DUKE
UNIVERSITY
LIBRARY
Treasure %oom
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
Duke University Libraries
http://www.archive.org/details/derepvdiisetdivoOObz
DE R E
D I V O R 1
.t X o:
/ iV ^J^ A T LE R AE ^" E DE
caujis matrmomahbpu ( cjuas vocant ) incidentes
controtierJi<& ex verbo JPci decidunt^r,
Additur luris Ciuilis Romanorum,& vcterum his
dercbus canonum examen > ad eiufdem Verbi
Dei,& a^quitatis normam.
EX TH. BEZAE VEXELII PRAELE-
dionibus in priorem ad Corinthios
Epiftolam. y
^^^^i^Cjl^
i?^"G EN E'V^
ftPVD bvstathivm VIGI^OK.
M. D. L X X I 1 1.
ovH&tn^
nonihm cltautmm^nemo perm"
de accipito , ac Ji eorum aufloritate
"peritatem niti )^lla ex Parte \ellemtis, \
'Tantum entm illos idcirco prottdi" I
mtis , ^fthacaduerji^s eos quociue V^- ,,
leant quiht^ alio^ui reltgio ejl ^uic- 1
-^^i^am "cjt^d probem^fs npi/{^fr.ihare, j
^-^v \
A
■ ■■*
ij
P E R E P V D 1 1 S E T
DIVORTIIS.
V o iam olim gradus in ma- Spofalium
~ ■ ■ ori^o °-
caufz.
trimonio fucrunt conftituti, ^*"^** ^
non tantum in Ecclcfia/icut
cx Mofc & MatthsEo colligi Deut.io.^
facile poteft: verum etiam ^*'^'**'*
jntcr Grascos, apud quos y.vmv^^ & yuunv
diffcrut: & iurc Ropianorum ciuili,in quo
de Sponfaiibus copiofe cauctur. Vidcntiir
autem eius moris du^e potifsimiim caufse
generales fuiflcrvnajVt tanti momcti obli-
gatio non protinus , fcd duobus demum
diftin^tis gradibus pcrficcretur : altcra, vt
mcdio tcmporis intcruallo , num aliquid
fortafsis eflct quod matrimonij confum-
rnationcmimpcdirct, tcmpeftiuc difpice-
retur , quoniam vidclicct cofummato ma-
trimonio res in integrum. poftca reftitui
in virgine nuUo modo potcft:in vidua,finc
infamia turpiquc macula no potcft. Addo
quoque tertiam , cuiu^ vel maxima habita
iuit ratio in Chviftiana Ecclefia, nempc vt
^.ij.
4 DE REPVDIIS
honcftas in hac fanda corporum coniun-
clione feruetur , qupd non fierct d ftatim
vt fa(5ta cft ftipulatio, ad concubitii efhxni
libidinis impctu coiugcs proruerent.Cer-
tum autcm illius intcr rponfalia& nuptia^
intcrcedcntis tcmporislpatium fub Lege
vcl in prima Ecclciia fiiifTe non lego : fcd
rede vidctur poftca illud dcfiniifte Eccle-
fia vehiti trinundina promulgatione , in
folemni vidchcct coetu facienda, vt rite &
ordine omnia in Domo Dci, cx Apoftoli
dodrina pcragantur.Itaquc qui hunc mo-
rem afpernantur,fciant fc ludibrio habcrc
Ecclcfiam Dci , quum plane ridiculum fit
dcnimtiare hituram matrimonij bcnedi-
(ftionem quod clam fit Confummatum : &
numahquodfit impcdimetum rcbusnon
amphus intcgris quxrcrc.Qua igitur Irote
poftea provirginc prodibit quse iam cun^
marito concubuit? & bcncdidio quo pu-
dore ab Ecckfia, qux ludibrio habita hie-
rk, flagitabitur ? Ttaque in hac Geneucnft
-Ecclcha rcde illud obfcruatur , vt qui tale
quippiam admiferint , antequam iUis be-
ncdicatur,culpam coram Ecclcfia,praefan~
tc Miniftro,agnofcant:ncc virginali habitu
prodeat qux virginitate ante tcpus pado
Ctiam marito prodidit. Quibus ver6,vt
yulgo in Papatu ficri folet, precio acccpto
hujuf-
ET DIVORTIIS. ^
huiufmodi promulgationcs omittere nulla
cft religio , quod potius quam facrilegoru
nome tribuas?Sed & illa folemnis nuptia-
tum in Ecclefia bencdidio vetuftifsima Benedi-
cft5& iuftis de caufis fancita : non modo vt ^>p""-
Deo^ficuti par eft , confecretur indiaiduse Tert"irbr.
confuGtudinis vitse initium : verum etiam *'*^ vx<y-
vt infinitis alioqui fraudibus occurratur. AmbroCe-
Chriftianis ccrte admodum turpc fuerit, pift-7o«
non confcia Ecclefia matrimonium inire ^ '^'
vnde nafcantur futurse Ecclcfije membra,
quum ipfas prophanas gentcs conftet ritt-
bus pcne infinitis fua coniugia iis quos fal-
fo dcos arbitrabantur, confccrafTc. Sed&:
prima illa coniugij Adami a Dco ipfo E- Gen.2.ta
uam Adamo tradcntis , profeda bcncdi-
^tiojhac Rituris omnibusvcre fandis con-
iugibus rcgulam omninb vidcturprsefcri-
pfiifc^vt qui coiugium initurus cft,teftibus
cum Ecclcfia Angclis,vxorem non tam cx
parcntum quam cx Dei ipfius , pcr os mi-
niftri fui loquctis,manu traditam accipiat.
Duobus igitur gradibus vcre folcmnc Sc
legitimum matrimonium intcr prophanas
ctiam gcntes pcrficicbatur:fponfalibus ni-
mirum & nuptiis,vt vcl illud Tcrentianum
declarat:
PlacHitideJporjdhmpuls diclpi^ ejl dies.
Indc,& iUud confcquitur , totidcm cffe
a. iij.
C DE REPVDIIS
Repuam eius dirimcndi vinculi gradu.s,nempc r e-
& Dmor- r - r 1 • o ^
tium quo P V D I V M, quo Ipoialia5& D r V O R T I V M,
differant. anguftiorc lignincationc appcllatum, quo
matrimonium,iamiplaintcrucnicntc cor-
porum copula coniummatum , dirimitur,
lintcrftu vt dilcrte dcclarat Modcftinus. Devtro-
pru. D. dc ' ' . r ".} ' • ^
vcrb.fign. 4^^^ igitur lig^.llatim agcmus , ac pnmum
quidem de rcpudiis^fiue de fponralium di-
rcmptione. '
Defponfa- Sponfalia proprie*dicuntur dirimi quse.
iurc*i»uni^ ^^^^ prius fucriit ac proindc lcgitime con-
iiuc imiti-vtrad:a : ncc cnim vbi nullum cft vinculum,
libus. dircmptioni locus eft. N ihil tamcn prohi-
bct quominus dc iis quoquc fponfalibusi
dc quidcm priorc loco , difccptcmus, qu^e
quum ipfo iurc nulla ac plane inutilia fint,
impropric dirimi dicuntur, quum potius
vana ab ipfo ftatim initio,quod ad obliga-
tioncm attinct,hiilTc dcclarcntur.
Sponfalia Eiufmodi funt autcm in primis fpofalia
fuTurGco- 4*-^^ ^^^^^ vcrbis dcfnturo,vtIoquuntur,li'
ceptisnon ue purc,fuic addita conditione concipiun-
priafe".^ tur,vt fi quis dicat a c c i p i a m, non au-
c. prxter- tcm A c c I p I o. Nam, vt rc<fle dcclarat
qmfiuk'^' Lombardus,aliudcftpromitt('rc quam fa-
D«rponf. ccrc. Aliqua tamcn in co fubcft difficultas,
quod Spofalia fui natura in futurum rcfpi-
lombard. ciant , quum in irfis dcmum nuptiis vxor
aT.& »8. ducatur.Imo ctiam vcrbo <ii>^}^hcf-uQdviv vti-
tur
ET DiyORTIIS. 7
tur Angclus apud Mattliseum, de lofepho Mat.i.i*
iam dcrponfo loquens ,vtDESPONDE-r'
R E nihil aiiud fit quam s e a c c e p t y-
R, V M , s p o N D E R E. Nequc vcro du-
bium cft quin Sponfalia vctcribus niliil .a-
liud fucrint quam fponfioncs, id eft, adhi-
bita ftipulatione folcmncs dc accipienda
yxqrc promifsioncs , ita vt non tunc plena
& abfq; omni cxccptionc ficretfuturi mar
trimonij obligatio,fedlibertas qugdamTC--'
linqucrctur rcccdedi a c6rradu& Sponfo
& SpOnii,fi ita placuiflctiquaiiis cx fponjfo
agcrctur , & qui in culpa erat qj/ a n t i Ger.lib.^^
INTERERAT damnarctur. Chriftiani <^^P'4»
verc),quibus mcrito fumma fcmpcr rcligio
fuit de ifto contradtu cuius. fe audlorcnr.
Deus ipfe profitctur , quicqua tcmcre fta-
iuGre,vt obuiam ircnt ifti Ipofalium diffo--
lutionijvulgatas illas dc pacifccndo fuic fc-;'
rio promittcndo matrimonio fponfioncs
non pro veris fponfaiibus,qua: cx folo par-
tium conlcnlu mutari non poifunt, icd pro
fimplicibus promifsis habucrunt.Indc dif-
crimen illud vcrborii in prsefcns vcl in fu-
turum tepus conccptorum,quod cgo qui-
dem minime inane cife puto.Qucmadmo-
dum cnim?excmpii gratia,quificloquutus
lucriulf^endam Uc/i hoc fii/jdhP/hnovAiivcn-'
dkiit, fcd tantum ycnditurum promiiit, ac
a. iiij.
5 DE REi>VIiIIS
proindc nulla inde ad:io neqtic ex vedito,
hcquc cx cmpto nafcitur, fcd cx promiflTo
dutaxaf.qui vcro AhduV^ endo tihihmcfiin'
^«WjCtiam fi addidcrit non nifi a certo dic
ab emptore pofsidcndum , eo tamen ipfo
mbmcnto vcndidif.itactiam diftingucndu
eft intcr Dejpcndeo & Dejpondebo , Accifio
6 Accipam , quoniam iftis vcrbis non fit
coniugium,red promittiturriilis vero con-
trahuntur Iponlalia, atquc adeb matrimo-
nium ip{um,quanuis non de fa61:o,vt vulgb
loquuntur,de iure tamcn co ipfomometo
Xateran. initur. Itaquc poft ciufmodi fponfolia dc
Coc^il. fub f^turo duntaxatjfi quis aliam fibi vcrc de-
paite^. c. ipondit , rata crit poltcrior promilsio : ac
confiiiuit, proinde prior,quod ad obligationcm atti-
fponfa/.^^ net,vana tuilfc dcclarabitm-,quoniam aliud
cft rcipfa fcfc obligarc , qiu\m facicndam
obligatione promittcrc.At cnim,inquies,
quatunuis fimplcx promifsio cofcicntiam
ligat. Ncquc vcrb/inficior logc rcdius fa-
Pfaltn.K ^^^^ q^^ iidcm quoquo modo datam prae-
c. de iiiis, ftct quatum in fc cft,priEfcrtimfi iufiuran-
& c.hcut, (Jm-n intcrpofitum fitrac graucm ctiam rc-
^ ^°" ' prchcnfioncm in Ecclcfia mercri,qui mu-
tats voluntatis caulam idoncam non afFe-
Geilil,. . rct: imb ctiam in foro iuftc damnari,quati
cdp.4. intcrcrat promifsioncm illam implcri,{i in
culpa fuiflc deprchedatur. Scdtamcn cum
qui
ETiriVORTIIS. 9
qui tatum futuram obligationem promit-
tat,exiftimo videri poffe omnino , quu ta- c. requJff^
cite faltem fibi fpatiu ad amplioriem deli- fpokfal. *
berationem petatjiberam fibi facere mu-
tandi confilij facultatem,quod inifto prse-
fertim tanti momenti contradu merito
obfcruatur, vt ex eiufmodi pollicitationc
prsecifeobligatusviderinonpofsit. Defponf*
In fponfalibus vero per verba(vt aiunt) i«f>usnop«
de pra^fenti, fed adicclaconditionc coce- Lib. Scnr.
ptis , has diftindiones obferuari volunt 4-<ii^'n^.
Scholaftici. Primum,vt fi ponatur rcs prae 2.' *^"'
terita vcl pr2efcns:veluti,fi quis dicat, Ac-
cipio te vxoremyji hoc velilludpojfides , vcl,
Sipater confenfit, & ca conditio iam extct>
rata ilnt fponfalia:fin vcro non extet , ni-
hil promiffum intelligatur. Dcindc vt fi
conditio futurum rcfpiciat , ea rurfus di-
ftindio adhibcatur, vt ncccflaria quidcm
habcatur quafi coplcta, ac proindcfit ex
fponfalibusratum coniugium , vt Acapio
te vxorem fi cras fil oriatur : fi impofsibilis,
habeatur pro non adic(5la,ac proindc rata
quoque fint fponfalia:fi contineens,vt Ac ^:^ ^°i*'
^- • ^ -^ ,v , I n 1 j- tiones»De
cwto te vxorem ?nodo cras hoc vel nlnd jiaty cond. ap-
iaem de ca iudicctur atquc dc fimplici P<*^-
promifsione pcr vcrba dc fiituro,vt paulo
ante diximus. Dcniquc vt fi conditio vcl
contra matrimonij naturam fuerit, veliiti,
Accipio te vxorem ad biennmnr , vcj ctiam
10 DE REPVDIIS
turpis, vt Accipio te vxorem modo ^uafiumjr
ex corpore fkcta^ , eiuriP.odi fponfalia vana
^fupeireo, ccnfcantur. Et \\xc quidcm fatcor proba-
appof. ^ bilitcr dici , fcd rcpofitis iftis diftindioni-
bus corum fcntctia" pcr omnia acccdo,quI
non nifi pure fadis rp,onralibus,&: quidcm
per verba dc prxfenti, coniugium prorfus
ratum cflc volunt , quo iurc vtimur in h.d.q.
Gcrieucnfi Ecclcllaiquoniam vidclicct qui
conditioncmadiicit, quxcunquc tandcm
illa fit,ininccrtum loquincccflarib prx/ii-
mitur , ctiam fi rcs iam ccrtb cflc poftca;
Cocil.La- compcriatur : ac proindc purus ac prorfus
teran. fubii - r " r r fi" -J ^
Aiexan. j. ^^^^^ ipiuis colcnlus clic uou vidctur>qua-
parte^.c. lcm tamc inluiiufmodi pr^'fcrnm cotrad:u
&c. "oia-. ^^4^ii'i cxtra cotroucrfiam cft.Itaqv appo-
cunque. fita rci prxfcntis vcl prxrcritx conditionc
qUc-e.poftcacxtct,conccdo quidc adioncm
cx Iponfo nafci > de qua lupcrius diximus:
ccrtam vcrb & inuiolabilcm rati matrimo-
nij obligationcm>non itcm.Ccrte eius ap-
pofitx coditionis quam orrmibus fatis con-
ftetprorfusncccfiariamcirc,no vidco quis
vfus cifc poisit, quoniam ncmo illam ianar
mcntis nifi cum ludibrio adhibrat. Qubd
autcmimpofsibilis pronon adic6laccnfe-
tur, vt valcat taquam pure fadta obligatio,
nc id quidem facile probarim,fi modo fiie-
rit cx carum gencre quas prorfus impofsi-
bilcs
E T D I V O R T I I S. II
biles efTc palam conftitcrit , vt fi dicatur,
jiccipio te vxorernfi digno cdlu tetijierisi vcl
(csecam alloqucndo)^; jw^ 'Z//W£'m.Nam qui
fic lo^juitur^fcfc non modo in id coiugium
non confcntirc, fcd etiam cum ludibrio id
reiiccre,palam,mco quidcm iudicio,tcfta-
tur, ncdii vt pure vidcri pofsit confcnfijfTc^
Scd quidfi fponfalibusappoiita coditione
fad:is,copula fit fubfcquutaPrccle fane rc-
fponfum eft ab Innocctio tertioyeiufmodi*^-^**'^^*»
h^ . ... V, ... r ' rc c.pertuas»
ommcm vidcri a conditione rccelsiHc. dc condit.
Ipfo quoquc iure inualida ftmt fpofalia 3ppui'^_^
cotraDci volutatcm nobis in ipfms verbo ubus^incc^
patcfa6lam contra(5la , cuiufmodi fimt in-ftuofis»
ccftuofa: itemquc cladcftina,id cft,in qui-
bus audloritas coru non intcrucnit in quo-
rum potcftatc vcl altcr contrahcntium fit
conftitutus. Inccftuofa funt, qu^ cum co-
gnatis vcl affinibus intra gradus prohibi-
tos cotrahuntur.Nititur autcm ifta prohi-
bitio iurc tii diuino tu humano. Etfi cnini
vidcri poifcnt qUc"B Dominus hac ^o. rc pcr
Mofcn fcripfit ad folos Jiraelitas pcrtinuii^
fe,tamen ita fc rcs non habct- Eft cnim v-
niucrfalis &pcrpctua iftan-mlcgum ratio,
& lcgis ipilus naturx pars , quanuis inib
mudi initioncccfsitascocgcrit quccda non
ad vngucm obftruarc in iis qui cx latcrc
coniunguntur , & poftca quoquc non Iine
II DE REPVDIIS
arcano myftcriojantc Legcm latam non-
milli ex iand:a progcnic intra gradus po-
ftea cxprcfTc prohibitos coniugia , cxcm-
Gen.40.4 P^o pollcris minime imitando , contraxe-
tcuu. 18. rint.Nam alioqui Rubcm lilium fuum la- ,
cobus no rcde primogcnitura' gradu de-
ieciffct uiequc Dominus i€gyptios & Ca-
nanasos vt inccftuofos cxprcfsis vcrbi$
LCor. 5./. damnaflct : ncquc iurc dixifTct Paulus illu
Corinthiu coargucns, eiufmodi flagitium-
nc intcr prophanas quidcm gcntcs tol-
lcrari.
Ifta porro graduum dcfcriptio quum
non vno modo a lurifconlultis dc a Ro-
manis Pontiticibus tradatur, (dc quo dif-
criminc magna iampridcm cft contctio : )
conftitui {ummam tantum rcrum ita cx-
plicarc vt dc vcritatc conftct.Primum au-
tcm quandam vocabulorum fignilicatio-
-, j... nem tradcndam arbitror.
quid. Gradus vocat ipiam gcncrationum ic-
^^^&" A- J^icm,quod alij ab ahis quah gradibus qui-
fcendemes burd,am oriantur. In iis Dctccndiirc di-
^"^ cuntur , qui ab iis orti ftmt , ad quos fur-
fumiifdcm gradibus rcgrcdiaris ncccffc
cft, vt & coi um qui gcnucrunt , & corum
qui gcniti funt pcrpctuam fcricm habcas.
Vtrorunquc dirccta, ik pcrpcdicularis cft
lincajquam vocant,in qua fcric Alccdcn-
tcs*
E T D I V O R T I I S. 51
tes illos , Defcendentes autem iftos vulgo
appellant.Latini illos ad fextu vfque gra- Parem^.
dum,id cft,adTmauu,Parcntes,demceps Liberi.'
verb Maiores gcneraii nomine vocant: Pofteru
iftos autem itidem ad fextum gradum , id
€ft,ad Trincpotem,Liberos , ac dcinceps
comuninomine Pofteros nominant,quo-
-rum ha^c eft defcriptio: ,
Tritams ^Tritmia.
I
Atams^AtaHia*
i , .
AhapmSiAbaptia.
I
Proauus,ProaHia.
I
Auus,Auia.
I
Pater.Mater.
I
JEtliusyFilia.
I
Nepos^Neptiso
Froneposy Proneptis*
\Abnepos,Ahneptis.
H D E R E P V D I I S
Atnepos^Atneftis.
Trineposy Trineptit*
-. . lam vcro quiim plurcs filij cx vno c6-
muni patrc onri polsmt , & hi rurlus m
^ fuas diftindas familias propaga^i 5 confti-
tri oportct aliud confanguinitatis gcnus
quod crv^iWi' vocant,id cftjcognationcm
corum vidciicct qui intcrdum propius,in-
tcrdum longius rcpctito gcncrc cx com-
muni quopiam parcntc ortum habuiifc
dcprchcndiitur, cuii omncs communi no-
^3j1, minc Cognati^magis proprio vcro vcl A«
gnati,(puta fi cx communi parcntc mare)
Cognati. vcl Cognati , anguftiorc tamcn fignifica-
tionc,fi cx communi parcntc fcemina de-
fccndcrint,appcllantur:alias autcm appcl-
lationcs maxime proprias, prout propius
vcl longiiis diftant,fortiutur. Itaquc quod
ad eos attinet quiparcntibus coniungun-
tur cx latcrc, dicitur
P A T R v v s , Patris fratcr . Amita^
patris loror.
AvvNcviv s,matris fratcr. Matcr-
tcra(,matris foror.
P A T R V V s magnusjaui fratcr.Amita
magna,auix ioror.
AvvNcvLvs magnus, auix fratcr.
Mat^r-
ET DIVORTIIS. ij
Matcrtcra magna,auia2 roror.
Propatrvvs, fiue Patruus maior
proaui fratcr.Proamita fiue Amita maior^
proaui foron
Proavvncvlvs, fiuc Auunculus
maior,proaui^ fratcr. Promatcrtera , fiuc
Matcrtcra maiof ,proaui^ foror.
P A T R V V s maximus,abauifratcr.A-
c^ita maxima, abauiforor.
AvvNCVLvs maximus, abauise fra-
tcr.Matertcra maxima,abauix foror.
F R A T E R , eiufdcm patris & matris>
vcl alttrius illorum filius,(juifratcr cft V-
tcrinus.
S o Ro R,ciufdcm patris & matris , vcl
altcrius illorum filiajqua^ dicitur foror V-
tcrina.
Patrv ELis, patrui filius vcl filia.
ItaquePatrueiesfunt minimiim duo,nciii-
pc duorum fratrum fiiij vcl filisetvt,
T H A R E.
NACHOR, ABRAHAM.
I 1
BETHVEL, — isAA c,patruelcs.
A M I T I N V s, amitcE filius , vt Ami-
tina amitse filia. Itaque nunquam Amitini
inti^r fe duo funt , quoniam cjui cft altcri
i^ DE REPVDIIS
Amitmiis,ab co nominatur Confobrinus,
vcluti in hac Ipccie:
N A C H O R,
LABAN. REBECCAt
I i
R A C H E L. I A C O 9«
lacob cft Rachcli amitinus , Rebcccae
vidchcct iplius amitse filius. Eandemau-
tem Rachclcm lacob vocabit Confobri-
nam,id cft, Auunculi iiliam.
CoNSOBRiNvs cnim proprie cft
Auunculifilius,& Confobrina Matcrteras
filia.Nam alioc^ui iic quoquc promifcue
vocantur quilibct fratrum vcl (ororumli-
bcri, quos vcrnaculo fermonc Cognatos
germanos vocamus.
S o B R I N o propior, cft Patrui vcl A-
uunculi magni,fcu Amitx , vcl matertera?
magnae filiiis,quod vicifsim dc ca ftatucn-
dum cft qux vocatur Sobrina.
S o B R I N V s , cft patrui vcl auunculi
magni , liuc amitae vcl matcrtcr^ magnse,
ncpos:ac proinde Sobrina, patrui vel auu-
culi magni, fme amitse vcl matcrtersE ma-
gnsejneptisjveluti in hac ipccic:
T H A I^ i^*
£ T D I V O R T I I S» if
TH A R E.
K A C H O R*, A B R A H A lli
• I l
« E T H V E L* t S A A GV
I I
t A B A N. I A C O Bv
Bctliuelem vocabit lacobus propiorem
Sobrinum , vtpotc magni eius patrui Na-
choris filium.Iacobus &Laban funt fobri-
ni 5 quoniam iHe quidcm Abrahami , iftc
vcr6Nachoris,magni vtriufque patrui^nc-
pos eft. At Bethucl lacobum patruclis fi-
iium, ac vicifsim Ifaacus Labanem, dicet:
quem vulg6,vt & confobrinorum & ami-
tinorum filios , vocamus Coiifin rernhe de
germain.
Quod autem fratris vel fororis filiis a
nonnuUis tribuitur Ncpotum nomen , id
fit prseter Latina? linguae morcm.
Efto vero iftarum ovyyv/\^H h^c defcri-».
ptio , inferta quocjuc illa reda parcntum
linea,cui ad latus vtrinq*, tum Agnati tum-
^ognati adiunguntur:
Tritmvts*,
Xritatti^
i8 DE REPVDIIS
jitauia.
Patruusy — > ■ . *AhaunSy
jimttay Abauia,'-^^ Aunnculmf
M A X I M I. I Aiatertera^
I M A X I M r.
PropatruuSy — ProautUy
Proamitay Proauia.*^ Vroauunculm,
fiue
Vatrumy
Amitay
M A I o R E s.
VatruHSy
Amitay
M A G N I.
Aitui,
Atua, -
JHaq-ni vel mazn£
fiUuf, prcptor Sobri--
no : filiayprcptor So-
hrtna.
. l
Magni vel niagnA
nepQS y Sobrtnjis : ne-
ptts,Sobrina.
Vromaterteray
fiue
AnnncHlnSy
Materteray
M AI ORES.
- AtttmculuSy
Matertera,
M A G N I.
Magni vel magnA
filtus 3 proptor Sohrt"
no :fiilta ,proptor So-^
brtna.
Magni vel niagndi
neposy Sobrtnns: ne^
ptUySobrina.
VatruHiy — — ^ Vater, |
Atmta. Mater. AuuncultUi
M^te¥^
ET DI V
I
TatrHifiliHS velfiliay
VatTHeli^ : Amit&fi-
Um y AmittnHS :■ A-
rnitd fiUa , Amtti-
na.
I I
HorHmfilii er ne^o-
tcs.
O R T I I S. ip
Matertera,
I
AmncuU vel Ma^
terterdifiliiu y Confo'*
brintu'. Amnculi vel
M^tertera filia^ Ce-
(ohrina.
1.1
Horumfilii dr nef^
tes.
C FiliuSy
frater.^l Ftlta.
Soror,
Et hsec quidcm cft humanarumgencra-
tionum diftributiojfuis Latinis nominibus
explicata. Quod fi quaeratur quoto quis
gradu ab .alio diftct , vno vcrbo res tota cx
iurc Romanorum Ciuili pcrfpicue cerni
potcftjfiuc de parcntum & libcrorumjfiuc
dc agnatorum vcl cognatorum gradibus a-
gatur.Numcra gencrationcs^&gradus nu-
mcraueris.
Itaquc in rcda llnea patcr Sc filius vno
gradu : auus & ncpos duobus : proauus &
proncpos tribus gradibus diftabunt: quai
proportio dcinccps cft lcruanda.
In tranfucrfa autcm linca, numeran-»
^ur gcncrationcs fcric nonnihil diu^rfa ^
b. ij.
zo DE REPVDIIS
fuperiorc ^ idqiic interdum brcuiore > in~
tcrdum longiore circuitu. Quoniam enim
a latcre ad latus pcrucniri non poteft
jiifi pcr cui;n tranfcas a quo vcluti com-
jnunilimitevtrunque latus defccndit: ne-
cefTc eft primum vt ab eo dc cuius co-
gnationc quseritur,ad communcm cogna-
tionis iftius duplicis auclorc furlum pro-
grediaris5&: indc rurfus dcorfum ad aite-
rum de quo & ipfo qu2Eritur5peruenias:vt
i^haclpccic:
T H A R E.
^iBRAHAM. NACHOR.
I l
ISAAC. BETHVF. L.
Si fcire volcs quotogradu Ifaac a Bc-
thuclc diftctjab Ifaaco ad Abrahamum
patrcm^indc ad Ihare auum afccndcs:ter-
tio. a Thare ad Nachorcm aitcrum eius fi-
Uum,ac dcmum a Nachorc ad Bcthuelcm
defccndes, ac ita compcrics Ifaacum a Be^
thucle quatuor gradibus diftarc. Sunt au-
l^lf^cz tem pcrfonjE de qixorum inter fc cogna-
tr.:nruerra tionc GUiritur , vcl cEquidiitantcs acom-
hs > aicef a muni parctc m quo latera vtrmque cocut>
in«<juaii$. cuiufmodicftTharc iniftafpccic: velina.'-
^uaa intcruallo diisituvt,
THARE.
IT DIVORTIIS- ai
T H A R E.
ABRaHAM» ^JACHORo
I '\
ISAAC. BETHVEI^
!
L A B A N,
In hoc enim cxcmplo Nachor & Abri*
ham vnatatiim gcncrationc, Ifaac duabus»
L.aban autcm tribus a Thare communi fti-
pite diflant. Illa igitur cognationis iinca
tranfucrfa a:quahs : ifta vero tranfucrfa in-
sequalis dicitur. Vtraquc vcro paucis iflis
rcgulisplane intcUigi potcft.
Jn linea tranfuerja <Z(jualiJiue (zquidir^
ftante a conmunifarenie,
, Fratrcs & fororcs duobus intcr fc gradi- n
tus diftant,Yt Abraham& Nachor:
THARE.
ABRAHAM. NACHOR.
Duplcx cnim cft gcncratio vniuf perfo--
nx,ncmpc Thare.
Patrueles quatuor intcr fe gradibus di^- i
fiant, Yt Ifaac & B ctbvicl;
b.iij.
li DE REPVDIIS
T H A R £•
A B R A H A M. — N A C H O R.
I S A A C— — .^ — B E T H V E L»
Et Conrobrini intcr fe , vt m hac hypo-
thcfi Caius & Titius:
SEMPRONIVS,
SEIVS,J C AIA.
c A I V s. — ■ — T I T I y s.
Et aniitinus a cofobrina, vt lacob l R*r»
chele:
B E T H V E L,
R E B E C C A — L A B A N.
I A C O B. — R A C H r. L.
^ Sobi ini fcx intcr fc gradibus diftant, vt
Incob&Laban:
T H A R E.
A B R A H A M, N A C H O R.
I S A A C. » B E T H V E L.
I A C O B, , — L A B A N.
Eadcm dcinccps ratio kruanda eft ux
fubfcqucntibus propagationibus.
In Uma tranfuerfa indL<?jtiditer dtflantc
a cmimmn^iirrente,
c f atruus a fratris filio vcl 61ia tribus gra-
dibus
E T D I V O R T 1 1 S. 25
iihus diftatjvt Abraham aBcthuele:
T H ARE.
A B K A H A M.- — < N A C H O lU
I
B E T H V E L.
Eadem igitur eft diftantia amitse a fra«^
tris filio vel filia:itemque auunculi vcl ma-
tcrtersE a fororis filio vcl filia.
Patruus magmis vel amita magna,a fra-
tris nepotc vcl nepti: itidemque auunculus
magnus vel matertcramagna,afororisne-
pote vclnepti,quatuar gradibus diftant,vt
Abraham Sc Laban:
T H A R E.
A B P. A H A M. N A C H O R<,
I
B E T H V E 1..
1
l. A B A N,
Eadem proportio in patruis , amitis, a-
uunculis,matcrtcris,maioribus & maximis
fcruanda cft.
Propior Sobrino quinque gradibus di-
ftat,linea vidclicct tianfuerfa ina=:quali , vt
iJacobo Bcthuel:a JLabanc Ifaacus:
b.iiij.
44 DEREPVDIIS
THARE.
ABRAHAM. NACHOl^
I S A AC, BHTHYEL-.
JtACOB..
THARE.
^BRAHAM. NACHOR.
ISAAC. BETHVEL.
L AB AN.
Itemq; patruclium,vcl confobrinorum,
tclamitini filij a propioribus fobrino,vt in
fupcriori fpccicjacobus a Bcthuclc, dc ab
Ifaaco Labancs. Eft cnim Bctlnicl lacobo
propior fobrino, &: Labani Ifaacus : vicif-
fim autcm lacobus a Bcthuclc dicitur pa-
truclis filius,vt Laban ab Ifaaco, qux pro-
portio fimilitcr in rclic]uis dcfccndcntibus
fcruandacft.
Nihil autem prohibct quominus vnus
&idcmquifpiam diucrfo rcfpcdu, acce-
dcntc vidclicct ad cognationcm affinitatc,
aut rcpctita cognationc , modo propior,
modo rcmotior diucrfis nominibus cen-
fcatur , arquc adcocx agnato vd cognato
iiat affinitatc parcns , vcluti lacobus lit ob
matrcm Rcbcccam Labaninlius fororis,
tribus ab co gradibus diilans:
«ETHVEL.
ETDIVORTIIS. 2j
B E THVSL.
ILABAN^ REBECCAjL
I A COB»
qui rccudum paternum gcnus quinque ab.
eo gradibus diftabat , vt paulo ante often-
dimus. Sic Abraham patruus magnus Re-
becca^^matrimonio intcr Ifaacum & ipfara
inito, fit ipfius foccr , cuiufmodi cxempU
■plurimapaisim occurrunt.
H3EC eft igitur gcrmana>per{picua,ip{i-^
que naturse prorms confcntanca graduurar
numcratio,vt eft a fapicntifsimis lurifcon-
fuitis tradita : quamtamcn Romani ncfcio
qui pontificcs , fiue quod cam non intelli-
gcrcnt 5 fiue quod nati fint diuinis huma-
nifquc rebus omnibus pcruertendisivfque caa rea&
adeo impTobarunt,vt nouam ctiam,camq; JS-^-f*
perabfiirdam, aufi fuerint EcclcfijE obtru-
dere,regulis iftis comprchcnfam.
In linca red:a,afccn':lcntium vidclicct 8c p
dcfccndcntium, tot funt gradus, quot funt
pcrfon^, vna dcmpta . itaque filius a patre
yno gradu,ab auo ncpos duobus gradibus,
& fic dcinccps diftabit. Hrcc vero rcgula
etfi nihil ftatuit a vcritatc alicilu,tamcn no
rcde coccptaeft. Rclinquit cnimfufpcn-
fum animum, cur dcmcndafit vnapcrfi)na
cx hoc numero , & quxnam fit dcmenda.
z6 DE REPVDIIS
Itaque multo planiiis & rcdiiis loquun-
tur qui gcnerationes > non pcrfonas cnu-
iiierandas dicunt , quum gencratio cfficiat
grhdum.
In linca tranluerfa a^quali, quo gradu
diftat vna pcrfona a communi ftipitc^co c;-
tiam intcr fc altcra altcri iungitur. Itaquc
iratcr quum a patrc diftet vno gradu cx
pra:ccdcntcrcguU, eodcm ctiam gradu a
tratre vcl forore difiabit. Sic quoauc»Pa-
truclcs & Confobrini duobus gradibus in-
tcr ic diftabunt:& fic deinccps. Atqui inc-
ptam&falfam clfc hanc cnumcrationcm
vcl ipfc communis fenfus di(^arc potuit.
Kacr.ra cnim ipla oflcdit tot cfTc oportcre
gra-Jus quot funt gencrationcs : ncc poffe
pcrucniri a fratrc ad tratrcm nifi pcrpa-
trcm communcmtranfcas. Etfi autem gc-
ncratio vnius fratris , & gcncratio itidcm
ahcruis iratris, fmt ciufdem j vt ita loquar,
fpcciei, & paris ferici, vndc ctiam in tranf-
ucrfa linca aquali trater & fratcr coilocan-
tur : tamcn numcro,atq; adco quadatenus
fcric dux funt gencrationes , fi ordincm
numerandi fpectcs, quum ab vno fratrc ad
patrem communcm afccderc,& ab codcm
gatrcad altcru tratrcm dcfcenderc ncccf-
iario oporteat.Itaque vterquc fratcr fcor-
iim coniidcv^ius vt filius vidclicct, diflat a
fuo
ETDIVORtllS. it,
fuo patre in linea reda > vno gradii : alter
autem ab altero,vt frater,duobus. Sic pa-
truelisjquum pcr auum tranfcat , ncccira-
rio ad alterum patruclcm, ab auo quidem
comuni duobus difiat gradibus 5 a patrue-
l^ vero quatuor.Ncque huic malo medc*
tur qui refpondent duas perfonas a Pon-^
tificibus pro vna cenfcri , quoniam in ma*
trimonio dilo fiunt vnum:quam matrimo-
niorum rationem vnicam aiunt a luris Ca
nonici audoribus fpcdari.Nam fi hoc itJi
cffet,ccnfcqucrctur in matrimonio incu-
do id potifsimum fpcdandum vt coniun*
gendi codem intcr fc gradu a communi
fripite diftarcnt: quod tamcn ficri ncc po-r
teft ncc dcbct. Conqucruntur alij dupli-^
cari gradus a lurifconiultis , quum fratres
pari gradu a communi ftipite difsitos, di"
cunt duobus intcr fe gradibus , confobri-
nos quatuor , ac fic dcinccps alios paritcr
dcfccndcntcs,ab aliis intcr l'c diHarc. Scd
hoc ccrte apud homincs minimc conten-
tiofos ne refponllone quidem indigct.Ni
duo fcmper duo funt num.cro:& qui alitcr
fe rcm habcrc cotcndit,nc numcrarc qui-
dem nouit,ac proinde homo cflc dcfiit,c~
tiam fi Papa^id cft, omniumbcftiaru dcu^
flierit.
In linea tranfucrfa insequali ( insequali-
aS D E R B P V D I I S
tas autcm opponitur arccnfiu& defcefui,
cjui non cadunt in lineam '^^/aamaov) quo
gradu diftat rcmotior a ftipitcjco inter fc
aiter ab altero diftat.
Hxc vcro rcgula tam craffum ac pude-
dum errorcm prodit,vt vcl fola manifcfte
oftcndat iftos Antichriftos vere fiiiffcver-
tiginis fpiritui mancipatos , vt Dominus
p- r eos vlci^ccrctur in vniuerfo mudo fuae
veritatis contcmptum.Cui enim^obfeero:,
nifi prorfus mcntc capto , venire in men-
tem potuit, vt cxiftimaret data duplici fe~
rie cognatorum,vna ad dcxtram,altera ad
fmiftram , confpici quidcm cx vna partc
difcrimcn gencrationum , in altcra non i-
temPquod vt vel ipfis csecis pateat , conft-
dercmus hanc dcicriptionem:
T H A R E.
A B R A H A M. N A r H O K.
I I
1 S A A C. E E T H V E L.
I I
l A r O B, LABA^.
I
I O S E P H,
I
UA N A S S i.
Eccc
E T D I V O R T I I S. 29
Ecce in ifla fcrie , fi quseratur quoto
gradu Laban a ManafTc diitct , rcfpondc-
bitur ex fp ritu Papiflico,quinto gradu di-
ftarc. Quid Bethucl? itidem quinto. quid
NachorPitidcm quinto.Atqui rcs ipfa cla^
mitat etiam furdisjquii Nachor, Bctnucl,
JLaban aliquot intcr fc gradibus diltct, no
poffc ipfos pari gradu a Manaffc diftarc>
nifi natursE ipfms ordinc conaulfo, patre
Nachorcm , tilium Bcthuclcm , ncpotem,
Labanum , tranfucrfa xquali linca coUo-
ccs,vt Nachor patruus maximus a ManaP
fc fratris fui Abrahami abncpotc,Bcthucl
patruus maior ab codcm Manaflc patruc^
lis fui proncpotc, Laban dcnique patruus.
magnus ab codcm lacobi Sobrini fui ne-
potcvno codcmquc gradu diftcnt. H^c
tuit igitur hac in rc,vt in plurimis aliisjbo-
norum Pontificum Romanorum fapicn*
tia:quam fane pudcndum cffct hominc*
quofdam,alioqui lurifconfultos pcrtrudi^
tos,noflra ctiam hac setate, tueri conato*
fuiffe , nifi phis fatis conflaret eo iam res
cuafifie vt vcritatis quam minima ratio a.
multis habeatur.
Et de graduum quide numcratione ha-
d:cnus. Nimc fupcrcfl vt dc eo ipfo aga^
mus cuius vnius caula in hoc argumctum
ingrefsi fumus , intra quos yedeJLicct grar
30 DE REPVDIIS.
,dus miptiae prohibcantur : qua in rc non
dubium eft quin tutifsimum iter ij dcmum
ingrcdiantur qui intra Vcrbi diuini fincs
tonfiftunt 5 quatcnus pcrpctua & vniucr-
falis cft lcgum in copraelcriptarumratio»
vt paulo antc diximus. Etfi vcro ccrtis rc-
^ulis ifta in vcrbo Domini non funt com-
prchcnfajtame cx iis quse ibi vctantur,dif-
cicilc non cft ccrta quandam norma tum
in rcda tum in tranfucrfa linca coftitucrc,
ad quam fingularcs illiE prohibitioncs re-
uocentur. Ncquc vcro difsimulandum cft
Ciuilcs Romanorum lcgcs adcb cum di--
uinis hac in rc confcntirc, vt hinc pene ad
vcrbum dcfumptx vidcri pofsint. Sic aii-
tcm fc res habct.
Intcr parcntcs 6c libcros, adcoquc o-
mncs rcda linca afccndcntcs , & dcfcen-
ticntcs,pcrpctua eft prohibitio : quod ita
iubcat riatur:^ honcitas tacito omniu gcn-
fiumconfcnfu;adc6 quidcm vt fi qui ciuf-
riiodi quippiam vcl pcr ignoratiam comi-
fcrunt, cxccrabilcs omnibus fucrint. Hinc
ift^ tragicGE Ocdipodarum calamitatcs:
hinc Ncro ob inceftum non miniis quam
ob rcliqua omnia facinora dcteftabilis. Af-
fcruntur alix quoquc rationcs minime a-.
{pcrnandGp : nempc vt ncccfsitudo ad pki-
rcs cmanet>quo<l ficri intercft non tatum
Rcipub.
E T D I V O R T I I S. 31
Rcipublicse alicuius 9 vcriim etiam totiiis
kuinani gcncris^alioqui mifcre dilsipandi,
• nififamiliae qux quo latiiis a comuni fli-
pite diffimduntut, co magis ab vno difcc-
dunt,intcr fcrurfiis coaicleerent.Prsettrca
& illud obfcruare ipfa natura dociiit, non
cfle confundedamjquoad eius ficri potcfl:>
eommmiem cognationum norma^id quod
fane neccffario conicqucrcrur iftam fan-
guinis intcr parentes & libcros commi-
xtioncm.Dcniq-, affcrtur 3c alia ratio qua-
uis a magno Philofopho , tamen non ita
magni momenti , ne vidclicet proptcr x-
tatis infigne difcrimc^imbccilcs toetus na-
fcantur.Scd illa ab honcfcate natura: fimi-
pta ratio quu pr^cipua fit,idcoq; a Domi-
no apud Mofcn fmgulis hac dc re latis le- Leulc. 1«.
gib^ inculcata,digna vidctur quae in primis
cxpendatur.Quu cnim honoratas eitc nu-
ptias teflctur ApofloIus,vndc iftavioladae
pcr nuptias honcflatis fufpicio ? & fi quid
in ea re vfque adeo turpc admittitur,vt na-
tura ipfa in eovidcatur ofFcndi,cur nofum
ma vxoris ratio habctur a marito,quu pro-
pinquior etia maritus vxori quam fu3e ipfi'
matri videatur?Rcfp5dco ncgari non pof-
fc, in mutuo vfu quantumuis legitimi ma-
trimonij incffe cuius mcrito homincs pu-
deat,quo4 etfi a Domino ignofcatur, vfq;
:p D E R E P V D I I S
adeo vt nihilominus honcftum lit matri-
monium , tamcn re vera turpcm naturx
fiodvx kT0.^cLv rcdarguit. Itaque tale
quicquam tn eos admittcrc quos iccundu
JDcum colimus vtnoftri gcncris authorcs^
honcftus quida pudor prohibct,iilio dcin-
^cpsnonreucrituro vt matrcm quam fibi
- vxorcm fubicccritincc paircius iiludfuu
paternum,augu{la; cuiufda maicftatis plc-
num^in filiam rctcnturo,quam vitse ibcia
^ comitcm acccpcrit, Hirc igitur natu-
rx iura qui violant, fuaipforum confcicn-
tia rcdarguantur nccclle eft-
Jn linca tranfucrfa inicquali ncc pcr o-
mnia fimilcm nec prorfus tamen difsimi-
lem clfe rationcm facile dcmonftrari po-
tcft.Nam vt patris & matr is , ita ctiam a-
mitx & matcrtcri^ nuptia: a Domino di-
fertc prohibcntur. Didat autem ipla ra-
tio,ficut patris & matris nuptiis inter-
dictis , intcUigitur aui qujquc & auiar,
ac cartcrorum dcinccps aiccjidcntiu ma-
trimonium prohibitum , qucmadmodum
etiam quod de tiiio & fdia diclum cft , ad
ncpctcm& neptimjCsetcrofquc defceden-
tcs porrigitur;ita hic quoquc amitam &
matcrtcram tum maiores tum maximas,
fupcricrefquc omncs , & vicifsim omnes
-iniTa iilsu ttatris ac fororis comprchcndi,
Ex
E T D I V O R T 1 1 S. J5
Ex quo efficitur aliud quippiam hlc fpe-
<5tari quam ipfum graduunumcrum,quunt
fratris ncpos ab amita magnanon pluribus
gradibus quam a patrucle > vel amita , vel
confobrina diftet: & tamcn conccfTa? fint,
vt mox diccmus,intcr has pcrfonas nuprise:
Jmo etiam amitina maior longius vno gra-
du abeft a fratris proncpote , quam ipfc
proncpos a fua patrucli, amitina , vcl con-
fobrina,& tamcn iilse demum nuptia: pro-
hibita; funt.Redifsimc igitur lurifconfuiti
aliam iflius intcrdicti rationem attulcrunt,
quoniam videlicct amita, matcrtcra,C2ete-
rxquc dcinccps pcrfonse afccndcntes,cum
fratrum vcl fororumfiliis aliifque dcfccn-
^cntibus comparatx,corum parentum vi-
cem obtincant quibus arquali linea tranf-
ucrfa adiunguntur , amita vidclicet patris,
matertera matris:amita magna,aui,matcr-
tcramagna,aui2e:&: ita dcinccps:quod in a-
mitinis^patruclibus,c6fobrinis locum nul-
lum habet.
Idem autcm prorfus ftatuendum effe in
patruo , & fratris vel fororis filia , rcs ip(k
coarguit, quanuis ludsei (perditum homi-^
num gcnus,& in cxplicatione diuini Verbi
penitus Ccccum ) aliter fcntirc fcribantur.
Nam(vt illam rationcm taccam vtrobiquq
candcm? de qua modo dixi) quum difertc
c.j.
j4 de repvdiis
Dominus fratris filio inhibcat v^xoris pa-
trui nuptias, quae tamcn duntaxat ipfi affi-
nis cfl:,quis non animaducrtit multo magis
vctari nuptias inter patruu & fratris fiiiam,
pcrfonas confanguinitatc coniundas? Ita-
quc nc tum quidcm quu Impcratorcs Ro-
mani quiduis fibi liccrc volebat in ciuitate
Tacit.lib. libidinofifsima aufus cfl: Claudius patruus
iz.Siieton. Agrippinam fratris filiam duccrc , nifi cx-
torto prius ea dc re Senatulc. quoniam e-
tia fi nulla fcripta lege inhibita eirct iftiuf-
modi coiundio, tamen pcrpctuo omnium
maiorum confcnfu incclla habcrcturradeo
quidem vt, in tanta pcrditifsimorum adu-
latorum turba,vix tadcm fit inuentus vnus
j&r altcr qui quod & Scnatufconfultum &
Casfaris cxeplum coccdcret, fibi tamenli-
ccrc cxiftimarctr.adco funt alte ab ipfa na-
turaparente,tcl ab iplo Dco potius,lcges
iftoE cordibus humanis infculptx. lurc igi-
DTon.in tur poftea Ncrua impcrator Claudianum
Nerna. illud S-C. abrogauit.
Romanis vcro pontificibus quis n5 mi-
rctur hoc accidiffc^vt vbimaximc rcligiofi
videri volucrunt, ibi maxime oftcnderint
fcfc multo miniis iis fapere quibus ipfos
acquiefcerc potius oportucrat? Sic enim
0re?.c.9. fcribit diferte Gregorius nonus : Ftr ^uia
dscodng.j^m^^ ^uanogradih & mUter quA exalw la-
tere
ET DIVORTIIS. 3^
tere dtfiat qtiarto^ (Jccundnm regulam appro-
hatam cjua dtcwir , ^jinto gradu remctior di-
fiat a fitpitey ^" a (]uolthetper eandcm lineam
defcendentium)lictte pojfunt matrtmomo copu-
lari. Specicm autem hanc ita ibi defcribit
glolla,<^uam fequitur lohannes Andreas:
P E T R V s.
M A R T I N V S. B E R T A.
I I
lOHANNES. ROBERTVS.
I I
5TEPHANVS. ALBERTVS*
I I
WARCVS. TITIVS.
I I
M A R I A.
In hac fpccic^inquit ibi gloflatorjMaria
diftat quinto gradu a Petro , ergo eodem
diftat a MartinoJohanc,Stephano:& qui-
libet eorum potcft eam acciperc. Atqui
Martinus eft Marix auunculus maximus^
(cuius iororis ipfa cft abncptis)ac proinde
eft ipfi paretis abaui loco.Ex quo cofcqui-
tur liccre ex Canonico iurc,quod ncq; di-
uino ncque ciuili fas cflc fupra oftedimus,
quoniam cum naturae honeftatc pugnat,
vt cuius fiiiam duccre non potes , ncptem
c. ij.
5<J DE REPVDIIS
pofsis. Nequc ignoro qiia rationc lurif^
iponfultus alioqui dodifsimus, fcd no fatisl
fortis intcrdum vcritatis dcfcnfor , Franc.
Duarcnus , conatus fit hoc cxcufarc : fcd
malam caufam bene tucri fane difficilc cft:
& a noftro Franc.Hotomano,cruditifsimo
viro,fic cft ci rcfponfum vt hominibus non
contcntiofis abimde fit fatistad^um.
Stct igitur h^ec firma rcgula , In linea
tranfucrfa incequali nec duci pofle,ncc du-
ccre qui parentum loco habcntur , id cft,
qui ftipiti a quo diffiindi incipit cognatio,
vel fuperioribus,a latcrcadiuguntur.Intcr
1. «emittl. alios vcro^vcluti intcr fobrino propiorem,
Ccienupt. ^ confobrmi vcl confobrinx hliam , & fic
1 Jorons. - . '^ . ... . ...
ii.de fit. aemceps,nuptiaE ncque diumo neque ciuili
"«P'* iurc intcrdicuntur, cuum intcr ipfos fra-
trum vcl fororum filios (vti mox dicemus)
concedantur. Itaque rurfum hoc in loco
fc produt Canonicorum ineptiae, vt in haq
{pccic:
I O H A N N E S.
PETRVS. PAVLVS.
I I
lACOBVS. RACHEL.
i i
ANDREAS. SVSANNA.
I
lO-
ET DIVORTIIS. 37
: I OH ANNA.
l
L I A.
Conccdunt Canonici Liam fratris abne-
ptim duccrcPctro patruo maximo>quae ab
eo^fi redam fupputationcm fequamur^fcx
gradibus diftatilacobo vero lohanam non
itcm,quanuis totidcm, id cfl:,fex gradibu?
diftcnt. Imo nc lohannam quidem An?-
drcas acciperc cx illorum canonibus pote-
rit,a qua tame fcptem diftat gradibus.Ita-
que intra fextum gradum concedunt nu-
ptias ctiam aim eo qui parentis loco fit^vt
modo diximus: intra cundem quipareptis
loco non fit, non concedunt , ncmpe inter
lacobutH & lohannam: im6 nc in fcptimo
quidem gradu , vt intcr AnJrcam & lo-
hannam. Vfq; adeo procul eos a redo co-
git defledere fecuda illa rcgula commcn-
titia de gradibus in trafuerfalinea inxquali
numerandis.Opponitur tamcn cx hiftoriis
facris Amram , qui Mofcn & Aaroncmcx l^euit.i8.
locabcd amita fua gcnuerit. Sed quicquid *^
fiidtum cft- a Patribus^iicrilicuifle no rccle
dici potcft.
In linca tranfucrfa 2eauaIi,folus fccudus \ ''"^' ^*
gradus lure dmmo & ciiuii prohibetur , id ptjs ,
eftjfratrum ac fororum nuptise : a quo fta- P""-
gitio conftar quantopcrc abhorreat ipfa
c. iij.
tis nu-
58 DEREPVDIIS
Plato lib. natura, quanuis id i€gyptij & alij nonnulli
dcicg.?. pQpuii licercvolucrintjluorum nimiru nu-
minum cxeplo,quum Saturnus Opin,Iup-
pitcr lunoncmjOfirisirm duxcrit. Itaquc
quidni hoc faccrcnt,apud quos Scmiramis
matcr ctiam Nino nupiit,ncc tantiim Phi-
ladelphos , vcrum ctiam Philometoras le-
gimusPScd illud alicuius cft mometi quod
cxhiftoria facra coftat^oportuiiTc nimiru a
primis illis hominibus fororcs duci quum
Auguft.de ali^E mulicrcs no cxtarcnt.S^^ idfaElumy vt
Ciuic.hbr. j.c(fte inquitAuguftinus^^w.i/^o efi-antt^uius,
cCTrrfeiletJte ?2ecej]itate:tar/topofiea fkUhm efl
damnabtltns , reltgxoy.e fr-lnbente. Scd cgct
quoquc cxplicationc iftud Auguftini di-
dum.An cft cnim aliquod ncccisitatisgc-
nus quo rcs pcr fc &: iimplicitcr ncfarias li-
ccrc incipiant?minimcprofc(5l6.Itaq; nc-
ccfsitatem intclligc cx iUius tcmporis cir-
cunftantia, Qiium cnim iubcrct Dominus
propagari gcnus humanu,ncc plurcs fimul
fceminas condidiiTctjfatis intciligitur hanc
fuiffc ipiius volLintatcm,vt fratri cx forore
fobolcm tollcrcfas cifct, quod poftca do-
gioir. in c. cuit ipfa natura no licerc.Ncquc cnim rc-
?ur", K.'l i' ^^b^^"^^ ncminc lcgcm poftca pcricriptam
intclligcndam cfTc , ( quod falfb alicubi a
gloilatorc quodam traditur,quafi videhcct
non ccgnatio ipfa,fcd Ecclciia: conftitutio
matri"
E T D I V O R T I I S. 59
matfimonium impcdiat ) illud manifefte
probat quod Dominus apudMofem ob
iftiufmodi flagitia manifefteCananseos fibi
deteftabiles fados tcftatur , quibus tamen
ca dc rc non alia (juam naturoB & honcftatis
lex fuerat data.
AfFcrtur & aliud, nepe quod Abraham Genef.io;
duxerit Saram fororem o^i^TrctTe^oj^jquodfa-"'^"*»?
d:um fic cxcufant ludsei vt vclint fviiffe Lo-
thi fororem, filiam vidclicet Arani, quam
Mofcs alibi lifcham vocarit.Ita»jue no fo-
rorem , fcd fratris fiiiam duxerit Abraha-
mus, qux tamcn foror ab co dida eft, no-
minc vidclicct apud Hcbrasos , quauis co-
gnatam dcclarantc. Scd fane inflrmifsima
cft ha^c conicdura , quum potius videatur
Mofes Aranum iftu idcirco patre Mclchae
& lifchx vocarc,vt cu ab altcro,qui Abra-
liamifratcr erat,diftingucrct,Deinde quu>
(vt antc diximus , ctiam fi alitcr arbitrcn-
tur cxcxcati ludcei) non miniis inccftuofa:
fmt nuptia^ patrui cum fratris filia , quam
fratris & fororis, nihilhoc ccrtc Abraha-
mum fubleuarit.Sunt igitur qui priuignam
Tharc iuilfc vchnt , vt qux dicatur ipfius
filia , quam tamcn cx vxorc non genucrit:
quod i\ vcrum cft , affinis duntaxat Abra-
hamo fucrit Sara , & quafi confobrince lo-
co, cuiufmodi coniundnoncm liccre cxtra
c. iiij.
40 DEREPVDIIS
controucrfia cft. Sed fi ita fiiifrctjno vidc-
tur didurus Abrahamus,Saram cflc patris
tjuidcm fui filiam,matris vcro no itcmifcd
potius matris cf]cfiliam,no patris. Vtcun-
<]uc fitjin tantapopulorum illorum corru-
ptione 5 apud cjuos tum vcrfabatur Abra-
ham nodum a Deo vocatus,non cfl: incrc-
dibilc rcpcrtos ci iam qui forcrcs ccmmu-
ni cxcmplo duccrct: cjuod ctli tolcrauitjvt
& alia multa Dominus> qua: cxprcflc poft-
ca inhibuit, nuquam tamcn comprobauit.
Certc non ncfciuiflc Abrahamii apud plc-
rofcjuc populos infolitam huiufmodi con-
iun(51ioncm fuifrc , cx co apparct quod fc
Cen:*i.ii crcdidtrit non habcndum Sarx maritum,
fi fororcm ipfam appcllarct.
Scd & illud aftcrri folctThamarx diflu
ad Amnoncm fratrcm oxQTATeioy^jilloqHere
r^ffernimc^mUnon enirn denefrahtt rne tiht. R c-
fpondcnt autcm Iiida^i non finc Dauidis
cotumclia, Thamara fuiirc cx ipiius matre
Maacha adhuc prophana,id cft, antcquam
ludara ficrct, fufccptam, qna? proindc ipll
Amnoni habita fucrit vcluti cxtranca, vt-
potc ex illcgirimo coitu nata. Scdvndc
hoc didiccrunt? quod ctiam ii conccdcrc-
tur , idcm tamcn clTct cognationis vincu-
lum, cponiam quar cx illcgitimo coitu fu-
fcipitur 5 iilia tamcn cft cx patris /cmine
conccpta.
E T D I V O R T I I S. 41
concepta ♦ Scd fiuc hoc Tliainara fcicns
commcnta cft, vt fc prsefcnti pcriculo cri-
pcrct5(iv.c rcucra crcdidit hoc quoq^uc pa-
tri rcgi liccrc 5 non cft quod indc colliga-
mviS vcl hoc fuifTc Dauidcm conccflurum,
vcl rc6te fadurum fiiiirc fi conccfsiflct.Eft
itaquc Martini quinti fcclcratifsimum fa-
d:um,qucm nonpuduiflcfcribut cuiufJam
matrimonium cum fororc gcrmana ( prc-
cio vidclicct rcligiofe acccpto)rcIaxare.
Cofobrinos aute fiue patruclcs inter fc Num.j^.n
coniungi iurc diuino non modo no prohi-
bctur,fcd ctiam,fi cxcmpla ius faciunt,cx-
prcffe conceditur. Apud Romanos autem
n5 fcmpcr id licuifTe innuit Vitcllius adu-
latorapudTacitum,quoioco Sobrin^spro T*;u.li^.
confobrinis accipicndse funt.IUud quidcm "*
conftat, a Thcodofio fuifiTc iftiufmodi nu-
ptias inhibitas,cx quo cofcquitur antca li-
cuifTc.Ncq; firmafiiit ifla conftitutio,mox
nimirum ab ipfius filiis,Honorio nimirum i.ceicbran
& Arcadio,abrogata,;^^/^or^r;'t,inquit,?r;/a ^'*- ^- '^*
us^ts aHCtontate : quod lcquutus ctiam clt dur.rum.
luftinianus. lure tamcn diuino prohibitas '"^^*^ ^^
fuifTc patrucliii nuptias affirmauit quidcm
Ambrofius, fcd profc^fto , vt & alibi non- Amhr.wb.
nunquam,mcmoria iapfus. g.cp.n.-.^
At noftri Canonici, nimiru vt fcfc ipfo
etiam Dco rcligiofiorcs pr^barent , non
42 DE REPYDIIS
modo confcbrinos , quos fccundo graduj
fcd ctiam fobrinos quos tcrtio5& fobrino-
rum libcros quos quarto numcrant(quum
tamcn illi quarto,in:i fcxto^hi vcro o^auo
intcr fc diftcnt)coniungi vctucrunt. Dc iis
loquor t]ui ab xquitatc propius abiucrunt.
Nam alij ad fcptimu vfquc fuum ^radum,
id cfl:,dccimumqiiartiim nuptias icmcl in-
e. de affi- hihucrunuX^omamyinciuiut-y Jiciitfex ata-
nuihim, c.* ttbm ftmturmiidtgenermo ^ homtni^ fiatHSy
progenie, ita propinquitos qeneris tot zradihus terymna-
c«iinirate, ^^''•'cligna ccrtc ratio qu;£ a Cjratianom dc-
c.nuiij, & crcti thcfauru rcfcrrctur: vt & illa Grcgo-
Jj q"r& ^ rij,cur cofobrinorum nuptise prohibcatur,
cofangui- Quomam , inquit , exferimento didicimt4^ ex
""c.^adfc- talicomiigto fibolemnonpojfe (uccrefcere.Cur
dcm.js.q. autcm poftca boni viriprohibitioncs iftas
'• in quarto fuo gradu,id cft,odauo inclufme
(vt loquuntur) dcfincrc volucrint, opcrae-
prctiii cft ctiam cognofccrc, vt dc fumma
iftiufmodi hominum & pictatc & fapictia
ominibus conftarc polsit.Innocctius igitur
tcrtiu^ , qucm hiftorici noccntifsimum vo-
cant, in illo cgrcgio Latcrancnfi Conciiio
c. non do- circitcr annu Dcmirii 121^ ccicbrato,iVo;^
bcc dc co- debety inquit, rcprehefifibtle tudtcari jifectm-
Concil. La ^-^^^^ vartetate tcmporhfiatnta tjiuando^^ va-
teran.c.50 ncnturhumanayraferfim cjuu vrgens necejfi-
tas vel eiitdes vtdnas id expofciti ^uonta ipfi
E T D I V O R T I I S. 45
Deus ex iis qu& in veteri l' eflamento fiatue-
rat-ynonullamutamtin ncuo.In his vcro pau-
cis verbis infignis fefc prodit vcl inkitia
vcl impudentia. Nam ccrte variatio in iis
nulia cft quae perpctua & immota ratione
nitunturjcuiufmodi cfle lcgcs dc inccftuo-
fis coniudionibus a Dco ipfo pcrlatas vel
ipfa natura dcmonflrat. Dcinde quod dc
vcteris Tcflamcnti quibufJam abrogatis
adiicitur,quorfumtandcm,obfccro5quum
lcgcs de inccftis in vctcre Tcftamcnto
exprcflasne ipfimct quidcm aufmtinter
cas qucE abolitsE fmt rcccnfcre ? Quod fi
tande ipfos ncccfsitas cocgit illa fua vin-
cula relaxarc,quod iftud fcclus cft, fuo fa~
fto prctcxcrc Dci Opt. Max. cxcmplum?
Dcindc hoc quoque fubiiciunt bonipa-
trcs : ^tatermmusAnc^umnZtnuraerus bene
congrmt prohihniom cotugh CGrporalis,de quo
dicit Apoftolus , cfuod 'Vir non habet Potefi^'
remfut corporisyfedmulier : necjue miiher ha-
hetpoteftatcrnfiii corporis,fed vtr: quia aua-
tuor funt humores tn ccrpore , cjm conftam ex
^uatuor elemeniis.
En qua confcicntia iampridcm facra il-
la Apoftatica & Cacolyca fcdcs vcrbo
Dei abufa cft,vt mifcras confcientias fua-
rum traditionum laqucis, ftrangularct , &
quomodo vicifsim iUos vltus cft Domi-
44 I) E R E P V D I I S
nus,quum pcrpctuum hoc rummse ac pc-
nc incrcdibilis ilultitix tcftimonium vo-
luit in cclcbcrrimo ipfbrum coetu, cui ni-
mirum Praelati, quos vocant, 1115. aut ctia
plurcs intcriucrint^pcrfcriptum cxtarc. I-
ftamporro vanifsimam gradiium mimc-
randorum rationcm, quam Alcxandcr fe-
cundus Ecclcilafticum canonc vocarc au-
fus cft 5 niclioribus fcculis ignotam fuilfc
Amlrof. ^^^ ^^ ^^^^ Ambrolio liqucrc potcft , qui
lib.8. epi. parruclcs cjuarto gradu intcr fc diftarc
<^- icribitrncciiic ftatim in Ecclcfiam irrcpiif-
fctyrannicas iftas Icgcscx vctuftis ctiam
Conv. ,. cjuibincam Synodis apparct. Nammca
tpann. q^^^.^ Epauncnfs dicitur,& ad Galaiij pri-
mi tcmpora,c)rciter annum Dommi 497?
rcfcrrur, vltra confobrinos non pro^redi-
turintcrdidum, & ca cpidcm addita cx-
ccptionc , vt antca contrada matrimonia
,j,o['ii,r5. n^">n (oluantur. In Turonica vcro fccunda
Cific.i. fub Pcli^gio primc circitcrannum Domi-
''^"•*** ni i77,iacm ftatuitur,rcpcritis ctia Hpau-
ncnils Synodi canonibus ^{^d non bona ii-
dcniii mcdofus cft' codcx , adicdis ad cd-
jQj^^„^jjfobrinas,fobrinis.At in Synodo prima Pa-
Pari Coc. rificnr!,qaanuis codcm potiiicc habita, nc
«•<^^n-4- confobrinarum cjuidcm vl^a iit mcdo, fcd
fimplici Dci vcrbo ftaturiquod vnum vti-
nam fc»]ai nunc cjuocjuc malint Chriftiani
omncs
ET DIVORTIIS. 4^
omncs Magifcratus, quam fupra Dcum i-
pfum & vetercs lcgcs ciuilcs lapcrc vidcri.
Sicubi tamcn confobrin^ duci abfquc of- rq.i^. at-
fcndiculo non polTuntjrcc^lc faccrc cxifli-
moquircgulam Apoftolicam fcquutino
tantiim cius quodlicct, vcriim ctiam eius
quod cxpcdit rationcm habcnt , & fuse li-
bcrtatis vfum cx vfu proximi mctiuntur.
Ncccffc cft tamcn tcncri ifiiud difcrimcii
inter lcgcs diuinas & humanas , fi quic dc
his rcbus cxtcnt y vt fponfalia contra illas
inita^irrita fmc vlla prorfus cxccptione
habcatur , ncdum vt matrimonia toicrcn-
tur: fi quis vcro contra flatutum aliquod
humanum fcccrit^pcena quidcm ciuili af-
ficiatur, matrimonium tamcn confumma-
tum proptcrca minimc foluatunqua dcre
pluraalioloco diccmus.
Confanguinitatis fimulachrum quod- t>e ffrair-'
dam cfl AtEnitaSjCuius ca ctiam yis cfl,vt ^,7«* prol
quofiiis affincs quibufuis coniungi naturx hibitit.
honcfbas no patiatur, Affincs aute dicutur ^?''**
quino quod ciuldc iirit ianguinis> lcd qUQ
nia altcr ad altcrius cognationis fincs ac-
ccffitjinter fb funt c6iund:i. Acccfsioaut^
ifla vni^ cognationis ad altera,CQ fit, quod
quu duobus intcr fe matrimonio iundis,
duo fiant vnu, ncceffe fit viiiculo ctia iflo
vtrinque cum iis connedi ipforum coiapr
4<J DE REPVDIIS
guincosivt in hac fpcie : Dauid filius Ifai,
ducit Alichol Sauli fiham.Itacjuc quu Da-
uid & Michol fadi fint vnum, confcquitur
confanguincos Dauidis hdlps cire quoda-
modo confanguincos Michol:& contra.
Affinium igitur nonnuUi quidem alios at-
trahunt, ij vidclicct quorum matrimonio
intcrucnicntc coit affinitas , fiuc qui caufi
affinitati prxbcnt : nonnuUi vcro attrahu-
tur,rcliqui nimirum , qui cum cfTcnt dun-
taxat vnius confanguinci natura , poftcaj
proptcrnuptias intcrucnietcs,altcri quo-
que affinitatc funt coniundi. Mirum au-
tem hk quidda accidit , ncpc vt pcr quos
alij fiunt affines , ipfl inter lc non affincs,
fed vnum quiddam potius fiant, quum ne-
quc maritus vxori, ncc vxor marito pro-
prie affinis dicatur, & tamen alter ad alte-
ram fuos trahat. Non habent aute omnes
affines peculiaria flia nomina , vt nc con-
faaguinei quidcm , fed Latine fic vocan-
rur pr^ecipui:
S o c E R, maritivcl vxorispatcr.So-
crus,mariti vel vxoris mater.
V I T R I c v s , maritus matris cx alio
viro natis.Nouerca,patrisvxor ex alia ma*
tre natis.
P F. o s o c E Rjfoccri patcr.Profocrus,
focrus matcr.
G E NER
E T D I V O. R T I I S. 47
G E N E R,{ilix maritus.NiirLiSjlilij vxor.
P R o G E N E R,ncptis maritiis. Pronu-
rus,ncpotis vxor.
Privignv Sjvxoris ex alio viro , vcl
mariti ex alia vxorc,filius. Priuigna,vxoris
cx alio yiro,vcl mariti cx alia vxorc , filia.
pROPRiviGNvs , priu"gni filius.
Propriuigna,priuign.i filia.
L E v I Pv,mariti iratcr.
G L o s , mariti loror.
S o R o R I v Sjfororis mcse maritus.
F R A T R I A,fratris mex vxor.
Confcruntur autem ifla intcr fc hoc
modo : Soccr & Socrus , cum G.ncro &
Nuru.Vitricus & Noucrca, cum Priuigno
& Priuigna.Lcuir & Glos cum Sororio &
Fratria.
Hxc funt igitur affinium nomina a La~
tinis prxfcrtim lurifcofultis cdita, quibus
& aiios adiiccrc nihil vctat ,ncmpc fur-
fum vcrfus, Abfoccrum,Abfocrum: Atfo-
cerum,Atfocrum:Trifoccrum , Trifocru:
Quatrifoccrum , Quatrifocrum. Itidcm
dcorfum diccrc licebit, Abpriuignu, Ab^
priuignam : Atpriuignum , Atpnuignam:
Tripriuignu,Tripriuignam: Q\iatripriui-
gnum,Quatripriuigna. Ad latus vcro cir-
cunlocutio adhibcnda eft nccclfario , vt
foccro vtrinq; apponatur, foceri foror vcl
4S DE REPVDIIS
fratcr/ocrus fratcrvciroror:& horudcin-
ccps filij & ncpotcs:qUcT ratio in profocc-
ro,abfoccro, & C;xtcris quoquc fcruanda
cft.Alias porro afiinitatcs ncquc diuinsc
C.^(fro^ ncquc ciuilcs Icgcs comcmorant.SoliCa-'
p.nquis,& nonici,vt fuo morc pcrecrcnt, alia duoaf-
rirous, & iinitatum gcncra cxcogitarunt , quoru ta-
c,porro,j5 ^^^^^ quum ipfos autHorcs tandcm pudue-
«Gc^ebet, rit,non cft quod in cis dcfcribcndis tcm-
i:xtra,aep,^j^ confumamus.
cc<angui. ^ Y- r - • Cr «n ii-
vbi vide ttli aute mtcr athncs propnc nulli gra-
fiof.i Hhff- Gus funt,vt ait Modcftin ' ,quonia vidclicct
afil <.4. afhncs ab aflinibus non gcncrantur:tamcn
j.io.tf.co. nihilvctat quafi quofdam affinium quo-
quc gradus numcrarc , quu fic ctiam Pau-
lus lurifconfultus loquatur.Itaquc vt pau-
cis omnia dicamus,dux ift^ rcgulse obfcr-
uandse funt.
I QhP g''^^^ quifpiam cft cofanguincus
vxori, co gradu fit marito atfinis , ik qua-
fi confanguincus : & contra. Ergo fur-
fum vcrfus,quia vxor mca vno gradu a pa-
trc fuo diltat:ab auo, duobus: cgo quoque
vtpotc gcncr,a foccro,graduvno:a profo-
ccro,duobus diftabo : quod dc nuru quo-
quc & ca^tcris tum afccndcntibusjtum dc-
fccndcntibus,conftitucnduni cft.
Eadcm quoquc rationc in linca tranf-
ilcrfa inxquali , quoniam vxor mca a fuo
patrvo
ET DIVORTIIS. 49
patruo vel auunculo tribus gradibus difsi-
det , cgo quoquc a foceri fratre vcl forore
totidem gradibus difsidebo , & fic dcin-
ceps. Similiter in linea tranfuerfa sequali,
^quum maritus a fratre fao diftct duobus
gradibus , vxor a leuiro totidcm gradibus
difl:abit:quod ipfum quoque dicendum cft
de glorc, fororio, & fratria, eorumque li-
beris, non inter fc ( obftat enim altcra rc-
gula quam mox tradcmus ) fed ad cos re-
latis pcr quorum nuptias coiit affinitas. Ex
his autcm efficitur mutuam cffc compara-
tionem graduum cognationis &:aftinitatis,
quge vt legcntium oculis vclutifubiiciatur,
libuit hanc defcriptionem fubiicerc,m qua
fupcriore loco Cognati, infcriore Aftincs
illis,vt italoquar,corrcfpondentcs ponun-
tur, initio tantiim a profocero dudo,quo-
niamfupcriorcs facile intclliguntur , vt &
qui infra gcncrum funt.
d. j.
50 DE REPVDIIS
ratfmsy^mha^—^uus, ^uia.—^uuciiluSyMatenera,
Magni. Magni.
rrojoceri Piofocery Profocrtts. Profocrus
frater,&' 1 I frateryel
foror. I I foror.
Patruus, .Amita. - - Pater^ Mater,— ^uucul^yMatertera,
Soceri Socerj Socrus. Socrus
frater.O* \ 1 frater^^
foror. I I /aror.
Filius, Filia.
Gener, Kurus.
Kepos,& Kepos,0*
Kep is, Keptis,
Progener, PronmuSf
neptis nepotis
maritus, yxor,
Etjic deinceps,
Alioaiitcm rcfpcduhi quoque affincs
inter fc comparantur:
Pater, Jiiater.
VitrtcHf, Nouerca.
I I
Filtp^t & Itlim, ^r
Ftita. Ftlta.
FrtkignHi» PrtHtgniiSi
0- Pyi-
ET DIVORTIIS,
(3r Friuigna. ^ Pnutgna.
NepoSy ^ Nepos &
Neftis. Nepti^.
ProprtuignpiSy & Proprtuigna.
^^
^ W ^ •-» o
h 5 n "^
c/i S 5 3 S-
i 5 r
H
d. ij.
?i DE REPVDIIS
Afiinitas inter c5fanguincos Ccii cofan-
giiineas earii pcrfonarum, quaruintcruetu
coiit affinitas,nulla cft: idcoquc multo an-
guftioribus finibus cotinetur quam cofan-
guinitas. Ratio huius difcriminis h^c eft,
quoniam inter rcm ipfam & rci fimulachrii
multu intcreft: cft autealhnitasquoddam
duntaxateius coniundionis, quas naturali
fanguinis deriuationc coiit, fimulachrum,
Itaq; confanguinitas n5 confiftit in c5mu-
nibus parcntibus , fcd etiam libcrorum fi-
lijtum cos qui funt vicc parcntum in li-
nc atranfucrfa in',Equali, tum etiam alios,i-
pfique adeo {e{e mutuo confanguincos in
linea tranfuerfa ^equali vocant. Affuiitas
vero intra eos manct qui afHnitati caufam
pr3ebucrunt,vt cx iis qux fubiicicmus ap-
parcbit.
Ex iftis perfpicuc colligipotcft,quinam
affinitatis gradus prohibiti lint , iidcm vi-
dclicct qui & cognationis, quod attinet ad
cas perfonas quaru coniundio affinitatcm
illam cfFccit, quod rurfus, pcrfpi-cuitatis
caula,in hasrcgulas fic diftribuo:
Intcr afcendentes & defccndetes,id cft,
in linca reda perpendiculari , prohibitio
eftinatfinitate, vt in cognationc. Itaque
focer,nurum:focrum,gener:profocer,pro-
nurum:progencr,prolocrum: vitricus.pri-
uignam
ET DIVORTIIS. 53
uigiiam:priuigiius,noucrcam:vitrici pater,
propriuignam: propriuignus, matrcm no-
ucrcx,& fic deinccpsjduccre no magispo- 1.^.5^ ^o.
teft quampatcr fiiiam,filius matrem, auus ff. de mu
neptim, ncpos auiam: idque vfque adeo ^^^^^^^^
vcrumcft , vt ctiam eam cpx ex repudia- & 1.4- de
ta vxore & alio viro nata eft , pro priui- g"<*^^-
gna prioris viri habendam clTe rcfpondcrit
Scseuola.
In linea tranfucrra insequali neque pa- z
truus vxorcm filiae fratris,a qua vocatur !-"^^J:<^-'^«
foccri fratcrraut auunculus vxorcm filij fo-
roris,a qua vocatur focrus frater:neq; ma-
ritus amitam vxoris fuge quam ipfe vocat
foccri fororcm , aut matcrteram vxoris,
quam-vocat focrus fororcm,duccre potcft.
Idcm dc profoccri & profocrus tu fratrc,
tum farore,& ncpotis vxore, ncptifq; ma-
rito,& fic dcinccps,fcntiendum cft. Quo-
niam illi quidcm parctum,ifti vcro libero-
rum locum obtinet.Sed de alio tranlucrf^ 14.5. Hos
affinitatis ecncrc ambicitur,puta an pofsit itaque,De
quilpiam glons niiam ciuccrc,cui nimirum ^
fit auunculi vcl patrui inftar:quonia amiita,
fiuc matcrterai&: cius maritus vna pcrfona
ccfcntur,& quum vxorisconfanguinci fmt
marito pro confanguincis , effici ornnino
vidctur non magis pofie maritu matcrtcra:
duccrc fororis vxoris , id cft, gloris liliam,
d. iij.
54 DE REPVDIIS
quam matcrtcra pofTet fororis filiomibe-
rc. Scd hoc Romse ctiam non pcnitus inu-
fitatum fuilfc apparct cx co quod Conna-
nus vir dodiifsimus cx Ciccronc citat de
CsEciliaMctclli, qua dcfund:a ipfuis mari^
tus filiam fororis cius duxcrit,quod tamen
ncquc ipfe Cicero, ncquc poft cum Vale-
rius Maximus vt nouum aliquod fadlum
rcccnfcnt.
Itaquc in hac fpccic diccndum cft fuiffe
mortc CxcilioE foluta afiinitatis iura, quod
tamen ncquc in linca rcda locum habct,
ncque etiam tortafsis in tranfucrfa , fi vcl
patruusvxorcm filij iratris, vcl auunculus
vxorcm filij fororisraut contra^tratris filius
vxorcm dcfuncti patrui , aut fororis filius
vxorcm deiundi auuhculi , duccrc voluif-
fet:de quibus poftcrioribus fpccicbus dua-
bus cauit cxprcfie Dominus apud Mofcn,
dc prioribus aiitcm a confcqucnti. At in
tranfucrfa linea inisquali vbi pcrfona fu-
pcrior non obtinct parcntis locum, vcluti
mariti cius quc^ propior eft Sobrina , cum
fui conf ibrini arit confobrina; fdx fiue v-
xoris fiiia:cxvxoris cius quicftpropior So-
brinocum ciiiobrini fui aut confobriniE
fux vcl mraitt fiIio(quum ne cognatio qui-
demiftiufmodi coniunctioncm impediat)
Ciibium no cft licitas clfe nuptias, vt lulius
Cxfar
E T D I V O R T 1 1 S. ss
CsEfar Pompcio Magno antca genero fuo, Suet.mDb
mortua lulia , fororis fuse ncptim deflina-^"li®'
bat^cuius hypothefis hsec eft defcriptio.
C AE s A R,
1 V L. C AE S A R. IVLIA.
I I
IVLIA, ACCIA^
Vompeio nuvta, \
o c T A V I A,
Pompeicpofi mortem
luli^Zydeflinata.
in linca tranfucrfa ^equali ncque frater ,
Vxorem ff atris aut fororis duccrc,ncc vicif- 1.5.8» 8c 9.
fim foror marito fratris aut fororis nubcrc C.dem-
n. ^ C r j ceft.nupt.
magis potclt 5 quam rratcr iororcm ducc- Canon.
rc,autforor fratri nuberc. Neque etiam ^P^^-^^*
maritus cum fororc vxoris,ncq; vxor cum
fratrc mariti , id cft, lcuir & glos coniungi
poffunt, quoniam iunt intcr fe affinitate
rratrcs & fororcs. Hic tamcn non defunt
quse in contrariam pnrtcm opponantur.
Primum manifefte dicit Plutarchus, mini- Plutarch.
mc tamcn id tanquam nouu.& praetcr mo- *" ^"^°'
rcm faclum commcmoras, M.iUum Craf-
fum cognomcntoDiuitcm,derun6li fratris
viduam duxifie. Refpondco, menon mc-
minifle quicquam talc vnqua Roma? pra?-'
d.iiij.
^6 DE REPVDIIS
tcrea fa6lu lcgcrc: vna aiitcm liirundo ccr-
te non facit vcr. Hfto tamcn , vt Iioc fit ab
aliisctiam faditatum, quoniamhic quoq;
affinitatcm iudicarct cum mortc fuiflc cx-
tind:am qua? caufam ipfi pra-bucrat: ncgo
tamen id rcd:c fad:um , quum nihil ad gcr-
manam fororcm propitis acccdat, quam
fratris ctia dcmortiii vxor, & boncftas ipfa
doccatnon fccus viro,u cognatis vxoris, &
contra,quam a fuis abftincndum,quoniam
vidclicct maritus & vxor vnum quiddam
ccnfcantur. Scd obiiciiintur alia maioris
momcnti,. Primum enim apud Molen non
prohibctur limplicitcr cjuifpiam glorcm
duccrc, id cfl, vxoris iua; fororcm , lcd his
Lcuit.18. dcmum vcrbis : Vxorern curnetm fdrore non
'^ • accipies ad (nmulattonern , vt vidcltcet reueles
eiiis turfitudinern , durn tpfa adhuc vtutt : cx
quo confcqui vidctur, aut vanam cflc illam
adicdioncm , aut vxorc mortua , fororcm
ciusduccrcliccrc.
Rcfpondco, manikflc liqucre lcges de
inccftis nuptiis itafcriptas cflc apud Mofcn
vtfuiguhincn fint cxprc{Ia,fcd c|uibuldam
pofitis , qua: pariafunt pro cxprclsis ha-
bcantur,c}uum hoc fiagitct ipfa ratio,vt de
limilibus limilitcr ftatuatur. Itaqucquum
prohibcntur nupti^ intcr fratris filium &
patrui vxorcm, intciiiguntur ctiam intcr
fororis
ET DIVORTIIS. ^7
fororis filium & vxorcm auunculi,itcmquc
intcr auunculum & filij fororis vxorem in-
terdidce. Ex hoc autcm & illud confcqui , ,,.:, ,«
ncccllario vidctur, vt quum rratcr cxprcl- 16,
fis vcrbis vctatur vxoris fratris fui pudcn-
darctcgcrc,inhibita quoquc ccnfcatur fo-
roris cum marito fororis fax coniundio,
quia paria funt duobus fratribus candem,
& duabus fororibus cudcm coniungi.Paria
autcm hasc cffc non tantum dcmoftrat ipfa
graduum affinitatis,&: in numcro,&: in ipfo
ferici ordincparitas: vcrum ctia alix quo-
quc rationcs palam vidcntur dcmonftrarc.
Cur cnim duobus fratribus caxlem duccrc
non iicct ? ncmpc quoniam qux priori
fratri nupfit, in vnum corpus cum co coa-
luit, acproindcnon quidcm confanguini-
tatc , fcd t.imcn afhnitatc fadta cfb natris
mariti fui foror,fororc autcm duccrc fratri
non licct.Itaq-, cadcm prorfus rationc,du-
ccrc cuipiam non liccbit vxoris fororc,vt--
pote cuifadus fitiratLr.Dcindcfpc^Lanua
cft ratio quam atfcrt Mofcs , cur illud non
liccat,.^<vz,inquit,jr^/r/<f tui pudendaf:"nr.
An no vcro cadcmprorfus rationc prolii-
bcbitur fororius glorcm ducerc? Minimc
vcro, inquiunt nonulli, quum difsimilis fit
ratio. Nam vxorispudcnda dicunturcfle
maritijnO contra,idc6q; fororius fratriani
^S DEREPVDIIS
ducens, nullius pudenda detcgerc dicitur.
Atquiobie6Hoifl:a,vtparumfanepudoris,
ita nihil rationis habct.Nam fi ita cflet,ni-
hil etiam prohibcret vitrico priuignam, &
amitis marito fratris cius filiam , dc marito
matcrtcra: iimilitcr cius fiha duccrc, quod
quum exprcfTe inhibcatur, apparct cadem
cdc vtrinquc rationcm, & prcpinquitatis,
dc honcjn:atis:& illud, ^uiapHdendafiatris
tm i^tnt-^mh.il aliud declararc,quam,^w^ v-
xorfiatris tmeft. Sicut autem illa eft fra-
tris vxor , ita & illc cfl fororis maritus :*ac
proindc par ficrct dcfundo & defundse
iniuria. Rcctc igitur Bafilius hac ipfa de re
ad qucndam fcribcns , in h^ec ctiam vcrba
BafTifus in cnipit : /Z.W,inquit, Nontngrcdteris advl-
^n .H^ /?/?>/ co>'.fin<Titweu7n carnis tu<s.. , ad dcte^renda.
JDlodoru. J j ] r- ■■
eip.^^pitaenda^ hoc qnociue conjangmnttatis ge--
r/^.)'(ii]ud vidciicct de quo nunc qu^Erimus)
co7nprchend!t. Qmd enirn ejfe P^ffit hcmmi
■ fiiA vxore, vel potius fra tpjiiiss carnernagis
■propt-i^jmirn ? non (Imt enirn amplmsdm fjed
vna caro. _Qtuirepcr vxorein loror etm tranf-
iit ad conjangmmtdtem . Q nemadrfiodum e-
mm vxoris matrern yion acctviet , nec ettisfi-
Itmiy ijiioyyiarn nec fiarn matrem , nec fuam
filiam : fic nec frorem-^ vxorts , ^tmnam->
nec fuanu fororem. Stmt enfiTU in vtrtf<jue
cornmima cognattGnis ttira. Iftis vero quo
iurc
ET DIVORTIIS. s^
iure contradici pofflt cgo quidem non vi-
deojac proindc contcndo , cx iure diuino
non magis licere fratris vxorem , quam v-
xoris fororcm duccrc.Cur igitur , inquies
in alia lege additur haec exccptio, i l l a
V I V E N T E , nifi vt intelligamus vna de-
mum forore mortua , alteram ducere fas
effe? Rcfpondet Bafilius eademilla cpi-
ftoIa,nontemcre ex eo quod fcriptum cil
colligendum cffe quod fcriptu non cfl. Et
fane ita ef]:,quoties faltc id quod confcqui
videtur, vcl abfurdu efl:,vcl alio loco , fiuc
exprcfre,fiuctacite danatu. Promittit Do-
min^ fc Ecclcfix fuse afaituru , quandiufc- Mat.j?.*»
cuKim hoc pcr{litcrit:an indc co]ligcs,vcl
dcfinete mudo abhituru illum a fuis,vclil-
lud fruftra adicdu cifc? Non cognouit lo-
fcph^ Maria quandiu prcegnas fuit, an ideo Mat. i. 2$
cflicitur, vel illa poflca fuiifc a viro cogni-
tam, vclillud fruftra cxprcffum fi.iilTc ab
Euangclifta ? Cur crgo illud adicdum cft?
inquics. Ncmpc mortuo Tratrc abilincn-
dum cflc altcri fratri ab ipfius vidua, ac vi-
cifsim cx confcquenti mortua fororc abf^
tincndum ciTe altcri forori ab ipfms ma-
rito,in fupcriorc Icgc cautum cra: : poftca
vcrOjdc alia quoquc fpccic , ncmpc an fu-
pcrftiti vxori fororcm fupcriiiduccrc li-
ccrct > diccndum quoquc putauit lcgifla-
60 DE REPVDIIS
tor.Etfi cnim tacite colligi pofle vidcba-
tur, i\ nc mortiia quide vxorc , fas crat fo-
rorcm cius duccrc , quanuis abrupta pcr
mortc'omnis affinitas vidcri polict^muito
minus ipia adhuc fupcrflitc id liccrc: tam^
quum & magna pcr ic cffct iljiuspopuli
in duccndis iimul pluribus vxoribus liccn*
tia , & in hac fpccic pcriculum cifc vidcrc-
tur,nc quis cxprcilb lacobi cxcmplo abu-
tcrctur,cxprcile quoquc id caucndu Mo-
fcs iudicauit. Scd & quam cflrcnis fucrit
ludaeorum in rcpudiandis vxoribus libido
vclcxilla quxflionc Icfu Chriflo a Pha-
Rabbi Sa- i^is propoiita plus fatis liquct. Idco ipfe
1 omon in Rabbi Salcmo, licct minime ienarus a lu-
cia:is alitcr lianclcgcm mtcliigi & vlurpa-
ri , tame arbitratus cfl: iic dcmum accipic-
dam cifc , vt prohibcat Mofcs vnaforore
fupcrftitc & rcpudiata,altcram fupcrindu-
ccrc , quoniam vidclicct rcpudiatcc dolor
Leuft!q.6i ^''^^ niodo duplicarctur. Ncq; ab hac icn-
tcntiaalicnus cif Auguftinus , quse tamcn
non iatis f.rma mihi quidcm ccrte vidctur,
quum in ipfa lcgc nulla prcrfus fiat rcpu-
dij mcntio. Alia vcrb ctiam iuit fummiil-
lius maximiquc mcmoria noflra thcologi
D. lohannis Caluinifcntcntia, ncmpc hac
lcgcm ad inccftuofas nuptias , ac pra^fcr-
tim ad gcrmana^ iororis matrimoniu nihil
fpcctarc>
E T D I V O R T I I S. 6i
fpcclarc, quu dc illis omnibus , & prsefcr-
tim de fratris vxore & vxoris fororc^fatis
fupcrioribus lcgibus lit cautum : icd dc v-
na Polygamia hic agi, quce fic vtcuquc to-
lcrctur ob populi iftius duriticm, vt t-amcn
prohibcatur quifpiamviucnti vxori fupcr-
induccre fororcm, id cft,cx morc loqucn-
diHcbr^is fimiliari, iphus cofingiiincam
(quamnimirum alioqui duccrc taselfct)
ne hoc modo duplici animi argritudinc
prior vxor afficiatur. Sic igitur ad hanc lc-
gem rcfponfLim cfto,quam tamcn a lud^is
lic corrumpi , vt ctiamnum hodie nulla fit
ipfis rcligio duas fororcs vicifsim duccrc,
non efl: quod quifquam rnirctur , quum
apud illos nc patruus quide a fratris,ncque
^uunculus a fororis filia dieatur abflincre.
Sed alia rufum occurrit,magis etiam^vt vi-
detur, obfcura difiicultas in hoc argumeto
de glore a fororio no duceda : Lcx illa ni-
miru Deutcronomij,quairatcr non modo ^*"^* 5*5
n5 prohibctur,fed etia iubctur fratris abf-
qucHlio dcfundifcmcnacccpta ipfi^vxo-
rc,fufcit^re. Hac igitur Dcutcronornij le-
ge cu aitcra illa Lcuitici,prorfus alioqui rc
pugnatc,fic nQnulIi conciliat(quoru ctiam
fententia ide D.Ioh.Caluin' in loGii illum
Leuitici fcribes^amplcditur^vt fratris no-
minc negetfratrcs germanos,fcd dutaxat
Cencf. 38,
61 DE REPVDIIS
confanguineos(cx more Hebraeorum ) in-
tclligi,& quidcm eos quorum nuptise non
lint intcrciict^, quoniamalioquiinccftus
priccipi vidcrctur.Quocl li obiiciatur ludae
exemplum,rcrpondctur hac in re pccca-
tum fuiric li luda,qui ca lcgc fit abulusiqu^
ctfi non crat lcripta , tamcn, vcluti a natu-
rx ipfius i^quitatc di^hita^iam in vlu crat^
quoniam (opinor) c^ux in cuiulpiamfami-
liam tranfiiflct,in aiiam abnubcrc,non nifi
ciim prioris dcdccorc , vel lui ipfius igno-
minia potcrat.Ncque ianc ambigi potcft,
quin lcge illa cxcitandi tratcrni fcminis,
quod alioc|ui cxtindtum iaccbat , comprc-
bcdcrctur quilquc vt proximus crat agna-
tus,ita vt eo id faccre recuiantc , alius a
proxiiTiopropior , & fic dcinccps alius alij
liicccdcrct ,ficut cx Ruthx hiftoria liquet.
Vcrum huic fcntetix obftant alia quaedam
max'mi momcnti. Primiim cnim omnes
Hcbrxir liguse pcriti afHrmant , & cxcm-
plis tpoque manifcftis confirmant ver-
bu, D3S proprie dc lcuiro vcl glcrc, foro-
riovcl fratria dici,quod clcgantcr etiam
cxprcffum cft apud Matthaeum vcrbo^-
^i-i/^pgc/^^y.Itaq; ctiam fi quod de illis pro-
prie coftitutum erat ad alios quoc]ue pro-
pinquos accommodatar, non videtur ta-
men fatis commoda corum interprctatio
qui
ET DIVORTIIS. 53
qui cos cxcludunt dc quibus propric lcx
fit inttlligcnda.
Dcinde , vt illam lud^ & Thamaris hi-
ftoriam omittamus , diu*um fane vidctur,
Quseftioncm illa Chrifto a Sadducseis pro-
poiitam,dc fcptcm fratribus , lic cxpiicarc
quafi cognati duntaxat intcr fc flicrint, &
quidcm iis gradil)us intra cjuos cx lcgibus
liccrct vna candemquc mulicrcm duccrc.
Prsetcrcavcrbailla Nocmi adnurusfuas>
^a adhuc tntra rne tn vtero rneofnm fihi aui
fiant rnariii veTrri^ Keuerwrmh fdidL rne^., c^
abtte:ejuonia7nferitorfti7n3 (^uarn vt wru ha-
bere ejitea^n:^ fi dtcere foffern , ef^rnihtfpeSi
C^potero hac noBe cum vtro effe, parerlrnquc
filtos, nnm expeciahttts donec creucrint ? num
expeclabitis in eoruni gratiarn , vt rnantii 7iGn
habeatts !'illQ.An(]ua.m , vcrba manifcftc vi-
dcntur cuinccre gcrmanos trarres illa lc-
gc proprie fignificari: castcros autem pro-
pinquos duntaxat cx confcqucnti. Qiiid
ergoPncmpc hanclcgcm oportet altcrius
illius gcncralis cxccptioncm cffc, (quod
ctiamVxiftimauit Auguftinus)fcd cya?£ pc-
culiari quadam rationc nitatur: ac proinde
inexcmpkimtrahincc pofsitncc dcbcat.
Diftribucrat cnim Dominus populiiillu
non in tribus duntaxat , fcd ctiam in fami-
liarum capitajin quibus quu primogcniti
^4 D E R E P V D I I S.
dominarcntLir , familise ex illis eenfcban-
tur,iic in inflnitum cxcrcfccrct carum nu-
mcrus. Itaquc ftatucrat Dominus,vt{i
primogcnitus c6 vfque vixilfct vt , duda
vxorc, caput familix cflct, & habitantibus
fimul fratribus, id cft,(vt cgo intcvprctor)
adliuc cxpcrtibus coniugij,abfcjue mafcula
fobole dcccdcrct,tum fratcr ab co proxi-
mus, vt in primogcnituram , fic etiam in
tratris dcmortui vxorcm lisercs clfct,& ita
quidcm, vt libcri ex eo matrimonio fufcc-
pti , dc fratris illius mortui nomine cen-
fercntur , vt fic tcgerctur illa inceftuofr
alioqui coniund:ionis ignominia,quoniam
iratcr ipfammct quodammodo inducbat
cxtin(fliabfquc virili fobole fratris pcrfo-
nam ipfius ctiam thorumingrediens.
Hoc tamen poftremum iiepe fiiit fprc-
tum,naturalispatris nomincfcruato , pr^-
fcrtim fi,vcl quod alii fratres deeffent, vcl
quod fibi quam fratri libcros gigncre no-
nulli mallcnt, ad cognatos alioqui remo-
tiorcs dcucntum eflet.vt vcl ex vnius Ru-
thse hiftoria fatis liquct, cuius fdius Obed
nonEIimclcchi,fed ipfms Boozi iilius no-
minatur: vndc etiam multx in gencalogiis
texendis,ac pr,£fertim Matth^o cum Lu-
ca,in gcncalogia Chrifti,conciliando, dif-
ficukates funt oborta:. H^c igitur fuit ra-
tia
E T D I V O R T I I S. 6^
tio(vt ad inftitutum reucrtar) cur quod a-
lioqui inccftuofum fuiffct^tamcn a Domi-
no fit madaturn:quod ccrte nuila caufa cih
cur hodic nonnuUi fuis prorflis damnandis
libidinibus pra^tcxat, quum ncquc iam va-
lcat h^c ratio, diruta illa maccric qu^ po-
pulum Dci ccrti? finibus diftindum a rc-
liquis fcparabat:ncqucDci vcrbum ifti ha-
bcant 5 cx quo nunc quoquc valcrc iftam
ftngularcm cxccptioncm coiligcrc pofsi-T
miis.Stat igitur iiia conclufio^ncquc Icuiro
fratriamCcxccpta tantum olim fpccic cuius
modo mcntioncm rccimus)ncquc fororio
glorcm cx iure diuino duccrc fas cffc. Ita-
quc vctcrcs hac dc rc Canona>, non vt ius Ganon.A-
humanum, {cd vt ius diuinum prorfus am- P°^°!^ '^*
plc6lor,cx vcrbo Dcinimirum dcfcriptos. cafar.can.
Quod fi Icecs human^ quseruntur,idem ^*.?^^^*.^"
multo magis ctiam iiqucbit.Nam quod ad Diodor.
ius Pontihcium. attinct, tantum abcft vtc.de pro-
kanc coniundioncm pcrmittat ,vt ctiam P'"^""'^
ad fcptimum vfquc gradum initio, dcindc niem,&a-
vcro ad quartum vfquc, aflincs non miniis ^^'^ ^^^"^'
quam conlangumcos conmngi prohibue- i.cvitim.
rit : fcd ita vt ifti fuo morc,(ficuti fuo loco ^^^^^'!^^
diximus-, & porro diccmus ) culiccm qvu-
dcm colarint, camclum autcm, quoties li-r
buit,degIuticrint.Apud Romanos autcm,
quanuis cx illo Crafsi cxcmplo,& quadam
(yS D E R 11 P V D I I S
Conftantini coftitutionc colligiporsit non
inuiitatum hiillc,vt apud illos (|uoquc fra-
tcr duccrct dcfunCti fratris viduam, tamcn
conftat hoc fuilfc poftca cxprcfsis lcgibus
l.fratris.&prohibitum. Sic quocjuc Caius lurikon-
i.vit.c.ae (^[ms cclcbris docuit: &poft Romani
inceft.nup. ..... . , ^ .
m\
C.Theod. pcrij mchnationcm,noc ctiam uu-c vli huit
lib.3 tir i^ Ak"mani, Baioarij,& Franci, vt planc mi-
inftit.i.tit. rari fubcat quofdam bodic inucniripoflc
4. §. Sed qui ciufmodi Ragitium,vt iurc conccifum,
Leff. Ale tucantui. Et dc iiis quidcmliaclcnus, fiv-
m.in.titul. i-juixi hoc addidcro, quod non prxtcrmiilt
Le/Baio- ttiam Baiilius : conccifo nimirum , vt du;:e
ar tit.8._ viciisim iororcs ab codcm ducantur , ma-
.^^^•^"^■gnopcrc pcrturbatum iri prxcipuos co-
gnationum gradus , quum idcm fiiturus llt
patcr,(S<: matcrtcrar maritus,id cft,auuncu-
his : cadem verb exfororcnatis matcrtcra
& noucrca:alus autcm cx {q natis,mater &
aaunculi vxor:iidcmdcniq;iratres,& con--
fobrini : qua' cc7T;.^ia. vcl vnica tanti cft mo-
mcnti, vt omncs ilmi iudicij homincs mc-
jrito ad damnandam huuifmodic6iun(^tio-
nem icmpcr commouerit.
Et de his quidcm hadcnus , quorum
haec iummacft:confanguincos vxoris , cfle
marito pro coniangumcis , & contra : ac
proindc vt intcr cognatos , fic ctiam ahcri
cum aherius confanguincis , fmc in reda
linca.
ET DIVORTIIS. 6y
linca , vcl dcrcendcntibus, vcl^arccndenti-
bu^^fiLiein trandiciTa vcl in^-quali vcl x-
quali, iirdcm prorfiis rcguliSj nuptias pro-
hibe.ri, Itaquelcgcra illam Athcnienrium
cuius mcminit Tcrcntius in Phormionc,
& apud Dcnjofthencm cxprefTam '\.w ora-
tionc ^ar fjM.yJ.f^rii.Tnv^ qua vidclicct cautum
crat, vt orbam pueliam duccret, aut dota-
^ct quigcacr.cproximus cratiautinterprc-
tari dc iis oportet quorum non cffct ince-
ftuofa coniundio,aut potius,vt ipli naturx
honcitati repugnantcm,rciicerc.
Sed an afiincs vxoris iiint marito ipfms
arfines, & contra? vt, cxcmpli caufa^ii mei
quondam foceri vxor ^ non tamcn vxoris
mQx mater^fed noucrca,fucrit & foccro &
mcx vxori fupcrftcs, an cgo quondam ge-
ner illam potcro duccrc vtpotc quse vxori
mc32 atiinis duntaxat fucrit ? Refpondco,
non vidcri quidem vllam hic cfic propric
i^ffinitatcm , fcd tamcn , quoniam ca quse
l"uit yxori mea^ noucrca,mihi tuit inftar fo-
crus 5 vtpotc foccri mei vxor , prohibcrc
honcftatcm quominus hoc matrimonium
liccat. Itaque rccle <lc his ftatuiffc vide-
tur Papinianus, his verbis : P^ xorem Anciint^ 1. xj.D. dc
^Honda/rLjf.riKt'g7it coniungt matrtmonio «z^i- r'f-n"pt'
trictnon oportet: nec tn rnatrtrnomnrn nouer-
farru ei conuentre , cjnt vrt:ngn£ rnaritm jiat>
c.ij.
68 DE REPVDIIS
Vndc re6le coUigit noftcr Hotomanus,
nec vxoris quondam foccri cum gcnero,
ncc mariti dehm^t^ nurus cum focru con-
iund:ionem probari poffe : quod ctiam de
vxore quondam fororij & lcuirijfratrise
denique glorifvc maritofit coftitucndum'.
Eft cnim hsec rcgula vniucrfaliter vcra,
Cuius no licct inire nuptias, eius nec con-
iugis licet , quoniam vidclicct vxor pars
qusedam mariticlfevidctur: eftque hoc dc
quo agimuslonge diucrliim & a fecundb
& a tcrtio affinitatis gcnerc , quod Cano-
nici tcmcre cxcogitatum mcritb poftca
abrogarunt.
4 Confangiucci perfonarum quarum in-
e.quod fu- tcrucntu & copula contra(5ia eft aflinitas,
E«ra\de intcr fc coniugium cxDntrahcrc non prohi-
conCing. bcntur^quoniam, vt ante diximus,llibli/lit
^^ '"' graduum aFlinitatis prohibitio in iis qui
funt ipfa aitinitatis caufa,nc inhoc confan-
guinitatis fimulachro , cfFedlum caiifae la-
tius quam ipfa caufa pateat. Itaquc patcr
Bc filius matrcm & filiam , dc duo Iratrcs
duas forores duccre no prohibcntur. Quja
tamcn in iftapermixtionc ordo ipfc co-
gnationis,cuius imago cft affinitas,pcrtur-
bari poifet multis modis,vt fi patcr fiham,
filius ciufdem fifix matrcm duceret : fi pa-
ter & filius duas fororcs: fratcr vitrici,pri-
uignam
E T D' I V O R T I I $. 6^
liignam fratris : filius fororem fuse nouer-
cx: fratcr fiiiamvxoris fratris:fratris filius,
matrem vxoris patrui : filius fororis , ma-
trcm vxoris auuculi ducat, cuiufmodi fpe-
cies ctiam alise rcccnfcri poffent : idcirco
rc(5le quoque de his olim cautu cft muitis
canonibus.Ncque dubito quin, ceifantibus
Imperatoribus, & pene fuete cum Roma-
no impcrio orbe tcrrarum , Synodos fsEpe ViileCa«I
oportueritliis rebus muitum cffe intentas, fe1cV/in ^
quarii muita decrcta merito fuerunt a piis^^Trullo;
Imperatoribus poftca confirmata. Scd au-
dacia iila quae muitos impuiit vt quod
vcrbum Dci gcncrali perpctuaquc rcgiiia
iaxauit, adftringerct,quod rcftrinxit, iaxa-
rcnt : & manitcfta iila ambitio ad fuam iu-
rifdid:ioncm traducendi quod eft Magi-
ftratuum proprium , fane eft piis omnibus
lion miniis intoicrabiiis , quam Magiftra-
tuumin his curandis fcgnities. Eiufmodi
tamcn iam cofummata matrimonia temc-
re dirimenda,ego quidem pronutiarenon
aufim.
Scd quaeritur, An nudis fpofaiibus con- An midis
trahatur affinitas:quad non vnomodo ca- ^P°^^^'^"*
j . Jk (^ contrana-
dcrcin controucniam potcft.Quiim cnim tur affini-»
(exempii gratia)matrcm5<: filiam,aut duas "^-
vicifsim fororcs duccrc prohibcat,rhortua
ahtc nuptias fpofa, ambigi mcrito poteft^
e. iij.
70 D£ R EP V DII S
num ciiis matri vcl forori coiungi pofslm.
Itcm,quum cam quir fratris,vcl patrui,vcl
fllij vxor tuit,non pofsim vxorcm habcrc,
nontcmcrc quxritur, an mortuo antcnu-
ptias fratrc , vcl patruo , vcl filio , aut alio
quouis mihi intra prohibitos gradus co-
gnato,ab cius Iponfa mihi fit abflincdum.
l. fi qua. Rcfponclcnt lurirconlulti non propriclic
'^i^^l^sTr" contrahi affinitatcm , fcd tamcn rcdius &
uius. D Je iurc faccrc qui ab huiufmodi nuptiis abfti-
^ad. adfi. ncanticjuod vt conccdam, nihilcminus ta- |
xor. initii. miCn diifindionc vtcndu arbitror,nc fiim- ^'
dcnnpt. lYmni ius hic quoquc li-mma cflc iniuria
dcprchcndatur. Sponfalia quippc ccrtum
clf lurifcofultis nihil aliud dcclararc,quam
promifsioncm fnnpliccm in tcmpus futu-
rum conccptam, a qua vnircccdcrc ctiam
ablquc altcriiis cofcnHiliccrct.Quxigitur
hxc fcucritas fucric , obfccro, vt quum ne
flrma qiiidcm coniugii obligatio intcr ah-
quos cxtitcrit,ncdumvt rc ipfi coniugiLun
initum lit , ftatim idcm ius Itatuatur , ac ii
vcrL;m ratiimq; matrimonium intcr cjuof-
piam intcrucnilfct? Vchm igitur magnam
quidcm habcri honeflatis rationcm : ac
proindc,ii vcl minimafit fulpicio attcnta-
tum quippiam a fpi)fo in iponfa fuiifc,ccn-
fucrim nona!itcr quamvt rcipfa contra-
ctaafHniratcl^atucndum cifc: iin minus,vt
cos
E T D I V O R T 1 1 S. 71
cos rcdiiis faccrc ccniiierim qui non tan-
tiim cius quod licct, vcrum. etia eius quod
cxpcdit, rationcm liabcnt,ita minimc faiie
vclim ciufmodi ipondilia vt inccftuora,vcl
pcr fc illicita.iKfringcrc. Scd quid fi fpon-
falia firma fiicrint, id cfl:,pure, & vcrbis in
tcmpus prasfcns conccptis inita? Hic vcro
dcmum aficntiuntur plcrunquc Cancnicic.g.,M2,&
lurifconfultis, proptcr publicj^ honcfiatis n ^T^^l-i-
iuftitiam,vt ipfiloquutur.Scd ildcm quum faiibul^"*
libct, a fcipfis diifcntiunt, vt qui fponfilia Excra, De
dc prxfcnti cum impubcrc fada, habcant viTe\!iil
pro fponfalibus dc futuro,& tamcn tradat, reras, & c.
ii quis a fponfalibus cius rcceifcrit q^^am ^^'l^^^^J'
lcptcnnis dci'pondcrit,quod iicct,no poifc ?ponf. im-
cius matrcm duccrc. Egovcro AuguftiniP"^*
icntcntiam fcquutus ab ipioctiam Gratia-
no prolatam, arbitror illam mulicrcm non
pcrtincrc ad matrimonium cum qua com-
mixtio fcxus non docctur fuiilc. Ncc ob-
ftat qubd iponili in quibuidam pro vxorc
ccfctar,quoniam vidclicct ctii non rc ipfa,
at iurctnmcn vxor cft , idcoquc non ma-
gis ipofifun quam vxorcm cuiufpiam du-
ccrc licct, quoniam duos iimul maritos v-
na muiicr habcrc non potcft , & tanquam
adiiltcr punitur qui ipoiani akcrius ccrru-
pit. Scd ca in rc dc qua nunc quserimus,
quum ipfi ianguinis comixtiopotifsimAim
72 DEREPVDIIS
Leuit.i8. refpiciatur,qLiam Mofcs honcftc fignificat
^ ^°' dctcdiionis nGminc^non vidco qui cfle dc-
bcat cadcm nudorum ip6flilium,qu2: con-
fummati matrimonij,ratio. Cofammatum
autcm matrimonium voco,quum duda cft
c.extraor-yxor : nccjuc bonos iilos coelibcs Canoni-
dinaria, j5. ^^^ nobis fcqucndos arbitror in iis arcanis
q. 3, &ibi n • 1 • r i
glofla fanepcrucitiganais,qux tecta pcrmancrc mul-
turpis. ^^ pr^ftat,quam curiofe atquc adco turpi-
tcr,vt ipfi taciunt,ca fcrutari.
An quouis Scd aii cx alio quam lcgitimo coitu, iu-
trXaturaf ^^ vidclicct matrimonio,contrahitur affi-
finitas. nitas ? Rcfpondco , primum fi inccftuofo
adultcriofc poUuat quifpiam,vcl iam con-
iux,vcl vcre ipon{us,non cam c(fc vim hu-
ius illcgitimsE coniunclionis, vt proptcrca
firmafponfalia dirimantur, autvcrum ma-
trimonium pra:ccdcns loluatiir , (nifi pars
c.io, &ir, ofFcnfafcparationc poftularit) vt fi,excm-
^'^^" * pli rratia , fponfus vcl maritus quifpiam,
conf.vxor. matrcm aut lororcm Ipola: vcl v::oris lux
corrupcrit,non proptcrca vcl fponlaiia di-
rimcntur,vcl matrimonium,quafi affinitas
cum matre aut fororc vxoris pcr inccftum
fit contrada. Scd quid fi folutus quifpiam
(vt loquuntur) vcl maritus, aut cum loluta
quapiam fit fcortatus, aut cum alicna vxo-
rc,abfque inccftu tamcn,adultcrium com-
mifcrit? an proptcrca altcri ab altcrius
con-
E T D I V O R T I I S. 75
confangiuncis ■, vt in aflinitatc vcro matri-
monio contrada, fiicrit abftinedum? Mihi
quidem ita omnino vidctur>vt hic quoquc
valcat quod dc feruilibus cognationibus &
affinitatibus Paiilus lurifconiultus rcfpon- I.T4.D. ae
-" dit : ncmpc in contrahcndis matrimoniis '^it'""?^»
^ naturalc ius & pudorcm infpiciedum circ.
Muito magis vcro id intelligedum efl vbi
dc cognatione ipfa quseritur^quam certum
cfb quouis quantuuis illcgitimo coitu con-
trahi. Hic autcm ctiam oper^pretium cft
confidcrarc quamrcde &fapicntcr omnia cTo.Deeo
noflriCanonici. j;°S-^oi;.
rr • • n .... V»Or«
ylljimtasAncimuntipo/f m.<itrimomH?n im-
^^e contraU:Aipmk ficjui^ cumfirore leritimx.
coriiHgM fit firmcatpu,tlli mcere no debct,^uA
tnicjmtatt^varticefsYion exttterit. Recle id
quidem , vt & illud quod cx co confequi- c.i.&'4.&
tur , vt vidclicct fidcs poftulanti lcdtimo? V^^k^"
vxori uructur. Vcrum quo uirc tandcm
conflituunt , vt ipfi inccfluofi abfquc vlla
fpe vnquam ineundi coiugij pcrmancant,
fed fcmpcr c5tincntiam fcruarc tcncatur?
an cnim quia inccfluofi, idcirco contincn -
ti^ donum habent? Itaquc illos potius dc -
cuit Magiflratum fcrio commonciaccrc^
vt ciuimodi homincs iiiflis poenis afficc-
rct, & fiquidcm illc cclfarct , matrirnonio
vcl foluto , vcJ > fi rcconciliai-i pars oflcnla
74 E)E REPVDIIS
malct,poft lcgitimam pcxnitcntiam rcdin-
tcgrato 5 ad vitam mcliorcm mifcrcs pcc-
catorcs coliortari,quam vltro animas ipfas
Satanx ik carni vlliilandas tradcrc : cjiiam-
c.fiqmscli obrcm ctiam paulo irquiorcs Ganonici i-
duabusjjj. fj-^jyi aliorum iniquam fcucritatcm impro-
barunt.
c.z.ibid. Iflud vcro longc abfurdifsimum profc-
<516 vidctur quod cft ab Alcxandro tcrtio
rcfponfum, vt fi quis fponfe fux non co-
gnitx malrcm cognoucrit , ncutram ha-
bcat, fcd tamcn cum alia pofsit cotrahcrc:
quod fi fponfim vcl antc, vcl poft matrcm-
cognouit, non modo ncutram babcat, fcd
ctiam ab omni fpc vlliiis coniugij arccatur.
Nam ccrtc, vcl illu poenaslucre oportuit,
vcl cc jlantc Magiflratu,aut cum fponfi rc-
conciiiari,aut vbi Ecclcfia: latisfactu cfTct,'
illi iion adimcrc cjuod omnibus dicit A-
poftolus,vt c|uinon potcft cotincrc, niibat
in 33omino.
Scd cjuid prxtcxct iftis fuis iniquifsimis
fimul & incptiisiuiis dccrctis?FortaflcDa-
3.Sam.2o. iiiJis cxcmplum, qui dcccm fuas concubi-
^* nas ab Ablalomo conftuprata^ quandiu
vixit vindtas dctinuit , ncquc vnquamat-
tigit. Vcrum in hoc cxcmplo cjuam multa
funt diisimilia? Quod ab illis poftcaDa-
uid abftinuit , rcctc ianc fccit , bc vix aliud
fiiadc-
E T D I V O R T I I S. ^y
ruadcrcmus ci cuius vxor fcfc inccftu pol-
lui riuifrettfin minus,nc ipli quidem Cano- jz.q.j.
nicincgabunt adultcram vidcri non pciTc
cui vis cft allata.Dc Abfalomovcro, fi fu-
pcruixifTct, quid conftiturus fucrit Dauid,
coniici potcft cx hiflori.l. Ncmpc ipfipe-
pcrciffct induIgcntifsiniUspatcr : quinta-
mcn capitali mpplicio dignus fucritAb-
falomus , arribigi non potcfl: , quod ctiam
iufto Dci iudicio luit.Hoc igitur Abfalomi
inccfluofi cxcmplum nihil ad contincntise
votum fpcctat. Supcrfunt in hoc cxcmplo
dcccm ill-x concubinse c[\xx proptcr incc-
ftum vinclsE manfcrunt abfq; vlla fpc con-
iugij. Atqui prsetcrcpam quod prorcgu-
lafumi non dcbcnt quiruis, quantumuis
laudatorum Patrum, cxcitipla, dc hoc Da-
uidis fadlo in vtraiiquc partcm iurc difcc-
ptaripotcft.Si in inccftum confcnfcrant,
non rcctc facit Dauid quod in cas cx Icgc
non animaducrtat. Error autcm altcr cx \
hoc crrorcnafcitur,quod itaparcit corum
vita.', vt casnifl contincntix donumhabc-r
bant , vftionis pcriculo cxponat. Sin vcro
non confcnfcrant , cur cas faltcm non pla-
ne rcpudiat, fi rctincrc non placct proptcr
fad:i in cas quatumuis inuit.is admifsi tui
pitudincm ? aji quoniamrcgia; concubina?
fucrant , non fatis tutum crar cas cuipiam
7(J DE REPVDIIS
clocari? atqui politica Iixc ratio conrcicn-
tiam non potuit,aut ccrtc non dcbuit po^
carc.
Qaid fi igitur dicamus id fadum ex ca-
rum conrcniu? ncmpc obftabit cjuodnar-
rat hiftoria^vindlas fuifrc,& in cuftodiarc-
tcntas.Itaq; mco iudicio, in Koc fadlo co-
ftitucndum cft Dcum , quum hac ignomi-
nia vltus cffct pcrpctratum aducrftis V-
riam fcckis , vokiiirc mcmoriam cius rci,
quandiu illae vixcrunt , cxtarc : ac proinde
particularc hoc fad:um non clfc ad imita-
tionc trahcndu. Ncq; vcro dicitur Dauid
tas pcrpctuse cuftodia: poena fcmcl mul-
taffc,ncdu vt advotu continctir induxcrit,
vt ifti ficri voklt: fcd duntaxat cas tcnuiflc
vind:as,& ab cis abftinuiffc ad mortc qui-
dcm car-im vfquc , fcd procukkibio ratio-
ncm ipiarum confcientia^fi ncccftl- fuifict,
habiturus. Dcindc in tanta vxorum & con-
cubinariim turba , probabilc cft confuc-
uilfc cucncnirc , vt ilkidvix pofict locum
iu fmgulis habcrc , quod tamcn cft iufti
matrimonij proprium , ncmpc , vt vir non
habcat fui corporis potcftatcm. Quomo-
do cnim vir vnus,vcl Iibidinofifsimus,tam
multis ftuliccrc potuiifct? Subieclas igitur
3c viro prorfus obnoxias cflc oportuitplc-
rafquc,prxfcrtim cocubinas, quas vir tor-
tafsis
E T D I V O R T I I S. 77
tafsis aliquot annis non attingcrc^t: & qui-
bus etiam nifi quum proiTuslibcrct , vti
non tenerctur. Hxc igitur incommoda
iieccflario cum Polygamia cohxrcntia i-
ftis,poft tantum admiflum rcc]us,n6 pror-
fus noua,vcl iniqua vidcri potucrut. Idcm
autcm ccrte in inccftuofos, alioqui mono-
gamos , qui tamcn non habcant contincn-
t\x donum,cx hoc Dauidis cxemp'o pror-
fiis impari conftitui ncc potcft, ncc dcbet:
etiam li fad:um iftud vitio no carcrc con-
ccdcrcmus.
Scd an altcrius fponfi , vcl coiiii^is mor- A" fponfi
,,. ■ ,'•-- . V n- • 1 r vel coniii
te toilitur aihnitas lupcriiitis ,cum acrun-^is morte
dix perfonx confanguincis ? Jurifconiiilti roilatur
refpondcnt fjblatam qufdcm aiiinitatcmf^jj"^. Je
yidcri, fcd mancrc tamcn candcm prohi- rit. nupt.
bitioncm proptcr publicam honclta':cm:^jj^g,"^p^
quibus co vfque ailcntior , vt ctiam rcpu-crum^inft.
dio vcl diuortio intcrucnientc , idcm lla- ^^ "'^^"^*
tucndum cxiflimcm.Soluto quippc vincu-
lo quod plures familias copulabat, ncccilc
quidcm cftfcparatas fitcri quse prius c-
rant coniundx , fcditavt coniunCtionis
mcmoriam adhuc vigcrc publica honcitas
iubeat. Scd & alio argumcnto folutam cf-
fe affinitatem liquct. Nam fi,vcrbi gratia,
fupcrftes gcncrm.cus aliam ducat, ca qua-
uis fili^ mc3e fucccifcrit , tamcn cft mihi
7S DE REPVDIIS
cxtranca,ac proindc illam , i\ viclua fucrit,
duccrc non proliibcor:quauis rcli^ioli no-
cde pro- ^^^ Canouici altcrii hoc atiinitatis j^cnus
q.j.c. por- cllc voiuerint,cui & tcrtui aaiunxcrut,puta
ro ibidc. j-^ vidua illa , mortuo illo qui gcner mcus
tuit,alcrinupfcrit.Scd bcnc clt cjuod ipfi-
mct iftius commcnti authorcs poft.ca fidi-
tia ha:c impcdimcnta fuftulcrunt.
De poena CcTtcrum qux tum antc lcgcm,tum fub
inceihis ^ i^^.ge fucrit iuccftus pcena,ab ipfa vidclicct
& lub le- naturx honcftatc dictata , cx lacns litcris
ge- apparct:capitalis nimiru , qualis ctia initio
•Lcuit. i8. ^^^^^ apud KomanoSjVt qui adultcrui quo-
& »o- quc capitis pocna fcpc punicrint.Scd incli-
ctftus fub ^*^^^' paulatim nominu lucacioad dctcrio-
poilerio- rc partc cxcogitata^ funt cxccptioncs, qu^
ribus Im- • /.-r- •n i ' ^- • m j
peratori- i^dtusimas iUas lcgcs antiquas inutilcs rcd-
bus. dcrct.Indc c6 vcntu cft, vt capitalis poena
Jerium li' p^^^^^t^ fublata fit,nuUa ccrtc rationc,& ma-
adi.rui.cle gno cii totius Romani impcrij dcdccorc,
aauic. 1. q^^j.-, multorcdtiuscllct illud quod apud
ceiti. c. Ciceroncmcx antia^uo uircrcrcrt Atticus
inceit I N C E ST V M P O N T I F 1 C E S S V P R E-
nupc.Et j
auth.de M O S V P P ;. I C I O S A ^ Cl V N T O.Scd
incdl coi. j^. }-jJ5 vidcrint Alac^iftratus quibus cft ela-
2.Con;Uc. ... .. ^ . P 1 r •
vir./i. aijpotcltas comilla. Nos capcrlcquimur
Cic.ae le- qu3^ f^int Ecclcfiafticx iurifdidionispro-
^' '" pria, idcft,c|ux ad coru mun^ fpecftat qui
cx vcrboDci cofcictias fibi coinillii^rcgut-
In
E T D I V O R T I I S. 7^
In vctcribiis igitnr Canonib' illud lau- Veteres
dabilc cH: , (vidciicct ex vcrbo Dci confti- qi.a p^na
tutum )qu6d inccrcuofa fiuc Iponialia , (i- inceftuo-
• • ,11- • r 1 • • fos affece-
ucconiugia, (dchiscnim iimul lampri-jj^^^
dcmin hoc argumcnto compcndij caufa
diilcrimus ) omnijio dirimcndaiudicarint,
quod tamcn indigct ca intcrprctationc
cuius antca mcntioncm fccimus. Ncquc
cnim propric dirinudicitur quod nunqua
ritc coniundum Kiit. Itaquc & fponralia
<k coniugia huiufmodi potiiis pronun.ian-
dafuntipio iurc imitilia & irrita clTc, vt
cpx lponialium&: coniugij Ipccicmdun-
.taxat habucrint. Scd & iliud cx vcrbo Dci
rcCtc conftitutii & obrcruata fuit , vt ciuf-
inodi flagitiorum rci(rcos autcm appcllo,
quifcicntcsprudcntcs talc quippiam ad-
miiiiTc Icgitimc conuidti fucrint ) cx Ec-
clcfiaciiccrcntur. Vcrum quod ccrtum
illorum poenitcntise tcmpus tam prxcifc
& tam diuturnum conftitutum cft , id cgo
vcro ncquc in hocfiagitio ncquc in aliis
probo.Nam ii nctum quidcm rciipucrint,
quo iurc illos rcccpcris ? Sin vcro citiiis
quamfpcrari poilct rciipucrint, cur diu-
tius illos afilixcris? Dcindc quii iftiufmodi
tcmporu prsefcriptioncs ccrtu iit aditu pa
tcfcciiTc dodrinsefiitisfadionii dc indulge-
tiaru(ad qu2E rcmcdia neccilario dcucniiC
So D E R E P V D I I S
niultos cocgit iriavctcrum Canonumno'
fatis profc6t6 confidcrate in fl ituta dirci-
plina) caufa nuUa cl]:(opinor) cur ifta in v-
iLun rcuoccntur. Quis cnim cft , obfccro,
t]ui intra quod tcmpus Dominus fit cui-
piam daturus vt rcf pifcat , dciinirc pofsit?
rcfipifccntis vcro pcccata quo iurc rcti-
micris,qua[: iam cflc in ca:lis rcmiffa mcri-
to vidcanturPan vt publico Ecclcfix offcn-
diculofatisfiat? atquioptimiC fatisfadum
cftEcclcfia:, vbi conftitcrit pcccatorcm
rciipuific,quod vnu pn^cipue iniflopce-
nx gcncrc Ipcctatur : an vcro potius,vt an
fatis fcria fit poenitcntia tcniporis fpatio
probctur ? id vcro ctfi minime ncgligcn-
dii cftproptcr hypocritas, tamcn quipof-
iitprxcife ccrto tcmporis curriculo dcfi-
niri,cgo qui Jcm no pcrfpicio. Itaquc hoc
tandcm cxtorut ipfa ncccfsitas, vt arbitra-
c. tcmpo- lix clfcnt poenitcntix quas vocant.Ncque
cihoc IfFii ^^i'^ obftat quod cx Ifidoro rcfcrt Gratia-
^h^l-i- nus , c!c Aaronis <^ Mariae pccnitcntia fc-
ptcm dicrum. Cur cnim ipfi fcptcm dics
in fcptcm annos tranfmutarunt ?& vix po-
tiiit ad dcflcndum pcccatam iliis pri^efcribi
brcuius tcir.poris fpatium : quomodo c-
tiamaccipicnda funtfpatia lcgalis impu-
- ritatis diucrfis tcmporibus dclinita , fcd
admodum brcuibus , vt conqucri ncmo de
fcucritatc
E T D I V O R T 1 1 S. 81
feucritatc potucrit?Itaquc {landum potiiis
fuiiTc iudico Apoiloli dodrinse & cxcm-i.Cor.5.5',
plo , qui quum dc inccftuofo iilo Satanae ^ ]* ^^^'
tradcndopr3Ecipcrct,non vt pcriret ( ficut
nonulli pcrpcram admodum intcrprctan-
tur ) fcd potius vt crudirctur : ncquc tcm-
pusvllumncquc cotincntias pcrpctuxvo-
tum praefcripfit, (qui cnim id faccret?) ve-
rum fimulatq; intclicxit quantopcrc ipfum
fcclcris admifsi pcenitcrct, nihifantiquius
habuit, quamvtprimo quoquc tcmporc
rurfus rcccptus illc triftitia non abforbe-
rctur.
N oftri vcro boni Pontificcs , fcucri fci- ^^ P<*"*
licct vcterum Conciliorum &: Canonum oib Ponti-.
vindiccs , quid hlc tandcm ? Primum qui- ficio iuit.
dcm , ficut fupra dcmonftrauimus, vt iplc)
numinc rciigiofiorcs vidercntur , in tranf-
ucrfa cognationis &: aitinitatis Iinca,ad fc-
ptimum vfq; gradum prohibitioncm nu-
ptiarum protraxcrunt, nouam ctiam cam-
quc incptifsimam& falfifsimamgraduum
numcrationcm commcnti.Dcindc triplcx
afHnitatis gcnus cxcogitarut,& iis quidcm Vide c.fn
additis rationibus qux vcl ipfos lapidcs^^'"'J^*J
ridcrc cogant, ncdumvt pcccantibus la-
chrymas cxcutiant. Poftca vcro tandcm
coadi funt intra quartum fuum gradum,
ipforu modo numcratum, id cft,odauum,
f.j.
^i DE REPVDIIS
lubfiftere.Quorfam id vero?ccrtc il cut ipfc
cxitus oftendit,vt quo arctiora vincula nc-
xuifTent, eo lucrofior eflet eorundem rela-
xatio,yt,quemadmodum de ipforumracris
Sannazarius fcripfit,
Fendere wrepotefi , emerat ip/epriHS : fic
quoquc fcribcrc dc iftis Papa; interdidis
plane liceat:
Nexuit tpfeprim.fihtere iHrepotefi.Qubd
fi forte fibi iniuriam a me ficri Cacolyci
noftriconqucrcntur,faltcm mihi conccdct
(opinor) vt ad fummos illos ipforum Do-
d:orcs mihiiiceatprouocarc.Lcgantur cr-
go quse illi quam copiofifsime de iftiulmo-
di,quas yocant,di(pcnlationibus obfcruat,
Vide Ca- in 4. Scntcnt. diftmd. 54. Eorum autcm
letantimin dodrin^,cuius vcl Satanam ipfum pudcre
fecundx polsit,h2Ec lumma cltrprohiDitioncm qui-
Thomx, ^Qj^ inter afcendetes & dcfcendentes efl'e
q.154. art. , ,.
5. moralcm acpcrpctuam:ahos autcm gra^
dus omncs, tranfucrfos vidcHcet, lcgc tan-
tum iudiciali prohiberi: hac,quum vnis If^
raelitis fit perlata,nos minime obligari nifi
quatenus Ecclefia eos admifit , cuius caput
quum fit Papa Romanus , fas illi effc iuflis
de caufis(quafi vcro iuftum quicquam effe
pofsit quo diuinum ius violatur)lcgcs illas
rclaxare. Hxc illi , additis ctiam quibus id
confirmcnt cxcmphs , nimirum quod fra-
trcs
ET DIVORTIIS. 83
trcs & fororcs initio gcncris humani vna
fcfc coiunxcrint, quod Abrahamus Saram
fororcmoaoTTotTs^o;', lacobus duas forores,
Amramus lochxbctam amitam duxcrit,
fratrcs dcniquc fratrum fcmcn iufsi fmt .
excitarc. Mirum fanc iftos prsetcrire po-
tuiflc vcl quod Catullus & Ouidius de Ma-
gorumapudPcrfas ortu,Lucanus dcArfa-
cidis, & ipfc Tcrtullianus noftcr dc Perfis,
vci^milms Probus dc fratrum & fororum
apud Athcnicnfcs nuptiis commcmorant,
& qux funt a Ptolcmseis in JE^ypto palam
faditata.En qux fit iftoru in fcruanda ma-
trimonij honcftatc fcucritas , quorii fpur-
citicm quid attinet pluribus rcfutarcPCcr-
tc quanuis inter inccftuofos concubitus a-
lius fit alio dctcftabilior , tamcn fi vcrum
cffct quod illi impudcntifsimc commini-
fcuntur , prohibcri gradus illos iurc quo-
damludsEoru ciuili,non iurc ipfo gcntium
fuic naturse , teciffct iniuria Canana:is Do-
minus , quum cos vf quc adco argucrct o-
mnium iftorum fcclcrum,vt cos proptcrca
moxcxtirpandosacpcnitusdclcndospra:-
diccrct , hac ctiam addita comminationc,
forc vt fi Ifraclitx illos imitarcntur, cos , r j 1
quoquc folum ipfum cuomcrct. rium j.ftu
Quid quodprophani ipfi lurifconfulti f"'"^'^'^
hoc ius gcntium cffe apcrtc dixcrunt, dc aduit.
f.ij.
84 DE REPVDIIS
Platode Platciftis ccrtejChrifti fcilicetvicari.isjcli-^
legib,8. uinior, palam dc his ita fcnfit? Libct cnim
totum locum fubiiccrc , vt iftos Cvna^dos
Romanos quibus Philofophi fa^pius quam
vUi Prophctic vcl Apoftoli fapiunt , tanto
apcrtius coarguamusific igitur illc,
fC^Xoiyju ^^c vioc h ^yxZoQ 6 ctuTvg vo/ui9Q
ct^^ct(p&^ ^ coc, o\ov T^PcgLV^TU^ (pvAcLrJ<{Vy
/WWTg (p^vJi^t^^/uim Xdd-^ ovFfcgtdivJhv^Qi.y
«OTC aM^c ciai;ci^6jv&/oov , u/7rfi^aji tvv-
izdV.dT^ «dT' 'd^ndvjuici '^QjJT^Q TjJc oufj^aiau^
T^ '^s^^Trav &icrip^TOLf Tvtg7rD?^iic. Id cft,
St ottjoror aiit frarcr formofi jiiertnt ^ item^ue
defilw velfilia, e.ide lex eft noyi ficrtfta-iCiukm
maxime fieripotefi catteridiim ne ojuts velpa-
lam vdclam^vna dorrntensy atit alta cjuacttn-
^ue occafior.e tllos fialutans contreEtet. Imo
flerofique ne vUa qutdem tfitufinodi congrejfim
cuptdttas fithtt. Exccpiilct Plato , fi noftris
tcmporibus vixilTct, Romanos faltcm P5-
tificcs , AlcxanJrum Borgiam , & Paulum
Farncfium , fi illos noffct , vcl ccrtc potius
inter homines non numcraffet. Et mox,
OiKWV (T/uty.^gv pyiM^ K^^^o^Qmvai tiuou^
Txg TDicw^t; nJovcii , td "^vTa IQ (pctXctf fJM-
JtLiJLCoc, haiaj dieOjuiGTi Jl ;^ cvX^v c«^/$^.
Ti
E T D I V O R T I I S. 8V
T^ y OjTiOV dfci TVVTDV ^\ 70 jUyjcPivA CIL?7\.0)^
T^Jeyiv GUuToi , dMfd/dv^ '^O/jSjuOv Y\f^Sv 1-
^gov, dKovf>v Ti M^VTZi)V dei j^ Tntv^^v
^ZwL^z^f '^XoioiQ Ti a/u(ciLyijv Trdcriii Ti amSn
"^ciytm Xi^juSpn TjvMdzig^OTuv riSvi^g^
fiTivct^OtJiTwcfhg €icjziyi)mv^y\ Mcoc^picL4 ti-
va4 dihX(pauQ fMX^vi^f.g ^^ct^-pct/o^C^ o^pd^v^
Sc <^ ijvijucog d^vaSv icwS7g l^vdiv^^i;^ '
cHmv trig df^TicJL^. Id cft, Vno igitur verh»,
omnes ifttufmodi volu^tates refiinguutury?iepe
Ji nefarta h^c ejfe dixerimm^ ^ mmini exoj%
atcj^ adeh turpiu turptjfima. Huiti^ aute certe
vel h£cprobatio fiertt^^juod nemo aliter de his
lo^uaturifid noflrwnvnuf^jmpjue a primo ex-
ortu itajemper c^ vhtq^ de his rehm loquetes
homines attditiertmptSytpi in illis ludicrisitufdi.-'
penumero tn tUis magis feriis tra^icis cjudi vo-
cant^quuThyefias ant OEdipodas induceret,
aut Aiacareas alicjuos (ororum conftietudine
clkm abufos , mox fibiipjts vifis mortem , <^u<is,
ntmtru e]fetfceleri<s fut poena-^co^ictfiere. Haec
ille: cju^e fi quis comparct cum illisPontifi-
ciorum do(^toru fcriptis, quis tandcm fam
iudicij vir,n6 malit Platoni, quam Roma-
no illi foediisimo fcorto affcntiri ? Dc illis
autcm omnibus cxcmplis,quod fit illorum
pondus fuo loco dcclarauimus.Iacobivero
£iij;
8^ DE REPVDIIS
fadum fi tantopcrc ipfis placct , age , quid
tantlcm obftat quominus Polygamiam a-
pcrte quoquc conccdant, & ita quidcm vt
duas etia fororcs fimul habcre liccat,fi mo-
do pccuniam D . Satanifsimo Papse pcr-
folueris? Scd haec funt fcripta fortafsis a
quibufdam Paparum adulatoribus,ab ipfis
autcm Pontificibus minime vfurpata. Imo
vcro quis ignorat illuftrifsimas Europae fa-
milias illis authoribus ia pridc fiuifc iftiuf-
modi Romanis fpurcitiis cotaminatas? Sic
Philippus ciusnominis fcCudus Burgudise
dux,Patru mcmoria,v^iua fui patrui duxit:
f c Fcrdinandus rcx Ncapolitanus amitam
fuam:fic Emanucl Portugallix rcx,duas fo-
rorcs: fic Catharina Angli^ rcgina,noftra
mcmoria diiobus vicifsim iratribus nupfit,
vt dc noftris tcmporibus nihil dicam.
Noui cgo hos in Gallia nobilcs,quoruni
vnus fororcs duas : altcr fratris, tcrtius pa-
trui viduam ctiam num hodic apud fc cx
PotihcisRomani cofcnfu rctinct,ad qucm
rcfugcrut miieri quum in Gallicarum Ec-
clcfiarum Synodo anoftris non potuiifcnt
iftiuimodi tlngitij approbationcm obtinc-
rc.Quid plura^Martinus quintus,in plsecla-
ro illo Coftanticnfi Cocilio clcd:us,fratris
cuiufdam cum fororc gcrmana matrimo-
nium fcribitur comprobailc', quod aniure
fit
' ET DIVORTIIS. 87
fit fadum adhuc inter noftros Canonicos
ambigitur.Itaque vthsec omnia vno vcrbo
concludamus, qua^cunquc anathemata ifti
hypocritae aducrfus inccftuofos crcpant,
raera funt ludibria,a Jicdla illa exccptionc,
nifi alitcr Romano Pontifici, quieft fupra VideCoh-
omncs , vidcatur. Et quid eft attolicre fe ^ana ^ub
fupra ipfum numcn, fi hoc non cft? Itaque Gregor.fe-
didum illud Pauli de doflrina dsemonio- l^^-^^f^;^^
rum, iftifilio pcrditionis quadrare com-
perietur,n6 modb quumprohibet, verum
etiamquum coccdit matrimonia,vt omni-
bus modis fit antichriftus. At vos Rcges &
Principcs Chriftiani,quoufquetandcm ab
iftafcedifsima meretricc feptcm montibus
inddente vos paticmini dcmcntari?
lam vcro nobis diccdum eft de fponfa- De fpSra-
hbus cladcftinis,id eft,abfquc corum con- ^'^"^ ^H~
lcnlu tadiSjin quorum potcitate iunt con- tG, vei eo^
trahcntcs. IllaieiturquumDcivolutatiac J^^q^" P^-
^ ^ - ^ rpnrii |OC0>
rentu
mandato,ipfiquc adco naturali sequitati ex f.mt , con
diamctro rcpugnct, Dco aud:orc cociliata ^^"^^ ^^
vidcri non poflunt,idc6quc inutilia,& ipfo
( vt ioquuntur)Jurc nuUa funt.Dicamus au-
tcm primum de iure diuino.Honorcm qui
parcntibus a libcris debetur, xftimanduni
cftc cx parctum in libcros potcftate ncmo
(vt opinor)in{iciabitur.Libcros autcm nu-
mcratos f uiflc intcr patrisfamilias bona fcu
£ iiij.
88 D E R E P V DI I S
fortunasyliquct faltcm ex antiquifsimalobi
loba.u.&hiftoria , quum Satan , fada fibi potcftate
'^* omncs lobi facultatcs pcrdcndi, libcros
quoquc ipfms inuadat. Libcris igitur, [c^e
aliis manciparc, non magis quam fcruis li-
cuit,nifi cx parcntum c61cnm:idq; asquum
& honcftu cffc rcs ipfa clamat,quum libcri
fcipfos parcntibus fccundiim Dcum de~
bcant,acproindc multb ctiam mcliorcra-
tionc in parcntum bonis habeantur, quam
vlli fcrui fiuc domi nati , f uc prctio com-
Exod.ai.7 parati.Quod autcm fub Lcgcnon corrcxit
Dominus,ncpc vt patribus liccrct, cogcte
nimirum cgcllatc, Hbcros fuos ad fcruien-
dum diucdcrcctfi cfl: fortafsis cx coru nu-
mcro qux proptcr illius populi duriticm
tolcrauit potius quam approbauit: arguit
nihilominus fummam fcmpcr fuilfc parcn-
tum in libcroru corpora,potcll:atcm: vt &
illud quod diu apud R omanos viguit^ncm-
pc,vt patrcs in iilios ius vita: & nccis habc-
rcnt. Quod i\ quseritur quippiam magis
pcculiarc, ik adlibcroru matrimonia pro-
prie fpcdtas, quidobfrat quin pro cxprcffa
lcgc habcatur, quod pcrpctuo in vfu fiiilfc
Gtnef. 24.1iquct? Rcbccca fane non nifi cx Bethuelis
* 27.&a8 manu petitur dc accipitur.Iacobus a Laba-
Pxo.22.i5.n(a {yi2^ vxorcs fumit.Eandcm patriampo-
^pj,5|j^;'^'tcflatcm inculcatMofcsjdc virginis flu-
pratorc
ET D I V O R T I I S. 85)
pratorc diiTcrcnSjitemq; de gcncris ac nu-
ribus cx prophanis populis non accipiedis.
idcm iiquct cx irraclitarum aducrfus Bcn^ iud.14.5p
iaminitas iurciurado. Sampfon quoq; licet **g ^
amorc pcregrinas inHammatus,requirit ta-,j
men patris conrcnlum. Thamar ex fratris
ftupratoris manibus euaderej[ic conatur.
Paulus agcns de virgine vel elocanda , vel iCor.7.38
affcruada^quod ius patrum effc voluerit in
liberos manifcfte oftcdit.Huic aute vcrbo Euar.epift.
Dei fic affcntiutur veteres Patres, tu Gvx- ^^^^'^'^'^'
ci,tumLatini,vt ne vnus quidcm diffcnfiflc Leo epift.
coperiatur.Quid plura?Ipfi quoq; Pontifi- 9^-c-4- <^:
ccs huanitus,Lcoprnmis,Pciagms,VrDa-timu,& c.
nus, Nicolaus, non alitcr iudicant. Synodi "f^rates,
N r J - 1 J /1- ^C) q.$.c.ii
quoq; vctcrcs co viquc damnat clandelti- verum. jt.
na CGiugia,(intcr qux vel prsccipua funt dc s-^*
quibus agimus,)vt ctiam fcicntes, prcelen- Abrah.iib.
tcs,auxiJiantcs, cxcomunicationis fcntetix r-cap.^-
ipio(vt loquuntur)[a6to fubiiciant. Lcgcs xor.Hb.2.*
autem ciuilcshis dc rebus& a vctcribus B-ii'»!'".^ ^d
Iurifconfaltis,& ab Impcratoribus fummo ^."^J^ " °^,
cofenfu icriptae, adeb vt ne vidua quidcm, 38.40.4 j-
licct emacipationis libcrtatc gaudcat,intra t^ran|"^fub
viccfi
muqumtum annu excipiatur , notio- innoc ^.c«
rcs funt quam vt ignorari , ciariores quam ^'V^^^^V
vt obfcurari, fan6tiorcs quam vtiure abo-maiegiti-
lcri pofsint. Qnid obftat igitur quominus J'^'^'^'^/*
eiufmodiipofaiiaprorlusinutiliairritaquc non.c.j?.
5)0 DEREPVDIIS 1
fcmclpronunticmiis?Im6 ctiam viduarum
quce iam Tui funt iuris fponfalia clampa-
rcntibus inita , vt inutilia non fmt i tamcn
iuftiisimarcprchcnfionc non carcnt.
Scd c]uid fi ciufmodi ipofalia coniugium
fit rcipfa confcquutumPCcrte ii cauia fpc-
<5lctur , cur prorfus irrita ilnt huiufmodi
fponfalia, (quoniam vidclicct cofcntircin
fui ipilus traditionc non potcft qui fui iuris
no cft)cfikicturmult6 minus valcrcipfum
coniugium,vtpotc in quo cxprcfsior ctiam
accertior conicniusrcquiratur, Diluenda
funt tamcn qua: in contrariam partcm af-
fcrutur.Scd hxc agc in cum locum rciicia-
mus in quo dc diuortiis diifcrcmus.
An coai Oboriuntur autcm hoc loco nonnullde
porsitcon-niaximi momcnti qua^ftioncs. An cnim li-
Gen 24.^7 ^ci'i coguntur iis in quorum funt potcftatc
Ambro.in nccciiari6 cofcntirc? Rciv^ondco non coci
t.Cor.7. • , ..,.,. ^ . . . ^
Vi;ic ;, q. quidcm, quonia libcr m prmiis, ac pcnitus
2.& c.ho- voliitarius cGfcnfus in ma'rimonio rcqui-
"^"^'^'^''/'^ ritur-.fcd tamcn rcucrcntiam qua; parcnti-
c.quuiocu.bus dcbctur,& iis qui parcntum lccoiunt,
Extia , de i^ poftularc , vt iinc maxima caufa ab iis
fponl.l.i2. f. , . . .p . ^
& H.c.de no diilcntiatur.Viciisim autcm a:c|uum cir
rrpri.no^ parcutcs cum libcri.s fuisagant modc-
deric mip. racc , ncc cos muitos aci lioc vcl itiud ma-
1.^ &12. trimoniu coeant.Quidiivcro vclnonfatis
&' ix.D.de . ^' . ,7- ^ .
fpouai. intcr parcntcs oc libcros polsit conucnuc,
vcl
ET DIVORTIIS. 5)1
vel parcntcs officiumnon faciant? Ncmpe
tentanda hic funt mitiora omnia rcmcdia, lt'9-D. de
expugnanda elt patrum leucritas omni or- 1.,. &. ^0.
ficij gcncre , caucndum vicifsim patribus ^-^^ ""P*
nc abutantur potcftatc fibi a Deo attribu-
ta. Quod fi nihil sequi potucrit aharationc
obtineri , tum fanc adcantur Magiftratus
oportct,quorum ctiam munus cft, partim
lcgcs dc his rcbus quam asquifsimaspo-
ncrc,partim vcluti fcfc mcdiosinterpone-
re,vt nequc violctur patria poteftas , neq;
ab iniquis & tam dulci nomine indignis
patribus libcri opprimantur.
Sed an confcnfiffe iudicandus eft qui cuk^^con-
non diffcnfit? Ncmpe vidctur sequitas hoc fenfir.
poftulare > vt parentes , vcl qui parcntum
loco funt nifi cxprcire diflenfcrint , cofcn-
fiirc vidcantur , quoniam nulla nequc vis
nequc mctus violcnta fufpicio in ipios ca-
dit.Dc libcris autcm, & in alicna potcfta-^-7- & w-
te pofitis,et{i videntur idem fentirc lurif- 1.2 jD^dJ
confuIti,tamcn non poffum idcm ftatuerc, ^nu nupt.
lcd hoc potms lcruanduputo, vt , quoniaq j.
& patria audoritas & a'tatis imbccilli»
tas facile potcft plcnam voluntatis libcr- p^**: '5*
V ' r ^r r rr \ ^<4.<Sf »i
tatc impcdn'c , ipia coicnius exprciiio lo- & 2«. Ex-
co minime fufpedo requiratur. Addo & "^ \ ^^:
... . . ^ i cc ? ' - r r rponral &
iUud,ctiamii cxpreiius tucnt colcniu«;, ta-c.n.Extra,
menfipcrt^iaciter ncgata fucrit copula, J^^^ ^^^P^^-
st DE REPVDIIS
dignam rcm vicieri dc qua diligcntcr in-
quiratiir, vt nullinifi plane libcro & volu-
tario confcnfu coniugcs habcantur. Vbi
aute intcrucnit copula , fruftra ccrte coa-
d:io a fponfo prastcxitur : ncque dc fpon-
fa alitcr llatucndum vidctur,nifi tortc vim
fibi allatam , cui ncquc tunc ncquc poftca
vnquam confcnfcrit,liquid6 probarit.
De fponf. Vcrum quid fi ex parcntum quidcm
impubcru. confcnfu, aut ctiam iulfu , inita lunt fpon-
falia,fcd intcr vtranquc vcl alteram faltcm
impubercm pcrfonam? Rcfpondco hxc
Iponfalia nullius cfle momcnti, nifi poftea
jo.q. 2.& nouo pubcris tadi confcnfu conlirmentur
*^'^E^x^^f ^^^^ malitia a^tatcmfupplcntc , concubitus
dedefpSf. intcrucnerit. Nec enim vidcri polfunt c5-
L^^^'^C5 ^cnfiife qui qua de re agatur intelligcrc
cii. fub A- pcr a tatcm nequcunt. Q^a tamcn intcr
ie.v?> par- infautiam & pubcrtatcm , tanquam intcr
3. <x* 7. & dLio extrcma , media qusedam cft xtas in
10. & 26, q^^ ^f.Q prordi^ cxpcrtcs intclligctise, nec'
tamcn latis intcihgcntcs lunt homincs , 1-
dco intcr confcnfum corum qui planc in-
tclligunt quid ab iis agatur in quorum iunt
potcftatc , & conuTi confcnlum qui ad rcs
iftas intclligcndas pcnitus lunt incpti, mc—
dia qu^dam quafi conicniionis fpccics c6-
l.!4. D.dc ftitui potcil:. Hinc ilhi trium hominis fta-
fpoiifal. ^^^^j^y^ diftinctio, quam lcquutus Modcfti-
nus
ET DIVORTIIS. CP3
nus non vult intcr minorcs quam f cptcn-
ncs ficri fponralia,c[uod ctiam Lco Impe- Leo ao-
rator cauit , & Alcxandcr tertius rcipon- ^fsc^^'^'
yit.Scd vtcunque fit, ifliufmodi {ponralia> txtra, de
quum , quibufcunque tandcm vcrbis vta- ^j^^^^^^g^./
ris,non pofsint nifi in futurum tcmpus fic-
ri,plcnc non obligant impubcrem , niCi v-
bi pubes factus fucrit,alius confcnfus > vel
tacitusjvcl cxprcllusjconfcquatur. Interca '^•'7-&" '?•
V j {■ r^ C Extra, eo-
vcro dum pubcrtas expectatur^rateornon dem.
poffe pubcrcm a fponfalibus cum impu-
bcre faCtis difccdcrc , 8c afhnitatcm vcluti
iam pro contradla habcri , tantifpcr dum
quis iit rci futurus cxitus , tcmpus ipfum
patcfaciat.Probo & illud , vt intra pubcr-
tatis annos diircntircnonpofsit impubcs,
fcd pubcrrascxpcdlctur. Ycriimidquod
rcfponditHonorius , pubcrcm faclum o- ^' »'*»o^
mnmotcncriadimplcrcc|uoa iplo impu-dem.
bcrc patcr promifcrit , minimc probo : vt
ncc iilud Vrbani refponfum,attcntationis
nullumeffc momcntum, ctia circitcr auo-
dccimum annumfacli^. Vt tamcn ingc-
nue dicam quod fcntio, non fatis prudcn-
tcr ficcrc mihi vidcntur qui ciufm.odi ma-
trimonia tanto antc tcmporc pr.^mcdi-
tantur , quorum quam infclix plcrunquc
fit exitus,quodcunquc tandcm bonum pu-
blicx pacis prxtcxatur, vtinamnon poffct
54 DE REPVDIIS
tam miiltis & tam illuftribus exemplis de-
monftrari. Ccrtenon minimam partem
carum calamitatum c[uibus iactata eft Eu-
ropa ab hinc annos ocfloginta ( nc vetu-
ftioracommemcrcm) ciulmocli intcmpc-
ftiuis coniugiis non miniis tcmcre dilTo-
lutis quam callide conciliata fucrant , ac-
ccptam ferrc oportet. Ca:tcriim patri li-
cuiffc cx iurc Ciuili nuntium fponfo re-
l.in potc- iyjit|-^.i.c , manentc in potel^ate filio , mi-
fponfalib. randum non elt : quum Iponialia in rutu-
rum tempus conccpta , cumrmodi tunc c-
rant omniajprxcife nemincm obligarcnt,
ncc magna tum eflet religio ipfa quocjuc
Dc fpon. coniugia dilloluerc.
faiibus vi Sponfalia quoquc fadla pcr vim vel me
.luc metUj^jjj^^ • • conftantcm virum cadat , (qua
Ambrof. dc rc paulo ante aliquid diximus) niii lub-
in i.Cor.7 . ^^ j^^^ alterolibero confenfu rata ha-
verum, & beantur,iuuhus momcnti cenicntur. Etli
^•■'"^■^^'^'enim eiuimodi promifsio non eft abique
&Lotha- ^^i^. r ' r
rius. alrqua conicmus ipccic , o: prxiertimit
iuiiurandumacceflerit, etiam cum damno
*^ noftro ptGeftanda vidctur iides : tame quia
rc(fte iudicant fapicntcs in hoc pra^fcrtim
&is.&i7.contraCtu , vt quiipopondit , cogi adrcm
^.^-^.-^-prxftandampoffit , hbcrrimum confcn-
faiib.'^ ^^ f^-ii^ rcquiri:ciufmodi promiisioncs , il de
vi aut eiuiiBodi mctu bcnc conftitcrit,
inutilcs
E T D I V O R T I I S. 9J
inutilcs cffc ftatuutur. Grauitcr tame mo-
ncd' cfl: quifide dcdit,vidcat ctia atq; ctia
quo animi afFcdiu id fcccrit, nc in cofcicn-
tia pcccct. Scd & illud obfcruadii cil: quod ^, ^^ ^ j,,
pauio ante dixi,ncpc fi fcquuta fit copula, Excra , dc
vcl ctia attctatio, cui no rcftitcrit muiicr, ^°" * *
.frufcra vim aut mctu poftca prcetcxi. Itaq;
quod Ludouic" cius nominis x 1 1. Galiise
Rcx Blia Ludouici x t. ctia poft coiturc-
pudiauitjfoccri mctum caufatus , inique a
Pontificc conccftiim cft , ncc fciicitcr ipfi
Rcgi ccfsit,fmcmafculaprolc mortuo.
In crrorc vcro mcrito ambigitur quid j)e fpon,
fit conftitucndum , quumin crrorc non falibus er-
iit confcnfus,quitamcn libcrrimus ac plc-'^®" * "*
nifsimus , vckit anima quxdam cft- huius
dc quo loquimur contra Jtus. Et hic non
incptc SchoIail:ici quatuor crroris fpccics
c6ftitLiut:vnii pcrfonx,vt quu Liapro Ra- Scholaftl-
1 , r r n 1 - -'^ r • *•• i corum fe-
chcic iuppolita cit: altcru coditionis dctc- temia.
rioris,vt fi fcrua copcriatur quam crcdidc Lombard.
• !■« ,-1' ^ ■ " r fent.4.
ns iibcram cilcitcrtm rortunx, quum pau- dift.30.
pcr cft qua^ diccbatur diucs:quartu quali-
tatis , vt fi capitofa cft quam morigcra cffe
aicbat.Dcindc iide diftinguut intcr ca qu^
in coniugio fuftincnt ratione vcl matcrise
vclformcC,& qusefunt ciufde cruu^i^niiOTU.
Matcriam vocant iplas pcrfonas , formam
vcro obligationcm ipfam matrimonij:
c^*tcra intclligunt accidcntium nominc.
5,6 D E R E P V D I I S.
Poftrcmc) concludunt crrorcm in pcrfona
vitiarc ipfam matcriam coniugii , ncdum
vt rata lint eiufmodi fponfalia. Errorcm
autcm dctcrioris conditionis rcpugnare
ciuidcm formx quum in matrimonio al~
tcr altcri fuum corpus vtcndum tradat,
quodfaccrc non potcfl fcruus aut ancilla,
<]ui corpus in potcftateno habetiac proin-
Jc quocics id cucniat, nulla cifc fponfalia
imo nc confummata quidcm matrimonia>
fi modo pars lceia rcil-indi coniugium po-
il:uict,& prxicrtim fi dominus non con-
icntiatin manumifsioncm. In crrore vcro
{■ortunx , vcl qualitatis, quoniam ea vcl a-
dcflc vcl abcifc pofsint faluo matrimonicj;,
rata cflc volunt iponfalia , quum in rc ipfa
ftierit iuftus confenfus. Et hscc quide qua-
uis mihi in gencrc rcdie vidcntur confti-
ErPorper- tuta, tamcnhabco quod hic dicam. Nam
ion«. in crrore pcrfonce , etfi nonvidetur vllus
fuifle conicnfus,ac proinde irrita eifc fpo-
falia-,tamcn,fi iiibfequuta fucrit copula rc-
(5le faccre fentio cpi lacobi cxcmpkim ea
quidcm in rc fequuti , fummo iurc non v-
tuntur. Qupd li tamcn prorms malatr con-
fcicntia: fraus intcrucncrit,nc magnopere
quidcm vrgcndum iponfum vcl iponfam
arbitror vt dc iiurefuo quiccjuam rcmit-
tat : c|u6d il ctiam vltroid faci.^.t , dignan)
tamen
ET DIVORTIIS. 97
tamcn arbitror nocentcm perfonam cjuae
feucre caftigctur. Scd num alicninominis Nominls
fuppofitio crrorcmin pcrfona includit ne- "^^° *"^'
cclfario & fponfalia vitiatPmmime profc-
3.6 h dc corporc conftitcrit.Sumamus au-
tem pro cxeplo illam ipfam fpecie de qua
perpcram prorfus, mco iudicio , Innoc. 3. e. tua nos,
rcfpodit. Qiiidam omniaprius cxpertus vt ?^^^? it^
1. n. 1- j • n- iponfaUb.
honeitam muliercm ad turpia pelliccret,
tadcm hac fraudc vfus cft,vt lohannis no-
mcn emctitus, his vcrbis cam priuatim de-
fponfarct,Iohanncs tc de{ponfat:quo dolo
illcda mulicr imprudes,quum in illu quad
fponfum confcnfiffct,ci copia fai fccit.IUc
poftea vokiptatc cxpleta.tcftatus fibinun-*
quam animu fuiffc illam duccndi, cam fci-
licet kidibrio habuit : ifta vero fidcm (ibi
datam petit prseftari. Rcfpondct Pontifex
non dcbcrc cx co fad;o coiugjum iudicari>
quod in co nec fubftatia coniugalis cotra-
<S.us,ncc forma c5trahendi coniugiu valcat
inucniri,quoniam cx altcraparte nihil pr^~
ter dolu adfuit, 3c dcfuit omnino cofcnfus
finc quo csetcra nequcut foedus coniugale
perficere. Egovero fi Magiftratus effcm,
nuc nodum alio nodo cxpedirem, quo vi-
delicet impurus huiufmodi facri coniugij
tcmcrator , & honcftoE mulicris corruptor
ftragularctur.Quod fi,ceifante magiftratu.
n I)H REPVDIIS
iudicadumflicrit: dc coniu^io, non dubita*
rim firma efTc foofalia pronutiarc.Primum
cnim quod ad iiibflantiam ipfam cotradtus
Co C3t lite- attinct, quu vcrba cx comuni intclligcntia
deVpo^nf!-' accipicnda fmt, & mulicrcm illam conftct
libus. no alium ftipulatam quam cu ipfum qucm
alloc|ucbatur,is ccrte quodcunque nomcn
fumpfcrit^dcfcipforcipodifTc merito cxi-
ftimabitur,ctiam fi quafi dc tertiapcrfona
fit loquutus,quod intcrdu ficri cx vfu folet*
1.12. &JZ. Coftat igitur dc corporc,ac proindc crror
D.deverb. ^ominis,prxfertim quum non tcmcrc, fcd
l.^.ir.si in dolo cucncrit,ftipulationcm non vitiat : &
nomine.D. gequitas ipfa docct magis ad mctcm ftipu-
tmpt. Iantis,quLim ad metcm promit.tcntis rclpi-
cicndum, vt quid in rc fit seftimari dcbcat,
no quid fcnfcrit promiftor, prGcfertim quii
l.Simihi& promittcns fcfc m dolo flufrc poftca vltro
fripuiauis.' fiitcatur.Dcindc quod ad formam fmc c6-
D.eod. fcnfum attinct,quum mulier quidcm bona
fidc in eum ipfum quem prxfentcm ftipu-
lata flicrat vt in fponfum conlcnfcrit : ipfc
vero quauis lalfum nomcn cmcntitus,pcr-
iuafum tamen effe mulicri voluerit fe tan-
quam fponfum ad eam acccderc, no video
cur non conienfus vtrinque fuiffe merito
dicatur , nempe fimplcx & redus quod ad
ftipulantem mulierem, fraudulentus vero
quod ad virum pr omittcntem attinet.Hae c
vero
ET DIVORTIIS. 9p
vcro fimulatio minime certe debet rco dc- i.gj. §. n
ceptoriprodeflc quominus iudieium in in- Stichum.
uitum ctiam rcddatur , & adori potius, id
eft,dcccpt2E mulicri fit crcdcndum. Dcni-
que illudrectifsimc iudicatu cft , vt quum c 9- &>}•§•
rcus dolum adhibct , ex co quod acflor in- q^y.
tcllcxit,iudicctur: & quotics in ftipulatio- Uo.D.de
nibus ambigua cft oratio , id quo rcs de verb.obU.
qua agitur in tuto fit,accipiatur. Et dc er-
rore quidcm pcrfonjE had:cnus.
Quodautcm adconditionis fiuc ftatus ^^o^*^^-
errorcm attmct, vt n ancilla crat quam in-
gcnuam putabam, fublatis, Dci bcncficio,
iftiufmodi intcr nos fcruitutibus , non cft
quod dc hac rc amplius laborcmus.
Errore verb fortun2e,quam vocant,puta ^•'•*°'^ »•
^ r • 1- • rc • \ ^ fortuna,
li paupcr rucrit quam diuitcm ciic aicbat, & aii,,
etfi fateor fp5falia in prasfens tempus con- quaiitati-
• • • ^ 11 bus.
ccpta non vitiari , vt nequc ob dotcm non i. „. c. ^^
folutam, ncq; ob alia ciufmodi quae ipfam rcpudiis. ^
fponfalium fubftantiam vel formam , puta dc^,©^;'*
confenfum,non rcfpiciunt : tamcn aequum
efTc dico vt eiufmodi dolus & ccclcfiaftica
& ciuilipoenacaftigetur:& ei qui dcccptus I.ii.D.de
eft , adio in dcccptorcs dctur. Sin verb verb.obli»
fponfalia quidcm in futurum tcmpus dun-
taxat & fub coditionc fada fint, nc in con-
fcimiae quidcmforovidetur obligatus qui c.|-Ext»^ii.
r 1- •/- 1 •• • 1 ^ ■*" decondito
Ipopondit^nili conditio implcatur. appof.
loo DE REPVDIIS
Si corru- Poftrcmo in errore qualitatis excipio,fi
pta pro corriipta mucniatiir qux provirgine fuit
ref^'o"nra p^r crrorcm dcfponfa.Tum enim fpofam
fuerit, aut ad duccndam fpofam cogi non poflfe arbi-
aaT "' ^^^^* ^^^Q tamcn aliter Scholafl"icis videri,
s^.q.». & aliter quoq; plerifque locis iudicari:fed
ius cotrarium quo vtimur in hac Geneuefi
Ecclefia, audoritate verbi Dei & rationi-
bus, meo quidem iudicio, iuftifsimis, niti-
Melach.in turmec aliter ctia D.Philip.Mclanchthoa
j^^g^^^i^^^iudicauit.Primum enim expreffum cftDei
Deut.jz. vcrbu,eiufmodi muHercmcorruptam,fcfe
^'* yeditantem pro virgine, eadem lapidatio-
nis poena poft copulam puniesatque adul-
tcram,ac proindc diuortium ante copularn
multo magis concedens: idque hiiifc in If^
raele ita vlitatu , vt probis & honcftis ho-
minibus religioni etia eflet,patefad:o dolo
ad copulam ipfam progrcdi , manifeftc li-
quct cx iis qux de lofepho rcfcrt Mat-
Mati.19. thseus, .Q^i inquit,^«c>^ vir mfipu ejfst, vo-
lebat cUncHlum Ai-iriam dimtttere , quiim
alioquiiudicio poffet cu ca,non fmcipfius
infamia&pcriculo, cxperiri. Deindc ita
teoconft. exprcffe cautum cft a Leone Impcratore,
''■ maximis dc caufis.Et certe huc trahi in ar-
gumctum poffe exifHmo quod innon ^-
l.ilioqui fimili contradu emptionis refpondit VI-
fli!!emp!" pi^nusj nepe , Valcre quidcm cmptionem
E T D I V O R T I I S. 101
fi cgo me virginem cmere putarcm^quum
effet iam mulicr, ita tame vt tencai:ur ven-
clitor,quanti intcrcft. Statui enim Koc cafu l. fi fteri-
valcrc cmptionem proptcrea qubd damnu ^'f* y"J"
a venditore prseftari potcft,rcs ipfa fatis o- a^!cmp,
ftcndit. Quid fiet igitur vbi damnum nc-
quc aeftimari, nequc folui potcft, vt in hac
dc qua agimus fpccic? Quis cnim quid itv-
terfit intcr caftae virginis & fcortatricis
mulicris coniundlionem vnquam seftima-
ucritPncmpc sequifsimum cft contraria ra-
tione contraclum irritum pronuntiari , &
qui in tanto dolo cft grauifsime putiiri. I-
taquc in ipfa ctiam cmptionc alibi idcm
Vlpianus apcrte pronuntiat , fi quis virgi- 1. ex cm;
liem fe cmerc putalfet quum mulicr vc- P'^*'* -^v^'
niiffcuSc fcicns crrarc cum vcnditor paffus ging.D. de
fit,rcdhibitioncm quidcm cx ca caufa non aa.empt.
effc 5 vcruntamen cx cmpto compctcre a-
d;ionem ad rcfohicndam cmptionem , vt
rcftitutoprctio miilicr rcddatur. Itaque fl
ncc fpotc ncc crafla ncgligentia dcccptum:"
fponfum conftitcrit , ncc fabfequutum fit
quippia cx quo merito pracfumatur fpofus
cognit^ poftca rci acquieuiffe,ncq; pcrftia-
deri potcrit fponfo vt iuri fuorenutict, iu-
dicarc folcmus in hacEcclefia,cogi fpofum
ad cofummandum matrimoniu non poffe,
quoniam in virgincm duntaxat cofenfcrit,'
I02 DE R£pVDIIS
Sl prjpgnas Quod fi ctiam pra?gnas cx alio compe-
fuem pfo j-iatur,non modo no cogimus fpon&m ad
defponfa. cam duccndam , vcrum ctiam vcl ducere
parantcm , ad tcmpus faltcm, impcdimus,
quoniam cx alio prxgnatcm ducGrc,turpe
fane, & in Chriftiana Ecclcfia intolcrabile
vidcturiquum ncapud prophanos quidcm
id fuiflc honcftum vcl cx co Irqucat quod
apudTcrcntium rccufat Pamphilus cam
rccipcrc quam cx alio grauidam putabat:
&: apud Euripidcm , Crcufa , qux grauida
nuplcrat , ab illa Palladc fingitur fupplicio
cripi.Et Suctoni^duplcx hoc Augufti faci-
nus tanquam Romanis inufitatum rcfert,
quod vidclicct Liuiam a Tibcrio Ncrone
marito,& quidcm prxgnantcm abduxcrit.
De furorc Poftulat quoquc ratio,vt quum furcntis
fponfaiia nullus iit confcnfus , inutilia iint fponfalia
antecede- • - r • r r r
tevcifub- mter lam hirioias pcrlonas, aut vnam lana?
fequcnte. mcntis, altcmm furiofam contra61a:idque
dc pcrpctuo hirorc finc cxccptionc vcrum
cft: in co vcro qni dilucicla habct intcruaU
1. 8. D. dc Ia,tum dcmum valct, ii tum infaniuiflc c6-
JP''"^;!''^' ftitcrit quum fponiio flcrct : niil,intcrmit-
I.16.D dc ,1 t ^ ' .
rit.nupt.i. tcntc Rirorc , antcgrclla promilsio nouo
ai.iJ". Si cQnfcnfu fucrit confirmata. Scd quid fi
D foi.ma- fponfalibus fupcrucncrit furor pcrpctuus?
trimo. Rcfpondcnt lurifcofuJti non dirimifpon-
faJia,a: proindc multo miniis folui iam
con-
E T D I V O R T 1 1 S. io3
confummatum matrimoniumjnifi furor fit
prorfus intradabilis: Sed cohtrariu ftatuit
Lco Impcrator,tifm in fponfalibus tum in ico co»ft.
coiugio rcipfa iaminito, addita tamcn hac «»'• &"»•
Cxccptionc , vt maritus quidem furente v-
xorc tricnnium , vxor vcro furcnte mafito
quinqucnnium cxpcdet.Canoniciintcr fc €.i$,8c%6,
non fatis confentiunt. Ego dc folis fponfa- \]i^^J^^^'
libusnunc diffcro,in quorum dircmptionc Extri , dc
Lconi prorfus affcntior. Vidctur cnim 26-/^°"^'
quitas ratioquc ip/aomnino flagitarc,vt
quum a pcrpctuo furentc pcrfona ncque
/acra bcncdi'd:iopcti,ncque matrimonium
rite & honcfte confummari pofsit , rcbus
a"dhuc,quod ad corporum coniundioncm
attinct 5 intcgris , ciufmodi fponfaiH^iqusfe
fortiri cxitum nunquam poffcnt , vclut au-
dlorc ipfo Dco pcrpctuum illud impcdi-
mcntum obiicicntc, dirimantur : & tamcn
tumvtdc voIuntatcDci liquido conftet,"
tum vt fidci datce fumma ratio habeatur,
tcntandis omnibus rcmcdiis comrhodurn"
tcmporis fpatium flatuatur.
Qua:dcfurorcdiximus,valetfimiIipror- p^ f^'^."
fus ratiorlc iil iis omnibus impcdimcntis dirate?fx'
quae altcram pcrfonam ad fpofalium pro- ^^!**"^' *
mifsioncm implcndam prorfus ihhabilcm porisv^idis
rcddidcrut, caiufmodi fut paralyfis immc- fopuiam
dicabilis & qua? corpus prorfus cncruarit: libu$.""'"
g.iiij.
104 DEREPVDIIS
frigiditas infanabilisigenitaliu partium vel
priuatio, vcl adeo infignis Ixfio^ vt perpe-
tua coitus impotcntia necefTario cofcqua-
turrltaquc fpofalia cum perfonis eiufmodi
quopiam morbo iam affcdis contrafta»
prorfus inutilia funt,quu ad matrimonium
a Dco vocati vidcri non pofsint qui fidem
in fponfalibus datam prsell:arc,naturali ob-
iedlo vitio,nequcant. Quod fi fponfalibus
fad:is,coniugio tamcn nodum rc ipfa con-
fummato , eiufmodi malum fuperucnerit>
idcm quod dc hirorc fcntio , ncmpc vt c-
iufmodi fponfalia , vcluti Dco ipfo fic iu-
Canoni- bentc,dirimantur,vt qui obicdopcrpetuo
corum in- impcdimcnto palam dcmonil;rct fibi ciuf-
conltatia. ^ ,. r r t- i
£xtra,to- modi Iponialia non placcrc.
to tituio, Itaquoq; faniorcs Canonici ccnfucrut.
disc.quod Nam quod rcfpondit fmc Alcxander ter-
autem,27. {^^^^ ijj Latcrancnfi Concilio , fmc Lucius
«udd "u- tcrtius,vt apud Gratianu lcribitur: Roma-
tem,^].q. nam Ecclcfiam vidclicet confucuilVc iudi-
i.Lateran. i i
Conc. fub carc,vt qux tanquam vxor habcri non po-
Aiexid.?. tcfl, habcatur tanquam foror, iniquilsimc
a4.c!con- ^^^^^ couftitutum. Itaquc rcdius iam tum
fuitationi. iudicabat hac dc rc Gallica Ecclcfia,cui c-
Exira,Dc -^^ idcmPontifcx Aicxadcr codcm con-
Emfde La cilio cii 2L\\cnius,StCHt emm{in(\mt)pHer ^ut
^"'^^^^'nonpotef]: reddere dehitHm ^ mn eftaptt4A ad
partc ^Q, r ■> ^ f
c.aS. connmmfhjic qvioqHe qui trnpotemes junt, rni-
mme
ET DIVORTIIS. loj
mme aptiad contrahenda matrimonia repU'
tantur, Grcgoriusautcm multis ante fccu-
lis iftum Romanum abufum paulo rediiis
eflintcrprctatus,rcfercntcGratiaxio,cuiuSc. requifi-
decrctu placet figillatim expcndcre. Pri-«ifti' Jj-l-
mum igitur conftituit,Fr ijuiji-igida natura '
prdiditpi^ y vxore vti nonpoteflpro vxore 3 eam
habeatproforore, id cft,matrimonij nominc
mancntc cum canihilominus viuat.Eft au-
tem hoc fiuc prxccptum, (vtitur cnim A-
lcxandcr fiue Lucius iudicandi verbo)fme,
vt alij Pontificiorum crratorum belli ex~
eufatores volunt,confilium ex ea incptifsi-
ma & fallifsima fabula ortum, qubd Apo-
ftoli fuas quidem coiuges circunduxcrint,
fcd ab carum confuctudine ( rc fcilicet, vt
ifti Cynxdi volunt, impura,) abftinilcrint,
ncque alitcr quam fororcs gcrmanas ha-
buerint. Hinc ortus illc mos pra-tcxtu ca-
ftitatis cuiufdam angclica^, fecum habcndi
mulieres imtatLKrdf,'m quas multa decernc-
re coadx tandem funt vctercs Synodi, &
nominatimfcripfit Chryfoft.Et guidprx-
tcrca iam tum intcr iftas forores fandimo-
nialcs & fuos fraterculos , nonnullis etiam
Eunuchorum opcra ad vitandam fufpicio- ^yPi;- 'i^-
ncm abutetibus,ageretur, tu ex Cypriano, jBlfiiiiMin
tii ex Bafilio magno apparctitanti cft mo- ^V^^^.^ ^^
mcnti quicquam abfque Dci vcrbo in Ec- 1^^'^^"
105 DE REPVDIIS
clcfiam inuchcrc. Scd vt ad rcm rcdcam»
(i fortc placct vtriquc continctia,quorfum
tandcm falfam ifta matrimonij imagincm?
Scilicct dabunt ifti nobis nouos lofcphos,
& nouas Marias , aut aliquos magno illo
Auguftino puriorcs, qui nc cu forore qui-
dcm fua fibi putauit habitanduiquod idcm"
Gre^.iib. illc Grcgorius obfcruauit, .^o^y7,inquit,^
7-«^P» '^^' retmaculnm comHgale voluerwt refctnderey
meinemtvtricjue inniifti. Id vcro fane vtric|;'
liccat,mod6 contincnti^ votu cxcludatur.
Quis cnimvcram contincntiam damnct?
Vcriim quid fi no placcat illis contincntia?
H?c vcro prorfus sequu cfl: quod dc^rcuit
Grcgorius , ncpc vt ci quidcm qui ad ma-
trimonium prorfuscfl: incptus (quadcrc
ex folcnni iurciurado dcccrncbatur) omnc
coniugium intcrdicatur , altcri vcro fi ita"
vokicrit , altcrius incundi matrimonij liat
c.Iaudabi- potcftas.^V^ cjittd fi foslea fit^dm etiarn tile
^'"'f.''^^^ (inquit driV^oYius^aiiarncopularn acceperit^
di». tunc ijiti iurauerHntyCrtmineferiHrtt teneaturj
Crpr£/:itentiaperat}a,prtora coganf-^r rectpere
contugtaAd vcro rurlus mcrc Papillicum,id
cft, iniquirsimii cflc dico,nifi ccrt;r & ido-
nca: diftindioncs adhibcamur.Primum c-
nim,fi frigidus iftc alia rurfus mulicrcm fc-
fcllcrit,t|ua rationc, qu^^efojfiuc ipfum fiuc
priorc vxorcmfpcftcs, prius matrimoniii
rcdin-
E T D I V O R T I I S. 107
rcdintegrabitur , & quidem maxima cum
cius viri iniuria qui vxore illam iufto rcpu-
dio a priorc viro fcparata duxcrit? Dcin-
dc Ci vcre ille frigidus crat , quorfum ifta
periurij mulda? Qood fi vcl frigidum fefc
itafimulabat vt & infpcdorcs & iudiccs
fcfcllcrit:vel poftca contra omnem mcdi-
corum cxpctflationcm conualuit,quorfum
ifta periurij poena alii innoxij comprchcn-
dcntur,nifi cos quoquc in culpa cffc con-
ftitcrit .? Rclinquitur crgo vt tum dcmum
hoc valcrc vidcatur quum iftum qui fri-
gidus putabatur , vcl id fimulaftc , vcl po-
ftca conualuiffc probatum crit. Vcriim ne
tum quidcm ifta iurc vidcntur dcccrni.
Fucrit cnim ifte adultcr, ac proinde diffo-
lutum prius matrimonium , fluc rcucra no
frigidus,(luc poftca fanatus ad aliud matri-
moniu traficrit.Na fi frigidus vcrc no crat,
fcd odio vxoris,vcl altcri^ amore id fimu-
labat, adultcr cft manifeftus,ad alia trafics,
&proprisE vxorisproftitutor.Sin vcro po-
ftca coualuit,rcpctcrc priore vxore, crro-
rc vidclicctfcparata, oportuit, ctiam fi al-
tcri poftea cifct coniunda. Itaq; nc iftud
quidcm Grcgorij dccrctum tolcrabilc in c. frater-
plcrifquc vidctur. Scd illud rcdc omnino "'"«dcf !'
in iftiufmodi ccntroucrfiis conftitutum gidi$.
cft,ne quid vidclicct tcmcrc ficrct quod
mutari poftca fine magno offendiculo
io8 DE REPVDIIS
non pofTct^vt tricnnium faltem ab ipfo co-
diuortiis, pulationis,id cft^dudse vxoris dic expeda-
&noueiia retur, priufquam ifti morbi infanabiles ef^
caufim^^ fe, <k fponfalia coniugiavc , vcl inutiliajvcl
Auth. dc dirimcnda pronuntiarcntur. Hoc autem'
peTo^ca- omnino de iis vitiis accipicndum cft cjuse ^
/lonc.coli. per fc non patcnt. Nam alioqui, vt in cxe-
l!& c"ilu- d:ionc, vcl 11 quis naturx vitio,teftibus aut
dabiiem, gcnitali mcmbro carcat , quorfum vllum
Extra , dc temporis intcruallum? Eiufmodi vcro Eu~
leo piii- nuchorum connubia probarc non modo
cherrima abfurdilsimum , fcd turpifsimuin ctiam
' fucrit , vt redle & fande fcripfit Leo Im-
perator.
An expe- Vcrum quid li altcra pars corporc qui-
vt^par""]* ^^"^ fana, mente vero imprudcns , vel
fa de ai- fcicns contraxcrit eiufmodi fponfalia , vel
tenus VI- yi^iQ pcftca dcprchcnfo , ius tamcn fuum
dic.iLi!i non moGo non pcrlcquatur , vcrum ctiam
ad nuptias vfquc progrcdi vclit ? Rcfpon-
dco , ctfi non funt ifta , i\ latcant, nimium
curiorc pcrucftiganda, tamcn fi dc rc eiuf-
modi conftitcritjintcrcffc Ecclcfia^ vt ciuf-
modifpofalia primo quoquc teporcvciin-
utilia, vcl dirimcndapronunticntur , ncdu
vt nuptiarum bcncdictio pctcntibus ctiam
partibus concedatur. Primiim cnim mani-
Fcftum facri coniugij , adcoquc totius Ec-
clcfix ludibrium conicqui ncccflc cftct.'
Dcindc
conrue
ratur.
E T D I V O R T I I S. 109
Pcinde eiufmodi vanae coniundlionisfpe-
cic-i quid aliud quam turpitudinis vclamcn
quseripotcft?At cnim,inquics, confcntiut
partcs , quafi vcro violanda fit ipfa coniu-
galis contra6lus,vt italoquar,natura, quo-
riiam priuati in id confcntiunt : aut quafi
non fit vcl iis maxime fuccurrendum qui
decipi vltrovolunt. Qoidfivcro prsetcr-
caquifc confidcbat altcro carcre poffc,
nimium fcro fcntiat fibi non conccffum
perpctux contincnticE donum? Csetcrum
iihsEC mala matrimonio' iam rcipfa con-
fummatofupcruencrint, quid fit c5fl:itue-
dum in tradatione dc Diuortiis expli-
cabimus.
Qind fi vero vel ante vcl poft fponfalia, De morbis
matrimonio tamen nondum rcipfa con-j"jp"\.o,^.
fummato , morbus quifpiam in altcro de-tagions. .
prehendatur, minime quidem talisvtv-
fumcorporis prorfus adimat , fcd quita-
men fit infanabilitcr contagiofus, & ita
turpis, vt alter mcrito adalterius congrcf-
fum cxhorrefcat ? Refpondeo , vbi probe
conftiterit de morbo manifcfte contagio-
fo & infanabili , cuiufmodi cft elcphantia-
fis, fponfaliaprorfus , ctiam recufantibus
id partibus, veluti Dco ipfo authore , & e-
iufmodi promifsis intcrccdcntc,dirimeda.
Hoc enim matrimonium quis tandem cx
i!o D E R E P V D I I S.
bona confcientia impleuerit , quo vti non
pofsitjquin & feipfu, & ciucs casteros per-
dat ? quin dcnique liberos ad perpetuam
mircriam,& commune Rcipub. detrimen-
tum gignat ? Itaque hoc non cft dirimere
quod Dcus coniunxerat , fcd potiiis impe-
dire quominus quod non rite nequc cx
Dci voluntatc coniungi coepcrat , vltcrius
progrcdiatur . Sed intcrea,inquics,quid i-
pfis fict?ncmpc, fance ^crConx fict alterius
matrimoni) potcftasixgrotanti vcro man-
dabit quidcm JVIagiftratus, vt ab omni c6-
iugio abftincat , iimulquc prouidcbit vt
cxtra aliorum bominum ccttum commo-
de quodrupcrcft vitx tranfigat. Eundcni
autcm confolabitur fidus pallor, & horta-
bitur vt contincntia: donum cx fidc po-
ftulct , quoniam ccrtum iit cum vocari ad
cc3elibatum ciii Dominus adcmcrit matri-
Canoni- j-j-^Qj-jij ^x bona confcicntia cxercendi po-
coniliti.., tcltatcm, Sic autcm ruilic diu tactitatun^
c.i. Extri, ^.j.;^j.j^ quum clcphantialis , quamlcpram
iugioie- vocaiit,conlLimmato iam coniugio, fupcr-
proforum. ucncrat,colligi potcft cx quodam Alcxa-
fub Aiex.dri iii.rcicripto. Namfi fanapcrfonano
j.parte }8. fcqucbatur a!grotantc,mult6 minus fpon-
ETtri,ro falia tcncbatur implcre. Scdhocpoftca
to tit. dc Pontificcs , cgrcgios fcilicct ftruanda: c6-
lcprofo7a. iugalis fidci viiidiccs , mutaffc ncnio mira-
bitur.
E T P I V O R T I I S. ixi
biturjqui Diabolico fpiritu impulfos , at-
que adeo humani gcncris hoftes , in plc-
rifque Riilfe cognoucrit , vt qui iam etiam
lcprofis ad matrimonium conuolandi po-
teftatemfaciant.Hoctamcn Celcftino iii.
minime placuiflc colligendum eft omnino
ex quodam ipfius rcfponfo,quanuis incer-
ta quadam & titubati Forma fcripto. Quid
Ct autem <;onftituendum dc clephantiafi,
autaliociusgcneris morbo coniugali co-r
pul2Efuperuenientc,fuoloco diccmus. c.a^Extri,
Vcrum quid fi morbus cotagiofus qui- codem.
4em non fucrit , fed tamen infanabilis , & ^5". p^j^
itaturpis,vt alter altcrius congrclfum mc jS.c.j.
rito abhorrcat ? Hlc quide ego (^eiufmodi^^jy™^^ '
videlicct vitio fponfalibus fupcr ucnicnte, Extra , de
quoniam vix probabile eft cognito prius^^J"""^^"*
tali morbo inucntum iri qui ea conditione Demorbis
vti vclit)cenfucrim vtrique confulendum, ^,7/""
vt iuri fuo renutiare vltro malint, quam vl-
terius ad ea coniundione progredi, in qua
yix fit fpcradu illos comode viduros.Huic
aute cofilio fi affentiatur, vel altera faltcm
pcrfoiialiberationcm flagitct,non dubita-
rimfpofaliavcluti Dco quoq; ipfoaudo-
rCidirimcnda^quonia vcrifimile eft Deu i-
ftiufipodi quoq-,coniundioni intercedere:
in quam fentetiam omnino interprctandu
tii DEREPVDIIS
vidctur Celcflini tcrtij rcrponfum , ciiius
fupra mcminimus. Sin vcrb pcrgerc vtcr-
cjuc malit,tum fancjmodo contagionis ah-
fitfufpicio^minime impcdicndos arbitror
quominus coniugiiim ctiam ipfum incant,
De mor- Ob morbum autcm quauis diuturnum,
Jl]j Ji^j" J tamcn fanabilcm, vcl fupcrucnicns aliud
aiiis cor incomodum,vt fi claudus,furdus, mutusa-
feSus.VJ^^^i^ cfficiatur , folui fponfalia poffc non
fi vxoicmvidcntur.
l^^y-r Ouid fi vcro quivnam dcfpondit, ada-
vei fpGfaliam vltrotranicat? ncmpcrcsipladocct,
duoium. quandiu rata tucrunt priora fponfalia , non
magispoffc qucmpiam clfc duarumfpon-
fu'umfponfum,quam duarum vxorum ma
ritum , quum ciufmodi fponfam , ctfi non
rc ipfa,attamcn jbligationc cllc c5iugcm,
vcl illud manii"cfte dcclarct , quod in cum
qui altcri dcfponfam violarit, cadcm cx
Dcut. ii.Dcivcrbo,quxinadultcrum,poenafl:atui-
^J' tur,&: cx illo quoquc quod Adamus tradi-
tam libi a Dco rocmmam pronuntiauit, c-
tiam antc copulam, cffc os cx ofsibus fuis,
& carncm cx carnc fua , idquc non modo
communis natura? & crcationis foeminse
habitarationc , vcrumctiam vcl maxime
proptcr coniugij vinculumS vt apparct cx
iis qua? ibi ftatim fubiicit dc matrimonij
conditione. Itaq- hucfpcctantqua^inPo-
iygamiam ^
E T D I V O R T I I S. 113
lygamiam fupcriore tradatu diximus. Lc-
gcs autcm ciuilcs alitcr de hac rc ftatuifTc^
nili quu honcftas prohibcbat , ficut in tra-
^ftationc dcaffinitate diximus,nihil mirum
cft, quumfponfalia apud illos ncccflariam
obligationcrQ noparcrcnt. Canonici vero xoto t?t.
Xc3:e quoquc fponfalia dc futuro, qux vo- p-^^* ' '^^
cant^^ifi fubfcquuta cfTct copula,a fponfa~furo.c.2'!&
libu5 de pr^fcnti , dc quibus vnis hic ago, »2» Extri,
diftinxcrunt: vt illa iftis infringatiu:,addita ^ ^^^ '
nihilominus,ob irritam fadam priorcm fi-
.dcmjEcclcfinftica poena.
Agitatur & illud iampridcm , An rataoe f^^^_
fint fidclis cum infidcli {pofaIia,quod duo- l'bu« im^
bus modis potcfl; in controucrfiam incidc- jjg" "*'^^!^
rc:vno, quum vtraquc pcrfona fponfalium fideiem &
temporc infidclis crat , poftca vcro altera J"^^^^^"*
ad vcram rcligioncm lcic coucrtit : altero,
quum cx duobus temporc fponfalium ve-
ram religioncm profitcntibus,aItcr ad h^e-
rcfim,fme manifefta impictatcm eft prola-
pfus. Rcfpondco,fiueante,fiucpoftfpon-
falia ciiifmodi imparitas mcidmt , dirimi
fp6falia(fi niJiil aliud caufa? obftitcrit) hon
liccre, quandiu confentit infidelis cu fideli
habitare. Quoniam taincn & c^ Patribu?
nonnulli,a quibus tcmere difccdcndu npn
cft, & Canonici alitcr ccnfent, etiam con-
fu.mniatQiam matrimonio:primu,omnium
114 DEREPVDIIS
confirmanda nobis eft hsec fcntetia cx Dei
vcrbo , dcindc illorum lcntcntia? dc ratio-
ncs cxpcndcndx.Dico igitur,quanuis ma-
gno na*uo non carcant inhdclium intcrfc
coniugia, quoniam vidclicct non fiunt in
vcri Dei timorc ac rcucretia^tamcn quum
Dominus humani gcncris conicruator hoc
in animis hominum difcrimcn turpis &
honcfti non abolcucrit, quo vaga^ & Ipur*
cx libidincs a coniugali coniundtionc dif-
ccrnuntur , vcra ctiam cllc intcr infidcles
fpofaliajdc quibus agimus,id cftjinita vcr-
bis in prcefcns tcmpus conccptis. Si vcra
flint autcm , confcquitur bona confcicntia
dirimi multo minus pofTc ob altcrius infi-
dclitatcm , ac proindc rata ac firma cffc o-
portcrc.Hoc autcm manifcftc ctiam patct
cx Dci vcrbo .Nam fi fcortatio vcl ftupru
hoc cllct,vt KdpCoKtiwt fcribitTcrtuilianus,
1. Cor.T. nunquam fuafiflct Paulus vt fidclis vcl tan-
1J.&14. tillum cum infidcli pcrmancrct. At cnim,
inquiunt , loquitur ibi Paulus de iam con-
tradis matrimoniis qua: cxpedit non diri-
mi.Id cgo vcro conccdo:fcd quis oftcndet
Apoftolum agcrc dc iis duntaxat coniu-
giis qu£ intcr vtranquc initio infidelem
pcrfonam fijcrant contrada, ac non etiam
<le iis quse iam fidelis quifpiam cum infidcli
iniuiffetPQaod fi ifta quoquc cenfent adeo
firma
E T D I V O R T I I S. n^
firma effe vt a fideli diirolui non pofsintj
efficitur certe valida quoq; habenda ipon-
falia, a quibus vinculum illud coepit. Ne-
que tamen nego qusedam iam confumma-
tavalere quorum alioqui irrita erant initia.
Sed hoc dico obtinere tum demum, quum
quod vero plenoque confenfui deerat,per
mbfequentem copulam purgatur, veluti Ci
quifpiamimpubes vel coadus velper er-
rorcm fponfalia contraxit j pubes autem
fadrus, vcl vltro cognito errore poftca de-
fponfam cognofcat : id quod certe in hac
quamtra6lamas fpecie locum nonhabet.
Quod fi quis excipiat eudem Paulum pro- a.Cor.tf.t4
hibere ne quis iugum ducat cum intideli-
bus,id quoque conccdo , & quse aduerfus
eiufmodi coniugia Patres pafsim detonat, vidc tt.
vehementcr probo , modo quidem emol- ^*''
liatur eorum hypcrbola?. Ncgo enim hinc
effici vana effe fponfalia, quanuis inconful-
tonecfatis re<5ta confcientia fuerint con-
tra6la : fiquidem multa optimo iure dif-
fuadcntur , quas tamcn femel fada > dif^
folui non poffunt. Haec igitur in generc
noflra fententia efl verbo Dci plane , vt
arl)itror,confcnticns. Addidi autcm exce-
ptionem ,Nisi infidelis dis-'
CESSERiT, quoniam fi ne confumma-
tp. quidcm matrimonio ma^ct obligatio
h. ij^
116 DE REPVDIIS
liuc fcruitus fratris aut fororis, vt loquitur
Apoftolus j liquct multo magis id confti-
tucndum eflc,quum fponfalia folaintcruc-
neruiit.Scd tamcn artitror hic cifc multi-
plici diftindioni locum . Primum cnim
magnum eft difcrimcn poncndu intcr cum
qui ha^rcticus fit duntaxat , id eft , qui cx
Chrifti quidcmEcclcfia fc cffc prolitcatur,
fed a vcra Ecclcfta in aliquibus dogmati^
bus difsideat,& cum qui Chriftianam rcli-
gioncm ex profcflb oppugnct , qualcsfunt
Hodic ludxi d:Mahumctani.Dcinde quum
non omncs fccl«g fmt eiufdcm momcnti,
intcr ipfos quoquc no tantum abcrrantcs
<quis cnim cft cxtra omne crroris pcricu-
lum?) vcriim etiam crrorcm luum pcrtina-
ciiis tu^tcs, & alios in fuam fedam pcrtra-
hetes, aut aliis ciufde fcd:^ fefc adiungcn-
tcs(cuiufmodi funt haerctici yocati)fcruan
dum cft hoc dif crimcn , vt non omncs eo-
dcm loco habcamus, quum no omncs hse-
rcfes ciufdcm fmt momcnti. Pra:tcrca &
iilud tencndum cft , pari pcriculo fcfe non
exponerc qui nurus,quam qui fibi generos
quirrunt,quoniam vxorcs dcmum in fami-
liam ac potcftatcm maritorum tranfcunt,
ac proinde ifti quam illi mcrito vidcntur
longiiis abcrrarc. Poftrcmb illud quoque
obkruandum arbitror, nonhabcdam eam
pcr-
ET D IVO RTII S. ii/
pcrfonam pro infidcli quce fefe ad veram
religioncm tranfituram ita fpondeat , vt ei
merito fides habeda vidcatur. His pofitis,
concludo fequendam cflc nobis Apoftoli
do(5trinam,ac proinde tamcn Ecclcfiaftica
pcena dignos vidcri (pro ratione tame cir-
cunftantiarum moderanda ) qui cum aliis
quaerant c6iugia,quam cumiis de quorum
vcra in primis religione fatis conftet: pri^-
dcntcr autemacetiam Chriftiane prorfus
faccre Magiftratus qui eiufmodi fponfalia
facieda inhibcant. Addo etiam mcrito pu-
nicndos capitalipoenavideri taquam ma-
nifcftos apoftatas , qui iam plus fatis pate-
fa(5la Euangclij vcritatc , cum apcrtis cius
hoftibus 5 vcluti cum Mahumetanis ac lu-
dasisjconubia contrahant : qui Magiftratus
fi officium fccerint , fapcruacanca videri
pofsit de iftiufmodi fponfalium vel matri-
moniorumvinculo qua:ftio.Quominus au-
tem fimplicitcr audcam pronutiarc Ipon-
falia eiufmodi diifolucnda, facif Apofto-
lus , apcrte prxcipicns fideli ne ab infide- i.Cor.;f.!j;
li 5 quandiiiin mairimonii officium ( quod ^u^\.
cohabitationcm vocat ) conlenicnt ^ dif- Augufl .dc
Ccdat. adult.con-
XI ' ' N . . iug. libr.i,
Nunc autcm age contrarias rationcs ex- & 0e fer-
pcndamus. Sunt cnim qui nullo modo to- '".'^"^ .^^'
rcrandam huiufmodi coniwiCtioncm arbi-<m5ie,j2).«
h/iij.
n8 DE REPVDIIS
trcntuniiquc potifsimum nituntur Icge iU
JExod.14. la toties inculcata ^ qua Ifraelitis inter-
Deut!?*.!. ^^citur connubium cum cktrancis popu-
&J.&4.& lis, tam fcucre quoquc vindicatajVt Efdras
Efdl.l*^ iampridcm etiam confummata ciufmodi
Refutatio matrimonia penitus difToiuerit. Hlc igi-
^* tur duo funt in primis nobis confideranda:
Vnum, an interdid:um illud ad omnes ex-
teras gcntes pertinuerit : altcrum, an idem
fit hodie nobis fme exceptione obferuan-
dum. Ac mihi quidcm , quod ad priorem
qu^ftioncm attinet,dicedum videtur, cer-
tos tantum populos fuiffe illa lege com-
prehenfos, eos videlicet in primis quos
Dominus cxitio deuouerat , ac prcEtcrea
Ammonitas &: Moabitas peculiaribus dc
caufis. Nec obftat qubd videtur gencralis
caufa interdidi , nempc nc viri a mulicri-
bus , aut mulieres a viris ad idololatriam
abducerentur. Nam prajtcr illam caufam
vniuerfilem funt particularcs a Domino
exprcfla;,& rcmedium aliquod aduerfus
illud malu afferri aliter ctlam potuit, ncpc
fi priufquam matrimonium cotraheretur,
perfona infidclis ccrtiuTi , quoad cius fieri
potcft, tcftimonium edidiiret fe veram re-
ligionem amplccfli velle. Habuit cert'^ lex
Dcit. 2M. illa exccptioncm de muliere captiua quam
duccrc licuit.Caufa vero cur captiuampo-
tiu5
ET DIVORTIIS. 119
tius quam libcram accipere licuerit , hsec
vidctur fuiffe y quod captiua iam quodam
modo pcrcgrina cfTc dcfiiirct , quum inter
vidoris Ifraelitx bona numerarctur. Prae-
terca cautum crat,vt vngucsrcfecarct, co-
mam radcrct , patrcm & matrcm pcr intc-
grum mcnfcm quali mortuoslugcrct: quae
omnia dum ficbat,licuit & ipfi hero Sc an-
cillsE captiuae dclibcrarc de futuris nuptiis,
ne quid ciufmoditcmcreficrct. Dcindcil-
la omnia huc fpc(5tabat,vt mulicr ciufmodi
jion niii ccrtiisimo cu tcflimonio, quod &
patriam & parctcs velut prorfus oblita cf-
fct, admittcrctur. Dcindc funt qui ncgcnt
lcgcm illam faiffe prsecifc obfcruandam.
Profcruntur cnim cxcmpla Salmonisprin-
cipis luda, qui Rahab cx Icricho duxit: &
Boazi, quiRutham Moabitidcm cogna-
tionis iurc acccpitritcmq; Sampfonis, Da-
uidis,Solomonis,& aliorum. Scd huic fcn-
tcntisE no acccdo.Nam quod ad Rahab at-
tinct , non dubium cfl; quin acccnfa fucrit
populo Ifraelitico cx Dci voluntatc , pro-
ptcr bcncficium collatum in cxploratorcs,
d: raram eius fidcm. Dc Boazo vcro , etfi
potuit prcetexercRutham fadam eflc quo-
dammodo ciucm Ifracliticam pcr prius
matrimonium,nihilominus tamcn rcfpon-
«lcrc malo aliquid ctiam naeui fuiffc in illo
h« iiij.
I20 D E R E P V D I I S
connubio,quum fatis confl:ct,muItas ctiam
alias Domini lcgcs conniucntia Magiftra-
tuum negligcntcr admodum fuiflc ab illo
populo obicruatas. Sampfonis autem & a-
liorum quatumuis cxccllcntiumhominum
fad:a,ablit vt pro rcgula fcquamur, ncdum
vt aliis vulgarium aliquot hominum com-
memoratis cxcmplis moucamur.Conccdo
igitur ciufmodi fponfalia , imo ctiam ma^
trimonia iam confummata poft lufceptos
quoquc libcros , tuiilc cx Dci ordinatione
non quidcm rcpudio propric dirimcnda,
(diuortium cnim ibi nullumcft,vbi nuUum
matrimonium luit) fcd ipfo iurc nuila pro-
nuntiandarmcrito dcniquc (vt lcitcfcribit
Auguftin.) qu« Domino prohibctc dutlx
cftcnt,Domino iubctc fuiilc dimiifas. Scd,
Refuu- vthoc demus, adhuc tamcn ambigitur, aa
^^*' idcmhodic nobis iit in coniugiis impari-
bus conftitucndum , id cft , quotics ftdelis
cum inlidcli iponfilia contraxit , aut altcr
euafit infidclis. Cur autcm idcm ftatucn-
dum vidcatur , cx co coUigitur quod vni^
ucrialis &perpetua cifc vidctur iplius lcgis-
ratio , nimiium nc intidclis fidclcm a vcro
Dci cultu abducat, quod ctia vidctur Pau-
j.Cor.tf. lus difcrtc c6hrmarc,quum inquit, Noltte
*** iiigum ducere cim wfidelibus , quibus vcrbis
cextum cft includi ctiam matrimonium.
Reipon-
ET DIVORTIIS. lu
RcTpondco hadenus cfTc nobis fpcdadam
vniucrfalcm illam caufam huius prohibi-
tionis,vt cx eo cocludamus maximis peri-
culis vltro rcfc obiiccrc qui eiufmodi con-
iugia incunt,quod vnum Paulus illic rcfpe-
xit^fcd prxcipue obfcruandas elfe pcculia-
rcs cauias quas hodie ccflare rcs ipfa con-^
uincit.Eam autcm cflc fcntetiam Apoftoli
ipfcmct dcclarat 5 quumfi quidciufmodt
fadum fit, iubct nos proptcr fublatu illud
diicrimen populorum potius bcnc fpcrarc
dc Kicrifacicndo infidcli^quam dc fideli a-
mittcndo mctuerc,
Sccundo loco profertiir argumcntum ObietfVi»
magni quidcm in Ipccicm momcnti , fcd **
rcucra^^f;#f Ao;i>f, quanuis torrentis inftar
Auguftinum extra viam abripucrit>ncmpc
qubd detcftabilius fit crimcn a.7n<^(t( quam
aduJtcrij: ac proindc sequum fit cxiftimarc
multo ctia ^equius cifc, vt illa potius quam
ifto matrimonij ncdum fponfalium > vin-
culum dilfolui pofsit. Rcfponfio vcr6fa-Retei<i.
cilis cft , nempc non comparari intcr fc
haec crimina , vt vtrum fit grauius coram
Dco, difpiciatur, fcd vt quod mngis rcpu-
gnat matrimonij naturir,id longe grauifsi-
mum habcatur.ldololatraporro atq; adco
impius quifpiam efie potcft,& tamcn ma-
•ritus , quum matrimonium l fcortation^
122 DE REPVDIIS
intcr ipfos ctiam impios plurimum difFc-
ratiadultcrautcm (imul & marituscfTc nc-
mopotcft. Itacj; matrimonium adultcrio,
n5 autcm impictatc, dinbuii mirum vidcrt
non dcbct : ik ratio illa planc vana dcprc-
hcnditur^quod adfponfaliumincdum con-
iugij conrummati , diHolutioncm attinct,
c[uum alioqui ad huiuimodi fponfalia &
coniugia diliuadcnda maximu pondusha-
obieaio bcat.Huc cnim fcruntur illi vctcrumPatru
Cvpr de cl^iTioi^cs, Froflitimt ternp/a ido/is. _Qu£ con-
Upih. fnfio luci^ adtenebr^ni Chnflt cum Belial?
louin^ianli" ^^^^^^'f^f^l^ ^H^I^^^''^^^'''^'^^^'^* ^UOrU (unt CofliZ.
Ambr lib. Chrifliani hominis non efl ab infidelihui con-
5.ep.fh7o. ^-^^.^^ perfr^;& fimilia nuiufmodi,commoda '
fide &o-tamcn mtcrprctationc moJiicnaa. Ncquc
per c.i«. cnim ncccftc cft a Dco vci mcntc vcl cor-
Refutatio , - ,r i r i '
1. porc dilmnCtu ciiccui vcl catu,vcl c^-we^ctf-
pa?6)f ctiam,contigcrit cu infidcli copulari:
cuius rci plurimapaisim cxtant in lacris li-
tcris& anto Lcgcm,& liib Lcgc,cxcmpla,
Promulgato autcm Euangclio quin ciul-
modi pcnc inhnitaaccidcnnt dubitarinon
1 potcft. Ccrtc fi fimpiicitcr illas Patrum
lcntcntias accipiamus , faliumfucrit quod
dicit Apoftokis , pcrmnncndum cifc iidiC-
li, quandiu confcntit cum ipfo habitarc
infidciis. Quis cnim Spiritu Dci prasdi-
tus fuiiilrit cuipiam vt vci tantillum cxtra
Chrifti
^
E T D I V O R T I I S. 125
Chrifti confortium mancat? Falfiim etiam ♦
illud effct 5 fandos cfle liberos cx impari
quoquc coniugio prognatos, nifi alter , li-
cct infidcli, quodad coniugalcm copulam
attinetjconiudus , tamen Chrifti mcbrum
efTct. Dcinde nc illud quidcm red:e dice- 4
rct Apoftolus/andificari infidclcm fidcli,
id eft , lcgitime & cx bona confcicntia li-
cerc fideli marito vti infidcli vxorc , & co-
tra: quoniam videlicct vnufquifq; non cx
altcrius ( nifi fit criminis alieni focius) fcd
cx fua ipfius confcicntia polluitur. Poftrc- f
mo,fi mcmbru Satanse ficrct quifquis infi-
dele habct fiue fponfam fiuc vxore , quod
difcrimc cffet fcortationis & legitimi ma-
trimonii fponfioncnt?
Tcrtio loco , vrget illa Pauli vcrba Aii- obie^. J
^vS^mws^iReli^uts dico egOy non Dominm , ac
X\ Apoftolus ita fignificaret nihil hac dcrc
mandatum cffe , lcd libcrum cffc fidcli vcl
difcedcre vcl non difccdcrc : fe tamcn fua-
dercjac vcluti confilium , non autcm prse-
ccptum darc,vt fidclisfpcdct potiiis quid
cxpediat,quam quid liccat. Refpondeo cu Ref"tatiog
tanti viri pacc , nulla prorfus ratione , imo
ne iufta quidcm conicdura niti iftiufmodi
coUcdione.Na vbi tade inuenicm'in vcr-
bo Dci,Iicuiflcob alia quam adultcrij cau-
fam matrimoniu diifoluere? Spcdarc vero
nos oporterc no tatum quid liccat, vcrum
ii4 E)E REPVDIiS
ctiamin primis quid expediat: imovero
nihii nobis in foro confcicntise, vt loquun-
tur, licct , niii quo Dci gloria amplihcari,
& proximiis a:diticari pofsitian cfl: me-
dium nclcio quod conlilium a probo &
prudcntc quopiam profcdum , quod vcl
kcjuivclrcpudiarcfasfit, ac non potius
Dci iplius priECcptum ? fctcllit autcm Au-
guftiniim iortalsis illud quoquc intcr cae-
tcra quod h^c Apoftoli vcrba , S/ tnfdslis
dtfcedttydifced^.t y pcrindc acccpit ac fi vcr-
bum 'Alw^^-fdifctdat ^ ad iidclcm pcrtincrct>
vt (it hxc fcntcntia huius loci : Si dilccdit
infidclis,fas cifc lidcli Vt vicilsim difccdat/
Atqui rcs ipfa,adc6qucgrammatica <rvn<i-
^K poftulat,vt 0 ct-^TTgBj- rcpctatur «i-wsT^ ;co/-
ycv , ik iit hic fcnfus , Si difccdcrc vult infi-
dclis,iiuc (vt antca dixit Apoftolus) fi co-
habitatc rccufat,{ane difccdat ipfe , & fua
infania fruatLir : ciufmodi autcm pcrfonx-
dcfcrtrici maritus vcl vxor fidclis non am-
plius adftringitur.
Obiea. 4. itaquc illud Auguftini diIcmma,quo vi-
detur PoUcntium ad qucm dc hac rc fcri-
bit,irr(.'tirc, planc concidit.I nht fidelt Do-
rmnus , inquit Auguftinus , ne t.ifidelem di-
mtttat-i dn non inbetfSt dtxens , tubet » recla-'
7nat ^poHolus. Ego dtco^non Dommus. St dt-
lUfutatio ^cms^non tubetycaufam reqtaro. At cgo pla-
nc
E T D I V O R T I I S. 1»;
ne refpondco , iubere : & nego rcclamare
Apoftolum. Namfi quid loquatur Apo-
ftoius 5 quod non loquatur Dominus , iam
noneft eicredendum , quia non Apofto-
lus. Minime igitur voiuit Paulus , aiiquid
de fuo cxjtra Dci madata depromcrc,quod'
faccre ipfc ncc voluit, ncc potuit, ncc dc~
buit : fcd ca qux difcrtc & fpccialitcr a
Domino cxprcffa fucrant , (ficut iliud, V-i. Corj,
xor k viro non defcedito ) ab iis diftingucre'*^*
quse pcr ipfum dcmum Dominus lignifi-
cabat.Quorfum autcm Iioc? inquics.mini-
me profcctto quafi iia:c miniis cllcnt a Dco
quam illa: fed primum quidcm vt cnlu-
mniatoribus anfam prxcidcrct , qui obii-
iccrc alioqui potucrat ipium aliquid Cliri-
fti vcrbis aftingcrcrdcindc vcro , vt aucto^
ritatcm fui Apoftoiatus affcrcrct , ac fi di-
ccrct , Qc rciiquis tatcor quidcrn non cx-
tarc Domini mandatum totidcm vcrbis
cxprcfium,fcd cgo,vt ipliusSpiritu pra^di-
tus Apoftoius, Iioc diccrc non dubito , St i.Cor.f.a
qHisjrater vxore hal?eat,bi c,ne dimktat eam.
Aiias prsetcrca 3uas caufas aftcrt Am-*'^'^*'' ^
brofuis , ncmpc quod non comraodc nec
ritc pofsit ciuilnodi impari coniugio bc-
ncdici, ncquc communcs prcces interi-
ftiufmodi coniugcs Iiabcri: quod vtrunquc
ita clfc conccdo , ac proptcrca pcfsimc fi-
bi confulcre quitalia coniugia incant*Nc-
ii6 DE REPVDIIS
^•^"'^"^•gotamcninde confequi licerc ifta fpon-
lalia dirimcre, niii tidclis ab infidcli A^^q-
ratur,quodetiam Ambrofius non videtur
fenfifle. Et \ix quidcm praecipua; funt co-
rum Patrum , ac praEfertim Auguftini , ra-
tioncs,quibus addudi funt vt fideli ab in-
fideli difcedere liceret. Sed non eft, opi-
nor, cur cis hac in re alfentiamur.
Nunc vcro Synodorum ctiamhac de rc
Synodoru fcntcntiam ad vcrbi Dei normamexiga-
laod.can. Hius. Vctercsigitur Synodos maxnne pro-
lo.&ji. bo,vt qux fcparationis non mcminerint,
^^j.jj^* ''^•fcd duntaxat eiufmodi coniundionem c6-
34. dcmnent,vt c[wx abfque Ecclcfia; iufto of-
fcndicuIo,atquc adco abfquc alterius par-
tis infigni pcriculo non contrahatur, quod
fmc non modo rationi , vcriim ctiam ipfi
Apoftoliccr dodrinas confcntancum eft,
Imo&illa modcratio quam adiiciunt,SE-
quifsima cft: ncmpc, vt libcros darc quide
nuptum non liccat , 'fcd accipcrc potius fi
fiituros fcfc Chriftianos prontcantur.
Rcccntior autcm Synodus fcxta Con-
Sexti Sy- n • i- ■ • t^ • •
nodi can. itantmopoUtana , circitcr annum -Dommi
7^-. 68o.duoconftituit. Vnum, vtfi Orthodo-
* xus h^rctica duxerit^vcl haerctica orthodo-
xo nupfcrit,irritse fint nuptise , & ncfarium
coniugium difibluatur,atque adeo quita-
k quippia commifcritj fcgrcgetur; altcru,
vt ft
E T D I V O R T I I S. 127
vt fi cx duobus infidclibus(lcgitime tamen
coniud:is )vnus quide fiat orthodoxus, al-'
tcr vcro in errorc pcrmancat^modo fidcli
placcat cum infidcli cohabitare, non fcpa-
rcntur. Qoid fi vero fidcli coniundio non
placcat ? iicmpc fict fcparatio cxhocca-
noncjvt difcrte fcribit Balfamon , prolato
etiam cuiufdam Bafdij Euccinatoris exe-
plo,qui cx Patriarchali dccrcto fucritpofl
baptifmum a fua infidcli vxore feparatus. ,
At cgo non pollum huic Synodo aflcntiri, ^
cumTinediiLindione loquatur Apoftolus
prohibcns fidcli difccdcrc ab infidcli , &
hdclcmfiratrcmaut fororcmtum demum
libcrans quum prior difccdit infidclis.Ita- i
<]ue vcrbo Dei rcpugnat hoc dccrctum in
eo etiam Apofloli vcrba manifcflc dcpra-
uans^quod quum fcripfcrit Paulus , Stmfi-
deUs confcntiat habitare cum fidelt 3 ifti fcri-
huntiStfidc/t piaceat curn tnfidelt cohabitare:
ac proindc falfarii hac in rc dcprchcndun-
tur , quum iffa duo fint prorfus diucrfa,
contra quamBalfamo crcdidit^intcrprcs
ccrte ncc acutus,ncc in plcrifqiic diligcns.
At cccc rcccns illud &: adhuc calcns con-
ciliabulu Oecumcnicu Tridcntinuiortaffc Tridentf-
controuerfia iffa dirimct. Sic cnim dccer- "i<^o"<^:i^i
nit: Sicjitis dixertt propter h<£refi?n dtjfo lut cx^cnd,
poffe matnmomi vinctdn^ anathema (it. Ful- Tridctin.
me certe ternhcujnili plusiatis not' cfict ^.can.j.
12S D E R E P V D I I S
Tarpcius illc lupitcr : placet cnim ■Tm.fifyoc
nonnihil commcmorarc , quocl non cft ab
hocnoftroinflituto prorfus alicnum. Vi-
bratum fliit fiiljginolum hoc fulmcn Tri-
<Ictinum anno Domini 1^(35. illis ipfis Bac-
chanalibus qux Martlnalia vocant , bonis
Patribus nimirum cdido illo dc pacc, quo
ciuilc bcllum Gallicum aliquot antc mcn-
fibus ropitum crat , non miniis quam val-
!is Tcllinx vino infiammatrs , ac proindc
cum illa lua fplcndida bilc tcmcrc in fc-
ipfosanathcmata iaculantibus. Scipfos c-
nim profcdb fcriunt , cbrioru inflar , quu
iic loquuntur.Scdnccjuis fallatur,fiunt iffa
pcr ludum ik iocum. Etcnim anno vno &
altcro praccdcntc Satanifsimus illc ipfe
Patcr, Piusiiii. miifoin Galliam kgato
Fcrraricnfi Cardinali qui prxclara Tur-
nonij ccL'ptapcrficcrct ,hoc vnum agcbat
in primis dcflrucndo EcclcfiarumGalli-
carum adificio, vt primum a Galloru Rc-
gc ipfiufquc fratribus pucris' principcm,
partim cjuidcm comcntitij Sardijiixrcgni
propofita imaginc, ludificarctm- , partim
vcro promilTo cum prxflantifsima hcroi-
iia ac rcgina,fcd paium illi grata coniugc,
<liuortio,vna cum regni altcrius omnium-r
quc ipfius bonorum , cjuafi hxrctica cffct,
m ipfumtranffcrcndo dominio > addita c-
tiain
E T D I V O R T 1 1 S. U9
tiam alterius ftatim duccnda: regin^ pa-
d:ione, adfuas partcs traduccrct. H^c c-
nimfucrunt tria illa rctia quibus princcps
illc,alioqui minime malus,c[uorunda frau-
dc itamifcre iuit circuucntus,fummo cum
bonorum omnium lu(5tu, 3c maximo Gal-
lici rcgni dctrimcto,vt tandcm pro tribus
rcgnis imaginariis ftipcndium illud vnum
nimis vcre fit na6tus quod folct Romana
mcrctrix amafiis fuispcrfolucrc, mortcm
nimirum quae ^ ipfa cft pcccati mcrccs.
Itaquc vno fcre codemquc tcmporc Papa
quidcm ipfc,ob haercfim fcilicct, rcginam
illam a fuo marito dirimerc iniquifsimo
diuortio tcntabat, ipfius autcm cmiflarij
anathcmata in cos ipfos crcpabant qui tale
quicquam ficripolfc diccrcnt : fortafsis vt
par pari rcfcrrcnt fcxtas illi cidcm Synodo SextxSyn-
quse Romanam ecclcfiam alio canonc non ° ^ *^*"''J'
miniis iufte quam fcucre rcprchcndit.Scd
ad rcmredco.Tridcntina haec anathcmata
tcmere in omncs dc rc quauis diflcnticn-
tcsyibrata, non cft quod qucnquam ma-
gnopcre commoueant. Verum , quod ad
rcm ipfam attinct , fitcor mihi probari il-
lorum fcntcntiam, vt cum vcrbo Dci con-
grucntcm,ncmpc proptcr ha^rcfim dirimi
iponfalia,nedum coniugia,non dcbcrc.
Qindni cnim intcr tot crrorum portcnta,
i.j.
ip D E R E P V D I I S
hoc rcdle didlum bonis illis Patribus cxci-
<icrit,quu dc ipfa daemonia Icfum efTcChri-
flum Dci ( ita vt erat ) vcre pronuntiarint?
Scd tamcn fic quoquc fortafTc plufculum
ipfis tribuo quam dcccat.Quid fi enim no-
uam aliquam hsercfcos dcfmitioncm cxco-
g.itcnt? cjiiid 11 vinculum matrimonij a iure
thori diuinguant , vt fe non aliud rcntire
quam fuos maiorcs doccant? Age igitur il-
los mittamus,doncc fuam fcntcntiam,fi vi-
dcbitur,plcnius cxpliccnt.
Vxor in- Nuac ad Canonicos noftrosRhapfodos
fideiis ab vcnio. Gratianus hac de re difputans citat
repiuiilta, Eutychiani Papne dccrctum,quo conftitui-
an ab eo- tur , vt ft quis (rerinlts ([entilem vxorem dirnt-
dem poft ^ . i' ,^r \ a.1 ^. r r
baptJrmu /^^^^ ^^^^ bapttjmtirrUi post hapttjmurru jit tn
repetcda. tpfim poteftate earru habcrc vel non hahere,
-t.2.»8.q.i. y{qc vcro dccrctum gloflator dc ccrta tan-
tiim fpecic intelligit, ncpc fi proptcr adul-
tcriumfit fadum diuortium : idquc rcd:e.
Na alioquivniucrfaliter de quouis diuor-
tio intellcdum,iniquifsimum cffet: fi qui-
dem hominiscftadChriftianifmumacce-
detis,vcram rcfipifcetiamtcftari,ac proin-
de non recle fa6ta , fiquidem adhuc cft in-
tcgrum,corrigerc. Ergo fi iurc poli(vt lo-
quuntur) non potuit qui tum gentilis erat,
fiue fpofam fiue vxorem fuam rciiccrc,e6-
quc poftea Chriftiano fadto res adhuc eft
integra:
E T D I V O R T 1 1 S. 131
integra: Gerte non minus tcnctur quan-
tuminfe efteam quam iniufte ciecit rc-
cipcre , qua-m aliquid furto ablatum rc^-
ftituere : ncc aliter ad Chriil:ianifmi pro-
fcfsioncm admitti dcbct y quam vcl id fc-
ceritjvclfc fadurum fcrio fpoponderit.
Rcs autem tunc cft intcgra quum ncquc
illaalteri nupfit,ncquc ipfe aliam duxit.
Tunc cnim quod fa6tum cft infccflum ficri
non potcft,vt cautum cftDci verbo.Quodicrem.j.^ .
fi vxor adhuG gcntili>s maritum a quo re-
uocatur, audirc nolucrit , vcl contra , tunc
fane ftatucndum crit quod ait Apoftolus,
ncmpc dcfcrtam perfonam ei a quo dcfcr-
ta cft amplius non adftringi , quod idem
Eutychianus rcdc fequentc canonc ex A~
poftoli fentcntia decernit.
Dcfcribit codcm loco Gratianus ( Ced ObiediQ
non fatis bona fidc omnia , vt apparct ex J* g
co quod dcpromit ex libro dc fide & opc- 9.
ribus ) aliquot cx Auguftino dcfumpta te-^^*^^"*'
ftimonia,quorum h^c fumma eft,liGerc fi^
dcli difccdcrc ab infidcli, quanuis qui fpc
lucrifacicndi infidelis non difccdit, rcdius
faciat. Sedhanc fcntcntiam modo miti^ RefuwiiQ
gat , modo durifsime pronuntiat Augufti-^*
nus, non fatis profcd:6 fibihac in re con-
ftans,vt qui intcrdum addat conditioncn^s
i.ij.
1^1 D E R E P V D 1 1 S
puta fi fidelis cogatur ab infidcli ad idolo-
latriam-.intcrdu vcro in gcncrc^^ quidcm
adhibita graui comminatione , iu.bcat ma-
ritum diiccdcre ab ca quse fimulachrum
facit> & admonita poenitcntiam non agit:
Stn7mnus^.n(]yiiU ortHparttceps erispeccati
j//^>^;nonnunquam autcm longius etiam
excurrat, adcb vt co Chriftivcrbo cx quo
proptcr fornicationcmdiuortium concc-
ditur, vclit prsetcr adultcrium , non modo
idololatriam,vcrum ctiam auaritiam, atqj
adco quallibct concupifccntias intclligij
^uji, antmam corporc mak vtentern, inquit, a
Z lege Dei aherrare fkctunt. Atqui nihil talc
dicit Apoftolusjucc vfquam cocedit fidcli
ab infidcli difccdcrc, fcd tatum dicit fide-
lem dcfcrtionc infidclis a fcruitutc fiuc
3 obligatione matrimonij abfolui. Imo in
gcncrc pronuntians Dominus , non liccrc
marito vxorcm cxtra tornicationis caufam
dimittere , nuUu dubitationi locum relin-
4 quit. At cnim fornicationis crimcn etiam
idololatriam comprchcndit, auaritia vcro
vocatur idoloiatria. Conccdo fane hoc v-
trunquc , {cd quam latc nomcn fcortatio-
nis & idololatnx accipiatur,nunc no quae-
ritur. lUud potiiis qua:ritur,an illo Chrifti
did:o fpiritualis quoque fcortatio , id eft,
idololatriacomprehcndatur : quod nc vc-
rifimile
ET DIVORTIIS. i^
ririmile quidemcft, quumibi non agatur
de vero Dei cultu cum adulterino compa-
rando^fed de coniugio carnis vel foluendo
vel non difToluendo, vt plane nullus ibi fit
locus metaphorico adultcriojac multo mi-
nus dc auaritia & ciufmodi cupiditatibus "
difputandi.
Citat idem Gratianus ex Concilio To- Obiefti*
lctano II II. Canonem 61, quo dirimitur ^*j^^g ^
ludaei cum Chriftiana mulicre conubium, t.
nifi & ipfc vclitChriftianus cfticitquod etfi Jl^jf"""
conatur cxcufarc gloffator , tamcn quum
ex diamctrorcpugnct Apoftolifententise^
nc rciutatione quidem cgct.
Scd quod idcm ex Concilio nefcio quo c.i7.a8.q«
Vrbancnfi profcrt, nepc vt fme Chriftiana''
ludseo, fiuc Chriftiano ludxa mifccatur, a
communionc Ecclcfi^ fcgrcgctur, id vcro
sequifsimum ccnfco. Qiiod ii prastcrca ci-
uilis magiftratus in ciuimodi apoftatas ita
vt sequum cftanimaduertcrit, cxpcditifsi-
mus hic modus fucrit ciufmodi contro-
ucrfias fcmcl dctinicndi.
Profert idem Gratianus locum , non ex obieaio
Grcgorio vt habcnt imprcfsi codiccs , fcd J' «
cx Ambrolio, qucm fuis diftindionibus Ambrorin
pcrsime,vt & multa alia,dcprauat. Tradit *„Sr°*^*^'
cnim apcrte & limplicitcr ac Ime diftni-i.
cHonc Ambiofius cum Apoftolo, fidclcm
i;iij.
:54 D E R E P V D I I S
^ dclcrtum ab iiifidcli non peccare fi fcfe a^
lij coniunxerit, ^uomam-^miimucontmielU
crearorps joluit im rnatrtmomi ctrcaeunu qm
rehnqMitur , inpdeUs autem^- dtfcedens , ^ in
Deumpeccat ^ tnmatrtmontHm^. Qili^i ^^-
tem Gratianus? primiim quidem non vult
hoc valerc nifi in coniugio intcr vtranquc
adhuc infidelcm pcrfonam inito. Deinde
Vtituriftisdifl:in6lionibus:AItcroadfidcm
conucrfojfi vult dirccdcrc inficlclis,tunc fi-
dclis a vinculo matrimonij folutus aliam
cjuo<^ic potcfi: duccrerfin vero infidelis ni-
hilominas pcrmanctin c6iugio,fidcli qui-
dem rclinquere infidclcm ctiam pcrma-
ncntcm licet,at ci non iicet viucnte infidc-
li,aliam fupcrinducere. Poflca dcfccndit
Gratianus ad aliam fpccicm. Qn£d fi enim
vel intcr vtrunquc fidelcm contraCto ma-
trimonio, vcl vtroque aut altero poft con-
tradum matrimonium ad fidcm conucr-
fo,altcr pofi:ca a fidc difcedat,& fidci odio
fidclcm dcfcrat? Tumveroymcs^w.-idtreli^
^iu difcedcntem non f^uetur , tlla tamen vi^
Rcfuutio uente alteram ducere nonpotertt. Fundamcn-
'' tum autcm omnium ifiorum , quse & falfo
& incptc dicuntur, boni Pontificcs Roma-
ni icccrunt , quod cuiufmodi fit age etiam
vidcamus. Etfi cnim ifi:a non tam ad rcpu-
dia quam ad diuortia fpe(5tant, tamcn pla-
cct
lortiis.
E T D I V O R T T I S. 13^
cct in ea iam riunc inquirerc , vt alteram
tra(5lationcm c6 paucioribus abfoluamus.
Conftituunt quardam cfTc matrirrionialc-c. quanto,;
gitima & non rata : qusedam rata & lcgiti- j^^"^ ' ^^
ma:qu2edam dcniquc rata, ncc tamcn lcgi-
tima . Lcgitima vocant , quse cx lcgum
praefcripto vcl prouincise moribus contra-
huntur: quorum vinculum folui nullo mo-
do nifi mortc potcft. Itaquc lcgitima nec
tamcn rata cffc volunt, quse intcr infidclcs
incuntur, quoniam vidclicct intcr cos non
funt firma & fixa , vtpote quse rcpudio vel
diuortio facilc difloluaritur : lcgitima vcro
& rata , quas intcr fidelcs ita vt in Ecclcfia
decct contraliuntur : rata deniquc , id cft,
fixa &immutabilia , ncc tamcn lcgitima,
quse folo coniugum affcdu contrahun-
tur,ncgIcd:o Ecclcfise ordinc. Adhsecvc-
ro primura rcfpondeo, fiue rcm ipfam,
fiue iftorum vocabulorum vfum lcgiti-
rrium & ratum fpcclcmus , incptum cffc
iftudtam magnum intcr lcgitimum & ra-
tum difcrimcn, quoniam iniquifsimum cft
vclidratum non habcrc quod fit Icgiti-
mum , vcl ratum id habcre quod fit illc-
gitimum. Quod i\ cxcipiant hoc difcri-
mcn idcirco poni quod Icgibus humanis
qusedam liccant quse tamcn vcrbum Dci
prohibcat, ac proinde iure poli (vt ipfi
i.iiij.
136 DE REPVDIIS
loqimntur)rata no fint: rcfpondco ita qui-
dcm cflc , fcd hoc nihil ad rcm pcrtincrc,
quoniam dc folo iurc poli quxri ab iis o-
portct quiconlacntiasrcgunticx quo cffi-
citur vocanda potius ab iplis fuillc illcgiti-
ma (ctfi aliaaliis minus lcgitima fmt)qu2e-
cunquc contra vcrbum Dci ficrcnt.Scdne
vidcamur Ao;i)^u^;^\agc dc rc ipfa dicamus.
Coiugium intcr intidclcs cx lcgibus ctiam
iuftifsmiis contradum,aiuntlcgitimu qui-
dcm cflc,ratum vcro non itcm. Scd quor-
fum id, quum vcl iplis confitcntibus, iudi-
cium dc cxtrancis no ad nos, fcd ad ipfum
Dominumfpcdlct? Apcriamus crgo ^9^-
Ciov, Volunt hucufqiichoc cxtcdi, vt ctiam
ii altcr poftca ad vcram rcligioncm coucr-
tatur,tamcn qiiodad intidclcm attinct, de
matrimonio iudicctur cx cius tcporis cir-
cunftantia quo contradum fuit , quum vi-
dclicct vtcrquc crat infidclis, & hanc cau-
fam cflc arbitrantur cur difccdctc infidcli
pofsit fidclis aham ctiam duccrc , quia vi-
dclicct matrimonium inter inficiclcs non
lit ratum. Scd fi ita clhcur non itidcm vo-
lunt liccrc aliam ctiam ckiccrc, fi, c]ui fidc-
lis fad:us cft, inHdclcm volcntcm cohabi-
tarc dimittat , quum ipfi fas hoc effc arbi-
trcntur,illud vcro non itcm? Scmpcr cnim
intcr infidclcs iucrit cotraCtum non ratum
matri-
E T D I V O R T I I S. 1^7
matrimonium, fiuc infidclcs manfcrint, fi-
ue altcr poftca fidelis fiat. Refpondcbunt
nimiru.Cjuanuis quum contraheretur intcr
vtruque infidclem matrimonium,ncutrius
rcipcdiu ratu cflct, tamen pofteaquam al-
tcr fadus eft fidelis,ratum hoc elTc incipe-
rc,quodad iprumfidclem attinct. Sed fi
hoc vcre fcntiunt, qui fit vt fidclis cum in-
fidelimatrimonium dirimendum pronun-
tient ? Nam fi matrimonium infidclis cum
infidcli ratum cfte incipit , cx quo qui infi-
dchs erat,ad fidcm conuerfiis cft, idcoquc
fi prior difi:cdat aliam tamen duccrc non
potcft: multo fane magis diccndum hicrit,
Ci iam fidehs aliquis infidclcm ducat,ratam
& indiirolubilcm elTe iftam coiun(ftioncm
oportcrc, quod ad fidelcmattinct. At ipfi
non modo no ratam,fi:d prorfiis ctiam in-
tolerabilem eam coniundionem cfic vo-
lunt, vt fiipra diximus : quam fane ipfis af-
fcntior,vt fiio loco dixi, & bona cofcicntia
contrahi non poflc', & pcenam tum Ecclc-
fiafticam tu cuiilcm vel grauifsimam mc-
reri, fi:d dirimcndam clTc nifi prior difccfi-
fcrit infidclis, multo miniis ctiam arbitror
quam fi vterquc adhuc infidclis hoc coniu-
gium contraxifict. Non fiint igitur intcr fc
latis confi^ntanca qux ifti conftituunt,ncq;
fidclis ab infideli dcfcrtus idcirco libcr cft.
138 D E R E P V D I I S
vt ad aliud coniugiam tranfirc pofsit^quod
fuaptc natura non cfTct ratum matrimo-
nium : fcd potiiis quoniam iniidclidatam
fidcm frangcntc, iniquum cil: fidclcm luc-
re alicni criminis poenam, vt plcnius in
tradationc dc Diuortiis(Dco faucntc)cx-
plicabimus , ad ca quoquc rcfponruri qu«e
in contrariam fcntcntiam hac dc rc ab In-
r. quanto. noccntio 1 1 i.fcribuntur.Ex co vcro quod
Jj,. "^^^^ rata matrimoniavfciuc adco rata cflc vo-
dc amor- lunt vt coru vinculu fola mortc rolui pof^
""• fit (quauis nc mortc quidcm folui fonlnia-
runt rcpctitarumnupriaru fugillatorcs)hic
Fidcii ad ctiam crror natus cfl:,qu6d fldcli ad intidc-
temlfefc'^" Htatcm dcfcifcctc,&: altcram fidclcm pcr-
^'-'■nte, & fonam dcfcrcntc, plcnc libcratum fidclcm
fic e c dc- j^^j^ putant,manentc vidclicct coiueii vin-
loiiitui rit culo , quod impcdiat quommus nuclis ab
fldelu. apoftata dcfcrtus alia pofsit duccrc , quod
tamcn ipfi liccrct fi a fimplicitcr infidcli
^efutatio dcfcrcrctur.Hoc vcro quamfit iniquu nc-
^" mo no vidct,opinor,quum par & in hac &
in illa fpccicfit dcfcrtio:& apoftatx dcfcr-
tori minus ctiam quam cuipiam vcram rc-
ligioncm nunquam amplcxo fit indulgcn-
i.Cor.y.u. dum. Ccrtc Paulus, cuius aud:oritati Itan-
^ '^* dum nobis cfl,ctf i dc matrimoniis iam co-
tra6tis agititamcn in gcncrc loquitur dc ii-
dcli qucm infidclis dcfcrucrit , nuUo fac^to
difcri-
E T D I V O R T I I S. 139
difcrimmc conc temporc quo initum fuit
coniugium vterquc cfTct infidclis,an vcro
altcr tantummeq; ctiam cu qui nunquam
alius quam infidclis fucrit ab apoftata dif-
ccrncns. Prastcrca vcrba illa, .Qifomamvi-^
deltcet adpacem vocamt rjos Dornmus , quo-
quo modo cxpliccntur , magis ctiam vi-
dentur in apoftatam dici quam in quem-
piam qui vcra rcligioncm nunqua fit pro-
feflus.Sed dc his plus fatis hoc quidcm lo-
co^in quo coa(5l:i ctiam fumus qusedam ad-
mifccrc quas ad coniugia confummatapo-
tius quam ad fponfalia fpedant. Horu au- ^^p"']",^**
tcm omnium h;£cfumma cft. Fidclis cum m$de im-
infidclifponfaliaprorfus quidcm efle dii-?^''!*^^"'*
fuadcnda & Icgibus ctiam ciuilibus inter-
dicenda ac grauiter vindicanda : fed fi for-
te contrada fuerint,nuc ab initio vtcrquc
fucrit infidelis,fiue altcr tantum : fiue quu
vterque cffct infidelis, alterpofi:ca fadtus
fit fidelis , fiuc quum vtcrque fidclis efict,
alter poftea fiidus fit infidelis , puta lu-
daeus aut Mahumetanus, aut cx corum hx-
rcticoru gencre qui fundamcntu pietatis
abnegat:eiufmodi,inquam,{p6ralia,fi nihil
aliud obftet,omnino firma & immutabilia
permancre,quandiuinfidelis confentit in
coniugis officiu.Quod fi infidclisfidclcdc
ferat,tunc penitus libcru effe fratre aut fo-
rorc a fponfaliu obligationc. Quado vero
140 D E R E P V D I I S.^
delertus fidclis dici pofsit , & an ipfo iurc,
an autcm iudicio priiis intcrucnicnte folu-
tum lit vinculum in altcra tradatione dc
diuortiis cxplicabitur.
_ ,^ , OLMdfi vcro abfcntia altcrius impediat
De abren- ^-r . ^ , . ,^ . ^ .
tia rponfiquommus rcipla complcri polsit conm-
y^^'P^"^*gium?Rerpondeo quserendum cfTc de ab-
mterue- 9 - ^ ■ ^.. rni--
mente. icntia , quoniam aut muitus abclt aliquis,
aut volcns.Si volcns abcft, quxrcndu rur-
fas quo animo difcefferit , quandiu abtue-
rii:,& 11 quas non rcucrtcndi caufas habcat.
Vtimur crgo in hac Ecclcda hoc iurc
quod mihi quidcm a^quifsimum vidctur.
Si Iponfus confcia fponfa , & honcftam ob
caufim antc cofummatum matrimonium
pcrcgreprofcd:us,annum intcgrum, qua-
uis ofhcii admonitus, volcns abiucrit , pc-
tcnti fponfr,trma pcr fcfquimcnlcm pra;-
euntc publica dcnuntiationc tum in Ec-
clcfiaftico ccetu tum coram ordinario Ala-
giftratu, fascft dircmptis (ponfalibus a-
lium maritum accipcrc: nifi fortc compa-
rucrit,tum cnim auditur, & nifi iull;am rc-
pudij caufam probarit , ad prseflandam fi-
dcmauctoritatc Magiftratus compcUitur.
Sin vcro fn onfi, confcio itidcm fponio,
pcrcgrc protc(5i:a fucrit,idcm ius fcruatur,
eo duntaxat cxccpto , quod vir annum in-
tcgrum cxpciftarcnon cogitur,nifii:ortc
ex eius
E T D I V O R T I I S. 141
cx eius voluntatc idgcnus ncgotij gcrcn-
dumilla fufccpcrit quod illam diutiiisa-
befTe cogat. Quod ii rponiiis vcl fponfa
malo animo & irallcndi caufa difccfsiifc
compcriatur,datur in primis opcra modis
omnibus vt ofiicij admoncatur. Quod vbi
rite fadum , aut iaItcm(quoad eius ficri
potuit)tcntatum fuiiic' conflitcrit, ncc ta-
mcn is in qucm agitur, comparucrit , pofl:
trinam,vt antca,Qcnuntiationcm, idcm in
abfcntcmvt dcfcrtorcm dcccrnitur. Qi^in
etiam illud cautum cfl, vt ii cuius fraude
alio ablcgatum fponfum aut fponfam c6-
ftitcrit, is grauitcr alioqui muldiandus ab~
fcntcm quarrcrc & ilftcre tcncatur : quod
onus ctiam tutoribus & curatoribus im-
ponituriin quorum fucrint potcftatc.
At vcro quid i\ altcr abiucrit inuitus &
nullo iuo dolo , puta vcl qubd iit captiuus,
aut alioqui vi aut morbo dctcntus , aut e-
xilio fiuc dcportationc rtiuldatus , aut iu-
ftomctu dctcrritusPTum fanc vcl co,quo-
ad eius flcri potcfl: , proficiici tenetur qui
fponfaliumimplctioncdcfidcrat, vcl ial-
tcm cius rcditum quantumuis diuturnum
tolerarc,aut ccrtum dc mortc nuntium pa-
tienter expcd:are. N cc cnim ccnicri po- c.1.2. & 4.
tcft d.efcrtor qui inuitus abcft , & ita rcdie H-q-»»
iam olim dccretum cft , adco vt ii qux ar-
142 D E R E P V D I I S
bitrata maritum in captiuitatc mortuum,
altcri luipfcrit , marito pofrca reuc^fo fit
rcftitucnda.Imb & in fponfalibus in futu-
rum tcmpus conccptis(cuiufmodi funt il-
1. ». C.de la dc quibus in lurc Ciuili cauctur) idfcr-
rcpud. uabatur,vt pcrcgrinantc fponfo , tricnniu
priiis expc6tarctur quam fponfa nouas n,u-
c.deilllj P^^^s inirct,quanc|ua Canonici poftca nul-
£xtra,de lum tcmpus vidcntur prsefixiflc': in co ccr~
^ • te multb minus rcligiofi quam Caius Iu~
rifconlultus,cuius hxc vcrba funt: Sape m-
fl(& (jT necejfariLt caufce. nonfolurn annum vel
hienmum, fed etiam tnennmm \:j cjHadnen-
mvtm c^ vltenus trahunt fponfalta,velHtp va-
letudo ff>onfi IfonfdcvejVel rnortes parentHm^
aut capitalia crimina , aut longiores peregri"
nattones cjudi ex necejfitate fiunt. Scd dc ca~
ptiuitatc aliifquc abfcnti:E fpccicbus ali-
quid ctiam in altcro trad:atu diccmus.
A!ix inu- Cstcriim quxdam alia inutilium apud
tiha apud lurifconfultos nuptiarum,ac proinde fpo-
lurifcon- ^ .. , r r r .
foitos nu-ialuimgcncralibcnsprxtcrmitto , vciuti
ptiarum fponfalia fiuc nuptix cum pcrcerinis, cum
fpccics. ^ .... . ^ ^ . •11- •
anciliis,mtcr tutore oc pupiila , intcr cura-
tore & adulta , intcr mafculos & foeminas
maiorcs vcl minorcs fcxagcnariis vel quin
quagcnariis,intcr ingcnuum & libcrtinam,
intcr patricium & plcbciam,intcr quaciiq;
potcilatc pi\rditos ^corundc iurildidiG-
nifubic-
E T D I V O R 1 I 1 S. 143
nifubicclos,quie partim ipfis Impcratoru
Icgibus poftca fubiata funt,partim contra-
riis moribus ipfoquc teporis fucceffu cx-
olciic-runt, partim ctiam a Canonicis ilint
abrogatarquorum tamcn audacia in co im-
probo cjuod intra fux' iurifdidionislincs
tion pcrmanfcrint, quum coru munus du-
taxat fucrit quid in confcicntix foro fas
a,ut i)cfas effct pronuntiarc. Ncq;idvcr6
detcrjt*crc dcbct pios & £ecjuos Magiftra-
tus,quin cain vfum rcuoccnt qux optimis
& pcrpctuis rationibus fimt conftituta,vc-
luti intcrdidu nuptiarum intcr tutore&
dc puppiilam , intcr curatorcm 6c adul-
tam,dcniq;intcr nimiiim insequalis setatis
ciucs,& (i qu^ funt ciufmodi : contra quas
tamen intcrdi(5ta (i fortc fponfalia contra-
hantur, & rogitct aliquis an cxiRimc diri-
meda,rc{pondco mihinon vidcri dirimc-
da,{cd yci alias potius poenas ciuilcsim-
poncndas,quibus etiam Ecclcfiaftica ccn-
fura ob violata lcgum ciuiliu audoritate
adiungi par eft : vcl qui hoc admittant di-
gnos cllc quialio ablcgcntur,nc faltem e-
xeplo pecccnt. Cur autc itafcntia,plcnius
(iaucntc Deo) diflcrcmus in altcra trada-
tionc,quu dc Magiftratuu in fcrcndis co-
nubialibus lcgibus aucfloritatc diifcrcmus.
Solcnt autc praetcr illas caufas,ctia alias ^^ ^°^'"*
duci§ f ccenfcrc , nempc votum contincn-
contmetia
144 D E R E P V D I 1 S
tix>^" fpiritiialcm affinitatcm , dc cjuibus
ctiam aliquid nobis diccndum vidctur Ac
dc voto quidcm ctil a nobis abundc did:u
cft liipcriorc tradationc dc Polygamia,
itcru tamcn rcfpodco , ctia li conccdcrcm
nobis nunc quoc]uc,vt olim fub Lcgc , in-
tcgrum cfic quippiam Dco volicrc, non
tamcn confcqui liccrc c]uiduis voucrc, aut
ncccllaria cfic cuiufuis voti pnrOationcm,
quum ( vt Ambrofuis fcribit ) ofHcium fit
intcrdum a iurciurando ipfo rcccdcrc. I-
Votucon-fiudautcm contmcntise votumHc dcmo-
tinent.ac ^^.^ j^^^ j^j.^ polfc COUcipi , UCC ii COnCC-
quamobre . p,- "^ n •
& quate-pcns , ncccilario prseitan , ncmpc quo-
niis iilici-j^i-^^yi ^ iilicitum cll:,&:^crj/'i/otTDK: ncmo au-
tcm vcl ad illicita vcl ad ca qux ficri non
poflbnt obligatur. Illicitorum cnim duas
fpccics conll:ituo:vnam, corum quibus rcs
pcr ic nctarice voucntur, cuiufmodi hiit
Aft. ij.ii.votumaducrfus Pauium ladum , ac ctiam
quod vouit Icphtc:cuiufmodi quoquc funt
idololatrarum vota, ac lupcrftitioforum
ctiam plcraquc: altcram , corum qui' non
ecTj^aff , fcd y.oi-mTjjid cft, ccrtam quandam
ob caufam nonliccnt, vclutiquod voucn-
tis vocationi rcpugncnt. Eft autcm voca-
tio qu^dam vniucrfalis , ad quam ftatucre
dcbcnt omncs iidclcs fc vocatos clfc , ne-
p c ad vitam i-Etcrnam , ad fidcm & omncs
frudtus
E T D I V O R T 1 1 S. 145
frudlus Spiritus:&hac vocationem oportet
fingulos perpctuis precibus fouere, quse
irritae elTe non pofTunt , quoniam a certo
tcftimonioDei nosvocantis proficifcun-
tur.Sed quaedamprseterea funt vocationes
particulares, de quibus temere nobis con-
llituendum non cft , nifi fponte decipi vo-
lumus.Pro vocationis autcm rationc dona
diftribuuntur ad illam obeundam neceffa-
ria,quoniam alioqui nobis Deus illudcret.
Continentise vcro donum particulare cffe
liquct cx ipfa expericntia , & iftis Chrifti
yerhisyN on omnibm datum efi:^mponfi ca- Mit. 19.11.
pere,capiat:d)C cxhoc Apoftoli di6to,^e//7wi-Cor.7.7.
1/os omnes ejfe vt ego furru. V nnfciuifcjue an-
temprofntmdo-aHmhabet a Deo. Sic igitur
colligo:Quum donum contincntix fit par-
ticulare,non polTumus licite vouere conti-
nentiam , nifi fciamus eam nobis eilc da-
tam : imo eti^m , fi data nobis cffct , aliud
propterea etiam rcquirerctur , nempc , vt
ii votum iftud contincntise perpetuum cffe
velimus , etiam in perpctuum cam nobis
datam effc fciamus . Vocatio autem ifta
particularis ad contincntiam intelligitur
cx interrogationc tcntationis ( vt locf uitur
Auguftinus ) puta fi non vrimur , id eft , fi Augufl.de
no itapremimur vt fuccumb<|.mus, & con- J^n^jt^^J^*^*
fcientia noftra turbetur. Item fi ad cumcap +
k.j.
146- DE REPVDIIS
\itx flatum vocaucrit nos Domipus , qui
coniugium nuUo modo tcrat : vcl i) ^coniu-
gio implicitis ca impcdimeta obiiciat,qu^
quominusillo vti pofsimus prorfus impc-
diant. Ex ifl:is,inquam,colligcrc potcft ali-
qiiis fc ad contincntiam vocari,idc6quc cx
fidc Dcum prccari potcfl; ac dcbct, vt in
contincntiiE dono cofirmctur: pcrpetuum
tamcnforc illud donum , ne tunc quidcm
conflitucrc poteft.Itaquc eiitfmodipcrpc-
tuje,imo ad ccrtum tcmpusprxftituta: c6-
tincntix votum quum licri non pofsit ex
fidc , ( vbi cnim vcrbum non cft , nc fidcs
quidcm cft ) pcccatum fit oportct. Nam
quod nonnulli cxcipiunt,cos qui ad Ecclc-
iiafticos ordincs vocatur, ad contincntiam
vocari,falfum cft, ficut cx Apoftolorum &
totius vctcris Ecclcfice,ipfiiifquc adco Ni-
caen^ Synodi au(^loritate fuo Iocq declara-
uimus. Scd & alia rationc ciufmodi votum
jllicitum efte ex co confequitur , quod qui
vritur habct contrahcndi coniugij prarcc-
ptum,ac proindc voucdo fccit contra Le-
gcm: id quod ex ipfa cxpcrietia fero intcl-
ligit qui ante vftioncm,tcmcre vouitrquum
non nifi tranfgrcdicndb Dci Lcgcm pofsit
a coniugio pollca abftih^elCiui vcro ica:-
libatum vouit fcfe iam incontinentcm cx-
pcrtus,magis etiam.cft reprchendenqus,vt
qui
E T D I V O R T 1 1 S. 147
«^iii fe gd matrimoniurgL vocari cx -vftione
nofTc dcbucrit. Poftrcmo Ci illicitc vouet
filia quse dc parentum, vxor quse dc mariti
voluntatc prius non eft ccrtior facla(vt di-
ferte dcclarat Mofcs , nec ipfi faniores vo- Num.5o.
toru defcnfores , faltcm quod ad mariturn
& vxorem attinct,audcnt inficiari) quanto
magis irritum eft cius votu qui priufquam
cognoucrit dn hxc fit Dei voluntas,vt pcr-
pctuo viuat A^j^fMf , eiufmodi neccfsitatem
iibiimponit? Ex his autcm omnibusnon
illud crficivolosiilicitucffepcrpetuo con-
tincrcjfcdillicitu elfc perpetuse c5tincntias
votum. lam vero etiam kJ^vvarav cllc' abfq; Votucotj-
peculiari donoDei,quod iibincmo in pcr- ijbyctw.
pctuum pofsit polliceri,ex eo probo,qu6d
communi ordini naturas penitus rcpugnet,
quem vnus Dcus cxtra ordinem agcns,
prout libuit,immutat. Nam certe appcti-
tio mutuse coniunc^ionis non cft volunta-
ria,fed naturalis. Itaque fi naturam ipfam,
non dico quatenus corrupta, fcd quatcnus
natura cft , fpedcmus , ( ficut hlc nobis o-
mnino facicndu cft) non magis cft in quo-
quam pofitum vt illa appetitione carcat,
(nifi aliundc ipfa natura impediatur :vcluti
fi impcdierit ^tas 5 fi valetudo vires natu-
XX infrcgerit , aut aliquid ciufmodi inci-
dcrit ) quam vt uon efiu-iat vcl non fitiat.
k.ij.
I4S DE REPVDIIS
Quod fi quis excipiat, etiam ii appetitio
ifta non fit in noftra poteftatc,tamcn illam
pofTe intra modum contineri, rurfum (ex-
cepta peculiari gratia de qua qui certus n5
eft , mcrito praelumitur td kJ^uvATvv vouere)
tam falfum hoc cfTe affirmo , quam fi quis
diceret in nobis fitum effcintra modum e-
furire vcl fitire. Neq; tamcn nego fobrie-
tate, ieiunio, prccibus, & iis quae cum iftis
cohxrent iftamotTwJ/atvaliquatcnus coerce-
ri, (nequis forte arbitretur iftam (m^uavifMV
yjuvoLffjdLVy quam poftca maluerunt ctcr/cn<nK
vocarca nobisvt inutilem repudiari,quam
Apoftolus ipfevfarparit,& nemo Chri-
ftianus pro fuo modulo ncgligit, ncdum vt
in quaedam clauftra fcilicet relegctur ) fcd
hoc dico quod vcl expcricntia ipfa com-
probat , naturam ipfam vidclicct vt furca
cxpellatur, tamen recurrere, & quidcm
multb ardcntius:& quicunque non habent
pcrpetu^ contincntiae donum(quinam au-
tem habcant , magis poft vltimam vido-
riam quam intcr ccrtandum cognofcitur)
coeiibatum pcrpctuum vouedoplane ^o-
(UA;^/k, & nihil aliud quam fuam ipforum
pcrnicicm voucrc. Quod fi quis prseterca
excipiat , in noftra faitem potcftate fitum
effe> cupiditatem hac immoderatam (nam
devftione,id eftjfuperantc appetitione
loqui-
E T D I V O R T I I S. 14^
loquimur) rc ipfa non cxplerc: refpondeo
Pclagiana effe haec cIogmata,non Chrrftia-
na. Ccrte,vt hoc concedcrem, minime ta-
mcn confcquerctur praeftari ab eiurmodi
hominibus continentiac votum, quia qui a-
nimo incontinens cfl: (cuiufmodi funt qui-
cunque vruntur ) ctiam fire ipfa nonexe-
quatur quod concupifcit,continens tamen
coramDcodicinecpotcftjnecdebct. Su-
pcrcft crgo vt ad peculiare donum confu-
giatur , & pro cius modo quifquc libere,
non ex voto,contincntise fe dcdat: quod &
ipfe Gelafius Papa facicndum in viduis e- Patru fen»
tiam profcfsis monuit. Ncc fane aliter iu- 5^?"*- *?*
aicarunt(huc eos adigetc ipla ventatc) vcl nen« voto
maximi affertores iftius votiui coelibatus, ^r^^ciodedo
m eo tamcnab iltis dilienticntcs qui cce- cefsitatis*
libatum ita mordicus defcndcrunt vt nihil P^ r^*
aliud quam coniugij vinculum cxofum fibi c.zj.
fuiffc plus fatis oftederint,&: totum orbcm Geiafiu».
inSodomam&Gomorrham transforma-
rint. Sic cnim Athanafius ad Dracontium, Athan«-
JMulti ex Efifcopis mcirnmonia non inierHnt, °
monacht contrk parentes hberorum jvMifunti
^uemadmodurru vicifflm Epifcopos filiormn^
patres i qt monachos generpspoteflatem-> non
*^u^fljfe animaduertas : ^ clencos bthtjfcy (^
monachos ieiunajfe. Stc enim licet^ ^ ad eurn^,
inodwn nonprohthehitHr-, fedqmfcjue vhi vole^
k. iij:
i^a DE REPVDIIS
Hierany- decertet.Et Hicronymiis ipfe adDcmetria-^
"^"'" dcm,c]uum dc impudicis virginibns egiflct
(agit autcm dc facris, & procuidubio vcla-
tisipiius Dcmetriadis comitibus,Yt candi-
de fatetur ipfc EfpenfGeus.) .^^//'^,inqmty
aperte dtcendKm^ efiy vt aut nubAnt-^fi (e non
pofftmtconttnere , am conttneantfi nolunt nu-
bere.Rt ad EuftocImim,S^' ^tiaymc^uit-^fimu-
latyf.Lgtens firiitttite?ny h:ttc aper^e yipoftolum
Epipha- legej\delttu eft nubere cjuam vn. Et Epipha-
"»"»• viwxSyAiehuSy inquit , iiUD.ua. cjtiam y^.^itejL^
fubtre. Et mox , Meltm vm mpeccatum ha~
birefVonplura : meltu^ a cnrfu lapftim palam
fibt vxorem fumere inxtaLegemya vtrgtmta-
te diupoenttenttam a^erccjT fic rurfus ad Ec~
clefiam tndnci, velutt male operatum, lapfumy
fi-athtmyobligatione tridtgetemi^;^ non cjuottdte
occultts taculis fciuctari ab tmprobitate cfuanLj
Cypria- tnfirt dtabolm.^t Cyprianus illis antiquior,
""^* SifeAn c[mt-,ex fide Chrifto dtcatteruty ( quam
autcm in hac rc fan<ftus alioc|ui martyr hal-
lucinctur paulo ante oftendimus)^Wji"or cjy
caftA fine vllafabulaperfiueret:fi autemper-
fitterare n o i, v N T v f L n o N P o s-
s V N T , melt:is eft vt ntibant quamtn ignem-j
fuis deltctK ccidant.
obieaio Habcmus igitur qux horu etiam fucrit
'• de voti vinculo fcntetia,quam tamcn pau-
cis placct cxplicare quomodo conentur
non-
E T D I V O R T I I S. 151
nonnuUi cludcrc. Plurima^inquiuntjfas eft
per publicam authoritatem admittere, qug
priuato iudicio fufcipi abfque nefario fce-
fercnequcant. Sed quorfum'hoc,obfccro? Refutatio
Neq; enim quomodo,fcd an fit hoc agen- i
dum quxritur.Quodfi^vtiftivolutjillicita z
funt eiufmodi coniugia,nequc dutaxat pro
adulteriis, verum etiam pro facrilegiis ha-
benda , qui tandem illa poterit Epifcopus
coccdere? an ficut Mofes libcllum diuortij
concefsit ? atqui eiufmodi diuortium nun-
cjua^m in foro c51cicntiai licuit. Agut autcih
illi ccrtc dc confcientia, quorii vcrba cita-
uimus. Scd ifta,inquiunt,de no vclatis vir* obieaio
ginibusintclligendafunt. Imo vero v"de ^'g^-yj^j^.^
hoc colligunt,quum Cyprianum coftct de j
ipfo virginum ccctu locjui qu^ fe fide data
Deo dicaucrant: quod cft etiam in Hicro-
nymo & Epiphanio apertius? Qoid plura? 2
Synodus Chalccdoncnfis , quanuis & ipfa Concil.
iam fafcinata iftius voti opinione , cxcom- Chaked.
municiitionis uuntaxat mcmmit,no autem
feparandi matrimonij , cuius moris intcr-
pretatio cx citato Epiphanij loco petcnda
eft.Sporifaliaigitur propter pr^ccdcns vo-
tumirritanon c(l'c concludimus. Quod fi
votum fubfequatur,aut ctiam matrimoniu
c6nfummctur,quid tum ftatucdum fitjfuo
locodiccmus.
k. iiij.
iji, DE REPVDIIS
De fpiri- Supercft affinitas feu cognatio illa fpi-^
tuali affi- ritualis,quam vocat,cuius ctiam vinculuni
alij aliis fortiiis adftrinxcrut. Iftum autcm
morem adhibendi fponforcs fiuc fufccpto-
Tertul.dc ^^^ > apparct ex Tertulliano perantiquum
Baptifmo. effc , fic nimirum vocatos, quod fidcm 8c
piamcducationcm cius infantis qui bapti-
Auguft. c. zat>atur in fc recipercnt,ficut cx Augultini
pift.ij. quoquc ad Boniiacium cpiftolalicct colli-
De confe- gcrc. Higinus porro Pontifcx qui fub An-
cra^t- dift. ^QYiio pio vixit,n6 tantiim in Baptifmo,fcd
chifino. ctiam in Catcchifmo & Cofirmatione ad-
hibitum fuiifc tcftatur patrinum qucm vo-
cat.Scd valdc mihi fufpcdum cft iftud Hi~
gini nomcn,vcl ob cam caufam quod lufti-
nus illi ipfi avf^ovofy accuratc Chriftianoru
in Baptifmo ritus in Apologctico rccen-
fens,eius moris no meminit.Morcm iftum
igitur fponforis cuiufpiam inBaptifmo ad-
hibcndi, qui & de natalibus baptizanditc-
ftetur , & fandam eiufdcm cducationem
promittat,non modb n5 improbo, vcrum
ctiam vtlaudabilcm ftudiolc rctincndum
arbitror. Scd quod indc qu^piam contra-
hatur affinitatis fpccics , & ca quidcm ma-
trimonium vcluti inccftuofum & in pofte-
rum impedicns, & iam confummatum di-
rimcns,non modo abfurdum,vcrumetiam
fuperftitiofum eft commentum , quod vix
pofsit
E T D I V O R T 1 1 S. 10
pofsit melius quam ex ca ratione intelligi
^ua potirsimum nituntur. '
SicHtyinqumuhomo accipiteffe 7iatur£per Y'^^? %>
genermone carnale ,jtc acctptt ejj e grattdi per ^,. q, ^. ^
rezenerationt fbiritmlem.V t imnr ex tliaco- »bi Dura^
trahttur cognatto carnalisytta crex tjta najci- ^^ ^^.^^
tur cognatio jpiritualM y quA qmfit multo di~ quj yoiuo^
gnior cfuam tllaymulto fcrtius etia, tnjpeditfo- cogiatip^
trahendummatrimontuy ^ contraElu dtrimtt, nc imp^^
Egrcgia ccrtc ratio,&iftis bcftiis plane c6- ^"/^,^S
uenicns quse carne a fpiritu diftingucre no foiuicoiu*
p offunt. Ncc enim tam incptu argumcntu |[JuiMi«.
arbitror alia rcfiitationcindigcre. Excogi-
tant autcm aliam quoque huiufmodi ratio-
ncm.Secnndanm finis ma trimonti ArKimunty KHiot^
eft dtiatatio amictttie, fid fitjjicies eflamicitia
iis inter (juos fftritualis efl cognatio : ergo in-
ter eos non debet ejfe matrimonium^. Atqui) Rfiftttatio^
boni viri , fi fpiritualis cognatiopcr matri-
mottium poUuitur, aut c6 vfquc fufficit, vt
nuptias rc^ddat fupcruacaneas , quis nubct
in Domino^ quum fidelcs omnes fint in
Chrifto fratrcs & fororcs? Quis vcro talcs
belluas vnquain cxiftimarit ius confcicn-
tiis ctiam ipfis dixiftc? Et tamcn bonus lu- tfi ^yis«-
ftinianus fiue Tribonianus hac etiam de re^^^^J]|*'
legcm tuIit.Et fexta quoque Synodus alio- SyoPd.^r.
qui in dogmate Monotnelitarum confu- ""^^j,*
tiuido orthodoxa , if^is ineptiis , vc & aliis
if4 D E R E P V D I I S
aliquot , fuos canonas afperfit. Qu^ vero
RatJoj.cufint poftca fupcr compatcrnitatis & con-
refuratio- r • • •
^^ iratcrnitatis cognationc cxort;^ cotroucr-
fia?,lcgat apud Gratianum, ScholaiHcos,&
alios Canonicos, c|ui bonas horas pcfsime
volct collocarc.Adfcribamtantumhac de
re Canoncm vnum , qui Papx Dcus-dedit
(pcrantiphrafm, opinor,fic appcllato)tri-
buitur , vt vcl cx hoc vno omnibus liqucat
qux lit iampridcm iftius pcrditifsimse mc-
rctricis, ciiiRcgcs ipfi fcruiunt, impudcn-
tia.Vixit cnim Slc circitcr annumDomini,
vt aiunt, 6i 3. Sic autcm rcfcribit Gordia-
c. perue- no cuidam, qucm ctiam noue appcllat Hi-
""'^^''^'''fpaniarum Ecclcii^ cocpifcopum:Pm7^w>
ad nos Diaconm veftcr , veHrdfinUhatPs e-
ftfhlanufirens^ ^ttod (^uidam vtrt ettarru &
rnulteresprdLterno fabbatho Fafchah dte, (nu
crgo Pafcha fabbatho cclcbrabatur? ) pr.^
c. 10.11. II. rnagnopipubrnTn tncttrju (nam cxtra Pafchx
& dcjn- ^ Pcntccoftcsfcftano tcmcrc licuit qucn-
quam baptizarc) nejctentes ( crgo ctiaTnii
DecSrecr. maximc ftatucndum cflct compatcrnitate
di:i.4. affinitatcm contrahi,dcbucrunt ifti faltcm
c. 5. a- c. cxcufari,c[uum tcftc Auguftino,^- ipiifmct
?5-T^* confcnticntibus Pontiiicibus , ignorantcs
& ab adultcrio & ab ipfo inccftu cxculcn-
tur ) proprios filtos fuos fufcepijfent ex fan-
lio lauacro. (horrcndum fcclus fcilicct quo
matri-
E T D I V O R T I I S. i^j
matrimonium dirimatur : vel vfquc adco
fandum & fpiritualc opus , vt ferre non
pofsit nuptialis thori fordcs. ) Cpipis ergo
fcire-ififro tali accidente ratione debeant viri
C^multeres ad fumn proprium vfum redircy
an «o;7.(digna nimirum quaeftio quse totum
Occidcnte & Orietcm pcrturb-arct: & mi-
ramur,fedetibus iftis bcftiis , omnia in Ec-
clcfiis peffundata?) N os enim ex hoctrifiitia,
mcefii{quisycr6 nonhic mifereatur opti-
mi Pontificis de fuo grege tantopcrc foli-
citi?Fuit ifle fcilicct illius fucceffor , qui o-
lim exclamauit, Qmsvefirum ojfenditury^
ego fwn vror? ) tnqmfiuimus priorum Patrum
nofiroYum ^^^.(hypocryta: cur non ad Lc-
gcm potius & tcflimoniu?) Imtenimus au-
temin archtms huius ApofioUcdt ( imo iam
tu z'^o{\.zticx)fedts , id talia contigifi^e tn Ec-
clefia Jfafiri£,(jr Ephefioru , fimul^ Hiero-
folymA y ^ aliarn etiam EcclefiarH.{Sic Epi-
fcopi confulcbant alij alios: ncq; etia dubi-
tanducflquin Ecclefia Romana proptcr
vrbis audoritate , & eius Ecclefix vetufla-
te fsepifsime adiretur. At boni Pontificcs,
vt cx lulij prasfertim , qui mox nominatur,
epiflolis apparct, itafibi ad Tyranide An-
tichriftiana itcr aperucrut. Scd ta ineptos
ia tu cpifcoposfuiffc qui dc iflis puditifsi-
misincptiisJaborarentjfane^digiofucft.)
If^ D E R E P V D I I S
Mfifcopis etiam earum ciuitatum volentibm
/cmfiviri ^mukeres redirem ad proprittm
th&rmh (qudi non dixerit Chriftus aperte
non dimittcndam nifi ob adultcrium vxo-
tcm)heat<&memoridifanntj]lrnipatreSylHUuSf
Jnnocentius,c!r Cdlefimm^i^ nihil tamcn hac
<lcr re in ipforum dccretis lcgitur quibus
alk>qui afpcrfa funt nonnuUa non miniis
inepta ) cum Eptfcopormn ^ facerdotum
C0nHentu{t\.\m nimirum nondum cxortum
erat facrum illud Cardinalium confifto-
rium)^« Ecclefia heati Apcfiolorptm prtnci-
pu ( iuxta illud Chrifti didum vidclicct,
jRe^es ^enttum dormnantur eiSyVos autem non
fic^ illud ipiius Pctri, ^tr^vno^^ S^y^~*
0 ^vwsflicr^VTi^ff) prohthentes talta-, perfcnpfe-
rmt c-T' confirmauerunt vt nullo modo tarn in
coniugio fe rectperent mulieres autviriy qui
€juacucj, ratione fuos ftfceperint »^ro/.(atqui
fub Lcge parcntcs ipfi primogcnitos ftios
Domino offcrcbant,vt conftarc potcft ex
lofcphi & Marix cxcmplo ) fed feparent
fe^ne fuadente Dtabolo 3 tale vittum peccatt
inolefcatper mundum , ^ vniuerforum error
accrefcat, ( Quid cft vcro coelum ipfum
confpucrc?vcrbum Chrifti, orc fuo diuor-
tiaextracrimcn adultcrij difcrte prohibc-
bentis , apcrte rcfigcrc , Diabolum dcni-
quc in Filij Dci tribunali collocarc , fi hoc
non cft?
ET DIVORTIIS, %{i
non eft?& tamen hoc idem fcelus nonun*
tum concedunt , vcrum etiam praeeipmftt
alii filij pcrditionis^vcftigia nimirum iMm
fequcntes,vt&ifte aliorum. Qiud plufa? ^ .^^^^ -^
Puduit tandcm ipfum Satanam taiiti fla^ j« Ixf^i^^i
gitij,ade6 yt & Nicolaus alius Papa ncfcio Z^!f/i,
:cjuotus,& duse Synodi, Cabiloncnfis vi-}©»^,»#
delicct & Magimtina,( fi Gratiano potius ^'^'^'J' ^'
quam Colonise excufis Conciliorum to-Ctbito
mis credcndum cft ) ac multo ctiam aper-S'''®^*^^
.V . , j ••/111 * • OreloM»
tms Alcxandcr tcrtms,iltud dccretum, ci- gnocan,}!,
tato ctiam Dci vcrbo,rcfixerint. Enigitur '•»'B««'^»
j -n o c j- ^' r ^eco^mt»
quomodo Papa & Synooi crrarc non poi- {^itwiiu
nnt. Sit aute bcncdiclusDominus qui Fi- |^*S""^'
lij fui iuratos hoftes', vt olim Madianitas, /ror^Mtl
intcr fc committit. Scd aee , audiamus c-P«gn^"*
grcgmm iltms Apollinis , lcu potms ct-roA- ^^ quanwf
xwoyTB^ oraculum.) Scitis (^uia e^tmnodofUnt'^^^^^^^^'
feptem dona Sfintus fanEit ( vetus crror ab 5^.^. *
{urdi[simus)itafHntfeptem dona Baptifmta Apoc^.n,
primo pahulo facratt falts i (oppofito nimi-^' "*•
rum dulcilsimae illi prseguftationi lactis & & in c. 5,
mcllis, cuius fupcftitionis mcminitTer-^""'^» *^5
X.\x\i^xius) ^ ingrejfus fanBd!, Ecflefia , vf^jue ^ ' ^ *
ad conflrmationem Sptritus fanUt per chri^
fma.{(ims vcro vos iftam aritlimcticen do-
cuit,hypocrit^?ncmpc & auaritise & crro-
ris fpiritus, quum nihil ne iftorum quidem
^iifiacccpta pccunialargiamini, & fcptcm
iftis
158 DEREPVDIIS
iftis donis nihil magis ridiculum fingi ^0^-
fit.Ccdo cnim qua^nam illa funt? ) Prtmwn
efiiYohis ipfis tv(\:ih\iSjCoiIanofacratifalis:
fecimdHrnjaHrium cjr narium Itnitio cum f^u-,
tonerttumjtn frome (jr inpeEiore crucis figna-
tio:cjuartuynMet facn perunEiio: cjuintum,ab-
lutio Bapttfrni^fexttm y tn vertice chrtfinatt^
feruncito afacerdote :femtmum , confirmatio
chrtfmatts infionte per Ep^fcopurn. ( In his
vcr6,cxccpto Baptifmilauacro, cuiusau-
6tor cft Chriftus , quid tandcm agnofcas
praetcr impurifsimas fordcs ? In Baptifmo
abluuntur pccccataicgrcgium fcilicct fym-
bolum cft cius rcifocdum impurifsimi fa-
crificuli fputum. Adiungitur fcmel &ite-'
ru & tcrtio crucis fignaculum in trontc,
pcdorcycrticc. Malicm fcapulis imponi,
vt quod ctiam cft vcrbo Dci , in quo de
crucc mhumcrostollcnda prxcipitur,ma-
gis confcntancum:fcd faciiis cft fane iftiuf-
rnodi crucis gcftatio iis quibus imponi-
tur,ncc minus lucrofa iis a quibus imponi-
tur. Adiiciturvctusolcum iis cxorcifmis
incantatum, quorum fanc mirum cftni i-
pfos ctia dxmonas pudcat. HiEC dcnique
omnia infatuato falc condiuntur. Et ifta
funt fcilicct vfquc adco //t>rwe^<y//»,(quorum
tamcn qux fit vtilitas nc nunc quidc intcr
bonos Ganonicos poft tot fccula potuit
conuenirc)vt cohserere cum his non pofsit
E T D I V O R T I I S. if^
thorus legitimus & iuculpatus : imo ctiam
non minus feuo anathcmatc fcriantur qui
poftca redirc ad coiugiu aufi fucrint,quam
fi Dco ipfi setcrno malcdixifknt.Nam h^c
poftca fubiiciuntur : ) jib hocprmo Sftritpts
fmBt dono vfque adfcptimnimdlHS ChriHia'
nus cornrnatrern in coniugto recipere debet : ^T
^ut prdcfumpfentyanathematis vtnculo reltge-
tur in perpetuum ^ (Quid amplius fupereft
quo vcl atrocifsimuip omnium fcclcrum
yindicari pofsit , hypocritse ? Scd bcne eft
.quod iam ipfi ctiam Satanse foetcnt vcftra
^nathcmata.) mfipcemtentiam egent digne.
Xhanc ctiamappcndiccmrctinucrunt qui
^lioqui hunc canone , vt vcrbo Dei repu-
gnante,refixcrunt. Scd prius oftcndere o-
portuit pcccatu,quam poena prxfcribere.)
Jidulteresvero,quufeparatizfuerint pro hac
illtctta re{cK quo iurc illicit^}) apropnts vt~
rts totaprdciptmus perctpen dotem j ^uamin
dtenupttalt receptt, (ncpe yt maritis ercptae
non fme dote ad vos trafcant. Quis enim
non animaduertit quid hic captetur? Sed
vt csetera omitta,quo iure, Dominc Apo-
ftaticc , aufus es de iurc dotiu lcgcs fcrre?
Quis enim hac in rc tc coftituit iudicem? )
^ poftr expletttm annum rectpiant alium
'Vtrtim^fimtliter c^virvxorem. Hanc parti-
culam , vt & illam proxinie praeceden-
tcm^omifit Gratianus, nimirufn vt tantum
i6o D E R E P V D I I S
dedecus occultaret. Illucf enim , obfccro*
quomodo tandem cxcufabunt, quod in^e-
{tuofisquidcmomni coniugio intcrdicat,
in adultcrio vcro nullo modo pati pofsint
Jnatrimonij vinculum folui: in hac autem
Cognatione fpirituali , (juse merum eft fi-
gmcntum,nouas poft annum clapfum nu-
ptias & viro dc vxori conccdant ? ncmpe
ne diutius cogantur ipfi rctinere , quas a
fuis maritis hoc prsetextu abduxcrint.
ConcMo Et de fponfahbus quidem haftcnus.
ftoperioris Namdclci^ali fiuc pcr adoptionem con-
tracta cognationc,non elt,opmor , cur di-
camus quum magna iam ex partc cxoleuc-
*'*• rit.Eorum autcm qux diximus ha^c fiim-
Bpitome ^ • /1 ' r r i •
«otu>$tra-maclt:vcramltaquc Iponlaha non magis
lijitiomj. quam confummata coniugia diilolui polTc,
vt hic quoquc valcat iUudDomini didum,
Ouod Deus comunxiu homo mnfiparety nc-
dum vt vcl mutuo vtriufquc confcnfu > vel
altcrius voluntate rumpantur , ficut olim
apudRomanos: quod ctiam Mofcsinlu-
da^is proptcr eorum duriticm tolcrauit.
Qusedam autcm funt nomine tcnus fpon-
falia, qua; quum obligationcm non pariat,
inutilia ipfoquc iurc nulla funt : quorum
duse funt fpccics. Nam alia valcre nunqua
poffunt,vt inccftuofa fmc proptcr cogna-
tionis fuic propter aftinitatisvinculu quod
nuptias
E T D I V O R T 1 1 S. i6i
nuptias prohibet : itcmque cum altcrius
fponfovcl fponfa^vel cum eunuchojvcl co
morbi infanabilis gciicre laborante inita,
quiomncmconiugij re ipfa confummancii
fpem tollat. Alia verb etfi initio non va-
lcnt,tamcnpoftcac6firmaripo{funt,veluti
vel inter impubcrcs^vcl abfquc parcntum,
aut corum qui parcntum loco funt audo-
rit^itc , vcl errorc pcrfonx , vel in fliturum
t.empus duntaxat , vcl adieda conditione,
ycl pcr vim aut mctum c5trad:a.Qiia:dam
dcnique quum initio vaicrcnt , poftca noii
tam ab hominibus quam a DcoipfD dif-
foluuntur, vtfi adultcriu fponfus vcl Ipon-
fa commifcrit^fi fidclcm defcruerit infidc-
lis , fi virgo non cr.u qux pro virginc fuit
dcfponfata , fi iuror aut alius morbus pcr-
pctuus & infaDabilis , omnemquc rc ipfa
implcndi matrimonij ftcm adimens,mor-
bus deniquc contagioms, itemquc & infa-
nabilis,fponfalibus fupcrucncrit: qusefiint
a nobis {igillatim cxplicata. lam crgo ad
Diuof tia veniamus.
1()1
D E D I V O R T 1 1 S.
A T R I M o N 1 1 iam cofum-
mati diremptioncm Roma-
ni *Jj<pfifJst^ iVcK^ moUifsimo
nominc diuortium a diucr-
tcndo vocarunt , quod altcr
ab altcro dcflcfhit : c|ua dc rc non tantum
vcrbo Dei, fcdetiamlcgibus tum Ciuili-
bus tum Ecclciiafticis cautum cft, quas hic
quoquc cum Dci vcrbo comparabimus,
quatcnus quidem ad rcm nobis propofi-
tam faciunt.Hoc cnim vnum quxrcre nunc
coftituimus, qua^nam diuortia pofsint bo-
iia conicientia intcr Cliriftiaiios vfurpari,
& qux fit illorum vis, vt niliil nifi cx bona
tidc,in rc prxlcrtim tanti momenti,a quo-
quam agatiir. Hinc autem potifsimum cx-
ordiemur.
Quod dc fponfalibus didum cfl:, qua^-
dam vidclicct non proprie repudio diifol-
ui, quoniam ipfo iure nulla iint,id quoquc
dc coniugiis exifcimandum eft,nempe tum
dcmum efle locum diuortio,quum vcra &
rata coiugia dirimuntur.Itaque impropric
dicitur diuortium intcr eos neri inter quos
nunquam vcrum coiugium fuit. Nos igitur
itidcm priorc loco diccmus de coniugiis
quae fpccic tcnus coiugia funt,fiuc ipfo iurc
nulla:
D E D I V O R T I I S. 1^3
nulla: quoniam vidclicet ea coniim(5lione
altcr in alteriiis corpus nullum fibi iu5 ac-
quifiuit. Vidctur autcm rcs.tota vno ver-
bopoffetranfigi , nempc fi dicamus, quo-
tics vel inutilia tucrunt fponfalia , vcl lcgi-
timo repudio dircmpta, inutilia quoquc
effc coniugia,exinutili principio videlicct
profc(5la:rcd illud pcrpctuurn non cfl^quo-
niam (vt in cxtrcmo fupcriore tradatu di-
ximus) quxdam iponfaliaita funt ipfo iurc
nuUa, vt tamcn fubfcquentibus nonnulli$
yalidari pofsint.
Sic ergo potius hancrcgulamcoftitua-
mus.Quotics {ponfalia vcl vfciuc adco funt
ipfo iurc nulla, vt confirmari nulla rationc
pofsint,vel legitimo repudiodiffoluta funt,
inutilia quoquc funt coniugia, ctiamfi bc-
nedidio Ecclefise, atque adco copulatio
corporu,fit confcquuta, vcluti fi inccftuo&
fit coniundio fmc proptcr cognatjonem,
fiue propter affinitatcm : iteni h cum vero
cunucho , aut co qui alio ciufmodi perpe-
tuo & infanabili morbo laborabat,aut cum
alterius Iponfa yel yxorc, fme dolo fme cr-
rore , contraclum coniugi'^m fuiffe deprc-
jiendatur. Et hxc quidcrn plana funt.
Vcrum quid iuris conftituendum cft^
iis fponfalibus prxccdcntibus quse quurn
jxiitio inutilia effcnt , poftca tamcn confir-
l-ijr
1^4 DE REPVDIIS
mari potucrunt?ncmpe ll quid incidit quo
fublatum fit vitium fponralium, ratum crit
coniugium^vcluti,
Si fponfalia in fiiturum tcmpus , vcl fub'
conditione tantiimi contrada, concubitus
fcquatur:
Si dcfponfi cx parcntum confcnfu ipi-
pubcrcs , xtatis dcfcdum fupplcntc mali-
tia,coicrint:
Si fponfalibus quanuis pcr vim aut mc-
tum, aut abfquc parcntum confcnfu initis,
poftca dc voluntario confcnfu apparucrit:
Si crrorc pcrfonx vcl qualitatis cogni-
to,dc vlla confcnfionisfpccic conftitcrit:
Si cum furcnte fponfo vcl fponfa coi-
tum fit.
Quorum omniu hxc ratio cfl^cjuodfub-
fequcnte copula vcl confenfu, pars alioqui
lafaiuri fuo manifcflc , fcicns prudcns, rc-
nuntiarit. Et ita quidcm tranfacium vidcri
poflct dc coiugiis ipfo iurc nuliisjnifi cjux-
dam oborirentur difficultatcs , figiliatim
nobis explicandar.
An paren- Primum cnim, fi fortc fponfalibus abf-
tc« matn- quc parcutum conknfu fa£tis, bcncdidlio
rDonioiam ^ p- , .....
cSfumma- p^^^ rraudcm aut mahs artibtis mipctrata,
lo poisint ac multb maeis fi copula fubfcquuta fit,
rc. quGEritur an parcntibus , aut qui parcntum
ioco funt } iftiufmodi coniugium ipfo iure
nullura
E T D I V O R T I I S. i€^
nullum efle contendcntibusjfecundum cos
fit iudicandum.Rcrpondcojfi parcntesne-
quc vitro (quod vidctur in Efau matrimo-
nio fad:um) nequc rogatijfubfequete con-
fenfurcm alioquinon rite fadam confir-
marint , & iuftam (ux rccufationis caufam'
habuerint , nullum contradum* matrimo-
nium videri, cui vidclicct deiit quod prae-
cipuum cft,ncpc Dci aud:oritas,(quoniam
vidcri non potcftDcus coniunxifle quos,
neglcdo ipfius sequifsimo madato,intcm-
pcrans & cffrafnis cupiditas conciliauit) ac
ctiamlegitimus confcnfus, quum ij qui fui
iuris no (unt, confcnfillc vidcri no pofsint.
Dilucndse funt tamen contrarise ratio- ^^^«^^20
ncs, qiiarum vna hasc cft. Dixit Dominus, '
jQmd Detis comrjxitihomo nofjjepar&t, Con-
cedo ita id clfc : fcd ncgo auclorem cffe R«f"W"o»
Dcum cius coiundionis quas non nifi vio-
latis ipfius lcgibus coiitiquaquam fi poftea
fabfcquatur parcntum tacitus vel exprcf-
fus confcnfas , vidctur & ipfc Dominus
pcccatum priEccdcns pro fua mifcricordia
cohdonaffc.
Altcra ratio hxc cft. Scriptum cft, Ho- Obieaic^
mo reli.'?^^iet patre?n ^ ynairem,^ adhxrehtt'^'
vxm-tfii.z. Ergo non vidctur c6 vfque pro-
tcndi patria potcftas , vt re ipfa pcrfcctum
coniugium dirimat. Refpondeo,id no clfc Rcfutatio.
.. Liij.
\66 D E R E P Y D I I S
didnm nifi dc vcris &: Icgitimis matrimo-
niis, qiiorum vidcliccttam arclumcft vin-
culum , vt fi iorte vcl parcntcs fmt rclin-
qucndi , vcl vxor dcfcrcnda, potius fit ad-
h^rcncium vxori.In coniundionc vcro nc-
faria qui polTct vidcri Dominus a patria?
potcftatis iurc,cuius ipfc aflcrtor cft & vin-
dcx, libcros manifcfte rcbclics & cotuma-
ccs abfoluiflc?
Obicft.j. Tcrtio loco opponitur Ecclcfiaftica: bc-
ncdid:ionisaud:oritas. Rcfpondco,inliibi-
C6cii.La-tam cflc' ia olim iuftifsimis de caufis iftiuf-
teran. fub modi clandcftinorum matrimoniorum be-
can. si. &nodi(ftioncm : (.|ua: fi fraudc, vcl aliis malis
aiibi paf- 3i.|-il)Qs cxtorta fucrit , no modb no immi-
iim in ca . , . rr ' t^ \ r
iionibus& nuitur, vcrum ctiam aiicntur bcclcfix au-
decretis. cloritas , quum irritum ccnfctur qllod vcl
fraudc & dolo malo cft ab ca impctratum,
vcl cum iplius dctrimcto a corruptis ciuf-
dcm miniftris conccffum.
obiea. 4. Scd & illud obiicitur a quibufdam,con-
Refut. 1. fcnfum faccrc nuptiasrfcd hoc prorfus inc-
pte profcrtur hoc Ioco,c]uu ccrtum fit, (vt
paulo ante dixi ) confcnmm ci non tribui
2 c]uifiii iuris noniit. Efto tamcn fanc Con-
fcnfus aliquis , c|uoniam nihil ab inuitis fa-
dum cft : conftat tamcn Aq folo lcgitimo
confcnfu didum illud cffc intclligcndilm.
Cofcnfiffc vcro in cLmdcftiaum ciufmodi
matri>-
E T D I V O R T 1 1 S. 1^7
matrimonium, quid aliud cft quam in Lc-
gcm Dcijipfamquc naturse honeftatem, 3c
aequitatcm confpirafTc?
Pra:tcrca & illud opponitur,fic ficri in- obiea.j.
iuriam pcrfonas qujc fcparatlir. Rcfpodco, Refut.i.
ctiam fi ita cfTctjiniquum tamen cfTe vt ir-
rifi parcntcs pciorc loco fint ca pcrfona
quam alius habucrit ludibrio.Ncque cnim
hlc intcr fc comparada: funt iniurise,vt po-
tior fit cius conditio cui maior fada cft in-.
iuria : fcd illud potius difpicicndum cft, yt
vtcrcjuc ius fuum aducrfus nocchtcm obti -
ncat. At cni"m,inquics,quomodo tadcm in 2.
integru rcftituetur cui rcddi pudicitiafe-
mcl amifianon potcftPRcfpodco^nifi quid
mclius pofsit a paretibus obtincri, habcn-
dam eflc potifsimiirh corurationcm quo-
rum culpa nulla cft:& quum merito eflc in
culpa ccnfcatur qui ius gcntium omni x~
quitati & honcftatircpugnando,in re prx-
fcrtim tanti momenti,tranfgrcffus cft:me~
ritb fccundu parcntcs potius quam fccuu-
dum eain pcrlonam, C!u?j ll dcccpta cft,rc-
<ftc prcufumitur volcns decepta , uidican-
dum vidcri.Quoniam tamcn multse hicm- 5
iidix incautis & imprudetibus ficri folcnt,
ncquc iftafaciic fmc pubiico offcndiculo
rcfcindi poilunt , Chriiliani Magiitratus
ofhcium cft , pofitis aequis legibus ne quid
l, iiij.
i&S D E R E P V D I I S
eiufmodi cueniatjoccurrcrc&fi fortc euc-
ncrint, fic omnia tcmpcrarc, vt ncquc no-
ccntibusprofit dolus malus , ncquc priua-
tae iniurise maior ratio quam Ecclcfix to-
ohlcd.s. tius habcatur. Quid igitur dc ifloTridcn-
T."'^^"""* tiniconciliabulicanonc ccnfLbimus? T^-
i^decret. w?^^y?,inquiunt,(^«^/f^W/^ ?7ori eficUndefiina
*»• matrtmoma Itbero contrahentmm conjenfii fh-
^a,rata c^ vera matri7no>na efife, ^ttaditi Ec-
clefia ca trrita noficit',0' protnde iitre danan-
dt fitnt tUi , vt eos JanEi\i Syncdtis ayiathemate
damnat-iCjui ea vera O' rc-.ta efifie ne^ant: ^tnc^
falfo afifirmarmn atrmm.ta afidiisfamilihji'
' ne confinfiiifarentimi contr.L^la, ir, tta ejfie, O'
parentes earata lelvrritafiacerspojfie: nthtio-
jntnm JarM.i Dei Eccleji.iyex titHij]i?nis cati-
fiis illajemper dcteslrata es~t , atqiie prolnhuit,
Refutat.tf. Rciftc quidcm in co Synodus quod ciuf-
modi coniugia dctcflatur & prohibct,
(quanquam quorflun ha:c tcndant ncmo
ignorat, quumvcl minimo acccpto prctio
ilia omn!aintcrdid:arcdimantur)fcd quod
nihilominus fi ccntradta fucrint,rata illa&:
vcra cllc , adicdto ctiam anathcmatc, pro-
nuntiat , qais cam m.crito non cxccrctur,
qux lcgcs omncs diuinas & humanas exc-
cratur , qux ius ipfiim ^cntium palum vio-
iat,qusc dcniquc conlcnfum , & quidcm
iibcrii jtribuitpcrfbnis m alicna pctcftatc
pofitis?
E T D I V O R T I I S. ^€9
pofitis? QiJod ex Patrum fcntentia malunt "l
rcm decidi,age quid ccnfct Euariftus & B"ari{^.e-
ipfe Romanus Epifcopus? Aliter , inquit, Tyariflas.
pTiCJumpta comugta ( dixcrat autcm pcten-
dam vxorcm ab iis m cporum cfl potcR-a-
te, & a quibus cuiloditur) .^^oncoraugtayfid
adultena , velHupra ant prnicationes potms
ijuam lcgitiina contAgia ejje rion d^bitarur,
At iftc porcorum grcx, tcfte ipforum Paf^
quillo , Tridcnti nuper congrcgatus , non
dubitat vcra & rata effe coniugia. Vtris
crcdem-Us?Certe non difsidct a fcipfo Spi-
ritus fandlus , qucm ifti fcrunt (\xx illi ca-
thcdrse fic dcuindum, vt qui incafedct, •
crrarc non pofsit. Ncgant ctiam crrarc
poiTc Conciiia. Mcntitum tamcn c{fc vcl
Euariftum vcl Tridcntinos Patrcs ncceiTe
cft.Ego ncque illi ncquc iftis addidam fi-
dcm noftram arbitror. Q}^ tamen pro-
bandi ftint fpiritus, quis Euariftum in ca re
ex Dci vcrbo loquutum non vidct , Tri-
dentinos autcm Patrcs a patrc mcndacij
afflatos?Qui.d vcro Baftlius? fi modo ipfius Ba/i!.fpirr.
eft ad Amphilochium cpiftola: Eorum (^ui phn.cam'
jiint tn altenm poteBate , pacla conucntafir- 40.&: 42»
minihilhabeyit, Etrurfum , Qu& fins iis qui^^^ '
habentpoteHatan fiunt matrimonia , funtfir"
nicationes. Nec er^o viuentepatre-, ncc domi-
no , tt e^iii conHsmmit^ (id cft ? qui ciufmodi
ijo D E R EP Y DII S
coniugii obtcntu vna viuunt ) (Itntab accti-
finonc libert,donec dorntnt, (id cft , in quoru
pot cftat c i u nt ) contttg t» a?muertyit. Tnric e~
nim accepit firrnitatem comugtiim, Quomo-
do igitur , boni Patrcs , rata funt eoniugia
abfquc parcntu conlcnfu contrad:aii Ba-
filio crcdimus confcntanca vcrbo Dci,hac
quidcm in rcjfcribcnti ? Ncmpc alitcr vo-
hislibct, quiancminc fcilicct iudicandi
cftis. Ita igitur mifcr Euariftc , ita iam in-
foelix Bafili , vt ca^tcros t^ccam , expunc^ti
cftis cx bcatonmi albo, imo ad infcros vf-
cjue Ncptuni Romani tridcntc dcturbati.
Qtns autcm hic hiror cft, Rcgcs & Princi-
pes , in iftius tam prsefra^tGe lupse gratiam,
vt ifta cgrcgia dccrcta omnibus obtruda-
tisjCoclum & tcrram vltro commoucrc?
At cgo Pauli non illa commcntitia,fcd vc-
ra ac rata au6toricatc trctus , non dubitcm
Contrarium , ipfis c coclo fandis Angclis
confcnticntibus,his vcrbis concipcrc:.^^/
cum porcGrttrn^rege k legione Ddtmontorunu
obfijfo , xj- Trtdentt ad oppnrnendam ve> ita-
temcoaElo , dtxmtcontra Det verbn7n er »^
genttkrn , ac vetentm V atrvan fententtam^, fett
[po?ifaliafen coinugta a perfonis qudi (itt turts
non fiijit conrratlatahfquc eorum^ corifenfii tn
^uorum frnt potesiatcy vcra (yratd ejfe, exe-
(rabtlis gsio. Amen.
Scdac
E T D I V O R T I I S. 171
Scd & illud non temere quxritur ,sitne
n 1 • -1 • • o • r De moi-bo
Itatucndum mutile matnmonium 5 & ipio mfanabiK,
iurc nullumjfi poftnuptiarum benedidtio- *" vium
o 1 1 matrimo-
nem&thorum communcm morbuspcr-n- j^p^^
pctuus & infanabilis , qui mutuum corpo- dientc.
rum vlum pcnitus tollat, vcluti manifcftif-
fima frigiditas,gcnitalium priuatio, mulie-
brium coardatio quae nullum rcmedium
patiatur, aut vitium dcnique aliquodeius
gcncris apparuerit. Rcfpondco in hac fpc-
cic, magna & cxada circunfpedione opus
cfTc , quoniam fi quid rc ipfa , vcl ex nuda
prcefumptione attcntatum cft , contrada
faltcm' videtur aftinitas, dc tutius cftproe-
iufmodi matrimonio quam contramatri-
monium iudicare , quum prsefcrtim ad
communcm vfque thorum pcruentum
cft. Si tamcn ciufmodi vitium eflc con-
ftitcrit vt nullam fuiflc commixtioHcm
ncccffario confcquatur , xquum cflc vi-
detnr , vt , quemadmodum dc fponfali- ^
bus diximus , nullum fui(fe coniugium
ftatuatur : & grauitcr pro fadi circunftan-
tia in eum animaducrtatur qui fcicns de-
prchcnfus fucrit Ecclcfiam & proximum,
ipfamquc adco matrimonij puritatcm lu-
dibrio habuiffc. Qiud fit vero ftatucndum
ii quid eiufmodi fuperuencrit matrimo-
nio ia rc ipfi c6famato,fuo loco diccmus.
172 D E R E P Y D I I S.
Pe^ v\ & vim autcm vcl mctiim poft copulam
x- ii.nonpoiTcprxtcxi, vtnuUum fuiirc coniu-
;• rl" eium iudicctur, nifi fortalTc raptam potiiis
,c.tc.4.Ex-P"^^^^i''^i""^^ quamm amplcxus vin vc-
tra, Qui niflc prorfus coftitcrit, iam antca diximus.
tccSof. Csetcrum , quum intcr Ecclcfiafticam bc-
ncdidioncm & tliori communicationcm
aliquid intcrdum fpatij intcrfit, prxfcrtim
quum vcl intcr abfcntcs contrahitur con-
iugium , vcl quanuis altcra pcrfona adhuc
fit immaturajtamcn ad bcncdidioncm vf-
que coniugii & imaginariam thori com-
municationCm propcratur, (i nihil vltcrius
fit confcquutu,adhuc libcrum clfc ccnfco,
vim aat iuftu metu probarc , & modo cir-
cunfpc(fte & confidcrate omnia cxpcn-
dantur , quicquid actum fuit irritum pro-
mmtiarc : ficutiin coniugio lohannxRc-
gincE Nauarrcna^ , palam alioqui & folcnni
ritUjfolo tamcn imaginario concubitu cum
ducc Ciiucnfi coniundir, ante aliquot an-
^ nos faftum omncs norunt.
perfo.^^. lllud quxritur dcniquc,Si cumcrrore
pcrfonse, non modofada fint fponfaiia,
verumctia concubitus fit confcquutus,an
nullu fit iudicandu coniugiu.Rcfpondco,
id clfc pofitum in pcrfonse dcccptse arbi-
trio, vt vcl iurc fuo vtcns eam in quam nu-
quam confcnfit habcat pro cxtranca : vcl
vltro
E T D I V O R T I I S. 173
vltro fubfcquentc confcnfujquod pcr fc a-
lioquinirritii cftjconfirmetjficut a lacobo
fadum vidcmus quum Leam apud fc reti-
ncrct. Et dc coniugiis quidcm inutilibus
hadcnus. Q^d cnim mihi de iis vidcatur
qux folo iurc Ciuili nituntur , partim an-
tea diximus , partim etiam infra ( Dco fa-
ucntc)diccmus.
Nunc vcro nobis dc vcris & ratis con-og ,,(,.,
iugiis dicendum cft :, num ea vidclicct diri- coniugifs,
mi fas fit:& fi fas cft^quib^ iuftis rationibus '"J^ef,""
id ficri liceat.Mirus cnim hac in re iuit ar- prxfertim
tifcx Satan, humani ecncris hoftis , modo °^°''" '^^"
• 1- ■ 1 rrr -i r • ^ 1 -r nnaamur.
cjuidc ( quod diincilc nonruit a plcriique
impctrare,qui, quo fant ad libidinem fpo-
tcnaturx propcnfiores, c6 magis optant
coniugiorum vinculum rclaxari)pcrfuades
quod mutuo quorundam confcnfu dcuin-
citur,ab iifdcm quoque,vt c^teros contra-
d:us,mutua faltcm dilTcnfionc, ac proindc
publica ex certis caulisaudoritate , diflbl-
'ui poffcimodo vcro apud homincs religio-
fiores vfquc adco arde matrimoniorum
nodum a Jftringcns vt feruandse fidci ob-
tcntu confcicntias mifcre torferit timorc,
vbi nullus crat iuftus timor , doncc tande
vtraquc via graffatus ornnia foedislibidi-
nibus cotaminauit.Cogit crgo nos ipfa ne-
cefsitas duo qua!rerc,& in^ primis quidenjij
174 D E R E P V P I I S
illud quod alioquin optimo iurc poffct fli-
pcruacancum vidcri^nimi vidclicct ylla ra-
tionc quod lcmcl ratum fuit matrimoniu
diitolui pofsit : dcindc quibus dc cauris iu-
fte diiroluatur.
Saltcm igitur mortc diflolui matrimo-
niii quis non mirctur iam olim fuilTc dubi-
tatum, & adliuc a quibufdam ambigi? Na
dc quibulda cauiis mcrito dubitari potuif-
fc fatcor.mortc vcr6>tcrminohumanx vi-
tXjncccifarib finiri quoquc nuptias prodi-
gioilim cft ncgaria quoquam potuiifc. Efl
^utc dc hoc dubitatii partim intcr cos qui
portcntoiis & impiis iilis fictitioru omni$
fcxus Dcoru coniugiisjac ctiainccftis & a-
dultcrns, omnc vita? prxfcntis & ruturx
4iicrimcn iulKilcrunt : partim ab illis ctia
qui 5^/>><xif 9:;ir/;(5w<-nimiu iadulgcntcs5(quc)d
mcliorc in his duccm non habcrcnt quairi
natura , tum quoquc ^ rcda via pKirimura
abcrrantcm , quu rcclum itcr hbi vidctur
iniii]:crc ) opinioncs quaidam fub pictatis
fpccic blandicntcs tanquam y.vejctf ib\(L<:
funt amplcxi. Confirmarunt haec dcliria
poftcanonnuUi , qui horum & illorum cr-
rorcs animaducrtcrunt quidcm, fcd ita vt
non multo raagis fapcrcnt. Et illis igitur
& iftis qui iibi pcrfuaicrant inftituta in
pj^aefcntc yix^ coniugia mortc intcrrumpi
potius
E T D I V O R T I I S. 17^
potiiis quam finiri , fuit qusedam rcligio
coniugiarcpctcre, iis mortuis quos viuos
tantopcrc dilcxcrantrquod tamcn foeminis
potius quam viris vfuucnit, vnde illa apud
Poctam,
IUe meosfrimm cjui me fibi imxity amores
Abflulit', ille habeat fecum-i feruhqne fe-
pulchro,
.Cui contrafic rcrpondct foror minusfii-
pcrftitiofa.
Id cmere aut manes credis curarefepultosf
Huius autcm non miniis ambitiofx quam
J5:ultx fdpcrflitionis excpla mirumcllre-
petcrc voluiifc maximos viros Tcrtullianu
& Hicronymu, quibus ctia addat quiipia,
li-volct,nonnullos rccctiores rhapfodos,vt
his vcluti fulcimctis corrucs alioquifu^mo
^ogamix dogma fuftentaret.Qui vcro iftis
poftea faccclTcrut^pcrinde mihi vidctur fc-
Giflc,vt fi quis cu alio in codc mnrinauigas
ita cffct in fociu pcriclitante intctus , vt in-
cautus intcrca in nihilo miniis pcriculofos
topulos nauc impingcrct.Damnant igitur
ifti Sadducoeos,vt quicrrarct d: Scripturas
ncfciret: damnat quoq; Motaniftas ^ Ca-
tharos. Intcrca tamcn bcncdici nolunt fe- « ,
cundis nuptns , laq; quali prior non lit o- de feaidis
bliterata bcncdi(:tio:& digamos vocat,qui "**P^**-
t,amen, modo fmt vnius fme fccundx , fiue
tOTiSE , fiue quotxcunque vxoris lcgitimi
17^ DE REPVDIIS
mariti,vcre funt monogami: coquc prsetc-
stua facris trad;anclis quafi qiiadam adul-
tcrij fpccic poilutos illos arccnt. Hxc vc-
ro quibufcunquc tandcm coloribus a non-
nullis illiniantur , manifcfta^ funt vctcrum
iilorum dciiriorum rcliquix , quas fani o- .
m.ncs homincs mcrito dctcftantur.An l^i--
tur , dicct fortalTc quifpiam , cos damnas
qui matrimonium nonrcpctunt? minime
vcro, fi modo contincntii£ donumhabuc-
rint , quod c]uam rarum fcmpcr hicrit vcl
illaPauliadHmothcum dc nonnullisvi-
duis qucrcla dcclarat. Itaquc maUm cum
Apoftolo iuniorib' fuadcrc nuptias,quam
cumHicronymoadcoelibatum , fupcrfti-
tiofifsimas ncfcio cuius fanclimonia: pras-
tcxtu,alliccrc. Scd hic a nobis non alia ra-
rionC dc fccundis nuptiis quasritur , quam
vt matrimonij vincululic]ucat aliquo mo-
dovcrcdiflblui, quod atij quidcm apcrte
vt dixi,ncgant:alij fic tatentur, vt tamcn a-
liocircuitii ad cundcm fcopulum impin-
gant.Nos vcro cx vcrbo Dci potiiis fapia-
mus:& quum Polygamiam fciamus diuinis
icgibus aduerfiri (qua de rc fupcriorc tra-
ccationc diximus ) & tamcn fccundas nu-
i.cor.y.jj.ptias cxprefsis vcrbis ab Apoftolo non co-
i.Tira.;. j,^^j taari)m,vcrum ctiam fuadcri , & qui-
"^* bus cxpeditprascipi : ftatuamus quod inde
manifcfte
E T D I V O R T I I S. 177
nianifcfle cofcquitur, mortc, vidclicct ma-
trimonia vcre diffolui : quoniam alioqui
cuius maritus mortuus efl:, in Domino nu-
bcrc non polTct: ncquc rcdc rcriprilTct A-
poftolus, mortuo viro vxore libcram cfTe, Rom.y.ju
vt fi altcri nupfcrit^adultera non habeatur.
Hoc vcro fi non re ipfajvcrbo tamen nobis
ipfi quoque lcgis coelibatus defenforcs, fat
fcio,conccdent:fed hoc adiicient,alia nulla
ratione quam morte matrimonia femel
rata diffolui^quoniam videlicct quodDeus
coniunxit, homodifiungcrcno pofsit.At-
quifa^pe homines hominibus mortcm in-
fiigunt. Ncmpe,evxipict iIIi,quoniam hoc c.ig.jj q.>
ordinat , vel , vt ipfi loquuntur , permittit
Deus: qui proinde vidctur,quoties id eue-
nit , matrimonij nodumipfemct non tam
dirimere quam iecare.Ergo,boni viri,illud .
inter nos iam c6ucniat,tot modis,{iue is y-
nus fit ac fmgularis,fme multiplex, coiugia
quatumuis rata difToIui^quot funt a Deo fi-
uc ordinati, fme(vt vos mauultis)concefsi:
& an aliis etiam modis coniugia etiam ma-
xim^ rata dirimantur,age difccptemus.
Duo funt autcm quse hic affirmo:vnum,
duobus prceterea modis coniugia .cx Dci
verbo, ac proinde aud;ore Dco, dircmpta
cenfcri,nepe adulterio &defcrtione,quan-
uis non cadcm fit adtilterij quam defcr-
m. j»
178 DE REPVDIIS
tionis ratio.alterumjiiullam hic efTc homi-
num^imo nc Angeloru quidcm aud:orita-
te ad nouas lcges dc plcnis ac vcris diuof-
tiis fcrendas , fcd hac in rc pcnitus acquic-
fcendum efic in vno Dei vcrbo. De vtro-
que figillatim dicemus , ac de illo quidem
priorcloco.
Adultei-io A dultcrio igitur coniugiil rcdle & bona
ioiur^ma- confcientia dirimi polfc atiirmo exprcfsis
trimonii hac dc rc Chrifii vcrbis.QoLim cnim vidc-
Mrl",";; r^t Chriftuslcgcm dc lapidandis adultcris
&15.9. ' latam(vt & alias plerafque)cotemni, cauc-
rc tamen cofcicntiis voluit:idc6quc inter-
rogatus an, vt faccrc plurimi folcbat, qua-
iiis ex caufa diuortij libcllu tradcre liccret,
fic refpondit vt non tantum negarct id fas
circ quauis cx cau{a,vcrum ctiam cxprime-
iret, nulla id ex caufa nifi ob adultcrium li-
ccrc: quibus vcrbis nihil planius aut magis
pcrfpicuum dicipotcft. Itaq; nullus adhuc
efl:,quod fciam,int^:' Chriliianos fcu vetc-
rcs fcu recctiorcs inucntus qui no concef^
fcrit, probato adultcrio, fas cflc innocenti
nocetcm dimittcrc:fed plcrique excogita-
ta diftincHone intcr feparationc a thoro&
difrolutioneipfms coniugalis vinculi,quod
rcde prius conflituerant mox cucrtunt,
quum noui coniugij poteftatcm fcparatis
non concedunt:cuius fentetix quum etiam
Augu-
E T D I V O R T 1 1 S. 179
Auguftinus ipfe fuerit , nccefle cft in pri-
mis oflendere quam firmis rationibus o-
mnia c5traria argumeta dodiisimi Theo-
logi noftra mcmoria dilucrint.
Primum opponunt illi iftud Chrifli di- i
d:um , ^Qui repiidtata?n duxerit ■,mcechatur, Obiea.i.
Nam ccrte fi penitus folutum ciTet vincu- ^^g^''/'
lum, machariyir ciufmodinon diceretur.
Refpondeo, cxccptioncm priori membro Refut.i.
additam, in pofteriori quoq; efTe repctcn-
dam. Nam ii qui dimittit vxore cxtra cau-
fam fornicationis facit vt ca mcechctur,
confcquitur cum qui vxorc propter adul-
terium repudiata aliam duxcrit,non facerc
yt ca mcechctur.Ex quo rurfum colligitur,
id quod fubiicitur apud Matthxum dc rc-
pudiata,non nifi rcpctita cxpfiore jnebro
cxccptione intclligcndum , quoniam Do-
minus alioqui fibi ipfi contradixiffct. At c-
nim obiicicnt illam exccptionem adulte-
rij apud Marcum & Lucam non adfcribi.
Refpondeo , nouum hoc non effc vt apud Z
vnum Euagcliftam illud cxprimatur quod
alij rcticucrunt,& tunc locos magis conci-
fos clfe ex plcnioribus cxplicados. Prxtcr- 3
ca illud quoque obferuandum c-ft, ctiam fi
apud Matthseum illa cxccptio addita non
elfet,ne hoc quidcm contra nos fad:u*
rum.Nam de diuortiis proptcr adultcrium,
m. i}.
i8o D E R E P V D I I S
neque Pharifei qusEfmerut^ncque proprie
Vcfpondcndum fiiit Ghrifto: applicanda e-
nim eft rcfpoiio ad intcrrogationcm. Ro-
gatus autcm fliit Chriftus non an aliquam
ob caufam , vcluti ob adultcrium , licucrit
diuortium , fcd an ob quanuis caufam di-
uortium in foro confcicntix conccdatur.
Itaquc ncque apud Marcum , ncquc apud
Lucam longiiis trahcndum cft Chrifti rc-
fponlum , nifi cxccptioncm cx Matthxo
fiippicas.
obiea.z. Sccundiim illorum argumentuiii nititur
Matth.19. hoc Chrifti di6i:o , Oiiod Detis cornitnxity
Kefut. loorno nonJeparet.Y)cus autcm virum & mu-
licrcm coiiiunxiticrgo homininullo modo
licct illud vinculum lcparare. Conccdo to-
tum illud argumcntum^idcoquc non affcn-
tior iis qui putant Magiftratibus liccrc no-
uas diuortiorum lcges condcrc : fcdncgo
c.i?.j3.q«2 diuortij proptcr adultcrium aud:orcs clfe
homincs, quumDominus iam olim adeo
exprcric volucrit adultcpo matrimonia
diliolui,vt ctiam adultcros morte punicrit:
& poftca rurfum Chriftus coiifalcns con-
fcicntiis, proptcr Magiftratuum ncgligcn-
tiam adultcriu cxccpcrit , quum dc diuor-
tio non licito diffcrcrct.
obiea.j. Tcrtiu corundcm argumetum pctitum
& 3. * ' cft ex his Pauli vcrbis: Mulier y m ^Sts^ vt-
uemi
E T D I V O R T 1 1 S. i8r
uenti viro demncia eftper Legem.ltcm^A^u-^
lier, vi'Ae?ite vtroyvocabitur adultera, fifiterit
alterius viri. Manct ergo vinculum etiam
pofl diuortium. Atqui Apoftolus ibi non Refut.s.
agit dc caufis diuortij,fed arripit cx coniu-
gio {imilitudinemjquatcnus id argumcnto
propofito conucnicbat.Prseterea nego hu- 2.
ius argumcnti confcquutioncm.Nec enim
intelligitur anteccdcns de matrimonio pcr
adulterium folutOjfed de matrimonio co-
ftante. Ncgo quoque vxorcm adultcrij da- 5
mnatam enc vTrztyJ^^v. Etfi enim adhuc is
eft fupcrftcs qui vir ipfius fuit , non eft ta-
mcn amplius vir ipfius, ncc ipfa potcft cftc
fimul mariti & adultcri caro. Idcm autem
vicifsim dc marito adultero conftituert-
dum cft.
Quartum argumentum torquent ex illa oblca. 4.
ciufclemApoftoli {cntcnth^F xor efi ohflri- t.Cor.^.j^
Ba lege.qitandm vir eim viuit. Rcfpondco, Refut.
Apoftolum ibi non agere de diuortij cau-
fis , fcd tantum doccre viduas , foluto pcr
mcrtcm matrimonio, poffc bona c5fcien-
tiaad fccundas nuptias conuolarc:& rcfpc-
xille cjuod ordinarium cft , & ^^- ^^ tis 7:^ii^v
acciditsquafi prasftipponetem inter fidcles
quibus fcribcbat > vix alia ratione quum
morte matrimonia difloluenda.
Qinnto loco obiiciunt & illud , Fxor a obied.5.
m. iij.
i8i DE REPVDIIS
'viro ne difcedito : cjuodfi dtfcelfsrit , maneat
imy-ptayaut viro reco/icittator: ^ vir vxorern
Refut. 'ae ^m7/rz/-^.Rcfpondco,PaulLim hk non a-
gcrc dc diuortio, fcd de difsidiis qu2e pro-
ptcr fimultatcs intcr coniugcs intcrdum
oriuntur: adco vt intcrdum vna pars ab al-
tcra fcccdat. Qood fi cucncrit, non vult A-
poftolus ciufmodi difccfsione folui matri-
monium. PIoc autcm ita cffc manifcftc in-
dicat Apoftoli vcrba qui inquit in gcncre:
Vir vxorern ne dmtttito j ^ vxor a viro ne
difcedito. Quid fi cnim adultcrio pcccarit
altcra pars,an non innoccnti liccbit faltcm
a noccntc difccdcrcPRclinquitur crgo vc-
rum cffc quod diximus,ncmpc Apoffolum
dc fimultatibus & rixis non dc vcro diuor-
tio loqui : c^uod mirum cft Auguftino in
fiicntcm nonvcnirlc.
ohitdc.c. Scxtum argumcntuni cft ciufmodi,Si
**^*^^'^^*''conccdantur pjft diuortium fccundx nu-
ptiae , pcricuuim cft nc qui nouum matri-
monium affcdat, ficilc filfam criminis ac-
Refuc. cufitioncm intcndat. Rcfpondco, nullum
intcr homincs ncgotium clfc in cjuo vitari
pofsint omnia pcricula : fcd prudcntis effe
iudicis dc accufationc rccftc ftatucrc:qubd
fi prxtcrca Magiftratus fuo officio hmga-
tur, id cft, aduhcria ficuti par cft vindicct,
minime timcndum critnc coniugis tsedio
quif-
E T D I V O R T I I S. 183
quifpiam adulter fiat.
Scptimum argumentum , Si poft diuor- obied.7.
tium coceiTse circnt alterxnuptiaJ^Iioc fieri
oporterct in fauorem perfonse innocentis:
quod fi nocentiperfonse concedantur,gra-
uabitur innocens , nocens vcro fui fceleris
prasmium feret. Vtinam vero magiftratus RefuM!
officio fuo fungeretuntu enim nullus effet
ifiiufmodi qua^ftionibus locus. Veriim vt-
cunquc fit,quum fecundas nuptias poft di-
uortium ita conccdamusjVt tamen eas no-
centi perfonse non nifi maximis de caufis'
permittamusjfic facile huic incomodo oc-
curretur.Deinde fic iflud argumentumre- 2
torquco, Nifi nocenti perfon^ liceat poft
diuortium fecundo nubere, luerctpcenaS
alieni fceleris:quod indignum eflet.
Prsetcrea fic etiam colligunt , Vni viro Obfe^.s.
plurcs vxorcs habcre non licet. Refpodeo Refuc.
m hoc argumeto clfc petitioncmprincipij.,
Prasfiipponit cnimidipfum de quo quseri-
tur 5 manerc ncmpc vinculum matrimoni),
etiam poft diuortium. Concedo igitur vni
viro non licere phircs vxores habere : fcd
addo 5 vxorcm effc dcfiifie qux proptcr
adulterium a viro fe fcparauit.
Nonum corum argumentum cfl: huiuf-P^ie^S}.^.
modi, Matrimonium cfi {acramentii cuius
manct charadtcr ; itaquc diuortio non pc-
m. iiij.
i84 I>E REPVDIIS
Rcfut.i. nitus dclctur.Rcfpondcoprimumjineptir-
iime matrimoniuintcr facramctanumcra-
ri, id cft, intcr inuifibilis gratis figna, ficut
etiam a vctcribus nuquam fuit intcr facra-
mcnta numcratum,nili nominc facramcn-
ti latifsima Hgniiicationc acccpto: qua de
rc nunc difccptarc noftri non cfl: inlHtuti.
2. Dcindc , ctiam li darcmus matrimonium
cx ipforum fcntentia facramcntum cife,
cur,obfccro,pcrpctuii cflc ftatuitur? Nam
hoc quoquc alia rationc probandum fu-
pcrcflct.
obiea.io. Dcniquc hoc ctiam obiiciunt : Ecclcfia
vctus impofuit aliquam pocnitcntiam ciuf-
modi fccundis nuptiis,vt apparct cxGano-
nc fcptimo Synodi Ncocxlaricfis:id cpod
ctiam confirmatur vcrbis Hicronymi in
Refut.i. Epitaphio Fabiolas. Rcfpondco,muItos e-
tiam in vctcribus Canonibus nseuos cflc,
quibus omnibus fcmcl opponcndum cfh
illud di^lum Apoftoli, Om nonpoteflcond'
nereymtbat. Nam ccrtc fi cjuod in ca rc pcc-
catum circt,nuc|uam id fuafiHct Apoftolus:
vbi autcm pcccatum no cfl,nullus cft poe-
2. nitcntia: locus. Dcindc apparct hanc fcue-
Orig.hom. ritatcm non omnibus placui(]c.Nam Ori-
A*"V^r' ecncs excufat ciufmodi nuptias. Ambro-
in i.Cor.7 lius manircitc conccdit marito,(]uod tclti-
monium facetus ell Gratianus fic cludcns,
vt
E T D I V O R T I I S. 185
vt dicat a falfatoribus inrcrtum cfTc Am-
brolij opcribus.Hicronymus quoq-j^quan- HJeron^d
uis alibi x^Cohimi iftiurmodi c^iugium vi- Amadum,
tupcrct, & mcntioncm raciat poenitcntise, caph.fa-
quae hoc nomine fucrat Fabiolse iniunda, ^io^**
tamcn hucufquc non progreditur , vt diri-
mcndum dicat coniugium , quod ipfcmet
excufat ac tuctur.ImoAuguftinus ipfe,quo Augufl:.ae
nullus alioqui acrius cotrariam fentcntiam ^^.J^^ ^
dci-cndit, tamcn alicubi iic fcribit : In tpfis
Mumts Jente»tnsAni]imytta objfctirunu eft v-
trum ^ iHe-iCUt e^mdemfijie dubio adulteram^
Itcet dtmittere , adulter tamen habeaturfi al-^
teram duxerityVtif^iatum extsltmo.venLiUter
ibt ^mfifue ■fkllatur.^ipi^hd.nms vcro aducr- Epi'pha-
fusCatharos hxc fcribit:£*'t;g;^gj/ jivog r^^-*^*"**
(pdcreo)g^7Jz>pveiCtg^ w /u^t^^icu;^ n KSf->vtiq co^TioLg
yujjctf7UyY\ ywuoij^}(^ JivTzpcp aJi^e}, «^ guj-
TidLrcti 0 3^610^ Ao^C, «T? "^^ T^C QAiK\v\Giaj;
it^ -niQ <^6)«c ^Tivmf vr^ij cfcMot J^. ^a^^ei
TO dc&ivig y «^^Vvcfc cA^'o yuju(i}t(^(; 'Qri tc ojh^
^?) gTi fc^-dcmg ^ fMctj; , ctM'"^^ ^a?*^-
^id^^gcPwTipcc el TV^i iyvojuo) crujja(p^)q,
lAg^ tStcj/ 0 ayiogTKOjs)^ , ;^ « dytdi ^i 67C-
KKy\(j\ci^/u^Ki<^ &i Tvf^&i 6 toi^jd; tcjl?^c&.
' <^P\s^Q,gy j^ ^ Tw d^Z v6/^v 7mXtvcv6/uA(jog,.
i85 D E R E P ^ D I I S
Sic cnim lociis ille cmcr \ aic^is cfl , qui m
codicibus cxcufis dcpra. aLclcgitur.Id cft,
Separattone piBa altcjUHi ^.^..ifionis ^ ratiay
piitafcortationisifiueadultenh ^ut m, U ali-
ctttti6 catifd-y dtuimis fermo no accufiity ne ^^ ab
Bcclefiia cr "^tta exclvidtt eurn qiii alten vxori
fiterir cctunBiiSiaut vxcre alteri vtro nu^tam^
fed cim trnheciUitatem tolerat:no ita tamen vt
duas vxores-i altera adhuc ftiperfiite, rettneat:
fidfiab vnafitunBtu ctim alta legttima fiiertt
cotHn^m^m.ifiratur eu fiinEhvs firmo^ (;h-fiinBa
Det Ecclefia , pra/crttrn fi eiufimodt ^utfipiam
altoqm fiterit Dei timens i^ ex lege diutna in
roncil. £cclefiia verfittu. Scd & Arclatcnfis prima
«n.io. Synodus,qUde & ipfaadNicxnxSynodite-
pora rcfcrtur^cohortationis tatiim iiuc co-
lilij mcminititatum abcft vtfcpararific c6-
iumflos iubcat. Ytitur cnim his vcrbis: De
its q, clitiges fuas tn adulteno deprehedunty dr
flrnt adolefcetes fideles-, c^ prohtbetur nuberCy
placutt vt tncjitantnfotefi confiiliu &is detHr,ne
vtttemihpu vxorlhm (uis Itcet adulteri^, altas
c.^9'^-o-^i' accipt,:}. Scd &: Canonici,quantuuis hac in
li.t^y. ^"^* rc rigidi,tamc i\ inccftuoftim fucrit adultc-
rium, altcras nuptias innoccti conccdut,vt
haclaltcmfpccic cxcipioportucrit: quauis ,
pcculiaris iftius difcriminis ratio ab ipfis
atfcraturjquoniam vidciicct a colanguinco
pollutx, ne fi vclit quidcm fas cffc vidctur
ad
E T D I V O R T I I S. i8r
adpriore maritu rcuerti,cuius tame mari-
ti cofcientise quu fit cofulendu;, idcirco al-
tersE nuptix ipfi neccfsitate quada cocc-^ ,^^^^5^^
dutur^fi cotinere no potcft.Hanc cnim ra & jiiud,i-
tione Gratian^ ipfis fortaflc Canonu ifto- ^'f^^Ti.Q.j
ru au(5loribus ingcniofior videri volcs,cx-
prcfsit: 8c tamcn illi nc hac quide in rc fibi
coftant, quu ipfi inceftuofo alicubi faciant
noui coiugij potcftatc. At ego in primis di
co nefas iuifle , quod Chriftus gencraliter
cdixit,ad inccftuofa adulteria rcftringcrc.
Dcinde hoc ctiam addo , quum Ecclcfise
Paftorcs non in hac tantiim fpccic , veriim
ctiam quibufcunque dc caulis inpcriculu
vftionis incidcrint ouiculas , oportcat cx
Apoftoli excmplo acetiamnormaproui-
dcrc, ne in Satanse laqucos fiuc illius Lco-
nis rabidas fauccs incidant : ncc fatis pru-
dcntes, ncc vt oportuit folicitos hac de
re fuiffe , qui hoc vno exccpto incommo-
do, csEtcrancglcxcrunt , quuminnocen-
tem vcl ad noccntcm pcrfonam iterum
non tam voluntatc quam nccefsitatc rcci-
piendam, vel ad ea qu^ maiora viribus cf^
fent expericnda fuis illis iniquifsimis ca-
nonibus cogcrcnt.
Scd excipiet fortaffe quifpiam , non cx ^^*^'^-"*
iftis quibus nihil minus curae eft quam vt
coniugiafande& pudice colantur? fed cx
i88 DE REPVDIIS
eorum numcro quifpiam quibus propter
. inuetcratum morcm itafunt infolcntesi-
{kx poft diuortium nuptia^, quaiidiu fuper-
ftes eft quse fuit rcpudiata , vt cx prseiudi-
cio potius quam lcgitimo iudicio damnet
noftrarii Ecclcfiarii morcm : excipict, in-
qua, fortafsis iftorii quifpia , vctitis alteris
nuptiisjfic optime ad rec6ciliationc,quam
ipfa charitas impcret,n5 tantiim allici, ve-
rum etia trahi, quos Reipublicas Chriftia-
nx maxime intcrcft rcconciliari, potius
quam vt, nouo inito coniugio , omnis fpcs
Reftit.i recociliationis tollatur. Ego vero (vt nunc
omitta quod a quibufda in contraria parte
difccptatur , quafi vidclicct dimittcre po-
tiiis innoccns pcrfona noccntcm quam illi
rcconciUaritcncatur,quibus ccrtc non af-
fentior)probo quidem eorum voluntatem
qui rccoriciliandis potius quam, fublata o-
mni fpc inftaurationis, fcparandis coniugi-
bus ftudcnt : tamcn vcluti altcro oculo ca-
ptos cffc dico qui in hoc vniim funt ita in-
tenti vt noccntcm innoccnti reconcilicntj
vt interim pcrexiguam habeant innoccn-
tis rationcm. Nam ccrte paftor ille qucm
pro cxcmplo proponit Chriftus, ita foli-
citus eft de vnica oue qux abcrrauit rcci-
picnda, vttamcnalias nonaginta noucm
nonlupis cxpofitas, fcdintutopotius col-
locatas
E T D I V O R T I I S. i8^
locatas veluti ad tcmpus rclinquat. Adhi-
bcantur crgo tcmpeftiuse cxhortationcs:
inculccntur quse charitati mutuiE conuc-
niunt: nc innocenti quidem liccat , incon-
fulta Ecclcfia nouum coniugium inirc, nc-
dum vt hoc noccnti conccdatur : qux o-
mnia, pcr Dei gratiam , teflari poflum fc-
dulo in hac Gcncucnfi Ecclcfia fuilTc ad-
huc obfcruata :, quoties aliquod eiufmodi
offendiculum incidit priufquam iuflifsima
illalcx dc capitali adiiltcrorumpCEna, co-
muni ciuium fuffragiofcrrctur.Jflajinqua,
accurate obferucntur : fed interea quibuf^
uis non contcntiofis seflimadum reHnt|iio
quim iniquumfit,innoccntemvcl ad reci-
picndam adulteram pcrfonam cogi, vcl in
cam neccfsitatcm dctrudi qux ipfum quo-
que periclitari cogat.Certe Grei^orius ilie ^
Papa qui contra lus & xquum , iplumque * ^
Dei verbum ( vt fuo loco diccmus ) nouas
ci nuptias conccdi poffc ccnfuit qui vxo-
rcm habcret ea infirmitate correpta , pro-
pter quam non valerct viro dcbitu reddc-
rc , multo magis fortafsis id concefsiflct
marito cuius vxor in adulterij criminc dc-
prehenfa , ipfo vxoris honeftifsimo nomi- 5
nc fcfe indignam oflenderit. Et Honorius Exnr?e
tcrtius,rc6te iudicans aduitcram priuanda Confuct.
cffe omnibus viri bonis , (quod tamen de-
i(;o DE REPVDIIS
ccrncrc Pontiiicix iarirdidionis non fuit)
nimirii vt maritus pro arbitrio illis tanc^ua
fuis vti pofsit^an no, obfccrojmulto magis
iudicaflct candcm fic priuari fuo viro vtfui
fit iuris fa(5tus? Magis cnim in ip/um virum
quam in cius bona pcccatum fuiflc con-
ftat. Itaquc ncmo fana^ mcntis ailcntictur
c? Extra, Alcxandro tcrtio,qui (ii modorc(5le cxpli-
tiis. catum clc cius rclcnptum)dn-cmpto pro-
ptcr adultcrium coningio , innoccntemjfi
altcram duxcrit,non modb a pollcriorc v-
xorc fcparandum ccnfct 5 vcriim ctiamad
priorcm vxorcm rcdirc compcllcndum.
Sic igitur ad illorum argumcnta rcfpon-
fumcilo. Nunc ad probandam nofiram
fcntcntiam acccdamus.
Probario- Hlud ccrtc vix potcft in dubium rcuo-
ui pcnuuscari , intcrrogatum ruiHc Chnltum a Pha-
coiiigu. .. rif^is (je eo diuortio quod intcr ludseos
i.Arg. viurpabatur , quo vidciicct iplum thori
vir-Culum abriimpcbatur , acproindcnon
elTc dc aiio diuortij gcncrc intcliligcndam
Chrifii rcfponfioncm.
. „ H.icacccdit quod iniquifsimum fucrit
a-Arg. . 1 .1
mnoccntcm lucrc noccntis culpam : quod
fanc fict (i cogatur innoccs vcl adultcram
rccipcrc , ( quod fspc fucrit honcfto viro
ipn mortc accrbius) vcl fcortationispcri-
culum incurrcrc. Innocetius tamcn de dc~
fcrtionc
E T D I V O R T I I S. ipi
icrtionc loqucns,lianc rationcm diluit hac ohieaio.
V j • 1 • /-1 c.quanto,
cxceptione, quod m multis calibus con- Extra,de
tingat aliqu::miure fuo fmc fiia cuIpapri-Diuort.
uarijVt fi alter coniugum incidatur. Sed fa-
cilis eft refponfio , longc aliud cfTc vitium ^ ^° *°'
corporis ex Dei voluntatc fuperucuiens
coniugio, quam crimen adulterij quo rcfe
quifpiam fpontc & mala voluntatc conta-
minauit. Itaque etiam i\ eiufmodi fuerit
illudvitium vt altcr altcri dcbitum am-
plius reddcre non pofsit,tamen (vt fuo lo-
co diccmus) non proptereafit diuortium,
tum quiapotius oporteat coniugcs in e-
iufmodi calamitatc mutuo fibiauxilio effe:
tumetiamquia qui proptcr ciufmodica-
lamitatcmnon potcft amplius rcddere dc-
bitum^tamcn cum alio non faclus cft vna
caro : ex qiio confcquitur adhuc mancrc
matrimonij vinculum. At in adultcrio^di-'
gna cft fupplicio noccns perfona, non c6-
tnifcratione : & pratcrea coniugij vincu-
ium abrupit quifquis faclus cft fcortatri-
cismcmbrum* Prxtcrcaquum iidcm Ca-3
nonici quibufdam,& quidem mcritOjprx-
cipiant adultera vxore dimitterc, ac proin-
de illa rcpctcre prohibcant, quid illis fict,
obfecro, fi no habucrint continetix- donu?
Pctat illudjinquies. Vcriim qua promifsio-
nc freti particularc donum illud petent?
191 DEREPVDIIS
Abfurdum cnim cfl: ftatuerc qucmpiam
fcfc pcr vxoris adulterium ad contincntia,
4 vocari. Dcindc ctiam fi conccdcrcmus
prorfus tcncri innoccntcm noccnti rcfi-
pifccnti vcniam darc c6 vfcjuc vt ctiam il-
iam fibi rurlinn adiungat(quam Auguftini
opinioncm fuoloco cxpcndcmus)quidfict
obfccro 5 fiqua pcrfricta: frontis mulier
vcl fcclus addat fcclcri,vcl fmulate refipi-
fcat? quidfi ctiam adultcrij rcpctiticon-
uidia fcpius rcpudictur? quid fucrit ini-
quius^obfccrojquam innoccntis qui vratur
^ nc tum quidcm rationc habcrc ? Imo quis
non vidcat ifta noui incundi coniugij pro-
liibitionc tum committcndis eo audaciiis
adultcriis , tum ctiam fi commiflafucrint,
tolcrandis & difsimulandis , aditum pa-
teficrif
Condufio. Concludo igitur adultcrio abrumpi co-
iugij non tatiim vfum, fcd vinculum, quod
nih voluntatc innoccntis rurfum coalcfcat,
intcgrum clfc cidem innoccnti,fi contine-
rc non potcft , nouas nuptias inire : quod
tamcn laiidabilc cft, abiquc Ecclcfia!,ac e-
tiam pij Magiftratus vcnia nonfaccre , vt
infirmorumoffcndiculis occurratur. Vc-
riim quid dc nocente ftatuendum crit? V-
tinam vcro Chriftiani faltcm Magiftratus,
ita vt diuinx & humanae lcges fanciunt , a-
dulteri)
E T D I V O R T I I S. 191
dultcrij crimcn vindicarent , ne quis iftij
quaeftionibus locus relinquatur. Intcrca
rcfpondeo , primiim omnium iniquum cf-
fc vt noccnti pcrfonae fiat nouarum nu-
ptiarum potcftas tantifpcr dum innoccnte
in coeiibatu pcrmancntcpcndct rcconci-
liatio.Dcindc oportcrcvt dcfinccraipfius
rcfipifcctia conltct. Tcrti6,ncc ftatim ncc
tcmcrehoc illiconccdcndum,fcd multum
diuquc admoncndam vt, fi fieri potcft, lu-
gcrc & coelcbs mancrc malit quam coniu-
gium rcpctcrc in quo tam turpitcr fc gef*
lcrit.QJod fi rcs ipfa oftcndcrit pcriclitari
ipfius confcicntiam nifi ci profpiciatur,nu-
bat fanc cui vult, modo id tiat in Domino.
Canonas cnim iJlos quibus omnis fpcs c5-
iugij , ctiam innoccntc dcfundo, noccnti
quatunuis rcfipifccntiadimitur, aut ctia;Ti
votum illud Satanicum pcrpctuae cotincn-
tia* prsecipitur,vt Apoftolicx doctrinx rc-
pugnantcs , atquc adco a Satana , fcfc in
angclum lucis transfcrmantc , fuggcftos,
planercpudio.Qupniamautemvarixprae-
terca incidunt in hac cotrouerfia qu^eftio-
nes,age illas quoquc fcorlim expliccmus.
Quaeritur crgo,Sitnc in pctcndo diuor- Mulieri
tio idcm lus vxori aauerlus maritum,atquc maritum
marito aducrfus vxorem.Non cifc vcro cx ai^e/^..
his argumcntis colligitur. Primum , quod
n. 1.
iP4 DEREPVDIIS
in lcge dandi libelli diuortij, maritus dun-
taxat nominatur : idquc fuil]e in Ifracl ita
Malach.2. obicruatum conftarc potcft cx. Malachia,
*^* apud qucm moncntur mariti, vt potiiis
quiim iuftas fuas vxorcs lupcrindudis aliis
adco crudclitcr al:liigant,dent illis diuortij
libellum: ex quo confcquitur ipfas fponte
diuortium laccrc non potuiflc , alioqui ni-
Refut. mirum id vltro kduras. Scd huic rationi
facileoccurripoteft. Ncc enim ibiagitur
de adultcrio quod erat cx lcge capitalc:fcd
de voluntario diuortiu,quod quumob du-
riticm huius populi toicraretur , folis ta-
mcn viris conccirum fuit , quos vidclicct
mcrito cxiftimaLiit icgiflator tardiorcs hac
inrc & circunfpccliorcs futuros.Nihil au-
tem hoc ad id de quo nunc agimus, in quo
nihil fit cx partium arbitrio, fed iudicio ex
allcgatis & probatis dcccrnitur.
obicd.j. Dcindc oDiicitur illud quoque^quod vir
fit mulicris caput, ac proinde maritipotior
Rcfut. tlfc condirio vidcatur. Rcfpondco , caput
quidcm cflc maritum,ac proindc in mutuo
coniugij coniortio emincrc procul dubio
ipfius audoritatem , cuius imperio vidcli-
cct rcs tamiliaris adminiftretur. Veriim fi
ius ipfum fpedcs quod altcr habct in alte-
rius corpus, (agitur autcm proprie de hoc
iurc m caufa adulterij ) dico aequalcm effc
vtrin-
E T B I V O R T I I S. ip^
vtrinq; aWigationcm, ^uod expjrcfsis ycr-
bis declarat A^o{iol\is,l^xordn(iuit,fiu?n-. i.Cor.7^
corpm non habetm fotcfiate.fid vir: fimiltter
mtern ^ vir (uum corpm non habet in pote^
fiate yfidvxor : cx c^uihus vcrbis omnino
cfficitur , vtrinquc in pari obligatione ide
ius altcri in altcrum ( ,ea tamcii mQdePda
fcrua.ta quse rauliercm prxcipue in virum
agcntem decet ) concedi oportere : quod 3
red:e defendit Auguilinus, aiioqui in con- Auguft. de
ccdendis nouis nuptiis durior.Idem etiam ^.^^^^ ^°I^'
ccnfet Hicronymus 5 ipfiquc adco Papx, Hieron.in
Nicolaus & Innoccntius , rcfcrcntc Gra-^P'"P^*
tiano,quanuislcgcIuliaalitcr fit cautum. 0.19.20.22.
Ouasritur & illud a nonnuUis, An tcnca- ^ »5-?»-q«
^ — ' r 1 r s-lib.Senc.
tur mnoccns perlona nocentem aclcrrc. i^jjft.j^.i.
Sunt cnim nonnuUi yfqueadco in ncfcio»- c. ad l.
quam charitatcm propcnfi , vt quiduis ^|'„ij, ^
difsimularc fummse laudi flribuant. Sunt
contra quidam vfque adco rigidi vt nifi o-
mniapalarn fiant,atque adco ad Magiftra-
tum rcferantur^nimiiim indulgcri vitiis ar-
bitrcntur. Ego ncutris affentior, qua de rc
nobis no placct hoc loco ^■nac»} difputarc.
Tantiim dico in adultcrij crimine,quod ita Maglrtra-
grauc cft yt publicum mcrito ccnfcatur, J"^ *^^^"
rede mihi faccrc vidcfi, qui,fi modo pro- fcietiavix
be conftet,minime ad illud conniuent, fcd P°^!_^^"l
Magiftratui in primis indicaat.Hoc autcip
n, i).
teaum.
19^ D E R E P V D I I S
faccrc maritum vel vxorcm prsecipue de-
cet, nc, dum prcepoflcra charitatc alicnum
pcccatum fouet, iuftam lcnocinij fufpicio-
ncmincurrant.
Obica.r. Ergo, inc]uics, non liccbit priuatam in-
Refut. iuriam condonarc? Rcfpondco,non modo
id liccrc, vcrum ctiam facicncum prsecipi,
Scd prsetcrquam quod in ciufmodi crimi-
nibus maior cft Rcipub.quam noftn ipfms
habcnda ratio, crrat mco quidcm iudicio
vchcmcntcr, ncc procul abcft ab Anaba-
ptifmo , quifquis cum Scbaftiano Caftal-
lione putat non poffe nos abfquc odio vcl
malo miuria? vindicandx afFc(5tu Magiftra-
tui fontcs indicarc , aut ius ctiam noftrum
apud iudiccm pcrfcqui. Itaq;nihil adrcm
fpcdant qucC dc Chnftianain codonandis
iniuriis facilitatc hoc loco a nonnullis in-
culcantur. Kam certe Chriftiana charitas
malis non fauct.
obleft.i. Obiiciturtamcn lofcphi exemplum,qui
Mat.3. i^. clam volucrit Mariam fponiam,quam gra-
uiaam dcprchcndcrat , dimittcrc , eoquc
nominc vt J>K5"0f, id cft, vii" probus, neque
Refut. fui iuris tcnax, commcndctur. Rcfpondeo
lofcphum kcifte quod probum virum dc-
ccbat, quum in rc dubia quam modcratif-
fimum confihum cft fcquutus. Ea cnim e-
rat procul dubio Mariae fanctiiuonia , vt
adul-
ET DIVORTIIS. \9i
adulteram cfTc lofcphus fibi perfuadere
nonpofTct. Emincnstamen vterus prse-
gnantcm cflTc dcmonftrabat, vt omnino ab
aliquo grauidatam cfTe cxiftimarct , eius
videlicct rei quse extra ordinem contige-
fat ignarus. Q^ud igitur faccrct ? ncmpe
quum grauidam efTc conftaret , conftituit
fibi nulla ratione retincndam , nec tamcn
tcmcre accufandam cfTe vt adultcram,qu3e
extra tanti fceleris fufpicionem eflct:idc6-
que , rc tota Domino commiffa , dimitte-
re quidcm illam , {q.^ clam , voluit , ne ius
fuum rigide pcrfcqucndo in cam peccaret.
Itaquc tum in co iuftus fuit quod fponfam,
quam ab alio ftupratam vtcrus oftcnde-
bat , diiccrc noluit , tum in co fuit Itr/c^jui^,
quodin re inccrta , num vidclicct kin uo^-
pj€/fit?j(quod crimcnpublicum fuilfct & ca-
pitale) at potius cctto m^vua.i , ante fponfalia
nimirum , ab alio ftaprata fuiffct , (quod fi
ita eflct , priuata crai: iniuria , & illa cx pa-
rcntum confcnfu nubcrc ftupratori , non
tamcn finc aliquo fuo dedccorc , tencba-
tur ) id dcmum confilij cepit quod & fu^
confcientix tutifsimum,& ciufmodi fpon-
fsE quam mcritb rcucrcbatur , quam mi-
nime ignominiofum crat. Nos autcm de
ccrto dcmum & comperto adultcrio lo-
quimur , quod taciturum fuiffe lofcphuiBi'
n. iij.
15)8/ DE REPVDIIS
egoquidemvix arbitror. Ergo, vt ad rcm
rcdcam,rc(5le & prudcntcr mihi faccre vi-
dcntur qui compcrtum adultcrium ad Ma-
giftratum rcfcrunt.
ob^r^a.j. Ncc ignoroalioscffc incafcntentia, vt
in hoc ctiam criminc primumvclint pri-
* uatam admonitioncm faltcm intcr amicos
prseccdcre: dcindc tum quoquc quumpa-
lam fada rcs cfl , aut ctiam foetus cft con-
ccptus , vcl adcundam potiiis Ecclcfiam
quam Magiflratum, vcl ccrtis pcrfonis fa-
(ftum indicandum , vt fuppofititium pue-
Refut.i. rum liceat abdicarc.Scd cgo quidcm vide-
rc non poflum qui non hoc fit ad tantum
crimcn plus xquo conniucrc , quod ctiam
fi tacias quidindc confcqucturPCcrtc fi a-
dultcram pcrfonam nihiiominus rctincas^
no video qui pofsis lcnocinij fufpicioncm
c.i.&^ ji.ci-i^dcrc ( quod ctiam rcdc Chryfoftomus
*l-'- monct) quancunquc charitatcm prastexas:
^'.j. ^" ^^' fm vero dimittas non conuid:am,Canoncs
Vide 1-11. ipf, poenam tibi imponunt , d^ ofticium cft
gemhii.de Magiftratus fi quid ciufmodi eucniat, cau-
aduiccriis. fas iftiufmodi difcefsionum cx quibus ma-
ximi tumultus oriuntur , inquircrc. Itaque
codcm tandem,quanuis alio circuitu,rcla-
2 baris oportct. Prxtcrca, ctfi aliud fped:at
Ecclcfi;£ quam ciuilc iudicium,qua tadcm
cofcicntia SenioresMagiftratum cclabunt
quod
E T D I V O R T I I S. iP9
quod cx lcgibus puniri Rcipublicse maxi-
me intcreft? & quihoc fccerit vcrbi Mini-
ftcr qua fronte Magiftratus in cfticio ccf-
fantcs rcprehenderit? Dixiquidhic mihi
videatur.Suu cuiquc iudicium libcru cfto,
modo ex verbo Dci vnufquifque fapiat.
Huic quasftioni altera affinis eft , An in An inno-
confcicntise foro (de hoc cnim vno difleri-l" ^?^^!^
mus ) noccntcm pcrlonam coniuctam tc-tere.anve^
ncatur mnoccns ablegare , an vero poeni-'^® recipe-
r. . »^ , * re nocentc
tcntcm rurlumrccipcre : qua de re nequcteneatur.
intcr veteres, ncque intcr recetiores mul-
tos, grauifsimos alioqui TheologoS , con-
uenit.Liceat vcro mihi,quadoquidem hoc
mihi munus incumbit,no vt lcgcs cuiquam
pr^fcribam,fcd ne vos inccrtos dimittam,
fententiam quoquc mcam indicarc. Dico
igitur ingcnue, iilos quidcm mihi nimium
aducrfus noccntem rigidos , iftos vcro ni-
mium facilcs vidcri: ac proindc mc neutris
affcntiri.Expendamus tamen vtriufq; par-
tis argumcnta. Qui nolunt retincri, has ra-
tioncs affcrunt:
PrimumobiicitHicronymus,viru quo-*- ^'"g"»'
quc fic ficri lub ma]cdi6lione,puta fi adul-aJuit^rTm
tcram rctincat. Rcfpondeo,nonficri pcc-""" P?^«
cati vxoris participem mantu , quo miciocenrenr.
nequc occafioncm prasbcntc , fucrit adul- JJ'^'""**"
.tcra; & modo poft peccatum compcrtum n^U/i?/
n. iiij.
200 DE REPVDIIS,
otficium i:cccrit in illa coargucnda , & ad
pcenitcntiam aclduccnda , ctiam 11 illam
poftca in gratiam rccipiat.
i. Argum. Obiicit ctiam illud Solomonis, ,Qm te-
Refponfio. ^^ adHlteram,FtultH4 efi cr impiw,Q^zm in
Vidcc.io. Grccis codicibus lcgitur ^rcTiCHr, quum La-
vEYtra/' ^i"^ codiccs habcant mfipuns.) Atqui prse-
ieadult. tcrquam qubd hoc didium non cflinco-
dicibus Hcbrct^is , ncccfiario accipicndum
cli dc co qui ad vxoris adultcria coniueat,
quamfocordiam lcgcs quoquc Ciuiics vt
Icnocinij fpccicm damnant : nos autcm dc
co loquimur qui fcccrit quod honcftum
virum dccct-,& dc adultcra mulicrc rcfipi-
fccntiamtcilantc.
5. Argiim. D.Buccrus autcm(pix mcmorix vir,fcd
Biicer. dc ^ qj^^Q jj^ j^^^ quidcm argumcnto cogor in
regnoChri i , , }■ - ,D Px •
fti,iib.2.c. muitis diiicntn-c ) duobus ains multo m
^i.Sc]]. fpccicm vchcmcntioribus ar^umcntis ni-
Dcut.24.3. f „. . • • 1 - ti \/(
titur.Citat cnmi mprmiislocu liium Mo-
(Is , in quo prohibctur maritus cam c|uam
dimifcrit rurfum duccrc alij poftca nupta,
a quo vcl mortc vcl alia rationc tucrit li-
bcrata:& additur ranoy^jio^vamtpfipoUH-
ta ffiSic autcm cx hoc loco argmncntatur
D. Buccriis:Sipollutadicitur qticS poil di-
uortium altcri nupftt , ( quod tamcn ei
conccJcbatiT ) idcbquca priorc marito
ducinonpotclljmulto magis cenfcnda cft
polluta
ET DIVORTIIS. 201
polluta quas adultcrium comiiit, acproin-
de a marito rctineri vel rcpcti non potcft*
Refpondco , h;sc verba Mofis , moian -^m^ R4>°^«-
non rcde conuerti , (jtuapolltita eft- , quum
potiiis oportucrit interpretari verbum e
vcrbo,^?</^ fr.^a efipolMiere/eAd eft,quia in
caufa eft iftc prior maritus cur illa fcic pol-
lucrit. Eft cnim illud vcrbum ex duplici
coniugationccompofitumjnempcHophal
& Hithpael . Kc6te autem dicitur iftiuP
modi mulier rcfc poUuiffc , quoniam ciuf-
modi diuortia etfi lcgc ciuili tolerabantur,
tamen in foro conlcientiae nunquam li-
cucrunt, fed culpa penes defertorem fmc
penes cum rcfidebat qui diuortij libellum
dabat. Eft igitur huius legis ratio peculia-
ris , quoniam videlicet qui vxores dimit-
tebant, eas quodammodo aliis proftitue-
bant, fadiaiplis ad alium virum tranfeundi
poteftate, ideoquc plane qusedamvideri
potuiffct vxorum commodatio,(quod tur-
pc ac nefarium fcelus l:ui(fet)fi foluto altc-
ro matrimonio prius illud licuiflctredin-
tegrarc. Catonis caimillud fadumfaam
Martiam Hortcnfio commodantis , nullus
vnquam fatis honcftus vir , opinor, ex ani-
mo probaait.
Altcra D. Buccriratio hcec eft : Qoimi 4 Argum.
roluerit Dominus adukcros lapidari,con-
202 DE REPVDIIS
fcquitur noluifTc a maritis retincri. Re-
icfpoiifio.lpondco,rcd:c omnino faccrc Magiftratus
qui capitnii poena adultcros puniant : fcd
hincminimeconfcquincfas cifc maritis((i
•ccfTcnt Magiflratus) vxorcs rcfipifcetcs cx
charitatis Cliriftiana? norma rccipcre.Lcx
enim illa quid faccrc Magiftratus, no quid
faccrc priuatos oportcat, prsefcribit. Itacj;
nc his quidcm argumcntis moucor.
I Q^vcro altcrum cxtrcmii amplcdun-
Argumcta tur, (quorum prxcjpuus cfl Aueuftinus)&
corurn qui • • • -n' r ■
rtfipifcen- omnmo tcncri maritum cxiltimant rclipi-
tem per- fccntcm vxorcm rccipcrc , his rationibus
c*6rcm nel ^lucuntu.r. Aiunt vclle Apoftoliim vt vxor
eefl^rio in yiro rccocilicturicrgo idcm quoquc a viro
Jy[^J."/jp-^Piagitarc.Atquiiam antca rcfp5di,PauIum
d.ipurant. ibi non dc vcro diuortio quod f t ob adul-
fcoiT^u '^^^'i^i^^n^j caufa cognita , fcd dc fimultatibus
ac rixis agcre,qu2 faciut intcrdum vt altcr
ab altcroicccdat.
5. Ar(»um. Volunt prcEtcrca nos imitari Chrifli fa-
Kcfpofio. <^""^' qui adultcras ignouit. Ncquc vcro
damnandum ccfco qui vxcrcm rcf pifccn-
tcm rccipiat, fcd hoc qusero , an vir omni-
no id faccrc tcncatur : quod non arbitror,
quum muitse aliae iuftas caufse cile pofsint
cur adultcram quantunuis rcfpifccntcm in
thorum rurfas non admittat, qui tamcn a-
lioqui illatamfibi iniuriam ex animo con-
donauit.
ETDIVORTIIS. 20|
donauit. Illud ccrte cx hoc loco clici non
potcft , quum nihil talc dcclarcnt Chrifti
vcrba.
Non eft maioris momcnti alccrum il-^* ^^^**
lud quod obiiciunt , oportcre nos vidcli-
cet Dci imitatorcs cflc , quifspc fcorta-
tam Ecclcfiam rcccpit, imo ctiam fugicn-
tcm blandifsime rcuocauit, ficut nomina-
tim pcr os Icrcmi^ teftatur. Nam prsetcr Terc.j.r.
illud quodmodo diccbam, fi h^ec rccon- ^^°" *
ciliatio vfquc ad thori repctitioncm cflet
ncccffaria , confcqucrctur illos pcccaffe
qui Icgcm illam Mofis fcruarunt cuius ibi
facit mcntioncm Icrcmiasrquod abfurdum
cftdiccrc, quumeame contrario feruari
oportucrit.
Profcrunt quoque Dauidis cxemplum ^.Ar^m,
qui Michol quanuis altcri nupfiffet , rcpe- » Sam. 15.
tiit.nempe quoniamncquc ipfe cam dimi- ^sam.j. 1
fcrat , ncquc illa cx fua voluntatc, fcd pa- »4-
tris mctu ada6la , nouas nuptias inicrat. ^ P°«**«
Nam alioqui Dauidillam rcpetcns contra
Icge fcciffct, vt qux altcri nupfiffct. Qiior-
fumhocautcm ad coniugium vcro rato-
quse diuortio dircmptum ? Dcindc,vtm.o- z
do dixi , non ncgo poffc itcrum admitti a-
dultera rcfipifccntcm,fcd hoc quGero,an ad
hoc quifpia in foro cofcieti^ fimplicitcr tc
neatur: quod no putoifcd poft modcfta Ec
dcfif adnortatione adhibita,vnumqueque
204 D E R E P V D I I S.
{i\x confcicntiae rcliqucndum , quo iure in
hac Ecclcfia Gcncucnii vtimur.
5. Ari^na. Itaquc contrarios canonas vel dc eo in-
^ljj.q.*!. tcUigcndos dico , qui aut compcrtum fcc-
R.ciponf.1. lus prorfus difsimulctiaut antc rcfipirccn-
tisE tcftimoniu, quod ficri non potcll: quin
fcclcri fancatur, noccntcm vltro admittat:
2 vcl prorlusrciicicndos. lUud vcroprobo
quod alicubi cx Arclatcnfi quodam con-
cilio dcccrnitur, ncmpc yt vir mn debeat
(id cfl:,non tcncatur : cfl: cnim Gallicifmus
qucm gloffator non intellcxit)/^^^ reciptre
9 V f^^^^^'^^^"^^'^«NaitaiIlafcucritas,cuiuspau-
c^cfir.ca ij io antc mcminimus , tcmpcratur. Cxtc-
^. Argum. j-{ini & illud cxpcndcndum nobis cft quod
de co caucnt cuius vcl antc vcl poftordi-
nationcm vxor adultcrij conuida fucrit,
ncmjpcvt j,/la?ite ordtnatto?jem td conttgertt
eivtfmodi ejuiffiarn ad AdtmHertmn nonac-
cedat:fin vero pofi ordtnatio?jern , debeat (id
eft,tcncatur )eam dmnttere : qHodfiicohabi-
*» « /- tet,-nonpoi]li Mt/nlherturn fuurnexeqmWoc^t
mquam,clt pcculiaritcr nobis conlidcran-
dum. V idctur enim tum eo fundamcnto
niti qubddifcrte iubct Apoftolus inquiri
in familiam quoque Epifcopi vcl Diaconi
cligcndi, an vidclicct ci bcnc pri^hicrit,
quod is mcrito prixfumitur non tcciifc cu-
ius domus cftadultcrio contaminata: tum
etiam
E T D I V O R T I I S. 20J
ctiam c6 pertinere quod idcm Apoftolus
vclit miniftrum Ecclcfiae deligi c-j/g^^t^MTCK.
Vidctur cnim in ipfum viru quodammodo
iftius Hagitii dedecus rcdundarc. Itaque
cenfucrim cgo non tcmere dcligcndos cC-
fc quibus tale quippiam quantumuis inno-
ccntibus exprobrari pofsit. Scd quum o-
ptimis ctiam viris non raro nulla fua cul-
patale quippiam obtigcrit, quorumvirtu-
te & induftria optime poflct alioqui Ec-
clcfia gubcrnari, nifi fummum boc ius ali-
qua iTniKuoL tcmpcrctur , vcrcor vt in fum-
mam iniuriam cuadat. Dcindc quum ita
occafio vcl maxima nunquam rccipicnda?
quantumuis rcfipifccntis adultcrse iis ma-
nifcfte prasbcatur quos tamcn charitatis dc
manfuctudinis Chriftiana^ cxcmplo prasi-
re ca^tcrisoportuit, miror quid Augufti-
nus , tantopcrc iftam coniugij rcdintcgra-
tioncm vrgcns , adhxc tucnt rcfponfiirus.
Poftrcmo libct quoquc hic mquircrcT.- Ar£^""\'
m quendammiquilsimum canonem Bali- Airphii.i.
lio attributum , in quo difcrtc dicitur rcti- "n.^.& n
ncndos cffc a mulicribus maritos ctiam a-
dultcros , & cum fcortis fcfc volutantcsf
adco vt ea quidcm qua: marito ob cam
caufam dimillo ad alium virum tranlicrit,
adultcra fit , cpx vcro cum viro qucpiam
fic ab vxore dimiifo cohabitct,non itidcm
io6 DE REPVDIIS
adultcra cenfcatar. Hiiius vcro tam iniqul
canonis quis tandcm approbatorcm fuiHe
Ref Gfioi ^^^^'■^"^ virum vcl fufpicari pofsitPScd age,
quicunquc tandcm fit illius audor, ratio-
ncs quibus vtitur cxpendamus. Primum
manifcfte fatctur cx Domini vcrboliccrc
cxxquo tum viris tum vxoribus ob adul-
tcrium a coniugio rcccdcrc : fcd dicit con-
traria,quod ad mulicrcs attinet, confuctu-
dincm inolcui(fc. Qaafi vcro audicndafit,
ac non potius millies detcftanda conluctu-
do vcrbo Dcircpugnas. Qaumigitur iftc,
quifquis ci\j ( Bafilium cnim clfe vix quif-
qua vnquam mihi pcriuafcrit ) paulb poft
cx confuctudinc contra vcrbum Dci iudi-
cat , quis tandcm fani iudicij vir illi aflcn-
* tiaturPScd hoc ctia intolcrabiiius cft,qu6d
iftum more non contentus Ecclcfiafticam
conftitutionem vocarc , quafi Ecclcfia fit
habcnda qux contraria vcrbo Dci dcccr-
nit,audct ctiam aliis Scripturae tcftimoniis
cam confirmarc , ac fi vidclicct Spiritu$
fanctus a fcipfo diflcntiat. Quxnam autcmi
illa funt }0^ft adhcerermeretrtchfir cnrn ea v-
Yiiim cor^ii,6, trgo vtr ^tb vxore adptltera tene-
furdtfcedcre. Cur vcrb non itidcm quoque
in altcram partcm conftituas , Q^e cum a-
dultcro coit , in vnam etiam carncm cu co
coalcfcercPSed Icremias ait y multnem qudi,
cum
E T D I V O R T I I S- 207
cum alio viro fu erit,no reuerfwram ad virum^
^Ho ta-mpoUunonefitvollHta, Conccdo: fed
yt ca omittam quse dc hac legc paulo ante
diximus , fi ita Iibct pro viro aducrfus mu-
licrem argumcntari, cedo cur non cadcm
ratio in vxorc aducr us maritum obtineat?
Sed fcnbit Solomon, eum ^m retmeat ad^il-
terdmjiHJtM, effe ^ tmpmm. Efto. A t cur no
itidcm llulta & impia dicatur qu^ virum
adultcrurn tcra.t^Sed^uifcis muheryan viril
fisferuatura ^ Atgui conftat haec Apofto-
li vcrbafcribi dc coniugio fidcHs cum in-
fidclijfmc Ghriftianse cumprophano, ac
proinde manifefte torqucri quum aliotra-
huntur. Demus tamcn appofite citari. ^
Cur non rurfus idcm in altcram partem
cx eodcm Apoftoli loco ftatuamusPScd & .
contra quani hic canon dicat,non inufi-
tatu fuiifc in Ecclcfia vt fandse foeminx ^Hier.in e-
maritis adultcris fcparcntur , tum cx Hic-pitap Fab.
ronymo, tum cx Eufcbio liquet , quanuis, ^i^^^l'^^
vt Innoccntius fcribit > nonitafacile mu-lib.4 ciy,
licrcs viros fuos accufarci>t:& merito qui-^'^ Apoio.
acm, tum proptcr lcxus pudorem, tumprionsim-
proptcr rcucrcntiam quae marito ab v- tio^c.zj.jz.
xorc debetur doncc conuidus adultcri)^*^'
maritus eflc dcfierit. Itaque vt paucis di"
cam,ifto Canone , quatum quidcmad hoc
loS DEREPVDIIS
attinct,nihil certe incptius, & vix quicqua
aducrflis Dci vcrbum contumcliofius in
hoc argumcnto dici potuiile crcdo : vt vcl
ex hoc vno fatis conflct qua fidc iam olim
ita fcripta fmt, & quam male cofulant Ec-
clcfix qui non cx Dci vcrbo, fcd cx iftiuf-
modi nefcio cjuibus Canonibus dirimcn-
das Ecclefiae controucrfias fomniant. Me-
rito igitur iftam pcfsimam cofuctudincm,
admonct intcrprcs Zonarcus , cmcndauit
luftinianus ftatucns licerc vxori diuortium
faccreab co marito qui in eadcm domo
vel vrbe cum altcra confucfcat , quanuis
ne hdCC quidem ciufdcm domus aut vrbis
circunftantia fatis rede vidcatur a lufti-
niano adic(5i:a.
Quarritur hoc quoquc, An quum vtrin-
que incidit aduhcrium , audiendus fit qui
diuortium petit. Rcfpondco,mc iis aflcn-
tiri qui accufatoris impudentiam coerccn-
dam putant, nedum vt audiatur , vcl audi^
tus obtincat quod petit. Ncque id dunta-
xat nititur squitate,vcriTm ctiam argume-
_ to quod cx verboDci cxprcifo peti potcft.
^iffHuT''^^''^"^ fi cogitur vxore fuam pcrpctuo rc-
aduiteram tincrcfdancli vidcHcct Hbclli diuortij facul
aud.eaum ^ priuatus,queaIioqui Ifraclitis ob cor-
p.'] 6. dis duriticm crat conccllajqui vxorcm lua
Deuctr.sj. yiolatx pudicitix mimcrito accufauit:fane
^' pcius
E T D I V O R T 1 1 S. 209
peius facerc videtur qui hoc ipfum adulte-
rij crimcn ci audeat exprobrare,quod ipfe-
mct in cam commirilTc coarguatur.Vcium
quum & Rcipublicae maxime interfitadul-
tcria puniri, & Ecclcfia fcrre ifta dcdccora
minime Qcbcat,ctiam fi rcciproco adulte-
rij criminc prcbato,diiiortium non conce-
datur , fed ad mutuam reconciliationem
coniugcs quodammodo fmt adigcndi , te-
ncntur tamcn & Magiftratus & (u^iafiuTiejLOf
officio fuo dcfungi.
Dubitatur ctiam an perpetua fit adulte- Pepemam
r • r ' ' r r adulterii
nj accuiatio , liue an mnoccnti lcmpcr lit accufatio-
intcgrum noccntcm accufarc.Hic vcro di- nem no«
d:at ipfa ratio , cum vidcri iuri fuo rcnun- * ^*
tiaffc, fiue iniuriam fibi fadam codonaffe,
qui copcrto adultcrio vcl manifefte fcmcl
in gratiam cum nocente redierit,vel difsi-
mulata iniuria ab cius vfu coniugali non
abftinucrit. Vcriim nc tum quidcm cffe
vel Magiftratui vcl Presbyterio conniucn-
dum rcs ipfa dcmonftrat.
Poftrcmo diccndum aliquid vidctur Ac De Cana-
Canonicis, quas vocant, ftue Ecclefiafticis "!<^'^ P<=-
J 1 •• ^ . -n rv • r • nisadultc-
aaultcnj poenis. Baliiio mlcnptus canon Hi.
quindccim annos adultcrii poenitctia: fta- ^.^^-^P'^.*
tuit. Scptcnnmm ad poenitetiam oiim hut canon. jg,
adulteriis laicis indidu : poftca qumqucn- ^""«^-An-
nium. ti quiperada poemtcntia r^laplus
o.j.
2IO DE REPVDIIS
effet 5 ne infine quidem darivult commi^*
Elibcr.co- nionem concilium Eliberinum. Quid por-
ci .c. 9.& ^^ ^-j^- ^^ -jii^ definitis poenitcntise fpatiis
Supra pa- vidcatur iam antca dixi,& conftat modcra-
gina 80. ^.j^ hominibus nunquam iftam dctermina-
tionem prxcifc placuiflc, quod no tantum
Cypr. lib. liquet cx illa inligni Cypriani ad Antonia-
epift.z. j^^jj^ epiftola , vcriim ctiam cx iis qua? cx
c.84.&8(^. Hicronymo & Auguftino citat Gratianus.
l^ /nco- ^^^ ^" gcnere quod quibufdam nc in fine
cxC Syno. quidcmpaccm darivolunt, arbitrorpror-
'•^' fus intolcrabilc,nin dc iis accipias qui pcc-
catum nuquam agnofcunt: & aftcntior po-
tius Chryfoftomo qui pcrpctui in pcrfo-
nas anathcmatis vfum cx Ecclcfia tollcn-
c.Apoftol. dumrede,mco iudicio,cxiftimauit. Quod
i!&:^7.&: ^^tcm in Ecclefiaftico muncre conftitu-
& tos , & poftca adultcrij conuidios femcl a
10. C.12.
! A.no Mmiftcrio cxcludunt , rcdc omnmo con-
ititutum vidctur : ac promde grauiter o-
mnino peccarc qui ciufmodi homincs
poftca uimmo cum Eccleliaftici Minifte-
rij dedccorc rurfum admittunt. Scd aliud
eft ab Ecclcfiaftica fiinclioncquam ab Ec-
clefia^ fmu in pcrpctuum arccre. lUud o-
mnino facicndum arbitror , iftud vt chari-
tatiChriftiansepIane rcpugnans detcftor.
Quod autem eum non admittunt ad Mini-
ftcrium cuius vxor fuit adultera,itcmquc a
Mini-
E T D I V O R T 11 S. in
Miniftcrio excludunt eum qui adultcram
non reicccrit, quatcnus tcmpcrandum ar-
bitrcr paulo ant^ dixi. Qupd vcro Clcricis c.placuit.
conccfium cft Tolct. concil.i,vxorcs adul- ^^'^'^*
tcrij conui6i:as domi vindas tcncre , & ie-
iuniis, no tamcn mortiferis, maccrarc,non
tantum vt iniquu,verum etiam vt cum ma-
nifcfta iurifdiclionis Ciuilis violatione c5-
ftitutum repudio. Quid enim iniquius eft
quam eius arbitrio qui iniuriam acccpit,
nocentcm pcrmitti?& quorfum hanc Cle-
ricis in dclincjucntium corpora potcfta-
tem ? Sed iam tum nimirum incauti Prin-
cipcs ab ambitiofis Epifcopis decipi fc pa-
tiebantur, ornandse fcilicct & ampliftean-
dx Ecclcfise obtentu.Scd & illud cuiufmo- c.n.jj.q.i.
di tandcm cft, quod poftquam publicse fc-
ptennipcenitcntia' adultcros adftrinxcrut,
idque ridicula prorfus allata ratione , id e-
tiam amplius dcccrnunt, vtpoftfolcnnem
iftam pcenitentiam matrimonium contra-
here non liceat : adco quidem vt Syritium c.i2..1bidc
Papam non pudcat cos qui fccusfaciant, ^*^^g^°^*
vocare cancs & fucs ad vomitus priftinos
& volutabra rcdeuntcs , ipfc potiiis canis
&porcus impurifsimus appeliandus:_^^/^>
inquiunt belli canonuminterprctcs yjoien-
mter poemientes intelitntnmr vouiffe, Itaquc c.ij. & h-
i-eo Papa mcrito poftca dccretum utud ^t^ gio^j-,
o.i}.
212 DE REPVDIIS
iniquirsimum abrogauit,quum nequc poe-
nitcntia folui contradum coniugium , nc-
quc poftca contrahcndum impediri difcr-
tc fcribcrct , in co tamcn PapifTans , quod
id nonniii cx vcniali indulgcntia conccdi
«dolcfccntibus putat , quod Apoftolus cx-
prcfsis vcrbis prxcc pit omnibus qui con-
tincre non pofiunt : cx quGrum fanc nu-
mcrovcl ij maxime fucrint qui in fcorta-.
tioncm vcl adultcrium inciJiilc ipfius poe-
nitcntise public.x tcftimonioplus iatis pro-
bantur. Itaquc quod ibi garriunt intcrprc-
tcs depublica^Sc priuatse poenitcntix, i-
temquc contracti vcl contrahendi coniu-
gij ciiicriminc, futilc dc inanc cfl commcn-
tum, quum plana fint Lconis vcrba bla-
fphcmiis Syritij cx diamctro rcpugnantia.
Ridiculum autcm cfl: vcl maximc quod
VIII. Tolctano concilio tribuitur , ncm-
pe vt d adolcfccns adultcrij conui(5tus poft
publicam pcenitcntiam timucrit inconti-
nctise lapilim, liccat quidcm ciadpriflinu
ci^.ibid. coniugium rcdirc,yf^ €juciifjue,\no^^\iUpof'
fit adwifct ternPoris matiintate coritinenti&
ftaturn : ^uod nos vt de viruy tta ^ defoerni^
nis £^uo rnodo cenfrnm. Imb vcrb , boni
Patrcs, iniquifsimovtrinque niodo. Vn-
dc cnim, obfccro, ifta tcmporaria coniun-
<5t:io5&: quod tandcm eius cxcmplum intcr
honcftas
ET DIVORTIIS. 213
honeftas pcrfonas inucnictis? Qind fi vero
innoccns hanc conditioncm rccurct ? quis
etiam iftud maturitatis tempus dcfinict?
faccrdos fciUcct fuo arbitrio facict conti-
ncntcs quos & quandiu Hbuerit. En quo'
rccidere oportcat a verbo Dci difccdcn-
tcs. Omitto quod & luftinianus , & Leoiuftjnlan.
Impcrator, in gratiam vidcHcct Epifco^Nou.H-&
^ 1: • • r C ' Leo. Nou.
porumquibus lam tum lummae curse ruit
adultcria excufarc , detrudi iubent adulte-
ram muhcrcm in monafterium , fic nimi-
rum ip(i erepta omni coniugij fpe , nih a
yiro intra biennium repetatur. Hoc,in-
quam , omitto, quoniamhocloco non eft
nobispropofitu de ciuiiibus adultcrij poe-
nis difputarc. Tantum dico, longe prsefti-
tiife f.mel nccare adulteram, ficut iure d\r~
uino & ciuiH verc legitimo cauctur, quam
pra^pofterx clcmentise prsetcxtu vitamilli
ad corporis fmul & anima: seternum exi-
tium prorogarc. Qa|d enim aliud cft ad
perpctuam continentiam aHqucm velin-
uitum cogcre , vel imprudentem aHiccre,
cjuam certiisimo mortis seternse periculo
ipfum exponerc? Itaquc nihilorectiusfe-
ceruntquidc Clerico adultero idem fta-^/i^;A"
^ ir y r 1 1-0 nift.81,
tuerut. Vcrum c|uorium noc mterdictum,
nifi vt eius obtentu boni Pontifices pccu-
niam n fuis clcricis cmungcjnt? Sic cnim
o.iij.
214 DE REPVDIIS
non puduit fcribere Alcxandrumtcrtium
vtipii voJunt, perpetua {Ime cacolycx il-
c. at cleri- li^g fcdis ienominia , EpiRopt , inquit , por-
ci,Dem- .. ^ / />• jfr a^ j 'j t
dic. /^-^^^ curruj)resbyteri.s (his dtipenjare de adul-
teriis (ctiam igitur pluribus) er ^ltts L E-
riORIBrS C Rl MIN I BV S.
En quo fpiritu iam pridcm fcdes illarcga^
tur. de diuortiis quidcm propter adulte-
, rium ha^lcnus.
Defertio- Nunc dc dcfcrtionc nobis dicedum cft,
ne folui qua vidclicct dillolui quoquc rata & iam
matnmo- ^ r. - • -^^ • i
nium. conlummata matrmionu cx Dci verbo
t.Cor.7,15 coufquc afHrmauimus , vt qui dcfcrtus cft
fcruituti non fit obnoxius.In primis autem
diccndum vidctur quis fit dcfcrtor vocan-
dus.Dcfcrtorcmigiturcumappcllo,cui,vt
ibidcm iz. loquitur Apoftolus , non placct cohabita-
tio , id cft , qui indiuiduam illam vitar con-
fuctudincm pcnitus abrupit.Ncc cnim co-
habitationis fuicocp^Ao^V^ff '«^i^oictjjid cft,dc-
bitae bcncuolctise nomine intelligitur dun-
taxat corporum copulatio, quam barbare
vulgo vocant dcbtn rcdditionemyfcd mutuus
illc conuidrus , atque adco fumma in omni
fando vfu vitx coniundio. Addo autem
c.^.Extra, iWud Janfioy vt fciamus cum quoquc dcfcr-
i.^Si c"n°ira. torcm clfc habcndum qui cohabitationcm
quidcm non dcncgct , vcrum impias con-
ditiones pcrtinacitcr rcquirat. Pr2etcrca
quum
ET DIVORTIIS. 2IJ
quum varix fimultates & nxx ob rcligio-
nis diucrfitatem incidant, eo vique intcr-
dum efFcruefcentcs vt lecefsio confcqua-
tur, adiiciendum ell: & illud , non prius vi-
deri defertorem quempiam, quam de eius
qui religionis odio cofuetudinem vitas ab-
rupit, penitus obfirmata voluntate confti-
terit. Quoties ergo tale quippiam inciderit
in coniugio impari, id eft, quoties infidelis
quifpiam odio verae rcligionis,penitus ab-
ruperit fand:um illum indiuiduse vita; con-
\ iugalis vfum,matrimonium quantunuis an-
tca ratum dilfoluitur : nuUo prorfus fad;o
difcrimine, an quum matrimonium c5tra-
bcretur, vtraque perfona elfet infidelis, an
altera dutaxat: an verb vtraque fidelis,qua-
rum altcra poflea ad hserefim aut impieta-
tem defeccrit. Apoftolus cnim in gcnere
pronuntiat, Stdifcidttinfidelid-idtfcedat^non i.Cor.7.15
efljentitutifiibiedmfrater autfiror inhinuf-
modtyid eft, quum quippiam huiufmodi in-
cidit. Seruitutis cnim nomine nihil aliud
quam coniugij obligationcm commode
poisis intelligere.
Qu^dam tamcn fuperioribus opponun- i
tur,ac primum quidemillud: Si matrimo- Argumen-
nium iic diffolutum dicamus ,^Vidcri irri- ["aTiiVarl
tum fieri vcrbum Chrifti quo ftatuitur co- tem.
iugium vnico adulterio dirimi. Refpon-'^^^^®"^**'
o". iiij.
21^ DE REPVDIIS
dcnt nonnulli , Apoftolo fpiritu Dci prse-
ditolicuiflc aliquid adiiccrc illiChriftifcn-
tcntise , id quod non tam Apoftolus quam
ipfcmct Chriftus pcrosPauli locjucns fa-
2 cerc vidcatur. Ego vcro ctii vcrifsimum
cffc agnofco quod dc Apoftolica audori-
tatc in hoc rcfpofo dicitur, tamcn rcfpon-
dcrc malo nihil prorfus a Paulo adicctum
fuiflc Chrifti fcntcti^. Qjj^d igitur rcfpon-
dit ChriftusPSolo adultcno diilolui coniu-
».Cor.7. gium.Qj.d Paulus fidclcs alloqucns?/''^A:c7'
10. 3cn. a viro ne difcedito : f^tr vxorem ne dirmttito,
Loquitur autcm ( vt fuo loco diximus ) dc
diuortiis qux ob quafuis caufis ludxorum
peruicacicE concedcbantur : ncc adulterij
mcminit,veluti bcne ominans Chriftiano-
rum coniugiis. Quid vcro idcm Paulus de
i.Cor.7. impari matrimonio ? Ftdelis tnfideUrn con-
11.& 13. pnttenterrL^ cohabitare ne d Jcrtt\ Ergo nc
hic quidcm Paulus aliud quam Chriftus.
Sed quid fi difccdat infidelis? Hic vcro
non dicit Paulus rccte illum faccrc : ( ita
enim vidcri polfct cucrtcrc Chrifti di-
d:um , & plus iuris infidcli quam fidcli tri-
buere:) f^dfdtfiedat, inquit,id cft,quando-
quidcm non vult in officio pcrmancre,ma-
neat fane in fuo pcccato,&:hoc illi impute-
tur. Non dicit ctiam Apoftolus liccre vi-
cifsim fidcli difccdere. f uifTet cnim hoc
abfurdum,
ET D I V O R TI I S. 217
abfurdum , quia fatis intclligitur dcfcrtam
pcrfonam quam rccipcrc nolit infidclis,
cogi cxtra confortium eius pcrmancre a
quo efl: dcferta. Itaquc nc in his quidcm
Paulus quicquam adicccrit Chriftifcntcn-
tise. Supcrcft vnum iUud^quod quum dicat
Chriftus cum quicxtra caufamaduitcnj v-
xorcm dimittit , facerc vt ipfa moechctur,
& vicifsim eum qui aiia de caufa dimilfam
ducat,moechari,latis oftcndit eiufmodi di-
uortia nunquam in foro cofcicntise licuiffc,
ac proindc fic dimilfam muliercm non po-
tuilfc abfquc pcccato altcri nubercrat Pau-
lus ncgat fidclem fratrcm aut fororcm ob-
noxios effc pcrfonae infidcli defertrici.
Hoc vcro fi ita accipicndum ciTct^non tam
dcprehendcrctur Apoftolus aliquid adic-
cifle Chrifti dicto,quam contrariumpror-
fus dcccrncrc : id quod vcl fufpicari de
Paulo ncfas cft. Qoidcrgo? ncmperoga-
tus Chriftus dc coniugiis ludseorum , id
cft,intcr fldeiem vtranque pcrfonam con-
tradis , ( omncs cnim circuncifi ccnfcntur
fidcles cx profefsione cxterna ) dc iifdem
rcfpondit , ncquc ipiius refponfo Apofto-
lus quicquam addidit : de impari vcro
coniugio ncquc intcrrogatus clr , ncque
quicquam profcdo rcfpondit. Idco Pau-
lus de hac quoquc quseflione a Corinthiis
2i8 D E R E P V D I ] S
intcrrogatus , primum vtitur pr^efatione,
Reltcjuis dico ego , non Doniinm : dtindc cx
Spiritu Dcircfpcjdct. Qui vcropoisitme-
rito vidcri Apoftolus quicquam adiccifTc
Chrifti rcfporojCjuum dc vna fpccic intcr-
rogatus fucrit Chriftus, nepc dc pari con-
iugio : dc ahcra vcr6,id cft,dc impari con-
3 iugio Paukis rcfpodcritPCur autcm in hoc
gcncrc diuortij,cuius mcminit Paukis,quu
vidclicct inlidclis ftdclcmodio rcligionis
dclcrit , aliuu ftatuatur quam in co dc quo
dilfcrit Chriftus, quum nimirum ob fafti-
diumaltcrius, aut aliam ciufmodi occafio-
ncm diuortij hbclkis datus fucrat, caufa? fa
cile coniici poiTunt. Nam ccrte qui verae
rcligionis odio mcbrum Chrifti a fc abi',-
4 cit,dignifsimus cft qui co priuctur.Dcinde
in aliis illis diuortiis prxfumptum m<:'rit6
fuit akquid cifc vitij in ea pcrfona qux di-
mittitur,quoniam vix hcripotcft vt tcmc-
rc prorfus quilpiam vxorem rcpudict:in ca
vcr6 quLE ob vnum vcrx rcligionis odium
dimittitur , quid tandcm culpas cifc pofsit?
Itaquc dimilfam pcrfonum plane iniquum
cflctlucrc impij dcfcrtoris culpam, quod
ficrct tamcn ii im.pij dcfcrtoris arbitrio
mancrctobftri(5ta.
m. Obiicitur &: ilkid , qu6d nominc fcrui-
tutis intelligi pofsint varia vcl vxoris vcl
mariti
E T D I V O R T I I S. 219
mariti officia , quse prasftare pcrfona fide-
iis defcrta non tcncatur , imo ne maritum
quidcm dcfcrtumteneri,dcfertriccm infi-
dclcmfcqui, quod alioquifaccrc vxor c-
ius tcncatur: inde vcro non effici diffolutu
cffe ipfum coniugium.Rcfpondeo,mcrum Refpo/ioi.
hoc cffe commentum , quum gencrali no-
minc fcruitutis vfus fit Apoftolus , id velle
excipi quod pene vnum meretur feruitu-
tis nomcn , nempe quod qui eft in coniu-
gio,non fit corporis iui dominus. Deinde
quumhocita explicatur ac fi diceretur fi-
dcle non teneri fequi difcedentem infide-
lcm , incpte hoc tribuitur marito fidcli,
quoniam maritum non tencri ad fequen-
dam vxorcm ccrtum cft , quum potiiis illa
fugicntem rcpcterc acrcuocarc pofsit. I-
taque omnibus non contentiofis confta-
rcputo, quum dicatur a Paulo frater vel
foror fcruituti non fubiici , intclligi abru-
ptum effc omne coniugalis obligationis
vinculum.
Ex his aute arbitror liquere quid fta- Licere fo-
tuendu fit de cohsercnte alia queftionc, An '"todcfer-
.,,. /-, 1 r ' ^. . tione ma-
viaciicct loluto dcfcrtionc matrimonio, trimonio,
fas fit dcfertse pcrfon^e , fupcrftite adhuc ^'^"'^ ^"^''*
dcfcrtricc, aliud matrimoniu inirc.Nam li
(tcfte Apoftolo ) dcfcrtus non cft fcruituti ^■^^^•7-l^
obnoxius, confcquitur alcgealterius ( vt
idcm Paulusibidcm loquitur>)id cft ab
220 DE REPVDIIS
omni co iurc quo pcrfciia dcfcrtrix cii ob-
i.Cor.y.j^ f|;i-i(S:um tcncbat , libcratum cHc. Qaod fi
libcr cH:, crgo folutum cft vinculum. Cur
igitur ll contincrc non potcil:, matrimonij
rcmcdio,contra dod:rinam Apoftoli ,pri-
uabitur , modo nubat in Domino ? Itaque
c. quantonc Canoniciquidcm noftri matrimonium
Extra » de 1 i r C ^
diuortiis. dcncgant dclcrtx pcrlonx , m cotantum
Siiprapag.pcccantcs quod dodrinam Apoftolicam,
*^^' qux vniucrfalis cft,ad ccrtam ipccicm fal-
fis diftindionibus rcftringunt , vt in fupc-
riore tradatu diximus. Agc tamcn contra-
rias rationcs cxpcndamus.
I Primum obiiciuntur plcraquc cx iis qu^
fupra diluimus aducrfus cos qui matrimo-
nij vinculum adultcrio diffolui ncgant. Su-
pcruacanca autcm cflct corundcm rc-
Contraria pctltio.
argiimeta Sccundo loco fic colliguut, infidcHs de-
Refuu"i^.fcrcns putarc potcft fc non pcccarc , quod
in adultcrio locum non habct. Quid fi igi-
tur poftca rcfipifcat, & vclit adfidclcm
rcucrti , quarc hocilli intcgrum non crit?
Vidctur autcm illi prcecludi omnis fpcs
rcditus, quum nouum mivtrimonium dc-
fcrtx pcrfonae conccditur. Refpondeo,e-
ucnirc quidcmpoifc vt iupcrftitionc qua-
dam dcferat infidclis fidclcm : fcd cxcipio
inexcufabilcm cffe ciufmodi fupcrftitio-
nem,'
E T D I V O R T I I S. 121
ncm 5 quoniam conflat ex communi gcn-
tiumiurc rata & firma cflc oportcrc ma-
trimoniactiam cum infidclibus contrada,
ficut fuo loco dcclarauimus. Qupd fi c6
vrquc tolcrandi clTcnt ciufmodi lupcrfti-
tiofi 5 vt quotics aliquis ab cis iniuriam ac-
ccpit , tcnerctur ipfius rciipirccntiam tam
diu cxpcc5larc , vt intcrca iurc fuo vti nun-
quam pofTct , infinita ccrte incommoda
confcqucrcntur. Ergo tolcrctur cjuidem
fupcrfiitiorus dcfcrtor quantum & quan-
diu ficri potcft , atquc adco tcntcntur o-
mnia vt in viam rcdcat: fidelcm tamen ini-
quum cft ab co fcmcl excludi , a quo pen-
dct ipfius confcicnti^ tranquillitas.
' At cnim ( inquiunt illi )ficmalc audict^- Argum
T- I- A -1 1 r ^ -K ■ R.crponfio
JLuangclium. A quibus,oDlccro? Nam in-
fidelesinfidclcm conucrfum ad fidcmda-
mnabunt omnimodo proptcr conucrfio-
ncm, ac proindcvitan iliudofi-cnciculum
nonpotcfl:, ncc curari ctiam magnoperc
debct. Infidelcm autcm permancntcm in
infidcli;atc,vel confirmabunt in propofito
dcfertionis, ac proinde non ofi"cndcntur
quod rcdcat: vcl ad tcmpcftiuc rcdcudum
hortabuntur , ac proindc non rcdeuntcm
accufabunt:nulli autcm fidcles nouo eiuC-
modi matrimonio mcrito offcndcntur, fl
prius illa qu^ dixi obfcrucntur-
222 DE REPVDIIS
4.Argum. Quarto , fi tolerctiir dcfertrixpcrfona
quandiu fieripoteft , excipiunt nonnulli
prarfcribihocpado tepus & terminumi-
lcricordix Dei: quod ncEis cffc vidctur,&
Iudlth.8. difcrte reprehcndit ludith in ciuibus Be-
J^J?-'^^^ thulienfibus. Rcfpoiidco aliud efle miferi-
cordiam Dei excludere, & terminu alique
ccrtii Dci mifcricordia? prcefigere , quam
certaratione conftituere cx quapofsis iu-
re tuo vti. Alioqui quid tande firmi cofti-
tui pofsit in ncgotiis humanis, fi exped:an-
dce gratix Dei pr<Etcxtu , nunqua nobis li-
ceret ius noft;ru perfequi? lUud crgo Qpta-
dm^non definio ccrto aliquo tcmporis fpa-
tiojfed vnumqucnque dico bona confcicn-
tia & sequitatc vti hic debcrc, vt fupcrftitc
dcfcrentc matrimoniu non rcpetat, nifi ita
vratur vt neceffarium eifc fibi matrimonij
rcmediu merito ftatuatur , ornnibus vide-
licet prius tentatis qux bona fide fieri &
^ tentari pofTunt. Et quod ad ludith cxcplu
attinct,dico ifl:a planc intcr fe effe difsimi -
lia. Curenim fideles cxpreflam Deipro-
mifsioncm habcntes , ficut olim habcbant
ludxi dc poffefsione terr^e Chanaan , &
auxilio aducrfus omnes hoftes , fefe infi-
dclibus dcdcrent , nifi iubcnte Domi-
no?lta enim fub Icrc mia contigit , cui cre-
dcrc Scdcchiamoportuerat:. Inhac vero
fpecic
E T D I V O R T I I S. 223
fpecic dequa difTerimus, quumiubcatur
Dci verbo vxorcmducere quilibereft &
vritur , & agatur dc co qui omnia cxpcr-
tus oft vti dcferentem reuocaret in viam,
quis non vidct hic nihil abfque Dei vcrbo
tentari? Prsetcrca conftat in Dci Ecclcfia
dogmata doclrinse , fiuc qusE oportct effe
confcienti^ noftrcC rcgulas,non cfTe cx A-
pocriphis libris ftatucnda.
Quinto , quoniam Apoftokis praefatur 5*^**^"°**
non Dominum,fcd fcipfam hoc dicerc,au-
dent nonnuUi fcribcre Paulii profcrre hac
fentcntia humanitus,non diuinitus,ac pro-
indc nos non obligari ad illam Pauli fen-
tcntiam fequcndamcque aliam fuiffc Apo-
ftoli mcntem quu illa pr.Tfatione vtcretur.
Rcfpondco hanc obicd:ioncm non carcre
blafphcmia. Nifi enim hoc mordicus te- ^ ^°" *''
ncamusjquicquid Ecclcfiis tradidcrunt A-
pofto]i,traditu cftc a Spiritufando,neceC-
fc fuerit totam Apoftolica dodrina laba-
fccrc.Dico aute quicquidtradiderut.Nam
alioqui Apoftolos conftituercprorfus i^/st-
^.pT^nf ncmo poteft^quin ab ipfifmet re-
darguatur. Dicoigitur Apoftolum co ipfo
fpiritu prseditu fuilfe quu hsec diccret quae
ad defcrtionem fpectant, quo fuitpr^ditus
lefus Chriftus(a quo rniftus fuit) quum ea
diccret qu^ paulo ante co loco comme- J
224 ^^ REPVDIIS
morauit Apoftolus : ac proinde vtranque
fcntcntiam cjelcftcm dz plane diuinamcf-
2 fc.Cur crgo , inquics , fcriplit Apoftolus,
Utcoego 3 non Dominm ? ncmpc quoniam
hac dc rc ncquc rogatus vnquam fuit , nc-
quc rcrpondit vnquam ipfcmct orc fuo
CIirifLUSiVt paulo ante oftcndimus. Ttaque
vnus & id'-m fcntcntix vtriufquc au6tor
cft,vidclicct Spiritus Chrifti,fcdillius qui-
dcm lujTi/rsicsgaTrtof , iftius vcro pcr os A-
poftoli.
^.Argum. Scxto illud opponunt , Dicit Apofto-
\us,PHto me ^fintiim Dei hahere , quod vi-
dctur cftc ambigcntis & dubitantis po-
^P®"' ' xms quam aifcucrantis . Rcfpondco , i-
ta cordatum fuiflc Paulum & lidum fcr-
uum Domini vt ncq; dc vocationc ncquc
dc dodrina, quam Ecclcfiis tradcbat , vn-
quam vcltantillum dubitarit. Eft crgo in
hocgcncrc loqucndi nonaliquod hsefitan.
tisanimiiignum,fcdgrauis& acrisoap^^^wff*^
quo rcprchcnciit omncs dcipfius vocatio-
nc & doclrina dubitantcs.
Arcum Scptimb fic argumcntantur, Apoftolus
6ic\udifceddt , non autcm , nouum matrimo-
ninm comrahat^V^c(^on6.QOy non clfc citan-
Rerponf.i. ^2 teflinionia mutila & manca. Ncquc
nos vcro quum doccmus in cafu dcfcrtio-
nis rcpcti poflc matrinionium , vno illo
vcrbo
E T D I V O R T I I S. 225
vcrbo difcedaty innitimui* , fcd iis ipfis qux
fcquuntur , ncmpe in ciufmodi fado non
eflc obnoxium fcruituti fratrcmaut foro-
rcm. Qnid autem aliud illic vocarit fcrui-*
tutem Apoftolus quam matrimonij obli-
gationcm?Nam(vtpaul6antediximus,co-
gimur autcm nonulla inculcare)fi dicamus
ita fignificare Apoftolumnon tcncri de-
fertam pcrfonam cum dcfcrtricc habitare,
quidfingi potcft magisridiculum? Quo-
modo cnim habitarct , ctiam fi vcUet , dc-
ferta pars cum dcfcrtrice ? Nam fi rurfus *
conueniant , ceffat dcfcrtio. Prsetcrca no-
tandum cft h.ocYi:v\>o-iDtfcedat, nihil prae-
cipi ab Apoftolo , ncquc ctiam approbari
^defcrtioncm: fed pcrindc hoc cffe accipic-
dumac fi diceret Apoftolus,Si difccdit in-
fidelis , illi imputctur : quem modum lo-
quendi Grammaticivocant permifsiuum,
vt in alia Pauli fcntcntia, jQm fordefcitifir-
defcat adhuc.
Odauo loco ncgant addcndu cfTc quic- 5. Argum.
quam advcrbum Domini: Dominum ve-
ro difcrtis vcrbis diuortia extra fornica-
tionis caufam damnafle. Ego vcro coccdo Refp^nf.r.
nihil vcrbo Domini adiiciendum c{fc , fed
prsetcrquam quod Pauli vcrba funt Do-
mini vcrba,quum Paulus hsec fcribens fpi-
ritum Dei habuerit,nec fane noftra defcn-
P-J-
■ii6 DE REPVDIIS
fione egcat ; ad ea quse iam antca pluribus
rcfpondi hoc quoquc adiicio , qaod ma-
gnopcrc vidctur inhoc argumcnto confi-
dcrandum, ncmpc Apoftolum nullam no-
uam diuortij caufam vcrbis illis fignificare,
ex qua liccat matrimonium dirLmcrc , ac
proindcChrifti verbis nihil adiiccrc.Qu^-
rentibus enim Corinthiis, an proptcr inli-
delitatem liccat diuortium faccrc, rcfpon-
dct no licerc. Itaquc in eo quod iubiicitur
de dcfcrtione, non cft quceftio de diuortio
facicndojfcd illud quoeritur, an poft diuor-
tium illcgitime fadum ab inhdcli , liceat
confulcre tidclis cofcicntice.Tantum abcft
igitur vt m hac fpecic agatur dc rcpudian-
da vxore , vel dimittcndo marito , ficut in
caufa adulterij: vt contra dcfcrta pcrfona fe
defcri conqucratur, & dcfcrtriccmrcpctat
quantum in fe eft. Itaque fi coram Magi-
ftratu Chriftiano eiufmodi caufa agcrctur,
nullus cffct diuortio Iocus,quoniam fccun-
dum dcfertam pcrfonam iudicarctur, &
iufta vi adigcrctur dcfcrtrix pcrfona dcbi-
tum rcddcrc. Qnod fi dcfcrtrix pcrfona
nullarationc poisu ad mutuam c6iun(5lio-
ncm repctcndam adduci,ncgat Apollolus
oportere innocentcm luerc noccntis cul-
pam. Dicam apcrtius. Ob folam adultcrij
caufam ( iicut expreile tcftatus cft Filius
^-^■'-^^^- ^ Dci)
ET DI V ORTII S. 2.27
Dci)licet diuortium pctcrc &faccrc.Quicl
(i igitur infidciis fidclcm dcfcrat ? imputc-
tur infidcli, (inquit Apoftolus) quifane a-
dultcr eft fi cum alia pcrfona confuercat,
nedum vt lcgitime diucrtat. Intcrca vero
sequum cft vt fidcli innox:enti eonfulatur,
<]u6 pofsit vitam tranquilla confcicntia
tranfigerc.Ex his cfficitur Apoftolum non
faccre ius dirimcndiproptcr infidelitateni
matrimonij, (pd hoc tantiim diccrc,dcfer-
tionis culpam totam rcfidcre penes dcfc-
rcntem , & efle interca innocenti defcrtas
pcrfon^e confulendum.
Noftra vcrb fcntetiatam multos offcn-
di poffc demiror^quumnccipfi Canonici,
vt modo diximus , prgecife in omni dcfcr-
tione nouas nuptias prohibcant : Ambro- Ambrof.iji
fius verb apcrtc concedat , & in nonnullis'* ° '^'
multo minore vclpotius nulla oGcafionej
iidem Canonici non tam dithcilcs fc pr^-
ftcnt. Si profcram Leonis conftitutioncm teo hr<?-
qua vxoris fiiriof^ marito nouas nuptias "^ ""'
poft trienniu conccdit,obiicicnt nimirum,
& re6lc quidem, opinor,aliud effc Ca:faris
quam Chrifti lcges. Vcriim quid rcfpon-
dcrint ad illud fanclifsimi fcilicct Papge rc- c peruemt.
fcriptum,cuius antca mcmini,foIcni totius 3o<l'»'
Romanas curix iudicio in Hiipanias vfquc
tranfmifsijin qua,fupcriieniente,etiam pcr
p. ij.
228 DE REPVDIIS
ignorantiam, fpiritualis(quam vocant)affi-.
nitatis vinculo, no modo difloiuitur quan-
tumlibct ratum prius coniugium , (contra
quam ipfi aiibi doccnt) vcrurn ctiam & vi-
ro & vxori poft annum contrahtndinoui
matrimonij potcftas conceaiturPQuse quu
ita fc habeant,mod6 prius Icgitimis omni-
bus modis & ofticiis tentarit dcfcrta pcr-
fona defertriccm Dco & fibi reconci.iarc:
modo ipfa in culpa non fitrmodo patienter
quantum in fc cft refipifcentiam nifidclis
expedarif.modo caulae cognitio legitima,
de qua fuo loco diccmus , praierit : mbd6
dcnique in Domino nouas nuptias medi-
tetur , cur dubitem quin ex Dci pcr Apo-
ftolum loquetis verbo, liccat dcLrtx per-
fonse matrimonium inire?
An fidclis Scd qua^ritur an vicifsim pofsit fidelis
Iae7c del infidclem defcrerc. Refpondi in fuperiore
fcrtre. tradationc , refutatis ctiam contrariis ar-
gumcntis,nullo modo idliccrerin quafcn-
tcntia permaneo,quoniam aperte dicit A-
poftoIus,intidelem effe fan(^tiiicatum fide-
li,id cft,fidelis confcicntiam non polluial-
tcrius infidclitate in vfu coniugij mutuo:
quovcl vnico Apoftoli dido concidunt
c^.zS.q.f prxcipua contrarias fcntentise argumenta.
Sedrepeto quod paulo antedixi, ncmpe
defcrtorcm videri non cum duntaxat qui
prsecifc
E T D I V O R T 1 1 S. 225>
praecife mutuum conui(5lum dencgat 5 ve-
riim etiam qui a fidcli conditiones intole-
rabilcs exigit,vt fi fidclcm ad audiedaabo-
minlnda Miffx facrajdeniq; ad faciendavel
cotra omnc pictatis officiu paticnda quas-
dam prorfus cogat infidelis.Hinc crgo aHa
incidit qu^eftio , quid fit fideli faciendum
quLim non dcncgatur quidcm cohabitatio>
fed aut vitx periculum adeundum cft , aut
contra veram rcligionem facicndum vel
pcrpetiendum eft aliquid. Refpodco,duas
nic obfcruandas diftincftioncs. Primum e-
nim aut ipfe infidelis fiue fcicns fiuc con-=
niuens fidclem pcrfcquitur : aut aliunde o-
ritur perfccutio. Si quando illud inciderit»
idoneam fane excufationem habct fidelis^
domcfticum hoftcm no alia ratione vitans
quam vt fax vitx & confcicntise confulat,
ncc aliud in hac fpccic ftatucrcm quam fi.
infidelis ipfe alio migrarct . Paria cnim
funt,difccdcrc ab aliquoj & minisaut via-
lium a fc abigere. Sin vcr6 aliundc ingruat
eiufmodi pcrfccutio,longe quidcm mode-
ratius agcndum crit fidcli quam Ci domi &
in fuofinu hoftcm foueret : nec dubium e-
tiam cft quin fi infidclis fidclcm vcro con-
iugali amore profcquatur, eius vitae modis
omnibus caucat : in qua fpecie quiduis po-
tius fideli perpcticndura videtur qu^mvt
,p.iij.
230 D E Pv E P V D I I S.
infidclcm officio fiangcntem dcfcrat. Sin
vcro infidclis vcrfantcm in pcriculo fidc-
lcm non curct vt dccet , ncmo non vidcr
(opinor)n6 tantiim vt dcfertorc^m, verum
ctiam vt proditorem vitari bona confcicn-
tia poirc. Dcindc quanuis vxor marito &
maritus vxori vicifsim cadcm lege coniu-
gij obftringatur,tamcn poftulat maritifu-
pra vxorcm aucloritas , vt in hac dc qua
nuc agimus fpccic aliquid marito amplius
cjuam vxori concedatur. Tcnctur cnim v-
xor mariturfi fequi, maritus vxorem non
itcm.Itaque ctfi nc maritus quidem fidelis
temcre dcbctvxorem quanuis infidelem,
pcrlecutionis vel vcroe icdancfx rcligionis
caufi,alic) abducere, ac multo miniis dcfe-
j:crc:tamcn quum fit familiu: fux caput,ar-
bitrium cius rci pencs ipium efi:: quod Ci
ipfum vxor non feq'^atur,iam ipfc non de-
fertor,fcd dcfcrtus cft habcdus. Vxori ve-
ro non modo no cft tcmcre difccdcndum
a marito , fcd ctiam, quoad cius ficri falua
confcicntia potcft , vcl per auia lcquendus
cft maritus: experieda grauifsima quxque,
priufquam ab co dcmigrct:omnia dcniquc
quamconfider.itifsime cxpendenda priuf-
quam dcfcrta fiiiffc iudicctur , ac multo
magis priufquam nouse ipfi nuptiae concc-
dantur: quomodo emoUiendum ccnfeo
Ambro-
E T D I V O R T I I S. 231
Ambrofium , maf ito quidcm ab apoftata Amhro(.'m
vxorc dcfcrto nouum matrimonium con- ^-Cor.y.
ccdcntcm , vxori vcrb ab apoftata defertiE
nonitcm.
Poftrcmb vcl maximi cft momcntihsecAnqu^Uis
quseftio , An quod de dcfertionc ex Apo- «Je<"er"o
ftoli dodtrina conftituimu&, locum habcat nium diri'
quacunquc rationc altcr alteru dcferucrit. °™^*«
Ccrtu cnim eft Apoftolum,{i quis propius
intucatur ipfius fcopum, dc ea dcmu dcfer-
tione agcre quse rcligionis odio fiat,ac pro*
inde in matrimonio impari. In caufa vcrb
diuortij quod mcritbpcr fc odioflim cft,
minime iis affentiendu arbitror qui caufas
in verbo Deiproditas,quantii poffunt,am-
plificant , fcd potiiis quam ardtifsime ficri
potcft, arbitror intclligcnda quae dc liac re
in Dci verbo traduntur.Rcfpondco igitur
primum deimpari,ac deinceps dc pari c6-.
iugio.In impari c6iugio,fi prior dikcffcrit
infidclis , non ita difficile fucrit , quicquid
prsetcxat, intclligcrc nu religionis odio,an
vcrb alia ob caufam difccffcrit. Nam praf-
tcrquam qubd fciti facile potcft, an libcru
vcrse rcligionis cultum fidcii tolerabilitcr
faltem cbceffcritjquu fidelis fit in Ecclcfiae
poteftatc , facile inquiri in eius morcs , &
ipfc officij admoncri poteft : cui confilio fl
pa^'ucrit,Yel copofita fuerint omnia,fubla-
p.iiij.
23i D E R E P V D I I S
ta videlicct difsidij occafionc: vcl,infidcli
non acquicfcetc in altcrius rcfipircetia, aut
iudicio fcfe no fiftetc^aut nihilprobatc,pa^
tcbit ipfius hypocrifis, qui rcuera non tam
fidelis mores quam rcligionem odcrit : fin
vcro qui fc fidclemprotitctur,Ecclcfia' ta-
men no paruerit,digna fuerit cotumax per-
fona quantumuis fidclemfcprsedicas, qua»
cx Ecclcfias coetu ciiciatur. De extrancisr
vero iudicabit Dominus:& omnino iniquu
fucrit,cuiquam fuam culpam atq; adco co-
tumaciam prodcffc. Qmd fi vero infidclis
no ampliusfcrcns cotumacis & cxEcclcfia:
c5munionc ciedx pcrfonx morcs, nouum
ctiam matrimonium inicrit? Tum vcro no
defcrcione , fcd adultcrio diffokitis priori-
bus nuptiis,altcri coniugiolocus erit:quod
tamen nc tum quidcm tcmcre fict, in cius
pcrfonse gratiam quas fua contumacia pr^-
Ducrit tot offcndiculorum occafioncm.
fi ficfeii» " Scd quid fi fidclis vcl morofitatc,vcl ob
4b mfideli malamtrad:ationcm,(non tamcn intcruc-
ob malam . i- • • r-\ • it n- •^t--
tradatio- nicntcrcligionisodio)priordifcciicritM u
nemdifcen^^j^^ fidclis aut rcconcilictur oportet, aut
icnt, quid . . ^ ^ ^
c5ftitucn- cxtra coniugium mancns f uam crucem rc-
«^*** rat.Quod cnim dixit Apoftolus dc pari co-
iugio,iV^ vtr vxorem,aur vxor vtrum reltn-^
^HttOi in impari quoquc coiugio locum ha-
betj fi tollas rcligionis caufam,quum idcm
PauJus
E T D I V O R T I I S. 253
Paulus diferte prohibeat fideli ne infide-
lcm deferat quandiu cohabitare no recufa-
rit. Eft autem etiamMagiftratus officium,
& publicsE tranquillitati & fingulorum ci-
uium faluti conmlerc , vt fi forte fidclis in
culpa dcprehcndatur, nec Ecclefise parcat,
cogatur aut minis aut po?nis ad coniugem
reucrti.Sed quid fi no impaticntia vcl ma-
lo affedu difircfsit, vcriim quod abfi^; cer- ^
to vitcC pcriculo apud infidelem verlari no
polTctPTum fane adimatur quidcm infide-
li, tantiipcr dum ad firugcm redeat,vfiis il-
lius pcrfonx qua fi^ipmm priuat : interca
vero coniugij vinculu minimc difToluatur,
At enim , inquies , quid ii vcl infidelis no-
ccns,vcl innoccns fidclis, non habcat con-
tinentise donum? Infidclis quidcm hoc fibi
ipfi imputet,nifi morcs mutare & reconci-
liari malitrfidclis autem pctat donum quod
non habct, & impctrabit, Eft enim ei crux
illa a Domino impofita,qui vetat homincs
difiungcre quod ipfe coniunxit,nec tamen
finit fuos fupra vires tentari, fi modo vigi-
lent &precentur.
In pari autcm matrimonio quum lcgiti- De difcef-
ma non pofsit elTe defertio,(diccntc Apo-fjs^J^/jgif.
ftolo, JVe^ue vir vxoremy necfue vxor virnm
relm^Hito) & vtraque pcrfona fit in Eccle-
kx potcftate^diuoxtiu defcrtioue fieri non
254 D E R E P V D I I S.
pofTe vidctur : fcd cogcndum cfle (]ui in
culpa deprchcndctur , tum Ecclcfiaflicis,
tum ctiam , li ncccfsitas poftularit , Ciuili-
hm pocnis, ad facicndum coniugis offi-
cium , vt Cliriftianum hcmincm 6: honc-
ftum ciucm dccct. Q^^damtamcnhoc c~
tiam loco difficultatcs oboriuntur. Nam
cjuid fi flc61:i contumax dcfcrcntis animus
non pofsir?Rcfpondco,tantifpcr dum Ma-
giftratus contumaccm domarc pofsit , in-
noccnti in prccibuS pcrfcucrandum,quse (i
ex fidc fiant(C|UumDominus fuos in tcnta-
tionibus non dcfcrat ) irritce cflc non pof-
funt. Scd quid fi inuitus altcr iuflo mctu
coad:us fcccifcrit,an cogctur cii ccrto vit^
pcriculo rcdircPminimc vcrb/cd priuctur
quidcm illc qui in culpa cfl,altcrius cofue-
tudinctatifpcr dum fapcrc & otficiii facc-
re didiccrit : innocens vcro ftatuat intcrca
fcfc adcoelibatumyocari,&: in tidc pctat
vid:oriam ab co qui fupra vircs tetari fuos
non iinitrmatrimoniu vcro ob cam caufam
dirimcndum, quum vtracpc pcrfona cfl in
Ecclclia: potc{l:atc,in vcrbo Dei noninue-
nio. Vcriim quid fl non fimplicitcr altcr a
mutuo couidu fcccifcrit, vcrum ctiam cx-
tra tcrritoriu aufugerit? Tum verb vtimur
boc iurc in hac Gcncucnfi Ecclcfia , quod
mihi yiJctur vcrbo Dei confcntanciim.
Prseeuntc
E T D I V O R T I I S. 135
Prsecunte legitima cognitione , nocente
quoqucjfi fieri potuit, iitcris (altcm & nu-
tiis euocatojucc tamcn fcfc iudicio Eccle-
{ix fiftcnte, tande trinundina prseeuntc tii
in Ecclcfiae coetu tu apud Magiftratus de-
nuntiatione,dcfcrtione folutu matrimoniu
pronuntiatur. C^uanuis cnim ifte fefc re-
ligionis odio non difcefsiffe fortaife prc^-
teatur , tamcn qui Ecclcfix cognitioncm
fubtcrfugiens, contra confcientiam matri-
monium dirimit, manifefte infidcli , fimul
& rcligionis & coniugis dcfertori , merito
«quiparatur.
Sed rurfum hic nouae difficultates oc-QuiJ fU-
currut. Quid fi enim quo loco fit iftiufmo- ^"^'g ""
di defertor aut defertrix, refciri no potue-ioco fit de
rit ? Hic vcro diligentcr primum omnium gj^orecur.
inquiretur in iftius difcefsionis cau{as,vt
fi forte comperiatur perfona quse fe defcr-
tam conqucritur & diuortium pctit,occa-
fioncm huic malo pra^buiffc, non audiatur:
quoniam iniquum cflct eam audire de ma-
lo quod vltro fibi acccrfiuit , aducrfus aliii
conquerentem. Qaod fi contincntiiC do-
num fe haberc ncgct,hoc fibi ipfi imputct,
pcccatum deflcat , cum(fi volct ) rcquirat
quo fefc fuaimprobitate priuauit. Dcinde
conftct neceflt cft, prxbito quoque apud
Magiftratu iureiurado , bona fidc data eflc
256 DE REPVDIIS
omncm opcram vt profliga illa pcrfona
inucnirctur , & de ifta in eum inftituta cx-
poftulationc certior ticrct. Poftrcmo ne
ficquidcmnoui matrimonii potcftasficri
dcbct,vxori prxfcrtim quse maritum alio-
qui fcqui tcnctur, priufciuam conucnicnte
tcmporis fpatio,anno puta vcl ctiam , fi fit
opusjlongiorc, abfcntis rcditu cxpc(Rarit.
I>prf<}eu ^^^ ^"^^ ^^ poftca illc fupcrucncrit , &
«eacfcrto- coniugcm rcpctat? Ncmpe fi res adhuc cft
'** intcgra,rcconciliabuntur: fm miniis, non
modo nonerit audicnda dcfertrix perfo-
na fcro cxpoftulans quafi fada fibifit in-
iuria, vcrum ctiam digna hicrit grauifsima
ciuili poena.Primum cnim fi quidhic pec-
catum cft, tota pcncs dcfertriccm hanc
pcrfonam culpa rcfidct : dcindc quis mcri-
to iftiufmodi hom.ini, qui contraconfcicn-
tiamtam diu tam hornbilitcr pcccarit vt
vcl ab ipfis 1 urcis mcrito rcprchendi pof-
fit,fidcndum arbitrctur? Pra^tcrca , fi nouu
hoc coniugium illius vnius culpa contra-
dum non fatis lcgitimum cft , annon di-
gnus cft iftc qui non modo vt adultcr , vc-
riim ctiam qui vt fuae ipfius vxoris profti-
tutor puniatur?
De (Jefer- Q^d fi vcro dcfcrtionis aCcufatus vxo-
tore vxo- rtpctat?Ncmpc virum fcqui coi^ctur,
ttnce. nifi lultam caulam attcrat, & limul probct:
veluti
omnis
E T D I V O R T I I S. 237
veluti quod illc certa quapiam fcclc non
inaneat, qubd crudelitcr aut turpitcr ipfa
vti conftitucrit > quod denique liccntiam
qua ipfi noccrc pofsit , non autem vcrum
confortium, quaerat.
Sed an qua;uis diuturnior prsefcrtim y^n
abfcntia pro dcfcrtione habenda cfl: ? Mi-diututnior
nime vcrorfcd quo animo is qui abcft , vel ^^['^JJj''^^
difccffcrit initio, vcl poftea rcditii diffcrat pro defcr*
aut cx teftibus idoneis , aut ex circunftan- ^**"*^*
tiis , prudcntcr in Domino diiudicctur o-
portet, ne quicquam nifi prorfus confide-
rate de tanti momenti ncgotio ftatuatur.
Scd iftis Q\ux de fideli iidclcm dcferen- Argumeta
^ j • • j u n • coMtraru.
te diximus , quaedam obitant non parui
momenti,vetcrcs vidclicct canoncs, vcrbi
etiam diuini nonnulla audoritatc innitcn-
tes. Illos igitur placctetiamcxpcndcre:
vetuftifsimos dico, & ex quibus aiijpcftea
tanquam riuuli dcdudtimnt ,fcd itanon-
nunquam impuri vt confpurcari ncccffc
fit qui vel leuifsime illos attingant Rcpur-
gatis autem fontibus,caufa non cft cur ma-
gnopere de impuris riuulis laborcmus. Sic
autem ftatuunt Canones quos Apoftoii-
cos vocant: ** ^'3^f'
Ei77f Ac(i/u3f r i<wrn yuoeu^ c^l6a^.6>v iji^v Act- poftol. 49.
i2o/,M Trctp' dL\Kii xinKiKyfj^YiViaL^oti^cSTOi . 5^ ^uis ![:^"* ^*"
latcHsfiiavxorc eMaaUam accipiat^ Ofitah ^^
238 DE REPVDIIS
alio dimijfam^feparator, In huius Canonis
Refponfiopriorc partc cxtra controucrliam cft ni-
hil poni cui non prorfus airentiamur.Nam
fi vcrbum Dci prohibct yiro vxorcm , &
vicifsim vxori virum rcHnqucrc, muhb
magis vctat cxpcllcrc : quoniam fi iuftacll;
pctendi diuortij caufa, non vi fcd iure a-
gendum cll. In ahcra partc fortaflc vidcri
poffct matrimonium dcftrta: quoquc pcr-
ionx fcmel prohibitum. Scd ambigi mc-
rito non potcft quin hoc intelhgcndum
fit de vohuitariis diuortiis qux intcr lu-
d^os dato hbcUo , intcr prophanos autcm
populos miifo ctiam nuntio , ficbant : & a
Chriilianis diu rctcnta funt , conniucnti-
bus Impcratoribus , & bonis Epifcopis
fruftra rcclamantibus. Itaquc hunc mo-
rcm mcrito hic Canon corrigit Chrifti
ycftigiis infiftcns. Nihil hoc autcm ad dc-
fcrtioncm cuius mcminit Plu-ijs, ncque
ad cam ctiam quam diximus ilii PauHnas
merit6 2:quiparari,vt mox Gftcndcmus.
a.Arguro. Synodus lcxta in rrullo Conftanti-
Sext. s, n. nopoh habita ftatuit vt , fiuc muhcr ma-
can.87. & ntum, Inic mantus yxorcm«dclcrat,aciul-
^- _ tcrij damnetur : quod ^equifsimum cft , &
^?^^o. ycj.bo Dciprorfasconfcntancum. Dcdc-
fcrtaautcm pcrfona nc hic quidcmquic-
qua^ji fiatuitur.
Eadcm
E T D I V O R T I I S. 20
Eadem Synodus alio canonefic habet, 5*"^^^«* ,
«7« 'TTi^^va] TTiitir^ ^civci.7^ cwTiiy mf« (rvvt^vav.y
f/s/;^7tu.Id ell;, F^AToy -z/zW cjmfecejfit &nup
cjuayn apfarct , i^riufqmm de ipfim ynorte cer-'
tior faQa fit^alten cohabitans, adidtenum co- -^^{^^^^
mitttt^YXzx. autcm hic Cano toti Jcm ver- BafiUcan,
bi^ fcript^, inter eos cjui BaliHotribuuturJ**
lilos vero canonas n5nullis aducrfari quae
pauio ante diximus , minime inficior : fed
quo fundamcnto nitantur prarcipue inqui-
rcndum cit,vt hic etiam illud Apoftoli va-
lcat, Probate ffinxtu , <^- qucd bo.nm efte-
nete. Malta cnim in iis ipfis canonibus ini-
que prorfus ftatuta funt , vt iilud intcr cae-
tcra, quodprorfusrctineclumcenfent ma-
ritum ctiam adultcrum ;, dc quo antea di-^
ximus: & illud quoque quod ctiam fcorta- Bafii.j. &
tor cs non volunt fcparari,qua de rc fuo lo- Jj, ^
j. j^j . ^,. n 1 Idecan.25
co diccmus : quod idcirco aictum volo nc
quis Bafiiij Magni nomen,quem mihi non
pcrfuadeodciftis canonibus vnquam co-
gitalTcjpro aud:oritate canv^TtTo) nobis ob-
trudat.Q^d igitur illi profcriit cx Dei vcr
bo ? Illud vidclicct quod Chriftus apcrte
dicit in pari matrimonio, cum nimiru qui
dimiffa ducat, ( nepe cxtra adultcrij caula)
mc£chari.Nam(inquiunt)fi hoc valet iii eo
/
240 DE REPVDIIS
qui libcllum diuortij dcdit, cur non multo
magis in eo valcat qui tantiimodo fcccfsit?
Rcipondco ita quidcm polTc vidcri : Tcd fi
c]uispropius rcm inipiciat , infignc difcri-
men intcr hxc duo, ncmpc intcr diuortiu
voluntarium dato libcllo rcpudij fadum
6c fccefsioncm malo animo fadamjinucn-
turu.Nam in illis voluntariis diuortiisnon
prasibat caufx cognitio 5 & vtraquc pcr-
ionacrat in Ecclcliae &: Magiftratus potc-
ftatc. Itaquc quum ad rcconciliationcm
& cxhorationibus adduci , & poenistum
Ecclcfiafticistum ciuilibus cogipoffct qui
in culpa crat,mirum non eft huiufmodi di-
uortia non valuiifc . Nam nc nos quidcm
alitcriudicauimus dc fimplici fcccfsionc,
quum vidclicet vcl vtraquc pcrfona cft
prsefcns, vcl qui fecefsit , euocatus iudicio
lc fiftit,aut quanuis abfcns tamcn Ecclcliar
iudicium fubit. Vcriim quum ita profugit
quifpiam maloanimo,vt quantulibet qug-
fitus inucniri nufquam pofsit, vcl euocatus
iudiciumlcgitimumpcnitus rcfugiat , cur
is,obfccro, (poftlcgitimam cognitioncm)
co loco non habcatur quo infidclis dcfcr-
tor, quum co fit ctiam aliquanto dctcrioi?
Potcftenim infidelis vclfupcrftitionc, vcl
aliqua ofhcij fui ignorantia pcccare : ifte
A^cro Qui fidclcm fe ore profitctiu-, fadis
ncgat.
E T D I V O R T I I S. 241
ncgat , quid tandem potcft mcrito prsetc-
xcrc? Et quum ille malo animo profugus,
nufquam inucntus , aut iuaicium omne re-
fugiens , tentatis fruflra omnibus , nullum
rcconciliationis locum reiinquat,(quod in
illis voluntariis diuortiis non cucnit ) cur
innocens dcfcrmslucrctnocentis culpam?
id autcm fane ficrctfi pcrlona defertani-
hilominus dcfcrtrici obil;rid:a pcrpetuo
manerct. Ettamcn tum quoquc laudabi-
lius cum faccrc non inficiamur qui fic ma-
neat cucntum rci cxpc^ftans^quam qui iure
fuo prsEcife vtatur.
Idcm Bafilius alio canonc fic ftatuit: //7 j.Argum.
martto <^ui ab vxore rHtEim efl ccnfiderare 0- Bafii.can.
portet caiijarn dereltB^ionis^ ^fi^prAter ratio- ^^*
nem earnjecelJijfe apparuertt) efi rnaritm qui-
derndtgnm ventaMavero ypccna. Hunc vero Rerpon/ro
eanonem vt sequilsimum vfquc adco reci-
pimus , vt ctiam quum pcrfona defcrta ad
alterius abfentiam conniuct , foicamus in
rem totam vltro inquircrc, ne quid ex c6- >
pofito inter coniuges {^{i: mutuo faflidien- ,
tcs gcratur.
Canonicos vcro noftros qui nc adulte- 4. Argum,
rio quidcm dirimi vinculum coniugij pa-
tiuntur mirum non efl in dcfertionis caufa
multo minus id conccdcrc.Nos autem A- Kerponf.i.
pofloiifcntcntix potius acquicfcamus.Sed
q.j.
> 1^1 D E R E P V D I I S
2 illud rcdle ab iirdcm conftitutum eft, (t"
c? »3- q.2. quendum cfle maritum vxcw , fcd ita ta-
q. 2. vbii^ncn vt exccptiones non reae prxtermi-
deconiucr' Cxtcrum quoniam diuturna omnis ab-
jepi-oWu. fcntia fpccicm habct dcfcrtionis , de hac
ti.frropter 0^04^^^ boc loco mihi dicjendum arbitror.
cap'iuita Manco igitur in fententia quam fupcriore
ti^am"^aut traclatu plcnius cxpofui^ncmpc diligcnter
aiiameiui-inquircndurn effc tum dc diiccfsionis turii
moai cau- (Jc lohgioris morx caufis:ac omnino opor-
S:jprapag. tcrc vt vcl dc voKmtaria & afFedataablen-
i4a.&dc ^;^ ^ jj-^ qy^ fpecic de abfcnte vt dcfertore
Noue'l.vtftatuetur) vcl dc ab(cntis obitu idoncis tc-
Jic nut.^:f^i[)^s aut ncccifariis conieduris conftet.
autem. Nam captiuitatc dillolui matrmionumi
c.i, e^ 2.&,r|uod tft ex iure gcntium , prorfus cfl: ini-
e.in^prxVen quum'& qui cx alia iufta neccf<;i^atc abeft,
tia, Extra, quum inuitus abfit, dcfcrtor habcri no de-
c dominas, ber-Quc-niam autcm ob mhnita illa mcom
Lxtia , dt moda qaibus mortalis hsec vita eftobno-
NouuL Tt xi^'»^"^'^'''^ n mpcr liquido probari potcft ab-
nupt.vpcr icntiu intcricus, ideo, (i tciles aut alix ido-
«cca/ione. ^^^^ conicdurcE defucrint,& niil malo ani-
m.o diiccisilfc abfcntem coriftiterit , expc-
ctare non modb quinqucniiium, veriim e-
tiam totum deccniumin hac Ecclefia Gc-
neucnii iubetur perfona dc abfcnti^ mora
conqucrcns : quo elapfo fi ita poftuiatuni
fuerit,
ET DIVORTIIS. 245
fucrit , & nc leuilsima quidcm conicctura
fucrit abfcntcm cflc fupcrftitcm. , & capti-
uitatc autalia caufa rctincri, tum dcmum
fiagitanti fit nouarum nuptiarum potefi:as,
quoniam vidclicet is dc q.uo qu^rcbaturj
his omnibus accurate fcruatis , mortuus
probabilitcr ccnfetur.Sin miniis,fi:atuat o-
portet fcfe ad ccelibatum vocari pcrfona
qu;s hac tam grauitentatione excrcctur,&
ad cum clamct qui fuos vigiiates non finit
fupravircs pcriclitari. Scd quid fi cafu re-
dcat qui rnortuus probabiliter putabatur?
ncrape poftcrius coniugium iuita ignoran-
tia contrad:um di(foluetur,& ncutri impu- e. i. &2.
tabitur quod ncutrius culpa contigiffc de- J^*!''-
prchendctur.
Hadcnus igitur a nobis di^lum fit de nuIH ho-
vcris ac lcgitimis diuortii caufis^puta adul- """' ^"^"'^
tcrio & aclcrtionc. Nam morte potms h- dediuor-
nitur quam dirimitur coiugium. Qaoniam "'* J^o^*
autcm ali2E quoqup diuortjorum cauljs in
iurc ciuili, atque adco a Canonicis ipfis af-
fcruntur , primiim omnium altcram illam
quaeftioncm a nobis propofitam pcrtrada-
bimus , an videlicct cuiquam ad caufas di-
uortij in verbo Dci cxprcfias alias cciam
adiicerelicucrit : quodfortitcr ncgo. Qai
licuiifc contendunt , his rationibus prseci-
puis nituntur.
q.ii.
244 I^£ REPVDIIS
Contraria Obiiciunt Euangcliumnon abolcrc m-
aigiimeta. ^^j^iof^^LC proindc non tollcrc Icgcs de con-
Refponf.i.tradlibus pofitas. Rcfpondcojintclligihoc
di6tu dc contradibus mcre ciuilibus, idq;
nonlinc cxccptionc. Abolct cwim impias
Aa.^.a^.lcgcs illud Apoftolorum rcfponfum , tot
martyrummortc fandtumyOportaDeopa^
rereponitsquarn hormmlppt^smcc^iic nos opor-
tctlcgum manifcPLC iniquarum cflc mini-
Exod.i.i^. ftros, quum obftctricibus ^gyptiis cdidlo
^*®* tyranico minimc obicquutis Dominus bc-
in.& iiue. ita humanum cfTc (cft cnim certc,quod ad
^jrar "**'^'^"^ ipfam attinct.no iuris vllius ciuilis,fcd
iuris getium) vt tamcn cius obligatio prse-
cipue hitaturDci audoritate hoc vinculum
ncclcntis , non iJkid tantuiti dcchirat quod
ipfc Dcus fcfe illius audorcm ipfo mundi
principio prodidit,veriim etiam manikftu
ilhid & apcrtifsimu Chrifti Filij Deiintcr-
Mat.E9 .6. did:um,Qjv od dfvs conivnxit,
H o M o N E s E p A R A T o. Quod cnim
nonnullicxcipiunt, Dco au6toreHcri qu^
facit Magiftratus , ac proindc didum illud
intelligi duntaxat de folis diuortiis,priuata
audoritatc factis, conftarc potcft non dici
fatis appofitc tum ex co quod nomcn H o-
M I N I s no potcft,nifi plane violeta inter-
prctationcjcum Magiftratuum exceptione
intcl-
E T D I V O R T 1 1 S. 245
intclligittum vel maxime cx co quod adul-
terij caufa manifcfte a Chrifto excipitur,in
qua tamen in primis interuenire publicam
audloritatem oportuit, quum capitale cri-
men effet. Deniquc rogatus Chriftus, non t
an prceeunte demumiudicis cognitione,li-
ceret vxorem dimittere , (cd an quauis ex
caufa dimittere liccret,certe non refpodit
liceretne fuo arbitrio ( quod tamen ludaei
fa(5i:itabant)diuortium faccre,an vero Ma-
giftratus eftct adeundus : fedde hocvno,
quibus de caufis diuortium facere liceret,
Dico igitur coiugij vinculum a nudo con- 3.
tj^ahentium conlcnfu non pendere ,fed a
Dei vtrunque veluti manu fua copulantis
aud:oritate: ac proindc no elfe ex mcre ci--
uilium cotraduum numcro,quae ficut mu-
tuo contrahcntium cofcnfu fiunt,ita etiam
eodem foIuuntur,quod in matrimonio ne-
fas effepatct cx Chrifti verbis:ideoque i;e- t.Cor.7.21
ligiofi Imperatorcs iicere noluerut, vt fuo
loco diccmus. Qiuim crgo Icges confcien-
tiis diccre nullius fit hominis,ac ne Angeli Gal.j.s.
quidem,ni{i fmt iubentisDomini miniftri:
cfhcitur nuUius e(fe ponderis iftud argu-
mentum , quod attinct ad lcgcs de diuor-
tiis ponedas, vt qux ex vno Dei verbo pe-
tcndx fmt. Nam alioqui in matrimonium 4.
muita incidcre non inlicior de quibus ca-
qaij.
1^6 D E R E P V D I I S
ucri lcgibus tunr ciuilibus tii Ecclcfiafticis
oportcattncc illud etia ncgo, coados iam-
pridcm cffc Magiflratus ad fuoru populo-
rum duriticm,cxcplo Mofis, coniucrc. Scd
dc vnico confcicntix foro hic a me quceri-
tur , quam nullis humanis lcgibus cxcufari
dico,fi vcl tantillum cxtraDci vcrbu abcr-
rent. An criim arquum efl: vllos Magiflratus
aliquo fupra Mofen iurc clTe prxditos? At
Matt.i^ 9. Chriftus,vigcntc adhuc Mofis lcge,apcrte
pronuntiauit adulteros eflc qui mulierem
cxtra adultcrij crimc fcparatam duccret: &
lerem.j.i. multis autca feculis lercmias pollutam cifc
fcripfit qu^^ fic a viro dimilla altcri nubcrct.
2.Argum. Sccundo loco f c colligunt : Si concefsit
Mofcs diuortia ludseis ob cordis duriticm,
cur non idcm concedat non minus duris &:
contumacibus populis,ccrtas falte ob cau-
Refponf.i.fas, ChriftiannsMagiftratus? Rcfpondeo,
nunquam licuilfc illa diuortia in foro con-
fcicntix , de quo vno nunc agimus , nifi ob
aduItcrium.Nam alioquinon cflct tcftatus
Dominus cu qui alia rationc dimiifam du-
2 cat,mccchari. Deinde quum longe copio-
fiorc fpiritu nos donct Euagclium a Chri-
fto fancitum, qiiam Patres olim illud pro-
cul in fpc confpicicntes, minus fanetolc-
rabilis fucrit Chriftianorum contumacia,
quam olim fuit Iudieorum:idc6quc nos
Chriftus
E T D I V O R T 1 1 S. 247
Chriftiis adprirnam illam coniirgij infiitu-
tioncm rcuocat , vt qiii idcirco vcncrit vt
omnia inftauraret. Quod fi nihilominus 3-'
Chriftianus aliqais Magiftratus quippiam
contumacibus ilibicdtis condonare volct,
^uod Impcratores aliqui Chriftiani fcce-
runt: aut li quid eiufmodi poftulare publi-
ca vtilitas vidcbitur,age quorum contuma-
ciadomari non potcft, quive vna viuerc
no poffunt quin maius pcricukim priuatim
publicevc irnmincar /rcccderc quidcm fi-
nantur,aut ctiam iubcanturifcd mancat ta-,
mcn coniugij vinculum cx illa inuariabili
Chrifti fcntcntia, ^upd Dens corimnxit.ho'
mo nefifarato : alioqui confcicntiam apud
Dcum nulla Magiftratuum audloritas cx-
cufabit, cx fuo vcrbo nimirum, non autcm
cxhumanislcgibus, de fadis noftris iudi-
caturum.
Obiiciunt tcrtio loco , quod vctcrcs H- 3. Argum.
pifcopi fcfe Impcratoxiis illis lcgibus non
oppofucrint, Atqui fmgulaEpifcoporum Rerpof.i.
didaaut factanonlunt in tabulas relata:.
ncquc ad hanc normam exigcnda funt dc
quibus agimus. Qtnd cnim adum f t non
qua'ritur,{cd quid agi-opovtucrit. Q^ia ta- 2
mcn probabile cft non fuiife difsimulatu-
ros Epifcopos in ChrifJ^anis Impcratori»-
bus tam manifeftum in rc tanti momcnti
^'
nn
248 DE REPVDIIS
aburum,& i\ quid talc fa(5lum cflct^no fuif-
fc pcnitus id tacituros Ecclcfiaftica:: hifto-
riae fcriptorcs, fortaifc rcfpofum illud non
omnibus latisfcccrit.Monco igitur cos qui
dc hac re ambigut vt vctcrcs oc matrimo-
niis canonas cum Ca^farcis lcgibus confc-
rant. Nuila cnim habcmus ccrtiora com-,
munisEccIefiarum gubcrnationis tcflimo-
nia quam Synodorum iis tcmporibus coa-
d:arum canonas, id cft, iudiciorum Ecclc-
fiafticorum rcgulas. His autcm adiungcn-
da funt ctiam dod:iorii Epifcoporum fcri-
pta, qux fcmpcr fucrunt vckiti pro tabulis
publicis habita. Ex his crgo publicis tcfti-
moniis , non cx aliqua priuata huius vcl il-
lius Epifcopi intcrccfsionc, nunquam Ec-
clefiis placuilfc Ccefarcas lcgcs , qux aiia
ratione quam proptcr fornicationis crimc
vinculum matrimonij fohicrent , vcl cx co
intclligi potcil: quod nc ob adultcriu qui-
dempenitus dilfolui coniugiamulti voluc-
runt. Itaqiic ha;c obie(ftio plane infirma
cft: id quod etiam cx iis qux diduri fumus
planiiis apparcbit.
4.Argiim. Quarto & illud obiiciunt,PauIum vidc-
licet ad caufim adultcrij altcram quoquc,
nempe infidclis dc fcrtioncm,adiunxiffe:cx
quocfficitur, quod Chriflus dc adultcrio
dixit non clfc ita pr^^cifc accipicndum ac fi
vnica
E T D I V O R T I i S. 249
vnica effet iufti diuortij caufa , f^d potiiis
cffe coUigendumexilloChriftididojli ob
adulterium eft iuftum diuortiumjiuftum c-
tiam eflc ob ca crimina qu^ fmt adulterio
paria , ac multo magis ob ca crimina qux
fint adulterio grauiora. Ego vcro primiim Refponf.r.
omniu ncgoPauIum adicciftc quicquam ad
illud Chrifti didum , vt ifti volunt, qua dc
rc pluribus cft a nobis antca difccptatum. Supranag,
Dcindc vt hoc Paulus Apoftolus fcccrit, '^^^;,^,^*'^'
fpiritu Dci tam ccrto tamq; copiofo prae- ^
ditus,an idcm quoque quibufuis liccbit,ac
non potius Paukmi arbitrabimur quicquid
adiici dcbuit adiccilfePDcniq; illud falfum 3
cffe dico, vllu repcriri poffe crimcn adulte-
rio par,ncdu eo grauius,quod ad c5iugium
quidemattinet,de quo vno nuc quscrimus.
Potcft enim quifpiam cfTe idololatra , ha:-
rcticus, impius , & tamcn rata obligatione
maritus : adulter autem & maritus , id eft:,
duorumfimul cfTc caro nemopoteft.
Quinto ne hoc quidcm pr2Etcrmittunt, sArgum.
cafiagitiapropter quselmpcratores diuor-
tium concedant,vcI capitalia fuifle,vcl da-
mnationc ad metalla aut deportationc »
vindicata,quse mortisequiparcntur: mortc
vcro matrimonia non tantum dirimi vt a-
dultcrio , vcriim etiam prorfus finiri. Rc- Herponf.i.
fpondeo , fi poena capitalis dc nocentc fu-
250 DE REPVDIIS
matur iam nullam fupcrcfTe intcr nos con-
troucriiam:ruiV(^ro infiigi quidcmiubcant
lcgcs, fcclMagiftratus officium nonfaciat,^
quorfum obfccro , proptcrca difiblutum"
coniugium ccnfcMtur , coadhuc fapcrftite
2 c|ucm mori oportucrat? Et CjUod ad illas
pcenas attinct,fatcor illas morti exsequari,"
in iis quidcm qu;r ciuiliafjnt,ficut mcrs c-
tiamha:c ciuills lH duntaxat , id cf^:, ciuod"
ad iura ciuitatis attinct : at in iis qux natu-
ralia lunt , fola mors naturalis doniinatur'.
Itaquc ctfi dcportatus dtfmcrct ciuis clfc,
tamcnhomo ciljviuit & mouctur,idcoquc
3 maritus cifc rion dcfmit. At cnim,inquics,
quum ciufmodi pcrfonx prorfus infames
cuadant , criidclc cft honcftam pcrionam
cogi ad mutuam ctiam corporum coniiin-
d:ioncm.Rcfp5dco,hanc cffc coiugij con-
ditioncm,(quo fit nimirum vt duo in vnum
corpus coalcfcant ) vt mutuas mifcrias cfic
prorfus oportcat. Tum crgo tantum abcft
vt innoccns iurc pofsit nocctcm quantum-
uis iuftis pcenis affccftum dcicrcrc, vt con-
tra tum maximc ipfum oportcat(quoad c-
ius ficri falua confcicntia potcft"aC dcbct)
in cius mifcrias partcm vcnirc , & iuftis ac
sequis rationibus omnibus illum fublcuarc.
4 Q^jod i'i quisrurfum obiiciat , qucm.piam
aut ad mctaila 3 ^iut, vt nunc funt tcnipora,
ad
E T D I V O R T I I S. 251
ad triremcs damnatum vix , ac ne vix qui-
dem^pofTc matrimonij oncra fuftinercjnc-
quc muncre fuo dcfungi: ncgo tamcn hinc
confcqui dircptum cfle matrimonium, c-
tiam fi vtcrquc maxime poflularct , fcd tu
prsecipue potiiis vJgcrc charitatcm opor-
terc:& ci qui coiugc frui non pofsit, pror-
fus cffc ftatucndum fcfe toto co tempore
ad coelibatum vocari.
Noftra hxc igitur fententia cft , De di- ^.^p^^\'.
uortiis vcre lic appcllatis, idclt, quibusuoniisex-
vinculum coniugij bona confcicntia folui- penf^:.
tur,ex vno Dei vcrbo iudicandum cffe,cu-
ius cuftodcs, non autcm tranfgrcfforcs,
cfle Magiftratus oportct : qua dc rc vt ma-
gis etiamliqueat, age particulatim etiam
quid lure ciuili dc hac rc conftituatur , cx-
pendamus , quantum quidcm cxpcdit. O-
mniacnim illa pertradarc noftri non cft
inftituti.
Quonia igitur homincs verce rcligionisP^^^"^^*^
ignariin matrimoniis confidcradis vfq; addediuorc.
numc ipfum oculos non attolicbant, idcir-
co vt confcnfu,ita ctiam diffcnfu cotrahcn-
tium aut etiam altcrius illorum tum fpon-
falia,tumctiam coflimmata qUcTuis matri- ,
monia dirimi tradidcrut,mod6 animo pcr
petuam conftituendi difccfsioncmfiat.A-
dio cnim illa cx fponfii cuius mcminit
252 DE REPVDIIS
Gen.iib.j.AulusGcUius cx Scruio Sulpitio lurifco-
*** * fulto, non c6 fpccflabat vt cogcrctur rcus
fponfalia pcrficcrc , fcd huc duntaxat,vt &
eius cuircpudium miirum crat , cxiftima-
tioni cofulcrctur, & nifi caufa rcpudij pro-
bata cflct,tanti damnarcturrcus quantiin-
tcrcrat fponfim datam vcl acccptam cfle:
ex quibus vcrbis illud quoquc obfcruan-
dum cfl: , & fponfo in fponfam , & vicifsim
fponfcE in fponfum agcre licuilfc. Mirum
eft autcm ac pcne incrcdibilc in tanta rc-
pudiorum ac diuortiorum liccntia co vl-
quc valuiifc pudorcm & boncftatcm in il-
lopopulovt pcne fcxccntis annis , tcftc
Tcrtulliano , nuUum extitcrit rcpudij in
Rom. Rcpubl. cxcmplum , cuiusinitium
fccilfc qucndam Sp. Carbilium Rugam, 3c
ibid. Gei. quidcm ftcrilitatis caufa , Gellius audor
^j'c2u '^^' Et modice faltcm cocrcitos fuiflc qui
Vai. Max.tcmcrc diuortia l"accrcnt , apparctcxco
1 •'•"M-q^Q^j rcfcrt Yalcrius Maximus dc Lucio
quodam Antonio Scnatorc, quem Mar-
cus Valcrius & lunius Brutus Scnatu mo--
ucrunt,qu6d quam virgincm duxi{fct,nul-
lo amicorum in confilium adhibito, rcpu-
dialfct. Hoc tamc conftat vcl cxvno Mar-
ci Catonis cxcmplo fuam Martiam Hor-
tcntio commodantis , parum rcligiofea
Romanis iam olim culta coniugia fuilfc,
cpod
E T D I V O R T I I S. 253
quodtandemjtcftante Suetonio, AuguftuSueton.ia
o ^i • • j- -^ Aug.Tib.
& Tibcrium quoque coegit dmortiis mo- ^
dum adiicere: verum quis ifte modus fue-
rit:,ibi non definitur. Fortafsis tum illud
cautum eft quod commcm.orauit poftea
Papinianus 5 nempe vtfcptem ciucs Ro-
manipubcresaduocarcntur. Tandem igi-
turTheodofms Impcrator caufasiufti di-l-9l>-.^edr
uortij coUcgit , quibus aiias poftea Iufti-"°""**
nianusadiccit: qux omnia fatis oftendunt
quam mifcre vagarincceffe lit quibus ver-
biDeinorma in re tanti momentifacem
iion prasfert , & quam ncceffe fuerit alitcr '
ftatim in Ecclefia de coniugiis quam in
ciuili foro dccidi. Sponfalia porro tam fa- c.i. Extra,
cilefuiffe diflolucrenullus magnopcrc mi-'^^^^^^**'
rabitur qui cognoucrit illa duntaxat fuilfc
in futurum tcmpus conccpta;, idquc tacita
inclufa conditione , quse , quanuis omnis
(opinor) caufa non exprimcretur, tamcn
cx communi morc fatis vtrinqueintcUi-
gebatur. Vcriim quod iam rata &reipfa
confirmata coningia tam facile diffoluc-
rerit , id vcro fuit prorfus intolcrabilc : &
tamcn tcftatur luftinianus a fe primum
ftiiffe corrcdum, Vbi tum igitur Epifcopi? i.p.cJe
ncmpc ipforum non crat dictare leges im-«pud.
peratoribus. Sed dubiumnon cft quin bo-
ni Epifcopi cx Dei verbo iam tura contra
254 ^^ R E P y D I I S
lcgcs illas in foro confcicntise iudicarent.
Illiui tamcn fa^pc iiit)iit niirari , quomodo
Noiiel. vt^,^j^^ morcm tcftctur luflinianus a fc de-
tri & a- mum ruillc corrcctu , quum mter legitmii
wi« iT^ diuorii caufas 7 hcodofius mutuum jllum
quu vero. , . , r r • • \ rr' - '
& De nup. voluntarui conicnlum mmime cxprcllcnt,
^.diiira- Rcfpondcnt adhocnonnulli, Thcodofiu
l.s.c.de ibieas tantiim caufas cxplicarc dc quibus
repud. cora iudicc cotroucrti pofrct, quod in mu-
tuo confcnfu locum non habct. Scd fi pi*o-
piys verba lcgis rpcd:cntur, coppcricmjLis
nc volcntibus quidcm viro vcl yxori licuif-
fe ob alias caufas diuortium faccre. Quid
igitur ? ncmpc cx^poenis in ca conftitutio-
ne exprcfsis apparct:,diuQrtia, quanuis non
abfq; adicctis pcenis,tame ob alias etia cau
fas ctiam tu ©btinuillc , 3c ita quide vt po-
llea ipfi ctiam muheri quse maritu tcmcre
rcpudiaffct , nouum coniugium inirc lice-
ret, nempc pofl quinqucnnium- lUud cft
ergo quod mcrito poflcu correxit luftinia-
mis, fcdaddita cxccptione de caftitatis vo-
to,quo iam tum abuios iuiiie multos vt re-
ligionis pr^rtcxtu mutuum faftidium tege-
rcnt , ycl cx co conftarc potcft quod de iis
etia coaclus cft- aliquid faacirc qui ab egrc-
gia fcilicet ilia caftitatc poftca rcccdercnt:
idquc prorfds iniquum.Cur non cnimpo-
tius mal^ folutum coaiugium rcdintegra-
tur?
E T D I V O R T I I S. 255
tur? Scd quod fancitur ob alias caufas J.*9-^|^*^
quam illas a Thcodofio cxprcflas , rcpu-
diatis mulicribus intra annum licuiflTe a-
lij nubcrc :, durius cft ctiam co cjuod dc
dcfertione diximus , quoniam abrciitc du-
taxat , <k quirlcm fcic Ecclcfis iudicio
non fiftentc dcfcrtorc id obtincre vo-
iuimus.
Qnod diuortio cb adultcrium fado fta- ^^^iJ^J""*
tmi conccdunt viro aiiam duccre ^ non re- vei6 cau-
de corrcctum fuilfc a Canonicis fuo loco [^^' ^ ^*
dcciarauimus : quanuiscorum moGcratio1.9c.de
(it valdc probanda qui tcmpus aliquod cx- ^epud.
pcftanda^tumrcfipifccntiar tum rcconci-
liationitribui malunt.Qiiodautem malie-
rcmconuidoadultcrij marito iubcnt an-
num cxpcclare,longc a'C|uifsimum cll , ob
eamprsefcrtim caulhm quam cxprimunt,
ncmpe ncquis de prolc dubitct. Lcx vcrQ
Papiafcfquiannum ctia volcbat cxpe(5lari,
Quod in fponfalibus tcmpus aliquoddVrepud-
pr^efcriptum volunt, ctiam 2:quifsimumJ.'^-P'^^
;/l r" 1 J- • 'j • iponfal.
cltjVt luo loco dixmius , idquc ctiam qua- l,^^.
drat cum dodrina Apoftoli c\c defcr-
tionc.
Qiiod iidcm lurifconfulti iuftu aliquod
tcmporis fpatium volunt ludui impcndi, ^ ^ ^^^
poft altcrius mortcm , non cft tantump.quinot.
honcftati conucnicns , vcrum ctiam in-"^"*'"*
2^6 DE REPVDIIS
Nouuel.21 mulicribus pene fempcr ncccflarium pro-
primxquipter langiunis turbationcm: x^uod ctiam
^''T' ^ oftcndit aliud de viro conftitucndum clTe,
riefecund. qucm. quum ait P^iuis lurilc. ad lugcnda
»upt. vxorcm non compclli^non vctat tamcn lu-
gcrc,quod & ipla lioncftas iubct.Sed quid
ii quaepiam ante tcmpus illud nupfcrit?/;/-
famta notatitr-.mc^in.t Vlpianus , tthnque c^m
fctens eam duxit, Coniugium autcm pro-
ptcrca dilfolui inicjuum cilct, nccjuc vcrbo
Dci confcntancum , quanuis hoc rcmcl fe-
ccrit lulius Ca^farjDionc tcilc. Cxterum
vel cx iis intelligi potcft quanto sequiora
c 4."Extra, & fancTtiora luriiconfulti fepc quam bclli
de K^^iiJiSnoftri Canonici fanxcrint , vt qui alias quii
libct adiupcrltitioncm vique religioli,ta-
mcn iftud de iudusfpatio non ita vrgcbat,
Oiio?jtamy{n(\unit , lurepoU mortuo vtro mu-
herfoliita efi k lege vtrt^nuhat fivult. Atcjui
non dixit Paulus (vt rcctc quidam animad-
ucrtit)nubat fi vult , aut quando volet, fed
cui vuIt,modb in Domino.
Patnapo- Dc patria vcro potcftate prorfus rcd:a
i.paui. D. funt quse lanxerunt Iurilconlulti,vt mirum
deiiat.ho. ^^^ Canonicos quum illa lcj^unt non cru~
l.fipropo- r r^ ^ l^ ,1
nii. c. dc bclccrc. Canonicos autcm hic appcllo re-
Kiipc. ccntiores illos, quos neque tunc puduit ta
iniqua fmcire , acne nunc quidcm pudct
illa dcfcndere , dc quibus plcnius alibi di-
ximus. Furorc
E T D I V O R T I I S, 257
Furorc benc conftitimnt iidcm c5trahi Furor.
matrimonium non fmi.quia conrcnfu opus Jjffnu^,'/**
cfttfcd rcdc contradtum non impediri. furor.i. 7.
lulianus tamcn contrarium ccnfct : quam^^^J^Jj^^j
antinomiam pcriti interprctcs conciliantaiien.iur.
cx quodamVipiani rcfponfo,in quo fanci-^* ^V ^'J*
■l i t • II , ...maiuus.O.
tur vcinon pcrpctuo, vci nonmtoUcrabuifoiut.matr.
furorc coniiigium non dmWii:{.Qmd emrn^
humamtis efly inc]^uit, quarrLj ^>rmti6 cajlbpis
mulierps rnariturn^velvxorein vtnparticipern'
ejfe f ) fcd pcrpctuo & intolcrabilitcr fceuo
ac infanabili iurorc laborantcm rcpudiari
poflc , & ita quidcm vt niiptiGE nouae ccn-
ccdantur.In candcmfcntctiam lcribit Lco Lco Nou.
Impcrator, tcmpustantum praetcrca co- ■"•**»*•
gnofccndo t<c tolcrando illi hirori, tricn-
nium vidclicct viro, vxorivcro quinqucn-
nium,dcfinicns.Scd age rationcs huiufmo-
di coftitutionis cxpcdamus. Vlpianus duas
tantum affcrt, cjuantum coniiccre cx ipfius
vcrbis potui: vnam,cjuod in iftiufmodi fx-
uo & tcrribili turorc non pofsit altcrapcr-
fona cum furctc vcrfari: altcram,cju6d for-
taffc quia libcros non habcat, procrcandac
fobolis cupidinctcncatur. Atqui illa fane
digna non cft cur mifcra & calamitofa pcr-
fona dcicratur,imb potius cur tanto maior
eius cura habcatur. At non potcft,inquics,
furcntis confuctudmc frui , & tcnctur gi- ,
r.j.
258 D E R E P V D I I S
gncndorum libcrorum dcfydcrio. Concc-
do vtruncjuc , fcd ii valcrct hirc ratio, c]u6
tiindcm cllct progrcdicndum ? Itaquc frc-
nandum cft hoc dcfydcrium, & (quod mi-
rum non cll; Vlpiano ruilTc incompcrtum)
ftatucrc dcbct c|ui fic cxcrcctur , fcfc ad
coelibatum vocari,tanti(^^cr dum a Domi-
no libcretur.Scd Lco Impcrator alias pro-
fcrt rationcs. Ait cnim ciufmodi coniun-
ftioncm abcrrarc a finc & fcopo coniugij,
fjuoniam cum pcrfi:)na prorfds cflFcrata non
pofsit ahcra confucfccrc. Rcfpondco , iii
Dci mimi ^cpotcfl:atecfrc,c]ua; ad aliqucm
finfm rcclc inftitucramus,ali6 prorfus c6-
ucrtcrc: dcccrc vcro nos viciisim omnia
tumprofpcra tum aducrfa cx ipfuis m.anu
accjptafortitcr fcrrcqiiod ccrte non facit
qui rcmcdia cju^rit cxtra ipfius vcrbum.
At cnim , incp.iit , fi ncmo fuftincat vcl ad
brcuc momcntu qucmpiara cum tcra qua-
piam bclkia inclufum tcncrc , qux hsec cft
l2E"uitics, vcllc cum cHFcrata pcrfona qucm-
piaai pcrpctuo vitani agcrc ? Rcfpondco,
dcclamatoric potius ifta dici quatn vti le
rcs habct, Qui^^s cnim coniugcs cxiftimet
Vchiti vna cauca cffc inckif js ? & quid im-
pcdit quominiis quantumHbct furetcmita
loktur ^: fubkuct akcra pcrfona, vt & illi
& fibi ipfi confulat, & tamcn mancat vin-
culuni
E T D I V O R T I I S. 259
culum quod folus illc qui adftrinxit fuo
tepore difToluat? Prxterca fic colligit Leo,
Stfropterfurorem jHpentementejTu ante con-
trn^umre ipja cojiiitrium', cnn{ulitnr cuiptam
mm tantarru calamitatem inctdaty cur ei non
muho magts fiiccurretur qai tanu in hoc ipfi
malo verJatur?KQ(^on6.QO infinita cfTc qui-
bus nc cucniat occurri pofsit, quibus tame
poftca nuUa opc humana mcdcri queas.
Rebus igitur,quod ad ipfam corporu con-
iunctioncm fme fponfalium implctioncm
attinct, adhuc intcgris fuf^racnicnte ciuf-
modi impcdimcnto , mcrito vidctur Dcus
ipfc quominus id implcatur intcrccdcrc:
at fi rcbus non intcgris fupcrucncrit , res
ipfa quidcm oftcndit Dcum cripcrc lon-
giorcm mutuse corporum coniundionis v-
lum : vclic tamcn ipfum proptcrea vt vin-
culum quod adftrinxit pcnitus dirimatur,
prxfumcndu nobis non cft,quum m vcrbo
fuo caufam illam no cxpreiTcritjnos autcm
cxerceat quocuquc modo nouit cxpcdirc.
Sedplurtmxjuntiinc^mt', muhh le^ttores cauf<&
prvpter ^tias contugta joluuntur. Rcfpondco,
innisquoquc pcccari,quod mox often-
dcmus : ac promdc hoc quoquc argumcn-
tum nuUius cflc pondcris. Stat cnim iilud
Domini didum, ^hiodDetu corm-ixitiho-
mo ne /eparato: c^iiod quum imaginatur idcm
r.ij.
26o DEREPVDIIS
Lco tum dcmam valcrc fi pcrfoncT in co-
dcm flatu pcrfcucrcnt in quo tum crant
cjuum coniugium inirctur , planc vim facit
Chrifti vcrbis: ncqucfi ita rcs c{Ibt,vcl di-
cendum fuiflct Apoll:olis,iVo;; expedit ergo
matnrnonthrn-j contrahere^ vcl ipfi Chrillo
rcfpondcndum, Non crnnes capiunt hunc
prmonem : quoniam tacilc iam tum fuilfct
diuortij rcmcdium in plcrifquc difiicuita-
tibus adhibcrc , fi , vt ifii putant , ca fuiifct
Chrillifcntcntia.
>tta$. Qiiod ^Q a:tatc coniugu lcgc Papia cau-
Dio,!ib.5^^m-n crat, ncqua quinquapintaannis minor
Mipt. I. u.icxagcnario nubcrct : aut hac aetatc lunior
c. dc leg. c]uinc|uagenariam duccrct,vidctur laltcm,
quod ad poftcrius caput attinct,optima ra-
tioncniti:c|uoniamaiioquividcturabcrra-
ri a prxcipuo cuiugij linc, quum c|uinc|ua-
gcnariis maiorcs ad concipicndumincptas
cffc conftct. Itaquc quanuis pollcalufti-
nianus hanc lcgcm fuftulit , laudo tamcn
Magiftratus qui tam imparia coiugia in iiia
iurildi6tionc non fcrut : vcrum fcmci inita
dirimi non poflc conccdo.
jtatusper- lu gcncrc vcro intcrdicta illa dc nuptiis
[**"*• ob pcrfona: ftatum imparibus , mcrito vi-
jiupc. * *^dcntur a luftiniano & Canonicis fublata,
Coniugia vcro intcr tutorcm & pupillam,
curatorcm&: adultam , prsefidcm prouin-
cia^
E T D I V O R T I I S. 261
cise & fcerr)inam ipfius iurifdidlioni fubic-
d:am , optimis fant: dc caulis prohibeban-
tur 5 vt Sc iliud, nc coniugia cx rcfcripto |- 4- C. dc
Principu pctercntur. Eoulque tamcn pro- inutii.nuo.
hibcri ccrte non dcbucrunt vt inutilia cen-
fcrcntur,vcl fcmcl inita dirimi poifcnt,fcd
fatis fuit pcenis caftigari qui hac in re dc-
linqucrcnt: quatcnus ctiam Canonicorum
modcrationcm maxmie probo.
Incrrorequalitatis,tcficHarmcnopu-Harm. in
lo, puta, fi vir nuptiarum tcmpore dcprc- fio^iib.*!
hcn-icrit hiiffc ftupratamac dcuirginatam ut.n.
quam vt virj^incm duxcrat , dirimi matri- ^\H^^^^^^'
monmm celct Patricmsrrcctms id quidem
quam Canonici,qui cotrarium docucrunt,
quum cxprclfumDci verbum ctiam vt a- ^"'^.22.21
dulteram puniri iubcat, qua dc re fuo loco ^^'g^'^'-
diximus. Supra,pa-
Dc fcruitute vero & adoptione cur no- S'"^ '^ ^&
, . . , , , / . detnceps.
brs non vidcatur laborandum lam antca i.,o.c. de
diximus. ^^?^^'
r- • • 1. . -. Noiiell.de
rngKlitatc ante coitum apparentc , & ni.pt. c 2.
quidcm infanabili (ciii copnoiccndij; lufti- iT.perocca
^- . N • 1 L- • ) • ^oncni. &
nianus pnmum quidcm bjcnnium, dcm- Noutii. vc
de vcrb tricnnium conflituit ) diifolui non li^eat ma-
tantiim nuda fponlaiia , vciiim cviam con-.^* pr«'jT-
iugia iam alioqui( fi copulam cxcipias) pc- <^^is.
nitus contradlia , rcde conllitutum fuiifc ^',','.f j*"^^
antca diximus. Vcrum quid fi quum antca »7J»-q-7»
r. iij.
262 DE REPVDIIS
vir planc vir cffct , morbus iftc incidcritt
Hic vcro rcbus iam non amplius intcgris,
h^c quoquc calamitas ab altcra valcntc
pcrfona fcrri conftantcr dcbct. Vircs au-
tcm ab co fruftra non flagitabit a quo fta-
tucrc dcbct fcfc ad ccelibatum vocari, vt
qui rcmcdium quo vtcbatur ipfi adcmcrit,
ncc tamcn intcr diuortij caufas morbura
numcrarit,
^araiyfis* Idcm dc paralyfi , & aliis id gcnus qui-
aiii id ge- bufcunquc morbis confliitucndum , qui
»u»aor I. ^Qj^j^if^j.^tiQi^c nonpocna digni funt.Scd
quid fi, inquics, probc profpiciatur segro-
tanti,&ipfc ctiam confcntiat? Rcfpon-
dco , non clfc hic nobis aliundc quam cx
vcrbo Dci fapicndum, qui pronuntiat non
alia rationc quam ob vnicum adultcrium
(matrimonio iam vidclicct rc ipfa con-
fummato ) diuortium facicndum . At cur
non pofsit quifpiam, diccs,ius fuum al-
tcri ccdcrc ? Imo vcro nullis ctiam huma-
nis lcgibus id faccrc licct altcrius prxiudi-
cio. Altcr autcm iiic , Dcus ipfc cft, con-
tra cuius voluntatcm non poliunt dc fuis
corporibus ftatucrc qui ab co funt intcr fc
dcmum coniunfti , ca vidclicct lcgc vt al-
tcr ahcrius corporc vtcretur quandiu ipd
Dominohbcrct, nonautcmvt iihidaltc-
ri vtcndum tradcrc poffct: quod fi pro*
piiis
E T D I V O II TII S. i6i
pius conddcraflct Auguftinus, hancqnse-Ai.guft.de
ftionem aliquatcnus indccilam non rcli- ["mone
quilict. ^ . nionte,Jib»
bOuibus poenis quifpiam fcruus cfficic- '• .,
^^. . »■ 1 .^ . , Exii um,
atur, iis quoquc coniugnim, vtpotc quod Dum.ui-
intcr fcruos conAarc uon potcrat , iure ci- ^ion"-
uili folucbatur.Scd hoc polUa rc(5te muta- ciona.intcr
tum cft a luftiniano , & rcdius ctiam Ca- '^''"' ^ vx.
. ' . ' f ' \ r Nouel. de
nonici conuigia intcr iplos ctiam vcre lcr- ^^^^^ ^^
uos inita ccniucrunt irrita non elTc , modo q"p^ aute
vidclicct vcl tacitus vcl cxprclliis domini-E"",.*^\ ^^
cofcnfus intcrucncrit,vcl nihilominus fi.r-cCiiig fer.
uilia muncra domino prxflcntur. Hodic
igitur cxilij poena, vcl damnationc ad tri-
rcmcs coiugium minime diffoluctur.Nam
nccjue dcportatio ncque intcrdi(5tio aqux l-t4.f. "5in
& ignis iam oHm matrimonia dirimcbat, ^^Jf^ ^•^'J^
quod aperte fanciuit luftinianus.Nam Co- viiG & vx.
ftantinus hac addita conditionc, 5^ cafks tn ' ,^ ''^ ^^
cjHcm inciditmamvu , yion muT&t vxoru ajfc- de mipc. $.
chonem-, vidcbatur vxoris arbitrio hbcrum ^.'■P°^^a-
ici tacitc rclmquoc.
lam autcm placct acccdcrc ad caufas di- '• t{>''tnrii,
uortij quasip(i Impcratorcs Chrifrianiiu-,7^ *(^>"J^",'~
flas cflc dccrcucrunt.](Las igitur cnumcratp»f'- nou.
Thcodofius & Valcriiiianus, prcpicr quas 'l^Z^Ai^t
vxor virum pqfsit rcpudiarc : quibus alij Hct ac ma-
poftca,ncmpc Lco & lu{liiuanus,quafdam "•*^'*''^*«
adiunxcrunt:
r. nij.
264 D E R E P V D I I S.
1 Aduhcrium.
2 Homicidium.
3 Vcnciicium.
4 Molitio cotra impcrium non indicata.
5 Si criminc falfi damnatus.
6 Scpulchrorum diirolutio.
7 Sacnlcgium.
8 Si latro,vcl latronum fufccptor,vcI ab-
ador,vcl plagiarius.
9 Si hmilia vcl vxorc infpicictc cum im-
pudicis mulicribus coetum inicrit.
1® Si vxoris vitse hicrit inhdiatus, vcl inll-
diari volcntcs fcicnsno indic;iacrit, ncc
vlcifci fccundumlcges itatucric.
H Si vcrbcribus ingenua indignis vxorcm
affcccrit.
12 Si vxoris caftitati iniidiatus, aliis etiam
cam adultcrandam traderc tcntaucrit.
13 Si adultcrij intcntatarn actioncm non
probivticrit.
Yiro autcm vicifsim hx caufx tribuunt
potcftatcm vxoris rcpudianda::
1 Adulccrium. '
2 Vcncficium.
3 Homicidium.
4 Plagium.
5 Scpulch^-orum violatio.
6 Sacriicgium.
7 SilayonumrdUtrLx.
t Si
E T D I V O R T I I S. i6j
S Si viro ignorante vcl nolcnte conuiuia
cxtrancorum appcticrit.
9 Si eo ignorante finc iufta caufa toris
pcrnodarit.
10 Si extra viri voluntatcm ludis & fpcda-
calisinhxxrit.
11 Si vitse mariti infuliata fit, aut infidiatcs
fcicns non indicarit.
12 Si aducrfus impcrium molita.
13 Crimcn falfi.
14 Si manus audaccs viro iniccit.
15 Si abortum fpontc fccerit.
16 Si cu viris voluptatis occafionc lauctur.
17 Si viuo marito cum aliis dc fuis nuptiis
fit loquuta.
Has igitur caufas illi commcmorant,
quanquam in iis non fibi fcmpcr confcant.
luftinianus cnim ob vcrbera noluit repu-Nouell. vc
dium mitti marito. At Lco caiifas quafdam ^»^"^ "?^"
,. , r 1 tn&auiac.
alias commcmorat ob quas loluta quoque ^. a quis
fuerint coniueia, ncmpc mariti prodiga-aurem.
litatcm , rGligionis diucnitatcm, & ii quas ,jj.
promiflafuntnonpcrfoluantur, ctiam pcr
inopiam.
lilis porro etli non lcgimus Epifcopos
exprciic intcrccfsilfc , tamcn ionge alitcr
fuiffein Ecclcfiaiudicatum,tucx vcteribus
canonibus , tum cx Patrum fcriptis liqucr:
idquc fanc mcrito. Namli ifta valcant,vbi
166 D E R E P V D I I S
Clirifti vcrbum illud, Ouod Dei*J ccmnxtti
homo nejeparato? Magna porro pars corum
fcelcrum qux ibi cniimcrantur capitalia
quum {int,an nonjobrccrojmpcratorcs o-
portuit niiiil hic fLatucrc dc duiortiis , fcd
potius otficium faccrc, & fi illa cucnircnt,
lufta mortis poena coniugium finircPQiiod
ii prcepoftcra mifcricordia vti malcbant,
annon iatis hut pcccarc,ciparccn/!o c]ULm
Deus & ipfa:mct corum icgcs capitis pce-
nas lucrc uibcnt , niii ctiam coniugia cow-
tra cxprcHlui-i Chrifti iritcrdidCi du-imcn-
do,ad crimcnadultcrij mifcros pcljiccrci?
Aliae vcrb qua^dam caul.c huc fpcdant vt
aciultcrium cx iis prcbabilitcr praTuma-
tur. Etfane diiticilcm cilc' adultcrij pro-
bationcm conftat , quam ctiam Canonici
vcluti ftudio quodam vidcntur magis ac
magis oblcuram ac pcrplcxam rcddidilfc:
ncquc iis allcntior qui illud x i i. Tabula-
rum , aJl^dL cy eff^oti r^vmf , pcrpctub rc-
quirunt. Non cflc tamcn cx conic6turis
quantumuis probabilibus m rc tam graui
iudicandum rcs ipfa clamat, ncdum vt noa
bcnc probato criminc, coniugium tamcn
diftbluatur , quod fanc & abfurdum & ini-
quum cft:. Cur non igitur potius otii^
cium facit Magiftratus , arrcpta amplio-
ris qua:ftionis cx probabilibus conicdturis
occa-
E T D I V O R T I I S. i6y
occafionc, vt veritate coperta cx Dei ver-
bo iudicctur? Ex caufis vero a Leone enu--
mcratis dux ta funt leucs , vt vix mihi per-
fuaferim vnquam fub Chriftianis Impera-
toribus ferio valuiflc, fed ab eo potiiis co-
mcmoratasvt caufe fcruiret. Vnicacaura
fuperefl;, nepc hsercfis fiuc manifcfta im-
pictas,autfairaprorfus rcligio,de quaquid
conftitucndum fit vno vcrbo tam perfpi-
cue declarauit Apoftolus , vt qui contra
fcntiunt prorfus indigni fmt qui audian-
tur , quamcunquc tandcm vcl Ciuilcm vcl
Ecclc{iafticam audoritatem prsetcxant.
Sednosdehac rcantcaplusfatis. ^
T 1 ><^ • Canonet
iam autcm placet Canonicorum prae- quidar^,
tcrca quaedam cxcutere.Ac in primis qui- expen^
dcm quse (it eorum de inccftuofis quibuf-
dam coniugiis fententia quum fuo loco
diflerucrimus , iis nunc placct opponcre
qu3e hac dc re diferte fcribit Ambrofius, AmbroT.
vtcxhoc faltcm liqucat quo iure ifti fo- J.'^'^^^^*'*
leant audoritate Patru prxtcxcre. Sic igi-
tur Ambrofiusad Patcrnum qucndaami-
cifsimu fuum fcribcns: P aterni c^nide v>iani-
mis mcifalutattone legt,fed co/ltitattone hatid
^Ha^HapaternayVtvelts fi/to nrpte coliocare
cxfilta. £t mox, jQmd tu confnlas cjHdfo r^-
cumretra5ies , &c. T^/ copptlare paras filiiirn
iuum cfr neptem ex fiJta , hoc eB vt accipiat
268 DEREPVDIIS
fcroris fiiA filiarn , diiterft Lcet matre cjuam
focrH6 editus. Interroga mrntnurn religmiem:
nemfe auunculus iHe tllms , illa hiuus neptis
Z'ocatur. N ec 'pfe te reuocat foyius nommum
t^uum htc auum refonet , tlla hoc nomen ad a-
tiur:cti/:im ^uod ad auum refer.itiquanta dein-
de ettam relicjttorum confufio vocabulorum?
Jd.em auHs (^ focer vocabere : ea cjuocjue tibi
neptis (jr nurus dtuerfo nornine nuncupabttur.
Jii-ituubuntur etiam fratres dtuerfa voca-
buU-i vt tUafocrusft fratrt , ille gener forori,
Nubat atiunculofuo neptts , cr tmmaculato-
ru''i- ptgnoru charitas tllecebro(o amoreWHtc-
tur}Super hoc tgttur meam afanEio viro Ipi-
ffopo zefiro expecian fentetittam non opmor
nec arbttrcr, Etmox,A^//?w ideo Itcet cjttia
mn ef prohibithm ? T^itniine-itmerdiUhmefi'
entm natur<t ture,interdiclum efir legecju^ eft
m cordibus fingulvrvtm :intcrdicium efitnuto-
lahtlt prsfcrtptione ptet^itts , tttulo nccejjitu-
dtnis. Ego ai tem (y prohibitum affcro , ^uta
^w m leuiora ^tntrrdtcia fintj mulio magu hoc
^uod artiioru plenum efinecejfitudtnts, inter-^
dtcium arbitror. Itcm, Oportet ab eadtfcedas,
intcntione cjudi ettamfi Itceret-, tamen tuam
famtltam non propagaret. Debetenim ttbifi-
hus nofter nepotes , debet etiarn neptis chartf--
fmapronepotes.Hxcillc ,ncctamiilc pro-
fedo quamipriusnaturasjpictatis, honc-
flatis.
E T D I V O R T I I S. 2^9
flatis^imo Deiipims Opt.MaximivoK.Sed
& illucl cxpcndamus quod conftituunt fi car"aciuU
quis cam ducat quam prius pcr adultc- terio poi-
num pollucrit. Huius fadi qUdeflio duplcx ^""™'
cft. Autcnim quifpiam^jAMoj-alicnam v-
xorcm corrumpit quam poftea , marito i-
pfms mortuo,ducit : aut quifpiam iam ma-
ritus cum alia foluta rcm liabct, quam po-
ftcavcl mortua vxorc iua, vcl ctiam adhuc
viucntc, ducit. In illa igitur priorc fpccie
volunt coiugium fcparari Canonici/i mo- y-,|e
do ca dc qua quxritur vcl ftio marito , vci i.& t Jtum
vxoricius cum quaadultcrium committit, V'"^""'^.
mortcm maclimata iit : vcl conltante ad- eo quj du-
huc matrimonio priorc , intcrucncrit ali- ^^^ \\°'
qua promiisio dc poltcnorc mcunao. At- lui.vo.,
qui vctcrcs Synodi fmc cxccpticnc pro- E//ber.Co
/., • r 1- • • o • N ^ . cil.canjz.
lubcnt cmlmodi conmgia , & mc iito qui- xribur.
dcm , vtpotc qu'^ adultcriarmt : & mira*^*"MO'
fuitGratiani ofcitantia , curn quo ctiam ? 1*.^,*,^ ,j,
Lombardus impingit , hanccx Aiiguftino ' i^- ^«"t.
fcntentiam , Dem^fue mortpto vtro cirm cim \l^}l[\,
ver./m connmmmfmtifien verum connMarn ^^ nupt.&
nonfoteficum <^uo prms adultermmfi^t ,{\i-[^l^^ ' ^'
blata ncgantc particula profjrcntis. Nam
ctiam fi tortaisis in codiccm mcndofum
incidit , tamcn cx iis quse coloco pra^cc-
duntcrrorcm dcprchcndcrc potuit. Cau-
fa verb cur ill:a non appclicm coniugia, fcd
lyo D E R E P V D I I S
adultcnajacproindc in Ecclefia Dci pror-
fus intolcrabilia cenfcani , non tantiim cft
ciuilis illa quam vnam vidcntur confidc-
ralfc qui illas conditioncs cxcogitarunt,
quoniam vidclicetalioqui pcriculum cflct
nc hac occafionc mariti vxoribus, & vicif-
fim vxorcs maritis , mortcm machincntur:
fcd hxc prascipuc , c]ubd nihil aliud fmt re
vcra quam adultcrij quo^dam continua-
tio. Ncquchis obftat quod cxcipictnimi-
rum ahquis , ncpc qujE turpi libidinc priiis
cognofccbatur , polfc pofhca coniugale ai:-
fcttu inducrc: queaamodu ncmo ncgat ho
nefte, miitato videlicct animo, ducipoifc,
cum qua priiis vel manifefta fcortatio fuit,
vcl concubinatus duntaxat,ficut idc Augu-
ftinus tcftatur. Nam qui fcortatur,quauis
rite intcr fe non copulcrcntLir , tamc quo-
niam alioqui nuili alij funt obftridi , idco
polfunt poftca vitium quodin eiufmodi
copui;]E malo initio ftiit , per Dei gratiam,
corrigcrcrat inadulterio non dct^cdus ali-
quis incft qui poftca pofsit emcndari , fcd
nihil eft prxter horrendum crimcn , quod
fibi fcrio difpiiccrc quomodo tadem vcre
dici polfunt cora Ecclcfia teftari quirur-
fumintcr {c quanuis honcftum coniugij
nomen prGEtcxcntcs , coniungi poftulant:
quum eos potius adultcrium commiifum
lugcrc.
ET DIVOKTIIS. Z71
lugcrc , omnemque adco intcr ic copulam
liorrerc oportucrit ? Ego igiturhac dere
ita txiftijno , taatifpcr dum mcliora quif-
piam doccat. Certc 11 illa ratio valcat, ne
nc tum quidcm quum in altcrius vita ma-^
chinatum cft , du'imi matrimonium opor^
tcrct , quoniam tum quoquc obiici poiTct>
adultcros tum voluirrc toilcrc campcrfc^-^
nam c mcdio quse obftabat quominus fine
pcriculo polTcnt libiJincm cxplcrc, qucm
animum poftca in coniugalcm alFcctum
mutarinn Dcnique non patitur quodam-
modo ipfa rcrum natura vt ratum fit con-
iuf^ium ab co ipfo , ncmpc adultcrio inci-
picns, quo vpo rata alioqui coniugia (cpa-
rantur. Ncquc cft cur nos moucat Daui-
discxcmplum qui Bcrfabcn duxit,ip(ius
ctiam marito proditorie occiG^. Q^s
cnim fi hoc imitctur non mcrito punia-
tur , ncdum vt hoc cxcmplo niti pofsit
cuiufquam confcietiaPScd quid fi adultcr,
viucntc adhuc fua vxore , illam adultc-
ram duxcrit ? Tum vero rcclc conftituunt
CanonicijVt fi cu adultcra fcietc contra6tii
cft: illud poftcrius coniugiu, dirimatur : at
illud non rcd:e,qu6d fi quis vxore habcns,
altcrainfciam fupcrinduxcrit) volut vxorc
priorc mortua 9 confirmari matrimonium
^ 272 D E R E P V D I I S
cum fccunda, acico vt nc fi vclit quidcm i-
Exii/be P^^' pofsit ab ca rcccdcrc. Hoc vcro quid
cotjuidu-aliud cfl: ciuam polygamiam manitcftifsi-
>ic vxort, j^^^. confu'm.arc?At cnim,inc|uiunt,c]ui hoc
commifit non dcbct lucrum dcfuo dolo
rcportarc. Imo cur non id fcclus potius
t|uum dolum vocantf& quxfo , quod tan-
dcm cll hoc lucrum.fiuc iilum fcclcratum,
fuiciftam v(c]uc adco turpitcr dcccptam
fpcclcs, fi cogatur c]uidcm illc in pcccato
fcicns prud^ns pcrlcucrarc : iitivcro hat
illum vna itcum pcrdcdipotcftas? At po-
tuit ii'c,inquiunt,poftcainiftam matrimo-
nialitcr colcntirc. Scilicct dignum cfl lio-
nclliisimum coniugij nomcn cuius vcla-
minc tanta fpurcitics tcgatur. Scd vtinam
tandcm iungantur oihcio fuo pij Magi-
ftratus, vt nuilus ilHs difputationibus locus
rclinquatur.
Rapt^s. De raptu vcro quanto fan^liora fmt ci-
l.vn.C. de ^iiib,^,^ kizibus conil:ituta, cniim a nollris
rjpt. virg. . P . r. ^^ ,
Canonicis mtcr imprum cc raptum plc-
runc|uc non diilingucntibus , atquc adco
intcr ic prorfus dif>idcntjbus: quam turpi-
tcr dcnicjuc Schc:)la{licihac in rc Pontili-
cibus fint adulati, qui plcnilsimc volct co-
t;noil'crc , lcgat cruditifsimam dc hac re
tota diiccptationcm I^ctri Martyris in lib.
c.vj6.q.i. ludicum, capitc 2i. Tria ta?itum hicinfi-
gnia
ET DIVORTIIS. 273
gnia nunc annotabo. Vult Aurcliancnfe
concilium Ecclcfiam patcrc raptoribus, vt
mortis pcenam cuitet,ncc indc cxtrahi nifi
cautionc acccpta nc occidantur ycl cxhiE-
rcdentur. Quidcft autcm dctcflandisjfla-
gitiis faucrc,quid cfl tcmplum Dci polluc-
rc, quid cfi: Magiftratibus officium hcicn-
tibus fefc opponcre,fi hoc non cft? Etiam
fi rapta cofcnfcrit raptori^vult tamcn idcm
Concilium raptori adimi & parcntibus re-
ftitui, & id (juidcm recle. At bonus Inno- aJ^fpj''^'
ccntius tcrtius rcfpondet, S^ puelia tnutta
raptafiierity C^pofha confcfitiM matrnnonio
raptprts , nupttoA effe comraU.m : in fauorcrn
matrimonij fcilicct, legibus omnibus diui-
nis & humanis violatis. & quid cft Dco iU
ludcre, fi hoc non cft? Dcnique vt nihil ad
extremam impudentiam deeftet , vctercs
canonas puriorcs vno vcrbo cludcns Tho- Thom.m^.
mas , ait tuiife latos ad criminis dctcftatio-f^''" E^"^'^*
ncm, Papam vero poftca rem meliiis con- dc rapt.
fideraile. Caictanus vcrb non oportcrc ra-
ptam reftitui c6tendit,fcd fuihccre fi patri
aliquo modo fatisfiat. Quid plura?fi Lucio
PapX' crcditur, vnico vcrbo abolebitur e-
tiam laptus crimcn, nempe fi dixcrit puei-
la vcrba de nuptiis priufquam rapcrctur e-
tiam inuitis paretibus mtcrucniile. En quo
prouchantur ifti religiofi & cafti Patres,
f.j.
274 ^^ REPVDIIS
Ecclefiae fcilicetChriftian^ columina.QiJ^
vcro dc his fuerit veterii Synodorum fcn-
tcntia j quxrite cx canonc Apoftolico 67.
Cbalced. 27. Synodi fcxtse can. 93. BafiL
can.22.^" 30.
Steniitas. Dc ftcrilitatc rc(fie prorfus in Canoni-
fue ftr'^"^ ftatuitur,ne ob carri velaliud ciufmodi
pione Do- vitium diuortium fiat. Eft cnim vitium il-
inini in ^^^^ plcrunquc occuitum, & cui frpc Dcus
idem Dercmcdium tuncattulit, quum prorius dc-
bono con-£"ppj.^^^^j^yj^(,|3j^.yj.^ J)^jj^^^^. q^^^ cum qui
iug.cap.7. ^ . . . . ^ , 1 1 r 1 1
c.i8.ji.q.coniugiuminit,certulit, quod adlobolem
5. c. 25. & faltcm attinct,ab co totum neceifario pcn-
G^eii IibZ dere qui claudit & aperitvtcrum pro bona
4.cap.;. fna voluntate, vidctur fane manus ipfi Deo
quodammodo iniiccrc qui quam ex cius
manu acccpit rcpudiet nifi libcros ipfi pc-
pcrcrit. Paratum cnim cft illud lacobi rc-
iponftim , IV um ego fum Deus ^ut fruciurrLj
vemrts tiit inhtbiiitf Itaqiie prorfus iniqua
fuit illa primi Romas facti repudij caufa; &
quod nonnuIliPontificesfuis iniquifsimis
hac in re dilpcnfationibus , quas vocant,
pra^texerc confucucrunt, nepe boni nefcio
cuius publici intcreffc, ( vt ipfi loquuntur)
prorlus inane & vanum cft commcntum,
quod fuis fordibus obtendunt. Stat cnim
'iM\xd , non cftc nobis facienda rnala vt euc-
niant bona,quauis malaintcrdum fcrantur
quae
ET DIVORTIIS. 275
qux corrigi non pofTunt. Qaam autcm &
publice & priuatim inlignibus familiis c-
tiam ac rcgnis idiurmodi iniquifsima di-
uortia, iufto Deiiudicio, iam olim nocuc-
rint,ncdum vt bono publico concciTafmt,
vtinam cxtam multis tamquc infignibus
tcllimoniis non ita conftaret! Probo igitur
quod in huiufmodi morbis ftatuitur a pu-
rioribus Canonibus, quibus confcnfillc lc-
ges poftcriorcs Ciuilcs ex eo liquet , quod
ftcriiitatcm & cxtcra ciufmodi malainter
diuortiorii caufas non recenfcnt. Sed vide-
rint rurfus iidcm Canonici quo modo non f.iS.ji^q-?
a reiiquis diflcntiat Gregorij tertij refcri^
ptum,a Gratiano citatum.
Incidcnte quantumuis ratis fponfalibus Eiephan-
clephantiafi,nouo matrimoniolocum elfe, "'^^"-
atquc adco nc volcntibus quidem fponfis
vltcriiis progrcdi bona confcientialicere,
antea contra Canonicos diximus.Sed quid Suprapag.
fi iam confammato matrimonio fupLruc-j^^/^pj '"
ncrit? RK:fpondcnt Canonici, quibus non- Extra, tit.
nulli aiicntiuntur , compellcndam fanam feprorml."
perfonam ad mutuam aiterius confuetudi-
ncm:alij contra tum. quoquc dirimi coniu-^
gium&nouasnuptias contrahi poifciudi-
cantjmodo altcra pars confcntiat, & ipiius
alimcntis comode confulatur. Ego neutris
poiTum alfentiri.Nam quod boniCanonici
f.ii.
27<5 D E R E P V D 1 1 S
pra2texunt,n6 liccrc vidclicct cxccpta cau-
faiornicationisvxorcm difnittcrc,miru ell
cos profcrrc audcrc , qui tam muitas iprx-
tcrca diuortij cauias excogitarunt , dc qui-
bus pafsim diximus. Valet tamc illud pro-
fcdo , & coufquc valct, vt nuUi homini li-
ccat illud rcfcindcre.Scd aiiud cft vxorem
dimirtcre, quam coufcjuc duntaxat cum a-
lio coniungi quouiquc bona conicicntia
patitur. Bonaautcm confcicntia ccrte non
patitur vt cam quoquc coniundioncm vcl
pctat vel conccdat quifpiam qua vti non
pofsit quin & Rcipublica; toti ccrtb no-
ccat,& icipfum ac nafcituros libcros fcicns
pcrdat. Scd quid fi altcr vratur , vcl ctiam
ncutcr habeat contincntice donum? Pctat
vtcrque & prccibus pugnct. Vcrum an ob-
tincbit? pbtincbit ccrte vt tcntationcm
vincat,nill pcr cum flctcrit,quoniam in fi-
dc prccabitur.Ccrtiicnim cft cum ad con-
tincntiam vocari, cuipcr Dominum obii-
citurimpcdimcntum quominus orJinario
aducrilis vfiioncm rcmcdio vtipofsitialio-
qui quid iniinitis hominibus fict, plurimas
ahas ob cauias in nihiio minorcm difiicul-
tatcm rcdaclis? Eadcm ratione puto iis fa-
tisEcri poilc qui nouas ctiam nuptias con-
ccdunt , quod cgo quidcm ( fit autcm hoc
bona cum corum vcaia dichim qui alitcr
fcntiunt,
ET DIVORTIIS. 277
fcntiunt, & nullo carum Ecclcfiarum pr^e-
iudicio quse alitcr hac de rc iudicant ) non
vidco quinam iit vcrbo Chrifti confcnta-
ncum : cui tamen vni in foro confcicntias
ftandum in his conirouerfiis prorfus arbi-
tror. QiK)d autcm afrcrunt dc xgrotantis
conrcnfu, alibi dixi cur nulio modo vidca-
tur admittcndum , quoniam vidclicetpro-
prietas , fiuc plcnum dominium corporis.
ad coniugcm non tranfit in contradu ma-
trimonij,rcd vfus dutaxat pcrfonam ipfam
fion egrcdicns,idc6quc coniugcs ius quod
alter in alterum habct , transtcrrc nullo
modo poffunt.Scd quod de cegrotantis ali-
mcntis adiiciunt, vfc|ueadc6 sequum e£t,Yt
qui alitci- taciat Chriilianus cenfcri non
dcbcat:eo tamcn prsetcxtu coniugij vincu-
lum folui non vidco quinam colligi pofsit.
In fumma , manerc matrimonij vinculum>
ac proindc diuortio, nc ob clephantiafni
quidcm,confammato matrimonio, locunl
cllc exiflimo:ha(5tcnus tamcn vt altcr altc-
rius corporc vti bona confcicntia non tc-
ncatur:im6 ctiam Magiftratus impcrio
mcrit6 prohibcatur.
lidcm Canonici qucnquam negat fiam^°"'"S"'^
vxorcm poffc intcrlicerc: quod fanc nc lc- aorcs.
res quidcm ciuilcs probant , fcd ita tole-*^-^- ^^^*^
rantyvt lutto aolon aiiquid mdulgcant. Sit q.i,
f lij.
278 DE REPVDIIS
hoc igitur fiinc in foro conrdentise damna-
tr.m. Scd qaod coniugum iliarum intcrfc-
dioribus cmncm fpcm coniugij adimunt,
quo iurc faciant,ipfi vidcrint.
Aniudlciu Et dc his quidcm had:cnus. Scd duo
praeire o- niinimc pr^etcrmittcnda funt in hoc argu-
portcatre- i i r i • • •
pudio &di mcnto. Vnum , an ablque lcgitima cogni-
uortio. tionc fit iuflum fmc rcpudium , fiuc diuor-
tium : altcrum , ad 6]uos carum controucr-
(larum cognitio pcrtincat. Quodadillud
prius attinct , quid fit conftitucndum vidc-
tur rcs ipfa pcnitus oftcndcrc. Primum c-
nim fi iniquum cft qucnquam vcl in rc mi-
nimi momcnti fcdcrc in fuaipfius caufa
iudiccm , quotics faltcm aliorum intcrcft
quid in ca ftatuatur: quantoxquius cft id
fcruari cjuum dc focictatis cius vniculo di-
rimcndo qua-ritur , quae cft totius huma-
ni gcncris vcluti cxordium , atquc adco
cuius auctorcm ftfc Dcus ipfcprofitctur?
Huc & ilkid acccdit , quod vix vlla inci-
dcrc potcft hac in rc controucrfia , in qua,
i\ dc facto controucrtarur , tcftcs citandi
& attcntifsimc audicndi non fmt. Dcin-
dc quum vix quicquam in rcbus huma-
nis cucnirc poisit quo vchcmcntiiis quif-
quam commoucri pofsit , quis non videt
qux mala fmt cucntura , fi idcm fit iudcx
qui factam fibi iniuriam qui^ritur ? pras-
fcrtim
ET DIVORTIIS. 279
fcrtim vero quo pudorc vxor fuo arbitra-
tu non tantum in maritum agct , vcrum c-
tiam icfe ab co fciungct? Nihilominus ta-
mcn quum maritus lit familise caput, mul-
tum ci tribucndum vidctur. Et conftat a-
pud lud^os voluntaria fuiffc rcpudia & di-
uortia. Aiiud cnim fuit dc aduitcrio accu-
farc (quod erat capitaic crimcn , ac proin-
dc apud iudiccs ncccffario difccptabatur)
quain diuortium pctcrc , quod quum fibi-
ipfi vnufquifquc darct , vcrill miic cfi; tunc
a iudicibus pcti non confucuific. Scd & a- 1.9. D.de
pud Romanos quanuis vetufto iurc con-*^'"°^*
qucri iicuitjfi falfam ob caufim nuntius rc-
miffus dicereturjtamcnquum pcr iibcr-
tum diuortium mitti folcrct , aduocatis
prxtcrca ( ficut tandcm conftitutum fuit)
fcptcm tcftibus ciuibus , pubcribus , appa-
rct intra priuatos parictcs id ficri confuc-
uiflc. Et fane quum ob priuatas quaiuis
offcnfiones diuortia iiccrcnt , mirum non
cll: priuatim iila agitari & dccidi tunc con-
fucuiflc , quum rcs tota cffct in arbitratu
cius pofita qui nuntium rcmittcbat : ncque
aclio ex fponili, vel iudicium de malis mo-
ribus cb fpcdarct vt diuortium non fie-
rctjfcdliuc potius vt diuortij infamiapc-
ncs eius audlorcm rcfideret. Imo etiam
expcdicbat multa eiufmodi priuata delidta:
f. iiij.
28o DE REPVDIIS
palam non ficri , adco vt plurimum inter-
cium intcreflct eius quoquc pcrfona' quse
rcpudiabatur , vt intra domclticos paric-
tcs cjuicquid circt controucrfia: dccidcrc-
tur. Aduocari autcm confucuiirc amicosj
vcl illudiudicium Ceforum dcclarat quod
Vaier.iib. cx Valcrio Maximo alicjuando citaunnus.
a.tit.^.De >Junc vcro quum nonnill adultcrio vcl de-
Ccnforia r • t r • r i • •
noja, lcrtione rcpudium aut diuortium lit lcgiti-
mum ( qu«e probari nccclTc cfl , vt & mor-
tcm ipfam i\ torte dc ca ambigatur) ncque
nunc fmt priuati arbitrij matrimonia , vt-
potc (]ux confcia tota Ecclefia fiant : non
c.T.;j. q.z. cfl: aHjuum <i\: honeflum duntaxat , vcrum
«^•9-3?-qf etiam prorfus neccffarium publicam co-
C.3. Extra, - . ^ ^ ^ , .
«le diiiort. gnitioncm controucrliarum, qux plurima?
&'c.\6 Ek- ^^ maximi^e in hoc areumcnto funt, pra:irc:
dcUcr. & prmataauctontate racta diuortia viquc
c6 damnari , vt qui non expcclata iudi-
cum lcntcntia altcram duxcrit , mcrito fc-
paretur, tantifpcr faltcm dum cognitum
de controucrfiafuerit: nce etiam fi caufam
poftca probaucrit , priiis ad vxorcm tc-
mcrc fupcrinductam rcdirc fmatur , quam
culpam otTciulicuIi dcprccatusEcclefiara-
Gen. 11.12. ^isfcccrit. Quod cnim Abrahamus Aga-
rcm ciccit , huc trahi non potcfl: , ncc fme
vcri iudicis, Dci vidclicct, mandato fa-
(51 um cfl.
Scd
ET DIVORTIIS. 281
Scd ad quos iudices pcrtinet iftarum re- Ad quosiu
rum cognitio? Id vcro difficile non eft exi^ „1^? cau"
ftimare partim cx rei ipfms natura, partim farumma-
ex purioris Eccleiise conruetudine. Con-'"'"^"."
tractum hunc diximus mixtum elle , quo-
niam quatcnus ad focictatem humanam
fpcclat , plane ciuilis cft , vt & rcliqua ho-
minum inter fe commcrcia: quatcnus vero
Deus cxpreffe dicitur intcruenirc, & con-
iuges copularc,(vndc etiam hicmos cftvc-
tuftifsimus,& plane, vt arbitror, Apoftoli-
cus , vt publke in Ecclcfia bcnedicantur
qui hunc contrad:um ineunt ) plane diui-
nus eft & Ecclcfiafticus. Huc acccdit & il-
lud quod m iis quse ad ipfum coniugij vin-
culum attinent, cx vno Dci vcrbo cuius
prim.aria eft in hoc contradu audoritas,
decidenda: funt controuerfise: verbi autem
diuini interpretatio proculdubio ad mini-
ftcrium Ecclcfiafticum fpcdat. Dcnique
quum difsidentcs coniugcs fui officij ad-
moncndi fmt cx Dci vcrbo, &, quoad eius
ficri dcbet ac poteft , rcconciliandi , tum
quoquc quum iufta diuortij caufa compe-
ritur : quum dcnique fatisfadioncs Eccle-
fiafticse f^epc iniungcndce fmt , quod fieri.
abfque czufx cognitione nec poteft nec
debct:ad quos aIios,obfccro,hcec cura po-
282 DE REPVDIIS
tius qiiam ad Ecclcfiam , id cft Ecclcflie
presbytcrium , illic quoquc vbi Magiftra-
tusChrillianus cl-t,pcrtincbit?Et fuilic huc
morcm totius vctcris Ecclcfise, ctiamlub
Chriftianis Impcratoribus cx Canonibus
apparct, cx quibus proculdubio prcsbytc-
rium , nulia cum Magiftratus iniuria, iudi-
cabat, ficut vcl cx iilo inccftuofi Corinthi)
cxcmplo liquct.Vcrum c|ua:nam iila crant
iudicia? ncmpc mcre Ecclcliall:ica liuc fpi-
ritualia, nuliis prorfus ciuilibus, fiuc pccu-
niariis liue corporalibus poenis fancita.
Abfit cnim vt fandos Epifcopos vcl Pref-
bytcros vfquam cxiftimcmus libi vendi-
cafTc vllas ciuilis Magiftratus partcsvMors
cnim Anani2E& Sappiiirae, cxcsecatio Ely-
mx , & fiqua ciufmodi lada ftmt, cxtraor-
dinaria & Imgularia fucrunt , nequc in cx-
cmpium magis trahcnda quam Phinces fa-
<5lum. Scd rurfus quum contradus ifte , vt
paulo ante dixi, vcl maxime ad focicta-
tcm humanam pcrtincat , plurimaquc mc-
rc ciuilia in controuerliis coniugalibus in-
cidant , vt quae ad ius dotium , ad dona-
tioncs mutuas,& plurima eiufmodi Ipe-
<5tant:atquc adco plurimum intcriitRcipu-
blic2 rite aut minus rite cx vcrbo Dci con-
iundos, aiit poftcafcparatos jaudoritatc
quoquc
E T D I V O R T I I S. 283
quoquc Magiftratus , diuinarum ctiamle-
gum cuftodis vindiciTquc , cognofci : iurc
iuo ccrte non prophani tantum , vcrum c-
tiam Chriftiani & rcligiofi Principesle-
gcs de coniugiis pofucrunt pafsim cxtan»
tes,& cx iis ciuilitcr iudicarunt , bonis E-
pjfcopis non modb non reludantibus, ve-
riim etiam hoc inprimis poftulantibus. Sit
igitur hsec modcratio, vt, quum mixtus fit
hic Gontradus, Prcfbytcrium de iurc con-
fcientisE cx Dci vcrbo , Magiftratus de ci-
uilibus , cx lcgibus bonis & a^quis iudicet:
qubd fi diuorao fit locus, Prcfbytcrium
quidcm cx vcrbo Dei diuortium tacicndu
pronuntict,Magiftratus autcm ipfcmct di-
rimat: ita vt ncc illud delibct vUam Ciuilis
iurifdictionis partcm , nec Magiftratus ci-
uilis qu2e Ecclcfiaftici miniftcrij funt ad fe
pcrtrahat , quin potiiis Ecclcfiae auilorita-
tcm fartam tcdam tucatur. Itaque qubd
nolunt Canonici in foro confcicntix vale-
re diuortia^nifipi-a^icrit Epifcopi iudicium
(prsecrat autcm Epifcopus Prcfbytcrio:, ex
Guius etiam non autem cx fua vnius fen-
tentiaiudicabat) in eo rcdefcntiunt. Scd
quorfumhoc ad Officialcs , Promotorcs,
Procuratores,totam dcnique illam porGo-
rum conuuicm qux Ecclcfiam Dci iam-
pridcm dcuaftat ? quorfum hoc ad illa non
2S4 DE REPVDIIS
Ecclefias tantiimmodo CKriftiance, verum
etiamvniucrii mundidcciccora? Illavcro
quorundam cx ifto grcgc vox , matrimo-
nia iam non ir.rc fori , fcd iurc poli gubcr-
nari: nifi ita vt dixi intcUigatur , plane in-
tolerabilis cH; atque adcb Satanica : fiqui-
dcm Satanicum cft amotis , quos Dcus i-
pfcpoliiit, tcrminis, conhilioncm in do-
mum Deiintroduccrc. Qi^ecunquc igitur
fiuc Pontiticij , liue Epilcopalcs canones
ciuiliter de coniugiis , vt & de rcbus fcre
omnibus ftatucrunt , ca Chriftianorum o-
mnium Principum munus eft , vcl fuo no-
minc cdcrc i\ iufta funt , vcl vt ab illcgiti-
mis lcgiflatoribus fancita abolere : ncdum
vt vbi inftaurata cft pura religio , vUo ma-
do fcrri tam turpis,tam manifcfta, tam dc-
nique intolcrabilis cCTzi^ia dcbeat, quam E-
pifcoporum ambitio cxtorfit , auaritia co-
rundcm coniirmauit , vtraquc iam abolcri
non fmit. At cnim,dicct quifpia, vbi cofti-
tuta non cft Ecclc(ia,nequc Chriftianus cft
Magiftratus^quid agant mifcriPncpc quan-
doquidcm harpyas ifta? tribunalia Magi-
ftratuum inuafcrunt , illasadcant oporuct
quicquid potcrunt impctraturi , potius
quam tcmcrc quicquam audcant. Quod i\
adiripotcft Ecclcfia, adcatur fanc potius
& audiatur. Sic cnim olim fuiffe faCtitatu,
E T D I V O R T I I S. 285
3c ita etiam Chriftianas ipfa.s mulicrcs fuis
infidclibus maritis nuntuim rcmirifTc li-
quct ex hiftoria honcftx matronx quam
Apolo2;cticiprioris initio rcfcrt luftinus,
& cx codcm rcpctit Euicbras: ncc Fabiolae cid.hift.i.
fa(ftum qu^ flagitiorirsimum maritum abf^^.c.iy.
quc iudicio Ecclcfia: vidctur dimififtc , &
aitcripoftca nupfiftc^alitcr quam vcrss poe Hlcron. in
nitcntia^tcftimonio, Hieronymus cxcuiat. £.^'/"'P^*
Concubmas vocabant Komani mulic-De concu-
rcs coelibis vnias conftictudinc contcntas, ^^"^^"*
minimeidtamcn coniugali aftedu : quo-
niamnccvlla crat facultatum communi-
catio,ncquc in familiam cius tranfibant, i-
dcoquc libcri cx concubina fufccpti , lcgi-
timinon ccnfcbantur. Pcllcx vcro dicitur
quas vna cum iuftavxorc habctur, a Grxco
nomine 'mAAaK^ , quodvocabulumtamen
HcbrciEcftoriginis. Sedquam Hcbrsei
v;;V^fi vocat,qualcs fucrunt Agar^ Ccthura,
Bila& Zilpa,& alise in Scripturis comme-
moratarrfcicndum cft ncc concubinam ncc
pcllicem fuiife , quales crant Romanis c6-
cubina? & pclliccs,fcd vxorcm, quanuis no
co loco & gradu quo matrcsfamilias ha~
bcrcntur. Vtcunque fttjRomanorum con-
cubin2E,ac multb magis pcllices, crant me-
retricum fpccics , quas mirum non eft ab
iis fuiife palam toleratas apud quosfcor-
iS6 D E R E P V D I I S
jari flagitium non crat , vt ncc apud Gra?-^
cos. Apud Hcbr^os vcrofuit hic naeuus
polygamix , dc quo inaltcratradatione
pluribus diHcruimus. Caetcriim quum ma-
niicfte dicat Apoftolus, fcortatorcs nou
forc rcgni CTlcllis IiaTcdcs, dc vclit vnum-
qucnquc fuam vxorcm habcrc, dubium no
cfl: quin concubinatus pcllicaturquc omnis
fit in Dei Ecclcfia intolcrabilis: quo magis
mirumacpcnc incrcdibilc cft ipfisluiti-^
niani tcmporibus adhuc concubinatum li-
cuiirc,qua ctiam cx rc patct non valcre co-
rum argumcntum qui Impcratorum Icgi-
bus dc diuortiis cx co volunt auctoritatcm
conciliarc^quodEpifcopinon lcgantur eis
rcclamaffc. Nam fimili rationc concubi-
natum quoquc probarc oportcrct. Fuit i-
giturhic ctiam corum tcmporum nseuus,
donccturpcm iftum & Chriftianifmo pa-
lam ri pugnantcm morcm Lco corrigcrct.
tanti clt momcnti cx vno Dci vcrbo fape-
rc.Scd opcrxprctium cfl que Cancnico-
rumtucrit hac inre quoquc rcligio indi-
carc, vt cos tandcm pudcat qui indc pctut
Ecclcfiae inllaurationcm,^: Concilia crra-
rc poflc ncgant. Ccrte fi Icgantur quje in
concubinarios fparfmi fcripta funt, & cum
iis comparcntur qucr in digamos funt con-
ftituta 5 manitcftc videbit quanto miniis i-:
flis
ET DIVORTIIS. 287
ftis difplicueriiit fcediisima quo^quc, quam
coniugium quantum^uis legitime & fande
rcpetitum,vt quo fpiritu ducantur iiinc fal-
tcm perfpiciatur. QuidpluraPcumdigamo
difpenfure ( fi illorum pieriique crcdimus)
ne diabolus quidcm pofsit , nedumPapa:
fed ci qui mortua vxore ,ex ancilla plurcs c.Frater-
filios habuerat , modo nc fccundas nuptias fti"^'.^,-|'
eiTct cxpcrtus, bonus pontifcx Pelagius,de
grcgepafcedo valde fcilicet folicitus, Sub-
diaconatum haud grauate conccdit, No-
firis t inquit ^tsmyQnhtu qviibi4^ nonmerita,
tantum {exci^pc meritamortisa:tcrniE )/ed
& corporade-zcsrtinf.ncm^^Q libiciinibus cxr-
liaufta , quorum iampridem exhaians fcE-
tor Sodomam & Gomorrham plane iufti-
ficat.Affcrunt tamcn Scholailicirationem videSpe-
prorlusdignam quse ab omnibus cogno-^am lib.de
fcatur, cur digamus (it quouis fcortatore & fc°cado c!^.
concubinario indignior qui ad facros iilos
Ordines promoueatur , profter Jacramenti
reprctjlsntatwncrn^inc^mimtyfiite propter figni--
f.cattonis defithim , cjiuta niimrum Epifcopvis
Chrtslumvmm Ecclcfi<z fponfitmreprxfentaty
dtganiHs vero carnem dimfit. Dcus bonc,
quse h^c impudcntia cfl: ? Diuifit carnem
qui vnius tantiim vxoris , fme primje , fiuc
quotxcunque- maritus cftPnon diuifit car-
ncm quicumfcorto, cum concubina, cum
288 DE REPVDIIS
adiiltcra , volutatus cft ? Aptior cft fcorta-
tor, concubinarius, adultcr ad Chriftum
rcprivfcntandum^quam caftus, quanuisrc-
pctito lcgitimc matrimonio , vnius mari-
tus?& ab iftis Cathoiicis cyncedis, cjuorum
vcl Satanam ipfum iam pudct , cxpcdabi-
tur diutius tcclcrur inftauratio ? An vcro
aliquid ctiam amplius? Anno Domini qua-
dringcntcfimo Hilpania, ran^tifsima^ in-
Synoa. quiftticnisparcns, cclcbriconcilio Tolc-
Tolet.i. c. 1 II
17 C.2. di- ^^"<^ prmio , dccrcuit vt cjhi nonhabet vxo^
ftind.j4. rem , (ypro vxore concubtruim hahet , a com-
mumone ncn repellatur , tdnturn vt vnins rnu-^.
^ . lierii,aiit vxoris aut concuhinA ( vt ei placue-
I.Cor.7. C. , ^^ T ^ 1 •
3.^1/1.34. rit)jit comuntlione contenms, Imo \x vobis
impuri Patrcs > qui contrarium Paulo Eua-
gclium annuntiatis. Qmd amplius ? Chri-
fttano , inquit liidorus , non dtcarnplurtniasy
Jed nec duas Jirnul hahere lictttm eft , ntfiv-
narn tariiurn aut vxorem , aut certe vxorps lo-
co(ficohiux deefi ) conctihmarn. Ergo & tibi
Ifidorc anathcma. Nam cx doctrina Pauli
non porcft quifpiam cfTc mcmbrum fcorti
fiuc diaboli, & mcmbrum Ciirifti. Oftcn-
de vcro fcortumnon cfic qua? cum viro
cuius vxor non ht cofticrcat.Qjid amplius?
^"-^^"•l, Alcxandcr 1 1 1,Ckricum concubina pu-
a.dccGti- blicd tcncntcm ftifpcndi quidcm vult &
nctia "P-ji^t^.i-4itiC fcd ter, quam maximo & quam
longir-
ET DIYORTIIS. 289
longirsimo circuitu admonitum^vt fandif-
fjmum Tridentinum conciiium monet) Trident.
d.onec iiniflram a fe fufpicioncm amoueat: ^^^eJif.g*
rcdeuntcm verb ad dimilfam , aut ctiam a-
liam rccipicntcm pcrpctuo vult cxcom-
municarirnon tamcn ad abiurandum com-
pclli, nc fraudis diaboliccE inftindu in for-
nicationcm rclapfus , pcriurij quocjuc rca- •
tum incurrat.Quafi vcro no fatis fupcrquc
magno pcriurio fc inuolucrit qui fcorto cft
addidus. At cnini,inquics,pof1: excommu-
nicationcm non potcil: Ecclcfia vltcrius
progrcdi. Concedo, Scd cur igitur illud de
iurciurado adiiciunt? ncmpc quia iam tum
partesMagillratus ciuilis iibi vcndicabant,
Cur non autcmpiusMagiil:ratus publicum
fcortatorcm , 3c Ecclcfise contcmptorcm,
abiiccrc fcortum cogat,ac iuilis ctiam pce-
nis cocrccat? Scd quiduis nirnirum iili po-
tiiis quam ciufmodi Magiftratum tulcrint.
Qnid ampiius?Vaide quidcm inuitus Baii- Bafil.cano
Ijj nomcn his fordibus pcrmixtum vidco,
quoniam niliil vnquam talc ipfLun cogitaf-
fc cxiflimo qualc cfl: quod ipil aftingitur:
{cd tamcn nc lioc quidem cfl diisimulan-
dum. ScortatioAnc^uk)?7o^i es} matrmonimh
necrnatrirnonii tmtturn.jQuare f fisri poffit vt
cjui perfcortationern comunguntur.Jcparentttry
td esl meliu4. Sm autem 0S ormnno placeas
t, j.
29Q DE REPVDIIS
cvnjortiim , /cortationis t^uidempoenam agno-
fcant:ne p^arentvir autem^, ne cjmdditerivLS
accidat . Ego vcrb intcr fcortationcni &
matrimonium conccdo tantum intcrcfTc
quantum intcr luccm & tcncbrastpolfc ta-
mcn cluiiubfcqucntc matrimonio fordcs
VideLepi-concubinatus, adco concedunt ipli Cano-
^^^ j^ px_nici,vt ctiamiubcat Cicmcns tcrtius (ridi-
tri, defpo culc td.mcnfona[sis)adremtj]ione?npeccato-
■ ru proficere Jiqms velpubltcas multeres c /«-
panari eduBa^ vxores duxerit, Et quum vim
illatamvirgini pcius quiddam cflc conllct
fimplici fcortationcjducivcro exDci vcr-
bo pofsit a llupratorc, fi parcntcs confcn-
fcrint , puclla conftuprata : vidcrit auctor
Canonis illius Bafilio infcripti,cur non po-
tiiis concubinarios vcl ad coniugium hor-
tctur,vcl fi hoc impctrari non pofsit,pcni-
tus fcpararifaltcm a Magifl:ratuvclit,c]uam
vt cos pcrgcrc in ifta turpitudinc , ncfcio
cuius poenitcntise praetcxtu,patiatiir. Quid
enim ipfis pofsit dctcrius cucnirc , c]uum
fcortatorcs non fmt rcgnum Dci pollcilu-
ri? Scd dc his plus latis.
DcEunu- De cunuchorum falfo coiugio dixi qui-
- ** dcm aliquidantcamuncvcro quid fcntiam
femel apcriam. Rogatus aliquando a qua-
dam Ecclcfia, quid dc ciufmodi hominum
matrimonio ( fi modo matrimonium clt)
cxifti-
ET DIVORTIIS. 291
exiflimarcm : refpondi f\uc hoc ab initio
refciuerit mulicr, fiue minvi.s, fiue conquc-
raturjfiuc in ciufmodicoiunftionc acquic-
fcat , ciufniodiconiund:ioncm non moco
prorfus nuUam cflcjid cfl:,indignam fandlo
6c honcfto matrimonij nominc , fcd ctiam
in omni bcnc conftituta Ecclcfa prprfus
intolcrjibilcm.
Primum cnim nulla cx iis caufis proptcr
quas ordinatum cH: a Dco matrimonium,
in ciufmodi coiuncftione locu habct. Kam
quodad gcncrationcm attinct,qusE cftpri-
maria aDco inftituti matrimonij ratio,non
mod6nullushomoficgcncratur,fcdctiam
horrcndo quodam modo plurimi homincs
pcrduntur , quum eiufmodi vir mulicbrc
fcmcn inutilc rcddat, adeo vt non modo
pro fcortatore, fcd etiam pro homicida c-
lufmodi homincm habcam. Etfi enim in
fcortatione magnum vitium inefc, tamcn
in cafimpliciter contra naturam non pcc-
catur, fcd tantum in kT&^U. Dcinde cjuod
ad altcra matrimonij caufam 2.ttinet,nem-
pe ad rcmcdium aducrfus vfiioncm & in*
contincntiam. , dico non modo nonfic ex-
tingui vphcmcntcfn illum affcd:um', fcd c-
tiam. inccdi quam maximc, tum ex afsiduo
obic6ti moucntis confpc(5lu,tum ctiam cx
cius yfibquem cffcctus nullus confccpatun
t. ij.
291 DE REPVDIIS
Prxtcrca qqod nonaullidomeftica QfHcia
praetcxiintjCtri coiorc aliquo non carctjta-
mcn vanum & inanc cllc rcs ipfa dcmon-
flrat. Qui cnim probabilc cfl: ciufmodi vcl
virum vcl mulicrcm fic vna poflc fimul
conruclcerc, pcrindc acfi cotincntix dono
cfTcnt pr^diti? Itaquc quumhxtrcs fmt
caufx legitimi matrimonii , quarum nulla
in hac dc qua diftcrimus coniun(5tionc lo-
cum habcat , confcqifitur nullum ciVc ipfo
iurc ciufmodi matrimonium: 3c quod cum
tantaturpitudinc^atquc ita cu tam immani
fcclcrc homicidii coiundum cfl:,planc in-
tolcrabilc mcrito iudicari.Na fi quis obii-
ciat nc in ftcrilitate quidcm altcrius aut v-
triufquc partis primariam illam caufam lo-
cum habcrc, rcipondco primiim^fLcrinta-
tcm cffc vitium intrinfccum,&: quod Ccnfn
no pcrcipiatur, fcd vfu potius & cxpcricn-
tia. Dcindc addo^ftcrihtatcmjquanuis non
fcmpcr fit rcipfa mcdic^bilis , mcrito ta-
rnen mcdicabilcm prarfumi. Dico prxtcr-
ca,ctiam ii cx ftcriiium congrclfu nihil na-
fcatur , tamcn aliquatcnus naturalcm cife
coniunclioncmjin qiia faltcm fccunda ma-
trimonij caufa locUm ha^Dcat.Ex qujbus ra-
tionibus cfhcitur longe aliud cflc confli-
tucndum dc ftcriHu quam de caftratorum
matrimonio.
Sccundo,
ET DIVORTIIS. 293
Sccundojbcncdi^flio eiurmodi nuptiarii
quid aliud fucrit quam manifeflum Eccle-
fix ludibrium?
Tcrti6,quodtandcm vocationis fuae tc-
ftimoniumhabcrc potcft in fua cofcientia
cjui dcmatrimonio cogitat,& tamcn iis ca-
ret qusE ad plcnum &iufl:um matrimonium
neccffario rcquiruntur?
Concludo igitur cx his omnibus , rcdc Leo No^
conftituiffc Leoncm Impcratorcm vt tales "^^^-S^»
coniundioncs non modo non probcnturj
fcd ctiam intcr fcortationcs numcrcntur:
Sc qui ciufmodinuptiis bcncdixcrit, cxau-
dorctur. Scd quid fi rcfciucrit hoc vitium -
mulicr,&:tamcn in ciufmodi maritum co-
fcnfcrit? Rcfpondcojnullam quidcm ci fa-
iftam iniuriam videri , fcd tamcn non cffi-
ccre mulicris fcicntiam quominus damnc-
tur quod cft contrabonos morcs5& fuaptc
natura,ficuti diximus,dct4'ftabilc.
F I N I s»
t. ny
INDEX RERVM I N S I-
G N I V M CLV AE I N H A C
TriiBatio:^e conttnentur*
A
ABraham&Sara^coniugium P^^-J^
Abraham quomodo Agaram abiecerit "180
Abfcntia quje fit ccnft nda defertio 257, &: 141
abfentia tponfi vel iponfa? inieruenienie quid
ftatucndum 140
Aiflio ex fponfu quorfum inftituta z^i
Adulter an audiendus aduerfus adulteram zoS
adulter an adulteram,& cotraj abiicere teneatur
i99>&deinceps vfqueadroS.
adulterii conuidicur non admiitendi admini-
fteriumEcclefiailicum 210
adulteriipocnx Canonica; 109
adulterii accufatio an perpetua 109
adulterium PontiHcibus Romanis leuecrimen
zr4
adulterium an neccflario indicandum Magiftra-
tui i95,vfquead 199
adulreriicaufa diuortiofado,anttatim ad nu-
ptiasconuolareliceat 25^
adLilteriopeuiiusdifioluicoiugiivincuIum 178,
&deinceps vfquead pag.r9^
adulterio poUutam duci ab adultero non pofle
2^9
AEta is in coiugiis ratio quatenus habcnda z^o
Affincs mariti ai vxoris affines,& contra 6/
afiines quomodo cum cognatis conf^rantur ^o
affinium
1 N D E X.
affinium nomina 4<J,&:4^
affinium alii attrahuntjalii attrahuntur 4^
affiniuminterferelatio 47
afhriitas,quid 45
affinitas an fponfi vel coniugis mortc tollatur
77
affinitas an nudis fponfalibus contrahatur 69
affinitas an quouis coitu contrahatur 7»
affinitatisfpirituahs vinculumnullura i5i,&
deinccps.
Gonfangumei coniugum an inter fe Affmes 68
affinitatis audores non funt inter fe affines 4«
affinitatis quafi graduum, reguliB 48, & dein-
ceps.
Agnati. • 14
Ambrofiilocus. 44.ii2i. 184.131
Amitininunquaminterfeduofunt i^
Amitam duxjf Ferdinandus Neapolitanus' 8^
Amnonis inceftus ,40
Amram amitam duxit - 57
Apoftoli (luztcnus ctvct^fiafvm/ 215
apoftolicus canoncxpenfus 237
Arelatenfis prim«? fynodi canon expenfus 18^
Afcendcntcs iz,
Athanafii locus 149
Aihcniefium lex de orba a proxirao cognato du-
cenda <^7
Auguftini locus ^S.^o.*^^. 11 7.120. 112.123,114.151.
154.185.2^^.269.
B
BAptifmi feptsmdonaa Papillis excogitata'
157
t, iiii
I N D E X,
Bafilii locus 5^
bafilio attributus canon expenfus io^,& deirt-
ceps.z^:?
eidem alter canon impurus artributus 2S9
Btncdict.fo male inhibitainrecudisnuptiis 17$,
&deince;).s.
benedidio Ecclcfi^ irrita, malis artibus extorta
lC6
Boazi cumRutha coniugium non caruit n^uo
119
Bucerusin diuortiis concedendis faeilior quam
par Ik 100
C
CAluini fententia de loco Lcuitici 18318»
60
eiufdem fententia expenfadecxeitando fratris
femine 6t
Canonici inter fe digladiantes if r.211
Canonici reprehenfi 2.5,&: deinccps.;^!.^^.^!,^^,
48.71,71.75 74 80.81, & deinceps.87. 93.97. 104.
106.110. 130.1;^ ;. i34> & dcinccps vfque ad 139.
141. 1^3.17^. 181.184. 187. 189. 190.191. 104.110.
111.113.11(1.117.131.171.171. 273. 175. 177. iSj.iS^J".
187.190
deCaptiuaextranca ducendalex Mofis expenfa
118
Catonisfadum turpe 101
Chalcedoncnfis fynodi canori obfernandus 1^1
Chritiianorum diiririf s cur non ita tokranda vt
olim lud^porum ^^s
Chryfortomifcntentiade tollendo anathemate
110
Ciccronis
I N D E X.
Ciceronis locus ^4
deClandeftinisfponfalibus 87,8,: deinceps.
Claudianum fenatufconfultum 54
Cognati 14
Cognatorura nomina 1^.141^
Cognationum gradus quomodo numerandi ipj
&deinceps.
Concubinaquid. z8j
Cocubinarii apud Scholafticos maior analogia
cumChriftoquamdigami 287
concubinatus intolerabiiis in Ecclefia zSS
concubinatum Leo imperator primus fuftulit
lS6
Coditio manifefte impofsibilis no obligat, con-
traSchoIafticos 10
cum Conditione inita fponfalia non obligant 9,
&deinceps.
Coniugiimareria 9^
coniugii forma 5f
coniugiiaccidentia 95
coniugiicaiifaruai cognitioneratum adPrcsby-
terium, tum ad ciuilem Magiftratu pertinere
i8i,&deinceps.
coniugii contradus partim diuinus , partim hu-
manus i8i,& deinceps.
coniuguminterfedloribus coniugium immerito
interdicitur 178
de coniugiis imparibus legum quoufque proten-
daturaudtoritas z6o
coniugia non fatis religiofe cuUa Roma? z$i,8c
I N D E X.
coniugia non pendcnt pritcipuc a contrahcnti-
bus 145
coniugia rata pafle penitus diflblui 174
in coniugiis fpedandum non tantum quidli-
ceatjfedetiamquidcxpediat 4^
coniugiaiureforinon gubcrnari an bene dica-
tur 184
confanguinei coniugum an inter fe affines 68
Confenlitnequitacuit 91
Confenfus illegitimus non efl: confenfus 166
Confobrinus i^
confobrinorum nupti^e licita? 41,8«: dcinceps.
Contineiitii' voti.m cur lit illicitum & ctJovaToVi
acproindefponfalia,nedumconiugianonin-
fringat i^^j&deincepsvfqueadi^r
ad continentiam vocatio vnde intclligatur 14^
Copula iponfdia qu^uis fubfequens obligat
LI
Corruptafponfaobtrufapro virgine,quid fla-
tuendum 100
Cyprianilocus 112.. 150.110
D
DAuid cur vinxerit concubinas fuas 74}&
deinceps.
Debiti nomen no redc a Canonicis explicatum
ai4
Demollhenislocus 67
Deportatio coniugium non dirimit i^^
Defccndcntcs iz-
Defererc infidelem an pofsit fidelis nS
Deferta-
I N D E X.
Deferta perfona an pofsit nouum coniiigiura,
fuperititedeferente,inire 1193 &<ieinceps.
deftrtorquis 114
defertorelHnterdum qui in fpeciem confcntic
cohabitare ii8,Scdeinceps.
defenorquolocofitfi ignoretur j quidftatuen.
dum 11$
defertore rcdeunte , & vxorem repetente quid
flatuendum ij^
an quiFuis Defertio coniugium dirimat ijt
defertione folui matrimonium ^14
vfquead 218
Deus-deditPap;? , canon ineptifsimusexpendi-
tur i54,&deinceps.
Difcedere an pofsit fidelis a fideli 1554
Diuortiinouascaufasnulii homini licuit verbo
Deiadiicere 143,6«: deinceps.
diuortiorum caufr ab Iraperatoribus excogita-
tsejCurnon admittendce in confcientiie foro
1^4, &■ dcinceps
diuortiumqujd 6
diuortium cur fic vocatum 162.
diuortiura pnraum Pvom.T fero fadum lyz
diuortia cur oljm priuatira facere licuit 279
diuortia tcmere fada Roraie coercita 255
diuortii libellum cur maritus darc poterat, vxor
nonitem 194
lephantiacum fanus fequi non modo non te^
netur,fedetiamprohibenduseft 175
^dcinceps
I N D E X.
clephantiafis & morbusinfanabilis contagiofus
109
elephanti^fis conruramatum matrimonium non
diiToluit Z7$,ti:deinceps.
Emanuel Portugallise rcx duas fcrores duxit 86
i7n}ci.^Ci)i'jciy 62;
Epiphaniilocusinfignis i8j
Epifcoposan fit vcrum lcfe non obiecifle Impe-
ratoribus nouas de rcpudiis & diuortiis legcs
ferentibus - 147. 248
EWok/ctoi' mulierum origo 105
'Errorin nomincnon vitiat fponndia, quumde
corporeconllat 97
errore fada fponfalia quatenus valeant 95, &
dcinccps vfquead loi
Error perfona? confummato coniugioanobiici
pofsit 17^
Euangclium quomodo non aboleat <wo?^mtas
Eunuchorum fponfalia & coniugia irrita & a-
bonimanda loSj&z.?!
Exeftio 1055
de ExtraneaduCendalex Mofis expenfa 118
F
FAbiohi? repctitumconiugium i8^
Ferdinandus Ncapolitanusamitamduxit 85
Fideli ad inHdclitatem defcifcente , & fidelem
dcfercnte an folutus ht fidelis 138
FQrnicationisnomine n(^n fcmpcr comprchen-
di idololatriam 131
Frigidjtas 105.261
Furor quatenus iponfalia vitiet iol
furor
1 N D E X.
furor confunJmatum coniugium non dirimit
2S7,&:deinceps.
fponfalia verbis de Futuro cpncepta nonobli-
gant pr^cife ^jS: 7,& 9
G
GAlIica ecclefiaraelius quam Roraana iudi-
cauit I 104
Glorisjfiiiaanducipo&it 55
Gradus quid 12.
H
Hleronymilocus 111.150.185.15^.
100.185.
JHiginiPontificislocus 152.
I
Jpololatriacerto refpedu minusgraue pecca-
A tumquamadulterium iiij&i^p
Impuberiimfponfaliaquatenusinutilia 9*
cJelncellulcgesdiuinx funt vniuerfales & per-
petus II
inccftus pocna 78
incciluofafponlalia qu£E 11
inceftuofr coniundtiones non omnes a Mofe ex*
preflW 56
cumlufidelifponfciliafidelis valere 115
infidelium coniugia vera dc in foro confcientise
rata n;^,&:dein(?eps vfqncnd 140
inter Infideles legitiraa coniugiaetiam raia i^^»
infidelesnonomnes psres iitf
delnfidclibus non ducendis lex Mofis expenfa
1185& dcinceps.
Iniuriamaiornon fempcrefficit potioremcon-
ditionemeiuscuieftillata 1^7
I N D B X.
inluriiE condonatio non impcdit indicium pu-
blicicriminis 196
Intcrdidio aqu^e & ignis , coniugium non tollit
161
Inutilla fi fponfalia , an fcmper inutile coniugiu
lofeph quoraodo iuftus cogitans Mnrinra clam
diraittere i?6,& deinceps.
lus fuum an pofsit coniux altcri ccdcre 262,
177
lufrinianus continentia? votum perperam vrget
iuftianus quomodo primus prohibuerit coniu-
giadifloluimutuoconfenfu 154
luftinilocus 185
L
LEonis imperatoris nouclla rcprchcnfa 257,
&dcmceps.
interLegitima&rrata anrcdc diftinxcrint Ca-
noniltje 1;^^
Libcri j^
Ludus tcmpus rcdc conftitutum 15^
Ludoiiicusduodccinuis vxoreni cogniiammale
repudiauit 5J
M
MAgiftratusciuilislcgesdeco-niugiis > 282.
magiftratuumlegcsciuilcsdemutilibusco-
iiigiisquatcnusvaleant 145
Maiores 17^
Maritus quoufque mulieris caput 194
Martini quinti turpis difpenfatio 41.8^
.MatriiTionii charaCtercm mancrcjinfulfum com-
mentum
I N D E X.
mentura 183
Meretrices e lupanari ad coniugium educere,
meritorium eft opus Clemeritertio a^o
Myn^vi^cu &: yL\j^£iv diflerunc 5
in iMonafterium detrufio, adulterii poena a Sata-
naexcogitara 113
Morbiturpes 111
morbidiuturninectamen copulam impedien-
ICS 112»
Morofitas aut mala tradatio andirimat coniu-
gium i3[2.
Mors ciuilisnon peromnia leqniparatur natu-
ra!i z49.z<50
mortedifroluiconiugiaqiiaiirumuisratii 174
XMofislexde excitando fratris femine cxplicata
^i,&deinceps.
N
NAuarrena' Rcgin^p coiugium cum Cliuenfi
Ducc cur irritum iudicatum 172,
Non dcbercpro non rencrijGallicifmus 104
Nuptiarum benedidio 5
O
Officialiscuria 285
P
P Ara lyfis 105
abfque Parcntum confcnfu fada fponfalia
non valent 87
Parentcs anconfummato matrimonio pofsint
inrcrccdere i67>&dcmceps.
parentibus an cogantur liberi confcntire 90
in Patris facuitatibus cenfenrur Iiberi 87
Patria potcflas 87, &: dcinccps.
I N D E X.
Patrinos adliibcndi mos 152,
PaulusnihiladiecitChridi fentcntia? dediuor-
tio 2i^j& deinceps.i^S
Pelk-xquid t8f
Pellices Hebra?orum,vxores iB$,zS6
Petrus quo iure Ananiam & Sapphira occideric
2S2,
PhilippusBurgundi2edux viduara patrui duxit
S6
Platonislocusinfignis 84
Plutarchilocus 55
Poenitentiapublicanon adimit contrahedi itia-
trimoniifiicultatem iiz
Poenitentia' certum tempusnon rede conftitu-
tiim 79,&:deinceps,
PontificesPela^ius& Alexander concubmatus
fautores zSjjSc deinceps.
Pofteri 15
in Pra fens tempus fponfdia verbis concepia,
prccifeobligant 7-8
Prohibitorumgraduumcognationis regulx z5>>
&deinceps.
Prohibitionum affinitatis regul;^ ji, & dein-
ceps.
Propior gradus intcrdum non prohibetur, re-
raocior aurcm prohibctur 31
Pudcnda fratris quid apud Mofen 58
R
RAhabconiugiumquomodoIegitimiim 119
inRnptuquidconiHtueiidum 2.71
Rcpudiumquid 4
Salo-
I N D E X.
s
CAlomonisRabinifentcntiaexpen/a ^6
^Samfonis coniugia illegitima iio
Scholaiticireprchenfi io.^&
Scortatiodefmerepotell in coniiigiun},adulre-
rium non item 270
Seruitus apud Paulum declarat matrimonii vin-
culum 119
Seruitus pocn^ non dirimit coniugium 2,^3
Sobrinus i^
fobrinopropior 16
Sororesdua: ab vno duci non pofliint, necduo
fratres accipi 55, ck deinceps vfque ad 6^,
vide 8tf
de Sporifo vel fponfa duorum quid iudicandum
111
fponfa obtrufapro virginejfi deprehedatur cor-
rupta i6t
exfponfuadio 7
fponfalia eur indituta 4
fponfaliavetcrum ^
fponfaliumdenuntiatio publica 4
Stcriiitas non dirimit mairimoniurti 174
Suetonii locus 5^
Synodi fexttf expertfum dceretum i2.(^>3c
deinceps.
T
TEnipi!sinterfponialia& nuptias defii3,icn-^
dum 25J
Tertulliani locus 114.1521
Theodofius etiam pofl illegitimum diuortium
nuptiasmaleconcedit if^
v,i
I N D E X.
Tolct.ina fjrnodus priraaconcubinara permitiit
toletan,T fynodi ofl^aMse canon ridiculus iia
Tridentinum conciliabulumaquofpiritu gu-
btrnatum i2.7,& deinceps.
ciufdem diabolicumdecretum i^8
tridentinum concilium inomnesPatres jatque
adeo in Papas priscedentes anathema pro-
nuntiat 170
V
Vlduam patrui duxit Philippus Burgundia;
dux 8if
yis aut metus quatenus fponfalia reddat inu-
tilia 54
vis aut mctus an confummato matrimonio pof-
firobiici 172.
Vitium feu morbus plenam coniugii confumma-
tioncmpcnitusimpediens 171
Vxor an pofsit aducrfus maritum petere diuor^
tium is^^j&deinccps,
vxor infidclis ab infidcli repudiata , an ab eodem
poft baptifmumrcpetcnda 130
vxores pro fororibus habere diabolicum com-
memum loj
LO C I
LOCI SCRIPTVR;£
diligcntms cxplicati.
^ntecedentei ntimeri caf^t & ycrjiculnm [ocorfir,j,fHbfe^
qtuns -vero nu^mevu^ paginam indicat'
G E N E s.ii.verf. xx, pag.ni, & 16$. Item xx,
xii,pag.39. itera xxxYiii,xv,&c.pag.^2,^
E X o D.xxijviijpag.88
Le viT.xviii,xviii-pag.<;6,&deinceps.
De VT.v,v,pag.tfi. I[emxxi,i,p3g. 1x8. It»
xxii;xix,pag.io8. Itemxxiiii,.ui>pag.2.oo,
&deinceps.
i.S A M V E L.xxvjXliiiijpag.io^.
11. Sa m ve l.iii ,xiiii,pag. zo^ Item xm»
xiii,p3g.4o. Ii:emxx,iii,pag.74'
E s D R.ix,i,ii,pag.ii8,&: 110»
I o B.i,xii,& xviii.p3g.88.
P R o V E R B.xviii,xxiii,pag.ao3.
I B R E M.iii,i5pag.i3i,8czo3.
M A L A C H.II,XV,pag.I94.
M A T T H.ii,xix,pag.i5>6. Item v,xxxii,pag.i78,
&deinccps. Iteraxrx,v,&:c,pag.i^55^^i8o,
&ai5,& 244. Itemxxii,xxiiii,pag.^i.
I OA N.viii,xi,pag.ioi.
R o M A N.viiJijiii^pag.iSo.
i.Co RiNTH.vii,ii,iii, iiii^xi^xiijxxxixjpag.
123, & i8ij6«: ioa,& 113, &: 224,& z$6,
II. C o R I N T H.vi,xiiii,XYii,pa2.ii5,& iio.
E R R A T A.
Tag-isJift./3.dele(imfotons &ifn,/^Jefefratrisaiit.
v.ii.
r,
V
G-2,9 -31
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11