborum  nigrum  aut  styrax 
aut  vini   faex   suffita  non   solum  secundas  mulierum  sed 
etiam  fetus  mortuos  excludit. 

item  potio.    tria  grana  de  medio  citri  tolles  et  teres  5 
et  cum  potione  aquae  calidae  dabis,   et  continuo  curabit. 

LXXXII.    Ad  emorragian  matricis. 

Matricis  emorragian  latino  sermone  sanguinis  fluxum 
vel  profluvium  dicimus.    et  est  passio  incurabilis,  maxime 
si  longi  temporis  sit  et  ex  antecedenti  frequenti  abortione  10 
et  secundum  putredinem  arteriarum  fuerit  creata. 

ob  diligentiam  vero  curationis  oportet  in  principio, 
antequam  passio  tempore  diuturno  veterescat,  ea  adhibere 
quae  valeant  virtute  styptica  omnia  soluta  densando  vel 
constringendo  sanare,  hoc  est  rosam  siccain,  lenticularum  is 
turiones  virides,  myrtam  siccam,  siliquae  graecae  aridos 
ramulos  et  caducum  granatae.  omnia  in  uno  mixta  de- 
coques  ex  duabus  partibus  aquae  et  una  vini,  et  ptygmate 
confecto  diligenter  fomentabis,  et  inicies  ex  ipso  liquore 
supino  schemate  iacenti  pedibus  patefactis,  subposito  prius  20 
clunibus  cervicali  ut  renes  patientis  sursum  erigantur, 
quod   Graeci  anatropen  dicunt.     tunc  mannae  turis,   alu- 

1  vel  boum  vel  sones  (senes  p)  galbanum  (sic)  cp.  2 

galbani  suffin  (sic)  c.  nigri  c.  stirac  c,  stirace  p.         3 

secundinas  p.  4  s.  et  mortuos  fetus  p.  5  Ite  c,  om.  p. 

6  aqua  calida  c.         carebit  cp.  7  Ad  emorogia  matricis  c 

(ind.  p) ,  De  fluxu  matricis  p.  8  emorogia  c ,  emorrogia  p. 

10  si  longo  tempore  sit  c,  si  1  (sic)  lougi  temporis  fit  p. 
frequenti  —  secundum  om.  c.         aborsione  p.  13  tempore 

diurno  c,  diuturno  tempore  p.  ea  om.  p.  14  yirtutem 

stipticam  p.  15  rosa  (ro.  p)  sicca  cp.  16  turiones  c: 

bitmbe8  p.  mirta  (sicca  om.  c)  cp.  17  ramos  c.  granate 
cp.  uno:  uino  cp.  mixtop,  mitte  c.  decoque  c.  18 
aqua  et  vino  c.  stigmate  p,  scimate  c  (cf.  ad  c.  18  et  Sor. 
p.  218,  15  Erm.,  Th.  Pr.  p.  79).  20  iacentem  c,  — te  p 

(— ti  pc).  22  anatropo  c,  anacarpo  p.  manne  et  turis  c, 
manna.  thuris  p. 

Caasius  Felix,  ed.  V.  Kose.  13 


—     194     - 

minis  scissi  parte  singula,  caduci  granatae  dimidia  parte 
cum  ptygmate  supra  scripto  contrita  usque  ad  mellis 
crassitudinem,  abstinet  profluvium  sanguinis  iniecta. 

aliud.  granatae  siccae  corium  et  pini  cortex  et  galla 
5  et  acantha  aegyptia  adhibita  similiter  operantur. 

aliud.  acacia  cum  hypoquistidis  suco  et  decoctione 
rosae  contrita  et  in  floculo  apposita  abstinet  fluxum. 

1  parte  singl'  c,  partes  singulas  p.  et  granate  caduci  p. 
dimidia  pars  (pas  sic  p)  cp.  2  cum  sticmate  p ,  c5scimate  c. 
SS  c:  supra  dicto  p.  3  retinet  p.  sanguinis  c:  matricis  p. 
4  corticera  p,  — cu  c.  gallasp.  5  achantap,  alchanta  c. 
egiptia  om.  c.  operatur  p,  apta  c.  6  ypoquistidis  p, 

— de  c.  et:  ex  p,  om.  c,  ubi  j.  suco  decoctione  facta  et . . .  c. 
7  fleculo  c,  foculo  p  (floculo  pc).  retinet  p.  Explicit 

casius  f  elix  c.  in  p  continuo  sequuntur  antidotarii  cuiusdam 
antiqui  unguenta  (c.  84.  85)  acopa  etc.  cum  aliis  deinceps  anti- 
dotariis  recentioribus. 


Index  I  graecolatinns 

(glossarum  scil.  graecarum  ab  ipso  Cassio  latine  expositarum). 


ccy%6v7jl  cuius  laquei  suspen- 
dia  Graeci  anconas  vocant, 
unde  . . .  synancica  passio  no- 
minatur.    37. 

a6i\pov:  med.  ad  repulsandam 
sitim  quod  adipson  vocant  61 
(totg  SyKcaoiisvoig  ccQftogsiv 
ccvtb  xccl  dicc  tovto  ccdiipov 
6vopcc£ei  Asclepiades  sec.  Gal. 
XIII,  145).  hunc  locum  male 
respicit  Simon.  s.  dipsa  g. 
sitis.  Item  Cassius  Felix  cap. 
de  causone  dipseon  sitiens. 

dei^wov :  herbae  semperviven- 
tis  quam  aizon  vocant  cp  56 
(herba  sempervivum  . . .  sem- 
pervivens  Ap.,  sed  ap.  Plin. 
18,  159  et  Marc.  p.  217 
aizoum  .  . .  latine  sedum). 

aifia:  cum  sanguinis  supernae 
ducationis  (ductionis ,  edu- 
ctionis  ut  et  Sim.)  reiactatione 
quam  Graeci  ematos  anagogen 
vocant  g  39.  ex  antecedenti 
sanguinis  reiactatione  quam 
Graeci  ematos  anagogen( — ges 
gp)  dicunt  g  40  (cf.  iscbemon 
30.  39,  poliemos  6.  30  etc). 
contra  in  Plin.  Aug.  non  ema, 
— emon  sed  „Graecis  enbae- 


mon"  12,  77  ut  „quod  ideo 
vocatur  boraeon"  11,  36. 

ai/iayojyov:  pessarium  men- 
strualem  sanguinem  provo- 
cans  quod  Graeci  emagogon 
dicunt  80. 

aifi07iTvixoq :  emoptoicosLa- 
tini  sanguinem  spuentes  ap- 
pellant  39  (emoptoicos  sic 
semper  codd.  med.  lat.  veteres, 
unde  male  idem  habent  Graeci 
recentes.   cf.  Simon  Jan.  s.  v.). 

aifiOQQayia:  matricis  emor- 
ragian  (emorogia  c,  ut  Simon 
s.  v.  et  codd.  Plin.  I.  XXII. 
XXIII.  emorrogia  p)  latino 
sermone  sanguinis  fluxum  vel 
profluvium  dicimus  82. 

dxdsciOrov :  siraplici  purga- 
torio  et  sine  aliqua  maligni- 
tate,  quod  Graeci  caciscaton 
(c,  cacisticon  p)  vocant  76. 

axqov:  manuum  ac  pedum 
acra  id  est  summitates  30. 
acra  oris  spatia  35. 

dxQaOia :  intemperantia[com- 
plexionis  add.  Simon]  corporis 
quamGraeci  acrasian  vocant  6. 

dxQipriq:  tertianus  (tipus)  ma- 
13* 


196 


nifestus  a  Graecis  acribes  ap- 
pellatur  57.  58. 

a%QO%OQ<f<6v  (verrucarum  sp. 
cf.  Paul,  Gal.  def.  400)  :#  di- 
cuntur  acrocordones  ( — dines 
cp,  ut  Simon)  quae  sunt  fun- 
datae  et  immobiles  vel  cal- 
losae  sine  dolore  g  6.  cf.  Cels. 
5,  28, 14  quem  corrigit  Darem- 
berg  ad  p.  216,  37.  sed  con- 
venit  cum  vulgato  Celsi  textu 
etiamvetus  Oribasiiversio  (cod. 
Paris)  saec.  VI  (Bose  Anecd. 
II,  117.  Molinier  praef.  ad 
Orib.  t.  VI  p.  25)  ex  Celso 
db  auctore  aucta  VI,  184  Dar. 
( —  ad  berrucas  quas  Greci 
acrocordonas . . .). 

aXsififia:  alimma  (alimina  c, 
alma^),  aligma_pc)  lexiperiton 
id  est  perunctio  ad  febres  cp 
61. 

aX&aia:  ibisci  (evisci  p)  ra- 
dicem  quam  alteam  vocant 
(c)p  81  (=  Diosc,  Ap). 

ak<f>oo,'.  maculas  albas  Graeci 
alphus  (c,  alfos  p  et  Simon) 
leucas  vocaverunt  cp  8. 

maculas  nigras  Graeci  alfus 
melanas  (c,  alfos  melenas  p) 
vocant  cp  9  (vitiligo  Cels.  5, 
28,  19).  ^ 

akojitsxia:  alopicia  .  .  .  si 
(post  desertionem  capillorum) 
. . .  tenues  canosos  et  veluti 
flavos  capillos  ostendant,  sicut 
animalis  vulpeculae  quam 
Graeci  alopeca  (— can  g)  vo- 
cant  5  (=  Isid.  4,  7,  1). 

afi$kva>7iia:  ad  ambliopiam 
id  est  obtunsionem  visus  g 
29  (videndi  debilitas  Demo. 
ap.  Sim.  s.  v.). 

afti:  ameos  id  est  seminis  in- 
licionis  c  44  (id  est  etc.  om. 


p),  ameos  seminis  id  est  uili- 
ciomis  (c,  iucilidiois  p)  cp  48. 
citat  Simons.  „Uilitionis  semen 
i.  ameos  Cassius  Felix  cap.  de 
morbis  epatis  et  de  disinteria". 
ami  gen.  ap.  Plin.  20,  264 
(aju-scoj  Gal.,  cififiiog  Diosc.): 
cf.  a(i(iiov[i  Bom.  in  Diosc. 
recensione  alphabetica(Vind.). 

afifioxoiOia :  arenae  ferventis 
adobrntione  quam  ammo- 
cosian  vocant  cp  76  (cf.  not.). 

afivxtf :  scarifationis  com- 
petentes  laceraturas  dabis 
quas  Graeci  amicas  vocant 
g  18.  scarifationis  levissimas 
laceraturas  dabis  quas  Graeci 
amicas  vocant  gc  24.  minutas 
vel  densas  scarifationis  la- 
ceraturas  dabis  quas  Graeci 
amichas  (sic  gcp)  vocant  5. 
uteris  et  scarifatione  ex  levi- 
bus  laceraturis  quas  Graeci 
amicas  vocant  cp  54.  cf.  Sim. 
s.  amichas  grece  scarificationes 
Cassius  Felix  ca.  de  igne  sacro 
(i.  e.c.24)  —  idems.  „amictica 
virtus  grece  lacessitoria  irri- 
tatoria.  Cassius  Felix  de  oleo 
aurino  (leg.  ciprino  —  i.  e. 
Cassii  appendix  Paris.  f.  85* 
Ciprini  confectio  . .  .  quae  fini- 
tur  f.  85h  in  haec  verba  habet 
enim  virtutem  termanticam 
et  amicticam  id  est  calidam 
—  leg.  calefactoriam  —  et 
lacessitoriam).  Item  .  .  .  De- 
mostenes  colliria  lacessentia 
que  Greci  amictica  vocant". 

afi<priftSQiv6§ :  tipus  coti- 
dianus  graeco  vocabulo  am- 
femerinos  (amfim —  Sim.)  sive 
cathemerinos  appellatur  59. 

avaywyrj:  —  vid.  al[ia. 


—     197     — 


dvadQOfir):  matricis  adscen- 
sum  sive  supernum  recursum 
quem  Graeci  anadromen  di- 
cunt  77  {Cael.  Aur.  chr.  4, 109 
cum  ascensu  matricis  quem 
Graeci  anadromeu  vocant). 

dvanvevGTixov:  ex  respira- 
torio  interaneorum  membro 
quod  Graeci  anapneusticon 
morion  vocant  g  39. 

avaGTOfKtiGig:  osculationem 
quam  Graeci  anastomosin 
(— masin  gcp,  ut  et  Simon) 
vocant,  siquidem  perforatione 
facta  veluti  ex  orificio  san- 
guinem  emittant  (venae)  39 
(=  Cael.  Aur.  chr.  2, 121  oscu- 
lationis  quam  Gr.  anastomosin 
vocant).  eodem  vocabulo  lat. 
utebantur  vet.  Galeni  inter- 
pretes,  unde  etiam  nunc  legitur 
apud  Kilhn.  VII,  232  etc. 

dvaTQonr) :  ut  renes  patientis 
sursum  erigantur,  quod  Graeci 
anatropen  dicunt  82. 

dv€Tixoq:  in  prima  anetica 
die  id  est  dimissoria  57.  die 
anetica  58. 

dvS-€Q€<i)v:  gutturis  partem 
sub  mento  quam  Graeci  an- 
tereona  vocant  g  33.  sub 
mentum  gutturis  partes  quas 
Gr.  ante(the  p)reona  vocant 
g  34.  37.  sub  mento  in  gut- 
turisparte  . .  .  quam  antereona 
vocant  g  35  (Cael.  Aur.  chr. 
2,  102  gutturis  summitati 
quam  Graeci  anthereona  vo- 
cant,  id.  2, 116.  cf.  ox.  3,  20. 
23.  27).^ 

dv&riQa :  confectio  anthera  a 
Graecis  appellata  g  35  (quae 
omnibus  nota  est  Th.  Pr.  p. 
16c  Arg.    cf.  Cels.  6,  11).     si 


et  ant(h  cp)era<n]>  cum  melle 
inlinies  g  36. 

av&Qa%,  dv&Qaxiov:  car- 
bunculi  quos  Graeci  antraches 
vocant  g  22  (in  medio  .  .  . 
nigri  ut  carbones  ib.  —  rustici 
pustellas  malas  appellant, 
Orib.  interpr.  lat.  saec.  VI 
in.  VI,  143  Dar.).  —  et  appel- 
latur  a  Graecis  antrachion 
singulari  genere  nominatum 
ib. 

dvTidg:  ad  digerendos  tu- 
mores  et  praefocationes  antia- 
dum  35  (Sim.  s.  antias.  Pau- 
lus  „est"  inquit  „tumor  durus 
paristmion".  cf.  Cels.  7,  12,  2 
tonsillas  autem  quae  post 
inflammationes  induruerunt, 
dvticidsg  autem  a  Graecis 
appellantur). 

dvTiOTtaOiq :  flebotomiam  in 
brachio  adhibere  quod  fuerit 
patienti  parti  contrarium, 
quod  antispasin  vocant  54 
(Gal.  XI,  91.  —  cf.  infra  s. 
catixin). 

dvcjdvvov:  ad  stomachi  do- 
lorem  mitigandum  medica- 
mentum  appellatum  a  Graecis 
anodinon  42.  enema  colicon 
anodinon  id  est  dolorem  de- 
trahens  51  (quod  habet  vir- 
tutem  tollendi  . . .  dolorem  66 
vid.  s.  vnvonoiov).  trociscus 
iniectorius  anodinus  colicis 
conveniens  ib.  cf.  Celsus  h,  25, 
1  ccvcodvvcc  vocant  quae  somno 
dolorem  levant.  Cael.  chr.  4% 
79  nos  indoloria  dicere  po- 
terimus  (!). 

dv<oT€Qixog:  trociscus  ano- 
tericus  id  est  qui  sursum  in 
potione  datus  servando  su- 
periores  ventris  et  intestino- 


198 


rum  partes  medetur  48.  cf. 
KutooTSQLHog  (. . .  medicamini- 
bus  potis  quae  Graeci  auo- 
terica  vocaverunt  Cael.  Aur. 
chr.  4,  64  opp.  quae  clystere 
iniciuntur  ib.). 

a7ikri6iaiQ£Gi$l  simplicicor- 
rectione  (correptione  p,  corr. 
consectione  ?)  divisuram  (Cael. 
Aur.)  dabis^nam  Graeci  aplen 
dieresin  vocant.  18. 

djto^efia:  urinas  simplici 
apozimate  provocabis  ex  de- 
coctione  apii  et  aneti  p  57 
(Sim.  s.  apozima  decoctio  di- 
versarum  medicinarum  . . .). 

a7toxQOV<JTi%6v:  collyrium 
apocrusticum  Hermolaou  sta- 
ticon  appellatum  (Aetius  7, 
102)  faciens  . . .  ad  reumata 
repellenda  et  desiccanda  g 
29.  cf.  Simon  s.  apocrusti- 
cum  grece  repercussivum  red- 
arguens  ut  Dia(scorides)  et 
Cassius  Felix  ca.  de  oleo 
mirtino  (i.  e.  Cassii  appendix 
Paris.  f.  85b,  ubi  sic:  Mirtam 
viridem  et  minutam  coques 
in  aqua  et  oleo  donec  aqua 
insumatur,  non  tamen  nimis 
ne  oleum  ardeat,  et  redactum 
usui  reservabis.  habet  autem 
virtutem  apocrusticam  id  est 
redarguentem). 

djtoTiXfi^ia:  apoplexia  est 
dicta  passio  ab  eo  quod  morti- 
fero  ictu  corporis  simul  et 
animae  concidant  patientes. . . 
nam  dicitur  apoplexia  et  para- 
plexia.  sed  apoplexia.  ..totius 
corporis  esse  intellegitur  . . . 
paraplexia  vero  in  una  parte 
corporis  efficitur  65. 

ccTtdorfjfia:  collectionesGraeci 
apostemafa  (eruptiones  gloss. 


interl.  gc)  vocant  18  (sic  gcpt 
at  Simon  s.  apostasis  vel  apo- 
staseos  grece  apostema.  Cas- 
sius  Felix:  collectiones  greci 
apostaseos   vocant)    =    Isid. 

4,  7,  19*  dnoavqfiatcc  =  ab- 
scessus  Cels.  2,  1  (collectiones 
occultae  =  i^7tvi](icctci  c.  21. 
cf.  Cael.  Aur.  chr.  5,  91). 

aQ&QiTtxoi:  artritici  (rec.  cp 
artetici,  cf.  Sim.  s.  arthritica 
grece  artetica)  def.  52  (diff. 
podagrici  =  Cael.  Aur.  chr. 

5,  27).  articularis  passio 
Cael.    (cf.  Plin.). 

aQxevB-iq:  iuniperi  bacarum 
quas  Graeci  arciotidas  (c, 
orotidas  p)  vocant  cp  49. 
(cf.  Diosc.  1,  103). 

aQTOftekt  etc. :  artomeli  (rec.  c 
— melli)  cataplasma  44  (panis 
cum  melle  factus  Simon).  Alex. 
lat.  2, 129  {cit.  Sim.).   cf.  Gal. 

(X,     796     TO     7l(X?.OV[l£VOV     VTIO 

tcov  tcctQcav  aQt6(iEXi.  ib.  910 
etc),  Oribas.  etc. 

aQTOfpdyov :  cataplasma  ex 
lenticula  et  pane  adiecto  mo- 
dico  melle  confectum,  quod 
artofagon  vocant  32.  lenti- 
cula  .  .  .  trita  cum  modico 
melle  et  pane  infuso  cata- 
plasmabis,  quod  Graeci  arto- 
fagion  (gp,  artopagion  c)  ap- 
pellant  22. 

do~&fiaTixoq:  astmatici  (rec. 
asmatici  gcp.  cf.  Sim.  s. 
asma  cit.  Paul.  et  s.  asthma) 
dicuntur  latino  sermone  an- 
helosi  vel  suspiriosi.  41  (cf. 
anhelatio  Cels.  4,  8.  Cacl. 
px.  2,  102). 

daxiTtiq:  (altera  hydropicae 
passionis  distantia)  a  ve- 
teribus  ascites  nominatur  id 


-     199    — 


«st  utriculosa  76  (quemad- 
modum  in  utre  quodam  Paul. 
<ip.  Sim. ,  sequitur  sonitus  . . . 
tamquam  semipleni  utris  Cael. 
chr.  3,  105). 

dxovia:  si  vero  atonia  fuerit 
vesicae  id  est  debilitas  46 
(cf.  42  etc).  cf.  Cael  chr.  2, 
123  defectione  vel  debilitate 
corporum  quamGraeci  atoviuv 
vocant.    Alex.  ap.  Sim.  s.  v. 

€CTQO(pia :  cessante  corporis 
nutrimento  quam  Graeci  atro- 
fian  vocant  42  (Cael.  chr.  5, 
3  etc.  =  Isid.  4,  7,  27). 

ctvAioxog:  auliscus  (sine  gl.) 
oticus,  osseus,  aeneus  etc.  saepe 
vertitur  tibia  48  cf.  Cael.  ox. 
3,  29  clysteris  auliscon  quem 
nos  tibiam  dicere  poterimus. 

ctvxocpvr) :  utendum  etiam 
aquis  calidis  naturali  calore 
plantatis,  nam  Graeci  autofie 
idata  vocant  46. 

atp&a :  et  appellatur  a  Graecis 
consuete  aptha,  quam  nos 
oris  coctionem  dicimus  36. 
sin  vero  aptha  fuerit  in  ore 
id  est  oris  coctio  ib.  (ubi 
apthes  vel  corr.  asthes  quater 
gcp).  cf.  Oribas.  vet.  lat.  VI, 
585  sunt  etiam  oris  vitia  quas 
Greci  aptas  appellant.  fiunt 
ergo  ulcera  in  oris  summi- 
tate  (cuius  textum  alterum 
cit.  Sim.).    ulcera  oris    Cels. 

1,  2.    6,  11. 
aipOQiOfioq:  secundum  apho- 

rismos    (Hipp.)    id    est    de- 
fiuitionis  eloquentiam  29. 
ux(6q:  tineas    capitis   Graeci 
achoras  (sic  gcp)  vocaverunt 

2.  cf.  Sim.  s.  acora  (Alex. 
lat.  1,  19  achora  passio  est 
in    ipsa    cute    capitis    facta 


parva  foramina  habens,  *ex 
quibus  fluit  humor  quem 
ycora  greci  vocant,  unde  et 
ipsa  passio  acora  appellatur, 
quam  nos  tabem  dicimus.  cf. 
Paul.    ap.    Sim.,    ubi    acor). 

$akav6TLOv :  balaustii  id  est 
floris  mali  granati  48.  Sim. 
s.  v.  post  cit.  Diosc.  addit 
haec:  Cassius  Fe.  cap.  (48) 
de  dissinteria  —  item  in  anti- 
dotario  in  confectione  saponis 
(quod  si  verum  est  habuit 
Antidotarium  hoc  a  Simone 
saepissime  exscriptum,  cuius 
hic  quoque  mentio  inserta  est, 
Cassii  etiam  fragmenta  ex- 
cerpta)  —  dicit  quod  est  flos 
amoniaci  (nimirum  in  cod. 
Simonis  ut  in  nostris  cp  haec 
ita  corrupta  legebantur  ypo- 
quistidis  suci,  balaustii  i. 
floris  a(r)moniaci,  omnium 
specierum  etc). 

r\  pdQJlaQoq:  illa  quae  a 
Graecis  ebarbaros  appellatur 
39.  illud  medicamentum  quod 
Graece  ebarbaros  appellatur 
46.  illud  (emplastrum)  quod 
a  Graecis  barbaros  appellatur 
75.  cf.  c  45  extr.  exira  medi- 
camentum  interius  scriptum 
(SC  7}  £rjQci). 

firi% :  longi  temporis  tussiculas 
quas  Graeci  chronias  bseccas 
(sic  g,  cronias  becas  p)  vo- 
cant  33.  —  humida  .  . .  tussis 
quam  Graeci  igrobeca  (g) 
vocant  ib.  cf.  Sim.  s.  drio- 
betade  (sic!  cf.  drobecade  c, 
ydropica  p).  —  tussis  arida  a 
Graecis  xerobeches  (#)  appel- 
latur  34  (cf.  Sim.  s.  bechas 
et  s.  xerobiche). 

^ijXixd:  catapotia  singularia 


200     - 


(catapotias  singularias  g,  corr. 
tussicularia)  quae  Graeci  be- 
chica  vocant  33.  catapotia 
bechica  id  est  tussicularia  66 
(item  in  app.  cod.  Paris.  f. 
87b  cataputie  bechice  i.  tussi- 
cularie). 

po&Qlov :  botria  ulcera  id  est 
fossulas  29.  ad  ulcera  uni- 
versa  et  botrion  dolores  ib. 
cf.  Demosth.  ap.  Sim.  s.  ulcus . . . 
notrion  est  quod  rotunditate 
fuerit  concavum  in  scemate 
fossarum  unde  nomen  accepit 
(Gal.  XIV,  774). 

ya2.axTOj&eq:  (anagargarisma) 
non  nimis  calidum  . . .  sed . . . 
tantum  ut  secundum  tactum 
teporem  habeat  lactis  quod 
Graeci  galactodes  vocant  35. 
cf.  Cael.  chr.  4,  58.  63  (le- 
viter)  gelatum  . . .  sive  tepens 
quod  Gr.  yal.  vocant  (Aurel. 
c.  14). 

yaoyaoeojv:  si  grossa  vel 
vastior  (uva)  .  .  .  gargareon 
appellatur  35. 

yr)q  evxeoa :  ges  entera  id  est 
vermiculos  de  arrugia  28  et 
30  (cuniculis  .  .  .  cavantur 
montes  . . .  arrugias  id  genus 
vocant  scil.  Hispani.  Plin. 
33,  70.  77.  cf.  corrugas  74. 
arrugia  =  arvirugia,  acker- 
furche?). 

yov7i(i>0iq:  cum  obuncatione 
unguium  quam  Graeci  gri- 
posim  (gp)  vocant  40  (cf.  Cael. 
ox.  2,  168  unguium  uncatio 
quam  yqvit(oaiv  vocant.  id. 
chr.  2, 198  obuncatis  unguibus 
quod  Graeci  yqvncaOLV  vocant). 

yvfivddiov:  (uteris)  gimnasio 
vel  exercitio  c  (gimnasiis  id 
est  exercitiis  p)  54. 


daxTvXixr):  alia  quae  appel- 
latur  a  Graecis  dactilice  id 
est  podicalis,  si  quidem  po- 
dicis  vitia  emendat  74  (Sukxv- 
liog  =  anus,  annus,  anulus  = 
ring,  after). 

6avxoq:  dauci  cretici  semen 
id  est  pastinacae  hortensis 
76  =  44  (quem  male  intelligit 
Sim.  s.  v.  daucus  creticus  est 
semen  baucie  [Matth.  S.  s. 
baucia  ortensis  i.  pastinaca 
domestica  etc.  cf.  Simon.  s. 
baucia  pastinacha]  ortensis  = 
Matth.  Silv.  s.  v.  cf.  Oribas. 
lat.  (VI,  463)  daucus  qui  et 
stafilinus  (Diosc.  p.  401  et 
419  Spr.)  quod  Latini  pasti- 
naca  vocant. 

6r\Xr\Triqiov:  letali  cibo  sive 
potione  accepta  quam  Graeci 
deleterion  dicunt  51. 

6id:  ,,deu  quibus  rebus  medi- 
camenta  facta  sunt  haec  no- 
minantur: 

dicc  rrjg  aXori$:  Galeni  ca- 
tartico  dia  tes  aloes  appel- 
lato  1. 

Sl'  dXojv:  emplastrum  (dia- 
lon  gc,  dialoen  p)  21.  (dia- 
loon  gc,  dialeon^)  26.  „Cassius 
Felix  in  antidotario"  Sim.  s.  v. 

diu  rov  dipiv&iov:  cataplasma 
quod  appellant  diatu  absentiu 
(g,  diatu  absinthi  c,  diatu  ab- 
sithiu  p)  42. 

#t'  e%i&vo~>v:  antidotum  quod 
appellatur  diec^id^non  (c, 
diacrudon  p)  teriace  55  (Gal. 
XI,  40). 

di  TjXexTQOv:  trociscus  (die- 
lectrum  gp,  dieleti  c  33.  — 
dialectrum  g,  dialectos  p  39  — 
diaelectium  p,  diaeletirum  c 
48)  id  est  ex  sucino  39. 


201 


Slu   &aif>iaq:    diatapsias    (p, 

diapta  psia  c)  sicut  in  iscia- 
dicis  uteris  75  (cf.  53  tapsiae 
suco  ipsas  illines  partes). 

Sia  ixeojv:  emplastrum  (dia- 
itheon  g,  dia  hitheon  cp 
19  —  diachiteon  c,  dialitcon 
p  31  —  diaitheon  g,  tha- 
hitheon  c,  diatiteceon  p  33  — 
diaitheon  g,  diatheon  c,  dia- 
chiteon  p  38  —  diaciteon  c, 
diaiteon  p  46).  75.  —  ,,in 
antidotario  . . .  Cassii  Felicis" 
Sim.  s.  v.  (itea  grece  salix). 

Sia  tmv  xaQviav:  diacrisma 
stomaticon  .  .  .  et  appellatur 
ediaton  carion  (gp,  ediato  | 
netron  c)  35  (Gal.  XII,  905). 

Sia  xeQaxos  eka<peiov:  col- 
lirium  dia  ceratos  helafiu 
(g,  ellafui  c,  elephin  p)  ap- 
pellatum  id  est  de  cornu  cer- 
vino  29. 

Sia  xooaXiov  trociscus  (dia 
corallium  c,  diacoralium  p 
Sim.)  48  (ad  emoptoicos  Cas- 
sius  Felix  in  antidotario 
Simon  s.  v.,  sed  non  memora- 
tur  in  c.  39). 

Sia  xo%Aici>v:  emplastrum... 
quod  appellant  dia  coclion 
(dia  codion  p)  id  est  ex 
cocleis  cp  31. 

Sia  sceodviov  (dia  codion  gcp) 
33.  d.  electuarium  66.  cf.  s. 
xcodvai. 

8ia  Xsvxoiov:  collirium  dia- 
leuco  |  hiu  (g,  dialeuco  hui  c, 
dialento  hiu  p)  appellatum  id 
est  de  viola  29  (cf.  Sim.  s.  hyu). 

Sia  Xifidvov:  collirium  dia- 
libanum  ^r  29. 

Sia  fiekikairov  epithima  (dia 
melilotum    g ,    diamellilotum 


p,  — to  c)  34.  (diameliloton 
g;  diamelli  loto  cp)  42. 

di'  6q6{Iov:  potio  diorobum 
(g,  diarobo  c,  diorubii  p)  ap- 
pellata  id  est  de  ervo  40. 
aliud  diorobum  electuarium  ib. 

di'  boxQeiav:  sicco  medica- 
mento  diostreon  (— tren  c) 
appellato  cp  32  (Dia  ostreon 
de  cocleis  ostreorum  Cassius 
Felix  in  antidotario  .  .  .  Sim. 
s.  v.). 

dia  xmv  TtiXQcHv  dfivydd- 
X<ov :  trociscus  dia  ton  picron 
amigdalon  appellatus  44. 
electuarium  . . .  dia  ton  picron 
amigdalon  a  Graecis  appel- 
latum  id  est  ex  amaris  ami- 
gdalis  66. 

dia  7iixvQOv:  diapitiron  ana- 
gargarismate  id  est  ex  can- 
tabro  g  35.  illud  quod  dia- 
pitiron  vocant  id  est  ex  can- 
tabro  g  37. 

dux  TZQaOGiov :  medicamen- 
tum  quod  appellant  diapras- 
sium  id  est  ex   marrubio    g 

40.  cf.  41.  66  (diaprasium  c, 
— sii^  66).  marr.  etiam  Plin. 
Ap.,  Biosc.  alph. 

dia  Qatpavidmv:  vomitu  ex 
radicibus  uteris  quod  Graeci 
diarafanidon  vocant  1. 

dia  Qodwv :  collirium  diarodon 
de  septuaginta  duabus  quod 
Graeci  diebdomaecontadio  ap- 
pellant  29  (Gal.  XII,  767). 

dia  Ga(i\pv%ov :  epithima  dia- 
samsucum     appellatum     gcp 

41.  (diasansuco)  cp  42.  (dia- 
sansucum  c,  —  co  p)  43.  44. 
51.  71.  74. 

Sia  tov  Oik<piov :  electuarium 
diatusilfiu  (gp,  — um  c)  a 
Graecis  appellatum  41. 


—     202 


dia  G7t€QfidTCDv:  epithima 
diaspermaton  34.  43.  44.  51. 
55.  59.  71.  75  —  epithima 
diaspermaton  Filagrii  42. 

dca  GvfMpvrov:  trociscus  dia- 
simphitum  (gf  diasinfitus  c, 
diasimphitus  p)  39.  (diasin- 
fitus)  cp  48. 

Slcc  0<poyya>v:  aliud  quod 
appellatur  a  Graecis  dia- 
sfongon  .  .  .  id  est  ex  spongia 
confectum  cp  30.    cf.  39. 

Sia  T€00ccqojv:  aliud  dia- 
tessaron  appellatum  id  est 
de  quattuor  c(p)  28.  medi- 
camentum  diatesaron  (— tes- 
seron  p)  id  est  de  quattuor 
speciebus  confectum  p(c)  66. 

dicc  tqlojv  7i€  jr.CQiojv:  dia- 
trion  pipereon  antidotum  in- 
ferius  scriptum  g  42.    cf.  55. 

8ia  vOojtxov :  anagargaris- 
matis  confectione  dia  ysopu. 
(g,  dia  isopum  c,  dia  ysopi  p) 
appellata  1. 

dicc  ifotvixojv :  epithima  .  .  . 
dia  finicon  (cf.  infra  ib.  pal- 
mularum  nicolaorum)  appel- 
latum  48. 

dicc  <pv0aXi6oJv:  diafisallidon 
trociscum  g  21.  trociscus  dia- 
fissalidon  (c,  diafisaliden  p) 
appellatus  45  (cf.  s.  cpvaccXig). 
trociscus  ex  vesicaria  herba 
confectus  quem  Graeci  dia- 
fisalidon  vocant  c  46. 

dia  xaA%LT€o>q :  finicenae  (feni- 
cene  c)  Galeni  quam  diacal- 
citheos  dicit  g  39.  fenicene 
quam  Galienus  .  .  .  nostram 
diacalciteos  nominavit  46  (Gal. 
XIII,  375). 

dca  yr&QTOV  medicamentum 
(diacartum  g)  19.  22  (— tu  #). 
32.  35. 


dta     xav    %€2*i6ovo)v:     dia- 

•clisma  .  .  .  quod  appellant 
diaton  cae(ce  cp)lidonon  id 
est  ex  hirundinibus  g  37. 

dia  yjvkojv:  cerotarium  ex 
dia  chilon  (diaquilon  g  38) 
confectum  17.  38.  53.  66. 
(diaquilon  et  diachilon  medi- 
camenti  g  38,  c  78). 

tftcc^T^s:  et  appellatur  a 
Graecis  diabetes  ( — ten  cp)  si 
quidem  mox  potione  accepta 
per  urinales  vias  . . .  descendat 
tamquam  per  inania  feratur 
46. 

did&eOiq:  inveterata  passio 
quam  (sic)  greci  chronias  dia- 
thesis  vocant  1.  et  appel- 
latur  a  Graecis  reumatice 
diathesis  (cf.  Gal.  XI,  79)  id 
est  reumatica  passio  23. 

diaiTa:  dietam  eius  ordina- 
bis  id  est  vitae  regulam  55 
(regulas  ciborum  Cael.). 

diaxkvGfia :  collutio  quam 
Graeci  diaclysma  (dialisma  c, 
diaclima  p)  vocant  32. 

6ta2.€i7ioJV  (nvQsrog):  febri- 
cula  . . .  intercapedinUta  quam 
Graeci  dialiponta  vocant  40. 

diaQQOia:  diarria  (defluxio 
tit)  46. 

diaq>OQriTixb$:  sanatio  .  .  . 
eiectoria  quam  Graeci  dia- 
foreticam  (diaforesin  c,  diaf- 
foratap)  vocant  52.  (diafore- 
ticum  medicamentum  17.  42. 
adiutorium    21.     emplastrum 

18;) 
6 ia%Qio fia :    diacrisma    (dia- 

crissime  g,  diacrisme  c,  — ma 

p)   stomaticon   ( — ce  gcp   cf. 

8ia%Qi6zog    Gal.)    id    est    in- 

linimentum  ori  conveniens  35. 

diacrisma( — clisma^r,  — disma 


203 


c,  —  clima  p)  hoc  est  inlini- 
nientum  37. 

dixetpaXoq:  alia  (uvae  di- 
stantia)  dicephalos  (diacoe- 
phales  g)  appellata  vel  (id 
est  cp)  bicapita  35. 

rftovQTjTixoq :  diureticas  po- 
tiones  dabis  id  est  quae  per 
urinam  purgare  noverunt  21. 
(44).  cataplasma  diureticon 
id  est  urinale  44.  (antidotum 
dinreticum  75.) 

<fv0ajiovX<j>Ta:  ulcera  diffi- 
cile  in  cicatricem  venientia 
quae  disapulota  (desapiolita  g, 
disapolita  cp)  vocant  29  (cf. 
Sim.  s.  disulota). 

dvoxoXa :  ad  omnia  carcino- 
mata  .  .  .  et  ad  alia  discola 
id  est  difficilia  79. 

6vOxQaOia:  sub  difficili  tem- 
perantia  corporis  quam  Graeci 
discrasian  vocant  75. 

dvCovQia:  disuriaidesturinae 
difficultas  46. 

6 vOovQOVvzsg :  minctus  diffi- 
cultate  laborantibus  quos  dis- 
uruntas  vocant  45. 

dvGxetyia:  faciens  ad  duri- 
tiam  et  ad  debilitatem  et 
oppressionem  stomachi  quam 
Graeci  dypsin  (g,  pussim  p, 
ptisin  pc)  vocant  42. 

6vCiivoia:  dispnia  (dipsnia 
gc,  disnia  p  cf.  Sim.  s. 
disnia)  a  Graecis  dicitur  id 
est  difficultas  respirationis  41 
(cf.  ib.  dispnoici). 

eyxd  S-iOfta :  ihsessionis  fo- 
mentationes,  nam  Graeci  en- 
catisma  vocant  46.  decoctio 
in  encatismate  id  est  in  balneo 
supra  sellam  sedenti  .  .  .  ad- 
hibita  81  (cf.  Sim.  s.  v.). 
Gael.  chr.  5,  69  et  sessionem 


ex  vino  vehementiori  con- 
fectam  quam  iyxd&iGpa  vo- 
cant. 

eyxavOiq:  si  ex  encauseos 
fuerit  dolor  id  est  ex  ustione 
aeris  1.  si  ex  encauseos  caput 
doluerit  laborantis  id  est  ex 
adustione  61.  ex  . . .  adustione 
quod  ex  encauseos  (quam  en- 
causeos  cp)  dicunt  62.  64. 
(item  App.  cod.  Par.  f.  85b 
ex  adustione  quam  Graeci 
encauseos  dicunt). 

eyxok7tio~fiog:  Sim.  s.  „encol- 
pismus  gr.  Cassius  Fe.  ca. 
(78) . . .  iniectio  in  matricem" 
—  vid.  -Kolnog. 

eyxvfia:  ad  dentis  dolores 
enchima  (endima  c,  enclima 
p)  id  est  infusio  in  nares  32. 

e<$Qa:  in  sessu  quem  Graeci 
edran  vocant,  diversa  podicis 
vitia  efficiuntur  74.  cf.  Cael. 
chr.  4,  45  (item  86)  sessioni 
quam  Graeci  sdoav  vocant. 

e&Qixov:  cataplasma  edricon 
appones  quod  Latini  sessorium 
vocant  74.  aliud  med.  edri- 
con  ib. 

exdoQiov :  medicamento  dis- 
coriatorio  (descor —  gc,  de- 
cor —  p,  excor —  Sim.  s.  ex- 
dorion)  quod  Graeci  ecdorion 
(exdorion  c)  vocant  13. 

eikeoq:  =  verticula  intestino- 
(rum  51  (Cael.  p.  235.  236). 

exTQomiq:  podicis  inversiones 
quas  Graeci  ectropas  (hectro- 
pas  c,  encropas  p)  vocant  7  5. 

exTvX<x>T ixog:  medicamento 
ectilotico  (et  cilotico  g,  ectil- 
lotico  c)  id  est  excallatorio 
infra  scripto  20  —  confectio 
collirii  siringiaci  ectilotici 
(ectilogici  g)  ib. 


204 


iXarr)piov  :  flegmagogum  pur- 
gatorium  quod  dicitur  ela- 
terium  8. 

t/.e/.latpaxoq, :  elilisfaci  semen 
id  est  herbae  salviae  76. 

eZfiiv&sq :  lumbrici  quos 
Graeci  elmintas  dicunt  72. 

£(i$QOxi6fio<9  :  embrocismo 
curentur  id  est  olei  infusione 
foveantur  42  (cf.  embroca 
embrocare  passim  ap.  Cass. 
„embroca  gr.  infusio  quam  nos 
fomentum  dicimus"  Sim.). 

ifiTtvrifia:  empiematadicuntur 
collectiones  sive  apostemata 
occulta  21.  interna  collectione 
quam  empiema  dicunt  40  (cf. 
44). 

€fiJtvG>(n?)Tix6$:  empy(i)oticis 
(sic  gcp  Sim.)  adiutoriis  uti 
oportet  id  est  quae  saniolam 
nutrire  valeant  21. 

tfittfoa^iq :  ad  obtrusiones 
(aurium)  quas  Graeci  enfraxis 
(anfrosis  c,  efrasi  p)  vocant 
28  (ad  enfrasin  epatis  c  44, 
ubi  efrasi,  efrax.  p).  anfraxis 
Alex.  lat.  (enfraxim  i.  opi- 
lationem  1,  92.  anfraxis  i. 
constipatio  2,  154). 

xara  evi  cocci  gnidii  .  .  . 
grana  .  .  .  in  uvas  passas  sin- 
gulas  .  .  .  indues  (al.  includes) 
et  dabis  .  .  .  cata  en(a)  id  est 
singulatim  (singulatim  cata 
una  cp)  comedendas  76. 

evefia:  enema  id  est  iniectio 
51  (enema  colicon  anodinon 
ib.).  cf.  Sim.  enema  proprie 
vocatur  decoctio  que  per  cli- 
sterem  mittitur. 

ivexiiQi  decoques  .  .  .  et  sup- 
posito  clunibus  cervicali  in- 
icies  per  enetera  id  est  ti- 
biam  iniectoriam  48.    cf.  78 


(per  enetera  09seum  vesica 
aptata  infundes).  item  per 
auliscum  fisarium  19. 

iv  xaxaxaXvtyei :  aposte- 
mata  .  .  .  absconsa  et  in  al- 
tioribus  viscerum  partibus 
nata  (in  occultis  nata  Cael. 
chr.  5,  91),  nam  Graeci  en- 
catalypsin  (g  cf.  Sim.,  en- 
caalipsin  c)  vocant  21. 

ivzv7i(DO~iq :  quae  inflatio 
(ventris)  cum  digitis  fuerit 
impressa  concavitatis  formam 
ostendit,  quod  Graeci  enti- 
posin  (— sis  cp)  vocant  76. 

e§  vTiofiokriq,:  crassius  sub 
palpebro  inungues  (collyrium 
tracomaticum)  sive  sub  ciliis 
quod  Graeci  exhipoboles  (g, 
exipobolos  cp)  vocant  29. 

€7ia<paiQ6GL$ :  flebotomare 
oportet  et  secundam  de- 
tractionem  facere  quam  epa- 
faeresin  ( — faresin  gcp  Sim.) 
vocant  24.  secundam  de- 
tractionem  facias  quam  epa- 
feresin  (sic  g)  vocant  36.  cum 
secunda  sanguinis  detractione 
quam  epaferesin   vocant   73. 

eTzl&Sfia :  epithima  (sicsemper 
gcp)  dicuntGraeci  medicamen- 
tum  quod  stomacho  et  prae- 
cordiis  simul  et  ventri  super- 
ponatur,  cum  fuerit  panno 
inunctum  76  (cf.  Simon.  s. 
epythyma  graece  superpositio 
emplastrum  molle  vel  aquo- 
sum  Cass.  Fe.  etc). 

€7ii&€Oiq:  superpositionistem- 
pore  quam  Graeci  epithesin 
vocaut  51.  sic  (solemni  apud 
Latinos  omnes  huius  rei  inter- 
pretatione  quae  Graecis  etiam 
pro  epitasi  est  int&eGig,  ut 
Sor.  p.  267  jD.  opp.  diodsippcc) 


—     205    — 


etiam  Caelius  (ox.  1,  45.  2, 
83  etc.  nam  chr.  4,  22  male 
editur  quam  snixotGiv  vocant). 
Simon  s.  „epitbesis  super- 
positio  Demosthenes  etc." 
Pseudo-Sor.  resp.  194  (Kose 
Anecd.  II,  267)  Quid  est 
epithesis?  superpositio.  super- 
positio  accessio  aegritudinis 
est  vel  motus  vitiorum  et  agi- 
tatio  causarum  earundem . . . 

imarifjLaOia :  et  postquam 
pepsin  fecerit  aegritudo  (fe- 
bris)  id  est  post  IIII  periodos 
sive  accessiones,  quas  Graeci 
episemasias  vocant  58.  item 
55. 

€7Zov2,o>tix6$:  extrinsecusme- 
dicamentum  epuloticon  ( — le- 


ticum 


-lenticum  c)  ap- 


pones  id  est  quod  valeat  in 
cicatricem  ducere  40.  cf. 
Simon.  s.  epulentum  (qui  pro 
Cassio  guem  vult  citat  Theod. 
Prisc.  cap.  de  ptisi).  trociscus 
epuloticus  46  (cf.  45). 

koneiv,  €Q7tris  :  araneas  Graeci 
a  serpendo  quod  herpen  (g, 
— pin  c)  herpetas  (herpenas 
g)  dicunt,  nos  vero  simi- 
liter  latino  sermone  sicut 
supra  diximus  a  serpendo 
serpusculos  (serpiginem  Sim. 
s.  herpetas,  cf.  Isid.  4,  8,  5 
serpedo)  nominamus  25.  facit 
et  ad  herpetas  (herbenas  g) 
hoc  est  serpusculos  24. 

€QvOljt€2.aq:  ignis  sacer  ab 
invadendo  a  Graecis  erisipilas 
(gcp  „sed  Grecus  erisipelas 
dicit"  Sim.)  appellatur,  siqui- 
dem  vicina  sibi  loca  invadendo 
possideat  24  (unde  Isidor.  4, 

€Qv6i7i€kaTw6ri§:  tumor  . . . 


cum  rubore  igni  sacro  simu- 
lante  quod  Graeci  herisipela- 
todes  (g)  vocant  36.  sin  vero 
heresipelatodes  fuerint  car- 
bunculi  id  est  cum  rubore  ut 
in  vicina  parte  sibi  veluti 
ignis  sacer  ostendatur  22.  cf. 
Alex.  ap.  Sim.  s.  v. 

€0%aQa:  cum  escara  (scara 
cp)  quam  nos  crustam  dici- 
mus  67.  quam  diu  se  escara 
levet  id  est  crusta  68.  scara 
lat.  etiam  g  22  (membrum  . . . 
inuritur  et  ulceratum  scaram 
facit)  etc.  cf.  Simon  s.  escara 
(.  .  .  Cass.  Fe.    scara  i.    cru- 

^stula).    Cael.  chr.  5,  16—18. 

€T€QOXQavla :  dispari  tem- 
porum  dolori,  nam  Graeci 
etherocraniam  (gc)  vocant  1. 
cf.  dolores  heterocranii  Marc. 
p.  38,  heterocraniam  p.  39. 
Cael.  chr.  1,  4  vel  certe  tem- 
porum  (dolor)  quem  dolorem 
crotaphon  (sic  ed.)  appellant. 
sic  et  (ETEQocp&odfiLa)  „ethero- 
ftalmia  Demo.  est  alterius 
oculi  ab  altero  differens  color". 

evxv/ttog:  est  namque  bonus 
humor  lac  quod  Graeci  euxi- 
mon  (gp,  eupinon  c)  vocant 
29  (Sim.  eukimos  Cas.  Fe. 
bonus  humor). 

€<pe%xiq :  iterum  resolvuntur 
(ulcera)  et  in  orificio  ali- 
quando  certidiones  (corti- 
ciones,  — zones?  cf.  adnot.) 
ostendunt,  quos  Graeci  efelci- 
das  vocant  20. 

e<pfi2.iq:  maculas  nigras  in 
vultu  feminis  ex  abortione 
praecedenti  factas  vel  ad- 
ustione  solis  quas  Graeci 
ephelidas  (g,  efelidas  c,  effi- 
lidas  p)  vocant  9.     ad   solis 


206 


ustiones  quas  efelidas  (effili- 
das  c,  efellidas  p)  dicunt  73. 

rikiaHSiq :  solatione  vero  nteris 
quam  eliosin  dicunt  54.  cf. 
Cael.  chr.  4,  18  etc. 

^fiLXQavioq:  ad  eius  (sc.  ca- 
pitis)  medietatis  (dolorem) 
quem  (quam  codd.)  emi- 
g(c)ranion  vocant  1.  aut 
ipsius  membranae  partis 
(passio)  quam  consuete  emi- 
g(c)ranion  dicunt  ib.  ad  emi- 
g(c)ranion  vero  etc.  ib.  ex 
antecedenti  dolore  totius  ca- 
pitis  aut  emigranei  (sic  g, 
— nii  cp)  29.  cf.  Ps.  Plin. 
med.  1, 1  emigrania  unguntur. 
ad  emigranium  cod.  Brux. 
Th.  Prisc.  p  93b  et  p.  102 
ubi  mox  emigranius  pausat 
si  .  .  .  Cael.  chr.  1 ,  4  dolor 
vehemens  capitis  totius  aut 
dimidii  quem  consueto  no- 
mine  hemicraniam  (sic  ed.) 
vocant.  Marc.p.  38.39  (ubide 
codicis  lectione  non  magis 
constat).  Alex.  1,  45  —  51 
(emigraneus  dolor,  emigranea 
passio,  emigraneum).  Escolap. 
chr.  c.  1:  quodsi  dimidium 
caput  doluerit,  emigraneum 
appellatur  (cod.  Aug.).  tro- 
ciscaria  emigranica  ib. 

&eoan;£VTixri:  Galenus  in 
sua  therapeutice  hoc  est  libris 
curationum  30. 

&QOfipoq:  glebulas  (globulos 
Sim.  s.  v.)  sanguinis  quas 
Graeci  trombos  (trumbos  c  = 
Sim.)  appellant  30.  gleboso 
(dl.  globoso)  sanguine  quem 
Graeci  trombon  (trumbon  c) 
appellant  46.  cf.  Cael.  Aur. 
chr.  2,  12.    4,  84  gelati  san- 


guinis  corpusculis  quae  &q6(i- 
§ovg  appellant. 

&QOfipovfievo$:  si  vero  ni- 
gellus  fuerit  (sanguis)  et  ve- 
luti  glebosus,  quem  Graeci 
tro(u  jp)mbumenon  vocant  39. 
cf.  Cael.  Aur.  chr.  4,  40  si 
gelatus  obstiterit  sanguis, 
quod  Graeci  &q6^i§co6lv  vo- 
cant. 

Svfioi  (al.  &v(iia  Cels.  etc.): 
(verrucae)  in  similitudinem 
summitatis  tymi,  unde  a 
Graecis  tymoe  (tymos  #,  thi- 
mos  c)  appellantur  12  (de 
origine  nominis  fere  consentit 
Cels.  5,  28,  14). 

ixTEQiscoq :  icterici  dicuntur 
morbo  regio  laborantes  .  .  . 
sequitur  .  .  .  pallor  corporis 
cum  .  .  .  crocei  vel  aurei 
coloris  fantasia,  unde  ab  ali- 
quantis  latine  aurugo  (aurigo 
c,  Sim.)  appellatur  49. 

ixz€Q(6i$7i§: ,cum  ingenti  pal- 
lore  ictericum  morbum  simu- 
lante,  nam  Graeci  icteroden 
vocant  32. 

iXiyyidjvreg :  vertiginosos 
quos  ilingiontas  appellant  1, 
ubi  ilicnuntas  g,  illi  gnntas 
c,  giuntas  (sic,  in  novi  versus 
initio  dltera  vocabuli  parte 
per  errorem  omissa)  p,  quo 
ipso  scilicet  codice  usus  videri 
potest  Simon  Januensis  (saec. 
XIV  in.)  qui  sub  litt.  G  (!) 
habet  „Giuntas  grece  vertigo 
Cass.  Fe.  etc."  atque  hoc 
Simone  recentior  fuisse  cor- 
rectoris  manus  quae  saec.  XIV 
in  p  adscripserit  ili.  Cassius 
enim  „qui  continet  tractatus 
duos  de  pratica"  (ut  ait  Simon 
in  praef.)  signiflcat  aut  exem- 


—     207     — 


plar  Parisiense  altero  anii- 
dotario  (i.  e.  libro  II)  post 
indicis  capitula  81  sine  discri- 
mine  auctum  usque  ad  f.  90h 
ubi  Expleto  libro  referamus 
gratiam  christo  —  aut  ei 
simillimum  (sunt  enim  quae 
non  reperiantur  in  app.  Par., 
velut  quae  citat  Simon  s.  dia- 
diptamum,  gerontica,  ibiscus, 
leuce  diapsimitium  etc,  sunt 
etiam  quae  non  respondeant 
lectionibus  cod.  Par.,  velut 
menticon  illud  Simonis  (= 
mentiton  c!)  pro  rinenciton. 
cf.  s.  acrocordines  etc. 

iovS-oi :  ionti  (hionti)  =  (tit.) 
papillae  quae  in  vultu  nascun- 
tur  7. 

i'o~xaifioq:  (dia  sfongon)  sche- 
mon  id  est  .  .  .  retinens  san- 
guinem  30.  anagargarisma 
schemon  (gc,  scemon  Sim.  s. 
v.)  appellatum  id  est  retinens 
sanguinem  39. 

ioxlov:  et  est  sciadica  (— tica) 
causatio  in  vertebro  quod 
Graeci  uoxile  (sic  c  et  Sim. 
s.  v. ,  coxile  p)  vocant  53. 
cf.  Sim.  s.  ischion  vertebrum 
scia  (vertebrum  =  Ig%iov 
Cael.,  vertebrorum  v.  I.  ver- 
tibulorum  ossa  =  scia,  lc%Ca 
Isid.  4,  7,  29). 

ioxovqia:  scuria  (cp  Sim.) 
id  est  ex  toto  urinae  ab- 
stinentia  46.  ad  colum  et 
iscuriam  (codd.  disuriam)  id 
est  urinae  abstinentiam  51. 

xa&TjfieQivoq  —  vid.  aftqpry- 
(iSQtvog. 

xai:  ce  (=  et)  71  —  cf.  m- 
tcodi]g. 

xa%ort&-rj$:  in  aegritudinibus 
malignis  quas  Graeci  cacoethes 


(cachoethes  c,  chachohetes  p) 
appellant.    cp  17. 
xaxoxvfioq,  xaxoxvfiia:   in 

cacocyrais  (g,  — cimis  cp)  cor- 
poribus  id  est  malo  humore 
possessis  26.  ad  humoris 
malignitatem  quam  cacoqui- 
miam  (g ,  captochimiam  p) 
vocant  42. 

xaXa/iivS-ij :  nepetam  viridem 
quam  calaminten  (— mitemjp) 
vocant  p  43.    cf.  Gargil.  23. 

xaoxivridriq:  cancerosa  ul- 
ceratio  .  .  .  gingivarum  quam 
Graeci  carcinoden  vocant  32. 

%aQxiv(Ofia:  ad  omnia  car- 
cinomata  matris  id  est  can- 
cerosa  79. 

xaQ(pol.oyia :  aliquando  e 
parietibus  stipulas  legunt 
(frenetici),  quod  Graeci  car- 
fologian  appellant  62.  cf. 
Cael.  ox.  1,  21.  48  (carpho- 
logiam  quae  est  festucarum 
levium  a  parietibus  veluti  de- 
tractio). 

xaxd :    Y.axa    %v    —    vid.    sv. 

xav  l^iv:  si una  pars  faucium 
tumuerit,  ex  ipsa  parte  quod 
Graeci  atexin  (gp,  l.  catixin) 
vocant,  in  brachio  fleboto- 
mare  37. 

xard  Xoyov:  secundum  ra- 
tionem  curare  quod  Graeci 
catalogon  appellant  20.  26.  27. 

xazd  ovfi<pvOiv :  scrofas . . . 
connaturatione  infixas  quod 
Graeci  cata  sinfisin  vocant  26. 
cf.  Demosthenes  ap.  Sim.  s.  v. 

xa&'  vtzoqqvOiv:  etiam  et 
scema  iacendi  patientibus  tale 
esse  oportet  ut  semper  (super 
codd.)  orificium  pendiginis 
iusum  meatum  habeat,  quod 


208 


Graeci  cata  (h  add.  cp)ypoi- 
rusin  (g)  vocant  19. 
xaxaQQOia,  xazaQQOvg:  ni- 

mia  toracis  constrictione  ex 
viscosi  flegmatis  infusione 
nata  quam  Graeci  catereon 
(gc,  catareon  p  —  leg.  ca- 
tarian)  sive  catarrum  vocant 
34.  frequenti  catarro  ( — ru  g) 
temptatis  36.  (=  influxio 
Cael). 

xazojxeQixoq:  trociscus  cato- 
tericus  id  est  qui  deorsum 
per  podicis  partes  iniectus 
servando  inferiores  intestino- 
rum  partes  medetur  48. 

xavaog:  causos  latino  ser- 
mone  febris  incendiosa  dici- 
tur  61  (cf.  app.  cod.  Par.  f. 
87h  universis  viscerum  in- 
cendiis  convenit  .  .  .  et  febri- 
bus  incendiosis  a  grecis  cau- 
soninis  appellatis). 

xavoxixbe, :  causticae  . . .  vir- 
tutis  id  est  incensoriae  13. 

xaxe^la,  xaxsxvixoq:  cor- 
poris  mala  habitudine  quam 
Graeci  cacexiam  vocant  32. 
item  43.  46.  73.  in  cacexies 
(cp)  id  est  corporum  malis 
habitudinibus  75.  Cael.  chr. 
4,  18  etc.  —  in  cacecticis 
corporibus  id  est  mala  habi- 
tudine  affectis  3.  75. 

xsyXQiaq:  aliud  genus  her- 
petis,  quem  Graeci  cencrias 
(sic)  vocant,  siquidem  in 
superficio  cutis  pustulas  mi- 
nutas  milio  similes  ostendit. 
quam  Latini  vulgo  araneam 
verrinam  vocant.  25. 

xeveoOig :  vacuationem  ali- 
quam  facere  quam  cenosin 
vocant  sive  per  clisterem 
acrem    adhibitum    sive    per 


purgatorium  datum  sive  per 
flebotomiam  55.  cf.  Cael. 
chr.  3,  148  (vehementem  hu- 
moris  detractionem  . . .  quam 
Graeci  %ev(ooiv  vocant). 

xecpakaia:  tardum  sive  in- 
veteratum  capitis  dolorem 
quem  Graeci  cephaleam  ap- 
pellant  1.    cf.  Cael.  chr.  1,  4. 

xecpakonodeq  (?):  vel(?)  pedes 
quos  appellant  cephalopodas 
40. 

xiovig:  (uva)  si  fuerit  longa 
et  tenuis  et  in  folliculi  sui 
summitate  plurimum  humoris 
habuerit,  cionis  (cyonis  g) 
appellatur  35. 

xvijGfiovq:  pruriginem  omnem 
Graeci  cnesmonen  (henesmon- 
cam  c,  henesionem  p  cf.  Sim. 
s.  henesmone)  vocant  16. 

xoxxog  xvidtoq:  cocci  gnidii 
id  est  seminis  turbisci  76  (cf. 
ib.  cocci  gnidii  optimi  id  est 
non  vetustissimi  sed  novelli 
ex  locis  maritimis  collecti 
grana  etc).  cf.  Diosc.  4,  170 
frvpeXuLU,  of  de  %ap,skaiccv .  .  . 
sm,  tavzrjg  6  v.vi8ios  hokkos 
KttQnog  cov  6vXXsyezai  .  .  . 
nXavcavxai  8e  vofiL^ovTeg  xov 
y.vl8lov  komiov  xrjg  %afieXaLag 
(de  qua  Diosc.  4,  169)  elvaL 
y,ccQ7tov  U7iaxc6(ievoi  dicc  xb 
xav  cpvXXoov  6[ioeiSeg.  recte 
igitur  inter  chamelaeam  et 
coccum  cnidium  distinguere 
videtur  Cael.  Aur.  (i.  e.  Sora- 
nus)  chr.  3,  138.  confundun- 
tur  tamen  thymelaea  et  cha- 
melaea,  ut  a  Plinio  (13,  114), 
ita  post  Dioscoridem,  ut  cha- 
melaeae  simpliciter  dicatur 
granum  cnidium  [ita  etiam 
Galenus,   qui  omittit   thyme- 


—    209     - 


laeam,  xvioaQov  vocari  dicit 
chamelaeam  (XIII,  263)  quae 
thymelaea  est  Dioscoridis  .  .  . 
ra  8s  cpvXXcc  ScitSQ  Idioag 
xaXsitai  kvscoqov  4,  170]  et 
apud  Pseudo-Apuleium  (cap. 
de  lathyride  111,  de  qua  D.  4, 
164  =  Plin.  27,  95  cf.  Gal. 
antemb.  XIX,  734.  Ap.  c. 
109  confundit  chamaeleonem 
etiam  et  chamelaeam  i.  coccum). 
et  a  Caelio  chr.  5,  11  cha- 
melaeae  semen  quod  Graeci 
coccum  Cnidium  vocant  et 
ab  Alexandri  interprete  lat. 
(saec.  VII  init.)  II,  153  (cf. 
gr.  IX,  2  p.  516  Bas.),  ubi 
camelee  .  .  .  addit  unde  co- 
cognidion  colligitur.  quem 
Alex.  citat  Simon  Ian.  s. 
camelea  grece  quasi  infima 
oliva  dicta  (cf.  Mattheus  Sil- 
vaticus  c.  129  „et  est  planta- 
que  vocatur  olivella"  idemque 
s.  turbiscon  i.  olivella.  et 
est  laxativa  que  est  species 
laureole)  eo  quod  folia  habet 
similia  foliis  olive  .  .  .  et 
semen  eius  est  cocognidion 
etc.  cf.  idem  s.  cocognidium, 
ubi  addit  qui  dicunt  cocogni- 
dium  semen  esse  laureole  non 
noverunt  veritatem  (nec  novit 
corrector  codicis  Cassii  Paris. 
cui  videtur  quod  turbiscus 
sit  laureola).  laureola  enim 
(ut  Sim.  s.  v.  et  s.  dafnoides) 
est  dacpvosidig  Diosc.  4,  146 
quod  alii  %a\iai8cccpvr\v  (quam 
distinguit  Diosc.  4,  147)  se- 
cundum  editorem  (saec.  VI) 
graeci  Dioscoridis  ad  litteras 
dispositi  ad  D.  4,  146  et  147 
Sacpvosidsg  .  .  .  oi  ds  ^a/xat- 
ddcpvrjv  —  %cnLcci8cicpvri  .  .  . 
Cassius  Felix,  ed.  V.  Rose. 


oi  ds  8oc(pvCtr\v  (i.  e.  dcccpvo- 
siSig)  .  .  .  ^Pcoficctoi  XocvqsoXcc. 
erat  autem  quod  Simonis  causa 
dico,  laureola  („dafnoides  id 
est  laureola")  in  vetere  Diosc. 
translatione  latina  (quam  citat 
Mattheus  Silvaticus  s.  camelea). 
ceterum  de  tribus  his  eiusdem 
generis  (Daphne)  speciebus  vid. 
Fraas  flor.  class.  p.  224  sq. 
cf.  Matth.  Silv.  c.  129. 

turbisci  novum  est  vocabu- 
lum,  cui  antiquus  nunc  testis 
Cassius  accedit  iis  quae  col- 
legit  Simon  Ianuensis.  hic 
enim,  qui  sub  v.  timelea  Dio- 
scorides  aut  camelea.  multi 
istam  cocognidion  dixerunt 
quia  (quod?)  maxime  semen 
turbisci  est  (sequuntur  deinde 
verba  Diosc.  de  thymelaea  et 
Plinii),  haec  addit  s.  camelea 
.  .  .  liber  antiquus  de  sim- 
plici  medicina  „camelea  sive 
turbiscus  quasi  olea  terrestris" 
etc.  liber  de  doctrina  greca 
„idem  camelea  turbiscus"  etc. 
atque  sic  revera  etiam  in  libro 
q.  d.  de  herbis  Galeni  et  Apulei 
et  Chironis  (Anecd.  II,  122) 
c.  93  de  camelea:  Camelea 
hoc  est  turbiscum.  folia  habet 
similia  oleastro  et  amara 
(etc.  =  D.  4,  169  de  cha- 
melaea) . . .  semen  eius  siccum 
coccum  gnidium  (coccu  |  ni- 
dium  cod.)  dicitur. 

cf.  Isidor.  or.  17,  7,  56 
turbiscus  quod  de  uno  cespite 
eius  multa  virgulta  surgunt 
quasi   turba   (nil  ultra  ille). 

xoXXriCiq,  xolJ.ririxos:  col- 
lesin  . . .  id  est  glutinationem 
18.     colleticam    (collecticam 
14 


210 


gp ,  Sim.  s.  v.)  virtutem  id 
est  glutinatoriam  39. 

xoZZiod  qs :  glutinosumflegma 
quod  Graeci  collodes  (coliode 
gcp>  colliade  Sim.  s.  v.)  vo- 
cant  34. 

xokov  (unde  xoXix^):  totius 
ipsius  intestini,  quod  Graeci 
consuete  colon  appellant, 
quod  aliquanti  inferiorem 
ventriculum  dicunt  51  (cf. 
JPdll.  2,  209  Hcdsixcci  nolov 
nai  xarco  noikia). 

xo/.Ttoq',  pendigines  vel  sinus 
(ulcerum  Sim.  s.  colfos)  Graeci 
colpus  (colfus,  — foa  gp  cf.  19 
colfi  ipsius  g)  vocaverunt  19. 
encolpizabis  (encolpismum)  id 
est  supino  scemate  iacentis 
in  sinum  mulieris  infundes 
quem  Graeci  colpon  (colfon 
p)  appellant  78. 

xovdvhaifia :  condilomata 
quae  nos  latino  sermone  dici- 
mus  tubercula  74  (cf.  Cael. 
chr.  2,  129  tubercula  quae 
Graeci  condylomata  vocant). 

xovtpog:  cucurbitas  cufas  id 
est  levi  cum  appositione  de- 
duces  71  (cf.  Cael.  ox.  1,  78. 
79.  chr.  1,  77  in  eadem  re 
etc.)  .  .  .  item  blande  deduces 
77. 

xQdocq:  naturam  sive  tem- 
perantiam  corporis  quam 
Graeci  crasin  appellant  39 
(ubi  citatur  Galenus  libris 
pericraseon  appellatis  in  qui- 
bus  de  temperantia  corporis 
scribit).  secundum  hominis 
crasin  id  est  naturam  vel 
temperantiam  corporis  73. 

xoiTixoq:  sunt  autem  dies 
critici  (cretici  cp)  quibus  per 
sudorem  prosperadeterminatio 


febrium  sive  discussio  fieri 
solet  61. 

XQOxvdiOfioq:  crocidismos  id 
est  flocorum  electio,  si  qui- 
dem  digitis  frequenter  ipsi 
patientes  (frenetici)  operi- 
menta  attractare  videantur 
62.    cf.  Cael.  ox.  1,  21.    48. 

xtadva:  codias  id  est  papa- 
veris  agrestis  capitella  62 
((LrjHcovog  yicaSvag). 

Xa%av<i>driq:  holerosus  —  vid. 
CiT<j>6riq. 

keievreQixoi :  lienterici  di- 
cuntur  qui  .  .  .  cibos  .  .  .  in- 
digestos  .  .  .  tamquam  per 
levem  intestinorum  lapsum 
egerunt  47  (cf.  Isid.  4,  27, 
37.  Xsisvzsgia  =  levitas  in- 
testinorum  Cels.). 

A,ei%i)v :  impetigines  quas 
Graeci  lichenas  (sic  gp,  lichi- 
unas  c)  vocant,  Latini  vulgo 
zernas  appellant  11. 

Xeixrivix6$:  trociscus  appel- 
latus  a  Graecis  lichenicos<i.> 
medens  impetigines  11. 

Xetxriviiidriq  :  maculae  .  .  . 
asperae  veluti  zernosae,  quas 
Graeci  licenodes  (licedones 
p  cum  Sim.  s.  v.)  vocant  9. 

Xe7tlq :  corticosas  squamulas 
in  cute  ostendunt  quas  Graeci 
lepidas  vocant.  unde  nomen 
a  Graecis  lepra  accepit  15. 
super  inducta  lepida  (sic  gcp) 
quam  nos  squamulam  dici- 
mus  20. 

Mlfiri:  egestiones  sive  pituitas 
oculorum  quas  Graeci  lemas 
vocant  29.  cf.  Dem.  ap.  Sim. 
s.  lenas  (=  Cass.  cod.  p)  et 
s.  lema:  lemas  inquit  vocant 
Graeci  grana  parva  sicca  ac 
dura    in    oculis    apparentia, 


—     211     — 


quas    gramas    etiam  vocant. 
(Cael.  ox.  2,  30  oculos  lemis 

obsitos   vel   lacrimantes.    cf. 
Plin.  23,  49). 
2.i&ia>vT€q:    calculosis    quos 

litiuutas    (p,    lithiuitas   pro 

lithuntas  c)   vocant  45  (Sim. 

s.  lithyasis). 
l.i.ictQOs:    aluminis   lipari  id 

est  liquidi  48.     item  42  (cit. 

Simon   s.    alumen).     et   sim- 

pliciter    alumen    liparum    4. 

10.    32    (rotundum   ut  supra 

scripsit  gc  4.  42). 
kijto&vfiia :      cum     ingenti 

animi  defectu    quam    lipoto- 

mian   (#,  lippotomiam   Sim. 

s.  v.)  vocant  21. 
koyddioq:  (isqd   73)  —    vid. 

ad.  p;  176,  7. 
Avo~0od*7i%Toq :  lissodecti 

( — denti  cp)  id  est  qui  rabi- 

dos  morsus  incurrerunt  67. 
fiaxQOvoOia:  macronosia  la- 

borantibus  id  est  longa  aegri- 

tudine  4.   pessimam  aegritu- 

dinem   et  prolixam  ostendit, 

quam     Graeci     macronosian 

vocant  30.    prolixam  aegritu- 

dinem  ostendit,  quam  macro- 

nosian  dicunt  61. 
fiakaxTixoq:  pessus  malacti- 

cus  id  est  mollitorius  78. 
fiakofia&oov:  folii  (follis  p) 

barbarici   (i.   e.   indici,    vid. 

Diosc.  1,    11)   id    est  malo- 

batri  45. 
fiavia:    maniam  facit,  quam 

nos  insaniam  dicimus  61. 
fiaQ<5v7iiov :  vaporabis  mar- 

supio  id  est  sacculo  torrido 

sale  repleto  27. 
fiaOcifisvoq :      apoflegmatis- 

mum    masticatorium   oportet 

adhibere  quem  Graeci  masu- 


menon  vocant  cp  32  (cf.  Sim. 
s.  masume). 
fiBTaGvyxpiTixoq :  adiutoria 
metasincri(e)tica  id  est  quae 
renovare  valeant  temperiem 
corporis  naturalem  8  (=  re- 
corporativa   Diosc,    Oribas., 
Alex.,  Demosth.  apud  Simon. 
s.  v.,  item  Cael.  Aurel.    chr. 
1,  112  etc.    cf.  Gal,  X,  268). 
sunt    enim    (aquae    calidae) 
virtutis   metasincriticae    hoc 
est   quae   valeant  naturalem 
temperiem  corporis  renovare 
46.    cf.  21  electuario  <meta> 
sincritico     (sincretico     codd. 
cum  Sim.  s.  v.)  id  est  quod 
valeat  occultam  collectionem 
rumpere. 
fi£Ta<pQ£vov :  aliquando  et  a 
tergo  dolorem  inter  scapulas 
sentiunt,  quod  Graeci  meta- 
frenon    dicunt   34.    altera   a 
tergo     inter     scapulas    quod 
metafrenon    dicunt    39     (cf. 
Simon  s.  v.  .  .  .  psalterio  .  .  . 
posteriora  dorsi). 
fitfXivoq:    cum   vino   melino 
id  est  granaticio  47  (sed  oleum 
melinum  42  sec.  Diosc.  1,  55 
est  %v8(qvC(qv  lltjXcov,  ut  [ITJ- 
X6(isXl  —  Y.vd(ov6iisli  5,   29. 
cf.      emplastrum      „melinon 
Vespasiani"  21  etc). 
firjTQ€y%VTrjq :      encolpizabis 
(encolpismum)    per    corneum 
metrenciten  appellatum  78. 
firiTQOfiavia:    metromaniam 
latino  sermone  matricis  furo- 
res  fcive  insaniam  dicimus  79. 
fiiXQOG<pv%ia :     pulsus     par- 
vitas,  quam  microsfixian  vo- 
cant  42.  62.  64. 
fiOQia :  interiora  membra  cor- 
rumpat    quae    Graeci    moria 
14* 


212 


vocant  21  (cf.  Sim.  s.  morion). 
quo  possint  interiora  corporis 
membra  quae  Graeci  moria 
vocant  .  .  .  relevari  34.  quo 
possint  interiora  membra  a 
Graecis  moria  appellata  re- 
laxationis  medelam  percipere 
37. 

fivQfifixlcct :  (verrucae)  quae 
cum  digito  fuerint  impressae 
dolorem  faciunt  similem  mor- 
sibus  formicarum,  unde  graeco 
nomine  my(i)rmecias  nomen 
acceperunt  12. 

v&Qxri  rr)g  aiG&rjosoog:  cum 
perfrictione  et  torpore  sensus 
quod  Graeci  narcodes  esteseos 
(cp,  cf.  not.  et  Sim.  s.  nar- 
chodes)  vocant  29  (Jeg.  quem 
Gr.  narcen  tes  e.  v.). 

veq>QiTLx6g:  nefretica  (sic 
etiam  g  21  cf.  Sim.  nefriticos 
grece  nefreticus)  passio  id 
est  renalis  45  (cf.  21.  75). 
etiam  ap.  Cael.  chr.  5,  52  re- 
nalis  passio  (vscpqltig  =  ne- 
fresis  Sim.  s.  v.,  codd.  Isid. 
or.  4,  7,  24  etc). 

v6&o$ :  non  manifestus  (tipus) 
tertianus  a  Graecis  nothus 
appellatur.  58. 

vojTixoq  (vulgo  vmtiulog) 
(ivelog:  et  dorsalis  medulla 
perfrixerit,  quam  Graeci  no- 
ticon  (nauticon  g)  mielon  vo- 
cant  38. 

^av&r)  %oXrj :  fellis  flavi  quod 
Graeci  (e)xanten  cholen  vo- 
cant  24.  flavi  fellis  id  est 
rubei,  quod  Graeci  (e)xanten 
colen  vocant  57. 

cf.  (e)xanton  medicamen- 
tum  20  (et  „Cass.  Fe.  in 
antidotario  confectione  dicta 


exantoxemon"  ap.  Sim.  s. 
catastalticum). 

§riQO$ri§  —  vid.  s.  {Jjj|  (xero- 
beches). 

^riQokovoia :  sicca  lavatio 
quae  a  Graecis  xerolusia  ap- 
pellatur  76. 

^riQOtpd-aXfiia:  ad  xeroptal- 
miam  id  est  siccam  lippitu- 
dinem  29  (bis).  cf.  Cels.  6, 
6  (arida  lipp.).  cf.  (o)xira 
medicamentum  45. 

6$oko§:  aut  opopanacis  obo- 
los  duos  id  est  scripulum 
unum  (g)  38.  cf.  Sim.  s.  obo- 
lus  . . .  in  pratica  Cassii  oboli 
duo  faciunt  scrupulum  I  (idem 
ait  Celsus  5,  17,  2). 

oyxog  6%frc6drig:  extantiae  ri- 
posae,  quas  Graeci  oncos 
octodes  (encos  etodes  pc) 
vocant  id  est  riposis  vertici- 
bus  prominentes  73. 

66ovTOXQi(ifia :  dentifricium 
quod  Graeci  odontotrimma 
vocant  32. 

o^aiva:  ozaenas  (ozerne  c, 
zernas  p  cf.  Sim.  s.  ozimie, 
Alex.  ed.  Pap.  1,  131  ozime 
vel  ozene)  quas  nos  fetores 
narium  dicimus  31  (cf.  ib. 
quod  a  Graecis  appellatur 
ozaenicon  sc.  medicamentum). 

oi6r\fia :  idema  (p,  hidema  c), 
quod  nos  aquosam  inflationem 
dicimus  75  (inflationem  simpl. 
Cael.  chr.  4,  83).  cf.  Sim.  s. 
idema  .  .  .  per  oi  diphthongum 
scribitur  et  s.  ydema  (ex 
Demosth.). 

oivofieki:  mulsam  ex  vino 
melle  temperato  ( — tam  cp 
Sim.)  quam  appellant  Graeci 
i(y  ^))nomelitos  (sic  cp  et  Sim. 
s.   inomel   et    s.    mulsa)    49. 


213 


quod  appellatur  a  Graecis 
cionomelitos  (sic  cp)  descri- 
bitur  c.  61. 

ovioxoq:  asellos  quos  Graeci 
oniscos  dicunt  28  (nos  vero 
porcelliones  vocamus  ait 
Simon  s.  oniscute,  cf.  s.  por- 
celliones  ubi  pro  Cassio 
errans  citat  Dioscoridem,  ex 
Th.  Prisc.  2, 14  f.  45h  oniscos 
quos  porcelliones  appellamus). 

6%dkfirii  in  aceto  salso  in- 
fundes  quod  Graeci  oxalmin 
(oxasmin  gc,  oxomion  p)  vo- 
cant  20.  cum  aceto  salito 
infundes,  quod  Graeci  oxal- 
men  (oxalme  p,  oxamel  c) 
vocant  28. 

(o^vxriq):  et  sunt  ictericorum 
distantiae  duae,  una  cum 
febricula,  et  appellatur  a 
Graecis  oxites  (oxia?  o^vtrjg?) 
id  est  acuta,  altera  sine  febre 
diuturna  quae  appellatur  cro- 
nites  (cronia?  %Qovi6tr\g)  49. 
cf.  c.  30  in  aegritudine  acuta 
id  est  celeri. 

o^vdeoxixog:  xero  collyrium 
acuens  visum,  quod  Graeci 
oxidercicon  vocant  29  et  ib. 
mox  fomentum  oculis  acuens 
visum  quod  Graeci  oxiderci- 
con  vocant  (ubi  oxidorcion 
bis  g,  oxidortium  Sim.). 

o^voodivov :  oxyrodino  id 
est  aceto  et  rosaceo  oleo  ex 
lanis  sucidis  embrbcabis  33 
(cf.  1).  embroce  uteris  .  .  .  ex 
aceto  et  rosaceo,  quod  oxi- 
rodinon  vocant  61.  71. 

OQ&imvoia:  et  ortopnia  (g, 
— tonia  c,  — tomia  p)  aliter 
dicitur,  si  quidem  recto  sce- 
mate  iacentes  praefocantur 
aegroti  41.    ortopnoicis   (or- 


thomnoicis  c)  id  est  is  qui  . . . 
recto  scemate  iacentes  prae- 

^focantur  43. 

OQoq:  oros  enim  sanguinis  qui 
latine  serum  appellatur  46 
(aqua  vel  liquor  lactis  ap. 
Th.  Prisc.  etCael). 

ovQyrixdq  noQog:  circa  uri- 
nales  vias  quas  Graeci  uriti- 
cus  porus  vocant  51  (cf.  46). 
cf.  Cael.  chr.  5,  58  etc. 

izaidixov:  collyrio  tracoma- 
tico  uteris,  quod  appellant 
pedicon  id  est  puerile  29. 

7iaQa7tArj§ia  65  —  vid.  ano- 
7iXri%ia. 

TtaQexxvdig:  epithima  .  .  . 
conveniens  hydropicis  ad  dif- 
fusiones  humoris  per  totum 
corpus,  quas  parecchisis  (pa- 
rathisis  c,  parenchisis  p,  cf. 
Cael.  chr.  3,  97)  dicunt  76. 

7iaQ€<Ji$:  sin  vero  paresis 
(parresis  g)  fuerit  stomachi 
id  est  paralysis  42. 

7taQo>ri6eq:  nascuntur  paro- 
tides  ( — de  c)  circa  aurium 
partes,  unde  nomine  graeco 
sic  vocantur  17. 

Ttaxrixoi:  aut  trigonum  (tro- 
ciscum)  admixtis  palmulis 
calcatis ,  patetoe  (pateton 
codd.)  a  Graecis  appellantur 
33.  cf.  Cael.  ox.  2,  108  ap- 
ponentes  palmulas  quas  pa- 
tetos  vocant  contritas.  chr. 
4,  542  palmulis  quas  patetos 
appellant,  quae  concisae  .  . . 
mederi  valebunt.  Plin.  13, 
45  tertium  .  .  .  genus  (po- 
morum  palmae)  patetoe  .  .  . 
calcatis     similes.     Simon    s. 

patitos  dactilos  vocant  Greci 
humidos  pinguesque  etc.  (cit. 
Gal,  Alex.,  Demosth.). 


-     214     - 


7tSQixQdvios:  totius  mem- 
branae  quae  ossa  capitis 
desuper  circumvestit  super- 
posita  ossibus  subposita  cuti, 
et  appellatur  a  Graecis 
perig(c)ranion  (sic)  1.  cf.  mox 
ib.  membranae  pericranion 
supra  dictae  (xbv  7t6Qiy,Qaviov 
vfisvcc  Orib.  44,  8  etc). 

TtSQirovaiov:  cogente  inter- 
clusa  ventositate  inter  cutem 
et  peritoneon  membranam, 
quam  vulgo  mappam  dicunt, 
quae  ventrem  sub  cute  cir- 
cumvestit  51.  (membranae 
maioris  q.  p.  v.  quae  omnia 
interius  tegit  atque  continet 
viscera  Cael.  ox.  3,  140.) 

tis^jl^i  postquam  aegritudo 
pepsin  fecerit  id  est  digestio- 
nem  55  \cf.  57.  58). 

7tieOfia:  mirobalanipiesmatos 
(sic  cp)  id  est  expressionis 
16  (rtQOs  ttvrjafiovs  Diosc.  4, 
158).  f 

TtixQa:  picra  (pigra  gcp)  Ga- 
leni  id  est  amara  42. 

mrvivfi :  resinae  pinalis  quam 
pituinam  (pithima  c,  pitimia 
p  Sim.  s.  v.)  dicunt  76  (abie- 
talem  Sim.  ex  Diosc^  pineam 
Celsus). 

TttzvQiaOig:  cantabriem  (ca- 
pitis)  Graeci  pitiriasin  vocant 
(a  squamulis  cantabro  simili- 
bus)  6  (pit.  id  est  furfures 
Alex.  lat.  1,  15  cf.  Sim.  s. 
cantabricies  vel  cantabricium 
sic). 

7iXadaQa>Oiq:  humectationem 
(stomachi)  quam  pladarosin 
vocant  42  (cf.  app.  Par.  f. 
86a  stomachum  humectum 
habentibus  quod  greci  pla- 
daron  dicunt). 


TtkarvxoQiadtq:  etnominatur 
talis  suffusio  (oculorum  ex 
antecedenti  dolore  capitis) 
platicoriasis  id  est  dilatatio 
pupulae  29. 

TtXri&toQixoq:  si  et  pletoricum 
(plectoricum  gcp)  corpus  ha- 
buerint  aegrotantes,  quod  nos 
latino  sermone  abundabile 
(habile  gp,  decabile  c)  dici- 
mus  sive  multitudine  suci 
plenum  38.  si  .  .  .  pletoricum 
(plectoricum  cp  et  ante  corr. 
g  cf.  Sim.  pletoricos  plecto- 
ricus  plenus  repletus  etc.) 
corpus  aegrotus  ostenderit  id 
est  multitudine  suci  plenum 
41.  cf.  c.  I.  .  .  quod  Graeci 
pleton  (gcp)  vocant  („Plethon 
grece  plenus  Cass.  fe.u). 

TtoXvai/iog:  iuvenibus  vel 
plurimo  sanguine  naturaliter 
abundantibus ,  quos  poliemo3 
vocant  30  et  similiter  6. 

7toXv7to6iov:  radix  polipodii 
id  est  filicis  72  (in  addit. 
cod.  c)  cf.  Plin.  26,  58  poly- 
podii,  quam  nostri  filiculam 
vocant,  similis  filici  radix  = 
cpiXfaovXa  in  recens.  alphab. 
Dioscoridis  ad  4,  185  ubi 
dicitur  ofioiov  rij  ittsQidi  i. 
e.  filici  Diosc.  lat.  ap.  Sim. 
s.  v.  (Apul.  herb.  76  Nomen 
herbg  fiticem  Alii  perion  di- 
cunt  cod.  Cassin.  —  Herba 
fe(i  corr.)licem  Alii  pterigion 
dicunt  cod.  Vrat.  cf.  radio- 
lus  =  fi(e)licina,  similis  filici 
Ap.  83).  „ab  Y.  in  libro  de 
regimine  acutorum  filichinum 
vocatur"  add.  Simon  ib.,  cf. 
s.  ptereos  (cit.  Alex.  lat.  2, 
84  ptireos  —  pro  sereos  — 
i.  filicis   sucos   et   Orib.   lat. 


215 


VI,  607  ptereos  herbae  quam 
Romani  —  sic  cod.  Par.  ubi 
nos  Laud.  —  felicem  vocant= 
Eupor.  4,  91  nxsQidoq  t)  q%cc). 

tcoXvtqvitos :  tibiam  . . .  mul- 
tis  cavernulis  perforatam  quae 
appellatur  politretos  (p)  48. 

TiQaOoei  d  ii$ :  in  similitudinem 
coloris  foliorum  viridium  porri 
coleram  (colera  g)  vomunt, 
quam  prasoiden  (prasohide 
g,  cf.  prassina  colera  ex  hoc 
cap.  Sim.  s.  v.  et  fellis  prasii 
Cael.  ox.  3,  194)   vocant  21. 

Cf.    8lCC    7CQCCC010V. 

7iQO7ZTOJ0iq :  proptosis  vero 
est  oculorum  ex  nimio  tu- 
more  prominens  casus  29 
Sim.  s.  „proptosis:  Demo.  est 
inquit  prominentia  precaden- 
tis  oculi",  cf.  ap.  Sim,  s.  pro- 
tosis).  —  matricis  prominen- 
tem  casum,  quem  Graeci 
proptosin  vocant  78. 

TtraQftiscog:  ptarmico  medi- 
camento  id  est  sternutatorio 
71  (cf.  Sim.). 

iiTvyfia:  ptigmatis  (tigmata 
c,  pimata  p,  ptimmata  pc) 
id  est  pannis  calidis  ex  de- 
coctione  .  .  .  uteris  66.  pti- 
gmate  (tigmate  codd.)  fovebis 
id  est  calida  aqua  in  qua 
decocta  sunt  etc.  2.  cf  18 
ptigmate  (tigma  #,  tigmate 
p,  stigma  c).  51.  61.  62.  82. 
Cael.  chr.  3,  22  pannorum 
vel  plagellarum  quae  Graeci 
ptygmata  vocant.  —  cf.  du- 
plicata  linteola  20. 

Qayadeq:  podicis  vitia  .  .  .  ut 
sunt  ragades  id  est  hiatus  74. 

QEVfianxi]:  et  appellatur  a 
Graecis  reumatice  diathesis 
id  est  reumatica   passio  23. 


qi  Co>  vu/tai :  ad  rizonichia 
(sic)  id  est  radices  unguium 
13  (cf.  Sim.  s.  chrisonichia). 
Sim.  Jan.  s.  „rhizentia  (ri- 
zoncia  Matth.  S.)  grece  Cas- 
sius  Felix  in  antidotario.  sunt 
radices  dure  que  in  ulceribus 
apostematum  iam  vacuatorum 
remanent  etc." 

Qiviyxvzov:  apoflegmatis- 
mum  qui  naribus  infunditur,  et 
a  Graecis  appellatur  rinenciton 
49  (et  ferramentum  quo  in- 
funditur  rinenchyton  Cael. 
Aur.  375.  445  =  Qivsy%vtr]s). 

QVTtaQog:  hic  tipus  (tertiane 
nothe)  sordidus  a  Graecis  ri- 
paros  appellatus  58. 

QOjyfioqi  stridor  ille  interior 
gutturis  resonat  quem  Graeci 
rogmon  (ragmon  c,  regmon  p) 
appellant  66.  cf.  (in  eadem 
peripleumonia)  Cael.  Aur.  ox. 
2,  145  pectoris  resonans  stri- 
dor  quem  rogmon  appellant. 

0"?i7ir ixoq:  septicae  virtutis 
id  est  .  .  .  putrificatoriae   13. 

airo)6sq:  cibis  inprimis  tri- 
ticeis  et  holerosis  nutries, 
nam  Graeci  sitodes  (— dis  cp) 
ce  lacanodis  (celaconodis  cp) 
dicunt  71.  cf.  Simon  s.  sitos  . . 
sition  sitodes  Demosthenes 
capitulo  de  optalmia:  sic  vo- 
cant  greci  frumentosum  cibum . 

oxiQQOJOiq:  ad  duritiam  sple- 
nis  vel  saxietatem,  quam 
<Graeci>  scirrosin  (scirosin  s. 
sclirosin  —  cf.  Simon  s.  sci- 
rodes  —  codd.)  dicunt  43. 
nimia  tensio  vel  saxietas, 
quam  scirrosin  (scirosin  s. 
sirosin  codd.)  vocant  76.  cf. 
Cael.   Aurel.   chr.    3,    49    iu 


216    — 


iecore  .  .  .  duritia  atque  saxi- 
tate,  quam  scirrosin  vocant. 

6xox<afiaxuc6g :  adtenebrosos 
quos  scotomaticos  dicunt  1. 
scotomaticis  id  est  qui  subito 
ante  oculos  tenebras  patiun- 
tur  71. 

6xaXxixo$:  cucurbitas  stalti- 
cas  id  est  constrictorias  33. 
47  (cf.  Cael.  Aur.  chr.  2,  103 
cucurbitam  constrictivam). 
stalticis  id  est  constrictoriis 
72.  cf.  Sim.  s.  v.  .  .  .  Cass. 
Fe.  capitulo  (33)  de  tussi 
humida:  stalticas  Greci  con- 
strictivas  vocant. 

6xa<fvkr):  stafyle  (stafile  g)  a 
Graecis  appellatur,  quam  nos 
uvam  dicimus  35. 

Oxsaoi  unde  .  .  .  steatomata 
vocantur.  nam  Graeci  adipem 
stear  dicunt  27. 

Gxsoeoq :  ciborum  qualitas  . . . 
oportet  esse  sicca  vel  solida 
aut  corpulenta,  quam  Graeci 
sterean  (sterea  codd.)  vocant 
33. 

dxiy/ia :  stigmata  dicuntur 
characteres  nominati ,  quos 
militantium  manus  vel  femi- 
narumMaurarum  vultus  osten- 
dit  13.  cf.  Sim.  s.v.  .  .  .  Cass. 
Fe.  stigmata  cicatrices. 

6xofiaxiX7ji  confectio  oralis, 
quam  Graeci  stomaticen  vo- 
cant  36. 

6xQoyyvkoxofiia :  rotundam 
(incisuram)  quam  Graeci 
strongylotomian  vocant  18. 

o~xo6(pos:  ad  strofum  id  est 
tortum  ventris  50. 

6vyxojtr):  aliquanti  .  .  .  hanc 
passionem  (cardiacam)  sin- 
copen  appellaverunt  id  est 
amputationem   64.    cf.  Alex. 


3,  21  quedam  ruine  virtutis 
quas  greci  sincopas  vocant 
(sic  etiam  Guinterius  retinuit 
in  versione  sua  quae  ad  exem- 
plar  veteris  latinae  facta  est 
ed.  Bas.  1556  p.  697). 

6vyxQixix6g  —  vid.  iiatcc- 
6vyv.QLtiY.6g. 

o~vx<x>o~iq:  ad  sycosin  (palpe- 
brarum)  quam  nos  ficitatem 
dicimus ,  siquidem  similis 
granis  fici  in  palpebris  ver- 
satis  asperitas  reperiatur  29 
(cf.  Bemosth.  ap.  Sim.  s.  si- 
cosis).  —   sicotice   (med.)  74. 

6v(i7taG[ia:  simpasmate  tali 
uti  oportet  .  .  .  cribellata  in 
balneo  aspergenda  6  (7.  8. 
76).  cf.  Cael.  Aur.  ox.  2,  218 
(chr.  3,  93.  5,  39.  76)  sym- 
pasmatibus  utentes  quae  nos 
aspergines  dixerimus. 

6v[i7tE7ixix6v:  simpepticon 
medicamentum  id  est  con- 
digestorium  42. 

6vfJL7txiOfiaxa :  quae  aGraecis 
simptomata  appellantur,  nos 
vero  accidentia  dicimus  (c, 
vel  dicere  poterimus  p)  46.  cf. 
C.  A.  chr.  4,  14  symptoma  . . . 
quod  nos  accidens  dicere  po- 
terimus.  3,  131  accidentia 
passionum  quae  Graeci  sym- 
ptomata  vocant.  ox.  1,  71. 
2,  30  etc.  ^ 

6vvayxi%6$  —  vid.  s.  ay%dvr\. 

6vvexft$:  nam  Graeci  con- 
tinuam  (spirationem)  vel 
iugem  syneci  (sinecim  gp, 
sinecem  Sim.  s.  sinanchis) 
appellant  37. 

6vvoxog:  ad  iugem  sive  con- 
tinuam  febrem  quam  Graeci 
sinocon  dicunt  61. 

6vQiy%:  fistulas  Graeci  sirin- 


217     - 


gas  appellant  20.  cf.  sirin- 
gotomo  ib. 

G%i<5tov  :  sciston  dicunt  Graeci 
lac  in  quo  lapides  fluviales 
incensi  mittuntur  sive  extin- 
guntur  62.  cf.  ind.  Anthim. 
s.  petrae. 

rivovres :  musculorum  et 
nervorum  cervicis  quos  tenon- 
tas  (tetanos  gcp)  dicimus  38. 
a  nervis  cervicis  quos  tenon- 
tas  (tonantes  c,  tetanos  p) 
dicunt  72.  cf.  Cael.  Aur. 
chr.  1,  89  omne  caput  cum 
nervis  maioribus  quos  tenon- 
tas  appellant  (id.  chr.  5,  32 
spinae  maioribus  nervis  quos 
tenontas  appellant.  cf.  ox. 
2,  20  etc.  Sim.  s.  tenontas: 
Demosthenes  nervi ,  inquit, 
cervicis  quos  greci  tenontas 
vocant  etc). 

T€Q7j&(6v:  aliud  cancri  dentis 
genus  . . .  tumor  .  . .  qui  ipsam 
buccam  perforet,  quod  Graeci 
teredona  vocant  32  (cf  Gdl. 
XIX,  443.  Sor.  qu.  med.  227 

TeTodQttpi :  illi  maiores 
(dentes)  vel  molares  qui  quat- 
tuor  radicibus  fixi  esse  no- 
scuntur,  quos  Graeci  tetrari- 
zus  vocant  32. 

TScpQOjdriq:  ulceratio  .  .  .  ci- 
nericio  colore  fuscata ,  quem 
tefroden  vocant  36. 

tiXtov:  molli  (moto?)  tilto 
(j&OTco  rikxtp)  vel  strictorio  19. 
cf.  tiltarium. 

TOvoiTixov :  tonoticon  . . .  me- 
dicamentum  id  est  confor- 
tatorium  42.  epithimate  to- 
notico  uteris  id  est  confor- 
tatorio  42.  antidotum  tono- 
ticon  id  est  proficiens  adversus 


debilitatem  (epatis)  44.  cf. 
c.  42  species  tonoticas  ad- 
miscebis. 

TOTiixd:  topica  adiutoria  ad- 
hibere  quae  nos  localia  dici- 
mus  2.  adiutoria  localia  quae 
topica  appellant  1.  topicis 
adiutoriis  uteris  id  est  locali- 
bus  66.  topicis  medicamentis 
id  est  localibus  31. 

tqccx<o/acctcc  :  ad  tracomata 
id  est  asperitates  palpebrarum 
29  (item  Paulus  ap.  Sim.  s. 
v.)  —  collyrio  tracomatico  ib. 
(cf  Gal.  X,  1018). 

TQiC7tSQ(iov:  trispermo  cata- 
plasmabis  id  est  tribus  se- 
minibus  ex  feni  graeci  et  se- 
minis  lini  et  hordei  (tritici 
66)  pollinibus  cum  aqua  et 
oleo  et  modico  melle  con- 
coctis  59.  cf.  34.  66.  et  Paul. 
ap.  Sim.  s.  v. 

TQixoxo2.2.7jfia :  tricocollima 
capillis  oculorum  ligandis  29. 

TQOxio~xoq :  cerae  modicum 
admiscebis  et  rotulas  finges, 
quas  Graeci  trociscos  vocant 
32.  (trociscus  trigonus  33.  39. 
,40.) 

vdQeXcuov:  ex  ydrelaeo  (idro- 
leo  codd.)  calido  id  est  ex 
aqua  calida  et  oleo  54.  ex 
ydrelaeo  id  est  ex  aqua  ca- 
lida  et  oleo  65.  (57.) 

vdQOfpopixoi:  ydrofobici  ef- 
ficiuntur  id  est  aquam  timen- 
tes  67. 

V7iet<ax6q:  hypezocotos  (hi- 
pediocota  cp)  id  est  laterum 
membranae  66.  cf  Cael.  Aur. 
chr.  2,  127.  5,  95. 

v7i€QsyxQlGxov  •  collyrium 
superinunctorium  quodGraeci 


218 


hyperenchriston  (yperechri- 
ston  g)  vocant  29. 

VTtsqcba:  per  palatum  pur- 
gabis  quod  Graeci  dia  tes 
yperoas  dicunt  1. 

vtio&stov:  collyrium  sup- 
positorium  (ad  disenteriam) 
quod  Graeci  ypotheton  (ipo- 
teton  c)  vocant  48.  cf  in 
eadem  re  Alex.  2,  97  „ipoteca 
i.  suppositorium". 

vJtoxcc7tvi0T6$:  suffumatorius 
(sic  g,  trociscus  quem  Graeci 
ypocapniston  vocant  21.  item 
33  (cf.  Plin.  med,  Rom.  1,  61). 
41.  77. 

VTioGqxxyfia :  ad  hiposfaumata 
(sic  g,  hipostumata  Sim.,  cf. 
c)  id  est  ad  suffusionem  san- 
guinis  (ex  antecedenti  per- 
cussu  in  oculis  factam)  29. 
cf.  Sim.  s.  hypostumata  et  s. 
ypofragma  (sic!). 

V7ta>7Zia  (=  vnoyQ-uXpia  Gal, 
XII,  804):  ad  ipopia  (sic  g) 
id  est  livores  palpebrarum 
29.  cf  Demo.  ap.  Sim.  s. 
ipopios  .  .  .  alibi  .  .  .  vocat 
livorem  sub  oculo  vel  ipsis 
palpebris.  diff.  vnonvog:  hy- 
popyos  (hipopios  g)  oculos 
sanat  29  (cf.  Demo.  ap.  Sim. 
ib.  ypopios  oftalmos  appel- 
latur  cum  ipso  oculo  inerit 
sanies  purulenta  etc.  et  addit 
Simon:  „si  sic  est  per.  y. 
psilon  melius  seribitur"). 

cpaxoi:  ad  lentigines,  quas 
facus  appellant  73. 

<paofiaxsia :  „catharticum 
datum,  quod  farmacian  (?) 
appellant,  solvit . . .  (ex  Hipp. 
aph.  III,  753  Lips.,  ubi  cpocg- 
paitonoGiT})    29.       (cf.     phar- 


macia  =  medicaminum  re- 
gula  G.  A.) 

<paGOa :  palumbus  quem  Graeci 
fassan  appellant  48. 

<p&£iQia0ig:  pediculosa  pas- 
sio  .  .  .  quam  Graeci  pthiria- 
sin  (pyasin  g,  pyriasin  gQ, 
ptiriasin  pc)  vocant  3. 

(p&otj:  eveniens  in  pthoes  (sv 
qjfroaig)  hoc  est  in  pthisicis 
75  (de  pthisicis  —  ptisici, 
ptisica  passio  sic  et  g  Cass. 
c.  40  etc.  —  cf.  Sim.  s.  „pti- 
sis  .  .  .  non  scribitur  apud 
Grecos  cum  pt  sed  cum  fth 
ut  fthisis"). 

(piXoXovrqovvzsq:  lavacro- 
rum  amatores  quos  Graeci 
filolutruntas  appellant  57. 

cpXsyfiaTixos :  somni  fleg- 
matici  id  est  salivam  [per  os 
p]  ostendentes  72. 

<pksyfJLOvri:  ad  tumores  (auri- 
um)  quos  Graeci  flegmonas 
vocant  28.  tumores  quos 
Graeci  flegmonas  74. 

<potviyfi6q :  ut  operetur  usque 
ad  ruborem  cutis  quem  Graeci 
finigmon  vocant  1  extr.  cf. 
G.  A.  chr.  5,  40  rubor  cutis 
ex  sinapi  faciendus  quem 
Greci  cpoiviypbv  appellant 
(5,  15.    2,  181). 

<poivi7tivri  (finicene)  Galeni 
39.  40.  46.  epithima  dia  fini- 
con  48. 

<jpvtfa>Us=herba  vesicaria  45. 
46  (Plin.  21,  177.  pL66LH<xXig 
Diosc.  Vind.  4,  72  =  vesi- 
cago  Alex.  2,  188.  cf  not. 
ad  c.  45).  t 

XakaOTixog:  pessus  calasticus 
faciens  ad  solvendam  (duri- 
tiam  matricis)  78  (cf  38.  51. 
66). 


—    219 


X€xa2.(x0fiivoq :  ad  uvas 
tumentes  et  summissas,  quas 
Graeci  <ce^>chalasmenas  (tha- 
ias  menas  g)  vocant  35. 

X^i^V  xccreQQCoyovcc :  labia 
hiantia  sive  crispata  Graeci 
chile  caterrogota  vocant  14. 

*X6ifi<6v:  ab  hiemis  tempore 
quod  chimona  vocant  10. 

XB io6fiv2.o(v) :  et  moles  ma- 
nuali  mola,  nam  Graeci  chi- 
romilon  vocant  40. 

Xrifi<*>o*i<i  definitur  29  (cf.  Th. 
Prisc.  et  Demosth.  ap.  Sim.). 

Xifie&2>cc :  Latini  perniones . . . 
Graeci  vero  chimethla  (cy- 
— i — methla  gp,  cimecla  c) 
vocant  10.  „sed  Paulus  (ap. 
Sim.  s.  chimecla)  chimetra 
scripsitvulgomnge  dicuntur." 

X^<OQCC    SflflOTOS    19.    22. 

XOiQcc&sg:  scrofas  (scrofulas 
Sim.  s.  cirades)  Graeci  chira- 
das  vocant  26. 


XQOvitTjg  (?)  —  vid.  8.  6§vTtjg 
(49). 

XQOviog:  inveterata  passio 
quas  Graeci  chronias  dia- 
thesis  vocant  1.  si  cronia 
fuerit  passio  id  est  longi  tem- 
poris  30.  in  diuturna  aegri- 
tudine  quam  Graeci  croniam 
vocant  72.  chronias  becas  33 
—  vid.  s.  0i}£. 

tyvXXiov :  pulicinum  semen 
quod  Graeci  psillion  vocant 
18.  cf.  Demo.  ap.  Sim.  s.  v. 
(pulicaria  Th.  Pr.  ib.  et  Diosc. 
Vind.  4,  70  etc.  de  nomine 
Plin.  25,  140.    Diosc.  I.  c). 

yojQixog :  medicamento  sca- 
bioso  quod  psoricon  dicitur 
15.  cf.  1  (psoricum  quod  nos 
scabrum  dicimus  Demo.  ap. 
Sim.  s.  psori). 

<j>Tixri:  auricularis  sive  ut 
Graeci  otice  adversus  do- 
lores  .  .  .  aurium  28. 


Index  locorum 
„Cassii  in  (suo)  antidotario" 

quae  e  suo  Cassii  exemplari,  in  quo  extabat  Cassii  practica 
aucta  appendice  antidotarii  cuiusdam,  quale  est  in  Cassio  Pa- 
risiensi  ex  diversis  libris  compilatum,  habet  Simon  Januensis 
(unde  Cassii  „tractatus  duo  de  pratica"  in  praefatione).  et  sane 
ipse  Cassius  subiectum  antidotarium  (ad  exemplum  aequalis  sui 
Theodori  Prisciani  in  li.  IV  Physicorum)  citare  videretur  c.  21 
(=  26  v.  infra  s.  dialon)  cf.  c.  42  (55)  dia  trion  pipereon  anti- 
dotum  inferius  scriptum  et  c.  45  o(e)xira  med.  inferius  scriptum 
et  c.  75  quod  oximel  .  .  .  inferius  conscripsimus  —  nisi  omissa 
quaedam  esse  a  librariis  in  libro  eius  nunc  parum  integro  pa- 
teret.  nihili  ergo  est  Cassii  illud  antidotarium  Simonis  errore 
natum,  ut  simili  plane  errore  Theodori  Prisciani  liber  de  sim- 
plici  medicina  i.  e.  Uber  quidam  de  simplici  med.  (qualis  extat 


—    220     - 

in  cod.  S.  Gall  762  l  III,  de  quo  Anecd.  II,  122,  ex  Galeni 

Simpl.    excerptus)    Theodori   JPrisciani   libris  IV  in  msto   Si- 

monis    exemplari    fortuite  subiectus.     de    qua   re    corrigendus 

Meyer  in  hist.  bot.  II,  291. 


Albntium  est  asfodillns.  Cas- 
sius  Felix  .  .  .  et  est  potius 
latinum. 

Amictica  virtus  grece  laces- 
sitoria  irritatoria.  Cassius 
Felix  de  oleo  aurino  (l. 
ciprino  cf.  supra  ad  v.  aiiv%ri). 

Amoliptum  seu  amolentum 
dicitur  quod  est  sine  inqui- 
natione  ut  cerotum  aliquod 
quando  digitos  non  inquinat. 
CassiusFelix  in  operatione 
unguenti  palme.  litargi- 
rum  inquit  coque  donec  amo- 
lentum  sit.  exponitur  ut  di- 
gitos  non  inquinet  (cf  cod. 
Paris.  app.  f.  87a  in  descrip- 
tione  malagmatis  dia  melitos 
ubi  tundes  spumam  argenti . . . 
et  amixto  oleo  teres  et  coques 
in  trullo  eris  rubri  lento  igne 
donec  amolitum  fiat  i.  tactum 
non  coinquinet.  et  ib.  f  86* 
de  meline  Vespasiani  spumam 
argenti  in  oleo  igni  molliori 
donec  amolitum  efficiatur  etc. 
cf.  etiam  Cael.  Aur.  ox.  2, 
203). 

Apocrusticuw  grece  repercus- 
sivum  redarguens  ut  .  .  .  Cas- 
sius  Felix  capitulo  de  oleo 
mirtino  (cf.  supra  s.  v.). 

Arsenicum  a  greco  arsinago, 
ut  Cassius  Felix. 

Arsinagon  arsenicum,  ut  Cas- 
sius  Felix. 

Balaustia  .  .  .  Cassius  Felix 
capitulo    de    dissinteria    (48 


textus  corruptil).  item  (!)  in 
antidotario  in  confectione 
saponis  dicit  quod  est  flos 
ammoniaci  (cf.  Ind.  lat.  s.  v.). 

Catastalticummedicamen  gre- 
ce  repressorium.  CassiusFelix 
in  antidotario  confectione 
dicta  exantoxemon  (i. 
%ttv%bv  i'6%aniov).  stalticum 
enim  stipticum  est. 

Crocomagma  .  .  .  et  sunt  eius 
diversae  compositiones ,  qua- 
rum  unam  Cassius  in  suo 
antidotario  scribit. 

Diacoralium  trociscus  ad  emo- 
ptoicos.  Cassius  Felix  in  an- 
tidotario   (cf.  supra  stib  diu). 

Diadiptamum  (t.  Slcc  dintu- 
(ivov)  a  diptamo  emplastrum 
est  magnum.  Cassius  Felix 
in  antidotario  suo. 

Diaiteon  ab  itea  que  est  grece 
salix  in  antidotario  universali 
et  Cassii  Felicis  (Cass.  c.  19 
etc.)  et  Oribasii.  cf.  Sim.  s. 
Yteagrecesalix.  indediayton 
emplastrum  quod  cum  foliis 
salicis  fit.  Cassius  Felix  in 
suo  antidotario,  et  in  uni- 
versali  (v.  supra  s.  Stcc). 

Dialon  emplastrum  .  .  .  a  sale 
dictum  .  .  .  nam  alos  grece 
sal.  Cassius  Felix  in  anti- 
dotario  (cf.  Cassius  c.  21  et 
26  ubi  citatur  dialon  em- 
plastmm  inferius  suo  loco 
conscriptum    —    cuius    con- 


-     221     - 


fectio  nunc  non  extat  in  Cassii 
„pratica"). 

Diamelitos  malagma  a  melle 
quod  recipit.  quod  grece  milli 
dicitur.  Cassius  Felix  (cf  cod. 
Paris.  append.  f  <S7a  Malagma 
diamelitos  i.  ex  melle  para- 
gorice  et  calastice  virtutis 
solvens  universas  stricturae 
tumores  . . .  sive  duritias  . . .). 

Diaostreon  de  cocleis  ostreo- 
rum.  Cassius  Felix  in  anti- 
dotario  (cf  supra  s.  diu). 

Euretica  (sc.  uqui(oriY.ri)  virtus 
grece  id  est  rarefactiva.  Cas- 
sius  Felix  de  oleo  camo- 
millino  in  antidotario  (cf 
cod.  Paris.  app.  f  85*  Camo- 
milli  viridis  flores  rotundi 
-7  I.  olei  spani  emina  I.  -7 
XX.  conficitur  in  sole  suspen- 
sum  sicut  rosaceum  —  sc. 
quod  praecedit  —  et  est  lixe- 
peritos  febrientibus.  habet 
virtutem  areuticam  quam  nos 
disraratoriam  dicimus.  siqui- 
dem  cutem  disrarando  pate- 
facit  et  in  sudorem  relaxat. 
cf  Gal.  XI,  749). 

Gerontica.  Cassius  Felix  in 
antidotario  in  trocisco 
musa  „gerontica  velut  Greci 
dicunt  que  cronica  nos  aut 
senilia". 

Grifico  vel  gifi  et  gifico  hermii 
antiquum  antidotum  dictum 
a  gi  quod  est  terra  et  ab  her- 
mete  philosopho  . . .  laudatur 
in  multis.  confectio  eius  in- 
venitur  in  antidotario  uni- 
versali  et  apud  Cassium  Fe- 
licem. 

Ibiscns  eviscus  althea  idem. 
Cassius  Felix  in   antidotario 


capitulo  de  dyaquilon 
etc.  (cf.  supra  s.  ulftulu). 

Leuce  diapipereos  empla- 
strum  ab  albo  pipere  dicunt 
quod  recipit.  in  antidotario 
Oribasii  et  Cassii  Felicis  et 
universali. 

Leuce  diapsimitium  empla- 
strum  album  ex  cerusa.  nam 
psimiti  est  cerusa  apud  Cas- 
sium  Felicem  in  antidotario. 

Malagma  dia  mellilotos.  Cas- 
sius  Felix  in  antidotario  (cf 
supra  s.  dici). 

Molibdi.  Cassius  Felix  in  anti- 
dotario  diamolibdi  id  est  de 
plumbo. 

Olosidera  spatula  Cassius 
Felix,  id  est  ferrea.  nam  sy- 
diron  greci  ferrum. 

Opode  medicine  id  est  que  de 
succis  fiunt  ut  opium.  Cas- 
sius  Felix  de  cautella  col- 
liriorum. 

Pyopion  grece  saniem  ducens. 
Cassius  Felix  in  confectione 
unguenti  tetrafarmaci. 

Rhizentia  (Rizoncia  Matth.  S.) 
grece.  Cassius  Felix  in  anti- 
dotario  (cf  rizonichia  c.  13 
de  stigmatibus  cit.  Sim.  s. 
chrisonichia).  sunt  radices 
dure  que  in  ulceribus  aposte- 
matum  iam  vacuatorum  re- 
manent  etc. 

Stante  (sic,  i.  e.  Gruv.rr\)  Cas- 
sius  Felix  in  antidotario.  est 
capitellum,  scilicetaquaprima 
saponarii,  ut  exponit  (cf  s. 
capitellum  vocatur  aqua  sa- 
ponariorum.  lixivium  est  quo 
fit  sapo.  aqua  prima  gutta 
prima  a  quibusdam  dicitur). 


222 


lec 
io 


Matheus  Silvaticus  in  libro  Pandectarum  medicine  (ec 
non  interpolatae  cf.  Meyer  Gesch.  d.  Bot.  IV,  173)  habet  haec 
c.  419  s.  „Lapis  piritis  Plinius  .  .  .  Cassius  Felix  in  propri< 
capitulo  lapis  piritis  i.  focaria  a  quo  per  allisionem  calibis 
vel  alterius  rei  dure  ignis  evolat.  sed  Galenus  in  ep.  ad  Glau- 
conem"  etc.  quae  unde  sumta  sint  nescio.  non  enim  extant 
apud  Simonem,  e  quo  qui  ipso  Cassio  non  usus  sit  (id  quod  non 
recte  statuit  Meyer  Gesch.  der  Botanik  IV,  167)  sua  omnia 
Cassii  habet  Matheus,  velut  s.  daucus,  litiasis,  metafrenon,  me- 
troticum  (i.  metrencites) ,  molibdi,  piesmatos,  regius  morbus, 
rizoncia.  illa  igitur  de  pyrite,  quae  ad  librum  quendam  Sim- 
plicium  pertinere  videntur,  testium  confusioni  debentur ,  sicut 
quae  idem  Mattheus  habet  c.  88  sub  „Brafalendi  —  Cassius 
Felix  cap.  de  petroleo.  Petroleum  est  oleum  petre.  invenitur 
autem  in  locis  sulfureis.  fit  enim  cum  pinguedo  terre  et  aque 
actione  caloris  ad  igneas  convertitur  partes"  etc.  non  sunt 
Cassii,  sed  Platearii  ex  libro  (Circa  instans)  de  simplici  medi- 
cina  s.  v.  Petroleum. 


Index  II  latinus. 


a:  minusasolito  excludere  19. 

a    solito    minus    cibum    (1, 

potum  33)  accipiant  1.  33.  — 

a  balneo    mox  lotis  45.     ab 

aegritudinibus  (=  post  aegr.) 

17. 
ab:   ab   stomacbo   g  42.     ab 

(a  p)  splene  c  43. 
abortio  9  (frequenti  aborsione 

sic  p  82). 
absconsus  21  (cf.  Bonsch,  Itala 

295). 
absinthium :  sic  cp  (g  1),  ab- 

sentium  g  (21.  42,  ut  semper 

Escolapii  codd.  Aug.  Gall.  s. 

X,   ubi   absynthium   semper 

Cassin.  s.  XI). 
abstinere:    a  vino  aegrotum 

abstinebis  67.  66.    si  a  vino 


non  potuerit  abstineri  21.  — 
cummi  sanguinem  abstinet  39. 
omfacion  abstinet  vomitum 
42.  decoctio  abstinet  ventrem 
48.  abstinet  sudorem  64,  pro- 
fluvium  matricis  82,  fluxum 
82.  aliud  ad  vomitum  abs- 
tinendum  42.  sincope  labo- 
rantibus  abstinet  64.  —  si 
venter  abstinuerit  1.  46.  72. 

abtractio  ^r  36  (ubi  adtractio 
p,  abstractio  c). 

abundabilis  (nXrj&aqiyiog)  38. 

acacia  rufa  29.  nigella  ib. 
(Plin.  24,  110  etc). 

acantha  aegyptia  (anavfra 
a$a$i%y  Biosc.  2,  13.  spina 
aegyptia  s.  arabica  Plin.  24, 


223     - 


107)  32  (agante  cp,  cf.  dra- 
gantum).    82  (achanta). 

accipere:  accipies  dragantum 
etc.  (inmedicamentorumformu- 
lis)  7  8  etc.  —  (medicamen- 
tum)  accipit  =  recipit  (fy) 
11  etc.  (quod  ante  accusativos 
specierum  saepe  aut  subintel- 
ligitur  aut  omittitur  a  librariis 
velut  15.  16.  44  etc). 

acetum:  acoetum  saepius  g 
(11  bis.  34.  42  bis),  ut  foenum 
grecum,  dia  coephales  (35) 
etc.  g. 

acina  (fem.)  35. 

acra  (ukqcc)  oris  spatia  36. 

acredo  humoris  saepe  (6.  16. 
25.  29.  32.  34.  46.  48.  78). 

aeutus  (opp.  diuturnus):  in 
aegritudine  acuta  i.  celeri  30. 
acuta  (distantia  ictericorum) 
49. 

ad:  ad  digestionem  ciborum 
laborantes  41.  —  periculosae 
ad  incidendum  (ininivdvvoi 
dnorcc(ivs6^ai)  35.  mulsam 
ad  gargarizandum  dabis  37 
(cf.  35  etc.)  rec.  (p)  pro  gar- 
garizandam.  —  (dum  gc). 

ad  perfectum  sanetur  (i.  e. 
ad  perfectam  sanationem  p 
vel  sanitatem  ut  c.  15)  68. 

ad  praesens  (appresens  p): 
quod  si  ad  praesens  non 
fuerit  rosaceum  1.  cf.  17.  42 
(bis).  46.  78.  vomitum  ad 
praesens  provocabis  54  =  vo- 
mitum  in  praesenti  provoca- 
bis  65.  cf.  67 :  in  primis  hoc 
est  in  praesenti  .  .  circum- 
incides. 

ad-  (sec.  g):  agnosco,  appono 
(et  adpono  22),  admoneo  (et 
ammoneo  34.  37.  ammonitio 
g  37),  admisceo  (et  ammixtus 


ter  36),  adsevero  (36),  aspergo, 
astantibus  (42)  etc.  —  at- 
testante  c  46  (ubi  adtestante 
rec.  p,  sicut  adtractare  p  62, 
adpones  p  75,  adposita  p  64, 
adpetitio  p  76,  admisces  p° 
51,  adscensum  cp  77  etc). 

adarce  (ccdccQKrj  vel  ccdccQniov 
Gal.,  Diosc  ccdccQTiris):  gen. 
adarces  g  1  etc  (adaricis  c 
53). 

addulcare :  acredinem  humoris 
addulcat  vel  obtundit  6.  po- 
lenta  .  .  .  cum  vino  nigello 
addulcata  (obdulcata)  p  46.  — 
cf.  obdulcare. 

adeps  fem.  uno  loco  c  10 
adipem  vitulinam  gp,  — num 
c  (masc  g  27,  28,  42  ut  cp 
semper  5.  14.  16.  17.  51.  78 
etc). 

adiuvamentum  (porj&rjpcc)  32. 

adiutorium  (med.)  48.  55.  66 
etc 

adobrutio  (arenae  =  cc^lo- 
%co6icc)  76. 

adustio  (!'ynav<»te,  opp.  per- 
frictio)  1.  34.  62.  64.  ex  ad- 
ustione  solis  9.  cf.  c  10  cor- 
pora  glaciali  frigore  adusta. 

aes :  in  olla  aerearubri  aeris  67. 

agitantes:  ad  dentes  agitan- 
tes  iv=  mobiles,  6sio(isvovg) 
32  (saepius).  agitatio  dentium 
ib. 

albor  ovi  42  (cf.  Cael). 

albugines  ovorum  31  (ut  saepe 
ovi  album  et  tenue  vel  albu- 
men,  et  c  42  albore  ovi  tenui). 
cf.  Ronsch,  Itala  67. 

alica :  suco  ptisanae  aut  alicae 
21.    cf.  Cael.  chr.  5,  10  etc 

aliquanti  (=  aliquot):  ab  ali- 
quantis  latine  aurugo  vocatur 
49.   aliquanti  inferiorem  ven- 


224 


triculum  dicunt  51  et  sic  saepe 
(54.  64.  65.  66.  73).  —  ali- 
quantis  diebus  21.  32.  55.  68. 
—  cum  aliquanto  dolore  75. 

alium:  sic  et  c  51  (ubi  allium 
et  ante  corr.  album  p),  gen. 
alei  (ut  Ed.  D.,  et  mox  allei) 
cp  51.  plur.  alia  conquassata 
c  (ubi  aleum  vel  corr.  alleum 
conquassatum  p)  ib.,  quae 
antea  alii  capita.  —  alii  spicas 
purgatas  ib. 

aloen  epatiten  (ter  gc,  nisi 
quod  semel  — cen  c)  42.  d. 
7}7tatLHi]  =  r\naxixig  Alex. 
etc.  (r)naxi£ov6a  Diosc.p.  365, 
iocineris  modo  coacta  Plin. 
27,  16).  —  aloen  sic  accus. 
fere  semper  scribitur. 

alterna  mutatione  29.  37.  42. 

amygdala  (— lus):  amigdalas 
amaras  g(cp)  9  (cp  44.  45). 
amygdali  amari  g  (amigdale 
amare  c)  40  (cp  66). 

amylum:  amilum  semper  g 
(29.  39)  cp. 

ana  (aii,  nunc  a  =  gr.  dvd 
Gal.  etc.)  pro  numerali  distri- 
butivo  codicis  g(c)  semper  ex 
recentiorum  more  medicamen- 
torum  scripturis  ut  ait  Alev. 
lat.  1,  88  („scribam  tibi  ipsa 
grapharia"  i.  receptas  1,  49 
ubi  gr.  in&soEig,  al.  yqacpdg. 
cf.  126)  infert  p  (velut  an  5 
II  p  =  omnium  specierum 
uncias  binas  c  48  etc). 

anagargarisma  passim  (cf. 
gargarizare). 

anlielitus:  qui  ab  splene  an- 
helitum  patiuntur  cp  43. 

auhelosi  vel  suspiriosi  41. 

animal:  cani,  pecori,  animali, 
homini,  ad  omnia  ita  facies 
et  dabis  67. 


anisum   gcp  42.  44   etc.  (sed 

anesum  g°  42). 
anuualia  tempora  66. 
ante:  ante  diem  vel  biduum 

36.     ante  duas  horas  lavacri 

49.  ante  unam  vel  duas  horas 

accessionis   55.    —   post   III 

vel  V   detractionis    dies    71. 

73.     post   detractionem  san- 

guinis  factam  post  unum  vel 

duos  dies  71.  etc. 
apiata  (sc.  aqua)  calida,  fri- 

gida  34.  42.   43.  59  (appiata 

c  43  bis,  ut  et  appii  semel  g 

42,  c  43). 
apoflegmatismus,      apofleg- 

matizare  saepe. 
apprehensio   sensus   (naTdXw- 

tpig  afe&TJosoog)  77. 
aquatus:  vinum  aquatum  57, 

aquatissimum  1.  21.  60.    col- 

lyrium  aquatius  infusum  29. 

posca  aquata  52. 
aranea  verrina  (=  v.sy%qiag, 

morbus  miliarius)  25.  araneae 

(=  yrjs  svtsoa,  cf.  Isid.  12, 

3,  4)  28. 

areuosa  qualitas  45.  46. 
argentalis  (creta-)  cp  17  pro 

argentaria  \ital.  argentale). 
arrugia  (i.  cuniculus,  stollen 

Plin.  33,  70.  77.    cf.  Isid.  12, 

3,  4):  gesentera  id  est  ver- 

miculos  de  arrugia  28.  30. 
arteriae:  ex  arteriis  venis  (gc, 

venis  om.  p,  opp.   ex  minu- 

tis  venis)  39. 
arteriacae  confectio  describi- 

tur  33. 
arteriosus:  in  ipsis  arteriosis 

locis  71. 
artiflcium    manus    (=    %si- 

Qovqyiu)  18.  20. 
ascalonium  (vinum)  42  (Alex. 

lat.  1,  102  =  olvog  affHcdo- 


225 


vUr\g  gr.  2,  6  p.  151  Bas. 
cf.  p.  398.  524  etc). 

asfodilus :  asfodillus  (ital.  asfo- 
dillo)  cp  44  (asfodillos  Apul. 
Vratisl.,  asfodilus  Orib.  lat. 
Aa,  —  dillus  Ab). 

assatus:  pumicis  assati  1. 
cerussae  tritae  et  .  .  .  assatae 
et  .  .  .  lotae  29.  ges  asteros 
tritae  assatae  et  lotae  ib. 
specularis  assati  39.  73  (assi 
32).  —  cerebrum  assum  (g, 
ubi  assatum  cp)  1.  cer.  assa- 
tum  46.  scammoniae  assatae 
76  etc.  —  subassatum,  leviter 
subassatas  48. 

assellatio  ventris  48.  50.  qui 
frequenti  deiectione  assel- 
lationis  surgendo  fatigantur 
48  extr.  —  cum  nimie  assel- 
lare  desideraverit  51. 

astella:  taedae  pinguis  astel- 
las  (=  taedas  pingues  c)  mi- 
nutatim  incisas  p  32.  cf. 
Pseudoplin.  med.  1,  13  taedae 
pingues  in  astulas  concidun- 
tur. 

attestante  renium  dolore  (ut 
apud  Cael,  Escolap.)  46. 

atur  bis:  herbam  putidam  quam 
punice  aturbis  (sic  gc)  dicunt 
20. 

auditoria  cavema  (cf.  Cael.)  28. 

auliscus  oticus  28.  46.  —  fisa- 
rius  (?) :  per  auliscum  fisarium 
sive  aeneum  sive  osseum  ve- 
sicae  porcinae  aptatum  19  = 
Gdl.  (ad  Gl.)  XI,  125  hvgtlv 

TCQOGTiKSl  XafloVTCt  %OLQSLttV 
7tQOGTL&£vCU     TOV     SV%VTQr\TOV 

ccvXIghov  (r)  Ix  %aXnov  ns- 
izoir}(isvov  r)  sx  ksqcctos). 

avellana  (sicg  34  etc.) :  venenum 
ad  se  ducit  68. 

baca:  bacca  interdum  etiam  g 


Cassius  Fel: 


ed.  V.  Rose. 


(2  bis.    13),  ut  bacarum  etiam 
cp  42,  c  49,  c  76  etc. 

baiulare :  si  quis  pondus  grave 
baiulaverit  66. 

balanis  iniectis  ^ventrem  de- 
ponere)  71. 

balaustii  id  est  floris  <mali 
granati  om.y  cp  48  (quorum 
codd.  corruptam  lectionem 
sequitur  etiam  Simon  s.  ba- 
laustia). 

balneas  g  (balneum,  ut  alibi, 
c)  33. 

basis(?):  cumaugmentodierum 
creverint  (carbunculi)  quem- 
admodum  intra  formam  suam 
basis  (sic  gcp)  22.  —  basi 
(basip,  basin  c)pro  embasi  66. 

belua:  fel  beluae  (i.  vcuvrjg  . . . 
7tQog  o^vdsQytiav  Gal.  XIV, 
241.  cf.  XII,  739.  Orib.  V, 
714)  29  =  Th.  Prisc.  1, 10.  — 
cf.  Cael.  ox.  3,  13  beluae 
pelle  (t.  hyaenae). 

betonica  cp  43.  betonice  spane 
c  45  (ubi  spane  om.  p).  cf 
Plin.  25,  84  Vettones  in 
Hispania  (invenerunt)  eam 
quae  vettonica  dicitur  in 
Gallia. 

bicapitus  (dinscpaXog)  35. 

blando  (i.  leni  add.  p)  clystere 
gc  34.  cf.  66.  blande  embro- 
cabis  42  etc.  saepe. 

breviloquium :  (PQtt%vXoyiu) 
prf.  cf  c.  1,  ubi  citatwr  ypo- 
crates  .  .  .  in  aforismis,  supra 
scripsit  gc  in  breviloquio.  cf. 
JRonsch,  It.  216  —  22  (longi- 
loquium  Iren.  etc). 

brevis :  aetatibus  brevissimis 
eveniens  32.  infantibus  bre- 
vissimis  36  (et  novellae  aeta- 
tis)  71. 

15 


226 


bubulum  (lac)  c  (ubi  bubulinum 
p)  6.  bubulinis  (carnibus)  c  71. 

buccam  perforet  (cancri  dentis 
genus)  32. 

bulbus:  si  vero  cum  consensu 
radicum  oculorum  bulborum 
ipsorum  fuerit  dolor  1. 

bullire :  si  aeger  nimio  febrium 
aestu  bullire  coeperit  61. 

butyri  gc  (ubi  butri  g  cf.  ind. 
ad  Anthimum  s.  v.,  butiri  cp) 
40.    butirum  recentem  cp  46. 

calabrica  (sic  cp):  post  defri- 
cationem  adhibitam  lana 
munda  operire  (cutem)  et 
molli  ac  tenui  calabrica  ligare 
53.  cf.  Plin.  med.  (Bom.)  p. 
66d  ed.  Bas.  haec  pariter 
coques  et  .  .  .  linteo  grosso 
induces  et  locis  dolentibus 
seu  contractis  impones  et 
calabricis  ligabis  bis  in  die 
per  triduum.  ib.  p.  67*  fri- 
cabisque  vehementer  bis  in 
die  et  lanis  involves  et  cala- 
bricabis. 

calcare:  lemniscis  et  tiltario 
(vel  tilto)  locum  calcabis  18. 
lemniscum  .  .  .  calcabis  (in 
fistulae  cavernam)  20.  canta- 
brum  non  nimis  calcatius  35. 
palmulis  calcatis  (calcaticis 
gcp)  (v.  s.  nuxi\xov)  33. 

calefactoria  (sanatis)  52. 

callositas:  (in  fistulis  quae 
sunt  ulcera  pendiginosa  et 
intrinsecus  callosa)  20.  cor- 
poris  callositas  (in  elefantiasi) 
73.  ad  duritiam  (matricis) 
vel  callositates  78.  —  adipis 
callosi  qualitatem  27. 

cancerosa  ulceratio  32  (vid. 
xocoyiiv(6dr}Q). 

caniculari  tempore  46.  61.  68 


. 


(tempore  magis  ferventi  sub 
cane  aut  post  canem  73). 

canosi  capilli  2.  5  (cf.  Paucker 
Spicileg.  1875  p.  201  sq.). 

cantabries  (nvxvQvaovg)  6. 

cantabrum  1.  6.  7.  35.  38.  51. 
61.  66.  71  (cf.  Cael).  ad 
c.  1  corrector  Germanus  in 
g  supra  scripsit  chlia. 

capillatura  capitis  1.  caput 
contra  capillaturam  lines  1 
(cf  Cael.  chr.  1,  35.  98  nunc 
pro  cap.  nunc  contra  cap. 
etc.    cf.  Bbnsch  It.  40). 

capillosis  in  locis  5.  6  (cf. 
Cael). 

capitella  papaveris  44.  62. 

carbonescere :  radices  .... 
friges  in  oleo  donec  car- 
bonescant  mediocriter  53  (cf. 
Cael). 

carduus:  cardum  (itdl.  cardo) 
codd.  1  (cf.  Schuch.  Volc.  2, 
464). 

carniflcare  (=  6ccqy.ovv  Gal. 
XI,  126.  128)  19.  20. 

carnositas  32. 

carnosus:  vinum  (nigellum  et 
fortissimum  et)  carnosum  42. 
—  carnosus  tumor  29.. 

carpobalsami  45. 

carpodesmo  ligabis(membrum) 
24. 

cartilagiuosus :  articulosis  et 
nervosis  loris  vel  musculosis 
et  cartilaginosis  27. 

catafricare  (?) :  oculis  clausis . . 
totum  caput  catafricabis  (sic 
gc,  cataplasmabis  p)  et  ad- 
iecta  aqua  calida  lavabis  et . . . 
(iterum)  fricabis  et  iterum  la- 
vabis  1.    leg.  confricabis? 

cataplasmare  (cf.  Th.  Prisc, 
Cael.)  saepe  (ut  cataplasma: 
post   cataplasmatis    dies    ex- 


—     227 


pletos  42,  ubi  cataplasmatio- 
nis  c  ut  supra  ibidem  pc). 

catarrus:  abl.  catarro  37. 

cattus:  catti  (g,  gati  c,  gatti 
pc,  ital.  gatto,  gatta)  ster- 
coris  5. 

cauliculus  (=  brassica):  sic 
cp  (43.  52.  72.  item  in  ras. 
gc  1)  ubi  coliculus  g  (1.  24. 
33).  coliculi  =  tiqcc^ccl  Ed. 
Diocl.  cf.  Cael.  (coliculus 
agrestis  chr.  3, 143.  5, 10  etc), 
Plin.  med. 

causa  (rj  8Qycc6cc[iEvr}  xo  Tccc&og 
cdxicc  =  morbus):  omnium 
causarum  dogmata  prf.  — 
ad  causas  suprascriptas  42. 
facit  ad  universas  melancoli- 
cas  causas  73.  —  fel  rubeum 
ex  quo  causa  movetur  57. 

causatio  (=  vexatio)  nervosi- 
tatis  1.  ulcerationis  c.  21.  in 
splene  vel  splenis  43.  in  epate 
44.  in  vertebro  53.  dysuriae 
46.  intestinorum  48.  pedum 
nervorum  52.  stomachi  mor- 
sus  72.  podagrici  in  crure 
solum  causationem  habent  52. 
est  paralisis  causatio  ner- 
vorum  54.  ex  quo  praefoca- 
tionis  causatio  efficitur  65. 
est  autem  .  .  .  pleuritis  cau- 
satio  in  una  parte  pulmonis 

66.  peripleumonia  vero  est 
causatio  in  toto  pulmone  66. 
est  namque  (lyssa)  causatio 
in  stomacho  .  .  .  ex  veneno 
canis  concepta  67. 

cauter:  cautere  vulnus  inures 

67.  cauteris  acuti  calidi  22. 
cf.  (cauteres  igniti  etc.)  Cael. 
(unde  cauteriare  Quich.). 

cavernare:  ut  etiam  ipsi 
dentes  cavernentur  32.  cf. 
Cael. 


cavernulae  20.  48. 

cedria  51.    corr.  cp  43  (unde 

cedrinon  med.  ib.). 
centauria:  sic  g  1  (ut  c  1.  21. 

44.  53),  sed  centaurea  g  21. 

29  (ut  c  28.  29  et  semper  p). 

cf.  centaureum   (plur.  tristia 

centaurea  Lucret.  4,  125  = 

grave  olentia  centaurea  Verg. 

georg.  4,  270.     Plin.  etc.)  = 

Y.EvxccvQiov    Gargil.    18,   rec. 

centauria    ( — rea)  ind.  Plin. 

med.    Isid.  17,  9,  33. 
cerda  (?) :  radices  cerdae  (certe 

c,  cde  p,  cede  pc)  quae  la- 
tioris  folia  ostendit  ruta  sil- 
vestris'68. 

ceromaticae  fricationes  55. 

cerotarium  rasum  48.  74. 

cervicali  (supposito  clunibus) 
48.  51.  82. 

cervisa  nova  72  (app.  c). 

cesisboum  (%Eaig  (looav?  cf. 
Matth.  Silv.  s.  cesim  et  s. 
chesim  i.  planta  similis  ferule, 
semen  habens  album  simile 
lenticule.  —  id.  s.  chesice  i. 
orobus) :  quod  c.  (cessis  b5um 
c,  cesis  boviu  p  et  antea 
genit.  cessis  bol  c,  cesis  boinu 
p)  habet  folia  similia  feniculo 
67. 

ch  in  graecis  codicis  g  plerum- 
que  solo  c  scribitur  (ut  t  pro 
th,  p  pro  ph,  r  pro  rh  —  cf. 
catecuminis  in  acrost.  Com- 
modiani  instr.  2,  5),  sed  chro- 
nias  1.  33,  amichas  5  (sed 
amicas  18.  24),  chimona  10, 
lichenas  et  lichenicos  11, 
chirurgia  18.  26.  35,  chira- 
das  26  (chyromilon  40), 
characteres  13,  rizonichia  13, 
chemosis  29,  schemon  38, 
15* 


228 


xerobeches  34  (sed  igrobeca 
33),  stomachum,  — chica  41. 
42  (et  male  antrachion  22, 
ut  rec.  achanta,  cachoetes).  — 
x  (e  gr.  #?)  pro  ch:  euximon 
29  (sed  cacocymis  26).  —  g 
pro  ch:  dragma  semper,  dia- 
strignu  g  24.    cf  cygnos  29. 

chalcanthum  (=  atramentum 
sutorium  Plin.  Cels.):  gen. 
calcanti  (i.  vitriolum  supra 
pc)  gcp  11.  (i.  vitriola  supra 
g)  13.  20. 

chalcites  (%a%yiiTr\g) :  semper 
accus.  calciten  gcp  11.  18. 
29  bis  (ubi  calcideos  altero 
loco  c),  negue  ibi  tantum  ubi 
pro  genitivo  positus  librariis 
debetur:  calciten  crudum  et 
tritum  appones  sic  masc.  gcp 
18.  sed  dia  calciteos  39.  46 
(XKXniTig:  %a.Xw.iTEG>g  vel  %al- 
■KiTiSog  Diosc.  Gal.,  calciteos 
lat.  Oribas.  et  Alex.,  chalci- 
tidis  Plin.  34,  119  etc). 

chamaeleon :  gen-.  cameleontae 
codd.  cameleontae  (camel- 
leonte  c)  nigrae  radices  id 
est  sefra  nigra  (sic  g,  sefa 
nigra  c,  sefre  nigre  p)  9,  ubi 
supra  scripsit  gc  id  est  hedera 
nigra  idem  est  et  camelea 
atque  scissa  (sic).  —  camele- 
onte  ( — otes  p)  nigre  radic 
(— ces  p)  I  (II  j»,  pro  i.  = 

ti 

id  est)  se  fra  (sefray  pc)  c  76. 
cf.  Biosc.  3,  8— '9.  Apul. 
herb.  26  (contra  hydropicos 
Cael  p.  475.  Aetius  10,  22). 
Sim.  Jan.  s.  Sefra  in  libro 
antiquo  de  simplici  medicina 
exponitur  quod  est  camele- 
onta. 
chrysatticum     (Ed.    JDiocl.) : 


cum  vino  crisatico  cp  46.  cf. 
Alex.,  Simon.  Jan.  s.  v. 

cibaria:  afronitri  cibaria  nu- 
mero  (nuo  om.  p)  XV  44. 
afronitri  cibarii  5  IIII  (corr. 
cibaria  XIIII?)  53.  afronitri 
cibaria  cupressi  .  .  .  (sic)  76 
(cf.  Scr.  hist.  aug.  II  p.  77, 
7  Berol.  quid  inquit  sine 
afronitris  esse  non  possum  ?  — 
olei  cibarii  JEd.  Diocl.,  vini 
cibarii  Plin.  28,  207  etc). 

cibatio  constrictiva  50  (cf. 
Cael.) 

cicatricare  (cf  Cael.):  hoc 
adiutorii  genus  .  .  .  cicatricat 
ulcera  48  (ut  summe  ducit 
cicatricem  in  omnibus  locis 
74,  cicatricem  inducere  vel 
in  cicatricem  ducere  saepe, 
ulcera  in  cicatricem  venientia 
29). 

ciuerescere  67  (cf.  Cael.). 

cinericio  colore  fuscata  (ul- 
ceratio)  36. 

circumiucides  (morsum)  67. 

circumvestit  (membrana)  ossa 
capitis  1,  ventrem  sub  cute  51. 

cisternina  aqua  56.  61. 

coactile  (quactile^cp)  s  quactile 
tenue  42.  quactili  operies  it. 
42  (cf.  Dig.). 

coactiliarius  (quactiliarius  gcp) 
42. 

coclearium  g  (coclr  semper 
comp.  cp)  34.  39.  40  (bis).  41. 
42  (cocleare  unum  bis  21,  ubi 
tertio  loco  coclear.  I.  sic  g, 
pro  cocleaf  =  coclearium). 
coclearii  42.  cocleario  34. 
coclearia  21  (coclearios  sin- 
gulos  male  gc  40). 

cognitio  (morbi  =  diuyvoioig) 
52. 

collectiones  (anooTrnLUTu)  18. 


229 


collectio  erumpit  vel  nimpit 
$1  (item  ruptio  vel  eruptio 
collectionis  21).  electuarium 
quodvaleat  collectionem  rum- 
pere  21.  —  interna  collectio 
(erumpit)  40. 

colligatio  nervorum  54,  gut- 
turis  39. 

collutio  (didytlvcfia)  faciens 
ad  dentium  dolores  32.  in 
collutione  oris  datum  ib. 
collutioni  oris  adhibitus  61.  — 
lac,  vinum  .  .  .  coluendum 
dabis  36.  mulsam  .  .  .  co- 
luendam  dabis  54. 

coloquintida  (=  colocynthis, 
koXokvv&ls)  nom.  sg.,  gen. 
coloquintidae  g  1  (bis)  etc. 
49.  71.  ut  ypoquistidae  g  35 
(bis)  etc.  48  (sed  ypoquistidis 
gcp  33.  39),  lepida  g  20,  me- 
lotida  ablat.  g  20.  (30).  cf. 
quinotetarum  g  18.  pom- 
foliga  29.  emorroidae  g  36. 
mininga  71.  ebdomadis  71. 
76.  ragadae  74.  parotidae 
c  17  (lampada  Commod.  apol. 
12.  cf.  ed.  E.  Ludwig  prf. 
p.  VII.  Bonsch,  It.  p.  258). 
epithima  ( — mate  cp)  g  34. 
42.  simpasma  g  1.  cata- 
plasma  ( — mate  cp)  g  18.  42. 
61  (sed  —  mate  etiam  g  2. 
21).  apostema  grandis,  levata 
(n.  fem.)  g  21  (bis).  reumam 
(23  tit.)  29. 

comestio:  ex  multa  ciborum 
comestione  61. 

comparatio  (?):  lac  .  .  .  cum 
melle  potui  dabis  pro  com- 
paratione  pruritus  6. 

compatiuntur  (articuli)  52  etc. 

conipetens,  competenter  sae- 
pissime  (cum  competenti  do- 
lore  et  rubore  competenti  17, 


cum  aqua  competenti  1  etc. 

competentem  sanguinem   de- 

trahes  29.  37  =  sufficientem 

29.  37.  41). 
concadere:  ultimo  etiam  pul- 

sus  concadit  51. 
condigestorium  med.  (=  avft- 

7t87ltlY,6v)    42. 

conditum  (sc.  vinum):  conditi 

tepefacti  potionem  unam  33. 
conflxio  dentium  77  (=  avv- 

sosiaig  odovtcav  Sor.  249  D.). 
conf  ortatorinm  med.  42. 43.  — 

ad  stomachum  confortandum 

42.     stomachum  confortando 

recreare  47  etc. 
connaturatio  (avncpvcia>ai,g)2$. 
consectio  (ubi  codd.  correctio 

gc,  correptio  p)  18. 
consolvere  (ut  solvere,  resol- 

vere):  in  uno    consolves   17. 

28.  29.  38. 
constrictivus  50.    constrictio 

(opp.  relaxatio)  34  etc.  passim. 
constrictorins  33. 
contrarietas :      contrarietate 

supradictarum    intelleguntur 

17.    —    ex    contrario    55.     e 

contrario  29. 
corali  (c,  coralli  p)  32,  lima- 

tura  corali  ib. 
corpus:  inicies  .  .  .  medicami- 

nis   5  II,    cum   olei  corpore 

( — ris  p,  om.  c)  5  IIII  et  s. 

51  (cf.  corporum  usus  acrio- 

rum    Cael.    chr.    1,    59.    39. 

corporosa  cataplasmabis  in- 

ductura  ox.   3,  148  etc).    cor- 

pulenta  (=  solida)   ciborum 

qualitas  33. 
cortex  masc.  g  (29  etc),  fem. 

rec  (c  7,  cp  15). 
corticosus:  ulcera  corticosa2. 

corticosas  squamulas  15. 
cortizones   (certidiones   codd. 


—     230     - 


pro  cortidiones,  corticiones) 
=  gr.  scpsXnidsg  (hisp.  corte- 
zones  —  crustae)  20. 

cottidie  g  20.  21  etc.  (cotidie 
cp,  item  cotidianus  cp  59, 
cotidianarius  —  ut  quarta- 
narius  —  58). 

counentnr  (g,  coadunantur  p) 
29. 

crassescere  8.  (et  transit.)  48. 

crassificare  46. 

cribellare  6.  —  ipsum  polli- 
nem  tenui  cribello  (sic  c, 
cribellata  g)  traicies  40. 

crocati  confectio  35  (xooxoj- 
tov,  ut  afratum  Anthimi  = 
ucpQGOTov,  cicpQaidsg.  cf.  tro- 
ciscus  crocodis  Alex.  lat.  2, 
97). 

croci  (cc)  et  cere  (ce)  confun- 
duntur  in  codd.  (cp). 

cnbatnris  (66)  id  est  euntibus 
dormitum  (33.  48)  33. 

cncnmis  agrestis  amarus  (al- 
nvog  ccyqiog  Diosc),  ex  quo 
elaterium  8. 

cncnrbita  medicinalis  21  (sca- 
pulae  et  labia  cucurbitae  ib. 
21).  cucurbitam  supervertere 
21 ,  conglutinare  (occipitio, 
toraci  etc.  1.  30.  33.  37.  per 
cucurbitae  raptum  sanguinem 
detrahere  34.  41.  cucurbitam 
conglutinare  30.  33.  37.  47  etc. 

cnm  panno  fricabis  (=  aftovlcp) 
5  (cum  lana  munda  operis  p, 
non  c  59).  cf.  colligere  suco, 
melle ,  aqua  (medicamenti 
species),  ubi  cum  suco,  cum 
melle,  cum  aqua  semper  fere 
p,  rarius  c,  (cf.  39.  41.  44. 
45.  46.  48.  51.  71.  72  etc.)  et 
similia. 

cuminnm  (v.vyuvov):  sic  g 
(ciminum  cp,  ital.  comino  et 


cimino)  9.  11.  42.  (49.  55). 
cuino  (=  cum  vino)  p  (u^bi 
cumino  pc  =  cimino  c)  73. 
cmio  (cummino)  p  =  cimino 
c  75.  —  cumini  (vel  cuminum, 
ciminum)  g  (=  cu —  co — 
cimini  c,  cimini  p)  pro  cummi 
(=  ■Hoptiscog)  saepissime  c.  29. 
cimini  alexandrini  agrii 
(argui  codd.)  sicci  49  (xvjlhvov 
ayqtov  Diosc,  silvestre  Plin. 
20,  160).  —  cumini  torre- 
facti  42. 

cummi  (xoniii):  gen.  cummi 
candidi  (Plin.  13,  67  cummis 
candida  fem.)  29.  hic  corrupte 
bis  cuminum  g,  ubi  cimini^, 
yto(i[iscog  Gal.  XII,  763  sqq. 
Aet.  7,  102.  mox  cuminu  g 
(=  cmini  c,  cimini  jp),  cimini 
albi  gp  (ubi  comini  c),  cimini 
gp  (cumi  c),  ciminum  g  (cu- 
mini  c,  cimini  p),  cimini  et 
iterum  ciminum  gp  (ubi  cu- 
mini  c),  deinde  et  cumi  g 
(cimini  cp).  —  cf.  39  ubi  cu- 
minum  ter  g  (ciminum,  — ni 
cp,  semel  cominum  c).  Sim. 
Jan.  s.  Comeos  invenic  in 
pluribus  libris  antiquis  ut 
Pauli  et  Cassii  et  aliis  pro 
gummi  arabico  (cf.  id.  s. 
Cumi).  cf.  ind.  ad  Gargil.  s. 
gummi  (gummium  Plin.  Aug. 
12,  32.  dat.  cummi  12,  35. 
gumminosum  12,  36.  abl. 
cummi  12,  121.  cummim  13, 
66.  ex  gummi  (corrupte)  vero 
cummi  13,  67.  nom.  cummis 
utilissima  ib.  cummique  13, 
82). 

cnmprime  c  (=  primo  p)  57. 

cupressus:  sic  g  (cypressus  c, 
cipressus  p)  2.  cupressi  bis 
etiam  p  76  (ubi  cipressi,  ca- 


231 


prissi  c).  —  cupressi  viridis 
sperulas  (sferulas  p)  76  = 
oycciQicc  Diosc.  1,  102. 

cyclica  curatio  (cycli  curatio) 
1.  —  de  cyclo  superius  8. 
ciclico  modo  76  etc.  saepius 
(cf.  Cael). 

cydonia:  cataplasmate  expal- 
mis  et  malis  cydoniis  (sic  g, 
cidoniis  c,  citoniis  p)  42.  item 
cidonia  c,  citonia  p  48  (bis), 
cidonia  cp  46  etc. 

cyma  [quasi  xvrma  sec.  Gal. 
VI,  642  (cf.  Diosc.  2,  146)  id 
est  dnaXog  navXog  imprimis 
yiqd^rig  i.  brassicae  ,,ipsorum 
caulium  delicatiorteneriorque 
cauliculus"  Plin.  19,  137  = 
lat.  cyma  fem.,  plur.  cymae: 
cumae  optimae  =  OQpsvov 
Ed.  Diocl.  cf.  Athen.  II,  62  f, 
—  mox  etiam  olerum  om- 
nium  plantarumque  simile  sk- 
(IXdoTriiia,  quod  cum  coma 
quae  est  *.6\ir\  velut  arborum  — 
„quae  semper  retinent  comas" 
Plin.  16,  84.  cf.  12,  112.  13, 
30  etc.  —  confundunt  librarii 
lutini  (tithymali  comae,  iunci, 
cepae  Plin.  26,  62.  63.  66. 
133.  19,  102.  34,  133)  et  ipse 
Plin.  de  androsaemi  comis 
27,  26.  37.  cf.  Diosc.  3,  163] : 
coma  codd.  (ital.  le  cime.  cf. 
Isid.  cyma  dicitur  quasi  coma. 
est  enim  summitas  olerum  vel 
arborum  in  qua  vigens  virtus 
naturalis  est  17,  10,  4.  cymas 
vocatas  quasi  comas  17,  6,  20). 
isopi  comam  40.  absentii  co- 
mam  42.  44.  76.  80  (=  ab- 
sinthii  viridis  turiones  mi- 
nores  76).  timi  coma  63 
(gr.  ftvfiov  noQVfiftoov  Gal.). 
rubi  virides  turitnes  <id  est 


cimae  gcy  2.  cf.  apiorum 
comae  Gargil.  2.  absinthii 
comarum  Alex.  lat.  2,  65  f. 
98*  (=  gr.  p.  394  Bas.  dip. 
tto>7?s !  ut  Gal.XIII,  135. 117, 
tiSvtavQlov  xofirjg  Gal.  XIII, 
540).  Plin.med.  (Bom.)  cymas 
olivae  22d,  mori  cymas  28b, 
cymas  de  sambuco  37a,  rubi 
cymulas  48c  vel  cymas  de 
rubo  48b.  47a.  48a* b.  49b. 
71c  etc. 

cyperus  (nv7tEiQog,  nvneQog) 
vel  ciperus  gc,  quiperus  p 
(quiperi  cp  42)  1.  35.  42  etc. 

dacrydium :  rec.  diagridium 
gcp  (unde  ital.  diagridio  etc). 

dactyli  (=  palmulae):  dacti- 
los  nicolaos  42.  61  (dactulos 
nicolaos  Ed.  Diocl.  —  dapti- 
los  p  41  ut  saepe  codd.  rec, 
cf.  diptamus  77.  80).  palmu- 
larum  nicolaorum  (cf.    Plin. 

13,  45)  carnes  48.  palmulas 
exossabis  ib.  (cf.  carnes  tun- 
sas  palmarum  42).  cpoivi%(ov 
vvAoXdov  Alex.  p.  462  etc  — 
nuces  palmulae  1  (cf.  Cael. 
ox.  2,  200  palmulae  nucales 
quas  caryotas  vocant).  —  cf. 
etiam  lex.  gr.  s.  naxr\toC. 

dadinus:  olei  dadini  79. 

dare:  dabis  bibere  (SCSov 
nCvsiv)  51.  67  etc 

de  (pro  gen.  et  pro  ex) :  nucleum 
de  persicis  1.  cortices  demalo 
granato  2.  membrana  de  canna 

14.  ossa  de  locusta  marina 
48.  radices  de  cesisboum  67. 
capillos  de  capra  70.  —  oleum 
de  lucerna  5.  glebula  multa 
de  pariete  64.  pullum  de 
primario  fetu  71.  sucum  de 
lana  20.  tria  grana  de  medio 
citri  tolles  81.    physicum  de 


232 


Vindiciani  31.  42.  69.  niasuca 
confecti  de  vitibus  42.  cata- 
plasma  de  polline  hordei  68. 
collyrium  de  .  .  .  =  dicc  .  .  . 
(de  ervo  etc.)  vid.  lex.  gr.  s. 
8ia.  herbam  de  stagnis  col- 
liges  24.  52.  vermiculos  de 
arrugia  28.  quactile  de  lana 
42.  de  piscibus  torpedines, 
de  pomis  uvae  46.  carbones 
de  gufione  vitis  facies  33.  de 
simplici  quartana  duplicem 
fecerunt  55. —  de  altitudine  («x 
(tccfrovg)  levatum  ad  super- 
ficiem  21.  —  cacexia  de  hu- 
more  venenoso  facta  46.  — 
cavemulas  de  porcina  seta 
inspicies  20.  fovere  de  oleo 
42.  de  embrocis  laneis  cele- 
riter  rapi  42.  de  embroca 
lanea  aegrotum  perungues  61. 
frequenter  de  (cum  p)  penna 
tanges  61. 

declinationis  tempore  saepe. 

decoquere  usque  ad  tertiam 
partem  (=  anorqixovv). 

decoriatae  amygdalae  9.  amy- 
gdali  decoriati  (discoriati  p) 
66.  —  dis(des—  gc,  de —  p)- 
coriatorium  med.  13. 

deducere  (vitdysiv) :  clystere 
deducendus  erit  (venter)  1  etc. 

defluxio  capillorum  4.  defluxio 
corporis  (et  virium  consum- 
ptio)  40. 

defricationes  ceromaticae  55. 

delavare  19. 

dens  fem.  (ut  Galli  la  dent) 
bis  p,  semel  c  32. 

dentifricium  (66 ovz otoiiifia) 
32. 

depositio  ventris  (i.  e.  sterco- 
rum  exclusio)  51.  61.  ventrem 
deponere  =  deducere  72.  ca- 
tharticum    quod    flavum    fel 


deponat  24.  —  vires  laboran- 
tis  depositas  erigere  42.  cf. 
40.  47.  64  (inflammatio  eri- 
gitur  61  etc). 

depurgare  (vel  purgare)  ven- 
trem  6.  aegrotantes  21.  — 
humorem  (=  excludere)  32 
(a  capite  8).  9.  55.  57.  76 
(depurgat  aquosum  humo- 
rem  =  excludit  vel  inanit  ib. 
cf.  aquoso  humore  exinainti 
50).  putredinem  32.  san- 
guinem  30.  serum  46.  ulcera 
21.  22.  37.  40.  apostema44.  — 
purgamenta  aurium  (=  sordes) 
28.  —  purgatorium  saepe. 

desanguinare  46. 

descamatus  gc  34  (p  45,  item 
cp  45,  c  46  —  desquamatus 
p  45,  c  46).  cf.  squamilla 
(squamula,  scamula). 

desertio  capiilorum  5. 

desiccatoria  (medicamenta)  31. 
43.  76.  —  sacculo  desiccatorio 
76. 

desudare:  si  tarde  desudave- 
rint  61. 

determinatio  febrium  (s.  dis- 
cussio)  60. 

diackylon  (diaquilon)  et  sim. 
uno  verbo  scripta:  cerotario 
ex  diachilon  confecto  53  etc. 

dibafos  purpureos  diligenter 
consutos  42. 

diastema:  post  diastema  tem- 
poris  modicissimi  72. 

dies  (sing.  semper  fem.:  alia 
die,  prima,  secunda  die,  die 
critica  8.  20.  48.  53.  54.  5&. 
56.  61  etc,  sed  post  unum 
vel  duos  dies  29.  71  sicut 
plur.):  sines  die  et  nocte  (g, 
diem  et  noctem  cp)  20.  hoc 
facies  diebus  tribus  (20)  etc. 
diurnis  didfeus,   die  (diem  p) 


233 


inter  diem  33.  56.  57.  58.  71. 
pridie  (ut  prima  die  54)  opp. 
alia  die  53.  in  una  die  XII 
48.    per  diem  61. 

digestibilis  55. 

digestio  (nitpig)  morbi  55. 

digiti:  circa  medium  digitum 
minorem  (i.  e.  anularem  Gal. 
XI,  296)  43.  —  maioris  digiti 
(pedum)  52  (=  Cael.  chr.  5, 
31).  —  digitorum  capita  40. 

diligentia :  ob  diligentiam  vero 
curationis  conteres  ...  4.  cf. 
32.  42.  56.  65.  76.  82. 

dimissio  (=  remissio,  ut  Cael.) 
18.  dimissionis  tempore  (opp. 
accessionis)  7*1  etc. 

dimissorins  (av£ny.6g)  dies  57. 

dimittere  (=  sinere  21  etc.): 
solio  descendere  dimittes  1. 
dimittes  ut  operetur  1.  di- 
mittes  ut  infrigidet  34.  illines 
vultum  et  dimittes  tota  nocte 
7  (=  sines  medicamentum 
manere  tota  nocte  31.  76). 
humorem  decurrere  dimittes 
31.  per  totam  noctem  siccari 
dimittes  73  (cf.  Oribas.  di- 
mittis  stare  dies  tres  VI,  545 
etc).  —  humorem  dimittere 
(=  rec.  deponere  p,  Petr.) 
29.  34.  35. 

dirnptiones  29.  secundum 
disruptionem  (diruptionem  c) 
venarum  gp  39. 

discnrrere :  dolor  (doloris 
punctio,  torpor  etc.)  per  mem- 
bra  discurrit  18.  50.  52. 

discnssio  sanguinis  30. 

distantiae  (=  differentiae  37 
SitttpoQttl):  quatuor  distantias 
cum  suis  vocabulis  habere 
uva  ostenditur  35.  tetanica 
passio  tres  distantias  habere 
manifestatur  38.    sunt  icteri- 


corum  distantiae  duae  49  et 
sim.  52.  54.  65.  71.  76. 

diurnis  diebus  (=  cottidie 
aliquantis  diebus  ut  21,  per 
triduum  facies  cottidie  68) 
g  38.  42.  c  67.  71  (male  diu- 
turnis  diebus  gcp  24,  ut  p  38. 
67.  71  et  cp  42.  48.  55.  59. 
60  cf.  inter  horas  diuturnas 
et  nocturnas  p  55).  —  diurnis 
diebus  per  dies  nuo  XL.  67. 
cf.  Cael.  passim  (apud  quem 
et  cotidianis  diebus  ox.  2, 
62  cit.  Bonsch  It.  343). 

diuturnapassio  (qpp.acuta)  49. 

divisura  (Cael.)  18. 

diversa  podicis  vitia  (=  varia) 
74. 

dogma :  omnium  causarum 
dogmata  latino  sermone  con- 
scriberem  praef. 

doliolum  vitreum  76. 

dorsalis  medulla  38. 

drachma  (=  df g  vel  df  brev.) : 
dragma  semper  codd.  (etiam  g, 
nisi  quod  dracmas  11  w£cygnos 
29,  emigranion  1.  29  etc). 
trociscos  dragmales  cpll  (bis). 
cf.  trociscos  dragmeos  Alex. 
2,  145.  154  etc 

dracontea  (herba) :  sic  gc  (Orib. 
etc),  dragonteap  (=  dQccaovxioc 
Diosc)  9  etc 

dragantnm  (xqttyccA.ttv&u) :  sic 
etiam  g  semper  (29  ter  et  33), 
ut  cp  7.  29.  33.  46.  48.  66 
etc  (nisi  quod  tracanti  c 
29  uno  loco  et  43.  46.  66). 
cf.  tracantum  Escolap.  (San- 
gall.j  ubitracacantum  Cassin.), 
dragagantum  Alex. ,  traga- 
ganta  (sub  T)  Orib.  VI,  513. 

dropax  describitur  1. 

dulcor  (ylsvyiog)  29.    cf.  dul- 


234 


coratum  acetum  Med.  Plin. 
(Bom.)  1,  2  etc. 

dnrities  gcp  18  (ter)  et  nom. 
plur.  27  (duritias  26.  duritiam 
ter  43,  ubi  bis  duritiem  pc). 

dysenteria:  dissinteria  cp  48 
(cf.  dissuria). 

e  =  lat.  ae  (§)  plerumque  et  g. 
=  gr.  cu:  esteseos,  dieresim, 
poliemos,  ematos,  pthoes 
(qp-frdcas),  cacexies  (xa%sgtc«s) 
75,  ce  (xaO  71  etc.  (contra 
lat.  ae  =  gr.  s  in  caephalea 
41,  caephalopodas  40,  dia 
coephales  35,  caelidonon  37). 

educatio  (g,  eductio  cp) :  tussi- 
cula  cum  sanguinis  supernae 
educationis  reiactatione  39. 
trociscus  ad  sanguinis  supernae 
educationis  reiactationem  ib. 

eiectoria  (=  diaforetica)  sa- 
natio  52. 

elaterinm  (elacterium|>)  descr. 
8  (cf.  Plin.  20,  3). 

electnarinm  g  21.  34.  40.  41 
(item  c21.  40  sed  elactuarium 
c  41.  34  et  elac  66,  elact  p 
34.  40.  41.  66  sed  elictarium 
p  21),  electarium  Orib.  etc. 

elixatus  22.  39.  61  etc. 

ellebori  (gen.)  semper  et  g  (cp). 

embroca:  embrocas  laneas  42. 
abl.  embroca  61  vel  embroce 
cp  46.  61.  71. 

embrocare  1  etc.  saepe. 

embrocismus  42  etc.  passim. 

emmotos  clora  19.  22  (s'(i(io- 

tOV       %X(OQOV       SC.        CpCCQflCCKOV 

Gal.).  confunditur  moton 
((lotov)  in  quo  s(i(iotov  (me- 
dicamentum  melli  admixtum 
e  moto  tilto  apponere  19. 
22  ubi  emmoto  codd.).  cf. 
Gal.   XIII,    520    (tovto   t6 


(pCCQUCCAOV    .    .    .    UVLS(itVOV   8l 

sXccCov  %ul  Sfifiotov  snLti&s- 
(isvov)  etc.  cf.  Orib.  VI,  158 
mutariis  id  est  carpias  de- 
foris  inponi  opportet  (=  gr. 

V,  363  tols  fiotOLs).  id.  173 
cum  mutariis  (Aa  =  inmotis 
Ab  =  tOLg  i(i(iotoLs  V,  378). 
mutaria  (vel  motaria)  munda 

VI,  385  etc.  Cael.  chr.  3,  134 
motarium  aqua  infusum. 

encolpismos  78. 

encolpizare  78. 

eneter  —  vid.  lex.  gr. 

epar,  epatis,  epate  saepe  (ieco- 
ris  71). 

epatica  passio  44. 

eqnidem:  quod  equidem  (g, 
quidem  cp)  37. 

eremizato  folle  51. 

erogare  (humoresperventrem) 
1. 

eryum:  herbum,  herbi  gcp 
(unde  et  herbe  g  21)  21.  36. 
40  (bis).  41.  43.  48.  49.  76 
(bis).  erbi  semel  g  40  (tertio 
loco).  diorobu  i.  de  erbo  c 
40  (brevius  her  c  21.  40.  48 
etc).  cf.  Ed.  Diocl.  hervi, 
herbiliae. 

eschara  (=  lat.  crusta  67.  68 
ex  quibus  locis  sic  semper 
vides  escharara,  at  non  cum 
codicibus  scaram  legendum 
esse  apud  Cassium):  scara  g 
(22,  et  scara,  cum  scara  32. 
36)  cum  cp  (schara  pc  22.  67, 
ascaras  p  32,  ut  Escolapii 
cod.  Cassin.  cum  ascaras  = 
cum  scaras  Aug.,  Gall). 

etiam  et  (1.  2.  6.  7  etc.)  sae- 
pissime.  ut  nec  non  etiam  6, 
ita  et  nec  non  etiam  et  18. 
29.    71.    etiam    simul  et  23. 


-     235    — 


non  solum  —  verum  etiam 
et  41.  48. 

ex  pro  solo  abl.  =  cum  vel 
in  saepissime  (ut  Plin.  etc.) 
vel  =  per  (instrum.):  ex 
aceto  infusus  1  (lana  ex  posca 
infusa  30).  ex  aceto  coctam 
15.  ex  sapone  fricabis  2.  ex 
decoctione  lavabis  6  (deter- 
gere  10).  infrigidanda  facies 
ex  aqua  30.  pulverem  ex  ovi 
albore  conspersum  16.  ex  ipsa 
favilla  cum  aceto  cataplas- 
mabis  67  (ex  palmulis  .  .  . 
cataplasmabis  33 ,  cataplas- 
mabis  pane  ex  posca  i.  pane 
posca  infuso  1).  ex  aceto 
oblinies  1.  uteris  ex  aceto 
28.  ex  oleo  ro.  stillabis  28. 
ex  aceto  et  oleo  embrocabis 
65  (ex  lanis  sucidis  embro- 
cabis  33).  mollibus  lanis  ex 
oleo  calido  membra  involves 
54  (lanarum  mundarum  ex 
oleo  camaemelino  involutio- 
nem  65).  penicillis  calidis  §x 
vino  vaporabis  29  (i.  e.  peni- 
cillis  ex  vino  calido  expressis, 
ut  29.  30.  34.  37  etc).  —  ex 
siringotomo  fistulam  nudare 
20.  ex  melotide  ferrearadendo 
purgare  20.  per  os  depurgari 
ex  melotide  30.  —  (pro  gen.) 
dabis  ex  ipso  suco  calicem 
unum  34  (21.  40  etc). 

exaltatio  (loci  patientis)  21. 

excludere  (sudorem)  56,  (hu- 
morem)  76,  (urinam)  46  etc. 
exclusio  longaonis  48. 

exinaniti  (per  urinam  aquoso 
humore)  76.  inaniet  per  ve- 
sicam  aquosum  humorem  ib. 

exire:  ne  molle  exeat  (em- 
plastrum)  =  evadat  53. 

exinde  (gall.  en)  pro  gen.  ma- 


teriae  cf.  sub  ex,  semper: 
exinde  dabis  (coclearium  I 
et  sim.)  21.  34.  36.  39  (bis). 
40  (bis).  42.  45  (bis).  67.  80. 
exinde  datur  41.  exinde  tro- 
ciscos  finges  33.  exinde  va- 
porabis  42.  facies  41.  66. 
vultum  lavabis  73.  —  exinde  = 
deinde  semel  61. 

exossabis  (palmulas)  48. 

explicare  (urinam  =  egerere, 
emittere,  excludere)  46. 

exprimere  (ex  vel  add.  vel 
om.):  spongia  frigida  posca 
expressa  24.  29.  spongiis  ex 
aqua  calida  expressis  21.  28. 
penicillis  calida  aqua  ex- 
pressis  34.  37  (posca  30). 
penic.  ex  cal.  aqua  expresso 
29  (cf.  47.  71  etc). 

extantia:  cum  se  extantia 
ostenderit  18.  cf.  7.  17.  ex- 
tantia  et  dolor  (splenis)  43. 
ext.  viscerum  44.  subalbida 
et  laxa  extantia  (oidrjucc)  75. 
tumoris  extantiam  75.  toracis 
extantia  (SioyyKaaig  Sor.)  77. 

exsucare  (Cael.) :  paulatim 
exucando  (g)  transvorent  34. 

esucatio  (arteriacam . . .  paula- 
tim  sub  ipsa  esucatione  trans- 
vorandam)  33. 

esudatio  (essudatio  g)  venarum 
39. 

exsurrectio  (exurectio  c)   72. 

facilis:  et  sunt .  .  .  curatione 
(— nes  p)  faciles  gc  26.  et 
sunt  curationis  difficilis  gc 
(curatione  difficiles  p)  ib. 

faenum  graecum  (faenum  Ed. 
Diocl.):  feni  greci  g  21,  feni 
greci  g  29"  bis%  sed  plerumque 
foenum  (ut  acoetum  q.  cf.) 
grecum,  foeni  greci  g  34.  37. 
40.  42  ter.    semel  fenigrecum 


236 


g  29  et  foeni[u]grecum  g  34, 
sicut  fenugrecum  et  fenu(fen 
p)greci  cp  semper  (11.  cc.  et 
43  bis.  44  bis.  46  bis.  55). 
falangio  (phalangium  Plin., 
falangius  codd.  Ps.  Plin.  med. 

3,  33  etc.):  ad  falangionis 
morsum  68.  cf.  med.  Plin. 
(Bom.). 

fantasia  crocei  caloris  49. 
fantasiae  oculis  efficiuntur  71. 

fasciare  saepe. 

fasciolare  67. 

fascis  gallicus  (vdgdog  y.sXtiyt.r) 
JDiosc.  1,  7)  42.  45.  49. 

fecla  (ex  gr.  cpsrtXri  pro  fae- 
cula):  feclas  (id  est  feces  vini 
vel  aceti  gc)  1.  cf.  fecum 
vini  exustarum  c  16.  feces 
vini  gc  29.  (vinum  vetus 
faecatum  76). 

fel  rufum  46  =  rubeum  56. 
57.  flavi  fellis  id  est  rubei 
57.  flavum  24.  58.  —  felle 
nigro  48. 

fellitus:  vomitus  41.  humor 
57.  vomitu  humoris  felliti  51. 
egestio  fellita  48.     urina  49. 

ficitas  (6vx(06ig)  29. 

ficus :  gen.  fici  (ubi  ficus  c)  34. 
acc.  pl.  ficus  g  (pro  gen.  fici 
p,  ficus  c  cf.  Th.  Pr.  3,  6) 
21.  ficorum  (ubi  piarum  codd.) 
33. 

fllix:  polipodie  i.  felici  add. 
c  72  (radix  filic  ib.)  =  Diosc. 

4,  185  (Gal.  XIV,  514)  cf. 
183.  —  filix  (codd.  filex)  Vitr. 
p.  163,  10. 

fimiun:  sic  neutr.  (fit  autem 
hoc  etc.)  36. 

fit:  et  fit  vel  nascitur  (pleuri- 
tis)  in  masculis  magis  quam 
in  feminis  66.  fit  vel  nascitur 
omni  tempore  (epilepsia)  71. 


fiuntvelgenerantur  lumbrici . . 
ex  multo  cibo  accepto  72.  et 
fit  vel  generatur  (idema)  ex 
flegmatis  substantia  75. 

fixum  pectori  (mentum)  38. 

flaccor :  cum  morsu  et  flaccore 
stomachi  42. 

flacidus:  papyrum  fragile  vel 
flacidum  (sic  gcp)  opp.  car- 
nosum  20. 

flebotomare  saepe. 

flebotomum  (instr.)  8. 20. 37. 41. 

flocorum  electio  (yiQ0>iv3i6fi6g) 
62.  —  opium  floculo  inclusum 
62.  acacia  .  .  .  contrita  et  in 
floculo  (fleculo  c,  foculo  p) 
apposita  82. 

fluminales  p  (ubi  fluvialesc)  67. 

focus:  pro  igne  nusquam.  cf. 
66:  ceteris  lento  igne  reso- 
lutis  et  a  foco  depositis.  — 
ab  igne  tollere  15.  34  (=  le- 
vare  de  foco  Plin.  med.  Bom. 
24b.  28c.  63b.  74c  etc.) 

folium  (=  cpvXXov,  scil.  [icclcc- 
fcc&Qov  Diosc.  1,  11):  folii 
29  (=  cpvllov  ap.  Gal.  XII, 
734).  32.  folii  optimi  36.  78. 
folii  barbarici  id  est  malo- 
batri  45.  aut  nardum  (cf. 
Diosc.  I.  c.)  aut  folium  ap- 
pones  77. 

folliculus  aerarii  51  (Cael. 
ox.  3,  154  folliculo  artis 
aerariae.  cf.  Soran.  p.  258. 
124  D.  ix&Xipcov  nvevfia  Sid 
XdX-nsvtLnijg  cpv6rjg). 

fomentare  saepe. 

fomentatio  1.    cf.  fotus. 

forpex  (=  ipaXig  Gdl.  XI,  130) : 
forpice  g  (forfice  cp)  19. 

fortitudo  fellis  49. 

fotus:  capitis  fotui  adhibita 
62  (fotus  olei  dulcis  Cael. 
chr.  4,  94). 


237 


frenesis,  frenetici  62.  frene- 
tica  passio  30. 

frenetizare  62. 

frequentare:  plus  verno  fre- 
quentare  (epilepsiam)  mani- 
festum  est  71. 

fysarius  —  vid.  auliscus. 

gargarizare  saepe. 

gelela  (gelda  Sim.  Jan.  cf. 
Matth.  Silv.  s.  gelona  i.  co- 
loquintida.  gelela  idem  quod 
supra.  Lex.  arab.  lat.  cod. 
Lugd.  Scal.  231  saec.  IX  s. 
galla  cucurbita  agrestis  et 
veementer  amara):  coloquin- 
tidis  interioris  carnis  (Ivxe- 
Qicovrjg)  quam  vulgus  geldam 
(c,  gelelam  p,  gellam  pc) 
vocat  73.  cf.  in  antidotario 
(post  Cassium  addito)  codicis 
Paris.  f.  81h  1:  Experimen- 
tum  cataputie  catartice  aloy- 
darie.  ^  aloes  epatice.  dia- 
gridii.  gelela  (sic  pc  =  gella) 
interiores  carnes  trium  paria 
pondera.  cauliculi  suco  ex 
foliis  expresso  colligis  et  cata- 
putias  in  modum  herbi  for- 
matas  (sic).  facit  cum  cod. 
Paris.  etiam  Matheus  Sil- 
vaticus  c.  283  s.  „Gelona  i. 
coloquintida.  Gelela  idem 
quod  supra".  sed  idem  infra 
c.  294  „Gilea  i.  coloquintida". 
atque  in  Herbario  cod.  Gall. 
762  (cf.  Anecd.  II,  122)  sic 
legitur  c.  XC  De  coloquintis 
agria.  Coloquintis  agria  id 
est  cucurbita  silvatica  hoc 
est  galalai  interius  quod  est 
a  semine  separatam.  iscripulo 
uno  cum  mulsa  tritum  potui 
datum  ventrem  purgat  colera 
et  flegma.  —  cf.  hisp.  jalea, 
gelea. 


gesastera  nom.  29,  gesastere 
(g,  — ra  cp,  — rea  pc)  39  (ubi 
supra  uuormo  gc).  gen.  ges- 
asteros  (yr\g  ccaxsQog)  gcp 
( — tereos  pc)  39.  gesasteros  c 
(— tereos  p)  48  bis.  73  (ges- 
astare  sic  p). 

gillo:  et  ipsum  oleum  liqua- 
tum  mittes  in  gillone  42. 
ipsum  gillonem  in  olla  fer- 
venti  calidae  summittes  42 
(gillonem  fictilem  quem  bau- 
calem  nuncupant  Cassian. 
cf.  Quicherat  Add.  lex.  lat. 
s.  gillo  et  s.  baucalis,  Loewe 
Prodrom.  corp.  gloss.  lat.  p.  69). 

girba  (oluog,  mortarium  vel 
ut  Sim.  Jan.  pila  pistatoria): 
in  girba  contusis  (=  olfio- 
Honrjoccg  Orib.  et  Ps.  Gal.) 
31.  in  girba  (girva  c)  mittis 
et  in  unitatem  .  .  .  tundendo 
cogis  33.  mittis  in  girbam 
et  in  uno  diligenter  contusis 
72.  in  girba  i.  mortario  (glos- 
sam  del.  pc,  om.  c)  mittes  75 
(cf.  35  in  mortarium  mar- 
moreum  refundes). 

glandulosus  18.  26.  60. 

glebosus  sanguis  39.  46. 

glebula  multa  de  pariete  64. 
glebulas  sanguinis  30. 

gliquiritia(— ricia,  glyquiricia) 
g  33.  34  (gliciriza  c,  liquiricia 
semper  p).  cf.  Simon  s.  gli- 
coriza. 

glutinatorius  39. 

glutinosus  34  (bis). 

granata  (=  malum  granatum, 
itdl.  granata,melagrana,  mela- 
granata):  granatae  siccae  co- 
rium  20.  64.  82.  corticis  de 
granata  sicca  (g,  granati  sicci 
c)  36.  corticis  granatae  cp 
48.    granatae  siccae  corticis 


238     — 


cp  64  (sed  mali  granati  cor- 
ticis  cp  48).  caducum  grana- 
tae  cp  48  et  bis  82  (sed  cadu- 
cum  mali  granati  altero  loco 
c  48  ubi  mali  grana  p,  item 
ibidem  tertio  ubi  granate  p). 
granatas  acidas  cp  72  (sed 
mala  cydonia  granata  etc. 
46).  —  balaustii  i.  floris  <(mali 
granati^>  48.  —  cf.  Isid.  17, 
7,  6.   Biez  Altr.  Gl.  56. 

granaticium  (vinum)   47.   64. 

gravabiles  capitis  (austri  = 

XCCQrjflcCQlHoi    Hipp.)    1. 

guflo  (y  6(i(pog?) :  carbones  etiam 
de  gufione  (gusione  cp)  vitis 
facies  33.  quod  ita  exprimit 
in  eorundem  trociscorum  usus 
descriptione  Plin.  (Bom.)  med. 
1,  61  f.  32h  Bas.  facies  car- 
bones  de  vite  valida. 

h  (sec.  g):  spiritus  asper  omit- 
titur  in  graecis  non  graece 
scriptis,  nisi  quod  ponitur  hic 
illic  in  v.  a  praep.  vnb  com- 
positis:  hypocapniston  41  (sed 
ypocapniston  21.  33,  ut  cata- 
yporrusin  19,  ipopia  20,  ypo- 
quistidae  31.  35  etc.  cf.  yper- 
echriston  29,  diathes  yperoas 
1),  hipopios  — pia  29,  ex 
hipoboles  29,  hiposfaumata  29, 
hypoquistidae  39  cf.  hipedio- 
cota  66,  praeterea  herpen  25, 
herpetas  24.  25.  ponitur  et 
falso  ut  helafiu  29 ,  herisi- 
pelatodes  22.  36,  hicteroden 
32  atque  in  med.  v.  leucohiu 
29  ut  lat.  cohunentur  29,  tra- 
hicis  40.  —  ab  in.  emicranion 
1.  eterocrania  1.  aplen  18. 
igrobeca  33.  ematos  39. 
eliosin54.  elmintas  71.  edran 
74.  e  (artic.  =  r/)  35.  39.  46 
etc.    (sed  herpen   25   propter 


herpetas).  —  med.  voc.  dialon 
21.  diebdomeconta  29.  die- 
resin  18.  poliemos  30.  cata- 
yporrusin  19. 

haberi:  si  aegrotantes  .  .  .  le- 
viores  habeant  cp  55  (sed  si 
immobiliter  se  habeat  aegro- 
tus  p  45,  om.  c).  quartanarios 
oportet  mediocriter  et  mite 
haberi  ib. 

habitudo:  habitudine  corporis 
fortioribus  (opp.  debilibus)  71. 
cf.  s.  xa#s|t'a.  plena  habi- 
tudo  corporis  1  (=  nXsovs^ia 
Gal.  XII,  505). 

hemicranios :  emigraniusdolor 
1.  emigranei  (#)  opp.  totius 
capitis  29.  —  vid.  s.  iifu- 
HQaviog,  — ov. 

herpylluni  (sic  et  Cael.):  erpil- 
lum  (sQrtvXXov)  g(cp),  serpil- 
lum  („a  serpendo"  Plin.  20, 
245)  gcpc  1.  herpillo  g  (p, 
om.  c.)  33.  sed  serpillum  cp 
62  et  ib.  mox  serpillon,  ubi 
heripilion  (id  est  erpillon)  c. 
cf  ind.  ad  Plin.  med.  s.  ser- 
pullum. 

hiberno  (it.  inverno,  verno) 
33  et  (ubi  hieme  cp)  g  39  = 
hiemis  tempore  34.  76.  (cf  42). 

hic  (vel  ille)  pro  is:  maxime 
in  his  qui  ex  plenitudine  ca- 
pitis  laborant  g  1  (ubi  mox 
ab  eis  quae  similiter  implere 
caput  noscuntur).  eisdem  g 
35  (ubi  in  hisdem  p,  om.  c, 
sicut  his  qui  pro  is  =  iis  qui 
p  43,  cp  48  bis.  66.  cf.  46 
de  his  c,  ubi  ea  al.  p  et  tit. 
rec.  p  56  De  hiis  qui  etc.  eis 
cp  55.  71.  ea  quae  82.  hii  qui 
c  63  ubi  his  qui  p.  hiisdem 
c  75  ubi  hisdem  p,  sicut  cp 
76).   ita  sexcenties  etiam  hae 


—     239 


quae  in  Vitruvii  codd.  rec. 
pro  eae  quae  (GH)  etc.  nec 
minus  reliqui  otnnes  auctores 
Latini  recentiorum  usu  cor- 
rupti  etiam  nunc  leguntur. 
cf.  Spengel  Emend.  Varron. 
Spec.  I  Mon.  1830  p.  10. 
nom.  sg.  his  qui  curabitur 
(pro  is  qui)  gc  31.  item  is 
qui  g  (his  qui  cp)  36.  illis 
quibus  71.  illi  qui  72  etc. 
v.  s.  ille.  hoc  est  scribitur 
(1.  17.  21.  29.  37.  67.  82  etc.) 
sed  ubi  compendio  utuntur 
codices,  semper  ponitur  i.  = 
id  est  (etiam  g  21.  23.  29.  30. 
34,  nisi  quod  iS  =  id  est  — 
ut  tamen  in  rasura  sit  d  — 
legitur  g  ubi  hoc  est  cp). 
cf.  Diez  Altrom.  gloss.  p.  59: 
„id  (i.  e.)  hoc".  post  haec 
(pro  postea)  saepissime  (8. 
16.  24.  29.  34.  36.  40.  43. 
48.  54.  59.  61.  62.  63.  66). 
item  dehinc  (pro  deinde  ut 
apud  Caelium)  29.  32.  34  (ubi 
deinde  cp).  35.  37.  38.  39. 
42.  44.  61  etc. 

holera  #  (olera  cp)  1.  33.  olera 
gcp2i.  —  olerosis  (cibis)  cp  71. 

hora:  sub  hora  19  =  ad  horam 
20  bis.  42. 

hortinus  (=  hortensis,  do- 
mesticus  opp.  silvestris,  agre- 
stis) :  violae  hortinae  (ortinae 
g,  ortice  cp)  29.  feniculi  hor- 
tini  (ortini  gp,  om.  c)  29. 
pastinacae  hortensis  44.  76. 
cucumeris  hortini  (=  dome- 

s  tici  Alex.  2   188)  45.   rutae 
hortinae   49  t(ubi    ortice   cp) 
67.  71  (bis).  76  (silvestris  67). 
herbam  papaveris  hortini  62 
(agrestis  62). 

humor:    sic  semper   etiam  g. 


attamen  sine  h  apud  hunc 
etiam  scribendum  esse  videtur 
indicare  corrupta  lectio  cp  7 
et  tumorem  (?  tumore  ex 
&umore)  pro  vero  et  umorem 
iterumque  et  huor  cp  pro  vero 
et  tumor  c.  44.  cf.  ad  JPlin. 
med.  p.  17,  20  (et  humores, 
ubi  et  tumores  d).  102,  14 
(utiliter  humores  codd.  pro 
tumores).  —  item  humectare, 
humectatio  semper. 

huiuorosas  urinas  46  (cf.  An- 
thim.  62 ,  Cael.  etc). 

hydrelaeon  (idreleon  vel  ydre- 
leon  c,  ydroleum  p)  quid  sit 
54.  65. 

hydropismus  46. 

i  =  gr.  v,  ut  vulgo  ex  rec. 
consuetudine ,  ita  etiam  in 
glossis  his  (vid.  lex.  gr.)  g: 
ambliopia,  amicas,  griposim, 
diaton  carion,  diacodion,  dia- 
pitiron ,  diasimphitum ,  dia- 
quilon,  dispnia  (sed  dypsin 
pro  dyspepsin  g),  ectilotico, 
empiemata  (sed  empyoticis), 
herisipelatodes  (vel  heresip.), 
euximon ,  cacoquimiam  (sed 
cacocymis),  catasinfisin,  mi- 
crosfixian ,  nauticon  mielon, 
oxidorcion  (sed  oxyrodinon), 
pitiriasin ,  platicoriasis ,  tig- 
mate  vel  ptigmate,  stafile, 
simpepticon,  sinecim,  ipopia, 
hiposfaumata  (sed  ypotheton, 
y po  capniston ,  catayporrusin, 
ut  yperoas ,  yperechriston), 
chyromilon,  psillion.  —  contra 
(praeter  superius  mem.)  myr- 
metias,  sycosin,  tymi,  cygnos 
etc.  —  sed  gr.  v  =  lat.  u  g: 
cuminum  9,  murra  (et  myrra) 
murta  (etfmyrta),  luci  (=lycii) 
48  et  —  lat.  o:  coma  (cyma), 


240 


storax  (cf.  Storax  nom.  propr. 
Plaut.),  lipotomian  21,  isopo 
14. 

==  gr.  oi :  inanti42  (oenanthe 
Plin.  Aug.,  oenantes  cod. 
Cass.,  ynantes  Vrat.  Apul.  54), 
inomeli  49,  finigmon  1,  fini- 
cene  39.  40.  46  (dia  finicon 
48),  chiradas  26,  catereon 
(==  catarian)  34  (diarria  47), 
dispnia  41  (sed  ib.  dispnoicis), 
ortopnia  41,  squinuanti  1. 
42  (Schuch.  II,  284),  quino- 
tetarum  18  (isopo  pro  oesypo 
14,  ciliacos  48,  psiadica  53, 
ipnopion  66,  idema  75).  cf. 
cynae  ennyae  Gromat.  et  sim. 
Schuch.  II,  283  sqq.  290 
sqq.  (patetoe?  33). 
=  gr.rj:  tricocollima  29  (sed 
anacollema  13  et  bis  29  ubi 
semel  — ima  c).  sinecim  37 
(saepius  ex  rec.  litt.  i  et  e 
commutatione  cp,  ut  effimeras 
vel  efemeras  60,  litargici  63, 
lixi—  vel  lexiperiton  61, 
uriticus  #51,  effilidas  p  9  et 
c  73,  sagapini  73).  —  sed 
vulgo  7}  =  lat.  e,  ut  e  art. 
(tj),  colle(c)ticis,  —  cam,  xero- 
ptalmia,  aplen  etc. 
=  gr.  s:  alopicia,  erisipilas, 
asfodilus  (44),  apozima  (57) 
et  semper  gcp  epithima. 
=  gr.  si:  chile,  chiromilon, 
ileos,  nileos,  alimma,  lichenas, 
dialiponta,  lipotomian,  aizon, 
ceratoide  (sed  herpen  g,  her- 
pin  c  25.  cf.  apud  ucalin  = 
anb  tov  nccXsiv  cod.  Polem. 
Silv.).  enfraxis,  chemosis, 
proptosis  acc.  pl.  gr.  29,  -si- 
todis  et  laconodis  71  (sed 
octodes  73  et  simil.),  encata- 


calypsi  21  (ut  embasi  Gromat. 
p.  190,  10). 

i  in  abl.  III  decl.  adiect. 
comp.  (— ori)  frequentius:  in 
inferiori  parte  21.  in  anteriori 
et  posteriori  parte  42.  defusa 
priori  (aqua)  29.  34.  in  ca- 
lidiori  item  in  frigidiori  52. 
calidiori  lavacro  57.  sub  fri- 
gidiori  flegmate  58.  acriori 
clystere  24  (ubi  acriore  cp). 
36.  37.  42.  51.  55.  63.  contra 
clystere  acriore  22  (ubi  acri- 
ori  cp).  33.  ampulla  minore 
29.  in  anteriore  parte  38 
(ubi  — ri  p). 

in  abl.  partic.  praes.  (— enti) 
sufficienti  modo  39.  42.  51. 
ex  oleo  sufficienti  51.  cum 
'sufficienti  oleo  61.  cummelle 
sufficienti63.  sufficienti  cimino 
75  (contra  sufficiente  modo 
40.  cf.  52  ubi  —  ti  p.  cum 
sufficiente  melle  33  ubi  — ti 
cp).  cum  competenti  dolore 
cp  17  et  adiecto  passo  com- 
petenti  45  etc.  ex  antecedenti 
(dolore,  perfrictione  etc.)  28. 
29.  34.  41.  47.  51.  60.  64.  73. 
74.  82.  ex  aqua  irruenti  28 
(irruente  lapide  c  46  ubi  — ti 
p).  in  aetate  ferventi  28.  61 
ubi  — te  c)  73.  ex  saniola 
fluenti  28.  in  aetate  vergenti 
48.  non  presenti  vero  rosaceo 
61.  in  presenti  67.  calenti 
anagargarismate  83.  cf.  de 
repenti  g  37  (ubi  — te  gc 
cum  c). 

ibiscum :  ivisci  g  (c,  hibisci  p) 
9.  7  visci  (pro  evisci)  p  81. 
cf.  ind.  Plin.  med.  s.  eviscum 
p.  121. 

identidem  (=  item)  34.  35. 

ignoranter  68. 


241 


iliaca  passio  (t.  e.  ileatica  = 
ileos)  61. 

ilinm  {Isid.  XI,  1,  100):  a 
sinistro  ilio  50.  (ilia  utraque 
63).  iliorum  (pro  ilium)  p  46 
(cf  Cael.  p.  235  etc.  iliis  Cels. 
p.  122,  35  Dar.). 

ille  (ad  articuli  significationem 
descendens):  et  maxime  illos 
lavacrorum  amatores  57.  et 
illae  magis  quae  18.  maxime 
illis  .  .  .  qui  17.  ut . . .  dentes 
cavernentur,  maxime  illi  ma- 
iores  vel  molares  qui  .  .  .  31. 
et  illos  maxime  qui  60  etc. 

imbrilis  (aqua  =  vScoq  6fi~ 
Pqiov):  aqua  imbrili  (umbrili 
p)  id  est  (ex  usu  lat.)  caelesti 
colligitur  g(c)  29  (ubi  in  seqq. 
modo  imbrilis  ponitur  modo 
caelestis).    cf.  Cael. 

in  vel  additum  vel  omissum: 
bis  in  die  2.  ter  in  die  20. 
bis  in  die  et  semel  in  nocte 
22.  24.  52.  in  una  die  XII 
48.  in  mense  43.  ipso  in 
tempore  10.  in  scemate  fo- 
liorum  lauri  .  .  .  chirurgia 
uteris  cp  17.  —  in  ipso  initio 
21. 

in  cibo  accipiat  68.  quae 
in  sorbitionibus  (i.  e.  sorbilia) 
accipiuntur  61.  in  pulmento 
dabis  40  et  saepe  in  cibo  dare 
46.  47.  61  et  in  potione  dare 
40.  42  etc.  (=  potui  dare,  cf. 
potione  una  potui  dabis  68. 
potione  =  potione  dabis  cp 
67.  48.  diurna  potione  vini 
dabis  76  etc). 

(in)collutione  oris  datum32. 
(in)  cacabo  novo  33.  (in)  cy- 
prino  oleo  molli  pruna  resol- 
ves  38.  gallienus  (in)  libris 
peri  craseon  39.    solio  descen- 

Ca88iu8  Felix,  ed.  V.  Rose. 


dere  (pro  in  solio  =-  in  solium) 
1.  loco  proprio  revocari  (pro 
in  loco  =  in  locum)  77.  — 
exinde  .  .  .  dabis  avellanae 
magnitudinem  45  (Sidov  xa- 
qvov  novTntov  rb  psysd-og 
etc.  Gal.)  =  in  modum  avel- 
lanae  44  etc. 

includere  (sacculo  vel  in 
sacculo),  infundere  aqua  vel 
in  aqua,  inducere  linteolo  (33. 
40.  66)  vel  in  linteolo  (aluta, 
carta,  panno  31.  39.  43.  66. 
cf.  in  linteolo  illinitum  72, 
immissis  in  ore  pennis  42  ubi 
in  os  c,  in  ore  inferre  g  1  ubi 
ferre  cp)  etc.  passim,  ubi  re- 
centiorum  est  in  cum  abl. 
(pro  simpl.  abl.  vel  dat.). 
in  cum  abl.  (pro  accusativo 
motus  in  quo  tamen  notandum 
est  librariis  idem  esse  -u  et 
-o)  sexcenties  (cf.  indd.  ad 
Gargil.,  Plin.  med.  et  Anthi- 
mum  et  metrica  exempla  Com- 
modiani  in  indice  ed.  E.  Lud- 
wig  I,  67.  II,  38): 
in  uno  =  simul  (ubi  saepe 
errore  rec.  in  vino)  tundes  1. 
32  (cf.  haec  omnia  tundes  in 
se  20).  contundes  31.  42.  con- 
tusis  72.  commisces  14.  21. 
28.  34.  40.  61  (ubi  in  unum 
gc  1,  p  51,  c  52.  76).  com- 
m.ixta  1.  9.  78.  mixta  82. 
coques  34.  41  etc.  cf.  Soran. 
p.  226  D.  7]  xoiq  XQi6iv  vcp' 
£v  sipr\yisvoig.  .  .  coquunt  (in 
unu  c)  40.  coquentur  42.  de- 
coques  6.  48.  76.  tritis  46. 
76.  movebis  53.  consolves 
17.  28  (ubi  in  unu  c).  29.  38 
(in  unu  rediges  c  45).  cf.  in 
unitatem  tundendo  cogis  33. 
76  bis. 

16 


—     242 


in  solio  ut  mergat  1.  in 
ampulla  minore  adicies  29. 
in  ipsa  decoctione  addes  34. 
in  tribus  partibus  pollinis  ad- 
duntur  40.  in  ocuUs  inciderit 
29.  si  in  uno  loco  fuerit  con- 
fixus  dolor  21.  in  eodem  loco 
cucurbitam  figes  21.  in  quo 
linteolo  sanguisugas  proicies 
21.  membrum  in  quo  talis 
influxerit  sanguis  22.  in  hu- 
more  purulento  conversas  26 
(mox  in  saniolam  converti  26). 
aqua  in  ipsa  caverna  audi- 
toria  irruenti  28.  in  ipsis 
cavernis  instillantur  28.  in 
auribus  accipere  28.  fumum 
in  ore  excipiat  33.  repones 
in  vitreo  vase  (in  vitreum  vas 
c)  40.  ovi  album  in  oculis 
infusum  29  (suco  in  naribus 
infuso  32).  in  mortario  refusa 
76.  mittis  in  fistula  (—  am  c) 
20.  in  girba  ( — am  c  72) 
mittis  33.  76.  mittes  in  ca- 
cabo  fictili  35.  mittes  in  gil- 
lone  42.  in  olla  fictili  crudos 
mittere  37.  in  ampulla(m  p) 
mittes  c  61  (in  ipsam  de- 
coctionem  mittes  cp  43).  in 
frigida  aqua  submissam  61. 
in  ipsa  decoctione  miscebis 
9  vel  admiscebis  32.  in  lanis 
redactum  (oleum)  43.  64.  in 
ampulla(m  jp)  rediges  c  67. 
in  ampulla  minore  adicies  29. 
accusativos  igitur  in  dltera 
operis  parte  frequentiores  sub- 
inde  restituunt  recentes  (p, 
rarius  c). 
in  cum  accus.:  decoques  in 
aquae  calices  tres  9.  in  latus 
(super  latus)  iacere  66.  in 
cubiculum  apposita  64.  in 
utrasque   partes   faucium    se 


infuderit  37.  infundes  in 
aquam  (g,  aqua  cp)  40.  in 
uvas  passas  (uva  passa  c)  in- 
cludes  12.  —  quae  est  in  si- 
militudinem  lactis  12  (et  sic 
semper  in  similitudinem). 

in-  (sec.  g):  imbecillitatem  21 
(inbecillitas  41).  imponis  1. 
21.  42  (— nas)  19  (inponis  20 
Iponis  21).  imponderibus  (sic) 
29.  impedire  20.  29.  33.  im- 
pleri  1.  impleat  35.  impres- 
sae  12  (inpressae  27.  inpin- 
guaverit  29).  immisso  19. 
immissis  42  (inmutabis  21. 
inminere  29  cf.  c  70,  Imi- 
nentem  24.  inmobiliter  c  30). 
illigatum  35.  illinis  1.  4. 
5.  6.  7.  11.  12.  24.  f  35  et  36 
g.  illimentum  35.  illitum  20. 
(inlinis  11.  21.  24.  29.  35.  36. 
inlinies  36.  inlinimentum  37). 
irruenti  28  (46). 

incandidat  (nigros  dentes  den- 
tifricium)  32. 

incendiosus  (doloris  sensus) 
28.  (fervor)  52.  febris  incen- 
diosa  (=  causos)  61. 

incensoria  (virtus)  13. 

incessabilis  (fluxus)  35. 

incidere:  novit  enim  crassi- 
tudinem  flegmatis  incidere  59. 
novit  enim  incidere  omnem 
humorem  65  (cf.  facit  enim 
ad  febrem  calidam  interciden- 
dam  61). 

incurabilis  (passio)  29.  48  etc. 

incursus  (reumatis)  29. 

indigent  in  cicatricem  duci  45. 

indigestio  47.  51.  54.  60.  66. 

indignationes  matricis  78. 

inducere  (cf.  sub  in):  duos  in- 
ductos  facies  61.  exinde  in 
linteolo  densum  induces  66. 
et  linteolo  densum  inductum 


—     243 


66.  sucum  .  .  .  inductum  ap- 
pones  68.  cf.  Cael.  ox.  2,  216 
cataplasmatum  atque  in- 
ductionura. 

mfantilis  (opp.  senilis)  aetas37. 

infectio:  ex  infectione  fellis 
pallor  corporis  49. 

inflnxio  humoris  23. 

informare  trociscos  24.  39. 
46  etc.  (ut  simpl.  formare  col- 
lyria  20  etc). 

infrigidare  30.  61.  66.  —  cum 
infrigidaverit  2.  18.  61.  di- 
mittes  ut  infrigidet  35.  donec 
infrigidet  (infrigdet  g)  40. 

infnndere :  sacculo  calido  aqua 
infuso  1.  radices  in  oxymelle 
infusas  1.  linteolis  in  mnlsa 
calida  infusis  18  (cf.  lanas  62. 
78.  ptigmata  18.  61.  62).  pa- 
pirum  in  aceto  salso  infundes 
20.  panis  posca  infusus  18. 
24  etc.  saepe  (et  aosol.  panis 
infusus  22.  radicibus  pridie 
infusis  34.  species  pridie  in- 
fusas  42). 

infusio  (h%vit'a)  m  nares  31. 
infusio  salis  candidi  (=  aqua 
salsa)  29.  absinthii  infusione 
potabis  44.  infusiones  ex  feni 
graeci  suco  29.  —  flegmatis 
infusio  34.  ex  infusione  hu- 
moris  43. 

inglutire  (ital.  inghiottire) :  ut 
ipsum  humorem  inglutiant44. 

inhibito  vino  1. 

iniectorins  (trociscus)  51  (p, 
iniectatorius  c,  sicut  ib.  in- 
iectionibus  p,  iniectationibus 
c). 

initiare:  doloriuxtaumbilicum 
initians  51. 

inlinimentum  (c,  illimentum 
gp)  35.    (g,  illimentum  p)  37. 


item  inlinere  et  inlinire  pas- 
sim  (cf.  sub  linere). 

inmutatio:  egestio  sanguino- 
lenta  aut  fellita  et  alia  im- 
mutatio  humoris  48.  —  fre- 
nesis    immutatio    mentis    62. 

inordinatae  (febres)  21. 

impensas  recentes  33. 

inpinguare:  (intr.)  cum  in- 
pinguaverit  29. 

in  primis  id  est  in  praesenti 
67  (et  sic  saepe). 

insensibiliter  46. 

insensibilitas  65.  71. 

insessio  (iynd^ioficc)  46. 

insomnietas  71. 

inspicientis  (codd.  inspicienti- 
bus)  digitis  66.  inspicientis 
palma  pulsatus  (venter)  76. 

insuf  flare  (medicamentum)  na- 
ribus  calamo  30.  per  cala- 
mum  insufflabis  31.  cf.  Veget. 
etc.  Bonsch  It.  208  (insuf- 
flatio  B.  81). 

insumere  (==  consumere)  vires 
47. 

insumptio  corporis  49. 

insurrectio  (in  splene)  43. 
(ventris)  76. 

interanea:  ex  respiratorio  in- 
teraneorum  (c,  interiorum  p) 
membro  39.  ventris  et  sto- 
machi  ac  pulmonis  et  omnium 
interaneorum  reumatismum 
48  (cf.  Diez  Altrom.  Gl.  24. 
100). 

intercapedinata  (opp.  iugis) 
febricula  40.    cf.  Cael. 

intibo  (gc,  intubo  p)  22. 

innla  (enula  p)  campana  44 
(enule  p,  uelle  c  et  iterum 
inula  p,  enula  ips.  corr.  p,  I 
ulle  c). 

inviscare:  cum  inviscaverit  18. 

involuntarie  (urina  exclusa) 
16* 


244 


46.  involuntario  lapsu  urinam 
emittunt  ib. 

involutio:  intestinorum  verti- 
cula  sive  involutio  (p,  in- 
volutatio  c)  51.  lanarum  mun- 
darum  ex  oleo  camaemelino 
involutionem  adhibebis  65. 

irisillirica  uno  verbo  g  (ut 
stafisagria),  gen.  irisilliricae  g 
35.  40  bis.  41.  42  (ubi  semel 
yreos  illirice  c  40,,  ut  cp  44, 
cf.  yreos  radicem  cp  66),  acc. 
irisiliricam  g  34.  40  ter. 

iugis  febris  (6vvo%og)  61.  iugis, 
iugiter  saepe. 

insum  (cp,  iosum  g}  sed  supra 
corrector  in  alio  iusum)  19.  — 
sursum  et  deorsum  cp  47.  cf. 
Bonsch  It.  461.  ind.  ad 
Anthim.  s.  deiusum. 

laceraturae  (cf  sub  u^v%uC) 
18:  oportet  .  .  .  crura  leviori- 
bus  ac  multis  laceraturis 
scarifare  75. 

lanuginositas  29. 

lemniscus  18.  20  etc. 

leniflcare  29.  48.  73. 

leniflca  (virtus)  34. 

lenis  et  levis  saepe  confun- 
duntur,  ut  e.  g.  leniter  coques 
cp  pro  leviter  #34.  leniter 
torrefactae  cp  pro  leviter  g 
34.  cf.  44  et  leviter  t.  66  bis. 
tanges  leniter  cp  56.  leniter 
infrigidatis  cp  66.  leniter  sub- 
assatas  cp  48.  —  item  levius 
confectum  (ubi  lenis  c,  leni- 
bus  p  pro  gr.  Xsiovv,  Xelotql- 
@slv  Alex.  p.  464  etc.)  48. 

lenticula  (tvarmflasche)  aerea 
vel  testea  calida  repleta51.66. 

lenticulata  (herba)  24.  52 
(==  Gal.  XIV,  386)  -=  6  «pcotos 
o  iicl  zatv  rsXfiocrcav  Diosc.  4} 
87. 


lentores  (leniorea  gcp)  ano- 
mali  21. 

lepis  aeraminis  (%uX%ov)  11. 

leptospathio  (lecto  spacio 
codd.)  32  et  (ubi  lecto  gc, 
lepto  spatio  cpc)  36.  est 
XeiiT06ica&iov,  ut§ivo6icd&L  ov 

licinium  32.  36. 

limatura  (corali)  32.  (cornu 
cervini)  72  etc. 

limositas  32.  (limosa  qualitas 
46.) 

linire  et  linere  confusa  (sec. 
cod.  g):  linis  20.  24.  iilinis 
1.  4.  5.  7  etc.  inlinies  36  (ubi 
paulo  ante  inlinis).  oblinies 
1  bis.  10  bis.  29.  linire  7.  cf. 
Bonsch  It.  285.  ind.  ad  Plin. 
med.  s.  inlinere  (p.  124  cf. 
217),  Vitruv.etc.  — aliquidsor- 
bile  quod  humorem  acrem  et 
tenuem  et  asperum  valeat  ob- 
dulcare  et  crassificare  et  linire 
(i.  e.  lenire)  46. 

logici  (medici)  46  in.  cf.  prf. 

lucescente  die  73. 

maciros  (=  (idtiSQos)  corticis 
robusti  quem  profert  India 
terra  42. 

madidata  (spongia)  67. 

magdalia  66. 

magis:  etmagis46.  51.  52.  61. 
63.  66  etc.  (ut  saepe  Alex.  etc). 

malaxare  66  (cf.  Alex.  etc). 

malfiunt  41. 

inalta(?):  (molti  c,  multi  p, 
malti  pc)  pollinem  44. 

manifestatur  (=  ostenditur) 
esse  38.  39. 

manualis  (mola)  76. 

mappa  (=  peritonaei  mem- 
brana)  51.    cf.  Cael. 

niarrubium  (icqoc66lov)  g  (ma- 
rubium  cp)  21.  40.  41.  66  bis. 


245    — 


masticare  31.  44  etc.  masti- 
catio  28.    masticatorius  31. 

niasuca  (fiaeovYa  Aet.,  Alex.) 
confecti  de  vitibus  nondum 
mu8tariis  (murtaveris  p,  mu- 
tariis  pc,  om.  c)  42. 

maturus:  mala  cydonia  .  .  . 
usque  ad  maturum  (?)  coques 
48. 

mederi  passive:  passiones  ve- 
sicae  difficili  curatione  me- 
dentur  46. 

medietas  (la  moitie)  capitis  1. 

melanteria  qua  sutores  utun- 
tur  11. 

melinum  oleum  42.  47.  cum 
vino  melino  i.  granaticio  47. 

melotis  (melotida  fem.  gcp)  20. 
30. 

membrana  de  canna  quioT^it  14. 

membranosns  22. 

menstrnalis  (sanguis)  80. 

meraca  potio  29  bis. 

mininga  nom.  fem.  cp  71  (ut 
melotida  q.  v.,  coloquintidae 
gen.  1.  49.  51.  53.  71  etc, 
ypoquistidae  33.  34.  35.  48. 
82  etc.  sed  ypoquistidis  33. 
39,  pomfoliga  29,  lepida  20, 
ragadae  plur.  74,  emorroidae 
gen.  36,  ebdomadis  abl.  71, 
item  reumam  29,  apostema 
nom.  fem.  21,  epithim£  abl. 
34.  42,  simpasmS,  1,  cata- 
plasma  18.  42.  61  etc. 

minuere  (=  minui):  si  dolor 
non  minuerit  cp  46  (minuitur 
Petr.). 

mittere  {hinein-tun,  mettre) 
saepissime. 

modicus  saepissime  (modicissi- 
mus  72  bis.  76),  velut  ex  .  .  . 
modico  rosaceo  adiuncto  et 
seminis  lini  modico  42.  cf. 
1:  sin  vero  fuerit  parva  hoc 


eetmodica  ulceratio.  —  adv. 
modicum  punges  (8),  coques 
(29),  haerentes  (12),  fervida 
(29),  modicum  retro  (51)  etc. 
cf.  Monsch  It.  334. 

mox :  et  in  usum  exinde  potui 
dabis  ciatum  unum  semis  mox 
lotae  80.  cf.  Oribas.  VI,  42 
utilis  etiam  est  (lactis)  si  mane 
bibatur  mox  ut  mulgitur. 

mucil(l  p)aginosus  48. 

mucilentus  (humor)  7.  (sucus) 
78. 

mucrones  suilli  (suini  c)  pedis 
46. 

mulinus :  ungulae  mulinae 
(marinae  cp)  77. 

murra  (10.  35.  42  ut  „veteres" 
Prisc.  1,  49.  Plin.  Aug.  etc.) 
vel  myrra  (29  bis)  vel  mirra 
(29  quater.  33.  37.  40.  41.  42) 
</,  mirra  (vel  mira  c)  cp  qui 
frequenter  confundunt  mirte 
et  mirre.  —  mirrae  gcp  37 
ubi  „vel  murrae"  gel 

murta  (2.  10.  22.  33.  36)  vel 
myrta  (4.  9.  39)  vel  mirta 
(18)  g,  mirta  cp.  —  cf.  Am- 
man  ad  Cael.  p.  271  „in  hoc 
exemplari  sic  (murtae)  per- 
petuo  scribitur  pro  myrti" 
((tvQTOS,  (IVQ6WTI,  myrtus  fem. 
Plin.  cf.  rj  fivQ6iv7j  nctl  xa 
uvQta  Gal.  XII,  471  sq.).  cf. 
Schuchardt  II,  267.  —  oleum 
myrtinum  (\lvq6wivov,  pvQ6i- 
vov)  g  2. 

murturias  (?)  lactucarum  (p. 
150,8):  lactucascum  muria  (?) 
elixatas  (lactucasmamas  elixa- 
tas  c,  lactucarum  murturirias 
—  in  alio  murrurias  —  elixa- 
tas  p)  61. 

musculosus:  musculosis  locis 
18.  22.  27    (et  membranosis) 


246     - 


22.  (musculosis  membranis) 
26  etc. 

mustarius  42  (v.  s.  masucas). 

myxa  (mixa  cp,  ru  (ivf-cc)  61. 
72  (ubi  nixarum  pc,  cf.  noxa- 
rum  Cael.  p.  539.  541.  fa<>#t- 
Mav  pro  (ivi-iav  Alex.  de 
lumbr.  ap.  Idel.  p.  307).  cf. 
Gargil.  c.  59  de  mixis  .  .  . 
Orib.  syn.  6,  43  (iv&ov  ta 
oata  =  lat.  (VI,  124)  mixae 
ossa  (mixo  ossa  La). 

nam  parenthetice  pro  relativo 
(ut  apud  Cael.  chr.  5,  95  etc. 
Oribas.  lat.  VI,  347  etc.) :  sim- 
plici  consectione  divisuram 
dabis,  nam  Graeci  aplen 
diaeresin  vocant  18  et  sic  21. 
32.  34.  40.  41.  quod  corrigere 
solet  p  et  plerumque  etiam  c 
itaque  rarius  fere  in  altera 
parte  libri  et  recentiore  ser- 
vatur,  ut  46  (bis)  et  71  tri- 
ticeis  et  holerosis  nutries,  nam 
(c,  quod  p)  Graeci  sitodis  ce 
lacanodis  dicunt.  —  cf.  33 
(simpl.  parenth,  omisso  nam) 
palmulis  calcatis,  patetoe  a 
Graecis  appellantur  (pateton 
—  appellatum  codd.,  nisi  quod 
appellatur  p). 

natio:  plurima  natione  pul- 
lulantes  (scrofae)  26. 

nativitas  (carbunculi)  22. 

natura  (=  penis):  natura  suo 
officio  privata  46.  in  capite 
naturae  46  bis.  in  caput  na- 
turae  inicies  46. 

necem  praefocationis  (ingerat) 
37. 

nefreticus,  nefretica  passio 
g  21  (cp  45.  75). 

nervositas  membranae  capitis 
1.  omni  nervositati  contraria 
1.     maxime    a   capite   vel   a 


fundo  cerebri  unde  omnis 
nervositas  infunditur  8.  pa- 
titur  .  .  .  omnis  nervositas  a 
cerebro  descendens  71  (cf 
Cael.  ox.  3,  180  patitur  enim 
tota  nervositas.  chr.  1,  45. 
5,  22  etc.  est  natura  caput . . . 
nervosum  chr.  1,  33).  —  na- 
tura  vesicae  nervosa  iudicatur 
46.  nervosis  in  locis  27  etc.  — 
(nervi  sensibiles  71.) 

nigellus:  olivae  nigellae  1. 
myrtae  nigellae  4.  9.  39. 
acacia  nigella  29.  vinum 
nigellum  4.  42.  46.  nigellus 
sanguis  (opp.  flavus)  39  etc. 

nigredo  (dentium)  32. 

nimietas  2.  21.  41.  47.  73.  si 
nimietas  fuerit  doloris  51. 

nimium  (=  valde)  2.  21.  nimie 
aquatissimum  21.  cantabrum 
non  nimis  calcatius  35. 

nivatae  potiones  37. 

noceri :  vesica . . .  ab  humore . . . 
nocetur  46.    cf.  75. 

novit  (=  valet,  quo  et  ipso 
passim  utitur):  novit  enim 
tale  cataplasma  imminentem 
putredinem  prohibere  24.  cf. 
21.  26.  29.  59.  65. 

nucleus  (simpl.  =  nucleus  pini 
vel  n.  pineus,  ut  35.  76)  1. 
45  (=  nucl.  pini  Alex.).  46. 
66.  —  cf  strobilus. 

numero  (nuo)  ante  numeros  vel 
numeralia  addit  g(c),  semper 
om.  (rec.)  p,  ut  per  dies  nu- 
mero  V  gc  1  (ubi  per  dies  V 
p  et  sic  semper). 

obdulcare  (Cael,  Orib.  VI 539 
etc.  cf  Eonsch  It.  195  et  in- 
dulcare  JR.  193)  29.  (humorem 
acrum  obd.)  46.  57.  (ad  ob- 
dulcandam  acredinem)  78. 


—     247     — 


obmittere  (pc,  amittere  c)  ani- 
mam  64. 

obripilatio  (gc,  oripilatio  p): 
dolores  sentiunt  aegrotantes 
cnm  obripilatione  .  .  .  et  mox 
cum  dolore  et  obripilatione 
21  (quod  in  eadem  de  internis 
collectionibus  disputatione  cum 
rigore  et  torpore  frigido  ait 
Cael,  chr.  5,  94.  cf.  95  rigor 
corporis  atque  tremor).  caius 
vocabuli  non  nisi  medii  aevi 
scriptorum  exempla  prostant 
apud  Du  Cange  s.  obrepilatio 
et  s.  obripilatio,  confusi  in- 
super  cum  horripilatione  (Sap. 
Sirac.  27,  14  loquela  multum 
iurans  horripilationem  capiti 
statuet  =  Xcdiu  izoXvoqhov 
ogfrcoGSi  tQixag.  cf  Du  C.  s. 
v.)  quae  est  oq&oxqixCci. 

obseryare  (=  abstinere):  ob- 
servandum  etiam  et  a  come- 
stione  lactis  1.  observandum 
ab  omnibus  frigidis  31.  ob- 
servandum  autem  a  carnibus 
71.  —  observare  aegrotum  a 
vino  21,  a  salsamentis  54. 

obtrusio  (sficpQa^Lg  cf.  Cael.): 
purgamentorum  (in  auribus) 
obtrusione  (g,  obtrutione  p, 
ostrusione  c,  obstrusione 
Petronc.)  facta  28.  ad  ob- 
trusiones  sc.  aurium  (p,  ostru- 
siones  c)  ib.  28.  ad  conclu- 
sionem  sive  obstrusionem  (cp, 
obtusionem  pc)  epatis  44. 
vesica  .  .  .  obtrusa  (obstrusa 
cp)  46.  spongia  .  .  .  podicem 
obtrudes  cp  51.  cavernas  lana 
obtrudes  (obstrudes  c,  obstrues 
p)  72. 

obtunsio  visus  g  29.  42  (ob- 
tusus  visus  29,  ut  contusam 
g  40,  sed  simpl.  tunsus  g  29. 


42,  tusus  cp,  nisi  quod  tunsus 
etiam  cp  48.  55,  obtiisis  c  63 
ubi  optusis  p,  pumicis  tusi 
gcp  1).^ 

obuncatio  unguium  40. 

occallatus  7  (cf.  occallescere 
Cels.). 

oenomeli:  mulsam  ex  vino 
melle  temperato  quam  appel- 
lant  Graeci  i(y  2>)nomel(l  c)itos 
49.  quod  appellatur  a  Graecis 
cionomelitos  (descr.)  61.  (cf. 
vinum  mulsum  49.  71  ubi  et 
aqua  mulsa  etc). 

oesypum:  cum  oesypo  (ubi 
male  isopo  cp  pro  isipo)  14. 

omfacium  (g,  — ceum  c,  — cu 
p)  oleum  (ofitpdmvov  Gal. 
Orib.)  1.  ex  oleo  omfacio  (c, 
omfacino  p)  61.  —  omfacion 
(gc,  omfatium  p)  in  potione 
datum  42  (omfacium  cp  47). — 
oficpaxivov  Gal.  (eupor)  XIV, 
315  (=  Orib.  eup.  4,  1  p.  685) 
=  oleum  gremiale  Th.  Prisc. 
II,  2,  1  p.  44c.  cf.  ind,  ad 
Anthim.  67.  68. 

operari  (wirken)  saepe,  ut  40. 
mirifice  operantur  44.  magni- 
fice  operatur  48.  mirabiliter 
operatur  76  etc. 

operatio:  (contingit)  sine  ope- 
ratione  effici  (partes)  54. 

oppressio  subita  65.  (oppressio 
stomachi  42.) 

oppressus :  Qubiculum  . . .  op- 
pressum  (opp.  aestuosum)  64. 

oralis  confectio  36. 

orarium  (gesichtstuch):  orario 
velato  capite  dorsum  ad  solem 
ponat  1. 

oryza:  orizia  (pro  oridia)  gp 
(ubi  oriza  c)  1.  cf.  oridie  cp 
48  (et  sim.  di  =  z  certidiones 
supra  s.  cortizones  20,  reuma- 


248     - 


tidiato  gc  40.  hipediocota  66. 
gliquiritia,  — ricia  33.  34  etc). 

OS  ventris  (=  ro  crofia  rr\g 
yacTQog  Gal.  XI,  40)  59. 

os  gen.  ossi  gcp  20  (bis).  osso 
(gc,  osse  p)  29.  cf.  Oribas.  ab 
osso  VI,  175.  in  ossis  182 
(ib.  et  ossibus,  ossa)  et  nom. 
sg.  ossus. 

osculatio  (avacropi(o6ig)  vena- 
rum  39. 

ovillum  (lac)  c  6  et  15,  gp  40  — 
ovinum  p  6  et  15,  c  40. 

oxymeli  (oximel,  cwtws  cow- 
/cdtio  conscribitur  34.  c/".  75): 
acc.  oximel  <jf  34  (utcp  semper 
43.  59.  65.  71.  75,  sed  cf. 
exmelle  c  34,  oximelle  c  43, 
oximell'  c  59  pro  oxymeli). 
abl.  oximelle  g  1  (gen.  oxi- 
mellis  cp  9.  58).  t*£  rodomel 
c  (om.  p)  61  (rhodomeli 
Pallad.  6,  16),  cionomelitos 
(=  oenomeli)  61.  —  cf.  acetum 
mulsum  salitum  11. 

pala  (Cael.)  66. 

palmulae  —  vid.  dactyli. 

palumbus  (ydcca)  48. 

papyrum  neutr.  20.  papyrum 
vitriariorum  ib. 

passio  (=  affectus,  nd&og,  did- 
&8cig)  saepissime. 

passum  Creticum  (i.  c.  optimum 
Plin.  14,  81)  76.  80. 

pastillare:  cum  melle  pastil- 
lato  19.  20. 

pediculosa  passio  3. 

peioraute  passione  40.  66.  76 
(cf  Cael). 

peudigiues  (ttoXnoi  vel  sinus 
ulcerum)  19. 

pendiginosa  (ulcera)  20. 

penicillos  (— cellos  cp)  frigidos 
vel    calidos    (frigida     posca, 


calida  aqua  expressos)  29  (ter). 
30.  34.  37.  75  etc. 

penna  (sic  semper)  gallinacea 
1  etc. 

percussura:   in  ipso   punctu       * 
percussurae  (exictu  scorpionis) 
69  (cf.  Bonsch  43). 

percussus  (ubirec.  —p  —  per- 
cussura)  1.  29  bis.  32.  39.  66. 

perfrictio  (=  frigor  gc  ly 
ipv£LQ  erMltung)  semper  g,  ubi 
rec.  (p  et  plerumque  etiam  c) 
vitio  solemni  perfricatio  (vel 
perfrigatiojp  41. 42):  perfrictio 
capitis  (opp.  adustio)  1.  34. 
cf.  28.  29.  37.  38.  41.  42.  44. 
47.  48.  51.  64.  sub  ingenti 
perfrictione  (ita  hic  cp)  aut 
frigore  46  et  mox  ex  frigore 
aut  profunda  perfrictione  (sic 
etiam  cp)  46.  —  quotiens  dor- 
salis  medulla  perfrixerit  38. 

pernicies :  perniones  a  pernicie 
(c,  pernetie  g,  pernitie  p)  pa- 
tientium  locorum  10. 

pessarium  46.  78.  80. 

pessum  (c,  pessus  p)  78. 

petrosus:  saxifragae  petrosae 
45. 

ph:  in  graecis  semper  fere 
scribitur  f,  praeter  cepbalea 
(1.  41.  dia  coepbales  35. 
caepbalopodas  40.  cepbalico 
19),  stapbisagria  (3.  1,  ubi  bis 
et  stafisagria,  cf.  stafisagria 
cp  32),  simpbitum  (39  bis  et 
simfitum,  cf.  sinfisin  26),  re- 
sina  colopbonia  42,  (iatro- 
sopbistae  c  29).  —  pro  spb 
scrib.  sp  (ut  itdl.)  in  spera 
42,  sperula  28  (et  rec.  76.  78, 
sed  sferula  ib.  76).  sed  bipo- 
sfaumata  29,  diasfongon  39, 
microsfixian  42.  —  pro  nhtb 
tcr.  ptb  (pt)  in  ptboes  (<p&6  aig) 


—     249     — 


75,  apthes  36  (ptiriasin  3, 
xeroptalmia,  ptisica  — ci,  ubi 
rec.  tysici,  tisica,  ut  tigmata, 
tipsane  pro  g  ptigmata,  pti- 
sana). 

pinalis  (=  pineus):  reBina  pi- 
nalis  (pinea  Fttronc)  46.  cf. 
76  (r.  pituina  1  et  s.  mxvivr\). 

planipedum  (cubiculum)  30. 

plenarium  (emplastrum)  19. 

plus:  plus  calidius  oleum  42. 
passio  plus  acutissima  et  mo- 
lestior  (c  =  plus  acuta  magis 
molestap)  47.  cf.  mediocriter 
crassioris  40  et  supra  s.  ni- 
mium.  cf.  Cael.  ox.  2,  182 
multo  parvissime  laesa  et 
similia  saepe  apud  Alexan- 
drum  (parum  duriores  fol.  £b. 
adhuc  magis  pessimum  24*. 
satis  acutissima  63h.  valde 
utilissimum  69*.  satis  utilis- 
sime  97*.  nimis  utilissimum 
96*.  satis  rarius  123*  etc). 
cf.  ind.  ad  Anthimum  s.  magis. 

polenta  (pulentae  g  42,  pu- 
lenti  ib.  g,  polentum  vel  etiam 
pulentum  cp  15.  46.  47  etc. 
cf.  Cael.  cit.  Rdnsch  It.  272) 
15  (=  farina  hordeacea  Scri- 
bon.).  48  etc. 

pori  (arthriticorum  ex  quibus 
lapides)  52.  in  eadem  re  Cael. 
chr.  5,  33  poros  quos  nos 
transitus  dicere  poterimus 
(confundens  noQovsetncoQovs). 

posca  (sic  g  et  interdum  c, 
rec.  pusca  cp)  passim. 

potare  (trdnken  et  trinken): 
aqua  calida  potabis  1.  ipsa 
decoctione  ieiunum  potabis 
42.  44.  46  etc.  —  vinum  potet 
1.    potatum  81. 

potionare  72  (cf.  Rbnsch,  It. 
157). 


praeterire :  laborantes  si  hanc 
passionem  curare  praeterierunt 
48.  —  praeteritus  est  (metus) 
35. 

pressius  (caput  detondere)  71. 

pressura  (sensuum  in  lethar- 
gicis)  63.  cf.  Cael.  ox.  1,  17 
pressura  intellegitur  contra 
naturam  somnus. 

primarins:  pullum  de  prj- 
mario  fetu  71. 

procuratum :  dandum  .  .  .  ali- 
quid  sorbile  ut  est  amylum 
procuratum  46. 

propungentes  (=prominentes) 
capillos  1  (ut  Cael.  chr.  1,  36). 

psilotrum  medicinale  descri- 
bitur  1. 

psittacium  (psytacium  g,  psi- 
taciuni  c  =  ^ixxav.iov  ex 
Scrib.  Largo  Gal.  XII,  764) 
emplastrum  21.  cf.  c.  17 
sitacio  (p  vel  sutacio  c)  em- 
plastro.  (psittacinum  Marc, 
Scrib.  „a  colore  ita  dictum"). 

ptisana  (sic)  gcp  21.  39.  40 
etc    grana  ptisanae  46. 

puleium :  poleii  g  (pulegii  cp) 
37.  sed  pulegii  et  g  40,  ut  c 
40.  45.  66.  58  (ubi  puleium^). 

pulicinus  (18)  —  vid.  s.  ipvXXiov. 

pullinus:  ex  iure  pullino  1. 

pulsatur  dolore  (dentium  la- 
borans)  32.  loca  dolore  pul- 
sata  46. 

pupula  (yiogrj)  29. 

purgatorium  (sc  medicamen- 
tum,  KccfraQXLKov)  passim. 

purpura  sicca  operies  42  etc 

pustula  25  (bis). 

pustulescere:  donec  .  .  .  pu- 
stulescant  (partes)  53.  cf. 
pustulari,  pustulescere,  pustu- 
lationem  facere  ap.  Cael.  p. 
553  etc 


250     - 


putor  oris  32. 

putrificatorius  (gcp)  13. 

pyriama  (empirisma  gcp)  33. 

qu  =  c  (k)  ante  a,  o,  u:  sca- 
mula  20  et  descamatae  34. 
rec.  calitate  c  29,  aquatia  c 
29,  cassatas  c  32,  licamine 
p  51  —  quactiliarius  (q.  v), 
dequoques  rec.  p  6.  —  secun- 

,tur  21  (et  rec.  44.  72,  se- 
quuntur  76). 

pro  c  (k)  ante  i:  quimolia  1 
etc.  (item  rec.  16.  17.  24  cum 
cimolia  73.  74  etc).  squilla 
41  (ut  rec.  15.  43.  73  et  squil- 
liticus  43)  sed  scilla  10. 

ante  i  =  gr.  v:  coloquintidae 
1,  ypoquistidis  33,  35,  39. 
diaquilon  38  (rec.  diachilon), 
cacoquimiam  42  (sed  caco- 
cymis  26).  iusquiamus  32. 
41.  alquionium  11.  gliqui- 
ritia  33.  34.  (quiperi  p  35. 
49  et  cp  42  ubi  cyperi  g). 

ante  i  =  gr.  oi:  quinotetarum 
gc  18,  squinuanti  squinantum 
1.  42  (quiliaci  p  ubi  ciliaci 
c  48,  ut  dequoques  p  6).  cf. 
quilen  (=  notXrjv)  Cael.  Aur. 
p.  479.  magister  conquiliarius 
C.  I.  L.  III  no.  2115. 
nam  ci —  (ti,  di,  j  ante  voc.) 
=  z  (£):  reumatidiato  gc  40 
(ut  iudaeidiant  in  acrostichis 
Commodiani  instr.  I,  37), 
oridie  cp  48,  hipediocota  66, 
gliquiritia  ( — cia)  33.  34. 

quactile  (quatile  g),  quactili- 
arius  —  vid.  s.  coactile  etc. 
(aqua  et  iliario  codd.  =  a 
quactiliario  42). 

quam  diu:  tam  diu  quam  (g, 
quam  diu  gc,  donec  cp)  talem 
colorem  habeat  flegma  33. 
hoc  tam  diu  facies  quam  diu 


(gp,  donec  c)  42.  tam  diu 
quam  diu  ad  perfectum  sa- 
netur  68.  —  appones  quam 
diu  se  scara  levet  68.  com- 
petenter  . . .  inflabis  vel  quam 
diu  sibi  . . .  ventum  sentiat  51. 

quantitas :  fabae  aegyptiae 
magnitudo  vel  quantitas    41. 

quartanarii  (gui  sub  quartana 
laborant)  55. 

quia  (quod) :  ignorantes  quia . . . 
sordidat  potius  quam  depur- 
get  29  (cf.  Anecd.  I,  83  — 
86).  traditur  enim  quod  .  .  . 
attenuet  et  .  .  .  deducat  43. 
differt  a  diarria  quoniam  . . . 
47.  differt  podagricus  ab 
artritico  quia  ...  52. 

quisque  (omnis  quisque):  sic 
enim  omnia  quaeque  (quae- 
quae?  cf.  Neue  2,  181.  179. 
qugque  g,  quecunque  cp)  hu- 
mida  desiccantur  33. 

quod  sufficiat  vel  quod  suf- 
fecerit  (=  oaov  ££aoxsi)  g 
29.  34.  40  (quod  suffic  g  29 
bis,  sufficerit  36  et  ante  corr. 
34  et  bis  42,  sufficit  32.  47), 
ubi  quod  sufficit  (suffic)  sem- 
per  fere  cp. 

rapere  folia  56.  spiritum  va- 
poris  ad  se  rapere  34. 

raptus  membrorum  (in  epi- 
lepsia)  71.  vehementi  raptu 
interficiuntur  (lyssodecti)  67. 
r.  cucurbitae  71  vid.  s.  v. 

raritas  membrorum  interiorum 
46.  —  rarissimo  cribro  cernes 
76. 

rasuras  (intestinorum  =  \vg- 
(latcc)  emittunt  48.  cum  ra- 
surarum  egestione  72.  in- 
testinorum  rasuram  ex  ante- 
cedenti  malo  effectam  73.  — 
cucurbitae  rasura  61.  ; 


251     — 


raucedo  aut  asperitas  arteriae 
33.  34  (cf.  Isid.). 

recalefacis  gp  42. 

redarguentia  (similem  vir- 
tutem)  64. 

redundantia  (nigri  fellis)  9. 

referre:  salutis  periculum  re- 
ferunt  (=  significant  Petronc. 
p.  199)  17. 

reformare:  febris  .  .  .  move- 
tur  .  .  .  reformatur  55. 

refrigeratoria  (sanatio,  opp. 
calefactoria)  52. 

reiactatio  (sanguinis)  39  bis. 
40.  (flegmatis)  40.  66  (ubi 
reiactatio  c,  reiectio  p,  re- 
iectatio  pc).  reiectatio  g  42 
(ubi  reiactatio  cp).  —  re- 
iectantur  (lumbrici)  c  (ubi 
reiact.  p)  72. 

relaxatorius  76. 

renalis    (passio   =  nefretica) 

45  (cf.  Cael). 

renes:  renum  (in  titulo  medi- 
camentorumque  inscriptioni- 
bus)  45.    renium  (in  textu)  c 

46  (ubi  renum  p). 
repulsare :     ad    repulsandam 

sitim  61. 

respiratorium  (membrum  = 
dvccizvsvGTiTtov)  39. 

reum  (§a,  ol  ds  qtjov  %aXov6i 
Diosc,  ubi  *Pa>uoLioi  Qunov- 
tlhov[i  add.  recens.  Vindob.): 
reupontici  c,  reu  potic  p  44. 

reuma:  cum  largo  reumatis 
incursu  29.  ad  reumata  re- 
pellenda  29.  ad  reuma  tenue 
29.    reuma  crassescit  48. 

reumatismus  29.  41  etc.  saepe 
(arteriae  et  toracis  33,  sto- 
machi  42,  ventris  et  stomachi 
47,  ventris  et  stomachi  ac 
pulmonis  et  omnium  intera- 
neorum    48,    ventris    et    in- 


testinorum  50).  eub  aquoso 
et  frigido  reumatismo  (ubi 
reumate  Petr.)  53. 

reumatizare :  reumatizantibus 
gingivis  31.  reumatizato  pul- 
mone  40.  qui  ex  ventris  pas- 
sione  .  .  .  reumatizant  48. 

riposus  (ogdwdqs) :  extantiae 
riposae  (i.  e.  riposis  vertici- 
bus  prominentes)  73. 

robustitas  35. 

roscidus  sudor  56  (cf.  Cael). 

roseum  oleum  (pro  rosaceo) 
apud  recentes  ex  brevi  codi- 
cum  scriptura  ro.  (sic)  natum 
fere  videtur. 

rosmarini  (gen.)  4  etc.  (roris 
marini  Garg.  45  etc). 

rus  (§ovg):  coriariorum  rus 
(sic  cp,  gen.)  herbae  viridis 
suco  73.  —  ros  syriacum  acc. 
gcp  39  (pro  run  syriacum, 
cf.  Plin.  29,  50  acc.  rhum). 
rossiriaci  cp  42.  48  (ut  med. 
Plin.  2,  4.  roris  siriaci 
Gargil.  41,  Alex.  etc).  cf. 
Simon  s.  ros  siriacus  et  s. 
ruseritras  et  .  .  .  rus  eritru 
(rhus  quae  erythros  Plin. 
etc  Fraas  fl.  cl.  84)  .  .  .  re- 
peritur  apud  Paulum  in  mul- 
tis  locis.  et  est  ros  siriacus 
i.  sumach.  —  rorem  qua  gotti 
utuntur  Alex.  f.  107*. 

rotula  (roo^tffKo?)  32  (cf.  Isid. 
4,  9,  10). 

rustica  potio  (ad  morsum  canis 
rabidi)  67. 

sabanum:  calido  sabano  de- 
terges  59.  66.  76  (cf.  Alex. 
f.  14h.  36*  etc  Pbnsch  It. 
250). 

sabina  (herba):  savina  gcp 
42  etc 

sacculus   (gp,   saculus    c,    ut 


252 


etiam  g  1):  sacculo  torrido 
sale  repleto  (28),  sacculis  salis 
torrefacti  (31),  sacculo  calido 
(38)  vaporare.  cf.  41.  43.  44. 
61.  66.  76.  sacello  calido  cp 
53.  saccellorum  vaporationes 
21.  (cf.  saccellare  locum  do- 
lentem  i.  e.  saccellum  ap- 
ponere  Escolap.  etc). 

saeta  (Plin.  Aug.  11,  208. 
226.  264,  Sulpic.  Veron.  etc.): 
seta  g  (seta  cp)  20. 

saiitus  (sallitus  gcp)  11.  ace- 
tum  salitum  (vel  salsum  20) 
(=  o^dXurj,  ut  aXfirj  aqua 
salsa  vel  salimuria  v.  Anthim.) 
28. 

sainsucum  (cdfitpvxov) :  sic 
semper  g  (cp),  ut  Plin.  Aug. 
15,  29  (samsucum,  at  sam- 
pucho  sic  15,  30)  et  Cael. 
(Amman  ad  p.  285)  1.  42. 
53.  epithima  diasamsucu  42. 
43.  44  etc. 

sanguinare:  fricabis  (asperi- 
tates)  donec  sanguinentur  29. 

sanguinosas  (gingivas)  p  32 
(ubi  sanguinolentas  c). 

sanguisugae  (sanguissuge  p) 
quomodo  apponantur  docet  21. 

saniare :  antequam  saniet  apo- 
stema  21.  sinendum  ut  sibi 
saniando  scarae  cadant  36. 

saniola:  cum  coeperit  durities 
in  saniolam  (gc,  saniem  p) 
converti  18  (ubimox  . . .  magis 
ad  nutriendam  saniem  decli- 
nare).  cum  saniolam  effu- 
deris  ib.  saniolam  (gc,  sa- 
niem  p)  19.  item  21.  28. 
saniolam  omnes  21.  26.  28  bis. 

saniosa  urina  21.  saniosus 
minctus  46. 

saponis  confectio  (in  qua  sa- 


ponis  gallici  cf.  Aet.  p.  821 
Lugd.)  16. 

saxietas  (gkcqqcogis):  ad  duri- 
tiam  splenis  vel  saxietatem 
(sic  p,  sacietatem  c)  43.  saxie- 
tate  (p,  sanxietate  c)  76- 
saxietas  (c,  anxietas  p)  ib.  — 
saxitas  Cael.  cf.  largietas, 
proximietas,  tardietas,  dam- 
nietas  Schuchardt  Vokal.  II, 
332. 

scalpello  (medicinali)  67.  cf. 
20  etc. 

scamula  —  vid.  squamula. 

scarifare,  scarifatio  (ubi  rec. 
cp,  quod  medii  aevi  est  et  cor- 
ruptum,  praebent  scarificare, 
scarificatio)  saepe.  —  scari- 
ficatio  interdum  etiam  g,  ut 
34  (sicut  scarifare  bis  p  75. 
pro  scarifare  sic  cp  75  =  pro 
scarifatione.  scarifactio  p 
54).  —  de  re  cf.  Cael.  ox.  1, 
76  sqq. 

scema  (sic  semper  et  g)  saepe, 
ut  rotundo  scemate  5.  11. 
scemate  foliorum  lauri  aut 
myrtae  17.  scema  iacendi 
18  etc. 

scematizato  ore  (iacent)  72. 

scilla  (ffxtHa):  scilla  (cilla  g) 
gc  (ut  Orib.  VI,  505  Aa, 
scylla  La) ,  ubi  squilla  p  10. 
sed  squillae  g  21.  41  (ut  semper 
cp  15.  41.  43.  73).  —  cum 
aceto  squilitico  cp  43  (cf. 
aKiXliTiKog). 

sciston:  lac  asininum  aut  ca- 
prinum  sciston  48  (cf.  Anthimi 
ep.  76  cum  ind.  s.  petrae). 

scrofae  26. 

sefra  (9)  —  vid.  chamaeleon. 

semicupium  (ital.  semicupio  = 
«yxathfffta):  etiam  ex  calida 
et   oleo   semicupio    depositis 


—    253 


embasin  adhibebis  61.  et  in 
calida  semicupio  depositum 
usque  ad  guttur  embasi  ad- 
hibita  fomentabis  61.  —  semi- 
cupa  Ammian.,  a-ndtprj  Alex. 
12,  3  p.  696  Bas.  ubi  et 
attacpoXovtQSiv  o  iati  tzccqcc 
^Pmiiafoig  ttva  ipfiaXsiv  (lat. 
3,  20  f.  194^  scapha  quam 
Romani  tinam  vocant.  cf.  de 
tina  Diez  Altr.  Gl.  112). 

sempervirens  (herba  =  dsC- 
£mov)  56. 

sensibilis :  est  enim  stomachus 
multis  nervis  sensibilibus  per- 
plexus  71. 

sentix:  senticem  viridem  39. 
cf.  Apul.  herb.  87  batos . . . 
Itali  senticem  alii  rubum. 
Sim.  Jan.  s.  sentix  est  rubus  . . 
s.  batos.  [ad  ypoquistide  suci 
suprascripsit  g°  36  id  est  ros§ 
hoc  est  sentica  (cf  Sim.  s. 
ypoquistidos  et  s.  barba  hyr- 
cina)]. 

serpillnm  —  v.  herpyllum. 

serpusculi  (sQitntsg)  24.  25.  — 

Cf.    S.    SQttSlV. 

sexus :  per  totam  spinam  usque 
ad  sexum  perungues  72.  cf. 
Plin. 

sibi:  in  vicina  parte  sibi  22. 
vicina  sibi  loca  24  (ut  suus 
sibi).  ut  sibi  saniando  scarae 
cadant  35. 

sibilatus  (Cael.)  33. 

sic:  et  sic  saepe. 

siccare:  cum  diligenter  sicca- 
veris  (siccaverit  intr.  gcp)  20. 

siligo:  in  similitudinem  gran- 
diarum  minutiarum  (sic  g, 
grandium  minutarum  p,  gra- 
norum  minutorum  c)  siliginis 
[quod  gremiatum  dicimus  add. 
p]  36. 


siliqua  graeca  (pomorum  genus 
sec.  Pliri):  siliquae  g  (silice 
p,  ubi  supra  g*  id  est  prung 
silvestres)  2.  siliquas  graecas 
dulciores  33.  cf.  48.  82  (x«- 
Qutia  sXXrjVfna  Alex.  vel  |v- 
XonsQata  p.  467  Bas.,  ut 
etiam  nunc  vocantur  Fraas 
flor.  class.  p.  65). 

simila :  tritici  farinam  crassam 
id  est  semilam  (c,  semela  p) 
quam  mola  ceciderit  66. 

simulare:  cum  rubore  igni 
acro  (g,  ignis  aqua  c,  igne 
sacrum  p)  simulante  (sic)  37. 

sin  vero  saepe  retinet  g,  ubi 
si  vero  rec.  p  (interdum  etiam 
c),  velut  si  cp  22.  24.  si  p 
(ubi  sin  etiam  c)  29  bis.  34 
ter.  36.  37.  39.  42  ter.  (45. 
46.  51.  75).  —  si<n^>  vero  (ubi 
n  in  ras.)  p  53.  sin  vero  (n 
del.  corr.)  p  61.  sin  vero  cp 
71  (ubi  paulo  ante  si  vero). 
sin  vero  cp°  (ubi  ante  corr. 
si  p)  72. 

sinapis,  sinapi:  gen.  (=  Ed. 
Diocl.)  sinapis  g  5,  acc.  sina- 
pem  g  (male  pro  gen.  —  pis) 
21,  abl.  cum  sinape  g  5.  — 
sinapi  semper  c  (nom.  63,  gen. 
1.  5.  21,  acc.  32.  53,  abl.  5. 
55).  —  modo  cum  g  modo  cum 
c  facit  p:  gen.  sinapis  1.  5. 
21.  abl.  sinape  5,  sed  acc. 
(nom.)  sinape  (pro  — pi)  53. 
Q3  et  sinapl  (pro  — pi)  32. 
abl.  sinapi  55. 

sinapismus  docetur  1. 

singillatim  g  (2.  34),  rec.  sin- 
gulatim  cp  (1.  2.  34.  44.  48 
nisi  quod  singilatim  et  c  34). 

siquidem  (=  cum)  plerumque 
cum  coniunctivo  g  (ubi  ind. 
cp  vel  certe  p).   cf.  10.  29  etc. 


—     254    — 


soli  dabis  (opp.  repones)  61. 

SOlatio  (rjXiacig)  54. 

sordicula  (aurium)  28. 

sordidare  40. 

spanum  (oleum  =  sXaiov  cna- 
vov  Gal.  passim) :  oleo  spano 
gcp  (ubi  ispano  pc)  1.  olei 
yspani  g  (spani  cp)  4.  olei 
spani  c  (ispani  p)  17.  olei 
spani  gcp  42.  oleo  spano  cp 
51.  61.  72.  olei  spani  p  (om. 
c)  67.  betonice  spane  c  (om.p) 
45.  —  cf.  Spania  Schuchardt 
Voh.  II,  367.  Bonsch  It.p. 
469. 

sparto  (spato  codd.)  ligare  51. 

specularis  (sc.  lapis  =  germ. 
gc  39  supra  spat)  ustus  ad- 
hibetur  in  medicina  (xb  8ia- 
tpavsg  navftiv  Gal.  XIII,  663): 
specularis  assati  39.  73.  assi 
32. 

sphaerula  (sperula) :  se  in  spe- 
rulas  plicando  g  28.  lanam 
sucidam  in  sperule  (c,  spe- 
cule  p)  modum  (cvcxQSfifia 
xov  sqCov  Sor.  p.  125  D.) 
formatam  78.  sperulas  (xa 
GcpcciQicc  Diosc.)  cupressi  76. 

spica  indica  (=  vaQdog  Ivdi-nrj, 
vaQ8oaxa%vg  Gal.)  29  etc. 

splenetica  passio,  splenetici 
(splenicon)  43. 

spondylus:  circa  spondili  (g, 
imde  male  spondilii  c  et  spon- 
diliorum  p)  locum  34.  37.  41. 
cf.  62.  71  bis.  —  spondilion 
(herba,  ccpovdv%Lov  Diosc.)  62. 

spumatio:  epilepsia  .  .  .  casus 
cum  spumatione  71. 

spumosus:  spumosi  flegmatis 
66.  71.  sputa  tenuia  et  spu- 
mosa  66. 

squamilla,  squamula:  squa- 
millas  (p,  squamas  c)  canta- 


bro  similes  6  (cf  squamularum 
cantabri  similium  Cael.  chr. 
5,  64).  corticosas  squamulas 
(p,  scamulas  c)  15.  scamulam 
(gp,  scamilla  c)  20.  cf.  amy- 
gdalae  descamatae  (s.  v.). 
scabies  scamea  (cp)  et  sca- 
mosa  (cp)  15. 

squinuanti  (g,  squinanti  jp, 
— tis  c,  cf.  acc.  squinantum 
g  42,  ubi  — ti  c,  — tos  p)  = 
c%oivov  av&ovg  1.  cf.  Orib. 
VI,  508  scynanthus  (Aa,  scy- 
nuanthus  La,  scinanthus  Li). 

stagnatus  cacabus  35.  c. 
aeneus  stagnatus  42.  in  yase 
aeneo  stagnato  42. 

staphisagria  v.  stafisagria, 
gen.  stafisagriae  uno  verbo  g 
1  (saepius).   3  etc. 

statuere  (vel  confirmare  — 
dentes)  32.  statuit  vel  soli- 
dat  ib. 

stellionis  (stelionis  pro  more 
c,  ut  Plin.  BV,  at  stellio  Pl. 
Aug.)  oleum  68. 

stibi:  gen.  stibeos  g  (cp)  29 
bis  (acc.  pro  gen.  stibeum  g, 
iscubii  c,  intube  p  alio  loco 
29).  (Aristoph.  Byz.  fr.  51 
cxififiig,  non  cxiiviii)  [cf.  Plin. 
29, 118  nom.  stibis  sed  stibi  = 
stimmi  id.  33,  101  =  Diosc. 
5,  99.  stibio  abl.  (alibi  stibi) 
Plin.  12,  43]. 

stillaticium  (mel,  opp.  mel 
atticum)  29.  (cf.  resina  stil- 
laticia  Plin.  16,  54.  mellis 
sine  fumo  stillativi  Med.  Plin. 
Bo.  1,  18  et  iterum  ib.  cum 
melle  stillativo). 

stratoria:  stramina  dura  aut 
certe  frigida  stratoria  sub- 
strata  63. 

strictura     saepe:     stricturae 


—     255 


querelam  relaxando  mitigare 
34. 

strobilus:  strobilos  (pineos 
gloss.  p)  40  (ubi  exstrobilos 
g,  scopillos  c,  stobilos  jp, 
— bilios  pc).  item  41  (ubi  stro- 
billos_p, — bilios#c,  scobili  c). 

styrax  (masc.  Plin.,  fem.  Isid. 
ubi  „latine  storax  dicitur" 
17,  8,  4  cf.  Plin.  Aug.  styrax. 
Orib.  VI,  507  Styrax  in  tit. 
et  mox  Storax  in  textuAa,  La) : 
optimus  Isauricus  (41.  51) 
vel  calamites  =  xaZafitT^g(42. 
53).  cf.  Gal.  de  antid.  XIV, 
79  azvQatta  zbv  iv  zoig  %a- 
Xdfioig  cpSQOfisvov  £x  JTaft- 
cpvXCag.  in  Cassii  codd.  modo 
storax  legitur  modo  stirax 
modo  masc.  modo  fem.   cf.  g 

41  storacis  isauricae  ( — ci  cp), 
sed  g  42  storacem  calamiten 
optimum  (ubi  storaci  calamite 
optime  c).  item  c  51  stiracis 
optimi  isaurici  et  c  53  stratis 
calamitte  optimi  (ubi  storace 
calamite  optime  p).  storacem 
malunt  g  et  p,  stiracem  c 
(storacis  g  41,  storacem  g  42 
ter,  sed  stiracis  g  42.  —  sti- 
racis,  — cem  c  42  bis.  48.  51. 
53.  77.  81  sed  storacem  c  41, 

42  bis.  77.  78.  —  storacem 
semper  p,  nisi  quod  semel 
stirace  p  81).  fem.  voluisse 
videtur  g  (cum  Isid.),  masc. 
cp  (ut  nunc  ital.  storace  et 
Jiisp.  estoraque). 

subacram  (poscam)  67. 
subalbidus  46.  52  bis.  66.  75. 
subdeduceudus    erit    (venter 

clistere)  71. 
suberectio  (praecordiorum)  77 

(=    V710XOV$QIOOV   UETSOOQlOUOg 

Sor.). 


subfugium  (matricis  ad  su- 
periores  partes)  77  (=  dva- 
dQO[iri  Sor.). 

subinauire  ventrem  35. 

subter  perungues  (totum  pe- 
ctus)  41.  et  subter  perungues 
76. 

subtorrefacti  49. 

sufflre  (vnod-vfitav):  suffis  (p, 
fusis  sic  c)  77.  suffita,  — 
tum  81. 

suffragari:  si  tamen  virium 
qualitas  fuerit  suffragata  42. 

suffumigatorius  (vno%anvi- 
6tog)  trociscus  21.  33.  41.  77. 
subfumigando  78  (cf.  subfu- 
gium  cp  77). 

sui:  iuvenilis  aetas  sui  fer- 
vorem  erigens  40. 

suiuus:  a  carnibus  suinis  c  71. 
suini  (c,  suelli  sic  p)  pedis 
mucrones  46. 

sulphnr  semper  (non  sulfur) 
g  (et  semper  fere  cp). 

summe  facit  48  (==  optime 
facit  ib.  48.  76)  =  summe 
operatur  51.  summe  faciunt 
(=  dxQoog  noiovGiv  Gal.  XIII, 
265)  72.  hoc  summe  per 
urinas  fel  deducit  49.  summe 
ducit  cicatricem  74.  (magni- 
fice  facit  42.  mirabiliter  ope- 
ratur  76.  similiter  facit  .  .  . 
similiter  operatur  80). 

summittere,  summissus  sem- 
per  g  35.  42  etc. 

summitates  (dnQa)  manuum 
ac  peduni  30.  47.  48.  63.  71. 
digitorum  73.  summitas  gulae 
37.  uvae  35.  summitates  mbi 
(=  cymae,  turiones  q.  v.)  48. 
(rutae  p  71). 

super:  super  laneo  stramine 
iacere  facies  42.  super  dolens 
latus   scema   iacendi   habent 


—     256     - 


66  (cf.  cum  supra  ventrem 
iacuerint  21).  super  umbili- 
cum  imposita  72.  super  car- 
bones(sic)(exusta)  48.  (coques) 
48.  (combures)  67. 

superaddes  76.    superaffert 

75.  superasperges  15.  17.  40. 
42  bis.  66.  superbibendas  76. 
supercomedendum  48.  et  sic 
super  dabis  67.  superdistensa 

76.  superinduces  30.  super 
ferbxix  (avmcpsQSzaL)  71.  super- 
impones  32.  33.  51.  61.  74. 
supermittes  61.  superpositae 
76.  superproicies  30.  super- 
vertere  (=  apponere  p)  cucur- 
bitam  21  (cf.  Eonsch  It.  210 
-13). 

superadustio  29. 

superinsurrectio  («=  extantia 
Isid.)  25. 

superinuuctorium  (vnsQsy%QL- 
azov  q.  v.)  29. 

superpositio  (=  snl&s6Lg  q. 
v.) :  superpositionis  tempore 
51  (ut  Cael.  etc). 

supradictus  vel  suprascriptus 
(ss)  saepe. 

suspiriosi  41. 

sympasma  6.  7.  8.  9  etc. 

syringotomum:  ex  flebotomo 
vel  syringotomo  appellato  20 
(cf.  Gal.  X,  415  za  ytalovfisva 
GVQiyyozofia  .  .  .  zatv  fia%aL- 
qlcov). 

tamarix:  tamaricis  (c,  tama- 
raci  p)  seminis  (=  fivQLnrjg 
naQitov  Gal.  XIII,  241)  43. 

tardus  (=  inveteratus,  xqovlos) 
dolor  1  (tit). 

tempora  (cp,  timpora  g)  1.  23. 

tepere  (opp.  fervere) :  ut  oleum 
ferveat  .  .  .  et  cum  ex  parte 
oleum  tepuerit .  . .  iterum  plus 
calidius    oleum  infundes   42. 


tenebratio  (cf.  Cael)  1.  71. 

ter  ebintina(r  esina,  r  sQpiv&Lvri) 
g  21.  42  etc.  (etiam  tereben- 
tina  g  18.  41),  terebentina  c, 
terbentina  semper  p. 

terrosa  qualitas  29.  34.  cf. 
arenosa. 

testeus:  in  vase  testeo  42. 
lenticula  testea  51.  66  etc. 

tetricus  (odor)  64. 

th  gr.  =  t  semper  g,  ut  ane- 
tum,  cyatus,  tymum,  torax, 
tapsia,  esteseos,  psilotrum, 
piretrum  etc.  praeter  haec  fere : 
diathesis  23  (epithesin  51), 
epithima  34.  42,  anthera  35 
sed  antera  36,  absinthium  1 
ut  rec.  sed  alibi  semper  ab- 
sentium  g.  male  diaitheon, 
diacalcitheos  g  39.  cf.  cy- 
methla  g  10.  —  add.  rec. 
epithimum  9,  nothus  58,  ca- 
themerinon  59,  orthopnoicis 
43  (sed  ortopnia  g  41),  ut 
solent  fere  recentiores  aspira- 
tam  docte  restituere. 

tibia  iniectoria  48  (=  auliscus 
Cael  ox.  3,  29). 

tiltarium  17.  tiltario  locum 
calcabis  18. 

tiltum:  tilto  locum  calcabis 
18.  molli  tilto  (=  iloz<o  zCXzco 
Gal.)  vel  strictorio  ligabis  19 
(ib.  et  22  moto  tilto).  tenui 
linteolo  subiecta  lana  et  molli 
<tilto>  ligabis  29.  ferramento 
licinio  involuto  et  moto  tilto 
(melitincto  c,  molli  moto  i. 
tincto  p)  32.  levi  ac  tenui  et 
tilto  (trito  cp)  operimento 
operies  66. 

tineae :  sic  semper  gcp  (=  rat- 
viai)  2  etc. 

tithymalus:  titimalus  gc,  rec. 
titimallus  p  12. 


257 


torridum  sal  28.  53.  salis 
torrefacti  31.  66.  torrefacti 
nitri  76  (cf  Diosc.  5,  128 
extr.). 

tortio  (in  ileo)  similis  torturae 
chordarum  51. 

tortus  ventris  51. 

totus :  in  toto  24.  ex  toto  46. 
54.  67.  per  totum  (crura 
scarifare)  75.  76.  dabis  totum 
bibere  51. 

tractuosus:  saniolam  tractuo- 
sam  vel  viscosam  19. 

tubulus  folliculi  (tubulo  i.  ei- 

sufflatorio  gloss.  p)  51. 
tunsus  —  vid.  obtunsio. 
turbiscus  76  (vid.  ind.  gr.  s. 

XOXXOff). 

turioues  (nXavtg) :  rubi  virides 
( — dis  gcp)  turiones  ^id  est 
cimae  gcy  2.  rubi  turiones 
virides  32.  summitates  rubi 
quas  vulgo  turiones  vocant 
48.  absinthii  viridis  turiones 
minores  (=  comam  i.  e.  cymas) 
76.  lenticularum  turiones  vi- 
rides  82. 

tussem  g  (— sim  cp)  33  (tit.). 
34.  41.  sed  tussim  g  ( — sem 
cp)  21. 

tussicula  (=  tussis,  ut  febri- 
cula  40  etc.)  34.  39.  40.  cum 
ingenti  tussicula  39.  per 
longam  tussiculam  40.  plur. 
tussiculae  72. 

tussicularia  (=  feixa)  66 
(cf.  Cael). 

tutare  (sicgc,  w&itubare  semper 
p!)  loca  patientia  (molli  lana 
etc).  28.  34.  38.  42.  47.  51. 
58.  66.  75.  76. 

ubi  (=  quo  cf.  Bdnsch  It.  408) : 
usque  ad  locum  ubi  descen- 
derit  dolor  69. 

Cassius  Felix,  ed.  V.  Rose. 


unde  (=  quam  ob  rem):  unde 
admoneo  prf. 

unguere  g(c),  ungere  p(c): 
perungues  g  38.  41  (ut  c  42. 
53.  61.  perunges  g  21.  42  (ut 
semper  p).  inunges,  inunge  g 
29  (ubi  inungues  c)  etc. 

urinam  eicludere  =  eiplicare 
=  egerere  =  emittere  46. 

urinales  viae  46.  51.  urinalis 
meatus  46. 

usque:  ventrem  sub  umbili- 
cum  ( — co  c,  — cn  p)  usque 
cooperies  72  (cf  super  —  sub 
p  —  umbilicum  imposita  72). 

usunlis:  eiercitationibus  usu- 
alibus  55. 

ut  quod  (jproidquod)antispasin 
vocant  cp  66. 

utriculosa  f>assio  (deytttrjs 
vSQoaip)  76.    utriculus  ib. 

uva  lupina  (ut  agria  staphyle 
Apul.  74  =  OTQv%vog)  24.  cf. 
Sim.  Jan.  s.  ,,strignus  .  .  . 
vocatur  uva  vulpis  ab  arabis 
et  uva  lupina  etiam  dicitur 
morella  vel  maurella  et  aliis 
multis  nominibus  a  vulgaribus 
per  diversas  partes  secundum 
ydyomata".  (facit  ad  ignem 
sacrum  Cassio  ut  Diosc.  4, 
71  et  Th.  Prisc.  1,  21.)  uva 
lupina  et  apud  Alex.  „cap. 
de  cephalea"  (ut  cit.  Sim. 
Jan.  s.  uva  vulpis). 

vaporosus :  ei  spiritu  vaporoso 
(=  sy,  nvsvficcrog  dtfimdovg 
Gal.  XI,  101)  75. 

variolatus  (ut  pustulatus  Cael. 
p.  553)  22.    cf.  adnot. 

vasa  42.    abl.  vase  gp  40.  42. 

venire  in  similitudinem  vini29. 

venter:  si  venter  (sic  legas, 
non  ventrem,  ut  vulgo  codd.) 
non  fecerit  (-rint)  22.  33.  36. 
17 


258     - 


37.  55.  58.  61.  62.  66  etc.  si 
venteruonfuerit  (flueritp0)  49. 

ventositas  (ut  Orib.  VI,  528) 
ventris  (splenis  etc.  =  in- 
flatio)  1.  28.  42  bis.  43  bis. 
51  ter.  55. 

yernali  (c,  verno  p)  tempore 
63.  verno  (=  vere)  autem  et 
aestate  66.  verno  (sc.  tem- 
pore)  71  (cf.  Bonsch  It.  120. 
105). 

yernicarium  (nitrum  =  vitQov 
^sQSvimov  Gal.  XIII,  568 
cf.  VI,  430  vlxqov  xov  §sqs- 
vvkuqiov  Ttcdovfisvov)  49.  cf. 
bernicarion  Orib.  VI,  239  = 
fisQSvlnsiov   V,  431. 

verteorum  (io%iov)  53.  cf. 
Cael.  chr.  5,  1  sqq. 

verticnla  (siXsog):  nimia  in- 
testinorum  verticula  sive  in- 
volutione  56  et  ib.  mox  supra 
memorata  verticula  sive  in- 
volutio  (cf.  51  *».).  item  Cael. 
ox.  3,  138.  142  intestinorum 
verticula  (ubi  143  ventriculosi 
sive  torminosi  male  puto  le- 
gitur  pro  verticulosi). 

vesica:  rec.  vessica  (ital.  ves- 
sica,  vescica,  gall.  vessie)  g 
19.  21.  29  (vesica  g  39,  ut 
semper  cp,  nisi  quod  vescice 
ter  et  semel  vessica  c  46). 

vesicaria  herba  (cpvaaXig)  45. 
46  (=  vesicago  Alex.). 

vespera:  ad  vesperam  (opp. 
mane  39.  76.  dabis  ieiunis 
et  ad  vesperam  40  ter.  41. 
66  (cf.   39). 

veterescente   autem  passione 

52.  antequam  passio  vetere- 
scat  82. 

veteri  abl.  29  (item  cp  32.  43. 

53.  63.  71.  74.  cf.  p  76  pro 
gen.  — ris). 


vetustas:  poterit  omnis  ster- 
corum  vetustas  . .  .  excludi  51. 

vilicio  (=  a(i(ii,  ami  vel  ammi 
Plin.):  ameos  (ita  et  48)  id 
est  seminis  vilicionis  44.  48 
(cit.  Sim.  Jan.  s.  Uilitionis 
semen). 

violaceum  (oleum,  vinum)  72. 
cf.  Apic. 

virosus  (virtuosus  cp)  vel  mu- 
cilentus  (humor)  7. 

viscosus  (humor)  2.  (sucus)  35. 
(flegma)  34.  66. 

visu  carentia  vel  absconea  21. 

vitalia:  usque  ad  vitalia  67 
(vitalia  viscera  Diez  Altr.  Gl. 
24). 

vitellum  (ut  Apic,  vulgo  vi- 
tellus):  vitella  duo  29.  vitel- 
lum  unum  29.  74.  78  ter  (ovi 
assi  vitellum  =  dov  onzov 
Xsvlv&ov  Gal.  XIII,  315).  — 
cf.  ovi  crudi  medullam  cro- 
ceam  78. 

vitriarius:  papyrum  vitriari- 
orum  20. 

ysopum  (vel  isopum)  semper  g. 
confectio  dia  ysopu  ( — u  pro 
gen.  graeco  — u,  ut  semper, 

9)  1- 

z  =  di  cf.  s.  qu  (=  c,  qui  = 
ci).  Pomp.  comm.  artis  Do- 
nati  p.  108.  Ermenricus  El- 
wang.  ep.  ad  Grimold.  abb. 
ed.  E.  Duemmler  Hal.  1873 
p.  13. 

zaccarionem  (^accanoe  p, 
faccario^  c)  herbam  68. 

zernae  vulgo  (Isid.  4,  8,  6  s. 
„impetigo  est  sicca  scabies  . . . 
hanc  vulgus  sarnam  appel- 
lat"  =  hisp.  sarna,  unde 
sarnoso)    =    impetigines   11. 

zernosus :  maculae  zernosae 
9  bis    (ubi   altero    loco    cer- 


259 


nosae  g).  cf.  Th.  Prisc.  1, 
10  f.  11*  derbiosos  {sic  cod. 
Brux.,  unde  ed.  Argent.  1532) 
vero  oculos  quos  (quas  cod.) 
nos  impetigines  (sic  cod.) 
dicimu8  et  asperitatum  vitiis 


laborantes.  quem  locum  iUu- 
strat  Sim.  Jan.  s.  „serniosus. 
Theo.  Pri.  serniosos  oculos 
quos  nos  impetigines  dicimus 
habentes  et  asperitatis  vitio 
laborantes  etc". 


Index  III  noiuinum  propriorum. 


Awytbaonis  malagma  „id  est 
Amythaonis  patris  Melampi" 
42.  43  (cf.  Philagr.  ap.  Alex. 
lat  2,  140  =  Gal.  XIII, 
967  ex  Asclepiade:  tovto  xo 
qxxQficcnov  xcov  naXaiav  iatl 
rtai  ivdol-cov). 

Antipatri  antidotun}  (ex  Gal. 
XIII,  66)  41. 

Bestiane  antidotum  45  (cf. 
Aet.  10,  6). 

Diospoliten  medicamentum  55 
(Diospoliticum  Gargil.  3.  Ga- 
len.  VI,  430  etc.  6  JioGno- 
XLtng  Orib.   V,  793). 

Fanstinianus  trociscus  48  (cf. 
Gal.  XIII,  296.    Aet.  9,  49). 

Galenus  (quem  gallienus  etiam 
g  1.  2.  24.  39.  galienus  cp): 
Galeni  antidotum  quod  picra 
appellatur  1.  picra  Galeni 
42.  Galeni  catharticon  dia 
tes  aloes  appellatum  1.  cata- 
potia  Galeni  2.  24.  30.  fini- 
cine  Galeni  39. 

Galenus  in  sua  therapeutice 
hoc  est  libris  curationum  (i. 
e.  &£Qa7ievti'nrjg  ps&oSov  X, 
316)  30.  —  in  diagnostice  (i. 
e.  nsQL  tcov  7iS7tov&6tcov  tonav 
VIII,  264  et  391)  39.  44.  — 


libris  peri  craseon  appellatis, 
in  quibus  de  temperantia  cor- 
poris  scribit  (I,  605)  39.  — 
antidotum  Antipatri  ex  cata 
topon  (*.  e.  nsQl  avvd-sascog 
cpaQndxcov  tcov  v.ata  tonovg 
XIII,  66)  41.  —  in  libris 
emplastrorum  quos  cata  gene 
(catagenes  codd.,  ut  Alex.  f. 
29*  Archigenes  in  cathagenis 
etc.)  nominavit  (i.  e.  nsQl  avv- 
frsoscog  cpaQfidyicov  tav  natd 
ysvrj  XIII,  375)  44.  —  ad 
Glauconem  scribens  (i.  e.  in 
libris  tcov  nQog  rXavncova 
Q-SQansvtincov)  ait  50  (ubil). 
55  (XI,  40).  ad  Gl.  scribens 
primo  libro  edocuit  60  (XI,  6). 

Herae  trociscus  (ad  aures)  28. 

Hermolaou  staticon  (collyrium) 
29  (cf.  de  collyriis  „Hermo- 
lais"  —  „Hermolaus  parvus, 
magnus"  —  Aetius  7, 102  ubi 
etiam  de  sistente  Oribasii  si- 
mili). 

Hippocrates  (ypocrates  etiam 
g)  senior  dogmatum  princeps 
in  aphorismis  1  et  65.  cf. 
Hipp.  (senior)  in  aphorismis 
29.  32.  38.  48.  73.  76.  senior 
Hipp.  in  aphorismo  .  .  .  di- 
17* 


260     — 


lisse  ostenditur  55.  —  Hipp. 
in  prognostico  18.  Hipp. 
senior  in  suo  prognostico  35. 

Libianum  (Xifiictvov)  collyrium 
(Asclepiadae  sec.  Aet.  7,  105 
ex  Gal  XII,  762  cf.  730)  29. 

Magni  iatrosophistae  expositio 
(in  aphorismos  Hippocratis) 
29.  76. 

MaurariuiL  feminarum  stig- 
mata  13. 

Musa  trociscus  22. 

Nileos  spleniconleiipyreton  53. 
61  (cf.  Galen.  XIII,  182. 
181.  Philagr.  ap.  Alex.  lat. 
2,  132  etc). 

Philagrius :  epithima  diasper- 
maton  Filagrii  42  (=  Philagr. 
de  splene  ap.Alex.  lat.  2,  146  f. 
131*  cf.  2,  145  extr.).  —  tro- 
ciscus  ex  Filagrio  conveniens 
spleneticis  43  (cf.  Philagr. 
Alex.  2,  145).  —  antidotum 
quod  Filagrius  sinpepticon 
leiopireton  appellavit  (vel 
antid.  filagricum  s.  1.  appel- 
latum?)  55.  —  epithima  Fi- 
lagrii  conveniens  hydropicis  76 
(cf  Philagr.  ap.  Aet.  10,  22). 


Philagrii  epithima  ad  sple- 
nem  citatur  in  Oribasio  latino 
(synops.  VI,  322  Bar.  = 
Philagr.  ex  Asclepiade  apud 
Alex.  lat.  2,  140).  de  Phi- 
lagrii  fragmentis  (ex  Oribasio) 
Alexandro  latino  insertis  vid. 
Th.  Puschmann,  Alexander 
von  Tralles  (Wien  1878)  I, 
104  sq. 

Philonium  antidotum  42.  51 
(cf.  Gal.  XIII,  267.  Alex. 
lat.  2,  213.  287  etc). 

Yespasiani  meline  (apud  alios 
melinon)  21.  26  (cf.  app.  cod. 
p  f.  86*  1  in.). 

Tindicianus  Afer:  physicum 
ad  dolorem  malae  de  Vin- 
diciani  Afri  32.  —  ad  vomi- 
tum  constringendum  de  Vin- 
diciani  Afri  42.  —  fiaicum  de 
^Vindicfani^  viri  illustris  69 
cf.  Anecd.  graecolat.  II,  177 
et  diss.  meam  „Ueber  die 
Medicina  Plinii  (Hermes  t. 
VIII)  p.  42. 

Zoili  collyrium  29  (cf.  Gal. 
XII,  171). 


Signa  pond.  medicin. 

hb  (libra)  g,  V  cp. 

-r-  vel  unc  (uncia)  g,  -j  cp. 

2,  vel  2-  vel  dr,  drg  (dragma)  g  =  5  cp. 

9  vel  fcr  (fcT,  scrp  35,  scripl  g  42)  gc,  3  p  0  jpe). 

obolus  29.  41.  51.  obolis  duobus  i.  scripulo  uno  38. 

8eitarius  g  =  SS  c  (76,  SS  p  80). 
Specierum  nomina  quas  accipit  vel  recipit  medicamen- 
tum  in  accusativo  saepe  iuxta  posita  ponderibus  ex  compendiis 
archetypi  diverse  lectis  male  habet  cod.  g.   ego  ubique  cum  casu 
genitivo  coniunctionem  restitui. 


00 
CD 

to 


O 


CJ 


cd 
X    C 

•H   «H 

H    O 

0)  »H 

0) 

*  e 

OQ 

p    Q) 
•H  Q 

cn 
w 
aJ 
O 


ui 

o 
a 
a. 
o 
cn 

u. 

o 

ui 

< 

Z 


University  of  Toronto 
Library 


DO  NOT 

REMOVE 

THE 

CARD 

FROM 

THIS 

POCKET 


Acme  Library  Card  Pocket 
LOWE-MARTIN  CO.  LlMITED