Full text of "Commentarivs in epistolam Pavli ad Colossenses, scriptvs a Nicolao Hemmingio"

See other formats

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royol Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Imoges reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



COMUENTARIVS 

IN EPISTO^ 

LAM PAVLI AD 

COL055EN5E5, 
S C R I P T V 5 



NICOLAO HEMMINGIO. 





C O L O S S. 2. 

In Chrifro funt omnes thefauri fapienticC S: 
cognitionis abfconditi. 



VITEBEKGAE 



A N N O M» D, X. X V I. 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



ORNATISSIMO 

VIRO, PRVDENTIA, PI^ 

ETATE ET VIRTVTE PR7F. 
ftanti Canuto Petri Su€nburgi'o,prinQano 
Regiae Maieliatis fcribae in arce Hafnien fi, 
PrafcAo telonrj in Scania, ac Canonico 
Rofchildenli dignifsimo, veteri 
amicofuo 

Gratiam dC Pacem prccatur 

NICOLAV5 HEMMINGIVS» 

ERVNT XENOPHON' 

tem adbuc rudem litera^ 
rum occnrrijje Socrati 
fummo ^hilofopho) opti^^ 
nwjj morum magiftro. Hk cum 
Ipideret puerum ingenuumy yirtu* 
tis fngularem indolem pr^ fe fer^ 
rC) interrogatipfum hi/ce Iperhis: 

Hy kaAoi }c ctyaSci yiyvopjcti civ9fco7rci; i^C'[,nef^e 

lyoc eUy Vbi honejli boni funt JuiL C^j / 
hommes? Cum autem Xenophon 
yerecuJidus puer dubitaret y dixit 

A 2 SocrOfi 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



t P I ST O L A 

Socmtes : Sequere igiturme 
fcey deinde faclus eH Xenophon 
di/cipulus Socrdtis* Hoc Socrdtis 
fapientil?imi faclum fatis indicaty 
non fujjicere naturaniylpt quis bonus 
((jT honejlus euadatyjed requtrrpr^' 
terealloEirinam ir affuefaclionem. 
l[d quod cumL) curgus Laced^mo ^ 
niorum le^islator fuis Laced^emo- 
7iijs perfuadere l)elletj duos fihi ca^ 
tulos ex tjfdem procreatos parenti- 
bus educandos fumjity quorum alter 
quidem jibil^idelicet reliElusj gul^e 
<6r luxus ftudiofus : alter Jferd ar= 
te yenatoria inUitutus y Ijenationi 
aptus (^r idoneus effeclus eU^ Con^ 
^regatis i^itur quodam tempore 
Laced^monijsymaojiuniy inquit Ly^ 
curgusy momentum ad Yirtutem ob^ 
tinenty l)itct ratioy educatioy pr^ce^ 

pta, 



DED I C JT O R I 

t (fT & /^^^^ aJJuefaSlioneSjquam rem ilU 
■nopkn l^obis paldm faciam. Cum hoc di=^ 
Socra/ij y^ijfct y catulos adduBos in medio 
intht fofuityi^ in conJpeElu eorum ollam 
iishm ^ leporem collocauitycatulos autem 
fffp^:^^^ cum folutjjety alter quidem geyiero^ 
%m fi^^' difcipiina faElusyCeleri curfu ad 
J^j^ leporem contendit: alter l^erd igna^ 
J^jj^ iius Je ad ollam proripit . Cum aiu 
filici^ Laced^emomj comjcere nequi' 

hanty quid fihi hoc JpeElaculo l^ellet 
L}'curgusy ac quamob rem catulos 
n t iftos tn puhlico exhihuifjet . Sunt 
^ iimhoyre pondit Lycurzusy t tt ex 
. nfdem parentibus orttjl)erum quta-Kjj^f-i 
' ' dtuerfam naHt Junt educattonemy 
s& tM' -j^-^ quidemguloftiSy ille atitem yena^ 
ticus euafity tantum potesi educatto. 
Huc factt er refponjum Jrtjltppiy JUof 
rtHtmi- ^j^j^ interro^arettir aquodaniy 
iO)p'^^^' ' ^ 5 quan^ 



muh 



n 



U 



EPI ST OLA 

quantam mercedem pro fihj hijlttu- 
tione poftularety ille^ rejjfondijjety 
viille draclmasj tuiillcy rnille drach^ 
7nis mancipium comparare pojjfim, 
rejpondity emito fanej atc/^ ita duo 
hahebis mancipiay filiumy queni 
emeris feruum, Hoc ipfum Cratetis 
JapientiJ?imo tejlimonio comproba^ 
tury qui concenft yrbis editij?ima 
^ farte exclamandum cenfuit : Qup 
qud ferimini ciues ? Num conuenit 
in opibus parandis maxime occupa^ 
riy ac de liberisy quorum caufa quae^ 

yl^dre^iij^^^^^^ o/jfi":, effe folicitos? 

^ '^^'^^iCredite ynihynon poteH melior h^= 
' redita^ hberis a parentibus reUnquiy 
quam fibene educatiyat^adyirtu^ 
tem reEie ab ineunte ^tate fint injli^ 
tuti. Hoc enim eis perpetuum manet 
\patrimoniumy neg a fortun^ proceU 



• tk iiio 



Crmis 
ifroku 
litiJJiiM 
it: Ori 

•muM 

joliatoj! 



h 



VED ICAT OR Jji^ 

lis lahefaBari poteU. HcK fapu 
entum dtSla exempla de mfor. 
manda adVtrtutem iuuentutea pri 
mis yeluti l?n^uicnlis conhrmat o 
mnium temporum certipma tejlis^i^Hf^yect^ 
experientia. Vnde manifeJlume^U'^'^''^'''^- 
quam hene conjulant fuis liherisjqui 
ma^nam operam impendunt hene ^ 
cum iPtrtute educandis Itherisy <(sr * 
contra^qtiam crudeles Jint in Itheros ^ . 
Juosy qtdeos permtttuntYtuere pro *^J^^A" 
arhitrto. Nam quadrupltci malo 
fe mijere inuoltiunt. Trtnmm enim 
mandatumDei) qui mandatparen^ 
tihusy "t>t pie honejte fuos Itheros 
injtituantypro ludthrio hahenty qtio 
Jcelere quid qti^/o potesi ejfe^raui^ 
iis? (Deinde Itherisipjis tntolerahi'^ 
lem tnturiam facitinty qtiihus natura 
dtHante^ dehent honejlam er piam 

Ji ij, edtm^ 



VII 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



uiik l-L^^ ' q^^^^^^ yidere liberos fuos 
^T^r^^ (^'J/^ar/f^j- ferri pr^cipites in 




h 



1 ST OLJ 

^ edticationem. Twn fthi ipfts in fene^ 
fiLh>fin,/tf/i-^ ftute mokfticvs giMiiij^tmas accer^ 
lcKM.i.i- - jj^^^^ Quidejum mbleflttis effe po- 

Vtdere Itheros ftws male 
ferri pr^ctpites in omnia 
i fiaoitiay confiimere parentum fu 
I cultates in lupanaribus ctim fcortisy 
, ^ potatoribiis ^luforthtis? Toftre^ 
^ff^^t^mby funteiiam in rempuhlicam int= 
"'^ cjui, TSlam reipuhlic^ dehent parem 
■tesfuos ItheroS) quosfimale educa= 
nertnty perniciofos ctues reltnquent 
reiptiblic^y in multorum hominum 

j^A/ y^^i^^'^^^^' lSLam<(S' exemplo euerttmt 
^ ' * mtdtoSy<tsri^yiatiia fua nihil confe^ 

rtmt ad incoltimttatem reipuhltc^. 
I * Omitto pctna^ ^ parenttimy qui ne^ 
A . oliotmt ftios liherosy <(sr liheroruni 

p^UiUtemporaneds ^ternasyqtia.s nobts 
contemplandas exhibebtt dtes itidt^ 



rt 



fS 
I 

(Im 
jlm 
(mj. 

tHW) 

nft: 
fi 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



n mm 

tmi fir 

fcortisj 
hfa 
m liii: 
tfm-' 

mwn 
mMt 
\ii\mft^ 
flkt 

fo 'd' 



DED I C AT O ni 

ajy tn qiio fiet examen reBe <^ male 
faclorum. 

lam honce ((sr le^ttimce mfiru' 
ciioms partes Yideamus, (Docii te^ 
Jlantur tria oportere concurrere ad 
cuiufuis artis ahfolutionemyli)ideli= 
cet cpCa-ivy K^ycv dC ^'9@^, qucC tria ad 
Jfirtutis pietatis confecutionem ^ 
reEle accommodari poffunt. (pi'<ns (flir;,r.^^*i 
eUnatura ipfhin qua quidemyir^ tM'^^'''^'^'" 
tutum feminadelitefcunty etftmag^ 
na caligine inuoluuntur in hac cor^ 
ruptione natur^e. >!oy(^, hoc eslyrd^ ^f^^- 
itoy eH dtfctplina dtfcendti modusy ;-/^^-^^-- 
qui pr^eceptis i^tnjiittitts confiat. ^ 
s9(^ eH ipfa afluefaciioy fine qtia" i%. ^,/;,a.U 
pr.cecepta yirttittim nil?il atit partim 
ejfftciunt. Hdc ergo tria l)t conttin- 
oanttir lahorandton esi. Nam ex 

A 5 ijlu 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



4 i 

T' 



alUnrk : 



it. 



EPISTOLJ 

ijiis trihus confummatw yirtutis 
fcrfeEltog, confiat^quorum fi^Vnum 
ahfuerity l^irtus Ipt claudicet man^ 
ca^ fty necejpirid fequitur.EU enim 
<pvmgyfi dijciplina ^ fiudium non 
accedaty ca^cum quiddamy quemad^ 
modum Koy©- fine natur^e admi^ 
niculoy per fe jninmie fujjicity atq^ 
(^■@^ fine amhohus miperfecluni 
quid, ^erinde igitur fe res hahet, 
l?t in a^ricolationcy in qua omnium 
primum folum honum expetitur, 
tum a^ricola peritusy pojlea femen 
idoneum <tjr minime fatuum. Solo 
perfimilis efi natura hominis feu 
in^enium. A^ricol^ pr^eceptor re- 
Jpondet. Tr^ceptio7ies feminis ratio^ 
^nemhahent. Sicutergo folum per 
\fe honumy ne^leSlum corrumpttur 
fierilefcit^ ^ contra plus ^quo 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



m im 

owm 

mi Solo 
mw 



2> £ Z) ICA T O R T 



ajj^ertim isr horridumyji excoluury , 
emendatur isr fertile efficitur: Itx\'^.^/ , 
natura bona^ Ji non accedit bona in^^ \^ •' 
ftitutioy corrumpitur isr paulati?ni 



fit deterior-, mala Ijerd per difcipli 
nam corriojtury is" quotidianis ex^ 
ercittjs melwr euadit, V^t ergo natu- 
Yct pr^ftantiam corrumpit focordia: 
ita flupiditatem et yitia emendat 
corrigtt inftitutio ir difciplina. 
Hanc ob catfam l?erbu?n !Dei toties 
inculcat dtfciplin^ encomta. Salo- 
vion ait: Audi fili mi difctplinam pa^ 
tris tuiy (Csr ne dimittas legem ma^ 
tris tu^y li)t addatttr gratia capitt 
tuoy torqties collo tuo. Tene di^ 
fciplinamy <s* ne dimitta^ eaniy cu^ 
Jlode eaniy qtiia ipja esi mater tua. 
Quj cuftodierit difciplinamyinueniet 
"Ifitam. 



u CfffHi* Jlfct',Ln.A 




/ 

^ 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EVISTOLA 

Hm difdpltna in infiruBione 
(C^ corre&ione pofita eU.Infiructio 
fr^ceptts regtilis continetury 
quarum jnenfura eft recla ratioy 
'y^ox {Dei alia^ ftpienttim diclay 
qtiie cum recia ratione l^oce Dei 
congrtmnty qualia funtdiEla fptem 
Sapienttmiy <tsr ?noma multorton 



^oetartim latinortim ^ '^r^ecorumy 
qtiortim leclio ^nirabiliter facit ad 
reflam infiittitionem. CorreBione 
emendanttir errata incidentia in ??io= 
rihtis. H^ec fitl?el l)erhort{?n cafii^ 
gatione l^el pma^ l)t prude?is ?no- 
ftim ??ia^ifier ttidicatierit. ^oyrdy 
infirtiSlto h^c duplex efiy l??ia i?i^ 
' [ter?iay altera exter?iay l?tra^ ah alte^ 
ra quoda??miodo depe?idet, ^Ele 
enim for??iatti??i a?m?ui??i ?nores ex^ 
^tcr?ii ho?ieJH co??itta?ittiry <jr ho?ie^ 

fits 



inctii)) 



&)ie ^ DtDI C ATO RI A, 

h-i& fi^ morihtis rejpondet animus Viri^ 
tute excultus . Trior ilU mentem 
ytrtutum isr pietatis pr^ecept^s im 
iih formaty affeBus frenaty cuptditates 
nhi ^^fi%'^^y medttatione legis diui- ' 
(mm ^^^>mtiocatione !Dei <jr ahjsptjs ex-> 
^l^^^^^^^ ercittjs. Ex quo facile intelttgipo- 
•corion t^Jhi^iod interna h^ec diJapUna fons 
\ . <tsr mater fit omnis fehcitatis . ToA 
i&m y^^''^^'' ^^rntttirtn l?erh^y gejrtbus' 
l?e/HhtiSy faElisy adeog, in externa 
contierjationey qti^e ad regtilas 
pr^cepta Vtrttittim componittir^ ! 
/^/m^^ h^cdifcipUna <jrinJlruStio 
conitmHa fcityjft homo fit 
}l a^oa-}co7r(^ in dtem Chrijii. Ita f^!;^,,. 
ijdhfc Tauhis ait ThiUp:i. Oro l^t ca^ ' ' 

ritds Ipeftra adhuc magis magif^ 
00''^ ahtindet in cognitione elr plenoy fen= 
iS ^""^' ftiy yt iudicetts ac prohetps priejlam 
P tiora, 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



£P JST O LA 

addiemyf^ lefn Chrifti Hic puU 
cre coyiiun^it Jpofolus cogmtio^ 
Tiemy qu^ pr^ceptt^ paratuTj^ Jen- 
fumy hoc eUy cognitionis effeclumy 
cum interiorem Videlicet animi re* 
Bitudinemy l)nde homines ejficiun^ 
tur eiXiyt^iveig, tum cxterioreniy quo 
homines euadunt ctTr^oa-KOTroi, iDtnu 
ojfenfus fit curfus illorum in tota 
Jjttay cum J^idelicet appareanty lot 
idem Apoftolus in eodem loco fuh= 
iungity pleni fruBihus iufici^y qui 
fiunt per lefum Chri/lmUy ad^lori" 
am ^ laudem !Dei. 

Hi€c de educatione (C^ difcipli^ 
na iuuentutis ad te Jcrihoylpir orna^ 
tjj^ime ac collega carif^imey l[>t ciim 
cogites ferib quanti momenti res ftty 

pia 



mk 
fd 

Pf. 



ktu 

rit fi 
kim 
8e 111 
mcn 
fimr 

k, 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



ficmu 

in ti)U 
oco lnh- 



f ia fanEici cducatio puerorum,. 
quam grata fit S)cO) quam^ dulces 
fyuEius profcraty in tuo fanUiJsimo 
propofito confrmerismaois, 

TSleg^ te ahfterrere dehehit a fan 
Bifiimo propofitOy quod nuperflio^ 
la tua dulcij?ima Mar^aretayannos 
plusminus quatuordecimy hancyi^ 
tam cerumnofam meliori commuta^ r/" / 
Ytt. [uebet emmtibt maxtmumjo* 
latium effcy qudd pie educata ifr re= 
£le injlitutay Jit ah htfce ^rimmis 
euocata ad ccctum multaru?n cafif 
fmarum Ytrginumy qu^ dulctj^tmo 
cmffe^u ffonjl Chrifti Ut<,^ fruun^ 
tur. Tu i^itur per^e pr^clarCy ^t 
aepifliy ad pietatem <(sr honeflatem 
rifjiiefacere quos hahes adhuc fuper- 
Jlites liberos. Latidandum est pro* 

fe^Q 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EP I ST O LA 

feBo confilium tuum y qui nultis 
fumtibus parcis in rcBores morum 
isr fiudwrum tuorum Itherorumy 
quos non fol/1 domi ptCy l)erum etiam 
fi)ris apud homines pios probos 
curas ad Ipirtutem ^pietatem in- 
fiituiy recle perpendens tllud ^la^ 
/U. tontsy qudd parentes ideo generent 
/rxreU >^e.t \^ inftituant liherosy Dt infuum lo^ 
fiorai, LUvp4i / Q^y^i (Deo relinquant in hac Ipita cuU 

^ht tpfimortMm comnm^ 
tauerint. Quod fanefieri non potefty 
nifi dtlt^ens pia ftiertt liherorum 
edticatioy in admonittone isr corre^ 
ftione Dominiy l?t Taulus loquittir, 
Qthe admonitio opttme petttur d 
thefiurts fipienti^ ^ cognittonisy 
quos ajftrmat ^aulus in Chrtfto 
ahfcondttos effiy in hac Epiftola ad 
Coloffenfes fcripta. In qua?n ided 

fub 



mtm^ 
Mim 



mmit 



I>ED 1 C^T O R t 

fub tuo nomine has annotationes in 
lucem edoj l>t aliquod tejlnjionium 
7nei erga te amom extety qui oUm 
(ruy.(poirrircii eramnsyfub optimo mom 
'frok rum magiflro M. Nicolao Slachy 
'tem m vioderatore fhoU ^fchildenfts ji* 
delifiimoy quem nunc multi dolent^ 
amiffuyn. ^go autemlDthanc qua^ 
[uwnlo* lemcmi^ teflificationem animi mei 
i erga te boni confulas. J^ale cum ho= 
^ neflifima Ipxore tua Annay (jr cum 
fot^Jlj Itberisy quos ficut coepifli pie^ ita 
ikmm pernto ad Iptrtutem ^ pietateni 
^ corif- educare. Hafnia primo Au^ 

loplit gufliyannoT>omini 



D ARGVa 




ARGVAiENTVM 

I N E PISTOLAM 

PAV.LI AD COLOS^ 
SENSES. 

CCASIO HIMVS EPIs 
Ctolx ad Colorrcnfes fcriprae 
duplex fuilTe Paulo vidctur, 
Prior,Epaphras minifrcr Eu- 
angeln apud Coloncnfcs , 
poftquam Euangelium Clirifri tincere do- 
cu iiTet ColoflTis^profedus ell: Romam,gra- 
tiacolloquendi cum Paulo iam incarcera- 
to, qui cum cognouiflet ftatum Ecclefise 
CololTcnfis ab Epaphra,uidelicet,qu6d iri 
vera Chrifti dodrina eflet inftituta^vt do- 
ftor, ac dcbitor gcntium, eis, etli antea a fe 
rion vifis aut a fe doAis, lcribit tamen apo 
ftohco arFcAu, vt doArinam, quam ex 
Epaplira didiccrant,firmam,veram ac mi- 
nime adulterinam cile ipfis perfuadeat» 
Pofterior, ciim Epaphras in fana doiirina 
fundaffet \'tcunqp Ecclefiam ColofTcnfi- 
um, fubintrarunt (vt fitt ) pfeudoapoftoh', 
qui in agrum Domini,iuxta parabolam 
Euangelicam, iacerezizania tcntabant, in- 
ani Phiiofophia, ritibus Mofaicis,fupcrfti- 
tione hominumjcuhu angelorum &'c» tur- 

banccs 




VM 



es fcriprx 
)vidctur, 
urrcrEii- 
lofcnfcs, 
nctredo- 

lincaicctj- 



mi 
C£i,qud(liii 
inita,vt(lo' 



ittamenjpo 
n,quaiii« 
veramacnii' 
; pcrfuak 
[anadoctnia 
nColofffnfi' 
ludoapoftoli. 
aparabolai" 
entabant,!"' 

jfis/f* 
h0 



bantes Ecclefiam. (8c haec vidctur proeci'- 
pua caufa,cur Epaphras fe Romam concus 
kritad Paulum) Hisigiturnelocum dcnt 
Coloflenfes, grauiter contra pfcudoapo- 
ftolos difputat Paulus, ac conuincitcere- 
monias Mofaicas abolitasefle,ac omnem 
<0£Ao0[ Ha'K,£i'ap vanam oftendit. Confi'U= 
um itac]^Pauh in hac Epiftola apparct cf- 
fe, vt confirmet Euangehcam docftrinam, 
quam acceperant pcrEpaphram, ac impe- 
diat pfeudoapoftolorum conatus, qu) ve- 
rum Euangelium Chrifij, tradiiionibus 
Mofaicisac humanis corrumpcre ftudue- 
runt. Scd parum profuiflc hanc Pauli ca-J 
tcchefin, pcxrna, quam poftea luerunr Co-" 
loflcnfes, dcclarat . Nam temporc Ncio- 
nis, non multo poftquam hanc Epiftolam 
Paulus fcripfilTet, trcs vicinae ciuitatcs / j 
Afic,Coloflx,Laodiirca &' Hicrapolis,tcr- G^i^- J^j.9i:fj^. 
rxmotu ( vt teftes funt Horofius dc Eufe* feit^ ^^r^ 
bius ) conciderunt &^abforpt3elunt. Hor- 
rendum fane iudici] Dci iningratos tefti- 
nionium. Qiioe res meritonosadmonere 
deberet, quibus hodie affulfit ex grat a 
Dei lux verbi coclcftis, ne noftra ingratitu- 
ciinc 3c Euangelr) contcmtu accerlamus 6C 
nobis Sc alrjs lucftuofum exitium. Dei s 
cnim, quociarioremfuaclucti fplendore.Ti 

B 2 prx- 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




EPIST. PAVLI 
pn^bec mortalibiis, eo atrodoribus fiip-' 
plicrjs in contumaccs animaduertit, luxca 
Domini noftri diAum : Seruus fciens vo- 
luntatem domini <S<: non faciens, vapula- 
bit plagis multis» 

Expergifcamur igitur admoniti hoc 
horrendo iudicrj Dci cxcmplo, acDeo pro 
accenfa fua luce gratias agamus, honefte, 
pie ac iufte viueiido, cauentes ne rurfus 
impofturis Papifticis, aut alrjs phanaticis 
opinionibus inuoluamur. 

Porro, proeter infcriptionem 6(^vale- 
didionem, quatuor huius Epiftolae partes 
ftatui poffunt, Harum prima eft exordi- 
um ipfum » Ahera, exegefis continens de- 
fcriptionem Chrifti Domini, ac comme- 
morationem beneficiorum ipfius . Tertia, 
cft difputatio contra ritus Mofaicos,tradi- 
tiones humanas » Breuiter, contra omnia 
fomnia humana, & excogitatos pr3eter& 
contra verbum Dei cukus. Poftrema pars 
cft paroenetica,qu3e ad mores hortatur Eu- 
an?eho diajnos. 

Tradationis ordo i'n hac Epiftola hi'c 
cft. Orditur fuo more ab Epigrapha 6^ fau 
fta imprecatione. Deinde fubiungit pri- 
mam Epiftolae partem, nimirum exordi- 
um gratulatorium, in quo, vtgratias agic 



festii 
lura, 

fumffl 
ncEcij 
fiijin 
(olloc 
drjnai 
n{t,m 
bitur 
a^dig 
imc 
datur 
damer 
Epapl 
comn 
qucxi 
dum 
loru/i 
&apt 
mii 

iiifok 
nfap 
rani( 
lioni 



Deo 




•iensvo- 
iVapula- 

onid hoc 
:Dcopro 



le mrfus 
hanadas 

tolzparies 
dtexordi- 
itincnsdc' 
{(omme- 
is. Terria, 
icos,nadi' 
)i\naoinnia 
;ospriterfl! 
jftrcmapJB 
lortaiurEu' 

:Epiftolalii^ 
rrapha^ifs" 



um fxorii' 
[aradasa? 
^ D(0 



AD COLOSy. 
Deo pro frudu Euangelij apud Coloflen- 
fes : ita orat vtifta felicitas fit diuturna fu- 
tura, Ab exordio dilabitur molliflimein 
fecundam partem , hoc eft, in expofitio- 
nem omnium longc pulcerrimam, in qua 
fummam Euangelrj repetens, docetdebe- 
neficrjs, potentia, natura 3i vidima Chri- 
fti, in quo folo omnem falutis fiduciam 
collocandam elTe demonftrat. Hanc do- 
^rinam Colofienfibus falutarem fore mo- 
net, modo in fide perftiterinr» Hincdila- 
bitur iri commendationcm fui minifiienj 
dignitatis Euangelrj, admonens eo pcr- 
linere Euangclium, vt omnis homo rcd- 
datur perfeAus in Chrifto lefu» Hoc fun- 
damento iado, ac ita confirmata dodrina 
Epaphrae apoftoli Coloflcnfium, acccdit 
commode ad tertiam partem, addit(^^ 
quod ex did:is neccflTario fequitur, cauen- 
dum efl^e ab omni fallacia pfeudoapofto- 
lorum, 8c hortatur, ne fallaci Philofophia 
^aptis ad perfuadcndum orationibus li- 
nant fe a vcritate abduci. Sed vt mancant. 
in folo Chrifto, in quo funt omnes thefau- 
ri fapientioe &'fcientiae reconditi,nihiI mo- 
rantes €0£Ao0pHcrK,£;a$ hominum, fuperfti- 
tiones Iudaicas,aut vllas humanas tradi- 
tioncs, Huc iam Apoftolico more attexit 

B 5 parac- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST, V AVLX 

parocnefis ( atcp hxc quarta pars eft Epi- 
(lolae ) cum gencrales, quas ad Chriftias 
liam viiam invniuerfum recteinftituen- 
dam iudicauit neceflarias, tum fpeciales, 
quibus parentibus, liberis, vxoribus, do- 
mmis, lcruis fua propria officia prxfcri- 
buntur,vnde rurius reditad communia 
officia commendanda» Poftremo, fuo 
more falucationibus 3c fauftaimprecatio- 
ne claudit Epiftolam. Atcp Jiaec deocca- 
{ione<S(: confiho Pauli, de partibus huius 
Epiitolac dc de tradationis ordine finc di- 

C A P V T 

P R I M V M. 



hun< 
pcrfi 

Oi 

T 

iui 
Chnl 
tiaefl 
friad 
angc 

EX 



SVMMA CAPITIS 

P R I M I. 

GRatijs ^Siis Deo ob participationem 
Coloffenfium in Euangeho, Chrifti 
iiaturam, potentiam 8c beneficia dcfcribit, 
quorum omnium Coloffenfes participes 
cffe fados pronunciat per praedicationem 
Euangelfjjcuius fe miniftrumagnofcit, in 

hunc 



mo 
loll 

E 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



4 



iftitueiv 
pedales, 
bus,do- 
■ prifcri- 
>mmunia 
md, liio 
)recafio- 
deocca- 
as huius 



T 



IT15 

[ipationem 
io, Ctitilti 
iadclaibit) 
jparocipcs 
(jicationcm 



liunc finem, vt fiftat omnem homincm 
perfcdum i'n Cluifto. 

ORDO ET PARTES CA^: 

P I T I 5 P R 1 M I» 

TRes funt partes huius capitis praeci- 
puae. Prima cft gratulatoria obEu- 
angelr) fruAum in Coloflcnfibus. Secun- 
da eft exegetica. Exponit enim, quac fit 
Chrifti natura, potcntiaSjfbeneficia. Ter- 
tia eft accommodatio beneficiorum Chri- 
fti ad PhihppenfeSjperprpcdicationemEu- 
angelrj. 

EXEGE SIS C APITIS 

PJIIMI, CVM OBSERVAs 
ttone doilrindrum. 

Paulus Apoftolus Icfu Chri^ 
diy per uoluntatem Dei, &^ Ti^ 
motheus frater, rjs, qui funt Coa 
loffis, fandis & fidelibus fratri^ 
bus in Chrifto. 

EPigrapha more vfitato nominateum, 
qui fcribit,<S<reos, quibus fcribitur haec 
gpiftola , De cOj qui lcribit, quatuor mc- 

S 4 inorac* 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




pati 
fta 



EPI5T,PAVLI 
morat. Pnmum,quisfcnbar,nempcPau-f V 
lus. Deinde, qux conditio fcribcntis, ni- 
mirum quod fit Apoilolus lefu Chriili', 
vnde quicquid fcribit,tanquam oraculum 
Dci accipicndum cft» Tertio addit quo- $ 
modo ad hanc dignitatcm, hoc cft, Apo- 0^^^ 
ftolatum peruencrit, vidclicet, per vohm- pj^,|. 
tateniDei, qui eum fegregauit ad munus 
Apoftohcum. Qtiarto, adiungit fibi Ti- 
motheum, qucm fi atrcm, cum propter re- ^^^^^^ 
ligioncm communem,tum proptcr fraxer- j-^iyjj 
num crgaipfum animumappellat. Dein- 
de ColofTenfes quibus fcribit, nominat, 
cofc^ ornat triplici titulo» Vocat enim ^^q^ 
ipfos (anAos, fideles ac fratres in Chrifto, 
vtoftendat extra Chriftum nullam efie 
fanAitatcm, nullam falutem, nullam fi- 
dem, nullamdenic^ veram fraternitatem» 
Sancfiitatis nomen admoncbit nos ftudrj 
fanAimoniae vitae, ac cultus vnius aeterni 
Dei ♦ Fides eft inftrumentum, per quod 
fanditatis Chrifti reddimur participcs, 
vndeinalios homines fcquitur fraternus 
animus 8c affeAus,qui vbi non eft, ibi nec 
fides eftjvbi haec deelt, nihil nifi prophana 
focditas, contaminatio 6c abominabilis 
impuritas reliqua eft» Plura de epigraphis 
Paulinis diAa funt in cnarratione epiftolqe Pau 
vadRomanos^ Gra- 



riase; 
bisd( 

rcdn 



ttii 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



entis.ni. 



Iditcjuo- 

ervoliin- 

idmunus 

iftbiJi- 

ropterK 

tcrftaicr 

iH,Ddt\- 



AD COL05 5. 

Grada uobis &C pax ^ Deo 
Chrifti, patre Domino Icfu Chri^ 

Summam fuse legarionis feu Euangc- 
li-j fcmper in falutarionibus fuis proponit 
Paulus, vt eos, ad quos fciibit, excitet ad 
amorcm Euangelrj» G R A T I A fauorem 
Dei fignificat, 8^ quicquid Deus nobis ex 
^*!*^^ ifto fauore largitur. P A X autcm omnia 
falutaria Sc profpera, quae nobis bonitatc 
Dei contingunt, notat. Hanc grariam 8C 
pacem optat a Deo patre, Si filio ipfius Ic- 
fu ChriftOjVt fciamus nos non noftris mc- 
riris eam confequi, fed a patre ccclefti no- 
bis donari propter Chriftum. Admonct 
praetcrea hxc falutandi forma CoIoITenfes 
fidei . Nam fidc accipitur , poflidetur ac 
i\os rerinctur haec gratia &r pax. 

;niuS3ttcrni 

ijperquo'! _ ^YtmaEpiJloU pars. 

E X O R D I V M. 

iflraicrniis ^ t-\ Or 

Beft,tonec Gratias agimus Ueo oC pa^ 

Hprophana j-j.^ Domini nolln lefu Chrifti, 

^minabilis ^ Propofitio gratulatoria. Solet cnim 

•^Wu Paulus loco gratularionis grariarum acfti- 

IS c onc 



ocat e/iim 
nClirifto, 
jllain eilc 
lullam fi- 
ernitaieiti, 



PAVLI 

onevti',qua reduodocer. Pnmum,qu6d 
o nne bonum opus a Dco fit» Deinde, 
quou quotiefcun j[j incidimus in mentioe 
ncm donorumDci,erumpere oportcatin 
laudes Dci c^' o;ratiarum adioncm. Dco 5^ 
Pacri, lioc eft, Dco,qui eft pater domint 
^ noftri Icfu Chrifti» Vt enim olim Patres 
'^^./.c^X.».'|^'nuocauerunt Dcum Abraham , Ifaac 3C 
lacob, qui eduxit populum de terra Aegy 
''^iUffr^m.nt;^'^^^^* P°^^ cxhibitum Chriitum Deus 
" >** Iii4 paterdomini noftri lefu Chrifti inuocan- 

dus efi:,eiq? gratiae agendacNam quicunc^ 
Deum inuocat, non nominato tilio Dei ex 
vera fide, duphciter impingit, Primum 
' • cnim cum turcis,Iud3eis Ethnicis a vero 
i Deo aberrat» Deinde, fruftra preces fun- 
dit. Qijicquid petieritis ( inquit fiUus ) a 
Patre m nomine meo, id eft, me nominato 
mediatore, dabit vobis . Fruftra ergo pc- 
tit, qui\'el alium quam folum Chnftum 
nominaf,vel ipfum Chriftuin a prccibus 
fuis excludit» 

Sempcr pro uobis orantes» 

^ Id eft, quotiefcunc]^ pro vobis orQ, 
Obfer.ua femper coniungendas efle cxem- 
plo Pauli gratiarum aAionem Qc prf dica- 

uonsni, Debct gum sraciaTj/rriii^i^^^r- 

lUo 



AD COLO^^. 
^^^^i tus quidam elTe ad oranonem» Excmplurrt 
L^Qndf, feqiiamur 8c nos, gratias quidem agcntes 
" "^fnuo: Deo, pro Euangelrj incrGmento Sc fru Au, 
'portcatip, prccantcs vcro, vt hoc bonum fit diutur- 
m Dcoi 
«r doinini 
(limPaitcs 



um Deus 
iinuocan- 



c|uicunc| 



uitilius)a 
cnominito 



mChnituin 

orantcs» 

ivobiso'''!' 
i 
I 



num. 



Poftquam audiuimus fidGin 
ijaacS! ueftram, qua^ cft in Chrifto lcn 
eiraAcgy fu^ Sc dikc1:ioncm, quac eft in 
mnesfan(flos» 

Qiud gratuletur CoIolTendbus, no- 



&lioDeicx minat, nimirum fidem in Chriftum, &ca- 
Pmm ritatem erga fandos.Hic primum obferua,. 
lidsavcro •'^^^ capita reuocari Chriftianoe 

prcccsfun- rehgionis fijmmam, nimirum ad fidem 
( quae in fecontinetvcrum timoremDei) 
di caritatem , quae cx fide proficifcitur. 
Quanquam autcm omnes homines carita- 
te compleAi oportet : Tamen in primo 
> , gradudihgendifuntfancT:i,quinobifcum 
laprcacu vnumDeumcohint,accandcm haeredita- 
tis gloriam expcAant. Deinde, obferua 
ordinem verborum Pauh. Priori enim 
loco fidem ponit,pofteriori caritatem.qua 
rc ind cat, a fide incoandum elTe, fine qua 
^^^T nulla caritas finccra eflc poteft. Necp enim 
* P'^ i DOteft arbor mala nifi h uAus malos pro- 
-^^W* *^ fcrre. 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPI5T. PAVLl 
Urre , Praeterea obferua proprium obic- 
aum fidd efle Icfum Chriftum, ex cuius 
fpiritu vim viuificam concipit ad cdendos 
frudus filrjs Dei dignos. 

Propter fpem repofitam uo^ 
his in coelis» 

Fidei &f caritatis incitamentum po^ 
niu Gloria enim cocleftis,quam fpiritu ex 
fide expeAamus, nos ad perfeuerandum 
conftanter in fide 8c dileAione incitat» Mc- 
tonymice ponitur hic fpes pro re fperata, 
quae in thefauris cocleftibus repofita eft, 
quo tempore oportuno fruemur. Vbier- 
go nuUa apparcnt fidei inditia, vbi nulla 
caritatis teftimonia extant,ibi neqp fpem 
vllam effe cocleftis haereditatis, ex hoc loco 
Pauh concluditur . Papiftae hic contra 
h.va'Xoylap fidei impingunt, dum infulfe 
cx hoc loco colligunt opcrum merita.Non 
cnim hicde meritobonorumoperum los 
quitur Apoftolus, fed tantum iv 'Ti^oKy* 
/uSjuojj, id eft, caufam incitantem adfidem 
dc diketionem ponit» Poteft etiam ita con- 
ftrui,Poftquam audiuimus fidem veftram 
in Chrifto Icfu, diledionem crga omnes 
fandos, graiias agimus Deo propter fpenx 

repofi- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



mobc. A fj C O t O S S. 

cx (uiuj repofitam vobis in corlis, id eft, proptet' 

edcndos gloriam immortalitads , quam cftis ade- 

pturi, atcj haec pofterior interpretatio A- 

thanafrj eft, 

mm jj^ audiuiftis prius, per 
fermonem ueritads fiuangelt], 
itumpo quod peruenit ad uos» 

Ipintua Quiaextra captum humanum poff- 

mndum tumefi:,quicquid pr) fperanr, ideo addit 

mi.IV' caufam inftrumentalcm , qua illa nobis 

)refpmta, fpes allata eft, nimirum praedicationem 

epolifaeff, Euangelr), quam per excellentiam fermo- 

jr, Vbier- nem veritatis nominat,vt ColoiTenfcs per- 

,vbi nuUa ftent conftantes in Euangelio, quod didi- 

neqi fpem cerant. 

Quemadmodum & in toto 
mundo etiam frucSificat &f cre^ 
mentaNott fcit : ficut & in uobis, ex eo die, 
lopenimlo* audiftis &C cognouiftis grasJ 

tiam Dei in ucritate. 



exkloco 
\\k conoa 
duminfullf 



lein 



Aliorum excmplo eos animat ad pcr^ 
flandumin doftrina, & fimul eos, quod 
non fruftra Euangehum audierint, fed 
.' pp(£ffp<fl cum frudu dc quotidiano incremento , 

Hic 



rtpoli' 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 
Uk duo obferuemus . Primum, quod- 
nam fit obicaum f5uangclii,nimirum,gia 
tia Dei,id eft, fauor,quo genus humanum 
compLaitur Pater calcftis proptcr FiU- 
um. Haciaitur diffcrcntiaa doArinaLe- 
gis fcparat^r Euangelium. Lex enim iram 
Dei, Euangclium gratiam prcedicat. Uc- 
jndcobferucmus gradus, quoshic Paulus 
pon/t, qui funt prxdicare, audire, cogno- 
fcere, crcfccre fruaificarc. Ideo cmm 
prxdicatur vt audiatur, idcoauditur vc 
cognofcatur, ideo cognofcitur, vt crefcat 
a:frudificet. Nondebetergo Euangcli- 
um nobis eiTeveluti theoremaiumfpecu- 
labilium H.aTa>H4»(5 quoedam, fcu noticia 
ociofa, fed cognitum frudificarc deber, 
coram Deo quidem vero cultu 3C timore, 
coram hommibus vcro diledione finccra. 
Qiji enim Euangelium audiunt, lcgunt, 
cognofcuntfinefruAu,id efi:,fine timore 
Dd & diiciflione, libi maius iudiciumac- 
cerfunr. Imitcmur itacjnos Coloflcnfium 
cxemplum,ac ne finamus nos optimo fru- 
etu tam incomparabihs thefauri deftitui, 
fed potius abundcmus indics magis ma- 
gifqj in omni cognitione lcnfu.Cum ad- 
dit:Aquo die audiuifi:is> laudatColof- 
lcnfes i ftudio,vt excitcc ad difigentiam 
i maio- 



^ ADCOLOSS. 

""i^uod- maiorcm» Porro, quod vetcrem inter-» 

TJrum,2ta pretem fequutus,fruditicat <&rcrefdr, con- 

luinanuni iunxi, ideo feci, quia in pcruetuftis cxem-^ 

opter Fit plaribus additur vox au|avo^o^, quam 

3ctrinaLc- cre(cens,interpretari licet. 

kT^^ Quemadmodum 8C didicU 
hicPauks ftis ab Epaphra, dilcdo conier^» 
ire,cogno' uo noftro^qui eft fidclis pro uo^* 

Ideocnm miniftcr Chnftu 

mm\ vc 

i!\icub Nunc Apoftolum Coloflenfium no- 

<obim\^ minat, quem commendat, breuiterqui- 
'nm(m ^^"^ ^ ^^''^^ fpeAcs, copjofiirime vcro, Ci 
quid fub iftis paucis verbis latcat, euoluas* 
Primum cnim vocatipfum diicclum con- 
jmmm,quo titulo fignificar, eum non ellc 
vnum aliquem ex turbaeorum, qui tum 
temporis quauis occafionc currcbant 3C 
prxdicabant,Sed eximium qucndam con- 
fcruum 3c commilitoncm , cumcp dile- 
siudiau ^tum,vt qui vev3. animi finceritatc d' cari- 
,CQm^ tate fecum in propagando Euangelio la- 
QSO^\im^\ boret, Deindc vocat ipfum fidelcm 
^[jiiii ddflti^ pro ipfis miniftrum Chrifri. Hocenim,vc 
iicsDis^'^''^' alibi dicit, in miniftris rcquintur, vt fide- 
Ifnfu.Cui''^'* jjs aliquis inueniatur. Non enim fatis eft 
jaudatCol* jniniftru m efle, nifi redu m d( fidele fit m i - 

' niftc- 



i,ftu nodcja 
Scarcdebct, 
tti&umore, 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST* PAVLI 
niftcrium» Ncc fufficit,fi quis paftor vo'^ 
cctur,nifi fidelitcr in officio fe gcrat,qui 
vocatus eft,nc9 quicun^ vcra docct,pro- 
linus eftfidelis,fcd qui Domino fcruirc, 
Chrifti^ regnum promouere pia dodri- 
na ac honefta vita cx animo ftudct» Vt 
cnim vitam ornarc doccndo: fic dodri- 
ram ornare viuendo decct, Hic locus 
apertc militat contra pfeudoapoftolos Pa- 
pae, qui fatis ciTc putant tituhim habcre, 8C 
fucccftionis praerogatiuam. Cum intcrim 
parum foUiciti fintdcfidein officio prae- 
ftanda» Deinde d' illos ( qui tamcn dc fin- 
ceroEuangeho gloriantur) coarguit,qui 
ahud propofitum habcnt, quam Chrifti 
gloriam 8c Ecclcfiae aedificationcm. Non 
cnim pauci funt, qui rcdituum maiorem, 
quam animarum curam gcrunt. Sint igi- 
tur miniftri Euangelij huius Epaphraeimi- 
tatores, acfefidelcsinfando fuo miniftc- 
rio praebcant» 

Qui & fignificauit nobis uc^ 
ftram dile<ftionem in fpiritu» 

His fauorem 8c gratiam Epaphrae con 
dhatapud Colofl^nfes. Solemus enim cos 
magis amplcAi, quos fcimus erga nos fin- 

ccrc 



1 

paftotvo- 

docet,pio 
ino feruin 
piadofc 
I itudet. Vi 
'ificdocbi- 
Hic locus 
jofroiosPa- 
iihaberf,& 
limintttim 
oftao piJE- 
idefin- 



coarguii;qui 
|iiam Clirifd 
lonem, Non 
nnmaiorem, 
M. Sinii?!' 
,ipapkiiiii' 
0 fuo mirf'' 

itnobisuf 
itu. 



lEpapli»^' 
anusenimj^"' 

(flt 



ccre affeclos effe^ac de nobis abfcnttbusho 
neftc loqui • Dilecflionem in fpiritu vocat 
eam, qux per fpiritum generatur in liomi- 
nibus fidelibus/eu qu^ proficifcitur a cor- 
de fpiritu Dei reformato ♦ Eft enim hoc 
difcrimen inter fandorum &nonreo;cne- 
ratorum dileAionem, SanAorum diledio 
proficifcitur ( vt dixi ) a corde fpiritu rc- 
nouato, quo purificanturaffeAus. Ideoq^ 
hoec dilcAio cfi: pura 6C fancfta, etiamfi non 
fit perfcda, Eftimatur enim a fua caufa 
fubicAo . Non rcgeneratorum dilcdio cx 
carne efi^, quae efi: impura contaminata. 
Ideo quicquid ab ea nafcitur,impurum cll 
6c contaminatum. Et tametli soi^yai^v<n= 
Kttietiam inEthnicis fijnt pcr fclaudabi- 
ies: tamen carnis viciofitatecontaminan- 
tur,& impuraercdduntur,ciim contra vir- 
tute /piritus Chrifti in pijs fanAificantur. 

Propterea SC nos^cx quo dic 
audiuimus, non definimus pro 
uobis orare SC petere^ut implea^ 
mini agnitione eius» 

Quantum gouifus fit Colofienfium 
profeAu in Euangelio, certiffimo indicio 
oftendit. Nimirum, qubd affiduis preci- 

C bus 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



E P I 5 T. P A V L I 
bus orct, vt Deum plenius cognofirant» 
Cum hac cognicione crefcit fides (S<f pietas* 
Id quod declarat, cum finem addit, nimi- 
rum, vt digne Domino ambulent» 

In omni fapientia & pruden^ 
tia fpiritualu 

In qua re confiTlat cognirio volunta- 
ds Dei docet, nimirum vt rede mentes in- 
ftrudae fint in Dei cognitionc, 8c poftea 
prudenter exequamur ea, quae doAi fu- 
mus»Sapientia enim ad noticiam,Pruden- 
tiam ad aAionem feu 7r§a|//j refertur» Non 
enim fatise/t feruum nouiile voluntatem 
heri fui, nifi etiam iuxta voluntatem cius 
faciat. Non ergoociofam contemplatio- 
nem rerum profitetur Theoiogia, fed effi- 
cacem noticiam voluntatis Dei requirit, 
vt mcnte,corde, lingua, adeo(^ totis viri* 
bus incumbamus in hoc,vt iuxta verbum 
cognitum viuamus, vnde fcriptum eft; 
Per hoc fcimus, quod agnouimus eum, fi 
iufla ilhus obferuamus, qui dicit, Noui 
cum, 8c praeceptaeius non feruat, mendax 
cft. Dicuntur autem lohanni feruare man- 
data Dci, qui pro humanae fragiUtatis ca- 
ptUj vitam fuam ftudcnt formare ad obfe* 

quium 



qiiiutr 
quam 
dataE 
tenend 
fificax. 
excos 

D 

IflOHll 

hoch 
m g< 
iur,pe 
)}.acci 

flt,fO/ 

fjcula. 

V 

nOjU 
omn 

Dd 

M 
diumi 

bono 
neD( 
prop: 
enj/n 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



S»k . ^^J" COLOSS. 

&piet3s «l^iuni Dei.Tametfi enim non poteft quit- 
Ijj pIij^ quam mortalium ad plenum feruare man- 
dataDei: tamen hoc principiumfirmiter 
tencndum eft, quod vera cognitio Dei fic 
prudeil' «fficax, placeatcp Deo conatus noftcr, qui 
^ ' cx cognitione hac proficifcitur ♦ ^ Porrd, 
grammatica hic obferuanda eft^cum didn 
In omni fapicntia. Omnis cnim particula 
hoc loco, vc facpc ahas, non vniuerfalita- 
t-cm gcnf ris ahcuius, icd rei cui adiungi- 
A poftea jy^^ perfcAionem fignificat.Sic i^Corinth: 
E doctifu' accipitur, Si habueroomnem fidcm, id 

n^Pnidcn' ^q.^ confummatifllmam fidem edendi mi- 

Dtcmcius Vt dignc ambuktis Uomiii 
tempbuo- no, ut per omnia placcntes, iii 
^i,(ede& omni opcre bono fru(flifican=s 
tes, & crefcentcs in cognitionc 



volmta- 
nentes/n- 



Mte^iiiirit, 
Ktaviibiiin lJei« 

mp^t Multjs verbis vtitur, quo magis fru- 

dium in Coloflenlibus excitet» Ambularc 



didt Noa digne Domino,pIacerc Domino, in omni 

„3r mcniiii bono opere frudificare,crefcere 

feniareinaf^ ne Dei.Hacc omnia neccflario cohaerent^vc 

aailitadsfr propni cffeAus vere cognitionis Dei.Qiii 

" Jrik- cnim voluntatem Dci dodus efr, in omm' 
^^"'^ C z fapien- 



EPI5T. PAVLI 
fapienria <S^ prudcntia {pirituali, is dignc 
Domino ambulareftudct: ( ambulatau- 
cem digne Domino, qui ipfius \^oIuntati 
ftudetperomnia fatisfacerc) Qui ambu- 
latdigncDomino, is liauddubie Domi- 
noplacct: Qiii Domino placet, fuo operc 
frudincat magis : Qiii frudificat, is hunc 
frudum reportat, quod crefcat in cogni- 
cioneDei magis, donetur fpirituali robo- 



ta potcndam glonac ipfius, in 
omni tokrantia &C patkntia, 
cum gaudio* 

QLua vires nodrae adeo diminutse 
funt 8c dcbilitatae, vt nobis reli(fti nihil di- 
gnum Domino faciamus, nec poiTimus 
frudificare, nifi quse funt mortis» FruAus 
cnim radicem fapit . Ideo nunc addit de 
facultatc frudificandi,qu3e nobis fuppedi- 
tatur a Domino, qui fecundum glorio- 
fam fuam potentiam nos robuftos &^va- 
lidos reddlt, ad ea praeftanda, quae^^ripfi 
grata funt & nobis falutaria, ad omnem 
tolerantiam &c patientiam cum oaudio. 



Tolfrai 

jcrumn 
peftani 
ad vd 
6io,{d 
fiduciai 
Huc p( 
Beati,( 
prcr Jii 
gnumc 
jemitfi 
berauo 
pter eu 

Pc 
gi't,qij; 
um,nii 
tateml 
imper; 
donec 



v: 

darui 
tiifii 




Tole- 





ADCOLOS5. 
jis^ Tolcranna eft, qua ferunt prj praefentc^ 
bulauu. «'■umnas. Patientia eft,qua patientercx- 
pedant liberationem . MaKpo0u/x/a enim 
ad verbum longanimitas cfl:. Cum gau- 
diOjfcilicetfpirituali, quod concipitur ex 
fiduciain Chriltum, & exfpe libcrationis. 
Huc pertinct promiiTio Domini Matth: 
Beati,qui perfccutioncm patiuntur pro- 
ptcr iurticiam, quoniam ipforum eft re- 
, ^ , gnumccclorum. Qui igitur patitur, ctfi 
^y^' gcmit fub crucc, tamcn gaudct intucns U- 
bcrationem promilTam, 8c cft: bcatus pro- 
^tijill» pter euentum» 

I&, /n Porro, hxc periocha graphice dcpin- 

f' n S***^» qualcnam debcat efle piorum ftudi- 
' ' um, nimirum vt exvcrbo difcant voiun- 
tatcm Dei,pctant robur praeftandi ea, quae 
^mm imperantur,acita frudificcnt, crcfcantc^, 
ictiwliildi- donec fuum curfum abfoluerint, 6c ad 



volunQj 

Juoopot 

in cogni. 
ahoho- 



ecpoffipj "^"^"^ perucnermt. 

fnicnis 

Secunda EpiftoU^ pars. 



as. m 
nc 



lum glflno- \ TT fibi viam fternat Apoftolus ad fe- 
iftosV'3' V quentem catagraphen, rcdit ad gra- 



lUl 



,(]uxfi;ip^ 



tiarum adioncm. Nam hac ratione dilabi- 
jj onintc tur in fecundam Epiftoloe partem, quam 
o3nk C j exc- 



im 5' 



m 



^EPIST. PAVLI 

exegcticam effe dixi. Continet autem plc^ 
nam dcfcriptioncm Chrifti, <S<: commcmo- 
rationem bcncficiorum ipfius, vtitanoa 
folum confirmet doArinam Epaphrae p^ 
rochi CololTcnfium, verum etiam plenani 
Catcchefin tradat dc Chrifto ciufc^^ bcnc* 
ficr)s,aducrfus omncs corruptclas ludaicas 
Sc alias, quae tum contra pcrfonam, tum 
contra officium Chrifti co tcmpore fpar- 
gebantur, ad obrucndam luccm Euange- 
Ji). Porro, huius defcriptionis hic cft or- 
do» Primum,gratiam Patris cocleftis cr- 
ga nos dcfcribit. Deindc bencficia Chrifti 
commemorat, dcicribitqp Chrifti pcrfo- 
nam»Tum accommodai ad u7ro0£cr/;j,Chri 
fti bcncficia communicata Colofienfibus, 
©ftcndendo ca ad omncs, qui Chriftum fi- 
de rccipiunt,pcrtinerc. Vcnit cnimChri- 
ftus ad feruandum, quod pcrierat. Hinc 
dilabitur in commcndationcm minifteri) 
verbi, per quod illa bcneficia nobis offe- 
luntur. 

Gratias agentes Deo 8c pa^ 

Ita habent cmcndatiora exemplaria 
gracca . Quoties has duas voces coniun- 
git fcriptura; ex priore, nempe Dci appcl- 

latio- 



larion 
cius| 

(oncij 
ohc 
appel! 
utnu 
nuni 



musc 
trcm, 
hocf 
busn 
rrfm 
rdpo£ 
(ftnna 
da p« 



pari 



ncoi 
dita 
Hc 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



l 

vtitaw, 
«nplenais 



pore [par- 

biceftor- 
cakftiser- 
BdaChnfti 
rii perio- 
)Swj],Clin' 
olei^ibus, 
lhrifiun\&- 
eniniChn- 
[ieiiL Hmt 
:m minilif'! 
anobisoff' 

cfs conmf' 
iaoo' 



AD COLOS^. 
latione, difcamus maieftatem Dei intueri, 
eius praefentiam 5^ omnipotentiam cogi- 
tare, vnde in cordibus noftris timor Dei 
concipiendus eft, ne tantam maieftatem 
offendamus. Ex pofteriori, nempe Patris 
appellatione, difcamus aifeAum Dei pa- 
ternum erga nos, vnde in mentem pri-' 
mum nobis veniat, quod per vnigenitum 
Dei filium in huncdignitatisgradumfi- 
inus euecfti, quod Deum habeamus pa- 
trem, ac ipfius ccnfcamur filrj. Dcinde ex 
hoc paterno afifedu accendatur in cordi- 
bus noftris vcra ergaclementiflimum pa- 
trem fiducia. Sic enimdecet, vt noticiac 
refpodeat afTeAus & ad:io,vnde fit,vt do- 
Arina non fit ociofa contemplatio,fed cor- 
da penetret, ibicj varios motus pro do- 
«ftrinae diuerfitate excitet» 

Qui idoneos nos reddidit, in 
partem fortis fandorum in lu^s 
mine» 

Caufa gratiarum aAionis eft a benc- 
fici^s patris coeleftis, qui nos reddidit ido- 
neos ad participandam fanAorum hacre- 
ditatem in lumine, id cft, in regno Chrifti» 
Hicprimumobforua, quodnoftr» falutis 

C 4 pnii^ 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 

prindpium fit paierna patris cceledis gra- 
tia. Deinde,qu6d ex nobis ipitsminimc 
Cmus idonci ad tantam tam gloriofam 
hoereditatis participaiionem , qui natura 
fumus filqir3e,&:in tenebrarum regno pro 
pterpeccatumconftituti.Humiliemurjgi- 
tur ac feponamus omnem arrogantiam, 
proftrati nudi coram patre ca:lefti,(Su certa 
fiducia expeAantes a Deo, quod adeo pa- 
tcrnepromittit» 

Qui eripui t nos de poteftatc 
tcnebrarum, & tranftulit in re^ 
gnum filr] diledionis fusc* 

Expofitio efi: praeccdentis fententiap» 
I Apertius enim 8c clarius, quomodo nos 

Deus idoneos reddiderit, vt efremus con- 
* fortcsfandoruminluminc,exponit. Ob- 

1 {crua avr/0£(rip duorum regnorum, quo- 

rum A L T E R V M efl: tencbrarum, id cft, 
I ignorantiacDei, lu(flus,exitrj, pcrditionis, 

|i cuius princeps cft Satan, in quod regnum 

propter pcccatum totus mundus dcmcr* 
fus eft.Hoc rcgnum,vc vitrjs munitur,am- 
bitur flagitrjs,turrcs habet crimina dc arma 
I quarumcunq^ turpitudinum moiimina; 

lca ipfius poteftas in morccm damnatio- 

ncm*^ 




jloriofani 
ui natuia 
regnopro 
iiemurioi- 

0 

ogandjm, 
■iii,d'(erti 
(adedpa- 

mhi 
lit inic^ 

fcnttntix. 
modo nos 
fanus(on- 
jionii. Ob- 
orum,c]uO' 

periiBOiii) 

]jna5:ai"i^ 
daninatiO' 

0^ 



AD COLOS5. 
nemc^^ eorum,qui fub Satana prindpc mi- 
litant tcndicALTERVM regnum eft regnu 
lucis,id efl:, noticiae Dci, gaudrj, liberatio- 
nis &: falutis, cuius princeps eft Chriftus, 
in quod regnum cx fola Dei gratia trans- 
ferimur» Atcj ideo addit Paulus,in rc- 
gnum fili-j diledionis fuae. In Chrifto cnitn 
filio vnigenito coacterno, caros nos ha- 
bet,in hoc elegit, in hoc vocauit,credente$ 
adoptauit 3c iuftificauit,in fui nominis glo 
riam» 

Porro cum dici t, Filfj dilcaionis fua?, 
plus credo Paulum voluifl*e infinuare, 
quam fi dixifl"et,filti diledi.Nam 5^ Filium 
de fubftantia Patris» 8c eundem caufam ef- 
fe,curDeus nos diligat, hoc Epitheto 
haud dubie fignificat. Nos enimfumus 
diledi in ipfo, ipfe vero patris diledio efi:, 
vt vnigenitus fifius, de fubftantia patris 
ab xterno natus» 

In quo habemus redcmtio^ 
ncm, pcr fanguincm ipfius, rc* 
inifsioncm pcccatorum. 

Modus translationis noftri in regnum 
Chrifti cxprimitur. Autor eft filius Dei 

C y Icfus 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




E P I 5 T. P A V LI 

lefus Chriftus patri obtemperans , Merf- 
cum eftfanguis Chnfti, hoc eft,hoftia pro- 
pidatoria, qua omnia peccata mundi ex- 
piantur, iuxta illud : Ecce agnus Dei, qui 
tolhtpeccata mundi. Item,Sanguis Chri- 
fti cmundat nos abomni ^tvo/xfoc. Cum 
hoc precio pugnat vniuerfa doArina Pa- 
pae, de fatisfaAionibus, meritis Sc indul- 
gentrjst^c. Redemtio huius fatisfaAoriae 
lioftiae 8^ frudus, eft remiflio peccatorum, 
hoc eft,abfoJutio feu iuftificatio a peccatis, 
quam oportet fide accipere. Hic rurfus 
ruit, quicquid homines de falute confe- 
qucnda comminifcuntur, extra Chriftum. 
Ad huius loci vbcriorem deciarationem 
referatur tertium caputad Romanos, ab 
hoc loco , Nunc autem fine lege iufticia 
Dei 6.'CA'fcp ad finem capitis. 

Qiu' eft imago Dei inuifi^^ 
bilis* 

Summam beneficiorum Chrifti pro- 
ximc prxccdentefententiacomplexus eft, 
iam pcrlonx deftriptionem iuftam aggre- 
dirur, ac Primum oftendir, quae fit natura 
Jilr) Dei. Deinde,quanta potentia fit ipfi- 
us, Tcrtio,quak fit regnum eius peculiare^ 

Vt 



Vt; 

cai < 
citei 



PrJir 
(le,( 
TuiT 

8"1 

m 

m 



nx I 
hinc 



iio,i( 
aniiT 
lata 
tipi 
quti 
qual 
tuen 
mod 
inm' 
ab(c 
fera 
clTc 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images repro(duced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



isDd,(jiii 
§iiisClin- 
m. Cuji 
oArinaPj. 
is&indul. 

lacatomni, 
oapcrans, 
Hk rui(us 
ikt confc- 
iCliriituni 
laradonfni 
iiiianos,ab 



CfinTripfO' 
nplfxusfft, 
iftainaggft- 
iiiitnanin 

■niialitipfi' 
ispcculiJ'^ 



A D 0 0^055". 
Vt autem natiiram fitii Dci oftcndat, vo- 
cat eiim imagincm Dei, i'dq[j non fimph- 
citer, fed Dei inuifibilis» Hoc vt dextre 
intelligamus, ordinehacc excutienda runt, 
Primum, quid fu imagoin genere. Dein- 
de, quid, quotuplexqj iit imago Dei. 
Tum,quomodo Chriltus fit imagoDei, 
dc quomodoin Chrifto imagineDei,Dc- 
iis inuifibihs, reddatur quodammodo vi- 
fibilis. Poftrcmo, quid fides cum doAri- 
nae tum confolationis 8c exhortationis 
hinc capiat» 

Imago quid fit,non eft: obfcurum. Eft 
enim rei aUcuius exprefiio feu reproefenta- 
tio,idcj cum in anima hominis, tum extra 
animam. Cumenim mens humanacogi- 
cat aliquid, imaginem quandam rei velu- 
li pingit 8c dehneat, vt quoties cogitat ah'- 
quis hominem notum abfentem, mentc 
quafi dehneat corporis figuram, quam in- 
tuctur deabfente cogitans. Ad eundem 
modum piAor manu exprimit dclinea- 
mcnta corporis,cuius imagincm pingit,vt 
abfentis formam, quantum fieri potcfi:, re- 
ferat & rcpraefcntet pida imago. Hanc 
cfle propriam fiignificationem imaginis 
manifeftum eft, quam appcUationem ver- 

bum 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLl 

bum Dei accommodat filio Dei,vt aliquo 
modo vmbras quafdam tenucs tantae rei 
corideremus.ac vocat imaginem Dei^quac 
ipfum Deum repraefentat 8^ refert» Sed 
hxc dupicx cfi:, naturalis nimirum,&' gra- 
tuita. Naturalis Dci imago in folo Chri- 
fto cCt^S: eft duplex, EiTentialis, pcr glo- 
riam virtutis ♦ Eilentialis eft eiufdem ef- 
fentix cum patre, coaeterna 6«f coaequalis. 
Vt enim in nobiscogitatio formatimagi- 
nes rerum, dc quibus coo;itamus : Ita Pa- 
teraeternus fefe abiieternointucns &'cogi- 
tans, ojcrnitimacrinemfui» Sed nos non 
transfundimus liibftantiam in imagincs 
illas in mente formatas,qu3e reipfa funt fu- 
hitxSc euancfccntes aAiones» At Pater 
aeternus ab xterno gignit imaginem,com- 
municata ipfi eflentia» Hanc efientialem 
Dei imagincm,hoc eft, Chriftum domi- 
num, Epiftola ad Hebraeos vocat chara- 
derem fiibftantiae Patris, hoc eft, imagi- 
nem fubftantialem, qua filius eft o/xo^cr/oi* 
cum pcrfona patris, vocatur 3c Aoy(^ ea- 
dem ratione» Vt enim in nobis imago con 
cepta eft Aoy©-', id eft, verbum mentalc : 
ita filius Dei Aoy©-^ cft oeterni patris, inef- 
fabili ratione communicata eflentiaab ae- 
terno ♦ Imago Dd pcr gloriam virtutis 

(quam 



Dei,qux 

k U 

foloChti- 
&perol{)- 
iuldemcf. 
coxqualis, 
matimagi- 
lusilnPi- 

;d nos non 

)fafu/iifu- 
AtPacer 
ieiii,coin' 
fcalein 
jini dom- 
ocaicbra' 
cft,inia?'' 



l 



"3 

mincntal^'- 

fenuaabJ' 
imviriuiii 



AD COLOSS. 
(quam Epiftola ad Hcbraeos oLTTOivycia^fxa 
gloriaevocat)cft, qux refulgetin Chrifto 
peroperum diiiinorum vmutem, in qua 
dc patris cocleftis potentia gloriofa, 6^ vo- 
luntas paterna confpicitun Ita enim fe to- 
tuminChrifto patefecii Deus, vt in ipfo 
immenfam fuam bonitatem , fapicntiam, 
virnitem ac <^^Ao«/0pco7r;a^ crga genus hu- 
manum,in fohdum deciaraucrit. Dehac 
imagine loquitur Dominus Iohan;i4.Phi- 
lippc, qui vidct mc, vidct Sc Patrcm. Et 
quoniam virtutis fimihtudo ( vt inquic 
Hilarius ) non poteft cfle diflimihs natu- 
rx^rede cx virtutis ftmihtudine cflcntix fi- 
mihtudo concluditur. Virtus enim Chri- 
fti procfcntis diuinitatis vifibilis cft imago, 
qua Dcus nobis, pcr fe inuifibihs, quo* 
dammodo rcdditur vifibihs, Ncc potcft 
haec virtutisgloria Prophetis aut Apofto- 
hs tribui,qui diuina opcra cdidcrunt.Non 
enim propria, fcd Chrifti virtutc&inuo- 
catione id fccerunt, ad confirmandam 
Chrifti gloriam,At(^ ita Chriftus cft ima- 
go aeterna aetcrni Patris,primum pcr cflTcn- 
tiamadeindeper virtutis gloriam. 

Porro, imago Dei per gratiam ea cft, 
fccundum quam primus homo faAus Sc 

for-* 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 
formatus fuit, iuxta illud Gencf. i» Facia- 
mus hominem in imagine nofl:ra,d' fecun- 
dumfimilitudinem noftram. Haecimago 
per lapfum Adae abolita eft, (S*: aChrifto 
rurfus per regeneranonis gratiam repara- 
cur.Qiiare ex reparatione iudicandum eft, 
quid qualifc^ fuerit illa imago» Paulus ad 
Ephef.4. in hunc modumfcribit: Dcpo- 
nite iuxta priorem conuerfationem vete- 
rem homincm, qui corrumpitur iuxta ccn 
cupifcentias erroris . Renouamini vero 
fpiritu mentis veftrar, 8c induite nouum 
hominem, qui fecundum Deum creatus 
cft, in iufticia 3c fan Aitate veritatis. Et ad 
Colofl",5.Exuentes veterem hominem cum 
aAibus fuis, <&' induentes nouum, qui rc- 
riouatur in agnitione Dei, fecundum ima* 
ginem eius,qui creauit illum. Ex his duo- 
bus Pauli teftimonrjs peifpicue intelligi 
poteft, quid qualifc^^ fit imago illa, iuxta 
quam conditus fuit primus homo, quae 
cadem reparatur in homine per Chriftum» 
Primum itac^ hic coniidcretur avT'iha-i^ 
noui dC veteris hominis. Deinde quid fin- 
gulis tribuatur, ex quibus clara concludi- 
turimaginis definitio. Vetus homoex- 
tra dubium eft viciofitas omnis, quae irrc- 
pfit in hominem per lapfum Adae» Nouus 

homo 






9 1C 

r 



i 

l3Eciinao) 
^ aChnfK 
an\ repaR. 
cindumrf, 
. Paulusi: 
bit: Dcp 
ioncm vffi- 
[uriuxncii 
jamini voo 
:ui[( nouun 
m OT) 
\m, Id 
nineniciini 
uni,(|uir<' 
indumimas 
txteduo- 



icue 

aoilla,iiED 

ndequidfii!' 
iraconclii'!'' 
js homo«' 
is,quiir«' 



AD 

homo efi:, qui pcr regeneranonis gratiarrt 
nafcitur. Veteri homini tribuuntur error, 
coiicupiicentia,prau3cadiones, Nouo tri- 
buuntur agnitio Dei, mcntis renouatio, 
fanditas, iufticia <S^c» Cum ergo nouus 
homo ab imaginc Dei dicatur, nouus 
homo fit, qui ex regenerationis gratia na- 
fcitur, fequitur imaginis huius reparatio- 
nemelfc fpiritualem regenerationem, qua 
mens agnofcit Deum, volunrasDeo ob- 
temperat, ^ affedus omnes Deo in obfe« 
quium addicuntur» Proinde imago Dei 
cft fumma integritas mcntis agnofcentis 
Deum, cordisobedientis Deo, 6(:a{fed:u- 
um Deo fubieAorum» Aut ( fi placcr) bre- 
uius,in hunc modum : Imago Dci eft vcra 
mentis lux feu noticia de Deo, voluntacis 
6<fcordis conucrfio ad Deum, ac hbertas 
voUmtatis , qua Deo hbere obtempera- 
mus. Et debet hsec imago duphciter cona 
liderari, Primum in Clirifto homine, id(^ 
K.aT cj\oxli^> fummaintegritas men- 
tis, cordis, affeftuum, atcj^ adeo omnium 
virium in Chrifto homine, qua Deo con- 
formis eft. Deindc in alijs hominibus coli- 
deratur imago Dei,que in regeneratis qui- 
dc fitindies illull:rior, poft vero refurrecti- 
onem perficietur, quando non folu mente, 
(corde di affed;ibus,vcrfi ctiam corponbus 

Chri- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 

Chrifto conformes crimus , qucmadmo- 
dum Paulus i.Corinth: if. &:adPhihp:^ 
docec. Porro, quod Paulus j.Corinth:ii. 
virum imagincm gloriam Dei dicat, id 
alio fic fenfu. Nonenim perrinctad fan- 
Aitatem 6^ puritatem cordis, fed ad exter- 
nam ordinauonem Dei,qua vir mulierem 
anteceUit,In qua regloria feuimagoDci 
quodammodo confpicitur, quemadmo- 
dum in omni principaiu, 

lam doArinae coiligantur necenariae, 
cum ad nos confirmandos, tum ad confu- 
tandos aducrfarios » Primum igitur ex 
co,qu6d Chriftus dicatur imago Dei, qui 
cft inuifibilis,colligantur duae dodrinac. 
Prior, quod Chriftus fit natura Deus, eft 
cnim naturahs ^ fubftantiahs imago Dei. 
Deinde, quod Chriftus fit alia perfona a 
Deo patre. Nec^ enim ipfe fibi (inquit 
Hilarius ) imago eft quifquam, fed cum, 
cuius imago cft,necefie cftvt imago dea 
monftrct. Imago etenim eft rei ad rcm co- 
sequandae imaginata &: indifcreta firnilitu- 
do. Eft ergo pater,cft ^ fiUus,quia imago 
patris cft filius. Et qui imago eft, vt vcre 
imago fit, fpeciem ncceflecft S^naturam, 
& cflentiam/ecundum quod imago cft, in 

fc ha- 



fchal 

Ytll 

iidd 
alios 
per/o 

pccc 

doir 



tun 

1 

atuT 
rura 
cnj/7 

Kllig 

^ 
rand 
dud 
vcl 
o/nr 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



Kmaditio- 



Corinifi;i 
)?idicat,ii 

fedadcBd' 
^irmulimij 
:uiniaooD(i 



jf necei! 
i/nadconfu' 
imiginjra 
Spdd,f 
t dotte. 
itaDciis,c/f 

iiapolonaJ 

ani.fdfiiii', 
n iniagoit- 
eiadremcO' 
;retafiniili'''' 
i,(]uiainia?; 

^nanirafl^ 



AD COLOS5. 
fchabeatautoris, HaecHilanus. Praeterea, 
vt hic locus confirmat articulum noftr^c 
fidei de fiho Dci: Ita refutat Arianos 8c 
ahos hacrcticos, qui de Chrifti naiura dC 
perfona peruerredocucrunt. Confolatur 
& pios hic locus, 8c fiduciam in ipfis au- 
gct, quod vere fint recepturi amilTam per 
peccatum imaginem Dei» Monetc^ vtin- 
dies fi:udcamus, quc^ hacc imago magis 
magifqj in nobis rcfulgeat,quod fit quan- 
do innoccntiac,iufi:icix,fan(flitati, rchquif- 
que virtutibus Chriftum induti, ftudebi- 
mus* 

Primogcmtus omnis crca^ 
tura!* 

Vt natiuitatem Chrifti aeternam a cr<- 
aturae fadura fecernat, ante omnem crca- 
turam eum genitum teftarur. Djcitur 
cnim primogenitus omnis creaturse, quia 
ante omnem creaturam genitus. Vnde in- 
telhgitur Sc aeterna eius a Patre genitura, 
8c quod minime mter creaturas fit numc- 
randus, ex quo eius vera diuinitas con- 
duditur. Qincquid enim rerum exiftit, 
vel in creaturis ponendum eft, vcl extra 
omnem creaturam. Si eftextracreaturam 
omnem,fui(re necefle eft ante omncm crca- 

D turam. 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 
turam.qiiod foli aetcrno Deo conucni't,qui 
cft Patcr,Aoy©-' Spiritus fanAus» Qiia- 
rc,cuin filius Dei hic primogcnitus omnis 
creaturae dicatur, Sequitur cum minimc 
in cre.iturarum album cogcndum cfle, vi 
qui vciuti primogcnitus: ita <S^vnigeni- 
tus fit filius Dci, folus ab eflcntia Patris ab 
3eterno gcnitus. Hic igitur obferuemus 
difcrimen intcr Clinftum creaturas. 
Item intcr Chriftum filium Dci vnigenia 
tum, ahos non natura, fcd adoptione fi- 
hos, qui nafcuntur quidcm aDeo, non ta- 
men a fubftantia Dci, fed pcr regeneratio- 
nis gratiam ciim in Deum crcdunt,Ioan.i» 
Dcdit potcll:atem vt filrj Dei fierent, qui 
crcdunt in nomen cius. Hi ergo incipiurrc 
cflc filrj, qui antea non erant. Illc primoge- 
tus ac vnigcnitus Dei fihus ab arterno c(h 
aeternus fihus per naturam» 

Quoniam in ipfbcrcatafunt 
omnia. 

Ratio proximc praecedcnrispropofi- 
tionis ab ordine caufarum cfieAuum. 
Omnia pcr ipfum crcatafunt. Ergoipfe 
cCt ante omnia. Ncq^ enim ficri potcft, vt 
caufa fuus efteclus fit prior » Praepofitio 



l 



duineff{,v 
i&vnioot 
ntiaPairisi' 
■obferua 
cV (mm 
Ddvnigenii 
idopmtfi- 
iDeOjnonQ' 
rr^enerauO' 
:imJom 
ifierent,(jiii 
goincipiunt 
lkprimo§£- 



:featafa 



cnrispropt^ 
j^ftfeiiiii'^ 

it. 

icripoidl^' 
Pfjepolii* 



cj;, hic protT/a ponitur, mox cnim catt- 
dcm fentcntiam repctcns J^ioc o^uri dicir, 
vt ad caufam eflPicic nccm refcratur feii 
mcdium, pcr quod omncs rcs funt con- 
ditae. 

Quac in coclis & qua: m 
terra* 

Ampliffcat rationcm diuiffonc gcne- 
ris, quac diuifio ab applicitis feu locis rc- 
rum crcatarum fumta cft. Nam ccclum 
8c terra receptacula funt creaturarum. 

Vifibilia & inuifibilia» 

Subdiuifio a rcrum qualitate. Quic- 
quid rerum eft cum vifibiiium, tum inui- 
fibilium in ccclis 3c in terra, per Cliriftum 
conditum cfle. 

Siue throni, fiue dominatio^ 
nes, fiue principatus, fiue potc:* 
ftates» 

Omifla priori rcrum, ncmpc vifibi- 
liumfpccic, altcram, quae cit rcruminui- 
fibilium fubdiuidit, nc quis cximeret an- 
gelos, aut alias crcaturas cximiasDeiin- 
uifibiles» Ponit autcm hicquatuor vo- 
ceSj quarum Primum lignificata afligna- 

D z bo. 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST» PAVLI 
bo» Ddnde,qind Pauluscx hisconcludi 
velit, oftendam» ©pov^^proprie lignifi- 
cac fellam feu fcdilc,deindc K.aT c/^o^xIjsj fo- 
lium iudiciarium,feu palanum regale,vn- 
de metonymice ipfam regiain dignitatem 
fionificat. Pfalm:44»Thronustuus Deus 
in feculum fecuh. Interdum per thronos, 
maieftatis diuinaenuncios, nimirum ange- 
los inteUigunt, quemadmodum hunc 
praefentem locum vctercs interpretantur» 
Reliquae trcs voccs funt, dominationes, 
principatus, poteftates, quarum Prima fi- 
gnificatur relatio fuperiorum ad inferio- 
res, qua domini fubdiiis dominantur di 
imperant. Altera fignificatur principatus 
ipfe feu emincntiae dignitas.Tertia, lus im- 
perrj notatur. His appellationibus non 
diftinguuntur angelorum ordines,fed po- 
tcntia 8C gloria Dei indicatur, qui per an- 
gelos agit» Hi ideo potcftaces, domina- 
ciones &^ principatus dicuntur, quia exer- 
cent poteftatem fibi a Deo datam per Chri 
ftum, per quemcreati funt. Sedquohaec 
ipeAant c* Paulus hac diftributioneomnps 
creaturas in ordinem cogit, fubrjcit ei, 
per quem omnes creaturae funt conditoe, 
idq^ vt emineat diuina ChriiH gloria, qui 
cft primogcnitus omnis creaturae» 

Omnia 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




^ ADCOLOSS. 

sfo^dui Omma pcr ipfum &: in ip^ 
^o^t fum creata funt, & ipfeeftantc 
regaie,v^ omnia, 5c omnia in ip(b confi^ 
kmu ftunt» 

jxrthronoi, Poft didribunonGm, ad gcnusaddi- 

ninmianot *o vniuerrali figno, redit, nc quis vUam 
xlum bn; crcaturam ab impcrio Chrifti excipercr, 6i 
crprrantur fimul eft: congcries attributorum quorun- 
i„u„jgjj^g dam,quibus diuinitas S: gloria Chrifti af^ 
jmPnmafi' fcritur,(3(: quatuor Chrifto tribuuntur, Pri- 
adinferiO' mum, quod omnia funt peripfum : vndc 
ipftusdiuina potentia aftruitur. Deinde, 
quod omnia funt in ipfum, id eft, in ipfius 
gloriam Sc laudem, feu in eum finem, vc 
ipfum glorificcnt 8^ celebrent: vnde Sc glo 
riaChriftidiuina, 6<f finis rerumcondita- 
rum concluditur. Tertio, quod fit antc 
'^"'^^' omnia : vnde rurfus actcrna eius diuinitas 
tcSjdonui'' colhgitur , Qiiarto, quod omnia in ipfo 
^hf^^^' confiftant: vndc ipfius aetcrna prouiden- 
mf^^ ria, qua omnes rcs,quafc^ in fuo ftatu con- 
Sed^juohj^ fcruat, commcndatur. Hacc omnia iudici- 
idoncor- noftrumde fihoDci formarc ac fidu- 

iiffubiicitfl jiafri in ipfum alcrc dcbcnr, vt cogitcmus 
ntconte ortum noltrum pcr Chriftum habc- 

o\oni,f rc, SC eo conditos eflc, vt ipfe a nobis glo- 
irf. D 5 rific^-- 

Q0 



principatiiJ 
ra'3,iiisim- 
)nibiis non 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 

rificetur. Hunc noftrae conditionis fincm 
Diabolus impedirc conatus, hominem in 
peccatum pertraxit, vnde rurfus libera- 
mur credentes per eundem, per quem pri- 
mum creati fumus, Qiiare, Chrifto noa 
folum primam crcationem, verum etiam 
'Tva^Xr^Q/jia-lap^ qua eificimur filrj Dei, de- 
bemus. 

Ec iple eft caput corporis Ec^ 

Ortendit,quoe fit natura fili] Dci,quan- 
taqjpotentia (St^gloria, nunc qualc liteius 
rcgnum pecuhare in Ecclcfia, declarat. Ac 
primumvocat ipfum caput corporisEc- 
clefioe,qua appcllatione quatuor nobis ex- 
pendenda inhnuantur. Primij,quahs'nam 
lit myftica illa coniuncflio Chrifti cum Ec- 
clefia» Secundum, quantaEcclefiae bene- 
ficiaa Chrifto capite conferantur, Terti- 
um,impcrium Chrifti in Ecclcfia, Quar- 
tum,quahs'nam fit vnio membrorum/cu 
quomodoin corpus Ecclefiae rcponamur, 
coalefcamus ac crcfcamus. 

(^iantum quidcm ad primum attf- 
ret, hoc tencndum cft. Qiiemadmodum 
caput naturale certis iunduris , cum fuo 

corpo- 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 





inc; 



irporisEa 



1 

ionis^ COL05 5. 

lOminmr ^'^^^'PO»'^ coniungicur : Ira Chnftus Deus 
ffus liber ^ liomo, arcano quodam v)nculo,corpOi 
li fuo myftico, quod cft Ecclcfia, iundus 
CWtol> ^^* Vnde fidcs geminum frud:um pcrci- 
pir. Nam inde afiedum Chrifti erga Ec- 
clcfiam difcit. Quemadmodum enim ca- 
put corpori prouidct : Ita Chriftus fui cor- 
poris curam gcrir, & confolationem fub 
cruce petit. Vt enim ipfe ab omnibus cala- 
mitatibiis ^loriofc libcratus cfi: : Ita6cfnos 
ahquandocum capite libcramur&.' glori- 
ficabimur. Necp enim ficri poteft,vt capuc 
^d^m glorificatum , lua mcmbra in perpctuis 
•.fitkm aTumnisrelinquat. 
iiiedarar Ai Qiianta igitur fint beneficia, quac 

corponsEc' Chriftus fux Ecclcfiac pracftac, quodam- 
iiornobisK- rnodo hic fimilitudine, quamuis implicia 
M,qualis'nw ta, infinuatur, Vt enim corpus omnem 
HocuinEt" fuam vitam ac vigorem ducit a capite: Ita 
Ecdefijta' Ecclefia falutem omnem ac uigorem 3c vi^ 
^miM tam capiti Chrifto acceptam ferat, neceffc 
lcdtk^' «ft. Seu quemadmodum fpiritus per ncr^ 
iios a cercbro ipfo defcendcns, fenfum o= 
mnibus membris afioqui inefficacibus, 
pro cuiufq{ proportionc communicat : fic 
■^0 aij Chrifius nos fua membra afioqui mortua, 
fmad.no'''"' fuofpiritu viuificat, vtiam viui faAifru* 



fuflifc ctus fpiricus cdcre valcamus. Hinc vt fi- 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EPIST. P AV hl 

des falutem omnem ac vMtam in folo Chri 
(corefidere: Itain folumillum omnemfi- 
duciam collocare difcic» 

Imperium Chrifti in Ecclefiaeft velu- 
ticapitis incorpus. In Ecclefia enim feu 
in rcgno fpirituali prxfidet hic monarcha 
lefus^Chriftus, qui folus in regno fuo ?)cvu= 
'TVivdiw©^ cft. Ex quo fides non folum 
coiligit falliomnes,quiEcclefi3ealiud cfie 
capu^t quam lefum Chriftum fcntiunt, ve- 
rum etiam monetur,ut fubrjciat fe huic Mo 
narchce, eic^ feruiat in iufticia 6i'fanctitate, 
omnibus dicbusvitae fuae. 

Corporis igitur metaphora fignifica- 
tur, qualisnam fit vnio Ecclefiae, 6c quo- 
modo in corpus Ecciefiae aptemur, coale- 
fcamus (S<: crefcamus » Hanc vnionem, 
hanc mutuam connexionem Sc incremen* 
tum Paulus ad Ephef. 4. his verbis dekri-: 
bit: Adolefcamus incumper omnia,qui 
cft caput, nempeChriftus,exquo totum 
corpus compofitum dc compavflum, per 
omnem iunduram fubminiftrationis, fe- 
cundum efficatiam in menfuram vniufcu- 
lufq^ partis, incrementum corporis facit, 
in oedificationem fui in caritate . Hic Pau- 
lus vocac Ecclefiam corpus, non quoduis. 



fed compofitum/eu vc fignificantius Apo 
ftolus loquitur, acuJap/xo7voyc/;jl(;o/j, hoc 
cft, ita conftruAum, vt apta proportionc 
membra fibi mutuo cohaereant, concin- 
neq^ refpondeanr» Significaturigitur hac 
vocc, membrorum inter fe relatio quaes 
dam,&f proportio dcbita in Corpore Chri 
fti,hoc cft, Ecclefia. Deindc, idemcorpus 
compadum efie dicit, graece av/j-Qi^a^o' 
/j6Luo/J,ideft,itaconnexum, vt aptc capiti 
fubrjciatur per iunAuram fijbminiftratio- 
nis,hoc cft,pcr iunAuras, quibus median- 
tibuSjVnum membrum altericommuni- 
cat& fubminiftrat vitalemfpiritum, qui 
a capite per omnia membra corporis be- 
neficio iuntfturarum ( quibus mcmbraco- 
haercnt) diffunditur, idcj^ cfFicaciter pro 
modo cuiu(c^ membri . Vt enim alia 
mcmbra plus quam aUa defpiritu ex capi- 
tc dcfcendente percipiunt : Sic membra 
myftici corporis Chrifti, cxfpiritu Chrifti 
percipiunt , prout fingufis commodum 
cft, <Si^ vtile ad totius corporis incremen- 
tum. Qiiod quidem corpus tum crefccrc 
dicitur,cum in noticia Chriiri »5«: pietatis 
cxercitiis maiora incrementa fumunt Im- 
guli Chriftiani. 

Ex his iam patere exiftimo, quantam 

D f doari- 



EPI5T. PAVLI 

doArinam condneat in fe breuius hxc 
Pauli propofitio: Chriftuseft caputcor- 
poris Eccle(i3e,vndein genere confirmatur 
articulus fidei noftrj de Ecclefia, Et admo- 
nemur, vt fidc Chrifto capiri adhacrea- 
mus, ac rnutus dilcAionis officrjs inter nos 
coalcfcamus» 

Ipfecft principium, primo^ 
gcnitus cx mortuis. 

Hanc propofitioncm in hunc mo- 
dum rcfolLJif Athanafius : Principium re- 
furrectionis cftille, quia primus omnium 
rcfurrexit, 5l quia dolorcs mortis diflbl- 
uit,merit6 primogenitus dicitur» Voca- 
bulum cxpX" poteil: accipi pro primitrjs, vi 
fitallufioad frugum primidas, qux Do- 
mino offcrebantur in veteri teftamcnto, 
Ac tunc potcft rcfolui propofitio in hunc 
fenfum, vt manipuloaliquo primitiarum 
oblato, rcliquae melTi bcnedicebatur : ita 
vno Domino refurgentc tanquam patri 
co:lcfti oblato, vis viuifica rcfurredionis 
Chriftiad nos omnes diffunditur. Vtve- 
luti is nunc refurrexit : ita S: nos fuo tcm- 
porc rclurgamus» Duabus igitur de cau- 
iii; dicicur principium/eu primiti^,feu pri- 

mogc- 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




.1 

reuius 
• caputcoi- 

'iiEtadmo. 

iicijsinteriioi 



nijprima' 



in hunc mo- 
'rindpiumre- 
ms omm 
nornstfol- 
ifur. Voci' 

fi icfiamcnto. 
)oliDoinliiii" 
} primiDaniin 
licebatur: i» 

:anquainp«" 
rcfurreibooii 

jaiiurdccai^ 



AD COL05 5. 
mogenitiis moi tuoi um» Primum, quia 
ipfeprimus rcfurrcxit, non amplius mori- 
turus. Deinde,quia virtus noftrxrerurre- 
(flionis in Ciirifti refurrcAione includitur, 
Vnde firmaeft confequentiaPauli i.Co- 
rinth: 17. Si Chriftus refurrexit, mortuo- 
rum erit refurrcAio Efi: enim ipfe mortuo- 
rum primitiae, Hinc Primum difcamus, 
quod quemadmodum Chriftus eft crea- 
lor rcrum omnium: ita quocp reparator 
cfi: generis humanis. Deindeconfirmetur 
hinc arciculus rcfurrcAionis mortuorum, 
de qua dum cogitamus, refpicere oportet 
ad vcrbum promilTionis de refurreAionCa 
ad potentiam Dci S^a.d primitias refurre- 
d:ionis, in quibus primitrjs d<: noftra refur- 
re«ftio fan Aificata eft» Horum primumfi- 
dcm refurrcAionis docet : Medium ccccae 
rationis abfurdaargumcnta cuertit. Po- 
ftremum demonftrario cuidens ell: pro- 
miflac refurrcAionis d' exemplum. Prac- 
terea fit hic locus auxihare pharmacura 
contra omnes aerumnas pracfentis vitae, 
quod fit dum rcvftc meditamur lianc falu- 
tarem refurrcAionem, per totam vitam 
noftram, refurgendo quidem a pcccato, 
viuendo verb in nouitate vitae, (Stfanhc- 
lando ad immortalitatis gloriam.Eil: enitn 

ipiri- 



l — Z 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



PAVLI 

rpintualis regeneratio, mediiario futurac 
refurredionis &: aeternae beatitudinis cre- 
dcntium, qux rcfurreAionem fequetur* 
Contra moncantur impccmtentes de aeter- 
nis fupplicrjs, quxline fine luent, nifihic 
per pccnitcntiam ad Deum fuerinc con- 
iierfi, 

Vt fit iti ommbus ipCcprU 
matum tenens. 

Qlio pertineant ca,qu3e dixerat,often- 
dit, dc colligit Chriftum, dominum & 
principem eile vniuerforum, vt qui antc 
omnia natus cx Deo, cunAa crcauerit, qui 
accepta carne, dc virginenatus fit, deindc 
6c mortuus, vt Ecclefiae caput eflet, qui re- 
furrexit, vt qux primum creauerat, itc- 
rum recrearettS^freformaret, vt fcmper fit 
in omnibus primus ac princeps agnofcen- 
dus (S^^colendus. In Chrifti igitur hono- 
rem facrilege pcrrumpunt, qui crcaturis 
hanc Chrift:i gloriam tribuunt. 

Quomam in ipfo complacuit 
omnem plenitudinem inhabi^ 
tare» 

Ratio 



Plai 
ide 
fap/i 
bni 
£cd( 
doct 
aliui 

G'pJ 

bitaL 
filio, 
nonl 
inf( 
glon 
quot 
(ulii 
bon 
ftur 
pler 
Qrei 
mi 



liai 

bon 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



L\ 

wio (ututi 
n f«quetu(. 

'Uent,ni(ilii( 
fuerintcor, 



isipfepri^ 



dominum h 

ac3Ufflf,qi// 
[uslitjdandt 
itcll«;(\uiie- 
ttQuein,itf- 
\i(erapetiit 
ccpsagnolcfli' 
jjginifli<"">' 
^ qui aaoiii^ 
ini. 

;oiiiplacuii 
11 inliati' 



A D C O L O S S, 
' Rado primatus Clirifti in EccIcfTa^ 
Placuit Deo patri omnem plcnitudinem^ 
ideftjipfum fontem omnium bonorum, 
fapientiae, iufticjx, fanAitatis 6c falutis ha- 
bi tare in Chrifto, Igitur iure primatum in 
Ecclefia fibi vcndicat. Hxc contirmant 
doa rinam Ecclefix contra iuftjciarios, qui 
ahundcpctuntiufticiam(5^faluteni,quam 
cx plcnitudine hac, qux in Chrifto inha- 
bitat. Nam fi omnis plcnitudo habitat ia 
filio, vt omnes ex eofumamus, fequitur 
nonfolumipfum vnicum falutis autorem 
in fecredentium efle, vcrum etiam quod 
gloriae & honori Chrifti detrahant, quot- 
quot ahunde vel minimam falutis parti- 
culam quaerendam docent. Si enim vlla 
bonorum auc falutis pars eflet cxtra Chri- 
ftum qu3erenda,perperam Paulusomncm 
plenitudinem Chrifto tribendam prjedis 
carer, Quare, in hunc folum firmafiducia 
recumbamus, 3c hauriamus omnia bona 
ab hoc omnis bonitatis fonte. 

Et per ipfum omnia reconci^ 
liare fibi. 

Qiiid fructus explenitudineomnium 
bonorum in Chrifto habitantc ad Eccle- 
fiam perucniat , hac propofitione doccr^ 

Plcni- 




\ ' 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



\ 



EP15T» PAVLT 
Plcnitudo cnim illa c6 perdnet, vt pcr 
C H R I S T V M Patcr ccclcftis offenfus, 
reconcilietur cum liomine» ECt ergo hic 
honos rcconciliationis Ibli Chnfto tribu- 
dus. Qiiare errant omnes, qui Deum pia- 
cari putantaliaquauisre, quam pervni- 
cum filium. 

Pacificans per fanguinem 
crucis cius pcr ipfum. 

Modum rcconcihationis cxprimit» 
Pcr fanguincm crucis,ipfam Chrifti vidi- 
mam Sc obedicntiam intelhgit, qux eft 
:^uTpofj6<:precium redemtionis feurecon- 
ciliationis noftri cumDeo» Hinccanunc 
Angeli nato Chrifto,Gloria in exccl^^ 

fis Deo^in tcrra Pax» Haec pax eft 

mutuus confenfus Dei &: hominis : Dei 
quidem, rcmittis offenfam, propter viai- 
jnam dC interpellationem mediatoris lefu 
Chrifti: Hominis vero accipientis fidc ob- 
latam remilTioncm offenfae. VndeadDe- 
um acceiTum naAus homo, huiiis pacis 
fru Aum expcAat vitam aeternam. 

Siue quac interra, fiue qax 
in coelis funt* 

Qiio- 




L — ?s 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



.1 

fcsoffeniii! 
Eti ergoli; 
rhrifto [ik 
uiDcumpli' 
uam pcrvt 



iChnftividi- 
ligt, qujeeft 
nis kim- 
Hinccanunt 

iainexccl 

Haecpixdi 

tiominis:!)» 
proptcrviA' 

VnileadDt' 
^ huiAs paci 
mam. 

, fiuc f 



AD C0L05^. 

Qiioufcp fc pacificado per Chriftum 
facfla extcndic, diftriburione hac indicar, 
nimirum quod ad homines angclos 
pcrtincat, fed diuerfimodc. Vt enim an- 
gelos mutationi &: defedioni obnoxios 
confirmat,qu6 perpctuum fuum ftatum 
cxtra defecrionis periculum retineant : Ita 
homincs cdin a pcrditionc commcrita h- 
berantur, tum bcatitudinccrterna donan- 
cur, v't ita in coclis S: tcrra firma ftet pax 8C 
concordia , pcr Chriftum pacificatorem, 
parta, 

Et uos, qui aliquando eratis 
abalicnati & inimici fenfu m 
pcribus malis, nunc rcconcilia^* 
uity in corpore carnis fua: per 
mortem» 

Accommodat docftrinam creneralem 
ad VTrodiG ip. Ipfis enim Coloflcnfibus ap- 
phcat bcneficiaChrifti,quae rccenfuit» Ec 
vc diligcntius pcrpencianc Coioirenfcs 
quantsbona per Chriltumconfccuti finc, 
collationem duplicis fi:atus feu condicio- 
nis eorum adhibec. Antequidcm pacifi;* 
cationcm peracftam per Chriftum, fibic^f 
per praedicationem communicatam, fuc- 

runc 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST, PAVLI 
runt vtreliqui, abalienati inimidDei, 
idc^ fenfu feu cogiratione 3c voluntate,id 
quod fatis ipforum praua opera docebant, 
quacnon nificx prauo fenfu &: voluntate 
a Deo auerfa proficifci potuerunt» Pacifi- 
catione vero fada ac communicata ipfis 
per Euangelium, reconciliati funr, hoc eft, 
ad Deum conuerfi, atc^ adeo ipfius amici 
fadri lunt, pcr corpus Chrifti humanum in 
mortem traditum, ad cxpianda hominum 
peccata. 

Sine iiac^ Chrifti viAima abalienati 
funt homines a Deo, eiufcj; inimici cenfen- 
tur» Contra vero per vidimam Chrifti, 
dum in ipfum creditur, amici imo filrj Dci 
cfficiuntur homines . Admoneat igitur 
hic locus nos ciim nofiirae miferiac, tum fc- 
licitatis. Miferiae quidem,dum extra Chri- 
ftum erramus, hoftcs Sc inimici Dei,defi:i- 
nati pccnis seternis. Felicitatis ver6,dum 
Chriitum reconciliatorem firma fide ap- 
- praehendimus, per quem aeternae bcatitu- 
dinis efficimur confortes. 

Vt exhiberet uos fancflos & 
immaculatos & irreprehenfibi* 
les coram fe* 

Ad 



Ll 

inimiciDii 
voluniatt^ij 
«adocebaii 
i&volunffii 
i«nint, Pacif. 
municataifii 
tifuntjhocd 
leoipiiiisanic 
tihumaniuiiii 
indatioininiiiii 

m 

ininudffiiifl!- 
iiiiaiii M, 
dimotilfiDci 
moncaiis^ttii 
iifai3t,iuitifi'- 
iuncxaaClin- 
iiniaDci,(l(it 

ill 



AD C0LO5S. 

Ad quid reconciliemur Deo per Cliri 
ftum docet, nimirum vt filtamur coram 
Deo fancfli, immaculati & irreprehcnfibi- 
lcs . Quibus verbis brcuiffime defcribit 
qualis nam Chriftiana vita effe dcbeat» 
Primum requiritur fancflitas, qua Dco ap- 
probamur, dum purificati fide Deo ve- 
rum cultum pracltamus, reh\fris Ethnicis 
6^ prophanis erroribus. Deinde, vt 
mus a/xco^o/, id eft, immaculati, dum vi- 
dclicet bonam confcientiam apud nos 
ipfos retinemus, exuto corpore peccati. 
Tum, vt fimus irreprehenfibiles , graccc 
WyitTy.HTC/, id cfi:, tales in quos nemo iurc 
vllum crimcn poflit impingcre, feu qui ni- 
hil admifcrunt,cuius ob caufam in ius vo- 
cari dcbcant.Has tres vit^ Chriftianae par- 
tcs ad Titum 2. modeftix, kifticix &: pie- 
latis appellationibus intelhgit. Hinc pri- 
mum dilcamus, cum reconciliationis be- 
neficio coniundam efie o;ratiam rcsencra- 
tionis fpirituahs. Nam vt Chriftus eft 
nobisa Dco natus iuilicia: itactiam fan- 
«flificatio, qu3c in vitae nouiiatc relucer» 
Non igitur confequimur re(njfsioncm 
pcccatorum, vt poftea vcluti laxatis ficnis 
ruamus praecipites in quxuis flagitia, Icd 
fimui donamurSpiritu fando,per quem 



rege- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 
regeneramur indies magis magifq^.Proni- 
de haec duo obferuemus. Vnum, quodfi- 
ne reconciliatione nemo ad innocentiam 
peruenire vere potTlt» Alterum, quod vi- 
tx nouitas feu regeneratio , vt perpctud 
reconciliatione coniun^fla elt: ita firmifli- 
mum rcconciliationis faAseindicium exi- 
ftit . Vbi enim iuxta carnem viuitur, ibi 
Ipiriius dominium nuUum eft» 

Siqmdern permanetis in fidc 
fundati & firmi,& non dimoue^ 
mini a fpe Euangelrj^quod audi^* 
fl:is, & quod pra:dicatum cfta^ 
pud uniuerlam creaturam, qua^ 
fub coclo eft, cuius facflus fum 
eoo Paulus mimften 

Qiiomodo rata fit futura reconcilia- 
tio, 8^ quomodo fanAitati &^innocenti3e 
ftudcre poflint Colofl^enfes, his verbis do- 
cetur. Rcquiritur enim ad vtrumcj fidei 
ftabihtas 3^ perfeuerantia in dodrina Eu- 
angelrj, vndc fpcs falutis concipitur. Ob- 
feruandum hic Primum, quod vt fidem 
facit inftrumentum,quo reconciliatio reci- 

pitur 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



LI 

innocentijm 
in^,ciuodvi. 

itiiafirmil 



:niviuinir,4i 



AD 

pi tur 5f pofsidetur : ita candem omn 's fan- 
Aitatis Sc innocentiaefundamentum con- 
ftituif, cum qua fide coniunda eft fpcs Eu- 
angelii,id eft, fpesfalutis, quam Eiianctc li- 
um praedicat, Deinde obferuetur contra 
Stoicas imaginationes deproedeftinatione, 
quod in fide fundari dc iuftificati, poflint 
relabi in priftinam impietatem, Sc ita ialu- 
tecxcidere,Roman:ii. Vnde monemur, 
vt qui primitias fidci percepimus, ftrenue 
nctlSin pergamus, ac vfqi ad finem conftanter ad- 

OndimoilO haereamus dodrinae Euangelij,vnde fides, 
j operante Spiritu fando, concipitur, ali- 

(jUOuaUdli Qc augetur, modo ipfi maligne non re- 

limih' fiftamus fpiritui Dei. Prxtcrea dum in- 
quit: Quod praedicatum eft apud omncm 
creaturam,illud Euangelium commendac, 
quod ab Epaphra acceperant, ad quod 
praedicandum ipfi Chrifti Apoftoli in v- 
niuerfum orbem mifii funt, cuius mini- 
lurarcconaliJ' ftrum ipfePaulus feefiefatetur, Quod ed 
i SfinnccfflW pcrtinct, vt Colofl^nfcs permaneant in ac- 
hisvcrbisio- cepta per Epaphran doArina, nec linant (e 
[vcruiii(|fi'l'' Pfeudoapoftolorum impofturis a vcro 
dodrinaB Euangclio abduci , tanquam aliud Pau- 
nfipitur. Ol^ '"s caeteriq^ Apoftoli, aliud Epaphras do- 
uod cuilTet. Eft enim valde vtile audire diuer- 

farum Eccicfiarum miniftros in doArina 

£ 2 con- 



[actusiuoi 



n 



)ndliati'o«^' 



E P I S T. P A V L I 
confenrire. Non enim parum confirmat 
Ecclefias videre confenfum docentium» 

Nunc gaudeo in paffionibus 
meis pro uobis. 

Prolepfi quodam anricipacobicAio- 
nem,qux ex cruce Pauli extrui poterat, ad 
cxtenuandam miniTtcrrj ipfius autorita- 
tem. Solent enim bomines res cx praefen- 
ti cuentu eftimare. Dicit igitur fc gauderc 
in palTionibus, quas perfert pro Coloflen- 
fibus erudiendis,fouendis acconfirman^ 
dis in fana docftrina. Quod quidem ex- 
cmplum miniftris verbiduocommendat» 
Vnum, vt nullum periculum detre<flent 
fubirc pro acdificanda Ecclefia, Altcrum, 
vt gaudcant contra carnis fenfum, quo- 
ties crucem Euangclij promouendi gratia 
ferre cosiuntur. 

Et adimpleoea^quas defunt 
afflicftionibus Chnfti, i'n carne 
mea» 

Ratio eft propofitionis a pafiionis fuae 
communionc. Se enim conformem ac fo- 
cium Chriftijdum paticurp ftatuit, quae fa- 

nc 



nei 
dei 

dai 
fa 
o/n, 
rcpi 
pat 
jin 

u 

lun 

flJIT 

mei 
nei 
bic 
vii 
(on 
ihel 
lor 

10 

nc 
im 
car 

DtL 

Ch 

h 

0 

cn 
cc 
m 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



AD COL05 5. 
nc maxima cft gloria ♦ Quare mcrito gau*- 
dct Paulus, quod pcr fuas afflicflioncs rcd- 
datur conformis imaginis filrj Dci . Di- 
fcant hinc primumminiftri vcrbi, dcindc 
omncs prj, fummam gloriam apud Dcum 
rcputari, fiquis pro Euangclio acpictate 
patiatur. Hoc cnim pado conformcs imas 
ginis filrj Dci efFiciuntur» Qiiod faneccr- 
tum argumcntum cfi:, forc,vt aliquando 
cum Chrifto percipiant Ixta, qui hic vt 
mcmbraipfius patiunturaducrfa. Porro, 
ne contra avaAoyia^ fidci, cum Sophiftis 
hic impingamus, caucndumcft. IUicnim 
vrgcntcs 7DpKTO/J, cx hoc locoinfcrunt& 
concludunt fanclorum martyria ( qux 
thcfaurum Ecclcfiae vocant ) cffc propicia- 
toria, vt quae pcccata hominum fuo mcri- 
to expicnt . Scd eos pcccarc contra fidei 
noftrse analogian manifcftum cft. Paulus 
implct vSfjH/laTa affliAionum Chriftiin 
carnefua, dumvt mcmbrum Chrifti pa- 
titur. Hic enim Chrifti nomine totus 
Chriftus, cum fuo corporc myftico, intel- 
ligendus eft. Vti. ad Corinth: iz.cum di- 
cit,rcm in Clirifto fc habcrc,vt in humano 
corpore. Vbi manifcftum eft Chrifti no- 
minc intelhgi^non folum ipfum caput, fcd 
ctiam corpus totum myfticum,hoc eft,Ec- 

E 5 clcfi- 



EPIST^ PAVLI 

defiam, Tantifper igitur dceft ahquid af- 
fliAionibus Chrifti, doncc ahquis fanAo- 
rum fuperfuerit inmundo, qui vt mem- 
brum corporis cum capite feret aerumnas, 
donec vna cum capite glorificetur. Sen- 
fus,qucm his verbis afluunt Sophiftae, cla- 
ris fcripturse diAis rcfutatur.Si enim Chri- 
ftusefi: agnus toUens pcccata mundi: Si 
fanguis iplius purgat nos ab omni iniqui- 
tate : Si in ipfo habitat omnis plenitudo: 
Si vnica oblatione perfedos etficit in per- 
perpetuum eos, qui fandificantur, Sequi- 
tur palTiones Pauli 5c ahorum martyrum 
nequaquam efle expiatorias. IUorum enim 
affiicftiones fingulares fucrCj non pro alijs 
meritorior, 

Pro corpore eius, quod eft 
Ecclefia» 

Caufam praefentjs fuae affliAionis ex- 
primit. Dicit enim fepati procorporc 
Chrilti,non quidem redimendo,fcd oedifi- 
cando per fuum minifterium, vndc fub- 
dit: 

Cuius fadlus fum minifter, 
fccundum difpenfationem Dei, 

qux 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



Ll 

taliquidaf. 
ifitttur. Sai- 



nn- 

'omniini(]iii- 



icficitinpfl- 
cantur,Sqii)- 
u/nmartyruni 

m proaiijs 



,(|uodcft 



afflvtoisff' 
D procoifflff 



in,v 



minito) 
inenifti) 



AD COLOSl 

quac data eft mihi erga uos» 

In graeco rehtiuum fccmininum eft, 
Cuius, fubaudi Ecclefiae minifter fum. Ec 
cft radOjCur proEcclefia panatur, njmi- 
rum quia minifter eft Ecclcfiae, ex Dci di- 
fpenfatione. Proindc non expiationis, fed 
minifterij gratia patitur Paulus» 

Ad implendum fermonem 
Dei\ 

Finis minifterrj Paulini, continensar- 
gumcntum commendationis Euangclij ab 
autore. Implendi verbo fignificat Paulus 
praedicationis diligentiam dc induftriam 
niiniftris verbi imitandum. 

Myfterium reconditum ^ 
feculis & agcnerationibus* 

Nc quis Euangclium vt nouum do- 
dirinx genus contemneret, ab antiquitatc 
illud commendat, item a dignitate feu exs 
cellentia, Cur autem Euangclium myfte- 
rium dicatur, pluribus in Epiftolam ad 
Ephefri. explicatum cfl:. Scd tota res huc 
rcdir, quod Euangclium ideo myfrcriun;! 
dicatur, quia fi vniuerfum orbcm in fc 

E 4 refpi- 



I 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



E P ! 5 P A V L I 
refpjcis, plane ignariis cft Iiuius doArinac, 
Non enim humanis aut phyficis rationi- 
bus, hxc dodnna inuenta eft, fed cx finu 
aeterni Patris aliata minifterio Spiritus 
fancfti dicirur. Deinde fi confers tempus 
ante Chriftum exhibitum cum tempore 
inanifcftati Chrifi:i,haud immerito rcla- 
tione prioris temporis myfierium appels 
latur Euan2:eUum. Ante enim Chriftum 
cxhibitum fub obfcuris verborum dC ce- 
remoniarum inuolucris fi^nificabatur, 
Sed Chrifto exhibito plena claritate haec 
coclefi^is docflrina affulfit, ac nunc per prx- 
dicationem in falutem credentium , fuos 
radios jn vniucrfum orbem tranfmittir, 
Hinc moncamur cum gratitudinis erga 
Deum,qui hocfuum arcanum nobis reue- 
lauit in lalutem nofira, qui orandus eft, vt 
fuam cccleftcm doArinam in fcholis Sc in 
templis inuiolatam conferuet, tum reue- 
rentioe erga hanccarleftem dodrinam, vt 
ad ipfius leAionem Sc meditationcm adfe- 
ramus mentcm puram, (S^ rcbus quoe tra- 
duntur attentam* 



Nunc autcm patefadum eft 
faii<flis illius,quibus uoluit Dc^ 

us no;: 



V 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



u 

«io Spititi£ 

immmtottli- 
(tcrium apjxl: 
nim Clwfe 

lignifacabaiw, 
uclaritateliK 
cniJiicperpn- 
hm, iiios 
m mkidt, 
iritiidiiiis ctoi 
imnobisieue- 
ontiduseftjV. 
itifcholisfiiB 

fuei,tuinf* 
I dottrinftvi 



AD COLOS5. 

us notuoi facere, qua? Cint diuU 
tix gloriofi huius myfteri] inter 
gcntes ♦ 

Ne quis humanis meritis afcribat rc- 
uelationem huius myfterrj, caufam reuc- 
lationis addit voluntatem fcu bcneplaci- 
tumDei. Vnde nos difcamus non ad ca- 
fum,non ad hominum induftriam referre, 
quando in his auc alrjs regnis audimus 
Euangelr) verbum fonare. Vtitur quidcm 
Dominus ad Euangelij fui manifeftatio- 
nem minifteriohominum, vt piorumre- 
gum Sc miniftrorum Euangelij, fed rcs co- 
ta ex beneplacito Dei dcpendet. Vnde de- 
finamus mirari, cur nobis hodie 8C non 
alrjs mulcis incly titis regnis tanta Euange- 
\i) claritas affulgeat , Et gratias Deo pro 
hac fua luce agamus , fim.ifcjp grati , ne 
hunc ihefaurum a nobispropternoftram 
ingratitudincm auferat, cuius rei ( proh 
doior ) plurima cxempla hiftoriae omni- 
um temporum continent» 

Qui eft Chriftus in uobis* 

Intcrprctatio eft . Nam vno vcrbo 
cxprimic quodnam fit illud myftcrium 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



£PIST. PAVLI 

gIonofum,nimirum Chnftus, qui pofli- 
detur fide» Porro, cum Chriftum nomi- 
nat, duointelhait» Primum, falutarcm e- 
ius noticiam» Deinde, fiduciam ex notitia 
manantem» Notitiain tribus confiTtit. In 
naturam diuinae &human3e intelligentia. 
In perfonae vnitate, & in officij perfonae 
cognitione. Fiducia talem eum fibi per- 
fuadet, qualis per Euangehum pr^edica- 
tur, luxta illud lohan: Hoc eft proece- 
ptum cius, vt credatis nomini filrj cius le- 
fu Chrifti, vnde nafcitur frucftus interior 
exterior, qui timoris Dei feu cultus di- 
uini nomine fignificatur. 

Spes gloria?» 

Cum Chriftum fpem glorie dicft,Pn'- 
mum fi£»nificat in illo folo sloriandum cf- 
le, vt m eo,per quc olim gloriam aeternam 
confequemur, vndc omnia humana meri- 
ta,omncs praerogatiuae carnis conticefcanc 
oportet,vt qui gioriatur, in Domino glo» 
rietur» Dcinde coUigitur ex his verbis, 
quod in hoc mundo non plene haec gloria 
poflideatur,fed expeAeiur. Ex quo rurfus 
monemur, vt hac fpecontenti, totisvin- 
bus contendamus in falutis curfu, vt pro- 

pofi- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



A 

[tum nomi. 
ijlutarant. 

^i^ttnotitii 
sconliliit.l„ 
intcUioBitn 

cumlibipo- 
iiiinprxicj. 
locdtptia. 
iiiifili)dusl{' 
ii<!hisint(iii)i 
fcu cuJtusiii' 



)riain3Etcnii 
liutnana/Dtn' 



Doniiiioslo' 
irijtoiisvir' 



AD COL05 5. 
poficam i'n ChnTto gloriam tandem con- 
fequamur. Tametli autem hic fide polTi* 
detur Chriftus : tamen nondum apparuk 
quales'nam futuri fimus, quam gloriofi, 
vbi ille apparuerit» Poflidemus quidem 
Chriftum gloriam noftram,dum in ipfum 
credimus,etfi imperfedius, quia fub cruce 
in carnis infirmitate, fed perada refurre- 
drione mortuorum,fohda Chrifti gloria in 
nobis fulgebit» 

Qucm nos pra^dicamus* 

ObieAum igitur Euangelrj folus Chri 
ftusefi:, hunc prxdicare oportet,quod flt 
dum ipfius vcrbum fincere citra corrix- 
ptelas hominum annunciatur. 

Admonentcs omnem homu 
nem, 8c doccntcs omncm homi< 
nemjin omni fapientia» 

Modum praedicationis ApoftoHcae 
attexic , cuius duas partcs facit, Admo- 
nitionem & Doitrinam. Admonitio ad 
audiendum verbum inuitat, confolatur, 
obiurgat, inftigat & cxcitac auditorem, 8C 
c6 periinct, vc doArina ipfa radices agat in 
cordibus hominum, quo fiftatur omnis 

homo. 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EPIST. PAVLl 
homo pcrfeAus coram Dco. DoAnna au- 
tcm cftLcgis SC Euangelij, Itcm aliorum 
locorum,qui adLegis 8c Euangcltj vim 
cxplicandam pertinent» In omni lapieniia, 
idcrt,plena&:abfoluta fapicntiade falurc 
per Chriftum confequenda.Sic enim Pau- 
lus faepc Hcbrxorum more vtitur voce 
omnis,id quod fupra aliquotics admonui. 
Obfcruandusinprimis hiclocuscft. Con* 
firmat enim &' confutat . Confirmat pios, 
qui cx verbo Dei folo petuntfalutis fcien- 
ciam . Confutat aduerfarios, qui Eccleliac 
Dci humana placita obtcndunt, opprcflTa 
Euangeli] puritatc. 

Vt fiftamus omnem homi^ 
nem perfedum in Chrifto le^ 

Finis praedicationis, (S<f cffcAus vcrac 
fapicntix, quam cx praedicarionc confc- 
quimur. Vt cnim finis proedicationis eft, 
vt lapicntia haec folidaaccocleftis, omni- 
bus hominib. prardicctur, quod mandato 
Chriftictiam confirmatur, dicentis : Itein 
mundum(SiC. Ita effcAus huius fapientix 
cll,omncm hominem lifti perfc<flum co- 
ra Dco in Chrifto Icfu» In folo enim Chri- 

fto 



/ 



ll 

iitm aliorj» 



V.1 



lentiadefti 
.SiccniPju- 

re vdtuivcf 



locuseft,Cc'- 
rOnfinnatpKi 
intfalutisfac 
os,(]uiEcclit; 
iduiiijOppni 

lemlionii 



ccclcfns,0P' 

(ijanriJ:I" 
iuiusfap'«^ 
pcrfccl"'"; 
bloeni'"^'' 



fto fita eft ChriTtianorum pcrfeAio^in qu(5 
cum dcmum pcrfcAi fumus (quantum 
quidcm ad pcrfcAioncm attinct, quae in 
liac vita contingcrc potcft,) dum agnita 
noftra in nobis iplis imperfcAione, Chri- 
fti pcrfcd:ioncm fide poiTidcmus, dumcp 
puro colcndiDeum affcdu ducimur,ita 
vt fimplici intcgritate praediti, teftari 
poflimus nos hoc praecipue in votis ha- 
berc, vt Deo placeamus, non finentcs nos 
ab obcdientiaDci vllis tcrrenis rebus aut 
impcdimctis auocari» Eftimanda cft igitur 
hocc perfccflio non tam a noftra qualitate, 
quam ab imputatione diuina. Hic Pri- 
mum colligamus proedicationem verbi 
dcftinatam efle omnibus, ex quo confe- 
quitur,Dcumomnium vcllcfalutem.De- 
indc, quia non omncs faluantur,id fieri ho 
minum culpa, qui hanc ccclcftcm fapien- 
tiam contemnunt» Praererea, qux fit fum- 
ma Chriftianorum fapicntia, ncmpc fifti 
perfcAum in Chrifto Icfu, vnde confuta- 
tur error omnium hominum, qui in alrjs 
rebus extra Chriftum pcrfedioncm collos 
cant* 

In quod etiam laborOpdecer* 

tans 



A./iiU/i 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



'EPIST. PAVLl 

tans iuxta efficaciam eius, opc^ 
rantem per me potenter* 

Suam diligcntiam & cfficacem Dei m 
feoperationem in fuo miniftcrio idc6 com 
inendat,vt 8c alios fuo exemploexcitet, & 
omnem gloriam vni Dco vendicctXabo- 
rare dicit fe deccrtando contra aduerfarios 
fanae doArinse, idc^ cum fruAu^per virtu- 
tem eius,qui in fe potenter agit» Admonc- 
anturigitur Iiincminiftri Euangelii, cum 
quod otio 6^ignauianihil promoueatur 
(labor enim magnus rcquiritur)tum quod 
irritwB fit omnis labor futurus, nifi luam 
cfficaciam largiatur Dominus pcrpetuo 
implorandus, vt virtutcm euangelizanti- 
bus largiatur». 



CAPVT S& 

C V N D V M, 

Et tertia pars EpiJloU, 



SVMMA CAPITIS 

5 E C V N D I» 

Hor- 



F 

Ch 

plci 

Of 



ipar 
fupr: 
traii 
lofo| 
m\ 
m 
m 
m 
tatic 
pm 
feul 
m 
•ftorc 

kw^ 
legis 

indc 
red( 

<]U0( 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



cius 
nter» 




H ADCOL05 5. 
OrtaturPauIus Coloirenfes, ne vllis 
impofturis finant fc abduci a fidc in 
Uiriftum, praefcrtim cum in cofoloomnis 
plcmtudo fcicntiae falutaris rcpcriatur. 

ORDO ET PARTES CA^ 

PITIS SEC V NDK 



iiiur)niin(juc: 



IN hoc fccundo capitc tcrtiam Epiaolsc 
partcm aggrcditur Apoftoius, quae(vc 
fupradixi) continct difputationcm con- 
tra initdias vcrar doArinx per abufum phi 
lofophiae, contra Mofaicos ritus &: huma- 
ms,Ai' nas traditioncs. Brcuitcr, contra omncs 
linuspflpcfiii vcraedodrinae corruptdas. Et hacc pars 
tuangdiziM toto hoc fccundo capitcabfoluitur. Vc- 
rum vt ordo capitis 8^ occonomia difpu- 
tationis iiluftrior habcatur, obfeructur iti- 
primis occafio, qua^ftio principahs, finis 
ri rV fcu fcopus, (Sr tradationis ordo. Occalio- 
[ JL^ ncminprincipiooftendidedilTefaifosdo- 
7 U <^ores, qui fua in agro Domini cccperanc 
y iyi) zizania fpargere, videlicet phiiofophicas 
fraudcs 6^ corruptelas ex cacozclia veteris 
; de cibo,potu,feftis «Src.Qugefiio pro- 

y jndc principalis cft, num Coloircnfes, qui 

[ P ITIS '^^^ didicerant Chriftum, nunc dcbcanc 
quocj humanas traditiones dC cultus Ic^a- 



EPIST. PAVLI 
les rccipere, nec nc . Paulus negathiam 
quxftionis thefin aflumit probandam, 
videlicct quod nort debeant Chriftiani 
traditiones humanas aut lcgalcs recipere, 
idcppropterhascaufas. Vt pura maneat 
doftrina Euangelrj ab% fermcnto huma- 
narum tradicionum» Vt honos fuus Chri- 
fto feruetur integer,vt(^ certa iitanima- 
rum falus,qu3e pervnum Chriftum con- 
tingit, Porro, tradationis ordo naturalis 
cft.Nam quatuor partibus pr3E?fens difpu- 
tatio abfoluitur, Exordio, Propofitione, 
Confirmatione,Conclufione, Quaepartes 
ita prorfusordinantur dc exphcantur, vt 
lufta methodus 8c docendi ratio rcquirit» 



EXEGESIS CAPITIS 

SECVNDI, CVM OBSERs 
uutione do^rinarum. 



Volo autem uos (cire, quan^ 
tum certamen fuftineam pro uo 
biSy&C rjs, qui funt Laodicex, & 
quotquot non uiderunt faciem 
meam in carne^ 

Pro 



\ 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



Chrife 



spr3d<n$(li|': 

0,PfOpoliB(l(l 



Propoluio exordp efl^inquo captat 
beneuolentiam ab aflFedu fuo Sc ftudio er- 
ga Coloflcnrcs, pro quibus certamen fu- 
ftinet contra falfos dodorcs, qui volunt 
humana fapientia «S^Iegaiibus ritibusfin- 
ceritatem dodrinac turbare. Admoneans 
» tur hocexemplo miniftri Euanadi^, vt fe 
certa tai fortiter opponant corruptoribus fanse do- 
lUnmitKot drinoe. 
isordonaturi »7 ^ ^ 

Vt conlolentur cordaipfo^ 
rum compadorum in caritate. 

(iipi Rafjo pi-opofitionis exordn a finibus 

Gplinnf(ir,v fufcepti certaminis pro Coloflcnfibus Eft 
m^mu enim frudus pnmus fincerx doarinae, 
confolatio cordium eorum hominum,qui 
in caritate coniundi inter fefe, ac vcluti 
connexi funt mutuiscaritatisofficrjs, non 
fecus atqj membra ciufdcm corporis iun- 
cturis fibi inuicem alligata, vna fouentur 
&'recreantur. 

sfdre,f Et in omnem opulent/am cer 

ueaniprot' t3c perfuafioms inteJIigentia^jm 

jofe agnitione myfteri) Dei &: Pa^ 

jyntfacii' tris&Chrifti. 

Altcr finis fufccptj ccrtaminis, cuius 
fjt f fenfus 



m 



■ 



EP15T. PAVLI 

renfus ita refolui potcft. Hoc ingens ccr- 
tamen etiam fuftineo, vt adeo plena 5^ o- 
pulcnta abundent perfuafione in fincerx 
doArinx intelligentia, vt perfeAc perfua- 
fi, myftcrium Dei Patris Chrifti, hoc 
eftJpfum Euangchum fohdc percipiant. 
Huc i^:^itur piorum miniftrorum conatus 
tendant, vt folidc doccant, quo audito- 
rcs pienam Chrifti intelligcntiam confc- 
quantur. Qiiod ciimfir, non facilepatc- 
bit aditus malis dodoribus ad cuerten- 
dam dodrinam. Contra, vbi fegniter 
traditur doArina, rehnquitur populus 
dubius inftabilis,vnde fit,vt facile qro* 
uis doArinx ventoconcutiatun Porro, 
myfterium Uei & Patris & Chrifti ideo 
Euangehum nominat, quia inEuangelio 
reuelatur maieftas Dei (5e'afredus eiuspa- 
ternus erga nos per Chriftum, vnde tria 
conis;amus . Primum, Deum per Euan- 
oeUum innotefcere. Deinde, illumipfum 
paternum animum erga nosgerere. Ter- 
ti6,nosinChrifto, cumeum fide poflfide- 
demus,patrem agnofccre. Qiii, inquit, vi- 
det me,videc <S<: Patrem» 

In quo funt omncs thefauri 
fapientia: ac fcientia: rcconditi» 

Abfo- 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




&Chrii,lio( 
ide paQjjjin 
roniiii raiM 



)us ad CtlOKr- 

ia,vbif^it 
pinjr popub 
ii,vt6ale(]i'o 
Miur. Porra 
Khrifaii« 

)eumpcr&j^ 
losgcrot 1« 

Qiii,infV' 

nes tkfc 



Abfolutam fapicntiam plenam, 
quaefane ad fal u tcm confequendam fuffi- 
cif,in Chnftoabrconditam monct,cijm vt 
dignitatem Buangclii commcndet, tum vt 
ammos nofti os auocct ab omnibus rcbus 
qu:^ funt extra Chriftum, quoties falutis 
conltqucndae ratio quxritur. Si enim in 
illo iunt thefiuri omnis fapientiac &r co- 
gnitionis dcfipiunt profcAc^, qui cxtra 
hunc thefaurum fcientiam falutis qujrunt. 
Porro, fapicntiae d cognitionis vocabula 
diamguo, vt prius ad mcntis rc(fiam de 
falutis ncgocio inftruAioncm ; poflcriua 
ad fcientcr feu prudcnter vitam informan* 
dam iuxta vcrbum referatun 

Hoc autcm dico, ne quis uos 
decipiat fermone pcrruafibilu 

Vfum fuperioris didi egregi^ mon- 
ftrat, nimirum vt folo Chrifto^contcntf, 
fubiiles fapientum mundi ratiocinatio^ 
nes contemnamus, non morantcs fcrmo- 
ris fuauitatcm, <S<: leporcm eorum,quia 
Chrifto nosabduccreconantur. hiic lo- 
cus diligcnter obfcruandus cfi:» Moncc 
cnim, vt iimplicem dodrinam Chrifti re- 

P i tine^- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EPI5T. PAVLI 
tincamiis» Monet vt cxtt a Chnftum in fa- 
lutis ncgocio nihil quaeramus, Monet ca- 
uendas orationis inlidias. Monct non fu- 
fcipere cloquentiam hominum.fed verita- 
tis hmplicitatem amplcAi <3<: amare, 

Etfi emni carne abrumjfpiriiJ 
tu tamcn uobi(cuni. 

Occupatioeft» Nam poterant admi- 
rari Colofrenfcs, cur fibi adeo a fe remo- 
tis, &C antea non viiis,admonitionem fcri- 
bcret. At Paulus hanc obiecHiionem di- 
hiit pcr diftinAionem» Sum quidem rc- 
motus a uobis corpore,fed iSt.corde &: ani- 
mo,quo uos in Chrifto compledor,uobis 
adfum.Hoc verc Apoftohcum cft,non fo- 
lum prxrcntiumauditorum,verum etiam 
abfentium remotorum curam gerere* 

Gaudens ac uidens ueftrum 
ordinem 8c ftabilitatem ueftrac 
in Chriftum fidei. 

Commendatio Eccleftae Coloflcnfi- 
um cum captationebcneuolentiae, ab ani- 
mi iui affciflu ero;a illos . Cum enim 
commendat Ecclefi^ Coloflenfium ftatum 
praefentem, non folum bene conftitutum 

fi^ni- 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



j A D C O L O 5 5. 

nftuniint ngnificat,vcrum ctiam tacitc monct, vt in 
i. Monei5 «odem ftatupermaneant» Porr6,inEcs 
lowmonl clefiaftico ftatu duo laudat, nimirum or- 
mfedvaii} dinem 8c ftabilitatem fidei in Chriftum. 
:amai{, Ordoquidem non regni formam, fe d do- 
centium 61:: difccntium rationcm habct, 8C 
morum difciphnam continet, de quo or- 
dine pkiraad Ephefiosdida fu nt» Sta- 
bihtas fidci, fundamentum retinet, nem- 
pc ipftim Chriftum, fine quo Ecclefla fta- 
re non poteft. Fugiamus ergo omnes,qui 
^Ta|/a/j barbaricam EccIefioeChrifti ob- 
trudere conantur, vt qui Enthufiafmo 
DKjMri concitati, nihil redum ducunt,nifi quod 
[cMm jpfi fomniarunt. Damnemus 3c Papiftas, 
ipkdor,uobi! q^,,- omnes neruos eo intendunt, vt fepul- 
inicfi,tioii(e ta fide in Chriftum, ex humanis traditio- 
^^mmi nibus pendcamus 



werantak 
leoa fe reni! 



JKifboneiiiA 



ensucb 



Sicut crgo accepiftis leflim 
Chriftum Dominum, 111 ipfo 
ambulatc, radicati & a^rdificati 
in ipfoj &confirmati in fidc, 
quemadmodum cdo(fli cftis, 
Ciini ff abundantcs in ca per gratiarum 
adionem* 



ai 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 

Illado exhortaroria efh ad condanti' 
am invera doArina, quam ab Epaphra 
didicerant» Hic locus triphcem docftris 
namcontinet. Primum enim quomodo 
Chrifto adhxrendum fit, Deinde, quid 
praeftet fides, Pofircmo quomodo fidcs 
incrementafijmat,docer» Quomodoau- 
tem Chrifto adhacrendum fit,triph'ci fimi- 
litudine docet. Primo enim lococon- 
fert Chriftum viae, nos viatoribus. Qua- 
rc,nifi crrare Iiber,hxc via fola renenda eft, 
quod fir, dum in ipfius doArina conftan* 
cer permanemus. Deinde confert Chris 
ftum radici, nos vero arbori feu ramis» 
Si ergo fruAificare volumus , in radicc 
manendum eft, ex radicis fucco viuen- 
dum,8c crefcendum eft. Praeterea confert 
Chriftum fundamento,nosxdificio. Ni- 
fi igitur collabi placet, fundamentoinni- 
tendum eft» Sed quid praeftat fidesc' Con- 
firmat inquit fidem. Quare fides hoc prx- 
ftat, vt in via finc errore curras,»S<' in ra- 
dicecum fruAu permancas, 6^ fuper fun- 
damento fixus £c immotusperftes. Inhac 
fide tum demum crefcimus &: abunda- 
mus, quando acccdit frequcnsgiatiarum 
adio. Haccnim, qucmadmodum vcrbo 
facramentis,aiitur dc augetur fides» 

Vidcu 



icon^, TT./^ COLOSS. 

^bEpiphn Videte ne quis fit, qui uos 

licemdoan, depra^dctur per Philofophiam 
oc inaiiem dcccptionem , iuxta 
traditionem hominum.iuxta cle 

luomoioiii. mcnta mundi &C non fccundum 

it,tnplicilii!t Chriflum, 

mkm Proporicio eft tmix partis Epiftolce, 

onbus. Qia. attcntionis pariicula figurata ac cxpoficio- 

Jlatfliendarf^ , ne amplificata . Vidcte, inquit, ne quis 

cbinaconb fi't,qui vos dcpraedctur, ac fi diccrct : Per 

confm Clt fanam Clirifti doarinam in ouile ChnTti, 

oriffljramis. inquo pabulum sctcrnae vitx eft, pcrdu- 

js, in ratlict «fti cftis, videte igitur, ne Pfeudoprophe- 

kmm t3e, qui lupi & praedones pclfimi fijnt, vos 

iKiticoiifa praedam abigant,dum fepta o*uilisChri- 

jxdi&cio.Ni' rti,id efi,fanam dodrinam intcnifpunt per 

idimentoiniii' PhiIofophiam,eam videhcet, quae lic qui- 

liaifidcs^C» <lcm vocatur , 3c tamen nihil ahud cft, 

jfidcshocfif quam inanis decrptio, vt quae ex homi- 

curras,)"™' '^"'^ traditione elementa mundi, hoc cfi, 

; g^fupcib ccrcmonias fcu res, quac potius a Chrifto 

^MkM^ abducunt,quam ad ipfum qucnquam ad- 

abunJi ducunt, vobis obtrudit. Hic cft fimplex 

ifns^raiiaro^ propofitionis fcnfus. 

lodufn vat) Porr6,qucmadmodum perpcram fa- 



ciunf,qui hoc loco abutuntur ad damnan- 
^ '0 F 4 dam 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



E P I 5 T. P A V L T 

dam viiicrram Philofophiam, qux rctiera 
excdlens donum Dei eft: Itadamnancur 
hoc dido Pauh', qui ex corrupta philofo- 
phia Ecciefiae Chrifti vlium dogma obtru 
dere tentant,tancf in negocio falutis neccf- 
farium» Vna cft doArina falutaris de corlo 
allata, qux continetomnes thefauros fapi- 
cntise 3c cognitionis falutaris . Verum 
qucmadmodum ohm populus IfraeUticus 
ad extrudionem tabernaculi vfus eft opi- 
busAegyptrjstlta nos quoc^fciamus viur- 
pandas efle Philofophioe verae partes, non 
ad deftruendam Ecclefiam,fed ad ei ferui- 
endum. Etfii igitur folum verbum Dei fa- 
lutare eft hominibus, interea tamen non 
funt contemnenda aha Dei dona> quae non 
parum fuo quodam modo ad aedificatio- 
nemEcclefiaefaciunt. Qiiis quoefo phrafes 
fcripturae inteiligat fine Grammatica-rquis 
parses longioris orationis c' quis difputati- 
onum feriem c* quis argumentorum virtu- 
tes percipiat, artis DialeAicoe rudis c' An 
non Paulus in Epifcopo requirit, vt fit 
aptus ad docendum, vt poffit re*fte fecare 
verbum Deicquod fieri non pofle fine Di- 
alecftica nemo non uidetcAn non pulcerri- 
maexRhctorica lumina pafliminfcriptis 
Prophetarum 3c Apoftoiorum confpici- 

untur, 



untu 
(Ogn 
mult 
fcripi 
nk 
iionv 
deocc 
usno 
m3tl]( 
none/ 
fuille! 
paret, 
logiK 
Am\] 
kmm 
rumG 
acmi 
funt. 
phiae 
iegi]c 

damn 
uemui 
P 

lurPl 

CCtlT 

tircc( 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




'laphilolo. 

idauroiisfi- 
s. \h% 
usIfracliDQii 
[^'fuseftopi- 



'xpanfs,nu 
daddf» 



na,ciusnoii 

nininca^f 
juisdlput^ 

poffefincDi- 



AD COLOS5. 
untur, quse finc Rhetorica 8c Schcmatum 
cognitionc mimmeexplicari poiruntc'Qi«a 
multadiAa funt inProphetis, Pfalmis 8C 
fcriptis Apoftohcis, quoe iine rcrum natu- 
rahum doArina intelhgi nequeuntc' Aa 
non vcra Ethica pars legis diuinae cftc Vn- 
de arconomicDe 5^ pohiicoclcgcs,quas De- 
us non vult contemni, extruclDC iunt c" In 
mathematis excelluine vctcrcs Patriarchas 
non cft dubium, in quibus Paulum quoc^ 
fuilTe hbcrahter inftitutum, vel ex coap- 
paret, q? contra graecos ipfos Aratiaftro- 
logi teftimoniofit vfus. QuiMofen legit, 
Aritlimcticam Sc Geographiam agnofcet 
fumme ncccifarias cfle ad multorum loco- 
rum cxphcationem. Dauid, lob, leremias 
ac multi alrj fandi viri Mulica delccrati 
funr. Cum igituromncs partcs Philofo- 
phiae fint vtilcs, 8C eximia Dei dona, facri- 
legrj genus eit,phiIoibphiam in uniuerfum 
damnare,qua vt vtilitcr vti poflimus, fer- 
uemus lequentcs regulas. 

Prima,ftt verbum Dei lidius Iapis,ad 
quem examincntur, pr«bentur,improben 
lurPhilofophorumdicla. Ariftotclcs do- 
cet mundum ab aetcrno fuiflTc, led hoc di- 
<fturn ad fcripturam examinatum, faifum 
cflc conuinciiur, Qiiarc,non ver^ philofo- 

F j- pliix 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPI5T. PAVLI 

phiaeaxioma, fed philofophantis crroriu- 
dicetur. Idcm, vnamomnium rcrum pria 
mam caufam, ncmpcDcum ipfum rado- 
nibus phyficis dcmonfi:raui't,qux demon- 
/tratio, quia congruitcum vcrbo Dci, ap- 
probandaeft(S<: amplcAcnda» luxtahanc 
rcgulam, fan<ftus luftinus philofophus dC 
martyr mukas fcntcntias cxaminat, pro- 
bat, improbaf^potiiTimum in libro,cui ti- 
tuliis eft bivarp OTTJ/, id cft:, eucrho quorun- 
dam Arillotchcorum dogmatum, Itcm in 
libro ad Triphoncm ludacum, Itcm in li- 
bro contra Graecos philofophos. 

Sccunda,adhibeatur philofophia rc- 
rum facrarum exphcationi, non vt domi- 
na,fed vt minjft:ra,que autoritati vcrbi ce-> 
dac.Sic G) ammatica,Dialed:ica,Rhetorica 
caeterxcp difciphne fuo fungantur minifte- 
rio, 

Tcrtia, quotics vcrbum Dci ahquid, 
quod abfurdum in philofophia vidctur, 
commcmoraf,philofophia fc humiliet, ag- 
nofcat fuam ccccitatcm, corrigatur cocle- 
ftis philofophix admonitione,5<f non qua- 
fi obtorto coUo in fuam fcntcntiam ver- 
bum ccclcftc trahat Rccflc cnim Orpheus, 
vf citat Iuft:inus martyr,omnibus mortali- 
bus morsalcs palpcbrsein ocuiis imbccil- 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



.1 

^ . AD COLOSJ. 

iretr' vidcnda ea,quar ad omnium rerum 

>raump„, curatorcmpertinenr, 

:i«i(lcmoi. „ ^Luarta, Omnia philofophorum di- 

JfboDajp. , ' ^*^'"^^ pungnant, vtui 

L luxtii P'^""'^^'^^ rationi vidcntur, reiicianturac 

hiloto tanquam cocleftis philofophi? 

aminaLpi^ Pf^^cl^ntiflimum venenum» RcAiflima 

frlioo nni "^" ^ interendum,fed efcripturis peten- 
Y dum. 

atUIll,lKIllll! ^ , 

»^innta,Decreta phiIofophorum,qusr 
non pugnant cum verbo,fi demonftratio- 
nes aut probabjles rationes habent, recipi- 
antur ac amcntur, idcp maxime, fi ad rc- 
rum conferuationem, aut ad morcs for- 
mandos faciunt. 



imJidninU- 



lilofcpliia K' 
Ton\'ijoiiii- 
tativcrbicc 
ici,Rkona 

anwiminiftt' Sexta,Exemph's (XfdiAisphilofophis 

cisvtatur theologus prudcntcr, hocenim 
iiDdali(]nii interdum ficri poteft valde vtihter, quia 
cxempla 8c didacongruentia cum verbo 
faepe vchemcntiores frimulos habcnt. Sic 
Salomon pigrum ad formicammittit, vc 
ab ea difcat fapicnriam. Dominusnosad 
ferpentcs <5v columb3s,\^t ab illis prudenti- 
am, ab his fimplicitatcm difcamus, aman- 
^ dat. Thireiias parochus Thebanus,tametfi' 
jbusmofi*! cthnicus.tyranno minanti fibi cxitium, ed 



rriaaturt* 

i4'no"f 
itfntian^^'^' 
limOipli^'^ 



EPIST, PAVLI 

quodveraquidcm fed non placenda di- 
ccret,refpondit: Veritatc te 6 Tyranne for- 
doremalo. Hocexemplum non incom- 
modc adduci poffet ad animandos mini- 
ftros Chrifti,vt conftantcs (int in docenda 
dcfcndenda vcritate.Simili modo Phy- 
fica excmpla Ciconiarum, Halcyonum 2C. 
fumi pofTunt in commcndationem pictatis 
erga parentes,et benc meritos.In reprehen- 
fionem excmplum viperarum lohannes 8C 
Chriftus obicccrunt ludoeis» Ad eundem 
modum axiomata philofophorum vtili- 
ter adhibcri pofllint, quale eft illud Plato- 
nis, Deus omnium bonorum cwV/©^, Sc 
malorum omnium ccvoUTioq eft.Sicut Pau- 
lusinterdum philofophorum diira afpcrs 
git, vt ad Tit:i» Epimenidis» i.Cor^i^.Me- 
nandri. Ad: 17. Arati tcftimonia adducit, 
Licet enim vndiq^ mutuari, quicquid a 
Deo profcAum cft» Has reguias fecutus 
theologus, fcntict fibi non inutilcm fore 
philofophiam veram.QLiarc,philofophiae 

ftudium ab omnibus bonis amandum 
cenfeo, ac neccirarium iudico mprimis rjs, 
qui in maioribus facultatibus, in Mcdici- 
na, lurifprudcntia .SfThcologia cumfru- 
du verfari cupiunt. Verum id fobiie tieri 
velim, Nam,qui vitam omnem in Eihni- 

cis 



cis 

mi 
De 
{(( 
m\ 
da» 
pati 
con 
tni 
culu 
prie 
fcd{ 
ilhc 
{m 
Quc 
\k\ 
iuxt 
aCI 
lofo 
pbil 
fpc/i 
tudii 
niO' 
fuus 

g(l( 
uea 
fpir 
crat 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 





yranneb. 
non inconi- 
andosniiiii. 
'lindocDii 
imodofc 
alcyonuii;t. 
ionempifliiE 
s,Inr{prk 
mlohannei 
Adeynden 
phorura voli' 
ftiUjdPlatfr 



DQia; 

.i.Cor.iv^^f 
aoniaadducii 

rijquicquiii 

jiniiiilflnfs 

re,philol 

nis ai 
^oinpriniis'!' 



ogia 



n 



AD COLOS^, 
cis fcriptisconfumiint,gcntiIesad poftre- 
mum euadunt, nec ferunt fepoftea vcrbo 
Dei corrigi, Imo contemnunt verbum, ac 
fecacteris fapientiores impudcnter prsedi- 
cant, adeo vt aconuitrjs, quotics occafio 
datur,abftinercnonpoflint» Non icritur 
patrocinatur hic Pauh' locus philofophiae 
contemtoribus, fcd f)s tantum,qui eam in- 
tra fuos terminos, quafi intra fuum cir- 
culum mancre non finunt. Non enim pro- 
prie hic accipitur philofophiae nomen, 
fedpro acumine hominum,qui fallaciter 
illa ad dccipicndum abutebantur,id quod 
fatis conuincit pracfentis loci pcriftafis» 
Qiiod cnim fupra pcr Tr/eat/oA^yia/j, idem 
hic pcrphilofophiam &f inanem fraudcm 
iuxta traditioncm hominum,qu3c abducit 
a Chnfi:o,intelligit. Retincaturigitur phi- 
lofophia6(: amctur. Caucanturinfidia^ex 
philofophia falfa,obturentur aures ad bla- 
ipcmasvoccs corum, qui maiorem certi- 
tudinem coccae phi{ofophi3e,quam clarifli- 
mo verbo Deitribuunt, TribuaturDco 
fuus honos,et collocctur fupra omnem an- 
gelorum hominum fapientiam, nec mo 
ueant nos ifiorum ineptiae, qui Satanico 
Ipiritu inflati, infraomnem fcientiam, fa^ 
CiatiiTimam theologiam reijciunt, 

Quo- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EP15T, PAVLI 

Quoniam in ipfo habitat 
mms plcnitudo Deitatis corpo* 
raliten 

Prima propofidonis ratio ab excellctia 
Chrifti fumta» In Chrifto eft omnis plenitu 
do Dcitatis corporahter Jgitur extra Chri- 
ftum nulla plcnicudinis pars quoerenda eft» 
Quare non audiendi funt philofophantes, 
qui fuis fpcculationibusDeuahbi, quam 
in Chrifto quacrunt, in quo fe totum Deus 
«xhibct» Qui igitur Chriftum habet,De- 
um habet, qui Deum habet, ei nihil deeflc 
poteft. AtChriftus inEuangeiioexhibc- 
tur totus, quare non aUbi quacrendus cft 
Dcus,quam in ipfius verbo. Ex hac ratio- 
ne Pauli apparct fuifle quofdam ColoflTis, 
qui fubtihus de Deo philofophati funt, 
quam fecundum regulam Euangelrj, quos 
cauendos monet» Sed quid eft, quod dicat 
plenitudinem Deitatis corporaUter habi- 
tarc in Chriftoc' Num Deus corpus habet, 
vt anthropomorphitae fomniaruntc^Nullo 
modo. Deus enim fpiritus cft, vcritate tc- 
fte» Quare hic corporis vocabulum vfita- 
teaccipi nonpoteft. Senfum igitur ficrc- 
foluito per collationemjn alrjs Deus habi- 
tatfuo fpiritu dC feparabiliter, nouos mo- 

cus 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



omnispkiii 
lurextnCtiiv 



>aialibi,(|u}3 
fecoRimDai 
nimhaba,!)- 

ijdniiijlWt 

.ExbctitiO' 

icorpusl'^ 
,niarun[# 



licK 



liginir 



lijsl 
cTjnoiios'* 



A D C O L .O 5 

tus nouam lucc acccndens, Sed in Chri- 
fto habitat non folum rpiritu, fed etiam 
ita,vt pcrfonali vnione humanac naturac 
diuina vnitafu» Namaco/Aar/Kco^ /i<;niti- 
cathic fuhftantiahtcr reupcrfonaiiter! Vc 
cnim nunc perfonam dicimus. Ita vcteres 
grfci c w/xa dixerunt,vt in iilo epigraiTiate. 

Er/u STD/^ora-m Trgo^ 7rfv'ito arpoTreV Hoc 
cft, Multa corpora, id cft, pcrfonas multas 
alcrc,^ multas domos oedificare, prom tif- 
fima ad jnopiam via eft. 

Et eftis in illo compfetn 

Secunda propofttionis ratio a perfe- 
Aionenoftri in Chriftofumta. Pieneom- 
nia habemus in Chrifto Jgitur extra Chri- 
ftum nihil ad confummationem quoeren- 
dum eft. Proinde qui cx philofophia aug- 
mentum aut additamentum pcrfeAionis 
Chriftianoe petendum docent, nullo funt 
pado audicndi» Sed quid eft,efle comple- 
tum in Chriftoc* Eft omnia obtinere per 
fidem Chrifti, qux ad lalutem necclTaria 
funt» Ex hoc apparet Philoibphos quof- 
dam Chriftianos fuifle,qui ex fua philofo- 
phja adderc aliquid Euangelio voluerun t, 

quos 



rA 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLl 
quos fugiendos monct, tanquam corru- 
ptores puritatis Euangelij, 8c depraedato- 
res ouilis Chriiii» 

Qlh eft caput omnis prjnd;^ 
patus SC poteftatis» 

Tertia ratio a proprio Chrifti ofFicio 
fumta. Chriftuseft fupraomnem potefta- 
tem dc principatum. Igitur philofophantcs 
ac ludaizantes, qui angclos fupra Chri- 
ftum collocant, fugiendi funt» Fuerunt 
cnim apud CololTenfes, qui angclis eum 
bonorem attribuerunt,qu6d per ipfos ho- 
minibus ad Deum pateretaccefTus^non fe- 
cus atq^ hodie Papiftoefantfiorum intercef- 
fiones praedicant, in contumeliam vnius 
mediatoris Icfu Chrifti. 

In quo etiani circumcifi eftis, 

circumcifione non manufacfla, 

in depofitione corporis peccato^ 

rum carnis, in circumcifione 

Chrifti, confepulti cum eo inba 

ptifmOj in quo etiam refurrexi^ 

ftis per fidem eftlcacisc Dei, qui 

cxcitauit ipfum cx mortuis» 

Qiiar- 



ftia 



quis 
tual 
m 
piih 
hm 
plicii 
lital 

m. 

mj 
(amc 
(itcu 
leris 
data 
ravi 
kun 
foi 
(aicor 

lum: 
cjam 

tUSC] 

tilk, 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproducecd by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



oChrifti(fe 
)ninfmpo(4 
'philofopliai 
losfupraCki 
ki FuQi 
juian^disffl 
[idpfripfosfo 

[Oruimnicrcd- 

:uindficfe 
1 mdik 

]] refurrc^ 



Quarta ratio cft contra ludaeos Chri- 
ftianos,qui Euangelio drcumcirionem ad- 
rjccrc voluerunt, &'probat nos veritatcm 
facramenti circumciiionjs liabcrcin Chri- 
fto, <S<: idco nequaquam requiri circumci- 
fionem yctercm feu manufadam . At ne 
quis obijceret cxtcrnum lignum ciTe rpiri- 
tuahs circumcifionis teftimonium necciTa- 
rium, pra'ucrtit obiedioncm, Sc dicit Ba- 
ptifmum fpiritualis circumcifionis 
lum cflc.Porr6,obfcructur hic collr.tio du« 
phcis circumcifionis, vt, qiiibus m rcbiis 
fita fit vtraqj, vidcatur» Indicaturauicm 
hic dupicx circumcilio.iManufada vna,al- 
cera n6n manufa(fi:a» Illa externa cft, <5.' in 
carncperagitur. Haec fpirituahs cordis c/l: 
circumcifio» Manufadafacramentum v<- 
teris popuh fuit, primum Abrahamo man 
data,deinde toti populo ludaico, duratu- 
ra vic^ ad Chnftum cxhibitum 6^ crud- 
fixum, quando vclum templi lcifTum cft, 
quo fignificabatur omnium rituum Mo- 
faicorum abolitio finis» Hanccircumci- 
fionem Paulus ad Rom:^. dcfinit lignacu- 
lum iufticix fidei. Quia obiignabat iuii^i- 
ciam, quam Abraham per fidcm confccu- 
tus crat, 8c figurabat haec cxtcrna circum- 
ciiiOjCjrcumcifionem /piritualcm.Vtcnim 

G procputi) 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



E P I S T. P A V L I 

prxputrj caro drciimcidebatur i'n fignum 
abolcndi vcteris homims, 8^ crcandi noui 
hominis:ka corpus peccari abrcindendum 
cft, per fidcm in Qiriftum, qui peccatum 
fuftulic, vt iam fimus non vetus icd nouus 
homo. Hanc circumcifionem fpiritualem 
Chriitus in nobis peragit, no quidcm me- 
diantc vctcri illa circumcifione, fcd baptif* 
mo, Nam vt rci exhibendae fignum fuit 
circumcilio: Ita iam exhibitae teftimoni- 
um cft baprifmus, noftrae ablutionis per 
fanguinem Chrilti obfignatio. Exhoc lo- 
co Pauh coUigimus fpjrituahs circumci- 
fionis dcfinitionem, quae eft depofitio cor- 
poris peccatorum carnis, per circumcifio- 
nem Chrifti, dum Chriftus circumcidit 
nos fecum in baptjfmo, conlcpultos 3c ex- 
citatos per fidcm, qua Deus m nobis efFi- 
cax eit. Proinde vere circumcifi funt, qui 
renunciaro peccato, fpiritu Dco fcruiunr, 
<5^ crloriantur in Chrifto kiu^dC non carne^ 
Phihp:5. 

Et UOS5 cum mortiii cdetis in 
dclicT:i's Sc praeputio carms uc^ 
ftrse, conuiuificauitcumco* 

Quinta ratio elt propofiitionis. Mor- 

tui 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




.1 

fendoiiiffi 

tusfediioiiij 
infpiniiiiltiii 
Dquidciii:(- 
ne,fi:dba{!i} 
ilignumb 

ibluuonisf: 
io. feliocl!' 
aliJOTnic 
iepoliDOOT 
■drcuincii/o- 
circumcidii 

smno 
iinafifunt,? 
Deofcniic; 



A D C O L O S S. 
tui dcHAisSt' prxpuno carnis noftroe ( i'ci 
€11:, impurirate viciofae naturae) \'itam a 
Dcocum Chrifto ilimus confecuti. Igitur 
in Chrifto funt omnia,<S<' nihil ex humanis 
rraditionibus aut philofophia tanquam 
ad vitam necefTarium pctendum eft.Qiia- 
re, cauenda potius ell: tahs fraus, quse a 
Chnfti vita auocat. Obferua hoc ioco vi- 
tam et mortem in fuis caufis conferri.Mor- 
rcm quidem & damnationem acceptam 
feramus nobis ipHs, \'itam vcroDeido- 
num per lefum Chriftum agnofcamus» 

Condonans uobis omnia 
peccata» 

Signum vit^ reftitutae eft peccatorum 
condonatio. Vt enim finc peccato nulla eft 
mors:Ita fublata morte,vifa reftituitur. 

Delens, quod aducrfuin nos 
crat, chirographum in decrctis, 
quod erat contranum nobis» 

Sexta ratio eft poti0imum contra Itia 
daeos, qui obtrudere Coloirenfibus ccre- 
monias ludaicas voluerunt.Eftautem hcc 
ratio fumta a rcmotionc rei ad remotio- 
f nemfigni. Dcbitum tocum eftcondona- 
' * G z tum» 



iii|nif|i 
10 



W 

/ 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



m 



EPIST, PAVLI . 
tum, Igitur chirographum non amphuj 
valecQiiare non amphus vt teftimonium 
dcbiti referuandum clt. Fuerunt autem ce- 
remoniae Mofaicx vcluti chirographum, 
quo confitebantur ludxi dcbitum fuum, 
Vf quotidianoe iWx ablutiones fuerunt i'm- 
puritatis confetliOjtS^ quafi chirographum 
feu ocvraTf x» Sic victimoe &facrificia ite- 
tata pcccatum remanere teftabantur.Necj 
cnim dubium eficpoteft, quin per decreta 
hoc loco intcUigatPaulusceremoniasip-. 
fas Mofaicas, quoe veluti chirographum 
quoddam crant confefiionis debiti. Atfi 
obqcitur rcmancre peccatum in natura. 
Igitur rctinendum efie chirographum,hoc 
efi:, rctinendas efie ceremonias Mofaicas. 
Refpondeo,peccatum quidem,quatum ad 
ctficaciam mortis Chrifi:i attinet, deletum 
cfi*e,quam deietionem figurabant facrificia 
vetera, quae ideo iamcefiaredebcnt, quia 
quod figurabant futurum, nunc exhibi- 
lum eft. Proinde mortem Chrifti expiato- 
riam negant, quotquot ceremonias Mofai- 
cas vrgent ac docent. Nam laceratum chi- 
rographum farcire volunt» 

Et ipfum fuftulit de medio, 
affigcns illud cruci* 

Ampli- 



fixu. 
aV 
Hmi 
abroi 
vetci 

£ 

tcb 

pliai 
1 

pulce 
&ort 
pbui 
ftesvi 
iusc( 
quod 
Quei 
mav 
liofte: 
ftimo 
lisDi, 
«reSc 
niott 
bulo 
nolb 

3fcen 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



^^fuenniiii]. 
ciurograplii 
fl^facrificiji[(. 
fcibantur,Nt^ 
luiDperdcaa 
iccremowasip' 
ctirograpliui!! 
lisdcbiQ. M 
m inpma 
grjplii/ii],k 
nias Molaicas. 
3n,c[uitumal 
itineijddctura 
rabantfacrificu 
Kdebcncqiiii 

flion/jsMofai- 
lifffatumclii' 



A D C O L O S 
Amplificat a modo dclctionis chiro- 
graphi nimirum, qu6d ChnTtus cruci af- 
fixus fincm impofucrit ceremonijs Mofai- 
ci's, id quod miraculo paflb Chrifto con- 
firmarum eft. Nam fciflio vcU fignificabat 
abrogationcm omnium ceremoniarum 
Vetcrum. 

Expolians principatus Sc po^ 
teftates traduxit palam, trium^ 
phans de ipfis in illa. 

AmpUficat Chrifti viAoris gloriam 
pulccrrima imagine. Chriftus dominus vi 
Aor cft, 8c triumphator, crux Chrifti tro- 
phxum 8c vcluti currus triumphalis, ho- 
ftcs vicfli Diaboli ipfi, quos hic principa- 
tus <S(^ poteftates vocat propter imperium, 
quod exerccbant in gcnus humanum, 
Quemadmodum itaq^ viAor aUquis ar- 
ma viAorum in trophaeum, vbi in fugam 
hoftesverfi funt Sc vi(fl:i,fufpendif,in tc- 
ftimonium viAoriae : Ita Chriftusfupera- 
tis Diabolis peccato ct morte triumphum, 
credo crucis trophxo egit. V t enim per 
mortcm fuam conflixit cum hoftein pati- 
bulocrucis, eumc^ fupcrauit: Itafuoglo- 
i ioCo defcenfu ad inferos, refurredione 8C 
afcenfu in codum, triumphum cgit, (ad 

G j fpheC 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 
Ephef^J moniimento vidorix feti tro- 
phaeo cruds ereAo» Meminerimus igitur 
Chrifti trophaeum efle crucem,id ell, mor- 
tem &' palRonem, 8c triumphum, deuido 
Satana,morte ^ peccato,ut amphus Cliri- 
fto ac membris eius, tencbrarum potcftas 
nocere non pollit» 

Nemo ergo uos ludicet in ci^ 
bo& potu^autin parte diei fe^ 
ftijaut Neomcnia?5 aut fabbatos! 
Tum 5 qudc funt umbra futuro^ 
rum^corpus autem Chnfti* 

Conclufio eft,in qua quidam ritus rc- 
citaniur, quos ludaizantes Chriftiani vo- 
lebant imponereCoIoflenfibus, tanquam 
ncceflarios ad falutem ac complcmentum 
Euangelrj.Nemo,inquit,vos iudicet. No- 
lite vllius hominis pertimefcere iudicium, 
quo vos reos peragere volunt, tanquam 
decretorum Dei violatores» Qijod enim 
fupra decreta vocauit, iam quadam diftri- 
butjone rituum Mofaicorum exponit,non 
quidem abfoluta &' plcna, fcd paucis ge- 
^ieribus nommatis cxrera intclligcnda re- 
Jiincjuic. Nam dc omnibusidemiudicium 

' Ciidcmc]^ 



'^** cademq^ ratio eft» An non vcrbum Dd 

»^"T]"'°"^' deleAum ciborum/eftorum iccommcn- 

^"J^wtftjttot- clat Dei populoc^Commcndat quidcm/ed 

'P^i^^ideoioo 3^ tcmpus, vt cflent \'mbrx futurorum, 

iJn-ipliusQn. id eft, obfcurac quacdam rcprxfcntationcs 

^farumpixdias abfcntisChrifti. Atpoftquam corpusad- 
uenit in Chrifto Icfu,non decet vt vmbras 

, , feclcmur.Proindeobfcruetur hic vindica- 

lUdlCCtinci* tio hbcrtatis Chriftianac a ritibus Mofaicis 

)2rK(lidfe atcpalrjs humnnis traditionibus. Vcrum 

....fLL de feitis Chriftianorum hx fcruandae func 
regulae. 

nora riltlirO: Prima,Omnium Chriftianorum fefta 

QlI&L libera efle dcbent, doArinae, ordinis, cxcr- 
cendxcp pictatis caufainftituta.Ncq? enim 

ji/i(jamnriisre- Chriftianis iUud iugum,quod ohm luda^is 

Chrifdanivo- difcipUnx feu pa^dagogiac gratia impoft- 

fa,nnc|iiani tum erat,fercndum cft. Hacc rcgula conftr- 

codipkmfflniiT inatur Rom:i4, Gah4.6i' prxfcnci loco, 
vosiudicct Nfr SccundajFefta Chriftianorum taha cf- 

ndccrduiliciiiiri fedebent,vt ahqua inilhs doclrinx pars 

^olunManf"' cxpUcctur, id<^ hoc ordine, vt Primum 

QiioJaii''' Hiftoria fcfti purctradatur, Deinde, clarc 

nquaiilil'"' bcneficium Dei, cuius mcminit fcftum, il- 

ufl]fxponit,no» luftretur. Tcrtio, vt \'fus dc fruAus oftcn- 

jfeJpaiicis§f datur. Hoc obfcruaflc v^eteres, oftcndunc 

jjjjjjjjaenJarf' Hymni in fcftis dicbus decantati. 
^ Hem^iiidici"^ Tcrtia, Tamctfi Chriftianis tcmpus 

'V G 4 aUquod 



EPI5T. PAVLl 

aliquod neceflanum efi:, quo conueniant 

ad audiendum \'erbum Dei, ad praecan- conti 

dum,ad percipienda facramenra: tamen tmc 

circumfrantrjs remporis Cliriftianus mini- impu 

mceft affixus» Illum autem dicocircum- jliota 

ftantrjs tcn^.poris affixum efle, qui a confti- fmpcr; 

tuta dic riulla nccjj ncccflltate, ncq^ proxi- dies n 

mi amore auelli poteft.Nam fi fabbarhum volun 

proprer hominem efi: fadum, fiifnonho- Si 

mo propter fabbarhum , debet profecid hancr 

fabbathum, arq; adeo omne ftftum necel- Riirip 

fitari hominis cederc. Ob hanc caufam pij ter^ ii 

in primiriuaEccIefia fabbarhum tranftu- nj[,vt 

lerunt in diem Dominicum,ne cum ludfis autvit 

vidercntnr affixi efl^e circumftantijs tem- calionc 

porum. fiiproi 

Qiiarta,Sabbathum ludaicum typus tenusi 

6c figura fabbathi fpiritualis Chriftiano- fterjur 
rum fuit, quod quidem perpetuum efle 

debet,docente hoc Efaia cap:<S6. Quod fa- poHjt 

ne fabbathum nihil aliud efl:, quampcr- ^^^^q^ 

petuuma peccatis otium, fingulis dicbus ftit,Q„^ 
peragcndum. 

Qrunta> Caueat Chriftianus, nc proe- 
textu Chriftianae libertatis contumaciter 
Chriftianorumfeftacontemnat. Hoc enim 
qui facit, 3c ordincm Ecclefix vrilem tur- 

piter violatjS*: alios cxcplo maiitiofe laedit. * 

Scxta, 



latisiff 

ftoren) 
Jmvt 



\ 



AD COLOS5. 

Scxra, Feftoruin prophanado in Dei 
contumeham, eftodum^fpacium, facuka- 
tem dd occafionem fumcre quacuis fcclei a 
impudcntius dc cumulatius, quam vllo 
aho temporc patrandi» Hinc lcx piorum 
Impcratorum dc feftis diebus: dics fcftos, 
dies maicftati ahilTlmae dcdicatos, nulhs 
volumus voluptatibusoccupari» 

Septima, Imperator Conftantinus 
hanc rcgulam dc die Dominico ftatuit. 
Ruri politi agrorum cultur3e,iibere, hccn- 
terqj infcruiant, quoniam frcquentercue- 
nit, vt non aptius aho dc frumenta fulcis, 
aut vites fcrobibus commcndentur,nc oc- 
cafionc momenti pcrcat comoditas* coclc- 
fti prouifioneconccila» Hancregulam ca- 
cenus feruandam ccnfeo, quatenus mi ni- 
fterium verbi non contemnatur, 8c quate- 
nuscum quinta regula fupra pofitaftarc 
pofiit. Hasrcgulas de feftiuitatibus Chri- 
ftianorum qui feruat, nec in ludaicafuper- 
ftitionem facjleruet,nccp Chriftianaeliber- 
tatis ignarus laqucum fibi imponi permit- 
tet,fed hbcre ordinatione libcra in Dci iio- 
norem, Ecclefijexdificationem, iSt^propri- 
am vtiiiiatem vci poterit. 

Ncmo uobjs palmam intcrj^ 

G $ ucr«; 




4 

I 

I 

4 



EPIST, PAVLI 

uertatj fibi placens in huniilitatc 
8C cultu anoelorum. 

o 

Addit aliiid gcnus falfi dogmatis, ni- 
fiiirum cultum anirclorum. Fueruntcnim 
quidam Chrirtiani tum temporiSjinftituti 
an philofophia Platonica, qui angelos tu- 
telares,quos PlatoDemonas vocat, inuo- 
candos prsedicarunt» A quo errorc,vt fibi 
caueant ColodcnreSjinonet Apoftolus.Ne 
quis vobis, inquit, palmam inucrtat, hoc 
ell:,cauetenequ]rquam vobis palinam eri- 
piat, quam obtinetis per Chriftum tnum- 
phatorcm, modo in eo currcntes fcu de- 
certantes manferitis. Nam funt, quibus 
vnicc placct vos &! fraudando &' tcntan- 
do acraredi Hi feducftorcs indisrnum effe 
dicunt vnigeniti •maieftate, vt vos mia 
feri ac in terris degcntes homincs, dudu 
cius ad patrem accedatis, Hac humilitate 
fiAa fibi placent,fingentcs angdos hoc de- 
ducendi munere fungi, Atqj ita non fatis 
firmatos a Chrifto vidore abducunt, eif- 
que palmam fraudulenter eripiunt. Locus 
obferuandus: fugicndum omncdogma, 
quod non difcrtc fundatur in fcriptura» 
Deinde cauendas eile inlidias, quae ftru- 
Uiinn infirmis per fidam humilitatcmac 

fuper- 



fupel 
amiti 
pcnd 

i 

men 
f 

fcnpfj 
d((cn\ 
quoi 
uean[ 
bus. J 
docrrj 
hil ex 
petfuj 
tionis 
Pauli 
/lihil, 

Qui( 
necci 
Dei.r 
boD 
raiut 
tatio 
fiigi, 

iuerj 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



■ A D C O L O S 5. 

mUi rupc(ti'tioncm , tum cos omncs palmam 
amittcrc, qui a folo C H R I S T O non 
pcndcnt. 

In his,quac non uidit/aftuo^ 
fe inccdens, fruftra inflatus a 



'ris,ir&ijii 



ocag^^j. mentc carnis lua?* 

rrorCjVtli , Ratio proximae exhortationis a de- 

poM( rcnptione Pjcudoapoftolorum fumta,quf 

iiuer(at,liO( dcrcriptio idco hic intcrponitur a Paulo, 

palmamai- quo ipforum vana arrogantiaagnitaca- 

ftumtiiuni ueant libi CoIolTcnfcs abillorum fraudi- 

mska^t- t»us. Primumfaftuofcinccdunt, iacflantes 

inr, fiki doArinae fubhinitatcm, de qua tamen ni- 

D&dntan- hii cxplorati habcnt,atcp coimpelluntur 

]ioj\m& perfuafi acumine ingenij pcrfpicacia ra- 

vnosini' tionis» Mcntcm enim carnis vocat hic 

lincsductii Paulus humaniingenrj perfpicaciam, qua 

ichumita rihil,vbi de rcbus falutisagitur, vanius, 

doshofiif' Quicquid enim ex carne natii cft, caro cft, 

ita no/ifc '^^*- ^^P^^ animalis homo,quae funt fpiritus 

4m^i of' Dei.Nihil proinde folidum cfi:,niii in ver- 

' bo Dei fundctur,(St fpiritus magiftcrio ge- 
ratur. Difcamus igitur hinc omncs difpu- 
tationcs,quas gignit humanum cerebrum, 

^ fugicndas clTe, modo a Chnfto abduci no- 

. lucrimus» 

niibiatc^^ • Noix 



iijnf.Locui 



If 



1 



EPIST, PAVLI 

Non tenens caput, ex quo to^ 
tum corpus per iuncfluras SC 

connexioncs {ubminiftratum 5C rcd 

Iblm 
ml 
amiu 



compadumjaugefcit augmento 

DCK 



quia 

Vanifatcm Preudoapoftolorum con- 

firmat ex eo, qudd a capitc alieni fint, cui ^„^„1 

qui non adhaeret/ruftra fe corporis mcm - ^q, 

brum iaditat, 8^ rationem fubrjcit, quia Qy 

totum corpus,hoc eft,Ecclefia a capite de- ^q^^^j 

pendet per lunAuras, quibus capiti cor- ^^^^. 

pus anned:itur,<S(f per connexiones,quibus ^^^^ 
membra corporis inxer fefe cohacrent. Hoc 
corpus fubminiftratum dc compa<ftum 
crelcit augmento Dei. Vtenim vitalis 
fpiritus a cerebro inrcliquum corpus per 
neruos diffunditur, 8c a capite ipfo fenfus 

omnis dC motus deriuatur : Sic dc Ecclcliae u 

corpus a Chrifto fubminiftratur, hoceft, ({q j 

f ab eo 6^ vitam accipit 8c fpiritus incre- . 

mentum. Qi.iod vtiqj fit,dumfpiritusilli i 

jnncxus eft 8c impadus» Is namqj per ne- Q^CI 
xum qucndam 8c iuncfturas incrcmenta 

fuppcditat corpori, Itacp fi non vinciretur ci 

corpus cum capite, nec illi quidcm con- aj^j 



mcnto 
potiui 
ciunt 
fcde 



gruerc 



:uras S( 
ratumS 



)loninicoii' 
iaiifcitjCiji 
fporismd- 
ubijcit,(]iii3 
licapiredc- 
icapificor- 

rrenL Hoc 

;ompiciuiii 
m viti 
icotpuspff 
;ipfofenlui 

intusin"^' 
ifpiritusil 

incrcmentJ 
nvinar""' 

9 



grucrc feu refpondere valeret, nec fpir/tus 
vitalisjlli fuppeditarctur, ncc illi incre- 
mentum i'n fide veraac dilccftioneacccde-' 
rct. Exhoc locoprimumconcIuditur,non 
folum fupcrftitiofum cfle cultum angclo- 
rum(5<: fanclorum, fcd cos prorfus caput 
amittcre,&: cxcorpore Eccleiiaeabfcindi, 
quicuncj aliam, quam quc Verbo Dci pr^- 
fcripta cft, rationem colcndi Dcum fe- 
quuntur. Deindc cos folos eire inChri- 
fti corpore, Sc Ecckdx membra, qui foh' 
Chrifto adhxrent, ipfiufqj dodrrina fola 
contenti funt» Praeterea notandum.quod 
qucmadmodum Ecclcfia a Chrifto initi- 
um habct : Ita etiam crefcit folo Dei incrc- 
mento, non humanis craditionibus, quae 
potius deformia membi a & monftrofa fa- 
ciunt, Imoin nihiliim tandem redigunt 
Ecclefia: corpus» 

Itaqifi mortui cftjs cum Chn 
fto ab elementis mundi, quid, 
tanquam muentes in mundo, 
decretis teneminiC 

Aliudargumentum a remotione cau- 
fe, cuius fenlus hic efi. Decretaluntabio- 
gata per mortem Chrifti» Igitur non am- 

phus 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



"epist. pavli 

plius decretis obnoxrj efle debetis. Narti 
hxc rano : Mortui eftis cum Chrifto ab 
clementis mundi, tantundem valet, ac fi 
diceret , Mors ChnTti aboleuit dccreta . 
Vos eftiscumChrirtomortui» Igiturde- 
creta funt vobis abohta fiue abrogata. 
Haec decreta ideo vocatelemcntamundi, 
quia fuerunt res externae 6^ paedagogicae, 
duraturoc tanium vfc^ ad aduenium Chri 

Ne efitauerisj ne guftaueris, 
nc atngcris» 

Mimefis eft. Vcrba enim Pfeudoapo- 
ftolorum refert,quibus illi fuperftitiofc de- 
cretacumularunt. Qiiia autem fequentes 
rationes , quibus hacc decreta fubuertit 
Paulus, ad cibum tantummodo referri 
poffunt, pro eo quod reddi folet, Ne aiti- 
geris,verti cum quibufdam, ne efitaucrisf^ 
Nam vox airfic^S vtramqj fignificatio- 
nem haber, quarum pofteriorpraefenti Ich 
co magis congruit. Pfeudoapoftolorum 
cnim progreflljs Paulus hoc loco defcri- 
beic voluir» Initium a fuperftitione eft^ 
quod non tantum edere, fed tenuiter efita- 
re vetant. Vbi hoc obtinuerunr, iam gu- 

ftare 



jiarc< 
quei 
contr 
\'ki 
na/n. 
impui 
(nim 
rem. ! 
acco/n 

(]l!0d . 

fcnusli 

( 

ftm 

C 

defnn 
bioiT 
tcs,e( 
ajjoq 
pm 
condi 
eftcoc 
ttultr; 



hon 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



ftare etiam proliibent.Poftquam Iioc qucM 
que illis concefTum cfi:, ne digito quidem 
contreAare fas cfledicunt. Qui rennent 
vfitatam verlionem, ficabfoluunt fcnten- 
tiam. Netctigens hoccorpus. Eft enim 
impurum. Ne guftaueris hunc cibum. Eft 
enim prohibitus. Ne contreAauens hanc 
rem. Nam facraeft. Scd prior explicatio 
accommodatior vidctur prxfenti loco, id 
quod fequentcs rationes, adeoq^ ipfa prae- 
fentis loci perift-aiis conuincunt. 

Quae funt omnia m corru^ 
ptionem ipfoabuhu 

Confirmatio ab ipfo rerum vfu, feu a 
deftinato ad finem,cuius hic fenlus eft.Ci- 
bi omnes, quos guftare vetant ludaizan» 
tcs, eo deftinati funt, vtvtendo percanr, 
alioqui nullus eorum vfus cfl"ef,(5c' fine vfu 
perircnt. Atquc ita Deus aliquid inutile 
condidilTet, quod prophanum d' impium 
cftcogitare de Deofapientifllmo,qui nihil 
fruftra condidit. Porrd, abuti hoc loco 
ficrnificat vtcndo confumere» 

luxta pra:cepta 8C doclnnas 
hominum* 

Aliud 



E P I S T. P A y L ! 

Aliud aigumcntum a caufafumtum. 
Credentcs non funt aftridi pracccptis 8C 
doArinis hominum. Sed prohibitiones 
ciborum funt praecepta & doArinae homi- 
num Jgitur Chriftiani prohibitionibus ci- 
borum non obhgantur» Obferuandus in- 
primis hic locuseft. Nam difcrte docet, 
qudd nulUim humanuminuentum debe- 
atconfcicntiam Chriftiani hominis hgarc. 
Quarc, quicquid proponitur finc manda- 
toDci 3c expreflb verbo, fugiendum cft 
non fecus Sitcj^ puritatis Euangclii corru- 
|)tela» 

Quae fpeciem quidem ha^ 
bcnt fapientia! in fuperftitionc 
&C humilitate, 5c negledu cors* 
poris» 

Interponit rationem,cur vfcp adco ar- 
rideanthumanaetraditiones, ac trcscaufas 
recitat, quarum Primaeft, leEAorpficrKEia, 
id cft,voh!nfarius cultus, bona ( vt aiunt) 
iritcntionc fufccptus» AUcra cft humili- 
tas,qua fc pr^pofitis fuis 8c maioribus fub- 
ijciunt^atc^ iuo excmploalios ad pra^ftan- 
dam obcdientiam fupcnoribus inhortan- 
tur. Teriia caufa eft ncglcdus corporis, 

Nam 



AD COLOS5. 

Nam dicunt iftam certoiu ciboru abftinen 
tiam fcruire corporis mortjficationi» Veru 
has caufas cjuafi fulminequodam profter- 
nit Paulus, cum pronunciet cas haberc 
ipecic fapicntiae tantum, vnde relinquiiur, 
quod quicquid fapianthomines in nego- 
ciofalutisextra verbum, id mcra fitftul- 
ficia, ex ftulto ccrebro hominum profed:a» 
Sitigifur nobis verbum fapiendi reguia, 
vndcahbi Paulus : Ncmo fapiat vltraid, 
quod oporteat fapere. Porro, quia ftulti- 
cia cumulandi cultus, praetextum habet 
bonxintentionis, prj hominis efi. cogitare, 
quod quadrupIiciterpecccnt,quibona(vt 
vocant) intentione fine verboDei infti- 
tuunt cultus» Primum rei fiunt defedio- 
nis» Nam ftulte deficiunt a regula cuhus, 
quaceft verbumDei. Deindc in tcmcri- 
tatis vicium incurrunt. Qiiid enim quae- 
fo magis temcrarium cft, quam quod pul- 
uis<S^ cinisvchcDco normam praefcribc- 
re, iuxta quam ab homine coli debeat,ve- 
litnohtc' Tcrtio/uperbiapcccant» Qiiar- 
to nocent exemplo, 

Non in honorc aliquo ad ex* 
plctioncm carnis* 

H Rcprc- 



EPIST. PAVLI 

Reprehenfio c(k Preudoapoftoloruni, 
^foftenfioveri vfus ciborum. Reprehen- 
dic quidcm Pfeudoapoftolos, eo quod o- 
mnem corporis curam abrjciendam do- 
cuerunt,qu6d cum fit, redditur corpus ad 
fuas funAioncsinutilc. Efc autem duplex 
carnis cura. Vna prohibita, nempe quae 
adconcupifcentias carnis explendas facit» 
Altera pravepta, quceeo pertinet, vc cor- 
pus robur fuum ad proeftanda debitaoflfi- 
cia habeat. Vfus porrociborum adexple- 
tionem,id eft, faturitatcm, qualem naturae 
iicceflitas rcquirit, pertinct. Vc enim ho- 
nor hic debitamcuramfignificat: Ita ex- 
pletio eam facietatem denotat, qua 
nacura vt fic incolumis, ne- 
quaquam carere 
potcft. 

C A P V T 

T E R T I V M. 

Quarta pars Epi/loU. 
SVMMA CAPITIS 

T E R T I K 

Mprtis 







Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



bloiuiii^ AD C O L O S 



piehtn. A A ^ rcfurrev^ionis Chrirti parti- 
J V icipcs veteri homini cum avflionibus 
^damdo' ^^"^ renuncicnt,acnouum induant, omni- 
:coij)ii5i(j virtutinn gcncrc ornati,profligatis vi- 

emljpla ^^^* Coniuges, parcntcs «S<: liberi,domini 
m^^i ^ ^^''"^ dcbita fibi mutuo praeftent oflicia» 



w ORDO ET PARTES CA^ 

4 P l T I S T E R T 1 r» 



nadexck- 



2i: k a- 



bnaiun A Poftohco morc &' Prophetico docn:ri- 
'ifnimliO' JlX^^x parxneies fubrjcit in hoc capite,ac 
Primo loco eas,qu3c ex doclrina immedia- 
tcfluunt. Dcinde generales pcr diftnbu- 
tionem (S^^contrariorum collationem. Of- 
ficiacnim Chriftiani hominis, conferendo 
ca cii vicrjs oppofitis recenfet.Tum delcen- 
ditad perfonaliaofficia coniugum,paren- 
tum, hberorum, dominorum, fcruorum», 
Vndc in quarto capite ad generalem redic 
parxnefin, quac fane exhortandi ratio, vc 
;t maxime eft: pcrfpicua; haiuxtaartificum 

praecepia omnino inftituta videtur. 



7 



EXEGE SIS C APITIS 

[fjj TERTIJ, CVM OBSERs 

uationedo^rmrum, 
^ H 2 Si 



EPIST. PAVLI 

Si furrcxiftis igitur cum 
Chrifto, quac furfum funt qux^f 
ricc» 

Illatio cft exhortatoria,^ ponitur pro- 
pofitio maior loco totius argumcti,qucm3 
admodum in hypotheticis vt plurimum 
fieri lblet. Eftcp argumentum aconnexis. 
SjfurrexiRis cum Chrifto, quae furfum 
funtquxrite» Scd relurrexirtis cum Chri- 
fto.Igitur qux furfum funt quaerite, id eft-, 
rebus ccekftibus ftudete, Atc^ haec eft pri- 
ma propofitio inftitutae exhortationis^quf 
per locum a contrarijs extruitur, cx do- 
drinapraccedente. 

Vbi Chriftus cft, in dcxtra 
Dci fcdcns» 

Propoiifionis ratiocfi:. Chriftus, ciia 
j*us membra cilis, quacrcndus eft. Sed is in 
coclo eft, in dextra Dei fedens, Igitur ibi 
cft quaerendus, nempe fide, inuocatione, 
affcAu^t^ meditatione vitaecccleitis. Haec 
Pauh verba nequaquam tollunt praefen- 
tiam Chrifti a nobis. Nam iuxta promif- 
fionem fuam Chriftus nobis vere adeft» 
EgOj inquitj ero vobifcum vf^ ad con- 

fum- 



fiini 

Aui 
quc 
hor 
dcii 
cniii 
locu 

C0( 

liki 
rcbu 
ferric 
cocn; 
natu 
tura: 
tcrw 



vos 
tio( 
Isif 
Hic 
riti 
pit. 
viti 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



AD COLOSJ. 
fummationem feculi» Diftinc^l^io crgO 
Auguftini huc facit : Vbic^ cft, pcr id 
quod Deus eft,in ccclo autem pcr id,quod 
homo cfi:, videlicct vbi Chriftus eft ia 
dextra Dci,vt hic Apoftolus loquitur. Eft 
cnim hk dextra Dei abfqj omni dubio 
locus beatitudinis dc fdicitatis, in quo lo- 
co corpus Chrifti collocatum efi:. Nam 
hic difcrtc opponitur dextraDei locis & 
rcbus tcrrenis, Ncc]^ cumhis pugnataf- 
fertio de pracfentia vera corporis Chrifti in 
cocna . Eft enim in coclo corpus Chrifii 
naturaU praefentia, in cccna vero fuperna- 
turah, quemadmodum ipfe Lutherus fa- 
tctur» 

Quac furfum (Imt cogitatc, 
&nonquac funtfuper terram» 

Repetitio efi: propofitionis amphfica- 
tx Antithefi, quafi dicat : Ceremoniae 
vos in terris detincnt, fed vcftra m.edita- 
tio debet cfle ccclefi:is , \'bi Chriftus cfi^. 
leitur ifta terrena ne ampfius feAcmini» 
Hic eni m terrena vocat ceremonias illas dC 
ritus, contra quos diifcruit in fupcriori ca- 
pite. Auocant enim a vcra mcditationc 
vitae ccekftis. Qiio igitur magis cumu- 

H 5 lantur 



EPIST. PAVLI 
lantur ccrcmom'a%e6 minus cfl: vcracfan* 
<?limoni3e, coc^^ magis ignoratur ClinTtus, 
occupatis hominum animis in ccrcmo- 
rijs. 

Mortui cnim eftis , & uira 
ueftra abfcondita cft cum Chri^s 
fto in Dco* 

Ratio abadiunAis duplcx. Mortui 
ertis mundo, Igicurquae mundi funtno- 
lite mcditari. Viuificati eftis cum Chri- 
ftoinDeo. Isitur iftius vic^eratiohabcn- 
da eft. Cum addjt, Cum Chrifto in Deo, 
duas caufas knurse noftrae gloriofae vitae 
indicac, Maccriam, & efticicncem. Chri- 
rtuseft matcria vitac noftrx. Ipfkjs enim 
vita noftra efl:,utipfius mors noftra cft.Ef- 
ficiens caufa cft ipfe Dcus, qui hanc no- 
ftram abfconditam vitam obm in lucem 
producct. 

Vbi autcm Chriftus appa^ 
rucrit uita noftra , tunc & uos 
cum co apparcbitis in glona» 

Coiifolatio cft, qua animat Colofl*en- 

fes 



fes 
cor 

vir 
tcri 
ilk 
fulg 
ta\i 
fcoi 
frra 
m 
'bc 
perfi 
cnin 
(crt{ 
icni| 



ue 



orc 

cari 

P( 
Ui 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 







l 

in arcmo. 



3, Moniii 
ndifuntno 
cijm Cb 
■aaoiiaber,' 
iftojnDfO, 
mixviat 
m. Chii- 
ipfius (nm 
loftraAEf' 
ui hancno- 



c & uoi 
floria. 



AD COLOSS. 
fes contra praefcntes aerumnas, vt boni 
confulant moram apparitionis promiflae 
vitoc in gloria beatitudinis. Vtenimla- 
tet margarita,quam diu coclea occultarur, 
illac^^ rcfrada proprium virtutis cmittit 
fulgorem : Sic nos doncc in hac mor- 
tali carne fuerimus, noftra vita latet ab- 
fcondita, fed diflbluta haccarne, vita no- 
ftragloriofa apparcbit. Hic locusoppo= 
ratur omnibus huius mundi aerumnis, 
^ liac vita nos confolemur, quotics fxuior 
perfccutJonCr tempeftas fuboritur. Qiiam 
enimcerto Chnftus glorificatus eft, tam 
certo nos, qui hic in eum confidimus, fuo 
lempore glorificabimur, 

Mortificatc ergo membra 
ueftra^qux funt fuper tcrram, 

Infert generalem cxhortationem,quam 
orditur a prima poznitentisc partc, qua; f fl: 
carnis mortificatio. Ac primum in ges 
nere hortatur ad mortificanda mcmbra, 
quae funt fupra terram, cui mox fubiungit 
quandam diftributionem membrorum. 
Porro pcccata 6t aflcAus peccatorum,ufi« 
Uta in fcripturjs mctaphora, qua 3c lota 

H 4 pec- 




.X 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EPr5T. PAVLI 

peccaii mafla appellanone corpons defi- • 
gnatur, vocat mcmbra terreftna, quad 
corporis totius partes Sc membra quae- 
dam veteris hominis, hoc eft , corruptac 
naturje. Docet proinde hic locus,quales- 
nam noftra natura fimus, quemcp fru- 
d:um,fi nobis relinquamur,producere va- 
leamus» Porrd , mortificationis defcrt- 
ptionem colligamus hoc paAo. Mortifi- 
caiio efi: verus timorDei,quo refiftimus, 
adiuti Spiritu fanclo, concupifcentijs car- 
nis, abfi:erremur metu iudicij Dei a pec- 
cando, quadamc^p diligentia acdifciphna 
cauemus in peccata lapfus, quo toti fpiri- 
tu 6>C corpore Deo obfcquium ex fide prae- 
ftemus,in nouitate vitaeambulantes.Huic 
cx aduerfo refpondet viuificatio, quae eft, 
cum confolatio ex fide percepta,tum nouoe 
vit3e incoatio, in omni pietatis exercitio» 
His duabus partibus, mortificatione dC 
viuificatione, conftat fpiritualis regenera- 
tio, 

Fornicationem,- 

Id eft, iilicitum concubitum cum mu- 
Uerc fibi mairimonio non iunda. 

Immundiaem* 

Hac 



otisdi 



AD COLOS5. 
Hac notatomnern illicitam venerem,' 
^fili qiixcuncjp nominari poflir. Verecundc 
^titlin- cnim pro multis libidinum gcneribus po- 
cotrypti fuit vocem, omnibus venereis adionibus 
us,(ju3l(s- communem» 



■II' 

km , Libidinem» 

mm 

\ Mortia- Erafmus molliciem ^'^ertit, quae eft: o- 

rdifanius, mnis libidinis incitamentum, verum grae- 
bti)SC3;- ce 7raG(^ eft% id eft, affedio turbulentior, 
DdapK- feu rabics quaedam corporis, quaveluti 
:ilifdploa furiofi ruunc homines in quaeuis iibidi- 
iioafpiri- num genera, vnde taies homines dicuntur 
lUt^w graecis KU-Ti^^^Mave?, id eft, ex venere infani 
mHuic feufurioln Haec (vc inquir Athanafius) 
non fecus fc habet,quam vulnusincor- 
pore, aut febris, aut alius quiuis iftiufmo- 
di morbus, cui mcderi finguiaris curae eft, 
8c plane diuinae, Verum nequis hacras 
bic uincatur,donatum eft remedium, ncm 
pe fandum matrimonium,quod ampk- 
d:atur,qui ifto morbo fe turbari fenferit. 

Concupifcentiam malam* 

i ' Haec omnis maii fons eft.Sed cum ma- 

lam nommat , concupifcentiam aiiquam 
^ H y bonam 



liiinnoui 
icxcrdDO. 
icationc & 



EPIST, PAVLI 

bonam cflTe rubindicat . Illa carnis e(k, 8c 
ad carnalia follicitat : Hxc fpiritus eftjqua 
qujeDei funt virtutis,concupifcuntur 
& exoptantur. Gal: f. 

Et auantiam, qua^ cfi: fimu^ 
lacrorum cukus* 

Cur auaritiam fugiendam 8^ ampu- 
tandam, tanquam vecerishominis mem- 
brum, cupiat, rationem reddit, nimirum 
quod lu iimulacrorum cultus. Si igitur 
Chnftiani vcri Dei cultores eflc debcnt, <^ 
fugerc omnem Idolatriam, profedoab 
auaritia abftinebunt, quam fi feclantur, 
avcroDei cultu aberrant . Ratio au- 
tem, cur auaritia dicatur Idololatria, hxc 
ci\ quod vt Idololatria vero Deo fpreto, 
coiif idolum loco veri Dei : ita auarus re- 
bus fuis confilus, fiduciam in folum De* 
iim abiicit. Ideoc^ redc Idololatria a Pau- 
lo dicitur» 

Proptcr qux ucnit ira Dci 
in filios inobcdicntia:» 

Memi- 



hoc 
cari 

m 

ciliC 

Nan 
caiu 
fitv 
l/ori 
rand 
nalib 



do 
inc 



nin 
dic 
tur, 
bus 
vos 
redi 
dui 
fen 
po 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



^^ 'i Meminir judicrj Dci in inobcdientM, 

^^tjm hoceft.cos qui fpintus impcrio excuflb, 
#iiniti carni indulgent adomnia ncfanda fcelera 
perpetranda. Exhoc lococonuincitur, fla- 
gitiofe viuentes^nihil prorfus fidci habcre» 
- Nain omnis qui crcdit, ab ira Dci vindi- 

flt 1111111} ' caius fanguinc Chrifti cft. Hxc proindc 
fit vna cx notis cxternis fihorum Dei fi- 
liorum Satanatr. IWi cx fpiritu fidei mortifi- 
candxcarni itudcnt, Hi laxant frenacar- 
",^;^"P"' nahbusdcfidcrijs. 



ninis m 



s Sijaitui In quibus oC uos a!iquans5 

''Ma\i,li do ambulaftiSj cum uiucretis 
irolei^i in cis. 



VWllWl, 



1"' Ambiguus efi: hic locus» Namincer- 

ola[ria,li« tum eft vtrum, in quibus, ad filios inobe- 
Dcolpreio, dientiac, aut ad vitia, qua? rcccnfuit rcfcra- 
lauariijK' tur» Si adhomincs hiccritfenfus. Inqui- 
! Idmdc t>us, id cft in tcr quos ( vc vcrtit Erafmus) 
aiftijPiU' vos ahquando ambulabatis, dum viue- 
retis in cis, fcihcct lcclcribus, qucmadmo- 
dum ilhfcccrunt. Acitaadmonct ColoP 
. n; fcnfes prioris vifDT, vt iam fintcautiores, 
If^ pofiquam ad Chrifiianam rchgioncm con 

f uctix func, At fi ad viiia rcfcrrc mafis, hic 

crit 



EPI5T. PAVLI 
^rit fenfus » In quibus, fdlicet vitrjs vos 
aliquando ambulabatis ,id eft^conucrfa- 
bimini, cum adhuc viueretis in eis, quafi 
dicat: lam per mortem Chrifti,carni adeo- 
quc eius operibus mortui eftis . Non 
igitur decet, vt in vitrjs amplius viuatis, 
atcjp ita erit argumentum a priuatione cau- 
faead priuationem effedus. Monet hic 
locus, quod Chriftiana religio profef- 
fio requirat vitam&:moresrehgionicon- 
gruentes. 

Nunc autem deponite & uos 
omnia, iram, indignationem, 
malidam, blafphemiam, turpi^ 
loquiLim ex ore ueftro, ne men^ 
tiamini ali^ ah]s» 

Pergit in hortando Cokricnfes ad de- 
poncnda membra vcteris hominis, quo- 
rum nonnulla fubiungit, nempeiram,cx- 
candefcentiam , malitiam, blafphemiam, 
turpiloquium mendacium» 

Ira 8c excandefcentia faciUus apud 
Groecos diftinguuntur , quibus ira, hoc 



4: 

m 
m, 
(irf, 
qua( 
U 
mn 



rcmi 
vnal 

I 

dk, 

num 

ci.C 

Fini: 

ludi 

ftici 

cft,! 

n,n 

prof 

ionai 

intei 

cedi 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



^uijsvos , COLOS5» 

coniieifa. ^^f^y»> appctitum vindiAx %nificat,ab 
>as,(niiii optyco, quod eft appcto. Excandcfcentia, 
^mk grxcis eu^<?(^, pcrturbationem illam no- 
is. h tafjq^ando fanguiscircacorincipitebul- 
mm, ^*^^' ^'"'^^ '^^^'^'^" <^ inoculis erumpunt 
atioii{(ai' fcintillulx quacdam jgnis ardentis, 

Monetk ^ ciicitur to ^i/£(9S, hoc cft,ab inflam- 
i&prof^ mando Sc cxcitando. 
igioRicon' Porro, nc omnemiram temercdam- 

nemus, notandum eft: quod duplex fit Ira^ 
vna laudabilis, altcra Viciofa» 

te&UOS Laudabilis ira cx bona caufa procc- 

mm ^^*^' ^ tcndit moderatc ad aliqucm bo- 
/ numfinem. Patcrirafcitur filiocontuma- 

,tlirpi« ci. Caufaeftsopyii cpva-inH in bono-patrc. 

Fi"^^ caftigatus emendctur. 

ludcx irafcitur latroni» Caufa eft amor iu- 
fticiae 8c incolumitatis rcipiiblicae. Finis 
cftjVt latro aftcAus fupplicio alijs ftt terro- 

bfojMf ri, ne 8c ipfi latrocinia exerceant. Hic non 
proprie perfonae irafcitur,fed vicio, Sc per- 

pf)flni)G^' ionam punit, ne vitium magis graiTctur 

(pjicmii"') jnter homines» 

I Viciofa ira eft,qu3e cx mala caufa pros 

I cedit, tendit in malum aliquem finem. 

iliusJpi'^ r Haec inter opera carnis numeratur Gal:j; 

is iia,''* Sc a Chrifto damnatgr Matth: y« 

Mali- 



V 



EPIST. PAVLl 

Malicia,gr3ece K.aK.fa, hanc Ciccro op«- 
ponit virtuti, 3C iignificat liabitum vicio- 
fum virtuti omnino contrarium. Hinc pro 
quouis maieficio accipitur. 

Blafphemia proprie conuicium, qua 
alicuius fama 8i nomcn laeditur, vt Ivi^jm- 
fkU eft acclamatio, qua ahcuius fama 8C 
nomenextollitur<?<: celebratur»^ 

Turpiloquium caT^oT^oytaj verbo- 
rumobfcocnitatem notat, quam cumau- 
diunt verccundi, non folum pudore,vc- 
rum etiam dolorcafficiuntur, adeovtin- 
dignentur etiam» 

Mcndacium proprie eft diAum no- 
cendi ftudio prolatum, contrarium veri- 
tati cognitae, quam dici oportuit. [mpro- 
prie mendacium eft, cum oratio cum rc 
non omnino congruit, fed abeft tamen 
nocendi ftudium, immo Gepe gloriaDci 
quxritur, (S^ffalushominis. Hoc in vi- 
cio non eft,quia a caufa bona procredir, 8C , 
tcndit in bonum finem» Phiiippus ctXh/acc 
T^oys appeliat» 

Exuti ueterem hominem cum 
acflionibus fuis, induti no< 
uum, qui renouatur in agnitio:* 

nem 



V( 

d' 
li 
k 
tic 
eii 

tO! 

op 
vt 

di 

rr 

r 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




\ 

wmvicio- 
n,Hincp[o 

iiiciiii!i,(]ijp 

iius(aii\i5i 
ir. 

jyKjVcrbo' 
m cilmau- 
piidorc,v(' 
,adcovti!i' 

iiam 110- 
■anum \'fri' 
uit. tapro' 
[auocuintc 

abcfttamcn 
pc olonaDfl 

Hocmvi' 

/nemcuin 
ndudni'' 

'010 



AD COLOS5. 

nem fecundum imagincm eius, 
qui crcauitillum. 

lam cnufas fugicndorum pcccatorum 
6<:rcd:andarum virtucum ponit. Vtcnim 
vctus homocfc ipfa naturae vitiofitas, <?d 
eius acftioncs funt indc pullulantia vicia, 
tanquam membra quxdam : Ita nouus 
homo rcparatio naturoe eft pcr rcgcncra- 
tionisgratiam, cius frudus funt v^chiii 
cius mcmbrajquibus fuas adioncs cxequi- 
tur. Notctur crgo hic fcopus, quo icnderc 
oportct pios pcr totam vitam, nimirum 
vt indics magis magifq^ ( non cnim vno 
dic pcrficitur, lcd toto vitac tcmporc incrca 
menta fumcrcdebcthxcrcparatio) tcnda- 
mus ad pcrfcAioncm quo in nobis imago 
Dci clarius rcfulgeat. Vidc fupra locum in 
l.capitc,Ql>i ^ft imago Dci inuifibilis. 

Vbi non efl: Gra:cus & lu^ 
ddcuSj circumcifio & pra?puti:* 
um,Barbarus, SchytajferuuSjH^ 
ben 

Hac enumeratione toHic omnem ciim 
praerogatiuam tiim cxtcrnarum rerum 
obferuatJonem,quae omnia nulium locum 

habenr 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



H 




Wl 



EPI5T» PAVLI 
habcnt, feu nullam praerogatiuam in re- 
gno Chrifti, quod regnum,quia fpiritua- 
le eft,adminiftratur per Euangelium» A fi- 
deincipit,pictateac innocentia ad perfe- 
Aioncm tendit. Obferuandus locus,qu6d 
Deusnon fit perfonarum acceptor,fed vt 
Petrus inquit, Omnis, qui ipfum timet, 
acceptus eft illi. 

Sed omnia & iti omnibus 
Chnftus, ^ 

Qy 6 tendant,qu^ dixit de Graeco Ju- 
daro &'c» explicat,nimirum quod nihil ex- 
tra Chnftum quaerendum fi't,in quo Chri 
fto falutis totius compkmentum cft,quem 
qui fide pofTidet, nihil eft, quod requirat 
amplius.FaceiTant igitur omnes,quotquot 
ad perfeAionem Chriftianam ahquid ex« 
tra Chriftum quaerunt.Moncamur quoq^, 
vt in illo indies adolefcamus, quemadmo- 
dum Apoftolus monet ad Ephefj, 

Induite igicur tanquam zlc^ 
<fli Dcij fancfti Sc diledi, uifcera 
mifcrationum,b€nignitatem,hu 

inili^ 



mi 
ler 



I UIIV 
ncnd 
mini 
pomi 
hone/ 
Hien 



(cmnu 
gratiai 
uino, 
' igitur 
vcfui 



dictu 
hlus 
labor; 
(cjui^ 

ceilita 
&'nii 
Hlifen 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



AD COL05y. 

ifpintuj. militatem, manfuetudmcm, to^ 
ii"n.At lerantiam. 



)Kt,fdvt 



inihih 



AntithefTseft. Vt enim fupra rccira- 
uitveteris hominis membra, qux depo- 
nendafuafit: Ita nunc membra noui ho- 
mmis recenfet. Epitheta,quae in principio 
ponjt,caufascontinent fiucargumentaab 
mi honeiio. EleAi,quia in Chnftum credunr. 

Hi enim cleAi dicuntur rcfpedu propha- 
norum hominum, qui Euangchum con- 
temnunt, Sandi, propter regenerationis 
gratiam, quod deftinati iint cukuidi- 
imfhr. "^"^* ^^^^"^^ diledoadEphefi. Ciiin 

1 m ^'"'^' P^*" ^^^' ^'^^^ ^ "lores 

veftri tantis honoribus refpondeant* 

.(juotya Vifcera mifcrationum fignificanter 

jlicjuido didum eil, qua locutione iignilcat Apo- 
lurquof, ftolus , non fatis eife condolere proximo 
itmy Jaboranti, nili ex ardenti cordis afTcAu 
{j, (qui vifcerum nominc fignificatur ) ma- 

num ei porrigas, iuuefc^ in quacunqj ne- 
atnA' ceflitateconftitutum. Porro, mifcricordia 
mkn ' ^ mifcratio diflrerunt vt caufa cffcdus, 
• , Mifericordia enim afiTeaus quidam cordis 
lt# cil,qiio tangimur ahena calamitate. Miie- 

I ratio 



EPIST. PAVLI 
ratiovcr6eft,cum cx mifcricordia moti> 
fuccurrimus mifens &: affli Ais. Haecvir- 
tus commendaturChriftianis voce &fex- 
cmplo Chrifd,a qua qui alicnus eft,fiuftra 
dc Chrifto gloriatur. 

Benignitas graecep^HS-o-ffl^^, quam qui- 
dam modeftiam vertunt, ied benignita- 
tcm ( vt habet vetus vcrfio ) retinere me- 
liuseit» Nam ;\5N5-o7T<5 relationem ad ahos 
habct, <Sf eft affevfrus, quo alijs vtihtati dC 
commodo crfe ftudemus, &f manat hic af- 
fecius ex miferaiionum vifccribus. 

Humilitas, grsece TaTT&vo^p^oa^cWH, cft 
eaanimihumihtas, qua quis nihil altum 
defefentiens,feipfum demittit,inanem glo 
riam contemncndo. raTrttVo^ enimhumi- 
iem iignificat, &: cJ)pove;j fapere, mcditari, 
cogitaie. Huic opponitur /xsyaAo^jpo- 
crcuJH, quae eft animi magnitudo Sc arro- 
gantia, qua fuperbe de nobis fcntimus. 

Manfuetudo, graece TrgocoTW?, morum 
cftqu3cdam fuauitas, quaaIrjs«S<: affabiles 
comes fumus^ eftq^ verac humilitatis ef- 
fedus. 

Tolerantia, /xaK-poQu/Aia, ad verbum, 

lon- 



.1 



long 
lioni 

( 

L 

mc 
quis 
qucri 

Q 



ns,qii 
proxin 



don 
I 

cn/m 
nime 
dicitu 
inftru 
funti 
niora 



i 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



f 



diiitioii, C OL O SS. 

Hjcvii. J?"gnnirniratcm notat,qua tardi ad offcn- 
iioncmfumus» 



beniffniii- 

w 

eDnereiK- 

ivaliQQ^ 



Sufferentes uos inuiccm, & 
condonantes uobis mutuo, fi 

quis aducrfusaliquemhabuerit 
querclam ♦ 

Qiiid pcr tolcrantiam vclit, cxplicat, 
"iniirumvt mutua patienna nosinufcem 
^ ' tolcrcmus, mcmorcs communis fragilita- 
'"^' tis, quia facilis lapfus cft in oflenfionem 

, proximi. 

iwmglo V^uemadmodum Chriftus 

nitDliuiiii donauit uobis: Jta 8>C uos. 

e,iiiedii2i 

ii^i^? ExempIoChrifti nosvrget. ChnTtus 

iollino- cnim non tantum nobis cft donum, ve- 
aiDiniB. rum ctiam cxcmplum, vnde rcdc S: pie 

dicitur: Omnis Chrifti acftio, noftra cft 
|.,tnonif inftrudio. Scd tripliccs Chrifti adiones 

funt obfcruandar. Moralcs, quibus Iccri 
^iiliBiisif morali fatislecit,hae noftram viram mo- 

rcs ad dilcdrionem Dci dc proximi excira- 
jjjyjiiii, bunt» Miraculofic, hae mcntcm noftiam 
lott' I 2 dc 



EPIST. PAVLI 

de vcritate doAnnae ipfiius confirmabunt» 
Peculiares,qu3e funt ipfius officrj propriae, 
hscvt expiatoriae peccati noftri fuerunt: 
Itafalutis fiduciam in nobis alent&fcon- 
firmabunt. Atcp itaomnis Chrifti adio, 
noftra cft inftrudio, fed diuerfimode, vt 
€x didis patet. 

Super omnia autem hxcdi^ 
leiflionem , quac eft uinculum 
perfc(flionis» 

Enumcratis aliquot noui hominis 
membris, fubiungit communc praece- 
ptum de dileAione mutua, quam ideo 
vinculum perfedionis vocat,quia fola ca- 
ritate conferuatur omnium rerum incolu- 
mitas integritas, cum in politia, tum in 
Ecclefia <S«^ Occonomia, <S^ quod fublata o- 
mnium rerumiufta harmonia «S^compa- 
godilToluicur. PcrfeAio igitur haec non 
Deum,fed homines refpicit . Vnde appa- 
ret hallucinari Papiftas, qui hoc loco ab- 
utuntur ad ftabiiiendam operum iuftici* 
am. 

Et pax Dei palmam ohtu 

neat 



neai 
eria 
re,( 

P 

(juibui 
iDafuj 
nedifi 
Vocat 



hi\ 
mus. 1 
mm 
coneoi 
iuspa 

inter' 

s 

lisal 

c 

Euan! 
plena 
H«ci 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



fueruni; 
nt&cor,- 



1 ADCOLOSS, 

rmibunt. neat in cordib. ueftns^ad quam 
etiam uocati eftis in uno corpo^s 
re, &: grati eftote* 

Prolepfis eft, qua anticipat omnia, 
qiiae ad difTidia $C odia pertrahere poflent, 
quibus omnibus opponendam pacem 
Dei fuadet, quam vult palmam obtinere, 
ne diflidrjs, odfjs, fimultatibus vincamur. 
Vocat autem pacem Dci concordiam, 
quam Deus vultnos fouere, proptereu 
quod eiufdcm corporis fumus membra, 
& ad hanc fouendam mutuo v^ocati fu- 
mus. Idco cnimDeo patriper Chriftum 
leconciliati fumus, vt inter nos colamus 
concordiam,qua mutu6coaIcfcamus.Hu- 
ius pacis fru Aum addit: Et grati graece €u- 
Xttfso/, idcft-, gratio(i,amabiles &: comcs 
intervos mutuo cftote. 



induiTi 

I hom 

pn\ ideo 
|Uii(olica- 
[umincolu' 
ili(ia,taini» 
idfublataO' 

loclocoat' 



laiti 



Sermo Chrifti habitet in uo^ 
bisabunde^in onini fapientia» 

Commendat CoIolTcnfibus ftudium 
Euangelq, vtin eo indies proficiant, quo 
plenam fapientiam falutis confequantur, 
Hxc pugnant cum Papiftarum decreiis, 

i l qui- 



W 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EPIST^ PAVLI 

Cjiiibus ipfi conantur homines arccre a k- 
(ftione facrae fcripturae, tanquam re perni- 
ciofa.Sed Paulus hic non tantum doAorcs 
Ecclefiae Coloffcnfium, fed omnes pro- 
mifcue ad ftudium doArinae Chrifti hor- 
tatur, 6^ obferuandum eft: verbum habi- 
tandi, quo notat fidem Euangelij debere 
elTe in nobis firmam radicatam. 

Docentes SC admoiientes uos 
inuicem Pfalmis 8C Hymnis& 
odis rpintualibuSjCum gratia ca 
nentes in corde ueftro Domi* 
no* 

Vfus fermonis Chrifti exprimitur,vt 
non folum ipfi, quod redum eft, fciamus, 
vcrum etiam vt nos mutuo doccamus, 8C 
admoneamus Pfalmis, Hymnis odis de 
rebusfpirituahbus compofitis. Obferuan- 
dusinprimis hic locus eftcontraphanati- 
cos fpiritus, qui minifterium vcrbi abole- 
reconantur. Quorum dclirium hiclocus 
Pauh aperte confutat»Porr6 canere in cor- 
dcDomino, eft ex fide cancrc in Dei lau- 
dcm, vt nos inuicem f dificemus in Domi- 

no» 



1 



no. 1 
l 

(cmpl. 

OlllfL 

ftimer 
tant,f 
raatiir 



C 

prjtcei 
\ml 
&leo 
ciodi 
ciret 
cita: 
laud 
deJjc 
&rei 
egent 
fireo' 
cjuaei 
vici( 
nabi 
lltati 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



AD COLOSS. 
no. DiTciimen inter Pfalmjm, Hymnum 
odam in Epiftola ad Epher decJaratum 
cftcaprj-. 

Porro hi'c locus monet, vt nonnihil 
dicamus de Hymnis $C Plalmis , qui ia 
temphs cani Iblent, ne Monachi 8^ facrifi- 
cuh fuum boatum hic commcndari exi- 
ftimcnt, qui fumum cum aurocommu- 
tant, fibi 3^ fuis emtoribus in exitium, nifi 
maturc refipifcant. 

Omnis actio ratione operis hcita vel 
praecepta, laudabihs fit, modo regatur a 
vera dc bona caufa, &" refpiciat bonum 
&. legitimum finem» Contra vero in vi- 
cio ell:,fi vel vera cau(a defi:ituatur, vel ab- 
erret a legitimo fine. Elecmofynam dare li- 
cita in fe adio, immo praecepta efi:, fit 
laudabilis, quando vera caufa regitur, vi- 
delicet mandato Dei, 8c fide in Chriftum, 
6c refpicit gloriam Dei 8c fubleuationem 
cgentis proximi.Contra verd^Si hypocri- 
i\ resitur Sc tendit ad fan Aimoniae laudem 
quaerendam inter homincs, in maximo c(i 
vicio, 5^ apudDcum rcs fummeabomi- 
nabilis. Acc^iza. in alps caufa finis qua- 
litatcm adionum mutaiit» 

I 4 Sj 



EP15T, PAVLl 

Si quis i'n choro canit Pfalmos^Hym- 
ros & odaspietare vera adduAus, fpc- 
«ftans oloriam Dei, 8^ mutuam xdificatio- 
nem in Domino, Jaudabilis pia eft can- 
tJO, quac nobis hic a Paulo commendatur. 
Verum fiauaritiaimpelliturqujs,aut l"u* 
perftitione, 8c non fpeAat gloriam Dei 
&: mutuam ocdificationem,led lucrum po- 
tJus, quo fraudaretur, fi non in choro ca- 
ncret, & meritum, quod ex operae opera- 
ro,vt x^^ocanr, captar, &' opus fupererogas 
tionis, quod alrjs apphcat» Huiuscantio 
impia eftj&^in Deum contumcliofa, fecun- 
da leoe Decalom fcuere interdiAa. Huiuf- 
modieli: cantio Monachorum S^facrificu- 
lorum, qui traditiones humanas aniepo- 
nunt pracceptis Dei» 

Ex his non efi: difficilc iudicare de 
choradia, qux apud noftros Canonicos in 
vfij eft. Adferant pium peAus, cor fide 
purificatum» SpeAent gloriam Dei, 3C 
mufuam aedificaiionem in Domino. At- 
tendant non tam clamori, quam fpiriiui 
verborum. Sint verba ducesanimorum 
ad Deum . Locum faciant concionibus 
pubhcis,(Si illis tribuant priores partes, vt 
quae pluribuslcruiant, Adhibeantur iftis 



AD C OL O S S. 
pfalmodiis, quorum cetas valetudo non 
cft apta alrjs muneribus in Ecclcfia ^ re- 
publica.Nam rempub:<Sf Ecclefiarn negli- 
gere, &'totum tempus vitx caniibuscon- 
fumere in templis non laudo. Optarem fa- 
nc iftud munus tantum committi illis,qui 
iam confcvfti ctate, &: exhaufti laboribus in. 
Ecclefia d' Republica, otium iufte petunr. 
Siquidem alios feruire fingulos fuoloco 
Republicae &' Ecclefioe par elTe iudico»Qui 
autemprorfus ignaui funt&: imperiti, vt 
illorum opera non videatur vtilisEcclc- 
GxSc Rcipublicae, viuant aliunde &non 
ex bonis Ecclefiafticis, vt fuci in alueario. 
His commendaium volo verficulum Pho 
cylidis,!/ <S^i7jL<^ ou ^<S^<xH>ii rix^^lw^^c-n.oi-n^oi' 
TD<i^mi?i\H. Si intra hos hmiies manfe- 
rinc choradi noftri, non improbandum 
cfteorum ftudium. At fi Monachorum 
6c facrificulorum fecflantur fuperftitioncm 
& impietatem, dico eos conira fecundam 
Decalogi legem grauiilimc impingere. 

Etquicquid cgcntis fermoi* 
ne aut facfio, omnia in nominc 
dominilefufacjtc, 

I f Rcgu- 



I 



. 1 



EPIST. PAVLI 

Reo;ulam oreneralem omnibiis diAis 
8C fadis noftris praefcribit^Nimirum vcia 
nomine Domini lefu faciamus omnia, 
quam rcgulam tum demum obferuabi- 
mus, fi ab inuocatione nominis ipfius in- 
cipientes, omnia ipfius iaudi dc gloriae de- 
ilinamus. 

Gratias agentes Deo & Pa^* 
tri perillum* 

Hac gratiarum aAione primum fi- 
gnificat nuilum iaboribus noftris forc fuc- 
ceffum profperum,nifi diuinitus iuuemur. 
Deindemonct, tum demum placcrc gra- 
tiarum asflionem, vbi pcrChriftum fiar, 
hoc efi:, quando ipfo mediante agnofci- 
musDcum nobis benefacere» Prxterea, 
vc voxDei maieftatis diuinoc: Ita Patris 
vocabulum paterni fauoris nosadmonc- 
bit. Vnde facultatem Deo ad iuuan- 
dum, 8c voiuntatem promtam efle colli- 
gamus» 

Vxores fiibditaj eftote pro^ 
prf]s maritis» 

Hic Occonomiam perfonalibus fcu 
particularibus prseccptis inftruit, de qua 

replui 



rc 

m 



w\ 
eniiT 
cndi 
grat 
dati 
&a 
mar: 
nem 



fit 



tio' 
pii 
al 

fic 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images repro(duced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



'5 dictis 
ipliusin- 



sforek- 



ccrc^ra- 

'UIU fof, 

aotiofci- 
?Rteica, 
ItjPatiis 

id iuuan* 



it,(l«f 



AD COLOS5. 

replura petantur ad EpheCj^6, i.Pet,2» 
<5<r?. <S^ ad Tu:2. Incipit autem a primo 
ccconomiaeiugo, nempe a coniugum mu- 
tuis oflficrjs» 

Vt decet in Domino. 

Argumentum ab honeflo, &' fimul re- 
gulam obedicntiae prxfcribit. In Domi- 
no hoc eft,iuxta ordinationem Dei Nihil 
enim contraDeum in vllius orratiam faci- 
endum eft . SubicAio ergo pix forminx 
gratus Dco cultus fit, quando ipfaman- 
datum Dei defubieAione fui mc^itatur, 
5<f exfideingloriam Dei, 3C in obfequium 
mariti ofTicium facit. Hinc (S<r confolatio- 
nem petet, fiquandoaduriori maritoin- 
dignius tractetur. 

Mariti^diligite uxores^ SC ne 
fitis amari erga illas» 

Requirit a maritis dileAonem &" hu- 
manitatem, prohibet duram conuerfa- 
tionem afpcram tradationem. Debet.n. 
pius maritus cogitare, qudd muher fit fibi 
aDeo data, nonvtfit fcabellum pedum 
jpfiuSjfcd potii;s GoHdo(^ '^((ji^aq KOd o/k.«* 
f i'a^,vc Clcmcns loquicur» 

Liberi 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



i sr. P A V L I 
Libcn obedite parentibus in 

Cbcdicnna liberorum erga parenres 
&'prc'mnriidincm animi, 8^ alacriratcm in 
cxequcndis iulTi? prircntum complcAitur, 
eli pars honoris, qucm poftulat quar= 
tum praeccptum, quo honore omnegenus 
pictatis filiorum erga parentes intelhgitur. 
Porr6,cum Apoftokis addit, In omnibus, 
intclhgcndum eft de hcitis tantum , vt 
particuta Omnis diftribuat non totum ge- 
nus, fcd vnam tantum fpccicm, quafi di- 
cat, in omnibus licitis filrj parcntibus ob- 
tempercnt, vtutdura efievideanajr, quac 
parentesimperant» Nam fi libcri parcn- 
tibus obcdicntiam dcbent propter man- 
datum Dci,profed6 obediendum non eft, 
fi quid contra Dominum imprj parentes 
impcraucrint» Verum laudandi funt po* 
tius pi^, qui recufant obcdirc parentibus 
in rcbus impi^s. Pie igitur 8c fande fccit 
Catharina martyr, quoe potius ccruicem 
carnifici prarbuit, quam ad iufium impij 
patris Chrii^:um ncgare voluir. Sit ergo li- 
beroruobedientia crga parentes limitata, 
&'n5 pusnet cum obedi^ntia Deo dcbita. 

Hoc 



iatciiin 
pkoinii, 

lat(|U3I: 

elli«iiur. 

w 

iirnilius, 

[DI11,VI 

3iuni;c- 

[ir,(]U2 

,n nian' 
inoneft, 
parenie 
funtpO' 

-ergoli' 
lifnitao, 
jdcbitt 



AD C O L O S 

Hoc enim placet Deo. 

Argumcntum abhoncfto. Turpiter 
cnim faciunt, qui prxtcritis & neorlcvftis 
pareniibus, alicui vitx gencri fedcdunf, 
aut negocia aggrediuntur. Non enim 
quales, fedquod parenics fint, ipeAan- 
dum cil^ 

PatreSjiieprouocetis Iibcros 
iicftros, ut non pufillo ammo fi:^ 
ant» 

Libcralem tradationem liberorum a 
parentibus requirit. Plurimum cnim va- 
let ingenua educatio, cum concrj a!pe- 
ra,dura 8c morofa faepifllme facir, vc in- 
genuialioqui pueri animosmagisdemit- 
tant,(S<: quafi languidiorcs (Sirfocordes rcd- 
dancur» 

Serui^obcdite pcr omnja do# 
minis carnalibus, non oblcquijs 
ad oculum cxhibitis, tanquam 
hominibus placcntcs,(cd in fim^ 

plicis 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EP15T» PAVLI 

plicitatecordiSjtimetes Deum, 
8C quicquid feceritis, ex animo 
facitc, tanquam Dommo, non 
hominibus* 

Prolixfus Chnftianos feruos inftruit 
Apoftolus, vt fciant fuum fniniftenum, 
modo ritc fiat, Chrifto gratiflimum cul- 
tumefle» Habet autem hacc inftruAio 
plures partes. 

Primo loco requirit obedientiam er- 
ga terrenos dominos, videhcet vt in om- 
nibus,fcih'cet hcitis per legem Dei 8C natu- 
lac obcdiant carnahbus dominis. 

Secundd, vuk abefl^e c4>9aA/jLOcri<A£<- 
a}), hoc eft, obfequium ad oculum cxhibi- 
tumjhoc efl,vult Chriftianos fcruos vfita- 
taferuorum vitia fugere» Solentenimab- 
fentibus dominis neoliacntiores efl"e. , Vn- 
de nata funt haec dida, Prodigium feruus 
grande fidehs erit. Oculus domini pafcit 
cquum.i/c^ J^^A©^ o/K/a^ 0 S^cujoTHq» 

Tertio , requirit fimphcitatem cor- 
dis, qua nequitia, panurgia feruihs , con- 

tumax 



nii 
exj 

m 
arn 
(\nu 
fuo 
mi 
bus. 
risc 



obie 

f(IHl 

Dc 
cul 
tiii 
fcl 
(uk 



rei 
di 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



AD C O L O S S, 
tumax rebellio, refponfatrjx audada 
cxpellitur. 

Quarto, poflulat timorem Dci» H/c 
enim facit, vt fcrui non tam ad dominos 
carnalcs refpiciant,quam ad Deum ipfum, 
qui obcdientiam fcruorum crgadominos 
fuo mandaco rcquirit, d' minatur pocnam 
contumacircr fc fuisdominis opponcnti- 
bus.Brcuitcr,Timor Dci omnis boni ope- 
ris cffcAor cft. Loquor autem de timore, 
qui cx fide nafcitur. 

Quint6,rcgulam obcdicntiae praefcri- 
bit fcruis, nimirum, vt fcrui fuis dominis 
obtcmpercnt, tanquam Chrifto, hoc eft, 
ferui ftatuant fc Chrifto obcdire, quando 
fuis dominis obcdiunt, iuxta mandatum 
Dei. Sunt crgo fcruilia feruorum opera 
cuitus ipirituahs, Dcoper Chriftum gra- 
tiflimus, modo fidespraelucet» Hinccon- 
folationem prj fcrui, quando indignius a 
fuis dominis traAcntur, petant. 

Scientes, qu6d a Domino 
recipietis retributionem ha^re^ 
ditatis« 

Sicut omnis obcdientia cx fide pracftf- 

ta, ha- 



EPIST. PAVLT 
ta, habet promiflionem mercedis : Ita 8C 
obedientia erga dominos carnales. Qua 
reriirfus erigit feruos grauiori prefibs fer« 
uitute. 

Domino cnim Chrifto fcr^ 
uitis* 

Ratio, cur merccde dfo^natur Domi- 
minus obedientiam homini pra^ftitam. 
Chriftus enim Dominus inde glorifica- 
tur, Ideoque libi pra^ftari obedientiam 
affirmat. 

Nam qui iniufte cgerit^meris 
cedem reportabit fua: imquita:^ 
tis, 

Prolepfis eft, qua anteucrtitferuorum 
obiedjonemde iniuftodomino, an non 
tum liccat deircdare impcrium, aut etiam 
fe vlcifci,cum Domini ipfi iniquiusagant 
cum famuhs fuis. Rdpondet Domino 
vindi<fram rehnqutndam efle» 



honii 
naiit 
idpici 
mi 
(ordit 

[ 

jqut 
quod 
incoE 

A 

gafcru 
haum 

WIB, 

potd 
eos,i 
habe 



Et non eft perfonarum acce^ ( 



ptio, 



Hoc 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 















iT r 

■fUosfer, 


AD COL05 5. 
Hoc cft, Dcus non conlideiat faciem 
hominis externam,nec conditione pcrfo- 
nali flcAitur/ed fecundumcor,vtquicor 
infpicit 6c rencs fcutatur,iudicat.Nam ho- 
mo videt ea,qu^ patent,Deus autem folus 
cordium fcrutator eft. 




jrDomi' 
irjdtitain 
«lonttci- 


Dommi, quod iuftum eft & 
acquum/eruis prarftate, fcientes 
qudd 5c uos Dominum habetis 
in coelis» 




{(ruoruffl 
1, an noE 


Analogum officium dominonim er- 
gaferuosrequiric. luftumenimeft, vtofs 
ficium officio ex aequo refpondeat, id 
quod iufticia diftriburiua requirit, Ve- 
rum, quia interdum domini limites fuce 
potei^atis in feruos tranfiliunt, admoncc 

V L lll\>liJili vIlllL IC l^V/lilillLilli ili V.LJlLil2> 

haberc, qui & feruos refpicit, 3c poteft pu- 
nire eos,qui duriores fe feriiis fuis 
. exhibenc. 

■ 






C A P V T 

QVARTVM. 


4 
10 




K S VM- 

) 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 





EPI5T. PAVLl 

SVMMA CAPITIS 

QJ/ A R T U 

ORandum fempcr cum gradarum 
aciione, cautc ambulandum&^pru- ' 
dcn cer loqu endu m» 

ORDO ET PARTES CA^ 

P I T I S Q_y A R T I. 

PRimo loco generaha praecepta tradic 
de precationejConuerfione Sc fermone» 
Deinde monet de fuo ftatu, quem cogno- 
fcent ex Tychico,quem commendat. Tum 
fequuntur falutationes 8c commendatio- 
nes quorundam miniftrorum Euangelij. 

PXEGESIS CAPITIS 

dVARTI, CVM OBSER3 
mtione do^rimrum. 

Oratiom* inftatc, uigilantcs 
in ca^cum gratiarum aftionc* 

REdit ad generales paraenefes, ac pri- 
mum commendat Coloflfenfibus ora- 
tionem, praecipuum fidei exercitium . In 
hac autcm duo requirit, pcrfeuerantiam 

fcu 



IS 



Danim 



tatradit 



Kogno- 
klm 



ITIS 



At»COLOS<?. 
fcu inftandam & vigijantiam ciim ^ratia- 
rum aAione, vnde monemur Primum in- 
digentiae noftrac. Sienim perpetuo oran- 
dum eft/emper nobis aliquid dccft, qucd 
eft petendum, fcmpercjrj nosaliquid prc- 
mit, quod eft deprecandum» Deinde ad- 
monemur de praefentia Dei, qui paratus 
eftad iuuandum. Nam pro acceptis be« 
ncficijs perpctuo gratiarum adio eft red- 
denda» Huc pertinet admonitio Domini: 
Vigilate & orate. Proinde nccj aftriSjnec^ 
liorofcopis, neqj chiromantijs aut alrjs va- 
nis vaticinfjs nitamur,fcd fit oratio pia ba- 
culus nofter in Domino, qui non folum 
iuirit orare 8C petcrc falutaria, fed ctiam 
promific fc inuocantcs exauditurum, 

Orantes fimul Sc pro nobis, 
ut Dcus aperiat nobis lanuam 
{ermonis ad loquendum myfte* 
numChnfti (cuiusetiam caufa 
uindus fum ) ut mamfcftem iU 
lud, quemadmodum oportet 
me loquu 

Petit profequocp prcces ficri,vnd€ 

K 2 duo 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLI 

diio colligenda funt ♦ Primum, ncminern 
jca donis ornatum elTe ad funcflionem Eu- 
angelrj,quin piorum precibus indigeat, 
Nam fi Paulus ab ipfo Chrifto immcdia- 
te doAus,&: vocatus ad Euangclrj munu?, 
in prccibus piorum fitum felicem Euange- 
Irj curfum exiftimat, quanto magis nos 
precibus piorum indigemusc Dcinde mo- 
nentur audicores Euangelrj, fui officfj cCCc 
pro fidclibus miniftris orare, quo fruAum 
ferat vcrbi diuini praedicacio» Porro, la- 
nuam fermonis vocat 7rafOHcr;a/j libere 8C 
audaAer praedicandi Euangelium, quod 
myfi:erium definit, propterea quod ratio- 
ni incognitum, diuinitus per Chnftum 
manifeftatum eftin falutem credendum» 

Sapienter ambulatc erga cxa 
trancos. 



H?ec vTToHciq monet non contemnen- 
dos efle eos, qui nondum fidem Chriftia- 
nam amplexi funt, Hos»n.extraneos,vtpo- 
te alienos adhuc a regno Chrifti 6c famiha 
Dei,appellaf» Sapienter ambulare eft,non 
folum cauerc, ne conuerfationeponamus 
jjs offendiculumj quo minus ad Chriftum 

veni- 



%eat, 
ncdia- 

idemo- 



hiduoi 
)rro,li- 
libacfli 
i,(]uoJ 
drano- 
inTn/fli 



■oacw 

D 



jeft,iio" 



AD C0L05S. 
vcniant, fed edam operam dare, nc ipfo- 
rum fceleribus infcdi,impuros corum mo 
res imitcmur. 

Tempus redimentes^ 

Tempus redimerc metalepfi hebraica 
cfi: magnifacere tempus Sc cauere ncper- 
datur, aut pcreat nobisinutiliter, hoccft, 
toto tempore bene vti,nec vlla rede agcn- 
di occafionem practermittere . Ratio me- 
talepiios h.xc cft. Qi\x emimus dato prcs 
cio,cariora nobis efle folent,Ideoc^ damus 
operam, vt ca dihgentius ferucntur, 3c nc 
nobis abufu pcrcant. Proindc tempus rc- 
dimcreeft illud in precio haberc, ne qua 
ilUus portio male collocetur. Monemur 
itac]p, ne finamus nos corrumpi percorru- 
ptiflimum fecuUim, in quo agimus, fcd 
probemus potius omni temporis momen- 
to,quid Dcogratum,nobiic^^ fitfalutarc, 

Sermo uefter (cmper in grsi^ 
tia fit fale conditus, ut fciatis 
quomodo oporteat uos unkuiqg 
refpondere ♦ 

K 5 lam 




S\ 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Llbrary, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



E P 1 S T, P A V L I 

^ lam fermonem format, in quo grati- 
am £t'falem requiiit. Gratiam quidem, 
re dicacitate aut ineptiis auditoribus Ci" 
mus molefti. Salem vero, quo prudenter 
& fapientereaperferamus, quae adaedifi- 
cationem faciunt.Nam omnis fermo inful- 
fus eft habendus, qui ad aedificationem ni- 
hilfacit» Eft autem metaphora fumta ab 
vfu falis, vt enim in omnibus cibis Sal vi- 
cc condimenti adliibetur, vt auiditatem 
inuitet: Ita fermonis quaedam fuauitas eft 
adhibcnda, quo grarior fiatauditoribus, 
'aujdius audiatur,accj etiam maiori frucftu 
percipiatur, Qiii autem huiufmodi fer- 
moniftuduerit, confequetur 8c huncfru- 
d:um ,qu6d interrogatus ab alr)s,pruden- 
tcr dccum difcretione reipondeat. 

Res meas omnes patefaciet 
uobis Tychicus, dikiflus frater 
&C fidus minifter SC conferuus 
in Domino, 

lam more fua famiharia qucdam fub- 
rjcic,ac primum per Tychicum eos cogno- 
Jcituros luum ftatum admonct, Huius 

com- 



ii£,ai 

pisoi 
narra/i 
Tychk 
lolfenfi 
ftum, 
cemho 
comm( 
flrinx. 

C 

ipfur 

ftrur 

ftra, 

dile 

de 

qua 

] 

cogni 
lefen 
neti 

ftori 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 
Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 
LN811 8°copy 1 



deiucr 



A D C O L O S 5. 

iidm ^«^mendadoncm a religioms profelTio- 

' nc, a fide in ofRcio prseftita, a commii- 

nis ofFicrj dignitate interfcrit, cum vt ci 
narranti fidem adhibcant, tum vt ipfum 
Tychicum fimilefc^^ in precio habcant Co- 
loflenfes» Prsetcrea monct hoc PauH fa- 
ftum, vt vcrbi diuini prxconcs fibi mui- 
cem honorcs defcrant,^: reddant fe mutuo 
commendabilcs alijs, modo puritas do- 
Arinae, vkx innocentiam habeat adiun« 
d:am. 



tonbui, 



(xjjfe. * QiJem mifi ad uos in hoc 

wfk- 1 ipfum, ut cognofcat ftatum ue^ 
fudffl- > ftrum, & conloletur corda ue^ 
I ftra, una cum Onefimo fido &C 
dile(flo fratrejqui cftex uobis, 
de omnibus uobis exponens, 
qux hic agantun 



rfaciei 
fratcr 



(0- 



Finis lcgationis Tychici duplcx, vt 
cognofcat ftatum Colofienfium, vtq? Co- 
leflenfes confolctur perfanam doArinam, 
re turbentur crucc (S.' pcrfccutionefuido- 
Aoris. Verum hicduplcx lecftioeft apud 
GrxcoSj Vt'iva yvw ra 7r<J? i//jiw^,id eft,vt 

K 4 cogno^ 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLl 

cognofcac ftatum vcfrrum» AlterAjiW >vw« 
•jt Tcc7r6ft H/Jt.w;j,iden:, vtcognorcatis no- 
ftrum ftatum. Hanc pofteriorem ledio- 
nem Robertus Stephanus annotauic efle 
vndecimi excmplaris inter illa 16. quae ha- 
buit, dum impreflit nouum teftamentum» 

Salutatuos Anftarclius con 
captiuus meus, &C Marcus- con* 
fobnnus Barnaba^^jde quo acce^s 
piftis mandata^fi uenerit ad uos, 
excipite eum, lefus, qui uocatur 
iuftus, qui funt ex Circumcifio^ 
ne, hi foli funt cooperarii ad re^ 
gnum Dci, qui fuere mihi fola^ 
tio, 

Suo more (alutatfonibus claudit Epi- 
ftolam, &■ paucosex ludacis fidelesin mi- 
nifterio rccitat, vnde apparct quancis per- 
fecutionum procellis fuerit PaulusiacEla- 
lus Romae, quod ab eo pleriqj deftcerent 
fraAi perfecutionibus, quod exemplum 
nos quoc^ admonet conftantix 8c perfe- 
uerantiae in dodrina. Eft enim laude di- 

gnum 



muli 
Pom 
prafcfl 
tcftani 

mufn' 
intran 

s 

uobi 
anxii 
catio 
omn 

V 

ditoi 
arde 
men 
zzm 
perf( 
pletu 
autei 
cuih 
ceat,j 
laier 
iuni 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



I 

AD C0L05S, 
gnum potius paucos imitari bonos, quam 
multorum malorum fedari malitiam^ 
Porr6,coopcrarij in regnum Dei dicuntur 
praecones verbi, quia funt miniftri noui 
teftamenti, per quod in regnumDci pri- 
mum quidemgratioe, deindeei:iam gloriac 
intratur» 

Salutat uos Epaphras,qui' ex 
uobis eft feruus Chrifti, femper 
anxie laborans pro uobis in prc^ 
cationibus, ut ftetis perfecT:i in 
omni uoluntate Dei. 

Hk duo obferuemus. Primum,pafto- 
ris officium eife, non folum prarfentes au- 
ditores erudire, verum ctiam abfentes fuis 
ardentiifimis votis dC ppecibus Deo com- 
mendare, vt ipfedet virtutem Euangcli- 
jditEpi- zantibus 6^ audientibus, Deinde quae iit 

perfeAio Chriftiana, nimirum efTe com- 
pletum in omni voluntatc Dei, Dicitur 
autem elfe completus in voluntate Dci, 
cui hoc vnicum ftudium eft, vt Deo pla^ 
ceat,fuamq^ uitam totam ad ipfius volun- 
tatem formet.Sed dc hac fupra plura diAa 
funt» 

K s Tcfti- 



lisiaoa- 
.eficcrcnt 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LIC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Librory, Copenhagen. 

LN 81 1 8°copy 1 



EPIST» PAVLI 

Teftimonium enim ilUpcr^ 
hibeo, quddhabeatmultumftu 
dt) pro uobis, & his, qui funt La 
odicea[*5& his qui Hierapoh^ 

Confirmat Epaphrae ftiidium Sc ze- 
lum pium erga Coloflenfes, Idc^ non fru- 
ftra, fed vt animos Coloflenfium Sc Epa- 
phrj arAius coniungat» Nifi enim miniltri 
Euangelp <&:auditores fe mutuo honefto 
ac pio zelo complexi fuerint, parum pro- 
fueritdocentium labor» Dentigitur opc- 
ram pij verbi minifi:ri,vt fine hypocrifi, ac 
doArinae corruptioneftbianimos audito- 
rum concihent veris officrjs. Quamuis au- 
tem pijs miniftris verbi perpetuum erii 
certamen cum fceleratis nebulonibus, qui 
potius excrementorum loco habendi funt, 
quam pro membris Chrifti : Tamen bo- 
nos 6c pios fibi exemplo Pauh ac Epaphrj 
concihare ftudebunt» 

Salutat uos Lucas medicus 
dilecfius. 

Ex hoc loco apparet Lucam non lu- 
dscum, fed potius Graccum fuifle, nam fu- 

pra 



IlpCr^ pra tres tantum de circumdfione coopera- 

imliu '^*^^. regnum Dei fibi adfuifle memorat. 

I Eftoj hic Lucas medicus, qui fcripfit Euan 

ntU gclicam hiftoriam Sc AAa Apoftohca.Hic 

)li perpetuus comes Pauli fuit,mcdicis omni- 
bus rclinquens exemplum, vt cum doAri- 

"^Cia' nahumanae incolumitatifalutari, coniuns 

nonfru' i gant verbi cocleftis amorem,ac miniftros 

1 fifEpa- I Euangeh] non contemnant, ied cum Luca 

rniinilni in precio habeant,ne a vera profclTione re- 

I honcfto ligionis, fradi perfccutionibus deficiant» 



nimjtO' 



popf- Et Demas» 

'OcnMc I HicDemas,vthabetur2»adTim:4. 

defecit a Paulo, amans praefcns feculum. 
Vnde colhge,amorem prjfenris fecufi non 
pofi^ ftarc cum minifterio EuangeUco. 

aidifunt, Salutatc fratrcs,qui funt Lao 

J ' dicea: &C Nympham, & quac eft 
' in domo ipfius Ecclefiam» 

j 1 Ab hocNymphadifcantpatresfamis 

l lias, Ecclefias particulares in luis familijs 
\ erigcrc,in quibus puritas 8c honeftasEc- 
clefia Chrifti catliohca dignae inucniantur» 
ponlu' autem hic Nymphas fcu Nympha vi- 

rino* 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST, PAVLl 
frnomcn^non mulieris,quod conuindt rc^ 
latiuum mafculinum ^ut9» 



Et cum lecfta fuerit apud uos 
Epiftola, facite ut etiam in Lao^ 
dicenfium Ecclefia recitetun 



(iuiuce 
fcripca, 
fit. 



E 

liftcr 



Hic Paulus oftendit, fe non tantum 
voluifle, vt fuae Epiftolae feruirent rjs, quj- 
bus funt^rimum fcriprae, verum etiam vt minO. 
alrjs eflentvfui, Vnde quoties Pauli aut 
aliorum fanAorum virorum fcripta legi- 
mus, meminerimus ea nobis quocj^defti- Eujpoj 
nataefle,vt inde falutis doArinam com- (iQ^y^ 
munemj<S(: falutares admonitiones hauria- jmQjjj 

^"^^ ftores, 

Et eam, quac ex Laodicea, ut «vid 
uos quocj legatis* J 

Nec veteres nec recentiores hic inter ^ 

fe interpretes conueniunt» Qiiidam cnim [^[^^1 
cxiftimant Epifi:oIam, cuius hic mcminit 

Paulus, Laodicenis a Paulo fuifl^e fcripta, j 
quorum opinio parum firma efle videtun 

Alrj putant a quodam paftore Laodiceno- ^^^1 

rum cfle fcriptam ad Paulum, quoc qui= \^ 

dem opinio verifimilior eft quam prior. detur 

Alrj 



i 



iindttfr 



id 



UOS 



itijs,(]ui' 
icDinivt 
Pauliaiit 



iptai^. 



lajdeid' 
sbria- 



Alij dc Epiftola piorc ad Timothcum fcri- 
tam intclligunt,qu3cfuit ex Laodicea,non 
quidcmilla cuiuslncmcmimt, fed cxalia 
ciuitate ciufdcm nominisadTimotheum 



ilOs \ ^^^P^ 3,hxc poflrema opinio TheophilaAi 



Et dicite Archippo, uide mi 
hiftenum, quod accepifti in Do 
mmo, ut illud complcas. 

Pubhce admoneri vult quendam ex 
EuangcJrj miniTtris,forteccirantcmin offi- 
cio.Vndedifcimus, quod Ecclcfia habcat 
autoritatem admoncndi parochos fcu pa- 
ftores,quoties admoniiio neceflario requi- 
licea,llt ' rivideatur. 

i Salutatio mca manu Pauln 

Esliicin» Chirographo fuo hanc Epiftolam a 

(janifiiiin fe fcriptam tefl:atur,ne de autore d.ubitenr, 

cijtminit , ^ ^ 

fffaipii, I Mementote umculorum 
meorum^ 

Hoc duabus de caufis adiecfi^um vi- 
detur. Primum, vt ipfius exemplo Co- 

loflen- 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



EPIST. PAVLl 
loflenfcs animarcntur ad perfecurioncs fdJ 
rcndas» Dei'nde,vt fuis precibus ipfum 
Deo commendarent, qud perfecutionum 
finis fieret magis gloriofus, 

Gratfa uobifcum, 
Amen* 

Finis pWncipio refpondet. V t cnim a 
votoincepit Apoftolus: itavoto claudit 
Epiftolam, vt omnia gratiae & gratuitae 
mifcricordiaeacccpta feramus. 

F I N 




WITE^Efl^GJE 

EXCVDEBAT IOHANNE5 
C R A T O. 



ANNO M. D. LXVL 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1 




'm/|.\./| 



1<S| <? 1 



Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN811 8°copy 1
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Commentarivs in epistolam Pavli ad Colossenses, scriptvs a Nicolao Hemmingio"

See other formats
