De ratione, quae inter carminum epicorum prooemia et hymnicam Graecorum poesin intercedere videatur

o ἌΒῃ
p ^ ἃ

DE RATIONE, QUAE INTER CARMINUM
EPICORUM PROOEMIA ET HYMNICAM
GRAECORUM POESIN INTERCEDERE VIDEATUR

DISSERTATIO INAVGVRALIS

QVAM AMPLISSIMI PHILOSOPHORVM VRATISLAVIENSIVM OR-
DINIS CONSENSV ET AVCTORITATE AD SVMMOS IN PHILO-
SOPHIA HONORES RITE CAPESSENDOS SCRIPSIT

IULIUS STENZEL
nm

DIE V MENSIS AVGVST ANNI MCMVIII HORA XI ET DIMID.
DISSERET DOCTORANDVS IN AVLA MINORE
DE GENERIS VERBI GRAECI QUOD MEDIUM VEL
MEDIOPASSIVUM VOCATUR VI ATQUE USU
DEINDE PROMOTIO ERIT

VRATISLAVIAE
TYPIS IMPRESSIT H. FLEISCHMANN
MCMVIII

De dissertatione probanda ad ordinem rettulit

PAULUS WENDLAND.

Examen rigorosum habitum est die XIX. mensis Februarii anni 1908.

ΡΈΕΙ JACOBY

ET

PAULO WENDLAND

SACRUM

. Y80DAI (LE

Ἐν ΝΣ

QMAJGH3W O4

"-— 0 h

M^UsoAe

Libri, quos saepius laudavi:

Adami, de poetis scaenicis graecis hymnorum sacrorum imitatoribus
(Jahrb. f. klass. Phil. Suppl. Bd. XXVI (1901) 218.)

Ausfeld, de Graecorum precationibus quaestiones (Jahrb. f. klass:
Phil. Suppl. Bd. XXVIII (1903) 503.)

Maass, Orpheus. Monaci 1895.

Ziegler, de precationum apud Graecos formis quaestiones selectae.
Diss. Vratisl. 1905.

ἃ,

s doit iig xou pr idt

i divodatimi πιρτστακᾷ enzvonuud ibit. a
CAE (061) FÉEE ΒΗ. aqu? fif deaf Y d
scs HUE uda) ενσοευπορ udisohesstq
- (8M (fof) ΠΕ Pu.

|o

onion. séitiktasanp. aiti ausdevO. fog! ἃ
ier fiin a

CN E
*
“ E" - Π
pus Jr
i Ν ^ M $ B -
"up
n ej γὲ e E
A uu Lun *. ΝΑ um
, HS Me west. L

Caput I.

Hecensenti mihi prooemia carminum epieorum primo
obtutu tria genera maxime varia distingui posse videntur.
Ac primum quidem Homerica species talem in modum eonsti-
tui potest:

Musa breviter invocatur, res describendae breviter eom-
prehenduntur et exponuntur, denique poeta nos docet, unde
narratio ordiatur. "Testem adhibeo Aristotelem, qui quam-
quam de oratorum prooemiis disserit, epieorum exemplis
quasi speciminibus utitur rhet. l 1415 a 12:

ἐν δὲ τοῖς λόγοις χαὶ ἔπεσι δεῖγμα ἐστιν τοῦ λόγου (τὸ προοίμιον),
ἵνα προειδῶσι περὶ οὔ ἢ ἢ) 6 λύγος χαὶ μὴ χρέμητα! ἢ διάνοια : τὸ
γὰρ ἀόριστον πλανᾷ. ὁ δοὺς οὖν ὥσπερ εἰς τὴν χεῖρα τὴν ἀρχὴν
ποιεῖ ἐχόμενον ἀχολουϑεῖν τῷ λόγῳ. citantur prooemia lliadis
et Odysseae.

Quam speciem longe saepissime imitati sunt poetae
epici.

Alteram ipsam quoque Aristotelis verbis demonstrabo:
Rhet. l' 1415a 1 :

ἔτι δ᾽ ἐχ τῶν διχανιχῶν προοιμίων. τοῦτο δ᾽ ἐστὶν ἐχ τῶν
πρὸς τὸν ἀχροατήν, εἰ περὶ παραδόξου λόγος T, περὶ χαλεποῦ T,
περὶ τεϑρυλημένγυ πολλοῖς, ὥστε συγγνώμην ἔχειν, οἷον Νοιρίλος

νῦν δ᾽ ὅτε πάντα δέδασται.

Quo in prooemio — exstat apud scholiastam huius loci
— Choerilus poeta queritur nihil iam rerum heroicarum sibi
canendum a poetis relietum esse; itaque se seripturum bella

!) nonnulli codd. ἦν.

aa x

Persarum et Graecorum. Tales cogitationes πρὸς τὸν ἀχροατήν
quae vocantur passim inveniemus. Demonstrabitur, quo modo
magis magisque persona poetae clara exstiterit et de se ipsa
egerit, id quod plane omiserunt poetae Iliadis atque Odysseae.
Utraque prooemii forma, quae iam ab Aristotele optime
illustrata est, ut modo demonstravimus, deinceps a poetis
posterioris aetatis adhiberi non desita est.

Tertiam formam prooemii usurpaverunt Hesiodus in
theogonia — dico theogoniae formam quae nobis tradita est
—, Aratus, Lucretius, Vergilius in Georgicis, Oppiani aliique:
hymnum praeposuerunt carminibus. Alii paululum mutave-
runt hanc formam, cum ceteris coniunxerunt, ut fere tales
res inter se miscentur. Haec tertia species compluribus de
causis digna videtur, quae accuratius anquiratur. Nam pri-
mum hymnos homericos qui nune vocantur voce prooemii
nuncupatos esse constat; facile igitur suspicetur aliquis ra-
tionem quandam intercedere inter hymnos et prooemia.
Quibus de hymnis hoe fere statuendum videtur: cum ludis
aliisve diebus festis recitarentur partes epicorum carminum,
praeponebatur singulis carminibus hymnus quidam in honorem
eius numinis, quod celebrabatur?); quos hymnos iam Pindarus
et Thucydides prooemia nominaverunt. cf. Pind, Nem. IL, 1:

"Olsvrsp xai “Ομηρίδαι

ῥαπτῶν ἐπέων τὰ πόλλ᾽ ἀοιδοὶ

ἄρχονται, Διὸς ἐχ προοιμίου χαὶ ὅδ᾽ ἀνὴρ
χαταβολὰν ἱερῶν ἀγώνων νιχαφορίας δέδεχ
ται πρῶτον Νεμεαίου

ἐν πολυυμνήτῳ Διὸς ἄλσει.

1 Wilamowitzius: (Kultur der Gegenwart I 8 p. 16.)

Wenn die Rhapsoden an den Gótterfesten vortrugen, schickte es
sich, dass sie der heroischen Erzühlung eine Huldigung gegen den Gott
vorausschiekten, dem das Fest galt. Wie es nahe lag, hat sich daraus
hie und da ein Gedicht entwickelt, das von den Taten, namentlich
von der Geburt des Gottes statt von einem beliebigen Abenteuer vor
Ilion oder Theben handelte.

Sed vide etiam Maass Orph. p.202 et infra pag.9 adn. 2.

wq .Ἅἡ

Thuc. III e. 104,4. δηλοῖ δὲ μάλιστα “Ὅμηρος ὅτι τοιαῦτα
ἦν, ἐν τοῖς ἔπεσι τοῖσδε, d ἐστιν Ex προοιμίου ᾿ΑΛπόλλωνος.
sequuntur verss. 146 sqq. hymni in Ap. Del.!).

vides eos quoque hymnos maiores, quos Wilamowitzius
(ef. adn.) iam non vera prooemia esse censet, hoc nomine
nuncupatos esse. Equidem nescio an potius illi maiores
hymni antiquiores putandi sint. Sacrae enim fabulae de
ortu vita factis deorum, quippe quae sint cultus ritusque
partes, prius cantatae esse mihi videntur quam illae res ab
heroibus hominibusque gestae, quas rhapsodi qui vocantur
ex Ionia transtulerant?). Quod si statues, facilius intellegetur

1) Scholiast. ad Thuc. III, 104,20 £x προοιμίου, ἐξ ὕμνου. τοὺς γὰρ
ὕμνους προοίμια ἐκάλουν." Wolff Prolegg. Halis 1795 p. CVII ,quippe
qui solemni recitationi aliorum carminum praeluderent . . .*

*) Congero hymnorum hom. exordia, ex quibus colligi potest quae
secuta sint. Ac primum quidem demonstrabitur aliquid secutum esse.

αὐτὰρ ἐγὼ καὶ σεῖο xai ἄλλης μνήσομ᾽ ἀοιδῆς. legitur in hymnis
If, HI, VI, X, XIX, XXV, XXVII, XXVIII, XXIX, XXX. huc pertinent
etiam VII, 58:

οὐδέ πη ἔστι
σεῖό γε ληϑόμενον γλυχερὴν κοσμῆσαι ἀοιδήν.
Ut in certamine vincat, poeta precatur in hymno VI:
es. δὸς δ᾽ ἐν ἀγῶνι
νίχην τῷδε φέρεσναι, ἐμὴν δ᾽ ἔντυνον ἀοιδήν,
fortasse etiam in hymnis XXIV: χάριν δ᾽ ἅμ᾽ ὄπασσον ἀοιδῇ

et XXV: χαίρετε τέκνα Διός, καὶ ἐμὴν τιμήσατ᾽ ἀοιδήν.

Sed quid cantaturi sunt poetae? De hominum heroumve factis,
id est de carmine epico, loquitur poeta hymni XXXI et XXXII
XXXI,18: éx σέο ἀρξάμενος χλήσω μερόπων γένος ἀνδρῶν

ἡμιϑέων, ὧν ἔργα ϑεαὶ ϑνητοῖσιν ἔδειξαν.
XXXII, 18: σέο δ᾽ ἀρχόμενος χλέα φωτῶν
ἄσομαι ἡμιϑέων, ὧν χλείουσ᾽ ἔργματ᾽ ἀοιδοί,
Μουσάων ϑεράποντες, ἀπὸ στομάτων ἐροέντων.
(cf. Apoll. Rhod. 1, ᾿Αρχόμενος σέο, Φοῖβε, παλαιγενέων xAéa φωτῶν
μνήσομαρ..

Jam Maass Orpb. p. 202 recte monet hymnumalterum quoque

interdum secutum fuisse; nam dicunt poetae
σεῦ δ᾽ ἐγὼ ἀρξάμενος μεταβήσομαι ἄλλον ἐς ὕμνον,
ut IV, IX, XVIIL

Ὡς Ne ᾿

semper aute epicam narrationem numen brevi hymno invoca-
tum esse; mos enim servandus erat; quamquam concedo illum
usum satis superque intellegi posse ex universo more Grae-
corum a diis incipiendi: 3x Διὸς ἀρχώμεσθα non minus in
eonviviis, quam omnibus in rebus gerendis:

cf. Pind. fr. 75 Bergk.

ϑεοῦ δὲ δείξαντος ἀρχὰν
ἕχαστον ἐν πρᾶγος εὐϑεῖα OT
χέλευϑος ἀρετὰν ἑλεῖν
τελευταί τε χαλλίονες.

Sed eo verisimilius mihi videtur prooemia precationis !)
vel hymni loco posita esse. Nonne Theognis, ut alios quo-
que poetas, qui non sunt epici, afferam, initio libri ponit
hymnum tripertitum??) Nonne Pindarus, eum incipit car-

Fortasse huc referendum fragmentum hymni XXXIV in Bacchum:
οὐδέ πη ἔστι
e? ἐπιλ᾿ηϑόμενον ἱερῆς μεμνῆσϑαι ἀοιδῆς.

Mihi dei haec res antiquiori usui respondere videtur, in
res haud magni momenti. :

Fortasse huc pertinet haee formula, qua* saepius legitur:
Pind Ol. II init. !

᾿Αναξιφόρμιγγες ὕμνοι
τίνα ϑεῶν, τίνα ἥρωα, τίνα ἄνδρα κελαδήσομεν.

Utut res se habet, apertum est, et epica earmina et hymnos se-
cuta esse, unde facile intellegi potest, cur epici poetae carmina sua
hymnos nominaverint, ut Dionysius Periegeta v. 1181 aliique.

'!) non. discernendos seiungendosque esse a ceteris precationibus
hymnos censeo; quippe qui componantur ad exemplar formularum usi-
tatarum, quamvis augeantur et amplificentur; sed rursus precationes,
quas quidem tragoediis, carminibus insertas invenimus, hymnis, utpote qui
sint solemniores, similes fingi apertum est; quare accidit, ut ea quae
Fr. Adami de hymnorum sermone ac dictione enucleavit, mirum in modum
congruant cum iis, quae Ausfeld, qui hymnos plane neglexit (quod suo
iure reprehendit Zieglerus in diss. p. 6), de precationum formulis nos
docet. Attamen verisimilius videbitur eas quoque formulas, quae οὗ
in precationibus et in hymnis passim leguntur, ex hymnis in carmina
epica translatas esse, si respicies, quae iam disputata sunt.

?, cf, locos quos uberrime collegit Bernays Act. Acad. Berol.
1582/88. p. 488 ad Philonis περὶ ἀφϑαρσίας κόσμου init. et Haupt in Her-

zb uas

mina, persaepe utitur formulis precationum hymnorumque '),
non monet dilucide de more convivali in prooem. Olymp. VII?
Φιάλαν ὡς εἴ τις ἀφνειᾶς ἀπὸ χειρὸς ἑλὼν
ἔνδον ἀμπέλου χαχλάζοισαν δρύσῳ δωρήσεται
νεανίᾳ. γαμβρῷ προπίνων οἴχοϑεν οἴχαδε πάγχρυσον χορυφὰν
χτεάνων
συμποσίου τε χάριν χᾶδός τε τιμάσαις &óv, ἐν δὲ φίλων
παρεόντων ϑῆγέ νιν ζαλωτὸν ὁμόφρονος εὐνᾶς.
xai ἐγὼ νέχταρ χυτόν, Μοισᾶν δύσιν, ἀεϑλοφόροις
ἀνδράσιν πέμπων, γλυχὺν χαρπὸν φρενός, ἱλάσχομαι
᾿Ολυμπίᾳ lloüei τε νιχώντεσσιν. .. ...

Etiam accuratius servatur νύμος συμποτιχός 2) Isthm. V,
— VI Christ

Θάλλοντος ἀνδρῶν ὡς ὅτε συμποσίου

δεύτερον χρατῆρα Μοισαίων μελέων

χίρναμεν Λάμπωνος εὐαέϑλου γενεᾶς ὕπερ ἐν Νεμέα μὲν πρῶτον,
ὦ 4εῦ,
τὶν ἄωτον δεξάμενοι στεφάνων
γῦν αὖτ ἐν ᾿Ισῦμοῦ δεσπότα ὃ)

mae vol. IV, 158,29 — opusc. III, p. 469. Ceterum haec initia si quis
propria dissertatione eongeret digeretque, operae pretium fore mihi
videtur.
ἢ ὄμνος. Ol. IL,9; ΠΙ,δ; VI, 7,146 ;
(ὑμνέων) Ol. VII, 25, Pyth. VI, 7.
Nem. 1, 5. IV,17. Isthm. II, 5 etc.
εὔχομαι ΟἹ. IIL 2. VI,53. VII,23. Pyth. V, 124.
Ol. XIV, 5. Pyth. III, 2.
δέχου OL IV, 14. V,3. VIII, 12.
Pyth. V, 21.
ἱλάσκομαι Ol. VII, 15. ἵλαος Ol. ΠῚ, 34.
Pyth. XII, 4.
λίσσομαι Ol. XII, 1. Nem. II, I.
Isthm. IlL,5.
Quas omnes formulas preeationum esse et Ausfeldius et Zieglerus
l. c. demonstrant.
3) ef. Hugium ad Platonis symp. p. 176 A.
8) eadem ratio atque in hymnis homericis; vid. p. 6 adn.

z 185 --

Νηρεΐδεσσί τε πεντήχοντα παίδων ὁπλοτάτου

Φυλαχίδα νικῶντος. εἴη δὲ τρίτον

σωτῆρι πορσαίνοντας ᾿θλυμπίῳ Αἴγιναν κάτα
ἔγδειν μελιφϑόγγοις ἀοιδαῖς.

Qua de re hactenus. Quodsi videmus in omnibus fere
prooemiis epicorum carminum mentionem haberi dei sive
deae — Musam dico —, eam formam prooemii (vide p. 8),
quae hune usum maxime respicit, praecipuum locum tenere
verisimile est. Omnino in quovis genere poeseos ea elementa,
quae ad deos deorumque cultum pertinent, antiquis ferme
ex fontibus repetenda sunt. Sed haec hactenus. Spero me
esse probaturum omnia prooemia structurae atque compositi-
onis hymnicae haud expertia esse. Quae coniectura eo confir-
matur, quod aliis quoque locis poetae epici hymnos imitari
solent, cum etiam in epilogo, in fine, ubi nos commonefacere
solent poetae, quo in genere litterarum tractando sint occu-
pati, exstent vestigia sermonis dictionisque hymnieae. Velut
in fine hymnorum saepissime numem invocatum compel-
latur voce χαῖρε, χαίρετε i
velut hymn. hom. in Ap. Del. v. 14.

χαῖρε, udxop τὸ A«wt..... E
hymn. hom. in Ap. Pyth. v. 367 Abel.
x«i σὺ μὲν οὕτω χαῖρε, Διὸς xoi Λητοῦς υἱέ’

cf. hymn. hom. X, 4. ΧΙ, 5. XIII, 8. XIV, 6. Hesiodi
Theog. v. 104 et sescenties legitur.

Callim. hymn. in Iov. 91. Xaips μέγα Κρονίδη πανυπέρτατε... . .
— — in Ap. 113
— — in Dianam 259 ete.

Saepe invenitur in hymnis Orphicis, Procli aliorum !).

Quam formulam imitatus est Dionysius Periegeta, car-
minis epici quo orbem terrarum describit v. 1181 (Geogr.
Graeci ed. Mueller IL, 176):

1) ef. 1. Sie. et Ital. 642 Kaibel (lamminae aureae Thurinae)
χαῖρε παϑὼν τὸ πάϑημα . . ..
ϑεὸς ἐγένου ἐξ ἀνθρώπου
χαῖρε, χαῖρε. .......Ὁ

c— Ae

“Ὑμεῖς δ᾽ ἔπειροί | εἰν ἁλὶ. χαί 7
υεῖς Ἰπειροί τε xal εἰν ἁλὶ χαίρετε, νῆσοι,
ὕδατά τ᾽ ᾿ὠχεανοῖο xai ἱερὰ χεύματα πόντου

χαὶ ποταμοὶ χρῆναί τε χαὶ οὔρεα βησσήεντα.

v^ , A ^-^ — ,

ἤδη γὰρ πάσης uiv ἐπέδραμον olüua ϑαλάσσης
ν» «y , ^ , , ΄ -

70r δ᾽ ἡπείρων σχολιὸν πόρον, ἀλλά μοι ὕμνων
, - , *, , ν ,

αὐτῶν ἐχ μαχάρων ἀντάξιος εἴη ἀμοιβή.

Praetereo vocem μάχαρ, quae persaepe usurpatur in
hymnis?) sed cum precibus ultimi versus conferatur illa
formula hymnica:

hom hymn. in Cererem v. 494.
πρόφρων δ᾽ ἀντ᾽ ᾧδῆς βίοτον ϑυμήρε᾽ ὄπαζε — hymn. hom.
XXX,18 Abel et persaepe.
In hymnis et precationibus usitatissimum est verbum
ἵλημι 9), quo orantur dei, ut faveant, velut hymn. hom. in
Ap. Del. v. 165 Abel:
᾿Αλλ dye)" ἱλήχον μὲν ᾿Απόλλων Ἀρτέμιδι ξύν.
hymn. hom. XX,8 ᾿Αλλ’ ἵἴληϑ “Ἥφαιστε, δίδου δ’ ἀρετήν τε
χαὶ ὄλβον.
— — KXXIIl4 Ἵληϑ᾽, εὐρύοπα Κρονίδη, χύδιστε, μέγιστε.
-- -- KXXXIV,17 Ἴληϑ᾽, εἰραφιῶτα, γυναιμανές... 5)
Callimachi hymn. in Cererem v. 138:
ἵλαϑί μοι τρίλλιστε μέγα χρείοισα ϑεάων
hymn. orph. XVII Abel v. 9 codicis Thryllitiani:
ἵλαος εἴης εὐτυχίην μύστῃσι προφαίνων.
— -- XVIII v. 19.
ἵλαον ἀγχαλέω σε μολεῖν χεχαρήοτα μύσταις. . .
cef. — — XXXV, v. 6.
Vide nunc, quomodo Apollonius Rhodius finiat Argo-
nautica À, 1773:
1) hom. hymn. VIL, 16. XXL7. XIL,4. XVILÓ5. XXVIILS in
orphicis passim.
3) permulta testimonia affert Ausfeldius l. e. p. 338; iam apud
Homerum legitur.
*) tollit hune versum Hermannus. Tales quaestiones huc non
pertinere puto; sit subditicius versus, eo magis respondebit schemati
usitato; non inveniunt falsarii, usitatissimum quidque imitantur.

— 14 — 4.

"ka? ἀριστήων μαχάρων γένος. αἷδε δ᾽ ἀοιδαὶ
εἰς ἔτος ἐξ ἔτεος γλυχερώτεραι εἶεν ἀείδειν ἀνθρώποις.

Sequentibus versibus poeta heroes alloquitur, ut hym-
niei solent. Apollonius idem in prooemio, quamquam non
est hymnus verus, adhibuit formulas hymnorum:

À]1. ᾿Αρχόμενος σέο, Φοῖβε, παλαιγενέων χλέα φωτῶν

μνήσομαι, οἱ ΠΙόντοιο χατὰ στόμα xal διὰ πέτρας
Κυανέας βασιλῆος ἐφηυοσύνῃ [Πελίαο
χρύσειον μετὰ xmas ἐύζυγον ἤλασαν ᾿Αργώ.
Conferatur hymn. hom. in Ap. Del. 1.
Μνήσομαι οὐδὲ λάϑωμαι ᾿Απόλλωνος ἑχάτοιο
ὄντε ἣεοί χατὰ δῶμα Διὸς τρομέουσιν ἰόντα.
— — XXXILI18 Abel: σέο ἀρχόμενος χλέα φωτῶν
ἄσομαι ἡμιϑέων.
— — XXXI1,8: ἐχ σέο δ᾽ ἀρξάμενος χλήσω μερόπων
γένος ἀνδρῶν
ἡμιϑέων.

Vide quam simile sit prooemium quod confecit Dionysius
Periegeta:

᾿Αρχόμενος γᾶιάν τε xoà εὐρέα πόντον ἀείδειν
χαὶ ποταμοὺς πόλιάς τε χαὶ ἀνδρῶν ἄχριτα φῦλα
μνήσομαι ᾿Θχεανοῖο βαϑυῤῥόου: ἐν γὰρ ἐχείνῳ
πᾶσα χϑὼν ...... ἐστεφάνωται.

Ut recentior poeta afferatur, vide Manethonis Apotelesm.
VI [III] 751 Poet. buc. et didact. ed. Dübner, Lehrs aliique.

᾿Αὐτὰρ ἐγὼ Μούσῃσι xai αἰϑερίοισιν Gu ἄστροις
εὐξάμενος λιγχὺν ὕμνον ἐμὴν χαταπαύσω ἀοιδήν.
ἀστέρες εὐφεγγεῖς, Διὸς αἰγιόχου τε ϑύγατρες
ἴλατε xol χλέος αἰὲν ἐμῇ πορσύνετ᾽ ἀοιδῇ 1).

Quorum exemplorum numerum facile augeri posse nemo
non videt. Sed ceteris omissis unum Batrachomyomachiae
prooemium idoneum, quod huc referatur, videtur. Quem
libellum qui composuit, eius animo obversatum esse videtur
ilud ἀρχόμενος; sed cum iam non sibi conscius sit usus epici,
hunc sensum expromit:

ἢ) cf. p. 13.

EC TEN, Lu

'"Apyo μενος πρώτης σελίδος χορὸν 1) ἐξ ᾿ Ελιχῶνος
ἐλϑεῖν εἰς ἐμὸν ἦτορ ἐπεύχομαι εἵνεχ᾽ ἀοιδῆς ....

Nec mirum est Latinos poetas imitatos esse hunc usum ;
nam in hae ipsa dissertatione conficienda in dies magis ma-
gisque intellexi, quam arta sit cognatio et proprinquitas ear-
minum Graecorum Latinorumque; devicit herele Graecia
capta ferum victorem!

Hie unum afferre satis habeo prooemium Punicorum
Silii Italici:

Ordior arma quibus coelo se gloria tollit Aeneadum .....

Poetae in mentem venisse vocis ἀρχόμενος, ἄρχομαι mani-
festum est.

!) Ludwichii coniecturam χάριν superfluam esse apparet ex his
locis inter se fulcientibus:
Colluthi rapt. Helenae v. 24 ed. Weinberger:
Ἔχ δὲ Μελισσήεντος ἀπ᾽ εὐόδμου ᾿Ελικῶνος
Μουσάων λιγύφωνον ἄγων χορὸν ἦλϑεν ᾿Απόλλων
Rufi Festi Avieni descriptionis orbis terrae v. 8: (Geogr. Graeci II,
171):
Pierides, toto celeres Helicone(!), venite,
concinat et Phoebo vester chorus .. ...
Quod coniungas cum v. 1393:
vos clari turba Camenae
ἘΝ τς T.
Ad secundum versum Batrachom. conferatur Rufi v. 5: intrat
Apollo pectora; Ludwichius enim offenderat in verbis ἐλϑεῖν εἰς ἦτορ.
Culex v. 19 ite, sorores
Naides, et celebrate deum ludente chorea
(comitantur ipsae quoque Apollinem).
Zieglerus (diss. thes. VII) contulerat Arist. eccl. 882:
Μοῦσαι, δεῦρ᾽ ἵτ᾽ ἐπὶ το ὑμὸσ ντόμα
μελύδριον εὑροῦσαί τι τῶν Ἰωνικῶν,
cf. etiam Luc. Phars. I, 63. , .. nec si te pectore vates
accipio . . . [Bacche].

Caput II.

Sequitur ut accuratius conferantur prooemia ipsa cum
dictione hymnorum, de qua pauca praetanda sunt!).
Omnium fere hymnorum initium tale videtur:
Ponitur nomen dei vel in accusativo, qui pendet ex
verbis ἀείδω sive Μοῦσα, ἔννεπε sive ὕμνει, vel in vocativo.
adduntur cognomina, quorum numerus saepe haud parvus?),
substantiva agentis — μεδέοντα atque horum similia —, parti-
cipia, sententiae relativae, quibus vates orditur historiam sive
fabulas de ortu et factis numinis; quae sententiae relativae
continuantur absolutis sententiis quasi per anacoluthiam vel
parenthesin quandam?) Cuius dictionis vide exempla:
hom. hymn. in Mercur. III init.
Ἑρμῆν ὕμνει, Μοῦσα, Διὸς xoci Μαιάδος υἱόν,
Κυλλήνης μεδέοντα xal ᾿Αρχαδίης πολυμήλου,
ἄγγελον ἀϑανάτων ἐριούνιον, ὅν τέχε Μαῖα,
νύμφη ἐυπλόχαμος, Διὸς ἐν φιλότητι μιγεῖσα,
αἰδοίη. μαχάρων δὲ ϑεῶν ἠλεύαϑ᾽ ὅμιλον ....
hymn. hom. in Venerem IV, 1.
Μοῦσά μοι ἔννεπε ἔργα πολυχρύσου ' Ἀφροδίτης
Κύπριδος, ἦτε ϑεοῖσιν ἐπὶ γλυχὺν ἵμερον ὧρσε .....
— — in Dianam IX.
" Apzepty. ὕμνει, Μοῦσα, κασιγνήτην ! Exdxow,
πάρϑενον ἰοχέαιραν, ὁμότροηφον ᾿Απόλλωνος,

1) οἵ, Adamii l. 1. caput priinum,
3) qua de re vide p. 58.
*) cf. Crusius, Die Delphischen Hymnen 1894 (in Philol. vol. LIII

pp4-) p. 20.

bupud 4... "T C DU RE]

EN

$9 ἵππους ἄρσασα βαϑυσχοίνοίο Μέλητος

ϑίμφα διὰ Σμύρνης παγχρύσεον ἅρμα δίωχεν .....
-- — -- hymn. in Minervam XI:

Παλλάδ᾽ ᾿Αϑηναίην ἐρυσίπτολιν ἄρχομ᾽ ἀείδειν,

δέινήν, fj σὺν "Apr μέλει πολεμήια ἔργα .....

Mirum in modum cum hoc schemate congruit forma

prooemiorum [118 418 et Odysseae:

Μῆνιν ἄειδε, ϑεά, Πηληιάδεω ᾿Αχιλῆος

οὐλομένην, T, uop? ᾿Αχαιοῖς ἄλγ᾽ ἔϑηχεν

πολλὰς δ᾽ ἰφϑίμους ψυχὰς "Au προΐαψεν .....
Odysseae:

"Avüópa μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ

πλάγχϑη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεϑρον ἔπερσεν .....

Habemus cognomen quoddam sive attributum, id quod
ab Aeneidis poeta usurpatum esse neminem fugit, cum is
Homerum ipsum imitetur!

Arma virumque cano Troiae qui primus ab oris .....
1:255, au DEORUREC, 290.00 vett

Hic fortasse dixerit quispiam hymnorum poetas ut re-
centioris aetatis homerica prooemia imitatos esse; sed hymnos,
quippe qui ad cultum pertineant, ad antiqua exemplaria re-
vocandos esse nemo negabit, qui non ignorat, quanta perti-
nàcia conserventur res sacrae, quas vel pusillum mutare et
novare apud omnes gentes omnibusque temporibus nefasti
animi habitum est. Accedit, quod prooemia homerica non
inter antiquissimas partes esse videntur, utpote quae maiorem
partem carminis iam collectam respiciant. πὸ res se habet,
certe adhibetur hoc schema persaepe.

Affero Lucretium Ll:

Aeneadum genetrix, hominum divumque voluptas.
alma Venus, caeli subter labentia signa

quae mare navigerum, quae terras frugiferentes
concelebras , . . ..

Quoniam de hac ratione inter prooemia hymnosque

intercedente satis multa dicta videntur, nune de altera pro-
2

— 18 — 4

prietate hymnici sermonis pauca disseram, quam ipsam quoque
in prooemiis repeti persuasum habeo.
Quae forma talem in modum constitui potest: numen
invocatur, alloquitur vates secunda persona usus; ordiuntur
sententiae ex pronominibus σέ σοί (τίν) σός 1) (sive tu, tibi,
tuus) atque horum similia. Sequitur confirmatio voce γάρ
(nam) applicata, ut Homerus saepe post allocutionem perso-
narum quarundam sententiam per vocem γάρ adiungit?)
cf. Cleanthis hymn. in Jovem: Arnim, Stoicorum vete-
rum fragmenta I, 121 (fr. 531):
χύδιστ᾽ ἀϑανάτων, πολυώνυμε, παγχρατὲς αἰεί,
Δεῦ, φύσεως ἀρχηγέ, νόμου μέτα πάντα χυβερνῶν,
χαῖρε. σὲ γὰρ πάντεσσι ϑέμις ϑνητοῖσι προσαυδᾶν.
ἐχ σοῦ γὰρ γένος εἴσ᾽, ἤχου μίμημα λαχόντες
μοῦνοι ὅσα ζώει τε χαὶ ἕρπει ϑνήτ᾽ ἐπὶ γαῖαν.
τῷ σε χαϑυμνήσω χαὶ σὸν χράτος αἰὲν ἀείσω
Gol 0$ .... relDetat . ....

hymn. orph. LXVIII Ὑγιείας.
'Juspósoo , ἐρατή, πολυϑάλμιε, παμβασίλεια,
χλῦϑι, μάχαιρ Ὑγίεια, φερόλβιε, μῆτερ: ἁπάντων.
ἐχ σέο γὰρ νοῦσοι μὲν ἀποφϑινύϑουσι βροτοῖσι,
πᾶς ὃὲ δόμης ϑάλλει πολυγηϑὴς εἵνεχα σεῖο,
χαὶ τέχναι βρίϑουσι. ποϑεῖ δέ σε xócpoc ἄνασσα,
μοῦνος ὃὲ στυγέει σ᾽ ᾿Αίδης ψυχοφϑόρος, αἰεί,
ἀιϑαλής, εὐχταιοτάτη, ϑνητῶν ἀνάπαυμα,
σοῦ γὰρ ἄτερ πάντ᾽ ἐστὶν ἀνωφελέ᾽ ἀνθρώποισιν,
οὔτε γὰρ ὀλβοδότης Πλοῦτος γλυχερὸς ϑαλίῃσιν,

οὔτε γέρων πολύμοχϑος ἄτερ σέο γίγνεται ἀνήρ.
πάντων γὰρ χράτέεις μούνη xal πᾶσιν ἀνάσσεις,
rabo ce

1) sensui sufficeret plerumque forma enclitica, quae hie quoque
post verba 714p etc. adhibetur, sed raro. €f. Indogerm. Forsch. I
part. pag. 3863 (Wackernagel: Ueber ein Gesetz der indogermanischen
Wortstellung).
Sed in hymnis non modo accentus adhiberi videntur, sed interdum
producuntur formae cé soni ictu. οἵ, pag. 21, adn. l1.
cf. Classen, homerischer Spraehgebrauch I. p. 5 sqq.

cf. Stob. Eel. I, 86: Wachsmuth.
Τύχα μερόπων ἀρχὰ
xai τέρμα, τὺ xai σοφίας ϑαχεῖς ἕδρας,
χαὶ τιμὰν βροτέοις ἐπέϑηχας ἔργοις.
χαὶ τὸ χαλὸν πλέον T, χαχὸν ἐχ σέϑεν,
ἅ τε χάρις λάμπει περὶ σὰν πτέρυγα χρυσέαν
χαὶ τὸ τεᾷ πλάστιγγι δοϑὲν μαχαριστότατον τελέϑει.
τὺ δ᾽ ἀμαχανίας πόρον εἶδες ἐν ἄλγεσι,
χαὶ λαμπρὸν φάος ἄγαγες ἐν σχύτῳ,
προφερεστάτα ϑεῶν.

Confer hymnum in Fortunam nuper editum (Berliner
Klassikertexte V, 2 p. 143), quem infra exseripsi p. 25,
et Synesii hymnum 1 ed. Flach (vid. p. 21.)!).

Comparentur Lucretius I, ubi ambo schemata coniuncta
invenies; vox ,quoniam*^ respondet voci ,Y4p*:

!) Exstat etiam haec forma in christianorum precationibus ser-
mone pedestri compositis; qua de re Wendlandius benigne me docuerat.
Constitutiones Apostolorum ed. Lagarde, Leipzig 1862, p. 212,20:

τοτούτων δὲ ἠξιωμένοι τῶν παρ᾽ αὐτοῦ ἀγαϑῶν, γενώμεϑα αὐτοῦ
ἱχέται ἐπιχαλούμενοι αὐτὸν διὰ συνεχοῦς δεήσεως xal λέγοντες Αἰώνιε
σῶτερ ἡμῶν, ὁ βασιλεὺς τῶν ϑεῶν, ὁ ὧν μόνος παντοχράτωρ xal χύριος, ὁ
ϑεὸς πάντων τῶν ὄντων χαὶ ὁ ϑεὸς τῶν ἁγίων χαὶ ἀμέμπτων πατέρων ἡμῶν
τῶν πρὸ ἡμῶν, ὁ ϑεὸς ᾿Αβραὰμ καὶ ᾿Ισαάκ χαὶ "lax, ὁ ἐλεήμων καὶ
οἰχτίρμων, ὁ μαχρόϑυμος καὶ πολυέλεος, ᾧ πᾶτα τυμνοφανὴς φαίνεται χαρδία
xal πᾶν χρύφιον ἐνθύμημα ἀποχαλύπτεται. πρὸς σὲ βοῶσι ψυχαὶ διχαίων,
ἐπὶ σοὶ πεποίϑασιν ἐλπίδες ὁσίων, ὁ τῶν ἀμέμπτων πατήρ, 6 τῶν μετ᾽ εὐθύτητος
ἐπιχαλουμένων σε ἐπήχοος, ὁ χαὶ σιωπωμένας ἐπιστάμενος ἐντεύξεις (χωρεῖ
γὰρ μέχρι σπλάγχνων ἡ σὴ πρόνοια καὶ διὰ συνειδήσεως ἐρευνᾷς ἑχάστου τὴν
Tp) ᾿ς les ;

21. ἐξ ὑπαρχῆς γὰρ τοῦ προπάτορος. . . . .

25. εἶπας γὰρ [Ποιήσω. . ..

pag. 217, 28 ὅτε γὰρ ϑέλεις, πάρεστί σοι τὸ δύνασϑαι. τὸ γὰρ σὸν
αἰώνιον κράτος χαὶ φλόγα καταψύχει καὶ λέοντας φιμοῖ xad χήτη χαταπραύνει
χαὶ νοσοῦντας ἐγείρει xal δυνάμεις μετατρέπε: καὶ στρατὸν ἐχϑρῶν καὶ λαὸν
ἀριϑμούμενον ἐν τῷ ὑπερηφανεύεσναι καταστρώννυσιν. σὺ εἴ ὁ ἐν οὐρανῷ,
ὃ ἐπὶ γῆς, ὁ ἐν ϑαλάσσῃ, ὁ ἐν περαιουμένοις ὑπὸ μηδενὸς περαιούμενος.
τῆς γὰρ μεγαλοσύνης σου οὐχ ἔστι πέρας .- μὴ γὰρ ἡμέτερόν ἐστι τοῦτο, δέσποτα,
τοῦ ϑεράποντός σου λόγιόν ἐστι φάσκοντος —

251, 80. σὸν γὰρ ἣν δημιούργημα . . . ..

252, 12. σὺ γὰρ el ὁ δημιουργός .. ..

Aeneadum genetrix . . . ..
TP per te quoniam genus omne animantum
concipitur visitque exortum lumina solis:
te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli
adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus
summittit flores, tibi rident aequora ponti . . . .
nam simulae species patefactast verna diei
et reserata viget genitabilis aura favoni,
aériae primum volueres te, diva, tuumque
signifieant initum perculsae corda tua vil).

Ovid Metam. IV, 11:
. . . Liber . . . . tibi enim incon sumpta iuventa est.
tu puer aeternus, tu formosissimus alto
conspiceris 'eaelo, tibi, cum sine cornibus astas,
virgineum caput est; oriens tibi victus adusque
decolor extremo qua tingitur India Gange.
Penthea tu, venerande, bipenniferürmque Lycurgum
sacerilegos mactas, Tyrrhenaque mittis in aequor

! Quae occasione usus admoneam Lucretio certe hymnum Cle-
anthis, quem modo attulimus, obversatum esse. (praeter hymn. hom.
in Venerem vv. 1—6, quod Munro adnotat.) -

Kiesslingius «cogitaverat de prooemio Arateo (cf. Susemihlii
commentationem acad. Gryphisvald. 1884 p. V). Sed conferenti mihi
et sententias et formam —- Aratus enim altero schemate utitur —
Cleanthis hymnus utrique exemplo fuisse videtur; cf.

Lucret. 21. quae quoniam rerum naturam sola gubernas
Cleanth. 2. Ζεῦ, φύσεως ἀρχηγέ, νόμου μέτα πάντα κυβερνῶν.
Lucr. 15. : ita capta lepore
te sequitur cupide quo quamque inducere pergis.
Cleanth. 7. σοὶ δὴ πᾶς ὅδε χόσμος, ἑλισσόμενος περὶ γαῖαν,
πείϑεται, ἧ κεν ἄγῃς, καὶ ἑχὼν ὑπὸ σεῖο χρατεῖται,

Lucr. 22. nec sine te quicquam dias in luminis oras
exoritur.
Cleanth. οὐδέ cc γίγνεται ἔργον ἐπὶ χϑονὶ σοῦ δίχ a, δαῖμον,

οὔτε χατ᾽ αἰϑέριον ϑεῖον πόλον οὔτ᾽ ἐνὶ πόντῳ, . . .

Haec divisio mundi alibi quoque invenitur, cf. hom. hymn. in
Venerem 4; hymn. in Hecaten iniunctun Hesiodi theog. 413; hymn.
orph. XL,2. XIV, 10. LV,4 (Abel). Ceterum Arati prooemium falsum
(latine servatum cf. Maass Comment. in Aratum reliquiae p. 152) magis
congruit cum Lucretiano, quam sincerum.

corpora. tu biiugum pictis insignia frenis

eolla premis lyncum .

. atque etiam hymnus in Typhonem papyri Parisinae
179 (editus ab Dietericho de hymnis Orphieis p. 46) docu-
mento sit, quam usitatus fuerit hie usus.

1) χαλέω τὸν πρῶτα ϑεῶν χόσμον διέποντα
τὸν ἐπουρανίων σχήΐπτρον βασίλειον ἔχοντα
μεσεόντων τῶν ἄστρων Τυφῶνα δυνάστην

5 wt 2 “ μ᾿ ὩΣ , ^. ^ LÀ οἱ

τὸν ἄνω ἐπὶ τῷ στερεώματι δεινὸν ἄναχτα,
χαλέω φοβερόν, τρομερὸν χαὶ φριχτὸν ἐόντα
τὸν δεινόν, ἀμήχανον, μισοπόνηρον,

, [ A. e a ^s , ,

χαλέω Τυφῶν᾽ ὥραις ἀνόμοις ἀμετρήτοις,
τὸν ἐπ᾽ ἀσβέστῳ βεβηχότι (βεβηχότα coni.) πυρὶ λιγείῳ,
τὸν ἄνω χίονων, χάτω δὲ πάγους σχοτεεινοῦ

τὸν ἐπευχταίων Μοιρῶν βασίλειον ἔχοντα.

Similem in modum constitutus est Synesii hymn. III.

19—14,

23.
25—21.

21. σὲ μὲν ἐν πελάγει,
σὲ δ᾽ ὑπὲρ νάσων,
gà δ᾽. ἐν" dms(pog ......
σὲ μόχαρ μέλπω .....
col vóE us qípgt ......
σοὶ δ᾽ ἀμερίους,
σοὶ δ᾽ ἀῴους
σοὶ ὃ

191—197. σὺ τὸ τίλτον ἔφυς,

IV, 1—4

δ»

σὺ τὸ τιχτόμενον

σὺ τὸ φωτίζον,

σὺ τὸ λαμπόμενον,

σὺ τὸ φαινόμενον,

σὺ τὸ χρυπτόμενον ....
& μὲν ἀρχομένας

σὲ δ᾽ ἀεξομένας

σὲ in versus cuiusque initio acri pronuntiatione productum

esse patet". Dieterichus. Vides unde omnino ortus sit hie sermo

est exclamantis,

σὲ Oi μεσσοίσας
σὲ δὲ παυομένας
— 38. σὰ γὰρ ἔργ᾽, ὦ πάτερ.

Quam formam Vergilius quoque secutus prooemium Ge-
orgieon libri II conseripsit. Invocat Bacchum, legimus cogno-
mina, alloeutiones, parenthesin, quae continet eausam invo-
cationis:

Hactenus arvorum cultus et sidera caeli;

nunc te, Bacche, canam, nec non silvestria tecum
virgulta et prolem tarde crescentis olivae.

hue, pater, o Lenaee (tuis hie omnia!) plena
muneribus, tibi pampineo gravidus autumno
floret ager, spumat plenis vindemia labris)

hue, pater o Lenaee, veni . . . ..

Hactenus deus sive dea in prooemio formulis sermoneque
hymnorum solemnibus invocabatur; qui usus quam necessarius
sit visus epicis poetis inde intellegi potest, quod homines
quoque, de quibus in initio carminis verba facere poetae
libet, talem in modum compellantur, quasi sint dei. Haud
raro ita eius favor voluntasque petitur, cui commendatur et
traditur libellus, praesertim cum sit ille homo nobilissimus:
nam reges et philosophos summos post Alexandri aetatem ἃ
suis ut deos cultos esse constat. Velut Theocritus hymni
tormis quibusdam usus est, in carmine, quo Ptolemaeum
celebrat, in XVII:

Ἔχ Διὸς ἀρχώμεσϑα xoi ἐς Δία λήγετε Μοῖσαι,

ἀϑανάτων τὸν ἄριστον ἐπὴν ἄδωμεν ἀοιδαῖς.

ἀνδρῶν δ᾽ αὖ [᾿τολεμαῖος ἐνὶ πρώτοισι λεγέσϑω

χαὶ πύματος xal μέσσος" ὃ γὰρ προφερέστερος ἀνδρῶν.
180. χαῖρε ἄναξ Πτολεμαῖε’ σέϑεν δ᾽ ἐγὼ loa xoi ἄλλων

μνήσομαι ἡμιϑέων.. ..

Huc referendum videtur prooemium tertii libri Lueretiani,
quod continet hymnum in Epieurum. De quo Heinzius in
comment. pag. 47 hoc iudicat: ,Ein Hymnus, wie man wohl
gesagt hat, ist das Prooemium nicht; von dem Hymnus an

1) ef. Arat. 2. μεσταὶ δὲ Διὸς πᾶσαι μὲν dpotal . . . ..

τὰς A -

Venus, der das Werk eróffnet, sind die laudes, wie Lucrez
selbst sie V, 3 nennt, sehr verschieden*. Quae ut non recte
dieta esse appareat, exseripsi hoc pooemium inter lineas eis
verbis, quae simillima in hymno primi librileguntur, appo-

sitis.

E tenebris tantis tam clarum extollere lumen
qui primus potuisti inlustrans commodo vitae
(illustrat. Venus ipsa queque mundum cf. I, 4. 5. 9. 10),
te sequor, o Graiae gentis decus, inque tuis nunc
1,16 te sequitur
ficta pedum pono pressis vestigia signis,
non ita certandi cupidus quam propter amorem
quod te imitari aveo; quid enim contendat hirundo
cyenis, aut quidnam tremulis facere artubus haedi
consimile in cursu possint et fortis equi vis?
tu, pater, es rerum inventor, tu patria nobis
suppeditas praecepta, tuisque ex, inclute, chartis,
floriferis ut apes in saltibus omnia libant,
omnia nos itidem depascimur aurea dieta,
aurea, perpetua semper dignissima vita.
nam simul ae ratio tua coepit vociferari
1,10. nam simulac species patefactast verna diei
naturam rerum, divina mente coorta,
diffugiunt animi terrores, moenia mundi
L6 te fugiunt. venti
discedunt, totum video per inane geri res.
apparet divum numen sedesque quietae
quas neque concutiunt venti nec nubila nimbis
1,6 te fugiunt nubila caeli
aspergunt neque nix acri concreta pruina
cana cadens violat semperque innubilus aether
1,6 te fugiunt nubila caeli
integit, et large diffuso lumine rident.
1,7 tibi rident . . . . nitet diffuso lumine caelum
Omnia suppeditat porro natura, neque ulla
res animi pacem delibat tempore in ullo.
at contra nusquam apparent Acherusia templa

--— e 4

nec tellus obstat quin omnia dispiciantur,
sub pedibus quaeeumque infra per inane geruntur.
his ibi me rebus quaedam divina voluptas
percipit atque horror, quod sie natura tua vi
I,13 perculsae corda tua vi
tam manifesta patens ex omni parte retecta est.

Negari non potest de industria hymni solemnes formulas
secutum esse poetam, praesertim cum minus recte indica-
visse Heinzium vel inde appareat, quod Lucretius prooemio
libri V plane demonstrat Epicuro deos et heroes potshaben-
dos esse !).

Agedum conferamus nunc ea prooemia, in quibus po-
eta eius, cui dedicatur opus, celebrandi causa hymnorum
forma utitur, sive illum morem aulicum sequitur sive sperat
fore ut diligentius legatur carmen. Qui usus quin Alexan-
driae natus sit, ut dubitare non licet, ita epicis in carmini-
bus Alexandrinae aetatis non exstat, cum aut omnino fasti-
diverint poetae χυχλιχὰ ποήματα, aut priorum exemplar dili-
genter secuti sint. Sed multa invenies exempla iam aevi quod
vocatur Augustei, cum saepe invocaverint poetae imperatores
Romanos. B

Ac primum quidem Vergilius in Georg. libro I invocat
Caesarem, postquam alia numina celebravit totumque opus
Maecenati dedicavit:

v. 24. tuque adeo, quem mox quae sint habitura deorum
concilia incertum est, urbisne invisere, Caesar,
terrarumque velis curam, et te maximus orbis
auctorem frugum tempestatumque potentem
accipiat cingens materna tempora myrto,
an deus immensi venias maris ac tua nautae

v. 30. numina sola colant, tibi serviat ultima Thyle
teque sibi generum Tethys emat omnibus undis

1) ef. Cic. d. d. nat. 1,43 ex illo caelesti Epicuri de regula et
indicio volumine Epicurus deus habetur, ut Plato aliique. Sonnen-
burg de Lucretii prooemiis Rh. M. 62,35 adn. 1. Usener, Epicurea
p.405. Susemihl, Litt. 1,292 adn. 412.

40.

o AME τς

anne!) novom tardis sidus te mensibus addas,
qua loeus Erigonen inter Chelasque sequentés
panditur (ipse tibi iam bracchia contrahit ardens
Scorpius et caeli iusta plus parte relinquit) —
quidquid eris (nam te nec sperant Tartara regem
nee tibi regnandi veniat tam dira cupido . . .)
da facilem cursum atque audacibus adnue coeptis
ignarosque viae mecum miseratus agrestis
ingredere et vatis iam nunc adsuesce vocari.
Similem in modum loquitur poeta Culicis:

1) saepissine haesitant hymnici poetae, quae provincia quodque

cognomen deo sit attribuendum. vid. Lobeckii Aglaophamum p. 401»
adn. Adamium 1. c. p. 280. Wendlandium, ,hellen. róm. Kultur, p 78.

adn. 1.

cf. Hippolyti Philosoph. p. !68 D. Schn. (Reitzenstein, Poi-

mandres Lips. 1904 p. 98.)

εἴτε Κρόνου γένος εἴτε Διὸς μάχαρ

εἴτε Ρέας μεγάλας, χαῖρε «“ὧΣ- τὸ χατ-

ηφὲς ἄχουσμα Ῥέας "Act. — σὲ xa-

λοῦσι μὲν Ἀσσύριοι τριπόϑητον Ἄ-

δωνιν, ὅλῃ δὲ Αἴγυπτος "Ὄσιριν ἐπ-

ουράνιον Μηνὸς χέρας “Ἕλλη-

νος σοφία. [Ἕλληνες σοφίαν cod. corr. Wil,] Σαμόϑραχες
*A&apya σε-

βάσμιον, Αἰμόνιοι Κορύβαντα καί

οἱ Φρύγες ἄλλοτε μὲν Πάπαν, ποτὲ

δὲ «ζαῦ!» νεχὺν ἢ ϑεὸν ἢ τὸν ἄχαρπον ἢ

αἴπολον T, γλοερὸν σταχὺν dur —

ϑέντα ἢ τὸν πολύχαρπος [ἦν x Cod.] ἔτιχτεν ἀ-

μύγδαλος ἀνέρα συριχτὰν. . . . .- «Av

Similiter poeta incertus Fortunam alloquitur in papyro nuper-

rime edita (Berliner Klassikertexte^ V,2 p. 143):

πολύχειρε, ποιχιλόμορφε πτανο [— —]

ϑνατοῖς συνομέστιε, παγχρατὲς Toya.

πῶς χρὴ τεὰν ἰσχύν τε δεῖξαι xai τεὰν φ[ύσιν];
τὰ μὲν ὑψιφαῇ xal σεμνὰ εἰς τεὸν ὄμ[μα —
ὑπήριχας ποτὶ γᾶν νέφος ἀμφιϑηκαμένί α 'σχότιον]
τὰ δὲ ραῦλα καὶ ταπεινὰ πολλάκις πτερο[Τ]{{1]
εἰς ὕψος ἐξάειρας. ὦ δαῖμον μεγάλα.

πότερόν Gt χλήζωμεν Κλωϑώ κελαιν[άν,]

ἢ τὰν ταχύποτμον ᾿Ανάγχαν

3 τὰν ταχὺν ἄγγελον Ἶριν ἀϑανάτων ;

πά A ὧν γὰρ ἀρχὰν xal τέλος ἅγιον ἔχεις,

v. 24.

— 26 — 4

Et tu, eui meritis oritur fidueia chartis,

Octavi venerande, meis adlabere coeptis,

sancte puer, tibi namque camit non pagina bellum
triste Jovis ponitque . . ...

hoe tibi sancte puer: memorabis et tibi certet
gloria perpetuum lucens, mansura per aevum;

et tibi sede pia maneat locus et tibi sospes
debita felicis memoretur vita per annos,

grata bonis luceus. sed nos ad coepta feramur.

Facete et elegantur Lucanus in prooemio Pharsal. I
hymnum in Caesarem coniungit cum invocatione solemni:

v. 41.
v. 44.

Caesar ... ἐπ,
Te, cum statione peracta
astra petes serus, praelati regia caeli
exciplet gaudente polo, seu!) sceptra tenere
seu te flammigeros Phoebi conscendere currus,
telluremque nihil mutato sole timentem
igne vago lustrare iuvet, tibi numine ab omni
cedetur, iuris que tui natura relinquet
quis deus esse velis, ubi regnum: ponere mundi ...

Sed mihi iam numen: nec si te pectore vates
Accipio, Cirrhaea velim secreta moventem

Sollieitare deum Baechumque avertere Nysa..
Tu satis ad vires Romana in carmina dandas.

Quam sub rationem eadunt carmina epica Statii:
Theb. 22. . . . Tuque, o Latiae decus addite famae,

Quem nova mature subeuntem exorsa parentis
Aeternum sibi Roma capit (sequitur parenthesis)

Achill v. 14.

At tu quem longe primum stupet Itala virtus
Graiaque, cui geminae florent vatumque ducumque
certatim laurus — olim dolet altera vinci —

da veniam ac trepidum patere hoc sudare parumper
pulvere. te longo necdum fidente paratu

molimur magnusque tibi praeludit Achilles.

1) de formula εἴτε — εἴτε iam supra diximus in p. 25 adm. 1.

um AP. ἘΞ

Quam consuetudinem poetarum siquis respiciet, fortasse
Germanicum suo iure Arati prooemium hoc modo immuta-
visse concedet; successit in lovis locum pater, qui rite in-
vocatur:

Ab Iove principium magno deduxit Aratus.
carminis. at nobis, genitor, tu maximus auctor;
te veneror, tibi sacra fero doctique laboris
primitias. probat ipse deum rectorque satorque.
quantum etenim possent anni certissima signa
qua sol ardentem Canerum rapidissimus ambit
diversasque secat metas gelidi capricorni,

quave Aries et Libra aequant divortia lucis,

si non tanta quies, te praeside, puppibus aequor
eultorique daret terras, procul arma silerent?
Nune vacat audaces in caelum tollere vultus
sideraque et mundi varios cognoscore motus,
navita quid caveat; quid scitus vitet arator,
quando vatem ventis aut credat semina terris.
Haec ego dum Latiis conor praedicere Musis,
pax tua tuque adsis nato numenque secundes!

Ceterum similem in modum Lucretius I, 29 Venerem
orat, ut a Marte pacem impetret:

effice, ut interea fera moenera militiai

. per maria ac terras omnis sopita quiescant.
nam tu sola!) potes tranquilla pace iuvare
mortales . . .

quocum iam Maassius (Orpheus p. 198), ut nune video,
contulerat hymn. hom. in Martem v. 16.
ἀλλὰ σὺ ϑάρσος
δὸς prixap, εἰρήνης τε μένειν à» ἀπήμοσι ϑεσμοῖς
δυσμενέων προφυγόντα μόϑον χῆραάς τε βιαίους "

1) voce solus, μοῦνος abutuntur hymnorum poetae, cum fere om-
nibus omnia ,sola^ ,solis* tribuunt. cf. hymn. orph. LVIILS8; LIX,11;
LXL3; LXVIII, 6,10; LXIL 8; LXXIV,6; LXXXV,3; LXXXVII, 8.
vide Verg. georg. I, 30 quod supra p. 24 exscripsimus, et p. 29, ubi
apud Christianos invenies eandem locutionem.

*) unde cognoscitur falso bune hymnum recentioris aetatis ha-
beri. cf. Maassius I. l. p. 198,

zm ow -.-. 4

Venio iam ad illa tempora, quibus post Latinum, ut
ita dieam, interregnum in historia poeseos epicae — Graeca
enim carmina, si sceribebantur sub Christi aetatem, at certe
non jam exstant — Graeci quasi restituutur in regna Homeri,
quamvis abhorreant ab eo illi Homeridae, ut utar hoe nomine,
quo ut appellaretur nemo unquam epicorum non optavit.
Prooemia autem carminum illius aetatis non modo reddunt
formam, quam supra repperimus, sed nimii fere sunt in ser-
vanda regula normaque priorum, quae qualis fuerit ab his
recentioribus non minus disci posse apparet.

Proinde conferamus Oppiani Halieuticorum librum III,
qui incipit ex duobus hymnis, altero in imperatorem, altero
in Mereurinm:

Νῦν δ᾽ ἄγε μοι σχηπτοῦχε, παναίολα δήνεα τέχνης
ἰχϑυβόλου φρόζευ xoà ἀγρευτῆρας ἀέϑλους

ϑεσμήν τ᾽ εἰνάλιον ξυμβάλλεο, τέρπεο δ᾽ οἴμῃ

ἡμετέρῃ. σοῖς μὲν γὰρ ὑπὸ σχήπτροισι ϑάλασσα

εἰλεῖται xol φῦλα Ποσειδάωνος ἐναύλων

ἔργα δὲ τοι ξύμπαντα μετ᾽ ἀνδράσι πορσύνονται.
σοὶ δ᾽ ἐμὲ τερπωλήν τε χαὶ ὑμνητῆρ᾽ ἀνέηχαν

δαίμονες ἐν χιλίχεσσιν ὑφ᾽ ἝἭ. μαίοις ἀδύτοισι. ῃ

Quod poetae, qui in Cilieia natus est, ansam praebet
hymni in Mercurium inserendi, id quod argumento est,
quemadmodum obstricetus sibi visus sit poeta arte epica, “αὖ
vel tali oecasione utatur:

"Epusía, σὺ δέ μοι πατρώιε, φέρτατε παίδων

αἰγιόχου, χέρδιστον ἐν ἀϑανάτοισι νόημα

qae ...... Mercurius rite invocatur.

Sed multo ineptius videtur, quod Oppianus in IV. libro
Halieut., cum dicit de generatione piscium, solemnem hymnum
in Amorem inserit. cf. v. 11:

Σχέτλι᾽ Ἔρως, δολομῆτα, ϑεῶν χάλλιστε μὲν ὄσσοις

εἰσιδέειν, ἄλγιστε ὃ᾽ ὅτε χραδίην ὀροϑύνεις...

(viginti sequentibus versibus explicatur vis Amoris.)

ΝΣ Δ Δ Ql

Caput III.

Venio iam ad aliam proprietatem quandam prooemiorum,
quae quin ipsa quoque cum hymnis eohaereat equidem non
dubito. Nam persaepe in prooemiis enumerantur aliquae res,
praesertim si poeta ut didactieus nos docere studeat genera la-
pidum, piscium, medicaminum, stellarum. Minime mirum
id quidem: poeta specimen quoddam proponit rerum accurate
exponendarum, indicem quendam, ut similiter primo hymno
orphico dei enumerantur, qui postea singulis hymnis cele-
brandi sunt. (vide pag. 35.) Sed etiam aliud reppererunt
didacticij quod enumerarent, velut Oppianus in II libro
Cynegeticorum catalogum venatorum antiquorum heroieorum
composuit. Alia vero res multo magis mira; nam ceteri
quoque epici poetae sunt mire propensi ad res paratactice
enumerandas; cf. Musaei epyllii prooemium:

Εἰπέ, 0:9, χρυφίων ἐπιμάρτυρα λύχνον ὀρώτων

xai νύχιον πλωτῆρα ϑαλασσηπόρων ὑμεναίων

χαὶ γάμον ἀχλυόεντα, τὸν οὐχ ἴδεν ἄφϑιτος "Heo;

χαὶ Σηστὸν χαὶ Αβυδον ὅπῃ γάμος ἔννυχος Ἡροῦς

νηχόμενον (Dilthey: οἰχόμενον) ὃὲ Λέανδρον ὁμοῦ xal

λύχνον ἀχούω.

Res dissimillimae simpliciter voce xai annectuntur.

Idem apud Lucanum videmus. Sed hoec loco causam
meam dicat Fronto (p. 157. Naber):

Unum. exempli causa poetae prohoemium commemorabo,
poetae eiusdem temporis eiusdemque nominis (atque Seneca
quem modo perstriuxerat); fuit aeque Annaeus. Is initio
carminis sui septem primis versibus nihil aliud quam bella

— 80 — «

plus quam civilia interpretatus est. Nu[ne hoe] replicet
quot sententiis? ,iusque datum sceleri: una sententia
est: ,in sua victriei conversum viscera dextra populum*,
iam haec altera est: ,cognatasque acies*: tertia haec erit: ,,in
commune nefas**: quartam numerat: Infestisque obvia signis.
[Apel]at quoque quintam: Signis pares aquilas: Sexta haec
Herculis aerumna: Et pila minantia pilis: Septima: de Aia-
cis scuto corium. Annaee, quis finis erit?

Aut si nullus finis nec modus servandus est, quur non
addis et similes lituos? Addas licet ,et carmina nota tu-
barum*? Sed et loricas et conos et enses et balteos et
omuem armorum supellectilem sequere.'* -

Videmus Frontonem in Lucano eandem consuetudinem
castigantem, quam in Musaeo invenimus. Frontoni con-
cedemus Lucanum similiter ac Senecam morem turpissimum
rhetorum sequi, qui eandem sententiam milliens alio atque
alio amietu indutam referant. Sed favisse huie usui morem
epiceum quendam persuasum habeo. Fortasse haec quoque
prooemia huc referenda sunt:

,Fortunam Priami cantabo et nobile bellum"
(poeta cyelieus, qui ab Horatio in artis poeticae vv.-135 sqq.
similiter reprehenditur ac Lucanus a Frontone; cf. Kiess-
lingium-Heinzium ac hune locum).

Aeneidos: Arma virumque cano.
Oppianus in Hal. L1 ter eandem rem exponit:

"Eüvg4 tot πόντοιο πολυσπερέας τε φάλαγγας

παντοίων νεπόδων, πλωτὸν γένος ᾿Αμφιτρίτης,

ἐξέβέώ PEPPER:

1) Fortasse, si huius usus reminisceris, minus offendes in prooe-
mio quodam Claudiani, quod praemittit epyllio de raptu Pros. lib. I.
Ubi legitur:

Inferni raptoris equos, afflataque curru
Sidera Taenario, caligantesque profundae
Junonis thalamos audaci promere cantu.
Mens congesta iubet.
Nonne vides poetam illo usu obstrictum quasi discerpere fabulam
et singulatim enumerare substantiva? Quid mirum si ipse quasi con-
scius legis epicae sano iudicio se ,congesturum esse" tenoro narrati-

— A cu

Persaepe epiei non ponunt nomen ipsum eius, quem

celebrant, sed fabulam adumbrant, velut
ἄνδρα μοι ἔννεπε et quae sequ.
χλέα φωτῶν μνήσομαι Apoll. Rh. Arg, Ll.

Valerius Flaeeus Argonautica hisce verbis incipit:
Prima deum magnis canimus freta pervia natis
fatidicamque ratem 1) Sceythiei quae Phasidos oras
ausa sequi... .;

non dicit de personis nisi dativo usus ,natis*

Iliadis prooemium ipsum quoque in hoe genus cadere
nemo non videt. Nescio au cum hisce rebus conferendus sit
preeantium mos nominis ipsius vitandi divini; eumulantur enim
interdum cognomina, priusquam vates nomen ipsum numinis
effari ausit?); cf. hymn. orph. II (Abel) in Eileithyiam:

KA30 μοι, ὦ πολύσεμνε ὃΞά, πολυώνυμε 5) δαῖμον,
ὠδίνων ἐπαρωγέ, λεχῶν ἡδεῖα πρόσοψι,
ϑηλειῶν — μόνη φιλόπαις.. ..
v. 6. ἣ κατέχεις οἴχους πάντων ϑαλίαις τε ndis
λυσίζων᾽, ἀφανής... . ..
v. 9. Εἰλείϑυια, λύουσα πόνους δειναῖς ἐν ἀνάγχαις.
μούνην γάρ σε καλοῦσιν λεχοί, ψυχῆς ἀνάπαυμα.
ἐν γάρ σοι τοχετῶν λαϑιχηδέες εἰσιν avid
Ἄρτεμις Εἰλείϑυια, χαὶ ἢ σεμνὴ [ροϑυραία.

Quin etiam, quae non cecinerunt, enumeraverunt per-
saepe poetae in prooemiis; velut:

Verg. georg. IIL,3: cetera! 207 25
omnia jam volgata: quis aut Eurysthea durum
aut inlaudati nescit Busiridis aras?
quoi non dictus Hylas puer et Latonia Delos

onis illa frusta dilacerata profitetur ? Sed utcumque res se habet,
neque Birtius neque alius ad hunc locum probabiliora prompsisse mihi
videtur.

1) Nim μὲν οὖν οἱ πρόσϑεν ἐπιχλείουσιν ἀοιδοί, Apoll. Rh. 1,18.

3) de hoc more aliarum quoque gentium exempla large collegit
Maassius Orph. p. 69 8qq.

8) de πολυωνυμία vide p. 833 med.

— 32 — d

Hippodameque umeroque Pelops insignis eburno,
acer equis? .. .'.

Sensus similis ac Choerili prooemii:

νῦν δ᾽ ὅτε πᾶντα δέδασται. . . . . .
de quo supre disputatum est!).

Sequitur Aetnae carminis quod inscribitur auctor, qui
diligenter exponit in prooemio quas fabulas de Aetna vul-
gatas non sit dicturus.

Oppianus denique in prooemio libri I Cynegeticorum
sese colloquentem fingit cum Diana de rebus non eantandis.
Idem in eodem prooemio enumerat modos falsos venandi.
(vers. 50 sqq.)

In earmine Sulpiciae (Persius-Iuv. ed. Jahn-Buecheler
p. 223) enumerantur metra:

Musa quibus numeris heroas et arma frequentas,

fabellam permitte mihi detexere paucis,

nam tibi secessi, tecum penetrale retractans

consilium. quare nec carmine curro Phalaeco,

nec trimetro iambo, nec qui pede fractus eodem

fortiter irasci discit duce Clazomenio;

cetera quin etiam quot denique milia lusi -

primaque Romanus docui contendere Graiis

et salibus variare novis, constanter omitto,

teque, quibus princeps et facundissima calles,

aggredior. precibus descende clientis et audi.

Quo loco conferatur prooemium Persii satir. V?), ubi
invenies et hanc praeteritionem, ut utar verbo rhetorico, et
invocationem eius hominis v. 21 ss, ad quem scribit poeta,
formulis hymnorum facete expressam ; utitur poeta loeis Hesiodeis
et Homericis, Il. II 489. Sed iam satis apparet res maxime
varias in prooemiis enumerari. Unde fluxisse putamus hunc
usum mentione dignissimum? Ut aliae proprietates, hane

1) Idem Vergilius similem in modum in ecloga sexta res, quas
Cornelius Gallus cantavit, enumerat. cf. Skutsch, Vergils Frühzeit I
p. 50.

?) de hoc specimine quodam prooemii benigne me docuit, Wend-
landius.

quoque ad hymnorum sermonem revocandam esse facile de-
monstratur. Ac primum quidem iam antiquis temporibus
cumulantur cognomina deorum, quam formam hymnorum
simplieissimam et primigeniam apud omnes gentes fuisse
large ac dilucide demonstravit Maassius l. e, p. 126. Iam
multa leguntur cognomina in hymn. hom. III. in Mercurium
v. 18:
xai τότ᾽ ἐγείνατο παῖδα πολύτροπον αἱμυλομήτην
ληιστῆρ᾽ ἐλατῆρα βοῶν, ἡγήτορ᾽ ὀνείρων,
νυχτὸς ὀπωπητῆρα, πυληδόχον, ὃς. . . ..
viginti cumulantur in hym. hom. VIII in Martem, quem
inter homericos esse numerandum suo iure censet Maassius
l. 1. p. 198. Hymni vero anonymi in Bacchum et Apollinem
(Abel Orph. p. 284) nihil sunt nisi cognomina novem et
nonaginta!) ordine litterarum instructa. Laurentius denique
Lydus (de mensibus p. 118,16 Wuensceh)?) nobis tradit: ἐν τοῖς
ὕμνοις ἐγγὺς τριαχοσίοις ὀνόμασιν εὑρίχομεν χαλουμένην τὴν Ἀφροδίτην.
Quocum conferatur Ovid. met. IV, 11, ubi bene apparet,
quae sit causa huius πολυωνυμίας quae dicitur:
'Turaque dant, Baeehumque vocant Bromiumque Ly-
accumque
ignigenamque satumque iterum solumve bimatrem.
additur his Nyseus indetonsusqne Thyoneus,
et cum Lenaeo genialis eonsitor uvae,
Nycteliusque Eleleusque parens et Iacchus et Euhan
et quae praeterea per Graias plurima gentes
nomina, Liber, habes?). tibi enim . .. ...
quem usum Christianos in suis liturgiis habuisse multis
exemplis Maassius p. 197 demonstrat. Hoc addo eam quoque
formam litaniarum sive hymnorum, in quibus sententiae

1) mirum in modum congruit numerus eum precationibus Arabum
et Indorum. «ef. Maass l. 1. p. 200 adn. 51: ,Der muslimische Rosen-
kranz besteht aus 99 Kügelchen, deren jedes einem der Epitheta Allahs
entspricht.*

3) Lobeck Aglaoph. 1.401.

*) .nomina numinibus ex officiis constat imposita*. Serv. ad
Verg. georg. 1,21 (Thilo p. 137).

— Lue

relativae sive epitheta apposita asseruntur, ad Graecorum
liymnorum exemplar revocandam esse. cf. hymn. magie. V,10
Abel. (Orph. pag. 293):

Tuwupóvr τε Μέγαιρα καὶ ᾿Αλληχώ, πολύμορφε,

ἢ χέρας ὁπλίζουσα χελαιναῖς λαμπάσι δειναῖς,
ἢ φοβερῶν ὀφίων χαίτην σείουσα μετώποις.

ἢ ταύρων μύχημάα χατὰ στομάτων ἀνιεῖσα,

ἢ νηδὺν φολίσιν πεπυχασμένη ἑρπυστήρων.. ..

Imprimis enim eis numerationibus vim magieam inesse
credebant homines, quae pari initio inter se connectuntur:
cf. hymn. magic. L9 Abel: sexies ponitur verbum ὀρχίζω
vv. 9—15, ter vv. 28— 80.

De voce oí decies repetita vide supra p. 34.

Venio iam ad longe aliud genus hymnorum, quod ipsum
quoque hue quadrare. apertum est. Interdum enim non unus
deus invocatur, sed omnes nomine alloquitur vates. Talem
hymnum nobis servavit Stobaeus ecl. 1,1, 31 (S. 3Ia Waclis-
muth)

Poetae ignoti*

ἩἭραχλέους χρατεροῦ, ὃς γᾶν ἐχάϑαρεν ἅπασαν -

πετροβάτα τε ϑεοῦ. [Πανὸς νομίο!» βρυάχτα,

ϑείω ἰατῆρος τ᾽ ᾿Ασχληπιοῦ ὀλβιοδώτα,

πρεσβίστας τε ϑεᾶς “Ὑγιξίας μειλιχοδώρου,

ναυσί τ᾽ ἐπ’ ὠχυπόροισι Δχοσχηύρων ἐπιφαντᾶν,

Κουρήτων V, οἱ ματρὶ Διὸς "Pea. ἐντὶ πάρεδροι,

χαὶ Χαρίτων μεμνᾷσϑαι ἐν ἔργῳ παντὶ μέγιστον,

ἠδὲ Χρύνου παίδων Ὥρᾶν, αἱ πάντα φύοντι,

Νυμφᾶν τ᾽ οὐρειᾶν, αἱ νάματα wA ἐφέποντι.

ὑμνέωμες μάχαρας, Μοῦσαι Διὸς ἔχγονοι ἀφϑίτοις ἀοιδαῖς 1).

Confer etiam hymn. hom. XIV in matrem dearum:

χαὶ σὺ μὲν οὕτω χαῖρε ϑεαί Ü'duax πᾶσαι ἀοιδῇ

Quod genus hymnorum legimus in Hesiodi theog. prooem.
v. 11, apud Oppianum Hal. IIL,17, apud Vergilium Georg. L,21,

5 Ultimum versum ab editoribus a ceteris separatum coniunxit
cum antecedentibus Wilamowitzius (Timotheos, Die Perser p. 91 adn. 2,)
cui videtur hoc prooemium citharodicum,

s DAS ——

quem ad locum Servius nobis tradit, unde fluxerit usus, de
quo verba faeimus: (Thilo p. 131): &dique deaeque ommes*:
post specialem invocationem transit ad. generalitatem, ne quod
numen praetereat, more pontificum, quos ritu veteri in omnibus
sacris post speciales deos, (per) quos ad ipsum sacrum, quod
fiebat, necesse erat imvocari, generaliter omnia numina invo-
cabantur ! ).

Admoneam breviter de Orph. Argonaut. prooem., ubi
v. T enarratur, quae numina colenda instituerit quotque can-
taverit Orpheus, quem a Christianis τῆς πολυϑεότητος πρῶτον
διδάσχαλον appellatum esse Lobeckius Aglaoph. 1,488 docet.
Haee quoque species hymnorum apud Christianos invenitur
qui decantare solebant — apud catholicos hodie quoque
solent — litanias ,in ommes sanctos atque horum similia.

Quae cum ita sint, nescio an prisea forma epicorum
carminum, theogoniarum, genealogiarum similem in modum
constituta fuerit; id quod de Eoeis?) quae vocantur constat;
ut jam verisimile videri possit, hane vim Musarum invocati-
onibus olim fuisse, ut adiuvaretur poetae memoria, ne quid
oblivisceeretur rerum enarrandarum; an putabimus frustra
vates Mnemosynae filias Musas Μελέτην, Μνήμην, ᾿Αοιδήν 5)
appellasse, ut iam scriptum legimus apud Hesiod. theog.
vv. 54.915, hom. hymn. in Mercurium v. 429?

Quam ad rem bene quadrat, quod mediis quoque in
carminibus cum omnino ante res magnas describendas tum
saepissime ante enumerationem quandam Musas denuo invo-
cantur, ut confirment memoriam poetae. Velut Hom. Iliad.
B. 484:

ἔσπετε νῦν μοι Μοῦσαι ᾿Ολύμπια δώματ᾽ ἔχουσαι,
ὑμεῖς γὰρ ϑεαί ἐστε πάρεστέ τε ἴστε τε πάντα

1) οἵ, formulas iurantium :

ópvopt τοὺς ϑεοὺς πάντας καὶ ἁπάσας
(Rehdantzii ind. ad. Dem. 11,28 sqq.

3) Hermesianacti enumcranti puellas feminasque a poetis celebratas
hanc formam obversatam esse puto: Athen. XIIL597 ἢ ἴην μὲν φίλος
vióe .. .. . quamquam falso putavit Ἢ οίην fuisse puellam, (v. 24), cuius
erroris ipse auctor fuisse non videtur. vide Skutsch 1, l. p. 50.

*) Pausan. 1X,29. 2.

s- ae um

ἡμεῖς δὲ χλέος οἷον ἀχόυομεν οὐδέ τι ἴδμεν,
οἵτινες ἡγεμόνες Δαναῶν χαὶ χοίρανοι ἦσαν.
πληϑὺν δ᾽ οὐχ ἄν ἐγὼ μυϑήσομαι οὐδ᾽ ὀνομήνω

οὐδ᾽ εἴ μοι δέχα μὲν γλῶσσαι, δέχα δὲ στόματ᾽ εἶεν,
φωνὴ δ᾽ ἄρρηχτος, χάλχεον δέ μοι Trop ἐνείη,

εἰ μὴ Θλυμπιάδες, Μοῦσαι, Διὸς αἰγιόχοιο
ϑυγατέρες, μν ησαίαϑ᾽, ὅσοι ὑπὸ Ἴλιον ἦλϑον"

Imitati sunt hunc locum: Verg. Georg. II versibus 42 sq.
non ego cuncta meis amplecti versibus opto . ..
non mihi si linguae centum sint oraque centum
ferrea vox.

cf. etiam Persii sat. V,l. vide supra p. 32.

Praeterea Nonnus Dionys. XIIL,43.

... εἴπατε Μοῦσαι,
οὐ γὰρ ἐγὼ τόσα φῦλα δέχα γλώσσῃσιν ἀείσω
οὐδὲ δέχα στομάτεσσι, χέων χαλχόϑροον ἠχώ,
ὁππόσα βάχχος ἄγειρε δορυσσόος, ἀλλὰ λιγαίνων
ἡγεμόνας xai Ὅμηρον ἀοσσητῆρα χαλέσσω
εὐεπίης ὅχον ὅρμον, ἐπεὶ nicis ἀλῆται
πλαγχτοσύνης χαλέουσιν ἀρηγόνα χυανοχαίτην.
πρῶτα μὲν PTS ἀξ.

Idem XIV,15 pugnantes enumeraturus:
ἀλλὰ μετὰ βροτέην προμάχων ἡρωίδα φύτλην
χαὶ στρατιὴν ζαϑέην με διδάξατε, bes ὀμφαί.
πρῶτα μὲν &x Λήμνοιο. ....

Iam Apollonius Rhodius hunc morem secutus scripsit

1,20:
νῦν dy ἐγὼ γενεήν τε xal οὔνομα μυϑησαίμην
ἡρώων, δολιχῆς τε πόρους ἅλός, ὅσσα τ᾽ ἔρεξαν
πλαζέμενοι. Μοῦσαι δ᾽ ὑποφήτορες εἶεν ἀοιδῆς.
πρῶτά νυν ᾿Ορφῆος μνησώμεϑα. .΄. ..

Simili de causa Quintus Smyrnaeus XII, 306 Musas
invocat.

Longum denique est ostendere, quot locis in fine
prooemiorum expositio fiat verbis ὅσσους, ὅσσα, quotque locis
narratio sive caput incipiat verbis πρῶτον, πρώτιστα, primum;
quae omnia cum consuetudine enumerandi consentire
apparet.

Vita.

Natus sum Julius Augustus Henricus Stenzel die
IX. mensis Februarii anni 1883 Vratislaviae, patre J'ulio
matre Hadwiga e gente Lagler. Fidei addictus sum ca-
tholieae. Litterarum elementis imbutus per novem annos
gymnasium Vratislaviense, quod a nomine regis Guilelmi
appellatur frequentavi. Anno 1902 maturitatis testimonium
adeptus in universitate Leopoldina Vratislaviensi studiis
archaeologicis historicis philologicis philosophicis incubui.
Docuerunt me viri doctissimi:

Baumgartner, | Cichorius, | Ebbinghaus,
Foerster, Freudenthal, Hoffmann, Jacoby,
Koch, Kuehnemann, Norden, Semrau, Skutsch,
Wendland, Wuensch.

Seminariorum archaeologici historiei, philologici, philo-
sophici, psychologici sodalis ordinarius fui moderantibus
Baumgartnero, Cichorio, Ebbinghausio, Foerstero,
Freudenthalio Kuehnemannio, Nordeno, Skutschio,
Wendlando, quibus omnibus gratiam iustam habeo semper-
que habebo. Hoc loco Felici Jacoby, qui huius libelli
concipiendi auctor erat, et Wendlandio, qui in con-
ficiendo hoc opusculo consilio et opera benigne me adiuvit,
debitas gratias ago.

Autumno anni 1907 examen pro facultate docendi
sustinui Deinde seminarii paedagogiei cum gymnasio regio
Bytomiensi coniuncti sodalis eram, cum die IX. Februarii
ad gymnasiam Vratislaviense regis Guilelmi ablegatus sum,
ubi hodie quoque praeceptoribus, qui olim me docuerunt,
collegis gaudeo.

( ὧ t ,
Mb ipis Mo MT o Mte ἕῳ
ida U siga cuomboslaisn V DERI dsge. d '
a. vos. uttsibbe ἰοἰ ᾿ανθμαβιβϑηῃ ud ;
somma (cer aoq cdimdans νον NI- ^
ἐστον sr291. niigpen.. cip. 4 REND P: "
gtutaqoqudeol-aslathit o Mug Ey! NIA, εὐ δὶ » f
εἰ νυ εὑ V. ΠΥ dorem ἢ
ἰωύσηο idunt eisigelelidq Sors
s MW nares "9 δὰ ἵ εἰ φρο ἢ DAE
ἈΠΕ πὶ τ ἀν ΡΝ τατον πὴ
QUivsnli «(πλἘ oH (rev et MS
,daatuxg ard ino. ui adap West P
τες χῆων!
. :aliq ΡΤ Judd ipia
sad iaenbegt. igi aniio salas ἢ
01532129 1. odvaead y ai dd iof:
δ ἤοε Hd ge ba e uod a a a d,
-190:525.926/url quels qrgidety σύνεσιν. Ὁ
ἐμ} oeaiod wp oct d eed do es vans ot
-9ro Ch) A Durssp b eM uda
Airegiba. sn, ,
"pera οἷν iw reg.
ibasonh. sbeldpokh s 070 AORTA ἢ
this oi*&carpa mu^ infgouebutq eee
ἡπαντή πιὰ, ΧΕ ΡΜ, ταῦρον Mrd MURouR. di
utm ei nasodi κελμ δι! Ὁ. iw μιν!
Mn: PM. 30) alo dips diligis JM
xd τα vrerbpdis vus
Simi As. pA νῶν fickomares ὁ
invocat. $ o
Lonzuup dene eU QUESTI, quet ^
purement exyotitie "t, vifa jeep
aufmilio dito ἄχει ipiis pad
ἐμῷ omaia eum eunti jme
«i4 urat

LI

- w-

^