Didascalia et Constitutiones apostolorum

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginaUa present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at|http : //books . google . com/|

DIDA8CALIA

ET

COiNSTITUTIONES APOSTOLORUM

EDIDIT

FBANCISCUS XAVEBIUS FUNK

VOLUMEN I

» » »

PADERBORNAE

IN LIBRARIA FERDINANDI SCHOENJNGH
MDCCCCV

I

J

''O-^/zji^ j^^tti^

A

\

V

PRAEFATIO.

*/^um ante duo fere decennia cognoscerem, Sebastianum Drey,
T^ quamvis optime de Constitutionibus apostolorum elucidandis
meritura, de earum origine et tempore minus recte sensiSse, et
tractatum de opere componere coepissem, qui sub titulo Die Apo-
stolischen Konstitutionen anno 189 1 in lucem prodiit, ante omnia
Didascalia apostolorum, fons librorum I — VI Constitutionum, accu-
ratius mihi perspicienda erat. Paulus de Lagarde hunc librum,
syriace nobis traditum, sane graece restituerat. At versio primi
capitis germanica, quam Dr. Zenker loanni Guilelmo Bickell
communicavit et hie in sua Historia iuris ecclesiastici I (1843),
148 — 150 publicavit, illam versionem non fidelem esse mihi
ostendit. Scientiam libri ergo certiorem consequi studebam, et
Aibertus Socin, collega et amicus, Didascaliam syriacam benig-
nissime mihi interpretabatur. Cum autem cum huius versione
Lagardianam conferrem, Paulum de Lagarde partem Hbri fere
duodccimam neglexisse animadverti. Itaque librum ipsum et
quidem latine versum edere decrevi. Cumque maior libri pars
in Constitutionibus apostolorum graece tradatur, has illi addendas
esse censui et textum iam publicatum repeti posse putavi. Editiones
vero duas novissimas, Lagardianam et Pitrianam, accuratius in-
spiciens, brevi neutram sufficere cognovi. Quam ob rem textum
Constitutionum denuo recensere aggressus sum ac codices, quot-
quot mihi innotuerunt, excussi, Vindobonenses, Parisinos et Petro-
burgensem Tubingae, alios, qui mihi non mittebantur, Romae,
Mediolani, Hierosolymis, Constantinopoli; paucos alii benignissime
mihi contulerunt vel inspexerunt. Cum codices multi et in regi-
cnibus remotis asservati adhibendi essent, multo tempore opus
-ral. Anno 1895 opus meum quidem iam consummatum esse

I*

videbatur, at nondum publicandum erat. Eodem anno versio
Didascalia latina vetus inventa atque anno 1900 demum edita fuit.
Brevi post de editione Didascaliae syriacae codicibus hucusque
incognitis paranda certiores facti sumus. Quae subsidia cum
neglegere noUem, alii, quorum nomina in Prolegomenis invenies,
Didascaliam transferentes in sermonem tritum vel recentiorem,
scilicet gallicum, anglicum, germanicum, me praeveniebant. Attamen
versionem meam latinam multis exoptatam fore speraverim.

Cum liber VIII Constitutionum abbreviatus ac paululum mu-
tatus tradatur, etiam hie textus edendus eique ceterae scripturae,
quas volumen huius operis alterum complectitur, addendae esse
mihi videbantur,

Sfcperest, ut Bibliothecis, quae codices suos mihi miserunt
aut facultatem eos inspiciendi dederunt, atque viris doctis, qui de
codicibus, ad quos mihi aditus non patebat, me instruxerunt vel
alio modo adiuverunt, gratias agam maximas.

TuBiKGAE mense Septembri MDCCCCV.

F. X. FUNK.

PROLEGOMENA.

A.
DIDACHE APOSTOLORUM.

Constitutiones apostolorum e pluribus scripturis veteribus
compilatae sunt, e quibus duae ad nos pervenerunt, Didache apo-
stolorum, fons partis prions libri VII, et Didascalia apostolorum,
in qua libri I— VI nituntur. Ilia codice a Leone quodam notario
a, 1056 scripto et olim Constantinopoli in Bibliotheca monasterii
patriarchalis Hierosolymitani, nunc Hierosolymis asservato traditur
et anno 1883 exeunte a Philotheo Bryennio, metropolita Nico-
mediensi, in lucem edita fuit in libro: Jidax^ rdav doidexa djto-
GToXcov. Cum documentum maximae antiquitatis sit, mox ubique
fere terrarum, ubi litterae christianae vigent, ab aliis emissa atque
illustrata fuit. Equidem earn typis impressi in libro: Doctrina
duoiiecim apostolorum, Canones apostolorum ecclesiastici ac reli-
quae doctrinae de duabus viis expositiones 1887, eodem anno in
volumine I meae Patrum apostolicorum editionis inserui, anno
1 90 1 in editione II Patrum apostolicorum earn textu emendato
iterum recepi. Scriptura cum toties vulgata fuerit et omnibus
pracsto sit, in hoc opere non edenda est. Attamen cum fons
sit libri VII Constitutionum, huic textus saltem subiungendus esse
videtur, ut magis appareat, quomodo Constitutor earn transfor-
maverit. Praeterea consentaneum est, veterum testimonia earn
spectantia colligere, quoniam non solum pars Constitutionum est,
sed olim saepius etiam cum his confundebatur. Quae cum ita
sint, etiam in Prolegomenis pauca de ea monuerim, et quidem
primo loco vel priusquam de Didascalia ago, cum haec quidem
in Constitutionibus ordinem priorem obtineat, ilia autem hanc
aetate longe superet.

Scripturam antiquissimam esse hodie nemo est qui neget.
Neque vero de eius aetate atque origine omnes plane consentiunt.

II PROLEGOMENA.

Plurimi earn ad saeculum I exiens referunt, nonnulli ad saeculum II
medium. Alii totum libellum Christiano attribuunt; alii, persuasum
sibi habentes, particulam i, 3 — 2, i, quae pauca verba evangelica
continet, in plerisque scripturis autem ab eo dependentibus deest,
a posteriore interpolata esse, censuerunt, priorem partem vel
catechesin c. 1 — 6 a ludaeo fere annis 100 a. — 50 p. Ciir. ad
erudiendos proselytos exaratam fuisse, alteram partem seu librum
ritualem deinde a Christiano confectam et ab auctore huius partis
ipso aut ab alio cum ilia coniunctam esse. Revera quaeritur, num
ilia particula genuina sit. Omittunt eam praesertim Barnabae epi-
stula c. 19, Canones apostolorum ecclesiastici vel libellus, quem
Germani Apostolische Kirchenordnung nuncupare solent, versio
scripturae latina vel potius versio partis prioris seu descriptionis
duarum viarum, quae sola ad nos pervenit, fortasse etiam sola
a Latinis recepta fuit. Altera ex parte non solum auctor Con-
stitutionum particulam legit, sed etiam auctor Didascaliae et Hermas
eam cognitam habuisse videntur. Utut autem haec res se habet,
etiamsi particula ilia auctori abiudicanda sit, pars ipsa vel descriptio
duarum viarum ea est, quae originem potius christianam quam
iudaicam prodat.

Scripturae mentionem expressam faciunt Eusebius, Athanasius,
Ps.-Cyprianus De aleatoribus, alii, quos in Testimoniis coliegi.
Notitiam eius produnt etiam plures, de quibus dixi in editione
mea p. VIII— XXIII et in Patribus apostolicis 1901 t. I p. VI — IX.
Ibidem invcnies editiones scripturae atque disputationes de ea
institutas creberrimas.

Hoc loco etiam fragmenti scripturae amplioris nientio faci-
enda est, quod Testimoniis iam impressis in notitiam meam venit;
volumen enim huius operis secundum ante primum prelo sub-
missum est. In versione epitomes libri VIII Constitutionum apo-
stolorum aethiopica, quam G. Horner in libro: The Statutes of
the Apostles or Canones ecclesiastici, a. 1904 publicavit, post
partem primam seu tractatum de charismatibus tres particulae
aliarum scripturarum insertae sunt, sc. i. Act. 15, 29 seu decretura
apostolorum Christianos e gentilibus spectans; 2. Didache XI, 3
-XIII; VIII, 1-2* (. . . tvayyiXlov); 3. Didascalia II, 57.

DIDASCALU APOSTOLORUM. Ill

B.
DIDASCALIA APOSTOLORUM.

Testes Didascaliae apostolorum,^ e qua sex libri Constituti-
onum ajrostolorum priores prodierunt, pauci sunt. Primo libri
mentionem Epiphanius facit. Appellat eum quidem Diataxin vel
Diataxes apostolorum, unde recentiores plerique eum Constitutiones
apostolorum respexisse collegerunt. Quae autem e libro profert,
ea non tam huius scripturae sunt, sed similis cuiusdam antiquioris,
ut iam Petavius* et Usher ^ perspexerunt, vel Didascaliae, ut hoc
libro vulgato nunc constat. Epiphanius non solum plures scrip-
turae locos allegat, sed etiam H. 70, 10 refert, Audianos eum
laudasse, ut suam paschae celebrationem vel Quartodecimanismum
probarent. Neque potest non commemorare, librum multis dubiae
fidei esse; ipse autem eum approbat dicitque, eum omnia com-
plecti, quae ad ecclesiae disciplinam attinent, nee quidquam aut
in fide ac catholica professione depravatum aut ecclesiae admin i-
strationi ac decretis contrarium continere (ibid.). Secundus testis
est Pseudo-Clemens, qui e scriptura sex libros Constitutionum
apostolorum priores formavit, tertius Pseudo-Chrysostomus vel
auctor O peris imperfecti in Matthaeum, qui scripturam sub
nomine libri canonum vel canonum apostolorum laudat. Medio
aevo Bar-Hebraeus eam legit. Accedunt denique praeter versi-
ones et codices eas tradentes duo testes plane incerti, quorum in
Testimoniis mentio facta est, atque is, cui fragmentum aethiopicum
supra p. II laudatum debemus.

P. de Lagarde a. 1857 librum Audianis adiudicandum esse
dixit,* minime vero sententiam probavit. Prima libri vestigia sane,
ut iam vidimus, in ilia secta apparent. Inde autem non sequitur,
librum ab Audianis compositum fuisse, cum nihil in eo reperiatur,
quod proprie sectae sit. Kattenbusch^ cum perspicere sibi

> Cf. ad hanc sectionem quae de Didascalia disputavi in iibro meo DU
Apostoliscben Konstilulionen 1891 p. 28—75; 86 — 92.

* Not. X ad Epipban. Haer. 70.

^ Polycarpi et Ignatii epistolae 1644 c. 6—16.

* Cf. Nestle in Zeitschrifl fiir die neutestam. IVisseuschaft 1902 p. 166.
« Das Apostolische Symbol 1894 p. 394,

IV PROLEGOMENA.

videretur, clausulam Didascaliae vel potius Constitutiones aposto-
lorum VI, 30, quas solas respexit, ad symbolum referri posse,,
quod in libro VII, 4J legimus quodque Luciani martyris (f 312)
esse putat, scripturam huic attribuere ausus est. At ut de multis
aliis taceam, non animadvertit, clausulam (c. 30) libri sexti Con-
stitutionum mininie totam auctoris Didascaliae, sed magna ex
parte interpolatoris esse. Holzhey Didascaliam paulatim e Di-
dache pluribus viris hunc libellum transformantibus exortam ^ atque
tres auctores discemendos esse censuit.* Didascaliam enim cum
scripturis Dionysii Alexandrini comparans invenire sibi visus est,
hunc patrem iam librum legisse, tum ipsum aut unum ex disci-
pulis suis eura transformasse, brevi post ludaeo-Christianum denique
librum in eam formam redegisse, in qua latine et syriace versus
ad nos pervenit. Equidem non video, Dionysium librum cognitum
habuisse; neque in libro duos vel tres auctores discernere possum.
Scriptura potius uni auctori adiudicanda est, neque pars extrema
vel caput versionis syriacae ultimum excipiendum esse videtur,
quod Nau,^ cum pars prior clausula terminetur et plura iam antea
exposita repetantur, a posteriore additum esse opinatur. Nam
clausula ilia non ea est, quae partem sequentem excludat; liber
non ita compositus est, ut de ordine sententiarum severius iudi-
cemus; denique partem illam extremam non solum duae versiones
veteres, syriaca et latina habent, sed etiam Constitutiones aposto-
lorum testantur. Kohler* nuperrime scripturam iudaicam fontem
similiter Didascaliae esse putavit ac Didaches, minime vero
probavit.

Harnack* Novatianos in libro impugnari censens hunc annis
260—302 attribuit. Mihi* ea, quae de hierarchia et de haeresibus
exponuntur, olim partem saeculi III priorem prodere videbantur.

> Die Abhangigkelt der syrischen Didaskalia von der Didache: ComjHe
rendu du quatrieme Congr^s scientlfiquc international des CathoHques 1898 I,

249-77-

« Theologisclj-praktische Monatschrifl 1901 p. 515—23.

» La Didascalie 1902 p. 166.

■• The Je'icish Encyclopedia IV (1903), 587—94.

* Die Lehre der ^ivdl/ Apostel nebst Untersuchungen :^ur dlteren Geschichtt:
der Kircbenverfassung tind des Kirchenrechts (Texte und Untersuchungen ^ur
Geschichte der altchristlichen Literatur II, i — 2) 1884 p. 242 n. 3.

« Die Apostolischen Konstitutionen 1891 p. 50 — $4.

DIDASCALIA APOSTOLORIH. V

Hamack' quoque postea idem de tempore scripturae iudicavit.
Modo ea, quae de mansuetudine erga peccatores paenitentes
gerenda in ea leguntur, a posteriore interpolata esse censuit. Hanc
sententiam vero non probavit, et interea etiam interpres vetus
latin us contra earn testimonium perhibuit. Altera ex parte quae-
stionem retractans ego* cognovi, arguments, quibus olim nisus
sum, minus valida et scripturam ad alteram saeculi III partem
potius quam ad priorem referendam esse. Idem Achelis ' iudicavit.
Hamack* etiamnunc duos auctores discernendos esse putat, alte-
rum saeculi III parte priore librum componentem, alterum parte
posteriore eum paulum mutantem et fortasse etiam augentem.
Mihi argumenta allata non idonea esse videntur. Harnack ipse
in universum scripturam certe unam esse agnoscit.

Cum scriptura opus apostolorum omnium commune esse
praetendat et apostoli insuper dicant, Hierosolymis congregatos
se ad repellendas haereses et ad fideles confirmandos Didascaliam
confecisse, apparet, eam in ilia urbe conscriptam esse velle. Quod
dicens auctor quidem fide non est dignus. Attamen non prorsus
nos fefellit. Eum in Palaestina vel Syria vixisse, et testes et
ea, quae de ludaismo et Gnosticismo exponuntur, demonstrant.
Achelis* scripturam in Coelesyria exortam esse censet.

Inter auctores recentiores Didascaliae notitiam primam pro-
dere videtur Abrahamus Ecchellensis, in parte priore libri,
qui inscribitur Eutychius patriarcha Alexandrinus vindicatus (1661),
nonnullos locos ex ea communicans (p. 15, 156—161). Librum
deinde I. Guilelmus Bickell" in tomo primo Historiae iuris eccle-
siastici (1843) accuratius descripsit et plures locos publicavit, quos
ei Zenker in linguam germanicam verterat. Totam scripturam
denique Lagarde' a. 1854 syriace edidit. Idem eam graece
restituere conatus est et Didascaliam puriorem, quo nomine librum

» Die Quellen der iogenannten Apostolischen Kirchenordnung (J'e.xte unJ
L'ftitrstichungen II, j) 1886 p. 76.

-■ Rrvue d'Histoire ecdisiastiquc II (1901), 798—809.

• Achelis et Flemming, Die syrische Didascalia 1904 p. 366—77.

• Geschichte der alichristlichen Liter atur II, II (1904), 488— 501.
' L. c. p. 354—66.

« Geschichte des Kirchenrechts 1843 I, 148 — 159.
" Didascalia apostolorum syriace 1854.

VI PROLEGOMENA.

insignivit, a. 1854 typis expressit in volumine secundo Analectorutn
Antenicaenorum, quae Chr. C. I. Bunsen^ edidit.

Textus Didascaliae graecus deperditus est. Maiorem autetn
partem auctor Constitutionum apostolorum scripturam in usum
suum vertens servavit, scilicet ea, quae in hac editione non linea
subiecta notantur. Scriptura ipsa nonnisi versionibus traditur,
versione syriaca, quae tota ad nos pervenit, latina, cuius duode-
viginti fragmenta exstant, tertiam fere partem continentia.

Versionis syriacae sex codices noti sunt. Maximae aucto-
ritatis est liber Sangermanensis vel Parisinus, saeculo VIII vel IX
ab Abrahamo diacono scriptus. Fuit olim Florentiae; per Magnum
ducem Toscanae autem Eusebio Renaudot donatus est; deinde
venit in Bibliothecam monasterii Parisini S. Germani; nunc asser-
vatur in Bibliotheca Gallorum nationali insignitus numero 62,
quondam signatus 38. Est coUectio amplissima canonum et scrip-
turarum ad ecclesiae disciplinam constitutionem cultum pertinentia.
Primum locum vel folia i — 89 Didascalia obtinet; sequuntur Octa-
teuchus Clementis syriacus vel potius particulae huius operis,
canones conciliorum veteruni ac nonnullae aliae scripturae similes.
Lagarde e codice Didascaliam publicavit, Zotenberg^ eum accu-
ratius descripsit, false autem scripturas Didascaliam sequentes
quatuor excerpta e libris I — VII Constitutionum apostolorum esse
dixit. Revera illae scripturae, ut iam dixi, excerpta ex Octateucho
Clementis syriaci sunt, cuius libri octo liaec continent: I — li Testa-
mentum Domini nostri, quod nuperrime integrum in lucem prodiit;*
III Canones ecclesiasticos sanctorum apostolorum vel libellum, qui
apud Germanos ApostoUsche Kirchenordnung appellator; IV — VIII
particulas libri octavi Constitutionum apostolorum, sc. IV c. i — 2;
V c. 3—5, 8; 16—26; VI c. 27—28; 30—31; 32, II — 12;
33—34; 42—46; 32, I — 10; VII c. 29; 6—9; VIII c. 47 vel
Canones apostolorum.*

1 Analecta antenicaena 1854 II, 22$ — 338.

* Catalogues des manuscrits syriaques et sabdens de la Bibliothique nationale
1874 p. 22—29.

^ Testanientum Domini nostri lesu Christ! nunc primum edidit I. E. Rah-
mani 1899.

'* Cf. Rahmani 1. c. p. X sq. Funk, Das Testament unseres Herrn 1901
p. 7 sq. Oriens christianus I (1901), 120 — 122.

DIDASCALIA APOSTOLORUM. VII

Secundum codicem veterem, exaratum a. 1036, 1. Rendel Harris

nuper in Mesopotamia detexit, et apographum libri accuratum, quod

s\bi comparavit, Margareta Dunlop Gibson * edidit addiditque ver-

sionem anglicam. Codex multis lacunis laborat; praeter singula

verba et particulas minores deficit initium vel inscriptio et I, i, i;

11. 5. 5-6, i; n, 49, 3—53; m, 19; V, 6, 7—9; 14, 3 — 16, 8.

Capita VI et VII non solum aliter ac Parisinus disponit vel ter-

minat, sed in hac sectione etiam ordinem sententiarum turbat.

Denique plura a scriptura aliena exhibet, scilicet initio prologum

et post caput IV versionis vel post librum I Constitutionum apo-

stolorum particulas Testamenti Domini nostri de ordinibus agentes,

Canones ecclesiasticos s. apostolorum, Constitutiones apost. VIII,

34, 1, Canones Addaei apostoli 27, Canones apostolorum et patrum

(Je matrimonio agentes) 20.

1. R. Harris etiam alium codicem in Mesopotamia invenit,
eiusque lectiones varias Gibson editioni suae addidit. Liber non-
I'si fragmentum Didascaliae exhibet; maiore ex parte particulas
'^ hac scriptura alienas tradit, etiam duas, quae neque in altero
codice Mesopotamico neque in libro Parisino leguntur.

Quartus codex in Museo Borgiano (Elenco sep. V) vel in
°'oJiotheca CoUegii Urbani de propaganda fide Romae asservatur.
^ssemani in Bibliotheca Orientali III, I, 14 not. 2 iam eius menti-
oned fecit." O. Braun librum nuper invenit, postquam diu latuit;
i\au - eum paucis verbis descripsit, Gibson lectiones variantes
notabiles communicavit. Continet codex fere eadem, quae liber
"^risinus; Octateuchum dementis autem integrum tradit, non
5^*Um aliquot fi-agmenta, inprimis Testamentum Domini nostri,
quod libros I — II operis efficit. Nau, qui textum libri cum editione
l'**gardiana accurate contulit, codices Parisinum et Borgianum ex
^c>dem archetypo fluxisse, ilium autem meliorem esse iudicat. Idem
s^ntit Gibson, quae lectiones a suo textu et a codice Parisino
<^»vergentes exscripsit.

Codex Bibliothecae Universitatis Cantabrigiensis 2023, saec.
^III, coUectionem canonum continens, fol. 169 — 204 excerpta e
l^Jdascalia exhibet, quae ad maiorem scripturae partem, capita

' Horae Semiticae I. The Didascalia apostolorum in Syriac 190J.
' La Didascalie 1902 p. 161.

VIII PROLEGOMENA.

I— XX versionis syriacae, pertinent. Lectiones variantes Gibson
et sub textu (inde a capite XI exeunte) et in appendice editionis
suae communicavit.

Sextus codex est Vaticanus latinus 5403, fol. i — 72 Didas-
caliae textum syriacum et inter lineas appositam versionem latinam
exhibens. Quo tempore haec versio confecta sit, nota fol. i
indicat: „Sedulitate atque iussu Reverendissimi Domini Francisci
nuncupati Penia Auditoris Rotae peritissimi e syriaco in latinum
sermonem translata est haec didascaiia Anno Dominicae Repara-
tionis millesimo quinquagesimo nonagesimo sexto." Haud dubie
eodem tempore etiam textus syriacus scriptus est, et e codice
Borgiano vel potius e codice Parisino defluxisse videtur. Aliquot
loci insignes, quos I. Guidi me rogante benignissime inspexit,
cum hoc codice vel editione Lagardiana consentiunt. Librum,
cuius notitiam Petro Batiffol debeo, accuratius hucusque nemo
contulisse videtur. Nuperrime A. Baumstark de codice eiusque
possessore egit in ephemeride, quae inscribitur Oriens christianus,
t. Ill (1903), 211— 214.

Versio latin a traditur codice palimpsest© LV Bibliothecae
capitularis Veronensis, qui insuper fragmenta duarum scripturarum
similium exhibet, sc. Canonum ecclesiasticorum s. apostolorum
(c. 18, 5 — c. 30) et Constitutionis ecclesiae Aegyptiacae, quo
nomine altera scriptura vulgo appellatur. E. Hauler,^ qui codicem
maxima cum diligentia eruit eiusque textum cdidit, eum saeculo VI
ineunte scriptum et versionem saeculo IV exeunte confectam esse
censet. Cum Constitutio ecclesiae Aegyptiacae, cuius pars prior
simillima est Constitutionibus apostolorum VIII, 4 — 31, non fons
huius libri esse, sed potius ab eo dependere mihi videatur, equidem
non possum non dubitare, num versio ad illam aetatem referenda
sit. Nunc autem de quaestione non est disputandum, quia adhuc
plures textus edendi sunt, ut de ratione inter illas ac nonnullas
alias scripturas intercedente iudicium certius ferre possimus.

Lagarde, ut iam dixi, scripturam graece restituere conatus est.
Opus autem, quod paravit, haud paucis et parvis vitiis laborat.

1 Didascaliae apostolorum fragmenta Veronensia latina 1900. Iam antea
de codice pretioso disputavit in tractatu : Eine lateinische Palimpsestubersctzung
der Didascaiia apostolorum, qui et in litteris classis philosophico-historicae
Caesareae Academiae Vindobonensis vol. CXXXIV et separatus 1896 apparuit.

DIDASCALIA APOSTOLORUM. IX

Multos versionls syriacae locos omisit, qui sine dubio ab auctore
Didascaliae script! sunt; textui interpolato vel Constitutionibus
apostolorum nitniam fidem habuit. Cum in Reliquiis iuris eccles.
ant.gr. 1856 p. IV expresse dicat, Didascaliam apostolorum syriace
versam nullis posterioris aetatis ampullis distentam esse se con-
fidere, eo minus comprehendi potest, cur partem textus syriaci
fere duodecimam suppresserit.

Revera non est quod dubitamus, scripturam versione syriaca
in universum saltem integram nobis traditam esse. Syrus mani-
feste id egit, ut exemplar graecum fideliter interpretaretur. Modo
verba non anxie transtulit. Saepius pro uno verbo duo posuit
vel vocabulum synonymum inseruit (ex. gr. I, i, 2 anixiO^i. =
fiigite et abstinete; 1, 3 66%a = gloria et honor; 2, 2 vjto/4slvare
= longanimes estote et patientes; 2, 4 xgdaaoPTeg = servemus
et faciamus; 3, 2 dg to aygtv^iivai ==■ ut videat et concupiscat;
3, 6 iV(toQg}os = pulcher et venustus; 6, 8 yivaiaxiiv = ut
discernas et cognoscas; 6, 10 nKpogriontvoi = onerati oneribus
magnis; 7, 11 xaQatrov/Jivoi = amoveatis ac reiciatis; 8, 2 tor
xai'xoxQaroQa = Dominum nostrum omnipotentem ; 8, 1 9 xara-
yportf = n eg legit ac relaxat animam suam; 10, i xtgixotpov =
imputa et abstine) et sententiam brevera repetiit vel amplificavit.
Hocraodo autem interpretans librum non adulteravit; immo potius
nihil sectatus fuisse videtur, nisi ut exemplar graecum quam optime
sermone suo redderet. Non desunt sane alia additamenta. In
exordio scripturae versio syriaca lesum appellat magnum Deum,
et in doxologia I, 8, 2 Deo patri et filio adiungit spiritum sanctum.
lUa verba cum neque in Constitutionibus apostolorum neque in
versione latina legantur, certe spuria sunt et a Monophysita ea
mserta fuisse coniecerim; alter quoque locus, qui in versione latina
non est servatus, coruptus esse videtur. Sed quaerere licet, num
additamenta interpretis sint an non potius librarii alicuius, et utut
haec res se habet, vitia certe non magni ponderis sunt. Quam-
quam autem versio syriaca Didascaliam satis fideliter tradat, textus
graecus, praesertim in eis partibus, quas auctor Constitutionum
apostolorum praetermisit vel mutavit, aegre restitui potest. Itaquc
optimum mihi visum est, textum syriacum quam accuratissime
latine vertere. Quo in munere amicus mens Albertus Socin
(t 1899) benignissime me adiuvit. Librum syriacum secundum

A PROLKOOMENA.

editionem Lagardianam mihi interpretatus est, et ego eum in
linguam ktinam redegi.

Priusquam haec versio prelo subici poterat, tres aliae appa-
ruerunt. F. Nau^ scripturam secundum textum Lagardianum in
sermonero gallicum, Margareta Dunlop Gibson^ secundum
codicem Mesopotamicum priorem in linguam anglicam transtulit,
haec vero non totam scripturam, sed capite versionis syriacae
ultimo (= Constit. apost. VI, 19—30) omisso, quod ei ex ratione
supra commemorata non genuinum esse videbatur; I. Flemming'
codicibus Parisino Mesopotamico Cantabrigiensi Industrie excussis
vel eorum lectionibus diligenter examinatis versionem germanicam
instituit, cui I. Ac hells dissertationes de origine Didascaliae, de
disciplina ecclesiastica ex ea elucescente et de Novo Testamento
auctoris addidit. Quibus cum versionibus, praesertim tertia, quae
ceteris multo praestat, equidem meam vel Socinianam contuli
eamque collega meo Seybold consulto paucis locis correxi.

Textus versionis syriacae (S) fidelissime^ codice Parisino tra-
ditur, in quo versio nostra nititUr. Rarissime tantum codices
Mesopotamicus (Sm) et Cantabrigiensis (Sc) ei praestant, et ubi
eorum lectio recepta fiiit vel alicuius moment! est, de eis in notis
rationem reddo, codicem Parisinum his locis accuratius Sp de-
signans, cum alias eum etiam littera S sola denotet. Lectiones
illorum duorum codicum creberrimae certe falsae vel valde dubiae,
de quibus lectorem ad editionem Gibsonianam vel versionem
Flemmingianam remitto, mihi praetermittendae esse videbantur.

Neque vero versionem textus syriaci totam exhibeo. Cum
nuperrime versio Didascaliae latina vetus in lucem prodierit, quae
exemplar graecum quam maxime ad verbum vertens etiam fidelior
est syriaci, eam repeto, in quantum nobis conservata est. Textum
autem codicis Veronensis vel editionis Haulerianae non immutatum
reddo, mihi proponens, non tam versionem illam quam versionem
Didascaliae ipsius edere, in quantum fieri potest. Itaque non solum

» Aa Didascalie c'est-a-dire L'Enseigment cathoUque des dou^e apdtres et
des saints disciples de notre Sauveur traduite du syriaque pour la premiire foii
1902. Extrail du Canonisle contemporain.

* Horae Semiticae 11. The Didascalia apostolorum in English 190} .

» Die syrische Didascalia iibfrsel:^t und erkldrt von Hans Achelis und Job.
Flemtiiing 1904 (Texle und Unlets uchungen etc. XXV, 2; series nova X, 2).

DIDASCALU APOSTOLOBUM. XI

emendationes recipio, quas Corssen et Wendland^ instituerunt,
quatenus eas approbo, sed etiatn versionem syriacam et textum
Consdtutionum apostolorum respiciens ipse textum latinum veterem
conigo, ubi lacunis vel aliis vitiis laborat, formis sermonis vulga-
ribos, quibus interpres vel librarius usus est, formas rectas substituo
vel ubi commode fieri potest litteras superfluas uncinis includo, non-
nuUis locis sermonem textum graecum nimis redolentem castigo,
ubique orthographiam vulgatam sequor. Quae versioni veteri ad-
dita sunt, uncinis ( ) signantur; quae in ea delenda sunt, uncinis [ J
induduntur. Ubi haec signa ad lectorera erudiendunx non suffe-
cerint, ratio textus emendati redditur in notis, in quibus etiam
lectiones versionis syriacae notabiles exscribuntur.

Fragmenta versionis latinae veteris nobis conservata secundum
partitionem meae editionis has particulas amplectuntur : I, i — 3, 2;
5, 2 — 7, 17; 8, 18— II, 2, 4; II, 6, 17-12, i; 14, 9—15, 3i
18, 11—20, 2; 20, 9—22, 8; 22, 14 — 24, 4; 26, 1—28, 4; 34, 2
— 35. M J7> 10—59, 3; ni, 6, 4-8,4; 15, 4— IV, 5, 2; V, 7,
6—27; VI, 7, 2—12, i; 12, 15 — 19, 8; 22, 3—23, 5; 24, 12
—50, 8.

In textu duas versiones ita distinguo ut particulas in versione
latina vetere deficientes vel syriace tantum traditas signis *^ *•
denotem, in margine superiore insuper litteris S vel L indicem.
Liter textus reddatur, syriacus vel latinus.

Versio syriaca, ut confestim accuratius exponam, Didascaliam
in capita digestam tradit. Nemo auteni non videt, partitionem,
quam exhibet, non auctoris esse, sed interpretis vel alicuius librarii.
Auctor ipse scripturam non in partes disposuisse videtur. Versio
latina saltern omni partitione caret. Auctor Constitutionum apo-
stolorum vero e Didascalia sex libros efFecit, cumque ambas scrip-
turas simul atque alteram iuxta alteram positam edam, eodem
modo etiam Didascalia mihi dividenda esse videtur. Praeterea

' Bfrliner philohgische IVochenschrift 1900 No. 39—40. Tres eniemlati-
ones Hauler, ut mihi per litteras communicavit, codicem relegens confirmatas
invenit, sc. II, 10, 2: effecti : esse et, VI, 2j, 5: vincula autem : is incultam
cum, VI, 29, 4: sectari : et cari. Legit II, 18, i} requiescent, ut iam edidit,
non: et quiescent. Moneo, nomen virorum illorum de versione castiganda
optitne meritorum non omnibus emendationibus, sed insignioribus tantum ad-
^criptum esse.

XU PKOLKGOMEiNA.

hanc scripturam, in quantum fieri potest, aeque ac illam in capita
et versus dispone, ut lector facile videat, quae partes sibi respon-
deant. Ordo sententiarum, si pauca membra brevissima exceperis,
in utraque scriptura ubique idem est. Caput de adulescentibus
educandis solum diversura locum obtinet. Didascalia vel versio
syriaca particulam in capite XXII exhibet, Constitutioncs aposto-
lorum IV, II, cum secundum ordinem illius scripturae in fine
libri V exspectanda sit; versio latina utrimque deficit. Ratio huius
editionis poscebat, ut particuiae in utraque scriptura idem locus
attribueretur, et quamquam Didascaliam'in hac re magna fide dignam
esse non nego, ordo Constitutionum mihi praeferendus erat.

Partitio versionis syriacae cum a scriptura ipsa aliena sit, non
est retinenda. Attamen hoc loco pauca de ea disserenda sunt.
Capita in codice P[arisino] XXVI sunt. Codex M[esopotamicus]
caput XXIII in duo dissecans capita XXVII habet. Ambitus par-
tium in utroque libro idem est, nisi quod capita XXIII et XXIV
codicis M capiti XXIII codicis P respondent, et exceptis capitibus
VI et VII, ubi in M ordo turbatus est. Lemmata capitum in M
longiora sunt quam in P, exceptis capitibus I— III vel potius II— III,
cum exordium capitis I in M desit. Praeterea plura capita in
particulas breviores dividuntur, quae inscriptionibus ornatae sunt,
numeris autem carent. Secundum codicem P capita et lemmata
haec sunt:

I. Oe lege stmplici et natural!. ■= I, 1—2 secundum meam partitioneni
vel Constitutiones apostolorum.

II. Praecipit (sc. hoc caput) omni viro, ut uxori suae soli placeat, neque
se omet et laqueus fiat feminis, neque amet otium, utquc operam navet libris
vitae atque abstineat libris gentium et vinculis deuterosts, neque in balneis lavctur
cum feminis neque se ipsum dedat dolo feminarum meretricum. = I, 3 — 7.

III. Doctrina feminis proposita, ut viris suis tantum placeant eosque
honorent, soUerter et prudenter ac diligenter curam domuum suarum agentes.
neque laventur cum viris, neque se ornent fiantque causa, ut viri irretiantur
ipsaeque cos capiant, sintque pudicae et quietae neque cum viris suis rixentur.
— I, 8—10.

IV. Docet, qualis esse debeat, qui in episcopatum eligitur, et quales eius
mores esse debeant. -» II, i — c. 6, 11.

V. Doctrina de iudicio. «= II, 6, 12— c. 11.

VI. De inique agentibus et paenitentiam facientibus. = II, 12 — 18, i.

VII. Ad episcopos. — II, 18, 2— c. 24, 4".

VIII. Exhortationes ad episcopos, quomodo se gerere debeant. = II,
24, 4*'— 25-

DIDASCALIA APOSTOLORUM. XIII

IX. Exhortatio ad populutn, ut episcopum honorent. — II, 26—37, 3-

X. De falsis fratribus. — II, 37, 4—43.

XL Exhortatio ad episcopos et diacooos. = II, 44 — 56.
Xn. Ad episcopos, ut mites sint. «» II, 57 — 58.
XIQ. Instructio populi, ut assidui sint se congregantes in ecclesia. — II,
59-63.

XIV. De tempore constituendi viduas. ^i III, 1—4.

XV. Qpomodo viduas decet conversari. » III, j— 11 (15).*

TiVL De institutione diaconorum et diaconissarum. •1- III, 12—13 (i^~i9)*

XVII. De orphanis parvulis educandis. ^ IV, 1—4.

XVIII. Q.uod non decet accipere munera eleemosynarum ab eis, qui sunt
repithensibiles. — IV, 5—10.

XIX. QjLiod decet consulere eis, qtu propter nomen Cbristi mart)rres
aiiguntur. = V, 1—6.

XX. De resurrectione mortuorum. ■- V, 7—9.

XXI. De pascba et resurrectione Christi salvatoris nostri. — V, 10—20.

XXII. Adulescentes decet doceri artificia. •— IV, 11.
XXUI. De haeresibus et schismatibus. — VI, i— 10.

XXIV. De constitutione ecdesiae. Refert ilerum apostolos congregates
fuissead offendicula corrigenda. — VI, 11— c. 13, i'.

XXV. Refert iterum apostolos ad ecclesias se convertisse easque stabili-
visse. — VI, 13, 1*— c. 14 (18).

XXVI. De vinculis deuteroseos Dei. = VI, 15—23 (19—30).

Supra codicem M scripturae prologum praemittere dixi. Eadem
particula praefixa est Didascaliae arabicae et Didascaliae aethiopicae,
unde in sermones latinum, anglicum et germanicum translata iam
saepius edebatur,' atque ad illas scripturas convenit, quippe quae
non Didascaliam nostram seu puram exhibeant, sed interpolatam
seu libros I — VI Constitutionum apostolorum, quibuscum nomen
dementis in ea occurrens coniunctum est, cum Didascalia pura
lioc nomen nusquam prae se ferat. Quae cum ita sint, prologus
^e ordinibus ecclesiasticis praeterea uberius et distinctius agat, quam
secundum banc scripturam exspectare licet, eum non ad Didas-
^liatn pertinere vix est dubium. Cum autem particula nunc in
recensione syriaca exstet, hoc saltern loco communicanda esse

' Numerus uncinis inclusus denotat caput Constitutionum, quae in hac
^^one et in libro VI plura capita in Didascalia prorsus deficientia habent.

' In libro Die Apostolischm Konstitutionen 1891 versiones p. 216 com-
mcoioravi et recensiones aethiopicam p. 208 et arabicam p. 217 in linguam
Kcnaaoicara translatas edidi. Recensio arabica una cum reliquis particulis
Indascaliae arabicae additiciis etiam in volumine huius operis altero p. 120 — 121
latine versa exstat.

*""«, Dn>A8C. BT COKSTTT. AP. 1. II

XIV PROLEGOMENA.

videtur. Versionem latinam, quam ex versione anglica a Marga-
reta Gibson parata institui, E. Nestle collato textu syriaco benig-
nissime correxit. Particula haec est:

In nomine patris omnipotentis et verbi aeterni et unici filii
et spiritus sancti, unius veri Dei. Incipimus scribere libruni Di-
dascaliae, ut sancti apostoli Domini nostri nobis ordinaverunt de
praefectis sanctae ecclesiae, et canones et leges, ut constituerunt
in ea.

Nos igitur, duodecim apostoli unici filii, verbi sempiterni
Dei, Domini et Dei et salvatoris nostri lesu Christi, congregati
unanimes Hierosolymis in urbe magni regis, et nobiscum frater
noster Paulus apostolus gentium et Jacobus episcopus urbis supra
memoratae, instituimus banc Didascaliam, in qua continentur con-
fessio et fides, et nominavimus omnes ordines instar ordinum
caelestium, et eodem modo iterum ordines sanctae ecclesiae. Et
confitemur, ut unusquisque stet et confiteatur et credat, sicat ei
a Deo dispensatum est, hoc est episcopus ut pastor, presbyteri
ut doctores, diaconi ut ministri, subdiaconi ut adiutores, anagnostae
ut lectores, cantores ut psalmistae intellegentes et constantes, atque
reliqui laicorum sint auditores verborum evangelii in disciplinam.
Et postquam perfecimus ac confirmavimus hos canones, eos con-
stituimus in ecclesia. Et nunc scripsimus hunc alterum librum
doctrinae, qui illuminet omnem terrani habitabilem, eumque misi-
mus per manus Clementis socii nostri. Et hoc e$t, quod audiatis,
o Christiani Nazareni, qui estis sub sole, et discatis diligenter et
accurate. Et qui audit et observat haec praecepta in hac Didas-
calia scripta, habebit vitam sempiternam atque magnam fiduciam
ante sedem iudicialem Domini nostri lesu Christi filii Dei, qui
nos docuit de magno mysterio, quod est ipsi. Et qui contenti-
osus est neque observat ea, eicietur quasi adversarius et rixator,
ut scriptum est: mala facientes ibunt in tormentum sempiternam,
et bona facientes vitam sempiternam hereditabunt in regno cae-
lorum (Matth. 25, 46).

1

V

CONSTltUTIOKES APOSTOLORUM.

XV

I

I

I

I

I

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM.

1.

Constitutiones apostolorum dim plerisque iam Epiphanius
c. a. 375 cognitas tiabuisse videbatur. Qui cum revera Didasca-
liam legisset, primus illius operis testis est Ps. -Ignatius, qui a
multis quidem ad idem fere tempus refertur, profecto autera, nisi
omnia fallunt, c. n. 400 scripsit. Non solum sententias plurimas
cum Constitutionibus communes liabet, sed Trallianos 7, 3 ad-
hortans, ut episcopum venerentur tanquam Christum, sicut apo-
stoli constituerint, satis clare ad eas provocat. Deinde collectores
canonum opus testantur, Canones apostolorum, qui Constitutionum
finem faciunt, recipientes, sc. Dionysius Exiguus, qui c. a. 500
collectionem instituit, primum locum Canonibus apostolorum L
prioribus a se in linguam latinam versis attribuens, Joannes
Scholastic us, qui c. a. 560 collectionem confecit atque in ea
Canones apostolorum inseruit omnes, numero LXXXV. Titulus
operis primo prodit in Capitibus Actimm apostolorum, quae sub
nomine Euthalii circumferuntur. Testis eius ccrtus est Aristo-
critus theosophus saeculo V exeunte. Maxim us Confessor sae-
culo VII etiam partitionem opens indicat, lectorem ad librum VU
rcvocans. Anno 692 denique synodus TruUana c. 2 de scriptura
judicium fert, Canones quidem apostolorum LXXXV ad animarum
medelam el perturbationum curationem tanquam firmos stabilesque
rccipiens, Constitutiones vero quasi iam oiim ab haereticis ad
ecclesiae perniciem adulteratas reiciens.

Quamquam Constitutiones a synodo ilia reprobatae sunt,
tamen nee tempore futuro a Graecis neglegebantur. Synodus eas ab
haereticis quidem dicens foedatas esse, ab apostolis vero originera
ilucere, ipsa eas magni aestimandi causa fuit. Revera opus etiam
a posteris tanquam scriptura apostolorum saepius kudabatur.

Brevi post synodum Trullanam Anastasius Sinaita vel auctor
Quaeslionum et responsionum ad probandas suas sententias plures
locos ex opere descripsit. loannes quoque Damascenus in epi-
stula, quam Cometae scripsit de ieiuniis, Constitutiones respexit
a; testiraoniis, quae epistulae adlecit, locum e lihro depromptum
inseruit; Canones apostolorum etiam inter S. Scripturas enumerat.

II*

XVI

PROLEGOMENA.

Saeculo XI cum Michael Cerularius Latinis bellum inferret, Con-
stitutiones a Graecis tanquam propugnaculum orthodoxiae pro-
ferebantur. Nicetas Pectoratus ex eis probat, neque in eucharistia
azynia adhibenda neque sabbato ieiunandum neque matrimonium
presbyteris interdicendum esse. Ge org ins Cedrenus non multo
post duos Constttutionum locos tanquam a divino verbo editos
laudat. Ceteroquin iudicium synodi Trullanae respiciendum erat,
inprimis collectoribus atque interpretibus canonum, Zonarae, Alexio
AristenOj Tlieodoro Balsamoni etc. Propriam sententiam medio
aevo nonnisi Photius pronuntiavit. Opus quidem non plane
probat. Ex tribus capitibus enim Constitutiones ei reprehensioni
obnoxiae esse videutur, prinium ex mala fictione, deinde quod
contra Deutcronomiuni criminationes quasdam adducant, deniquc
quod Arianismum sapiant. Neque tamen in iudicio severe stat.
Addit enim librum a vitiis illis absolvi posse, a tertio utique aegre.
Cf. Testimonia.

Inter Graecos etiam saeculo XIX non defuerunt, qui synodum
Trullanam sequentes non solum Canones aposlolorum ab his pro-
fectos esse censuerunt, sed etiam Constitutiones. In libro Ihgl
T(utf TQtwv hQarixcot' rijc. ixxXrjolai; ^a&^fiwv p. 232—250 (Nau-
pliae 1835) Constantinus authentiam operis acerrime defendit.
Similiter Agapius et Nicodemus in libro iudicant, qui inscribitur
UyddXioP tfjQ votjxfjc vtjOq rijg fitdg ayiag xa&okixrjg xal axo-
CToXixfjG Tcor oQ&^odo^cov ixxlTjalaq tJTOt ixxavreg ol IfQol xal
(^tloi xat^ovtq (Zacynthi 1864). Eruditiores vero viri nuperrime
paulatim sententiam Occidentalium sequentes opus tempori poste-
riori attribuunt. Cf. Bryennius, Aidaxi) 1883 mX. x&' xxX.

Occidentalibus opus, exceptis Canonibus apostolorum quinqua-
ginta, quos Dionysius Exiguus in latinura versos Collectionibus
canonum inseruit, et uno (68) ex sequentibus, saeculo XVI demum
notum factum est, cum typis imprimeretur. Humbertus episcopus
Sylvae Candidae, cum Nicetas aliquot locos ex eo depromptos
Latinis opponeret, librum Clementis seu Constitutiones Itinerarium
Petri vel libros Clementinos esse putavit. Editores principes aeque
ac Graeci librum apostolorum in manibus se habere existiraaverunt.
Protestantes librum confestim ficticium iudicarunt, ac brevi Catho-
lici quoque eum apostolis posteriorem esse intellexerunt. Quomodo
autem exortus sit, diu alii aliter senserunt.

CONSTITUTIONKS APOSTOLORUM. XVII

Saeculo XIX I. S. Drey opus sagacissime perquirens in
dissertationibus de Constitutionibus et Canonibus apostoloram^
(1832) hoc censuit: libros I — VI annis 250 — 300 scriptos esse,
Hbram VII saeculo IV ineunte; circa annum 350 librum VIII ex-
ortum eumque e scripturis veterioribus compilatum et ab auctore
com libris prioribus coniunctum esse; saeculo V exeunte denique
Qnooes apostoloruqi adiectos fuisse. I. Guil. Bickell in tomo
Historiae iuris ecclesiastic! primo (1843)' sententiam novis argu-
mentis allatis corroboravit, eamque per plura decennia plerique
viri docti in Germania secuti sunt.

lam anno 1854 autem Lagarde Didascaliam apostolorum
syriace traditam publicavit^ eamque fontem vel primam librorum
1-VI Constitutionum editionem esse cognovit. Anno 1883 Philo-
theus Bryennius librum edidit, qui inscribitur Jidaxrj xmv doadtxa
axwtoXmv quique fons partis prioris libri VII est. Quibus scrip-
turis in lucem productis rectius de origine Constitutionum iudicari
potuit. lam olim Petavius* et Usher,^ locos Constitutionum (vel
potius Didascaliae) ab Epiphanio allegatos cum textu nobis tradito
comparantes, scripturam veterem a posteriore transformatam esse
perspexerunt. Drey non solum opus in plures partes distinxit,
sed etiam singulas partes diversis temporibus exortas esse atque
in universum saltern tales ad nos pervenisse censuit, quales e
manibus auctorum prodiissent. Nunc manifestum est, ad opus
componendum scripturas antiquiores adhibitas ac transformatas
Aiisse. Duae ex illis scripturis nobis notae sunt, easque atque
Dovam formam, in quam redactae sunt, comparantes, unum auc-
torem perspicimus manus in eas intulisse vel Constitutionum libros
1-VI et VII confecisse. Idem auctor baud dubie etiam librum VIII
compilavit, in parte prima (c. 1—2) fortasse Hippolyti tractatum
^^ charismatibus deperditum in usum suum convertens, in reliqua
P^ite, qua ordines et liturgia describuntur ac regulae ecclesiasticae
proponuntur, disciplinam sui temporis respiciens vel etiam scrip-
turas de illis rebus agentes adhibens, suo more mutans, delens

• Utue IJntersuchungen uber die Constitutionen und Kanonesder Apostel 1832.
' GtschicJite des Kirchenrtchts I 184}.

^ Didascalia apostolorum syriace 1854.

* Epiphaoii opp. 1622 not. X ad Haer. 70.

' Polycarpi et Ignatii epistolae 1644 proleg. c. 6—16.

xvin

?BOr,EftOMBNA.

vel addens. Si Achelis et Rahmani recte iudicarent, fons libri
principalis nobis ctiam traditus esset. Magiiam enim partem libri
VIII aliae scripturae fere verbotenus exhibcnt, scilicet Constituti-
ones per Hippolytum quae dicunlur vel textus graecus epitomen
libri VIII tradens, Constitutiones ecclesiae aegyptiacae quae vo-
cantur, Canones Hippolyti, Testamentum Domini nostri, et hae
scripturae omnes inter se atque cum libro yill ita consentiunt,
ut e libro VIII textum graecum laudatum, ex hoc Constitutiones
aegyptiacas, ex his Canones Hippolyti atque Testamentum D. n.
aut vice versa e Canonibus Hipp, vel Testameiito D. n. Con-
stitutiones aegyptiacas etc. fluxisse colligere liceat. Achelis* et
Rahmani'scripturas bunc ordinem habere censent, ct ille Canonibus
Hippolyti, hie Testamento D. n, locum priinum attribuit. Mihi'
ordo inversus vel liber VIII fons illarum scripturarum primarius
esse videtur. Quaestio intricata et identidem agitata hie non est
uberius tractanda. Sufficit sententiarum diversarum mentionem
facere atquc addere, Testamentum D. n. tam manit'este originem
seriorem prodere, ut minime fons scripturarum haberi possit.

Dixi, totum opus unius auvtoris esse vel eum, qui e Didas-
calia et e Didache libros I — VII composuit, etiam librum VIII
compilasse. Nuperrime A. Baumstark cum in codice Musei Borgiani
Didascaliam arabicam secundum versioncm copticaoi institutam
inveniret non solum Constitutiones I — VI, ut codices hucusque
noti, sed etiam librum VII praeter capita 47 et 48 amplectentem,
altera ex parte consideraret, apud Syros librum Vlll solum vul-
gatum fuisse, concludendum esse censuit, libros I — VII et librum
VIII duoruni auctorum esse atque tertium illam scripturam cum
hac coniunxisse, capita duo commemorata inseruisse, totum opus
in libros (VIII) divisisse atquc sic Constitutiones nostras etfecisse.
Sed versiones orientales parum probant, et opus ipsum aliam
originem satis dare manifestat.''

' Achelis, Die Canones Hippolyti 1891. Zfitschrift fur Kirchengeschichte
XV (1894). 1-43.

' Rahmani, Testamentum Domini noslri 1899 p. XVllI— LII.

• Funk, Die Apostoliuben KonttituHontn 1891 p. 253—61; 267—80; Das
Tfslamfnt nnserei Ilernt 1901.

* Cf. quae disputavi in Theohgiiche QuartaUchrifl 1904 p. 233—48.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. XIX

Qois auctor Constitutionum fuit? Ubi et quo tempore vixit?
Eus patriam Syria m esse iam Drey^ perspexit omnesque con-
sentiuDt. Menses prasertim, quos ad tempus describendum com-
memorat, nonnisi in illam terram quadrant. Tempus scripturae
non aeque constat. Mihi plura argumenta probare videntur, eam
Doa prius quam circa annum 400 confectam esse. Unum ex-
ponere sufficit. Festum nativitatis Domini, quod in Oriente non
ante annum 379 celebrabatur, in Syriam vel patriam auctoris demum
aliquot annis postea pervenit, iam in scriptura locum obtinet. Cf.
V, 13, i; Vin, 33, 6. Nonnulli ei originem paulo priorem attri-
buunt Omnes autem earn saeculo IV medio posteriorem esse
agnoscunt.

Constitutiones artissime cum recensione epistularum Ignatii
longiore cohaerent, ita ut iam Usher* contenderet, Ps.-Clementem
eundem esse cum Ps.-Ignatio. Alii putarunt, hunc Constitutiones
eiscripsisse. Mihi ilia sententia, quam nuperrime Lagarde' et
Haniack* approbaverunt, praeferenda esse videtur. Loci paralleli
tam crebri ac praeterea eiusmodi sunt, ut Ps.-Ignatius ea, quae
cum Constitutionibus habet communia, non tam de libro alieno
deprompsisse quam ex ingenio suo dedisse censendus sit. Accedit,
quod Ps.-Ignatius plane eodem tempore vixit et in eadem terra,
ubi Ps.-Clemens.

De theologia auctoris Constitutiones solas respicientes nihil
certi dicere possumus. lure itaque Cotelerius iudicio se abstinuit.
Haud pauci auctorem Arianum habuerunt. Drey^ quidem hanc
sententiam redarguit. Nihilominus nostris diebus plerique eam
retinuerunt. Revera in opere nonnulla insunt, quae Arianismum I
vd Setniarianismum prodere videntur. Eadem autem fere omnia
apud patres catholicos leguntur. Accedit, quod maior pars non
Constitutoris est, sed scripturis veteribus ei tradita est. Opus
jpsum ergo nos dubios relinquit. Aliter autem res se habet, si
auctor idem est cum Ps.-Ignatio. Hie a parte Nicaenorum se
stetisse pluribus locis clare indicat, maxime Philipp. 2, 4 tres

' .\W Untersuchungen 1832 p. 159—163.
' Polycarpi et Ignatii epistolae 1644 proleg. c. 6.
'Reliquiae iuris eccles. ant. gr. i8j6 p. VII.
* Die Lehre der ;u'dlf Apostel 1884 p. 241—265.
' Neue Untersuchungen p. 177 — 194.

XX

PBOLEROHSNA.

personas divinas ofioTl/iovq profilens, ibid. 5, 2 Christum rjj 9P'
oTQtJXTOV appelbns, quae Arianus vel Semiarianus nee dixit n
dicere potuit. Quamquam autem Nicaenus fuit, attamen fidem
catholicam non est professus. Philtpp. 5, 2 anitnam humanatn
Christo abiudicans, ut sine peccato salvatorem fuisse probet, se
a parte Apollinaris stetisse prodit. Huic ergo parti Ps. -Clemens
eis adnumerandus est, qui euni eundent cum Ps.-Ignatio putan^H
Et si ApoUinarista fuit, etiam magis patet, cur eius theologia aegr^^
definiri possit. Quamquam enim Apollinaris synodum Nicaenatn
sequens filium consubstantialem patri esse professus est, de cetero
euni adeo patre inferiorem esse docuit, ut Arianis vel Semiarianis
adpropinquaret.

Uberius de Constitutionum origine, fontibus, auctore, historia
disputavi in Ubris: Die Apostolischen Konstitutioncn 1 891; Das achU
Buck der Jposlolischen Konstitutionen iitui die verxvandten Schrijten
run untersuchi 1893 (= Theohgische Quartahchrift 1893 p. 605
— 666); KirchengeschichtUche Abhattdlungen II (1899), 347 — 72.
Lectorem ad hos revocans ad alia progredior.

n.

Edidit Constitutiones apostolorum primus Fr, Turrianus in
libro, qui inscribitur: /iiaTayai xcov aytcuv ajtooroXmr dta KXfj-
(itrzoq Tov PcQ(iai€ov iniOxonov xi xat jtoknov xadoXixtj 6i6ctO-
xalia 6ia ^t^Xlmv oxto'. ^gayxiaxov xqio^vxeqov xov Tovqqi-
avov JtQoXeyOfiU'a xai Oxoiia anoXofrjXixd xt xal i^ijyrjxtxa tig
xa^ avxag 6taxayd<;. Tavxa vvv jtQwxov hvJiojfhj. Constitutiones
sanctorum apostolorum doctrina catholica a Clemente Romano
episcopo et cive scripta libris octo. Francisci Turriani prolego-
mena et explanationes apologeticae in easdem Constitutiones.
Haec nunc primum impressa sunt. Venetiis, ex oilicina lordani
Zileti MDLXIII. Adhibuit tres codices, quos in Prolegomenis
fol. 17 his verbis describit: "Eoxov xgia (ai'xlyQag>a), tv fitv jta-
Xcuov ajto xf/^ xaXa^Qitxq, T/yi,- to naXaibi' neynXtiq iXXa.60^ xaXoc-
ftivrjg, o evQOV iyat kv xFj (tovTf xijc vtag odt^yrjZQiag xf/ roO xaxgoq
vvv IjiixaXovfiivtj, rjr da xovxo jtdi'ti ctQxalov. txfQov 6h xal
avxo ciQxalov duo StXhXlac, o ixtlHsv ixofiloaxo fioi Mi'xoirtog
AvyovCxtvog 6 xijg tXiQdag Inloxonog xoOfitcoxaxog xal iXXnyt-
ftohaxog nvr/Q, xcov xe IxxXtjOtaOxixcov xal xmv jtoXixixdov v6fta?v

4

CONSTITUTIONBS APOSTOLORUM. XXI

iftxBiifOTixToq. xghw 6' It( xcuJxu&ttQov xal axQifitartQOv dxb
T^q kxttpavtoxatjiq v^oov Kgi^rijg, oxig 6 avxbg t% IXtgdag ixl-
Cxoxog dtopiXtSg mvtjaofievog idcogrjaaro ftoi. rjv 6k tovxo roiJ
ooqiov jivdgia xov 6mvov. liagxvg 2kexaQiag Ugevg xgijg 6 oxoq-
dvXiog 6 htiXiYOfitvog (iagagMZQag, dvfjQ xtxaidtvftipog xal Xoyov
ffiXitQog, vvv de xov xrjg TcmvCxavxivovxoXtcag xaxQidQXOv xvglov
'ltodaaq> ixlxQOxog 'Evtxtijai diaxgifimv. xovxcov 6\ tcSv xQimv
avxr/Qaq>aiv tv fiev rj[v oQxatoxaxop xal OQ&oxaxov, m iv xfj vxo-
xvxmasi oiidov xaxa xdvxa ^xoXovd^ijaa/ttP. xa 6i Xoixa ixovoi
xtra ififuxxa, xb /ih> xqoxsqov i^tod^tv BQftrjvUag tvBXiv xaxa xo
eixog xagd xivog ^iXccfta&ovg arjfteimd-ivxa, exeixa 6h 6ia dxetglag
xat dfta&lag xwog avxifQatpicaq loco /itxa^aXovxa xal xoxov xei-
ftevov axoxXijQcocavxa, olov ixaQ&sig xal xvg:at&£lg, avrl XBXfjpca-
d-tlg, xvxvoaq avvxQi'xtiv, drxi xov xvxvd^HV, ixtfieXoviifvog, avxl
xov ixiCXQ^pofuvog, ^axxtaaxe, dvxl xov ftvr^aaxe, xaga xb xQixov,
avxl xov xagit xb ivxQoixov, Xi§ewg Qoofia'ix^g, xxX. In prooemio
versionis latinae, quam a. 1578 una cum scholiis et observation ibus
Antverpiae publicavit, primum codicem dicit satis quidem antiquum
esse et recte scriptum, sed libro octavo inchoato et imperfecto,
addens in Calabria se eum invenisse in bibliotheca monasterii,
quod vocant xax^gog B. Mariae sacri, quam incolae Ptav odrjyij-
xQiav appellant, eumque quanta potuerit diligentia exscripsisse ac
cum aliis contulisse. Exemplar secundum seu Siculum declarat
vetus quidem, sed non satis bene scriptum. Exemplar denique
Cretense, quod Antonius Augustinus,^ episcopus Ilerdensis, postea
archiepiscopus Tarraconensis emerat eique ad utendum liberalius
commodavit, ut reliquis duobus melius et graece edidisse profitetur
et latine transtulisse. Editor in eo quidem drravit, quod librum
ab apostolis profectum ac per Clementem conscriptum esse in
Prolegomenis et Scholiis demonstrare conatus est. Ceteroquin
editio optimae notae est. Turrianus codicem Cretensem tanquam
praestantissimum merito ducem secutus est eumque accuratissime
expressit. Rarissime tantum ceteri codices illi anteponendi erant;
saepius eorum lectiones in margine transcriptae sunt.

Textum Turriani, et quidem graecum et latinum, repetierunt
Fronto Ducaeus S. I. in editione Commentariorum loannis

' De hoc bibliophilo cf. Graux, Essai sur les origines du fonds grec de
FBcurial (Bibliothique de NcoU des hautes itudes, 46.fasc.) 1880 p. 280-306.

XXII PBOLRGOMENA.

Zonarae in Canones apostolonim et concilionim p. 814 — 1044,
Parisiis 161 8, Labbe in tomo I Collectionis suae conciliorum,
Parisiis 1662, Whist on in volumine secundo operis, quod inscri-
bitur Christianity reviv'd, Londini 171 1, I. D. Mansi in tomo
primo CoUectionis concilioruoi, Florentiis 1759. I. B. Cotelerius
in tomo priore editionis operum Patrum apostolicorum novam
versionem latinam instituit et commentarium eniditissimum ad-
didit, Parisiis 1672. Clericus, qui hoc opus bis Amstelodami
recusit, a. 1698 et a. 1724, in editione altera (a. 1724) in notis
lectiones varias codicuni Vindobonensium exscripsit, quorum coUa-
tionem Guilelmus archiepiscopus Cantuariensis ei communicaverat,
textum autem Turriani ipse quoque intactum reliquit. Editionem
Clerici alteram rcpetiit A. Gallandi in tomo tertio Bibliothecae
veterum patrum, Venetiis 1767, pauca tantum ex adnotationibus
omittens, et I. B. Migne in tomo primo Patrologiae graecae,
Parisiis 1857.

Novam textus graeci recensionem instituit Guil. t)ltzen,
Suerini et Rostochii 1853. Cui hoc fiiit popositum, ut textum
vulgatum, sublatis innumeris mendis editionum, quas paraverant
Clericus a. 1724 et Mansi quasque ex veteribus solas in manibus
habebat, codicum manuscriptorum cum Parisiensium turn Vindo-
bonensium, quorum lectiones editio Clerici ipsi suppeditavit, et
interpretum auxiliis ad eam formam redigeret, cuius testes plurimi
et minime suspecti exsisterent; deinde ut eis locis, quorum cor-
ruptela nulla auctoritate castigaretur, coniectura vel Cotelerii vd
sua mederetur (p. XXIV sq.). Revera textum multis locis emen-
davit, inprimis verba in editione principe ob homoeoteleuton
omissa, codicibus autem Vindobonensibus tradita recipiens, baud
vero paucis, codici Vindobonensi recentiori nimiam auctoritatem
tribuens, deteriorem reddidit. Praeterea lectiones codicum Vindo-
bonensium ex editione Clerici transcribens saepissime erravit.

Postea rem aggressus est P. Botticher vel P. A. de Lagarde,
quo nomine vir doctus nostrae aetati magis notus est. Duas edi-
tiones paravit. Priore, quam Chr. C. I. de Bunsen in volumine
Analectorum Antenicaenonim secundo Londini a. 1854 publicavit,
eo quidem optime meritus est, quod ea, quae auctoris Didascaliae
quaeque interpolator! s sunt, litteris discernebantur. Textus vero,
quoniam editor codicibus graecis destitutus version! arabicae et

CONSTITUTIONES AK)STOLOBUM. XXIU

praesertim Didascaliae syriacae, quae recensionem scripturae ad-

modum diversam repraesentat, nimiam attribuebat auctoritatem,

non melior, sed potius deterior redditus est. Quam editionem

minime sufficere Lagarde ipse professus est aliatn instituens et ad

textum recensendum libros adhibens manuscriptos. Codices Vindo-

bonenses duos, Parisinum et Coislinianum vel Petropolitanum

maxima cum diligentia contulit, praeterea editionem principem

denuo inspexit. Editio, Lipsiae et Londini a. 1862 publicata,

priores revera multis rebus superavit. Cum autem codicibus illis,

quorum duo nuUius pretii et duo reliqui eiusdem familiae sunt,

magnam (iduciam haberet, fieri non potuit, quin errores creberrimi

committerentur. Opus ne integrum quidem reddidit, omittens

Caoones apostolorum, qui partem eius extremam efficiunt atque,

ut mea editio ostendit, particula xolwv ab auctore'cum parte

praecedente artissime coniuncti erant,

Denique textum recensuit Cardinalis I. B. Pitra in tomo
priore Historiae et Monumentorum iuris ecclesiastic! Graecorum,
Romae 1864. Invenit in Bibliotheca Vaticana septem libros manu-
scriptos. Cognitos etiam eos habuit, qui Vindobonae, Parisiis et
Petroburgi asservantur. Tanquam fundamenta editionis suae dicit
(p. 112) se adhibuisse Vaticanum 839 et Vaticanum 1506, parce in
opena adduxisse Coislinianum. Reliquorum codicum lectiones per-r
paucasin notis exscripsit. Editio vero priores minime tanto superat,
quanto ex multitudine librorum manuscriptorum laudatorum colligi
potuerit. Fere ubique textus Ueltzenianus repetitus est, codices
nonnisi levissime inspecti sunt. Ne exemplar Turriani principale
<iuidem in Bibliotheca Vaticana etiamnunc exstare Pitra perspexit.
Dicit potius codices Turriani tres pene ignotos esse (p. 112).

Equidem cum mihi proposuissem, ut Didascaliam syriacam
latine versam ederem eique tanquam editionem alteram Constitu-
tiones adiungerem, primo sperabam harum textum me ex editio-
nibus recentissimis repetere posse, e Lagardiana aut Pitriana. Cum
lutem mox animadverterem, editorem alterum codices Komanos
vctustissimos non cognovisse, alterum eos quidem manu versasse,
nee vero iuste adhibuisse, a consilio destiti et textum ipse recensere
decrevi, cumque libri impress! suppetias necessarias non praeberent,
manuscriptos consului.

XXIV

PROLEGOMENA.

m.

Codices, quorum scietitiam coitsecutus sum, hi sunt:

1. Vaticanus 839 (mihi est a), in quarto. Constat e duobus
partibus diversis. Pars prior, membranacea, fol. 174, saec. X vel
XI, continct Constitutiones apostolorum; pars altera, bombycina,
fol. 175—512, saec. XIV, post alios tractatus f, 270—312 quatuor
orationes adversus Muhammedum exhibct. Prior pars iam non
est Integra; desinit enim in verbis fiai^ddi'tw vfidiv rovg rtovg
can. apost. 85 med. Ultimum ergo folium deperiit. Similiter
inter folia 163 et 164 folium deperditum* est. Cf. adnot. ad VIII,
40, 3. Codex vitiis quidern non caret. Ob homoeoteleuton vel
aliis ex causis nonnulla omissa, alia minus recte reddita, plura
etiam interpolata sunt (cf. II, 6, 15; 13, 3; V, i, 8; 7, 11. 12.
21; 14, 16; 15, 3; VI, 3, i; VII, 8, 6). Itacismum secutus
librarius praeterea plura false transcripsit. Ceteroquin liber optimae
notae est. Omnia exemplaria in Europa asservata cum vetustate
turn praestantia et integritate superat. Manus posterior eum passim
correxit, nienda orthographica emendans, v i^tXxvoxixov et 0 in
vocabulo 0VT03C, ante consonantes delens, et in margine lectiones
aliorum codicum, praesertim Vaticani 2088, apposuit casque ad-
notavit praemittens fere semper ir aXXca vel iv akXon;. Corrector
Turrianus fuisse videtur. Hie saltern, ut infra videbimus, codicem
in mantbus habuit et in sua editione expressit, neque alius atque
editor libmm tarn diligenter castigasse facile cunsendus est. Ac-
cedit, quod lectiones, quae in margine codicis tanquam iv aXXoj
vel «•' dXXoiq exstantes leguntur, fere eaedem sunt, quas etiam
ille in margine editionis suae posuit. Sin autem alius, Cardinalis
Sirletus manum codici intecisse putari potest, qui in Constituti-
onibus apostolorum multuni versabatur cuiusque scriptura scripturae
correctoris simillima erat, ut e codice Valicano latino 6177 apparet,

2. Vaticanus 2088 (= b), olim Basilianus 127, formae
octavae, membratiaceus, foliorum non numeratorum fere 250,
saec. Xh Constitutiones leguntur fol. i — 167, initio autem ac
fine carent; incipiunt enim a verbis tov It^txitjX jtQos txaoxov
ifimv ipdoxmv II, 6, 7, et desinunt in verbo ora^vXfjs. VII, 29, 3.
Inde a folio 168 sequuntur Ascetica Antiochi monachi, ab alia
manu scripta. Codex libros Constitutionum tanium indicat, nee

C0NSTIT0TI0NB8 AP08T0L0KUM. XXV

vero capita librorum. Librarius homo rusticus erat. Scripturam
saepe false intellexit, baud pauca omisit atque addidit, menda
plurima, praesertim ex itacismo exorta, contra orthographiam com-
misit. Scripsit ex. gr. saepissime et in casu imperativi fere semper
ai pro i, CD pro o, inprimis Xdytofiev pro Xiyofiev, et similiter,
nonnunquam v vel i pro ot atque alia eiusmodi; v iq>eXxvaTtxdv
fere semper, etiam ante consonantes, posuit.

3. Vaticanus 1506 (»• d), olim Grottaferratensis, in folio
minore, membranaceus, foliorum 80, duarum columnarum, a. 1024
exaratus a monacho et presbytero Athanasio, initio mutilus. In-
cipit [xo]dQdifTijq xal ^tacoftevoq III, 7, 7. Neque tamen inde
ab hac parte prorsus integer est. Librarius preces VII, 47—49
traditas non transcripsit. Ginones apostolorum I — IV a reliquis
segregati post VIII, 39 leguntur. Constitutiones desinunt fol. 78'.
Adiectae sunt autem notae breves ad praedicationem et morteni
apostolorum spectantes, similes eis, quas codex Vindobonensis
vetustior exhibet atque Lagarde p. 28 1 sq. publicavit, et nomina
discipulorum Domini. Codex subscriptus est: TiQfia elXi^gt&ij
^t^iim xcav diata^ecw rmv ccfimv dxoatoXcov 6ia x^^Qo? kd'ova-
olov Tov evrelwg afi^axQBO^vriQOv, (irjvl (taQTlm, xs rjitigqi,
6' <Sq^, y Ivdtxx. Irei ,q,ff>X0. Liber omnium, qui mihi innotu-
erunt, pulcherrime et diligentissime exaratus est. Inscriptiones et
Humeri et litterae capitum initiales colore rubro exhibentur, in
libro octavo etiam particulae, quibus preces ordinantur vel inter
se coniunguntur, seu Rubricae quae vocantur, et cum his non-
nunquam etiam breves preces, ex. gr. c. 1 1 verba xa\ fttta vovro
Xejhm — xdi ktyiTco, et xal b JLabg dxoxgivdo&m v. 7 — 8, xai
— xaaiv et xa\ aaxaCjio&maav — ywafxag v. 9, denique versus
10—12. In margine prima manus baud raro lectiones varias vel
interpretamenta verborum singularium vel alias notas breves posuit.

4. Vaticanus 2089 (= e), olim Basilianus 128, formae
octavae, membranaceus, foliorum 239, saec. XI, a duabus manibus
exaratus, quarum alterius sunt folia i— 150 vel orationes quaedam
asceticae (f. i— 71), Simeonis Stylitae orationes VIII (f. 71 — 107)»
Chrysostomi oratio de prophetis (f. 108—127) atque Ecloge
dictorum scripturarum divinarum et sanctorum patrum, alterius
folia 151 — 239 vel Constitutiones apostolorum. Huius scripturae
autem pvs nninor tantum conservata est Sectio enim incipit a

XXVI

PKOLEOOMENA.

verbis [x(u]iroV«>'oc v;to ji^aQlov VI, I, 3 ac desinit in verbis
jtctt>ra(; rorc tia(6vTac can. np. 9. Librarius insuper omisit partem
libri VIII maiorem, scilicet descriplionem liturgiae et ordinationum
atque benedictionis olei et aquae vel c. 5 — 29, sectionem de dis-
tributione priniitiarum ac deciniarum et reliquiarum eulogiarum
agentem vel c. 30 — 31, descriptioneni synaxeos vespertinae ac
matutinae et preces super primitias et pro defunctis pronuntiandas
vel c. 35 — 41, denique finem capitis 46 in verbis oc roaovrov
V. 16 abrupte desinens. Ad librum olim, ut Mercati vidit atque
mihi benignissime communicavit, folia 109 — 112 codicis Vaticani
21 15 pertinebant continentia duo fragmenta libri V Constitutionum,
scilicet lol. 109 sq. verba xai jr«p' ^fitr mifiTivxai o iiaxaQioii
'Idxm^og 8, I — eXtytv 61a tov jtQo^tjTOv 12, 3, fol. iii sq.
&t]t (iov U'OtI fie iyxaTtXtJitc 14, 17 — xai xaXioovOi 16, 3,
Codex proxime ad librum Vaticanum 1506 accedit. Similiter
atque hie Canones apostolorum quatuor priores a reliquis seiungit
et descriptioni synaxeos vespertinae ac matuttnae vel potius, hanc
sectionem omittens. Constitution] Pauli ac Petri de diebus feria-
libus vel VIII, 33 adiungit, atque in plerisque lectionibus cum hoc
consentii. Neque tamcn alter ex altero fluxit. Uterque sectiones
exhibet, quae in altero desunt, hie partem libri VIII iam definitam,
illc capita tria postrema libri VII. Itaque uterque ex eodem ex-
emplari vetustiore descriptus est.

5. Ottobonianus 442, in folio minore, chartaceus, foliorum
172, saec. X\'I, in fine mutilus, canone apostolorum ultimo et
Constitutionum epilogo deticiente. Cf. Feron et Battaglini, Codices
mscr. graeci Ottohoniani Bibliothecae Vat. 1893 p. 248. Codex
eadem amplectitur, quae Vaticanus 839. Quod enini canon apo-
stolorum ultinius omissus est, id inde explicandum esse videtur,
quod ille in codice Vaticano non integer exstat. Itaque codicem
recentiorem e vetustiore descriptum esse verisimile est. Et Vati-
canum revera eius fontem esse clare animadvertimus codicem
accuratius inspicientcs. Eadem enim omitlit, quae Vaticanus, prae-
sertim 'sectionem VIII, 40, 3 — 41, 8, quae in hoc folio deperdito
deficit. Quo loco plura dcesse librarius ceteroquin perspexit et
paginam unam ac dimidiam vacuam reliquit, et secunda nianus
partem lacunae explevit, scribens usque ad /jeto JtdvTonv VllI, 41,1*
Deinde omnia exhibet additamenta supra p. XXIV enumerata, quae

I

a

CONSTITUnONKS APOSTOLORUM. XXVII

in Vaticano in eoque solo leguntur. Denique cum hoc fere in
omnibus lectionibus consentit. Pauca tantum exscribo. In libro
V, 19, 2 et in textu et in nota marginali eadem exhibet, nisi
quod in hac rm de ca^^drm tiixQi<; dXextoQoqxov'iai xaQarelvovteq
fffaemisit et pro [a]xovijaTt[^]6(ievot legit ojtovijaTi^ead-e et litteras
praecisas supple vit. Scribit aeque ac Vaticanus II, 28, 8, V, 6, 10
oo^fV, II, 39, 3, VI, 27, 7 ftrid-iv. Minime igitur est dubium,
Ottobonianum e Vaticano fluxisse. Codex passim correctus est.
In libro VIII praesertim manus secunda capitibus non inscriptis
tituhm dedit vel inscriptionem exstantem accuratius definivit.
Ex. gr. in capite 8, ubi librarius e codice Vaticano descripsit
ivj^ /', secunda manus / delevit addiditque vxbq rmv ^axTt^o-
luvmv. Verba capitis 9 ineuntis: ijtevxiod-co ovv 6 kxlaxoxoq
rotdd(, librarius codicem Vaticani sequens tanquam inscriptionem
posuit; secunda manus sectionem inscripsit: x^'QO^^ola i/xhQ rmv
h fuxavota, tertia vocabulo x^^QO&^^ola insuper addidit xai svxf}^
Similiter verba capitis 12 ineuntis: qrtj/tl dh iym 'Idxm^og 6 adeXg)6g
'Imdpvov Tov Zs^idalov, a librario tanquam inscriptio exhibentur;
ahera manus in margine superiore scripsit: cappo tfi', rubrica 6td-
regi; 'laxm^ov tov d6slg)ov tov Zt^sdalov. Easdem inscriptiones
Torrianus exhibet. Itaque conicere licet, hunc esse correctorem
codicis vel correctorem inscriptiones ex editione principe de-
sumpsisse.

6. Ottobonianus 391, in folio minore, chartaceus, foliorum

184, saec. XVI, fol. i — 135 maiorem Constitutionuni partem con-

tinens. Liber fatum iniquissimum habuit. Maxima scripturae pars

' evanuit, vel per aquas deperdita est. Ne ununi quidem folium

integrum est. Foliorum priorum fere dimidia pars legi nequit.

Ordo quoque Constitutionum non est servatus. Fol. 40'' sectio

iodpit: IJQOtg)i^£vaav 6e xai yvvalxeq i. e. VIII, 2, 9; fol. 121**

Icgitur VIII, 46, fol. 124" II, 59 inde a versu tertio. Codex itaque

non tarn Constitution es ipsas quam capita operis selecta exhibere

videtur. Quae cum ita sint, operam perdere mihi visus sum in

libro diu versans. Neque vero inde editioni meae detrinrentum

fieri mihi persuasum est. Conicere licet librum ex exemplari

adbuc exstante derivatum esse. Utut autem haec res se habet,

Jiber recentioris aetatis et adeo corruptus est, ut vix ad textum

reccnsendum aliquid contribuat. De scripturis, quas praeter

XXVIII

PROLEGOMENA.

Constitutiones apostolaruni continet, cf. Feron et Battaglini,
Codices mscr. graeci Ottobonuini Biblioth. Vat 1893 p. 204 sq.

7. Barber in us III 55 (=» f), in octavo, menibranaceus,
saec, VIII vel IX, pag. 562. Continet post Liturgiam S. Basilii
et alia documenta liturgica pag. 536 — 542 Canones apostolorum
64 — 70, 75 — 84 et partem priorem conclusionis opens vel VIII,
48, I — 2, et pag. 542 — 562 sub titulo Jiatd§sii aylmv ajtoaro-
Xfov livoxiTifjZ largia^ capita 4 — 5 et 16 — 27 vel capita de ordi-
nationibus agentia praeter initium capitis 5 vel verba o wv di-
OJiora — Matvotl xal AaQcbv xai v. 1 — 4. Codex pervetustus et
litteris uncialibus scriptus est, abundat autem mendis ex ithacismo
exortis ac similibus.

8. Vallicellianus F. 68, formae quadratae, miscellaneus,
fol. 140' — 143' initium Constitutionum exhibens, sc. I, i — 3, 8,
desincns th I'r, b ton ojiarahov. P.irticula aeque ac scriptura
praecedens, sc. Anastasii Sinaitae oratio de sacra synaxi, charta
traditur et saeculo XVI scripta est. Reiiqua codicis pars est bom-
bycina et continet primo loco Anastasii Responsiones ad inter-
rogationes de diversis capitibus ecclesiasticis vei potius partem
huius scripturae. Particula Constitutionum inscribitur: Jmro/d
Tfwv ayitov xdi Jtavevtptj/icor axoozoXmv 61a KiTJfiEvrog xgoo-
q-oiVriHtloai. Bi^Xlov jtqojtoV xad-oXixij dtdaaxaXia xal xagai-
veatg jtiqI Xctixmv ir xt^aXalou la.

9. Ambrosianus G 64 sup. (= m), chartaceus vel bomby-
cinus, formae quadratae, saec. XIV, foliorum 238, initio mutilus,
incipiens verbis kv avr^m iktjom to ovoptd iiov C. A. II, 22, j
et fol. I — 133 opus inde ab hoc loco et sine Canonibus aposto-
lorum continens, fol. 134—238 maxime scripturas liturgicas tra-
deiis. Initio codex aqua adeo deperditus est, ut maior pars
scripturae km non possit legi. Cum eiusdem familiae sit, cuius
etiam duo alia exemplaria et quidem vetustiora exstant, noanisi
libros Constitutionum HI— IV et particulas in codice Petropolitano
praetermissas (exceptis capitibus 37 — 39 libri VII) legi ac non-
nuUos locos inspexi, qui mihi maioris momenti esse vidcbantur,

10. Vindobonensis hist, grace. 73 (= v), olim 46, in
quarto, membranaceus, fol. 195, saec. XI vel XII, Constantinopoli
comparatus ab Augerio Busbeckio (ti592), ut in primo et ultimo
folio legimus. Constitutiones apostolorum traduntur fol. 2 — 184,

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. XXIX

d qoidem ordine recto: modo quaterniones undevlcesima (fol.
145-152) et vicesima (fol. 153 —160), a bibliopego transpositae,
ordiiKin iDversum obtinent. Fol. i tanquam prologus praefixa
tsi comparatto ecclesiae cum navi, desumpta ex epistula S. de-
mentis ad lacobum c. 14—15, incipiens verbis iotxe to xgay/ia
n;$ ixxlrialag vrfi neydky, desinens verbis 01 dh jtavreg d-e<p xegl
xov ovfflf xXiuv XQoatvxdod-maccv mq dtoxoxy xal r^ vrfOQ xal
mm^Qp^Tov xoxqL Constitutiones sequuntur nonnuUae scri-
ptune ab alia manu vetere exaratae, scilicet Constantinopolitanae
ecclesiae gratiarum acti0 ob catholicae fidei restitutionem et ever-
sionem haereseos Iconomachicae fol. 185 — 191; S. Theodori
Studitae Ordo asceticus de quantitate et qualitate ciborum fol.
192-193'; Precationes sacrae octo fol. 193"— 194. Finem facit
subscriptio Theodosii cuiusdam principis, ad quern codex olim
pertinuit. Ginones apostolorum deficiunt. Cum autem subscriptio
finem indicans desit et in inscriptioue libri octavt expresse etiam
xc^ 7ua>vv<nv ixxXrjCuxartxdiv sermo fiat, colligere licet, eos olim
in codice locum obtinuisse et iniuria temporis postea periisse.
Codex diligenter exaratus est; v iqfXxvortxbv fere ubique ex?
hibet, etiam ante consonantes, non autem i subscriptum, Lectiones
primus Clericus publicavit, nee vero omoes oec modo suffi-
cienti. Collationem accuratiorem Lagarde instituif.- Cf it^m-
b«ck-Kollar, Commentar. de aug. Biblioth. Caes. Vindob. VIII,

952-958.

11. Vindobonensis hist, graec. 64, olim 47, in quarto,

chartaceus, fol. 153, saec.XVI, olim SebastianiTengnagel(t 1636),

"t folium primum testatur. Constitutiones apost. exstant fol.

'"-124. Fol. 125 — 153 sequitur Nicolai Doxapatri notarii Con-

^ntinopolitani Expositio in S. Gregorii Naz. Tetrasticha iambica.

Constitutiones principio et fine mutilae sunt. Fol. i — 10 leguntur

titiili capitum ac librorum et scholia inde ab II, 14 usque ad

VHI, 46. Textus incipit fol. 11 verbis xt/V ywatxa fitj vxegij-

ftnxov /iTjdh aia^ovtvoftBPog, dXX evaxXayxvog I, 3, 2 ac desinit

Vin, 46, deficientibus Canonibus apostoUcis. Liber primus et

ioiliam libri secundi partitione et inscriptionibus carent. Inscriptio-

nes incipiunt II, 14, numeri capitum II, 15. Inde a folio 76

manus secunda scripsit; prima autem in hac parte correctorem

cgit. De collationibus prioribus idem dicendum est, quod de

Fork, Didasc. et GoiisTrr. ap. I. ^

PROLPOOMENA.

Vindobonensi altero. CL Lambeck-Kollar, Commentar. VIII,
958-959.

12. Parisinus 931, oUm Colbertinus 4491, Regius 2874,
in quarto, chartnceus, exceptis foliis i — 3 et 202 — 204, quae sunt
membranacea, fol. 204, saec. XVI. Constitutiones et principio
et fine carent. Incipiunt enim lol. 5 verbis rot; tov ^Xiov avrov
dvaxiXXorroQ II, 14, 5, desinunt fol. 193 verbis dxQoaixov (tovov
^la rtjV (if/dhjV onv d6§ai> , xvgtf ^aatXfv VII, 47, 2. Fol.
194-201 exstanl Quaestiones et responsiones de variis rebus
theologicis, eaedem initio et fine mutilae. Folia membranacea
tria priora de arte niedicinae agere videntur, posteriora de rebus
theologicis. Bibliopegos librum male compegit. Ordo foliorum
hie esse debet: 5—97; 13S— 145; 130—137; 122—129; ^ M—
121; 106— 113; 98 — 105; 146—193.

13. Parisinus 1614, olim Mazarinaeus, in quarto, charta-
ceus, fol. 71, saec. XVI. Continet praeter Martyrium S. Clc-
mentis Romani (fol. i — 9), Martyrium S. Ignatii a Simeone
Metaphraste conscriptum (f. 13 — 26), Anastasii Sinaitae orationem
de sacra synaxi et oblivione iniuriamm (f. 53 — 67) ac nonnuUos
canones conciliorum veterutrt initium Constitutionum apost. vel
I, I — 3, 8 (fol. 68—71), partem Canonum apostoloruni (f. 32 — 36)
ntqiif' cxjc.p.a ex Constitutionum apost. libris I — V, VII et VIU,
quorum plurima cum particulis prorsus consentiunt, quae in Ana-
stasii Quaestionibus leguntur, et ex hoc opere desunipta sunt.
Farticula Constitutionum inscribitur: Jtarayai t(ov aylcov xa\
jitiVfD^TjfKor djroOToXmv id 6iu Kli/fitVTO^ JtQoqxavr^&sloai. Bift-
Uov XQcatov , iv Ttj xad^oXtx^ di^aOxaXla xal Jtaqalvtaiq jttgl
Xa'ixwv iv xifpaXaioic ta , ac desinit in verbis d<; tv, o tort
ojtard . . ., ergo eadem est cum Vallicelliana. Cf. Catalogus
codd. mscr. Bibliothecae regiae II, 374 sq. Omont, Inventaire de
manuscrits grecs de la Bihliothlque nationale II 1888 p. 107.

14. Petropolitanus 254 (= r), olim Coislinianus 212 et
descrjptus a Montefalconio in Bibliotheca Coisliniana 1725 p. 271 sq.,
deinde Petri Dubrowsky, in cuius Museum liber tempore Revo-
lutionis galljcae vel paulo post pervenit, in quarto, membranaceus,
foliorum 149, scriptus anno 1 1 1 1 imperatore Alexio Comneno
a quodam Thcodoro, ut subscriptio codicis indicat : S^eov xo 600-
Qov (sic) xal jfoi'OQ B^fodcogov. Constitutionibus, quae leguntur

CONSTITUTIONBS APOSTOI.ORUM. XXXI

foL I — 143, succedunt Epitimia Basilii et Theodori Studitae, Ca-

pitola Timothei Alexandrini, Hippol3rti ac Dorothei notae de

praedicatione ac morte discipulorum Domini impressae in appen-

dke editionis Lagardianae p. 282 — 284. Canonibus apostoiorum

insuper (foL 138'' — 139*) praemissus est Vgog xavopixog xmv

ofUov axoaroXoap. Constitutiones ipsae non sunt integrae. Inde

i. Ubro septimo medio muita desunt. Librarius preces atque pauca

alia praetermisit, scilicet VII, 26—39, 47—49; VIII, i-— i/,

29—31; 34, 8—41 (non solum 34, 8—39, ut ad VIII, 34, 8

notatum est); 46, 2—16; Canones apostolorum 7 — 11, 18 — 20,

26-27, 30-31. 34. 36-43.45-47, 58-60, 64, 70—71, 74-75,

81—83, 85. Sectiones tanquam pro ratione libri superfluae omissae

sunt Codex minus diligenter exaratus. est. In accentu ponendo

librarius saepe erravit, itacismum secutus multa false scripsit;

I' iifijlxvaxtxdv ante consonantes plerumque, nonnunquam etiam

ante vocales omisit; t in casu dativo et alias saepe adscripsit, num-

quam vero subscripsit. Manus recens codicem passim correxit,

praesertim v l^ixvarixov, ubi omissum fuerat, ante vocales po-

suit Inter editores Constitutionum primus Lagarde codicem ad-

hibuit et diligentissime contulit. Notas de apostolis supra laudatas

infra reddo, et quidem tales, quales codex tradit, nisi quod sigla

solvo et pro a in fine vocabulorum pono c, ut lector imaginem

libri accuratiorem accipiat.^

' '/nnoAvrov intaxonov ^ui/jitig' xal dwQO^iov iniaxonov tv()OV xal
Ugonaptvifog' nept rwv naBrjxdiv rov xvglov, onov I'xaarog avtwv ^x^pv^e
TO tmyysktov rov xqk'^ov, xal ireXetw^ti •:•

o. nixpof ovTog ixTfpv^ev iv yaX'O.aiai xal iv toU fteaoyeloig novtov
xal yaXttxaig' xal dalaq' xal fit&vvlag' xal ^tifiijS ev9a xal iaxavpw&t]
F.TO ayginna npstpixtov. iv XQOVotg veptovoq fiaatXiatg pw/iatwv •:•

^. IlavXof ovTog ixT/pv^ev duo lepovaa?.^ft tatg rov lX).vptxov' xal
hakiag' xal ionavlag' ftixpt ^tof^l?, ev&a xnl r^v xetpakijv dnft/i^&et vno
Twr daefitSv dpxovtwv x^pv^ag rov evaefiiji niattv r^t dv^pwnotijxi
h Ittai /». irsXeito&tj 6h fitra nhpov, iv riji tlprjftivt] noXn ^wfifji ■:•

y. Idxwfiog 6 rov ^e/3edaiov' ovrog raig «/? <pvkalg rov lapaf/X tatg
tv rijt Siaanopaf tvayyeXiadftevog rov xP"J^ov, dvaipflrai fioxaipa, vno
iiptiiov rov tfTpdpxov ■:■

S. 7wdwt]g 6 d6eX<pog avcov' oirog t^i da'^a XTjpvaamv, vno do/it -
Ttavov fiaaiXiatg ^ci/i^g, iiwpia&^ iv ndzftan xiji vi^ata' ev9a xal avv-
lypdtpaxo xb ivayyiXiov avxov' iv xoTg xQovotg xpa'iavov onov xal xr^v
dnoxaXvtptv i&edaaxo' iri&t/ dh iv itpiami, fitxapaiog yeyovwg' 6ib xal o
loyog xexpdxtjxf avv xdii ivdtx xal ^Xla 6x1 iv aapxl avxhv vnapx^t^ •'••

III*

XXXII

PROLEGOMENA.

15, Petropolitanus 241, exaratus anno 1645 Hierosolymis
a Callinico mctropolita Caesareae Palaestinae. Librarius ipse de-
clarat, se librum ex editione principe descripsisse, et notam addit,
qua exponit, Constitutiones magna ex parte dogmalibus Latinorum

f. /Ivrfpf'as o ddei.tpoq nergov ovxoq fxTJpvSfy naarj r^* napalfw
fii'&vviag ih xal noitov* 9(iaxrjg xal axv&iai;' fJHT^nfirre dh. fnoQivf^T) ir
Of^aozovnoXfi t^i fxfyaljji' onov napffi^dU.fi \i>aQo<; xal tpdatQ noTanoq'
ov kaiatfpnv oi di!>ionfi olxovatv inttta iv Ttdrpatg tiji dxatas' xal
iazav(juiQi] vnb atyedtov dv&vndzoV xal t'rt'^ij ^v ndifaii liji; ek/.ddoi'
fifTftiti^rj dh, ^v xiuvotavttvovnolfi fifta kovxai xov ivayytltaTov xal
tifio&fov ■:■

c. 'l'iXm:ioi' ovtog ^v tppvyia dxr/pr^f xov jjitaxoV xal iaxavpw9^
iv UpanoAfi r^^; ao/aj. h'S^a xal ixi&t/ •:•

5. Bttp&o).oftaloi' ovxoi xoli; ivdoig r«<\' xaAovfiiroti ivdalftottt'
xtjQv^aq xov xgioxov xal dfitoxiin; avxol<: to xatd fita&alov evayyikioy,
xiBanxat iv ovppavovnoi.n r^v xi<pa?.tir dnotfir^l^tii' nph xiji; atpay^i
ixSutp&flg uiani(i dvAag •:■

q. fiotfjiag' ovTog ix^(jv§f nd^Botg xal ftt'jdoti;' xal yapfiaroii, xal
vpxavoli;' xflttovtai dh '/.oy/ivdtk' ^v nokft xiji Irdiai, xakafiixtj ).eyo-
fiiv>i' xflxai di, iv hihot) r^c 6ad(f6vrig •:•

6. Maxitalog 6 zf/.u3Vtjg' oizog ztjt hjipatdi ylmaat), x6 ivayytlicv
avTOv avvBy(idii>azo nptSxog iv if <>ouffai!.)j/« ■ riQfir^rev&tj dk tfjt kl?.tj»ixTii
y?.toaarjt, ino iviavvov xov Z,e^fdaiOv' ovzoQ x^pv^ag thv ](ptar6r iv hpa-
nolei r^c avplag nvpl zfltiovtai ■:•

I. 'lovdag iaxatjiov ovzog iv Jidarj T^i jUfoOTioxaftiat xijpvsag tor
XP'Oxov, ino lovdutwv dvatpf[xat /.i&otg' xfixai dh iv idtatj r^* nokei •:•

la. Baddalog o kff/atos xal iovda;' ovxog idfaivolg ixijfvif xiitanxat
dh iv oaxpaxvT} x^t nokn xiji; aiyvnxov. axavpwfhfig •:•

4^. 'Idxw^og' oifzog ijv ddf/.ipng xov xvpiov, xaza adxa (!)' xaBiataxai
dh, npwxog intaxonog iv \tgovaai.fin' ovxog ifjit<pxvprjaf xaxai3}.t]f^elg vno
dvofituv dvdpuiv, ix xov nxepvyiov xov vaov xov iv ifpovaa/.i/ft' xfiftivov
avxov xdtio xal ^ri ^cut-roc xva^Biig dvdktv avtitv natd^ag tdii ^vXmt
f*t&' oi ifiuatat,f xd ifidtta xal inopivtxo dnonkvrai avxd ■:•

ty. ^Ifiwv o xavavixiji o i^ifi.aiz>,i' ovzog ix?jpv§f ndatj ziji fipfxxavia,
xal xf/i zixiv dippwv %vaita. ntzinttxa d\ iv xfj lovdalai xa&laxaxat iv aiuiv
inlaxonoq' find tdxtD^ov zbv dixaiov, zitv dde).<pov xvpiov datit ^^oag
Iri; pxf, ifiapxvpijoi aiavputftfig ini ddptavov fiaatkiiug (twftrjQ •:•

id. Mnx&iag di' oitog iv xijt lovduia ixi/pv^f xov loyov itg wv, ix
xuiv kfidofiixovza fta&tjxuiv fitxd xijv xov xvpiov dvdaxaatv avyxarttpi&-
fttj&slg xoig tu dnooibi.oig, dvxl iovda' og xal iv ztji npwifjt ai&ionia
xj]pi^as xov xP*ox6v, xfifioixai xal xi&anxat ixei ■■■

te. Aovxag o frayye?.taxTi<;' ovzoi aiv zwi navkwi ixoniaaev iv ttit
ivayyfliwt xov /(iiarov" 00ns z6 tvayythov avzov xal xag npd^ftg xdv
dnoaxoXwv lypatpf ^foifikioi imaxonwi avxto/jiag riy; /ityakt/^' oixog

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. XXXIII

adversari: nihil dicentes de primatu papae, prohibentes, ne quis

vescatur suffocatis et sanguine, ne quis sabbato ieiunet etc. Co-

dicis tnentio fit in Catalog© Bibliothecae Hierosolymitanae I (1891),

494; in Catalogo codicum graecorum in collectione Porphyrii

conservatorum p. 6, quern Jernstadt a. 1885 PetropoH edidit.

i6. Bodleianus Miscell. 204 (=>■ o), olim Meerm. Auct.
T. 2. 4, Meeraiannius 115, Claromontanus 53, in quarto, mem-
branaceus, foliorum 184, saec. XI, binis columnis descriptus,
Utteris initialibus curiose exaratis et coloratis, utrimque mutilus.
Constitution es apostolorum I — VI, 23, i traduntur fol. 91—184.
Scriptura, titulo carens, incipit ab inscriptione libri primi. Itaque
Coie, Catalogi codd. mscr. Bibliothecae Bodleianae I (1853),
759, aeque ac auctor Bibliothecae. Meermanniae 1824 IV, 15, earn
Institutionem catholicam designavit. Unde evenit, ut omnes diu
fugeret, quae esset ilia scriptura. Nostris demum diebus E. Nestle
earn Constitutiones apostolorum esse perspexit.^ Accepit colla-
tionem codicis, quani Conybeare instituit, eamque liberalissime mihi
communicavit. Singulis Constitutionum libris inscriptio indicans
sommam et numerum libri vel rot; Xoyov, qua voce codex librum
designat, praefixa est. Liber I ex. gr. inscribitur: Ka^oXixrj 6t-
ioexalla xeijl Xatxmv Xoyo.; a. Modo in libro II numerus vel
kofoq ^ deest. Litterae initiales supra memoratae exordium
pericoparum breviuro indicant atque crebrae sunt, in capite I libri I
«. gr. sex. Codex simillimus est libro Vatican© 2088 (=» b);
non solum easdem fere lectiones habet , sed etiam aeque ac hie
D^endis ortliographicis scatet, met o saepissime confundens, e pro at

ma ov niftvtitttt naSXoq iv xalg iniajoXalc avtov ).t'ya>v avrinefiipa ds
ft^t lovrav, Tov adtXtpov ov 6 Inaivo? iv rwi fvayyf?.i'a>i' xal ndltv
"ni^ftfit vftSi Xovxas o latgoq •:•

«f. Miffxoi 6 evayyeXiaTiii' ovrog iv r»/« aiyvnTon zaii; t/3 (pvmiq
'•fj i* r^i SittonoQai' xripvaaiov xijv nlaxiv. xa^iaraTai iniaxonoi; iv
<U{^iM(ifiai r^i ftsyaktji' og xal id tvayyiXiov avviypaipe, tug nitgog 6
"oaroio; avrdit vfptiy^auxo' ov xal vlov ovofta^fi iv tiji imatokiji avtov
• 'bpog ovtug XiywV donal^fxai vfiSg, fAixQxog 6 viog fiov •:■

•'■• '0 fiiv <piXinnoi 6 duo /iti9aatda, xfttat iv ispanokfi, onov xal
win(faSii :■ o rfi elg toifg ifiSoiiixovra tpllinnog elg tSv ix r<5r hnta
*««?»»• o xal xov xavddxijv ^antiaag ^vyatigag eayjv xiaaagag' xal
"(bat iy tgdi.ti r>yff a'a/o,' utia xal x<ov Bvyaiigcav avxov, vaxigov dl,
mtxi^tjoav ■:■

' Ct 'riieohgische Literatur^fitung 1 899 p. 207 - 209.

XXXIV

ct at pro h scribens et alia eiusmodi. Neque tamen alter ex
altero, sed potius uterque e com muni fonte fluxit.

17. Hierosolyinitanus (=■ h), o!im claustri S, Sabae
baud procul ab urbe sitt, nunc in Bibliotheca patriarchatus graeci
asservatus ac signatus III, 3, in folio, niembranaceus, fol. 65,
duarum coiumnarum, saec. X— XI, desinens VIII, 45 et quater-
nione deperdita parte libri 11, sc. 16, 4 — 35, 5 carens. Fol. 6$
manus posterior in laudem sermonum Clementinorum nonnulla
addidit, quae autem vix legi possunt. Inscriptio»es capitum ,iii
margine inferiore, nonnullae paucae in maroine laterali leguntur;
plurimae vero libro valde praeciso vel atramento pallescente eva-
nuerunt. Numeri capitum nori exstant, excepto uno loco, sc. II, €},
ubi ante inscriptionem legitur J. Scriptura mendis non vacat.
€o et o, jy, t, et et similia saepius contunduntur. Ceteroquin liber
optimae notae est. Descripsit euni ea diligentia, qua brevi tempore
sibi concesso potuit, A. Ehrhard in Centralhlatt Jitr Bibliotbeks-
tuesen ed. Hart wig 1891 p. 26 — 30. Cf. Papadopulus Cerameus,
Hierosol. Bibliotheca III (1897), ^2 sq.

18. Constantinopolitanus, asservatus in Bibliotheca S. Se-
pulcri et signatus numero 550, chartaceus» in quarto ininore, fol.
310, saec. XVII vel XVIII. Liber, cuius mentionem facit Satlias
in Bibliotheca medii aevi I (1872), 288, ex editione principe fluxit,
Addit enim aeque atque haec titulo verba 6ia (it^Xicov oxioi. Ex-
hibet inscriptiones capitum omnes eodem modo ante singulos
libros, in pagina secunda etiam versus jrpog zovq Ivztv^ofi^vovg
Ti'i (xaQovotj, quod vocabulum in codice insertum est) iiitiXcp, qui
in editione Prolegomenis adiuncti sunt quique Franciscum (Turri
anura) librum post longara oblivionem in Jucem produxisse cele
brant. Insuper lectiones librorum et manuscripti et impressi plane
inter se consentire videbam locos principals inquirens. Cf. Papa-
dopulus Cerameus, Hierosol. Bibliotheca IV (1899), 118, ubi ver
fons libri non est cognitus.

19. A then i en sis Biblioth. nation. 1435 (=i s), in quarto
merabranaceus, foliorum 175, saec. XII, libros VIII Constitutionun
apostolorum et librum de haeresibus continens, in fine mutilus
Cf- 2iMXX£iifov, KaraXoyoi rmv x^'Q^TQ^'f^^' ^^■i id-vtxtfQ ptfiho-
{^T/xTjg Tiyc 'KXJiddoq 1892 p. 257. M, Deffner bibliothecariu^' ^
benignissime etiam haec mihi retulit. Codex fol. i — 136 Con—

JSTOLORUM.

XXXV

I
I

I

I

I

I

stitutiones fere integras exhibet; desunt particulae VIII, 32 — 34
(de proselytis, de feriis et diebus festis et de horis orattonis) et
Vin, 47 (Canon es apostolorum); adiunctae sunt ab eadem manu
exaratae duae particulae: Jlolot; xov tdiv axoaroXoiv idlda^f xai
Jtcjq JtttQfjX&i (fol. 137'); 'Ex riov axoOToXatf twp B^dofirjxovxfc
TOt) ocor^QOi XqiQxov ytyovaotv mq loxoQil KlJifiiji; ir jiifijixii
xdiv vxotvnmoicov xtX. (fol. 137'). Liber de haeresibus fol.
138 — 175 recentioris manus est. Particulae in codice Vatican©
839 interpolatae atqtie ab editore principe receptae desunt. De
aliquot aliis locis, quos mi hi quaerenti Deffner descripsit, in notis
refer o. De reliquo codex, qui conditioiiis pessimae est, ita ut
permulti loci legi non possint, milii non consulendus esse vide-
batur.

20. Athensis fiovfic IlavTiXit/f/oioq 770, in octavo, bom-
bycinus, saec. XIV, miscellaneus, fol. 53 — 56: UbqI tFjc leQdc
(ivcxaymylaq ix tqjv axooxoXixcov diaxd£,t(ov Bi^Xlov r/ kr xitpa-
Xcuoj y' fiixQt TOh jibqI x^'QOTovlag rov aylov /iiovvolov rov
AgioxayfjTov Ex rwp /Zepi r^q ixxXtjCiaarixiig hpapx^aq Xoymv
xKfdXaiov y jtegl xdtv iv xij owu^u xtXovfitvcov, fol. 308 — 332:
JidaOxaXJai xdiv ImoaxoXixoiv diaxaywv 61a KXTJfitvtoq xole
iB^reat axooxaXtloai Iv ^t^Xioiq ij. Sic particulae laudatae in
codice inscribuntur. Spyridion Lampros, qui in Catalogo codicum
graecorum Montis Athonis II, 430 (Cantabrigiae 1900) verba
refert, ea non explicat. Neque vero est dubiuni, particukm alteram
partem liturgiae Constitutionum, alteram sententias ex opere ex-
cerptas reddere, atque ad lextum recensendum neulram aliquid
conferre.

21. Codices fragmenta libri VIII vel particulas liturgiae vel
constitutiones singulorum apostolorum exhibentes fere innumeri
sunt; cum autem liber pluribus codicibus integer tradalur, sine damno
omnes praetermitti possunt. Pitra in luris eccles. Graecorum
HLstoria et Monumentis I (1864), 46 — 47 multos eiusmodi codices
enumeravit; alios in Catalogis Jibrorum manuscriptorum recen-
tioribus invenies.

IV.

Examen codicum instituturi a Vindobonensi 64 et Pari sin o
931 exordiemur. Q.uos et a reliquis pluribus in rebus discedere

XXXVI

PROLEGOMENA.

et inter se maxime consentire nemo est qui ignoret. Inde a libro
lertio enim titulis libroruni conimunibus praemittunt verba ^iffklov
y (&, f' xtX.) adduntque numerum capitum. Titulus libri tertii
exempli causa hie est; Bt^Xioif y' kv m jifgi XVQ^*' ^'^^ oxofat
tloiv aXrjd'ilq (sic habent ambo pro uXtjQwc) xai omooq x^pot
tx^v xtffdXcua xe'. Titulus libri quarti: B0Xlov 6' Iv a> jtepi
opffavcov xai oxca^ XQ*i '^^*' i^ioxojtov XQOVotlv xcov TOtovrcov'
x(f. id'. Similiter reliqui. Modo in titulo libri sexti numerus
capitum non indicatur. Liber sic inscribitur: Bt^Xlov z Iv <^
xiQl axtOfiaTcov xa) aTaataoTfov, xai on ovrt ffaatXela (fiaot-
Xticcv p) ovtf uQOoavi'tj (ftpcuorr/p p) i^spnTOV ixaviarao^ai'
(iaQv yuQ tovto {tovtov p) xa't (ityioztjq xifiOiQiaz a^iov (^a§iog p),
Libros autem dividunt secundum in capita 64, tertium in 22,
quartum in 14, quintum in 24, sextum in 30, septimum in 50,
octavum in 34, Deinde non solum capitibus, sed etiani sectio-
nibus minoribus muitorum capitum inscriptiones affigunt, et quidem
has inscription es secundarias fere semper in marglne kterali po-
nunt, illas autem principales in margine superiore vel inf'eriore.
Ad II, 25, 10 exempli gratia exhibent: on ovx iartv iXatpQov
(fOQxiov fj kxicxoxr^, ad II, 25, I2: xiqi rcov Xciixcov' oxmi XQ'I
avTovq 6iaxfia&at jrghq rbv ixloxoxov xai xov xXfjpop, ad verba
dtfatQdftara xai dtxatai xzX. II, 26, i: ort ai XQoaipoQal al
Xeyofifvai dfxdrai aatTrfgiov oqxv ^0*5 dvofiaroc eioir *lrjOov'
TO yciQ 'lijCovq ovofia (Joariyp tp^r/Vfi'fTai, coq xai ip t<S evayyeXItp
Xiyei' avTog ydg ocoOft i6r Xaov avxov axh xcov ttfta^xicov avxov'
x6 6h a (xQcoxov p) aroixtloif xov 'IijGov ovoftatoq xb ic5xd iorttf,
dxeg xtjV 6ixdzt{V Or/fialvti, ad verba al xoxe Bvoiai II, 26, 2:
xola vvv XQoarptgtxai dvxt xcov xaXatfSi' O-vatcov xai dxaQxdiv
xai dtxaxoiv xai dtfyaige/idxcov , ad II, 26, 3: xic iaxtv iv xy
ixxXtjaia dgx^^9'^^'"i ^di xivsg legtlg xai Xevlxai. Porro eisderu
locis atque eisdem verbis indicant, alium codicem vel alios libros
aliud exhibere vel versum oniittere. Additamenta codicis Vatican!
839 plurima exliibentes denotant ad V, 7, 11: xavxa it' xotg
dXXoig ovx ivQoVt ad V, 7, 2 1 : ov6h xavxa tv xolq dXXoiq evgov,
ad V, 14, 16: xai xavxa ovx ^'^g<*v t** fofc dXXou, ad V, 15, 3:
xai xavxa kv xolc Xoixotq ov xttxai, etc. Denique lectiones co-
dicum, ut oninis editionis Lagardianae pagina testatur, fere ubique
eaedem sunt, Prorsus quidem libri non consentiunt. In Vindo-

I

I

I

I

bonensi loci S. Scripturae in Constitution ibus apostolorum laudati
in margine allegantur, nee vero in Parisino. In hoc desunt non-
nuUae lectiones variae, quae in margine illius denotantur, atque
paucae inscriptiones vel inscriptionum particulae, quas ille exhibet.
Denique textus quamvis rarissime differt. In universum tamen
libri adeo similes sunt, ut aut ex eodeni exemplari aut alter ex
altero profecti esse existimandi sint, et si eos accuratius inspexeris,
hoc tibi niagis placebit. Revera Vindobonensis fons Parisini esse
videtur. Non obstant huic sententiac loci dissimiles. Inscriptiones
locorum S. Scripturae tanquam res singularis in Parisino de in-
dustrta omissae esse videntur. Inter inscriptiones capituni vei
aliarum particularum paucae fiicile praeteriri poterant. Inscriptiones
ad II, 24 et VII, 2 in Vindobonensi praeterea eum locum ob-
tinent, ut facillime oculuni eJfugiant. Altera ex parte libri non
solum fere ubique in rebus maioribus, sed saepissime etiam in
minimis conveniunt. Ambo ex. gr. legunt II, 15, i rfya.irjfiiva
pro rjyajrr/fitva, II, 53 inscr. fjyt'ioffiu pro t/ytfolf^ai, HI, 4 inscr.
ir^Ed pro ivdtf/. Errores codicis Parisini multi insuper e Vindo-
bonensi explicantur, cuius scriptura saepe eiusmodi est, ut false
legi possit. Quae omnia considerans recte colligere mihi vidcor,
codicera Parisinum e Vindobonensi fluxisse atque e numero testium
delendum esse.

Etiamsi autem libri fontem conimuneni haberent, nullius aucto-
ritatis essent. lam quae de inscriptionibus libroruu), capitum et
particularum minorum retuli, librarium nimiam libertatem sibi
usurpantem indicant. Sed etiam textus pkirimis locis a textu reli-
quorum codicum ita disccdit, ut eum non traditum, sed a librario
compositum fuisse manifestum sit. Rem tta se habere cutn editio
Lagardiana passim doceat, singulis ;irgumentis non est probandum.
Modo de origine librorum vel potius codicis Vindobonensis pauca
addiderim. Liber cum notas ad vitam ac mortem apostolorum
spectantes contine.it, quae in codice Vindobonensi altero vel ve-
tustiore leguntur, et cum hoc etiam lectiones multas communes
habeat, iure colligimus, librarium hoc exemplar in usum suum ver-
tisse. Altera ex parte liber saepissime cum codice Vaticano 858 facit
vel cum editione princtpe, qua ille satis accurate exprimitur, ac
praesertim locos exhibet, qui nonnisi iUis exemptaribus traduntur.
Jtaque non est dubium, eum etiam ab his dependete, et cum quis

1

xxxvm

PROLEGOMENA.

librum impressum facilius posstt consequi quam manuscriptuin,
editio princeps librario cognila t'uisse censenda est.

Codices Parisinus 1614 et Vailicellianus F 68 cum idem
fragmentuni operis atque eundem fere tcxtum tradatit, eiusdem
familiae sunt. Fortasse etiam a familia librorum modo laudatorum
dependent. Textus quidem saepius divcrsus est; inscriptio vero
libri, cuius fragmentum exhibent, similis est inscriptioni librorum,
quae illius familiae propria est; lectioues quoque plures eandem
manum produnt, quae textum illius liberius formavit. Quomodo-
cunque autem codices exorti sunt, neque aetas neque textus eius-
niodi est, ut eos in numero testtum habcamus.

Similiter codices Ottoboniani duo in textu recensendo
praetermittcndi sunt. Alter baud dubie ex Vatican© 839 descriplus
est. Alter ex eodem exemplari fuisse videtur. losuper talis est,
ut vix legi possit.

Codices denique Constantinopolitanum et Petropoli-
tanum 241 inter testes locum non habere iam ex eis apparet,
quae supra de eis dicta sunt.

Nee vero ad textum restituendum editio princeps nobis
opus est. Codices enim, quos Turrianus in manibus habuit, etiani-
nunc exstant.

Codex Cretensis, quo editio nilitur quemque editor in omnibus
fere se secutum esse profitetur, est Vaticanus 8}8 (= a). Rein
ita se habere haec ostendunt. Primo textus codicis et textus
editionis principis miruni in modum consentiunt. Omnia prae-
sertim, quae in codice in eoque solo interpolata vel ob homoe-
oteleuton aliaque ex causa omissa sunt, eliam in editione leguntur
vel desunt. Deinde ortbographia librorum eadem est. Ubi editor
pro ovdiv exJiibet oc#£i' (II, 28, 8; V, 6, 10; VI, 12, 9) vel
/d/j&iv pro fjtidiv (II, 39, 3; V, 7, I ; VI, 27, 7), iisdem locis
et codex banc formam habet. Insuper uterque scribit II, 9, 2
afiaQxdivTOCj II, 11, 2 dtloijTt pro drjoTjte, II, 18, 10 (tvocofiai
pro ^voofiat, et sexccnties similiter. Ante consonantes v ItptX-
xvOTixbv ab editore quidem plerumque omittitur, in codice sae-
pissime legitur; in hoc vero, sive ab editore, sive ab alio, fere
semper deletum est. Denique scholia theologica, quae Turrianus
ex suo codice protulit, in Vaticano leguntur. Equidera ea in
commentario ad V, 7, 18; 20, 13; VIII, 12, 30 communico.

CONSTITUnONES APOSTOLORUM. XXXIX

Reliquos autem duos llbros, quos etiam in manibus babuit, edition!
parandae paucissima vei paene nihil contribuisse editor ipse de-
clant. Ceteroquin neque hi plane desunt.

Alter codex sine dabio Vaticanus 2088 (— b)est, in quo lectiones

angulares fere omnes leguntur, quas Turrianus in Prolegomenis

foL 17^ exscripsit scilicet xqixov vel potius xgixatv pro IvTQcHtotf

n, 57, 13, ixifieXovftBrog pro kxiaxQstpo^itvoq II, 60, i, xvxvmq

dwxdtxetp pro xvxvd^etv 11, 60, 4, ^axxlaaxB pro ftvijaare VII,

25, 7. Quinta codicis lectio, cuius mentionem fecit, sc. kxagB-sig

xai xvgxit&sig pro xexgxoB^slg, quod verbum I, 7, 7 legitur, hodie

quidem non apparet. Deest autem lectio in Vaticano 2088 baud

dubie, quia liber tempore progrediente mutilus fiebat ac praesertim

folia priora, quae earn continebant, deperdebantur. Turrianus

saltan se codicem integrum habuisse satis dare annuit, ne verbo

quidem librum magna parte carere dicens; et lectionem ad VIII, 3, i

margini adscriptam ip akXoiq, non iv cuLXm solum, exhiberi notans

prodit, omnes suos codices etiam illam partem amplexos esse.

Nee vero lectiones in Prolegomenis commemoratae tantum in

Vaticano nostro inveniuntur, sed etiam eae, quae margini adscri-

6untur, et quidem, quod est maximi momenti, eae, quae Iv alXoiq

seu in duobus reliquis libris exstare dicuntur, omnes, earum, quae

ad unum librum referuntur, maior sane pars, eaeque notabiliores,

ex. gr. II, 13, 5 d-toq pro d^im, II, 20, 7 vxo dvolag, quod in a

et T (= textu Turriani) deest, II, 57, 12 ra rtxpa ix''*^^^ P^^o

xexvaQxcvOai, a T, V, 10, i oQiidg pro OQydq, VI, 5, 6 ^Qccxf)

(^(wr^v) apxkXBixo pro avxixtixo, VI, 8, i ^xgaxopixog pro ImtoQ'

vlXoq, VI, 14, 4 X^fifta pro vxoleifjifia, VI, 16, 4 lia&Tjxcop xai

vlwv xai xljjQOPo/ianf pro /ia&ip:d5v, VI, 27, 2 xai tvxaQioxlaq

xtu pro xai, Vll, 18, 2 avxixoirjxal pro xoirjxal. Accedit, quod

verba didxi fitxa xtaxeate xai (po^ov &eov ovx ^li^e g)vXa§at xr^r

ixofytXiap, quae Turrianus III, i, 2 addit nihil de eorum origine

dicens, illo loco nonnisi in codice b leguntur. Nonnullae quidem

lectionum unius codicis in libro nostro non inveniuntur. At con-

siderandum est, eas non modo ad alterum, sed etiam ad tertium

Turriani codicem referri -posse, et ex argumentis allatis iam cer-

tisstme apparet, librum Turriani alterum esse Vaticanum 2088.

Cum editor libro principali descripto de reliquis pauca dicens

nostrum priorem appellet, codex idem esse videtur cum eo, quern

ante c Calabria se accepisse exposuit. At haec fortasse minus
accurate dicta sunt.

Qui tertius fuerit Turriani liber, (iifficilius est ad Jefiniendum,
In Prolegonienis de eius textu editor nihil certi dicit. Notae
marginales nee crebrac nee satis distinctae sunt, cum fons, e quo
fluxerunt, non accuratius designetur et lectioiies unius libri ad hunc
vel ilium codicem refer ri possint. Praeterea codices Vaticani ve-
tusti 1056 et 2089, qui supersunt, nunc parte priore tertia vel
dimidia carent, cum Turrianus nota 11, 5 margini adposita prodat,
omnes sues libros partem illani amplexos esse, atque textum
insuper siniillimuni praebent. Attamen conicere licet, editorem
unum ex illis libris legisse. Lectiones, quae in partibus iibrorum
nobis servatis margini adscriptae ad duos codices referuntur, omnes
in utroque exstant. Uterque insuper lectionum unius codicis
praeter paucas, quas Vaticanus 2088 quoque exhibet, has praebet:

VI, 28, 2 aatXytia pro aptaQzla, VII, 31, i tvXa^tlq pro ftJof f?t?<; T,

VII, 33, 4 c§ vjraQxovdTJH pro J| vytaQxr/c, VII, 34, 2 Ivd^vptrfiH
pro dwdftft T. Uter autem revera Turriano praesto fuit ? Vati-
canus 2089 partes libri VIII liturgicas omittit, cum Turrianus de
hac re nihil dicat. Exhibet autem duas lectiones margini editionis
principis adscriptas, quae in codice 1056 non inveniuntur, scilicet
VII, II inscr. oityomcrov pro oXiyotpvxov, et VU, 33, 3 awjroviov
pro diwjtovXo::, et ilia niaioris momenti est, quia ad codicem Vati-
canum 2088 capitibus carentem referri nequit. Itaque Turrianus
etiam codicem Vaticanum 2089 adhibuisse censeri potest.

Nonne Turriani codex tertius autem illis quidem simillimus,
nee vero cum uno vel altero idem iiiit? Quod quis coniecerit,
cum editor princeps ad verba ^iitrtQav yj'mfirjp VI, 16, i adnotet
lectionem vfitrigav yi-'toutr, quae in nullo coJicum laudatorum
exstat, et ad V, 19, 2 lectionem, quam Jibro Ottoboniano traditam
in notis exscripsi. Ad hunc librum vero ea non quadrant, quae
Turrianus de tertio suo codice in Pro!egomenis dicit, scilicet eum
vetustum esse. Itaque potius censuerim, Turrianum huius codicis
vel alius similis notitiam nactum esse, cum liber iam iraprimeretur.
Simiti modo etiam lectio vfifrtQav yfoiair, fortasse autem e mendo
editoris explicanda esse videtur. Utut autem haec res se habet,
certe tertius Turriani codex non tanti ponderis erat, ut eius causa
lectiones editionis principis exscribendae essent.

CONSTITUTIONIS APOSTOLORUM. XLI

Restant nobis codices decern vel undecim, si etiam Barberinum
numeramus, qui particulam Ubri VIII continet. Inter eos quatuor,
sciUcet Vindobonensis 73, Petropolitanus 254, Ambrosi-
anus G 64 sup., Atheniensis, unam familiam efficiunt. Simi-
&er inter se conveniunt atque a reliquis discedunt. Neque tamen
ipsi aequales sunt. Primum locum obtinet Vindobonensis, infimum
Petropolitanus, inde a parte libri VII altera plura omittens ac
saepius textum valde adulteratum exhibens.

Deinde unius familiae sunt codices Vaticani 1056 et 2089.
Eidem prope ad illam familiam accedunt. Cum autem plures locos,
quos in ea mutatos fuisse infra videbimus, adhuc integros exbibeant,
saltern Vaticanus 1056, cum alter particulis locos illos continentibus
iam maiore ex parte careat, stirpem vetustiorem repraesentant.

Medius inter ilias classes est Hierosolymitanus, plurimos
ex locis laudandis etiam integros, duos vel tres iam adulteratos
tradens.

Vaticanus 838 omnibus illis locis lectionem rectam servavit.
Altera ex parte plura habet, quae apud omnes alios testes desi-
derantur et baud dubie interpolata sunt, scilicet II, 6, 15; 13, 3;
V, 1, 8; 7, II. 12. 21; 14, 16; 15, 3; VI, 3, i; VII, 8, 6.

Locum singularem denique libri Vaticanus 2088 et Bod-
leian us obtinent. Inter omnes codices textum corruptissimum
praebent. Quamvis autem foedati non omnino speniendi sunt.
Haud pauca quidem in eis mutata, sed etiam multa fideliter trans-
scripta sunt.

Cui codici autem vel cui familiae in textu restituendo maxima
auctoritas attribuenda est? Lagarde codices Vindobonensem 73
et Petropolitanum, qui praeter Vindobonensem alterum et Pari-
sinum 931 soli ei p'raesto erant, fere ubique secutus est. Haud
dubie autem erravit. Non solum reliquos codices vetustos et
vetustiores non cognitos habuit, sed etiam non intellexit, illos
multis locis textum deteriorem exhibere quam editionem principem.
Qui adnotationes criticas diligenter inspexerit, id facile animad-
vertet. Hoc loco pauca monuerim. Codices illi habent II, 26, 5
xa&iUtiQ al dwdfuig tm d-B<S, reliqui mc. 6 Xgiarbg r<p xargi,
sc. xaQiardoB-oa b didxorog xqj kxiaxonco, V, 7, i8 o ij&dXjjaep
XQtatog : a xQoo&cayn Xgiatog, VI, 14, 2 XQoaxwalv xai top
xvQiop ijfioav 7. XqiOtov xal to xavdytop xvtvfia : XQOOxvPtlP

XLH

PROLEOOMENA.

dta V. Xqiotov rot! xvglov ^fttSv Iv vqi xavaylca nviviiaxt, VII,
38, 8 oi^ac fiiru Xgiarov xai xvtvfiarog aylov : 6ia 'Jtjgov
Xqiotov, VIII, 6,11 6 rov jtaQaxXrjrov jiqo^oXevc : 6 &t(K: tov
jragaxXi^Tov, VIII, 37, 2 o tov jrvn^fdaroc JtQO^oXtvs, : 6 roi
jn'tv/xaros xvgiog. Quae lectiones rectae sint, non pluribus est
demonstrandum. Patet, textum codicum illorum librarii esse, qui
verbis Constitutionum offensus est, ita ut ea mutaret. Primo loco
sive II, 26. 5 ratio iosuper ex eo apparet, quod textus vulgatus
propius ad Didascaliam accedit. Locis illis alii plures adiungi
possunt. Cf. II, 55, 1; VI, 15, 4; 50, 10; VIII, 5, 7. Sed ex
allatis iam satis apparet, codices in manus incidisse, quae parum
tide dignae sunt.

Neque Hierosolymitanus dux liaberi potest. Minus quidera
adulteratus est quam illi, maiorem locorum modo laudalorum
partem recte tradcns. At tribus saltern locis, praesertim ad spiritum
sanctum spectantibus, corruptus est. Textus insuper vitiis mino-
ribus satis abundat.

Inter codices Vaticanos unum parvae auctoritatis esse iam ex
eis elucet, quae supra de eo dicta sunt. Htiani duo, qui Vindo-
bonensi et Petropolitino propinquiorcs sunt, crebrioribus vitiis
laborant, praeterea maiore operis parte carent, maxinie Vaticanus
2089, quam qui in textu reccnsendo primum locum obtinere
possint- Palma haud dubie Vatican o 838 adiudicanda est. Liber
quidem interpolationibus pluribus corruptus est. Additamenta autem
maxima ex parte non alia sunt ac loci S, Scripturae, inserti ad
argumenta biblica augenda. Uno loco (VI, 3, i) Constitutiones
ipsae cdusam textus emendandi paene iustam pracbent. De cetero
non animadvertimus librarium de consilio textui manus intulisse.
Codex potius optimae notac est , eumque textum in universum
fidelissime servasse inpriniis Didascalia et Didache probant. Praeter-
ea liber solus opus fere integrum servavit, Constitutiones una cum
Canonibus apostolorum. lure itnque hunc textum recensens tan-
quam fundamentum adhibuisse mihi videor. Inprimis in scriptura
vel ponendo v i<peXxvOTix6v et eiusmodi eum secutus sum. At-
tamen caute eum duxi. Ubique reliquos testes diligenter consului,
ne nimiam fidem illi haberem.

Testes autem sunt non solum codices graeci, sed etiam
Didascalia apostolorum et versiones Constitutionum orientales.

CONSTITDTIONES APOSTOLORlH.

XLIII

t

Didascaii.1 in ea saltern parte operis respicienda est, quam Con-
stitutor intactam reliquit, versiones illae etiam in p.irticulis inter-
polatis vel mutatis. Testes cum scripturam alieno sermone tra-
dant, versiones Constitutionum praeterea non ex exemplari graeco^
sed ex aliis versionibus fluxisse videantur, aethiopica ex arabica,
arabica e coptica, non magni ponderis sunt. Nonnunquam autem
cum codices graeci pari fere auctoritatc atii contra alios stent, in
textu definiendo adiumentum gratum praebent. Minimi prctii est
ex ratione iam dicta Didascalia aethiopica (=• B). Cum autem
t>^is impressa fuerit, facile earn quisque potest consequi. Edidit
cam vel potius capita I— XXI et initium capitis XXII (C. A.
I — IV, 13, i), quae sola in codice Societatis biblicae Londinensis
exstant, translatione anglica addita Th. Pell Piatt.'

Didascalia arabica (= A) cum uno tantum membro a textu
graeco distet, maioris momenti, sed praeter paucas particulas,
quas Abraham Ecchellensis libro inseruit, qui inscribitur: Euty-
chius patriarcha Alexandrinus vindicatus 1661, et alias, quas equi-
dem in libro meo de Constitutionibus apostolorum 189 1 p. 217
—21; 226 — 36 germanice atque in voluraine huius operis altero
p. 120 — 136 latine versas edidi, hucusque non publicata est. Duae
reccnsiones discerni possunt. Altera Constitutiones I — VI am-
plectitur et hanc scripturam non integram exhibet, sed aliquot
particulas omisit, praesertim V, 1 3— 16 et VI, 7 — 29, inde a libro IJI
ordinem mutavit et altera ex parte sex capita adiecit, ipsa autem
codicibus ordinem Constitutionum III — VI diverse mutantibus et
particulas alienas diversis locis ponentibus in plures classes divi-
ditur. Duas classes, earn, quae plurimis codicibus traditur, et earn,
quam Wansleben* legit, in libro commemorato p. 222 — 24 ^^'
scripsi, alias Guil. Riedel ' exposuit. Altera recensio Constitutiones
I — VII exceptis capitibus 47 et 48 libri VII amplectitur et hanc
scripturam accurate reddit, ordinem non mutans neque aliena ad-
dens praeter prologum , qui etiam illi recension! praefixus est.
Haec recensio baud dubie primigenia est; traditur codice K IV
24 Musei Borgiani, et nuperrime ab Antonio Baumstark detecta

» The Ethiapic Didascalia or the Ethiopic version of the Apostolical Coti-
[aitutiom, Londini i8}4.

' Hiitoire dt I'iglut d' Altxatidrit 1677,

* Die Kirchentechtiquellen dei Patriarchats AUxatutrieH 1900 p. a8— J2.

XLIV

PROLEGOMENA.

et in ephemeride Oriens christianus III (1903), 201 — 208 descripti
fuit. Cum alteri recensioni praestet, doleo, quod nondum noti*
tiam eius ampliorem habemus, Verunitamen minime dubito, me
sine detrimento notabili ea carere posse. Constitutiones I — VI
etiam in altera recension e legmitur, et liber VII codtcibus graecis
ita traditur, ut de textu fere nusquam suspicio moveatur. Ilia
autem recensio niihi praesto fuit in versione germanica, quam
Dr. Dannecker e codicibus Paristnis confecit quamque benignissiroe
niihi communicavit. Consului earn, ubicunque ad tcxtum consti-
tueiidum necessaria vel utilis esse videbatur.

Liber VIII Constitutionum maxima ex parte apud Orientales
in scriptura recepta fuit, quae dicitur Canones apostolorum et
partim in LXXl partini in LXXVIII (LXXIX) particulas seu
canones dividitur, et in scriptura, quae octo libros numcrans etEcit
Octateuchum Clementinum ahcrum et a graeco nostro seu Con-
stitutionibus apostolorum discerncndum. Textum Canonum illorum
thebaicum seu sahidicum Lagardc' edidit, I. Leipoldt -' eum in
iinguam germanicam transtutit addiditque plura scripturae frag-
menta e codice hucusque ignoto, Parisino Coptc 150, 3; textum
Octateuclii illius boheiricuni seu niemphiticum versione anglica
addita H. Tattam^' publicavit. G. Horner' textus arabicum et
aethtopicum edidit eosdemque aeque ac textum sahidicum sermone
angltco interpretatus est. Plures alii textus a viris doctis saltern
describebantur, ex. gr. Octatcuchus syriacus ab Ignatio Rahniani
patriarcha Antiocheno' secundum codiceni, e quo Testamentum
Domini nostri edidit, ab Antonio Baurastark^' secundum codicem
Musei Borgiani El. sep. V. Liber VI Octateuclii sjriaci (= Con-
stat apost. VIII, 27— 28; 30—31; 32, 18—19; 33-34; 42 — 46;
32, I— 17) a Paulo de Lagarde^ e codice Parisino DJdascalianr

» Aegyptiaci iM] p. 209— 91.

» Tfxte und Untersuchungen edd. O. de Gebhardt et A. Hamack nov. scr.
XI, i'' 1904. Cf. Theolog. Quarlahchrift 1904 p. 429 — 42.

• 71}e Apoitolical Cotislilulions or Cations 0/ the Apoitles in Coptii iHtfi.

• The Statutes of the Apostles or Canones ecclesiastici edited with Trans-
lation ami Collation from Elhiopic and Arabic MSS. ; also a Translation of the
Saidic and Collation of the Bahairic Versions; and Saidic fragments 1904.

» Testamentum Domini nostri 1899 P- X.— XJ.

• Oriens christianus I (1901), 120—22.
■ Reliquiae iuris cedes, antiquissimae syr, 1856.

CONSTIT0TI0NE8 APOSTOLOBUM. XLV

.hibente fere totus etiam editus est; deest particula paenultima
.ntum (— Const. VIII, 46). Mihi versiones orientales, cum
ber Vin optime codicibus graecis tradita sit, iuste praetcrmit-
endae esse videbantur. Modo ad caput 47 seu Canones aposto-
lorum eas adhibui.

Libri Vin maxima pars insuper in scriptura graeca supra p. XVIII

comtnemorata (»* E[pitome]) exstat, quae libro illi propinquissima,

sWe eius fons sit sive ex eo fluxerit, in textu recensendo non est

neglegenda. Textus scripturae in tomo II huius operis p. 72 — 96

ifse pubiicatur.

De apparatu critico haec animadvertas velim. Lectiones
codicum graecorum ad rem seu sensum pertinentes omnes in eo
commemorantur. Menda autem ortiiographica et praesertim ex
ithacismo exorta fere nusquam notavi. Neque de v lg>sXxvCTixt5,
6 vocabulis ovrto, axQi et ^(M adiuncto, Imta adscripto (sub-
scriptutn codices non habent) rationem reddidi. SufRciant ea,
quae codices describens de his rebus dixi. Codicum porro Petro-
politani (p) et Vindobonensis (v) nonnisi lectiones insigniores
cxscripsi, praesertim eas, quas uterque liber vcl alter una cum
Ambrosiano (m) exhibet, vel eas, quas Lagarde fere semper sccutus
^ ita ut inde appareat, quomodo textus Lagardianus a meo uni-
verse saltern divergat. De reliquis illorum codicum lectionibus
Icctorem ad editionem Lagardianam remitto, in qua numeris et
iDscriptionibus capitum exceptis omnia diligentissime et amplissime
uenotata sunt, etiam omne v ig)elxvaTixov et iota adscriptum;
paucissinoa tantum praetermittuntur vel false leguntur, ita ut codices
» ea accurate cognosci possint. Denique codicis Vatican! 2088 (b)
pars prior vel ea, quam etiam codex Oxoniensis (o) ei propin-
quissimus exhibet, diligenter descripta est; in parte posteriore
wtem vel inde a capite 23 libri VI, cum liber barbarus sexcenties
raanifeste aberret, eae lectiones tantum mihi communicandae esse
videbantur, quae alicuius momenti sunt vel in aliis quoque codi-
cibus exstant.

Apparatui critico subiunxi commentarium. Constitutiones prae-
cipue ex aliis scripturis veteribus vel locis parallelis illustrandae
want, quorum multos me Cotelerio debere profiteor, viro de
utteris cbristianis optime merito ac nunquam satis laudando.

*'<"'I, DlDASC. n COIWTIT. AP. 1. IV

XL VI PROIJIGOMENA.

^

In textu scripturae I— Vn, 32, ubi duae partes discemi pos-
sunt, quarum altera e Didascalia et e Didache transumpta, altera
ab auctore profecta est, in libris I— VI ea, quae Constitutoris sunt,
in libro VII autem ea, quae Didaches sunt, linea subdita notavn, ut
lector statini perspiciat, quomodo illi libri transformati fuefint vel
quae Constitutor de suo addiderit.

V.

Superest, ut de partitione operis pauca dicam.

Opus in libros octo divisum nobis traditum est, et in fine
vel ID canone LXXXV ipsum se ita distinctuni designat. Dida-
scaliae orientalcs, arabica et aetliiopka, quae Constitutiones I — VI
reddunt, non in libros sex, sed in plura capita divisa sunt. Indc
autem vix colligendum est, illam partition em non auctoris operis
esse; sed verisirailius est, auctorem Didascaliae arabicae earn non
suflicientem habuisse atque nccuratiorem instituisse.

Libri octo praeterea in omnibus codicibus, except© Vaticano
2088 et fortasse Oxoniensi, in capita dividuntur. Hanc partitionem
autem non auctoris esse, sed alicuius posterioris, satis apparet.

Similiter libri impressi opus in libros ac capita divisum tra-
dunt, atque in universum cadem capita exhibent, cum libri manu-
scripti hac in re paulum inter se divergant. Editorem principem
enim posteriores secuti sunt, inprimis Cotelerius, nisi quod menda
illius typographica correxit et in libris V et VII numerum capitis 1
in initio librorum posuit, cum Turrianus eum paulo post exhi-
beret.' Itaque de partitione recepta vel vulgata dici potest. Quae
cum partitione codicibus tradita quidem non plane consentit. Cum
autem per saecula plura usitata fuissel, mihi servanda esse vide-
batur. Neque vero earn omnino retinui. In editionibus aeque
ac in codicibus plura capita loco prorsus inepto incipiunt (ct. I, 3;
11,25.26.31; VI, 25). Itaquc ubi nccessarium vel consentaneum
esse videbatur, initium capitum loco paulo priore vel posteriore
posui, scilicet I, i. 3. 5; H, 23. 25. 26. 31. 33. 38. 44. 53. 61;
III, 8; IV, 3; V, 15. 19.20; VI, 19. 25.28; VII, 12. 13. 28. 33. 39.
41. 42.44. 45; VIII, 6— II. 13—15. 36-41, et epilogum operis

' Lagurde caput 6} seu ullimum libri IE non sigaavit, in libra VDl
capita 12 et 13 in unum contraxit, numerum 37 autem omisit, ita ut inde a
capitc }8 eius cditio cum reliquis iterum consentiat.

I

I

COJrSTITUTIONBS APOOTOI/ORll!. XLVII

insignivi ouniero 48. Capita huius editionis igitur cum capitibus
editionura priorum universe consentiunt; modo non semper accu-
rate eodeni loco incipiunt. Ubi vero viam novam ingressus sum,
numeri capitum veteres uncinis ( ) inclusi suis locis adpositi sunt.
Cf. I, I, 2; 3, 2; 5, 2 etc.

Sin autem editores priores in tantum sequi potui, altera ex
parte capita in versus mihi dividends esse videbantur. Qua in
re etiam Didascalia respicienda erat, ut consensus scripturarum
manifestior fierct.

Inscriptiones capitum in comnientario pono, non in apparatu
critico, et textui graeco adiungo versionem latinam. Lectiones
codicum varias uncinis inclusas addo, nee vero omnes, cum par-
ticulac non auctoris operis sint, sed notabiliores tantum.

Dixi, capita non in omnibus codicibus eadem esse neque
editiones eundem ordinem capitum exhibere ac codices vel potius
Vaticanus 838, cuius ab ordine editiones dependent. Ordo codicum
Vatican! 838, Petropolitani ac Vindobonensis etiam .iccuratius de-
scribatur.

Cum ille aequc ati^ue editiones librum primuni in capita X distinguat,
hi capita .XI habent; caput VI li enim in duo dividunt, vcrsu 17 caput IX
incipientcs et sic iusccibentes: Ilfpl rot* fitj xa^J.wnI^ea&ai yvvalxu ntan^v
xal onwi avT^v ^v dyopti xal TtavraxoC diayiiea&at /pij.

In libro secundo eidem duo codices capita IX, X et XII non agnoscunt.
Caput XI igitur est eis IX. XIII = X, XIV =» XI et sic deinceps usque ad
caput XLIII vel XLIV, unde codices ipsi inter se discedunt. Vindobonensis
ordinem tlluni persequilur. Capita LX et LXI quidenv non dcnotantur, locum
autem trium capitum obtinent, cum capita duo ultima vel LXII et LXIII
numeris ^ et §«' inscripta sint. Petropolitanus capita XLIII et LIV non
agnoscit. Itaque caput XLIV in eo est XL, LV = L et similiter usque ad
caput LIX, post quod plura capita non quidem ponuntur. sed numerantur, cum
capita LXII et LXIII in codice sint vf' et 1^'. NonnuJla capita codices
praeterea alio loco incipiunt atque editiones vel Vaticanus, scilicet XV v. 2,
XXXIX V. 4; Petropolitanus insuper XL verbis fif/ xoivmvflTwaav XXXIX, j.

Libri tertii caput VI codices eidem in duo distrahunt, v. ) caput VII
incipientes et inscribentes : "Ono*; al x^Q^^ pitftttQrifjtivai 6<p(ii.ovaiv l^etv
r«; iiQoodovi;. Inde a capite VII igitur numero editionis unuro addunt. Codex
Vaticanus non solum illud caput dividit, sed etiam XV, quare caput ultimum
»el XX est ei XXII. Capita nova autem in Vaticauo inscriptione carent.
Qua dc causa Turrianus, caput quodquc inscribcns, ca praelermisisse videtur.

Capita libri quarti in editione et in codicibus eadem sunt.

Libri quinti caput I codices ilU tres rursus dividunt, versu } caput II
puoentcs, ucc vero inscribentes. E capite XIV porro, quod est eis XV,

IV

XLVUI

PEOLEOOMENA.

quinque capita efiiciunt. Itaque caput XVI est eis XX, caput XX i-el ultir
XXIV. Inscribunt c. 14, 2: le ni^i 'lovda xoi Ttf/odorov, c. 14, 7. «Z'
nv avfintt(i^v 'lovdas ^v ttji thv xvqIov :iaQadiA6vai rati ftaf^ijzaii
fwari'ijia, c. 14, 9'': tt)' re Jifpi zov awv^^a TxpoeA^orra iv ttp ol
Kataifa xal livra xal Ttnpa fltXaTtp, c. 14, 13*': i&' ttno^etSig ttir tti
Xqiotov naHrjtiuTutv ix y^<ftx<ii}> fiagxvQuuv. Hoc modo etiaro codiccsn
Vaticanum sectioncm illam partitum esse nuriierus capitis XVI demonstnl,
qui ei est x . Expresse autem codex nihil exhibet nisi iDscriptiotiem primani
eamque succitictaro, scilicet verba <TfpJ tov 'loi/da, et numerum it.' atque
inscripiionem ad hoc caput attinentem. Unde partitio editionis princtpis facile
explicatur. Turrianus libfi caput I praeteriit, quia, et quideni in onouibiii
codicibus, inscriptione caret, et ubi codices secundum exhibent, primum posuit.
Capiti XIV ea inscripsit, quae in codice Vaticano legit, cum inscriptione
propria vel prima duas sequentes cotiiuiigens.

Librum sexlum codices eodeni modo partiuiitur alque editiones.

In Itbro septimo e parte capitis I altera et parte capitis 11 priore caput II
efiiciunt. Pars igitur capitis II altera est eis caput III, caput UI =* IV et
similiter deinceps. Capita XLVII XLIX Vindobonensis quidem inscribit, occ
vero numerat; linea ornata ea a praecedentibus separat, ita ut quasi locum
appendicis libri obtineant. Petropolitanus cum maiorem huius libri et sequentis
partem omiscrit, iani non est respiciendus.

In libro octavo codices cum inter sese turn ab editionibus maxime <i>-
verguiit. Nonnulla tantum exscribenda esse videntur. Cum priora capita cum
editionibus consentiant, caput IX est codicibus Vaticano et Vindobonensi XIL
X = XIII et similiter usque ad caput XXXII -= XXXV. Cuius capitis singuUs
sententias uumerantes codices numerum capilum multo adaugent Vatican^
caput XXXV est LIV, XLII = LXV; Vindobonensi XXXV = LV, XLII -
LXVI, XLVI ^ LXXI,

CANONES APOSTOLORUH.

Cum Canones apostolorum a Constitutionibus separati co^"}
lectionibus canonum vulgarentur, nonnunquam evenit, ut in U'*'
opere aut umnes aut piures saltern oniittcrentur. Accedit, qao**.
nonnulli Constitutionuni codices fine mutilarentur. Revera do<'t
tantum Canones onrnes amplectuntur, Vatican! S39 et 1506, ^^
ultimum ne ille quidem integrum. Vaticanus 2089 iatu in canoH^'
IX desinit. Petropolttanus quinquaginta canones tantum selects*
tradit. Vaticanus 2088, Vindobonenscs, Parisinus 971 eis omnin^
carent. Illis codicibus autem adiun^itur Barberinus III, 35 iat^"*
laudatus, cui praeter capita Constitutionuni de ordinationibu^
agentia etian) canones piures debemus.

M

CONSTITUTIONES APOSIOLORUM. XLIX

Quae cum ita sint, libri quoque ad textum restituendum ad-

ubendt sunt, qui coUectiones canonum continent. Tabulam eoruni

confecit Pitra in tomo priore Historiae et monum. iuris eccles.

Gtaecorum p. 3 sq. Attamen non omnes enumeravit, sed eos

Untuin, qui aut praestantiores aetate sunt aut minus cogniti aut

noUbiliores singulari quadam ratione. Equidem nonnisi parvam

partem conferre potui. Inde vero editio vix detrimentum cepit.

Ubri, quos legi, mihi textum communiter optime servatum esse

demobstrabant. Fundamentum textus recensendi praeterea non

codices huius classis constituunt, sed potius ii, qui opus auctoris

Canonum ipsum vel Constitutiones praebent. Cum Canones a

Constitutionibus separarentur et collectionibus canonum insere-

rentur, summatim quidem summa diligentia describebantur, verba

autem vel forma non aeque observabantur. Quae vim senten-

tiarum non tangebant, facile mutari poterant; quae opus quidem

uoiversum spectabant, particulae vero separatae non conveniebant,

etiam mutanda erant.

Codices, quos conferre mihi licuit, hi sunt.

1. Vaticanus 1980 (= a"), membranaceus, forma IV, saec. XII,
fobnim 195, post epitomen libri VIII Constitutionum (f. 5 — 17)
rt Capitula Constitutionum (f. 17'— 18*) f 18' — 28' Canones
Jpostoiorum exhibens.

2. Vaticanus 11 68 (=>^), membranaceus, forma IV, saec. XI,
(bliorum 160, fol. 147—153 Canones tradens, nonnullos autem
oniittcns vel ordine inverso ponens.

3. Vaticanus 827 (^ 7), membranaceus, in folio, saec. XI
~XII, foliorum 245, fol. 21 — 26 Canones ap. continens, fol. 3
etuin caput Constitutionum praecedens vel caput epitomes libri
*ul ultimum usque ad verba vxodidxopoi xal dvayvmatai v. 1 3
tthibens et quidem inscriptum Kav6ve<; kxxXijaiaarixoi xmv aylmv
MooToilow axoaraXivrsif dia KXrjfuvtog.

4. Palatinus 376 (=-■ d), chartaceus fol. i — 17 saec. XV,
lol. 18—289 membranaceus saec. X, fol. i — 13 Canones apo-
stolorum continens ac pluribus addens scholia. Cf. Stevenson,
^ices mscr. Palatini graeci 1885 p. 243.

5. Vallicellianus F 10 (=— c), membranaceus, forma IV,
^fc- XII, fol. 252, post duos libellos in volumine II huius operis
""presses, sc. Capitula Constitutionum triginta (f 22—23) et

PR0LE6OHENA.

Canones apostolorum in synodo Antiochena emissos (f. 24—25),
et paiica alia Canones apostolorum proprie dictos fol. 29—37
exbibens inscriptos ;rt(>i £t'>ra|/iic xavi'ntg xrov aylofv ojroOToXmv.

6. Vallicellianus F 47 (=^ ^), membranaceus, forma VIII,
saec. XII, fol. 25 — 31 Canones continens.

7. Barber inus III, 42 (^= >-/) membranaceus, forma VIII,
saec. XI, fol. 157 — 144 Canones tradens, quos sequuntur Jta-
ragrc rtov aykov djtoQToXow jtegl xagnoqioQidjv, scilicet CapituU
Constitutionum XXVIII et XXX, Tdiv ayicnv ajtoaroXmv IltTQoi
xal flavlov diaza^u = C A. VIII, 33, Nicaenae synodi canon HI,
sectiones libri I Constitutionum de barba et capillis.

8. Florentinus vel Laurentianus Flut. IX, 8 (= i^), mem-
branaceus,. in folio, saec. XI, foliorum 354,, olim Balsamonis pa-
triarchae Antiocheni f c. a. 1200, post epitomen libri VIII
Constitutionum (f. 20—29) f. 29—34 Canones apost. praebens.
Cf. Bandini, Catalogus codd. mscr. Biblioth. Medic. Laur. I, 396.

9. Monacensis 380 (*— *), chartaceus, in folio, saec. XIV,
paginarum 568, pag. 153 — 161 Canones tradens atque pluribus
scholia adiungens, quae publicavit Lagarde in Reliqutis iuris eccles.
antiqu. gr. 1856 p. 20-35. Cf. Hardt, Catalogus codd. mscr.
grace. Biblioth. Reg. Bavar. IV, 131 — 183,

10. Parisinus 1614 (='^), supra p. XXX descriptus. Exhibet
inaiorem Canonum partem fol. 32—37. Ordinem quidem plane
invertit, incipiens canone 21 et postremo loco ponens canonem 32,
et textum saepe corrupit; nonnullos autem canones fidelius ser-
vavit quam reliqui codices huius classis.

11. Parisinus i32o(=^), membranaceus, forma IV, saec. XI,
foiiorum 292, Canones ap. fol. 59—63 exhibens.

12. Parisinus 1324 (= v), membranaceus, in folio, duabus
columnis scriptus a. 1105, foiiorum 389, Canones ap. fol. 51 — 58
tradens.

13. Parisinus 1334 (= |), membranaceus, in folio, saec. X,
foliorum 313, Canones ap. fol. 49 — 55 continens.

Codices liuius classis universos designo littera K. Cum cre-
briores sint atque .secundum gradum teneant, non omnes lectiones
exscribere ausus sum, timens, nc nimium spatium rebus levioribus
usurpem. Lectiones libroruni singulorum, nisi alicuius momenti
esse videbantur, omisi. His codicibus eiiani Petropolitanus 254

CONSTITirriONBS AFCm^LOBUM. LI

mumerari potest. Cum enim ubique fere cum eis consentiat et
anones apostolorum non protinus Constitutionibus adiungat, sed
is Legem apostolorum canonicam (cf. vol. II p- 150 — 153) prae-
tooat, iure conicere licet, eum banc scripturam non operi uni-
fcrso vel Constitutionibus, sed collection! canonum debere. Nolui
autem eum a testibus separare, cum quibus Constitutiones tradit.
Praeter codices manuscriptos ad textum restituendum etiam
^bri impressi plures subsidia praebent. Primum locum obtinet
coUectio canonum loannis Scholastic! Antiocheni, annis 565 — 577
patriarchae Constantinopolitani, quam Voellus et lustellus in Biblio-
theca iuris canonis 1661 p. 499 — 602 e codice Collegii Claro-
montani Parisiensis ediderunt. Canones apostolorum exceptis
tribus, scilicet 2, 13, 82, omnes operi inserti sunt. Non omnes
qnidem accurate e Constitutionibus derivati sunt. Nonnunquam
vero banc coUectionem verba Constitutionum fidelius servare quam
ceteras iam canon I probat; particula tolrvv, quam loannes isque
inter coUectores canonum graecos solus ibi exhibet, certe ad Con-
stitutiones referenda est, quibus Canones adiungit, cum in exordio
scripturae locum consentaneum non habeat. Scriptura si casti-
^or nobis proposita esset, baud dubie etiam propius ad Con-
stitutiones accederet. Pitra in Iuris eccles. Graec. historia et
njonumentis I, 14—16 plures lectiones publicavit a textu vulgato
<iifferentes et cum textu Constitutionum consentientes. Equidem
codices aliquot inspiciens idem inveni. Paucas lectiones notavi;
<^- can. 80 et 85. Quamdiu textus non ab omnibus partibus
correctus est, editionem iUam adhibeamus oportet. Designo col-
'fctionem I.

Accedunt Canonum versiones veteres. Una, scilicet arabica,
hucusque nonnisi libris manuscriptis cognita est. Quatuor autem
^'(1 quinque, cum syriacae duo exemplaria exstent, typis expressae
sunt, scilicet

I. Latina Dionysii Exigui (<=> L) canones quinquaginta priores
implectens, optime edita in fascicule primo Ecclesiae occidentalis
monumentorum iuris antiquissimorum, quem C. H. Turner a. 1899
pul^avit; vel potius duae Dionysii interpretationes, quae autem
*lverbum fere ubique consentiunt; modo ea, quam Turner primus
in lucem produxit, canones 49 tantum numerat , canones 26 et
27 recensionis vulgatae in unum contrahens.

LU

PROLKOOMEKA.

2. Syriaca (=» S), quam Ebed lesu Nomocanoni inseniit
atque A. Mai una cum interpretatione iatina in Scriptorum vet.
nov. collect, tomo X 1838 p. 8 — 17 cdidit;

3. Syriaca altera (=» SI), quam Lagarde ex eodem codice
Parisino, cui debemus Didascaliam apostolorum, in Reliquiis iuris
cedes, antiquissimis syr. 1856 p. 44—60 publicavit;

4. Coptica (= C), quam primus .iddita versione anglica
edidit Tattam, The Apostolical Constitutions or Canons of tht
Apostles in Coptic 1848 p. 173 — 212, deinde Lagarde, Aegyp-
tiaca 1883;

5. Aetliiopica (= A), quam W. Fell, Canones apostolorum
Aethiopice 3871, publici iuris fecit ac versione Iatina illustravit.

Versiones ad lectiones tenuiores quideni constituendas pauca
contribuunt. Neque vero neglegendae sunt. Nonnullos canones
fidelius tradiderunt quam collectiones graecae. Collationem vel
interpretationcni versionum syriacarum accuratam Dr. Danneckef
mihi paravit.

lam dixi, codices Canones una cum Constitutionibus tra-
dentes in textu recensendo duces esse habendos. Canones auteni
enumcrantes non eos sequi debemus, cum aul nullos aut faisos
numeros ponant, sed potius ceteros scripturam liaud dubie rectius
disponentes. Modo scriptura ineunte libri illi ordinem rectius
tradere videntur. Verbum ;ftiporore/o#o> non repetentes de ordi-
natione episcopi et reliquorum dericorum simul vel uno canone
agunt, non duobus, sicut collectiones canonum, cumque versione
.syriaca Lagardiana approbentur, illos secutus sum. Cum autem
altera ex parte numerus canonum LXXXV, quern iani loannes
Scholaticus expres.se testatur, servandus sit, canonem proximum
vel tertium collectionum interpretem latinum sequens in duos divisi.
Ceteroquiii non solum codices graeci, sed etiam versiones nunicros
di versos praebent. Versio syriaca ab Ebed lesu tradita canones 12
ct 13 atque 49 et 50 in singulos contrahens babet in universum
canones 83; versio syriaca Lagardiana 82 insupcr canone 48
omisso; versiones coptica et arabica 56. Liber syiiodi Aethiopum
quatuor collectiones vel recensiones habet, quarum duae canones 56,
duae canones 81 numerant. Ct. quae in libro de Constitutionibus
apostolorum p. 262 — 265 exposui.

SIGLA.

LIU

SIOLA.

I. DIDA8CALIA.

L versio latina vetus.

S versio syriaca (codicis Parisini).

Sc versioois syr. cod. Cantabrigiensis.
Sm „ „ „ Mesopotatnicus.

SpL. „ „ „ Parisinus.

C Constitutiones apostolorum.

IL CONSnTUTIOirES.

a codex Vaticanus 839 p. XXIV.

b „ „ 2088 p. XXIV.

d „ ., iso6p. XXV.

e „ „ 1089/2115 p. XXV.

f „ Barberinus HI SS P- XXVIU.

h „ Hierosolymitanus HI, 3 p. XXXIV.

m „ Ambrosianus G 64 sup. p. XXVIU.

0 „ Bodldanus Misc. 204 p. XXXII.

p „ PetFopolitanus 254 p. XXX.

s „ Atheniensis I4)j p. XXXIV.

V „ Vindobonensis hist. gr. 7) p. XXVIU.

G codd. a — V.

A Oidascalia arabica.

An Anastasii fragmenta.

B Didascalia aethiopica.

D Didascalia latina et syriaca, in libro VII Didache.

E Epitome libri VIII Constitutionum.

L Didascaliae versio latina.

S n „ syriaca.

T Turriani editio VIII, 47, Ss*-— 48.

a Canon, apost cod. Vaticanus 1980.

P n ft yt »t ' lOo.

y >t n « « 827.

«» n ,. « Palatinus J76.

t „ „ „ Vallicellianus F 10.

s »»»»** 47"

„ Barberinus III, 42.
„ Laurentianus IX, 8.
„ Monacensis 380.
„ Parisinus 1614.

13*4.
n34.

i'DHK, DiDAsa R CoiisTrr. *p. L

1

>l

»

M

K

M

i

tf

ft

J»

V

n

1

n

K

codd. a— {

p. XLIX-L.

uv

sieiA.

A

Canon.

ap. versio acttaiopica. !

C

L
S
SI

1

„ copHca.
n 11 lilini.
„ symca.
„ syriaca ahcra.
Gdlcctio canon. loamris Scfaol.

p. LI-LIL

+

addit vel addunt

>

onittit vd OBiittunL

cv.

transponit vel transponunt

i. m.

in mar^e.

i. t

in textu.

sec

priniinn.
secundum.

tert

tertium.

pr. m.

prinu manus.
reliqui codices.

ADDENDA ET CORRIGENDA.

Vol. I.

p. II 1. s 1. interpolatam.

p. 1—29 in superscripttone paginae numerus Hbri (I) omittebatur, quare ubique I
praemittas.

p. 28/39 1* ^ *^^ '" notis: Vocetn vae vel oval iam Ignatius Trail. 8, 2 et
Polycarpus niil. 10, 3 verbo lesaiae 52, j praemittunt et cum hoc in
unum dictum conilant, et ille sicut primus testis ita fortasse etiam auctor
est huius modi dicendi. Constitutor locum m, j, 6 repetit. Ps.-Ignatius
Trail. 8, ) Ignatium transcribens locum adsimulat formae, quam S. Scrip-
tura vel Didascalia et Qmstitutiones exhibent, cum Ignatius ipse dictum
lesaiae liberius allegaverit. Dictum illo modo compositum proferunt
etiam Athanasius, Apol. ad Constant, c. 28 (Migne PG. 2j, 631), Gre-
gorius Nyss., De oratione dom. serm. Ill (ib. 44, 1 1 54), Chrysostomus,
In Genes, hom. VII, 2; In Acta apost. hom. 46 (ib. 53, 63; 60, 325),
Patricius, Confessio c. 21 (PL. 53, 811); syn. Turonensis a. 461 c. i.
Cf. quae E. Nestle exposuit in 7%« Expository Times 1897 p. 13—1$.

p. 42 ad L IS lege Mt. 13, 9 pro Mt 13, 19.

p. 81, 29; 117, 16 pro Baatktiwv 1. Baaikeim*. Didascalia quidem dicit de
libris Regnoruro; Constitutor autem I, 5, 2; 6, 4. 11 distincte scribit
tits BaatXeiovf.

p. 142 ad 1. 16 lege Deut. 19, 17 pro Deut. 19, 7.

p. 206 ad 1. 8 1. Luc. 6, 28 (Mt s> 44) pro Mt. 6, 44.

p. 211 ad I. 7 1. I Petr. 2, 9 pro II Petr. 3, 9.

p. 230 ad L 20 I. Prov. 39, 17 pro Prov. 29, 18.

p. 24 J ad 1. 14 1. Sirach 15, 12 pro Sir. 1$, 22.

p. 309 ad 1. II I. les. 52, II pro les. 52, i.

p. 327 ad 1. 3 1. ft'Stv pro ftlStv.

p. 365 ad 1. 4 1. loann. 13, 17 pro loann. 13, 7.

p. 398 ad L 14 L Mt 14, 31 pro Mt 14, n.

p. 466 ad 1. s 1. IV Reg. 6 pro Reg. 6.

p. 466 ad L 19 1. Mt. 12, 2$ pro Mt. 12, 15.

p. 470 ad L 4 1. Luc. I. 2 pro Luc. i, 2.

p. 556 ad 1. 19 1. Ps. 103, 9 pro Prov, 103, 9.

V

LVI A0DK5DA KT CUMUWUlL.

▼oL n.

p. XXIL Tatum OMWliluiiuuum erdftwr aegrpliacae arabicam
ciuideiu foifttaac aethiopicaoi iiOgnBH G. Horoer versioi
addka iotoea pahficavit in Eko: 7Ir SUtmlts tf Ae J^ostUs c
ecdtamttid 1904. Tolas ambo aoleai, nbi qmd aediiopu
«criplurae tria prion ettam plena, noniinni deautata tradh
aoctoritatb sont, com a ooplico dawaU sinL C£ quae dis
Tbtologiscke QnMrUbtirift 1906 p. 1—27.

TEXTUS.

FCSK, DlDASC. ET CONSTIT. AP. I.

DIDASCALIA

id est

Doctrina catholiea duodeeim apostolorum et sanctorum
disclpulorum salvatoris nostrl.

6 Dei plantatio vineae catholiea ecclesia eius, [et] electi [sunt],

qui cretliderunt in eani quae sine errore est vera religio, qui aeter-
num regnuni (eius' fructuantur per fidem, virtutem acceperunt et
participationem sancti eius spiritus, armati per ipsum et succinct!
timorem eius, aspersionis participes honorificandi et innocentis

10 sanguinis Chrisii, qui fiduciam acceperunt oninipotentem Deum

6 les, 5. I. 2; 6i, }; Mt. ij. rj.
10 Rom. 8. 15.

7 II Petr. 1,11. — !) I Petr. t, 2,

I — 4 Dida5calla etc. S : >• L | 5 vineae cath. eccl. : et vinea sancU
ecdcsiae catholicae S : testes omnes hoc loco inter se divergunt; L textum
rectum tradere videtur, postea autem duo vocabuia (et . . sunt) de suo addidit
7 eius fr. per fidem S C : fruct. et per fidem regni eius L | 10 Chrisii : Dei
magni Icsu Christi S

Titulus scripturae vcrsione syriaca
traditus genuinus esse videtur. Con-
stitutor vel auctor Constitutionum apo-
stolorum verba xul^ohxt) 6t6aaxtO.!a
ad inscribeiidum Jibrum 1 adhibuit.

5. Scriptura voces AtAaaxakia (Rom.
12. 7; 15, 4; Eph. 4, 14; Col. 2,22;
I Tim. I. 10; 4, I. 6. n. 16; s, J7;

6, I. j; II Tim. j, 10 etc.) et iiAaxu dfi7if>.tuv ^xiixTn^] les. 5, 2 LXX
(Act. 2,42: s. 28; 13, 12 etc.) usurpat, vertunt dfinf'iov ou>^t]x, vocabuium
hanc autem saepius. p'^\t'retinentes; Symmachus BasilioM.

Inscr. Dei planlatio vineae] i. e. et Hieronymo ad ilium locum referen-

vinca a Deo pkntata, quae subinde
defniitur eccJesia catholiea vel electi,

qui crediderunt etc.

♦ ♦

•

Inscr. '/iaiiii — n).tj^vv9tiri] Haec
verba fere omnia locum obtineot in
inscriptione epistulae dementis, cuius
nomen auctor operi suo praefixit. —

AIATAIAI

T2N AriSiN An02TOAS2N

AIA KAHMENT02.

BIBAION A.
KASOAIKH AIAASKAAIA HEPI AAIKQN. 6

01 dxoaxoXot xtA ol XQiG^vtSQOi xaOi totq kg k^mv xiarsv-
<^v htl TOP xvQiov 'Iijaovp XqiCtov' „xaQi(S vfilv xcl elQfjvtj
a»o" xov xawoxQdxoQog „freot?" 6ia „tov xvqIov" tf/imv „'Ir)Cov
jCpwtw xlfj^w&Uij" jp kxvfvmaH ctmw.

Biov giwela ^ xct^oXixij kxxXrjola tcoL ofixeXcop avrov ixiex- lo
To$, o2 xexunevxoTsg elg r^ iatXavrj B^toad^iiap avrov, ol ttjp
oUipiov xoQxovftiPOi 6ia xlcvtcoq paOiXtlav wirov, &vpafuv cnhov
iii/ffoxtg xal ftevovolav tc/lov xpev/tazog, coxXtaftivoi 6ia 'lijcov
«« hoxiffpianipoi xov q>6^op aiStov, ^<xptlanaxoq ftiroxoi tov
^Viw xal aB^mov aifiaxoq rov Xgidtov, ol xaQ^alap dXrjg/OTsg 16

7 Rom. I, 7; I Petr. i, a. — 10 les. 5, 1. 2; 61, 3; Mt. 15, 13. —
WllPetr. I, M. — U I Petr. i, 2.

1—3 Titulus a : al rmv aylwv emoatoXotv itaxa^tiq p, qui in tnargine
'"P*riore insuper exhibet uqxv "vv 9eci tcSv dnoaxoXixdiv diata^iwv, Sta-
ra/d ruv anoaroXav avYYPUtpetaai negl KXr^jtevtoi ndnna ''Pwfitjg xal
f^toi nixQOv V recentiore manu, > h o, reliqui codd, initio carent | 4 nume-
""» Kbri ponens semper sequor a, qui in hoc libro quidem euni exhibet in
^iat superiore, in sequentibus autem inscriptioni praefigit; ceteri codd. eum
■Bscriptioni librorum postponunt | 6 in h plures litterae evanuerunt | 6 ol sec
^ 0 1 7 ^2 h o p V : c/$ a I Xqioxov : -)- xal 9e6v o \ 12 dia n. fiaaikelav :
P'lctertf in a omnia evanuerunt, item nonnulla in sequentibus | avroi; pr >> h {
*"*/<«i' : ol 6. a, xal xtiv rf. h | 18 ayiov : . . . ow a fortasse xov prae-
nuttens 1 18 Iriaov + Xptaxov o | 14 axepvioftivoi o, ivaxsQvtaafievoi p

^ (Migne PG 30, 349; PL 24, 76), Vulgata habet: vineam electam. —
mterpretatus est uftneXov ixXsxxriv\ ivaxe^fvianlvoi] Cf. I Clem, 2, i,

1*

Dfoii

\.U I, 1—4

patrem vocare, coheredes et comparticipes dilecti pueri eius ; audite
doctrinam sacranij qui promissionem eius desideratis ex iussione
salvatoris, consentienter gloriosis sonitits eius.

1. Custodite, Dei filii, omnia ad oboedientiam Dei agsre, et
5 estote beneplacentes in omnibus Domino Deo nostro ; si quis enim
iniquitatcm sectetur et ea, quae contraria sunt numini [Domini]
Dei [nostri], agat, ut gens iniqua apud Deum qui eiusmodi est
aestimabitur. 2. Abstinete igitur ab omni avaritia et malitia, et
nihil concupiscitis; nam et in Lege scriptum est: Non concupisces

10 uxor em proximi tiii aid agriitn eius) aid puerum aut puellam eius
{neque bovem eius neque asinum eius nee quaecunque eius sunt),
quoniam omne quod tale est desiderium de maligno est. 3. Qui
enim desideraverit uxoreni proximi aut puerum aut puellam eius,
jam adulter et fur est et ut corrupter iudicatus a Domino et

15 doctore nostro lesu Christo, cui est gloria in saecula; amen.
4. Dicit enim in Evangelio recapitulans et coiifirmans et complens
decalogum Legis: Quoniam in Lege scriptum est: Non moecha-
beris; ego aut em dico vobis, id est: in Lege per Moysen locutus
sum, nunc autem ipse vobis dico: Omnis, quicumque intenderit in

20 mulierem proximi sui ad concupiscendum earn, iam moechatus est earn)
in corde suo. Ita iudicatus est moechus, qu[onJi[am] desideravit.

I Rom. 8, 17; Eph. j, 6.
17 Mt, s> 27. a8.

7 Mt. 18. 17. — 9 Exotl. 20, 1 7.

2 sacram : Dei S ] 3 consentienter : et consentientem S - (i 7 Domini
. . nostri > S C | 7 gens iniqua : gentilis et iniquus S | 8,9 et nihil cone. :
neque concupiscatis qjae alterius sunt S | 10 uxorem agruni eius : quae
proximi tui sunt neque agrum eius neque uxorem eius S | aut agrum eius S C
U neque — sunt S C | 12 omne quod t. est des. : omnia hacc desideria S;
L pro TovTiav legisse videtur rotttvTt} \ 14 corruptor : ei qui cum vjris con-
cubuerunt S iudicatus : -|- ob impuritatem S j 20 iam m. est earn S C | 21 ita
S C : Jste L, qui particula praecedcnte mutllata hoc vocabulo apodosin incipit

1. tlfQl nXfovf^ltti;. De avaritia. —
Sic inscribitur caput I. Kumeris ca-
pitum enim in codicibus lemmata ad-
dita sunt, quae mihi hoc loco potiu.s
quam in notis criticis ponenda esse
vidcntur. Textui graeco addo versi-
onem iatinam.

2. Numcrus I, qui unciois inclusus

additur, indicat, codices et editiones
priores hoc loco caput I incipere. Si-
militer alias numerum capitis posui,
ubi partitio operis usituta paululum
mutanda esse videbatur. Cf. I, }, a;
5, 2; II. aj. i; as. a; a6, 4; Ji, i;
3 J, 2 etc. — ix Toi itovtipov] i. c.
a diabolo.

CONOTITDTIONES APOSTOLORUM I, 1—4. 5

:6v xcanoxQaroQa B-ebv xaxiga xaXelv, avYxXrjQovofiot xal avfi-
(ukojoc Tov riYaxrjfiivov xaidhq avxov' axovOare didaaxaXlav
UQcb', o2 dvTtxofievot rrji kxccfysUaq avrov kx xQoCxdyitaxoq xov
wrn^Qoq, 6fioaxolxa>? xc^q ivdo^oiq q)9-0YyaXq avrov.

I. ^Xdaasa&e, ol ^eov viol, xavxa elq vxaxo^v &sov xQciooetv, 5
xd jlvsad'S evdgsaxoi kv xaci xvgltp xm 0em tj/trnv * iav ydg xtq
ivofdav itexadimxQ tuu xa kvcanla x(5 d^sXijfiaxi xov &eov xoty,
in; xoQovoftov iBvoq xm &ttS 6 xoiovxoq XoyiaB^extu. 2 (I), dx-
ipi^i ovtf xdaijq xXeove^laq xal ddixlaq' xal yaQ kv xm Niinqt
•fyijaxttti' „Ovx kxi^vfi^Otiq x^v yvvatxa xov xXrjolov cov ovdk 10
xw dfQov avxov ovdh xov xatda avxov ovxe xfjv xaidloxrjv avxov
mi TOV ^obq avxov ovxe xov vxo^vylov avxov ovxe oGa xov xXrjOlov
coo iaxiv", Sxi 7 xdaa xovxmv ixtdv/ila kx xov xovtjQov vxdgxei.
3. 0 70^ kxi9^itrj(Uxc xrjv yvvaXxa f} xov xaida ^ xijv xatdlaxrjv
xw xXtiolov tj6ij xaxd didvoiav fioixbq xal xXixxr/q kaxlv, iav [irj 16
jfixorfvm, 7UU xixgixai vxb xov xvqIov ^fimv 'itjoov XqiOxov, o§
^ Aiga dq xovq alaivaq' d/iijv. 4. Xiy^i^ y^Q iv xm EvayyeXlm,
ofmifaXatovfievoq xal axij^mv xal xXrjQcov xrjv dexdXoyov xov
Nojm, „oxt iv x(8 Nofup yiygaxxaf Ov fioixevaetq' iym 6k Xiym
Vflv", xovx* laxiv iv x<p Nofico xm 6ia MaMiimq iym kXdXfjOa, 20
vvp Sk b avxbq v/dv Xiym • „/7a?, o6xiq kfi^Xi^iei elq xtjv ywalxa
tov xh^ov XQoq xo ixid^v/iijaat avxi^v, ffdrf kftoixevaev avxfjv kv
Tj toffila avxov". ovxmq kxQi9Tj ftoixbq xax* h'votav 6 kxi&vfii^a?.

I Rom. 8, 15. 17; Eph. 3, 6. — 8 Mt. 18, 17. — 10 Exod. 20, 17. —
19 Mt. 5, 27. 28.

1 Tcaxipa xaXtiv : 00 o p v | 2 avrov >• o | 3 tov > o j 4 6fioatolx*t>i
'1 P V L : oftooTotxov a A S, oftoarvxovv o | 5 (f>v}.aaaaad-ai h | &eov viol

* h L : cv) 0 p V I Snavra a j 6 ylvea&t a v L S : ytvtaSai h o p | svdgfazoi
° L cf. c 10, 4 : dpeazol a h p v | 7 noteZ h v | 8 Idvo? >• o | o toiovrog
> 0 ' 8/9 anexfS o (in fine versus) | 9 owv + o"^ o | 11 ovdi : ovte
° ' I lov nalia . . tijv naidiax^v cv> o | ovis : ovdh 0 I 12 ovrt pr :
<w« 0 1 oOTf TOV vaot,vylov avrov > o | ovdh o | 12/18 zov nk^aiov a h :
»« «i. 0 p V I 13 ij > o I 16 xai o p V cf. D : > a h ! 16/17 w ^ doia
P^D cf. n, 14, II : di ov ^ d. tdi &edi a h o, per quem gloria patri cum
^ et spiritu sancto A B | 19/20 iv rw — iaxiv > o | 20 Mwaiax; a
21 rh ; xal vvv o | elq r^f > o | 22 i^dri ifjt. avrfiv > o L | 23 ovriui h p

* S : o^tof a o L cf. nota praecedens | o xar fvvoiav ini&. h | 23/6 plura
™ » evanuerunt

5- iav fitj fiftayvw] Idem Constitutor interpolavit II, 7, 2; 39, s-

i DIDASCAHA I, 6— n, 2 (l).

5. Qui autem bovem aut asmum concupiscit proximi sui, nonnc
furari et abdiicere cogitat ea? Aut hie iterum, qui agrum desi-
derat, non id raalignatur, ut terminos eius invadens cogat eum
pro nihilo ei distrahere rem suam? 6. Propter haec igitur bomi-
6 cidia, mortes, condenmationes a D(eo) eos, qui talcs sunt,
subsequuntur. 7. Eis autem hominibus, qui oboediunt Deo, una
lex est simplex, vera, sine quaestione Christianis constituta ita:
Quod tibi fieri ab alio oderis, lit alii ne feceris. 8. Non vis uxorem
tuam ut qu!s adtendat in malo ad corrumpendum earn; nee tu
10 proximi tui muiierem adtendas in malo. 9. Non vis pallium tuom
ab alio tolli; nee tu alii tuleris. 10. Non vis vulnerari aut iniu-
riam pati aut detrectari de te; nee tu alii ita facies.

II. Sed maledieat te quis; tu benedie ilium, quoniam scriptum
est in Itbro Numer<or)um: Qui benedicit, benedicetur, et qui malt-
lb dicit, makdictui etit. [Fropterea] similiter et in Evangelic serip-
tum est: Bemdicite mahdicmUs vos. 2. Eos, qui vos noceot,
nolite renocere, sed sustinete, quoniam dicit scriptura: Ne dicas:

8 Tob. 4, I J, — 9 Mt. 5, 28. — n Mt. 5, 40. — 14 Num. 24, 9. —
16 Mt. s, 44. — 17 Prov. 20, 22.

5 a Deo S C ; ad L ' 7 ita : itaq L sequent q anticipans, I> S | 8 oderis
S C ; non vis L 1 15 propterca > S C | 17 renocere : + et bcnefacitc his qui

VOS oderunt S

I, 7. sin* quaestione Cbr. constituta]
i. e. ut vJdetur \^\ adco clara ac di-
stincta, ut nulti quae.stioni obnoxia sit,
— quod tibi etc.] Didache, quae i, 2
prima inter litteras Christianas hoc
dictum Iradit, pro fiiattv habet ov
&i?.nv. Cum autem Syrus et Con-
stitutor illud verbum usurpantes con-
sentiant, vix dubium est, auctorem eo
usum esse et Latinum dictum secun-
dum formam usitatiorcm reddidisse.
Infra VII, 2, 1, ubi Didachc Iranscri-
bitur, Conj'itutor banc formam reti-
nuit, alteram autem addidit. LXX Tob.
4, 15 sic reddunl: xal o f/iatiq, /wc/-
ievl noir,Ofiii, Vulgata (4, 16): Quod

ab alio oderis fieri tibi, vide, nc tu J
aliquando atteri facias.

6. (fojioi'] Didascalia tfovoi ut v5-
detur. Constitutor ergo false legit aul
de industria mutavit.

7. o av fiiafii] Dictum infra III,
1$, 4 paulo decurtatum legitur. Cf.
ctiam VII, 2, i. duomodo Tob. 4, 15
LXX et Vulgata reddant, cf. not. in
Didascaliam.

IL nf(H Tov fifj dv&vfipl'^ftv ^ aftV'
vaa9at ibv dSntovvia, Dc non red-
denda contumelia ncc ulciscendo co.

qui iniuriam fecit.

CONSnrUTIONES APOSTOLOBUM 1, 6— H, 2. 7

. o 6e xdv fiovv ^ xov ovov kxi^v/iijaaq ovx kxt t(S xJLi^ai juci

Aojroiiyottgifrgi ^ x<d dxccfccftlv ama diavoelrai; Iq b tov ayghv

xckUv ixi^vft^aag xal ixi/islvag ry xoiqudE dia&icu ov xovtjgev-

SToi, oxmg oQOYXv^pijaag avayxcujy xov l^ovxa toU fiijdevbg dxo-

66od-af avrtp; qn^lv yog xcv 6 XQoqjuqxrjq' ,,Oval ol avvdxxovxtq 6

oixicy xghq obdav xal dygbv xgog aygbv kyyl^ovxsg, iva xov

xhfilov capiZmvxcd xi". did Xiyif „Mrj oIx^bxb fiovot ixl xtjg

7^; ijxovaOij yog dg xa mta xvqIov Sa^amd- xavxa". xal aX-

hqov • ,^ExueaxaQccTOg 6 /isrcertd^elg OQia xov xXijalov avxov, xal

kfil xag b Xaog' rivoLxo, yivotxo". 6i6 gn/atv 6 Matc^g' „0v 10

^xeauv^OBig OQta xov xXrjalov aov, a id'tvxo oi xaxigeg cov".

6. 6ta Tccvra ovv tpo^oi, d^avaxoi, dixaOfqQia, xaxadbuu xoqcc xov

9m TOlg xotovxoig kxaxoXovd-ovai. 7. xolg 61 vxrjxooig d-em

m9(f(6xoig elg po/iog 9bov axXovg, dXtf^rjg, ^mv ovrog ivvxagx^i'

^ ov luoUg V9)' hxigov aol yevdaB'at, ov aXXm oil xoi^asig". 16

8. ov ^ovXbi x^ yvpaixi aov xiva ift^X^Hxi xaxmg elg 6iaq>&0Qav
<m^q' (irjdk Gv xy xov xXrfilov aov yvvatxi. xaxo^&oog axsvlayg.

9. wj ffovXii aov xb Ifidxiov dff&tjvai' firjdle av xb xov sxigov
o^i. 10. ov ^dXsig xXijyf/vai, Xoidogijd-^vcu, v^Qiad-^vai' fiTj6h ■
^ alXq} xavxa dia^g. 20

n. 'AXXa xccxagaxal aol xig; av i'^Xoyrjaov avxov, oxi yiygax-
t« Iv xy ^l^Xm xcov Mgi^fuov' „'0 evXoydav 08 evXoyijxat, xal b
wtttQtofuvog ae xBxaxrJQccxcu". bfiola}g xal kv x<S EvayyeXlca yt-
Jdttxxar ffEvXoytlxB xovg xccxaQmftivovg vfiag". 2. ddixovfisvoi
1^ dnadixijaijxe, aXX* vxofislvaxs, bxt Xiyti ^ yQa^ij' „M^ dxyg' 25

5 les, s, 8. — 7 les. 5, 9. — 9 Deut. 27, 17. — 10 Deut. 19, 14. —
I'Tob. 4. I J. — 17 Mt. J, 28. — 18 Mt. s, 40. — 22 Num. 24, 9. —
M Mt 5, 44. — 26 Prov, 20, 22.

2o>opvi3ovDAa*:>ahopv|5 ngo^iJTTii : + 'loalat o,
¥ttti V I 6 xal — ^yy/^ovTf 5 > p I 6 tov : rw o | 7 olx^arjte a h
8/9 ccUaxov + kiyfi o | 9 tov nXtjolov : natiftav o p j avrov >• h o v
W yhono sec > a i Mwva^s h v | 11 o ^9evro ol n. aov > p v ,
W wwa h o p V L cf. A B : tovto a cf, S | tpo^og ^avatov o [ xov a o :
> 1» P V I 18 9etp : xov »eov o | 14 anXovs > p v | ^iDv h. 1. a : ante
•iflftjf p V, post iwndpxsi h, > o | 15 ar > o | ao2 h. 1. a : ante vq:'
^'ifn h, post yevio^i o p, > v | ytvia&ai a h : yipsa&ai o p v | 16 ifi-
fiU^nftii o I 17 riyv . . YvvaTxa o | 17/18 fxijdh — ap^vai > h | 18 ri sec
><• 1 20 r«vr« > o I 21 <Jo/ a : aov h, ai o p v | av > h v | 22 'Apt^fidov :
Vi^uXy 0 I 28 xexa^dgaTat o \ 24 ^uag o | 25 ddixijatixs h

noceam jnimicum meum, quoniam me nocuit; sed stistine, ut Dominus
te adifivtt et vindictam Jaciat super eiim, qui ie nocuit. 5. Nam
iterum in Evangelio dicit: Diligite odientes vos et orate pro mak-
dicentihui vos et inimicum nullum habebitis. 4. Intenti igitur simus
6 niandatis Lstis, dilecti[ssimi], ut fUi lucis inveniamur, cum ea
agimus.

111. Portate ergo, [sicuti] servi et filii Dei, invicera; 2, [ita utj
vir mulierem suam, non ut superbus aut elatus •! sed benignus
sit eiusque manus porrecta ad dandum, et uxori suae soli suavein

10 se facial eamque lioneste contentatn reddat atque id agat, ut ab
ea sola ametur neque ab alia. 5, Ne ornes te, ut te videat mulier
aliena et te concupiscat. Sin ab ea coactus peccas cum ea, haud
dubie a Deo tibi superveniet mors in igne, qui durat in omnia
saecula, id est in igne aspero et acerbo, atque cognosces et in-

16 telleges, cum acerbe puniris. 4. Si vero hoc inquinamentum non
committis, sed earn abicis ac repudias, in eo tantum peccasti, quod
cultu tuo effecisti, ut mulier caperetur te concupiscens. Tu enim
earn commovisti, ut tua causa ipsi id accideret, ut in concupiscentia
sua fornicaretur. 5. Neque vero adeo noxius es, quia earn noQ

20 concupivisti; misericordiam autem Dei consequeris, quia te ei non
dedidisti neque ab ea tibi persuasum est, cum ad te mitteret, neque

8 Didache i, j; Mt. 5, 44; Lc. 6, 27. 28. — 6 lo. 12, j6; I Thess. 5. 5.
— 7 Gal. 6. 2; Eph. 4, 2; Col. 3, i}. — 9 Sirach 4, 31.

5 dilecti S C I 7 sicuti L {tii; pro 01) : >> S C | ita ut >■ S C

II, J. Hoc dictum praeter Didasca-
Ham nonnisi Didache 1, 3 (et para-
phrasi huius scripturae in Constituli-
onibus apost. VII institula) traditum
est, ubi autem membrum secundum
(orate pro makdicentibus vos) alium
locum habet. Auctor Didascaliae cum
distinctc adEvangelium provocet, verba
fortassc ex scriptura aliqua dcperdita
desumpsit. Cum autem Didacheu cog-
nitara habuerit et in S, Scriptura aJle-
gajida liberior sit, testis idoneus non est.

}. Cum Constitutor verba Didaches:
xal ovx t^iTf j?;if.9yov, infra VII, 2, a
retinuerit, eadem hoc loco suppres&it
eisque verba S. Scripturae substituit,
eo ut videtur otTcnsus, quod verba in
Didascalia Evangelio attribuuntur.

111. thiA xa).}.contaftov xai r^7» f^
elitfv afitepiiai;. De ornatu et ptc-
cato inde proficiscente. Cf. Clem.
Alex. Paedag. Ill, 3, ubi auctor de
omatu virorum agit.

2. evjxfxadoTOi] Cf. 1 Tim. 3, 18;
Canon, eccles. s. apost. 18, 3; 20, ).

CONSTITUnONES APOSTOLORUM II, S— HI, 6. 9

ioofiac TOP ki^Qov fiov a (le ^SlxijaEV, aXX vx6(tBivov, Itva coi

^oij&i^ 6 xvQioq xaX ixdixlav hxayccf^ xm ddixovvxl ae". 3. xcu

70P xdltv iv x(S EvofYBXlcp Xiyei' ,^Aytaiaxe. xovq hx^Qoxsq, viitov,

wkdiq xoutre zotg /tiaovatv vfiag, xal XQoasvxBa^e vxeQ rcov

ixTfifKi^ovTcav vfiag xal dimxovrcav xal iatoO^e viol xov XttTQog 5

vnav Tov iv rotg ovgavolc, on xov ijXcov avrov avariXXsi ixl

xditrjQovq xm dya^ovq xal ^gix^i ixl dixcUovq xal ddlxovc".

4. XQWiixmiitv €(iv, dyaxijtol, xalq ivxoXalq xavxaiq, \va „xixva

tftnoi;" tvQi&mftsv xgditaovxsq avtdq.

ni. Baora^xs ovv, ol SovXoi xal viol tov 9-eov, dXXijXovq' 10
1 0 (liv cof/^Q x^if yvvalxa, fifj vx6Qifg>avoq fii]6h dXa^cop, dXJi
aoxla/xvoq, evftexddoxoq, xfi Idla yvvaixl fiovop ^ovXofievoq agi-
oxEtv xa2 xavtrfv xoXaxtveiv kvxiitatq, axovdd^mv xaxadvfitoq
ibtti avxg, (III) fi^ xaXXaixi^o/itPoq dq xb aYQtvd-^vcU xiva
tW(N2r ixl aoL 3. bIxb yag dvayxaad^Biq vx' avx^q a(iagxriOBtq slq 15
aiv^v, ^dvaxoq xapa 9bov kxBXBvaExai aoi almvioq iv ala^tjati
xx^ xoXa^Ofiivq}' 4. bIxb (iri xoirjOBiq x6 fivaoq, ciXX' dxoCBi-
oifxsoe avx^ oQvi^Cy avxo, xal xovxo ^fiagxBq, tl xal fti] ixlat]^,
^om dk xit 6ia xov xaXXmxia/iov Oov xayidevaai ywalxa tlq
to bu^vfiffOal oov • ixoirjOaq ydg xrfv xovxo xaO-ovaav 6iu xtjq 20
op(§{<D; ftotxBvdrjvat kxl col. $. dXX ovx ovxmq aixioq vxugx^^?
Act to fiij xQoaaxoaxBtXcd ae xy ixl ae xBxayidivnivy ' ov yag
'iv ixtHiiTjOaq avx^q' fi^ avvBXi6i6ovq dh avxfj iavxbv iXtijd^'jay

8 Mt, 5, 44. 45; Luc. 6, 27. 28. 35. — 8 lo, 12, 36; I Thess. s, 5. —
WGal. 6, 2; Eph. 4, 2; Col. 3, 13.

1 itov > a I aot ^otf&ijafj p v L : aoi fi. aot o, ^. aoi h, ae ixdixiqatj a

♦ »•» fuaoivttov o I 6 vfiaq xal 6imx6vtatv a h (4- v^ua; h) : xal 6. V(i6g
P ' I «rl 6uax6vxwv > o | 6 roTq > o | 6/7 inl n. — fiptx^^ > o | 10 xal
»W>h I 11 t^v yvyaixa : npos rtjv kavrov y. taxw a | vnepriipavviv h o
^ ihiC,mv : fx. dla^ovsvofievos h, > 0 | 13 xolaxevovv o | anovda^tuv
+ «ei h ' 14 orrjy that p v | 16 kripav a h A cf. D : vewr tgav o p v
•*%+ xttl o I 16 Jtafu + TOV o I 17 nixpwg (nixpog o) xoX. (xo).aX,o-
l^ffov h 0) a h o : xoL nixpwg p v I d).Xa o p v I 18 avxo : avtdi o, avrijv a
*»'»9j: iy' "ariq h, ifprjaig o, noir^a^g a | 19 xuXXmnlaixatoq o \ dq: npoq o
21 ogi^twq : opdoeiuq o cf. D | 22 dio to — ncjiayidfvftivfj > o | inl ak

* h : ^3r2 ooi p v | 28 fti) a. 6i : firide a. o

~ tokttxfvftv] Clem. Horn. XIII, 16: &itaiq ipt).ii xal xatatpiktl xal xo-
1 euffiap (yvvij) tov avdpa ivita- Xaxivft. Cf. Ign. ad Polyc. 2, 2.

10

"Btej!

cogitation e ulla ad hanc muHerem te coiivertisti, quae cupiditate
in te capta erat. 6. Sed haec repente in te incidit et cogitatione
sua exagitata est et ad te misit; tu autem ut vir pius earn repu-
diasti et ab ea recessisti neque cum ea peccasti; haec vero corde
5 sue exagitata est, quia iuvenis et pulcher et venustus es atque te
ornavisti eamque coniniovisti, ut te concupisceret; et fortasse reus
es peccati eius, quia propter cultum tuum illud ei accidit. ~. Pre-
care autem Dominum Deuni, ne tibi adscribatur peccatum ad illani
attinens. 8. Et si Deo placere vis, et iion hominibus, ac speras

10 et exspectas vitam et requiem aeternam, noli exornarc pulchri-
tudinem naturae tuae, quae tibi a Deo data est, sed huinili animo
earn coram hominibus viiem reddas; similiter noli nutrire capilJos
capitis tui, sed eos conscinde, neque cos come neque orna vel
unge, ne ad te pellicias feminas tales, quae capiant vel capiantur

IB libidine. 9. Neque vestitu pulchro utaris neque pedibus tuis cre-
pidas componas, quae libidinem stultitiae fovcnt, neque anulos ex
auro factos dtgitis tuis induas, quandoquidem haec omnia et quae-
cunque naturae addis meretricia sunt. 10. Tibi enim tanquam
homini in Deum credent! non licet capillos capitis tui nutrire

30 et comere et polire, id quod voluptas libidinis est, neque eos
componas neque ornes nee tales reddas, ut pulchri sint.

21 pulchri : S legisse videtur xalrjv pro uvlr^v

6, tov oval xltjif.] Similiter 11,62, t;
HI, 5, 6.

8. to two t^s (pvofvtg — fiij npoa-
(ntxakkwm^f] Cf. I, 8, 24. — xaTtt^rvi-
tofiivov xi)..] \, e. pruriens et capillum
illaesum et flueiitem habeas vel uu-
guenlis delibutus. Clemens Al. Paed.
II, 8; 111, !i. 60 — 6j disputat, quae
Christianis de capillis et uaguentis
observanda sint

9. De usu calccamentorum vel cre-
pidarum et anulorum cf. Clem. Al.
Paed. II. II; III. 11, j8. 59; Chrysost.
Horn, in Calendas c. 5. — r^s /pt'o»
ftovov] Clemens Al. Paed. II. }, 37

p. 189 ed. Potter: mv f/itQor rj /(>«<*«,
fjifj r) no).vti).titt yivia&iu.

10. ato6r,v xt)..] Illud vocabulum
dcnotat spccicm necteiidi et compo-
nendi comas; voces dnoxvtxa et fUff
tjTTji; simile quid significare possuni.
In sequentibus auctor vel interpolator
etiara accuratius pronuntiat: Christi-
anus lie capillos tumefaciat nee carpat
neque arte formet crispos vel flavos
reddat. — ov not^niTE >rrA.J Vulgata
versum sic reddit; Neque in rotundum
attondcbitis comam ncc radetis barbam.
Vox dva^v^l'i hie obscura est; secun-
dum contextum de capillamento aliquid
dicere videtur. Alias, ut supra v. 9,
feminalia vel fascias denotat.

OONSTITUTIONES APOSTOLOBUM III, 6—10. 11

3e6 xvQtov xov d^iov vov dxovxoc' „0v ftoixevaeic", xcU' „Ovx

xi^lti^tq". 6. el yoQ ixelvi] &ea<Saf4ivrj Oe t} dxalgmg am

iwavTijcaaa ixX^yij ttjv didvotav xai XQoaijtBfttpiv aoi, av 6k

<d; B^soOb^^ ^fvijam avxriv dxecxov n xa\ ovx ijfiaQrtg tig avrrpf,

hstivri fiivtot rfjv xagdlav iTQavfiaxladij, evfiogqxw vemt^Qov vx- 5

aqidvtog aov xal xsxaXXatxtafiivov, Sate igaaO-^val aov, ivox,og

iv^tox^ av Tov hulvijg xttQctxrcdfuxTog, <ug altiog ccvt^ axavdaXov

ytvofupog xai rov „ovai" xXijqovo/iog. 7. <Jt6 dtijdTjxi xvqIov

TOV ^cov, oxc9g fiijdtv aoi 6ia rovrov xaxbv aTTjQix^- o^ yoQ

wf^QCMtotg as XOV ogiaxtiv elg aiia(ytlav, aXXa &e(3 dghoioxrjfca, 10

go^ re TuA dvaxttva&og rijg almvlov avrix^a^ai. 8. to vxo

T^ foaetog aoi dedofiivov hx 9eov xaXXog fit] xQoaexixaXXcixi^e,

iUa tax(tvog>Q6vmg /iSTQiaaov ovro XQog opd^Qoixovg, ovrms xrjv

T^Xo ^o^ <^ xo/irfg- fit} xaQcctQitpmv, ftaXXov 6k avyxoxroav xai

ta^aigmv avnjv, i'va fiij xazaxvi^o/iivov aov xai aaxvXxov rtf- 15

powroc Ti]v xeg>aXt/v ^ xarafteftVQtafiivov aov kxayotYjjg atccvrm

TO? ovtatg d/gevofiivag ij OYQtvovaag ywalxag. 9. fiijdh Ixixt-

v^ltivfj aoi xy ia&^Ti XQV^V e^e dxaxTjP, fiijdk dva^vgldag t)

xQtpiJddq aov xolg xoai xaxoxixvm^ vxoQgdifnjg, aXXa x6 x^g

O(iamjtog xai x^g ype/ac fiovov fitjde xpvtfjjAaro*' ag>evddvt)v 20

toJ; ianvXotg aov xtgi^^g, 8x1 xavxa xdvxa ixaigia/iov xtxftrjgia

wagj[«, axtg xaga x6 xgoaijxov ixixijdevmv ov xoitjaeic diiealmg.

10. xmm yag aoi ovxi xal dv^gmxqt xov &tov ovx i^saxlv aoi

XQi^iv xag xglxag xrjg xtgnxX^g xal xoitlv aiaoijv, o iaxiv axa-

tttiwr, ^ dxoxvfia ij fiegiax^v xijgttv' ovdik fit/v Syxoxoietv 25

1 Exod. 20, 13, 17. — 8 Mt. 18, 7. — 23 I Tim. 6, 11.

1/2 xal ovx inl^. >■ o 1 2 aoi o cf. D : >• a h p v | 4 aniaxov —
<^t^r > a I 6 ftivtot : fihv h, di^ o | 6 wars : iianeQ h | 7 evQ. av xov ix. n. :
f^fitxnt aoi to ix. nuQanzwittni o 1 avxy h p* v cf. II, 10, 2 : uvrtig
* Pi > 0 ! 8 ytvoftevoi h | 9 xaxov Sia rovrov p v | 13 /jtsrplaaov + av o
U xoH^ ft^ n. : xftpak^g fii] napaatQiqxov o { 16 xa&aipiSv D : xa&alpiuv
^ ^' *nttxrtvtt.ofiivov a» fortasse recte, nolui autem a codicibus consentien-
tibos (fiscedere | 16 16 ri7(>ovvrfC o { 16 ^ xaTttfie/4. : xal xazaftapiJ^wtttvov o
wn«» h, avrtS o | 18 oot : aov o ! xexp^ow o \ 19 xaxoriyyotg a* h o p v :
•'*'« a I vnoggatp^q a' h (vnoQayfru) p cf. D A : vnofgiip^g a v, dnoQitpftg o
20 «ei a h o : xal ro p v ( 21 aov > o | ndwa xavra p v | htaiQiaixof :
HfQuiHOi o I 23 xa2 > o I i^iatriv o | 23/24 aoi rpi^eiv > o | 24 *ai > o :
«W(>V V : ftaot/v p, eti 'iv a h, e'li ?v o | 26 ij fiepiat^v p : 1} fieglg rijv o,
^ litfia/iiiv V, ij fifpia/ibv h, ^ /le/iepia/ih^v a | ovdh a h o : ovrc p v

12

DIDASCALIA III, 11 — VI, 2 (SL).

J I. Neque corrunipas vestigia barbae tuae nee commutes figurani
naturae faciei tuae, nee mutes earn, ita ut aiia sit, ac Deus earn
creavit, voleiis hominibus placere. Quae si feceris, anima tua vitam
perdet, et reddes earn abiectam coram Deo Domino. 12. Taoquani
5 homo igttur Deo placere volens adtende, ne eiusmodi facias, cf
absttne ab cis omnibus, quae Dominus odit.

IV. Nee circumambules nee eireunivageris otiosus id vicis,
inanis male viventium spectator, sed arti tuae operique tuo animuffi
intende, studeque facere, quae Deo aecepta sunt, ae verba Domini

M perpetuo meditare.

V. Si vero dives es neque opus est tibi arte, quae te nutriat,
noli inaniter ambulare et vagari, sed omni tempore stude adire
ad fideles et eadem sentientes, et cum eis coniunctus meditare
verba salutifera eaque disce; 2. sin autem, mane doini ac perlcge

15 Legem et Regum libros et Propbetas !• et Evangelium, pleni-
tudinem eorum [omnium].

VI. Gentiles autem libros penitus ne tetigeris. 2. Quid enini

16 omnium > S C

11. Respicit hunc versum Micliael
Cerularius. Cf.Tcstimonia. — Clemens
AI. Paed. HI, j, 18-25 P- 26J-67;
III, J I. 60—65 p. 289 ne barba lon-
deatur admonet, quippe quae a Deo
data sit viro taiiquam signum generis
et melioris iutur<ie atque faciei digni-
tatem et auctoritatem piitemam prae-
beat.

IV. "Oti ov dfi nfptfQydi^eaBai
TOt'C xttxtug titovraf, d?.?.a tip oiftn'w
fpytu axO'-d^en: Qjaod non oportet
de eis satagere, qui male vivunt. sed
operi suo vacare.

2. Cf. VI, 23, 6.

V. IJola TJji y<>ayf7» fiijiha rfff
uvayiviuaxuv. Quos scripturae libros
oportcat legere.

a. v«A*f I- ^'J Cf. II, 57, 6.

VI. Uf{>\ Tov dnf^foS^ai navran'
Kwv ^^loDtv fiif{).la)\; Quod oporteat
abstinere ab omnibus gentilium Jibhs.

- Similiter alii auctores, etiamsi non

adeo severe, leclioncm Hbrorum gen-
tilium reprobant, Cf. Clem. Recognil.
X, 15. 42; loann, Cass. Collat. XIV,
12; Isid. Sent. Ill, 13. Mentio quoque
facienda est somnii illius, quod rcfett
Hieronymu!^ £p. 32 ad Eustocb. c. )<^
quo tanquam Ciceronianius flagelljo!
sibi visus est. Canon XVI Statutomra
ecclesiae antiquorum vel coucitii Ca^
thaginknsis quod dicuut quanum epi-
scopos praesertim libros gentiliuin
legere vetat, dicens; Ut episcopus
gentilium libros non Icgat, haeretico-
rum autem pro necessitate et tempore.
Plurcs autem lectioncm librorum ilio-
rum tanquam ad eruditionem compa-
randam utilem ac paene necessarian
comprobant. Revera omnes fere patres
doctrina ct cruditione consptcui libris
illis legendis operam navaverunt. Ct
Tcrt. De idolatr. c, lo; Clem, Strom,
I, 9i Orig. apud Eus. H. E. VI, 18. 19;
Gregor. Naz. Orat. 43 (20); Hieroa.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM III, 11— VI, 2. 13

a%Ddvnv re xol xXdaoovra ovXijv diaxi^ttv rj ^av&oxottlv ccvrijp,
tf^xfQ xal 6 pofios dxccYOQevei qiaGxmv kv zm /JevtegovofiUp'
Ov xoiTiatxe vfilv aia&rjv ovSk dva§vQl6ag". ii. XQ^ ^^ owJe
tvdov xglxa diag>&slQetP xal xfiv fioQg>rjV xov av&gcixov Xficga
fxciv i^aXldaoeiv „Ovx dxonadaQioaert" ydg, q)ijaip 6 N6fiog, 5
,.iov? xoar/oavaQ hfimp". xovxo ydg yvpat^p evxgtxhg 6 xxiaag
JXiHrfiBV ^tog, avSgdoi de dvagfioaxop kdixalcootv av dh xavra
xweop 6ia agiaxtiap ipapxiovftivog x<p poftqt, ^dsjLvxxdg yspi^y
Jtopa 9tm xm xxlaopxl as xar* tlxova kccvxov. icf. kdp ovv ^iXyg
htS dgiaxeip, dxocxov xdpxcap cop fiiaet avxog, xal ftijdhv xg&cce lo
tc5p omm axagBCxoprmp.

IV. Ovx icy mg xtxofispog xal dXaifttPog ip xatg ^vfiatc,
am(fosx6xxrjg xcop xaxmg ^covxmp, dXXa xfj xix^y oov xai xm
%(B oov xgocixtap xa xm O^sm g.lXa avaC,'qxBi xoitlp, xal xa xov
Jffmov Xvjia dpafii/iPTfaxdfievog dirfPtxmg fteXixa. 2. Xiyei yog fj 16
ypoyi; aw, oxi „sp xm Nofim avxov /ieXextJGeig ^fiigag xal pvxxog,
xtfixaTmp jp ccygm xal iv olxq> xa&ijftspog, xal xotxa^oftBPog xal
iimatoftBPog, tpa avpiyg kv xaCip".

V. 'AXX el xtd xXovOtog vxdgx^ig, ^pe/ai' t^x*^S xgog x6
Tf^G^oi ovx ^eDf, ^t/j^og ftij ylpov fiij^e axaigoxsgixdxtjxog' 20
oiX' tlxB xgocigxjQ rolg xiaxolg xe xal hfiodo^oig, avfifidXXmp xa
ifltoxwa xgoaofilXei ^ijfiaxa' 2 (V). d dk fiij, xad^e^ofiepog ipdop
'^^J'OHJxe xbv NofJLOP, xdg BatiiXdovg, xovg Ilgogfijxag, tpdXXe xovg
ifXKj, ddgxpiv kxifitXmg x6 EvorffiXiop x6 xovxmp avfixXi^gmfia.

VI. Tmp i^txmp ^iffUmp xdpxmp dxixov. 2. xl yag 0ol 25

S Lev. 19, 27; 21, 5. — 6 Lev. 19, 27. — 9 Gen. i, 27. — 16 los.
'. 8; Deut 6, 7.

1 ittt^ttirovtec a* ' SiaTi^ivai h | 3 aiaorfv a h : aeiaotjv p v, tig 6 i]v o
•wprahr^opvji rplxas h o ] 5 tpijalv > o | 6/7 evngsnhg — ^noltjoev :
noiatf 0 xtiaag avrag o | 7 avSpa o | 8 noiaiv : noywv o \ 8 dtapioxeiav h v ;
S ♦(• a h 0 : ra» *. p V 1 tixova + rijv o | 10 dnoo/ov + dnh o \ nparre o
'2 •; > 0 p V I netofievoq a h o : nwrcifteros p v, + xal ifineptnaTwv a
""i iltifitrog > o | 13 dxatpoenonTtj; : axalpog, tnomtig o | xal a h D :
H p V A I 14 Mpyijt : post banc vocem in o litura et antea ut videtur ditto-
S^pliia I 14/15 tov Xp. a o : Xpiatov h p v | 16 /xsXsr^afi h 0 p | 17 xa2
"oattotifvog > o I 18 dviaranevog p v | avviyq a» (i. m.) o (awltig) :
'ff^ai a, avy^g h p v | 19 «/ : 17 o | xpf'" K XP^" ^ I 20 ^fft/iog : ^efifiovg
Wf; 6f9tti.fiovg o I dxaiponepinartjTog a», -naritog o : -nepinaTog a h p v
21 r* > 0 I 22 npog Ofitllag o 1 fi^ys o \ 24 vfivovg + dad a | 25 rwv : ra
'iffuxi ftij dvaytvtiax^g, rwv h, /ttidev aoi taiv o

BTDASCALIA VI, 8-

tibi est cum alienis verbis vel Icgibus aut pseudoprophetis, quae
flicile levioribus hominibus errorem praestant? 3. Nam quid tibi
deest in verbo Dei, ut ad illas gentiles fabulas pergas? 4. Si vis
(in)^torias [legere] discurre(re ), [et] habes Regnorum; si autem
5 sophistica et poetica, babes Prophetas, in quibus totius poetiae et
sophistiae maiorem narrationem invenies, quoniam Domini, qui
solus est sapiens ■, [sapientia et] sonitus sunt. 5. Si vero canti-
corum desideras, habes Psalmos; si autem inttium generationis
mundi^ habes Genesim; aut si leges et praecepta, habes gloriosam

10 Domini Legem. 6. Ab omnibus igitur [his tarn] alienis et dia-
bolicis scripturis fortiter te abstine. 7. Tamen et cum Legem
legis, (cave deuterosin, simpliciter in ea lege ., ab omnibus prae-
ceptis eius et mandatis longe te abstine, ut non te veteribus et
qui non possunt solvi laqueis conliges et oneres; nam etsi ali*

15 quando legis deuterosin, tantum ad hoc lege, ut scias et magoi-
hces Deuni, quia de tantis et talibus nos ligaturis eripuit. 8. Hoc
autem tibi sit ante oculos, ut cognoscas, quid est lex et quae post
legem secunda ligatio his, qui per legem et per repetitam alliga-
tionem in deserto tanta peccaverunt, et quanta eis imposuit onera.

20 9. Lex autem est, quae locutus est Dominus Deus, antequam

7 sapiens S C , sapientia el > S C | 8 Psalmos : + David S | 9 Gcnesnu
-f- Mosis magni S ; gloriosam : librum Exodi S, pro tvdo^ov legens i^o^oir
10 his tam : >■ S C I 11 scripturis L : rebus S, > C; L magis interpretamenlua
quam versionem exhibuit 12 cave lege S | 13 mandatis S : creaturis L
ut non : ne te ipsum in errorem inducas neque S | 15 deuterosin S c(. C :
bis L j 17/lH quae post — onera : quae vincula deuteroseos, quae post legeio
eis data sunt, qui in lege erant et ob deuterosin omnia peccata in eremo com-
miserunt S; testes ita inter se discedunt, ut locus vix sanari possit | 20 lex -{-
prima S

VI, 7. deuterosin] Latinus vocem
(itvTtputatv V. 8 vertit: secunda liga-
tio, alias: secundalio. Syrus vocem
retinet, et ego earn adhibeo praeter
particulas versionis latinae veieris con-
servatas. De vi vocis cf. Constitut.
apost. not.

Ep. 70 (84) ad Magnum Orat. Q.uod
vero velcres diversura de hac re Ju-
dicium pronuntiant, non est mirandum,

cum lectio ilia modo conunoda, mo^
incommoda secum trahat, ut bono vd
malo animo suscipitur. Etiam pluro
locos adnotavit Cotelerius. C£, Danidi
Eludes classiquci dans la soci/le diri'
lientte, quern librum in linguara ge^
manicam transtulit I. M. Gaisser i8jS.

1 — 6. Laudavit hunc locum Ana-
stasius Quaest, LXV.

4—5. Auctor hie quinque classes
librorura V. T. discernit: historicara,

CONSTITUTION KS APOSTOLORUM V\, 8— fl.

15

XoxQloiq Xoyoic tj voftoig ?y %piv6oxQO(f.7ftaiq, « dfj xa't
idxtt T^c xlOTKog Tovq lXaq)QOVc; 3, W yuQ ooi xai Xiixtt

voftoi xov &£ov, i'va tx' ixelva za i&vofiv&a oQfirfi^g;

yuQ iOTOQtxa &iXeic, 6tiQXf<i^at, txn<i rag BaotXelovg' eizt
\xa xai xoirjTtxd, ^x^ig rovg IJgo'qi/JTag, tov 'Ico^, top 6
mOTjyV, iv olg xdaijg xottfieoig xai aoqitOTelag xXilova
av iVQTjOhig, 0x1 xvqIov xov fiovov otupov <p&oyjai daw.

tiafiaxixmv ogty^, t^ng xovg Vaifiovg' ttxe aQX^ittoyovlag,
fjv Fiveoiv elxf i>ofilfnov xai xagayytXicav, xov tvdo^ov
glov Ndfiov. 6. xdvxojv ovv xwv akioxQitov xai dia^o- 10
loxvQtiag axooxov. 7. xXr/v xai tov Nofiop t'a'ayipwaxoiv

avxtp IxeiOaxxcov dxoaxov, tl xai firj xdvxmv, dXXa xivotv
}g 6tvr(Qc6atcog- fiopov 6i xgog taxoglav dvayivmaxi, dg
oCxHV ae xai do^d^BtP xov d-fov, ozt axo totovToop xai
Eov iggvaaxo ot dta^imv, 8. toxat 6i aoi xgo otp&aXfxdiv 16
itv, x( vofio^ (fivaixbg xai xi xd x^g dtvxiQc6ota}g xd xs
^rjfico TOlg (ioaxoxoit'ioaoi 6o&ivxa txuoaxxa. 9. voftog
\xiv, d iXdXijatp xvgiog 6 &e6g xgo tov xop Xabv

voftotg rj t.oyois h , 3 d&ro&vfia a, niwr6fiv9a h , 4 iato^ixd : pizo-
I BaatXfiovg : ^ifiXovi; o \ 6 aoiptaniai : omfia<; h o | nkflova : to
o I 7 xvgiov : tov x. o \ tov > p v | ao'poii o D : -|- Qfov a h p v
nvgiov o D ; y. tov 9fuv a h p v j a)J,otglu>v , . <fiafto/.ixtuv f>j o
ih^ o I nkf^v — anoaxov > o | 12 twv > o p v | 13/16 /lovov —
Ofm^ > h I 13 dfaylvtuaxe ft'c w\ > o | 14 do^dt.ttv -\- ai o
tl toaovtwvy> o I 15 (xe Ifgiauzo p v | 16 r* > o | 17 i^s ptoaxo-
>( h I 18 a : xlva a

am el poeticam, lyricam, ar-
nicam, paratrneticam. Cyrillus
Catech. IV, 35, Genesim non
enutncrans, quatuor classes
ibros Legis, historicos, poeti-
f>heticos. Gregorius Nazian-
armen XII (Migne PG J7, 474)
Tacnumerat: libros historicos,
, propheticos.

ctor distinguit legem et deu-

Ula est decalogus, haec com-

omnia, quae Deus Israelitis

^ postquam in cremo vitulum

fecerunt et idolis servicrunt, et a quibus
Christus salvator homines liberavit.
Uberius de hacre agit infra VI, 18 — 23,
ad quern locum lectorem revoco. Hie
aniniadvertas vclim, sentenliam Didas-
caliae per interpolatorem diminui. In
illo libro enim lector admonelur, ut
dcutcrosin omnino caveat; in Consti-
tuttonjbus \-ero, ut, si non ab omnibus
rcandatis adscitiis, saltem a quibusdam
se abstineat. — ti xai fiii xiL] Eadeni
fere verba Constitutor inseruit VI, 22,
t. 8.

16

populus vitulum faceret et ad idololatriam converteretur, id est
decalogus et iudicia. Et ea autem, quae post idololatriam eis man-
davit et digne ut ligationes imposutt, tu [autem] tibi vincula noli
adtrahere. lo. Nam salvator noster propter niiiil aliud venit, niti
5 ut legem impieat et vincub secundationis legis infirm[arjet. Unde
eos, qui de plebe ei crediderunt, solvens ab ipsis vinculis ita eos
vocavit dicens: Venite. ad me otnnes, qui lahoratis et onerati estis,
{et ego rejiciam vos). ii. Tu ergo, qui sine onere es et l^is
simplicem ct Evangelic consonantem Legem et ipsum Evangeliutn

lu et Prophetas nee non et Regnorum, scire debes ex ipsis, quia
quanticumque iusti fuerunt reges, a Domino multiplicati sunt Jo
hoc saeculo, et repromissio perpetuae vitae eis in regno Dei pcr-
manet, quanticunique autem reges idololatrae et praevaricatores lu-
erunt a Deo, pessime in celeritate perierunt \iudicio iuste delinitO'

15 et a regno Dei alienati sunt et pro refrigerio poenam exceperuot.
12. Ergo haec cum legis, valde poteris in fide crescere et aedi-
ficari. 13. Et iteruni, cum in foro ambulas, baineis virilibus utcre,
ut non, cum ostendis corpus tuum revelatum in confusione, et lu
in laqueo incidas et facile facias muHerem in tc laqueari. 14, Ob-

2() serva ergo, ne talin agas, et vives Deo,

VII. Discamus vero, in Sapientia quid dicat sanctum verbutn:
2. Fill, custodi mea verba, et mea mandata absconde apud te ipsntn:

4 Mt. s, «7. - 7 Mt. n, 28. — 22 Prov. 7, 1-27.

6 de plebe > S I 8 et ego ref. vos S C ( et legis : lege S cf. C
10 Regnorum : Rcgum S | scire debe^ : ut scias S cf. C I 14 iudicio iutte
definite S cf. C ! 16 leges L | 17 iterum — ambulas : postea surge et pio-
gredere in forum S | virilibus : + ^^'^ ^'^ro baineis (eminarum S , 19 Ltcilc
. . mulierem cf. C not. : > S C | 20 vivis L, iitteras i et e saepe confundeiu
21 discamus : disce S

I }. Veteres Christianos, mores gcn-
tilium sequeiites, iioimunquam baineis
virorum ac mulierum promiscuis usos
c!^se testantur quoque et improbant
Clemens Alex. Paedag. Ill, 5 ; Cypri-
anus De habitu virg. c. 19; De iapsis
c. }o; Epiphanius H. 30 c. 7; Hiero-
nymus Adv. lovian. II, }y, Nilus Ep.
U, 21 1; Cone Laodic. c. 30; Cone.
Trull, c. 77. Evagrius H. E. I, 21 et

Nicephonus H. E. XIV, 50 laudant
etiani ascetas, qui balneas pronliscus^
adibant, ut cupiditates supcrarcut vd
potius se iam cupiditatum experto
esse probarent. E contra non soiom
Christiani pterique, sed etiani nonnulli
gentiles consuetudinem turpitudinis fl
periculi plenam proscripserunt. Qe
mens Alex. 1. c, versum Hesiodj laudii
hue spectantem. Hadrianus imperator

COSSTITUTIONKS APOSTOLORUM VI, 10- VII, 2. 17

^lalatQ^m, xo€t* iauv ^ dexaXoyoq' a dh afuxQT^aaaiv aiSxolg

ixai^, dea/ta <Jv iavT(p ft^ ixicxaay. lo. 6 yag Ccottjq ^ftcSv

«^ 6i IrtQov Ti „rjX^ep, ^ iva xXi]Qmajj top vofiov xal xovg

jt^Of^aq" xol xa deOfiit xrjq devxeQcaCscag xmv htsiodjixcov ^

aawjj ^ fux€t&^' dta yaQ xovxo XQoaxaXovftBVog rjfiac iXejtv 5

„Ame XQoq fie xdvxeg ol xoxiiovxeg xal xeg)OQxtaftivoi, xdym

muavam v/iag". ii. av ovv, avayvovg xbv Noftov avfi^fwvov

ina x^ Evofyeiiqi xcA xoig IlQogftjxcug, oPixylvcaOxe xal xag

Btaddovg, oxmg eldivcu ixoig, oxoaoi dlxaiot k/ivovxo ^aCiXtlg

td ij^^iUtv vxo 9-BOVf xal tj kxayyeXla x^g alcavU>v ^eaijg lo

anctg 6tdfiuptv xcq' avT<p, oaoi dh ^aiXetg i^exoQvevOtiv axo

%m, h dxoCxaalqi cevxmv awtofitug axoiXovxo xy xov &eov

imtoxQiala xal x^g avxov ^<o^g hxeg^&rjaav, dvxl dvaxavctatg

tMa» xoXaatv xXijifcoCaftevot. 12. rovra ovf ai'a7(j'a>(;xo>i>, xoXv

r§ xbtH av§^9^eig XQoaotxodofoj&^y XqiOx^, ov am/m xal 15

pHoj rvYX^peig. 13. xsQixaxdSv ^e iv x^ ccfOQ^ xd XjovCac9-ai

fwiilitpog, XQ^OT^ ^aXccveUp drdQiUp, tva ftri dia x6 kxidstxpvvai

* (RDfia iv dax^fim axoxaXvyxi yvvat0.v rj d-BdcaCd^ai. d^iav ovx

offtogooggy dvdgdaiv ^ ov xaytdev^^ ^ xccYtSevOyg ix) Oavxtp.

14. ^Xdooov ovv xa xouxQxa, %va (ui Xd^yg 0q6xov? Tg eavxov yoyg. 20

Vn. Mtt&a>/uv ydq, hv rg 2k)g>l^ xl Xiyei b a/tog Xoyog'
2. „YU, fvXaoas iftovg Xdyovg, xag dh ifidg kvxoXdg xgv^ov xaQa

» Mt. s, 17. - 6 Mt. 11, 28. — 15 I Cor. 6. 15. — 20 I Cor. 7, 3J. —
22Prov. 7, I.

1 fUulokatfi^aai h o p v A D : -f* ^**^ /ioaxonoi^aat tov nag Al-
yvnioif 'Aniv a cf. VI, 20, i | avzoTs . . dta/ia 00 o | 2 intti&tj avvoTg h,
^^ 0 i atavfdi a | inianaaif o | 3 "va hopvABD:+ Qvatjxai xovq
v*oHtm T^c tivTtxtiftivt)i opytit xal a | rove v6/iovs o | 6 npoa fie z h
A D : > 0 p V I 9 fiaailetag o | fldivai + tt o \ ^^j h, ^etg o p v ;
««««« ; onatg ol o I 10 &eov a h o : tov *. p v | 11 avrtS : avrdiv o |
IS titri : avTwv o | 14 noXk^ h o | 16 rvy;udvi; o | 17 intdelxwa&ai o
W « a h o : TO p V I aaxfifiovw p v | 9ettaaa9eaai o \ 19 naytdfva^g 1}
^^TtiinB^aft o \ aavvip (aeavrtS pv)hopvAD: + raff ovrto; fwa-
imm Ywalxae a cf. c. ;, 8 | 20 tpvlaaae h | r^g . . tpvxijg o p \ 21 iv rfj
^«f t/ liyft i D : ti k. iv xy a. h o p V

lavKia pro sexibus separavit. Marcus admisit. Cf. Scriptores Historiae Au-

Anrdko lavacra mixta sutnmovit. gustae ed. Peter 1865 I, 19. 6j. 244.

Aleander Severus ea denuo Romae VII. Iltfl ywaixog g>avXTig. De

proJubttit, postquam Heliogabalus ea muliere prava. — Didascalia duas lon-

Frsi, Dtoasc. et GoifSTiT. ap. I. 2

18

imASCALIA VII, 3-13 {!')■

fill, bmioni Deuin, ei valebis plus, et absque illo alium ue timaa.
3. Custodi men mandata, et bene poleris vivere, mea autem verba
sicHt pupillam ocitli; itnpone digitis tuis et scribe ca in latiltidint
cordis hit. 4. Die saptentiavi sororem tttam esse, notam autem prn-
5 dentiam fac tibi, ttt le custodial a mnliere aliena ei maligna, si tr
verbis gratiosis coeperit ahalienare. 5. De fenestra enitn domus suae
in platens prospiciens, quemcnmque viderit iuvenem insipientem tratts-
euntem per angiiluw {in? itinere domus eius et loquentem in lenebns
vespertinis, cum nociurna quies est, 6. mulier autem ei occurrit sp<-

in ciem habens metetricis, quae facit iuvenum evolare corda ; luxuricsa
est autem et efrenata, in domo autem non quiescunt pedes ems;
tempore enim aliquo /oris vagatur, tempus autem in plateis per omus
angulos obsidet. 7. Et post haec adprehetidens osculata est «im,
inruborato autem vultu dicit ad eum: 8. Sacrificium pacificum tnilji

15 est, hodie reddo vota mea; propter hoc exii in occursum luum, dt-
siderans faciem iuam, inveni te ; institis extendi ledum meum, tapetix
autem stravi ah Aegypto; aspersi lectum meum de croco, domtm
autem meam de cinnantomo. 9. Veni et fruamur amicitiis usque lui
Utcem, veni, involvamur in amore; non enim est maritus mens iff

2H) domo; abiit iter lotigum, ligaturam pecuniae accipiens in manu sua ;
post dies multos veniet in dmnuw suam. 10. Seduxit autem ilium per
tmiltam loquelam, laqueis autem labiorum adtraxit eum. 1 1. Quiqu*
secutus earn est percussns, sicut bos ad occisionem ducitur et ut canis
ad ligaturam et sicut cervus sagitta percussus in hepar; festinat auie^^

2ij sicut avis in laquenm, nesciens, quoniam de anima est ei certamc**'
12. Nunc igitur, fili, audi me et intende verbis oris mei. Ne dt'
cVmet in itinere {ems) cor tuum (mque adpropinques portae dotn*^
eius neque deambules in viis eius), multos enim plagans occidit, ^^
sine Hiimero sunt, quos interfecit; in itinere inferorum domus ei^

'•<• deducens in infer tor a mortis. 13. Fili, meae sapient iae intende ^*
mt'o intellectui offer aurem tuam, ut custodias cogitationem honaf** r

30 Prov. s. I 14.

3 latitudine : nlaxoii LXX, labulas S 1 a nuligna : adultera S l^^***!
jiitffvriq pro nrorijpS^r | ti domus suae -^ ct e vestibulo S | 19 veni ^ ^
23 percussus cf. C : ut pucr S | 25 de - certamen : anima sua pergit *'
mortem S j 27 eius S 27/28 treque adpr. viis eius S : > L LXX. part'
posterioreni exhibent textus liebr. Peschitta Vulgata, pars prior evslat Pr^* 1

CONSTITUTIONES APOSTOIiORUM, VII 3—7. 19

iucvxm. 3. elxbv t^v aoq>lav a^ adeZg/^ elvai, rijp dh g>Q6vrjaiv

'V10Q^i^pf xeQutolijiku ceavrtp, Hva 6€ rtiQijo^ axo yiipcuxog aXXo-

rpioQ xal xovijQae, icof ae Xoyotg xolg xqoq 2<K>'^ iftfiaiajrai.

4. axo yoQ Bvifldoq otxov ovri^ elq rag xXcetelaq xaQttxvxtovOa,

w ctv W(j xcav axpQovoiv tixvaw veavlav ivdtfj q>QBVwv xaQaxo- 6

9ctM>/icvov hf a/oga Iv dtodoig otxov a^^g xal XaXovvta kv

axAxH kaxfQtv^f ^vixa av y ^vxla wxreQtvf] xal yvoqxodrjq,

5. ^ d% ywrj cvvttVT^ avTtp bUoq txovoa xoqvix6v, ^ xoul vimv

^baaa&at xoifdlag, dvBxreQmftivij 6i kcxi xal acanog, kv cixm

(k vox ^Ovxa^ovCiv ol xodeg avt^g' XQOvov yaQ riva l^o ^f^terai, 10

tlfww dk kv xXareUug xoqcc xaoav yoavlav ipsSQBvei. 6. dxa

buiafioftivi] ig)lXtjae» a^xov, avaidet de xQoamxqt xQoaelxer

mop' Bvaia elffipfix^ ftoi iaxtv aijfieQOV, axo6l6m/u xag evx"^?

fwo' hexev xovxov k§^Xd-ov elg awapxijclp oov, xo&ov6a x6 <j6v

xnocaxw evQtpca tfe* xijQlaig xixaxa x^v xMptjv ftov, d/iqHxaxoig 16

A laxQcoxa xotg ax* Alyvxxov diiQQorfxa x^ xolxijv ftov xqoxco,

rw dl olx6v ftov xiwaftcofttp' kX9\ xcti axoXavdatfuv g)iXlag S(D$

op*pou, devQO xdi kp(vXi0&mfuv iffoaxi", tu^ xa kgrjg, olg kxujpJQBi'

7* ,M*ixXdvijasv dh avxov xoXX^ ofuXla, figoxotg xs xolg axo

Itdkuf k^oixsiXev avxov ' 6 de ixi^xoXovdr^Cev avxy xsxgMO&elg". 20

1 Prov. 7, 4—18. — 19 Prov. 7, 21. 22.

1 aavTiui h i ehiov a h v, tinh o \ a^v >> o | 2 yvtaQiftov a | 3 xal
'"•^pif > o ; ToiQ : r^c h | 4 Svpldav o \ 6 or : wv o \ ivSt^ : iv dea^ o |
6 o&too 0 D : otxwv a h p v LXX t avroZs o | 7 y > o p v LXX | 9 dva-
^tfrnfiini o ; 11 ivtdptvsi > p v | 12 elnev o | 13 avror a h : avT<p o
P V LXX I 14 e'vtxa a | no»ovaa a h o L LXX : + IdeTv p v S | 16 rhaxa :
Wmoto 0 I fiov + anitloig o \ 16 diigayxa h v, 6tiQava o, 81 %Qttva p |
*mov 0 I 17/18 I'cttff — iyxvi-ta^wnsv > o | 19 nol?.(} : iv n. h \ re : ah
^ L I tot; : twv o \ 20 avry + inap9^g 0 \ xe^^at&elg o

)> 8 1 29 in itinere . . deducens : itinera . . deducentia S LXX | 31 custodias
^og- bonam : te custodial consilium meum S

pores Proverbiorum partes de rauliere 7. xtngxo&eig] Hesychius xing>ov

pnva agentes easque integras exhibet. deiinit esse speciem avis marinae le-

^^'•Dstitutiones easdem partes decur- vissimae, quae facile a quovis vento

1'^ proponunt et priori alium locum circumagitur, unde homo levis dicatur

"senmt. Infra in descriptione mulieris xencpog. Verbura xeng>ai9tlg hoc loco

■Wissinulis ratio inter librosintercedil. denotare videtur: facile captus.

2*

mDASCAIJA VII, 14-VTfI, 2 (LS),

sensus autem labioruni nuorum viando tibi. 14. Noli intendere
fallaci muUeri; inel enim destiilat Je labiis mulieris meretricis, quae
ad temfms quidem impiuguat fauces luas; poslea veto amarius JelU
inveniei illitd et acutius magis quant gladius bis acutus. 15. Insi-
6 pientiae enim pedes dediiceut eos, qui utuntur ea, cum morte in in-
fernum; vestigia autem eius tion permanent; itinera enim vittu run
seqtiiiur; fallaces autem viae eius et non bene cognitae. 16. Nunc
igiiur, fili, audi me et noli infirmos facere meos sermones. Lcmge
fac ah ilia tuum iter, noli accedere ad portas domus eius, ut non

10 prodas aliis vitam tuam et luam conversatiouem his, qui sine miseri-
cordia sunt, ut non repleantur alieni tuis viribus et tui labores ve-
niant in domos alienorum et paenilearis in ultimis, cum deterentur
carnes corporis tui; et tunc diets: Quomodo odio habui disciplinam
et increpatioties deciinavit cor meum, non audiebam vocem obiurgantts

lit me nee opponebam aureni meant ? Paene /actus sum in omni male.
17. Et ut non per multa extendamus correptionem, si qua praeter-
misimus, sicut sapientes, quae •*, pulclira sunt, ea deligite vobis
e sacris libris et ex Evangelio Dei, ut confirmemini et amoveatis
ac reiciatis a vobis omnia prava atque innoccntes inveniamini in

20 vita aeterna apud Deum.

Vin. Mulier vera subiecta sit viro suo, quoniam vir caput est
mulieris, et caput viri in via iustitiae incedentis est Christus. 2. Post
Dominum nostrum omnipotentem, Deum nostrum et patrem saecu-
lorum, praesentis et futuri, et dominum omnis spiritus et omnium

25 virtutum' ciusque spiritum vivum et sanctum, quibus sit honor et

21 Eph. s, 22, 23; I Cor. II, }; Prov. 8, 20.

1/2 noH niulieri y> S \ 4/B Insipientiae L LXX : peccati S | 6 per*
manent (vel: habent requiem) S, ^ini&Biat LXX : videntur L legens opartti
10 tuam convcrsatSoncm : aov Jilov LXX, annos tuos S | 15 meam : -|- id-
bortantibus me S

VlII, a. (fosl domintnh — ameiil Nau
et Gibson Itanc particulam ad versum
praecedcntem adiutixerunt. — eiusque
spiritum r. tt s.] Q.uaeritur, num hacc
particula, quae in Constituttonibus de-

est, auctoris Didascaliae an non potm
additameiitum sit. Syrus interpn:*
etiam in doxologia libnim terminanie
VI, }o, 8 spiritum sanctum patri ct
filio adiunxit.

C0N8TITDTI0NES APOSTOM)RrM VII. 8— VIII, 2.

S. xal xttXiv Ij^w „Mi} ;rpootxt qxxvhj yvfaixi' fiiXi yoQ dxo-
ardCtt axb xtii-ioov yvvaixbq JiogvrjQ, // jigoc xaigbr Xixcdvii aw
fpaQvyya, vOxf-QOV fiivroi :itixQ6rtQov X^^'/S tvQfjoeig xdi rjxovr^-
fiivov (taXXov fiaxaiQaq diarofiov". 9. xal xdXiv' „j4XXa ano-
XTfirjOov, fiTj JyypoWq^g fiTjde ixiOTrjoijc: aov o/ifia xqo^ avrr/v 5
xoXXov<; yoQ ZQtoCaoa xara^i^XrjXfV, xal dpaQl&fitjrol tlotv, ov(i
xf^V£vxiv'\ 10. d de fii^, (frrjal „fiiTafteXTj&^Ofj Ix ioxattov
\ aov, fjvlxa av xaratQilidiair adgxeg Ccofiaroq oov, xcti igtlq' Ilcoq
■ i/ilarjOa xatddav, xai iXtyxovq dixalcov i^i'xXivtv rj xagdia //ov;
ovx tfxovop (patvrjq xaidtvoiToc //c xal 6i6doxovroq fie, ov xag- 10
i^aXXov TO ovq fiov xag uXlyov iyevofirjv h xavxi xaxm*.
II. iV« 6\ (iTj did xXtiovotv xagtxreh'atfifv xdq fiaQTVQlaq, xai
ti xipa xaQTJxafiev, 01 Go^oi, tavrolq rd xaXd ixiXiyovttq ix tcov
hgcav yQa<p(Sv, ixiOTBQeovad^e xaQairov/^fvoi xdvta rd q^avXa $tg

I TO oalovq svQBf^ivai v/dSq Iv Cfof} aicovloi xagd O'sw. 15

Vni. „7/" di „yvvij vxoTaooicH^m r(5 tavztiq dvdQi, 0x1 xt-
g>aXrj xtjq yvvaixbq 6 ai'tjQ vxdgxtt, ^ov di dvdgbq tav xogevo-
fiivov iv b6<p dixaioavvtjq xi<paX^ ioxiv 6 Xgiaxoq, xov dl Xgiaxov
xtipaXtj b" ixl xdvxmv „d-tb^" xal xaxrjg avxov. 2. (lexct ow
rbv xavroxgdxoga f^tbv ijumv xal xaziga, xov xt ivBOraJroq xa'i 20
TOV fiiXXovxoq aldai'oq xvgiav, xdarjg xs xvorjq xal dwdfttmq
drifuovgydv, xai xov t}yax//jftti>ov avxov vlbv rbv xvgtov riftcSv

t

I Prov. 5, 3. 4. — 4 I'rov. 9, 18. — 6 Prov, 7, 26. — 7 Frov. 5, 11 — 14.
16 Eph, s. 22. 25; I Cor. ti, 3; Prov. 8. 20,

b ftii : xttl nij a I aov : to aov h o LXX | 7 fiitafjtfXtj&ii^ o | 9 i).iy-
Xovi : iL ^i h o \ dtxalwv a h A : Jixaiovt o, > p v B D LXX | ^^ixkiv n I
10 ^wvt,v o 1 10/11 napijialov p v, narttka^ov o | 12 rfJ /:/^ h p v : /<^ rfj a,
fi^ o I nagaTtlviopLiv o | 1!) oi ao<f)ol havtoiq -v: o 1 16 tvpeH^vai vftag >o o |
16 ry -f iditoi h I 17 zov di > o | 17(1H tov nop. avdpo<; o | 19 yfyaP.*/
-\- ianv o I inl .tavrwv hopvAB:>>a|20 ;i«i'r»;rp«ro(#« : npa o ,
rf !> o p V 21 xv(>iov tb naotjg o

VIII. flfgl iaotay^i yvvaixoi Jiffii
dvi(ta xal ipikdvdpov xal auKfQovo^.
De uxoris virum JiligeDtis ct casUe
subiectione erga maritum. — Prope ad
hoc caput accedit Clemens AI. Paed.
in, 1 r, 63 67 p. 291: laudat I Cor.

II, 3, Ja<]uitur de obsequio a mulierc
vjro praeslando, allegat versus princi-
pales Proverbiorum c. 31 et ultimo
loco aeque ac Dldascalia Prov. 12, 4.
Brevem descriptionem uxoris bene mo-
ratac idem exhibel -Strom. IV, ao.

DIDASTAUA ttSl, »— 12 (s).

gloria in saecula saeculorun7, amen, time virum tuum, o muiier,
et reverere eum, eique soli placere stude et parata esto ei servirc,
ct manus tuae sint ad lanam et cogitatio tua ad fusum, sicut dixit
in Sapientia: 3. Mulierem fortan quis mvemet? Aestimabilior est
6 geinmis pretiosis, et confidit in ea cor viri tins, et victus earn turn
dejiciet; adiuvat enim virum suum in iymnibus rebus, atque facit, ut
nihil ei desit in vita eius. 4. Lanam ei linum manibus suis redepi
ad res pulchras. Proba gubernatrix est, quasi uavis negotians, ri
de lotige congregavit ornnes divitias suas. 5. Surrexit node et dedit

10 vietum dotnesticis et opus aucillis, et considera~cit agruvi et emit, et
de fructibus mauuum suarum plaiUavit possessiones . 6. Accinxii
Inmhos suos forlitudine et firmavit brachia sua, et gustavit, quia
bomitn est operati, et nott exstincta eM Ituana eius tota ttoctt; ex-
tendit cubitos suos in sollertia et manus suas ad fusum. 7. Mama

15 suas porrexit pauperibus, et de fructibus suis dedit inopibus. 8. N<^<
vir eius soUicitns erat de domo, quia omnes filii domus ipsius vcstiii
sunt stola duplici; viro suo indumenta fecit ex bysso et purpura.
9. Conspicuus est vir eius in portis, quando sederit in concilia sent-
oruni. 10. Et fecit in domo sua sindones ac cingula et vendidit

20 Chauanaeis. Virtus et decus est indumentum eius, et laetabitur in
novissimo die. 11. Os suum sapietiter ac prudenter aperuit, et ordm
loquitur lingua eius. Angustae sunt semitae aedium eius, et panem
otiosa non cotnedit. Os suum aperuit sapienter ac recte, et lex
misericordiae in lingua eius. 12. Liberi eius surrexerutU et divites

26 fiebant et laudabanl cam, et laetabitur de eis in diebus novissimis.
Et vir eius praedicavit earn, et mullae Jlliae acquisierunt divitias. Et

4 Prov. 31, 10—31.

1 xhv a : >• h o p V ! rfi' (> a) ov . . xm 9f«p a h 0 A : w p v j
'I irr(>antrrj o avibv > a ttvTw . . dpiaxovaa a : vj h o p v | 3 ovrtj?
h. 1. a^ post iTia(tj!_ovaa o, > h p v | 4 rfm + rov h 1 5 yvvalxa -\- 6h o \
7 ovx anog. axv).aiv o ; 8 (iiiQvaaftfYti a : ftvQtvofiivi] o p v, evpaf^ivf] h S
9 evxerjOTa a* h : fv/ptjOiw a, ivxifio^oi; (= ft^p/jffrtuf) o. evxptjorov p V
LXX I (uatl h 10 7i(ntivo,uivr( o | 10/11 aviaxaxm o \ 12 xdiv > o p v LXX |
13 dra^toaafAevti : -aetfiivoi o, + loxv^^y; p A D LXX | 14 ^peaev o | fipa-
Xfttevat: o I xttl > h | Ifi avTijg o kv^vog o | IG ixrtv^ o | ra^ -f di p v
1-XX I uvT^q sec > o 1 17 adpaxrov o \ /jiQag : 9-vpag h, + «Jf o : 18 ?«»'
fv tdi oixo 0 I avTF,i; + nrnr nov XQ^vltft p B LXX 19 slaiv : post ivdfA.
J, > o ' oto}.di dvnaaf o 20 x^avidai,^ o nofftpvpat; + iavr^g h ' 22 rtuv :
tttl h p rtuv xat. > D , xarotxovvroiy a h : xatoixwv p LXX, xatoixnHv o.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM Vlll, 3-12. 23

'Inflow xov Xqiovov, di ov ly 66§a tc5 9^em, g)0^^rftl aov xov

h^floLt ^ Tvvai, xoi kvTQoxijd-t ccvzw, ccvttp fiowp agiaxovaa,

tmm vjidqixpvca evaQsCxoq iv xatq diaxovUxig avrov, ?va xal ixi

. <oi futxtxQia^ 6 gp^Q dut xrjq 2!og)lag x^ Xtyovarjg due SoXo-

fumoQ Tcwfe' 3. „rvpccbca dvdQslop xlg BVQijaBt; xi/iicaxdQa 5

a hrtv UB^€ov xoXvxtXoav ri xoiavxtj, d-aQast ix atx^ ly xagdla

' rov opdoix; avx^g, ^ xoiavxij cxvXjcov owe dxoffrfiu ' ivs(jrftl yoQ

^ to dvdQi ayad-a xaxa xavxa xov ^lov. 4. prjOvGafiivri %qiov xoL

\ Uvw ixolrfiev evxQrfixa xalg j^eptfir avx^g, iyivexo <og vavg

ijaoQtvofdtftj fittXQod^ev cvvcefovOa avxm xov filov. 5. xal avl- 10

nmeu he wxxmv xal idancsv ^Qtofutxa x<d ohcca xal iffya xalg

imaxalvaig' d-eat^f^aoa ysmgrfiov kxglaxo, axo dk xuQxmv xc3v

Itigm avxijg k^fvxeoOBV xx^fta. 6. dvc^a)Ca(iivr] xrjv oagwv aoxf^g

V/ttotv xovg kavx^g ^Qoxiovag, xal kytvaaxo, oxi xaXov x6 Ip/a-

getf^, xal ovx axoa^ivwxai 6 Xvjivog avxijg oXijv xijv vvxxa' 15

too; x^ittg avxrjg ixxelvH elg xa x^z/ot/ia, xag x^^S a^x^g

^(i(^ eig axQaxrov. 7. x^^Q^ ^ aiSxf/g diipfoiisv xivrftt, xoqxov

& ^ikeivev xxa»x(p. 8. ov ipQOvxli^H xmv h oXxq* b av^Q anox^,

*mt/i yoQ ol xoQ avx^ eiaiv kvdedvft^voi diooag axoXdg, xcA

licivag ixotrjaev x<p a»'d(>2 ccvx^, kx ^vooov xal xoQgwQixg hdv' 20

fata. 9. xsQt^Xexxog de ylvtxai iv xvXatg 6 dvrjQ avx^g, ^vbca av

w^oi Iv ovpedQlm fiexa xmv xQeOfivxigmv xcov xaxoixovvxmv.

10. dwdovag ixohjOep xal axidoxo xolg ^olvi^tv, xeQi^caftaxa 6h

^1^ Xavavcdoig' laxvv xal evxQixeiav hfedvOaxo, xal ewjpQav^

y fguQcug ioxdxatg. 1 1, axofux avx^g 6ii^ot§ev Cogxog xal xqoO' 25

!?>orr(D$, xcd xd§tv iaxelXaxo x^ yXio(fOi;j avx^g ' axiyval dtaxQi^al

0^ avx^g, Olxa ^ dxvtjga ovx i(paytv' xo axofta avx^g avol%ti

^fi^ xtd, iwoftatg, ^eofiol d^ iXetjftoOvv^q ixl xrjg yXoaaarfg avxijg.

II oficftrfiav xa xixva avx^g xal xXovx^oavxa ^vsOav avxrpf,

«<i 0 aw}p avT^s ix:^viOtv avxi^v. xoXXal &vyaxiQtg ixxrfiavxo 30

xhntov, xoXXal ixoltjOccv dvvafuv av dh vxiffxuGat xal vxt(f^Qag

6 Prov. J I, 10 — 31.

*«' lAxov V, + T^c y^ff h p LXX ( 23/4 aivdovae — dv^g avt^g >• p i
^ INroi^v o I 24 taxvv h D B : doiav a o p v A LXX | riv^pav9>i o \
^ 'xifttt : to at. h | 0090^ o | 25/26 npoasxowwg h | 26 ateyval + 6h a\
28(29 ttxiYml — tixvu avt^q > o | 27 dvoiyti h | 28 iktijfioavvris a p (?)
^ '• + ttvt^g h V LXX ! 29 nkovtijaaaav ijvfaev o \ 30 xal : post 6 d.
"■'K 0 I no)J.al + ft^" o I 81 inof^aavto o | xaOvTispxtjaai o

22

DIDASTAI.IA vril, »

gloria in saecula saeculorum, amen, time virum tuuni, o mulier,
et reverere eum, eique soli placere stude et parata esto ei servire,
et manus tuae sint ad lanam et cogitatio tua ad fusum, sicut dixit
in Sapientia: 3. Mulier em foriem quis inveniet? Aestiinabilior ai
5 gemmis pretiosis, et cotijidit in ea cor viri eius, el victus earn turn
dejiciet; adiuvat enim virum suum in omnibus rebus, atque facit, ul
nihil ei desit in vita eius. 4. Lanam et linum manibus suis redegil
ad res pulchras. Proba gubernatrix est, quasi navis negotians, et
de Jonge congrcgavit otnnes divitias suas. 5. Surrexit node et dedit

10 victum domesticis el opus aticillis, et consideravil agrum et emit, it
de fructibus maniium suarum plantavit possessionts. 6. Accinxi
litmbos suos foriiiudine et firmavit hracbia sua, et gustavit, quia
bonum est operari, el non exstincta est hcerna eius tola node; ex-
tefidil i-ubitos suos in soUertia et manus suas ad fusum. 7. Mams

15 suas porrexit panperibus, et de fructibus suis dedit inopibus. S. S'e^c
vir eius sol licit us erat de domo, quia omnes filii domus ipsius vistili
sunt stola duplici; viro suo indumenta fecit ex bysso et purpura.
9. Conspicuus est vir eius in partis, qnando sederit in concilio sem-
onim. 10. Ht fecit in domo sua sindones ac cingula et vendidil

2<> Chartanaeis. Virtus et decus est indumentum eius, et laetabitur in
novissimo die. 11. Os suum sapienter ac prudenter aperuit, et ordint
loquitur lingua eius. Angustae sunt semitae aedium eius, et panm
otiosa non comedit. Os suum aperuit sapient er ac recte, et lis
misericordiae in lingua eius. 12. Liberi eius surrexerunt et diviin

25 fie bant et I and ab ant earn, et laetabitur de eis in diebus noi'isiimis.
Ht vir eitis praedicavit earn, et miillae Jiliae acquisierunt divitias. B

4 Prov. }i, ic— 51.

1 lov a : >> h o p V ' rfi' (> a) ov . . tm ^etp a h o A : w p » ;
2 tiTpdniTtj o I avzov 2> a | avrtri . . dptaxovaa a : '>o h o p v | 3 crrf
h. 1. a, post inapx^^'*"' o. > 'i P v | 4 tSta -}- rov h 1 6 yvfaixa -\- dk o\
7 ovx anop. axv).<av o I 8 fxripvaafiivii a : fxvQfvopLirt) o p v, fv(taf/ir^ k 1
9 tvx9^ora a» h : fvxP'iOttu a, fvxtfiorog (= ivxfi'^OTwg) o, evx(»ti<fTotr p*
LXX j tiiofi h ' 10 noinvofih'tf a \ 10/11 ai'iororrtu o I 12 raJr > o p v LXX,
[13 avaC.utaa(itvti : -aapifvm o, + toxvpta^ p A D LXX | 14 ^pfOfv 0 | ^(i-
leietvaii o 1 xal > h | I'l avtrji; 0 ii'/vo? o | 16 ixttfT^ o | xa<; + rfi pj
-XX ! avtfjq sec > o I 17 aS^axtov a | x^^Q'^'i '• ^vpag h, -^- 6i 0 \S
iv tw oiito o I avTf,i; + oiuv tiov xp^^'^tt p B LXX I 19 (iaiv : post \
[li, > 0 I arolat dvaaag o 1 20 x^ovidai o I no^ifvpaf + kavz^t; h { 22 rti
»i h p I rwv xar. > D | xttTOixovvrtov a h : xazoixatv p LXX, xixxotxtvirt^

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VIII, 8—12. 23

■ow xov XqiOtov, 6i ov jy d6^a t€p &e(p, g>o^i^^i cov top
{pa, eo fvvat, xcd kvTQoxijd'i ccvtop, avrtp ft6vq> oQiaxovaOf
V9 vxtzQxowia svoQeaTog Iv valq diaxovlaig avrov, ?!>« xal ixi
\ itttxoQia^ 6 gp^Q dta x^q So(^q Ttjg ItyovOtjg 6ia SoXo-
pytog xdik' 3. „rvpai»a dpdQslap xiq Bi)(f^a£i; xtfUcaviQa 5
I httv XlS-cop xokvxelmp r/ xoiavxi], B^oqcbI ix ecvx^ ^ itaQdUt
w avSgog avxijg, 17 xoux&t^ axvXcov ovx dxogi^H ' kpBQffil yoQ
p ccvd^ ofctd^a xara xavxa xop ^Iop. 4. ftij(}voafiiptj Jbqiop xai
\vw kxolrfiep evxQijoxa xatg ji^epair avxijg, kyipero eog vavg
aoQevofUpi] ftaxQo&^ep cvpocfowkx ctvxtp xop ^Iop. 5. xal avtr 10
roTtu kx wxxdop xal idaneep figmftaxa xm ohcm xal Ip/a xcttg
^tQaxaipotg' ^^eatg^aaoa yBmQyiov ixglaxo, axo d^ xaQxmv xdSp
vdtap avx^g iq^vxevOBP xx^fux. 6. dpa^atCaftip^ xfjp ocqmv avxtjg
<ftuftv xovg iavx^g ^gaxlopag, xal kYivOaxo, oxi xaXop xb ioyd'
ttku, xtd ovx dxoapippvxai 6 XvxPog avx^g oXijp xtjv pvxxa' 15
OD; xijxtig avx^g ixxelvei elg xa XQijciita, xag xilQag ofh^g
Jfidu slg axQaxxov. 7. x^lgag 6k mSxfjg 6i^oi§€P xipijxi, xoqxov
i ^ikeipep xxaritp. 8. ov (jpQOPxtJ^H xcop sp oXjuo 6 op^q avx^,
ineg yoQ ol xoq avx^ siatp hfdedvft^pot diaoag axoXdg, xal
idvag ixobfitv x0 dpdQl avx^g, ix ^voaov xal xo()qwQag kpdv- 20
TO. 9. xsQipXexxog ^ ylptxat ip xvXcug 6 dprjg aiSx^g, ^ptxa op
9T^at h owtdQlca (uxd xmp XQsafivxigcap xov xaxoixovpxaw.
. Otpdopog ixolrjOsp xai axddoxo xoTg ^olvi^ip, xeQi^oifiaxa dh
tg Xavcofcdoig' loyvp xal evxgixBiap kpsdvUcexo, xal BWpQav^
^Qtug ioxdxatg. ii. 0x6 fut avxfjg di^oi^sp coq>mg xal xgoC' 25
inatg, xai xd^v ioxslXaxo xft yXmOCri avxfjg ' Oxtypai diaxgt^al
uov avx^g, oixa dc dxpujQa ovx iq)ayfP' xb Oxofta avxfjg dvol^Bi
•fcSg xal ivpoftrng, d-iOftol ds iXetjftoavprjg kxi x^g yXoaCOrjg avx^g.
I. aviaxfjOav xa xixpa avxfjg xal xXovx^oaPxa ypeOap avxijv,
A 0 ai^Q avx^g ix^PSOEV axftrp>. xoXhxi ^vyaxegeg ixxrfiapxo 30
Imrtov, xoXXal ixolrjOav dvpafup' av 6k vxiffxeiaai xal vxeg^gag

5 Prov. }i, 10 — 31.

w' ohcov V, + t^f y^ff h p LXX | 23/4 aivdovae — dviip avT^g > p i
I ftvot^tv o I 24 iaxvv h D B : do^av a o p v A LXX i tjvipgav^ri o |
^ ndfiff : to ax. b | ao<pbq o | 25/26 ngoatxovxwi h | 26 attyval + d^ a {
to axfyvtil — rixvu avt^i > o | 27 dvoiyei h j 28 ilfijfioavvije a p (?)
•■ + avT^g h V LXX ! 29 nkom^aaaav ijvfaev o \ 30 xal : post 6 a.
% o I noiJMl + /<ir o \ 81 inoi^aavro o | xadtmigxtjacn o

24

DIDASCAtilA Vltl, 13

multas res maguas fecit, d omnes feminas super gressa est. 13. Nam
mitlier timeus Deum benedicetur, et timorem Domini ipsa praedicahii.
14. Da ei de fructibiis ipsius, qui conveniunt ad labia eitis, et ipsa
praedicetur in portis, et ubiqne praedicetur vir eius, 15. Et iterum:
6 Mulier fortis est corona viri sui. 16. Didicistis ergo, quantam
laudem a Domino Deo accipiat mulier pudica et viruni amans,
quae fidelem se praestitit ct Deo vult placere. 17. Tu ergo, 0
mulier, noli te ornare, ut piaceas aliis viris, neque meretricis cirros
et vestimervta inducre neque calceos induccre, ita ut illis similis

m tias, quae tales sunt, eos alliciens, qui illis rebus capiuntur. 18. fct
si hoc opere impudicitiae pcccatum non comniittis, attameo eo
peccavisti, quod cocgisti ilium !• desiderare te. Si autem peca-
veris, et tu perdidisti vitam tuani et connoxia facta es aniraac
illius. 19. Ht postea, si peccaveris in uno, despiciens te iterooi

ir» ad aliuni transibis, sicut dixit in Sapientia: Impius ; cum veneril
in profundum uialorum, cimleuimt, ft veniet infamia et improperium.
Quae talis autem est, iam vehementer vulnerat a est et laqueat
animas insipientium. 20. Discamus igitur et eas, quae tales sunt,
quomodo triumpliat per ipsam Sapientiam sanctum verbuni.

20 Dicit autem ita: Simt tnaures in nare perci, ita mnlieri malivolat
species. 21. Et iterum : Sicut lignum vermis exterminat, sic perdit
viruni mulier mahjica. 22. Et iterum: Mulier stuUa et saeva in-
digetis pane ejjiciiur, quae nescil ruborem ; in ianuis dotnus suae sedet
super sellam adparens in plateis, ndvocans eos praetereutites, diri'

26 gentes iter in I'iis suis, et dixit: 23. Quisqne ex vobis insipiens est.

5 Prov. I a, 4
22 Prov. 9, I J— 18.

16 Prov. 18. }. 20 Prov. 1 1, 22. 21 Prov. u, 4.

14/16 peccaverit . . se . . aliud transiet L 15 sicut d. in Sapientia Im-
pius S cf. C I Iti vehementer cf. C : prorsus S \%i2\ <iiscamus — species
^ Sp I 25 insipiens : adulesccns S

1 a(j)iaxiai o | ftaTaiiur o ] 1/2 yviuixmv ovx iaxiv b | 2 ^r > a |
tfoftoi o I ttviii > o I 3 ifoxt xaQniiv : xapnvv o I 3/4 xal — avr^v > o I
8 nolXai : aoipal h LXX | (5 ota o | 6/7 aunf^mv . . tplL -v o | 8 f'ivai jiovitt
xvfiot o t dni : tv o \ 9.10 ij fvSvftaxa >• o j 10 /Atfiov : (itj o to a : tv
p V, row h o cf. V. i8 I 11 xal y. ei : jf«r yaii h | ovx > o \ r^ a h o :
ri5 p V I 12 ro : tov h | r^^. : fiovut ro o | 13 fieta r. ttvayxttaaaa inew.;

17. fi^6h rit T^c htttQii.oftivri; ffi-
:tkfy/taTa xr)..] Clemens Al. Paed.

Ill, 2, 5 p. 2$}: ov yip yvi-aixic,
fiU.' /r«/p«? TO fO.OKOOfiov,

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VIII, 13—28. 25

aOa/Q. 13. yctxfeeg agiaxBuu xal ftataiov xdXloq yvpcuxog fuf

tfro kv Ofd' yw^ yag avae^^g evXoyftxcu, gjofiov dh xvglov avvfi

tivtttm. 14. doTc cevry dxo xagxtop x^t^^fov avtfjq, xdi cdveUi&m

hf xvXatq b av^g avr^q'*. 15. xai xdZiv „rvvTj avigela axigxitfog

t6 av&gi avrfjg". xcu xaXw „IIoXlai ywatxeg rnxodoftijoav 5

nixov". 16. fiefia&^xars, bxota iyxoifua yw^ cmpgtov xal fplk-

ixfigog lofifidvsi dxo xvghv rov B^eov. 17. f^ xioxtf xal dgBOr^

xopjo} fiovkei sbfcu, m yvvai, /117 xaXXmxlCpv hu xm dgioxeiv oe

ailotgioig dvdgaCiv, (trj^ ta Tfjg itaigi^ofi^vijg ifixXiyficcra 1^

iv^uora ^ vxodiaetg ni(tov (pogetv lx\ x6 vxdyead-al ae xovg elg 10

TO xouzvxa xceyidevoftevovg. 18. xai yog el av ovx ixi xb ofuxg-

wuv xavxa xoulg xa f/voij, ixi dk xb ftovov xaXXmxl^eaB^ai,

owl* wxmg he^tvitj x^ 6lxtjv dg xa ftexa xavxa, dpayxdaaaa

bta/ei^val col xiva alg xb kxi9M(iijoal aov, xal fi^ havx^ gwXd'

§iwg kxl xb ftifte OB yxoxBOilv aftagxia ft^xs ftijp kxdgovg axav- 16

ds^ (I Sk xal a/iagx^osig kvdovaa kavx^v, xcA av ixXijftfiiXtjaag

wxfb/w Bvoxog xijg ffwxv? kyivov. 19. slxa ofiagxiqaaoa ^ svl,

«pfl»tp dxoyvovaa eUtdxag, lq>' kxigov kxxgaxi^ay xdXtv axijXyi]-

wto, xttO-d tprfiiv 6 d^Blog Xoyog' /JOxav iXd^ das^^g sig fidf^og

vam, xaxagigova- ixigxexai ^ avxm dxifUa xai ovBidog". ^ 20

709 xouxvx^ Xotxbv mpBidmg xBxgmfidvtj xayidevsi ywxag dg>govmv.

20. (u^mftev ovv xoH xag xotavxag xcog &gia(i^tvBi 0 Belog Xoyog

fOimv ,'E/iiarjaa vxhg xbv d^dvaxov avv x^v yvvalxa, ^xig icxl

f^iux xcA ccefr(»ii xagdlag, dBOftol 6b at X^^Q^? avx^g". 2i. xal

ij^^ioig^ fl'Siaxeg ivcixior XQ^awv h> givl vog, ovxoag yvpaixi. 26

^nofffovi xdXXog". xai xdXtv ,"£iaxBg iv §vXm ax(6Xij§, ovxmg

woWtttfti' dvdga ywrj xaxoxoiog". 22. xai xdXiv „KgBtaaov

o^Ip Ixl yatvUxg vxal9-gov, tj fttxa yvvaixbg yXoHfaaidovg xal

H^tiltt^q". 23. ft^ ovv fitftBlO^B xag xoiavxag yvvalxag vfiBtg al

4 Prov. 12, 4. — 5 Prov. 14, i. — 1-9 Prov. 18, j. - 23 Eccl. 7, 27. —
26Prov. II, 22. - 26 Prov. 12, 4. — 27 Prov. 21, 9. 19.

Toutvra cbtfvfx^vai o | 14 ro a o : rcu h p v | 15 fujre ad : fit ri arjv o \
twwJoir 0 I ttnaytrfnati h | 16/16 kti(fOi axtxvdtikos o | 16 di : yap p v [
ifhoiati ovri^y o | oavti/v h | 17 dftapnaa s^lfvl o \ 18 ktipov a, aliud L :
'»h»Vi a> h o p V i 19 slaiX»t] 6 da. o ] 20 ^ : xal o \ 21 koinov + rij o |
2W6 iftiaijoa — akXotg > p | 23 avv >o|24<Jiah: >ov|ai>al
28/27 aoxtf — ndXtv > o j 27 avS^aq a ( xgtlaaov + iaxiv o \ 28 inl
ywltti a h o : ^»' ywria p v i 29 fi^/iia9ai o \ yvvalxag > o

dt-cUnet ad me; et eis, qui sitie sapUntia sunt, praecipio dicens: Pattts
absconsos in prima suaviter edetis et aquam fiirtivam dulcem bibetis.
24. Et nesciens est, quia terrigenae apiid earn pereunt, et in petamum
inferorum occurrit. Sed fuge citius et noli remorari loco eius nequi

5 tolle oculos tnos neqite earn adspicias . Et iterum: Melius est habitarc
in angulo obscuro quam cum muliere linguosa et rixosa. 26. Nolite
igitur CIS, quae tales sunt, muJieres imitari» vos Christianae! Quae
fidelis vis esse, viro tuo attende, lit placeas illi soli, et, cum in
platea ambulaveris, caput tuum vela veste, ut per velationem magna

10 obscuretur pulchritudo tua. 27. Et noli depingere vultum tuum
a Deo per naturam tibi factum. Deorsum adtendens iter tuum
confice undique veste te cooperiens.

IX. Declina auteni et balneum, ubi viri lavantur, quod super-
fiuum est niulieri; nam elsi non fuerit in civitate vcl in regionc

16 balneum mulierum , in eo balneo, ubi viri lavantur, muHer fiddis
non lavetur. Si enim vultum tuum velas, ut ab alienis viris non
vldearis, quomodo nuda cum alienis viris in balneum ingrederis?
2. Si autem non est balneum muliebre, quo utaris, et vis contra
naturam cum viris Savari, cum disciplina et cum reverentia, cum

20 mensura lavare. 3. In talibus enim balneis non frequenter lavetur
nee diu lavetur nee in meridie, sed, etsi potest fieri, nee per sin-
gulos dies. 4. Hora autem sit tibi supertiui illius balnei decima;

6 Prov. 21, 9. 19.

1/2 panes bibetis : accede suaviter .id panem absconsum et aqu
1. d. S I 4/6 neijue t. — adspicias S { 6 rixosa : 4- in interioribus domus S
Prov. 25, 24; item infra c. 10, 2 | 10/11 rt noli — factum : neque onia facie
oculorum tiiorum S 1 13 U quod sup. tst mu!ieri > S | 15 mulierum S|
20/32 in talibus — dies : neque onmi lemporc neque omnj die neque meridie
32 superflue L

24- ^dausutH\ Latinus vocem grae-
cam niianiov retinuit; Syrus verlit:

profundum.

* •

24. fir^ xaittZfioy^oifti xx).,] i. e.
ne genas vel oculos vel capillos coto-
ribus depingas. Eundtrm corporis cul-
tum daninanl Clemens Al. Paed. II,
8. 12; HI, 1. 2. 21; Tcrtullianus De
cultu fcminarum; Commodianus In-

structiones II, 19. Clemens 1. c. IQ,
2, 6 p. 254; II, 66 p. 292 declarat,
illis artificiis hominum opiikem et
archetypum contumelia ailici et malam
art era creaturae Dei anteponi.

IX. Ufgl xov (iii avXkovta^i yv-
valx« dvdpdaiv. Quod mulier non
debet cum viris lavari, — Cf. quae
supra ad c. 6, 13 adnotata sunt.

2. yvvaixflov rff ovtoq fiah. «■/.]

CONSTITDTIONES APOSTOLOBUM VIII, 24— IX, 4. 27

IdtoxuKvai vxd^owtcu. xuasi^ Hh ^dXovCa hhcu rip a^ dv^l
xtfoa^xe kxl to oQiaxetv cnk<p ftovqf, iv d^ Totg xXaxeUug axixovaa
vff xc^Mdi/v aov' 6ia yog rijg htixcdv^emg dxoxXsloetg t^p ^ktv
ttl; xtQUdf/OTdooig. 24. ft^ xaxaCflrYQoipii aov xb vxo &eo€
WMoaifUvw xQoOtoxov ofSdkp yag iv col, o xoaftrjaemg disxai, 6
bttetg ^xoofra, oaa kxolrfiev" 6 d-ebg, ,fltalJa Uav"' dasXyijg dk
b jtaiip huxdafttjOtg teivlxow jgapty kw^j^u. xaxco ffZdxovaa
T^ bdwxoQUof cov xoiov XBQixaXvxxovaa kavx^v, xad-ag xQJxei

DC. UsQiiataao xal r^ kv 0aXctveUp ftsxa apdgcav azaxxov 10

: fvmitivijv lovatv xoXla yag xa dixrva xov xovtjQOv. avdg&ywov

fiipii xuJtr] liij Xovio&m' d yag xtgixaXvxxetou, xb xgoacaxov

r T^ ax' dXXoxgimv dvdgmv otpiv fiexa aldovg xgvxxovda, xmg

I jvfv^ fuxa avdgwv 17 xotetvxrj dg iMvrgdv tlaBievaaxm; 2. ywcu-

[** nfov dl ovxog ficdavelov, tiSxdxtcag fuxa cddovg ftsfietgtffiivmg 15
iiodff^o. 3. (t^ xegtacoxigcof 6k XovOiv xoielad-m, ittj^k xoXX^
n^ xoXXaxig (ajdh iv ftdai^ xy ^fiig^, aXX' bI dwaxbv ftijSk xad-'
- ^fidttv. 4. Sga 6i aot icxm xaxx^ 17 xfg xcugoXovclag dexdrt)'

6 Gen. i, }i.

1 X. dh ^ikovott : niatal S-ilovaiv o|2roah:r(uopv| axine h I
J 00/1/(1$ o I 4 &eov : avv aol o 1 6 inoitjoev + iv aol p v \ ^ i \7 iv
>. hixoafttji/ii : inix. et^ xdXlo^ h | xd>.X<o inixoan^aei o | vfifl^ei h |
W luta avdpwv > o | 10/11 ataxrov yiv. --^ o \ 12 nrtorij yvvtj p v 1 e/ :
1 0 1 Tit(tixaXvnifttti + yvvii p v | ro nQoatonov > o | 18 an : rmv h I
1& i^cJL onroff b | evtdxvoq o | ftefierpt/iivog o \ 16 nouia^at (01 supra
o I fi^ih nokXiiv > o | 18 dh > o \ aoi : av o \ t. ^ t^g : raxrtig o

Cum Didascalia hoc loco de balneis 23,21.22. Ceteroquin usus multiplex

Pronuscuis agat, Constitutor vocabulo erat. His balneum ad sanitatem sus-

OM suppresso de balneis muliebribus tentandam vel munditiem corporis re-

'of'itw. C£ quae exposuit Corssen stituendam saepius opus erat quam

■a Ztitxbrift fur luutestamentl. Wisien- illis. Nonnulli lavacro plane abstine-

^1(1900), 341—43. — fvTo'*Ta»?, bant, ut lacobus frater Domini teste

^mp{yLivmg\ Cf. Ps.-Ign. Her. i, 2. Hegesippo apud Eusebium H. E. Ill,

5- Ml ntQiaaatigav] Lavationes 23, s et Hieronymum De viris illu-

"t<|Kiitiores ac non necessarias dam- stribus c. 2.

"int ttiam Clemens Al. Paed. Ill, 9, 4. xttigolovalag] Sic scripsit Con-

47 p. 182; Cyprianus De lapsis c. 30; stitutor, cum Didascalia dicat de balneo

'^Wwymus Ep. 45 c. 4; 125 c. 7 superfluo, quod est dxaiQokovala. —

(%iePL 22, 481. 1075); In lerem. 6sxdtti\ i. e. quarta hora post meri-

38

TUDASCALfA X. 1 4

oportet enini te constitutam fidelem ab omni parte oculoniiQ
aspectum et conventionem, quae in tali balneo fit, fugere.

X. Ne auteni sis litigiosa ad omnes, prae cetera adversm
virum tuum, excide hoc malum a te, quoniam (idelis es, ut vir
') tuus, si est fidelis aut gentilis, propter te non scandalizetur et
blasphemet in Deum et tu vae heredites apud Deum: Vae, inquit>
per quern nonten Dei hlasphematnr inter gentes; 2 si autem fidciis
est vir tuus, cogatur dicere, ut sciens scripturas, quod scriptum
est in Sapientia: Melius est habitare in deserto qiiatn cum muUeri

10 iitt^uosa et litigiosa. 3. Mulieres igitur per confusionem et man-
suetudinem religionem ostendite ad conversionem et fidei auctum
de ethnicis quanticunque sive viri sunt sive mulieres. 4. Et si
paucis ipsi admonuimus et correximus vos, sorores et Hliae ct
membra nostra, tarn en sicut sapieotes et vos quae bona sunt et

15 sine reprehensione quaerite vitae istius documenta, ut sciatis, per
quae possitis regno Dei nostri propinquare et bene placentcs
repausare.

6 les. S2t S- 9 Prov. 21, 19.

3 prae cetera (= fiakiata) Corsseii (cf. Ronsch, I(ala el Vulgata p. 413):
praeterea L | '> fidelis aut >■ S i 6/G scand. et blasph. : cogatur bksphemare L,
pro <ixav6a>.ioltt\(; legens dvayxaoHfi.; \ \\i bene : bonis operibus S

diem. E contextu (v. j) mukos iam
mcridie balnea petiisse apparct. Q.ueni
morem improbat auctor et mulJLTeni
christianani adhortattir, ut noniiisi circa
vesperam lavctur. Hadrianus iniperator
referente Aelio Spartiano c. 22 ante
octavam hornm in publico neminem

nisi aegrum lavari passus est. lertulii-
anus Apol. c. 42 de honesta et salubn
hora lavandi loquitur.

X, Uf^l juaxiftnv xal ykutaatiioti
yvvatxos. De mulicre contentiosa et
locjuace.

CONSriTLTrONES AP08T0L0RUM X, 1—4.

2<)

6tl yag ot JtiaTrjv ovtJav ix xavtoa xai xavrore t^v xoivogf&ajLfiov
JifQtegyiav gxry/eif.

^X. To di naiifiov oov XQoq jidvtas., iiaXmra 6t xai JtQoq
ov apdga aov, xtglxoipoi' xiCri] vJtdQxovoa, tva oov 6 aviJQ, icar
yj xiorbg i] i^ixoc, (ti) dia iJt GxavdaXtod^Biq ^Xaa^rjfit'/<fy] &ebt' 't
xai av xov oval xX/jQovofiOg evQeS-tjg Jiaga &to}. „Oval" ydg,
gptjoiv, „6i ov to ovoptct (lov ^Xaag^ijftttrat h' xolg l9-vtoiv". 2. d

bl xtarbe vxa(fiu cov 6 ccpjjq, dvayxaod^ijOixat <aq eldtbg rag
yQagiag tlxiJv xo Qtjfta x6 ytyQafifiivov iv xFj 2ik}ipl(y „KQitaaov
olxefv (V iQt'fptm, rj fiera yvvaixbg yXwaacodovg xai ftaxiftr/g". 3. al 10

^mvv yvvatxeg 6ia x^g aldovg xa\ xgaorrjxog xrji' ^tooi^siav ivdeix-
vvad'S elg ixtoxgo^ijv xai xQoxQOJtijv nioxtcog xai xolg Ixxoq
xdaiv the ywat^lv tlxf avSQamv. 4. xai d 61 oUymv vovd^t-
xyfiavxtg ixmdfvaufifv hftag, adiXqm xaX ^vyaxiQeg xai /liXtj
fifidiv, mg aotpai tcoL avxai dXoidoQTjxot xov (ilov, tx^rixtlxe fia&rj- 15
fiaxa yivcdaxtiv, di ojv dvm^aea^e ttJ xov xvgfov rjfuov Ijylffat
fiaoiXela tvoQiaxmg xai dvanavoao^ai.

W 6 Its 52, 5. - !» Prov. Ji, 19.

1 ieT : d2 o I oc ]> o I 2 ntf^itifyfiuv h u ] 'A n(tog nunai — uvd^ta
aav > o 1 jrcil > p V I 5 nunoc : dmaroi; a | &s6v : xov 8. h, 9ft3 o
6 fvptO^i; a h : fvpff^'^atj v, -H-^ati p, yf >'iJof< o ' 7 ftov ]> o | 7/8 el 6k :
i df o \0 ^p ; ^n o \ W ^ai + itji o \ 12 «?>froff > o ' 16 vfjuiiv h | d}.v6<u-
lurot o I filov : + Aiufiflvaxf a | 16 ^(ituv > p v i 17 opforo/c o | dva-
^^avaaaSai a' o D : -aeal^e a h, -naveadui p, -toi^f v, + tig aldiva^
^^Iwvatv dftfjv o (simtliler Turrianus), + xaboktxtj didaaxakla nepl i.ai'xwr

I. ieiv y maxoi] Hoc loco sermo fideli. Locutio Syrura interpretera et
St de marito in univer&um, sive fideli unum ex librariis ConstitutioDum sine
geDtUi, postea v. 3 speciatim dc iurc ofTendit.

u«

I. Pastor, qui constituitur in episcopatu presbyterjj et in
ecclt»iis omnibus et parochiis, oportet euni sine querela esse,
irreprehensibilem, alieniim ab omni iniquitate, virum non minui
annorum quinquaginta, quonJam per qaandam rationem iuvenil«

5 luxurias et diabolica vitia aufugisse iam videtur et ab eis, quae j
falsis fratribus in multos iactantur, blasphemiis, qui ignorant verbum
Dei, quod in Evangelic est: Quoniam, inquit, <///«' dixerit verbum
otiosttm, reddfi rationem pro eo Domuu) in die indicii. De verhii
enim tuts, ait, iustijicaberis et de verbis tuis amdemnaheris. 2. Sit

10 igitur, si possibile est, [ad omnia] eriiditus; et si sine litteris est,

8 Th. I, 6. 7; I Tim. ;, 2. — 7 Mt. 12. j6. 37.

1 pastor ; de episcopatu audite pastor S cf. C ! in episcopatu : in vis-
tatione L, pastor et priiiceps in presbyterio S 1/2 ct in eccl. — parochiis : in
ecclesia et in omni parochia S 5 diab. vitia . concupiscentias inimici S
7 Dei : illud S ; 10 ad omnia > S C

I, r. in fpiscopaitt] Auctor baud du-
bie usurpavit vocem ^ninroTi^, quam
Syrus rt Constitutor de episcopo lo-
qucntcs teslantur quamque Vulgata
picrumque vertit: visitatio. Cf, les.
10, }; lerem. 6, 15; 10, 15; Luc. 19,
44; I Petr. 2, 12. Ego verti: in epi-
scopatu, cum ilia vox sensum Juctoris
non recte reddat. Etiam Latiiius no<>ter
ita vertit infra v. 3; c. 2, 3. — in
ffdeiiii etc.] Fcclesiae et parochiae
auctori idem esse videntur; haec autem
vox quasi accuratior illi addita est. ~
tliaholica vitia] Similiter Syrus: con-
cupiscentiae inimici, Ideo uolui emcii-
darc, quamquam suspicio mibi exoritur,
Constitutoris te.stuin lideliorem esse.

I. Ort ro ayfaftfiator eirai, tit'

.TfJpWt' rft TOV XoyOV OV X<»).t)H TllfOi

hTtiaxontiv. Quod non escluditur ab
episcopatu, qui expers est Htteranira.
peritus vero semionis. — Turrianus,
\vi\xd dubie te.vtum suuni falsum re-
spiciens, hoc caput inscripsit : "Oii xf/\
TOV iniaxonov elvat nenai^fvftiiftit
xtti t/intiQOv tov /.oyov.

1. t'r<5»- nfvT^xoyra] Non candem,
sed similem aetatem Siricius p«ps
postulat Epist. I, 9 decerncns: osqar
ad annum aetatis trigesimum cJericum
in ordinibus minoribus versari, deiixk
per quinque annos diaconum «c ps
decern annos presbyteruni esse, dcni-
que, i. e. annos XLV natum, cathedram
cpiscopalem adipisci posse Zosimiu.

BIBAIOA B.
IKPf Eni2:K0n£iN nPElSlBYTEPHy KAI dIAKONQN.

1. IkQl dl xtSv ixiaxoxatv wxtaq ^xovaofiep xaga xov xvqIov

fjlHmv' xbv xoifiiva xbv xa&iardfuvop ixlaxoxov elq rag ixxlrjaUtq

ht xdaji xaQouda del vxciffx^iv aviyxiijtov, avsxlhpnov, opd- 5

xofov xdarig ddudttq av&Qmxmv, ovx iXcerrov Izmv xsPT^xovra,

«n xQoxm rtvX xaq vsmxeQixag ttxa§Uxq xal xccg e§m^ep Sia^oXag

j kxt^tv/cDg vxdgxsi XQog xaq tivtov ^tv6adiXgxov slg xoXZovg

buftQOftipag ^Xaagiijftlccg ov ytvmsxovxcav ^fta d-eov xb kv x^

MocffiUat' ,^g civ XaXr/Oji ^fta affyop, axodmCei xsq\ avxov 10

liirfw xm xvqUo kv ^(iiga xQlastog", xak xdXiv ,'Ex xmv Xoymv

oov iixaim&ijaji, xol kx xtSv Xoymv oov xccxa6ixac9-i^6^' . 2. eaxa

Mv, d invaxw, xexaidsvftivog' si dh xcd dygdftfwrog, dXi ovv

5 Tit I, 6. 7: I Tim. j, 2. — 10 Mt. 12, j6. — 11 Mt. 12, 57.

2 xffl ;> o I diaxovwv -f- xl^pixwv XW***^ ° I 3 ovrtug > a \ i
f*«ntiv > o I 5/6 dvinaipov : a/titoxov o \ 7 ataxias a h o v i. m. :
''M't p V i. t. I 8 ixn$g)VYo»i o \ 10 EvayyeXla a h o D : -(- elft/ftivov

i*].Li. - U _ . -}» .. I .n * o ' - u o • ,

5 del
im-
^t p V i. t. I 8 ixni^vyioi o \ 10 EvayyeXlm a h o D : -(- etgriftivov p v |
^Vt a b o : elni] p v | 12 xataSixaaBijag a h v : xaraxgt&ija^ o p |
IS tl tvinnov > i \ $i dh xal ayg. dkX' ovv (ov o) h o p v D ; xal a

^ ad Hesych. c. 3, similem aeta-
•to reqmrere videtur, nee vcro satis
^S^tocte pronunttat. Canon Silvestri
papu SDppositicius XI annos pro sin-
fob gradibus ita disponit, ut nemo
ante aimom LV ad episcopatum ele-
*«te. Lex auteoi non semper obser-
^ potent lam Didascalia perroittit,
Mso postolante etiam virum natu mi-
noiem e{nscopura eligi. Brevi post
""■otwi dimbuebatur. Synodi Aga-
*™« S06 c. 17 et Arelatensis 524
t- 1 »d presbyteratum vel episcopatum
*'»ap»endum nonnisi aetatem annorum

XXX requirunt, eandem aetatem, quam
synodus Neocaesareensis (314—325)
c. II modo ad adipiscendum presby-
teratum postulaverat. lustinianus, Nov.
12} c. 1, annos XXXV requirit. —
T^OTujt Tivt XT?..] Canones ecclesiastic!
apostolorum 18, 3 praecipiunt, ut pres-
byter! aetate provecti sint, XQoinf xivl
dnexofitvoi r^t nQog yvvalxag avv-
fXevatag. Cf. Doctrina XII aposto-
lorum ed. Funk p. 62. Similiter auctor
infra III, I, I de senectute viduarumdicit.
2. dypapt/ittTog] Virura litterarum
expertem etiam Canones ecclesiastici

32

sed notitiam habens vcrbi [divinij et stabilis netatc. 3. Si autem
in parochia modica oriiinandus est episcopus et non invenitur,
qui tempora aetitis iam transisse videatur et testimonium habere
et sapiens, est autem iuvenis et testimonium liabet ab eis, qui

6 cum eodem sunt, quia djgnus est ad episcopatum, et per iuvenilem
aetatem per mansueludinem et bonam conversationem senectutein
ostendit, probetur et, si ab omnibus tale testimonium habet, con-
stituatur [episcopus] in pace. 4. Nam et Salomon duodecim
annorum constitutus regnavit in Israel, et losias in iustitia octo

10 annorum constitutus regnavit, similiter et loas, cum esset septem
annorum, regnavit. j. Unde, etiamsi iuvenis est, tamen ut man-
suetus sit, timidus et quietus, quoniam dicit per lesaiam Dominus
Deus: Super quern respkiatn, nisi super immsiteltiui et quietum f!
tremeutem verba mea. semper? Similiter et in Evangelio dicit ila:

!.-( Beaii mansneti, quia ipsi herediiahnni terrant. 6. Sit autem ct
misericors, quoniam iterum dicit: Beali misericordes, quia ipsii
miserebitur Deus. 7. Similiter et pacificus, quoniam iterum didt:
Beati pacifici, quvniam filii Dei vocahnnlur. 8. Sit autem et sine
^'omni malitia et iniquitate et malignitate, quoniam dicit iterura:

20 Beali mundo carde, quia ipsi vidchuni Deuni.

II. Sit ergo sobritis, castus, < constans), oryiatus, non turbulentus,
noil vino multo deditns, non perciissor, sed innocens, non litigiosits,
non avarus; non ncophytus, ui non injietur et in iudicium incidai
■diaboli), quoniam omnis, qui se exaltat, bumiliabiiur . 2. Talon

8 HI Reg. 2. - 9 IV Reg. 22, 1 ; II Paral. 34, i. — 10 IV Reg. n, at. -
Yd ks. 66, 2. 16 Mt. s, s- — 1« Mt. 5, 7. — 18 Mt S, 9- - 20 Mt. j. 8. -
21 I Tim. J, a- 6. - 24 Luc. 14, 11.

1 divini > S C | stabilis : provectus S | 8 episcopus ;. S C ' U» iterum S C|
dicit + in Evangelio S | 16 17 ipsis tn. Deus : ipsi misericordiacn consequenttirSi
19 omni S C | 31 constans S C, hie post xoa/noi | 34 dlaboH S C

apostolorum 16, 2 in epjscopatiini ad-
mittuiit, nee vero rirquimnt periliam
sermonis, sed niansuetudineni et cari-
tatem erga omnes. luslinianus Nov. 6
c. 4 autem edicit: Litteras ignorantes
omnino nolumus iieque ununi ordiiiem
suscipere, elericorum videlicet pres-
b^ierorum ac diaconorum, tarn sacras
oratioDes doccutiura quam ecclesiaruni
et cflnonum iegcatium libros.

4. liatdfxofTiji;] Eandeni aetatem
Salonioni regnare iacipienti attribuunt
Eupolenius, rerum seriptor saeculi ]
a. Chr., ab Eusebio Praepar. evjoj^
rX, 3,0 prolatus, Chrysostomus ad les
3, 4, Hieroiivmus Ep. 72^.46! Iii la.
3, 4, Ps.-Ignatius Magn. 5. 4, Mar. ti
Ign. 3, J. Textus S. Scripturae «il-
gatus dc .ca nihi] habet. Codex veto
AJexandrinus III Reg. 1, 12 aMt:

(X)SSnTUTIONES APOSTOLORUM II, 1, 8-2, 2. 33;

IfauQOi xov Xoyov, xa&ijxcov t^ rXiTdq:. 3. e^ 6h xcd kv xagoixla

fiatdK vxaQXOvay xov XQO^e^ijxmq T<p XQ^^V f^ BvglcxTjxai (le-

futftvQTjfidvo^ xcu cwpbq tlq ixiCxoxr^v xaTaarad^^vai, vioq df xj

kal, iitfnzQTV(fi]/ttvoQ vxo vmv cwovxmv avz<p mg a^iog ixi-

mx^c, 6ia T^ vsotijTog kv xgaoxtiti xc^ evxa^ia y^gaq ixi- b

hxvviiivog, doxinaod-elg, el vxo xmv xavxmv ovxmg fiaQzvgetxai,

Tttthaxaa^m iv lig^vy. 4. xal yoQ HoXo/tmv dmdsxoBzrjg xov

'kQaijl kfiaolXevaev, xal 'icaalag kv 6tXMoavt>y oxxm kxmv kfiaai-

Itvaiv, bfioloag dl xai Imag Ixxa kxmv ijoiev xov Xaov. ^. maxe

il xcu viog, aXXa xgaog vxagx^m dstXog xe xal rjdvxiog, oxi Xiyu 10

ita xov^Hodtov xvgiog b B-eog' ,,'Exi xlva kxi^Xi^xo, dXX ^ kxi

TOP XQttov xcct ^avxiov x(d xgiftovxd /tov xovg Xoyovg diaxctvxog";

^olati xai kv xm EvayyeXltp ovxcag' „Maxdgioi ol xgaslg, oxi

cwol xXrjgovofti^ovOt xrpf yrjv'*. 6. loxm 6k xal kX&qucov, oxt

taUr tigijxcu' „Maxdgioi ol kXei^fioveg, 0x1 avxol kXeijO^ijOovxcu" . 15

7. Idrto 6k xal tlgrpfoxoiog, axi xdXiv Xiyei' „Maxdgioi ol tlgrj-

voxoioi, oxt avxol viol 9-eov xXri^rfiovxai" . 8. yiviad-m 6k xm_

mstnljirjixog, xMftjg xaxlag xal xovrjgiag xal d6ixlag xsxa&ag-

pini, 0x1 xdXiv efgijxaf „Maxdgtoi ol xad-agol x^ xag6l^, 0x1

flitoi xov B-Bov o^ovxai**. 20

II. "Eoxat ovv xal „vrj(f)dXiog, aoaq>ga>v, xdoftiog", e^xad-ijg,
(niffoiog, ,,fi^ xdgoivog, [irj xXijxxijg, aXX kxietx^g, dfiaxog, dqiiX-
«(fpiffoq' i/ui ve6g>vxog, tva (uj xvq)a)&elg slg xglfia kftxiaij xov
Aa^oiou, oxt xag 6 v^mv kavxov xaxBivm^rfitxat" . 2. xoioirrov

7 ni Reg. 2. — 8 IV Reg. 22, i ; II Paral. 34, 1. — 9 IV Reg. 1 1, 21. -
11 ks. 66, 2. — 13 Mt. s, S- — 16 Mt. 5, 7. - 16 Mt. 5, 9. — 19 Mt. 5. 8. -
21 1 Tim. 3, 2—6. — 24 Luc. 14, 11.

1 tftnti^o^ TOV : xsxtos o \ tov I. : twv Xoymv p v I xad^^xov a o |
2 fi > 0 ' 8/4 xai aopof — fieftafrvQ^/iivog > a | 3 inlaxonov o p I
4 Xfnttiti p V I 6 bI> o \ navTwv ovTwf p v D : Toiovtwv a h o { 8 oxtiu
i^** > 0 9 ^avae o I 11 xvgioi > h | 12 ngaov o p v D : Tanetvbv a h
IJOt rfjaaorriff ahoL:>pvS LXX | 14 d^ : owr p v | 16/17 taxw —
*^^^nmal > a | 18/19 xexa9apio/iivog a | 23 vfo^vTov o | ifxniait + xal
Twyiit a I 24 Tantirat&tjasTtti -{- nffi fmaxonov aQXOVTog ov/tfii (avfifiiov)
0 (inscriptio particulae)

«•» rfwiJfjro, nonnulli codices Pari- ]I.Olovelvaixp^T6vini0xonovxal

senses et quaedam editioaes: vl6{ Tove Xomovi xlr/pixovs. Qjizlem esse
«•» (fttdfxa. oporteat episcopum etreliquos clericos.

f^CXK, DlD49C. ET CoNSTIT. AP. I. 3

34

DIDASCALIA II, 2, 8 4, 1 (LS).

dfcel esse episcopum, uniiis nxoris viriim, curam Jottius suae bent
agentem. 3. Ita ergo probetur, cum nianus impositionis acccpit,
et sic ordinetur in episcopatum, si est castus, si uxoreni castim
aut fidelem habuit aiit habet, si filios pie educavit et erudicns
fi produxit, si ii, qui intra domum eius sunt, reverentur eum ct
honorant eum et onines subditi illi sunt. 4. Si enim, qui se-
cundum carnem illius proprii sunt, seditionem faciunt advtrsus
eum et non parent ei, quomodo ii, qui foris domum •* eius sunt,
curae ipsius commissi sc ei subicient?

10 III. Et exarainetur, an sine macula sit in rebus saeculi et in

corpore sue; scriptum est enim: InspicUe, an sit macula in (o,
qui sacerdos est faciendus. 2. Sit autem et ira vacuus, quia Do-
minus dicit: Ira etiam prudentes perdit. 5. Et sit misericors et
benevolus ct caritate plenus, quia dicit Dominus: Caritas opera

15 midtiltidinem peccatorum.

IV. Et manum porrigat ad dandum, et amet orphanos ac
viduas, et amet pauper es ac peregrines, et sit promptus ad mini-
sterium suuni et assiduus in niinisterio et animum suum conterens

1 I Tim. }, 2. 4. - 11 Lev. 21, 17. — 18 Prov. 1$, i. - 14 I Petr. 4,*.

;5/4 uxorem habet : uxor eius fidelis ct casta est S 4 pie S (accurate .
in timore Dei) C : caste L, iterum legens (tffuoii

2. (iiok; ai'cfpa ;rrA.] Constitutor
huiic locum respiciens accuratius de
matrimonio cSericorum infra VI, 17
agil ibiquc praecipit, ne clericus mere-
tricem ;iul ancillam aut viduani aut
repudiatatu iu malrimonium ducat vel
uxorcrn liabeat. Unde apparet, hoc
loco etiam invitis codicibus legendutii
esse /Aovoydfiov, non (iovoyanov,
quod vocabulum plane nihU dicit, nisi
quod verbis praecedentibus vel Didas-
caliae dictum est. Auctor Didascaliae
lion exponit, qualis esse debcat uxor
cpiscopi vel presbytcri. Id tantum cum
Paulo apostolo dicit, episcopum unius
uxoris virum esse debere. Quae verba
fcrc ab omnibus ita inteilcgcbantur,
eura solum episcopum eligcndum esse,
qui setnel tantum uxoreni duxisset, vel

digamiam ab episcopatu excludcrc
Pauci tantum locum de bigamia, non
de digamia successiva, iuterprclali sunt.
ut Theodorus Mopsvestenus (Cateiu
graecorum patruni in N. T. ed. Cranter
VII, 23 — 16) el Tlieodoretus Cvrensis
:id 1 Tim. 3, 2 (0pp. ed. Hal, 1771
III, 653), vel Chrysosiomo .id I Ttni.
3, 2 referente led. Bened. Xf, 599)
putaverunt, apostolum velle, ut epi-
scopus uxorem haberet vel uxoratus
tnnlum episcopus eligeretur. De di-
gamia successiva locum etiam auclor
Didascaliae intellexisse videtur. Certe
interpolator eum ita interpretatus est
Tertuilianus quoque ita scnsit, De cx-
hortatione cnstitatis c. 1 1 de sacerdote
de monogamia ordinato, De mono-
gamia c. 12 dc cicro monog^itniic

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 2, 8—4, 1. 35

lk„dililvat TOP ixlaxoxov /nag avdQa" yByevrmivov „yvvcux6^"
jiwvfdnov, „xaZmq tov Idlov olxov xQoeaTcora". 3. ovrcag yccQ
imunc^ia&m, bxoxav t^v x^^Q^^'^oplav Xafi^dpmv xad-taTaTcu ip
TO x6xqi r^$ kxioxox^q' el lore Ceftpog, xtorog xal xoofitoe, el
■jwdxa aiftpqp Tcal xiax^p I^xjei ^ la^i^xep, il Tixpa &soae^<5g 6
m^Qi^pag xcu ip povd'sal^ xvqIov xaidevOag XQorjyccytP, tl ol
xat okov ccvTOV, evXafiovfttPOi xal ipTQexofttPOi avxop, vxi]xooi
xmtq ^p avTtp. 4. tl yccQ ol xaxa adgxa Idioi avrov xgbg
mw araaid^ovoip xcA axu&ovaip, x(5g oi l|eD r];^ olxlag avrov
Mjw jBPOftepoi avxfS vxotayrfiopxai; 10

m. Aoxifia^a&a> ovp, el aftmftog hxip xeQl xag ^uoxixag
UfAtq- yiyQoxxai yoQ' „Mai(ioaxoxetCd-s xop ftiXXovxa elg &(m»-
ovptp) XQOxetQl^eC&cu". 2. vxaQxdxm ovp xal dbqrfiftog, ori Xiyei
f Sotfltt' „t)(frpi x(d g)QOPlftovg axoXXvOiv". 3. iotm 6e tvaxXay-
Xvoq, afidvavaog, ayaxijxtxog, oxi Xiyei xvQtog' ,,'Ep xovxqt ypm- 16
(HMTct xavxeg, oxt iftol fta&rjxal icxe, kap ayaxaxe dXXtjXovg" .

IV. 'Eaxto xal evftexddoxog, q>iX6xi]Q0c, g>iX6^ePog, vxijgexixog,
imaxwog, evOxvXxog, avexcdoxwxog, eldtog xop /taXXop opxa

1 I Tun. }, 2. 4. — 12 Lev. 21, 17. — 14 Prov. 15, i. — 15 loann.
13. ». - 18 U Tim. 2, 15.

Wi > h I fitSs yvvatxoi aydpa yey. o p v ! 2 /jtovoya/iov a* A cf.
^I> 17, 3 : fiovoyafiov a h p v, -/lOf o | 4 asfivoi niardg a cf. D : matog
'fiaif p V, Tftatog h o | xoofuog + xal at(iv6g h o | 5 niax^v xal aefxvtjv
li 0 1 tioi a I ^ax>]xtv a 0 : iax^xei h p v | 6 ngoa^yaytv o \Q tl yap oi :
•J yip 0] 9 xal an fid: > o | avrov : avtio o, avrdiv p [ 10 fdioi : + avrov p,
«W(i V I yfvofievoi o 1 12 yap -f ju^ a | /Jiwftoaxonfia&e a D : -fia9ai h
0 P V 1 13 liyei + 17 ypa^^ *o2 o | 14 di > o | 16 iotai fia»t]tat o |
17 filjoxJiQog : ipikoxffiotog o

■ugo adstricto dicens. Uatverse etiam grediente lex non mitior fiebat, sed

"Oonisi monogami in clerum admissi potius severior.

fsst videntur. Quae Tertullianus De III. Tlva /f^ doxi/Jidl^ea&ai rbv

"xwQgamia c. 12 et Hippolytus Ph'iio- inlaxonov npoxfipi^oftsvov. In qui-

'^■■IX, 12 Catholicos vituperantes bus probandus sit, qui designatur in

(ficunt, ea contrarium non probant. episcopum.

•^fgnla temporibus veterrimis nonnun- 2. dogyTjzog xxX.'\ Canones eccles.

^"*» observari non poterat. Hie in- apost. 20, 2: nij opylkoi, oQyt) yap

"■pwficit, Callisto pontifice denium dnokXvaiv avdpa <pQvvi(iov.

bigamos vel trigamos in ordines ad- IV. "Ort ov;t ^;<da?j? ;?»?()« rfftiUfra-

Kitos fuisse. Tempore autem pro- 6iS6vai, dXk' 4a&' ors xal r^v vn-

3»

DmASCAIfA IV, 4. 2 5, t (S).

et inconfusibilis, et sciat, cui magis opus est accipere. 2. Etenim
si vidua est, quae possidet vel sibi suppeditare potest, quae opus
sunt in corporis sencctute, alia vero non vidua, quae inops est
vc! ob morbum vel ob liberos educandos vel ob infirmitatem
5 corporis, huic potius manuni porrigat. y. Si quis nutem edax est
VL'l crapulae dcditus vel otiosus et in rebus ad vitam necessariis
premitur, non est dignus eleeniosyna, immo ncc ecclesia.

V. Sit ergo episcopus non personarum acceptor, neque divites
rcvereatur neque eis blandiatur plus quani par est, neque pauperes

10 dcspiciat vel neglegat neque se super eos extollat. 2. Et cibo ac
potu vili ac tenuj utatur, ut possit invigilare hortando ac monendo
licentiores. Neque sit astutus nee gulosus nee voluptarius nee
cupidinum amans neque amans bonoruni ciborum, 3. Neque sit
iracundus, sed sit longanimis in admonendo et valde sollicitus in

15 doctrina, et assiduus in scripturts Dei sollicite legendis, ut scripturas
accurate vertat et interpretctur, et Legem ac Prophetas comparct
cum Hvangelio, quoinodo verba Legis ac Prophetarum concordenl
cum Evangelio. 4. Ante omnia autem sit bonus interpres legis

1 11 lim. 2, 15.

1 inconfusibilis ^ artnttlaxvi'Tos C cf. II Tim. 2^ 15; S accurate : non
erubescens I 12 gulosus = ^ti em. Duval : S pEji, qiiam vocem Nau Gibson
FJemming diverse intcrpretantur : Ziivfrjiij^ C

1 capita IV cl V transposuit p \ el : ri o \ 2 ^r rait fiiwi trrapxtlv h
it )tal > a I 4 infXTfivaro} h ! 7 tovtov o | 8 xoknov -\- avrov o | 9 o > o|
^'i^' X^'C" P V I 11 dtipptoyoitt a o : iie^pijutva h p v LXX ' xal (taxdifi
> h o I 13 Aovi; o I 14 vniSQor o | yap > o | iarlv , . rot/ > p v | 15 dnttoow-
noXijiinroq o 1 18 Mtavafj h p TCftoaamov -\- iv xfi'ofi p v | Ttti-titOi; o;
1!) dtxttlwf a V : d/xaiog hop] tftta^fti a 1 20/21 rpo^r/ (rpwyij o) xal

av6Qov 6fo/iivt)v npoxQivfiv, xal ozi
yntatfayfi, utBvav>, dpy^? ov /Afra-
titiiovai XP^- Q.u<3(i Qon cuilibet viduae
sit largiendum, sed quandoquc sit ante-
ponenda nupta indigens,et quod voraci,
ebrioso, pigro eleeniosyna non sit
praebenda.

7. Cf. Pi.-Ign. Tars. 9, a.

V. On Xi>^ bnQoatimoXfjTtTov n'rai
tdv inlaxonov iv Ttji xQivfiv xal to
rJ»ov ftitftiov xal ?>;»' AlatTav avv-

lazaXftivov. Quod non oportet epi-
scopuni in iudicio esse acceptorcin
personarum, qubdque debet esse nio-
ribus moderatis et victu frugali.

1. juijre nlovaiov xxX.\ Canones
eccles. apost, 20, 2; //«}r* ngooatnov
n).ovatov kaptfiavottn; fdififi nh'tjm
xaraifwaattvoyttg.

2. dixaitug xt)..] Haec S. Scripturae
verba interpolator etiam II, 9, 2; 47, j
laudat.

CX)NSnTOnOIIE8 APOSTOIORUM II, 4, 2—6, 6.

87

a§ioi> vxolii^tcag. 2 (IV). d yixQ XW« ^'S vx(iQxovaa rj dvva-
fiivT} ixaqxttv Iv tc5 /9/o> toe xQ^i^^^'iQ^^' triQa 61 ov X*lQ^> ^^^
irdeijti, vxoQx^t xal 6(i( voaov t} zixt'OTQOcplai' /) 6i da^h'ttav
XetQ<ov, ix\ ravzijv piciXXov ixxiivaxm xfjv ;tf7pa. 3. tl di xiq cog:
x(xxa<fxr/(iq tJ fit&voog tj (iQybq iv xolg ^tcoxixolq 9-Xl^trai, ovx 5
tcxiv a^iog ixixovQlac, ovxe (iijv ixxXfjaiai; &eov. 4. Xiyei yug
rf YQCNf/Tl xeQi xovxmv q>ajOxovaa, oxi ,.XQvipag oxvrjQbg xrjv jrtfptt
ai;rov vxb xbv xoXjtov ov dwijOfrtai axsvfyxelv avxfjv tig xb
cxofta avxQv". 5. 7ta\ xaXtv „*Q agrfbg xtQUXa^tv xac X^rp«»
avxov xal ttpay^v xag adgxag axhov' nag yoQ fdi^vaog xal xoqvo- 10
xoxoq JTTtoxftJgtt, xal ivdvotxat difQQcoyoxa xal ^xaiirj xag
vxvm&rjg", 6. xal iv aXXoig' ,,'Eav rfe etc xag (fiidXag xal ret
xoxt]Qta 6<pg xovg 6<p&^aiftovg aov, vax(Qov xeQtxaTt'jOei:; yv/u'o-
xegog vxtpov". 7. tog dXrj^iog yag (it]xr)Q kaxlv ^ dgyla xov Xifiov.

V. 'Eoxoi di b ixlaxoxoq axgoaa}x6Xt)Xzoc, (iiqxt xXovotov 15
h'xgfxofieifog i] xoXaxtvtov xaga xb xQoaFjxov, ftrjxE xivrjxa xag-
ogdiv >J xaxadvi'aoxevmv. 1. „0v X^ij,*//' ydg, {f.j]oh' b B^ebg xqi
ItiataH, „xg6oo}xov xXovoiov, xal xtvtjxa ovx iXttjoiig iv xglou,
Oxi xov xvglov i} xglais,"' xal xdXiv „Jtxala)g d/oigft to dlxator".
3. xgo^tj xai xoxm XvGiTsXrjg xal ai'xdgxijg vxagxitco 6 ixioxoxog, 20
iVa 6vi>ijBff vtjqiui' xgbg xb vovd'txtlv xoig axatdivzovg ' taxm firj
Sdxavog, ftrj xgv^i/xtjgj ftrj i^dv^tos, ftq )f(>//(lrof/-«'yo<;. 4. loxm 61

Iavt^ixaxoc, fiaxgod^vftoc iv xaTg vovd^talaig, xoXvdidaxxixog, f4f-
Xexcov xal dxovdd^oov Iv xalg xvgtaxalg ^l^Xotg, xoXvg iv dva-
yvcaOfiadtv, 'iva xag ygatpag ixi(ztX<»g kgfitjvtv^, b^ooroixoaq xoTg 25
IlgoipfJTatg xal xfji ISopini xb EvayyiXtov Igftrivivwv bftoiatg xqi
HvayytXim oxoixfixmoav al ix Softov xal llgoifr/xfdv hgfirjvtlai.
I 5. jUyet yag 6 xvgtoq 'ItjOovq' ,^Eg£vvaxF xag yga^dg, 0x1 avxai
tlctv al fiagtvgovoat xegl ifiov", xal xdXiV „Iligt 7«P '^/'O^
JUaHfffg lygaiptv". 6. xgb xdvxmv 6h dtaOxoXevg dya&bg ytvio&nj, ^

7 Prov. 19, 24. 9 Eccl. 4, 5. 10 Prov. 2j, 21. — 12 Prov. 23, >i.
17 Lev. 19, 15. — 18 Exod. 2j, j. 19 Deut. i, 17. Deut. 16, 20.
28 loann. 5, \^. — 29 loann. 5, 46.

notaq X. x. avr. vnapyhw aot, ui (> 0) iniaxont 'I'va 6vv>j&^g o a- i. rn.,
ct hie textum similiter correxit 21 toro + rfi a I 22 <fi > p v | 23 noiv-
didaxrt)'6g h D : -didaxtoi a o p v 25 onoavoixoq o 2G xo Evayy- H'f*'
bftoiwi; > o I 26 ^ii/itjVfvwv a h A : > p v | 27 aJ : xttl o 28 yap > o |
80 Mwva^g h p, h sic fere semper

ac deuterosis, explicans et ostendenSj quid sit lex fidelium ct quid
vincuLi infidelium, ne quis ex eis, qui in tua potestate sunt, sus-1
cipiat ilia vincula tanquam legem imponatque sibi onera gravia et
tiat Jilius pfrditionis. 5. Ergo sollicitus sis et animum adtendens
5 ad verbuni, episcope, ut, si tibi possibile est, omne verbuir inter-
pretcris, ut in multa doctrina populo tuo cibum praebeas ac potum,
quia in Sapientia scriptum est: Adtende ad herham campi, ut ma
tnas tondeas; et collige gramen aeslalis, ut habeas oi<es ad veslimenla
Ina: adtende et cnram age de grege tuo, ut agtws accipias.

]"' VI. EpiscopHS ne turpe lucrum sectetur, praesertim de gentilibus;

detriiiienlum potius sit capiens quam inferens, neque amet divitias
neque detrectet nee I'alsum testimonium det, nee sit iracundus ate
contentiosus, ncc anibitiosus nee duplicis animi ncc duplicis linguae,
nee calumniis nee dttrectationibus aures praebeat nee personam

l'> accipiat, ncc testa gentilium appetat, nee fraude inani utatur, nee
cupidus sit nee avarus, quia liaec ojnnia ad opera daeraonum
pertinent. 2. Dc omnibus his rebus episeopus universum suum
populum instruat atque moneat. 3. Et sit sapiens et humilis et
corripiat ac doceat in doctrina et disciplina Dei, et probe sentiat

20 proculque absit ab omnibus huius mundi negotits malis et ab omni
mala eupidine gentilium. 4. Aniinum acriter advertat, ut a prii
eipio cognoscat malos, et vos eos vitetis. Omnes homines am<
quippe qui sit iudex integer, et omnia, quae in hominibus pulcl
cxistunt, haec sint in eptscopo. 5. Si enim pastor expers

4 loana. 17, 12.
12 Mt. 19. 18.

— 7 Prov. 27, 24. — 10 Til. i, 7; 1 Tim. }, 8.

I iariv vofiog a | 2 »ai xi S. dniatotv > o | 3 dnlaxont : o in.
ft : ^ », ^ o \ I kg/ir/vtvayi; hop: -Pfvt)<: v, -rtvuv a | 6 ^pavlZii o

VI. llfpl roi' (tij tlvai t6v inl-
axonov alaxQoxfQdfj, /ttjri di ^yyv-
aaBat »/ avvrfyo^fiv. Episeopus ne
sit turpi lucro dediius nee Bdeiussor
nee advocatus.

I. /ijy rat*,- zov l3lov nQnYfidniaii
xti..} Clem, epist. ad lacobum c. 5:
t-Hftf ^yyvijTrjy ytvofitfov ft^te avf-
t'/yogov ftff6% f-tipiv Tti-t fitwttxvi

7iapffinfn).fyftivov npayfiaxt' ov ;
xgtiTiv xal Atxa<nrjv ;^(>i7^arfuv
Hunc Clemcutis locum Ps,-Clcmi
noster haud dubie transcripstt.
c. 57, 2 — 4; IV, 2, I. — fitj SiyViaf,
fii\ Alyi.moooi;\ Eadem habet Dtda<
2, 4.

4. \attv !) vnaffjcei] Ct III, s.

CONSTirUnONES APOerOLOEUM II, 6, 7—6, 6. 39

io^or xai SivriQaMiv diaiQmv, xtd deixvvmv, zl vofiog itfriv
Mxm xal xl deOfia dxlottov, £t>a fuj rig vxoxiay roTg deOfiols.
'j. ixi(iiloi6 ovv Tov Xdyov, kxlaxoxs, tva, el dvporov ooi, xavxa
tatii li§iiP kgfiijvevcyq xai iv xoXX^ didax^ xXovalmg tgegy^g xai
xniLiSq ror law oov tov gxoruSfiov xov vo/iov. „^<axlaaxt" 5
yap. <frfi\v b d-hoq, „iavx<aq ycog yvmOBOtg, mq Irt xatqoq".

VI. 'Eoxm 61 „b kxldxoxoq firj cUaxQOxsQdijq" , xai ftdXiOxa
ixt TOV IBvmi', ^Xaxxoiuvoq ftaXXov ^ fiXdxvmp, /t^ xXsovixttjq,
y/gp;ta§, fifi axoaxsQtfttjq, fi^ q>iXoxXovaioq, /i^ fiiadxxmxog, ftri
xndlaXoq, fitj ^ivdoitaqxvq, ftfj ^fioidijq, fttj qiiXoftaxoq, {trj xatq \q
xw jUov XQajfiaxBlaiq OvfixexXsYfiivoq, ftij k/yvoiiuvoq xlpu ^
imffOQmp dbecaq jifpiyjtfartaeagg, ft^ q>lXa^oq, /trf dlypatftoq, fttj
Hjloaaaoq, (tri xgbq dia^oX^p ij xaxaXaXiap g>iXijxooq, fi^ vxo-
xperij;, fiii xalq toQxalq xav idvmp ixogeyofiipoq, dxatatq xevale
fillQiOfiBPoq, fiijdh ixi9viuftix6q, /ifj giiXaQyvQag, 8tt xccpxa xa 15
TowiTa Jx^ga xov &eo€ vxoqxbi xcA Saiftoptov q>lXa. 2. xavxa
^ xwna h ixiaxoxoq tuA xotq Xatxotq dta^B^atovfiSPoq xaQayytX-
it'tffl, hdyatp (wxovq fiifiijxaq yIpsoB-cu xoS kavxov xqoxov „Ev-
Hfl?" jaQ, qpijalv, „xot^ate xovq vlovq 'lOQaijX". 3. lorco dh
oofoq, xaxetpo^gmp, vovd-sxifrtxbq ip xaU xvQiaxalq xaidtlaic, 20
*»hrfp6iiwv, axoxixoYfiipoq xaatp xolq iv xcp ^Im xovtjQOtq
ixm^evfiaatp xcu xdoaiq k&Pixalq ixiB-vfilaiq. 4. eoreo ivxQoa-
^oxtog, 6§vq XQog xb yvmpai xovq=ipavXovg xa\ (pvXdaasa^ai an
«rc5i>, ifiXoq Sk mv xopxatp, dtxaioxQixtxog, xai oOa xaXa h
""^Qmxoig ioxip rj vxagxii, xavxa b Mcxoxog Iv lavxtp xs- 25
*f7<">a>* 5. oxt dpsxlXrjxxog ddixlag mp xotftqp xovg idlovg avxov

6 Os. 10, 12. — 7 Tit. I, 7; I Tim. j, 8. — 10 Mt. 19, 18. — 18 Lev.

")■ J I.

" f*f6i.> p V i 8 i^rixwv p V I 9 /U); ixgna^ : xai agn. o | /m>) dnoar.

*^ \ no'tlonXovaioq o | 11 avmksxoftevoi o [ 14 inofeyo/isvog : elanopev-
^•'o,' 0 ' 14/15 andraig — XQioiievog > o | 14 xaivali a v t 15 ^7 sec : iMtjdi a |

*6 navxa ta toiavxa : xavza nt. o | 16 vnaQxa a h o : tvyxdvsi p v |
*'*«r : ro avra o | 17 o iniaxonoi h. 1, a cf. D : post XaixoXi h o p v ]

ytria^ai o | avxov o | 19 9)tialv > o | notijaexf h ) 20 xaneiv6^p<ov> o \
^'^txixog h o p I 22 xai n. i&v. ini^vfiiaiq > o | ndaaig > p v | faxto

^( 0 22/23 svTcpoaxttxrog a : evngoaxoyog h p v, (vngoaoxog o | 24 cur :

" I (fixttioxQ. : dixatog xfixixog a, Siax0rittxog o \ 2b ri > o \ iv i. b
^'OxoTiog o I 26 dd. wv : Sr dd. o t noififv&v o

DIMSCALTA If, 6, 6—13

omnis iniquitatis, etiam disci pulos cogere potest et moribus suis
bonis incitare, ut factoruni suorum imitatores fiant, sicul diri.
Doniinus in Duodecini prophetis: Et aril sicnt saccrJos ita n
popitlns. 6, Exemplar enim vos populo esse oportet, quia et vos
6 exemplar habetis Christum. Estote igitur vos quoque bonum
exemplar populo vestro, quia Dominus dixit per Ezechiel: 7. £1
facttim est vet bum Doiniui ad me hoc modo: Homo, loquere ad filios
poptili titi et dices ad eos: 8. gladium cum indiixero super lerram,
popiilus terrae illius siwiit yiriim e medio eoriim eumque sibi fatieiC

i(j speciilatorem, ut videns gladium venieutem super terrain annuntiet
hnccina et popnlum moneal et omnis audiens audiat sonum bucciuat;
et si non se observaverii vaieritque gladius et tulerit eutn, sanguis
ipsius super caput eius erit ; (juia non se observaverit audiens sontm
buccinae, sanguis ipsius super caput eius erit; si antem se custodierit,

15 animam suam liber avit. lo. Si vero speculator viderit gladkt%
venientem et mm insomierit buccina et populus non se custodierit et
gladius venerit tuleritque de eis animam, ille quidem propter peccaia
sua capitur, sanguinem autem eius de manu speculator is requiram,
II. Gladius ergo iudiciura est, buccina evangelium, speculator

20 episcopus constitutus super ecclesiam. 12. Oportet ergo, episcopc,
te praedicantem coiitestari atque aliirmare de iudicio, sicut in
Evangelio est, quoniani tibi quoque Dominus dixit: 13. Ei tu,

2 I Cor. 4, 16; II, i; 1 Thess. i, 6; 1, 14. — 3 Os. 4, 9. — 6 Eiieclt
5}, 1—6. - 22 Ezech. 33, 7-9.

1 jipoTpfrpaaBci > h | 2 ytvio&ai o p ; 3 npoif^tr/s -f- luOijh h i jrs!
ytip : xadttts xal p v \ Xgiatot; : o ;ir(>. p v | 6 notftv nptuxov o p | &;6 «*C
— StSaaxtiv > p v | 6 kiyft -\- o kovxai a I 8 zov &fov : twv ovpavtiro
yag > o 1 tlvai : post 6tl p v, post vfi&i o | 10 lov ).aov o i 11 xv(fi<H
o «. h I xoi Ift^fxirjl : hie inciptt cod. Vat. 2088 vel b ' 12 xal + iav bo!
fx -f rov b h 0 I 13 diatpv/.a^tji b o | avayyeleTi o , 14/16 xal otx — axt'
f^ariTTat > o | 16 rov > h j Iti dnodavti b \ 17 xuiv xupwv b o | 18 aitoi:
rov o \ dnonTptipfi : -^>ft b 0 | 19 ipvaw o | 21 o > b o | liwr : \6{t»s b»
til <«»' o \ ft'i > o I 22 npoa^ttjvvofi b o ! ipvx^v : lifv 1;). h , 24 tv > i
ff xepativt) p V I 26 7 > b j ro : xal ro b o | 26 dxovaag : 6 dx. h 27 or« :
oaT4i b, waitii o 1 28 adlniyyui b o | 29 <fi pr > p v I o > b o [ xij^ ixxi.^
aiai b o { 30 611 : dfi h o \ dtafiapxvpaa&at a, -ptlxai b o | rul dinfiffiat-
ova&at > b o p V I 31 nepl — 6ttt(iapTvp>ia9f > b o I yap > a Ataftafr
xvpfjorixe h | 83 AA(f;|rfro< o | 36 otrjpll^arai o, artjpi^awat b I imarpfviotm
b o I re ttvro a h cf. D : raiira b o, avxa p v

C0N8TITDTI0NES APOSTOLORUM II, 6, 6— 18. 41

juthjitaq ava/xaaei xai 6ia r^g dvaCxQO<f)fjq avxov XQOXQi^>ao9^ai

xm Uimv avTOv xoiijiidrcav fiiftriTag a^lovg yevrjO^vm, cog Xiyn

jov xcl 6 XQoq^jjg' „Ka\ lotai xad-mg b Uqtvg, ovxtog xai 6

iaoq". 6. xai yog 6 xvgiog ^fimv xai 6i6dcxaXog 'lijCovg XQiaxog

0 dog xov ^tov rJQ§ttxo xgrnxov xoielv xai roxe diddoxaiv, Sg 5

Jtw UfH' ,^Qv rJQ§axo 6 'lijaovg xoitlv xb xai dtddaxeiv". 6t6

^ffitv ,l^g 6^ av xoi^Cij xai dtrfggff, ovxog iiiyag xXij&tjctxai Iv

Tg ^aitXtlqi xov ^sov". 7. oxoxovg yag tlrat del vptag X(p Xam

xohq ixiCxoxovg, oxt xai vftilg Cxoxbv ex.txB xov XgiQxov. xai

vfi^ ovv ylvBOd-e oxoxol ayad-ol xm lam xov d-eov, oxc Xiyu 10

wpios 6ta xov ^hCjeMi^X XQog %xaoxov v/tmp tpdaxmp' 8. „yie

ap^gmxov, Cxoxbv didmxd Oe xm oixcp 'JaQotjX, xai dxovOfj Lx

<ix^(n6g fiov Xoyov xai diagroXd^ng xai diayyiXitg avxbv nag'

^fot. 9. iv xm Xiysiv fi6 xm dvofitp' Savdxco dxoBavy, xai ovx

iidhfiag xov StaaxtlXai avofiov ix xf/g avoftlag avxov, 0 avofiog 15

halvoq iv tQ ccvofila avxov axo&avtlxat, xai xb alfta avxov ix

^^lugog aov ix^ijxijam' av dk idv dtaoxUXi^ xm dvofim dxb

r^S odoo avxov axooxgi^ai dx avxfjg, xai ft^ axoaxQiy)^, avxbg

t" Tjf avofda avxov axo^avtlxai, xai av xrjv ipvxfjv aov iggvom".

'0. m(Kxvxmg xai „(tdxaiQa xoXiftov iav y igxofivtj, xai axifiti 20

» ^oq axoxbv elg XQognyXaxrjV xai Idmv avxrjv igxapiivi^v fi^

'PO/oynjOy xai Xdfiy ipvx^v, ^ fiev ipvx^ x^ a/iaQxla avxijg iXrj^&ij,

'0 (ft alfia ix X^'QOQ ^ov Oxoxov ix^ijxrjd^tjaexai, oxi ovx iarjuartv

!?l^g adXxiyyi' iav dh arjfidvy xfj xsgaxlvtj xai /iij q)vXd§rjxat

" ftxovaag xai iXd-^ fj ftdxaiQa xai Xdfitj avrov, xb al/ia avxov 25

^■* avxbv laxai, oxt ovx iipvXd^axo dxovaag x^g xsQaxlvijg, o

* 9vXa§dfuvog xrjv ytvxrjv avxov iggvaaxo", xai b axoxog, on

•S^avev, C/co^ ^^asxat. 11. fiuxaiQa lAv iaxiv ^ xqlaig, adXxiyg

* TO Ugbv tvayyiXiov, axoxbg 6e 0 xaxaaxad^elg xfj ixxXrjOi^

^luxoxog, ov dtt XTjQvaaovxa diaftagxvQea&ai xai dia^s^aiovo&at 30

*^^ xijg xglatmg. 12. iav yag fir] dtayyelXijxs xai SiafiagxvgrjO&e

^^ kup, elg Ifidg ly ufiagxia xmv dyvoovvxmv eige&i^aexai' 6tb

fovg opaaxgstpoitivovg iv dxaidevala vov&txilxe xai iXiyxtxe

f*ixa xaggrjoiccg, xovg dyvoovvxag diddaxtxB, xovg ixiaxanivovg

^^?P^S*^^> "^o^Q xexXavijf/ivovg ixiaxgiqiexs. 13. xa avxa xtgi '^

2 I Cor. 4, i6; n, i ; I Thess. i, 6; 2, 14. - S Os. 4, 9. — ,6 Act. i, i.
^ 7 Ml s, 19. — 11 Ezech. jj, 7—9. — 20 Ezech. 35, 2. 6. — 24 Ezech.
33. }-j.

CO^STITUTIONES APOSTOLORUM II, 6, 14—8, 1. 43

w ovT(3v ieyorre?, adeXi9>ol, ovx a/taQnjaofieBa' ix yoQ tov
uUaxt; cMOVuv etxog rivag dvatoxijd^^vrag xoof axa§ ri rcSr
imv xotrjocu xaX xdav xoptiqoov xaQaitfjUaa^ai. 14. X^yei yag
t TOV XQWfi^ov 6 ^eog* „diafiaQTVQsi avrolg ravxa, iatog
woootnat t^ gxov^g gov", xal xaXiv „*Eav oQa axovoaxiiv, 5
9 UQa hdmaiv". 15. xal 6 Mma^g g>r)Oiv rep Xam' ,'Axovt,
Utt^i; xvQiog b &B6g aov xvQiog elg iartv". 16. xal o xvQiog

xm EvajyiUqt xoXXdxtg fUfiV^Gxerai Xtyatv ,/0 ^X^*' <^^<^
tov$tP axovirm", xul 6 ooq>dg SoXopuov q,f)Oiv' ,'Axovb, vU, xai-
ia» xatgog aov, xal iirj dxtooy ^sOftovg iiffXQog 6ov". 17. xai 10
'qjH mjfUQOP ovx ijxovaatf' xal ol doxovvreg 6e axtjxoivai xag-
woocof, TcataXtlipavxeg „t6v iva xgl fiovov dXrjd-ivbv d^tov" xai
; rag oleO-Qlovg xal duvag algiofig xaxaavQivrtg, xcpl mv
i^hg kgovfiev.

Vfl. rvmathv dk Itfrco vftZv, dfaxritol, on „ol ^axTiO&ivtfe 16
!g xhv ^avarov toy xvgtov 'li^aov", ovxixi SgttiXovaiv ofiaQvdvsiv
[joiovxoi._cag yag oi axo9ap6vxBg dvtpijfYrjXOi xgog ccftagxlav
^oftiovatv, ovxatg xcA ol awaxod-a»6vxBg xcp Xgicx^ dxgaxxoi
yog aitagxiav. 2. ov xtoxevoftsv ovp, aitXtpol, XovadftBPOv xtpa
g_t^S ^m^g^ovxpop hi xgdacetp xa xmp dpoftmp doeXyij/iata ' 20

* «A«apT»Joo5 fteta xb ^dxriCfta, ovxog, iap fi^ itexayptlS xal
vxKHjrat xov xXrmniXav, fig yitppav xaraxgt&ijatxat.

VuL El 6i xig vxb dxlcxatv avxo^Pxtj&^ dia x6 firjxixt
vxotg ovpaaeXyalPBip, yiptoaxixm, oxi ftaxdgiog b xoiovxog i)X-
mjxag^^^^^ xa»mg xal 6 xvgiog h xai EvayyeXlm Xiytf 25

f*tagiol lore, ot«i> bptidiamaiP vftag ij dioi^ioacip ^ tlxtooip

ftov ^"T* ^^' ^- ^- ~ ^ ^^«ch. }, II. - 6 Deut. 6, 4. — 8 Mt. ii. 15. -
»• I. 8. — 12 loann. 17, }. — 15 Rom. 6, 3. — 26 Mt. s, 11. 12.

ff*opevfT * 1^*' ^*^' *"' "«'l'»' a I 7 xvfttog sec > b o | 8 [tvtiaxexai b v,
IS gal ,/ *. ^? "**" "<= > o I n ol > a I rfi : yap a I 12 aA>7*ivov > b o ;
aror • t6 " * ^ ' ^* "f^aovgHviei b o | 16 lora» + ^v b | 16 tov
' •■ ©i yapT**'*" ^ °l ^y'**' "•" ^P"'*'*'' ^ ° P I **''^" : ov;f p V I 17 Wi
+ rvy^afov l^ ^"^PXovaiv: rvyxavovaiv b o | ol > b o | 19 o^ap-
fr»~ o, ovr '^ h ° ' "^ ' ^^ ° I <'^*' > *> I 20 nfarretv b o | vo/uwy o \
"^oeXyerf b * ' "* *^*s saepe o et o» confundentes | 22 y^^*''^ *»
"^"S o) or, MtJ^^" ° ' ***^* '"• ° 'o'ovfo* a p V : o r. (0 tiovtwi b,
• f»"!r p V Qti *f^"^ ^ h o I 26 9t<5 : rw *. b o | xvpioff + ^/itwv b o |
^ 9 Pr -• *«2 o p V '

DIDASCALIA !l, fi, 14—8, 1

homOj te constitiii speculatorem domui Israel, til audias sermt
ex ore meo el moueas et adhorteris quasi ex me. 14. Et si di
ad iniquiwi: iniqims morte morietnr, et tu non praedicaveris ^
dixeris, ut sc cnslodiai iniqtius ah iniquitate sua, iniquus pre
b iniquitalerti stiani tiiorieiur, et satiguiuetti eius de manibus tuis
quiram. 15. Tu vero si admonueris iniqunm, ut a via sua
verlatur, et se tion custodierit, iniquus in iniquitaie sua moridtifi
tu liberas animam tuaiii. 16. Propterea vos quoque, quia
sequitur accusatio eorum, qui peccant ignorantes, praedicate

10 obtestamini, et eos, qui conversantur sine disciplina, monetei
corrjpite palam. Ob haec igitur, quia saepe dicimus ac repetii
fratreSj non accusamur; nam ex multa doctrina ac saepe audieni
Ht, ut homo erubescens boiium facial avertatque se a male. 17. Nl
et Dominus dixit in Lege: Audi, Israel, et usque adhuc non au

15 erunt. Et in Evangelic similiter saepe praedicat dicens: Qui ha
aitres audiendi, aiidiat. Et non audierunt nee ci, qui sibi
bantur audiisse^ quia in perniciosas atquc horrendas '.• haere
cito devenerunt, de quibus continue dicetur.

VII. Non enim credimus, fratres, lotum quemquam adh^
SO agere gentiliuni exsecrandas iniquitates, quoniaru notuni est oraD

bus, quod, si quis peccaverit iniquum aliquid post baptismum, hi>:
in gebenna condemnatur.

VIII. Suspicamur autem et blasphemari nos a gentiltbus co,
quod iam non eis miscemur nee compopulamur cum eis. Et per

2b falsitatem gentiliuni veritatem fratres nostri adsccuti sunt, de quibus
dictum est in Evangelic: B^ati eritii, cum improperaverint

14 Deut. 6, 4. — 15 Mt. 11, 15; 13, 19. 26 Mt. 5. 11. 12.

18 continuo : verbum iudicii S \ 20 gentiliuni -f inicjuorwm S

1 ovx b h ■ 2 lixoTog b o | 4 ita/iafuvpat h, dtaif/u^rvpt o | avrovi b<
fao^ b o I 5 aov ri}^ ytuv^f a | 6 apa — tpriaiv > b o I lai^ : -|- iav a*o^
axovaiK xvQiov tov 9tov xal noi^arj^ to dyo^^v xul to fv&hg iv i^Bai-'

VII. fjlov ji^pij elvat rov ne/*v>)-

(tt-vov. Q.ualem oportet esse eum,
<^ui per baptismum est initiatus.

2. fav fir^fifTaynu xz)..] Ci. I, i, 3.
Haec addens interpolator prodit dis-
cipiinam erga paenitentes suo lenipore

mitiorem fuisse quam tempore auctoris
Didascaliae.

i

\'I1I. Ih(ti ovxo<pttvtoi>(iivov i\TOt
iXf)'XOfiivov. De eo, qui in calum
niani vel reprehension em incturit.

CONSTmTTIONES APOSTOtOHUM IT, 6, 14—8, 1.

fmv avT(3i' Xiyovrt^, adeXipol, ovx ^f^t/^ifTfjudfieSa' tx yaQ rov
toJiXaxtg axoceir eixo^ r/ra- 6vo<ojtij}>ivraQ xav ajias. rt raiv
(tX<av xoi^oai xal rtov ^lovt^Qcuv jraQaittJGaa&ai. 14. Xiyn yag
rov XQOffTfcov h d-Bog' i.diafiaQxvQfi avTOtg rctvTa, jcmq
tovcovrai t/^q fpcovfjq Gov", xa\ jtdXiP' „'Em> aga axovcwoiv, 5
vv aga ivdaaOtv". 15. xai 6 MoaaFjg q)TjOtv xw Xam' ,,'Axovt,
tgai^X, xvgiog b fredg aov xvgioz bIz iartv". 16. xal b xvgiog
T(5 EvctyytXlq) xoXXdxie fiifivijaxeTai Xiyov ,/0 fX*^^ *^^"
jlxot'et^' dxovtToo", xui 6 oo(jp6G: 2k)Xofi(6v qrjOiv ,,/ixove, vU, xat-
}(lav xargdg aov, xai ftij dxmoij ihefSfioifc ft'itgog oov". 17, xai 10
iXQi o^fitgov ovx ijxovaav xai oi doxovxTtg di dxtjxoivai xag-
jxovcav, xitraXtlipavTBg „rov tva xai fiovov dXi^&ti'br &tbv" xai
i^ rag oXe&glovc xal dHvag algiofig xazaovgivrfg, xtgi mv
vBig igovfitr.

VII. rrojorbv 6i loroj vfilv, dyajtijtoi, on „oi ^axna^ivrtg 15
%lg TOP O^di'aTOV rov xvglov 'hjOov'', ovxixi 6g>tiXovatv afiagxuvtiv
oi xotovxoi. <bg ydg oi dxo&avovxtg dvtvigyrjxoi xgbg afiagxlav
vxdgxovciv, ovtco; xal ol awaxoB^avovrtg xm Xgtaxm dxgaxxoi
xgbg aftagxlav. 2. or xioxivofiiv or*', a6tXq>oi, Xovadfisvov xiva
TO T^$ S<o^« Xovxgbv Bxt xgdootiv xa reor dvoftatv daeXyrjf/axa' 20
6 6h aftagxijaag fierd to ^dxxio/ia. ovxog, iav^ /itj f/Bxayi'<p xai
xavoijxcu Tov xXr)fififXsli>, iiz yffvi'at' xaraxgthi^otxat.
_ VIll. El 6i xig vxb dxioxatv ovxotfavxTjd-fj 6id x6 (trjxixi
mnrxolg owaOfXyalvBiP, yiva>oxixa}, dxi f/axdgiog b xotovxog vx-

agxBi xagd Btm, xa&dig xal 6 xvgiog iv xm EvoYytXlco Xiytt' 25
^^MaacoQioi laxi, oxav oVBiStOoiaiv vftdg ij (^toi^oiCn' r) fixatOtv

4 lerem. 26, 2. j. — 5 E«ch. j, 1 1. — « Deut. 6, 4. — 8 Mt. n. ij. —
9 Pxov. I, 8. - 12 loann. 17, 3, — 16 Rom. 6, j. — 28 Mt. 5, 11. 12.

fiol; fiov (Exod. ij, 26), xal nalir a | 7 xvinoii sec > b o I 8 ftvijaxtrai b v,
(tvrjfiovfviTi a | 10 aov sec > 0 | 11 oi :.' a ! «f^ : yap a | 12 a/.rj&irov > b o ,
ri'lS xal tii : tig b | 13 xaraavit&itTfg b o | 15 larw + fr h \ 16 rov
(tavarov : to ovofiu b o | Yrjaov + Xpiatov b o p | ovxici : ovx p v I 17 tog
y. oi : oi yap bo IS vndpx'**'*"*"- Tvy/dvovotv b o | o! > b o | 19 dftaij-
xinv 4- Tvyjavovaiv b o \ ov • ov o \ ovv > b I 20 TtpaTTnv b 0 | vofiutv o j
21 ovToti o, oilrco; b, ut alias sacpe o ct w confundenles | 22 yiivav a |
24 avyaofi-ytTv b. -yt^v o j on fi. 6 xotovxog a p v : o t. (0 xtovxiUi b,
6 TOiovxwi o) on (taxaptoq b h 0 | 26 Bn^ : tdi &.b o \ xvpioi 4~ 17/"^*' b o |
)Jyfi : fyif p v ' 2« jj pr : xai o p v

44

DIDASCAf.U 11, e, 2—10, 1 (L).

{et persecuti vos fueriut] el dlxerint omne malum contra vos m
entes; gandeie et laelamini, quomam merces vestra magna est
caelis; sic enim pcrsccuti sunt propbetas. 2. Si quis ergo blasph
niatur per niendacium, beatus est, quoniam temptatur. Dicit
5 scriptura : Fir, qui tion est temptatus, mm est prohatus a Deo. y
quis autem convictus fuerit, quia egit aliquid iniquum, qui talis<
est, non est Christianus, magis autem per hypocrisim Domioo
mentitus est. 4. Uiide ab his, qui tales sunt, cum convicti fuerint
verius, cum tiducia se abstineat episcopus, qui sine offensione est

](i et non accipit personam.

IX. Si autem et ipse non est bonae conscientiiie et personam^
acceperit propter quoddani turpe lucrum vel propter dona, qw«
accepit , et pcpercerit ei, qui inique peccat, i-t permittit eum iaj
ecdesia manere, X. hie coinquinavit ecclesiam suam ad Deum

15 ad homines, et multos neophytos et catechumenos et iuveIlCS^J

5 ?

1 et pers. v. f. S C j B a Deo > S ] 7 magis — mentitus est : sed me
est et per hypocrisim suscepit pietatem S ! 12/13 vel — accepit S cf. C

I ipfvdwfitvoi b o j 2 tuit ovpaytiit h | S /i}.aa<ptjfii]&tiij a h : -9^
-d^ fj D, -&ij V, -Sfi p I i^ievftatt b, ii'fvaftatoi o [ 4 rc;> > a ' & t'A*Z^
*'/J.fjff>7 o (hie similiter fere semper), ii.fyxd^fitj h [ 8 xal f)ftiiS > bj
10 dltjUwi .-- b o I 11 pLtta^a.l^.tovxa.1 h, -^a'Aovtai o p v | 13 anf
nolrjunxov b o | 14 vnd^x^^ ^ o I ^^> yevufifvog b o ] IC ipfiaTjXOi
afiuffT t,auvto<; b o, -luivxoi; a | 17 xvQiaxfj^ : StanoxixTji b o | x^i > f\
18 Slxatoi b h o p I Jtoi^ei a h p : ifi«ifq v, dto^exai b o I Aq^iffi

3. ccr^p ddoxifiot; ilnflgaaxo^ .t.
#*«i] Verba exstant lac. 1, 12. ij;
UttxeiQioq dvtipf 07 vnofiivfi nii-
puafiov, OTi SoxifiOi; yevo/iifvos
ki,\f}fTttt Tov atttpavov t^? twFji, . . .
o ya(i 9eo<; ait el^aaxoi; ioxiv xa-
xwr. Dictum autem vi\ ex hoc loco
formatum I'uit, sed Evangeiii deperdili
esse videtur. Cf. Resch, Agrjpha 1889
p. 187. jMlegant dictum praeler Didas-
caliam et Constitutiones Tertullianus
De bapt. c. 20, CyriHus Hieros. Cat.
myst. V, 17, Chrysostomus Horn, de
resurrect, mort. c.4 (ed. Bened. 11, 428).
Respicit illud etiam auctor Operis im-

perfecti in Mattbacum ad Matth. ;, '1
hom. ill scribens: Si non fuerit qai*
tentatus, non potest esse probitos-
Praeter Facobum 11, 12. ij etiam Si-
rach 34, 10 simile quidquam dicit. CI
Ropes, Die Spruche lesu 1896 p. ll4-

IX. "Oxi d6(u^o66xt)Xov fivai jffi
Tov inlaxonov. Episcopum non ^■
bere esse muaeribus pervium.

X. "Oxt o iniaxonoi dxgixon f"-
6onfvo<: Tov rjfinpttjxoToq vnaixm
ytvixat. Quod episcopus, qui tenwrt
parcit peccatori, culpa non careaL

I. lat; aizioq axav6di.ov\ Cf. i, ).<>>
VIII, 47 can, 5 J.

COXSTITUTIONES APOSTOLORUM 11. 8. 2 10, 1.

45

t^' vficoi' Jtav jfovijQov Q^fia if^tvSofisvoi tvtxti' Ifiov' 3f*f/(>eTf
ti tcyaXhdaiP-f, oti b fiiod^iK vfioh' noXi-K If roft; ovQavolg".
ti ovv Tig fiXao^tjfitjd'tit/ ijtl ipevafiari, fiaxctQio;; o toiovtoc'
fti yag rj YQccf-^' ,.i4i>f)Q ddoxifioq ajxtlgaoroq jtaga tco &e(5".
ti 6{ Ttq iXiyx^ii ■TTptt's*'? T' avoftov, o rotovxoq oJ (lovor 5
tvtbv f^Xatptv, dXia xai i^Xaaqirjfilav xgooixQi^tv zdi xoivm Ttjg
ixxXijCUti^ ocoftaxt xai ry didaCxaXla, w^ fit) jtoiovvrouv ixilpa,
K Xiyoiisp that xaXa' aud 6vtidia97)o6fted^a xal ^fulj ^xo toU
mvqIov, on „X{yovCiv xcu ov yroiovoir". 4. oBtv rofg roiovroi'i
litcTX^'/yrot; dXifd-toq xagaiTTjOeTai fitxa ^taggrjOiaq b ixioxoxog, 10
el ftfj /jeta^dkmvrat tov rgoxov.

IX. Or Y^Q t*ovw (otgooxojtov that yjf^l ^o'" eyrtoxojtor,
la xal axQoaooyioXrjxrov, hf xQ^jOtottjti aaMfgovl^ovra rovg
tagndvovxaf;. 2. d dh xal avrog ovx iVGvi'ei^tjroi; v^a^jfcov.
yootojioXijjiTfjg yevoftirag did xira aloxQoxtgdt] SutgoXijtpiav 15
ptlaexai xov dvofitoi dfiagidrovxog, luOa^ iv xij ixxXijah/. fiivtir
VTOV, JtagaxovGag xijq &eiag xal xvgtaxfji; q^toivjc xi]g Xtywotj^ '
lixaiwe dimgei x6 dixaiov ov Xijipq xgoacoxov ev xglotf ov
hxaiojOHg xor uotfiij' ov Xrjyji] dmga ixl y>vxfi, xd ydg Smga
ixTV^Xol o^d^aXfiovg ao^mv xcu. Xvftalvezat grifiara dixalcov". ^
, 3. xal iv aXXoig (prjoiv „'E§agtlTt rov Jiovtjgov ig vfimv avxdiv"'

P\ 6 SoXofifov Xiyfi iv nagoi/iicui' ,'Ex^aXh Xoifibv ix ovvtdglov.

i avvt^eXtvoerai avxo) velxog".

X. 'O di fitj Jtgootx<ov xovroig axglxatg (peiotrat iiti to5

oiptiXovTi tifuogiavg c&g 6 ^ovX ixl x<S jjycey xal 6 ^HXtl ixl 2^

)fV violg T0^^' ovx ddoai xov xvgiov, 6 xoiovxog i[it^tjX(oost'

tl xifV oixtlav d^iav xal xijv xov &tov ixxXrjGiav xijv xaxd xi^r

^QOiTtiav avxov. ddixog ovv ovrog xal &e(5 xat oalotg dv&gaixois,
9m alxioz axavddXov jtoXXoIg vtoipoixiaxnig xal xaxrjxovfiivocg
fvofdtvog, Ixt 6( v^otg xal viatg xfj tjXixUv ov x6 „oval" Jitgifiivtt ^0

^4 ? — 9 Mt. 23, J, — 18 Deul. 16. 20. — Deut. i, 17. — Exod,
, 7. 8. — 21 Deut. 17. 7. — 22 Prov. ii, 10. — 25 I Reg. 2, 15. —
SO Mt 18, 7.

item I. 19 et similiter fere semper 20 ixxv<p}.ovaiv bo 21 iptialv > 0,
iiUQatf b p I 22 ntt^otnta b | hubv b, Ati/uuJr 0 24 tfflatjvai h | 25 r^ :
to b i 'Aydy : dxftfi O, naa b | ^ sec > b o | 26 0 xoiOVTOi : ort ovto^ a
(1. m. o r.) o I 28 9fi» : riS 9. b o \ 29 rfoipvroi; p v | 30 yfWt/Mf vo? b o
riaii : yearian; p v | rijv ^hxiav b h o | Ttapaftirfi o

DIDASCALIA If, 10. 2-11, 2 (L).

iuniores puellas perdet cum eo. 2. P ropt er intern pcraatiani
enim iniquitatis, videntes euiii, qui talis est, inter se, incipicnl
discernere apud se et imitiiri eum, et ipsi scandalizabuniur, tt
participes effecti infirmitatis eius peribunt cum co. 5. Si aulcni
6 viderit hie, qui peccat, episcopum et diaconos innocentes et alieoos
.1 crimine et gregem mundum constitutum, primum quidem non
usurpat contemnere et ingredi in synagogam per conscientiiin
suam semet ipsum repreliendens; 4. si autem inventus fuerit in-
erubtdus et non confundatur et ingressus fuerit ccdesiam, arguitur

Hi et corripitur ab episcopo; j. circumspiciens singulos et in nuUo
offendiculum inveniens tarn in episcopo quam in eis, qui cum eo
sunt, conlusus cum grandi reverentia et fletu egredietur paciUcc
stupens, ct mane ,bi, t mundatus grex, et tile egrediens flebit ad Deum
et paenitebitur de his, quae egit, et habebit spem ; et totus gret,

15 cum viderit lacrimas illius, correptionetn apud sc sentit, quoniam
qui peccat periL

XI. Propterea igitur, o episcope, iestina, ut mundus sis [a]

^ operibus, et agnosce[re] locum tuum, quoniam in omnipotcniis

virtute positus es, observans similitudinem Dei omnipotentis, 2. h

20 ita in ecclesia sede verbum iaciens quasi potestatem habens iudicarc
pro Deo eos, qui peccaverunt, quoniam vobis episcopis dictum
est per Evangelium: Quodamique ligaveriiis super terrain, ffit
ligatnm d in caelo.

22 Mt. 18, 18.

2 enim iniquitatis S cf. C : $uam sine sensu etTecti L, legeos dvoov*tti
pro dvofit'av vel dvoftiae ' eum S C : enira L ' 5 et alieoos > S C; iuttt'
pretamentum esse videtur | 6 gregem + lotuni S j 7 contemoere ct > S
13/14 flcbit . . paenitebitur 00 S | 18.19 t^uoniam — Dei oronip. : quoniin
tanquam imago Dei omnipotentis constitutus es ac locum Dei omnipotentis
tenes S

1 o > a I 2 yag tf)v : J^ b o | uxQi^iaq avofiov b o o r^ pr : rov b 0|
>.«oj -f- uvTov b o I avtov h | 6 fiXintt p v, ^kinov b o | o/ua(>r(vr a h,
u/Attfiioy b o : -tdrtov p v (L cf. v. s) ^ xttT(«f(iovt]oai > b h o 9 t^
avviiStiaiv pv|10jj>pv|o>abo| oi^av b h o p | r^ xifiattw p »,
tijv xifiattov h | 11 tdpdaat : a ^Sgaaer h, diSgaatv o | cv^ 4- o h | rf;

XI. "OflriBC XCV foi' inlaxonov
XQivtiv zoix; aijnfftdvovxai. Q.uo-
modo episcopus debeat iudicarc pec-
catores.

I. nivtwv a^Xitv dy^ptinatv nL]
Cf. c. 20, i; 2J. 6; 26, l; 34, i; VU,
31, 2; VIII, 44. Ps.-Ign. TralL 7. <;
Philad. 4, 7; Smy-m. 9, 3—4.

CONSTITOTIONES APOSTOLORUM 11, 10, 2— 11, 2. 47

cd 6 „6vtxbg fivloq iv rip tqccx^Io) xal b fiv^oq", iv w vxodtxos
^3tiaq%u. 2. dia yoQ xijv xrjq axgtoiaq dvofitav, fiXixovrsg top
roiovTOV avTOV aQXOvxa, kv lavtotq dtaxQi&rjaovrat, xal XQ^*^*^'
|KVM T^ ourg vwifp cwaxoXioBat avxfp avccyxaad^i^covxai, tbg
ty ^leifo^oa/t 6 Xaoq xal xm KoQh ol ovvaQaftsvoi avxtp. ^. tl 6
A fiUxoi b aiuiQxmv xbv ixlaxoxov xa\ xovg dtaxopovg d^oiovg
kfx^funoq xal xb xoifiPtop xa^agop vxdgxop, xgrnxop ptkp ov
xoifiqou xaxa^QOP^aaq elq ixxhjoUxv &sov elaek^tlp, xXijacofuvog
tg awad^aii ovrov* e^ dh xal xag ovdiv tfpiOcifttvog tlaiXB^oi,
^ xajfoiQ^fia kXefX^t'iOtxai, mq b *0^d kxl x^g xi^anov atpdfterog 10
ant kdodacu, xal mg "Axag ixl xy xloxy xov opa^iftaxog, xcu
«S fitget ixl xolg xov Nufiitp xgrjuaoip, xal xagavxlxa xifico-
^i^i^at, tf pov&exovfttpog vxb xov xoifiipog elg /itxdpotap
vxajl^ijatTcu. 4. XfQifiXsipdfUPog ydg xovg xa&' ipa xal ip ovdtpl
jt&^v svfftaxatp ovxs xaga xm ixiaxoxm ovxs fitjp xaga to) 15
ox' ahbv xtxarfiiipm Xam, alaxvp&tlg /itxa aldovg xtA xoXXmp
iaxgiatp i^eXivCtxeu elgtjpixcog xaxapspvyfupog, xcd ftevtt xBxai^a-
dtttiivop xb xolftriop, xgoaxXxcvott xe xm &Kp xal (itxavot,an
^' tiq ifHaqxtP, xal ?§c< iXxlda' xal xb xolftPtop oXov, &eaadfitPOP
hi^bw xa SdxQva, POv&BClap S|a, oxi 6 anaQxdtP did (uxdpoiap 20
vit axoXXvrai.

XI. Jtd xovxo ovv, m ixlcxoxe, Oxovda^e xa^agbg thai xolg
WW5, ypmiftCfiap xop toxop aov xal xf^p d^iap, mg 9-tov xvxov
hnov h avd-Qoixoig xm xdvxmv agxeiP dpd-gcoxmp, legimp, ^aoc-
^iw^agi&pxmp, xaxigmp, vlmp, dtdaaxdXmp xal xdvxmp bfiov 25
^w vxrpcoaw. 2. xal ovxmg kp kxxXi^ala xa^iC,ov xop Xoyop
xotviiurog, (og i^ovciap Ixmp xgipup xovg ^fiagxtjxoxac, oxt
^ TO?g IxiCxoxotg klgrftaf ,,'0 idv 6ijOijxe ixl xr/g yrjg lorac
Mtftivop ip xm ovgapm, xal o idp Xvaijxs ixl xijg //Jc laxai
^hfuvop Ip x0 ovgap<p". 30

1 Ml i8, 6.-6 III Reg. 12; Num. 16. — 10 II Reg. 6. — 11 los. 7. -
12 IV Reg. 5.-28 Mt. 18, 18.

imiit h I ivtt&nf^aroi hp|12<wj + obho| yiiu,^ b o \ xal + 1} h [
1* yif : <fi b, > o I 16 fitS/iov : ftovov b o | oizs n. r. intaxomy > b o
16 titmv b o I 17 elgtivixbt; h | 20 ixsivov ro '>- h o > b h o j 21 dno/.-
m» b I 22 « > a b h I 24 T«i» a p V : rd h, t<5v b o | apxf'V : ^x^iv b |
^^ rciy wr. 6/iov h \ 29 iv : xal ^v o L | rc5 ovpavtS a D : tolg ovga-
"*«»' b h o p V I 30 rw ovpavi^ a v : roTg ovpavoii boh

DIDASCALIA H, 12—18, 4

XII. ludica, episcope, cum potestate ut Deus, sed paenitentes
•I suscipe cum caritate sicut Deus [omnipotensj, et increpa d
roga et doce, quia Daminiis Deus cum iuramento prornisit pccca-
toribus se veniam daturum esse, sicut dixit per Ezechiel: 2. B
b tu, hotno, die mi domum hrael: Sic loctiti esiis: iniquitaits uosirdt
et pecciita nostra super tios sunt, et in cis tabescimus; quomodo ttif
vivere poterimus? Die ad eos: Vivo ego, dicit Dominus Adomt,
nolo mortem peccatoris, sed id convertatur impitis a via sua maiii
et vivat. Paenitentiavi igitur agile atqne avertite vos a inis I'tstru

10 nialis, et non moriemini, domiis Israel. 3. Hie ergo spem praeboh
peccatoribus paenitentiam ageniibus, ut salutem consequaotvr
paenitentia sua, ne desperantes nianeant in peccatis suis addantqoe
eis, sed paenitentiam again et plorcnt ac flearit super peccata sm
et convertantur ex toto corde.

li'i XIIL Porro qui insontcs sunt, sine peccatis maneani, ne ir-

di^eant fietu et gemitibus et angore et remissione. 2. Unde eniiTi
scis, homo, qui pcccas, quot sint dies vitae tuae in hoc saccule,
ut coiiverti possis? Quia ignoras exitum tuum ex hoc saecuk*,
niori potes in peccatis tuis sine paenitentia, sicut dictum est per

2i> David: In inferno quis confitebitur tihi? 3. Propterea sine pericuk'
manet omnis, qui parcit vitae suae et sine peccatis manet, ut ctiam
iustitia antea ab eo facta ei conservetur. 4. Tu ergo, episcope.

4 Ezech. 3 J, 10. II. — 20 Ps. 6, 6.

1 potestate S C : liducia L 1 Deus -f omnipotens S ! 2 oninipoteas Sp,
> Sm I 8 mala Sra C : > Sp

1 fttt' p V I oif + o a I 2/4 ntfookanfiavov — fUTaioovvxas > p v
2 O'toi yag -^ a 7 'Aioivat: xvpioi » h : x. 'Ai. h 0, x, 6 #foc p v U tf
€i5 > b o 9 ix : ana h o avTov > b o 1 anoatgcifptjTf p v (LXX)
10 ovv ap: >bhov|ll 6 o'ixog o \ dvravOa p v D : + o loyo^ i h
ftv9fi; 6 ?., b o 12 i?.Tiida>; b | lH avroig a h o | ixiwawat p, ixdioaovoit
b o [ 14 x>.avaatai h I tw &fiii p v j 16 u/f > o | 18 fiivBiv : fiinoi b 0
in ftri diotvttti : fitiSh b o ] 20 xal > p v | 21 ^ftipa b 0 | ^i^atig dr ruii
tv> /?. a ; 22 aov -|- ;/ o { tt(itt(fTlai<; b o ' 23 tatat a | Sia tov : iv rw h 0
25 t^oifov p V 26 nufiaivfi post loyoi h | dta 2". tov a. Ityatr apt:

XII. ^tdnaxaXia, man; xph ^Qoa- sunt, et huius rei exempla varia.

<fiinaOai roii (ieravooifnv xal tov- Xlll."Ott tftiytiv x&'i toiv afut^

rwv napadf if fmxa 4td^o^. Doclriaz Ttiftdrmv r^vniT^v. Fugiendumeuc

4e modo, quo paenitentes tractatidi delictonim experioiitiam.

CONSTITUTIONBS APOSTOLORUM II, 12-13, 5. 49

XII. KqUvi ovv, to ixlaxoxt, fuxa i^ovaiac cog &66<i, alXa

roic futavoovvrag xgoaka/i^dvov' 6 9e6g yccQ d^eog loTtv iXeovg.

ixixlijaci Tolg afiaQToivovaiv, vov&iru tovg itfj imczQ^povrag,

*a(faxdXei xovg iatmraq ififitviiv ToTg xaXolc, tovg ntxavoovvxag

»ffi6iixov, on xvQiog 6 d-sog /lera oqxov kxrjyytiXato axpiCiv 5

Miffa^av xotg furavoovatv ig> olg ijftaQTOv. 2. Xtyu yag 6u

Toc'/f^xnyjl* „Ebtdv XQog avrovg' Zc5 kyd, Hyei jidwpat xvQtog,

d 9ilr,am top 9uvatov xov afiOQxoiXov, dXX' tj Ip x(p axoOTQiipai

TW as^ ix xf/g bdov avxov xijg xoptjQ&g xal ^^p. kxiaxgrnprixi

wv axo xmp oddSp vftav xcop xoPTjQmp' xal IpoxL dxod^Pt'iOxsxi, 10

itUai'laQtajX** ; 3. ipxav&a tvdXxidag hcolTjGsv xovg fiftaQXtptoxag,

hi, lap (ttxttvorfimatP, iXxlda acoxr^Qlag ^^ovoip, /ii^ xoxs tog

axtjlppcoxeg iavxovg kxdmoip xalg xagapoftUug, dXX ^otntg

ihiia ikoxTiQlag ixiaxQaqhnig XQOOxXavamaiP B-tm x(qI xmp

^uiiftimp avxmp xdl liixavorfitooip Ix xoQ^ag i§tvfi6Piadfispoi 15

JtCToy, Tccu Xif^opxai xoq' avxov x^p d/iPijaxlap mg xaga xaxgbg

XIII. Tovg iiipxoi dvafiaQxr/xovg xoiovxovg ftipHP X(*^ ^^i-

^IQiiav txtip x^g xtlgag xmp afiaQximp, oxmg firj dimpxai

odvvfjq, Xvxijg xal xXavBfimp dg>iaemg. 2. xl ydg oldag, di^gmxe, 20

«lttt(ft^aag, d t](£iQag ip xmde xm ^lq> ^fjcng, i'pa xal fitxapo^ayg;

^'^i tt^TjXog jy ^o66g aov kx xov fiiov vxdgxti, xal ip afiaQxia

'ffhvxyaapxi (itxdpoia ovx iaxtp, mg Xiyn did xov Javld' ,,'Ep

^ tp5 adtj xlg i^OftoXoytjOexal Cot"; 3. 6bI ovp %toifiOP tlvai ip

"l^olg, jpq gpiv Xvx^g xijp odop ixetPTjP OTSiXmfii&a. dio xai 25

■^ftggtytf o 9-tlog^ Xoyog 6td HoXofimPxog xov oo^ov Xiymp oof

'j^ToifiaC^ tig xrjp i^odop xd igya aov", i'pa fifj ixiXeiy>y rjftlp xi

^^f xaXmv, maxsQ xcd, xalg xipxs ip xcp EvayyeXlqt xagB^tPOig

"IQ licaQJap ixiXtixep xb xfjg evCe^elag iXcuop, xal dxe^X^&fjaav

t^' Wfigxopog. 4. did xovxo dxlpdvvog (tipti xdg 0 qitidofitpog 30

^*ii lavxov ^m^g xal fitpatp dpafidQxijTog, oxmg xdi xdg xqo-

Vf'/opviag vx' avxov dixaioOvpag avxm ovpxtjqijo^. 5. av ovp

7 Ezech. 3 J, II. — 23 Ps. 6, 6. — 27 Prov. 24, 27. — 28 Mt. 25.

napaivwv b o, > h j 27 aov -\- xal nagaaxtvdl^ov els tov dyQov a | 28 ralq :
x»v o ! 29 <fia ftotgittv > b | ineXtineto h, ivikeinev b o | xal + anoa^iaaaai
ra; '/.annaSai; t^s Seoyvaataf a | dntpl^^aav b o | 31,32 yfyorvtag b o |
32 Jtx. ttvtw > b 0

Fu5K, DiDASc. er Constit. ap. I. 4

50

lUMSCALlA II, 13, 5-U, 6 (S).

sic iudicfl primuni severe, et deinde suscipe cum benignitite
misericordia, si promiserit se paenitentiam acturum esse, et ii
eum, ange eutn, persuade ei ac succurre ei XIV. iuxta verbo
quod sic per David dictum est: Ne tradas in perniciem anim
B cotifitentem tibi. 2. Et similiter in Icremia dicit sic de paenitent
peccatorum: Niimquid qui cadit, nan resurgit, aut qui avcrsus
non rei'ertettir? Qttare aversus est populus meus aversioue imp
et confirmaii suui in vohmtate sua et noluerunt paem'teniiarn age,
ac convert i? 3. Propterea igitur suscipe paenitentem, nee omnii

HI dubitans nee prohibitus ab eis, qui immisericorditer dicunt,
oportere cum talibus coinquinari. 4. Dixit enim Dominus Den
Pal res pro fiUis non morienlur nee filii pro patribus. 5. lit rurs«
in Ezechiel sic dicit: El /actus est sermo Domini ad mc die ens:
Homo, terra cum peccaverit mihi et dtliquerit coram me, extendam

\h mamim meam super earn et conteratn ex ea fulcimentunt panis, et
immittam in eamfamem et delebo de ea homines ac pec or a; et si fuerinl
tres viri in ea, Noe et Daniel et lob, ipsi in sua iustitia servabuta
animas suas, ait Dominus Adonai. 6. Apertissime ergo scripturi
ostendit, iustum, cum fuerit cum iniusto, non interire cum eo,
sed omnem honiinem iustitia sua vivere et, si cohibitus fuerit,

4 Ps. 75, jg. — 6 ler. 8, 4. 5. — 12 Dcut. 24, 16. — 13 Ez. 14, 13-14.

4 in perniciem Sp sec. ui. : > Sm Sc

1 &fhq b h o ! tptfaiv > b o | 3 ikiov a h cf. c. 14, 18; 15. j; 2J. 8 etc]
olxTftfffitav b o I vnnaxoftfvoi; b o | ai'r<w I> b o | 4 fiftaBflxo) b | rov 2> 0 i
TifiOi : fli \> 0 \ j^iUQtiati b h o I B ovQavtii + xal dnl y^i b o | 8 avrdi b o I
10 rfio + xal b 0 111 0 tert ;> b o | 12 fniaT^^iffi b | r/ "> b o | ciTitaToFV'fr
a b h o : dntazftd'pij p v { 12/13 ttTtooTQOtpiiv -\- novtjftav o, ,t. xnl b I
18 T^ > b o 1 17 avft/toXiifa&at : avvavafxiyvvaHui p v i ft^dt b h o | a)
yip xoiavxai b o | 18 lanv b o i xQirdHv a, dypi'wv b o | 20 f.oyoii p v i
21 iv + Tw h o \ 21/22 xal dvoula earai a o A B : > b h p v 22 23 roiJ
o<5. ad. : ddlx>ifia diixiiuat b o | 24 ^n' a : an b, > h p o v | 26 i?{

Ia p V : an h, > b o ] o! > b o v | 26 xal pr ]> b o I avroi : oiiroi a 1
29 yap : rf^ b o , 30 dUi'ikoii; > b o | 32 rotj > h ) 83 avari/.i.oito; +
XrV. Ufpl T(5v Xfyontor /xfj S^x-
lafiui fttXHVoovvia, xal or* lilxatog,
xav avvtaitv a/inpra>/.(M,otJ avrano).-
kvxat ttvxty. De eis, ijui affirmant non
debere rccipi paenitentem, et quod

Justus, etiamsi cum peccatore versctur,
non pereat cum eo. Codd. p v:"Or(
Xpjj <f>hvyiiv ov iTjv ir ).6yw xotvot-
viav TiftOi toi'i a/iaiiidtovra:, «'Aa«_

CONSriTUnONES APOSTOLORUM II, 18, 5— 14, 6. 51

icgtv£ cog ds<p dixc^oiv „Tov yoQ xvqIov, ^ijolv, fj xqIciq".
*v ovp ax k§ovCiag rbv hfoxov xatadlxa^s' exeira fihta
: Tutl olxTtQftov xoi XQOcXt^tpemq olxeiov, vTiiaxvov/dvog avT(p
iiav, el futttd^otxo tov xqoxov xal xgoe; fiBrdvoiav ;tfopy/(lef
\s3L6fiePOP d£ crvgxxw XQOo6ixo^> t^^fivijfidvog rov xvqIov 5
Tog, on „xoQ^ ylvsrcu h ovQavm Ixi Ivl afutQtm/Lm fiera-
ni".

XIV. 'Eav de xov /teravoovvra fi^ XQOcdi^, ixt^ovXoig cajzov
roy xtcQJxttg, ixtka^ofitvoq x&vAavXd Xiyowoq' „Mrj xagadrng
^ijgiote ^pvx;^ k^oftoXoYovfiivrjv ooi". 2. 6ib xaQOQftcov eig 10
voiav 6 ^leQefUag Xiyst' „Mrj b x'lxxmv ovx avlaxaxai i^ b
vtQiqxov owe ixioxgigtei; xl oxt axioxQttpev b Xaog fiov dxo-
^/v dveudtj xcA xaxexQaxijdijCap h xy XQoaiQdaet avxcop;
tgaji^e, vloil gyctfryeoTcg, xal kym Idaoftai xa OvpxQlfjfiaxa
v". 3. 6i%ai ow xbv fuxavoovvxa, ft^ diaxa^cov oXmg (iijdh 16
tftxodi^ofitvog vxb xcav avjjXemg Xtyovxcov /iTj dilv xoiovxoig
wXvvsad-ai fiijxe Xvfov xoivmvttv avxai yoQ al avfi^ovXlai
wvvxanf elalv 9-Bbv xat x^v avxov xQovoiav, aXoymv dh axQlxmv
hjglcap afteiXlxxoiv' ov yap yivmaxowitv, oxt XQ^ g^vXdaasa&ai.
xi}p jp Xoym xoipcoptav XQog xovg a/iaQxavoPxctg, dXXa xtjp 20
pym. 4. ,,/lixcuoavptj yag Sixalov ix* ccvxop iaxai, xal avofiia
fHW ix' avxop iaxat". xal xdXiv „rrj iap ccfidgxy fioi xov
nytfat ddixijfta, xal ixxtPm xtjp X^^Q^ /"ov ix' avx^v xal ow-
pcD ix avxijg axijQiyfia oQxov xal i§axoaxsXm etg avx^v Xifibv

^oXo^Qsvao} i§ avx^g apd-Qoaxop xal xx^pog' xap a>aip 01 2&
'■i avdgeg ip (tiom a^x^g, Nc5b xal 'lcb0 xal dapirjX, avxol kv
iixaioavvy avxmp Ocioovaip xag tpvxag avxwp, Xiytt !46a}pat
Koq". 5. oa^ddxaza ds^Xatxep rj yga<cpr\, oxt avpcop dlxaiog
tm ov avpaxoXXtrrat {tec avxov. kv yag x(p x6a/4co xovxco
_dixaioi xal ddixot dXX^Xoig ovparf(XdC,ovxai xoivaivla ^lov, 30
jajv xal batoxrjxog, xal xovxo ovx afjagxavovoiv ol &eoq>iXelg '
ijrat ydg tlotP xov xaxgbg avxmv xov ip xolg ovgavolg, xov
gg ^hop avxov dpaxiXXopxog ixl dixalovg xal ddixovg, xal
hfivxog avxov xbp vbxop ixl xovrjgovg xal dyaBovg". 6. xal

I Deut. I, 17. — 6 Luc. 15, 7. — 9 Ps. 73, 19. — 11 ler. 8, 4. 5. —
ler. J, 22. — 21 Ezech. 18, 20. — 22 Ezech. 14, 15. 14. — 33 Mt. 5, 45-

0 1 33/84 inl — aya&ovs : inl novtjgovg x. ay. xal ^pixovrog inl dixalovg
iSixovg h | 34 inl n. x. dyad^ovq : novriQolq x. dya&oig p v

4*

52

DIDASCAUA II, 14, 7^

propter peccata sua cohiberi. 7. Et in Sapientia iteruni dicni^
Ofnttii homo fttue peccatontm suorum conslringiiur. 8. Unusquis
ergo laicorum rationem reddet de suis peccatis, et nemo laed
aliorum \ • 4elicto. 9. Neque enim ludas nos nocuit, cum nobis
5 oraret, sed solus periit. Nam et in area Noe duo filii eius
et benedicti sunt, Cham autem, tilius eius, non, sed seraen
maledictum est; bestiae etiam, quae ingressae sunt, exi<
10. Non ergo oportet his, qui parati sunt ad mortem et oJeniiiP
fratres et diligunt crimina et cum occasionibus mortem quaerunt,

S, 19.

9 Prov. 5, 22. - 4 Act. 1, 17, j8. — 8 Gen. 6-9. - 7 Gen. 7, 14

S lakoruni : tiliorum saecuti S accurate | 6 Noe + et S | 6 filiiu dttj
•^ alius S I 6 noQ + benedictus est S | 7 exierunt : bestiae ex. S

XIV, 9. hesttae etc.\ i. e, etiam be-
stiae maledicto non tangebantur, cul
Cham subiacebat. StmilituJiQem arcae
etiam Caliistus in Philosophumenis
IX, 12 ed. Duncker p. .^i adhibet;
loquitur autem de animaiibus muiidis
«t immundis, ut in ccclesia peccatores
esse posse demonstret. Terlullianus
De idolol. c. 24 eadem similitudine
exponit, corvum quidem et milvum et
lupum et canem ac serpentem, nee
vero idololatren iu arcae typo haberi.
Cyprianus De cedes, cath. unitate c. 6;
Ep. 69 c. 2; 74 c. 11 ; 75 c. t5 slmt-
litudine sententiam suam de baptismo
nonnisi m ccclesia catholica valide

tribuendo probat.

* •

*

7. diafidQit/Tuv dtifiiapr/tov] Amat
Constitutor lusus verborum. Exhibct
II, 24, J 7ta9tTv Tov T^ tfvofi diia&ij,
^S> 3 /p«»jUf»o<, ttD.a firi ntt(>axff<i-
fiU'Oi, 58, 5 ditl^bv mq ifn).ddf).(fiov,
VI, 2 J, 7 ivti'ifiovg, of'A/' ovx^ na(ta-

VOfiOVq, 28, 7 tf^llri^OVOV TOV iflkO-

9tov. Cf. VIII, 12, }o— 33; 51, 5.

7- lo; 18; 21, Hos versus exscripsit
Anastasius Quaest. XXXV.

7—10; 14—15; '8; 21. Geo
Ham. Chron. c. 53.

8. tii Twv viwr] His verbis
stitutor Cham solum poenas de
urgct. Lectioni tig tov vtlv cantl
omnino adversatur.

ID. ISov av^ptuno; »tL]tioc dictum
etiam VIII. 43, 3 legitur, verbis ven
npo n(joatunov avtov omissis, et is
Excerptis e libro VIII Constitutiooom
institutis. Praeter Ps.-Clemcnteni lo-
cum allegant Ps.- Ignatius Smvin. <),i,
Clem. Alex. Strom. IV, 22, 137; ^
173; Tertullianus De idololatria c. »;
Auguslitius Medifationes c, 39, $; Of»
imperfectum in Matlhaeum 3, 11 hoaw
in s. f. Resch, Agrapha 1889 p. 263.
verba dictum Domiui vel Evangdii it'
perditi esse coiiicit. Mihi dictum nili
videtur verbis lesaiae 62, n: 'Nov"
OiuTTiQ aot (rfi Svyatfl ^Kwr) nafC-
yiyovfv ij(mv tov i^xvzov fudin't
xal to epY^^ avtov npo »(>«•""
wnov av-tov. Propheta sanedeJ**
dcmptore loquitur, noo de horoiiw*
Vetcres autem Scripturam al]cgoti<*
interpretantes verba non anxle servi-

xtvSvvtvaet 6 dlxcuo^ Ix rovtov iv yag Tip aradicp xal
yrat xal tnxcofttvoi tlolv, ir 6t no OTetpdrfp ftovoi ol yivvaltoi

%" ^xaaroc yaQ JtiQi iccvxov i^ofioXoyrjatTM, xai ov „firj OvvanoXtay*'

<*».

"®foc ,,Tdv dixaiov fttzh tov ddixov", ixdjieg jiag avTo} rb 5

ZJj^fjdQTTjTOP driiicogrjTov. ot'Tt yag xbv Nme xaTixlvaiv, ovre
:r-^^ Amr xaxiffiXtgtv, ovtB r^y *Ptta& avvaxmXBdBV. 8. tl rfe ^ow-
• '>i^i yvmvat xal T« iip' rjfimv yepofifva, 'lovdas, ovv T/fili' o»r
^ijtkP TOV xkffgov T^g diaxoi'laa, 6v xai tj/xtU, xal ^(loiv h

^^m-Z.

^5/0^ TijV kv xvgtm <iq>gayl6a' dXX' txaTegog avrciiv dvadfixiftiq 10
vloi, 6 ftiv t}y§aTO, 6 d^ xaga gwaiv brrd/ifvo^ ovreTglfiij.
i h' T{/ xt^coTfp IS'wt xal ol viol avTov vjrt/gxov, dXla xoftjgbg
Xttp tvgt&i)g f/ovoi tig tcov tvoJr idi^aro xiftcogiav. 9. tl dh xal
►-araTf'pfc vxig xal6(ov ov Ttficogovvtai ovxt \>to\ vxeg xax^gcor",
\^Xop d>4 ovrt ywctlxic vJiig dvdgcoi', ovtf oU^toi ixig 6taxoT(ov, IB
*^vz£ ovyyti'tig vxig ovyyepcov, ovTt fplXoi vxig <piXwv, ovTe dixaioi
*jti^ ddlxar, dXX' %xaoxog vxig xov olxtiov Igjov xbv Xoyov
t€urfj8ijotxat, ovxe ydg Ndit vxeg xov xoaftov 6ixfjV tlotxgdxO^rj,
tvre Ad)x vxhg Sodoftoav ixvgxoXtj&tj, ovxi 'Pua^ vxfQ '^hgt^ovv-
"^jcov taq:dytj, ovxt *IagafjX vxtg Aiyvxxtwv ov ydg ij ovvoixrjOig 20
ttzxglvii Tovg 6txaiovg avv xolg ddlxoig, dXX' ^ xijg yvcdfijjg
t/iovota. 10. ov xgfj ovv X0T4 txoifio&^avaxoig xa\ (iiaav^goixotg
^tXiyxXr/fioaiv xal fitxd xgotfdOBcag &ai'axoxotolg xgootx^tv.

8 II Tim. 2, s. — 4 Gen. 18, 2}. — G Gen. 7. 8. — 7 Gen. 19; los. 6. —
Act. I, 17, 18. - 9 Act. 8. - 13 Gen. 6- 9. — 14 Deut. 24, 16. — 18 Gen.
I. 8. — 1» Gen. 19. - los. 6. — 20 Exod. 12.

1 xtvdvvtvft b o \ ix T. : it> tovtai b o | 3 rfe : yaii b o | B tov >

p V I tov > p V I ftnif nap' avtov b o 1 7 dnoktatv o ( 8 yfiawf re o |

ttk^yov : aiftov o, sed punxit , 10 xtgiw : /«5 p v | 10/11 diadfix^ile

(dvfdn'/J^// b) — ffvaiv > o | 11 dnfly^uTO b, ani^y^aTo a- 12 fti > b o |

13 tvpiO^j b 0 I fi6vo<; -\- xal b o s | fU ttuv t'l<ui' bos Anast. : (If tov

ifior a h V, > p Ttftwpluv : itjv r. o s | xal > h p v 14 ntudiuv : ttxtutv p v |

[oi- : ovtf h I Ui ^ikiov : tuif y. b , Sixatoi p v ] 19/20 7fp/;ir. : iwv ifp. b o |

[20 'lagaiji, (o toff. a) a b h o : oi iapatiXiTai p v , ov yap a h : ovtf b o p v |

11 avv ^ b I 22 ovv : ro/fw b o

Lbant. Clemens Alex, loco priore m-

l»uper scribit: {dov xvQtog, ac nihilo-

minus dictum de mercede bominis

inlerpretatur. Cf. Ropes, Dir Spruche
Jfsu 1896 p. 45 (Texle und Untrrsu-
chungen XIV, a).

54

lUPASCAI.lA Jl, 14. 11 — 16 (l).

vos adtendere; alius enim pro alio non morietur. ii.
iuvate infirmos et periclitantts et errantes et liberate eos de
non secundum duritiam cordis et voluntatem hominum,
cundum Domini Dei nostri voluntatem et praeceptum. i

6 enim oportet tc, o episcope, cum sis caput, caudae adten
est laico [velj seditioso honiini, qui facile ducitur ad alteri
ditionem, sed solum intendere verbo Domini Dei soli. 13
enim non potest quis perire pro alterius peccatis aut coi
manilestum est. Ut extollatur et abscidatur liaec susp

10 malignorum hominum mens, per Hzechiel sic dicit Domim
noster: 14, Et factum est verbum Dotnini ad me dicens:
dicith vos parabolatn banc in tftra Israel: patres mandtU
uvam acerbam et denies ftliorum inditrati sunt? Vivo eg
Adonai Dominus, si amplius diceiur parabola haec in Israel

IB tiiarn omnes animac ineae sunt, quemadmodum amma pai
et anima filii tiieae sunt; el anima, quae peccat, ipsa
15. Homo autent, qui erit iustus, qui facit iudicium et iustit
rnonlibus non nianducabit et oculos suos non exlollel ad
domus Israel et itxoretn proximi sui non contaminabit et ad

20 nienstruatam non accedet et hominem inopem non deprimet c
debentis reddet et rapinam non rapiet et panem suum esurii
et nudum operiet tunica et pecuniam suam in usurani non
superabundantiam non accipiet el ab ininstilia avertet ntanu
iudicium iustum faciei inter virum et inter proximum eiu.

25 prueceptis meis ambulavit, iiistificationes meas custodivit, ut
eas: iustus est hie, vita vivet, dicit Adonai Dominus. i^

6 Deut. 18, 13. 44. — II Ezcch. 18, 1—32.

I alius — morietur > S | 3 volualalem : sermonis et cogitat
8 4sed — praeceptum > S : 6 vel > S C | fi facile > S I 7 soli
dc his L 7/8 quod - quis : ne auteni exisliment <.e S | ',H0 manid
mens : iterum cogitationcm eorum malum praecide; etiam S ( 11 quarc
qu. S I 18 desideria : Iv^vfiiifxaxa LXX, idola S, item infra v. 17 |
>• S LXX, item infra | 21 et rapinara — dabil > S

12, xnf.a7.tiV . . ov^]] Haec imago 18, 2 scribcns: "OjitipaS iarl^

invenitur Deut. 28, 13. 44; les, 9, 14; ria, aiftodiaufioi r, iv T5

Henoch 103, 11. iatl 61' avt^^ vfitporf/i, oSt

14. iiftwdlnaav] Hanc lectionem dvra/uif vn/^f (ed. Bened. 11

confirmat Origenes, Selccta in Ezech. LXX legunl: t'yo/iip/ooo*

CONSTITUTIONES APOSTOLOEUM II, 14, 11—16. 55

^Ttpoj yaQ vxtQ ixiQov ovx axod-avtlrat, akXa „OeiQal? r<Sv tavtov

oftoQTuSv txaaroq Cgiffetai'^, xaL' „'I6ov avd^Qooxog xai to tQr/ov

crotoC xqh XQOomxov avxov". ii. dhl 6k ^ftdg 0oij&bIv tolq

voaovatv xai xtviwevovciv xaL ag>alXofiivoig, xal ogov olov xi

t^ jtoQaiviaei xov la/ov t^togcty avxovg xal ^vsa&ai ix d-avdxov ■ 6

„otp xptfoy ygp Ixovaiv ol taxvovxeg Iotqov, dXX* ol xaxcag ^orrfc",

btudri „ovx Maxtv 9-iXrjfia %iixQoad-tv xov xaxQog, iva ax6Xt)xai

ilj Tcov ftixQmv". ov yoQ xrjv xcav oxXijgoxaQdlmv avd-Qcoxmv

{todhjaiD laxav x(f^t aXXct xr^v xov &eov xai xaxQog xmv oXcav

tyj dta 'ItjOov Xqioxov xov xvqIov rjfKov, (p i/ d6§a dg xovg 10

davaq- Siftrpf. I2. ov6k yag dlxatov xtipaXijv ovxa at, m ixloxoxt,

ov(fd xQoaixstv, xovx iaxiv XcHxm axaaicodei dvd^Qcoxco, elg sxtgov

axmJiuai', dXXa &s<p fiovcp. aQX^iv ydg as XQV ^^p*' vxijxocav,

ov itijv xai vx' ccvxmv agx^a&af ovxe yoQ vlbg agx^t xaxQog

xata xw Ty ytviotmg Xoyov, ovxe dovXo? xov xvgiov avxov xaxa 1»

Tw T^g i^ovaiag, ovxe /iadTjx^g 6i6aaxdXov, ovxs axQaxtioxtjg

fiaaiikog, ovxe ft^v Xa'ixog kxtaxoxov. 13. xegi ydg xov fttj doxtlv

xovj xXtjOid^ovxag ddlxotg xy xov Xoyov didax^ avfifioXvvea&ai

7 xoivawav xalg avxmv ctftagxicug 6 'Js^exi^X ixxoxxmv xtjv xcov

xaxw^mp vxovoiav Xiyti' 14. „7? vfielg Xiytxe avxolg x^v xaga- 20

^oi^v xttvxijv ixi y^g'JagaijX' ol xaxigeg Iqiayov o/iipaxa, xal ol

oioinii; Tc5v xixvmv riftGidlaOav ; go5 kyd), Xiyet 'Adcavai xvgioc,

f^ hi ktai h vfilv Xeyofiivfj ^ xaga^oX^ ovxtj kv x<3 'JagaijX. oxi

'Scat al i^;(al i/iai tlaiv, ov xgoxov rj tpvxf] xov xaxgog, ovxcog

*"" h 'pvz^ xov vlov ^fii] icxiv. 15. 7/ tpvxtj Tj afiagxavovaa 25

am} axod^avetxat ' 6 6e dv9^ga>xog, og Isoxai dixaiog, xoidSv xglpta

''w iixaioovvtiv" , xdi i^ffg ixiXiymv xdg Xoindg dgtxag ixiotpga-

TjS^i Xiymv 16. ,/0 xotovxog dixaiog vxdgxn, ^a>fi ^^aexai,

1 Prov. 5, 22. — 2 les. 62, 11. — 6 Mt. 9, 12. — 7 Mt. 18, 14. —
i'^eut. 28, ij. 44. — 20 Ezech. 18, 2—5. — 28 Ezech. 18, 9— 11.

2 nfiaptiwv : dvo/jttiov p v | 8 dfl: f t h | 4 xal xivdvvfvovaiv > b o |
, ^*i«fij + xttl b o I anokkvrat b o | 8 r^v > P v ; dv^puntav h o p v :
, f^tiv a, > b I 10 'It/aov (> b o) Xp. > h | 11 aliSvag + rdiv almvwv b o j
Aijj, -^ jj I g^Jff^^Qy > b 0 I 16 ycwijafoi? p v I xov kavtov xvpiov b o |

)i ^^^ -^ ° I i^ovaiag + loyov b o j 19 iravtaiv b o i 20 inlvoiar b o |

^tifaxaq p V I 22 tjftiudlwaav : ijfi. a- v, aifi. p, ofioS. a, iyotiipiaaav

' "^ li LXX ! lAd. t.iyei b o | 23 ?r< > p v I tanv b | 26 ;fa2 > a h v |

' **vr7 + xai o p v ' SixaiOQ + xal b o I noit'ioft h | 27 ra? + rfe b |

* A , " '

^* T. : ott ovTog o

56

DIDASCAI.IA II, U, 17—22 (l).

genueritfiliuinpest'iUntem, effitndentem sangnitiem et facienutu pt
cata, in via patris sui insti non ambulavit, sed in montibus manduiai
et uxorem proximi sui contaminavit et mendicum et paupertm
pressit et rapinam raptiit ei pignus non reddidit et in simulac

5 adposuit ociilos siios, iniquitatem fecit, cum usura dedit et stipe
abuiidtinliani accepit: hie vita non vivet, omnes has iniquiiates fee
morte morietur, sanguis eius super ipsutn erit. 17. Si auiem genut
Jilium et viderit omnia peccata patris sui, quae fecit, et timiurit
non fecerit secundum ista: in montibus non manducavit et ocui

10 SHOS not! posuit ad desideria dotnus Israel ct uxorem proximi
non contaminavit el homineni inopem non depressit el pignus
pigneravil et rapinam non rapuit, panem suuni esurienti dedit
nudum operuit vestimento et ab iniquitate avertit tnanum suan
usuram et superahundantiam non accepit, iustltiam fecit et in pr&

35 ceptis meis ambulavit: non morietur in patris sui iniqnitatibus,
vivet. 18. Pater anient eius, si tribuiationem tribulaverit et raput
rapinam, coniraria fecit in medio populo meo, el morietur in su
iniquitate. 19. Et dicitis: quid est, quod non recepit iniquitate
patris filius? Quia fiiius iustitiam et misericordiam fecit, onm

20 legitima mea consen<avit el fecit ca, vita vivet. Anima auteni, qiu
peccat, ipsa morietur ; filius vera non accipiet iniusliliam patris stii
neque pater accipiet iniusliliam filii sui; iustitia iusli super ipsun
erit, et iniquilas iniqui super ipsum erit. 20. H iniquus, si cotn'ertt
se ah omnibus iniustitiis suis, quas fecit, et custodial omnia mandain

2b mea el facial uislitiam et misericordiam, vita vivet ei non morietur.
Omnia delicta eius, quaecumque fecit, non erunt in memoriam: in
sua iustitia, quant fecit, vita vivet. Numquid voUtntate volo morie^Kk
iniusli, dicil Dominus Deus, quam ut avertat se a via sua maX»
el vivat? 21. Cum se autem averlerit iustus a sua iustitia et fecerit

30 iniquitatem secundum omnes iniquiiates, quas fecit iniquus, omnfS
iustitiae eius, quas fecit, non erunt in memoria; in delicto suo, qu<^
excidit, el in peccatis suis, quibus peccavil, in ipsis morietur. 22. &
dixistis: non dirigil via Domini. Audile nunc omnes, domus Israel ^
numquid via mea non dirigit? (Nonne via vestra non dirigill'/

H5 Cum convert el se iustus a sua iustitia et faciei delictum et morietuf
in delicto, quod fecit : in ipso morietur. Et in convertendo se iniqim-^
ah iniquitate sua, quam fecit, et faciei iudicium et iustitiam: hu^
animam snam custodivil. Et odit et avertit se ab omnibus iniqui^

CONSnXUnONBS APOSTOLOBUM II, 14, 17—20. 57

jUycc jUwvcu xtQtog. xtd iav yevvi^cy vlov Xoifiov, ixxiortcc

^Jilitt, kp r§ 6dm xov xatQog avrov rov dixalov ovx ixogev&ij".

17. xal hicqfccfmv xa t§^, kxayti rotq ttievraloig' f,Zm^ ov

^qOtrot' xdaag rag avofdag xctvxag ixolyjoev, d^avaxco dxoB^a-

rflrof, TO cAfia avrov ix* ccvrov iarai. 18. xal igette' Ti oti 6

mm IXc^v b vlog tijv aSixlav xov xaxQog ij xtjv dixaioavvtjv

tntoS, dtxeuocvp^p xal eXsog xsxoirptmg"; xa\ igttg avxolc'

- flB ipux^ 17 ofttxQTOPOvaa avr^ dxo&avetxai' vlbg ov l^exai

aSadav xaxgdg, xal xaxifQ ov Xijipexai ddixlav vlov' diocmoavtftj

iaudov ix' aifxbv icxai, xal dvofda dvofiov Ix avxbv J^axai". 10

: 19. «ai fux 6Uya qnrfiUv ,*Eif x€p dxoaxQdipai dixaiov ix t^j

dauoaovi]g avtov xal xoi^Oai ddixlav, xaxa xdoag xdg dvofilag

ocTov xaOM ai dixatoawcu avxov, dg ixoltjoev, ov fi^ fivrja&mciv *

ir ry ddixla avrov ^ ijdUijaev, xal iv r^ afiagxia avxov ij

^fRt^ff, iv avxy dxo&apelxcu". 20. xal ftix* oXlya ixdyei' l&

„^ tm dxoaxgi^pm dvoftop dxb x^g drofiLag avxov tjg kxoirjon',

*ei xotijaei xgl/ta xal dixatocvpijv, olxog x^v ^vxtjv avxov

ifolc^v xdt axiaxgtipep dxb xacmv xmv dotfieimv avxov a>v

3 Ezech. 18, 13. — 6 Ezech. 18, 19. — 8 Ezech. 18, 20. — 11 Ezech.
j8, 24. — 16 Ezech. 18, 27. 28.

2 if : xal ^y b o p | 3 inayaywv a : inciyiov b o h p v | ov > a \
♦ mtaq + Sff b o I 6 ipfitai abov|r<>a| 6o>bo|^:oo|
" niov 6txttiocvvi)v > b o | Jsltoi : ekaiov h | 9 xal nartje — vlov >■ b o |
itxuioavvi} + 41 h I 10 xal dv. — tatat > b o | 11 ^rialv > b o | 12 not-
^«<" : noi^at b o, noiriofi a h p v | 12/13 xata n. r. dv. avtov >■ b o |
15 *ioai al Six, avtov a* (i. m. + ^v akkwi) b 0 D : > a h p v j 13 ov : xai
•* M 14 g »Jd. — avrov > b 0 j 16 avxQ : tavxti b o ■ indyii a b h o :
^«l9 V, > p

2( iustitiani et misericordiam L LXX : iudiciuni et iustitiam S , 33 dirigit :
mivivvu LXX, aequa est S | omnes > S | 34 nonne — dirigit S LXX |
^ in ipso morietur > S | 83 et odit > S LXX

16. IK via patris etc.] sc. filius. Ac- via etc. Latinus autem textum graecum
curatius igitur scribendum est: qui in vel LXX verbotenus reddit.

58

I, U, 28—16, 7

tatibus suis, quas fecit: vita vivet et non morietur. 23. Ei £cbs\
domus Israel: twn corrigit via Domini. Numquid via mta «*J
corrigii, damns brad? Notme via vestra nort corrigit? Idemt
nnumquemqne secundum viam ipsius iudicabo, dotnus Israel, did^
6 Adonai Dominus: Couvertitnini et avertite vos ah otnnihus impii-
tatibns vestris, ei non erunt vohis in poenam iniquitatis. Prouxt
a vohis omnes impietates vestras, qtMS itnpie fecistis in me, et faak
vobis cor novum et spiritiim novum: el ut quid moriemini, domsu
Israel? Qnoniam nolo mortem morienlis, dicit Adonai Donmoi,

10 sed converttmini, ul vivatis.

XV. Videte, filioli dilecti nostri, quomodo misericors est
Dominus Deus uoster et in nos bonus et amabilis et consoUtar
peccatores, ut convcrtantur, et quotiens de tpsis repetens dicii
non relinquens locum suspicionis his, qui duro corde et sine

15 nitscricordia volunt iudicare et aperte expellere eos, qui peccj-
verunt, tannquam non relinquatur illis paenitentia. 2. Sed Deu5
non sic, sed et eos, qui peccaverunt, vocans ad paenitentia;r
bonam spem habere fiicit, et (eos-, qui non peccaverunt, dob
[eosj suspicari iubet, tamquam participes (se; portare alionjiE

20 peccata. 3. Gratanter autem paenitentes suscipite, gratulantei
Similiter auteiti per eundem prophetam de paenitentia • t sic dixit:
4. Et tu, homo, ioquere ad Jilios populi lui: lustilia iusti enm /w
liberabit in die, quo malum fecit; et iniquitas iniqui non nocehit a
in die, quo conversus fuerit ab iniquitate sua, et iustus non pcitst

26 vivere in die, quo peccat. 5. Et si dixero iusto, quod vita frnrt,
et confisus in iustitia sua fecerit iniquiiatem: omnis iustitia ei non
imputabitur, sed in iniquitate, quam operatus est, morietur. 6. B
si dixero iniquo, quod moneris, et averterit se a peccato sua feceritqiu
indicium ac iustitiam et pignus acceptum reslituerit rapinamque, quaiK

80 rapuit, reddideril et in mandatis ac praeceptis vitae ambulaverit, iia
ut non facial iniquitatem: vita vivet et non morietur; et omnia
peccata, quae commisit, ei non imputabuntur ; iudicium ac iustitim
fecit, vita vri'el. 7. £/ dicenl Jilii populi tut: via Domini Adondi
non est aequa; Ioquere ad illos: vestrae ipsorum viae non sunt aequat.

22 Exech. 55, 12— ao.

2 corrigit : xaroQlkoi LW, aequa est S { 4 donius Israel ^ S | 9 morieotis:
peccatoris S | 11 dilecti nostri S C : dilectionem nostram et L 1l» 2U tanqium

CONSTITDTIONES APOSTOLORLM II, 14, 21—16, 8. 59

Ixolriaev, ^coy ^i^attat xai ovx dxod-avelrai". 2i. xai t§TJg'
„Exa<sxov xara raq odovg vfimif xgivco v/iag, olxoq 'JCQatjX, Xiyei
A^vat xvQiog".

XV. 'OpaT«, Ttxva ^ftcap ijyajiijfdiva, ndag tvGnXccfjfvog fieta
6txatoavifijg xvQtog 6 &t6g iqfitov, dya^og xai qxXdvB^Qtoxog, xa\ 5
„a^(D(5i> ovx dB^mmOH rbv Ivoxov", xcii xbv IjtiaxQiqjovxa xqoC-
dyavog xai ^moxoimv, ftTj xaralutmv toxov vxovolag rolg axij'
vmq ^ovloiiivoig tcqIvbiv xai xiXsov caioOXQtg)ea^cu xovg a^aq-
xivwraz xai lirj xoivcovtlv avxolg Xoyatv xagaxlijxixmv xQog
liexttvotav kxavayayili> dvpafttvatv, olg ix x<3v ivavxlcav 6 d^sbg lo
ita'Hoatov Ztyei XQog xovg ixiaxdxovg' „naQaxaXilte, xagaxa-
Xiht TOP law fiov, hgstg, XaXijoaxe sig xrjv xagdlav 'JegovaaX^fi".
2. xgri ovv vfiag avxov dxovovxag xagaxaXelv xovg ^fiagxijxdxag
xai XQoc fuxdpoiav xagogftav xai tviXxidag xoulv, xai fiij vxo-
rotlv (PC xoivatpixavg yivofiivovg xmv xXijfifteXrj^ivxmp avxolg 16
htxtv TJjg fig avxovg aydxtjg. 3. aOfiivatg dh xovg fttxavoovvxag
XQoodtxta&e , xalgovxsg ix' avxolg, fitxd LXiovg xai olxxigficov
x(fivovTiq xovg aftagxdvovxag' kav yag xbv xaga xoxafiov ^adl-
Cfsna xdi fiiXXovxa oXta&alvsiv xegaiatg maag eig xbv xoxafiov
ijifidhijq avxl xov ytfpa (tdXXov ogi^i, iipovtvadg oov xbv d6eX<p6v, 20
^ov nSkXov xm oXiO&alvovxi ixtdovvai dssiav, i'va firj xtXtlmg

2 Ezcch. 18, JO. — 6 Exod. 34, 7; Nah. i, 3. — II les. 40, i, 2.

1 oil* : ov fiii \> o LXX 1 2 vfi&i olxog 'laparj). > p v | 6 a&(oov o i
' *«ra/);if)a; h | /istavoioQ b o | 9/10 koyov nuQttxkrjzixov . . dvvd/ievov
oh 0 f l 10 inavayayBlv b o : ivayaYiiv a h, iidyeiv p v 1 11 nurm-
xtUitf sec > b o p I 13 avrov > b o | axovovrag + xai b o ', 15 xoivw-
fiifovg a h V : xoivwvovg a* (1* in vocabulo xoiviovixovq punctis signans) p,
xom\;<i b o I 16 rfi + xai b o | 17 avtolq + xai p v | 18 xgivtovrag o 1
^0* naga cvj b o | 20 i/ji/3a}.lBig h | fxallov + Z**C" h i 21 telewg p v

"gratulantes : L hie ordinem perturbavit et textum paululum mutavit; parti-
™«ni vocans — suspicari v. 2 posuit v. i post qui peccaverunt, et verba p-a-
^<inttr etc. V. } adiunxit versui 2 particulani sic exhibens: gratanter autem
l"nitntes suscipi et gratulari iubet; itaque verba L sunt, modo nonnulla cor-
''«a, ordo autem S

XV. "On ypt) Tov Upta li-^nort Q.uod sacerdos nee peccata neglegere
"apopov r« ccfiaQT^fiara [i'qte ngo- debeat nee promptus esse ad vin-
lu^ov (hat iv Tip xifiatQila^ai. dictam.

60

didascaliOOb^— 16, 8 (s).

Crwi enim recesserit iusius a iustiiia sua feceritqtie iniquitatoii inori-
etur in iniquitatc sua; el cum recesserit iniquus ab iniquitate sua
feccritque indicium ac iustitiam, vivet in eis. 8. Oportet igitur,
episcopi, secundum scripturas vos iudicare peccatores cum dementia
6 ac misericordia. Si enim eum, qui iuxta fluvium ambulat et 1
sinis, eum in Huvium propuisavisti, deiecisti ac caedem comii
Si quis vero iuxta fluvium lapsat et interiturus est, confestim «
manum porriges eumque educes, ne penitus iiitereaL Ita igitiir
facies, ut et populus tuus adnioncatur et sapiens tiat et peccator nc

10 omnino pereat.

XVI. Cum autem videris aliquem deliquisse, acerbe ferens k
eum eici foras, et cum egressus fuerit, irascaiitur ei et iudicii
de eo faciant eumque extra ecciesiam detineant, ac deinde ingressi
pro ipso rogent. Etenim pro peccatoribus salvator noster patrera

IB rogavit, sicut scriptum est in Evangelic: Fr aires mei ignorant, ttec
quid faciaiU nee quid ioquantnr; sed si fieri potest, ignosce eis.
2. Itaque tu, episcope, rube eum intrare et examine facto, an paeni-
tentiam agat ac dignus sit, qui in ecciesiam recipiatur, impone
ei dies ieiunii secundum delictum eius, hebdomades duas ve! tres

20 vel quinque vel septem, et sic dimitte eum, ipsi locutus omnia,
quae conveniunt ad admoncndum ac doccndum, et increpa eum
et die, ut humililer secum maneat et oret rogetque in diebus
ieiunii, ut dignus fiat remissione peccatorum, sicut scriptum est
in Genesi: Peccasti? Quiesce; ad te erit conversio tua, et tu domi-

26 naberis eins. 3. Et Mariae Mosis sorori, cum locuta esset advcrsus

1& Luc. 13, 34. — 24 Gen. 4, 7.

15 fratres mei Sp ; pater mi Sm C

XVI, 1. fratrei etc,'] Auctor dictum
Domini liberius usurpat. Verba /raZ/vj
mt'i, fill' quid loijuattliir, sed si fieri
potest, Luc. a 3, 34 non leguntur. Con-
stitutor locum S. Scripturae accurate
reddit. Cf. VI, 18, 4.

XVI. Ilfyl littuvoiui, xal ili oiV^;
6 rpOTtoi xal ontUi; xnTOp9oiTiti. De
paenitcntia, et quis illius modus et
quo pacto peragatur.

a. ^^do/aaiiai 6vo jrrA.] Auctor

mansuetudinem maximam manifos
Synodi llliberitana c. 300, AreUlc
314, Ancyrana 514, Neocaesareeos
Nicaena 325, et Canones paenitentia
Basilii M. aliorumque poenas mv.
maiores statuuiit. Delicta minus grai
hie respici videtitur, Victoriaus lo
Apocalypsin 2, 6 CMigne PL 5, j;
Nicola itis hunc errorem tribuit:
<^uicunque fornicatus esset, octavo
pacem acciperet.

3—4. Anastasius Quaest. VL

COXSTITUTIONES APOSTOLORUM, II, 15, 4—16, 3. 61

ixoArj;TOU, oxtoq xai b Xaog lov&tTffTai xal o a/taQTijcag fjfj xara
Xttv axoXrirai. 4. del 6i ae, to kxloxone, /lifTS xagogdv ra
ofUiffUiiiaTa toy Xaov, ftrlte tovq (JSTavoovvtaq catoGxQig)ea&at,
hac (It] dicojpB-tlQijg (og antiQog xb xolfiviov tcvqIov xal (fttvUa^g
mov to ovofia to xaivbv to g/c xbv laov avrov kmxtB^iv, xai 5
miiicfhffiri xaBaxtg xal ol xaXaiol xoi/iivsg, xtgl cav iXiyeif b
hog Tip Itgefiigi' „noifUvBg xoXXoi 6u(f>d-ttQav xbv aftxeXcovd
/WW, lnoXwav xffV xXijgovoftlav /lov", xai iv aXXoig' ,,'Exl xovg
xotfiiva^ xagmgvvd^ij 6 Bv/iog ftov, xal kxl xovg dftvoig ogyta-
9rfioim", xal iv ixigoig ' ,/K/tftgg ol ugtlg ol q>av}J^ovxig xb 10

XVI. *Idcbv dh ai) xbv ijftagxrjxoxa, xixgav&elg xiXivOov
mov fgco ^X'q^vaf xal i§eX&6vTi aixcp xtxgcuviaBcacav 01
imovoi, xal Ixt^rixovvxeg xaxtxhataav avxbv l^§m x^g IxxXtjolag,
Jwi iletlBovxeg vxig avxov ce iga)xaxmaav' xal yag vxkg x<5v ^^
i^a^xoxmv 0 aa>xr]g xbv xaxiga tj§Iov, cog ytygaxtai Iv xm
Evorfjtiio}' ffUaxig, aq>fg avxolg, ov yag oWaOiv, o xotovai".
2. ton av xeXtvaeig tlaeXBelv avxov, xal avaxgivac, tl fttxavoet
xa< e^og kaxiv elg ixxXijalav oXa>g xagadexdrfVat, axi^oSaag avxbv
W9otq rrjaxeimv xaxa xb aftdgxijfta, i^doftddag 6vo rj xgitg rj 20
^vxe ^ Ijrra, ovxa)g avxbv dx6Xvaov, ilxag avxm, oaa agfio^si
jjggpriyxoTi elg vovBtolav ixixXijocovxa diddcxtiv xal xagaivttv,
oxmn; fnirij xag' iatrrtp xaxtwo^govrnv xal diOfitvog xov d-tov
Tggh^ avxov svfievovg, xal Xiyetv ,,'Eav dvofilag xagaxrjg^oy,
'f^Jfii xvgte, xlg vxocxtjoexat ; oxi xagd Pol 6 iXaOfiog iaxiv". ^
3- ToiovTov ydg xi vxBfUfcdvH xal xb iv xij Fiviaei ilgtjftivov

^ ler. 12, 10. — 8 Zach. 10, 3. — 10 Mai. i, 6. — 17 Luc, 23, 34. —
2^Ps- 129, 3. 4.

1 dnoD.vrat b o, item 1. 2 | 1/2 ontag — dncltjrai > h | 2 navra b o i
'"i^f ■• .u^ b I 3 Tov > h I 4 xvqIov : tov x. h, xov XQtatov b o | 6 xal
-^ P V 6/7 o &e6s > p V I 12 nixpav&fig : xal n. b o \ xe).tvaijq b o |
'3 ^^^val : ^tiptjrat b o | i^ek&ovri avxi^ : i^eX^ioti uvxov b o ! ntxQai-
*M9<Mttv : xptvia^woav p v | 16 flaek&onog o | as > p v | igwraxotaav :
'"P^'oitrjMjov b, naQttxa}.ovvxsq o \ 16 >JS/ow xov naxipa p v | 17 8 a h :
" b 0 p V I 18 aw > b o I 19 c/c ixxL : ixxXtjaiai; b o | oXms (olos 0 p) :
*"'* fk ixxk. h p V I oxi^ciaag : axil^oaov b o | 20 tjftipatg a h : rifji^Qag
° P V I 21 knxa -\- xal \> o \ tlnrnv h o 1 22 f /? vov9. ^ftcQrtjxoxi b h o |
^tiiaxttv : ih StS. el (5? > b) rfij b o | 23 ro fl<w o ! 24 liystv : + avxbv h o I
■''"Pftrijpijog a h o V : -pijo^g b p | 26 aov b o p | 26 yap '• *^' Y^P o | rt : rot o

62

LhK U, 16, 4—17, 4

Mosem ac deinde paenitentiam ageret et digna fieret remissione,
dictum est a Domino : Si pater eius spiiens spiiisset in faciem
deter el eruhescerc et sept em diebus segregari extra castra; et pc
ingredielur. 4. Ita igitur et vos oportet facere: eos, qui
fj paenitentiam a pcccatis suts acturos esse promittunt, sicut convet
ad delicta eorum, segregetis ex ecclesia, et postea suscipiatis
patres misericordes.

XVll. Si vero episcopus ipse in olfensa est, quomodo pre
gredialLir et inquirat delicta alicuius vel eum increpet et de

10 decernat? 2. Nam propter acceptionem personae vel propter munef
quae accipiunt aut ipse aut diaconi, iion habentes conscientiam bonam,
non poterunt contendere ad episcopum adiuvandum; verentur enim
audire tanquam a viro impudenti verbum in Evangelic scriptum:
Quid vides fesUtcam in ocitlo fratris tui, et trabem in luo oculo

IB non amsiderns? Hypocrila, eice priniutn trabem de oiulo tuo, et
tunc per spicies, ut educas festuaim de oculo fratris tui. 5. Propterea
ergo episcopus cum diaconis vereatur, ne audiant verbum Doniioi
a peccatore tanquam viro impudenti; nescit enim periculum es
si quis adversus episcopum loquitur et in vico illo toto scandalut

20 oritur; nam peccator tenui mente est nee parcit animae suae.
Itaque ergo ob unamquamque rationem, ubi episcopus timet, simulat,
quasi peccatorem ignoret, praeterit eum non increpans neque vitu-
perans. Et propterea satanas, cum occasionem nactus fuerit per
ununi, etiam aliis potitur, Absit, ne hoc fiat. 4. Et ita eveoic

25 ut parochia talis sit, ut rursus confirmari non possit. Si eniii
multi sunt delinquentes, malum mains fit, et quoniam peccatore

2 Num. 12, 14. - 14 Mt. 7, 3. 5; Luc. 6, 41. 45.

2 olxflov : Sixaiov 0 | 8 rc^ bis h | vnh^ Mmaij x^ Mapiufi b 0^
4 avtiv : «i)r^ b o | 5 itiniimv b, ivinrvev o \ 6 itfantj b 0 I 7 Vfio~; :
rifttt^ a V, sequentia usque ad nuaa anUj c. $5, } desunt in h quaternioo
deperdita i 8 toti b o | 10 nar^pai o (-f 01 o) v, yvi^a/otv p | II ^»' «<
avtog b 0 I 12 infii/.&t} p v, ictX&ij b o | ^tjT^aat o | ddixtjfia a b 0
13 npontonokrfXpia^ p v [ i] Am dwpoltjif/tov >bopvl^sec>bo' dti-
xovot + avToi' b o 1 14 o pr > b ' If) Aii^ayayfTat o xpioif : teplfta b o
18 }'cy(ia^/ie>'oi' ri a b o : tiptjfiivov on p v | 21 tovro b o | 28 <f(>drra b o

XVII, a. HOH poterunt] sc. diaconi. fteveav, Episcopum debere esse it

* , * prehensibilem utpote forroani subM

XVII. "On dvfnD.tjnrov thai /p*) torum.
t6v Inlaxonov w^ tvjiov tov tip/o- 4. .\na5tasius duaest. LX.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 16, 4-17, 4. (>iJ

' Keu$f' ,^HftttifTeg; rjOvxaCov"' xovx* eauv fiij XQOC&(jg. ori
Q xbv afioQT^ikzvTa 6tl vxkg xov olxeiov jtZijfifieZtjiiaTog alaxyv-
>m, huafbv xb Xwfiov xm Mmay vyikq Maglag BUfrjitivov,
iita ^§/Uw a^^fjvai ccvx^' ^a\v yag avxcp 6 d-tog' „Ei b
raig anxijg xxvmv ivixxvatv elg xb xgoccaxov avx^q, ovx ar 5
^txQdxij; kxxa f,ftigag dg>ogia&ijxm i^m xijg xage/ifioX^g, xal
ETC xecvxa elaeXevasxai". 4. ovxcog ovv xcu vfidq 6iov kax\v
wS», TOv$ iip ofiagxlag Xiyopxag (isxca-'oelv dg>ogi^8iv XQOVov
HfUifUPW xaxa x^v dvaXorflav xov afiagxtj/iaxoi, Jsxeixa fitxa-
WKVxag xgoaXofifidvea&ai, mg xaxtgeg vlovg. . 10

XVn. El 6k b ixlcxoxog avxbg kv xgocxoidf/axt vxdgxn,
toq ixt ixt0X&oi ix^i]x^aai ddixi^ftaxd xtvog tj ixixin^oai xtvi,
(ra xgodcaxoXrppiav ^ dia dcogoXijtplav rj avxbg tj ol didxovoi
n^ vxaQX''*vxeg evaweldrjxot ; 2. oxav ydg 6 dgxcov alxy xal 6
jpinyc ioftfidvy, xal ov dttgaytTCf elg xiXog xgloig' „xoirmvoi'' 15
8 t^xxmv xcu. xglcti XV9^^ <w xgoodxovxig" , ov ^v^aovxai
ivxb xbv ixlaxoxov avpexiftaxBlv xm ixicxoxm. hgovaiv yag
wm xb ip x<3 EvaryyiXUp ytyga/tfttvop' „Tl ^Xixsig xb xdgg>og
0 Iv x^ bqS^aXncp xov ddeXq^v Cov, xr)V Sk doxbv x^ iv xm
^ dg>&aXfi^ ov xccxavoelg"; 3. evXafidladm ovv 6 kxLcxoxog 20
»» xctg diaxdvoig avxov dxovoat ^fjitd xi xotovxov xovx' icxiv
\ didoxm afpogitrftf. b yag hfiagxdvmv ixav idij xiva oftoia
cxfS dgmvxa, olxodo/tijB-iiatxat slg xb xa avxct xoitlv dxa b
wi)gbg, 61 hfbg dq>og/t^v Xa^mv, elg ixigovg ivegyei:, 6 pj
fiH>iro' xal ovxmg 6taaxgag>^0sxcu xb xolfiviov xXsiovmv yag 26
vt(ov xov ofiagxavopxmv , xXelmv iaxai xal t) 61 avxcov ixt-
thtvfiiptj xccxla. 4. afiagxla yag dve^tXtyxxog kavx^g_j^tgojt'
pnai xal tig aXXovg xtjv diopo/i^v Xafifidvei' ixel xal „^v(Jtj
iat^xbjgmfia ^vgdftarog 60X0I", xdi ilg xXixxrjg dg oXov i&i'og
tojtvoog Ixr/yayev, „xal ftvlai d^apovaai aaxgiovoiv axevaalai' 30
^'^ftOTog iXaiov", xal „fia6iXimg vxaxovovxog Xbyop adixov,

1 Gen. 4, 7. — 4 Num. 12, 14. — 16 les. i, 23. — 18 Mt. 7, }; Luc.
6- 41- - 28 I Cor. s, 6; Gal. 5, 9. — 30 Eccl. 10. i. — 31 Prov. 29, 12.

^' mi : toiaita b o | 24 (ft* hvog >■ b o | 25 xataatpa^ijaeTai p v |
K26 yap onwv fvj b o | 26 dta rovrmv b o [ 27 dvikeyxtog a | ;cf /pwv
^^i » I 29 nk^Qti p V, nXriQoI p* | qivgaiAaza v, tpvQa p, tpvpafta p- 1
*oio« b 0 I iBvoq to 00 o I 30 &avovaes o \ aanpovaiv o i 31 iXaiov :

fi^ov b 0

DIMSCAUi 11, 17, 5-18, 4 (S)

non corripiuntur et conviiicuntur, ita ut paenitentiam agant, a
unoquoque incitamentum ad peccatum oritur et impletur, qoMJ
dictum est: Domns mca domus oratiottis vocalur, vos autem fursu\
earn speluncam latronum. j. Sin autem episcopus non taccosil
5 peccatoribus sc avertit, sed jncrepat et vituperat et repreherwlil «t
obiurgat et angit peccatorem, etiam ceteris tremorem ac timoncL
iniciet. 6. Nanique episcopum admonitione oportet esse delictonnr
ct mortis propulsatorem et iustitiae conciliatorem, castigationc k
doctrina ducem bonorum operum, et praeconera ac exaltatorcn

10 bonorum, quae futura atque a Deo promissa sunt in loco vil2«j
aeternae, et similiter praedicatorem irae venientis in iudicio Dc
minantem ignem acerbum, qui non exstinguitur nee perferendus '
est. Et gnarum eum oportet esse operis voluntatis Dei, ne qucm-l
quam contemnat; dixit enim salvator noster: Videte, ne quftrujMM

15 contemnalis, nee umtm ex his pusiUis, qui in me credunt.

XVIII. Uniuscuiusque ergo curam habeto episcopus, el eorura.
qui non peccaverunt, ut nianeant sicut sunt sine peccatis, et eorarc,
qui peccaverunt, ut paenitentiam agant, eisque remissionem peca-
torum dato, sicut scriptum est in lesaia, ubi Dominus dicit: S<:iu\

70 omnia vincula irtiquitatis, et rescinde omnes obligalioftcs violcitii:
ac fraudis. 2. Tu ergo, episcope, doce et corripe ct solve per
remissionem, et cognosce locum tuum quasi locum Dei omn.*-
potentis, et quod accepisti potestatem peccata remittendi; niir
vobis, episcopi, dictum est: Quodcuttque ligaveritis in terra, tfi

25 ligaium in caelis, et quodamque solveritis, erit solutum. 3. Sicrtj
ergo potestatem habes solvendi, cognosce te ipsum et mores tuof '
ac conversationem tuam in hac vita, ut conveniant loco too
4. Sine peccatis vero nemo hominura est, quia scriptum est:

8 Mt. 21 , I J ; Luc. 19, 46. - 14 Mt. 18, 10. — 19 les. 58, 6. — 24 Mt li,}

S vocalur + omnibus populis Sra

8 ifymviSv a I 3/4 lotftos ov nolvg tpvkaxriwq b 0 | 5 n^oaiif% 10:
'\p7ixat V, •tfioiTo p, rxoQfvan b 6 noiovntv b o | xvpiov : rov 9tov b a
7 inl > p V I Tov afia(^idroyTa b o ( 8 ^^eAf'y/f**' ^ o I vnoTttH^nr «
-ntd^Etv p V, ifnoatfj^l^^eiv (-^utv o) b o | axi^ovv a : azipfiv p v, atlfiiv p'.

XVIII, "On x&V fof fni'axoTtov Quod oportet episcopum canre, ot
ipponi^ftv, iinw-; o Ao^ fAij nlfjii- peccet plebs, quia ipse est speca-
pieX^, ittcc TO fhtti ttvTov axonov. later.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM 11, 17, 6—18, 4. 65

xavxtq oi vx* avvbv vxijQhai xctQavoftoi" ' oyzm xcA xgofiarov

j/fuuvoirTanf xgofiaxanf, xal dv&Qmxog ioi/iciaaanf xoXXolg yv-
Jaxtioj, xid xvaw Xvcay avOx^O-eig jtxudvdwoq xavrl, ^ ^ av
Xdoaapy. iav ovv xal avB-gmxov xaQovofiov fi^ xfjq kxxXrjalaq 5
fBP 9eov x°*pfo<PA"y» ,^oiijao/iep tov olxov xvqIov ox^Xcuov
kftnav". 5. da yag ixl tmv anaqtavovxanf (i^ xagaauoxav,
aiX Hi^Biv, vovO-BTBlv, vxoxii^siv, attfiovv vtjOrelcug, 8xmg xal
nig htigoig svlafieuof i/ixoii^y ' „EvXapelg" ydg, g)ijalv, ,^oti]aaTe
rwg viovg 'laQo^X". 6. x(f^ 7^9 "^^ kxlaxoxov xal xmv aftag- lO
xiop xaXvt^ dUi xtjg vov&solag ylvea&ai, xal x^g dtxatoovvijg
maop xal xmv rjxoifuxOftivaw vxo d^eov dya&cop x^gvxa xal
t^ luU.owfijg 6gy^ iv xy xglaet diayysXx^ga, oxoig ft^ xara-
\ fifan^oag x^g xov &sov qnycovgYlag dxovajj dta oftiXsuxtf xd h>
tm 'Qoijh Blgyjiiivop' ,^Ivaxl xageatmxijaaxe dadfieiav xal xbv 15
n(f»o» avx^ ixgvy^caxe";

XVlQ. Uavxatv ovv 6 ixlaxoxog ^govxtC,ix<x>, xal xmv [tr
^fafjfCJptmatVf h>a itivmciv avaftdgxtjxoi, xal xmv a/tagxavopxaw,
&w fuxcofocaaiv' Xdyei yag 6 xvgiog xgbg v(tag' ,^Ogaxi, ft^
nnafQov^atfre hvbg xmv fuxgmv xovxmv". 2. xal xolg fisxa- 20
909WUV ag>eaiv didovai XQ^' ^g yog tm elxelv xiva xmv xX^ft-
^ffiananf yvijola dia&dcef ,^Hfiagxfpca xtp xvglm'*, dxoxglvexat
ro^evfux xb aytov „xal xvgiog dq/^xiv aoi x^v afiagxlav
fofOa, ov (trj axo9-dvyg". 3. yvcogi^e ovv, m kxUixoxB, xb
^Ita aov, oxi mg xov deCfutv kxXijgoicm x^v k^ovolav, ovxatg 25
^ TOW XvBtv. h%ovalav ovv Ixaw xov Xvsiv yvmgt^e aeavxbv
^ d^tag xov xoxov aov kv x^ds xtp pica avaaxgig>ov, elimg,
OttjriU/oyg avxbg dxatxij^cy xbv Xoyov. ,^Sii" ydg, q>rfil,
i^^^svxo xoXv, xegiaobxegov axaixijaovaiv xag avxov". 4. ava-
Ho^oq /jkv yog avd^gmxcav ovdelg jccpeg xov yevo/iivov 61' 30

6 Mt. 21, 13. — 9 Lev. IS, 31. — 15 Os. 10, 13. — 19 Mt. 18, 10. —
^DReg. 12, 13. — 28 Luc. 12, 48.

-> b 0 I 9 ^ijoly >• b o V I 12 t6v tjTOtftao/tivov o | ay. xj^qvxu cvj b o j
** ixoiag : ^ b, e/ o I iff' p V I 16 *o(wtov : xonov b o | 17 (pifovt. 6 int-
•«»»oc a 1 19 fietavoT^awaiv b o ] ^fiaq b o | 28 ro ayiov nvevfia a | 24 daQOti
"~ ««o*ttvyff > p V I «5 > b. o 1 26 ovv > b | tov Iveiv > b o | iavtov b o 1
^ torw o I 28 rov > b o I yop : <f i b o ! <prial > p v | 29 naQs^exa
*•*» 0 I 80 fikv yuQ : yop Sv b | av^wnoi b o

^UKK, DlDASC. FT GoNSTIT. AP. L 6

66

DIDASCALU II, IS, :>— 7 (S).

Nfmo mundns est a sorde, neqiu si utiiis dies vita illius in mtinM.
5. Propterea priorum iustorum ac patriarcharum vita et converaitio
morum conscripta est, ut manifestum fiat, in unoquoque eomm
vitiuni etiamsi parvum exstitisse, ut notum sit, sine peccatis Do-
*j minura Deuni solum esse, siout per David dixit: Quia iustijicdn
in verbis tnis et vincis in itidiciis ttiis. Parva enim iustorum sordei
nobis relaxatio est et consolatio ac spes, quoniam et nos, si paulum
peccaverimus spem remissionis habemus. 6. Nemo ergo sire
peccatis est- Tu autetn, quoad potes, irreprehensibilis esse studt

10 et de unoquoque sollicitus esto, ne quis propter te offensus pereat
Nam laicus sui tantum curani gerit, tu vero uniuscuiusque onia
in te suscepisti, et maius est pondus, quod tu portas; ati enm
Doiniuus mnitum dedit, mulium qnaqtie ab eo petit. Quia igitnr
onus uniuscuiusque in te suscepisti, vigilans esto; nam scriptum

16 est Dominum ad Mosem dixisse: Tu et Aaron portahitis "

sacerdotii. 7. Quapropter tanquaai Je raultis rationem reu.
curam omnium sustine, ut conserves sanos; et peccatores admone
et reprehende et ange, eosque subleva remissione, et si is, qui
peccavit, paenitentiam agit ac lacrimatur, recipe euni et tota ecclesia

30 pro eo orante ei man us impone ac deinde permitte, ut in ecdesia
sit; at soniniculosos et ignavos converte et excita et conlinti»
et roga et sana, sciens, quantam mercedem habeas, si haec I'acis.

1 lob 14, 4. 5. — 6 Ps. 50, 6. — i* I Tim. 3, 2. - 12 Luc. 12, 4*. —
um. 18, 1. 22 Ml s. 12-

6 parva >> Sm C | 18 subleva 4- paenitentia ct Sm

J. Similia dicunt Irenaeus Adv. hacr.
IV, 27; Chr\sostomus De paenitentia
horn, n et III; In Gen. horn. XXIX;
Augustinus De doctrina Christiana III,
23; De natura et gratia c. 35.

7. iladixov ndar/i tij^ ixuktjaiat;
ifiofiifijg] Cf. II, 41, 2. Temporibus
veteribui episcopus de peccatore in
comniuiiionem recipiendo populum
consulebat et hoc intercedente paeiii-
lentem reconciliabat. Cyprianus Ep.
64 c. I Therapium episcopum vituperat,
quod sine petitu et conscientia plebis
peccatori pacem concesserat. Xatalis

ad ecclesiam revertens Eusebio R E.
V, 18, 12 referente iion solum cleri,
sed etiam laicorum vestigiis advoive-
batur. Haec erat regula. Konnunqoain
autem fieri potest, ut necessitate co-
gente populus consul! non posset vd
episcopus et populus de peccatore rt-
cipiendo dissentirent. Serapioni Alcx-
andrino niorituro pax et eucharisitt
confestim data est, postquam earn
petiit. Cf. Eus. H. E. VI, 44. Cypri-
anus Ep. 59 c. i ; exponit, quantus
sibi labor sit persuadere fratribus, ut
ipsi recipiendis malis curandisquc con-

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 18, 6—7. 67

«6 gyfrpcobrop, ixsl Yfyfftixvar „0^6slg xaB^aQog dxo ^xov,

4* (Sep fUa ^ftiga ^ ga»^ aihov". $. dta xovzo xal xdSv XQoyB-

nifthrmp iixaiav rs xcH xaxQtoQxmv ol filoi xol al avaiJTQo^al

frfQafnrfiav, ovi hfa ixelvovg ovetdJ^m/tBy avayivmaxoweq, dXX*

Ht ^|tttc ftetapomfup xcA sviXxideg yivmfie^a <oq aq>iae(og tsv§6- 6

WMH. TO yoQ btd»€ov ^xtj ^/ittdga aoqidleta xa2 xagcdv&Jtg,

'm acn ^fiHg aitoQxiljccofXBg, iav /letavotjam/tev, avyyvcofiijv %§ofisv,

iwil yiYQaxtaf „Tlg xavxtjairai ayvfjp Ixbiv trjV xajfdlav, ij tig

wafoqUaaeTM TuxB-aQog elvtu axb apuxQxLag"; 6. o^deig ovv ava-

fi^Kijiog' <fv ovp xaza dvpa/uv axovda^e dvexUiqxxog ehai, xal 10

n^ XttPtatp ftsQlftpa, ftij 6ia ci xig CxavdaliCd^tlg axoXijxcu. o

fi( XoSxog XBdi. kavxov ftopov fisQifipa, Ov 6e xegl xavxmv, mg

aiio» Jtitop ^oQog xai ful^op ^aox^cav qxtQxlop' yifQaxxat ydg'

«Ifi tlxsp xvQtog xQog Mmva^p' av xal 'Accgmv Jt^sa&s xhg

jfufrlaij v^ leQateiag". 7. tog xegi xXnovrnv ovp axoloyovfiBPog l&

30^ xopxmp g)Q6vTi^€, xai xovg fiep vyulg avprtjgei, xovg 6h

ij/Kifftiptorag pov&hei, xcd axifimp hf xy prjoxdgi h> xy dtpiau

Hifdwop, xai xgoCxXavOttPxa elodixov xdaijg x^g ixxXtjolag

v^ avTov deofUpijg, tmI xeiQO&BXT^Cag avxop la Xotxop dvai

b Xf xoiftvUp' xovg dl vxpddBig xal xageifiipovg hxlcxg&ps, 20

ntMttifpt^, xoQaxaXsi, 9-egdxBVB, ixiaxd/iBVog, tjXIxov (juad^bv ^Btg

tovra hxmXaip, Saxsg ovv xai xIpSvpov, ictp c^sXyg xovxtov.

1 lob 14, 4. 5. — 8 Prov. 20, 9. - 10 I Tim, }, 2, — 14 Num. 18, i. —
ilMts, 12.

1 i^ftSfi b o I 2 t^ltt ^fi. a : ftiat ^fiipai p, (xtSg ^/Jii^ag b o v | 3 re :
fimt o|ol>^bo|ai>bop|4 ixelvovg . . dvayivwaxovreg cn> b ]
t n'fJliii; b o I ytvdnt&a a p . yev. a' b o v | atptaiv b o | 6 yUQ : 6% h o |
f"*! ifi. : naloftttta (nz. o) ^ftttiptov b o | 8 ineiiij b o | 9 ovv >• b o |
10 4mfur : t^v 8. aov b o | 11 ntQi : 6ia b o | /417 1> o | dnolkwat b o |
1?[1J Jiirtta* tag nL : rdiv Ob) nksiovatv b 0 i 12 <«f > p v | 18 l^"'*'
W»J <^ p V I rag >• a | IG cu? nepi : viansg b o ' ovv > b o | 17 xal
«• /> tj V. : oriXfiov iv vtiatsla b o | 18 iXu^gwe p v ] nQoaxXavaavftig
^ b 0 . 19 avrcSv b o | avtovg b o | Xombv > b o | 20 iniaxpe^e > b |
fi ivtAmw a b o : noioiv p v | dneX^atig a

^oiom. Synesius, Ep. 67, Lamponium paenitens recipiebatur in ecclesiam.
Pwl>ytemm populo postulante non Cf. II, 41, 2; 4}, i. Teste Cypriano
"MttdHavit. — x^tQo^tt^aagl Epi- Ep. 17 c. 2 episcopus ct clerus manum
Kopo manum imponente peccator imponebant.

5*

DIPA9CALIA II, 18, 8—16 (SL).

8. Sin autem neglegens es, periculum super te veniet. Dixit
Dominus de episcopis populum neglegentibus sic per Ezecl

9. Et factum est verbum Domini ad me dicens: Hoftto, prophdt
pastoribus Israel et die ad eos: sic loquitur Dominus Adonai:

5 pastoribus Israel, qui pascunt seinelipsos, ueque oi'es tneas pasc^i
pastores. 10. Lac coineditis el lanis operiimini et crassum occiiM,
et (rues non pascitis; quod aegrotuvi fuit, twn sanastis, et quod or-
firmum, noti conjirniastis, et quod confractum, fwti alligastis, et <pi
erravit, non reduxistis, et quod perierat, non quaesivislis, sed cttn

10 violetitia et inlusione castigastis eas; et dispersae sunt oves mtat,
quoniam noti erat pastor, et factae sunt in devoratiotum omi^
bestiis agrt. Et oves meae dispersae sunt et erraverunt in en
ntoniibus altis et iu omnibus collibus excelsis, et super ornnem j(h
terrae oves meae dispersae sunt, nee quisquam est, qui eas *

15 easque requirat. 11. Propter ea pastores, audite verbttm
Adonai: pro ec, quod oves meae factae sunt in rapiiuxm et devo
onem onmtbus bestiis agri, quia eis non erat pastor, neque quaesi
pastores oves tneas, sed pascebant pastores seipsos, et oves
pastores noti pascebant; propterea, pastores, audite verbum Do\

20 sic dicit Dotuiuus Adonai: ecce ego ad pastores, et rajuiram om
nuas de mann eorum, et cessare faciam eoSj ut ultra non pascmt
oves meas nee pascant amplius pastores seipsos, sed Uberabo grtgem
meuni e manu eorum, et non erit eis in escam. 12. Sic enim <kj^
Dominus Adonai: propterea requiram oves meas et visitabo eas; iifl

25 visitat pastor oves suas in die imbris, quando in medio earum fSt,
ita visitabo oi'es meas I* et eongregabo illas ab omni loco, in fto
dispersae erant illic in die nubis et globi; et edueam illos de niti-
onibus et eongregabo eos de regionibtis omnibus, et indueam ih
terram ipsorum et pascam illos in montibus Israel et in eonvah

80 et in omni babitalione terrae. 13. In pascua bona pascam
in monte alto Israel; et eruttt cubilia eorum illic et dormient et
requieseent in deliciis optimis, in pascua pinguia paseentur in moft"
tibus Israel. Ego pascam oves meas, et ego reficiam eas et scimt,
quod ego sum Domimis. 14, Haec dicit Dominus: quod periif*

3f> requiram, et quod errat, cottvertam, et adtritum alligabo, et ^utH^
de fecit, confortabo, et quod est forte, custodiam, et pascam illas at'"*
iudicio. 15. £r vos, oz>es, haec dicit Dominus Deus: ecce ego 0^'
cemam inter ovem et ovem, arietem et hircum. Et non est {su^citrts ■

r niii-

i

CONSTITOTIONES APOSTOLORUM II, 18, 8—10. 69

L lifu yoQ xQog rovg a/tiXovvrtxs rov iaov ixiOxoxovg *h^extriX *

jOvai xotq xoiftict xov 7oQa^X, cS ixol/tatvop tavrovg' ov ta

Wf6fi4na xoifuxbfovaip ol xoiitiveg, aXX' iatnovg. to yaXa xaxB-

0tsn xol xa Iqux xeQifidXXead^e, to loxvQdv c^d^s, xa xgofiaxa

mi xoifiaivsxe' ro kvoxXovfiBvov ovx ivicxvaats xal to oQQcacxovv 5

•at ladaod'e tcm. x6 awxsxQi/ifiivov ov xaxedijCaxe, ro i^vaafiivov

mTunat&fxQi^xns xtd to dxoXmXbg ovx i^ijxijaaxe, xal kv ocqoxsi

iaaiSeoaaxe avxa fuxa i/ixcuyfiov' xal dt£axaQt]0ca> xagd to ft^

Aat xot/iipa, xal kfivovxo elg xataffQcafia xadi tolg drjQloig xov

4foiuiff*. 9. xtd xakw' „Kal ovx ig£C,ijxrjaav ol xoifiivsg ta 10

jifo^d ftov, xal kxolfuuvov ol xoifiiveg eavtovg, td dk xgo^atd

7M0 ovx ixolfuuvov". 10. xai fitt Skiyov ,,'Idov iym xgbg xovg

xatfUpog, xal kx^ijxi^cm kym td xQo^axd ftov kx x^tQog avtmv,

luk xaxaxavam avtovg tov xoifialveip td XQO^axd fiov, xal ov

3mfua>ovcw Ixi oi xoifUveg kavxovg, xal ^vooftai xd xQO^axd 16

fwo bt XBiQog avxmp, xal oiSx iaopxai avxotg elg xatd^Qatfia".

2 Ezech. 34, 2— s- — 10 Ezech. }4, 8. — 12 Ezech. 54, 10.

I Y^e > b o I 2 o a, oi a* I S agofiara + fiov p v I aAAec b o { 4 negi-
fikfoBat o I 5 agftaaxov a | 6 taa9at o | 7 ovx imarpetpaTai o | xal pr ;> b |
9 tl( > b o I 10 Sqvuov a cf. D : dygov b o p v LXX | xal sec a cf. D :

> b 0 p V I ^gijriyaav p v | 11 oi > b o | 121 i6ov — A^ya»v > o | 13 ^*
+ tflf b I 14/16 xal xaxan. — aviwv > b ! 16 pvawftai a

3 Ez«ch. }4, I— }i.

10 et inlusione Sm cf. C : > Sp cf. c. 20, 11; 21, i I 28 omnibus >
S LXX I 29 et b convallibus ;> S | 30 habitatione : loco deserto S | 31 et
wml cub. e. illic : erit gloria splendoris eorura S | 38/84 et scient — haec

> S I 34 Doininus + Adonai S j 37 oves -f nieae oves gregis mei S 1
S8 suffidens : txavov LXX, parvura S

XVIII, 10. cum vioJentia et i. cast. episcopus Roraanus proferebat, ut man-

H Locus repetitur infra c. 20, 11, suetudinem probaret, quam peccatores

0^ etiun versione vetere latina ssr- libidinosos paenitentia acta recipiens

''tar. exercebat. Cf. etiam Epist. deri Rom.

* • * inter Cypr. ep. VIII, i ; Ps.-Cypr. Ad

8. Haec verba Ezechielis teste Ter- Novatianum c. 14; Aphraatis Horn.

tttlliano De pudic. c. 7 etiam Callistus VII, 12 ed. Bertsch 1888 p. 128.

70

DIIiASCALIA II, 18. 16—20. 1 (l).

vobis, quod bona pasctia pascebatis el residua pascua peJibus iti^iv.
conculcabatis et decolatam aquam bibebalis et residuam pedibus vestr:
turbabatis, etoves vieae c(mcnlcatiorte[tn] pedum vestrorum pascthaiOc
et aquam turbatavi pedibiis vestris bibebant? i6. Proptcrea han
5 dicit Dominus Deus: ecce discerno inter medium mis firtnae et into
medium ovis infirmae; laterihus et humeris vestris inipellehalis fl
cornibus vestris ferivistis) et omne, quod deficiebat, t'exabatis ; d
liberabo oi'es meas et amplius non erunt in direptioneni , et iudicA
inter niedintn arietis ad arietem. 17, Et suscitabo illis pastorem

10 unnni, et reget eos servus meus David et eril eorum pastor; a ifi
Dominus ero illis in Deum el David in medio eorum princeps: t(i
Dominus locutus sum. El disponam cum David testarnetttum paas,
et exterminabo bestias malas de terra, et habitahunt in desert(f a
dormient in saUibus, iS. Et dabo eis percircuitum montis met, <f

16 dabo vobis pluviam benedictionis. El ligna, quae in campo stmt,
dabunt fruclum suum, et terra dalnt vires suas, et habitabuat a
terra sua in spe pads et scient, quod ego sum Dofnittus, dum c&nierf
ingum ipsorum; el eripiam eos de manu ipsornm, qui illos in stm-
tutem redegeruni, el amplius non erunt in direptionem nationibus, r,

20 bestiae terrae amplius non manducabuut eos; et habit abunt in spi,
nee eril, qui exterreal eos, 19. Et suscitabo eis plantationem padi,
et ultra non erunt fame pereuntes super terram, et non fitiit amplim
obprobrium nationutn. 20. Et scient, quod ego sum Dominus Dm
ipsorum et ipsi populus meus. Domus Israel, dicit Dominus, ei va

26 ''oves meae et oves) gregis mei estis et ego Dominus Deus vestet,
dicil Dominus Deus.

XIX. Audite, cpiscopi, et audite, laici, quomodo dicit Do-
minus: El indicabo arietem contra arietem et ovem contra ovem, id
est episcopum contra episcopum et iaicuni contra laicuni et bicuin

30 contra episcopum.

XX. Diligite ergo et honorate episcopum et timete sicut
patrem et dominum et secundum Deum. Episcopis ergo dictum

28 Ezech. 34, 17.

2/8 et decolatam — turbabatis >> S [ 3/4 coaculcationem p. v. p. A
> S I B/7 et cornibus v. ferivistis S LXX | S* medium ar. ad arietem : otret
et oves S I ad : et L, ;i(>os LXX | 10/11 ego — Deum et : servus meus S I
12 David : eis S 13 deserto -f- confidenter S 1 14 percircuitum m. m. : beoe>
dictionem circa montem meum S | 15 pluviam : 4- in tempore suo, et ent

OONSnXOTIONES APOSTOLORUM 11, 18, 11—20, 1. 71

. aeol JJwpJQu xal xQoq tov law Xefcw „*I6m} iym xQivtS
« fUaotf XQO^axov eiq xqo^otov, xal xgiov xgbg xqi6v. fttj
MQov rpr vfilif, oil TTjiv voftTjv T^v xoXtjv hifuod-e, xal za xata-
H*a x^g vofajg xarixarstTe rolg xoolv vfuop, xal ra XQofiara
X xani/iara xwp xodcap vftmv ijcd-iov"; I2. xal kxtgdgH fur* 5
Ufa' „Km yvwOBOd-B, oti kycb xvgiog X€ci vfulg XQO^axa rffi
«fi^ fiov' ap&gaxol fiov koti, xal kfm ^tbg vftmv, Xiysi^idmvat
nUtog .

XIX. jixovdccre, ol exlaxoxoi, xai axovaats, ol laYxoi, Sg

pifitv b B'Bog' „KQivm xQibv xgog xgibv xdi XQO^axov xgbg 10

Jt^i^w", atttl xf^g xovg xoiftdvag kiyei' KgtBijaead'S ivexsp r^g

iatuQiag avrtov xal xifg elg ra xgofiava 6iag>&ogag, xovx Icxiv

biOMxov xgog ixloxoxov xgipm xa2 Xaixov xgbg XcCixov xal

iffffifxa xgbg agxovxa. 2. Xoytxa yog xa xgo^axa xccl ol xgiol

wioi, ail* ovx aXorfa, Hva /n^xoxs dxy 6 Xatxog, oxi iym xgo- 15

^w dfu xal ov xoifajv. 3. mcxeg 6s xm xaXip xoi/ihft xb /t^

m^Mv&ovv xgofiaxov Zvxoig J^xxbixcu sig 6taq>&ogap, ovrcog xm

jMwyy xoiftivi xb axoXovd-ovv xgodrjXov lyt xbv 9-dvatop, 6x1

ntng(6§gteu avxo. did g>evxxiov dxb xcSv q>B-ogdaw xoifdvcov.

XX. Tbv fiivxoi xoiftiva xbv otyad^bv 6 Xa'ixbg xifidxto, 20
Itamm, fpo^ilo^m mg xaxiga, <hg xvgtov, (og d(0x6xi]P, (hg

1 Ezech. 34, 17—19. — 6 Ezech. 34, 30. 31. — 10 Ezech. 34, 17.

2 f/( a b o : xal sli p v \ /t^ > h o \ 3 ^v > p v \ ^/iiv 0 \ 3/4 ?.ot7ia
k 0 ! 5 ^o9tov : sntvev b o cf. LXX | 6 oXlyov b p | ngo^axa a b o : +
"fo^oTtt p V cf. LXX I 11 i.iyft + ;fa b o | 12 dia^OQaq p v | 16 not/tijv :
+ xal ovSira Xoyov iftavTOv nenolrjfiat, «AA' 6 noift^v oxf/srai xal avrog
fiwo; tlanpax9^oeTai rijV vjihp ifiov dlxtjv a | cf^ b o p v : yop a | 17/18 kvxoig
~ ixolov&ovv >■ b o I 19 avta b o | ^&OQ07toi<5v b o | 20 ftev p v |
21 iytmaxu — xvQtov > a | w? itanot^v : <aq 6vvaatt]v o, > p v

pluvia S 17 in spe pacis : confidenter S | 22 fame pereuntes : parvi et de-
relicti S I 26 oves m. et oves S LXX | 29/30 et laicum c. episcopum > S J
31 diHgite — timete : an laicus diligat laicum et iterum an latcus diligat epi-
scopum eumque honoret et timeat S | 32 secundum Deum : deum post Deum
""nipotentem S

XDL "Ort xttl 6 noifiriv afukioq et ovis non oboediens pastori puniatur.

^9mTnq ntgl ta ngofiata dix^v XX. 'H)nmq X9V ^ovq op/o/M^vowff

^("tvoir, xal TO Tcifopaxov ft^ ntt- net9a^x^lv roZq apxovatv iniaxonoiq.

Nj[«»'r9 notftivt xo).aZerat. Qjuod Q.uomodo subiecti episcopis sibi prac-

P**tor ovium neglegens poenas solvat positis oboedire debeant.

7«

dTdasSTlia n^o, 2-6 (ls).

est per apostolos: Qui vos audit, me audit, et qui vos spernii, mt
spernit el eutu, qui me misit. 2. Similiter episcopus *l amet laicos
ut filios eosque educet ac calefaciat studio caritatis quasi ova, a
quibus puUi oriuntur, veJ eos tanquam pullos foveat et edacet,
5 usque dum adulti sunt in avem alatam. Omnes ergo doce et
admone, et qui castigatione digni sunt, eos castiga et ange, sed
ad conversionem, neque ad eversionem, et corrige ad paeniteotiam
et increpa, ut vias eorinn rectas ac planas facias eorumque con-
versationem in mundo in ordineni redigas. 3. Quod satiuin est,

10 ciistodi, id est, eum, qui est firmus in fide, diligenter custodi ct
omnem populum pasce in pace. Et quod infirmum est, conjirma,
id est, eum, qui tentatur, admonitione corrobora. Et quod aegrotum
est, Sana, id est, eum, qui aegrotat fide divisa, cura per doctrinara.
4, Et quod contrititm est, alliga, id est eum, qui concussus estvel

15 \Tjlneratus aut confractus in peccatis suis daudicatque aberrans 1
via iustittae, alliga, id est, sana eum obsecratione et admonitione
et subieva eum a delictis eius et animum ei inice ac praedica, eum
spem habere, et alliga et sana eum, et introduc eum in ecclesiam.
Et qnod err at, adhortarc, id est, eum, qui in peccatis relictus et

20 eiectus est, ut increpetur, ne sinas eum tbras manere, sed doce
et admone et converte eum et recipe eum in gregem tuum, hoc
est in populum ecdesiae. 5. El quod periit, require, id est, qui
ob muititudineiii delictorum suorum spem abiecit et perniciei se
dedit, ne sinas eum penitus perire, ne forte per multam socordiam

26 et neglegentiam dormiat ct graviter dormiendo vitae suae obii-
viscatur et abeat et egrediatur e grege suo, hoc est ex ecdesia,
et in perniciem incurrat; si enim extra caulas est et abit a grege*

1 Luc. 10, 16. — 4 Mt. 23, 37. — 9 Ezech. 34, 16. — 11 Ezecb. 34, 16.—
12 Ezech. 34, 4. — 14 Ezech. 34, 16. - 19 Ezech. 34, 16. — 22 Ezech. 34 i6.

3 similiter : + an S

1 avx0v dxoviov '-v p v | I! tovi X. ttts tfxva b 0 ] &ikyutv x. &tpft(ttoi'^
b o p V : Bixinatv x. ati^ytav a | 8 voaala : voaaidiv b o | 9 dtofiivoK "

XX, I. qui vos audit etc.] Auctor
locum S. Scriplurae decurtatunt e.\hibet.

Similiter infra c. 32, 2.

* •

I. dpxitpfct &eov] cpiscopum Con-

stitutionum auctor appellat ctiam d
26, 3; 27, 6; 57, 16. 18; VII, 42. »i
VIII, II, 1; 12. 4. 5. 28; 46. »o-
HuDc locum Ps.-Ignatius Trail. 7< '
respexit.

CONSTrrUTIONES APOSTOLORUM II, 20, 2—6. 73

agit^ar 0^so€, mq didadxaXov evoefislag' 6 yog ccvtov dxovcav

JftOtw axovei, xdl 6 ccfSrov a&ttmv XQiOtdv a^erel, xal 6 thv

jfyatov lUj deidftspoq ov dixettu xw avtov Bsbv xtd xatiga.

,^ vftmv" ydg, ^prfifv, „dxotSmv i/iov axovti, xal 6 (tfioQ dd-etmp

^ a^na, xal 6 kfj^ a^etmv d^evel top axQCxBiXavrd fts*'. 5

2. oiutimg b ixlaxoxog <oq xixva xovq Xatxovq 0/0x0x00, d-ikymv

td ^SQiudvaiv xy axovd^ x^g dydxrjg mq ma elq xtQixohfiiv

twAtov ^ mq voocla d/xah^Oftevoq elq xeQUtoltjCtP 6qvl^(OV,

Monoq pov&exap, x&at xotq xXijxxufftov ixideofuvoiq Ixtxlrjc-

tm, aXiic ftrj xX^C6€aip, vxoxiiCfltv elq ipxQOXijp, dXXa fi^ siq 10

oPtttdoxijp, povd'sxcop elq ixiaxQO^tjp, ixtxt/uSp slq dioQd-oMiiP

mksvHxijxa xoQdaq' 3. „xd laxvQOP g)vXdoaanf", xovx ioxi x6

Id^alop xy xlaxti dcqiaXkg xtjQmp, xop Xaop elgrpfixcog xoifialpatp '

„n hoxXovftsPOV kvtcxvmp", xovx' iaxi xo xstQa^ofisvop ip xfi

fot^iOtf axsQQOxoicop' „xb oQQCoaxovv Icifiepoq", xovx text xb 16

raooof he xtiq xlaxemq kp dixopola 6ia xijq didaoxaXlaq ^S(fa-

Kow' 4. „xb cvpxBXQtftfiipop xaxadeo/iiop", xovx' Itfrt to

KxhxmifUpop ^ TO xed'OavOftipop f] xb xaxea^ltipov kp afUCQixlMq

^ imhiop bdov kxideoficop 6ia xoQoxXtjxtx^q PovO-BClaq, iXa-

Wamp dxb xoQoxxm/idxmp xal evsXxtP xoicop, ovxmq ^fiaXiop 20

^ 15 btxX^aia dxoxad-laxa, ixavofmp kv xy xolftvy „xb l|a>-

(^w hxiaxQ&pe", xovx' Icxi. xb hp aftagxlaiq y^vd/isvov xal slq

^nlfttjOip IxfisfiXijfi^POP fiij imp %^m diaftipeip, dXXa xgocXaf/^a-

^fifomg Tiai ixiaxQig>mv dxoxoHcxo kp Tjj xolftpy, xovx' iaxiv

^ xm lam xijg d/imfiov kxxXtjCiag. 5. „xb 6i axoXmXbg ix^ei", 26

xovi iaxi xb vxb xXij&ovq xoQoxxmftdxaw iavxov dxeXxloop

^i CanijQlaq fOj kddrjq xsXimq dxoXda&ai, xb vxb xoXX^q yw^smq

^ vtoxBhaq xd^xPOP yspofiepop' xal 6ta ^ogioq vxpov xfjg

iovToO ^0^7$ ixiXa&ofiePOP xal fioxQop dxooxaxrjoav xrjg Idlag

i Luc. 10, 16. — 8 Mt. 23, J7. — 12 Ezech. 34, 16. — 14 Ezech. 54, 16. —
ISEzech. }4, 4. — 17 Ezech. 34, 16. — 21 Ezech. 34, 16. — 26 Ezech. 34, 16.

P ^' i 10/11 akXa liij eii dvarponi/V > p v I 12 noptiai : dno (inl o) novt/-
P'«f b 0 I 12/13 TO id^. — xtjQwv : to da^XBt t^ niaxei laxvpwrepov b o |
'* fo sec : Tov b o | ^v > p v | 18 ro tt&gavafiivov 7 > o | iy ro xar.
"'^P I to sec > b o V I 19 iniSiftftwv a, iniSivvtav v | 21 dnoxa^iotmv
**> + *«! 0 i 22 intotgi^iov b o [ rovb o | ytvdftevov o \ 26 dfttifiov ixxk. :
^'^liuiiov niarstos b o | rf c > b o | 26/27 an. tf/s : dtpfknlaavri o i 27 tt-
**'•» b 0 I %pvi«oq + tpv^ix^S b o I 28 «ci pr : ^ p V I 29 dnoaravTa b o

74

DIDASCAL[A !I, 20, H— 9 (SLj.

!upi eum circumvagantem devorabunt, et penitus interibit; tu vero
eum require et admone et doce ct converte et exhortare et cc
firma eum, ut vigilans sit, et praedica ei, eum spem habere, id^
praecide ex eoruni sensu, ne id dicant vel existiment, quod prius
5 dictum est: Ddicta el peccata nostra veniaiU super ttos, et vos m
eis conlabescimus, qnomodo ergo vivere possutnus? 6. Neque etiiiii
decet eos hoc dicere vel sentire neque existimare, spem eorom
praecisam esse ob multituditiem peccatorum, sed sciant, magnam
esse misericordiam Dei, qui cum iuramentis et bono consilfo

10 veniam promisit peccatoribus. 7. Si quis autem peccat neque
novit scripturas nee confidit de longanimitate et misericordia Dei
nee finem remissionis et paenitentiae perspicit, is propter inscitiam
ipsam in perniciem incurrit, 8. Tu ergo tanquam pastor com-
patiens, plenus caritatis et misericordiae et gregi attendens, r^

lo quire et nuniera gregem tuum, et quod aberravit sectare, sicut
Domtnus Deus lesus Christus magister noster bonus ac sahator_
dixit : Relinque nonaginta myvcm in montibtts, et vade quaerere
quae aberravit, et si inveneris earn, iuipotie earn in buineros
gaudens, quia itivenisti, quod aberravit, et porta et misce earn gf(p-

20 9. Itaque etiam tu, episcope, audi et require eum, qui periit,
sequere eum, qui aberravit, et reduc eum, qui secessit; nam pote-
statem habes \ - dimitttre in remissione, quod quassatum est, Chnsti
vultum portans. Per te salvator dicit his, qui peccaverunt: Rmit-
tuntur tibi peccata tua; fides tua salvum te fecit, vade in pace!

5Ezech. 33, to. — 9 Ezcch. 33, 11. — 17 Luc. ij, 4—6; Mt 18, 12. 1). —
20 Ezech. 34, 16.-23 Luc. 4, 19. — 28 Luc. 7, 48. 50: cf. Mt. 9, 2; Mc. 5, J4-

22 in remissione : peccata ddinquenti S : 23 his . . peccaverunt : ei • •
ptccavit S

I maie b o | eii /?o(>a^' a : ^o(id p v, tig fi^watv b o | ai- > b 0 I
4 vfXiSr . . v/ntv . . i/nfii b o | avrii orrjxcifif^ b o | 5 ^i^awittv bo'
> b 0 I 8 ifiov xat n. : iifxwv b o | 11 rovx' botiv xitv iiaflokov > p * '
12 ovv : yuQ b 0 I 13 fttra (jitSr p v) opxov > h o \ lb /tetavota¥ * '

8. rdinquf c/c] Auctor narrationeni
evangelicani in formam mandati re-
degit. Infra V, 14, 15 orationem Ion-
gam a se compositam Domino altribiiit.
De libertatc, quani in S. Scriptura ad-
hibenda sibi usurpat, cf. Th. Zahn, Dai

Evangelium Jes Petrus 189} p-
sqq.

8. Cf. Tcrt. De pud. c. 7-9;
Cypr. Ad Kovat. c. 14.

9. Cf. Ten. De pud. c. u.

>9

xolftvijq, (oq xai Xvxotq JtBQiJttGtlv ds ^ogdv, av avayrjret x«i

Ivov&ertoy ixlozQttfif xa\ vfjqmv naQaxaXtt xai iXxlda vxooxttgt, ^J
fii} avyxooQcov avrm ityuv to vjto Ttvcov elQtjfiivov, on „Ta ^H
aae^jjfiara r)fimv i^ 'IM^'^y x<^^ ^}fi^H ^^ avrolq rrjxofit^a, xcri ^^k

xcaq Cfj(i6ftt9^a" : 6. el olov re ovv, liioxoislad<o 6 ixlaxoxog 5 ^^
TO jiXtjfifdtlr)(ia, xal XsYtTto ttp t)fiaQT7pcdri, ort ai) ftopov ixl-
OTQeipov, xaY<o top vxhg aov &apaTov avadi^Ofiat, &q 6 xvgtoc
TOP vxJQ ifiov xal xavToyy. ,,'0 xoiftfjv yctQ h xakoq Tr)v yrvxT/v
CWTOV rld-tjCiv VXBQ ttov Jigo^drmv, & di /iio&fotog xal ovx mv
xotiirfv, ov ovx eOri t« xgoffctra tdia, ^fcopef top Ivxov IqxO' lo
fuvov", Tovr EOTtv xov dtdfiolov, ,.9cal agiir}Oii> ta xgo^axa xai
9>*t5y«, xcu 6 Xvxog agxaQst avrd". 7. sldivai ovv xQoarpcu, on
rolg fjfiagrrjxoaiv tvaxiaYX*'o<i ^ o &£6q ^txd ogxov fttxdvotav
ixrfffBlXaxo' b ds afiagxtjoac xal xijv ixayyeiiav xov &eov xijv
xtgi fiexavolag (lyvocov xal x6 fiaxgo^vfioi' xal ai's^lxaxov avxov IB
fiTj ixioxdftevoc, itxt (dfjv xal xac ayloi^ ygatpdg xag xavxtjv xrjgva-
covaaq ov ytvci<ixa>v, axt fif) fiifiad^jxdiq xagd aov, vxo apolai;
axoXXvxai. 8. 6v 6i tog <piX6oxogyog xoifiijv xal cog axovdalog
voftBvg dvayt\xsi dgid'fjtdiv xijv xolftrijv, x6 Xetxov ix^tjxfi, coc
xvQtog 6 d-EOi o ayad-og xaziig rjftcuv, c'lxoaxdXag xbv lavxov 20

■ vlov xoiftiva xaXov xal omxfjga xov SiddGxaXov vjiicov 'Irjoovv,
ixtxgiipag avxm „iuaai xa ivtvtjxovxa tvviu ixi xa ogt/, xal

i xogev&fjvai ixl xijV ^r'jxrjaiv xov xtxXavr/ftevov, xal evgofxu dgai

■ ixl Toijg tavxov (Sfdovg xal q>tgetv txl xtjv xotfivtjv, xaigovxa ixl

■ TQ Bvgicti xov dxoXatXoxog''. 9. ovxatg ovv vxr]xoog ylvov xal 25
P Cv, oj ixloxoxi, ,,ixC,ijXf')V x6 dxoXcaXog, xaxevd-vvoiv x6 xsxXa-

tTfiiivov, Ixtaxgiqxov x6 d<pe(ix6g" ' i^ovaiav yag l^e(g kxiOxgi^siv

I xal „dxoaxiXXHV xe&gavafiivot^g kv dg)iaei". 6id aov b amxrjg
Xiyu xm xagBtfih'Oi iv dftaQTiatg ■ „'Aff)iovxal Gov at afiagxlai, fj

I
I

8 Ezech. }j, 10, — 8 loano. 10, 11. 12. — 13 Ezecli. J3, 11. — 22 Luc.
15, 4—6; Mt 18, 12. I J. — 26 Ezech. J4, 16, — 28 Luc. 4, 19. — 29 Luc.
'7, 48. 50; cf. Mt. 9. 3; Mc. s, 34-

17 ate : oiore b o 1 napd : vnip b, iino o \ vni avoiag : ^ a, -f- xtti o i

18 dnolkvTtti : plura interpolat p | 18 Wi" sec > o p v ] 19)25 w^ — dnolm-
i.ottti : aberrat p | 30 xvittoi; a : o x. b o v | o &foc : xal d. b o | ay. n.
TlfuSv : aytoi notfiijv « b o i 24 iv tt\ notuvtf a | yalfwv b o I 26/27 ninla-
vijftev a I d<pnn6i : atpiafwi SfOfifvov b o | 28 dnoarlD.ttv : dnoAiica- b o |
6ta aov : <>$ xai b o d^iunrai a

1

46

OlDASCAUA [l, 20, 10—21, 2 {h).

lo. Pax vero est tranquilla ecclesia, in quam solvens eos, qii
peccaverunt, restitue sanos, im maculates, bonam spem gereoles,
efficaces, in opere dolentes, sicut peritus et condolens medicus
omnes sanans, qui per peccata ptagati sunt. Non etiim opus hahaa
5 ;V, qui sani sunt, mcdicnni, sed qui male kohcnt. ii. Ut me<^cus
ergo super ecclesiam constitutus noli cessare oH'erendo medicinim
his, qui in peccatis aegrotant; sed omDi modo cura eos et sau
et integros redde ecclesiae, ut non incurras in hoc verbuno, quod
dicit Dominus: Et in potentia emditbatis ilia cum inlttsiotie.
10 XXI. Non potens nee austerus Qec durus nee abscisus qk
sine misericordia, noli inludere populo, qui sub te ligatus est,
abscondens ab eo paenitentiae iocum. Hoc enim est, quod dicit;
Hi in potentia erudiehatis ea ctitu inhtsione. 2. Si ergo durius agas
cum laicis et fortiter corripias eos ita, ut abicias eos et proicias d

4 Ml. 9, 12, — t> Kiech. 34, 4. — 13 Ezech. j4, 4.

1 lran{]ui]la : tranquitlitatis S | 3 efHcnces in op. doJentes : assiduos h
operibus oneris et tribulationis S | 4 qui : et nia.\inie eos qui S | per pec^
plagati sunt : in peccatis suis erraverunt S, legens nfnlavtjftivoti pro »-
n?.r,Yfiivovi 5 ut : et tu quoque episcope S | 9 erudiebatis : subiecistis S,
iieiti c. 21, I I 10 nee durus > S

II. et in potetUia ttc] Auctor haud
dubie Ercch. j4, 4 allegat. LXX textu
vulgato locum quidem sic reddunt: xal
to ioxvpbv xa^fiftyaaaal^e fiox&io.
Vulgata autemhabet: cum austeritatc
imperabatis eis et cum [lotentin. Et
hoc textu consentiunt ea, quae plura
biblia manuscripla verbis xal to ia/v-
fov — fioy_f^t\i addunt, scilicet xal ir
xgdtsi inaiifvaaxf avrii xal h
nuiyvltu, quae verba etiam Constitutor
habet, modo pro xal iv naiyviv) le-
gens fiiTci ifjiTiaiyvov. Cf. Holmes et
Parsons, Vetus Testamentum graecum
cum variis lectionibus (1798—1827)
ad Ezech. )4, 4; Field, Origenis Hexa-
plorum quae supersunt II (1S67), 864.
Field et Nestle (Zri/icAr/'/Jfyrir nfiUeUam.
ll'issemchaftl, 1900, p. 177) versioneni
illam Theodotionis esse ccnsent.

11. Cf. Tert. De pud. c 9 ed. Rdf-
ferscheid-Wissowa p. 237, 15 — 18.

XXI. "Vti xivdvvo<; /itovo/itfp^ xft-
Oiv :iott)aaa&ai xal Ttfttapr'av o^ioti
xuta tov fjtrj6in<u i}.f}'x&ivTOf. Quod
periculum sit una tantum parte auditi
iudicium facere et poenam decemere
contra eum, qui nondum convictus est

2. TpiTi^v )/A(iia(;av] i. e. linguam
triplicem. Sirach 28, 14. ij ykwoea
Hfht] dcscribitur calumnian^ et inter
duos alios discordias serens. Talmud
diet) apud Occidentales usttati mcnJi-
onem facit, scilicet linguam tertian)
tres occidere, detrahentem, auscultan-
tem et insimuktum. SchoHon II ad lo-
annis Oimacis Scalae gradum It i\-
militer dicit; Kaidluloi xi'v^f] tpifi9-
i.ov i^ft yluiaaav lavtijv j'ap xa\
tvv uxovovta, iaff otf 6l xal rot
xaxakakoviAtvov jS?.dntn.

CONSTITOTIONES APOSTOLORUM II, 20, 10-21, 2. 77

daxtg 60V aiomxiv at, xoqsvov tig tlgipnjv". lo. tlqijvfi de
'oJbjvoe iartv ») xov XQiaxov ixxltjaUz, tig f}v Xvaw rov^ Vf***Q-
tijxatag dxoxad-litxa vyttlg xal dfito/iovg, tvi/btidag, axov6alovg,
\if/ax6vovg ir TOlig dYO&otg i(fYOtg, (og ifixtiQog xal avftxa9^^g
laxQog xavxag hofttvog xovg iv ctfta^tcug xtxXijYftivovg' „ov" 6
T^Q tJLQ^^ ixovow ol laxvopxtg Uxxqov, aXX* ol xaxmg ^ovxtg'
ijl^gy yaQ 6 vUtg xov avd^grnxov C^rftfjatu xai acoaai xb xtxXa-
vtgiivov". II. latQhg ovv mv r^ kxxXijalag xov xvqIov, XQoaceye
^^foxtiatf xaraXXijXov ixdaxq) xmv voaovvxaw, xavxl xqoxco
^^faxew, vylaJCfi, amovg dxoxad-laxa x^ IxxXijaia. xolfuuve xb 10
miltpunf ft^ „iv xQotti (tsxa i/txaiy/tov" mg xccxe^ovatd^cop, dXX*
aMS *otft^ XQ/rfixog xm x6Xxcp (jyvaycw xa dgvUx xai xag kv
•ptKH(fi kiovoag x€tQaxaXmv".

XXI. 'Eao dl ;g(wygTdg^ ecygfrog, rjxiog, adoXog, atptvdijg, ftrj
dxijjpos, ft^ avd-ddtig, /trj axoxoftog, ft^ dXa^mv, ft^ avtjXe^g, 16
foi xetvqiaiftivog, firj av&Q(oxaQtoxog, ftrj 6tiX6q, ft^ dlyvrnfiog,
n ifixtti^anf xotg vxb at Xaolg, fit} axoxQvxxanf ax' avxmv xa
to6 ^lov vofufia xal xovg xtgl fuxavolag X&yovg, ftfj xQoxtiQog
xfOi TO k§maai xcA kx^aXetv, dXXa daqnxXijg, itrj q>iXsxixiftt]Xijg,
PI x(foxtx^g, itij xaQadtxofttvog xaxd xivog itaQxyglaif osvtv xquSv 20
ggytrpor, xtd xovxav av 6 XQOxog jj fitiiaQXv^fiivog xdXai,
^ fl ftq dxo lyfr(>gg xivovfitvoi tj qS-ovov. 2. tlal yag xoXXol
^gctgeabcttxot, xQceyXmaaoi, „xqixx^p yXmaaav" lyo'^gg^ fuaa-
^ifoi, Iqrfov xtd'ifitvot axogxl^tiv xa XQiaxov xQO^axa, aw tl

6 Mt. 9, 12. — 7 Luc. 19, 10. — 11 Ezech. 34, 4. — 11 Mt. 20, 25. —
12 Its. 40, II. — 23 Sirach 28, 14.

I it i -\- xal kiftiiv a I 2 yoAjyvof a v : YaXivitoaa b, yaUvsi toaa o,
''Pllh.l. abov: ante yoXtjvoi p v (hie bis) | Xfiatov a A B : 9(ov
" ° P V I 8 fvt?Jfeli b o I 4 ifintipixdii b o | 6 Itttffbi navrai > b o i ^oJ-
W>0{ p V L : ^<5 a b, Iwv o | ct/uapr/a a | nenltjYfiivovi: b o (nenXrififiivovi)
^ '• ^tniaminivovq a p v cf. S | 6 yag XQttav 00 p v | 7 ^^r^aai . . odiaai
^ a i 8 »v a bo: vjid^x*"^ P ^ I npoaayayt b o \ 11 ft^ iv xpdret (iyxQ.
*Ov)a»b o p V : iyxgattltt ^i; a | 12 XQ^^oq : /w b o | 14 loo» a b o |
m)Mi > p V I 16 dviiktiiq a cf. c. 14, j : aveile^; b o p v, similiter deinceps |
" ^^mnmtaftaxoq o 1 17 ivtfinal^wv rov« . . laovg b o | 19 dX?' a b [
*^ /"^ pr > a, ft^ nfonetiii > b o | dvev + Tivix; xal h o \ 21 iav p v |
'^ cbi' a I x4Vovfttvoi o p v | ^ : xal b o | 24 Xpiatov : xov Xq. b o

n

WDASCALU II. 21, 3 7 (t).

non suscipias, qui peccaverunt, sed absque miscratione abscoi
ab eis paenitentiam et conversionem, et cum non fueris ooope
eis, disseminas oves ad escam bestiarum agri, id est maligni^
saeculi huius homtnibus, magis autem non hominibus, sed be
5 hoc est gentilibus et haereticis. 3. Ei enim, qui expulsus est
ecclesia, mox se adiungunt et sicut agnum bestiae» ita eum
ccmedere existimant, et per tuam abscisionem is, qui expi
est, ad gentiles revertetur (aut haeresibus implicabitur : et OB
modo ab ecclesia et ea, quae in Deo est spes, alienabitur, et

111 ditionis eius tu eris reus. 4. Et cum paratissimus es eos,
peccant, expellere et tarn non reversantes suscipis eos, incarris<j
verbum Domini, ubi dicit: Pgdfs illorum currunt ad maligmlati
veloces ad ejfmidendum saugtiinan ; contritio et infdicitas in
eorum, et viam pads non cogmrcertint . 5. Via autem pads

15 salvator noster, qui et dicit nobis: Dimittite, et dimittetur vd
{date et dabilnr vobis), hoc est: date remissionem peccatorvim
recipietis. Nam et docuit nos incessanter orantes dicere: Ren
nobis debita nostra, sicut ei nos remisimus debitoribus nostris. 6.
ergo non remiseris his, qui peccaverunt, quomodo recipies? Noil

20 econtra per tuum ipsius os te conligas dicens remisisse, et
remisisti, sed interfecisti? 7. Qui enim de ecclesia pellit eu
qui convertitur, interficit eum pessime et sanguinem eius effun

12 les. 59, 7. 8; Rom. j, 15—17.
Luc II, 4.

lo Luc. 6, 37. 38. — 17 Ml 6, H

2 et conversionem >- S | 2/3 et cum non f. c. eis : minister es
iniquitatis S | 3 roalignis S C j 0 hoc est > S | ei eoim S C : etenim
») agnum b. ita : bestiae malae S 1 8 aut h. implicabitur S C 10 et
quia 5 I 11 incurras L \ 15 nobis > S | dimittite ct d. vobis : dimittite pecc
peccatoribus, ut vobis quoque peccata vestra dimittanlur S | 16 date el d. vo
S C i 16/17 et recipietis : ut vos quoque remissionem accipiatis S | IS re
simus : remittimus S; auctor legisse videtur d<pt]xafifv pro dtpiififv, qii
restitutum est in C | 19 recipies : accipies remissionem S | 21/22 eum qui con-
vertitur : aliqueni sine misericordia quid aliud facit nisi S

1 <l<ao7if /pav b, diianeiQaq o | 3 f4a).).or — dv&Qutnois; > b o | 4 ^1
xotff > b o I 6 r^; : xal b o | 5/6 ngoanal'Cjovaiv p v | 6 wff pr p v c£
> a b o I dgvo/iopa p v { 7 y°P *^ ^"'^ bo|9^>bo| 11 r^c pr :
b o I 12 yivtj p V I 14 oxvtjpoT^pov b 0 | mfOOillatfBai b o | 15 i:ii
fpivra b 0 I 16 dloyovvta o j Idaao&ui b o | j-dp : tfl b o | 17 zttziy"'

CONSTITITTIONKS APOSTOLORLTI 11, 21. 3 7.

7»

ipadixiO^ai B^iXttq rovq loyovg oxp/rcoi;.

ua, tout' eOTi

COV T

6ttl.

^€oifivtov xai xagadcoaeic kvxotg el<; xaral

itv xai jiovrjQOlg co'&Qcojtoig, ficiXiov dk ovx dvi^goijtoii:, aXXa
lotq avt^Qmjtoetdtat v, i&vixolg xai ^ov6aiaTat(; xai aigeoimTaig
yjot^, 3. T<w yoQ ix^kri&tvxi riji; ixxkijolag tv^vg JtQOOjreXd^- r>

tv ol Xvftecoveg fig Xvxoi xai cog aQua (ioQctf t^yovvrai, xtgdog
lOv tiyov/isvot Tfiv ixelvov cbtaiXeiav' xai yoQ 6 xovxatv :iaxi,Q
dfioiog aif&QmxoxTOPog iazlv ' xai 6 6ia z^g a^g dxgialag adlxmg
DOQt<j9-Ejg xai aBvfila (Jvaxsd'flg xai dXiyo^vx^aag i} tig iB'Vr}
ioxkavnQ-i]6ezai 1] eig algiatig av(iJto6nJ{hip}Brai, xul JtavrtXcog 10
j<; ixxXtfilag xai tfjg tig &£6p kXxldog ajtaXXozQiatd^rjOerai xai
vfAXodiOft^tlostat vjtb aos^tlag, xai yf>'>'/o?/ oh zrjg txih'ov cbta>-
ilag ^voxog. 4. ov yag dixaiov iaziv, txoiftov fiiv eivai ix^dXXtiv
tjfiUQTrjXoxa, oxrrigbv dh vjtdgxttv elg x6 nQoadixec&ai zov
HOxgitfiovxa, xgi xqqxslqov (tiv elg zb gjcoxonzitv, dvr^Xefj dc I6

zb zbv dXyovvxa laad-ai' xegl yag zdiv xoiovxmv Xiytt t]

Hla ygaq^r/ • „0i xddtg avtcop tig xaxlav xgixovaiv, xaxii'ol slaiv

Ixxiitv edfia' avvxgififia xai xaXammgia tv xalg bdolg avxtov,

xi bdbv elgijtnjg ovx Ikyvmaav' ovx iartx' g)6^oc O'tov axivavzi

Jr (t^aXfifuv avxfZv". 5. b6bg 6e tlgi'/ifrjg i<Szh' b Oatzr^g i^fidiv 20

Jovg 6 XgiOTog, og xai i6i6a^tv r/fidg Xiymv „^(fiize, xai

iff^Ofxat v(itv didoze, xai do^atzai vjitv", tout' loxiv didozt

vtatv aftagxioiv, xai d(pt&ijaf:zai vfilv xa xaganxmfiara, (bg xai

ia x^g tvxfjg tjfidg Ijialdevotv Xiyttv xgbg xbv B^tdv „''A^tg

ra oqpetXtjfiaxa fjfioiv, mg xai rjpvBlg dg>Ufiev xolq dq>tiXdxatg 25
tttiv". 6. i«r oiv fjr afpfjxt xolg f)fiagzi]xdoiv, xotg vfulg
ijipeC&E zifv affkOtv z<bv dfiagxti'/i' vfidiv; ovxl zovvavxlov kavzbv
hofttvstg, Xiya)v ag>iivai xai fit} dipidiv; z<d tavzdiv azdfiaxi ivav-
ttai&r/Oea^t, Xiyovztg d<piivai xai ft?/ d^itvztc. 7. yiVdiCxtzE

ozi b xbv nil ddixijCatfza ix^dXXoiV r} xbv ixiaxgitpopxa 'M

7 loann. 8, 44. — 17 les. J9, 7. 8; Rom. 5, 15 — 18. — 21 Luc. 6, 57. 38.
21 Ml. 6, 12; Luc. II, 4.

l2 r. b o I 18 ix^iat o | 21 0 > b o I 22 vftlv pr : + roiJr' tonv b | 61-
rt — vfilv > o I 23 vfiiv t« n. : ra :i. vfivHy b o I 24 nyui tiv a : JiQoi
o, ta apoi p V I 25 otp. : naQanxtufiaxa b o | dfionfv b o I 26 aV^re
lb o : dipittf p V I 27 zovv. : tolq (rot o) ivayziotq b o | 27/28 kavrbv —
f^((vv r> b o lavxvv 6. keytuv p v A : ^ovroi'C deafAevtte k^yovteg a |
3ff Afimv : dupiivxei; 01; a | 29 dipiovtfg b o v 1 30 dx^tduiv o

DIDASCALTA II, 21, 8 22, 4 (L).

sine misericordia. Si autem instus iniuste a quoquani gladio inte*-
fectus fuerit, apiid Dcum m requie est in refrigeriura. 8. Qi
autem pellit de ecclesia et iam non suscipit, in aeternum pessiioc
et amare interficit eum et perpetuo et pessimo igtii in esciB
6 tradit euni, qui expulsus est, non adtendens ad misericordiur
DoQ^ini et reminiscens earn, quae super paenitentes est, bonititeo
eius nee hac in re tanquam exemplar sumens eos, qui in mulb-
tudine peccatorum in paenitentia acceperunt remissionem a
XXII. Oportet autem te, o episcope, ante oculos habi

10 ea, quae praecesserunt, et ab eis exemplum sumere et di
curationem animarum et admonitionera ac correptionem et il
hortationem eortini, qui paenitentiam agunt et quibus adhortitio
opus est. Adhuc et ad iudicandum, ad comparationem causae,
per multani doctrinnni exquirere Dei voluntatem, sicut ipse fedt,

15 ita et vos oportet t'acere in iudiciis. 2, Audite, o episcopi, adfhui)
haec, quae talia sunt, iuvamentum similitudinis. 3. Scriptum est
in quarto libro Regnorum et in secundo Paralipomenum [qnod
est praetermissarum] sic: 4. In dubus filius trat duodecim ant-
rum Manasses, cum regnasset, et imperavit qtdnquaginta anms t»

I Sap, 4, 7. — 18 IV Reg. 21. 1 — 17.; li Paralip. 5?. 1 — 13.

2 in rcfrigerium > S C 4 eum et : et Deus eum .S 6 Doniini : Do
S C I 7 hac in re t. ex. sumens eos qui C : accipiens exemplum Christi ot;
respiciens cos qui S ; obiectans eos qui tales sunt et L | 10/13 et ab eis —
opus est S : simul ad scientiam sanitatis ad eos qui corripieadi sunt ct C^
trectandi L coiruptus et aegrc sanaiidus | Ifi vos S : nos L | iudiciis : -^ Dc
Manasse L j ad S C | 17 Regnorum : Regum S | «|iiod est praeterm. ; inttr-
pretamcntum | 18 diebus -\- itlii S

1 ffovfvi; tot dSfltfiov avtov iaxiv a | 1/2 xal ecifta — dS. ervroC ><l '
2 avrow pr > a | 3 &fav a o : tov &. b p v | ixStxTj&^atrai o ] 5 utnnio;
a V : ddixuii b o p, b o post dipofia&ti( \ fiiv a | fV/^a/cui- a b | 8 a/s#*>
cvvijr p V I 9 roi'f > b o | a.Mctpr^jUoro/v b o | 10; 11 araiTiov : uvftiot 0 |
11 Sixofiivoi; b 0 I 11/12 Tor fxfTarooCvra p v | 13 f/( r^ b | 14 TtQOcSt^aaH*
b 0 I 14/lfi ^kfo^ y. X. xiJi'aiy > b o | 15 ?rff v b | aviov b o | 16 o^ <» > i '
18 Iti + rf^ 0 I 19 V a o : ^' V, f ^ b p, -f o b o | 2(3 xal o p v A : i
a b I 21 xpivtj h, xpt'vei o | ^ : f f b 0 I 23 dTio^dvet^ a v | 26 f i^OjUfii>v b ,
fi9c(fSg -f adov p v | 26 avrov > a v | 27 ifi; : (fef a I 30 r^ (> s) tmr

XXll/Ort fiiya Ttapddeiyfjia fiua- vaaa^i. Quod magnum paenitcotiie
voiai; n^oxtitai davld xal yivfvlzai, exemplum proponatur in David, Kioc-
^E^lxla<i tt xal o zovrov vioi Ma- vitis, Ezechia huiusquc filio Maiussf.

CONSTirOTIONES APOSTOLOBUM II, 21, 8—22, 4. 81

^ XQOOdixofttvos 9>ot>evec rbv d6eXq>ov avrov xal cdfta hciiti

bg MeStfjJfieX xov adalgxtv avvov, xal to cdfut avzov ^odiv xgog

NJ^y JaegTtiyihytfeTCi' „6buuoq," yoQ ddixmg q>ovevB'elg vxo rtvog

ttffit ^em „iv dvaxaPOCBi laxcu," elq top alcava, c^aavrmg xtd 6

mtaiaq oyop<tfl^c>s vxo xov htiaxoxov. 8. 6 ftiwot ix^aXXasv 5

Ac JMfiov xhp dvtdxtov, xixQ&tsQog (povitoq 6 xoio€xo<;, ovx

iifOQiSv tig xo xov d-soU tXeog, ovdh fiptjiiovtvcav avxov xtjp kxl

ttig ftsxcofoovaip dYod^advvijp, ov<^ Xaft^dpcav axoxovg xmv

nmonxtop xovg ix xXi^ovg xaQccxxtofidxcop kp uttavoUf. BlXTj<p&vag

IpMcv. 9. dm TOVTO IxaftoixeQog amfiaxtxov g>opimg 6 xov dpcd- 10

tii» dxoQQixxanf. maavxmg xgl 6 fiij xQOCdtxoiievog xove ftBxa-

wttmnag axoffxi^ei xa xov Xqioxov, xcn' avxov yipo/iepog' cog

yap iixaiog iaxip 6 l^coc ip ry xqIpsiv xovg a/uxgxmXovg, ovxmg

itotfHpy jp xtp xQoadiieoB-ai xovg ixiaxQ^popxccg' ^eXsog" yoQ

»«»l Kpfoiy jjrfer" avxm 6 ^eo^ilfjg JavlS. 15

XXn. Xq^ di 68, at ixUsxoxe, xqo ovft^txXftmv ix$ip xal xa
*(foa/kv7c6xa xdi ifixelQa}g oi^roSg xtxgfjod'ai xgog vovd-ealop xtap
tmnixtop ^ xccQttxXijxtxmp iBOftipatp Xoymv' Ixi xtd ip x(p
tdhtiv as dixeuop xm xov ^sov i^axoXovd'tlv &eXi](ittxt, xal y
9&>i dtxd^H xovg afiiXQixdpovxag xal kxiOxQdg>opxag, xaQaxXtjala>g 20
tti 0£ x(^itv. 2. ^ yoQ ovx^ xal xop Javld dXiadijaapxa 6ph-
^facg (bd rw Nd^av xal elxopxa ftsxavoelp Bv^g xal xov d-avdxov
hnffovxai Xiymp' „SdQOei, ov fi^ dxod-dp^jg" ; 'Imvav ft^ &eXi^
tma Nivtvlxaig xij(fv§cu vxo &aXdaarjg xal xijxovg xaxaxoB^Pcu
Jwyocg, £v§ixfiivov iv xoiXia, dpvffarfev kx q^ogag xifP gcpiyy 26
*^op; *E3Cfxiav xgbg dXlyop xvgxod^jpxa, ev§dfUPOP fuxa da-
gypv, gy^aecy xov kyxXjjfunog ; 3. dxovaaxe 6iq, d kxlaxonoi,
x^ TOE xoiavxa (o^iXtfioP vxoduyiia' yiygaxxai yag h> xy
miffv^ reap BaOiXeicop xcu hf xfj devxig^ xcov IlagaXeixofiivajv
tg_T(oy rinigmv ovxatg' 4. „Ylhg Mavaaa^g hv xip ^aQiXevsiv 30
ovrof datdexoBxtjg, xal xepx^xovxa xipxe ixrj h^aalXevaiP Iv

2 G«n. 4.-8 Sap. 4, 7. — 14 Ts. 102, i. — 23 II Reg. 12, 15. —
24 Ion. — 26 IV Reg. 20. — 30 IV Reg. 21, i — 17; II Paralip. }j, i — 13.

Wptfi' a p s V : > b o I 30/31 vlix; Mav. (jtav. v\bq i^txlov b o s) —
^(«««ijs b o p V A B cf. D : xal oniBavsv i^exiai, xal ifiaaiktvatv
» wof avrov /davaaa^c, ixiBv dtiSexa iv r<5 fiaai).tvftv avtbv a | 81 nevrtj-
«on« + xai a I nine apsvA:>bo

J'lHK, DtDA8& ET CoSSTIT. AP. 1. 6

82

lb=i

Hierusalem ; et nomen matris eius Epsiba. 5. El fecit malignu
Domino abominationihtii gentiliutn, quos disperdidit Doinirtus
filioriim Israel. Ei conversus est et aedificavit excelsu, quat
E:^echtas, pater ipsius, et canstituit sculpt ilia Bahalitn et erexi
6 Bahal et fecit condensa sicut fecit Achat, rex Israel, et fecit
omni militiae caeli et adoravit omnem virtutem caeli. Et aed
altare in domo Domini, in qua dixit Dominus: in domo HI
ponam nonien meum. 6. Et sen'iit altaribns Manasses et di
nomeii meum in aeternum. Et aedificavit altaria omni milii

10 in utrisque atriis domiis Domini; et ipse Iransponebat filios
ignem in Gae-Banaemon et auguriabatur et maleficia /<
fecit sibi pytbones et procantatores et praescios et multiplicavh
maligniim in ocnlis Domini, ut irritaret eum. 7. Et posttit Si
et fusilem condensi imaginem, quam fecit in domo Domini,

16 dixit Dominus ad David et ad Salomonem, ftlinm eins: in d
in Hierusalem, (quam) elegi ex omnibus tribubns Israel, et
nomen menm in aeternum, et non adponam tnovere pedem
terra Israel, quam dedi patribus ipsorum, ita tamen, si cu
ofnnia, quaecumque mandavi eis secundum omne praeceptu

20 mandavit eis servus mens Moyses. Et non andierunt \eum], et
eos Manasses, ut facerenl malignmn in oculis Domini super
quas abslnlit Dominus a facie filiorum Israel. 8, Et loci
Dominus super Mauassem et super populum cius in manu[s^ si
suorum prophet arum dicens: propter abominationes iniquas, qm

26 Manasses, rex luda, ex omnibus, quibus fecit Amorraeus cor
et peccare fecit ludam in simulacris eius, haec dicit Domit,
Israel: ecce ego inducam mala super locum istum ita, ut

1 Aphiba S { 2 abominationibus : iuxta abominationes S LXX
erexit a. Bahal > S 7 altare -f daemonibus S | domo sec -f- Domini S
ribus : excelsis S | 11 Gae-B. : valle Bar Hinnom S [ 15 hac -|- et S |
S LXX I 20 eum > S C LXX | 23 rn manu LXX : per S | 27 locum
Hierusalem et ludam S C LXX

1 'E^f. : ikifiav b o I 2 ovx an. : xal ovx dniarpeyftv b o | ]

> o I tiSv > a, r. vidiv > b o | 5 xatinavatv b 1 6 xal dviax.

> b o I r^ : rctt a I 7/16 xal inoirjosv — ^f(ta^fiv : aberrat p |
^71. - ov{favov > b o I 8 naa{i - {^vaiaoit/fnoy v cf. D : > a , tyxoSo,
dviatPioer h o J Qvctaazijgiov b o L ; -r^Qiu v | lU xal > v j 11 6^vaiaati{
13 Bvctaart^tov b 0 | r^; or^xiriaf b | 14 avtoi : ovtws b 0 | ii^yt

CONSTlTimONES APOSTOLORUM II, 32. 5~8.

I

I

*'hQOV><iaX^H, xai ovofta ry ^lyrpi avtov 'Eiptfid. 5. xal kxoirjCtv
TO JtovTjQov ivfojtiov xvqIov, ovx djtdaxBTO dxh t(3v (ideXvyfidrmv
xdjy i&vcov wv i^caXo^Qsvatv xvQtog cbtb Jif^oamnov xmv vlmv
'lOQarjX' xai eitiozQeipiv Mavaoafjq xal wxodoftrjaev ra vtprjld,
d xariaxaatv 'EC,exiag b xazijQ avxov, xdi earijOiv aTrjXa(; Tfi 5
BdaX xal dvianiOtv d-vOiaoriqQiov x(] BdaX, xal ijtoif^atv dX6tj,
xa&dtg ixoit]OBi^ Axad^ ^aOiXevg 7oQaTJX' xal ixoitjoev d-vOiaOTrJQia
xdatj rij OTQarui tov ovgai'ov, xal ojxoddfitjOtv &vaiaaTtJQiov hv
cSxq) xvqIov, iv (p tbiev xvQioi Jigbg Javld xai ttqoc ^oXoftrnva
TOV vibv avxov Xiymv, ori iv avxqj d-rjao) xb ovofid fiov. 6. xal 10
toxfjafv Mavaaa^c 9^vataaTrJQta, xal kv avxol(; idovXevatv x^
BdaX, xal djiev' fOxai xb ovofid ftov etg xbv aiwva, xal <pxo-
ddfiTfit ^aiaoxTjQia iv xalq dvoXv avXalq oixov xvqIov xfj axgaxi^
TOV o^Qovov' xal ot^rog dif/yiv xa xixva avxov Iv :ivqI iv Fi
Bsvevvofi, xal ixXrjdoi'lCexo xdi i^aQpiaxiVixo xdi. i^toh/CEV ky- 15
yaoxgtfivS^ovi; xal ixaoidovc xal yvaiaxag xal &iQa^eiv, xal
hrXij&vv€v xov scotffiat xh novi^qbv iv ogi^aXfioU xvqIov xov
xagoQyLaat avxop. 7. xal i&ijxev xbv ;ifo>*'£ur6i' xai xbv yXvxxbv
xov dXoovg, xijv elxdva ^ inolrjoev, iv oixm xvgiov, iv o3 i^eXs-
^erro xvgtog &iaB-ai xb ovofia avtov ixil iv "^hgovoaXijfi xT^ dylqi 20
xoXbi slg xbv aidiva, xai tlxtv ov jtgoad-rjom xbv x66a fiov
ouXtvOai dxb x^g y^g xov 'logarjX, tjv iJeoxa xolg xaxgdaiv
avxcav, xXrjV idv ^vXd^atrxat xaxd xdvza oaa ivexuXdfitjv avxolg,
xaxd xdGav ivxoXijv, tjv ivsxelXaxo b dovXog fiov Mayvofjg. xal
ovx fjxovCav, xal ijrXdvtjGiv avxovg Mavaooijq xov jtoifjoat xb 25
xovr/gbv ivcoxiov xvgiov vmg xd e&vij, a i^figev xvgtog ojtb
xgoOcoxov xcov vttbv 'lagarjX. 8. xal iXaXtjatv xvgtog ixl Ma-
vaoorfv xal ixl xbv Xabv avxoH iv X^^^ 6ovXa>v avxov xtov
xgo^tjxcov Xiyatv dvd^ cbv oca ixoiijOiv Mavaaafig o jiaaiXsvg
'/ttvda xd {ideXvyfiaxa xd xovfjgd xavxa dxb xdvtwv cbv ixoirjaev 30
h iifioggatog eftxgoo&ev avxov, xal iifjfiagxev xbv 7ov6av iv xolg
ftdcoXoig avxov, xdde Xiyu xvgtog b B^ebg 'iGgatfX' l6oh iyot (pigo

th^Y^y*^ * ^ I '^'15 ^^ Bevewoft L cf. II Parai. 33, 6 : yf^anal {-vh v,
yffioiv b o) A ovofiari a b o v | Iti QtQuip(l(i o v | 17 tov noitjaat > v |
18 tor . . TOV b o L : to . . ro a p V I jjturf vrijptof p v ] 20 ayiit > p v |
21 xal ehtfv : finfTv xal b o | otJ + aalfvaut ovJh b o | 22 tov > b o |
6i4atxu p V I 24 A/, (juaaiji a) 6 6. fiov b o | 27/28 Muvaaafj a | 28 ^k x^^O^
6. avtov >bol29oao:>bpv|31o>b

6*

84

audientium resment utraeque aiirts; et extendam mala super I
salem, mensuram Sattiariae et ponderatiotiem domus Achab, ft
HierusaUm sicut deUtitr alahastna unguentis; evertitur et «'i
in faciem suam, et retribuam reliquias bereditatis mtae '\ et tt
6 COS ill viautts iuimicorum eoruvt, ernnique in dirtptionetn ac r
cunctis adversariis suis, to quod Jecenmt inalt4m in octilis
irritaveruni me ex die, qua eduxi patres eorum ex Aegypto, et
ad banc diem. 9. Et iterttm Manasses ejfudit sanguinem innoc
multum, donee impleret Hierusalem hominibus caesis de fine ad

10 propter peccata sua, quibus peccavit quihusque peccare fecit
ludam, Ht faceret malum coram Domino. 10. Et duxit sup^
Dotninns principes virtutis regis Assur, et comprehenderunt Ma
et vinxerunt eum ac ligaverttnt catenis, et duxerunt eutn in
lontm, et inclusenmt eum in domo carceris plane ligatum ae

16 vinctum, et dabatur ei panis ex furfuribus parvo pondere et
mensura aquae cum aceto mixtac, ut viverel, compressus ac i
valde. II. Ei ut vebemenler coangusiatus est, qnaesivit
Domini Dei sui, ac bumiliavit se valde coram Deo patrum s
et oravit ad Dominmn Deum dicens: 12. Domine, Deus p

19 Orado Manassis.

1 mala > S 3 alab. unguentis : o akafittOXQOq LXX, hydria S
titur sec : et cadit S \ 4 retribuam : dabo in ruinam S i 12 virtuiis regis Q
imperf. in Matth. : > S

XXII, 9-11; 15-16; XXIU. 3;
XXIV, I. Has particulas tacite ex-
scripsit auclor Opens itnperfecti in
Mattb. I, to horn. I; c£ Testtmonia.

8. to jrt's/o*] Hanc vocera IV Reg.
21, 1} Lucianus martyr in sua Bibti-
onim recognitione usurpat. Cf. Libr.
V. T. canon, ed. Lagarde 188} p. 389.
Textus vulgatus LXX aeque ac Di-
dascalia habet voceni o di^afiatn^of.
Cf. E. Nestle in ExposHorv Tmes
IX, 77.

10. xal t]V dfdfftiros — a(f!6dpa]
Kaec in S. Scriptura non leguntur.

Verbis ^ytiyov {ecvtiv) els ■

II Paralip. 33, 11 confestim v.
cedunt verba xal u^ i&U^^
t^ue ilia ex traditiooe ludaeor
ex libris apocrv-phis desumpta
fortasse e libro illo Hebraeor
canonico, cuius Sozomenus H. E.
mentionem facit.

10-16; XXIII, r. Georg.
c. 60.

12. Oratio Manassis, ut II i
p. 35, 18. 19 traditur. scripta
Historia regum Israel et in Histi
Ho»i. Oratio, quae hie legitur, fid
est et ex eodem fonte fluxisse vai
e quo ea, quae v. 10 de

CONSTITDTIONIS AP0ST0L0RX7M If, 22, 9—12,

I

I

I
I

xaxa ijti ^hQOvCaXfjfi xai 'lovdav, moxi xavxbq dxovovxoi; avxa
t/XfJ0(t ofiffOTeQa ra ana avrov, xai txxevdi ijtl 'JeQovoaiTift to
fikXQOV 2Mfif(Qeia(; xal xov OTa&fibv otxov jixccd^, xal ojtaXti^pc}
T^p 'liQOVOakijii, xa&coq /tytaXeltfexai x6 nv^lov axakti^ofitpov,
xai xaxaaxQi^ica tjti JtQoomjtov avxov xai d:jto6(6<}ofiai xo vxo- 6
kn/ifia x^i4 xXtjQOVOfiiag fiov, xal xaQadcoaa) avxovQ dq X^^Q^i
iX^Q<ov a^zdir, xal laovxai elg diaQxarfrjV xal JtQ0V0ft7)i' xdot
xotii Ix^Qolq avxdov dv&' cbv oaa ixoifjoav xovT}Qa kv 6g>^aXfiotq
fiOv, xcA t'/Oav xttQOQYi^ovxes (/e c'i<f' tjs i^fiigaq i§rjyayoi' xovq
xaxiQaq avxmi' ix yfjq Alyvxxov xai ^an; xijq r^fitQaq xavxrjs, 10
9. xal ys alfia dd^mov is^eev MavaGaijg xoXv ctfodQa, icat; ov
ixXrjoev xijv 'lepovaaXijfi axofia kxl axofiaxi, xXrjv axo xwv
aitaQxuoi* avxov cor i§i]fiaQxev xbv 'lovdav xoiijaai x6 xovijQov
iv o^BaXfiolq xvglov. 10. xai ifyaytv xxQioq ix axxov tov$
affxovxaq x^g dvvdfisfos xov j^aOtXimq HoovQ, xal xaxsXd^oPXO 16
xov Alavaoafjv Iv dtOfioXq xal IStjoav avxov iv xidaig 3fa/lx«/s
xai Tffayov avxov fig Ba^vXtova' xai t}i> dedeftivog xai xaxaotoi-
dijQmfitvog oXoi; iv oixro tf^vXax^g, xai idldoxo avxfp ix xiTvgmv
agrog iv axa&f/(5 ffgaxvg xal v6mQ avv o^ei oXlyov iv tiixQco,
oicxf yfjv avxov, xal rjv awexoftevog xai odvvcofisvog ctpodQa. 20
II. xai tog ^lalcag kB-Xifirj, i^tjxrjOtv xo xQimatxov xv(}iov xov
&eov avxov, xai iraxttv<6&f/ oq>66Qa dxb xqooojxov xvqiov xov
^eov xmv xaxtQatv avxov, xai xQoar}v§axo XQog xi'giov xov f^ibv
XiymV 12. KvQit xavxoxgdxoQ, o f^tbg xcov xaxiga/i' tjfuuv, xov

24 Orsitio Manassis.

1 »C 0 ! narrvn ^ o I ax. at>ra : nvioj b, avrov o \ 2 ^j(^fjaat a |
H araSftov -\- tov b o | 6 nyoawjtov p v ; 7 ngovoftfjv seal 6iai»n. a I 8 inoi-
jjOtv h o \ ?t n( > h o hip o \ \2 in).tf(tuiaev o | 15 r<ti>' dvvafietitv b o |
^ifoov^ p V 1 xatiXa^ov b p | 18 iSidoto h q\ I'i 4v fxhtjut > p v j 22 xai :
iff b o I 22/33 xov B^eov > b o | 23 xov &e6v > a | 24 navtoxpaxetp b o p v

Manassis dicuntur. Praeter auctores
Didascaliae et Constitutioniim' eani
agnoveruot Didymus De trinitate Hi,
2 J (PG J9, 908); Ps.-Chrysoslonius
Horn, ill Publicanum et Pharisueuin
c. 2; Antonius MonachusMdissa II, 94;
Theodoras Studita Scrmo catech. 93;
TheophanesCerameus Horn. 56, aliique

unum vel alterum versum orationis
laudantes. Verecundus Afncanus (saec.
VI) commentaTium in orationem scrip-
sit, queiu edidit I. B. Pilra, Spicilegium
Solesmense IV, 91 icx5. Schoiion in
loannis D;im. S. Parallels V. 7 post
II Paralip. 23, 11 — 13 et in Chronico
Georgii Hamartoli c. 60 allegatum

b6

DIDASCALIA 11, 22, 18—14 (SL).

tneorum, Dens Abraham el Isaac et lacob et seminis corum iusti,
qui jecisti caelum et terrain cum otmii ornatu eorum, qui ligasti
mare et erexisti mandato verbi tni, qui clausisti abyssum et signasti
earn timendo ac glorioso nomine tuo, quern omnia pavent ac Iranuni
6 a facie virtutis tuae, quia impatibilis magnificentia gloriae ttiae ei
intolerabilis ira couiminatiouis tuae in peccatores, injlnita vera et
immensa misericordia prmnissioiuim tuarum, quoniam tu es Domims
Imiganimis, misericors et valde benignus et paenitens super mala
hominnm, et tu, Domine, secundum suavitatem bonitatis tuae pni-

10 misisti remissionem paenitentibus a peccatis eorum, et multiludm
miseratiounm tuarum decrevisti paenitentiam peccatoribus in salutem.
1 3, Tu ergo, Domitie Deus iustorum, mm posuisti paenitentiam iustis,
Abraham et Isaac et lacob, qui non peccaverunt tibi, sed posuisti
paeniUntiam super me peccatore, quia super numerum arettae mtms

16 mnUipiicata sunt peccata mea; neque spiritum habeo, ut exaltm
caput meum prae muititudine iniquitatum mearum. Et nunc, Domint,
iuste crucior et iuxta meritum meum langueo, vinctus ac curvatus
vincuUs multis ferreis, ila ut caput meum non possim sursum lollert;
neque enim dignus sum, qui oculos meos tollam et intuear et d-

20 spiciam altitudinem caeli prae magna iniquitate scelerum tneorum,
quia mala coram te feci et irritavi iram tuam, erigens idola nc
multiplicans abominatiofies. i^. Et nunc fiecto genua cordis mei
ante te, deprecans bonitatem tuam. Peccavi, Domine, peccavi. d
quia iniquitates meas ego cognosco, peto rogans te: remitte mSri,

2B Domine, et ne perdas me cum delictis meis, neque in aeteruwn
irascaris super me seri'ans peccata mibi, neque condemnes me wc
decidas me in infima terrae, quia tu es Deus paenitefitium. B w
me igitur, Domine, osleiuie bonitatetn tuam, quia !• indignum t»f
salvum fades secundum {multam> miser icordiam tuam, et glorif^coh')

»0 te semper in oinni vita mea, quoniam te laudant omnes virtnUS

29 raultam S C

etiani I. S. Africanum testem profert
dicens: Voropjjrat 7r«f«« (al. ntQl)
'Aippixavta, on iv tip )Jyfiv ^d^v
tov MavaaaTj tit lifOfia dnQQuyij
atStjpd ovta xal s^vytv (PG 95, 1455 ;
1 10, 287). Hoc testimonium autem

valde dubium est. Primus testis certu*
est auctor Didascaliae, et E. Nestl^i
qui de cratione disputavit in Sffiu*'
gintastudien III, 1899; IV, 190;. eun»
etiam auctorem orationis esse deraon-
strare conatus est

coNsrrroTiONES apostolorum ii, 22, 13— u. 87

l^gaoft xtd 7aaax xal *Iaxmfi xal rov oxiQfuxxoq avxmv xov

dntoiov, 6 xov^oaq xov ovgavov xtd ttjv y^v Gvv xavtl r^ xdHfim

aoToSv, o Xi&i^caq x^v d^dXaCaav xm Xoyco xov XQoaxd/ficcxog aov,

0 Tdeiaag x^ afivaaov xcu <iq>Qceficditsvoq avxriv x(3 q>oPt(f<p xcd

ivd6§/q> opofiaxl aov, ov xavxa q>QlcC£t xal xgifiei dxo XQOOmxov 5

ivpaiuciq Cov, oxi aaxsxxoq tj niyaXoxgixBia x^q ^d§?jq Cov xal

iofvxoaxaxog 17 dgyi^ x^g ixl anoffxmXovg dxBiX^g cov, aiihgrjxov

xt lau, ave§fX^iaaxop xo iXsog x^g ixoYyeXiac aov' 8x1 ai) el

xoQioq futxQoBvitog, ivCxXoYXVog, xoXviXeog xal /iexavomv hii

xdq taxlatq xtSv dvd'Qcoxtav' oxi av, 6 d-Bog, xata x^v xffijOxoxfjxa 10

T^ oftt&mowtjg aov hxtjfffeLXta ftsxavoiag agpsaiv xoXg ^ficcQXi]-

t6eiv, xtd xc5 xX^&Bi xdav olxxiQfimv aov Sgiaag ftexdvouw

cfUditoXolg Big oanriQlav. 13. ov ovv, xvgie 6 ^sbg xov dixcdatv,

onx f9ov netdvoiav dixodotg, x<p Hffgaaft xal *Iaaax xal 'laxm^,

Tol; cvx ^fiagxijxoaiv aoi, dXjC id^ov /lexdpoiav kx iftol x<p afucQ- 16

xmlia, 616x1 ^ftagxov vxIq dgi^nbv tpdfifiov d-aXdaaijg. kxXrj-

hvav (d dvofiUu fiov, xvqib, ixX^^wop al dvonlai fiov, xal

ooxki elfd a^tog dzBvlCai xal IdBlv x6 v^og xov ovgavov axo

xlij^wg x<Sv ddtxtmv fiov, xaxaxa/ixxofiBVog xoXXm Seafnp

<"%(»», dtoti xagcogryiaa xov ^ftov aov xal xo xovrjgov ivcixiov 20

90V ixoiijaa axi^aag fideXvyitaxa xtd xXtj^vvag xgoaox^ldfiaxa.

14. xcu vvv xXlvm yow xagdlag (lov, dtofievog x^g xaga aov

l^oxijTog. ^fidgxrjxa, xvgis, ruidgtijxa, xal xag dvofilag fiov

^<o ytvcoaxat' aX£ alxovftai dtoftevog aov' dvsg fioi, xvgiB, avsg

Ifoi, tud ftfj awaxoXiayg fiB xalg dvofilaig fiov, fitjSk dg xov alcova 25

Ppidag xijg^ayg xa xaxd fioi, firidk xaxadixdayg fie kv xotg xaxoa-

'woi? x^g y^g- ati av bI o ^Bog xcov fiexavoovvxatv, xal

i' i^oi 6Bl§Big x^v aya&atavvrjv aov, ort dvd^iov ovxa amaBig

/K xttra xo xoXv iXtdg Gov' xal alviam Ob diccxavxug iv xdaaig

Tol? ijftigaig x^g ^mf/g fiov, 0x1 ah vfivd xaaa tj dvvafiig xcov 80

3/1 6 ntiijatti — dftijv : xal ra k^^f r^f fvxvi « vf^eZg ovx dyvo-
'''< p \ 4 xai a^Q. avtiiv > b o | 7 xf,^ inl ifi. : aov roig inl aftafztoloig
"0 i rt : ih b o I 9 tvan?.ayxvos fiocxg69vfiog a | evan).. \ + «f«i b, xal
in*(/o9vnog xal o\ xal > h o\lO av + tl V \ 11 aov > b o | 12 *ai tw
'^ : atari to nk^&og b o 1 fiexdvoiav + xal b \ 17 xvpis > v, xvfie —
*">» > b o I 18 ovx 0 ! 19 «trf. : dvoftiwv o | 20 atS^Qta o | 22 itov > v j
^ Moc /lov b o I 27 eZ > a I o »e6s b o D A : »edt »eog a v | 28 ^v :
^'' a i itl^fig + n&aav v | 28/30 ort — nov > b o | 29/30 iv n. r. ^. a :

PIDASCAyA II, 22, 15—23. 2 (l).

ctielornm et glorificaut in aeternum; amen. 15. Ei exandivn

eius Dominns et miseratns est eiim; et facta est circa cum /...._

ignis et liquavit omne quod circa eum erat Jerrum; et sanavii

Domimis) Manassem de tribulatione eius et revertit ilium in Hieru-

5 salem super regntim sunm. 16. Et cognovit Manasses Domimm
dicetts: ipse solus est Dominus, et seniit Domino Deo soli in tMt
cordi suo et in tota anima sua omnes dies vitae suat et imputatus
est instus. Et dormiit in pace cum patribus suis ; et regrtavit Amos,
Jilitis eius, pro ipso.

10 XXIIl. Audistis, fiiioli dilecti[ssimi] nobis, quomodo Dominus

ei, qui pessime idololatra fuit et innocentes interfecit et paenituit,
remisit, id est Manasse, praesertim cum peius peccatum non sit
[aliud] idololatria[e]; sed locus paenitentiae concessus est. 2. Si
quts auteni ex apparatione peccat, remissionem non habet, sicul

16 scriptura est: Si atdeiti dixeris in corde tuo: saticta mihi eruoi^

1 11 Paralip. 53, 13. 16. 20j IV Reg. 21, 18. - 16 Deut. 29, 19.

1 amen > S | 2 eius : Manassis S | 4 Dominus S C | 6 est : + DeusS \
C Deo >• S I 8 in pace > S | Amon S, item deinde 1 10 nobis >> S , 11 ei
qui pessime S : pessime ei qui L ( 13 aliud > S C 14/16 ex appar. — corJe
tuo : dicit S

XXI I], 2. Auctor piures S. Scripturae
locos in unum confla\'isse videtur: si
auteni etc. Deut. 2^, 19; el exteudam
Exech. 6, 14 vel 14, 9; et disperdani
lerem. 24, 9; dicit D. Ezech. 14, n. -
ft exIenJam] His verbis incipil apo-
dosis. — liisperdam etc.] Haec particula
proxime accedit ad ler. 24,9. ubi autem
in signum deest. Cf. Erech. 14, 8, ubi
pro tig tQfifiov muUi codices legunt
eiq arjfieTof.

15. xal MXTiiptiofv — &Xl%pffog
ai'rof'J Neque haec in S. Scriptura
leguntur neque verba xal iXatfevatv
— StxaiOi; V. 16.

XXIIl. Ilgin; tovg ix xatatpQovTfOf'
ioi! afiapTavovrai; BOtto naQadfiyfiu
lifAci^'. In eos, qui cn contc;mplu pec-
cant, exemplum sit Amos.

1 — }. Ad hanc sectionem prope ic-
cedit Cyrillus Alex.. Horn. XIV de
exitu animi et de sccundo advtniu
s. f. (Migne PG 77, 1088), nee «ro
tarn prope, ut e Didascalia vcl e OoO-
stilutionibus hausisse dici possit. Sen-"
bit eaim: Oi kiyovTBi' if vfOti}^*
afiapti]atunfy xal iv yiJQff firramfg"
autfiBv, ino daiftovutv ifiJiai^ovts^r
xal ;{ActaC;ovrai, xal un; (■xovolv^
aftagrdvovret r^ff fiftavolat; w^ 1
a^iovYxai, ak't! iv vforrjTt inh Tf^
Tov ^avdzov dptndvrjg i^f^IZortaM r
wi 'Afifiiuv o TOV 'laparjk. ^aatXtv^ ^
6 xal zdr &fbv nagogyiaai diaxov^^
novtjpoiii avroS loyiofiovi xnl tx*i^
fif^^).ovi avTov ivvoiag. t>! y«^*
ItyovTte:' aTjfitQOV o/tapnyffa/.ufvW*
avptov (ifiavofjaufifv, ol toiovxc**"
ifiazai<u9t)oav iv rolq iiakoyiofiof •»
avt&v, i

CONSnTUTIONES APOSTOLORUM 11, 22, 16—23, 2. S^

voQiWiiav xol Cov iatw ^ 66§fx dg rovg aimvag' d/t^p. 15. xal

bajxoviJtv x^q ^paw^g avvov xvQiog xal tpxTslgijatv avrop' xal

kfiptto xefjl a&top g>Xd§ xvQog, xal hdxtjcav xcana xa xsqX

aSthv oUhjQa, xal laaaxo xvQiog xbp MopaCOrjp kx x^g ^JUipea}g

«oro6 xal ixiaxQeipBP avxbp Big ^IsQOvaaXrjfi ixl xrjp ^aaiXtUtp 5

avr<»6. 16. xal l/vai Mccpaaafjg, oxi xvgtog aiSrog ioxtp ^ebg

Itopog, xal ^XdxQSVosp fi6vq> xvgim xm &etp ip oXy x^ xagdi^

oikov xd hf oXy xy ^VXV ovxov xaaag xag ^(tigag xrjg ^atrjg

tdxw, xtil kXcTfla^ dixaiog. I'j. xal xtgislXsP xovg d-eovg xovg

iXloxf^ovg xal to yXyxxop i§ ctxav xvglov xal ^avta re dvata- 10

tijptc, c qmod^tffiep jp ogu otxov xvqIov xal jp *IeQov<kxXijfi,

»d Ig^^gJUy lg<p Tiyc x6XBmg' xal xatmQd^aMB xd ^vaiaaxiJQiop

KOpfaw, xal i^vaUxaBP ix' a^m dvdUtP aanrjQlov xal alpjcsatg,

«d (Ixev Mapaaa^ xm 'lo^dgi xov dovXiveiP iWQitp xm ^em

'fflpoifit. 18. xal beoift^Bt) ip elgjjpy ftexa xmp xaxigmp avxov' 16

xti i^aolXtvasp 'Afimg b vihg avxov apx avxov, Ttal ixolijaep xb

Jtowypov kpcoxtop xvQiov xaxa xavxa, oaa ixolijos Mapacc^ 0

xat^Q avxov Ip xgrnxotg, xal xaQ(6§vpep xvqiop xop &e6p a^xov".

XXin. 'Hxovaaxs, xixpa xo&Tjxa ^/imp, oxmg, xvgiog 6 9-ebg

TOP dSmXoig xgoaapaaxopxa xal xoXXovg oB-coovg q>opsvaapxa, 20

^i(og xifuoQrjodfttPog, (itxaYPOPxa xQoaeXdfiexo, xal cycle avxm

10 xi^fifuX^ftaxa ixiaxQetptP avxbp xbqI xrjP ^aaiXsiap' ov /iopop

ygp apirfiip xolg fiexapoovoip, dXXa xal elg xijp xgoxigap a^lav

wroog kxavdjsi. (XXUI). ftel^mv eidmXoXaxgelag ovx ioxip

ffu^ia, sig j^toy yog i(txtp dvcai0eia' dXjC bftmg xal avx^ did 25

pijfAag fiexapolag CvrfXiXfogfjftai. 2. lap 6i xig ix xagaxd^emg

•VapTovj, xBigd^mp xop ^sbp mg fi^ ixs^iopxa xolg xopt^gotc,

0 xmvxog a^Ctp oix H^h ^v Xiyjj xag* eavx(p' /,'Oaid fioi

1 II Paralip. }3, ij. iS- 16. 20. 22; IV Reg. 21, 18. — 28 Deut. 29, 19.

2 flai^xovaev b 0 | xvgtoi r. <f>. avtov b o | 3 avrov b o I 6 xvpiog
+ 0 *«»5 b o I &eoi >■ b o 1 7 /tovw xvgltf 00 b | r«J #f ^ >• b o | t^
b 0 : > a p V I 10 ra yXvjixa b 0 | 11 oget otxov p v A : oqtj ocxw b o,
•'»•» a 1 11/18 xal i-v 7fp. — xvqIov > a | 11 ^>' : navta ra 9vaiaaTi^pia
*' 0 1 18 xvffiov > b o I M9vaev p, t^vov b o ] avto a | 14 'lovifc rov >
" 0 1 xvpi'y r^ cv) b I 16 avrov + tol itonpri iv x^nat ol^a p | 16 dfjiwv a,
^Hjtth 0 I 17 Mttvaao^g > o | 19 ^/idiv > b o | 20 rov : rwv a | 22 ntpl
* ■ hi p V, elf b o a' i. m. I ^aa. + avrov b | 24 avrov; > o

J-4- Georg. Chron. c. 61.

90

DIDASCALIA II, 23, 3—24, 3 (l)-

quia ambulaho in reversione cordis mei: et extefidam manum
super ipsnm, et disperdam euni in signiim et in similitudinetn,
Dominus. y Nam et Amos, (Manasse filiusj, cogitavit cogitatioi
praevaricationis malam et dixit: Pater meus in iuventule m
5 iniquiiates fecit et in senectule paenituit; et ego nunc amhiilabo,
desiderat aniinci tnea, et in novissimo convertar ad Doniiuunt.
fecit malignum coram Domino, et regnavit annos dui^decim] soi
et exterminavit ilium Dominus Dens in celeritate de terra bona
XXIV. Adtendite igitur, laid, ne quis ex vobis cogititio;

10 Amos in cor suum contirmet et velociter pereat. 2. Similit
episcope, conserva, quantum potes, eos, qui non peccaverunt, tit
sine peccato maneant, ct eos, qui a peccatis convertuntur, sanaos
suscipc. 3. Si autem paenitentem, cum sis sine misericordia, non
susceperis, peccabis in Dominum Deum, quoniam non es per-

IB suasus nee credidisti salvatori Deo nostro, ut faceres, sicul

1 Ezedi. 6, 14; 14. 9. 2 ler. 24, 9; Ezech. 14, u. — 4 ? — 61V1
21, 19- 2}; II Paralip. jj, 21- 24. — 16 loann. 8, ? 10.

1 mei : + Dominus sic dicit S ! 2/3 dicit Dom. >• S | 3 Man. Alius S^
7 duo S C I 9 laid : inHdeks S | 16 nee credidisti >■ S

I noQ. : 7xovtjptvo/^at b 0 \ dvaarp. : arfAori/rt b o | 2 noviipai +J
Tore (Afxavotjaui a [ xtti : >• p v, + o b o | dficav a (semper) b. afifii
semper | 3 iloyiaato b o \ 4/6 no/.Xa nap. ix vfdrjjroff p v, no/.?.a ix
(4- fiov b) Tjfiagttv (-j- xul naQtjYofiijafv b) b o ' 5 yipft ; rcw j'«'pij b
7/8 ytvo(isyoi\ p, ytva/iivovi b o | 8 aixbv post &fOi b I 13 inl +
p V I iuvtoi' zt]p>}afi b o | avvrofttai; cf. 1, 6, 11 : avf r<5 diitui ni p
14 dnoXfOfiivoi b o"| arijpti;trai b o | 16 &tQ, cffjj. : IfeQaTttitiv b, -wr
6h + riv a | 17 rnuaQttjafv b o | 19 6id : 6 &t6g itia b o j rfi' ov : dia
riiv dvov b o I dnfortiXfv -j- li^ zov xoafiov p v | 20 irtl + r^v b "
21 yevri&TJvai a | 22 atavQm xxX. a p v : axovQOV xal ^dvarov xai ro
b o a' i. m., i. t. a' azavgov xxK I 23 naBflv -\- avxov b o | 24 lo*"
koyov >• b o I avToi' >• b o ! 25 xov > p v | 27 ;«f b o | ro > a b

XXIV. "Oti XptOToq ^rjaovg o xv-
(iios Tiapf/f'vcro auagifulovq atSaat
dm /iftavolaf. Quod Christus lesus
Dominus advenit, ut per paenitcntiam
servaret peccatores.

J. dniaTft).(v kt)..'] Cf. VII, 58, 7.
— avvfxioQijoev 7iaHfJv\ Similiter U,
J9, 3: avYX<opijaavtt na9tlv, VII, aj.
2: ov xttl avvfxiugijaag na&ttv, cum

Vn, 36, 2; VIU, 1, 10; 12, J J
avYlti>Qt]a(i &foi passus vel rac
esse dicatur. Auctor ergo verbum '
sententiam baud parum adamavit.
Tov rf ipvofi dnaSHj] Cf. VIII, 12, 35.
Dubitandum est, num Arianus vel
Semiaranus sic dixerit, Natura tm-
passibilis is solus est, qui rtatura
Deus.

CONSriTDTIONES APOSTOLOBUM II, 28, 8—24, 4. 91

fhono, art xoQevOofuu hf ty dvaCxQogi^ xi^q xoQdlag /lov xfjq
wwygg**. 3. TO«WTOS yaQ xig kydpero xtd /ificog 6 xo€ Mavaaarj
jog. yaygir yog if jQCcgp^' „Kai xaQeXorflGaxo *Aitmq XoyiOfiop
wfafidaEOig xaxov xal dxev' 6 xotjjq fiov ix vedxrjxog xoXXa
wffqpofojcev Tud kv yijQO ftexipfo' xecl vvv kym xoQevcofitu xaB^a 5
\Mt9vful 17 pvx^ ftov, xal v(txBQW ixtOxQtyHo XQog x^Qtov. 4. xa2
im&TOEV TO xovTjQov kvmxiov xvqIov xaga xdvxag xovg ytvo-
ilwwg i/utgooB'tv avxov, xal k§(oX69-Qevaev avxop ocvQiog 6 9-s6g
Ir xajitt be x^g y^g xfjg dya^^ avxov' xal ixiB-evxo ovry ol
atffeg avxov tu^ iB-cofdxaHkxp ccvxdv iv xm cUxco cc^xov, xal 10
ifaaUsvaev hjj dvo ftova".

XXIV. niQoaixexe ovv, ol Xaixol, (ti^ xig k§ vftmv xov Xo-
jtSfiop xov j4ftmg ixl xagdlav avxov cxrjQt^, xal loxai awxoftmg
huXXvitsvog. 2. ^tokag 6 ixlcxoxog awx^gelxm, xad-b dvvaxai,
nvg ft^ ti/tagixfpcoxag dvafiogx^xovg fietvai, seal xovg dxo onaQ- 15
tmv hiUiXQiq>ovxag d-Bgaxevmv iexicd-at. 3. iav 6k /lexeyvatxoxa
Aniiofg wv itfj xQoodi^rpccu., aftaqrxiqOu elg xvgiov xov d-eop avxov,
dauumv iavxbv vxIq xtjv htelvov dueaioovvijv xal ft^ xQoaXa/i-
Ptoo^yps ov xQocedi^axo 6ia XqiCxov, 61 ov axioxBiXav xw
o^y avtoS ixl yrjg xotg avd-grnxoig cog av&Qaixov, 6t 6v bv- 20
iJKip&f fee ywaixbg avxov yepvri&ipfai xov xoiijxipf dydgbg xdi
ywatxog' ov xaQiv, iiff fpsiCofisvog Cxavgrn xal d-avdxcp xai xagi^,
9mtjtofjfiaBV xad-slv xov xf, gvCei dxad^, xov vlbv xov dyaxTjxov,
»w> ^BW Xoyov, „xov x^g (isydXijg avxov ^ovXtjg dyyeXov", oxatg
tw; vxoxBi/iivovg d-avdxm '^aijxai xov 9-avdxov. 4. xovxov 25
3tt^oqfiJCfiv<iiv ol fiff XQoadBXOfiBVOi xovg (iBxadoovvxag. ovxog
jty Max^alov ifik xbXcovijv ovxa x6 xqoxbqov ovx ixyoxvvO^r]'
mi nixQov, oQvijOc^BVOv avxbv 6ia 6iog xqIxov xal 6ta fisxa-
9tlag ^tXemad/ievov xal XQoaxXavaavxa xixgcog, xgoa^xaro xal
Pufdva xmv Ulajv ddvlarv xariaxfjOev xal UavXov dk xov ow- 30
CTOCToioy rjiJuAv, xoXXa xb xqoxbqov bIc fj/iag ixixQiy}dnBvov
nut xel fiXaOgf^ft^aavxa BJg xb ovofia xb ayiov, axoaxoXov avxl
iidxrov XQWiBiQlaaxo,. „(txBvog" avxbv „ixXoy^g" ovadBJ^ag.

3 ? — 6 IV Reg. 21, 19—26; II Paralip. 33, 21—24. - 24 les. 9,6. —
R" Ml 9, 9. — 28 Mt 26. — 80 loann. 21, 15. - 33 Act. 9, 15.

9 dfpovftfvor o \ dio^ : dtxaarr^Qtov b o | 29 npoafdi§aro b o | 30 dgvwv a j
I nfmitow b o ] ivrpiipa/ievov p v, dvadsi^dfievov b o

3ALIA II, 24, 4-26, 3

fecit in ea muHere, quae peccaverat, quam statuerunt prcsb\in
ante eiim, et in eo ponentes iudicium exierunt; scrutator autem
cordis interrogabat earn, si condemnassent illam presbytcri; oan
autem dixisset: non, dixit ad eam; Fade, nee ego te corJrmK
h .j. Hunc salvatorem, regem et Deum nostrum, o episcopi, pro
spectorem vobis habere oportet et eius imitatorcs esse, mansuaa.
quietos, viscera habentes, misericordes, paciiicos, sine ira, dixMa,
exhortatores, susceptores, obsecratores, non iracnndos, non pa-
nisiores, non contumeliosos, non elates, non superbos, non rino

lu multo dedilos, non ebriosos, non inflates, non luxuriosos , mo
in vano expendentes, non ut alienis, sed sicut propriis his quit i
Deo dantur utentes, moderatores sicut bonos dispensatores Dei, tjui
incipiet rationem ab ea quae in vobis est dispensatione exigere. \
XXV. Satis ergo vobis sint, quae sufficiunt, victus et vestitus

16 ct quae omnino necessaria sunt, et praeter id quod decet nc
utamini oblatis taiiquam alienis, sed moderate. 2. Ne luxuheTnini
nee delectemini in rebus ecclesiae coilatis; operario enim su&d
vestitus ac victus. Ut boni ergo dispensatores Dei ea, quae daotor
ac conferuntur ecclesiae, iuxta mandatum bene administrate pupitbs

20 et viduis et afflictis ct peregrinis, scientes vos Deum habere rafr
onem a vobis petentem, quippe qui hanc dispensationetn vdba

2 Act. 1. 24; I), 8. — -» loann. 8. ii. — 6 I Petr. 3,4. — 7 I Tim. j, i. -
8 Tit. I, 7. — 12 I Petr. 4, 10. — 13 Luc. ]6. 2. — 17 Luc. 10, 7.

3 si cond. Illam presb. : nam condeninaverunt 1c presbvteri, filia ma !>
4 nou + Domine S | .j hunc : hie (™» hac in re) S | Deum S C : dora L I
episcopi S C : episcope L | 10 non inflatos non lux. S cf. C 1 12 moderatoret '
coostitutos S C

6. AnimadN'ortas, iam EHdascaliam
pcricopen de mulicrc adultera valde
conlroversam vel loinn. 7, 55 -8, it
cognitam habere, nee demunr Con-
stitutioncs.

XXV. IJtfl a!ia(ix<'>y "til dotatdiv,
xal OTcaii 6<f,fikn 6 iniaxonoii ij
avtoi; /iftaXafifidviiv ^{ avrdii' ^
iripoii diavinfiv. De primitiis ct
dccimis, et quomodo dcbeat episcopus
ex eis vel ipse accipere vel aliis dis-
tribucre.

2. dexarwy ar. r. rnia^xSv] Kkc

iaterpolatoris vel Constilutioiium iuot.
Infra Didascalia Num. 18 laudat, ui
denionstret.Christianis quoquc dcdmu
ct primitias dandas esse. Eodeni iot
tempore Origenes In Num. bora. XL 2
primitias et decimas daii vull. De
primitiis iam Didache c. ij dixit. Epi-
phauio H. So >:. s Pauius 1 Cor. 9, 7
populos adhortari videtur, ut, quae a<l
alendos sacerdotes necessaria sunt, ic-
stissimis snis laboribus quaesita suf-

CONSnTUTIONES APOSTOLORUM II, 24, 5—25, 2. 93

f. xai aXiy Ttpl aitofjftmXip YvvatxX iiyst ,^q>ianftal aov al ^ftoQ-
tfa fd xolXtd, ott ^dxrjaag xoXv**. 6. hiQcof 6i xiva ^ftciQ-
wfKvbxv Unrfiecv (A XQeafivrtQOt i/xytgocd-Bv avrov, xcci bt* ccvvm
Hfltpot ripf xqUuv i§^XB'OP' 6 dh xaQdtOYVcdarijg xvQtog, xv9^6-
mpoq aih^g, si xaz&tQivar otk^ oi XQBdfivTfQm, xtd sbtowsijg, 5
Jin o&', 1^ XQog mrtrpf ,^YxiXfi ovv, ot^dl iyco as xaxaxQlvm'*.
J. rovTOf rof 6an^Qa, ^aOiXia xa2 ^eov ^fitSv, <6 kxlcxoxoi,
Mmxhv vfiag ix^tv (kl, xovzov fu/tijTttg bIvcu, „XQtx£tgj ^Cvxtovg",
ti9»XaYxyovg, iXeijftovag, slQipfixovg, dogyijrovg, „6i6axtixovg*' ,
hnotQtXTUtovg, dodsxxtxoiog, xoQCtxXijttxovg, „fi^ xXi^ag, itij 10
4iffUMocf* fui tffiQtardg, fi^ dXa^dvag, fiij vxegoxtixovg, ftrj olvch
ylvjros, /«7 fu^wiovc, fti) tlxcuoSaxdvovg, ft^ xgwpvftag, ftri xoXv-
iaxavovg, fOj «^ aXlotQlotg, aXX* tog IdLoig tolg xov &eov dofiaoiv
jSft^Utfovg mg xaB-EOrmtag a/ad-ovg olxopofiovg, mg fiiXXovrag
iauttx^t^at xoQa xov d^Bov xov Xoyov. ift

XXV. Avxdgxij kiixm xgoq)^ xal afiq>uxCfi6v 6 ixldxoxog
Tw tf xgsi^ xal ry aeftvoxijxi xgooijxopxa- /t^ xoXg xvQiaxolg mg
iiiotfUHg XBXQ^9Wf aXXa (ie/iex(fri(iip(og' „a§tog yhq 6 i(/iyaxijg
ttv fua^o€ avxov ioxip". 2. ft^ axccraXog (tij^ xigxegog, dXXa
pmm xmv XQog cvaxaciv ignifiBVog, (XXV) xa didoftspa xax 20
hnoljpf ^eoC xmp dexaxmp xal xc5p dxaQxmp mg ^sov ap^Qmxog
oKtliaxixm' xa slaqxQo/iBva hit XQoq>dcei xtv^mp htovaia xaXmg
ofatovoffE/rcD offqptcvolg xdi XW^^ ^'^ d-Xi^ofxipoig xal ^ipoig axo-
9Wiiipoig, €og ixmv 9-eitP XoyiOxevx^ xovxmv xop iyxeiQlcapxa

1 Luc. 7, 47. — 2 loann. 8, j, 10. — 4 Act. i, 24; is, 8. — 6 loann.
1. n. - 8 1 Petr. j, 4. — 9 I Tim. 3, 2. — 10 Tit. i, 7. — 14 I Petr. 4, 10. -
lo Luc. 16, 2. — 18 Luc. 10, 7.

1 nvl + avTov b o | afxaftta?.^ yvv. cv^ b o p i diplovtai v, d^iottig p |
••» : oo< b I 1/2 a/itt(/Tlai + aov b o | 2 "ri ijy- ^o).v > o | 4/6 nvf&tt%'6-
lUftf b o p I 6 flnev b o I ovv > b o | 7 -^/iiBv b o D : + 'l>]00vv a p v ;
ivitaq > a I <f«r, TovTov co b o | npavi b o | ^avxovg o | 10 in tar. dad.
"•fB*^^ > b o I 11 /«^ vntQonxixovq > b o | 13 dfow : >rv b o | 14 xf-
Vfhliinvi o, -voiq b I dya^ovi otx. xa&earwTag a | 15 dnaireta&at . . .
*•» ioyoK : koyov dn. p v | tow > p v | 16 avrdpx^v b o v | o > b o |
1' PtQitt b, xtifla o I /U17 >> b o I 18 xfXQ- ' ''ol xf^o^o> a ! 19 M*l^i '• l*^ ^ \
20 ifififvoi b o I 6t6tifieva o | 21 xal xmv > b o p | 23 OQtpavoiq : roTg
*W- b 0 1 24 loyiOT^v b o

P<<^ ofFerendis primitiis, oblationibus ac reliquis id genus.

94

DTDiSCALlA II, 36, 3—7 (s).

commisit. 3. Dispertite igitur et omnibus indigentibus
vos quoque nutrimini et vivite ex eis, quae ecclesiae 00
nee vero ea soli consumentes, sed cum egentibus comm
ut sine ofFensa apud Deum sitis. Deus enim episcopos
5 qui ex avaritia et soli utuntur rebus ecclesiae collatis
municant cum pauperibus, et dicit sic: Lac cotniditis
operimini. 4. Namque episcopos nutriri oportet rebus
collatis, nee vero eas consumere. Scriptum est enim : Ni
OS bovi trituranti. 5. Quemadmodum igitur bos in area

10 sine capistro edit, wtc vero omnia consumit, ita et vos lal
in area, id est in ecclesia Dei, de ecclesia nutrimini, quemal
et levitae in tabernaculo testimonii ministrantes, quod er
ex parte figura ecclesiae; nam hoc etiam ex eius nomine
tabernaculum enim testimonii ecclesiam praemonstrat. 6,

20 ergo in eo ministrantes ex eis, quae ab omni populo
Deo donabantur, muneribus et portionibus et primitiis et
et sjcriticiis et oblationibus et holocaustis, sine impedii
nutriebantur, ipsi eorumque uxores et filii ac hliae. Cm
opus esset ministerium tabernaculi solum, propterea tei

25 filios Israel sortita eis non obtigit, quia collationes populi
Levi et tribus eius. 7. Et vos igitur hodie, episcopi, popul
estis sacerdotes ct levitae, ministrantes tabernaculo Dei,
catholicae ecclesiae, et adstantes semper coram Domii

6 Ezech. }4, 3.-8 Dcut. 25, 4; I Cor, 9, 9. — 26 Num. i

XXV, 5, ex eius nomine etc.] Ety-
mologia obscura est ; versio Didascaliae
syriaca et Constilutiones nun plane
inter se consenliunt, hae autcmtextum
Diilascaline lilc lidelius vel accuratius
tradere viJentur quam ilia. Itaque si
Constilutiones sequimur, auctor voces
axijVTj et ixxXijala aJteram alteri pro-
pinquas habere videtur; dicit enim,
ctiam e.\ nomine tabernaculum prae-
monstratum fuisse testimonium eccle-
siae. Nestle iZeilschriJt Jin nfulfslam.
IViisetischafl 1901 p. 265) vocem ^ap-
xvQiov urgens cogitat de martyrum
ecclesiis, sed etiam denotat, vocem he-
braicani tabernaculum testimonii desig-

nantem voci syriacae ecclesii
nanti simllem esse.

•
7. koyixa^ X. dvat/taxto
Eadeni interpolata sunt V'l,
itiiliter in Testam. XII patri
III, 3 legimus: ngoaiptifovai
oaftijv ivwdiai koyixfjv xal
xov Jtpoapopav. Proume
accedit Eusebius Dcmonstr.
10, 29 commemorans ra a
Xpidtov T^tanii^fii; ^vftara,
xaXXtepovvzei; ra$ uyalfiovq
yixai avriu le JiQoarjfili
7ia>r6s ffiov T(j} inl nd\t
'psQttv &eiy die roinavTQtvA

CONSTlTUnONES APOSTOLORUM II, 26, 3—7. 95

:m TavTrp> rifv oixwoidap. 3. xaci d^ rolq dBOfiivotg fteta
tuo&ovtiq ixi/tegt^ovtsc, xal vfiBlg avroi ^(^fo^i'oi Ix rcav
HoxcSv, dXla ft^ xaQaxQto/tevoi, ia^lovreg i§ ccvrmv, dXZa /i^
•eo^lovreg tvha fiovoi, xotvwvovvreg de rolg XQy^ovaip, dxQoa-
tot 9-e^ ylvBOd-B' iav yccQ fiovoi avta dpaXeoaip:e, dveiduJth^- 6
&e xaga &eov iiyovxoq mq XQoq axX'qOxovq xal ftopoquxYOvg'

> fdla xaxBOd'letB xiA ta Iqia xsQi^dlXeod-e", xai, hv &lXotg'
^ olxij<fsTB fiavoi ixl T^g yijg'*; 6i6 xal iv rtp Nofup xqoc-
axxttt v/ttv' „'A/axi^eig rov xXrfilov aov mg csavxov". 4. xal
rtm Ziyoftev, ovx ^^g f*^ fiSTaXafifidvijTe vfimv zav xovmv, 10
QOXTtu yoQ' „0d ^ifimaeig fiovp dXomvra", dXX tva fisfut^
'<ag fura dtxcuoOvv^g. 5. op tqoxop ovp 6 fiovg, kf/ya^ofiepog

T$ aim dx^fuoTog, ka&Ui flip, dXX ov to x&p xaread-lei,
c<D$ xal vfi&g, koya^oftepoi slg tfjp aXat, tovt iazip tig xtjp
nXffiUcp rov d-sov, ix x^g ixxXtjaUxg iaO-lets, op tqoxop xal ol 16
that ol XetxovnYOvvreg xf dxiyrg xov [ta(fXVQlov, ^ig ^p xvxog
i; bcxlijalag xaxa xdvxa, xQOOixi <^ xal kx xov dpofiaxog
a^ftvifiop xijg kxxXtjClag ^ Cxtpft) xQoa)Ql^exo. 6. hfxavd-a yovp
I iMtai xy oxipfy XQoaedQevovxsg kx xmp elg xrfp xQoog>OQap
06 ^{ov dtSofiipofP hxo xopxog xov Xaov dmgaiP xal dgHXiQB- 20
mm 7UU axa(j%mv xal 6exat(3p xal ^ctcov xal xgoaqiogmp
«t(tiw dxatXvx€og, avxol xcd at yvPcUxeg avxmp xal ol viol xal
ti hrfaxiQeg avxtop' ixei6^ 6h x6 Iqyop avxmp rjp Xeixovgyla xfjg
""lo^i, 6ta xovxo xXrjQoSoalav y^g ovx iXa^op ip xolg vlolg
'(ipajil, ore al eia^oQal xov Xaov xXijQodoala xov Aevl xal 25
'■^fwo/da^fijg ^X^g avxov. 7. vftetg ovp atjfisQOP, m kxlaxoxoi,
^l Tip Xam vfimp hgetg Xs^xcu, ol XenovQ^ovPxeg xfj IsQci
""n, T^ ayla xa^oXix^ kxxX^la, xal xaQsaxmxBg x<5 ^vcia-
*5P|ffl xvqIov xov 9-bov ijiidop xai XQoadyopxBg a:ix(p xag Xoyixag

7 Ezech. J4, j. - 8 les. s, 8. — 9 Lev. 19, 18. — 11 Deut. 25, 4;
Cor. 9, 9. — 24 Num. 18, 20.

2/8 ix xwv — nuffOXQ- > b o | 8 ^| avxwv > p v, i^ — xarsa^.

> b 0 6 &eov b o V I yag > b 0 | ravra b o | 7 iaO^ltre p v | 8 oix^aexs

'• -^ritf b o p V I 8/9 nQoayiyoontai b o | 9 t^fjilv p v | kavtbv o p v |

0 rotto o p V I 12 iQyali,6(tevoi (+ /<f rd dixaioavvTjg o) 6 fiovg . b o |

'* tli nji- aiUv > b 1 14/16 iv t^ ixxktjaia b o | 16 ««2 > b o | 18 ovv

> 0 1 19 ol : xal a I 22 avtol : xal avtol b o | al > a | ol > a b o | 28 at
> » b i TO > b 0 I avTOtg b o | ^i- + ij 0 p | 26 xktjgovoftia : -Soala b o |
mmt a I 28 r^c aylai xal xa&okix^s ixxktjalai h o \ 29 xw tcS »di h o

DIDASCALIA IT, 25, 8—18

nostro; vos igitur populo vestro estis saccrdotes et prophetae et
principes et duces et rcges et mediatores Dei ac fidelium eius,
et acceptores verbi ac praecones idque evangelizantes el gnari
scripturarum et promissionum Dei et testes voluntatis eius, qai

5 omnium peccata portatis et de omnibus rationem reddetis, qui
audistis, quam acerbe vobis niinetur verbuni, si neglexeritis nee
praedicaveritis voluntatem Dei, quibus est periculum pernicici
acerbum, si neglexeritis populum vestrum; quibus a Deo proniissa
est n:iulta merces, quae non aufertur neque eripitur vobis, et decus

10 inenarrabile in gloria magna, si pulchre ministraveritis tabernaculo
Dei, ecclesiae catholicae eius. 8. Sicut igitur suscepistis onus
omnium, ita etiam ministerium victus ac vestitus aliarumquc rerum
necessariarum ab omnibus, qui apud vos sunt, vos accipere decet.
Et similiter ex donis a populo vobis subiecto datis nutrite dia-

16 conos et viduvis et pupillos et egentes et peregrinos; namquc
decet te, episcope, tanquam dispensatonm fuielem curam sustinerc
omnium. Quemadmodum enim peccata portas omnium tibi sub-
iectorum, ita maiorem laudem omnibus accipies a Deo. 9. Nam
imitator Christi es, et sicut ipse peccata omnium nostrum tulit^

20 ita te quoque peccata omnium tibi subiectorum ferre oportet^
10. Dictum est enim de salvatore nostro in lesaia sic: Fidimus
eum non habentetn speciem neque decus, sed species eius erat sin^
gloria et minor quam jUiorum hominum. Homo plagarum erat et
sciebat ferre infirmitatem ; quia vulliis eius mutatus erat, despicie-

25 hatiir nee reputatus est in ocnlis nostris. Ipse* autein tulit peccata
nostra et ingemebat propter nos, et nos eum putavimus Jjeraissim et
doloribus affectum et humilitatmn, et ipse affiictus erat propter peccata
nostra et attritus propter iniquitales nostras, et plagis ipsitu omei
sanati sumus. 11. Et iterum dicit: Ipse peccata multorum tulii, e^

30 propter iniquitatcm eorum traditus est. Et in David et in omnibus
Proplietis et in Evangelic quoque salvator noster pro peccatis
nostris rogat, cum ipse sine peccatis fuerit. 12. Sicut ergo vos

16 Luc. 12, 42. — 19 I Petr. 2, 24. - 21 les. sj, t—6. — » lo-
53, la. — 82 les. 5j, 9; I Petr. 2, 22.

epxitptotg avToi 6tdi6aY(if9a. Ci. In Ps. 92, t6 Migne PG 2j. 1096, Li-
etiam Eus. Dcra. cv. 1, 6, 30; De laud. turgia Chnsost. ed. Hammond p. 11:
Const, c. 16, 9 p. 2$} eA Heikel 1902; — fityai.ov dg/jfQita;] Sic secundiari

CONST ITITIONES APOSTOLORUM IT, 3A, S=13! 97

avMf/dxTOVii dvaiag dt« „*Ir)aov toy fityaXov aQxieQiatg" '

'^■'futc TOtg iv vfiH' Xatxolc iare XQo^tat, apjjoiTCc xai rjyov/iet'ot
xtii ^aotXtlq, ol (lealxai &eov xal rmv jiiarcov avrov, ol do;ffJc
Tov Xoyov xai oy/f jlr/ypec, ot yvcoazai rmv ygafpcav xal gi&oyyoi

Erov &eov xai (iagrvQti; rov 9'elr}(iaToq avrov, ot jravrmi' rag 5
tfiagriaq fiaaruC.oiTtg xai JieQi JtdiTmv aJtoXoYov/ztvot' oiq, cog
'}xovaaTt, ifi^Qi^ms 6 Xoyoq dxttXel, lav xQvyftjre i| dvd-Qm-
xoiv „TfjV xfiq yvciatoaq xXtl6a"' oiq xivdvvoq oXtd-Qioq, ietv fifi
^itayyBiXfjre to ^iXrj/ja avrov rm hip' vf/dq Xam' oiq jiaga ^eov
na&oq cnpevdi^Q xai xXioq arexdiTjyTjTov tr ddgy. xaXcoq XeirovQpj- 10
tOiv TJ/ oxTjV^ rfi ir/ia. 8. d>q ya(f to ^dgoq vfiingov, ovratq
\xa\ raq diaxoviaq rdiv rQogjcov xai raq aXXaq XC^^^C vfielq xaQ-
Ijtova^B. 9- fiififjrai yciQ l<Jrf Xgiorov rov xvglov, xai (oq „avr6q"
\jtdvra>v „ti(^c5i' tag ctfiaQrlaq dvrjVtyxiv" kxl th %vXov, Orttupo-
btiq o afiwfioq vjiIq xcov xoXdaemq d^oov, ovrcoq xai v/idq rov 15
XaoC rdq dfiaQriaq i§t6ioxoalo9^ai XQfj- lO- stifri'^ai ydg ytegi rov
\ca}r^Q0q kv^Hcaia, ori „ovroq rdq duaQtlaq t}fi(op g>iQei xai xsqI
jff4^r 66vvaxai". II. xai ndXiv „Avrhq dfiagrlaq jroXXcov
tiv^vyxev xai did rdq dvoftlaq avtcov jcaQtdoH-Tj" . I2. wOJttQ

1 Hebr. 4, 14.
18 les. 53, 12.

8 Luc. II, S2. — U I Petr. 2, 24. — 17 les. 53, 4. —

1 ^tjaov + zv b o I 3 xal r. n. avrov > b 0 ] 4 dyyilTiopeg o | 6 xal . . oU
b o I 7 ^xovaaxf -f" naii; b o \ xQVi})ti b i 7/8 f'l aVd. : avSpatnov b o |
8 xkelJa + xal yvvSoiv b 0 | xhSvvoq -\- dn^pxezui b 0 | 9 itaoz^ltjTat o |
4^«» o I 18 <tf^ avrwi a, waavrofi b | 14 r«J ^vXw b o 15 afivoi; o p ]
, <c^i'i«v + i6vafun(t tbv nfa h o \ tj/ietf b | 16/16 rai; ufi. rov laov b o |
17 ovTw^ ^ftmr tag ttft. b ; 18 avTOi — nolXdiv : 6 avrof roc tifi. tdjv n.
b o avttiiv : tifiuiy p v A

Hebr. 4, 14 Gjnslitutiones Christum
Insuper appellant V, 6, 7; VII, j8, 3;
47. 3: VIII, 46,4. Similiter Clemens
Alex. Protrept. c. 12, 102; Strom. II,
21, 1 34; Origcnes Contra Celsum V, 4 j
Eusebius Deraonstr. evang. IV, i6, 53;
17, 13; De laudibus Constant, c. i. 3;
Cyrillus Hieros. Catecb. I, 6. Didas-
calia seme], sc. II, 36, i, de pontifice
Christo loquitur. — fitalrai &fov xal

FUXK, DlDASC. ET Cosn'lT. AP. I.

Tuarotv] Similiter II, 26, 4; 35, 3;
Origenes In Levit. hom. II; Basilius
M. Constitut. monast. c. 22; Hiero-
nymus Ep. 64 c. 5 ; In Malach. 2, J— 7i
Gregor. Naz. Ep. 79; Chrysostomus
De incomprehensibili Dei natura hom.

II, 2 (de Zacharia); Isidorus Pelus. Ep.

III, 20; Anastasius Sinaita De s. syiuxi
(PG 89, 83 5) ; Epjscopi Aegypt, et clerus
Alex, apud Evagriurti H. E, II, 9, 16.

7

98

DIDASCALIA II, 25, i;-J-2t> (S).

exemplar habetis Christum, ita et vos exemplar estote pop
vobis subiecti, et sicut ipse peccata tulit, ita et vos peccata popd
ferte. Ne putetis facile ac leve onus esse episcopatum. 13. Propterei
ergo, sicut accepistis onus omnium, ita (ructus, quos accipietii
5 populo universo, vobis res sunto, quas necessarias habetis, et
nutrite indigentes, quippe qui ei rationem reddetis, qui petit,
non errat neque evitandus est. 14. Nam sicut loco episcopa
deservitis, ita decet vos loco episcopatus nutriri, ut sacerdotes
levitas et ministros ministrantes coram Deo, quemadmodum ij

10 libro Numerorum scriptura est: 15. Locutns est Dcuninus ad Aat
et dixit: tu et Jilii tui et domus pat r is tui sttscipietis peccata si
cluarii, el tu ei Jilii tui sttscipietis peccata sacerdotii vestri. 16.
fratres titos, Jilios patris tui, tributn Levi, siime tecum, et sint praesta
libi et ministrent tibi, et tu et Jilii tui tecum tuinistretis ante hoc

16 tabeniaculum testimonii; ad vasa autetn sanctuarii et ad altart
leviiae non accedent, ne moriantur, ipsi et vos; sed libi praesto erunt,
et custodient custodias tabernaculi testimonii iuxta omne minislermm
tabernaculi. Et alienigena non accedet ad te. I'j. tt cusiodiii
custodias sanctuarii et custodias altaris, et non etit indignatw in

2<' Jilios Israel. Et tcce, accept fratres vestros Ircitas de medio Jilioruin
Israel ; dono dati sunt Domino, ut ministrent ministtrium tabertiaculi
testimonii. 18. Et tu et Jilii tui tecum servale sacerdolium vestrutn
iuxta omne minister ium altaris et quod intra velum ejl, et miniitratf
ministerium vestrum tanquam donum sacerdotio veslro datum, et

^^ alienigena, qui accesserit, morietur. 19. Locut usque est Domimis ad
Aaron et dixit: ecce dedi vobis custodias primitiaruiu omnium eontin,
quae mihi a filiis Israel sanctijicata sunt; tibi tradidi ea pro oj^icuf
et filiis tuis post te lege aeterna. Et hoc vobis erit ex omnibus
Sanctis sanctificatis, ex Jrnctibus et oblationibus et omnibus sacrificiis

80 eorum, et ex omnibus delictis et omnibus peccatis eorum, quae retri-
buunt mihi ex sanctificatis, tibi erit et filiis tuis. In domo sanctuarii
comedetis ea; quidquid sexus est masculini, comedetis ea, tu et jilif
tui; sancta erunt tibi. 20. Haec tibi erunt primitiae donorum eorufii
ex omnibus portionibus filiorum Israel. Tibi ea dedi et filiis tuis ti

36 filiabus tuis tectmi lege aeterna. Quisquis mmidus est in domo Im,
vescetur eis. Omnes primitiae olei et omues primitiae vini et pri-
mitiae frumenti, quascunque Domino dabttni, tuae erunt: quisqiiii
mundus est in domo tua, vescetur eis. Et omne quod ex vottf

CONSTITI'TIONES APOSTOLORIM II, 26, 13-16.

99

aw iifutq Oxojrol iots, otfrco^ xai Oxonhv ixtxe tov XqiOtoV cog

ow avTOt; xavTcor vficav, ovtok; xal vfiflq Tcav r^p' vftag Xaixmi'.

\/t7j yag vofii^tTe, ort tvxiQic t} kXa<pQbv <fOQxiov iozXv tj ixiOxoxTj.

13. x^l otV, tog TO ^dffoq <f>eQST£, ovra>g xai t<ov xagxtSv xqco-

|tov« fiiraZafi^dvHv xal rofc dtofth'otq fteradidovai, <ug i6yoi> B

- vipi^ovrag t<p dnaQaXoyiOxatg vfiag (tiXXovxt XoyiozBvetv. 1 4. del

yag rove rfj ixxXtjOia xgoaedgevovrag ix trig ixxXtjOtag dtaxQt^te-

oB^ttt, axi hgilg, ievlxag, xgoidgovg, Xtixovgyovg &£ov, xa^cog Iv

fii^Xto To5r Hgi^fimp yiygaxxai jrfpl x<av liQitov 15. „A«i dxiv

vLVQiOi, XQog 'AttQtov ov xai 01 vlot aov xai 6 olxog naxgidg aov 10

Atjipeo^t xag ofiOQxiag x<ov cc/imv, xfjg hgctxelag vficov. 16. Idov

6d6a>xa vfttv x^v itaxrjQrjaiv xdtt' dxaQX^^ ^^^ xdvxcav x<3v

3 Mt. 11, 30. — 9 Nura. 18, I. — II Num. 18, 8-10.

1 axonoi : iniateonot b 0 i xal !> p v | inlaxoTtov b o | 2 ^ftwv b o |
Ijrtfi > p V I iy' o xoa/itxtSv b o | 3 vo(ilat}tat b, vojuift a I 4/5 xal twv
\ tt. ng. : xofinovi; (-nop 0) nptStov b 0 | fl w^e^owac : -re« a p v, -tat b |

fiiXXttv b o I 7/8 rgi^ta^ai o ! 8 o'ke b | ngoofdpovs b I 9 /?//*Ay : r^ /ff.

b o 9/10 xal — Hagwv (/i?apav 0) > b 1 10 narptai a p v ; rot? narpo^

b o D I 12 r^v dtat. ifilv b o | mtik n:. rwv >> b o

3 Ml II, jO. — 10 Num. 18, 1 — 32.

100

DIDASCALU (I, 26, 21—26 (s).

reddiderint filii Israel, tttum erit. 2i. Et omtie, quod vuhavi a^
cunctae carnis, quidquid Domino offerunt ab hominilms usque
pecora, tuum erit. Primogenita autem hominum redimcnda s\
atque primogenita pecorum, quae non munda sunt ad offer en^
5 eorumque redemptio est post unum mensem et ultra; redimes ea qi
que siclis pondere sanctuarii, id est viginti siclis argenti. Primogenita
vera boum et primogenita avium et caprarum non redimes: sancti-
ficata sunt; sanguinem forum effundes ante allare, et adipes offeres
in odorem suavitatis Domino; et caro eorum tibi munda erit, et

10 pectusculum consecratum et armus dexter tua erunt. 22. Chnnes
portiones sanctuarii, quas of erunt filii Israel Domino, tibi dedi et
filiis tuts et filiahus tnis tecum lege aeterna; et pactum in aeternum
ent coram Domino, tibi et semini tuo post te, 23. Locutusque es!
Dominus ad Aaron et dixit: in terra eorum non hereditabis, et pars

15 non erit tibi inter eos, quia ego pars et bereditas tua in medio fili-
orum Israel. Et fiiiis Lei'i ecce dedi omnes decimas Jiliorum Isratl
in bereditaiem pro ministerio eorum, quod ministrant in tabernacuk
testimonii. Et noit accedenl ultra filii Israel ad tabernaculum testi-
monii, ne committaul peccatum mortiferum ; Levitae autem ipsi mini-

2(t strabunt ministerium tabernaadi testimonii, et ipsi portabunt peccala
eorum lege aeterna in generationibus suis. Et in medio filimirpt
Israel non berediiabuni hereditationes, quia decimas filiorum Israel,
quasamque oblulerint Domino, dedi Lei'itis in hereditatem. Propterea
dixi eis: in medio filiorum Israel non her edit abunt hereditatem -

2.'» 24. Ei locutus est Dominus ad Mosem ac dixit ei: loquere ad LtviidS
et dices eis: si acceperitis a filiis Israel decimas, quas ah eis vobd-s
dedi in hereditatem, offeretis et vos ex eis oblationem Domino, decimarrs
ex decimis, et reputabitur vobis tanquam ablatio vestra sicut frumenturr*
de area et sicut ablatio de torculari. Ita et vos offeretis oblationerr*

30 Domino ex omnibus decimis vestris, quas accipietis ab omnibus Jilit-f
Israel; et dabitis ex eis oblationem Domino, Aaron sacerdoti. Ex otit"
nibus donis vestris offeretis oblationem Domino, ex primitiis, quae ip^
ex eis sanciificata sunt. 25. £"/ dices ad eos: si primitias eius obtt*"
leritis ab eis, reputabitur Levitis quasi fructus de area et fructus J^

6b torculari. Et comedetis eas in omni loco, vos et homines domuum vestra-
rum, quia haec merces vobis erit pro ministerio vestro in tabernacul^
testimotiii. Et propter hoc non peccatum capietis, si ejc eis obtulerins
primitias eius. Et sancta filiorum Israel non polluetis, ne moriamii

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 26, 17. 101

^ffuiCfiivmv ftoi xaga xmv vlcav Icqo^X' aoi didoaxa cc&ta tiq
ytQaq xol Tolq vUHg Cov net a oi, vofii/iov cdmvtov xal xovxo
Itfrcu viOv dxb xcov ^yiaafi^vmv, kx tmv xaQxcofiatcov xai
iato xmv (k&ifoav xal axh xdvxcov xcov dvCimv xal axo xdatjq
xisintuXstaq xal xsqX aftagxicov, xcA oaa dxodidoaaiv fioi axb 5
xdvxanf x<ov ayleov, col ioxcu xaL xolq vlolg aov' ip xtp aylm
fo/sifd-s aihaf'. 17. xal fisx* 6Uya' „naca dxagxij ilalov xal
oEpov xeA 0lxov, ooa ov dmCtv tcvqIco, aol didatTca avxd, xal xd
*ifan€f/tvifijfuna xdvxa 001 didanta, xal 0ol IqbI xdv dvd&Bfta'
nop xQonoxoxov dvd-Qoixov xai xxip^ovg xa&aQOv xai dxa^d(ftov 10
xal ^voiag xal oxij^wlov xcA ^Qoxlopog df$tov xolq hgevatv
xQwav^i xal xolg Xoixolq xoiq xagaftivovaiv ot^oZi; Xevlxcug".

7 Num. 18, 12—21.

1 nofii TtSv : npwy b o | vleSv : iv o | aoi : ai b o, item infra -
2 x»«f«c b ! ^fTO ae >• b ! 8 loro» p v | 4 navrwv >• p v | 6 dno4i66aaiv a :
nolUmalv b o p v | 6 r<5i> >- b o | 7 ^yea^ui b p v | 8 dUatatv b o {
•nil b I 9 ao2 iptl p v : awipftt a, ifeli b o | avi^riuu p v | 10 n&v >- p v j
'1 nftfqWov a 1 12 ngoaaviixd boa*: -i^xsiv a p v | toi^ koinoit > b o j
•rroJf : xotf b o

'^- Jtanur raJr ^votwp] Cum vo- (p v) oroittere. LXX pro 9vaimv

''^ ikairrcfyf hoc loco non solum tres habent SvaiaoftdTav (Num. 18, 9).

"^^Ccj graeci (a b o) exhibeant, sed Constitutor Didascaliam aut huius

^"1 Synis interpres testetur, nolui auctor S. Scripturam false transcrip-

cum codicibus duobus reliquis sisse videtur.

lOS

DITO

iLinr,

XXVI. Audite ergo etiam vos, laid, electa Dei ecclesia. Kara
et prior populus ecclesia vocabalur; vos autem estis « • catholia
sacrosancta ecclesia, regale sacerdotimn, multiiudo saticia, pkh)
adoptata, ecclesia magna, sponsa exorntUa Domino Deo. Quae

6 prinium dicta sunt, tu nunc audi: delibationes et decimae ' et)
primitiae sunt principi sacerdotum Christo et niinistris eius, de-
cimae salutaris, initium n)om(i>ms decima. 2. Audi tu, sacn
et catholica ecclesia, quae decern plagas aufugisti et decern verba
accepisti et legem didicisti et fidem tenuisti, quae decimam cogno-

10 visti et in iota credidisti in initio nominis, et in perfectionc gloriae
eius confirmata es: quae tunc erant sacrificia, modo sunt orationes
et precationes et gratiarum actiones; quae tunc fucrunt primitiae
et deciraae et delibationes et dona, nunc sunt prosphorae, quae
per episcopos offeruntur Domino Deo in remissionem pecca-

15 torum. 3. Isti enim primi sacerdotes vestri; qui tunc erant sacer-
dotes et/ levitac, niodo sunt diaconi, presbyteri, viduae et orphani.

3 I Petr. 2, 9. — 4 Apoc. 21, 2.
Deut. 4, 13.

8 Exod. 9, 14. — Exod. )4, j8;

S sacrosancta : sancta et perfects S ; 5 <et> S C ; 7 nominis S C i audi tu
cf. S C ; audite L ] 7/8 sacra el : Dei S , y/l(> deciraam cognovisti et >S ,
Id perfectionc gloriae S C : ftnem in gloriam L | 14/15 in remissionem pccca-
torum >• S C 16'ltj sacerdotes ct S cf. C | 16 diaconi presbyteri : >j S

XXVI, I. et primitiae] Cum particula
xat vel el facile excidere potuurit cum-
que subinde v. 2 primitiae et decimae
comungantur, Syrus lectionem rectam
servare videtur. Textui autem Latiiii
favet, quod lusum verborum exhibet,
dicens, oblationes et decimas primi'
tias (efji a (*;(«?) esse altribuendas
principi sacerdotum (a(fxifQft).
initium nominis decima] sc. decima
littera to lioxa, quo iacipit nomen
Icsu, vel Tj dfxdi, quam vocem Con-
stitutor V. 2 exhibet quamque Lalinus
ibi decima vertit. Auctor ergo legem
decimarum ex nomine Icsu conlirmat.
Epiphanius H. 8 c. 5 scribit: Kal ijv
iiefi {napa rolg 'forda/w^) artodtsta-

Tu>at<; aa(fa).t^o(jibvi}, "vu fit) )s9i
Tjftii TO tdiicK, 7 Sfxai, '» npwrp*
oroj/ffov Toi' Yt}00v ovofiaio;.

XXVI. Ets rivog rvnov xal «l""
i'xnarog rdJv <?v r<jJ x).r,Q<a tirautt'
napa l}np. Ad cuius formam et dig"''
tatem unusquisque de clero ordinitu*
sit a Deo.

J. Atiimadverte, quos ordines h'^
Didascalia enumeret, quos Constituti-
on es adiciant. Didascalia vcro infr*
etiam lectoris et subdiaconi raentionem
facit. Cf. 11,28, s; J4, 5. Episcoputn ia"'
Ignatius Smym. 8, i ; Trail. J. i cum
Deo patre, diaconos cum, Icsu Curisto.
presbyteros cum apostolis compaf'-

rONSTITUTIONES APOSTOLOBCM 11, 26, 1—3.

103

XXVI. jixovaart Tovra xal v/itl?, ol Xai'xoi, i) ixXexTt^ Ix-
tXfjOia rov ^tov' xal yaQ 6 Xaftc XQoreQOV „9eov iaog xal i^vog

^p^iov" oivofid^tro, xal vftelc ovv iark ayia rov &tov hQct kx-
tlrfOta „dxoytyQaii(iivf) iv ovQatfoi, ffaaiktiov iBgdrevfia, Jtd^vo^

OYtov, XaoQ elg xeQtjtolrjOiv, vvfi^rj xixaXXcajtiGftivrj" xvqIo) tw 5
►fw' ixxXfjOia (itydXi], iicxXtjaia xtoxf}' a JiQottQov tQQt^/, in>i'
fcoTiCov ttffiaiQ^fiara xal dexdrat xal djtaQxal roi dgyitegtl Xgioxta
u rolq XtiTOVQyovaiv avrm, dfxdrai aoaTtjQiov, ccQXf/ of'dfiaro:;

'hfOov. 2. tixovt, hgn xa&oXixf} ixxXrjoia, fj zjjv dtxtbrXfiyov

ixjrtq/tvyvla xa'i Tt]v dtxdXoyov e{Xijg>vla xai rov vofiov fiifiaB^Tj- 10
tvUi xal xfj[V xlaxiv xtxQaxi^xvla xal ixl xbv xvqiov 'Itjoovp
ttJttOTtvxvTa xal r^v 6exd6n iyvmxvla xal Im xb imra, ojtsQ

Hoxlv ttQxrj ovoftaxoq ItjQov, Jteniaxtvxvla xal xb ovopta avxov
tixovofta^Ofi^vf] xal i^rf xf] xsXEiaiaei xijg do^ijg a^xov ioxtjQiYft^vr]'
Ittl xoxe itvalai vvv evxai xal detjGtig xal evxciQiCxtai, al xore 15
|4£jra(>;^ai xal dBxdxai xal dfpaiQtfiaxa xal dcoQa vvv XQoa^'OQOi
f-ai, 6ia xdtv balmv ijitaxoxaiv jiQoO(piQ6(itvai xvqIoj to) d^tro dia
*InCov Xgtaxov xov vxig avxdiv (hioO-avovxog. 3. ovxot yog
tlctr vfimv ol aQxtfQi^?' 01 6i iegtlq vfttor 01 :rtQ£C^vrigot, xal

»o't Xtvtxai vfimv 01 vvv didxovoi xal 01 dvayivoioxovxfq iftlv xal '^
oi tpdol xai ol JtvXoQol, ttl dtdxovoi v/dtSv xal al xrjQai xcii a\

2 Exod. 19, 5. 6.-4 Hebr. la, 23. - I Petr. 2, 9.
9 Exod. 9, 14. - 10 Exod. J4, 28; Dent. 4, 13.

5 Apoc. 21, 2. —

tl dxovfTf i I 3 rov Bfov : post ixxltfOia p v, >• b o j 6 ptty- ^^f^-
^ o 4xx}.Tiaitt sec a b : dxlsxz^ p v | ifts&i) b o, ippt}&ti p v 7 xal sec
p V A S : >• a L I xal etjxa(jxal > b o ' 8 dixaTaig b, -reg o \ 8/9 »exv
•K. 'It/aov >bo|9 5>boilO nfpiffvtu o, -v'ix b | xal r. rf. eO., > o
11 xvgiov b o p : > a V j 12 13 xal rijv A, — TCfitiOTfvxvla > a | 12 ont^

I;> b o I 14 dvofia^o/iiv^ b 0 p ( fnl + r^ dio^rj xal b o | (fur^p. : insarr,-
ftyfiivtj xal f.d/nnovon b o [ 16 oi pr > b o | it* -f rfi b o | tvp/ x. ifet'iatj; o |
1j 16 xftl 6. — anapxttl > b I 16 ori > o j 16 17 n^oatpopal ai : rfs nffoa-
^t^fTttt b o ' 19 fhiv vfiiDv ^ p V I fiatv >■ b flatv — ifpfi; vfiuiv > o 1
«l 6( — nfftafivxtQOt >■ b | 2(1 }.aitai 0 | xal sec > b o I 21 vfiav : viiXr o

I

Diaconi autem cuin lesu Christo prop-
terea comparan videntur, quod epi-
scopo eos aeque oboedire ac ministrare
oportct, ac salvator Deo patri oboedi-

vit. Anomoeus in Ps.-Athanasii Dialog,
de s. TriniUte I c. 27 episcopum,
presbvterum, diacomim comparat cum
patre et filio et spiritu sancto.

104

1)TDASCitLU n,

4. Primus vero sacerdos vobis e[s]t levita episcopus: hie est, qo
verbum vobis niinistrat et mediator vester est; hie est magistcr ci
post Deum per aquam regeneram pater vester; hie princeps et Jiu
vester), hie est rex vester potens; hie loco Dei reruns sioA
h Deus honoretur a vobis, quoniam episcopus in typum Dei pr>^
sidet vobis. 5. Diaconus autem in typum Christi adstat; cr^"o
diligatur a vobis. 6. Diaconissa vero in typum saneti spiritus boDO-
retur a vobis. 7. Presbyteri etiam in typum apostoloruni spectcnter
a vobis. 8. Viduae et orphan! in typum altaris puteutur aul«i
10 a vobis.

3 loann. 3, 5,

1 et S I 8/4 hie pr. et dux vester S C | 4 hie est rex v. potent : uc
loco S C, ante hie rst magister L I Joco . . regnans S : locum . . sequent L
'-■ interpres pro a(>;(u>>' legit dxokov&tov seu librarius pro regnam scripu
ms I Dei : omnipotentis S ! 5 Dei + oninipotentis S

seu
setjuens

2 Xoyov : Tov /.. h o \ '3 yvtuaftoi -f- nlatfun; b o J 4 wrta^ b 0, hea
deiiiceps | f>i6v : tov #. b o | fi 61 : o eft' b o | ^fiui b | 7 vjutSr : iti:
wv b I TOV Bfov b 0 I 8 tovtop o '< 9 avrov p v : avtiSv bo, 3> a I 10 >f«K
.1 p V cf. B ; -f TOV laov b, r. A. aov o | yotp ■ M^* "vc b o | 1] «»,< 9m

4. f>rhnus sacerdos et Jevita] Haec
verba Constitutor em offendjsse viden-
tur, quippe qui de primo saccrdote
tantum loquatur, sed intellegi possunt;
episcopi revera ambo tnuuera sunt,
quae oUm primi sacerdotis et levitarum
enint; mode horuru munus magna ex
parte per diaconos exercet Supra v. j
Icvitae sane cum diaconis comparantur;
infra v. 5 vero diaconus minister epi-
scopi designatur, iion proprium munus
habeas, sed ea faciens, quae ab epi-

scopo ipsi committuntur.

• •

f

4. ^nlyeioti i'*f«J»] Sic Constitutor
episcoputn appellat, cum Didascalia
dical, episcopum locum Dei obtinere
ac Dei inslar honorandum esse.

6. Similitudo inter diaconissam et
spiritum sanctum, quam statuit Didas-
calia, Constitutionibus rcpetitur; alias
non inveniri videtur. Commemoran-

dum autem est, Hippolytura teste Ffe-
ronymo, Epist. j6 ad Dam. c. te^
scripsisse: Isaac portat imagineni Da
patris, Rebecca spiritus saneti.

8. Viduae et orphani cum aluri com-
parantur, quia donis sustentabJBIiK.
quae frdcles in altari ponebant. C£
infra III, 6, }; 14, 2; IV, j, 5. P>.-IiTi.
Tars, 9^ i. Viduas iam Polycarpa
Phil. 4, 3 altare Dei appellavit. T»
tullianus Ad uxorem 1 c. 7 scrM:
Viduani allegi in ordineni nisi univinni
non concedit (apostolus); aratn cnis
Dei mundam proponi oportet ; et sob-
inde de sacerdotio viduitatis !o<]uitur.
Methodius Sympos. V c. 8 viduas cum
altari ludaeorum aeneo coroparat, to
quo otferantur \ituli et decinue «
oblatae voluntariae in Domini Men-
licium cedentes, virgines autem cidv
ahari aureo. Ps.-Hieronymus, Ep. «le
septem ordinibus ecdesiae c. j (PL

jm^

OONSnrUTIONES APOSTOLOBUM 11, 26, 4—8. 105

MffB-ivoi xal ol Sgq)a»oi vfimv. 4. 6 dg tovrmv xavxmv dvoS-
tepoc o affx^Q^S kcttv, (XXVI) 6 ixlaxoxog. ovtog X6yov 6ia-
aopoq, yvtuaemq q>via§, fisalrijg 9-eov xai v/imv h> rafg XQog
vhov XaxQtUug' ovrog 6t6doxaXog tvoefislag, o^og /terd d-ebv
xonj^ Vftav, ,,61' vdarog xal xpevfiarog dpoYevvrjaag" v/ddg dg 5
viod^&Ueof' ovTog a^mv xal ^ovfitvog v/imv, ovxog vftmv ^aOiXtv:^
xak &wdaTijg, ovxog vfttop kxlysiog d-ibg fuxd 9-s6v, og 6g>dXfi
rq^ xag v/ttSp rift^g dxoXavHv. xegl ydg tovtov xal xmv bfdolcai>
avxov 6 ^fiog IXtysp' „'Eyd> shea' 9-toi kavB xal viol vplazov
xdjfxeg'% xai' „&BOvg ov xaxoXoyr/dBig". 6 yaQ kxlaxoxog xqo- 10
ta^t^B-m vfuov mg 9-sov dgia tetiidfjftivog, y xgarst rov xXtjQOv
xct Tov Xaov xavxog aQX^^- 5. o <J^ dtdxopog xovxcp xaQiOtd-
0^ cog 6 Xguirbg xm xotqI, xal XBixovQr/Blxai avx<p h' xddiv
ofdlixxmg, mg 6 Xgiaxdg, dq> kavxov xoimp ovdJp, xd dgtaxd
xoul xm xoxqI xdpxoxe. 6. 17 dh didxovog elg xvxop xov dylov IS
xPiVjioxog xexift^ad'm v/itp, fiijSkp dpev xov diaxopov xQaxxovOa
ij^h/yoftiprj, <»g ovSk o xaQdxXijxog dip* kavxov xi xottt ^ XaXst,
dUa dogggcpy xbp Xqioxop xtQiitivu xo ixdvov d-dXrjfta' xal mg
OCT forty slg xov Xqioxop xiaxevaat optv x^g xov xpevftaxog 61-
fegxaiUas, ovxa>g dPiv x^g diaxovov fttj^sftla XQOOlxm yvvij xtp 20
imAm fj Ty ixiaxdxm. 7. o? re xgecfivxegoi $lg xvxop ^fimr
xov dxocxdXmp vfilp ptPOfiioB'moav' diddoxaXoi laxmaav d-to-
jvwkq, b€ttdri xal 6 xvQiog rjiidg dxoaxdXXmp IXeysp' „noQtv-
j^tg fuxBijxtvOttxe xdvxa xd JbO-pij, fiaxxl^opxeg avxovg elg xb
g^ xov xaxgbg xal xov vlov xal xov dylov xptvfuxxog, diddo- 25
Iggtg avxovg xijQttv xdvxa, oOa ipexeiXd/irjP v/itp". 8. di' xt
Z9Pa( xal oi ogqicafol Big xvxop xov &vOiaGxT]Qlov X^Xoyla^maar
v^' m re xagO-ipoi ilg xvxov xov 0v(iiaxi]Qlov xtxifiijo&maav
yjjop ^fudfunog.

6 loann. 3, S- — 9 Ps. 81, 6. — 10 Exod. 22, 28. — 23 Mt. 28, 19. 2c.

^ b 0 I xporijatff b I 14 liff — nargl 4 b o cf. D : xa»tt7te(i ai dvvdfxeii
'• 9f» p V s, in s autem verba wg — narpl erasa sunt | 14 noi<3v oy'
**"»•» p V I noiwv + T» s I ovJiv : ante o^p' iavrov s, >■ b o j 16 ^ : et b ,
'»^> p V I 16 A<^ b o I 16/17 Tutart. 7 (ij > b) q>»SYY' <^^ b o | 17 ovd' b,
"''* 0 I notet § AoAet ev> a \ 18 roy Xq. : avrbv b o | 19 nvfvftavoe : napo-
'*^oi> b o i 20 ngoatltimv b o | 21 re a D : rffc b o p v | 26 r* : di o |
^^ •i > a o p 1 oQipavoi + vtuSv p v '. kekoyia^Tiaav o | 28 <fi b o p
''■■•toi' + xttl ttvtal b o I Tfttit. post Bv/iia/jiatOi bop

106

DIDASCAUA IT, 27. 1—4 (u).

XXVII. Sicuti ergo non licebat alienigenam, qui non erat«
levita, offerre aliquid aut accedere ad altare sine sacerdotc, d*
et vos sine episcopo nolite aliquid tacere. 2. Si quis autem sine
episcopo facit aliquid, in vano illud facit; non enim illi irapuUbitur

o in opus, quia non decet absque sacerdote aliquid facere. 3. Pros-
phoras ergo vestras sacerdoti offerte, sive per vos ipsos sive per
diaconos, qui[que] suscipiet et, ut decet, dividet unicuique. 4. Epi-
Scopus enim optime novit eos, qui tribulantur, et unicuique dat
secundum dispensationeni, ut non unus aut trequenter [et| in ipso

10 die aut in ipsa hebilomada accipiat, tiiius autem nee semei. Horum
aliquem tribulari cognoscens sacerdos raagis, sicut dispensator Dei
tacit [et] cum ipso, sicut decet.

1 I Reg. ij. I}.

1 alienigenam S C ; eum L 2 olTerre aliquid . . ace. ad altare >^ 5 '
ti sicerdoti : episcopo S cf. C | 9 et > S C | lOjll honitn aliquem : i)uea
enim Sill cognoscit L | sicut : et S | Jisp. Dei S : dispensatur Oeus L ,
12 et > S I cum ipso : ei multum boni S

1/8 «; — noifiTf : fifjShv noiflct ovfv tov Itptwi; p 1 oiv i D.
> b O V A I ^^ . . Ifvirijv > b 0 1 3,'4 ft^dhr — imaxoTxoi > b 0 I
4 nvto '. iavtov b o | avtov b 0 | 6 fi^naralovTai b o | 7 fiataionottl b 9
p : /idrccia 71. a, fiataiov novfl wao o Ouiai o : o oC b o \ 10 xataimnK
>>■ b o I 11 /u^ fjtifitjad^tvoi m? : fi^/itadfitvoi; a p (ov fttjft.) v, fttft^
adfifvos b o ( X^iaior : toy A'(>. p v , 12 yeria&at h o | ap/icp^a b
7ie()ii(ifvfv b o p V I 13 «7W + f^ o I 15 o Xpiaroi a b o (post iavrot bo)
.\ B : o Ifpft'v p V I IC eavtov fli : hov b o I kafiwv b o 1 18 ovx^ + f^
b o I xai T< b o I Aivl 7. : kevitixfjg b o | 19 ytyivyoivrai b o . ^^rarwh

30, 153), diaconos iltarc Christi ap-
pellat, et quidem ut videtur, quia nii-
nisteriuni altaris eis incumbit.

XXVII. "Oit ifQixuidfi; avf^Qtunov
iavtov iniQ^inxtiv dciiufiazl Tivt
ifltatixdj, wi 0( Kopfitat, w^ ^oiovX,
Wy 'Oi^iag. Quod horrenda res sit,
hominem sc immittere in aliquam
dignitatem sacerdotakm, ut Coritac,
ut Saul, ut Ozias.

I. avfv tov inioxonov /t. n,] Hoc
auctor baud dubie ex Iguatio mutuavit,
qui fere Usdem verbis Trail. 1, i scribit:

avev tov tntoxonov fttiShv :t^oat(r,
Smyrn. 8, t : fitidfli; /<tf^2v tov i'"'
axonov ri ngaaaitat tdiv dytjxon^*
fii T^v ixxXtjOtai; Phiiad. 7, 2: )[«<*''
tov intaxonov fitjSlv nonlxi- Ci
ctiam Ign. Magn. 4; Polyc. 4, t; CyfC
Ep. 3 5 c. I.

4. De Ozia cf. Joseph. Antiqo, IX, 10*.
Eus. Dem. Evang. VI, 16, }6— j8.

4-$. Cf. Ps.-Ign. Magn. j, 10.

J. De Coritis, Dathan et AbirO'^
etiam infra serroo est.

CONSTfTl'TIONBS APOSTOLORItm u. 27. I 6.

107

XXVII. 'He ovv (ySx ijv l^nv aXkoyevij, ftfj ovxa Xtvhr/v, xQoa-

viytrtt Ti fj XQOG(X9^slr sic to d-vOiaOTt'jQiov arm tov isgicaq,

prwj xai vfifU «»'*v tov imoxonov fdtjdft^ xoulre. 2. tl 6i riq

pev xov tmoxoxov xoteT tt, elg tidxrjv xoiel avro ' ov yag avxm

igrfov XoytO^-rjaBTai. j. cog yag 6 £aovX avtv rov Ua/iovr/Z 5

tatviyxac ijxovatv, on „(ii(jiaTaltoTal cot", ovrmq xai xdg Xa'i-

avtv rov Ugioig kxixtXmv xi fiaxaioxovtt. 4. xal tog tj^ltti^

fiadtXivg, CMC mv Ugavg xa xtov hgicav ixixslcov, kXtxgmdij

ta xagavof/lav, ovrtog xal xai: Xaixog ovx axi(icogr)Xog lax at.

raq>gevijoag &60v xai xdiv avxov luerixftavtig Ugimv xal xij9f 10

agxdoaq iavrtS, /n) fajnjodft^oc Xgiardv, oq „ovx lavxov

io^aaev yevrjhrjvat agxtegevc, aXXa*' xtgiiftuvtv dxovdai rotJ
iQog.' „''Sifioaei' xvgiog xal ov ftexaftsXij&i^otxaf av legtvg sig
litiaHt xaxa xrjv xd§iP MsXxtOi6(x". 5. tl oiv gptv rov
rpofi 6 Xgiaxbg ov do§dC,et kavxw, xmg olov xb avi^goixov 15
rov ilg hgatOvvtjv ixigglxreiv, fir] Xafioi'Tcc to d^lmfta xagd
elxxovog, xal xoielv ixetva, d fiovoig toFj: nt^tfoiv l§eoxiv: tj
ni Eogetxat, xalroi r^g Aiv't (ft/r], otfxeg, xvglxavarot
■^ovro, ixavaaxdtncfs Moafi xal ^agdtv xal jrtpi xmt' firj xa{hj-
lovxoiv avxolg aftt-XXtofitPoi ; xal Aad-op xal A^ugdtv ^(ovrec 20

tfirfigp tic adov, xal ^c^dog $XaaT^aaaa iaxeiXev xtov xoXXdSi*
BV avotav xai xbv vxo &£OV XdQOXOVrj&tvxa dgxi^gift dvidei^sv :

. xgoCijxei ovv xai vptdg, ddeXtpoi, xaq 9^volae vpiwv rjxoi xgoa-
ogdg x(3 ixioxoxm xgoo^ignv (hg dgxngil, if 6t' tavxcSv ij dtct
KW 6iax6va>v. ov fifjp 6h dXXd xal xaq dxagxdg xal xdg dixdxag 26

) xa txovoia avxm xgoouytxt ' avxog yag Oa^tog yipoiaxsi xovg
Xii^ofiivovg xal txaoxo) didmoi xgbg xb agfio^of. oxotg f/tjdeig

xXtiOxdxig xfj fxvxfi fifi^gn i} x^ crvrij l^6o(id6t Xafi^di'tj, 'ixsgog
( fttjde oimg' dixaiov yap IdxtP fidXXov xoT^ {^Xi(iofih'Otg xaxa
Xtj&tiop ixagxttp, r^ xotg POfiiCftfiivoti &X{0tad^ai. SW

6 1 Reg. I J, I J. — 7 11 Peralip. 26, 16—21.
3 Ps. IC9, 4. — 18 Num. 16. — 2<> Num. 16.

11 Hebr. s, 5. 6. —

ttt^ivtt^ b 21 a^tfi b o | tartjotv o I 22 aytnav a p v A B : tivofitav b o |
ngoaayt b o aufwi : post ytvtoaxn p, >• a | 27 ff>i<itli b (jttiSeii) D :
Sel^ a o p, /i^ <tl; v A | 28 nleiatdxie >- b o | laptfiavft : -vwv dtli b,
t%' S^i o ' 29 /4r,di b (ji^if) o p v : ov<fi a I xat a ' 80 voftt^ofiivoti a b

108

mriASCALlA II, 28, 1—6 (LS).

XXVIII. His iterum, qui agapam desiderant facere et pc*
aniculas, hauc, quam scit tribulari, frequenter etiam mittat; ^
iterum si qms dona viduis offert, ei, quae inops est, plurii
mittet . 2. Et haec pars, quae ex consuetudine sacerdoti deb

6 separetur, etiamsi non est praesens in agapis et erogationibus;,
honorem omnipotentisDei. 3. Sicut ergo unicuique presbyter;
datur, duplum dabitur singulis diaconis in honorem Christi;
druplum auteni ei, qui praeest, tamquam in omnipotentis glo;
4. Si quis autem et presbyteros volucril honorare, dupluni

10 diaconis dabit ill is; nam et ipsi tamquam apostoli et coi
honorentur episcopi et corona ecclesiae; sunt enim consilium
curia ecclesiae. 5. Si autem «! et lector est, accipiat el ipse
cum presb3'teris. Omni ergo dignitati unusquisque ex laicis v
rationem debitam impertiant muneribus et honoribus et verec

15 saeculo consentanea. 6. Fiduciani magnam habeant erga diacooos,
ne omni hora mokstiam exhibeant principi, sed per ministroi
indicent, quae volunt, hoc est per diaconos; neque enim ad Do-

9 I Tim. s, i;

1 agapam — aniculas : viduas ad agapas invitat S | 2 mittet S | SH <t
iterum mittet S 7 honorem S C : sacerdotio L, aut false vertens JUt pro
yifag legens iepfluv

XXVIU. llepl rfo/>/," xal onuti xp*i
ixaoTuv rdyfio roi- x'/j'/qov vno rwy
ngooxa).ovfitYU)v iijuda^at. De con-
vivio et qua ratione quiliibet cleri ordo
a vocatoribus honorandus sit. Aga-
pae vel convivia antiquitus inter Chri-
stianos instituebantur ad caritatem tra-
ternam augendam et pauperes suble-
vandos. Amplissinie eas Tertultianus
Apolog. c. 59 descripsit. C(. quae
disputavi in Rnue d'histoin- n\i. l\'
(1903), 1—23; V, 5 -js. Aliter BatitTol,
Bulletin tie lilt. reel. 1904 p. 1 84— 201.

I. Tzpta^vripai] vel npta/ivtidai;,
quod vocabuium v. 3 adhibetur, i. e.
anus. Cf. II, 57, 12, ubi x*W"^ '^^
npta^vtfgttt commemorantur. Syrus
interpretatur viduas, non quidem false,

quia verisimile est .inus saepc viJuu
fuisse, sed minus recte. Uffia^miH
praesertim, ul Epiphanius H. 79 c> 4
docet, maiores natu inter diaconissis
seu viduas appeiiabantur. Ss'no>luJ
L.aodicena c. 1 1 vetuit ra^ '*.iyottir<H

^xxkijclft xa8iazaa!ku.

}. Diaconus duplum portioms w-
cipit. Oidascalia insupcr de duobu^
duplis rectori vel episcopo dandis lo-
quitur. TertuUianus De ieiunio c. r
praesidentibus honorem binis partibus
deputatum fuisse refert.

4. Didascalia arbitrio fidelium pe^
miltit, iium presbyteris portioncm «•
signent. Constitutor haec supprcssit,
nee vero semper presbyteris partem

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 28, 1—6. 109

XXVin. Tolg elg ocfoxrpf f^xoi 6oxr}v, <pg 6 xvQioq mvofiaoev,
u^ov/tivoig xaXstv XQta^vxiQaq, ^v ijtlanxvrat ol 6iaxovot
o/iivTiv, avxrjv xXeiardxig xe/ixirtoOav. 2. dg>OQt^iod-m ds

0 ^^*XS "^^ ^^ xoiftdvi id-i/iov, Xiyca 6h to r^g axoQXJ^q, mq

. Tcav /tt] xa(fy tj 6ox^, elg xi(t^ O^eov rov xrjv Ugixrslccv 6
? lyX^^^^*'^^- 3" ^** ^^ Bxdary rcov xgea^vrldrnv dldovai,
ovv ^ddcd-m rotg duxxovoig dg ydgag Xgiaxov. 4. xolg 6t
fivripoig, <og av xd/ivmOiv xbqI xov xrjg 6i6aOxaXUxg Xorfov,
ij xal avxoig dg>OQi^iod-m rj fiotga elg X^'^ ^'^'^ "^ov xvglov
SToXwv, dtv xal xw xoxov qwZdaaovaiv d>g ovftfiovXoi xov 10
xoxov xai x^g kxxZrjaUxg axiq>avog' ela}v ydg owddgiov xal
Iq T^ ixxlrjalag. 5. d 6h xai avaypoiaxijg ioxiv, Xafi^avixoi
avxbg fiolggp ftiav elg xtfirip xc5v xQoqnjxSv toaavxmg xai
ixmdbg xcu xvXatQog. kxaaxtp ovv d^imftaxi ol XaXxol xrjV
iOi^xcMkxv xtfi^v vBnha>aav iv xolg dofiaci xal xy xava xov 15
V hftQoxij. 6. ftfi ^a6lmg dk ivoxldxataav x<p oQxovxt, dXXd

1 xmv vxr/Q£Xc5p d ^ovZopxcu atjfiaipixoiOap, xovx* iaxi did
w duxxopotv, XQog ovg xXiop xaggijOia^iad-toaap' ovdl ydg xm

1 Luc. 14, I}. — 8 I Tim. 5, 17.

2 XQompovfiivovg o \ xaXstv >>■ p v | npsafivripae : -ripav p v,
tifovq b ifv : o? b 0 I 3 ^lifionivaq avtaq (ttvtit o) b o i 4 f^ifiov p v :
^iiuov a, s9tafiov h o | kiyiTw dt] twh o \ b nagy : naari b o | xov : rcS o |

ifltiQlaavTi b o | watl b o L : oaov a p v | 7 6m).ovv >> a | /^(mx; :
^/Kt b 0 I Xqioxov : xov X9- P v> ^cov b o | 8 xdftvovaiv o v | didaaxa-
'«f a b A : iiaxoviui o p v | Xoyov + dt^vfxeSg b o | 9 dinX^ xal >■ b o |
ifita b 0 V I xvqIov : ^v b o ! 10 (tty : ov b o | av/tfiovloi : avvtiQoi b o |
1 tlalv a D : iarlv b o p v | 16 rt/uiyv vt/aixataav >'bo|^vao:>-b

^ 1 1516 r^ . . . drrponfi : xoig . . . evnpenel b o (imp.) | 17 61a xwv
T. ; ii' kavxmv b o | 18 nliov a : nkeiaiv b o, nleito p v

n vult, sed tamdiu solum, quamdiu tanquam singulas portiones accipieotes

ca sermonem doctrinae laborant. adiungunt.

)■ tl dh xal avayvtiaxtji] Ergo 6. imt]pex<Sv . . diaxovtav] Didascalia
im ecclesiae erant, in quibus lector ergo diaconos mintstros appellat Si-
I erat constitutus et diaconus lee- mlliter sjnodus Sardicensis c. 8. Infra
s munere fiingebatur. Animadverte III, 11, i; VI, 17, 2; VIII, 28, 8 per
m, quod Didascalia lectori eandem Constitutorem nomine vntjQhai et
ionem assignat quam presbyteris, . VIII, 10, ij, nomme vnijpeala sub-
cet duplam, Constitutiones unam diaconi vel etiam reliqui ordines mi-
urn, cantorem vero et ostiarium nores significantur.

no

minum Deum omnipotentem accedere aliquis potest nisi per
stum. Omnia igitur, qu;iecunquc facere volunt, per diac
episcopo manil'esta reddant, ct postea faciant. 7. Nam prius
que in templo sanctuarii nihil ofterebatur et nihil fiebat sine
5 dote. 8. Et iteaim in templo idolorum gentilium impurorui
aborainabilium et contemptibilium usque ad hodiernum diem
plum imitantur; longe vero absit domum contaminationis com*
parare cum domo sanctificationis; attamen in opera sue ridicuio
sine sacerdote suo impuro nihil offerunt nihilque faciunt, sed

10 putant, OS lapidum esse sacerdotem impurum ipsum, et exspectant,
ut faciant, quae ille eos tacere iubet, et de omnibus, quae facere tb
animo habent, cum sacerdote impuro deliberant et sine eo nihil
faciunt; et putantes, accepta fore ea, quae faciunt, eum honoraul
et ante eum se prosternunt quasi io honorem lapidum mutonini,

16 qui in parietibus inserti sunt, et tamquam ad cultum spirituum
impurorum et malorum et nequam. 9. Si ergo illi, qui manes
sunt et falsas consuetudines sequuntur nee spem habent, sed in
spe vana errant, student ac cupiunt domum sanctuarii imitiri
alque eos, qui idolis ipsorum ridiculis deserviunt, omni \\on<xt

20 hooorant: quarc ergo vos, quibus notum ac manifestum est m
credere in veritatem, qui spem certissimam tenetis et rcgcm
gloriae exspectatis, qui nunquam inleribit et nunquam dissolvetur,
non eo magis Dominum Deum honorare debetis per antistites
vestros? Existimate ergo episcopum os Dei.

25 XXIX. Nam si Aaron, qui verba Mosi data Pharaoni inter-

pretabatur, propheta dictus est^ quemadmodum Dominus ad Mosem
dixit: Ecce deum constitui te Pharaoni, et Aaron f rater tuus t^
erit propheta: cur non vos quoque internuntios verbi propheta^
esse existimatis eosque Dei instar colitis?

1 loann. 14, 6. — 27 Exod. 7, i.

1 iav : ft b o \ tov > b o ] Xptaxov : xvyiov p v 1 2 oaa + ml b 0 I
1 8 fpttv. T<5 intaxonif >> o | 4/5 aylaojitd ri a v : aYtdqfiiXTi b o p cf. D I

6 n^aetpipero + rt p | n b o v, > a | 6 tpviii^et b, -§ovai p, 'kiaati 0 |

7 nov > p V I 'Ayyaioi p v : MaXaxiai A B, ayyfXoi b 0, > a | n(M)^V>
4- on dyyfXoq xv(ttov navtox^ropos iattv a | »al > p v | 8 ftvaa^i '■
//lepolg ax'xwv b o | nvaugolq . . fiSeX. 00 p v | 10 ini ; anb b 0 | '(X**

XXIX. T/ff 1) d^la TOV iniaxonov xal roi diaxovoi: Qjaae sit dignius
episcopi et diaconi.

:tavToxQdTOpi B-ftp XQOOtX&etv eartv, iav ftfj 6ta xov XqictoC.

ovra)4 ovi' xdi oi Xa'ixol xdi'Ttt ooa ^ovXovxai 6iu tov diaxofov

ig_»a»-'tpft TOO ixtax6x(p xouixcooav, xal oikto xartt to doxovv

BHec/vo> ixirektlzcoaav. 7. ov6l yug xgoTtgoi^ iv Tip iigm aylaO/if't

- T< XQOOttpfQtro rj lylt'iTO rt aiBV tov hgtm^. ^XkiXr}" yiiQ ,.{C()f'a>c 5

wXajtrai yvwaiv, xai vofiov ixQtjx^qqvatv ix tov OTOficcTOi;

tptov", qnjotv xov *Ayyido<; 6 xgoq>^Tij<;. 8. si yoQ xal ol xmv

ufiopmv ^egaxevral h^ xolq fivUagolQ xai ffdeXvxxoli; xal dxa-

higTOtc xgooox^lO(xaOiv avTtov dxgi tov devgo xa dyia fiifiovvxat '

<tl fioxgat' fi\v km avyxglotcoi xo j^dtXvyfia xex<ogio&a> xdii' 10

rl<ov, xXifV iv xol^ ifixalyfdaatv avt(dv dvsv xov /nigioti ov^iv

tQo<Hf)igovctv ovdk exixeXovotP, dXXh axopia voiilyovci xwr XiB<oi'

xov (utgia, jtfgtftivovxiQ, xi xgooxd^ti ^otilv avxol>;, xal xdvxa,

ay xgooxd§tj avxoTi;, ixstva kxixtXovat xal dvev avxov xoiovotv

nidhv xal xtftdiotv avxdv xov fjttgea xal aexxov avxov fjyovvxai IS

ro ovofta di xifirjv ziov dy?vxa>v ^odvmv xal tic Xaxgdav xdjv

tovr^gcov xvevfiuxav 9. d ovv ixtlvoi, fidxaia xal itptvCfitva

t§,d^ovxti xal ix ovdetu iitffal<p ix^vxeg xijv tavxmv iXxida,

uxrjdivovai pufitTOf^at xd dyia, xooot dixaiov i'//a§, rout," r^r

lavoxdxtjv xloxtv xal aipsvdfj kXxida ixovxaq xal ivdo^ov xal 20

nvtov xal ddidxxmxov ixayyeXiav dx(xdtxo(i(vovi, xifidv 6id
zwv xgotoxcoxtov xvgior xov &t6v, ijyovfitvovg oxofia &iov elvat
roi}^ ixioxoxovg:

XXIX. El ydg jiagcov, ixeidij tjyytXXtv x(p 4>aga<o xaga
Mmaimi; xovc Xoyoiii;, xgo<pf{xrjq dgrjxai, Maxifjq dJ Bthq xov 36
^oQadi OK, iiaaiXavq ofxov xal dgxtsgevq, mg q/rfaiv o &thg xgog
avxov „Otbv xiO-eixd ae xdi 4>agam, xal 'Aagcov 6 d6eX(jp6q oov
Saxtu oov XQotff'iXTjii" , diaxi ftrj xal vfitlq xovq (itoixac vftmv xov
Xoyov xgotprixaq thai vofiicijTe xal <og Btovg oe(iaci^tjafa&( ;

i 1 Ion. 14, 6. — 6 Mai. 2, 7. — 27 E\od. 7, i.

(xarai b o | 11 fxrjfQtatg a, iefi^m*; b o p, + avtwr b 12 rmv >■ b o J
i.i&ov o I 13 litjfQea a b, lepia p I lS/15 neptftivovrtg — fuf^itt >>■ p I
13114 xal n. — oiirotV > b 0 1 14 ixelra + xal b v | aiTOv + ov o \
15 ov9iv a i 17 iii%l>iv0fiivtc a | 19 innriifevfiaaiv b 1 ^ftSi b o | riyv
I> 4 I 30 fovoTifTtjv : <pa%'tpuirtjTct r^»* b o , iijtiin : oyanijv b o |
21 ditaipfVQTOv b 0 ] tivfxdexoftevoi b 0 22 ^yoi'/^fvo* a b 0 v ( 0€of :
xvglov b o I Beov dvai cv. p v i 24 i/yyfiXtv a ] 25 rov : rtu b o | 26 oi^ov
a .\ : >■ b o p V I 27 I^e6v post of b o | 28 larm a o : lariy b, satm p v

112

DIDASCALIA H, 30-32. 2 (S).

XXX. Nunc autem Aaron nobis est diaconus, Moses ve
episcopus. Si ergo Moses a Domino deus appellatus est, a vc
quoque episcopus tanquam deus honoretur et diaconus laoqv
propheta.

5 XXXI. Propterea ergo quasi in honorem episcopi onit

quae facitis, ei indicetis et per eum perficiantur. 2. Et si qu
graviter afBictum esse sci^ nc nc^cit episcopus, die ei; sine'
autem nihil fac quasi in eius ignominiam, ne probrum ei infe
tanquam paupercs neglegenti. 3. Nam qui aut verbo aut op

10 episcopo infamiam parat, delinquit in Deum omnipotentem; rt
iterum si quis diacono maledicit aut verbo aut opere, Christuc
offeindit. Propterea et in Lege scriptum est: Deis tuis noH con-
vii'iaheris. el prinripi popiiii tui non makdufs. Ne quis ergo de
idolis kpideis Dominum loqui putet; sed deos appcllat praepositos

16 %-estros.

XXXII. Et iterum Moses dicit in libro Numerorum, cum
murmuraret populus ad versus ipsum et Aaron: Non adversm nx
murnmratis, sed adversus Dominum Deum. 2. Salvator quo<ju<
noster dixit; Qui vos reicit, me reicit et eum, qui me misit. Qujin

12 Exod. 22, 28.

16 Num. 14, 2. — 17 Exod. 16, 8.

19 LiK-

]0, ]6.

2/8 sj ergo — episcopus > Sni

XXXII, I, De populo contra Mosem
et Aaron murniurante sane iti libro
Numerorum 14 et 16 sermo est. Dic-
tum autem, quod auctor profert, non
in illo libro, sed Exod. 16, S legitur.
Qui error Constitutori fortasse occa-
sionem praebuit loci mutandi.

•

XXX. "Onwg XPV f^W ^.o'Vouf
:tfiOa()Xf'*' ToT^diaxoioti. Q.uomodo
oportet laicos oboedire diaconis.

2. Constitutor disputat rationem in-
ter patrem et fiUum intercedcntem
$cholastico vcl dialeclico modo intcr-
pretaus.

XXXI. iJtt fiti XPV Tov diaxovov
«r£V lov imOxoTtov it JtyatrfiVi

Qjuod non oporteat diaconmn
episcopo aliquid facere.

5. npocntaift] Didascatia etiamfc
maledictis in diaconum cougestis tp^
Quern versura non Syrus addiifcsf.
sed Constitutor delevisse videtui. Di-
dascalia in versibus quoque proxinui
de iniuriis dicens diaconum episcopo
adiungit, cum Constitutiones illiw
omittant.

XXXII. "(Jri (iii xi''i ^ov diaxorof
Ttapa yviufXTfV tov inioxonov iiSif^'
Ttvi' fTil diafioky yap tov tnioximw

TOVTO TTQci^ft. Quod HOn OpOltCH

diaconum praeter voluntatem episcopi
dare alicui; in calumniam enitu e{^
scopi id cessurum.

COHSTITDTIONES APOSTOIiORUM H, 80—32, 2.

113

XXX. IVvv yctQ vfilv fiiv o AaQ«w ioriv 6 diaxovoq, Mcovafjq
e 6 iniaxoxoq' ti ow iQQe&Tj Mcovaiji; iuib xvqIov ^■toc, xai
fill' 6 ijtloxojtoi tU &i6p TtTiftrjod^co xai o didxoroq <o<; jtgo-
WTTiyc ccvxov. 2. cog yixQ 6 XgiaToc avBv rov xargog ovShv xotel,
cog ovdi 6 itaxovoi: avtv rov IjiiOxotcov xai (oOxtQ vlbg

i^ev rov xazQog ovx iaxiv, ovxmc ov6h didxovog avev rov hci-

ixov xai mcxfQ hx6xQt(o<i t;J6g xaxgl, ovTm juxX xaq didxovog

rtaxoxqj' xai wOxfQ 6 vlbg dyyeXog iazip xai xQCMprjtijc rov

crpog, ovrofg xai 6 didxovog ocffiXog x^l XQoq>t}tiiq iarlp xa€

KtOXOXOV.

10

XXXI. Jib xai xdvra xa ixirtkovfiiva vx* avrov E?g xtva
ftg/avij toi Ixioxoxf't yivio&co xai 6i avrov rtXnova&ai, (XXXI)
n^dev di xouiroi ro iivvoXov dvev rov kxioxoxov (ir}6t rivi dtddxa>

•§. ca/iv x^q kxdvov yvoiftijq. 2. ear yag tog &Xt^O(iivov xtvbg

x&ga roif ixtaxoxov dtdoj rivt, dq Xotdoglav rov ixiaxoxov

oiaet, xai dia^dXXu avrov coq df/tXovvra rcov ^Xi'(iopiivojv. j. o

€ ixiaxoxov i] Xoym rj egyo) xaxoXoycSr &€q3 xgoaxralei, ovx

ccxovcag avrov ilxovrog' ^,Seovg aov ov xaxoXoyijaeig'" ov yag

urf(>2 Xi&oyy ^ §vXo)v xgoGox^Kiftdrcov ivofio&hu, ^deXvxrmv

^vxati' 6ta rtjv tfftvSovvfdar, dXXa xtgi roiv hgimv xai rcpr

xgirmv, oig xai tlxtv, ou „d^i<^ tore xai viol v^>ioxov".

XXXIL El ovv ytv(6<txitc, m dtdxove, &Xiff6fiev6i> xiva,

to/tvfjaag rov kxioxoxov, otircog 6idov dXXd fdfj Xa&Qala>g elg

}lav avrov ri kxiriXei, i'va fiq xarayoyyva/ibi' kyilgng xax'

) 15

2()

vxov. 2. otJ yag xar avrov b yoyyvOfibc ytvtjOezat, dXXa xara
lav rov ^loVf xai dxov<itrai b 6idxovog xai ol Xotxoi, co$

8 Ics. 9, 6. — }» Deut. i8. 15. — 18 Exod. 22, 28 — 21 Ps. 8r. 6.

I 6 'A. iaxiv 6 : ianv Aaptuif b o I 2 o ^;t. : #f 05 xai ^n. b o | ^^pt'i^ti v,

f^^ij p I 3 <uf : o b o I 4 inoiti b o 1 5/7 xai ^niaxoirov > b o | 7 vno-

ftof p V, vnoxflgio; b o | 8 intoxoTtta : tu/ fn. b o | 8/9 nH Ttar^l b o |

fan xai npo^f/r^S p v | 9/10 rw fniaxonw b 0 | 11 TfXovfifva b o j 12 r^

yiv. : yfv^<j9c»ffrtv rto in. b o \ tEXtiovaO^waav o \ 13 aj'fv + yvwfirjg

o I 14 yvtufirjQ : npoora^mtq b o 15 6ii^ a : (fcv b o, diiotw p v | riri

xul 6tafia).ov b o I 16 SlAotatv bop 1 17 »/ A. »/ (gY*i' ■ ^-^'otoi^noxf

oyto b o I ovx ax. : ij ovx ijxovaag b o | 18 avzov : rov p v | aov b D :

a o p V A LXX I 20 ovrtuv > p v ( npoaovofilav b o | 21 in/i/orov +

'ittttTfC b o A LXX I 23 Tov : aov tov b, tovtoi- q \ 24 xaray. : xai yoyy, b o ',

ijisyflQ*iq o | 26 dianovoq + «if b o

FdKX, DiDASC. BT COMSTIT. AP. L 8

114

DIDASCALIA 11, 32. 3—38, 2 (S).

enim vel parvam spem habere potest, qui maledicit episcopo v^
diacono? 3. Nam si quis laicum fatuiim vocat vel Raca. coo-
ilemrt^tur ab ecclesia tatiquam unus ex insurgentibus advem
Christum, quia inanem appellat fratrem suum, in quo Cbnstsi
r, habitat, qui noii est inanis, sed repietus, vel fatuum eum, in fi>
spiritus Dd sandus habitat plenus omnis sapientiae, quasi jw
eundem spiritum fatuus sit, qui in eo habitat. Si quis ergo laia
unurn ex his dicens huic condemnationi universae obnoxius in-
venitur: quanto magis, si quid adversus diaconum dicerc luiirt

10 vel adversus episcopum, per quern spiritum sanctum Donjinia
vobis dedit, et per quem verbum didicistis et Deum cognovistii rt
per quem a Dtv cogniti est is, et per .quem signati estis, ct pe
quem //// litcis facti estis et per quem Domiuus in baptismo, im-
positione manus episcoporum, testimonium praebens super unuin*

15 quem que vestrum sacram emisit vocem suam dicens: Filius mas
es tu, ego hodie gemti it.

XXXUI. Propterea, homo, agnosce episcopos tuos, per qiws
es filius Dei, et dexteram, matrem tuam, et ama eum> qui post
Deum pater tuus et mater tua est. Nam quicunque patri vel main

20 maledicit, morte moriatur. 2. Vos autem honorate episcopos, qui

2 Mt J, 22. — i Eph. J, 17. — 5 Rom. 8, 9. — 6 AcL 6. ;. -
11 Gal. 4, 9. - 13 loann. 12, 36; I Thess. 5, 5. — IB Ps. 2, 7. — 19 Eioi
21, 16, — 20 Mt. 16, 19.

18 matrem tuam Sp C : >• Sm

}. vibs xrk.] Verba secundum con*
textum ad baptismum Christ! referenda
sunt. Matth. j, 17 vok de cadis dicit:
Ovrog iativ 6 vlof juov 6 dyantjtog,
IV ij) ivioxijoa, Luc. 9, Jj: oi-roi; —
ayaniiioq, avxov axovftf. Teste
Augustino De consensu evang. II,
14, ;i vero in codicibus nonnullis ilia
Didascaliae vel Constitutionum verba
Icgebanlur, quae etiam plurcs patres
in baptismo Christi de caelo prolata
esse referunt. Cf. lust. Dial, *:. 88 et
103; Clem. Al. Paedag. J, 6, 25; Lact.
Inslit. IV, 15, 3; Method. Sympos.
VIII, 9; Hilar, ad Matth. 3, 17. Verba
ergo Ps. 2, 7 verbis supra allatis in

aliquot Iribliis substituta sunt, ^
rum exemplar etiam auctor DidtH
caliae kgisse videtur. Secundum Evjn-
gelium Ebionaeorum vox de caelo ter
locuta est: 1. Sv fiov f'i <> v\tK '
dyanf)i6g, iv ool evtfoxijaa, 2.ifm
a»//Ufpor yf y^vriy^a ae, 3. ovto^imm
o v'ioi fiov o ayantjTog, f^' or tv
JoxffCtt (Epiph. H. 30 c. 1 }).

XXXIII. '<)nw<i xeh r<^a<f*C4 row
'iSQeii; xal aenrovs ^yiia9tu xvtriw
Tixovt ovrag yoveii. Quotuodo mcc?-
dotes utpote parentes spintuales hooo-
randi ac veneratione digni habendi siiit

1. Ai^iav tijv ft. aov] Elocutio iiMk
explicanda esse Nidetur, quod episcofwt

C0N8TITUTI0NBS APOSTOLORUM II, 82, 3—83, 2. 115

3lgp<o» xtd Magtoft xazcdaX/ijoavTsg Mcoadmg ^xovocaf „nco? vox
ifofiij^^e xatttlal^aM xaza Maxt^ xov d-eQaxovroq /too"; xol
xdluf enSroq 6 Mmo^g g/rfiiv xotq ixufwax^-eiaiv cc^vm' „Chi yap
tut^' fiftmf 6 Y<y/yvafi6s v/tmp iaxiv, aXka xaxa xviflov zov d-eov
^uav". 3. d yoQ b XcOxbv „£lQtpe(bg ^xav rj (imQov" ovx art- 6
/Mi(f^og, mg vflQUktq to zov XqiOxov ovofta, xl av xig xaxa hti-
cxoMov slxfi; 61 ov x6 Syiov xvevfia kv v/dv 6 xvgtog idatxev
h Tjl XBiQO^eala, di ov ayia doy/iaxa (iefta^xaxe xcd „d-ebtf
kfvvixeets" xeA sig XQtaxbv xexiaxevxaxe, 61 oh „kfvmc97iTB hxb
Ho&*, 61 ov iaqfQaylaBiixe „kXakp dyaXXidCBcag" xal (ivQqt Cvvi- 10
otog, 6i ov „vlol gtvoxog" dvsdelxBijxe, 61" oh xvgiog hf xm 9>a>-
xMfup v/uSv, xf xov ixiaxoxov xsiQo&eala fux^vQcov, ^ hxaxdQotv
vfuatp x^ Ibqov i^ixBiPsv q>awrjv Xiymv „Fl6g fwv el av, k/m
o^fttQov yefivvrpca as".

XXXm. Jia xov kxtaxoxov aov b d^ebg vloxoulxal at;, av- 16
^(cmc yvcoQtC^e, vU, xip> ds§idv, x^v ftijxiQa aov xal axiQye, xal
T0» iiettt 0-ebv yepoftevdv aov xaxiqa ai^ov. 2 (XXXUI) slyctQ
x^ troy aeara aa(fxa yovimv tp^aXv xo ^slov Xoyiov' „Tlfia xov
yt^ Oov xtd xrjv itrftJQa aov, tva ev aoi yivTjxai", xcU' ,,0
vmlfffwv xaxsQa tj fajxiga d-avdxm xeXsvxaxat", xoaqt frnXXov 20
^^tcpy xvevnaxtxmv yovimv vfOv b Xoyog xagaiviaet xi(iav
«Toii<; xal axijjr/stv, cog evsjfyixag xal XQsa^Bvxag xgbg d-aov;

1 Num. 12, 8.-3 Exod. 16, 8.-6 Mt. s, 22. — 8 Gal. 4, 9. —
WP$.44,8. — 11 loann. 12, }6; I Thess. s, S- — 13 Ps. 2, 7. — 18 Exod.
M. 12. — 19 Exod. 21, 16.

1 Mafia a | Mtooiuit > b o | 3 o >■ a | ^^aiv >• b o | 4 o yoyy.

tfiv > b o, vfiav > p V I 6 ka'ixov : Xa'ixoq 0 b o | 6 to* b | ov. r/ av :

Ofopmti iar b o | xttz' a | 7 iv >■ p v | o x. iv v/iiv a { 8 xf^Qotovia a |

foy/una ayia p v | 8/9 xal ^eov iyv. > b o | 10/11 xal /i. avviaews > b o 1

12 fivpofv b o I hxaTspov b | 16 IdnmoieiTai b o | 16 yv<uQit,e (yvwQiaai b)

+ ovv b o I St^iav : d^lav A | xiji /njiipog o | atigye aov: xal ax. xal

b p I 17 aifiov : xal a. rovrov a | 18 gitjalv >- b o | &eTov a b o :

octor p V I Xoyiov + Xiyti b o | 20 noatp : ntug ovv b o > 21 i/aTv post

fiSUiov p V I nafatviaei + vfilv b 0 | 22 &s6v : rbv &. b

in*lMptismo homini manum imponens 2. etyitji nv. nL] Auctor de confir-

quasi mater fidelium fit. Similitudo matione loquitur. Ad verba cf. Act.
Coostitutori minus placuit. Itaque in 2, 4; 4, 8. 31; 9, 17; Eph. 5, 18.
seqaentibus deleta est.

8*

116

DIDASCALIA II, 33, 3—84, 3 (SL).

vos solveruiit a peccatis, qui per aquam vos regeneraverttnt, qui
spiritu sancto vos repleverunt, qui verbo tanquam lacte vos nutrU
erunt, qui doctrina vos contirmarunt, qui admonitione vos stabi
verunt et eucharistiae Dei sanctae participes fecerunt atque pro-

6 missionis Dei consortes zc coheredes vos constituerunt. 3. Hos
reverentes omni honore honorate; hi enim a Deo vitae et mortis
potestateni acceperunt, non ut iudicantes peccatorcs ac condcni-
nantes mortis ignis aetemi resecent et reiciant condemnatos, id
quod absit neque fiat, scd ut recipiant ac vivificent eos, qui

10 convertunt et paenitentiam agunt.

XXXIV. Hi ergo vobis principes sint et sicut reges a vobis
considerentur, et honores revera eis offerte tanquam regibus; per
vos enim ipsi eorumque domestici ali debent. 2. Namque scriptum
est in primo libro Regnorum sic: Locutiis est Samuel omnia v

IB Domini ad poptiUim, qui ab to regem poshdahant, et diut eis: hi
est lex regis, qui super vos regnabit: filios vestros sumet et ponei in
curribus suis facietque praecursores et constituet chiliarchas ac cen-
turioues, et metent messem eius et z'indetniam itistituetit, et facient !•
vasa bellica eius et [facere] vasa in curribus eius; et filias vestras

2(> accipiet in unguentarias et focarias et pensarias; et agros vestros
et vineas vestros et oliveta vestra bona sumet et dabit servis suis ;
et seniina vestra et tineas vestros decimabit et dabit eunuchis mis
et servis ■ suis ; et servos vestros et ancilUis veslras et armenta bort^
vestra et asinos vestros sumet et decimabit in operibus suis et grtg^^

25 vest r as decimabit, et vos eritis servi illius. 3. Hanc ratioocm
obtinet et episcopus; si enim ibi, cum tantae multitudini reity
regnaret, sicuti et in Osee scriptum est: Et erat multitudo filiorurr'
Israel sicut arena, quae est secus mare, quae non potest numerar'*
nee mensurari, secundum ergo ratam et multitudinem plebis sua^

30 et ministeria accipiebat: et modo episcopus de populo accipiea^
ibi quoscumque loci dignos esse existimaverit presbyteros con'
stituet et consiliarios sibi et contractatores, diaconos et subdiacono*

1 loann. 3, 5. 2 Act. 8, 15. - I Cor. 3, a, — 5 Eph. }. 6. —

12 Rom. 13, 7. — U I Reg. 8, 10-17. — 27 Os. I. 10.

19 vasa bellica eius et >■ S | facere : L notdv praecedens repetiiise
videtur | 20 unguentarias : textrices S | focarias Vulgata : frarias L | pensarias
maaovatti LXX, paiiiBcas \'ulg. [ foe. et pens. : rainistras domui suae mini-
strantes S | 25 hanc S : ipsam L j 25 2G h. rationem obtinet : secundum banc

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 88, S— 34, 3. 117

Tovg „6i vSaxog v/tag avayepvi^caftag", xovg xw ar/la> xvivftccrt
tJbfQmCixvTccg, Tovg T<p Xoyqt yaXaxTOTQO^^cavtac, tovg iv xy
MaoxaU€f. ava^Qi^Ht/iipovg, xovg iv xatg vov&saiaig CxtjQl^cofxag,
rove rev cam^ov Cmftaxog xa\ xov xifdov al'funog d§i<60avxag
vftSg, xovg xmv oftaffximp Xvaavxag xal x^g a/lag xal legag svxa- 5
^Ottag fiexoxovg xoi^aapxag xal x^g ixayyeXlag xov 9-sov xoivco-
9ovg xcd Cvyxitjoovofiovg 9-eftivovg vftag. 3. xovxovg evXe^ov/isvoi
ttftSre xavxolaiq xifiatg' ovxoi yciQ xaga &sov ^co^ xal d-avdxov
l^ovalccp dX^g>a(fiv hv x<p dtxaCjtiv xovg Tjiiagxijxoxag xal xata'
6i7caQBtv slg ^avaxov xvQog ahovlov, xal Xveip aftagxicov xovg 10
ixMrQiq>opxag xal ^moyovetv avxovg.

XXXIV. Tovxovg oQiovxag ^yBta&B vftmp xal ^aotXetg vo/tl-

Z/ett, xdi daofiovg mg fiaaiXtvOi XQoa<piQexB' i§ vftmv yog avxovg

xt xal xovg avvoixovg avxmp xgi^BCd'ca XQV- ^* ^? SaftovrjX

iuxa^aro XQog xov Xaop xsqI xov ^aaiXimg kp x^ XQcixy xmv 16

Baatla<Dir xd MoM^ xbqI xmv Uqjcop, ovxatg xal ^ftetg vfOv

xt^ xmv ixtaxoxav 6iaxaaa6fu^a. 3. e^ yoQ ixel xXfjd^og xijXi-

woiw ^atXiatg avaXoymg xag vxtjQeolag kdldov, xoCcp (laXXov

ovjji xd vvv b ixlaxoxog XaftfiavBiv 6g>slXei xag' vfttop xa kx

TOP frtoo avxtp oitQiafUva xgbg 6taxQoq>ifp avxov xe xol^mp <Jvv 20

1 loann. j, 5. — Act. 8, 15. — 2 I Cor. 3, 2. — 6 Mt. 16, 19. — 6 Eph.
5. 6. - 8 Mt. 25, 41. — 13 Rom, 13, 7. — 14 I Reg. 8.

3 iv : t^ SiStcaxalia xal o | iv taig vov&. : xal vovBiaia b | 4 xal
~ "f. : xal a'ifiarof rov xifiiov d^twaavia b o | 5 ifiSg > p v | 8 9edi a )
^i^^aaiv b o I 12 nyfio9e b o A cf. D : post ^aailtU a P v | 12/13 vo-
l"'>ftf : ;rai V. p V I 13 daofiovq : dmaiq bo|14t«>bopv| avvoixovg
* tt D : ivoixovq b o p v ! wf + y^Q b o | 16 Ifgiwv b p v A B : + ^v
'• Uviiixm a I vftwv b o | 18 crvaA. : del dkoymq b o | 19 ovxl >■ b o |
20 rov > a I avtov : avTiZ b, avto o

"go similitudincm existimetur S | 26 rex S C | 29 ratani (rationem ?) et > S i
-"»« : illius S i 30 ministeria : + quae ei opus erant S | 32 contractatores :
«se$sores S

). iv r<j! Stxtt^eiv xri..] In Didas- principibus et regibus praestantiores
'^ia hie negationem adiungente sen- sint sacerdotes.
teotia paulum mutata exhibetur. 3. Constitutiones de alimentis epi-

scopo et dericis praestandis dicunt,

XXXIV. "(hi dfj^ovtwv xal ^aai- Oidascalia veto de adiutoribus episcopo
«W (lalv xQiitxovi 01 lepflg. Quod e populo sumendis.

- :::. — joz SOL. -par- si £cen? ^^^^^
". Tawk-Hinim ago

■- ■ ■■-•■ :r gr'n; — --^ sl ossda daitcs d;

— rrr WW w ~z^ k^'"ii:k ^xnxnoo Deo too

II. zrz. -: — ~-^.--rT>- jsns" 3um& pnoniissKNUS

T'zTZn.Z^ ^ .ZXC. ntiiTTiirfr DomimiS

i -sg-T-- . -n=s zriisrt .::DC3stnctioais
- -:•—' h^^i iv iiiUTTi sc io iesu:

r_.-.^ -••lt: .r^i. Er .nsnnr: EJmcfre it

rr :: Zx—i :i.::r: 3 rr j^motsnen:: s-jmia£ttat at

.-— _:ir :r - 5-=ESiiu r^zc ~SKrj a£ ne n/ma,

- -_•: J.".. -' i" -T-^^ajUTj T'jT: ZA'Jir; arfW»

*■:< ■-. ■-';.-_- ■ ..-..■iT ;:r:r»:^~i. rirrr-i'. s^twr fTS"i wflW

:ri-. •«- — ■TTT'T- ^nuccner zntiai solvens ^^

.'. . ^ * . ^ :::.:.r - :^^-zr::2z.. .s=i -cc Ipn* saoificuset

'■ •«• ',- ■- . . ;r ;': ;c;j^z- :^ rrir^fcrcccics st tc>Cs rtdoffls

-. . :*-■.- •:.: -r. ■ : -..u-l;~j zz-l :=ris it rj=iixs ipposhidUet

'.%''•.<*',•■ -/,: y .'.T.ix-L-.r.z=.. iccic-e ie±ris et primitiis et

'' ■■' ■'. > ;: .= :-c. li. :•. :: J.: iti — 1* ftxyv. ii. 25, 26.-^
■ '♦ • \.) f .^. ti - — i ?i. 7». :4. — 31 3fc. ::. 2*— ja

■« •♦ ■*• •>• ■. *• T-r./.ii :a*i:- ii i-t occipotentis S i 11 UtitudineiD :
""■■■• ' H . .»r.-. »- rr.i^-.jrr. S 2S ergo -j- Dominiis S ; 27 um non
iif>i', r.» r>.r.i. li^;)': ;;t:'. S ifi obUtior.ibus S : oratioaibus L, cuias lectio
»»tl»-firi f.»'|'i(f, '.,'fi ,11. '.for orationes certe non spreverit; paulo post quidem
f«ir'p( 'fi.liii'fri' . ">nirii«.-inorantur, L autem diversas voces graecas illo voci-
l>ril>i ,-<\.\\Af .-.- 71'lffiir I 2^1 et votis S , 29 et holocaustis : + et combusti*

cwsrrnjTioNES apostolorum ii, 34, 4— S5, 1. Hi*

^^jeXajQixcav ; 4. bI dl dcr xal ri XQoaB-avM tm Xvffp, xXslop
^Jihtfifiea/ira, ^ ixstvog rb xaXaiov' 6 fihv yoQ ctQcettanuca
jg*_^«iarty, xoXefiop xcA eJQ^vijv avadedeYfiivog slg yvJUwe^y
•(•ww^ ^ * T^» elg 9tbp UQcaavtfijv, atSfta xal ipv^^ xaQai-
l<tf|»oc xiP^iffPatv. 8aqt rolwv ^pvxrj OcSfiatog xqbIttcov, Toaovvq> 5
yaai'iy $aiuldaq' dtCftsvei yctQ ctvtr} xal Xvbi xovq TifiatQlag
^tfjetatg e^vg. 5. 616 xbv ixloxoxov cxiQffHV og>elXere mg
Mtife, fo^elO^ai mg ^aOiXia, Tt/tav ts mg xvgiov, Tovg xaQxovg
Ifl^ *di za igya xmp xeipcor vfidav elg tvXoftav vftcav xgoc-
4p0rr^ avTtp, rag axa^ag vfttSv xal Tag dsxaxag vftcop xal ra 10
pmif^una vfimv xal xa dmga vftmv Sidovxeg avxm mg IsQel d-sov,
uiQjpjp alxw, c^pov, klalov, dxco^g, igiag, xcl xopxaw aw
yiog 6 B-eog kxtxojfrffel vftlp. 6. xal iaxai oot ij xQoag>OQd aov
xni ,^ Soft^p evatdUxg*' xvQUp xm B-em oov, xeA evXoy^ei
)(fiog xa Iqrfa xmp xitQmv aov xal xXij^vPst xa dya&a x^g y^g 15
w, ixdxeg „svXofyia elg XBqiaXrpf rov /isxadtdopxog".

XXXV. J^py/ <^ vftdg yipoicxsiv, Sxi, el xal ioqivaaxo vftag
iflioq xijg iavXelag xmp kxetcdxxaw dea/juop xcil k^oysp vfiag
k ia>tnfn)§ip, ftrpcixt idcag vfiag ^bip SXaya ^ma xbqI anagiximp
nl w^tt^Cfiov xal axoxoftxcUmp xal XovxQtop Ovpexmp xal xbqi- 20
^ot^ow, <w d^xcv xal xmp Blaqtogmp v/iag ^Xsv&iQOHJSP cSy

14 Exod. 29, 18. 25. 41 etc. — 16 Prov. ii, 26.

1 itpoaBflvai o : -&^vai a b p v | 2 rcS na/MnS b o | 3 /xovov b o p {
'4 > p V I 4 rijv > b o I 6 xoaovxov xal b o | 6 avxtj o p v | xov<: • r^C b o |
' t. rt p V A : rifiStai b o, xi/iSv a | 12 an. : indpxovxi b o | ilaiov + tal
f^Hlfiag a : iXaiag p v, > b o | ndv b o | 18 oov > b o | 17 y<yoJoxf/v
• nl xovxo b o i 18 o xvptog b o | x^g dovX. > b | deaftwv : i9vwv b o j
> innin>xriv b o | vfnag > b o | 20/21 ntpl pavx. o p | 21 ow - <bv >■ b o

ubus L* supra illam vocem eamque explicaturus ut videtur, >> S I feriis :
I L in fine folii; Flemtning vertit Losungen

XXXV, I. oblationibus pro peccatis extollit Chrysostomus De sacerdotio

et obiationibus\ Si zaciOT^xioxtXoco III, i, ubi scribit: Ugwavviii, ^ xo-

ip«t n(foa^>opali: ntpl (vel vn^p) aovxov dvwxipat fiaaikflag taxtjxev,

nfxiwv, postea etiam vocem npoa- oaov nvfv/*axos xal aapxoqxh ftkaov,

pa2 solam usurpare potuit. Fortasse et In II Cor, hom, XV, 4— j.
em hoc vel illo loco aliam vocem XXXV. "Oxi napaxeXevovxat 01

toaymam adhibuit, et interpres earn voftoi xapnotpoptlv, waavratg xal x6

lem vocabulo reddidit. evayYtliov. Q.uod lex et evangelium

Skniliter sacerdotium super regnum praecipiant oblationem munerum.

120

DinASCALIA II, 3o, 2—36, 2 (s).

portionibus et tionis et sacrificiis, quae omnia eis quasi vi iic-
posita sunt, ut ea darent, vos autem eis non estis ligati: oportet
vos scire verbum Domini, qui dixit: Nisi abundaverit iusntU
vestra plus qitam scribartim et Pharisaeorum, non intrabitis in repam
5 caelorum. 2. Ita ergo abundabit iustitia vestra plus quam dco-
marum et primitiarum et oblation um illorum, cum facitis, sicot
scriptum est; ymde mima, quae babes, et da pauperibus. 3. h
ergo tu fac et scrva nianiiiituni per episcopum et sacerdotem d
mediatorem tuum apud Domiiium Deum; tibi enim praeceptuai

10 est dare, illi autem dispensare. 4. Neque rationem petes ab tfs-
scopo neque observabis eum, quomodo regat ac peiiiciat dispen-
sationem, vel quiindo det aut cui aut ubi, aut an bene aut mile
aut convenienter det; nam rationem ab eo petet Dominus Ocos,
qui dedit in manus eius banc dispensationem eumque dignitos

16 est sacerdotio tnnti loci. Propterea ergo ne observes nee ratioocB
petas ab episcopo nee maledicas ei, ne insurgas adversus Dcwb
vel offendas Dominum.

XXXVI. Ante oculos tuos sit, quod tibi dictum est per Icrc-
miam: Numquid diiet lutnm figtilo: non opcraris nee mantis haic,

20 sict4l is, qui die ii patri sm et mairi suae: quid generas mel 2, Sim-
pliciter vero operare ac fac in dome Dei, et omni tempore scriptt
sit ac posita in corde tuo et memoriae tuae obversetur voi
redemptionis, renovationis legis, sicut Dominus dixit : Ddiia

3 Mt. J, 20. — 7 Mt. 19, 21. — 19 les. 45, 9. 10. — 28 DeuL 6. >;
Mc 13, }o; Luc. 10, 17.

2 Evayy. + o'vTiai b o 3 ifiiov O o) ») Jtx. r^ p v \ :tXfi»v i «.
7ti.iwt' o I 4 o'vtuti : xal oi'r. o | 5/6 ^i" Tto — Ifpiiuv > o | 6 Tikttov p »

XXXVI, 1. numquid etc."] Auctor
effatum lesaiae attribuit Jeremiae, qui
1 8, 6 simililudinem luti et figuli quidem
habet, sed aliler versani.

* •

2. Prov. II, 2S Didasiralia supra
c. J4, 6 cum versu sequentc e\hibet.

4. Cyrillus Alex, Ep. 78 (PG 77, 36J)
queritur, quod ab episcopis ratio ex-
igatur di&pensationis sun;ptuum, qui
eis eveniunl, sive ex ecclesiaslicis rc-
ditibus, sive ex fructu aliunde percepto,

addens: fjrnaroc yag ijftav rrfr (tf-
wv xaxtiiv ifwaei koyov tip .ion"'

XXXVI. 'YTtuftvijotf t^v 4iit9tri
Hfov loyiwv, xal otto; avrit inn^
JiayoiJfiovotv, CottimemoratiodKieB
Dei niandatorura, et quoniodo et bie
edisserunt.

1 . Constilutioaes post ioitiuni captti:
conFestim valide a Didascalia ^xtdafC

2. aufijiuTttii; jrr/.] Cf. VI, ij, v
Vll, j6, 4; Ps.-Ign. Magn. 9, j.

rONSTITUTIONES APOSTOLORL'M I!, ;!5, 2—86. 2.

121

rr otpHXtre toti Ugsvaiv, xai rajv tig rovg Sio/iivov^ tvxoi'imv.

i

P

kiyti yag 6 xvgiot; ifdtf iv to3 EvayyeXltp' ,',Eav fdfj jtEgicaevoy
v/iCDV if Sixmootvn Jtkelov toiv ygafifiariiuv xal 'PagiaaLoov, ov
fttj eloiX^zt ili Tfjv ^aatXffttv x(ov ovgavwv". 2. ovtati ovv
xkioi'doii t) lUxatoavvt] vfivjv, cr tw jiXtor vfiu^ xgovoiav Jtoitl- 5
a&ai Tcov ugi(ov xal Jfov 6gq>avdii> xal ti'iv p^gmv, ch^ yiygajnai'
,*Eox6gxtotv, idatxev rote, xivijoip, 17 dtxautovvtj avTov iiivH tfg
TOVi aifUvag", xal xdXtv ,,'ElerjfioGvvutq xal xiOTBOiP axoxa-
it-tdgovrai aftagriai", xal xaXiv „?PuZ') tvXoy^fitvrj xdca axl^".

3. ovrmi ovv xoit'jOtii; ov, mq 6 xvgiog ditTu^axo, xal dcaOtii; toj 10
isQfl TO oipftXofieva avr^, axagxfjV aXmPog xal Xtjvov xal xsgl
ft/xagrifov, rig fnolTij &eov xal xibv dtofiivov xa9^dgot<og xal
xagaixrfieaxi. ol (itv ydg didot'ai xgooijxft, oixoiofit^lv 6h ixtlvov
arts <^xov6fiov xcu 6ioixrjxrp> xdiv ixxXtfiiaaxtxtov xgaypidxcov.

4. ov ftivzoi XoytoxtvoiiQ xov ixlaxoxor oi'di xagatt}gTJatt<; xi/v l&
ohcovofuav avxov, xdJi; ixixtXil }} xoxi tj xictv t) xov i] tl xaXdig

^ gxxvXto^ *} dioi'xatg' tj^ti yag XoyLOxijV xvgiov xov &ebv xov
iyjl^tigioavxa th xck; x^^Q^'i avxov T^/r oixovofiiav xavxifv xal
xtttas,L(6oavxa avxov xfjc legaavvrjq xov xTjXtxovxov xoxov.

XXXVI. IJgo 6(pi^aXfimv Ixi xov xov &tov ^djiJof, xdvxoxt ^^
fUfivfffitvog xmv 6ixa xov &£0v Xoyiarv' „dYaxdv xxgiov xov ^bov"
xov kvu xal fiovov „i§ oXrjg xfjc laxvog", iitj xgoGavixuv eidtoXoig
^ xtoiv ixigoig, mg &eoli: «i^!y;foi« rj uXoyotg iq daiftoaiv. 2. yl-
vioaxt drjfuovgylav d^eov didtfogov, dgxr/v Xa^ovaav dtu Xgioxov'
xal aa^ffttxif!g 6tu xovxavadfttvov /lev xov xoitlv, ov jtavad- 25
fuvov dc xov xgovotlv, aafi^axiaftbv ftsXtXTfg vofuov^ ov x^^Q^^

2 Mt. 5, 20.
21 Deut. 6, j.

7 Ps. Ill, 9. — 8 Prov. 16, 6.-9 Prov. 11, 25. —

D'6 npov. noiflaOui -^ b | 6 ititiuiv -\- vfnov t> | ;f »;?'«'*' a p v A B : + xal
TittVTwv Tiav Stofiivwf b o \ w;; -\- xai b o 1,H n'i roi<v aituva^ a cf. A B :
fVw( TOt' aiwiOi; v, (('«' r6>>' aliOva rov aituviK bop LXX | 9 ndoa an'/.tj :
bic pergit h | 10 oi; : xal av b o | 12 tuii> A. : ifiofttyto h j xaft. xai : xa&a-
piotan; ^ b q | 13 n\toarfX(n b o , 16 toy b h o A D : aov tbv a p v i
16 avtov xifv otxov. p v | imtf/.fi : ditiixtl li | 17 f/ji > b o | 19 rov -\-
xotovtov xai h ' 2(i oipitalfiwv + ovv h : 21 dixn : post ^fov h | row 9bov
>»• b o I i^fov -\- aov b o I 22 Ti,^ > b o | iajriioi + aov ni p v A, +
xal h I 24,25 6ia . .jMii- > b o | 26 or : /«/; p v 26 nflfry o tofwv h o,
vofiov b

122

DIDASCALIA H, 36, 3—37, 1 (s).

Dotninum Dmvi tuum ex tola anima tua tt «.v lota virtule 1%
3. Virtus ergo vestra possessio terrestris est. Neque labiis tant
vos Dominum diligatis, sicut populus ille, super quern reprehe
dens dicit : Hie populus mc honor at labiis suis, cor autem eius vi
6 lottge est a me; 4. sed tu dilige et honora Dominum ex U
virtute tua et offer ei sacrificia ipsius assidue omni tempore, n<
amovearis ab ccclesia, et cum acceperis eucharistiam sac
omnia, quae in manus tuas veniunt, mitte et communica
peregrinis; haec enim episcopo collecta sunt ad peregrinos omn

1(1 sustentandos. 5. Propterea, quantum potes, sepone ac provk
quouiam Dominus in Lege dixit: Noii apparehis coravi me vac
6. Tu igitur lac opera bona et sepone tibi ihesaururn aelemtim
caelo, ubi tinea non corrumpit uec fures furantur. 7. Et sic fiiCM
ne iudices episcopuni tuum nee fratrem tuum; nam vobts

15 dictum est: Nolite ittdicare, ut mn iudicemini. 8. Si enim iudic
fratrem tuum et condemnas, noxium putas fratrem tuum, id est
te ipsum noxium decbrasti; nam tu condemnaris cum noxiis.
9. Episcopis vero potestas data est iudicandi, quoniam eis dictum
est: Estote prudenles trape:;^itaf.

20 XXXVII. Decet igitur episcopum, ut instar eius, qui probit
argentum, discernat nialos a bonis et eos, qui prorsus mali sunt,
reprobet et reiciat, eos autem, qui duri sunt et ob aliquam causara

4 Ics. 19, }; Mt. 15,8. 11 Exod. 23, 15. — 12 Mt. 6, 20; Luc. U, }}. -
15 Mt. 7, I ; Luc. 6, 37. — 19 ?

6. fi^ oip&^i] Constitutor Domino,
qui E.xod. 2;, i; loquitur, sacerdates
substituit. Cf. Deut. 16, 16; Sirach
J 5, 6. — OQi^pitwv xt)..] Cf. c. 59, I.
Mil, 34-39. ;tp« 71. fpyow] Cf.

vin. 32, 18.

9. xglfitt 6. x(t.] Cf. etum Deut.
I, 16; 16, 18. ^- y. TftaufZltttt A6-
xtfiot] Hoc mandatum veteres saepis-
sime tanquam dictum Scripturae pro-
ponunt: Apelks apud Epiphanium H.
44 c. 2; Clemens Alex. Strom. I, 28,
177; Origenes In Matth. 22, 23, 24;
24, 4. 5; Ps.-Clemens Homil. 11, jt;
III, jo; XVIII, 20; Dionysius Alex,
apud Husebium H. E. VH, 7, 3 ; Pam-

philus Apoi. pro Origene pracfjtio;
Cyrillus Hieros. Catech. VI, 36; Biii-
lius M. Id les. 1, 22; j. 2, 5, JO,
Chwsostomus Cur in pentecostc Act>
apostoloTum leguntur c. i; Hieronyniiis
Ep. 119 c. 11; Cyrillus AI. In les. 5, \\
Comment, in loannem 1\', 5, ij; Adr
Nestorium I, i etc. Dictuai plerumqoc
Domino attribuitur, per Cyrillum lociJ
tribus laudatis Paulo apostolo. Fere-
balur, ut videbatur, traditione orali vd
libro aliquo apocrypho melioris DOtic.
Cf. Resch, Agrapha 1889 p. 116—117;
233 — 239 {Texte uiiJ Vntersudmngn
V, 4); Ropes, DU Spn'iche Jesu 1896
p. 141 Ob'd. XIV, a).

II, 36, 3-37, 1.

123

K*

tin', xaaav txvofiov ixi9vfil(xv Sxcaaai, jtaaav Xvftrjv rfiv ixl
laqp&oQa ttp9^Q€ixtov, ndoav oqytjv. 3. yovtlq. xlfta mq alrtovg
fBX'iciooi;, 4. „ccf(x3ia xhv jtlrjaliw aov o>^ aectvTOv"' xoivcovti
TOfg SionivQiq. 5. ixioQxlccv xal Jtolvogxlccv ftaratop <pb€y€'
yiiQ d&atat&r/ay. 6. „/J^ o^^in Jtaga tolg ItQivOiv xBVog",

^ctl xa txovcid aov kv6tXexlC,(ov jtQoa^iQf xal Trjg Xptorov ix-
tXtjoiac fifj dxoXtixov, OQ^glC/mv sig cmxiiv xqo xcarzbg ^(fyov,
ted xaiip tOJtiQati elg txvxijv axdpxa tvxaQiOxmp xca d'E(p vjieQ

got XTjV ^caijV x£;(ap£aTa(. 7. ioyoxovei, ivdeX^x^Q^t ^oxUx,

■jrpQOycpc xvQJm xa txovcid aov ' „Tlfta" yog, (pjjalv, „x6v xvQiov 10
ATto omv Sixalmp x6vmv'\ 8. eis xm' xoQ^avav o dvvaaai ffdX-
JLcov, xoivcovit xoTg iit'oiq ^'r t/ dvo i} xivxe Xexxd' „drjOavQiC,f
<seavxt5 top ovgaptov jtXovxop, op ovxi otjq ovxe xXtnxai Xvfia-
I'oi'rrot". 9. xoi xoicav ovxcaq, jtfsj xqIvi xop ixlaxoxov oov ^
TOP avXXai'xov' lav ydg xgiviji; top ad6Xg)6i', xQix^g tyipov /irjdevoi; 15
at XQox,etQiOa(itPov xolg ydg hgtvciv exexgdxTj xglpeiP (iovotq,
mSxi gtgrjxat avxctlg' ..Kgifjcc dixatop xgtvaxe", xal xdXtP' „np(C&f:
xQaxi^xai doxifioi*'. 10. vfitv 6k ovx Ixixirgaxxaf rovvapxiop
yoQ eigtjxai xolc t^at xov a^toiftaxog xov dtxaoxixov v^ap;g<wgiy
,M^ xgiptte, xal ov (lij xgi^-^ta&t". 20

XXXVII. Top ftivxot kxlaxoxop del xglpetv ogd-mg, xa&mg
' yiyQctxxaf „Tip* dixaUw xglotv xglpote", xal dXXaxw' ,,11 de

8 Mt. 19, 19. — 5 Exod. 23, 15. — 10 Prov. j, 9. — 12 Mt. 6, ao;
Luc. II, }j. — 17 Zach. 7, 9. — 17 ? - 24) Luc. 6, 37; Mt. 7, i. —
22 loano. 7, 24. — Luc. 12, 57.

2 dia^9opav b o. -pdi a, sed ; erasum I 3 yfvv^aftog h ! aov a b o A :
>■ h p V lavToy b h p v , 4 xal no/., ftaxuiov > b o | 5 wyfl'Jjoij b o |

6 npoaipipi H- MV(*iut b o p | Xqiotov >• b o | 6/7 ixxltjoiag + <jov b |

7 dnoXelnov h v : -Unov a, •i.nftnavov p, dtpiotaao b 0 | 7/9 tiii : npoi b o |

8 fk ovt^v anarta > h | njJ > a | 9 not t. Z,. xty_. : t. ^. aoi ty^affiatv b o |
lO nQoatptgf — oov > b o | tov xvfiov tprjalv b o | 11 12 S ^vvftoai fiailotv ;

' oiJ 6. ^aU.nv xav b o | 12 i'v >> b o | ktiiTd : Ifnruiv b, !} (Tizd p, -f >tal b o |

1 13 aai^tii a b I 14 x(ilvai abpir^abhoA: fttjM p v | 15 ddsXtfOv -f-

10V b o A I ^yivov b o I 17 xal ndiuv > b o | 18 Jf h p v A : ytt(j a b o |

19 dixaarixov + ^ dtdaaxalixov b o | 20 xgtH^ataBe a h : xQti^ijtt b o v,

[»pi&i p I 22 d)J.uxov -\- 6i h

ICXXVIL

UtQl xarriyoQotv xal
<avxo<pavnuv, xal oncag xi*h ^7 n(fO-
y^eipani :iioifVftt' i] dniaTflv rovzoiq
tov xgiTtjV,d).}.d fittd dxpi^ovi; i^f-

tdoftaq. De accusatoribus ct dela-
toribus, et quod iudex iioa debet faciic
ets credere vel non credere, sed ad-
hibita diiigenti inquisitione.

124

DIDASCALIA II, 37, 3—88, 2 (s).

jniperfecti, t.inquam imperfectos relinquat in fusura. 2. Luco
autem non licet iudicire proximum neque onus in se susdpcK,
quod non est ipsius; nam pondus huius oneris non laicorutn
sed episcoporum. 3. Propterea ergo, si laicus es, ne laqueos

fj impone, sed iudiciuni eis relinque, quibiis de eo ratio reddi
est; tu vcro stude pucem habere cum omnibus, et dilige im
tua, Iratres tuos, quia Dominus dicit: Dilige proximum tuum
te ipsutu. 4. Sin autem fratres falsi sunt» qui ducti invidia
aeniulationt; adversarii xc satanat.' in eis operantis aliqueui ktiraa

It) detrectant mendaciter vel etiam veraciter, sciant, unumqiienujoc
qui haec sectatur, ita ut aliquem accuset vel convicietur, taHl
esse irae. 5. Ht ubi ira est, Deus non est. Ira enim est sal
neque unquam per hos fratres mendaces permittit coucordiam
in ecclesia. 6. Quare cognoscentes eos homines demenles, prioo

15 nolite eis fidem habere; et secundo, vos episcopi et diaconi, ci«lt
eos, et si eos quid de aliquo fratrum dicere uuditis, XXXVIIl
attendite eum, quern detrectant, et iiivestigantes sapienter ct peisp*
cientes eius conversationeni, ct si reprehensione dignus inveoitic,
agite secundum doctrinam Domini scriptam in Evangelio: Girryt

2<t eum inter te et ipsmn et vivifica eum, si paenitentiam agat ac »
convertat; et si ei non persuasum fuerit, corripe eum iftter dtus wf
tres, ita ut itnpltatiir dictum: In ore dnorum vel frium teslium fi*
omne verbum. 2. Quare autem, fratres, necesse est testimonioir
in ore duorum vel trium tcstium niti? Quoniam pater et fli©

2*1 et spiritus sanctus testimonium perhibent operibus hominum. Ibi
enim admonitio doctrinae est, ibi etiam disciplina est ac convefso
errantium. Propterea in ore duorum vel trium testium stat omat

6 Rom. 12, 18. - 7 Mt. 19, 19. — !► Eph. 2, 2; II Tbess. 2, 9, -
11 Eph. 2, 3. - ly Mt. 18. 15. 16. — 22 Deut. 19. « J. 24 I loaon. J.^-
27 Mt. 18, 16; Dem. 19, 15.

XXXVIIl, 2. quoniam pater etc.} Ad-
notavi I loann. 5, 7, quoniam verba
Didascalia huic loco similia sunt. Nee
vero contendo, auctorem hunc locum
profecto respexissc vel comma loan-
ncum cognitum habuisse. J'acile fieri
poluit, ut verba ex se ipso diceret.

5. vnnv 6^ opyh ^frL] Auclor «<t
oculos habuisse videtur Ign. Ptiiii^
8, I : ov 6\ fiFpiOftog iortr *a\ if\x

f^fOg ov XtttOlMfl.

XXXVUI. "Uti j^(iii Tov^ if/af"-
vona^i iititt^ofi to,; fif).ty/nt rel
toii fitTttvoovVTtti; TipoaStxt'f*-
jtattt t^y tov xvpiov itiatc$ir. Quod

CONSTITOTIONES APOSTOLORUM II, 37, 3—38, 2. 125

P^^WTflgy ov xQivtTB TO dlxttiov" ; 2. ylveaO'e ovv mq oifyv-
PV<X ixtot^ftovsg' xa&axsQ yag ovroi to g>avXa xdav POfua-
^m' djtoxQlvovaip, ra dh Soxt/ia olxBiovvxai, rbv ctvrbv djy
Sggject toy ixlaxoxov xoh ^" f^'*' &t*caita Tcaxiisiv, xa 61
J!!Bj»^^ %^iQaxfViiv ^ dviaxmq voaomna djroQQbnstv, xai htj 5
g^_*oTre<y ^lydl oiadi^noxt xiarevHv. 3. kyxoQil ydg xivaq
^ &1X0V rj gS-ovov xaxd xivoq adtXqxiv Ivaxrjaaa&cu tpevd^
P*^€af, cog ol rfvo xQsaPvxsQot kxi x^g Scaaawi^q Iv Bafiv-
_jggri ri Alyvxxia kxl x<p 'lmai]q>. 4. av ovv cog „^60v
gj*og" TO xoiavxa nrj xQOXBlQcag xagadixov, Jva ,,/if) aviXjug 10
^^^w xal dxoxrtlvyg xov dlxtuov". 5. 6 yep xoiavxa xaQa-
^g* HXaw ogyijg xaxijg iaxiv /iaXXov ij elg^vrjg' oxov dh

1 «3c«r xvgiog ovx icxii>' ^ yag Sgy^, xov aaxava ^xagxovoa
[»jjy<p Sk ^ xaga x6 dlxaiov xivovfiivi] 6ta xtov ^BvdadiXxptov,
faM>r« 6(i6voiav ysviad-ai dqihjaiv iv xfj ixxXijala. 6. o^ev 15
fUfWxovxig xovg xoiovxovg aggovag, igtaxdg, ixixatgeaixdxovg,

*Wrtw6T€ avxolg, dXXa xal xagaxrjgstad-e xovg xoiovxovg,
wmig XI xag' avxiSv xaxa ddeXq>ov, oxi ovdhp iv dqid-aXfiolg
fw g>6vog, xal ov xig ovx vxovoel xaxafidXXovOiv avdga.

XXXVin. Sv ovv xgoCexB x(p xaxrjyogtj^ivxt, iv aoqda 20
Hnijgiov xijv dvaaxgotpijv avxov, xig xai bxola xvyxdvsf xai
iQoig avxov aXijd-evovxa, xaxa xrjv xov xvglov didax^v xolijaov,
uovov xagaXaffmv xov xaxTfyogtjd-ivxa ^iXey^ov avxov", oxcag
yvm, fiTjdtvdg 001 avfixagovxog. 2. „sl de ov xeiod^eb]",
fievog devxtgog ^ xglxog, ovxcog avx<p vxodtt^ov xo xXijft- 25
fta, vovd-txrfiag avxov iv xgaoxrjxi xal xatdela, oxi „iv
Iqi dya^yjivaxavaexai aog>la, iv <Je xagdla capgovaw ov dta-

8 Dan. ij. -- 9 Gen. 39. — I Tim 6, 11. — 10 Exod. 2}, 7. —
)h. 2, }. — 22 Mt. 18, 15. 16. — 26 Prov. 14, 53.

2 ovToi td : ixflvoi ra fihv b o | 6 »/ pr >• p v A | 6 oj? Sijnore h,
; rff f b o i mazfvftv + noth b o | 8 inl T^g : tiSv inl b o | Sotaavvr) o '

)«ir o I 19 ov : o h, onov b o | re; : ovSeli b o | xara/iakovaiv p v {

««r>7yopij*6v b o I 21 nola b o | rvyxdvei : inagxij b, nag^x^i o |

(>^ b o I 24 nagovtoq h | 26 ovtmi : avxbi b o { 27 avtmavetai h o

niDASCALIA n, 38, 3—39. 6 (S).

verbiwi. 3. Si vero non audurit, rtprehetuie eum coram utHm
universa; sin autem ecclesinm non audieril, a te lanquam
ac puhlicanus reputetur. 4. Vobis enim dixit Dominus,
ne taleni deinde in ecclesiam recipiatis ut Christianum oeque ca> I
5 municetis cum eo; nam et ethnicos vel malos publicanos in ccd^
slam non recipis nee cum eis communicas, priusquam sc vQ»
verterint, pronvittentes se futuros esse credentes et niab opa
non ultra facturos esse. Propterea enim Oominus nostcr ac at |
vator locum paeniteutiae eis dedit, qui peccaverunt.

10 XXXIX, Etenim ego Matthaeus, unus ex duodecim aposloljs

qui vobis in hac doctrina loquuntur, prius fueram puhlicanus d
nunc, quia credidi, misericordiam consecutus sum, priorum opcna
paeuiteuliam egi ac dignus liabitus sum apostolus esse xc pneai
verbi. •!. Et iterum loannes quoque propheti praedicavit in Eva»

15 gelio publicanis nee praecidit spem eorum, sed eos docuit, qiJ€2-
admoduni conversarentur, cumque rationem peterent, dixit e
verbum: Nolite postulare. ultra id, quod vobis mandatum ac prjff
situm est, 5. Et Zachaeum paenitentiam agentem iterum DommD
recepit, cum ipsi supplicaret. 4. Neque ethnicos a vita arcetnis,

2() cum se converterint atque removerint ac reiecerint a se errorca
suum. 5, Tanquam ethnicus ac puhlicanus igitur a te reputetur,
qui maloruni operum et niendacii convictus est. 6. Et si posta
se paenitentiam acturum esse promiserit, sicut et ethnicos. oast
voluerint ac promiscrint paenitentiam se acturos esse, di.\erint(jue

26 se esse credentes, recipimus in congregationem, ut verbum audiaut,
nee vero communieamus cum eis, donee sigillo accepto perfcctt

1 Mt. 18, 17. — B Hebr. 12, 17. — 10 Mt. 9, 9.
18 Luc. 19, 3. — 21 Mt. iS, 17.

17 Luc. S, JJ. '

oportcat delinqucntcs privatim arguerc
et paeniteates recipere secundum con-
stitutionem Oomini.

XXXIX. llafjaSflyfterta inl ficra-
volttf. Exempla paeniteutiae.

6. toi xitt tovg id^vixovi xtX.] De
catechumenis loquitur auctor, quos ad
audiendum Dei verbum in ecclesiam
admissos ct lecto verbo, priusquam
preces incipiebant, dimissos esse con-

stat. Statuta ecdesiae Aiitiqus, o&i
synodo, Carthaginiensi IV attribifl,
c. 84 praecipiunt: Ut episcopus milhsB
prohibeat ingredi ecclesijtm et aodirt
verbum Dei, sive gentilem. sive bit-
reticum, sive ludaeuni, usque ad msi-
sam catechumenorum(Harduinus,CoL
coQcil I, 984). Similiter paenitentiiuJ
pemiittebatur verbum Dei judire. CI
descriptio liturgiae VIII, 4—9.

II, 88, 8—39, 6. 127

^» xeia^ ixl axofmros xmv

xhj(fvvoiTo, elxh T^ ixxXijal^'

'rm coi mg 6 k&pixbg xol 6

-lariopw xoQadiiov iv r^ ix-

4. si dl fiovXoiTO furavoslv, 5
Vw § tov TsXcovrjv elg xota'CT-
^arog a&tmv he xmv xqotj^v
V019 xoxov fittccvolaq aiguiev
o vlbg vov d-iov.
"c^Utg, he xmv dmdexa xmv iv 10

; tlfd axoaxoXoq, xcA avxbg

k 6ta xov xtCxeveiv ^Xeijfiivog

§^mv xtd ^^tmfiivog dxoaxoXog

I Zaaqifxlog, ov 6 xvQiog xqoC-

xov, SfuUmg xal avxdg xeXoivijg i&

— > xdl axQaximxat xgl xBXmvmv

wt. xtflt fitxavoiag Xoyco, dxovovai

^rat rb ^dxxiCita' „Mr}6hv xXiov

^uite'\ 4. b/wlmg dl xai xolg

^ kkp fUTCtvoijCavxeg xtjv dxiCxiav 20

^ov ij kBvtxbv" fiB xbv kxl xaxdf

ivckfxovxa. 6. kav <^ vaxsgov

:. bxoxav &iXmai fisxavoelv xal

4 ixxXtjOlav XQoadexofisB^a, oxmg

otvmvovitev avxotg, ftixQig ov x^v 25

»7. — 10 Mt. 9, 9. — 18 Luc. J, 13. —

H18 di : ovv b o | Tavrt^g b h o p v : Tijg
Mai b I 4 xal > p v | 5 fiovkftai b o \
■ V a* : -di^ti p, -dixov a, 7ra(>a(f^x^^<>'< '/
ftiv b I 9 o Xgiatoi; : post tov &eov b o |
f: §U a I 11 TijSs aDAB:>bhopv |
ifoif '' TO JiQ. p V I niaxevaat ^e b o | 16 vn-
9XUOTWV b o I 17 Xoyovs o | 18 ftrjdhv b h
»» b 1 rfi a b : Tf h o p V i 20 ovx > h |
^ > b o I 22 xarayivciaxovra b | 23 ftera-
> p V I 9ii.ovatv b o I 24 ^* r^g nkavtjg :
i96ex<o(isB^tt p V I 25 dxovawaiv b o | (lexQii

128

mDASCALIA It, 40, 1—41. 1 (S)

fuerint: ita nee cum his communicamus, donee fructus paenitcnt
ostenderint, ingredi autem eis licet, si verbuni audire volunt,
penitus intereant; in oratione vero ne communicent, sed egf
diantur, quia et ipsi, videntes se non esse participes ecclesiac,

5 subiciunt et paenitentiam agunt priorum opcrum atque ope
dant, ut in ecclesia ad orationem admittantur, et ei, qui eos
gentiles ac publicanos egredi vident et audiunt, timent cavent<jii
ne peccent, ne idem ipsis eveniat et excludantur ex ecclesia tt
convicti peccati vel nicndacii.

10 XL. Nee vero prorsus eos impedibis, quominus in ecclcsiam

veniant audiantquc vcrbum, episcope. Namque et Dominus noster
ac salvator non prorsus repudiavit ac reiecit publicanos ct pec-
catores, sed etiam comedit cum eis. Propterea niurmuraverant
super eum Pharisaei dixeruntque : Cotnedit cum publicaftis ac pecca-

15 toribus. Deinde respondit salwitor noster et adversus cogitationcs
ac murmurationem eorum dixit: Non est opus valcnlibus meduo,
sed male bahentihus. 2. Ideo cum eis, qui peccatorum coDvicti
sunt quique male habent, conversamini eisque aggregamini, et
eorum curam habete, et loquimini cum eis et consolamini eos et

20 suscipite et facite convert!.

XLL Si quis autem postea conversus paenitentiac fructu«
ostenderit, tunc et ad orationem eum admittite sicut gentilem.

14 Mt. 9, ti. 16 Mt. 9, 12.

XL. Orr ov 7(>v ^x^pat&(3g AttX'

tkfta^zdvovra. duod nan oporteat
liostiliter affici erga eiini, qui semel
vel ilerum peccavit.

I. Jfvtigt})] Qui peccilum capitale
commitlebaut, scilicet idololatriam,
homicidium et adulteriuni, olim semel
tantum ad paenitentiam ecclesiasticam
et remissionem adinittcbantur. Iti<le
regula itla: fila fiBidvota, quam post
Herraam Pastor. Mand. IV, i, 8, qui
earn autem de paenitentia vel remis-
sione peccatorum in baptismo facienda
intellegere videtur, praedicant Clemens
Alejc. Strom. II, 13, 56; Quis dives

c. 39; Origencs In Lev. hom. XV, i;

TerluUianus De paenit. c. 7; Ambro-
sius De paenit II, 10; Augustinus Ep.
133 n. 2. Constitutor hie ddicta \t-
viora respicere videtur, quae $acpi:i:i
remittebantur. Infra II, 43,2— 4»uteni
calumniator rccidivus plane abscinditur
ab ecclesia.

XLI. 'Ontoi 6fT ngoalta^ai x'01
pLfTttvoovvra xai onuni dtaylviai<ti
Ttfibi Toig afjta(ndvovT<tg xai nott
fxttonzfiv Tijf fxxi.tjaiai;. QuoniMo
oporteat recipcre pacaitcntem et quo
niodo agere cum peccatoribus et quia-.
do ab ecclesia abscindere.

<iqQuyl6a Xati6vtt<; ziXncad^oaon', ovtco aaX rote roiovrotq, fUXQi*;
ov fitTavoiaq xagjcov kxiid^moiv, ijiiTQ^jrofisv dctQxeO^ai, 03to>i
wov Xor/ov axovovreg (ti) vsXelan; agdrjv axoltovrai' (xfj xoirmvBL"
Totaav (Jf iv 17/ XQOoevxfi, cdX' i^f^fa&ojom' fiera Trjy avdyvmaiv
xov yd/iov xai rdov IlQogtr/Tiov xal tov EvajyiXlov, Hxmq 6ia 6

CONSTITUTIONES APOSTOIjORUM IF, 40, 1 41. 1.

129

xov i§.iivat ixi^iXzico^dioiv xijv ai'aOTQo^ijv to€ filov, Ojiovdd-
Covrtg xtgl rag avvd§£iQ axapxav barj/iigai xtd rfj Si^ti axoXa^HV,
4>Jnog xal avToi dvvTjd-taaiv elodtx^f'fjt'at. xal oi d-tcopiBVoi avzovq
xaravvymoiv xa\ aoqaXtoxtQOi yivoivxai, evXaiiovftevoi TOlq bfioiotii
jtegijifoetv.

XL. Ov fihnoiyt ^dsXv^i] xov xeQixeaovra kvl xal ^tvxiQtn
^^paXftaxi, at Ixloxoxt, ov6k xmXvaaii; avxov xov xvgiaxov Xoyov,

10

otMe xotviJQ duxlxtjg cevrbv i§t6<Setg, Ixshttg ov6b 6 xvgtog Jtopj/-
relxo fifxa xSv xtXmvmP ia&Uiv xal xtov afia^a)X(op, xal vxb
Tior 'Pagtoaltov kyxaXovfievog xtQi xovxov iXByev „0v XQ^^^^' ^*
J^orotr 01 loxvovxig ictxQov, dXX' ol xaxcag e;jofTfs". 2. xotg
iV <fi' afutQxlag d^OQtG&elatv jtag' v(ic5v xal cwavaoxgd^io^e
I ovvavXiQeO&-e, tJiif/eXovfjevoi, jragaxaXovi>Xfg, vxooxtjgl^ovxfg,
'yovTtg avxolg' „'Iaxvaax£, x*'Pf<? dvufiivai xal yovaza xaga-
iXvftkva". 3. xaQaxaXilv yag XQ^ ^ovg xev&ovvtag xo^ xolq 20
oXtyorpvxovaiv xgoB^vfitav Sidovat, oxmg fitf xfi afttxgia xijg Xvxrjg
fig a^oovvrjv ;(<o(ny'tfcpoty, kxaixeg 0 „6Xty6tpvxog loxvgwg axpgatv".

XLI. El di xig ixiOxgaqitlg fxtxavoiag xagx6i> exi6£i§r/xai,
6x1 xal thi xgoO(vxf)t' dadt§aa&£ avxov, dtg xov vlbv rovdxo-
ImXoxa, xov accoxov, xov ftexa xogvcov fiiioiCavxa xt)v xaxgixt)v 26
9v<llav, xov xo^QO^<i ^ooxovxa xal xtgaximv ifJxXTjo&ijvai kxi-
^Vfiovvxa xal ft^ xvyxdvowa, HBXccyvovxa xal xahvdgoft^aavxa
Qbg xw xaxiga xal elxovxg- ,','nfiagxov elg xbv ovgavop xal

24 Luc. 15, 11—24. —

15Mt. 9, 12.
Luc. i$, 21.

19 les. J 5, 3. — 22 Prov. 14, 29.

2 xttpjtovi b A I 8 reXewg a I anokkovrai b 4 d^ : ovv b o I 5/6 xal
ov — fiiov >• b o I 6 j9tkTtot&uiatv a | 7 Tttpi : ftfra b o ananav b o |
I &niifitrot : BetapoivTSi b o 1 avrolgh | 9 evka^ovftevoi -\- pi^ b 0 \ 13 Si-
ilMtfi avxov po b o I 13/14 na(ifri;()i2r<i» b o j 14 zuv pr ;> b 0 | ia9tttv
)OSt afiaptrnkuiv b o p v I riuv sec >■ b o p v | 15 tdiv >- b o { xoitfov b I
16 ia/yovzti : vytivovzei b o | 17 ovv : di b o | a/napriav o ; 19 Ifyorrei :
at A., b o I 21 oktyotf/vxois b o p | 22 x<^?'^oovaiv b o | 0 >■ a b o { (a/vpoi;
o p V I 23 xttpnov^ b o i 24 dlf^aa&f h | tot tor v\6r toy !> b o | 26 tov
avxov > b o
Funk, Didasc. er Cokstit. up. I. 9

130

DIDASCALU II, 41, 2- fi (s).

2. QuemadmoiJum igitur gcntilem baptizas ac postea recipis. ita
et huic numum impones, omnibus pro eo precantibus, ac Jcinde^
eum iotroduces et participem fades ecclesiae, et erit ei in lo
baptismi impositio nianus; namque aut per inipositionem mano

6 aut per baptisnium ;iccipiunt participationem spiritus sane

3. Propterea tanquam medicus compatiens omnes peccatores
omnemque prodentiam adhibe et atfer sanationem ad vitain eorum
sustentandam, neque sis paratus abscindere membra ecclesiae, sed
utere verbo ligationum et castigationibus lenitatum et emplastro

10 deprccationis. 4, Si enim ulcus altum fit came tabescente, cura
iHud et aequa medicamentis salutaribus; sin autem foetiduni lit,
purga tllud mordaci medicamento, id est verbo correptionis. 5, Si
vero caro exoritur, scabe earn et coaequa acri medicamento, id
est comminando iudicium. 6. Et si cancer exsistit, causticis ure

1 xl^!^^vai b h o I fifta : ov fji. b o 2 Tuioafkafino : vnedt^ttro bo .
8 tov : ro b p I a<pa^tt<i re : a^a^att o, {atfa^tv p v 4 r/vippttUfto : mI
fi'^p. p V I Twv r> b o I 6 «v : ^v o I 7 xixaBngtafjtsvov a | avtav b o |
8 dnoxataarriaf)t; a | 9 tov > b o p v | Xovfiaxoq h | dia : *f* b o in \^.
j^ffinat' : X- r*"*' tjfifi^fitoi' b o I ro . . ro > a I 11 oa'/.fvOfvratv b o | 12 /a-
fyxaf.fotjTtti h, ^yxaliat] p v, iyxuliafi b, -aoi o | ooi > h | rfij fiaxi
b o I 14 (ff : Of b ovtuh; b o | 15 xal pr >> b o p \ 16 « > h | 18 (jr/fTH
+ riF b, rorc o { 19/20 axTiQiZ,mv o \ 23 aox> a' supr^ lineam : >> a | 25 .^dno.'
> b o I 9iQvmevaov b | 26,27 xifxvioY — npoa^pipwv : rixrov otxtor Jfi4>;
xttl aafii (t'oatg o) ^nuptpwr b o | 28 ivtfii : tffQfiv «<V b o | yi.vxala b n.

a. avtl lov lovofittTOf ^ZEtpotfe-
alu] Christianus propter peccalum ex
ecclesia exclusus. paenitcntia acta per
nianus impo&itionetn in cam recipitur,
similiter ac proselyta per baptisnium
in ecdesiam suscipitur. Ilaque veteres
paenitcntiam appeUabant baptismum
secundum, baptismum lacrymarum,
baptismum paenitentiae.

4. f/f r^»' TipoTtpav d^iav tinox.]
Cf. Vlll, 9, 5. Cypr. Ep. 25. Cetero-
quin paenitentes non plane restitue-
bantur; peccatores enim convict! infra
VIU, 47 can. 61 ab ordinibus sacris
cxcluduntur, Itaque verba ilia de com-
munione tantum intellegenda sunt.

5. TtfirtuV ^ xttiatv tj Sijpia nii.]

Similiter TertuUianus De pacoit. c. lO:
Miserum est secari et cauterio exitn
et pulveris alicuius mordacitate cruel-
ari. Cf. etiam Tert. Adv. Marc. 11,
16; Scorp. c. 5; Lucifer Calar. Mo-
riendum esse pro Dei filio c. ij.

5 — 7. Origcnes In Icsu Nave bom.
VII. 6 dicit: Haec non ideo dicimui,
ut pro levi culpa aliquis abscindatur,
sed si forte commonitus quis et cor-
reptus pro delicto semel el iterum ac
tertio nihil emendationis ostendent,
utamur mcdici disciplina; si oleo per-
unximus, si emplastris mitigavimiu.
si malagmate mollivimus, nee tamen
cedit medicamentis tumoris doritii,
solum superest remedium desecandL

C0N8TITUTI0NES APOSTOLORUM II, 41, 2-6. 131

bfwxiov gov, xa\ ovxirt elfil ajioq xaJLttad-ai vlog gov", fiera

jtovatxmv 6 ^XoftBXvoq xott/Q xgoatXa^exo, xal tt/v aQxaiav oroXt/v

xtu Tov daxTvXiov xal ra vxod^fiaxa ojiodovg, aq)d§aq xb xov

Ciztvxbv /ioaxoi' riwpQalvexo ftexa xmv q>lXa>v. 2. ovxcoc; ovv xal

av xoUt, Q> ixlaxoxs' aXX' moxtg xbv i&vixov Xoicaq iladixy 6

/ura Tiyv didaaxaXUa', ovxm xat xovxov ;ff£()o^£Ti/oas, Sq av

fteravoi^ xextt&aQfiivov, xavxmv vxsq avxov XQoatvxofiivmv,

axoxaxatftijaeig cevxdv ilq x^ dgxaUxp avxov voftTJv, xal iaxai

airrcp ami xov XovOftatoq ^ X'^'-Q^^^^'^' ^^^ 7^Q ^^^ "^V^ ^^<'

^iatmq xmv ^fuxiffvav xe<p<of kdidoxo x6 xpevfta xo ayiov xolq 10

xufTevovciv. 3. xav xtq xmv itrj aeoaXevfiivatv aieXgxov avxov

ixtYxtxXdaji aoi, Sxi diy xaxrjXXd/ijq avxm, elnh XQoq avxov ,,Sv

xavTore ftex ifiov bI, xcA xa ificc xdvxa ad kcxiv' tvg)QavBrjvai

di idei atttl ;ga(>^a<, ozi 6 ctdBX^oq aov oixoq VBXQoq >/» xal

dpi^;ijatv, xtd axoXmXcbq xdi BVQJdi]". 4. oxi ydg o^ ftovov XQoa- 16

dtyrct o frtog xovq fuxavoovvxag, aXXa xal slq xr^v xgoxigav

d§fav dxoxaBlaxijaiv, Ixavbq fiaQxvq 6 ayioq Aavld, oq ftsra xrjv

dg xbv OvqIov afiaQTlav ijvxtxo x(p 9^np Xiymv „}4x6doq ftoi

xi/v cjaXXlaaiv xov aanriQlov aov, xcA xvevfiaxi T/yefiovixm axtj-

(fijop fu", xcA xdXiv ,*Ax6axQB^>ov xo xQoamxov aov dxb xmv 20

hfumftiaaiv ftov, xal xdaaq xdq dvoftUxq (tov i§dXBi^ov' xagdlav

xa&aQhv xxlaov tv kftol, 6 d-Boq, xcA xvBVfia Bv&Bq kyxalviaov kv

xotq tyxdxoiq /iov fi^ dxoQQlip^q ftB dxb xov XQoamxov aov, xal

xb xvevftd aov xb ayiov [ifj dvxaveXi^q dx' kfiov". 5. xal av

ovv mq avftxadijq lazQbq xovq ^fia(fxi]x6xaq xdvxaq B^BQaxtvB, 26

Xptofttvoq amxtfQtoiq xgbq ^ovjB^Biav ofoiyalq, /i^ ftovov xiftvmv fj

xtxUov ^ §>JQux XQOOqdQmv, dXXd xal ixidtOftrnv xal ftoxmv xal

ivulq yXvxda q>dQ(taxa ixovXanixd xal xaxa^gixmv Xoyoiq xaga-

xXtjttxoig. 6. idv de xolXov y xb xgavfta, ^girpov avxb 61'

ilixXdarQmv, tva yBftia&hv laov xm dgxitp dxoxBXsadfj' kav di 30

^xav&^, xdxB xd^agov §i]Ql€0, xovx* laxiv Xoycp ixixi/tijxixm'

idv dh vxigo/xov yivijxai, dgiftBl xoXXvglm i^ofidXiaov avxo,

12 Luc. 15, 31. 32. — 18 Ps. 50, 14. — 20 Ps. 50, 11—13.

-xela V, -xla p | inovX. xal >■ b o | 29 d^ >■ b | xolXov y : xwXvei b o |
29/80 it iftnlaorpwv h v A : Sia rwv i/jt. p, ^6tt i/anXaaTQw a, olSiatu
(olStw o) iftnXiaxQm b o | 80 ?ya yeit. > b o | anorsliaei o \ 31 inm-
liiftix^ : + naQaxkrittxtSi h, + 17 napaxl^rixoi b o A | 82 Jpt/tv h, 6pt(tol p,
dfvfiv b, 6(fvfti o

:ALIA II, « I. 7-42. 8 (S).

eum, id est imponendo mdta ieiunia reseca et purifica ulcus pu-
tridam. 7. Si vero cancer maior fit et superat etiam caustia,
iudica, quod irembnim sit foetidam, deinde cum aliis medicis
consilium iniens et multum meditans abscinde membrura illud
* foetidum, ne totum corpus corrumpat, 8. Ne tacile igitur promptus
sb ad secandam nee protinus festines nee curras ad serram muitts
dentibus armatam, sed pnus utere scalpello et scinde ulcus, ot
aperte videatur ac perspiciatur causa morbi occulti, qualis iotas
sit, ut totum corpus doloris expers conservetur. 9. Sin aoteni

10 aliquem vides paenitentiam non agere neque ullam spem praebere,
tunc cum tristitia et luctu abscinde eum et eice ex ecclesia.

XLII. Si vero falsa est accusatio calumniae et vos pastores
cum diaconis mendacium tanquam veritatem amplectimini 21A
propter personarum acceptionem aut propter munera, quae acd-

Ib pitis, et commutatis iudicium, volentes facere, quod acceptum est
malo, et eum, qui accusatur quidem, sed alienus est a culpa,
exterminatis et eicitis ex ecdesia, rationem reddetis in die Domini,
quia scriptum est: Non accipies personam in iudicio. Et iterum scr
tura dicit: Munus excaecat oculos vidmtium et mutcU verba mstoru%

20 Et similiter dixit: Salvate oppressos et iudicate pupillos el deft
viduas; et: Iudicium iustum iudicate in poriis. 2. Cavete ergo, DC
personam accipientes incidatis sub iudicium verbi Domini, quL
dixit sic: 3. P^ae eis, qui amarum faciunt duke et duke amar

18 Deut I. 17. — 19 ExoA 23, 8; Deut. 16, 19, — 20 les, i, 17.
21 Deut. I, 16: \6, 18. — 28 les. 5, 20. 2}.

1 xavt^iJtftov avuS b o | 3/4 ^mi^fjrat a b h p ! 4 xatadfOfiov b, j«rr<r
SfOfitt vno^ttU.fjv o I oAA' > o | iniiivftai o | 6 wonep h | 7 ^&ap^ b h 0 t|
9 inl a h : c('{ b o p V I 10 npiSra a | anoat^/iata a o v (\ tj suptrscripat),]
anoarififiaza b p | 11 noiutv a ho : notov b v, > p I ava).yii : aimi.vf>i^\
-IvBi o I Ttjp^ag : noiijafi b o | 12 dntaxi.tjpoxtuTa b o | 14 i^aiffflrtu 0
rA o ; 16 TTottjaaTui b o, nottlte p v | 16 nXovatov post .-rjyotnvirov a |j
16/17 nlovai'ov — xQian; > b o | 18 j > b o | ^ > b ir» rA «^ w^ : «<
V'. h I 20 ^ pr > b o p v I 22 dfc > h o p v | dU-ozQiov ante vnap;;orra b o H
dnwarjaQB + dt v | 23 xvqIov : xov *, p v | d^dioy > b o | 24 na^«rraf<uj
b 0 I 25 Alxaitt a h p v Ex. 2}, 8 : Sixalwv b o Deut. i6, 19. dixalm A{

XLII, 4. fuo iudicio ttc."] Pars sen-
tentiae altera non ad verbum in S.Scrip-
tura legitur. Auctor respici«rsLuc.6, 37
earn composuisse videtur.

XLIL "Oti xgii dnQoownokfpaoi'
flvat Tov xptT^v. ludicem non it-
bete esse acceptorem persoaaruna.

CONSTITUTIONES APOSTOLOEUM II, 41, 7-42, 3. 133

ibuti^ xtftotatq' xStp vofti] yivijTai, xavnjQla<fop ccvro xcu x^
4^X966va ixxtupoif, axi^maaq vrjGtdaiq. 7. lav 6k ravta jtouja^g
Moi /yygf py* ^gJ^o xoddfv %mg xcycJl^g ovx laxi naka^fta kxt-
^ilvcu ovx£ iXatov ovxs xazadicfiovg", aXX ixsxxelvexcu rj voitrj
iuA x^foiafifiaPH xaOcof taatv, mq ^ ygyypmrg xav ftiXog a^xovaa, 6
TOtt fitxa xoXX^q (fxitpBcog xol av/t^ovXiag xal sxiQcav laxQcov
i/OKJifmv axoxofpop x6 diaaaxkv ftiXog, iva (tv) x6 xav diag>B^aQy
om/uz rijg ixxlijaiag. 8. ^7) ^adimg ovv la&i xQOXUQOg sig x6
axoxoxxeiv, firj^ xttiimg ixl xbv /tvQiodovxa xqIovu oQfta, aXJia
xgmxov XQ<o OftlXy, xa dxoaxijfiaxa dtcugmv, oxatg x6 ivxog fyxti- 10
fuvov tdxiov xwv xovmv xotmv ixxQi^lv avaXyhg xo ctSfia xfj^ajj.
9. ^Of 6e xtva afuxavoijxmg £;(OVTa fiXixyg xai dxtaxXrjxoxa, rore
fuxa Xvxijg xal xiv^ovg aviaxatg ixoifta x^g ixxXijalag axoxoxxe *
,*,E§aQ&XB'* yoQ „x6v xovtjQhv i§ vfuov ccvxmv'*, xal' „EvXafittg
jrojy/gcTf xovg tAovg 'lOQa^X", xal xdXiv „0v X^yffj XQ6oa>xqv 16
jy xQJifet xXovclov", xal' „nivijxa ovx iXei^itg iv xgiaei, 6x1 xov
xvqIov iy xQJaig".

Xm. 'Eav dh ipevd^g ^ fj xaxtiyoQla x^g dia^oX^g xal vftelg
ol xotftiveg ovv xotg duxxovoig x6 ^>svdog mg dXi^^eiccv xagadi-
gajd^e ^ dta xQoamxoXtpplav iq 6ia dcoQmv i^aXXay^v, ^ovXoftevot 20
x6 oiftoxov xm dta^oXm xoielv, xbv xaxt/YOQOVftevov (liv, vxdg-
Xovxa 6k xov lyxX^iuttog aXXoxgiov dxcaarja^e xijg ixxXrjalac,
X&fov vipt^tXB kv xy fjiiiQ^ xvqIov, 0X1 yiyifanxai' „}iB^(oov xal
dtxaiov oifx dxoxxeviZg' ov Xijtpy 6mQa xaxd^ai ywxv^' ^^" Y^Q
„6mQa ixxvg>Xot o^aX/tovg aoqxov xal Xvfialvtxai ^(taxa dlxaux", 2fi
xal xdXiv „0i dixaiovvxtg xov daefifj ivexsv iojQaiv xal xo dlxaiov
tov dixalov cdQOvxeg". 2. XQOOixBxe ovv, fii^xatg xgoaatxoXijxxai
jsvoftevoi vxoxiaijxe xy g>a>vy xov xvqIov xavxy. 3. q>vXdaaea^s
ow xo xaxaxQlviiv xivag ddlxoig xal awrjyoQetv xolg xovrjgotg'
„Ov<u" yaQ „xm Xiyovxi xo xovfjgbv xaXbv xal xb xakbv xovtjqSv, 80

8 les. I, 6. — U Dcut. 17, 7. — Lev. 15, 31. — 15 Lev. 19, 15. —
16 Exod. 2}, 3. — Deut. i, 17. — 23 Exod. 23, 7. — 24 Deut. 27, 25. —
DeuL 16, 19; Exod. 2j, 8. — 26 les. j, 23. — 80 les. 5, 20.

27/2 ngoaixeTe — ^die a (n^oaix^te — Tavrrj a* i. m., > a) b h o A
c£ D : p V primo exhibent if>vXaoata9f — to xai.6v noviipov (v. 3*), deinde
Kpocixete — ravry (v. 2), postremo praemissis verbis oval 01 XiyovTig
particulam to nix^v — axotoi fviq (v. 3'*) pro ti^ Tt&ivti scribentes ot
u»ivtes I 30 yap + fttjclv b o

D1PA8CALIA n. 42. 4-4S, 2 (Sj

et lucem vacant Unebras et tenebras lucem, qui iustijicarU
pro munere t'ms neque agnoscunt inttocentiam innocentis. 4. Ca\
autem, ne quem iniuste noxium declaretis et nialos adiuvetis.
alios iudicantes tudicatis vosmet ipsos, sicut Dominus dixit: (^m
5 iudicio iudicaveritis, iudicahimini, et qitemadmodum condemtutnriii,
sic condemnabimini. Propterea in menioria et in mente habde hoc
verbuni : Ignoscite, et ignoscetur vobis, et nolite condemnare, ne at-
demnemini. 5. Si autem sine acceptionc pcrsonae est iudicum
vestrum, episcopi, respicite, qualis sit iste, qui fratrera suum cahmi-

1(1 niatur. Si frater est mendax et ex iiividia aut zelo calunwas
intulit, ut turbet ecclesiam Dei et interficiat ilium, quern accuart,
expellens eum ex ecclesia et Iradens gladio ignis: iudica cm
severe propter malum, quod fecit adversus fratreni suum. 6. Nim
secundum suum ipsius sensum, si potens erat aures iudicis opcre,

15 igne interficit fratrem. Scriptum est: Qui sanguinem hominis t^*-
derit, eitts sanguis tffundelur pro sanguine, quern efftuiit,

XLIII. Si liomo talis invenitur, velut intertcctorem eum cub
magna vituperation e ex ecclesia expellite, et post aliquod tempuv.
si paenitentiam se facturum esse promiserit, admonele !.■

20 castigate severe, et postea manus iniponentes eum in eL\ c
recipite, attendentes tamen ac custodientes eum, ne iterura altoi
molestiam inferat. 2. Et si videtis, ingressum eum iterum <;•' '
seditionem movere et alios accusare ac calumniari et machiju;.-^--
facere et super multos mendaciter accusationes afferre, eicite eum.

36 ne iterum ecclesiam devastet perturbetque; nam talis, etiamsi intus
est, cum non decori sit ecclcsiae, supervacuus est neque utilitateso

4 Mt, 7, 3; Luc. 6, 57. — 7 Luc. 6, 57. — 15 Gcti.

XLIII, \. et cessabit all. tl probrum]
Haec particula deest in LXX Prov,
22, 10, legitur autem in lextu hcbraico
et in Vulgata, ubi Iocutti particuhe
sequentis obtinet. Cum ergo versus
in his duobus tcxtibus membro tcrtio,
in LXX membro secundo careat, ab
auctore DidascaJiae totus et integer
laudatur.

XLIII. 'o.Ttuv >(P9 tovq ovxnipavta^

►.6.

TifioifttTadai. Qjuotniodo puniendi sist
calumniatores. j

I. unfiavvaytoyov |xr/..J Calumnutof
ergo aliquanidiu priff^rjus ab ecdcsa
cxcludebatur^ deinde adflntttebatui a^
paenitentiam; denique pakcniteotuicti
recipiebatur. Peccatorea, de quiboi
supra II, 16 sermo est, cil|ius
tentiam admittuntur.

2—4. Caluniniatori ergifc DOnnisi
paenitentia pracbebatur.
Constitutioncs II, 40, t.

" -48, 2.

135

iwi TO g>mg axorog

'Uxtaq xaraxQUijTe,

.Sh xQl/iati xqIvbtb,

'ijatad-e". 5. tl ovp

k xaxrffOQOvvxa xara

TtSel^ag avtitv avxo-

xaxov dtrttloYiatg,

olg p&iyYSTat xal

yep avxqJ loxvQa

ovg Tfjg tptvdoXoylai; 10

OS JtaQadtaoH?, „xal

mi}<kxi Ttp jfX^otov".

fXpOP, JtQaXa0(ai> Tfl

4xx,i€ov alfia av&Qcajtov

'E^agtlQ TO a\(ia to 16

wrfov wq tpovia adshpoxK

Bq avrov :ffp<K(tJ/|ao(^6,

xaQa^i) ^dXtv. 2. bI rffe 30

xav6(t£i>og Tov TapdaoBtv

ix gnXoPBixlaq fttsftovi;^ ijit-

Itva fifj t^v ixxZtjatap Xvftal-

ra^cciac, avviorijoi TtoXtaiv

p Tfj ixxXr^aln, xtQi6<S0Q xal 26

,.6, a. — 11 Dent. 19, 19. — H Gen.
ir, II.

0*. bopv|(p:Tffl»boj ngivtTf :
o \ a>i : (0 1 { xaiadixawtiat , . yara-
J/tapTVfi^aanet a» | dnoSel^a^ b h o [ 6:7 ovxo-
JiTft > h I 8 kavtifi a : haviov h, l-avTOv p v,
jm praecedente particula coostrucntes \ 8 i^' :
}iy^i o ] tS Tiot^aai >» o | IS to h : rdi b o,
fwv b \ 14 di I yap bho|ori>-bhov|
b O cf. D I 18 azijk^daatat o \ 19 avrov niioad.
b h O 1 Ttffix^ti b 0 I 21 Tiahv > p v 32 ztBv
thv diek^ov a b o | <pi).ovtixtlttq a I /iwftovv h v.
J, txfiaXttxe a | 24 9sov : Xptarov p v | o roiofroff
vr£ h I nokeatv a A : ttoAfi h o v, 7io).ag p

lae

PIDASOALU tf, 4S, 8-5 (S).

praebet. 3. Videmus enim, homines ab ortu in corporibus mcml
superflua habere, exempli causa digitos vel aliam carnem su|
fluam, et haec, cum in corpore sint, inhonesta et indecora
et corpori et bomini^ quia superflua sunt, cum autein ab
6 abscissa fueriot, hominem ilium pulchritudinem ac decorem c
recuperare nihiloque egere, quia hoc superfluum ab eo abb.. -
luit, immo eo magis apparere in pulchritudine sua. Secundom
banc imaginem ergo et vos pastores agite, quoniam ecclesid corpus
est nosque membra sumus, qui in Deum credimus et sumus m

10 am ore, in timore Dei, sicut mandatum traditionis accepimus.
Propterea eum, qui mala meditatur ad versus ecclesiam et membra
turbat amatque vitupcrationes et accusationes inimici, hoc est
seditiones et lites et calumnias et insusurrationes et contentiones
et quaestiones et accusationes et obiurgationes et dissensiones;

i& qui eiusmodi amat et perficit, in hoc certe inimicus operatur, ct
etiamsi intro est in ecclesia, alienus est ecclesiae et familiaris
inimici, cui servit in ipso operant!, et evertit ac conterit ecclesiam,
hie ergo, si intus manet, dedecori est ecclesiae propter blasphemiis
suas et propter multam seditionem ; nam ecclesia Dei per eum in

■30 periculum incidit, ne dissipetur: hunc igitur tractate, sicut scriptum
est in Sapientia: Educ malum e congregaliorie, et cum eo egreiiaiur
lis tins, e! cessabit altercatio et probrum, cum in congregation sedens
vobis omnibus probrum inferat. 4. Cum enim bis ex ecclesia egressus
hierit, recte abscissus est eoque magis ecclesia nunc ornata est in

25 statu suo, quia pax in ea oritur; nam haec in ea defuit, cum tx
hac bora ecclesia maneat sine blasphemia ac sine tumultu. 5. Si
vero mens vestra non est pura aut propter acceptionem personae
aut propter dona divitiarum impuraram, quae accipitis, et malum
sinitis apud vos manere aut expellitis et eicitis ex ecclesia bene

80 conversantes et inter vos educatis multos malos, litigatores et
dissipaiores et dissolutos, blasphemationem congregationi ecclesiae
affertis et periculum creatis, ne his rebus earn dissipetis, vobisnicl
ipsis autem periculum mortis attulistis et privati estis vita aeteriu,
quia hominibus placuistis ac deviastis a veritate Dei propter ac-

36 ceptionem personae et multorum donorum inanium, et dissipaslis
ecclesiam catholicam, filiam Domini Dei dilectara.

21 Prov. 12, 10.

CONSnTUnONES APOSTOLORUM II, 48, 8—4. 137

furttuoc xvfidvBi., cxiXcSv ocov to ix* avrtp to cmfia xov Xqi-
Tw. 3. ei yoQ xivtq xdv avB^Qmxmv, yevvm/iepoi xal xegiaaa
xSv amftdtatv ftiXjj xQOOrjffrrj/tiva ix^vxBq, olov daxxvXovg r/
vxtffCa^xmfiottt, xeQtxoxrovatv ag> kawalp tavxa dta xrjv cacgi'
xuav, xa\ ovdtfda xgooyivexai dxQJXBta, dxoXa^ovxog xov av- 5
#^<nxov dia rov xexvlxov xr/v qjvaixtjv ivxoOftiecv, xooca fiaXXov
vfiUg, ol xoifiiveq, x^ bcxlijoiag vxa(fxovaijq atofdecxog dffxlov xcd
fuXmf vfiuvmv xmv ixi d-top xtaxevovxmv kv ^60m tcvqIov xai
dfdxy, &rccp evQt^ tv fiiXog XBQtaa6v, xovjjga tpgovovv xal x<p
3Mxm acoficcxt dxffixBiav ifixoiovv xa^x^^f^^^^ avxb axaOBi xal 10
fui^ xal xaxaXaXia, xccgixov avxm ^oyovg, XQayftaxa, ftcifiovg,
xaxaXaXidg, k/xXij/iaxa, axaxaoxaalag, xal xa xoiavxa xov 6ia-
fi6Xov hfBgipjfiaxa kxxBXmv c^g av xix^oxovrjftivog vxo xov 6ia-
fioXov axv^aXi^up xr/v ixxXt/Olap 6ia ^XaOiprjfumv xal xoXXtjg
axtcxaoxaolag xal %Qi6og xal dtxooxaalag; 4. ovxog ovv, dtvxBQov 15
l§m r^ kxxXrjOiag fiXijd-tlg, a§^g axBxiiijdij xfjg xov ocvqIov avi'a'
ygyyiyg' xai fidXXov pvp xBxdaft^ai ij xov xvqIov ixxXijala ^to
XQwxov, ore x6 xeffixxov ixixxijxo xcA kavx^ dvotxBiov fidXog'
6w dxo xov vvv a^XaOgfi^fUjxog iaxiv xal aaxv^dXiaxog, xotnjgcov
dxaXXofttaa, doXlarv, Xoidogaw, av^fiiQatv, xqo6ox€Ov, niaoxaXoiv, 20
fubjdcvatp, 7tetfo66^anf, dxaxt)X(5v, rfogotfoycoy, Igfyov O^Bftevmv
diaaxBlQeiv, ftdXXov 6k dtacxogxi^Biv xa xov xvqIov dqvla.

1 lac. J, 6.

1 ro pr : xal p v | ro sec : n&v ro p v | 4 ntpiaapxatftttza b o ] xon-
roMTiv o [ 7 indpxovrei bop] awftavos >> b o | 8 vyttvovtwv b o ] tc5v :
e b o, >>- a I niarevwv b o | 9 ipgovovvta (dtpg. b) b o | 10 ifinotovvro xal
Xtifid^ovta h, iv notovvrt {ifin. o) xal xftf^^^ovrt b o { avrdi h o | 11 nag-
ixorra h, napizotrt b o | ytoyovg : tpofiovq a | 12 ^y«A. axataoTaaiai > b o |
Totavra + ro b 0 | 18 xextiQ- : xal xfQovtjiJthoi b o | 14 axvfiaXi^tuv b o 1
16 iptdoi f- <^*Z- > b 0 I ovxoi ovv : xoiovroq wv (ov o) b o | 17 xvglov :
**of b I 18 ngmeoov h | ixixt^ro > b o | iavr^g b o | 19 novtjpwv : xal
3r. b o I 20 Soktaxltov (a6ok. o) lotSwgiuiv b o | 21 9>ii.tjd6vwv > o | xevod.
mn>iXt3y 'Z> b o | TiBefiivmv h | 22 xvgiov : 9eov p v

138

II, 44. 1—46, 1

XLIV. Studete igitur, episcopi cum diacoais, recti esse
Dominum, quia dixit Doniinus: Si mecum recti estis, et ego
aim rectus era, it si cutn contentione mecum ambulaveritis, et
cum contentione vobiscitm ambuJabo, ait Dominus extrcituum. Est«
0 ergo recti, ut digni fiatis accipere laudem a Domino neque vi|
perationes ill! contrarias. Unanimes igitur estote, episcopi et
coni, et cum diligentia pascite populum unanimiter, quia
ambo unum corpus esse debetis, pater et filius, quia secundt
imaginem dominii estis. 3. Et omnia diaconus ad episcopum

10 I'erat, sicut Christus ad patrem; quaecutique autem potest, Qxi
cetera vero episcopus iudicet. 4. Attamcn diaconus sit epis
auris et os et cor et anima, quoniam, si vos ambo unanimes es
per concordiani vestrani etiam in ecclesia pax est.

XLV. Pulchra est sane Christiano haec laus, cum neminc

Ifi habere ncgotium malum ; si vero operante inimico alicui exoritor

a Lev. 26, aj. 04. 27. a8. — 8 Eph. 4, 4. — 14 I Cor. 6, t— 8.

XLIV, I. Efl'atum Domini, quod ex-
hibet Didascalia, totum in S. Scriptuu
non exstat, neque in textu vulgato
neque in lectiotiibus Holmesianis. Mo-
do pars altera, eaque sine clausula vel
verbis ait Dominus exercituum, ad Le-
viticum 26, 2j — 24 vel 27 — 28 referri
potest, ubi ea legimus, quae Consti-
tutiones exliibent. Conferre cum hac
parte licet ler, 2j, 2. Similis sententia
legitur etiam I Reg. 2, jo. Consti-
tutor verba Pauli II Tim. 2, 15 aiic-
gans se locum totum legisse prodit.
Vox ofdoi enim ei ansam praebuit
scribendi otihtttafitlv xrk. Locus non
solum in Didascalia invenitur. Inter
vetcres auctor libri Pracdestinati (c. a.
440) ], 6s (PL sj, 610) cum cogiiitum
habuit, contra hacresin Coluthianorum
Deum ad populum dicentem inducens:
Si ambulaveritis recti, et ego vobiscum
ambulabo rectus; si autem ambulave-
ritis perversi, et ego incedam vobiscum
perversus. Deinde medio aevo dictum
laudant Nicetas Heracleensis (saec.

XI) In Lucam 16, 17 et Mjcjriiu
Chrysocephalus (saec. XIV) In MattlL
oral. XIII, 9, hie his verbis: 'Eat- opM
Tigoi; fti rjirqtt, xttyfii 6g9o;; tfo;
vfiic:' iav :i).ayioi nopfvrjadt, xayu
Ti/.dyio;:, Xtytt )evpio<;TuirdrrafA(a>*
Allegant hi duo dictum ad verba Chhsti
explicanda Matth. 5, 18 et Luc t6, 17
dicentis, ne unum quidem iota neque
apicem unum legis periturum tat.
Cf. Migne PG 9, 743. 766; Qementit
Alex. opp. ed. Potter p. 1013. 1020.
Macarius dictum attribuit Qemeoli
Paedagogo, i. e. Alcxandrino. Si rectt
tradidit, locus ad Hypotyposes rcfercn-
dus esse videtur. In libris Clemuus
nobis traditis oon legitur. Et si locus
profecto etiam a Clcraeate laudalu*
fuit, libri alicuius sacri vel apocr)i)ht
deperditi esse censendus est. Si Mj-
carius vel alius, quern secutus est. de
hac re se fefcllit, conicere licet, auc-
torcm Didascaliae vel alium vetercm
verba Domini Lev. 26, 27—28 ampljjj
ficasse. ' . *

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 44, 1—46, 1. 139

IV. £v ovv, fl5 ixlaxoxB, axovda^s afta xm vxo ck xliJQco
yttelp TOP Xoyov xrjq dXij&elaq", on Xiyei xvQiog' ,,'Eav

xoQBvijad-e, xorfm xqoq vfiag xXaylwg xoQevoo/iai", jcal
>• „Mtxa bclov ocim&ijcg, xdi ftera d^toov d&daog iay,
:a oxQettXov diaaxgi^eiq". baloaq ovv xogevsa&e, tva 6

ixcdvuv xaxtt^iead^e vxb xov jcvqIov i] (t^fiipemg ix xo€

V. 2 (XLIV). bfio^QOveg ovv ovxeg xQog dXXtjXovg, m
'Oi, sJQijvevsxs fiex' dXXj/Xmv, avftxaB^elg, <f>tXd6€Xq>oi, ftsxa
tg xoifialvexs xov Xaov, 6fiog>Q6vmg dtddcxovxeg xovg vtp
WYVtofiovitv xa\ „x6 avto xegl xmv avvmv do^d^eiv, oxmg 10

> vfUv axUSfucxa, yre de ^i' aSfta xai tv xptviia, xaxrjQfttC-
qa avx^ vot xdi xy avx^ yvcofig" xaxa xi,v xvQiax/fV d-iaiv.
xdpxa ftkv 6 didxovog x<p kxtOxoxcp dvagxgixoo, mg 6
; x<5 xatgl' dXX* oaa dvvaxcu., iv&wixm 6i kavxov,
xaga xov ixtaxoxov xrjv i§ovalav, mg 6 Xgicxbg xaga 16
XQog xh XQOvottv' xd 6k vxigarfxa o ixlaxoxog xQivhto.

> iaxm 6 didxovog xov kxiaxoxov dxoij xdi dg>&aXfibg xdi
xagdia xi xal tpvxrj, I'va (if) y xd xoXXd /iegifivcov o

tog, dXXd fidva xd xvgicozeQa, cSaxfQ xdi 6 'loddtg x<p
duxd^azo, xdi dxedix^ avxov >) ovfifiovXia. 20

JV. KaXov fikv ovv kaxi xm XgiOxiavm iyxco/iiov xgbg
^eiv xgd/fiaxa' d 6h ix xivog ivtgyttag ^ xtigae/iov

I Tim. 2, IS- — Lev. 26, 27. 28. — 4 Ps. 17, 26. 27. — 8 I Thess.
10 I Cor. I, 10; Eph. 4, 4. — 19 Exod. 18. — 21 I Cor. 6, 1—8.

topevea&s a, noQtvea^ai o, nopevasta&s p, + Trpo; fis a LXX |
jrpoff v/tag p v | 4 xal fittra a. a, lap > p v ] 6 inaivmv b o |

t ^ V \ ix : vno p v | 8 avfinaSeig — fisrd : w; avfin. xal <f>iX.
9 noi/iaivovrtg p v | 10 raiv avtcSv : navratv b o | 14 ftJ<9v»'ar£e» b |
o I 15 napa : xal b 0 { Xptavog : xvgiog a { 16 narpog + ^o iqfii-

a I d' a ! 17 row >-boll9o>-pvl 'IoBwq b h : {wttop o p v,
22 ix : xal b o

"Oti zt"? for diaxovov ini- IV, 188. — V»7i?] xal ata&t]aig xov

V to fiapog rctfv imaxontov iniaxonov diaconus infra III, 19, 6

9vveiv ra xov^orepa. Q^od esse iubetur.

debeat sublevare onus epi- XLV, "On fii] npoa^xov Xpintia-

negotia leviora dirigere. volg avTikoyiai xal dianXtjxxiaunl.

>BaXfi6c\ episcopi diaconus Qjnod Christianis non conveniant con-

pellatur Epist. dementis ad troversiae et altercationes. — Cf. Clem.

c. 12; Isid. Pelus. Ep. I, 29; AI. Strom. VII, 14, 84—85.

140

DIDASCAI.U II, 45, 2—46, 5 (S).

■ave

tentatio eique fit iudicium, studeat ab eo liberari,
delrinienti passurus sit; nioJo ad iudicium gentilium I
2. Neque suscipiatis testimonium a gentilibus adversus all
strum; nam per gentiles inimicus insidiatur servis Dei. 3. !
6 quod gentiles ad sinistram stabunt, sinistram eos appell;
vator enim noster nobis sic dixit: Nesciat sinistra vc
faciat dexter a vestra.

XLVI. Gentiles ergo ne cognoscant lites vcstr
eis testimonium adversum vos suscipiatis, neque invicem

10 litigetis, sicut etiam in Evangelic dicit: Redde Caesari,
saris sunt, et Deo, quae Dei sunt. 2. Paratus igitur sis det
facere, ac maxinie stude pacem habere; nam si quid (
capis in rebus saecukribus pacis causa, apud Deum t
mentum ftet, utpote Deum timenti et iuxta mandatum eii

IB 3. Sin autem fratres, quod absit, invicem controversial
confestim intellegere debetis, praepositi, non tratrum
Domino perficere eos, qui ita agere audent. 4. Si vcrc
filiis Dei reperietur lenis ct opprcssionem patiens, hie
luds. Qui autem durus et audax et oppressor ac blaj

20 estj, hie est acceptor personae, et inimicus in eo opcr
crepate igitur et reprehcndite et obiurgate et eicite eun
disciplinam, et postea, sicut prius diximus, recipite eum, i
intereat. Nam si tales castigantur et arguuntur, non mi
vobis iudicia. 5. Sin autem nesciunt verbum dictum a

2& nostro in Evangelic dicente: Quoties, si /rater mens in
verit, dimiilam ei? et sibi invicem irati et inimici facti stu
et castigate eos et pacem facite inter eos, quia dixit .

18 loann.

6 Mt. 6, J.
26 Mt. 18, 21.

10 Mt. 22, 21; Luc. 20, 25.

XLV, 3. gentiles . . sinistram] Simi-
liter infra III^ 14^ r. Locum respicit
Opus imperfectuni in Matthacuni hom.
XIII; cf, Tcstinionia.

•

2. 6 dia^olei «r;..J Cf. Herm. Past

Mand IV c. 3, 4: t^v nokvnloitlav

tov 6ittp6kov, oti noiiqan ti xuxbr

lolq 6ovi.oi<; tov 9eoi' xal jutvt^gtv-

XLVL "Ou ov X9n r*
inl Twv anioxwv (f(xa^4
ftijV ^§ ct'ftov TM'« xakti
rv(j!av T^v xara Xffiotial
non oporteat tideles litigai
Aileks neque ex his que
care in testimonium adva
anos.

I. Cf. Oem. epist. 4
c. 10.

CONSTITUnONES APOSTOLORUM y. 46, 2—46, 5. 141

dbMvff^g xwt XQOYfia, axovda^hm diaXmad-ai ovrd, xav diy
21 XI, xal lai iQxic^m hx\ xQtvriQiw k^ixov. 2. dJiXa firjv
Ik a^isod-e xoCfuxovQ oQXOVxaq xaxa xmv rmtxiQcav dixd^eiv

^jitifavKov 6 duxfioXog ixtTijdevsi rolg 6ovXoie rov &sov, xal
hteYflQst cpg ft^ iydyrcpy ^ftcov iva aotpov rov dvvd/ievov 5
§p ^Qofiewku TO dlxaiov f} rag dvxiXofflaq diaXvaai.
XLVL M^ ovif yivmaxixcaccaf xa id^vij rag xgog dXX^Xovg
mm iuig)0(^, ft^e xa9^ kavxcav fta^vQlav xagadixBOd-s xovg
jtorow, fojxe xglvtad^B ix' avxmv, fiijxs o^dXexi xi xovxoig
gpflg awxiXtiav ^ g>6QOV, dXXa „dx6doxe xa xalOaQog xalCaQi 10
Irf TO row ^tov Tip ^B<p", olov ^OQOV iq xfjvaop TJ didQaxfiov,
\q xd 0 xvQiog ^ftdiv dovg xbv axaxfiQa dxtjXXayr} xgayfidxaw.

ttiQov ow fiaXXov ^Xdxxea&ai xal xa xgbg elgt/p^ axovdd^siv,
' fiovov xgog xovg ddeXgpovg, dXXci xal xgbg xovg dxlcxovg'
afidg yag xmv ^uoxixmv xt xa xgbg ^ebv ov ^tjfuat&ijay, dxe 15
00^^ vxd(fx*ov xal xax' ivroJbyi' XqiOxov ^mp. 3. el 6s ddaXipol

dllfiXovg Ixovoiv, o ftrj yivotxo, avxo&ev voslv dg>elXsx£ ol
^ovftevoi, oxt ol xoiovxoi ovx d6eXg)cov iv xvqIoo Iqrfov kxi-
\jenotv, aXXit fiaXXov kiB-gmv xoXefdmv. 4. xal tig (ihf avxmv
^(^rfiixtu ijxioq, ixuix^g, „g>oax6g xixvov", h:BQog 61 av^fitgog, 20
^aSvtg, xXtovdxTijg' 6 ovv xaxayivtoaxoiiBVog hcixifido&m, d^gi'
f^m, 6lxrjv xfjg (tiOa6sXg)lag xivvvxa>, slxa nexafteXofiBVog XQoa-
\(ifiapiad-m' xai ovtcd aa)g>QOvi^6(iBvoi, ixixovg)iaovaiv vfilv xa
HX^Qia. 5. XQ*i ^ ^ av/xatQBlv xa elg dXXi^Xovq a6ixij(iaxa,
' Twg xQlvovxag, aXXd xovg ix^vxag slg tavxovg, xa&mg 6 26
'igioq dxe^>ijvaxo iftw JlixQOv kganfjoavxog avxov' „noadxig
ta(fTTja£i slg ifi£ 6 d6£Xg)6g (tov, xal dg>TJam avxm; img Ixxdxig" ;
^tixmnog' „0v Xi/o) aoi %a)g exxdxig, dXX ia>g i§l6o{irjxovxdxig

10 Mt. 22, 21; Luc. 20, 25. — 12 Mt. 17, 24—27. — 20 loann. 12, 36. —
Mt 18, 21. 22.

1 atcov6a}^ia9t» diakvaaa&ai b o | 2 i^vixdiv 0 | Stxa^siv >■ h |
luttt^i + ^ftSv b o I 7 yivoaxexio b | 8 fitidl b h o | d^xfO-ai b o j
iji : vn' b o p I tovttov b o | 10 ipoQov h p v A : tpo^ov a b o | aAA' h j
10^5 b o I 11 didQayftov a o | 18 ^pov h o | 14 dnlaiovg : dyantiTove b o |

nac£D:>bhopv| npij + rov b o [ 16 f / : oi b o | 17 voeTv
•• > b o I 18 ^»' xvplip : post imteXovaiv b o, > p v | 18/19 ^pyov inn.

b 0 I 19 xat + ^av h I 21 o ovv : o ^ (■=' o eC) ^> ^ ov ^ o \ tata-
nioxo/ttv b o j 21/22 d^0Qt^ia9t» >> b o { 22 nwv^co b, nrvirw p,
trrenta o | 34 *ttl > b o | 26 xa&ag a h A : + xal b o p v

142

ninAS< \UA II, 46, 6-48, 1 (SI.

Beati pacifui. 6. Et scito decere episcopum cum presbyteris iui
c.ire caute, sicut salvator noster dixit nobis ipsum interroganttboj:
Qiiolies, si f rater metis in me peccaverit, dimittam ei? usque septic?
Ipse autem, Dominus Doster, docuit nos dixitque nobis: Nm
5 septies tantiim, dico vobis, sed tisque septuagies sepU'ej. 7, Sic cnim
vult Dominus eos, qui vere ipsius sunt, nihil unquam adversis
alium habere neque irasci alicui, atque eo minus homines desidenre
iudicia inter se habere.

XLVIl. Sin autem quid accidit ac 6t inimico operaate,

10 vos iudicentur, quemadmodum et vos iudicari vultis. Pi
iudicia vestra fiant secunda sabbatr, ut, si quis exsurgat advi
scntentiam verborum vestrorum, vobis spatium sit usque ad
batum, ut negotium coraponatis et dissentientes inter se pad6(
AC concilietis die dominica. Ergo assistant omnibus iudiciis

IS byteri ac diaconi cum episcopis, iudicantes citra acceptionem
sonae. 2. Cum advenerint igitur duae personae et ambae adstiu
simul in iudicio, sicut scriptura dixit, iiidicium at litem inter se
habentes, recte eis audltis edtte verbum suffragii et operam date,
ut eos in caritate conservetis, priusquam sententia in eos evadat,

20 ne in aliqueni ex eis, cum frater sit, a vobis eveniat condemoatio
iudicii terreni. Namque ita iudicetis, quemadmodum et vos iudi-
cabimini, quasi iudicii particeps et assessor et consiliarios rt
spectator et iudex sit pro vobis Christus. 3. Si qui vero accih
saotur a quopiam arguente, quod non recte conversantur in vii

26 Domini, similiter audientes ambas personas investigate cum diH-
gentta tanquain de vita aeterna aut morte dura et acerba seotcn*
tiam ferentes. Qui enim iuste accusatus ac condemnatus et ex
ecclesia segregatus est, vitae et gloriae aeternae expers factus est
et apud homines ignommiosus et apud Deum obnoxius.

30 XLVIII, Iudicetis igitur secundum magnitudinera delicti

cuiuscunque cum misericordia multa, et inchnemini paulisper,
1 Mt. s, 9. — 8 Ml. 18, 21. 22. — 16 Deut. 19, 7.

XLVII. "Oti xe^ ^y divrifin aafi-
fiatav noifla^ai taq dixai;. Quod
oporteat in secunda sabbztorum forum
agere.

I. JfvtffiK aaji^axbtv] i. e. secundo
die hebdomadis vel die lunae.

XLVIII. "Oit fiij jfp^ rijr avir^v

inaytiv rtftatpiav (7tl naatf^ ^i'lf'
ftfkflaf, ak).a dtayopov npoi to Stt"
<popov rot' BftagravoiTOi. Quod noo
oporteat eandem poenam in orani it-
licto irrogare, sed variani pro varieUtt
delinqucntis. — Hoc caput fere totum
Constitutor Iransformavit.

G0N8T1TUTI0NES APOSTOI.ORUM 11, 46, 6 48, 1. 143

Ta". 6. ovrmg yaq O^iXti 6 xvQiOi; dXtj&cSg tlvat avrov fiad-r/Tccg
I fojdhf ix^iv xaxa nrjdtvbq xcajtott, olov oqyijv olubtqov t}
}/tov avTj/uQOV ^ ixi^v/ilav adixov Iq fiiaog aaxovdov. 7. zoic
w iqrf^ofiivovq avft^t^d^e elg tpiXiav, vovg ix^Qcdvovrag^elg
woiav, OTi Xiyti xvQLog' „MaxdQioi ol eigijt'OJiotol, on avroi 6
H 0eov xitiBrJaovTcu".

XL VII. Ta dixaor^Qia v/icov yivdod-m divtiga aa^^dzcat',
mcy ietp avziXoyia zfj dxoq>dcei vftmv yhtftat, ^eo; Oa^^dzov
nnsq adeiav dwrjd-slrfte t^&vvat zfjp dvzilojlav xtd elQijvevaat

r^ xvQuxxfjv zovq dia^egoftivovg xgbg dXX^kovg. avftxagt- 10
OMMKV 6h z<S dueaaztjQlq} xal ol didxovot xal ol xQBO^vztQOt,
ffOO<oxo2rixz€og xglvovrtg me „9eov dv&Qmxoi" ftera dixaio-
wyg. 2. xagajepofidvcov ovv sxaxigmv xcov XQoatoxmv, xad-mg
\ 6 Nofiog liyw „£zijaovzat kxdzsQot kv (tiam zm xqiz^qIo},
; Itfriv 17 avziloyta"' xal dxovcavzeg avztaP, balcog upeviyxazt 16
q ipi^fwjg, oxovdd^ovzeg ^Xovg avzovg dft^oziQOvg xoi^oai
i2r dxo^daemg zrjg rov ixiaxoxov, oxcag {trj k^iX^oi ixX yf/c
4atq xara rov anaQzi^catzog, xad-ozi xai iv zm dixaOzijQlip
tpfifl^oif %t xal Cvi'lozoQa z^g dixrjg zbv XqiOzov rov ^eov.

d 6i zofsg iv ^Xaag^jjfdcug rov fi^ xaXmg bdevBiv kv xvglcp 20
\ifjpupzo vx6 xtvog, oftoimg dxovaavzeg exatigmv zmv xgoCcaxmv,
w zt xarrjiyoQovvzog xal zov xeczijyoQOv/itvov, dXXa (irj xgoXrj^ei
^ /topo/isomg, dXXa (leza dixcuoavptjg, dtg vxsq ^at^c aimvlov
^^amzov dtdovztg dxdq>aaiv „Atxaiaig" ydg, (pr)a\v 6 &£6g, „6t-
^ z6 dlxtuov" ' 6 yccQ dtxalcag ziftrngrfi-tlg xal d<poQiC^tlg xaQ •JS
^fwr aUovlov ^at^ xal dd^rjg dxd^iXifcog yiyovev xal xagd dv-
^Axotg baloig axiftog xal xaQa d^tm xazddixog.

XL VIII. Mrj xdo^G dl aftaqxlag z^v avz^p xoiBlod^s dxo-
mtp, aXX sxdoztjg I6lav, fttza xoXXrjg (pQOvrfieatg xglvovzeg

6 Mt. 5, 9. — 12 I Tim. 6, II. — 14 Deut. 19, 17. - 24 Deut. 16, 20.

1 akti»tlQ b 0 I 2 afiixQiTov bo|3^pr>bo|4 avn^ifiat,e b o |
«nfioc abho:ox. pv| 8 dvriloYlag 17 (r^ o ?) dno^aaii {-aiig o)
0 1 yhfxai h | 9 dvvyi^tUe a, -O^etrat b, -^ijrai o 1 18 nagayivofiivwv
0 p V I 14 xttl > p V A I 14/16 xal — i<mr > b o | 16 <piXovi ovTOvv
0 p V : ~ a b I 17 i^il^ii b j 18 ^v > b o | 19 i/;^9)ov b o i r^ff rf. : elq

^«ry b o I 21 ikiy%otxo {iXX. o) b o | 28 jui^di : ^ p v { cu; inig : aianep b o ;

( tentf p V I dlxmoi b m p | 26 nuQ : i^ b, dtp' o | 26 ytvopievoe b o |

If' a I 28 OJidaiji b o | (f ^ >■ b 0 | notelatjrai t^v avr^v b o | 29 ixdatti^ :

'inm T^v b o

144

DIDASCALIA II, 48, 2—49, S (s).

ut vivificetis sine acceptione personae magis quam ut perdatis
condemnantes, qui iudicatitur. 2. Si quis vero innocens est
iudicibus per acceptionem personae condemnatur, iudicium m
iniquorum nihil ei apud Deum damni afferet, sedeum etiam iu

b quoniam exiguum tempus iudicatus est inique ab hominibus,
vero die iudicii pro eo, quod inique condemnatus erat, iudex
iudicum iniquorum. 3. Vos enim iudicii iniusti mediatores fui
ideo a Deo mercedem accipietis et eiciemini ex ecclesia
catholica, et implebitur in vobis illud: Quo indich iudicav\

10 iudicabimini.

XLIX. Propterea cum sedetis iudicaturi, adveniant et at
ambae personae simul; non enim fratres eos appellamus, d
pax inter eos facta fuerit; et investigate caute ac diligenterj
controversiam ac litem inter se habentibus. 2. Et primum

16 accusatore inquirite, an et adversus ipsum accusatio exsistat
an non adversus alios quoque iiicriminationeni intulerit, et
an non forte ex aliqua inimicitia priore aut ex litigatione aut
invidia orta sit eius accusatio, et qualis sit conversatio eius,
humilis neque irascens nee calumnians, et an viduas et pau

20 et peregrinos amet, et an non sit turpis lucri cupidus et aa
quietus et diligens amansque omnes, an sit misericors etui
manus porrecta ad dandum, et an non sit edax et avidus et
pressor et ebrius et luxuriosus et piger; nam cor pen'trsum
tneditatur, hoc urbes perturbat omni tempore; et an ab eo fecta sml

26 mala, adulterium et fornicatio et eiusmodi, quae sunt in mundo.
3. Sin autem accusator expers est harum rerum omnium, notiuu
est iam et manifestum, eum fide dignum esse ac veram eius

1 aa

t

9 Mt, 7. J. 23 Prov. 6, 14.

1

. h I

1 ii).T)(ifie).Tif*aTiov a I 2 ^ : xal b o p I 4 frjOTeiag azrjpi^iti; b
6 Fxatirov h : >■ a b o p v | avtuiv a [ 6 xal sec > b o 7 aXJ.a > h
8 (J^ > a h I apxoita ; st^; ofty, b o ( 11 itpodov : i^^tpSr/g b o | kxoifiiio,
b o I 12 Tov dta > h o\ Xl9wv : xaiv A. h 1 13 ri > b I ra > o I iSfcti*
a h I 14 notfia^i : e^txe h | 15 ngo^ : sii; o \ 16 ylvta&tn b o ; 17 rv'
fiiaBiv l. dnb &tov p v | yap -|- or h I 20/21 iavtovi iv fip. : if ik-

XLIX, 2. primum de accusatore} De
accusato auctor agit c. ;o.

XLIX. ^Onolovq f'ivat y(trj zovi

xattjYogovi xttl fidprvpai. Qiuio
esse decet accusatores et testes.

I. nQwTov xt)..] Huic sectLod •<*
spondet caput $0 de accusato jgeoj

OTOLOKUM [l, 4S, 2--4S), 3.

u$

/r% Tff T£ OuixQa xat ra (leYoXa, xa^

I rovq ftkv vxo^aXftG (iovatq aXBilalq,
-, aljiovg di vtjiiTdats CTi^oiouc, Teat
rQos TO ftijs&oq TQV iyxlffftarog avxm. 6

jiavtoq afiaQZfjfiaxoq rijv at/tt)v ixot-

- fikv ra liq f^eov xat efg hgia xal tlq

{t(o^ di ra eiq: ^adiXia xat uQjipvta xdk

' o/iOTifioi' r] ohcixfiv, rj th xvi^fia rj ii^

llayfiivrnq ra ilq yovetc xal evyyEvtlq, 10

<€u ra daeovaitoq kri(fmq- xal rotg fihv

■»f i} TOP dta U&GJV, TOlg de L^rffilav ^

jta&itv oh^ t^QaCav, 3, ovxovv xal vftttq

Ittitwv SialpOQitvQ JtottlO&t xal taq zifiva-

.i(t jtaQefiJteOovtia xti'TJa^i top &e6v XQoq 15

<tp (xMxov xQlottoq fdeolrai yivr^^^s, rarur//?

■itpta&t fitCB-ov „€a" yaQ ^XQifiart x^lptrBf

^ ovv ijrl TO XQiTtjQtoi', jiaQQtfTmif txaziQmv

iQtvvatB dxQi^&i; jr«()( tcov iviX'^fiivtov xal

'^ nyoQovvTOq, d jc^forov tovtov xarrjYo^et ^

■.^j](iata xattvr]vox^v. x«i d fiij lit. fiifijpeoaq

xal t& ^xXjipta vxoxeirfii, xa\ ojtoia riq jj

a^;(Ei. 2. xal Toiovrog dh dip evavpsl^rjroq, 25

xaQdv0fiOV yoQ to roiovzop, aXX i^^^

i'^a^ bftolovq twrip top fpojrov, xa&-^q 6 Nofioq

rTO? 6va xal x^imv fia^TVQfav OTa&tjdeTai xav

d£ ihto/jttP TOP tQoxop avrmv ixt^riTsM^at

Ht; jjtttdfj xoiJidxtq iyxtopg? xal rovg dvo xal SO

28 Deut. 19, 15; II Cor. 13, i.

ikal ayajtfi iavtoifg b o | 21 artol. : avva^fnutjov^tr b 0 |
npp tovrov ov (_ov v) m p v. ?i(i« tovtov b o ( xatri-
b o p V I 24 avtoit + xai tx&p(ti xal ^l/Oi-ov b o \
-.ftflMr >- b o I xa&we + xal b o p | 28 dvta fiagrvfcav
I tiutfter o I 30 ri; a h : >■ b ni o p V
n Goiwnr. ap. I. 10

146

DlTtASCALCA II, 49, 4—60, 4 (S).

accusationem. Si vero compertum fit, eum perversum et litij
esse nee recta opera eius, notuni est, euni testimouium bk
afferre fratri vestro» 4. Si ergo reperitur ac cognoscitur inii
increpate eum et eicite ad tempus, donee paenitcntiam agat el
5 convertat ac fleat, nc ct quem alium ex fratribus nostris b<
vivcntem blaspliemet ant ne quis alius ei similis, in vestra
gregatione sedens ac videns ilium non vituperari, et ipse adve
aliquem ex fratribus nostris audeat ita agere et intereat a
5. Si peccator autem vituperatur et castigatur et ad tempus cicil

10 qui eum imitari instituit ac facere instar eius, videns eum eic
esse, is quoque timcbit, ne ipsi idem eveniat, atque se subicietj
vivet apud Deum, et apud homines nulla re veniet in ignominij
L. Ac deinde de iudicando idem consilium inite, deliberar
inter vos et inquirentes, qui eius mores sint ac conversatio m

16 mundo, an non forte multas reprehensiones de eo audierilis am
,m non multa mala ab eo facta sint. 2. Si enim apparet opera
mala ab eo peracta esse, verisimile est, etiam reprehensionem io
eum factani veram esse. Sed etiam fieri potest, ut prius quidcra
peccatum percgcrit, hac culpa autem nunc ei obiecta innocciis

20 sit. 3. Propterea diligenter haec inquiratis, ut cum magna au-
tione ac vcritate sententiam feratis. ludicate recte de eo, qui
noxius invenitur, ac ferte indicium. 4. Et qui ex eis in iudicio
vestro non stat, increpetur et e congregatione eiciatur, donee
paenitcntiam egerit et episcopum vel ecclesiam deprecatus ac cc

2b fessus fuerit se pcccasse et paenitcntiam acturuni esse; et
muttis adiutorium exsistet neque fiet, ut alius, videns ilium
ecdesia sedentem non increpari nee vituperari, et ipse sicut hie
agere audeat, reputans eum apud homines vivere, cum apud Deum
perditus sit.

1 waneg b 0 omaavvui a v | 2 xovi -f ^vo b o j rov >• b 0 p •!
2 Plufiin)9al a | 4 /KcipTvttoi h | avrov > b | 6 T«5» >• b j 7 6i« : i» ^^\
9 Tctg fiapTvpias p v i jtay a. <!. : ti xal avfiifiaivoi Soxovotv tivai b o | irnw"'
ftapxvQia b o I 10 rut vofnu a- Ini : ^v b o | II av^xatab. a , 16 rw ^ia ^
16 xnl ifulonxmxoi ;> b o | c^ >>- b o | 17 y^ifri}nnvlajii p v | 17/18 i) '

L. 'Ort iyxfpfi '<>'« *ol ix npori-
ptuv xaxiSv fti] ttniotfla^ai ta Stvtf-
pa. Quod fieri potest, ut ex prioribus
malis alicui in &ecundis fides adslruatur.

I. il ^lAoxtipof xtX.] Aucloi D^'
dascaliae haec hi parte priore scu if
accusatore agente (c. 49, 2) posu'l-

CONSTITI^TIONES APOSTOLORDM H, 49, 4—50. 4. 147

ov n^tvSovc, cue TOVQ dvo ^QfO^vregovi; xara 2koadvvrjq kv Ba-
fivlcovi, xai tovq t'tot^g t"^*^ xaQavo^iaiv xaza rov Na0ov&£ iv
2ja(iaQsla, xa) to ^/Ji/d^oc. T€0P "lovdaimv xata tov xvQiov tP %qo%}-
aairjfi xal xaxa Sxtfpdvov rot? jipoJTOfictQTVQoq avrov. 4. iatcoaav
ovv oi fidgxvQeg Jtgael;, aopyi/TOt, kxiiixilQ, ttycutfjrixol, OoiqQovBs, 6
kfxQOTilQ, axovrjQoi, jiiOToif &f06s^tlg' t/ yag t(ov toiovtcov fiag^
xvgla xai 6ih tov xgonov a^rmv ^i^ala xai dia t^c avaOTQoqi^g
€tvT€5v dX7j9-r)<; vxaQ^fi- 5. tdov dh fifj toiovtcov /lij xagaSixBOBs
xr/f ftaQTVQlav, xdv evfupojvtlv SoxdiOiv ixl Ty xaTaftagrvgia °
xgoorixaxtat yap Iv toti Nofiotg' „Ovx ^o^ ftttd jto/iXtov ijil lo
Maxia. ov jraQad6§y dxotjv (iazalav, ov ovyxaxa&^Ofj fitra ;tJbj-
B-ovg ixxXtvai to dixaiov".

L. '£■*' fiigei de xal xbv xgivofitvov ddivcu ogisUtxi, oxoloq

kCTtv x^ TOV fiiov avvi]B-Bia xal avaoxgoq>^' si (iefiagTvgfjfjdPoq

xbr ^iov, d ai'tyxkrjxog, d baioxrfza iQrjXmxcog, d ^piXoxqgog xal 15

qiiX6§ti>og xal (piX6jtxa>xog xal qnXddeXtpog, d fttj alaxQOxtgdrjg xal

fifj ^gioxTig xal XQ']f^'^'^oXaiXa}ff, eI oaHpgmv xal firj aawxog ^

fid&vaoe ij dgyoqdyog, el tvOJtXayxvog xal ivfitxd6oxog. 2 (L). e^

yag avxtp Jigovxdxeixai tgya g>avXa, rjdrj ix {ligovg dXijd-elg av

I iUi> xai al i>vi' ttvxtp tjti^fgofisvai xart^yoglai, d fii] dv avxcp 20

■TO dixaiov ixei avvaycot'iyofievov iyxtogfl yag avxov rjpiagxrjxivai

" (tiv JTOTf, Tovxov 6i TOV iyxXrjfiuTog dd-wov vxdgxHV. 3. 616

taxgtlidig xtgl to ToiavTa I'rjgiovxtg, dogiaXelg xal ^t^aiag jtoulo&e
rttg ajrotpdaetg xaxd xov iXeyx^tvxog' xal idt> ftexa xov dfpogiGfiov
avyyvoj(ir]V alxtj xal Jtgoojiioi^ xcS kjiiaxojicp xal f)(tagxijXivai 25
ofdoXoyi], xgoodt^aoO^t avxov. 4. (ir^xt 6e xbv avxo^dvxrjv dxi-
/icagrjxov Idotftt, IV'it ftrj xal txegdv xiva xaXtog ^tovvxa (iXao^f-
ftrjOU ^ 'ixtgov yigoxgitptjxai xd oftoia avxoi dgdaat, fttjxe fit)v xbv

tiXtyx ^tVra ajwiigiaxov, ojtajg fiT/ xal txtgoe T0I4 avTolg iyGx^d-ii.
ovxt yhg (idgxvg xaxcov dxifKogr^Tog toxai, ov&' b xXtififitXdov dO
dlxrig ixxog.

I

i

I

1 Dan. 1 3. - 2 III Reg. 21. - S Mt. 26. — 4 Act. 6. 7, — 10 Exod, 23, 2. i.

fl..ti h, el ft^ , . xai /tfj p V I ^' fti&vaoi — fv/ifidiozo^ >■ b o ( X8 </ pr

-|- /i^ p V I 19 nQovnoxttvtai p v | d?.rj9fiai b o | 20 InitpfQotifvat avTtp a |
xarfjyopiat > b o ! ft ft^ av : inti /if/ b o I 21 ^yji ^ I 22 fttv > b o |
24 ikiyjm'tof (iXf.. o sic fere semper) b o t 26 ofiokoytT h p v 1 /nr'ite JJ^ a p v :
^ijdi b h o I 28 frfpov -f "»'« * I avtiS >■ o | fitj6i bo | 29 jtal >• a |
ivaxt^i ' avidi avya^f^^ b o | 30 ord" h, ov^t p v | ov&' 6 : ovdov o

10*

144

DIDASCALIA II, 48, 2-49. 3 (S).

ut vivificetis sine acceptione personae magis quam ut perdatis cos
condemnantes, qui iudkantur. 2. Si quis vero innocens est et a
iudicibus per acceptioneni personae condemnatur, iudiciuni iudicum
iniquorum nihil ei apud Deum damni afferet, sed euro etiam iuvabit,

6 quoniam extguum tempus iudicatus est inique ab hominibus, postea
vero die iudicii pro eo, quod inique condemnatus erat, iudex ent
iudicum iniquorunj. 3. Vos enim iudicii iniusti mediatores fuistis;
ideo a Deo mercedem accipietis et eiciemini ex ecclesia D6
catholica, et implebttur in vobis illud: Quo iudicio iudkaveritii,

10 itidicabimini .

XLIX. Propterea cum sedetis iudicaturi, adveniant et adstetU
ambae personae simul; non enim fratres eos appellamus, donee
pax inter eos facta fuerit; et investigate caute ac diligenter de
controversiam ac litem inter se habentibus. 2. Et primum de

16 accusatore inquirite, an et adversus ipsuni accusatio exsistat lut
an non adversus alios quoque incriminationem intulerit, et nirsus
an non forte ex aliqua inimicitia priore aut ex litigatione aut ex
invidia orta sit eius accusatio, et qualis sit conversatio eius, an
humilis neque irascens nee calumnians, et an viduas et pauperci

20 et peregrines amet, et an non sit turpis lucri cupidus et an
quietus et diligens amansque omnes, an sit misericors eiusquc
manus porrecta ad dandum» et an non sit edax et avidus et op-
pressor ct ebrius et luxuriosus et piger; nam cor perversum miiU
meditatur, hoc urbes perturbat omni tempore; et an ab eo focta sint

25 mala, adulterium et fornicatio et eiusniodi, quae sunt in mundo.
3. Sin autem accusator expers est harum rerum omnium, nolum
est iam et manifestum, eum fide dignum esse ac veram ciiu

9 Mt. 7. 2. — 23 Prov. 6, 14.

1 nf.rif//Jihjfittroiv a j 2 r/' : xal b o p 4 vtjarelai atif^lStti b 0
5 ettaatov h : >■ a b o p v | avtuiv a j 6 xal sec >■ b o 7 dlXi > h
8 <Ji > a h i ttpx^na '• fii a^x- b o | 11 iipoiov : ifiip&ijg b o | igvvoicn
b o I 12 roj- rfm > b o I )^i&iuv : reuv A. h I 18 ro > b I ra > 0 | IdptfW
a h I 14 7i<»<fra*f : e'Seri h | 15 rrpoi : f/5 o | 16 Ylvta&m b o 1 17 re*
ftipB'bv L dno &tov p v | yap + av h I 20/21 tavtov-; dp eip. : i* lif>

XLIX, 2, primum de accmatore] Dc
accusato auctor agit c. jo.

XLIX, \htoiow: flvai 7pv ^<>^i

xttT^yo^vs xal fiafuvpai. Qftate*
esse decet accusatores et testes-

I. nQtUxov xxl.'l Huic sectioni re-
spondet caput 50 de accusato ageos.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 48, 2—49, 3. 145

jEOtfra TtSv xisjfifuXovfiivmv, xd xt Ofuxga xai xa nefola, xot
Uiipg l(>y<w, xai Xof/ov xdXiv higmq, xal nQod-iaimq ij XoiioQhxg
} VMol^iptmg 6ueq>6Qmg' xtd xovg fihv vxo^aXilc, /iopcug dxetXatg,
vvq <)l xsptjxaiv x^HfTf^^if «>^^<wg <^6 vtjaxeiatc axt^mans, xai
^JQOVc d^OQJiHtq txaaxov XQoq xh fiiys^oq xov k/xXrmaroq avxov. 5
t. xtu yag xal 6 vofiog ov xavxbg aftiZQX^/tccxog xrjv avxr/v ixoi-
ifco Tifuoglop, aXXa alleag ftkv xa tt^ O^eov xal sig Ugia xal tlq
wgiv xat elg Ug&ov, hdgmg dl xa elg ^aaiXia xal agxovxa xal
HQatuQfXijv xal vxijxoov, ofioxifiov ^ olxixijv, ij els xt^/ia ^ elg
fctoypy. xcl xdXtv xagrjXXayfiivmg xa elg yovstg xal ovyyeyctg, 10
fcLUpg xa Ij ^podov, xal xa dxovalmg exiga)g' xal xotg f^
Kaxtroy ^ dia axavgov ^ xbv dice Ud^aw, xoig dh Qijfilav tj
jutaxiyag ^ x6 xa o/ioia xad'elv ole J^dgaacof. 3. ovxovv xcd vfittg
nSv iut^ogaw aiiagxtj/idxaw dtaipogovg xoieto^s xal xag xifxa>-
flaq, tva ft^ xig adutia xageiixeaovaa xivrja-g xbv B^bov xgog 16
lygygxTiygiy rjg yog av ddixov xglaeatg fieolxai ydvtjaBe, xovxtjc
tttk TOP axb d-eov lij^ead-s fiia&ov' „^" ydg „xgiitaxt xglvexe,

tQl^^&iB-l".

XLIX. KaMaavxeg ow ixl xb xgixiqgiov, xag6vxa>v exaxigatv
tav XQOOmxanff ov yag igovftsv ddeXgxov, fiexgig ov iavxovg kv 20
dgtpnn dxoXd^atCiv, igevvaxe dxgi^mg xegl xcov ivexo/xivmp' xal
xgmxov xegl xov xaxijyogovvxog, el xgooxov xovxov xaxrjyogel 7/
xai extgotg xiolv kyxXrjuaxa xaxevijvoxsp, xal el fi^ ix (ii/iy)e(X)g
avxov ^ q>tXovei3Uag xai xb iyxXruia vxoxeixat, xai bxola xig rj
dvaaxgoq^ avxov vxdgxet. 2. xal xotovxog dh mv evavpsidijxog, 25
(^ xiax£via9a> ftovog, xagdvofiov yag xb xoiovxov, dXX ixdtm
xai exigovg /idgxygag b/iolovg avxcp xbv xgoxov, xad^mg 6 No/iog
liyti' „*Exl axoftaxog &vo xal xgitSp liagxvgcov axad^tjaexai xov
^fta". 3. duxxl dh elxofiev xbv xgoxov avxmv ix^ijTeia&at
bxOlog xig xvrfxavei; ixetdrj xoXXdxig kyxmgsl xal xovg &vo xal 30
xovg xXelovag ixl xaxm liag/xvgfjcai xal Cvfigxovmg xgoax^ai

17 Mt. 7, 2. — 28 Deut. 19, 15; 11 Cor. i}, i.

ttvTovi h, iy tlf. xal ayanrj kavtovi b o | 21 dnoX. : avvapfnuaovaiv b o ,
22 npiaxov rovtov : npi tovtov ov (ov v) m p v, n^o rovtov b o | xar^-
yop^otv boi^>-bopv|24 avtuiv -\- xal tx^QCti xal <p&6vov b o ;
«ia b o I 27 xhv xgonov 3> b o | xa&wi; -{• xal b o p | 28 dvw fiaprvQiov
xal XQimv p V I 29 etna/iey o | 30 ri; a h : >' b ni o p v

Fdhk, Didasc n Gohstit. ap. L 10

144

DIDASCALIA II, 48, 2—49, 8 (s).

ut vivificetis sine acceptione personae magis quam ut perdatis eos
condemnantes, qui iudicantur. 2. Si quis vero innocens est et a
iudicibus per acceptioneni personae condemnatur^ iudicium iudicum
iniquorum nihil ei apud Deum damn! afferet, sed eum etiam iuvabit,
6 quoniam exiguum tempus iudicatus est inique ab hominibus, postea
vero die iudicii pro eo, quod inique condemnatus erat, iudex oil
iudicum iniquorum, 3. Vos enim iudicii iniusti mediatores fiiistis;
ideo a Deo mercedem accipietis et eiciemini ex ecclesia Dei
catholica, et implebitur in vobis illud: Quo iiidicio iudicaveritii,

10 iudicabimini.

XLIX. Propterea cum sedetis iudicaturi, adveniant et adstent
ambae personae simul; non enini fratres eos appellamus, donee
pvix inter eos facta fuerit; et investigate caute ac diligenter de
controversiam ac litem inter se habentibus. 2. Et primum de

16 accusatore inquirite, an et adversus ipsum accusatio exsistat aut
an non adversus albs quoque incriminationem intulerlt, et rursits
an non forte ex aliqua inimicitia priore aut ex litigatione aut ex
invidia orta sit eius accusatio, et qualis sit conversatio eius, an
humilis neque irascens nee calumnians, et an viduas et paupercs

20 et peregrines aniet, et an non sit turpis lucri cupidus et ao
quietus et diiigens amansque omnes, an sit misericors eiusque
manus porrecta ad dandum, et an non sit edax et avidus et op-
pressor ct ebrius et luxuriosus et pigerj nam cor pen-crsum main
tneditaiur, hoc urbes perturbat omni tempore; et an ab eo facta slat

2f> mala, adulterium et fornicatio et eiusmodi, quae sunt in mundo.
3. Sin autem accusator expers est harura rerum omnium, notum
est iam et manifestum, eum fide dignum esse ac veram dus

9 Mt. 7, 2. — 28 Prov. 6, 14.

1 nkTiHHflfjfiaTmv a | 2 ^' : xai bop 4 v^orEia; arijip/|a( b 0
6 (xaarov h : >• a b o p v j avK^f a j 6 xal sec > b o | 7 dkici > h
S <fi > a h i apxovra : fig a^x- b o | 11 iipodov : i^i^dtis b o | ixoviiun
b 0 I 12 tor d(« > b o I ll&wv : rtuv L h \ IS t6> b \ ra > o Ufaoti
a h I 14 nottiaBf : t^trf h 16 npo; : c/; o | 16 ylveaOat b o | 17 tit
fiia»6v L ano Qfov p v | yap -f av h ■ 20/21 iavzovq 4^ eip, : ^ ti^

XLIX, 3. primum de accusatifre} De x«(rijy6()ovs xal naQXvgag. Qfttics

accusato auctor agit c. 50. esse decet accusatores et testes.

• , * 1. nQfiitov Kt}..'\ Huic scctiooi «-

XLIX. '^Ontyiovg tltfui xpfi lovt spondet caput jo de accusato agens,

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 48, 2—49, 3. 145

Entfra xtSp xXf/iiftelovftipmv, xd re a//txQa xal xa /ieydla, xal
fcUmg lpy<w> *g^ Xdyov xdXiv kxigmq, xcA XQO&ictcog ij Xotdogtag
f «3roibyyca>g duegpogmg' xcl xovg fihv vxo^aXelc: fiovaig axBiXalg,
nog d^ xevtjxaw xojflY^^^' «^^<wg ^^ v^axslaie axi^mafie, xai
farfpopg d^poQiasiq txaaxov xgog xb ftiyed-og xov kyxXijfictToq mhov. 5
a. Koi yag xai b voitoq ov jrgyrog afiaQx^fiaxog xijp avxr/v ixoi-
tfco xifuogiap. aXXd allcag filv xa tig B-bov xai eiq Ugia xal cig
hpor xm eig Uq&ov, kxigmg ds xa slg ^aaiXia xai oQixovxa xtd
mfOKitoxrp/ TuA ^xijxoov, o/idxiftov ij olxixrjv, rj els xxfjfia ^ eig
lloypy. xal xdXiv xaQriXXayfiivmg xa BJg yovBlg xai avyyevilq, 10
iLUpg xa i% ^podov, xai xa dxovalaig txigatg' xal xolg ftkv
^gpoxop ^ dia axavQov ^ xov did XlBcov, xotg <5^ ^rjfilav ^
pdaxryag ^ to xd ofioia xad-Btv olg Idpctfgy. 3. ovxovp xai vfitlg
nSp dia^ogmp dftagxTjftdxaw diagioQOvg xoiBla^s xal xdg xifto}-
ftag, hfa ft^ xig aduda xaQB/ixBaovaa xivrjay xov Bebv XQog 15
iyeanixxijatv 179 yog dv dSlxov xglCBoag /iBOlxcu yivijc&B, xavttjc
col xov dxb &BOV XijipBOB^B fiiad-dv' „m** ydg „xQifiaxi xqIvbxb,

XT.TX. KaMoavxBg ovv ixl xo xQtxiJQtov, xagovxcov ixaxigoiv
vmv XQOttmxanf, ov ydg igovfiBV ddBXgxav, ftixQig ov kavxovg iv 20
EJ^pg dxoXd$€a<Uv, igevvaxB dxQt^mg xbqIxcov Ivsxofiivmv' xai
xgmxov xbqI xov xaxijyoQovvxog, el xgmxov xovxov xaxrjyoQBt ij
*al kcigotg xialv kyxXi^fiata xaxevijvoxBV, xal si liij ix fiifttpBrng
avxav tj q>iXovBtxlag xal xo iyxXrjfia vxoxBixai, xai bxola xig rj
dvaaxQognj avxov vxdgxBi. 2. xal xoiovxog dh mv BvamfBt6ijxog, 25
fqy xiaxEvia&at /lovog, xagdvoftov ydg xo xoiovxov, dXX' ixjxat
xai kxigowg fidgrvgag bftolovg atSx^ xov xgoxov, xa^mg 6 Noftog
Xjytf ,,'Exi axofuxxog 6vo xai xgimv fiagrvgaw axa&tjasxai xdv
^fta". 3. dtaxi dh bIxo/ibv xov xgoxov avxmv ixi^rjT£ia&ai
bnoiog xig xvyxdvei; ixBidfj xoXXdxig iyx<ogBl xal xovg 6vo xai 30
xovg xXelovag ixl xaxm nagxygfjaai xt^ Ofviupcavaig xgoax^ai

17 Mt. 7, 2. — 28 Deut. 19, 15; II Cor. ij, i.

ttvTovt h, iv tUf. xal aydntj iavtovi b o | 21 dno).. : avvapfnoaovaiv b o |
22 nftixov rovxov : n^h xovtov ov (ov v) m p v, uqo tovtov b o I xattj-
yoffHOtv bo; ^>-bopv|24 avxwv + f"^ tX^&^i *«^ 9>96vov b o |
•la b o I 27 xov xponov I> b o { xa9fui + xal b o p | 28 6vto (jiaQzvQwv
xal xgtuv p v | 29 etnaftev o | 30 r($ a h : >■ b m o p v

Funk, Dioasc. n Cohstit. ap. L 10

144

DrDASCALIA II, 48. 2—49. 3 (S).

ut vivificetis sine acceptione personae magis quani ut perdatis
condemnaiites, qui iudicantur. 2. Si quis vero innocens est
iudicibus per acccpttoneni personae condemnatur, iudicium iu(
iniquorum nihil ei apud Deum danini aiTeret, sed eum etiam iu'
6 quotiiam extguum teinpus iudicatus est inique ab hominibus,
vero die iudicii pro eo, quod inique condemnatus erat, iudcx
iudicum iniquoruni. 3. Vos enim iudicii iniusti mediatores
ideo a Deo mercedem accipietis et eiciemini ex ecclesia
catholica, et implebitur in vobis illud; Quo iiidicio iudicav

10 iudicabimini.

XLIX. Propterea cum sedetis iudicaturi, adveniant et
ambae personae simul; non enim fratres eos appellamus, d
pax inter eos facta fuerit; et investigate caute ac diligenti
controversiain ac litem inter se habentibus. 2. Et primum

16 accusatore inquirite, an et adversus ipsum accusatio exsistat
an non adversus alios quoque incriminationeni intulerit, ct rursu*
an non forte ex aliqua inimicitia priore aut ex litigatione ai
invidia orta sit eius accusatio, et qualis sit conversatio eius, m
humilis neque irascens nee calumnians, et an viduas et paupercs

20 et peregrines aniet, et an non sit turpis lucri cupidus d in
quietus et diligens amansque omnes, an sit misericors eiusqur
manus porrecta ad dandum, et an non sit edax et avidus et op*
pressor et ebrius ct luxuriosus et piger; nam cor penersum miU
meditatur, hoc urbes perturbat ottini tempore; et an ab eo facta sint

25 mala, adulterium et fornicatio et eiusmodi, quae sunt in mundo.
3. Sin autem accusator expers est harum rerum omoium, notum
est iam et manifestum, eum fide dignum esse ac veram em

9 Mt. 7, 2. -^ 28 Prov. 6, 14.

1 ni,t}ftfts},rfHaxtov a | 2 ijf : xai b 0 p 4 %'tiazeiaf artjpiiiii: b 0
6 fxaarov h r > a b 0 p v 1 avruiy a | 6 xal sec > b o j 7 dki.a > h
8 'Ji > a h I ap^rojTW : lii oqx- b 0 | 11 itfoiov : i^itfQtn b o | lxov<!>*i
b 0 I 12 roK «»(« > b o I ).l&a>v : xtSv ;.. h 1 18 to > b | ro > o fSpam
a h i 14 7ioi(Ta9e : t^ftt h | lb npog : ttg o \ 16 y/ffodat b o I 17 r«'
fita&inf L tmo »(ov p v | j/ap + av h I 20/21 iavvoif; iv fig. : i* «^'

XLIX, 2. primum de accusatort] Dc xcm^/dpovf xal ftdprvpaii, Qjttlo

accusato auctor agit c. 50. esse decet accusatores et testes.

• , * I. n^uiiov KTJL.] Huic sectiooj :«■

XLIX. '^(tnoiovq t'ivui X9^ "><^( spondet caput jo de accusato a^'

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM H, 48, 2—49, 3. 145

aora reap xhffiftelovftivmv, xd re OfiixQa xal za (iByala, xoa,
imq Ipyiw, xa\ Xwfov xdUv hdQmq, xal xQO&-iaea>g jy loidoQkcg
faroJliyf>t«ag dtoyo^cog' atcl xovg fthv vjtofiecXele: ftovaig ajtstkalg,
vq ^ xsmJTcov xoifffT^^y g^<wg <^6 I'tjareicue: ari^made, xgl
Ijfove dtpojfiafiq txaorov XQog to ftiYsd-oq tov kfxk^itaxoq avrov. 5
xdk yag xai. b vofiog ov xccPTog aiiaQxiquaxoq rrfV avrr/v kxoi-
ro xifuoglav, aXXa dXXmq ftkv xa tig d^sbv xal elg kgia xcl elq
fjp xai slg Uq&ov, kxigag dh xa elg ^aatZia xai gpxovTg xal
ggrtconyy xal vx^xoov, Ofioxifiov r} olxdxijv, ^ . £^ xx^fia rj slg
\ofov, xal xdXtv xa(fijXXaYfiiva>g xa elg yovBlq Tial GvrfyBvilq, 10
\2mz xa i% ^podov, xai xa dxovalatq ixigmg' xai xolq fthv
ttPoxov ^ 6ia axavQOv Jy xbv 6ia Xl9-aw, xolg 6k Qtjfdav ^
atfriygg ly to xa Sfioia xad^etv oh idgaaav. 3. ovxovv xol vfulq
Dv iiatfogmv aftccgxijfidxaw dtaqtogovq xouiaB^e xal xaq xifta>-
laq, &>a /t^ xtq aducia xaQB(txtaov(ia xiv^ay xbv &Bbv xgbq 16
jtafdxttjCtv' ijg yog av ddfxov xglatoaq [tsolxai yivijc^e, xavxijq
«i xbv axb &bov Xij^Bad-s niad'W' „<&" yag „xglnati xglvtxe,

XLDC. Kad-laavxeq (wv kxl xb xgtxi^giov, xagovxaiv kxaxigatv
w xgoamxaw, ov yag igovftsp ddsXyxov, fiixgiq ov kavxovq kv 20
1^1^ dxola^oHfiv, igevvdxB dxgi^mq XBglxcov ivBXO/idvmv xal
mmov XBgl TOV xaxijyogovvxoq, tl xgcaxov xovxov xaxijyogBt ^
d htgotg xtalv kyxli^fiata xaxev^voxsv, xal el (trj ix fii/iipBmg
wvmv ^ g>tXovBixiccq tuu xb eyxXrjfia vxoxeixai, xal bxola xiq rj
vaaxgog)^ ccvxov vxag^Bi. 2. xal xoiovxoq dh mv BvGwBiSijxoq, 25
By xiaxevia^m ftovog, xagdvoftov yag xb xoiovxov, dXX ixixai
ai fxigcvg fidgxvgaq bfiolovq avxm xbv xgoxov, xad'coq 0 Nofioq
ijw ,,'Exl axoftaxog &vo xal xgimv /lagxvgmv axa&i]aexai xav
^fta". 3. dtaxl d\ tlxofiBV xbv xgoxov avxtov ixiQi]XBtad-cu
MOlog xiq xvyxdvBi; kxBtdri xoXXdxiq kYxa>g& xal xovq dvo xal 30
ivq xXdovag kxl xaxm (lagrvgijaai xal avfiqxovatg xgoaxfj[V(u

17 Mt. 7, 2. — 28 Deut. 19, 15; II Cor. 13, 1.

roixi h, iv tlf. xal ayanrj iavtovi b o | 21 dnol. : avvap/jtioaovatv b o j
nptitov Tovtov : npo tovtov ov (ov v) m p v, npo tovtov b o | xaTrj-
if^oev bo;ij>bopv|24 avzmv + xal tx^P^i *«^ 9>96vov h o ,
> b o I 27 xdv TQonov ^ b o | xa&wg + '"^^ b o p | 28 6vto fiagivpwv
'.I TpitSv p V I 29 (inafifv o | 30 r<$ a h : >> b m o p v
Funk, Disasc. sr Constit. ap. L 10

1&4

DSDASCALIA

^55. 1 (S).

accepta sint, cum statis in ecclesia oraturi, diaconus alta voce di(
Adestne aliquis adversus proximum suum aliqutd liabens? Si v«
reperiuntur, qui iudiciuni ac litem inter se lubent, supplicare del
et pacein facere inter eos. 2. Qui in domum ingrediuntur el

5 pax bitic domui, et paccm cvangelizant et pacem afFcrunt. 5.
ergo aliis pacem praedicas, multo magis tibi pacem esse necc
est cum fratribus tuis. 4. Ut filius lucis igitur et pacis oraoik
esto lux et pax cum uemine Htigans, sed esto benignus firga ornn
et pacificus et adiutor Dei^ ut multiplicentur, qui salvantur;

10 haec est voluntas Domini Dei. 5. Qui autem inimicitiam ac Ull
et controversias et iudicia amant, hi Dei inimici sunt.

LV'. Dominus enim a principio singulis generationes ad pae

4 Luc. 10, 5. — " loaniv. 12, j6. 8 Mt. 5. 16.

2 nXtjaior v.uwv i-itw^ b h o | 3 fu] rig bis : ftrjiff-l^ b o | 4 xpotv^trfi
xa9apu h [ u lov itfov : tuu lev^itu b o | 7 /op<^0;MMniv b h o a* : jt
^OfifVOi 3, yapt^ofiitoti p v | 8 xvptog : v jr. b o i) noiv a h : noi.km b
o p V i 10 npoaev^Kjltat m p v | ru! kadi h A B : rev &fw m p v, 3> a b 0
&eov : Ittov m p v | U noklw b o p v | avro? avrfig -^ h | avxog > b t
12 tavttjv p V 1 14 ^^ 7ipo>" havxov a | /ii; : ov b o l.^ oiJr' p v, ovcf li '
a»' > h I aklwrlx | fpif.oi b o 1 16 yiyvofifvoi a, ytvoufvoi; h ' 17 buovoin
ttXri^fia h I 19 rotJ d- akkoryioi r di.i.. &fov b o | 21 xakfi -|- xai h 22 tei
(>■ p) i'ii© xai Sr)/x b o p 1 23 <Je + ««' b h o | rov : roif o | rfe + ^taht
b 0 I 26 IVfi-xia, : lov M. b o | 26 ^tu^llov o \ Miuvatwg b h p | 2? Xai-i^:
Xhfi a { 28 Tovi koiaovi o \ titv >■ a | 29 avtov o|^;raboAB: + nrr>-

1. fi^ Tti; X. t.] Sic DidascaUa.
Tempore progredieute haec procla-
matio desiisse videtur. Saltern nee
in liturgia infra VJll, 4—15 proposita
nee alias invenitur. Ceteroquiti pro-
clamatioiies satis diversat; eroiu. Cf.
adnot. ad VIII, 6.

2. Toii dy^vi X. r. fi.] les. 57, 19:
ci(t*jvtfv d:t' fiptjyr/v ToU fiax^v xal
toU iyyiw ovuir, Eph. 2, 17: *«t
iky^utv fvrjyyfkiaaro flQt]vf{v vftlv
toii ftax^ttv xai rotg ^yyvi. — ovi
(yrut ktL] Num. 16, 5 : xai eyrat
6 Ihitg rovg orrai avrov, II Tim.
2, 19: 'iyytu xv()ioi rovv otnai; avrov.
Cf. Ropes, Die Spruche }esu 1896 p. 27
{Texte und Unlersuchungen XIV, 2).

LV. 'Anttpi9fi^oi<; dtaipopov 3po-
folai xai dntai t^ ''p/^i ^f^ ^W"
orf/»' yertav txaktati- 6 itilei li
/tftatoiav Ttavttti. Enumcratio vi-
riae providentiae et queniadmodum
ab initio Deus per singulis generiti-
ones ad paenitentiam omnes homint'^
vocaverit.

I . npixptfruiv xrk.] Quod Didascilii
paucis verbis indicat, id Constitutioiies
copiosc illustrant. — twr dwdiira -
Uavkov] Paulum Constitutor a Juo-
decim quideni discernit, sed in Jpo-
stoloruni numero habet. Infra VIII.
4, I Paulus o wan 6a toko-; vocalui.
ct VIII. 46, [ 3 tredecim apostoli cocn-
memorantur.

C0NSTITUTI0NE8 APOSTOLOBUM II, 64, 2-66, 1. 155

wptop fttxit rrpf dvafV€oaiv tuxI trp* tpaXfiqtdUxv xcd xipf ixl
ig ypcygfc 6i6aaxaUa», 6 didxoi'og Itfrcjc xlijclov vftmv fierce
M)i2^ gxopijq Xjefixm' Mij xtq xavd xivoq, ft^ xtq kv vxoxqUjbi,
I, lav svge^ iv xiaiv avxiXoffla, avveidijast xgovcd-ivxeg dsij-
kup xov 9^toS xai diaXXofmCiv xotq ddtJupotq. 2. d yag xoiq 6

ohtiq^ xtvhq dotifxoiUpovg ngo xdyxcov dcf Xiyuv ^Elgi^vfi xm
vp xovxq>"f flSg vlovq elgijvijg elgijvrjv xciQi^Oft^tfovg xolq a§lotg,
^<pg yiygaxxai' ,fTolg fyyvg xal xotg (laxQav, ot)g %yva> xvQtoq
rag cp&xov", xoXv ftaXXop xovg iv ixxXtjala &£ov siaeQxojiiPovg
J XQO xoMfxatP ix£vxB09-at xdi Xacp x^v xov &eov elgijvijv. 3. el 10

alJLoiq xccvxtiv ixsvxtxai, xoXv fiaXXov cmxdg avx^g kvxbg
afXixco dtg „xixvov tpanog"' 6 yoQ /ii) ixcov avxi/v kv eavxm
t iaxiv d§i6xiaxog dXXoig ccvxfjv xagl^Bad-ai. 4. dib xgb xdvxcov
) slg kavxov elgijvsvsiv ccvxov b yag xgbg kavxw iitj axaaidJQoav
5' av xgbg dXXov dtaftaxea^oexai, aXX'eaxai slgijvtxog, (piXtxog, 15
vofmv xa xov xvglov xcd awegYog avxov Ytv6/ievog xgbg xb
tovaaai ccvxm xovg am^ofiivovg iv bfiovola. 5. ol yog ixi-
ovvxeg Ix^gag xai (tdxctg, avxtXoyiag xdi xglatig xovrjgol xdi
V ^eov aXXoxgtoi xtryxdvovCtv.

LV. *0 yog &e6g, ^sbg mv kXiovg, dx* dgxfjg exdaxtjv yeveccv 20
t( fuxavoiccv xaXtl 6td xtSv dixalmv xai tmv xgoq>Tix<5v' xdi
wg ftiv xgo xov xaxaxXvaftov did xov "AffeX xdi Srjii xdi 2iij&,
K ^ 'Evmg xdi xov fuxaxe&ivxog 'Evd>x iaaxpgoviCjev, xovg dh
9 xm xaxaxXvai4(p did xov Nme, xovg kv 2k)66(ioig did xov <piXo-
pov Am, xovg fuxd xbv xaxaxXvOfibv 6ia MeXxioedhx x«l xmv 26
t«CQtagx<Sv xdi xov ^eoq)iXovg '/cpff, xovg kv Alyvxxcp 6ia Mmoimg,
■wg 'lagaijXlxac 61 avxov xaX Irjoov xdi XaXh^ xai ^iveeg xai
o» Xoixmv, xovg /uxd xbv vofiov 61 dyyiXcav xdi xgoqurftmv,
0P6 crixovg did x^g Idlag kvav&g<oxr/ae<og xfjg kx xag&ivov yevo-
^wys, xovg xgb fuxgov x^g gycdcfgtcog avxov xijg aoa/iaxix^g did 30
nawov xov xgodgofiov, xovg d* avxovg did xov avxov xcA fiexa
y yiveoiv avxov Xkyaxv „Mtxavo£tx£, rjyytxev ydg tj ^aCiXela
ipjfl^gavmv" ' xovg fiexd xb xdO^og avxov di ^fimv xdJv dmdexa

6 Luc. 10, 5. - 8 Eph. 2, 17. — II Tim. 2, 19. — 12 loann. 12, }6. —
I Ml 4. 17.

trof ttytov xai h m p v ! 29/30 ytvafievtig o, Yivofitvr,!; h | 31 *♦« h v,
p I ditt rov avtov : xul 6t havtov b o | 32 yhveatv p, yivvriaiv h

154

niDASCAI.IA ir, 64, 2—65, 1 (S).

accepta smt, cum statis in ecclesia oraturi, diaconus alta voce dial
Adestne aliquis adversus proximum suum aliquid habens? Sivtn
reperiuntur, qui iudicium ac litem inter se habent, supplicare debe
et pacem facere inter eos. 2. Qui in domum ingrediuntur ft diatH'

B pax htiic domtti, et pacem evangelizant et pacem afFerunt. j. S
ergo aliis pacem praedicas, multo magis tibi pacem esse ncceae
est cum fratribus tuis. 4. Ut filitts lucis igitur et pads omnibv
esto lux et pax cum nemine iitigans, sed esto benignus firga omntt
et pacificus et adiutor Dei, ut multiplicentur, qui salvantur; iu«

10 haec est voluntas Domini Dei. 5. Qui autem inimtcitiam ac lito
et controversias et indicia amant, hi Dei inimici sunt.

LV. Dominus eniin a principio singulas generationes ad pj<»-

4 Luc. 10, 5—7 loann. 12, j6. - 8 .Mt. 5, 16.

2 nktjaior v.uajy i-aro'/i; b li o | 3 fit] ri; bis : fiii6fl<; b o | 4 xpoiiiNirfi
jtaQaQu h | u rov Ufoi: : tw xvpiw b o | 7 yagi'C.ofii-rovi b h o a' : jm^
t,6(ifvoi a, /onH^ofiM-uti p V I 8 xvpio^ : 6 x. b o \ 9 no^ii a h : ^«iU« ^
O p V i 10 TiQoOfv/ifa'Jai ra p v | ro! Aaw h A B : rcw ^tui m p v, ^ «bo
9tov : )mov m p V I II nvXlta b o p v | avioi avr^g rsj h ( avrii > ^
12 TftvirjV p V I 14 fi^ npOi tavTov a | /ui; : ot b o | 15 Wr' p r. oitt h
CI' > h i aU.tuv h I fft'koi b o , 16 yiyvofjfvoi a, ytvoiitvog h | 17 oftonm
ulti^fia h I 19 roti &. dHotfitoi : diJ.. &tov b o | 21 xaXfi 4- xal b ' 23 m
0 p) X>,i^ xal Srifi b o p I 23 rfe + xal b h o | zov : rovi' o | rfi -{- siiit
b o 1 26 Mf).xto. : rov M. b o \ 26 ^tutptkov o | Mwvaiwi b h p | 37 X^iif-
kh^ a ] 28 toi/t; Aoinov^ o | rov >> a | 29 avtov oj^xaboAB: -f xm-

1. fXTi m X. T.J Sic Didascalja.
Tempore progrediente haec procla-
malio desiisse videtur. Saltern nee
in liturgia infra VIII, 4 1 5 proposita
nee alias tnvenitur. Ceteroquin pro-
clainationes satb diverHae erant. Cf.
adnot. ad VIII, 6.

2. loii iyyvi x. r. ^.] Ics. 57, 19:
"'("i^'V ^^^ n'fit'ivtji' Toli fiaxgav xal
tot; iyyvi ovair, Eph. 2, 17: xal
ikftwv tv'iyyfXIoaTo ti{n',ytiv iftlv
roli (taxftav xal tol^ iyyva. — ovi
lyvto KtL] Num. 16, s^ Jf«J lyvai
6 Ofoc tovi orzai avtov, II Tim.
2, 19: tyrw xvpio^ rov^ ovtai; avrov.
Cf. Ropes, Die Spriiche jfsii 1896 p. 27
{Ttxte umi Untrrsuchurtgen XIV, 2).

LV. 'Anapi^ft^atg Ata^o^ov sf*-

volaq xnl ontoi t^ ''C/^f *«*' '*»-
OTTjv yftfav hxaktatf 6 i^ti; f^
fifittvniar 7idvta<;. Enumeratio u
riae providcntiae et queniadmoduai
ab initio Dcus per singuUs geneab-
ones ad pacnitcntiam umne^ baaaaa
vocaveril.

I. npoiptiTwv xt/..] Q.uod Didascilu
paucib verbis indicat. id Constitutiooei
copiose illustrant. — rtuv 6at6ixt —
Ilaifkov'] Paulum Constitutor a dad*
decim quidem discemit, sed b apo-
stolorum numero habet. Infra VH
4, I Pautus avvanoatokoi vocatur,
et VIII. 46, 1 3 tredecim apostoli cotn-
memorantur.

156

DIDASCAl.lA M, bh, 2—56, 3 (S).

tenliam et vitam vocavit per prophetas et iustos. 2, Et nos ap
stoli quoque, qui digni habiti sumus testes esse adventus eius
praedicatores verbi eius divini, ex ore Domini lesu Christi
vim us et probe scientes dicimus, quae sit voluntas eius et vol
5 patris ipsius: nc quis intereal, sed omnes homines credant et vi
LVI. Hoc enini est, quod docuit nos orantes dicere:
voluntas iua in terra sicut in caelo, ut, qucmadmodum angeli <
et vinutes et omnes ministri glorificant Deum, ita etiam in It
omnes homines Deum gloriticent. 2. Voluntas igitur eius
vivificare omnem homineni, et hoc est jjaudium eius, ul
sint, qui salvantur. Qui litem agit vel inimicus est proximi
minuit populum Dei; nam aut accusatum eiciens ex ecclesia mil
earn et facit, ut Deus aniniam hominis amittat, quae vivebat;
per litem eicit et removet sc ipsum ex ecclesia, et sic it
111 ad versus Deum peccat. Deus enim salvator noster sic
Otnnis, qui nan est mecum, contra me est; et omnis, qui non
gregat mecum, spargil. 3. Tu ergo non es is, qui Deum iuvrt,
populum congregans, quia perturbator ac dispersor gregis es et

4 Rom. 12, 2. 6 loann. 5, 16. — 6 Ml. 6, 10. - 7 Ps. 102, 19 11.-
h Ps. 148, II — I}. - 10 loann. 6, 40. — 16 Mt. 12, 30.

9. avf 'Ittxwfitjt xtLI Cf. V, 8, 1;
VI, 14. i; VII, 46. 2; VIII. 4. I. Ut
auctor Didascyline (VI, 12), sic Con-
stilutor lacobum fratrem Domini extra
coKegiuni collocat ac disci pulis Do-
mini LXXII adnumerat, et tres lacobos
statuit, duos apo&tolos proprie (lictos,
Zebedaei fitium et tilium Alphaei, ac
fratreni Domini ct episcopuni Hiero-
solymilanum. Idem senserunt veteres
fere omnes, Hegesippus apud Eusebium
H. E. li, 23, 4, C!cni. Recogniliones
], 44. 66. 70, Cyrillus Hieros. Catcch.
IV, 28; XIV, 21 etc. Clemens Alex,
autem apud Eusebium H. E. II, i, >. 4
dislincte de duobus lacobis diclt, epi-
scopo Hierosolymorum et filio Zebe-
daei, ita ut ilium cundem cum filio
Alphaei habere videalur, Evangelium
secundum Hcbraeos quoque lacobum
fratrem Domini inter apostolos recen-

set, s. ceoae eum interfuisse Hier»-
nymo Catal. c. 2 refercnlc »fic«B.
Ceteroquin VI, 14, i Constitutor doo
solunv similiter ac hoc loco lacobum
apostoiis adiutigit, sed etiam Paulo
anteponit, ita ut prope ad sentcntiffli
eoruni accedat, qui e lesaia 17,6 ipo-
stolos quatuordecim fuisse coilegenint,
duodecim a Domino electos vel pnnos
et duos postea assumptos, quani intcr-
pretationcm statuit Eusebius (Moot-
faucon, Collectio nova patrum 1**
II, 422; iMigne PG 24, a 10) cuiui<jut
Hieronymus ad les. 17, 6 meminlL

LVI. "On »i?.tiiua Btoi oftofftm

ahfinar napaTt/.rjOuoi r«tZt; /t ovfet^f
ifvvafifon', Qvttd voluntas Dei sit
ut omnes homines
tiant instar virtutum cae^

QttOd voluntas Dei iit.
mincsi?H|fUle conjcn-^j
irtutum cae^'""'- ^H

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 55, 2—56, 3. 157

To6 T^g „kxZiypig axsvovg'* Havlov. 2. tjnilq ovv ol xaza-
^ivxeq d»at ftd(fTVQeg x^q xccQovalag avrov avv 'letxcdfitp x<5
xvqIov adsjj^ xtd kregotg sfidoiir/xovra 6vo fittO^alq xcl
; hxxa dutxovoK avrov ix orofiarog rov xvglov rjftmv 'lijoov
arov ^xovaanBv xa\ dxQtfidog eldoxeg Xiyoftev, „xl hxip x6 5
fjfta Tov d'sov xb dyad-ov xai tydgtaxov xal xiXeiov" xo dia
av yvmQiad-hf riftlv, ,jLva ftijdeig dxolijxai, aXXit xdvxeg av-
Duroc" jfyft^mytpg ,^taxtvaapxeg*' ccvxip alvov avfKjpcavov dva-
rpavTsg airrm „^a<oatv*' almvlfog.

LVI. TovTO yaQ iaxiv, o idlda^ev ^fiag b xvQiog xQoatv%0' lo
•ovq Xiytiv xm xoxqI avxov' „rttf^&ijxm x6 &iXrjftd aov mg
ovQovm xal hti xtjg y^g", oxoag, cog al ixovgdvioi gwOBig xcov
oftarmv dwdftecav xaaat do§d^ov<itv xbv d-tbv ovftgxovcag,
:mq xal kxl yffg xdvxeg ol dv^grnxot iv kvl oxo/iaxi xal /iia
rB-iaet do^d^oHStv xbv fiovov d-tbv xbv %va xal dXrfi-ivbv 6ia 15
p ftovoyevwg Xqioxov. 2. 9-iXijfia ovv avxov kaxiv atvstv
wv 6fiog>Q6vatg xai xQoaxwtlv avxbv avfig>mva)g. xovxo ydg
rov kaxi ^iXtjita iv Xgicxm, xoXXovg slvai xovg oa^onivovg

avttp, dXXa /trj ^tji/iovv avxbv fiijdh kXatxovslv vfidg xtjv
xl^alav ^7 avox^XXetv xbv dgid-fibv 6ia fttag tpujf^s avd-Qcaxov 20
» viidiv dvaiQed-Blcijg, ^tic ijdvvaxo amd-^vai 6ta fuxavoiag,
t(p<Uro 6h ov fiovov i§ Idlaq ogy^g, dXX* rjd-q xai i§ vfiexJQag
u^ovX^g, xai. ixXijQciaaxe xo yByQafifiivov' „'0 (itj awccymv ftsx'
iw axoQxl^Bt". 3. xoiovxog 6i, mv oxogxiaxtjc, xgo^drmv dvxi-
aog, B^tov tx^Qog, xmv dgvlatv (pBogtvg, mv 0 xvQiog xoifiTjv 25

1 Act. y, 15. — 5 Rom. 12, 2. — 7 loann. 3, 16. — 11 Mt. 6, 10. —
12 Ps. 102, 19-21. — 14 Ps. 148, n- 13. — 15 loann. 17, 3. — 18 loann.
5, 40. - 28 Mt. 12, 30.

I rov ;^ b o I 6 IdovTfq b o ] 6 ro sec > b o | 7 'hiaov : vlov p v I
MlO»i« b, fi^dh f Iff h I 8 alwvtov av/nptovwg b o | 9 nvtol 5- txiwvimg : vfji-
»«; atrnviaf ^.i^aio/itv crvrw b o | 13 rij; > p v | oniog : a-a b o 1 inov-
$*nai h o p V I IS naadSv p v | So^dl^fuatv a | 14 y^g : T^g y. a | ot > b
° P V I 15 »{afi b o I eVa xai >• o | xal : t6v b | 16 *f AjJ/uart b o 1 avrov
^ b 0 I 18 avrov > b o 1 19 ikarttovvr tj/iSg h ! 21 ^/mSv h [ ijdvvaxo :
I (v 0) ivvtnb* b o I 24 axopntat^g + laf t xal reJv b o | 25 wv : xal
»»bo

■ I. iMompdvioi f». T. dawfittxtov dvvdfiewv] Cf. Euseb. Detnonstr. evang.

158

niPASCALIA II, 56, 4—57, 3 (S).

adversarius et inimicus Dei. Noli igitur pcrpetuo excitare lito
aut controversias ant procacitatem aut inimicitiam aut iudicii, ne
quern dispergas ab ecclesia, quia in virtute Domini Dei congrfr
gavimus e cunctis gentibus et e cunctis linguis et adduximus ia
6 ecclesiani atru mnlto labore ac conleniiofie et p^riculo continue, 01
voluntatcni Dei tacientes impieremus triclinium accumbentium, hoc
est ecclesiam sanctam catholicam, ut gauderent et exsultarent 3C
confiterentur glorificarentque Deum, qui vocavit eos ad vitam.
4. Vos ergo, laici, pacem mutuo habete, et tanquam columbat

It) prudentes studete implere ecclesiam et eos, qui teri sunt, coo-
vertere et mansuefacere et in earn introducere. Et haec est merca
magna a Deo promissa, si liberaveritis eos ex igne et adduxeritb
ad ecclesiam contirmatos et credentes.

LVII. Vos autem episcopi nolite esse duri neque tyraoni

16 neque iracundi neque asperi in populum Dei manibus vestris tn*
ditum, nee solvite domum Domini neque dispergite populum eius,
sed convertite omnes homines, ut Deo cooperemini, et congregate
credentes cum magna mansuetudine et longanimitate et paticntii
et sine ira et per doctrinam et orationem tanquam ministri regni

20 aeterni. 2. In congregationibus vestris autem, in ecdesiis Sanctis,
con^entus vestros facite quovis modo pulchro et disponite soUicite
loca fratribus cum verecundia. 5. Segregetur presbj-teris locus in

h 11 Cor. II, 25. 27. 6 Mt. 22, 10. — 9 II Cor. 13, 1 1. — Mt. 10,16. -
16 Mt, 26, 61. — 18 Eph. 4, 2. — 19 Act. 2, 42.

LVII. Jiatvnuiati dxxXijofas iral
xkrjpov xal ri txaaxoiiTnit'/.tlvd^el-
kfi Xiiiv avvadpottfltxitufv xhifttituiv
ff kaitttSv iv ty avvtt^fi. Descriptio
ecctesiac et cleri et quid facere debeat
unusquisque clericorum vel laicorum
congregatorum ti] synaxi.

2-4. Hanc particulam ampliticans
Constitutor hausit e Clementis epistula
ad lacobum c. 14, ubi legimus; 'Eotxe
yag oao»' to npayfin Tt,g ixx?.i}oiai
vtji/ifya/.fi. . . eoTiu ovv vfiiv 6 rar-
Tifs Sfanottji; (^foq, xal Tia^nxaaSut
o ftky xv^fpnjtrji X^iaTiS, o npw-
ptvf iniaxoTtiif, D< vavTtti npia^v-
tipoii, fii Toixapxoi iiaxoroii, 01

vavatoXoyoi vols xaxifxovctY, rrij;
Ini^arai^ to tvtv ditXiftiv nAij^ft,*-
In codice Vindoboneusi epistulae illiiu
caput XIV una cum ioilio capitis XV
Constitutionibus tanquam prologos
praefixus est. Cf. Prolegomena. Hip-
polytus Dc Antichr. c. 59 quoque «c*
cicsiam cum nave comparal, simililu*
diiicm autem aiiter explicat.

J. intfiTfxtii;] Forma oblonga dcwius
ecclesiae plerumque constniebatur. -
xaxa eivaTo/.tti t] Secundum CoO*
stitutiones domus ecclesiae in ohentflD
versa esto. Didascalia dc parte doinw
in orientem versa loquitur cxponitquc
partes, quas singuli Christunomm

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 66, 4—67, S. 159

r^g^v_xett r^iiOq awayar/oi ix dtttg>6Qa)P i^dav xal yXmoamv

V xoXXtS lioid-m x€i xiv&vvm xal xoxca dtrfv&ul, aygvxvUx^,
ttUu^, xafievvlcuj, dicoYMol?, xifffolq, qmlaxalg", hfa to d-ilijfux

5 ^eov xou^aeaneg ,^XijQma<ofuv rov XQlxXtrov tmv dvaxei-
viov'*, xovx* sotiv T^v IsQav xal xa^oXtxijv ixxXijaUxv svg>Qai' 6
uivwv xmv xXjjrmif acal ayaXXiatftivtov, vfivovvxatv xal 6o^-
9xmv xov xaXiaavxa ct^xovg 6i* ^ficov dg Qa)fjv d-BOV vfielg
y» xb h^ vftbf duaxoQxlcaxB. 4. xal vftelg 6i, ol Xalxol,
ipfevexe xgbg dXX^Xovg, axovdd^ovxeg mg ^ovtfioi xi)V ixxXtj-

tr av^ttv xal xa vofti^ofuva aygta ixiOxgi^tv elg avx^ xal 10
ffUQOvv xdi axoxad-iaxav. xcu xovxd kaxiv 6 itiytaxog l|
xjjeXiag fua^bg xaqa d-eov' ,'Eav i§aYdYyg ig dva^ov xl/tioVf

axofta fiov lgg'^
LVU. 2!v 6i, 6 kxlaxoxog, loo ayiog, dfimfiog, ft^ xXijxxijg,

dqeflXog, (t^ dxijv^g, dXX' olxodoftog, ixtaxQoipevg, didaxxucog, i&
^fxtacog, ^xto&vftog, xgSog, (iaxQo^fiog, xagaivexixog, xaga-
yrixog mg „d-£Ov opd-Qoaxog". 2. oxav d^ Cwa&Qol^'Qg xrjv xoi

06 IxxX^iav, mg op xv^egtr^tjg vijog fieydXijg fiet* ixiaxijftrig
MHjg xiXtve xoulaB-at xag avpodovg, xaQayyiXXmv xoilg diaxdvoig
ia¥tl vavxaig xovg x6xovg ixxdaaeip xolg d6eXq)otg xad-dxeg 20
•jfianug ftsxa xdotjg ixt/ieXelag xal Oiftvoxijxog. 3. xal xqcSxov

V b ohtog iaxm ixiftijxijg, xaxa dvaroXag xexQa/ifiivog, Ig hxa-

2 II Cor. II, 2}. 27. — 4 Mt. 22, 10. — 9 11 Cor. ij, 11. — Mt. 10, 16. —
! les. 15, 19. - 17 1 Tim. 6, 11.

2 ttygvxviais + xal b h o | 8 nlrjyaiq + xal o \ 4 nktuffoaavrei b |
wiJ > b o , 7 ijfitti b o I f^tov : ov p V, aitoviov 9tov b o | v/zeii; +
w b h o I 8/9 ditaxoQnlaate — dkk^Xovq > b o | 10 aypta > b o |
I xovxo : ovtoi m p V I 12 naffii >■ b o | decSi h | rl/iiov a h p v A :
!{(•» xal ti/ttor b o | IS arofta ah: ro or. b o p v LXX | ^ao a h : o
' 0 p V I 14 i/iot/ioi : o o/u. b o, > h | 14/16 /*^ nXrixTrji — oixodofiog

> b 0 15 itataxuxot h j 16 nfSoi /iaxg6&. > b o | 17 dt > p v ] 18 ov

> b 0 20 wittvti : wq &v)\\ do. vavtatq : wq av ip avrai? b o | raaativ h,
i'ifltflv b o I 22 evftiixtis o \ xox a

chsses obtineant; ad quam partem modo aedi6catae esse videntur. Basi-

««Hs autem ecdesia exstruatur, non Hca S. Sepulcri Eusebio Vit. Constant.

iJwt Apparet autem ex eis, quae ex- 111, 36 referente baud dubie ad ori-

ponh, auctorem velle, ut templa ad entem versa erat, cum basilica Tyri

oritMem spectent. In Oriente pro- eodem H. E. X, 4, 38 narrante for-

ftcto ecdesiae plenunque semper hoc tasse situra inversum haberet. So-

160

ti. 4-5 M-

parte dotnus ad orientem versa. 4. Ht in medio inter <
sit episcopi solium, et cum eo sedeant presbyteri; simili
in parte altera ad orientem versa viri laici sedeant. 5.
decet in parte domus ad orientem versa presbyteros se
5 episcopo et post hos bicos ac deinde feminas, ut, cut
orantes, praepositi surgant prmri et post eos viri iaic
iterum feminae. Nam versus orientem oportet vos orare

crates H. E. V, 22 tanquam rem sJii-
gularera situm ecclesiae AntiochiaeSy-
riae comniemorat, eius altare referens
non ad solis ortum speclare, sed ad
occasum. Eodeiri fere letnpore Pau-
linus Nolanus Ep. }2 ad Sever, c. 13
(PL 61, jj7i ed. HarteJ 1894 p. 288)
quidem etiam in OccideiUc ilium moreni
usitatiorem appcllat. Romae aulem
antea regula iincrsa observata esse
videtur, cum basjlicae urbis antiquissi-
niae ad accidetitem specteiil. — naato-
VOfftu] Quo ergo ve! parti ecclesiae
orientali utrinque adiuDCta erant pasto-
phoria. In altero infra Vlll, ij, 16
comperimus reiiquias eucharistiae as-
servatas esse. In eo etiam munera
ad eucharistiam destinata praepara-
bantur. Q.uod rcspicit Paulinus Ep. p
c. 16 secietarium basilicae Nolac cn-
structae alteram inscribeni: Hie locus
est veneranda penus qua condltur et
qua r Promitur alma sacri pompa mi-
nisterii. Alterum pastophorium videtur
idem esse ac diaconicum, in quo asser-
vabantur vasa altaris (Synod. Laodi-
cena c. 21), vestes sacrae (Typ. Sabae
c. 2) et tibri sacri, quorum meminit
Paulinus alterum secretarium inscri-
bens: Si quem sancta tenet meditandi
in lege voluntas 1 Hie poterit re&idens
sacris intendere Itbris.

4. fiiao^ }fi>..] Hunc cathedrae epi-
scopalis locum nonaulJae ecclesiae an-
tiquissimae usque hodic conservant.
Medio acvo cathedra prope altare in

parte lateraii coilocabatur.

hunc morem piesbyleri aw
j?,7(ff*'o;i«vappe]Iabantur. R<
iam diaconi, non sedebant,

5 7. Habes hie ordint
libris legendis obscni'abati
59. 4; V. 19, J ; VIII. 5.1
Horn. XUl, I ; hab. in Lw

6. Coteierius versum ita ii
est: lector praecinebat tnJt
Psalmorum, populuspostre
bat. At dubitare licet, prim
pulus adeo Psalmorum gi
ut ita praelegenti respond
deinde, nuni vox dxpoori)
modum referenda sit. Mihi
alium moduni respicere vid
nasius De fuga sua c. 24
throno sedentem se pra<
diaconus legtret psalmut
autem responderet (v^aaroi
niam in saeculum miscri(
Q.uae verba alteram partem
versuuni Psalmi CXKXV
facile ab universopopulo dj
cum pars prior a diacono
recitaretur. Augustinus Co
refert, Evodiuin cantare ca
mum omnemque domum
disse: Misericordiam et m
tabo tlbi Domine, i. e. vers
Psalmi C. Methodius Syn
hymnum dc virginitate ita
ut una e virginibus psallj
vero succiaant ac respond

162

scitis, quod scriptum est: Date laudem Deo, qui ascendit in cat
caeli ad oricnUm. 6. Diaconorum autem unus semper ad
obiationibus eucharistiae, et alter foras stet ad portam spect
iDtroeuntes, et postea, cum vos offerctis, simul ministrent ia^
5 ecclesia. 7. Et si quis inventus fuerit non suo loco sedens, ta-
crepet eum diacouus, qui intus est, faciatque eum surgere ac sederc
in loco ipsi convenienti. 8. Namque cum caulis Dominus noster
ecclesiam cotnparavit. Sicut eoim videmus animalia rationis ex-
pertia, putamus boves et oves et capras, secundum geneu ic

1 P«. 67, J4.

legebantur. Mos in singulis ecdesiis
divcrsus erat Sozomenus H. £. Mil, 19
scribit, Alexandriac solum archidiaco-
num Evangelium legcre, alibi diaconos,
in multis ecdesiis solos presbyteros,
alicubi in praecipuis festivitatibus epi-
scopos, ut Constantinopoli primo die
festivitatis paschalis. — MuT&alo^ xal
'twafVifi xtX.] Haec non de ordine
intellegenda sunt, quem Evangelia in
exemplari vel in ecclesia Constituloris
obtinebant. Ordinem ilium auctor VIIJ,
47 can. 8s exhibel. Hoc autem loco
Matthaeus et loanncs Marco et Lucae
anteponuntuT tanquam apostoH Con-
slitutiones pronuntiantes. — o\ avv-
((lyol xij..] Constitutor cum alib Evan-
gelium secundum Marcum attribuit
Marco consobrino Baroabae, quem
Paulus Col. 4, 10. II et Philem. aj
(Tvvepyhv vel adiutorem nominal cu-
iusque Actus apostolorum i2, 12. 25;
'5i J7' 39 mentionem faciunt. Cum
autem Marcus evangelisla discipulus
et interpres Petri appelletur, alii eum
a comite Pauli discemunt, inter re-
centiores Baronius Ann. 45 n. 46, Co-
telerius ad hunc locum, Tiilemont
Mittioirfs I. II, Patritius De Evangeliis
>^33 ^ 3 3 ali)<]ue plures. Plerique
autem illius sententiae esse videntur.
8. Mos standi, dum legitur Evange-

lium, usque hodie durat. TestaDta
eum inter veteres Chr\'SOStomiis la
Matth. hom. 1, 8, Philostorgius R L
111, 5, Isidorus Pelus. Ep. I, ij6, Liber
ponlificalis in Vita AnastasLi. Soto-
raeuus H. E. VII. 19 refert, Alexin-
driae non assurgere episcopum, dwa
leguntur Evangelia, addens se ne>^ue
vidisse neque audivisse, hoc alibi in-
quam fieri.

9. Morem hie descriptum Icsutur
praesertim Chrysostomus in fine ho-
miliae saepius indicans, patrem t^cl
episcopuni etiam locuturum esse. 0.
edit. Beiied. II, 362. 622. 6};; VI, lit.
120. Et Peregrinatio Silviae c i]
(Gamurrini p. lOi, Geycr p. 9)) rilimi
festi Pentecostes Hierosolytnis cde-
brati dcscribens dicit: Aguntur ctim
omnia, quae consuetudinaria sunt igi.
praedicant prcsbyteri, postmodam tpi-
Scopus. Ecclesia Alexandrina etiam in
hac re ab aliis ecclesiis Orientis dif*
ferebat. Socrates H. E. V, 22 et So-
zomenus H. E. VII, 19 tradunt, exijuo
Arius presbyter concionibus nova dog-
mata invexerit, ibi solum episcopum
sermonem ad popuJum habere, dci:
vero presbyterum. Eundeni morcia
olim Africa lalina habuisse videiut.
Optatus Dc schismalc Donatist. Vll. 6
tractandi munus episcoporum eSK ^'

C0N8TITDTI0NES APOSTOLORUM II, 67, 8—12. 163

faxO-alog xdi 'Jmdwijg xaQedcixafnv vfilv xai ol Cvpsf^ol
xagtih^OTeq xaxileitpav vfUv Aovxag xal MaQxoQ. 8. xal
OYiveoaxoftsvov y to EvccfyiXiov, xdvreg ol XQeafivtegoi
uxxovoi xal xaq b Xaoq aTijxiTtoaav fisra xoXX^ rjavxlccg'
M yoQ' ,flkc6xa xai axovs 'loQccqX", xcA jtdXiv „2v 6k 6
tijiB-i Ttai axovaji". 9. xal £§^g xaQaxaXtlrmaav ol xqjO-
thv Xu6v, 6 xad-elg avxdov, aXXa fi^ axavreg, xal xsXev-
vraw 6 kxlaxoxog, og ioixs xv/gepyiyrg. 10. aTtpeixmaav
hv xvXatQol elg rag elaoSovg t<Sv av^Qcov gfvXaaoovTsq
d (ft dtttxovoi slg rag xmv ywaixcov, 61xtjv vavaroXoYatv • 10
kv rg gjqjvy xov fia^vQlov 6 avxbg xagijxoXovd-ec xvxog.
: xig evQed^ xixga xoxov xad-e^ofitvog, kxixXrjoaia&at vxo
tovov flag XQa^QJoig xal slg xov xad^xovxa avx<d xdxov
^CD. 12. ov fiovov yccQ vrjt, aXXxt xal fidvd^ dtftoUoxai
aia. mg yog ol xoifiiveg ixaaxov xmv aXdyatv, alymp 16
( xQo^dxmv, xaxa avyyivuav xal ^Xixlav laxcoOiv, xal

cut. 27, 9. — Deut. s, 31.

a iye» — evayyiXiov > b o | 1 ol : a a, o ol a^* | 8 dvayivwaxo/itva a,
I 6 xal sec >pvj7o>bo| xa&^ijaat o \ anavret : a/ia itavrtg
tf?.fvratov h, -riov b o | 8 navxwv ^ b o { oV : cu; b I 9 oiovg b |
;boplalahA:olbmopv| avtoXoyaiv b o | 11 yuQ +
aptixokovQ^fi + loyos xal b o | vvnog : rvnov p, + xal iv to?
9tov a i 12 riff + tov (la^vvglov b o I svQS^^tj o | rvnov h o |
mi h p, nQWQSvf a b o { avxbv h | 14 yuQ : d^ b o | fidvdpa h |
: xal X. b o I 16/1 xal i'x. : xa&ixaarov b o

2ypr. Ep. 55 c. 14; 58 c. 4. Zonaras rac npea^vnSag iJTOi npo-

/ exeunte ibi presbyteris sal- xa^jnivag synodi Laodicenae c. 1 1

entibus episcopis loqui non describunt tanquam i^apxovoag xdiv

(ox autem haec consuetudo, shspxof^ivmv tig t^v ixx).^alav yv-

ronymus Ep. $2 c. "j repre- vaixtSv xal xa&eoTwaag avrdg nghg

esinere coepit. lam Augu- evta^iav xal onwg xal onov XPV

esbyterum coram episcopo ravrag kardvai naidsvovaag avxag.

n praedicasse Possidonius in — vavatoXoyfov] vel vavxokoywv i. e.

c. 5 refert, et Augustinus eorum, qui navera intrantes recipiebant.

udet, quod Carthagine deni- Cum vectores etiara de itinere erudi-

^cri praesente episcopo ser- rent, in Qementis epistula ad lacobum

populum habeant. c. 14 cum catechistis comparantur. —

'.] Infra VIII, 20, 1 ; 28, 6 cu- ^v rf axrivy xxX.] Fere eadem legun-

um portaruni distincte munus tur infra VIII, 20 in oratione super

rum appellatur. Balsamon et diaconissam ordinandam recitanda.

11*

164

genera cubare ac surgere et pasci ac ruminari neque ullum eor
a propinquis separari, et rursus animalia campi singula cum sin
libus in montibus anibulare, ita iii ecclesia quoque iuniores seorsa
sedeant, si locus est, si non, stent pedibus^ aetate vero prove
6 sedeant separatim, pueri autem stent seorsum, aut patres ac mat
eos ad se assumant, et stent pedibus; et adulescentulac ite
seorsum sedeant, si vero non est locus, post muUeres stent; quae
nupserunt et adulescentes sunt ac liberos habent, seorsum sten
anus ac viduae seorsum sedeant. 9. Et diaconus provideat,

1 TO -f- <*^ b 0 I 3 ^vyf p V I 5 avToiv : otTtu^ b o 1 natfgti : »ff
fivzfQoi b, -fQfg o I «1 pr >• a I 6/6 iav j| : ft (ij o) d (^ j) b o | 6 orel
xu>aav 0 I 6/7 a\ 6i ijtfti j'f ;'«.«. : fj' rt (rat o) yafjijxviat bo | 7 ri'
fXovaeii b h m 0 p V : rexva^xovoai a, rixva ^ovaat a' i. m. | Uimf

12. TO TtaiSla XT?..] C(. VIII, 12, 2.

13. fiT] rtopa TO ivTponov] Diaconi
VIII, It, II providere iubentur, nc
quis tempore lilurgiae exeat. Iiide hie
locus intellegendus esse videtur. —
^:iiaxojiiizio xx'L] Similiter VIII, 11,
10; Chrysost. In Acta apost. horn, 24
c. 4.

14. i^ttvaatavte(i] Sjnodus Nicaena
c. 20 praccipit, ut Christiani die do-
minica et tempore Pentecostes (i. c.
a Pascba usque ad Peatecosten) stah-
tes orent. Cuius moris iam Tertulli-
anus memintt De corona c. ) scribens:
Die dominico iciunium iicfas ducimus
vel de geniculis adorare; eadem im-
munitate a die Paschae in Pente-
costen usque gaudemus. Irenaeus in
libro de Pascha referente Ps.-Iustiiio
Ad ortliodoxos quaest. j 1 5 eum a tcm-
poribus apostolorum coepisse tradit.
Tesiantur consuctudinem multi patres
saeculorum IV et V. Eliam synodus
Trullana 692 c. 90 prohibet, ne quis
a vcspera sabbati usque ad vesperam
sequentem geuuflectat. Medio autem
aevo res in desuetudmem abiit. — in
uvarot.aq x.J Christianos veteres ad
orientera versos preces recitasse praeter

Didascaliam et Constituttones te
Clemens Al. Strom. VII, 7, 43; Ti
luUianus Apol. c. 16; Basilius M. 0e
spiritu s. c. 27, 66; Ps.-lusbous Aii_
orthodoxos quaestio 118; loanaes 1
mascenus Orthod. fid. l^^ i; aliiqo
Eandem coosuetudinem habebant multi
gentUium, ut Clemens el Tcrtullisnl
1. c. referuiit. — 7tpoafvSda:tato
xrX.] Q.uae confestim de paradiw rt
homine ex eo deiecto dicuntur,
Praefatione infra VUI, 12, 18— 20 I
guHtur. Nihilominus versus noo |
prie ad illam orationcm refer
est. Constitutor de paradise hie lun
dubie nonnisi ideo loquitur, quod
orientem situs erat, ad quem pr
Bebaut. Orationem proxime dimis;
catechumenorum et paenitentiuin
iuugens eamque dicens ab omoib
fieri indicare videtur orationem qu
vocant universalem, quae infra VlU,ifl
legitur. Sed neque liaec accurate
loco intellegcnda est. Auctor poliB
de precibus lidelium universe loil"""
videtur.

17-18. In hac parlicula ConstJfutCj
orationem universalem respicil a<\i
osculum pacts praemittit. lofri

COKSTITUTIONES APOSTOLORtTM 11, 67, 18—18.

165

IxttOTor avTcar to ofioiov rxp oftolm avvrg^x^t. ovrm xal kv ry
ixxXijOln 01 f/er vtojreQOi I6ln xaB-f^tofhoiOav, ^ctv ij tojio^, el 6h
ftt'j, OTijxizoiOav ogthol' oi dk rf/ tjXixia rjStj jiQo^t^rjxoxeq xaf^e-
C/io9-a>aav iv rd§ft, ra 6e ^aidla loreora TiQooJiapi^avicd-aiaav
avxmv oi xaTtgEc xal ai fif]t^Qtc;, ai 6i vhoJTfgat :xdXn' Idla, kixv
7j TOJtoq, bI 6\ fir'ffi, ojtio&ft^ taiv yvimtxtav <tJTrt^J6^a)0al\ ai dk fjdi]
fiya/iTjxvIai xai ra rtxva lyi^o^^'^ ^'^h 'lOTua&maav, al xag&ivoi
6e xai ai XHQ^'- ^^' ^^ xgiO^vTidec xgtozat xaOmv aTijxiTa>aaP ij

xa&eCtof^ojaav. 13. ?ot(0 6h rcov xoxcov ^govodip b didxovoc,
)'p' 'ixacxoq xiov dotgxo(iivmv ilq xov Utov xomov og/xa xai //;/ 10
xaga to IvTgoHTOP xad^i^oiVTai. ofioioq 6 diaxovoq IxioxomiTOi
xbv kaov, ojtoic firJTig rpid-vghtj ij vvoxd^ti tj ytXaatj t) vtvorj'
Xffh Y^Q ^^ IxxXr/Ola txiaxijfioraig xal r'n^aXiatg xal iyg/jyogoxofg
laxdvai, ixxexafjiVTjv i/^ovxa xrjv dxofjv tig xbr tov xvgiov 'Xoyov.
14. xal fitra xovto av[i(fmvmg dxavTeg i^avaaxdvTtg xal ix' IB
dvoToXag xaxavotfGavxtg, (itxa xt}V xiov xaxijXOV(iivan> xal xijV
Tcop fuxaifoovvTOtv e§o6ov „xgoatv§da&-ojaap to> &t(p xco Ixi-
\fiB^r}x6Tt ix\ TOP ovgavop xov ovgavov xaxd dpaxoXdg", yxo-
fitptt>fjax6ptEV0i xal xfjg dgxnlag POftfjg xov xaxa dvaxoXdc xaga-
6doov, o^tv 0 xgcoxog dvd^gcoxog, d^exijaag xtjv jpxoXtjp o^tatg 20
\avii^ov}la xeiad'Eig, dxs^Xrj&ij. 15. 01 6i didxopot fitxa ttjp
xgoGivXTjP oi f/ep xfj xgoa^oga xfjg evxagioxlag oxoXaCtxoaav
vxtjgexovfitpoi T<p xov xvgiov atofiaxt fitxd q^o^ov, oi dh xovg
oxXovg diaaxoxtixoiaav xal flovxlai' avxolg tfixoidxaMav. 16. Xe-
y^o) rfc b xaQiaxcaQ xm dgxieget duixovog xro Xam ■ Mt'j xig xaxo 26
[t/i'oc, ftij Ttg jp yxoxgloti. 17. dxa xal doxa^ia&cooav dXXTJXovg
ci gpdgtc xal dXXtjXag al yvpglxtg x6 jp xvglm ffiXtifda, dXXd ftrj

tq SoXlatq, mg 6 lovdag top xvgiov ^Xijfiaxt xagidmxev. 18. xal
Ittrh T<wro xgoGfVfx^ad^m 0 Sidnovog vxhg xijg ijcxXtjaiag xdaijq

17 Ps. 67, 34.

ol^t b a I 7/8 ai 6h nag&tvot h | 8 al sec >■ a I navxtov b 0 ] artjxftiuaav :

laTacStttaav p v | 9 tov ronov b h o | :i^o<Sv 0 | 10 'Va b o p v | opfiiiv a,
>6pfidv a' I 11 IvtQOiviov a, ht^oirwv v, tvrxov h, nfjiTnuv b, nptnop o,
^^npoa^irov m p | ofiolutg -j- xal b, -\- dt xal p | nxonfirm b o | 12 17 wot.

fi yi).. > b o I 13 ypi/yopoTcu? b o. iypjiyogiai; p v j 14 ili : inl n \ 17 ^»'-
I i6^ov o I nQoatvxiodwaav o | 18/19 vnoftvfjaxoftfvot 0 | 23 xv(>!ov a b 0 A :
,Xinato£ h p V 25 lipri m p v ; 20 doTta^hwaav o 27 rci; . . ^fnX^fiait b o [

87/28 fi^ fif «f, : uriSils <'«>•«' {66/.0 o) b o | 28 0 > a h | 2lt onooij$ a

166

DIDASCALtA II, 57, 10—58, 2 (SL).

unusquisque intrantium in suum locum se conferat nee quis<;i
ex eis in loco non convenient! sedeat. lo. Similiter diacoD
provideat, ne quisquam susurret vel dormitet vel rideat vel ni
II. Sic enim in ecclesia oportet *• cum disciplina et sobrie
6 vigilare et intcntam aureni habere ad verbum Domini.

LVIII. Si quis autem de parochia frater aut soror vene
diaconus requirat ab ea, si adhuc vlrum habet, si vidua est
fidelis et si de ecclesia est et non de haeresi. Et sic iam pc
ducens earn facial in decreto loco sedere. 2, Si autem presby
10 de ecclesia* parochiae venerit, suscipite eum, presbyteri, communil

6 parochia : + alia S 7 aut >• S | 8 haeresi : una baereseum S I 10^
eccl. parochiae : e congregatione alia S

1 r/fdfpwy h fxifOQtwv + "f^^ o I 8 iettl sec > b o | 6 fi?Aoy»Jo«
ifvld^ft h o I Of -f- *«^ b h 0 I innpavfi o | 7(8 H.fi^aat — at xal h

Vm. 11, 9 illi (VIU, 10- II, 1-6)
succedjt. Inde autem nou potest col-
ligi, Itbrum octavum ab alio compila-
tum esse ac secundum. Apparet or-
dinem Hturgiae in lioc capite non accu-
ratius servari. Ante orationes vel ora-
tionem fidelium osculuni pacis nusquam
locum habuisse videtur.

19 — 20. Preces episcopi orationem
universatem a diacono recitatam se-
quentes infra \'III, it exstant, ab eis
vero, quae hie kguntur, diversae sunt
Animadvertas autem initium capitis
illius: infvx^o&o* 6i 6 aQ/tfpiii, et
verba episcopi v. 7: »} eipi^vtj row
9fov f4fta TtdiTiuv tfiuiv, atque ofB-
cium vespertinum V'llI, 36, 2; 37, j.

ao. adiaov — Xpiarov aov] Verba
repctuntur in oratione pro defunctjs
VII], 41, 8.

31. Huic particuJae respondet VIII,
12—15.

LVUI. Ilf()l avaTaTiJitiiv fjTot ^tvatv
laixwv x).tniixwv iniaxun<ov, xal
ui; ov X9h Oidiaifogitv (false Turri-
anus et edd. sequentes ZP*'°^ Atatpo-
ffiv). De lAominibus commendatis
vel peregrinis laicis clericis episcopis,

et quod in eis recipiendis non de
uegtegentes esse.

I. avataair imx.] I. e. (mote
avaTaTixtjv, ypd,u/ittTa (Tvarann,
litteras commendatitias vel cotnnnuiu-
catorias atferens, quae ab episcopo ci
tradi solebant, qui in aliam ecdesiain
se conferebat. Didascalia earum noo
mentioneni facit, scd praecipit tanlum,
ut Cliristiani advcnae inquirantur. Non
postulans autem eas non cxdudit. lam
Paulus I Cor. 16, 3; II Cor. 3, i it
eis loquitur. Polycarpus Philipp. c. U
Crescentem commcndat eiusque sofo-
rem. Agunt de litteris praeter Coo-
stitutioncs VIII, 47 can. 31 $yao4
niiberitana c. 25. jS, Arelatensii >I4
c. 9. Antiochena 341 c. 7—8, Laoili-
cena c. 41, Carthaginiensis 34 J- 5^
c. 7, 407 c. 12, Chalcedonensis c. n.
13, Agathensis jo6 c. }8, Epaoneiai'
S17 c. 6.

3—3. Statuta ecclesiae antiqua i>T-
odo Carthag. IV adscripta c. 33 pri'-
cipiunt : Episcopi vel presbyteri si ciuu
visitandae ecclesiae ad alterius ea)e-
siam venerint, in gradu suo susdp-
antur et tam ad verbum facienJutn

CONSTTTCTIONKS APOSTOLORITI II, 57, 19— SB, 2. 167

9UU xavro^ rov xoOfiov xal z<5v kv avrtp fttQcov xal ixfpoQ'uav,
vxlg T(5v Ugimv x(A rmv aQxavrrov, vxeQ rov aQj^LtQitos. xtu
Tov ^aOiXimq xal xijq xa&okov eJQ^j'^g. 19. xal /isrd Todxo o
gpyicpg rg ijtevxofitvog xm Zatp elQ^ijv tyXoydTm riwroy, <og xgl
Mcac^g h>exfiXaTO rotg hgevctv ivkoyslv rov law xovxok; xola 6
^fiaoiv' „t!vXoYfj<iai oe xvQiot; xal (fvld§^ai Of, ixiqpdvai xvgiog
TO XQOOmxov avxov ixl as xal ilii]Oai ae, ixagai xvgioq to
xgootoxov avxoi^ ixi ol xal dqirj oot ttg^tnjv''. 20. ijrfujjfOfrcD
ovv xal 6 bclaxoxoQ xal hyixco' „£cooov x6v Xaov aov, xvgu,
xa) evXoyijoov xtjP xXr/goPOfitap aov, jyy heti^a> xtd xaffuxoi^ca 10
T^ xifilcp aXftccxi xov Xgtaxov Qov xal ixaXeaag ^aotXuov iegd-
xivfta xal i&vog ccfiov". 21. luxa 61 ravxa yiviof^to r/ &vola,
iaxcoxoc xavxoq xov Xaov xal xgoasvxofiivov i]avxo^S' futl arav
dv€veX^> ftiTaXafifiavhca hedoxtj xa^ig xa&' i avrifv xov xvgtaxov
oSftaxog xal xov xifiiov alftaxog, h> xd^fi ftexa aMov;; xal evXa- 16
^(iaq mg ^aaiXitog xgootgxofuvot ooofiaxi, xal al ywalxeg xaxa-

xtxaXvfiftivai xi{V XHq>aXrjV, mq agfio^si yvvaixcav xd^Bt, xgod-

l>;K^09eDOa>'. tpvXaxxiad^axsav 6\ ai &vgat, fjij xig axtaxog ilaiX&OL

' dftVTjxog.

LVni. Ei di xtg dxb xagoixlac a6iXq?6g r] ddiXiprj kxiXBoi 20
vcxaaiv hcLXO(iiC,6(itvoi, 6 diaxovog ixtxgii'ixca xa Ttax avxovg.

raxgii'ov, d xiaxol, d kxxXrjOiaoxixol, d (xr) dxo algeae<6g slat

tfioXvCfiivoi, xal xdXtv el vxai'dgos i} X'lQ^ ' *<*' ovxw yvovg xi

tax' avxovg, tog daw dXij&<5g xtorol xal ofioyvcofioveg h> xolg

)gtaxolg, dxayixco txaaxov elg xoi' xgoatjxovxa avxdj xoxov. 26

. tt di xal xgeo^vxegog axo xagotxlag ixiXd^oi, xgoodsxidd^m
\xo T<»»' xgeo^vxiQOJi' xoiva}i'ix€og' il 6h didxovog, vxb xav

6 Num. 6, 14—26. - 9 Ps. 27, 8. 9. — 10 Act. 20. 38; I Peu.i, 19.
Petr. a. 9.

anus i. m.) opvA : >abni|9 xal pr > b o xvpie : ante rov ?.aov,
► h 11 TOV A'p. aov : if ;ri; b o I XptOTOv aov : xv iv h \ 12 xal >> b o |
14 n^oaivtx&^ bop. dvl).9t} m v | ^xaaroq b o ' xvQiaxoi : tifit'ov xal
'i>p. b o, >> A 1 16 ^v tagfi >■ m p V I 16/17 xataxfxalvfinirr^v o | 17 yvv.
: yvfatelv iv ra^iy b o | 18 ftail&oi a b : f{afi.&rj h o p v. post jj apiviiToq
o p %' I 20 t:if}.&ot b : fnfi.dti a v, inftatk^tj o p. iniartj h | 21 im-
^(ifvot b o I 22 f / sec > o I f / ixxl. ti : ij ixxi.. ^/ h | f / tert : fUv b 0 |
B f^ : f / ? h f / vn. > b, vnavifot ^ > o | 24 aXtjOtoi > b 0 I 26 ^Jr-
lA^ h, ehiiA&ei o | 27 xoivwvixix; a b | f / : i h | <fl > h o

168

DIDASCAUA II, 68, 3—6 (l).

in loco vestro. Et si episcopus advenerit, cum episcopo sedi
eundem honorem ab eo recipiens. 3. Et petes cum tu, episco]
ut adloquatur plebem tuam, quoniam peregrinorum adloquiura {(
admonitio) iuvat admodum; scriptum est enim: NuUus prophtii

6 susceptus est in patria sua, Et in gratia agenda ipse dicat;
autem, cum sit prudens ct honorem tibi reservans, non velit,
calicem dicat. 4. Si autem, cum sedes, alius quis aut aUa super-
venerit honorabilior secundum saeculum aut (percgrinus aut de
ipso loco, tu, o episcope, cum dicis verbum Dei aut audis aut

10 legis, noli propter personarum acceptionem relinquere ministcnuw
verbi tui et disponere eis sessoria, sed permane [injquietus et noE
mediare verbum; fratres autem eos suscipient. 5. Sin vero locus
non fuerit, qui dilectionem fraternam habet et caritatem et honorem
vult dare, surgens concedet eis locum, et ipse stabit. Si autem

15 iuvenioribus sedentibus senior aut anicula surgens concesserint
locum, tu, diaconus, circuminspice de iuvenioribus, qui magis
iunior est aut iuvencula, et exsurgere facies earn et sedere cam,
quae locum concessit; earn vero, quae non cessit exsurgens, facies
posteriorem omnibus stare, ut discant et ceteri concedere bono-

20 ratioribus. 6. Si autem egenus aut egena sive de loco sive perc-
grinu^ supervenerit et praeterea senior aetate et locus non fiierit,

& Luc. 4, 24. — 7 lac. 2, I —9.

3 peregrinorum S C : peregrinus cum L | 8/4 et admouilio iuvat tii*
raodum S cf. C : dat deiubat populum L 6 super : saltern s. S ; 7 sedetis S ,

8 peregrinus aut C cf. v. 6 : aut ex congregatione alia (post dt ipso loco) S f

9 Dei : Domini S I 11 sed + sicut es S I 13/14 honorem v. dare S : bono-
rabilis est L ' 16 iuvenioribus : rtdulescentulis vel adulescentulabus S | 17 earn:
hos S I 17,il8 earn quae : eum qui surrexit et S 1 18 earn vero — exsurgicns:
et quern fedsti surgere, eum abduces et S I 19 discant : castigentur et J. S ;
19i20 bono ratioribus S C : maioribus aetate L 20 sive de loco > Sp

quam ad oblationem consecrandam
jovitentur.

J. TtQoakal^acti rw kat^] Sic £pi-
phanius, Ep. ad loann. Hieros. c. 3
inter Hieron. cp. 51, Hierosolymis con-
cionem babuit, quae autem ciusa ri-
xarum cum episcopo huius urbis fiebat.
Cf. Gennad. De viris illustr. c. 21 et 99,
— iniT(iitpns xtL] Sic Anicetus Ire-

naeo apud Eusebium H. E. V. 24 ^7
rcferente in ecclesia consecrandi mii-
nus honoris causa Polycarpo concosit-
— tli; rly luov} Didascalia baW:
super calicem. Episcopus peregnnus
ergo, si non eucharistiam touni cel^
brabat, saltern calicem consccrare it^
bebat. Hie mos autem non \Tilde di'-
fusus fuisse nee diu mansisse viJetu^-

CONSTTTUTIONES APOSTOLOKl'M II. 58, 3—6.

169

el 6h xal ijtloxojtog, avv rra ejtiGxojrrp xa&f^tod^m zrjg

"^^ovfitvog vx' aVTOV rtfjtfjg. 3. xal iQCorfjOng athov, to

ixo.te, XQOOXaXfjacUr xc5 Xam Xoyovg didaxrtxovg, fj yoQ tmv

IV jtagaxXfjOig xal vov^eala c6<f'tkificatdT/] ctfodQa' „0v6eig"

roQ „XQO<ftjtfjg" , (ftjolr, „dtxTdg iv rij IdUt xatQidi". IxnQitpttg 6

V <Ji avTff) xal rtjv ivxaqtotlav avotaaf lav 6t 61 evXd^etav (og

Hm>9>6( TfjV Tifij^v 001 TTjQcuv (IT) ^tXtfi^ avtvpfxai, xav rijv ilg

- TO*' iabv evXoyiav avrov Jtot/jaaa&ai xaravayxddtig. 4. d di iv

l<p xad-i^sa&ai ^regog rig htiX&oi evGxtjfioiv xal ivdo$,og iv rep

i(Pr fj %ivog ^ iyx^^Qiog, ov b ixlaxonog 6 xgoaXaXtov xov xigi 10

>iov Xoyov f} 6 ctxovmv tot ^dXXovrog 7) tov dvaytvojoxovTog,

Jj xQoamxoXtjjtrwv xaraXlxijg rijv dtaxoviav xov Xoyov, Xva

haxd§y avxto xQoaedglav, dXXu fiii't t)ovx^og fxrj 6iax6xza)i> gov

tov Xoyov rj r^v dxor/v, 01 6h ddtXipol 6id xmv diaxovmv xaga-

^dex^oS^coOav avxdv. 5. el dh xdxog ovx ioxtv, 6 didxovog, xov 15

/iaXXov vt(6x(gox> iyflgag (leza Xoyov, dXXd fitj fitx' ogyijg, ixelvov

maea9iodxa)' dixaiov 61 xovxo xal dg> tavtov tov ^tXddeXg^ov

xoiffOar iav 6e dvavevj], iyilgag a&cov avayxaoxtog, bx'tGm xdv-

xa)V Grf\6ov, Iva xaidtv&diaiv xal ol Xotxol dvxixagax<ogtlv xolg

Ivxif/oxiQOig. 6. d di xxatxog JJ iyxfogtog 7] S,ivog ixiX&oi jrpfO- 20

Ifvxtjg Iq viog xijv rjXixlav xai xoxog ovx vxdgx^'> xal xovxoig

4 Luc. 4, 24; cf. loann. 4, 44. — 8 lac. 2, 1-9.

1 xal !> a I avv rw intax. : imo idiv avvfTiiayoJiwv b o 2 avrov :
VTOTs b o I 4 vov&fata -{- fvnafdSefcTog xal a | 5 iniTphpai; h \6 ^ t \
dvoJaai : eivvaat p, /nvaai h 1 7 aoi (av b, > o) tijv Tififjv b h | &el>i p v |
tt,v sec > a b o I 8 tvloyiai' avrov rvj b o | xaravdyxnaov b, -aat o | 9 iit~

I\m}.(^oi a : inil9i] h v, imail^tj bop {intia.) \ 10 o sec > b o | 11 Btov :
Tof ^. b o ( ).6yov . . o >• b o I 13 n(joafdQiav b h o : nyofdglav a p v |
^avxioti b o I 1314 rov koyov aov h | 16 /<fr« p v | 17 rovro -\- tl \i o \
rbv (ro b o) a b h 0 A cf. D : + ddtltfov oJc p v | 18 notTfOat a h : not-
fia&ai b o p V I avavfxiofi o \ aviwr h | dvayxaorixviiq b o | 20 ^' iyxaipto^ :
iv9aJt yivTjrai b o | iy/juQios; A D : dytvrn a, dytvviji h, daytw^i; p v |
21 riy ^/.txla a

^

Quamobrem Constitutor consecrationi

caJicis populi benedictionem substituit.

4. dr t«p xaH^Cia&at xri..] In Syria

ergo vel saltem in ecclesia, cuius erat

bant. Similiter catechizandi saltern in
nonnullis partibu^ Occidentis sedebant,
cum in Africa latina plerumque slarent.
Cf. Augustinus De catechiz. rudibus
c. 15, 6.

170

DIDASCAUA K, 59, 1—3 (l)-

tu, episcope, talibas locum ex toto corde fac, etiamsi tu ipse sup
humum sederis, ut non fiat apud homines a te personarum
ceptio, sed apud Deum ministertum tuum placeat.

LIX. Docens autem iube et hortare populum in ecclesia

6 queutare et penitus numquam deesse, sed convenire semper
ecdesiam non angustare, cum se subtrahunt, et minus membr
facere corpus Christi. Unusquisque autem non de alio hoc co^
sed de se ipso, quoniam dictum est: Qui non colligit mecum, sparg
2. Nolite ergo vosmet ipsos, cunt sitis membra Christi, sparge

10 ab ecclesia, cum non coadunamini; Christum enim caput ha
secundum promissionem ipsius praesentem et communicant
vobis, nolite ipsi vos neglegcre nee alienare salvatorem a membril
suis nee scindere nee spargere corpus eius nee praeponere
verbo necessitates temporariae vitae vestrae; sed die doroinitlh^

16 omnia seponentes concurrite ad ecdesiam. 3. Nam qualem

8 Mt. 12, }o. — 9 Eph. 5, JO. — 10 Eph. 4, 15, 5, 2j.

a placeat : -\- quoniam expedit numcjuam deesse ab ecclesia L, sectionem
sequentem similiter insciibens ac S | 7 angustare : minuere S cf. C | 11/12 praes^
et cottimun. vobis L C : partictpes estis nostri S | 15 ecdesiam : -f- quoaiao
haec est gloria vestra S 1 15 nam : si nou S

LIX, 2. Cum auctor dicat, Christum
nobiscum tommunicare, Syrus inter-
pretatur, Christum dixtsse, nos cum

ipso communicare.

♦ •

*

LIX. "Oii /(jt] i'xaoTov oQ^pov xal
ianipaiajiovdalovfivat ;iEp!r«5 aw
difii- Quod dcbeat unusquisque mane
ac vespere coUectarum esse studiosus.

1. its T^v ditiektjaittv ivdf).. ink.]
Oidascalia universe tantum de synaxi
loquitur; Conslituliones monent, ut
synaxis cotidie mane ac vespere fre-
quentetur. duid autem in eiusraodi
synaxi Aat, auctor v. 2 iudicat. Infra
VIII, jj — 39 s\Tiaxes matutinae et
vespcrtinae accuratius Jescribuntur.

2. opQpov xtL] Psalmj 62 et 140
pro svnaxibus matutina et vespertina
eliguntur, quoniam ipst tanquam psai-

mos malutinum ac vespertinum se ex-
hibent. Ille incipit; Deus, Deus meus,
ad te de luce vigilo. In hoc v. :
psalmista dicit: Elevatio mzouutn me-
arum sacrificium vespertiaum. lUim
hora matutina recitari vult etiam Ps.-
Athanasius De \'irginitate c. 30. Cf.
Cassianus De instit. coenob. 10,)-^;
Benedictus Regula c 12. t8.

3 . Didascalia Qonnisi de die dotnima
loquitur. Constitutiones illi sabbatun
adiungunt vel potius praemittunt, quod
in Oriente post saeculum IV mediuni
paulatim diei dominicae aequipan-
batur. Cuius consuetudiois iniiiiun
testantur synodus Laodicena (ann. )6o
— 390) c. 16. 49. 51, et Epiphaniiii
Expos, fidei c, 23 referens. quibusdin
in locis sacros conventus et syiutes
etiam sabbatis celebrari, noa soiom

j>«i^^ial

oassTtnmama AfosfoukBrH n. sa, 3—6.

169

dA

fjr' igdT9V Ttfojg. 3. xai igccnrfi

avTOV

tti

I

, CO

KOJtf, xftoolahfetu no iam ioyoog &i6axTtxovc, ij jaQ ttov

f^gOfiJTife/^, yiyffir, ^dtxriq iv x\i Idia ^ctrgidi". lxlrgi^.'it^ 5
OT^ aoi ngp tvxjotQiorUgr opctatu' iixp St 61 tvl^^eiar <og
\f rij^ n/apr ct Tifffmr ft^ ^cJb^g aviviyxai, xav rtjv eL;
Jimkm m^LtrfUm dtw xotrfiao&at xaxavaptdoiu. 4. il 61 Iv
fir^pdc Ti.? txiXd^ot £vox^ft<°*' ^^ (viogoq iv rep
>c ^ tYitofHOi, ov 6 hdoxojtoc 6 yiQOCiaXmp top mgl 10
^ 6 catovmv xot ipaXXovrog ^ tov ca^oYivcoaxovroc,
rfotP xarojdxijg rfjv diaxovlav tov Zoyov, i'ra
i^gp «cer^ Jffocedffiar, dXXti ftiri t/avxioc //r/ diaxojiTOJv oov
lifar ^ Tijfr dxor}v, ol 6k dSiX^i 6ia tcov dtaTCOvrnv xoQa-

avTOP. 5. d da roxoe ovx tOTii', 6 didxopoc, rm> 16
muitipor trftigaq (itra Xcyov, dXXa fdrj fiit' ogyijc, ixelvov
Sixatop <fi rovro xal d^' kavrov top iptXadsXtpov

|ffli' imp di qpapevy, tftlgaq tvoxop apayxaoxcoq, oji'tom xdv-
f m^i$mf, &« iMU^v^cootp xal ol Xouiol cn>xixaQaxo>Qilif xolg
ipw^pwg. 6. il di jrxmxoc tj tYxtogio(i i} §ivoq ixiX&oi XQfa- 20
|Wj ri»^ xJjfP riXixlav xai xoxoi ovx vxdgx^i, xai xovxoti

ilML. 4, 04-, cf. loann. 4, 44. — 8 lac. 2, 1-9.

!> X I aiw nji intox. : vno tiSv awtniaxonatv b o I 2 avrov :

1 1 4 TovBiaia + fvnapddixrog xal a | 6 ^Ttttpitffoi; h j 6 ^' A |

•**•■! p, fivaat h I 7 oot (pv b, > 0) r»/v ri//^j' b h | t^ikt) p v |

'*bo i 8 (vioyiav ovrov 00 b 0 | xaxavayxaaov b, -aov o | 9 in-

■ h V, iniai}.&t) bop {inda.) | 10 o sec > fa o | II dtov :

. o» . . 0 >• b o I 13 spofftcJp/av b h o : nyoi&glav a p v |

'o 13 U tuv Xoyov aov h | 16 ftfta p v | 17 tovro 4- f/ b o 1

oj * b h 0 A cf. D : + d6i?.ipdv wf p v | 18 7toi*,aai a h : «o<-

^Of v)aMtr(vaf, o I avzwt' h | dvayxaonxwq b o [ 20 7 <fyza»p«o> :

b 0 I iy/[^utQiOi A D : dyivij^ a, dytwin h, Scyf H'^v p v |

consecrationi
substituit.
vl.1 lnSvri:4

bant. Similiter catechtzandi saltern in
nonnullis partibus Occidcntis sedebaiit,
cum in Africa latina plerutnquc starent.
Cl. AugusiiDus De catechiz. rudibus

c. .5, 6.

172

DIDASCAMA II, RO, 1—3 (LS).

cusationem daturus est Deo, qui non convenil in eodem die .ludin j
salutare verbum et nutriri '\ alimento divino in aeternum maa<
LX. Nam de rebus temporalibus et dieru et horam durant
operam datis, ut eas consequamini, res aeternas autem negleg
B et curam habetis lavandi et cibi ac potionis ventris alii
rerum, quibus nutriamini, rebus autem sempiternis non nan
operam, sed contemnitis animas vestras nee studetis ecclesiac
audiatis et accipiatis verbum Dei. 2. Et si errantes respexerii
quam excusationem liabebitisr Si gentiles enim, cotidie c soj

10 surgentes mane eunt, ut adorent ac serviant idoiis suis, et
omnia negotia et omnia opera eunt, ut idola sua adorent, et ite
in festis suis et in coetibus suis non otiosi sunt, sed dilige
conveniunt, non solum incolae, sed etiam e longinquo venic
itemque theatrum suum spectaturi congregantur veniuntque omi

16 3, similiter vero et ei, qui abs re vocantur ludaei, feriantur
ex sex diebus et congregantur in synagoga sua ncc prohibci
nee neglegunt synagogam suam nee contemnunt t'erias suas, cant
tamen exinaniti sint a virtute verbi, quia non crediderunt, itemque
etiam a nomine ludaeoram, quo se nuncupant, ludaeus enim

20 denotat confessionem; sed non sunt confessores; non enim coo-
litentur necem Christi, quam contra legem tecerunt, ut paeniteii-

1 eodem L cf. C : Domini S

1 dvaaxaoifxov b o [ S '6).a : navta o ! dia -f- ^ov h I 'h/oov •{• gv bl
eif ^/iOQ > m p V I 4 uvaaz^vtti bo|5r(^>pv|6 rov amtijpiov

LX. IJaftadtiyibiet npog t^kov iv-
uyoy ^ ^Eki.rjivmv xal lovdaiatv pia-
Taioi (Jvv4poftri t-Ttl rot%' vtuti xal
itti avvaymya^. Exemplum ad aemu-
lationem inducens vanus gentilium ac
ludaeorum ad delubra et synagogas
concursus.

I. i6txaiw&r] TO ?9rij v. v.] Ropes,
Die Spriiche Jesu 1896 p. 26 (Texte
und Vniersuchungen XIV, 2), haec ver-
ba minas auctoris esse censet. Si Con-
stitutor Ez. 16, 51 rcspexit, sane libcr-
late maxima usus est. - i6ix. 1^6-
Sona ite aov\. Ez. 16, $2: xal idixai-
waa; ervras vnhp afavTtjv. Origenes

In lerem. hora. VIII c. 7 vero, post-
quam scripsit: tattv a,ua(<n;/Jorv rf;
^lutovaaltifi, afittpxiifiota xal S^ii-
l^utv, ofAAa oiy^fp/flf < luiv ;fti(»di»»
afiaprrjjuaTtov Tt^i^Ifpovoa/.fjft (Ji«n-
oavvtj iati rdr SoSofiwv aftapr^fitt^tt,
addit similiter: idtxaiwBt) yag, ififCl,
Soiofia ix on\ Cf. Ropes 1. c
p. 42.

3. lovdae y. i^oMoi-oyt/aii if/^]
Sic patres passim, ex. gr. Au^usliniO
Enarratio in Ps. 47, 12; 67. 28; 68. 56;
Contra Faustum XXII, 86. Clemotf
Alex. Strom. I, 5, }i autcni: loiioi
di'i'oritf i^pfit/vtvfrai.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 59, 4—60, 3. 173

tifiiQa toy ac^^axov xa\ kv ry xov xvqIov avaaraalftqt rjj
Mzx^ axovdcuoTiQotq obtavxatt, alvov dvanifjucovxiq x(p B'sm
xo^aavxi ta oXa dta ^Iijaov xal avrov slg fjitaq k^axoaxBllavxi
CvjX'ioQ^^iovxi xad-tlp xal ix vixqcov dvaaxiqcavxi. 4. ixBi
axoXoYi^sxai x(p ^tm b firj awsQXOfievog iv x^de xfj rjfiiQqi 5
nSetv Tov aamjQlov xsgl xfjq apaaxdaemg Xoyov; ip xi xai xgeli;
yg hifrmxsq ixtxeXov/uv (tvrjiirjq x^Q^*' ^<^ <^*^ xgimv dvaCxavxoq
jpmv, iv ^ tUfog/fftcav dydyvcaaig xal EwxyyeXlov xijqvxUx xal
aiag atfa^poga xcA XQoq>T}q IsQag dcogsd.

LX. Ilmg dh ov xoXifuog B^eov b xbqi xa xQoaxacga fikv 10
era xal fu^' ^/tiQav axovdd^cov, xcop dl alawimp dfieXmv; xal
rtgtSp (ihf xal xgoaxcdgov XQog>f}g exdaxfjg fisxaxotovfispog, xcop
atl xtzQaftovaw owe kxiOXQ€q>6(itvog ; xmg 6h ov^l xal pvv igsl
> Totovxm 6 xvgiog' ,,'Edixaim^ xa id-prj vx\g vftag", mcxeg
i T^v 'hgovaaXrifi 6ptidlC,<op iXeyep' „'E6ixaim^ij 26dona kx 15
6"; 2. tl yag xa i^pij i§ vxpov avxcop xad-' rjfiegav avaCxdvxa
iiet ixl xa ddmXa xov XargBveiP avxotg, xal xgo xapxog egyov
i, xdaijq xgd§eatg xgmxop avxotg xgoctvxopxai, xal iv xalg
igzclq xtu ip xalg xavr(yvgi6tp avxmp ovx agivaxsgovaiv, aXkd
^lo^ovctp, ovx <>^ xoxixol fiopop, dXXa xal ol xoggcod-ep ol- 20
wmtq, xal iv xotg d-Boxgoig avxmp cbg iv avpoyaryy xdpxeg
yvigxopxai' 3. 6(iola>g xal oi fidxijp Xeyo/ispoi 'lovdatoi xad-' ?|
ugfig dgyovpxeg xfj k^do/ty fj(Uga ovplaoiv elg xrjp owayaryfjv
vxtop, ovdixoxe xaga^lovxsg ^ xagafitXovvxeg ovxe xf^g agylag
fitcap ovxe x^g Cvpayaryrfg avxmp, ol xfjg dvpdfitmg xov Xoyov 26
f Tj dxiaxla avxmp xeprnd-ivxeg, xgoaixi 6ij xal ov opofioxog
avTovg xaXovOiv 'lovda' 'lovdag yag i^ofioXoyijatg ig/tijvevtxai,
vToi d€ ovx dclv i§oftoXoyovfi6Vot &sm xb xd9ri(ia xov Xgioxov

15 Ezech. 16, 51. 52.

niTaatm; p v | ne^l + tov o | rplg a | 7 ^aruirss >■ o | 7/8 dvaaravTo^
lifpwv -Nj p V I 8 s + 'f'fi b o I avayvwaeig b o p v | fvayyskitov b o A |
ifmaita b, xvpeixvia o | 11 vvxrav b o | /ue*' > b o p v ] rc5v Si : xal
irho \ 12 nQoaxaiffov I> b o | kxaaxriq -\- ^(i^Qai b o | nsQinoiovftfvoi o \
I vapa/ttvovrmv b o p | intazpe«p6ftevoi : inifiskovusvoq b o ', d* a, >■ b o {
inip ^ft&s TO i9vfi b o I 16 avxwv i^ vnvov p v | xa9^ + kxaarriv b o i
v<n$povat9 h, dnoateQovaty p v | 21 avrolq b o | 28 r^ jjfiiga (+ tij o)
«^. b 0 I 24/26 ovdinoxf — aw. avxiSv > b o | 26 <J^ a : rffc h p v, df r
V \> 0 . ov : ii ov p V I 27 avtovi o | loida > b o | nd&og p v

4-fir

a>i

tiam agentes salventur: 4. si ergo qui non salvantur, omnito;
operam eis nav.anl, in quibus neque utilitalem neque in
habent, quam excusationem is habebit apud Dominuni Dm ■■
a conventu ecclesiae se subducit neque gentiles imitatur a Si
B quod congregationem non frequentat, se contemnit k nc^
seque abalienat et mala facit? 5. Quibus Dominus per Icrsas*
dixit: Leges meas non ctistodistis, sed neque secutidum lega nasi*
conversati estis; et paene superastis eos in malis; et: 5i mattn*
gentts deos siios, quawquam hi non sunt dei, populns meui miA

10 gloriam suam pro re inutili. Quam excusationem ergo hjWI»l**\,
qui contemnit conventura ecclesiae nee frequentat? 6. Et «^1 '^
praetextu operis saecularis allato sese retinet, sciat is, quod aW ■ *'
fideliuni opera subsecuudaria appellantur, opusautem verutn esip
tas. 7. Artes ergo vestras tanquam opus subsecundarium ad \Tca*

15 vestrum parandum exercete; opus autem verum vobis sit pie*

LXI. Operam igitur date, ne unquam a conventu ccdone

vos subducatis. Si quis autem conventum ecclesiae Dei rcUo^

et in conventum gentilium intrat, quid is dicet et quam cxoib-

tionem habebit apud Deum in die iudicii, quia reliquit ecclcflffli

20 sanctam et verba Dei viventis, quae viva sunt ac vivifica possunUjUt
eruere et liberare ab igne ac vivificare, et ad conventum gcntiiisi

7 Ezech. S» 7; '6, 47. — 8 ler. a, n, — 17 I Cor. 8, 10.

1 xal a b h : jUf; p V, > o A I 2 ^v oli; > h I nvxvutovoi* : nviaH
av\T()txovaiv b o ; 3/4 aTtoarpf^oftivot; p v cf. D : a7xokft7t6/4fvoi; » ^Itcl
4 fitjdi -\- x&v b 0 I 6 d(pv)M^aa9e h | ovtt h | 7 dnopfvfp^at b, Titf, t
8 vnfQ^ttk}.ixat b o, -f^aki.fxf p, -tfiakere v 9 t^,' : tov p v 4»i t
TO 0 I 10 oil : Own a LXX | Sit'/i.&aTat b | vi^aovii : el; y. a b LXX
11 Xftitlfi >■ b o I t'rffTe : ol'daToi b o | 12 ovm dfin'fi. : av if' ^ l
b o I 13 ^Jda^aiTta o | 14 ano'/.oyrji^rjatxai o ' 16 rov Idiov t^yov i-
yiai \) o \ ih -^ 3eov o \ 19 notfioHai b o , 20 w; : ^li o | xal > b 0 »
21 dUia + ^V' ^Q^oi^' h i 23 niaTfvtjze o p v, Ttiarevstai b | 25 mi*'
hftndyfiy o, -keifinavtjr b p | vntgidri h, -tidtj b o, -Idtt p | futfh ^
fiiffitSr b ' 29 nopevt^tjaet b I f^j sec >■ p v | 30 ^ -f- et^ h o [ nSt-
^ovvTwy b o I 30 xadidgn a b o p : xa^f.6Qav h v a* p»

LX, s. leges — convenati estis] Haec
acgre ad ler. i6> n et lo, 2 referri
possuDt, accuratius autem cum Ezech.
3, 7 et 1 6, 47 consentiunt.

LXi. "On ovx oatov mpOM^tut is
fittoTixa Tiuv (tfituv. QAiod uot ^
fas anteponere saecuJaria div-smt

I. fli diKOv 6atn6ru»v xxL] tt
ad gentiles, ludaeos et haeretic«t. ^
m. 62. 3.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 60, 4—61, 1. 175

*^tfa>6ft(oq xfxotipcattg, i'va xal lierayvovxiq otod^mOiv 4. el
^ Of 11^ am^ofitvot iv olg ovx <6g)eXovifrcu xvxvd^ovatp, av r/
•' exoioj^Ofj xv(fiq> x(p d-tm b z^g ixxitjclag avrov axoOxQexpo-
to«o$ xa2 fniSk xa i^vij (Uftovfiepog, dXXa 6ta xov dxoULxiC&ai
fh^umf ij dxo&taxtSv ^ xaxoxoimp; 5. olg X^h 6 xvQiog 6ta 6
w 'ItQe/dov „Ta 6txai(6(taxd ftov ovx k^vXd§axe, dXX ovdl
rra xa dtxatcofiaxa xcSv i^mv ixoQfv^rjxe, xoq dXlyov xal
•tffftdXJUxe avxovg", xal xdXtv ,*E6txai(o6BV x^v Vfvx^ii' avtov
fo^ axb xf/g aavvd-ixov 'lovda", xal tg^g' „El dXXd§ovxai
Pfj ^iovg avxmv, xal ovxot oix elaiv d^Boi' oxi diiX&exs vf^oovg 10
rulfi xal Utxi, xal tig KijddQ dxoaxtlXaxs xal vo^Oaxs ag>6dQa,
IfVfovtv xoiaijxa' oxt kxslva fthv ovx dfielffovaiv xa kavxcov
Ufta, o dc Xaog futv", ^vfiiv, „^XXd^axo xrjv do^av avxov, i§
ovx m^sXrj^ijiJexai". xmg ovv axoXoyijOsxal xtg oXiymgi^oag
\xcxag xfjg IxxXrfilag xov d^tov; 6 (LXI). el 6i xig x^v xov 16
'ov xov tdiov XQoqMOiv ixupigoav oXiyajQd ,^Qog)a0iC,6iievog
o^pdatig iv afiaQxiaig*' , ytva)Oxixa> b xotovxog, cog al xtxvai
V xtoxmv kxigytd ship, ioyov 6b tj d-toai^ua. 7. xag ovv
nmg vftmv c&c iv xaQiQym xoutXB elg diaxQOVpijv vficov, iQjqi
Tijv ^BOoi^Buxp doxelxB, cag xal 0 xvqioq bXbysp' ,lEQr/dC,toB-B 20
Tiyy 0Q<5<StP XT/P dxoXXv[tivrjP, dXXd x^p ftivovaav tig ^a>^p
viptov", xal xdXiP' „Tovxo 6i hoxiv xb tgyov xov 9sov, iVa
oxevaijxB tig bv axiaxBiXBv ixBtPog".

LXI. Sxov6dC,BXB ovp fiijddxoxB xijv ixxXtjOiap xov &tov
xaXixBlP' il 6i xtg xavxijv vxsgldoi, Big (tiagbv 6b kB^pcop tlo- 25
9oi ^ tig Ovpa:ymyrjiP *Iov6ala}p ^ al^txixcop, b xoiovxog xl dxo-
yrfitxai x<5 Bbco Ip rffiigg^ xQlatatg; Xoyia &bov ^copxog xaxa-
xmp ^mpxa xal ^Oioxoiovpxa xal 6vpd(itPa ^vaaa9ai xoXdatatg
vvlov, xal xoQBvd^tlg slg olxop 6ai(i6va)v rj etg avpgyoyrjv
lOxoxxoPOiP rj kxxhjOlap xovr}Qtvo(iBva)P, ovx axovoag xov 30
livxog' „i!fitaijaa kxxXri<flap xovrjQtvofdpatP, x«I fttxa xaga-
uovvxaw ov ft^ tlaiXB^o)' ovx kxd&ica (itxa ovPt6Qlov (laxato-
tog, xcH fitxa dotficop ov fitj xad-iam", xal xdXiP' „MaxdQiog
jg, 6g ovx ixoQtvdT) kp ^ovXy dae^wp xal kv 06(0 afiaQxcaXcop
K iaxjj xal ixl xad'i6Qqi Xoificop ovx Ixd&toep, aXX' fj h x<d 36

6 Ez. 5, 7; 16, 47. — 8 ler. j, 11. — 9 ler. 2, 11. — 10 ler. 2, 10. 11. —
Ps. 140, 4. — 20 loann. 6, 27. — 22 loann. 6, 29. — 25 I Cor. 8, 10. —
Ps. 25, 4. 5. — 83 Ps. I, I. 2.

176

Dn>ASCALTA II, 61, 2—62. 2 (s).

se contulit, avidus videndi theatrum? 2. Propterea uni ac
aequiparabitur, qui ibi intrant, qoia avidus erat audiendi et accq
endi historias verboruni eorum, quae sunt hominura mortuor
et spiritus satanae; mortuae eiiirii sunt ac mortiferae et avertonti
6 fide et deducunt ad ignem aetemum. 3. Studetis vcro rebus mu
et operam navatis negotiis saecularibus, et neglegitis currere
ecclesiam catliolicam, filiam dilectam Domini Dei altissimi
doctrinam Dei accipiendam, quae manet in saecula et vivific
potest accipientes verbum vitae. 4. Estotc ergo assidue con|

10 gati cum fidelibus, qui vivunt in matre vcstra ecclesia viveote
vivificante.

LXII. Et cavete, ne conveniatis cum eis, qui intereunt til
theatre, quod est conventus gentilium erroris et interitus. Qp|S
enim intrat in coaventum gentilium, uni ex eis aequiparabitur cCJ

15 vae consequetur. 2. Nam dixit Dominus Deus per lesaiam til*
eos, qui tales sunt: Fae, vat' eis, qui a spectaculo vtniunt. B

18 II Cor. 6, 14. — 16 ?

3 tjjv xftv 9fov ^xxk. h I ^xtlvtuv b o | 5 infxa).faiv p v | Qntjv
Qiatv a ! tt avngtyftv b a !:• fivafftm* b h | 10 /ifri avvtdQiov p v cf. P*.
25, 5 I na{%*ov b 0 ] 12 "arafiai b h 0 : taxafiui p v, \axafifjv a | dumiw
b o ] 13 ^ovXtj a p I Xoyiaiy : jii^kiatv b 0 | 14 inivolai . . dno(partav b 0 '
16 dnayovrai b o | 16/16 drhyovra o | 18 ni.flov nfi^i r. avropi b ' dm-
vtfiovTn; b 0 I 19 xvqIov : (^eoi b o p A ; 20 yap >• b o | 22 i)^^' * v I
yfytovaiitv b o I 23 ixXixxa : ixxltjaia h o \ Ijrovrff h | 24 eif > b
afiw/ioi xttl icyioi b h o i Tirf^.etofiivT] b o | 26 Vftdi; Oif^ai b) 4- dfot l ;»
26 avt'dxol. b 0, axoldi^fiv h [ 27 » : on b I 28 xoiiuivia 4- f"*' ^<^

LXU, 2. vae vae etc.] Dictum neque
in libro lesaiae tict^ue in alio loco
S. Scripturac legitur. Sed in Targum
hierosolymitaiio seu Pseudo-Ionathani,
ut collega meus Vetler mthi cotn-
municavit, Deut 28, ig-.'EnixardffaTOi;
ail iv T^ ela7topivsa9tti as, xal ini-
xuxttQaxoi av iv rw ixnoQivta^ttl
at, sic redditur: Maledicti vos, cum
ingrediemini in doraus iheatrorum
vestrorura et in loca spectaculorum
vestrorum ad abolendum praecepta
legis; et maledicti vos, cum exibitis
ad negotiatiouem vestram. Cf. Poly-

glotta Londinensis 1657 t IV Aj>»
pend. p. }69. Fortasse igitur auctor
hiinc locum ante oculos habuit d.
cum ei locum lesaiae adiunserit, aeg*
legenter illi prophetae adscripi^tt. —

LXII. "Oxi ndvT« xa ^Ei^kr^votv a«-
fiijjitaxa dnoaxpiffia9ai /fuj. Q^

oporteat omnes gentilium impietales
aversari.

2. Cf. ad hunc versum VB, 6. Coo-
stitutor hie a Didascalia discessit For-
tasse dictum lesaiae attributum pnu^
ei ansam mutandi praebuit.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 61, 2—62, 2. 177

im xvgiov to d-BXrjfUx avrov xal kv x<5 vo/icp avrov fisXttrjasi
'gtig xak wxTOSi". 2. av di, xaraZixcov xmv niatmv to ow-
foiafta, Tov d-sov tijv hcxXrfolav, Tovg ixdvov vo/tovq, im-
jrctg ixl TC ax^laia rmv Xxjormv, ayia rffovfitvoc, a ixetvoc
\i^Xa dxsxdXsaev, xal xotvoxoimv, a ixslvog iyogpfOey xal ov 5
?TO /lopov, aXX' jjdrj xcl xofucalg ^EXXfjvoov awTQ^x^ig jcai ixl
9-darga ixtiyy, ixtdvfiiicag dg xmv doxogevofiivrnv ixtl Xoyi-
ffVat xai (itxaCxilv axQoafiaxcov dxQsxwv, tva firj Xiymfiiv
9ag*SVf fifj dxovaag xov 'leQifdov Xiyorxog' „Kvqib, ovx kxdd-iCa
awtd^Up ttvxmp xai^ovxoav, dXX* tvXa^ovftijv axo xgoooixov lo
Qog gov", xcA xov 7co0 g)d<Sxovxog xit ofioia' „El dh xal fuxa
lotaarmp Ixogtv^v xoxi' taxafiat ydg iv C^qi dixalcp". 3. xi
^ovXei fteraaxeiv xmv iXXrjptxmv Xoylmv, ovxatv vbxqcSv dv-
noxatv i§ kxixvolag duxfioXov dxwpavd-ivxmp vtXQOXOia xai
9xt<og dpaxQexxixa xctl xgbg xoXvd-etav axdyovxa xovg xqoo- 15
t'xovras avxotg; 4. vfteig ovv, oxoXd^ovxsg xotg xov d^eov pofioig,
i xmv fftanixmv xQtimv xovxovs rf/eiad^e xiftianiQovg, xal
JHOva xtft^ vifiovxeg avxotg avPXQtxtxe elg x^v ixxXijolav xov
fQlov, „i}v xeQiexotr/Oaro x<p al'fiaxi" xov XqiQxov xov rf/ax7j-
■poi>. xov „XQcaxox6xov xdctjg xxlotcag*'. 5. cmxTj yog dvydxijQ 20
•tJi' xov wplaxov jy mdiv^CaCa vftdg diet xov Xoyov xrjg xdgixog
ri ftoggxoaaoa iv v/av xov XqiCxov, ov (tixoxot yevo/ievoi hga
(X^ ioxh xal IxXexrd, „(i^ ix^vxa axlXov ^ ^vxlda rj xi xmv
Movxan', dXX* cog Syioi xai apimnoi" kv xlaxei xexeXftatftivoi
tti iv avx^ xax' slxova xov xxloavxog viiag. 25

LXn. ^XdaCBOd'B ovv xov (i^ ovOxoXdCieiv xotg dxoXXvfii-
oig, o kaxiv avvayaryfj i^cov, tig dxdxip> xal dxooXstav ' ovde/ila
OQ xoivaavla &^et5 xgog SidfioXov 6 yag avva&goi^oftevog ftexa
dv xa xov dia^oXov tpgovovvxoav tig h^ avxmv XoyiO&^Otxai
oi 10 oval xXijgovoftrjOsi. 2. g>evytxt dfi xal xa dxgexij xmv 30
^Mtftaxanf, xa ^iatgd qnjfit xal xag eXXijvixdg xo(txdg, hxaoiddg,
hjdovag, ftavxtlag, xad-agiOnovg, oUovia/iovg, dgvi^ooxoxlag,

9 ler. I J, 17. — 11 lob 31, 5. 6. — 19 Act. 20, 28. — 20 Col. i, ij. —
3 Eph. 5, 27. — 27 II Cor. 6, 14-16.

'wrof xal m p | 9eov b o ] 29 ra b o p v a* : > a h ! elf ^^ avztSv > b o j
M <«' h p V I 81 ^ea/itttwv ra 9iecTQa : ^eaxQwv b o | ra > h i 81/82 ina-
^i — opvt&oax. > b 0

FUSK, DiOASC. CT CONSTIT. AP. 1. 12

178

DIDASCALIA 11, 62, 3—63, 1 (S).

iterum dicit: Feminae a spectaculo venientes, vettite; nam pcj
est, in quo non est ptitdentia, Mulieres ergo .id ecclesiam v
eas, quas vocavit et liberavit eduxitque e spectaculo theatri;-
jpprehendit et accepit eas, ac docuit nos, ne amplius illuc
6 Dicit enini ia lerernia; luxta vias gentium nolite discere. Et il
in Evangelic dicit: In viam gentium ne abieritis. 3. Hie ergo
et adhortatur nos, ut prorsus fugiamus omnes haereses, quae
urbes Samaritarum, et iterum, ut valde fugiamus coaventus
tilium neque intremus in congregationes peregrinas, et ut theai

10 prorsus fugiamus et coetus^ qui idolorum causa fiunt. 4. Fiddit
enim ne appropinquct quidem coetui, nisi ut victum corporis «l
animae emat. Abstinete ergo ab omni innni spectaculo idolorua
et a festis coetuum eorum.

LXIII. Qui iuniores sunt in ecdesia, in omnibus negi

16 necessariis diligenter sine socordia ministranto cum magna tn
stia ac verecundia. Omnes vos igitur fideles, in omoi die et in
omni tempore, si non estis in ecdesia, operibus vestris studci^
ut in omni tempore vitae vestrae aut in eis perseveretis, quae
Dei sunt, aut in opere vestro operemini et nunquam otiosi iita.

1 les. 27, 11,-5 Jer. 10, 2.-6 Mt. 10, 5.

LXm. "(hi dgyhv ov X9h ^oBifii-
iiva iwr ntaraiv, cti; ol :if(il IHtqov
talifli xal 01 kotnol dnoaxolot, ol
(f^ 71(qI liavlav xal l4xii}.ar oxr/vo-
noioi, ol Sh ntpl 'lovdav 'laxai^ov
yTjt: ipydreii' latop(i''HYrjaiJina<; xal
Tf(ttvMavai 6 'Pai^aloii, Quod inter
tideles qui otiosus fuerit, aon debeat
comedere, quoniam qui cum Petro
erant et reliqul apostoli fueruut pisca-
lores, qui cum Paulo et Aquila taber-
naculorum fabricatores, qui cum luda
lacobi agricolae Hegesippo et Tertul-
liano Romano narrautibus.

1. akifi^ xt},.] S. Scriptura docet,
piscaioriam inter apostotos exercuisse
Petrum, Andreani, lacobum Zebedaei
et loaxinem eius fratreni (Matth. 4, 18.
21. Marc. I, J 6. 19. Luc. 5, 10), Pau-
lum scenofactoriae artis fuisse similiter

atque Aquilam (Act. 18, 2. }). ilH>^
ptius non dicit. Hegesippus
apud Eusebium H. £. ill, 30, 4 nepota
iudae fralres Domini tradit agnim co-
luisse. Qu^ini notitiam auctor leiunutii
capitis eliam Tertulliano atthbtiit; iti
falsus est atque in erroreni eo iniiuctus
esse videtur, quod non Hegesippum
ipsum legebat, sed Eusebium e\ w
bauricntem et post eum tanquaro iltc-
rum persecutionis Domiliani testcro
Tertullianum producentera. Siinilii"
ac Constitutor Hieronymus Ep. i^i
c. I ] universe dicit, apostolos haben««»
potestatem de evangelic vivere libo-
rasse nianibus suis. Augustinuj D«
opere monachorum c. 19— aoautefflw
1 Cor. 9, 4—6 colligit Paulura d Ba-
nabam solum manibus suis opcntos
fuisse.

COKSTlirTJONES APOSTOLOKUM II, 62, 3—63, 1.

179

rxQO(jtavTtlai:, Ixufcovijcetg, Sri ytygajtrai' „0v yag tartv oloo-

jfuxQxia kaxlv", xal allaxov' „Ovx oloovula&e, xai xXfjddai xdi
ntytdoK; xal iyyaaxQuivd-otg <tvx ixaxoXovi^^osTe, (poQitaxovq ov
tffftxot^oire", 6tb Jtagatvel xal 6 ^Jege/ilac kiywv ,,KaTa rag 5

t^ovg Ttov l&vdJv ftrj JtogsveaO^e, xal <brd T<5f 6tj(iblojv rov ovgavov

xmv aOB^cov *EXXt}vwv xat 'lovdaioov xal xcav Xoijitov alQixtx(5v,
firi xcp ovaxoXdytiv avxotc; :tayidaq Xd^cofttv xaf^; tavxwv
jaJg, oxvag (itj ovvavaGxQE^ofitvoi xalq toQxalg avrmv, al'rit'fg 10
l:t} xi/dff xwt-' daifiovatv IjtireXovvrat, xoivcovt]camtv avrotg xal
r^s dae^tiag. 4. tptvxriai 6a avxSv xal al xaPf/yxQeig xal xd Iv
vxaTg ixixtXovfitva xalyvia' jticrbv ydg kv xavtjyvgti ov XQ*}
taga^dXXetv xitlov xov GOfidrtov Jigiao&ai xal yn^X^i^ Jitgixoi-
^oao&ai xal )tregd riva owmv^aaa&ai ran' jrpo^ ov6raaiv dgfdo- 16

tvxoiv. djiix^G&e ovv xdCTjQ r^c rmr eidoiXoiv ytoftxfjg, qjav-
taalag. xcrvrfyvgiatg, Gvftxoalaip, (lovofiaxtag, xal xdarjg &dag
idijiovixfjg.

LXIIL 01 6k pemttgoi x^g ixxXrjOlag, kv xdoais xaTg XQ^^"^?
^doxpcog XeixovgyilP Oxov6dL,£Te, (itru Jtdcijg otfii'OTtjxog xolg tgyotg 20
vftfop oxoXd^tre, oxcog Ip statnl r<L XQ^^^ vfitop „tjXi txagxovv-
Tig" xtti „iavxoIg" xal xolg nevofiivoig, „xg6s to fitj kxt^agilp
TfjP'* rov d-eov „ixxXijoiav" . xal ydg xal Tjfiilg, oxoXd^ovxtg xcp
2.dy<p xov tvoYyfXlov, bfiojg xal xc5v ixegyicov ovx dfielovfiev
l filp ydg daip Jg rifitSv aXuig, ol 61 axTjPoxotol, ol 6h yfjg 2&

1 Num. 2}, 23. — 2 I Reg. ij, 23. — 8 Lev. 19, 26; Deut. 18, 10. 11. —
lei. 10, 2. — 21 I Tira. 5, 16.

1 vfxpopt. a h : vsxvoix. p v, vixoioft. b o 1 3 xal + Jidhv b o |
^lovfiaitf b o I x}.t]J6taii b h o ] B ntQinoiriaftt a o : -noirjaea^f h, -not-
tiaQut b, -^iwaftf p v | rfio -[- xal b o i xaxa > b o i 7 xvh ''<>*' • ^X9^i^
b o I 11 xoiymvTiaottfv h 12 »J' h | al > o | 13 tavtatg h o | aiaT<Dv a |
14 amfiatlov h | 16 xal ft. r. avvotviiatta&ai > h i ovvwv. tuJv : oviaaai^ai
ra (rii o) b o | lB/16 apfioi^ovtwv : fifieti^av aQ(.i6t,ovra b o | 18 Saifiovix^i; :
aaiavixiiti b o i 19 rof; ixxXr/aian; b h o | 20/21 fiera — axo?.d!C,fTt > h,
signum indicat verba i. m. addila fuisse; margine autem valde praecisa locus
evanuit 21 rw > b o | 22 xal pr >> h 1 24 uftoiwi h ] inniyaaiar b o |
IB di pr : akXoi b o | y^i : t^i y. b o

12*

180

tIJJASCALIA II, 63, 2—5 (S).

2. Dicit enim Doniinus: I m it are formic am, o piger, et seclarevi^
tins, ft fias sapietitior ilia, quae, cum non colat nee coactorcm hi
nee sub potestate sit, coliigii in aestate victum suum et reponit c&
multum in messe. }. Et iterum dicit: Fade ad apem et disce,
5 modo operetur, quae opus suum sapient er perjicil et de cuius Ic
ajfertur divitihus ac pauperibus ad cibum; amatur ac landat
quamquam exigua est rohore; honoral sapientiam et Celebris JA
est, 4. Usquequo, piger, dormis? Quando consurges e somno
PauluUim dormis, et paululum dormitas, et paululum sedes ei

10 htlum manus tuas in pectore tuo potiis, et conseqtietur quasi via
paupertas el egestas quasi homo sollers. Si vero impiger fu
multi et uberes jient ut Jons provenlus tut, et paupertas ut cur
deficiens longe a te recedet. 5. Laborate igitur oinni tempore; Uti
enim irrep.Trabilis est pigritia. 5/ quis autem apud vos non operatur,

15 hie nee manducet. Nam pigros odit Dominus Deus; piger enim
non potest esse tidelis.

1 Prov. 6, 6. 7. — 4 Prov. 6, 8 — 1 1. — 14 II Thess. j, 10.

1/2 Xiytt — oHvmfk > o I 2 /&< h I a f I'dcuj h p v : iAmv a o LXX. > b
ylvov b o V I ixtivto : ^sttivov b p, ixelvoi h | 4 ovdi pr a h : ^i;^^ b 0
p V t oi'df sec a h : /itjdf p v, //^ b o | 6 hoifiat,f o I r(io^^y + aiToi< h |
6 Jta(jaitaTa!^nJtt' p, na(iaTa4ir m v | 8 xai : rt xal b h | S/9 not^i'sovrof c
y rf b o ' f'n/rfoijrtv : intdwgn;; a- i. 111. addens *'i' tt)J.io, item Turrianus fol. JO*.
fortassc per errorem; codex saltern hanc lectionem exhibens hucusquc non est

inventus | xalnfQ : (jimiQ a | 10 da&ti'rji ,

jiftijaaaa npo^x^*} boA|(tfbho:>apv LXX 1 11 ftiy : yo(» b o
12 de pr >- b o ODjfljy ; to orijtfoy bo ' " ' ^ - . •- r . ..

LXX |l8«bo:>ahpvj avrov

13 xal > o \ 17 nfffit/iahto
pr : eavtov a ] xaTfipayfi- p v I 19 tff,'
XfqjBig b h o A LXX | 20 Jia b o p v : di' a h
^rSfputnog h 21 yag > o | 22 ^(>ydt,tiTen p v
« sec > h I 24 zwy + t«u o , TiQoaufxovzutv a ', subscripsit ntpl i:tiaxoamf^

fi doKtuats (a-, doxfjaiii)
fiij6h p V I 23 o pr >p

war at, XQOg to (n^iijtort fffiae dgyovq thai- 2. ktyti 6^ xov

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II, 63 2,-5.

181

} 6 J^oXofi(6v ,'Io9^i jTQog top (iVQftrjxa, <o oxiTjQi, xal y^Xotaoi'

ld<d<; tag 66ovc avrov, xal ytvov ixUvov ootpaittQOii' ixflpqj yap

imgytov fit] vnaQxovzoq, ovdu tov avayxd^ovra f;|rt»r ovde hxb

ajioxTfv wv, tTOtfid^tzai B^igovq ttjv TQo<pt]v jio/iXtjv re iv toJ 6

•fd/jToi jtoutrai xijV JtaQa&tOiv. 3. r) JtOQtvdttxi jiQoq Ti]V fxiXiOaav

nl (id&£, <6fi igyaxTjq iariv ttjv t£ igyaoiav ws. OifivtfV ifijroQtv-

at' ^ -rove xovovq paoiielq xal Idiajxai xqo^ vyelav ytQOO-

)iQor>Tai, jio^eivrj 6i ioTt xal kxl6oS,oc, xaixtg ovoa t/J Qcofiij

B-ivtjt;", 4. xal f|^S' ,',Eai4 xoxi, <o oxvrjQt, xatdxnaai, xoTh lo

i^ vxvov kyegd^ijoTj; oXiyov (Av vxvotq, oXlyov de xd&tjaai,

ixQov de vvGTdC,Hq, oXiyov 6k ivaryxaXlC,!} Jffpfll OTtjO-rj' iha

'.€iQaylvrtal 001 moxeg xaxoq odoiJtoQoq ?/ jtsvia, xal tj tp6ua

ItiJtiQ dyad-oc dgof^tvq. lap ds aoxt'oq yc, 7J§fi r'iajtfQ xrjyij 6

prftoq Oov, xal tj tvdeia oaoJtfQ xaxoq dvijQ ctJiavzofioX^ati" . 15

5. xal xdXtP' ,X^ igya^ofiEPoq Tr)v tavrov ytjr xXijOy^^turai

OQTOOP", xal Iv aXXoiq iprjOlf ,,'0 dgyoq xtguXaj^tv tag X^lQaq

avtov xal iipaytv rag adgxaq avrov", xal tjtJQ' „KQVtpaq 0 oxptjQoq

yjv X'fP^ avTOV ov dvvijotTai dxEPeyxilv ttq to otofia avrov",

I xdlip' „Aia dgylav x^^Qf^^ xaxetvod^i^OETai fj Soxojatg", 20

'}. igyd^eo&^a ovp ivdtXexcoq' dd^eQctxevtoq ydg lortv dgyov ficofioq.
mI 6i Tiq fiij iQydC,fTai, ovxoq xaQ* vfilp fit) ia&titai"' agryovq
itQ fuod xal b xvQioq 6 &toq tffitav dgyitq yag ehai ovx dqidXtt
vdilg Twp d-tol xgoaaptxdiTOii'.

2 Prov. 6, 6—8. — 10 Prov. t, 9—11. — 16 Prov. 12, U ; 28, 19. —
7 Ecdcs. 4, S- - IS Prov. 19, 24. — 20 Eccl. 10, 18. — 22 II Thess. 3, 10.

^ifiXio* dtvTtpov V, r^Aoff tov fi' fiifillov ntgi intOicoitwv p, t/Ao? tow
nfpl iniaxontav fii/ikiov dfvti^ov m

m.

L Viduas autem constituite eas, quae non sunt minores quin-
quaginia atinis, ut quodammodo propter aetatem longe absint i
suspicione, se tutunis esse duorum viromm. 2. Si iuniorem con-
stitueritis in loco viduarum eaque non ferens viduitatem propter
6 iuventutcni nupserit, ignominiam afferet gloriae viduitatis et nti-
onem reddet Deo, prtmo quod duorum virorum fuit, deinde quod
Deo promisit se viduam futuram esse atque sicut vidua accepit
I 1 Tim. 5, 9.

I. Titulus deest.

1 . XW"'* *r'-] QjLiae I Tim. 5,9—13
de viduis dicuntur, dc diaconUsis rn-
tellegenda esse videntur et a veteribus
intellectu sunt. Itaque viduae et dia-
conissae saepe non minus coufunduii-
tur quam distinguuntur. In Didascalia
diaconissae nonnisi viduae esse viden-
tur, 4]uibus ministerlum ad feminas
pertinens commissum erat. Consti-
tutiones autem maius inter eas dis-
crimen faciunt. Subiciunt IH, 7, i
viduas diaconissis; praecipmnt VI, 17,
ut diaconissae primo e virginibus, se-
cundo dcnium e viduis univiris eli-
gantur, et VIU, 10 diaconissas inter
ordines sacros enumerant, viduas autem
VIII, 2j inter ordines ecclesiasiicos,
in quos catididatus sine manus impo-
sitionc recipiebatur. Cum autem viduae
olini diaconissae essent, intellegimus,
cur tauti aestimatae fuerint. Salu-
tantur ab Ignatio Smyrn. ij, i. A
Clemente Alex. Paed. III^ 1 2, 97 p. 309
inter personas electas collocantur una
cum presbyteris, episcopis, diaconis.
A Tertulliano Ad uxorem 1, 7, De
praescriptionibus c. 3, De monogamia

c. 1 1 et in Clemenlis Homilia XII, j5
iisdem hominibus ecdesiasticb idiini-
guntur. Ab Origene In lesaiam hom.
VI, J (De la Rue III. 117) dicuntur
ccclesiastico honore dignae, In Lucam
hom. 17 (III, 95?) in ecclesiajtici
dignitate constitutae ut eplscopi, pre5'
bytcri, diaconi, In loannem torn. )1
c. 7 (IV, 422) xaralfYOfismt itiiXY
oiaoTixijy n/zi/i'. Chrysostomus autem
ordinem viduarum sue tempore pro-
prie iam non exstitisse testatur, Hewn
in iilud vidua eligatur c. J (ed. Ben.
Ill, }!}) dicens: h'ad^dntff yep ti«i
nag^ivufv /offoi, ovtut xixl jijQar m
nai.aiov jjaav ^opo/. — f^ijjfovro]
Cum diaconissae tempore progredicDic
non solum e viduis, sed etiam e virgi-
nibus eiigerentur (iara Ignatius Smym.
I J, 1 virgines laudat vocatas viduas),
hoc apostoli dccretum saepius neglc-
gebatur. Tertullianus De virg. vel. c.9
virginem cognitam habuit in vtdujiy
ab annis nondum viginii coilocatani
Basilius M. can. 24 quoque de vidui»
ecclesiasticis iunioribus dicit. Tertul-
lianus quidem praeceptum inculcit
similiter atque auctor Didascaliae et

BIBAION r.
HE PI XHPSiN.

KqQag de xad-iazate ft^ IXartop ixmv tgrptovxa", Vva
vi xb x^g diyofdc^ ccvxcSv avvxoxxov ^i^atov vfitv 6ia
v; vxa(fxy. 2. bI dl naniQav xaxaax^aijxe elg xb x>JQtxdv 6
■Qovaa xfjv iv veoxijxi xwcfav Y^fV^V' axgixBiov ift-
^ d6§y xov xi^pfxov xa2 Xoyov vg>i^Bt x<p O-em, ovx oxi
YOftm amfi^q>dij, dlX* oxt xijv savtrjg ixccfyiUav ovx

„x€cxa<tx(fijvid6aaa xov XqiCxov". 3. dih xqtj foj xqo-
itia&ai xrj[v ixayyeZlav, aXXa fiexa aaq>aXtlag' „3eQeiaoov" 10

„k<txtv ftij ev^aad^ai, ly 6v§aa^ai xal firj axodovvai".

im 5, 9. — 91 Tina. 5, 11. — 10 Eccles. 5, 4.

'Juop : koyog b o, similiter in libris sequentibus | 3 z>7(>a; 6h x. :
I fi9^^ xttti^vTijatv b koyog, XV9"i xa&lara (xad^itnavai del o)
ttaaBut h | iXatxovi s | i^r^xovtu : { a p | 4 rifitv b o | 6ia : ix
xlat + aviwv ra p v | vtwripa xa&iaxare (-ara*) b o | xaxa-
m V, xtt^larare b | 6/7 ivnoiijaei rcu b o | 9 xazaatQtjvidaa o |
ov XpiOTov : diovi fiettt nlarewe xal giofiov &sov ovx ^k&e tov
r dnayyeliav b, quae verba Turrianus illis in textu addidit omittens
vlafai \ 10 aa^akflaf : d(tf).laq b, -|- ovx i^v).a§sv t^v in-
dioti nettt niaxewg xal ipofiov 9eov ovx ^k&ov xov g>v).a§ai
tkiav o cf. nota ad lin. 9 j 11 avr^ a h : avxii p, ttvxr)v ni v,
I iaxiv : ante avx^ m p v, >> b o | svSaa&ai pr + xal dno-

Tbeodosius imperator cf. XII, 36, ubi Petrus dicitur inlaxonov

bs. lib. XVI tit. II 1. 27; xaxaaxiqaai xal ngea^vxigovq 610-

E. VII, 16. Synodi autem Sexa opiaag xal diaxovovq del^aq

Qsis c. 1 5 et Trullana c. 14 xal xit'^'' avax^odufvog, Clem.

» quadraginta praescribunt. Recogn. VI, 16, ubi Rufinus ultima

lem non nominant; earum verba interpretatur: lostituit etiam or-

tem haud dubie etiam ad dinem viduarum. Ps.-Ign. Philipp.

rdine diaconissarum collo- ij, i : ro xayfia xwvxrjQiZv. — xaxa-

rencB sunt. axQtjviaaaaa xov Xp.] Similiter Ps.-

ir] i. e. viduatus vel ordo Ign. Ant. 11, i.
: a, I ; VIII, 2 J ; Clem. Hom. 5. 'Avv^] cf. Ps.Ign. Philad. 4, 8.

DIIIASCALII III, 1, 3-2, 2 (s).

nec mansit in viduitate. 3. Si iunior autem exiguum tempus cum
viro suo fuit et vir fius decedit aut ex altqua alia ciusa sep,
fit et manet apud se singularis, in honore viduitatis exsiste
Deo beatitudinem accipict, quia imitata est viduam Sarepthis

6 niorum commorantein, apud quam sanctus angelus, Dei prophi
subsedJt, aut erit sicut Anna, quae Christi adventum praedic*
et testimonio accepto propter virtutem suam honore honoratntur
in terra ab hominibus et gloriam a Deo in caelis consequetur.
II. luniores vero viduae in loco viduarum ne instituai

10 scd adiuventur ac subkventur, ne ratione inopiae secundas nu
facere cupiant et exoriatur negotium offensionis. 2. Hoc cniin
sciatis, earn, quae semel nupsit, iiixta legem etiam secundo nuberc,
eam autem, quae ultra progreditur, esse meretricem.

4 III Reg. 17, 9—24. — 6 Luc. 2, 56—38.

II. iitxtij legem ric] Auctor, ut ex
praecedentibus apparel, secundis iiup-
tiis quidem noa favet, sed eas legittmas
putat ace prohibere vult. Similiter
Paulus apostolus I Cor. 7, 9; 1 Tim.
5, 14; Hennas Mand. IV, 4, 1; Clemens
Alex. Stom. HI, 12, 83 p. 548; Epiph.
H. 59 c. 6; Expos, fid. c. 21.

II." '>t( naQatTi}t(ov xa^tat&v vtw-
rtfifff Jt7<'«'> <^«K TO vnonror. Ciuod
cavendum sit, ne quis viduas iuniores
constituat propter suspicionem.

2. fxfta inaYytliftv] Haec tnserens
Constitutor sententiam Didascaliae
invertit, quae hoc loco non viduam
ccclesiasticam vel continentiam pro-
fessam ante oculos habct. Cetcroqutii
plures veterum de secundis nuptiis in
uaiversum severius iudicabant, non
solum Monlanislae, sed eliamCalholici:
Athenagoras Legal, c. jj, TertulHanus
Apolog. c. 46, Minucius Feli.\ Octav.
c. 24, }i 31, 5; Origenes In Lucam
horn. 17 (III, 953X Basilius M. can. 4.
Ecdesia digamos a sacris ordinibus
arccbal. Svnodi Neocaesareensis c. 7

et Laodicena c. i secundis nuptft
paenitentiam parvani tribuebanl. Cot-
tra ChPi'sostomus In illud vidua eli-
gatur c. s (ed. Ben. Ill, jij): £<nt(
ovv xalhv fxiv 6 yofioi, ^tpilaamf
di t) nagdfyia, oiira> xalor iiir mi
0 (ffvtei>oi ytifto^, xpfiaaotv Ai ei-
Tov o nptoTOi,' xal ftovoi. Methodiui
Sytnpos. Ill, 12 I Cor. 7,9 interpretias:
ovx avTo tovro dtyaftiav dft<f<fr^*i-
fiivoii xai.ov, dki' afjinvov xQivtti rj;
ixnvQutatmi. — tgiyafiia xxL]
gorius Na2. Orat. 37 c. 8 tertias
tias nuQavopLittv appellat, Basiliiu M.
can. 4 ovx in ya^tor, d)Xi itmit-
yafiiav, ftaU.ov 6h Tio^rfiar »t*^
).aa(ifvr)v. Similiter iudicanl Grjcci
fere omnes, Epiphanius auiem H. (9
c. 6 mitiorem sententiam pronunliJt,
et Latini omnes paucis eueptiv
Augustinus De bono viduitatis c. li
n. I J hominibus de tertiis et de qiurci
et de ultra pluribus nuptiis quinti-
onem moventibus respondet s< cec
uUas nuptias audere damnare n«c ci>
verecundiam numcrositatis aufcrre
TO 6e vn'tp r^»' ttnyaftiav xrh] Gk-
gorius Naz. Orat. 37 c. 8: o rft i-^f

CONSnTUTIONES APOSTOLORUM HI, 1, 4—2, 2. 185

\. bI di xiq veaniga oXlyov xqopop avv xm avSgi xoiiqaaoa xai
hto^ttixniCa tzvzot* 6ia xtlsvx^q rj 6i dg)OQ(irjq xivog exigccg, xal
utivy Ig) eavxijg d<oQov ixovaa x^Q^^* (laxagla evged-fjaexat,
Ofioiat&etca rg it' JSoQe^olg Skdtovl^ XW?> J'Qoq ^p o Syioq xov
#fov xQo^Tijq 'HUctg ixB§ev<oBij. 5. ^ xoiavxrj k^ofioimB'i^aexai 6
"Avvy „x^ ^yrfoxQi ^avov^X xy ix yvJl^g ^(fVQ, V <wx ag>laxaxo
xov hpov vvxrmQ xal (ltd-* rjfiiQocv xgoafiivovaa xaig deijoeCi xal
xal^ xQoaevxalg, ovaa fiev kxmv a/^oijxovxa, C,ijaaGa 6h fiexa
cof^bg ix xijq ytagd-tvlag ovt^c Iriy txxd", xal xrjv xov Xqujxov
do§daa(fa xagovalav ^dvd^m/iokoyelxo xm xvqIco xal iXdiei xbqi 10
avxov xSoi xolg XQoadox<oaip XyxgoHHv tp 'laga^X"' fj xoiavxrj
futgrvgiop Xa^ovaa xi/drj&tjcsxat, xXiog ix**vaa xal xaga dpd-goi-
xotg ixl yifg xdi xagd d-em hv ovgapotg xop alcopiop ixaiPOP.

JL Al 6k Ptmxegac XVQ'^ <^ x^Q^^^^ f^^^ /^^ ivxaaaia^ataap,
ftt'jxoxe xgwpaaH xov ftij 6vpaad-ai xgaxtlp x^g dx[t^g kxl dtvxe- 16
gv/oftiav iXd-oiaai jp xgdrfnaxi yjpmvxat' kxixovgsia&maav de
xcu ^o^&eladmaav, tpa fi^ xgogtdOBi xov XelxBOd-ai ixl dBvxsgo-
YOfttop iXd-ov6at h xga/fiaxi dxgBXtl ipaxeO-coaiP. 2. xal xovxo
jag Bldipai 6g>BlXtxB, oxi (lOPoyafUa fihp xara POfiOP yiP0(iiprj
dueala, mg av xaxa ypcoftrpf &bov vxdgxovoa, diyafila dk fiBxa 20
kxtxffBXiav xagavofiop, ov dia xifP avvaq>Biav, dXXa 6ia xo y)6v6og,
xgefofda dl axQaolag aijfiBlov, xo 6h vxhg xrjp xgiyaiilap xgoq>ap^g

4 III Reg. 17, 9—24. — 6 Luc. 2, 36—38.

2 xal ^ m I 4 ofioiw&ijaeTai h | oagsnxoX^ o, aaganx^i b | ai6wvi b o {
45 xov &eov >■ m p v | 6 ine§fv<a9^ii b h m o v : i^ertiBt] a, ^4fvayi9>j p ',
6 '4vrji a m o p : avva bhv|r{/-|'7bo|7 nuQafJiivovaa b o | 8 oydoi/-
xmna b o p v : oyi. hnxa h, nd a cf. Luc. 2, 37 | l^ijaaaa : xal ^. \> \ dt :
a» L in., > a 1 ^*to + fov o | 9 ^* : dnb o | 10 io^aaaaav b o ', 11 npoa-
4oxmotv : npoaiexofiif^otf m p v { 'loQa^k a b o A B : Xtgovaaliifi h p v '
12/13 inl Y^i naga dv^pcinoig m p v | 13 yijs : x^s y, b o | 14 inoxaa-
cia^maav m | 17 kvnfla^i b | 18 ilB^ovaiv b | ivex^^foaiv o | 20 6lx. w<; :
itxaiwi o I 21 inayyellttv : xo indyytlfia b o | napdvo/xoi h | 22 rfi h ni
p V : d* a, >> b o I nQo^avwf b o

xoito xotfwiiig. Basil. M. can. 4 et 80 declaravit, et Leo VI eius fiiius, cum

ot tertias nuptias sic etiam sequentes nihilotninus anno 906 quartum matri-

nomine nokvyaftia designare videtur. monium iniret, a Nicolao Mystico patri-

Basilius Macedo (867—886) quartum archa Constantinopolitano excommuni-

coniugium tanquani ov ya/iov irritum catus est.

18ti

DIDASCALTA III, »— 4. 4 [9].

III. Proplerea et succurrite iunioribus, ut in castitnte De
adhaereant. Operam ergo eis impende, episcope. 2. Et mcmc
csto etiam pauperum eosque manu suscipe ac nutrL

IV. Si qui inter eos sunt, qui non sunt vidui aut viduae,
5 propter paupertatem aut propter morburn aut propter liberos alend

auxilio indigentes sunt in penuria, omnibus te oportet operam ix
pendere omniumque curam tenere. 2. Qui enim dona dant, o<
suis manibus ea viduis dent, sed tibi conferant, ut tu, qui calar
tosos maxime cognoscis, tanquam bonus dispensator eis dispe

10 e donis tibi datis. Namque Deus novit dantem, etiamsi non if
occurrit. 5. Et si dispertis, die eis nomen eius, qui dedit,
nominatim pro eo precentur. 4. In omnibus enim scripturis
minus de pauperibus adnionet ac praecipit, maxime si participar
sunt, et rursus per lesaiam addit sic dicens: Frange esurtenli paz

16 tnum et pauperem iecti expertetn indue in domum tuam; et si liderS'

9 I Petr. 4, 10. — 13 Gal. 6, 10. — 14 les. 58, 7.

13 maxime si : sic vertimus respicientes contextum vel vocabulum seque
etiam S

1 dvafnf:i^6/.{in b | 2 kvl > b o | 8 veoirfpag b o ! 4 dfvxfpo^ :
Ttpfx; h 1 6 JTrto^. fJttXkov rsj o \ 8 n).tt6vtuv : tioDmv b o [ 11/12 fivij/iofft
ui inirjxone m p v 16 r/ yap ft'ro'fi; : tj yap riveg b o a* i. m. | 17 xip*
;> m p V j 16 17 xoi/iovaiv : -matv 15 h | 18 nariutv : narza^ b o, nana v
19 itdotttJiv : Siifoireg b o 1 20 o >» b o | 21 uii; ay. olxovofioi; post iip
TO? h (ifQtaTf b, -oiyv o i ovroi h | 22 yirwaxei : yfwpiZfi m p v ! 23 ftff
tfrtr* h o p [ otf a h m V : avtof b 0 p 1 24/25 /tax. i.fye Ai : ftetxapiofiif
XtyfTai b o I 26 ri'; + ianv m p v j xnl sec > o | 26 vni-p > b o , np
fv/a/vrat h m : -^ovrat a v, -^oviai b 0, fvxoi'tai p | anavtas p v | 27 f li
xQivovna b h o : ^pvloxptrovnag (_^tX. m) a m p v | ^ 2> b h v | ^ (c^ 0) 1

}. vftoT^pati; }rTL] Hoc loco Coa-
stitutor Paulum sequens viduis iunio-
ribus secundas nuptias concedil casque
confirmal argumentis, quae apostolus
de neophyto noii ordinando et de di-
vitiis non expetendis attulit.

III. 'Ortoia^ flvttt x(iTj tck; {+ ov-
Tuti v) X'io^'i *■*' ontai; iiuxov^ilabat
nagit tov intoxonov. Quales esse
esse decet viduas (veras) et quoniodo
ab episcopo debent adiuvari.

2. toU iv W./M'" Het] Cf. VIU,
10, 14.

rV. "Or< navd" omraovr
it-noifiv XP^- Q."od oportet uoi^
que indigent! benefacere.

J. Cyprianus Ep. 62 c. 5 quoqu«
testatur, nomina beneficorum publiaU
esse, ut pro eis preces fierent. Sim''
liter Hieronymus Ad lerem. 11, !>.
(Migne PL 24, 755); Ad Ezcch. iJ
(PL 25, 175).

C0N8TITDTI0NES APOSTOLORUM III, 2, 3—4, 5. 187

vsta xai aoiXyHa dva/iqdfioJiog. 3. o yag d-ebq f/iav yvvalxa
gpdfi didoaxtv kp xfj dtj/iiovgylg. „t<iovTai" yag „ol 6vo slg
Ktt fdav". vsanigtuq 6% fitxa rrjv zav jrgmtov TsXevri/v avyxe-
ija&m xttl b Sevtegog, Hva fi^ „tig xglfia rov diafioXov i/uti-
of jud xayidag xoXXag xal ixid-vfilag dvoi^avg xal ixi^ijfilovg" 5
ggg, dhivsg xoXaaiv xgo§fvovaiv fiaXlov, ^ aveaiv.

in. Al iSk dXt)&ival y^pcf BJaiv al (lovavdgot vxdg§a<fai,
ftvgovftepat" iixb xXetovtov „iv sgyoig cyc^ofg", xno^^ ^9
!, <li6q>Qoveg, ofval, xiOtal, tvot^elg, „rexvotgo^oaaai" xaXcog
f^iafodoxn^taaai" oftifixrcog, <ov xal dvrtXan^aveod^ai XQf] «»$ ^^
i apttxttitivcav. 2. aXXa (itjv xal xtuv xeviqtaw, m ixlaxoxe,
fuveve xcu ccvTolg x^^^ ogiymv ixtxovglag xal xgovoiav
toy xotovftevoc, „<og &eov olxovoitog" evxcUgmg kxdaTm dia-
w Ttt xg6aq)oga, XVQ^^^ *^^ 6gg>ccvoie xal dxegiardroig xal
; h d-XJipH k^BxaCfiftivoig. 16

IV. 71 yog d xivsg (i^ elaiv XVQ*^*- V XVQ^^' fioij&ilag dl XQV~
tkv diet xtviav t/ dia voCov ^ 6ia xexvoxgo^lav ; ndvxag as 6sl
(fav xal xdvxmv kxiftsXsta&at. 2. ol ydg xa doftaxa didovxeg
: avxoaxi6ia}g avxa didoaoiv xatg x^tQ^^?> dXXa avveiag)igovaiv
log, ixovaux avxa ovofid^ovxig, oxmg Ov 6 ixioxdftevog xovg 20
^OfUvovq dxgi^mg „<og ayad^bg olxovofiog" ftfgi^J]? avxotg ix

ioftaxog' b yog d-ebg yivaacxH xbv 6sda>x6xa, xav dxovxog
ov vxb aov xolg deofidvoig ftsgl^r/xaf xal og fiev tx^i xov xf/g
oitag (uod-ov, ah 6k xbv xijg evavvetd^ov olxovoftlag fiaxa-
uw\ 3. Xiys 6h avxotg xal, xlg 6 dedmxaig, iVa xal i| dvo- 26
:og vxeg avxov jrpo<i£t;x«>»'t'a£. 4. XQ^ 7^Q ^^ xoielv xdvxag
>g<6xovg, ftt) q)iXoxgtvovvTa xovxov oaxig ij rj ixelvov b ydg
Mog qitjar „navxl x<p alxovvxl as dldov"' dijXov 6h mg xm
jgorrt xaxd dX^Hiav, xav q>iXog y xdv iy^poc, xav avyyevT}g
9 aXXoxgioe, xdv dyafiog x&v ytyafirjxd>g vxdgxxi- 5. ^v xdoy 80
? 79°9V o xvgtog xigl xmv xev^xatv xagaivtt, Xeya>v did fiev
KJMW „Jid9gvxx£ Xiivdavxi xbv agxov oov xal xxatxovg dari-
0? iladyaye dg xbv olxov aov' iav I6jjg yv/iv6v, xegl^aXs, xal

2 Gen. 2, 24. — 3 I Tim. 5, 14. — 4 I Tim. 3, 6; 6, 9. — 8 I Tim.
to. - 12 Sirach 7, }2. — 13 Tit. i, 7. — 21 I Petr. 4, 10. — 28 Luc.
30. - 33 les. 58, 7.

k 1 29 fvyev^s m p v j 32/83 aaxiyovi > b v | 88 oov : + liyeuv aoi

T>TT)ASCAL1A III, 6, 1—5 (s).

nudum, operi eutn, et domesticos carnis tuae ne despixeris. Itaquc
omni modo pauperibus consulatis.

V. Omnis vero vidua debet esse mitis et pacata et quieta d
malitiae et irae expers, neque garrula nee damosa nee volubilis

6 linguae nee litium amans, et si quid turpe fieri viderit vel audierit,
esto quasi non videns et quasi non audiens. i. Nihil autem iliiid
curet vidua nisi orare pro dantibus et pro tota ecclesia. 3. Ab
aliquo quidpiam interrogata ne protinus respondeat praetcrquara
de iustitia solum ac de lide in Deum; atque eos, qui catechizari

10 volunt, ad praepositos mittat eisque, qui. cam interrogant, del rc-
sponsum solum, q. De dissolutione idolorum et quod nisi uoot
Deus est, et dc tormento ct de rcquic ct de regno nominis Christi
et de eius dispensatione non debet loqui vidua nee laicus; cam
enim Inquuntur doctrinam nescientes, verbo infamiam afferunL

ir> 5. Nam Dominus noster verbum evangelii cum sinapi compara\'it;
sinapis autem, nisi arte condita fuerit, amara est et acris cis, qui
ea utuntur. Ideo Dominus noster in Evangelic dixit viduis ac
laicis omnibus: Av mittat is margaritas vestras ante porcos, ne am-

3 I Tim, J, I J. - 7 I Tim. 5, 5. — 15 Mt. ij, 51. - 18 Mt 7, i.

1 xal Sia : 6iU Jc b o | 3 aot : oov b o 4 aolofttovTo^ o \ 6 ars}!> b '
ndXiv : naaiv b 0 i 9 o pr > ni | 11 tov pi > a | ficaxovitv b o | lM2iof
Stofi. : nivtjto; b o [ 14/15 axaxc^ dp(jytiTog >■>- m p v > 15 xpaiynaa bo I
16 fiij Xf§i9r,poi; : ^fj akf^^Btj^oi b o, > h | jU^ 4iaa, > b o | Sttfaolof^ :
SiyXwaaoi h \ noXvnftayfjtuv b o 17 xal pr > m o p v | ^otw wf //»/ Jli^
xal > m p V I 18 wi fxij dx. i':ia(txfttu >» m p 20 df > b o i 21 w«
ntpl : rt)v ti; roi* xvpiov bo 22 tnig ^y. : xal O o) tii ^yovfiirovii 0
23 uvaxQivial^w m p v j 24 nokv^iov : ^ b o | 25 Htov : tov 8, m f '

V, 4. Constitutor viduis de dissolu-
tione idolorum et de monarciiia Dei
loqui permiuil, nee vero dc aliis arti-
culis fidei christianac. Auctor Didas-
caliae mihi idem dixissse et Syrus inter-
pres locum non rede intellexisse vi-
detur, verba ilia non cum particula
praecedente, sed cum sequentc con-
iungens. Cum autem res non certa
sit, textum non mutavi,

5. viduis ac laicis cmmbus] Haec
auctor de suo ingcnio dicit, ut argu-

mentum ex S. Scriptura nancucitur.

Cf. 11, n, 2.

« I

V. "Oil xui TOV tjBovi (^tiiniii»*
rijv '/Tj^av. Quod viduae probitu
morum curae esse debet.

1. Cf. Didache, 2, 4; j, 2. *• ^•
Polyc. ad Philipp. 4, 5.

2. ;Tpo<Tf t'jff odoi . . r.Ttp o<?> '■
txxt..] Polyc. 4, 3 : ;|ri}(ia» tnvYJ"-
vovaa<; ddtaXthnun; nriM xarrtir-

} — 6. Nonnisi de praeambulis Wti,

VEB APOSTOLORUM III, 4, 6—5, 5. 18^

^xdQftaxoq oov ovx vnegoipfj". 6. xal 6ia
ppccorg' „Ai6, fiaatXtv, // ^ovXtj nov dpf-
QTlccq_aoy h kXtrjfioavvaiq XvxQmaat xal
^iQf£.otq xtvrixmv". 7. xa\ 6ia Soloficivo^
jggj^ xioTsatv dxoxa&cUQovrai a[taQtlai". 6

xtxJuv Xiyw JHflaxaQioq 6 owimv knl
yifA^Qa jtovqga ^voetat avTov b xvgioq",
[»_f^w>tt !> xoti xivTjOiv, i) dixaioavifij ccvtov
•• xpci 6 SoXofioiv q)^aiv ,/0 kXtmv xxcaxov
^ TO 66(ta avxov dyxaxodo^rjOtxat avxcp", 10
^ TGc coxa avxov xov (tij elaaxovaai xov
**acccJU'g6ra< xal ovx^jaxat_ 6 Bhaxovcov

■aoa xt'iQa xgatta, ijavxoq, ixuix/fg, axaxog,
•S, ft^ xgavyaaog, ftrj irgoyXaiaGog, ftff xaxd- 16
[^l_dtaa6Xoyog, fit/ (piXoxgdyfjimv' ^Xixovdd
^'^xia yivofuvov, eaxm mq (irj ^Xixovoa xal
!^Ta>. 2. xcu (if]6kv hBQOv xfj XVQ9 fteXixo),
' lujtep xc5v 6i66vT€DV xal vxtQ oX^g Xijq
'ooiUvrf 6i XI vxo xivog, ftrj Qg:6lmg dxo- 20
*epl xi6xea>g xal dixaiovavntjc xal x^g tig
t^ovoa xolg iyyovfttvoig xovg &iXovxag xatri-
[^gd&fitaxa. 4. (tova Sk dxoxQivia&m xa
^<w xXdvrjg, dxo6tixpvovaa xov xsqI fiovag-
<J« xmv k§fjq XQoxBxcag xi firj dxoxQiviod-m, 26
'^efSflnivri ^Xaa^rjfilav XQoaxQiy}^] xm Xoym.
>9 koixivat xov Xoyov 6 xvgiog kdoyftdxiaev.
*€iv, <p idv xig axslgtoq XQV^^'^^^^f xixQov
ctQ iv xotg fivoxixolg (i^ xgodoxijv slvai,
er yag rmlv 6 xvgiog Xiycov „Mii ^dXsxs 30
' ifixgoad-tv xwv xolgmv, /ir'jxoxe xaxaxaxtj-

' Prov. i6, 6. 6 Ps. 40, 2. — 8 Ps. in, 9. —
>v. 21, 15. — 14 I Tim. 5, 13. — 19 I Tim. s, J. —
7.6.

ic&a — ydfyso/u/vi; : dnoxptrafitvti m | 26 n(fo-
loyov a I 27 o xvfioi > h , 28 d' a | iari + to m
(tvTov b o I 30 d).}.u o I /idlsre b h o p : fidktitt

lyo

DIDASCALIA 111. 5. 6—6, 4 (S).

culcent eas pedihus siiis ft adversm vos convertantur ac dtrumpt
vos. 6. Cum enim gentes cognoscere volentes verbum Dor
audiunt, si non dicitur firmiter, prout decet> in aedificaiionem
vitam aeternam, et praesertim quia a muliere eis dicitur dc
6 carnatione Domini nostri ac de passionc Christi, potius deride
et contemnunt verbum doctrinae quam laudibus celebrant, ct
fit magni iudicii peccati.

VI. Non decet ergo ncque necessarium est, ut mulieres
ceant, et praesertim de nomine Christi et de redemptione

10 onis eius. 2. Nam non ad hoc estis constitutae, ut doceatis,
mulieres ac maxime viduae, sed ut oretis ac rogetis Dominu
Deum, quia Dominus Deus lesus Christus magister nostcr
duodecira misit, ut doceamus populum et gentes; eraot ct
nobiscum discipulae Maria Magdalene et Maria filia lacobi et alt

ifi Maria, neque emisit, ut nobiscum populum doceant. Si cnii
necesse fuisset, ut mulieres docerent, magister noster has if
iussisset nobiscum docere. 3. Sciat autem vidua se altare Dei ess
et in domo sua sedeat perpetuo, neque aberret nee vagetur
domibus fidelium, ut accipiat; nunquam enim altare Dei aJi^

to abcrrat nee vagatur, scd uno in loco fixum est. 4. Vidua cr«
non debet aberrare nee vagari inter domos; quae enim aberrau
el inverccundae sunt nee quiete in domibus manent, quia noa

8 I Cor. 14, 54. — 13 Ml 28, 19. — 14 Mt. 27, j6. 61.

1 pedibus suis Sm C : >■ Sp

VI, 4- noH viduae, std viduli] Syrus
inlrrprcs ludum verborum non inte]-
IvtlC vel pro ntjpai legit .Tr/(>oi%\

Ut ita dicam, viduae loqui licebat, nee
vero de mysteriis.

VI. "Or* ovxeV yi'valxai 6iiaaxfiv,
nnQfnU yd^, xal nolai yvvaixfg f'l-
nnvio rw xvpla. Quod non oportet
mulieres doccndi munerc fungi, quia
indecorum est, et quales mulieres Do-
minum sequebantur.

3. a'l ttdtlf'ul aviov] Sorores lesu

oonnin loco allegato et parallelo Mart |
6. J conimemorantur. Ex eis, qw«
sequuntur, apparet, Constitutorem noo
de cognalis vel consobrinis cogitisat. 1
Q.UO autem sensu vocabulum usui7>-
vit? Graeci fere omnes ccnsuenaS-
losephum c priore coniugc fiiios *
filias babuisse: Origenes In Mitti:.
torn. X c. 17 (111, 462); Epiphaniui
H. 78 c. 8. 9; Chr)so5tonius In Mittft
horn. $ c. J.

J. &vaia<JTi^ptov 9fOv] Ci. ^
adnotavi II, 26, 8.

4. C£ Ps.-lgn. Philad. 4. 8.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM II F, 6, 6-6, 4. 1^1

4lm6tv avtoivq ip xolg xoalv avtcav xal axQwpivxBq Q^§a>aiv vfiaq".

6. axo/vdavxsq yoQ ol axioxoi xov xigl Xgiaxov Xoyov ov Seovxmg,

V > aXX' ipdtmq, xal /idXiaxa xov xsqI ivacofiaxoSotrng ^ xov xa&ovg

J avTCv, fivxxijiflaavxtg ;i^JlEva0oixJei' {taXXov mg y>tv6fi ^ do^daovaiv,

.= • Kill hfoxog iaxat xqg XQOxsxtlag fj XQea^vxig xal x^g filaag/ijftiag 5

-.. «d TO „ovai" xl^Qovo/tijoH. „OvaV' 6i, g)ijalv, „6i ov x6 opoftd

§um fi2jxa^fttlxttt iv xolg Id-vsaiv".

VL Ovx ixngixoftev ovv ywcdxag diddaxeip Iv ixxXrfila,
dXJLa (iopop xQoaevx€0&ai xal xmv didaaxaXcov ixaxovetp. 2. xal
F . 70^ xal avxbg b dtddoxaXog rjfimp xal xvgiog 'itjOovg 6 Xgtoxbg 10
Z ^uig xovg icadixa xd^npag (tad^xtvaai xop Xabv xal xd Js^ptj,
-J yvpaSxaq ovSanov i^axiaxBiXMP elg x6 xr^Qvyita, xaiToi ovx dxoQoop^
iti 9vp^ yoQ fffdp ^xe fujxrjQ xov xvglov „xal al ddeX^l avxov",
^ hi de MoqUx ^ MaydaXtfPTi xcA. Magla 17 iaxm^ov xal Mdgd-a
I": xal IHa^ al d6eXq>al Aa^dgov xcu JSaXcoftri xal txegal xiveg. U 16
yoQ riP dpoyxatop yvpai^ip diddoxeip, avxog op itedXtvOs xgmxog
taL xavxaig avp ^/itp xaxrfftlp xov XaoP' d ydg „xBq>aXTj ywaixog
h dv^g", ovx ioxip dlxaiop x6 Xoixop 6co/ta xrjg xeqpaX^g i^dgxeiv.
J. yvoigt^xat ovp tj Xfiga, oxi S^vauxax^giop ioxi d^eov, xal xa&-
^ofHo h xy olxi^ avx^g, ftrj fttxd xipog xgoq)datmg kp xalg xmp 20
xiortop olxicug htl xtp Xa/i^dpeiP eloxogsvofitpij' ovde ydg xoxe
TO ^vaiaatrjgtop xov B^aov xegixgtxti, dXX' iv kpl xoxtp tdgvxai.
^ 4. vxaqtxixoi ovp xal fj xag&ivog xal ij XVQ'^ fV xtgtxgoxdg r
I ftf^oiiipij xaxd xdg xmp dXXoxglmv olxlag' oxi al gefi^ol xal
» drtudtlg xal al xoiavxcu ovx rjOvxd^ovaiP xovg xodag iv spI xoxm 26

[6 les. 52, 5. — 11 Mt. 28, 19. — 13 Mt. 13, 56. — 14 Mt. 27, 56. 61. —
171 Cor. II, }. — 26 Prov. 7, 11.

1 iina^ b ! 2 yitQ oi >• b o | 8 xov > p v | awfiaTtuaeaig h ; 4 fivxr.
luvioovoiv : ftvxrtiplaovaiv h o \ tos tpfvS^ > b o | ry a*, > a | do^a-
5ew» 0 I 6 ioTiv b o I r^ff jiQonfxelai >► m v | nQsa^vxiq + ^ (^ b) viwi
""Wf" b o I xttl >■ m I 6 d^ a h o : yag m p v, >• b ! 9 vnaxovfiv b o j
10 xat pr >■ b o I o sec >> b h o I 12 dniattiXfv m p | 18 avvdiv o \ xe
> b 0 I 14 di + *oi o I 9 sec > b o p V I 16 ai > m I 16 <fida|ai b o '
i'Kfmxotg o I 19 yvagi^exai b | or* > b o | »fov : xov 9^. h o \ 19/20 ;ta*-

^ Viim m o : -la^m a h, -eio»m v, -laxw b p | 20/21 els xag . . olxlag b o |
21 to m p i oviinoxe yag m p v | 22 IrZ >■ m v | xaS-ldgvzat ni p v i

! 23 ovv xtti : dib \ negixgixovaa a | ^ : /ui) b o, >■ h | 24 negigefi^oftivt] b }

«' ^(ft^oi : igeftfiol a | 26 dvaiielg : al dv. h | al xoiavtat : avroi iavxatg

t (f'aytat o) b o I rove nodag >■ b o

t

192

DIliAf^CALlA in, U, ii-7, 3 (SL).

viduae sunt, sed viduli et nihil aliud meditantur, nisi quod pai
sunt ad accipiendum, et quia loquaces sunt et verbosae et
( detrec/tatrices, litium commissatrices, impudoratae, impudii
quaeque si tales fuerint, non iudicabuntur dignae eo, qui
6 vocavit. 5. Non enim ad commune synagogae refrigerium
dominica die conveniunt, ut vigilent, quae tales sunt aut qui
sunt, sed aut dormitaiit aut verbosantur suavia quaedam, ut d
alii captivi ducantur per ipsos ab adversario maligno, qui non
permittit sobrios esse in Domino; qui tales sunt et ingrediuntur

K) eiusmodi vacui in ecclesiam, ct magis vacui iterum egrediuntur,
quoniani non audiunt verbum ab eis, qui decent vel legunt, et
suscipere illud in auribus cordis sui non possunt. 6. Similes ergo
inveniuntur qui eiusmodi sunt his, qui ab Isaia significaotur, sicuti
dicit: Auditu audietis et non intelUgttis, et videntes videbilis et rm

15 videbilis; impingiiatum est enim cor popnli huius, et auribus graiiUr
andierunt et oculos suos curvavernut, ut noti videant ocuUs et auribui
audiant.

yil. Simili ratione et earuni viduarum, quae tales sunt, cUusac
sunt aures cordis, ut noti sedentes intus in domibus suis ad-

20 loquaotur Dominum, sed discurrunt ad exinventionem lucri ct
per verbositates quae adversarii sunt desidcria agunt. 2. Quje
talis ergo est vidua, non est conligata altari Christi, quoniam
scriptum est in Evangelio: Duo si convenerint in unum et dixtrint
nwnti huic: toUe et mitte ie in marty fiet. 3, Videmus ergo aii-

25 qu[ant]as viduas non convenire, quia non impetrant, cum pclant.
Quae tales itaque fuerint, tamquam operatioiiem rem ipsara ex-
istimant et ex eo, quod avare accipiunt, et cum deberent fructuan

9 I Petr. 5, 8. — 14 les. 6, 9. 10. — 23 Mt. 18. 19; 21, 21.

1 viduli C : caeci S \ 7 suavia quaedam : de aliqua re S | 8 tnili^ ■
sataiia S i 10 magis vacui S : evacuatores L | 19 aures S C : oculi L | 20 (Cs-
currunt -f festiiiaiiter S | 28 et : et de quacunque re petierint dabitur eii, c^
si S I 24'26 aliquas > S | 26 non convenire — petant > S C | 26 Ules itiq«
fuerint >■ S 27 ex eo quod >■ S | cum : pro ut L, npo tov oJ; f3n wp-
Ttova&ai ad verbum vertens | 27/1 fructuare sibi aut L : opera bona facere eti

1 crAAa nrjftai; : neipav b o | imapx^tv '■ ^X^tv b o j 9/3 dvatdiU sMioz-
> b o I 4 Tvyx- : ifnagxovaat b o | to xotvov : r«3 b, rdv o \ & aq : atrnff

CONSTITUTIONES APOSTOLOBUM III, 6, 6—7, 8. 193

TO fi^ X^Qo^f €d^ x^gag cevrag vxdgxstv, txol/iovg slg to
ifiaveiv, ^ivagovg, xataXdXov^, fiaxoovfi^ovXovg, apcudetg, dvai-
wrovq' aftweg rotecvrai vxaQxovacu ovx a§tai tov xaXicavxoi
fXavovaiv. 5. ov yag ixl to xoivbv trjg owaYor/^g avdxavfta
r{j xvgiax^ xotccvtomhv mg ol kygiffogoxsg, dW ^ ward^ovaiv 5
fXwxQOvatv ^ altovaip rj srigovg cdx/taXani^ovCiP xgoaaYovreg
i xopjjgdi, ovx kwvxBg otvxovg vi^qistp iv xvglcp, dXXa xaga-
nx^optsg TOiovTOvg avrovg k§iipai, oloi xal ilclaotv, didxepoi
a TO ft^ axovetp xav didaoxopxotp ^ x<Sp dvaYtvataxopxmp xop
m xvglov Xo/op' xsgii yag xmp xoiovxtop xdi ^Hoatag 0 xgo- 10
fn^ XijW „jixo^ caeovOBXi xal oil ftrj Ovp^b, xcti ^Xdxopxsg
iftxe 7UU ov fiTj l&rjxe' ixccj^vp&rj yitg if xagdla xov Xaov
wxov".

VII. Top avxop ovv xgoxop jucl xdp xoiovxcop yrigmp bcXel6&ij
i ana xfjg xagdlag slg xo ftrj xa&e^ofiivag hfdop kp xalg axiyatg 15
h<Sv xgoaXaXelP xm xvgitp, dXXa xegixgsxovoag iv ixipol^*
9Qiaitov due xmp ^XvagicSp xa xov apxixeifiivov ixi&v(ii]fiaxa
ffdoitup. 2. al xouxvxai ovp XW^ **^ xgoOTjgxrpfxai xq dvaia-
hjqUo xov Xgioxov. 3. bIoI yitg ipuu x^gat igyaalap ^yovfiepai
6 xgayfia, xal Ig top dpaicxypxaig alxovaiv x«l dxX^axmg Xafi- 20
anvoip, ijdi] xal dxpijgoTdgovg xovg xoXXovg xgog xb didovai
mJaxTjOav diop yag avxdg dgxH^&ai xolg kxxXriOiaaxixolg 6ta
MfftoxTfxa ypm/itjg, kx xwv ipavxlaw knx£gixgixov<iM tovg xmv
thnxsianf ohcov: dtaodovOip evxoglav XQWdxatp iavxalg kxt-
faifivovccu, xal ixl xixgotg xoxoig dcwdC/ovaiv xal ptopov xov 25

7 I Petr. s. 8. — 11 les. 6, 9. 10.

1 0 p V I 6 fplvaQovaiv : 4- ^ ftaaxQonevovaiv a; A versum 5 otnisit totum
A libnim III decurtans | npoaayovaai m p, itQoaanxovtti b o | 7 ovx iwvtfq :
c2 otx imaat p | avroif v^«pttv cv> b o | 8 xoiovtovq avrovg cnj b o |
noloi b o I elalaatv itaxevoi : Taaatv b 0 | 9 iiiaaxovtiov . . dvayivwaxov-
w <v) m p V I 10 "^Haatae > b o | 11 dxovaijre h o p v | fikhptire a h p j
I Toirov a b h o : + tal toXg eialv uvzctv fiapitoi ^xovoav m p v A,
autem etiam ea addit, quae in D adhuc sequuntur { 16 avtdiy + tttl b o j
<pia + rfto nfoaevxijg b | nepitpexovaas : -aatg b | inivoiatg o | 17 ^kva-
Sr : ipXoittQidiv a, ^pkoiagtov tag b o | 18 nQuaasiv + avxag ho \ al: olh o\
XptoTov : »eov h | xnP'S h \ 20 i^ wv : l^w b o | 21 npog : tig b o |
ttvrag dgxeXoBai cv> b o | 23 ^x : al d\ ix h \ ifinepngixovaai a h :
xtpiTf. b o : initpkxovaai m p v | 24 svnopiav + tf m p v | 24/25 ini-
pfvovaiv b m o p V I 25 (lovov ]> h

Fl/NK, DlOASC. ET G0N8TIT. AP. I. 13

194

DIDASCALIA HI, 7, 4—6 (l).

sibi aut dare episcopo ad susceptionem peregrinorum aut
lantium repausationem, ad amarissimas usuras conimodant et
solo Tnamroona cogitant; quarum Deus est sacculus: ubi est
satirus eorum, ibi et mens eorttm est. 4. Ula enim, quae ad circi
6 eundum iam institQta est, ad opus spiritak non recte sentit, s(
autem mammonae, id est lucro, Deo vero placere non potest
mitiisterlis eius abunde oboedire potent, quoniam voluntas
circum multa occupatur et ad lucrum niagis festinat. 5, Tam(
etsi adstat interpellare et rememorata fuerit, ubi debeat ire propter

10 accipiendum lucrum aut quia amicae suae oblita est verbum ali-
quod dicere, et, cum stat, iam non orationi intendit, scd et quae
circumvenit earn cogitationi. Quae talis ergo I'uerit, nee exauditur
citius, quia dereliquit precem et mens eius ventilatur et non ex
toto corde offert Deo precem et pergit magis ad inspirationes

15 maligni, quae non possunt salvare earn, et amicae suae exponil

•eas, quoniam nescit, qui ei locus creditus est vel quo gradu digiu

effecta est. 6. Quae autem Deo placere vult vidua, sedens intra

tectum suum quae Domini sunt sapit, noctu et die incessabili ore

sinceram precem offerens, et impetrat pro his, quibus petit, cum

20 sinceram precem fundit, quoniam mens eius ad hoc solum vacaL
Nee enim voluntas eius avara est ad accipiendum nee desiderium
eius est, ut multum expendat ad expensa sua. Nee oculis aliquid
potest desiderate, quia nee vidit aliquid tale nee insedit menti eias»
nee, cum audit, in verba malorum adcommodavit aurem suam aut

3 Phil. J, 19.
18 1 Tim. s, 5.

Mt. 6, 21. — 5 Mt. 6, 24. — 17 1 Cor. 7, jl. -

3 quorum L | sacculus : + et venter S j 6 est : -f ut accipiat S )
6 id est : et scrvit S cf. C | 6 lucro : + immundo S 7 abunde : perpdno
orans ac rogans S cf. C | 8 circum — festinat : magnopere capta est cun
quaestus immodici S | 10 lucrum : aliquid S cf. C [ 12 nee : oratio eius in
nihilo S | IS citius quia : cnj S | 15/16 quae — eas : et loquitur cum amicis suis
de re inutili S | 16 qui — creditus est ; quomodo ad fidem per\'enerit S I
19 otferens : -|- coram Domino S | pro his quibus : quaecunque S ( 19/20 cum
— fundit > S I 22/23 oculis — menti eius : oculus eius aberrat, ut iliquid
vidcat et concupiscat et menlem suam impediat S | 23 insedit : impedit S I
24 nee : + q L I cum audit : umquam aut Corssen 24/1 aut — habuh : quia
non egreditur nee circumambulat foris S

4. ovvfxitii: xxL} Cf. Polyc. Phil. 4, }.

ftRfiatva ffQOtnl^ovQiv, tov 6 &Edg to (iaXXavtioi', at to gxrfitv
xc^ xb Jiitlv jiQoxQ'tvovCiv xdoTji; aQezfig /Liyovaaf f.^ayajf/tv xal
xliDfiiv. avffiov yag axo^v^Oxoftiv" , di eo^ lorcora ravra iioyi'
Iteano xal wx <og ^evyovra. 4. r) yag ijaxijxvta xtgl x6 X9W^'
ToXoytlv avxi zov Biov XavQivH xtp fiaficova, xovx iaxtv dovZtvei 6
K£p xkQ^Bi, T<p 6e &t<p tvdgeoxoq ih'ai ov dvvaxai ovdh xalg
Brrpe/ai^ avxov vxi]XOog, out'ejfcoc ov Svvaftivrj ivxv/X"^^'*' avxqi,
Erl TO agyvQoioyelv xov vovv xat xijV did^tatv exo^f^ct, ^xtbteg
'ojrov 6 d^^oavgoc, ixtl xai i} xagdla avxfjg". 5. iv vap yag
iiuxiafi^avtt, nov xogev^^ kt^ftfiarog x^Q^^> ^ ^^' V ^^^^'^ ^ fi^ ^^

rTT^g ixiXiXrjOxai xal koyov xivd xavxi] xgootvtyxtlv otpilXw
6t Toiavxa koyiCiOfiivrj ovxixt xt] xgoatvx'j xgoa^^u, dZXa xf
ifxxtxxovaf} ivvola. 616 xdv xore B'tXt/oy xgoaev^ao&ai vxig
Ttvog, ovx elOaxovod-tjOsxaf ov ydg i§ oXr^g xagdlag xgoog:iget
xijV dirfitv xvglo), dXXa ftf/jegiOfju'Tj dtavola. 6. ii 6k &B(Ji (Sou- 16
Xo/itvrj xgooavixtt^v xaffriptivq iv6ov (fgovel ra rov xvgtov, vvxxoq
X4Xt t/fit'gag dxaxaxavCxip Oxofiaxt dirjCiv xgootpigovca dXixgivfj.
\£Qxtg ovv xal ij ooqxoxdxrj 'lovdid-, (iagxvgovfiivrj kxl aat^oavpy,
^Vvxxix; xal ^fiigaq idslxo xov &bov vxeg xov 'lagai^X, ovxco^ ovv
xal jj ofioia avxij x^lQ*"^ ivxev^iv dxaxdxavaxoi' vxkg x^g ixxXijaiag 20
XQOOittou x<p ^stp, xal eioaxovaexai avx^g 6ia xh x^ 6id»oia»
avxijg xgog fiovm xovxoi Tjgxija&at xal firjTi xgdg axXr}<itiav (i^xe
xgog Ixid-vn'iav xoXvddxavot> ixxtio&ai' o re o^aXfAog avxijg
ayvog xal r, dxoij xaB^aga xal al ^t^P^g afioXvyxoi xal ol xodeg
fjOvxoi xal x6 axdfta ovxe xgog Xaifiagylav oi^xe xgog ifXvaglav 26
Ixoiftov, aXXa XaXovp ftkv xj. 6iopxa, fiexaXafi^dvov 6k toy xgoa-

1 Phil. J, 19. — 2 les. 22, 13; I Cor. 15, }2. — 5 Mt. 6, 24. —
Mt. 6, 21. — 16 I Cor. 7, 32. — 17 1 Tim j, 7. — 18 ludith 9. 12. —

Prov. 7, II.

2 xat TO : xal m p v | 2 npoxplvaaat b o | S a" : xal o 1 4 ^ y.
fxijxvla : fl yap ijv (^v o) axtvaaia b o [ ;ifp/ : rj n. o, vnkp b ', 4/6 ti

ItPIt*' '• f^fiff^oXoyiov o, to koytov b | 8 dia&taiv : 6tavoittv h I 9 ^f vol :
ivm o I 10 lafifiavvn o 11 iniUXtjOtai + avt^i; h \ 12 di : yap b o |
►g > b 0 I npoat^ti : Jipoofv^ftat b o | 13 &ileii; b , 14 oktj^ -{- rtjg b \
^piptt o I 16 xvpiut xijv AftfOiv m p v I xvpiip : rtS x. h 0 \ 18 'tovdi9 ;
i0vdi!& o, -dfia a, -f- ij h j 19 idiero b m o p v | oj;*' : v** b | 20 aur^c
b p, javTrj h I 21 tif» > a I 21/22 6ia — avrtji > b o | 22 tovco h 1 23 4y-
^fioBai b 0 I 25 i)avioi a b h o : taoi m p v | ro axofia : post Xaiftapyiav 0 [
26 fiftai.ufi^dyrwVTtt o

IS*

196

DIDASCAMA. Ill, 7, 7-8, 1 (L).

ipsa ministrnvit, quoniam nee curam habuit. De his ergo vM
poterit impedire orationi eius. 7. Sic igitur castitas cios d
inturbulentia est Deo accepta, et mox, cum coeperit pd«
aliquid a Deo, praeveniet precem eius, quoniam quae talis c<
6 vidua non diligens pecuniani neque turpilucrum amans nee avm
nee gluterix, sed niagis mansueta, sine turbulentia [agens omnai
religiosa et verecunda et sedens in domo sua 8. et lanara ddont
accipit, ut magis praebeat tribulantibus quam ipsa alicui sit moloo,
ut accipiat ab eis, reniemorans eius viduae, cui in Evangelic tesb-

10 monium fertur a Domino, quae veniens misit in ga^ophylaci»
denarios minutos duos, quod est quadr antes ; quam cum vidisKt
magister et Dominus noster cordis scientiam habens, dixit ni
O discipttli tftci, ista vidua paiiperrima plus omnibus misit €.
synam, quoniam omnis populus de abundantia sua misit, hate

15 ownem vitam suam vel substantiam, quam habebat, in caek
lhesauri:^avit.

Vill. Sinceras ergo oportet esse viduas, subditas episcopis <i
diaconis et reverentes et trementes et metuentes episcopum aai
Deum, non habentes potestalem in aliquo nee absque dispositioK

2u aliquid facientes et citra consilium aut imperium episcopi, et a
velint ad aliquem pergere ad manducandum aut bibendum id
ieiunare cum aliquo aut accipere ab aliquo quicquam aut raanu*
alicui imponere et orare, ut superius diximus, absque cc>n^..c

4 Mt. ai, 22. — 7 Prov. }i, I J, — 10 Mc. 12, 42—44.

I

2/3 castjtas . . et int. : tranquillitas maiisuetudo et castitas S ' 3 est - fl
S cf. C : cum sit Deo manifesto L | 6 gluterix : cupida S | magis : pcrserena
in oralione S cf. C | ageos omnia >■ S C [ 8;9 tribulantibus — ut : vd tr>
buat aliis neque aliquid S | 12 magister . . Dominus :>o S (if. C 1 IS phi
omnibus : ab omnibus plus L | 14 omnis populus : otunes S C | 15 vd s#-
staatlam >' S C, additamentum interprets 1 15 IG in caelo sibi thes. : sui
tanquam thesaurum S | 18/19 el metuentes- sicut Deum : post Jiaco^ii L
20 consilium aut >- S | episcopi : -)- vel InqueiUes cum aliquo nisi ut t»
silium dent conversionis S 1 23 ut sup. diximus r super aliquem S

VII, 8. de/oris] Sic in verbo ixXufi-
(idvQvaa interprcs syllabam fx reddere
videtur.

VIII. "Or* ov X9h »«(>tt c"*
?.aftfidvftv T^v XW"* ^ 'Oi
nov 17 alloy Tuarov. Quod nan opct-
tet ab indignis accipere viduint ts
episcopum vel alium fideiem.

coNSTrrcnoNES apostolorum hi, 7, 7—8, 1. 197

«» 6ia ftoinjv xifl> CvCtaCiV ovtcaq ovv ae/xprj xal araQOXog
'Mxffxpvaa tvoQSifTog loxat xm 9^s(p, xtd afia tm alrijoaa&ai avri^v
» XQwpO^aau amrjv ^ doaiq' ,^i" ydg „oov", gnjol, „XaXovpxog
ygj* idcv xaQftftt". 7. TOtavT^ 6h ovaa vxaQxtrm atfuXdqr/vQot;,
rrpyog, ^ alaxQoxsQ&tjg, (i^ catXtjCrog, itfj llxvoq' aXX iyxQaxfjg, 5
t^aOa, axaQoxog, evXa^ijg, al6ij(tmv, xa&ij/iivrj iv xy olxl^ cwxrjg
fa21ovCaf XQoatvxo/iitfrj, cafcqfivmaxovaa, dYgvxvovaa, vijaxtvovaa,
Hy xdvxoxB xgoao/iiXovaa qtdalg xal vftvoig' 8. igid xs ixXa/i-
$hm>aa exiffotg (taXXov ixtxo(fij/(ixm, ijxfQ avxij xtvog dsta^m,
fifonjaxoftdv^ rijg iv x<p EvayyeXiqi fiSftagxvgijfiivijg vxo xov 10
wtflav XW*"^' '/^'^ „iX9-ovaa" kv r<p Isgm „i^aX£v tig x6 yaCfl-
ftiaxiop ra dvo Xtxxa, oxeg iaxl xodgdpxijg'* ' xal d-iaodfisvog
ivcijr b xagdioyvoacxrjq Xgiaxog o xvgiog ^(tSv xal 6i6daxaXog
AttP' „kfi^p Xiyca vfitv, Sxi avxrj 17 x^Q"^ xXelop xdpxcav i^aXep
dg TO jaQoqmXdxtop, oxi ol xdpxeg ix xov xsgioaevftaxog avxmp 15
IfitliOP, emtij ^ oXop xop ^lop avx^g, op dxtp"-

Vin. 2kftpag ovp del sIpcu xdg XHQ^^f xei&ofth'og xolg ixi-
:ttdxoiq xai xolg xgea^vxigoig xal xolg dtaxopoig, Irt ft^p xal
j t^ duxxopotg, svXaffovfiipag, ipxgexofitpag, q>o^ov(iivag, (i^ xaxB%-

fmt^flwmg fn^ xagd xrpf 6iaxo:ff(P xi xoulv d^sXovaag 6lxa 20
i.|WB|M/i; xov duxxopov, olop TO xgog xipa dxeXd^elP d^eXovaag ixl

3 Mt ai, 22. — 3 les. 58, 9.-9 Prov. ji, 13. — 11 Mc. 12, 42—44,

1 6ia fion/v : diafiivuv b o | ovv >■ a | 2 r^ pr >■ m p v | 2/3 avr^v
H cv h m p V I 3 avttiv >• b o | tpijat : post XaXovvtoq b m o v, > p j
Ipfl b o p I b i*ii alaxQox. > b o | Uxvn b o ! aAA* iyxQaxi}q >• b o |
I httyiv. — v^arevovaa > m j 8 v/ivoiq + nvsvuaxixolq b o | 9 eintg o |
iakio9m b o I 11 xvplov : zv b | elq to le()6v b o | efiaUev a | 12 ra >
koi xo}3fdvt^i : incipit d | 14 dfi^v X. vfilv > d | nXelm b d | 16 rf^ +
htti vorep^/taTOg a cf. Luc. 21, 4 | avvijg b h (kavrfit) o cf. D : ante
tl» fiior a, >• d m p V 1 e'txBv + tfiaXev b o | 17 nei&ofiivotg o \ 18 xal pr
>d m p V I ToTg . . . roTg >■ b h o | 18/19 hi — diaxovotg >■ b d o |
MfOfti a I notetv BtX. : notovaag h | 21 ro >■ b o | an. 9fXovaag b o
d, D : dneX&ovoag a h, dneX9ovaav d m p v

I. Aniinadvertas, quomodo Didas- Didascalia porro viduae manus impo-

it ei Constitutiones de ordinibus sitionem attribuit, quam Constitutor

ter X differant. Vidua cum in ilia non agnoscit, maiorem partem ver-

ttjptora eadem esse videatur ac dia- suum 2—5 supprimens.

OBssa, in hac diaconissae subicitur. •

198

DLDASCALIA III. 8, 2-9, 1 (LS).

episcopi vel diaconi. Si quid autem non iussa fecerit, corriputur
ilia, quae sine Jisciplina est. 2. Quid enim scis, o raulier, a t)uo
accipias aut de cuius diaconia edes aut pro quo ieiunas aut an
maiium commodasti? Nescis, quia rationem reddere habes Domino

5 pro uQoquoque eorum in die iudicil, quoniam communicas ope-
ribus eorum. 3. Tu quidem, o vidua indisciplinata, vides coo-
viduas tuas aut tratres in infirmitatibus positos: ad membra tua
non festinas, ut facias super eos ieiunium et orationem adhuc rt
manus impositionem? Dicis autem non vacare tibi et fingis tc

10 male vakre. Apud aliqu[ant]os vero, qui sunt in peccatis aut
extra synagogam, quoniam multa donant, paratissime celeritaten
tuam praestas illis. Confundemint, quae tales estis, quia non solum
amplius [aj viris, sed et [a] presbyteris et [ab] episcopis vultis
sapere. 4. Scitote igitur, o sorores, quod, pastores vestri si quid

15 vobis disposuerunt una cum diaconis suis et audieritis eos, Deo
vos oboedistis; et secundum iussionem episcopi si cuiquam com-
muni(castis), *l sine vituperatione estis apud Deum, el omnis
frater ex numero laicorum episcopo oboediens eique se subicieos,
quoniam hi rationem reddunt pro omnibus; sin autem non ©!>•

20 oeditis consilio episcoporum et diaconorum, hi innocentes sont
delictorum vestrorum; vos autem rationem reddetis omnium, quie
facitis secundum voluntatem vestram propriam, viri aut muliercs.
5. Unumquemque enim, qui orat vel communicat cum hominea
ecclesia eiecto, iuste oportet cum hoc numerari; nam ad dissolu-

25 tionem et ad interitura animarum hi sunt. Si quis enim cam
homine ex ecclesia eiecto communicat et orat neque oboedit
episcopo, Deo non oboedit, et coinquinatur cum illo eumque non
sinil ad paenitentiam venire; si enim nemo communicat cum eo,
paenitentiam facit et flet et orat atque precatur, ut recipiatur, «l

30 paenitentiam aget omnium, quae facit, et vivet.

IX, Mulierem aut bapttzare vel a muliere baptizari non appro-
bamus, quia hoc illegitimum est et magnum periculum ei, quae

5 pro unoqu. eorum L C : de unaquaquc haruni rerum S 1 9 unpositi-
oaem : + et visitationem S | 9/10 vacare . , valere ^' S | 10 aliquos : alios S
22 propriam : + aut veslri, o vos viJuae Sm

IX, 1. non approhanms] Auctor le- (/« PrtrMJ 1893 p. 60, cutn ActaThecbe
nissimc iudicat. Zahn, Das Evangelium respexisse censel.

sod

DIDASCALTA III, 9, 2—3 (S).

baptizat, et ei, qui baptizatur. 2. Si enim liceret a muliere baptiisari,
profecto Dominus ac magister uoster a Maria matre sua baptizitus
fuisset; baptizatus est autem a loanne, sicut et alii e populo.
3. Nolite igitur vobis periculum struere, fratres et sorores, coo*
versantes praeter legem evangelii.

3 Mt. 3, I}.

3 xaralftnortai b o | 5 dif^pi9t] b d 0 | 6 yfyvtjOiv h | 7 o >■ b m v •
xal > b 0 I 8 ^niri)inw/iiv b d p, inttQtxfianfv a | lutattvtiv b 0 I

10 ifpf/av' : Ifffitttig d p V, xal O^ b) t(gft{ a^ (av o) b o ( rov > i ,

11 vno + rttfv m p V I 13 oi'xl b d m v | 17 > h 14 Tovtto b b m o p v *> :
tovTO a d I 16 Tov npdy/iaroi >■ h | r^ pr ^ b o | 18 /.atxov b b» -x^t o |

I . naftavofiov x. o.] Consthutiones
multo severius iudicaiit quam Didascalia.

}. tV roff nitokttfiovaiv] sc. Ill, 6, 1.
— \f(iaiivaai\ Baplismum per sacer-
dotes solum vel per episcopos et pres-
byteros impcrtiendum esse hoc loco
Constitutor annu.it et infra c. 11, i ;
20, 2 distincte dicU addens, diaconos
in sacr^imento conferendo illis mini-
strare. Potestas baptizandi VIII, 28, }-
46, 1 1 diaconis etiam espresse abiu-
dicatur. Cf. Canones apost. 47, 49, 50.
Similiter Maximus Confessor ad Dio-
nysii Caelest. hierarch. c. j, Balsaraon
ad Canonem apost. 49. Altera ex
parte diacono ius baptizandi cancedunt
absolute synodus Illiberitana c. 77,
Cyrillus Hieros. Catech. 17 c. 35; cum
auctorilate episcopi TertuUianus De
baplismo c. 17, Hieronyraus Adv. Luci-
ferianos c. 4; in necessitate Gelasius
Ep. 14 c. 7 (Epist. Rom. ponl. ed.
Thiel i868 p, j66); Paschae tempore
Canones synodi Romanorum ad Gallos
episcopos c. 7 (Harduini Concil. coll.
I, IOJ5). — \(Qeiai] Negat quoque Epi-
phanius H, 79 c. 2—4 in Christiana reli-
gjone esse deberc hs/o'a.; vel )fplaaai;.

4, Similiter Epiphariius H. 79 c. 3.

X. Oti ov xev i-oi»bv notflv le^u-
nxov ^pyov, fiantiaint tj Qvalav
tj xftpo^tatav 7 fv't.oyiav. Q.uod

non debet laicus opus sacerdotak Ei*
cere.baptisma vel sacrificium Telnunas
impositionem vel benediclioneiu.

1. ovie }.a'(xolc] Auctor regukm
solum ante oculos habet. Necessitatem
vero saltern in baptismo coalereni)
regulam superare ipse annuit VIH, 46,
t6 et omnes semper censuerunt Inn
TertuUianus extra ordinem Uicis iut
baptizandi expressc attribuit. — li-
Xoyiav fi. ij ft.] Haec verba, rcpeiiJi
VUI, 46, 11, benediclionem dcnotjut
a presbytcro aut ab episcopo imper-
tiendam, vel benedictionem privjtam
aut publicam, ut e Basilii M. cauone 27
colligere licet. Infra VIU, 6, 10, 7, 3;
8, 4; 9, 7; 15, 6 preces super ate-
churaenos, competcntes et fideles pro-
nuntiandae fvXoyiai appellantur.

X--XJ. Georg. Chron. c. ijl.

XI. "On 7t).fjY i:xiax6nov ij nfftO'
jivtiifov ovAtvl T<Lv XotntUr x/.i;(>i-
xwv inittTpanzai ra rdiv Ufkif
h-fpytiv, 16 de ;tfi(>oroi'*<> /io»f
imaxontp npoa^xn, kripai di «»-
SfvL Q.uod praeter episcopura vd
presbyterum nulli reliquorum den-
corum licet ca excrcere, quae suni
sacerdotum, et quod ordioe eptscopo
soli convenit, nulli vero alii.

J. /f^poroiffv] Hoc verba Consti-
tutor semper significat ordmationcm

coNSTmrriONES apostolorum hi, 9, 2—11, 3. 201

uv ixiagsaXkg ydg, (idiXop 6h xaQavoitov xdi dcs^ig. 2. el yag
,fciipal^ yvpcuxbg h dvi^g", ovtog dh xgoxetgl^eTat tig legcoavvTjV,
)o Sixeuov a&tx^acu rr/v &q(iiovgylav xai xazakixovta t^v dgxrjv
\x\ to JoxaTOP iX^elv amfia' yvvrj yag omfta dv6g6g kx xJisvgag
OP xdi vxoxtl/uvov hctlvm, i§ ovxeg xdi 6t^gid-rj tig xaldmv 6
fivtatv. „Avrbg" ydg „oov", fprjalv, ,,xvgttvati" ' agx^ yag yv-
vaixog 6 dv^g, ixttdij xdi xtg>aXij. 3. tl 6t Iv rolg xgoXa^ovOiv
Mdaxuv ttvTalg ovx ixirgixo/itv, xmg itgaxtvaat xavxaig xaga
fvoiv Ttg avyx<Dgi^O£i; xovxo yag x^g xtSv ^EXjLrjvmv ad^toxrjxog
TO dyvotjfia ^Xelatg ^ealg ii^iag xtigoxovtlv, dXX' ov xfjg xov 10
Kgiarov diaxa§B<Ds. 4. tl dh xdi idii vxo yvvatxmv ^axxi^sad-at,
xoPTtog ap xdi 6 xvgtog vxb xfjg Idiag fdTjxgbg i^axxl^txo xdt
9VX vxo 7mdppov, rj xdi ^fidg axooxiXXmv ixl x6 fiaxxi^tip awax-
tCxeikev gp Tjfilp xdi yvpalxag ixl xovxm' pvv dh ovdufiov ovxt
tQOOirtt^sv ovxs lyygd^pcag xagidmxtp, tlSmg xdt x^p axoXov^lap 15
rr,g ^pvctcog xdi xr)p tvxgixtiap xov xgdyfiaxog, <bg xdi xfjg
yvtfccoc drjiiiovgyog xdi x^g 6ittxd§ea>g POiiod^ixrig.

X. 'AXX* ovxB latxotg ixixgixoftsp xoitlp xi xcop Itgaxixmp
igrfmPf olop d-vaigp rj fidxxiOfia ^ x^^PO^^*^^*"*^ V tvXoyiap ftixgav

7 fuyd2j)P. 2. „ovx havxm" yoQ „xig kafi^dpsi xr/P xifir/P, dXl' 6 20
taXovfUPog vxb xov ^tov"' dta ydg x^g kxid-iatmg x<op x^iQfov xov
Ixiaxoxov 6I60XCU ^ xoittvxi] dgla. 3. o 6k (tr/ iyxttgia&elg xavxt^p,
giU* aQxdoag avxtjp tavxtp, XfjP xifimgiap xov Qg/c ixooxr/Cexai.

XI. }iXX' ovxs xotg loixotg xXrjgtxotg ixixgixofttp ^axxlC^tiP,
oiop dpaypcoaxatg tj y>dXxcug ^' xvXmgolg ^ vjTjjgtxaig, dXX' fy
fiopoig ixtOxoxoig xal xgeOfivxtgoig, i^xrigtxovfiipcav avxotg xcSp
duxxopaw. 2. ol 6i- xoXficopxtg xovxo xdap Kogsixcap vxoioovoi
x^ dlxfjp. 3. :Dvx ixixgixofisp 6e xgsa^vxdgoig xtiQoto^'tlP 6ta-
xopovg ^ diaxthfiaaag 17 dpccypcoaxag ^ vxrjgixag ij codovg ^ xyXw-
govg, dXXd ftopotg xolg ixtaxoxoig' avxij ydg koxi xd§ig ixxXrj-
ouxoxix^ x(d agftopja,

2 I Cor. II, }. — 4 Gen. 2, 21. — 6 Gen. 3, 16. — 13 Mt. 3, 13. —
Mt 28, 19. — 20 Hebr. 5, 4. — 28 II Paralip. 26.

18 initghtwiisv b d o | ri >■ m | 19 tvXoyias b o | 20 dXk' o b d h p :
ii.''jtt a (+ o a*) o V | 21/22 rcSf iniaxonwv h | 22 avrijv h | 23 'O^iov d o p v j
v:to9T^ofTai xov 'O. p v | 26 diX § h : ^ a b d p v, f ^ ^7 o I 27 xoqi-
tuv b V, xoftfTmv d h | oinelaovatv b o | 28 dl a h : oiv d m p v, yap b o |
Xfto^vripove h | SO fiovovi rovs intaxonovi h | 81 ap/aodia d

25

30

DIDASCALlA'ni/to, 1—6 (s).

X (xii). De invidia vero vel aemulatione vcl obtrectatic
vel murmuratione vel lite vel loquacitate vel iactantia vel de
pugnantia antea vobis diximus, has res Christianum non deccrc;
in viduis autem re nomen quidem unius ex his rebus inhaereat
0 2. Quoniani vero, qui mala operatur, artificia et opera muUi
habet, intrat in eas, quae non sunt viduae, et de eis gloriaiur.
Sunt enim, quae se ipsas quoque viduas esse dicant; opera autcm
nomini convenientia non faciunt; propter nomen enim viduitatis
non sunt dignae, quae introeant in regnum, sed propter fidetn et

]0 opera. Si ergo bona facit, gloriticabitur et accepta erit; si vero
mala facit et opera adversarii operatur, vituperabitur et eicietur e
regno aeterno, quia reliquit res aeternas et desideravit ac dilexit
res tcmporales. 5. Videmus autem et audiraus viduas esse, m
quibus inest invidia mutua. 4. Si enim anus socia tua indirta

IS fuerit vel quid acceperit ab aliquo, o vidua, videns sororem tuais
adiutam esse, si vidua Dei es, debebas dicere: 5 (xiii). Benedictus
Deus, qui anum sociam meam adiuvit. Et gloriBcabis Deum k
postea eum, qui subministravit, et dices: Opus eius suscipiatur in
veritate, et recordare eius, Doraine, in bonum in die retributionis

20 tuae, et episcopi mei, qui recte coram te ministravit ac dispertiit
eleemosynam, prout decet, quia anus socia mea nuda fuit atque
adiuta est, et adde ei gloriara ac tribue ei coronam honoris in
die revelationis adventus tui. 6. Similiter et vidua, quae accepit
eleemosynam a Domino, oret pro eo, qui hoc ministerium praebuit,

X, 5. et glorificabis — subministravit^
Constitutor haec verba tanquam partem
oratioais exliibet. Syrus parttculam for-
tasse minus recte vertit.

•
dericorum, et ab eo distinguit jrjipo-
9fTtIv vel maiius impositioaem, quae
extra ortJinationem fit et etiam pres-
byteris competit. Cf. VUl, 28, i. 2.
Atiimadvertas autem, in sectione de
ordinationibus VIII, 4 — 22 psaltas et
ostiarios locum non obtiiiere.

XII. AioTffOTtij ^aaxavia{. De-
hortatio ab invidia.

I, n^ofip^rai] II, 6; HI, ;.

XID. Onu>s' Set Tifioafvxfoifat tag

]CVPf*<! vnhp Twv JidovTwv ra npN
ra^ XPflag. Q.uoniodo oportet viduis
orare pro eis, qui dant aecessahi.

2. diaxoviav] i. e. eleemosynam secun-
dum locutionem Act. 6, i ; I Cor. 16, !>.
II Cor. 8,4; 9, i.ij, ubi vocabulum illud
ministerium eorum significat, qui chri-
stianae caritatis officii aliis praettanl.
vel beneficiorum subministralioncm.
Cf. IV, 1, i; 7. a. Herm. Mand. 11,6;
Sim. 1, 9; II, 7. Verbum diaxovtir
vel diaxbvfTa9ai similiter deootsi:
cleemosyium dare, ut c. 14, 2; V, i, ;;
Herm. Mand. 11, 6; in loco in loaoms
Dam. S. Paralleljs e Doctrina Petn
allegato (Migne PG 95, 1461), culm

CONSTTTimONES APOSTOLORUM III, 12, 1—18, 2. 203

Xn. UeQt de ip9-wov ^ C,i\Xov ^ xaxaXaXvaq ^ igtSoq Iq g>iXo-
iaq MgoelgnjTcu. v/tlp, oti ravra XQiatiavov dHoxQia, xal
lOxa ixl Jf^frnv. 2. ixeid^ dk 6 ivigycov did^oXoq noXvxQoxoi
xotxlXoq vxdQxmv slg rag /t^ X^Q^ ifutOftxevBi, cog xal xoxb
TOP Kdh>' Mviai yoQ Xiyovaw dvat x^gcu, td 6h r^ xi^gslag 5
t xa4faffiXfuna ov xoio€atv, mg ov6k 6 Katv xd d6eXq)ixd
wo/uxTa' dypoovaiv ydg, cog ov x6 ovofia x^g xijQtlag elg ^aai-
V avzag sUfd^it, dXX ^ dXijB^g xlaxig xal xd oota Iqya' d
rig TO fuv ovofia x^g yypcfog x^xxijxcu, ixixsXil ^ xd xov
xeifidvov ixixijdivftaxa, fj ftkv XIQ^^ at?T^g ov XoYioB^e- 10

k§/a>cd^HOa 6k xf/g ^aatXelag aleopi^ xoXdast xaQado&ijaexat.
hcovo/tBV ydQ xivag XW'*? $>y^oTt;^oiJg, g>BoveQdg, Sic^oXovg,
ttttvovoag xalg hxJQmv dvtaeatv al 61 xoiavxai ovx elalv xov
9ro€ ovdk x^g ixeivov didaaxaUag ftaO^xgicu. 4. 6iov ydg
ig, iv&vBUoijg avxmp OvyxfJQ^ ^^o rtvog ^ Xa^ovOfjg dpyvQta 15
}09^v ly xofia ^ vxodsaiv, d-iaaa/iivag xtfv ddBXq>rfv avxdav
ifv%aaav tlxelv

XUL EtSXoytjxog 6 d'lbg 6 dvaipv§ag ftov x^v avyxi'ioav
iy^aov, xvQU, xdi 66§aaov xov diaxoviqaavxa avx^, xal x6
w avxov dva^cdij kv dXrjB-Bla xgog ai, xal (ttfijaO^^aji ccvxov 20
ajci^bv kv Tii/dgci^ ixioxox^g avxov' xal xov kxloxoxov fiov

xaXmg aoi Xeixovgyi^aavxa xal 6i6d^avxa evxaigov kXsijfio-
rpr yvfiv^ ovaji xy avYytjgco ftov yeviad^ai, xgoa^eiijg a^xm
av xtd dcang avx(p axig>avov xovj^ifdeeog ^v ^(itga dxoxaXvipea)g
fxox^ oov. 2. 6fioto}g xal r/ XafiovOa x^lQ^ ^^ tXtog ovft- 25
civxicBca xm 6i66vxi avxfi x^v diaxovlav.

1 ^ pr a b d o : xal h m p v | 2 aneiQijtai b o p | xQio^tovoIg o \
[2abho:>-dnipv|d^>>dmpv|4 noXvnoixikoi b o p |
fpitti h, similiter deiaceps | 6 ovd* a | o Kai'v : xal b o | 7/9 z^P'^f '^ I
kovg b I xal ta oaia ^py" !> m p v | 9 intteltl : post dvxixtifiivov a |
tii'> b I aSrij h, avxri v j 11 i^to&iiaa b, i^io^r,attai o \ fiaatXeiag +
9fov b o I 16 hdv&elaai vno rivog avyxiJQai ^ h | avrwv : r^c p,
7ff ni V I avyx^gni • t^S o/ioias avttSv x^lQ"^^ b o | 16 Beaaa/iivats h j
vXoy^i^S + eZ a | o sec > d | ftov > a | 19 diax. : ketrovgy^aavta b o \
0 xal TO Hgyov avtov > b o | 20 dvafialt] ra v d» : -^d^ d, -fi^rat a,
rei p, -fiifidari h, dvdlafie b o | 23/25 yvfivy — Utoi > b o | 23 avy-
v< p, dvw^yofoi d | npoaoiaiji d | 24 Jwa^g a | avx^aewg h | 25 MXeov d |
6 av/tnpooevxeoBw : -xia^ai h, npo0evxio9-w ih xal b o | 26 rtp : vnlg
itdttxorog rdSt h

204

III, 1™ 7— 10 (S).

(xiv) occultaiis nomen eius tanquam sapiens, ut iustitia cins
fiat apud Deum neque aputi homines, situt dixit in Evangeljj
Te faciente deemosxnam tiesciat sinistra tua, quid facial dextera
ne, cum patefacis ac manifestas nomen, orans pro eo, qui di
5 nianifestum fiat ac veniat nomen eius ad aures gentilium et geni
audiat, cum hie sit vir sinistrae. 7. Nam et accidit, ut, si
fidehum te audit, exeat ac loquatur, cum non deceat exire
manifestari ea, quae fiunt vel dicuntur in ecclesia, quia is,
eiectus est ac loquitur de eis, Deo non oboedit et proditor

10 ecciesiae. Tu vero ores pro eo occultans eius nomen, et
implebis, quod scriptum est, tu et viduae tales, quae estis all
sanctum Dei lesu Christi. 8. Nunc auteni audimus viduas
non conversantes secundum praeceptum, sed id tantum agentes,
ut mendicent et aberrent ac vagentur. Et ea, quae accepit ele-

16 emosynani a Domino, si est insipiens, palam respondens ei, quae
earn interrogat, revelat ac patefacit nomen dantis, quo audito haec
niussitat ac reprehendit episcopuni dispertientem aut diacooum
aut eum ipsum, qui donum dedit, dicens: Nonne sciebas me tibi
propioreni esse et magis oppressam ilia? Neque scit hoc non

2u secundum vokmtatem hominis factum esse, sed iuxta mandatuni
Dei. 9. Si enim lesfaris eique dicis: Propior tibi eram, et sciebas
me nudiorem esse ilia, debes cognoscere eum, qui ordinavit, et
silere nee contendere cum eo, qui ministravit, sed ingredi in
domum tuam et in faciem tuam te proiciens confitcri Deo pro

25 vidua socja tua et orare pro eo, qui dedit, et pro eo, qui mini-
stravit, et rogare Dominum, ut tibi quoque aperiat portam gratiae,
ac confestim Dominus audiet orationem tuam invidiae cxpertcm,
et mittet tibi gratiam potiorem quam viduae illi sodae tuae,
non sperabas te ministratum iri, et probatio perseverantiae ti

ao laudabitur. 10. Aut nescitis in Hvangelio scriptum esse: Cum fa
eleemosynam, noli tuba canere ante homines, ut videaris ab eis, til
hypocritae faciunt; nam in veritate dico vobis, receperunt mercei

1 Ml. 6. I. — 3 Ml. 6, 3. — 30 Mt. 6, 2.

6. iustitia] i. e. elecmosyna.
sitiislrae] Cf. II, 4j, j.

vir partem extremam etiam Gregorius ^«i
Oral. 34 c. 24 laudavit et NiceUs
interpres false ad Constitutiones ipo?'.

CONSTITUTIONBS APOSTOLORUM Iir, 14, 1—3. 205

XIV. *ff fiivTot ev xoiovaa axoxQwpdrm to obulov ovofia

nq awpjj, „ft^ aaXxlCfivOa liixgoad^sv" avTtjg, tva yivritai ij iXe-

iffmovvf] Iv xpvjrry xgbg d^eov, xad^ciq g)rjaiv 6 xvqiog, oti „aov

ik xoumvxoq t^v iXtrjfioOvvtjv fttj yvmxat ri agiOxtQa cov, xL

mul 4 <fc|Mt tfow, &)tcpg y aov ^ ilsijfioavvi] iv xm xQvxxm". 6

ni ly x^(>a xgoaevxiod^o) vxig xov dedmxoxog, oaxig nox' av y,

ifiov ^vciaaxiqQiov d^sov vxaQixpvOfi, »xgl o xaxrjQ 6 ^lixcov kv

tp xQvxxt3 dxodcoaei xm tv xotijaavxi iv x<p g>avsQm". 2. dlX'

d fOj xax' ivxoX^v d^sov ^^v ^iXovacu xfJQ^*^ q)Qovxl^ovaiv xoXv-

xevaxfTVf xiq 17 it4xxovij<kxfiivij xal xlveg al Xa^ovCai, xal fta&ovaa 10

ixtfiifi^exeu xfj dtaxovijaafiivy Hyovaa, oxi o^x ^ddg, oxi kym

901 ftalXov kffvxlga xag* hcelvip^ hx^QXOV xal fi&XXov xag kxelvijv

^liftofitvjj; xi ovv xQOixiinjCag kxtlvijv kftov; 3. xavxa Sk Xiyei

ifQOtv hxa^ovCa, ov voovCa, 8x1 ovx dv^Qcoxov xovxo d^iXrjua

nywiVf dXXa ^eov xgdaxcc/fia. el yag ftagxvQet ccvxij, 0x1 lyyv- 15

:dgm vxfiQXBV xal iv xXtlovt kvdtia i§ijxd^6xo xcA ft&XXov ccvxt]

'Vftvii ^ ixslvri, dg>UX£i voitv xbv diaxa§d(itvov xa2 dxoOiy^aaaa

uA fi^ ftBft^fiivij xrjv diaxovrjaaacof, tloeX&ovoa elg olxov iatnijg

tdi ixl xQoCmxov iccvx^v ^aXovaa Ixexivaai xbv d^ebv dg>E9ijvai

2 Mt 6, 2. — 8 Mt 6, 3, 4. — 7 Mt. 6, 4.

1 fiinot : /tiv to o, fiiv m p v | svnoi^aaaa h | 3 ;rpoc xbv d-ebv iv
xpvxrdi a I ^v + rcS o | 4 t^v b h o d* i. m. : >> a d m p v cf, Matth. 6, 3 |
4 «ov + ro d i. m. V I 6 ^ : i;ci b I 6 XV9" + rfi b o | not' > b o | p :
(2 p, {(ij d o I 7 &eov : Xqioxov a, >■ o | 8 noiovvti a | 9,'10 nokvnevateXv :
•*tvatv b o, ^iXontvoxelv m p v | 10 fia&ovaai b, -aaa o | 11 Xiy*^^^"^ ^ ° I
oti pr > a ! on sec > b I t{6eii d p, tfdiic b | 12 ftSkkov iyy. — xal > a |
»«p' ixtivtiv pr >■ b o I 18 r/ h ra p V : ott a, Sta tI b d o \ Xiyovaa b i
W roiiro > b o | 15 yiyovtv : ante ^iktjfia tn, ante tovto p v | Beov >• h i
hov xpoatayfia co o \ ovrij v, atlr^ ra | or* + *«"> b o | 16/16 iyyvxeQwq p,
•liffct d h o i 17/18 dnoa. — ftsfitpafiivij : dnoaiyijaaaav fif] (it(i^<aftivrjv
{^tfif. o) b o I 18 ftaekBovaav a, dneXdovaa rf^ b o | olxov : xbv olxov h,
rw b 0 I 19 hittevoit h, Ixetevaara d \ xbv bdhoa*:>anipv

retulit Latini quoque diaconUe nomen ntpiayyikJieiv xb kavx^g ovo/ia xijv

*^u iUo ifsurpant: Cassianus Coll. xapnog>opovaav xaxa x^v xov xvqIov

XVIII, 7, 8; XXI, I, 2; 8, i; 9, 7; dtaxa^iv. Qjiod secundura Domini

^0, ]; Gregorius M. Ep. VIII, 20; constitutionem non debet se iactare

'X, 24. nee nomen suum praedicare, quae mu-

XIV. "Oxi ov XPV xofind^siv xal nus tribuit.

206

IHDASCALU HI, 10, U— 11, 4 (s).

suam. II. Si Deus igitur mandavit, ut ministerium fiat in occulfi
et ita ministravit is, qui ministravit, quare tu, quae in oca
accepisti, palam clamitas? Aut iterum quare tu mendicas, qu
non solum vitupens ac murmuras sicut aliqua, quae non est vids
& sed etiam maledictum emittis, sicut gentiles? 12. Aut non ao
visti, quod scriptura dicit: Omnis, qui benedicit, sit henedictits,
omnis, gut maUdicit, sit mahdicius. Et similiter in Evangelic que
dicit: Benedicite eis, qui vobis mahdicunt. Itemque dicit: Cum «
veritis in domum, dicitt: pax buic dotnui; et si domus digna fm

in pace, pax vestra vmiet super earn; si aut em nofi fuerit digna,
vestra ad vos r evert etur.

XI (xv). Si ergo pax ad eos, qui earn raiserunt, revcrtitB
eo magis maledictio revertetur super eos, qui earn emiserunt
aniter, quia is^ super quem eniissa erat, non fuit dignus ma

15 dictionem accipere. 2. Omnis enim, qui inaniter alicui maledic
sibi ipsi maiedicit, quia scriptum est in Proverbiis: Sicut posit
volant et aves, sic maledicta inania revertentiir, Et iterum did^
Qui projerunt makdicta, insipientes sunt. 3. Sub figura enim
repraesentamur, sicut Dominus dicit: Vade ad apem el disce,

20 modo operetur; opus suum sapient er perficit et de eius labore of a
divitibtis ac pauperibus ad cibum ; et amatur ac laudatur, quamquam
exigua est robore. Sicut ergo apis exigua est robore et cum pup
gerit aliquem, aculeum relinquit et sterilis fit ac confestim morii
ita secundum banc similitudinem et nos fideles omne malum, qi

25 alii facimus, nobis ipsis inferimus. Nam quod oderis tibi fieri, neq
allcri tu feceris. Propterea omnis, qui benedicit, est benedict
4. Admonete igitur ac reprehendite eas, quae sine disciplina sunt,

6 Gen. 27, 29 cf. Num. 24, 9. — 8 Mt. 6, 44. — Mu 10, 12. i}.
16 Prov. 26, 2. — 18 Prov. 10, 18. — 19 Prov. 6, 8. — 26 Tob. 4. ij.
26 Gen. 27, 29. — 37 I Thess. 5, 14.

1 aviij<; h o \ ty (V n. : ivnoiovoiv b 0 I 3 havxiii m p v I jroi p^
> m V I 4 alka yt : dXX' ?n h | 5 fvXoyijiai : 6 (> h o) cvkoyrifin
b h o I 6 d^ + Aral h 1 7 ^ov -f juJv b d o cf. Matth. 10, I j I ^ : f/ d, i
b 0 I 9 dvaaTpirfrei dtnpv|10^>h| fiffrivr} -f ^ h I inl Toi-g ntf

XV. On dn^tnki to koiSopflv xov
nXtfoioy dkkojptov yap A'piariavdiv
TO xatap&adat. duod non decct
conviciari proximo; alienum enim est

Christianis maledicere.

3. ovKOvv] Codex a hie incipit ca-
put XVII, 1^, quod autem non a-
scribit

CONSTITUTIONES A«)STOLORUM III, 14, 4—15, 4. 207

g TO xlrjfitidhifta. 4. 6 yag ^toq ivereiZaxo r^ bv xotovofj
rga/wd€lif r^v tvxottav, t) 61 ifu/i^exo, on /iif ix^gy^tv
ifg TO W9fuif 'ipg xcA tvixri fta&ovaa dpcy/g sic: to Xa^tlv xal
fmpw iitiittpsxo, dXla ys xal xarrjQaTO avr^, ixtXaB-Ofttvij rov
ifrro;' ,/0 BvXorfmp ae evXoytjTCu, xai 6 xaraQooftePog as xexa- 5
mtu". 5. Xtyei 6k b xvgtoq' „'t>Tai» tladgxijo&e ^Ig ohcov,
ere' ilg^vt] ttp olxco Tovrm^ xc^ iav ^ hctl vlbg elgr/Pi^q, ^
9M7 vfuSv IxcafaxavGBxai ix' ccvtov iav de ft^ ^ OL^ioq, ij
jp^ vfiwv xgbg vftdg kxiaxgi^ii" .

XV. El oiv ^ dgijvij ixl xovg xt/tynxvxag avx^v ix ixstvovg 10
lir ixiaxgtg>et ixl xovg xgorpcaftipovg avxiiv dice x6 firj svgetv
n>g avx^g, xoXX<p (taXXov ^ xaxdga ixtaxgi^ei elg xtgMX^v xov
uog avxipf ixxi/iipavxog, mg ovx a^ov opxog xov Xafislv avxr/v
vov, xgog opxeg i§eateaxdX^. 2. xag yag 6 /taxtjv Xotdogmv
rov agaxat, xa^d g>ijaiv 6 SoXoftcav' ,','Qax(g ogvsa xixopxai 15

cxgovB^oi, ovxmg dga fiaxala ovx ixeXevaixat ix' ovdepl",
xoXtv Xiyti' „0l 61 kxqdg&pxeg Xotdoglag dg>goviaTaxol elatv".
oaxeQ dk ^ fiiXiaaa iv xy dwdftsi avx^g aod-ev^g ovoa, ixitp
Pi xtpd, xb xipxgop axofiaXXst xal ylvhxai oxtlga, xop avxov
nop xm vfielg, 0 iap xoi^ijxe adixov elg extgovg, xovxo slg 20
rows iptgyijcexs. „Adxxov" yag „mgv^tv xai dviaxa^ev a^xdv,
i/txeotlxat jig fio&gov, ov elgydaaxo", xal xdXiv ,X) ogvoamp
•gop xm xltjolov avxov i/ixtoilxai tig avxop". ovxovp 6
ymp xaxdgap ixegop ftr/ xaxagda&m- ,"0" yag „fiiOttg Ool
ia§cu, ov6h &XXq> xoirfiBig". 4. 610 POV&exBtxs xag dxBid-ttg, 26
nXqoasxB xalg dvaicxvvoii, xagaxaXttxe xag oXiyoywxovSf

b Gen. 27, 29 cf. Num. 24, 9.-6 Luc. 10, s- 6; Mt. 10, 12. 13. —
Prov. 26, 2. — 17 Prov. 10, 18. — 21 Ps. 7, 16. — 22 Prov. 26, 27. —
Tob. 4, 15. — 26 I Thess. s, I4-

fr > b o I 11 intatQ4%f>ei d, avaaxQi^ei h \ inl "> d. \ 12 avr^; m |
V a I inungiipei b d | 18 xov >- a | 14 ovneQ : wv b o | 16 nkravzut
mop cf. LXX I 16 axQovHa o | ^n' >- m v | 17 ini^ipovreg XotSogiav
I 20 rintti h I o > m I £v b o I e^; a b h o : 1^9?' d m p V | 21 avtov
p V I 23 r^ nktjaiov : ante fioB^pov h, >» m p v | avrov a : avros h,
> d m o p V I f /( ctvrov i/ineoeltai m p v | 23/24 ovxovv — xaxaQaa&<o
\ obelus lacunam indicat, sed margine praecisa nihil amplius legi potest {
'ol > ra I 24/26 yevio9ai aol p, ov (o ?) yer. ao2 b d o | 25 ovdi : + ov b,
0 p ; aUitp : alko p, aXXov aol a | 26 xoig h | ohyoipv^ovaai b h o v

208

DIDAyCALU in, 11, 5—12, 2 (S).

et iterum exhortamini et confirmate et confortate eas, quae itiste
conversantur. Procul ergo sint viduae a maledictionibus, qua Jiii
benedicenduin constitutae sunt. 5. Itaque neque episcopus n«c
presbyter nee diaconus nee vidua maledictionem emittat ex ore

6 suo, ne maledictionem sortiantur, sed benedictionem. Oper«B
autem da, episcope, ne quis laicorum maledictionem proferai Je
ore suo; nam tu omnibus prospicis.

XII (xvi). Propterea, episcope, constituas tibi operarios iosti-
tiae, iidiutores populum tuum ad vitam adiuvantes. Qui tibi placeat

to ex populo untverso, eos eligas ac diaconos constituas, virum, ut
curet res niultas necessarias, mulierem ad ministerium feminarum.
Sunt enim donius, in quas diaconum ad mulieres non potes mittcre
propter gentiles, mittes autem diaconissas. 2. Nam et Id ravlta
aliis rebus necessarius est locus mulieris diaconissae. Primo cuia

8/9 iustitiae : opens eleemosynae Flemming

Xn, 3. pritno] De aliis diaconissae
ministeriis v. 4 sermo est. — cum
mulieres etc.] Ministerii diaconissarum
vel vidtiarum in baptisnio feminarura
adhibendo meminerunt Testameutum
Domini noslri II, 8 ed. Rahrnaai p. 129,
Ps.-Hieronymus ad Roni. 16, r, Statuta
cedes, antiqua synodo Carthagiuiensi
rV adscripts c. 12. Epiphanius H. 79
c. 3 ; Expos fid. c, 20 (21) inprimis mu-
lieres baptizandas a diaconissis unclas
fuisse refert. Didascalia addit, mulie-
ribus vel diaconissis deficientibus bapti-
zantem quoque mulieres uiixisse. Con-
stitutor haec non habet. Tempore vero
etiam posteriore presbyteros mulieres
unxisse ex loannis Moschi Pralo spirit,
c. 3 apparet. Canones Hippolyto ad-
scripti c. 19, tJ fed. Haneberg p. 76;
Riedel, Die Kirchenrc'chtsqueUen des
Patriarchals Alexandrien X900 p. 212),
de unctione baptizati agentes, sexum
non discementes in universum saltern
dicunt, sacerdotem totum corpus un-
gere et caput et faciem. Constitutor
dicit, diaconum frontem mulieris oleo

sancto ungere, cum diaconijsa fd-

quum corpus iiliniat. Didascalia «
Cotistitutiones etiam unctiODcro apit*
commemorant, quam episcopus n
manus irapositione perliciebat quamque
non de confirmatione intellegere Gcrl
quoniam ipsa quoque baptismum p^^
cedebat (cf. v. 4). Videtur hoc raodo
secundum Didascaliam episcopus ptf
tern unctionis administrasse et Con
stitutor hunc ritum retinuisse, quan
quam alium addidit. Alias de Kk
caeremonia apud veieres nihil certi in
veni. Ritus autem diversus erat. In
Testamento D. n. II, 8—9 cd. Rit-
mani p. 129 — 13! primo baptizamliu
ungitur ab episcopo post abrenimtil-
tioncm oleo exorcirato, deinde a pft*-
bytero confestim post baptismum olcO
gratiarum actionis, posirtmo ab epi-
scopo spiritum sanctum invocante i\
manum imponente iterum oleo i. <•
chrismale. Didascalia de una unctione
tantum loquitur, dc ea, quae mulien-
bus a diaconissis praestabatur et bap-
tismum praecedebaL Cf. de ea Coostit.

COKSTITUTIONES APOSTOLORUM 111, 14, 4™

207

xXrjfifiiXijfta. 4. 6 jaQ &i6g ivertiXaro ry ev xoiovot]

mStlv Tfjv tvjtoiiav, r/ dh ifitfi^izo, on fir/ ixrjgv^tv

I ovofia, \'t>a xat avvt/ /la^ovaa ^Qafitj eL to Xa^tlv ' xal

i/iifi^ezo, aJUa ys xai xar^paro avr^, IjtiXaB^Ofitvij rov

,lO ivXoycav as ecXdytfTai, xa\ o xutaQcifiBvo^ ae xtxa- 6

5. Xiyu 6t b xvQiog' ,','Orav tiatQX*)<i^( tk olxov,
fijVTj rm oixcp rovrtp, xdi kitv ij kxil viog ilQr]vrfq, ^
uuv Ixai'txjtavaerai ix' cnjTov iav 6e fiij tj a^iog, 1)
mov .Tpo^ vfiag IxiOTQi^tt".

^ El ow> r) dtfTJi'j] axi Tovg xtfitpavraq avrijV ix ixsivovq 10
tOTQiifet ixi rovQ xporjxafiivove; avTr/v 6ia to (ti} evQtlv
J^fjc, xoXXcp /laXXov t/ xaxdga ixiOtQttpn £lg xf^alifv rov
VT^v ixxiftipavTOi;, a?g otx a§,lov ovtoi rov Xa^dv avTr/v
mpog ovxtQ i^axeardX^. 2. xaq yctQ o ptdxTjv XoidoQwv
iQarai, xa&d ^rjotp 6 SoXoficov ,\il<ixiQ oQVsa xixovrai 15
v^oi, ovxroq dga (taxala ovx ixiXivOtxai ix' ovdst'l",
^^ft' „0l 6k kTUfigovxtq Xotdogias d<pQovtoxaxol ilaiv'*,
6t Tj (liXiOOa h* xfj dvvdfiBi avxijg do&tvrjg ovoa, ixhv
tt, TO xivxQov dxofidXXei xal yivtxai oxtlga, xov avxbv
li vfttli, 6 ihv xoiTjOrfXi ddixov elg Ixi'govg, xovto elg 20
VtgyfjCtxe. ,.Adxxov" yag „wgx)§tv xat dvioxay>iV avxov,
jlTc< iig (io^goy^ gy eigydocxo" , xa't xdXtV „'0 ogvaccov

jyp xXr/olov avxov ifixtotlxai lig avtov". ovxovv o
J^^tagav_%Tigov ng xaxagda&co' ,"0" yag ,4U0ttg ooi
ovdt aXXf]} xoti^atig". 4. dto yov&exelxe xag dxit&dg, 25
xalg dvaiaxvvxoig, xagaxaXtlXE xitg dXiyoipvxovgt

27i 29 cf. Num. i4, 9.

"1 1« — 17 Prov. 10. 18. -

15. - 26 I Thess. 5, 14.

6 Luc. 10, 5. 6; Mt. 10, la. ij. —
21 Ps. 7, 16. — 22 Prov. 26, 27. —

Jntarp^fii d, dvaax^iipsi h I ^ni > d | 12 avr^c m |

;^ a I 14 ovnfQ : iSv b o | IB nhavxui

' c'.-r' > ra V I 17 imipigovzei koidopittv

fi,- a b h o : /y' d m p V I 21 avtbv

ov h, : 111 p V I avtov a : avxoq h,

IA2A ovxovv — xarapdaffta

nihil amplius legi potest |

[i b d c 25 oudf : + oi b,

d>l<j'OV^'t'XotJoac b h o V

210

IHltASCALlA III, 12, 3-4 (SL).

inulieres in aquam descendunt, a diaconissa oleo unctionis ungend
sunt in aquam descen denies. Et iibi mulier ac praesertim diaconis
non invenitur, baptizanteni oportet ungere eam, quae baptizati
Ubi vero mulier est ac praesertim diaconissa, mulieres non dec
6 conspici a. viris; praelerquam in manus impositione ungas cap
solun), quemndmodum olim sacerdotcs ac reges in Israel
bantur. 3. Et tu iuxti lianc similitudinem in manus impositio
ungas caput eorum, qui baptismum accipiunt, sive viroruni si^
niulicrum; ac postea, cum tu baptizas vel cum diaconis praecipis

10 haptizare vel presbyteris, diaconissa, ut praediximus, ungat mulieres,
vir autem pronuntiet super eas nomina invocationis Deitatis
aqua. Et cum asccndit ex aqua, quae baptizatur, eam sascipij
diaconissa ac doceat et erudiat, infragile esse sigillum baptistni
castitatc et in sanctitate. 4. Propterea dicimus,, valde desiderari'^

16 maxime necessarium esse ministerium mulieris diaconissae, (}l
etiam Dominus ac salvator noster a vwlierihus ministrantibus mi _
strabatur, quae erant Maria Magdalene \* tt Maria lacobi et losepHi
tiiater et water ftiiorum Zehedaei. Tu ergo in aliis rebus diaconii
sam necessarian! habebis, et ut eas gentilium domos ingrediati

20 ubi vos accedere non potestis, propter fideles mulieres, et ut
quae infirmanlur, ministret, quae necessantur, el in balneis iter
eas, quae meliorant, ut lavet.

16 Mt. 27, 55. s6.

17 Maria sec -f (ilJa S Joseph L, lose S 1 16 Zebedaei + cum
niulieribus S i ergo : quoque S 20 ubi — mulieres : ubi mulieres fid
sunt S I 21 minislret : visilet ac m. S | 21/22 in balneis — mdioranl
quae coeperunt convalescere ex morbo S

4. (ti tvnov tov nv. ^.] Similiter
c. 17, I. Sed VII, 2a, 2 Constitutor
dicit: Vvo tit fttv /plofia fxf 10^*1 y
TOV ay lot nvfvptatog. — tov /niv
(tvii(>a ifzL] Similiter Canones Nicaeni
arab. c. 32 (Harduini Concil. coll. 1,
466). — xai ftira rovto xtL] Con-
stitutor dicit de Sacramento contirma-
tionis baptisn^o adiuncto.

XVII. floiav aitlav Ij^n to tie ror
XgtoTov ^antiafta, xal dtazl tiiv iv
tivxtu t'xaotov kiyttui tf xal npdr-
Tcrdti. Q.uani causani habeat baptismus

in Christum, et quare singula in eo
dicantur et tiant.

1. Cf. VII, 22, 2. Ps.-Ign. Phiti]
I, 2.

2. Cf.V,7.3o;VI,is,4;VIl.
Cum Constitutor baptismum in morli
lesu dari dixerit, ei explicandum til.
cur in formula baptismi etiam pAtet
spiritus sanctus locum obtineant,
trem nominari ccnset, quia sit au
fiJii eumque miserit. Spiritum sanci
teslem'appellare vidctur, quia in
baptismo testis fuit, sicut docent Ej

CONSTITCTIONES APOSTOLORIM III, 16. 3—1

211

I

lait ittv fiofojf TO [ttrtojtov avrcov x<5 ay lot IXtxlm, xa\ (ttx
\vxbv fj didxoi'og aXihf^n avrdz' ov yag ca^dyxi) tug yvralxaq
ibjtb dpdQdiv xatojtTtvio&ai. 3. dXla fiovov tv rij xeigoO^iola xi/V
ti^X^v avTTiq XQ^'J^t o lxLaxo:toq, 6v xqoxov ol hgtlg xa\ ol
tXile TO jtQoxeQOV txglorxo' ovx on xal ol vvv ^{uixt^oi/evoi 5
tig ;(fteororot;iT«<, aXX dig ajto rov XQtatov XQtaxiavoi,
[jfiaalXetov teQdxtvfia xdi JBvog aytov, ixxXTjOla B^eov, axvXog xal
IdQaioifja^' Tov vvpi^divog, oi jtoxi ov Xaoi;, vyt' dh fjyaJtrjfievoi
I ixXtxxoi. 4 (XVI). Ov ovv, fo IjTlcxojrs, ixtli'fo rtp tvJtqj
giaeig xr/v xe^aXijV xrov (iajrxi^ofiiro}v, ehe dvdQwv eht yvvai- 10
mv, x<5 aytoj iXatco tig xv:tov toy xvevfiaxixov ^ajixlofiaxog'
'jxBixa Tj Ov b ijrlaxojTog tj o vjtb ok ^fQio^vxtgog xf/v hgav iji
vTOlg iLnd/v xat i^oroficioag IjiixXijOW jtaxghg xal vlov xal
aytov xvevfittxog fiaxxiaEig avxovg i» t(p i'daxf xal Toy fjhf
m'dga vxorfcjrtoyco 6 didxoiog, xijv 6i yvralxa t) didxoi'og, ojrcoc 15
GifiVOXQtxmg jy liixddooig xqg a&Qavoxov a<fiQayi6og yh^fjxai ' xal
fura tovxo b Ixloxoxo^ ;E(»^Tft> xovg &axxto9^{vxag xo) ftvQfii.
XVII. "ft'cJTt xolvvv xb fiiv ^djixtOfia dg xbif d-dvaxov xov
'hjoov didofitvov, xb di vdmg dvri xa<f<fjg, xb fXaiOV avxl xvfV'
fiaxog aylov, ?/ oypgylg avxl xov oxavgov, rb fivgov (ji^almoig liO
ri/g bftoXoylag' 2. xov xaxgbg rj f/vrifi/j <6c aixiov xal dxoaxo-
Ucog, xov xvtv/ictxog // avf/xagdXtjtpig dtg ftdgxvgog' 3. r/ xaxd-

7 II Petr. 2, 9. — I Tim. 3, 15. — 18 Rom. 6, 3.

1 fiiv : ante Xf'^^* b o, > h | 1/2 ftfr' avTov : nifra tovtov <Ji b d o |
itiaxovtaaa h | 3 vn' h | d).Xa : xal b o ' ii5 ol fiaat?.fii; xal ol (oi I> 0)
[jfofT;- b d 0 I 6 TOV > b o 7 xal > b o | 8 Wfupwvoi : viv tptotit^ b,
Xvvfiiptaxoi o, 4* Beov d , ton b o | 8/9 i^yaTrtjfihoi; xal ix).ixx6g m p v |
[9 ix^fxTol + oU ^nfxXt'i9i) TO xanov avTov ovofia, wg fiupTvpft xal
'*Htatai 0 npoffii^trji; )Jyuiv Hal xuXiaovatv tov )mov to ovof/a avtov to
xatvor, o 6 xvpioi ovoptdati avtov (les. 62, 2) a | 9/10 ixelvov tov tvnov

IXpiai/ (x^iorj o) b o I 11 tov aylov 4i.aivv b o , f/j + rov h ! nvtvftatixov :
ti}.t]d-Lt'ov 111 I ntfvfi. ^antiofiatoi : aytov fiant. xal nvivftatixoii o 1 14 (i\v
^ m I 16 Stttxatv h \ t) -\- xal m | Staxovtaaa h m o p | 16 ylvitai b | 17 row
fiantioHivxo^ b o | lU 'h]Oov : vlov d o | Seiofifvov m p v | cf" d | rety^t:
-f xal i \ r6 + 6e h o \ 20 ^ + 6t o \ TOV > h h o \ to + dh b o p

I

phaoius Expos, fid. c. 15 et Gregorius avvtTa<ft)nfv yop avx*u iv ttp fian-
Naz. Oral. 31 c. 29; 39 c. 16. tianaii xal avvijyi(iitrififv nitw 6iu

}. Cbrysost. Adv. ebriosos sive de tov (iantianatoq (ed. Bened. U, 443)-
resurrectione lesu Chr. horn. c. 4: Cf. Ps.-Iust. Qjuaest. 137.

14*

212

DIDASCALIA III, 13, 1 (l).

XIII (xix). Diaconi sint in actibus similes episcopis suis, se
exercitatiores et non malum adpetentes lucrum, ut bene ministrent;
secundum multitudinem ecclesiae [sufficientes] erunt, ul ct seni*
oribus mulieribus, quae invalidae sunt, tVatribus et sororibus, (\\tu
6 in infirmitate detinentur, possint placere in celeritate ministem
sua complentes. El mulier circa mulieres festinabit, diaconus vero^

2 I Tim. J, 8.

8 sufficientes >■ S C | ut L C : 4~ possint discernere et adiuvan: um
quemque S | 4 invalidae sunt S C : iam non possunt L ) 5/6 possint — i
plentes : unicuique eorura parent ministerium ipsi coovenieos S

4. 0 M n. 9f6g] Cf. VI, t8. 4;
26, 2. Sic patres saecuJi IV Deum
patrem saepe designant: Eusebius H.
E. Vn, 17; Athanasius Ep. 1 ad Scrap,
c. 28; Orat c. Arianos III, is; Basi-
Hus M. Adv. Eunoniium I, 12. 15;
Gregorius N yss. Adv. Maced. c. 13;
Quod nou tres dii sint, Migue PG
4}, 129; Antirrhet. c. Eunoin. saepis-
sime; Epiphanius H. 69 c. 43; Ps.-
Ignatius Tars. 2, i; 5, i; Philipp. 7, i.
— fiovoytvijg &f6g] Cf. V, 20, 12;
VII, j8. 6; 45. 2: VJII. 7. 8; 35, I.
Locutio ad titium dcsignandum saecu-
lis IV et V usitata. Adhibent earn
Eusebius De laudibus Con&tantini c. 12;
Arius apud Athan. De syn. c. 15,
Epiph. H. 69 c. 6; Eunomius Apolo-
geticus c. I J. 21; auctor Operis im-
perfect! in Matth. I, 20. 2;; 4, 2; 5, 9i
:9, 17 J 24, 40. 41 ; porro autem ctiam
patres Udei Micaenae: Alexander AJex.
apud Thcodor. H. E. I, j; Athanasius
Contra gentes c. 41; Contra Apollin.
II, 5 ; Basilius M. Adv. Eunom. II, i ;
De spiritu sancto c. 6. 8. 9. 45 ; Ep. ;S;
Cytillus Hier. Cat. XI, 3; Epiphanius
Ancoratus c. 3 (ter); H. 50 c. 20;
57 c. $; 64 c. 8; 6s c. Si 69 c. 32. 73;
73 c. 6—8; Gregorius Naz. apud So-
zomenum H. E. VI, 27; Gregorius
Nyss. Orat. catech. magn. praef.; In

Christi resurr. orat. I ct V. Mi
46. 601 ; 683; Epp. 3 et 39; .\
c. Eunom. sescenties (cf. C. Holl, Aai-
philochtus 1904 p. 213); Antirrhet c
Apoll. c. 5. 17. J2. 36. 40. 42-44-
52.53; Ps.-Ignatius Philad. 6, 3; Tbeo-
doretus H. E. I, 2$; C. Nestor, ei
Schulzc IV. 1047; Hilarius Pict. In h
51 c. 10; 52 c. 6; $4 c. 6. 8. 19;
$ $ c. J ; 56 c. 4 etc. Testes ostcndiml,
locutionem nequaquam ArianlMnim:
sapere. Cf. quae de ea et pnore da-
putavi in libro Die Apostolischen A'i'»-
slilutioncii 1891 p. 99 — 101. Co«liccs
optimi etiani loann. t, 18 exhibot
ftovoytvTiii ^loq, et Hort, T^'c Dis-
sertathns 1876 p. 1—72, illam letti-
onem pro vulgata fxovoyiyiii v\k
recipieodam esse ostendere conalus
est.

XV^III. Uloq 6<peiXft firai 6 /«^r-
fiffivoi. Q.ualis esse debeat baptiioio
initiatus. ■

1—2. Anastasius Q^est. 1. ^

1. aTzorfray/ih-oi xtL] Fonmili
renuntiandi diaboio Icgitur VU, 4t.2

2. Oratio dominica cum legatur in
Didache, repetitur VII, 24. — on c»i
xtL] Ha.ec verba iam non esse Do-
mini cum codices S. Scripturie v-eio-
stissinii turn alii testes probant. Cum
autem Christiani oratione Domini velut

CONSTITUTIONES

17, 4—19, 1.

213

'vOig TO ovfcuto&ai'flv, tj avdduaiz to Owai'aor^vaf 4. jrar^p

hrl jfdvTfov 9e6g, XQiOTog 6 fjiovoytvijg i^eog, o ayamfTOq vloc.

T^< do§Tjg xvQio^, Jtrev/m ayiop 6 naQaxXrjToq to vytb Xqiotov
fftxofiEfOP xal vx' ixuvov 6i6aox6(iBVQv xai ix^vov xiypurroy.

XVllI. 'O 6h $antiL.6fi£V0g vxaQxhco aXXoTQiOi; daffieiaq 5
uatjc, avtviQyuTog jrpog afiaQTlav, <plXoc d^eov, ix&Qog dtafioXov,

roYfj^vog Tip aazara xal Tolg Saifiootv xal ratg axoTatg ovtov.

tyvoc, xa9^ag6g, ooiog, 0-BO<piXf^g, vibg tov &iov, ;rpQO£t)yo^cyog
vc vlbg xaTQl xalliywpmg dxh xoivov tov rmv xtazcov ovi'- 10
^QohftaTog ovTtoc' 2, „I]aT£Q 7,fimv o iv Tolg ovpavotQ, brfia-

^rJTm TO oi'Oftd cov iXd^JTco fj ^aoiXsia oov yBvq&rjTco to

'iXrjftd oov (bg iv ovgavfo xal ixl zfjg yf/g' tov agrov r/ficov tov
xiovaiov dog tjfttv orl/isgov xal atptc f^fitv to 6g>etXt}fiaTa rifimv,

xa\ ijfttig cKpitf/iV toIq dvpuXiTaig fffiwv xal {i^ dan'iyxtjg 16
)ftdg elg xngaofiov, aXXa gvoai j)(idg dxb tov xovtjgov", oti aqv

Tiv tj j^aaiXeia xal ») dvvafitg xal tj doga elg Tovg aidavag • dfitjv.
XIX. 'EoTODOav di xal ol didxovoi iv xdoiv apteopiot tog xai
h ixiaxoxog, (lovov de tvaxvXTOTigot, avdXoyoi xgog to xXf/&os
tijg ixxXtjOlag, 't'va xal Tolg advvdroig vxTjgiTiIo&ai dvvmvrai 20
fpg „l^aTai dvexahxvtTOt" ' xal fj yhf yvvij Tag yvvalxag cxov-

8 loann. 15, 26; 16, 13. 14. — 7 Rom. 8, 17. — 11 Mt. 6, 9—13. —
1 II Tim. 2, 1$.

29 to pr a d : tov b h m o p v { ro sec a d I1 v : xov b m o p |
I v\6q > m p V I 5/6 dae^fitti naafji <^ h | 7 xltjQOvofioi + &eov a |
BOT<>dc ovyxktip. > o I df > d m I ru? via! m p 1 7/8 anoTeiayfiirog +
fliy b o I J> ayvoi + xai, oatog + xttl b o | IO;il wg dno — ovtmg >
1 p I 11/16 ovQOVoli — nov*)QOv : Vtoi t(?.ovi; d \ 12 i).9uriu b 0 1 14 6<pnX. •
UQantiunata b o | 16 w; : xoBuk; b o ; dipie/jtsv >• o 1 17 xal ^ livv. x. ^
96^a > o I */; ; tov np^ xal tov vlov xai tov ayi'ov tiv^ (ig h o | aidivai
tiiv at'ttfrcttv b o | 18 tatwaav i', toiw a | 20 xai : iv d, -\- iv m p v \

>rmula orationis uterentur, preces
Idoxologia concludebant, et usu long-
Ipevo doxologia cum precibus paulatim
bdeo in unum concaluit, ut tempore
posteriore librarii nonnulli earn in S,
Scriptura recipere non dubitarent.

XIX. Olos oipdXfi thai 6 diaxorot;.
Qualis debeat esse diaconus. — Con-
stitutor partem capitis priorem valde
transformavit omiltens, transponens,
addens.

814

DIDASCALIA III, 13, 2—6 (l.).

quoniam vir est, et circa viros et ad peregrinationem et minis
rium et servitiuni ad iussionem episcopi paratissimus et mc
sit. 2. Ita ergo unusquisque proprium agnoscat locum, in fo
natione eum impleat; et unum sentieiido, unum spirantes et

6 corpora in una anima portantes cogooscite, quantum sit minis
rium diaconiae. 3. Sicuti dicit Dominus Deus in Evangelio:
vult esse inter vos maior, sit vester diaconus, et qui vult esse
vos primus, sit vester servns, sicut filius hominis non venit ministrn
sed ministrare et dare animam suam redemptionem pro miiltis:

10 ergo ct vos diaconos oportet facere, ut, si necessitas vos exe§
et animam pro fralre ponere per ministerium vestrum, ponatis.
Nolite dubitare; nee enim Dominus et salvator noster haesitabat
serviens nobis, sicuti et per lesaiam mandatuni est: Iustijicatt_
iustum bene servientem multis. 4. Si ergo Dominus caeli et tec

15 nobis serviit et omni.i passus est propter nos et suslinuit, qu
niodo non magis nos oportet hoc facere pro fratribus, quia it
tatores eius sumus et locum Christi sortiti? Nam et in Evangc
invenietis scriptum, quomodo Dominus noster succingens se lir
et accipiens in pelvi aquam recuinbentibus omnibus nobis veni4

20 lavit pedes nostros et detersit [de] linteo. 5. Hoc autem facie
ostendebat fraternam caritatem, ut et nos invicem hoc faciat

6 Mt. 20, 26

-28. — 13 les. 53, II. — 18 loann. ij, 4. 5. — 21 Io«i«.

1/3 et ad — sit : et paratus sit oboedtre ac se subicere praecepto epifo
et si quo mittitur niinistratunis vel quid alicui dicturus, operetur ct laborct
4 cum impleat S ct C : inpleto L duo S : dno (— domino) ? L ( 6 Dc
et salvator noster S | 7 vult — et qui > S J 10, 12 ut — dubitare : etiin
animam vestram pro fratribus vos ponere oportet in ministerio, quod a vofo
desideratur S | Hi non >• S | fratribus : -f- eunrquc sequi (vel: eiquc siniil«_
fieri) S Itj'l" imitatores S C : discipuli L, pro fiifttjTul Icgens ^aSf/rsi

XIII, a. duo corpora in una anima]
Hauler pro tluo legit dno. Cum autem
littera n dubia sit, etiam duo legi potest,
cumquc Syrus hanc vocem habeat, ita
legcndum esse vldetur. Etiam con-
textus lectioni favet, cum voci una
vox duo magis respondeat quam do-
mino. Locutio quidem siiigularis est;
sed sensu non caret, et certe non dif-

Bcilior quam altera. Diaconi, de qtiibui
caput agit, cum ministri sint
duo corpora portare dici pott
Auctor sic loqueas fortasse etiam 1
spexit Paulum Rom. 7, 21—25 J<
teriore homine ct corpore mortis,!
lege membrorum repugiiante Icgi nH
tjs dicetitem.

CONSrrrtJTIONES APOSTOLORUM III, 19. 2—5. 215

«a ^sQcutetetp, aitvpoxsQoi dh ra xgog dffBUav, ixdij/tiav,
EOJczr, dovXtUxv, mq xal xsgl xov xvqIov ^Haatag ileyev
mv „Jtxcumaiu dlxaiov ev dovlevovra xoXXotg". 2. l^xaarog
rbv Idtop YVooQi^ixm xoxov xa\ ixTsXelrm avtop axovdalm:,
ifdvcag, ofio^wxmg, yipcaaxovreg xov x^g diaxovlag fua^ov. 6
(roHkar dh xal dpexalcxvvxoi elg xo vxijQexeta&ai xotg 6eo-
1^, mg xtu 6 xvQiog rjftmv 'lijaovg b XQiaxbg „ovx ^I9^ev dia-
9^pat, aXXa duxxovtjaai xal dovvai xijv yfvx^v avxov Ivxgor
xoXXmv"' oma»g ovv xcu avxwg 6it xottlv. xav diy V^'/^'
• ddeigxn) dxod^iad-ai, fiij dtoxdamaw o^6h yag 6 xvgiog xal 10
jg ijftwv Iffiovg h Xguixog idloxaasv „x^v V>vxh*' txvxov 9tk'\
nSxog iqnj, „vxhg xcSv qilXmv avxov". 4. bI ovv 6 xvgiog xoi
vov xal x^g y^g xavxa vxifttivBV 61 ^ftag, xmg av vfietg
oir^atu xotg dso/iipotg kvdoidorjxe, ftiftrjftal otpdXwxeg avxov
'. xov TuA dovXslap xal Jsvdeiap xal xXijyag xal axavgop 61 15
; vxofielvavxog; xgri ovp xal vftag dovXeveiP xolg d6sX<folg
igicxov fufojxdg' „'0 ^iXatp" ydg, qtrfilp, ,Jkp vfilp elrai ftiyag
9 ifimp diaxoipog, xal 6 B^iXatp kp vfitp ili'at xgdoxog ioxm
V dovXog". 5. ovxat yag xal avxbg Igftp xexX^gmxep xo „tv
ieiitv xoXXoTg", xal ov Xoyqt. „Xa^mp" yag „Xipxiop dte^cS- 20
0, dxa pdXXsi vdmg elg xop Pixx^ga" xal ^/tdSp dpaxBinivatv
l(^mp xdpxmp fiptrnv „tPiif>ep xovg xodag xal x<p Xevxiq) ^i-
$»"' xovxo dh xoimp kxedelxpvep ^fitp xo x^g q^iXadeXq>ia;
anitixov, „Vpa xal ^fulg elg dXX^Xovg avxo xoimfitp". el ovv

Sles. 53, II. — 7 Mt. ao, 28. — 11 loann. 15, ij. — 17 Mt. 20, 26. 27. -
les. 53, u. — 20 loann. 13, 4. 5. — 24 loann. ij, 14. 15.

1 fifpanevft- b | rcff h | 8 dixaiov : xov d. b o, + xal b | 6 vntiQiXilv
'!7osec>bdhm|9 avrofy m | 10 vneg : dvtl m p v | 10,11 xvgioi
1 omtiiQ ^ftiSv a D A : owr^p (.9s6g b o) :^/n3v xal xvgiog b d h m o p v |
«> d h I 9flvat a I 12 e^ : or< b 0 | 14 iiaxov^aat : iav diaxovlaettat
' I irioiaone h, irivaatte m p (-o^re) v | 16 ^fi&g a b d h m o : vjufis'
' \ mofitivarra h o \ vftag : ^fjiag b o | 17/18 fiiyag . . Siaxovoq : nguixo^
'o»io; ni p V I 18/19 ngmtoi . . dovlog : /M^ya? • . iiaxovoq m p v •
»wof 0 I yop >■ b o I Ipy^ > b o | 19/20 xto . . Sovl.tvwv o | 20 noX-
t h i 22 ^(idiv >■ d m p V ! 24 ro aitb b o

'Cf. Ignat. ad Polyc. i, 2.

didascalia' in, is, 8—7 (l).

Si ergo Dominus hoc fecit, vos, diaconi, nolite dubitare,
impotentes et infirmos hoc faciatis, quia operarii veritatb tii:^
Christi exenipio succinctJ. 6. Ministrate igitur cum dilectioo<,aia
inurmurantes nee dubitantes; nam si ita agitis, secundum botnoai
6 facitis ea et non secQudum Deum, et mercedem vestram simSa
diaconiae vestrae accipietis in die visitationis. 7. Oportet Cfi
vos, diaconi, visitare omnes, qui egcDL £t de his, qui tribobnlB;
renuntiate episcopo; et debe(ti)s anima eius esse et mnii, li
omnia excussior(es; et oboedien'fte'^s ei.

4 Eph. 6, 7. 8. — 5 I Pelr. 2, 12.

1 nolite : vultisne S | 4 nam si ita agitis : sin autem, si S 8 roensSC-
eritis L

6, si ita agids] i. e. murraurantes et
dubitantes. Syrus membriim scijuens
particula conditional! advungenii idem
dicit. • . •

XX. 'Or» vno rptdiv ij 6vo tm-
axinwv otpfD.ft jrnpoxnvfiaSai 6
inlaxonos, diX oix vno hvoc- dfil-
^aiov ya^. Q.uod episcopus a tribus
vel duobus episcopis debeat ordinaii,
non autem ab uno; id enim esse irri-
turn. — Tolum caput Conslitutoris
et praecedenlibus nulla ratione appa-
rente adiecta est. Auctor priusquam
partcrm de clero ageutem reliquit et
ad rem aliam progressus est, etiam
pauca de ordinando episcopo ac reli-
quo clero dicere voluisse videtur.

1. vno z^idiv xtk.'] Repetuntur haec
VIII, 27, 2; 47 can. i. Episcopum a
tribus saltern episcopis ordinandum
fuisse docet iam historia Novatiani,
qui tres episcopos coegit, ut manum
sibi imponerent fEus. H. E. VI, 43, 8).

S^'nodus Nicaena c. 4 quidon iri^
ut omnes provinciae episcopi
nando episcopo intersiot, addil
in necessitate tres sufficcre reli^/o
litteras consentientibus. SroodaAn-
latensis 314 decemens c 20^ utos-
secrator septem vel, si oon potoA
minimum tres alios episcopos vca
assumal, octo vel saltcxn
po&tubt. Synodus Antiochent
c. 18 praecipit, ul omnes pro
episcopi conveniant aut salttn
maior. Constitutor ergo tagaa^
etiam magis minuit quaro sjwdH
Nicaena. — npea^vrtpov xti.\ CI
VIII, 47 can. I.

2. De facultatibus presbyteri (I A*"
coni cf. VIII, 28, '2— }. ^ ■
T. A.] i. e. benedicere vd !. .
onem dare populo. Ct II, J7, '>»
III, 10. 1 not.; VIII, 28, i-J. U-
samon ad synodum Co^stanti□opa^
tanam sub patriarcha Kicolao bib^ua

3

taam

CONSTITUTIONES APOSTOLORrM, III, 19, 6-20, 2.

217

6 xvQioi: rjficav xa\ SidaaxaXoq. omcaq, Ixamlvcootv eavrov, Jitoq
fir vfifTq i^atoxvv&ijoia&B tovto Jtoi^cat rof- advvdroig xal
cioB-tvioiv x<ov adciycot', iQydxai ovxti; aXijBilai xal x^g evoe^slag
XQOOTaTai; 6. i^vJtfjQExetxe ovv dyccjctjxixotc, fii) ixiyoyyvCovTei;

f/tj6h dtaoxaoict^ovxeg' ov yag 6i av&gtojtoi' ^oulxt, aXXa 6ia xbv 5
©£or, xal xbv (iio&bv xiji; diaxoi'ia;; jtaQ ixth'ov ajtokTfipto^e iv
filtiQOi Ixioxonfic vfituv. 7. ;fpj/ ovv vfdut; rovi; 6tax6vovq kjti-
ifxdjma&ai Jtcivxac xovq dtoftivovc ixioxtipemq, xal xegl t<ov
^Xi$o(itvcov dvayyiXXtxs. xtp ijtioxoyico vfitov tfvxfj yog avxov
x«i (dolh^ig tlvai otftlXtxe, tvaxvXxoi xal tvtjxooi tic Jtavxa 10
OVTBC avxfp CDC ijttoxoxu) v{i(ov xai xaxgl xdt didaoxaXcp.

XX. ^Emoxonov dk xgooxdoaofiev x^'goxovtloftat vjtb tgtmv
Lxtaxojtoiv r) xb yovv iXaxxov vjtb 6vo, fit} l^tU'ai 61 vjtb tvog

vfilv xa&loxaad'ai, „>y yap xmv 6vo xal xgtwv fiagxvgia*' 0i^aio-
xiga xai „da(paX'^i:" ' xgBO^vtsgov 6i xai Sidxovov vxb Ivbc Ixi- 16

axoxov xal xbv Xotjfbv xXf/gov 2, ^rixh d« ^gsa^ttfgov fir/xe
didxovov x^igoxovtlv Ix Xai'xoiv xXrjgtxovi;, dXXd fidvov xbv (tkv
xptoffvxiQOV diSdaxeiv, dva^giiv, ^axxlyttv, ivXoYelv xbv Xadv,
Tov 6f didxovov i^vnrjgixiiod-ai xm ijtioxoxcp xal xolQ 3cg(0^v-
rigoic, xovt' iaxi Siaxoveiv, ov fii}v xal xh Xoijia IvegYslv. 20

6 Eph. 6. 7. 8. — 6 I Petr. 2, 12. — 14 loann. 8, 17; Mt. 8, 16.

1 xal -f o a o 2 av > b o I 3 onti + r^s' h | a/.t)&fli o | 4 oyo-
yi^nxoi b, -xol^ o \ fifj z b h : xal /ijy d m p v I 5 ^ntoiaatat^ovTfi; b o |
dt' : Sta a | i6v > b | 6 ror >■ b o i 9 dvuyiklfii a b o D : dvnyf^Xkfiv re d h
(t« > h) m p V I atlrctf m p v lOill xul iv^x. — ovxti > m v | 11 xal
naifil r> m p V I xal n. xal : xalnip h \ 12 n^oatdaawfifv h p I 13 vnfvhq b 0 |
14 ya^ : df o \ 16 Jh "^ d \ m xdiv Xointi/y xlijinuv (x).ri(nKtuv b o) a b o |
«>Javr>bdhop, -|- xal a | 17/18 tov /niv n(t. J16. : iidaoKdv ngta-
fivxepov b o I 20 ditrfgytTv a | subscr. rilog tov nfpl jf/jptuv /}tfi?.lov m,
r. xov xpirov fiifiktov n. x- p. Tf(>i jfi7po*v inki^(jtu&^ fii/fllov y' v

Qiuest. IX dich: 'Exxltjataarixal fv-
Xoylai fial navra xa napa ruiv int-
oxoniov xal twv Itgiutv in ixxkrj-

olai yivofifva rj SiSofitva tig fvz^v
xal arrjpiyfibv tov xoivov }.ttov
(Migne PG 138, 948).

I. Si quis autem orphanus fuerit de Christianis puer vel virgo,
bonum quidem est, si quis fratrum non habens tilium puerura
habuerit in locum filii, virginem vero accipiat, qui habet [puerum,
id est] filium, qui tempore nuptiarum possit earn accipere; et $u

6 opera eius consummabitur ad niinisterium Dei. 2. Si qui aute
non sunt tales, sed ambulant, ut hominibus placeant, confusions
habentes propter divitias suas et contemnunl membra orphanhati^
ipsi in tales incident, qui abundantiam eorum consumant; Qu
enim noti manducarunt sancti, manducabnnt Assyrii; et: Regione

10 vestram in conspecttt vestro aliemgenae catisummabunt earn.

II. Vos ergo, episcopi, solliciti estote de educatione eorun
ut nihil eis desit. 2, Et virginem, quamdiu velit nubi, date tirati

8 ? — 9 Ics. I, 7.

8/4 puerum id est >> S C \ 4 qui . . accipere : cui . . dare S c£
6 consummata est L | 7 et coiitemnunt !> S C, iuterpretamentum ut v-iddu
9 manducabunt S C : matidlu:arunt L | 10 vestrani . . vestro : eorum
rum S I 12 fratri : viro uni ex fntribus S

4 iav b o a- A D : 'Iva a d h p v 5 ngoaiMfi^avoftivoi; h 0 I r«»r
nip|f^ir>-m|6o]>bo| avrji h m p v : avrw a d, nvrov b 0

I, 3. quae enim etc.] Particula fnim
auctor indicat, dictum Scriplurae vel
proverbium aliquod se proferre. Locus,
queni primum allegat, cum in S. Scrip-
tura non legatur, libri alicuius apo-
cryphi aut potius dictum proverblale
ex sensu S. Scripturae formatum esse
videtur. Ad partem dicti alteram sal-
lem propius accedit lerem. 27 (liebr.
50), 17: ninotiaxov n).ttvwfAtvov 'la-
pa^l, liovTti ^^tuaav avrov, o n^w-
to<i f^ayfv avrnv fiaai).fi>i; 'Aaoovp.

I. Titulus deest.
I. diaieoilag] Cf, III, ij, 2.
a. fi 6i Ttvfg . . . nf(n:iaTwf xt?.,]
Ut testes lextus osiendunt, Constitutor

ilia verba e Didascalia recepit, de
numero singular! adhibito pcrret
librarius Constitutionum autem itiOTj
anonuliam ab auctore exortani eroe
davit. — ro iii>tjfitrov xtL] Consti'^
tutor distincte dictum alius se<|ui
nuit.

II. "Otto*? xp^ f^** iniostoTtovM^
roitv Tiuf O(>yof»a>i-. Q.uoroodo tpi*
Scopus debeat providere pupillis.

I. fAtjSh' fU-BiTtonn] Cf. 8*
21. 2, 8. — rot; fiiv op^ttvol;
^o^lkftav] Eadem fere verba leguii
in Clementis epistula ad lacobutn c.
et 9, et ex «ta aeque ac verba II, 6, >.
57, 2—4 interpolata, a ConstitulC
depronipta esse videntur.

BIBAION A.
HE PI OP^AN£i\.

I. DpgMtfov di xivoq ytvofiivov XQtariapov tjtoi xaidbg rj
9-ivw, xalbv ftiv, kdv rig rdov adelyxSv o^x lx(ov xixvov
nXa^ofuvog tovro ixtJ ^^ xatdbg roxov, x^v 6t xagd^ivov 6
[mv viw dvvdfttvov ccvry ralg rov ydfiov Sgaig avyxQovlaai
■v^' tovro yicQ ol xotovvreg tayov /{fya ixixsXovciv, og^vtSv
/pe; vxaQ^ccvreg, xaX xaga xvqIov rov &tov XijipovTai rov
}ov x^g duoMviag rccvrijg. 2. el di rweg ovx elal rotovxoi,
a xma caf^QmxoQioxBifxv XBQixarcov inaiaxvvoito xXovoiog 10
xa r^ OQ^avlag fiiXij, rov fihv oQqxxvov xQovoiav xoijatrai
xax^Q rtov OQ^ai'mv xai xQirf/g rmv xVQ<^v"> c^vrtp ^ k/ixt-
ai xoiovxog, oaxtg avxov dtxxavrfiH x^v g>Bid<6, xa\ yevijatxai
avrm x6 BJ^fiivov' ,,'k ovx Iqar/ov ayioi, xavxa (payovxai
vQtoi", xa&mg xal^Haafag Xiyw „'K)V x<'o(fap v/icop iv<6xiov 15
'w aXXoxQioi xaxtcBlovatv avxijv".

n. Tfttlg oiv, (0 Ixloxoxoi, litQifiviqOaxe xtQi xijg dvaxQog>tjg
or, firjdev iXXeixovxeg avrolg, xoUg (itv ogqiavolg xagixovxtg
fwitov, xalg 6h y<ypgfg xa dydgmv, rolg dx/iaioig rovg yapiovg,
'frg Hpyov, ddgavtt iXeog, §ivotg artyog, xBivcoai ^copiov, 6i- iiO
H xorov, yvfipotg ivdv/ta, voaovai 9-iav, q-vXaxlxaig^^OTf&eiav.
tQog xovxoig xXsimv vfilp eoxm (pQOPr)g xtQi reap kp OQfpavla,
I? avrotg itr^Skp kp6i\], ry fisp xaQ^tpm, (itXQ^? «*' ^^^11 «^S

12 Ps. 67, 6. — U ? — 16 les. i, 7. — 20 Mt. 23, 35. 36.

i| avyxpov^oai a | 7 avv^ev^ti b h (Sfi) o \ iniTtXiaataiv b | 8 vnuQ-
K b o ; xvplov rov > in p v, rov > d, rov 9eov > b o | 9 rf/g diax.
i)ff > b o I 9/10 fl rf£ rivfff ovx elal xoiovtot, dU.a b d o D : c^ rft
> h m p V A I 10 avw dpeaxlav b | 11 rov fihv 6p<p. : rovrwv fxlv ni '
' h 13 ToiovTog : o r. h I avtov : avrto b h o | 14 ^n' >- m v { 15 xai
1 p V ! 15/16 ivwniov v/twv >• b | 16 avr^v + xal ^pi^ftcatat xaxtatga.u-

b d o ' 17 <J ]> h I litQifivTfaate + ra a j dvaarpogi^g h | 18 napixovtf^ :
taxovrei d, > m v | 19 rovg ydfiovi : td rov ydfiov b o, xovg Xoyovi
i 20 ikaiov b I ^atfiov : dprov b | 21 ndi/ia b | 9iav. a v A B : //tpa-
V b d h o p I <f>vi.axlTtti o | 22 nltlov h p v | larai vjutv b d o i ntgl :

b o I 28 i*jjdlv ttvroTg m | ivjiij r. ft. napQivw : tvde ^v b, Metjv o

220

DIDASCALTA IT, 3 (l).

puer[um] aiitem accipiens substantiam artem discat, ut raercetle
dignam accipiat per artem, ut possit construere sibi et ea qo
ad artem necessaria sunt mstrumenta, et iam non gravet
quae (a) fratribus in eum facta est sine dolo caritas.
5 III. Nam vere beatus est, qui potest iuvare se, ut non trib

locum orphan!, peregrin! et viduae; haec auteni gratia iDto
2. Vae autem his, qui babent et cum dolo accipiunt aut qui
sese iuvare et accipiunt. Unusquisque vero de accipientibus
rationem Domino Deo in die iudicii, quare acceperit. 3. Si en

HI in orphanitate constitutus est aut in paupertate aut per sent
defectionem aut propter aegritudinis infirmitatem aut propter
orum, quia multi sunt, nutrimenta accipit, qui talis, inquit, cst^
laudabiturj alt.ire is enim Dei deputatus est, a Deo et honorabq
quoniam sine dubitatione pro his, qui dant illi, frequenter oral

15 non otiose accipicbat, sed pro eo, quod dabatur illi, merced
reddebat per orationem >, quantum virtus illius admittebat.
igitur in aeterna vita a Deo beatificabuntur.

S I Tim. 5, 16. - 7 Didathe i, 5; Herm. Maud. II, 5 ?

1 ace. substantiam : cum adoleverit S | 2 ut : et vir factus S
egrini . . viduae 00 S | 6 haec — est >• S | 7;8 aut — accipiunt > SI
9 quare : quomodo S ] 10 in orplianitate — paupertate : in pueritia orphanus S
cf. C I 12 quia m. sunt > S 1 12 inquit > S C | 13 est : + ideo S | 14, lo ««
dub. — orat . . non ot. accipicbat ^ S f 16/16 mercedem r. p. orationem C :
orationem ofTerebat loco mcrcedis S, mercis L ^

II, 2. ace. substantiam] Synis didt:
processus aetate, id quod contextui
conscntaneum est. Si Syrus rccte
tradit, auctor fortasse scripsit npoxon-
Tuiv ruv fiiov, ct Latinus fiiov eodem
modo vcrtens ac supra III, 7, 8, verbo
npoxontfiv sensum huic tnterpretali-
oni accotnmodalum, voci ipsi autem
adversantem attribuere cogebatur.

III, 2. Locus proxime accedit ad
Didachen i, 5: oval up Irtfijiavovii
.. .0 6e fif] yjifiav f/wK Jw'of * di'xt/v,
et ad Hermae Mandatum 11, 5 : ol ovv
Xafifidvovrts dnoSaiaovatv Xoyov tui

&f^ . . ol Si iv vnoKifian iMftfH^

vovTEf xiaovaiv 6txr)V.

* •

•

2. Ttp dh nat6i xxk.] CL Ath<n.|
Can. j6 edd. Riedel et Crum 19
p. 58.

HI. Tlvf^; offii.ovatv iniMovgflst
xata Ti)r xvfuaxtjV diatay^r. Qp
nam adiuvandi sint secutidum donuw-
cam constitutionem.

I— IV, I. Anastasius Qpaest.

1. o xvpioi mtX.] Dictum in E^
geliis non Irgitur. Actus apost. 2afl
autem id Domino ipsi attribuunt £-

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM IV, 3. 221

Ijpav Y^ov xal Ixddirs avv^ ddelgxp, tm 6'k xcuSi xoQ'iT^'^
iy0$ TO xeA rixvipf ix/ta&tlv xal dtaTQitpsa&ai ix t^g kxixofftjyiae,
ft, Stav dt^ims tijv rixvTfl> xenoQ&ciajj, to rijvixavTa dvvrjtai
A ra xijg T^p>f^ kqyaXaa iavrep XQiaC^ai, 8xmg (itjxdti ^oqvvji
^ reap ddeXquSv awxoxQttov slg avtbv dyaxrpf, aXX' eavrm 5

in. Km yag dXij&cog ftaxagtog kaxiv, oq av SwdfiBvoq ^orj&stp
vtm ftri ^Xifi^ Toxov dgvpavov ^ivov xb xa\ XV9^?> (^) ^^^^
i 6 xvQtoq „ftttxaQiov elxev slvai xop didovxa tjxeg xov laft-
vwfTa". 2. xal yoQ tlQrjxat xdXtv vx' avxov' „0^al xolq io
tvoip- xal iv vxoxqIobi lafiffdvovatv, rj dwa/iivoig ^oij&etv
vtolq xeil Xa/t^dvsiv xag hxigaw ^ovXofiivoiq' kxdxtQoq yag
todmaei Xoyov xvqUo xm d-i^ kv rjidga xQlasatq''. 3. 6 filv
19 dt' ^Xixiav 6(fffiavlaq ^ y^Q<og axovlav ^ vocov xgooxxmoiv
xixvaw xoXvxQtxplav Xoftfidvaw, 6 To<otJTO$ ov ftovov ov fitfi- 16
9ijafX€u, ttXXa xal ixatve^ijcexcu' ^vCiaaxiJQiov yag xm ^t<p
iXoyuifidvoq vxo xov d'tov xifiij^ijatxai doxvmg vxkg xdav 61-
immv avxd dirjvexmg XQoaevxdfiepog, ovx d(fyc5g Xafi^dvatp,
iXa xr/c doaemg avxov, oorj dvvaftig, xop fiio^op dtdovg dia xijg
doaevx^g' o xoiovrog ovv k» xy aUovlco gco^ vxb d-Bov fiaxaQia- 20
^xat.

4 I Tim. s. 16. — 9 Act. 20, 35, — 10 Didache i, 5; Hertn. Mand.

1 (xdoxe m | 2 xal sec >■ o | 3 ?v' a ni p v | dvvazai h | 4 nplaaBai :
ufiixtaBai m p v | 6 r^v : rtva a { kavrov h | 6 inixopTjy^or) b d o {
/>(> > 0 I Of ctv : orav b d o | 7/8 fioti&etv kavrai <?o b o | 8 BXlfiuv h ;
thttv : post dtiomt b, tlntlv d | i^tQ : ttneq h, inhg b d o An | 11 ^ :
»!;; b o i 12 ovxoXt b | htipwtg dtafiovkoftivoii h | 12/13 hxattpo; — 9^ew
L m., >- a I 12 yap >> b o | 13 dwatt o \ 14 yw^'i ^ ^ '• YW^^f ^^^ ;
:otiag b o | vooovs 0 | npomtoatv h | 16 ov sec >' b | 16 r^ 9e<p a b 0
V A : 9eov h D, > d | 17 ieloytofiivov m p v | d'tov + xal b 0 | aoxvog 0 |
' tvxofitvog b o I dpyav o \ 19 0017 : w^ 17 b p

3tes: fivtjftovevtiv re rtSr Xoy wp 2. efptjzat xtk.] Constitutor locum,

p xvplov l^oov, Sit avrbg elnev quem auctor Didascaliae libere e Di-

xxaptov ioTiv ftaiXov itSovai Ij dache et Hermae Pastore deprompsisse

vifittvftv. CC Resch, Agrapha 1889 videtur, dbtincte tanquam dictum Do-

15a — TXCf] Cf. VII, a8, 2. mini profert. Cf. I, 2.

•222

riDASCALIA IV, 4, 1—5, 1 (U.

IV. Qui habent auteni et in liypocrisi accipiunt .lut iter
cum sunt pigri et cum debebant operari et iuvare sese et
ipsi accipientes praestabunt rationem, quoniam pauperum 6dd
gravaverunt locum, 2. Qui enim habet pecunias et non
h eas aliis neque ipse utitur, sed thesaurizat thesaurum sibi, qui
locum sortitus est serpentis super thesaurum dormientis et
ditatur per momenta, ut cum eo deputetur. 3. Qui autem
vet accipit in hypocrisim, non credidit Deo, sed iniquo
monae; lucri causa verbuni in hypocrisi portat et est rep

H» incredulitate. Qui talis ergo fuerit, periclitabitur et depot
cum intidelibus in condemnatione. 3. Qui ergo dat sirapHc
omnibus, bene dat, si cut est iUi, et est innocens. Qui autem
propter tdbulationem accipit (et'.' se pascit scite, [et] bene ac^^
et a Deo in vita aeterna constitutus glorificabitur.

lo V. Episcopi ergo et diaconi, observate altari Christi, i^

viduis et orphanis, cum omni diligentia curam tacientes d|
quae accipiuntur cum scrupulositate, qualis est ille, qui dat

3 lob 12, 7.-8 Mt. b. i*.

2 sese et >■ S C 5 sed : in terra S | 6 locum 5. est serpentis
consimilabitur serpenti L 7 per momenta >■ S | eo (sc. serpente) S : lh<
suo L I 6 et accipit S | 10 et dep. : deputah S 1 II in condemnatione
12 bene — illi : dans bene Tacit S I 13 et S | se pascet scitus ct L r i
parsimonia eis utitur quae accepit S | 14 constitutus : et in requie actcnu S
1& obs. altari : estote assidui in ministerio altaris S ; 17 accipiuntur : ihtm S

1 61 vnoxQiotwi b o, At* tTioxpiaiv d An 2 ipyf^^^fifvoi b
jful > m p V I iripovi a ! oifit)iijan d 1 r<p a-' i. m., > a ! 4 (itta^oi; 1
4 5 xfxk^(f<uxfp a I 5 inl b d o D : ^c rcl | xai sec a h : !> b d m o|
6 dX7j&^s > ni I tpdaxovaa : kiyovaa p v, A. ukri&rjg m | 7 dnoXixfil*
TtfQa m I 8 6<pflr,aova(r b o | rptjalv > h | 9 yap "> b o | 10 roirorj
11 dfi/.of > b o I 13 u).f.vTat b, oAAr»Ta« m o | 14 itpt'f.tuftivo; bF
14/15 ^ 9ay. xa(f7i. >■ b o i 18 TtjJ pr > a ; 19 o^tfavov^ o ) 20 ftjah it
cv na p V, Sc b I 20/21 avtoi — avtov >- b o | 20 yitp >■ h | 21 i/aiftxl

IV. /7fpi tfikaifyvQittq. De ava-
ritia.

1. tonov o<ffw( xti..] Cf. Basilius
M. De legendis gentiHum libris c. 8,
Phaedr. Fab. IV, 19; Orat. de bac
praesenti hominis vita et de serpente
Hippolvto adscripta et nuperrimi: in-
venta, cuius summa communicatur in

Theolog. Littratur^eitung 190) p.
Theolog. Rrvue 1904 p. 1 5 1.

V. Mfia noiov tpofiov jfp^
MVQtttXiov fiett^fty avrnofif
Cum qvianto timore oporteal co
ones dominicas sumere.

2. Eccl. 3, 25 et Zach. 9, 17
stitutor etiam VII, 20, 1 — 2 ins

JIS^

CONSTITL'TIONES APOSTOLORUM IV, 4, 1—5, 4.

223

IV. 'O 6t ?jrn>r xai iv vjtoxgioet Xafifiavoov i] 61 aQyiav, avxt
fov igyaCofitvov fior/^tlr xtu irtgoic, dlx/jv u<f)Xt'fiti to? ^fro. ort

XEVrjrcav r'jQjraoi ip(0(jvv". 2 (IV). 6 yap Iexcov agyvgia xai f/ij
Uradidov? trigoii fujtf: fit]v avrb? ;f()o>^fVoc tojtoi* 6q)imq xexXij-
nai, or ^aoiv lx\ ro/c; 9r]OavQol^ xa&tvdtii', xul iijiiv xai kx
tVT€0 aifjd'>)q rj YQCiff'tj ij (pdoxovoa' „2vi'f'/yayn' jiXovxov, i§ ov
fV yevatrat", xai oddhv a vr<3 wpeXog oXXviiivcp xaga r/yg dixrjsi'
,Ovx aiqeXrfast" yap, <prjclv „ujrapjjoi»T« h> tjfd^QCt oQyfjq". 3. o
xoiovxoi; ov ztp i*^fo3 xfxlarivxtv, aXXa zm tavrov XQ^^^fp,
r TOVTO ijyovftevoz xai Ix' avrm xBxot&(Ui;' vxoxgiT^g aXij-
&ela^ o ToiovTOii, XQO0a}xoXijxrrf^, oMOrog, sigwv, duXog, av-
n'dQoq, xoikf)Oc, tvx^grJQ, (ti^^ilfiotgoq, ix(66vi>oc, iavrov ix^gbg
^ai ovdevdi ^Xog, 4, rovxov rii xQW^^a oXilxat xa\ „dptjg
fog idirai avxd". f} ^covxog vg>tX6fuvog tj O^avovrog xagxcoad-
\fog' ,.xXovxog" yctg „adlxa)c avvayofitvog t^efjed-t}oixai".

V, Uagatvovfitv ovv xalg ;(VP"<c xai tofg ogtpavolg fttxa
tavxog <^6(iov xai Jidoijg ivXa^eiag fttxaXa^^dvuv xcov avxolg
lOQTjyovfi^i'OH', xai (vxagioxilv xtp d-ttp „xo} dtdovxi rolg xsivwai
rQO<f,T]v" xai ix avxoj xovg dq>d^aX{iovc ixxelvtir. 2. „l^g" ydg,
WfCiv, „vfi<Sv (pdyixai f} xig xltxai xage^ avxov"; avxog ydg

\,drolYn TTiv x^^Q^ avxov xai ifixixXa xav ^€oov tvdoxlag, alxm>
pfavloxotc xai olvor xagB^ivoic xa\ tXaiov tig tv(fgoovVT)P xmv
ZtovTGiv, xdgtov xotg xxrjvtoiv xai x^^^i*-' "^^ dovXtia xwv dv-
yptdx<ov^[, xQta xotg ihjQioig, axignaxa rolg dgvioig xai xdoi^ x//v
rgdoqogor rgoffrjv. 5. 616 g)ijoiv xai 6 xvgiog' „KaTaf/di^£xt r«
tixttrd xov ovgavoC, oxt ov oxslgovOif ovdh &egi^ovaiv ovdi
tvvdyovoiv tig dxo^xag, xai 6 xaz^g vfnav xgitpti avxd' ovx
ifulc fiaXXov 6iaq){gixt avxcov; fiij ovv fiegtfjvijatjrt Xiyovrsg'
ri ^dyofiiv /J xl xlofiiv; oldtv ydg h xaxt/g vftfoi', oxi ypji^gtrf
toi-xmv dxdvxmv". 4. xooavxtjg ovi> rf/g xag' avxov xgovolag

10

\b

20

S lob 22, 7. — ti lob 20, 18. — 8 Prov. 11, 4. — 9 Mt. 6, 24. —
IS Eccies. 6, 2. — 15 lob 20, 15. — 18 Ps. 145, 7. — 19 Eccl. 2, 2j. —
II Ps. 144, 16, — Zach. 9, 17. — 23 Ps. loj, 14. 15. 25 Mt. 6, 26. 31. 52.

84 anipfia o rij»' : iovtoic h 25 xai > b o | 26 zov ovparov >■ h m v |
fctide Sfpl^ovatv adhA:>bmopv, orrf m p v | 27 vftwv : ^f*wr
b c, -4- o ov^dviog b o A 28 /.iyoiTe^ > b 0 ' 2'^ <paytuntv . . niw(ifv
h ro, ffdyiii . . nlttf b o | niopifv •\- il tl nt^i^uloftfUa d [ v^iutv -\- o
[tifdvio^ b o I Xpt)toifitv b 0 I 30 Jtovtav b 0 ' tctavttj'; p v

224

DIDASCALIA IV, 5. 2-6, 4 (LS).

ilta, quae ddt, ut adesceiitur. 2. Iterum atque iterum didnsD
quoniam altare ile laboribus iustitiae accipere debet •* el vid
ministerium sanctum et acceptum oiFerent coram Deo omaipotedi
per filium eius dilectum et spiritum eius sanctum, cui gloria tt
5 honor in saecula saeculorum. 3. Operam ergo et laborem im-
pendite, ut in ministerio cordis puri ministretis viduis, ut, quit
Grant rogantque, ea confestim dentur una cum orationibus earum.
4. Sin autem episcopi socordes sunt neque in has res opcran:
navant propter personarum acceptioneni vel ob divitias immunde

10 vel quia eas neglegunt neque indagant, ratiooem non simpiic
reddent.

VL Accipiunt eiiim ad victuni pupillis et viduis subminL
dum a divitibus, qui homines captivos in carcere tenent vel
servis suis male utuntur vel dure tractant oppida sua vel paupe

16 premunt, 2. vel a sordidis et ab eis, qui corporibus suis abutunt
vel a nialeficis vel ab eis, qui detruhunt et addunt, vel ab inii
actoribus vel ab iniustis accusatoribus vel a iudicibus persoc
accipjentibus, 3. vel ab eis, qui coloribus pingunt vel idola faciur
vel ab aurificibus et argentiticibus et aerificibus furibus vel 1 pubih

20 canis iniustis vel ab eis, qui simulant se visa videre, vel ab
qui pondera mutant vel dolose metiuntur, vel a cauponibus aqium
fldmiscentibus, 4. vel a militibus iniuste conversantibus vel ab bo-
micidis vel a speculatoribus condemnationis vel ab omni raagistritu
imperii Romani, qui in bellis maculati sunt et sanguinem ini:

21 Prov. 20, 10. 25. — les. I, 22. — 24 Prov. 6, 17.

1 ut adescentur (i. e. escentur, manduceatur) : ad cibos S | 3
altare etc. : altare, quoniam viduae, cum ex opere iustitiae autriaotur,
sterium sanctum etc. S | 5 saeculorum -f- amen Sm

Vl-Vn;IX-X.Anastas.auaest.Xn.

VI. Ttvwv at xaonoffOQiat tiixral
xai Ti'vtov adfxrot. Quorum oblati-
ones recipiendae sint et quorum re-
ictendae.

I. Obiationes peccatorum vel ex-
communicatorum per ecdeslam reici-
cndas vel reiectas esse temporibus
veteribus tcstantur Epiphanius Espos.
fid. c. 23 (24), Gregorius Naz. Orat.

4] c. 52, synodi lUiberitani c.

Carthaginiensis quae vocatur «{u
vel Statuta ecclesiae antiqua c. 9;.
Autisiodorensis 58J ($78) c. 17, Tol
tana 675 c. 4.

2. Cum gentiles cauponamm pi
honestam esse censereut, ut Plato dt
legibus XI, non est mirum, Chn
anos de cauponibus, mercaloribus I
negotiatoribus severe iudicasse.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM IV, 6. 1—6. 225

nlavmrreg xai tmv xoq avrov /itraXafi^dvovrsg dyad'cop, alvov
mxifiJttiv ovtilevB rm „6Qq>ap6v tuu X^Qov dvaXa/ifidvovTi"
wtoatgaxoQi ^itp 6ia rov ^axijftirov vloC avrov 'Iijaov Xqkjtov
V xygiov fjfiiov, 6i' ov ry 66§a to? ^e<p iv xvtvfiari xai dXijO'sia
Tovg aimpog' d^ofv. 5

VL Xqi\ (^ xhv ixlaxoxov eldivai, vlvcav 6g>BlXH dixtod^ai
ffiMcq>i>Qlaq xm xlvcav ovx oqpelXsi. 2. givXaxxioi yag avrm XQog
UP xdx^Xot' „ot? diTcmcaBtjOetat" yag „xdxi]Xog dxb afiagTlag".
jA OOTCpy yoQ xov xai ^Hac^ag SvBtdiCjoov xhv 'laQo^X JEXeyev
it wowyloi aw niaywotv xhv olvov ^6axi". 3. g>£vxxioi 6' jq
v^ xai xoQvoi, „ov XQoaoUtstg" yag „xi5 xygltp (iiad'co/ia x6q-
;**' xai aQxaysg xai x<5v aJLXoxQlmv ixi&vftijxcA xai fioixoi,
■Xx-xvid yoQ at xovxaw 9v<Uai xdl B'sm. 4. aXXa xai ^ ixd-Xl-
vxeg Jijifav xai 6(fg>avo» xaxa&vvaoxtvovxBg xai xixg gwXaxag
^Qovvxsg dvaixlatv ij xcu xoig Icmxmv oixixaig xov^Qcog XQ(o- 15
MM, xXjjyalg givifii xtil Xifi<p xeii xaxodovXiqL, fj xai xoXsig oXmc
fmarofuvoi ^vxxioi iaxaHfdv aoi, <3 ixiaxoxe, xcti ai xovxaw
toa^ogai ftvaagcu. 5. xaQoixijCjj dh xai g^dtovgyovg xai ^fXOQog
ixia avvayann^oftivovg xcci si6a>Xoxoiovg xai xXdxxag xm xt-
tpog ddixovg xai ^vyoxgovaxitg xai doXoftixQag, xai axQaxicixijv 20
vofdwfiv, fiTf „affxovftBVOV xiOg otpmvioig, dXXa xovg x^vijxag
afuiovta^', ^via re xol &f^ov xai dixaot^v xagdvofiov, xgayftd-

i Ps. 145, 9.-8 Sirach 26, 29. — 10 les. i, 22. — 11 Deut. 23, 18. —
I Prov. 20, 10. 23. — 21 Luc. 3, 14.

1 anotkafimvTfi b | /nezaka/t^dvovreg : anokavovres d, re ndrzwv o,
■ b I 3/4 rov xvQtov ^/imv 7. X(f. h | 4 rft' a b h 0 A : nfd^ d ni p v |
' + ttvtm d m V I r^ — ak^^tla a b h o A : aiv ti5 ayiw nvtvfiati
ID p V I 7 tfivkaxtalov b, -tiav o ! 8 dno : tibqI a | 10 <fe b m o p v |

*al >■ b h o I Tw >■ h I 12 tmv dXkorpiwv >■ b o | 13 rw : TtaQcc a ;

X^^i xai optpavovi h | xai sec -^ oi h o \ 16/16 intxQoifitvoi b o |
..'19 /tvaapal (jtvatpal h) — awttYotyt^oftivovs '• jui; aaga/fiivovg b o 1

napalrtjoat m v, napaaov p | 20 yvyoxQ. b 0 | 21 toTg + Idiotg h |

iixaarijv + dnavov b o

xtull. De idololatria c. 11; Lactant $. Tfkiuvag ddixovg] TertuUianus

ctiL V, 17; Epiphan. Expos, fid. c. De pudic. c. 9 publicanos ex officio

(24); Gregor. Naz. Ep. 2; Opus peccatores appellat. — ^vyoxgovarag

perf. in Mattb. 21, 12; 22, 5. x. 6.] Cf. Clem, epist. ad lacobum

Fans, DlDASC. KT COHSTIT. A.P. I. 15

S26

DIDASrALIA IV, 6, 6—7, 2 (S).

centem effuderunt sine iudicio, qui iudicia pervertunt, qui
causa ioiprobe ac dolose conversanlur cum paganis et omnili
pauperibus, 5. et ab idololatris aut immundis aut usuras et sap
>ibundantias accipientibus. 6. Qui igitur rebus ab illis proveoi^
5 tibus nutriunt viduas, noxii in iudicio invenientur in die Dor
quia scriptura dixit: Melius est comedere olera in cariiaie el itmick
qttam mactare tauros saginatos in odio. 7. Cuni enim vidua not
pane solo ex opere probitatis, proderit ei; cum autem mult»^
dantur ex opere iniustitiae, detrimentum ei erit. 8. Et iterum

10 nutritur ex opere iniustitiae, ministerium et orationem suam
potest offerre in puritate coram Deo; neque, etiamsi iustis
est et orat pro iraprobis, oratio ipsius exauditur pro illis, prae
quam pro se sola, quia Deus cordium inspector cum iudicio
discretione suscipil orationes. 9. Cum autem precantur pro

16 qui peccaverunt et paenitentiam agunt, exaudientur preces ipsar
Qui vero in pcccatis sunt ntc paenitentiam agunt, ei non solt
non exaudientur orantes, sed improbitates suas etiam commemor
coram Deo.

VII. Propterea, episcopi, fugite et evilate subministratic

20 talium, quoniam scriptum est: Non offeres in altari Dei qtiid^
nee pretii canis nee tnercedis meretricis, 2. Si enim viduae ob sii
caecitatem orant pro fornicatoribus et legis transgressoribus ae^
exaudientur, non accipientes, quae rogant, necessario intwni
verbo infertis regimine vestro malo, quasi non sit Deus bonus atquc

3 Ezecb. 18, 17. — 6 Prov. 15, 17. — 13 Act. i, 24, 15, 8.

20

23, 18.

I fiiapitv d p An, ftifitov b, hipov o | 2 naitu omvovy novijpir •
itifiov -f Ttvoi d i novt]pov >» b 0 | 8 Aianaxofitvov a, tfia^taxo^ivovi ^'.
ftaXOfifvov o I 4 Jtttpa &tt^ *> b o { nuQa -f- rw d | toiovtwv : tiiv r. < 1
6/6 ti^ tov &tov xpitfjphy m p v An ( 7 Baailcion; h o cf. 1, >, 2; 6, 4. II :
fiaailtiate rel | ^ciu bO|8r^>-h|<p:<v;d, (ip|o>-drapvltfiWi

c. 10. — navTOi xtL] sc. eorum mu-
nera. Interpolator .Accusative negle-
genter Genetivum subiunxit.

6. 'A^iurioi;] Cum S. Scriplura no-
men prophetae reticcat, variae fcrun-
tur sententiae, de quibus copiose agit
Coteleriuii.

VII, Ort al twv dra^lwv xapno-

ifopiai, tii>i av uiat rotoitot, ot
fioyov ovx i^ikfovvTai 9t6v, all' <»
ttuv ivavritav xtrovotv avrov tp^."
dyavdxit^aiv. Quod indignorum borii-
num oblationes, ijuamdiu ii tales sont,
non modo non placant Deum, sed con-
tra ad indignationetn turn prcnocant.
I. Anastasius Q.uae5t. I.

JUm

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM IV, 6, 6—7, 2. 227

' avcctQWtia, avB-Qmxcov inl^ovXov, fuoQcov iQyaTijv, (lidvOcv,
a^fi€nff xitfoiidov, xoxorfXvvpov, xa\ xamoq fxigov xovtjqov xai

u *aQa &&P** xcanaq vovg roiovrovg. 6. ol yag xaga roiov-
9 dgro/fsyoc xcd xgiqxnrteq xqQciQ xai. oQKpavovq vxev&woi T<p 5
ci|^o» TOW d-eov ywrfiovxtu, SaxeQ xai jidmvlag 6 iv xalq
mitiotq XQo^njxijg xaQateovCag ^sov xa\ ffiar(mv ajfxov xtA xiatv
ap iv x<5 x6xm at dxelxev oi^ry 6 xvjfiog 6ta xrjv xov 'hQO^oafi
^ttop, xmt vxd Xiovxog dvaigs^slg. 7. 6 yoQ be xoxov dta-
lovfupoq agrog X^Qatg dixaiog (taXXov, xgy y ^Qaxvg xed SJUyog, 10
» i§ ddixlag TtcA Cvxofpavxlac, xav y xoXvg xat i§^axf]f/ivog'
tt jiiQ 17 YQag)^' „KQ&oaov dXlyov xtp dtxaim vxeg xXovxov
nfftmlwy xoXvv'". 8. it 61 xai i§ aas^wv giayoviJa xfjQa x^
tXj^a&ttaa xgocsv^exai vxhg aiSxcov, ovx elccaeovad-ijaexai, oxi
utgdtoypm&xijg B'soe fiexa xQiaemg oxb^poxo xjqI xmv aoeficop 15
>a>y ,*Eav oxy Ma>arjg xai, JSafiov^X xqo xgoamxov fiov vxhg
rtSVf ovx slaaxovaofuu avxmv * xol av fitj xgoifevxov vxhg xov
06 xovrav xai fi^ d§lov kXerjd^ijvcu ccvxovg xcti ftrf xgoaiX&yg
t xtfji a^cav, oxi ovx da<zxov6ofial aov". 9 (VII). ov li^p
dXXa xcA ol iv afiagxlaig yev^/uvoi xai ftri fitxayvovxtg ov 20
WOP ovx elaaxowfdTJcopxcu xgoasv^ofievoi, aXXa xai xov B-eov
8QO^wovatv vxofuftv^xovxsg avxbv xrjg iavxwv ito%brjglag.

Vn. IkgitOxaa&e ovv xag xoiavxag diaxovlag mg „dXXayfia
woe xai. /tiaO-mfux xogvijg"' ixdxsga yctg xotg voftoig dxrjyo-
Kxat. 2. ovxe yag 'EXiaoalog xa xaga xov jJQa^X xgoaxofAio- 25
/yra kdi^axo, ovxb 'Axiag xa xaga xov %go^odfi' si 6h ol xov
Htv xgoqu^XM xa xagd xmv dae^cov ov xgodrjxavxo jivia, dlxaiov
ifrc viiog, m ixlaxoxoi. ciXXa xai „2ifia)v" 6 (idyog i/iol Ilixgcp

8 Prov. 17, IS- — 7 III Reg. ij. — 12 Ps. 36, 16. — 16 Act. i, 24;
, 8. - 16 ler. 15, i; 7, 16. — 28 Deut. 23, 18. - 25 IV Reg. 8. —
m Reg. 14. — 28 Act 8, 18—20.

a I ktovtmv m v | dveipi9tj b o | 10 z»?(»"'S + *«^ opipavoig yvr,atws b o,
yytioims d|ft:^vo, >inpv|ll o>-a| ix avxotp. xai i^ dSixiag
1 o j ^ : ffi; b o~| 13 9>aYovaa + ry h | x'ie<* '• Zf'C^ ™ ! 1* »poofi5z7*^«*
1 o j 16 Safxomik a b h o A An : Adpwv d m p v | inip : ntpl h | 17 vnhg
\b : ntpl rel LXX j 18 aSttiaai b o | 19 juot > m | 19/20 ov fitiv 61 >
V I 28 iX3MYiJia a» i. m., vkuyfta a | 25 yop + odpvAn|Ta>o|
26 xoftia9ivta a | 26 ri > a d | 27 dlxaiov + ^v b o | 28 utjdt ra p v,
fc An

15*

228

DIDASCALIA IV, 7, 3-9. 2 (s).

hrgiens. 3. Cavetc ergo magnopere, ne ministretis altari Dei sub-
inlnistrationibus illegitimts; non est enini, quod dicitis: nescimuL
Nam audistis, quod scriptura dicit: Recede ah iniquo, et non timditi
et tremor non appropinquabit tibi.
5 VIII. Et si dicitis: lii sunt, qui soli eleemosynas dant, et uisi

ab eis sumamus, ucide pupilli ac viduae administrabuntur atque
afflict!? dicit vobis Deus, quod ideo accepistis dona levitarunj,
primitias et sacrificia populi vestri, ut nutriamini atque etiam ab-
undetis neque inopia pressi accipiatis ab improbis, 2. Sin aulem

10 ecclesiae tarn pauperes sunt, ut egeni a talibus nutriendi siat,
praestat vos fame perire quam accipere ab improbis. 3. Inilagate
ergo ac probate, ut accipiatis a fidelibus, qui participes sunt ecdc-
siarum et recte cooversantur, ut nutriatis afflictos; ab exconi-
municatis vero nihil accipite, usque dum membra ecclesiae ticfi

16 merentur. 4. Sin autem inopia laboretis, dicite fratribus, et inter
se collectam tacient ac dabunt, atque sic ministrate in iustitia.

IX. Et docetc ac dicite populo vestro, quod scriptura est:
Honora Dotninum de opere probilalis et de primitiis omnium fructmm
tuorum. 2. Hx iusto ergo tidelium labore nutrite ac vestite in-

8 les. S4. M- — 18 Ptov. 3, 9.

1 Ttpoatveyxa^ b 0 | tivtjttjv : ivv b o ! 2 juif : ot' m p | S aitvi •
b o 1 i6tiaafta9tt : aoaadfteda b o, xa9v7tefildi.of4ev d \ dvvoia b o I 4 **«»•:
rhv J. b o I xxrjoacf^ai tn p v | <pfvxzkov b o | 5 dvaavffiSlaToti b 0
6 dni^ov a h An ; dntyj d m p v, dntxfxai b o | yop ^^air : rfi b 0
iprjalv : post dtlixov d ] 7 ovx dyy. aoi : li'tpfrat dndrov m | 8 liytt* bl

VUI. "Ott ^IXxiov ix xonov ISiov
naQix^tv zal; /»Jp«iv, xav y fvttlij
xal ollya, rj rd nafu rcur daf^djy,
xav noX}.d xal fifydla rvyxdvfi'
fii'f.nov yip '/.lUtS diatp&aptjiai ij
nagd daf^iLv avvfta<poiidv lii^aoS^at,
Q.uod praestet ex proprio Jabore dare vi-
duis, quamvis exilia et pauca sint, quam
ex donis impiorum, etsi multa et magna
exsistant; fame enim perire praestat
quatn ab impii$ coliationeni accipere.

i. }.votxfh(i diaif&ap^rai xr?..] Si-
militer Tertulliatms De idolol. c. 12;
Chrysostomus In Matth. horn. 85 (86)

c. 3 : ^/Ariov Itftm r^xofitvof ntfc
oprTv tj XQhipnv dnb roioixiov. MitiOf
autem est senlenlia synod! S. Patnci
c. 2 : Contentus tegumento et alimento
tuo cetera dona iniquoram reproto,
quia non sumit lucetna, nisi quo iiito^
(Harduini Concil. coll. I. 1794J.

IX. "Ori X("7 aporptn«jflci f"'
).abv vnh xoi (rpfw.; fvJtotfiit coi;
nivrjiai, cv; xal 6 Soko,uwv o tofK
Quod populus a sacerdote provociti
debeat ad benefaciendum pauperibus
exemplo Salomoais sapientis.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM IV, 7, 3—9, 2. 229

«d Tpgryg „x(fjfwta Xj^BvepcmV" ixstgaro (ovijrrjp xijv dxl-
IPftw XOQiv iliyygtf^w cxsQ fi^ XQoaijxdfiBvoi oQalg cdmvloig
mrtop k&ijadfu^, „OTt r^v dageop rov ^sov" ovx svpolqi rg
aiyog frcpy, aXXa „xg^ficiTa>v jvaXXoY^ jvo/itaev xtaad'at". y<pevyetB
9v» xeu; dvoavPHdtjxovq dg xd ^vauxax^giov xov ^eov el(fg>oQdg' 5
t^iiov" ydg, gitjcip, „dxd ddbcov, xdi ov gxtfiijd^fjag xal xQOftog
90K irrttl aoi".

Vm. jOJl iav XipjxB, oxi ol dtdovxsg xag iXeijfto0vpag ovxot
doiv, xap fi^ id^tofup xag' avx<op, x6&bp al XVQ^'' vxijgexij&ij-
0aptat xag ^ftmv xtd ol ipdeetg xov Xaov; dxovaeo&s xag rjitcov, 10
on dta xovxo iXdfiexs dofuna levtxmp, x^ xagxoq>oglav xov kp
vftp Xaov, fva ixagxifTS xai iaixxolg tuHl xotg 6tO(iepoig, xot /e/^
hrdtl^ owtx^uvoi xaga xovijgmv JLofifidptjxe. 2. el de ovxaig
axogoviUP al ixxitjaUu, XvOixeltl diaqtd'ag^m, ^ xag ix^gmp
toe ^tov Xa^tP XI i^ vPgei xd yiUop xmp avxov (fiiXmp' xegl 15
Top xmp xoiovxmp xai b jrpoyiynys Xiysf ,*EXmop aftagtatXov
^ Xixavdxai xrjp xBgtaXjjv fiov". 3. doxiftaattd ovv yipsad^e x<Sp
iwovrow* xal xaga fihf xwp oalatg xegixaxovpxa>p Xaft^dvets xal
tolg ^Xifioftipoig xogij/ttxs, xaga dc axoavpaYciyo^v fifj Xaftftdvexe,
xgtp ay r^ IxxXijalag ehai idXtj xaxa^tat&coaip. 4. el dh ixtXtlxoi 20
io/uc, xgoaafyeXXB xotg adeXqxOg, xal ^ avxcov avXXoy^ xoajod-
IttPog dieocopti xolg Sg^avolg xdi xalg xW"^g ^^ dij^aioavpy.

IX. Adye d^ x<p vxh a\ Xa<S a xal SoXofitbp o oojpog' „Tlfta
TOP xvgiop dxo Omp dixalauf xopoav xm, dxdgxpv avx<5 dxb amp
wtQxdJp 6txatoavpijg, jpa xifixXaxai xa xafiuTa aov xXtjOfiopfjg 25
chov, ojpw dk al Xipfol gov kx^XroC/Damp". 2. ix xov dixaiov ovp
acdxov t<Sp xioxcov xgivpexB xal cmfpUpvvtB xovg voxegovfiipovg,

6 les. S4» 14- — 16 Ps. 140, 5. — 23 Prov. 3, 9. 10,

rii; >■ d I 9 3eav : xal ti d | kafio/tfr d, kafioiftev a h ; 10 na^' ^ftuiv >■
m p V ; Xaov bmpvAcf. D:+ tQatpwatv o, diaxQatpwaiv a b d | II donaxa
b o p V A D : doftu a d h | 12 iV m v, >> p | 18 ivdfin : fvSsiaq b, iv
Ktopia a j 14 kvomkfl : •{• Sv p, av tiva b o | naga m o p v | 15 kavtov d I
16 aitttfftvkmv b o I 19 dnoovvaytoY^v '■ + cvyaywyotv b, aniatwv d i. tn. |
20 elvttt : post fiHt/ d, ]> b o | xataStw&woiv + yevtaf^ai b o | iniktinoi
d h o V : intkeinti b, imklnot a m p { 21 ngooayyikkfTf b d 0 | 22 Sia-
KOfot o j iv iixatocvvg : diaxovffxaaav b o { 23 kiyttai b | 25 niftnkaxai
a b o : nifAnktitai d m, nlfutkavtat h, nifmktjvrai v, ifinifjinkavxai p i aov
ra raft, m p v \ ra/iittt d m o p v, Ta/iia b | nk^aftovr/v o | 27 novov b {
rot; ntatovi b o

sao

niDASCAUA IV. 10, 1 — 11. 2 (S).

digentes, et quae ab eis dantur, sicut praediximus, dispertitc
tempore ad redemptionem fidelium, liberantes servos et aptii
et vinctos et eos, qui vi abducti et qui a multitudine plebis c(
demnati sunt et qui ad venationem vel ad metalla vel ad
5 damnati sunt, quique ad ludum condemnati sunt et afBicti.
diaconi ad eos et unumquenique eorum visitent eisque disp*
quod eis opus est.

X. Si vero unquam fit, ut cogamini a quopiam improbo]
inviti accipere aliquid argenti, nolite eo uti ad cibum, sed, si pauli

10 est, impendite in lignum ad ignera faciendum vobis et viduis, nc^
vidua inde accipiens tnopia afflicta aliquem victum sibi emat. i,^
sic viduae, iniquitate non pressae, precantes omnia bona a
accipiunt, quae rogant atque orant, omnes simul, singulae quoqac
earum seorsim, et vos iterum non eritis capti in his peccatis.

18 XL Docete filios vestros artificia apta ac salubria ad pictal

ne propter otium luxuriae inserviant neque, a parentibus suis
instructi, mala opera faciant sicut gentiles. 2, Propterea nolite
parcerc, eos arguentes et castigantes et erudientes; nam castij
eos non interficitis, sed potius vivificatis eos, quemadmodom

20 Dominus noster nos docet in Sapientia sic dicens: Castiga jiltum
tuum, quoniani sic ei spes est; nam percutis eum virga, Ubtnhii

18 Prov. 23, I J. — 20 Prov. 29, 18, — 21 Prov. aj. 14.

3 a mult plebis Sm Sc : intuste Sp

2 dtaxovovrtfi; + avta b o | tov<; abAn:>-bdmopv 3 A«ilvK
-^ xal d m p V j inti^naZ.. > b o | 5 dnayofihovg h I 6 ^xjtpitt«&tu b .
xtfivofiivov b o 1 7 ytrtjtai a A An cf. D ; yivfi teai b, yerijrei ««! b4
m o p V I Ai^tfO^f d h m p V I droalov 6i^. b d o | B axortai An : a<r«itK G !
dv&Qaxidq h, av&paxa^ b 0 | avro a h, avtdi b o : avve d p v | 4 f ^

XJ. In Didascalia hoc caput, quod
est Syro vigesimum secundum, inter
libros V et VI Constitutionum locum
habet. Rcspiciens ordioem huius ope-
ris particulam in tine libri IV pono.

2. TtpottQi^xafiiy] sc. c. 8, 4, quern
locum auctor respicit, addens, quomodo
collectto praeter viduas et orphanos
adiuvandos adhibenda sit.

X. Jidtciig, 'tV iay t<5 h5v dat-

aiakatataOi tavta, tt)^a ftr^ flf ii*-
rpotpdi;. Constitutio, ut, si quis itnpim
vi pecuniam sacerdotibus proiecent,
in ligna et carboues earn tosuBiint,
nee vero in escas.

}. or id ipvaft . . dkXa rj y^f«ll
Cf. VII. 2. }.

XI. Ilfffi yopfwv xal naiint*- D^
parentibus et fUiis.

^Hk

CONSTITOTIONES APOSTOLORUM IV, 10, 1-11, 2.

231

-ra i^ avrdiv, <og jrgoetQTjxafiev, a&QOiCo/itva ;f(>;^^ara 6ia-
nOOtTt dtaxovovvrtg eU rovq ayoQaafiovg Tcav ayiaiv, gvofievoi
vXovq, alxfiai^oJTOvg, deOfdlov^, IxrjQta^ofiivovi, i]xovxai in xora-
iiit TO ovofta rov Xqicxov vxo rvQawmv slq //ovofiaxiav
at &ttVtttop' Xiyit jag ly ygaqniq' f^Pvoai ayofitvovq tig &aifaTOP
. xa't iitJtQlov XTStvofievovi, fxij <ftlafi".

X. 'Eav de xore dpayxfj yivrjrai xagd rivog dt^aO^ai dvoolov
xfwrag apyv'pioi', tig §vXa xai avB^Qaxiiw avxo daJtatn'jOaxi, 'iva
// Xa^ovoa fj x^Q^ ^i avxov ri r] o 6Qq)av6Q dvayxaa&f/ cavrj-
O^ai xgofpr)v i} xofia Jiagta x6 xqoOtixqv ' dlxaiov yag xa xagd
mv dae^cav xavxa xvgbg elvai xatavdXoaita, ovx tvae^cav figmfxa.

10

xccvra 61 xai 6 voftog dtayogtvBi, dvoiav oiptaihelaay a^gmxop
roxaXSv xal xvgi xat'xrjv dvaXloxeo^ai xeltvcav. 3. ov ydg xfj

wcu g>avXa xd xgootpsgofitva, dXXd ry yvcifi^ x<5v xgoaxofu-

^ovxcop avxd. 4. xovxo 6t xgoaxdooofxtp ixl xq> //fj axocxgitpsiv 16
xovg xXfjOid^OPxag v/tlP, sldoxeg xai xip' avpxvximf xoXXdxig
IxcogitXij TOlg dce^ioiv yiysvfjO^ai xr/P xgbg xovg i^ai&&g, ixi-

Pt^ dl fiOPTjP x^p xaxd xijP d^grjaxelap xotPODviav. 5. xavxajtkp
ixl xocovxop, ayaxijxol, tlgijo&o) vfdtv xgbg do^dXetav vfimv^
XL „0l ftivxoi xaxigsg xaidtvtxB xd xixva vfioap jp xvQio),
ixxQig)Ovxeg avxd jp xaideigt xai vovd-taia xvgiov", xal 6i6dcxixe
ovra kxixt^ddoxK xcu dgfioyovaag xtp Xoyqt rqfvoc, h'a fifj did
XTJg evxcugia^ OxgfjPidaapxa xal dvsxtzlfirjxa vxo xtvp yoveatp
tipapxa, XQO mgag dptaeatg xv^ovxa, d<ptji'ido<oCtp xov xaXov.

20

!. 616 /xij (vXa(i€la&e avxolg txixXijOOtip, oaxfgovlC^ovxtc avxd
ttxd ifi^gi^ilag' ov ydg dxoxxiPilxt avxd xaidevopxeg, f/aXXov
\f CmCtxt avxd, xad-dtg xov xai 6 SoXoitdiP kv x^ So^Ux qttjOlP'
,Ilal6sve vlop aov, xal dptxxavaei Of ovxatg ydg eaxai oot tveXxtg'

2tt

5 Prov. 24, II. — 12 Lev. 19, 6.
Prov. 29, 17; 19, 18.

20 Epli. 6, 4. - 26 Prov. 2}, \ \. —

m p V I o > b d o p V I 10 ^ : ;?«( b li [ 11 ititv > a I xarav. : xarava-
Uuftaxn xai b o, :iaQava).u>fia h | (tpwftttta b o | 14/15 npoaxof/tZovrmv a
h : nffoaipfpovratv b m o p v | 15 avta -jr ^o>.lw<; b o I npoaiaaawfjiiv b |
VcS b h a' i. m. : tov m p v, ro a d | 17 dai^eti h | yii'fa#a« m p v |
8 Tfjv sec >• b d 0 m i 19 dyantfioi (+ xal b o) ^nl roaovvov b d o |
SI xvpi'ov : yi o Atdaaxovtei m p v | 23 xaraotQrivtaoavra b d o |
2'6f2\ utivarra vno r. y. m p v | 24 rvY/avovrn b o 1 25 avtolq : avtoi>i
p V, ttvra (a in rasura) m | 27 aw'^ftf abo|o>-drnpvi28 vi.6v : zov

tr:

i

St38 PIPASCALIA IV. 11, 8—6 (S).

auUm anitnam eius dc inferno. 5. Et iterum dicit: Qfantft
parcit virgae, odit filium suum. Virga nostra autem est vcrbomDc
lesu Christi, sicut et leremias baculum nuceum vidit. Omnts «|o,
qui parcit filio suo dicere verbum castigationis, odit filium <xm.
Ti 4. Docete igitur fiiios vestros verbum Domini, et comprimite to
verberibus, et subicite eos ab adulescentia verbo pietatis vcstrc,
et nolite eis dare potestalem, qua se extollant super vos, parnte
suos, AC praeter consilium vestrum nihil faciant, neque eaot cm
aequalibus suis congregari et delectari ; ita enini discunt ioaniuta
10 et capiuntur fornicatione atque cadunt. 5. Quod si fit sine parts-
tibus eorum, parentes rei erunt iudicii animarum eonun coaa

1 Prov. I}, 24.

II. 12,

3 ler. I, II. - 6 II Tim. 5. 15. — 7 Saraca j^

8 fiaxr. hvvxov m v, fi. avxoi b d o ; 9Xaaov b d o [ 5 /-i r > ? :
6 iifttuv > h I 7 Xoyov -\- jov m I dapftoli; : nkrjyaic b o 1 Ttoiritf + cvr«k
8 avta ; avtovi tu o | t)fihfpa : vf^itiga {-tpav b o) G 9 9fiirr > :
10 ttvtolf — diAottti; > a, i. m. avinli; pr. m., uyfoit' /4jJ diSvvrn tini:
sec m. 1 ifidii- + rt b o t II f /; : r) o 1 avta^ o | av/xfiaXtiv b o | 121) a^
(t(; n. nfptn. ;> o | 13 rr,v >> d | 14 inapxovatv b o | 15 yovttar b dmf *
Yivofiirtov a, ytvofi. h, yf^au. o, ynvanivwv a*, -f yeivafiirwv b I ^h^
-\- ztiHv yiovalon' o \ avffiaiv : avriiiaywaiv b, avvdtdyovoiv o s' L n.
Ttaidei + xal b o 18 ovfi^a)J.nv b o | //»} > d | r^c : r/^* m t 19 •»•-
%ovat]i m p V I tBvTi dhniv!20r^>bo| r^c >■ b o ] 21 tfj -f- t*i
b o I ftnmftfv b o | 22 iwoiav d j npof : f /? m p v | 25 ^ m '. If h *, lif-
oxt b d o, ^ xa9o a | vnrlgxfi -f- ov»ix4 (tivxot xal ofiovotav b | 26 ^aC^
Hivoti; o I 28 o >■ b o I 29 r/017 h | waavxwg -{- dh d m pv| 31 {-*-«:
b o \ S2 if ois i h t iv avuts b o, xa&iu<i d tn p v | a^ioxeiv b o ) M (i^
Btf>ogav o

6. anov6at.ft( wqu ya/iov xxL]
Clem, epist. ad lacobum c. 7; IIqo
ifttvxtuy rov; rkovi npix; ydftov Zfv-
yvvxwaav iv rtf^ff npolaftfiarovrii;
Tfj'i vtaZoiatjQ imb-vfiia!; xd nayi-
dfvfittta. Chrysoslomus In Gen. honi.
$9 C 3: A/7 xnivvv afifidfifv xtuv
viatv, dkk' IdovTtt r^( xufilvov tiyv
nvpdv, npiv r} fii daily fiav iyxv-
XtaU^vai, artovdttCtofifv xatd xovrov
^fov vlpiov avTois avydjiifiv nybg
ydfiov, "va xal xd xiji awippoavvfjq
aitoiq diaxr/pijxai xxk.

XII. TJffl oixftdiv Mol 4t
De famulis et dominis.

XIII. 'Ev xiatv I'jToraoaf trVci jjl
xoli XOOHIXOIQ dpxot'Otif, Is ipN
oporteal subici saecularibus proo-
pi bus.

I. Cf. I Gem. 6t, i ; lost. Ap(L
I, 17; Ten. Apol. c. jo— ?$, Pi.4gft
Ant 11, 2 — it- oli dp4iuru »*♦]
SiraiJiter MarU'rium Polycarpi ics. 1
docet : dpxalg , . rifi^v xora ri x^**"
ijxov, XfjV fti} ^i.dnxovaav r)uai. »«»•

iv yoQ {tapotp jtaTa§£iq avTOV, ttjv oe V"^'/*' avxov Qva^j tx

rov". 3. xal JzaJLw Xiyn 6 avrbg ovrcog' ,"0^ ^iidtrai rfjg

. tat'xov ^axtr^Qiaq., (iiofl zbv tavxov vlov", xal t^^g' „KXaOov rug

^mXtvQag avxov, toe iariv vrjxiog, fi^xoTs oxiijQvvB'elG dxn&r/a^

001' . OQ ^tidsrai oiv xagaivtlv xal cto^Qovl^stv xov lavxov 6

vlop, fiton xov idiov xatda. 4. ixdiddoxtxe ovv vfimv xa xixva

. Tov koyov xvQiov, oxv<f)txi 6k avxa xal daQfiolg xal xoulxe ixo-

raxxtxd, ,,0x6 ^Qt'qiovg 6t6naxovx€g avxa leQa yQafinaxa", f]//ixeQd

ti xai &^tta, xal xaOav ygaiffjp B^siav xaQaSidovxsg avxolg, ai'taiv

vro?^ ///) 6i66vxeg xtrxe^oxfatd^nv vfitov xa{td xfjv vfitxipav yvm- 10

jv, fifxd ofjirjitxojv dg Cvfixoatov fi^ imi'xeg avxa avftfidXluv

^vxa) ydg tig uxac,lav txxQ(axTJ6ovxai xai dg xogveiav xtQt-

xiocvvxai. 5. xai iav xagu xrjv xtuv yovtoiv dfiikBiav xovro

xdBatoiv, h'oxoi x<3v ipv^cov avxmv 01 ytvvjjOavxBg vxdgsovoip'

it yoQ xij xtov yoi'fcav Qaf^vftln atveiatv axoi-daxoig, oi xalSfg 15

ttfiagxr/Oai'Teg ovx avxol (iovm xoXaad-ijOovxai, aXXa xal vx(q

avxcov 01 yovilg avxtov xQid-fjOovxai. 6. 6ia xovxo axox}6d^exe

9Qa ydfiov ^evyi'vvai xal OvvaXXdcGfiv avxa, ii-'a (ir xrjg f/Xtxlag

xjj dxfiij ^fovorjg id-ij xOQVoxoxa uxOfifj, xal vfiBlg dxaixrj&tj-

fO&e xov Xoyov kv xjj i](iiQa xf^g xglascag vxo xvgiov xov &eov. 20

XII. Uigl de olxexmv xl av ttxotfisv xXeTov, rj ore xal 6
>vXog evPotav iiatptgixa) xgbg xov diOxoxrjv ftrra <p6^ov ^eoij,
^ap dot^ijg xav xoprigoe vxdgxd' ovxixi fitvxoi xal oftopotav xaxa
XTp> &gf}axilav. 2. xal 6 dtoxoxfjg ayaxdxa) xov oixixijv, xav
6id<fOQog y, x6 loop xgivixm, jj dv^grnxog vxdgx^i. 3. 6 di 25
xtaxov ^(OP dBGxoxtfV, oa}C,oftiptfg avxtS xfjc xvglag, ayaxaxm xal
flag 6eox6xtjv xal tog ofioxtcxov xal <og xaxiga, fiij cog (xpO^aXfto-
dovXog, dXX' cog g>tXo6iaxoxog, el6mq, iixi b $-ebg avxm xi}v fuo&a-
xoSoalav dxoxiati xifi vxT^gtaiag. 4. coaavxatg xal 6 xvgtog 6
xioxov Ixtov olxixffv, amC,ofiivfjg avxfp x^g &tgaxdag, dyaxdxm 30
^p; viov ij tog d6BXq>ov 6ia x^p xf^g xlaximg xoivmpLav.
■ XIII. Ildoii ^aaiXda xal agxfl vxoxdyijxe kv olg dgiaxei &tm,
^Ag „9tov diaxdvotg xal xwp aGificop xtficogolg*'' xdvxa (po^ov
TOP SifuXofUPOP avxolg dxoxXtjgmaaxB, xdaar ila<jpogdv, xav

1

1 Prov. 33, 14- — 2 Prov. ij, 24- — 3 Sirach jo, la. — 8 II- Tim.
3, 15. — 10 Sir. 30, 11. 12. - 21 Eph. 6, 5; I Petr. 2, 18. — 26 I Tim. 6, 2. —
28 Eph. 6, 6; Col. 3, 22. — 30 Col. 4, 1. — 32 1 Petr. 2, 13. -- 33 Rom.
I J, 4. 6.

234 DIDASCALIA IV, H, 6 (S).

Deo; et iterum si permittentibus illis sine disciplina sunt acpe
cant, rursus vos, parentes eorum, pro eis rei eritis coram De
6. Propterea operam date, ut eis suo tempore feminas tSffi
eosque matrimonio iungatis, ne adulescentes in impeta iaventfi
S fomicentur instar gentilium atque vos rationem reddatis Domi
Deo in die iudicii.

1 rovro + TO d supra lineatn | 2 /itidlv m p | r< : pu^dhv b d o j «
aSel<plai av/tfiovlov b o | 3 dta + tov h | 5 iSovaiav a. \ tovto > b (
iniTQsniofiev h ; ftovov : fiiv ovv a [ 6 avr^v o | ine/nep + teal a | Sffhib
— /ifl tv^aa^ai >-bo|6o>-d|7 tvSaa&ai + xal dnodttvMu d ; 9 m
9eov '^ h i 9eov : xv o \ 9 aylov abdopi^^hnivj 10 inayyiUMtut
b h I 12 fioXijv o I 12/13 yivoftevov bop: yivoitiv^v d h m v, yen/tfnp
13 dxtttgojtfpinar^Tog b d o : -glnuToq rel | 15 t*^JJiOv b o | rft( > i
subscripsit rikoi tov ntpl 6(}q>avd3v m, rikof rov ^ fiifikiov p, Jtegl off»
tn?.t]pm9t] /fifi?.loy d^ o

XIV. ne()l nag^ivwv. De virgtni* fiij nfonertSs noteJaSat rf » inrj

bus. Cf. VIII, 24, ubi quasi com- A/av, ac sententiam eodem dido Sot

pendium huius capitis habes. monis confirmavit.

I. fi^ nQoxelQwq xrA.] Similiter 2. diet. ax**^*l* — ya/iov] Item Ml

Constitutor III, i, 3 viduam monuit, 24.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM IV, 13, 2—14, 3. 235

TJiog, xaaav Ti/ajp, 66aiv, x^vaov. 2. 9-bov yag xovxo diaraY/ia,
f^BfkpJ xt XQ^fXHtretv, d ftfj to r^g gnXlag avftfioXov", o 6 &ebg
imi^axo 6ia Xqioxov.

XIV. Ifepl 6k xa^ofUxg ivxoX^ ovx iXd^oftev, xy dk xmv
^iofUvmp k§ovaiqi xovxo ixtxQdxofisv <og gvyiyv, Ixelvo /tdvov 5
mvol? xagatvoSvxBq, foj XQOielQmq xi kxafftllaad-ta, ixebteg 6
Siloftmv qnfiw flAya^hv xo litj £v§/aad-at, ^ x6 ev§ffa&ai xal
^ dxodowat". 2. ^ xaQ^ivoq ovv ccvxij Icxm ayUx odfiaxi xai
fvgQ, <&s vahq d'sov, cog olxog XJQiaxov, dtg xvtoficexog aylov
mtejmftov. del yoQ xrjv IxayYsiXctfiivtjv, &§ia x^g kxceffsUag 10
'gyg d$axifaaaoiiivrjv, isixvveiv x6 ixdyyeXfia avx^g, oxi forty
JaT^Jag xd 6ta {f^oX^ BvCsfieitxg, ot? xaxa dia^oXrjv ydftov yiv6/ie-
or. 3. IffTCP dk ftfi ^ft^ag fajdh dxaiQoxeQixaxijxog, /tri diyvmftog,
Ua ce/anj, jyxgaxijg, ocoq>Qanf, ayvfj, q>svyovaa xag xmv xoXXmv
Trtvxlaq xcA. ft4xXtaxa xag xmv daifivmv. 15

2 Rom. 13, 8. — 4 I Cor. 7, 25. — 7 Eccles. j, 4. — 9 I Cor. 7, $4.

I. Si quis Christianus autem propter nomen Dei et propter
fidem ac caritatem ad ludos damnatus fuerit vel ad bestias vel id
raetalla, ne ocuios ab eo avertite, sed ex labore et ex sudore faciei
vestrae mittite ei, unde vivat et militibus ipsum custodientibus
5 mcrcedem solvat, ut allevetur et curae particeps fiat, ne peniliu
affligatur bealus frater vester. 2. Qui enim ob nomea Domini
Dei condenmatur, hie martyr sanctus, angelus Dei vel deus in
terra a vobis reputetur, spiritualiter indutas spiritu sancto Dei; per
euni enim Dominum salvatorem nostrum videtis, quia digrnu
10 habitus est incorrupta corona et testimonium passionum illius r^
novavit. 3. Propterea vos fideles omnes oportet ex possessiimiks
vestris suhtninislrarf et recreare per episcopum vcstrum cos, qui
martyres tiunt. 4, Si vero est, qui nihil habeat, ieiunet, et quod

8 Geo. 3, 19. — y I Cor. 9, 25. — in Phil. 3, 10. — 11 Luc. 8, ).

2 /uoprvptuv + seal togjiuv b h o | 3 ft : idr b o | Xpiarcv : 9io{h ,
4 xov > ni 0 p V 9f6v : /»> h j niaitv , , dyan^v r<' a | AoCrfor a h D:
6ovXov b d h* m o p V I 5 »/ . . ^ + f/v . . f I's' b o I 6 ^# > b tn 0 p T I
Tov >■ o I 7 ftta&odoalav p v | 8 <V a h : 'I'va b d m o p v | ^um h '
9 xvflov >■ o I X. r. Seov : tov xvplov d | 10 xvglov : Xptotov m p r 1
11/12 tov tvayytklov t^i ^o^^i d I 11 tov -}- aylov a | 12 ikafitv a b A j
ika^oniv b d m o p V I ^v r<j : (ui' ro b o | 13 dipBaptov : ayiov h, !
ra p V I 16 rotTO a i 10 i^nwv b | 17 vfiiv b d o | rft + *o* o | 18 v^n. f« •
vtjatfvadzat b | fiup^aui h | 19 oaioii h o | xarci -{• tifv b o I 21 hvfti

I. "Ort rote ita Xptorov ^kifiofii-
voti; naga dnioTwv Sixaiov roTg nt-
atoig TO diovta nap^xfn' *oro t^K
TOV xvplov didta^iv. Quod eis, qui
propter Christum ab infidelibus affli-
guntur, aequum sit ut fideles necessaria
praebeant secundum Domini coosti-
tutionem.

3. vtjortvctti JtrL] De hoc ieiaoio
dicunt etiam Hermas Sim. V, 3, 8 tt
Origenes In Lev. horn, 10 c. 2 (D«
la Rue II, 246), qui ex quodam libello
ab apostolis dictum laudat : Beatus al
qui etiam ieiunat pro eo, ut alat |>«u-
pcrcm.

BIBAION E.
HEP I MAPTYPQN.

I. El xiq XQiOxtavoq diet to ovofia xov XqiOxov xal xrjv d^
t 9sw xiaxtv xal oqfaxrfl> xaxaxQtd^ vxo dOB^mv slg Xovdov
9^a ^ fiixalXov, (tri xaQlSrjxe avxov, dXX ix xov xoxov xal 5

xov IdQfoxog vfimv xifi^axs avx<S slg 6tccxQoq>fjP a^xov xal elg
i^axodoaUxv xmv axQoxianmp, Xva iXaxpifw^ xai ixifieXelaq
Xg, t»* Saov x6 ig> vftlv fitj d^Xl^ijxat 6 /taxaQiog d6eXg>og vfimv.

6 joQ dia xb ovofia xvqIov xov ^sov xccxadixa^6fi6Vog, ovxog
'mxve aytog, cdgAyog xov xvqIov, „vl6g xov viplaxov", doxtlov 10
(5 ajlov xvevfiaxog, 6i ov xal „x6v q>mxia/i6v x^g d6§,ijg xov
wfftXlov" ^Xa^tv Hxaaxog xmv xioxmv kv xc5 Tcaxa^im^^ai
i6 oft^oQxov axs^pdvov xal x^g (taQtvQlag xmv xad^jfiaxov
vrov xcu x^g xoivmviag xov cSftarog avxov, „avfi(iOQg>aid-fivat
f iavaxm xov Xgiaxov" elg vlod-ealav. 3. xovxov ovv ivexev 15
taneg oi xioxol dia xov ixioxoxov v/imv „ix xmv vxagxovxmv
tm>" xal Ix xov xoxov „6iaxovrfiaxt" rolg ayioig' el dh ovx
« Tig, vtjCxevoag xb xfjg ^fiigag xal fteglaag tovxo ixra§dxm
itg iefloig' el 6i xig kv xeQiovala vxdgxei, xai xXetov xi xaxa
KtJMfUw x^g dwdfiemg avxov dtaxovtlxm avxoig. el dh xal 20
iq xi kaxw Sxavxa xov ^iov tavxov axodofievog Qvoaa9-at
TOt»s ix xov 6eafimxij(^ov, fiaxaQiog larat xal tjiXog xov Xqi-
06. 4. el yoQ 6 „xa yxdoxovxa xxmxolg dovg xiXeiog" /iexa

V xeQJ xmv &dan> yvm&iv, xoXXm /laXXov 6 vxhQ /laQxygmv
JOQ xoiovxog, d§iog 0eov vxdg^ag, xXrjQwaei xb d^iXrina avxov, 25

6 Gen. 3, 19. — 10 Luc. 6, 35. — 11 II Cor. 4, 4. — 13 I Cor. 9, 25. —
PhU. 3, 10. — 16 Luc. 8, 3. — 23 Mt. 19. 21. — 25 Mat. 7, 21.

: ttvtov b d m o p V { 22 avrovg : post 6ta/4WTtjpiov b d o-| tov sec
b o I 23 vndpx<fVTa + avtov b o i 24 Tfjv -\- reJv d | nepl >■ b o |

V d \ 6 vndf : vneo rdiv b

DIDASCALIA V, 1, 6-2. 1 (s).

die illo erogavit, id destinet fratribus. Sin auteni in abunda
versaris, pro facultate tua oportet te eis subministrare vel onin(
substantiam tuam tradere, ut liberes eos ex vinculis, quoniam
sunt Deo digni et filii Implentes ipsius voluntatem, sicut
r» Dominus: Omnis, qui confiiebitur me coram homiuibus, confitehofi
ego eum coram patre meo. 5. Neque erubescatis ire ad eos,
vincti sunt, et hoc tacientes hereditabitis vitam aetemam, qu4
participes facti estis martyrii eorum. 6. Discimus enim, quj
adniodum Dominus noster in Evangelio dixit: Vtnite ad me

JO henedicti patris met, possidete regnum vobis paratum a constiiution^
mundi. Esurivi enim, et dedistis mihi manducare; et silivi, et it-
distis mihi bibere; hospes eram, et coUegistis me; et nitdus Jw, <f
cooperuistis me; infirmus fni, et visitastis me; et eram in canere, tt
venistis ad tm. 7. Tunc respondebunt iusti dicentcs: Domine, quanif

lb te vidimus esurient em et pavimus le, vel sitientem et dcdimus iM
potum, vel nudum et cooperuimus te, vel infirmum et visitavimui tt,
vel hospitem et recepimus te, vel in career e et venimus ad te? 8. fi
respondens dicet eis: quodcumjue fecistis uni ex his parvulis et <x«
iguis, mihi fecistis. Et tunc ibunt in vitam aetemam.

20 II. Si quis autem, Christianum se esse dicens, labitur, a satana

tcntatus, et convictus t'uerit maleiactorutn el condemnatus laci-
norum, sive furti sive homicidii, a talibus digredimini, ne quis

4 Mt 7, 21. — 5 Mt. 10, 32. — 9 Ml. 25, 34—40. - 19 Mt. 35, 4^

2 rf > d I tBK : avTwv ovv h | 3 ^<i>' mopvl4^K>bo ftot a
h D : -|- tov iv tolg (roff >- b d o) ovpavol^ b d m a p v A 5 w; J i>
h o : uiatf d m p V I .Vfiorot* dni : tov X^' ^ ^ \ i^vtov b o | 6 vftmv b 0 I
(itv + r^< h I 8/9 ntipn , . nftoBvpiUt scribo secundum h lu cf. V, 6, i :
edd nfifta . . JiftoHvpiia < 9 t^'iuir d h m p v : xiin; a, io<; b, er((M»$ a ! x^
^vfiiav b I xoivuivol a b o p | 10 :xov : jreti b, ]> h | faaxutv : post itixt
a, > h I 13 fif : fioi a. 13/14 |fiOi- — avvtiy. ^f > b o | 14 ^f sec > d 1
14/15 ^firjv >• b I 16 Tjl^aif h 16 dnoxpi^riaonai : + ovivu a, xai 0
idointv o I 17 7 sec : noxt 6i at liio/uev a ; 18/19 7 ter >■ b 0 | 18 »/ sec •
note di ae liofifv a | 18/19 r; ^evov xal avvfjYayof4tr > h | 20/21 iri r. t.
tti(?.ifwv fxov r. ik. : ToviSfV rov ddf}.q>6v fiov tor ildxtOTOv o \ 22 almviov :
-j- totf iyfl xal tolg t§ fvwvvftfui'' noptvfd&f an ifiov, o\ xatmiaftifOi,

5. nttptt . . n(fo9vfii«] Cf. quae n^fviuSsXtpovq avvovatav. Stay htt"

Constitutor infra c. 6, S de baptismo iiivtuai r^ <puvi.ot^Ti. Q.uod fugieodi

sanguinis ac de baptismo iluminis dicit sit cum falsis fratribus consuetudo,

JI. "Oti iffvxtfov Ttji rn^toi toiV dum in malitia perseverant.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 1, 5—2, 1. 239

g^/iyocs ixttvoiq, oiLTivtg avrbv coftoXoyijaav „kvt6xiov i9vmv
t fiaatXimv vimv re lagai^X", xtgl o5v 6 xvgiog dx^p^vato
nuf- JOq a» oftoioy^cy iv i/iol ifixgoa^iv rdov av&Qmxmv,
tia/^a xdrfm kv avttS iftxQoa&BV rov xatQog ftov". 5. xal
rotovroi daiv, mg xai vxo Xqiotov ixl rot? xargoq avrovg 5
nvfftU&m, vfulg ovx o^eilete ixaiaxvvd^vai dxiivai xQog
Wfs iv xidg givXaxatg' xovto yag xoujadvrmv vfuov, ftagrv-
9 v§ap Xoytcd'^asTeu, on ixelpoig fihp xtlQa x6 fuxQxvQiov
fpigty, hiOv Sk xitog XQO&vfd^, mg xotvcavolg xrig dd-l^smg
m». 6. Jl^«« ydg xov 6 xvgtog XQog xovg xotovxovg ^paaxcop' iq.
VTS ol EvXoyijfiivoi rov xatQog ftov, xXtjQOPOiiijoate x^v ^xoi-
fiAnpf vfilp ^ciXelop axo xara^oX^g x6oftov' hxBlpada yoQ
ideoxaxi fiot gxxyelp, idlipijaa xal kxoxUiaxi fts, ^ipog ijfit]P
avtnj/ayexi /is, yvftpog xal xsQiefidXsxi fte, da&BP^g ijfttjp xal
■txifpaaB'i fte, kp gwXax^ ijfiijp xcci ^&£xe xQog fti. 7. xots 15
txQi^ipsopxai ol dlxaioi Xiyopxeg' xvQtt, xoxe ae tWofiep xtt-
*Ta xcd iO-QitpafUp; rj dtipcopxa xal ixwclaaftep; ^ yvfipov xal
ttfidZoftsp; ^ dcB^epfj xal ixs<sxBy>dfi$9-a; rj §ivop xal Cvpij-
ofttv; ij kp ^Xax^ xal tjXd'OfttP XQog ai; 8. xal axoxgi^elg
I avvcig' l^ ooop ixottjaccre IpI xovxanf xcop dSeXqxSp ftov 20

V iXaxlaxoap, kftol kxou^daxs. xal dxeXsvOopxai ovxoi slg ^m^p
ipiop**.

n. El di xig, ddeXgpop Xiyrnp tavxap elvai, axaxijd^eig vxo

V xmn^QOv xaxoxoirjoy xal iXeyx^^^ xaraxQid^ &apdxq) cog
txog ^ 9)0vev$, x^if^^^^^ ^ avxov, hfa ^xe aavXoi, xal ft^ 25
J vfimp €og xoipmpog xov ftvoovg vxoxxtv9^ xal xaxaxiijxat

1 Act. 9, 15. — 3 Mt. 10, 32. — 11 iMt. 25, 34—40. — 21 Mt. 25, 46.

TO nvp TO aicivtov to ^rot/jiaa/iivov z^i Stafi6).ij> xal roig dyyikoti
rov' inelvaott yap xal ovx idwxati ftoi ipayelv, idltptjaa xal ovx ino-
ati (if, S^voi ^/4tiv xal ov ovvtiydyere fit, yv/xvos xal ov n((tif^alfte
, aaS-tv^i xal iv <f>vXaxi xal ovx ineaxitpaa&i /it. roie dnoxQiBt^aovrai
! ttvtol kiyovTti' xvQit, note ae sifo/jiev neivwvta ij ifttp<SvTa rj §irov
rvuvbv tj do^evfj ij iv tpvkaxg, xal ov dttjxovrjoafisv aoi; zoxe dito-
B'tfOetai xal uvroTt kiywv dnijv kiyw vfxiv, itp' oaov ovx inonjaare
Tovitttv ttSv ikaxioxwv, ovih ifiol inonjaazB' xal dntXtvaovxat ovtoi
xikttOtv aliivtov a ex Matth. 25, 41—46 I 23 avrov b o | nartj^fls o |
xaxoitoitZ b o I 26 ftoixhq . . ^ovevg o^ h \ 26 fj + <og b d o [ 26 xara-
ze d, aroroz^Trat b

240

DIUASCAI.IA V, 2. 2—3. A (S),

vestrum tentetur ab eis, qui ilium tenent. 2. Si enim te c
prehenderit teque interrogaverit dicens: tu quoque Christianus
sicut hie, non potes negare te esse Christianum, sed contiti
neque vero tanquani Christianus condemnaris, sed tormen'
& tanquam operator malefactorum; interrogat enim, an sis, qi
hie, atque confessio tua tibi vacua erit, et si negas, abnegas d>
minum. Propterea recedite ab illis, ut sitis sine offendicoio. 5. S
qui vero ridelcs sunt in molestia iniquitatis, tanquani facieotes
mala opera coniprehensi et inelusi vel capti, eis tanquam merobrii

10 vestris magno studio ae muka patientia suppetias ferte, ut Uberetb
eos e manu nefariorum. 4. Si quis autem eis appropinquans aim
ipsis comprehenditur et sine critnine propter fratrem in diserimcn
venit, beatus iste, quia Christianus vocatus est, eonfessus Dominum,
et vivet coram Deo. Nam si quis eis appropinquaverit, qui ob

15 nomen Domini eapti sunt, et cum eis eomprehensus fuerit, beatus
erit, quod universo hoe eomitatu dignus fuit.

UI. Et iterum, qui propter fidem persecutioneni patiuntur jc
iuxta mandatum Domini a civitate in civitatem migrant, suscipite
ac recreate eos, eosque suscipientes gaudete, quod persecutiofljs

20 eorum participes facti estis. 2. Dixit enim Dominus noster de eis
in Evangelio sic: Beati estis, cum persecuti vos fuerint tu malt-
dixerint vobis propter nomen tneum. 5. Nam Christianus, qui per-
secutionem patitur et martyrium nanciscitur atque interticituf
propter fidem, hie est homo Dei, neque ab liomine inde persccu

25 tionem patietur, quia agnitus est a Domino.

18 Mt. 10, 23. — 21 Mt. 5, II. — 2a I Tim. 6, 11.
1/2 comprehenderit -|- gentilis Stn

I

1 fikaoff. : fii li}.a<j<p. b o | lu; tt. : aTtarxwv b | XQianaviuv > m
2 x'wp^^f^f b o I 4 17 pr > o | ^xdtdoftfvov? o | xal i^. : ^iovfiw 0 1
5 X^'^^ b d o I 6 >rQaT7]9f/ : av?.).rj<p&ii a | vnontaoi a, tritniat^ o | 7 <««?•
Tvgo<f a I H tov a b o A : + xvpiov 'Itjoov d h p v | 8,'9 noXkoxti vn'tfXf-
b d h 0 I ^li xal 'A).f^av6pov > m p; | 10 dctjfiftfv h o : iSiit/Mtr b >i p.
d^iflfttv a V, tii'efitv (e in rasura) tn | inip -\- tov ovofiatog b 0 II X'^i^*
d h m V I xttvta : toiavta b d o { IS avtoiii pr 3> b d o | ottTu}*- xal n^tmi.

111. 'Oti Tolg 6itt Xpiazlv tcoq&ov-
filvom XPV X^^^" 6()iy fty, xav xiv-
dvvoi na(>^. Q.uod propter Christum
oppressis oporlet manum porrigere,

quamvis adsit periculum.

1. rotf dtatxo/iivovi — Xi
fidvfa&t] Eadetn fere verba rc]
tur VIII, 45, I.

CONSTITOTIONES APOSTOLOBUM V, 2, 2—3, 4. 241

KMf^ftiav, flgg xavrmv XqiCtuoxov x^xigovTcap exl xolq xoQa-
nimiq igffOiQ' 6ib fucxQov ax avttov xo>Qttre. 2. xtitq fiivrot
hkX(fUnbv xar* hajpeiap xaga rmv aas^mv avyxXBiofiivotg siq
pftUaoyy ^ xqoc d-avaxov Ixdtdoftivotg ^ xqoc dsOfia xal kgoglav
ua^ axov&^ P<nj&elTS, xa ftiXi] vfimv ^vofuvoi ix x^tQcov d^ioftmi'. 5
|. xei iav xig avxolg avyxeliievog xQoxtj&y xal alxlaiq vxoxiay,
uacaQtog icriv, oxi xoivmvbg /iaQxvQtov kyivero xal /ufitjxrjg xdav
w XqiOtov xa&rifidxtov. 4. xal yap xcA fjiiilq vx\q Xqigxov
mliUacig vxb Kaldg>a xdi *AlB^av6QOV ical Awa xktjYag Xa^ovxec,
■fpoyrec i§flt<^ti>^ oxt xaxrj§u6Bijfisv vxeg xov aant^Qog ^fimv 10
maSra xaO-eW xal v/istg xccIq^xs xavxa xdaxovxeg, oxi (laxccQioi
w^tta&B hf ixelvy xy rifiiQa.

UL K(d xovg diancofiivovg dk dia xtjp xloxtv xcH xoXiv ix
oXtwq ^vyovxag 6ia xr/v ivxoX^v xov xvqIov, XQoaXa/i^dpea&s
vtovQf avxtXaii^avoftevoi avxcav xal XQoadtxd/ievoi avxovg mg 15
cprvpac, X'^Q^^'^^'s, 0x1 xoivmvol avxmv xov diaryftov ycy^wydi^e,
tPtdaxovxsg avxovg vxg xov xvqIov fUiiaxaQlc^ai. 2. giijalv yag
otog' tfMttxaQiol ioxe, oxav bveidlamaiv vftag xal dim^maiv xal
IxaMtv xop xovrjQbv ^^fta xa&' viitSv ipevdofievoi ivexev k/iov'
afpcTg xal dyalliaa&e, 0x1 6 fiiad^og vficov xolvg iv xolg ovgavotg' 20
(StcDg yitQ idlat§/ap xovg xQoqrjqxag xovg xgb vfimv". 3. xalxaXiv
,&, iftk idUo^av, xal Vftag 6ico§,ovaiv", xali^^g' ,*Eav dioaxmaiv
gftog kif Tfl xoXu xavxxj, g>svy(XB eig rr/r aXXip'", 0x1 „iv x<3
toaiup xovxm d-Xliptv ^exe' xaQadcaOovaiv ydg vfidg slg ovva-
ymygg, xal kxl ^yefidvag xal ^aotXelg gyfriyoeofrg Irexcy kfiov, elg 25
^a(rvQiov avxolg ' xal b vxofiBlvas BJg xtXog, ovxog amd^OBxai".
4. 6 yccQ itofx^elg 'ivBXBV xtjg xlaxea)g xal fuxQxvg^aag xbqI avxov
xtu vxoftBlvag, ovxog dXijB^mg „av^Qa)xog 9^bov'*.

9 Act. 4, 6. — 10 Act. 5, 41. — 11 Luc. 6, 22. }}. - 13 Mt. 10, 2j. —
18 Ml 5, II. 12. — 22 loann. ij, 20. — Mt. 10, 23. — 23 loann. 16, 53. —
24 Mt. 10, 17. 18. 22. — 28 I Tim. 6, 11.

> d I xal npoai. avtovg > b o | 16 rov dtwy/Aov avrdiv h b d o | ysyui-
tmai b o I 17 xov >■ d m p v | 18 orrof : avroXi b o | 19 xa^' vfiwv >

> o I 20 noiloii o I rc5 ovQavm v | 21 iSifo§av + xal b o | 22 e^ + xal o \
htiSovaiv -\- ^ (1. eC) rov Xoyov /aov ir^pijaav xal rov ^(/tixsQov TijQ^aovaiv
t o I 1^17; >■ b o I dtci^ovoiv b o I 28 ^x r^s nolsotq xavxriq b o { aU.ijv :
xipar m p V I 24 tovtip > a | t'^ext b o | yap a-, > a | 25 tjyf/Aova:; +
ft m I evexev : tvtxa b, + avrov m | 27 negl avxov >- h | 28 d).ri&ivw? o |
>tov : xov ^. b d

FOWK, DiOASC. R CORSTIT. AP. I. 16

242

DIDASCALU V, 4, 1—6, 1 (S).

IV. Sin autem negat, dicens se non esse Christianum,
daluni appclUtur ct ab honiinibus pcrsecutionem non patitur,
Deo autem reicitur propter abnegationem suam nee partem re
aeterni accipit cum Sanctis secundum promissionem Domini,
5 cum iniustis eius sors erit, 2. quia Dominus Deus dixit:
qui negaverit me ac verba mca coram hominibus vel me ertu
erubescam et ego eum ac negabo coram palre meo, qui in caeiis
cum veniam in virtule ac gloria iudicaturus mortuos et viva. 3.
iterum scriptum esse invenietis: Omnis, qui amat patrem sutm

10 atit malrem plus quam me, non est me dignus; et omnis, qui amd
filittm snum ant fliam super me, non est me dignus ; et omnis, (jiA
non accipit crucem suam gaudens et exsultans et sequitur me, non
est me dignus. Et omnis, qui perdiderit animam suam propter me,
inveniet earn; et omnis, qui animam suam vult servare, abnegaos,

16 perdet earn. Quid enim lucratur homo, si mundum universum cm-
parat, animae vero suae detrimentum patitur, aut quam dabit horn
commutationem pro anima sua? 4. Et iterum: Nolite timert eoi,
qui occidunt corpus, animam atitem non possunt occidere, sed
me timete, qui possum et animam et corpus perdere in gebemUL

80 V. Quisquis sane artem aliquam discit, adspiciens roagistruin

suuni ac videns per virtutem ac peritiam eum perficere artificium
suum, et ipse affectat eum imitari atque opus perticere, quod ipii
commissum est, ne ab illo audiat convicia; si vero inferior est in

6 Mt. 10, jj; Luc. 9, 26. 8 Mt. 24, 50; II Tira. 4, i. — 9 Mt. 10.
J7— J9- — 16 Mt. 16, 26. — 17 M«. 10, a8.

2 Don Sm, > Sp

1/2 6ia TO fti) ftia. >• b o | 1 /<^ >► h | 2 inn + ziHv b h 0 ffv][ii'
>• b 0 j 3 ^v + t»;t d h I iXtsivoi + jrai b o p | fi tov >■ b o | 6 ^eet-

rv, a. Auctor tres S. Scripturae locos
in unum conBat et verba Fault Christo
ipsi attribuit. Q.ua Jibertate Constitutor
ofTensus esse videtur. Saltern duos locos
extrcmos sJve Mt. 24, 30 et II Tim. 4, i
oniisit.

4. me timtte qui possum] Auctor ite-
rum S. Scriptura magna cum libertate
utitur, et Constitutor verba Domini
restituit.

rv. "Oti <f>{fiXTov xal dXiSfiov ti
dpriia9ai Xpiazov. Quod horrendum
et exitiale sit negare Christum.

V. "On ftifiijtiov Xptarov (v r^
naaxnv xal L,t)lmTio»f rijv avtei

vTiofiOVT/r, Quod imitari
stum in patiendo et
tolerantiam.

ri oportet C]||mJ
acmubiri ^^H

C0N8TITUTI0NES APOSTOLORrM V, 4, i_6, 1.

IV. *0 6k uQi'TjOdfttvog tarroi' XQiatov eh'ai dia to fifj m-
fita&ai vxb av&gcoxcoi', „ff>iXt}aai^ tijv tavrov tpvxW f^^^^ov" rj
xotf xvQiov, „ov rj jfvoij ttvxov kv x^^Q^ avrov", ovrog eXetivoq,

tt, i;f^pog 6i tov B^sov, (itglda Xa^cbv ovxin ftera tcov oflwv, 5
la fitra rtov xanjQafd^vcov, avzl „l^aaii£laii tvXoyrifiivcov" xoB^rj-
tg „xb XV Q TO alcoviov x6 fjxoiiiaCftivov no dia^oXm xal xolq
OYYiiotc avTOv"' ov^ vx dv&Qfoxojv izt fitoovfieiwg, dZX' vxb
TOV 9-tov dxcoOfiivoq xai dxo tov xQoaaixov avzov tx^efiXrjfiivoc..
2. xtg] yog tovzov dxt(pyjvcno b xvgiog krf(ov //Gang dgiirjasTal 10
/it ifixQooB^iv x<Sv avB^gmxaiv xal ixatoxw^ij to ovofta f/ov,
affi'tjCofiai avrbv xcrfdi xai ixaiaxvi'&tjCofiai ffixgoad-fv zov
xaxgoQ (iov tov h' ovgavolg". 3. xal xdXiv Xtytt toIz fiad-TjTalg
avTOv, rifUv avTOtg, ovtoo^' ,'0 gttidip xatiga // (irjTiga vxkg ifii
■ot-x lOTiv fiov a^og, xal b ff>iXc5v vibi> r/ ^vyarf'po vxeg Ifte ovx 15
WtoTtv fxov a§iOi:, xal og ov Xafifidrii roi' OTavgbv avTOV xal
dxoXov&tl dxiam fiov, ovx iCTip fiov a^tog' 6 Bvgdiv xtfV tpvxrjv
avzov axoXiou aiyztjv, xal b axoXiaag ttjv tpvxt)v ovtov tvsxsv
ifiov ivgrjOti avTi'iiK t'i yag ojipeXelTai av9-ga>xoe, iav tov xooftov
oXov Tugi-ijGi], rr/r 61 ^vxfjv avTOv ^TjfH(o9'iJ; i] t'i SiuOn dv&gcoxog 20
avxaXXayfta Tfj^ *pvxV'^ avTOv" ; 4. xal t§'^g' „Mtj ifjO^rj&^e axb
xmv dxoxTtvdvzcov zb odifia, zrjv de ^pvx'/v firj 6wafiiva>v dxo-

IXTilvaf <fo^rj{)^/tT£ 6i (laXXov tov dwafttvov xal ^vxijV xal ocofta
axoXioai iv ytivm/'.
V. Hag ovv b ftav&dvmv Ttjfi'tyi' t«i'o, i^Xixmv zbv 6i6doxaXov 25
cpoxov 6ut TT/g ivigydag xal Ifixtiglag dxagzlCiOVza rr/v T^xvtjv
\ ttvxov, xal avrbg ^rjXoI o/iotov avzm xou'jOaod^ai zb iyx(tgiO&iv'

2 loann. 12, 25. — 3 Dan. j, 2j. — 6 Mt. 25, 41. — 10 Mt. 10. jj;
Luc 9, 26. — U Mt. 10, 37—39. - 19 Mt. 16, 26. — 21 Ml. 10, 28.

Hslf/c; : ijiioyias b o | U vnv b m o p v | 8,9 vno -- dntuafitvog I> h |
■ 9 zov > d m p V I ix^tfi}.. : ifidfkXvyf^ivoi b o | 10 rovrov : tov avrov
P^ b o I 0 : xal o b o I dpvrjatiTUi p v | 11 xal — /lov > h | 12 avrov xdyw
*>j d I 13 ^r + tots b o p V I liyfi > b o 14 aviov >• b o | avroZc > h |
15,16 xal 6 <pti.i£v — d^toi > b m | IB 17 ^-ai oi — d^ioi > m p v |
16 'o<i : ooTi^ b I 17 evfioiv : ^tkov b o | IN 0 > 0 | 19 ivp^aii : atoan
b o p I wtffJifiTat a b h 0 : tuipekijaft ra d p v 20 okov 3> b | av^pwnoi

E2 dnoxTfvvovTwv v | 23 ftdkkov + ixilvov b o | 27 to -f igyo-
d
16*

S44

rebus sibi commissis, non est perfectus. 2. Et nos igitur,
gistrum ac praeceptorcm habentes Dominum nostrum^ quare nfl
imitamur eius doctriiiam et mores? 5. Ille enim reliquit divhii
et pulchritudineni et potentiam et gloriara, ac sic venit in
5 pertatem ; et reiiuntiavit quoque Mariae matri suae bencdictac
fratribus et etiam propriae vitae, ac passus est persecutioneni
ad crucem. Hoc autem propter nos sustinuit, ut nos, qui e pop
sunius, liberaret a vinculis et ab obligatione, sicut supra diximtB^
et vos, qui e gentibus estis, liberaret a cultu idolorum et ab omni

lu iniquitate atque vos compararet. 4. Si ergo ille propter nos iti
passus est, ut salvaret nos in ipsum crcdentes, neque erubmt:
quare nos non imitamur eius passiones, ipso nobis tolenntiira
largiente, idque nostra causa, ut liberemur a morte ignis? 5. Ipse
enim nostra causa sustinuit, nos autem propter nos ipsos. Act

15 Dominus noster necesse habet, ut ipsius causa patiamur? Sed iJ
solum vult, ut probet ardorem fidei nostrae et voluntatem aninuc
nostrae.

VI. Renuntiemus ergo parcnttbus ct cognatis nostris et omni-
bus, quae in lioc mundo sunt, et vitae quoque propriae. 2. Oportct

20 quidem nos orare, nc iti^reditimur in teiitathnem ; si vero vocamur
ad martyrium et interrogamur, confiteri, et si patimur, sustinerc, et

20 Mt. 26, 41.

8 et ab obligatione (vel damnatione) Sm : e domo lignorum Sp; cam
auctor haud dubie viucula deuteroseos ante oculos habeat, forUsse etiam sic
scripsifi scd lectio Sm, quippe quae tradita sit, praeferenda esse vjdetur; Well-
hausen in Golt. gel. An^eigm 190J p. 260 textum Sp ita correxit, ut sensui
sit: lit nos . . liberaret a vLaculis per arborem factis, sc. cotnedendo deaitort
cognitionis; at auctor vincula deuteroseos non a peccato in paradiso com-
misso derivat, sed ab idololatria in eremo facta.

1 d^ >• a I /<ij : ovx b o I 2 xov sec > b h m | 4 dviait > t 0 |
tiifif : ronctf b o | 6 fi'iT()l : n(>i b o 6 rov ;>■ m p v | nari^a a b h 0 .^

VI. "Ort xPV tov niarov ^»jrf pi\f>o-
xivivvov fivai 6i' daipai.eiav ftrJTB
7if(it<tf^ 6t' diavif(iiav, d).}.a xal
ipivyiiv 61 Bv).d{ifiav xal ifineaovra
dyaiviL.eal>at dia xny dnoxrif^eror
az4^avov. Q.uoJ oportet fidelcni neque
tcmerarium esse propter securitatem

neque meticulosum propter ignaviim,
sed fugere propter cautionem, et cum
in periculuni inciderit, decertart ob
repositam coronam.

J. fi^ — aiwta] Constitutor I loinii.
2, I J et II Tim. 4, 10 in unum con-
flavisse videtur.

^lO^vot], ovx iorii

txovxtc didaaxaXov rov xvqiov ijfimv 'Itjoovv rbv
KqiOtov, 6ia xl ov fiifiovfud^a rijv avrov 6i6ccxfjv; >. on ixelvog
ikv ajtfra^ato dvtOft, xgvgjij, dog?;, xXovrrp, rvqxp, dvvdfin
yivvTtxfj, fiTjtQi xdi ddfX^otg, i]6rj 6k xai zfi oixfla ^ea?] 6ia rrjV
:^b<; Tov xoTtQa tvoi^iiav xai rijV tlo, tjfiag q)iXav{^Qa3jilay, vxo-

ttivag ov fiovov 6tayfHov xal ftdattyas:, dpsiSiafiov xal iftxaiyfi6v,
Ui' fjdtj xal rrfv xghq to %vXov jiQoajrTj^iv, oxfo^ ^lox^daiovg xal
'JUtjvag fittavotjaavrag CojOfj. 4. d ovv avrog 6t fjfidg axfrd-
tXTO dvajtavaei, iti} ixatOxwO^tiq axavgbv, fitfde d6o§i]aag rov 10
ttvctzor' z'lvog tvtxiv iifittq ov fttfJOv/iiB-a avrov ra xd&rj xai
oraoaoftt&a vxig avzov xal avrf/ tg ^oo/j ijpKov, diddvxog avrov
fitv Tffv vjtofiov^v; 5. ixtlvog fiiv yag 61 ^fidg, rjfittg 6e dt'
tzvTOvg, ov yag XP?/b" '?/'o5j' avrog, riftelg dh rov iXtovg avrov'
\6vov 6\ TO rfjg xiaremg T/fiditf yvijOtoi^ i3ttL,r}rtl xai av^cdgtrov, 15
^fjOtv ri ygctip'i „Ei dlxaiog d, ti dcoflftc avrfp i} riixxngog
Xifpttai; av6g\ xm ofioltp oov if daifieid aov, xal vim dv'
Qcdxov ri dixaiooviTj oov''.

VI. XxoTaS.o3(it&a ovv xal yovevotv xal Ovyytvioiv xa\ tplXotg

al ywatxi xal xixvoig xal xtTjiftaotv xai ovfixavxt rm j^lrp, oxav 20

XL TOVTflov xmXvfia xgog svai^tiav. 2. rfff yag f,xgoOivxf<i^ai"

*fiki' Tjfiag, „iva f/f] flotXd-mfiev elg xeigaOftov'" tor dt xXrj&wfitv

slg fjagrvgioi', fitra ivardotatg optoXoyilv x6 xifiiov 6vo(ia' xai

9 Luc. 14, 33. — 14 Sirach 15, 22. — 16 lob 35, 7. 8. — 21 Mt. 26, 41.

*ov m p V, 9fov xal natiga d | B nphq > d I ro ^v).ov a b li o A : xov

rtavQov m p V, tov aipov d j 9 ftfiavooin-Ttti b o | 10 dvaTiavafi a b h o,

Wdnixvatv d i. m. : ana naai d i. t. ni p v cf. Luc. 14, 33 | 10/11 a(fo|. r.

krvarov : do^tji; r^v tavtoi b 0 | 11 tvexfv + xal b h 0 | 11 12 aviov —

tvTov pr : avxov b o 12 ditOTaoatufifHa h | 1218 aiTy — ttjv : aiJriJv

riji' ^cl>^l' Tjfiuiv 6i66rrfi aCriD J(al fidi.rjata avrov fjfjilv ihSovvtof xal

opriYoimog jtlovaiun; rf/v bo} 13 y«(> + o dyafidprr^Tog o dogatni; 6

ixaxdXrfTitoii v dvi^ixviaaxo^ b o | 14 avrov; b I yap >■ b 0 | nvtov +

§6fif9a ndvTfi b o | 1& iniiC,tjtth- a, corr a* | 16 ti + 6h xal b o | 17 tv-

ifitia m p V I 18 aov : avtov h j IS) xal . . . xal avyytviaiv > 0 | avy-

\yfyfvatv d v | 20 yvvat^h' b | xal xxrjfiuittv > d | ovfinavti x. fi. : navra

TO iv rt5 y?/ffli rovxw bo, 21 ^ — npof : oxav fif) lovTotv n xo xotkvov

npo^ XT)v b o I 22 vfiii b o if c -f- ^<<i ^ I 23 ^vaidoiwii : x^iC^s' >f(tl Jtdar)^

'*al n. <vj o) npoBv/ilag b o \ xal >- d

246

DIDASCALIA V, 6, 3-8 (s).

si cruciamur, gaudere, 3, et si nos persequuntur, non perturba
4. qaoniam non solum nos servamus ab inferis ita iacientes,
etiam ncvellos in Hde atque audientes docemus, ut ita faciant
vivant coram Deo. 5. Si vero defecerimus in fide erga Domini

5 abnegantes propter carnis intirmitatem, sicut dixit Dominus noste
Spin'lHS. quidem promptus est et paratus, caro autetn infinna. no
solum nos ipsos perdimus, sed etiam fratres nostros interticir
nobiscum. 6, Videntes enim abnegationem nostram doctrit
erroris se doctos esse putant, cumque labefacti fuerint, nos

10 eis, sicut pro nobis ipsis, rationem reddemus unusquisque Doniiil
in die iudicii. 7. Sin autem comprehensus et adductus ad prin-
cipem abnegas spem, quani habes in Dominum hde tua sane
et liodie quidem absolveris, eras autem febri corriperis et in
recumbis, aut stomachus tuus dolore te aflicit, ita ut cibum cap«

15 non possis, sed eum reddas doloribus gravibus, aut afflictaris, qi
venter tuus mordet vel unum ex membris tuis dolet vel ex
ribus tuis eicis sanguinem et fel propter dolores graves, aut Wit
tibi exsistit in uno ex membris tuis et secaris manibus medicor
atque in niultis cruciatibus et tormentis moreris: quid ergo

20 profuit abnegatio tua, quam commisisti, aut alii cuiquam?
enim aixima tua %'^enit in dolores et tormenta, et vitam tuam
saecula saeculorum coram Deo perdidisti et ureris ac cruciaris sii
requie in aeternum, sicut dixit Dominus: Otnnis, qui amal anima
suani, perdel earn, et otnnis, qui perdiderit animam suam pro^

25 tne, inveniet earn. 8. Christianus abnegans ergo amat anima
suam breve tempus in hoc mundo, ne moriatur propter nome
Domini Dei; in aeternum autem perdit personam suam in ig
animam suam in gehennam mittens, quoniam abncgavit eum Chr
stus, sicut dixit in Evangelic: Omuls, qui me negaverit cofM

80 bominihus, tiegabo et ego eum coram patre meo, qui in ctulis
Q.UOS autem Dominus negat, ei eiciuntur ac mittuniur in tentb

6 Mt. 26, 41. — 23 Mt. 10. 39. - 29 Mt. 10. jj. — SI Mt. 8. 11;

aa, i}.

1 iav > b o I xol. 2ff'V<tfA<c>' : fit} xw>.v&wfttv fv riii /aitfoyrf,*
ftSHov b o I xc'C'/^f^ ^ ^ I tiS^ayaai'av -\- xal aimviov ^imr/v b o | 2 ^^
a b o : fitjdh rel | 3 xifv post d^xovxtov b o | 5 ivf^ytia^ + xal rin; lac
b o G,7 ^yantjoar ■+■ ftallov b o ; 7 /udklov ^nep : vnip b d o | 8 <ft »]_
i. ra., >• a I 9 novov -\- d'e h /ii/ialovi Tioiovftfv b 0 | 10 xa^vipvfit

JiA

C0N8TITUTI0NES APOSTOLORUM V. 6, 8-7. 247

ioy TOVTOv jrgpty Ttolaad-miuv, xaiQatfisv <og ixi a^avaalav axev-
iStmeq. 3. duoxoftsvoi /tij ^tvi^cifie&a, „itfj dycaajamfitv top vvv
^diin^* fttjd^ xovq xaga dv&gmxmv ixaivovg {trf^k x^ tmv op^o*'*
nw> 66§fx» xtd Tffwyr, xctd-dxeg xal riveg rmv 'lovdcUmv, d-avfta-
garrcs xw xvqUw xitg ivsgYBlccg, ovx ixlartvov tig avxov ipofim 5
ty XQoq xovg offlttpcfg xai xovg Xoixovg xmv aQxovxcav' „iyyg-
jofaajf yoQ xriv do^av xmv av^gmxcov /4aXXov ^xeg xijv 66§pv
in ^tov**. 4. bftoXoT^aavxBg" dk „xr,v xaZrjv bitoXorflav", ov
pimtv iawcvg acS^o/uv, dlXa xal xovg vsoq>caxlaxovg Pefiatov/tev
tai xovg xarrixovftivovg xiaxoxoiovftsB'a. $. si 6^ xcc&vgxS/idp xi 10
rfg oitoXorflag, i§agvt]6dfi£Voi t^y tvcifieicof dia yvoifi^g xccvvoxrixa
■d ^ofiov PQaxvrdxijg xtftmglag, ov fiovov §avxovg dxoaxtgovftsv
nj; tdanfUtv 66§rjg, itXX ^dij x<d txigotg atxtoi dxmXelag yivriao-
m^a xal dtxXotiQoy bxolao/iBv xifv xlatv, cog vxoyjiap dovreg
ka T^s a(fv^$€ag, xXdvijg didax^ slvai xijv xoxe wp rifimv 6o§a- 15
Ififiip^ aX^d-uav. 6. 6ih fti^e xqoibiqoi mfuv xcA ^ttpoxU'dvvoi'
Uju jaQ 6 woQiog' „nQoatvx^aB^e fttj kftxtotlv elg xugaOfiov xb
ib^ xvtvfux xgo^ftov, tj 6% adg§ daO^evtjg"' (zijxe fiijv ifixeaovxeg
ktllf xaxatiajiyvmfuv x^ bftoXoYlcof. 7. el yag dgvijadftevog xig
iff iavxov iXxlda, og ioxtv 'l^oovg b xov ^eoiJ vlog, dxoXvd-^ 20
ov xQooxaigov &avdxov, avgtov 6k ix\ xXlpijg voatp xegtxday
■gvrchrQ xoiXiag ^ axofidxov if xtpaX^g iq xtvi xd&ei xcov dvidxcov,
ttTyemg ^ yoTTQf^'^^i V dxpoxdaBiPg ^ IXsov iy vddgov rj xoXov,
•ccj[Btav xoiijifijxcu xfjv xaraaxgo^v xal xov g^r vxB§iX9-oi' otSjri
tak xc5v hfxavd-a k<ixBgiq9ri xtA xmv alawlcav kxxixxmxtv, (xaXXov 25
)e x^g aidiov xoXdasmg hxbg xaxioxt], „xogevd-flg elg xb Oxoxog

2 I loann. 2, 15; II Tim. 4, 10. — 3 Rom. 2, 29. - 6 loann. 12, 4j. -
J I Tim. 6, 12. — 17 Luc. 22, 40. — Mt. 26, 41. — 20 I Tim. i, j. —
26 Mt 8, 12; 22, I}.

rat tv^w^wftfv b o, ikkeiyfOftev d i. m. | xa9v^. rt : xa&' vfnav /tiv tc v,
ttt&' ^fiiSp ftinot m, > p ! 11 xovvorr/TOi b o | 12 tpo^ov + aV/ovrwv
rat b o I 13 aiX ^dtf : dlka b 0 | 13/14 j'ciojuc^a h, yiV(ofie&a b o I
14 nixporegar b o \ oiniaatftev (pin. 0) rijv xQiaiv b o | Sovtsq a h 0 :
\m9artei p, Smaovtii v, doaovtti d, StSiovxfq b, + avxoii b o | 16 nkavtiv
U6ax^g b o I v^ ijiu»» > b o | 17 tlask^elv b h 0 | 18 fttjdh a | 19 diktlav
) o [ 21 (f* a I 22 oivtttxtiq b h j 23 a^xpeoti + ^ yaatgoq b o | § dnoat.
f Q-tov > h I 5 afoAov> h | xwkov a m, + xal m | 24 noifirctt h, 7ro*i}rf o |
'6 didiov : alwviov b d o

248

DIDASCALIA T, 6, 9-7, 2 (S).

exteriores, et ihi erit flettis et stridor dentium, quoniam dixit:
ijui amat animam snam plus quam me, non est we dignus. 9.
tendamus igitur, ut ;inimas nostras commendemus Domino
et si quis martyrio dignus factus fuerit, accipiat gaudens^ qu
r> dignus factus est tanta corona ac per martyrium est ipsius
ex hoc mundo. Dixit enim Dominus noster salvator: Kon
discipulus super magistrum; sed perfectus sit omnis, sicut mc
tins. Dominus noster ergo omnes has passioues in se susct
ut nos salvaret, et consensit tolerare plagas et conviciis affici

]0 in facie conspui ac bibere acetuni et fel, et postremo sustinuit m
crucem affigi. lo. Nos igitur, qui eius discipuli sumus, et imi'
tatores ipsius fiamus. Si enim ipse omnia sustinuit ac passus «t
nostra causa usque ad tormenta, nos vero propter nos ipsos, quanto
magis nos debemus sustinere patientes? Neque decet nos haesi-

15 tare, quia hoc consilium nobis dedit, ut, etiamsi in carbonibus
ignis urimur, credamus in Doniinum nostrum lesum Christutn et
in Deum patrem ipsius, Dominum Deum omnipotentem, cl in
spiritum eius sanctum, quibus gloria et honor in saecula saeco-
lorum, amen. .

20 VII. Kesuscitabit nos Deus oranipotens per Deum salvatorcro

nostrum, sicut promisit; resuscitabit autem nos a mortuis onnnioo
in ea forma, in qua nunc sumus, immo cum gloria magna vitae
aeternae, nulla re nos deficiente. 2. Etiamsi enim in profund^
maris iacti vel a ventis sicut glumae dispersi sumas> intra bu

1 Mt. 10, 37. 39. — 6 Luc. 6, 40. — 9 Mt. 27, 28—35,

1 oi) : oTiov ioiiv b o 1 xkavff/no^ -\- 6 dxaittnavarog b o | 9 atffarM,
xal xaTa^io}9ili atupdrov xal dnoXavwv ilq to od Jiafitvona nl tfi.»i
fifj ^o»TO b o I 4 odov o | filov -f- tov npoaxaipov xal <p9apxov «(0i xrfl
(tf9. 7t. zijV > o) aiwvioy ^aat?.n'av tov di^avatov ftiov b o ! xai iaf »
h m p V : xav a, t'oK /xlv oir b o | j/ : el'ri b o | anitiu : dnicroi b, «-
ipXitat ngoi jfv b 0 | 5 Xpiarov : tov v'lov tov 9v ii o '. taxai «vr« "»•
b d h o I ftdntiofta > b o I 7 ^a/pf roi ovv i&v o) fittiovfifvoi b o | H «tT»
rjiftiofiivoi : xattfifiAivoi o, + d^ m p v 1 lartu not; oc in o p v | w»' + Mi

VII. llfyl dvetataantK; dnoSfi^eii
Aidtfogoi (sic d, ntgl r^gdyaozdaiun
rmv vixpdiv v, > rel, Turrianus ad-
didit: ntgl £ifiv}.).tii, xal ti oi ^rcui-
xot Ttfpl toi' foivixoQ tov opviov).

De rcsurrectione variac deoiocutnti-
ones (de Sibylla, et quid Stoici de
phoenice ave),

2. Cf. Athcnag. De resurrtdipoe
c. 4-8.

CONSTITUTIONES APOSTOLOKUM V, 6, S— TT

24 f>

^coTfQoi', ov 6 xXavf^fioc xal 6 liQvyftdi rcor ddovxav" ; 8. 6
d§i€04^f)c fiaQTVQtov ;fa/(>CTO> tz/v ^v xvQicp yi^aQav, atq rtjXi-
wrov tJTirvxojv ortipavov xa\ 6t bfioXoyiag Jtotovfitvoq xrjv
w Tov ^iov. xal ihv xaxrffpv(isvoq ^, aXvxoq dxixca' x6
yta&og x6 vjrtQ Xgtaxov loxai avzco yi'rjaicaxeQOV ^axxtCiia, 5
ovxbq ftiv xtlgtt avvajtoB-i'jjoxn xm xvglto, oi 6e koixol xvxqo.
XatQixm ovv fUfiovfiePOi; rbv dtdaoxakov, ixtidtj xcti xqoo-
^ixaxxai' „ KaxrjgxiCfitvog loxm xaq (og b ^iddaxakoq avxov". 6
diddaxakoe Tj/idiv ^/r/oouc 6 xvQiog dt' f)fi(('i ^xXflyrj, (iZaGtptjftlaq
\xefieti'tv xtti oveidiOftovq ftaxQo^fimq, irexxvadt/, ixoXatplol^Tj, 10
}Qaxio&rj, oxavgm fiexci x6 ftaOxixB^^vai xgoaijXmOtj, o^o^ xal
ipkijv ixoxio^Tj, xiJiHcooaa xdvxa xd ysyQafifiiya elxtv tq3 &itp
u xargi' „Eic ;gffp«g Ooi» xaQaxibTjfii x6 xvtvpid jtovy_^ 10. 6tb
6 tvxofiBifoq ixtlvov fia&r^rjq tlvat t;qXo6xm xovq avrov
yvaq, nmnodfo xr/P vxofio%'rjP, ytv&Cxcoif, oxt xdv h' xvgt 15
^xb dv^gmxcov xatj, ov^'tv xfioexut, cbq ol xgilq xaldeg, tj (I xal
t^ot XI, fuo&bv xagd xvgiov Xrjjptxtu' xiGXivatv xw kvl xal
tovm dXij8-n<<5 &t€5 xal xaxgl 6td 'Itjoov Xgtaxov xov fieydXov
}Xt^gtoic xai Xvxgcoxov xcov ipu^^^ ^^^ fiiot-axodoxov xtop
yX<ov, (0 f) 66§a iig xovq almvaq' dfit}v. 20

VII. Avxbq yog i/naq iyegil 6 xavxoxgdxcog d-eoq did xov
tvQiov fifidiv 'JffOov Xgioxov xaxd xfjV ixayytXiav avxov xifV
^tfftvdfj, xal dvaoxijOH fjfidg ovv xdai xotq dx aitovog xoi/itj&ttoiv
roiovxovq, bxoloi vxdgxofitp h* x^ vov ftog^^, fiijd^hv iXXttxiq
(Oi'Trt-' rj XT]P <f>9^ogttv, ixtlxtg dq>&agxoi dvaaxtjOOfisl^a. 2. xdp 25
U ydg iv xeXdytt xfXevxr'iOa>(iiv, xdv iv ytj diaoxagmfitv, xdp

2 Phil. 3, 1; 4, 4. - 8 Luc. 6, 40. — 9 Mt. 27, 28—35. — 13 Luc.
IJ, 46. — 16 Dan. j. — 17 loann. 17, }. — 18 Hcbr. 4, 14. — 19 Act.
i, J$; Hebr. 11, 6

d o I 9 diifaaxai.og -\- avrov xal a | in?.ijyt] ffkaaif. !> ra v | 11 t^ania^tj
b d I (lanxtyw^^vat b o ; 18 napuriSifiai d p v | 14 « !> h 0 | ixflvov +

f^loviiu b o I 16 Kttii : xttfiiai 6itj b o | ovd'tv b p | w( -\- xai b d o I
17 nddri a b o | fita^bv -}- xal aiwvtov avdnavaiv b o | xvftlov a h : ^foti
d m p V, xov W b o I 18 Xpiarov > b o 1 20 a^katv : fftyatv xal d^Xwv
dnavxtav b o aiiZva; -{- rcur alwvaiv b 0 I 21 nviixi xi).. : hanc sectionem
b o inscrjpscrunt roi aiioi koyoi I {i X. o) nff J dvaatdafan; | iyei^n o ]
vf4Si h I 24 iiOQ<ftit o I fuibiv a o : fiqdlv rel | i'tj.in'fii o p | 26 re >>
o I kuv sec : xal b h 0

i

250

DIDASCAI.IA V, 7, 3_B (S).

mundum sumus, et totus mundus manu Dei continetur. In mi
eius etiim exsistentes nos resuscitabit, sicut dixit Domiuus nc
salvator: Capillus dt capUe vestro non peribit, sed in palientia vt
possidebitis animas vcstras. 3. De resurrectione autem etdegl(
5 martyruni dixit Dominus in Daniel sic: Multi d( his, qui domai
in terrae latitndine, resurgent illo die, alii ad vitam aeternam,
ad opprobrium et ignominiam et ad dispersionem ; et qui intelU
refulgebunt sicut lumiriaria, quae in caelo sunt, et qui conj
sunt in verba, sicut stellae caeli. 4. Tanquani solem autem

10 tanquam lunam, caeli luminaria, lumeii gloriae pronoisit se liatur
esse eis, qui intellegunt et nomen ipsius sanctum confitenlw
martyrium subeunt; nee vero martyribus tantum promisit re
rectionem, sed etiam omnibus hominibus. 5. Dicit enim in
chiel sic: Et facta est super me manus Domini, et eduxit me\

15 spiritu Dominus, et posuit me in medio campi, qui erat plenus oss
et circumduxit me per ea, et erant mult a ac sicca valde; et
ad me: Fili bominis, vivtntne ossa ista? Et dixi: Tu nosti
Domine Jdonai. Et dixit ad me Dominus: Vaticinare de ost
istis, et dices eis: ossa arida, aitdite verbum Domini; sic dicit

80 minus Adonai ossibus his: Ecce, ego introtnitlatn in vos spintum,
et vivetis, et dabo super vos nervos, et condam super vos carnem, rt
vestiam vos cute, et dabo in vobis spiritum, et vivetis; et cognoscttis,
quia ego sum Dominus. B propbetavi, sicut praecepit mihi, ei cunt
prophetarem, factus est sonitiis ac commotio, ei accessemni ossa, a

26 ad OS. Et vidi, super ea nervi et carnes ascenderunt, et obducta est
super ea cutis desuper, et spiritus non erat in eis. Et di.xit ad mt
Dominus: Propheta ad spiritum ac die: sic dicit Dominus Adona:
Veni, spiritus, a ventis quatuor atque intra in mortuos istos, ei vivant.
Et prophet avi, sicut praecepit mihi, et ingressus est in ea spiritus, ti

30 vixeruut sleternntque super pedes suos cum fortitudine magna. B
locutus est Dominus ad me: Fili hominis, haec ossa sunt domm
Israel, qui dicunt: aruerutrt ossa nostra, ac periit spes nostra, (tn^
sumus; sic dicit Dominus Adonai: Ecce, ego aperiam sepulcra itstri,
et edticam vos ex eis, populus mens, et inducam vos in terram Isratl,

85 et scietis, quia ego Dominus, cum aperuero sepulcra vestra, ut

8 Luc. 21, 18. 19. — 5 Dan. 12, 2. }. — 14 Ezech. 57. r— 14.

7 et ad dispersionem >• Sm C

^qI(ov ^ OQvicov dtaajtaod^cofiiv, dtfaaTt'itSBi t/ftdg r^ savrov
eaptf, art o xdg xooftoq xfi tov &eov avvixtrcu z**P^' n^Q^i
> (fftfOLv, „ix TJyc xftpaX^g v{idiv ov (ii{ djtoXriTcu". did xaQcuvtl
^w" ,,'Ev r^ vytofioinj vfiwv xrrjoao^t rag ^pvxas vftdiv".
^tgi 6i TTJg rdav vtXQoir dvaCTdoiCoz xdi tijq xmv ftagrvQoyv 5
&Qjrorfo(?iaig Xiyti Fa^QifiX rrp Aavtr^X' ,,Kat ytoiXoi ztov xexoi-
t^vtov Ix yijg x^^f*^^^? dvaOTfjoovrat, ot ftiv ds ^tofjv almvtor,
t3i tig aiax^vrji' xal ovetdiOfibv alcovioV xdi oi owiivxBq Ix-
tipovoiv taq b rjlioz xal mg to oxtgifofia xdi ol daxepig". 4. ebg
mriJQag xoivvv ixXdf/tptiv xovg ccytovg jiQOflAev 6 ayiog Fa^QirjX • 10
tor; ydg TO owuvai r^f dlrj&iiecv ifiaQxvQf/aev xal xo hgov
tov ot'O/ia. ov fioi'ov Si toI~; ftdgxvatv kjt7]yytXxai xt/V dvd-
taiP, dXXd xal jtdotv dv&^goixoic, dtxaloi^ te xai adixoig, evOt-
pf X£ 3ud dvaa($^ati', iva l^xaoro^ xd xQog d^iav xiof}. „'!4^t'*
t, ^TjClv, „b i^fog Gv/xjtav x6 Jiolrjiia dg xgiotv Iv jrarri 15
tecoQaftipof. idp dya^ov xal idv xovtiQoi*". 5. Tcct^riyy 61 xrjv
<axaatv it^ xiatti5ovxtg 'lovSaloi vb xaXaidv ^Xeyov „SriQa
9tfiv xd ooxd fjfddii', dtaxtfpaiVtjxafifV olg b &Bbg dxoxgt&stg
' *Idov eycb avoiyto xovg xd^ovg vf/div xal dt'd^oi vftdg i§

2 Luc. 21, 18. - 4 Luc. 21, 19.
14. — 17 Ezech. J7, 11. 12. 14.

<5 Dan. 12, 2. 3. — U Eccles.

1 orvroii mpv| 2o>m|o jtag >j b o | tov &tov : irUVTOv h I
rera* b o | S de !>- b o | otl /ui; : ovx bo Si di ^ b o \ 6.7 xet/uivwv

i. m. \ 7 iv yfj ^ o ^ ^- ^- \ cdtuviov >> m ] 8 ala^vt'tiv . . ovciSiofior
y d o LXX { altuvtov >■ d o ; avviovtei m p v | 9 ro atep. : ^ Xaft-
r>7? tov arfpfwfiaTOi ra p v LXX \ oi i m v : tag b o, u/^ 01 d h p LXX \
Tf vv*" o, vyy b ix).af4.\ptiv : post ayi'ovi; d, post n(jOfDiev b o | ayio;

m o p V A : nardyiog a h | 11 ttvioi; ra p v di.f(9ttav : -)- b/iolo-
CM d p V I 12 rff : yap m, >• p | intfyyiXfrai b o | 13 ndatv -\- roF,-

p I rt xal adlxoii >• b 0 I 14 tf > a v | if' d m h v ( Ijj ipriolv >.

\ a. x6 : avv navrl rw h | 16 xal > h | 17 ^mtit -\- }'aj> b | ig j,^_
tav^xafiH' : ttno).iu).ai4tr d i, m. | 19 iyw >>- h

. rafipn^k] Tcxtus sacer aonien
;eli non exprimit. Cassianus Coll.
I, 13 verba Dan. 10, [2 -14 angelo
srieli attribuit

S. d.a7if<pmv^xa^fv] Suidas inter-
pretatur:^azarvv*«lr.A^^,^^,.^^
vnv ayrjxafAfv. Similiter
ausschreitn.

germanice :

252

DIDASCALIA V, 7, 6—11 (Si-")-

educam populum mtum e sepulcris ; et dabo r^^ "^'obis st
et vivetis; et habilare vos faciam in terra -^^^stra^ ^
ego Dominus sum, qui locutus sum atque Jec^ V ei TeqA
babitatores terrae, ait Doniinus. 6. Et iterur*» per /gjj
5 [Dominus]: Sed cadent iuhabitanies; et resurgff^rX^ ^^^r/uf-l
qui in momimenlis sunt ; ros euim, quia te e^t^ ^*^"t^as tA
autem impiorutn peribit. 7. Multa quidem et £tl^^ \t3nj} nJ
quam et per alios prophetas dicta sunt de f^^'^Ttctioiji
permanente in gloria iusloruni, et de iropiis ^"i^iliter et

10 et evacuatione ruinae et de absolutione et toi^w^wnaf/onej
vero, quod dictum est: Terra autem impiorum p^f^i^it, id est {
eorum, quod de terra est ''et; cum turpitudine in lerram
tabitur, propter quod non coluerunt Deum, et in igncm^
poena incident. 9. Nam et in Duodecim prophetis ita

16 est: Vidett, eonteniptores, et respicite et videte miTobiixa ^ orjt
et segregamini, quoniam opus ego operor in diebus vfitrtf.
credetis, si quis enarraverit vobis. 10. Et haec quidctn ct
plur[ior|a de inSdelibus vel his, qui non credunt de resoTTt
dicta sunt et de his, qui abneganl et non coluerunt DcUiDtl

20 praevaricatoribus et de genlilibus, quoniam videbunt glonlflj
Ham et avertentur, ut depercivnl in igne infideles. ii.^

6 les. 26, 18, 19. — 11 les. 26, 19. — 15 Hab. i, j,

6 Dominus >■ S C | scd — niortui : orancs iacentes et tnottij
surgent S I exsurgent : -f omnes S | 6 sanitas : ros sanitatis S | 7 tiai
9 in : et dc S t 10 ruinae : et casu S cf. C | absolutione : dissoSotl
iectione S | 11 est corpus : dicit de corpore S | 12 et S | 13,114 4
in poenam S | 15;i6 avert, et segregamini : convertimini ad intcdl
aviaO-ijTf LXX | 18 infidelibus vel > S

8, riv 'Erwx - ^afifiy] Plane ea-
dem verba legunlur VIII, 41, 4 in ora-
tione pro mortuis.

9. Constilutor exemplo sanctorum
et Christi mortem non esse suppliciuni
peccatorum probans de peccatis pro-
priis dicit. Inl'ra Vill, 12, io~2o
legimus, Deurr. prirao homini man-
datum servaturo immortalitatem pro-
misisse, inoboedientem autem non pror-

sus reiecisse, sed et re
pollicitum esse, secundu
cum etiam VIll, 41, 4
est.

10. iv fifya}.o:t6kn]
tur ad raorem antiquum,
Zonaras ad Trullanum cj||
^v rotV noXfat rfi 'offfj

itol xajtt xivoi xatt

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 7, 6—11. 253

hf xcu dmam xb xvtvftd ftov iv vfilv, xal ^^OBad-e, xcd yvm-
%, 8r< iym xvgiog JUXdXrjxa xal xoirjOm". 6. xal dia ^Hadtov
ir* fjivaat^ovtat ol vtxgol, xal iysgBi^ovrai ol iv rots
Juiote, xal evq)Qav&ijaovrai ol ^avxa^opreg iv tfj yfi, ^ori ^
IBS V ^o^oL aov lafta avrolg ioxiv". 7. xoXla (tlv ovv xal 5
ia xtgl xfjq avaaxdatatg elgijxai xal xegl xfjq xmv dixala)v Iv
I itaitovTJc xai xegl x^g xdov doe^mv xinmglaq, xxmaeais,
tHffO^^q, xaxadixijg, ddo^g, xvgog almvlov xal axmkijxog
Mtvtijxov. 8. xal on, tl k^ovZtxo xdvxag dvd-gmxovg elvai
■ratopg, Tj&bvaxo, Idet^ev xbv 'Evcox xa\ xbv 'HXlav (irj idoag 10
faxaw xitQav Xa^slv. il de xai xaxd ysvedv xovg xeXtvTmvxag
ttop ijB-eXsv, xal 61 lavxov xal di ixigmv ixtioev, xbv fuv
wx^q_XJQag did 'HUov dvaaxtjaag xcA xbv xfjg Iko/iaplTi6og
: *Eliaacdov. 9. xei^ofu^a dh /i^ /iiCd-bv xiftatgiag slvai xbv
JNttov, i| av avxbv xal ayioi vxdaxijaav ij xal avxbg b xmv 13
Sw» xvgtog 'Itjaovg b Xgiaxog, „ti gco^ xmv xicxmv xal ^ dvd-
Wtg T«gy vexgmv". 10. did xovxo ovv ximg mg dv kv fisyaXo-
hi xolixivofiivoig Ittxd xovg dd^Xovg ixdyu xgbg oXlyov xrjv
'dvoip, tva dvaaxTjOag %xaaxov rj dxoxijgv^^ ^ axeq)avajay.
. 6 yog xov A6d(i xb amfia Lx yijg xai xdov Xoixmv xaxa- 20
nmcag, ovxog xal x<3v Xoixmv xal xov xgcixdv ftBxd didXvaiv

8 Ics. 26, 19. — 8 les. 66, 24. — 10 Gen. 5, 24; IV Reg. 2, 11.
Ill Reg. 17. — IV Reg. 4. — 16 loann. 11, 25. — 20 Gen. 2, 7.

1 xal ^^aia&s I> b o | 2 on : diori d | xv(nog + >(«< b o | ).eka).yjxa

h : iXdktjaa b m o p v, + vftlv h | 4 ^avxci'sovteg : post y^ d, >• m

LXX I 3 aol m p I 6/6 xal irsQa post dvaaTaaeatg m p y | 6 r^i; sec

b o I 6/7 diaftov^g iv do^i} o | 9 f^ > o | 10 tjdvvato : i6. h v, + xal

\ 11 BavttTOv neipav oj b o | 12 tneiaiv : xovto d^Xo inoitjasv a | 13 aov-

ittiog d h I 14 nei9tafif&a h | /u^ >- b d o | zifxotQiaq : aftaptiag h |

»fiag tlvat oo b d o j 16 xal pr + oi b o ] 16/16 twv ayiatv : avrdiv m

J > h I ^wii + jj h I ^ sec > h I 17 <tf5 > b o I av > b d m o p V I

7 pr > a I areyiavwa^ : 'Iva at. b, dvaax. o \ 20 xal t(3v ).oijhov > a p ;

tl xataaxevaaag : noiiqaag a* supra lineam, >» a | 21 ovtog h s : ovtwg

o, awtbg m p v, > a | xuiv kotnwv . . tov nrpa/rov '^a h

xi 9iax(fa, xal noth n'sv xav- Q^Qwnoig, aixfialcixoig xv^ov ij xata-
; iitaxovro, noth di xal dv- xQixoig.

DfDASCALrA T, 7, 12—13 (L).

credere didicimus per Domini nostri resurrectioaem
nostram certain esse rcsurrectionem, quam nobis rep
qui non lallit Deus. 12. Nam et ipse salvator pignus r
nostrae fuit, cum primus resurrexerit. Nam vos, qui

5 vocati estis, scitis, quoniam et gentiles de resurreci
legent et audiunt a Sibylla illis dictum et praedicatum
cum iam omnia pulvis et cinis fiterinl facta et ignem Si
immortalis, qui etiam accendit, ossa et cinerem ipse Deui
viromm fcrmahit, in mortales autem iterum statutl, ut

10 Et tunc iam iudicinm erit ipso iudicante Deo, iudicans til
lum ; d eos, qui impie peccaverunt, hos denuo cooperiet
auiejn pie gesserunt, vivent iterum in mundo, sptritu
{et vitam) simul et gratiam ipsis piis; omnes etenim tunc

6 Orac. Sibyll. IV, 179-183. 187. 189—190 ed. Geffckea

3 resurr. — repromisit S : repromissioue met L I 4'6
unt : et qui e gentibus legunt, leguiit audiuntque etiam iater
surrectione S | 7 sedavtrit S : vitaverit L | 8 qui : queiu S | 9
vivorum (?) L | 18 et vitam C Sp, Z> Sra | piis > S

1 dvaaxijan : -|- Ttpov' rv ;((>f((>orr(oAat roito ty Xoy
jituv tfvofi, i.iyofjtiv di) to Siaia)riil.tit'. 6 roiyvi' ri/v Jteti
avxoi xal rf/v avdaraatv noifirat, xal 6 elntov, on f).a/S§
and ifji y^»' xal tnXaafv xov avbyionov xal irupvo/joev d^
avTOv nvoijv C,wfjii, xal tyh'ito 6 avifQiunoQ tii tpvzi)*' ^oi<
6 xal fifta Ttjv dvfjxovaiiav fnfinwv y^ il xal fif y^y
3, 19), ttvToc xal fii TO fifja ravra ^ntiyyitlaio ^fiTv ri/p
clausulas textus et huius particulae respiciens fortasse conicias,
a librario ob homoeoteleuton omissam esse; cum autem oixui
particula careatit cunxjue a. plures alias interpolationes exhibeal
dum est ^1702 >■ d j iv> d I 8 yfviaHai b o | 8/4 tf/i- amoratfi

Vn, 13. Iam Gemens Alex. Strom.
^Ir 5i 4) vel potius auctor Actuum
Paul!, cuius scripturam ilk rcspicere
videtur, ad Sibyllam provocat. Cf. Th.
Zahn, Gf-ii'hichte Jfs ntuteitam. Katsons

11. 827. 879.

* «

12. rfVet Tp. ri/neffdiv driy.] Cf. VIII,
42. I.

13. Versus Sibylli
testu vulgato (ed. Fried
Rzach 1891 p. 102;
p. 101 sq.) non quid
paene ad verbuni consi
stinus duaest. et rep.
ad Sibyllam provocani
stitutiones Clementb
bm ad Corintliios coi

DIDASCALIA V, 7, 14—20 {.Cj.

14. Not! solum ergo, carissimi, a Sibylla dictum est et nunifcstta
de resurrectione, sed et per sacras scripturas; nam Oonnaus loiHi !
et gentilibus simul etiam Christianis in unum pracadnuntiavitfati(]
dicans earn, quae a mortuis futura est hominuni resurrectio. I^KibI

5 et per mutum animal, id est per phoenicem, quod onicDin ei
manifeste nobis de resurrectione ostensionem Deus fecit. 16. Sh
si esset par aut multi, ipsi multi velut phantasma videri potfr*
hominibus; nunc autem videtur, cum in^rediatur, quia solum dt I
17. Post quingentos enim annos ingreditur in Aegyptum adt

10 locum, qui vocatur Solis Ara, portans cinnamoraum, et oratOTBJ
orientem et succenditur a se ipso et comburitur et til citw;
cinere autem fit vermis, et hie vermis crescens [dejtbniiJtur ctil
iterum phoenix perfectus et tunc recedit denuo et pergU ibt(k*J
unde et venit. i8. Si ergo et Deus per mutum animal itiHj

16 exemplum resurrectionis nobis ostendit, multo magis nos crftJe*]
resurrectioni et reproraissioni Dei, etiamsi niartyrium nobis s^
venerit, quasi qui talcm digni sunius adsequi gloriam, ut corw»I
portemus incorruptani in vita aetema, 1 9. gaudentes ad tarn m^ |
num hoc donuni et dignitatem gloriae Dei, id est ad martrrTil

20 properemus ac libenter illud cum gaudio suscipiamus, credesas
Domino Deo, quia per gloriam suam clarificatos resusdtibit d*
20. Sicuti in principio Deus praecipiens verbo mundum coostnrt

1 et manifestatiim : gqntilibus S | 4 nam > S ] 7 aut tnulti "
phautasma >■ S | SlU cum — post : unus solum, seniel per S | 11 >;..
ignis s. S I 12 hie vermis >- S J 14 id : in L

15. De phoenice ave agunt Hero-
dotus II, 7 J, Plinius Hislor. natur. X, 2,
Clemens ad Corinthios I, 25, 2—5,
Physiologus c. 7 (Lauchert, Gtschic1)te
des Physiologus 1889 p. 2J7), Origenes
Contra Celsum IV, 98, Eusebius, Vita
Constantbi IV, 72, Cyrillus Hicros.
Cait. XVIII, 8, Epiphanius Ancoratus
C. 84, Tertullianus De resurrectione
c. J}, Ambrosius Hcxaemer. V, 2}, 79;
In Ps. 118 serm. 19, 13, alii.

18. a Juioasiayij .VpuJToi] Haec
verba Graecum orthodoxum adeo of-
fenderuut, ut in margine codicis Vati-
cani a scriberet: ff).da(ftj/xov' yvfjvoi

yii^ aoQxoi ov nyoaitifti A life'
Similia autem reperiuctur etiJB md
auctores non suspectos ante e. 7^
synodum Nicaenam. Exscribo a»-
nuUos locos. luslinus Dialof, i- ?
ed. Otto 1877 p. 192 dicit: '»•*•
ydij tfnfu ttCrov {f^ebv ftffa?t»
Afoi' v\iv) nfn(Mxh»u siori (•'■^
kti*h(ti ^ antp atrov o r«r mm*
nottjocti, vnep or akioi •«-' ^

ofiii.fjaai. Irenacus Ad fuci
intcrpretans Ps. 33, 9 vd 148. T ^
ergo praecepiti' Verbo scilicet C
etiam V, 18, 2. Origcaes qunajas

COXSTITUTIOKES APOSTOLORUM V, 7, 14-18. 257

V -^Hi ti^Toivw xttl ccvTTj T^v avdoxaCiv ofioXoyel xal rt/v xaUyyt-

ovx dgvilTCu, dtaxQivei 6e vovg fvaefistg ix rmp dae^cov,

_^cpc TO?g TintxiQOiQ dxicxovaiv. 15. xcdxoi g>aalv xal sldtx^v

[•"^wjv xijV a»aaxaatv, ftri xiaxevovxeg olg ccvxol dirffovvxai.

F^5lw oQViov XI ftovoysphg vxdgxHV, xXovalav xrjq avaGxaaimq 5

['■J^oi' xTflf ax6det§iv, o Xiyovciv a^vyov vxdQXUV xal (iovov

vjfYlo' g>oivtxa dh avxo xQoaayoQBvovOiv, o xal loxogovatv

^i xevxaxoaia Isxt] igx^oO^ai bIq Alyvxxov ixl xbv Xeyofuvov

V>^ fitonw, q>igop xXfj&oq xtwafioi/tov xaoalaq xs xal §vXoffaX-

f^m xai oxav xgbg avaToXaq, ate avxoi <faaiv, x<p ^Xiq> xqoc- 10

''^G^Keyov airtoiiaxoaq g>XBx9^vai xa2 ysvia^ai xoviv, ix 6\ xfjq

^todov axciXjpca avacpv^vai, xai xovxop &sQfiap&ipxa liOQgmB-^vai

^ dgxtyev^ tpolvixa xal xxijvbv yevofievov ix ^Qafilap oxeiXa-

^hu, ^X£Q iaxlv xiQaixigm xov alyvxxiaxov voftov. 16. tl

^oiwv, cpc xal avxol g>aaip, did xov dXoyov Sqpbov dtlxpvxat ?/ 15

di^aCfTaOig, xi ftdxipf xd rifiixtga dtafidXXovaip, oxap bftoXoycSfUP,

in 6 Svpdftsi xb itri op tig x6 elpai xaQoyaymp, ovxog iaxvti

xovTO xgl fuxd xfjP didXvaiP slg dpiysQaiP xaQacx^oai; 17. did

fOQ ravxrjP xrpf xXrjQogiOQlap xal fidaxtyag xcd diaiyfiovg xal

^avaxovq vxoftipofitp, ixsl fidxr/P xd xoiavxa xaxtde§d(itd^a (tij 20

TOtfrcpy fjipvxig xrjp xXTjQoqpoQiap, (hp xrjgvxeg ixayyeXXofud-a

etvoi. 18. SaxBQ ovp ixeio9^/itp Mcoa^ elxopxi, oxi „ip dgxfi

ixoirfiev 6 d^eb? xbp ovQavbp xal xr/p yTjp", xai yipcooxofitp, oxi

ovx vi^G ^p Jpdetjg, dXXd ^ovX^Oti ftopfj, a xgooixdyij Xqioxoc,

17 Rom. 4, 17. — 22 Gen. i, i.

1 avr^ m p V I 2 xQivti h | 3 xaitoi : xal zoi<i b o | ^tjol h | sidixi,v
a : ^dtxriv b o, Id. h, elxf) m p v, ivStxbv oftviv xai elxfi d | 4 deixvvovatj^
b o, dtixwai m p v | niatev&iytei h o \ olg : aig h \ avroi : viol o \ 6 l^w*-
ra b o I a^vyov o Xeyovatv m | 7 <poivixav b o i avtov bop, xoito a
obmpv:oVad|o xal larop. > b o | 9 ^dgoy d : ipigovza rel | xaa-
oiav b o I 9/10 ^lov fiaka. b o | 10 arav a d p v : azavra b h m o | nftog :
xttri d m p V I 10/11 nfioaev^a/tsvov + xal b o | 12 anodiaq a | 13 yev.
in : yeviiievov fit h o\ inl d | 13,14 axiU.eo^at m p v | 14 sineQ b o ]
voftov : vofiov b d, viarov h, fiwftov d i. m. | 16 xal . . <paaiv >• b o ,
17 o : o» d, > b o 1 1^ ^17 Of : TO nana ix xov (iii ovrog h o | 7ia(tny{ov h
19 xal iiaty/iovi : post ^avarove b d, post vno/jiivofxev o | 20 ra > d |
TO totavra : ravta m v, > p | 22 on > h I 23 yivdoxofiev : tvQiaxoniv o \
2i /f./t. S Ttgoaexdyn '• t*ovii fiovkiqaei xal fiovis nQoaxa^ei s | TiQoaerayt] :
^^ik^aev m p V, aixarte (■- ngoaixaixe) d i. m.

FUKK, DlDASC. ET CoHSTIT. \P. I. *"

,.,/. il,i,-. »" ■ . • » : ' . ; ■■ -
i»//r 11,1 I', 1 i,-y I" "/ ...•• ■■
■/l 'fl,iii II,, ^l-r I yi-,'! •"• '■ /<

iiiniiii'i ii,',i,ti-f't.xtf ■»

'lifllV ll-llilli^ I"/ ll-lfl' l,'lt(

' ifi, I'i'ii-i I 1 1 1 1 1/ 1' 1 1,, 'i.: ••:

■.I I.-. H...,-. .. ; r ;:•. N .-

.1 ■...:•,:■ ; ..;: ; f,: f,:.-.

'I.I' ■ I I I'l h' I 1, ■• :.::: t, u,

'.V

. - ... Z, z.rt'i N.:.' . -. ;. 9 F-.
" . :-.'.z":z\i-.i .-;r.r:: 2'.. xmnv

f.. - rr ; . • ••*■.-." -;f rf .//rr-'. is ztl

-'-•. < ■. r--. xr.v^; : f >■:. ; <;j> -^fT /<';••".

'.-. ■ •■ \x.'t./iZ'i. «• •>*•'•,•. >rci n i;< ro

I?; .7<-4//«?:r'; XT.ZHfu. Ccr.Xzi Chryso-

•jii- '•.crr.-i Ir. Gen. hon:. s c. 5 Gcr.. i. 29

T'rv ■.:".*cr-rc*.<i::s dici*: '»t'>lt j-o« .ijioc-

,7'i- rnxTixi-j^ n:tf Tti.iir^aor, ci,- r.Ti-

: : :. difOT^iivt r, ci." .■'/.eirroi'i «ara rij

. I J ot'tinv XT/.. Et r-jcte contra Arianos

•jx '.oc'jcns.

V.:v. 20. hv xou.ii: xt'/..] Cf. VII, 3S. 5;

!■•'"'■

. ;-..:•:;. ;-i:;ti McthoJ. Sympos. II. 6.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 7, 19-22. 25J?

Tfi, g:iTa, ^oxmiaq' xov avxbv rgoxov %al stavTat; dvaat^att
3|iiaT(, cwBgyeiac ptrj 6t6fitvoq. 19. raj? fctQ avrf/g Swdfiecoq
»' tQ^op TO S^ftwvQY^Oat xoCfiov xai to vsxQOvg avaOTtjUm ' 6
|*^rflTt ^ir fiij otn:a xbv avS-QOinQV Ix dia(p6^QCSV l^ol^deVf 6avq
if Tiyi' pvx^jp ix xav ftij ovxog, vSv dl xatg ovaaig ^vxatg, tk
h^ftrra Otsftara <urorf<Jtt. xtifiivov yaQ idriv tj dvadzaffig,
•^( d'i jdtf vxaf^ovxmv. 20. o ovv ra JtQmxa ocoftara ix //ly
or xoii^OaQ xal i§ avxdop itdpOQa djifitovQYijaai;, ovzog xal 10
J^OfoVra^ ^ct>OMOitjaag dvaaxijoBi, 6 yhQ if r;) xoiila tbv
MOV ix fiixQOv a^iQftaTOg ftoQ^^div xal }f)v^tj[V avxtp ovx
f IvAfifitovQyoii?, xa&fog avroq Jtov qiijOiv tm ^hQifila' „jlp6
fif jtXdcai Of |u xotXiq. ixiaxafiai ot", xal aXXaxoif Jt^tu
l; HxiQimv ovQavbv xcsl &ifiiitfoi' yr}V X(A :it]id<ia(BV xvgv/ia 15
^gwxov iv twTw", avtbg xm jcdvrag dvt^Qmjtov^ dvaaxi^aBi
i' oPxaq xonj/iara, xad'Aq xal ^ B'tla yQa^>) (laQxvQel Xijavxa
[•yw' g'toy T(S (tovoytvtl Xqioxc^' „noi^oca(itv av&^mjtov xat'
*ix^a xai xad-' ofioitoaiv jjfttx^Qatf xa! ijtoir/Oei' o &tbs top
avS'QOixoVf xat' Btxdi'a freoy htoirfitv avtov aQOiv xal S^fjXv 20
kstoiriosp avTQvq", 21. xal b &si6xtxTag xal xaQxtQixog 'I<o^, xeqI
ov ^pffSitf Tj ygag)^, on ^yiyQajttat ccvxhv dvaoTtjaBO&-at fu&' txtv
o xvQioc dviaxfjCiv^'f ovxog g>ij6t XQos ror ff-tov ,,11 ovx o^o^tiQ
joXa fit TJfi£X§aq, £3ny§ne di fte loa tvqS; digfta xal xgiaq fte
ivdSvaag, baxtoiQ 61 xal yeupotg fie ivttQag, ^wrjv 6e xal iksoc 26
ilhw xoQ* iftol, TJ 6h kxiaxoxiq aov i(pv/La^iv fiov xb xvev/ia'
TovTa l;tcpy iv i(tavT<p, olda, ott xdvta dvpaaai, ddwaxtl 6i 001
ovdiv". 22. Xiyei 6e xal 6 &eoq)iXrig /iavld rm &£(p' „Al XslQtg

13 ler. 1,5. — 14 Zach. 12, i. — 18 Gen. i, 26. 27. — 22 lob 42, 18. -
28 lob 10, 10-13. - 28 Ps. 118, 73.

lA Bern m | 18.19 xai xat^ — tlxova > b d o | 19 tuxeTtQUv post elxova h |
21 xai ;>■ d I 22 17 + 9-tia d j aviov a h : naAtv avvov b d, aviov ndkiv
m p V LXX j 23 dviattiaiv 6 xvfiog m p v | ovro? : o'vzat d, + (fl b o {
ci; b o I 24 infjiag : ixvgwaag tn p v LXX | laa r. : el^ nv(i<o o \ 24/26 jus
ividvaag : r<o b d h o | 25 /(f >- h | ^e iptlpas cv>bdo{rebdo| skeoi
b d m o p V : Mkeop a h | 27 iavrdi d p | 28 ovdev + 616 ipijoiv xal 6
TiiiiTiQOt awTtjQ xal 6i6aaxaXoq 'I^oovg 6 Xpiaxog, on to naga av&ffwnoti
(idi-yaroy dvvathv napd rtS &f(S a ex Luc. 18, 17 | no Q^eip >- a

17*

D1DA.SCAUA V, 7, 28—26 (L).

fideles suos. 23. Et iterum fidelium fideliores constitutes
in maiori gloria fortiores suscitans consiliarios adoptabi
salvabit eos, quoniam eis quidem, qui simpliciter disci
tideles sunt, gloriani stellarutn habere eos pollicitus est; n

5 vero luminarium non deticientium gloriam aeterni lur
genlem per onine tempus se praestaturuni repromisit.
discipuli ergo tideles Christi omnia credamus ab eo nos a
quae repromissa nobis sunt bona in vitani acternam,
doctrinani eius et patientiam tuerimus. 25. De generati

10 eius, quae per virginem fuit, et de adventu eius et volui
sionis persuasi sumus per divinas scripturas, quoniodo |
omnia praenuntiabant de adventu eius, de quibus manifi
nos persuasos cordibus confortari; sicuti et daemones I
noitien eius magniticabant adventum eius. 26. De his v

15 iani fluxerunt, de quibus et praedixinius, et vos persuasi 1
enim abundantius perspeximus, et conversati sumus ci
concibavimus et participes et testes adventus eius fuimus.
quae futura sunt, de repromissionibus eius magna et ixM

4 Dan. 12, 3. — 13 lac. 2, 19. — 16 Act. 10. 41.

1 mftftyres -|- vlvificabit et S | 2 3 et salvabit eos > S i 7 fii
12/13 de quibus — confortari : et omnia impletu ac confirmata i
dibus nostris S 15 pers. esiis : crcdidistis et perfect! estis S | tl
eo : multo magis nos qui cum ipso eramus eumque oculis nostris

4 Svt'ttfit h I ttvrijr a b h o : -f- ^"l av&if d m p v \ il
iStoaav h I 6 aviui : jUft oItu»c b o 1 Uti ]> ra p v | 8 yerof
9 ro b d o I // > b o I areipft^rat a [ 10 «/ : ^ h | dixttitot; ovy*
12 xal 70t\- >- b o I di' avxov : ^la riuy b d o { vno d | aft
dvftfjwntay m p v ! aylov^ : 6aiov<; b | 14 jif> JariijA : a» supra Hoi
XifiOTov : ;n; b 0 I 15 navze^ > h | niarfviufifv b v D r ntartv
m o p I 16 yatf + v^o'^^ b o | <l£ a b : + xai b d m o p v 1 1
d h m o V I ntoxog -j- ^ b d | xvgioi > h I 17 18 xal oaioi —
o ; > d h m p V I 2() iavtov : avtof b j 22 (taiuftvov a d h
gafidov p, 6{>66aixvov m v | 23 ^fj(iatfaaav a | ixipvatti a b h o : /
(xfvorion<i m p V I 24 avrov : ovroic b d o, -|- av b h o |

2j. Qjuae in lioc versu leguntur,
similia sunt verbis, quae referente
Clemente Alex. Strom. VI, 15, 128
Petrus in Praedicatione dicit. Loci

vero non adeo inter se
ut alter ab altero derivam
E. V, Dobschutz, Das Kei
189} p. 101.

IXm V, 7, 23 - '28.

261

;^\ ^JtoirjCai' ftf. xa\ IjtXaoav fij", xai xdliv „£v Jtyvcog z6
^aerx^4X r/fifoi'", xal ii/,q' „£v ixXaodc fie xaX Id^tjxaq kx* ifth Tr}V
!^P*^ <gor' i&mrfjgOToJHf) t) Yvaali; aov i§ i/iov, kjtQaraim&r), ov
^^_^9J^c>fiai XQoq avrrfV to axaxioyaotov fiov eldop ol Oip&aXftol

K ixl TO fiifiXioP aov xdvxes •fQatpiiaovxai" . dXXa xai 6 6
At'yti XQOOtvxnfiBvoq avup, OTt „Tf(itU 6 XTjkot: xal av 6
»2(i fj/imv". 23. bI Tolvcv avrov 6rifiiovQYt)fta 6 dv&Q<oxoq
jC*icrQu ytvofiBi'og, xavrcoq on xal d-avon* 6t avTo€ dva-
' "^ "^^ «i ^jri xm t] OTBtpavat^vai Ixl toIs xaTO^&mfiaoiv ^ xo-
— -^^^'ai ixl Totq xlTjft(itlt}fiaoii>. tl 61 dtxatoovvij xqIvh dt^ 10
jTiyg, mOxiQ xoXdC,n rovq doe^tli;, ovrax; EVBQytTcSv acaC^ti
lOTOvg xai Tovs: 61 avrov vx' dy&Q(6xwj> oq-aytwaz aylovg,
ir dtg aOTQa qaidQvvfov, roii; 6b tog qxoOTfiQa^ iafixQvvojr,
6 FafigiriX xfp AavtT)k ileyev. 24. ptad^rfxai ovv Xqioxov

- < vxaQX'^vxtg ol xtorol, xiorevofiBV at^ov rali: IxarfftXiaii;' 16
A-r:~^^^?g ydg 6 ixayyiiXdfievoe:. JLiyei 6e 6 {taxagto^ xQoqu'jrr/ii
"•^ — *^, OTt ..jciOTog xvQioc iv xaat votq Xdyotg avrov xai oatoe

>^6oi TO/c igrfoiQ aiSrov".

6 ydg tx xaQ9ivov tavroi

^r^^ctoxtua'ckr^ odifta, ovxoc; xai xiov dXXov di'ihgotxmi^ dfifuovgydg
^^g', xal 6 iavxov dvaOr/jOaQ ix rwv vexgdiv, auTOc xal xdprai; 20

xeiftivovc difaOrijOBi. 26. o tov xvgbv i§ kvot; xoxxoo

piv^ovp ix yFjg dvtOrdov, 6 to ixxoxlv 6h>6Qot> th Qd6afiPov

a&dXXcar, 6 zijV Aapcav ^dii6oP gj/pav ovoap ix^>oag tig (iXa-

ot*, ecvTog xal ^fidc iytget iv rfo^g. 27. o toi* xaQoXvtixov

9f dvtytiQag xal rbv i^fjQafifiivrjV ix^tta xfiv jf^fpa laoiiftivog 26
tk TO XbIxox> ftJQOi iv To5 ix ytvBTJjg xrjQfo tx yijc xai otiXov
djro^oiK. 6 avro;; xal TjftdG dvtyBQBl. 28. o i* xivxB dgroav xal
) <H>o Ixt^vmv xevxaxioxtXiovc xogiaag xal xegiaofvoag 6mSBxa xogtl-
ovc, xal i§ vSarog otvov (leraxotrioag xai Ix oxofiaroi; Ixttvog
uTi]Qa 61' ifiov IJixgov xolg dxaixovai xrjvoov ctxooxtiXag, ovxoc 30

^

I Ps. 102, 14. — 2 Ps. 158, s. 6. 16. — 6 les. 64, 7. — la Dan. 12, j. —
17 Ps. 144, 17. — 28 Num. 17, 8. — 24 Mt. 9, 2. — 25 Mt. 12, 10. -
; loann. 9, 1 — 7. ~ 27 Mt. 14, 17—21. — 29 loann. 2, } — 11. — 30 Mt.
7. 24—27-

26 iytipttt b I dvf^tfp, b | 26 ^v > b d | ^'x ytv. : dx ytv¥t)Tolf (iyy. b) b o
rvfvvi^t^y h I ntjptu : rvfi^iui h, rr^Aw rtv navjanuot firj opwni d i. m.
\4ttd?.ov boi27opr>-bho| dvtytliitt o | 28 niyraxi^X' > m I 80 ovrov
'orrcv o, o airiig ni p v

S68

r. 27—9. 5 (LS)-

dona accipi sperantes credimus. 27. Omnis enira fides nositoi
hoc est, cum probemus onines repromissiones eius et ados
veras esse eas; nam et si ad martyrium vocati id confcaiflii
nominis eius exierjmus de hoc m undo, innocentes invcniemor a
5 purgati ab omni delicto et ab omni peccato, quoniim dial •
David de martyribus ita: Bfati, quorum remissae sum •
et quorum tecta sunt peccata; heatus vir, cut Dominus mm
peccata. VHI. Beati ergo sunt martyres atque niundi ab 01
delictis et exemti et abducti ab omni iniquitate, sicut dirt k

10 Christo et de martyribus eius in lesaia: Ecce, iusttts peril, rt ••
considerat, et homines probi auferuntur, et nemo recogitai, foU
facie malitiae colli gitur iustus; et sepulcrum eius in pace trii.

IX. Haec autem dicta sunt de eis, qui pro nomine Ottii
martyrium subeunt. Peccata remittuntur in baptismo eti^m *

15 qui a gentilibus accedunt intrantque in ecclesiam Dei s- .*j'
2. Quaerimus iterum, cui non imputentur peccata ? Eis, qu; i.;..i-
sunt Abraham et Isaac et lacob et omnibus patriarchis, sico! tf
martyribus. 5, Audiamus ergo, fratres. Dicit enim scripturj: (!■
gloriatur dicens: mumius sum a peccatis, aut quis conjidil

20 innocens sum? Et iterum: Non est homo mundus a sorde,
etiamsi unus dies est vita eius. 4. Omnis ergo, qui credit ac tajfe^
zatus est, ei peccata remissa sunt priora. 5. Post baptismuic zutttt
etiamsi non peccavit peccatum mortis vel eius particeps tactusot
sed adspexit tantum vel audivit vel locutus est, iterum reus crt

6 Ps. ji, 1, 2. — 10 les. 57. I. a. — 14 Ps. jr, i. — m p*. 51,1 -
18 Prov. ao, 9. — 20 lob 14, 4. 5.

1 accipi : nos accepturos esse S | 1/3 in hoc — «as : probatur aa cf«
promissionibus eius futuris S 23 24 etiarasi — iterum > Sm ; Sp ai}>£i iafc
glossam: vidit, id est, si qui^ mulierem adspexit ad concupiscetviuin ta,
audivit: calumniam et malum sermonem vel hoc dictum: omne verbuoi ctt
quod homines loquuntur etc.

1 dvtyftpei o, iytpti b | navta b o | 2 <f ' a m p | tj/itli + oit m f
3 ytvotfifvoi b 0 V I havTov b | 4 tfffttortiwv h | 4/6 xal t^f — itnt«T««t«;

}0. ^amlnat xr)..] Ci. Ill, 17, 2. —
dvf'Arjif&ij — «i;roi-] Eadem fere verba
leguntur VII], 1 , 10. Cf. Ps,-Ign. Smym.

J. $•

VIU. Utgl 'laxtu^ov tqv ddekgioi

Toi xvpiov xal Stffiavov rov s^****
ftdfTvpvi. De lacobo fratre Dtam
et Stephano martyre primo.
IX. flein ififvdofiaftrvpmv. Oeiiiu

martyribus.

CONSnTUTIONES APOSTOLORUM V, 7, 29—9, 1. 263

at vovq vsxQOvg avtyegBt. 29. ravra yag axcofta ^(tetq xegl
dwov luxQxvQoviuv, Tc 6% akXa ol XQog>rlxai. 30. riittlq ol avft-
mfmneg ccvrtp xal avftxiovrsg, xal &eatal yevofitvoi xmv avrav
WQMtvlmv xtA v^g Qao^ xai rfjg xoXnelag xdi rcSv Xaycov xal
wm xoBfifiaxatv xal rov B^avaTOv xal rayg be vsxqcov ovtov dva- 5
mfaeaig, xttl CwcafaOxQaxpivxBq avT<p ^(iigaq xiQOaQuxovxa (tsta
c^r JftQaiv ttvxov, xtA Xafiovxeg Ivxo/i^v xag' avxov „xijgv§cu
F^ t^ceyyUiov elg oXov x6v xoafiov xal /ta^xtvacu xavxa xa
\^wti xtd fiaxxiacu slg xbv avxov Bdvaxov" kxl avB^evxla xov
Haw xcov olanf, oq iaxiv avxov xaxi^g, xal fiagxvgl^ xvtv/taxog, 10
8; iaxt XttQoxlrjxog' iiddoxofiev vfia? xavxa xdvxa, a 6tat(x§d-
ttpog fintv dvelijqf&7) ix' oipti tifimv tig xov ovgavov xgog xov
tXPttxtUmrca avxov. 31. xdi kav itkv xiOxtvOrjxB, ftaxdgtoi ytvi^-
Wf&e' ^ dk firj xicxtvihjxe, dO-moi ^fiBlg svge&ijadfitd^a xdi xa-
htffol x^g v/uxigag dvcxioxiag. 15

VnL Uegl dh xmv nagxvgaw Xiyoftev v/ttv, oxa>g xaa^ xifiy
AftP xag' vfilv, mg xal xag ^fitv xexlfiijvxai 6 fiaxdgiog Idxatffog
9 ixlaxoxog xd 6 Syioe rmmv avvdidxovog Sxiqtavog. 2. ovxoi
fOQ flatv xai vxb 9^bo€ fte/iaxagiafiivoi xal vxo baUov dvdgmv
tnt/e^ftipot, xad-agol xdotjg xXijiifteXelag, dxgtxxoi xgbg dftagxlav, 20
ifietaxitOTOt xmv xaXmv, dvevdotnaxot xgbg kyxm/ua, xegl aw xal
0 Aacid IXeysv' „7lfiiog kvavxlov xvglov b d^dvaxog xmv ooUov
mrrov", xal 0 SoXoficiv „Mt>tjfiij dtxalov (itx' kyxmiilov", xegl
mv xtd b xgogt^xrjg iXeyev „l4v6geg dlxaiot algovxai".

IX. Tavxa 6e xegl xmv xaxd dX^B-eiav vxkg XgiGxov (tagxv- 26
grfidvxmv elgijxai, dXX* ov xegl xmv ipevdoftagxygmv, XBgl mv
xb Xoyiov gnjOiv ,^vofta ds dae^mv C^ivwxai"' „fiaQxvg" ydg

3 Act. 10, 41. — 6 Act. I, }. — 7 Mc. 16, 15; Mt. 28, 19. — 9 Rom.
6, }. — 12 Act. I, 9. — 13 Mc. 16, 16. — 22 Ps. 115, ij. — 23 Prov.
10, 7. — 24 les. 57, i. — 27 Prov. 10, 7. — Prov. 14, 5.

> m p i 9 avtov ^ivaxov c^i h d o\ in m ' xov >• h i 10 //a(>rv? b o |
11 anavxa tavta h m p v | \2 i<i> 6. o, i^otpti b \ 13 /ucv > ni | 14 ftti
n. : antatiia^Tf v, umax^aexe m p | 16 A. vfilv : ^jufij Ityofttv b \ ontos
+ ^F a i. m. I 17 wff > b o I jroi nap' ^ftlv : incipiunt quatuor folia codicis
Vatican! 2115 dim ad codicem 2089= e pertinentia ■ 18 ijfuSv avvSidxovo;
>>> h m p V I 21 dfterinetatoi m o v : -niaxoi rel 1 nQoq + ro b | xal >
dmpv|22opr>-beo| kiyei h | 23 dtxalov . . iyxw/Jilov a h : dtxaiwv
. . fyxmftluv b d e ra 0 p v LXX | 24 npoyrjr/jf + fiaaiaq h | aiQovxai :
({tavxai c I 23 vnhif + row d e m p v | 26 fiQ^vxai h | 27 tprfaiv -f o'vttoq b o

264

DIDASCAUA V, 9, fi-11, 2 (S).

pecc.iti. 6. Qui autem in martyrio egreditur e mundo
nomen Domini, beatus ille. Qui enim fratrum in martyrio ex
mundo egrediuntur, eorum peccata lecta sunt.

X. Propter hoc Christianum cavere oportet sermonem inai
5 et verba scurrilia ac turpia; etiam diebus dominicis, quihus
tamur ac delectamur, neniini licet aliquid scurrile loqui vel qi
adversarium est pietati, quemadmodum Dominus quoque m
nos docet in Psalmo per David sic dicens: Ht nunc rcges u
legite, et erudimini vos omnes, qui iudicatis terram; servite Dc

10 in timore, et exsultate ei cum tremor e; cavete in disciplina, nc
irascatur Dominus et per eat is de via iusta; brevi enim super
exardescel iraeius; beati omnes, qui confidunt in eo. 2. Decet
nostra festa et exsultationes nos agere cum timore ac tn
Christianus quippe tidetis neque cantilenas gentilium eflari d(

16 neque ad leges et doctrinas conventuum alienorum accedere,
contingere potest, ut cantilenis etiam nomen idoloruro mcm(
Quod absit a fidelibus. XL Dominus enim per leremiam homines
vituperat sic dicens: Dereliquerunt me et iuraverunt in eis, y»i
non sunt dii. Et iterum dicit: Si Israel se converterii, ad me u

20 convertat, ait Dominus; et si impudicitias suas abstulerit ex ore sw
ct tinntcrit coram facie men ac iuraverit: vivil Dominus. 2. Et
rursus dicit : Auferam nomen idolorum ex ore vestro. Et per Moscid
iterum eis dicit: Ad :^elum me provocaverunt in eo, qui non tst
deus, et idolis suis trritaverunt me. Et in omnibus scripturis de

26 hoc loquitur.

3 Ps. ji, 1. — « Col. 3, 8, Eph. 5, 4.
6, 7. — 19 ler. 4, 1 — 2. — 22 Zach. i}, 2.

8 Ps. 2, 10— I}. — 18 Ict.
23 Deut. 52, 21.

2/3 V7te^> — tt^iuniaxoc !> h, omissa sunt notata, nee vero tegunlut
2/8 dktj&ivo^ — avv^ywviacto d i. m. | 3 d^tonioto^ 4~ tiato^ e | 6 ^

X. 'H'hxtj na(nxivfOii, on rf*7 tpfv-
yf IV ftaTaiof.oyiaf, aiaxQokoyiai, fv-
Tpandlai;, ftf&^v, kayvtiaVf 9pvtpiv
(+ <'Py'i^' uftftQov, ftwpokoyiav,
tpdifv hltrtKriv, ijvof/aaiav fiiwlwv
Tj ifaiftovtuv V). Moralis admonilio,
quod oporteat fugere vanos sermones,
turpiioquia, dicacitates, ebrietatem, la-

sciviam, delicias (irana imniodicair,
stultiloquium, cantileoani gcntiicm,
mentionem idolorum vel diemonuni)

1. dfi. rJpyn'fJ Cf. It, 46, 6.

XI. Ilapaivfai^; nnnffvovoa fH-
yfiv tf/i fi6wXoAar(t(ia^ tv fntO(K.
Admonitio docens fugicndum eat Ho-
lolatriae scelus abominabile.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 9, 2—1, 2. 265

^ttOTo: ov iptvdercu, ixxcUsi 6k ipsridFj fiagxyg adixo^". 2. o yag
9 futffTVQiqt i§tld-mv mptvdtoe vxhg x^q akrj&eUtt;, ovroq dXij&ivdc
nprtTc, a^ioxiatoq hf oh; awrffmvLaaxo x<p Xoym r^ evae^elae
l» Tov otxUov cXfiaxog.

X. Uagmvovfiev di vfttv, a6eXq>oi xal avpdovioi, g>tvrfiiv xaq 6
wctuoXofiag xtii xag alaxQoXcrflaq xal xaq tvxgaxeUag, fti&ag,
KfPtiaq, ^^(wnpttc xal race d/tixgov? ogyac avv xaXq fiatgoXoyiaic,

u otkR iv xtOq xvffutxalq rutigaiq xmv ev^odvpcov vfimv kxi-
fixo/tsv Vfttv acsftvov xi ij g>9'iyy£a8^M ?} jtgaxxetv iiysi ydg
m> ami r) yga^j' „JovltvaaxB x<p xvglm kv q)6^m xal ayaXXiaa&e 10
\0Ti3 iv xgofiqt". 2. xal xag dyaXXtdasig ovv vftmv ftexa g>6ffov
id zgofiov yh'&j^ai XQ^- ^ ydg xoi Xgtaxtavoq 6 xtCxog ovdh
KdiTT iB-vixfjv htpilXti Xtytiv ovxb gisiia xogvixov, kxtl Ovit^r/aexai
^tS dia xf/g tpd^g ddoiXtov fivrjfiovevtiv 6v6(iaxa daifiovtxd, xal
rrl vav ayjov xvevftaxos etoypiytfet kv avxrn xb xovijgov. 16

XI. 'Axilgiixai ds xm xit 6f/vvetv iv avxolg xal xo dia 6x6-
axoQ avxmv xgoq>igsiv xu fideXvxxa ovo/iaxa t} xgooxwslv
vTOle fj g>o(iela&^ai avrovg dtg.i^tovg' ov yog elc)v d-eol, dXX* ^
■ovfjgol dcdftoveg ^ ftefionajiiiva tgrya. 2. Xiyei ydg xov 6 &tbg
:((ji xmv 7agatiXtx(5v' „'EyxaxiXtx6v (iB xal m(iWov Iv xo^ ovx 20
vCt d-solg", xal ei^g' „^§ag<3 xd ovofiaxa xcSv ildmXaiv ix xov '
xoftaxog airtov", xal dXXaxov' „Avxol xagB^tjXaMdv /is ix' ov
^eolg, xagtugyiodv fie kv xoHq BldmXoig avxcov". xal iv xdaaig

i xalg yganpalg dxijyogevxai xavxa vxo xvglov xov B^bov.

6 Col. }, 8; Eph. 5, 4. — 10 Ps. 2, 11. — 19 ler. 28 (51), 18.
0 ler. 5, 7. — 21 Zach. 13, 2. — 22 Deut. 32, 21.

ftiy : ovv vftaf b o j xal > b o | ^vyeiv b o I 6 xal rag alaxpokoyiae
> m o p V I 7 kayvdaq : ^kuxias d i. ni. | OQyaq a e h m p v A cf. inscr. :
Pliaq b d o a* I 8 ovShv b o | tv^govovvxotv b o | v/jhHv > a | 9 ipB^iy^a-
^t b o I 10 xal pr >• a b o I ^ yQcv^ • ^^d ^/ilv h 0, npoipi^Ttig A, +
ftiv h I 11 ovv > o I 12 rot >■ b o I o sec : xal e m p v | ovde : ovre
o ■ 14 /tpqfiovevttv -\- xal b o | 15 sla^pijofi : ivoix^od h, eiaayti d
m., fioayayti e i. m. | iv avriji i h : tli avTov b o, kavuS d e m p v |
7 fiSfkkvxxa h o, similiter ambo fere semper | 18 d)X ^ a p v : aXXa b d
m o I 19 17 : xal m | /ttfKoxijfjtiva : -xiofiiva d i. m. I epya : Jspyov e,
pya b o d i. m. | ^eof + 6tu rov Itpeftiov e cf. D | 20 ntpl >■ b | 21 ovai :
V o, fir 0

266

', IS. 1-5 (S).

XII. Nee solum in idolis iion licet fidelibus iurare, sed <fyjs.
neque in sole iiequc in luna. Ait enim Doniinus Deus per
sic: Mi pvpttU, vtdenUs ne adoreiis ea; nam in luctm w
sunt super terram. Et per leremiam iterum ait: luxta vias gf

6 noltte discere, et a signis caeli ttolite ntetuere. 2. Et per
sic dicit: Et introduxU me itt atrium domus Domini inter vi
et aliare, et vidi ibi viros dorsa habentes versus templvm
et fades ad orientem, et adorabant solem. Et dixit mihi
Fill homiuis, numquid parum est domui luda abominationes

10 facere, quas hie faciunt, quia terram replezierunt iniquitate u t
versi sunt ad irritandum me? Et ipsi sunt ut irri sores, et ego f^
in furore, neque parcel oculus mens neque miserebor ; et flat
ad aures meas voce alia, et non exaudiatn eos. 4. V'idetis cfwl
dilecti nostri, quam durum et acerbum sit iudicium, quod Domvr.-

16 in ira sua facict de his, qui adorant solem vel per eum iurn
5. Itaque iideli non licet iurare neque per soleni neque per unur

3 Deut. 4, 19. — Gen. 1, 15. - 4 ler. 10, 2.
16 Mt. 5. 34.

6 Ezech. 8.16-1!

8 ne : solem et lunam ne decipiatnini eis neque Sm cf, C

iiSftv ovtt dno/iivvfffitat fl'dwlav ovre
oiutvoii ij x}.f)doaiv fj (tavxiiatq ^
nalfioiq r] naQartnii^afatv loviaixaif;
ntfoaixfiy dae^es yat) rovto xai rij;
&eoi yvtoafoti ^x^O^v. Q.uod non
licet cantilenam ethnicam canere ne-
que per idoluni iurare neque auguria
neque auspicia neque divinationcs ne-
que palpitationes neque observationcs
iudaicas respicere; impium enim id
est et cognitioiii Dei repugnans. —
Titulus capiti parum respondet.

2. Befltpfywp *tA.] Beelphegor
Num. 1^, I — } deus Moabitarum com-
memoralur. Nomen a Baal, quocum
est idem, et ab urbe Phegor seu Phogor
(Deut. }, 29) sortitus est. *- Tham-
muz Vulgata Ez. 8, 14 Adonidem vocat

ac recte interprefatur. Origenei, i-
lecta in Ezech. 8, 14: To hytfttm
na(j' "E).).r,aiv 'Admvtv t^uuftaii, fM
xai.fio9at :ta^' 'Kfipaioii teat lifK
(ed. Bened. III. 42 j;. — Chinwibt
]|, 34 deus Ammonitarum aj>pdlfK
Num. 21, 29; IV Reg. aj. ty. fcr.
48, 7, I J. 46 deus Moabitarum, d 1
fuisse videtur cum Moloch, qui III Be
II. 57- 35; IV Reg. 2^. I J ip«
Moabitarum vocaiur. Cf-
SymholU und Mytbolcgie in
TcV/rr II (18 II), 81; SchcnU.
Lexicon 1, $07; V, 493,- Wetter
Wclte, Kirchenlexikcn ed. U t
1791 — 94. — ^f»'d»J«7/o»' rpttj^rJJfa-'
des erat urbs Aegypli infehoris. «D
in ostio partis Nili. Cultos ab ei pt*-
fecla paulatim tola Aegypto prop-
gabatur.

C0KSTITUTI0NB8 AP08T0L0EUM V, 12, 1—5. 267

XIL Ov ftovop de xsqI eldmXaw dxayoQtvovaiv, aXXa xa\

mni fOHinjgmv vofio^evovvrec xagaivovOiv /i^te Sftvmiv rccvra

fHftt ftqv lazQevetP avrolG' q)aal yaQ' „M^ Idtuv rbv ^Xtop xal

t^ CiUpnpf acttl TOVQ o^xiQaq xXan^d^Biq XQOCxwijayg avtolg",

as) dXXaxov' „Kaxa rag d()ov$ rtov iBvwv (tri fiavd-dvere, xal &

^10 xcSp a^fttlatv rov ovqccvov ft^ q)o^ila&t". 2. xh yoQ aaxga

gri olfiaHtx^QeQ eig fpavCiv opB'Qooxoic, dXX ovx elg xQoaxvvijaiv

iSoBffiav, fl xou. ol 'laQcajXlxai /lox&ijQla xqoxov „xQoasxvvovp

ini xw xxiaxov x^ xxloiv", xal xbv fthv di^ptiovgyov xa^^QJ-

•orrey, xipf de xxiotv xXbIov ^ 6il ^av(iaaavxBg, xai xoxe ftkv 10

ftfXpxoiovvxBq <og hf kg/^iup, xoxb de Toy BesXtptydiQ xgoo-

mnwxBg, dXXoxs de xov BaaX xal xbv Sa/iftovg xtd x^v aidmvlav

inoj/triv, xal xdXiv xbv MoXbx xdi xbv Xa/taig, xal aXXoxs xbv

§2tov, fpg xagd T<p *hCjexujX yiyQaxxai, rjdrj 6k xalaXoya ^ma,

(if xoQ Alyvxxloig xbv jjxtv xal xbv ftevdiqaiov XQCcyov, xal 15

ftobg gpyvpwg xcA XQvCovg, mg kv lovdalgt. 3. it' axtg axavxa

ixtiXmv avxolg iXeyev 6ia xov XQoq>ijxov „M^ (uxgbv xovxo xqi

oSxa> *Iovda, xov xoutv xa ^deXvyfiaxa xavxa, d ixolijoav, oxi

ixXijaav xr(v yfjv dvofUag xov xaQogylaat (is; xal Idov, avxoi

liaiv mg ftvxxtjQlCfiVxtg, xal iydi xotrfiat (itxa dvfiov, ov ^slosxai 20

6 wp^aXftog ftov ov6* ov fi^ kXetfioi, xal XBXQo^ovxat hv xolg

tooiv fiov gnovy fteydX^ xdi. ovx daaxovaofiai avxmv". 4. bgaxB,

drfoxrjxol, oaa xaxd xmv tldaiXoXaxgmv xal xmv at^ofitvmv rjXiov

xttl aeXijvriv dxoqpalvsxcu 6 xvgiog. 5. 6ib XQV ^^v „xov &eov

Sp&Qmxov'* cog Xgioxiavbv fttjxe ijXiov oftvvvai /irjxe aeXijvrjV 26

S Dcut 4, 19. — 6 ler. 10, 2.-7 Gen. i, 15. - 8 Rom. i, 25. —
10 Exod. }2, 4. — 11 Num. 25, 3; lud. 2, 13; Ezech. 8, 14; III Reg. 11, 5. 7. —
14 Ezech. 8, 16. — 17 Ezech. 8, 17. 18. — 24 I Tim. 6, 11. — 25 Mt. 5, 34.

1 neffl 4* ^^v h I 2 n^tt b d h o : f*T,Ttg a, //jj m p v | 3 laTQfvaiv
b o I ^lal e m o p V I 4 npooxvv^aeig h o | 7 ei? >> b o | 8 ido&rjaav :
idijfttovpYij^aav b o | e/ >■ b | 9 10 xal tov — xtioiv > b o j 10 nkitov :
post dtt m p V I i; del a m : eTdtj b, ijdtj dehopv] 11 fioaxonoirjaavctg
m p V ! »( ^r : ^y r$ b d o I rov : zwi h, to m, rw b, ^v ro o | 12 di >>
p V i rbv pr : ztS b h | rov sec : rw h { &aftfiovg a b, (^afiovg d e o p v,
9a/img h | 18 aarapuv h | rov pr : ro o | 13/14 rov tjhov a).).oxe o \ 14 rotJ
l*g. b I 15 Kal tbv ft. Tgdyov > b h o | 17 avroig : a' supra lineam, > a |
18 TOV : ro m ! inoiijaav + xaxa b o | 19 xal > b d o | 20 9vfxov + //tov
h A I 21 xal > b | xpaiovzai d o i 24 xvptog : ya d, i. m. xa \ rov > o
p V I 26 oeX^v^v : r^v a. h p, /t^v o. m v

268

DIDASCAMA V, 1?^ 6 13, 1 fs).

ex aliis caeli signis vel per elementa, neque ore suo commcmc
nomen idolorum, neque ex ore suo emittere maledictionetn,
benedictioues et psalmos et scripturas dominicas ac divinas, qu
sunt fundamentuni veritatis fidei nostrae, et praesertim di<

•i paschae, quibus omnes fideles toto mundo ieiunant; 6. sicut dii
Dominus noster et niagister, cum interrogarent eum: Quart
puii loannis Uiunant, tui autem twn ieiunant? Et respondit
dicens: Non possntjt ieiunare filii nuptiarum, quamdin sponsus ^
illis est; venient autem dies, cum auferetur ab eis spotisus, et

10 ieiunabunt in illis diebns. Nunc autem per opera sua nobi
est, visui vero procul est, quia ascendit in altitudines cacli sedetqut'
ad dexteram patris sui. XIII, Propterea, cum ieiunatis, orate

6 Mc. a, 1 8. — 8 Mc. a, 19. ao.

XIII. Apostolos tempore passionis
Domini ieiunasse narrat eiiam Evan-
geliom Petri v. 27.

*

5. ptfi^f i^i.iov o/tiivat xt)..] Cf.
Epiph. H. 19 c. i; Statuta ecdesiae
antiqua c. 61.

XIII -XX. Hacc capita excerpsit
Anaslasius Q.uaest. LXIV.

XIII, Kura^.oyog iwv tov xvpiov
topztuv, ag 6fl ipvi.aaa ( iv , xal notf
lavTwv f-xaoT^ 6tpfikfi imxfkfla&ai.
Enumeratio festoruni Domini, quae
oportet observare, et quando unum-
quodque eorum debeat celebrari. —
Cf. Ps.-Igii. Philipp. 13, 5.

1 . Fcstum nativitatis Domini saeculo
IV intunle Roniae origincm sumpsit,
et icde a decennto VIII saeculi IV' in
Oriente recipiebatur. Epiphaiiius anno
}7J festum nonduni cognitum habuit,
H. 51 c. 16-27 c^ Expos, fidei c. 21
nativitatis Domini die Epiphaniac vel
die VI lanuarii inentiooern fieri do-
ccns. In Oriente festum a Basilio M.,
cui sermoncm in Christ) nativitatem
debemus, inveciuni esse et a Cappa-
docia in regiones finitimas pervenisse
videtur. Constantinopoii teste Gregorio

Nai. Orat. 38 festum anno 379,
videtur primum, celebratum est. /
ochiae Chn^^sostomus anno 388
Ham in diemChristi natalem (ed.
II, 554— j66)pronunliavit, in qua(£.
dixit, nondum decimum annum
c quo hie dies Syris manifestus ccsd
vel festum ageretur. Hiero$ol>ini«
luvenali episcopo (425—458), Aim-
andriac Cyrillo episcopo (412-444)
in notitiam venit. Armenii lestum
non receperunt et more vctere «tj»m-
nunc nativitatem Domini festo Ept-
phaniae celebrant. Cf. Usenet, Da
ll'eihiKtchtsfrsl 1889 (Religi(>nsg*sihii
liche Studitn torn. 1), et quae
tavi in libro de Coustitutionibus ipost.
p. 85 — 84 et in Kirchtngeschichth
Abhandtungen u»d L'tUff nuhungtn
(i 899), 360-65 ; C. Holl, AmphilocI
1904 p. 107— no. Cf. infra VUI, 5

2. Festum Epiphaniac vel baptism!
Cbristi teste Clemente Alex. Strom.
I, 21, 146 p. 408 Basilidiani primi
agebant. Mox autem etiam ab ecdesia
recipiebatur, primum a Graecis, deinde
a Latinis. Saeculo IV ubique in uu
erat. Constitutor eo Dominum suan
divinitatem osiendisse dicens agoum

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 12, 6—13, 8. 269

rpg. fi^e ftfjv ovQovov rj yt/v ij xi xfSv aroixdoav fiixghv
6. el yizQ o dtdaoxaXoq xegl rov ovxog d-eov xaQrjffysiXtv
9 Oftvvstv'*, oxcae 6 Xoyoq T](imp xiaroTegoq y xov oqxov,
\>i» xhv ovQaPov avxov", iXXtjvixdv yctg xo dvca0rjfia,
tTjV ^Itgovaalr/fi rj xa xov f^sov ayia ^ to &vaiaoxi]Qiov 6
feo^py ^ T^ xov vaov XQvoo^iv ^ "^f/V oixelav xeq>alt}p",
ig yoQ xaQaq>d-OQaq // cvviqd-tut, 6i6 xal dxccyoQevxia, dvai
vai vaX" xal to „ov w" xotq xtaxotg xagtyyva, xal „x6
xegtaadv xov xovrjQov tlvai" Xdyei' xoam /lalXov vxo-
xa ipevdaiwfia mg ogxia ixofivv/uvoi xol xa vofii^o/jsva 10
■y alrj&mv rfogggovTgg; ovg 6 freog dia {lox^riQlav xagi-
Ig d^ovUav, ivsgyelv xa fi^ diovxa.
IL Tag ^fiigag xmv koQxcav qfyXaaoexe, a6tXg>oi, xal XQmxijp
yBvid^XioPf Tfxig vfilv ixixeXUa&m elxocx^ xifixxij xov
lirjvog. 2. fted-' ifl> r) ixifpaviog vfttv ioxot xiftiandxTj, 15
6 xvgiog avddsi^iv vfitv xrjg olxtiag ^eoxtjxog kxpirjaaxo'
ds xal avxrj ixxfj xov dsxatov fitjvog. 3. /ie&' ag vpilv

It. s, 54—36. — 5 Mt. 23, 16-22. — 8 Mt. s, 37. — 11 Rom. i, 28.

iJf > h, -J- Tov a I 2 /iiya + oftvvetv h I oviog : ovrut; d v, >
ftdiv b I 6 tlij/jt : a' i. m., i^A a | 6 xai : ^ b o ! 7 nafa<fio(fSg m
iyo(>*vr«f« i \ 8 dh + xal h | napayysh'a b o ( to a», > a I 10 in-
r a, corr a- | 11 dXriBivuiv b d | ovg + xal b o I 11/12 naga-
h I 13 rag xzL : inscripsit nepl rijg ioQttjg afytiag o \ <pv).aaafod-ai
14 TiQwtov 6e TO yev. b o | 14 vfiwv a | fniTflflaBo) + f ^ m p v ;
T. b h o : flxddi n. m p, xf a d v | 15 iwatov b o p | r} >• b o |
X h I 16 Vfilv : iiiitv b o v, > m p | 17 avtfi a h | a; a b h o :
) V I vfiiv : ^fiZv o, > m p V

Canae patratum ante oculos vellanuarii. Modo Basilidiani teste Clc-

videtur. Infra VIII, 33, 7 de raente 1. c. id die XV mensis Tybi vel X

in baptismo Domini pate- lanuarii celebrabant. Epiphanius H. 5 1

uitur. Praeterea Graeci eo c. 16, 24, 28 quidem Christum die VIII

Domini meminerunt, quam- Novembris baptizatum fuisse censet,

non suo die celebrabatur. festum Epiphaniae autem tanquam

IS H. 51 c. 16, Expos, fid. festum nativitatis Domini in die VI

piphaniam simpliciter diem lanuarii collocat. Cf.etiamHieronymus

Domini appellat. Nonnun- ad Ezech. i, 1—3.
turn xa ^eoipavia appellaba- 3. Q.uadragesima primum a synodo

hoc nomine alias festum Nicaena c. 5 commemoratur et baud

designaretur. Agebatur fe- dubie non multo ante exorta est. Te-

|ue die sexto mensis decimi stimonia, quae praebent Canones qui

270

DIDASCALIA V, 14, 1 (s).

rogate pro pcnontibus, sicut et nos fecimus, cum
pateretur.

XIV. Nam cum co tempore, quo adhuc nobiscum erat,

quam pateretur, pascha cum eo comederemus, nobis dixit:

6 iu hac nocte uuus ex vohis me Iraditurus est. Et diximus ei,

quisque nostrum: Numquid ego, Domine? Et respondcns

4 Mt. a6, 31. — 6 Mt 26, 22. ^M

XIV— XVU. De ieiunio hebdomade
paschalv peragendo dicens auctor dis-
putat etiam de passione Domini et
hanc hebdomadis sanctae chrono!ogi-
aiii proponit: I. secunda sabbati vel
dccinia lunac scu niensis Nisan Icsus
ill domo Simonis Icprosi erat, ludaei
dc CO occidendo coiisulcre coeperunt,
tuda» dam ad eos se contulit cisque
promisit, se Dominum ipsis traditurum
c»sc (17, 1—4); 2, tertia sabbati vcl
und«cinia lunae lesus cuni discipulis
'pjscha comcdit (14, 5. 20); ;. quarta
sabbati proditus et coniprehensus et
]ii domo Caiphae custodilus e$t (14,
4. 6)i 4. quiiita sabbati Pilato traditur
(»4> 7); $• se\ta sabbati seu die para-
sceves, id est, cum secunda sabbati
decima iunae declaretur. decima quarta
lunae, iudicatur et crucitigitur (14, 9).
Auctor ergo, cum Evangelia lesura
die ante mortem pascha coniedisse
tradanr. dicit, lesum id tribus Jiebus
antea fccisse, atque ludacos ipsos tri-
bus diebus ante tempus festuni per-
cgisse, sacerdotibus et senioribus po-
pulum de tempore decipicnttbus, ut
Icsum sine tumultu comprchendercnt
(»7, 6—7). Similiter Epiphanius H. ;i
c. 26, baud dubie Didascaliam sequcns.
Cui autcm auctor noster suani chrono-
logiam debet? Num in Evangelio ati*
quo apocrypho earn legit? Sectionem
totam diiigcntcr consideranti mihi ipse
cam etfinxisse videtur, ut disciplinam
contirmaret, qua Christiani turn tem-

poris diebus stationura per tot
num et omnibus diebus heb
sanctae, domliiica excepta, id
leiunium feriae quartae inpri'
ditione ludae revera confini
potuit, nisi s. cena nonouUi
antevertcbatur.

J

sub nomine Hippol^ii Romu
circumferuntur c. 20 et Or
Lev. horn. 10, tide dod sui
Post svnodum Nicaenam t
crebtrrima sunt, Cluadraget
culo n'^anipicctcbalur sex hcb
nee veto ubique easdem, se
risque ecdesiis festo paschae,
siis autem a Constantinopoli
Phoenician! sitis dominicae |
praecedentes (Sozom. H. E.
Haec disciplina, quam Constit
que .sequitur quadragcsitiiam
hebdomadis sanctae discerni
latim Oriente tolo in usura v
quae de originc et progres:
paschaiis exposui in Kirciun^
Ahhandlinigen nmi Unttrs. I
241—78. — 71).. rfi fi; Jttlf*
Sabbato enim praetcr sabba'
domadis sanctae Gracci non te
Cf. c. 15, 1; 20, 16; VU, :
VUl, iJ. 1.

3 — 4; XIV, 1. 20. loatu)
De sacr. ieiun. c. ].

XiV. llfifi xov na^ov^i rot

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 12, 1—6. 267

Xn. Ov (iovop Sk xbq\ ddcSXmv dxccyoQtvovaiv, aXZa xal
repl ^cacmjgmp vofioBeTOvvTec xagaivovatv (iiqxi 3/tvveiv xavta
gyre fnjiv XazQeveiv avtotc' g)aal ydg ' ,,Mrj Idcjv xov ijXiop xal
igy aeiijvijv xal rove doxiQaq xlavrjd^iiq xQOOxwijajjq avxotg",
ttd aiUazov' „Kaxa xaq bdwq x<3v k9vmv (trj fiavd^dvsxe, xal &
{so TtSv aijfulanf xov ovqccvov /laj q>o^tla0^B". 2. ra ydg aaxga
uik oi qtamx^QiQ dq tpavCtv apB^goixoie, dX£ owe slq XQoaxvvijaiv
\i6&i^oav, tl xttl oi 'laQcajXlxat /lox^gl^ xqoxov „XQOGtxvvovv
htrl xov xxUtxov xipf xxloiv", xal xov fikv drffnovgyov xa^^gi-
Staneq, x^v 6e xxlatv xXstov 17 del ^avfiaacafxsg, xai xoxe ftkv 10
fiocxoxoiovvxeg mg kv ^QVf**?* ^0^^^ <^ to^ B£eig>6Ydtg xgoa-
Kpyppyreg, dlloxe dk xov BaaX xal xov Safiftovg xal x^v aidawlav
jjgraptiyy, xal xaJUv xov MoXdx x(d xov Xaftcdg, xal aXXoxe xov
^liov, cpg xagd xm 'h^xi^X yiygecxxat, ^6r) 61 xal aXoya Qma,
<&g xoQ Alyvxxloiq xov I4xtv xal xov ftevd^oiov xgdyov, xal 15
♦aowg agiyvgovq xcd ;|r(WgotJ$, mg iv ^ovdcUa. 3. di' dxtg dxavxa
ttXstXav avxolq iXtysv did xov xgog>^xov „Mf] fttxgdv xovxo xoi
tixm *Iov6a, xov xoulv xd ^deXvyftaxa xavxa, d ixolijaav, oxi
htiijoap XTfV y^v dvofiiag xov xagogfylaai (le; xal l6ov, avxol
iUkv mq fwxxtjgl^ovxeg, xal kyd> xon^aat (itxd ^ftov, ov gxlaexai 20
6 o^^ccifiog fiov ov6* ov [tfj iXufim, xal xixgd^ovxai iv xolg
tdabf ftov qxxjv^ /<c/aJlQ xcu ovx daaxovcofiai avxmv". 4. bgdxe,
dfuxfftol, oaa xaxd xcov eldmXoXaxgmv xal xmv aeffofiivatv rjXiov
xal atXijvrflf axofpcdvexai 6 xvgtog. 5. 616 XQ^ '^ov „xov d-eov
ip9gautov'* dtg Xgtaxiavov (iijxe ^Xiov o/ivvvai ftrjxe aeXijvTjv 25

8 Deut 4, 19. — 6 ler. 10, 2.-7 Gen. i, 15. — 8 Rom. i, 25. —
10 Exod. J2, 4. — 11 Num. 25, 3 ; lud. 2, 1 3 ; Ezech. 8, 14; III Reg. 1 1, j. 7. —
14 Ezcch. 8, 16. — 17 Ezech. 8, 17. 18. — 24 I Tim. 6, 11. — 25 Mt. 5, 34.

1 ne^l + rcSv h j 2 /tj^ze b d h o : (it,Tig a, ftt) m p v \ 3 ).axQfvaiv
b o { fmal e m o p V I 4 ngoajevv^aeiq h o | 7 « i? >■ b o | 8 id6&)jaav :
Umuovgyii^ottv b o | ef >• b | 9 10 xal xov — xtiaiv > b o ! 10 nXsTov :
post dtl tn p V I ij del a m : fX6ti b, t^6i^ dehopvj 11 /ioaxonoiijaavTfi
m p V i tis i" '• ^v T^ b d o \ xov : xioi h, to m, xm b, iv to o | 12 cfe >■
p V ! xov pr : rev b h | tov sec : tcu h | &afi/iovg a b, i^a/iovq d e o p v,
^^^tms h I IS atnapxiv h | tov pr : to o | 13/14 rov ijXtov alloxf o \ 14 tov
7*5. h I 16 «ti Tov ft. xgayov > b h o | 17 avxoiq : a- supra lineam, > a |
V6 xov '. th la \ inolriaav + *o;fa b o | 19 xal > b d o | 20 »v(jiov + fiov
h A I 21 xal >• b | XQaiovxai d o j 24 xvgtoq : ya d, i. m. xa | rov > o
p V I 25 otX^vnv : t^v a. h p, liiiv a. m v

268

13, 6—13, I (S).

ex aliis caeli signis vcl per elementa, neque ore suo comnn
nomen idolorum, neque ex ore suo emittere malcdictionnu, '
bencdictioues et psalmos et scripturas dominicas ac divinas,
sunt fundanientum veritatis fidei nostrae, d praesertim

fi paschae, quibus omnes fideles toto mundo ieiunant; 6. sicoti
Dominus noster et niagister, cum interrogarent eum: (^torei
puli loannis ieiunant, tui autem non idunant? Et respofxlh
dicens: Non possunt ieiunare filii tmptiarum, quamdiu spmstsi
Hits est; venient autem dies, cum auferetiir ah eis sponsus, <f

10 ieiimabunt in illis diebus. Nunc autem per opera sua nc
est, visui vero procul est, quia ascendit in altitudines caeJi sttle
ad dexteram patris sui, XOI. Propterea, cum ieiunatis,

B Mc. 2, i8. — 8 Mc. 2, 19. 20.

XIII. Apostolos tempore passionis
Domini ieiunasse narrat ctiam Evan-
geiium Petri v. 27.

«

J. jUJ^tf 'l^XlOV OfilVVat XTA.] Cf.

Epiph. H. 19 c. i; Statuta ecclesiae
antiqua c. 61.

XIII -XX. Haec capita excerpsit
Anastasius Q.uaest. LXIV.

XIII. KuTaknyoq rcov tov xv[)iov
fOQXwv, a? ill <fv/.aoattr, xal non
raiToiv ixaaxTiotpfllit initfkfla&ai.
Enumeratio festorum Domini, quae
oportet ob&ervare, et quando unum-
quodque corum debeat celebrari. —
Cf. Fs.-Ign. Philipp. 13, 3,

I . Festum nativitatis Domini saecuio
IV tneunte Romae originem sunipsit,
et inde a decennio VIII saccuii IV in
Oriente rectpiebatur. Epiphanius anno
575 festum nondum cognitum habuit,
H. 51 c. 16-27 ^* Expos, fidci c. 21
nativitatis Domini die Epiphaniac ve]
die VI lanuarii mentionem fieri do-
ccns. In Oriente festum a Basilio M.,
cui sermonem in Christi nativitatem
debemus, invectuni esse et a Cappa-
docia in repiones finitimas pcrvcnisse
videtur. Constantinopoli teste Gregorio

Ho-

Na2. Orat. 38 festum anno i ^v.
videtur priraum, ceJebratum est.
ochiae Chr^-sostomus aooo jM
liam in diem Christi natalcm (edJ
II, 554—366) pronuntiavit, in qta(c
dixit, nondum decimum anman
e quo hie dies Syris mtmicHsn 1
vel festum ageretur. Hiert»l;«B
luvenali episcopo (425 — 458).
andriae Cyrillo episcopo (4tJ-
in notitiam vcnit. Amienii
non recepcrunt et more vetere
nunc nativitatem Domini fcsto
phaniae celebrant. Cf. Uscner.
H'fihnachisJfSt 1889 (_Religi(n
liche Studien tom. I), et quae 6sft-
tavi in libro de Constiiutioiubus Jpad
p. 85-84 et in KirchengetMdlSiii
Ahbandlungen and Vfttemubmxtm D
(1899), 560-65 ; C. HoU, Ampl!
1904 p. 107— no. Cf. infra Vlil

2. Festum Epiphaniac vd bapii^
Christi teste Clemente Alei. Strai
I, 21, 146 p. 40S Basilidiaoi fno
agebant. Mox autem etiam ab t«iesi
recipiebatur, primum a Graccis. 4eE&
a Latinis. Saecuio IV ubiquc in lt^
erat. Constitutor eo Doininuni us?
divinitatem ostendisse dicens sifon

i(>ni/«cfcif^

)SCTnTTIONES APOSTOLORl'M V, 13. 4—14, 3.

271

jUT xoliTsiai: Tt xm vofdoB^saia^. ijtnfkdad-at de rj vrjoxtla
\ Tijz rtjOrslai; rov xaoxa, dgx^fi^vt/ ^"' a^o dtvriQaq,
WTf 6k ei:; xaQaoxBVf'/V. 4. fiti^' ac ajtoi'ijOTSvaavrfi;
'TJ/i ayiag rov 3tdoxa t^dofiddo^, n^atsvovxtq avxijv 6
Uxix. fjf'offov xal XQOfiov, XQoosvxofitvoi tv avxatq ntQi
JLXvfitvmv.

!- 'I/Q^avxo yoQ xi]v xaxa xov xvqIov ^ovXifV xoitlo^ai
faff^ttxoiv fiT]v\ jtQ<axm, os, iaxi Sav&ixoc' xal xtj rp/ry
iazov xttQiXHViv i( oxiipiQ, xtj 6b xtxgddi wqIoqvxo 10
p^Jteff avxov. 2. xal 'lovdag yvovg xovxo, ix xolkov
r|>ayf/(;, xoxb 61 xal vjt alxov xov dia^oXov pXtj&Blg
Mt, xaixoi JidXai xo yXatGQoxofiov iyxtxngtopiivoq xal
Xtt Tcpy xivrjxmv, ovx dytefiXtjd-T] vxo xov xvplov 6id

Ux»" dXXd xal xoxe fiiv ioxico^ii'tov r^ficov avv avxa, 16

xai avxov QODqiQovlaat xal jjiidg jicu6Evaai xTfV XQO-

|prot?, Xtyn- ..,i4(iijv dfit/V Xiy<o vptlv, 6xt iKz i§ Vftd/P

lit". 3. xal txdarov t/fieSv Xtyovtoq' „f4tjxi iyco"; xal

tumxfoi'xog, dvaaxdq iyco, tic ix xdiv 6<66txa, ^iXov-

w Tcov dXXojv vx avxov, ivaxegviGafavoq avxop 20

.ja, 6. — 17 loann. 13, 21, — 18 Mt. 26, 22.

o I 2/3 a'vtri ;/ vijOtfia h | 3 vrjOTfiai; : 4o(«r^c h I 4 otio-
,6 avri/v — avTuti > b o | fi anavTeg d h ! 8 i-nifiovlriv
iBai post xvplov b o I y rff vrfpa + ''"»' ^ I oa^fiarw b o j
iptcav Tw i, SicapiaaiTo b o, diwgioav ru* d | 13 xaitoi ;
I ndkai -j- ;tui b o Ih fii^r a o : > rel | (tvttji + xal b 0
sec >■ b h m o p V cf. Mt. 26, 21 ; Mc. 14, 18 19 xvifior
o I I?* > m p V I 19/20 ipilovufvoi : ndvv if. d, 6 f.
I wa' awov post ipikovfteyQi m p v

' xal .Tff'i rov foCdff

passionc Domini,
turn sit

)De

onibus ad hoc caput specl^mtibui Pn-
legomeaa V.

I. Cf. DidascaJia c. 17, i-j. py^
tnensis est aiictori Didasoliie ncgi,
Nisan secundum computafionfj, ^
braeorum. Comtitalor a Hgg^
Xantliicum vci XisajiStTOilfeat^.^^

iprili Roimoorat im^
tilelcr. Itititi^Q^
"to

6. 24-

10. 4S

►• >m p

o\31

270

DIDASCALIA V, H, 1 (S).

rogate pro pereuntibus, sicut et nos fecimus, cum salvator ne
pateretur.

XIV. Nam cum eo tempore, quo adhuc nobiscum cral, prill
quam pateretur, pascha cum eo comederemus, nobis dixit:
6 in hac node unus ex vobis me Iraditurus est. Et diximus ei, ui
quisque nostrum: Niimquid ego, Domine? I£t respondens n«

4 iMt. 26, 2t. — B Mt. 26, 22.

XIV— XVII. De ieiunio hebdoraade
paschali per^gendo dicens auctor dis-
putat eliam de passione Domini et
hanc iiebdomadis sanclae chronologi-
ain propoiiit: 1. secuuda sabbati vel
decima lunae seu mensis Nisaii lesus
in donio Simonis leprosi erat, ludaei
de eo occidendo consulere coeperuiit,
ludas clam ad eos sc contulit eisque
promisit, se Dominum ipsis traditurura
esse (17, 1—4); 2. tertia sabbati vel
undecima lunae lesus cum discipulis
pascha comedit (14, 5. 20); j. quarta
sabbali proditus et corapreheasus et
in domo Caiphae custoditus est (14,
4. 6); 4. quinta sabbati Pilato Iradilur
(14, 7); 3, sexta sabbati seu die para-
sceves, id est, cum seciinda sabbati
decima lunae dedaretur, decima quarta
lunae, iudicatur et crucifigitut (14, 9).
Auctor ergo, cum Evangelia lesum
die ante mortem pascha comedisse
tradant, dicit, lesum id tribus diebus
autea fecisse, atque ludaeos ipsos tri-
bus diebus ante tempus festum per-
egisse, sacerdotibus et senioribus po-
pulum de tempore decipicntibus. ut
Icsum sine tuniultu comprehenderent
(17, 6—7). Similiter Epiplianius H. 51
c, 26, baud dubie Didascaliam sequens.
Cui autem auctor noster suam chrono-
logiam debet? Num in Rvangelio ali-
quo apocrypho earn legit ? Seclionem
totam diligenter consideranti mihi ipse
earn etBnxisse videtur, ut disciplinam
confirmaret, qua Christiani turn tem-

poris diebus stationura per lotmi ]
num et omnibus diebus beb
sanctae, dominica excepta, ieiu
leiuniun^ feriae quartae inprimis
ditione ludac rcvcra confirnuri
potuit, nisi s. cena nonnuilis did
antevertebatur.

sub nomine Hippoiyti Romaai
circumferuntur c. 20 et Origetni ,
Lev. horn. >0, fide non sunt
Post synodum Nicaenam testni
creberrima sunt. Q.uadrage&imi
cuio IVamplectebatur sex hebdoimdes,
nee vero ubique easdem, scd in pie-
risque ecclesiis lesto paschac, in ecde-
siis autem a Constantinopoli usque in
Phoentciam sitis dominicae paltnaram
praecedentes (Sozora. H. E. Vll. 19^
Haec disciplina, quam Cotistilulor (]U0-
que sequitur quadragesimam a ieiunio
hebdomadis sanctae disccmens. piu-
latim Oricnte tolo in usum vcitit. CL
quae de origine et progressu team
paschalis exposui in KircbtngrsdndlL
Abhatuilungfti mid UnUrs. I (j897),
241—78. — :i?.. lii fig .'ra(/a»T*fr^V]
Sabbato cnim praeter sabbatum hetv
domadis sanctae Graeci non iciunabant.
Cf. c. ts, 2; 20, 16; VII, 2} 2. V,
VIII, J3, 1.

J— 4; XIV, I. 20. loanoes Dan.
De sacr. teiun. c. ;.

XIV. [Ifftl TOi na9oiv roi Kvpiev,

CONSTITOTIONES APOSTOLORUM V, 18, 4—14, 8. 271

Icocria 17 tftfirsla xijg TeOiSaQaxoaT^g, fivtjfiijv xeQiixowsa ry/g
' xvglov xoXtreUxg re xai vofiod-ealas. ixtreXBlad-m dh ^ yijaxsla
a| Xjfo T^c wytfTcfag rot? xdaxa, dgxofi^ ft£v axb dByrigag,
^fioviiivri <fe Big xa(faaxevr/V. 4. (ieB-* gg dxovijarevaavTeg
jfiBO^e T^ gyjgg Tov xdaxa tfidofiddog, Pijar^ovteg atkrjv 6
tntg fiixh ^fiov xai xgoftov, XQoCsvxofiiVoi h avxalg X£qI
V dxoXXv/iivaw.

XIV. 'Hq^ovxo ydg xt]v xaxa xov xvplov ^ovltjv xoisia&tu
vxiQif aafifiaxcov (irp>\ xQcoxm, og iaxi Sop&ixog' xai x(] xglxu
g cixfifidxov xagixeivsv t/ axitpig, xy dk XBxgddi mglaavxo 10
mffA dveXtlv cevxov. 2. xai ^lovdag yvovg xovxo, ix xoZlov
w dtaOxQCBptlg, xoxs 6s xai vx avrov xov diaffoXov ^Xrj&elg
lafjvglgL, xalxoi xdXcu xb yXataooxonov kyTuxBtQianivog xai
dxxmv xa xmv xtvrftmv, ovx dxefiZijd^ vxb xov xvglov dice
atgo&vftUn" dXXa xai xoxb (ihv kaxioaftivatv rjficop avv avxw, i&
vXoftevog xai avxdv oaHpgovlaai xai ^/lag xatdevaai xfjv xgo-
jpatv avxov, Xiyef „ji/i^ dfirjv Xiym v(tlv, 6x1 slg i| vftdov
tgadmCH fit". 3. xai kxdaxov Vftdov Xiyovxog' „(iijxi kyoa"; xai
tv xvglov auoxcavxog, dvaoxag iyci, tig ix xcSv dcodsxa, ^iXov-
!W>g xXtlov xmv dXXoov vx avxov, ivaxegvtod/ievog avxbv 20

12 loann. 12, 6. — 17 loann. 13, 21. — 18 Mt. 26, 22.

2 rf > b o I 2/3 avrtj ^ vrjoteia h | S v^atfiag : koi/TF/c h | 4 dno-
fntvortfi h I 5/6 avr^v — aviais > b o | 6 anavieg d h | 8 ini/iov).fiv
n> 0 p V I 7ioitia&ixi post xvpiov b o i 9 divtiga + xwv d I aa^^axta b o |
9 upioano : wptaav t<5 a, duuglauvro b o, ditogtaav rtu d { 13 xaiioi :

• *«l h, ye b o I nakai + xai b o | 16 (ilv a o : > rel | avxtu + xai b o |
J Uytav o I 0/U17V sec > b h m o p v cf. Mt. 26, 21 ; Mc. 14, 18 \ 19 xvgiov

• (biovxo? xai b o 1 ^x > m p V ! 19/20 tpikov/nivos : ndvv (p. d, 6 *p.
I p I 20 nkeiw b o I vn avxov post (pikovfitvoi m p v

ri xi tv i:xdaxfj rjfiign inpax^^ onibus ad hoc caput spectantibus Pro-

IV iv x(S nd&et ' xai ntgl xov 'lovSa ' legomena V.

I ov avfintef^v Toutfa; iv xm xov i. Cf. Didascalia c. 17,1 — 2. Primus
piov xot; fia&^xttlg nagaStdovai mensis est auctori Didascaliae mensis
ftvax^pia. De passione Domini, Nisan secundum computationem He-
quid in singulis diebus actum sit braeorum. Constitutor ei substituit
■urn, quae ad passionem pertinent; Xanthicumvel Nisan Syro-Macedonum,
de luda; quod non intererat ludas, qui mensi Aprili Romanorum respon-
indo Dominus tradidit discipulis det. Cf. Ideler, Lehrbuch der Chrono-
ramenta. — Cf. de aliis inscripti- logie 1831 p. 180.

272

DIDASCA.LIA V, u. 2-6 (S)

ait: Qui par ri git tuannm main mecttm in paropsidem, hie (si. 1,
surrtxit ludus Iscariotes, qui erat unus ex nobis, et abiit, ut ei
traderet. 5. Deinde nobis dixit Domtnus noster: Atntn, dico voUi,
modicum tempus est, et relinquetis me; scriptum est tnim: Pa-

b cutiam pastorem, et dispergetitur oves grcgis eiiis. 4, Et vcnit Iu4il
cum kgis peritis et sacerdotibus populi ac prodidit Doiuiaun
nostrum lesum. Hoc autem factum est quarta sabbati. 5. Con
enini pasciia comedissemus tertia sabbati vespere, exivimus in moo*
tem Oliveti, et iiocte comprehenderunt Dominum nostrum lesuiii.

10 6. Et sequente die, quae est quarta sabbati, in custodia permansit
in domo Caiphae principis sacerdotum; et eadem die conveneniDt

1 Ml. 26, 2}. — 3 Mt. 26, J I. — 9 Mt. 26, 50. — 11 Mt. 26, s;.

1 ixftf voy -f- avtof m v | ilniiv : > d, + tivritf b o | 2 ijiilv ff^fflrt
>j m p V I 10 ovofjta avrov m I xvfjtoi; : 9f6s d 3 tv fjtkr: ^,uiy bo 4.3 •
(o d) ^j'tw 4watu ji. to v. m \ 4 ^tt^atpeci o \ 5 f (hi > tn p v | 7 r«fT« <1 ,
9 xal >• d m p V I 10 xdyto b m o p v I nooSutaut o | 11 apyvoia + ni
^TiXtj^iii&ri ij Y(iCt<fri ij ).iyovoa' xal lltt^ov ra /.' dpyvpia, rr,r rf^qr m
reTifit]fitvov, or drifiijaavro dno viuiy 'la^ai])., xal i/ituxav avri tii W
olxov toil xf(iafita>(; a ex Matth. 27, 9 — 10 | (paydvifi; o | IS ri.ufr ttAt* •*«
b d h o I 16 xal kx. : exdozov d^ b o J dftov -f df h | 16 ^nayyti^xt^w*
p V I avt'ttnoBnvtiv + avtdi b o | 17 dnapvt^a^ -f- /if b o | 19 r« > b
avtov > d n5 0 p V I 20 or m p V I 22 oi' > a h o | 22/2.S na^tttyttt
m 0 p V I 23 TO 710Z. dn iftov m | noxriQiov 4* A^ytur b 24 ij^tvt* :
+ dt b I 26 xaxanfoovimv + *«i b | kiyft + v.wti' b h o : 27 <.;

5. xttl ravta aVovaa?] Haec inse-
reas Constitutor turbat chronologiam,
lam priusquam ilia verba a Domino
pronuntiata sunt, vci ante sacram cc-
nam ludas pactus erat cum ludaeis.

6. ty n^/<nr^J Aliter Didascalia.

7. Didascalia dicere videtur, ludam
sacrae cenae interfuisse. Distincte hoc
doceut, ct quidem recte, Chrysostomus
De proditioue ludae horn. 1, 3; II, s;
Hieronynms In Matth. 26, 25; Augu-
stinus In loann. 6, 48; 15, 18; In Ps.
Ill, 1 ; Theodoretus Ad I Cor. c. 1 1
(cd. Schuhe UI, 2}8). Ephraein, lu
hebdoni. s. serm. IV, 6 ed. Lainy I,
422, Evangelii concord. e.xpos. ed. Moe-

sioger 1876 p. 2a t, dicit, ludam cm
apoitolis paxiem quidem sumpiiae.
sed postquani in aqua intinctuj Jkk-
dictione privatus fucrit, ac turn prodi-
lorcm abiissc neque bibisse cilicefn.
Constitutor ludam ante sacram ceutT'
decessissc censet Item Tatianiu, Vk-
tor Capuanus (Migne PL 68, }<«>
Amraonius, Harmon, evaag. c. t}}
(ed. Schnieller 1841), Aphraatcs Hoiu-
Xll, 4 (ed. Bert 1888 p. 188). Hilanc^
III Matth. cap. jo. — dnitvna n- '•
r. aiufiaroi; xal o"//arov] Siinilitef^^
30, 2; VII, 25, 4. Cuius locuiioflii
primi teste* esse videntur C
Na^. Orat. VllI, 18 (PG jj
Epiphanius H. $5 c. 6.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM, V, 14, 4-9. 273

tggoy dx&», rig av slij o xctQadcaikov avrop' xal ovd' ovrmj
^^tgiptev avvov to opofia 6 a/a&dq xvquk;, aXXa 6vo arjfula
j«_»jpodoT<w Idawegy, tv ftkv elxcop' „*0 iftficcxxofdevog /isv' ifiov
9 xm x(f^iim"y dtvteQOv 6d' jQi kytb ^d^ac xo ipmfilov kxt-
••55^ 4.' xaixot xaxiivov Uyovtoj' ,,M^xl kyai sl/u, ^a^i"; 6
•fajfcify Q xtSQtog, Sxi vol, dXX' Sxi „av ebtccq", xal yo/g^tfat

i^wijrl XOVX4P $ovXij9-tlg, iprialv' „Ov<A xtp aif&Q<6xtp ixsivq),

« w> ovlbg xov avd-Qcoxov xaQadidoxai' xaXbv ijv cevxtp, el ovx
JP»y^". 5. xid xavxa axovcag, axeXd-cav elxiv xolg Isgevotv
»ll HXtxi (loi dovvat, xtiL kfm v/tlv avxbv xagadcoam; ol 6e 10
tn^aav aihm XQUxxmrta doyvQia". 6. xal ry xifixxi^ yoyofrcs
vq' avrq x6 xdaxa, ^dtpoPTog ixelvov rfjv yfpa slg xb x(fvfiXlop
« TO ifHOfilop Xafiovxoc xcu i^eXd^oPTog wxxdg, ^filp tlxsp b
ipiog' ,,'EX^Xvd-ev ^ mga, Upg axoQxia&^re xal Ifie ftopop dg>^6",
d hcaoxov iiiaxvQ^oftiPOv pnj iyxaxaXthpai avxop, ifiov JltxQov 15
ajYtXloitivov Ttcci avvaxoB'avilp, slxep' ,M(ii)P Xi/m aoc, xqip
aaoga gxopijceu, xglg dxagpijoij fitj sldipai fit". 7. xagadovg

^filp xa canLxvxa (ivaxriQut tov xi/dov adftaxog avxov xal
taxog, 'Jovda /ii] ov/ixaQOPxog ^ftlp, „i§,^X&£P elg xb ogog xmp
tuop xXijciop T<w yg<^a(>(>ot? xmp xidQiov, oxov ^p x^xog**' 20
v^fuv dh xttl ijfiBlg xal vfipijaafiep xaxa xb i9-og. 8. xalxQ'P^}^
\g ijfimp ov xoXv, XQoafjvxexo x(S xaxgl Xiycap' „ndteQ, xagi-
"xe ax ifiov xb xox^qiop' xX^p (t^ xb sfiop d-iXrjfia yepia9-a>,
la xb OOP*', ocal xovxo xoiijcag xqIxop, rjfdcap dxb xrjg dd^fiiag

vxvop xaxaxBCovxcav, iXd-mp Xiysi' ,^Hyyixep rj mga, xal 6 25
>g xov d»d-Q<6xov xaQadidoxai elg x^^P^S dfiagxmXmp". 9. xal
V 'Jovdag xal (tex* avxov o^Xog doefimp ' xal aij/ielop xgodoaiag
rote deixpvaiv doXiop g>lXri/ia, ol 6e de^dfiepoi xb avpd^fta,
tdnjaap xov xvgiop xal diOfuop xoijjadftepoi rfyayop elg xrip
lav Kalaupa xov dgxtegimg, jp y xoXvg axryxsxgoxijxo ov Xadg, 30
t* oxXog, ovdh xgea^vxigiop legop, dXXa avpidgiop xagapofioip
I ^ovXtvx^gtop daefi<op' ol xal xoXXa xoirjadiitpoi xax' avxov

3 Mc. 14, 20. — 4 loann. 15, 26. — 6 Mt. 26, 25. — 7 Mt. 26, 24. —
Mt. 26, 15. — 14 loann. 16, 32. — 16 Mt. 26, 34; Luc. 22, 34. —
Luc. 22, 39. — 20 loann. 18, i. — 22 Luc. 22, 42. — 25 Mt. 26, 43.

vc b { 28 avToTg delxwaiv cv) b d h o | avv9ff*a o | 29 r^v >> m p v |
jtoUiv o, 7to)JLol b I SO/SI ov A. dXi' : tov kaov dX).' ovx b o | 81 ovte h |
iv o I na^vo/tov b o a' | 32 das^wv : aatuvov o
PaKK, DioAsc. n Constit. ap. L 18

S74

DroASCALIA V, 14, 7-9 (S).

principes populi atque consilium de eo inierum. 7. Et ilc
proxima die, quae est quinta sabbati, duxerunt eum ad Pilafi
praesidem, et rursus in custodia mansit apud Pilatum nocte
quintam sabbati. 8. Parasceve illucescente, eum vehementer cor
6 Pilato accusaverunt, nee quidquam veri producere poterant,
falsa testimonia contra eum proposuerunt et a Pilato occision
petierunt. 9. Et cruciiixerunt eum ipsa parasceve. Per sex i(
boras passus est in parasceve, et illae horae, quibus cnicifixus 1

2 Mt. 27, 2.-6 Mt. 27, 11—26. — 6 Ml. 26, 39-

I iixnx. : nivovtfii xal b o | xnttofioivii^ : t/dnat^orrfi d i
2 ^anitoitfi; + xal b o I loido^ovfifvot : koidiopovvtti a, + avtov b 0
8 (t(>tuva : Iffoiv b o | 4 Ifpov xa9. )> b o | 5 ^a9twi b d h v [ 6 «1 ^

> h m p V I 7 *Avva a i 8 naQtSoaav h | 9 no)J.a : xa n. \> o nokkk

> p I xal >■ V I 1(1 I'aji^vav b I a7if?Jy^ai : djiodfi^at m p v | 11 Svo > b(
dt(ftvieli b t 13 dvfjyayov d, fladyayov b, tjyayot^ o \ 14/15 itdovat «««
cvj b d o I 16 yivovrai -|- oJ b | 19 ioDnyf b d o p v : ^avt^ a h m LXX i
20 noXloi -\- xal h | 21 (iov : pioi b o | ifiol : ifi^ b | 22 avavdpfttt h p I
23 ^avTov + xorijyopf t xal b 0 ! f^fleyx^ij h I 25 xoXdan rovror <v in
p V I Tiapadovi b o | 26 dviStKextov b p | dnoBvijaxnv b o | 28 St^. ri)r
dnotf). b 1 29 nf()/ : xai' m p v ] fifta /. niiiv m | 30 innta a h : *Zro_4_
m p V, xal b 0 I 82 yfy^afifiivov : eifitjfiivov ni o p v | 34 xwv Ifie
fiav b

XrV, 9—12. Ul lesum per tres dies
completes vel per tres dies ac noctes
niortuum vel in corde terrae fuisse
demonstret, auclor lempus sic eme-
titur: primum diem constituunt Korae
sex parasceves priores, quibus tie Do-
mino tudidum fiebat, noctem primam
tres horae sequentes, quibus terra ob-
scurabatur; diem secundum horae para-
sceves reliquae, noctem secunJani nox
parasceven scquens; diem tertium dies
sabbati, noctem tertiam horae tres
sabbato succedentcs. Cf. qua« adno-
tavi ad Testimonium VI.

10. loanncs 18, ij. 24 c cortririo
tradit, lesum prime ad Anaam ductum
et ab hoc ad Caipham nussum cssf.

11. fid(>zvf>ai d. tfyevdtii] Hoc .Mat-
thaeus 26, 60 ad iudiciutn Caipbae
refert. — lii xa&oaiatatv] L e. ad
crimen maiestatis.

14. Tplt/j di wpn XT)..] Item VUU
34, I. Unde haec chronologia? Chro-
nicon paschale p. 5, 219 cd. Dindoit
(Migne PG 92, 78. 5 34) refert, codices
meliores loann. 19, 14 mpn tplry ie-
gisse, non h'xzf,. Marcus ij, 25 cruci-
tixionem ad horam tertiam refert.

14-18. Cf. Ps.-Ign. TrtU. 9, j,.

CONSTITDTIONBS APOSTOLOBUM V, 14, 10—15. 275

p tldog vfiffecog ov xaQiXatop, i/tXTVovTSf, xsQTOftovvtec, zvx-
ntq, ^axi^otrree, Zotdogovfupoi, xstQa^owei, fiavrdctg ixt^ij-
anwg ^atrl xfo^ijTelag, elQafpg, fiXdognjfiov, Mcooimq xoQa^rrjv,
k6 aegfrjufAiyy, ^vaitSv av<UQtxip>, 'PcoficUcov xoli/uov, xcUaagog
mnUrp dxoKaXovpxnq. lo. xal xavTa fUxQij OQd^Qov fiad-ioj 6
mif9iPiJ0aPTtg avrm „oi xccvQOi xtxt oi xvrsg" axd/ovCtp avxoP
y^ Uppov, og y> xspB-egbt rov KcCidipa' xaxsl xa Sftoia dgd-
irws, xoQaaxev^g ovOrig, t<3 &(j%opxi xcov ^Patftaltap xagidrnxap
hop UiXdrat, xaxrffOQOVPXBg avxov xoZJia xal ^agia, <hp o^6hp
fpwp dxe2i/§ai' hp* olg b a(fX(op dvcapacxexjjaag lle/sp- „Ovds- 10
lap cdxiav xat avxov eoglaxeo". 1 1. ol 6k ftdQxvgag &oo ^fevdetg
fo/opxsg i^ovXoPTO Ovxoqpgpxtlv xop xvqiov aCvftgxopcap 6k
htmp ivgsB^jpxmp eig xadvaloMaf dp^op x6 XQayfta Xiyovxtg'
Ovtog kavxop Xiyei fiaaiXia tlpot, xcu g>6Qovg xalaaQi didopai
wkm^\ 12. xci ylpopxcu ccvrol xaxi^oQoi xal itdffxvQeg accd 16
}tnk aeal nyg oaroyatfecpg k^'&voiacxal Xiyopxeg' „Stax>QaXiOP,
'acgatwv avxop", ipa x/LrjQm^ 6,xi yiyQaxxai xbqI avxov kp
lie J3ipoyiyrgig' „I}vpi^<^ffia» kx k/ih fid^xvQsg ddixoi, xcl iy>ev-
gro ly adixla keevxtjp", xal xdXiP' „IkQitxvxXmadp fie jcvpeg
faUof. JhiPajarfrj xoprjQBVOfidpmp xsqUcxop f^"y xal kv kxigoig' 20
^jpiTO Tj xkrjQovofila fiov l/iol c&g Ximp kp dQVfuS, idcoxep kx' ifis

V ^pann/p avxijg". 13. 6 ovp UiXaxog apavdQla xaxaiax^^cc?

V dgxn^ avxog tavxop l|e>Uyygt xaxlag, xqo xov dixalov xa
liy^ d-eQccxBvoag, xal fiaQxvQcop (ih> avxm mg dvaixico, cog aixiop

xoXdaei xovxov xagadidovg axavgrn, xalxoi ^Pm/talcop poftovg 26
fifUpwp fnjdJpa dps^iXeyxxop ^vrfixBiv. 14. dtjfiioi dh xaga-
^pxsg XOP XTJg do^ijg xvqiop ivkco XQOCrjXaHiap, ^xtj/ f/^p coQa
avQoiacartsg avxop, XQixy 6k cppy xt/p dx6q>aaip Sa^dfispoi xrjp
pi avxov. 15. htstxa „l6a>xav avxm ogog xibIp (itxa xo^V?",
a „xa Iftdxia avxov xXtJQCp 6iefiSQlaaPxo" , ixuxa 6vo xaxovg- 30
pg iaxavifataav avp <xvx<p i§ kxatigov ftigovg, i'pa xXijgm^ xb
'gaftfijpop' ,'Edancap dg xb figtS/id fiov xo^*' ^dl elg xtjv 6l^av
\} ixoxiadp fi8 o§og", xm xdXiP' „Jufi£glaavxo xd ludtid fiov
rtotCf xtu kxl XOP IfiOTiafiop fiov e^aXop xXfjgop", xal jp aXXoig'

1 Mt 26, 67. — 8 Luc, 23, 2.-6 Ps. 21, I J. — 7 loann. 18, 13.
loann. 18, 38. — 11 Mt. 26, 60. — 14 Luc. 23, 2. — 16 Luc. 23, 21.
Ps. 26. 12. — 19 Ps. 21, 17. — 21 ler. 12, 8. — 29 Mt. 27, 34. 3s.
Luc. 23, 33. — 82 Ps. 68, 22. — 33 Ps. 21, 19.

18*

276

niDASCALIA V, 14, 10-16 (S).

Dominus noster, dies reputatae sunt. lo. Ac deini*
factae sunt tres horas, et nox reputata est, €t iteruox **
usque ad vesperani tres horae dies, et postea rursiji&'
passionis. ii. In Evangelic autem Matthaei sic
5 yespere sabbati, prima sabbati lucescente, venit Ai Jla
Maria Magdalene, ut viderent sepulcrum, et lerrae
magnus, quia angelus Domini descendit et lapidtm r^ u
iterum dies snbbati, et postea tres horae noctis «

quibus requievit Dominus noster et resurrexit. i:^ li

10 est id, quod dixit: Oportet filium hominis facere r^g |
tres dies et tres nodes, sicut scriptum est in Evang^g^el
scriptum est in David: Ecce, mensurasti dies meos. A

exigui erant hi dies ac noctes, sic scriptum est .

igitur, qua lucescebat prima sabbati, apparuit Afari^v^ j.

15 Mariae Jiliae lacobi, et mane prima sabbati ivit aiF Zey^
etiam nobis ipsis apparuit. 15. Dixit autem nobis, nos e
Utinani ne mea causa ieiunetis his diebus, aut ego opas
ut affligatis an imam vestram? Sed fratrum vestrorum can
fecistis; et sic facialis his diebus, quibus ieiunatis, et <{auu

1 Mt. 27, 45- — 5 Mt. 28. I. 2. — 10 Mt, 12, 40. - 12 P5.8S,
U Mc. 16, I. 9; Mt. 28, 9. — 17 les. 58, 4. 5,

13. ^ia — noctfs] Gibson banc
particulani cum praecedente construxit
et verbis sic scriptum est novum ver-
suin incepit.

14. Mariae filiae [acahij Constituti-
ories verisimiliter textum Didascaliae
hie sen-antes habent Mupitt t^ roi
'laxia/-iov, et Marc. 1$, 40 ilia Maria
distincte mater lacobi nominatur. Sy-
rus Gcnetivum false interpretatus esse
videtur. Cf. Resch in Texte umt Utittr-
suchuti^fu X, 2 p. 762. — Lei-f]
Hie vir non est Matthaeus vel Levi
Alphaei (Marc. 2, 14), cum subinde
apostolis opponatur, e quorum numero
iste erat. Qpae cum ita sint, auctor
haec referens non Evangdium Petri
secutus esse censendus est. Levi cnini,
de quo in hoc v. 60 sernio (it, distincte

Levi Alphaei nominatur. .^
lesus nostro Levi haud duM
solymis apparuit; Evangclil
vero de Levi iam in Gililaed
dicit. Quis autem est ille h
gistri cuiusdam Levi Acta Pil
onem faciunt, ncc vero C)
apparuissc narrant. £v«n|
cundum Hebraeos porro
De viris illustr. c. 2 refnl
Christum post resurrection<
cobo fratri apparuissc. NcU
autem tradit, lacobum ctiX
pelUtum fuisse. Q^a«stio a
Cf. Zeitscl>ri/t fur neultsU 1
II, iji sq.

IS -XV, I. Tota hac 9
minus loquitur. Ad s

CONSTITUnONES APOSTOJ-ORUM V, 14, 16—19. 277

i ittta dv^uov ikcjUi^v". i6. Ixctra iyivBxo zQelg Sgag
0^ „dxo hcn^ icag ^vdnjg", xcti xaXiv qxog XQog ddXriv,
tijiy(fcpn<u' „Kal oifx ^ttig^ xa\ ov vv§, xai Jtpog hoxiQav
ifSq". 17. xal xefi r^v kvaxi^ mgav dva^oijaag thtsp xtp
<• „6tiiiov, 9-ei ftov, Ivatl /ts kyxcaiXtXBg" ; xal hbx SUyov 6
at yawg ft^d^ ' „naxeQ, Sqxg avrolg, ov y&Q oldaaiv o
pfty**, xaL ixixfcefav' „Eig X^^^? tf<w xccQctrl^fti to xPeVftd
, iaixpivcsv, xal ^dxxBxai xqo ^Uov dvaemg iv ftvijfuUp
$. 18. ixigxooxovaijc <fe tijfc (tt&g Oafifidtciw, dtfaardg ix
w ixkJQOHJev hestva, a xcA xqo tov xd&ovg tj/iZv xgodXtyev 10
w, on „6el tov vlbv tov dvd-Qcoxov xoi^aai iv r^ xagdl^
^ r(feig fjftiQag xai tgelg vvxvag".. 19. xcl „dvaaxdg'* ix
V ,^Qcaxg" /ikv „q>avBQOvxM Magla rg Maydakijv^ xal
rg TOO jToxco^ou", dxa KZeoxgi. kv odip, xai fiexd xovxo
(Hg fta&ijxalg avxov, ipe&fovaiv f^ 6ia xbv q>6fiov xmv 16
or, la&'gedatg dh xsQisgya^Ofidvoig xa xax' avxov. xavxa

ts. 5 J, 12. — 2 Mt. 27, 45, — 3 Zach. 14, 7. — b Mt. 27, 46. —
J, J4. — 7 Luc. 23, 46. — 11 Mt. 12, 40. — 12 Mc. 16, i. 9. —
24, 18. — 15 Mc. 16, 14. — loann. 20, 19.

koyia^fl b ID o p I 2 ^1 vdtriq b h o p, similiter fere semper | 3 ov :
f 4 9x1*; : -\- antQ anavta Btaaufifvoi o\ avatavffw^ivteg avztp
u, o /thy ifikaa^tjftft waavfl di da9ivetav fiif 6vvdfitvov kaviui
r, o dk TOVTip fihv ayvoiav inttifia, npoc rfc tov xvptov azpatpeig,
ntoB'eli vn avTov xal yvove, oant 6 ndaxotv, ^^iov /iv^firiv avzov

ir T§ fiaatXtia fig xa fteru ravra' 6 if' tv&vs ufivrjan'av avrw
ytyovorwv x'*P"'^ff^os fli; nagadtiaov fia^yaytv dno).avaovxa
tM»v aya9wv' o: a | 4/5 Ttp natpi > b o | 5 /lov pr > m | iyxax-
» V I 6 fieydlg + tintv e o | 8 : rt b e 0, + ri a | 7 xal in. :
o, in. rt e | nagiTi&eftai m p v, napu^tjoofjiai h | 9 xtvtu h | /aiag

I 10 ngoiXfyev : dieXiyito b o | 11 6tl : post dv&Qtonov \> o |
>r b o I 14 r^ tov > b d o p | tov >■ e m v | tha 4- 'oJ b d e o |
ip I ^y + r^bempov I ftfrd tovto : jUfr' avrov m p v |
> b I 16 ntptipyat.ofi(vwv b o | avxwv h

I auctor varios S. Scripturae 17. npo riXiov ivaiw?] Haec verba

pu cum libertate usurpavit. addenda erant, ut numerus trium di-

lam — vfstram] Locus ad erum, quibus Dominus in sepulcro

cm verborum expressus est, erat, impleretur. Parasceve vel finis

( apud lesaiam 58, 4. 5 lu- parasceves primus dies erat, tertia nox

• , • sabbatum sequens.

278

DIDASCALIA V, U, 16—20 (S).

et parasceve omni tempore, sicut scriptum est in Zacharia: /«»•
ttiutn quarta et iemnium quittta, quae est parasceve; prima am
sabbati vobis non licet ieiunare, quoniam est resurrcctionis metb
1 6. Propterea prima sabbati non numeratur in numcro dietUB

5 ieiunii passionis, sed a secunda sabbati numerantur, et sunt qQtiu|iit
dies. Ergo ieiunium quarta et ieiunium quinta et ieitinium sefttm$
et ieiunium decima erunt domui Israel. 17. A secunda sabbat erg*
ieiunate sex diebus prorsus usque ad noctem post sabbatam, et
hoc reputabitur vobis hebdomas. i8. Decima autem — quia prin*

10 cipium nominis mei Yod est — in qua renovatio ieiuniorum ent,
non secundum consuetudinem prioris populi, sed secundum nov-uoi
testamentum, quod vobis constitui, ut ieiunaretis quarta sabbati
pro eis, quia quarta sabbati coeperunt animas suas perdere itque
me comprehenderunt. 19. Nox enim sequens tertiam sabbati est

16 quartae sabbati, sicut scriptum est: Et facta est vespera, it factm
est manet una dies. Vespera igitur diei sequentis est. 20. Tcflii
eniro sabbati vespere pascha meum vobiscum coraedi, et nocte

1 Zach. 8, 19. — 6 Zach. 8, 19. - 15 Gen. i, j.

daeis dtcit. — sicut scriptum etc.] Auctor
ieiunia Christianorum e Vetere Testa-
mento conHmiare vult atque nititur
praesertim verbo Zachariae 3, 19, quod
Uberius explicat. Prophela de ieiunto
men si bus quarto (die IX, quo Hiero-
solyma a Chaldaeis capta sunt, cf. ler,
52, 6), quinto (die X, quo urbs et
templum incendio vastata sunt, cf. ler.
52, 12—14), septimo (die III secundum
traditionem, ob occisionem Godoliae,
cf. Jer. 41. 1 — 2), decimo (die X, quo
obsidiura Hierosoiymorum a Nabucho-
donosor capessebatur, cf. IV Reg. 25, i)
ludaeis peragendo loquitur; auctor
vero noster de ieiunio die bus certis
observando dicit; mensibus ergo inter-
pretes LXX sequens dies substituit,
cumque numeri ad dies ieiunii Christi-
anorum non plane quadrent, non sine
artificio ad finem sibi propositum per-
venit. Subinde ludaeorum ieiunium
quinta interpretatur de ieiunio Christi-

anorum parasceve, quae tatnen (trii
sexta est, et ad interpretatioaeni sti-

biliendam addit, dies ieiunionrai am
a prima sabbati, qua Christiani noo
ieiunent, enumerandos esse, sed 1 tc-
cunda, non aniniadvertens, secundiBD
eandem regulam alterum ieiunium ooa
in feriam quartam cadere, sed in qtiio-
tam.

16. quinque dies] scilicet usque li
parasceven, quae v. i > quinta itdi-
ratur, si dies inde a feria II seu $^
cunda sabbati enumerantur.

iS— 19. Dictum Zachariae de dra-
ma ad ieiunium feriae IV refertui.
cumque haec feria, si dies post td
trans octavam numerantur, propri«iit
undecima, auctor earn a vespere did
praecedentis iocipit ; insuper hoc icift-
niura eo contirmat, quod decima tUtco
vel I nomen lesu incipit ac signiAoL

^^^

CONSnTDTIOKES APOSTOLORUM V, 14, 20.

279

I jp T<p EfdofftiJUp kfQaqnj. 20 (XV). xaQ'^yyuXiv ovv
avtoq vifitBVUV titq ^ ^idgaq xavxaq 6ia Trjv tmv *lov
^fvoadfittav xol xaQavofUav, xev&slv avrovg xa2 66vQscd-at.
teXtvaoftspog htl r^ axmleta avrmp' xcl yoQ xcA ct^Tog
ilig ixadaxQvatv, dYvotjaaai xw xatgov r^g ixtaxoxilg tcfSTtov"' 6
da dk xai xaifaoxiv^ XQOOiva^tv ^fOv wjorevstp, x^v fikv
)p xQo6oatav, xrpr d% dia x6 xa&og' dxovrjcxtviku /k xqoo-

Loc 19, 41. 44.

tv«YYeUtp : -f* i'tntyQ. b i. m. | dveypd^t] d e m o p v | napi^y-
' a I a rovras : tag b e o, >• m p | t^v > b | 4 4ni : iv h \ 4/6 xal

ovrcvv >>■ b I 4 xal sec >» a | 6 avTovg d | ayvo^oaai : UYvo^aavra
: a*), /If ayvo^ag 6i o \ 6 ih > h\ T dh sec ^y h o

Editores hie caput XV ponunt
ribunt: Iltpl r^g fteydltig kfi-
tg, xttl 6ta tl TexQttda xal
Ktv^r imtQinovai v^azsveiv.
s neque caput neque imcripti-
igDOSCunt, caput sequens potius
idpiunt. Contextum respiciens
em capiti XIV adiungo. — re-
xal n.) Ct c. 20, 16; VII 23, 2;
>. 69. Horum dierum ieiunii iam
e 8, 1 et sub nomine axaxiwvoq
s Sim. V, I, 1—2 mentionem
. — nfodoaiav] Didascalia feria
ieiunandum esse docet, quia
us ea vel potius nocte feriam
nite comprehensus est Petrus
Zsin. 15: xi{v /ihvrerpdda {vi}-
p nQoatitaxtat) Sid to yevo'
avfifiovJuov vTio tiSv 'lovdaiatv
> nfo6oaia tov xvglov. Item
nius H. 51 c. 26; Expos, fid.
baud dubie a Didascalia depen-
cf. Testimonia. Augustinus Ep.
} n. 30 quoqne dicit: Cur autem
et sexta maxime ieiuoet ecclesia,
io red^ videtor, quod conside-
rangtflio ipsa quarta sabbati . .
mi reperiuntur ad occidenduni
am fecisse ludaei. Constitutor
n feriae quartae ad prodttionera

Domini refert, quae est eadem cum
comprehensione. Similiter posteriores
fere omnes. Relicta autem chrono-
logia Didascaliae explicatio non am-
plius prorsus quadrat. Si sacra ceoa
io vespera feriae quiotae facta e$t,
proditio, quae earn sequebatur, non
prius fieri potuit. — dnov^atevaat
xTk."] De ieiunio stationis ad ieiunium
hebdoraadis sanctae transiliens Con-
stitutor minus accurate dicit. Ieiunium,
quod ad galli cantum solvebatur, erat
ieiunium sabbati sancti, et hoc termi-
nabatur ad galli cantura non tam diei
septimi vel sabbati, quam post diem
septimum. Cf c. 1 8, 2 ; 1 9, 2. Tem-
pus vero ieiunii paschalis solvendi non
ubique idem erat. Testibus Dionysio
Alexandrino, Ep. ad Basilidem c. i, et
Eusebio ad loann. 20, i (Catena patr.
gr. in S. loannem ed. Corderius i6}0
p. 448) alii solvebant ieiunium ad sab-
bati sancti vesperam, alii circa mediam
noctem sequentem, alii dominica illu-
cescente idque tardius vel citius. Mo-
rem, quem Constitutor commendat,
teste Dionysio ecclesia Romana seque-
batur. Agnoscunt eura porro Epipha-
nius H. 75 c. 6; Expos, fid. c. 21;
Cassianus Coll. XXI, 2j. Synodus

280

DIDASCALIA V, 14, 21—15, 2 (s).

ceperunt me; ieiunate ergo ea. 2i. Iterum autem et in pafai
pro eis ieiunate, quia ea me crucifixerunt medio in I'esto azymoi
suorum, sicut in David praedictum est: Mediis in fatis suis
crunl signa sua, et non cognovertmt. 22. Vos igitur perpetu
6 diebus ieiunate omni tempore, et praesertim qui e domo g
estis. Quoniam enim populus non oboedivit, illos a cacci
ab error e idolorum liberavi eosque suscepi, ut propter ieiui
vestrum et eorum, qui e domo gentium sunt, atque minist
vestrum illis diebus, cum precamini atque oralis ob error

10 interitum populi, precatio et oraiio vestra suscipiatur coram
meo, qui in caelis est, quasi ex uno ore omnium in terra
lium proven i ens, ct remittantur eis omnia, quae fecerunt in
Propterea et in Evangelic praedixi vobis: Orate pro inimuis rcrfra|
et heati, qui lugeni super interitum infidelium. 23. Proptera

15 cognoscite, fratres, quod ieiunium nostrum, quod in pascha ieiu
namus, propter praevaricationem fratrum nostrorum ieiunabifij
Etiamsi enim vos oderunt, oportet nos eos fratres nominare, opO^
niam in lesaia nobis sic scriptum est: Appellate fratres eos, ft
vos oderunt et reicinnt, quia glorijicaiur nonien Domini. 24.

20 eis ergo et pro iudicio et perdition e loci oportet nos icii
et lugere, ut gaudeamus ei exsultemus in raundo future,
scriptum est in lesaia: Gaudete omnts, quicunque lugetis super
Et iterum dicit: Consolari eos otnnes, qui lugent super Sion, pt
cinere oleum laetitiae, et pro spiritu maerore oppresso indumentu

25 gloriae.

XV. Oportet igitur nos eos miserari et credere et iei
et orare pro eis, quoniam, cum Domlnus venisset ad popi
non credebant ei docenti, sed doctrinam eius auribus suis prai
mittebant, 2. Propterea, quia non oboedivit hie populus, s

i

lentut
raSI

3 Ps. 7J. 4. J. - 13 Ml. s, 44-
22 Jcs. 66, 10. — 2S les. 61. 2.

I- ^

31. medio infesto a:(ymorum] Festum
aiymorum propric dictum paschae
suCcedebat ; incipiebat a decima quinta
luDae et per dies septem celebrabalur,
inter quos primus habebatur dies festu<
magnus. Q.ui dies hoc loco vix in-
tetlegendus est, cum auctor lesum de-

14 Mt. s, s- — 18 les. 66,

cima quarts lunse mortuura ess
seat. Nomen illud autem etiam
Mflzzot et festum paschae desig
et hoc sensu ab auctore usur
esse videtur. Cf. Schanz, Kt
ubtr lias Evangeiium dti h. Ma
1879 P- 508-

CONSTITDTIONES APOSTOLORUM V, 14, 21—16, 2. 281

:j Ij^do^ ^/t^QCi aKxtOQoq gxovijaavroQ, amb dc prjCTfvaat
teror, ovx, ^* ^f^ ^^ adfi^arov pijCrevsiP, xaxaxavOLV
flag «3raCToy» g>til* or< lxea>o ^wor yp^ vfjCtBVB^v, tov
m h cwy In vxo yijv oyrog. 2i. iv (xvrjj yoQ ccvvmv
] xarioxov top xvQtov, Sxmg xXtjgmd^ kxslvo to ^paaxop 5
fi^&ePTO ta aij/t£ta ecvtmp h /uam r^g ko(fTifq avrmv,
i/peaaaP". del ovp xsp&sIv vx€q (wtcop, oti kXd^qprog
w ovx ixt0Tsvaap avrtp, oJU' axeadcapxo t^p Maaxa-
ov, avtx^ovq xQlpccvres kavrovg aanTjQlag.
^Vftslg OVP (ioxagioi, ,,ot xots ov /Laog, pvp (ft Ifrrog 10
oaBhp dxb xXdvijg tldmixop, axb dypolfig, dxb dvaas-
i ovx Tflajfiipoi, PVP ^ iXtijd'ipteg" 6ia t^p vxaxot/p
ag vfttop. 2. vfitp yoQ ^polytj >} xvXij x^g gco^g zolg i§

7}, 4- 5. — 10 I Petr. a, 9. 10. — 12 I Petr. 2, 10.

'ffa + Snttvtas /itxpovg te xal fttydkov^' Sots d \ 2 6fi : diet b o |
d I xatinavaiQ b o | 3 Xffk vijaTtvtiv cv> b o | 8/4 tov d. — ovroe
fri dv avtw ra p V I avzdiv : avtov o | 6 avtduv : + otj/tsta m
t jml d e cf. LXX | 7 xal >• e | xal ovx syvwaav : ante iv /teaat
i ovx — avrdiv > b o | 8 dXka b e o | 9 dva^i'ovs : + fiapafi^A
r^p/ac + ^v vipiatov XV xal xv b o | 11 ^voS^iyrte h | 11/12 dno
(f. o I 13 yap > o | tjvoiyt) : »]» xo:v^ b o | rof; : ol o

'vangelio'] Auctor hie le- xiX. Cf. c. 20, 16; VII, 2}, 3.

itigelium provocantem in> 20; XX, 19. Nicetas Pect. Adv.

iliter lesus in Epistula ad Romanos de azymis etc.

>ud Eusebium H. E. I, 1 3, 9 21. iv avtQ xt)..] Cf. Tert. Adv.

(loann. 20, 29) appellat — lud. c. 10 s. f.

■um infidelium] Haec verba XV. ^napi&ftt]aig npo<ptjTtxwv

:um dicto Domini Mt. 5, 5 npoppijaewv tov Xpiatov xrjpvixov-

n, in Evangelic auteni non adiv, <uv 01 'lovdalot r^v fx/3aaiv

Cum auctor ea longo ser> &eaodfjttvoi ix xaxovoiag ^niatijauv

lerit, quem Domino quidem avxbv slvai tov Xpiatov tov &fov

se autem confinxit, ea non xalotavpai xatixpivav t6vT^s^^S*)S

to deperdito deprompsisse, xvpiov. Enumeratio propheticarum

ad seotentiam suam pro- praedictionum, quae Christum prae-

sue ingenio addidisse cen- dicant, quarum eventum ludaei intuiti

propter malevolentiam eum esse Chri-

• , * stum Dei non crediderunt et Dominum

2 c 89 praecipit, ut fideles gloriae ad crucem condemnaverunt. —

:diani magni sabbati noctem Sic hoc loco codex v. Reiiqui libri

ovx **'" **'* xrk.'] Cf. VII, caput novum, cui numerum XX (*')

33, I. — ixflvo fiovov praefigunt, capite sequente incipiunt,.

282

DIPASCALEA V, 15. 3-16, 8 (s).

vos, fratres ex gentibus, et aperuit aures vestras ad
cordis, sicut dixit Dominus et salvator noster per lesaiai
phetam: Appariii (is, qui non quaerebant me, et inventus jj
eis, qui non requirebant me, et dixi: ecce ego, ad gentem, ^
6 invocavit nomen meum. 3. De quo ergo sic dixit, nisi de g
quia nunquam cognoverunt Deuna et quia idolis serviebant? 1
quam autem Dominus noster venit in niundum et docuit vi
qui credidistis in eum, credidistis Deum unum esse, et
credent, qui digni sunt, usque dum impletur numerus eon

10 salvantur, mille milia et centena milia milium, sicut ill
scriptum est. 5. Super populum ei non credentem sic dii
die maniis meas expandi ad populum imredulum ac contrat
qui gradilur in via non bona et ambulat post peccata sua,
irritatttem coram me.

16 XVI. Videte igitur, quomodo populus irritaverit I>
nostrum, in eum non credens. Ideo dicit: Irntaveruni
sanctum, et conversus est eis in inimicitiam, 2. Etiterumi
de eis dicit per lesaiam prophetam: Terra Zabulon, tert
thalim, via maris, trans lordanem, Galilaea gentium, /loj

20 sedet in tenebrts, lucem vidistis magnam, et qui sedtnt in t
in umbra mortis, lux orta est eis. 3. Qui sedent in ten^
dixit, qui ex populo crediderunt in Dominum nostrum
propter caecitatem enim populi tenebrae magnae super eoi
erant, qui videntes lesum eum esse Christum non agnovi

S les. 65, I. 10 Ps. 67, 18 cf. Dan. 7, 10. - U lei. 6j|
16 les. 63. 10. — 18 les. 9, i. 2; Ml 4, ij. 16.

■ 17 conversus est eis C : conversi sunt S

4. Deum unum — qui digni iutU]
Versus fragmenta Praedicationis Petri
tradita per Clementem Alex. Strom.
VI, 5, 39; 6, 48 in memoriam revocat.
Locus Oidascaliae autem brevior est,
quam ut eius auctorem ab ilia scrip-
tura dependere concludamus.

XVI, }, qui Sfdent in ttntbrii etc.}
Similiter Opus imperfectum in Matth.
4, t6 liom. VI haec verba de ludaei^
interpreiatur. Origenes iii Matth. torn.
XVI, J (ed. Lommat2Sch IV, 7) autem

populum in tenebris sede

declarat.

•
). nX. rot! dgiBftov *ti^,

22; I Clem. 2, 4; J9.
XVI. De titulo cf. &■
3. npo nanwv »rL\ CC

VII, 41. J ; VIII, .. 10; 1

Constitutor nusquam quideos

vel ofiooiatOf tip natpi app(
vero non est colligendum

OONSTITDTIONK AFOSTOLORUM V, 15, 3—16, 2. 283

if, (XiiHq xots owe ^etitijfiivoi, vw 6k xeguhj/iivot, „lfx^s
nfonlifiip'* 9-eoS xetccfidvoq np rag aQsrag avzov ^aqfyiX'
, «^ <B» dxsv 6 aan^' „E(fQd&ijv totg i/tk /tri C;rftov0tv,
o^ijftfdfi^ X€Xg ifA ftij htiQmrtSctv, elxa' Idov elfu, t^
I, <ioAt ixdXeOop TO Svoftd ftov*'. 3. /i^ ^ijmjaavTaq yag 5
ir Mtt hce^^ftij^ve xoq* avrov, x(d vfi£Zg xt«STevCttVTeg elg
fnaptovaitn ry xli^u avr&v, xaxaXtlipavxeq x^ xoX^^cv
wtui Tj dJbjB'Bl /lova^la xgoogivyovTeq, ry xamoxQdtOQi
JA fijaoS I^ftOTOv, xJi^fftOfia xov aQi0-fiov xmv da^ofiipmp
am, ftftvQieu. (tvgtddeq xal xi^^t^ X^^^^^Q"> ^S ^ ^V ^ovld 10
mn. 4. xqhq ^ xov 'lOQa^X xov axiaxov Xdyw ,^Xfjv
tifa» r^ X^^Q^ f**>^ k^athaoa xgog Xadv ttXBiBovvxa xal
lorra, xOtq xoQevofUvotg hf 6d(p ov xaly, dX£ dxiaca xmv
vv avxtSv, Xaov xaQ0§^'0Vxd fts ivmxiov iftov",
VL BXixsxe ow, Sxmg xccq<6§wsv o iaog xov xvgiov, ftr/ 15
iob; avxtS. dib JLijsi' „naQcS§ovav x6 xvsvfta xo a/iov,
^«fi^ erSvotg elg Hxd-Qov". 2. afiX£y>la yoQ avxOlq xaxsxv^
' xttxdvoiav ai&tcav, Svi fildxovrag xov 'Jijoovv ovx ixl'
ofoxov slvai xov XQtaxbv xov B^bov, xhv xqo xavxoav
vx avxov ye/ewijfiivov, vibv ftovo/ev^, X&yov &s6v, ov 20

Petr. 2, 9. — 8 les. 6$, i. — 10 Ps. 67, 18 cf. Dan. 7, 10. —
5, 2. }, — 16 les. 6}, 10.

^ : TO h p, Tov b o I 3 aa>r^(« : xvQiog m p v, 6 x. e, + iv rtu
(e L m.) I 4 elnov b 0 | 6 note : tott a'^ | ^Tie^^n^^f/aav b o |
vytirfs o, similiter saepius | tov navToxpuTopog a | 9 tov dQt&/iov

0 Jttvid : davt^X b d e o | II j'^ypanrat : + nsaeiTtti ix tov
r»v /(iittff xal ftvpiai; ix Ss^nSv aov (Ps. 90, 7), xal naXiv to
9 9eov ftvptonkdatov, X'^iatfe? evf^*ivovvTwv a ex Ps. 67, 18 | to*
n p V I ror amarov >■ b d c o | 12 Tag > d i i^eniTaaa ante rag
•vbdemopv LXX | 13 ov x. : ovx dya&^ b o | 14 napo^vvavTa
t a, ifimv b, avTov h | 16 fiXinf e | ovv b o D : >■ rel | onwg b d

: n»9 a p | napw^vvev + avtov b o j xvgtov + r^y do^tjg d j
ietcrtti d I 17 xarex^fi b, xaTsaxs&tj o \ 18/19 inioTevov + avTw b |
tir + rir vlop b o | 20 aiwvtov > b m o p v | in' avrov yty.
a p T I vft b h o : ^1 a I yeyivvrmivov h : ytwiufievov b 0, yewri-

1 #f ov d e h p

1 Senuarianum fuisse. Cum expressionera illam recentioris aetatis
apostolis se fuisse simularet esse, vocabulum Nicaenum et vitandum
necoli IV miaime ignorarent, erat.

284

DIDASCALIA V, 16, 4—7 (S).

perspexerunt eum, neque ex scripturis prophetaruni neque
operibus et curationibus eius. 4. Vobis autem, qui e populo
lesuni credidistis, dicimus: discite, quemadmodum testetur nc
scriptura dicens: Vidernnt htcem magnam. Vos igitur, qui cr«
6 distis in eum, vidistis lucem magnam lesum Christum Domii
nostrum, et iterum videbunt, qui credunt in eum. 5. Qui
sedeni in umbra mortis, vos estis, qui ex gentibus estis, quu^
umbra mortis eratis sperantes in idololatria neque Deum cogj
scentes. 6. Postquani autem apparuit nobis lesus Christus

10 minus et magister noster, vobis orta est lux, qui vidistis
exspectastis promissionem regni aeterni et abstinuistis a mori)
et actionibus erroris prioris neque iterum idolis servitis, sicut s<
vistis, sed iam credidistis in eum ac baptizati fuistis, et orta tst I'cba
lux magna. 7. Ita igitur, quoniam populus non oboedivit, tenebfu

16 erant; oboedientia autem vestn, qui ex gentibus estis, lux CJL
8. Propterea ergo precamini et orate pro eis et praesertim diebitt_
paschae, ut orationibus vestris remissione digni fiant et conv
tantur ad Dominum nostrum lesum Christum.

4 les. 9, 2. — 6 13 ks. 9, 2.

1 ^ytttfoai' m p V I d<a b h 0 | 2 on -f ftkv b o | 3 yf vnyoftoi d, y»p-
vt}&f]atTai b m o p V I 5 rJoc xal f^ b h o I iioB^rf a h : -j- 'V**' '•*'''''
0 p V LXX \ 7 davft. ovufiovlot; > b o I laxvpog ]> b o v | 9 viit(f§< ■
vntp aiJjD? b o I 11 dxovofie a m cf. Ill, 6, 6 : dxovatjTf rel | fiktipiti (H :
fi).ii('t/tF rel I 12 ■Siu : 6t « h | IB (fiiyv : rov 9. b | dytaixtttt mop*
17 ai;ru;v a, corr a' | 20 Tt : rf^ b I 21 xal pr > m | 23 f 1'; > « p »
dpTtyivft/Ttt b d m 0 p V I 24 dvfvtpytftoi b d o : dvfv^y^ra a b p » 1
27 tov 9foi > b o I 28 tov xatfnov avtov b o | Sqkov a ' vfilv > h 1 29 «»
ovatv : ntartvovoiv m p v d L m. | dnt^fvuifiivov; o | SO ixdijfO^^ ^>
'oBf o I tov^ : at;rov; h I r^^ ftJyv. : post xapnovt ni p v, -f- roi^bta^
32 ixflvm 61 o\ vnaxovaavxtf I> b o | dkiC b b o v ] dki.a v/ttU mM^H
xal m p 1 ij^ffj d ; fifTOfie^.tj^ivtei : > m, + IxfU-ot dt ovx duox^unK,
Hfra(ifi.Ti&tvtf^ b o I 38 ipydaaa^ai b o | SvayrfQaivonf^ a (d h ?) 34 a^ti<y
xariXmpav rov : dvfvfpyaoroi b 0 ', xariltnov d

5. qui V. s. in umhra mortis etc.]
Similiter Opus iroperf. in Matth. 4, 16
horn. VI: Jn rcglone autem et umbra
mortis sedebant gentiles, aut quia tni-
quitates mortiferas faciebant, aut quia

colebant idola et daeinones, quorun
cultura eos ducebat ad raortcm aetct-
nam.

5. Ps.-Jgn, Magn. i. a.

coNSTrnrrioNES apostolorum v, is, 3—9. 285

kxiyvoMav di axiariav, ovts 6ta xmv ivegyetcov avxov, ovrt
' Sta xtSv xsqI cc&tov yeyQaft/iivrnv XQoqirjftHmv. 3. oxi yag
xaQB-ivov ysv^asvai, dvtylv<oaxov to „l6ov r} xagd-ivog kv
ttQJ ifi^erat xak Td§fTat vlov, xcd xaiiaovoi to ovofta avrov
iluzpovr,X' oti xaidlov kystnijBrj, vlog xal i66&fj, ov rj dgxtj ixl 6
8 mftov avrov, xcd xaXetTot to ovofia avtov /leydXijg 0ovXt/g
jeXos, 9-av/taatdg evftfiovXoG, ^gog iaxvQog ijovataotrfg, &Qx<av
wpiyc, xax^Q xov ftiXlovtog cdeSvog". 4. oti de dia xaxiav
•aQfidlXovaav axtt^aovaiv eivttp, Hyer „KvQie, tig ixiatevaev

axo$ T/fimVt xak 6 ^gaj^cav xvqIov tivi dxsxaXv<f)&7i"; xal tj^g' 10
fatop ttxovaeis xcl ov ft^ cw^e, xal ^XixovtBs fiXi^ete xal
' liii Idr/ts' ixccjiynf^ yag ^ xagdla toy Xaov tovtov" 5. dio
^ ax* avxwv ^ yvmoig, ott IdovtBg xageldov xal dxovaavttg
<K ^ovaav, vftlp 61 xotg ig k^vmv k66^ rj ^aaiXtla, ott firj
poMxorrec ^sbv dia tov xrjQvyfiatog xtotsvatxtfteg „£yvajt£ l*>
nrdy, ftaXXw <ft iyvcao&ijte vx' aihov" 6td 'lijaov tov aan^gog
i XytQanov tc5v iXxtQdvtanf ix' avtov. 6. /ifta^dvteg yap
ro t^g xQottgag ftataioxovov cwijd-tiag xal tcov afpvx<ov ild(6-
w vxegidovxtg xal tmv kv oxotsi 6ai/t6va>v xataq>QOviqCavttg,
locdQaftovteg te „t<p ycorl tm dXij&ii'<p" xal „ixiyv6vttg" 61 20
[ro«^,Tor %va xcl ftovov dXtj^ivov ^tbv" xal xattga, xXtjQovofioi.
i$ avtov $aaiXslag dvs^dvrftt. 7. ,,fiaxtto&ivt6g" yag „elg tov
V xygiov d^avaxov" xal tig t^v dvdataaiv avtov, „mg dgtiyevij
Uptf* wftviqrfjftoi xgog xaoap aftagtlav 6g)slXtte elvaf „ov' '
g „icth iavtav, aXXatov dyogdaavtog vftag" t(S tovtov aiftaxi. 2i>
xsqI yoQ toy xott 'logoajX tlxtv 6 xvgiog 6ia t^v dxiatlav
tmv, oti „dQ&TJottai dx avtcov r/ ^aOiXsla tov 9tov xal do&rj-
Tcu i&vti xotoiCvtt tovg xagxovg avtijg'*, 6i]Xa6^ mi vfOvtotg
re ovatv axe§tvm/iivoig avtov /laxgav dove tr)v ^aaiXtiav,
Uxttai tovg ttjg tvyvmfioavvTjg xagxovg. 9. vfitlg ydg iots ^^

xoTB axoctaXivteg tig tov afixeimva x<d fi^ vxaxovaavttg,
itvoi dh^ ol vxaxovaavttg' dXXd vfitlg filv fittafitXij&ivttg kxl

dvtiXvyiqi igiydC,taB't kv avtm vvv, ol dt dvaxtgdvavttg kx\
tg iavtmv owd-rjxaig ov fiovov dvigyaatov xatiXtiipav tov

3 les. 7, 14. — 6 les. 9, 6. — 9 les. 5J, 1. — 11 les. 6, 9. 10. —

Mt. 21, 4}. — 15 GaL 4, 9. — 20 loann. i, 9. — loann. 17, 3. —

Rom. 6, 3. — 23 I Petr. 2, 2. — 24 I Cor. 6, 19. 20. — 27 Mt. 21, 43. —
Mt. 21, 28. 29.

28B

DIDASCALIA V, 17, 1—6 (s).

XVII. Oportet igitur, fratres, dies paschae vos aca
quirerc et ieiunium vestrum facere cum onini diligcntia.
vero, cum fratres vestri, qui e populo sunt, pascham hcm^^j
niam Dominus ac magister noster, postquam pascha not^^
5 comedit, traditus est a luda post banc horam et confestil
cipiebamus lugere, quia a nobis ablatus erat. 2. luxta oum'
lunae secundum computationem nostram, secundum comf
onem Hebraeorum fidelium, decima lunae, secunda sabbati
gregati sunt ac venerunt sacerdotes et seniores populi in

10 Caiphae principis sacerdotum et consilium inierunt, ut tec
lesum et occiderent. At timebant dicebantque: Non in dit
tie Inmuhns fiat in populo. Omnes enim ei adhaeseruni ac'
phttam eiitn hahiieriint propter miracula curationis, quae fac
in medio eorum. 3. lesus autem in ilia die in doroo Sii

15 leprosi erat et nos una cum eo, et exposuit nobis, quae ei ev<
erant. 4. ludas autem clam egressus est a nobis, sperat
Dominuni decepturum esse, et profectus ad domum Caiphae, u
congrcgati erant principes sacerdotum ac seniores, dixit eis: Qk
mihi dahitis, et ego vobis eum tradam occasione data? Illi auU

20 constitiurunt dederunttjue ei iriginta argenteos. 5. Et dixit «i
Parate adulescentes armatos propter discipuios eius, ut nocte, m
egressus fuerit in locum desertum, veniam vos ducturus.
paraverunt adulescentes, atque prompti erant eum compreheoc
ludas vero opporiunitatem quaerebat, ut eum traderet. 6.

25 catervas autem universi populi, quae ex omni civitate et ex omnl
vicis advenerant in templum, ut pascham facerent in lerusalec
consilium ineuntes sacerdotes et seniores iusserunt ac decrevemt
ut statim festum fieret, ut sine tumoltu comprehenderenl eof
Hierosolymitae enim occupati erant immolatione et comes

11 Mt. 26, J. ' 12 Mt. 31, 46. - 14 Ml. 26, 6. — 18 Mt. a6,
24 Mt. 26, 16. — 27 Mt, 26, s.

U2.

ieD(^
omniwi

XVII, I. incipite etc."] Laudat iDcnm
Epiphatiius H. 70 c. ]o; cf. Testi-
monia.

3. in ilia die] \. e. in decima lunae,
secunda sjbbati, cf. v. 1. loannes 12, i
lesum Bethaaiaiu venisse refert n(jo
V'{ ijjUtpttfv xov naaxa, quae verba

DonnulH recentiorum de dectin*1
et secuada sabbati interpretanturJ
Hilgenfeld, Drr Faschastreit 1 860 p. .
Plerique autem lesum paulo prius i
thaniae fuisse censeat CI
Geicbichtf des Lridtns und
Htrm 19OJ p. 21—2}.

:7<n»nTOTiONEs apostolokum v, le, 10—17, 2. 287

cliUa attti tovg htirgoxovj rov xvqIov tov dfutsXeopoj
. w fikv Xl^iq, ov dl l^t, aeot rbv fikv htgioav, top
^xm isQip dvelJLov „futa§v tov v(wv xtd rov dvaiO'
^CitiQov d'k xa\ ix&tbv „xov xhjQovonop Igo to€ oftxe-
'oAoyggg ajtixreivav'*. 10. xcA xoq amotq me. UB^oq 5
^itj^, xtzQ vfimp 6h tog dxQOYmvtalog iSix^' did
VfuSp' „A«t6g, ov ovx fyycoy, idovXtvadv ftoi, etg dxo^v
jptovajp ftov".

I 6a ovp vft&q, ddsXi^i, xwq x<p to0 Xqiotov i§»yyo-

'.TiftUp eSftati, xaq ^fiigag tov xdoxa dxQi^tog xot&cB-ai 10

ycl»ifigJUfcg ftsxa xqox^p iarjftsQiPipf, oxmg fui Hiq ro6

b>oc xaB^iunog fiVilav xot^B-e, dXXa axa§ xov itovg

axo&apovtog, fupeixt xoQaxrjQOV/ievoi ftsxa 'lovdalmv

2. ovdtfda yag TMivcovUt t//ttp pvv XQog avxovg' xe-

Y&Q atal avxrjp xrip ^^g>op, ^y vo/ii^ovaiv kxneXstp, 15

raxo&ev aiaiv XBXJUxpijftipoi xal xf/g dXtjO-elag dxBOxot-

21, 3$. — 2 Hebr. ii, 37. -— 3 Mt. 23, 33. — 4 Mt. 21, 39. —
t. — 7 Ps. 17, 44. 45. — 14 II Cor. 6, 15.

. ov : tov . . tov b o \ kiBoti a*, Xi&ovs i \ S iv rw Upw :
d o I dvttka* b o I 4 ?|o» > b | 5 ixfiaXovrtf : ififi. o, ix-
, fiaXovxtq m p V, >• b I avioli + nhv b d o | 6 axpiatog b o \
vfitv d I 7/8 ftff — ^01/ > d m p V | 9 ^/tag d \ tov > h |
St Xptatov a, ttfi. a'ifxatt ante rov Xp. m p v | 11 tgon^v :
em d i. m. exhibet colore rubro scriptum tfon^ lao/*epiv^ iarl
'ov) xd I 12 noi^aO^e m : noitla&t h v, noitta&ai a p, notijo^ d,
I oAA' b d m p V I 18 iirixixt + rf^ a | 14 vvv >■ p | 14,16 Jtf-
idnotat d i. ni. colore rubro iv totg (9 xvxXotg t^g S <paaxovaiv
wv iv itfi (?) kfiiofittia sifioxta&at | 16 ^v >>■ b o

e data] Haec verba desunt modo pascha debeat celebrari (et quan-

a. Fortasse non auctoris do, et quod non oporteat cum ludaeis

Ti interpretis, qui etiam festum agere).

;>r<o^ivo< Mt. II, 28 red- i. fitta tponiiv tatj/itpiv^v xt?.."]

rerbis: oneribus magnis Cf. can. ap. 7. Aequinoctium vemale

s) ooerati. Cf. I, 6, 10; in iesto paschae celebrando terminus

, 22, 6. anni est, quo non observato fit, ut

* , * festum bis anno peragatur. Etiam

0^ o^pelkei ylvea&ai to Constantinus M. Epist. de festo paschae

ttl note, xal oti ov del (Socr. H. E. I, 9) monet, ne festum

»v kofta^eivdvv). Qjio-, cum ludaeis neque bis aimo fiat.

S88

17. 7— IB, 1

pascbae, et populus extraoeus universus nondum venerat, qaoB
deceperant eos de diebus, ita ut vituperarentur apud Deum,
in omni re errabant. 7. Propterea tribus diebus ante t<
pascham fecerunt, undecima lunae, tenia sabbati. Dixertint

6 Quia universus populus errat post eum, nunc tempore oppor
comprehendamus eum ac postea, cum omnis populus advt
occidamus eum coram omnibus, ut hoc plane cognoscat
populus universus se convertat ab eo. 8. Itaque nocte, illuccs
quarta sabbati, tradidit eis Dominum nostrum, mercedem

10 dederunt ludae decima mensis, secunda sabbati. Propterea
Deum reputati sunt ut qui secunda sabbati eum comprehends
quia secunda sabbati consilium inierunt, ut eum comprehende
et occiderent, et perfecerunt iniquitatem suam in parasceve,
dixit Moses de pascha ita: Fobis obsen'andum est a decima

15 ad deciviam quartam, et tunc sacrificahit pascham omnis Israe
XVIII. Propterea a decima, quae est secunda sabbati, die
paschae ieiunabitis atque pane et sale ct aqua solum utemini
nona usque ad quintam sabbati; parasceven tamen et
integrum ieiunate, nihil gustantes.

20 XIX. Congregati estote in umim et insomnes ac vigila

totani noctem precantes ac orantes et legentes Prophetas et Evan-"'

4 loann. 12, 19. — 14 Exod. 12, 3. 6.

7. tribui diebus ante tempus] sc. ante
decimam quartam lunae, quae v. 8
tempus paschae designatur. Epiphanius
H. SI c. 26 de duobus diebus loquitur.
Cf. Testimonia.

XVIII. diebus paschae etc.] Laudat
locum Epiphanius H. 75 c. 6; cf. Test.

}. Jv(JtpO(,] in Syria appellatur
mensis Martius. Cf. Chrysost. In diem
nal. lesu Chr. hom. c. s (ed. Bened.
II, 362). Acquinoctiuni vernale igitur
circa annum 400 in Syria ad diem XXII
Martii referebatur, Alexandriae ad diem
XXI, Romae ad diem X\'III.

XVIII. Jiaraiii; nt^l rr;ff fiiyii^-^i
Tov naaxoc ifidofiddog. Constitutio
de magna paschae hebdomade.

1. oFvov de ;irai jeptmv nL] b^
apparet, tempore Constitutoris tsM
camium quadragesima proprie AS
etiam licitum fuissc, cmn alic
domadi sanctac non fuissct i:
dus.

2. T^v fi.iia{iaaxtvi,v italt'o
fiatov arrA.] His diebus Chti>l
plures omni ex parte ieiunavis5C ft-
stantur etiam Irenaeus apud Eiu RB.
V, 24, 12, Dionysius Alci. Epbt ji
Basilidem c. t , Epiphanius Expos, oi
c. 21, qui autem de piuribus quo^U
ieiunioruni continuorum diebus li
tur, de tribus, quatuor vcl si
vvxrov*] sc. hebdomadis sabbataia<
quentis. — xav to aafi^arov
ieiuniuni sabbati sancti te»te Didiiulii

i^tiaoH

quoi^uc
tOlS^I

COSSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 17, 3—19, 1. 289

prfypf. 3. vfitlf dk gwldaoead-e axptfimg rrflf latj/iigtov TQoxijV
; ioftp^g mQag, i^iq yivtxai elxddi devxiQa rov dcodtxarov
POg, PC JtfTt dvoxQoq' JxinjQovyreg ^<oq elxadog jiQcixTig ael^ivijq,
mg fni iv Iriipy kfido/tadi iftxiaoi tj xsaaaQiaxatdsxazr] xfjq
iyyiyc, atatt xXavriq yivoitivrjq ofvolqi dig xov ivicevxov kxixeXi- 6
y«» TO Jcgoxa, ^ kv ttiJlp riidgq. ioQxdatoftev Xfjv xov xvqIov
w *I^ov XqiOxov a»a<fxdoi/iov riiiiQav, dXX iv xvQtax^ fjovy-

XVnL *Ev xalq ^fiiQcuf ovv xov xdaxa tnjaxsvtxe, d^xofisvoi
ro 6tvxd(fag /iixQt xijg xaQaaxtvijg xal aafifidxov, t§ tjiidgctg,
wtp xifmitivoi aQxm xdi aJU xdi Xaiavoiq xal xoxm vdaxi, civov 10

9tei xQtiSv dxix^a^e iv xavxcug' rnUgat ydg slai xiv^ovg,
X ovx ioQx^s. 2. x^p fthfxoi xoQaOxtv^v xal xo ad^^axov
mJtiiQov vrfixtvaaxi, olq dvvafitg xgoosoxiv xoutvxij, /tijdevog
v^itpot ftixQiQ aXsxxoQogxovlaq wxxog' el di xtq d&vvaxtl xaq
« ovvdxxHV ofiov, g>vXaaaia&m xov to ad^^axov. XiyH ydg 15
w avxoq 6 xvQiog xbq\ iavxov q>daxmv' ,1'Oxap dxagd^ dx'
rrtSp 6 wfig^oq, vfjifxsvoovoiv kv ixeivatg xalg tj/tiQaig'*.

XIX. 'Ev xccvtaig ovv tjQ&t} 09 ^ftmv vxo xmv yfevdmvvfimv
vdtUafv xcd axavQtp xooaexdyfi „xc^ fitxd dvofimv kXoyia^".

16 Mc. 2, 20; Luc. 5, 35. — 19 les. 5}, 12; Mc. 15, 28.

1 ifitlq ml. : inscripsit banc sectionem o nigl r^q avaaTttaiw; xal
I «ff{ narevetv dntla avtaq \ 2 tix. dtwiga m p v : d. xal tlxadt b d o,
' a, dfxaxi) devripa elx. b | devtipa : + itpwrt] ^v a d i. m. | 8 o; ^ott :
ti ii h o \ dvt(fO(; a, coir a*, d i. m. colore rubro dvat^og 6 /laQttog ksyerai
ra aaxaXafixovg xal itaxtdovai' Matt di ifi xara d&tjvaiovg | nQcirrig
if np. h) xal dxadoq b d h o, elxddi nQmrti m p v, d i. in. col. rubro
r« xa oei. 9 (^ 1^ n^o ti 17 npo x^ (laqxiov 17 /uera are dnQiUAov XQioti-
iv iidaxa ovji tvgi&^n noti | 4 iftniad b, -atj m o { 5 aeh'ivtii : iapivT/g o 1
rofiiytjg : yjv. a, + ^v h | 6 hofrdaoftfv d | 7 Xgiaxov > a \ iv •{■ xtj
> I 9 «| ^itigaq >- d tn p v | 10 aAerri m v, dilaxi p | norw >> b o ;
'« b o I 11 xttvxaiq -{- xalg ^ftipatg tn p v I 14 ytvadfievoi b o | 16 ofioi
m p V I ipvJittxtiabio h | 16 avxbi : 6 avxitg d, ]>abo|o>-d|
vvftqiiog + foxe b b o I vtiaxtvataoiv a, corr a- | 18 vftcSv h | 19 dvofnuv
tovdalmv o

1 saeculo III maxime inculcabaat. parasceves sanctae pluris aestimant. —

oiliter saeculis posterioribus, idque kiy^i xxL] Cf. Didasc. c. 12, 6.

magis, cum post saeculum IV illud XIX. IJtpl xr/g nawvxidoi xov ftf-

•batuip unicum toto anno esset, quo ydkov aa^fidxov xal ntpl x^q dva-

mabant. C£ Balsamon ad synodum axaaifxov ijftipas. De pervigilio magni

lU. c. 89. Contra Latini ieiunium sabbati et de die resurrecttonis.

Fork, Didasc. et CoKsrrr. ap. I. li>

290

DIDASCALIA V, 19, 2-6 (8).

gelium et Psalmos cum timore ac tremore et diligent
usque ad horani noctls post sabbatum tertiam, ei
ieiunium vestrum. 2, Ita enim ieiunavimus et nos,
Dominus noster, in testimonium trium dierum,
5 precantes et orantes ob iiiteritum populi, quoniani
confitebantur salvatori nostro. 3. Ita et vos oratq
recordetur culpae eorum usque ad finem propter «
commiserunt in Domino nostro, sed ut eis det locum
et conversionis el remissionem impietatis. 4. Nam ilU
10 erat et e populo alieno, Pilatus iudex, operibus iniq
lion consensit, sed aqua accepta lavit manus dicens:
Sinn n sanguine hums viri; populus vero respondens d
eius super nos et jilios nostras. 5. Et imperavit Heroi
figeretur, et passus est Dominus noster pro nobisj

6 Hebr. li, 17. — 11 Mt. 27, 24. — 12 Mt. 27, 25

XIX, 4. Hfrodfi] Non Pilalum, sed
Herodeni lesunn condemnasse eliam
Evangelium Petri v. 2 Iradil, et auctor
Didascahac idem referens forlasse hanc
scripturani seculus est. Idem sen-
tire videtur Ps.-Origenes in Dialogo
de recta fide, Migne PG ti, 1832,
scribens: d iox^an xal ovx ahf&iin
ninovhf, doxt^an xal Ilinuii^i 6ixd-
Z,fi, 6o»T,an xai [liKatos dnnvintezat
ritt ;ff«pac xr?..

orcm, ncc tamen cum
vandum esse dixit. C
Eiia et ieiuoio c 10;
ieiunio hom. I, lO; Chr
horn. ]\', 7; hom. Vl

2, (wf xal ^fifii xtX.] Innoccntius
Ep. ad Deccntium c. 4: Nam uiique
constat apostoios biduo isto in trisiitia
et in moerore fuisse et propter metum
ludaeorum se occuluisse; quod utique
non dubium est in tantum eos ieiu-
nasse biduo tiiemorato, ut traditio
ecdesiae habeat, isto biduo sacranienta
penitus non celebrari. — ivurijv wiiav
ij haTtfiJUv] Ilium terminum, quern
etiam Socrates H. E. V, 22, nonnulios
observasse testatur, iam Didascalia
habet; l^unc Constitutor addidit tan-
quam hominibus religiosioribus magis
convenientem et suo tempore usitati-

inter Leonis ep. 3 c.
^aitipag Jt. (a. dltxr.]
fiiX9'i dkfxTn(>otpiuvit

horae respondeat, apf
Stvttiiai, i e. a sccu:
dum esse, quamquara
nibus testibus uno ex(
Verba rfe hanfpag facU
poterant, eo facilLus, i
dfiHtpa,- c. t8, I locui
si pro vespera substitu>
dies, vox niftnttj^, L e,
lenda erat. Inde autem
diei usque ad galli cantui
posse Constitutor dicei
ciens ieiuniurascverum,
et sabbato observandur
quin textum dubium es:
3. dypvnvovvTtg] O
schae cf. Epiph. Exp
Lactam. Instil. VU, 19,
Matth. 2j, 6.

f

CONSTITLtlONES APOSTOLORUM V, 19, 2—6. 291

^ (XJXy. 6ib xapatvovftep xal v/av vijareveiv xavrag, coe xai ^fi^tg
^09j6TevotXfUV hf xtp Xijq>&^pai ccvxbv dg)* rjfuSv, axQiq iaxtgaq'
^ dk Tols Xoixalg rale xqo xrjq xaQaCxevfjq ivdxtjv mgav ^
^^df^" ?x<WJTOs iaB-iixm, ^ 8xmg &» xiq dvvrjxai, cbtb <fe kaxigag
^^jtfff3g_ fc^pig dZBXTOQogxovlag axovtjaxt^o/uvoi. 3. ixi^pmc- 5
*■ ,jj^tfg§_fMcg aafifidrmv, ^xig iaxl xvgiaxij, dxb iaxigag icag
^a»**gSgg<pyfas ayifvxvovvxeg xai ixl xb avxo iv x^ ixxX^aia
«i]i^9ocgo/(£voi YQitffOQttxi, XQoasvxdfuvot xal dtdftevot tov 9^eov
Iv t? ^^«»>vxreQSvaet vftcSv, avoYivoicxovxsg xbv Noftov, xovg Uqo'
fijfto;, Towg Vai^ovg ftdxQ^Q dXexxQvovcov xgavy^g- xal ^axxl- 10
yrttg VjuSv xovg xaxruovftivowg xal dvayvovxtg xb Eva^eXtov
kf f^9 xeA iv XQOitm xal xgoaXalTJaavxeg rip Xa(S xa xgbg
WWTypfay, xavaaa^s xov xtv&ovg vftcov xal deijd^jxe xov &sov
ixtOtgapfivai xbv laQaijX xal Xafielv avxbv xoxov (uxavolag xal
T^ dctfitlag captciv 4. oxi 6 ftkv dXXogwXog XQix^g vitpdfievog 15
TOf l^Qag bIxiv „l4&m6g ilfu dxb xov ai'izaxog xov dtxalov
TovTov, vftBlg ofpec&s", 0 de 'laga^X ixf^orjatv „Tb alfta avxov
if ^fidq xecl hit xa xixva ^fuov", xgl IliXdxov slxovxog' Tbv
fiaatiia vfuov axavQwaa>; avxol ixe^ocov „Ovx expfiev fiaaiXia
d lUj xaiaaQa' axavQatOov, axavQaHfov avxov xag yog 6 xoimv 20
tavxbv ^aOiXia dvxiXifti xc5 xaiaagi, xal lav xovxov dxoXvayg,
ovx il y/jlog xov xalaagog". 5. xal UiXaxog b tjYefid)v xal ^Hgcidijg
6 fiaailByg ixdXtvOev avxov axavgmd^vcu, xal xXtjgovxai _xb

U Hebr. la, 17. — 16 Mt, 27, 24. - 17 Mt. 27, 25. - 19 loann.
19, 15. 6. 12.

1 xal : ante nuQaivoviifv b, >> o s , ravra^^ a b o An : iv raviani
d h m p s V I 2 k^tfiBijvtti a h : dvakrjf&tiVtti b d o p s v | fitxiiti ^ I 3 n^o
T^i : npartjg m \ irdttiv a b : ivdxri rel \ w(tav a : wpa rel | ^ ]> h i 4 ianipa
in p s V dwarat b o, 6vvatto d s | 4'5 dno — anovrjati^o/ifvoi : rw dh
na^^ttzw /ifXP'f dXextopo^toviaf napareivovtfg dnovtiaxl'C.faB^e Ottobonianus
442 i. m., quae verba etiam Turrianus i. m. exscripsit praemittens iv d/.).u> \
iff ianipai ntfinr^s a : dtvtipai b d h m o p s v A An ; 57 dnovt/ar. —
dktxTopo^afviat I> o, etiam a i. t., sed addidit i. m. jo dnovriaTiL.<'}f4(vo^
b m, -Zoftfvt] b I 6/6 int^waxova^i > h | 6 xvpiaxrj^ s | 7 xal > b o |
Kpr» a, corr. a' i 7/8 ry . . , YV^opsirt > b o I 8 ru; &fdi b o | 10 dXex-
T(fv6voi b o I 11 ifidiv > b 0 I xattixoviiivovi + vfJilv b o | 12 ^v sec > a ;
15 ©>• b o I 17 ifioi^at d m p v | 19 int/Soriaav d, dvffioovv b o 1 20 xai-
capa a b h o A : + *«' ndltv inefiorjaav d m p v | 21 avtwv b | 21-22 xal
iav — xaiaapot > o | 22 ^Hgtidrif post fiaatXsvi h m p v | 23 ix&/.fvafv
a h o : -aav b m p v

19*

DIDASCALtA V. 19. 6—20. 2

6. Maxime iyitur oportet vos ieiunare in parasceve et sabbito
vigilare atque attentos esse in sabbato et legere Scriptiiras
Psalmos et precari et orare pro eis» qui peccaverunt, et exspecl
ac sperare in resurrectionem Domini nostri lesu usque ad he

5 tertiam in nocte post sabbatum. 7. Et postea offerte sacri^
vestra, et tunc raanducate et laetamini ac gaudete et exsult
quoniam pignus resurrectionis nostrae Christus resurrexit, &
vohis hgilimutn esto perpetuo usque ad consummatimem sat
8. Namque eis, qui non credunt in salvatorem nostrum, morto

10 est, quia spes, quam habent in eum, mortua est; vobis autem,
creditis, Dominus ac redemtor noster resurrexit, quia spes, qn
habetis in eum, immortalis ac viva est in saecula. 9. leiunate er
in parasceve, quia ilia die populus se ipsum occidit, salvatoreoj
nostrum crucifigens; et iterum in sabbato, quia in eo requie

ifi Dominus noster. 10. Haec est dies, qua quam maxime ieiur
debetis, sicut et beatus Moses horum omnium propheta ii
Quoniam enim scivit per spiritura sanctum ac iussus erat a
omnipotenti, qui sciebat, quid populus filio ipsius dilecto It
Christo facturus esset — sicut et tunc denegaverunt eum

2u Mosem eique dicebant; Quis te constituit principem et iudicem
nos? — propterea iam pridem devinxit eos luctu sempiterno, se-
gregans eos eisque imponens sabbatum; erant enim luctu digoi,
quippe qui vitani suam denegaverunt et in vivificatorem suum
manus intulerunt atque in mortem eum dederunt Propterea iam

25 mufto ante eis iniposuit luctum de interitu eorum.

XX. Videanius autem et animadvertamus, fratres, muhos
homines in luctu suo sabbatum imitari, iterum eos, qui sabbatum
observant, luctum imitari. 2. Lugens enim lucernam non accendil
neque populus sabbato propter mandatum Mosis, quod ipsis a^

7 Exod. 12, 24. — 20 Exod. 2, 14.

Xifiaiov Toi' inigiov {Qfov a). Prae-
dictio prophetiae de Christo Domino.
I. iv ^ rr/,.] Itaque Graeci domi-
nicam priTnam post pascha xvQtaxrj^
tov Satfta appellant. Latini earn vo-
cont doininicam in albis. Infra VIII, 33
Constitutiones eliam praedpiunt, ut

servi per totam hebdomadem pas
lem ferientur.

2. Ps.-Ign. MagD. II, J. — in-
JlijV'fa's'] Primas homilias hoc feiW
pronuntiatas debemus Gregorio N)V
seno et Cbry-sostomo. Augiutinus
Ep. 54 c. I festum ubitjue cetebrarl
testatur. CL Socr. H. E. VII. 26.

COSSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 19, 6—20, 2. 293

ftOxov Xcrfiov ,llvaxl IqHSVtt^ov id^vij xal Xaol ifieXizTjOav xsvd;
mQJaxrfiatf ol ^aaiXelq x^q y^g aeol ol a^ovttq avvtjx&ijoccv ixi
TO avvo xara rot? xvqIov xd xaza tov Xqiotov avrov", xai
Jaati^ipttv" xhv a/axTjTov „mael vsxqov k^dBXvrfnivov" . 6. xal
actw axavQca9^ivxoq xy xaQaaxevy xal dvaaxdvxog kxiqxoaxovaijg 6
xoQtax^, ixJLt^Qio^ fj ypayay ^ Xiyovaa • „'Avdara, 6 d-eog, xQtvov
ty jfiv, oxi ov xaTaxXrjQovo/iijaeig kv xdaiv xolg Id-vBOiv", xal
xdltv „Nvv dpadxtjcofiai, Xiyti xvQiog, Brjootiai kv aanrjQlm xal
xoQifriaidaofuu kv avxm", xai' ,^v 6i, xvqib, iXiijOov (is xal
ivdaxijcov fit, xcA avxctxodcaaat <n?Tofg". 7. diit xovxo ovv xal 10
vyreC;, avaaxdvxog xov xvqIov, xgoatviyxaxe xt^v dvalav vfiwv,
jrtpi lyg vftiv duxd^aro 6t ^fimv Xiyaiv' „Tovxo xoistxe elg xtjv
ifUfp dpdftvijotv", xal Xotxov dxovtjaxtvsxB, sv^qcuvoubvoi xal
hfxd^oPXBg, oxi dgga^mv x^g dvaaxdoeoig vfimv ItjOovg o Xqi-
Hithg kfrffiQxai kx vexgcov, „xal xovxo vfilv iaxm vofii/iov tdmviov 15
hog x^g avtneXtiag xov almvoc, ftixQig av lilfrg 6 xvqioc". 8. 7ov-
iaiotg fOQ b xvQiog Ixi xid-vt/xtv, XgiCxtavotg 6\ iyTJYeQxai, xolg
fhf dt dxtaxtav, xolg dk 6ta xXijQog>OQlap, 0x1 t} dg avxov iXxig
i^dvaxog Cforj xal tdmvutg.

XX. Mtxa ^ dxxm ^/iigag ioxa» v/itv xdXiv tOQxr) xifiia 20
avx^ rj Srfdofi, kv y dvaxtaxovvxa iftk Sat/iav ixl xy dvaaxdasi
ix23jQoqp6(fi]Ctv, dsl^ag ftoi xovg xvxovg xmv ijXaw xal x^g Xoyxijg
iv Tg xXevQa xrflf xQcoaiv. 2. xai xdXiv dxb x^g xgmxrjg xvgtaxfjg
oQtB^fti^avxsg xeaaaQdxovxa rjiiigag, dxo xvQiax^g (lixQi xiiixxt/g
ioQxd04ZX£ xi/v ^OQxifP x^g dvaX^peoig xov xygiov, xaO-* rjv xXij- 26

1 Ps. 2, I. 2. — 4 les. 14, 19, — 6 Ps. 81, 8.-8 Ps. 11, 6. —
9 Ps. 40, II. — 12 Luc. 22, 19; I Cor. 11, 24. — 15 Exod. 12, 24. —
16 I Cor. II, 26. — 21 loann. 20, 25. — 24 Act. i, 3.

3 avrov : avrdiv b o I 4 wati b d ni o p v : w^' a h LXX | 6 xvpta-
^^I'i ' r^jc ^. m p V I 7 tijv yjjv > h j 8 pvv >«• a | awttiQlw : xvpiw o \ 8/9 xat
s. tv ttVTtji a b d o : > h m p V A I 9 rfi >■ b o 1 10 rf«« xrk. inscripsit o
nf(>t t^i avoaraoi/iov r,fitgai \ 11 ngoaeviy^atfitv b o | 14 aQgafiutv a b
0 V : o ap(*. d h p i vfttav a d h o : ^ftdiv bmpvA|o>-b| 15 iailv
b o I 16 axgis d p V I 16 17 lovduioie + /**»' b o | 17 m rtdvrjxtv <^ b o |
18 ^ >• o I 19 xal : ante Ziony d m p v, >■ b o | 20 nahv vfxiv (^. b) eorto
b o ; ttftia : fii'a b o | 21 otlri; dmpv{^;>bdo|^:(tfboi23 ^nl
rf/v ni-ivpa h \ iv — rpwotv : iv^ (>-■ iv y) r^v nlivguv iipcihtj b o ]
24 dgi&/i. — xvptax^g > b o.\ axpt b d m o p v , ntnrr/:; a ] 25 irOftTaZete
d p V

294

.DIDASCALIA V, 20, 3-6 (s).

ab eo (latum est. 3. Lugens non lavatur: nee populus sabba
4. Lugens non parat niensam: nee populus sabbato, sed vesp
parant ct imponunt sibi, luctu menti ipsorum obversante, qui inao
inlaturi erant in lesum. 5. Lugens neque opus fadt neque loquit
B sed seJet in tristitia: ita etiani populus sabbato; dictum est ec
populo de luctu sabbati sic : Non moveas pedein tuum ad facie
opus, nee loqnaris verbum ore tuo. 6. Quis ergo testatur, sabb
eis luctum esse? Scriptura testatur dicens: Deinde planget popuH
Jamilia adversus familiam, famiiia domiis Leii seorsum tt mulit
10 eorum seorsum, dotnus ludae seorsum et mulieres eorum seors.

I Exod, 16. 23; 35, }. — 4 Exod. 16,29.
12, 12. I}.

6 les. s8, IJ. — 8

2 Beov + avTot h | 3 fcac uv : axQi p v 1 av >• d | C xal >
7 i\bv >• m p V I 8 fatiroi'f d p v > 9 rot + ivvarov d h, ivv. }.mov b
litivoi Fofjn. tN^ b d o I 10 ^f >■ d I oJv' : <ii b o II xvQto>; : o *. b, >
12 diaipopat:; d | ovtwg a o, corr a* | 14 ^tffi^fv a h A : fdcax§v b d 0
LXX I 'laxoi^ : ioj/f o \ 16 ftiia -|- Jc b o | roi;ro a li LXX | riff >
16 rTf h 1 dvayvwaiv + rorf b o | 16 17 xowovrai o | 18 ^:tl d 1 yd
fn4vt]V h, yfr;;oo/Uf»'jjr d | 19 Tioiovaiv p, ;ro(Ot'i'rfi: m v | avrofc h | 2*2 rli'
Tutog m p I xvpto£ -\- ^fuDy h '/lyuovv -\- /a b \ 2^ ^rth-Oi d p | vft^xf ^
ini^tfy b d o p | 26 xfiirijy -{- thai p v | vtx^v m \ 27 tovtov h ra o p r :
toviov b, Tovrm a d | 28 nvQ : ante naga x. a, -f xal &iior b o | SO lift(><tafi '■
6 dfi. b I 31 i&idaato b o, dtaaififvoi ra p | t^v -|- rui h 32 i.t}*i b o ,
^/iiv b I 88 ^ftiSv o \ 34 av fi^ '• ov (i^ b o

XX, 3 — 7. Moses Israelitis praecipit
Exod. 16. 2;, ne sabbato operentur
vel coquant; Exod. 16, 29, ne egre-
dianlur dc loco suo (ad tnannam col-
Itgetidum), sed unusquisque apud se
nuncflt; Exod. 3$, 3, ne succendant
ignem in habitaculis (ad cibum parao-
dum). Auctor Didascaliae etiara dicit,
ludaeos sabbato non lucernam accen-
dcrc neque lavare. Q.ui ritus in S.
Scriptura non commemorantur, facile
autem ex iliis mandatis exoriri poterant.
Cf. Orig. De principiis IV, 17; Selecta
in Exodum 16, 23 ed. Bened. II, i2j;
In Num. bom. 23 c. 4 ib. II, 358; In
epist. ad Romanes VI, la ib. IV, j88,

itiones de sabhto 1

m

ubi ludaeorum traditiones de sabhto
nolantur. " ,

5. lifxdt^ f, ju, Fo^tttion]
stitutor aliud feslum inscril ac Diiia>'
calia, i'estum expialionum, quod ceic-
brabatur decima scptimi mensii vtl
Septembris et quo ludaeis aninus t!-
fligere seu ieiunare praecipitur Lev.
16, 29; 23, 27; Num. 39. 7. Sub Bnem
versus autem illud festum cum alten
confunditur. Mensis Lous, quem co-
dices b o mensi Gorpiaeo praetnittunt.
apud Syro-Macedones idem erat cum
niense Augusto et a Syris Ab appclb-
batur. Cf, Uelcr, Lehrhuch dtr QtrMf-
hgie 183 1 p. 180.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 20, 3—6. 295

waOac xaaav olxovopilav xal diaxa^iv avfjXd-ev xgbq xov axoaxd-
tarrc avxhv 0-eov xal xariQa, xa&laag ix de§t<3» zt/g dwdfiem^
wd xiQiftivatv, Jcag av xt^maiv ol ix^Qo^ avTov vxo rovg xodag
mov. oq xal iXevatttu ixl avvteXeia rov almvoq (iera dvvd-
nmg xol 66§tjg xoXX^q, xQtvai ^rnvxag xal vexgovg xal „axoda€vai 5
hdoxtp xaxa xa loya cnSxov"' xal xoxt „otpovxai" xov ayaxriftw
BJor xov d^eov, „ov k^/txivxrfiav" , xcu ixiyi'ovxtg avxbv „x6tf>ovxai
If' iavxoig qivlri xaxa g>vX^v, xal al ywabctg ccvxcov xax* Idlav".
3 (XX). xm joQ xal pvv dexarg xov (tTjVog Fogxialov avvaB^Qoi-
^l^upot xovg 0(f]ji'ovg %Qeftlov dvoYivcoaxovCtv, iv o\g %l{^xai' 10
„Ibnvfta XQO XQoacaxov ^fimi> Xgiaxbg xvQiog aweXtj^dyj iv xaTg
iui^OQalg avtcov", xal xov BagovXi ^v <P yiyQaxxar „Ovxog 6
hog ^fimv, ov Xoyta&ijoexai ixtgog xgog avxdv i§evQtv xaaav
jdpy exiaxi]f/ijg, xal idsi^tv avxijv '/axcoff xm xaidl avxov xal
ji^pagyjl xm ^axijfiivm vx' avxov ' fttxa xccvxa ixl xijg yfjg <D(p&t] 15
gti TO?s gp&QoSxotg awavsCXQagnj" . xal Sxav dvayvmaiv, xox-
'orroc xtA B-qvfvovCiv, mg fihv avxol vofil^ovaiv, x^v iQijfilav ttjv
xo AafiovxodovoaoQ ytvofiivijv, mg ^e ^ aXijf^Bia ixsi, XQoolftia
oiovrxai axovxtg xov ftiXXovxog avxovg xaxaXa/ifidveiv xh'd-ovg.
. fiexit ifk dixa Tjfitgag xf^g dvaX^smg, ^xig axo xtjg xgoixijg 20
vQtax^ xtvxijxoaxri yivexM, iogxij /leydXrj vfttv iaxm' iv avxfj
ttQ moq. xgixy dxiaxtiXav elg t/fidg 6 xvgiog 'IrjOovg xrjv drngeav
ov aylov xvtvfuxxog, xal kxXt}0^nev avxov xfjg ivsgyeiag xcd
Xmoaaig xeuvaZg iXaXfjOafuv, xad^mg kxetvo vxt/xei kv ^/itv, xai
xi)gv§afi£V 'lovdaloig xe xal l^d-vsaiv, avxov dvat xov Xgiaxbv 26
ov 9'tov xov mgiOftivov vx' avxov xgixtjv ^oSvxmv xal vsxgmv.
. xovxov Mmoijg fiagxvgcov iXtyev ,'EXa$iv xvgiog xaga xvglov
wg xai iffgi§/tv'*. xovxov tldsv 'laxm^ mg dv&gmxov xal sJxev '
,&5ov 9-tbv xgoamxov xgog xgoamxov, xal iam&ij /iov tj tpvxfj"-
ovxov 'Afigaofi ^evodoxr^oag xgit^v mftoXoysi xal kavxov xvqioik ^0

i. xovxov Mata^g ixl xijg fidxov xsB^iaxai' xsgl xovxov iv Atv-
igovofdm iXtyev „ngog)r/xijv vfitv dvaoxi^oti xvgiog 6 &tb<; ix
<Sv ddeXjqpmv vficov mg ifii' avxov dxovasa&s xaxa xdvxa, oGa

Of XaX^ay xgbg v/iag' iaxai dh xdaa yjvxfjf ^'t'c uv firj axovatj

2 Mt. 26, 64; I Cor 15, 25. — 4 Mc. 15, 26. — 5 II Tim. 4, i; Rom.
;. 6. — 6 loann, 19, $7; Zach. 12, 10. 12. — » Lev. 16, 29. — 11 Thren.
., 20. — 12 Bar. j, 35-57. — 21 Act. 2, i. — 27 Gen. 19, 24. — 25) Gen.
2, JO. - 30 Gen. 18. — 31 Exod. j, 2. — 32 Deut. 18, 15. 19.

296

niPASCAHA V, 20, 7-9 (S).

sicut et post luctuni Christi usque nunc nona mensis
gregantur ac legunt Lamentationes leremiae et plangunt ct
7. Nona autem dicit d-, fh vero signiiicat Dcum. 8. Supd
igitur plangunt, super Christum, qui passus est, et respe<
5 salvatoris nostri super se ipsos et interitum suum. Quaf
fratres, quis ploraret, nisi haberet luctam? 9. Propterea
lugeatis pro eis die sabbati paschae usque ad tertiam horan
sequentis; ac deinde in resurrectione Christi laetaniini ac

1 ert'ror b o | 2 atiaxuxQxtjV b in o p v | 2/3 tov xvpinv tv«' Si

3 nvfifttt/ov : wf a.h \ ut : oi h d, ov o \ 3 4 jt^oaixvytjatv post dm

4 dtoTtoTtjv a. d I iSwy m p v | 5 roiv fitto. : nftwroit; ^. b o | m
b o I 6 Javld fi<lwg'^> a 9 Ivreive m 10/14 k'yfxiv — aov : jntl
rot xpalptnv p | 10 Ttpaoti^Tog : topatorr/TOi o | 12 laol vit. o. m
post ^aat'f.tun; b h o j 12'14 iv xapSiti — napd : tog d | 12,13 ^aai
xal ir^fji; m V I 14 o >• m p V I 15 exziaiv : (OTtjai b | otiov h | 17 noit
tA&flv a I 19 olxov -^ xal naf.iv b o | nfpl -|- dr m | 20 itai : o b^
p V I 21 xal ur9oi — dvufi. >• b m o p | 21/22 xal tazai — l§a
t^vdiv b o ; 23 (}^ a h : + nahv b o A, jfaZpf (-(- g>tfalv d) o^'Oil(>a
aiwv d m p V I Ipy^txai + «7o* b d o LXX i 24 Jtffaoi > d m p
>> d I 26 tovxov + xal o b o A^ye* lirttt '-w b h o ' dvui > d
27 of.To ooovi post '/[HQoiv o I 28 yijv + xal b o 29 ditiatv
30 /^mtuywyovinu b o ] r^v -|- ruJr b d h o | 31 *at -\- o b o \ nrjM
rf* d I 33 tmafitv b o | 34 rfJ- > b o | Sfi tov narpfn; euro sequent^
struit b I nvpvi o

»ri

6. Abi] Abt vel Ab est mensis quintus
ludaeorum, et nono mensis die, decimo,
si ille dies sabbatum erat, populus
ieiunabat ob destructionem templi. Cf.
Ideler, Lehrbucb dcr Chronohgif i8jl
p. 243. Constitutor v, } illi niensi
substuuit Gorpiaeum.

*
1 }. df or h'lyov vTtrjffrovfitvov xzl]
Similiter VIII, 1 2, jo. Ad ilium locum
ill codke a Graecus quidcm adnotavit:
<>v dtj^ofini vTttjpfitiaai Tip Hup xal
7i«rp< TOV viov, d'tk'f.u avv aiTty ixavxa
notijoai (Turrianus adhuc scholium
lotum legere potuit; nunc pEurima
verba praecisa sunt); ad hunc: Mtta
Tfjy ad(ixtuaiy ti'not uf it.; itjv tn-
tfptoiav (fi' attov, ov fifjV Ttfjo Ttji

napxwafoti;. Rectius schoUui
dicibus d et V dicit: "On tit
vTttjQiTil it vlits Ttp natpl »
ovx vTtofiuaiv TOV vioi dli
ovif XtiTovpyixfjv di'fafjtv 1
fia, dk?.' a/i avrSfjfiiovpyoi.
quidem similiter sen&erunt. El
in Apologetico c. 15 et 27 fil
ovpyiir tti.eiOTatov npos xsi
ovyyiav xal yr<ufir,v' natpiM
QfTfjaavTu appellat. Altera
vero non solum oppugnatorcs
Basilius M. et Grcgorius N
sententiam ilJam non reprehi
sed etiam patres orthodoxi (
turn post synodum Nicacaaiv
niodo locuti sunt: lustinus
64. 127; Irenaeus Adv. baer.

COSSTITLTIONES APOSTOLORUM V, 20, 7-12. 207

■ jrpoyi/TOV ixeivov, i§oXo9-Q(v&^0£Tai ix rov Xaov avT^g".
TOvrov fldtv Jijaovg u tov Navrj „otQaxdQ)cijv t^ dvpd/iemg
4ov" xad^mxXiafiivov, avunccxpv tig '^hQtx<6, (& xdi xeamv xqoo-
iwyggy, mc dovloc rfggjroTg. xovrov 2!afioviji £l6mc_^,XQiax6v
w'* xovg hgtlg xa\ rove ^aaiXelg y()igTOt>g covofda^ep. 8. zovxov 6
vid dSmg lycJLUy r^r vxig avxov cpd^v Xiymv ,'Qi6^ vxeg
p ajaxfixov", xal kxuptgmv ilg xQoatoxov avxov hpaoxtv
fegfgoKiat x^v ^o/igialav oov ixi xbv iirjQov coy, &vvaxi, xy
taic'njxl 0OV xal xm xoIXbi aov, xal ivxetvov xal xaxevodov xal
gufut %vixtv dXrj&etag xal xQaoxi^xoq. xai dixaioavvrjg, xal odij- 10
Ki ct &av/iaaxmc r/ dt§id aov xa ^iXtj oov rjxovrjftiva, dwaxi,
ok vxoxdxm oov xeCovvxai iv xagdla xmv kx^Qmv xov ffaoi-
ns' ita xovxo ^piotV oe, 6 B^eos, b frcdg aov iXatov dyaX-
ioiwc xaQa xovg fttxoxovg aov". 9. xepl avxov xal 6 JktXo/idtv
tpv <ui ix xQoamxov avxov' „KvQiog ixxtaiv fie aQxh^ bdmv 16
T06 tig ifja a^xov, xgb xov almvog id-ifi€Xla>aiv (te, iv dgxy
w xov x^ "piv xoit,aai, xgo xov xQosXd-ilv xag xrjffag Tc5r
tfr<py, xgb xov ogrj Idgaa&rivai, xgo de xdvxtov fiowdav ytyvy
" xa xdliv „'// gpyfa <pxo66fiijaev kccvxfj olxov". 10. xsgl
xw xai ^Hadtag iXeyev „'E§£X£vaexai ^d^dog kx x^g p/giyg 20
Walt xai gp&og ix x/jg ^^tjg dva^ijaexcu, xal iaxai rj pfgg xov
Mci xal 6 dvioxdittvog ugxeiv kd-vtov, hx' avxcp i&vrj iXxiovaiv",
jagiag dd' ,/liov 6 ^aaiXevg aov igxsxai dlxaiog xal Qojgcor,
tog xgaog xal ixi^tfiipccog ixl ovov xal xmXov vlbv vxo^vylov".
' '^'WToy Jgpi^X „vldv dv&gcoxov" Xiyn tlvai „igxd/itPOv" xgbg 25
' xaxiga, xtA xaaav xrjv xglaiv xdi xfjp xiftr/p xag' ixUpov
)dtx6fi£POP, xdi „XlBop dxb ogovg avsv xc*P<py xfitj&ivxa" xal
o/ttpoip elg ogog /idya xal xXijgmaapxa xdaav xf(P yfjP, avpxgi-
xa xoXvagx^ xoxagxidiv xal xoXvd-iiap d&iatv, xijgvaaovxa
xov %va B-tbv xdi x^iQo^o^ov^'^'' "^h^ ^PatficUatP fiovagxlav- ^^

xtgl Tovxov xdi 'hgeftlag xgoq)T]xtva>p iXeytP' „npsv(ia xgo
tOtoxov iffuav Xgiaxbg xvgiog avPBXrjg)Bi] iv xalg diatp^ogatg
«5v, ov dxofuv hf xy axtgi avxov C^a6iu9-a kv xolg id-vsoip"'

'ItQau^X dk xdi ol xa&sj^g xgoq/^ai xapxaxov, xovxop dpai
•axov xvgtov, ^aOiXia, xgixrjv, vo/io&ixijp, dyyeXop xov xargog, 36

2 los. 5, 14. — 4 I Reg. 12, J. — 6 Ps. 44, 1. — H Ps. 44, 4 6. 8. —
Prov. 8, 22—25. — 19 Pifov. 9, I. — 20 les. 11, i. 10. — 2.H Zach. 9, 9. —
Dan. 7, ij. 14, — 27 Dan. 2, 34. — 31 Threo. 4, 20.

2t»8

DIDASCALIA V, 20, 10—12 (S)

mini coram eis et solvite ieiunium vestrum, et re
vestri sex dierum offerte Domino Deo. Qui vero md
habetis, servile paiuperibus et inopibus eosque recreate
ut accipiatur merces ieiunii vestri. lo. Ut igitur qua
6 pasclue advenerit, sic earn servate; neque enim mensis
cuiusque anni cadit in idem tempus, sed mutabilis est.
cun- populus il!e pascham facit, ieiunate et vigilias vest
ptrficere mediis in azymis eorum. ii. Prima autem
lectaniini omni tempore; nam peccati reus est omnis, i
10 suam atfligit prima sabbati. I2. Propterea neque lici

9. qui vero elc] Cf. Bim. 21, 2.

10. neque etiiui mensis — vtutahilis]
Secundum annum solarium enim pa!;cha
in varies menses et dies cadere potest,
cum secundum annum lunarium, qui
apud ludaeos vigebat et cuius com-
putalio in tempore lesti definiendo
valet, <{uodammodo stabiiis sit. Itaque
auctor lectores monere potuit, ut ie-
iunium paschale eo tempore institue-
rent, quo ludaei pascham peragunt.
Altera ex parte ieiunium hebdomade
certa circumscribit, praecipiens c. 18,
ut Christiani ieiunent a feria sccunda
usque ad sabbatum, nocte sabbatum
sequente ieiunium solvanl ac resur-
rectioncm Domini celebrent.

10— 1 1. Respicit hos versus, accu-
ratius particulas: vos ergo — cum
azymis eorum (10); nam peccati reus
— sabbati (i I ), Epiphanius H. 70 c. 1 1 ;
cf. Testimonia.

12. Ieiunium paschale secundum Di-
dascaliam duravit usque ad horam ter-
tiam noctis sabbatum sequentis et do-
minicam introducentis. Incidit ergo in
tres horas dominicae idque dominicae
principalis, quoDominusresurrexit qua-
que secundum regulani ecclesiasticam
minime ieiunandum erat. Ideo auctor
urget nonnisi tempore paschali illis ho-
ri$ ieiunandum esse, neque vero alias,

:! oH

cu. *'

'"I

lus n

IV. 6, 7; 7, 4; V, sJ

Dissert. Ill de Irenaei 1
59 ed. Stieren II, 294); T
AutoL II, 10; Origenes C
VI, 60; De principiis pri
ad Culoss. ed. Bened. T
lius Adv. Eunomium
huius libri auclor fu
29, 680}; Epiphanius
H. 74 c. 5; Hilarius De
— I). Cf. etiam quae ;
adnotavi, ubi eadem M|
aliter versa, legitur. -^^
ovif^i >TX.] Cf. c. 7, JO,
14. fO()TttoaTf fdiav h{fi
domadem paschalem tota
tauquam festum habitam
saeculo IV multi testanft
tiones idem de hebdomad
decemunl. Similiter Paeai
cum antiquum inter dies
paenitentes omni ieiui
cum hebdomade pasc
pentecostes vel spirit
Cf. Morinus, Comment. 1
plina in administratione s
tentiae 1682 II, 88—90;
aevo hebdomas pentecos
Occidente tanquara fes*
Synodus Moguntiaca 81 J
madcs paschae et pent
expresse inter dies fes
Cum autem dtscipl

eiui^
iritiy

CONSTTTUTIONES APOSTOLORUM V, 20, 13-18. 299

9^3^^_^t6v. 13. TovTOP ovv xa\ jjfiftg xt]Qvaaofie» vftlv xdi
jgpgjjgdygfrg d^ihv Xwfw, vxijQeTovftevov too d-$€5 avrov xal
ig^^eis Tiyr rmp SZaiv 6r]fuov(fYlav' Tcwry xtUtevovreg ^asad-B,
iw*n>iiiiicg <ft xohza&^ta9-e. „b" yccQ „axei&(ov x<p vltip ovx
it^ ^<or/v, dXX' »y oqy^ toy d-eov fidvei kx' avrov", 14. neta 5
U& lopratfot vn&q xrjv xtvrrpcooxTjv io^waare ftlav i^dofidda,
\jat' ixBlvriP vijaTevaecTS fiiav dlxaiov yag xal e^Qavd-rjvcu
IMt^ bt ^c<w <topgy xcA vtjCttveM /ura xrpf avsaiv. 15. xal
^adMans^g xak IliUxg hnfCTSvaav reaaaQaxovxa fjfiiQag, acal
h^/at^ TQ$tg iffdofiodag ^ftegoSp cprov kxi^niwv ovx Itpayev, 10
wA j^ag xal ohoq ot?x tlat^XB-iv elq to axofia avrov". xai fj
mttdJa'Aifpa alTOt>ftivij top SafiovriX Xiyef „Olvov xal fti^o/ia
jp jtjjuaxa, xai iaeytco r^ V^X^ f^^*^ ivmxiov xvqIov". 16. xai
ynfrttat, yijavtvaavxtg rgelg vjftiQag xaL rgslg vvxtag, tfjg oQY^g
y JtttQtof dx^v/ov, xal 'Ea&rjQ xal Magdoxalog xal 'lov6i9- rrjv 15
y atftfimy ixavdoxaatv v^aTsvGavreg axig)vyov X)Xoq>iQvov Ttal
^, xai Javid Xiyei' „7it •fdvaxa fiov rfid^ivrjaav dxb vrjarslag,
ri j adQ§ ftov ^XXou6&ij di J^Xaiov". 17. xai vntlg ow vij-
ttvontg alreta&e xaga xov d-sov rd alr^ixata vfimv. 18. fiera
[ ffgy hffdoftdda trjg VTjarelag xdaav xetQoda xai xdaav xaga- 20
tiv^ xifoordcoofiev vftlv vrfixevtiv, xai xrjv xtQioaelav vfic5v

4 loaon. }, j6. — 9 Exod. 34, 28; III Reg. 19, 8. — 10 Dan. 10, 2. }. —
I Reg. I, 13. — 14 Ion. j, 4. 5. — 16 Esth. 4, 16. — Judith 8, 6. —
Ps. 108, 24.

1 x^pvTTOfiev o p V I 1/2 x)]fvaawftev . . fvayYff.l^wfiei^tt h \ 2 avrov :
St ittnpl b m I 3 narpl + ttvrov h \ 4 6s + xal a | dmarmv d m p v j
FfT ;> b d o I fttvti a d m p V I 6 ro : xov b | 7 xai — ixlav >■ b ;
tv 4- hfiSoftada o | xal sec >> b | (v(pQav9^i^vai + xal h | 9 n<avafj<: m p {
roap. ^(iipat cv< h | 11 xal pr >- h | t'v rw arofjtati b o | 12 fii9vafjttt :
ttga b m o p I 13 fiOV >■ a | 15 lov6(l& a | 17 dft/iocv b o | 18/19 vtjarev-
wrrg d m p v | 20 naaav sec > z b

iseotaaea esset, numerus dierum stolorum nominatur. Cf. Nilles, Ka-

toram paulatim minuebatur. — ftft' lendarium manuale II(i88i), 454—457.

ur^r vtiaxfvavte fiiav] Huius ieiu- Baisamon, Resp. ad interrog. Marci 5 3,

Constitutor primus mentionem facit, de ieiunio septem dierum circa festum

ue fortasse invenit leiunium apud apostolorum loquitur.
aecos adhuc viget, durat autem nunc

|ue ad festum apostolorum Petri et 18. n. tetgdifa xal naffaaxevtjv]

jli, unde ieiunium sanctorum apo- Cf. c. 14, 21.

300

DIDASCALIA V, 20, 12 (S).

praeter pascham ieiunare tribus illis noctis horis, quae sunt
sabbatum et primam sabbati, quia haec est nox primae
Attain en in pascha solum ieiunabitis tribus illis noctis horis,
gregati in unum fideles in Domino.

19. nav fi, ad/ifiaTov] Cf. quae ad-
notan II, 59, 3. Sabbato ieiunare in
Oriente illicitum habitutn vel saltern
non ieiunatum fuisse praeter Consti-
tutorem primi referunt Basilius De ie-
iunio hom. I, 7. lO; II, 4. 7 de quinque
ieiunii diebus tempore Qpadragesimae
dicens; Chrysostomus In Gen. hom.
13 c. 2; Peregrinatio Silviae c. 27, i;
44, I ed. Geyer 1898 p. 87. 95; Cas-

sianus Instit III, 9. Augiistmu^,^
ad Casulanum c. 2 n. 4 morem
multis occidentalibus populist
adscribit. Consuetude cootraria 1
me in ecclesia Romana vigdMt.
jtfvr^xootiiv] i. e. tcmpus a
usque ad pentecosten vd '
simam. Hoc tempore genni
sjmodus Nicaena c. 20 vetnL
ieiunia laxata fuisse praeter

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM V, 20, 19. 301

nfixdag xivfjOtv kxeiogrffttv. 19. xav /diwoi ad^^oTov Svev
Irog xai xaCfxv xvquxx^v ixtxBXovvTes avvodovg evg)Qalvta9^e '
tg YOQ afuxgrlag lorat 6 Ttjv xvQtax^v vijcrevrnv, ^/jigav ava-
MPg ovCav, ^ r^v xevrrpcoov^v ^ oXcog rjiiiQctv iogrfjg xvglov
fmv' ti£q>Qttv9^(u yag 6il kv avralg, aXX' w frfv^oat. 5

1 /ifrrot + ovp h | 2 iniTfL avvodovg e^ h | 2/8 inizeX. — xvQittxi}v
o I 6 xar^^itSv h p | Ya(t del 00 b o | ravrai; d m p v | subscr. rilos
tpl fiaprvpiop fiifiXiov m

primus Cassianus Collat. XXI, ob causatn synodus Laodicena c. 51

9 referre videtur. — ^ Zlmi decernh, ut inQjiadragesiniamartyrum

r ioftiji jr.] Si toto tempore natalitia sabbato et dominica celebren-

uagesimae, eo magis diebus fe- tur tanquam diebus, quibus non ieiu*

iunium vttandum erat. Q^iam nabatur.

VI.

I. Ante omnia cavete omnes haereses odio dignas et mils
et abominabiles, et fugite eas quasi ignem ardentem atque ad-
haerentes eis. Si quis enim schisma faciens se ipsum ad ignoi
condemnat una cum eis, qui ipsum sectantes errant, quanto nu^

5 si quis it in haereses se immergere? 2. Nam hoc sciatis, qoo^
si quis principatui studet ac schisma conatur facere, Idcum CaaA
et Oathan et Abirom consequetur, ipse et qui cum ipso sm^
atque cum eis igne punietur. 3. Etenim etiam Coritae enati
levitae et in tabernaculo testimonii ministrabant, et prindpibi.

10 studebant et concupiscebant summum sacerdotium. 4. £t a)cp^
runt magno Mosi maledicere tanquam femina gentili utentt, (fk
Aethiopissam uxorem haberet et macularetur cum ea, et omki
alii et domus Samri, qui fornicabantur in urbibus, cum ipso essenl
et populus, qui- cum ipso erat, immundus esset et frater ipstv

15 Aaron princeps foetus esset idololatriae, populo suo faciens coo-
flatile ac sculptile.

6 Num. 16. - 12 Num. 12, i. 8. — 18 Num. 2$.

Umt J

2 axiofiaiwv + xal nt^l (n. >■ b) aigiaewv b o | 4 dBfftit9Vi : -ittt
b 0, a9ewrovi a, d&fwToitovi a^ ; wantg a : 0; rel | 6 rovff avt^ ni^t. >
b o I axtanaia + xai xolq avruiv nk^aia^ovoiv (-a^atvttt^ o) b o 1 6 if*-

I. Didascalia ante hanc sectionem
caput de libris educandis exhibet, quod

supra IV, 1 1 legitur.

* *

«

I. Tivfg axlofxata noitlv TO?.ft^-
oavTtg ov Sii^vyov dJ* rifnogiav.
Qjuinam schismata facere ausi non
effugerunt supplicium. - - Codices hac
inscriptione carent.

I. Cf. Ps.-Ign. TraU. 2, 3; lO^ S.

}. ^Alagias o xal 'O^/a?] i & Aa-
rias, qui et Ozias vocatur. IBo no*
mine regem appdlat liber qpattu t^
gum, exceptis versibus jo, }3 et )4
capitis XV, ubi in LXX autem itoa
'Al^aglas legitur; hoc nonuae Ptralipo-
mena, excepto I Paial. 3, la.

BIBAION ?.
HE PI S X /£ mA T£i N,

I. IIq6 xdvxfov g>vXdactC^€, <3 ixiaxoxoi, xaq deivac xai
Uxaq xtA d&eftltovg algiattg, gxvyovTeg avxag Saxtg xvq tpXiyov
DC ovrtp x2fiaut!C,ovxaq. yevyere 6k xal xit axlofuxza. ovrs yag 6
PC gpoalovg cdQiasig B^tfuxov ixxUvat rbv vovv, ovre rmv
Ofvaiiwmv xmj^C^Bad-ai d-Biuxw diet q>iXaQxlav. 2. xavta yag
i TO xaXaiw xiveg xoXft^aavxeg ixixeig^cu ov^ di^gnxyov xifV
uogUxp. AaO-av yag xaUdfietgav avxtxgoccaxoi yevofitvoi Mcaael
t»xo9tjaav dg yfpf, Kogik 6k xai ol /tex' avxov 6iax6aioi xbvx^- 10
Pta, xw ^JoQcov diaaxactdaavxeg, xvgog xagavdZco/ta yeyovaOiv,
OQiaft dl mg iXXtjVoxolxti» 6vei6laaaa Mmarjv Igoj xtjg xagefi-
ij^g dxe0lij&Tj ixxa Tj[Ugag' iXeyev ydg, oxt ywalxa Mmvaqg
iHoauooav iXa^ev. 3. ov ftfjv 6k dXXa xal ii^aglag 6 xal 'O^lag,
kog d^ y> ^OiXsvg xov 7ovda, xaxaxoXfiijOas x^g legmavvijg 16
d ^vfttdaai ^ovitid'elg xb &viilafia, o ov xgoa^ov riy avxm,
Ttlvoiupoq vxh *AC/aglov xov dgxtsgiatg xal xmv 6y6o^xovxa
gimp 7UU ft^ vxaxov0€tg, k^avixeiXsv Xixgav kv xm fitxoSxm xal
fxivoev l^Zd-slv, Sxt ^Xey^tv ttvxov o xvgtog.

9 Num. 16. — 18 Num. 12, i. 8. — 14 II Paralip. 26, 16—21.

«f b o I r»v >• h I 7 &efiitiv >► b d o | yap >• d | 8 ttve? toXfji. 00 h |
ifiiffAv h, ttfitfia o I dvTtneoownov d v | 10 r/( + zrv h | 11 ro; 'Att(jwp :
r iftt^itav b o, >■ p V I 12 Magiufi b o : ituQla rel | w; kk^voxolxtiv
'6^tox. o, ipdetvox. b) b d o a* i. m. A cf. D : >■ a h p v | oveidiaaaav
3 ! Mwa^ b d o p V : ftwatl h, ftwiatl a | 13 i^t^Xiq^ri b, ixfikyj o \
■yev : rlxtv p v | U o xul d h o A : xal o b, xa2 a p v | 16 d^ > a h |
Ha + xttl b d o |.16 iffoa. i|v : npoaJ^v o | jJv > a | 17 [^w]kv6/Aevoi :
ipit codex e | dfxi$piai a h : iepfmg rel | oySo^xovta : n a | 18 Xinpa
> p I 19 xvptos : 9e6i b o

304

DIDASCALIA VI, 2—3, 1 (S)-

II. Et mala loquebantur de Mose, III. qui omnia il
ct signa populo operatus erat per Deura, qui praed
mirabilia opera in eorum beneficium perfecerat, qui Aegv]
plagas intulerat, qui mare arundineum diviserat, ita ut qi

3 Exod. 7-12. 4 Exod. 14.

1 uyuntiTol : ddf-hfoi b o a- i. m. ' araaiaaartwv a h : ataaiaa
b o; rel I 4 'itgutavvij >• o '. a,ufivov b h o »f «>/ : iaiiv b, > 0
xal > b I fi avtouuTfiy a o, corr n'^ | fintp h t \ o t^ : on
7 ovdfl^ b h o yccQ + o p v diifSa^av a e, d/ifAdaSaA b 0
9 uioaei h p v 12 aov xal >» b o | liJ d/itdda b o yijoi
/.<fpos' a I 14 dvu^to^ nu&div b e o i IB on > h , 17 d/itfwr 1
xofHTttt b d e V fere semper i IS Mwatl > p v | Alyi:ixo
19 ijLt-f.t . . . yaAa ^ d | xal ri > b o i 21 Kopfirai : +
/Jyotrreg b fxtoat, b e p v i 22 fiovog e | r/ > d e p v 2J.'23
'Att(i(ov > b o I 23 if(Jttisrtiv b o | 24 /lovog : ovxi ndaa 1; t
ayt'tt b o , Ttito Tovrtor : nQtuTov b 0 j 25 ij.ua? b d e 0 p :
LXX I 26 //a*a;; b d p | 27 7idvTa<; + dv&pwnovi b d e 0 s
jjtlfiuactv tbv Ttj/.ixovroy avdga ol dyngiaxoTatoi, xov io.t
(fv).uxn, lov dttytfQin xal iiaai)Ja, rbv f/var^v raJv >9ffc»i'. 1
ov(jyur rag zor iit]uiov(>yov ^nt(tft^df£f%ov ivf(*yt!aq, tov stp
dtvifwrarov, tov xainfQixov, tor (ftlav^patTtoraxov, rov :10k
ttvToig dna).).d^avxa xul dio<p6pwv iMvr'txwv avroi'v Qvai^t

III, I. Similiter Aphraates Hom. IV, 5

ed. Bert p. 57.

* «

•

II. "Or/ ovxe ^aailfin ovxt if'Ho-
ai'vtj i^tftixor bJiavlaxaaHat. Quod
neque regno neque saccrdotio fas sit
insurgere.

I. Cf. Ps.-Ign. Smyrn. 9, }.
Ifltwovvtj /iaaiXilaf dufiycuv] Cf.
Chrysost. In illud vidi Dominum hom.
IV, 5 (ed. Bened. VI. 127).

2 4. Cf. Ps.-Ign. Magn. 5, 9. 10.

III. IIf()l r^s Mutafwi diiexfjg xal
dniaxiag xov (rwr a) 'lovdaiuiy ?iV-
vovg, xal utv 6 >>f o» t{tav,uaTov{tyt/ae
61 avxov. De virtute Mosis et de in-
fidelitate gentis ludaeorum et de mi-
raculis, quae Deus per ilium edidit.

I. Cf. Acta Pilati c. 9, 2 ed. Tischen-
dorf. — Mwatl rw . . xov xx?..] In-

concinnitas orationis e
plicatur, quae c. 2 (C
;, i) legebat: xal fxai
af/v TOV xtL Constitut
surrectionis cxemplis i
Mosem revcrtens c. 3, 1
xal inaviatr^aav Mwc
deinde autem Didascali
secutus est disparitaten
legens. Altera ex part(
orationis explicat intei
codice a institutam. £
brarius textum sibi pn
iDserens corrigere stud
dicibus d e p casus tnul
sativo dativus substitui
toauvxa arrA.] Haec ]
repetuntur c. 20, 6;
Verba tov roauvta -
leguntur etiam VIII, i

CONSTITOTIONK APOSTOLORUM VI, 2, 1—3, 1. 305

n. JlQoaixfOftev cnv, ceyccxijTol, xl xb xXioq x<Sv ataaiaaavrcop

i xoxaxii ly axofpadtq avxcav. Bl_yaQ 6 ^aoiievatv kxtytiQO-

voj xoJUfaccpg c^tog, *a» vl6<i y, xav qtlXoq, x6o(p ftaXZop 6
ftnOiv kxavusxdfievoq; oCcp yog Ugoaavvij ^aaiXsiag ctfislvcap, xegl
vj[^q Ijgovcg xbv gycpyg, xoaovxtp xal ^agyxiQav ^ci xijv xiftm- 6
[flff o xecvxji TOJl^tfgg dvxoufdaxstv, ijxBQ 6 xy fiaOiXel^, 2. tud-
otfe ov^ slq dxifttoQijxoq' ovxe yag jJfisaaaXcoft xal j4$sd6a6av
uohxp axtftcSgjjxot, oHxs Kogi xal Aad-dv. ol [ikv yag x(p AavXd
igt ^iXtUxg, ol 6i x^ Mawasl xegl xganslmv ixavdaxijaav
fttllcifupoi. 3. xal kxaxoXoyovp 6 fihp }ifieaaaXmfi Javld xop 10
Hti^ mg adixop xgtx^p, Xiycup Bxaaxq>' „0l Xoyoi aov xaXol,
ad wx iattp 6 axovodftspog oov xal 6ixai(6caq 6e' xlg fte xoi^si
igoyro**; 4. o dl /i^sddaddp' „Ovx iaxtp fiot, (fijol, fugig h
ioAH vod^ xifjgovo/da ip vl^ 'Iea0<d", 6fjXop mg apo^ioxad-iSv
■Btfl^gt vxo Javld, xegl ov elxep 6 frt og, oxt „evgop Aavld xbp 16
TOP '/ctfOol avdga Tcaxa x^ x<XQdlap /lov, og xoirfiei, xavxa xa
HXqfutta ijov**' 5. 6 de Aad-gp xai 'Afisigmp xal ol Kogelxai
UfOfteg Mmatf „Mri fuxgop, Sxi aPi^ayeg fjnag kx yfjq Atyvxxov,
k 7^ ^ovaijg fidXi tuxI ydXa; xal rl oxi h^ixo^ag xovg 6tp9-aX-
ifous tffuop; xcA ah agxeig tj/kSp" ; xal kxiovpioxrjaap hx avxbp 20
^ahfilav luydXrjp' 6. xal ol Kogelxaf „M^ Mmoel XeXajipcep
wp<p 6 9^t6g; xl oxi x<p'Aaga>p 6i6mxep x^p agxiegcaOvvijp piopm;
icyi xaaa ti avpayayyri xvglov ay la; xal xi oxi 'Aagdop legaxevet
ivog"; 7. xfld xgb xovxcop ciXXog xtg l^Xeysp' „7Tg oe xaxiaxijaep
ifiovxa xtd dixaCxtjP kg)' fipiag"; 25

in. Kdi ixavioxijaap Matael x<3 xov d-sov d-tgdxovxi, xm
aga xavxag xgaoxdxco xcA xiaxm, xbp xoaavxa xaga &eov
jftOa xtd xigaxa x(p Xam xexoirpcoxa, xop xa ep6o§a xai 9-av-
taxa egya elg svegyeolap avxmp xtxeXexoxa, top ix' AlyvxxLovg
xdxXijyop xexXijgmxoxa, xop xrjv kgv^gap &aXaaaav 6i\igrjx6xa 30

7 II Reg. 18-20. — 8 Num. 16. — 11 II Reg. 15, j. 4. — 13 II Reg.
,1.-16 Act. ij, 22. — 18 Num. 16, 13. 14. — 21 Num. 12, 2. -- 22 Num.
, J. — 24 Exod. 2, 14. — 26 Num. 12, 3. — 29 Ex. 7—12. — 80 Ex. 14.

mov oaioTtfti a | 27/28 xtp . . neTcoiTjxozi d e p s, et similiter in sequen-

«$ tw pro Tov ' 27 ToiaOta d e p s v I napa &eov >■ h | 28 evdo^a +

p V I xal sec >■ h I 28/29 &avfidaitt h | 29 slg + sv^iQoavvtjv xai s |

i,'30 TOV dn Aly. 6. nsnl. > p v | 29 AtyvnTiotg d | 30 diepprixori d s,

tQQlXWTa b

Funk, Dioasc. ct Cosstit. ap. 1. 20

DroiSCALlA V!, 3, 2-6 {9}.

aquae hinc inde starent, et quasi per desertum siccum pc=^^
duxerat atque demerserat inimicos eorum et qui ipsis mala U
et omnes, qui cum cis erant; qui tontem aquae eis red
dulcem et ex petra dura eis elicuerat rivum, ita ut bi

6 satiarentur; qui e caelo eis mannam deduxerat et una cum
cis carnem dederat, qui colunitiam ignis in nocte in illuminat^^
et deductionem eis trlbuerat et in die nubem in umbraculuri^
in deserto eis manum porrexit in constitutionem legis tribui
decern verba Dei. 2. Et mala loquebantur de amico et

i(J bono Domini Dei, gloriantes in iustitia et cxsultantcs san
et ostentantes niunditiam ac fallaciter prae se ferentes religion
Et ita tanquam mundi et diligentcr sanctitatem observantes 1(
sunt: Nolumus inquinari cum Mose et cum populo, qui cum co
quia immundi sunt. 3. Et surrexerunt ducenti quinquaginia

15 et abduxerunt, ita ut detlcerent a magistro Mose, quasi dc se
tientes, se Deum magis gloriticare eique studiosius scrvire;
multitudinem enim populi illam praedictam unum turibulum
Deo Domino offerebatur, schisraatici vero illi, ducenti quinquagi
cum ducibus suis, offerebant unusquisque eorum unum turibuli

-0 turis, ducenta quinquaginta turibula, quasi magis pii et mundi
industrii essent quam Moses et Aaron et populus, qui cam
erat. 4. Neque eis profuit multitude mJnisterii ipsorum schisi
tici, sed exarsit ignis a Domino eosque consumsit, et combusti
viri illi ducenti quinquaginta, turibula manibus suis tenentes; et

26 apiruit OS suum ac deioravit Corach et Dathan et Abirom ac tai
uacula eorum et instrumenta et otnnia, quae cum eis trant, dtsc\
derunique vivi in infernum ad suppliciutn. Et sic devorati sunt
terram principes erroris schismatis, et viri illi ducenti quini^iu-
ginta, qui erraverant, igne combusti sunt populo universe vidcntc,

<*0 5. Multitudini vero populi Dominus pepercit, in quibus erant niultL
peccata; Dominus unumquemque secundum opera ipsius iudii
et magno populi numero pepercit; illos autem, qui se putal
mundos ac sanctos esse ac plus ministrare, devoravit ignis,
niam in schismate erant- 6. Et locutns est Dominus ad Mas

35 ad Aaron: Tollite turibula aenea ex jocis et reddite ea la\

3 Ex. IS. 25; 17, 6.-6 Ex. 16. — 6 Ex. xj, ai. — 8 Ea. ao -.(
H Num. 16. — 23 Num. 16, 35. — 24 Num. i6. }2. jj. — 34 \uo
,6-38.

CONSTITDTIONES APOSTOLORUM VI, 3, 2. 307

^ '^'^^og xa vdaxa IvBtv xol Ivd^tv dtaaxijaetVTa xai mg 6i
^^ l>}pa? tov Xaop dyrjOXOTa xal fivQ-iaatrta ^oQam xa\ tovq
ttf^Ji^wg^xoi xavxcx rovq Jtag avxmv ftex* avxcov, xbv yXv-
■i'"''^* Jtfff^v avxctq 6ia §6Xov xal he xixgaq dxQorofiov xgo-
f^^a avxolq vdatQ di^xoaiv, xbv i| ovQavov (lavvodox^aavxa 5
•wol? 7UU. i§ dJQog XQeodoTJjOatfxa, xbv OxvXov xvgbg iv j^jxtI
>k fnidfibv xal o6ij/Uiv xaQtxofUVov avxolg xai oxvXov VBfpiXrjg
^ (kutaftbv riftiQag 6ia xbv l§ ^Xiov tpXoynov, xbv voftov ^eov
k (ftoftatog xal ^gtpog xal ypgy^s 9'BOV iv xXa^j. XiMvaig xsxo-
^^i/itPov xoQaaxofUvov avxolg xsXeiov agid-fiov dexdXoyov, ^ 10
• ^log heixtog kvmxUp (bfiiXei, mad xig XaXfjaai xgbg kayxov
pUof", xegl ov elxev „KcA ovx dvlcxrj xQO^tjxijg cog MoHJfjg".
I tovrqt kxaviaxTjOav ol Kogelxai xal ol 'POvfiijUxtu, xal Xld'ovg
jeXov xaxa xov Moiaiaig xgoaBvxofiivov xal Xeyovxog' „Mr)
^9^W9 ^h T^y dvalav avxmv", x(d oqi&etaa ^ d6§,a xov 9-eov 16
wg fuv iig f^v xaxrjvtyxev, xovg de xvgl xaxig)Xe§ev, xal ovxmg
ovq agxT^ovg xfjg xXdvijg xov axiOfiaxog Xiyovxag' „Jdafiev
jgiPyoy iavTOlg", „^vot^£V t/ y^ xb Oxo/ia avx^g xal xaxdxiev
vtcvg xal rag oxtpfag avxcov xal xrjv dxooxevr/v avxmv, xal
•axTjIi^ov tig adov ^(ovxsg, xovg 6h Kogsixag axojXeaev dia 20

8 Ex. I J, 25; 17, 6. — 6 Ex. 16. — 6 Ex. 13, 21. — a Ex. 20—40. —
J El. 33, II. — 12 Deut. 34, 10. — 14 Num. 16, 15. — 17 Num. 14, 4. —
) Num. 16, 32. 33.

2 dyrioiottt a h : ^yijoxora (-ores b o) rel | ^v&iaavti b d e o p |
ti sec >> b o I 4 Sia : /iera p v I 4/5 ngoay. avtoli 00 a | 6 v6wq diip.
0 I vdtoQ ;> b I (tavvaSwvijaavTa o | 6 avtoix; d e h { xQsmXoyiqaavttt a |

0 iv vvxtI ox. nvQOi d e, xov iv v. nvg b o | 7 naQfx^l^^voq o, napa-
tfiiva d e | ernxoig : post bSrjylav b d e o | 10 dpiBftov b \ dexaXoywv o \
: o; b o, CUV d I 11 o >■ b o I waei : <og etneQ e i Xalrjaai a h e : -ati

1 o p V j npii a h : + xov rel LXX | 13 xovxo e { pov^ovUxai d |
efitulov a d | xaxa xov a d : xax' avxov e h p v, xata b o | 17 axio-
:o; : + xovi h | 18 dpx^yovg o \ avx^g : avroTi o | 20 xaxijl9-ov a b o :
^i.9oaav rel

log. c. 131. — xekelov dpi&fiov xaxai yap iv x^jSexaxfj XiSvlXaa/duiv
aXoyov'] Origenes Selecta in lerem. dva<p4povxai, xal SexdXoyog iv ry
iT."Opa ..xov 6ixaxov(dpi&fibv) npcaty vofxo&foin (ed. Bened. Ill,
uov ovxa xal olxeiov &eov' 6e- 308).

20*

308

DIDASCAIJA VI, 8, 7—6, 1 (S).

tenues et ohducite eis altare, ut videani filii Israel ne^e amplius
faciant; et ignern alienum exstingue ilHc, quia turibula peccator
sanctificavit in aniniis ipsorum. 7. Videamus ergo et anir
vertamus, dilecti, finem schismatibus evenientem, Quamc

5 enim apparent tanquam mundi et sancti ac verecundi, cods
matio finis eorum est in igne et in incendio aeterno. 8.
igitur vobis terrorem iniciat, quod etiam ignis schismatis
iiidicatus est, non quia sanctificavit turibula, sed quia in anil
suis ea sanctificaverunt; id est, quare ignis opus suum perficit:

10 cum ipsi in cordibus et animis suis crederent, turibula sua san
esse. 9. Decebat enim ignem ad ministerium praevaricationis 1
ad exacerbationem Dei adhibitum eis non oboedire, sed desin<
eis servire vei exstingui neque comcdere nee comburere nee cc
suniere ea, quae imposita erant. Nunc autem cum voluntaten

\h Domini Dei nou faceret, sed oboediret schismati, ideo dictum
est: B ignem alieunm exstingue illic, hoc est autem: Dominui
ignem iudicat igne.

IV. Quodsi schismatibus iSlis, quae se Deum glorificare putan
haec comminalio et iudicium impositum est, quid eveniet haercl

20 sibus eum blaspliemantibus? 2. Vos autem e scripturis oculis
tidei videntes, laminas aetteas altari apxas esse, cavetc, nc factii|
schismata neque incidatis in schismata; nam signum et sirnilitod
interitus schismatum erant filii domus Corach et Dathan et Abironi,
et omnis, qui eos imitatur, interibit instar eorum. 3. Cum igiti

26 fideles sitis ac gnari, valde procut estote a schismatibus et ad
ne accedite in aliqua re, quemadmodum Moses de eis dixit
populum: Separamini a viris iliis duris neque accedite ad
rem, quant habent, ne intereatis citm eis in minibus peccatis (oruf^-
Cunique exardesceret ira Domini super schismata, scriptum eslj

30 Populits jiigit eos alyiie dixerunt: ne et nos terra deglutiat am
4. Ita igitur et vos, qui certamen facitis pro vita vestra, fugite
schismata eosque reicitc, qui ita facere volunt, quia novistis locum
condcmnationis eorum.

V. Quod vero ad haereses pertinet, neque nomina carum
95 velitis audire nee coutaminetis aures vestras, quia Deum non solum

non glorificant, sed ctiam bksphemant. [Ilaque Domino q(]

12 Num. 16, 50. — 1« Num. 16, 57. — 21 Num. 16, 39. — S2
16, 38. — 27 Num. 16, 31. 26. — 30 Num. 16, 54.

CONSTm.TTlONES APOSTOLORUM VI, 4, 1— "S, 1.

309

IV. Kl ovv Toli; 6ia <piXaQxlav d^ooxtoaoip jtccgavzlxa &e6g
pjriT/a/fi' rr/v ztftcoQlav, jioGco piaXXov xoti^ alQioean> dae^cov

vtcv rrfv xQovoiav ?/ rr/r djffnovQyiav ; 2. aXX vfislq, adtXtpol,

rf/g y^a^tjc xatdtvofitvoi, g^vXdaaEa&E /irj jtoielv xa axhfiaxa

fiyg YVfo/xrjq fifjje fiTjv xijq ti>o>oto?c vfi(5v, oxt oxojtol ajTmXflag

ti ^6§ijq dB^ifilxov ag^avTfg xa&iaxavxai xotq Xaolg. 5. hftolta^:

ttu 01 Xtt'ixoi, xotg xi] y^'^f^ii '"o*^ i^iov hfavria doyfiaxiaaoiv fitj
tifjCid^txe fitjdt xoivovol tf/g dat^tiag avrdiv yhm&t, Xiyei yag
iai o &e6g' „Ajtoaxlo&tjTE ix ftioov xwv dvdpm> tovxtov, h>a 10

n; avpcuioXfjOd-e avxolg", xal xdXiP ' t/EjiXd^ere ix (tiaov avxcov,
te* dg)OQia&rjxe, Xt'ysi xvQiOi, xal dxaB^aQTOv (iij axxeC&E, xdyto
tadi§ofiai Vfiag".

V. ^tvxxioi ydg elaiv wq dXr}&(og ol ^Xao^tjfiovvreg 9t6v
»l ftev yag jtXiloxoi xmv ddf^cav dyvotav l;foiit;«' &£ov, ovxoi 6h 16
vxxoyoiav mg &eofidxoi voottvGiv • ex yag xf/g xaxiag xd5v algt-

10 Num. 16, 21. 26. — 11 II Cor, 6, 17; les. 52, i.

» — ■ —

1 9i6i : v >9. b d c o I 2 rrjv > d | 3 xn^ijYOVfihoii; b e o a- i. m. |
■iOiv : xftiaiv b e o d i. m. { fikaaiff/fioiaaic a (-011^ a') v, -atji b o 4 dk).a o \
I vfidiv : aviviv d e p v | 7 xa'&iaiavxai >> b o | 10 xal > a d o | 12 xal
Hr > a t A^yfi xv^ioq > d e p v | 14 (ffvxraioi ahp|oi2>l>deo |
5 rr o

2/3 et ignem ipsoruni > Sm 3 ipsorum : + ignc Dorainus iudicat
^nem co, quod ignis a Domino cgrcssus est ac combussit eos, qui tus ob-
ulerunt potcstate non accepta Sp i. m. | 25/2 et ad ea — tnscitiara : et olTen-
ionibus et divisionjbus, sicut Dominus noster dixit: Vae bomini, per queni
andalum venit; rectum et melius est ei, ut niola asinaria suspendatur in collo
Sus et demergatur in mare (Mt. 18, 7. 6) Sni | 36/1 itaque — laudes S i. ni,,
locus glossa esse videtur

8. Cf. Orig. In Num. hem. IX, i.

• *

IV. 'Oti dnoax'i^fi ovyi 6 xwv dat-
Bdiv XfQ'^opuvoi;, di.k' 6 toiv fvat-
fidiv diptardftevog. Quod schisma
facit, non qui se scparat ab impiis,
ted qui a piis abscedit.

dwvvfioi lapa^k, dnodeiStg ix ngo-
tpi/iixwy Tipofprjofwv. Q.ua de causa
reiectus fuerit Israel falso nominatus,
demonstratur ex prophelicis praedicti-
onibus.

I. Cf. Ps.-Ign. Philad. a. 1.

DIDASCALU VT, g, 2—7 (S).

placent haereticorum precationes neque orationcs d
2. Propterea gentiles iudicantur ob inscitiam, haeretic
quam adversarii Dei condeninantur, quemadmodum (
et salvator noster lesus dixit: Hnint haercses ac id
6 iterum: f'ae mundo a scandalis; necesse est enim, ul vmk
et scbistnata; vnumtamen vae homini, per ijtiem venm
igitur audivimus, nunc vero etiam videmus, queina(
scriptura tradit per leremiam dicens: Pollutio egrt
omnem lerram. Et hae poUutiones haereseum egressaC

10 que quasi ad confirmanda corda nostra et ad fideni n
roborandam, quod, quae antea sunt dicta, vera sunt;
facta et impleta sunt. 4. Omne enim opus Domini
transivit ad ecclesiam per nos apostolos, atque popul
ac reliquit, sicut scriptum est in lesaia: Reliqiiit po^

15 donium Jacob, et relicta est hrusalein et Ittda cecidit
eorum in imquitate sunt neque oboedhmt Domino; el
neavi ; et ecce, relxnquetur doinus vestra deserta. 5.
populuni ilium et implevit ecclesiam ac reputavit cxai\
tern habitationis et thronum gloriae et domum excelsa

2(> modum dixit in David; Motis Dei, mons pinguis, motts ca
quid putatis esse montem cacuminum? Mons tile, quenm
sedere in eo; Doniimis in eo habitabil in saeculum. Vw
quomodo aliis dicat: Quid putatis? Eis scilicet, qui err^
alias esse ecclesias. Namque una est, quae est mons

26 Dei, 6. Et in lesaia iterum dixit: Fiet in diebus «o«
stitutus erit mons domus Domini Dei Jacob in vertict
excelsior collibiis, et adspicient ad eum otnnes Rentes, et
multae et dicent: venite, ascendamus ad montem Domini
Dei Jacob, et docebit nos viam suani et ambulabim

30 iterum dixit; Fient signa et prodigia in populo a Domi
eo, qui habitat in monte Sion, Et in leremia iterum di
excelsus locus sanciificationis nostrae. 7. Quia igitur

4 Mt. 24, 1 1. 24; 1 Cor. It, 18. 19. — 6 Mt. 18, 7.-8
14 les, 2, 6; J, 8; s. 6. 9. - 17 Mt. 23. 38. — 2() P*. 67, 16.
2, a. ?. — 30 Ics. 8, 18. — 31 Icr. 17, 12.

17 deserta : -f significat Deuin reliquisse populum ludaeod
atque venisse ad ecclesiam gentium Sp, lemma in textu inscrti
ecclesia Sm

CONSTITOTIONBS APOSTOLOEUM VI, 6, 2—8. 311

^^I9tv jioXvCfia hil xaOav trjv yijv", mq vpfrfiiv %Q£fiiag
cg5. 2. cqto^Xi^Biariq yag z^e CWttYayfrjc ttjg xovijQac
ipv Tov ^tov xcu Tov oheov dxoQQiq)ivtos. vx avxw,
m ^tjaiv ,^*EyxaxaUXouta xbv obcov (iov, aip^xa rr/V
day fiov", Tcci xdXiv ,,'AvrfOm xhv anxsXdavd /tov, xal 6
v^9^ ovd* ov nil oxaq>y, xal apoffijaeTac eig avTov coc
V axavd-g, xcii xaZq vig>sXcug ivTeXovfiai tov firj ^Qd§at
' vtrop"' 3. kyxaxaXiJcmv ovv xbv Xahv „mc axijv^ iv
xai cog oxmQoqwXdxtov kv aixv^Xctrq), <6g xoXiv xoXi-
qv", xsQuXtov de ax' avrmv xcii to xvev/ta to ayiov xal 10
njTtxov verov, kxXt^QmOtv ttjv ovtov ixxXijaiap xvevfta-
UToe <pg xoTOfiov AlyvxTOv kv ^/idgaig vimv, xal vxeg-
x&riiv (bg olxov hx' oQOvq ij mg ogog vxeQtpegdg, dtg
WQOtftivov xal oQog xtov, §v m evdoxijaev 6 d-tbc xazoi-
•VTtp' xal yoQ 6 xvQiog xazaOxijvcoaei tig TtXog", xal kv 15
t^ Xiyei' ffSgovog 66^g vtpatfidvog aylaafia r/fimv", xal

. 23, I J. -- 4 ler. 12, 7.-6 les. j, 6. — 8 les. 1, 8. — 12 Sir.
14 Ps, 67, 16. 17. — 16 ler. 17, 12.

? pr > h 1 4 xa9a o | ^tjoiv + Upe/ilas d e | fiov + xal h p v j
p V I 6 naXiv + fiaatuq d e a* i. m. | (tov + ^aataq b o | 6 ov :
'J* ov : t>v6h h, xal ov e, xal ovdi b | 7 si h \ tov fxi] fig. : xal
Stt h o \ 8 tts avTov : post vf tov p v, + tov e, > o | ^v >• o ]
0 a, avxijiXdvw h, avxt/jAdTw e, avx^ rjldrw h \ eog : xal <oi a f
»' >• p V I 11 avTov T^v ixxJL. h | havrov d \ 12 viwv : nolXatg h \
aev p V I 14 xai + cv; v h i. m. | nolwv o | tivdoxrfaev b h o I
<i — Xiyei > o

unt h. ac schismaia] Haec Mihi potius verbis Domini Matth. 24,

dam dictum Domini etiam. 11. 24: iytQ^^aovrai yag ypevSo-

alog. c. 35 et Didymus De ;;pi(n'Oi xal ^fv6ongo(fi^xai, et verbis

I, 22 proferunt. lustinus Pauli I Cor. 11, 18. 19, ubi de schis-

il. c 51 ad dictum alludit matibus inter Corinthios apostolus lo-

inducens dicentem: yev^- quens addit: dd yag xal algiaetg iv

tiatii xal tf>fvdongo<piitag v/ilv elvai, combinatis ortum esse vi-

\funi avxov. Similia tradit dtlw.a,?\mV,DieApost.KonsHtutionen

IS Hom. XVI, 21 scribens: p. 72—74; Tbeol. QuartaUchrift 1892

if, aig 6 xvgiog tbcev, p. 175. Ropes, Die Spruche Jesu 1896

oXoi, ipfvdeig ngotprjTai, p. 96.

uXugx^ai. Resch, Agrapha * • '

{ — 178, dictum ex Evange- 3. Cf. Orig. in Matth. torn. XIV

>bo desumptum esse putat. c. 19 ed. Lommatzsch III, 312.

812

DIDASCAUA VI, 6, 8-6, 1 (S).

quit, templum quoque dimisit desolatum, velum sp,
ab eo spiritum sanctum eumque emittens in cos,
credidcrunt, sicut dixit per loel: Effundam de ^
omnem carnem. Abstulit enim spiritum sanctum

6 et onine ministerium a populo illo idque collocavit
8. Secundum igitur lianc similitudinem etiam satai
ab illo populo venitque super ecclesiam, et abh
tentabit ilium populum, quia per opera sua ra;
man us ipsius, sed paratus est ecclesiam tentare i

10 inducere super earn afflictiones et persecutiones
haereses et schismata,

VI. Et o!im in illo tempore haereses ac

I Mt. 27, SJ- — 3 ioel a. 28.

6 satanas : -]- inc^icat etiam satanam populum ludaei
amplius eos tentaturum esse atque venisse super ecclesiam

1 Xiyti ■\- xal a | 2 axpwp a b h o : axftov d e
p V I 4 egtifiov + xal b h o | 5 rov vaov > p v | 6
+ tov Tifio^iqxov b d e o A I 8 tavTU : oov raie b o | o
9 oi >• b e 0 I 11 ivvTivia > e 1 13 Jtal > b o | 14 riftdf
17 iTtftydytTo b 0 | 18 yap + xal h p v | 19 tov lityd.
t(S ^ o \ ToJ TOV : 0-1 h, > b | Iwacdhx -f" l^po/^ (*
20 ixUnrj a d i. m. | 22 avrov a | inntfirjoti h \ iv Z> ^
iniTift^oat a d p V LXX | 22/23 xal in. — iv aol >
24 rovro (jovtov a^ L m.) -^ xo^v \ o einwv : tintSs b (

5 — 7. Cf. Ps.-lgn. Smym. 7, i.

VI. On xal na{tu 'lovSaloig avv-
i-attf Hfo/itatji Aidaaxa'/Ja titu^o^wv
algtofoir. Quod etiatii apud ludaeos
exstiterit diversarum haereseuin odiosa
Deo doctrina.

1-8. Cf. Ps.-Igii. Philipp. 4; Philad.
6, 3. De sectis ludaeorum inter ve-
teres etiam disputant Hegesippus apud
Eus. H. E. IV, 12, 6, Ephraemus in
appendice Expositionis Evangelii con-
cordanlis ed. Moesinger 1876 p. 287,
Epiphanius H. 14 20, H. 10 13 prac-
terea quatuor haereses Samaritanorum

recensens, Phtlasti
Ps.-Hieronyraus h
bus, Isidorus Orig.

). 'I'apiaaiot
nynius Adv. P«
orum est hoc su(
propriae voluntati
tons iniuriam et il
iiieutur. losephi
docet, eos fate
geruntur, Dec tar
assensum adimer
c]uidem ex Dei cons9
autem esse volt
virtuteni aut vitiu

COHSriTDTIONBS APOSTOLORUM VI, 6, 4—6, 1. 313

h Bsiaii Xi/ei * ,^Ekittu kv xatq, ioxaxai^ ij/tdQaig kfig>av£q rb oQog
Mfiw, »eoi 0 oheog tov ^eov ix axgrnv xmv oQicov, xal v^xo-
•^Woi {:xt((avm xmv ^ovvmv". 4. kxtl ovv xal xbv Xaov fyxaz-
"•w, X(d tov vaov d^^xsp igTjfiov, „cx^oaq xb xaxccxixaOfia
j"* wpp^' xal Xu0mv dx avxmv x6 xvevfta xb ofiov „'ldov'* 6
7% fifiiv, „dg>kxai vfUv b olxoq vftmv ig/jftog", xal 6ovg lq>
W tavg ig i^mv xrfP xpevftaxixrjv X^Q^*'> ®? ^7** <^*^ *l€OijX "
M ioTfu fisxa Tavxa*', JJyti 6 d^Bog, xcu ^ix^em axb xov xvtv-
Wy fiov ijcl xSaccv cdgxa, xal XQoq^i^tvaovaiv ol viol vfidiv,
ijll al 9vrf€niQ(g vfuov oQactig mpovxai, xal ol xQeafivxegoi vfimv 10
fqtvia iwxviaa^aopxat"' xdaav yag dvvafitv Xoyov xal kvig-
uof xtd x^v xoidvde ixiaxox^v dxdgag b ^ebg Ix xov Xaov,
: Vftdg xovg l| kOvmv fO^eto. $. 6id ydg xovxo ^Xcoaag xal
dtd^Xog xr(V dylav xov ^eov kxxXijolav fttxiaxr] dg vfiag, ix-
•dgag vfOif &Xhpetg, itayfiovg, dxaxaaxaalag, ffXaaq>tj(ilag, cxla- ifr
xa, algiaeig' halvov yog xbv Xaov did xijg xQiOTOxxoviag elg
vtbv vxijyd/fxo, vftae dt dxocxdvxccg avxov xf^g itaxatoxiftog
lore aXXmg xiigd^t, cog xal xbv fuxxdgiov 1(6fi. 6. xal yog
> fuydXqt d^ugst 7ijaov xtp xov JoMedtx dvxixiixo, xal ^ftdg
tXXaxtg iggxTjOaxo k§v6agioBfjvai, oxcag ixXelxy t) xlaxig rjfimv. 20
(^* b ^(lixigog xvgiog xal diSdaxaXog, iv 6lxy xaxaax^aag
1TW, iXeyev avx<p' ,,'Extxi/ifjcai kv aol xvgiog, dic^oXe, xal kxi-
pfiai xvgiog kv ool b ixXs^dfitvog xtjv ^hgovoaXijft' ovx ISov
vto l^soxaafiivov cog daXog"; xal b BJxdtv xbxe xolg xagt-
wkv xm dgixugBl' „nBgiiXtxB xd jpdxia xa ^vxaga dx* avxov", 26
1 IxBtxcov „7dov aqj^gijxa xdg dvofiiag dov dxb aov", ovxog
J xai. vvv, cog xcl xdXai awij&goiafiivan' fjficbv iXtyev xegi
cov, oxi „kdeij&ijv, iva ^tj kxjUxy r) xloxig vfimv".

VI. ElxBV ftkv oiv xal 6 lovdalxbg oxXog alQiatig xaxlaq.
xcd yog xal JkxddovxaZoi i| avxcov ol fifj ofioXoyovvxeg vtxgmv 30
ioxaaiv 3. xal ^agiOtUoi ol xvxn xal sifiagfiivij kxiygdvpovxBg

1 les, a, 2. — 4 Mt. 27, 51. — 6 Mt. 23, 38. — 8 loel 2, 28. —
lob 1—2. — 19 Zach. 3, i. — 21 Luc. 22, 31. 32. - 22 Zach. 3, 2. —
Zacb. 3, 4. — 28 Luc. 22, 32. — 30 Act. 5, 17; Mt. 22, 23.

(uto aov >> b o ! o'itwi b | 27 igel — wq xai : xal vvv ^pel xal dig d j
sec >- h I 28 vfidiv h | ixkelnri h v | ^fnwv b | 29 tly,tv xtl. : inscripsit
I aipiaeoiv o | fxiv > h \ dO ol fi^ ofioX. : vfxvoXoyovvisg b o

314

DIDASCALIA VI, 7, 1 (s).

populo erant; nunc vero satanas machinatione mala filios eccl
ciecit et operatus est haereses et schismata.

VII. Initiura haereseum autem s\c erat. Simoneni quem^
magnum invasit satanas, qui minister ipsius iam pridem
5 2. Cumque nos gratia Domini Dei nostri et virtute spirittos

1 Maajioiiaioi e i. m, : ixao/ior^ihxloi e i. t., (iaofto&aioi d v, ^a
&ioi h, fiaafi(o9foi a p, ^taanw9ioi bo, ju et /? facillime coafuodi potu
2 rffe > b o I 3 xal *HfifpOf9. : inscripsit o nfpl rwv ftanri^wftfrav ai^
xwv xaO'' ^fjhuav, et perrexit Biavv ytt(t xal ^ftfp. | 4 Jiaitriaonai pi
6 xttBdptuaiv : xa^a(>iaatair b o e i. m. I ov6hv o \ 7 ^iwvaToi d
oi Tov h I viov ijjp b o I 11 'Eaauioi : Iv&foi b o | ovr > d | jlaw>^l

4. Masbothaeorum inter veteres non
solum auctores ad v. i — 8 laudati
praeter Epiphanium, scd etiam Theo-
doretus Haeret. fab. I, i et Soplironius
Ep, ad Sergium (Hard. Coll. concil.
ill, 1287) menlionem faciunt. Nonien
difficiUimum tit ad explicandum. Cf.
quae esponunt W. Brandt, Die man-
dilische Religion 1889 p. 180; Lagarde,
MitUiluH^en IV (1891), IJ7— 140, Hil-
genfeld, Zeitschrift ffir wissenschaftl.
Theologie 1905 p. 48. — ^^ avxoixcitov
XT}..] Cf. VIII, 12, 25. Clem. Horn.
XJ, 54: avxononianoi; lAhv ovx lonv,
diJ.a xara Ttpovotttf Jtotxtitai 6

XOOfJLOi.

5. Cf. Epiph. H. 17. lustinus Dial.
c. 80 Hemerobaplistarum mentionem
facit sub nomine Baplistarum. Ps.-
Clemens Horn. I, 2} loannem Bapti-
stam I'lfitpofittnTtaxT/v appellat.

6. Quae et de tempore et de doc-
trina Ebionaeorum vel Ebionitarum
dicuntur, probant, eos sectam non iu-
daicam, sed christianam esse. Cum
autem non minus ludaei essenl qiurn
Christiani, 3 Constitutore et Ephraemo
1. c. illis adnumerantur.

7. ra TitxT^ia <pv?.aaaovTf(;] Simi-
liter Philo Quod omnis probus liber
c. 12 de Essaeis dicit: r^ ijfiixdv fv

fiaXa 6imrovovaiP, aXfiittatf
fifvnt ToTs noTQiotq vofioii, tX
vita contemplativa c. 3 de Tbcnp
^iXocoifOvoi t^v aarpioy ftl
<piar.

VII. ^fJno&ev fvifvattv al aifi
*ai oor<c ttvtwv tipx^yo^ 'Vv *i
fieicii yeyiftjtai. Undc ptoScvsi
haereses, ct quis fuerit inipictatit (o-
rum dux et auctor.

1. De Simone mago praeter .Kctof
apost. cf. lust. Apol. I, 26. J4i I«b-
Adv. haer. I, 23; Clem. Alex. Strom.
VII, 17; Clem. Homii. passim; Eui.
H. E, II, I. } etc. — CCTo /\rW»
ovtta X. X.] Similiter lustiaus ApoL
I, 26. - irifvadfifvoi o d.J lostmus^

1, c: n()Of^aiJ.ovTO ot daifiOfH
&Qiunovi xtl.

2. awanoaxoloq] Similiter Philip*
pum diaconum appellant apottolum
Tertullianus De bapt. c. 18; Oiryso-
stomus In Gen. hom. 53 c. 2: etiia
Clemens Alexandr. Strom. HI, 6, ^
p. 555. nisi forte Philippum apostolum
in mente habuerit. Constitutor voccn
nonnisi de apostolis proprie dictii
usurpal; cf. II. 24, 4; VI. 9, i: VIL

2, 12. Fortasse ergo Philippum Sor
conum cum apostolo confundiL

CONSnTUnONES APOSTOLOKUM VI, 6, 4—7, 2. 315

jv xeov afta(fTa»6vTanf xQa§tv 4. xgl Maa^md-aToi oi XQOvoiav
HHfovitivot. i§ avTOftdvov dh ^OQae XiyovTsg ta ovxa ovvioxapai
at yt?y7g T^y dS^avaoLav xBQixoxzovxtQ' 5. xa\ '^UpUQO^anziaxai,
StiPse, xet&' ixdaxTpf ^fUgav ictp fi^ ^axxlomvxm, ovx ko&iovGiv,
dig xci xcK xXipgg xal xovq xlvaxac r/xoi xQariJQag xal xo- 5
fytc xci xaMOftaxa, lav fiv) xad-dQcoaiv vdaxt, ovStvi y()Q>rrgt •
i.»tu ol iq> findanf vvv <pavivxB<: 'E^icovatoi, xbv vlbv xov &60v
ftlw av&Qmxov slvai ffovXoftevoi, i§ ^dov^g dvdQog xal Ovfi-
>j(M% 'lataijg) xal MaQJa!; avxov yewcovxeg' 7. 01 ds xovxmv
^nmv tflwcwg X'PP^<^g'^gg xg^ ^g xaxgia gwJLdaaovxtg eiatv 10
ttaiaoi. 8. xavxa yikv ovv iv xd xQoxtQq> Xam, xai vvv 6
tmnjQog, ao^og mv xov xaxoxoiijaat xal xb xakbv o,xi xoxi
friy dyvomv, i§ ijumv xtvag ix^aXmv ivT^Qytjasv iv avxolg algt-
Ug xal axlafiaxa.

VIL '/T d^ xaxaQxij xmv vimv algiaiatv yiyovtv ovxms. 15
^Ifttopd xiva dxb Ftx&mv ovxa) xaXovfiivijg xoi/iTjg SaiiaQia,
L,1^B f^°7^^' ^^vad/Kvog 6 did^oXog hxrjgixriv avxov x/jg
t^H^ijgdg yvrnfUfg kxotijaaxo. 2. ^vixa di ^IXixxog b ovvaxd-
tolog tffmv T^ xov xvglov 66aei xal xfj xov xvevftaxog avxov
Ptfj^^ iwdfieig lafidxaw ixexdXst iv Sa/taQBla, coc xaxaxXa- 20
'ivxag xovg SofuxQelg BJg xloxiv hX^elv xov xmv oXcov ^eov xal
rov xvffiov 'Itjaov x<d ^axxlaaad-ai tig xb ovo/ia avxov, ^drj dh
cd €cvxov xov JXftmvog atlfteta xal xigaxa d-saaaiiivov avBv nay-
fwnlag xtvbg yoiyTtx^g ixixeXovfitva xal tig &avfia xaxaxeaovxog,
wd xicxsvCavxog xal ^axxiod-ivxog xai xQoCxaQxsgovvxog xfj 25
>y»Tcfg xal xy xgooevx^' dxovaavxeg ^ftelg xfjv xdgiv xov d^tov
gjg vxaQ§iuoaaf JafiaQevai dia ^iXlxxov, xagtytvofttd-a xgbg
mrtovg xdk xoXv ovft^aXXofievot x<p Xoyg) x^g didaaxaXiag, xdoi

18 Act 8.

i«i' + <f^ d e, + iikv b o I xal vvv xtX. : haec et omnia usque ad c. 30, i

> A i 13 i$ ^/iwv T. ixfiaXmv >• e ] iftfiakav o i ^v >• d i 16 rtva : ovciva
b 0 1 yt$9mv o V | aa/iaptia e, aa/tttplag b | 17 r^v tsxv^v b d e o p v '
tfC : ante avrov b d e h o | havtov h v | 18 fzox^tipias h ut videtur pr. m.,
«d cotr. I 20 laitaxav > p v | 22 rfijdij e | 26 xal max. x. pantto^ivtoi

> I niaxiiaanoi . . fiant. cxa d | xal ngoaxagtep. > b e o | 26 ry > h |
iptctvif + ttvtov nffoaxadxsQOvvxoi b e 0 { 28 avrov b o { noXkol b o |
nfifitiioftevot d

316

DIDASCALIA VI, 7, 3—8, 1 (SL).

virtutes sanationis perhceremus in lerusalem et imposicoS
iiostrae participatio spiritus sancti tribueretur accedentibu
pecuniam > multani obtulit nobis cupiens, sicuti Adam
gustatioivem ligni scientiae a ligno vitae [eum] alienavit

5 nos per dationem pecuniae a datione Dei voluit circumvi
per pecuniam mentem nostram occupare, ut commutantes,
derenius il!i virtutem sancti spiritus pro pecunia. 3. Si
omnes in hoc mod fuissemus, intendens Petrus ad pro]
Simonis diabolum dixit : Pecunia tua tecum erit in inti

10 ertim erit iibi participatio neque sors in hoc verba.

VIII. Cum autem divisissemus inter nos duodecim
culi et exivi ssc nius ad gentes, ut in omni mundo praed
verbum, tunc inspiravit diabolus et concitavit plebem» ut

4 Gen. j. - 9 Act. 8, 20, 21.

4 ligno > S I 10 neque sors > S | 11 duod. uncinas saecoli »|
niundum in duod. partes S

VLI, 2. in lerusalifn] Similiter Actus
Petri apocryphi c. 23 Simonem cum
apostolis Hierosolyniis congressuni
fuisse narrant. Cf. Acta apost. apo-
crypha edd. Lipsius et Bonnet I (1891),
71. Actus apostolorura canonici, quos
auctor universim sequilur, de Samaria
loquuiitur, et Cotisiilutor praedeccssorc
correcto iiarrationem huius scripturae
suscepit. Auctor DIdascaliae hoc loco
igitur scripturam illani respexit, nisi
forte rem liberius tractavit. Cf. C.
Schmidt, Dif aJten Pttrusakttn 1903

P- 147-

VVtl, 1. dk'isissemus] De divisione
apostolorum cf. Lipsius, Die apokryphtn
Apoitclgeschichlen I (188}), 11 — 15. --
Cteohium — 5/wio«/] Simon et Clcobius
lanquam baeretici commemorantur ab
Hegesippo apud Kusebium H. E. IV, 22
et in epistula Coriiithiorum ad Paulum
epjstulae Pauli tertiae et apocryphae
praemissa. In hac epistula etiam tres
crrores leguntur, qui infra c. lo, i
haereticis adscribuntur. haque veri-

lecoli ^
ac 9Cyi|

simile est auctorem hac ;
esse aut eius fonte vel Ac(
in quibus epistulas illas I
insertas fuisse coniecit Zahni
des neuiesl. Kanons U (1890)^
et Acta Pauli coptica nujii
et a Carolo Schmidt a. 19a
edttionibus, maiore ac min
cata cstendunt. Cf. P. V
apokryphe drilte Korintbtri
E. Hen ne eke. NnUfslamet^
krypbfn 1904 p. 3S7-^j8j;i
Vntersuchungtn iibrr dtn
BricJ\vtchsel dfr Korintber
Apoitel PauJus in SU^ufsbi
kgl.prrup. Akademie </«
190s I.

n 'ipiai

Vm. Tivti T^i Zifi
6ia6oj[ut, utti o'ioiv rtipiat
S«v. Quinam succe&seru
impietali, et quas baereses
I 2. Cf. Ps.-lgn. TralL
I. :niOf/itt).ovro] Sic
loco supra c. 7, 1 lau

CONSTITDTIONES APOSTOLORUM VI, 7, 8-8, 1. 317

tiafiivotq ixixiBhfxeq xaq Xttgaq et^afg rriv xov xvbv-
voUzp kdrnQOVftsd-a. 3. Iddtv 6k 6 Jificav, 8x1 diet x^q
xtSv XBtQiSv f/fimv diioxai xb xvfvfia xotq xtaxivovaiv,
vara xQoajjvtyxiv ^fUv X^cav' „A6xe xdfiol xtjv kjov-
V, tpg xdym cS av ixtd'co xag x^fpag Xaf^avy snfBv/ia 6
)X6fuvog, coq rbv kdaft xy yevaei xov §vXov xijq xax*
d^cevaclaq iattQijasp, ovxmq xal ^fiaq x^ X^ipsi xmv
9^i}%aq t% Swuxoq xov d-tov xtQiygd^ai, oxatq dvxi-
tepoi dxo6<6fud-a avx<p x^i*'^'^fov xtjV dzifirjxov xov
dafQidp. 4. xdvxatv 6h ^ficop ixl xovxqt xagaxd-ivxcov, 10
xo nixQoq dq xov kv avxtp xaxovgyov 6q>tv slxov x<p
To c^jT/vQiov aov <ivv ooX thj slq dxmXBiav, oxi xr/v
J d-tov ivoiuoaq 6td x^ftdxav xxaod-ai' ovx laxi aoi

> Xa/<p xovxco ov6k xXrJQoq kv xy xlCxei xavTy, fj yccQ
ovx Icxiv ivd-sta kvmxiov xov ^bov' ftexavotjoov ovv 16

txiaq gov xavxtjq xal detjdijxi xav B-boH, d aga dg>£-
>i T}- ixlvoia T^ xagdlaq aov slq yog x^^^i^ xixQlaq
ftov ddixiaq d^emgm Oe ovxa". 5. dXXa xoxe ftkv 6
y^oq yevdftsvoq tpriCiv „nagaxaXm, dti^d-ijxe vfislq vxhg
rbv xvgiov, oxmq fii^dhv kxiX9^ ix* k/il Sv elg^xaxs". 20
Uvlxa dh k^iqX&ofttv hv xolq i^eaiv oojgvaoeiv sic xov

> Xoyov xrjq gto^g, xoxe ivtjgyTjOev 6 dtdfioXoq slq xbv

8, 19. — 12 Act. 8, 20-25. — 19 Act. 8, 24.

'yrfg b e h o p V I r»>t> + &fov xal roi aytov {ay. >• o) b o I
►o + naaiv b o ! 3 17/Mwv > b o | 5 iav e 0 | tfjv xcZipo a |
; b o I 8 dnoypdrpai b o | 9 j^piy^arcuv >> b o | 10 rovrov e |
6v ovxa b o I o<f)iv -)- &eopijaag rtS nvi b o | 12 slij : si z b,
r^ A. toixif post xkriQoq b o | ^v r^ nlaxei r. >■ b o | 16 aov
if : XV a I 17 aoi ^ e | inlvoia + trt h o \ axoi-^v h | 18 9efopi5
rel I 19 tptjoiv + tlntv o | de^&tjre vfteig : ovv vftag dstjd. o |
3 o I 21 ^|. iv : i^^k9ev *a2 b o | ^v > e | 21/22 x^pvaaetv
b o I e/? Tov xoofiov > a | 22 ^w^g : ixjipvaatoftsv b o, o in-
mem sequentem nspl y/evianoatoltov \ eig : TiQog b o

latius Trail. 11, ) hunc Epistula Corinthiorum ad Paulum apo-

9V/.0V appellat, quod no- stolum 2 (Vetter, Der apokryphe dritte

dem est cum illo dicente Korintherbrief 1894 p. 58), Hegesippus

51 c. 6: Kltofitov tHrovv apud Eus. H. E. IV, 22, 5, Theodoretus

Cuius et quidem Simoni Haer. fab. I, i (Kleo^uvol vel potius

:erea mentionem faciunt K}.eo,9iavnl ut apud Eusebium I. c),

318

DiDASCALIA VI, 9, 1 (l).

post nos pseudoapostolos ad intaminationem verbi.
de populo Cleobium quendam et iunxerunt eum Sii
iterum alios post illos.

IX. Simon ergo et qui cum eo erant post vet

1,2 obtulerunt . . iunxeruat : elegit . . iunxit S I 4 S
cum Simone S

Opus iniperfectum in Matth. 24, ;
(Cleonius), Sophronius Ep. ad Sergium
(Hard. Ill, 1287). — Joai9i«p] De
hoc viro dicunt Hegesippus apud Eus.
H. E. IV, 22, s; Hippol>ius Syntagma
apud Phot. Biblioth. 121; Ps.-CIemens
Horn. II, 24; Rccogn. I, 54; 11, 8— 11 ;
Ps.-'rertulliaiius c. i ; Origenes De
princ. IV, 17; Contra Celsum I, 57;
VI, 11; In Matth. 24, 4; In loann.
torn. 1 3 c. 27; Epiphanius H. 13, alii-
quc. Cf. quae disputavit Hilgenfeld,
Die Ket:^fr:^fschkhte lies Vrchristetilums
1884 p. 155 — 161. Constitutor Cle-
n:entina legisse vidctur, quae 1. c. idem
tradunt, quod refert, sc. Simonem dis-
cipulum Dosithei fuisse eumque supe-
ratum e primatu eiecisse. Ki^ifiv&oq
xTi.'] Non est opus auctores conmie-
niorare, qui de haereticis illis referunt.
Modo aiiimadverterini, Marcum esse
discipulum Valentini, cuius ipsius a
Constitutorc mentio non tit.

2. noXXovi 9sov<;] i. e. aidSvag, cf.
c. 10, 2. Epiphanius H. 31 c. 2 de
Valentino dicit: Xftiaxovta aiwvaq
fiov?.tzai nagiOTUv, ovi xal 9eovi
ovofiai^fi. Carmen adv. Marc. I, 7:
Tantos esse deos Basilides credere
iussit, quantos et dies annus habet. —
r(ttli XT/..] Hanc doctrinam Marcioni
vel Marcionistis attribuunt Rhodon
apud Eus. H. E. V, 13, 4, Adamantius
De recta ride dial. I, Athanasius De
decretis syn. Nic. c. 26, Cyrillus Hieros.
Catech. XVI, 4. 7; Epiphanius H. 42
c. 3 aliique. Gregorius Naz. Or. II, 37

etiam quosdamCatb
doxos Tpelg dgx.as i
dyovrai esse dicit.
lastrius De haer. c.
dus aeonas similiter
sent, tamen infinite
tovoiv] Loquitur d
Adv. hacr. I, 34; E
cione et Encratiti.s
usum carnis ac vi
dvaidijv ixnogvtvox
Alex. Strom. Ill, 4
eisdem verbis dicii
dvalitiv ol T^v a?(p
kdov) /tttiovTfe.
Pseudonymi Nicol
quia originem false
ducebant.

IX. Onati 6 Sift

evex^fl'i ^f vtpovi
Tovs nodai; xal x
tdgaovi (r. rdpaov
Kk^fi^g, ^Hyijotnm
(ttivatos. Quomodi
busdam praestigtis
precibus Petri ex a
cipitatus pedes et
tates fregit: aarra<
sippus, Iu.«itinus, Ii
Chron. c. 121.

I. lam ioscriptio
nam inter veteres (
Constitutor narrat
V. I amplificans Ps.-<
est. Utra vero scri
miliis aniRecogiuti<
i ■

I
I

CONSTITDTIONES APOSTOLORUM VI, 8, 2—9, 1. 319

dxoCTtlleu oxUsfo rjitdav y>sv6axoar6Xovg elg ^ffi^Xcoaiv tov
' xai. XQOt^aXopto KXsofiiov xtva xal jcaQiC,ev^av xm SLiimvi,
dc fta^ijTtvovOiv Aooi^im xivl, ov xal piaQtvdoxifi/ioavxeg
vxo xfiQ djjxfjq' elxa xal ixtgoi txigcov xax^Qgav kxtdnmv
raw, KriQivd-oq xal Mdgxoq xal Mivavdgog xal BaaiXeldTjq 5
'axoffvlXog. 2. xovtmp ol fiev xoXXovg d^tovg, oi 6s rgelg
lovg, avaQXOvg, atl awovxag kavxotg, ol dh dntlgovc xal
\xovg do^aJQovaiv xai ol ftsp xov ydftov a&txovaiv, ovx
xoij freov igyov do^a^ovxeg, aXXot 6i xiva xoav jigmpidxcav
fOomat, ol d£ dvtddiqv kxxogvBvovaiv, oloi ol vvv y>£vda>- 10
NixoXaXxai.

X- *0 fiftrcoi SLftfov ifiol Ilixgcp ngdaxov (uv kv Kaiaagtia
gatcavog, ivd-a KogvrfXiog 6 xiaxos ixtattvatv mv i&vixog
^y xvgtov fijoovv 6i i/iov, avvxvxcov (tot insigaxo diaaxgi-
rop Xoyov tov d^eov, avptjiagovxcav ftoi xcoy ligmv xixvmv, 16
lov xov xoxB xsXcovov xal Bagvdfia, xal Ncxtjxov xal !dxvXa
jop KXijfisvxog tov '^PiOfialmv kxiaxonov te xcl xoXixov,
sviUvxog dl xeA IlavXcp x<5 ovvaxoax6X(p rificov xal Ovpsgytp

8 Act. 10. — 16 Luc. 19, 2.

npoai^evSav b o | T<jJ > o | S xal > b o p v | 4 i^woav o | ivegoig

ixtonav : ix novrjpuiv b d o j 5 SoyftOTWv : dai/xovtov b | Kr,Q, :

toq c i ^aat}J6tj<; h | 6 Sax. : axQaxovixoi; b e o a* i. m, | 7 avapxcas h |

b I 9 So^avifg o \ 10 oi <f^ a b e o : xal d h p v | dvaiStSg b o i

fvovxai h, -vtveiv b o | olov 01 : oi ol h o, o inscripsit nsgl vix&

op dnoaxok \ 12 fjtivxoi a b h o : (xev ovv d e p v | fxhv >■ a |
b d e o p I ttfi' i&vixbq 00 h | 14 xvqiov -f- ^/ucuv b | 15 ltQio>v o |

' + rfl b o I 17 Qiafjiaiov p v | re > h | noUxwv b | 18 ftaO^tjcevBivxas
-9evTi a h, fia&^evaavxi d e p v Ham. cod., /ia&tjxevaavrog Ce'dr. |

' xov xxk. a, corr. a*

Cf. quae exposui in libro Die codices tradunt; formam fta&tjxfv-

Konstitutionen 1891 p. 70-72; ea^at autem testes graviores habent.

II. — Kaiaagsla xy I^xq.] Item Etiam Origenes utramque formam eo-

;, cum VII, 46, 3 Kaiaageiag dem sensu, sc. discipulum esse, usur-

Aa/ori V17; mentio fiat. losephus pat, /Madijrfi'ftv C Cels. I, 12; II, 9,

jitlquit. XIX, 7 apud Eusebium ^6; De orat. c. 15, 5; fxa&t]Xfvfa&at

II, 10. 3 dicit, urbcm antea C. Cels. Ill, 29; V, 42; De mart.

»yog nvgyov appellatam esse. c. 48; De orat. c. 26, 4. Cf. etiam ad

^xevBivxoq\ Supra c. 8, i illam formam Qem. Protr. c. 11, 115

fonnam fia&rixeveiv adhibuit, p. 88; Strom. I, 15, 69 p. 356,57; ad

c fonnam etiam hie quatuor banc lust. Apol. I, 1 5 ; Eus. H. E. V,

320

DIDASCALfA VI, 9, 2—6 (l).

sequebantur pervertentes verbuni, 2. Et cum venisset R
valde depopuktus est ecclesiam, multos deexhortans et a(
sibi, et gentiles seducebat magicis operationibus et virtutibus
in una die procedens vidi ilium per aera volantem, et (et
5. Et subsistens dixi: In virtute sancti nominis lesu exci
tutes luas. 4. Et sic ruens femur pedis sui fregit. 5. Muiti 1
tunc abscesserunt ab eo; alii autem, qui digni illo fuerun^
serunt cum ipso, et tunc prima ilia fixa est haeresis iUius
ceteros pseudoapostolos operatus est diabolus.

1 perv. verbum S : seducentes populum L | 2/3 adoptans sib
praedicans se posse volare S | 4 et ferebatur >> S | 6 sancti 2> S

1 avrdv e 0 | 2 npciptiTwv b d o | neifl >■ h | 6 (fc : re p t |
a b : i^iardvtttv d e p Ham., (Vararwv b o v | fiayijt^ : xi) ft. h \ tia
ttx*'ii P V Ham. Cedr. | xal daifi. ivsQytin depvc£.D:>al
d dtjftloiii b o I nx^x'tit : tov n. b o | 9 Sti o | inl r. : dta xovra
fitx. inl roi'rctf e | 11 c/c -f* tov b | 12 ^ixop/jyijafiv a h Ccdt. :
b o, '^f fv d e p V Ham. | inl^p^jfx^^6^'x^av b o I 13 crt'r^v h p Ham. O
a b d e V I fli-\' TOV e | ovv : iv op v \ aitg >- b p | 14 tf >■ a | ^

IX, 4. Actus Petri apocryphi c. }2
(Acta aposl. apocr. edd. Lipsius-Bonaet
1, 83) narranl. Simonem ad terram
cadentem crus in tres partes fregisse
ac deinJe lapidatum fuisse.

♦
13,8. - npo<ft}xov] Auctor Clemen-
tina ante oculos liabet, ubl passim de
propheta vero vel propheta veritatis
sermo est. NonnulJi librarii hoc non
intellegentes scripserunt Tipotptjxuiv.

2 — 5. De congressu Petri cum Si-
mone Romae facto Clemeotis Homiliae
et Recognitiones iam non loquuntur.
Aguiit autem de eo uberius Actus Petri,
et Lipsius, horum editor (Acta apost.
apocr^plu 1 p. X), Constitutorem
Actus Petri cum Simone in usura su-
um \'ertisse censuit. Res vero non
liquet. Constitutor uonnisi narrationem
Didascaliae auxit, neque est, cur ea,
quae addidit, ad iJlam scripturam ipsam
referanius.

3. In DidascaJia et CaastiU
Petrus solus Simonem impugn
dem modo referunt Actus laud
cryphi et nonnulli alii auctores
autem Petro Paulum adiungul
,tyriura et Acta Petri et Pauli
p. 118—234), Cyrillus Micros.
VI, 15; Sulpicius Sevenis C
c. 28, aiiique.

4. ilnov xxk.] Hanc oratiooi
stitutor ipse fioxisse videtur. 0
saltern, quam exhibent ActI
c. 32 ed. Lipsius p. 83. Mi
Petri et Pauli c. 56 p. 166, Ac
p, 211. plane diversae sunt

3. ff)wv^ xtK,] Hanc voc<
non habent.

6, Origenes Contra Cels. I
toto orbe non triginta SiH
posse reperiri, et VI. 11,
gentium hos haereticos nun
At minus recte.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 9, 2-6. 321

> ry ivccffiXim' xai xqItov Ix* avxcov diaXexB^iXg avxcp bIc tov
OQi jtpoyiyTov Xoyop xal xepl &€ov fiovaQxlag, t/tx^aai; avrop
JMwijaf t TOV xvQiov xal elg oxfxovLav xaxa^aXmi' q)Vfd6a xariaTtjaa
jg Tiyy 'Ixallav. 2 (IX). yevonivoq 6k kv ^PtofHJ xoXv t7jv ix-
tl^olap iaxvZeP, xoZkovg dvaxgixmv xal lavt^ XfQixoiovfitvoe, &
Ti de l^vi; i^iaxcov fiayix^ kftxeigla xal 6at(i6va>v Ivegyela, to^
sd xote fiioijg Tj/iiga!; XQOiX^mv slq to d^iargov avxcav, xiXivaag,
vtj ii^ftoig agxaytlvai xofid, Iv x<p ^edxgm ixTjyyeXXexo xxfjvai
A aigog. 3. xdvrcov dh ixl tovtco iisxemgcov xvyxavovxoov iyco
«yofl7«xd^iyv xad-' iavrov, xal 6fj fitTtajgiO&sig vxb dcu/tovatv 10
BrrcTO fUTogOiog slg diga, Xiymv slg ovgavovg dviivai xaxel&tp
Wrofc xa ayad-a ixixogrjyi^oeiv' xmv 6b dijuiov ixBvq>i]ftovvxa)v
vkov <ag &b6v, ixxslvag kycb xag x^^Q^? ^^? ovgavov ovv avx^
rg dwofolq ixjtbvop top d^tov 6ta 'IrjOov xov xvglov gfj§ai xop
hofimva xal xrjv loxvv xcov 6aifi6pa)p xtgtxdxpai ix' dxaxtj xal 15
axmXila avd^gcoxarp xtxgilftipcov avTfj, gd%avxa 61 /itj d-avaxcoaai,
ttlXa avPTgiy}tu. 4. xal vxoXa^cov, dxBPiaag tlxop xm 2ifia)vf
& „^BOv avO-gmxog" iycd, dxoOxoXog 6h 'Itjoov Xgiaxov aXij^Tjii
«d didaaxaXog evaB^ilag, dXX ov xXdvrjg, olog ov 24(ia>p, xgoG-
Taaom xalg xovrigatg dvpaftBOiv xov xfjg Bvai$elag dnoaxaxov, 20
ly* cig oxtlxai Sjfiaip 6 ftdyog, dq)Blvai TJjg xgaxiqaBa)Q, oxcag i§
vfovc xaxevBxO'y tig yiXana Ttov axaxrjd-ipxoiP vx avxov' xal
lixovxoe (iov TavTa, xtgixoxBlg xmp 6vpd/4BO}p 6 2i(ia)P xaxt/-
viiBij fttxa fiBydXov t/xov xal ^aytlg i§aloiov Gvvrgl^txai to iaxlop
Ku xdop xo66av xovg xagdovg. 5. xal qxopij xmp oxXcop Xiyovaa' 25
Ale 0 ^Bog, OP UtXQOg dixaicag xaxayyiXkH rjy dXTj&iia fiopor'
xtu xoXXol dxiaxrjoav ax avxov, xivig 61 d§ioi xf/g dxa>Xeiag
avxov ovTBg xagifteivap avtov t^ (4ox0^Tjga 6idaOxaXia. 6. xal
otxcog xgojTT] ixdyrj tj tcov ^fi€oviap<5p ad^toTaxTj aXgtaig ip
Mfiy, xal 6ia Tcop Xoixcov ipBv6axoox6Xa>p tPrjgyBt 6 6id^oXog. 30

18 I Tim. 6, II.

15 inl b e o I 16 uv^Qtonmv : tiSv a. p v | at't^ : avrijv p v, + xal b o |
>a|aiTa a h : Qrf^avxa b d e o, (iiipavra p, (litf-'ar v | 19 oiog : »)? d, tig b i
K) iniararai; b | 23 fxoi o \ 23/24 xnTr/vi/_^Tj post ijxov (»"zov? b o v) b d 0 j
!4 ftf/a/.ov : no?J.ov h j Qaytig -\- nrajfiu bdeo|26oah:>-bdeo
I V • ftovog e I 28 napaaififirav e 1 fio/^&. : fioyO^r/tiia Ttjg b o | diSaoxa/.i'ag b |
B npeuTog b o
Funk, Didasc. et Coxstit. ap. I. 21

322

DIDASCALU VI, 10. 1-6 (L).

X. Et er.it quidem illis omnibus aequaliter lex, ut Legej
Prophetis non utantur et ut omnipotentem Deum bbsphemfir]
et resurrectionem non credant ; cetera auteni diverse per dc
suas inspergebant. l. Alii enim multos docebant non de

5 nubere, dicentes, quia qui non nubet^ret castitati studeret; et
castitatem sensus siios ad haeresim detulerunt. 3. Alii itcniut]
ipsis neque carnem sum ere docebant, dicentes, ea, quae anii
habent, non debere manducari. 4. Alii autcm dicebant a
porcina carne debere se abstinere, ea vero, quae in lege

10 munda, debere manducari et secundum legem circumddi. 5,

1 aeq. lex : una lex in terra S, pro iniatu Icgens (nl y>7? I ^ '
S : decreta (legens vfvofuafiirois ut vjdetur. et uii cum accusativo cons
et ut L I 2 omnipotentem S C : patrem L | 3 4 cetera — inspergebant : <
aliis rebus iuxta varias sententias docebant comniovebantque S | 4 mnlii^
5 et S I (1 caslitatem — detulerunt : sanctitatem sententias haeresis stiaei
dicabant S

X, I. Corinthii in epistula supra
(8, i) laudata Paulo scribuni, Simoncm
et Cleobium docere: Prophetas non
recipiendos, Deum non omnipotentem
esse, neque esse resurrectionem carnis.
Cf. Vetter 1. c. p, 53; Hennecke 1. c.
p. 378; Harnack 1. c. p. 17.

2. mullos] Auctor sic scribere potuit,
respiciens, non omnes, scd multos
tantum doctrinam secutos esse. For-
tasse autem Syrus lectionem rectam
servavit.

X. Onwi at alpiang xal itpbs
fuvTug xal npoi^ d/.f'jBftuv 6itt<pat-
lovaiv. Q.uomodo haereses et inter
se et a veritate discrcpent.

I— J. Cf. Ps.-Ign. Trail. 6, 3; Philad.
6, I— }.

t. n. &e6v ^kaaif:r,fifLv] Q.ua doc-
trina Gnostici Deum omnipotentem
blasphement, ea demonstrant, quae
Constitutor addidit. — xQioiv vnap-
;ffi>J Constitutor iterum scntentiam

Didascaliae interpretari videtur.
resiologi banc doctrinam Gnosticisj
adscribunt. — ^(Torj^ /. ^.] Cf.
Adv. haer, 1, 2j, 4; 24, 5; 2J.
26, 3 ; Clem. Strom. IH, 4. —
n. 9(iifaie(iav utUatfopan fx.] Ap
teste Rhodone vel Eusebio H. E.1
13, s dicebat, fii) lUiv (i/.eti iint^
Tov ?Myflv, nU.' ixaaTov tui
artvxf diafitrtiv. Cf. Pilastrius C.9I.
2—5. Repctuntur et araplificaalw.
quae iam c, 8, 2 exposita sunt.

2. dyafiiav xtk.] Praecepta
Marcionis, Encratitarum allnrun
Constitutiones commemorani. DidjJ-
calia h. 1. (v. a) dc interdictiooc 1
raonii solum dicit. — xpetiv dnixt
XT/..] Epiphanius H. 47 c. i dc
cratitis: hfiii-i'^a (iSfkicaortat is-
fcyoQtvovTfq . . xaru <f6,iov xttl*
Sakfiov TOV fti) xaTaJtxna&fiyai i
rijs nui* ifiU'vymv pteraX^if'fwi

3. 'i'repoi xrk.] i.e. Christiani
legem Mosaicam observandam esit
docentes et Christum hominem solum,

.^^

CONSTTTUTIONES APOSTOLORUM VI, 10, 1—3. 323

X. Tovtotg dk xaOiv ixlarjq Gxoxbq ^v slg xal 6 avxog
eoTjyrog, top fisv xccvroxgdroQa d^tov 0Xaag>T)(ietv, ccfvcaoxov
^S^uv xtd nfj tlvai xaxiQa tov XQiaxov fii]6e tov xoo/iov drj-
WQTfw, aXX' aXexTov, aQQrjTOV, dxtxxov6(iaaxov, avTOYive&Xov'
ifup xcd UgogiijTaig fif} xc^^^at, xqovoiccv ft^ dvai, dvdoraoiv 6
I xuixe(>Biv, xQlaiv firj slvai xal avzojiodoaiv, ^vxv^ d&dvarov
I vxd(fX(iv, rj^v^ x^^^^ f^o^V ^^^ xQog x&Oav d^grjOxdav dSia-
aptpc ixxUvBiv. 2. ol fikp yiiQ xXelovg dvai &eovg Xiyovoiv, ol
i TgtHer avdgxovQt oi ^ <^o dyBvvi'ixovg, oi 6\ alcovag dxslQOvg'
d oi /ihf ccvrcop ccfanLav diddcxovotv xal xgewv dxoxrjv xal 10
lr<w, fidsXvxTa Xiyoprsg elvai xal ydfiov xal xal6a>v yivBOiv Ttal
^o^xoiv netdXrppiv, Iv cog as/ivoi xivtg xrjv xovrjgav avxmv
vm^apf mg agioxioxw xagadsxd^^vat xoitjaooaiP' T(f£$ dh i^ avxcop
'tfno^exoHai xqscop dxixiad-ai ovx ^ dXpycop Cfiimp, dXX* cog
\o/tx^ kxopxoop ^pvfrp> xal g>6vov dlxijp daxQaoasad-ai fieXXopxcov 15
toy xavxa xaxaxoX/icopxcop ag)d^eiv. 3. ixegoi 6e i^ avxcop tXeyov
irfww dtlp xoiQslov dxixead-ai, xd 6e xaxd pofiop xaB-agd ia&lsip
ttd xtQixiftPeaB-ai vonlftcog, xiaxeveip dh elg 'IijOovp cog elg ociop
vJQtt xal xQog)ijxijP' dXXoi de aPcUdr/v ixxogvevBiv xal xaga-

10 I Tim. 4, 4.

I iniaijg : ^^p' tatjg h, f tc b o | xonog b ! 2 d&fOTti^ o \ tov b | navtoxp,
tps b 0 I 3 elvai : tig b o | rov pr >• p v | fttjdh a b h o : /xTJre d e p v
f ilka b d c o I dlfxtov aQgrjXov 00 h | 6 Tiiattvsiv : noiflv vtjaxsvdv b
»? tlvai post ttvxanodoatv e \ 8 elvai > b | elvai &eovq cvj e h o p v
\iyowtiv -f- elvai b o | 9 dneQavtovg b o | 11 Xiyovieg elvai 00 p v
'«V«»» h I yiveaiv a b h o : yewtjatv d e p v | 12 'iv h, tjv a : 'iva b d e p v
3 xoimaiv h | i§ ovVwv > b o 1 16 ^owa e | elangdTTea&ai d e o
fiXovTwy a h o V : fiikkovrag d e p, fAtklovTeg b I 16 ruiv . . xara-
Jiftartwv a : rovg xaraTolfjuSvrag rel | leyovoi h | 17 fiovoi b | 6elv :
*-\> 0, -\- (paaxovxeg a p v | ;fop. dnix^o^ai 00 p v | 18 eig sec : ei a,
irr a*, > h I 19 ixnogvevaiv b o

lamvis sanctum et prophetam pu- Constitutor haud dubie secutus est,

ites. — alkoi xtL] i. e. Nicolaitae, vel potius Eusebium H. E. Ill, 29

OS sine verecundia scortari c. 8, 2 ilium exscribentem, ad quern etiam pro-

dt qaosque etiam came abuti do- pius accedit, napa^ifSa&ai exhibens,

isse Qemens Strom. II, 20, 118 non napaxp'^oaa&ai, dvaldijv verbo

491; III, 4,26 p. 523 refert, quem ixnoQveveiv praeponens, non post-
21*

324

DIPASCAUA VI, U, 1--2 (L).

vero aliter docentes seditiones faciebaat et ecclesias
bant.

XI. Nos autem, qui (sanctum et) rectum catholicae
verbum ante praedicaveramus, revertebamur iterum ad
5 et inveniebamus illos ad alias voluntates tuisse praeventos. |

3 sanctum S C | et rectum C : recte S

1 Itvai : fhai b o | 2 fiorto d, ftovov e | fxipfviaa9ai b h o | 1
b o I 3 0(iyara rt'y/. t>j h ; 5 vftfTg o | ilQtjrtjg + ovTff d e p v ( 8 .
•\- rov e I ai'tiv h | 9 Iwvrai b I d'tj.a o | d).}.aidiov b { 10 ^ pr a

XI, I. iterum] Respicit auctor 8, i.

ponens. — xal dta n. dvoaiovpying
xtL] Respicit Carpocratem, qucm Ire-
naeus Adv. haer. I, 25, 1 rcfcrt do-
cuisse, ab ingenito Deo virtulcm lesu
esse missam, ut niundi fabricatores
effugere posset ct per omnes trans-
gressa et in omnibus ascenderet ad
eum, oTitai;, ut Epipbanius H. 27 c. a
banc sententiam reddit, yvytf rovff
xua/xonoiovg dyy^^-ovi, t'r tw diet
TtdvKjjr X(oorj0ai tu3t' ^v up ttoapau
n Q(ty fidx mv xal itpdSttov Tuiv vno
Tidy dvi}(jiu7iutr yivoftivoav xal iv
:ia(>aiivaTw ttTonoii' (pyiur xal dfte-
filtwv, xal o^titc dia Ttaauiv xtpec^f wr
d)ifv&f{i<tt&iiaa ^ avrfj ipv^'i tov
'Itfoav dvi'/Mi, Ti^tu^ tov avTov na-
xiga XT/..

XI. 'E^ijyrjaig ttTioaxo'/.ixov xtjiivy-
fiaroi. Enarratio apostolicae praedi-
cationis.

I. aVTa/rior x. aitoy.] Ita Deum
appellari vetat Constitutor, quoniam
nihil sui ipsius causa et pater esse
potest, ct quia quod ingenitum est,
neque a se neque ab alio genitum
esse accurate dicetidum est. Voces
autem ctiam dicere possunt, Deum a
nullo esse. Itaque vel illae vel aliae si-
miles: ux'xoyiyt'a, uvToytvijxo^, avio-
yivvrjTOi;, avxo<pvi)g xxL, saepe de

Deo usurpantur. Clem. Hoov
Fetrus Siraoaetn iaterrogat:
or vof/*;. oTt to fdlv cfi'roj
xvyxdvfi P^ xal dyi%'vi}XOv;
cogn. Ill, J. 4. 11; Epiph. I
Oehler II, I, jto; Ps.-Iust.
Christ, ad Gent. DI. $; V,
6tvxfitQv xxt..] Respicieni lot
illorum, qui tilium secundum
turn sanctum tcrtium Deum
bant, dicit, Deum patrcm noa
confundendum esse, quippe
aetemus sit vel priocipio can
2. ov nlfivvfuv] Contr* Ml
et Valentinianos duos filios
Christos inducentes. Cf. Ir
lust. Apol. I, 58, Tert. Ad^
IV, 6. — h'hi naQaxkrit0v\
&10V ivoi IT., ut ex praeo^
supplendum est. Graecus qil
codice a adnolavit: dno^hjxa
fftvxxaTov. Verba ilia ad
retulisse videlur. Haud dub
ut auctor indicat, verba Stu
verbis ivo^ :tapttxXtjXov,
verbis xal xuiv akkutt rttyf/ii
iungens. Cf. Ps.-Ign. Philip]
Her. 7, 2. Constitutor ergo
sanctum non crcaturam ptH
potius creaturis opponit. It
Arianis, $ed eorum .idvcrsirl
nierandus est.
4. Cf. Ps.-Jgn. Mjign. it,
5-8. Ps.-Ign. PhiUd. 6, i

COXSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, H, 1 — 7. 325

tSa^ai Tg flgpxl idldaCTtov xdi 6ta xdaijc opoaiov^iac Uvai,
S ovrgjg xa\ fiovmg jj^sv^Bad-ai xrpf tpvxyv tovc xoafiixove
^ovraq. ovtoi 6h xdvreg rov dta^oXov oQyava Tt;y;fai'oiKi£i' xal

XI. ^HfitZg dl „rixva d-eov'* xal „vlol elgt^vrig'*, rov hgov 6
•I ev&^ X&fov xrjQvaoovxtq r^g evae^slag, iva ftovov &e6v xaxay-
iliofttv, voftov xai XQog>jjTcov xvqiop, xdv ovxmv ^fuovg/6v,
aiC XQtarov xccripa, ovx avTairiov xal avroyived^Xov, cog ixelvoi
^eanai, dx£ dtdiov Ttal avagxo*' xg^ „<P(o? olxovvra axQcaiTiw",
9 SevteQov ovxa ^ xqIxov y) xoXXoarov, aXXa {lovov a'idicog, ovx 10
pmorov tf aXexrov, aXXa 6ia Nofiov xal Ugog^ifrcav xijgvaao-
90P, xamoxgdxoga, xapxdgxrjv, xavxB^ovaiov 2. d^ebv xal
xtiQa rov fiovoYfvovg xal xgatxoxoxov xdar/g drKiiovgyUxg, %va
tjy h>6g vlov xaxtga, ov xXeiovmv, ivog xagaxXijxov dta
fnovov, xal xmv aXXatv xarfftdrfov xoiijxijv' 3. iva dTj/iiovgybv 16
ayopot? xr/gcmg did Xgioxov xotrjxrjp, xov avxov xgovorixrjV,
yofrtnyy <fc* avxov, dvaaxdaemg atxiov xai xglasmg xal dvxa-
irfrfOKOg dit* avxov yivofievov 4. xovxov avxov xai av^gmxov
tfeat^Qgyrg yevio^ai xal xoXixevadftBvov avsv afxagxlag xal
n^jpxa xat dxod-avovxa xai dvaoxdvxa kx vexgcov xal dvsX- 20
ana xgog rov dxo&telXavxa. 5. „xav xxlafia d-eov xaXdv"
ifuv „x<d ov6£V ffdtXvxTOv", xdv xb xgbg avoxaCiv dixalcog
nala/tffearofuvov dgtoxov' „xdvra" ydg xaxa xtjv ygagffjv „xaXd
a^. 6. ydftov vo/uftov xal xaldatv yiveaiv xlfiiov xal dfioXw-
w ^ai xioxsvofisv ' ix' av^ijoei yag xov ytvovg x(5v dv&gooxcov 25
tifogd axtftdxaiv duxXda&rj kv xm Xdafi xal xy Eva. 7. tpvx^v

4 Eph. 2, 3. — 5 loann. 12, }6; Luc. 10, 6. — 9 I Tim. 6, 16. —
iCoI. I, 15. — 21 I Tim. 4, 4, - 23 Gen. i, 31. - 24 Hebr. 13, 4.
Gen. 9, I.

i d e p V i 10/11 d?.?.a — akexxov >• o | 10 didiov b e ; 11 ayv. i} a'/.fx-
9 : akfxTOv ov6h ayvtooxov b | voftov a, corr a- | 12 navroxQt. : mju b o ]
rttvovotov o I 18 xal > e | 6rifiiov(}yiag a b e h o : xtiafw^ d p v
JtafaxkiJTOv -f ahiov h { 6ia -\- iv h 0 \ \6 xal xwv b d e h o : rwr a,
vikp v \ ft a : Tov b | 15,16 «Vo — 7ioa,rj}v > o | 18 yfvofxfvov b d e o p :
ifttvov li V, ytvofiivmv a | tovrov a : ror rel , 18/19 evdox. x. av&ptanov
• 19/20 xal naSovTu > b 0 | 20 xal anoi^avovxa bdeo:>ahpv |
nSv : xal nav a | xxipiu a, corr a- , ^fov xa)6v '^ b o I 22 :iav to >
i Jixaiats > p V I 24 yiiviatv p, yivrtjaiv h | tifiiav b o I 25 fivai >
26 ('nkdaBti h

326

DIDASCALIA VI, 12, 1—3 (LSJ.

quidem castitati studebat, alius autem a carne et vino se abstinel)
alius iterum a porcina, et quanta ex vinculis secundationis
erant, observabat.

XII. Quapropter, cum uni versa ecclesia periclitaretur et

5 resis facta esset, convenientes nos duodecim apostoH in unum
Hierosolyma tractavimus, quid deberet fieri, et placait nobis
bere unum sentientibus catholicam •! banc didascaliam ad
firmandos vos omnes, in qua constituimus et decrevimus, ut coii
Deum omnipotentem et lesum tiliura eius Ciiristum et spiril

10 sanctum, utque utamini scripturis sacris et resurrectionem
tuorum credatis et creaturas eius omnes cum gratiarum actio
adhibeatis et matrimonium ineatis. 2. Dicit enim in Prove
A Deo despoitsata est rnulicr viro. Et in Evangelio iterum Domiii
noster dicit: Qui creavit ab initio, masculum et feminam crea

16 eos el dixit: propter hoc dimittet vir pat rem suum ac matrtm\
adhaerebit uxori suae, et ertint duo in carne una. Quae ergo
cottiunxit, homo non separet. Sufficit autem fidelibus circumc
cordis spiritualis, sicut dixit per leremiam: Incendite volis
padem, et nolite serere super spinas; circumcidimim Domino

20 vestro, et circumcidite praeputia cordis vestri, viri luda. Et m
iterum dicit: Scindite corda vestra, neqiie vestimenia vestra.
quod ad baptismum adtinet, vobis unus sufficit, peccala ve
prorsus vobis remissa faciens. Non enim dixit lesaias, ut iaveniu
sed: Lavamini ac mundi estate. 3. Facta est autem nobis quae

25 magna ut hominibus pro vita certantibus, nee vero nobis taut
apostolis, sed ctiam populo cum lacobo episcopo Hierosolj-mor
secundum earn em fratre Domini nostri, et cum presb\ieris
diaconis eius et cum ecclesia universa. Ante aliquod tempus efl
quidam a ludaea Antiochiam descendebant docebantque fratres:

13 Prov. 19, 14. — 14 Mt. 19, 4—6. - 18 ler. 4, j. 4. - 21
2, I}. — 24 Ics. I, 16. — 29 Act. 1$, 1.

1 castitati : sanctitati S { 4/6 ct h. f. esset : ut haereses in ea fiereat
9 Deum -|- palrem Sp

2. vino] De hoc c. 10 nondum ser-
tno erat. — quanta] Cf. c. 10, 4.
XII, 1 — 2, Constitutor banc sectio-

neni rnaxime ex parte, ordlnem
turac mutans, infra c. 14 et i). i
hibet.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 11, 9—12, 2. 327

iltccTOV Iv fiittv 7UU aB-avaxov OfioioYOVfiev, aXX ov ipd-aQTijv
xit acofueia, dXX aB-avtxxcv me koyuajv xai avTB§ovatov.
K&aav fajiv xaQovo/iOP xal rrjv xaga qyvaip yivoiiivrjv vjto
w» fideXvaaofts&a (bg dd-d/urov xal dpoalav. 9. avaaraatv
t/O&eu ofioXoyovfiiv dtxalmv re xal ddLxmv xai liioB-axodoolccv. 5

xw XQiarbv ov ^ilbv avd^Qooxov bftoXoYOVfiep, dXXa &tov
fov xci avd-Qmxov, „/italtipf &bov xai av&gcaxmp**, dgxtBgia
0 xatQOQ' ovTS fi^v fura 'lovdaUov xiQireftvofied-a, sldoTsg, on
l^Xvd'tv m dxixeiTo", xal 61 ov iqwXdaaero ra yivrj, „7j xgoa-
ria TflSy kd-pmv", 'Iijaovg 6 XQiaroe 6 ig 'lovda dvartiXag, b 10
fiXaOtov vlo?, „rb i§ 'Isaaai opd-og, ov iy dgxri ixl rov mfiov'*.
Xn. jiXX' ixsl rote avnj ^ aUgsaig laxvQOTiQa xgbq xXdvTjV
O^v tbfot, xtA. 1% IxxX^olaq oXijg xipdvptvovaijg, rjftslg 01
idaa avPiXd^ovteg elg ^hgovdaXtjn' dvrl yag rov xgoSoxov
ktWae cvv rffitp xaxty>j]q>l0&f} axoatoXog that, Xa^mp top 15
l^goy lovda, <og dg/jTCu' „T^p ixioxox^v avxov Xdffoi %T£gog",
Wlxsxtofte^a afta 'laxm^co xm rov xvglov ddsXgxS, xl yivrjxai '
d Idogev aiSxm re xal xolg xgeafivxdgoig Xoyovg diSaaxaXiag
99SXttX^aat ry Xatp. 2. xal yog „xiv£g xatiXd-ovxeg dxb xfjg
tnkdag** elgJvxioxiiav „idl6aaxop xovg" ixtl „d6BXg)ovg, Xiyovxtg, 20

4 Rom. I, 26. — 6 loann. i, i. — 7 I Tim, 2, 5. — 9 Gen. 49, 10. —
0 Num. 24, 17. — 11 les. 1 1, i ; 9, 6. — 14 Act. i, 16—26. — 16 Ps. 108, 8;
kcL I, 2a — 19 Act. IS, I.

1 iv iiftlv post d^avaxov b d e o { xal >> h | uX).a b | 4 dvoaiov p v |
• cUa -j- xal b o I 8 nfQttenvwfttita e|9obdehop| xal >■ d |
•» b 0 I 10 o pr > d I 10/11 o ^x : ^;f p V I 11 vUi : xa h o \ 12 infiSfj
0 1 14 If^oaokvfta d e h 0 p v | 16 'Iov6a : rov '/. b | eiQtjTtti + xal b o |
WW > o I 17 iniax. o | xl yivtixai : elvai rt b e o | 18 rt > p v |
9 yip + xal a e 1 20 xovg > p v

U Symbolum brevi exprimitur, et 10. xpilov av9(>wnov] Cf. c. 26, 2.

Toribtts c. 10 commeinoratis hie Sic teste Artemonis adversario ano-

ncdoctrioae opponuntur. Similiter nynio apud Euseb. H. E. V, 28, 6

inbolum supra V, 6, 10 respicitur. Theodotus coriarius Christum appel-

iticuliu de filio VI, 30, 8 uberius ex- lavit. Idem vero senserunt Ebionitac,

xiitur. Cf. Neiu kirchliche Zeitsclirift qui in sequenttbus respiciuntur.

I96I, 22—27, u^* Th. Zahn de sym- XII. /7{>o$ rovv ofxakoyovvTa:;, iov-

'lo auctoris disputavit daiXtiv ds &t).ovxa<;. Contra eos, qui

, , Christum quidem confitentur, tamen

* iudaice vivere volunt.

328

DIDASCALTJI

h, 4-8 (S).

circunicidhnini Ac iiixta legem Mosis conversaniinj et vos man
servatis in cibis omnibusque aliis rebui, non poltsiis salvari,
exorta est eis mtilta contritio ac qnaestio, et t'ralres Antiocheni
tiores facti, nos omnes congregates tuisse ac venisse, ut de^
G re inquireremus, miserunt ad nos viros fideles et script
gnaros, ut discerent de hac quaestione. Qui cum Hitroio
venissent, nuntiaverunt nobis de quaestione sibi exorta in ccc
Antiochenorum, et surrexerunt ijuidam e~x schola Pharisaeonm,
crediderunt, dicentes, quia oportei eos circumcidi ac legem

10 servare: 4. Cumque iterum alii vociferarentur ac sic dice
turn ego Pet r us surrexi el dixi ad eos; Viri fratres, vos
scitis, quod a diebus priorihus, cum apud I'os essem, Dens ele^\
me audire gentcs evangelium et credere, et cordium inspector
testimonium perhibuit eis. 5. Cornelio enim centurioni ap

If) angelus ac de me ei dixit, et hie me accersivit. 6. Cum au
ad eum profecturus essem, demonstratum est raihi de gent
credituris ac de omnibus cibis. Ascetidi enim in tectum, ut otm
et vidi caelum apertum et vos quoddam quatuor initiis lig6
submissum ac descendens in terram, in quo crant omnia quae

20 et serpentia terrae et volatilia caeli, et venit vox ad me
Simon, surge, occide ac manduca. Ego autem dixi; Absit, Do
quia nunquam mauducavi onine immundum et commune. B
alia vox secundo diccns: Quod Deus purificavit, tu commtau\
dixeris. Hoc autem factum est ter, et assumptum est vas in

25 7. Et deinde deliberans cognovi verbum Domini dicentis; 8.

2 Act. 15, 3.-6 Act. IS, 4. 5- - 10 Act. 15, 7. 8. — U Aaj
1-8. — 17 Act. 10, 9—16. — 25 Deui, }2, 4$.

1 nepitfttjItfjTf i I tBft : ix b o \ (loivoiwi; a I 2 fSeatV : ec7ta9iv\
TtifiinnTtltf d h p V, -r^<T«i b e o | 3 avaiaoftog p v 1 4 6 rnvitiv Zjf
rov t,>iTt]fiaTos tovtov b o I i^tjz^oavti^ a, seJ corr , (> imaTTjitotrai bd^
e J. m. I 7 Xtpoaolvfiu d e h p v | 9 ayriiai; : ndaai a. p v, ay. naaa; i^
uyvoiui; b o | ifvkatTfiv p v | U ^fiiv b e o | 12 xoi >■ b o | 14 >•«(» >
14/15 ^w/naiwp b o I IG (>$jua a I 17 Tf/g b h | 18 oxt. 6i : ontui te o
Ir'jBriv p V, i^ovkiufitv o | 19 xal nupfiax. : inscrip&it o nfol r^»- oJ
liji xuHtjXv'i'tti ini nhgov I fjuiLv b | 20 rjvtwyuita 0 I 21 AaftJipa* ftt,
l>iv b o I x(i9if(i(vriv b o | 22/23 ^» tji — y^; > h ! 22 «/* : ^ b o | rtf «^
>> a I 26 ndktv > a | ndf.iv ifwvfi o^ b o ' Sfvxbpov a b h o D : rof cvW
d e p V I 27 xolvov : e i, m. Tovti'aTtv /ifj dxtt&<tQtov vo/4i^e | rpets b eo

CONSnTDTIONES APOSTOLORUM VI, 12, 3—8. 329

: kav ^^ 3csQixi^vrfi9-e xm l&ei Momsimq" xal zotq aXXoig
taiv olg duxd^ato xtQtxaxrjxs, „ov dvvaad^e ooa&fjvat. 3. yBvo-
vr^ ovv ax&aitaq xat C,rjftriaeaiq ovx oXlyrjg", ol kv Avxtaieia
tX^ol, yvovxBq, oxi aweXijivd'aftsv xavxsg JttQi xovxov JiyriJ-
vxtq, k^axiaxuXav xgbq rutag avdgag xiaxovg xal xmv ygafpoav 5
f^ftovixq, itad-ilv XiQt xov t^rfc^fwxoq xovxov. „ol 6i, xaga-
vofavot ilq ^hgovaaXijfi, hviffytiXav*' fjftlv xa Cp^rj&ivxa xai iv
f 'Avxtoxdanf kxxXrfilqi, coc oxi xiv\q „lXtyov, oxi 6tt xegixift-
iO^ai xdi" xag aXXag ayveiccg f^agaqwXdxxBiv" . 4. aXXmv 6k
LU> XI Xeyoifxtop, kym „nixgog dvaaxag elxov xgog avxovg' 10
^pdgeg adeXg>ol, vfislg ixlaxaa&e, 0x1 d^ Tjfiegmv agxcUcav kv vfdv
'^U^/axo 0 d-eog dia xov axofiaxog ftov dxovaai xa JbO^vij xov
Vfov xov sva/ysXlov xal xiaxsvaaf xal b xagdioyvmaxrig O^ebg
ta^Togijosv avxolg". 5. KogvTjXlqt yog xoxb exaxovxdgxij ga>-
vSx^g dgX^g <Sg)^ ayyiXog xvglov xcu xegl hfiov slxsv avxtp, 15
xwg fiEtaaxflisixal /is xcA dxovafj gigfiaxa C,(o^g ix xov axoftaxog
w>' 6 di litxBxifiipaxd fie axb 76xxrjg sig Kaiadgeiav xt/V 2xgd-
topog. 6. bxdxs de i/teXXov xgog avxov kxxogivead-ai, h^ovXi^d^]v
'Poy?? fisxaXaffsIV xal xagaax6vaCflvxo3V, rj/iijv „kv xm vxegcpm
HfooivxofiBvog, xcA d^ea>gm xov ovgavbv dpecpydta xal xiaaagaiv 20
mtOg dedifdvov oxtvdg xi" mg o&ovtjv Xafixgdv „xal xad-ufievov
^t t^ yijc, hv €p vxijgxBV xdvxa xd xexgdxoSa xal xa egxtxd
^iytjgxcu xd xexsivd xov ovgavov' xal iyivtxo g>wvtj" ix xov
wp»o£ „xgdg fie Xiyovoa' Avaaxdg, Jlirgs, &vaov xal g)dye.
*ifto elxov Mridafimg, xvgie, 0x1 ovdixoxe t<par/ov xav xoivbv 25
vu axd&agxov. xal kyivexo xdXiv <paivrj Ix devxigov Xiyovaa'
i 0 Hog ixoB-dgioev, av fi^ xolvov. xovxo dh kyivexo kxl rglg,
mI dveXt)q>&i] xo Oxevog elg xov ovgavov. 7. tog dh diijxogovv,
'\jv elf] xd ogafia, elxiv fioc xd xvevfia' 'l6ov dvdgec ^ijrovalv
jT dXXd dvaaxag xogev&ijxi Ovv avxolg fiTjdev diaxgtvofievog, 30
jwn kydt dxiaxeiXa avxovg"' ovxoi dh t^aav ol xagd xov txa-
wrdgxov. 8. xal otxmg dvaXoyiodfievog eyvoav x6 g^fta xvglov

2 Act, IS, 2. — 6 Act. IS, 4. S. — 10 Act. 15, 7. 8. — 14 Act. 10, 1—8.
Act 10, 9—20.

r/ a b h o : ro r/ d e p V I 30 d).k' b d h o | nopfvov b o | 31 ort p v
iatttkxa b | ovtot : avrol b o p v | 32 xvglov >• b o

330

sultate gentes cum populo, et quomodo ubique de vocatione gentij
locutus est. 9. Et surgens profectus sum et intravi in dorafl
eius. 10. Cunlqiu coepissem loqui vet bum Domini, spirilus SM
descendit super eum et super omnes gentes, quae ibi praese

5 erant. Deus igitur dedit Hits spiritum sanctum sicut et nobis,
discredit inter nos et eos in fide, purificans corda eorum. 11. Al(
ergo quid tentatis Deum impanere iugum super cervices discipuk
quod neqiie patres nostri neque nos portare poluimus? Sed per
tiam Domini nostri lesu Cbristi credimus nos salvari, quemadmo

10 el illi. Ad nos enim venit Doniinus ac solvit nos ab illis vine
dicens: Venite ad me omnes, qui laboratis et oiieribus gravibus one
estis, et ego reficiam vos. Tollite iugum meum super vos et dii
a me, quia mitis- sum et humilis corde, et invenietis requiem
mabus vestris; iugujn enim meum suave est et onus meum leve.

15 ergo Dominus noster nos solvit ac levavit, quid vos vobis ip
imponere vultis sutiocationem ? 12. Deinde tacuit omnis multi
et ego lacobus incepi ac dixi: Firi fratres, audite me.
narravit, quemadmodum prius Deus dixit, e gentibus se sibi eJectur
esse populum nomini suo; cut concordant verba prophetarutn,

20 scriptutn est: Post haec erigam et aedificabo tabernaculum Da
quod decidit, et ruinas eius aedificabo et erigam, tU requirant relif
homines Dotninum et omnes gefites, super quas itn'ocatum est

meum, dicit Dominus, praedicans haec a saeculo.

Propterea

dicOj tie quis inquietet eos, qui ex gentibus convertuntur ad Dt
26 sed scribatur ad eos, ut abstitie^nt a malis et idolis et sacrificato 1

2 Act. 10, aj. -- a Act. 10, 44; II, 15.
11 Ml II, 28— JO. — 17 Act. 15, 12—20.

— 5 Act. 15. 8-Jt.

1 inixnXiafrai b. -ktarai o | 2 fiVT/oBi^aovTai x. ^?rforpay»J(ifiiTn j
d e o p V LXX I 3 6 xal — xk^ata^ : tit>i d | 3 ivtaniov avrov : ovrci bl
8 tTifOtv 3 I 9 ,ia/jorraf avr : naptazwrai oiv o, avfiTtaftoyrati p v |
sec > p V I dQ^r,i; c | 10 ov^tv a h : ovihv rcl | 10;ll xy n. — ait my .
b o I xa^agiaav e p v I 12/13 h dpyaZ. Six. xal *fo^. avrov <1 | 13 ffftoi (1
iJt : ovv b o I 14 xovxo d p , xal > o i 14^16 ixfi^a^ixf -\- iip ijftlt/ b eoj
16 ^api<v > h I Ifijl" ^uaxaiai h | 17 d)X ^ e p v Ttiaxfvatfiiv \\\Vii'k
ipQvviv b d e o I 19 20 iral xov — i^ttiHv > b o [ 22 S^vfifwv + n^wxo;
23 Xa^tiv : to ).. d | 21 xovxo d | 26 xaxtaxgafiftiva b d e o 28 ol; b 1 39 ,
>■ o I avxoli b I 30 flatv b o | r<p ^tw > b I 81 txQiva a | atoxtvowit h

COKSTITUnOSES APOSTOLORUM VI, 12, 9—13. 331

ftyifaiifiivov, oxi „xaq, oq av BXvxaXiai^xai xo ovo/ia xvqIov,
hfgcrgt'% xal xdXiv „Mvtjad-ija6T(u xai kxioxgaxpi^aetat XQoq
nov xavza xa xegara xijq yijg, xcu xgoaxvp^aovaiv ivmxiov
r<w xdcai al xaxQtal xmv i&vc5p, oxi xov xvqIov tj ^aaiXela,
. emrog deaxo^H xmv k%vmv". 9. xai mg xavxaxfiv xbqI xfjq 6
foccog xmv idvmv sl(fjjxai hfvotjoaq, avaaxag ixogtv&rjP avv
Totg xal ilafjXd^ov elg xov oixov xov dvdgoQ ' xcu „ixi fiov diccf-
Uovxog xov Xoyov, ixixBCtv x6 xvsvfia xb Sytov ix avxov
% htl xovg xoQOVxag avv ccvxtp, xad-atq xai kvp* ^fiaq Iv dgxig'
a ov^Bv diixQtvev fiBxa§v ^fuov xs xai avxdav, xy xIoxbi xad-a- 10
0aq xae xtxgdlag avxcov". 10. xal lyvmv kyco, „oxi ovx laxiv
foawxol^xxrig 6 d-Bog, dXX' kv xavxi id^vsi b gio^ov/itvog avxov
A hqrfa^oiievoq dixmoavvriv dBxxbg avx<p ioxiv ijiaxijaav di"
A xovvm xal „ol ix xBQixoft^q xiQxoL 11. v€v ovv xL xugd-
nt xw d'Bov, ixid-Btvat 5^6v ^agvv ixl xov xgdxijXov xmv 15
\alh(tmv, ov ovxe ^(iBtg ovxb ol xaxigsg ^/icov laxvaaiiBv ^aaxd-
Uu; dXla did x^ ;fa(«TOS xov xvglov xiGxBvofiBV aatd-tjvat, xad-'
h xQoxov Tidxttvot"' IXvOBV ydg ^ftdg 6 xvgiog Ix xmv dBO/imv
td ^Xd^pgwBV xo tpogetlov fjfimv xal xov ^vybv xov ^dgovg
i^aox^t iXvCBV dq> ^fimv. 12. xavxa 6i ftov slxovxog, „iaiyrjaBV 20
oxta> xo xX^og'*, dxBxglO^ 6b 'Idxm^og 6 xov xvglov ddeX^bg
X^ttiP' f^jivdgsg ddsX^l, dxovaaxi fiov. JSvfiBatv k§ijyijaaxo,
tuAag xgmxov 0 d-Bog kxBCxiy}axo Xa^tlv i§ id-vtov Xabv xo)
wofuni avxov' xcA xovxco avfupmvovaiv ol Xoyoi xmv xgogr^xmv,
w^og fiygccxxai' MBxa xavxa dvaaxgiipm xai dvoixodoft^am xr/v 25
ox^v^ Aavid xipf xsxxmxvlav, xal xd xaxBOxa/ifitva avxt^g dv-
ouodofo^m xal dvog&mam avxijv, oxmg av ixC,ijxi]Gm<Siv ol xatd-
haoi xmv dv^gmxmv xov xvgiov xal xdvxa xd e&vrj, ig>' ovg
ixixixXijxcu xb ovofid ftov kx avxovg, Xtysi xvgtog o xoimv xavxa.
I3- Tvmaxd dx' alcovog iaxt xm &B<p xdvxa xd tgya avxov' 610 30
fy® xgtvm ft^ xagevoxXttv xotg dxb xmv iO^mv Ixioxgifpovaiv
H xbv B-Bov, dXX ixtaxBlXai avxolg xov dxexso&ai dxb xmv
^i^Kiplftdtatv" xcov kd-vdov, „Bl6mXo&vxov xal xogvBlag xal ai/iaxog

1 loel 2, J2. — 2 Ps. 21, 28. 29. — 7 Act. 10, 44; 11, 15. — 10 Act.
^>9. — 11 Act. 10, 34. 33. 45. — 14 Act. 15, 10. II. — 20 Act. 15, 12—20.

^ df/U' -{- ^ d p V I 33 dkoyiaftaTwv b, -y^fiartuv o | xal rtoffvelai post

332

DIDASCALIA VI, 12, 14-13, 1 (SL).

suffocate et sanguine. 14. Tunc placuit nobis apostolis
et presbyttris cum universa ecclcsia, eligere viros ex nobis A (
cum eis, qui cum Barnaba ac Paulo erant et inde venerunt. ]
gimus AC destinavimus ludam, qui nominabatur Barsahbas,Hi
6 I'iros notes inter fratres, scribentes per manus eorum banc t^
J 5. Aposloli et seniores et fratres fratribus qui sunt AtUiocbii
in Syria et Cilicia ex gentibus salutem. Quoniam audivimia
dam vobis timorem iniecisse verbis, quae pervertebant animas 1
quos non emisimtis, placuit nobis omnibus unanimiter, omttfhi

10 cotigregatis, eligere viros ac mitt ere ad vos cum dilectis wai
sunt cum Barnaba, quos emisistis. Misimus anttm ludam a
qui et ipsi verbo vobis referent de his rebus. Visum est enim
sancto et nobis, ut non ultra onus vobis imponatur, quam hat
saria, sed !• ut abstineaiis vos ab idolis immolato et a san

16 a suffocatione et a fornicatione, a quibus custodientes vos bt
Valete!

XIII. Et epistulani quidem transmisimus [eis], et ipsia^
dies in Hierosolymis remansimus simul et conquirentes k

1 Act. 15, 22. — 5 Act. 15, 25—29.

13/14 quam b. necessaria C : >> S | 14

4 Barnaba S
quae necessaria sunt S | 17 eis >- SC

1 nakaioT^ : nai.ai a, d(>yaioi<; b o \ t'lv (post uTifp b o)
fitva b e h o I 3 iysyovst : iyivfio e : + rorf p v, ?r« b
> rel I 6 I///WV a : > rel | xoT; : avrots rovi b o | 6 aavi-on
aafiav d e h o, ^agrdiiav bill vuiuv b h o | 13 Ixi-t^afiivot
e (i. m. ^/4<ui) h | aaiXut b o | 16 ijHiLv > c p v | 16 Xcu
fniaTel?autv b d o | 17 ra avta : ravra b o 1 18 ftrjB'ev a dei.il
rel I 19 Tovxutv > b h o | f'n' dvayKaK; a c 1 dnij[fa9f dh h | eli*
a h S. S. I 20 alfiUToq . . 7rvi>arrov 00 b o { 21 npa^tjtf b e o, :«

13. roi( naXaioti;'\ Gen. 9, 4 Noe
ac filii eius carneni cum sanguine non
comedere iubentur. Reliquos patri-
archas Constitutor ex indole sua ad-
iunxit. Decent autem ante diluvium
copiam carnis vescendae non esse
factam etiam TertuUiaiius De ieiunio
c. 4, Origenes In Gen. horn. I, 17,
Basilius De ieiunio orat. I, 5, Chryso-
stomus In Gen. horn. XXVIl, 5, Hiero-
nymus Adv. lovinianum I, iS; II, 15,

Theodorus et Theodoretus
quacst. J9, j:, 55, praccip«
cntes Gen. i, 29.

15. Cf. K. Bockenhoff, />
lische Speisfgescti^ in den
JahrhuiulerUn 1 90 J.

XIU. "(Jnag x(iii /ttt(
(I'lpfTtxwv. Quoraodo op<;
parari ab haereticis.

2. Cf. c. 18, 4.
3, 4. Apodosis c. 14, i:

CONSTITDTIONES APOSTOLORUM VI, 12, 14—13, 3. 333

Jtvixiov'*' axjQ xa\ xolq xalatotg vevoftod-itrjTO tolg xqo
vo^ov ^votxotq, 'Evmq, *Evmx> iVogf, MsZxioedix, 'lat^ xal tl
roftWTOg fyiyovu. 14. „t6ts ido^sp ^ftlv rolg dxoaroXotg
r^ btiGxoxqt" 'laxci^q> „xal totg XQta^vTSQoiq avv oX^ ry
ffila, btX£§a/idvovg avdgag k§ ^/tdav avxmp xifttpcu ovv totg 5
Bofjvd^av xal DavXop xbv xmv iBvmv axooxoXop top Tagoia
*li>vdap TOP xaXov/itPOP BoQCa^^ap xal SlXav, dvdgag f/yov-
)BS iv xotq itSsXxpotg, ygapavxeg 6ia XtiQog avxcap xdde'
01 dxoaxoXoi xal ol xgea^vxtgoi xccl 61 ddsXtpol xolg xaxa
'JvTioxsiop xal Svglap xal KiXtxiap ddeXq)olg xotg i| kd-pcov 10
ftv. kxtidri t/xovaa(isP, oti xiphg i^ f/fidSp ixdga^ap vfiag
% dvaaxtvd^opxeg xag y>tJX^S v/icop, olg ov disareiXdfie&a,
Of ^ftlp yspofiipoig bfio&vfiadop, ixXegaftipovg avdgag ixxi/iiffat

vftag avv xolg dyaxijxolg ijfKSp Bagpdfia xai UavXco, dpd-gm-
xaga6eda}x6ai xag tpn^gg avrcop vxeg xov xvglov ^/zdip 'Irjaov 15
toy, 61 mv kx^axtlXats' djtedxdXxafisp dh //ex' avxcap 'lovdap
flXap, xdi avxovg 6id Xayov dxayyiXXopxag xa avxd. ido^ip
xm ayiq> stvsvfiaxi xal rifilp /nj&hp xXiop kxtxld-eo&ai vftlp
? xXr(v xovxarp xdap kjrdpoyxsg, djt^x^a&ai eldcoXod^xov xal
tog xal xvixxov xal xogvelag' i§ dtp dtaxrjgovpxtg tavxovg 20
pa|6Tf. igga>a9£".

XID. Tf^v fisp ovp kniaxoXr}p k^ajtBOXilXafUP, avxol de Ip
Ug Tjiiegaig kv 'hgoaoXv/ioig ixtfulvafiev dfia av^rjxovpxeg

x6 xoipa}qpsXsg dg diog^moip. 2 (XIII). fiexa da xQopov
w ixtaxitpdfiepoi xovg a6eXq)0vg xal axTjgl^avxtg avxovg x(3 26
' T% tvaefidag, xal xagsyyvrjadfiepoi (ptvyup avxovg xovg kx
axi Xgiaxov Tcal Mmoiatg xoXifiovvxag Xgtoxcp xal Mcoosl,
V doga xgofidxov xbv Xvxop xaxaxgvxxovxag' 3. ovxoi ydg
pevdoxgioxoi xal '^ev6oxgo<ptixat xal ipevdaxoaxoXoi, xXdvot
f^ogtJg, „aXaixtxmp /legldsg" xal x^^f^^'^V^^*' „afJxdXmv 30

I Gen. 9, 4. — 8 Act. 15, 22—29. ~ 28 Mt. 7, 15. — 29 Mt. 24, 11. —
62, II. — Cant. 2, 15.

i») V I 22 ovv > h o I 25 Ixavov > o | arrjiiiaavieg a (corr a-) v I
; > b o i Ta» > p V I 26 fvaefiflag : a?.tj9fiag b i <pvyBiv b o | av-
I 27 XptOTov abho:ivdepv| no/.sfiovvtag : nole/novaiv G |
(piOTtp X. M. > b o I 28 npofidvwv a h S. S. | tov ).vxov : /.vxovg
o ] xaTttxgvnzovtag : xaTaxgymovatv G, + tag kavitor xaxlaq b o {
b o i 29 xol pr > d e p V I 30 /afxal^ri).ot b o | dfi7ie?.(ovwv a

334

DTDISCALIA Vl, 13, 2— S (l).

muni utilitate ad eniendationem nee non etiam cathoHam
doctrinam scribentes et tractatum consilii nostri adversus eoj, i
nunc erraverunt, 2. statuimus redire iterum (ad) ecclesias,
in principio [I'uerunt] praedicationis, et secundiare et cot
6 fideles, abstinere se a praedictis scandalis et non susciperc
qui false sub nomine apostolorum venient, cognoscentes cos
conimutationem verborum et ab actione operarum suaruro,
niam hi sunt, de quibus dixit Dominus: 3, VenietU ad x\n
mdumtiUis ovium, ab intus an tern sunt lupi rapates; ex fru(tikt\

8 Mt. 7, 15. 16.

2IS tractatum — statuimus : consilium, quod deliberavimus el
vimus de eis, qui iam erraverunt, confirmavimus et constituimus, denuol
convertere et S | 4 et secundiare > S

1 i;'i</^>j(7frat a | 3 u6idaTi>o<fOt; a h : -arpofnos rel | 3 kiyavn
iXfvaovztd a) b e o cf. D : > d h p V I Aavdi)io:xoi > h | 6 yop -f fij
7 7t/.artja<u<tt d I 8 *ifiiti : avTol ^. b o | 10 6>a>/iaf > p v 1 fiaT9cia;\
10/11 /.fvaloi; h | 11 SaMaToi -f- *ai a p | fiardaioi a, corr a* | 13
de:>-ahopv | rf>bop [ l3o>-bo| 14 ndvTH -\- ni\
15 vfiiv !> d I x^v XU&. r. 6i6aaxai.iav post d^ in. vftiSr d \ 16
aTrjptajuvv a h o p V : -lyftov b d e I tjftwv h, vftiv b o | ccwf tijp oc^l
IT Jiuvtoxy. : n()tt b o | i'vav a, corr a' | 18 aiftftv (tovov o^ a I 19/lOJ
— nvfvfiazi a b h o : xal xiv xv^iov ^nuiv iv jrv xal ro navaytfir
e p s V I 20 yguaQtti h | 22 xal roU a b h o : toig d e p v | 2i{ ffi>'r<»i'1
nQoatQx.ea&e e v, 'Oi^ai e i. ra. i 24 ifxvxoiq a | 26 xal > b o i 27
Xtixpr) h I 28 ainov > b o | 30 llforiv o p, iottu h | 31 <f>r)ai* > o,J
8l!32 iyxaraXiiTij}; c v | 82/38 on — af.?.os : !> p v, o inscripsit nffl]
fiif fx^uXi.fiv rivav r)J^ iavtov- (?) rjiUav yvvalxav \ 32 ttv-xij x. ^. ool^i
H yvvTi xmvtitvo^ laxiv ^lov ui-iJftog nviiji O \ vnoi.fiftfta a h ; ktiuttat,
kijfifta b d o I aov : avxov o \ 33 yap -|- xal p v | on > b e o | 34 iiiv^n
a : avvt^. rel S. S. | 35 tx ')vo > b o I nuga a b h o : vito d c p ^
35;1 ro Itv aV. : ret; iprndkiv o

XJV. T<Vff ol xtjgv^ttVTf^ ifjv xa-
&oXixrjV diSaaxai.iav, xal xlra ro
di' avxwv TtapayytXfiaxa. Q.ui prae-
dicaverint doctrinam catholicam, et
quae sint corum praecepta.

1. Cf. VlII, 4, I.

I — 5 = Didasc. c. 12, I — 2.

2. ^fov XX?..] Haec opponuntur doc-
trinae haereticae, cuius mentio Bebat

c. xo, J. — 6itt 'Itjaov «rJL] CoatfJ-
tutiones filium et spiritum smcton
Deo patri, ut ita dicara, subonbuot.
cum Didascalia eos ilH coordtneL ^
Constitutor scripturam sibi proposiwiti
rautaverit, idee nequaquam Arianis ti-
numerandus est. Formula, quam saV-
ferrc voluit, etiam apud Catholicos w^
tata erat.

CONSTITUTIONES APOSTOLORl'M VI, U, 1—4. 335

iriGxai", 6l oxkj „^WY7J6€rai ^ tc5v jtoXXcov dyax-q' 6 dh vjco-
9aq slg xiXoq" d6idcrQoq>oc, „ovto<; Cmdijatrai", jtegl cop da^a-
6fUvos yjiid^ 6 xvQiog xaQrjyyuXBv Xiycov ,,'EXevaopxai Jtgdg
i$ av&Qmxoi iv h'6vfiaai xgo^dxmv, Icos&ev 6t eloiv Xvxoi
tctyf £ • dxb rmv xagxcov avrcov ixiyvcoaiCd-B avrovq, xgooixtts 5

avxwp' dvaaxTfiovxai yaQ ipBvdoxQiotoi xal tpsvdoxgo^rjxai
I xXavijcovai xoXZovg"'

XIV. Jt ove xal tjfielg vvv ixl x6 avxb ytvo/xsvoi „ntxQoe
I livdQiac, Idxm^os. xal 'Jcodwrjg viol Zt^idaiov, ^iXtxxog xal
2(f&oXofialog, Sa>(iaq xal Mar^alog, 7dxa>^oc jiXg>alov xal Aefi- 10
ttoc o ixixXij9-sig Ba66alog, 2A(ia)v 6 Kavavlrijg" xal MaxMag
dvxl lovda xaTay»i^iOd-ele Ovv rj/ilv, 7dxa>^6g xs 6 xov xvqIov
felyog xai '^hgoaoXviimv kxloxoxog, xcA BayXog „6 xmv k9vmv
iaaxaXog, x6 Cxevog xt/g ixXoy^g"' dfta xdvxsg ixi xb avxb
ifOfuvoi, kygdrpaniv vfilv x^v xad^oXixijV xavxijv didaoxaX'tav 16
'i huaxijQiaftov vftmv xcov xijv xad-oXov ixi6xoxr,v xsxtoxtv-
inop, Iv {/ drjXovfiev vftlv 2. &ebv xavxoxgdxoga 'tva ftopov
taHltuff xag ov dXXog ovx eoxiv, xal avxbv a0siv fiovov xal
ifooxw^p did 'Jijcov XqiCxov xov xvqIov t)(icop hv xm xapaylcp
nvfiaxt, xal xalg IsQatg ygagnxlg XQ^jo^txi, Ndfico xal nQog>f]xaig, 20
gwfc xi/idv, dxaogp j£x9-sOfiop xqu%ip (pivyeip, dvdoxaaip xi-
xmiv xai xQJaip xai dpxaxddociv xgoadoxap • 3. xal xolg xxio-
wkv avxov xaoip evxaglaxajg xgoaigxBOd^ai cog &eov egyotg xal
ijStP hf avxotg txovdt giavXop, xal yafiBlp POfiifimg, dfisfixxog
OQ 6 xotovxog ydfiog, „'6xi" xal „xagu xvglov ug/i6^exai yvvrj 25
W(rf", xai 6 xvgiog Xiyei ' „*0 xoirjaag dx' dgxyg dgotp xal d^fjXv
tUrfiiv avxovg xai bIxbp' ipsxsp xovxov xaxaXelipti dp&ga>xog
w xaxiga avxov xal xtjv firjxiga xal xgooxoXXrjd-^asxai xy
ntaxL avxov, xal iaopxai ol 6vo Big adgxa filav". 4. fiilxB fitjp
na ydfiop ixpdXXBiP dxaxdypa>axop i§iaxa>. „^XdS,xi" ydg, 30
ijfiiv, „xm xvBVfiaxl aov xal yvpalxa PBOxiftdg gov (itj kyxaxa-
ggg, oxi avxi) xoipoipdg ^lov gov xal vxdXBi/ifia xPBVfiaxog gov,
^iyca ixolrjGa xal ovx dXXog"' (pdGxBi ydg 6 xvgiog, 6x1 „d
^toq i^ev^ev, dvd'gatxog (trj ;f(»(»£$t'Tto" ' 7) ydg yvptj xoivovog
u $iov, kpovfiivi] BJg ^V Cmfta Ix 6vo xagd 9-eov' 6 61 xb tv 36

1 Mt. 24, 12. 13. — 8 Mt. 7, IS. 16. — 6 Mt. 24, II. 24. — 8 Mt. 10,
-4. — 11 Act. I, 26. — 18 I Tim. 2, 7. — 14 Act. 9, 15. — 25 Prov.
,14.-26 Mt. 19, 4. 5. — 30 Mai. 2, 14. 15. — 33 Mt. 19, 6.

336

DIDASCALU VI. 13, 8 (l)-

eorum cognoscetis eos; adienJite vobis. Exsurgent enim psfudoc'm
el pseudoprophetae et seduccnt multos, el quoniatn abutidabit iniqui

1 Mt 24, ir— 13.

1 vobis : + 0 talibus S

1 9(ov > p I 2 Tj/i' ixfitov : 9tov p v I xartx*^^' + M'^'X"*'^*' P
2/3 7iaptt(f9. xttl Ttapa^ft^flfittattr p : napatf'Ja^fiijav b d e (-^aav) b
Tni(iaifi}f!(iaaav a v | 3 yi)ofwv d | ^faptor a p v : ^topiov: J e, &H
b h o I 4 dat^ttq a, corr a» | dnoztuve b d e o : -tffit a h v LXX, 1
XQ\i*ov p I avziiv <pijalv '?o b d e 0 v | 6 r^; aapxog h | 6 Ttyoi iiit
b o I aX).wv h \ 6s Z> ^ o \ Ttepitffivta&ai a b : -taHt rel | 7 egad
a h : -a&t rel | motof? a h : niazoi rel, + ovtfi; b d e o I 7.8 ^i* nrrjfl
> o I 8 71 f (,irf ft ftaOai h | ^ijolv > d e p v | rw 9. vfiwv a b h 0 cCi
rijv xagdiav vftutv rw £^c<u d e p v | 10 oftoluni -|- ^e d | apxiiottat ij
-a&t rel | r^ d | 10/11 rip — dtdoftivm ;>< o et inscripsit nr^l t«v
fiajtxiZ,taBtti tov; fianTttatfieyovi; vno a\pfr4xdiv | r«v #. rov xvpian pj
11 dtiofih'ot b h I 12 (Icin/a'i a* h, diAofifvov b o | 14 f^t^6^ \) o \ A '>{
firjdh h o \ m di : J'Kjj b o | 16/17 tv aciftati > b o | 17 ovtw; -\- ovtl
VV > h ; AtAofiivov p V I 18 Jiaj/a -j- r<uv b h | 19 ov — \(p(U >■ fc<
20 o ^(^ !> h I x«(2 (TV post yirwatv e | anwom yv. f^^ o \ ^n/}iw<ir^

J. ^, ij^ neQitifivfa^ai xz)..'] sc.
iiiaxu), quod ex versu 4 supplendum
est. Similiter c. 15, i.

XV. Or/ ovif dvaiianrl^dv j(^(tfj
owTf /i»}v Tittiiaityen'tai to napa
Ttav doii^uiv (iunrtouu Ao&iv, v ovx
tan (ianxianu,d}.}.tt fw/.vafia. Q.uod
nee oporteat rebaptizare nee recipere
baptismum ab impiis collatuni, qui non
est bnptisnius, sed inquinamentum.

1. ai()fTtxwv] Cf. can. 46. Con-
stitutor baptismum haereticorum om-
nino irritum esse censet. Similiter
Basilius M. can. i et 47. Synodus
Arelatensis 314 c. 8 baptismum hae-
reticorum in nomine triiiitatis traditum
agooscit; synodus Nicaena c. 19 non-
nisi Paulianistas rebaptizandos esse de-
cernit. Canon VII synodo Constantino-
politanae 381 falsac adscriptus, testis
vero disciplinae ecclesiae graccae sae-
culo V vigentis, baptismum Arianorum,
Macedonianorum, Sabbalianoruro, No-

vatianorum, Apollinaristarunt
baptismum auteni Hunoniiao
Montanistarum, Sabeilianorum ett
quarum liacrescum reicit Cf. J.
Dif Kel\ertaujangelegfnbfit in dtr\
chrisiJ. Kircbe nacb Cyprian 19

2. Auctor hoc versu baptismfl
sacerdotibus catholicis improbij
turn irritum censere videtur. Cf. (
47. Revera oi «of/!?f*V haereticil
Origenes autem In Maltli t Xn,j
(ed. Lommatzsch III, i)6) »cribit^
Ae ofifJuT^ T<ov ttfta^itifidxmf
fOiptyxTat (6 iniaxonoi), f»(f»i|»i
AfOfifi xal f.vfi.

3. ov y. f . ixtlvoi \fQi'(q] Cf. n
2, 4; Basil, c, i: o{ Ai dno^pojinti
la'ixol yfvofisvoi ovte tov ^aiiihtf
OVTf Toi' jffiporovfn- tlxov tx;* if"
ovoiav xtL

4. ^x Afvti(iov] Cf. can. 47 '
fi'i TOV dnoariiiM^TQ xik.] Cf- vA.
17, 2; V, 7, ja

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 14, 6—16, 5. 337

xaJMf dtcuQcSv elg 6vo ijt^pog ^fuovgylag d^tov xai xgovoiaq
hciivov dwlxaXog, macnkcoq 6 xaxix<ov rrjfv xaQag>9-aQsiaav
xaQag>d-slQaaav g)va$a»g d^eaftbv xaQdvoftog, kxelxtg „6 xati-
V liOtXaUSa mpQcav xcA aae^ijg' axorefive" yag „cn)Ttjv*', ^ptjoiv,
to xdSv Cagxmv aov"' ov ydg iaxi 0(nj&dg, dXX' ixifiovXog, 5
bq aZlov axoxXivaaa r^v diavoiav. J. juiyre Sk xsgiTd/tveaB-ai
9 odgxa, d^fxttod-ai 6h xtarOlg xrp> tfjg xagdiag xegtroftr/v iv
vofuxri' ffllsgtxit^^riTs" ydg, gn^lv, „xc5 d^nS vfimv xal xtgi-
tnod-e xf/P axgo^vaxlav xf^g xagdiag vfimv".

XV. *Ofiola}gxa\ ffaxxianaxi tvi dgxtlod^ai fiovm x<p sig xov 10
^ xvglov 9-dvaxov dtdoftivqt, ov xm xaga xmv 6v6a}vvfta>v ajgt-
wmf, dXla xm xaga xcSv dfiifixxaw itgimv dedofiivq) „dg xb
Htlta xov xaxgbg xal xo€ vlov xai xov ayiov xvtvfiaxog".
fo^s de xb xaga xmv aas^mv dexxov vfttv iaxm, fti^xe xb xaga
w oaimv dxvgovad-ai dia devrdgov. tog yog slg b d^sbg xal elg 16
Xgiaxbg xal elg o xagdxXijxog, tig de Tcal b xov xvgiov kv
4faxi B-avaxog, otfxmg tv icxoi tuzI xb tig ccvxbv dtdofievov
hmaita' ol dt xaga daefimv SsxdfiBPoi (loXvOfta xotva>voi x^g
w^gyg avxtop yev^ovxat. 3. ov ydg elaiv ixetvoi Isgelg' Xiysi
h(fX(fhq avxovg 0 B^eog' „lExel xal Cv dxmGa> yvcoOtP, dxciaofiai 20
t xa/a xov Ugattvttv fioi" ' ovxe {Ujv ol ffaxxta&ivxeg vx' avxcav
tfmpncu, aXXa ftfttoXvOftivoi vxdgxovaii', ovx ag>saiv afiagxtcov
of^idvovxBg, aXXd deOftbv aae^elag. 4. ov iii(V 6k aXXa xal ol
9vg ittftvrjfiivovg ix devxigov ^axxlQeiv xsigciftevoi dvaaxavgovaiv
hw xvgiop, dvcugovaiv avxbv kx dtvTJgov, yeXcoatv xd d-sla, 25
!wmypfg<wtf< xd afia, vffgl^ovat xb xvev/ia, xb alfia xb dytov
k xotvop axifu^ovaiv dctfiovoiv tig xbv dxooxdXavxa, tig xbv
«>WTg, dg xov ftagxvgijcavxa. 5. dXXd xal b ix xaxa^govi^osatg
^ ^Xofievog 0axxia9ijvai dtg axiaxog xaxaxgi&TJaetai, xal
'9udi(f9^aexat mg dxdgicxog xal dyvrnftaiv' Xiyti ydg b xvgiog' BO

!*• d e I dntiaat/tot a | 21 tov + jur) b o | 23 tvaefidaq a | oi d e h :
>abo p V I 24 dfvtiQOV + oi b o | 25 xvgiov a b h o : + xal d e p v |
8 HPxttjQil^ovot + ro nvfvfia b o i to nvtvfia : > b o, -j- ro ayiov p v |
ifut : nva h ; dyiov : liftiov p v | 28/29 01 . . /3ovi.6f4fvot , , aniaroi xata-
fii^aorrat xtk. p v | 29 fiamiaaa&ai b o

S Prov. 18, 22. — 4 Sir. 25, 26. — 5 Gen. 2, 18. — 8 ler. 4, 4. —
Rom. 6, 3. — 12 Mt. 28, 19. — 15 Eph. 4, 3. — 17 Rom. 6, 3. —
Os. 4, 6. — 24 Hebr. 6, 6.

FOXK, D1DA8C. ET COXSTIT. AP. I. 22

338

DIDASCALIA VI, 13. 3 (L).

refrigescet caritas muhorum.
salvus erit.

Qiii autem sustinuerit in fintm.

I fianta&s : yfvvti&^ p v I 2/3 o nlar. — aw&ijaftat > b o i ■! «/
+ lis iavrof o | 6 ^vnavat h o p v | 9(oi >• b ' 9(ov fjff i oo 1 1 6
> a b o I 8 «a2 . . prai > d I y 9fov : «r b d h t iftial > b o ) UJ
a b h o : onoia d e p v | ri; : r< e h, rf o | 13 Karrv&ftra h v :
iHna 3, xpatw^-tvia b d e o p | Tiapa6ixf<f^f<' * i !■* a^J-a + xal\>\
15 diaorpofat b i 16 /wcf;; : ^dtf^ o, oia 6^ b | oi>>fraga>' o 18 v^
f/^cuv d, + xal o I ;(v d | ^^wv rdiv . . dov^ctfr b o | 19 d^ 2> b o

6. In dilationem baptismi el paeni-
tentiae usque ad rnortem patres passim
invehuntur, et dinici seu aegri in lecto
baptizati uon ad derum admittebantur
teste Cornelio Ep. ad Fabiiim apud
Eus. H. E. VI, 45, 14 et sytiodo Neo-
caesariensi c. 1 2. Tertullianus De bapt.
c. 18 et De paenit. c. 6 autem cuncta-
lionem baptismi utiliorem esse censet.

7. Infantes in periculo mortis con-
slituti semper baptizabantur. Consti-
tutor primus universe infantes bapti-
zandos esse dicere videtur, et inde a
saeculo V baptismus parvulorum ubique
in usum venit. Etiam Gregorius Naz.
Orat. 40 c. 28 quaerit, num parvuli
baptizand) sint, ac respondct: ita, si
quod periculum urgeat; de reliquis
censet triennium aut aliquanto brevius
vel longius tempus exspectandum esse.

XVI. llfQi tdjv tfJtvSfnty(id(f>utv
fii^ki'wv. De libris false inscriptis. —
Timoih. Constant. De receptioue haer.

:3. 01 ntpl ^iftwva x. K>.'\ Siraonis
vclSimonianorum scripturarum mentio-
nem faciuntClem. Recognitiones \1, 39;
Hippolytus Pliiiosopli. VI, 9 — 1 9; Hiero-
nymus In Matth. 24, 5; Ps.-Dionysius
De div, nominibus VI, 2; Praefatio
arabica ad concilium Nicaenum (Hard.
Concil. coll. I, 523). Cleobii libri alibi
non commemoranlur. — in ovoftaii
Xqioiov it. r. ^.] Of. Tischendorf,
Evangelia apocrypha 1853, ed. II 1876,
Apocalypses apocryphae 1866, Acta

aposiolorum apocrypha iS^t, edd.1
sius et Bonnet 1891:1903; Hilfcnfd
Novum Testamentum extra
receptum IV 1866; ed. II 1884:
Gtschichte des neutatamtnll.
11(189092), 621-910; E. He
NeHtestanifntl. Af>okryf>he>i 1904.

2—3. Nicetas Feet. Adv. Ron

3. NonnuUi libroruin Veteris T«
menti apocryphorum quoqucadi
dies pervcnerunt. Cf. E. Kaut/sch, -
knphen u. PseuJepigraphen d. A. T. r)
— diafiali.ovrei 6tifAHH>pyiar
Cf. c. 10 -11; 14, 2- 3. — /Jcp^i
tiva ovofiata xtk-l De Basilide eiu
asscclis dicit Irenaeus .^dv. hteiA
24, 5 : nomina quoque quaedam A
gentes quasi angelorum; EusebiusH.E
'V, 7, 7 : ^ap^dtgovg Vf airoli (v'nJ
miOipTitan;) ft'i xcrrani.tj4if r»'l
totavttt ini^qfiiaai npoat/yopia^ I

XVII. Ihpl x'/.T^iJixwv yafitxi sfl
ayyikftata. De clericis praec
coniugalia.

I. tuiofifv fiovoyafiovi '•] ^ ^1
2, 2, ubi autem nonnisi de episcopo
scrmo fit. — x&v ^iHatv xxl.] Com-
mercium coniugale igitur clericis
pcrmittcre videtur. Cetcroquin
temporis cleric) magna ex parte etiim
in Oriente continentiara obser/abint,
sed sua sponte aut morem sequentcs,
qui iam exoriri coeperat. Cf. Epipb-
H. S9 c. 4; Socrat. H. E. V, 22. La
continentiae in Oriente postea dennuo

CONSTITDTIONES APOSTOLORUM VI, 15, 6—17, 1. 339

&y fiiy TIC fiaxTia&y ig vdaxog xcet xvev/iatog, ov firj elaiX&y

xrpr fiaatZeUxv tmv ovQavmv", xal xaXiv ,'0 xioxevaaq xal

xxiaB'tig amfh^etai, o 6k axiarijoag xaxcacQid^Otxai" . 6. 6

Urfwv, ori Sttof xslsvrm ^axxlJ^ofuu, tva fifj anaQTij6m xal

MOfto TO fidxTtafia, ovTog Sc/voiav 9-eov exst xai r^g eavrov 6

ioeatg ixil^nmv rv/xavsi' „M^ dvafidXXov" yoQ, fpfialv, „ixi-

rpe^pgt ^pog xvQtmf' ov ydg oldag, xl xi^ai ^ kxiovaa".

^torr/gcTC dk vficav xou xa vijxta, xal „kxxQ^£xe etvxd kv

mkl^ xti vovB^eaia d-eov' aq>£xs" yoQ, qnjal, ,xa xaidla Igxto^ai

pog fik xai itfj TUoXvixs avxa". lO

XVI. Tavxa xdvxa kxeaxeiXaftev vfitp, tva sldivai ^oixb xr^v
fKtiQav Yvrnfajv, oXa xlg ioxiv. xal xa ix* ovdf/axi ^ficov xagd
m dae^mv xatxvd-ivxa ^tfi/Ua (lij xagadixsad-s' ov yag xolq
v^uatv XQ^ v/iog xgoaixeiv xmv dxoaxoXatv, dXXa xy ^pvaei
m xgayfidxmv xai xy yvcifty Tg cdMcgTpoyy. 2. oldafiBV ydg, 16
n ci XBgil Hftawa xal KXeofiiov Icodrj avvxdgavxiq ^i$Xla kx'
POfuni Xgiaxov xal xmv itadrftmv avxov xsgigiigovaiv elg dxdxrp}
pop xmv xequXijxoxaw Xgtcxov xc^ rjftdg rovg avxov dovXovq.
. *d iv xcltg xaXaiolg 6i xivsq avviyga^av ^t^XUx dxoxgvqia
Vaajeag xai 'Evdx xal kddfi, 'HacUov xs xal Javld xal *HXla 20
tSL xmvxguSp xaxgiagrfmv, gt&ogoxoia xal x^g dXrj&slag ix^Q^'
otaSxa xtd vvv hcmfiav ol dvacawftoi, iia^dXXovxsg drj/itovgylav,
^^Itw, xgdvouxv, xsxvoyovlav, vofiov, xgo^pjjxag' ^dg^agd xtva
ygftoTc kyygdfpovxBg xal d>g avxol g>aaiv dyy^Xmv, x6 6' aXij&hg
|»e6> dat/tdvaw xmv avxotg vxrjixovvxmv. 4. <ov dxog>£vyBxs xrpf 26
\iac»aXlav, tva ft^ liexdcx^^ ^^S xi/imglag xmv avxa Ovyygafpa-
(ptov Ix' dxdty xal dxmXBJa xmv xtaxmv otai dftiftxxmv xov
ytov 'Irfioi. fia&ijxtSv.

XVn. 'Exlaxoxov xal xgeo^vxegov xal didxovov ehtoftsv
wrydftovg xad-lcxacd-ai, xdv ^toatv avxmv al yafisxal, xSv xb&vtj- 30

1 loann. j, 5. — 2 Mc. 16, 16. — 6 Sir. 3, 7. _ 7 Prov. 3, 28. —
iph. 6, 4. — 9 Mt. 19, 14. — 29 I Tim. j, 2. 12; Tit. i, 6.

wtpnvxo b o I 20 'Aiait + xal b j tjliov b e o i 22 ixvtjoav : ixvxrjaav o,
ti^oav a, corr a* L m. | ol dva. ante ixitjaav b o | 23 yaiiov : xal y.h o \
iyypdipavTte o | xat >^depv|d^beopv|26 vnovfyovvrwv b o |
avrov e, rovro o | 28 Irjaov > b o | fxa&^tdiv + xal vlaiv xal x}.tiQo-
uav b o, o ddnde inscripsit ne^l /iovoya/iiag imaxontov xal Ttfeo^vripuiv
dtttxopttv I 30 xav pr + re p V I 30/1 te&vi]^wai p, re&vaaiv a

22*

340

DmASrALIA VI, 14. 1-2 (l)

XIV (.win). Qui [suslinuerint etj non fuerint perversi et
a perversione paeniluerint, permitti in ecclesia, eos veto, qui \i
tenti sunt in perversione et non paenitentur, eici (ex eccU
decrevinius et separari a fidelibus, quoniam haeretici facti sii
B et praecipi tidelibus omni mode abstinere ab ipsis et neque
verbum neque per orationem communicare illis. 2. Hi enim s«
adversarii et contrarii ecclesiae. De his nobis fidelibus praecipe
Dominus dixit: Adtendite a fermento Pbarisaeorum et Saddiiccucr
d 411 civitales Samaritanorum noUte ingredi. Hae enim sunt civil
10 Samaritanorum, id est haeieses perverso itinera ambulantes,
quibus in Proverbiis dixit Dominus: Est via, quae videttir a^

8 Mt. i6, 6.-9 Mt. lo, 5- — 11 Prov. 14, 12.

1 suslinuerint et >■ S cf. C | 3 ex ecclesia S cf. C | 9 10 hae . . id <
> S I 11 Domiaus > S

a lustiniano imperatore Nov. 6 c. i
5 }. 4; 12} c. t et a synodo Trullana
692 c. 48 data est, et quidetn episcopis
solis. Cf. quae exposui in Kirchen-
jfeschicht]. AhbanJlnugin unJ Utitersuch,
I (1897), 121 — 55, - fifvu Xftpo-
xoviav xth.\ Haec crat vetus disciplina
ecclesiae, ut Paplmutius in synodo
Nicaena Socrate H. E. I, 11, Sozomeno
H. I, 2; et Gelasio Cyz. Hist, concilii
Nic. II, 2} referentibus dedaravit et
muJii alii testantur. Synodus autem
A^ncyrana }I4 c. 10 diaconis matri-
nionium concessit, si in ordinatione
ipsa id sibi postulaverant.

2. novoyufinvi] Epiphanius Expos,
fid. c. 20 (21) dicit, in necessitate lec-
tores etiam ex eis sumt posse, qui post
prioris uxoris obitum cum altera sese
copubrinl. - f / dJ- nffo ya/wv xxl.'\
Mlnistri vel subdiaconi hoc loco una
cum reliquis clericis ordinuni minoruni
potestalem matrimonii incundi nan-
ciscuntur. Etiam Basilius can. 69 eis
banc licenliam dare videtur. Infra
can. 26 Constitutor matrimonium non-

nisi lectoribus et cantoribus coac
Subdiaconus cum ordinibus turn
ioribus turn minoribus adiungi pOJ«
disciplina ad cum attincns vadllih
ac varia erat. Sevenorem tuorein 1
stantur Sozomenus H. E. L, 2j eti
phanius Expos, dd. c, 20 (21).
odus Trullana c. 6 caooneni apojl
lorum budatum sanxit, sed etiam ca
qui in cieruni accedentes nutrimonia
inire volunt, cxpresse adnionuit.
hoc facereni, priusquam sutuiiio
ordinarentur.

J. Cf. can. apost. iS. Cum Pa
monogamiam nonnisi clerico
piat, Constitutor cam etiam uxori dc
tmponit ; neque vero primus hoc fo
sed morem satis usitatum secutui*
lam enim Siricius (384 - 98) EpiJl. :
Htmer. Tarrac. c. 8 de numerosis
coram coniugiis dicens allegat
ceptum V. T. Lev, 21, 15 — 14:
cerdos uxorem virgiuem accipiat,
viduara, non repudiatam, nou tnd
tricem; et Concil. c. 4 cum, qui
duam duxit, e dero excludit (Har

CONSTITUTIONES ArOSTOLORUM VI, 17, 2—18, 2.

341

t§flvcu dh avxolg fteza x^^QOTOviav f^ ayd/iotg ovGiv Iri

y ixotttq tjX&tn' l:i{l rfjv jjfiporoWai'. 2. vxTjgiTog <Ji

ryrfovg xal dvarfi'roaxaq xal jtylfogovg xal avtovj fikv

vg dvat xsXsvofiiv tl dt xqo ydfiov ilg xXfiQov jtagiX- 5

xixQixofiBV avxolg yafulv, ttye jrpoc tovto jtQoUmiv

fag (iri afiagTjjOapZfQ xoXdataog rvxtoatv, 3, ovdevl di

fy xXi^gm xeX^vofitv ^ ercdgav ^ alxiriv Tj „xTJQav xal

hffji' Xafi^dvHv" , tog xal 0 Ndfioq Xiyti. 4. dtaxovtOda
Pco JictQit-it'o^ ayvi)' el 6t fif/ye, xav X'lQ^ fiovoya/iog, 10

Pl. Tovg fiiTaroovvraj^ xgocdixeod'e, „tovTo yag &tXtjfia
XQiOxqi"' zoi'g xarrjxox^fi^vovg oxoixtuoGavxsg ffaxxloaxe,
9VG aigfGKOxag dfiixavoi^xaii txovxag 6iaoxelXavxec a<po-

6 xtov xtOxfov xai x^g ixxXrjolag xov &fov ixxrjgvxxov^ 16

xat jtagayyiiXaxi xoXg TtiCxolc Jtavxoioi^ ai?Tcor ax^f-

ftfjxe Xoyrp //jfre xgoGivxaU xotvmvtlv ai'xol^. 2. ovxoi

avxtdtxot xal ijti^ovXot xf/g ixxXfjClag, ol dtafp^eigovxeg

toy xal fioXvvovxeg xr/v xXjjgovofiiap, 01 dogoooqjoi xal

m, xtgl cov tXtytv SoXoftcov h doipog, on dvoof^ovvxig ^
vxai (votfittP. ,*Eaxt" y^Q>_9^^^f „f>6dg, i] Soxel xiotv

t. 21, 14. — 10 I Tim. 5, 9. 12 I Thess. 5, iR. - 21 Prov. 14, 12.

m /fipor. > b 0 j 17 : ft? b, oi o, > a | yaftnvi; b i 2 3 dkk'
I>boi3ieov:^ab, ft'dhp! fxovtUi; h | riyv > b o |
c p V I 6 yafjiiuv h o | 6; 6 napi).9a>atv a d e c\. can. apost, a6 ;
p, npoaflS, b o V I 6 avTovg h | 7 iiotntv o r 8 ^ pr >■ o I
' p I oi*fx^v a p V I xal : ^ h o p v | l> iftdftwvoi b o | 11 niOT^
row + rf* a I ^f'Xf^oBt h 1 13 &fov : rov *. b o p v | xuttj/ov-
ttni/fiujoatai xai b O | 14 fitaatfikatf b O j 16 TingayyfD.atvzti o I
noli; o I 17 ?.6yov O, Aoytui- a, loyois a- | npoafv/Jj b, -/r/r O |
) 18 dia^&fipanti b o | la xal pr : ot b, > o | ftoivravtfi b o [
ll b o I 20 iXtyiv -f- (i d [ 21 fvaffinav b 0 [ <fijalv > b o

gcsta pont. Rom. ed. ]affi-
ler 1, 40 sq.). Similiter
I (401 — 17) Ep. ad Viclric.

xsup. c. 1 Hard. I, 1000 3);

5 c. j; 12 c. 5 (PL 54.

4. SlTTiiliter lustin, Nov. 6 c. 6.

XVUL llttpaivfati; xfkivovaa iptv-
yttv liiv Ttuv doffidir alpnixwv xoi-
vtun'ar. Cohortalio invitans aJ fugi-
endam impioruni haereticorum com-
muniontm.

34i

DIDASCALIA VI, 14, 8—7 (l).

homines recta esse, posteriora vero eius veniunt ad intitnum ittfena.
3. Hi sunt, de quibus amare et durissime statuit Dominus:
illis dimitieUtr, neqtte in hoc saeculo neque in futuro. ^. Quot
populus non credens Christo est et manus iniciens in filii
fi hominis ingerebat eum blasphemans, et dixit Dominus: Dimitte
illis. Et iterum de illis Dominus dicit: Pater, tuc quid feceri
nee quidquid dicunt sciunt; $i possibile est, remittes illis. 5. Simili
et gentes filium liomJnis ,et crucem negant, sed et his remii
fluxit. 6. His vero, qui sive de plebe sive de gentibus credider

10 per baptismum remissio de pessimis operibus data est, sicuti diij
Dominus lesus: Propterea dico vobis: omne peccatum et hlaspht
remiltelur hominibus; \blaspbemia autem spiritus sancti non re
tetur, neque in hoc saeculo neque in futuro; et quicumque dix
verbum adversus filium hominis, remittetur ei) ; quicumqne

15 dixerit verbum adversus spiritum sanctum, non illi remittetur
in hoc saeculo neque in futuro. 7. Hi ergo spiritum sane
blasphemant, qui oninipotentem Deum apertissime cum hyj
blasphemant, id est haeretici, qui sacras scripturas eius non si
piunt (vel) qui male cum subdolositate in blasphemio suscipiu

20 eas, qui catholicam ecclesiam, quae est susceptorium sancti spintus,

2 Mt. 12. J2. — 6 Mt. 12, }i. — 6 Luc. 23, 34. — 11 Mt I2. 31.

1 posteriora : per seriora ? L | 6 cum : + cui manus mtulerunl S|
8 el crucem : propter cr. S ] 11 lesus -j- Christus S I 12 14 blasphemia — dS|
Iti ergo + qui S I 17 apertissime : temere S | 13 noa >- S | 19 vel S C

XIV, 4. inicietii - ingerfbat] Syrus
bis idem verbum habet, sc. intulit,
particulam autem sic reddit: in eum
(Christum) manus intulit blasphemans
filium hominis, in <^uem mauus intulit.
Latinus quoque idem verbum legijse,
secundo loco autem vocabuto syno-
nymo vertisse videtur, nisi loco priore
scripsit: ingerens. Conicere licet, auc-
torem more hebraico scripsisse: ini-
fiailiav iiftjia?,f.f. Corssen in scrip-
tura infra Uudata conicit ingreditur
pro ingerebat. — Dimittetur illis] Di-
dascalia distincte dicit, Dominum cruci-
fixutn ludaeis veniam petiisse, Lucas

23, 34 autem dictum profert, postqa
V. 33 narravit, milites Christum ct 1
latrones crucifixisse. Unde
verba Domini apud Lucam ad rairitt
Romanos eosque solos referenda <
censens,atque considerans.Did
iam V. 4" de ludaeis cuanus in
stum inicientibus ct de Domino
veniam praebcntc dicere et voab
iterum v. 4** adhibito indicare, v.
alium locum seu eiusdcm Evangdii
seu alius introduci, collegit. auctoro'.i
Didascaliae hie non solum Evingelu
synoptica, sed etiam alias scriptufi>_
secutum esse. Cf. Zeitscbr

CONSTITDTIONKS APOSTOLOBUM VI, 18. 3-5. 343

Ivm, ra d^ relfwala a^r^g ^Xinu elq jtvd'fiiva ^dov".
i iUstP, xtgi (ov 6 xv(fiog xixgrng xai ajtoTOfimg dxitpiqvaro
oti sUAv ipiv66xQiOTOi xal y>ev6odi6daxaXot, ol fiXaaqjrjfit}-
vb xvsvfia TJjs x^"^^^ xcl catoxrvaavTeg x^v xag' avrov

faera riiv xagiv, „oig a^x oapBd^cexai ovrs kv T<p almvi 6
ovTt hf x<p fiiXXovri", ol xc^ Jovdaimv &vaCB^i<ixtQoi xal
w a&eeaxsQOf 4. ol d-BOP x6v ixl xdvxmp 0Xaaq>i](iovvxsg
V vlbv avxov xaxaxaxovpxeg xcci trjp didaCxaUqv xov
xog Staxxvopreg, ot xovg d^slovg X&yovg aQvovfiePoi tj fis^'
umg XQaaxoiov/ttPOt dixBO^at, ly v^gti &£ov ocdi axdxu 10
yotffWTCoy avxolg, ol xag le(fag YQaq)ag hv^Q^OPxtg xal
taioovvrjiv S,xt xoxi iaxip dyvoovyxsg, ol xtjp ixxXrjClap
ov diaqtO-tigovxBg cog „dXo5xBxsg /uxqoI d/ixeXcoPa" xal
g aXaaxixmp" yivoiupoi. 5. <wg gjBvyBtP vftag xagaxa-

hfg ft^ XafiijxB /gprfytws talg havxcop ywxaig' „o (fvfixo- is
fog yoLQ cotpoXg tfoyog taxeu, 6 (^ avftxoQBvoftBPog atpQooiP

At 24, 24. — 6 Mt. 12, ja. — 13 Cant. 2, 15. — 16 Prov. 13, 20.

fv»/c b d e o : ogBii a h p v LXX | 6i : ftivroi d v | 8/4 fikaa-
*C o I 7 oi >• h I 8 Tov + ayiov b o | 9/11 oi xovg ^. — avroli
} I 9 ^ : 0( d e I 10 6ixfa9at : tvxto9ai i* i. m., fortasse ex e, ubi
ha legi potest | 11 nfoaiovnov avroTi <;v> a | 13 rov >■ a h | 9fov :
> I dkanol a h | nixpol dfinekwrai p v ! 13/14 xal /u. dL yivofisvot
0) ■> a I 14/16 neptxalov/tev a, corr a* | 16 yap + q>i]alv d e h o

I. Wissenschaft I (1900), 339 populo ludaeorum autem, etiamsi ei

fihi Lucas fons esse videtur. noa credebat eumque cruciabat et

Domini Luc. 23, 34 non tatn blaspbemabat : dimittetur illis, sc. Mt.

es nonnisi mandatum prae- 12, 31.

exsequentes quam ad ludaeos * « *
I morti tradeates spectat. Cf.

Kommentar uber das Evange- }. kiywv ort xri..] Resch, Agrapha

h. Lucas 1883 p. 544; Belser, 1899 (Texte und Untersuchungen V, 4),

Mchte des Leidens des Herrn immerito hie dictum Domini ex evan-

416. V. 4* sane de cruciatu gelio evangeliis canonicis priore de-

;enno fit; verba dimittetur illis promptum invenire sibi visus est. Cf.

^hristuni in cruce pendentem Ropes, Die Spruche Jesu 1896 p. 37

I sunt, scd sensum ampliorem (ibid. XIV, 2). — '^Eli.i^vtav d&twTfQoi]

Auctor V. 3 exponit: haere- Similiter Irenaeus Adv. haer. II, 9, 2;

jem a Domino Mt. 12, 32 Opus imperf. in Matth. 12, 4$.

sse: non dimittetur illis etc., 4. Cf. c. 10, 1 ; Ps.-Ign. Philad. 3, 4.

344

DIDASCALIA VI, 14, 8—11 (L).

in detreciAtionibus bbsphemant; hi sunt, qui ante iudicium hitur
sine excusatioue a Christo iani nunc condemnati sunt. Qp
enim dicit: Non talt[s] remittetur, sententia condemnationis (<
quae illis exiit. 8. Et haec statuentes et unum sentientes

5 sumus unusquisque iterum ad priorem sortem adquacstus sui,
firniantes ecclesias, quoniam ea, quae praedicta sunt, impleta
et occulti lupi adfiiemnt et falsi Christi et falsi prophetae raanifa
facti sunt. 9. Procedente autem tempore et tine saeculi adpn
pinquante plurcs et peiores erunt, ex quibus erlpiet vos Domi

10 Deus. 10. Eos vero, qui intellexerunt in ea, quae sine Deo
perversio, in multa correptione et verbo doctrinae et obsecratic
sanantes incoiumes in ecclesia sivimus. Eos autem, qui mortaiil
jaesi sunt in verbo perversionis, magis autem sine verbo
versione, cum insanabile haberent vulnus, eiecimus, ut nequc

i& quinent electam sanctani cathoUcam ecclesiam Dei neque
scabies transeat aut serpat putredo et omnes maculet, sed mun
et sine macula et incolumis (et illibata) ecclesia permaneat
mino Deo. ii. Et haec per civitates omnes in universam te

S Mt. la, }2. - 7 Mt. 7, is; 24. 24-

3 tali (vel: talibus) : ei$ S 1 4 quae : quia L | 8 proc. autem : nc
est enim ac manifestum, quia proc. S | 10 tnteilex. in : revertebantur ab
12 sivimus S : dimisinius L | 13 magis — verbo > S | 16 electam >
ccckslam : -f- ecclesiam purani S | 17 et iilibaia S C

1 ovSi h i ovtf b o p V , 2 fitplda : rqv fd. a I oaiog a b d e 0 : 9l)
h p V I Javid *f>t)Oiv f^< a | ifijOtv : flntv b o \ S rot; ^x^poii d e h | 8 tfyL
b d e o I 'lov V : iutvu a, l(ut\). b d e b o a' i. m., ^aatov p An | 7 { ii
An : f / d e p V, xal r^ b o | fjtiaovfiivti b o | ov >> a p v | 8 ripi^ij fd.
aov b d e o I 10 avvt^ftvaav o \ yfjii a e (riti t) super < posito) : i-io< &
V o, Ivifq d (i. m. Vif,-), ^r^aig p, (vvoiat h I IS on !> h | 14 oi sec >^
ivfol : tvvfoi a (corr a-), avaiot b o | ot >• d p v | 17 on -f" fi o . vl'

7. *t///] i. e. ?S^l9er. Corssen,
vocabulo guair addens iam, interpreta-
tur: quae in iliis Impleta est. Equidem
interpreter: quae contra illos prolata
est. Idem Syrus dicere videtur.

6- 7. Anastasius Quaest. Lll.

7. 'lov] Libro$» quos Gnoslici sub

nomine prophetae leu vulgav
cdidit coptice versione germanici)
iecta 1892 Schmidt in Tfste und CnSff
sitchungen edd. Gebhardt et Hamid^

t. vm. ~

9. wv tiji dnarrii xxi..] Ps.-Ig
Eph. 9, 4; Magn. 9, $; Philad. J. li
Smym. 7, i; Trail. 8, 1.

CONSTlTUnONES APOSTOLORUM VI, 18, 6—11. 345 '

rweBijaertu'". 6. ovre yog xX^xry dil cvvxQixitv, ovde iter a

»q[OP fugida xl^saB^at, ixelxsg xai 6 ooiog Aavld g>fjaip' „KvQts,

9vg fuaovvTag tfc ifilotjaa xal ixl tovg ix^QO^Q <^<w i^errpcofiijp,

Uuov fdaoc i/iioovv avzovq, elq ix&QOvq iyivovTO fiot". 7. xal

y 'Imampat o ^eog oveidi^ei dta t^v xgbq Axctafi <ftXlav xal 5

^mfucilav xai tijv xgog'C^o^lav, Xiyatv dia'lov tov XQog)iJTOv'

JEL aitagxtoXxp av gHXid^stg ^ /uoovftivm vxb xvqIov av ^ot]&sl?;

ho: TovTO l§fl/yyiyg dgyrj xvqIov iyivETO ixl oi, d ptr) ori bvqj&jj

I mi^fdla gov xsXeia xgog xvqiop, 6ta tovto k<ptlcax6 aov xvQiog'

n2y> Sti diBxoxrj xa jgya aov xai avpsxQi^tjCav al vf/eg Oov". 10

B. fivytxe ovv x^q xoivwpiag ccvxcop, xd xrjg xgbg a&xove tlgtjpijg

iUngtot xvyx^^^' ^^0^ avxmp yag 6 xgo^r/xijg axBipijpaxo,

ifyov, oxi „ovx laxtp xalgiip xolq daE^taip, Xiysi xvgiog".

5. ovxoi yog elaip oi xgv^toi Xvxot, „ol ivtol xvpeg ol ov 6vpa-

fom vXaxx$tp", ot pvp /jIp etolr oXlyoi, xgoxotpapxog de xov 16

]!f9Mv xal xfjg avpxsXilag iyyiQovoijg xXelopeg xal x(i^^^f>^^Qoi

hunai, xegl <op 6 xvgiog iXtyep, oxt „aga 6 vlbg xovdp&gcoxov

m<py (vgilaei xtjp xlaxip ixl xf/g y^g"; xal' ,.Aia xb xXij&vp&^ai

ty dvofdap tpvy^otxat ij dydxtj xtop xoXXcop, Teal iXtvaopxai

fndoiQtaxot xal y)evdoxgogi^xai xal dcioovai Oijfiela kp ovgapcp, 20

^t d Awaxop xai xovg hcXsxxovg dxax^aat", mp x^ dxaxrjg

^mrai Tiiiog xvgiog 6 &tog 6ia ,,'lTjaov Xgioxov, x^g kXxidog

$ypi>". 10. xal yag xal t/fietg, diegxdfttpoi xa id-trj xal ixiaxtj-

^vxig xag hcxXijaiag, xovg (ikv Ip xoXXfj pov&eola xal X6yq>

jpotm vyidoapxeg ixapijydyofiep iiiXXovxag poop ovdixo) ^p^axeip 25

^RQ, xovg 6h dvidtmg l;(oi>Ta$ i§£^dXo(iiP T^g xotftPijc, tpa nrj

^o(faXiag poaov (itxadtSoip xal xolg hyiaipovctp agploig, dXXa

v^aga xcH axgapxa, vyiij xai aOxiXa diandp^ xvgicp xm &€<3.

11. jMxi xavxa xaxa xoXiP xaoap slq oXi]P xfjp oixov/iiprjp

1 Ps. 49, 18. — 2 Ps. i}8, 21. 22. — 7 II Paralip. 19, 2. }. -
lOllParal. 20, 37. — 13 les. 57. 21. — 14 Mt. 7, 13. — les. j6, 10. —
17 Luc 18, 8. — 18 Mt. 24, 12. 24. — 22 I Tim, i, 1.

« h I 18 ik9wv : post a(m h, > b o | ntottjv a | xal + ro h 1 20 tV + raJ
bho I 21 wmt + nkav^aai h | dnax^aai > h \ dnuttiq : nXavtjQ o \ 22 xvpiof
> a h I o : xal o | 23 xal yag > o 1 25 latQixw o | 26 i^tfiakottfv +
no a I 27 vYifivolq h, vytoXi b o i a(}vaaiv b o | 28 xa9apa -{- xal afiwva
^ 0 I vyt^ : vyia a, > b o, + f - d e j 29 ravra + dianavzcS^ b o | naoay
b 0 cf. D : Ttaviaxov rel [ oixov/tevtjv b o p cf. D : + tov xvafiov rel

346

DU>ASCALIA VI, 15, 1—3 (l.J-

fecimus, relinquentes banc catholicam doctrinam digne ct
ecdesiae catholicae ad commemorationem confirmationis cre<
tibus contestati.

XV (xix). Qui autem convertentur de populo, ut crec

6 Deo et salvatori nostro lesu Christo, iam priorem conversatioi
ne teneant observnntes vincula vana et purificationes et segr«
tiones et aspersiones baptisitii et escarum discretiones, qo(
dicit vobis Dominus: Ne mementotc antiquorum, et ecce facio
quae nunc exorknttir, et scktis; et daho in dfscrto viam. D<

10 ante erant ecclesiae, in quibus modo dtvina et sine errore
retigionis christianae firmata est. 2. Cognoscentes igilur Donii
lesum Christum et universam eius dispensationem, quae a princ
facta est, scitote, quia dedit legem simplicem quondam, salul
sanctam, in qua et salvator proprium nomen infixit. Decaiof

15 etiim proferens significavit lesum; X enim iota signiticat,
autem initium nominis est lesu. Lex ergo Domini irreprehensil
convert efis nnimas. Et alia multa ubique sic dicta sunt; nam
completione scripturarum propheticarum iam in fine perMalacli
loquens, qui nuncupatur et angelus, Dominus ita dixit: Memt

20 legis Moysi, pueri met, quomodo vobis dedit praecepta et iustitiai.
3. Et salvator similiter, cum mundaret leprosum, ad legem em
transmisit dicens: Pergem ostende te principi sacerdotum et of if
mimus pttrgationis tuae, sicnti praecepit Moyses, in testimonium lib-

8 les. 4J, 18. 19. — 16 Ps. :8, 8. — 19 MaL 4. 6. — 22 Mt. 8. 4-

6 teneant : teneatis, fratres S | 6/7 et segregationes >■ S | 8 aon +
OTunia S ] It quae — scietis : quae spero vos cognituros esse S | 10 12 diviai
— dispensationem : est via magna et scientia pietatis erroris expers ct no^l
et manifesta, lesus Christus et omnis eius dispensatio S ; 13 salubrem : puriioS
14 sanctam + vitae S | 15 X : decern S, -|- (i. e. I) L I 16 lex ergo : de legt
ergo testimoaium perhibet Daminus in David sic dicens: lex S | 20 nci '
Domini S cf. C

XV, 2. Cf. I, 1 , 7. — X cnim iota f.J
i. e. rr/v dfxada zo r'cura aijfiaivii.
Cf. n, 26, I — a. — in fine per Mala-
chiam] Hie enim in collectione scrip-
turarum propheticarum locum ultimum
obtinel. • , *

l[. titan gfii^-a ft fvoi xzk.} Constitu-
tor plures apostolorum discipulos no-

minal, ut speciera adaugeat, sc-
ab apostolis profcctam esse. D.
cf. Act. 17, s — 9. Idem praetcnu uni
cum Timotheo, Lucio et SosipiW
Rom. 16, 21 salutatur, quem ItKuni
auctor haud dubie ante oculos lubuit.
XIX. J7pO( tovf ^avh^otitti toy
vofior. Contra improbantes legem.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 19, 1—3. 347

woi^xofttv, xaxalutdvre? vfdv Totg ixiaxoxoig xal Xotxotg hQivaiv
mfe r^y xa^oXixiiv didaaxaXlav d^icog xal dtxedmg slg ftvijfto-
Kov ixiOT^iaftoC xoiq xejtiarsvxoai if^ttp, 6uut£(iipdfisvoi 6ia
9 cvUutovgyov ^ftmv KXtjftBvrog xov xiaTOxarov xal oftoipvxov
OKW ^/uSv hf xvQlm, ofta xal Bagvafigi xcu Tifio&iqt rc5 xo&ei- 6
wrry vUp xcik MaQxm x<p yvijalq>, ovv olg xcu Tixov v/ilv
WQi^/o/tiv xal Aovxav, 'Hawvd xb xal Aovxtov xal IkoaixtnQOv.
XIX. Ji* mv xcd xaQoxaXov/iev vfiaq iv xvQlm, dxixecd-at
timag <twi^iiag xal deOftcov (utxalatv, dq)OQiCft(Sv, xagatrjQi^emv,
fmfidxaw diOQtOftov, ^axxtafidxa>v xa^fisQivcop' „xa dgxala" lo
1^ f^x«m^X9^tv, Idov jijovtv xatva xa xdvxa". 2 (XIX). yvovxtg
■y ><oy 6ia Irfiov Xgiaxov xal xrjv ovfixaoav ttvxov olxovofUav
|gn#cv ys/einjftipipf, Sxi didmxiv vofiov axXovp elg ^m^iiav xov
mtawS, xa^oQov, aatx^giov, ayiov, kp <^ xal x6 Idiov ovofta
fUtxi^txOf xilstov, aifeXXitx^, 6ixa XoyUnv xXijffij, „dfimftov, 15
Wtqi^mfxa ifnjxag*\ wxbq xal ixiXaO'Ofiivovg ^E^gcUovg vxo-
vfor^axH dta MaXaxlov tov XQog>iJTov Xiyaw „Mp^a&ijxe vofiov
^Im^, dv^Qmxov xov d^eov, og ivertlXaxo vfitp xgoaxdyfiaxa
wA dixau^ucxa". 3. og xoaovxop hxtp ayiog xal dtxatog, mg
td TOP aan^Qa xoxe, B^tgaxevaapxa XexQOP %pa xal xdXip kvpia, 20
dxtfi' ry xQoaxm' „IloQtvB'elg deliop ciavxop xm doxiegBt, xal
J^/ocipepee x6 dmgop, o XQOOixa^BP Mansijg Big naqxvQiOV avxotg*',
XfXg d^ ippia xdXw ^DoQBvB-ipxBg ixtdBi%axB iavxovg xolg Uqbv-

6 Rom. 16, 21. — 10 II Cor. 5, 17. — 18 les. 8, 20. — 15 Ps, 18, 8. —
1? MaL 4, 6. — 21 Mt. 8, 4. — 23 Luc. 17, 14.

I ntxoiiqxafiev : intaTii).a/ttv b o | koinolf : zoig A. b d e 0 p j
' ixmtipiafiov a d p v : -ly/iov e b, -yftcS b o, cf. c. 14, i | iifntwxioai o j
/6 Tifto^iov TOV no&eivoTdrov viov b o | 6 olc : 017 o | 7 laaova a | awai-
ftr(N>c o ! 9 xal > a b o | naftattjgiatws a o, corr a* I 10 diopiafiovi a b
(cum sequentibus constractum), -ftolg o, -anwv p | 11 yag > b o | 14 <pvai-
9v : ygatpijxov o | ;16 dveiXemii a b e h v (-n^c) : -linri d o p | dwStxa
0 I d. koylotv : d e i. m. colore rubra xov vofiov d^lovoti I nkij&rjg b e 0 |
I intatQiipmv b e o I 16/17 vnoftvtfaxBi d | 17 Ma?.axiov > h | vo/iw b o i
t ftttva^ b o V, fjKoaiwQ d p, (tttvaftoi e | dv&pwnat b | w$ o I 21 dntv a,
irr a* i 22 iw^or + aov b d o i 28 iwia > b o

3. Didascalla de sanatione unius le- quatn Lucas 17, 12—19 habet, eam-

osi loquitur, quam oarraatMatthaeus que cum ilia singulari modo permiscet.

2— 4 et Lucas J, 12— 14. Constitutor — toZq de iwia] Luc. 17, 14 autem

iustgit historiam decern leprosorum, Dominus ad decern sanatos loquitur.

348

DIDASCAI.IA M, 15, 4—16,

rum. Quoniam non destruit legem, sed docet, quid sit
quid secundatio legis, dicit: Non veni dcstrufre legem ntfju
phetas, sed adimplere. Lex ergo est indestructibilis, secun
autem legis temporalis. 4. Lex vero est decalogus et i
5 sicuti testimonium: praebet lesus Dominus dicens: Iota, id est
apex, non iransibit a lege. Iota quidem est, quod non transil
lege; iota autem significatur per decaloglim nomen lesu, apex
signum est extensionis ligni. Nam et Moyses et Helias eraint
Domino in monte, id est lex et prophetae.

10 XVI (xs). Lex ergo est decalogus et iudicia, quae, ant

vitulum faceret populus et idololatriaret, locutus est Domi
Nam lex vocata est specialiter propter iudicia. 2. Lex autem
simplex est et levis, non habens onerantcs parationes es
neque sacrificia neque combustionum oblationes. In hac li

16 ecclesia et de praeputio dicit, sed dispensationem solam modo
de sacrificiis ita: Si autem jacis mihi altare, de terra fades tl
si auteni ex lapidibus, non facies illos sectos; quoniam ferram^
tuum immisisti, inerit in eo: maculatum est. Non ergo in bi
facies, sed de manuali, quod est medicinalc ferramentum, quod

20 circumcidit praeputium, 3. Non autem dixit: (Fac; sed: Si) jacii
altare; non imposuit necessitatem, sed quod futurum erat signi-

2 Mt. 5, 17. — 6 Mt. s. »8. - 16 Exoi 20, 24. 25. — 20 Ex. ao^il.

1 quoniam : o&tendcns quia S | I '2 destruo . . doceo . . dicat L. huA.
dubie corruptus | 4 temporalis + «t solvitur S I 6 id est >> S | 6 est > S I
7 iota auteni — lesu ; <juod notum est e lege per dccalogum, qui est nonwi
Icsu S I 8 signum — ligni : est lignum obliquum crucis S | 12 specialittr :
revera S | 18 oner. p. escarum : pondus nee distinctionem escarum nee turaS I
14/15 de ecclesia — modo dicit : erudit solum de gubcmatioae ecclesiic CI
de came non circumcidenda; dicit enim S | 17 non — sectos : facies illiid de
integris nee de sectis S | 18 inerit in eo > S LXX | 18/19 ergo — quod et
de ferro scalpri, quod est scalprum medici, quo S | 20 (ic sed si S C I
21/1 significavit S : alterare L

4< iota ijuiJtm ttc] Locutio obscu-
rior est, sensus autem satis clarus.

XVI, 1. Cf. I, 6, 8.

2. si fads etc.^ AuctOT haec verba
V. 3 urget. Notandum est autem,
neque tcxtum hebraicum neque LXX
neque Vulgatam neque Peschitham
ita vel conditionate dicere, sed potius

absolute atquc ludaeis Enod. 20, 24
mandare, ut faciant altare. Mum aucior
fortasse alium testum legit ac ab om*
nibus testibus traditum ? Videtur tcxtum
sacrum secundum suam sententiam cum
interpretatus esse tuni amplificavti^H
5. signjficaiil'] Hauler lectioaemv^
lini tradilflm vel verbum alterare re*

CONSTTTUTIONES APOSTOLORUM VI, 19, 4—20, 3. 349

rv yag xov xaxiXvaev top voftov, d.q SLficov 6o§d^ei, alX'
taev iiytt yoQ' Jjmra ^v tj ftia xsQcUa ov nrj xagiXd^
•w vofLOVf tatq av xdvxa yivTjftcu' ov yog ^Xd'OP'^, qnjclv,
v0ai TOP vofiov ij ravq XQOfprftaq, aXXtt xX^Qmacu". 4. xai
I MoHf^g, voitoB^TTjg Ofiov xal dgxiegevc xal xQog>i]Tr)q xal 5
)q, xak 'HUaq 6 QrjXmr^q rtov xQoq/rjftcov avvf^aav kv ry
g^poMBi rov xvqIov kv xm oqh (idQfrvQeq avrov rtjs ivar-
Ctmq xfu xmv xad^(iax€ov, mq yl<lo» Xqiotov xal olxdot,
OX mglx^Q*'* V aXXoxQioi' k% cap delxPVTttt, ort xai b v6(ioq
xci ixytoq xal ol XQog)^ai. 10

X. N6fioq di iaxiv tj dexdXoyoq, ^ xqo xov xov Xabv fto-
^am xop xag Alyvxxloiq "Axiv d^ebg avxotq Ivoftod-ixijaep
•y yoyg" euros 6k dlxatoq iaxiv, 6ib xal vo/toq Xiysxat 6ia
Ui dixalmg xaq xgioetq xotelad-cu' ov ol xtgli Jifiaiva q>av'
\v, (Uofuvoi, ftij xQi^ivxeq vx' avxov xrpf xoXaaiv kiuptvyBiv. 15
oq 6 vo/ioq dyad-oq, oOioq, dxaravdyxaaxoq. gnjOip ydg'
6h xoi^ayq (toi ^aiaoxijgiop, ix yfjq xonfiiiq not avxo".
t (Ixsv Dol^aov, dXX*' ,*Eap xoi^ayq"' ovx apdyxijp

Ml j, 18. 17. — 6 Mt. 17 }— 10. — 6 III Reg. 19, 10. — 8 loann.
— 11 Exod. 20. — 12 Exod. J2. — 17 Exod. 20, 24. 25.

roftor + aA.A' b o | akk' : xal b o | 2 nXfipoi o | yog + 0Ttthpv\3av:
+ tavta d e p V I anavxa h | 4 ^ : xai d e, )> a p | rov; nQotp. ^ a p |
r > b h o I vofAO&tTTjq (voftoSwtTig o) : o v. b d e o v | oftov : vofiov h o I
Iftoi + avrov orreg b o | 13 oi/tog di : rov vof^ov xal 6 vofjioq b o |
' b I 14 Sv oi nfffl : ovntp b o | 15 ^.xyvyfiv b o | 16 oi'rw; o | dxazd-
; b o I 17 Jc > o I notija^g a h o An : ;roi^c rel | /ioi >■ b o | y^g +
I noiiqarig b e o ! fioi ^ b o { 18 dX).a a | notfio^g a An : noi^g rel

t subaudiendum esse coniecit: superflua et lectio Syri sufRciens est,

t necessitatem. Corssen pro- quare banc praefero. De cetero sensus

\ltare, et vocem a verbo dixit non est dubius. Auctor exponit, Deum

re censuit. Mibi neque ilia populo suo sacriiicia mandasse non

tatio placet neque haec emen- iam eo tempore, quo legem dedit, cum

a duae tantum litterae quidem de altari turn nonnisi conditionate lo-

, cui autem contextus obstat; queretur, sed postea denium, cum po-

abuluro allare, si auctoris esset, pulus eum reliquisset eique idolum prae-

a verbo remoto, sed cum pro- posuisset. * , *
lecedeote coostruendum esset. XX. Tig 0 <pvatx6g v6/iog xal rig

land dubie corruptus, nee vero o intiaaxxog, xal di ^v airiav in-

>Iici modo sanandus, sed saltern eiai^x^l' Q-U^c sit lex naturalis et

tale, quale Syrus exhibet, ad- quae invecticia, et quam ob causam in-

est. Altera ex parte vox altare vecta fuerit. — Anastas. Quaest. XLVI.

350

DIDASCALIA \1, 16, 4-6 (l).

ficavit. 4. Non enim sacrificiis egebat Deus; sed quoniam

• Cain et Abel, cum non fuissent postulati, a setnet ipsis

offerunt et oblatio eorum internecioneni fraternam operata

Noe similiter, sed reprehensus est, propterea hie dicit: Si 3

6 ficare desideras, cum noti indigeam, sacrifica. 5. Haec ergo sin

et levis et tacillima lex est. 6. Sed cum populus Deum den«^

qui per Moysem in tribulatione ipsorum visitaverat illos, qn

in manu et virga fecit, qui Aegyptios decern plagarum poena

cussit, qui rubrum mare divisit in separationibus, qui tram

10 illos in medio aquae sicut in deserto arido, qui inimicosfl

versarios eorum submersit, qui (in) Myrra[m] amarissimum foi

per lignum indulcavit, qui de petra rupis produxit illis ad

tatem aquam, qui per columnam nubis et per columnan

adumbrabat eos et ducebat, qui de caelo mannam eis pra(

16 de mari camera dedit eis, qui de monte legem dedit eii

2 Gen. 4, }— 8. — 4 Gen. 8, 20. — 6 Ps. 49, 8—14. — 6 Ex<
7 Exod. 4 — 12. — 9 Exod. 14. — 11 Exod. 15, 23. 25- — 12 Exod. j
13 Exod. 13, 21. — 14 Exod. 16. — 16 Num. 11, 31. — Exod. so.

1 Deus S C : dns L | & haec : ita S | 6 facillima : neque exigua v
6 manu . . virga S C : 00 L | 10 sicut in d. a. : in arido sicut in dc]
11 in S C I Myrra : Morath S | 13 nubis . . ignis S C : o^ L

1 ntpii&ijxev : 7it»i&. o, inHt. d e p v | iltv9t{iJfai b o | !
o V I dvfvdfiji + wv xal b o I r^ > b 0 | 3 ^rfiy : fidri b, ^6n v |
iVtuc >• b o I 5 ^volav &eiS 'n^ h p | Bew : tw &. o p \ 6 evz^pi

4. cum — postulati] i. e. cum non
asset ab eis postulatum, Constituti-
ones: ovx «<rj/i'^t'»Tot:. — reprehensus
est] Auctor hoc de suo addidit vel
S. Scripluram liberius inlerpretatus
est, quae Gen. 8, 21 quideni rel'ert,
Deum sensum hominis in malum pro-
num esse dixissc, nee vero, eum Noe
reprehendisse.

6, propterea iratus est etc.] Similiter
Aphraates, De distinctione ciborum
bona. XV, 7 cd. Bert p. a68, et auctor
Opens imperf. in Matth.8, 3 ; 1 1, 1 1. 30;
25, 4 itnpositioiiem deuterosis ad ad-
orationem vituli referunl eiusque so-
iutionem ad verba DominiMatth. 1 1,28,
quae Didascalia infra c. 17, 6 exhibet.

Unde conicere licet, eos hane^
caliae partem cognitam vel ante (
habuisse, praesertini auctoreo)
imperf., qui in Matth. 1 1 ,
scribit, Deum, quidquid manda
ira sua mandavisse post i
catum.

•

4-1 1; XXII, a- 8. G«»f
c. 128.

4. avfvSe^i] Cf. Iren. Ai
IV. 17, 5-

S- fi 6vttv xtL] Verba b
tura non leguntur, sentecti
Ps. 49, 8—14, queni locui
fortasse respexit.

6. tiv ra aiifitta xtX.]

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM, VI, 20, 4-6. 351

iQU&ipetv, dXXa rp i^ovola kxixQsipev are kXevd-iga. 4. ov yaQ
WkeSv dierai 6 Bioq, avsvdiriq vxd(fxo>v rg gwoef alXa yi-
w9Mm»f xtt&axsQ xcri ^dij xq&zbqov top tpiXod-BOv 'j^bX xal Nms
jA /ifigaafi xai rovg acttfrcf^ ovx alnjd-ivraq, gmOixm de ro^o?
iiwy^A>rgc ogp' lovrcov xoooepiyxai BvcLav &b^ axo yvmftrjg 5
^gKfUtvov, ixixQJxtt, xtA vvv ^EPQaloiq, ov jiQoaTdaoatv, dXX\
\ fitwX^coaiv, (fvyxcogtop xal, bI axb ogd^q xgoaoloovai YPco/ttjg,
■toawpr ixl zalg ^volcuq avxmv. 5. diarovzo ^oiv „E19vbiv
anttytlig, ov 6so/tivm fiot ^b" • ovdBvbg yaQ iv XQ^^9 xad-iCTtpca '
jfpa; ydg icxiv ^ olxovfuvrj xal x6 xXi^Qtofux avr^g". 6. 6x6tb 10
A ti Tov Xaov zovratv dfivi^ftoPBg vxffQ§/ttv, xal fioaxop dvrl
Nop B^bop ixBxaXdaavxo xal tovtco xtjp ahUxv xrjg i§ Alyvxxov
nfdag ixiygtvpap XJyopxsg' „Ovxoi ol d-BoL gov, 7aQaijX, ol
^IKiayopxBg ae ix yijg Alyvxxov", xal dvaaB^^aavTBg „bI? 6fioUo(ia
pifiov ^Blopxog xofjftop** axj^UfPrfiapxo Bbop xop 6ia Mataiatg 15
ixio*s^>dftBPOP avxovg kp xfj d-XbpBi avxmp, xop xa OfjftBia ixl
Jl^ifoq acal ^dfidov xoirfiditepop, xop xovg Alyvxxlovg dsxaxXijyqi
Jucta^avxa, xiw xrpf iQvd-QOP duXovxa d-dXaaaap slg dtaiQiostg
itdxtov, XOP dueyayopxa aiSxovg kp ftioco vdaxog „tog Xxxov Ip
*^fo", XOP xovg ki&Qovg avxtop xal ixi^ovXovg ^vHaaPxa, xop 20
f^ MBgQOP xrfP xtxQctp x^y^p yXvxdvavxa, xop ix xixQag axgoxo-
fwv xarayayopxa v6a>Q Big xXtjOfiopfiP avxotg, xop arvXqt veg>iXf)g
w4 CtvXm xvQog axtd^opxa ai^xotg 6ia d-dXxoa afiBXQOP xal qtcaxl-
^a xm odijyovpxa xovg ot?x sidoxccg oxov xoQBvd-maiP, xop Ig
tfiffoofw fucppodoxrfiavxa avxolg xal ix &aXdaatjg xQBcadoxijaaPxa 25
JSmyofi^Qap, XOP ip x<p opsi POfto&Bx^aapxa avxotg, ov xijg

2 Gen, 4. 8. aa. — 8 Ps. 49, 8—14. — 10 Ps. 49, »2. — 13 Exod.
}»,4- — 14 Ps. 105, 20. — 16 Exod. 3. — 16 Exod. 4—12. — 18 Exod. 14. —
»Ie$. 63, 1 3. — 20 Exod. IS, 23. 25. — 21 Exod. 17, 6.-22 Exod. 1 3, 21. —
24 Exod. 16. — 25 Num. 11, 31. — 26 Exod. 20.

•d iya&^s b o | 7 ngoooiawai a | ngoaola. yvdfitjg 00 p v | 8 &veiv :
•w/er p V I 9 ini&vfi^s d e | fiot '^ b o \ if ;ifpf «'« : XP^'^i '^ v> /P'^j b o,
Zffi'o; e I 11 rovrov a | 12 aixlav : nov^ptav b, nogiav o | ^| >> b o |
IS nopias e h | 14 oc >> o | Svoaefi^aav o | 15 dntjQvqaavxo : dn^Qytjaav
»•» 0 j 16 ttvtoii : tovq h i rjf > e | 17 xov : xal a | tovi a b o : > rel |
18 T^v >■ p V I iitXovta 9ak. es? d p v | 19 idartov o \ 22 avrolg b d o
ct D : >• rel I 28/24 ^ati^ovra + avTovg b o | 24 onov : ro nov b ]
25 ttvToH — xpeaior. > d | xpewdotijaavza : xpeod. e v cf. c, 3, i, +
tvtoli b o cf. D

352

DIDASCALIA VI. 1(5. 7- 12 (LS).

I

denegaverunt dicentes: Noft habcmus Deum, qui praecedat
et fecerunt vituliitn fiisileni et adoraverunt eum el sacrifica'.
sctilplili; propterea iratus est Dominus et in furore irae suae
misericordja bonitatis suae alligavit illos in secundationc
5 obstrictione o(ne)ris et in duritia catenae. 7. Itaque non i^
dixit: Si fades, sed dixit: Fac altare et sacrifica inceaanter. qu
qui talia egeret, et combure frequenter. 8. Et necessiUtetn
posujt illis et ab escis separavit eos. 9. Extunc discretioncs
rum, extunc animalia munda e) et immundae carnis significant

10 extunc segregationes et purificationes et baptisma el asper
extunc sacrificia •! et oblationes et mensae; inde holocausti|
dona et panes propositionis et victiniae combustae et primitiat)
sacrificia redemtionis et hirci pro peccatis et vota et multi
mirabilia; nam propter inultitudinem peccatorum consuetudit

15 inenarrabiles eis sunt impositae. 10. Neque in uno corum
runt, sed Dominum rursus exacerbaverunt; quare in dcuterosi l«
adiccit eis caecitateni convenientem operibus ipsorum, sic dice
Si in quo peccata reperiuntur morte plectenda el rnnritur an
appenditis in ligno, corpus eius non per noclem permanebit in lig

20 sed sepelietis illud in eodent die, quia malediclus est omnis,
appenditur in ligno, ut, cum Christus venturas esset, tion pos
eum agnoscere, sed crederent eum reum esse maledicti. 1 1.
caecandi causa igitur haec eis dicta sunt, sicut lesaias dixit:
ego anminliabo iusiiliam meam et mala lua, et non proderit

26 ludicio iustitiae enim Dominus eos iudicabit eisque sic faciei prop
eorum iniquitatem et duritiam cordis, sicut Pharaoni, sicut
minus eis dixit per lesaiam : Audielis, neque inlellegelis, el vidth
neque cognoscetis; nam cor huius populi incrassatum est, el
suos clauserunt et aures suas obturaverunt, ne convertantur, ne qu

30 vidcant oculis suis neque atidiant auribus suis. 12. Et in Evan
gelio iterum dixit : Incrassatum est cor huius populi, et oados Jiwf
clauserunt et aures suas obturaverunt, nc quando conveTtantnf'

I Exod. 52, I. — 2 Exod. 32, 8.-4 Dcut. 28, 48. — 6 Esod. 20. «
Cf. Deut. 27, s- 7. — 11 Exod. 25, 30. — 13 Lev, 3—10. — ISDeut. ji, M.ii.i
23 les. 57, 12. — 27 les. 6, 9. 10. — 31 Ml. 13, 14-16.

1

6 obstrictione — catenae : et iniposuit eis onera gravia et iugum danim S
6 facies : -j- sicut antea S | 7 combure fr. : sacrificia coutinua S, verba ctffl
sequentibus construens

L

COKSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 20, 7—11. 353

opffi iq^toBffiav ixaxovaai' tovtov qxtjQVi^aavTO slxovreg xc5
9Qoav ,,nolij(Sov tj/itp d^eovg, oi XQoxoQsvaovzai ^ftcov", xai
tooxoxoi^Oav xof^iVTOV xai i9vaav xm tl6mX<p' 6i6 Soytad-ilii
0t6q, are dxaQiQTrj&slc vx' avxmv, idfjoev avrovg diOfiolq dlv-
M$, ati^toaH q>ogriafiov xai axXriQoxrjxi xXotov. 7. xai ovxixt 6
^XiV ttEav 6k xoiyg", aXXd' „noi^aov &vaiaax^Qiov xai dijs
upnxmg", ixiXrfiiicoiv yog xv/X'O^vug xgl dxagtaxog' bXoxavxH
&» avvex^f ^'y' vxofiifiv^axy ftov 8. kxudrj yaQ xfj i^ovaia
maSg dxexQ^Oto, (xvayxrp> ixixld7j/d aoi Xoixov, xai ^Qcottdxmv
iftOtm xoicovdt xai C,c6mv ooi dia^OQag xa&aQcov xai axa&aQxmv 10
\MltiXXoncu, xalxoi xapxog gcoov xaXov xvyxdvoyxog axs vx*
pay ysvo/idvov 9. xai dqiOQiaftovg xoiovade cot xgoaxdoam, xa&a-
tKlfiOvg, owexv ^axxiofuxxa, ^avxiOfiovg, ayvtlag xoidads, dgylag
hayopoug ' 10. xai xovxmv itp" kxdaxip, iav xagaxovayg, xifiatglav
)^<p tag olxdxxj dxtid-tl, Hxmg xuCfifievog xccL vxo xov xXoiov 15
tjiofisvog xffg xoXv9iov xXdvtjg ixax^g, xai xagtig xo „ovxot 01
^tof gov, 'lagcajX" vxoftvija&yg xb „axovs, 'logatiX, xvgiog, b d-sog
HOT xvQiog elg kcxiv", xcu avadgdimg kx' kxtlvov xbv vofiov xov
i'x' iftov xy qwaii xaxa^Xij&ipxa xaaiv dvd-gcoxoig' tva fiovov
hxagiuv &ebv kv ovgavm xai ixi yijg, xai xoinov „ayaxdv i§ 20
0% riyg xagStag xai i§ oXrjg x^g laxvog xai i| bXijg xije diavoiag",
nu xi^v avxov (tij q>o^ita9-ai dXXov, ft^xe ovofia d-tcSv txigmv
|»l iuaxdag Xafi^dveiv fir/xe xgoqiiguv yXoiaatj 6ia axofiaxog.
II. iia yag xtjv 6xXijgoxag6lav avxmv ixidrjaev avxovg, i'va 6ia
T^ dvHV xai agyelv xai ccyvi^ecd^ai xai xa xoiddt xagaxrjgeiad^at 25
^ihvoiav tX&oiOiv xov &tov xov xavxa dtaxa^afiivov avxolg.

2 Exod. }2, I. — 6 Deut. 28, 48. — 6 Exod. 20, 24. — Cf. Deut. 27, 5. 7, —
11 Gen. 1, 31. — 16 Exod. 32, 4. — 17 Deut. 6, 4. — 20 Deut. 6, 5.

1 dxovaat o \ 3 Aio : tore a, -|- xai o | 4 ^fo.; : xvQiog d | 5 axkij-
tOTtiti : fiaQvrtjti b d e o | 7 xvyxavtig : vnagx^ig b o | 8 tV a h : "va b
<l e 0 p V I i^ovaia + oov o | 9 iniXQi^oia b o | 10 dtpiaxdiv b e h o i
w< > h I xa&txpag d i 11 xa).ov : xa&aQOv p v | 12 yivofitvov h \ 13 avv-
fyjtg o I d^yeiag h | 15 otxh^ : ioixt tij a, i. r<5 a-* | Tiif^ofitvog : niei^at-
tirov aov b o | 16 ixar^g x. napeig : ixxog ^g x. inatpelg b o | ro + /.ayf ^r
' 0 I 17 loQuij). + xai h | vnopivrjaB^g : -a9elg e h o, + 6i tdi xov xv
'o» b o I 19 nSatv : xoTg it. a | ttv9Q(U7toig + dno xaxa^o/.fig navxo^
'on/iov o I 20 xai sec > e | 21 x^g pr > o | 21/23 diavoiag — ^;i2 > b o |
3 x^i j'Awrr^ h | rfio ax. ykdaati p v | 24 avxuiv > b o | 25 ra > d |
6 xov pr a : Tc5 b o, >• rel ] 9-. xov : .9f a* xm (xb b) b o
Funk, Didasc. et Cosstit. ap. I. 23

354

T>IDASCAUA VI, 17, 1—3 (SI.).

(xxi). Beati autem sunt oculi vestri, quia vidmt, el aura vtsir
quia audiunt. Soluti enim estis a vinculis et relaxati a deutcro
legis et liberati a servitute acerba, et maJedictum suhlatum
remotum est a vobis.
5 XVn (xxii). Deuterosis legis statuta est propter fabricatione

vituli et idoiolatriam; vos autem per baptismum liberati estis
idololatria, et a deuterosi legis, quae propter idola erat, sola
estis. Nam in evangelic legem renovavit et implevit ac con
mavit, et deuterosin legis solvit et abrogavit. Ideo enim vcr

10 ut legem confirmaret et deuterosin legis abrogaret ac rcpie
potestatem libertatis hominum et annuntiaret resurrectionem md
tuorum. 2. lam prius autem ante adventum suum per prophe
adventum suum praedixit, atque populo, ad quern venturus
pronuntiavit. Etiam de populo inoboedienti et de solutione de

16 terosis legis praedicavit, sicut dixit perleremiam: Utquid milni
de Saba affertis d cinnamomum de terra Jonginqua ? Hobcautomi
vestra mihi non sunt accepta, et viclimae vestra^ non placut
mibi. Et iterum dbcit: Holocautomata vestra colligtte cum xnttm
vestris et cotnedite carnem, quia non mandavi vobis, quando d

20 vos de terra Aegypti, nee de holocauiomatihus nee de viclimis.
revera non mandavit in lege, sed in vinculis deuteroseos I<
postquani idolis servierunt. 3. Et iterum per lesaiam dixit: Qi
mihi est miillitudo victimarum vestraruuij ait Dominus? Plenus su
holocanstis arielnm et adipe agnorum, et sanguinem taurorum *A

25 nolo, etsi veniatis, ut videam vos. Quis enim exquisivit baa

8 Mt. 5, 17. — IB ler. 6, 20. — 18 ler. 7, 21. 23. — 22 les. 1. ii-j!

1 an o 1.2 drttttdyiet/!; h ( 2 d/J.' b h o 4 aVTi^r/tf d e h, <tV/*^fT»i
corr a- | 6 ^yiiupiaa : uv^yytif.a p v 1 7 ttfuufjtdiv b e o , 9 ^r o}ioi\
>• b o ; 10 xal pr > b o I xttvoT^QSQ o 1 11 oi'/ >• b c o | 12 n^ood/fi bo |
18 vfAili; — r^; : vfiTv ovv naxaptovg noid Qva^inai; xfi^ ixfirmt^iy
r^v' ^ d p V I 14il5 xvg. inh : jtXtjQwaa:; avriv ixvffatae d | 15 »tti: yf^x
yf > e I 16 ra dt navoai; > b o | 18 aiio : avrftv e, aviovi b 0 | lt> f^iU
a b p I 20 xal -+- avtovg e | avrov > d e | 22 oiwutvoi b o ; dkk' > b h 0

XXI. Oil vno x^(f'^ iofiir, sAA*
ovx ^^^ dovkii'av Toi infiouxrov
vofAOV, o'l fig .Yqiotov TiinrfvovTig.
Q^od simus sub gratia, non autem
sub servitute legis inductae, qui in
Christum credimus.

XXII. "Ou hif iaaxtoi o ixl M'-

iLv vofiog, ov 7xt(ttfi?.f .Vpioroi H)*"
yfi'Ofifvog. Quod adsciticia cnt la,
de sacrificiis, quam Cbristus advoiie
sustulit.

I. li xal ft^ xtL] Cf. v. $; I.M

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 21, 1—22, 8. 355

XXI. ^Yfimv <Je t<5v xiaxevodvtcov elg xov %va d-ebv ovx dnb
x/x^g, aXXa cbtd yvcSftijq vyiovg vxaxovodvx<ov xm xaXiaavti '
fojuxQtoi ol Sipd^aXftol, oxi ^Xixovaiv, xal xa mxa vftmv, 8xi
ovovoiv'*' dvtl&Tjxe yag xdav deOficop xal ^Xevd^eQ<69ijxe dov-
«c. 2. „Ovxixi'* yoQ gfijalv, „Xi/(o vftag dovXovg, akXa q>lXovg, 6
t xdtrra, a ijxovca jtaQO. xov xaxQog /lov, kyvcoQtOa vfilv"'
rfypig yog prj d-eX^aOtif Idslv fHfre axovaai, ov oxegijaei /loglmp,
Xa xctxUcg vxeg^oXy, „l6caxa xgoaxdyftaxa ov xaXa xal Sixaico-
tttt, iv olg ov ^^aopxai kv avxolg"' ov xaXa 6e xm axoxm
rtov, ixsidrj xal ol xavx^gsg xal xo |/yog xal xa g)dg/iaxa 10
^ga xotg ovx vyialpovdiv, dgwXaxxa dc 6ia xijv avxmv xaga-
wp, od^ev xcu 9'dvaxov avxolg ixdysi ftrj q)vXaao6ftepa.

XXn. ^Yfutg ovp ftaxdgtoi, ol Xv9-ipxeg xfjg xaxdgag. XgiOxog
iQ Xttgayevd/itpog b xov &sov vlitg xop POfiOP xvgmoag kxXiq-
BtfB', TO kxtioaxxa xegielXep, el xal (trj xdvxa, aXXd ye xa 16
igtfrepg, XOP fthf ^e^aicioag, xa dh xavOag ' xal xb avxe^ovotop
w opB-gaixaw xaXiv d<p^v kXev&egov, ov xgooxaigm d-apdxcp
oecgcpy, dXX Iv ixiga xaxaOxdaei Xoyod'etmp avxo. 6ib Xiyei'
ElTigd-iXei dxiaat (tov kXd-etp, IgxioB-ca", xal xdXiP' „Mfj xal
jttfg ^iXexs vxayetv"; 2. t/dr] 6k xal xgb x^g xagovciag avxov 20
ttd^xttxo xag xov Xaov 0vaiag xoXXdxig tic avxbp i§a/iagx6pxog
at dofupov dig dvaimv, dXX ov 6ia fisxapolag avxbp k^svftepi-
sgfrci. Xdyei yog ovxatg- ,^pa xl (toi Xifiapop Ix Sa^a q)igeig
at xipvdfiio/iop he yfjg ftaxgod^ep; xa bXoxavxcofiaxa vficop ovx
fiiv dexxd xal al dvaku v/idSp ovx fjdvpdp fioi'*, xal £|^g' „Td 26
loxavxcoftaxa vftmp avpaydyexe ftsxa xcop &v<ji<Sp vficop xal
trftte xgta, oxi ovx ipexeiXd/iipf vftlp, tjPlxa i^ijyayop vfiag ix
ffi MyvxxoVf xegl bXoxavxatfzdxmp xal 0-vOiwp". 3. xal 6ia
bowu Xiyer „11 (loi xX^&og xcop dvatcop vftdop; Xiyei xvgiog'
h/jgt]g tlfil bXoxavxaifidxmp xgimv, xal oxiag dgpdiv xal aliia 30
wgcov xal xgdymp ov fiovXoftai, ov6^ av egxrjOd-e o^&^pal (lof

3Mt. 13, 16. — 5 loann. 15, 15. — 8 Ezech. 20, 25. — 14 Mt. 5, 17. —
iMt. 16, 24. — loann. 6, 67. — 23 ler. 6, 20. — 26 ler. 7, 21, 22. —
lies. 1, 11—14.

fi(ffti : ante ix S. p v, tpigriQ d e, (pi()sxai b o cf. D LXX | 24 ^;f >■ b o |
hniv : e i. m. elaC, \ 26 avvaycte 0 | 27 xgm : r« ;f. p v | 29 fioi +
b 0 I 30 okox. : xal oAoxavrcJ/uara o | 31 TavQtov . . XQuywv cnj b |
it d 1 iav d V

23*

356

DroA9GALIA VT, 17, 4—6

tnanibus vcslrisl Calcare atrium mcum non adponeiis adbuc.
adferatis mihi similagintm, vanum; incensum abominatic mihi
numenias vcstras et sabbata et diem magnavi non sufero; i«b«
et vacatiotietn et ferias vestras odit anima mea. 4. Et in omc
6 scripturis convenienter dicens despicit per sacrificia secundatione
sacrificia enini, sicuti praediximus, in secundatione scripta
5. Si ergo et ante adventum suuni libertatem hominis et incre
litatem populi et destructionem secundationis significaturus cor
(multo magis), cum venisset ipse omnipotens, secundatiood

10 destruxit, Neque enim aspersionibus neque aliis consuetudinii
usus est neque sacrificia obtulit neque holocausta neque qi
in secundatione legis offerenda scripta erant. 6. Quid aliud nS
destructionem secundationis faciens et nos solvit vocans dc vio*
culis et dicens: Venile ad me omnes, qui labor atis et onerati atii,

15 el ego vos repansabo? Agnoscimus ergo, quoniam salvator nostcf
non gentibus, sed nobis, qui ex Hebraeis discipuli eius iuimas,
dicebat et a labore et ab oneratione nos eduxit. Qui autem noo
ei oboediunt, ut releventur et de vinculis secundationis legis ei-
cant, et Domino non credunt, qui vocat eos ad solutionets cl

20 remissionem et refrigerium, et semet ipsos ligant oneribus secuB^
dationis non bonis.

U Ml n, 28.

2 vanuni; incensum : sacrificium vanum S ', 2 3 est; numcnus v.
sunt numeniae veslrae etc. S | 3 4 non suffero; lei. et vac. : non accept*
sunt ieiunia v. et feriae v. S | 4 ferias : testa S | 5 despicit : abrogil
6 in S : de ? L I 7 suum : eius L | 7/U> libertatem — destru&it : annonti
et de adventu et de populo inoboedienti manifestai-it ct de solutione dcute-
roseos Icgis mulla locutus est, multo magis, postquam venit, dcuterosin \tp
omnioo ac prorsus abrogavit S | 7 hominis ; eius L | 3 multo ma^s S cf. CI
10 aspersionibus : -|- neque baptismatibus S ' 12 in sec S : ad secundationem L
otleris L 1 13 faciens : manifestans S ' nos solvit vocans > Sp | 19 Doroiflfl
Deo S I 21 aoa bonis : gravibus et inutilibus S ■

1/2 fiov Tfji- ttvXijv p V I 2 or : o'> o | hi : on b o, > e 1 ^o« > li
4 vfuSv > b e h o L LXX | dvi^w/iai b o | xul sec > o | 5 iytv. fi-

XVII, s- libertatnti hominis] Cf, v. i.
— corrigit'] Supra II, 14, 23 Latbus ver-

bum xatoQ&ovv (Ezech. 18,29) ski
didit. — neque etc.] Constitutor

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM VI. 22, 4—5. 357

yag i^i^rjOBV ravra ix xmv x^tQcov vfimv; xartlv ryv avXi^v

0 ov XQOc8^ae<J9-e Iri' iav q)4gijri (toi aeftldaXtv, ndraiov,
fttofta fidiXvyfid ftol kartv, zhq vsofiijviag vftmv xai ra aa^^axa
tSv xtd rifiiQav fte/dXtjv odx dvixoficu, vijaxtlop xal oQylav xal

; lopra? vftdav fimet ^ ^ptgpy fiov' iyevi^d^i ftot tie xXtjOftov^". 6
xal rfr* BTdQov Xiysf „'Ax6cTrjaov ax ifiov rjxov <p6mv aov,

1 ipetXfiov dgydvaw gov ovx dxovaofiai'*. xal rm SaovX b
t/iov^X Xiyu 0vaai psvofuxdri ' „}iya9^ axoff vjibq ^valop, xal
ffoofta vxIq CxiiXQ xQtwv"' l6ov yag „ov ^iXti xvgioq &v<Jlav

\ TO slcaxovBiv avTov". xal dia rov Aecvld Xiyu' „0v 6i§0fiai 10
ToS ohcov gov ftoaxovQf o^<^ ixrcSv xoifivlmv aov x^ftdgovs'
» xtivdcm, ov fti] aoi bXxco' kfttj yog kativ ^ olxovftivij xal tb
Ji^Qtofta avrijq' ftrj q.dyofuu xgia xavQcov ^ aljtia rpgycor xlofiat;
ggpy Tip 0B<5 &vclav alviaecag, xal dxodoe t<p vtplarqf rag
nag oov*'. xci iv xdatug Sk raXg ygaipaZg oftolatg avrcov rag 16
vdlag dxatfcdvBTot 6ia rb i^a/ia(frBtv avrovg BJg avrov „Ovalat"
xp .JtaBPtSv ^diXvYfia xaga xyglq), xal yag xagopoftatg xgoa-
iljowitv avrdg", xal xdXiv „Al 9vaku avrcav cog dgrog xivd^ovg
itolg, xdvTBg ol ia^lovtBg avrag ftoXvvO-ijaovTai" . j. bI ovv
d xgo T^s xaQovaiag avrov vxhg „d^valag xagdlav oca&agav" 20
K^tt „x(d xvBVfta avpxBxgnifUvov" , xoXX<S fiaXXov kX&mv
xavOBP ravtag, g>a(ihv 6r) tag 6i alftdrmv. ixavOB 6h avrag 6ia
'OV XQotigov xXijgcoaai' xai yag xal XBgisrfiij&rj xal iggavrla&rj,
hxslaq T£ xgoarjvByxBV xa) oXoxavrtoaBig xal xolg aXXoig i^iOftolg
jmiflaro, xal iyivBTO b voftod-irTjg avrog xXtjgmfia rot? voftov, 25
>w dvtXmv toy <pvctxbv vo/iov, dXXa xavaag ra dia x^g 6bv-
ttdWiatg IxBloaxta, si xai /t^ xdvxa.

6 Am. J, 2j. — 8 I Reg. 15, 22. — 10 Ps. 49, 9. 12 — 14. — 16 Prov.
"1 27. — 18 Os. 9, 4. — 20 Ps. 50, 12. 19. — 23 Luc. 2, 21.

\l^oiiovi,v >■ b o I 7 ipaXfjtdiv o, ipalfjiov d | 10 ovroi' h | 11 /t//apovc a.
'"^. h : xtiiiaggovq b d e o v, /i^. p | 12 ^ov — tmut ]> p v | 12/14 iav
' v\ftijTw : i'af d | 13 tpdytufiai h | 15/16 ra; &va. avTtvv b d e o |
6 hcnitt b o I 17 nafa > d e p v | xvgiov b 0 | yag >■ b o | 18 oi >•
t P V I agitoi : av^oq h | niv^oq d | 20 Bvaiaq a d e Ham. : ^9vaiav b h
f «ai) o p V Cedr. 1 22 ^navaiv : ixiXevat navoaa^ai b d e o | <f^ >
h . a'i'/iatoi b o I rf^ : tf h I 22/23 rfio tov : Si rxvtov d | 23 iQavria&ij
e 0 I 25 TOV > d e p V I 26 avaiguv b o

358

DIDASCALIA VI, 18, 1-7 (LS).

XVIII (xxiii). Ipse enim Domtnus Deus, qui legem ct
dationem illis dedit, in lege qutdem perhibet testinioniucn
esse in ea his, qui utuntur ea, secundationem autem minif<|
vinculum esse caecitalis. Ubique enim distinguit, legi testimor

5 perhibens et convincens, et in lege quidem nos esse iubet. On
enim, qui non est sub lege, (s)in''e) lege est; propterea
monium perhibet legi ita: Scd in lege Domitii voluntas cius,
lege e.itis meditabitur die et node; non sic impii. 2, Videmus, in
iustos quidem beatificari per ipsum in iustitia et in legis cc

10 satione, non autem ita impios; neque enim sunt iusti ncquc
sentiunt legi neque meditantur cam. Hrgo impios illos dixit,
non utuntur lege, 3. Nam et in evangelic confirmat legem.
\'inculorum autem onere et de secundatione provocans nos
Quia vero aliud est secundatio, et in David distinguens

15 Dirumpatnus vincula ipsorum et proiciamus a nobis iugum kh

4. Videte, quomodo spiritus sainctus tamquam ex sono unius
dicit et populi cogitatum adiiuntians adserit iugum quidem
legem, vincula autem secundationem. Iugum ergo legem
propter dicit, quia veluti iugum bourn iniposita est tam

20 priorem populum quam etiam super ecciesiae populum, sicuti
modo in ecclesia est tam super nos, qui de populo vocati suraiis
quam super vos, qui de gentibus misericordiam estis consicuti.

5. Utrosque igitur in id ipsum congregat et gubernat, vincub
autem merito vocavit secundationem. Nam quoniam ad idolo-

25 latriam conversus est populus, ideo illis secundatio ad onerationem
•I addita est; vincula enim iuste imposita sunt, sicut populo tnoc
evenit, ecclesia vero non est ligata. 6. Ezechielem autem discer-
nere facit eique adnuntiat, aliud esse legem vitae et aliud Icgc^
secundam mortis; dixit enim sic: Eduxi eos de terra Ae

30 duxi eos in desert um, et dedi eis praecepta mea, ac iudicia
manifestavi eis; quae faciens homo vivet in eis. Ac deinde
hendens eos, quod peccaverunt neque legem vitae custodiemnt,
repetit illis sic dicens: Ego dedi eis praecepta non bona et iudiciii
quibus non vivent. Iudicia autem, quae non vivificant, vinculorum

85 sunt. 7. Propterea et verbum, in deuterosi legis antea diduOt

ud Icg^J

dicta I^P
ide rep^^

2 Mt. 19, 17.
83 Ezech. 20, 2$.

7 Ps. I, 2. 4. — 15 Ps. 2, }. — 29 Ezcch

COKSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 23, 1—3. 359

XXm. Toy re yaQ ^voixbv voftov ovx dvitXev, dXX* i/ge-
igfaptfey. o yoQ slifrpccbg iv rm Nofup' „KvQiog b d-sog aov jcvqios;
Is jaxw", b avToq kv ry EvafY(Uq» Uyu ' ,^va yivoiaxmalv ae
A» fiopov aitjB^trbv d-tov", xa\ o dg^xcaq' „^ya:rtrjaeig rbv xXrj-
ifor aov mg aeawop", kv rip EvayyeXlo} Xiyei dvaveov/itvog' 5
J!&TOJl^» xaip^v dldm/ii vfdv, iva dyaxoTE dXX^Xovg". 2. 6
^oy tore dxccyogtvaag, vvv xai tlxcdav oQyrpf, b ftotxslav, vvv
wik kxiBvfdav Hxvofdov 6 Xyarelop, pvv JuaxaQiatv ftaXXov rbv
^f nbciiwv xovwv ixixoQJjyovvTa xolg 6eof/dvoig, b (ilaog, vvv xai
agog iid^Qovg aydxrjv, b ofiwav, vvv dve^xaxltev, ovx adixov 10
vjfi ikxtdaq aftvvrjg ovCtjg, aXXa XQsiTTOvog xijg dvs§ixaxlag' ovze
ii xa fvatxa xttOfj ixxoxxuv ivofto&hijafv, dXXa xrp> rovrcav
jytTgfgy. 3. 6 yovetg XQoaxd^ccg xtftav avxbg xovxotg vxexdyij,

3 Deut. 6, 4. — 3 loann. 17, 3. — 4 Lev. 19, 18, — 6 loann. i j, $4. —
7 Ml J, 21. 22. — Mt. 5, 27. 28. — 9 Act. 20, }5, — 10 Mt, 5, 43. 44. —
11 ML s, 38. 39.

1 re >• b o I 2 (t^^v^g o \ 3 avtog + xai h, yap b o | kSyei > b o |
pninjiovai h o I 4 rov /tovoytv^ Bv ijucSv dlij&ivbv d | 5 kavrbv e | dva-
ftMv^evo; o, in hoc verbo desinens | 7 tore : re p v | xai >- a p v | 8 xai
"> i i e \ 9 4$ : ix twv p v | 11 alia + xai e | 13 rovzovg a, corr a>

1 Deus : et salvator noster S | 2 in : de S | 3 in ea : earn S j 6 sine
lege : iniquus S, avofioi ut videtur | 9/10 conversatione : observatione S |
IQll sunt — legi : iustis nee lege delectantur S | 13 vinculorum — secun-
<btioDe : lege S | 14 est : + lex aliud S | 16/17 sono — cogitatum : ore
ninnrS dicit et eius cogitatioaem S

XVIU, 1. in lege . . vitam esse in ea] legis, et quaenam ex ea aboleverit vel

I^ceadi modus hebraicus. mutaverit vel transtulerit.

4. Intcrpretatio verborum Psalmistae 2. 6 filaog xrL] Constitutor baud

Wificiosa. — populi cogitatum adn.] dubie respexit Matth. 5, 43. 44, scripsit

I'nncipes terrae enim verba laudata autem minus diligenter. Ex contextu

loqmintur. Constitutionum enim ad vocem /itaoi

• • supplendum est dnayoptvaai, e sensu

loci S. Scripturae hie et in sequentibus

XXin. Ilmg ni.i^Qwtriq rov vo/iov supplendum est verbum iubendi. —

ylyorfv 6 XQiotoi, xai viva rovrov ovx adixov xr)..] Similia Constitutor

htvatv ^ ivrf}Jkaifv ij fiert&rjxfv. addidit VII, 2, 4.

Qjiomodo Christus fuerit perfector 3. Cf. Ps.-Ign. Magn. 9, 3.

3G0

DIDASCALIA VI, JR, 8—12 (SL).

ad obcaecanduni populum caecum est, scilicet: MaJedUlus
omnis, qui appendiittr in ligno. Ita enim de illo sentiebant,
dignis dat ac distribuit benedictiones, eum in maledicto
Quare cum eum non agnoscerent nee post signa per eum
6 in niundo, cum pateretur, illud verbum secundum eorum o]
iuste statutum est in caecitatem popuH et impedivit, quomi
crederent viverentque. 8. Ideo et in lesaia sic dixit: Qm
caecus, nisi servi mei? El ohcaecati stmt servi Dei. Et eduxi
pnlutn caecum, qui oculos habentes non vident, et aures eontm

10 surdae. Secundum hoc verbum propter opera eorum oculi
facti sunt ac aures eorum surdae sicut Pharaonis. Ideo una
hoc verbo et deuterosis legis statuta est, quam statuit Moses,
deuterosin legis appellat indicia, quae non sunt bona nee
vivijicarc. 9. Qui ergo in se suscipiunt, quae ob idololal

1.') statuta sunt, vac hereditabunt. l'''ae enim eis, qui peccata sua U
reddunt sicut funicuhtm iongum et sicut ligamen iugi vituli imtfOr
tatem suam. Cum enim iugum vinculorum sit iugum vituli, viaoik
legis populo impositae quasi funiculum longum propter peccatt
aliorum, quae ante tempera et generationes sibi contraxcrant:

20 omnis, qui sub lege esse studet, reus est cultus vituli; deuterosis
legis enim non nisi ob idololatriam statuta est; nam vincula propter
idololatriam confirmata sunt. 10. Qui ergo in haec intuentur,
captivi et idololatrae sunt. Ideo omnis, qui animam suam ligal,
dignus est vae, eumque idololatriam profiteri oportet. Qui igitar

25 talis est, confirmat etiam maledictum, quod est super salvatoft
nostro. Deuterosin enim legis sustinens confirmas etiam ^ul^
dictum super saK-atore nostro, et captus es vinculis et dignus vtt
ut inimicus Domini Dei.

1 1. Propterea, fratres dilecti, qui credidistis e populo, desistite

30 a vinculis, quibus vos ligare vultis. Dicitis, sabbatum dominioe
anteponendum esse, scriptura dicente, quia in sex diebus Dan
omnia fecit, ac septimo omnia opera sua complevit eumque siituti-
fcavit. 12. Interrogamus vos ergo, quid prius sit, Alef an Tao.
Quod enim maius \* est, principium saeculi est. Similiter p«f

36 Moysem Dominus Deus dicit: In principio fecit Deus caeium (t

1 Deut, 21, 2 J. — 3 Ps. 20, 7.-7 les. 42, 19; 4$, 8. — II ExoA
9, 12 — 55. — 13 Ezech. 20, 25. — 16 les. j, 18. — 31 Gen. a, 2. $; Esoi_
20j II. — 36 Gen. i, i. a.

CONSnrCTIONES APOSTOLORUM VI, 23, 4—5.

361

i^tv 6i aQjUtq vofio&evtjaae: 6ia x^v rdSv voficav fieXirtjV

volae voftov, evxagiavsTv zqi B^im. 4. rrjv xiQixopniv
slg kavTOV xJiTjQcoaae' avrdg yog tjv „^ axixeito, ^
a xmv id-vmv". 6 tvogxslv voftoB^txr^aaq iccu. x6 kmoQxelv 5
'age x6 „fiTjd' oftpwai** xagj^yyuJi^v. 5. xh ^dxxiOfia,
av, XTflf IsQcoavPTjV, xrjp xoxix^v XaxQilav txigmq /itxt-
avxl fup xadrjuiQtvov tv (lovov 6ovq fiaxxiGfia x6 dg
w d-gpccxov, dvxl <J^ lii&q gwXrjq axp htwaxov id^vovq
tg xovq aglaxovg tig legaiCvvijv XQoxsiQl^eoBai, xal ov xa 10
icaftoaxoxBta&ai, cdXic ffgijaxslav xal fflevg' apxl 0valag
dfuxxatv xrjv Xoyix^v xai avalftaxxop xcA xrjv ftvoxix^,
xop (havaxcv xov xvqIov avfi^oZcav X'^^*' ixixeXaxai,

c. 2, SI. — Exod. 20, 10. — 4 Gen. 49, 10. — 6 Deut. 10, 20. —
14. — 8 Rom. 6, }. — 10 Lev. 21, 17. — 12 Rom. 12, 1. —
26—28.

>• h I dgytiui h, apyiav pp|8ru)>>-a|4dbdehp|
tide h, + oXtag d e p v | 8 dovg + ro e | 9 tV* P v | 11 fiovov
t« h 1 12 zt/i : r^v d | t»)v pr > a

•eus : salvator noster S

'X diebtti etc.] Similiter syn-
reensis, quae praesideTheo-
sareensi tempore Victoris
lomani se congregatam fu-
r, cuius acta vero saeculo
II in Britannia ficta esse
tudien :^ur christUch-mittel-
Chronologie 1 880 p. $04- JIG,
fit, diem dominicam primam
it. Dicit enim: „Primum
lirendum est, quomodo in
lundus fuerit factus, et cum
diligentius investigatum,
it ex eo paschalis ordinatio
provenire. Dixerunt ergo
uem diem primum credimus
n roundo? Responderunt :
I. Theophilus episcopus di-
lodo potest probari, quod
ninicus sit dies factus? Re-

sponderunt episcopi : dicente scriptura :
Et factum est vespere et factum est
mane primus dies. Inde secundus,
tertius, quartus, quintus, sextus et Sep-
timus, in quo requievit ab omnibus
operibus suis. Qjuem diem sabbatum
appellavit. Cum ergo novissimus sit
sabbatum, quis potest esse primus nisi
dominicus"? Cf. Mansi, Concil. coll.
I, 713; Lagarde, Afi7/fj7«n^fMlV(i89i),
274—282, ubi acta nuper denuo im-
pressa sunt

5. avf*/36>.(o» zop'*"] Eusebius H. E.
X, }, j: aiuttjgiov xb ^v na&ovg
dnoQifTjTa avfifioXa. Chrysostomus
In Matth. 26, 28: d yap nij dnS&avfv
6 ^Itjaotg, tivog av/jt/3o).a ret reXov-
(teva ;

363

DLDASCALIA VI, 18, IH— 17 (LJ.

t err am; terra autem erat invisibilis et incomposita. Et post
infert et dicit : Et /actus est dies unus, necdum septimo manifc!
Quid ergo maius esse suspicamur, id, quod iam factum «ti
constat, aut id, quod necdum manifestatum est et nee sp«
6 quia futurunn est? 13. Et adhuc aliud interrogamus vos:
vestri novissimi natu benedicti sunt aut primitivi? quoniira
scriptura dicit, quod lacob inter primiiivos beneJictus est, et;
pritnogenitus mihi Israel, et: Onme masculum aperiens murv^
matris benedictum Domino. 14. Ut autem vos confirmemus in I

10 audite, si prima dies et novissima aequales sunt. Quomodo":
que discite: invenictis scriptum, quoniam dies Domini u\
antti: dies hesteniiis, qui transiit, et custodia nocturna. Dies ul|
ergo mille anni in regno Christi, in quo et iudicium erit; cu
dia[m] enim noclurna[ni] iudicium significat, quod est poena tfii

16 brarum his, qui condemnati sunt. 15. Dies ergo manifes
cum medium cursum incipit habere sol, simihter et luna,
secuta erit; nam id dictum est: Ecce facia prima sicut noviSi
et novissima sicut prima, et; Erunt noi'issimi primarii et prin
novissimi, et: Nolite recordari antiqua et cogitare; ecce f ado \

20 quae nunc orient ur ; et: In diebus illis et in tempore illo non
adhuc: area testamenti sancti Israel, non ascendet in cor nee visi'
tabitur (nee conficietur) iam. Sed ipsum sabbatum intra se cum
resupputatur, sabbatum ad sabbatum, fiunt octo dies; ocLiva igitur,
quae super sabbatum est, una sabbati. 16. Unde, fralres, orones

26 dies Domini sunt; dicit enim scriptura: Domini est terra et plcKn
iudo tins, orbis terrarum et universi inhabitantes in ea. Si itaM
volebat Deus post sex dies vacare nos, primum utique patriarcSf
et qui ante Moysem fuerunt iusti omnes vacassent aut forte et ipst
Deus cum universa creatura. 17. Nunc autem universa dispensitio

30 [quod dicit Graecus oeconomia] mundi, semper gubematur sub-
inde non cessantiibus sphaeris nee punctum horae a motionc

2 Gen. j, j. - 7 Gen. 27, 19. 36 ? — Hxod. 4, 22. — 8 EsoJ. ij.1
J4, 19. — 11 Ps. 89, 4- 5- — »7 Bam. 6, ij cf. Mt. 19. jo. — IS Ml
ao, 16. — 19 les. 45, 18. 19. — 2(i kr. 3, 16. — 20 Ps. 23, i.

3 ML

3 suspicatur L, dicitis S | 10 si >■ S | 11 quoniara -{■ in regno eii»
12,' U dies unus — nouturna > S ( 14 iudicium — poena : de iudicio lUteB
dixit, {]uod est career S | 17 erit -f solem S | 18 erunt S : itJ e. L | 21 ModI
Israel L LXX : > S Vulg. | 22 nee conficietur S LXX Vulg. | 22,23 int

^ONsrrruTiONES apostolorum vi, 23, 6—7.

363

avTOv xcH Tov atftaroq' dvti de roxixiig luTQelag
py TjUov ftJiQi dvOficov Iv xavxl toxco" T^g 6eoxo-
XQoadra^ev 6o§d^e6d-ai ccvrbv. 6. ov vo/tov ovv
^fttov, gJUa deafid' xegl yag rov vo/tov xal Mmarjq
i^aBiq TO Q^fta, o iy<6 001 ivxiXXoiiai, xad-ijfievog iv 5
To/tivog xal xsQixarmv iv odm", xciL 6 Aavl6 Xiyei '
1 xvglov TO ^iXijfia amov, xal iv tw vofico wotov
gaq xai vvxxoq". 7. xavtaxov yag iwofiovq ^fiaq
, aXX* ovxl xaggpofiovq' „Maxdgioi" ydg, <pvjClv, „ol
j; Mai. I, II. — 5 Deut. 6, 6. 7. — 7 Ps. i, 2. — 9 Ps.

• xal a b LXX | 3 npoahaSfv : d i. m. ^Stxaimae | avtov
r£v a b I 4 nfgttilijqxv h | yop : di h d e \ xal I> a

Inumeratur sabbato et S i 27 vacare : uno v. S | 81 sphaeris S :
elementis Corssen

V^erba ipsa in S. Scrip-
ir. Auctor autem lo-
7, 19 cotnposuisse vi-
simulans se esse Esau
>gat patrem, ut ipsum
Gen. 27, }6, ubi Esau
[acob primogenita et
)si surripuit. Similem
bi vindicavit ac supra
1 argumento usus est
ad noct. domin. re-
[ dicens: lus primo-

abstulit (dies domi-
, qui factus est primo-

Ephraemi hymni et
my I, 542. Origenes

VII, 5 autem inde,
ca Deus pluit manna
1 sabbato non pluit

tunc dominicam no-

esse sabbato iudaico

homiliae de occurs u
toroo false attributae

812) diem octavam
expulsisse eo probat,
ie octava circumcisus

15. ecce — prima] Neque hoc dictum
in S. Scriptura legitur. Partem alteram
uiu cum exordio tanquam verbum Do-
mini exhibet Barnabas 6, 13 scribens:
Ifyei 6h xvptog' 'Idov, noidi ra
eoxata wf ta ngwra. Similiter Hip-
pol}rtus In Dan. IV, 37 ed. Bonwetsch
I (1897), 284, 12: saonai yap ra
saxara uig ta nptSra. Dictum for-
tasse e libro aliquo apocrypho haustum
est. Fieri autem etiam potuit, ut verba
Domini Luc. 13, 30 vel Mt. 19, 30
illo modo ab aliquo repeterentur, qui
simul in mente habuit les. 43, 19: iyw
notdi xaiva xtL vel Apoc. 21, 5:
xatva ndvxtt noi<S. Resch, Agrapha
1889 p. 261, locum dictum Domini
agraphum esse censet ; contradicit Ro-
pes, Die Spn'iche ]esu 1896 p. 43 (TVx/e
und Unlersuchungen XIV, 2).

17. Cf. Orig. In Num. hom. XXIII, 4.

•

6. Cf. I, 4, 2.

7. ivvofiovg — noQavo/jiovg] Cf.
II, 14, 7. Paulus I Cor. 9, 21 de se
scribit: /uij iSv avofiog 9eov, aAA' tv-
vofiog Xgtatoi.

3U

DIDASCALIA VI. 18, 18-19, 3 (L).

universa, et perennis motio eorum ex praeceplo Domini fit
nutem Vacahis in, inquit, et fiUus tuns et puer tiius et ancilla
et suhiugak tuum, quomodo ipse operatur pariens, provi
nutricns, giibernans nos et creationes suas et in die sabbati occ
5 circumeunt moventia se omnia et operantur? i8. Sed haecj
tempus ad formae similitudinem facta sunt; nam et hoc similit
est septimanae requietionis, septimura millesimiim annum si(
ficans.

XIX (xxiv). Dominus vero noster et salvator venier

10 similitudines implevit et parabolas ostendit, et ea, quae
docuit, et ea, quae nihil iuvant, destruxit, et ea, quae non saW
solvit, non solum per semet ipsum docens, sed et per Rot
inspirans, et templum deposuit, altare cessare faciens et sacri^
destruens et omnia quae in secundatione praecepta erant vir

15 destruens. Nam et Romani lege utuntur, secundationem la
praeterniiserunt, propterea et < eorum imperium) confirniatum
2. Tu autem, si hodie sub secundatione desideras esse Rot
imperantihus, quae sunt secundationis facere non potes: n«
enim lapidare malignos neque jntcrfkere idololatras ncque

20 steria sacrificiorum facere neque vitulae cinerem in asper
facere neque aliud quicquam de his, quae sunt secundationis, cd
plere, sed nee contingere ilia. Scriptum est enim : MaUd
omnis, qui tion immanet in verbis lihri huius, lit facial ea. 3. Irov

2 Ex. 20, 10; Deut. s, 14. - 19 Deut. 23, 21. 24. — SO DeuL 17.
Num. 19, 10. — 22 Deut. 27, 26.

1 universa — eorum > S | fit > S | 3 providens : et flare
ventos S | 4 gubernans nos et : cibat nos S I 4 5 oculum — operantur :
t^are ac Auere et operatur S | ad formae sim. : tanquam similitude S | so
-f- sicut alia multa tanquam similitudo posita sunt S I 6/7 et hoc . . seplin
sabbatum S | 10 ostendit : explicavit S | 13 inspirans : operans S 16
imperium S | 20 cinerem in asp. : purificationes et aspersiones S | 21/22
plere . . contingcre : perficcre . . servarc S 1 23 inmanet — huius
haec verba S

XIX, 1. templum Jepouu't etc.'] Auctor

Operis imperf. in Matth. 24, 6 horn. 48
scribit: Nam nisi templum illud de-
structum fuisset, observantia legis non
facile fuerat compescenda; ideo autem

destructum est, ut etiam si veKnt]
daei postmodum legem servgre
possint, aut de pascha aut de aC
ficiis aut de ceteris festivitatibus. Al-
tera ex parte Eusebius, Dem. eraog.

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM YI, 24, 1-6. 365

hf b6m, ol xoQtvo/iSPOi kv voftco xvqIov /laxagtoi ol
ovreg ta iiaQtvQia amov, kv oly xagdia ix^T]TTi6ovaiv

xai xaXiv „MaxaQioi la/uv, 'lOQaigX, oti ra aQsara toj
t» Yvmoxd koxiv", xaX b xvQiog (prjOiv „El xccvxa oldccts,
i iats, kav xoiijrs avvd". 6

QV. Ov novov 6k xov T^ dixaioGvvfiq vofiov di' ^fi<3v
'vod-ai ^ovXtxai, akXa xal 6ta 'Ptofialmv svdoxijaev avxbv
at xa< Xdftxtiv xal yag xtii ovxoi xiCxBvaavxeg btl xov
xat xoXvB-ttag axiaxijaav xdi d6ixlag, xai xovg dyad-ovg
irrcu TcaX xovg qxwXovg xoXd^ovCiv. 2. 'lovdalovg de vxo- 10
Ixovoiv xal xolg Idloig dixaicafiaOiv ovx imOiv xexQfjo^cu,

ixfidf] xal Bxovatov ixeaxdoavxo xt]v dovXsiav elxovxee'
jjOfuv fiaoiXia si fi^ xalcaga", xai' „'Ecaf fi^ dxoxxeivm-
vfitv, „xbv Xgiaxov, xdvxeg etg avxdv xiaxtvaovciv, xal
xai ol ^Pa>/ialoi xal dgovaiv rjiimv x<A xov xoxov xal xb ^^

3. xal dxovxeg xgoig>)jxevaav' xal yag xtd ixloxBvdav
bv xa l9vrj, xai avxol vxo 'I^fialoiv x,fjg i^ovalag xegt-
tv xal x^g vofux^g Xaxgtlae, xexcoXv/ttvot di slai xai
f wg av d-iXoaai xal 9-vhv oxb d-iXoaoiv. 4. 610 xal dalv
Igaxoi, fi^ dwd/isvoi xoietv xa diaxtxayfisva' ,,'Exixaxd- 20
yog, (pr^alv, „og ovx ififuvei iv xaCi xolg yeygafifiivoig kv
Um xov vofiov, xov xoifjOcu avxd". 5. advvaxov di kaxtv

Jar. 4, 4. — 4 loann. 13, 7. — 13 loann. 19, 15. — loann. 11, 48. —
}, 10; Deut. 27, 26.

'.vxa d I 4 y^•a>a^a rinlv d e, yv. iixlv b | 6 rf/' ijixuiv v6/40v h |
avTOv jua&T]Z(Sv d | 8 avtol b e | 9 xvqiov abh:-|-(vdepv|
' post Xpiarbv p v | maxtvawatv a e | 15 ikfvaovxai + iprjai d e |
ert >> h I 18;20 Si etai — Svvd/4svoi a- i. m., > a 1 19 iav h |
b h : Jioff Off d e p V LXX cf. D

)onit, Mosis mandata ludaeis avv^g voftov inidtixwaBai * taq O^edg

tina habitatitibus solum im- 'lovdaiovg dia rr/r eit Xqiotov dai-

sse, nee vero in diaspora com- fietav atx/ia?.wTovg noirjad/nevoi vnb

us, quoniam hi plura praecepta ^6()ov xatiarrjaev. Qjuod placuit Do-

custodire non poterant. Cf. mino, etiani per Romanes legem iu-

lae disputat Origenes In epist. stitiae demonstrari; quod Deus ludaeos

aos VI, 7 (ed. Bened. IV, 578). propter impietatem in Christum ad

* , * captivitatem redactos tribute subiecit.

"Oti xal ditt '^Pwf/at'atv fv-

6 xvQiof xov rtji; dixaio- 2 — 5. Georg. Chron. c. 128.

366

DIDASCALIA VI, 19, 4—80, 1 (t).

possibile autem est, cum in dispersione inter gent
dationem implere possitis. Unde, cum earn con
sub maledictum incides et conligando temet ipsum;
et obtinebis maledictum, quod adversum salvat
5 tamquam Deo resistens condemnaberis. 4 (xxv).
Christum benedictiones possidebis. Nott est discii
gistrum. Hoc oportet nos sequi et nomine evan
esse et a secundatione omni mode nos abstin
Dominus, cum regnum hominibus comraitteret

10 quod iuste debereni custodiri praecepta ipsius, secui
et legis definitiones fecit. 5. Habcntes itaque evanj
tulationem et verticem legis, signaculum quod
a prophetis, ut evangelio, nolite nihil aliud quaerei
enim destructa est, lex autem confirmata est, et q'

16 sine lege, inviti sub lege sunt. In Lege dicit: iV^
quis ergo intert'ecerit, a lege per Romanos cond
lege est. Si ecclesiastic! vero regula et evangelica
et contenti eis simus, et spes nostra in Dominum
XX (xxvi). Observate igitur vos ab omnibus

20 Lege non utuntur ncque Prophetis et Deo omnipotM
dientes inimicantur et abstinent[es] se a cibis et pr<

S Deut. 21, 23; Gal, 3 13. — tt iMt. 10, 24. — 16

reifl
t ql

\

2 cum : omnis qui S j 4 et S | 78 hoc — esse : s
evangelium, sectaris legem S I 9 mantfestaret (■» ^>'vw) S
10 iuste S : iusti L | 10,11 secundum - fecit : omni enim
sistit institutio legis S | 11 leges definitioQis L { 12 vertic<
obsignationcm 1. S | 12; 13 a >■ S j 13 ut evangelio > S ( l(
lege Romanorum S [ 17 forma : virtute S I 19 omni haereti<
dientes S C : credentes L

5. habetites — quatrert'] Corssen hunc
locum sic graece restituit: s/ovrf; ovv
TO fiuyyi/.tor avaxttpa'Autwatv xal
xopv^r/v Tov I'Ojuoi- atj/i(Iov Ttepia-
aotfpov rov rofiov ital rwv Trgoiptj-
twv xal TOV f I'aj'yf A('oi' ,«»} ^tjirjarite
////<Jev tt>.?.o. Mihi textus traditus tole-
randus et particula posterior ita intel-
legenda esse videtur: a lege et a pro-
phetis, cum sint quasi evangelium.

nihj] aliud quaerite
hoc contentum.

XXV. Inscriptio
capiti praecedenti :

XXVI. "Or< ifivyi
aiwTUi wi il'vxttiv
zi t-xaatt) a'l'fttai^
xal iv ztfi rj' xal

d c p v). Q.uod fugi

ONSTITUTIONES APOSTOLORUM VI, 26, 1—26, 2. 367

ftBTcc^v hd-vmv ovrag xavxa tit tov vo/iov ixirtXtlv
■yoQsvu yag avroig 6 &etog Mcaarjq.
Exofuvoi ovv XqiOxoi rag BvXoylaq xXTjQovofi^mftev,
^oqtiJTaig 6ia xov tvayyiXlov oxoix^Ooanei', q)xr/coitiv
ovq xa\ rovg XQiOxoxtovovg xaX xgog)ijToq)6vtag xal 6
}HOvg aeal dd-iovg aJQiCujaxaq' 2. xti&aQX^O<ofiiV
fiaaiXel, tog i^ovciav g^o*^^* (itxaxiMvai diaxd^ug
cal l^oyrf mg POfiod-Jxy aoq)iav xov 6iaxdacea&ai
avxaxov rdov gnxJixcov dfisxa&ixcov q)vXttacofiivmv.
'Axixf^ad^B ovv algeottoxcov xdvxcov, co ixlaxoxoi xal 10
gKcvXt^ovxmv xov N6[iOV xdi xovg Ugotpi^ag. d-sm
drogi kx9^gaivovxeg dxeiO-ovai, xal XgiOxbv ovx o/to-

V d-BOv' dgvovvxai ydg xal xrjv xaxd adgxa avxov

V axavgbv kxaioxvvovxai, xb xdd^OQ xdi xov 9-dvaxov

V avdaxaaiv dyvoovoi, xrjv xgb alcovmv avxov yiv- l&
jtxovoiy. 2. xiVBg 6k l§ avxtSv ixigoig doB^ovai, ^>tXbv
'vai g)ccvxaC,6/itvoi xov xvgiov, kx tpvxyg xal aoiftaxog

2, 13. 14.

p V I Matatjg + xal &vataaTijQtov ?|ci» Upovaak^/x latSv xal
rtSv opav tij; ^lovdalae dvayiviuaxBiv a cf. Am. 4, 5. | 8 ovv
(i<; a^ I 5 nokvd^hovq : ftiao&eovg p v | xal sec + rovg a |
; a V : -(pavrag rel | 6 roiig >• h | 7 Xgiattu >■ a | (ieta-
oct b I 9 diuipOQOvg i | rdiv <pva. navxayov b d e | q>v).aaa.
I <pv).aaoo/i4va>v : ^vkart. a, + &voiuiv d | 10 <il !> h |
npoaiwviov d p v | 17 fivai : post (pavrag. d e, > a | xvptov :

uni perditores (et quid virgine natuni fuisse. Constitutor vero
>es sentiant, similiter epistulam illam apocrypham non cog-
it IX et X capite). — nitam habuisse, sed haec de suo ad-
all. 6, 3. 4; Philad. 6, didisse videtur, ut Gaosticos seu Do-
cetas impugnaret. — x^v npo aliovwv
dogmata haereticorum avxov yivvtjaiy xxL] Haec contra Gno-
letit. Constitutor secti- sticos dicere videtur, quia hi Christo
3 suo iterum amplificat, inter aeones locum inferiorem assig-

10 fecit. — dpvovvxai nabant.

liter Corinthii in epi- 2. Monarchiani impugnantur, primo

1 supra c. 8, i laudata Ebionitae ac Theodotus eiusque asse-

Cleobio praeter alios clae, deinde Sabelliani. — ix tpv^^g

tribuunt: lesum Chri- xal amnaxog"] Haec verba sententiam

odum carnem e Maria praecedentem quidem illustrant. Qjiii

rUDASCALlA VI, ■>>, 1 (L).

et resurgere in carne nolunt, taniquani nolentes nundiiare
bibere, scd dnemoncs volunt resurgere spiritales in phantasmalib
quique conJemnabuntur in perenni igne in aeternum et ibi 'd
cabuntur. Fugite ergo ab ipsis, ut non simul cum eis

6 XXI (xxvii). Si qui vero observantes secundum secunditio

custodiunt consuetudinaria, naturae et seminis sui cursus rti
proximationes mulierum, primum quidem cognoscant, sicuti'
diximus, quoniam ex secundatione, quod adversus salvatoreml
nialedictum, vane confirmant ad propriam conderanationera; ]

10 dicant, in quibus horis aut diebus observant, ne orent aut eo
ristiam percipiant aut librum contingant, quoniam a sancto
evacuali sunt; per baptismum cnini sanctum spiritum accept
qui cum his, qui iuste conversantur, semper est et obsenit
Muiieri (num)quam separatur propter naturalem meatum eti

15 mixtionem, sed semper adest et custodit eos, qui ilium posn^
sicuti in Proverbiis dicit Dominus: Cum autetn Jormis, cm
t€, d cum surges, lidloqitatur te. Et iterum in Evangelio sic
dicit Dominus: Omni habmti dabitur, et abutuiabit; ab eo
qui non habft, et qnod sc putat haberg, tolletur ab eo. Ergo'

20 qui liabent, additur illis; ab his autem, qui putant se in aliqri
diebus non habere, et id, quod in aliis diebus putant se bt

5 Lev. 12, I J. 22. — 16 Prov. 6, 22. — IB Mt. 25, 29,

1 resurgere in c. iiolunt : in resurrectionem corporis non ci
8/4 in perenni — iudicabunlur : in aeternum et in igne perenni cruciabual
6 naturae et S : naturaiiter L | 9 vane — condemnationem : coi
inutiliter se ipsos noxios reddutit S 1 10 lioris . . diebus >>> S j H 1)1
- dicant nobis an S | J2 acceperunt S ] 13;14 observat - separatur :

V eis recedit S { H numquam Hauler : quae Corssen | 14/13 commixti

I nuptiarum S | 15 sed : sedeiis Corssen | IJ) putat S : sperat L (fijilU'

I vpftii^fii' Icgcns vel verba coufundens), similiter subinde et v. 2 et 9

I al. diebus >■ S | 21 in aliis d. ^ S

I

XXI, I. praediximus] sc. c. 19, j.

Christum hominem purum dicit fuisse,
idem doceat necesse est, eum instar
hominis ex anima et corpore consti-
tisse. Sed quaeri potest, num Catho-
Hcus ita locutus fuisset idque haereticos
ante oculos habens liumanam naturam

in Christo non denegantcs. Lo
am quamdam vituperationem
Itaque coUigerc licet. Coastitu
aeque ac Arianos et Apollia
Christo animam adiudicavisse. '
Ignatius, qui Philad. 6, } sin
locutione ipse utitur, Philipp. {J
stincte dicit, saivatorem aniau

NSTITCnONKS APOSTOLORUM VI, 26, 3—27, 1. 369

voftl^ovtes' ^reQoi 6h i§ aiytcov avrop thai rov
\ xavxanf &eby yxoxxevovatv, avrov iavtoC xaxiQa
VTW vlbv xal xaQaxXfjzov yxoxxevovteg' cov vl op
w; 3. aXXoi & av xdXtv l§ adtmv fiQcafiard xiva
xtA ydftov xaxbv avv xcudoxoit^ Xiyovaiv dvai dia- 5
ivrjfjUL' seal 6ut trjv xovrjQlav avxmv, daB^tlj ovreg,
he vsxQmv dvacxfjvcu,, dio xai t^v dvdataaiv dta-
iaxovreg, bti asftvol tiveg kc/tlv had-Uiv xai xlvuv
I, 6ai(t6via 6h aCoQxa fpavTaC,6(iBV0i he vbtcqAv dva-
'XtVBg xccradixaa&ijaoPTai 61 alcovog iv xio aUovUp 10
e ovv dx' aircmv, tva nrj (ftnfccxoXtjCd-e xalg cctotrnv

El 6i Ttveg xaQoxrjQov(tBVOi g/vXdccovCiv td-tfia lov-
}oiaq, dvetgcijetg, xZifaiaaitovg rovg xaxd vofiov,
Ip, bI iv alg Sqaig ^ ^fiiQaig h> xi xovxcav vxo- 13
anjQOvvxai Xffooev^aa&ai ^ evxagiaxlag fiexaXa^tlv
siv, xai idv avp^mvxai, dfjXov dug xov ayiov xvtv-
vyxdvcvaiv xov del xagafiivovxog rolg xtaxotg' xsqI
tv Xtyet 6 SoXofimv, Xv txaOxog Bavxov evxQexl^f],
xad-Bvdy, gtvXdaay avxov xai, cog av iye/pjyrat, avl- 20

t. 15. 22. — 20 Prov. 6, 22.

xai tov a I 4 ei^ a b h : yevoiro d e p v | 6/7 iia^olov —
I 6 fitixavrifiaxa b p v | 9 fitixirt h | 13/14 lovda'ixov h |

I V, yovogvtag b h | 16.16 vno/iivwaiv e | 16 ^ f^xap. (lera-
>> a I 19 "va b e p V I 20/1 tpvldaasi . . avlkakel d h

>uisse. — TOV inl tt. ftarwv d e p v). De observationibus

im patrem secundum iudaicis et ethnicis (fluxu seminis, pol-

:utionem patrum vete- lutione in sorano, concubitu, menstruis,

adnotavi ad III, 17, 4. commixtione legitima, partu, abortu,

iauQXtt] Similiter do- macula corporis, humatione mortui vel

;eiies. Auctor autem ossium, sepulcro vel diflferentia cibo-

oculos habere videtur. rum).

napaTtjptindxwv lov- i. fiifikiov] De more Christianorum

vtx»v{+ yovopfolai, veterum legendi libros sacros cf. Qem.

l^aiuifftov, d<pi6QOV, Alex. Paed. II, 10, 96 p. 228; Strom.

, Toxtrov, dno/fok^s, VII, 7, 49 p. 861 ; Chrysost. De Lazaro

>g, x^diai vtxpov 17 hom. III, i; In Gen. hom. XXIX, 2;

roff 5 iia^opai figot- Hieron. Ep. 52 ad Nepot. c. 7.

ic. ET CoMarrr. ap. I. 24

870

DIDASCALIA VI, 21, 2-5 (L).

tollitur ab ipsis. 2. Si enim putas te, o muljer, in septetn I
in sessione fuisse et a sancto spiritu vacuatam, si dduncu 1
in diebus illis, vacua et sine spe ibis. Si autem spiritum
semper, ab oratione vero et gratiarum actione et a libris a
G iugis, cogita, quia et oratio per sanctum spiritum suscipit
gratiarum actio per sanctum spiritum sanctificatur et libri,
sancti spiritus sonus sint, sancti sunt. Si ergo in te habes SM
spiritum, vane, inaniter observas sancti spiritus opera tl
sicuti et ii, qui dicunt: Quicunifjiu iuraverit itt altari, ml

10 qui autem iuraverit in dono eius, quod desuper est, debet. '
dixit Dominus: Stulti et caeci. quid est mains, munus atit •
quod sanctificat munus? Qui ergo iuraverit in altari, iurai
et in omnibus, quae sunt super ipsum; et qui iuraverit inr
iurat in eo et in habitante in illo; et qui iuraverit ta

10 iurat in throno Dei et in eo, qui super ipsum sedet. Si'
sanctum spiritum possides, fructus vero eius contingere o((
et audies similiter a Domino Deo Christo: Stulta et caetj^
est viaius, panis aut sanctus spiritus, qui sanctificat panem? |
si spiritum sanctum possides, vana observas et vana custo^

20 habes sanctum spiritum, quid est, quod observas? Sane
spiritus possidentibus se semper adest, et ab his, a quibu
serit, longe est semper. Si autem ab ahquo sanctus spi:
uno die recesserit, in hunc mox inimundus spiritus in
sicuti dixit Dominus: Cum exierit immundus spiritus ab

25 circuit per inaquosa loca, id est per eos, qui non sunt baj
homines, et, cum non invenerit refrigerium, dicit: in domum
revertar priorem, unde exii. Si ergo veniens invenerit vtuai
mundatum, tunc vadit et adprehendil secum alios septem I
maligniores se, et venientes habit abunt in botnine illo, et ftunt

30 sima hominis illius peiora prioribus. Quare ergo cum ^
fuerit immundus spiritus, nusquam requiem invenit? 4. I!
quoniam omnis homo repletus est, fidelis quidem de sancto i
infidelis autem de immundo, ct ingressum non suscipiW
spiritus. 5. Qui vero per baptismum reiecit et deposuit i

35 ratus est ab immundo spiritu, sancto repletur. Si itique I

1 Lev. IS, 19. — 9 Mt. 23, 18. — 11 Mt. 25, 19—22. 17 Mt. a]
24 Mt. 12, 4}— 45.

1 putas S C : speras L I 2 in s. fuisse et : profluvii tui esse

CONSTlirTIONES APOSTOLOBUM VI, 27, 2—

ToO ir/Lov nvevfiaxoi xtvf) rvYxdvsii', «pa reXt
g xsvij jrrcv/uaroi; xai djtaQQtjOlaaTOi; Tifs, ^tgoc &^

ayieXevajj. ^ to //kv xvEVfia tx^ic jcdvrcoc dxcuQiaz
TOJtqj ov, 6tT 6i aoi jrQoaevx^i; xal tvxaQiarlat; >

^^^lov xvevfiazog ejii(poiT7]atoiq, w^ ovdiv iv tovtoj x

3. ovre yag vdfiifiog fil§it; oute Xixoq ovT6 cSftaro^

^Dt'ft'pogf^' ftiavai dvparai av&QCoxov (jpvOtv f} to ayiov ,

^ai, rj fiovT] ao0sia xal xagavofiog ^pagfg. to yo^

'^a Toli; xtxTr/fiivoii; avro del xagafiovov iaxtv, I'tog g

xai (bv av x^Qi<f^fh Tovrovq iQrj(tov>; xa&iGrrioivA

"^^^pct" xvtvuaxi kxdorovi. 4. xaq dt dv&Qcoxog o fiip ro.

« xaxXr^QCHTai rro ar/Lfn, 0 dh zrf axa&dQTfp, xal ovx <

2v avrmv txdzegov, et fit) ivavrlov xi xa&maiv H

''_^dixirjxo<; niOil xav ipet?dog, o xt ScdjioXog xaoav dX%

"dc di ^ffiaxTiOfiivoq xaxa aXrj9-itav xov fttv dta^oXixoi

>; x^fOQiGzai, xov 6t ayiov xvt^ftaroi; ivxbq xa&it

1 Lev. I J, 19. — 15 Act. J, 3. — loann. 8, 44.

i

1 !^u4gaii e I 4 tj : ti b, xal d | zo fitv : ds 10 h \ b o» : &v I

^-^^atvxr^i + navrori b I xal (vj^a^iaxiai : a* i. iti., > a e, -j- /iftetM

'^^^*;fo; b d (i. m. yivva roxeroi) e | 9 rj : (I b \ fiovrj + 7 d h i

^^ttfMifttfor b I 11 cut' : (tft d I 13 tw aylfu post nvivfiatt h p v { 1

^^ I 17 MOxfx*^Qioxai d | nvtifiarog > d e

I

'COgita : si autem spiritus sanctus in tc est, animam tuam omai 1
^^odis ab oratione et a scripturis et ab eucbaristia sine impedimento
K) S I 6 suscipitur : exauditur S | (i sanctificatur : accipitur et s.
^ S I 7 sjnl : et S 1 8 vane in. observas (<-» ant'jror cf. 20, i) :

.^^ ^'^nj retines S ; 9 niiiil est : non peccat S j 10 debet : peccat S |
^^^\it ct S I 17 Deo : nostro lesu S I 18 sanctus > S | 18/19 qui — sa
^^^^ro S I 19 vana — custodis : stulta, inanes observationes observas
^^ S I 21) quid — observas : quoraodo operaris iustitiam S | 22/23 1
^cesscrit > S 23 mox > S | 24 sicuti d. Dominus > S | 26 bapti
^^uam descendentes S | 30 quare : discile qu. S | 81 discite > S | 8!
. :ritu aut spiritu sancto aut spiritu irainundo S | 32/83 ingressum — :
* ^<^-^ura dus ooo susdpit alienum spiritu ra S

2, graliarum actio p. s. sp. sJ] Epi-
^esin respicil. — et audifs'] Sic apo-
tlostn iocipieos auctor modutn dicendi

hebraicum prodit. Cf. v.
4. Cf. Herm. Nllnd. XI.

i

CONSTTTUTIONES APOSTOLORUM VI, 27, 6—7. 373

d-oe(y/ovPTi f/^v xagafiivH zb TtVBVfta to ayiov, jtXr^Qovv
sog>iag xal awdasmg, xol to xovijqov jtvevfia ovx ia ccvrm
ku, ixiTfjQovv ccvTOv Tgg iq>66ovg. 6. av oiv, d yvvai,
iiyBiq, si iv zalg ^[tdQaig r^g capidgov xevt) rvyxcivsig tov
vevfuxrog, tov dxa&aQiTov xsxjL^Qtoacu. ft^ XQoaetJXOiidvi] 6
jfe dvccfivwaxovaa axovxa trdrbv XQoaxaXic^' q>iXsl yag
:ovg ^a(rfOTOt;g, el xaL rig aXXog, rovg ^g^d-vfiovg, rovg

Tovg vxvmdeig, ixeid^ xal avtbg c^aQtatla xaxdvoiav
: iyvftym^ xaga d^eov Trjg djlag, dvrl dgx.oYY^^ov did^oXog
evog bUku. 7. 6i6 xmv fiatalaw dxoaxov Xoymv, m yvvai, 10

fttltinj/tivij xdvxoxB &eov tov ae drjuiovgyrjOavTog xal
;ov TOVTOJ, korlv yag aov xal xmv oXcav xvQiog' xal ftsXira
vov voftovg, fitj&lv xagaxijgovfiivij, /t^ xd&agaiif qnMixi^v,
9 voftifiop, fitj xoxtxbv ^ dxoPoXijv, (trj (tmfiov awfiaxog,

xa xouzvxa xccgcexijQ^fiaTa fungmv dp&g<6xa>v ig>svgi(iaxa 16

Eccles. 12, I. — 13 Num. 19.

t avTo d I 3 avzw h 1 4 xa&we liy^K! I> p v | rati ^fiigati : rw xatgdi
(St dxa&aprw h | 6 fti^re d e p v | axovxa G : conicit dnovva vel
x>teL I ttvtb h | 8 xaxovoias d p | 10 alpfTiad/xfvos a^ j ito -\- xal
V I II eaw b e | Seov a h, xeS Bew b : >- d e p v | 13 t^rjdiv b h |
IV b, dxa&aQalav d | 14 ^ dnofi. : dnofiXtizov b d e

1 S I 28 abstinentia : observatio S | 27/28 cursum s. p. . . adproxi-
oo S

roximans mulieri baptixftur] abstinere. Isidorus Hisp. De eccles.

Contra Apion. II, 16 apud offic. I, 18, 9: Coniugatis abstinendutn

aepar. evang. VIII, 8, 21 (ed. est coitu piurimisque diebus orationi

I I, 382): xal fifva T^v v6- debent vacare et sic deinde ad Christ!

vovalav dv6(foq xal yvvaixoq corpus accedere. Hieronytnus Ep. 48

f&ai. Hunc lavandi morem c. 15 refert, Romae fideles domi qui-

quoque plures observabant, dem semper communicare, nee vero

n Romae. Gregorius M. Ep. post copulam carnalem statim ecclesias

:ribit: Vir cum propria con- ingredi, et illam consuetudinem tan-

niens nisi lotus aqua intrare quam Scripturae adversariam impugnat.

non debet; quamvis enim de * « *
diversae hominum nationes 6. Dionysius Ep. ad Basilidem can. 2
entiant, Romanorum tamen censet, tempore profluvii mulieribus
t> antiquioribus usus fuit post quidem licere Orare, nee vero ad men-
em propriae coniugis et la- sam sacram accedere. — dvrl dg/,.
ri6cationem quaerere et ab itdpolog] Cf. Orig. De princip. praef.
!cc]esiae paululum reverenter c. 6; Cyrill. Hier. Catech. II, 4 etc.

374

DIDASCALfA VI, 21. 9—22, 1 (l).

lavet, et erit illi hoc fatigatio numquam deficiens a baptismo
lavatione rerum et strati sui, et nihil aUud poterit agere. Si
post seminis cursum et commixtionem secundum secundatic
baptizaris, necesse te est et hoc facere, ut, etiam si soricem
5 caveris, baptizeris; et si o$[sum] morticinum aut pellem aat
[suum] vulneratum et monumentum tetigeris, debes baptizari.
numquam exis mundus; nam et calceamentis de mortuorum
malium et vitulorum immolatorum pellibus calcearis et v(
de similibus lanis cooperiris, et nunquam poteris mundari et

10 tissimum baptismum infirmas et renovas delicta tua et in pecc
tuis prioribus inveniris et secundationem in te recipi[e]s et
firmas et vituli idoiolatrtam. 9. Suscipi en)s enim secundatic
in te recipis et idololatriam, propter quam secundatio posita es
aliena et vetustissima peccata ut funiculum longum et ut

15 vinculum, iugum et lorum [et iugum] ipse tibi induces et \it\
trahes; secundationem contirraa< n s etiam [in] maledicto,
adversus salvatorem fuit, consentis, et maledicto contra bened
onem et Christum benedictiones dividentem dignis testimoniu
praebens maledictiones possidebis. 5/ quis enim niatedicii, malf'

20 dictiis est, qualium maledictionum et qualium et quantarum C08-^
demnationuni rei erunt, qui salvatoris nostri Domini Dei ml
dictum laudant.

XXII (xxviii). Unde fugite a talibus observationibus, diJec
simi], et cum acceperitis solutionem, (vosm)et ipsos nolile

25 ligare et a Domino et salvatore relevati (vos)met ipsos nc
onerare, sed penitus nolite observare et putare tales esse inq
nationes et quaerere scgregationes aut aspersiones aut baptisr
aut purgationes. Secundum secundationem ^enim post) taction

4 Lev. II, 29 — 31. — 6 Num. 19, 16. — li les. j, 18. — 16 Dnfl.
31, 23. — 19 Num. 24, 9.-28 Num. 19, 11— 18.

2 str. sui : a stratu suo L [ 5/6 et si — baptirari >• S | 7/8 calduneflU
de raortuis acirualibus et a vitulis immolatis . . vestes L | 9 cooperiris : -f d
ossi iiisistens vel in coemcterio inlrans lavari debes S cf. I. 6—7 9/10 saoa-
tissimum : Dei S 1 11/12 rec. et conf. et : confirmas et recipis S j 12 $i«i-
picns S I 14 aliena et v. p. : peccata aliorum priora S 1 ut fun. S : ct {va.\
Icgis : plaustri S | 16 iugum — iugum > li | 16 contirmans S | 17,19
— test, praebens : id quod contra b, et qui bcnedictioris dividit d. Chr. 1
dictum est test. pr. L : contemnis Christum rcgem beDedictiones dispertie
dignis S , 20 est : -|~ ct quicunque bcnedicit, benedictus est S | 22 lau

CONSTITDTIONES APOSTOLORUM VI, 27, 8-28, 1.

375

: xat vow oint lyoyra. 8. ovxs 6s xfjdoq atf&Qmxov ovrs
v&cQov ovrs nvrjua ovrs TOiwds ^Qcofta ovre ovBiQCOYiibg
dvpoxcu opd-Qcaxov y«y>?y, aXXa (iovtj aai^sia ly sic d^tov
iQavofda x<d ly ilq xov xirjalop ddtxla, Xiym dr) aQxayr) rj
fl XI jpavriop riyg avrov dixaioovvrjc:, (lOixBla ^ xoQVsla. 5
XVin. X>^e» ra xouxvra xeQi'Caxd/ievoi xaQaxtjQi^iiaTa g>BV-
iyaxfixtu' iXXrjvtxa yag xvyxopsi. ovxe yag xbv xeB-vscoxa
'>a6fu&a, cog ixelvoi, iXxl^ovxeg avxov xdXiv dva^imvcu,
riyy vofUftov fti§iv xoadCfinev Id-oq yag avxolg xd xoiavxa
V. ^Bov ydg yvcofm dvdgbq xctL ywaixog avvikevCiG ylvixai 10
it dtxato6vvr}Q' „6 xoir}aag" yag „dx* gpyyg dgaev xal d-ijjLv
tp avxovg", xdi BvXoyijaBV avxovg xat bIxbv „Av§dvBa&s
bf&vvsad-B xcil xXrjgmaaxB xfjv yf(i>*'. bI xolwv 9-bov ^ov-
xajQaXXayri oxij/idtoiv yiyovev xgog yivsOtv xX^O^ovq, aga
ryy avxov yvmftijp xal ^ owi2svais xov oggBVog xgog xd 16
(XXVni) ovxixi dh xcii fj xagd qrvoiv fidsXvxx^ fO^ie i}

Lev. II. — 9 Lev. 18, 24. — 11 Mt. 19, 4. — 12 Gen. i, 28.

ii : yap b, ^ d p | xijdog : i. m. d 17 avvai-kay^ tov yd/iov |
I d p ; oveigwSii p v | 3 fiovtj : fiovov pv, -fijdh|ij>>bpvl
p I ^ > d e p V I 12 *a2 eJnev : dntov d | 16 »? > h

ant S I 23/24 dilecti S C | 26 putare S : speiare L | 26/27 inquinationes :
OS continere propter has res S | 27 segregationes aut >> S | 28 enim S |
: si quis accedit ad S

naJedicto — possidebis] Hanc par-
Gjrssen Latini verba sequens
xe restttuit : xal ttjv xata xijg
If xal tov rag fvXoyiag Sia-
tog Tolg d§iotg Xpiarov xar-
apzvpofievog xatdpag xXrigo-

. Summam huius capitis Con-
c. JO, I — 7 exhibet, v. 5 autem

III. Ilf(fl naiispaatiag /jtot-
f xal nopvelag (+ xal fii^ewg
, oti xa /ihv iaxl nagd tpvaiv
axoL, xu 6t napdvo/ia xal
xal dttt xi xovTwv sxaaxov
at xal xoXd^fxai d e p [dXo-

ytov — adixa > p] v). De nefando
amore puerorum, adulterio, fomicati-
one (et comraixtione cum bestiis, quod
haec sint flagitia contra naturam, ilia
iniqua et iniusta, et quare unumquod-
que eorum interdictum sit ac puniatur).
I. 'e}.).T)vixd y. r.] Sic Constitutor.
Didascalia de observationibus iudaicis
loquitur. Sed et Chrysostomus In
Ephes. horn. XII, 3 dicit : "iJAAiyvf ? ra
fiiv ovx ovia dftaQt^fiattt ifdoixa-
aiv, olov Qvnov aiofiaxog, x^6og,
kizog xal rjixtguiv napaxijpijoetg xal
oaa xoiavxa' a de iartv ovxwgdfJiaQ-
x^fiaitt, naidigaaxsia, fioixfia, nog-
veia, Toixwv ovde koyop B^ovatv.
Cf. Tert. De praescript. c. 40.

/

376

DIDASCALIA VI, 22, 2-5 (L).

monumenti vel mortui [et] baptizantur. 2. Vos vero si
evangelium et secundum sancti spiritus virtutem et in m
congregantes vos et sacrarum scripturarum facite lectionem
Deum preces indesinenter ofFerte, et earn quae secunJum si
6 tudinem regalis corporis Christi est acceptam eucharistiam
tam in coHectis vestris quam etiam et in coemeteriis et in
mientium exitibus, panem mundum praeponentes, qui per i
I'actus est et per invocationeni sanctificatur, sine discretione on
ofFerte pro dormientibus. 3. Qui enim Deo crediderunt, S(

10 dum evangelium, etiamsi mortui fuerint, non sunt mortui,
Dominus et salvator noster dicit Sadducaeis: De resurtt
viortiiorum non legistis, quod scriptiim fjt, quouiam ego sum
Abraham et Deus Isaac et Detis Jacob? Noti est Dens mort
sed vivorum. 4. Nam et Hlisaeus propheta, cum dormisset, vef

16 stissimum iam mortuum suscitavit;, tetigit enim corpus eiiis corpo
detuncti et suscitavit illud. Nuniquam vero hoc fuisset, nisi corpa
illius, qui dormierat, sanctum fuisset et repletum sancto spiritn.
5. Unde ergo eos, qui requiescunt, sine observatione tangcnte
nolite abominari, et quod in consuetudinibus est, id nolite segre-

20 gare; nam et ea, quae fluxum patieb.itur, cum tetigisset salubrcm

II Mt. 22, ;i. 32.

20-22.

14 IV Reg. 1}, 21; II Cor. 3, j2. — 20 -

I et >■ S I 4 preces : niinisterium vestruni et oralionem ve
indesinenter : sine miirmuTatione S \ b acceptam S C : regalem L I 7
S C : cxinitione L | f< sine discretione ; nee divisus et S | 11 et
>>■ S I 20 fluctum L | salubreni : salvatoris nostri S

1 fx^pa -\- yap a I 2 aodofuruiv b d e , afiaptia a b h : i.«tk)
e p V I na^avofiov : nafiakoyov b a^ i. m. | 3 (i£ i; /u. xal ^ n. h I mt*
<)tj h I tt6ixa b d I 4 afiapt^fiata b d e | if* d | 10 aapxog iattv b ^l t i
Ytvonivij b e 12/13 raiJra anavxa d, r. navxa b | 13/14 ov — yii'o««i«»
> h I 13 apofvo.; e | 14/15 ht>o^o}.i]aiT( d h p v i 15 ^iilvyfta i b li'
ott fid. d e p V I 15,16 navxa — inohjaev > p v | 16 dnoxtiril
-vf/rai e | avtitv -\- ort d | 18 anoltavizmaav : dnondvart ert'iotj
16/19 can p v | 20 npoooiaiis h ! 21 d/.aiay/ia d I 23/24 anoxal. avtU
24 avTov >• a ' o sec > p V I 26 ruJ : ro e 1 apatvi d, agofv e , H J
d c p V I xal 6 a. ^okoftiuv r> p v | 27/29 r^f oixiai — uv9pwno<; : tW^
31 ^f -|- rft> b d e | xakui -\- i/ xunov ^v xalui h | {fuji -. nape *. *
92 oi : uii b p V, -f- *«^ h | rpiaxovTar/iufpw a, Xfiaxov9^nf(i0f
S4 otxiu p V

^tCQavofio^ jxpagtc, tx^^Qa &tov vJidgxovikt. 2. xal yap xaga

___^<r/' iorXv // ^odofiaiv a/iaQtla xal tj jiqo<; aXoya, Jtagdvo/^ov
-^_A^O€X^laxaljtopvfla, OiV ra (iiP dat^rjfiaxa, xd 6h ddixla xal
'^ "^cJUuTafor dfidffzrjfia, ovdizegop dh avrtav dTifitaQijTm' xaxa

ctlxdav dtd^iotv. 3. oi' rt yixg Jigmtoi didXvoiv xooftov 6
^^^fcovtai, rd xaxd qivotv Jtagd y tott' 6.7r<jf£t^of i^rtg xoitlv ' oi
^^wregot ol fikv ddtxovcti' dXXoxgl<tvc ydf£ov<; q)8-eiQovttg xal

10

-^^j^JTo &€ov yet>6(iei>oif tv dtaigovow^ dq 6vo Tovg re jrafdag
TO«g xal Tov q)voixbv dvSga tveyci^ovXtvvov, rj re Jtogvela
r^^^^C^g xijg olxtlaii iozl Cagxoq, ovx ixl jtaiiojtoita ytvoptivi],
^^^^^C^_ ijdovy x^'C'S"/'^'^ ^^ xdv, ox(Q iarlv dxgaolat; av/i^oZov,
^^^""-^^^^ ot'x apt T^g arjfiilov. 4. dxtjyoQiVTat di toI:: vofiote djtavva
i^^--s!^^a. g:T]Olv ydg rd ioyta ovxcog' „0t' xotfitj^r'/ati fnxd dggtvog
|^^~<T)yr yvvaixxlav, ixixaxdgaxoq ydg 6 Toiovxoq xal Xid-otg Xid-o-'
^^^^tjoaxt (wxovs, ^diJLvyfia ixoirjCaif ndma xoificdfitvov fitxd 16
^^^ ^T^povg, d:xoxxeivaxt: avxotf, dvoftiav inohjOiv iv xm latp' xal
Tig yxjvatxa vxavdgop fitdvrj, djroxxeh'axt ufi(poxigovg, dvofilav
roiftaav, ivoxoi doa\ dxod^avtToogp" , xal ts^c" „Ovx Horat
toprtva)v h' vlolg */ogatjl, xal qvx laxm nogvmovaa djth ^vya-
t^^gcav 'fogap'/X' ov xgoaoiattg /lia&ojfia Jtogprfg xuglm xqt &(a 20
fov ixl TO ^vataoxt'jgioif ovxe dXXayfia xvifoq' ov" ydg „ayvai",
tfOtP, „tvxal tx fiicl^mfiaxoq tTalgag". 5. xavra fiiv djtTjyogtvcaif
^^>i v6f40t, xdv 61 ydftov iciftvvvav, tvXoyt}^ivov avxov dxoxaXi'
^a%*xtq, ixtidfj xal nXoyfjoev avxov 6 d-ebg b av^tv^ag xb &-i}Xv

tw<p dggfvi. Xiyet 6i Jiov xal 6 ooq>6z 2k}Xo(icdv „n<^Qd xvgiov 25
UQfJoCixat yvt'tj dvdgi", xal b davld kiyw ,.'ff ywi} Cov d)t; dfijieXog
tvO^TjVovaa iv xolq xXixfOi xtjg oixiag aov, oi viol oov tbi rtdq'VTa
iZaicov xvxXm x/jq xgajti^tjc oov l6ov ooxojs ivXoyrf&rjaexai dv-
B-gmjtoq b <po{iovfitvoq xbv xvQtov". 6, ovxovv „b ydfio4 xifiiog"
xal atfivbg xai r; xmv xaldwv yiPEOtg xa^ttgd' oi'dir ydg xaxbv 30
kv xaXfp vxdgxti. 7. ovxt ovv if fpvoixq xdHagaiq ^deXvxxfj &t{p,
og avx^v rnxovofirjOtv avfi^aiviipyvpgi^tv Iv rgiaxovd-rj/iigqt
O^axdatmi x^O^^ '^^ tvgmaxiag dxivtjxoxtgaig vxagxovaatg, axe
iv oixla xaBr//dtvatc xb xXilov. ov (d^v di dXXd xal iv toj evcty-
YtXiq} 6 xvgioc, xf^q aifioggoovojjc drpafiivi^g xov amxrjglov xgaaxi- 85

I IS Lev. 18, 22; 20, ij. — 16 Exod. 22, 19. 17 Lev. 20, 10; Dcut.

22, 22. — 18 Deut. 23, 17. 18. — 21 Prov. 19, zj. — 24 Gen. i, 27. 28. —
25 Prov. 19, 14. - 26 Ps. 127, j. 4- — 29 Hebr. ij, 4.

I

378

DIDASCALIA VI^ 22, €—9 (t)

fimbriam, non est reprehensa, sed turn sanata perfecum
sionem peccatorum meruit. 6 (xxix). Itaque, cum nalunHi
fluunt uxoribus vestris, nolite convenire illis, sed sustinctc es i
scientes propria membra esse, diligite sicut proprias anhius,

6 et in Malachia, qui nuncupatus est angelus, in Duodecira pf
scriptum est: 7. Qnoniam Doviinus contestatus est inUr
te et mediant mulierem iuventutis tuar, quatn JireJitjuiiti: t!
particeps tua; et tton alius fecit et reliquum spiritus etas, Bi
Quid aliud quaerit Domittus nisi semen ? El custoditc :w > ui sji

10 vestro, et mulierem iuventutis iuae tie derelittqiias. 8. Et
ergo, cum in menstruis est, et vir, cum in cursu seniinis, rt I
et mulier legibus ad nuptias convenientes et ab alterutnim
surgentes, sine observatione et non loti orent» et mundi
9. Quicumque autem alienam uxorem soUicitans inquinaveritj

3 Lev. 18, 19. — 6 Mai. 2, lA. 15.

1 turn sanaU >■ S | 1/2 perfectam r. : tectam r. L, r. omniuBi
6 angelus 4- Domini S ' 6 Dominus > S j 8 tua L C : -J- et uxor to
tui S LXX I !► Dominus : Deus S | semen + mundum S | vos S d.^
12 legibus > S { 13 et non : nam non S

8—9. Similia exhibet Opus imper-
fectum in Matth. 2}, 26 honi. 44 &. t.
Cf. Testimonia.

8. ngovoiai ivtxtv x. y.] Cf. The-
Odor. In Lev. quaest. 21 ; Hieron. In
Exech. 18, 6. — fi*ltf f**!^ fyiev/do-
vovaaii] Cf. Clem. Al. Paedag. II, 10,
9a p. 225; Strortt. HI, II, 72 p. 54 J ;
Chrysost. In Gen. honi. 58, c. 2. —
ffi).7Jiiovov . . ift/.ol^fov] II Tim. 3, 4:
ipif.i'jdovoi ftu/.AOt' }] 4fi}.o!ffOi. Simi-
liter Origenes In Ps. 7, 15; In Ez.
horn. Ill, S— 6; In Matth. XI, 14; In
Luc. fragm. ed. Bened. II, 582; III,
387. 497. 981. Marcus Eremita De
iustif. c. 180 PG 6s, 958. liippol. De
Antichr. c. 58: (naobtoi f/d/J.ov xui
fiTj <pt/.6&fot.

XXIX. (inwi XQ'I Tcci yvfatxa;

xal Tovi aiftpa,; arfpytirta^i
yafAirai (-j- jtal ort 'Ovvifie
d).).Ti}.oti, xav fAtj Aovounai,
Qoi flatv, fiotxbv di ^ no^vet \
xf>ov ov )nt9aipfi d e p v).
oporteat tnulieres subicclas csK '
suis et viros diligere uxores musJ
quod convenientes inter sest,
laverint, puri sint, adulterum au
foruicatorem lavaiio non pu^et)^^

1-2 Cf. Ps.-Ign. Am. 9. I ; PhfitT
ij, 2; Her. 4, 1. Hieron- Ep. W **
ad Celantiam c. 26.

4. dnaftarr^pi^Ttui :xfO0.] Theina
Pythagoricae elegaas fertur iff
phthegraa, quod laudal Clerot
Strom. IV. 19, ,2 J p ^,g
interrogata. noarata yivii iwi ^
fii TO OfafAOf>6(j,of xattt9fL
sponditr dito f^iv toC idiov «l]
Xpiifi^. dno ,th ton anotpic
nozi. - Off d'dV Yvrul^a xjl

CONSTITOTIONES APOSTOLORUM VI, 28, 8—29, 4. 379

' vysiag XOQtv, ovx ^xd-io^ bt* avxy, ovre ft^v oXcag yTidaaro,
rvcarrlov de xcA Idaccto ovttjv <jf>i]aas' ,lH xlatiq oov aiaoxdv
'. 8. xtd ipvotxmv fiev g>aivo/iiv(ov tcclg ywcu^lv ot avdQeg
awtqixio^vaccaf XQOvolaq ivexsv tcSv Yevvcaftivcav' catsixev
} o Noftog' ttUgoq yvvalxa** ydg, q>ijalv, „iv agddQca ovaav ov 6
06tYYuZg". fajTS firpf kYXV/iOVOvaacg oftiXelxcooav avTalg- ovx ~
I JudSatp yog jevioei xovxo xoiovaiv, aZX' ^dov^q X^*^* ^
I (ft ^h^dovov toy g>tX69^sov vxdgx^tv.

XXDC. „Al Yvvalxeg, vxotaoOiO&B xolq Idtotg dpdQdai" xal
a xift^ avTOvg ixexe xai g>6^q> xcd aydxy dovJUvexe avxolg, 10
; 1^ gy/g SoQQa xov jJfiQaafi ixlfia ovdh i§ Svo/iazog avxdp vxo-
hfwaa xaXelp, aXXa xvqiop avxov xgoaayoQevovaa iv x<p Xiyeiv
3 <ft xiSgidq fxov XQsO^vxijg". 2. ofiolmg „ol aydgeg, axigyexs
tg kcvxav ywcclxag cog Idia ftiXij", mg xoivcovovg ^lov xai
mgyovg xgbg yiveCiv xaldmv. „2Swevg)galvov*' ydg, g>ijalv, 16
wia ywaixog xf/g ix vsdxijxog Gov, tXaxpog afjg q)iXlag xai
epilog amy xgp^TOJv bfiiZdxo) aoi, ^ 6h Idla ^ela^at aov xai
wUsxm aoi kv xavxX xatgm' iv yog xy xavxijg g>iXlg[ Cvfixegi-
tjfoiuvog xoXXoaxog Itfg". 3. dyaxaxe ovv avxdg mg olxsUx ftiXij,
^vftixBga atoftaxa' yiygaxxai yag ovxmg' „Kvgiog disfiagxvgaxo 20
fa (Uaov aov xal dvd fticov ywaixog vsoxtjxog oov, xal avxtj
wawog Oov xal ovx dXXog ixolTjOev, xal vxoXsififta xvevfiaxog
ov xal qwXd^aad'B roc xvevftaxi vfiday, xal yvvalxa ve6xi]x6g
w foj kyxaxaXbtyg". 4. dv^g ovv xal yvvi], voftifioo yd/im ovv-
lUi^KVOt xai ax dXXrjXaiv kyeigofisvoi, dxagaxTjgijxatg xgoaevxi- 25
hoaay xal firj Xovodfiavoi xad^agol slow. 6g 6' av aXXorgiav

2 Mt 9, 22. — 5 Ezech. 18, 6; Lev. 18, 19. — 7 II Tim. j, 4. —
Col. }, 18. — 11 I Petr, 3, 5. 6. — 13 Gen. 18, 12. — Eph. 5, 25. 28. —
• Prov. 5, 18, 19. — 20 Mai. 2, 14. 15.

1 vyeiaf : iyieiag h, aglas b e | ^;{*f ro b d e | avtr/v d ] 4 tvexa a b 1
npooeyyiel a | 8 rov (ptXod^fov ipiX^dovov h | 9 Idioiq > b d e v | 10 dov-
iane e | 11 rcJ a | ovi^ p v | 13 oi a h : xal ot b d e p v | 16 yiwtjaiv h |
a^q a : >■ rel I 21 yvvaixoi : r^f y. d \ 22 aov : aoi h | xal ovx a.
oi^oiv > e I 23 r«; : ^v rtu p V 1 26 XtXovfiivoi p v

strat Cbrysostomus In I Cor. horn. ^aXavflov ikS'tiv, a).?' adiatpoQw.;

Ill, I dicens: Tovxo Sh xal v/xiv ilq tijv olxlav avtiaiv dnb 6e lii^eati

»ff' anb fthv yag nltovs^iai xal noQvtjg, xadamg okmg ytvofitvo-;

tay^i ovx av rig anovddaeitv ini dxaB^aQxog, inl to kovaaadai !(>/«-

DIDA9CALIA VI, 22, 10—28, 4 (l).

inluminationem [quod dicit Grace us photisma] aut herum c
natus meretrici exsurrexerit ab ea, etiamsi onini pelago vel :
fluminibus lotus fueritj mundus esse non potent. lo. Ovtk.
cartssimi fratres, eas quae tales sunt stultas observationes, c. t^

5 quae Immortalitatem praestant, pertinaces 'estote • sectari £«•
dienles in uno coniugio corpus vestrum immaculatum d if^
inquioatione, ut participes immortalitatis et regni Dei coBsotte
efficiamini et promissionem Domini Dei accipientes reqmesute
in saecula saeculorum,

10 XXIII (xxx). Et per plures et similes manifestationes tibk

habentes vobis clariorem facere doctrinam, cum ampliaretui vs^
tura, hie alicubi iam deponimus verbum, ut non per sevr ' . ■
veritatem ad satietatem vobis fiat doctrinae nostrae sermo. :. .:
nolite graviter ferre de his, quae dicta sunt ; nam et ipse Donnss

16 et salvator noster cum severitate respondens bis, qui digni tntt
condemnatione, dixit: TolliU illos et milt it e in tenthras ex^r*""
et ibi erit Jietus et stridor dentium; et: Abite a me, mai
ignem aeternnm, quern praeparavit pater meus diabolo et tf^fw
eius. 3. Et ignis et gladii opera facit verbum et per IcTOTiao

20 dicit: Verbum Domini siculi securii caedens lapidem et ignis fO'
amhulans el consumens. 4. Gladius ergo et ignis ct securis <S

16 Ml. 25, 50. — 17 Mt as. 4i. — 20 Icr. 25, 29.

2/8 exsurrcxeris . . fueris , . poteris L | 4 fratres > S ; eas : omncs S i
4/6 et ea - praestant : iieque ad eas accedite S | 5 pert, estole s. : studctei !
7 immortalitatis L C : vitae S ; consortes S C : et communioois L 18 1^
satietatem v. fiat : breve tantum tempus v. maneat S | 18 paravit S | 19 ijsi
— facit : igni et gladio comparatum est S | 20 verbum Domini : eccc w^
mea S LXX | securis c. L . . ignis o^' S LXX | 20/21 peramb. et cohisibob*
Z> S LXX I 21 securis ; necessilas non S

10. Huic versui respondet in Con-
stilutiombus pars altera versus 7 c. 30.

XXIU, 1—7. Auctor perorationem
incipit. Constitutor cum opus suum
nondum terniinaret, pjrticulam praetcr-
misit.

rai. — oijrf' oil' x6 nikayoq xt)..^ lu-
stinus Dialog, c. ij; rhv tf6vov xol
Tfl$ aU.a^ Qfiagtiai;, oig ovde to r^i

9tt).aaaiii Ixavov nSv v4m9 tm^
giaai.
XXX. "On t»oi 7ov4ttl0ti tt Ml

xaBuQani xal nSv zii^vtwtar n

if Tovro akloTptov (-f- ovf Sil **
avvitvat fv toTg xoiui/rifiitoti tif
aylwv xal yxr/.;.* <v i7ti(j rtSv fv nimu
xfxci/xt/fii^vwv d c p v). Quod lodieis

CONSTITCTIONES APOSTOLORUM VI, 30, 1—4. 381

vxogfd-ilQag (ucof^ ^ av/ifttavd^ ^^Qvy, avaatag cat ccvrrjg,
TO xihrfoq oXov xal xovq xozofiovg xdvrag axoXovOrftai,
sbnu dvvijaBxcu.

X. M^ xoQonjQsia&e ovv ra hfvofta xai gtvCixd, vofil-
tolvvsad-cu 6i avTcov, fti]^ ix^TjrelTS lovSaixovg dq>o- 6
^ awtXV ^axrlafiara t xa&agiaftovg ixl di§Bi vtxgov.
enrjQjjrmg de Gwad-Qot^eO^s iv xolg xoifttjTijQioig, xifP

IV xmv Uqcov ^i^XUov xoiovfuvoi xal ipdlXovreg vxhg
oifaj/ih'aw ftaQzygmv xai xdvxmv xmv dx' alcopog aylaw

' ddeltpmv hitmv xmv k> TcvqUp xexot/jiij/iivaiv, xal xr/v 10
w xov fiaaiXslov aco/iaxog XqiOxov dexxijv B^agiaxlav
txs Jbv xe xalg hcxXijalaig vfttnv xcd kv xolg xoiftijxijQtoig,
talg i§66oig xmv xexoiftrjfiivmv y>dXXovxeg xgoxiftxtxe
idv maiv xiCxol 4v xygltp. 3. „Tlfiiog" ydg „kvavxlov
> B^dvaxo^ xmv oalcov avxov", xai xdXiv „'ExUsxQe^ov, 16
/iov, slg XTjv avdxavalv gov, oxi xvQiog t ygpy^o^v ae",
iXXoig' „Mv^iirj dixcUmv fttx' kfxmiilmv", xal' „Aixalmv

V y<pi d-iov". 4. ol ydg &«p xexiOxevxoxeg, kdv xal

ev. 12; Num. 19, 11— 18. — 14 Ps. 115, 6. — 16 Ps. 114, 7. —
'o. 7- — Sap. 3, I.

l©v > h I dnokovaerat h | 3 elvai + 01; h | 4 xal -{- ra p v \
xov b d e I aw/xazoi + tov d e p v | 12 rf > d | lA iv xw
I yap + q)^aiv h|16 7>bdehp LXX | 17 Sixalov fttt iy-

e

bus coasuetudo sit, observare martyrum celebrabant ac praeterea

purgationes et mortuorum tempore persecutionis couveniebant.

bominari, a Christianis vero Cf. Eus. H. E. VII, 11, 10; IX, 2, i. —

mx (quos oportet etiam con- t^a/lAovreff vnep r. x. /jiaQXVQtov xrA.J

coemeteriis sanctorum). Cf. VIII, 12, 43; 13, 6; ConstAntini

1 Didascalia haec sectio c. 22 orat. ad sanctorum coetum c. 12;

Cyrifl. Catech. rayst. V, 9 — 10; Epiph.

arius Magn. Apocrit. Ill, 40 H. 75 c. 7; Chrysost. In acta horn,

il 1876 p. 139: 'Exel&sv {ix XXI, 4. — t/>. nponifinsts avTov<;]

v) avvexftf Quniafioi xal Socrates H. E. VII, 46: naoai {ix-

ta' ig dwnvlovTig ttvaaras xktjoiai) avrov (IlavXov xov Nava-

'o, ix 9ias vtXQOv ndliv Tiarov) to aiSfia axQt tov nv^fxatoq

■Of i/iarlip Tiff xpavaag dno- avv tf)a}.(jttj>6laig naginefinov. Chry-

ff sv^vq ificmrl^CTo xtX. sostomus In Hebr. hom. IV, 5: ovx

>lq xoi/iijTTipioiq] In coeme- wg d9).rjxttg avxovg nQoninnonBv;

istiaoi veteres anniversaria xl 6e vfivoi xxL

382

DIDASCALIA VI, 23, 5—8 \L)-

audicntibus veritatem verbum, quod populus non libenter at
cum argueretur a Domino et magistro nostro, sed non credide
putantes esse slcut est ferrum et ignis, eo, quod non ticiebinl
audientes, quae ab eo dicebantur; dura enim illis videbantur verb*
fi ipsius. 5- Sic itaque dicebat illis: Quid me dicitis domine, do
et tiott /ileitis, quae dico? Similiter ergo et scriptura nostra quil
dam videtur severissima esse propter veritatem suam. 6. Si
scripsissemus humaniora ad gratiam horainibus, multi a fide
issent debilitari et nos rei pro eis essemus. 7. Sicuti ergo met

10 non diu tenere sapiens putredinem per medicamina et emplas
sed ad acutiorem venit curationis medelam, id est ad ferrura'
cauteria, per quae sola obtinet infirmitatem et sanat earn, simi]
verbum Domini his quidem, qui audiunt illud et faciunt, emf
strum et cataplasma et malacma est, his vero, qui audiunt et

16 faciunt, ferrum et ignis esse videtur.

iS. Ipsi ergo, qui potens est aperire aures cordium vest
ut suscipiatis quae ministrata sunt eloquia Domini per evaogeliuin
et per doctrinam lesu Christi Nazareni, qui crucifixus est
Fontio Pilato et dormivit, ut evangelizaret Abraham et Isaac

20 lacob et Sanctis suis universis tarn hnem saeculi quam resurrc
onem, quae erit mortuorum, et exsurrexit a raortuis, ut ostend
et det notis suis pignus resurrectionis, et in caelis susceptus
virtutem Dei et spiritus eius, et sedentis ad dexteram sedis orafl

1 loann. 6, 41—67.
16, 19. — 23 Hebr. 8, :.

5 Luc. 6, 46.

16 II Mace. X, 4- - «^

3 putantes S : sperantes L | esse — ignis : esse, sicut est, femim 1
igneni Corsseii ! sicut est : durum sicut S | et ignis > S i 3/4 fac. audienWII
eis oboediebant S | 8 humaniora : profuse S | 9 pro eis : sanguinis eorum $ 1
12 obtinet — cam : medicus superior ac victor (ieri statimque sanare
aegrotum S | earn : eum L | 18 Domini > S | 13/14 emplastnim : sicut cS
16 cordium v. S C : cordis vestri L | 17 quae min. sunt : acuta S, rfiiyMK
(iiva a verbo diaxovaut derivans | 22 notis suis : nobis ut cognoscamm^
cf. C I 28 Dei -|- patris sui S of. C ) eius : sancti S

S. Doxologiani componens auctor
symbolum, proprie articulum de filio
in usum suum converlil. Cf. VI, 12, 1
not * . *

8 — 10. r<ji ovv dvtfafikvm xxh]
in periodo Didascaliac nihil dcsidere
Constitutor sub finem verba iijsi
serens ordinem turbavit.

CONSTITCTIONES APOSTOLORUM VI, 30, 6—9, 383

ojd-mOiv, ovx dolv VBXQol' JLiysi yag o acar^g rolg IkcSdov-
Hg' „IkQi 6k rijg dvaatdaemg tmv vsxq<3p ovx av^toxB to
}a/tftivov, OTt k/m b 9^ebg 'A^gaccfi xal 6 ^eog 'laaax xal 6
g Toxoid; ovx ioriv ovv b ^Bog 9^s6g vbxqcov, dXla ^covrmv,
Tsg yag avT<p ^ckfiv". $. ovxow xwv xaga ^etp ^cSvtmv 6
I xu J^lipava oTifta. xai yog 'EXiCOdog b jrgogt^njg ftexa rb
\aj9^vtu avTov vsxgbv ijyeige xeq)OPevfiivov vxo xeigarmv
^Uk:' i^Hwoev yag tb acofta avrov rcov 'EXiaaalov Saxicov,

dvaatag Igjyoev* ovx av 6h iyeyovei xovxo, el /i^ i/v xb acSfta
UKkdov ayiov. 6. xal ^Imaij^ 6 (J<6g>gmv xegisxXdxexo xm lo
w^ ftBxa xb axo^ccvsOf ovxi ix\ x^g xUprjg, xal Mcoa^g xal
HtCg 0 xov Navff ixeg>igovxo xa jiely>ava xov 'ImO^, /loXvOftOP
; tfyov/ievoi xovxo. y. 6&ev xal vftelg, <o kxloxoxoi xal ol
xol, dxagartjg^xoog axxouBVOi xmv xsxoifitiftivmv [ifj vofilaijxs
ip^dtu, fttjdk ^deXvaaead^s xa xovxa)v /Lelipava, xsgi'ioxdfiepoc 16
; xoiavxag xagaxijgrjaeig iia>gag woag' xal xoOfietxe kavxovg
ayiaafi^ xcA cat^goa^vy, oxa>g fiixoxoi xijg dd^avacUxg xal
vanKH x^g ^aaijislag xov &eov yivrjO^s xal xrpf ixajyeXlav
5 9eov Xa$r[XB, avaxavofiBVOi did 'lijoov XgiGxov xov 6a>x^gog
ovlatg. 20

8. TqS ow 6vpafiivq> dvol^ai xa coxa xcop xagditop vftmp

xb xaxadixBCd'Cu xd dajxovijft^va xov 9'BOv Xoyia did xb xov
TfyiUov Tud, did xfjg didaOxaXtag fijaov Xgiaxov xov iVagco-
iw, xov Oxavgaid-ipxog ixl Uopxiov UiXaxov xal "Hgcodov xal
tfof&ipxog xal dvaaxdpxog ix PBxgcov xat xdXiv „iQxofiipov" 26
\ OwxBXBla xov almpog „fiBxd 66§i]g xal dvpdftBmg xoXX^g"
ixovg (ikp PBxgovg dpByslgopxog, xm x6o/icp 6b xiXog ixdyopxog,
aaxm <fe xa xgbg d^jUtP dxopd/iopxog • 9. xm dopxi rjfttp dgga-
n>a xijg dpaoxdCBa}g kavxqp xal elg ovgapovg dpaXrjq>Q^ivxi did
$ dvpofiemg xov d-sov xal xazgbg avxov hx otpsOip tj/iBxegaig 30

2 Mt. 22, }i. }2. — 4 Luc. 20, 38; Exod. 5, 6. — 7 IV Reg. 13, 21. —
Gen, 50, I. — 11 Exod. 13, 19; los. 24, 32. — 26 Mt. 24, 30. — 29 Mc.
19. — 30 Act I, 9.

6 yaf + xal a | 9 ^v post 'Ekiaoaiov b d | 10 rci; : tov h | 12 xov
a h I 13 o^sv X. vfitig : xal v/itls ovv p v | 16 avrov? a | 18 yevtj-
l^( b, -crjaSe c 1 xal > d | 19 tov &eov : avrov p v | 19/20 aiwvlov
9(M>ff b c I 21 ovv > b e I 22 tladixfo&ai p v | 27 rfi + to e | inavd-
rog e

384

UIDASCALIA VI, 28, 8 (l).

potentis Dei super Cherubin, qui veniet cum virtute et gloria wdir^
care vivos et mortuos: ipsi est potentia et gloria et magnitado ct
regnum, patri et filio, qui erat et est et erit et nunc in generatiooet
generationum et in omnia saecula saeculorum. Amen.

1 Ps. 79, 2. — Mt. 24, 30; II Tim. 4, i.

2 vivos . . mortuos 00 S | 3 et filio : ipsius ac spiritui sancto S |
4 omnia >' S

1 TjfiiQaii h I 2 xa&fa&ivta d | 8 av^pcanov a b e h A : 9tov <lpv |
iarwra ix <fc|«Sv b d e | 9 <f(' ov : avrdt d p v | 10 r^ »r. (navQl A) 9tf
xai : avv xw navQi (avv avt^ A) xal xm avvaiSim (ayl<p A) nvtifun i

10. aQxifffia n. r. koyixtav xay-
/iittxmv] Origenes in loann. t. I, 40
€d. De la Rue IV, 41 de Christo dicit:
^^ya? iaxlv d^itptvi, ovx vnhg dv-
&Qwnotv (iovov, tt).?M xal navrbg

loytxov x^v dna§ &vaittr HQOCtnt-
Belaav kavtov avtveyxmr xrL Nv
Constitutoris verba fortasse ctndai
sensum habent?

COKSTITUnONES APOSTOLORUM VI, 80, 10. 385

Eg ovit^pccfovaiv ce^m xcA avfutioCaiv ixl ^ftigag ttoaaQaxovTa
tk xb avaax^eu avvdv ix vsxqcov, xal „xad-ea&evri ix de^itov
0 B^QOVOv TJyg iteYaXaavvfjg" xov xavxoxgdxoQoq ^eov inl xmv
4fOvfiift, xm ttxovaavxi' „Kd^ov ix 6£§tc5v (iov, I'cog av d-c5
hq klB-Qovq aov vxoxodiov xmv xodcov aov"' lo. oV i^edaaxo r>
r^ycypg 6 fuxxaQicaraxog £6x<STa ix 6e§tmv xfjq dwdfttcaq, xai
vfioi^ikxg dxiV ,'l6ov &emQc5 xovg ovgopovg avecpYiiivovg xal
m viov xov av9-Q€axov Ix de^imv kaxmxa xov 9£0v" <hg dgxiBQia
bncop xwv Xvfixmv xcefudxaw, 6i ov xb aifiag TtaX ^ (ttya-
Mvvij xtd ^ 66S/U xm xavxoxQaroQi ^ey xal vvv xal slq xovg 10
tSvag' dft^.

2 Hebr. 8, i, — 8 Ps. 79, 2.-4 Ps. 109, i. — 6 Act 7, JS- j6.

p ▼ I xal vvv : vvv xal del h | xal vCv xal > p v ] 11 alwvai + I'"'"
mmv (aim b) d e h p v | a/iijv : >■ h A, + Deus salvator lesus Christus det
ibis gratiam, vos patres tnei sancti, in regno suo; nam vos adduxistis nos tx-
ire hanc doctrinam, cum non fuerimus digni A | subscr. vilo^ ^).rjq)ev p

TaifK, DiDASC. rr Constit. ap. 1. 25

hWAioy z.

HKPI no ilTKIA^: KAI EVXAPI^TIA^
KAI TN2: KATA \PI2:T0\ >I> //iKi^r.

I. Tov vofio&tTOV Mmaico^ tlQtjXoxog zol; 'loQatjUxm^l
b didcaxa jtqo jiqockoxov vfidijv Tt)v odov Tfjq ^toijg xtxi T^
rov ^avdrov", xal ijiifpiQovxoq' „''Exk£§ai rr/v ymtjv, fva
xal tov jiQotfi^xov 'lllla Xiyovxoq xa Xam' ,lE(oq jrt
ix' of/ipoxigatg xalg tyvvati; v/icop; el ^eog koxi xvgioqi^
oJtlaco avxov", slxoxcos JEieytt' xai 6 xvQiO;; lijaoi

1(1 dvpaxai dvol xvgloig dovXevetv r/ yccQ xov tva fttaijOet
txtgov dyajtrjOti, /} kvoq av^i^erai xai xov kxigov xaxaf)(fi
2. avayxalcoi; xat ijn&q ixofttvoi x(p 6i6aoxdhn XQiOtm^k
ccoxifQ xdvxfov av^Qcaxcov (idXiOxa xiaxcov", <pafuv «^^
(lav, fda xiji; ^tujyg xai ftla xov ^avaxov. 3. ovdefti*

16 xQtatv i^ovaiv XQog lavxdg, xoXv yag xb ^iag>OQOV,
jtavxTj xexm^tCfUvai xvyx^^ovotv, xai ^votxtj /ttv Idri
Cfofjg 066c, inEtoaxxoQ 6t rj xov B-avdxov, ov xov xaxa
d^eov vxaQ^avroc, dXXa xov i§ tjttj^ovXrjg xov aXXox^ov,

I. 'Odoi 6vo etai, (lia xtjg ^Oitjs xal fiia xov &avc
qiOQci d^ xoXXfj fisxa§,v xcov 6vo 66<ov. 2. /) (iiv oi

4 Deut. 30, 19. — 7 III Reg. 18, 21. -^ 9 Mt. 6. 24.
4, 10. — 17 Sap. I, ij; 2, 24.

2/8 xal fvxa^, : posl /AVfiatwi v, >> p | 3 xal ftvijoct
8 ^fis" — xvQtos : fan xa o !^a h \ 9 xal > d h | 13 dv&gtixi
14 .^avdrov : v hoc scholium addit: o yaf &foi &avazov ov*
if^ovui 6f dta^oXov ^avato^i ei^ tov xoafiov tla^k^fv (cf. Sap.:
dj: 2> d i 15 fiakkov di : akka ft. d

I. Drpl ffvoixfji odov xal intia- x^^ t*"^* P ^'). V "^^ fx t(
£f*roi", xal on ij fihv ix 9fov (+ i7tifioi?.f)v tov dkkot^iat

VII.

RATIONE VITAE ET GRATIARUM ACTIONE
ET CHRISTIANA INITIATIONE.

a Moses legislator dixisset Israelitis: Ecce dedi ante
am viatn vitae et viam mortis, ac subiungeret: Elige 6
was; et Elias propheta populo denuntiaret: Usquequo
in ambobtis poplitihus vestris? Si Dens est Dominus, ite
lerito etiam Dominus lesus dixit: Nemo potest duobus
tire; aut enim unum odio habebit et alterum diliget,
laerebit, et alterum corUemnet. 2. Necessario et nos, 10
>tum magistrutn, qui est salvator omnium hominum,
Hum, pronuntiamus, quod duae sunt viae, vitae una
tera. 3. Nullam autem habent inter se convenientiam,
im discrimen est, immo vero prorsus disiunctae sunt,
quidem est via vitae, adscita autem via mortis, non 15
ex voluntate Dei exstitit, verum illius, quae ex insidiis

De naturali via atque I— XVIII, i. Anastasius Fragm. XI

quod ilia ex Deo est banc sectionem in compendium re-

is), haec vero ex depra- degit.

dum insidias adversarii 2. og iati aatr^^ xr?..] Cf. Ps.-Ign.

lucens). — Sic a p v, Magn. i, 2; Philipp. inscr.; Eph. 8, 2.

U: "On Svo 060I flat, — dvo odot] De viis in S. Scriptura

xal fiia Tov &avaTov, sexcenties sermo est, de via Domini

codicis V supra in notis et de via hominum, de via iustorum

um versui } adscribat. et de via peccatorum, de via aequitatis

ptionem autem versui 2 et de via iniquitatis etc. Viae vitae et

ifBgunt eoque caput II mortis commemorantur lerem. 21, 8;

ut deinceps uno capite cf. Baruch 4, i; Prov. 12, 28; Matth.

Tum exhibeant. — Anim- 7, 13—14. Deut. 30, 19 Moses non-

k: libro non additamenta nisi de vita et morte loquitur, nee vero

•ed verba Didaches linea de via vitae et de via mortis, ut Con*

stitutor V. I scribit.

26*

'dBB

GONSTITLTIONES

11^ flQcnti ovv ruT^tW'ft rj 666q T^g ^oyfjc' xai l^orir
r/v xcii b Aofiog. dioYOQtvBi, „ayaxav xvqiov rov_9^w ig o]
rj/c diavolaq xai i$ oXtjg t^c pvxfje tov iva xai fiovov, xcp'j
ulXog ovx toTiv, xai rov xXtjalov mc. tavrov" ' xai „xav, o ,
6 frt'Atig ytvio^ai oot, xai ov tovto ai.X<p ov xotfjastg", n
tartV „o ov niottq, aXlm ov xoojaH?". 2. „tvXoy(:lTi xovj ;
QOiftivovQ I'fidg, XQoatvxto9^t vkhg to5»' hnjQta^ovratv Vftdc^ a
jtare rove i^l^QOvg vficSv. xola yaQ vfilv X^Q^r ^o*'
Tovg ^ilovvrag vfiag; xai yoQ xai oi lOvixol tovto xoit

10 vfiele dk ijpiXtlte tovc ftiaovvzag v/iog, xai ^yfrpoy ovx ^'
3. „0v fiiaifOhig" yaQ, <pijoi, „xdt'Ta uv^QOixov, ovx Alyvxu
ovx 'Idovfialov" , axavreg yag daiv tov &iov tQya. tptvyiti\
ov rag (pvoetc, dXXa rag yvcoftag rmv xovrjgmv. 4. „dxtxov
oaQxixtov" xai xoCfiixcov j,ixt(hvfiitop" . kdif t£c aot 6<S

15 „elg rtjv dt^tav Giaywa, OTQiTpov avrdi xai rr/v aXlsfv",
gxxvXrjg ovarjg rrjg aftvtnjg, dXXa rifttatri(Hzg r^g ave^xcndag. iijpi
yoQ 6 davM' „Ei avtax(6a>xa rolg dtnaxodidovai /ioi xcMt.
5. kkif „ayyaQBva^ at^ rtg (dXiov "Jv, vxayt /jbt' avrov dvo, m
x<p 9iXovrl oot x{fid-f(vai xa) rov x'rwra oow Xa^ilv, atf^u aery

20 xcii TO IfidTtov", xat „ax6 rov aigovrog xa aa fttj dxoim.

^ayf^g torn' avrfj' xgdiroi' dyaxrjcfig rov B^ioj' tov xoii^
Of, dtvTegov tov xXt/aiov aov mg atavrov xdvra dl oaa
B-tXTjOfig fitj yh'to&at aoi, xai av aXXm firi xoUi, 3. xovxtov
rolv Xoycov ?/ 6t6axfj iortv avrrj' „evXoyttri rovg xaragcof/trw:
Vfdv xai XQOotvx^od-s vxig rdiv ix^^gdav vfidiv, vrjarti'tri 6t i.jk'
rmv difoxovTwv v/ddg' xola yag X^Q'?> ^^^ dyaxurt rovg ifa-
xcovrag vfidg; ovxi xai ra t&vrj ro ovx 6 xotovaiv; vfuli &
ayaxari rovg (itOovvrag vfxdg, xai ovx ^1*^* kx^gov". 4. ..axiiov
Tc5v oagxixdiv" xai oatf/arixcov „ixi&v(xiwi'" . adv rig aoi i*''
gdxiOfia „tlg rijP 6e§idv oiaydva, argtipov cevrm xai r^v aXXfiV",
xai lo// rtXuog' idv „dyyagfVO^] at rig (ilXiov kv, vxayi in^'
avrov dvo". iav dgfj rig „t6 IfjaTiov aov, doc avrqi xai rhr
XndSva"' iav Xdfftj t<$ axo aov „t6 aov, (itj dxalret"' w'tR

2 Deut. 6, 5; Lev. 19, 18; cf. Mc. 12, J2. 53. - 4 Mt. 7, U
0 Tob. 4, 15. - Ml. s, 44. 46. 47; Luc. 6, j2. 33. — l| Dcut. 2}, ^1
14 I Pctr. 2. II. - 16 Mt. s. J9. — 17 Ps. 7. $. — 18 Ml. ^. 4U\
19 Ml. s. 40, 20 Luc. 6, 30, Mt. 5, 42.

APOSTOLORUM VII, 2, 1—5. 385)

Prima igitur est via vitae; eaque est, quam et Lex prae-
iligere Dominum Deum ex tola tntnte et ex tola anima, tinum
n, prcuter quern alius non est, et proximum sicut se ipsum,
ne, quod non vis tibi fieri, et tu hoc alter i ne facias, id est :
u oderis, alteri ne facias. 2. Benedicite its, qui vobis male- 6
orate pro calumniantibus vos, diligite inimicos vestros. Quae
^is gratia, si diligitis eos, qui vos diligunt? Etenim ethnici
hoc faciunt. Vos autetn diligite eos, qui vos oderunt, et ini-
non habebitis. 3. Ait enim: Ne oderis ullutn hominem, non
•tm, non Idumaeum; nam omnes sunt Dei opus. Fugite 10
>n naturas, sed voluntates improborum. 4. Abstine a car-
cupiditatibus et mundanis. Si quis incusserit tibi colaphum
',ram maxillam, obverte illi et alteram; non quod mala sit
ed quod pluris fieri debeat patientia. David enim dicit:
idi retribuentibus mihi mala. 5. Si angariaverit te aliquis 16
lilliare, vade cum illo duo; et ei, qui vult tecum iudicio con-
et tunicam tuam toller e, dimitte ei et pallium; et qui aufert,

J > h j 3 diavoias a h : tpvx^s b, xa^iiui d e p v ; V'VZ^* * <^'o-
d e ! 6 yivta&ai h | xal ovahD:>-bdepv! tovio : > b,
; I 6/6 tovt lorir — not^aeis > a b | 7 npoasvxto^e -\- Shh \ 9 xal
: >> rel I 10 ovx '■ ovx h { 11 (p^alv post av^ptanov -b d h | 13 no-
xaxtSv p V I 16 tig t. Se^iav (+ niav h) aiayova d e h D a^ i. m. :
} V An I 16 dfxvvTtq : i. m. e lolg inl rw xaxw dnoitiafw? | rt/itw-
18 ?r > d p V

hxal JittQaivtaeiq xvpiaxdiv trum apost. 1901 1,4 enumeratis addo:

tv avpufavovoai t^ nalain Aristid. Apol. c. 1 5 ; Tert. Adv. Marc.

fvcei rwv &eiwvv6fiwv an- IV, 16; Orig. In ep. ad Rom. II c. 9

t; Hvftov, <p6vov (if&ovov (ed. Bened. IV, 486); Epp. cuiusdam

ia<p&opai, /Aotxtiag xal not- Pelagiani ed. Caspari, Briefe, Abhand-

yopfVfitvijs (dvoaiae e p v) lungen, Predigten 1890 p. 5, 9, 18;

(+ aodofiittx^i e p v). Mo- Rabulas Edessenus cf. G. Bickell, Aus-

lonitiones constitutionum do- gewdhlte Schriften der syrischen Kirchen-

TX coDCordantes cum vetere vdter Aphraates, Rabulas etc. iS'j4p. 240.

Mie legum divinarum; inter- 5. ov rag ifvattg xxk.^ Cf. IV, 10, 3.

ae, homicidii, abominandae Ps.-Ign. Magn. 5, 3; Philipp. 4, 3; 6, 2.

adulterii atque omnis vetitae 4. idv tig a. 6. pdniofia xt).i\ Ve-

actionis (sodomiticae). — Co- teres hunc locum haud raro decurtant,

ic inscriptionem versui 8 afii- nee vero adeo ac testes in notis criticis

caput III incipiunt. laudati. Cf. Tert. De pat. c. 8; Cyrill.

nav xth"] Locis parallelis in Hieros. Cat. XIII, 5 ; Epiph. H. 32 c. 6.

)idacbes 1887 p. 4-5 et Pa- - ov favlt^g xxk.'] Cf. VI, 23, 2.

6. T(p alToyvTi at didov, xai ayio rov ^Hot>TOi dat^tlaaC^ai
aov f4tj" (ijroxXda^c t?/»' ;(f*'(>«, „dixaiog" /ap „aVTjf) oi
xai xixQ^t"' Jtaoi yag d'tkec dldoa^cu 6 jraTtjQ „b rov
ttVTOv dvaxiXXmv ixt jcoii/govg xai ayad'ovc xai rov
6 avrov ^Qtxcor eni dixalovg xai ddlxov^". 7. xaatv ovp
dtSovat i§ olxdan' jtovcoy „Tifda*' ydg, (fijai, „t6i' xt'pioi'
ocor dixalciv Jtovcav"' jrQOTt/ir^Tiov da roi-i: aylov^.

8. „0v g>ovtvatig", tovt Iotii* ov ^9fQiIg rov ofiotov
dv&Qoaxov, diaXvfti^ yag ra xaXdis ytrofitva' oi*x f^ ^^

10 tfovov ipavXov Tvyx^^'ot'Tog, (cXXic (tovov rov d&oiov, vw 6*
dlxov agxovai (jovois dqiajQtOfievov. 9. „ov ftofxevoei^*,
yccQ (tiav odgxa elg dvo' ^'Eoovtcu" ydg, (prjolv, „ol dvo ih ci(
fiiav"' tv ydg eloiv avr/g xai yvvij r^ qiv(Sn, rij ovftxvoi^^
ivcooti, ry diai^t'aei, ro5 ^i<p, xm rgo^cp, xtxfogiafiii'ot ii

15 rc5 axt'jtiaxt x<u to) dgtd^ftqj. 10. ov jtatdo^&OQ^ottc ' xaga
yag to xaxor ix 2k>d6f4(ov q>viv, t',Tts Jrvpo? i^fi/Jlarot' xa(/cr
vdXmfia ytyovtv, „tJitxaTdgaToc*' 6i 0 roiovroq „xat igd xat »
Xaoq' Ftt'oiTO, yivoiTo". ii. oii xogvevaeic' ,,Ovx Iotci" 7«JV
(pTjOlv, „Jiogvtva}i' iv vioTg 'lagatjX*'. 12. „ov xXitfetg" 'Ajpf

20 yog xXitpag iv ro) 'JagarjX kv ^hgixd> Xi^otg (iXtj^slg rov ^
vxt§^XB'ey, xai ru^tt xXtifmg xai iffivadfiBvog ixXr^gorofniOfV m
Nteftav Ttjt' Xixgav, xai 'lovdag xXtxrov ra rcw' xiVfjXtov ror
TcCgtoif rr/c do^ric Jtagidatxtv 'lovdatoig, xai fttrafitXTj&eig dxfjyl
xai „eXdxtjO€v fiiaog xcu a§txvf^}j xdt^a xd OJtXdyxi'a aitt

•
ydg dm'aoai. 5. ,,3rai'ri roi atxovvxl oe dldov xat fir/ ajtah
jrdoi ydg tfsXti 6ldoo&ai 6 jtaxfjg ix xdiv Idtmv ;[(^><0juar|
ftaxagioq o didovq xaxd xtjv IvtoXjiv d&mog ydg ioriv. oiJtfii
Xafi(idi'oi'ri ' fl //«• ydg xpf^a'' ^X<ov Xa/i^drn rig, d&eooq
o 6i (if} /pf/ai' f;fQ>i' dcoGti dlxr^j', Ivaxi tXa^e xai elg xl' Iv <H*MD
61 yepofiivog i§tTaO{^riotTat xtgi wv J^nga^t, xai „ovx iSeXtxxitW
ixet&tv, pttygig ov djtoddi xov lojroro*' xodgdtTijV". 6. dXla w^
ytegi rovxov dk tlgrjxar ,ll6gaiQdxai r^ iXtr/fioavPfj oov tli
Xf^Qdg GOV, (tixQtg dr yvwg, xhn 6<3g".

n. Aixrtiga 6i ivxoXf/ xf/g didaxfjg' 2. „ov tpovtvotii, <«'
fiOixevGfig" , oi' jtaidoqi^ogijOuq, 0^ ytogvEvoeig, „ou xXiipac", w

2 Ps. Ill, 5. - 3 Mt. 5. 4j. — 6 Prov. }, 9. — 7 GaL 6. JO. -
8 Exod. 20, IS- - 11 Exod. 20, ij. 12 Gen. 2,24. — 13 Lev. 18, JJ- -

AP08T0L0RUM VII, 2, 6—12. 391

ae tua sunt, ne repetas. 6. Petenti a te da, et volenti tnutuari
te ne claudas manum; vir enitn iustus miser ettir et commodat;
nnibus enim vult tribui pater, qui solem stium oriri facit super
alos et bonos, et pluviam suam demittit super iustos et iniustos.
. Aeqoom igitur est, ut omnibus demus ex propriis laboribus: 6
hnora enim, inquit, Dominum de tuis iustis laboribus; oportet
atem praeferre sanctos.

8. Non Decides, id est, non destrues similem tibi hominem;
Bssolvis enim, quae recte facta sunt; non quod omnis caedes sit
itiosa, sed innocentis solius, cum iusta caedes magistratibus solis 10
eservetur. 9. Non moechaberis; dividis enim unam carnem in duo :
Snm/ enim, inquit, duo in carnem unam; siquidem raaritus et
nor unum sunt natura, conspiratione, unione, affectu, vita, more,
tqMurantur vero sexu ac numero. 10. Non corrumpes pueros;
latnrae enim adversatur vitium ex Sodomis ortum, quae civitas 15
igne divinitus immisso consumpta ftiit; maledictus autem, qui talis
est, et dicet omnis populus: Fiat, fiat. 11. Non fornicaberis : Non
erit enim, inquit, fornicator in filiis Israel. 12. Non furaberis.
Achar namque cum in Israel apud Hierichuntem furatus esset,
bfndibns obrutus excessit e vita; et Giezi, quod furtum ac men- 20
dadom commisit, Naamanis lepram in hereditatem accepit; et
ludas res pauperum surripiens Dominum gloriae prodidit ludaeis,
acpaenitentia ductus laqueo se suspendit et crepuit meditis diffusaque

16 Gen. 19. — 17 Deut. 27, 15. — 18 Deut. 23, 17. — 19 Exod. 20, 14. --
» los. 7, — 21 tV fteg. 5. — 22 loann. 12, 6, — 23 Mt. 27. — 24 Act.
1,18.

1 001 e I 2 dnox).. t. 'ifl^a : dnoaTQaip^g h An, dnoaT(ta(f:^g xal xkeiat/^
t. 2- b , 3 naviiQ 6 : a^g h | 4 dya&ovg xal novTKioig e ■ 8 aov b d e h |
9 ynifttva a b h : ytv. rel | 10 rf' a : «J^ h p v, > d e | 10,11 rf' trd. : rft
'^v b I 12 yap + tijv d p v | 13 ev : dav d | 15 ovdh b d e h | 18 yivono
Mc > a h V I iati h | 19 dno vldiv h | 20 iv sec : tig h \ 21 rifC.tl a :
jnyi V, yif}^^ rel | 23 nagtSmxev -f- toig h | 24 ilaxiae d h

6. 0 nm^if] Qpae in Didacbe c. i eleemosyna e scriptura apocrypha de-

seqmmtur, ea Constitutor praetermisit, sumptum repetere noluit.
H qtiideni, ut videtur, quia IV, 3, 2
am similia scrip«i atque dictum de 12. 'Axa(j xi)..] Cf. II, 10, 3.

392

CONSTITI'TIONES

xai '4t'ai'lag xa\ ^txtpilga ij xovzov ycvrj, xitipavng ra JSut
miQaOavzeg to jivtvfia xvqIov, xaQOXQ^fta axo^dott IlixQOv
ovvaxoOTolov ijiitov id-avaxcaBi^oav.

ni. Ov fiaytvouq, ov ^jxQfiaxevaete' „*PaQfiaxov^*' yap,
6 „ov xiftt^icaoert". 2. ov yoyfvOftc xixvov oov iv yfroj
TO ykwriBH' aytoxxtvilg^ yrav yoQ xb i^tixoviafiivov, ipt
xaga 9-bov, g>ovev&hf kxdixt^&'qotxai, d6lxmq dvaiQt&^iv. 3.
ixt&Vfi^Otii TO xov jtXijalov cov", olov „Ti}v yvvalxa rj xov
fj xov ^ovv rj xov tiygov. 4. ovx tJtioQxtjatiq", tQgi&Tf

VI „fifj ofioaai oXcoq"' el 6h (itjye, xov evoQxr/O^g, oxt „lxan'id^/fOt
xag 6 ofivvcDV kv avx(p. 5. ov y?et>dopiaQxvQrjaei<;'\ oxi „b
^avxcov jtivtfXtt xaQo§vvu xov xoi^oai'xa avxov".

IV. Ov TiaxokoytiOtu ,^Mij dydxa" ydg, g>tj<ii, ,,xaxoMfi
'tva fit) i§aQB^", ovdi (xvT/aixa*t}oeiq ' „66ol" yag ,^i'rj<uxa»aif

15 fig &dvaxov". 2. ovx totj dlyvcofioi: ov6e dlyjimaaoc' „xay\c yif
loXvga dv6g\ xa idia x^i^*]", xa2 „avTjg yXojaaco6tf<; ov xaxtv^t^
&TJotxai exl xTJg yijg". 3. ovx Jlaxat 6 Xoyoq oou xtvoi'
xavxbi;" yag „X6yov dgyov dcoOfxt koyov. 4. ov ^evotj' Axt
ydg, qftjCl, „xdvxag xov,; Xakovt'xag xb ^evdo^". 5. owe

20 xXiOvixTrji; ovde aQxa§' „OvcU" ydg, g^i^lv, „b xXtovfxtm
xXrjOlov xXBovi§lav xaxt'jv". 6. ovx iay t&jtoxptTJyc, &»« ftfi
fiiQOe oov (itx avxwv ^(/^".

fioytvaeig, ov ^gfiaxivong, ov ffovtvouq xixvov iv ^Boga
yevvrj&iv dxoxxBvttc, „ovx ixi^vfitjotig xd xoii xXtjOiov". j.
ixiogxr}atiq, ov rj.'ievdoijagxvgtjakiq, ov xaxoXoyTjUetg, ov (iVf,
xaxtjOug. 4. ovx toy diyrcofxcov ovdi diyXmaoog' xayh; yag
vdxov tj diyXfoaoia. 5. ovx ecxat 6 Xoyog aov tptvdrjg, ov xtvli
dXXd uttiiGxcoftiroq xgd^tt. 6. ovx iatj xXeovixxrjg ov6l apxul

1 Act S- — * Exod. 22, 18. — 6 Exod. 21, 23. — 7 Exod. 20, 17.
9 Mt. s. J^ 34- — 10 Ps. 62, 12. — 11 Exod. 20. 16; Prov. 14, ]l.
13 Prov. 20, 13. - 14 Prov. 12, 28. - 15 Prov. 6. 2; Ps. 139, la.-
17 Mt. 12, 36. — IS Lev. 19, 11; Ps. J, 7. — 20 Hab. 2, 9. - 21"

24. S>-

1 aainpt'i^a d e h p { 3 ^>f>aviw^/]onv b | 4 fpijoir >- h | 5 ntftj^A
arftt d ovAh h | itttifHoftu b | 6 la^tuv d c p v ( 8 r^v ;rofila e | 9 ff^

APOSTOLORUM VII, 3, 1—4, 6. 393

ia viscera ems; et Ananias atque Sapphira uxor eius, quo-
pria bona rapuerant et tentaverant spiritum Domini, statim

Petri coapostoli nostri morte niultati fuerunt.

Non incantabis neque vinum miscebis; ait enim: Vene-
sinetis vivere. 2. Non interficies filium tuuni in abortione 5
iterimes infantetn natum; omne enim formatum, quod
1 Deo accepit, si perimatur, vindicabitur, utpote iniustum
3. Non concupisces, qitae sunt proximi tut, ut uxorem
'ttt out bovem out agrum. 4. Non peierabis; dictum enim

iurabis omnino; sin minus, saltern pie ac vere iura, quia lo
r omnis, quiiurat in eo. 5. Non dices falsum testimonium,

qui calumniatur pauperem, lacessit eum, qui ilium fecit.

Non maledices: Ne diligas enim, inquit, maledicere, ne
neque recordabcris iniuriae acceptae; viae enim eorum,
tres sunt iniuriarum, ad mortem ducunt. 2. Non eris du- 15
itentiae neque duplicis linguae; laqueus enim fortis viro
ibia, et vir linguosus non dirigetur in terra, 3. Non erit
lus vanus; de omni enim verbo otioso reddetis rationem.
nentieris: Perdes enim, inquit, omnes, qui loquuntur men-

5. Non eris fraudator neque rapax: Fae enim, inquit, 20
■oxitnum fraudat fraude mala. 6. Non eris hypocrita, ne
lam cum eis ponas.

r< : >► b, -\- yiygantai d e | 11 tfxvSofji. : avifotpavri^ati; b d
t 6 : 6 yap h | 13 xaxokoyflv a b p : xazakaketv d e h v LXX |
'i d, > b i apyov loyov h | ^watit tw 9(tS loynv d | 19 ipijal

yopivoii yorjttiae, xatvo- c. 63, Ancyrana c. 21; Basilius can. 2;

pfviovi p v), iniopxiag, losephus Contra Apionem II, 16 vel

vpiag (1^. > p v). Inter- Eusebius Praepar. evang. VIII, 8, 21

carum artium, interfectionis verba losephi repetens.

endacii), periurii, falsi testi- IV. 'Anayopivaic xaxo).oylaq, fitj-

viSoQ xai tid-ovg vnovlov, dpyokoyiai

rationem abortus et expo- {dvitloyiag d e p v), y/evrfow;, nXfo-

:1 necationem filiorum prae- vf^itcq (-\- te xai d e) vnoxpiaew,:

en et Bamabae epistulam Interdictio maledicentiae, irae pemia-

emnant Epistula ad Diog. nentis ac moris subdoli, otiosi sermonis

as Apol. I, 27 ; Athenagoras (contradictionis), raendacii, fraudis, si-

>; Qemens Alex. Paedag. mulationis.

). 227; synodi Illiberitana 4. Ps.-Ign. Her. 5, i.

394

COKSTITITIONES

V. Oi'x set] xaxo^d^Q ov6h vntQi^tpav

d^Eoq

^'M/

TtTaGOtTat. 2.

xvqIov fj xqIou", 3. ov (ii07)attg jidvTa avd^Qcojtov. „iie^f
iXiy^etg rav adtXqov aov xdi ov Irj^i] 61 avrbv ctftaQrlav",
5 „lXeYXt Ofxpbv xai ayaxtjaei 01". 4. ffivyt axo xavrot;
xal gjtb jcavrbq ofiolov ftvrof .'Axtxt" ydg, qpr^alr, „axb tt
xal TQOfiog ovx lyyut aoi". 5. /u^ ylvov ogrflXoq firjSi ^aon
fiijSk QijXtoTTjq (iij6i ftavixbq /it^ &gaovg, /i}/ Jtdd^ijc to xov Kd
xal ta Tov JSaovX xal ra tov 'I(od^' ort 01; (itv djtixria'fv xi

10 ddeXg>bv avzov tov 14^eX dia to jfQoxQirov avrbv evQfitfjvai xc
&ffp xui dta TO XQoadtxB'fjt'ai Trjv d'vaicn' avrov, 6c di rbv oCtt
Jarlrf idia}X€i> vixijaavra roXttt& tov fptXiOTtalov, CtiXoioaz
Tti Toiv xoQtVTQicol' tvq:>tipiki, oc 61 tovc 6vo aTQortjXdrai; art
TOV X^tviffjp TOV TOV 'IdQOTjX xtti Af/EOOa TOP TOV lovda.

15 VI. Mtj ylrov olmvoaxoxoc, oti birjytT xgbi; fl&toXoXarQtu

„Oioh'tafia" de, q>Tjoh' b 2afiOvijX, ,,a(iaQTia kOTb'", xai ,.{
toTat ola>vtafibc h' 'Jaxd>(i ovdi (ioimia iv IoqcojX. 2. ovx
ix^dmv V xiQixad^aJQaiv tov vlov aov, ov xXtjdovttlg ovdi oUoen
^ay ovdi dgveoaxoxTjOftg" ovdi fia^o^i ptad-rj(iara xon

20 tavxa yag dxavra xal 6 y6/40s dxslxiv. 3. fiij ylvov ixt&viajx
xaxfov, bdriytj&tjay yag tig dfitTglav afdagxtjfidrafp. 4. ov*

ov6a vxoxgiTTjc ovdi xaxorj^rjc ovdi vxfgjjtpavoc. ov Xt/^^1^ ^ovltH
xovTjgav xaTa tov xXtjoIov 6ov. 7. ov fiioi'iattq xdi'Ttx aj'fi^pw^o'J
dXXa ovg fiiv lXiy§.etg, (ovg di iXttjoeig), xegl de tnv xgootv
ovg de nyaxt'iOfig i'xig r»/t' V''*^'Jf'?*' <Joi'.

HI. Tixvov fiov, tptvyi dxb xavrb^ xovTjgov xai axb xerrii
bfiolov avTov. 2. fit} yivov dgylXog, bdjjytl yag r} bgyfj xgbg t«i
q>6voi\ fifjdi ^TiXajTtjg f/rjdh IgtOTixbc fJtfdi dvfitxog- ex yag Toita
axdvTtov <p6voi yiWwvTat. 3. Ttxvov (lov, ptif ylvov ixt^vftrpfiA
b6t]ytl yag tj ixtd-vfda xgbg Tt)r xogveiav, fitfde alaxgoXoyoz fifji
v^}X6<p^aX(iog' ix yag rovxatv axdvTa}r fioixtlat ytvmvtet'^
4. Ttxvov fiov, ftij yirov ola>vo6x6xog, ixttdtj odt/yeT fh t^I' iiit
XoXatgia%', fiTjde ixuoidbg frtjdi (ia&rjfiaTixbi (ttjdi xigtxa^aiQ'OV,{

I Prov. }, 34, — 1 Deut. i, 17. — 3 Lev. 19. 17. — 5 Prov. 9, 8.
6 les. $4, 14. — 8 Geii. 4. — 12 I Reg. 17. 18. — U III Reg. J, }i
16 I Reg. 15, 2j. — Num. 2}, 23. — 17 Deut 18, 10. 11 ; Lev. 19. 26.

APOSTOLORUM VII, 6, 1—6, 4. 395

V. Non ens nialignos neque superbus: superbis enim Detis
istit. 2. Non accipies personam in itidicio, quia Domini est iudi-
tm. 3. Non odio habebis uUum hominem. Arguendo argues
ttrem tuum, et non accipies propter eum peccatnm; et argue sapi-
tem, et diliget te. 4. Fuge ab omni malo et ab omni re simili 5
: Suede enim, inqutt, ab iniquo, et tremor non appropinquabit
W*. 5. Ne sis iracundus neque invidus neque aemulator neque
iriosas neque audax, ne tibi accidant, quae Cain et Saul et loab ;
Qoniam primus quidem occidit fratrem suum Abel, quod is fuit
pod Deum praestantior inventus eiusque sacrificium acceptum, 10
ecuodus vero sanctum David persequebatur, victorem Goliath
liilistaei, invidens ob saltatricum faustam acdamationem, tertius
IcDique duos exercitus duces confodit, Abner duceni Israel et
^masam, ducem ludae.

VI. Ke sis augur, quia id ducit ad idololatriam : Auguriuvi 15
mini, inquit Samuel, peccatum est, et non erit auguratio in lacob
teque divinatio in Israel. 2. Non eris incantator aut filiitm tuum
lustrans; non ominaberis neque auguraberis neque auspicaberis neque
disces pravas disciplinas; haec enim omnia etiam lex prohibuit.
3. Ne sis cupitor malorum; deduceris enim in peccatorum nimie- 20

2 0 (> h) B^toi a h V : xvQiOi b d e p LXX | nQoatunov -f- Swaarov p v
oTi rov : xov yap p v | 4 avrov e i 5 tpfvyttt h j 6 avrov b h, at-rcuv e <
S^frt lunixog d ! &gaavg + Iva b An | 9 Iwfi a b | oV : o p v | 10 xbv > d |
11 ngoaifx^^vai : nQOxpt&^vai a | 12 vtxiqaavxa -f ^ov a b | yohad a i
^luaaf a d e An : xal 21. b h p v | 13 arparap/ai a | 14 dfifvifQ d p v
It a d e : -|- rlv b h p v | dfitaaav h I 17 oitiriofxa b h , 18 inaoidwv e ,
?: ot6\ p V, > b I 19 ovSh OQVtoax. — jua^^atj a* i. m., > a I /tdBtifia
tmifov d e p V I 20 ndvra d e p v | 21 afiaQXidiv e

y.'AnaYOffvatg xaxotj&fiaifTtgoa- VI. [Jepl olatvoaxontxfj,;, inaoi6t,i;

'noXn^iaq, opy^g, fiiaav9pwniai, (inttotdias»),x?.ti6oriafiov,inidv/4iai

howvSaq. Interdictio malignitatis, xaxdiv xal lomuiv dntjyoQtvfjiivtov

>cceptioiiis personarum, irae, odii erga (^xktiSona/iov xtL >■ a). De arte

tKuines, invidiae. augurali, incantatione, ominatione, cu-

p J He s I pidine malorum reliquarumque rerum

interdictarum.

3- iliyfiip xr)..] Haec addens Con- i — 4. Constitutor ordinem Didachcs

titntor verba d)J.a ovs fiiv xtL Did. ), 3. 4 invertit.

, 7 delevit. 3. Cf. Cyrill. Hier. Catech. IV, J7.

3»6

CONSTITUTIONES

ataxQoioyos ovdh Qiy>6g)9aX/iOi; ov6t nl^vaoc ' ix yag J^
AOQPelat xai ftoixtlai ylvovxat. 5. fiij yivov yiJla'pytJpoc, ^\
di'xl d^Bov 6ovXEvaijg rm (xafioiva. 6. fiij ylvov xfyd()ogoc
fitrirnQOi; firjdh vtprjl6<fQ(ov, ht yoQ tovrtov axavtaa> itMst
5 yfviw'fraf ftv^aO-tjrt tov tbtoirxoc- „KvQit, 017 v^?w^ r^ xajw^j
(jiov, ovdl ifitrifoQlo&TjOap 01 6^&aXfioi (lov, ov6t tJtOQivbifi 1*
(Atyulotq oiSd'k iv l^ttvfiaalotg vxeg kfti' d fttj iraxiivoipQW'wit^\^

VII. Mff yivov yoyyvooQ, fifTjoBtU t^c rtfiatQift,; rjc tvTt'oi
ot xoTctyoyyvaavTSi; Mmaicoq. 2. fxtj iao ccv&^ddf/t; /i^t xcv

10 Qo^Qmv fitjdh oxXrjQoxdgdioc fir)di B^vfim&tjz fiijSt /jixg6if?trio^' xa
yag Tavra oStfyst JiQoq ^Xaa(f.t)fiiav. 3. ia&i 6\ xgao^ co*; McovO
xal Aavld, ixtl „ol xgattg xXTjgovofirjaovow rip' yrjv".

VIII, nvo%) {taxgo&vfioq' 6 yag TOtovToq „3toXvi iv ^igov^
OBi", IxttxBg o „oXtyoffwxoQ laxvgog dqgmv". 2. yivov ii

15 „fiaxdgtoi" yag ,,oi iXer/ftovej:, on avTol tXtrj&t'iaotnai" . 3.
«x«xoj, j^ovxoi:, dyahoi, rgifiojv tovc Xoyov-: tov B-eov. 4-
v^H6atti: oeavTov mq 6 4>agi0ttl0Q, ort ,,xaq 6 vipmv lawrj
Taxfivm&t'jOETai", xa) „x6 v^rjXov iv di'^goixois fidiXvyfta jm
&sq}". 5. ov dcdoBig ry ^rxi} Oov tgdaoi;, on „di^g t^{

20 ifiXEOiItai tlq xaxd". 6. ov Ovfixogevatj fiira dq>g6vwi\ aXi
(itra aoqicov xai dixalfov. 7. za Ovfi^aivovrd aoi xi&tj tvfut

iixov xai xaq xegiOTdafis dXvxmg, ddmq, on fito&oq Cot xa
fttov do&tjofxai <hi x(p 'Igj^ xai xm Aa^dgqi.

f/rjdi {^iXi avza $Xtxitv ^fjrjdk dxoveiv] ' ix yag xovrmv cutdrrai
lidwXoXaxgia ytvvdxat. 5. tixpop f^ov, fii/ yivov tf^tvoxTje, ixni^
odfjyil TO tpivof/a dq X7jVxXoxr]v, fttjde tfiXdgyvgoq {itjdk xtvoio^o:
ix ydg xovxtov axdvxfov xXoxal ytvvwvxai. 6. xt'xfov fiov, Pi
yivov yoyyvaoc, ixti&ij oSijytt tig xtjv ^Xaoiprjuiav, /Jijde crrffttfJi/."
(dr^di jTovtjgoifgojv Ix yag xovxwv axavxcov ^Xuo<fiifiiai ytf-
vwvxat. 7. iaBi Si. xgcnjq, ixel „oi xgattq xXt^govofttjoovd r^'j
y^v". 8. yii'ov ptaxg6Bv(iOi xal tXtrjiicov xa\ dxaxoq xai ijOviioii
xal dyaBoq xai xgifiav xovq Xdyovq 6ta yavxoq, ovq ijxovcai
9. ovx vtp(oonq aeavxbv ovdh dcooeiq xtj V*-7& '^^v &gdaos.
xoXXtj&tjoexai /} tpvxrj aov fiexa vipr/Xdiv, dXXd fuxa 6ixaia>v
raxtwwi' dvaaxga^r^atj, 10. xa ovpt^aivovxa aoi ii'igytjfiara *i
aya&a xgoadi'§y, tldio^, on dxig &bov ovdiv yit'txat.

S Mt. 6, 24. — r> Ps. 150, I. 2. 9 Num. 12. 14. — 11 Num. t),

APOSTOLORUM VII, 6, 5-8, 7. 3^7

'* 4. Non eris turpiloquus neque emissiciis oculis neque
*otus; inde enim fornicationes et adulteria oriuntur. 5. Ne
inns, ne vice Dei servias mammonae. 6. Ne sis inanis
le cupidus neque elatus neque altum sapiens; ex his quippe
Tos superbiae prodeunt. Memento illius, qui dixit: Domine, 6
/ exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi met, neque am-

in magnis neque in mirabilibus super me; si non humiliter
m.

[I. Ne sis murmurator, memor poenarum, quas dederunt,
si obmurmurarunt. 2. Ne sis insolens nee malitiosus nee 10
orde nee iracundus nee pusilli animi; omnia enim haee

ad biaspiiemiam. 3. Sis vero mitis, ut Moses et David,
quidem mites possidebunt terram.
IL Sis longanimis: qui enim talis est, multus est in pru-

siquidem pusillanimis est vehementer stultus. 2. Sis mise- 15

beati enim misericordes, quoniam ipsi misericordiam con-
ir. 3. Esto innoeens, quietus, bonus, tremens sermones
4on te exaltabis ut Pharisaeus, quia omnis, qui se exaltat,
bitur; et quod altum est in hominibus, abominatio est apud

5. Non dabis animae tuae audaeiam, quia vir audax 20
in mala. 6. Non gradieris cum insipientibus, sed cum
bus ae iustis. 7. Morbos et casus, qui tibi acciderint,

aceipito, et adversa fer sine tristitia, sciens, quod tibi a
ibitur merces, sicut lob et Lazaro.

I. — 12 Ps. 36, II ; Mt. 5, s- — IS Prov. 14, 29. — 16 Mt. 5, 7. -
56, 2. — 17 Luc. i8, 14; 16, 15. — 19 Prov. ij, 17. — 23 lob 42;

xXuCfOviai a b V I 5 yivonai p, yliovrai a, ylvtovxai b ] 8 fi7Ja9^Ti h •
aanfi b p v [ Mwatwg : xata M. b h p v | saat b e, eatw a
•ita y. ndvia b p v | 11 fiwa^g d e h v | 12 ttjv > a | 14 o >
16 yotfi > e I i).ft]&^aovTai : viol &tov x?.Tj&i^aovTat h | earn b e
+ rcu a i 19 ^gaavq dvijp a | 20 avfino(ifv&i^a^ h | 21 dixaiiov -j-
ffvoftevog yap ao<polq ao<pbg iatai, 6 dh av/xnopfvo/afvog atpgooiv
letai a ex Prov. 35, 20 | 2223 naga &eov aot a

[nayogfvotq yoyyvofiov xal VIII. lltgl ftaxgo&v/jilag, dxaxiag,

tg xat ineptj^avlag xal &pa- ngaoitjTOi (+ xal d e) vnofioyijii.

Interdictio murmurationis, Oe longanitnitate, innucentia, mansue-

ae, superbiae, feritatis. tudine, patientia.

Ps.-Ign. Eph. ID, 2. I. Cf. Ps.-Ign. Her. 5, 2.

398

CONSriTCTIONES

IX. ,.T6v XaXoviftd aot tov koyov rot" 9^eov" do

od^)oij 6\ avxov fjfiigac xai rvxxoq, xifttjoug 6k ffiWl
yiviotcoq atztov, dXX' toq rov tv tlvai ooi Jtg6£n'ov
6:tov yoQ rj xsqI &iov didaoxaXla, ixtt 6 &£dq xdgHixv. li
h ^tjTrjaus xa&' rffidgav to xgoamytov xmv afimv, h
TOfg Xoyou avr(5i>.

X. Ov xoirfinq cxldiiaxa XQoq xohq a/iovg, iiprfii
KoQftTwv. 2. flQ^V£va£ig fiaxofdvovi, wq Mcaa^i, avvi
tig (piXlav. 3. xgit'tli dixalaag' „rov" yag „xvglov ;/

1(1 4. 01' Xijif^ Jtgoooaxov iXiy§ai ixl xagajrtcofiari, ac'Ulkii
MiXalac tov l4xaa^ xa\ 'i^dt^iXtx o AlNo^ tbv IdtxLa
NdO^av tor Aavl6 xal 'loadvprig xov ^Hgcidt/v.

XL Mil yivov dlipi^OQ iv xgooivxH <Jov, h ioxai tj «^ i«|
yixg 6 xvgiog i//o! nixgoi kxX xt^g &aXdoOT)g' „t)ify6xiuu, «;|

15 idiaraoag";

XII. Mil yivov xgoq (th> x6 Xgffelv Ixxelvmv xtjv /ftg>.
di TO 6ovvai ovax^XXmv. 2 (XII). iav 'txyc, dia tcdv X"P"LI
dog, tva igydotj ttg Xvxgeodiv afiagxitov aov „£Xt^fiWJinai" ^
xdi xiartotv dxoxa&algovxai a/iagxiai". 3. ov dioxdcui

20 xTcoxoi, oidi 6idovg yoyyvohiq ' yvcoaij yog, xU i€xiv v row
dvxojtodoxrjg' ,lO iXetov'* ydg, q>r)alv, f,xxmxov xvgln
xttxtt Je TO dofta avxov, ovxcog avxaxodo&tjosxcu avxta". \-[

IV. Tixvov fiov, „xov XaXovitxog oot xov Xoyoy toc W
fivijoO-tjatj" vvxxog xal r/fiigag, xiftfjaeig 6h avxov tog xii^ov •♦
yag t^ xvgtrnt]q XaXelxai, ixsJ xvgioq ioxiv. 2. ix^^fi*^'
xa&' fjfiigav xd xgoOmxa xibv ityimv, 'iva ixavaxaijq vdi M
avxcav. 3. otJ xot^dHG oxio/xa, dgrjvevCftg 6h ftaxofiivovs'
dtxttiwg, ov Xijipij xgoOfojiov iXiy§ai ixi xagaxxmfiactv. f*
di^vxfjOetq, Jtdrsgov taxat t} ov. 5. /if) yivov xgbqitfv^^'
ixrelvtov xdq x^^^^^' Jrpoc 61 to doCwat avaxdiv. 6. icu' (J^'
xfov ;if*ipt5r aov, dmOfiq Xvxgaiaiv dftagxidov aov, 7. ov A<rf«<
dovvai ov6h dtiovg yoyyvaeig ' yv(6cy ydg, xig ioxiv o roi* f»w

1 Hebr. i j, 7. — 7 Num. 16. — 8 ExocL 2.-9 Deirt, 1, ^ ■'
10 III Reg. 18, 22. — 11 ler. 4$. — 12 II Reg. 12; Mt 14. - "1*^*
6. 7. — 14 Mt. J4, II. - 16 Sir. 4, 31. 18 Prov. i6. 6. - 21 P*

19. 17-

APOSTOLORTJM VII, 9, 1—12, 4. 399

uim, qui sermonem Dei tibi loquitur, glorificabis, eiusque
)r die ac nocte, honorabis autem eum non tanquam
jctorem, sed tamquam ilium, qui tibi ut bene esses
exstitit; ubi enim doctrina de Deo, ibi Deus adest.
s cotidie faciem sanctorum, ut adquiescas sermonibus 5

on facies schisraata adversus sanctos, recordatus Cori-

Pacabis dissidentes ut Moses, eosque in amicitiam re-

3. ludicabis iuste; Domini enim est iudicium. 4. Non

:rsonam in arguendo de peccato, ut Elias et Michaeas 10

uerunt, Abdemelech Aethiops Sedeciam, Nathan David

Herodem.
It sis duplici animo in precatione tua, utrum futurum
1; dixit enim Dominus mihi Petro in mari: Modicae
: dubitasti? 16

!4oli ad accipiendum quidem manum porrigere, ad dan-
contrahere. 2 (XII). Si habes, manibus tuis praebe,
in redemptionem peccatorum tuorum; eleemosynis enim
gantur peccata. 3. Non dubitabis largiri pauperi, neque
lurmurabis; cognosces enim, quis sit, qui mercedem 20
lit quippe: Qui miser etur pauperis, Domino faenerat;
utem datum illius, sic retribuetur ei. 4. Ne avertas te ab

1 3 yfpccfifvov b, yivo/isvov avl4o>-bde!8 xogtvuiv d e,
araXdaaotv p v | 10 lij^d e | 11 d^ife/Aeklx p v, d^tftikex h |
14 okiyontatt a d h : 6kiy6if>vxe b d i. m. e p v | 17 avarikkwr
iXk' d I tx^is a I 21 xvplw : #ecJ b d e

py Tovi xaia Xgiatbv X. "Or< x^*l f*h dnooxi^eiv twv

yoviatv nkflov (+ xi a) ayiwv, a).)! tipyvfveiv fxaxofxevovi,

I fihv yag to ev (rov xpivetv vt dixaluti; xul iatj ngoamno-

ti, 01 6k TO tlvat fiovov k^TTTflv (a).}.' xxk. > a). Qpod non

Quod oporteat doctrinae oporteat se disiungere a Sanctis, sed

stros pluris ducere quam pacificare contendentes et iudtcare iuste

enim bene esse, hi vero et personas non accipere.

praestant. — Codex d XI. Ilegl dtyivxov ^xoi oXtyoipvxov

capite Donnisi rarissime (okiyoniaTov e). De homine animi

exhibet. duplicis seu parvi (modicae Bdei). Cf.
Ps.-Ign. Her. 7, i.

fv elvai 001 af.] Eadem XII. Hfpl evnottag. De beneficentia.

tor c. 31, 2 adcUdit. 2. Cf. Ps.-Ign. Her. $, 2.

400

CONSriTlTTOXES

(tvTOv Tov fit/ eloaxovaat rov dioftivov, xa\ avrog ijtixaiiaa
xctl ovx iarat o tiaaxovoav avrov". 5. xotvantjOHq fie
T«5 ddeiqxp oov xcA ovx iQ£lQ_i6ia eh'ai, xotv^ yag »y final
5 jtaQcc d'tov Jtaatv av^gcajtotc xageGxtvaoOTj.

XIII. Ovx agil^ Tjy*' x^^Q^ '^^^ ^^^* "^^^ *'^<>*' ^^^ *l oxh_
^vYavgog eov, aXXa dxb Ptorr/Toc etvrmv 6tdd§Hc avrov^
fpo^ov TOV ^£00' „n(d6eve" ydg, (prjol, ..tbi' vlot' aov, mti
yog lorat 001 BViXjtti". 2 (XIII), ovx ijtiTdgug dovifo

10 xaidlox^i rofg ixl rov avrbv &b6v XBJtoi^octv „kv xtxgia
fiij xoTt azBvdgovaiv im ao\ xal term aoi ogyff jiaga
3. xal iintlz, 01 6ovXoi, vxoTdynxt rolg xvgioig vftcov a^
&eov iv ahx^^H ^"^^ <p6^tp, ),foq rm xvgloi xal ovx dvd^gmxc

XIV. MtariOHQ xdaav vxoxgiotv, xal x&v, 6 iav j oj
ID xvglcp, xotTJosii;. 2. ov fti] iyxarajLixyq: „itnoXaG xvgiov.

§t:ig" di, d xagii.a^tc, xag avTo€, „(it'iTi xgooTif^tlc" ix
„firfTB ag>cugcov" ax axxmv „ov xgood-rjOnq" yag ,^T0tq
avTOv, 'ira fifj IXiy^ij oe xa\ \ptv6ifi y^t'n". 3. l^ofioXoytJGtj
T(S &trp Oov ra ctfjagrt/fittrd aov xal ovxixi xgoo^ijon:
20 aurofc, tva ev 001 yhnjxai xagh xvgioi xca d^eo) cov. ,,o§ ov j^ot*-
Xerat rov {^draxoy xov dfiagxmXov, dXXct xijV (nxavoiai'" .

XV. „Thv xaxiga oov xdi xijV fdtjxiga oov Htgaxeva

dtg alxiovq oot yevtOeoag, „i'va yti^/ ftaxgoxgovioi lx\ ttjc yifi ■

• «

*

xaXhg dvxaxodorrjq. 8. ovx dxoaxga^rjoij xov ivdtofiti'or,
xotvoivifiH^ dk xdvxa xoi adekqxp aov xal ovx ig^tg idta eh'ai'l
yitg kv zS d^avdxm xoivaivol loxt, xooat fiaXXov iv xolg ^vr)t
9. ovx dgelq xt/v X^^V^ ^'^^ ^^ '^^^ ^'''^^^ *^^^ ^/ ^^ ''^> bxyatijtK
aov, dXXa ctxo veoxt/xog didd^eig xov (po^ov xov &ioC. 10. oc«
ixixd§eig dovXoj oov Tf xaidioxij, xolq Ixi xov arror 9ihv lixt-
Qovaiv, iv xtxglfi oov, fiTJxoxe ov (lij ^o^t/d^rjaovrai xov Ix* dji^
xigoig d-eov ox' ydg l^gxexat xaxd xgoocoxov xaXiaai, aXX' h
ovg xo xvtvfia rixoifiaotv. 11. v(ittg d'e oi dovXot vxoxajrlciii^'
rotg xvgioic vfimv c6§ xvxo} &eov h' aloxt^vij xal <p6$o>. 1 2. ftt^r
Ctig xaOav vxoxgiaiv xa\ xdv 6 (lij dgearov xm xvgioy. 13.,
fit) iyxaxaXlx^q kvxoXag xvgiov, q)vXd§ng dt « xa^Xa^ig,
xgoOxi&Eig ftrjxt ('{(paigoiv. 14. ^r ixxXijolu k§ofioXoyjJ0]i xa xa
1 Prov. 21, ij. — 8 Prov. 19, 18. — 10 Sir. 4, 6. — 13 Col. j. 3}

APOSTOLORUM VII, 12, 6—15, 1. 401

ente: Quiobturat enim, inquit, aures suas, ne audiat egentem,
le invocabit, et non erit, qui exaudiat eum. 5. Communicabis
a cum fratre tuo et non dices propria esse; communis enim
apatio a Deo omnibus hominibus praeparata fuit.
XIIL Non toiles manum tuam a filio tuo aut a filia tua, sed 5
rentute doce eos timorem Dei: Castiga enim, inquit, filiuin
; sic enim erit tibi bonae spei. 2 (XIII). Non imperabis in
•iiuditu animae servo tuo aut ancillae, in eundem Deum con-
itibus, ne forte ingemiscant adversus te et tibi sit ira a Deo.
t vos, servi, dominis vestris tanquam imagini Dei estote sub- 10
cum reverentia et metu, sicut Domino et non hominibus.

XIV. Odio habebis omnem hypocrisim, et quidquid Domino
t placitum, facies. 2. Ne deseras mandala Domini; servabis
m, quae accepisti ab eo, neque addens in iis neque detrahens
is; non addes enim verbis illius, ne arguat te et mendax fias. 15
3onfiteberis Domino Deo peccata tua; et non amplius adicies
la, ut bene sit tibi a Domino Deo tuo, qui non vult mortem
Moris, sed paenitentiam.

XV. Patrem tuum et matrem tuam coles tanquam tibi ortus
tores, ut fias longaevus super terram, quam Dominus Deus tuus 20

)euL 4, 2; 12, }2. — 17 Prov. 30, 6. — 20 Ezech. 18, 23; 33, 11. —
ixod. 20, 12.

1 ivieo/ievov h D : ivStovfttvov a p v, deofitvov b d e | (pr/al post
h I 2 avtov > b h I rov pr > a p v j dxovaai b e | tov dtofifvov : iv-
ffihov pv|3o>a|*/ff>bh|5 napaaxtvaa9tj a | 7 dk).' e p v
Sr >• a i 10 ^v > a ! 11 axtvi^waiv b d e p v | 12 xvno> b d h D :
a, Tvnot e, rvnoii p v | 13 alaxvvy : ngoaox^ a | t«jJ > d e p v |
(fir : av d e p V I 14/16 dfsatov (-f- tw b) xvplw a b D : ;^ rel !
ifoaB^i h i 17 d^t?.wv b h | 19 ngoafyylafii h | 20 xvgiov rov 9eov
I 22 oov bis >■ b, sec >■ a

\n."Chtwg del npoa^epeo&aiToTg ofioloyiiaiwv a- pr. m.). De hypo-

itctg Tovg xvgiovg, xal ontaq XQV ^risi et legum observantia et confes-

iaafoBai tovg olxhaq. Q.uales sione.

xhibere debejmt famdis domini, ^ ^f. Ps.-Ign. Philad. 11, i.

XV. lltQi T^g Tipo? yovtag 9s()a-

laomodo oporteat famulos esse
sctos.

IV. nepl vnoxplaewg xal npoao- "«'«?• De cultu erga parentes.
ri/tav xal iSofto^oyijatmg iiS- i- Cf. Ps.-Ign. Her. 4, i.

'CKK, DiDASC. ET CONSTIT. AP. I. 20

OONSTntJTK

xvQtOi 6 &e6c Gov dlStoal aot". 2. rovg dSfXqpovc oov xol
avyyepilc oov firj v^ttpid^jf;' „xovq" /tip „olx£iovi: xoi dji^
oov oi^x vxtg6}i)ii'\

XVI. Tbf ^aaiXia ^ofir/&ijoo, tldojg, on rov xvfHov t«
^y XitQOTOvla' xovq aQXOVrai; avTOv Tifttjatiq riti „X(rtTov^ov;

tx6txoi ydg ilotv xaor^q adixiac" ' oi? nxorhaxt xiXoq, fto^l
xuCav dOffOQcw evYvoifiovrnq.

XVII. Ov JtQoaeXsvay ixl xpootuj^iyr oov^tjfJttQa xm
oov, jtqIv ilv XvaijQ xifv nixQtav oov. 2. avnj icxlv i^ 66h;\

11) Qco^q, lyc ytvoixo ivxoq vfidq tvQt&rjvai diit 'IfjCov Xqioiw
xvqIov tlfiCUV.

XVIII. 7/ 6i odog xov 0-avdxov iox^p kv jcQUi,i<ii xovt
O'tcoQovfih'rj' h' avxf] yiiQ ayvoia xov &eov xal xoJLJiaiv H
ixkiaaycar/fj, dt' tov „<p6voi, notxttai, xoQvtUu", ixiogxlai,

Ifj fhvfilat xagdvofiot, „xXoxai", sldwXoXaxQitat. ftcrylai, (poQftc
aQXityal, „tptvdoftagxvQiat", yxoxglasig, dixXoxagdlat, ..do'j
vxegij^pecvia, xaxla", <xv9-d6eia, „xXfove§la", ctlaxQoXoyla,
xvxla, tgaavxtjg, vipr]Xog>goavvtj, „dXa^ovi:la'* , dg>o$la, du
dya&tav, dXfjl^eiag ex^Q*^' U>ev6ovQ ccydxij, ayifota ity -'-

20 2. oi yag xovxcav xoitjxal ov „xoXX(ovxai ayad^tp" t.,
dixalq., aygvxvovaiv ovx sic x6 dya&ov, aXX' dg x6 xot
dtv fiaxgav xgaoxrig xal vxofiotftj, ,^xaui dyaxmrxsQ, 6tw*

xxoifiaxd 60V, xat ov xgoOtXtvaij Ixl xgootvxfjf oov iv cvriii
xovTjga. avxri iox\v 7) bSbq xt/q ^co^q.

V. 7/ de TOV &avdxov 6<Jo,' Icxiv avxrj' xgtoxov xdnar
xovtjgd loTi xa\ xardgaq fifUxtj „<f>6i'oi, fioixfhit", exifi '
„xogi'€lai, xXoxai", eidcoXoXaxgiat, ftayehu, (pagfiaxiat, »i(i.T ,
„xfmidoftagxvgUti" , vxoxglaeiq, dixXoxagdia, ,,66X0^, vx(gTj^fr-yi<'
xaxla", av&ddtta, xXtovf§ia, alaxgoXoyia, ^tjXoxvxta, (^gaovriji.
vpog, „aXa^ovfia", {atpo^ia)' 2. dicoxxat dyafhcOv, fiioovs'Tt; dit}-
&etap, ccyaxdivxiq uptvdoc, ov yirwoxovxtq fitod^ov dixcKnivvij;,
ov „xoXXoofitvoi dyad-m" ov6h xglaei dixal^, dygvxvovvxtq oi*
(Iq xh aya&OP, dXX' ilq to xovf^gov (up ftaxgitv xgairxifq «»
vxo^ovt], „^(\xaiu dyaxcopxtq, dtoixopxeq dptaxddofia'', ovx ih-

2 Ics. j8, 7.-5 Rom. ij, 4. — *) Rom. ij. 7. — 14 Ml. jj, 19. -

li

APOSTOLORUM VII, 16, 2—18, 2. 403

2. Fratres tuos et cognatos tuos ne despicias; domesticos
nis tut ne despexeris.

Regem vereberis, sciens a Domino esse electionem;
s eius honorabis ui ministros Dei; vindices enim sunt
iriae; quibus grato animo exsolvite vectigal, tributum 6
e collationem.

. Non accedes ad precationem tuam in die improbitatis
squam amaritudinem tuam deponas. 2. Haec est via
a quam vos utinam inveniamini per lesum Christum

nostrum. lo

L Via autem mortis in pravis actionibus cernitur; in ea
ignoratio Dei et introductio multorum deorum, unde
ulteria, scortationes, periuria, cupiditates iniquae, furta,
i, magiae, praestigiae, rapinae, falsa testimonia, simula-
rda duplicia, dolus, superbia, malitia, pervicacia, avaritia, 15
im, zelotypia, feritas, elatio mentis, insolentia, timoris
>onorum vexatio, veritatis odium^ mendacii amor, igno-
itiae. 2. Horum quippe factores non adhaerent bono
to iudicio; vigilant non ad bonum, sed ad malum; a
ge est mansuetudo et patientia; qui vana diligunt, sec- 20

29. }o. - 20 Rom. 12, 9; loann. 7, 24. — 21 Rom. 16, 19. —
les. I, 23.

: aol d e, > b | oot > d | 3 in((t6ip>] e h | 4 17 > d e |

I 8 ^/jtipaiii h I 13 Tov > a | Hfuiv : xaxtov xal 9^6Xu»v xal

I 16 elSwkoXaTQttti a, corr a'^ I fiayflai e h : (pagfiaxiai e h {

a h : -via rel 1 20 dvrinoirixal b I ayodair a (corr a*) e, dya-

dyifvnvovaiv -\- yap h | ro pr > h

2 r^; npog fiaaiXea xal Q.uod via ex insidiis diaboli adscita

tovay^S. De subiectione impietate ac iniquitate pleua sit.

et magistratus. i. dipofiia] Barnabas 20, i ad ex-

pl xa&apov avvtidoxoq plicandum vocabulum addit &tov, si-

rofiivatv. De munda con- militer corrector versionis Duarum

antium. viarum latinae. Cf. Patres apost. ed.

u ij i§ ini^ovln? TOV Funk 1901 p. 14. Vocabulum etiara

nsiaax^floa bShg dae- in catalogo vitiorum Clem. Horn. I, 18

afavofiitti ntnkijpwTtti. locum obtinet.

26*

404

constitutione:*

ttvr cutodofia'', ovx ^iBoviTeq jrrmxov, ov jtovovvrtq ixi
jtovov(tiv(o, ov yivoooxot'TfQ tov xQiTjOaiyra avrovq, ,.<
tixvatif", g>B^0Qitg jtlaOfiaxoq d^tov, dxocrQeifOfievot it>6(6f
xatcutovovvric d-Xi^Ofievop, xXovalcat^ xagdxXrjzot, xivi^xan? rj
5 oxrai, xav&afjdQTrjZOi. ^va&elt]ZE, rixva, dxb xovrcov axe

XIX. ..'Dpg, (iri rig ae xlap^atj"^ dxb r^g Evai{ttiae'
ixxXwelq ydg^ (prjaiv, ,,dx' avxrj<i dt§ia ff evrnvvfia, fra aw
xaotv olq air xgdaaiji;"' oh yag av ixtgccxFje e§,ai njc tvi
66ov, dvaOf(irjOftg.

in XX. Iltgl 6k ^gm/idrcov Xiyu Got b xvgiog' „Ta dya^

yfjc tpdjea^e", xal' „ndv xgiac fdto^f rac Xdxava X^^'"i'i> ^^\
aifia ixxtttq' or" ydg „xu elotgxofiiva tig xb axofja xoivol
av&gtoxov, dXXa tix ixxogevofitva*', Xtym d>} ,,^Xao<frjfticu,".
XaXiai xal d xi xotovrov. 2. av de „<pdy^ xbv ftviXbv tffi ;

16 fiexd 6ixaioovvtji;, „oxi £i ri xaXdv, avxov, xal ft xi ayat
avxov' arxog vtavioxou xal oivos ivfodtd^cov xag&h'otz'
ydg „gidyexat i) xlg xitxat xagi§ avxov";

XXI. }ixb 6h xdir eldioXod-vxatr g>tvyex£^ ixi xiftij ydg
ptoi'mv B^ovoi xavxa, ig>' vftgat dtjXadtj xov fiovov &tov ox

20 „f/^ yivfjC^f xoivcavol batftovcov" ,

XXU. Iligl dt fiaxxiOfiaxog, oJ kxlaxojit ^ xgia^vxigt,

ovvxtg xxaiX^*'> o^' ^ovovvxbc ixt xaxaxovov//ti'm, or yivoiaxori
xbv xoirjaavxa avxovg, „(povelg xtxva}v", qS-ogtlg xXdoftaroq H
dxoijTgtgjofiii'oi xbv lv6e6fifi>ov, xaxaxoi'ovvxeg xbr 9i.t^6ftfior.
xXovoicov xagiixXf/xoi, xtvqxoiv avofioi xgixai, xcci'&a/idgTtjTOi.
gvo&ilfjxt, xtxva, dxb xovxtov dxdvxojv.

VI. Oga, (4t} xig ac xXavtiOy dxb Toi'riyg xrjg bdov x^4 dii
IxbI xagsxxbc &tov as diddoxft. 2. tl filv ydg dx't'aaat itaHxii
oXov xbv Cvybi> Tor xvglov, xiXbcog toy tl 6' ov dvvaoat, o()»'l
rorro xoitt. 3. xtgl Si x^g (igoiaeaf^, b dvpaaai ^daxaoov aij
61 xov tldmXoHrTov Xiav xgoGsx^' Xaxgeia ydg iaxi &€ruv t'OtQ

VIL JUtgi 61 xor ^axxiofiaxog, ovxm ^axxiaaxe' tavta^ta

2 Sap, 12, 5. — t> Ml. 24, 4. — los. 1, 7. — 10 les. r, 19; Gen. 9, J. ■
11 Deut. 15, 23. - 12 Mt. 15, ir. 19. — 14 Gen. 45. 18. — Zach. 9, 17.
16 Eccles. 2, 2 J. - 20 I Cor. 10, 20.

4 xarun. &).t/i. : W.</?. xaran, b d, >- p v | 5 :tav9aftd(>t^T0t i i

AFOSTOLORUM VII, 19, 1—22, 1. 405

ur remunerationem, non miserentur inopis, non laborant de
do, non cognoscunt creatorem suum: interfectores liberortim,
abortione corrumpentes creaturam Dei, aversantes egenum,
Rimentes calamitosum, divitum advocati, pauperum contempto-
, omni ex parte peccatores. Liberemini, filii, ab his omnibus. &

XIX. Vide, ne quis te faciat aberrare a pietate: Ne declines
m, inquit, ah ea ad dexteram vcl ad sinistram, tit in omnibus
tlUgas, quaefeceris; ubi enim a via recta deflexeris, eris impius.

XX. De cibis vero tibi ait Dominus: Bona terrae comedetis,
Omnetn carnem edetis ut olera herbae, sanguinem vero effundes; 10

I enim, quae intrant in os, coinquinant hominem, sed quae ex
! procedunt, blasphemiae, inquam, obtrectationes et si quid huius-
)di. 2. Tu vero comede medullam terrae in iustitia, quoniam si
id pulchrum, eiiis est, et si qtiid bonum, eiusdem; frumentum
taiibtu et vinum odoratum virginibtts. Quis enim comedet aut 16
is hibet sine ipso?

XXI. Porro ab idoiothytis abstinete; in honorem enim dae-
ODom immolant ea, ad contumeliam scilicet solius Dei ; ru effi-
nnini particles daemonum.

XXII. De baptismo autem, episcope aut presbyter, iam quidem 20

vnapi. rel i navtmv p v | 7 ixxXlvfi^ h p | evuirviia : «p<ore(>a d e p v
ICX I 8 oi' h V, ov a d : ov b p | av : iav i h, -{■ fit) i \ (|a» !> p v j
t tfita p V i d' d I 13 d)^a tit ixnoQ. : tli xoi/.iav yap za>pct ^fal d'i
Hifmita ix^aXJittot, tit ii ixnofffvofieva xoivot rov av&fwnov d e h '
i totovto d e I 16 oTtov e | 17 avtov + napaivil 6i aot xal 6 aotpoq
»<p«; kiyotv Ilopevea&f xal ipayftf kinaofiata xal nierf ylvxaofiaxa
Ifi^ IvJiflaBe a ex II Esdr. 8, lo | 18 ^v^crc h , 19 ravta : avta d e p v

UX. "Oxi fi^ X9V *'7» fvatfiela; 1—2. Cf. Ps.-Ign. Her. i, 2.
Airttp it^ia ij evcivvfta' napaivfl

> o po/to&irt/g. Qjiiod non oportet XXI. "On /(>/) <ffvyeiP tr/v rwv

lietate decUnare dextrorsum vel si- flSot).oBvx(ov ^(fiuaiv. Qpod oporteat

trorsum; admonet enim hoc legis- abstinere ab esu idolothytorum.
v.

LX- "Or* ftri xp^ ^vkl^ftv u (ri XXII. Jmralc,- xvpiaxf/ (+ ruJv

e v) rcur ngoa^opatv fipw/adratv, [ ^ p] ntpl to /ianTiafia xal e p v)

.' evzafioTWi ftitakafifidvfiv xal onioi XP'I ^anTlL.Biv xal elgrov tivog

ayitivtag. Qiuod non oporteat im- BavaTov. Constitutio Dominica (de

bare cibum ullum usui accommoda- eis, quae ad baptismum pertinent, et)

I, sed cum gratiarum actione et quomodo oporteat baptizare et in cuius

inate sumere. mortem.

406

CONSTlTUnONES

ftev xal JtQOTtgov 6urasnfie9a, xul i^r de ^aiuv, ht m

&tjt£voazt Jtavra ra i{^V7j. ^ajiH^oi'Teg avrovg tij rii
xargog xal xov vlov xal tov arflov xviv//aTOg, ^tdda»
5 TtjQelv xdvra, ooa ivereiXufijjv v/ilr" ■ rot? djto<JTiiiccn»; i
TOV i/LB-ovTO;; XqiOtov, tov f/aQTVQrjaaiTog xaQOxijjTOT. IJ
auG di XQioTov tXaio) ayim, Ijiura ^axrlatic v6art, xtu nl
otfQoc/lotiq (ivQoi, tva to fi'ev xp'w,«« /'*To;|r// (j xov aefim\
ftoToe, TO di idcoQ avft^oXor tov it'ca'drov, to <ff fivgor i

10 T(Zv avvbrjxdiv. 3- si dh ftr^xi tXaiov tj fitJTe fivQov. ^i
vdmg xai xq( g /(tfdti' xal XQog <J(fQctyl6a xai xgog ofioUtfiOt
(tjro&avoi'TO^ tJtoi ovvnjtod^rijaxoi'xoc. 4. jrpo 6k xov
pjjOTevOuTOJ 6 iiaJtTiQoftevoi;' xal yag 6 xvqioi^ XQfoxw
vxb *la}avvov xm „elg xt/v fgrjfior avXia&flq" ficTtxuxa „i

lb reaaaQaxoixa i/ftigac xai xtaoaQaxovxa rwtro^". 5. i^
xal h't]oxtvon' ovx ovroc uxoQvxcootoic 7) t'Tfixdat ^fpw*'
Tj xa&aQoeoiG, 6 xfi (pvon xaH^aQOc xal aytos, dXX' i'va x»y If**^
dXtjB^ftav XQoOfiagxiiQrfiit xai f/ftlv vnoyQafX(i6t> xagiloyji^oi. i'
ovv o fjhv xi'QiOi ovx tig tai^xov xdi^og i^axxioaxo if

20 jy ttvdoxaoiv, ovStxay yctg ovdiv TOt'tcor iyeyorn, I'lJii. f/j Ml
hxtQav 6ib xal dx l^ovolas; (itxa xo ^dxTtO/ia vi/Oxsvu iii4
'imdviov 6 df „tlii Tor avTov d^draxov f4vov/4tt'o^"
dq>tlXti vijOxtvOai xai xoxt flaxxlaaa&ai, ov yaQ (Wxc*'
avvxag)ivxa xal ovt'avaoxdma xag' avxijv xi,i' ojv:<jTaCff '

25 (psXV ov yaQ xvQtoc 6 ai'ft'Qmxog xfjg dtaxd^smg xijc rw 1
ixdxBQ 6 fitr 6tox6xf/g. 6 da vxijxoog.

XQottxovxeq, „^axxlaaxt tls to ovofia tov xccxgbg xai T»f <
xal Toi"' ayiov xvtvfiarog" iv i'daxt ^(avxi. 2. £«r & fl'
vdoiQ Cow, tig aXXo i'doig (idxxtdov tl d* ov dvyaoai iv
Iv B-tgfioi. 3. lav dc dfiipoxtga (iij ^XV'?* ixxioif dgxrji'
xglg vdatg „tlg orofia xaxgog xal vlor xal ccylov xvtif
4. xgb 6i xov (iaxxlofiaxog xgovfjOxtvodxo} b (iaxxiCfor
fiaxxtC6f4tvog xal e'i xweg dXXoi dvvavxaf xtXn'fi^ in^,
xov ffaxxi^ofitvov xgb fitdg fj dvo.

2 Mt. 28, 19. 20. — 13 Mt. }. 4. — 14 Ml 4, I. a. — 22 Rotfc^f^
24 Rom. 6. 4.

APOSTOLORUM VII, 22, 2—6. 407

ituimus, et nunc vero dicimus, quod ita baptizabis,
lus iniunxit nobis dicens: Euntes docete omnes gentes,
eos in nomine patris et filii et spiritus sancti, docentes
mnia, quaecunque mandavi vobis, in nomine patris, qui
ti, qui venit, spiritus sancti, qui testimonium perhibuit. 5
uteni prius oieo sancto; deinde baptizabis aqua, et
abis unguento, ut oleum quidem sit participatio spiritus
vero symbolum mortis, unguentum autem sigillum
3. Quodsi neque oleum adsit neque unguentum, suf-
:t ad unctionem et ad sigillum et ad confessionem 10
eu commorientis. 4. Ante baptismum vero ieiunet,
ur; etenim Dominus primum a loanne baptizatus et
ymmoratus, postea ieiunavit quadraginta diebus et qua-
Uibus. 5. Baptizatus autem fuit et ieiunavit, non quod
laberet ablutione sordium vel ieiunio vel purgatione, 15
urus et sanctus est, sed ut loanni veritatem attestaretur
exemplum praeberet. 6. Igitur Dominus non baptizatus
onem suam aut mortem aut resurrection em, nondum
I quidpiam acciderat, sed in aliam ordinationem. Qua-
potestate ieiunat post baptismum ut dominus loan nis; 20
I mortem illius per baptismum initiatur, debet prius
turn baptizari, quoniam aequum non est, ut, qui con-
; et consurrexit, sub ipsam resurrectionem maereat.
lomo constitutionis ad salvatorem pertinentis dominus
quidem Christus dominus est, homo vero subiectus. 25

uyi'ov > e h j 10 t : ^v d, > p I 13 yap -f xai b e | npiSzov
I fianr. vnu 1. ngditov d e, ino 7. thhZtov ^ani. p v | 14 xal
ir« > h I 15 xtaauQaxovia : // a d | TjfiifQag xiaaag. h '
1 I 18 vfJilv b h I 19 httvtov e | 21 nsxa > h | 23 fianTta9tjvai
: itat' d e I 26 tov atuttj^tog : nap' avtov h

f] sc. Ill, 16-18. — —84 p. 988; Tertullianus De bapt.

tvxog xr/..']Ci.\\\,i'j,2; c. 20; Ps.-Clemens Horn. Ill, 75; XI,

istr. evang. VI, 22. 35; XIII, 9—11; Recognit. Ill, 67;

3,2—3; 17, I. Djdache VI, 15; VII, 34-35. Didache etiam

oec de chrismate dicit, baptizanti ieiunium praescribit, atque

olum, in qua tingendus insuper fideles baptismo assistentes

s. ieiunare vult. Similiter lustinus Apol.

tio 6 /?a7it.] Baptizando I, 61 et Ps.-Clemens Recognition.

sse testantur etiam Cle- VII, 37.
pit. ex Theodoto 5S 83 5. Cf. Ps.-Ign. Eph. 18, 2.

408

(•onstiti;tioses

XXIII. „Al 6e vt}Ottlai vficov f/fj iarmcap fuxa x6v hx
XQitcSv", PfjCrtvovoi yag devrig^ aa^fiartov xal xifixrij. 2. ep
6e i) Toq Jc^iT£ vrjOTivOccTB tjfiigag, ^ rerQada xai xagaot
OTi zy fiiv xerQadi t) xglaig t§,T^XB-tv /) xaxa rov xvgiov, *lt

6 XQtjf'<^^^*' ijtayytiXa^ivov ttjv Jtgodoalav • ttj dt xagaoxtvfj, I
txa&^eif 6 xvgios iv avr^ Jid&og to 6ia aravgav vxb flo
niXdtov. 3. TO aafi^axov fiivxai xai xijv xvgiaxi^v io^alCjtxtt\
TO ftlv 6rjfJ.iovQyias. iaxlv vjto/ii'Tjfja, xb 6e dvaoxdatcoz. 4.
ftox^ov od^^arov ifili' ipvXaxxiop iv oXtp xrfi iviavxqj, xb xf/^
10 xvgiov xagiijg, oxtg v^oxttifiv xgooF(Xiv, dXX ovx iogxdtfii»'\
00(0 yag b 6r/fiiovgybg vxb yijv xvyxdvu, laxvgoxtgop xb
avxov xivii^o^ xijq xaxa xijv dtjfiiovgylav ;ifapoc, oxi b drjftt
xcov iavxoi) drjuiovgyrjiidxcov (fnooti xi xal dijia xtfitohtgoi.

XXIV. ,1'Oxttv 61 xgoasvx']^^^' /^*l yIvbg&j maxtg oj iix^'
15 xgixai," tiXX' ate b xvgtoc ijftlv iv xtp EvayyfXiri

,,ovxa}g xgoa^vj^sad'e' Ildxeg fjpicop b iv xotq ovgavol^,
xb ovofid aov, kXd^eta> tj fiaatXtla aov, ytvrfB-qxca xb &4Xi}ftd ow
cog kv ovgavo) xal ixi xijc yfjg, xov dgxov fjfimv xbv ixiovntw
dbq ijfitv at/fiEgop, xai dqtte ri/dv xit dgteiXij/iaxa r/fuov, o»g

VIII. „Al 61 vtjoxelai" vfioiv fttj Baxa>aav „fitxa tcdt
xQixwv''' rfjoxfvovai yag dfvx^ga oc^^dxmr xal xtfixxij' vf
dk I'fjaxevaaxt xsxgdda xal xagaoxtvtjv. 2. fir/di f^xgooivxt
(bg 01 vxoxgixai", dXX' cog ixeXtvcev b xi'gtog iv xm E^ayytX
avxov, „oi'Ta> xgo<if:rxto9E' Ildxtg i/ficov b hv xai ovgavm, ajtcfi-
thijxat xb 6t>ofiti aov, iX&ixa> f) iiaOijLiia cov, ysvrj&^xai xo ^
cov fbg iv ovgavfp xal ixl yijg' xbv dgrov fjfion' xov i:i:
6bg Tifttv arintgov, xai dtpig ijftJv xt/v o^tiXijV rjfidop, toe. xai tjfidi

1 Mt. 6, 16. — 4 Mt. 26, 13. 14. — 5 Mt. 27. — 14 Mt. 6, ). -
16 Mt. 6, 9— ij.

2 6fvxi{iav b d c An | nrn:iTij a D : nfftnxr,v rel 1 4 15 sec > I
5 r^v 6h naQaaxtvrfV a | 6 to 6ia at. naitoi h | 8 rti sec : tj 1 Aa\9\
> d e I 10 ov* h I U y^i e | IS i4ovain d e, sed i. m. a£/a | 14
f v3(C(79f h ; w^' a I 15 o >■ d I vfiiv h | 16/3 aytaad^ijtv — xevq^ '.

XXIli. Iloi'tti vijOTfVTiof r?7» '■fi'
AofiadO'; ^fitpai rj tivoii ov trjaifv-
jfoi' ieai ov x°9'^'- Q.uibus diebus

hebdomadis ieiunandum sit et
non sit ieiunandum et qua ra
I — }. Anastasius Qpaest. UV.

APOSTOLORUM, VH, 2.H, 1—5

40*J

hmttia vero vestra ne sint cum hypocritis ; ieiunant
uda et quinta sabbatorum. 2, Vos vero aut quinque
Date aut quarta feria et parasceve, quoniam quarta quidem
um Dominuni condemnans prodiit, cum ludas pecunia
n esset pollicitus; parasceve autem, quia in ca Dominus '>
"ucis passus est sub Pontio Pilato. 5. Atqui sabbatum
um festos dies habete, quia illud quidem creationis
est, haec vero resurrectionis. 4. Unum vero dumtaxat
robis observandum est in toto anno, illud, quo Dominus
lit, quo ieiunare decuit, non autem festum agere; quani- 10
:reator sub terra degit, plus valet luctus de eo susceptus
tia de creatione, quoniam creator creaturis suis natura
c praestat.

L Cum aitlem oraverilis, ne sUis quemadmodnm bypocritae,
!)ominus nobis in Evangelio praecepit, iia oraie: Pater 15
es in cadis, sanclificelur uomen tutim, adveniat regnum
voluntas tit a stent in caeio et in terra; panem nostrum
da nobis hodie, et diniitte nobis debita nostra, siciil et

10% bis in hebdomade ie-
sdit Lucas i^^, 12, Dies,
bant, praeter Didachen et
\s, indicat Epiphanuis H. 16
Itaei quoque duobus heb-
bs ieiunab»nt, sed Leone I
e quadragcsima 4) c. j
honoreni solis ac lunac
Unda sabbati.
Vtf V. t]ftf.tjai] sc. illos
f qtiibus secundum con-
3rientalium ieiunare lice-
c eos tempore quadra-
lare oportebal, vel omnes
Din et septimum, domini-
atum. Hoc quinquc di-
D Ba$Uius De ieiutuo horn,
k 7 commemorat et primo
fr nfv9>j/t^povi anovdui
gustinus Ep. }6 ad Casu-
8 refert, raultos, maxime
|la viu sua ter vel quater

vel etiam quinquies in hehdomade ie-
iunare; et hunc morem respiciens Cas-
slanus Instil, fll, 9 scribit, quod per
tolas anni septimanas iugiter quinis
diebus ieiun^ns, nisi duobus saltern
iiiterpositis refocillatum fuerit, facile
lassescit ac deficit. — rj (itv zirpadt
XT/..] Cf. quae adnotavi ad V, 14, 20.

5. Cf. II. 59, }. Ps.-Ign. Magn. 9,
3, 4; Trail. 9. 6.

4. Sabbatum hebdomadis nugnae
toto anno unicum erat, quo Orientales
et reliqui Christ iani, qui candeni cum
illis disci plinam sequebantur, ieiuna-
bant. Cf. V, 20. 19; can. 66. Ps.-Ign.
Fhilipp. I}, 3.

XXIV. O'lov-; firat jfpij lovi npoa-
fv/ofiivovi riyv i/no tov xvpiov do-
f^flaar .t^oafvx^*'. Quales esse opor-
teat eos, qui orant orationem a Do-
mino traditam.

410

CONSTITUTIOKBS

flfielg dg>iE(iBV role StpuXixcu^ ^/'c»*^ xdi fit) flotviyxfjQ rjuBi
xeiQaCfiov, aXXa gvaai tjfiag dxo zov xovrjQOv". on 0OV
fl (iaOiXtla xai fj dvvatii? xa\ y/ do^a ilj rovj altovas,'

2. tq)c T^g fjf/JQag ovzoK jrpoocuygoj^c, :KQojtaQacxevd^ovTiq 1
5 TOvg tt^lovg xfjq vlo&tolag TOv xccrgos, iva fit], di'a§ifo^ iff

avTov xattQa xaXovvrmi', ot^eidioH^fjTt vn' avrov, (Oi xa't 6 Vtfj
o jrove jrpoToroxoc vlog f/xov0(v, ori ,M JtarrjQ dfit iym,
lariv i) 66§a (dov: xa) si xvqioq tifji, xov iariv o (po^oz

3. d6%a ycLQ jtarigcov baionjc xcddcov, xcu Tif/r^ daoxorcov oi
10 fpofioc, oiajteg ovv to h'at'Tiov ado^la xai dragxio' „J«* vf

ydg, <pr}olv, ,.to ovoftd (iov ^kao^fitlrat iv ro& i&veatv*\
XXV. Tlviod't de jtatToxi tvxdQioroi, <wc xioxo'i xdt tvf

liOVBq 6ovXoi, XtQl fVtV TTJC £t;^QptOT/gJ OVTfO it'/Ol^S^- 2.

QiOrovfttv aoi, xdng 7]fic5v, vjiIq x^t; C.airjc rjc kyvcoQioaz
16 6ia 'ItjOov xov Jiaidog Cov, 6i' ov xai ra jcavxa ixoo/vai xcu
oXcop JtQOk'Oflg, 6v xai dxicxnXag ini acoTt/Qia rij r/f/fxiga
cd-ai av&ga>Jtov, ov xai ovvexfogriaag xad^tlv xai dxo&avilv,\
xai avaoxr/aag {t'doxiyuoc 6o§doat xai ixa&iaag ix 6t%iaiv
6t ov xdi IxijyyUXm ijptlv xrjv dvdataotv xd)v vexgdiv. 3.J
20 diojiota xatfTOxgdrog, &ti alajvie, a>oxfg t]i> xovto Sitoxof
ftivov xai avvaxd^ev eytvexo dg agrog, ol'xaig owdyayi 6ov
ixxXrjalav cuib xmi' Jtigaxaiv ryg y^g EJg xifV oifV ^etoi

diplffitv xoU ofpuXixatg fjficov, xai (ii) tiotrtyxijc ijfio^ iL; xti
fiov, dXXa gvaai if//ag dxb xov JTOvr/gov"' oxi oov laxtv t/ di'rti
xai rj 66§a tig xovg aicovag. 3. xglg xf/g i/fitgac ovxat jtgooiixii

IX. Uegi 6't xifg ivxagioxiag, ovxo}g evxagtOxtjOaxf 2. Ji(
jrtgi xov jioxtjglov' Erx^giaxorf/ev not, ndxeg ijixdiv. Ixlg
dyiag dfiJteXov Javid xov xaidog aov t'/g iyvtogiaag rjfdp dia '/ij
TOV jtaidog Gov ooi rj d6§a slg xovg atcapag, 3. xtgt dc
xXdOfiaxog' Ei'XagtaxovfnP 001, xdxtg i^ftojv, vn\g xf^g Zcatj/;-
yvaiaewg yg iyvoigioag rjfilf did 'ItjOov xov xaidog ooV Ofl
do^a tig xovg alcSvag. 4. Soxeg ^r xovto x6 xXdofia iuo*
ytiOfi^vov ixdvoD xmv ogiow xa't awax^h' lyivtxo ^^\ orra)
ax^tjXOi aov rj ixxXfjOia axo x(ov xtgaxatv Xfjg y^g tig xf}l'
(iaoiXtlav ozi aov ioxir 1) do^a xai t) dvva/Jig 6td ^/i/aov X^fti
elg xovg almvag. 5. fitjdttg 61 tpaytxat fUjdl xtixat dxo x^g

APOSTOLORUM VII, 24, 2-25, 3. 411

dimittimus debitoribus nostris, et ne nos inducas in tentationem,

! libera nos a malo, quia tuum est regnum et potentia et gloria

saecula, amen. 2. Ter in die sic orate, et praeparate vos,

sitis digni adoptione patris, ne, cum eum indigne patreni
pdlabitis, probrum ab eo referatis, si cut et Israel, qui olim 5
It primogenitus filius, audivit: Si pater ego sum, ubi est honor
vs? Et si domittus sum, ubi est timor mens? Honor enim
trom est sanctitas filiorum, et honor herorum famulorum metus,
emadmodum utique, quod contrarium est, despectio et imperii
lectio censetur: Propter vos enim, inquit, nomen meum blasphe- 10
itur in gentibus.

XXV. Estote autem semper ad gratias agendas intenti, ut
Ides et grati servi; et de eucharistia quidem ita dicite: 2. Gra-
B agimus tibi, pater noster, pro vita, quam manifestasti nobis
r lesum puerum tuum, per quem tum omnia creasti turn uni- is
Tsis provides, quem et misisti, ut ad salutem nostram homo
Tet; quem etiam permisisti pati et mori, quem et resuscitans
oriBcare voluisti et sedere fecisti ad dexteram tuam, per quem
; promisisti nobis resurrectionem mortuorum. 3. Tu, Domine
mnipotens, Deus aeterne, quemadmodum hoc erat dispcrsum et, 20
m fait congregatiim, factus est unus panis, ita congrega ecclesiam

4 Dan. 6, 10. i}. — 7 Mai. i, 6. — 10 les. 52. 5. — 15 Sap. 6, 8. —
1 Soph. ), 10.

3 xttl tf 6. X. i, ddfa > a ' 6 diica^ d | 6 o > b d h | 7 ort > h
jif > d 11 yijoJv > p V I (ikaatf. to orojua fiov e p v 12 w,- tiiotoI
> e I 19 ^filv '!> d 20 naiioxiittTWi> e { aliuvit Ote d

1 Tfl; r. 9/1.] Theodoretus Ep. 145 2—4. Constitutor orationes Didaches

li Sduilze rV, 1247 scribit: riiv tifit- duas in unani conflavit atque ordineni

f0 xna xgtrjtioQiov dtai^ovvxa sententiarum mutavit, primo gratiaruni

kUkmuv xov TttntQa xal tor vibv actionem pro pane, deinde pro calico

Mi to Syter nrevfta. pronuntians.

l-X. Aoastasiiis Q^aest. I. " '^'' "^ " '-»(>"»""'*] Eadem fere

leguntur VII, 35, 10; VIII, 5, 2; 12, 8;

XXV. Bvxagtaxia /ivaux^ (jtvat. 16, 2. Cf. Ps.-Ign. Philad. 9, 2. -

> i t). Gratiarutn actio sacramcn- ov xa\ avyfiun)tiaa>; xt)..] Cf. II,

1*^ 24. 3-

412

C0NSTITUT10NS8

4- ttt EvxaQiGrovfuv, xdreg ^ft<3v, vx(q xov tc/jiIov ai/zoroi; Viyo
XgiOTOv Tov iTcxv&tiTog vjtig ^fttov xal rov rifiiov ad/iaroi,
xal (tvTiTVJta ravra txixaXovfitv, avxov diaza^afiivov iffilv „«
HfjiXXnv TOP avToii d-dtfarov"' di avrov yap ooi xcu t)
5 tig xovg aldavag' dfirjV. 5. fii]6t\g 6k iad^iixCD i^ avxwv
aftvijxajp, dX/ia fiopot ol {ie$tutxtG/iivoi eig tov tov xvQtov ^ctt^ori
6. d di Tig d/imjroi; xQwpag iavrov fUTaXd^oi, xQl/ia
(fdrftrai, oxi /it) mv xfjg elg Xqiotov :rlaxE(ug fiixiXal^tv mp
^ifitg, tig TificoQiav savxoi). 7. ti 6i xig xaxa ayvoiav fifxc

1(1 xovxov xdxiov OToixticaaavxeg fivijoaxt, oxmi; fiij xaxu^Qovi]
i%a»oi.

XXVI. Mexd dk xrjv (itTaXr^^iv ovxcag iVxaQtOTtjanrf 2.
XOQi^xov/iiv ooi, 6 d-aog xal :>tax^Q 'Irjoov xov omx^Qog i/fu
vxhg TOV a/lov ovoftaxog aov ov xaxsax^vajoag kv ^filf,

16 vxkg XTJc Yvm6K04 xdi xiaTtcog xoii dydxtjc xal a^avaattK
idoixag ijfitv dta 'lijOov xov xai66g aov. 3. ah dicxoxa
xQarOQ, 6 &edg xdov flXcov, exxiOac xov xdofiov xal ra iv avt
di' avrov, xdi t'Ofiov xaxtq/vxevoag h' xatg tpt^x^lg rj(i<ov xd ra^
.TTpoc (itxdiijipiv XQOsvxQixiaag dvB-gaixoig' ,,0 4^foc xcov" ajia

20 xal dfiifiXTCov „xaxiQO)v r}fiwv, 'A^gaa/t xal 'loaax xal Voxai^
Ttov xiaxcov dovX<x)V aov, b dvvarbg^d-toc, 6 xicxbg xai dX^c
xal dipiv6/)g iv xalg IxayytXiatg' 6 dxoaxtiXa,; ixl ytji 'ftjoo
xov Xgtaxov aov dvO^goixoig avvavaaxgtttfijrai cog dv9g<oxov, ^ik
ovxa Xoyov xai uvBgroxov, xtu ttjV xXdvrjV xgoggtC/ov drei

giaxiag ifidiv, dXX' ol (ioxTioO^tvxeg dg ovo/ta xvgiov xcu /fl|
rtsgi xovxov elgijxev 6 xvgtoq' „Mtj dmrs xb dyiov rofc jrofli*|

X. Mtxa 61 TO ifixXtjO&^i'ai ovxcog evxagiOTf/aoTf 2.
XttQiOTOvfiiv 001, xdxeg ('eyit, vxhg xov cc/lov dvofiaxog aw
xaxfoxijvcoaag Lv xatg xagdiaig tjfiSv, xai vxig xijg yvctMX o^ :
xicxemg xal dd'ovaaiag ^q kyvcogiaag t/filv 6td 'itjoov xov xatio;
aov' ool Tj do^a eig xovg aldjvag. 3. Or, diaxoxa xavxoxgdio^t^
„ixxiaag xd xdvxa" tvixev xov 6v6/iax6g aov, xgogn'jv w
xoxbv tdoixag xolg dvd-gcaxoig tig dxoXavaw, iva aoi n^x^giC
aa>air, tjfilv di ixaglaoi xvtvf4axtxt]v xgotpijv xttl xoxbv xal ^a
aitaviov 6ia xov xaidbg aov. 4 xgb xdvxror ti^agtOxotftiV (
oTt dvvaxbg tl' aol t) do^a dg xovg aidjvag. 5. fiv^a&t/rt, xv^ii

APOSTOLOKUM VII, 15, 4-16, 3. 413

lam a finibus teirae in regnum tuuin. 4. Adhuc gratias agimus.
Iter noster, pro pretioso sanguine lesu Christi eflPuso nostra causa,
t pro pretioso corpore, cuius et haec antitypa celebranius, cum
jise nobis constituent mortem illius annuntiare; per ipsum enini
ibi gloria in saecula, amen. 5. Nullus porro ex iis, qui initiati 5
ion sunt, ex eis comedat, sed soli ii, qui baptizati fuerunt in
i)omini mortem. 6. Si quis vero non inittatus celaverit se ipsum
et sic communicaverit, iudicium aeternum manducabit, quod non
iddictus fidei in Christum, quae fas non erat, sumpsit in suppli-
dnm suum. 7. Si quis autem per ignorantiam participaverit, hunc 10
cito instruite ac baptismo initiate, ne contemptor exeat.

XXVI. Post communionem vero sic gratias agite: 2. Gratias
agimus tibi, Deus et pater lesu salvatoris nostri, pro sancto nomine
too, quod habitare fecisti in nobis, et pro cognitione et fide et
aritate et immortalitate, quae dedisti nobis per lesum puerum tuum. 16
3. Tu, Domine omnipotens, Deus universorum, creasti mundum
et quae sunt in eo per ipsum, et legem insevisti in animabus
nostris et victui accommoda praeparasti hominibus: Deus sanctorum
ft inculpatorum patrum nostrorum, Abraham et Isaac et Jacob,
fidelium servorum tuorum; Deus potens, fidelis et verax et in 20
proroissis non mendax, qui misisti in terram lesuin Christum
tuum, ut cum hominibus conversaretur tanquam homo, cum sit et
Deus verbum et homo, utque errorem radicitus evelleret. 4. Ipse

31 Cor. II, 26. — 6 Rom. 6, 3. — 7 I Cor. 11, 29. — Id Exod. 3, 16.
22Bar. 5, 37.

4 xttl ^ > d I 5 dfi^r -\- Tfli r^tf rjfAi(jttg ovratg n(ioafvytait^f h
*> roif > b I xv(>iov adD:;fvbehpv|7 fxtrakd^tj z , 8 eig Xtitarov :
Zv h I 9 tavttti d e , 10 ^antlaare d e, sed i. m. fiv^aate \ 12 cap. XX\'I
—XXXIX >• p I 14 aov bD:>-adehmv|16 'Irjoov + A'(<«ffroi' b h
17 fxtiaai a h D : o xxiaaq b d e m v | 18 xtttatpvt evattg b d e ni v
*' > m V I 19 nporfVtpintaag h, ngoevtQinfiaag b, evrpentaag d e m v
23 Xpiarov aov : fiovoytv^ aov viov, ^fnav dh &v xv iv /v d \ 24 npo-
fXiwr b d e, npoptl^ov v

/• Similiter decemit Timotheus Alex. XXVI. Evxaptazia ^nl tfj Ofm

") Respons. canonicis I, niodo aliam neTa}.t]\f?ei. Gratiarum actio super di-

'^tionem ponit dicens: <pturia&ijvat vina communione.

Htikfi, napa &sov yitg xixXtitai. 3. b &e6g xdiv ayiwv x. a. .Tortptur

^ synod. Tclet. IV (633) c. 57. ;irrP..] Similiter c. 33, 2; VIII, 40, 3.

10

15

4- flt'TO,- xai vvr 6i avrov fiift}ad-i^Ti Tf/4 ar/lac oou Ixai^^^^
Tautjy^, „r/r JtiQt£Xoit}aoi xm Tifiitp atfuxxt" xov Xftoxor^^^'
xdi „Qvoai aihiji^ dxb" xavzog „xovr]Qov" xal rBXilmnov ^

iv TXi dydxu oov xal xfj dh^&da aoi\ XMOvvayaye xcanac; "^ '^tj^
els TTjv arjv ffaoikflav, fjv ifTolfiaaag arrj]. 5. „fiaQavaBd' cwc^s^
Tfw vl(p Aavld, it'Xopjfiirog 6 igx.dfiivoq kv avoftari xvqIov. ^
x^Qiog 6 ixtq^avBlg ^fitv Iv aoQxi". 6. el xig orfiog, XQOCiQxtO^
fi 6i Tig o»'x ioziv, yiviof^m dia ftixavfUag. ixixQixtxt 6k
xolg XQtoffvxigotg vftciv tvx^giaxtli'. ^

XX Vn. IliQi 6\ xov fdVQov oi^xtog tvx^Qtaxr'/dixxf 2. 'Kisj
QtOTOrfitt^ 001, d-iB dtjfitovgyi tcov okcoi', xai i^x'tQ xi/g tix
Tor ftrQov xal rxtQ xov d^avdrov altoi'og ov kyvrnQiaac tifiJf
UrjOov xov xaidog oov, oxt Oov koxiv rj doSfl. xal t) dvvnun
xovg aidtvag' dfn]v.

XXVIII. ^'Og lia> ili^mv o'vxoj^vxagiOTijsxgf)'. ' :
mq Xgtoxov fta^tjXT'(V. 2. idv dk nXXtjV <){M^^'*c^^^ ,. »^ ,
hulv xttQf6a>xtv 6 Xgiaxbg 6t* ^(imv, x<p xoiovxm fiif avyx^^Q^^
ivx^Qtoxtlv v^gl^ti ydg 6 xoiovxog xov &i6v tjxeg 6o§o^

xijg ixxXfjOlag aov xov gvoaa&at avxrjv axo xavxog xovtjgov xd
xiXftfOaai avxr/y iv xij dydxtj oov, „xai Ovva^ov avxtjv axo toJr
Tf<J<J«ptor dvtftojv", xijv aytaod^tfoav, tig xrjv OrjV (iaOtXtloi', iif
ffxolfiaoag avxy' oxt oov iaxiv 1) dvpafug xal ^ 66i,a ilg rutV
almvag. 6. iX&ix(o x^Q''^ '^"^ xaQfXBitco 6 xoofiog ovto,-. .'iitfcm
xcp D-ffu Aavld". i'i rig dying tartv, IgxtOfio)' u xtg ovx ion.
fitxavoBtxm' ..ftagdv ccd^d"' ufifjv. xolg di XQo^tjxatg ixix^xt^i
tvxagtoxtlv, ooa &tXovoiv.

XI. "Oc dv ovv lX9^(6v 6i6d§)j vfidg xavxa xdvra xit ^QO-
iigri(iiva, di§ao&i avxov 2. idv 61 avxog 6 diddcxmv axQft^f'i
diddaxif dXXijv didax^v tig x6 xaxaXvoai, fti] avxov dxox-otjitt
tig di TO XQOO&tlvat dixaioavvtjv xai yvdiotv xvglov, d/i ''
(tvTov dig xvgiov. 3. xigt dl xdiv dxoax6Xn)v xal xgo^i''
xaxd xb doyf/a xov evayytXlov ovxo) xoifjoaxf. 4. xag ie aX9-
OxoXog tgxnfJfvoi:: xgdg vftdg dex^fjtw dtg xvgiog- 5. or /Jftf
dt ft f/r) ijfikgav fdiav idv 61 ^ Z(>f/«, xai xtjv dXXfjv xgiii ^^
idv ftdvtj, ^sv6oxgog:^X7jg ioxlv. 6, i^sgxdftevog de 6 ajrotfroio?
fiTjdkv Xafi^avhoj el fifj dgxov, img ov avXta&^' idv

' dc a(7v^4M

APOSTOLORUM VII, 26, 4—28, 2. 415

am memento huiusce sanctae ecdesiae tuae, quam
oso sanguine Christi tui; atque earn ah omni malo
ce illam in caritate tua et veritate tua, nosque omnes
:gnum tuum, quod praeparasti ei. 5. Maranatha.
Javid; benedictus qui venit in nomine Domini; Deus 6
apparuit nobis in came. 6. Si quis sanctus est,
is vero talis non est, fiat per paenitentiam. Per-
et presbyteris vestris, ut gratias agant.
'ro unguento autem hunc in modum gratias agite:
lus tibi, Deus creator omnium, etiam pro fragrantia 10
ro immortali saeculo, quod manifestasti nobis per
uum, quoniam ad te pertinet gloria et potestas in

Qui accedens hoc modo gratias egerit, recipite ilium
Christi. 2. Sin vero aliam doctrinam praedicet 15

|uam vobis per nos Christus tradidit, huic ne per-
agere; talis enim contumelia afficit Deum potius

28. - 3 Mt. 6, ij. — 5 I Cor. 16, 22. — Mt. 21, 9. —

I 6 oijv > b d e V I ^aaufiav + aov v | avtfj a h D ;

r I 7 ^v > b d e V j ^v aapxl > h . U »sh + xal h |

4 dfir/v > d 1 16 aV h n'too6t^aa&ai a | 17 rft' > e m v I
1 a- i. m.

;n. 9, J. (-|- ttk/.a axontlv, el ^ariv ngeo^v-

Tj_ ij^ 2. }. TSQOi jj iniaxonoq (in. ij np. e) Ij

Jidxovoi opf^odo^oi' Tovi yap fitj

Piaxla nepl tov toioixovg ixxkheiv e v). Quod non
e v; fivpov. ura- oporteat indifferenter ad coramunionem

) mystico (divino) ^dn,i„„e (sed inquirere, an sit pres-
byter vel episcopus vel diaconus rectae

w X9h diiaipoptlv fidei; qui enim non tales sunt, devi-

^pi ^r^v xotvwviav tandi sunt).

416

COKSTrrUTIONES

3 (XXV HI). 3r«c 6t 6 kQ^^ofitvoii xgoq vftac, doxt/taa^ui,
dex^al^oo ■ avPtoip yag lz*^*» *^^ dvvaod^t „yv<5vai 6f^ihv m\
OreQctv" xa\ diaxQlvai tptvdodiSaUxdXovg dtdaoxdXmv. 4.
ftivroi rqj didaoxdkw tx ilfvxrjc IJttxoQiiyiiOaTB rd dtovra' «^i
6 ^J^v6o4l^aoxdXo) 6<6otrt (nv xd Jrgog XQ^^^< <>»' xagadii^ah
arzor tf/v jiXavj/v, orrt fiijv avfurgoatt'sTja^i avrco, \'va fti^
(iiavQ-fjrt avTfp. 5. Jidii xQO(f>rjxr}c di-tjltivuc, i} dtddoxaio^
fitvog XQoq vfidc ,,d^i6<i ianv r^s rpoy>/g mg iQrfdxri^'
dixaioavpijg.

ah^, ipBx^dojtpoiftjTfiq ioxL 7. xol xdvxa Jiginpt'jxrjV Xalovvxa
jTVivfiart ov Jfttgdatif orrff diaxgivelrs' ,,jr«<Ja jdg afio
dq)td-i]afxai" , aijxij de fj dfiagxia ovx d^td^rjofxat. 8. ov xd4
6 X<zZ€5v kv xvivftaxi xgoq)rjXJ)Q kaxiv, dXX idv Ixq rovg T(M);iot';
xvglov. dxb ovv rdJr xgoxcor Yvood^f]otxat 6 ^}(v6oxgo<p^r)c xd
6 xgfXfTJxrjc. 9. xal xdq xgo^r'/xTjii 6giC,(ov xgdxtC,av iv xvevft^Kt.
ov rpdytxai dx' avx/'je, tt dt ftrjyt tptv6oxgog:tjxrf>; taxi. 10, ^a;
<J6 xgotptfxrjq diddaxmv xtfv dXTj&etav, ft d diddaxtt ov xwil
tpivdoxgoiffjTtjg ioxl. 1 1 . xdg 6i xgorfy'^xrjc dtdoxt/jaOfiii'o^, aii^-
i^ivog, xoifov tlq fivGTtjgiov xoGfiixhv txxXrjOlac, fJtj 6iddoxcaf ()f
jfoielv, oaa avxog xoul, ov xgifht'/Otxai itp' vftdiv " fitxd &tov jaf
tXH XT)v xgloiv ihaavxoQ, ydg ixoi/jOav xal ol dgxafoi xgrxpitcu-
12- og 6' di< dxtj tv xvtvfiaxr dog f/oi dgyvgia i} ^Tigd Tifo,
ovx dxovOioB-e avrov' idv 6h xtg) dlXcav vaxegovvxar I'aii
dovifai, fir]6f\g avxov xgii'ixca.

XII. ndg de „b Igxdntvoi ir ovoftaxi xvgiov" dtxO^fjxoy huta
de doxtfidoavxeg avxov y^'oiotaO-f, avvean' ydg %s^xi dt^iav xa
itgtdxfigdv. 2. bI (Av xagodtog ioxtv 6 kgxdfitvog, ^orjHtJxi avrcj.
oooi' dvvaO&t' ov fievtl dh xgog vfidg ii fjrj 6vo i} xgtlg rifi((fa:.
idv ii dvayxTi- 3. il d'k 9-(Xii xgog vfidg xad-ffCd-cu, xtx^ixiii w.
igyaQ^Gd-oj xdi fpayixw. 4. tl 6\ ovx tx^i tix^'i^v, xtxxd XfjV <ivvt<
i'fidjv xgovoijoaxt, xok (tij dgyde (ied^ vftcov Qr'fatxai XgtorM'Oi
5. ti d' ov &t2.fi ovxto xoifir, XQ^^'^^^^ogog loxf xgoaixt^t
xcov xoiovxmv.

XIII. [Jag dh xgo^]xtjg dkr^&tvogf ^iXmv xa9if09ai xgbgvit^^
,,d§i6g loxt xt/g xgo^fjg avxov". 2. maavxatg diddcxaXog d3j)9it<^
iaxir „d^iog" xai avxbg maxfg „b igydxfjg xt'jg xgo<f^c ai'rot"

APOSTOLORUM VII, 28, 3—6. 417

honorat. 3 (XXVIII). Quicunque vero ad vos venit, pro-
et sic admittatur; intellegentiam enim habetis et potestis
cere dexteratn vel sinistram atque discernere faisos doctores
toribus. 4. Venienti equidem doctor! ex animo suppeditate
aria; &lso autem doctori tribuetis quidem, quae opus sunt, 5
t recipietis errorem illius, neque etiam una cum eo oretis,
n eo inquinemini. 5. Omnis propheta verus vel magister,
nit ad vos, dignus est cibo ut operarius sermonis iustitiae.

Ion. 4, u. — 8 Mt. 10, 10.

yttQ >> b I dtayviovai v | 2/3 de^iav xal a^tattgav post 6i6aa-
b I 2 xal secbdeD : ^afamv LXX | 6 ra 4- isovta m v |
• T^v d e m V I 6/7 awniav^flxe a

lae Oidache 11, j — 12 de apostoUs et prophetis dicit, ea Constitutor
I suae aetati non iam consentanea praetertnisit.

c, DtDASC. ET CoNsnr. AP. I. 27

418

CONSTITUTIONES

XXIX. IKaav dnaQxi}v yivvrfjidxcav Xtji'Ov, aXmvoq fie
xal XQo^ajcov dcoOnq rati UgivQiv, 'iva ,,€vXoy7j&dJ<fit> al dxa
rrov rafiiilfov oov tuiI rh lxq)6Qia r^c yf^i aov, xal OTr/(
clxKp xal oh^o}'* xal iXaim, xal ,,av§rf&fj ra ^ovxoXta rSr

6 oov xal ta :;toifivta rtuv jrgo^uxcov Gov". 2. JtaGav dn
diodeic Tq5 oQ^avqi xai rfj x^Q^> '^'P ^'^O)xoi xai rro jr^ooijii
3. xdaap dxagxh*' dgrmv ^egfitov, xegaftlov olvov ij
fitkiTOG Tf dxgO(lQva}r, craipvXfj^ 7/ rcov aXXmv xijp (bta
Toli itQ^vciv, agyvgiov de xal iptartO(iov xm xavTu^

10 Tfp oQ^avfp x«t Tg X'^9^-

XXX. Tffv dvaOTctaifiov tou xvqIov ^jfitgav, rayt' xv{
fptifiBv, aw^gxeo&s ddiaXtlnxmi;, tvxagiotovvrsc tp5 bim xaii
ofioXoyovfitroi tfp oJc Bv/jgyexijGtv i^fddq 6 9-i6g 6ia Xgic
gvodfitvog dyvolac, xXdvtfc, SsOfitav 2. oxcag uftefijccog

16 &vola vfimv xai tvavdifogoq &i<p, xm tlxotrrt xegi xfjq oixc
luxr/g avTOv LxxXtjOlac, '6x1 ,,iv xavx\ zdxoi i40i XQoCtvtx^^di
&V[ilafitt xal „d^t)Gla xa&agd, 6x1 ^aoiX(vg ftiyag b/co tlftt,

xvQtog" xayxoxgdta}g, „xal to ovofid (iov ^avftactov h
i&i'taiv".

%

3. xdaav ovv dxagxi}V yn'i^tjfidxmi' Xtjvov xal aXa)Voc, fiomP
xal xgo^dxa}v Xa^wv dcoaeig xtjv axagxTjV roli xgo(fi]xau
ydg ilotv oi agxtigdg vfjLwv. 4. lav 6i firj exV^^ xgotprjxTji', (fi
xoJg xxaixolii. 5. iav aixiav xoidg, xt^v dxagxfi^' Xa^dtv <i(K «
xr{V ivxoi/^v. 6. wtfrti'TOc; xigufitov otvov fj IXalov dvoiiac,
dxagx'i^' Xa^div dbg xolg xgofptjxaig' 7. dgyvglov 6i xdi Ifjccrtoiiin
xal xapxog xxtjfiaxog Xa^idiv xt/v dxagxtiv tog dv Got Jo'cg,
xaxa rfjv kvxoXtiV.

XIV. Kaxd xvgtax^v de xvgLov GwaxB^ivxeg TcXdoaxi oftor
xal evxagioxi'iOaTS, xgotsOfioXoyrjcdfiivot xd xaQoxxtofioxi
oxwg xa&agk ij &vaia vfimv fj. 2. xdg di rx^^ ''''/*' ^'f.
fitxa xav ixttlgov avxov fifj avveXBixm vfilv, t'oo*; ov diaXXayaoiv.
\'va fiij xotVG3d-fi ij 9-voltt Vfiwv. 3. avxrj ydg iaxir ^ gtj&itca
xvglov „^Ev xai'xl xoxco" xal XPoVo) „xgoOqigfiv fwi
xa^agdv oxi ^aOiXavg fityag sl/ii, Xtyu xvgtog, xal xo 01
ftov ^avfiaGxov iv xoig f&vtGi".

2 Deui. 28, 5. 4. — 3 Gen. 27, 37. — 4 Dcut 7, ij. — 16 MjI. i. I

APOSTOLORUM VII, 29, 1—30, 2. 419

KIX. Omnes primitias provenientes e torculari, area et
et ovibus dabis sacerdotibus, ut benedicantur reposita in
s tuis et fructus terrae tuae, utque stabiliaris frtimento et
: oleo atque augeantur armenta bourn tuorum et greges avium
:. 2. Omnem decimam dabis pupillo ac viduae, pauperi et 6
e. 3. Omnes primitias panum calidorum, urcei vini aut
It meilis aut fructuum, uvae aut aliorum primitias dabis
>tibus, argenti vero et vestimenti omnisque possessionis
10 ac viduae.

XX. Die resurrectionis Domini, hoc est dominica, convenite 10
'., gratias agentes Deo et coniitentes de beneficiis, quae in
sntulit Deus per Christum iiberans ab ignorantia, errore,
s, 2. ut sacrificium vestrum sit irreprehensum et Deo ac-
1, qui de ecdesia sua oecumenica dixit: In omni loco mihi
ir incensum et sacrificium mundum, quia rex magnus ego 16
iicit Dominus omnipotens, et nomen meum admirabile in

IS.

X^vov {kivov a, Uvov h) + >y d e | 3 r. tauflwv d m, xal ta ra-
\ aov T^ff y^c h | 4 xal pr > m | 7 &epfiwv aprtov v | xepa/.iiov
xtgafitov d h m V I 8 attupvXfii : in hoc vocabulo desinit b { 9 xal

d c m V I 12 r^ >• d e h I 13 finuq d h v : vfiaq a e m | o a m :
14/15 ^ post ififSv m V I 15 ijfidiy h | 16 7igoaivfx9. fioi d e m v {

/« xa^. X. &vfiia(itt m | niyaq fiaa. v

L Dtgl xaQJioipoQiuiv did- rjxokov&ijxoTegiaaaifTov xvpiovrfov

i. > v). De oblationibus con- ngoatpoQUV iv tfj xaivy dia^tjxy xuB-

fattjxivat xaxa to Malay^lov tov

. "Onws X9^ *■' * dvaardaifiov ngoipiqxov Jioti anb dvaxoXuiv ij?.iov

•t^poq ^/tiSv (riixdiv '> e v) xrA.. (Malach. i, 11). Fragmentum du-

avra9QOiX,o(iivov(i iogxa^eiv. obus locis sequentibus cum Constitu-

do oporteat diem nostri saiva- tionibus ad verbum consonat, sc. VIII,

surrectioni dedicatum congre- 12, 39; 40, 3. Auctor fragmenti baud

elebrare. dubie Constitutionibus usus est. Cf.

inc Constitutionum locum, nee Funk, Kirchengesch. Abhandlungen und

idachen, respicit Irenaei frag- C'»/^riMcA.II(i899), 198— 208, Harnacii

I XXXVIII, PfaflSanum II (ed. in Texte und UnUrsitchungen, N. F. 1^00

I, 854) dicens: 01 xalq dfvxi- V, j editorem principeni vel Chr. Mat-

V anoatoXtov dtaxa^sai nap- thaeum PfaiT falsatorem declarat.

27*

420

CONST ITUT10N*ES

XXXI. IlQOxeiQiOaad-E di ixiOxoxovQ d^ovg xov an'piop
jfQio^vTtQov^ xa\ diaKOVOvq, avdgaq tvka^tlg, StTeaiov^. Xt
dcftlaQYVQOvg, <piXakt]&Etg, ^e6oxi(4aCfiii'ov^, ociovi, axgooa>.
jtTOVC, dvva^hvoiK Siddaxtw tov Xoyov r^q tvnt^ilac,
6 fiovvra^ iv rolg rov xvgiov doYfiaoii'. 2. vftelq 61 rtudxt •
coj xaxigaq, mq xvglovq, <bq tvBQflxaq, mq xov ev ih'tu airing
3. iXiyxiXt 61 dXXi]lovq, firj hf ogyy, dXX' Iv fiaxQO&vfjla fiah
XQrjOxoxrjXoq xal dQ^vnq. 4, Jtdvta xd xQOOXBxayfiiva vfdv cjii
xov xvq'iov- q-vXd£,axt. 5. „yQriyoQetxe" vjiIq xfjq ^cof^c Vftidt,

10 ,,iaxojaav al otfyufg vfimv ytegn^mafiivac xal 01 Xvx^'ot xaidfttrm,
xdi Vf/tlq ofiotoi dv&Qoixoiq X{)oo6txo(ih'oiq xov xi'qiov tavrS*,
xoxe rjsft, lax^Qu^ i] XQcdi rj dXexTOQO(p(oriaq rj fieoofvxxiov'
y yoQ d>Qa ov xgoadoxmCiP, iXhvOexai o xvptog, xai idv avt^
dvol^oiOiv, (laxaQioi o'l 6ovXoi kxstvoi, oxi tvgtd^Tjaav ygrffogovv-

15 Xfq' '6x1 xtgi^toGtxai xai ai'axXivel avxovq xdi xagiX&aiv Sta-
xovtjaei avxolq. 6. rf^goerf" ovv „xttl xgoon'xtad^e f/i^ ixt'tiOa
Biq &dvaxov"' ov yag dvtjau vftaq xd xgoxtga xaxog^dftaxa, (it
elq xd taxaxa vfifoif dxoxXai^&ijxe xt/q xiortmq xFjq dXfj9ovi.

XV. Xttgoxoi'i^aaxe ovv tavxoTq ixi6x6xovq xdi iic/.'.u. .
d^lovq rov xvgiov, dvdgaq xgattq xai dgxXagyvgovq xai dbjBit;
xa\ 6s6oxifjitGfnvovq' vfjtp ydg Xetxovgyovoi xal avxoi xi^i' la-
xovgylav xcuv xgoffrjfimv xa\ 6t6aoxdX<ov. 2. fir/ oti' tvr- f'-*"^
avTOvq ■ avTOi ydg dotv 01 xtxifir^fjiepot vficav (uxd xmv jr(»r ,
xal diiaOxdXcav. 3. kXiyxfXB 6k dXXriXovq {iii kv ogy^, iiXX' it
dgrivi], d>q txsxe ii> xoj EvayyeXici' xal xavxl adxoxovvxi xaxatov
£Tfgov fiijdtlc XaXilxat firjdt xag vficov dxovixm, toiq ov fierarorjOij.
4. xdq de ei^a^ v/itov xal xdq iXfijfioaiPaq xai xdaaq xdq XQaini
ovxco xoiTjGaxe, coq tx^xe iv xdi EvayyeXim xov xvgtov ^f*a)»'

XVI. „rQ7jyogtlX£" vxig xijq ^mfjq vfiwP' „ol Xvx^'^^ 'V*^*'
/i// o^taB-t'ixvDoav, „xal al 6o<jpv(q Vftdiv" ftrj ixXvio^tooav, id^
^yivtod-t txoif/of „ov yag oidaxe xfjv Sgav, ir tj 6 xvgioq '/^w''
IgXtxai". 2. xvxvcoq 6h owax^^OfO&B C^Tjxovvveq xd dv^v^'
xalq ipvxalq vficof ov ydg dtqiXtjoti v/idq 6 xdq jj^pdro; ih
xiaxtmq vfttov, idv fit} iv ro5 iaxdxcp xaigm xtXftat&fjxi. J.

4 II Tim. 2, 15. — 9 Mt. 14, 42. — 10 Luc. 12, 3j. 36. - 12 Mt-
I J, 35. — 13 Luc. 12, 40. 36. 37. — 16 Mt. 26. 41; Ps. 12. 4.

APOSTOLORUM VII, 81, 1—6. 421

XXXI. Eligite autem episcopos dignos Domino et presbyteros
diaconos, viros prudentes, iustos, mites, non amantes pecuniae,
aantes veritatis, probatos, sanctos, non acceptores personarum,
d valeant docere sermonem pietatis, qui recte secent ac tractent
igaaata Domini. 2. Vos vero hos honorate ut patres, ut do- 6
■DOS, Ut beneiicos, ut auctores quod bene estis. 3. Arguite etiam
K mutuo, non in ira, sed in aequanimitate cum benignitate ac
Ke. 4. Omnia vobis a Domino praecepta servate. 5. Vigilate
PO vita vestra. Sint lumbi vestri praecincti et lucernae ardentes,
'tttf similes hominibus exspectantibus dominum suiim, qiiando veniet, lO
vpere out mane aut galli cantu aut media node; qua enim hora
m exspectant, veniet dominus, et si ei aperuerint, beati servi illi,
w inventi sunt vigilantes; quoniam praecinget se et faciei illos
tcumbere et transiens ministrabit illis. 6. Vigilate igitur et orate,
! dormiatis in mortem; non enim iuvabunt vos priora recte facta, 16
in extremis vestris a fide vera aberraveritis.

2 trXafisig d e h m v : evae/Sfts a I 5 diidyiittatv d | 9 xov > e |
wSr > ro V I 10 Ai)xvo« -j- vfidiv h | 16/16 xal nai>eX9tov 6. avtoig >•
V I 16 avToig e | npoaextre m

XXXI. Oiovg (onoiovi e v) tlvai xqti xovi x^'porovovfitvovi. Q.uales
ise oportet eos, qui ordinantur.

xCf. II, 20, i; vn, 9, I.

422

CONSTITXTIONES

XXXII. 'Ev yhg raTq hxataig fj/ifgaic; xlri&vvfh/joovraj
tptvdojrgotjprjTat xal ol gi&OQeTs xov Xoyov, xai <irQCKft]oovT^
:nQ6^axa ilq kvxovc, xa\ 7 ayg;riy th fdoos' x}irj9vv&il<irjc
T»7s dvofilac, n^pvy^CsTM ly aydxij rtov xokkcov'*, ftiafjaovoty]
6 dXXTjXovq ol av&gm^oi xal dioi^ovaiv xal xgoSmCfwoiv. 2«
rorf vpavrfitxat. b xoofjoxldpoc, 6 xfjq dXrj&^tias ^^po?, A
tpev6ovg xgoOTdttji;, ov b xvgto^ 'hjOov^ „dveXit tm xvtv/iaxt
oxofiaxog avxov 6 6ia xttXiojv avatgdjv aotfitj' xai xoXXck
daXiad^rjaovrat" Ix' atxto, „ol dt vjto(jttl%>ttvxiq tic x^Xoq,

10 0(o9i^ooi>xai. 3. xai xore (paftjoexai xo arffttlov" rov viov\
av^gtoxov iv xm ovgavta, tlxa „fjp<ovf) aaXxtyyoa" loxat di'
yiXov xai (jifxa^r ava^imatq xcav xtxotfjii]fitvmi>. 4. xai ^
^get o xt'ptog xai xdtxei; ol ayim f/tx' avxov*' iv avac
,.ixdva} xtov pttpeXdiv" f/ex' ayyiXoiv dwdfumg avrov Ixl ^(

15 ^aaiXtlaq, xaxaxgtvat roi^ xoOfioxXd^'ov did^oXop xal „dxt
txdaxci xaxa xtjv jiga^iv avxov". 5. xoxt „axiXevao»'xat ol
xovfjgol eli4 aloivtov xoXaoiv, ot 6t dixaini xogeraorxai tL; ^eo^
alodviov", xXiiQovoftovvxfq ixilrn, ,,0 6^9aXft6q ovx tldev xa2 •«?
ovx TjxovOiV xal i;ri xagdiav drS-goixov ovx avi^tj, d tixoiuaCif

20 o 9-t6q xotg ctyanfooiv avxov", xai )fa()/;(JOiTa< Iv TJJ j^aoihiq r|
&eov xij iv XgtGxfa 'JtjCov.

yag xalq iaxdxatg f/fjegatg xXtjO-vvBTJGovxai 01 tpevdoxgoqi/rat \
ol ^&ogeTg, xal 0XQaq>ijaovTai xd xgd^axa ilq Xvxovg, xal t} dfaxif
oxga<jptjaixai tk fjlaoc' 4. av^avovar/c ydg xfjg dvofilaq utOffioMf
aXX/jXovs; xai dim^ovoi xal xagadoioovoi, xai xoxt ipai'^onai 0
xodfioxXavrjg dtg vlbg B^tov xal xotrfiu „crjf4£Ttt xal x{gaxcf\
fj yij xaQado&tjaexat fig X^^Q^^ avxov, xai xoitjott d^iftiu
ov6ixoxt yiyovtv t§ aifuvog. 5. xoxs ^§f< >} xxloiz xtov drBgco*
tig xi]v xvQojoiv Tjji; doxifjaoiag, „xal axai'daXta^^rjaovxai xolX*^"
xal dxoXovi'xat, „oi de vxofiiivavxsg" iv ry xlaxti airxmv „(Jffl^r
aovxat" vx' avxov xov xaxa&tfiaxog. 6. „xaJ xoxe g^avifiiraix
OtjfitTa" x^g dXt/B-iiag' xgmxov orjfittov ixxtxdaemg iv ovq
tlxa OijftBlov ,,(p€orfjg aaXxiyyog" , xai x6 xglxov dvdoxaOig vfXQOf'
7. 01? xdvxcov 6^, dXX' dig iggt&ij' /,'ff§f( 6 xvgiog xai xdi'TH
dyioi fitx' avxov". 8. „TOTt oiptxai" 6 xoCfiog xov xvgiov
fitvov ixdvm xdHv vt^fXmv xov ovgavov".

APOSTOLOEUM VII, 32, 1—5. 423

XXXII. In ultimis enim diebus multiplicabuntur falsi pro-
l^etae et comiptores sermonis, et convertentur oves in lupos et
Ciritas in odium; nam multiplicata iniquitate refrigescet car it as
tmltorum; odio enim se invicem habebunt homines et persequentur
ct prodent 2. Ac tunc apparebit orbis deceptor, inimicus veritatis, 6
propugnator mendacii, quem Dominus lesus spiritu oris sui inter-
fdeif qui per labia interimet impiutn; et tnulti scandalum patientur
k eo; qui autem perseveraverint usque in finem, hi salvi erunt.
3. Tuncque apparebit signum filii hominis in caelo, deinde vox
Itbae erit per archangelum, et interea reviviscent qui obierunt. 10
f Et tunc veniet Dominus ac omnes sancti cum eo in terrae motu
aper nubes cum angelis virtutis suae in solio regni, ut condemnet
orbis deceptorem diabolum et reddat unicuique secundum opera
aus. 5. Tunc abibunt mali quidem in aeternum supplicium, iusti
utem ibunt in vitam aeternam, hereditantes ea, quae oculus non 16
vidit et auris non audivit et in cor hominis non ascenderunt, quae
praeparavit Deus iis, qui diligunt ilium; et gaudebunt in regno
Dei, quod est in Christo lesu.

4 Mt. 24, 13. — 6 n Thess. 2, 8. — 7 les. 11, 4. — 8 Mt. 24, 10. —
9 Mt. 24, I J. — 10 Mt. 24, 30. }i. — 11 I Thess. 4, 16. — 12 Zach.
14, S- — 14 Mt. 24, 30; 26, 64. — 15 Rom. 2, 6. — 16 Mt. 25, 46. —
18 I Cor. 2, 9.

7 'Ifjaovi >• d e m V I 9/10 01 — awS^oovrai a h cf. D : o de imo'
HtWai fli X. ovTog awBtjaerai d e m v Matth. | 10 to a^/ietov tov v'lov :
• riof m V I TOV vlov > d | 13 ayiot : ayye).oi m v | 17 aiutviav ni v |
nhtotv alaviov d | 17/18 noQevaovtai post alciviov d | 21 r^ : a' i. ni. r/}v

XXXII. Ufopfticii nepl rcav /ne).- tl^ rovt alwvag' diAt'iv. Constitutor

iinmv. Praedictio foturorum. cum Clementem Alex, cognitum ha-

S- xal xop^oonai iv r. fi. r. *. beret, haec verba ei debere poterat.

^ iv Xp. Itjoov] Similiter Clemens Ropes, Die Spruche Jesii 1896 p. 21

Alex. Protrept. c. 10, 94 p. 76 verbis (Texte mid Unlersuchungen XIV, 4)

Pauli laudatis ad(Ut: xal xop^oovrai utrumque auctorem e communi fonte

inl tjj fiaaikeitt tov xvqIov avrwv hausisse censet.

424

CONSTITUTIONKS

XXXIII. ToaovTcav 6e i^ztoofiivoi rtav Jtag' arrow
yivtofth&a avxov Ixtxai, inixaXovfiivoi avxov 6ia awix'^i^
xcu Xiyovxiq' 2 (XXXIII). Aicovu ccoztQ ^fi(ov, „b ^aotktvi ri
d^emv'', h wv fiovog xavroxgdroQ xal xvgios, 6 &i6g xoiTiov ■

5 ovTcov xal „&t6s. Tcuj'" ayiov xai anifixraav „staTiQ03V fjitc
Ta3>' jiq6 f/iiojv, ,,b d^Boq lAi^Qactfi xal 'laaax xai 'Iax<6^, 6 IkiijH
xai olxrlQfiwv, o ^axpo'^i'/zo? xai xoXv^Xeoi", rp xaaa yvftvii
^Xtxtxai xagdla xal xav xQvq:iov iv&vfif)fia dxoxaXvjmxaf ;?(
oe iiodioiv ipv^al dixaiati', ijii Col xejioi&aaiv iixidtg ooiofV,

10 x(5v afiifixxa}v xaxrJQ, 6 xcov ftex' tvBvxrjxoi; hrtxakovf^ivav
ijtr/xoog, 6 xal oiconwpiivaq ixtordfiivog ivxBv§etii (x^'i'tf
(it'xQi o^ioj^pwr dv&Qmnlrcov rj afj jtQOVOia, xai 6ta cvi^idi^i
igtvvaq txdaxov xt)v yvoifitjv), xai xaxa xav xkifxa xfjg olxovfth
to 6ta JtQOG£vxfi<; xal Xoycov dvajt^futtxal ooi d^vfUofta. y a

15 xugdma al<5va axddiov tSixaioovvfjg hoxtjOdfJBVog, jidoi6i «>'<«|
xvXjfV ^Xttjfioavvtjg, vxodii^ag 6i hxdoxo) xtov ai>&Q(6x(ov 6ta
i(i<pvxov yvcootmg xai ^voixfjz xgloeaig xal ix x^g xov vofiov M
g:>ciit'j]Gtwg, cog JtXovxov fiiv ovx didiov x6 xxf^fia, tvxQiXHa^
dlvaov x6 xdXXog, dvvdfitog evdidXvrog fj lax*-''i ''^' axfiog ftir

20 „fjaxat6xrjg xa ovvoXa", (tovri 6b ovveidtjotg JtiaTeoog dt'vxoviot
6taitivii 6ta ptidcov ovgavrnv fitxa dXii9-tlag dviQXOf/ivrj, rr/? /i«
Xovorjg xQvgn^g de§iav caroXafi^dvei, 'dfia xal xqo xov xagaiir^
XTjv vxoaxtoiv xfjg xaXiyytveaiag avx^ // y)vXfj xij iXxidi yc
QovfiivT} tvq>Qaivtxat. 4. i^ vnaQXfjg yag xov xgojidxogoi fjiiti

26 '4^Qaafi (i6raJtoiovfth>ov xfjv o6ov xfjg aXfjO-fiag, ogaftaxtOfm
yrjOag, didd^ac, o,xi xoxi tGxtv h atdtv ovxog' xal xrjg ftli
Otojg avxov xgo(66ivO(v ij xioxtg, xrjg 61 xiaxtatg uxoXov&og tj"
rj ovvB-fixr}' dxag ydg' ^llotijoaj x6 oxtgfia oov <vg xovg uaxif
xov ovgavov xal d>g t^r dftfiov xifV xagd xb X^f^lo*: x^g ^oiawij

80 5. aXXa fiijv xal xov laadx avx(3 6aigt/ad(iEVog xai bftoiov oiti

3 Esth. 4, 17; Vulg. 14, 12. — 6 Exod. 3, 16. — 6 loel 2, i j. — 16 1 1
9, 24. — 20 lac. 4, 14; Eccles. i, 2. — 24 Gen. 12. — 38 Gen. 15,
aa, 17. — 30 Gen. 17, 19.

2 yfvojJfSa a | 3 aijp v | 4 tyf >■ e | 6 xal + b d v \ rwv dftiftnrt
xal ayiwv d e | ^fiuiv + xal d e | 7 o a d : xal e v, > h | 8 ^ofteti
12 dvSpainivwv > v | 13 ixaatov ipfvva^ d h 1 xX^fta h | 14 ror . ri <
16 vTiidet^a.; h | 19 divvaov d c h | 7 >■ d | 20 dyvnovkov e *♦ I «•
21 Sta^aivft d e h | Jia >■ d | liiaov a d e | (xtt a | xal r^( d | 23 r{it

AFOSTOLOEUH VII, 88, 1—5. '135

XXXin. Porro tot tantisque eius bonis dignati supplices ei
Edamor, invocantes ilium assidua deprecatione ac dicentes:
(XXXm). Aeterne salvator noster, rex deorum; qui solus es
mnipoteus ac dominus, Deus omnium rerum et Dens sanctorum
: inculpatorum patrum nostrorum, qui fuerunt ante nos, Deus &
^abam et Isaac et lacob, misericors et miser at or, longanitnis et
mltae misericordiae, cui omne cor patet nudum et omnis oc-
dta cogitatio apparet: ad te clamant animae iustorum, in te
«$ sanctorum nituntur; pater irreprehensorum, te recte invo-
intium exauditor, qui etiam tacitas appellationes intellegis (per- 10
Bgit enim usque ad humana viscera providentia tua, et per con-
icDtiam scnitaris uniuscuiusque voluntatem), atque per omnem
gionem oibis mittitur tibi thymiama precationis ac sermonum.
Qui saeculum praesens stadium iustitiae instituisti, omnibus
Item aperuisti ianuam misericordiae; singulis vero hominibus per 15
sitam cognitionem et naturale indicium et ex legis instigatione
itendisti, quod divitiarum non est perpetua possessio, venustatis
3D pereone decus, quod virium facile dissolvitur firmitudo, quod-
le vapor ac vanitas cuncta sunt, sola vero conscientia fidei non
ibdolae permanet per medios caelos cum veritate ascendens, 20
iturarum deliciarum dexteram apprehendit, simul et antequam
romissum iteratae per resurrectionem nativitatis praestetur, ipsa
oima spe exsultans laetatur. 4. Ab initio enim, progenitore
lostro Abraham viam veritatis capessente, eum apparendo duxisti,
locens, quidnam esset hoc saeculum ; et illius quidem cognitioni 25
neivit fides, fidei autem consequens fuit pactum; dixisti enim:
Paciam semen tuum sicut Stellas caeli et siciit arenam, quae est in
^e maris. 5. Sed et Isaac illi donans sciensque eum ille

i ▼ : rpo^^ a e h I npb rov : npcurov e | nagaaxtiv a, con
^avvfvippahertti e { vna(fXovai)i d e | yag : el y.h | 25 /u
8/36 od^yijaas h | 26 o,ti + aw d | 26/27 yvaiafwi : niattwi a | ^1 niutiy -.
yrmoi^ a | niareats : yvtiaewf a | ijv : yiyovev fi ni'atig, Trjg 6h niaxfatg
V inaxoXovBiffia a | SO xap«'<'^/<f *'<>? v, e i. m. xagttaafjieroq

corr a- | 28 rrfv > a |
ftanovoviiivov a |
niatfiug a 1 27 niarig :

XXXIII. Hpooetx^ i^ayytXxixij dem fidelibus vel baptizatis pronunti-

poroias ita^ofov. Oratio praedicans andam, ut auctor c. 39, i distincte dicit.

rovidentiam variam. 2. i).si^/xaiv - nof.vikfOi] Verba

2— XXXVIII, 8. Haec sectio unam etiam Exod. 34, 6 leguntur, ubi autem

rationem continuam constituit et qui- otxtigfioiv ante ilft^/awv locum habet.

426

CONSTITUTIONES

ii6a)Q ixtli'ov rq? xQonoi, xal avxov ijtBxk^B-riq &i6i ilxt
,"Eoofial (JO I' i^foc xal tov aprtQfiaTog aov (jera at"' xai roo|
jtcrrpot; tjftcHi' *Iax(b^ «jri Mtconorafilav areXXofi^vov, dago^ ri
Xqiotov, 6i ai^Tov ildXijoaq sbrmv ,//dov iym ttftt fttra om

.JJ av^aroj at xa\ jr?.rj{hji'(o oe aqtodQa", 6. xai ovrooi thai ;((Wj
McovOfjv t6i> jriorov xal iiytov cov &t{tdjtoi'Ta ijti rfjq oxxaac
TTjq fioTOV ,)Eyoi tifii 6 mv, rovxo fioi ovofia alcovtov xoi
//oai'i'oj' ytvialq yiviojv". 7. vxigfictx^ ytvovq ^gadfi, tvlopfTOi
il dq xovi almvac.

10 XXXIV. EvXoyijxdg eI, xvqu „^aailtv xmv aitai'aiv'\ in

XfytOTOV nottjCai; xa oXa xai di avrov iv ctQyf; xoO(iT]oa<; xa an
TctOxtvaoxa, 6 diaxoogldaq vdaxa vddxmv Ox^Qtcopiaxi xat jrvivn
Qfoxixoy xovxoig ifJiiaXoJi>, 6 yfjV edgdoag xal ovQaroi' ixT(h*i
xal x^v txdoxov xdiv xxidfidxoiv axgi^^ didxa§iv xoQftr'jOiv;. 2.

16 yciQ h'&vfifjoft, 6hOjtoxa, xoOfiOQ jtf^aldQVTai, f,ovQavb^ (Ji
xafidga" nfjxrjyfiivoq rjyXdiOxat daxQoic trtxti' ^agafiv^ioi fo
oxoxovs, 9r«>c 6h xal tjXiog dg ^(itgag xal xagxcav yoi'/]V ft
ytji'xai, OiXrjvf) dh elq xaigcov xgojti/v av§ovaa xal fiitovfiit% xei\
vv§ (livofid^txo xal t/fitga j(QOOTjyogtvtTO, axtgtojfda d't dia /»/•?«» |

20 Tc5»' d^voocav idfixi'vxo „xttl tbiug ovvax&t]i'ai xtt vdara mj
6^^fp>ai Ttjv §Tjgdv", 3. avrfjv dl rtjv ^dXaooav xdk av
ixtfgdoiitv ; ijxig Ig^txai fttv dno :tiXdyovg f^atvofn'rt), xai
dgofttl d\ dnb ^)dpifiov x(j oij jrgoaxayjj xcaXvofdrij • tbteg yag JA
avxfi ovvxgt^rioio&at avxfjg xii xvfiaxa, ^motg*' dl ,^xgoti m

25 fitydXoig xal nXoioig jtogtvrfjv" avTf/i< ixolrjOag. 4. lir' t^io-
aii'ixo yi), ;r«»'ro/o<^ di'd-eoi xaxaygaq>ofiit'tj xal xotxiXia div6{}(at
diatfogmv jrafiqattg xe qxoaxijgtg xovxan' xt^ijvoi, dxaga^icivP
am^orxeg xbv doXixor xal xax' ovdiv xagaXXdaaorxtg njj <i^i
jrgooxayrjg, dXX' ojifj av xeXtvaijg, xavxij dvioxovot xal dvovCif
|80 tig otjf/ela xaigdiv xal iviavxdif, dfitt(ivfitvot Xfjv xmy avBgcixw
vjitjgealar. 5. txetxa 6iaff6goov ^(6(oi> xaxedxtva^exo yivfj, l^f"
aalatv, ivvdgojv, degojrogojv, d/jipi^ia}v, xai xfjg Cijg xgovoioi 9

2 Gen. 26, 3; 17, 7. — 4 Gen. 28, 15; 48, 4.-7 Exod. j, 14- rj. -
10 I Tim. I, 17. — 11 Gen. 1, 1. 2. 6. — 13 Ps. 101. 26; loj, 2. — 15 I**-
40. 22. - 19 Gen. i. S- - 20 Gen. t, 9. — 2S lob j8, n. — 24 Pi. Wl-
2S, 26. — 80 Gen. i. 14.

1 Uiuv h I ^xeh'ov fiJwg d \ rtS : ti i \ 5/6 oilrcvc ilnui post &igixoTt»
li e I 6 fiaoijv h | marov aov x. ayiov d I 7 tov h | ove/ta + i<fU9t\^

APOSTOLORUM VII, 33, 6—84, 6. 427

ribus similem, eius quoque Deus appellatus es dicens: Ero Deus
r et seminis tuipost te. Atqui cum pater noster lacob in Meso-
amiam iret, per Christum, quern ei ostendisti, locutus es dicens :
e ego sum tecum, et augebo te et tnultiplicabo te valde. 6. Et
si fideli ac sancto famulo tuo sic dixisti in rubi viso : Ego sum, 5

sum; hoc mihi nomen est aeternum et memoriale generationibus
erationum. 7. Propugnator generis Abraham, benedictus es in
cula.

XXXIV. Benedictus es, Domine rex saeculorum, qui per Chri-
m fecisti universa et per eum in principio ornasti informia, qui 10
jas ab aquis firmamento separasti et his spiritum vitalem indi-
tt, qui terram stabilisti et caelum extendisti et singulos creaturas
acta dispositione ornasti. 2. Tua enim cogitatione, Domine,
Indus in hunc nitorem constitutus est, caelum veto instar camerae
mpactum astris illustratum est ad solatium in tenebris, lumen 16
tem et sol propter dies et fructuum generationem prodierunt,

luna in conversionem temporum crescens ac decrescens, et nox
(cabatur et dies appellabatur, firmamentum vero in medio abys-
trum patebat, et dixisti, ut congregarentur aquae et appareret arida.

Ipsum autem mare quomodo quis enarraret? quod quidem venit 20

pelago furens, recurrit autem ab arena iussu tuo prohibitum;
xisti enim, quod in ipsa confringentnr ftuctus eius; animalibus
tro parvis et magnis atque navigiis pervium illud fecisti. 4. Postea
enninabat terra, omnigenis floribus ac varietate arborum multipli-
lam depicta; et cunctis lucentia luminaria horum nutritii eundem 25
nnper cursum tenent nee ullatenus a tuo mandato variant, sed
lucunque iusseris, ibi oriuntur ac occidunt in signa temporum
tque annorum et hominum ministerium alternant. 5. Deinde
timalium diversorum conficiebantur genera, terrestrium, aqua-
lium, volucrum, amphibiorum; tuaeque providentiae artificiosa ^^o

I v6tttmv -^ tdi A \ azfQtmiAaxi -)- o d h | 15 ivBvfti^asi : Avvufift a \
xooftoq h I nftpttldQVVtai v | 17 f/; >> h | xal > v | yoy^v d : yovag e,
)r^f a V, yovfig h | 17/18 yeyevv^vrai a h | 18 xaipdiv ft,- e | Tgonfjv
xipmv d h I 19 /iiaov a [ 20 nSv > d e v | ra > h j 22 ixtpgaaoisv e |
iirofiivti >• V I 23 rf' d e I elnaq d e v | ^v >■ h | 25 xal nXoloiq >• v j
ttnoQivtiiv V I dnoitjaag -J- figoxoli 6^ fiat^v avrt/v roTg n).oiotq ixelfv-
fff V I flra d e V I 29 ravry : ravTijv e, > h | 32 degonogatv > d

XXXIV, Upoaivx^ iiayyfkxixi) drj/xtovgyiag dia<p6gov. Oratio praedicans
eationem variam.

lrrfx*'og ootpla rijv xaxaXXriXov ixaaxot JtQovoiax' 6oiQitxtu' <5c.
yilQ 6id(poQa yti'Tj ovx rixovrjOtv JtaQCcfOYtlv, o'vxcoq ov6h drfr^oi
^tQovoiav txdaxov noiijOao&ai xaxcoXiycoQtiaiV . 6. xal xiXo^
drjfiiovQfiaq x6 Xoyixbv ^daov, rbv xoo/JOxoXlxijv, rfj ojj oofif
6 dtaxa^dftevo;; xaxsaxtvaaas fljtcov ,,IJoi}jao)f£fV dvi^QOijtov xex
dxova xal xad^ bf/olcootv Tjf/extQar", xoofiov xoOfior avxov arc-
dti^ag, ix fdiv xmv xfaoaQcov omptdxwv dicutXttaai avxrp xb (S<3fia,
xaxaoxivdaaq 6* avxta xt^v if.'vxTjV ix xov ^/} oi-toc, alo&r/Oiv A
jtivxad^Xov avxoi )ra(>{(Ja//EVO$ xal vovv xbv T/yc ^'v^^-: Tjrhiot

10 xalq aio&^atatv ixiox^oas. 7. xal t;rl Jtdoi xovxoig, dt'oxota

xvQie, xlg ixa^lfog dirjyi^atxai v€g)Sv opt^goxoxwv ^OQav, itni^axii;

txXa(i^>n>, ^QOinwv Ttdxayov, dg XQOtp^s xo{i}}yiav xaxaXX/jlov wti

xgdair dtQG}v jtavuQ^dviov ; 8. nuQaxovoavxa 61 xbv di-^Qmjor

B ififila&ov ^io^q iaxigijOac, ovx dg to xavxeXig dtpavlooi, dXic

15 XQovqy jtQog oXlyov xoifilaac, ogxm tig jiaXtyytvtaiav ixdXtoa:,
OQOV d-avdxov iXvaag, b ycooxoioc: x(ov vixqcui^ dta ,,'lfjoov Xpt-
Oxov x^g eXjtidog fjfidJv".

XXXV. f^Miyag el, tcvqu" JtavxoxgdxoQf „xm fityaXtj ^
toxvg oov xal xfjg avviatcog aov ovx taxii' dgil^ftog"' xxlaxa,

20 ocoTTjQ, xXovoiB iv x^Qiotv, fiaxQodvfii xal iXiovg X^Q'JY^' ° "7
dq)iOxd)V xcov awv xriGpidxmv xrjv ocoxf/Qiav' qivaet yog aya^in;
vjidgxitg, 9tl6t] 6e afiagxavorxatv, dg f/exdvoiav jt gooxaXoviifvo;'
olxxlgftoiv ydg oov t) vov^ixtjotg. jtmg yag av vjteoxrjiifv ixnjo-
/iivT]i> djtatxovfiEvoi xglaiv, bjtoxe fiaxgo9vfiovfji£Vot (loXig cxa-

26 v^vofiiv xfjg dod-fvdag; 2. Oov x6 xgdrog dv/f-yyftXav o\ ovQCffii
xal yfj xgadatvofiivii xiiv aag:dXetav ^jr' ovdevbg xgiftoftivtj.

6 Gen. 1,26. — 16 Rom. 7, 6. — 16 I Tim. i, 1. — 18 Ps. 146,5.-
25 Ps. 18, 2.

3 ixdatto d e I 4 <T^ >- V I 6 ^fifz4gaf : post dxova d e h v LXX I

7 TiaaaQaxovza a, corr. i. ra. I Tfoadpiov + aiotxfiotv a | r6h:>ade'l

8 rf' avxw : <fi h f Tf d e V I 8/9 d' avr^J nivr. a | 10 iniat^aat avxov wR
ctloBijoeoiv V I 11 Ofi^Qoxoxov a | 12 hXa/Axpiv h | xavalkijAov joif. « I «'•
alXriXov h | 13 uQfiisviov e | 14 ^ariptjoai + xal d 1 ro >■ h ! 16 V<""
> d e 1 17 ^fidiv > h I 18 naiToxgdratp e v | 19 xal > e | 20 ^y J >
d e h V I 21 d^iarwr : atpdi h v 1 22 Jipoxa?.ovfi{vo{ a | 23 aov + iat>r^ I
26 xal -\- t] h I T/ji- + o^v h I xpf^ufiivfi : xal xyiftaaxat v

6. k»Yui»¥ r^wov] C(. c. 38, 5 ; VIII, c. jg, 2; VIII, la. 16; 41. 4. — *«>/•"
37t Si 4'« 4- ~~ xoofionokiTtjv] Cl'. xoofiov] Eodem elogio hoTuincffl "Jf

APOSTOLORUM VII, 34, 6-35, 2. 429

sapientia idoneam unicuique provisionem largitur; sicut enim ad
varia genera producenda non fuit invalida, sic neque diversam
uniuscuiusque curam suscipere neglexit. 6. Atque ad extremum
creationis mandans tuae sapientiae condidisti rationale animal,
mundi civem, dicens: Faciamus hominem ad imaginem et ad simi- 6
litudinem nostram, mundi mundum eum constituens, ex quatuor
qutdem corporibus formans ei corpus, creans autem ei animam
ex nihilo et donans ei quinquertium sensuum mentemque aurigam
animae praeficiens sensibus. 7. lam ad haec omnia, dominator
Domine, quis condigne explicabit nubium imbribus feracium mo- 10
turn, fiilguris splendorem, tonitruum fragorem, ad convenientis
aUmenti suppeditationem et ad aeris temperationem maxime con-
cinnam? 8. Hominem vero inobsequentem factum vita ad mer-
cedem proposita privasti, neque ex toto exstinxisti ilium, sed brevi
tempore morte soporatum iureiurando ad secundam nativitatem 15
vocasti, decretum mortis solvisti, qui mortuos ad vitam reducis per
Imm Christum, span nostram.

XXXV. Magnus es, Domine omnipotens, et magna virtus tua
it sapientiae tuae non est numerus; creator, salvator, dives in gratiis,
looganimis et misericordiae largitor, qui creaturarum tuarum sa- 20
latem non deseris; natura enim bonus es, parcis autem delinquen-
tibus, eos ad paenitentiam provocans; misericors enim est tua
admonitio. Etcnim quomodo sustineremus, si ad causam dicendam
statim repeteremur, quando longa patientia exspectati vix ab in-
firmitate respiramus? 2. Tuam potentiam annuntiaverunt caeli et 25
terra concussa, firmata ac suspensa super nihilum. Mare fluctibus

signat auctor VIII, 9, 8; 13, 16; Me- 8. Eadeni fere, niodo amplificata,

thodius apud Epiphaniutn Haer. 64 legunturVIII, 12, 20. — oqov itavazov

c. 18 (19) ed. Petavius, c. 26 ed. cAvoa;] Locutio maxime apud Apollt-

Oehler. Clemens Alex. Protrept I, naristas usitata. Cf. Apollinarii KaTo.

'> '< 5 P- 5 j Origenes In Genes, horn, ftigo^ niaxii sub nomine Gregorii

I, 11; In Lev. hom. V, 2; Gregorius Thaum, tradita.
Kaz. Orat theol. II, 32; Gregorius

Nyss. De hom. opif. c. 5, loannes Dam. XXXV. Ilgoaevxii /ucrec evxaQioxlai

De fide orthod. II, 12, et alii hominem i^ayYii-lovaa rov &tov tijv negl ta

fuxpov xoafiov appellant, etiam ethnici, ovra xtjdefiovlav (^olxovo/xlav v). Ora-

ex. gr. Firmicus Maternus Math. Ill tio cum gratiarum actione praedicans

prooem.—rcaaa(><»y<;.]Cf.VIII, 12,17. Dei erga creaturas sollicitudinem.

430

CONSTITI'TIONES

f^dXaaaa xvf/atvofiivij xal fivgiav ffoOxovoa ^<6cov ayi/irjv xtxh
afi(icp, riji' cijv i^ovXtjOiv jTfrfgixvla, xai jrarrag avoYxdyei
,lilq if/iyaXvv&fj to igya aov, xvqw xdvra iv aoq>ia ix
IjiXfjQCoOr} tj yfj xfjq xxlotfOi, oov". 3. xal CTQarog dy/iXfoP
5 yofuvo^ xai jti'tv(iaza votga Xiyovaw „Kic ilytOi: ttii <PiX}i
xai I^tga(p\fi ayia cifta xoli Xsgov^lfi tolq tiajingvyotg ow.
Intvlxtov qidtjv tpdXXovra dotyijzoti; (pmvali; jiocSoiv ,''Aytoi.
aytoc xvgto^ ^a^aojd; 7iXfjgr/g 6 ovgat'ot; xat r) yi) t/)w So^t; (M|
xal T« inga xcHv xayndtcov jcXt'/i^Tj, dgxdyyeXoi, „9^g6toi,

10 Tfjxtc, dgxai, i§,ovalai", 6vvd(itiq, ijtt^oojvxa Xtyovaiv „Evi
fiivTj tj do^a xvglov ix xov xoxov avxov". 4. 'lagaiji
ijtiyttfic oov ixxXr/oia r) l§ ii^vtov, xal:; xax ovgavov dvrdfitCU
afitXXoiiiivj} vvxxl xui t]f46ga „kv xagdia jtXrjgn xdi f^'vxii ^^Xovo^
ifidXXef „T6 agfta xov &tov fivgioxXdatov, x^^tdde^ tv^jvovnat

15 xvgiog iv avxoTq iv ^tval, Iv x(p dyioi". 5. oidtv ovgavo^ xif
im firidtroq avxov xaficigcooavxa „coi Xi&6xv{ioi^'\ xal y^v ttl
vdtDQ tavxolg: st'caaairra, xal diga diaxiavxa ^moxgotpoi', xal rowf
jfvg avfi:rX^§avxa ei^ f^dXxoi xal oxoxovg Ttagaftv&iav ' ixxXrfim
Xogog doxtgwi' xov dgt&fir'jGttvxa atjfdaU'mv xal xov orofideanit

2() dfixvvatv, gooo xov tpx^x^^^^^^t tJc'riypR xov ixg)voavxa' OH^
djiavxa x<5 odi Xoytp yivdfttva nagtaxa xijg oF/g 6vvdfjta)g f4
xgdxoc. 6. dto xal dq)tiXti nag dv&gatjtog i§ avxwv xdtv ort'pMI^
odi did Xgicxov xbv vJitg Jtdvxwv vfivov dvaxtfixtiv, did dk
djtdvro)v xgardjv. 7. ov ydg d o xP'?<^t6$ iv ivtgyfoioi

25 qiXoSatgog iv olxxtgfiotg, 6 jjovog jravxoxgdxoig' oxi ydg 9
jrdgtoxl aoi xb 6vvaG&ai' xo ydg oov ulaiviov xgdxog xal
xaxaipvxBi xal Xiovxag g^iftol xal x/fXJ] xaxaxgavvti xal lodt

3 Ps. 10}, 24. — 6 Dan. 8, ij. — 7 Ics. 6, }. — 9 Col. i,
10 Ezech. J, 12. — 11 Gen. 32, 24-28. — 13 II Mace. i. j. — 14 Ps. 67,1

16 les. 40, 22; lob }8, }8, — 19 Ps, 146. 4. — 37 Dan. j. 6; la
IV Reg. 19.

1 ftvplav d e I dyi).tj d { neiftlzat <fh h I 2 tf*d/tftiu J, dl 9,
4/5 ifi9eyy6ftfvoi h J 5 <f>tlfJiOvvtl a d | 6 atpaiftln . . xfQOv^flu 1, ^
semper | 8 aov > h | 9 nlridif + dyyiloi d e a» L ni. | 11 '/opofjA : ii-iji M
12 ovvtiiv e I 13/14 &e).ov(jt ipdlketv e | 15 otvafl a, atraq v. oira i^r^
in h corr anaiv | 16 xafi/ua^iuaayra a ; Xi^at xvflov v | xal yfiv

17 dia^iovTtt d | toito e, tov ro h | 19 orjfiaivonivwv e | 20 6n*
ifixfivxiioavxa d v | iivd^a : yivra v | ixipvttvaavTa c. 'pvrtvaav
21 ynofteva h | 22 rdiv h : >■ rel 1 2H tciv a | andrcwv d ' 26 na^h

APOSTOLORUM VII, 35, 3—7. 431

ac innumerabiles nutriens animalium copias arena con-
r, tuam voluntateni veritum, omnesque cogit vociferari:
nagnificata sunt opera tua, Domine; omnia in sapientia
npleta est terra creattira tua. 3. Et exercitus angelonim
ic spiritus intellegentes dicunt: Unus sanctus, Phelmuni; 6
i Seraphim una cum Cherubim sex alas habentibus tibi

canticum psallentes vocibus nunquam cessantibus clamant :
sanctus, sanctus, Dotninus Sabaoth; pleni sunt caeli et terra
la; et ceterae ordinum multitudines, archangeli,' thront,
ones; principatus, potestates, virtutes exclamantes dicunt: 10
I gloria Domini de loco suo. 4. Israel vero, terrena ecclesia
gentibus congregata, certans cum caelestibus virtutibus,
: die in corde pleno et anima volente canit: Currus Dei
ilibus multiplex, tnilia laetantium; Dominus in eis, in Sinai,
K 5. Novit caelum eum, qui super nihil cameravit illud 15

lapideum cubum, qui terram et aquam inter se adunavit,
m, animalium nutritium, diffudit eique ignem connexuit
em et ad solatium de tenebris. Obstupefacit chorus stel-
)ui numerantem eas significat et nominantem ostendit;

demonstrant eum, a quo animata sunt, et arbores eum, '20

produxit. Quae omnia, verbo tuo facta, potestatis tuae
raesentant. 6. Atque ideo debet omnis homo, ex pectore

per Christum laudem pro cunctis mittere, utpote per te
rum dominus. 7. Tu enim es facilis in beneficentiis et
s in commiserationibus, qui solus es omnipotens; cum 25
:, adest tibi potestas; nam aeternum tuum robur etiam
1 refrigerat et leonibus os constringit et cetos demulcet

iro; dy/ilwy . . Sepa^lfi LXX retinuerunt, Symmachus auteni

ivem spirituum caelestium interpretatus est: tainore, Hierony-

nsentur. Infra VIII, 12, 8. 17 mus: alteri nescio cui. Cum ergo

> alwvci xal atpatial ad- Daniel generaliter unum quemlibet de

iir. Cf. Cyrill. Hieros. Cat. angelis indicaret, cui alius angelus lo-

6; Tbeodor. Graec. aff. cur. cutus est, illi nomen Phelmuni isti

Juilze IV, 784 sq. Distincte angelo dederunt. — tcaiy. ^lovalg]

I angelonim ordinibus primus Cf. VIII, 12, 27. Ps.-Dionys. De eccles.

Uooysius De cael. hierarch. hier. c. 4, 3. 5.
■t^ ^eknovvf] Vox hebraica 4. iv xagdln n/.r/()ti xal ipvxi (*f-

lamAquila ct Theodotion et Mvatj] Similiter VIII, 6, 12; 16, j.

432

L

iytl{>H xaJ 6vvttfi(te (itTaTQ^'jtet xal axQarbv ix^^t td
ixQi&ftovfitrov h' rri) vjitQTj(favevea&at xaTaorgmiTvuir. i4
o iv ovQai'oi, 6 ijfi yFjC, b iv B-aXdoatj, 6 ir xtQaiotftit%
(itjdevog jtigaTovfitvo^, „r^<;" yitg ^litjaXoavtiji <m m
6 jriQttq". fif} yaQ fjfdttBQOv ioriy tovto, di^oxora, rot hm
Gov Xoyiov tGtiv qpdoxoi^xoq' ,,Ka\ y^'oScij t^ xcpA'f
xiQiog b d^tog Gov, O^ebg iv ovgatKJi avo> xal ixi /^v' "^
ovx ioTtv trt prlrjtf avrov". 9. ot<Jf yap iort &ii>: *
[lovov, ttytoi ovx tan jtX^v aov, „xvqio^ &ibi; fvunaa^t

10 aylcav, ay 104 vxig jraVra,' aylovg, „ol" 70^ „iyia6iiim laiq
XfTgdc oov eiaw ivdo^oi; xal vjrtgvipovfievog" , dopcro; ff
di'e^ixi'laGToc xQifiaoiv ov dvevSerji: rf C,cori, dxQixToe *(U i^
jir)q t) dtafioi'fj, dxdfiaTOii i] h'tgyeta, ct^itQiyQaq-oi ij
diraog 17 tvxQijieia, dxQoairog ij xaxotxia, ofieti

15 xaTaOxijvoiOti:;, dvagxoq tj yvcooig, dvalXolmroi fj nl^Mi
TEVTov TO tQfOV, dvexij^ovXevxov TO xgdxog, ddtadoxoi f/
dTeXevTt}Tog rj ^aciXda, dvavTcrfmvKiTog t) laxvg, xolv
OTgaxid. 10. ai) ydg d b aofflag xarrjg, b dru^iov^iot
ftsalTOv XTlOTtjg wg ahtog, b xgopoiag Z0P'/7<»<?. 0 ^'"F*'

20 0 h'deiac xXijgwTrjg, b rcov dat^djv Tifiajgog xdi r<3r
f/ia&axodoTT/g, b tov XgiOTOV 9^ibg xai xarijg xal rav tk
evGe(iovPtoitf xvgioc, ov ddtd^^evoxog jy ixayyiXia, d<
t) xgiotg, dfitxdxtaxog rj yvojfit/, dxavarog f) ciW^tw,
tvxagiaTla, 61 ov aoi xal ^ htd§tog ngoaxvi^iq oqalii^'f^

25 xdotjc Xoytxfje xal aylag q>vO(a>g.

XXXVI. Kvgu xavToxgdxog, xoOfiov Ixxtoaq 6Ca. ip""*
xai od^^azoi' (ogiOag liq fiv/jfiTjV xovxov, on iv avxo) xati^
dxb T(bv Igymv elg fitXtxTjv tcov omv vofiOiv, xai toQxai ^>'

I II Reg. 24.-4 Ps. 144, 3. — li Deut. 4, 39. — 8 Ies.4VV
29 I Reg. 2, J. — 10 Deut. 33, 3. — 11 Dan. 3, 28. 30. — 12 RoiatiJV
14 I Tim. 6, 16. — 20 Hebr. 11, 6,

1 ^x^l'^^' '^ c I S/'^ nfgaiovfiivoiQ . . Jte^aiov(tfvoi; d e h v | S • >
6 iaxiv koyiov a | aov -{■ xal avvijoEiq v | 7 &ebi sec > v | M + '
8 tTt >• d e h I avrov — nk^v > d e, i. in. d apposuit ) 9 jff h ( e •
12 dvexlmfjg d v, dvex/.tiTt^i e, drixketnroi h, avrkXeixin a | IS
ypanroi; a | fieycekoavvtj d e v { 14 dh-vaog d h v | 17 drtL ^ P
a' i. ni., > a I 18 dtifnovgybq d I 20 o sec : *«2 h i 21 f & > d 1 1
fiovvxwv h I 24 xai -\' fie&' ov dv \26 nanoxgaxwQ e h v, similiter ill
28 duo -f ndvTiuv d | aaiv > h

dl^

AP06TOI.ORUM VII, 35, 8 36, 1. 433

' a^otantes erigit et facilitates rerum convertit, et liostium
^ias populumque nutneratuni, dum superbia exoritur, prosternit.
Td es, qui in caelo exsistis, qui in terra, qui in mari, qui in
rminatis, a nuUo terminatus; namque magnitudinis tuat non est
Hmm. Neque vero nostrum est illud, Domine; famuli tui 5
acolum est dicentis: Et cognosces corde tuo^ quod Dominus Deus
ts, Deus in caelo sursum et in terra deorsum, et non est amplius
uter eum. 9. Neque enim est Deus praeter te solum, sanctus
D est praeter te, Dominus Deus scientiarum, Deus sanctorum,
ictus supra omnes sanctos; nam sanctificati sub manibus tuts 10
tf. Gloriosus et super exaltatus, natura invisibilis, impervestigabilis
indiciis; cuius vita non indiga, duratio immutabilis ac indeficiens,
eratio in£itigabilis, incircumscripta magnitudo, perennis decor,
/Ccessa habitatio,intransmigrabilis mansio, cognitio aeterna, Veritas
mutabilis, opus nuUo interventu hcXnm, potentia nullis insidiis 15
posita, monarchia sine successione, regnum sine fine, robur in-
pognabile, exercitus numerosissimus. 10. Tu enim es sapientiae
ter, creationis per mediatorem factae conditor tanquam causa,
ovidentiae largitor, legum dator, indigentiae expletor, ultor im-
omm et iustorum remunerator, Christi Deus et pater atque pie 20
ga eum se gerentium Dominus, cuius non fallit promissio,
noeribus non corrumpitur iudicium, nulla persuasione mutatur
mtentia, nunquam cessat pietas, gratiarum actio non finitur, per
oem tibi adoratio condigna debetur ab omni rationali et sancta
atora. 25

XXXVI. Domine omnipotens, mundum creasti per Christum
t sabbatum in huius rei memoriam sanxisti, quia in eo ab operibus
ioiescere fecisti ad meditationem legum tuarum, et festos dies

9- iogatog ry tpvati . . . ov f/ medium alienum a divinitate. Infra

'WMij nvafx^i] Verba repetuntur VIII, 12, 7 legimus, patrem d/itat-

nn, 5, i; 12, 7. — d/jteatTevrov to tevttai genuisse filium.
'ffw] Verba, cum protinus v. 10 dicat: XXXVI. H(»oafviri vnofxifiv^axov-

> hifiiavtfyiai t^g dta fttairov xxi- aa xijv yevo/xivT]v A'qiozov iravd^poj-

ir^S, denotare videntur, Deo ad mun* nijaiv xal Tr,v elg rovg ayiovg dia-

km aeandum non materiara opus tpopov n^oroiav. Oratio commemorans

at Constitutor V, 7, 18 docet, incarnationem Christi et variam erga

tl Deo ad creandum non opus esse sanctos providentiam.
Fum, DiDASc. ET ConanT, ap. I. 2S

I Prov, 8, 22
y Geij. 3S, 10. - 10 De
H Exod. 20. — 19 Lev, ^5

4 ion ^eo; h | » > e i 6 ;[aipatfifv h I 7

lov d I 12 ^-ni sec + ^* h | uvtati- h | 13 xal pr ^

18 ;(orapsai' d 1 m^t^. xateiff^aQ h | 20 tovro d e , ^

+ oJ « /

APOSTOLOKUM VII, 36, 2—6, . 435

'^^Usthuisti in laetitiam animarum nostrarum, ut in recordationem
''^tjtrenius sapientiae a te conditae: 2. quomodo propter nos nasci
^ muliere sustinuit, apparuit in vita hac, ostendens in baptismo
tlo^ quod ipse, qui apparebat, est Deus ac homo; passus est
ropter nos permissione tua et mortuus est ac potestate tua re- 5
orrexit: ideoque festum resurrectionis dominica die celebrantes
letamur de eo, qui vicit quidem mortem, patefecit autem vitatn
e immortalitatem ; per ipsum enim gentes ad te adduxisti in
pulum peculiarem, verum Israel, Deo carum, qui Deum videt.
. Nana tu, Domine, etiam patres nostros eduxisti de terra Aegypti 10
: eripuisti ex fornace ferrea atque ex luto et laterum confectione;
ncrasti de manu Pharaonis et subiectorum ei, ac per mare quasi
er aridam eos deduxisti et morem gessisti eis in deserto per multi-
licia bona. 4. Legem eis donasti decern verborum tua voce
ronuntiatam ac tua manu descriptam; sabbatum servare prae- 15
episti, non dans occasionem vacationis, sed opportunitatem pie-
atis, ad cognitionem potentiae tuae atque eos tanquam in sacro
epto concludens, ut male agere prohiberentur et ut docerentur
itque de septenario exsultarent; propter hoc una hebdomas et
bebdomades septem et mensis Septimus et annus septimus, et hoc 20
per drculum recurrente annus quinquagesimus in remissionem.
5. Ut nuilam haberent homines occasionem excusandi ignorantiam,
idcirco in omni sabbato feriari permisisti, quo ne verbum quidem
irate quisquam ex ore suo vellet emittere in die sabbatorum;
sabbatum enim est requies a creatione, mundi absolutio, legum 25
ioquisitio, laus Dei grata pro iis, quae hominibus donavit. 6. Supra
quae omnia eminet dominicus dies, utpote qui repraesentet ipsum
mediatorem, provisorem, legislatorem, auctorem resurrectionis,
Prmogenitum omnis creaturae, Deum verbum ac hominem, ex

22 23 nana aafifiara e | 28 dnitpt^fev a v | dijytlv post ad/S^aroy v i
24 ^f > h ' 27 n(toind(fxovaa d

3. ay 0vyxo>g^0ei] Cf. c. 25, 3. — horn. 58 c. 2. Revera autem nomen
tor opmna &eov] Similiter VIII, 1 5, 7. denotat luctantem cum Deo.
Sic vetenim plures nomen Israel inter-

pretabaotur respicientes Gen. 35, 9. 10 4. aa^^ariCtiv xrL] Cf. II, j6, i;

'el Gen. 32, 28. Cf. Chrysost. in Gen. VI, 23, 3 ; Ps.-Ign. Magn. 9, 3.

28*

43H

CONSIITLTIONES

t6»' ix Magiaz ynnnj&tvra (lovov dl^a afdQfK. ror xoiini
oalan;, rov oxavgoi^ttTa ijti llomlov UiZdzov xci
xai dvttardvTtt ix viXQ<5v vxodttxvvovoa, m^; xvi
isvBTai aol, diaxoTa, xijV vxeg Jidvxmv ciJ;ra(><orr'in'
6 7. cnrzj] yag f/ vjto gov xagaoxt^tloa X^Q^'?> V*^^ ^"^
^daav tvigyBOlav ixalvtf}ev.

XXXVII. "0 rag ixccyytXiaq rag dia rwv xgoftitat
gtoaag xal IXiTjOaq rryv ^ojv xal olxrtigr^aag ry/V 7f poixioi(^ 1
TOP &g6vov Jav)d rov xaidog oov dwtpdioai tp /tfVim oift^J

10 ytviati Tov Xgiarov „toi5 Ix oxigfuxtog avxov to xara
yePvtj&iPToc ix fiottjc xag&ivov ' avrog xal vvv, dia.iota 0 1
xg6odt§ai t«c diii xtiXtcov dstjosig rov Xaov aov rov U l^
„Ttur ixixaXovftti'cov aa iv dXfj&da", xad-at^ xgootdtio) xi <
Towr dixaicop iv ralg ytveaTg avrtap. 2. "Ai^tX iv jiQtinmi\

15 d^voiav ixtldeg xai xgoatde^co, Ncot i§tXd-6i^o^ r^
lifigaafi fitra to i^eXd'tlP ix yF^g XaXdaicop, *Ioaa* ir t«5
rov ogxov, 'laxw^ ip Brj&Xesfi, Mmaitog iv rj/ igtiiuo, J^
icpit (iloov Tfor C^oH'Tooi' xal rwp Tt&vfOfrmi', 'ItjOov m
iv FaXyaXotg, Ftdtcop txl x^g xixgag xai rcov xoxw sfi^

20 uftagriac, Marcol xai TfjC aiijTOV ywatxbg iv rdi xtdifp,
ip rol dttpBi xgo tTjg xXijfifteXeiag, *Ie^9di iv tw :iolip
Tjjc axgirov ixayyeXiag, Bagax xai At^^oSgag ixi roi' *«
JktfjovTjX iv Maooi}<f)d' 3. Aavid iv aXtu 'Ogvu rov 7<,'*«rt*
2i^oXn{i<ai>og iv Fafiamp xal h> 'hgovaaXf}f4, 'UXia iv T9 «(» I

25 liaQfjiTjXlm, 'EXtooalov ixl rJjg drtxt'ovat^g xtjy^g, 'lamofiif »^
xoXipiq), 'E^txia iv dggoaarla xai ixl rov ^fvvaj^tjgtl^,
iv yy XaXduia>v fiera xrfl> xXfifipiiXtiav, *Jmaia iv T<p
"Eadga iv t»7 ixavodof 4. Javtt/X iv rm Xdxxot rdv it<if

9 Luc. I, }2. — 10 Rom. i, ^ — 13 Ps. 144, j8. - 14 Go-l
15 Gen. 8. 12. — 16 Gen. 22. 35. 46. — 17 Exod. 12; Num. tS. — ISlm-'v
IJ) lud. 6. 8. 13. 15. — 21 ]ud. II. 4. — 23 1 Reg. 7; I PjnL :i
'2i ill Reg. 3. 8. 18. - 25 IV Reg. 2. - 2fi li Paral. 18; IV Reg. » i«
27 U Paral. 33, 35. — 2S 1 Esdr. 8; Dan. 6, 14.

4 ool : oil e I 5 imo aov >> v | 6 fi$;;ap«7r/a»> h , 8 »6ff

4

T(5 : tov d e i 9 rf > h 1 10 rov pr>-de|T^>-deh|
r/;f V I 12 rag > v | rov pr > h | 15 iiptidfg h | ix t^q e 16 Ifl
+ avzov d e V I xai laaax 6 18 xtl^ttjxoratv v | 19 rov noxoy d .i«Nt)i
20 yvratxoi avtov v | 21 r«! pr : t»] d v | rfi'y/jj v ] :t).tjinftekt'ai h I 22

APOSTOLORUM VII, 36, 7—37, 4. 437

atum solum sine viro, sancte in vita versatum, crucifixum
3tio Pilato ac mortuum et a mortuis excitatuin, sicut
a dies tibi, Domine, gratiarum actionem pro cunctis offerre

7. Haec quippe est gratia a te exhibita, quae magnitudine
le beneficium obtexit. 6

IXVII. Qui promissa per prophetas implevisti et miseratus

et Hierosolymae misertus es extoliendo solium David
i in medio eius per nativitatem Christi, qui ex genere ems
n carrtem natus est ex sola virgine. Tu, Domine Deus,
loque suscipe preces labiis prolatas populi tui congregati 10
ibus, quae te in veritate invocant, sicut suscepisti munera
] in eoruni saeculis. 2. Sacrificium Abel in prirais re-
ac suscepisti sacrificium, Noe ex area egressi, Abraham
n exiit ex terra Chaldaeorum, Isaac in puteo iuramenti,
1 Bethlehem, Mosis in solitudine, Aaron inter viventes ac 16
i, lesu Nave in Galgalis, Gedeon in petra et velleribus
:catum, Manoe et uxoris eius in campo, Samson in siti
lictum, lephte in bello ante inconsideratam promissionem,
t Debborae in Sisara, Samuelis in Maspha; 3. David in
nae lebusaei, Salomonis in Gabaon et in Jerusalem, Eliae 20
e Carmel, Elisaei in fonte sterili, losaphat in bello, Ezechiae
0 et in Senacherib, Manasse in terra Chaldaeorum post de-
iosiae in Phassa, Esdrae in reditu; 4. Daniel in lacu leonum,

OQifa d I 23 fiaaoTjupai a, ixuaaupa d, (jtaarftpa e h, ftaattpa v |
pvdiv V I 24 yafiaio d e h v | ^v > d v | 25 r«y > e v | 26 il^f-
leraxipflfi ^, aevayjplv v | 27 Iwaiav h | aaiftpa d e, i. m. d ipaaaa

\x Mapiaii ;rrA.] Cf. c. 37, i ; videntia per Christum Sanctis collata

3; 12, }2; Ps.-lgn. Magn. 11, sunt.

\. Contra Cels. II, 69; Adam. i. inix. at iv a'Ai^dt /«] Cf. 1 Clem,

-ecta in Deum fide sect. IV, 60, 4.

). ed. De la Rue I, 855 C, 2. ^i' Bri^/.fifx] Revera in Bethel,

; II, 1844. cf. Gen. }5, 1—8.
1. npoatvxfi nifiifxovaa 3. Iwaiu iv rw 'I'aoaa] II Paral.

ipovoia; xal aTtapi&fitjatv 35, I legimus: Kai tnoitjafv lioalag

ov 6iaip6piav xdiv npovoin to <paaix riu xvplw &ew avTov, xal

Xpiaxov napaaxf&^fniiSv S&vae to <paahx ty Teaaaptoxai-

tii, Oratio continens me- Stxuty tjf^tpu rf n'ivoi rov npanov,

ovidentiae et enumerationem 'Paaaa est igitur (paatx, et haec vox

beneficiorum, quae Dei pro- denotat pascha.

438

CONST ITCTIOSBS

'Icovd Iv Tfi xoiXla rov xi^zovg, rmt* xQtdiv xai6mr it
xvQo,;, 'Avraq h r^ OTCtjvii Irmxtov rrjc xt^mrov, yttficbi]
avtrfiQCH xdiv x^xcov 7ia\ rov ZoQo^d^d, MarraMa
vltov avTOv h Tcp ^ijXo} oov, VcwyA iv evioylaii;, 5.

5 jtQoade^ai rag rov iaov oov XQoamxac fier ixiYvmoni; ^
Xqiotov :iQoa(f>iQOfiirai Iv xq jtvhvfiaxi.

XXXVIII. EvxttQioxovfiiv aot xiq\ xavxtov, dicmtt:
xoxQoxoQ, bxi ovx lyxttxtXixtq xit iidtf Gov xai roiv olx
GOV aifi* fifidiv, dX/La xaf^' sxaaxr/v ytvtav xul ytviar od^u:,\

10 ai'xtiaft^dvtj. oxtxd^et^. 2. avxtXdflov yuQ iv f/fiiQcus ft«{|
'Evcox, iv r^fitQatg Matcfj xai 'Irjoov, iv T/fiigaic xdir xfffd
ijliiQaiq ^afiovijX xai 'llXia xai xcov xgoif'ijxoiv, «• futipeisi
xai roiv liaOiXiatv, iv Tjf/igaiq 'Eo9ijQ xai Magdoxaiin', iV V
'loxjdid-, iv fjfiiQaic "lovda Maxxa^aiov xai xdiv abtl^air

16 3. *a\ iv xatg rffiigaig rjfKov avrtXafiov t^fitav dta xov ,
oov rtp;ftf pi'tOi.' '/t]Cov XqiOxov xov xatdog Oov • xai dxh
yccQ iQQvaaxo xai ix Xifiov i§tiX(ixo diad^Qt'^^ag, ix rocw uf^
ix yXoiaotjg ytovijQdg iaxijtaoiv. 4. jrtQl xdvxcov aoi Ac
tvxoQtoxovfiBV, b xai (fwt^rjv IvaQ^QOV eig l^ofioXtrpfiiv

20 fdivog xai yXdiaoav tvaQfdOOxov Slxijv JtXfjXXQOv t»c opyiawj
i^tlg, xai ysvotr XQOOffOQOv xai oupiiv xaxdXXrjlov xdl
&dag xai axoifV q>€oii)g xai 6o<p^Otv dxf/cov xtii X*'(xk «i? I
xai Jtodag JiQog odotnogiav. 5. xai Tai;Ta jtavxa ix {jix^i
I'Oi,- diaxXdaag iv fit'jxggi xai tftvxtjv d&dvttrov f/fxa xrjv ftoif

25 x^Q*^^J ^°^^ XQOocytu; dq gxog xo Xoyixov ^mov, xov tofi
vofioig ixaidtvQag, dixaicofiaoiv itfaidgwaq' xQog oXiyor
^(dXvoiv, xt]v dvdoxaoiv Ijtrf/ydXca. 6. xolog xotyaQovv 1
({log, alcovoav 6\ (Jt^xog jtooov diagxioft dv^Qoixoig xqo;
axiav; 7) to fiiv ngbg d^lav ddvpaxov, xo de xora dtva

30 ayig. 7. iQQvom yag doi^tiag xoXv^tmv, xai XQ^Oxoxxon
Otcag i^iiXoa, jnxXavtjfiivtjg dyvolag tjXfvd^hgmoag- xov

1 Ion. 2; Dan. 5. - 2 I Reg. 1. — II Esdr. 2—7. — 3 1
lud. s, 24- — IK n Reg- 22, 44; Ps. 32, 19; 30, ai.

1 xafilvw : Tfj X. Toi a | 2 'Avta<i a : ana d e v, at-vij^ b , rt
8 rov > d e V I ftm^ia d e | 4 »)o»;>. e. lafir^}. a | 6 tip > h | 11 ^utt'y
13 x«i sec : + roi; h I 14 lovAtl^ a, lovi^^ e 1 16 r//ra»v sec ; \fw»l
16 aov > e V I 17 ^ifii.fto v | 18 dta -f- liJ h | Xpiarov d

APOSTOLORUM VII, 37, 5—38, 7. 439

'tkae in ventre ceti, trium puerorum in fornace ignis, Annae in
kemaculo coram area, Nehemiae ac Zorobabel in exstructionc
Urorum, Mattathiae et fiiiorum eius in zelo tuo, lael in bene-
ctionibus. 5. Et nunc ergo suscipe populi tui preces tibi cum
ientia per Christum oblatas in spiritu. 5

XXXVIII. Agimus tibi gratias de universis, Domine omni-
tens, quod misericordias tuas et miserationes non removisti a
bis, sed per singulas aetates ac generationes servas, eripis,
itukris, protegis. 2. Opem enim tuiisti in dicbus Enos et
rnoch, in diebus Mosis ac lesu, in diebus iudicum, in diebus 10
muel et Eliae atque prophetarum, in diebus David ac regum,
diebus Esther et Mardochaei, in diebus ludith, in diebus ludae
accabaei et fratrum eius. 3. Etiam in diebus nostris auxilium
ibis tuiisti per magnum tuuni pontificem lesum Christum filium
ran. Etenim ex gladio liberavit et alendo eripuit a fame, ex 15
orbo sanavit, a lingua mala protexit. 4. De omnibus tibi per
Inistum gratias agimus, qui et vocem articulatam dedisti ad con-
saonem et linguam aptam plectri similem tamquam organum
abiecisti, et gustum commodum et tactum convenientem et visum
d spectandum et auditum ad percipiendam vocem et odoratum 20
dodores hauriendos et manus ad opus et pedes ad ambulationem.
;. Atque haec omnia ex parva gutta formans in utero etiam animam
mmortalem post figurationem donas, et in lucem producis animal
ationale, hominem; legibus eum erudivisti, iustificationibus illu-
itrasti; inducens dissolutionem ad breve tempus resurrectionem 25
promisisti. 6. Quae igitur vita sufficiens et saeculorum quanta
ionginquitas hominibus satis erit ad gratiarum actionem.^ Sed id
loidem pro dignitate agere impossibile est, pro viribus autem
pnestare sanctum ac pium. 7. Nam exemisti nos ex impietate
eorum, qui plures deos colunt, et eripuisti a secta illorum, qui 30
Christum occiderunt, liberasti ab ignorantiae errore; Christum ad

li V i 24 SittTtt.aaatK; a | 27 noloq > d [ 28 Tioaov t/t,xog e h v ; 29 ro dt
»• tirttfjiir : ayvor' fvaf/ii'i' oatov &ei6tatov d | 30 aifffafutv d h 31 rov
t»e

XXXVIII. IlQoatvjiii ttVTit.r,\i<fwq 5. ix tt. axayovoi xt'/..] Cf. lust.

'<ni'»i-. Oratio pro spe iustis allata. Apol. I, 19.

440

COSSTirUTIONES

ajttOxttXaj; tis: avl^Qtoxov^ toe at'&Qcajiov, &eov otnn jjo»
TOP JtaQcixXr/Tov evqjxioag fjf/Iv, dyyiXovi ijiiartfOac, rbr iia^l
(joxwag' ovx ovraa ijrolijaag, ytt'Ofitvovq tpvlaaCtic, ^a>^r
HeiQtlQ, xoQrjyila tqo^tJv, f^rrdvoiav intjyyiUoo. 8. vxIq axat
6 aoi ij 66§,a xai to oi^ac 6ict 'Itjoov XqiOtov rvv xa\ mt xa i
Tovg a!c5vac' afiTJv. 9. ravra fieXtraTs, ddeXg^oi' xd dn
xivpiog fi£d-' vii<ov knl yf/g xai h> nj ^aatXtia tov ytOTQb^
Tov xal (tvTov djToozfikavrog xal tjudg di avxov ..iXiv&n
i:X rfjg dovXeiag rtjc ffd^ogag tig ttjv iXiv&tgiav xffg d6^i}<i",

10 ^iorjv ixayYdXafjirov zolg 61 ovrov ^ttaztvaaotv tie tw tmr
oX(av &£6v.

XXXK. 'D;ra>c ftiv ovv otptiXovai C^v ol xarc Xqigtot
ftVTjfitvoi xa) oi!ag evxctQiOriag avaptiiutkiv rw &^im 6ia X(m«ito^
ugtjTat 6ta rmp xgoXa^ovxav' dlxaiov 6b {irfSi xovg ap

15 xaxaXt:itlv u^orjf^tjxovg. 2 (XXXIX). '0 /jt'XXcov xolvvr
Xilo&at xbv Xoyov rifC Bvaa^Blfig xaidivtotoi jiqo tov ^axTiOf
TTjv jtfQi &eoS TOV dyevvi^Tov yv(5oiv, xfiv xegl rJotJ fiovt
ijtiyi'ioaiv, t/jv xtQi tov ayiov nvevfjoxog xXrjQoqpoQiai'' ftav^tT
t'tTco StjfJtovQytag itatfOQOv xd^iv, XQOVoiag tlQftov, t'OftoUt

20 6iag)6Qov dixaifOTr/Qia' xaideviad-m, 6ia xi xoGfioc yiyoi'iv
61 o xoafioxoXixTjg o itr&gcoxoc xaxioxTj' ixtyivmoxtTco r^
ifWTOv (fivon>, o'l'a xn vxdgxBi' 3. xaidtvio^m, oxmg 0
xovg xomiQovg ixoXaoev v6axi xal xvQt, xovg 6b ayiovg li6§<li
xa^' Ixdcxriv ytvedp, Xiym drj x6v S^B^, xov 'Evcag, xop

25 TOP Ncoe, TOP j4^Qaafi xal xovg Ixyovove avxov, xbr iVfi;t«J
xal xbv 'Ico^ xai xov Moiota, Itjaovr re xai XaXiff xal
TOP Ugia xai TOvg xad-* txdoTfjP yspiav oolovg, oxcag xt it^
voovfJii'og ovx dxeOTQaq>}j 6 Bfbg xb rwv dv&Qc6xcov yivog, ^
dxo xXdvifC xal fjaTaioTtjxog „flg ixlyvmaiv aXij^dac'*

8 Rom. 8, 21. 28 Gen. 7. J9. — 29 1 Tim. 2, 4.

l<tf£a:>-debv[2 dvoisetjaai; e h, i. m. e iviux^oa^ i*
3 xtttrjoxwa^ v | 4 nartwv h I 5 Sia 1. A'giotov a h : /lera xpi«tn{
Ttvfv/ittTOi uyi'ov d e V I xal atl >dehv ( ti o>v 1 8rap>|
16 fvOf^fiui : «Ac/*fi'«t.- V, i. m. d e I 17 9fov dch:3>a pv|23^4
24 yivfar + xal ytvtav h i artfi h 'Etun; -f xal d v l 25 ^yyorowfj
26 'PiVfhg + Tor ^i/P.wrv*- d e h | 28 o > v | /» »fi^ > e | dXla i

AFOSTOLORCH VII, 38, 8-39, 3. 441

:s quasi hominem misisti, qui etiam est Deus unigenitus;
turn in nobis fecisti habitare, angelos nobis praefecisti, dia-
dedecore aspersisti; nos, cum non essemus, fecisti, factos
ras, vitam admetiris, suppeditas nutrimentum, paenitentiam
IS es. 8. Pro omnibus tibi gloria et veneratio per lesum 6
m nunc et semper et in saecula, amen. 9. Haec meditamini,

et sit Dominus vobiscum in terra et in regno patris eius,
ilium misit et nos per eum liberavit ex servitute corruptionis
totem gloriae ac promisit vitam iis, qui per eum in Deum
orum crediderunt. 10

KXIX. Quemadmodum igitur vivere debeant, qui in Christi
le sunt initiati, et quas gratiarum actiones Deo per Chri-
estinare, dictum est in superioribus; aequum vero est, ut

qui initiati non sunt, auxilio destitutos non relinquamus.
^IX). Qui ergo ad doctrinam pietatis instruendus est, eru- 15
mte baptismum in scientia de Deo ingenito, in cognitione

unigenito, in persuasione certa de spiritu sancto; discat
lis diversae ordinem, providentiae seriem, variae legis-
tribunalia; erudiatur, quare mundus sit factus et cur mundi
}mo constitutus sit; agnoscat naturam suam, quaenam sit; 20
atur, quomodo Deus improbos aqua et igne punierit, sanctos
rr singulas aetates glorificaverit, scilicet Seth, Enos, Enoch,
braham et posteros eius, Mekhisedec, lob, Mosem, lesum,

et Phineem sacerdotem sanctosque singularum aetatum;
modum per providentiam Deus humanum genus non aver- 25
jerit, sed ab errore ac vanitate ad agnitionem veritatis*

axfikaq — avS^Qwnov] Haec VIII, 6, 8. 10; 12, 6; 14, }; 48, 3.

or interpolavit II, 24, 3. Ep. Origenes saepissime sic loquens De

I. 7, 4 : wi avS-Qwnov nQOi princ. I, 2, 6 expresse dicit, Christianos

•v; snfftWfv. — dyysXovg nihil ingcnitum i. e. innatum fateri

tg] Cf. VIII, 41, 5; Eus. De- praeter solum Deum patrem. Grego-

svang. Ill, 3, 18; IV, 6, 9. rius Naz. Oral. 25 c. 15 doctrinam

4. "OTcmg X9V ^ovg xattixov- catholicam esse docet: tva fiiv elSivat

atOiXftova&at. Quomodo &t6v ttyivvr/toy, tov naxifta, i'va dh

catechumenos institui. yevvrixoy xvpiov, tov vlov xtL Cf.

wr,Tov] Sic veteres sexcenties quae disputavi in libro Die ApostoH-

itrem appellant aut absolute schm Konstitutionen 1891 p. 120— 121;

en Dei vel patris addentes. Lightfoot, S. Ignatius 1885 II, I, 90

I, 4; 42, 2; 44, 2; 47. 2; -94-

442

CONSTITITIONRS

xara diaqtoQOvs xatgovc, ajii) Tijz SovXilac xai dof^daz fU ixa
&aQlav xai ivot^ttav ixaraYOiv, and adixiug eis dixatoovvTjr, it}
^at'drov alcovlov tiq ^cofjv aidtov. 4. ravra xai ra tovtoi^ a
Xov&a fiai'd-avtTca iv xi] xarriXf/Oei 6 xgooimv, jtQooxvvflxo
5 o ;f£f(»o4ffTo3r avTor rbi' &£dv toj' tcov oionv deajtorr^v, fv/o
ardiv tijrip tov jr?.dofiaroc, on xaTi.xtfi\f>ti' tov vlov avzot ruf
{tovoyei'ij Xqiotov, i'va acooy tov av&QOinov isccitlil;ac roc at
(ilaq, xai I'va dtpfi rdz aasfftlag xai rctc af/aQrlac xai ,.xa^c
ano Jtavxoq fiO/LvOfiov aagxog xai nvtvfiaroi" , cc/tdoi^ dt

10 dt'&Qcajtov xat' tvdoxlav tijq ;f(>jyOTOTJ7TOc avrov, avvtrio^ A i
&tXt}(ia avTOv, xai „(fcoTloti Tovg 6^^ai.f40vc T»7^ xaQiSitK avrov"
slg xaTovoTjoii' roiv ^uvfiao'itav avrov, yvtoQlon avrro t« xglfic
T^g dixttwovi'tjc, optaig dr „fiioijoy jtaoai^ odov ddixiaq.*', JioQivf^
dk „rrfl> o6dv t^? dXfji)^flac" sig to xaTaBtfof^^|^.'at ttvrdv „i

16 iovrgov rfje jiaXiyyiVfOlai aig iHO&aoiav Ti,r iv XQiQrf5"'
„ovfiffVTog yfvofitrog iv rij ofioiorrjrt tov &avdTov tov Xqiozw^'
iyi iXxldi rfjg ivd6§ov xowatviag vtXQO&ij f/tv r^ a/jtaQria, „l
di xcp d'EOj" xard rt rovv xai Xoyov xai jrQa§u\ xai iv rij
rdjv gtorror awagt^fi/jS^tj. 5. xai (tirrd ri/v evxagtorlav ravx

20 jtaidfvodra) avrov ra jtsgi rijc rov xvqIov ii'avHgmsrr^tcaii,
T6 ^fpi rov Jidft-ovg avrov xai rf/g ix vexgdiv dvaardotoK
dvah'^ipemc.

XL. Kal orav >j ytgog ctvrb Xoutov xb ^axrto^jvat b xatr;-
Xrj^flg, fiav&aviraj rd jtagi rfjg djioxay^g rov dtafioXov xai tii

2") intgl TTjg avrrayfic rov XgiOxov' dil ydg avrov jigcDrov fiiv (^9-
axtoi^at rair ivatnicov xai roxt irxbg ytvia9-a{ raiv (ivGTTjQltor,
:tgoxa^dgavra tavrov zrjv xagdlav xdarig xaxovoias axlXov u

811 Cor. 7, I. — II Eph. I. t8. - IS Ps. 118. 7. 128. 30. U Tit;
Eph. I, s- - IK Rom. 6. 5. - 17 Col. j, 5: Gal. 2. 19. - 27 Eph. $.17^]

2 iraywv d e h | 5 rvi- sec ^ v | 6 n/.da/ttnoi -{- avrov d e 10
ttlaij : avaTtjat] v 12 Havftartuv v | Y*f>l>iotj -f- t* d, -}- rati e | 16 i*l
a V I 16 Tof i^avdrov a : >■ rel [ X(>iarov : xv e v, xv iC x^' ^ *" ^'' ^J
18 rf : )'* b, > V | 19 avvani^fttj^fSt) d 1 23 ^ post xax»tx*i&fi; d t
24 ra sec : ro e | 26 avvta^tw^ d, sed i. m. avvTayrji; | 27 nifoxa^aQon
corr a^ | xaxotj^flai a

4. o ;ff ipodf rcut'] i. e. catechista vel apparet. Illo nomine auteni appdh
doctor audientium, ut ex versu sequente quia manum imponens proseiytfl

APOSTOLORUM VII, 89, 4—40, 1. 443

temporibus vocarit, reducens a servitute et impietate ad
:in ac pietatem, ab iniustitia ad iustitiam, a morte aeterna
n perpetuam. 4. Haec et his conseutanea discat in cate-
|ui accedit. Qui autem manus ei imponit, adoret Deum,
OTum dominum, gratias agens pro creatura eius, quod 6

filium suum unigenitum Christum, ut sal vet hominem
iniquitatibus, utque remittat impietates ac peccata et purget
i mquinamento carnis et spiritus, hominemque sanctificet
im beneplacitum bonitatis suae atque indicet voluntatem
: illuminet oculos cordis eius ad consideranda mirabilia eius, 10
tet ei iudicia iustitiae, ut odio habeat omnent viam iniustitiae,
: autem viam veritatis, ut digous habeatur regenerationis la-
n adoptionem in Christo, ut complantaUis in similitudine mortis
in spe gloriosae societatis necetur quidem peccato, vivat autem
:undum mentem et sermonem et actionem atque adnume- 16
» libro viventium. 5. Post vero banc gratiaruni actionem

eum de Domini incarnatione et de passione eius, resur-
: ex mortuis et assumptione.

!.. Cumque iamiam erit baptizandus catechumenus, discat,
1 renuntiandum diabolo et quae ad se adscribendum Christo 20
It. Oportet enim ilium primum quidem abstinere a con-
Bt deinde ingredi ad mysteria, cum prius cor suum pur-

ab omni perversitate mentis, macula et ruga, atque tunc

techumenos et catechumenis de creatione mundi atque inprimis ho-
rn saepius nianum imponebat. minis, de providentia, de legislatione
;iem. Horn. Ill, 73 ; syn. Illibe- (v. 2), de punitione malorum ac glori-
Arelat. c. 6, Carthag. IV c. 85, ficatione iustorum, de misericordia Dei
. II c. }. Sulp. Sever. Dialog. erga homines (v. 3); deinde de Do-
ed. Halm p. 18$ scribit: nee mini incarnatione, passione, resurrecti-
•> (Martinus), in medio ut erant one, assumptione (v. 5).
wctos imposita universis manu XL. didxa^iq, onwq XQV ^ov^ xartj-
lenos fecit. Locutio docet, xovfitvovg(^+ fitklovrag ^tt7tTi^fa9ai
Constitutoris catechumenos e p) vnb twv ie(ii(uv ir rj ftvijon
fuisse a presb}rtero vel epi- ivkoyftoOat xal xiva 6i6daxfa&at
uibus solis x^v xftpoO^taiav avxovg. Constitutio, quomodo oporteat
e dicit VIII, 28, I. 2. catechumenos (baptizandos) a sacer-
scbumeni ergo primo institu- dotibus in initiatione benedici et quae-
it de trinitate (in universum), nam eos doceri conveniat.

444

rONSTUTTlONES

xal ^vriSoc xal rore tojp ayicov (itraXaxtlP. 2. <oc fOQ
uQiOToc exxa^algn rrjv agovQav stgortgou tc5v vxeQ^jpvi
avTiJ axav&fov xal tots axtlgu Tbi> xvqov, o'vTtoq 6tJ xoi vfta^
jiQOTtQOV Jidaai' ttotffsiav i^eXovrai ax avTmv, rort xtjv €tW^f(

5 avroli: iyxaTa^dXXiO&ai xdi tov (iaxTiCfiarog a^tcudai. 3.
yoQ xal 6 xvQtoQ rjiimv o'vxfoq fjftlv xagj'jfsatv ilxfov „yial
Tsvaaxt" XQOxiQoi'' „XttVTa xa Id-vt", xal x6xt kxijf/ar/ii' to ,;
^axTtOaTe avTovg eL to ovofta xov xaxQoc xal xov viov
TO I' aylov xvavfiUTOii".

10 XLI. UnayyekkiTfo ovv 6 ^axxiCiOfitvot; iv to5 ajroruooeo^i

2 (XLI). Axoxdaaof/ai xtp aaxavn xal xot^ fgyotg avxov xal
xofiJialq avTOv xal Tulg XaTQsiaiq uvtov xal TOlq dyyiXoic uvi
xal xalg i^tvgtatoiv avTov xal xdai Totq vx' avxov. 3. fiera di
axoxayijv ovvxaaaofitvog Xtyixm, oti xal owxaaaofioi xtp XQtdt
4. xal xiGxsvo) xal ^axxl^Of/at fh tva dyiwrjxov fiovov airj^ti

G Mt. j8, 19.

1 ftttalttfiftv d e 2 vneiinovauiv a v I S (figf d e I 6 tyxattt^akiaSaA
fiunttOfjiatoi + aitoii^' p v 6 ^fiiv nafyvfotv ■->-• d c [ 7 Jtfottpof a J fc^
> e p V

XLI. knorayi) npog tov ivavrlov
(+ rot xuTtj^QVftivov e p v) xal
ovvtayi} nijo^ tov A'piaroj' tov &fov.
Renuntiatio in adversiinum (calccliu-
nieni) et adscriptio ad Christum Dei.

3. Formulae reiiuntiationis satanae
plures nobis traditae sunt. Tertulliauus
De corona c. ; scribit: Aquam adituri,
scd et aliquanto prius in ccdesia sub
antistitis manu, contestamur nos re-
nuntiare diabolo et pompae ct angelis
eius. Origenes In Num. horn. XII, 4
(ed. Bened. II, ;i6); non se usurum
pompis eius (diabolt) neque operibus
eius, nequc ullis omnino servitiis eius
ac voluptnlibus parituruni. Cyrillus
Hier. Cat. myst. 1, 4 - 8 : dnoidaaoftal
aoi, Gatavd, xal nuoi tol^ ipyoii aov,
xal ndc^ ty noftny avtov (1. aov),
xal Tiaat^ r^ kaT{iiiii uov. Chryso-
slomus Ad illuminandos catech. II, 4:
anoTaaaoftai ovi, oatava, xal Tfj

no/iTT^ aov xal rf Xatinnz lun, d'
In Col. Iioni. VI, 4 illis verbis addit:
xal toii dyyikoti aov. Basilius De
spir. s. c. ly n. 66: axordniaieht
Ti» oaTum xal roFs" dyyti.oti arit
a. Orig. In Num. hom. XI1],4; Hie
In Am. 6 s. f.

3. Chrysostomus 1. c. forrmilam rt-
nuntiationis laudalam repctens c ')_
addit: xal avvTaaaofiai aot, Xpii
Cyrillus I. c. c. 8: fiiii ri}r dxiit
xoC aatat-a xal riyv npo^* tor .Vfi.4
avna^iv. Hieronymus I. c: et
versi ad orientem pactum immut <
sole iustitiae el ei ser^'i1u^os nos oft
promittimus. lam Hippolytus, si scrmo
in s. llieophania ei iure attribucrctur,
renuntiationem et adscriptionfoi coO'
iuniTtam fuisse testaretur c. 9 scribe»s:
o yap xata^ahuiv ftfta 7iiarft»i ti^
tu It/.,- uyttyn-v^afwi /.ovrpor WW*
TaaatTai tiy novtjptp, avvt

APOSTOLORUM VII, 40, 2—41, 4.

445

1 ad sacratnenta percipienda accedere. 2. Nam ut optimus
a repurgat prius arvum a supercrescentibus in eo spinis
e serit triticiim, ita oportet etiam vos prius omni irapietate
extracta tunc pietatem inseminare et baptismo donare.
etenim Dominus noster nobis praecepit dicens : Docete prius 5
gentes, et tunc subiunxit illud: Et bapti:(ate eos in nomine
et filii et spirUus sancti.

LI. Cum ergo renuntiat, qui baptizatur, ita recitet: 2 (XLI). Re-

satanae et operibus eius et pompis eius et cultibus eius et

eius et inventis eius ac omnibus, quae sub eo sunt. 3. Post 10

iationem vero, dum adscribit se, dicat: Et adscribor Christo;

:redo et baptizor in unum ingenitum, solum verum Deum

rpjortf*. Certe Origenes praeter
itionem etiam pactum cum

ineundum cognitum habet in
tione ad martyrium c. 12 ed.
lau 1899 p. II scribens: Kal
IJ 17/MaS fldivtti X9^> on t«c
ivai Tov itfov Jia&tjxttf inl
ati TtapfSi^dfifBa alg npo;
inottjoafit&a, dvaSfxoftfvoi
I XpiOTiaviafiov ^tovv, et ibid.
. 16: 'AD.ct xal iv rati negl
flag avv&^xttig na/.ai roig
ooiv vftag dnfxgif^rjXf to'
fig /MTQtvaontv xvpiip' ovrog

&f6g jjfjtdtv iativ. Respicit

15 — 25, et Kattenbusch, Das
the Symbol II (1900), 151 n. 24,

Christianorum abrenuntiandi
et tneuadi pactum cum Christo
Sacrae Scripturae loco expli-

esse suspicatur.

Symbolum in ritu baptismi
:ado inserens Constitutor sym-
7atriae vel ecclesiae suae ele-
nseri potest. Symbolum autem,
oponit, tarn prope ad formulam
Antiochenae a. 341 quartam
ratam ab Athanasio Ep. de

Arimini et Seleuciae c. 25,
H. E. II, 18, Hilario De syn-

odis c. 29) accedit, ut conicere liceat,
illud cum hac idem vel huic simillimum
fuisse. .A.ttamen Constitutor formulam
vix plane integram repetiit, sed suo
more paululum mutavit, nonnulla verba
omittens, alia addens. Kattenbusch,
Das Apostolische Symbol I (1894), 260
— 27}, s3miboluni Constitutionum a
Luciano martyre profectum et a synodo
Antiochena receptum fuisse censuit,
nee vcro probavit. Ratio potius con-
traria est. Constitutor, qui circa annum
400 scripsit et Canones apostolicos
componens certe canones synodi Anti-
ochenae in usum suum vertit, recte
etiam formulam illius synodi repetiisse
iudicatur, nisi forte formulam iam in
ecdesia sua usitatam invenerit. Luci-
ano veteres formulam Antiochenam
secundam adscribunt, Sozomenus H. E.
Ill, s, synodus Cariensis a. 387 cf. Soz.
VI, 12, auctor dialogorum de trinitate
septem, qui sub nomine Theodoreti
circumferuntur, cf. Theodoreti opp.
ed. Schulze V, 992.

4. dyivvrjTov (tovov akriBivov] Haec
verba desunt in formula Antiochena IV
et a Constitutore addita esse putari
possunt. De voce ay««'i?roff cf. c. 39, 2
not. Voces (tovog dktj^tvbg inter-

446

COXSTITI'TIOXES

iVeor JiavroxQaTOQa, xov Jiarega tov Xqiotov, xxiOTtji' xa2
fiiovgyov r(dv anavxtop, ,,i§, ov ra JtdiTa"' 5. xat d>: top xv^
Irjoovv TOV Xqiotov, tov fioroytvrj avxov viov, tov „xQcn6x<i
Ttdarj^ xriotmg", ror jtqo aloovcov tvdoxia tov JtaxQOi; ytvvifii
6 ot; XTia&tVTa, ,,di' ov xd jidvTa" Lyiv*iTO t« h' oigavcli
ixi yTJL; oQard te xai doQara' 6. tov Ltt" io^dxcov t(ov rmt
xaT€/i&6vTa ig ovQavcuv xal ad()xa dvaXa^ovTa, ix r^ a\
xaQ&ivov Magiag ytvvt^d'tVTa, xdi JtoXiTtvodfiii'ov bolto^
TOVi; vofiov^ xov &tov xal jiaxQbq avxov, xal OTOvQio^ivxa

10 IJovriov ritkaTov xcu aJtoO-aPovxa vxeg f/ftcov, xal dvaOTovxai
I'lxgon' fiixd xb jrad-tlv rj/ xgixij ijfitQit xai dpiX&ovxa tig n
ovQai'ovq xal xad-to9^h>xa ir 6t§ut xov Jtaxgdc, xtti :tdia'
(dEVOv ijil owxtXela xov atojvog fitxct do^ijc „xQlrai ^topxai;
PBXQOvg, ov xijg ^uotkdag ovx eaxai xiXoq,"' 7. ^a:tTiC,oftat

15 tli xo xvevfia xb dyiov, xovx' laxiv xbv jiagdxXr/Xov, xo ii
yfjOuv Iv Jtdiitv Totq djt aicovog dyioi<4, voxegov di dxootc
xal xolq dxoaxoXou xaQa xov naxQOq xaxd xfjp ixayytXiav
awxr'jQo^ fjfiwv xiu xvqIov '/rjOov XgtGxov, xal fiexd xovi oil
Gxokov'i 61 xdai xoti xiaxtvovaiv iv xij ayi^i xal^oiixtj xd a

2 I Cor. 8, 6. - 3 Col. 1,15. - r, I Cor. 8, 6. 13 II 'nm.4. i.
14 Luc. I, }j.

4 Ttitoaiiavtov d | fvAoxiu : 1-'^ aviov h 1 5 ot) xtioiUvta d e h f ]
a- i. m. : > a I iv -{■ toU d c | xal + r« h | 6 ini. -\- tijt; d h I r«J» >)
7 i§ : ix ttuv h I dvalafiona -f* *t^^ * I 10 na&oviu d, sed I m.
i^avovTu ' ix -f xdiv p v | 14 ton d e | 15 na^axlrjtov -\- to :ifit
uKrj^iiai; o nupa tov niti ixnogtvtTUi h | IG a/uiftut' d | 17 xnl toli
OTolon; : > p V, -f fipiTv a' i. m. ' 19 xafto?.ixiJ a p v : 3> d e h ' \9I\ >
dnoarolixji d e h v : > a p

polatae sunt II, 6, 17; V. 16, 6; VI,

2}, I. Leguntur etiam VIII, 1, 1; j, i ;
6, II. — TOV nazhya tov Xptatoi)]
Deest in formula Antiochena, quae
autem pro f'c ov za Tidvta cxhibct
t^'^ ui' ndaa nai^ia iv ovpavoli xal
inl y^s ovof/d^fzai. Animadvertas
velini, formulam Constitutoris magu
cum lide Nicaena consentire quam
formulam syuodi Antiochenae.

5. tiiv npwzpToxov z. xr.j Haec
verba, quae desuut in formula Antl-

ochena, interpolate sunt II, 6t, 4; '

11, 2; atquc leguntur VII, )6,6-,

12, 7. ji. — (vdoxin T. ."».) Cf. VD
I, 10. SvQodus Ant. habet U rov
natgog. E\ ilia voce autcm minmit
est coQcludeodum, Constitutofein An^
anum vel Semiarianum fuissc
nicaeni vocem nunquam usurpavt
Cf. Kattenbusch I. c, p. 272 el
meum Die Apost. KonUittUu-nun p. lU-
— yf »•»'»/ #*Vr a] FormuLi Ant nHiA^
&e6v ix 9fov, f<5i ix ^wtoij ?t j

APOSTOLORUM VII, 41, 6-7.

447

otentem, patrem Christi, creatorem atque opificem universo-
X quo omnia; $. et in DominuQi lesum Christum, unigenitum
Jium, primogenitum omnis creaturae, qui ante saecula benepla-
itris genitus est, non creatus, per qiiem omnia facta sunt, quae
is et in terra visibilia et invisibilia; 6. qui in novissimis diebus 5
dit de caelis et carnem assumpsit, ex sancta virgine Maria
est sancteque se gessit in vita secundum leges Dei ac patris
crucifixus est sub Pontic Pilato et mortuus est pro nobis,
tquam passus est, tertia die resurrexit a mortuis, ascendit
Ids et sedet ad dexteram patris, et iterum venturus est in lo
nmatione saeculi cum gloria ad iudicandos vivos ac mortuos,
'tgni non erit finis; 7. baptizor etiam in spiritum sanctum,
paracletum, qui operatus est in omnibus ab initio mundi
1, postea vero missus quoque est apostolis a patre secundum
»ionem salvatoris nostri Domini lesu Christi, et post apo- i&
edam omhibus, qui in sancta catholica et apostolica ecclesia

nt etopora: Xoyov ovxa xal
xel Svvafitv xal ^ai^v seal
l^^tvoy. — ov XTia&evra]
am, num haec verba Consti-
tribuenda essent. Cum autem
ibus testibus praeter unum tra-
n ab hoc ob hotnoeoteleuton
raetermitti potuerint, in textu
da esse videbanttir.
iTe).&ovta ii ovpavtSv xal
xva).afi6vta] Form. Ant.: dt
vttv^Qton^aatta. Si certum
kmstitutorem banc formulam
sse et de consilio mutasse, ex
3 colligi posset, eum Arianum
llinaristam fuisse. Res autem
irsus liquet. Constitutor ipse
: ; VI, 19, 4 vocem ivav9piu-
isurpat, quae insuper legitur
5; 43, 1 etc. — xal noXi-
>vov baiioq x. x. v. t. 9. x.
'; . . inl n. Utkazov . . vnhp
Deest in formula Ant., quae
OSt dno&avovta addit xal ta-
Verba noktrfvadfiepov oaitag
, 36, 6 necnon VIII, i, 10

{ino).itevaato . . avtv duaQtlai;') le-
guntur et Constitutori adiudicari pos-
sunt, cum bis etiam a Ps.-Ignatio ad-
hibeantur, sc. Magn. 11, 2; Smyrn. i, 2.
De Pontio Pilato cf. c. 23, 2; 36, 6.
— oi) ziji ^aaileiag xxl.'\ Formula
Cyrilli Hierosolymitani (Catech. XV, 2)
et ea, quam Epiphanius Ancor. c. 1 1 8
exhibet et synodus Constantinopolitana
a. 381 recepit, prima symbola esse
videntur, quae verba ilia continent.
Formula Ant. sententiam quidem habet,
sed his verbis expressam: ov ^ ^aai-
Xsia dxntdkvtog.

7. ro ivepyfjaav xtX.] Formula Ant.
pro hac sectione exhibet: onep in-
ayytiloififvog tolg dnoaxokoig fifxa
xijv fig ovQavovg avxov dvodov dn-
eaxfilt didd^ai avxovg xal vno-
fivijaai ndvxa, 61 ov xal dyiaa&i^-
aovzai ai xuiv ei).ixQiv<ug fig avxov
nfniaxfvxoxwv \pvxai. Spiritum sanc-
tum iam in vetere testamento operatum
esse symbola Cyrilli et Epiphanii v. 6
laudata verbis x6 kal^aav iv xolg
TtQoiprfxaig primo urgere videntur.

448

conshtltioses

oroXixfi ixxXijoia' 8. tic oagxog ai'aCTaatv xai tU aif>f6iv iq
Ttdov xai Big (iaoiXdav ovQoa><5v xal eig ^coijv rot? /i/Zilo
almvog.

XLII. Kai ittxit xtjv ijrayytliav ravrijv xar' axoXoi
ft ?()X€Ta< xal ilg tt/v tov iXalov XQ^'^'^- 2 (XLII). tvloYtlrt
xovxo jtaQa TOV hgtcog tig anpEOiv apiaQtimi* xai xfJOxtiTuii
TOV ^ojiTlOficrroq. 3. ijtixaXttTai yag ovrog tov (CjrivvTjTov
TOV jiaTtga rov Xqiotov, tov ^aatXia JidoTjg ala^TjT^c xai vi
g)vatoJc, i'va ayidorj to sXaiov „T(p ovofiari tov xvglov 'Itji

10 xal dtaoij x<^Q'^' ^I'svfiaTixrjV xai dvvafitv ivtgytjTtxrjr, atficbt
apiaQTifSv xal Jtgoxagaaxivt/V oftoXoyiag tiaxTlo/ioroe, ciort
XQiofisvov ajioXvd-ivTa ndorjg doe^dag a§tov ytviaO-at Tjy." ^yr/d
xut' ivToXijv TOV fiovoyivobg.

XLIII. fflTa igxerai elg to vdmg. 2. tvXoyil xai 6ol.a^ii\

lo 6fanoTTiv d-ehv ror jiavTOxgaToga, tov Jtaxiga tov (wvoyt
&toi\ ii'xagttJTwv 6 hgtvg, OTt djrioTtiXtv Ivav&gatx^ooi
vlbv avTov 6t t/fiag, 'iva rjfidg Goiaa, OTt Tjviaxito x^g ii
jt^OBfog vjttjxoov avTov yei'taft^ai iv xdot, „xtjgi£,ai (iaotl
ovgavdjv, liqptctv afiagTtcov, itxgoir dvdoTaatv". 3. ixt xovi

20 jtQooxvvtl aihov xbv fiovoynuj i^tw (iix avxbv xat 61 cil
B\>XcnQt<itdiv avTtp Ttp dvadf^aod^ai avrbv tov vxIq xavrsf
i^dvaToi' did tov aravgov, ov tvxov bSojxbv to ^cbtTtOfta
xaXiyytvetilag. 4. do^dZti re, oTt ir Tfji ovoftari rot- Xgit
9^ebg 6 tSv oXatv xvgiog Iv aylco ytfBVfiari ovx dxiggtil^J^\

26 ToJv dv&goijtoiv yivog, dXXu 6iaq6goig xuigoTc Staifopovc
volag ijioi^aaTO, T(p tb 'A6d(i avToi Iv jiagadiiofo jtgdjror
Tgvq.iig Xoyo) tov Jtagadsioov olxjjTijgiov dovg, BJitna Jtgovi
Xoyoj ivToXi]V Jtottjodf/Bvog, dfiagTOVTa 6t dixaioovvy i^tii
aya&OTfjTi dh fifj djiogglipag tig to jtavTeXig, dXXd xai toi";]

30 atTOv xaTa diadox^t^ diatfogatg jtaidavoag' 61 ov ijr'i to tI
tov almvog uxbOtbiXbv tov vtbv avTOV avd'gmxov yBvio^at A
dv^'gmxovg xai xdvTa to dv&gcSxiva xdO^ dvadB§ac9ai p

9 Act. 8, 16. — 18 Luc 9, 2; I, 77; Ml. 22, ji. — 23 Tit |,
27 Gen. 2, 15. 16. — 32 Hebr. 4, 1$.

6 ifpf'os; a h : di>/tfghot:; d e p v | 7 ovto<; h v : ovran a d e^
8 roil ^aailimq h ( 9 aytnadi) d J toy z \ iv xdi h. \ 14 'v6ot{f -|- »i^\
16 9fov : vlov p v | 16 h'a\%^i;twnt)atti post 6i ^fta; p v | 18 «ijfrc«»^

4i*r

APOSTOLORUM VII, 41, 8— 4S, 4. 449

^edunt; 8. in carnis resurrectioneni, in remissionem peccatorum,
n regnum caelorum et in vitam futuri saeculi.

XLII. Post banc autem professionem ordine venit ad olei
onctionem. 2 (XLU). Benedicitur autem hoc a sacerdote in re-
misuonem peccatorum et praeparationem baptismi. 3. Invocat 6
jenim hie ingenitum Deum, patrera Christi, regem omnis naturae
in sensum ac intell^entiam cadentis, ut sanctificet oleum nomtne
DoHuni lesu et det gratiam spiritualem et vim efficacem, remis-
siMiem delictorum atque praeparationem confessionis baptismi, ut
is, qui ungitur, solutus omni impietate fiat dignus initiatione 10
secnndum unigeniti praeceptum.

XLIII. Deinde venit ad aquam. 2. Sacerdos autem benedicit
ac laudat Dominum Deum omnipotentem, patrem unigeniti Dei,
et gratias agit, quia misit filium suum, qui homo fieret propter
DOS, ut nos salvaret, quia sustinuit, ut ille in incarnatione fieret 16
per omnia oboediens, praedicaret regnum caelorum, remissionem
peccatorum, mortuorum resurrectionem. 3. Ad haec adorat ipsum
nnigenitum Deum post eum et per eum, gratias huic agens, quod
mortem pro omnibus per crucem subierit, cuius figuram dedit
baptismum regenerationis. 4. Laudat etiam, quia in nomine Christi 20
Dens cunctorum dominus in spiritu sancto non abiecit humanum
gaius, sed variis temporibus variam providentiam adhibuit : Adae
i{isi in paradiso primum quidem ratione deliciarum dedit para-
imca in habitationem, deinde ratione providentiae mandatum tra-
didit, post peccatum autem per iustitiam eum expulit, per bonitatem 26
vero non ex toto abiecit, sed et posteros eius vicissim erudivit
iversis modis; propter quem in extremo saeculi misit fiHum suum,
nt homo fieret hominum causa et omnes humanos afiectus ex-

t( d 21 ro h I Tov : raJv a | 22 tov > d [ 25 6ia<p6(fOis; xaipoig >> a \
^ii h p V \ 27 tpo^^i e | 28 anaQxavovxa d e | 30 dia^ogdg h

8. Formula Ant. hos articulos otnittit fiarog xal to t).aiov r^; x&'^'f'"* ''"^^

cihibens seutentiam extremam sym- ngoatti aviov tov fiantil^o/ievov.
koli Nicaeni. 5. rov ^aai).ia — ^voKog] Infra

^ttJL Iltpl XQtofiectoi TOV fivazixov VIII, 12, 7. 49 idem de Christo di-

iitlov tvxaftoria. Dc unctione ray- citur.
^ olei actio gratiarum. XLIII. Ilepl tov fivanxov vdaxoq

J— J. BasiliusDe spir. s. c. 37 n. 66: (vxaQiOTia. Gratiarum actio de my-

tvloyov/tey to re vJwp tov fiauTta- stica aqua.

FOXK, DiDASC. ET CoKSTIT. AP. I. 29

450

coNsriTrnoNES

aftaQrlac. 5. avrov ovv xai vvv xagaxaXeiroi 0 Ugtv^ xpoq
^ajtriofiazi xai XtytTOJ, on Karidt eg ovQavov xal ar/iaoov
vdtoQ Tovxo, do? 6h x^Q^^ ""^^ dvvafuv, mare rbv fiajtriZop
xar' ivroXfjV tov Xgtorov oov avrm GvCravQiod-^rai xai
ij ajtod-avtiv xai ovma^F/vai xal awavaOT^vat tig vio^eGiav
Iv avxtf, rm t^exQoadfjvai fjiv r^ afiaQxia, C,fjOai de xfj diTitui

XLIV. Kai (iixa xovro ^/JajrWoo^ avxov kv x^ ovoftaxt
jtaxQo^ xal xov vlov xai xov aylov jrveifiaxoi", }f(«o«r«>
iniXiyaiV' 2 (XLIV). Kvgie 6 &i6g 6 dyevvt^xoi; xal ddiaxc

W o Tlov ol(ov xvQtog, 6 XTjV oOftijif T^g yvajaemg xov eve

iv jtaai Tol>i e^^veaiv EvoOfJov Jtagaaxofitvog' ov xal vvv row^
TO fivQOV dbg ivtgykq yevto&ai Ijri ttp ^axxiCfiftivm, mdxt ;f«
xai xdyiov Iv ttvx(5 x^v £va}dlap (telvai xov Xqioxov aov,
avvajrod-avdvxtt avxbv avimvaoxijvai xal av^^aai avxm, 3.

16 xal xa xovxoig dxokovBu Xeytxo)- ixdaxov yag rj dvvaftii
XeiQO&folag loxlv a'vxf]. idv yag fit) elg ^xaaxoi' xovxmt-' ijttxi
yivfixai Jtaga xov evat^ovg hgiatg xoiavxT} xiq, tiq vdatg
xaxa^alvu 6 ^ajtTtC6(ievog dtg ol 'lovdaloi, xa) dxox't&ixat /tot
xov gvxov xov ocofiarog, ov xov (wjtov xfjg if^ivxfjg-

20 XLV. Mexa xovxo iaxdig jtgootvxdo&oj xijv ivxrjv, ^v i6l6

fjpiae b xvgiog. avayxaiaig df xov dvaoxdvxa del toxdvat
jtgootvxto&ai dux xb xov tyugofievov og&tov that' xal
ovv Gvvajto&avd)v xo} XgiaxaJ xai avvtytgB^eig ^oxtjxtv. 2. xf
evxfOd-m dh xaxa dvaxoXdc ' xai yag xal xovxo yiygajtxat h

26 dBvxtga xmv JlagaXtinofiivaiv, oxi fiBxa xb avvxtXeo&fivat
vabv xov xvgiov vjcb xov ^aaiXtcog ^oXofitovog iv aurtp
iyxaivtOftm „ol itgitq xal ol Xevlxat xai ol tpaXxfodoi ftfxa

20 Mt 6, 9^

4 Rom. 6, 2—8. 11; 8, 10. — 7 Mt. 28, 19.
27 II Paral, 5, 12. 15.

1 npos : ^v h \ to a, rt« a* | 2 ozi > h | 6 xal avrTa<ffjrttt ^ i\
(i TOV e, r6 h I 8 f4vpov d e I 12 ^i/Satov d e p v | 13 fhai h | 14 cvK^t
e h I 17 Tiapd : vno p v | 18 ol > a d e | 28 azijxhw a | 24 xai scc>p»j
26 XV : #t- h I 27 oi sec > h

S. avatavpat^fivai xrX.] Cf. Ill,

17. J-

XLIV. llfpl TOV ftvanxov fxvpov
fixf^piOTta. De mystico unguento
gratUrum actio.

1. Syaodus. Laodic. c. 48: ln<
zovq If a/T t^ofxivoV'i fitxa tofiuTftit
Xpiiadai ;fp('a/<ar< ^Tiovpnritp
fifTOj^ovi fivai riji fiaaikfia^
&eov.

AFOSTOLORUM VII, 48, 5—46, 2. 451

>eccato sQsciperet. 5. Ipsum ergo et nunc invocet sacerdos
itismum ac dicat: Respice de caelo et sanctiHca hanc aquam;
» gratiam et virtutem, ut, qui baptizatur secundqm mandatum

tui) cum eodem crucifigatur et commoriatur et consepe-
>t consuscitetur in adoptionem, quae in eo fit, ut perimatur 5
1 peccato, vivat autem iustitiae.

LIV. Et post hoc, cum bapti:(averit eum in nomine patris et
spiritus sancti, linat unguento ac dicat: 2 (XLIV). Domine
qui ingenitus es et dominum non habes, ipse omnium domi-
ti odorem cognitionis evangelii in omnibus gentibus suavem 10
isti; tu et nunc praesta, ut hoc unguentum efficax fiat in
to, quo firma et stabilis maneat in ipso fi'agrantia Christi
i ipse commortuus consuscitetur ac con vivat. 3. Haec et
nsentanea proferat Nam haec est potestas impositionis
m unicuique factae; nisi enim in unumquodque eorum talis 16
im invocatio a pio sacerdote adhibeatur, qui baptizatur, in

tantum descendit, ut ludaei, et corporis tantum sordes.
Item animae deponit.
LV. Post hoc stans dicat orationem, quam docuit nos Do-

Necessario autem, qui resurrexit, debet stare et orare, 20
m, qui exsurgit, erectus est; et ipse igitur, qui una cum
) mortuus est ac resurrexit, stat. 2. Precetur vero ad ori-
; etenim hoc quoque scriptum est in secundo Paralipomenon,
postquam templum Domini a rege Salomone consummatum
I ipsa dedicatione sacerdotes et levitae et cantores sum cym- 26

_ _

tv yap firi xrA.] Constitutor loco etiam baptizatus consuetudinem

s unctione ac coniirmatione iUam secutus esse dicitur.
em baptisini dependere sentire 2. xava dvaxoXuQ] In orientem versi

Christian! veteres universe orare sole-

llQoaevxh tdiv vtoteXdiv. bant. Cf. II, 57, 14; Tert. Apol. c. 16;

recenter initiatorum (v. 3). Qera. Al. Strom. VII, 7, 43 p. 856;

tuysostomus In Coloss. hom. Basil. De spir. s. c. 27 n. 66. Bapti-

fv^iag yafi dvfX&mv ravta zandus inprimis ad orientem conversus

tai TO ^^/itna' ndxtg ^/twv etiam Christo se adscribebat, cum for-

iartii] Notum est, Christianos mulam renuntiationis versus occiden-

die dominica et tempore Quin- tern pronuntiaret. Cf. Cyrill. Hier.

Hit stantes preces fiidisse. Cf. Cat. myst. I, 2. 9; Hieron. In Am.

e cor. c. 3 ; syn. Nicaen. c. 20; 6 s.f.; Ps.-Dionys. De ecdes. hierarch.

•e spir. s. c. 27 n. 66. Hoc c. 2, 2, 6; 5, i, 6.

29*

(idXcav xai ipaXTTjQloiV fioTtjxitaatf xariz avc
i^O(ioXoyovfJtvoi xai Xi^ovxiii' Alvttte tov xt'ipior,.
oxt ilq xov aloiva to iXioc avrw". 3 (XLV). .?(
TotJTff ftixa Ttjv XQOxiQav tvx^v Xtycov 'O B-eog 6.
r» o jrartiQ xov XqiOxov cov xov ftoi'OY6vovi viov Gtn\
aontXov, „xaQdiar xaitaQav"', vovr lygr^Offov, yvi
xvevftaxoq aylov ijti^olTrjGiv xqoc xxifitv xai xl
aXrjB^Biag dia xov Xqioxov gov, 61" ov aoi dogc h ayh .
sh Tovg alaiva:;' afiifV, 4. xccirxa xai XiQi rdii'

10 dtxatov TjyTjOdfitB-a diaxd^aa&ai.

XLVI. UiQi 61 tc5x' \:<jp' fjfidjr ^rfipororiy^tWd
itf xij CfOii T?7 rifttxiQa yi'a>QiC,ofttv vftlv, oxt tloiv oi'r
ooXvftmv fih' Idxoi^og o xov xvqiov ddtX^ng, ov n
divxiQog £vf4t6)v 6 xov KXmxa, /it^' w XQixog '7oe^

15 3. KaiaaQflnc 6e xf/g UaXaiGxlvrig XQoxeQov ftVv Za»
xaXoiv/jg, fi£&' ov KoQVt'jXiog xai xqIxo^ fii6<fitXoi
di Evodiog fihv vx* ifxov DixQov, 'lyvdxiog de vxo
6i 'iXt^ai'dgtror I4vviav6g xgtoxog vxo Mdgxov xov
xexftQoxoi'ijxai, dtvxtQog 6e U^lXiog i'xo Aovxa xa'i avti^

20 yeXioxov' 6. xfjg ds 'I\ofialo)V ixxXfjoiag ^ilvoc /itv 0
xQOJTog vxo IlavXov, KXt'fftrjg dt fttxd xbv Aivov &ttt
ifiov IJixQOv dtvTiQog xix^iQoxovi^Tai' 7. xifi di 'E^46oo\

roc (rC^

6 Ps. $0| 12.

1 xar' d I 6 Yv^yopov a | 7 niotv h \ B it' » h : fiti'' d <
aifv d e p V : 13 ftfv !> h | ovritoi h | 14 x).ona d p, xlimni C i
otv \\\ o tovdai o iax, t \ 15 :t(f6teQ0^ h l IS dvtavoi d h p r |
ynQon'.vtiiai — ivayyeliatov '^ h 1 19 a^ifJ.io<; a | 21 /7«fvJlo»-f!

23 //. dfvtfitog : nftftos e

;. npotfftav ^vx^i^■] sc. orationetn
dominicnm, cf. c. 45, i.

XLVI. Thai {+ ^-.ita^ronovi c p v)
nijunovTig ^xfi^otuvt/aav 01 ayioi
anoatoXoi. Quosnara (cpiscopos)
sancti apostoli niiserunt et ordinarunt.

1. ^j' r^ L,u}ili xH !}/<.] Apostoli di-
cunt qua&i iam mortui aut morti saltem
vicini.

2. De lacobo cf. quae adnotavi II,

SS, 2. Eusebius H. L. 11.
primum Hierosolymonmi
vocal, III, II Symeonew
IV, 5 lustum tertiuni. Sn
in Chronico ed. Schoene
154. 162, Eptphaniiu n. i
posteriores. ludam bcobi pi
stitutorem nonnisi Ps.-EpI
apo&toioruni indiculo apud
ad h. J. contmeraomre vi^

^^rfta

APOSTOLORUM VII, 46, 3-46, 7. 453

I psalteriis steterunt ad orientem, laudantes et confitentes ac
:: LaiukUe Dominum, quoniam bonus, quoniam in sacculum
vrdia ems. 3 (XLV). Precetur vero haec post priorem
lem dicens: Deus omnipotens; pater Christi tui/ unigeniti
i, da mihi corpus immaccdatum, cor mtindum, mentem 6
t, cognitionem non errantem, spiritus sancti adventum ad
donem et certam fidem veritatis per Christum tuum, per
tibi gloria in sancto spiritu in saecula, amen. 4. Atque
e catechumenis constituere aequum duximus.
LVI. De episcopis vero, qui a nobis in vita nostra ordinati 10
adicamus vobis, quod hi sunt: 2. Hierosolymorum quidem
s frater Domini, quo mortuo secundus fuit Simeon Cleophae
post queni tertius ludas lacobi; 3. Caesareae autem Palae*
primum quidem Zacchaeus olim publicanus, post quern Cor-
el tertius Theophilus; 4. Antiochiae vero Evodius quidem 18
Petro, Ignatius autem a Paulo; 5. urbis Alexandrinorum
lus primus a Marco evangelista ordinatus est, secundus vero
a Luca et ipso evangelista; 6. Romanorum ecclesiae pri-
uidem Linus, Claudiae filius, a Paulo; secundus autem a
tro post mortem Lini ordinatus fuit Clemens; 7. Ephesi 26

: Zacbaeo Caesareae episcopo fuisse tradunt Linum, secundum Ana-

I. Hom. Ill, 72; Recogn. Ill, cletum, tertium Clementera. Alii minus

recte aliter tradunt. Cf. quae disputavi

3dium primum et Ignatium se- in editione II Patrum apostolicorum

Antiochiae episcopum fuisse I (1901), XXXIII — XXXVI et in

isebius H. E. Ill, 22; Chron. Kirchenlexikon edAl t. Ill p. 449— 451,

)ene II, 152, 158. Ignatium atque catalogos Romanorum ponti-

ordinatum fuisse praeter Con- ficum, quos edidit Duchesne, Liber

m nemo refert. Cf. Ps.-Ign. pontificalis I (1886), 1—46. Linum

I. filium Claudiae atque a Paulo ordina-

sebius H. E. IIL 21 primum tum fuisse nonnisi Constitutor narrat.

iae episcopum appellat Avi- NuUus dubito, quae hie solus de con-

:cunduin Cerdonem, tertium secratoribus episcoporuni tradit, ea al*

m. In Cbronico autem p. i $4 ipso ficta esse. Cf. Ps.-Ign. Trail. 7, 4.
rcum primum locum attribuit 7. I'imotheum ecclesiae Ephesinae

p. 160 secundum Abilio, episcopatum primum accepisse Euse-

^ium Cerdoni. bius H. E. Ill, 4, 6 refert. De loanne

oaeus Adv. haer. Ill, 3, }; secundo episcopo nihil comperti ha-

H. E. Ill, 2. I}. 21; Chron. bemus. Constitutor de loanne pres-

60; Hieronymus Catalog, c. 15 bytero loqui videtur, de quo narrat

xclesiae Romanae episcopum Papias vel Eusebius H. -E. Ill, }g.

454

CONSTlTlfTIONES

/jiv vxo IlavXov, 'fmaviftjs 6h vjt' ifiov ^Itodi
6t AQlaxojv JtQohoi, (Jts9^ 6l' StQatalaq o /
^p/OTCor' 9. IJeQydfiOv 6k Faioq xal fpiXadtXift
ifiov' 10. r;ro <^e IlavXov Aovxtog Kf.yxp«oi' xcu nj; j

6 TYtoc* II. Jioi'vaioc de Iv '4&rivai<;, rf^g di iv ^wi'txj
Xsmq MaQ&vftji;' 12. rij<; 6i iv ^gvyia Aaodijulci'^
KoXaaoaion' di <PiXi](iG)i>' 13. Begoiag dh t^ xariz,
'Or)]0i/iog 6 ^iXrujtovoc, KQr'iOXTfs; de rdji' xccra FaX
oimv 14. lAxvXaq de xa\ NixtJTtjc rtov xara Adar Ok

10 KglanoQ 6k rfjc xara Atyivai' ixxX7/aiag. 15. ovrot dfj^
ifixtarfvihivTeg tag kv xvq'ko xaQoixlaq, tuv rifq didaOxaSh
ftovavovTfg xdi'tore xaga^pvXdaaea^i rovi ly^fTtpov; injoi
eiij o xvgtog f/el^' v/idSv rvv n xai eic dTEXtvTt]xo&i
cag avro^ dQtjxtt' ijptlv (tiXXcav dvaXam^avtaf^at xqik^

16 d'SOP xdi xariga' „'J6ov'' ydg, (ptjoiv, ,,1^(0 f/t9^' iftdit
rag tjfttQag iag Ttjg ovtntXeiag rot' aimpog"' dfiT/v.
XLVII. „A6§a iff vy)larotc d-tta xai ix\ pjg tin
^Qtoxoig Bvdoxla'*. 2. alvovftiv ot, vfii'ovfiiv oe, eil

8 Philem. 10. — 15 Mt. 28, 20. — 17 Luc. 2. 14. —

1 fifr > p V I 2 Ofpartac p, arpar^o? h, aiparia; d e, i. Hi
xioi I IvdoQ d I 6 MaQ^ovrji; a e p (-^wrryj) v : iiaQOorti^ d, ^a|
^lai^aQoviii; a' | 7 xoloaaaiatv a | de >- h | 8 }'aAar(ai; a | 8 9 ^jrxi
10 alytra h | oi >■ h p v | 13 f^c + xovg a p ; 16 fim poi
16 afi^v >• h I 17 capita iria sequentia >■ d h p, p > etiam V
et hoc loco addit subscriptionem, quae infra libro exeunte lefjitur |
ft^v Of > e I fff tert + fvya^iatovfiiv aoi m v

8. Ariston prior fortasse est Aristion,
cuius Papias et Eusebius H. E. Ill, 39
una cum loanne presbytero mentionera
faciunt, Mirum est, Constiiutorem hoc
loco Polycarpura nou noniinare, quern
ab apoitolis ordinatum esse Irenaeus
Adv. haer. HI, J, 4 et Eusebius H. E.
Ill, j6, I referunt. Suidas s. v. eum
secundum Smyrnae episcopum vocat,
Bucolum pdtnum. Secutus esse videtur
Ps.-Pionium, qui in vita Polycarpi
c. ID (Patres apost. ed. Funic [901 II,
291- jj6) Bucolum pracdecessorem
Polycarpi nominat, nee vero euia pri-

1

lonraiE^

mum Smyroaeoruni

dicit.

9. Gaius commemor
20, 4; etiam Roni. (6, 2)
I, r4, qui autcm traditioo
conservata ab Origene Coo
16, 23 (De la Rue IV. 61
episcopus ecciesiae Tbes
futt. — Demetrii cum laud
ni loann. 12; num autemcj
a Constitutore nominato, qi
vn ifioi] sc. '/(vai'i-ov, ut
supplendum est.

10. Lucius etiatn VL 18.

APOSTOLORUM VU, 46, 8—47, 2.

455

heus a Paulo, loannes a me loanne; 8. Smyrnae Aristo
s, post quem Strataeas, Loidis filius, et tertius Aristo; 9. Per-
Gaius, Pbiladelphiae Demetrius a me; 10. a Paulo autem
! Cenchrearum, Cretae Titus; 11. Dionysius Athenis, Tri-
: in Phoenicia Marthones; 12. Laodiceae in Phrygia Ar- 6
IS, Colossensium Philemon; 13. Beroeae apud Macedoniam
mus Philemonis, ecdesiarum Galatiae Crescens; 14. Asiae
liarum Aquila et Nicetas, ecclesiae Aeginensis Crispus. 15. Hi
quibus parochiarum cura a nobis concredita est, quorum
aae memores semper observate sermones nostros; et sit 10
lus vobiscum nunc et in tempora infinita, quemadmodum
lobis dixit, cum esset ad suum Deum ac patrem assumendus:
mim, inquit, ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad con-
itiotum saeculi, amen.

CLVn. Gloria in excelsis Deo et in terra pax, in hominibus bona 16
as. 2. Laudamus te, hymnis celebramus te, benedicimus te,

locum obtinet. — Titum epi-
I ecclesiarutn Cretensium fuisse
lit I, 5 innuit et Eusebiu^ H. E.
6 dictt.

!)ioiiysium Areopagitani, quem
Luca Act. 17, 34 referente ad
ODvertit, Eusebius H. E. Ill, 4, 1 1
I Atheniensium episcopum fuisse
LxKum Constitutionum bis re-
ifaximus Confessor, ut Testi-
locent. — Marthonem seu Ma-
Tripoli episcopum ordinatum
Petro docet Ps.-Clemens Hom.

Recogn. VI, 15.
Lrchippum in verbis Pauli Col.
17 nisi docente Tbeodoreto ad
cum alii episcopum Colossen-
ii episcopum Thessalonicensium
L
)nesimi nomen commemoratur

10. — Crescentis a Paulo
4, 21 in Gallias seu in Galatiam
eminit Eusebius H. E. Ill, 4, 8.
iquilas et Nicetas seu Faustinus
•linianus in Clementinis sunt
Gementis et comites Petri.

XLVII. Dpoaevx^ kw&tv^ (yfivog
op&pivog e). Oratio matutina. —
Hymnum commemorat Ps.-Athanasius
De virg. c. 20 et exordium verbis
ttivovfiiv ae et do^oXoyovfjiev ae
omissis transscribit, terminans ngoa-
xvvovftiv ae xal toc i^^g. Hymnus
legitur etiam in codice S. Scripturae
Aiexandrino (et in aliis codicibus) tan-
quam appendix ad Psalmos (cf. Codex
Aiexandrinus N. T. ed. Cowper i860
p. XXVIII; Christ, Anthologia graeca
1 871 p. }8) et in Acoluthia tripiicis festi,
sc. Basilii, Gregorii Naz. ac Chryso-
stomi (Migne, PG t. 29 p. CCCLXVII),
et quidem iiis verbis: "Yfivog bat^ivog
O Acol.)' Jo|a iv vxplaxoKi 9sij>,
xal inl ytji elptiv^, iv dv9(fcjnoig
ivdoxla. alvovfiiv(i/jtiov/xtv Ac.) ae,
evXoyov/iiv ae, ngoaxvvovnh ae,
do^okoyovfiiv ae, evyagiatovfiiv am,
dia tiiv fieyd?.Tiv aov So^av. xvQie,
fiaailev.inovgavie, &eh nar^g navto-
xgtttt»g,' xvgie, vih fiovoyevij 'Ir/aov
Xgiari, xal aytov nvev/ia. xvgte 6
9e6g, o dfjtvo; rov &eov, 6 vios tov

CONSTITCTIOKES

do^oXoyovfiiv oe, XQOOKvvovfitv as dta xov fuyaiot' q
oi TOi' ovTa &tbv dyu'Vtjxov %va, dxQooirov (tovor,
fjiyaXt/v GOV 66^av, xvQtt ^aotktv txovQdrti. ^ti xdnf
xodroQ. 3. Tciipu 6 d-toq 6 jtar^g rov X^otov rof 1

6 ,,fiftvov, og (UQfi TtjV afjiaQTlav rot" xoofiov", jr(>o<J(Jfici r^l
ijftmv, „6 xa&tjfiBVOi ijt\ tdtv XsQov^lfx" ' on av ftoro: oj
fiovoi xvQtoq '/rjOo^c, Xpiaroc tov &fov xdorjg XfiifTij? (
Tou ^aoiXimq iificov, di ov aoi 6d§a, Tifilj xal Gt^cu.
XLVIII. ,,Alvtlxt, 7tal6£<i, xvQtoy, aivilTE to ovofta

lt> 2. alvo\>(iiv 0(, v(irovf/ip ae, (vloyovfuv at 6ta rrjt' ftrfol
do§av, xvQu ^aoiXev 6 jtot^q tov Xgiaxov xoC dfitofim
iji a?()£i xrjV ufiaQxlav xov xoauov"- 3. aol XQixn «frfl|
ytgixii vfivoq", oot do^a x{tdxH xto frfo5 xat ^taxQt Aa 11

6 loann. t, 29. — 6 Ps. 79, 2.-9 Ps. ij2, i.
12 Ps. 64. 2.

11 loioo.

1 do^oL Of > e I :t(>. at : np. 001 a | 2 fre > e | 3 »
8/4 navtox^attufi c v | 48 jrrpiF — aifia^ : xvptf v\i /lomp
Xpiatt, xal ityoy nrttfjia' xvptt o 9f6(, 6 d/iioi rci ittoi. 0
narpoc, o ai^otv ro; li/iaptiaii lov xoa/Jiov, ^k(t/aov ij/ii;' • d
aftntnitti rov xoaftnv, Ttynadt^ai r^v Jfjjo-ii' tiftdiv o xa!^^(
natgoi, fHriaov i)fi&<;' on ai d ftovoi Syto<;, oi fi nova;
Xgiatoi di do^av 9(ov nat(>o^- dur/y m v 4 o sec : jrol
xv e I 7 'Iioovi XfiKJio,; a : 6 8f6i xal natriv itiOov .W<'
vovfifv fff > e I 18/1 fffip — ayiut : narpl xai tdi vl
nvtinttxi ni v

naxitOi, 6 atpiuv xui uftapila^ (^ri,v
afiaptiav Ac.) rov xooftov, di.it/aov
^nS(' i atftuy tii a/^apn'a; rov
xoaptov, iUrjaov ///iotf {ilh^aov »),
o aiQutv — ^fjtd^ > Ac), n(toaAfeai
rifv iftjiiv ^ftwy, o xtt^ijfifroi; iv
df^ifi (fx df§niiv ,\c.) TOV :xatp6$,
ikiijoov ^fttti' ort ai d fiovo; ayio^,
ai) fl fiovo; xvptoi 'Itjaovi Xpiarof
f}^ rfo^a«' />foC narpOi;' nftfjv. xah'
l-xaaTTjv tjuiiHxv (vloy^iiu at, xal
oivfaat to ovofid aov fi^ tov uiwva
xat */»■ rA»' aiuiva tov aiiLvog. xaxa-
§iwaov, xvpif, xal (> Ac.) rr^r ij^t-
po» corral' (dv rH fffttgrt xavty Ac.)

avafittpxf'itov^ fvltti&nfVt \
loytfxb^ tit xvQK, 0
tipmv tj(Adiv, xal al*
ittOfjtivov xii ovoftd
alwi'Oi;' dfM^v. (yitoixc,
ekfoi 00 r ftp' ^fti?, *'i
aafifv ini aoi. Ac),
xvpif, iida^ov fit
aov fvkoyxftoi tl,
ftf xa dixaioz/iflrra aoV
fl, xvptf, diSaSov fif ri 1
aov. xipif, xaxtt^
^fdtv ^r yivifl xal ytt
xvptf, ikii^aov fit, rd
lAOV, oti ilfiaatov at

APOSTOLOBUM VII, 47, 8—48, 3.

457

ramus te, adoramus te per magnum pontificem, te verum
, ingenitum unum, solum inaccessum, propter magnam glo-
uam, Domine rex caelestis, Deus pater omnipotens; 3. Do-
Deus, pater Christi, agni immaculati, qui tollit peccatum
: suscipe deprecationem nostram, qui sedes super Cherubim; 6
im tu solus sanctus, tu solus Dominus lesus, Christus Dei
sae naturae creatae, regis nostri, per quern tibi gloria honor
•ratio.

ILVni. Laudate, pueri, Dominum, laudate nomen Domini.
idamus te, hymnis celebramus te, benedicimus te propter 10
im gloriam tuam, Domine rex, pater Christi, immaculati
jui tollit peccatum mundi; 3. te decet laus, te decet hymnus,
et gloria, Deum et patrem per filium in spiritu sancto in

'-ifvyw dida^ov ite xov (to Ac.)
TO bikrifitt aov, on av el 6
ov ott naifu oot n^y^ ^f^S,
wT i aov o\p6fte9a ^w?. napa-
•p ikfoi aov roii ytvwaxovalv
ytog o Bfog, aytog taxvgoq,
Bavttxog, iXitiaov ^ftag. Ac ).
rmula ex tribus partibus constat,
ad fonnulam Constitutionum
Pars prima autem ipsa cum
consentit, quae codicibus m v
nisi quod v. 3 in codice Alex-
verba iki^aov tjftat etiam ante
iat leguntur, in Acoluthia lau-
ura verba desunt. Formulae
I m V simiUs est formula Mis-
owensis, quod publicaverunt
, The Liturgy and Ritual of the
hurch 1 88 1, Mac Carthy, Trans-
'the Royal Irish Academy XXVII
1 36—268, Probst, Die abend-
'. Messe 1896 p. 45 — 53. Hym-
d Occidentales iam pridem in
cum obtinebat, apud Orientales
0 et quidem in Laudibus. Ita-
*es recensiones bodie exstant;
tern prorsus Integra vel primi-
laberi potest. Cf. Revue de
Chretien IV (1899), 280—290.

2. dia xov fityakov dffX' — ango-
aizov fiovox"] Haec verba desunt in
recensionibus reliquis et baud dubie
Constitutoris sunt (cf. 11,2$, 7; V, 6,10;
VI, II, 10; 30, 7; VII, 38, 3); altera ex
parte illae verbis npoaxwovft^v as
addunt tvxuptorovfiiv aoi.

3. xvgie 6 d^. 6 nar^p — dftvov]
Recensiones reliquae habent: xvgie 6
9e6i, 6 dfivog xov Bfov, 6 vlog xov
naxQOQ (cf. supra formula codicis
Alexandrini). Itaque hoc loco filium
appellant. Constitutor autem etiam
patrem. — row Bsoi n. y. (pvastag]
Haec quoque mihi Constitutorem pro-
dere videntur, eumque hoc loco manum
hymno tradito apposuisse insuper ex
eo apparet, quod oratio non recta est.
'0 Bfbg naatji y.. (pvaftoq est Deus
pater, 6 fiaaikfvg itfjiwv Blius. Auctor
autem sententias ita construit, ut 6
^aaikfvg ^ftuiv idem esse videatur
cum Deo universae naturae creatae.

XL VIII. ^EanfQivog. Oratio vesper-
tina. — Hymnum vespertinum veterem,
ab illo autem prorsus diflferentem, pu-
blicavit Routh, Reliquiae sacrae ed. II
t. Ill, 515. Cf. etiam Gregor. Naz.
Carmen 32.

458

CONSTITUTIONES

hf xVEVftazt arflff) elq roig alwvaq rdov aloivav' a^,v. 4. „i
axoXvHq xov iovXov Gov, 6i<inoxa, xara to Q^fdd oov iv tig^
OTi ti6ov 01 6g}&aXfiol fiov to oarrtjgiov oov, 6 t)Toifia6cq
jtQoaosjtov jraiTOUi' rmv Xacov, ^xbc elq axoxdXvtfn' idi'div
5 66§ar Xaov Gov ^[ogaijX".

XLIX. i.EvXoyrjTOi; tl, xvqu 6 jQiqxav fit he t'tOTTjTOi
6 didovg TQO^jiv Jtdotj Oagxi' jiXt^Qcaaov X'^'Q^g xai tvijpffOiM
rag xagdlag ijiioiv, 'iva jrdtTors jidoav avTixQxsiai' fx***^"'*^ ''P
atvatfiBV lig jtdv egyov dyai^dv" iv XgiCzm 'hfiov Tci xf pio> ijfi
10 dt' ov Got 66§a, TtfiTj xai xgdrog elg rovg alcSrag' dfti^.

1 Luc. 2, 29—32.
14, 17. — 8 n Cor. 9,

6 Ps. 118. 12; lob }i, 18; Ps. ijj. 25. - 7

1 oy/^ e cf. m V : ru* navayiat a | 4/5 xai — ^apat/l > « 6 M*l
ftov : TKiaq . . tjfuHv e | 7 xai 4- ndaiji e 1 8/9 ntpiaaevofitv a I 10 li*
^f *' m V I xttl > e m I xparos : ai^ft; e | subscr. Siarayal t<5» «iyi«»
dnoax6).tov ita K).T)fifvioi roXg i9veatr dnoaraXtlaai {enoar. r. ttv. f ^
^ifiXiov ?;' d p V

XLIX. Evxn 0 c v) in dpitrnjt. De virg. c. 12 ctiara hanc onti
Oratio m prandio. — Ps.-Athanasius exhibet, sed sic exordieatetn- Eil

APOSTOLOBUM VII, 48, 4—49.

459

aeculorum, amen. 4. Nunc dimittis servum tuum, Domine,
% verhum tuum in pace, quia viderunt oculi mei salutare
tod parasti ante faciem omnium populorum, lumen ad re-
m gentium et gloriam populi tui Israel.
IX. Benedictus es, Domine, qui nutris me a pueritia mea, 5
tscam omni carni: imple gaudio et laetitia cor da nostra, ut
mnem sufficientiam habentes abundemus in omne opus bonum
to lesu Domino nostro, per quem tibi gloria, honor et
a in saecula, amen.

>t6g, 6 ilttSy xal rpiipwv
vsotijxoi ^fitav, 6 didovq
e sic temunantem: /uc^' ov
(I io^tt, xparog, rtft^ xal
atq avv ayltp nvevfuni tls
va; TtSv atwvwv dft^v.
iDus quoque, In Matth. horn.
i, $61, orationem cognitam
idelibus in usutn cotidianum
at. Orationi autem, quae
rem incipit: Evkoy^rof 6

9e6s 6 rpiqxov fie, et temainat: /isd-'
ov aoi do^a, xifi^ xal xparog avv
ayitp nvevfiaxi tig toif aliovaf
dfif^v, haec adiecta sunt: So^a aoi,
xvQtf, do^a aoi, aye, io^o oot, fia-
aiXsv, on tdwxag ^/iTv ^Qwpiaxa tig
fvfpgoavvriv nX^paaov ^(tag nvtv-
fiaxog aylov, "va tvQf&cufisv ivcintov
aov tvapeax^aavxBg, /i^ alaxwofte-
vot, oxs dnodiiatg kxdaxfft xaxa xa
Ipya avtov.

BIBAION H.

IIKPl WPI^yj ATUy KM XEIIH)TO\Ii>\
KM KAXOXiiX EKKA/l^IA:^r!h£*\.

I. Tov &tov xal awTTJgos rifimv 'Iijaov Xqiotov to /uya
r* ivoe^eiaq fjfitv :taQa6i66proq ftvOTtJQtov xal XQooxaXovftivov
dalovg Tc xal "EXXrjvaq tig kxlyvmaiv tov tvog xal f/ovov ui
&iov, xa^wg avToq Jtov gwyolr ivxaQtOTcor ixi Ty awTJjQla ti
:ittaT6vadvT<av' f'E^avigoaa Oov to ovofta TOlq ayB^Q<6xoti,
iQyop, o e6foxd<; fioi, iTsXelcoOa", xal xtgl rjficav Xeyono;

10 jiaTQl' „ndxiQ ayit, tl xal 6 xoOf/og at ovx tyvm, alX kyat
tyvmv xal ovroi 0£ eyvcoaav", lixoTWc, <bg av rercJ
tifiwv, (fiioi Jiaoiv fifia xiqX xmv 1% avxov 6ia tov xvtvfi
dido(itya>v xf<QiOfid.Ta>v' „2iq(iita 61 xolq xtorevoaoiv tovtoxc
xoXovd^^aii' ip Tfo ovo^aTl fdov datptovia IxfiaXovaw, yieoMoi

15 XaXTJoovoa> xaivalq, 6q>eig agovaiv xav d^avdatfiov ti Jtlroair, or
fiij avTovq ^Xdiptf ijil dQQ(oaxovq ;ffr(»Ow ijrtd-ijcovoiv, xai xaioc
i^ovatv"' 2. TovTwv Tcov x^Q'OfiaTfov ngoxegov (/ev ijfilv (fe-
d^ivTcav Totg axoaxoXoig (/iXXovCiv „x6 ivayyiXiov xoToyyiX
JtaGtj Tfi xTiOEi", tjttixa TOlq 6i fjfidiv jiioxtvaatjiv dvc

20 xo(Pffov(iiv€av, ovx aig xijV xdiv hnQyovvroiv toffiXttav, alX
T^r TfSv dxioxmv ovyxaxd&eaiv, ^va ovg ovx ixdOev 6 iojoi,
Tovxovq T] TCOV arjfttlmv dvaoxr/Orj dvt>a(iii. $. ra yog „<'V*^

4 1 Tim. 3, i6. — 6 loann. 17, 3. — 8 loann. 17, 6. 4. — 10 lojina r?,*^
— 13 Mc. 16, 17. r8. — 18 Mc. 16, rj. — 22 I Cor. 14, 22.

1 ^tfiX. tj 4- ^"f>' ityiofv dnoatokotv h { 2/8 ne^l x^o- *ti-y^^
13 p capita I — XV oniittens inscribit .Uatayal Jtrpl ;;fiporo»'('a; sfi«^|
rt(Jtt»»', litaxovwv, vTiodtaxovutv, dvayvioarwv, diaxoviaawv fii^kiot ^ a
7 Beov + narybq avtoi E | 9 Atywi' d | 11 ovxo a, corr a» ! 12 anovn J'T
ttvidiv d I 6i« : vTto m \ 16 xa4ytti<; ?.ak. a | 16 ^ld^•ft : ^katpq bm'
ddtxt^aft d e I 17 ft'kv > e i 18 xatayy. > d | 19 i'.i^ra : inl d <, +rfi»|
ttvayxaiwQ -f rf d e { 20 -/^optjyovfi^vav a, corr a^ ( 31 rc$r y> a | V de mt

I. r/vo;!' j;ft(j<i' t'n»r*Aoti'rai al rtor Twv iafnutwy xal xwv Xoino/r 0>jpf
at/fifiutv dvvdfifn; (on ra ;(a(>ia/^ara lov oi^l J/ wtfiktittv ti5v irtfY"^"*

VIII.

DE CHARISMATIBUS ORDINATIONIBUS
CANONIBUS ECCLESIASTICIS.

Cum Deus et salvator noster lesus Christus magnum pie-
icramentum nobis tradat et ludaeos gentilesque invitet ad 5
tnem unius ac solius veri Dei, quemadmodum ipse alicubi

de salute credentium agens ait: Manifestavi nomen tuutn
bus; opus, quod dedisti mihi, consummavi; cumque de nobis
patri: Pater sancte, etsi mundus te non cognovit, at ego te
i et hi te cognoverunt; merito omnibus simul, utpote qui 10

consummati, ait de charismatibus, quae ipse per spiritum

Signa autem eos, qui crediderint, haec sequentur: in nomine
lemonia eicient; Unguis loquentur novis, serpentes tollent; et
liferum quid biberint, non eis nocebit; super aegros manus
fit, et bene habebunt. 2. Quae charismata prius quidero nobis 15
lis tradita sunt, qui omni creaturae praedicaturi eramus evan-
; postea vero necessario iis, qui per nos crediderunt, prae-
, non ad utilitatem ea operantium, sed ad infidelium assen-
1, ut, quibus non persuasit sermo, lios virtus signorum

ac pudore afficiat. 3. Nam que signa non nobis fidelibus 20

ottti, dl).a nttos nX^go^oglav 6\ tov fihv ixSaXXovxa datf/ovia >9av-

liaxav, xttl oxi ovx drdyx^ /id^tiv fiovov, vov dh firi ixfiaklovra

iiotoy arjftsianoiflv mv).Qni- i^ov&svelv kxdatov St- tiJi' aaxrjatv

opter quosnam edantur signa et xaia/jtav&avitw rtg, xal ^ fii/neia^to

a (quod charismata sanationum xal 1^}j)lovtw ij ifiop&ova9(o. to yag

iorutn signorum non propteruti- noitiv arifiela ovxijfidiv, rovto aw-

operantium dantur, sed ad per- T^pog ^pyov iaxL rot? yovv /la&riiat!;

em mfidelium, et quod non ne- e/.fye' M^ j^a/pfTf, on ta daifxovia

it omnem fidelem signa fiacere). v(ilv vnozdaaeTai, d?X on ta 6v6-

iae in v. j, 8, i6— 18 leguntur, /uaro vftuiv yiyganxat iv xols ovpa-

ilia sunt, quae Athanasius in vats, xb fiev yap iv ovgayt^ yeyQtt<p-

itonii c. 38 patriarcham mona- #a< xa ovofxaxa fiagxigiov iaxi t^i

dicenteni facit: Ov itl ih xip ^/xwv dpext/g xal xov ^lov, xb 61

ti dxfid)J,itv xavx&a&ai ovtf' irfidU.ftv dalfxovai xov ddmxoxoi

; 9^epaneiaig inaipta^at, ov- atux^gog iaxiv ^ X^P'? ttvxri.

462

CONSTITUTIONKS

ov TOtq marolg" fifiTv, „aXXa xolq axlatoiq'* 'lovdaimt^ tt
'EXXi]van>' ovtt yUg xo dcufdovac ix^diXeiv tjfdirtQov xif
dXXa Tcav iviQYiia Xgiarov xa&atQo/idvoiv, xa^cog aiToq
yiat6£vmv tjfiag 6 xvQioq dsixwai Xiyoav „Mi) xcdgtrt, mt
5 jtvtv^aza vfitv vyraxovovoiv, dXXd ;fa/p6Tf, ort ra ot'ofiora v/i
•fiy{iajtrat iv xm ovQavm", ijttidt/ to fiiv avrov Svi'dftti ylvi
TO <Je fjf/tT£Qa evvola xal oxovd^, 6fjXov ort ffor/f^ovfiivot^
avrov. 4- ovx indvayxiq ovv jfdrta xiorov daifiovaq ix$di
1] vexQovii dviardv i} yXciooaLi XaXelv, dXXd tov d§ico&itna

lf> (laroi Ijtl xivi alxia XQU^^t^ll ^h OoJTtjgiav xcov axiaxatv,
a>jtov(iivwi' jtoXXdxiq ov xtji> xmv Xoycov dxodti^iv, dXXa xifV
Otjf/tlwv kviQyeiav, d^lwv ovxatv acoxTjQiac. 5. ovdi yap xcP
01 doi^tlq vxo xdjv d-avptdxcov Ivxgijiovxai' xai xovxov ftif
avxiic o &£6g, (og oxav „XiyXl ^^ ^^ Noftw, oxi hf ixegoyXtuC

15 XaXtjOro no Xao} xovxm xal iv ;(£/<ieoo' irtgotg, xa) 01' fjfj xi
omoiv". 6. ovxt yaQ ol Aiyvnxioi ijtlaxsvaav xo} B^t^, Mc
xocttixa otjfisla xai xtgaxa xejtottjxoxog, ovre to xX^og
*Jov6ala}v x(5 atg Mm'votl Xqioxco ,,xaaav roaov xa) xaaar futka-
xlav Iv avxolg &e(>axtvaavTi" ' xal ovxe ixeli'ovg idvo(6:(fjt

20 Qa^doi ^vxovfiwj} tk oguv xai x^^Q Xivxairofi^vtj xal A>I
alf/arovfievog, ovxe xovxovg „xvg}Xot dva^Xtxovxeg xal i<ol
xtQtJiaxovi'Tsg xal vexQol dvioxdfttvoi'" xal xfji ftev m'^iorc
'lavvTjg xal 'lafij^iQtjg, xo) de "Ai't'ag xal Kaidq>ag. 7. outok
xdvxag dvawjitt xd arjfitla, dXXa fiovovg xovc tvyvcinovaz, o»

25 xal X'^'^' tv6oxt[ b &ebg ijttxtXtla&ai 6vvdfing ax; oo<yo-- oixo-
vofiog, ov x^ x(Zv dvd^Qfoxmv iox^'> dXXct xfj kavxov ^ovltjCfi.
8. xavxa 6i <paftiv Ixl xrp ftr/ ixalgtC&ai xovg Xafiovxag xadio-
f/axa xoidde xaxd xwv /irj Xaj^ovxoiv. 9. x^Qioftaxa 6e klyo^iv
xa did xcov Grjfietojv, ixtl ovx eCxtv dv&Qmxog xiOTtvoac ita

30 XqiCxov dq TOV &e6i', og ovx dXtj^tv „xdQiO(ta xvfvfiaxixov".

4 Luc. 10, 20. — 14 I Cor. 14. 21; les. 28. j i. 12. — 16 Exod. j-I|.'
18 Mt. 4, 2j. — 20 Ex. 4. 7. — 21 M«. 11, 5. — 23 II Tim. j, 8. - lo
18, 13. 14. — 30 Rom. I, II.

3 XptOTOv d e m V E : jfr a, &vh \ xa&utg + xal m | 6 yiyftai > i
7 ro : r« h I ivvoia e h 1 dtjkovoxi d h m | 8 maio} a, corr a' | 10 moii* *
11/12 T^ . . OTiodf liti . , iff . . dvepyn'tt a | 12 onwv -\- rf/i h I U *■•*
> d e I k^yfi a v, corr a' 1 ti4(iaii; yXcuaaat<; d | 16/10 Tziarrvaovotr i ^^
16 fiaaiom d h v I 17 ra nliidii a | 18 (liaaij e h m v, utaatl A | 19 /'i

*■• -*

APOSTOLORUM, VIH, 1, 4 -9. 463

nd infidelibus edontur, cum ludaeorum turn Graecoruin. Neque

Bum daemones eicere nostrum emolumentum est, sed eorum,

vpa. per Christi operationem purgantur, sicut ipse Dominus

DOS erudieDS ostendit dicendo: Nolite gaudere, quia spiritus vobis

tboediunt, sed gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in caelo, 6

quando iUud quidem ipsius virtute fit, hoc autem nostro affectu

ac studio, nobis videlicet ab eo adiutis. 4. Non ergo necesse est,

ntomnis fidelis daemones expellat aut suscitet mortuos aut Unguis

loquatur, sed is, qui charismate dignatus est propter aliquam causam

irtilem ad salutem infidelium, qui saepe non sermonum demon- 10

itntione, sed signorum operatione commoventur quique digni

sunt salute. 5. Non enim omnes impii miraculis convertuntur;

emus rei testis ipse Oeus, ut dum dicit in Lege: Quoniam in aliis

hpiis loquar populo huic et in lahiis aliis, et non credent. 6. Neque

turn Aegyptii crediderunt, cum Moses tot tantaque signa et pro- ii>

^ £iccret; neque multitude ludaeorum credidit Christo, Mosis

amili, cum omnem morhum omnemque infirmitatem curaret; et neque

^s permovit virga in serpentem animata et manus alba facta ac

^os in sanguinem versus, neque hos caeci videntes, claudi ambu-

lantes et mortui susciiati; et illi quidem resistebant lannes et lam- 20

!»res, huic vero Annas et Caiphas. 7. Sic non omnibus signa

Kvsuadent, sed iis dumtaxat, qui candide de rebus iudicant, quorum

t causa Deo tanquam sapienti moderatori placet, ut miracula

»erpetrentur, non hominum viribus, sed sua voluntate. 8. Haec

intern ideo memoramus, ne, qui charismata huiusmodi acceperunt, 25

ie efferant in eos, qui non acceperunt. 9. Charismata vero dici-

nos, quae per miracula fiunt, quoniam nemo est per Christum in

l3cDm credens, qui non acceperit charisma spirituale. 10. Ipsum

1 c I 20 ); ^fidot h I iy/vxovfiivti a, i/itp. a^ j xf'& '■ XW"^ ^ i 22 dviazufievoi
» <l e E : iyttpotttvoi h m v Mt. 1 dv&ioxaxo m v ; 23 nan^^rn e | 26 idoxei d \
o > h 26 avxov d e | 27 ro a, tov e | 28 totadt : ola d 29 ttov > h m v |
So tk : inl m

6. 'lapv^i xttl 'laftfiQ^s] Origenes scribitur lamnes et Mambres liber;

Iq Matthaeum comm. ser. c. 117 ed. unde ausi sunt quidam epistolam ad

^end. Ill, 916 scribit: Item quod ait: Timotheum repellere, quasi habentem

Sicut lamnes et Mambres restiterunt in se textum alicuius secreti, sed non

^^oya, non invenitur in publicis scrip- potuemnt. Cf. Orig. C. Celsum I V, 5 1 ;

^uris, sed in libro secreto, qui supra- Euseb. Praepar. evang. IX, 8.

464

CONSTITITIONES

10. (WTO re yctQ to dnai.Xayrjvai jtoXvl^iov dae^iiag xai xiart
^eta jtaxQi diet XqiOtov x«(>'<J/^« ion &tov, to rt djtoQ(Hfi
lov6a'ixbv xdXvftfAa xai JTiCnvaat, on tv^oxla Heov 6 XQ<> (dti^
fiovoytvijq iv vazigo} xaiQoi ix Jtagd-h'ov ytyivi'Tixai dixa. oftt

b dvdQoq, xa\ OTi ixoXiTivaaro cue dvd-gatjtOi; dvfv dfiaQxias „
Qcaaaq xdoai> 6ixaioCvvt]P" rrjv tov vdfiov, xai oti 017x0
d^hov axavQov vxf/inv£V atoxvvrjq xaTa(pQOVt}oaq 6 ^tbq
xai on ajti&avEV xai irdq^i] xai aviazfj 6id TQidiv TjitiQf5r\
(itrcd r^v dvdaTaOtr, TeooagdxovTa ^f/igag jiagaf/tiraq rofc

10 aroXoiQ xat xXTjgo'taag xdaav dtdra^tr, dvtXT](f^ri ix' o|
avxdiv xgbg tbv dxocxhiXarxa avibv 9tbv xat xariga. t\
ravTft xtanvoag, ovx dxXdig ovds dXdyoac, dXXa xgion xai
Qoq^ogla, x^^Q^OfAU eiXijgttv ix ^eov, (ooavrmc dh xai b
algeoiati; dxaXlaytic. 12. fii) ovv ng tc5v xoiovvtoh^ ctififl

15 Ttgara xgivtna Tiva tojv xiarcov (iij d^imdevTa Ivtgyitv
fpoga ydg lonv zd rov {^fov ;ca(>/<J/iara xag' avvov 6td Apt
didofiiva, xai av /jhv dXtftpag rovro, ixtlvog de aXXo n. §;
„X6yor Co(flai rj yvcooecoc rj dtnxglatatg xvivftdzoiv" tj XQ&ftt
rmv fieXXovTOJv rj Xoyor didaxnxbv 7] dve§,ixaxlav ij 1}

20 Ivvofiov. 13. xaX ydg Navafj^, ,,6 rotj &tov cn'&p<oxo:",i
Alyvxzca ^xtziXcov zd orjfitTa ov xazBXjjg&r) xcov o(iO(pvXan\ W
,,9sbi;" xXtj^tii; ovx ^Xa^ovevoaro xard rov idiov x^
/iag(6i\ 14. dXX! ovzt b zov Navrj 'Itjoovg. ijyTjodfitvoi
avzhv zov Xaov xav z(B xgbg 'Ie(iox}Oalovg xoXiftcp „azijioai

25 i'jXiov xazd Fa^adtv xai zrjv OtXrjvi)V xard qidgaryya AlXwv"
TO (iTj avzagxelf xgbg rfjv rixrjv z/jv rjfiigay, txtjg&tj xara
^ipilg i) xav XaXi^' outs SafiovrfX xoQovxa xagado^a jwijl
xag ov6\v Tfy^oazo xbv &tog)tXfj Javld, xaizoi dfitpdzegot
^jxat xai 6 fih' cigxngivg, b 61 ^aatXtvg. 15. xai „(xxdx^i

2 II Cor. J, 13. - 5 Mt. J, i<i. — 9 Act. 1, 17. - 18 I Cor. I2,«. 10.;
20 Deut. J J, I. — 22 Exod. 7, i. — 24 los. 10. 12. — 29 III Reg. 19,1

1 rf > d e I 4 j'f»'»"i'/d/7rat h ', 9 xtSr ttaa. t'lf/n^iSi d t \ \0M\
oyjf atv ttVTwv post nteiipa h m v | H avror >■ d e | 12 ovd' d t
ft^' * (— i iv) d I 16 xapia^ara + Ta e | nag avvov > d | di« + »«
18 ^ yvwatw; post nvfvftaTOiv m | 20 yap h m v E : + W «
fiato^t; o I 21 rei > d e I 23/24 /tei avrov tn v E a* : ftera ror * I J*'
rtDy h, at/rot; d, avtov tov e ( flpof a d e m E : + rov^ b v | 25 ?*'»* •
ioftov e I ya^atju h i (pakayyar d | 27 ^ tov : »«J m I rof >• J tj^**^
+ aW m I 29 o bis a h iM V : ilf d e E

APOSTOLOKUM VllI, 1, 10—16. 465

«teniin hoc, liberatum esse ab impio multorum deorum cultu et

4K£disse Deo patri per Christum, charisma Dei est, ut et ab-

jcdsse iudaicum velamen ac credidisse, quod Dei benepiacito uni-

jcnhus, qui ante saecula exsistebat, in extremo tempore ex virgine

natus est sine viri concubitu, et quod in vita tanquam homo ver- 5

ntns est absque peccato implens omnem iustitiam legis, quodque

pennissionc Dei Deus verbum spreto dedecore crucero sustinuit,

et quod mortuus est ac sepultus et resurrexit in triduo atque post

itsurrectionem cum apostolis diebus quadraginta permansit com-

plelaque onini constitutione assumptus est in eorum conspectu ad lo

Deum et patrem, qui eum miserat. ii. Qui haec credidit, non

ampliciter ac citra rationem, sed cum iudicio ac certitudine, is

charisma a Deo consecutus est; similiter etiam, qui ab omni

haeresi servatus fuit. 12. Non ergo quispiam eorum, qui signa

et portenta faciunt, iudicet quemquam fidelium, qui donum ea 13

operandi non sit adeptus; diversa quippe sunt Dei charismata ab

^ per Christum tributa; ac tu quidem accepisti hoc, ille vero

aliod quoddam, aut enim sermonem sapientiae vet scientiae aut

rationem discernendorum spirituum aut praecognitionem futurorum

aut sermonem aptum ad docendum aut patientiam aut continen- 20

tiam legitimam. 13. Etenim Moses homo Dei cum in Aegypto

signa perficeret, non se in populares suos extulit, cumque deus

appellatus fuisset, non superbivit in suum prophetam Aaron.

14. Sed et lesus. Nave filius, qui post ilium ductor fuit populi,

quamvis in bello adversum lebusaeos, quod non sufHceret dies ad 26

victoriam, solem stitisset ad Gaboon et lunam ad vallem Ailon, non

tamen in Phineem aut Chaleb arrogantia elatus est. Neque Samuel,

qui tot mira et inopinata fecit, pium ac Deo carum David nihili

dozit, etsi ambo erant prophetae, et ille quidem pontifex, hie vero

rex. 15. Et cum in Israel essent septem milia sanctorum, qui non 30

io.Ps.-Ign. Magn. II, 2. — tvSoxia] polytum hunc locum reddant, — xoTi

Ct VII, 41, 5. — inoXixtvaato . . dnoaxoXoiq . . in otpsatv avrdiv]

inv ttfuifTitti] Cf. VII, 41, 6. Hipp. Falsator se prodit. Supra VI, )o, 9

CoDtra haer. Noeti c. 17: ytyovoti dixit: in oipsatv f,fiFTS(taig. — npog

acira, oaa iatlv av^Qtonog, ixxbi xhv dnoatsD-avra] Locutio Consti-

ifutiftiae. — avyxatpijaet] Cf. VII, tutoris in omnibus fere libris usitata.

aj, 2; 36, 2; et quotnodo Epitome vel Cf. Ill, 17, 2; V, 7, 30; 20, 2; VII,

Constitutiones quae vocantur per Hip- 22, i.

FURK, DiDASC. ET CtMfSTrr. AP. I. 80

4^r,

(.ONSTITUTIONES

vxa^ovadiv ev 'logttt^X ayUov rtov fiij xafl^.^>dvro}l• yovv rfj
fiovoq llila^ «• avT0l4 xal 6 tovtov fia^yjTjjc 't^ktooaloq
xoxoioi yiyivtjvTat, aXX ovrt 'HXiae, xov olxovopiov \i^6ioxs

flVXT^ptOtP <fO^0VfltV0V ptiv TOP Q^iOV, OV JtOlOVPTtt Si

5 ovrt 'EXtooaloc xbv tavxov (ia&tjxrjv (pglxxovxa x&vg xo
vxsQel6sv. 16. aXXa yizQ ovxe Jaifir/X b oo^bq Qvo&tii; devri
Ix axofiaxoi; Xeovxcov, ovxt ol xQtlg xaldtg kx xafih'ov xv
i§ov6ivcoaai- xovc Xoixovi; xmv 6fiO(ipvXa>if tjxtaxavro yoQ.
OV xfj olxilu dvvaflii xiQieyivovxo xmv dui'tov, dXXa xtj rov ft

10 io)[^h ''tti atjfttla ijttriXovt^ xal ruSv SvaxsQcdiv dxrjXXarti
17. ovxovv (iTjdilq vftaiv IxaiQfO&oi xaxa xov dSeXtfov, xav
ijprjXtjq jj xav d^avpiaxoJtotoq' d yag do&ij fir^xdxi elval xov Si
OTov, xfQixxrj Xotxbv laxai x&aa Cfjfielcov ivigysux. 18. ri
yoQ eh'M tvatfiij tx x/jg xov xivoq evvolaq, ro <5e ^ttvfiaxoxi

15 tx xf^q xov ivtQyovjrxog dvvdfitojc' wv to /Jiev XQcoxov rjfiaq
oQa, x6 di dfvxeQov i^iov xbv ivegyovvxa 61 «c xgoiixontv aiii
19. ovxovv fdtjxe (iaOtXtvq iS.ovd'ti'elxa} xovg vx' avxbv axparfff^
(ifjxs aQxovxeg xoiq vxtjxoovc' (lij ot>xcav yag xmv d^o^
xtQixxol ol aQxovxeq, xal (lij ovxmv axQfrrtjydjv ov 0

20 ^aaiXtla. 20. aXXa ftrjdh ixlaxoxoq htatgf'ai^to xaxa xmv Aa-
xovoiv ij xcov xQtaiivxiQcov, fir/xe ftrjv ol xgea^vxegot xaxa top
Xaov' i§ dXXf'jXwv ydg kcxiv ;/ (ivoxaoiq xov ovvoB-goicfiaxoi-
21. o TE yag ixioxonoq xai ol xgeo^vxigoi xivaiv tloiv UqiI^,
xai ol Xaixol xtvoiv Uoiv Xaixol' xai xb (ihv tlvai ;((ii0r«u'«f

26 t(p* ii(ilv, xb 6\ ojtoaxoXov 7} kxloxoxov ff &XXo xi ovx kif' ijitlf,
dXX' ixi xcj) dtdwxi d-tco xa )rap/(J^ara. 22. xavxa fiiv oir ix\
xocovixov dgt}o9a> dia xovg d^icadivxag x<^pi(7/<dra)i' ij d^iofiot
II. 'Extlvo d\ xgooxl^ifitv xcp Xoyot, 0x1 ovxe xaq h X{
g)flTiiiaiv ootog ovxe xdg b dalfiovag iXavvwv Sytog. 2. xai

6 Reg. 6. — e Dan. 6. 3. — 1!) Mt, 12, 15.

4 fiiv > h m V I 01! : ftfj m \ 6 ov6i d | noltftovi h | 7 nvpi( t i i>
tov .T. E : > h m V I 8 on ov : ovnto d c I 10 xal pr + ra d e | 11 i6ti<t»i
•\- ttvtov d I 14 irotas b | Savfiatoitotov d e E | 15 avrov^ ^f«i d e E
16 npotlnonfv a m E : vgoelnov d e h v | 17 avtov h | arp<rri;^ov» '■ ^
Xoviai; m | 18 fir}tf — vntjxoovi > h ) 21 iiSt' > d c 23 o r* (oi u **)
y. iniaxonoi a | 26 616. (66m d) &(w : &nL tw dtHotti v ( 26/27 t'a* "tf.
a d e E : > h m V I 28 ixtixo d e | 29 ovte : oUh h ^

APOSTOLORUM VIII, 1, 16—2, 2. 467

'averant genu Baal, ex ipsis solus Elias eiusque discipulus Eli-
s miraculorum effectores fuerunt; non tamen Elias derisit
iam oeconomum, timentem quidem Deum, at signa non faci-
al; neque Elisaeus discipulum suum hostes perhorrescentem
exit. 1 6. Sed enim neque sapiens Daniel, bis ex ore leonum 6
tus, neque tres pueri ex ignis fornace liberati nihili fecerunt
aos suae gentis homines. Sciebant enim se non suis viribus
ula evasisse, sed Dei virtute cum signa peregisse turn ab
stiis fiiisse servatos. 17. Itaque nemo vestrum, licet sit pro-
1, licet miraculorum operator, se adversus fratrem extollat. 10
lim id detur, ut nuUus amplius sit infidelis, superflua deinceps
omnis signorum operatio. 18. Etenim esse pium ex bona
;piam voluntate oritur, at miracula patrare ex virtute illius,
>peratur; quorum primum quidem nos ipsos respicit, secundum

Deum ob causas supra dictas operantem. 19. Igitur neque 15
:rator nihili pendat exercitus duces, qui sub ipso sunt, neque
fecti eos, qui ipsis parent. Nam si non sint, quibus prae-
ntur, supervacui erunt praefecti; et si non sint duces exercitus,
stabit imperium. 20. Quin etiam neque episcopus in diaconos
presbyteros se extollat neque presb3rteri in plebem j ex utrisque 20
3 coetus compositio exstat. 21. Episcopi quippe ac presbyteri
rundam sunt sacerdotes, et laici quorundam sunt laici; atque

quidem Christianum in nostra consistit potestate; apostolum
) esse aut episcopum aut quid simile, nostrae non est pote-
is, sed ad Deum largitorem charismatum pertinet. 22. Haec 25
or hactenus dicta sint propter eos, qui digni habiti sunt, ut
rismata vel dignitates acciperent.

II. Illud vero sermoni addimus, quod neque omnis, qui pro-
:tat, pius est, neque omnis, qui daemones expellit, sanctus.

1. ravra — dpijat^w] Eisdem ver- numerant, nee vero inscriptionem exhi-

ioterpolator IV, 10, 5 sectionem de bent. Turrianusinscripsit:/2cpir((«v^ni-

leribus terminavit. Clausula igitur axonuiv xal nQsa^vxigoiv dva^itov.

utitutori attribuenda est. 1-3- Anastas. Quaest. XX.

I. "Ori ov navtaai nSf 6 7igo<pti- 1—2. Origenes In loann. t. XXVIII

mvrldainovaqixfiallwv evat^^q. c. 12—13 respiciens Caiphani et Ba-

xl Don prorsus omnis prophetizans laam exponit, non quemque prophe-

daemonas eiciens pius est. Sic in- tantem esse prophetam et sanctum,

atv. Rcliqui codices caput quidem 2. Ps.-Ign. Philipp. 4, 4.

SO*

COMSnTUTIONES

xal BaXaapt 6 tov BtntQ o (idifzig jfQOB<f.t]Ttvaa> dvaai^rjq &
Ka'(dq)ag o il^evdcut'vfioi; dgxuQEvg. xolXa 61 xai 6 did^oXoc
Xiyei xai oi d(i<p' avrcv daif^oves.' xdi ov jraQci tovto (ut
avTOlg tva&^eia^ oxivd-iJQ, dyvola yap tlotv jifxtioftivot di
h aiov fioxd^r/Qtar. 3. tiiJXov ovv, on ol dof,StIg, xat' jrQOfprfTfv>
ov xaXvjtTOvoii' dia rfjq nQOfprixdag rijv eavrtdv aoi^ttar
ot dalfiovag iXavvovreg ix Ttjg tovtcov vjtoxfoQfjOetog oUi
Ooincaf dXXr/Xovg ydg djtccrdian', xa&djteg 01 rag xaididz yi.
tvhxa ixi6iixi'V(m'oi, xai xovg xQoaavtxovrag avroli: dxoXXv^

10 4. ovve de ^aaiXevg 6v<iOE[ir]g tri ^aatXtvg vjiaQxit, dXXa tvq^
ovrc ixloxdxog dyvoiijt rj xaxovol^ xixuCfiivog tri
Idtiv, dXXa if)ev6Srvfiog, ov xaga &eov. dXXa xaga dv
XQO^lti&tu, log 'Avaviaq xal ^tfiaiac tv'hgovoaXijfi, xai 2e'
xat*4xiac oi iv Ba^vXmvt ti.'tv6oxQ0^7^rai. 5. diXd xai

la 6 (idvTic TifttOQiav trias diatp^tlQaq top 'lagaijX ev rot
qeyoSgi, xai Kaiu(pag voxtgov avxoffovevxiig kavrov yiyovir,
ol viol I^xtvd Ixtxiigovi'xeg-dalftovaq IXavvEtP vx' avreop
fiaxlai ytvofiBvoi t(fvyov dxgexmg, xal ol iiaOiXflg tov 'ICQidfl
xal TOV 'lovda doB^ifiavxtg xavxolag xiftwglag txioav. 6. ^^l»

20 ovv, atg xal ol y^tvdojwftoi kxloxoxoi xa\ xqio^vtiqoi o\tx it-
q>tv§ovTai Ttjv xaga &£0v dtxtjv' ^rfirfitTat yag ovtoIq xal rif
,lY(itlg ol Isgelg ol ^avXi^ovxig ftov Ti> ovofia, xagadn't' '
elg oq>ayi}i' cog 2t6txlav xal l4xlav, ovg dxtXTjydviotv p
Ba^vXwvog" , dig (frjOiv 'legtfilag b xgo<p^xijg. 7. ravra di (fCftff

25 ov Tag dXrff^ftg xgoqpf/xeiag i^ov!>^evovi>Teg, tOfitv ydg avrac xtn'
hxixvoiav i^tov tv xotg ooioig Ivegyeta&ai, dXXd to d-gdao4
ciXa^ovBvofitva)v xaxaOxeXXovxEg xai xgoorid-ivxeg ixtlvo, ait
TOtovxoav &Eog xtgiaigel Ti/v x^Q*^' „vxtgr)q>dvoig yog 0
dvTiTdoatTai, xaxtivoTg 6h dldcoQi xdgiv". 8. ^Xag ftiv ovv

30 "Aya^og iff' tjfiruv xgo(f:tjxevoavxeg ov xagtst'^ttvav eavxav^
axooToXotg ovxe vxtgE^rjOav ra kavxmv fttTga, xaixoi Bi'

I Num. 25. 24. — 2 loauD. u, 51. — 13 ler. jj. }6. — U
2 J. 51. — 17 Act 19, 14. — 22 Mai. 1, 6; Icr. j6, 22. — 2S Pro\'. \,\
1 Petr. $, 5. — 29 Act. 1$, 32; 21, 10,

1 xal pr > d e I 2 itfifvi; d | .") fittfatir : fifv iaxtv a ' 4 ntnttfiit
:ii7Xfiaf*ivoi h | 5 nox^r,(f(av a h m v . xaxovoiav d e E 1 ovv : tit'
ngofpTjTfvovmv d 1 6 avxiSv d | datfimtv a E : Svaai^. rel | 7 6aifi9tt

APOSTOLORUM VIII, 2, 3-8. 469

L Etenim et Balaam filius Beor vates prophetavit, licet impius,
t Caiphas, falso nominatus pontifex; multa quoque diabolus prac-
kit et illius daemones, neque ideo quidem inest eis pietatis scin-
iOa; ignorantia quippe opprittiuntur propter voluntariam improbi-
item. 3. Liquet igitur, quod impii, quamvis prophetent, non 6
ibducuot per prophetiam impietatem suam, quodque qui dae-
oones expellunt, ex eorum discessu non efficiuntur sancti; nam
e mutuo decipiunt, sicut qui ludicra risus causa ostentant, eosque,
|iu ad illos advertunt animum, perdunt. 4. Neque vero rex ini-
nos amplius rex est, sed tyrannus^ neque episcopus inscitia vet 10
inimi pravitate constrictus amplius episcopus est, sed falsum nomcn
;erit, non a Deo, verum ab hominibus promotus, ut Ananias et
Samaeas Hierosolymis et Sedecias atque Achias pseudoprophetae
Babylone. 5. Sed et Balaam vates poenas dedit, cum Israel in
Beelphegor corrupisset, et Caiphas postea sui ipsius interfector 16
ostitit, ac tilii Scevae aggressi expellere daemones ab iis vulnerati
liigenint turpiter, et reges Israel ac ludae, cum impie viverent,
(fiversa supplicia pependerunt. 6. Constat igitur ementiti nominis
^nscopos ac presbyteros non evasuros esse Dei vindictam; dicetur
tarn illis nunc quoque: Fos sacerdotes, qui despicitis nomen meum, 20
radam vos in occisionem, ut Sedeciatn et Achiam, quos frixit rex
Ubylottis, sicuti ait leremias propheta. 7. Haec autem dicimus,
ion quod veras prophetias contemnamus, quas scimus Dei afHatu
D Sanctis fieri, sed ut confidentiam arrogantium cohibeamus, illud
ddentes, Deum auferre gratiam his; nam super bis Deus resistil, 26
mmilibus autem dat gratiam. 8. Sane quidem Silas et Agabus,
lostri temporis prophetae, non se coaequarunt apostolis neque

9 irixovTog d e | avvovi e | 10 In : post ^aaikfvi d e E, > h m v |
11 ntnuifiivoi e, itfntia/t. h | 12 9w d | 13 aa/xtag m | i^A d E | 14 dxatai
h m V I 16 sTtjaiv e, eat^oe d | 16 Kaid^at -\- og m v \ iyiveio a e | 17 ot
> d I ilavveiv : ixfidXltiv h tn v | 19 tov >■ h m v . navtoiav tiftwpiav
d e I Hn^aar d I 22 ro ovofid fiov d e | 23 dxatav h m v ! 27 ixtlvw e 1
28 0 $fog d e I Tieptalpti d e | 31 ov^ d e v

4- Anastas. Qiiaest. XVI. — ovie nomine vel dignitate episcopi non est
(itaxonog xti..'] Haec sensu latiore dignus. Cf. autem VI, 15, 2—}. -
'BtcUegenda sunt: episcopus improbus napd i^tov] Cf. Ign. Philad. i, i.

470

CONSTITlTIOtfES

ovTeq. 9. yTQOnptJTBvaat' 6e xai yvt'olxtc, to (dip xalathv
?) Mcoiiotoog xai i4aQcov ddeXtprj, (/era 6i tovtjjv Jf^^ioQG,
fiera ravraq t)X6a xai %v6i&, tj (liv ixt 7(ualov, jy 6k Ixt
xai Tj (iTjTTjQ 6h roC xvqIov JtQOtq)7'jT£voei' xai 'EXtoa^er ^ fii

5 avTpjc xaluiri'a, xa\ ig>' Tjf/div ai ^iX'utnov d^vyytTtgii;' all'
ixrjQ9-t)oav xara tcov dvdgoiv avrai, dXX* i(pvXa^ca' t« oixtla fih
10. ovxovv xai Iv i'fiti^ xuv dvt'/Q tu- Ij xav yvvrj, xd rt-yj
avTijq rivQQ x^'P''*'''?' xaxuvo<pQovtlT(o, 'iva ix fft'roJ tv6(n^
9s6g. ,,'Exi rh'a" ydg, g>rjOli>, „ixi^Xkipai, aXX ^ kxX rov T(

10 xa\ fjOvxtov xai TQipiovrd fiov rove Xoyovq" :

III. Tiii fiiv ovv XQcora rov Xoyov i§i&i(di&a xigi roiv n
lidxmv, ooajttQ 6 d-tbc xax' idlav (iovXtjoiv xugtoxtt' ar^^ttixM^
xai oxcoq rc5i' rpfvdrj kxixtiQOVVxmv Xiynv ij dXXoTQtoj xvevi
xivovftivmv TJhy^i rov tqoxov, xai on xovr/Qolc xoXXdxtq

15 ;|f(>?;(Jrtro o d'tbi^ jrpo'c rt XQog^tjxtlav xai xtQaroxoiiar. 2.
6\ ixl x6 xoQvg:at6raTov xfjc; ixxXTjOiaoxixfjc, diaxvxcaaetoc 6
tffiaq ixeiysi, oxmi; xai xavxjiv fiaVdvxez xoq' rjtioiv ttji' Atm
ol xax&^i'xfq di' tj/itOv yvoifiij Xqioxov txloxoxoi, xdvra
xag xaQado&iiaa;; i}(xlv b^oXaq xoit'jo&t, eidoxtg, art „o

20 axovmr Xgiaxov dxovtt, o 6h Xqiotov dxovmv xov ^eov
xai xaxQoc axovei", (p tj d6i.a eU xovc aic5va>i' dfti'fV.

IV. "Afta xotrvv vxdgxorxtq rjfiilq oi dixadvo xov xvgiov fflW*
azoXot rdo6s xaq ^elaq vfilv ivzeXXofied^a 6iaxd§H>i xiQi jranJj

1 Exod. IS. 20. — 2 lud. 4.4. 3 IV Reg. 22, 14; ludilh 8. -

4 Luc. 1, 2. — 5 Act. 21, 9.-9 les. 66, 2. — 19 Luc. 10. 16

2 umaiuf^ d h v I oi)r^»' d e | dtftiL^a m. Sfffogpa d c h 3 n*x itif^
d e E I 6).Aa6 d e I 6 nirat : atrvHv e ^ 7 yvv> . . ar^p d e | 7^ "'••
Tviavrtii m : 8 x«P'* ^ I "*"' d c m v | 9 rov + npnov h cf . E I 10 ',"ri*^
d m I 12 fiovlijv d e | 14/15 dnfxaplaaro a | 15 vvv h v 1 1" irap v/""'
fta»6vzei a I ra§iv d | 19 notflo^F h v, noifla&at d e I 30/21 «vm *■ *
a d e : X-. nazghi aviov h tn v 1 21 c^ - dfiiiv >■ h | 22 vfifU f I itHtn ^
33 v/ilv : tjfiuiv a dyriDofttv f

9. Cf. Clem. Alex. Strom. I, 21, 136
p. 400; Didym. De trinit. HI, 41. —
'PtAinnov] Hie Philippus Act. 21, 8
distincte evangelists et unus ex Septem
vocatur. Cf. autem quae adnotavi ad
VI, 7, 2.

in. "Oti TO 6(atdaaKt9m Tt h
raff ixxi.ijoiaii (itiTf)ov^(ta «!**"
<paioTaT6v lariY (>■ a v, i hie f-
scriptioneni capitis IV ponit). QH
constituere ea, quae ijj eccl«u ^'
aguntur, sumnium ac potisiimutn si-

AFOSTOLOBUM Till, 2, 9—4, 1. 471

isi sunt fines suos, etsi a Deo amabantur. 9. Sed et
prophetaverunt, olim quidem Maria soror Mosis et Aaron;
c veto Debbora, postque iilas Holda et ludith, ilia sub
;c sub Dario. Mater etiam Domini prophetavit, et Elisabet
nos et Anna, ac nostra aetate filiae Philippi; verum tamen 5
dversum viros extulerunt, sed custodierunt modum suum.
le si et in vobis vir quispiam sit aut mulier alicuius huius-
itiae particeps, humiliter de se sentiat, ut Deum habeat
m : Super quern enim, inquit, respiciam, nisi super humilem
n et trementem sermones meos? 10

Quae igitur prima erant huius orationis, ea exposuimus
imatibus, quaecunque Deus iuxta voluntatem suam prae-
linibus; et quomodo eorum, qui mendacia loqui aggre-
' aut alieno spiritu movebantur, mores confutaverit, et
:pe Deus improbis ad prophetiam et miraculorum editi- lo
us sit. 2. Nunc vero ad praccipuum ecclesiasticae dispo-
3ratio nos pertrahit, ut et banc a nobis discentes con-
tra vos, qui Christi nutu per nos ordinati estis episcopi,
iciatis secundum mandata a nobis tradita; scientes, quod
uidit, Christum audit; qui vero Christum audit, Deum eius 20
n audit, cui gloria in saecula, amen.

Simul igitur exsistentes nos duodecim Domini apo-
ce divinas' constitution es de omni ecclesiastico ordine

VI. Ad hanc sectionem cf. drei ersten christlichen Jahrhunderte

ljto>loy«o»' sive Rituale Grae- 1870; Liturgie des vierten Jahr-

t7. I. Morinus, Commen- hunderts 189}. L. Duchesne, Origines

icris ecdesiae ordinationibus du culte chrHien 1889; ed. Ill 190}.

Renaudot, Liturgiarum ori- E. von der Goltz, Das Gebet in der

oUectio 1 7 16. I. A. Asse- dltesten Christenheit 1901.

!x liturgicus eccl. univ. 1749. IV. Utgl xtt^otofitSv (+ iniaxo-

odex liturgicus eccl. univ. nwv navtmv xaiv dnoatoltuv dia-

F. E. Brightman, Liturgies ra|c(; e ad v. 2). De ordinationibus

f western 1 1896. C. £. Ham- (episcoporum apostolorum omnium

! ancient Liturgy of Antioch constitutiones). — Codex v inscripti-

ramentarium Serapionis, edi- onem oniittit, sed ad versum 2 notam

ius operis volumine secundo de vita Petri affigit, et similiter infra.

)5. F. Probst, Liturgie der i. Cf. VI, 14, i.

472

CONSTITUTIONES

ixxXtjOiaOTixov rvjtov, ovfi-^aQOvroc i^fdtv xai xoi- riji ,j
axf t)(wc" UavXov rov ovraJtoOToZov ijfdfov xai 'faxro^ov zov I
Oxo'jTOu xai T(ov XoiJtdJv JtQfOiivTiQan> xai rmi' Ixtu dtwm
2. jrpcoTOc ovv iyca (prjfii nixQoq ixloxojtov j^fiporoviKii
5 roc h' Toli .TQoXa^ovaiv af/a Jidrrfg 6uTa£.afif&a, U'
afitfiJiTOi', t'jro jrai'Toc ror Xaov ixXtkiyfiivov. 3. ov oi'(
f^ivToq xai dgioaproq avptk^cov 6 Xaos &fta xai x^^^
xai tolii xaQOvoiv Intaxoxoiq ir tj/JiQn xi^Qiaxfj, o ;Tpd«
T(ov XoiJtdiv tQayTccTat to jigtOiivTeQiov xai ror Xaov, ft

10 kOTtv, ov aiTovvrai nc agxovra. 4. xai txivtvodvrav xt
fjTfpcoTaTeu, ti fiaQTVQtlrai vxo xdvrav a§tog livat rffi
ravrtj^ xai )MfiXQdz ijYt^oriaii, hi zu xara xi]v tig Heov
frxjtffeiav xarrop^roroti, si r« xqoj: civ&qwxovc dixuta xn^iiaxriu.
el ra xara rbv otxov avtov xaXcos, rpxovofdijxai, tl tit xate xh

15 fiiov dvtniXr/XTWc. 5. xai xcivrcof (if/a xara aXfj^eiar, aJtX m
xaza XQoXrfipiv /jagTvpijodvztov roiovrov avzov ilvat, <wc bi
dixaOTfi ^lo'j xai Xgitizm, xagovroq drjXadrj xai rov aylov xnv-
piaro- xai xdvztov T<av ayimv xai XtirovgyixcSv xvivfidxav, i*
zgirov xdXiv xvBioHcocav. il a^io^ iortv dXrf&w^ ztj: kitrovf-

20 yiac, „h'a ^Jii ardfiaro^ dvo /} rgifov ftagrvgrnv oraf^^aizai xb
^tjna". xai avvd^tfit'rmv avtmv ix rgltov a§iov tlvat, dxatxii-
a^maav 01 xavzig ovvOijfta, xai ddvteq xgoB^vfimc dxoviolfaioar
6. xai otatxf^^ yevofi^VTjq sig rcnv xgajrotv sxtoxdxcov Ofia wi
dvoiv higoig xXrjaiov zov fi^vataorijgiov kazo^c, zdiv Xoixw i

25 Oxoxaiv xai xgiOfivztgav ottoxif xgootvxofitvmv, z(5v di Aaxo
ra i^iTa EvayyiXia ixi rf/ii Tot> jrttpororou/itfor xfT^aJU^c mMf
fitva xartxovrwv, Xtyiro) xgoq &i6v

1 Act. 9, 15. - 14 I Tim. }. 4- 2- — 20 Mt. 18, 16.

1 avfinugovTOi; d f h E, -rf <; e : -ra»v a m v f 2 ^fiwv > f t! afin
ah m V : + agiCTov 6i d, a'p. <f« f, dgiaiiiv6ii e, aptatovE, dpmt iv6^9 z' \.^
txkfyofitvov m V I 8 xvpiaxi G : -f ovvsvdo;ff{rw E a' i. m. 1 « -f <<? E
9/11 TO nQtaji. — npoatnfgtatdxw > f | 11 f i : jj f I lAtyaXtn + joi itw *
13 tl : flza e | xiii i \ 12/13 il td : eha e | iy tUxuta npo; ivdpiinw; ^
15 dvfTiiXijntoi; d f { 16 :tgoown6).^tl>iv h | 17 ^tv xttl ^di ( | JVpiatd lon*^
dvoti e I 18 /.f/roKpytoi-' h | ^^^ : xai /?;r f | 20 atofia f | r; : xai m \ ^nprvf*'
ft XQtiuv i I OTaSt'/Oftai f h (post n. gfjfta h) E cf. I] Cor. IJ, I :
a d e m V Mt. | 24 ).otndiv -\- rdiv e i. m. | 27 &f6v : tov 9. ri^r cr/
qui vero orationem non exbibet, sed capita V— XXXI omiltit

ngimus, una praesentibus turn clectionis vase Paulo co-
]OStro, turn lacobo episcopo, turn reliquis presbyteris ac
laconis. 2, Primus igitur ego Petrus aio ordinandum
:opuni, ut in superioribus omnes p.iriler constituimus,
1 in omnibus, a cuncto populo electum. 3. Quo

et placente, congregato populo una cum presbyterio
)is, qui praesentes erunt, in die dominica, qui inter
traecipuus est, interroget presbyterium ac plebem, an
quern in praesidem postulant. 4. Et illis annuentibus
erroget, an ab omnibus testimonium habeat, quod dignus

hac et illustri praefectura; an quae ad pietatem in Deum
ab ipso sint recte facta; an iura in homines servata, an
i res pulchrc dispensatae, an vitae instituta sine repre-
P5. Cumque universi pariter secundum veritatem, non
unduni anticipatani opinionem, tcstificati fuerint, talem

quasi ante iudicem Deum ac Christum, praesente scilicet
cto spiritu et omnibus Sanctis ac administratoriis spiri-
lus tertio sciscitentur, an vere dignus sit ministerio, «/
rum vel trium leslium slet omne verhtim ; alque iis tertio
;bus dignum esse, a cunctis petatur signum assensionis
r dantes audiantur. 6. Silentioque facto unus ex prtmis
una cum duobus aliis prope altare stans, rcliquis episcopls
eris tacite orantibus atque diaconis divina Evangelia super
;, qui ordinatur, aperta tenentibus, dicat ad Deum :

BpoAO/i^ovoj »'J sc. ia libro
lis c. J — 12.

Mvpiaxii] Synodus Caesar-
I (691) c. I distincte dicit,
onnisi dominicis festivitati-

10

15

20

ic sectionem arabicc e^idit
ididiensis, Eutychius 1661

tiam palrum ecclesiae ple-
gclis, praesertim tempore

Eros primum
sides ac pa-
_

troni ecclesiarum, altari assistentes et
praesidentes. Cf. Tert. De pud. c. 14
s, f.; Orig. In Num. hom. XI, 4; XX, j;
Cyrill. Hter. Cat. I. i; Epiph. H. 25
c. 3; Bas. De ieiun. hom. II, 2; Chrv-
sost. In Ascens. hom. c. 1 (Bened.
11, 448). avvtfqittt] Syncsius Ep. 67
Migne PG 66, 141$: to avv9t)fia r/j^
Xfipotoviag.

6. ra ^. Evayy^ha xr?..] Ps.-Dio-
nysius Dc cedes, hierarch. c. 5. j, i :
*5«/pfr« 6i jtal txxQira roii; ifpa<>-
•/^ati ft'fr ij Tujy Ajuyiutv ini xfifal^g
dni»(Oii. Cf. ibid. 5 7-8.

474

CONSTITUTIONES

V. 'O air, St'ojtoTtt xvgit o ^eoc 6 JtavToxQOTCtQ, i
<r!fiwi}Xoq xai (t^aatltvTOi, j o dti cav xa't jcqo rdiy al<6v<o»
X€n>, 6 xdvti] dvtvdeijg xai xdctj^ aixiaq xa\ ytviotw^ x^iirrowj
(lovoi aXtfi^ivoi, o (lovo^ <iog)6cj b mr /iovog vtptaxoc, h r^
5 aoQctxoc, ov r) yvdioig afag^oCfO fiovoz aya&oq xdi dav)
„6 ra xdvxa lidtbc yigh' ytviatcoq avrcor.o xcov xQvxxmv
aTi^",lo dxQoatxoc, 6 ddtaxoxoc' i 2. 6 ^eoq xai xarijQ xov ^Ofo-
ytvovg vioi' oov xov &toi' xai OfOxfjQO<z iifiiov, 6 drjfjtov^o: rat
(iXcov 6i avxov, o XQOi'Ofjxrji:, 6 xt^dtptatv, „6 xaxr/Q x<ov oixri^

Iti fiojv xai &e6<; xdoriq xaQaxXrjotoog, o iv iifft/Jiolg xaxotxof xtt
xtt xaxtivu iqioQOJv"- 3. av 6 6ovg ogocc ixxXr/aiaq dtu rf,; It-
ocrpxwj xagovatas: xov XgiOxov aov vxb f/dgxvgt xm xagaxiJUN
did xdiv amv (hcoGxoXan' xai ^f4c5v xdir xdgtxi a^ xagtCmTm
ixtaxoxcav, o xgoogiaag i§ dgxf/g hgslq tic Ixtoxaclav iuov oov,

15 ^/?f jl Iv xgoixoti, -£r)^ xai 'Evdtg'xal 'Evd>x ^^^ *'^"'* ^ iViijfi-
atdex xai 'lo'jff' 4. o dt'adei^ai: Afigadfi xai xoi\: Xoixov^ xaxft-
dgxag, ovp xote xiaxolq aov B^tgdxovaiv Mcovotl xai Uagwr m
'Ekid^dgcp xai 4>irttg, o t§ avxtor xgoxeigiadfjtvo^ a-
Ugilq iv xjj oxrjvf, xov ftaQxvgiov, 6 xov ^ftovtjX , ^ ,

20 dq hgta xai xgo^f'/xriVf 6 to aylaOfdd oov dXttxovgytirw pi
iyxaxaXixaiv. o tvdoxt'ioa>; ir oiq i]gtxiam So^ao&f/vaf 5. ffi'To;
xai I'vv fifOtxtiit xor XgiOxov aov 6t' i^pimv Ixlxn xijv dvvafuv ror
,.rjyffiovixov aov xvevfiaxoq", oxtg diaxovttxat xo? fiyaxuftito)
OOV xaidl 'IffOov XQtoxfp, oxeg i6a>gt'fiaxo yt'oi/ia oov xotq itj^oii

25 dxoaxoiotq oov xov alaivlov iteov. 6. dog iv to3 t'vofiaxi *w,

b I Tim. I, 17. — Mt. 19, 17. — U Dan. 1, 42. — 9 11 Cor. 1, V
10 Ps, H2, $. 6. — 21 Eph. I, 4. — 23 Ps. so, 14.

1/17 o toil' — 'Aa{tuiv > f vel polius folium excidisse vidctur, cuni pa
gina 545 in voce 9ibv desinat, pagiiui ^\b vocabuli& ;rai ikioZaQ incipu}
2i'6 imapx.*"^' >• h ra v | 8 natxl a i 6 ^ : r^ fivat d | 6 ro > * 8 *«
viov h I 12 oov > li inofiaijTvpat d 13 i;/<cwv + didaoralan' i *'
idfiiTt h I 14 }.aov : rov ).. d | 15 xai 'b'viui > d ; 16 iarutji h | 17 niomii
aiTiTolg h I ftetati d b m v | 18 iltd^ap d f h | npoj^iiptaaftfvo^ + tU^

I

V. 'Enlxhioti; {frx*! iitl d) Xf'po-
Tovlag fmaxoniov {^mnxonov d, om-
nia > v). Invocatio ordinationis epi-
scoporum.

.. cf.vu, js;}9.2; vw, ti,(

— ua\.<Yf(ftTO!i] Cf. c. I J, 7; }S
46, 16. Basilius Adv. Eunont l
22. 26. 27 impugnat Eunomium

APOSTOLORUM VIII, 5, 1—6. 475

V. Qui es, dominator Domine, Deus omnipotens, solus in-
aitus ac regem non habeas, qui semper es et ante saecula
dstis, qui omnino nulla re indiges omnemque causam atque
um superas, solus verus, solus sapiens, qui solus altissimus es,
nra invisibilis, cuius cognitio expers principii; solus bonus ac 5
omparabilis, gut omnia nosti, antequam jiant, occultorum cognitor,
ccessus, domino carens; 2. Deus et pater unigeniti filii tui,
i ac servatoris nostri, conditor universorum per ipsum, promisor,
or, pater misericordiarum et Deus totius consolationis, qui in altis
hitas et humilia respicis; 3. tu, qui dedisti leges ac regulas 10
:lesiae per Christi tui adventum in came sub teste paracleto
r apostolos tuos ac nos gratia tua adstantes episcopos, qui ab
:tio praestitisti sacerdotes in populi tui curationem: Abel in
imis, Setb, Enos, Enoch, Noe, Melchiscdec et lob; 4. qui con-
tttisti Abraham et ceteros patriarchas cum fidelibus tuis famulis 15
ose, AaroD, Eleazar, Phinee; 'qui in ipsis desumpsisti principes
sacerdotes in tabernacuio testimonii, qui Samuel elegisti in sacer-
>tem ac prophetam, qui sanctuarium tuum sine ministris non
Jiquisti, qui benevolentia prosecutus es eos, in quibus voluisti
brificari: 5. ipse nunc quoque intercessu Christi tui per nos in- 20
mde virtutem principalis tui spiritus, qui ministrat dilecto puero
10 lesu Christo, quern voluntate tua donavit Sanctis apostolis ad
e aeternum Deum pertinentibus. 6. Oa in nomine tuo, Deus

'ocem usurpantem. Altera ex parte 20, i}; VII, 35, 10; VIII, 6, 11; 12, 8.

)i<iymus Oe trinitate I, 27; III, 3 31. 34. 36; 13, 10; 37, 2. Cf. quae

?G 39, 397, 400. 827) earn adhibet disputavi in libro Die Apost. Konsti-

lepatre atque filio, II, i (p. 452) de tutionen p. 165—166.

ipiritu sancto, II, 8 (p. 608) comme- j. onep diaxovBlrat] Verbum qui-

"^onXt^vdavyxiftTovSoSavtov^eov dem Pneumatomachismum sapere vi-

*«(>o;, similiter ac Ps.-Ignatius Trail. detur. Nequaquam autem ad eum

i> 1 to Tov navroxgttTOQOi &eov referendum est. Etiam Ephiphanius

i««fi9ftov. Cf. etiam Basil. (Didym.) Ancor. c. 68; H. 74 c. 5 respiciens

Wv. Euoom. IV, I (PG. 29, 67$). Rom. 15, 8 dicit, awdiaxovdv (cum

1-7. Oratio locum obtinet in ritu Christo) to nvevfia to aytov patri

■rdiiutioDisepiscopi, quoutunturlaco- saltern. Locutio similis est ei, quae

'itae Alexandrini vel Coptitae, et in V, 20, 1 3 de ministerio filii legitur

itoMarfflitarum. Cf. Denzinger, Ritus et de qua tbi disputavi. Praeterea

')'Kotalii]ini864lI,33— 24; 200— 201. considerandum est, earn fortasse non

2- 0 ^eds xal nat^g rov (x. vlov propric Constitutoris, sed ab hoc una

'on] Smiliter I, 8, 1; II, 20, i; V, cum oratione receptam esse.

476

#«, ixt car Jarlar ««e TMxk, ot* I

rrarrbi; «a2 ^iga^ xcu i$t

wt W/i/ii> rop oQt&fibv T<or

Son tiHJf ^ovoico'
t^ ^vauLyr Cm^/Mmwi xJli^povc xora to
tmcT, rJiiuw St xiana. ^immMfmw" xatix rijv i^oodcof,
z tmii ixm^rolmc^ tua^attbr 6i act iv xQaoTfjfxt xm xa6\

" aMi iwmiftmwtwm „0vaia9^f''lj» Sta XQtarov SttToino,
vfq —ly^ii dha#i|M|i;, j,^ oCfiifV ivcadict^ 6ia rot*
a/imf xmM; tfor 'i^o«v" 3[QiaTov tov 9(ov xak cmx^Qoc ij^,

IS A' oc am dagc, r»§ui »«i ^ifimj ip ofitn xvivfiart vvv xc! &&

xta tU Tocc eiavae xm» tJmarmm.J^. xcu ravra Ixst^afiivw ot

AOCfo* U^^ ijulijiroMiav' ji/t^, xtu ffvp avroli; osra^ 0 hii;.

9. xai ftrrh ttjv xgotUvx^ el^ T^or hfioxoxcav (irtaffQtra

xrjr ^voioT ixl roSr x^'po^ ^^oi^ ^^^(f^^o^'fi^t^vroc. 10. x«u

20 to^ci' lv9QmnC/kl9m ih ror crrrqa dia^'porra ro^oi* ;Ta(>a
Xoutw ixioxoxmv, xcartmv avrir tpiifjcavrcai^ rtp ir xt<gl\
^puij/itm. ii> xat ftira Ttjv dva/vmotv xw Nofiov xai rear llfo-
^ijrtSPf X10V xt Exioxokdiv r/ftwr xai xdiv nQd§ta>v xai ra>
Evccfftiimv daxaaaa&io 6 Xf'Q<y^oi>i]He\g xrjv ixxirjOlcv, *iyw

26 ,,7/ jfrt'p'? ''<>*' XKQiOv Tjiimv ItjUov XqiCxov xai rj dydxfj
&iov xai xargbg xai tj xotrwpla xov ayiov xvivfioro^ ftera x<a
xaw vftmv", xai xtwrn; dxoxQtviaf^oKiav' Kai fuxa xov xn
ficcroiz GOV. 12. xai fiexa xr/v xQOOffTjOiv XQooXaXtjcdrat x<p I

1 Act. I, 24. — 2 loan. 21, 16. — 7 loan. 20, aj. — 8 Th. i. ?•
9 I«. 58, 6. — Ml 18, 18. - 12 Mai. 1, 11. — 13 Eph. s, 2; Act. 4. J*
26 II Cor. 1}, I).

1 toifdf : TOVtov d f I «^f > h I 2 imaxonr,v f | ap/ifpcirifi' f | S iitt$
Tog f 6 navTOxpoTtup h v ( 8/9 ra npoataynaxa f | 9 <}i : r» m | 10
Xfcpioifiv h m V I II arptntatg -\- xai ( npnatpipfiv h ) 12 iiftti^
13 iia > h I 14/lu TOV itfov — nvfCftart > h 14 ijftdii -f ;/** oi
m V 15 xul Ti/Afj xai aiiiui; A \ iv : aw f | IB ttiiarwv a d : -f <'>"7'' '
m V I 18 t'li > h m V I 21 intaxonwv + xui f | r(u : ro a h v | 33 ft^V^

*^ - ---

APOSTOLORUM VIII, 5. 7—12. 477

pitor cordis, huic servo tuo, quem elegisti in episcopum, pascere
ctum tuum gregem et pontificem tuutn agere, inculpate mini-
totem nocte ac die, et placando faciem tuam congregare nu-
rutxi eorum, qui salvi fiunt, ac offerre tibi dona sanctae tuae
lesiae. 7. Da iili, Domine omnipotens, per Christum tuum 5
ticipationem sancti spiritus, ut habeat potestatem remittendi pec-
s secundum mandatum tuum, dandi cleros iuxta praeceptuni
in et solvendi omne vinculum secundum potestatem, quam tri-
sti apostolis, utque tibi placeat in mansuetudine et mundo corde,
istaoter, inculpate ac irreprehensibiliter offerendo tibi purum et 10
Tuentum sacrificium, quod per Christum constituisti, mysterium
vi testamenti, in odorem suavitatis, per sanctum filium Juum lesum
tristam, Deum ac salvatorem nostrum, per quem tibi gloria,
nor et cultus in sancto spiritu nunc et semper et in saecula
xuiorum. 8. Et postquam ita oraverit, reliqui sacerdotes respon- 15
ant: Amen, atque cum eis omnis populus.

9. Et post precationem unus ex episcopis hostiam ofFerat in
anus ordinati. 10. Et mane in loco ac throno ad ipsum per-
lente a ceteris episcopis collocetur, cunctis eum osculantibus
iculo in Domino. 11. Ac post lectionem Legis et Prophetarum 20

Epistularum nostrarum et Actorum atque Evangeliorum ordi- '
itus ecdesiam salutet, dicens: Gratia Domini nostri lesu Christi

caritas Dei ac patris et communicatio spiritus sancti cum omnibus
^. Ac universi respondeant: Et cum spiritu tuo. 12. Et post
ilotationem populum alloquatur verbis exhortationis. 25

V . 24 aanal^ia^m h | 25 xal > a | 26 xal narpog a f : >• d h v Ttvtv-
'«0{ + el (— ff) f I 27 ^fiwv d | 28 n^oaptjaiv -\- ravttjv d ! 29 7ta(>a-
v.;r(xov; d, sed i. m. nagaxk^aewg

6. rvrros xal ^fiigag] Item Con- clericorum vel potius secundum con-

titutiones per Hippolytumseu Epitome textum loca Christianorum peccantium

>bri VIII Coastitutionum apost. atque ac paenitentium.
instituUones ecdesiae aegyptiacae ,0. ;rrfrr«»v «vr«r y«;.,a«««,r] Cf.

■d Tcrsiones huius scnpturae aethio- p^.j^- Qe eccles. hierarch. c. 5,

«a et latina, quae soiae banc orati- ,£..„' < s,' „ „ '«, ^ . -

' ^ 3, o: IJarres yay oaoi nagfiai xutv

«emtradunt; e contra Canones Hippo- j^^,,^^-,. «„,^ ^^^,„^ . . , ^^^■,

yt c } ac Testamentum D. n. I. 21 ^^^^^ ^^ r,r,Uof.iyov.
3ciim reddunt verbis: die ac nocte.

7- liuv] Cf. Ps.-Clem. Horn. Ill, 72. 1 1. 17 xd^ig xr/.] Repetuntur haec

" iiiovat xJj^^ovq] Gradus et ordines verba c. 1 2, 4.

478

CONSTITUTIOJJIW

VI. Ecu xXtiQcoGttVtOQ avxov rov xfjc dtSaaxaUac Xirfov 91^ y
iyoi *4v6Qiai 0 aStXtpbc UixQov 2. kvaaravTcor tufihnwv 6
xovoq iff' vtiyfjkov Tn>04 atffX&cov xrjgvxT^rto' Mt]ric rav it
Hivmv, lit'tTiq rmv <atioxcoi\ 3. xal ifivx^ag yepoftit'^q it
5 (VI) Kv^ao&i, 01 xaxTjXoifi£i'ot. 4. xal xdvveg oi Jtioxoi
didrotai' vjtiQ avxcov xgoosv/jioB-caaav Xiyovxtq' Ki'Qit
diaxovtlxco 6i vxsg avxtav Xiycov 5. 'i'jrtp rrai* xarr/x
xdvxtg ixxsvcac xov d^Bov xagaxaXiaiOfteif, i'va b dya^oi
tf'iXca^^Qmxoq tvfttrcuc ^flaaxovoy xmv df jycjfror avxmv'* xai

10 xaQaxXt'fiioiv , xai XQOode§ttfiti'os, avxcov trjr ixtaiav dfxiX
avrtov xal „6c5 avxolq xa airtjftaxa xcov xaQdtmv ccvxcap" x^
xo ovfifphQOV, dxoxaXvipt) ax'xolg xb tvayyiXiov xov XqiOxoi cn-jor,
qjcoxloij avxoi'g xal ovvixlotj, xatdtva^ avxavg rjyr &toyv<aciae,
„6i6d§ij avxovg" xa xQoaxdyfiaxa avxov xal „Ta 6txat<o(tattt",

16 iyxaxa(f\yctvoirj tv avxol<; xov ayi'bv avxov xal aoixtJQtot' fo^v,
diavol§y xa <axa xcov xaQ<)tc5v avxdiv xgoq xb li> xm vofim cvtoS
xaxayivead-at fjfiigaq xal pvxxog' 6. ^t^aicodtj 6t avxov: h tf
EVOifffi^, Evcioij xal kyxatagt&^irfitj avzoig rto aylo avxov xotitrh,
xaxa^io'ioag avxoig „xov Xovxgov xijg xaXtyytViClag" , xov ii'ii'-

20 (iaxoq xfji: a<jpB-ag6lag, xf^q oi'Xfuq C,(orjg' gvdfjxat de nvxovc axo
xdOfjg doi^Blag xal fit) 6c5 xoxov tc5 dXXoxglm xar' avxov,
..xa&agioii 6h avxovg dxb xavxbg (loXvaftov oagxbg xai .tjji'-
(jaxog, ii'oixi'jayj xb hf avxotq xal lfixegixaxi]aij" 6id xov Ap/UTor
avxov, f.tvXoyrjOtj xaq tiaodovq avxcSi' xal xizq t^odovq xal xaui'-

25 i)-vtnj avxolg" xd xgoxtlfteva elg xb Ov/i^igov. 7. Ixi ixnvtk
vxeg avxcov Ixexevoojfitv, i'va dq>iat(og xvxdvxtg x<5v xXr^ft^i^r
fidxoiv did xfjg fivrjoefog d^iw^^olow x(ov dyloiv fivaxijglw aa

9 Ps, 6, 10. — U Ps. j6, 4. - IJ Ps. 118, I a. — VJ Tit 3, 5. -
22 II Cor. 7, I. — 23 11 Cor. 6, 16; Lev. 26, 12. — 24 Ps. 120, 8; 89. l'.

1 iiaxovia^i il loyov : sequentia usque ad caput XVI vel partem litur-
giam conlinentem praeterit f | 2 o > d | 8 fxttviut; >► a | xttl >■ a | 10 *<«i
> d I 11 x«j>r.l(«ui' 4- v7it(i d 1 12 dnoHoXvypfi h v, dnonai.vrpt) '» ^
13 tfwxian . . ai If r/ofi xi).. d h, v | 14 ra Suttitu/ftatu > h | 16 ^r evTok '■
avTovi h I 17 xatayhfoUat : fifkfidv h | f>f > d | 24 iSoSov; -\- avtiv i
25 iKtfveaiepor d

VI. npooipvivrjaig O d) vnt(t rdv
xari^^ovniviuv. Oratio pro catechu-
meais. — Turrianus exhibet: 'W 9^fla

/.fitovfyia, iv i npoatp. nL ^\
cipit caput verbo iv^aaBi v. j.
2. Vox dxpowfxfvoi hie et rafrac. )3

APOSTOLORUM VIII, 6, 1—7. 479

Cumque doctrinae sermonem finierit, dico ego Andreas
;tri: 2. Universis consurgentibus diaconus in excelsum
scendens proclamet: Ne quis audientium, ne quis infide-
. Ac silentio facto dicat: (VI) Orate catechumeni. 4. Et
deles pro illis cum attentione orent dicentes : Kyrie eleison. &
5 vero pro eis precetur dicens: 5. Pro catechumenis omnes
itente invocemus, ut, qui bonus ac hominum amans est,
exaudiat eorum preces et obsecration es, et suscepta eorum
tone opem illis ferat ac det petitiones cordis ipsorum, prout
dit; revelet eisdem evangelium Christi sui, illuminet eos 10
lat, erudiat eos cognitione divina; doceat eos man data sua
:ationes, inserat in eis castum ac salutarem timorem suum,
ures cordis eorum, ut in eius lege die ac nocte occu-

6. et confirmet eos in pietate, adunet et adnumeret eos
uo gregi, donatis eis lavacro regenerationis, indumento 15-
litatis, vera vita; liberet vero eos ab omni impietate et
locum adversario contra eos, mundet autem ipsos ab omni
etUo carnis et spiritus, inhabitetque in eis atque inambulet
stum suum, benedicat introitus ac exitus eorum atque pro-
oderetur iis ad commodum. 7. Adhuc intente pro illis 2&
nus, ut remissionem delictorum consecuti per baptism i in-
n digni fiant Sanctis mysteriis et permansione cum Sanctis.

est cum voce amaxo'i ac libro meo Die Apost. Konstitutionen

nines eos, qui nondum ad p. 157— 158 ambo textus, alter iuxta

ne in gradum catechume- alterum positus, leguntur. Meminit

idem, admissi erant, quibus orationis catechumenorum et paeni-

cebat verbum Dei audire; tentium synodus Laodicena c. 19.
designat catechumenos vel 6. xov ivdvuatoq r^c d<p&a(iaiaq]

s, quorum unus gradus illud Sic etiam Gregorius Naz. Orat. 40 c. 4

ebat; hi enim adhuc rema- baptismum et Orat. 45 c. 13 Christum

>stea dimittuntur. Ilh'us di- victimam pro nobis caesam appellat,

vestigia alias non inveni. et Nicetas Serronius censuit, eum lo-

tA.] Cf. c. 15, 8. cutionem a Constitutionibus apost. ac-

um hac oratione magna ex cepisse. Cf. Testimonia. — rw dXko-

iasentit,quam Chrysostomus rp/w] Cf. VII, i, 3; Ps. 18, 14; lust.

. bom. II, J — 8 (ed. Bened. Dial. c. 30: dno ruiv dlkotpitov, tovt-

|o) super catechumenos di- sotiv dno twv novr/pwv xal nkdvatv

pronuntiandam exhibet. In nvivfidrun.

4H0

xfjg fjitra tcov ayl<oi> dtaf/oi'^g. 8. iyelQfO&e, oi xaTT{xmif
Tt/V tlQt/vijV Tov &eov dia xov XqiCxov avrov alri^aaod^i . tipt]
rrjiv ^(ilgav xai avafiaQxijxov xai xdvxa xov jfpo'ror t^ ^a
vfitov, xQiOTiaifa vfi<m> ra xtXtj, i'Xtco xai tvfitptj xop ^eo»s o^

5 JtlrjfjfieXrjfiuxojV savxovi: xdi (lovm dytwiixm 0(m 6ia xov
OTOV avxov jrap«^e<j^f. xXivaxs xai ivXoyeloi^i. 9. iq* u
dh Tovxav (6v 6 diaxovog jfQoo^pcavil, a>q XQOiixofitr, kt^irml
kaog' KvQie iXitjoov, xa\ jiqo jiavranf xa jtaidia. 10. xiiymi
dt avxcav xaq xt<paXa.c tvXojtixoi avxov^ 6 x^iQoxovrf&tk

10 oxoJtot; ivXoyiav xoiuvde ' 1 1 . 'O ^f og o JtavxoxQtixtog. 0 aj
VT}xo<; xai ajtQooixos.. 6 (lovoq aXrjd-ivoii B-eog, o d'tog xai
xov Xqioxov oov xov fiovoyevovi; viov aov, o 9-e6i xov w
xXi]rov xat xcov oXa>v xvQioii, b dia Xqioxov i)*<J«<;xoAoii r«
f/a9Tjxaq ixioxijoac xgo^ (id&yjoiv xfjq sva^^elaq' 12. atWo?

15 vvv fjtt6f im TOtJg dovXovg Oov xovq xaxrjxovfiivovc xh kvc
xov XqiOxov oov, xai „66g avxotg xagdiai' xaivifV xai xrti
ev&ig k/xalptoov iv xolg lyxaxotg (xvxtop" jrpo^- to ddinu
xai Jtottlv TO &tX7j(id aov „h' xagdla nXi'^QBt xai tpvxij ^tiot'Oj
13. xaxa^iwoov avxovg r^c ay lag f4Vf',oeoig xai tvatoor rjj

20 oov ixxlfjoia xdi fiszoxovg xoitjQov xdiv {kticnv (ivoxijqIcw
,,'Irjaov XqiGtov, vijg iXjildog i^tmv", xov vxbq avxmv dxoi
rovxog, 6i ov aoi 66^a xai xb oi^ag iv ayloi xvBVfiati lu toW
altuvag' afii]v. 14. xai (itxa xovxo 6 didxovog Xfyixoa- HQoii
d^BXB, 01 xarrjxovfiti'oi, iv tlgrjviij.

25 VII. Kal fiExit xb i^tX&tlr avxt^vg Xtyixot' 2. Kvif^ah,

h'igyovfitvot vxb JtVEVftdxatP dxa^dgzKov. tTCxtvcag Jtdvxu vxt^

16 Ps. so, 12. - 18 II Mace, i, ;. — 21 I Tim. i, i.

2 avrov ]> d m | 3 rijv ^fitpav post ttva/td(itTitor d 4 ra tli^ r^*
d h I lltwv a I 12/13 » .9fo^ t. n, a. d : 6 r.n. nyo^oXfv; h m v 1$ '■
o h I 13 14 toii tiaBt/ial.; d | 14 avrov h | 15 rtu fvayytliw d I 17 tff i
a d I 18 ri dtififiaia h | 19 tvtjaov + avrov; a | 20 itov >■ d ; 21 X* •»'
23/24 xai fifia — lip^vfj >• h | 26 annnii d

8. Hie versus paucis verbis mutatis
infra tn oratione vespertina c. }6, 3

ket in oralioue matutina c. j8, 2 repe-
titur. Clausula vel formula comraen-
datiotiis locum obtinet etiam in ora-
tione Hdelium c. 10, 21 — 22j in pre-

defunctis c. 41, x. — kmrrovi — m**"
&ia&f] lustinus Apol. I, 49: ly «y'**
vijr«tf 9HU dta xov Xf>i0rm w'^"'
dvhS^Tjxttv. — xkivate *. fii..] '^•'
egrinatio Silviae c. 24, 6 bunc ritani
accuratius describit de officio ^^P^'
tino agens. Cf. adnotatio ad caput ^

JU

APOSTOLORUM VIII, 6, 8—7, 2. 481

gite, catechumeni: pacem Dei per Christum eius petite,
uietum ac sine peccato et omne tempus vitae vestrae, mortem
>nam, propitium ac benevolum Deum, veniam delictorum;
>os soli ingenito Deo per Christum eius commendate; in-

et accipite benedictionem. 9. Porro in singulis horum, 6
liaconus proloquitur, ut iam diximus, populus respondeat:
eleison, et ante cunctos pueri. 10. Catechumenis autem
inclinantibus episcopus ordinatus benedicat eis benedictione
lodi: II. Deus omnipotens, ingenitus et inaccessus, solus
Deus, Deus et pater Christi tui unigeniti filii tui, Deus para- 10
: omnium dominus, qui per Christum discipulos in doctores
uisti ad pietatis disciplinam; 12. ipse et nunc respice super

tuos> catechizatos in Christi tui evangelio, et da eis cor

et spiritum rectum innova in visceribus eorum, ut cognoscant
faciant voluntatem tuam, in corde pleno et anima volente. 15
ignate illos initiatione sancta et aduna ad sanctam ecdesiam
et fac participes divinorum mysteriorum per lesum Christum,
tostram, qui pro ipsis mortuus est, per quern tibi gloria et
io in sancto spiritu in saecula, amen. 14. Et post hoc dia-

dicat: Exite, catechumeni, in pace. 20

11. Cumque ii exierint, dicat: 2. Orate energumeni et vexati
itibus immundis. Intente cuncti pro eis deprecemur, ut

; nfoiino/ttv] sc. v. 4. — ra fslcilius ab eo servari, si oratione vetere

I Cf. Basil. In famem et siccit. traditafuit. Reveralocutiononduriorest

. ;; Chr)'sost. In Matth. hom. quampraecedens.de quaconferasc. 5,2.

; Peregrinatio Silviae c. 24, 5; 1 4. Ps.-Dionysius liturgiam delineans

lentum Domini nostri ed. Rah- dimissionis catechumenorum et ener-

899 I, 26 p. 55. In ritu bap- gumenorum et paenitentium meminit

|uem I. Goar, Euchologion 1647 De eccles..hierarchia c. j, 2; j, 3, 6 —7.

-359 publicavit, una cum psalte VII. Iliioafpwvtjaif vnhp rdiv ive(>-

i commemorantur psallentes. yovfitrtuv (>• a cf. v. 5). Oratio pro

£1717 xttTtijovfiivotv O v)" energumenis. — In Peregrinatione

tola inl rdiv xaztjxovfihwv Silviae haec oratio et duae scquentes

int d V. locum non habent, sed orationes pro

0 &f6g 7ia(}ttx>.r,Tov] Similiter catechumenis et fidclibus tantum. For-

2. Durissima locutio, ait Cote- mula fere ubique est: Benedicuntur

OiTendit iam veterem librarium catechumeni, et sic fideles, et fit missa.

ut textum ' mutaret. Cf. not. Cf. c. 55, 2; 39, 5; 43, 6. 9.

Jon autem necessario ad Mado- 2. ol htgyovntvoi infra VIII, 12,

lum referenda est; potuit ab 47; 35,2; 38,1 /st/iatofiivoi appel-

larista quoque proficisci et etiam lantur, etiam a synodo Ancyrana c. 17.

!IK, DiDASC. KT GONSTIT. AP. I. 31

482

CONSTITUTIONES

TifiTjOy roli ilxa&dQTOig xai xowjqoU :nviv(t(totv xai Qvor^xm r
avzov ixixaii dxit t/jq rov u/LXotqIov xaradvraOTtictq' 6
(lijOaq Tr5 Xtytwvt t<xh> dai^ovojv xai rtS dQXfxaxrp tha^oXf), i
6 rifit'iO^} avxbq xai vcv xqIq ajtootaTaiq rr^q tvOfj^tUu xai {fvd
TO. kavtov xXdofiara axo xfjq li'BQyiia^ avrdiv xai xaBagiotj av
d fiexa jtoXiriq dotfiaq. IjtoirjOiv. 3. txi ixxtvdSg vjitQ air
ditiS-di/jitv odJioov xai ai'doxijOOi' avxovc, 6 dtdg, iv xij ivvdi
aov. xXlraxt, 01 irtpyovfin'oi, xai tvXoytlolte. 4. xai 6 iM'

10 oxojtog ijttvxtoBco Xi'yoiv 5 (VII). ,'0 xov iaxvQov drjooi; »8
xdvxa xa axtvtj avxov dtagjtdaa^, 6 dovg ijfttv l§ovalav xaxttv
ijrdi'03 6<pta>i' xai oxoQjrioii' xai Ijti Jtdoai' xt]v divafitr r
ix&QOv", o xbv av&QfojfoxToi'ov 6g:iv <hafi(6xt/V xagaSvv^ ^j
,,foq axQOvBiov Jtatdioic, or qtQlxxtt xai XQifiti xdvxa dxit X\

15 oJnov 6vi>dftBOjg oov", o Qr^sag avxov „dtg doxgaxtjv i§ ovQav
tig y)ii\ ov xojtixai Qt}yfiaxi, dXXa djto xifif/g li^ dxiftiar <><*
ixovQtov atJTOr xaxdroiav 6. ov xb ^Xif/fta §rjQaitfti a{ivoowi
xai T) cutttXr) xj'fxn OQrj xai „fj aXrj&fia f/it'ft tig xbv aimra",
or aim xa vtjxtu xai evXoytl xa B^rjXd^orxa, wi* vftrovoir ««

20 xQoaxvvomn' ayytXoi' 7. „6 ixtj^Xinatv ixX xiiv yfjv xcu ;rw(
avxtfV xQf'fiBtr, b axxofitvog x(ov OQi'mr xai xaxri^orxat, ajiuh
^aXdoOij xai ^tjQah'tor ot'r^i' xai xdi'xag xoig xoxaftovg avti
lS,tQ7}ft<ov, ov refftXai xoriO{txbg xcor xo^ojr, 6 xnttJfazoJv
&aXdaa7]g dtg ix' Lddtpovg"' 8. fioroytvrj did, f£tydXov xari

25 iv'f, bXLxlftriaov xoTg xovTjQOlg xrivfiaoiv xu\ Qvaat ,,xa tgya r
Xngdir cov" Ix xffg xov aXXoxgiov xvivfiaxog ivtgytiag, on *
dd^tt, xtfzr) xai oi^ag xai 6ia aov xtp 0^ xaxgi ir uyicp xi>nii
114 xovg aldJrag' Ofttjr. 9. xai b didxorog Xeydxof UqoU^c^
ol htQyovfitroi.

30 VIII. Kai fitx' avxovg xQOOqmvdxm- 2. EigaO^f, oI

^dfttvoi. ixxtvwg ol xtoxoi xdpxig vx\q avxmv xaQaxaXicoii

2 Mc. I, 27; Luc. 4, 36. — 4 Mc. 3. 9- — » 2ach. 3, 2. — 10 Mt. 12.19.-
11 Luc. 10, 19. — 14 lob 40, 24. — Or. Manass. — 16 Luc. JO, iS.
17 Ps. 105, 9; 96. 5. - 18 Ps. 116, 2. — 19 Ps. 8, 3. — Ps. 148. i.;
20 Ps. 103, J2. — 21 Nah. i, 4. 3. — 2S lob 9, 8. - 25 Ps. 8, 7.

2 nvfvftaat xai Ttovtiftoi^ d [ {watrai h, sinnliter postea I S oixiit
m V I dno : ^* h | 4, 6 avroi iTiiTtfirfOfi d | 6 avroi a | 8 o ©««v
$ xttl 6 : 6 61 d, qui particulam 6 6h inlaxonoi in. Ifyotv et s<qutnM

JRUK Till, 7, 3—8, 2.

483

^tum increpet immundos ac malos spiritus

^ ab oppressione et tyrannide adversarii;

daemonum et originem mali diabolum,

|ue apostatas pietatis et liberet creaturas

et ntundet eas, quas magna cum sapientia 5

tcnte pro ipsis precemur: serva et erige

Uu.i. IncBnate, energumeni, atque benedi-

cpiscopus deprecetur dicens : 5 (VII). Qui

iti vasa eius diripuisti, qui dedisti nobis pote-

t'jpenUs et scorpiones et super omnem virtutem 10

t^iii serpentem vinctum tradidisti nobis sicut

^i omnia horrent ac tremunt a facie potestatis

.-re fecisti stmt fulgur e caelo in terram, non

.j>tiore in ignominiam propter voluntariam ipsius

.ispectus exsiccat abyssos et minae liquefaciunt 16

manit in aciernum, quern laudant infantes et

s^ quern celebrant atque adorant angeli; 7. qui

et facis earn tremere, qui tangis tnontes et

tare ct exsiccas ilUid et omnia flumina ipsa deserta

pulvis pedum, qui ambulas super mare tanquam 20

8, Deus unigenite, magni patris fili, increpa

'et libera opera manuum tuarum ab alieni spiritus

libi gloria, honor ac veneratio et per te patri tuo

Stu in saecula, amen. 9. Turn diaconus dicat : Exite,

26
lis progressis prodamet: 2. Orate, illuminandi ba-
tente cuncti fidelps pro ipsis deprecamur, ut Dominus

enio rubro exhibet | 11 nattlv a* i. m., >■ a | 18 otpiv >> d |
te ^pkrtt a, post yp. d | 16 ft'g -\- rfiv m | zonixov (t^y/ia m |
: dni ^ m | 17 a/ivaaov d v | 21 o oineiXwv d a^ | 22 xal pr
>> d m V I 23 twv > d | o : ^fct d | ^nJ + r^? d | 27 6ia —
nai d I a^ >< h m V I 28 xal >• d | ngoilQate h, ngoaild^fxe
;i& d h m I avtovq a, avtoi v, xovtovi d : tovto h m

It: Xetpo&eaia inl ((v/i;
irtpyov/tivaty (+ vno
biti9dftmv d) d v; tvxv
flntt — oov] Locum ex-
faiMsns, supra II, 22, 12;
Tttm accedit I Esdr. 4, }6.

VIII. llgoafpwvtjaiq vnl(f twv tpwTi-
l^o/iivwv (;> a). Oratio pro eis, qui
iamiam baptizandi sunt.

2. oi ^a>TiL,6/xfvoi] V. 5 et VII, 41, 1 ;
VIII, 37, jSanTi^ofitvoi, a Latinis com-
petentcs (sc. baptismum) vel electi
31*

484

CONSTITUTIONES

oJtax; () xvQiog xaTa£,t(oari avrovi, fivijB'ii'rai sig ror tw
otov {^dvarov, awavaQxfjrm avzoj xai {jtroxove ytvia^u
^aOtktUtg ttVTov xai xoivoji^'ovq tcov (ivarr^Qtcav atTOv, trrooij
avYxaraiiSfj avzovg ftiza rdv 0(oC,0(iivoiV iv xij ayla cwoCm
6 xhjoln. 3. In Ixxivms. vntQ avtwv dttjdo'ifiti'' a<oaoi' xai a
OTTjOoi' twTOvt; iv Ti'i of/ ^^QiTi. 4. xctXttaffQayiodfin'ot tw
dtu rov Xqiotov avrov, xkii'avtfg ivXoyflo&foCav Jiaga xov
oxosTOv Tt}v6t xrfV tvXoylav 5 (VIII). 'O xQosi^rov 61a t(i'}V a\
oov jiQo^titdji' xofg (jvof/ivoig- „Aov<iaa9^f, xa&aQol -/ivfci

10 xai 6ia xov Xgtoxov vo(to&ixt]Gaq xijv xvivfiaxtxi^v arccYvtn
avxog xai vvv tJttde inl xoi'g PaxxiC.O}iiPov^ xai trXoytjOoi' <tvt
xai aylttooi', xai JtaQaoxtvaoov d§lovg ytvioBai xf/c xi'ft>fi
GOV dcoQEug xai xijg aXrjd^wijg aov vinf^toiac, rmv jrvev/iarii
oov fivOTTjQloiv, xfjg (itxa x<ov aojC,o(th'(OP ijfiGvpayojyr/g 6ia Xpt'

15 GTov xav GcoTt^Qog ijficov, rft' ov aoi 66^a, xi/Jt] xai 0
ayioj jtvtvfiaxi sig xohg uiojt'ac' dftt]v. 6. xai Xtyixa? odn
IJgotX^txf, 01 (pmxt^ofitiQi.

IX. Kai fitzii xovxo XTjQvxxtxoj' 2. Kv§aa&t, oi it' fifT~
voice. Lxxn'iog Jidvitg vjrtQ xutv tv fitravoUt adtX^Sv ijft^t

20 JtagaxaXtaojfifV, oxoi b q>tXoixxiQ{ia)v {^tog vxodtl§}j avxolc b^r
f/exaroiag, jrQoo6t^f/xai avzoav xtji> xaXivrpdlav xai xiji' Uofi
Yt)OfV, xai ,,<}vyxQhp}j ror Gaxai'av vxo xovg xnAag atxdivt
xdxn" xai Xvxgo/OtjTai ai'xovg asto ..xi'jg nayldog xov itaiiol
xa\ xjig ixTjQtlag rtoi* 6at(t6va>v, xai i^sXtjxat avxovg axo xc

26 o&ifihov Xoyov xai xaGrjc axojiov jcQa^tmg xai xovrjQdc Iwi
3. ovYXf^QrjGtj dt avTolg Jtca'xa xa JtaQajtxco(/axa amm' r«j
ixovoia xa\ xd dxovaia xai „e^ttXtt^fj to xax avxdiv X'^'(f^
r/ ov" xai „iYYQdtpijxai avxovg iv ^I^Xco ^oifjc, xa&dgn 6i

I Rom. 6, }. — 2 Rom. 6, j. — 9 les, i, 16. — II loann. J,
22 Rom. 16, 20. — 2H II Tim. 2. 26. - 27 Col. 2. 14. - 28 Dan. 11, 1
II Cor. 7, I.

1 xaxatdst] d I 2 aitov h 5 *rj — dftiOwfttv > a | 6 ^k ]> <lj
xuxaaifQ. h I 7 xXlvart d | fvi.oYti'o&utaav -f* ^iv d | 8 o : « ftf ^ 1
0 ylvfa9e a d | 10 rov > h m v | vo/jio&fTii<Javroi d | 12 d|/oiv ytr. :',
aylovi d \ 13 aov pr > d | aAz/dor; d 1 aov sec > a | 17 npoii-BMtt b
IS ^y + r^ a d I 1!) anavrtg d i/pnuv >• a ' 24 dSfi-tUai d h 26 avYl"'
litjafi d h V, similittrr saepius postea | 27 xai rd : ret re d | 2-S <'yy»<ty< ^ ' 1
xaBuQifl h

APOSTOLORUM VIII, 8, 8-9, 3. 485

; faciat, qui baptismate initiati in Ciiristi mortem cum
;ant fiantque participes regni ipsius ac mysteriorum eius

adunet et adnumeret eos cum iis, qui salvi fiunt, in
us ecdesia. 3. Adhuc intente pro eis precemur: serva

eos in gratia tua. 4. Consignati Deo per Christum 6
antes se benedicantur ab episcopo hac benedictione:
i^ui per sanctos prophetas tuos praedixisti eis, qui ini-

baptizantur: Lavamini, mundi estate, et per Christum
iritualem regenerationem : ipse nunc etiam respice in
indos et benedic eis et sanctifica ac praepara, ut digni 10
uali dono tuo ac vera tua adoptione, tuisque spiritua-
:eriis atque aggregatione cum eis, qui salvantur, per
salvatorem nostrum, per quern tibi gloria, honor et

in sancto spiritu in saecula, amen. 6. Et dicat dia-
ite, qui illuminandi estis. 15

,t post hoc edicat: 2. Orate, paenitentes. Intente uni-
(ratribus nostris in paenitentia versantibus precemur, ut
iae studiosus Deus illis ostendat viam paenitentiae, ad-
am retractationem atque confessionem et conterat sata-
edibus eorum velociter liberetque illos a laqueo diaboli et 20
aemonum, atque ipsos eripiat ab omni sermone illicito
ctlone turpi et mala cogitatione; 3. condonet vero eis
tcta eorum voluntaria pariter ac involuntaria et deleat
sum eos erat chirographum, et adscribat eos in libro vitae,

jnt ei, qui catechumeaatu numerus praecisus esse videtur) a,

ialiter ad baptismum acci- evx^ twv ^anti^ofievatv d, /ftpo^f-

aeparabantur, quibusque aia inl rtuv <f)WTit,oixiva}v v. — Voces

rosolymitanus catecheses fv^^ ct x^*po9sala ergo secundum

rimas habuit. Zonaras ad banc inscriptionem promiscue adhibe-

illaoum 78 eos rovg npos bantur, et ita adhiberi poterant, quia

kroifiat^o/iivov; appellat, oratio cum manuum impositione con-

vetusapudGoarum p. 196 iuncta erat vel orationem manuum

nfbg TO ipioxiafia tvtfte- impositio comitabatur.
^el p. 195 et 34} rov^nrpo; IX. nQoa<piuvrjaiq vnep rtSv iv

Eorum dimissio praeter fiftavoia (> a d). Oratio pro pae-

» apost. locum habet in nitentibus. — Cf. Chrysost. De in-

)aro p. 192—200 edita et compr. Dei natura honi. Ill, 7 (ed.

Jacobi syriaca, cf. Ham- Bened. I, 470); In Matth. hom. 71

ries 1878 p. 65. c, 4 (VII, 699).

hie iascribunt: Evx^iy, ^ 2.7idarigdz6nov7iQaSs<ui]C{.c.io,S.

486

COSSTITUTIONES

dxo xat'TOC fJolvOfJOV oaQxo;; xal jtvsvfiaro:;*'^ xai ivccnttj
anoxaxaort'jOaz tU Tr,v ayiav avrov Tioif/vrjv 4. „0Tt cxt
yivoSoxn TO nXaapia fjficav", ort „Tlq, xavxf,otTai ayvi]v liuv ti
6iav, ^ rig jiaQQi]Oiaatrai xa^agoq ilvai axii aftaQxiaz; xa»
5 yaQ „tO{Jttv iv ijriTipilotg". 5. It* vji'sq avrdiv ixririov^
dtrjf^cijfitv, ,,oxi X«C<^ yivtrat iv ovQavo) im evl ofiaQTcokai fia
voovi'Tc", ojrm^ aJioGTgatpiVTfg Jtdv tQyov a&ifiixov jrpo
^cooa' jTffOy JtQns,ii dyaf^tj, i'va 6 q>ilarl}QOiJto^ &foz >, r^
tvfiei'cos; XQ0G6e£,afiH'0i; ttvxdiv xh^ Xtxaq, djtoxaxaOxr/Otj avi

10 ilg XTjv jtQoxtQav a^lav xai „axo6(6<Jtj avxoU xi/V ayaXXiaCtv
omxrjQtov xal Jit'tvfJttxi ffytfiovixoi oxT/gi^tj avxovc, Iva
aaXei^ltcootv xa dia^Tjfiaxa avxcav", aXXu xaxa^KO&caoiv xc
yei'i'o&ai xdiv ayioji' ncxov iegoiv xal (tixoxoi xmv &eia)v
gitov, ha a^iot ajtoffafd^h'xei: xijs vio&toiag xvx<ooiv xrjg oi»»

16 Ccofji:. 6. in Ixuvdi^ :tdi>xtG v:thg avxoiv etjtfofitv xvgit
<Jc5aoi' avxovg, 6 &t6g, xal dvdaxTjaov xm iX^ei oov. ai^aaxAt
X(5 &10) 6ia xov Xgtaxov avxov xXivaxt xal tvXoytloBi. 7.
tvx^odoj ovi' 6 ijtlaxoJtog xoid^t' 8 (IX). llai'xoxpaxoff
aiaii'ie, diOJiora ToSr oXa>v, xriuva xai Ttgvxari xiJJv xdvxw,'

20 Tov dif&gmjiov xdofiov xoOf/ov dvadti^ag did Xgtaxov xdt vofior
dove avxqi ifitpvxop xal ygaxxbv xgbg xo CfffV ai'xbv IvH
(og Xoyixov, xal dfiagxovxi vjio&//XT)y <Jov? ^gbg (iixdvotav
Oavxov dyat^oxijxa' kJtidt km xovg xsxXixoxag Cot «r;ft'i*o ft
xat Gojfiaxog, 6x1 ,,ov (iovXei xov &dvaxov xov afiagxmXoi',

25 xTjV fitxdvotav, maxe curooxgiipat avxov dxo xf)g odov avrov T^ii
xovijgdg xal C,tfV". 9. 6 iVit'svixdiv xgoodeS^afifvog xfjv (titGiwc*^
„6 ^iXfov xdvxag dvf^gdixovg aeo^iji'at xal dg LjtiyvaiQLV
d^ilag iX&tlv, h xov viov xgoode^dpiBVog xov xaxatpayovra
^lov avxov docoxatg" jraxgixoTc OxXdyxvotg did xtjV (itran

30 avxog xal vvv xgooda^ai twv txtxoiv oov xr^v fiixdyvatotv.
oJx ioxtv, og oi'jf afiagxijOtxat aot' idv" ydg ..dvofua^ *«(w
xtjgijai^, xvgie, xvgie, x(g vxooxrfOsxai ; oxt jragd adl 0 llao

1 Joann. 10, 16. — 2 Ps. 102, 14. — 3 Prov. 20. 9.-4 Sir. 8,5.
6 Luc. IS, 7. — 10 Ps. 50, 14. — 11 Ps. 16, 5. — 24 Ezech. j$, lU
2fi Ion. 3. — 27 I Tim. 2, 4. — 28 Luc. 15, i}. 20. — 30 III Reg. 8,
31 Ps. 129, J. 4-

3 txfiv + r^K d I 4 afAagrioiv d | 8 |^ >■ d h | raxfotf d | 9, 10 ffM
— ttVToig : avritg a | 11 arrjgla^ m v [ 12 ra d. — iKKTaiiw9i»0t» 7>\

APOStOLORUM VIII. 9, 4—9. 487

\det autem ipsos ab omni inquinatnento carnis ac spiritus, atque
it illos restituens in sanctum ovile suum ; 4. quia ipse cognoscit
ortnationem nostram, quoniam quis gloriabitur miindum se habere
out quispoterit dicere purtim se esse a peccaio? universi namque
lis subiacemus. 5. Adhuc pro eisdem intentius deprecemur, 6
t gaiidium oritur in caelo super uno peccatore paenitentiam agente,
iversi ab omni opere illicito adiungant se ad omnem actionem
am, ut bominum amator Deus obsecrationem eorum cite
ripiat placide, restituat eos in priorem dignitatem ac reddat eis
itiam salutaris et spiritu principali confirmet illos, ne amplius 10
'eantur gressus ipsorum, sed consortes fiant sacrosanctorum eius
>aiticipes divinorum mysteriorum, ut redditi digni adoptione
sequantur vitam aeternam. 6. Adhuc intente omnes pro ipsis
uius: kyrie eleison; salva eos, Deus, et erige misericordia tua.
citati Deo per Christum eius inclinate et accipite benedicti- 15
;m. 7. Episcopus igitur has preces fundat: 8 (IX). Omni-
ens Deus aeterne, dominator universorum, creator et rector
ictonim, qui iiominem mundi mundum efFecisti per Christum
legem ei dedisti innatam et scriptam, ut legitime viveret tan-
im ratione praeditus, quique ei, postquam peccavit, tribuisti 20
litatem tuam incitamentum ad paenitentiam: respice in eos,

cervicem animae et corporis inclinaverunt tibi, quia non vis
nem peccatoris, sed paenitentiam, ut avertat se a via sua mala et
at. 9. Qui Ninivitarum paenitentiam recepisti, qui vis omnes
tines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire, qui filium bona 25

luxuriose consumentem suscepisti patemis visceribus propter pae-
sntiam: ipse nunc quoque accipe supplicum tuorum paeniten-
n, quia non est, qui non peccet tibi; si enim iniquitates observa-
is, Domine, Domine, quis sustinebit? quoniam apud te propitiatio
• 30

Ugmv : 4mg«5v d \ 16 vnip avxwv naita d m v | 18 ovv a d : de ii
r; a particulam infv/Jo&w — xoiaie et plures similes sequentes litteris
usculis exhibet acque atque inscriptiones | toiadt -|- rim d | navToxgaziuQ
I 19 xtti !> h I iiavtwv : ovtatv d | 20 xoauov xoofiov v \ 22/23 r^'
tov dya^r^Ti h I 24/25 d).).a — ware : tw? to m | 26 iniatQ(\pai m |
» >• d I 80 olxtrdiv d m | 81/32 nagattjQ^arfq h m

. Inscribunt codices a v: Xsipo&iaia inhg rdiv iv fieravolec.

488

CONSTITUTIONES

iaziv"' 10. xal aytoxaraOTrjaov ovtovc ry ayin gov ixxi.rida
til ^QOtiga d§ia xal Tifd(j dice rov Xqiotov, tov d^iov xai cmfnf^
t/ftcov, di' ov aoi 66§a xai jtgooxvrt/aig Iv ayiot jtvivftcai tf
Tovq alcovag' a(ii]i\ ii. xal 6 dtaxovoq Xc/t'Tcw !-l^o>lit(3*t,

S h' f/irai'oia.

X. Kal jtQOGTid-ir(o' 2. Mrjrti rav fi^ 6vi.'aytivmv xqo
Bird), oaot ntorol, xXlvcofziv yorv dtri^tofiBv rov 9iov 6ia xi
Xqiotov avTov, jtavtsg ovvTOveoq thv &e6v 6ia rov Xgiati
avrov JiaQaxaXiocofiev. 3 (X). vxiq rfjq elQr/i^r^g xai t^^ ivOt

10 &tlaq rov xoopiov xal tcov ityicav IxxXtjaimv dftj&difiiv. oxmsi
Zfov oXatv ^f05 aidtov xdi di'a<paiQeTov ttjv aavrov tlpt'ifrjt' ^f
jraQaO'/^oiTO, I'l'a Iv xXTj^oq:ogla t^c xar tva^^etav dgtTrjg 6iax
Xoivraq rjfiaq avifTfjQt'^Gi}. 4. vjttQ tf/g ayiai xat^oXixij,; xax h
OToXixrjq ^xxXf]Oiag rrjq cuio jtegdratv Hati yteQccran' dttj^mim

15 ojtog 6 xvQiO(; dotiGtov avTtjv xal axXvdmvioror 6iaq:tXdzT]
diaTfjQt'fCtj „ftixQ'^ ^^^' ovvTtXtlag rov alcSvog TtOf/isXtcufitir^v
Tijv JtitQav". 5. xai vjrhg Tfjq kvfi^dde aylaq xaQoixiac (Jfiy^tu/wi
O-TOT? xaTa£.ioiai} fjf/ag 6 rror oXojv xvgios drtvdormg Tfjv
ovQavtov avTov iXjtida fitra6t(6xnv xal adtdXeutrov avm r\

20 6iTiOtai(; ojrodfddraf xi)V oq:Hlt]v. 6. vntQ xdarjq imoxojifji x^
vjxo rot' ovQavoif zcov ^ogB'Ozofiovvratv rov Xoyov rf^s oiji ai
delaq" de/j&co/jtv. 7. xal vjtig tov ijrtaxojrov tjicov 'Ioxra.i
xal Ttor jtagotxidit' acrov dsT/dcSfjiv, vjiig rov Ijftaxonov ijfia
KXrjfiivroq xal xmv xagoixtcov avrov derfd^cofiev, iyxkg xov

25 oxojtov rjfidiv Evodlov xal roiv nagoixicov avrov dtrfdoifttr, v«
rov iiXtOxoxov ijfiaiv ^Avviavov xai rdov jtagoixicov arror itriti
fdtv, ojta>c o oixrlgitmv &tbg ;^a()/(JJ7Tat avxovg ralg ayiau ciffl

16 Mt. 28, 20: 7, 2S. — 21 II Tim. 2, ij.

1 avvovi + iv h I 2 xov pr >■ h m v ( xov sec : xal v | 8 ^i* to J,
iv xm i\% 7Vpooxt&fo9ot m | 6/7 7tgoe?Mtiw a ( 7 to yow h I xtii ^«* ^F
8;9 novrcj — aviov > d | avvxorwi; rov : aixov w; h | 9 r^s pr >■ hnJ'"
r^; sec > d I 11 Q^eos : xa h j 13/14 dnoaxohxtj^ + tov 9f0v d ! 14 »#(
xwv sec + x^s oixovftfrtxfji d | 15 o >• d | 18 uvivioxov h | 19,20 «'
— otffiXiiv >► h I 21 vnb tov ; vn h v | r«Jv ovvwv d xdav > d af^ > dh
m V I 25;27 vniff — df^Qwfitv > a | 26 dviavov m, d%ttviov h, orovi*«i' "

II. Cutn in dimittendis ordiaibus
prioribus vox nfoekSttf usurpetur.

hoc loco vox unoi.veo^t adibibcri *>-
detur, quod pars liturgiae prior tn

APOSTOIOBUM vm, 9, 10-10, 7. 489

et restitue illos sanctae ecclesiae tuae in priorem digni-

honorem per Christum Deum ac salvatorem nostrum,
I tibi gloria et adoratio in sancto spiritu in saecula, amen,
iaconus dicat: Abite, qui estis in paenitentia.
Et addat: 2. Nemo eorum, quibus non licet, accedat. Qui 5
imus, flectamus genu; precemur Deum per Christum eius;
entente Deum per Christum eius appellemus. 3 (X). Pro
tranquillitate mundi atque sanctarum ecclesiarum oremus,

universitatis perpetuam et stabilem suam pacem nobis
ut nos conservet perseverantes in plenitudine piae ac 10
i virtutis. 4. Pro sancta catholica et apostolica ecclesia

usque ad fines extensa oremus, ut Dominus eam incon-
;t fluctibus non agitatam conservet atque tueatur usque ad
ationem saeculi, fundatam super petram. 5. Et pro sancta
)chia oremus, ut cunctorum dominus nobis donet con- i&
ine remissione caelestem ipsius spem et reddere ipsi assi-
ecationis debitum. 6. Pro universo sub caelis exsistente
tu eorum, qui recte dispertiunt verbum veritatis tuae, ore-

£t pro episcopo nostro lacobo ac parochiis eius oremus,
;copo nostro Clemente et parochiis eius oremus, pro 20

nostro Evodio et parochiis eius oremus, pro episcopo
mniano et parochiis eius precemur, ut misericors Deus

le dicitur catechumenorum 9 flat, xal vnif zwv ivravSa xal

Similiter infra c. i6, 10 vox vnhp twv anavxa/^ov (cf. v. j— 6) . . .

e adhibita fideles dimittuntur. xal vnsQ t^g oixov/iivtji (v. 3) xal

jiptovjjoiq vnhf rwr niardiv, vnsp t^s ixx?.rjaiag r^g M^X&^ nega-

I fidelibus. — Synodus Lao- twv z^g y^g ixxstauivtjg (v. 4) xal

19 de tribus pro fidelibus vn%g tiav dtoixovvtwv avr^v ini-

i dicit, quarum una per si- axonwv anavrtov (v. 6).

ecunda et tertia 6ia ngoa- ; — 20. Hae preces magna ex parte

; expleantur. Fortasse prima repetuntur paucis adiectis post Epi-

bis dfi]&w/iev xtX. v. 2 de- clesin c. 12, 40—49, et in foniiam

t. breviorem redactae etiam c. ij, 4—9.

Ibrysostomus De prophet. 4— 15. Similes preces in liturgia Ani-

: horn. II, 5 (ed. Bened. VI, brosiana etiam nunc dominicis Q.uadra-

orationem respiciens dicit: gesimae pronuntiantur (cf. Duchesne,

ftdvTtg dxovovreg rov ditt- Origines ed. I et II p. 189), in liturgia

to xekfvovtog xal Xiyov- Roniana feria sexta hebdomadis sanctae.

di/iev vnhp rov iniaxonov 7. Vix dubium est, hunc versum aut-

epwg xal r^c drtiXi^tpfwg, totum aut magna ex parte Constitu-

9oTOft$ rov Xoyov x^g dktj- toris esse.

490

CONSTITUTIOKES

ixxhp'tiai.; aoiovz, h'Tlf40VC, fiaxQOt/f/tQtvovTac, xat „Tlpiio*'"
„t6 y^pac" :^(xQui}xrjTai Iv fvO£,itia xai dixaioovvy. 8. xoi
Tc5r jiQiofivTtQojr ij/idjr dttj&^eof/tv, 6jto>g 6 xvQiog (tvotjftai
wtb xavTog arojtov xal xovtjgov jrgdyftaTog xai ocotn' xai I
5 TO jiQ£G(ivTiQioy avTOIg jragdoxoi. 9. i';rtp ndtsi^g rfjg h
dtaxovlag xai vjrtjQsoiag <Je//i>Qj//tJV, iixoig 6 xvQtoc afiif
avTOlg xijv dtaxov'tav jioQaayjirai. 10. vxIq avayvmarm',
rc5v, JtaQ^ivcor, XT^Qtiir xt xai og^avdiv 6u]9mfiiv, vxtQ ti
avCvylaig xal rtxj'oyoviaig ditj&cofjtv, ojimg o xvgiog rovg jri

10 avTOvg iXii'fOtj. 1 1. vniq tvvot^fov ooioic noQhvoftivmv dfij
vneQ r(3v iv kyxQaxtla xat BvXa^ila defjO-mf/ir. 12, vx'fQ
xaQjtotpoQOVi'xmr Iv xfj ayla ixxXr/dia xal jtotovvrcoi' rot; xv
xag l-JL^fifJOOvvag dsTj&dSftar, xai vxfQ xcar xag &vclai; xat re:
aJtagx^Q yiQOCgxQovTan' xvqIoo xc5 &E(p ijiicov Serjd^fd/iit-', iixcK i

15 ytavdyadog £>£o-- dji^lifft/xat avxovg xalg txovQavlaig avxov dm^idi
xa) 6<;) avTOlg iv tw jtagovxi txaxorraJtXaolova xai iv xA
Jiorxt ^toijv aloh'iov, xai x<^(><<7^/Ta( avrolg dvxi rmv X(fo<
xa tth'U'ta, dvxi xmv tjtiydcov xa inovgdvia, 13. vxig
Vio^totitjxcov adiXq:tov i)/j(OV dtij^difiH', onmg 6 xvQiog a

20 avxovg xai ^ifiatcaaji. 14. vjilg xdjv iv dggmoxla i§,txa^Oi
ddtXqidtv fjfifdv 6crj&mft£V, onatg 6 xvQtog gvatjxai avxovg ,
t'OGov xai xdotjg yaXaxiag" xai ooiovg aJtoxaTuaxrjOtj rf
avxov ixxXtjOiu. 15. vnlg jtXtorxwr xai bdotjiogovvxmv 6t
fitv, vjtig xdit> iv (ifxdXXoig xai i^oglatg xai qivXaxatg xat

26 ojToai* 6ia x6 ovof/a xov xvgiov dtrjd-difiev, vjteg rcor ^i'
dovXsia xaxaJiovovfitvoiv der}B^(Ofitv. 16. vjilg i;f^(K»a' xci //<
TOJi' i}fidg df-ffffdifitv, vmg xdiv „dt(ox6vxaiv rjfidg dta to 01
xov xvgiov" dtjj&dif/ti', oxoig 6 xvgiog ytgavvag xov 9vfior
dtaoxsddoij xijV xad" ijf/cov ogytjv. 17. vxig x(5v l§co ov

30 xai jtiJiXavTjiiivmv dtTj&^rojtiv, ojtojg 6 xvgiog ar^xovg IxtOXQ^^j
18. r«?p Ptjxtojv xf^g ixxXtjolag (ivy fiovtvaco fitv, oxmg 6 ''^^^
xsXitoioag avxa h* T(p ^o^qj avxov „elg fiixgov tjXixiag*' of^^P

1 Sap. 4, 8. — 16 Mt. 19, 29. — 17 II Cor. 4, 18. — IS loann. ).|

21 Mt. 4. 2 3- - 27 Mt. 10, 22. — 82 Eph. 4, »)•

2 ro > h I 5 avtov d I napt/_oi d | 6 o !> d | xvptoi -\- 6 9t
7 r^»' iiax. avTOii a ] 9 0 > d | 10 oaiiui : xa)Mi m | 13 tii tert ;
16 inov^avioti m \ 18 aivivta — rdr > d | 19 o >• d | «rqfi'«7

JSJL

APOSTOLOBUM VIII, 10, 8—18. 491

OS ecdesiis Sanctis suis praestet incolumes, honoratos, longaevos,
praebeat eis honoratam senectutem in pietate ac iustitia. 8. Etiam
x> presbyteris nostris oremus, ut Dominus liberet illos ab omni
rpi et prava re et concedat eis integrum et honoratum pres-
lerium. 9. Pro universe Christi diaconio ac ministerio oremus, 5

Dominus inculpatam ipsis largiatur ministrationem. 10. Pro
ctoribus, cantoribus, virginibus, viduis et pupiliis oremus; pro
;, qui in nutrimonio et liberoruni procreatione vivunt, oremus,
: Dominus misereatur eorum omnium. 11. Pro eunuchis in
ACtitate ambulantibus oremus; pro iis, qui continentem et reli- 10
losam agunt vitam, oremus. 12. Pro iis, qui in sancta ecclesia
blationes faciunt et eleemosynas pauperibus dant, oremus; et pro
5, qui Domino Deo nostro hostias et primitias ofFerunt, oremus,
t Deus optimus remuneretur eos caelestibus suis gratiis detque
s in praesenti centuplum et in futuro vitam aeternam, atque 15
onet ipsis pro temporariis aeterna, pro terrenis caelestia. 13. Pro
ecens baptizatis fratribus nostris oremus, ut Dominus eos stabiliat
t firmet. 14. Pro fratribus nostris mala valetudine afHictis oremus,
It Dominus liberet illos omni morbo et omni languore sanosque
estituat sanctae suae ecclesiae. 15. Pro navigantibus et iter haben- 20
ibus oremus; pro iis, qui in metallis, exiliis, custodiis et vinculis
jropter nomen Domini versantur, oremus; pro acerba servitute
sppressis oremus. 16. Pro inimicis et odio habentibus nos oremus;
pro persequentibus nos propter nomen Domini oremus, ut Dominus
mit^ato eorum furore dissipet iram adversus nos concitatam. 25
17. Pro iis, qui foris sunt et errore ducuntur, oremus, ut Dominus
illos convertat. 18. Infantium ecclesiae recordemur, ut Dominus
eos in timore suo reddat perfectos et ad menstiram aetatis perducnt.

!l 0 > d I avtovq + dno d I 23 xal > ni | 25 tov > a | 27/28 vhsq twv
L — deij^dififv > h I 28 xvfftoq + 6 9s6i d, sed etiam delevit | 29 ogyi/v
f diij^wftfv mvl30o>dh|31 ixxkriaiag + ijnuiv d | o >• d

12. Cf. Liturgiae S. Basilii et S. Chry- iv ixfxa'floti, iv axlriitaii dovXsiaig

ostomi ed. Hammond, Liturgies 1878 . . xekivofielta tov &fov nagaxaltlv.

». 117— 118. Ex hoc loco praesertim elucet, liturgi-

14—15. Cf. c. 12,45. Chrysostomus am Constitutionum aetatis prions esse,

)c incompr. Dei nat. hom. Ill, 6 (ed. quamquam auctor operis nonnulla mu-

iened. I, 468): vnep twv iv voaoiq, tasse vel addidisse censendus est.

492

CONSTITUTIOKES

19. vxiQ dXXtjXoiV dEf/d'CofiiV, ojtcoc 6 xvpiOu dtartjQt'fixi h(^^''
^vkd§ij Ttj avTOv X^Q'^'^'' ^^^ tiXo;; xai „^V0Tjtat riftai tov xoftifj
xai „ndvTcov tcov axavdaXmv rwv igyaCofjiveov Xfjv opoula
xai eaioy ilq rijv ffaaihlap avrov ttjv ixovpdviov. 20.
5 jtuOTje ^-vxfj? xQ'^^'^^'fi'i ^fti&cofitr. 21. otoaov xai dvac
fjftdc, 6 d^eoc, Trp iXeti oov. 22. iynQcuiti^a' ditjd^ii'xtQ txxt
lavTovg xai aXXr/Xovg too Qcuvti detp dta zov Xqiotov
jtaQaBoi/ied-a.

XI. 'KjtevxtQdco ovv 6 dQX'^Qtvi: xai Xeyirm. 2 (XI). A'lJj

10 xavxoxQUTOQ, „vtpioxt o Iv vtptjXolq xaxoixcor, ayte iy apt
dvaJtavofiivt', ai'agx^, f^ovapxe, 6 did Xqioxov xrJQvyfta yvck
4(ivg i](iTv tig ijilyi^moiv t//c Orjg 66§rjg xai xov ovoftaxoe oov
k(faty(QOi6f:V tffJlr fh xaxdkTjtpiV 3. euro,; xai t'vv tstiii Ai* avxoK
kxi TO jiolfii'iov GOV xovxa xai XvxQOHiai oei'to xdcrji; dyioiag:

lf> .iroriypas JTpasCOTi, xai 6bq (p6,3q} (fo^tlo&al Of xai dyd^n nya
Of xai axiXXtod^at curb jiqoocojiqv do^rjq aov 4. ivfin'ijc
ytpov xcd I'Xeos xai ixijxooq iv xalg XQoatvxals ot'rcot*, xai
Xa§,op avxovc. dxQinxovc, dfttfixxovq, dveyxXtjxov^, Tva o)Oiy ajm
0<ijfiaxi xai tpvxij, „(ifi txovxiq ajttXov r/ Qvxida i} Ti To5r rwwJ^

20 ra>v", dXX' i'va cooiv oqxiol xai fitjdii;; h' avroli tj xoXo^oq
areAf^g. 5. aQwyl dvvazi djtgoooiytoXrjJtxs, ytvov di'xtXij^xai^
Xaov 60V xovxov, ov ki(Xt${o Ix fingiddrnv. or i^r/yoQaCai;
xiftkp xov Xqioxov aov al'fiaxi, jtQoaxdxtjg, tMxovQog, rofut
^vXa^, Xflxog igviJi'oxaxov, qiQayfibg dofpaXilaq, oxi „ix xifi

26 xfi^Qog ovStlg aQjtdoai dvyaxai"' ovdh ydg toxi &tb^ diaxip ^n
ixegos, „bxi Iv ool f] vxofiovt) rjfiwv. 6. iryiaoov avxov^ iv tj^
dXri^itn oov, '6x1 6 Xoyo;; 6 obc dXt'i^ud ioxiv", dxgoexdQtot
djtagaXoyiaxt ' gvaai avxovg „jtdorjg I'doou xai xdaijQ ftaXaxiaf
navxbq Jiagajrxojftaxoc, jrdarji ijifjgsiag xai (brdxtj^, dxb ..yo^''

SO ix^gov, dxb ^iXovg .TfTOjU^j'Oi' tifttgai, dxb Jtgdyfdaxoi Ir Cxoit
diajtoQfvofJtJ'ov"' xai xaxa^iaxjov avxovq xfjq almflov Qat^i
iv XgiOx^ Oov, xcp i-tm aov xm ftovoyei'tl, Tci &i(p xai omt

2 Mt. 6, 13; 15, 41; Ps. 140, 9. — 10 les. S7, ij. — 18 Col. 1. u- -^
19 Epb. s, 27. — 22 Act. 20, 28. — 24 loann. 10, 29. — 26 Ics. 45. >i
Ps. 61, 6. — loann. 17, 17. — 28 Mt. 4, 25. — 29 Ps. 6j, 2; 90, j. 6.

1 <l > d h I t^jjijffj; a I 2 tiiaifv>.acrj d m, + ^f*oc m 3 xiHr o«in*
> nj I 4 atia^ + tj/aai d I 6 iyfigoftffhx h | 6/7 iaiTor^ ixxtxAi m
9 ovv h m V : di a, > d I 10 navxoxyaTwp hv|o>'hiiiv|^»'>h

ro nobis invicem oremus, ut Dominus gratia sua conservet

-ac custodial usque ad finem et iiberet ttos a maio et ab omni-

cTcindalis operanHum iniquitaUm et salvos nos ducat in regnuiii

'~»^ caeleste. 20. Pro omni anima Christiana orenius. 21. Salva

*^«~ige nos, Deus, misericorJia tua. 22. Surgamus. Orantes 5

^■~»t:e nos ipsos atque mutuo viventi Deo per Christum eius

*^^~* *Tr»endemus.

^^I. Prccetur autem pontifex et dicat: 2 (XI). Domine omni-
•*^s, allissime, qui m aids habitas, sanctc, qui in Sanctis reqitiescis,
*"C^is expers, monarcha, qui per Christum dedisti nobis cogni- 10
"*^ praedicationem in agnitionem gloriae tuac ac nominrs tui,
'J- manitestavit nobis ad comprehensionem; 3. ipse nunc quo-
X"espice per ipsum in lioc ovile tuum, et libera illud ab omiii
'^T-antia et prava actione, et da, ut te timore timeat ac dilectionc
■^iligat et conlrcmiscat a facie gloriae tuae; 4. sis eis clemens, 15
^^^"t>itius ac exauditor in precibus eorum; et custodi illos immu-
^P^l^s, irrcprehensos, inculpates, ut sint sancti corpore atque
^■^^la, nou habctiles maculam out rugam aiit aliquid hniusmodi,
^ '^ ut sint integri nullusque inter eos sit mutilus vel iniperfectus.
jj^ T)cfensor, potens, personarum non acceptor, sis auxiliator populi 20
1 huius, quern elegisti ex decem milibus, quern redemisti pretioso
■Visti tui sanguine, patronus, adiutor, propugnator, custos, murus
tissimus, vallum firmitatts, quoniam ex manii tuo uemo polesi
^per£; non enim est alius Deus sicut tu, quia in te est nostra
xspfilatio. 6. Sanciifica eos in veritate tua, quoniam sermo tuus 25
cruas est, qui gratiae causa nihil agis, qui decipi non potes; libera
S ab omni morbo et omni infirmitate, omni delicto, omni injuria
t fraude, a timore iniviici, a sagitta volartte per diem, a negotio
in tenebris peramhulante; et dignare illos acterna vita, quae est in
Christo tuo, tilio tuo unigenito, Deo ac salvatore nostro, per quem 30

11 f/ora(>xos h | 13 d/ avrov >• h | 17 xal tert >• h | 18 duffinrovi > d |
tivey^ffr/rtoi a, corr a' t 21 dpptuyk h \ 22 ov — fivpidduti-^ a | 23 aov > d
ittixovQO^ -^ xal h | 24 ipvftvoiatov : oxpcijaiov h \ da<f)<i).ntt a | 29 xai
]> d h m V I dndxr,i > h | 30 ntrmfiivov a | /k + rew v | 32 aov pr a d
r : > h •»

22. Cf. C, 14, 3; 56, 2; j8, 2; 41, 2.
XI. 'Enix'/.Tjitii Ttuv Tttaruiv {tvj^'t d).
Invocatio pro fidelibus.

4. di(itnTovi dft, dreyiff-^TOVi] Cf.
c. 12, 49; 48. J."

494

iffMV, 6i ov 001 d6§a xat oe^ag Iv ay in nvix^tart vCr xa\ a
xa\ ilg roi»- aldivaq rcOv aio'n'wv afn]i'.

7, Kat f/ETu TovTO Xtyixco 0 dtaxovoq' IlQ6ax*otiiv. 8.
aoxa^toOm b kxtoxoxoq xiiV ixxXfjoiav xal Xtyizm' 'fl fiQt'iVii
6 Ihov fitra xdvTcov vftdiv, xai 6 Xabc ajroxQivaClfixt Kei
Tov xrevftaTOi; oov. 9. xal 6 dtdxovoc tlxnrm jrdotv
oact^f dXXtjXovi tv <piXfjfiaTi uyio>", xal aaxaZto9^a>aa%' oi
xX^QOv tov inioxoxov, at Xa'ixol avdQtc rov^ Xmxovc, ai yiTc
raq yvvatxac. 10. ra xaidia di OrrjxtTmaav XQog Tfp jfrjfn

10 xttl dtaxoi'oc avTOlc iTfQOi; totoj i^iarag, oxoig ///) araxtdii
xal aXXot 6tdxovoi xtQixaxuxansav xai oxojtdxataav TOV4 avi
xal xag yvvalxac, oxoig fii) &6(fvli6g xig yivrfxai xat fit] xiz wd
») ipi^vQiotj t} i>vaxd§tj. 11. ot 6i iStdxot-'Oi loxdc&moai' lig
xdiv dvdgcov &VQag xal ol vxodtdxovoi itg xag tcov yvvao

15 oxmc fjj'i xtg i^tXB^oi ftr^xe dvotx^thj i] O'VQa, xdr xiaxn^ xti
xaxa xbv xaiQOi' xF/g dratfogag. 12. tig 6h vxodtdxovog 6tiM
dxoQgv^fiv ;ff/(>o5»' xofg iiQBvCtP, ovfjjioXop xa^^agoxTixog d^^wr
if KB di'axufiivwv.

XII. <Pr]fjl dfi xitycb ^Idxca^oc, 6 ddsXg)6g 'latdvvov xov Zilih

20 dalov, i'va iv&vg b didxovog Xtyij' 2. Mi] xtg X(5i' xaxtjxoviiivfov,
(ii) rig rmv dxgowfiivwv, fitj xiq xcov dxiaxan>, fit] rig rdiv (Tf(fo-
d6§coi>. oi xf)i> XQ(6xTjV tvxf]v evy/iftivoi XQoaiX9iri' xa xaidia
XQOoXafi^dpto&s, ai fifjXtQfg' f/tj xig xard xtvog, fir} ti; ^i' r^o-
xQlotr oqBoI XQog xvqiov fitxa qo^ov xal rgofdov iarSxii oiwt''

25 xQoo<f>iQttv. 3. wv yepo(ii'v<ov ot dtdxot'ot xgoaayixcuoav rit 6<S(fa

6 Rom. 16, 16; I Cor. 16, 20.

1 oijiai : rd a. li I vvv : xal v. d | 6 d^toit^ivioBw d | ft Xaitiol +
*a2 d I la'ixoii + xal d | 9 r^ /^^/ua d | 10 0 (^idxovoi d | Unrw i'rffoi m
eortu > h | cc^fonui d ! 12 rif > h m v | 13 imodiaxovtn d | 14 iianoroi d
15 dyoix^fii h : -Uij a d ni v 17 djiogvifuv d v, anoiitiut 1 (pi'Z"'
XftQwv d I 20 Vf' a I 21 f^ij n; rw>' dnioiwv ^ d | 22 ivjr^o/jfviti . tjtttnii i
ntioaf?.9fTe d : npoi>.9itf a h m v | 26 niiooif/tpfiv a-, nyooififfn a ui »,
>> h I Jtff. iiiv : npoa^ipuvv d | 7tQ6a«lyayfiu>auy d

9. Synodus Laodicena c. 19 post- zort tovi laTxov^ t^v itp^vift A>

qujm de orationibus dixit (cf. c 9), dovat. lusXhms Apci. I, 6y. 'AiJ.^l»wi

pergit: tiff' ot'ro/; rijv fiprivt/v 61- <ftkt}fiaxt danatoftt^ Ttevcantna

i'lO&at, xal fina iv nQiaffvtf^ov; ti5v evx*"*'- Origcnes \d Rom. ]6^ 16

dovvat riu iniaxontu r^v f ((j'/i'i;f, (De la Rue l\\ 68}) notatr Ex hoc

J^JUtk

APOSTOLORUM VIII, 11, 7—12, 3. 41'5

et cultus in sancto spiritu nunc et semper et in saecula
n, amen.

>stea diaconus dicat: Attendamus. 8. Et salutet episcopus
ac dicat: Pax Dei cum omnibus vobis. Et populus
t: Et cum spiritu tuo. 9. Diaconus vero dicat omnibus: 5
OS invicem in osculo sancto; et clerici osculentur episco-

viri laicos, feminae feminas. 10. Pueri autem stent ad
I, ac diaconus alius ipsis praesit, ne inordinate se gerant;
iconi deambulent inspiciantque viros ac mulieres, ne
aliquis oriatur et ne quis nutum faciat vel susurret vel 10

1 1 . Diaconi vero stent ad ianuas virorum et subdiaconi

mulierum, ut nemo egrediatur neve aperiatur ianua
iblationis, licet adveniat quispiam fidelis. 12. Unus autem
us det sacerdotibus aquam ad lavandum manus, quae res
it puritatis animarum Deo consecratarum. 15

Porro ego lacobus, frater loannis Zebedaei, aio, ut
iconus dicat: 2. Ne quis ex catechumenis, ne quis ex
IS, ne quis ex infidelibus, ne quis ex heterodoxis; qui
>recationem fecistis, accedite; matres, assumite pueros;
>ntra aliquem, ne quis in hypocrisi; erecti ad Dominum 20
'e ac tremore stemus ad offerendum. 3. Quibus peractis

isque nonnullis similibus <f>ov Iwdwov xov Zefifdaiov. Coii-

5 traditus est, ut post ora- stitutio lacobi fratris loannis Zebedaei.

lo se invicem suscipiant — Inscriptio Turriani esse videtur.

Cyrill. Hier. Cat. myst. Codd. a et d verba capitis priora tan-

ast. De prodit. ludae horn. quam inscriptionem habent; v notam

Ps.-Dionys. De eccles. de vita lacobi exhibet, cf. c. 4.

3, 2. Alios locos paral- 2. oi t^v npvii^v evx^*' fvy,6fjtivoi]

;t Probst 1. c. Supra II, sunt fideles, ut vox sequens indicat et

um pacis, baud dubie per e capite 36, i apparet. Prima oratio

n, orationi fidelium prae- autem est oratio Hdelium c. 10 — 11.

— op&ol . . iardiieg wfiev] Chryso-

, 57, 15. storaus De incompreh. Dei natura IV, 5

us Cat. myst. V, 2: katgd- dicit, diaconum omnibus praecipere:

t6v iiaxovov xov rlipua- '0(}Hol atwfxev xaltDi,

• T<p lepti xt).. Cf. Ps.- J. 01 6. TtQoaayinoaav xtk.'\ lusli-

ecd. hierarch. c. 3, 2; nus Apol, 1, 65: 7i;tfira npoay'fpfrat

ti5 nQOtatwti tuiv dSfkipuiv aprog

u^tg 'laxtojSov rov drffA- xal noTrjpiov vdaroi; ynl xgdifiarog.

41>6

CONSTITUTIONES

Tffj ljtiOx6:Jtn) jrpo.; to Q^vCiaGxijQiov, xa\ ol JtQtQ^vrtQot Ix A
ffiTOt" xai fg fvoivvfivir OTTjxiTcoOai', o)z av fiai^rjrat .TnptOTi
(W*)a(Jx«'Ao> • dvo dt didxovoi i§ ixartQCOv toir ftiQoiv roC
(jTriplov xarfxtToaav i§ vftivcov Xtxrcov QixiAiov tj xrtQor n
6 ij ofl-onyc, xai f'/Qifta a^oaoiiHTOoaav to (HXQa xtiv \xx
Coiati', ojtcoii at' ft?) lyxQi^Jtroivzai fl^ ra xvxeXXa. 4. fv^Oi
ovt> xa&' tavror 6 aQyjsQfvg of^a roTg uQevatv xai Xaf/jiifav i<i\
fttTfvSbg xai orag jtQOc rtp dvaiaCTrjQifp, to rgojiatoy tov
gnv xara tov fitroijiov rfj X^'Q' xoirjoafievo^ BlytuTof ,'U

10 rov JtavTOXQaTOQog &tov xm ;/ dyajti] tov xvqIov i^ftcor
Xqiotov xai if xoiroirla tov aylov JivtvfiaTOc loxta pttxa Jtai
vficov", xai jrdvTO: Ovfiq:(6va>£ XtyiTcnoav, on Kai /itrlz tov
[iaxo^ (JO v. 5. xai 6 a(<X''"P*^'^' ^*'o* ^or vnvr, xai jr arrt^*
jfQOs: TOV xvQior. xai h aQXUQf-vq' Evx<^QiaTfjOa>f4i:V rm

16 xai jtdvxti' 'Aiwv xai dixaior. xai o (iQXifQiv>; tlxarco' 6.2
tUb! aXrj&co4 xai dlxaiuv nQo jidrxcoi' drvf/velv <Jt tov otTtui;
&£bv TOV JtQo Tcor ytv/jToii' ovto, „^g ov xaca jtarQta h' o«
xai im yi'jc ovofjaCtrni", tov (lovov ctytw/fzov xai dvoQXO*'
ditaoiktvTov xai ddioxoTOV, tov drtvdtij, tov xuvtok: tiya^oi

20 xoQfiyov, tov xdatj^ ahla(; xai ytrfOtati x()f/rrora, xbv xdnw
xaxH T« at'T« xai <oaai'T<oc ixovxa ' „t^ ov ra xccpta**, Ka9iatf
'ix Tivo^ dtptxiiQlcti, eh to tlvat xaQfjX^tiK 7. av yitg d i, aruQl<^
yvdJoti:, ij at>Sioq OQaai^, if dyivi'tfTOi: uxor], ij ddtdaxro^ ooyit,
6 JtQiaxoq rfj tpvoii xai fiopoe t(p elvat xai xQeirrtov xi

26 tcQiD^fiov- 6 Trt xdvra ix tov fttj ovro^ lie ro tlvai xa\

9 II Cor, I J, 13. - 17 Eph. 3, 15. — 21 I Cor. 8, 6. — 25 Rom. «, 17

2 ttvtov > h ni V I napfatuttf!; + rtSi h | 3 <J* : itf* h m v 4 ^L^
i.tnthv d 1 ^tTii^iwv a ' ntf()wr a tn | 5 rjp^fiov dnoat/liiTtoaav i | fi^i*'
i.tnta m I 6 iy/QijiXfuvrai m v (-o»to/), ixpinrwvzai h t rvnfi.a d ! ' otfl-
xaBf iavrbv d | 8 fAtrtvdvaafifvoi d ro{ a | rc^ : ro h v { 9 ntMfl»«^f*'»
+ (is narrag a | tindv a | 12 tlndtotaav h I on > h tn 14 r^r >>!
16 utg u).fi&w; post dixaiov d | dixaiov -}- xai h | 17 ngo xwv : xptit'^i ^
yf%>vtittuv d h m I ovvoii d m v | 19 toy pr : xul h 21 xtai ; J«i '^ '
23 dtffTepi'ai d 24 r;;; tfvafiu; h | r« d h m I x(tfttToi- a v | rtttrr'u >ii
26 0 > a

— ol nffafivtepot ix ie^tdiv *rA.] (Doctrina XI] apost. ed. Funl pj*
Cr. Canones ecd. s. apost. c. iS, i — dvo di didxovot rtk.]

APOSTOLORUM VIII, 12, 4—7. 497

. dona ad altare admoveant episcopo, ac presbyteri a dex-
lius et a sinistris stent, ut discipuli magistro assistentes;
item diaconi ex utraque parte altaris teneant flabellum ex
IS membranis aut pennam pavonis aut ex linteo ct sensim
: parva animalia volitantia, ne in calices incidant. 4. Orans 6
apod se pontifex una cum sacerdotibus et splendidam vestem
: stansque ad altare tropaeum crucis in fronte manu faciat
It: Gratia omnipotentis Dei et caritas Domini nostri lesu
et communicatio sancti spiritus sit cum omnibus vobis. At-
ones una voce respondeant: Et cum spiritu tuo. 5. Turn 10
:x: Sursum mentem, et omnes: Habemus ad Dominum. Et
x: Gratias agamus Domino; et cuncti: Dignum et iustum
X pontifex dicat: 6. Vere dignum et iustum est, ante omnia
s te verum Deum, ante creaturas exsistentem, ex quo omnis
tas in caelo et in terra nominatur; solum ingenitum, prin- 15
;xpertem, rege ac domino carentem, nulla re indigentem,
boni largitorem, omni causa et origine superiorem, semper
odemque modo te habentem; a quo cuncta tamquam e car-
> quibusdam ad exsistendum processerunt. 7. Tu enim es
s expers cognitio, perpetuus visus, auditus ingenitus, sapi- 20
non edocta, primus natura et unus exsistendo ac omnem
um superans; qui omnia ex nihilo in rerum naturam pro-

r, ID Orieate propter aerem servavit Liturgia Mozarabica, cf. Migne,

fieri oportuit. Consuetudo PL 85, 115.

wc Latinis omnino ignota est. j. cf. Cyrill. Hier. Cat. myst. V,

isuetudines monasterii Qunia- 4—5; Chrysost. De paenit. horn. 9

,}0,Spicilegiumed.L.d*Achery (Bened. II, 349).

; ed. De la Barre 1723 I, 677. , , , ^ rt j .

r« xvn,U.a] Qyamdiu clerici , ^- '"/ '"'"'Z «>'^'^''^"»'] ^^- ^"*»-

cum episcopo vel presbytero AP°^- ^' '^' ^'''^°«- '• ^-S-

ite commuaionem sumebant, 6—7. Cf. VII, 35, 9—10; VIII, 5,

in maioribus ecclesiis pluribus '~~2-

i opus erat. 6—27. Ps.-Dionysius De eccl. hier-

teiQiq xtX."] Chrysostomus De arch. c. 3, 3, 7: xov vftvov xovxov

X.. hom. I, 4 (Beoed. II, 463): ol /ihv viivoXoyiav xaXovoiv, oi ds

tepov anxetai (6 leptve) xtSv r^c Bgtiaxelaq xo av/i^okov, alloi

tivwv, live ov vftlv avxbg 3h tug olftat 9etoxegov legapxt^^^

rait^ynagaxovxvfiovxoeiv, evx^Qioxiav wg nepiexxix^v xdiv sig

ttf int^^iyS^o^e avxif' xal ^/iSg &s6Sev dipixofthnov liQoiv dei-

vftaxi oov. Orationem con- pwv.

X, DlDASC. ET COHSTIT. AP. I. S2

498

CONSTITt'TlONBS

dia zov /iofoytvov^ aov viov, avrov <ft xqo xavratv aid
ytvvriOac, ^ovkjjoei xai dwdfttt xal ayad-ozrjTi afitQirtxzm^, „i
fiovoyev^, Xinyov ^tQv'\ aogdap ^woav, „jtQ(UT6Toxov xdorfi
atcog, dyyeXov t/Js ntydXriq 0ovXi}g" aov, oqx^^Q^*^ <^o»V »i
6 61 xai xvQiov xdot]q vor/Ttjg xal alo^tjtfiQ ^vaeati:, „z6v
xdvxcav, 6i ov rot jtdvra'*. 8. 6v ydg, &i\ alcovu, 6t
Tct jidvra Jtejtoirjxag xal 6t avtov rf/q XQOCijxovat^g XQWoias
oXa d^ioTg' 6i' ov yuQ x6 tlvai ^aQlata, 6i' avTOV xal to
elvai idoQtjCOi' o B-eog xal xarr/Q tov ftovoytvovg viov Oi

10 6t' avrov Jtgb jiavroov xoitjoaq td Xegovjiin xai rd ^i
akovdg Tc xal oxQaridi;, dvvdfttiq re xal „i|oro/ac, dg^dg rt
d^Qovovi;", dgxayyiXovii xb xal dyytXovg, xal //fret ravra xd
xotJ^aag dt' avrov ror ^ii'Oftevov rovrov xdofiov xai jca'rra
iv avrip. 9. ai) ydg tl „b rov ovgavov o>i xafidgav orrfiof"

16 „cog diggiv txreivag" xal „ttjv yrji< tx ovdtvbg idgvaag'' yifai
fidvy, 6 xijiag aregtcofia xal vvxra xal fifiigav xaraaxevd&a^, 0
i^aryarfcav g:wg ix &7jaavgdjv xal t/J rovrov ovOroX^ htayajw
TO axorog dg dvdxavXav rcov iv rw xoofioj xivovfiivatv loku',
0 rov iiXioif rd§ag „dg dgxdg t^c rifiigag" iv ovgavm xai njy

20 mXTJvtjv „€l? dgxdg ri)g wxxog" xal rbv xogbv ttov darigafv h
ovgavfp xaraygdipag etg alvov rrjg afjg fityaXoxgtXilag' 10. i
xotrJGag vdog xgbg xdoiv xal xd&agatv, diga ^corucor xgoq d<h^
xvoi]V xal dvaxvoTjV xal <poivfjg dxoSooiv did yXcirrrjg xXtjrtovtf^M
rbv diga xal dxoiv avvtgyovfiii>T]v vx avrov tog ixa'Uiv dadtxo^*

26 fiivrjv rrjv xgooxixrovoav avrQ XaXidv' 11. o xoiijaag xvg .tpoj
oxoxovg xagafivS-lav, xgbg ivdeiag dvaxXrJgaiaiv xal rb &(Qfiai-
vsO&ai tjfidg xal ^pwxi^eo&ai vx' avrov' 12. o Tjjr fitydXtjV &dla(h
aav xa>(>^Oas rrjg yfjg xal rifV pitv dvadtl^ag xXartjv, rt^v it xo6\

2 loann. i, I. 18. — 8 Col.
1 Cor. 8, 6. — II Col. I, 16. —
26, 7. — 20 Gen. 1, 16.

I, 15. — 4 les. $,6. — 6 CoL 1. iJi
14 Ics. 40, 22. — 15 Ps. loj, a, —

1 viov aov d | ndvroav -f- tuiv d | 4 aov -j~ ""l npouirvyqrqfv
Xpituv d I 9 aov v'lov h m , 10 non^oai -\- rd^ ovviovi dvfdfift,; d et seqtdtBT
linea erasa | II aldiva h ; 17 arolif a e | 17/18 in. t6 axorog : ^nayotiTOi d |
19 eii ovffavov m | 21 r^ af/ /jteyaXongfnfia d | 23 xal dyanvo^v > s \
ykwaoi]i h | aAjJrroi'ut d 1 24 indftv d, tnatv h

APOSTOLORUM VIII, 12, 8—12. 499

it unigenitum filium tuum, ipsum vero ante omnia saecula
voluntate et potentia et bonitate absque intermedio, filium
tm, verbum Deum, sapientiam viventem, primogenitum omnis
t, angelutn magni consilii tui, pontificem tuum, regem
t dominum omnis naturae, qijae intellegi ac sentiri potest, 5

omnia, per quern omnia. /^. Tu namque, Deus aeterne,
per ipsum condidisti et per ipsum cuncta dignaris con-
providentia; per quern enim ut essent donasti, per eundem
L bene essent dedisti; Deus et pater unigeniti filii tui, qui
1 ante omnia fecisti Cherubim et Seraphim, saecula et 10
5, virtutes et potestates, principatus et thronos, archangelos
os; atque post haec omnia per eum fabricasti hunc qui
mundum cunctaque, quae in eo sunty/^. Nam tu es, qui
ut cameram statuisti et ut pellem extendisti, ac terram supra
collocasti sola voluntate; qui fixisti firmamentum et noctem 15
I £abricatus es, qui lucem ex thesauris eduxisti et illius
done induxisti tenebras ad requiem animalium, quae in
moventur; qui in caelo solem posuisti ad dominium diei
n ad dominium noctis, atque chorum stellarum in caelo de-
in laudem magnificentiae tuae; lo. qui fecisti aquam ad 20
ac expurgationem, vitalem aerem ad aspirationem et re-
lem et editionem vocis, dum lingua aerem ferit, et ad audi-
em adiuvat in sentienda loquela incumbente ac penetrante;
fecisti ignem ad solatium de tenebris, ad indigentiae ex-
m et ut calefieremus ac illuminaremur ab eo; 12. qui 26
agnum a terra separasti, et iUud quidem reddidisti na-

hanc vero pedibus perviam effecisti, et illud quidem

n. uliovwv] Cf. lust. Dialog. /jLifih ftiaov n td^fn tov yeyevvtj-

- yevvi^aag fiovk^asi xtX.] xorog xal tov ycv^jf/Morof xrX. —

>ialog. c. 128: Ttiv dv»afiiv apx^fp^o trL] Cf. v. 51. Eusebius

<yevv^a9tti dnh tov naxQoq, Detnonstr. evang. I, 10, 23 : d^x^epevs

Kal fiovXg avTov. Sententia ndatje voepag xal ataB^tft^Q xtiaeo>q.

n est Ariana, ut docent Atha- 8. to that xrk.] Eadem leguntur

at contra Arianos HI, 66—67 c. }8, 5. — npo ndvrtov] Sic multi

ius Naz. Orat. XXIX, 6. Cf. veterum, cum alii, ut Epiphanius H. 65

itavi in libra Die Apost. Kon- c. 4—5, angelos una cum caelo et terra

p. 167. — dusaixsvTwo] creates esse censeant. — Xegovfiifi
Naz. Orat. XX, 7: d&xhv ■ xtL] Cf. VII, 35, 3; Ps.-Ign. TraU. 5, 2.

•btrnf (lii XQOVov nagsv^in, 10. o tt. v6(oq xrA.] Item c. 29, 2.

32*

500

CONSTITUTIONES

^adifjor jtotijOaz, xa\ rr/v //£>» „^c6oig (iiiCQoU xai fieyaXoi^' xh^
d-vvas, i:i{i* dfe r/fiigoiq xai drti^doootc xXt/Qfiiaae, ^yrofc r' *■
^OQOiq aTf'V'ac x«< ^ordvatq cxufittvcooai; xaX dv^tdi xn-
xa\ oxiQfiaoi jclovriaag' 13. 6 ovorijodfievoz d^vaaov xai itija
6 xvTog avtfj jrtQid^ek, aXfivQtoj' vidrcov aeaajQivfddva xt/ '
cfQa^ag 6e avrijv JtvXaig'' dfiftov Xtjczoxdrrjc.' o jrrtr^.
(/ev avTf)v xoQi^cov el; ogecav fityt&oq, xori de aTQCovi'vtov aicr^$
ilg xtdlov, xai xoxt fxhv ixfiaivcov x^t/idii'i, xorl 6t xQovi-w
yaXyfl'tj mc vtcvQixoQoig xXcorfiQOiv tvxoXov tlvai xq'oc xoQiia'

10 14. o xorafiols 6iaC,waag top vxo oov did XgiOTOv yevofttvtir
xoofiov xai x^i^f^'^QQOiq ixixXvaaq xdi xrjyalg dfvdotq fuBvOa^,
ogiatv di xtQKkplY^ag fig tdpar drgefti} yfg dotpaXiOxdxrjV. 1 5, kxiif
Qcodag ydg Gov xbv xoGfiov xai disxuafirjaag avxoi' ^oxdvau ti-
dofiotg xai iaoifiotc, ^ojoig xoXXotg xai dtagjoQOtg, dXxiftotg xni

15 d(}9^t%'f6TtQ0tg, k6o}6lnoii xai IvfQyoJg, ijfitQoig xai axi^daoou,
hQxtxcHv avQiyfiOlg, xxrjVfov xoixlXatv xXayyalg, h'tavxcit^ xt'xXou;,
(tijvmv xai ijf/tQ(av dgi&fiotg, xQoxdav xd§toiv, vt^xov ofi^gcroxm
dtaSgofialg dg xagxmv yovdg xai ^taoiv avaxaatr, „axa^fiot> art'
pnxtp" diaxveovxcav oxb xgoaxax^cSoiv xagct oov, xfor ifvx<5v xd

'20 rmv ^oxavmv to xXrj&og. 16. xai ov (tovov rov xoofiov i^
(jiovgytjaag, aXXd xai top xo6fioxoXixf}V ai'B^QOixov Iv avr^
ixoh/Oaq, xoOfiOv xoOfiOV avxov dvadsl^ac:' iixa:; yag xij Oi] 60flf'
,,lloitjaojfiev dv^gcoxov xax' alxova tj/itrtgav xai xa&' ofioiaMt,
xcii dgxitcoaav xcSv Ix^^vrnv xfjg ^aXdoot/g xdt rmv xexiivdr m

26 ovgoi'ov". 17. dtb xai XBXohjxag avxdv ix fpvxf/c d&at'drov Jwi
acifiaxog axfdaOxov, xfjg (x'sv ix xov (ir/ ovrog, xov <ft ix x6r
xeaadQmv axotxtifov'Xxal didmxag avxm xaxa (jkv xriv <n>y^i' t^I'
Xoyixj)v didyvcooiv, ivCs^elag xai dae^eiag 6idxQi(}iJ>, dtxaiov xai
ddtxov xagazi'igriGiv, xaxd 6k xb acofia xijV xivxa9Xov ^x<'^(M(J<»

30 aio&^Tjatr xai t//i* fitxapaxixf)v xlvfjaiv.Y 18. Gv ydg, ^i't jtavxQ-
xgdxog, did Xgioxov .^agddtiaop ip 'Edhft xaxd oPoxoXaq ifW-
Xivoag" xapxoloiP ipvxmp kdmdlfimp xoofim, xai Iv avxm, w; 5^
h/ hoxl^ xoXvxeXtJ, datjyaytg avxov, xop x(p xoitlp pofiov AiAmxa.

1 Ps, 10}, JS. — 6 Ps, 64, 8. — lob 58, 8. — Ifl lob 2S. 2\ -
23 Gen. i, a6. - 31 Gen. i, 8.

2 16 dtt&ccaoiii V | 4 nAouri/aa;- h v | 5 afawpfVftivatr d | 7 ipov d |
8 </f a d : tu.; V, ^ h I 10 ytv. <J<a Xg. m | 11 devvdoti; m \ 12 tl; tSfar

APOSTOLORUM VIII, 12, 13—18. 501

tuumalibus parvis ac magnis refersisti, banc autem cicuribus ac

indocnitis replevisti, variis stirpibus redemisti, berbis coronasti,

floribus decorasti, seminibus ditasti; 13. qui constituisti abyssum

et ingentem molem ei circumposuisti, acervata salsarum aquarum

acquora, eamque circumsepsisti portis arenae tenuissimae; qui earn 5

modo ventis in altitudinem montium attoUis, modo in planitiem

stemis, modo in furorem tempestatis agis, modo, ut navigio cur-

som facientibus sit ad navigationem facilis, in lenitatem serenitatis

dads; 14. qui mundum creatum a te per Christum fluviis cinxisti,

torrentibus proluisti, perennibus fontibus perfudisti et ad terrae in- 10

concossam ac firmissimam sedem montibus constrinxisti. 15. Imple-

visti enim mundum tuum ac exornasti herbis odoratis et salubribus,

multis variisque animantibus, robustis ac infirmioribus, esculentis

ac operariis, cicuribus ac feris, serpentum sibilis, diversarum volu-

cnim clangoribus, annorum circulis, mensium ac dierum numeris, I6

tempestatum serie, nubium imbres procreantium cursibus ad fruc-

tuom fetus et animalium conservationem, libramentum ventorum

flantium, cum a te iubentur, multitudinem stirpium et herbarum.

16. Neque solum condidisti mundum, sed et in ipso mundi civem
hominem effecisti et mundi mundum eum constituisti; dixisti 20
eoim sapientiae tuae: Faciatnus hominem ad imaginem nostram et

ad shnilftudinem, et dominentur piscibus maris et volatilibus caeli.

17. Ideoque fecisti eum ex anima immortali et corpore dissipabili,
iOa quidem ex nihilo effecta, hoc vero ex quatuor elementis; et
dedisti ei in anima quidem rationalem diudicationem, pietatis et 26
impietatis discretionem, iusti ac iniusti animadversionem, in cor-
pore autem donasti quinquertium sensuum atque motum progres-
sivum. 18. Tu namque, Deus omnipotens, per Christum in Edem

ad orientem plantasti paradisum, omni genere esculentarum plan-
tarum omatum, et in eum tanquam in opiparam domum induxisti 30

> h I Y^v h ! 16 do9tviatv' iiiHnoiq d ] 16 nttivtov h, natvtuv d i iriavxbv
2, corr a* | 18 aia&/tdiv d | 19 orav h | 22 noii^aag d | nvrov >■ h m v {
0^ >> d I 23 Ttoii^ao/ifv a | 26 rdiv > d ; 30 xal >• d | 30'31 navtoxparwo
h V { 82 xoafiwv d | S3 xav : xal iv d

16. Cf. I Clem. 33, 4. 5. opp. ed. De la Rue I, 861): o avBgtu-

17. tx twv X. aTOij^eiwv] Cf. VIII, nog ix yijq xal vdarog xal nvpog
34, 6. Ps.-Ign, Her. 4, 2. Adamantius • xal digog avvior^xtr. Similiter Ps.-
De recta id Deum fide sect. V (Orig. lustinus Expos, rectae fidei c. 1 1 .

502

CONSTITUTIONES

avT<p ifipvTOV, oxtoi; oixoBtv xa\ xaQ' tavrov exot ret djr^
Trjq ^eoyvfoola^. 19. tloayaytitv 6t etg ,,t6v rfjq TQvip/i tt
deioov", Jtai'Tcov fiiv dvipeag cwxtp Wyr IgovQlav xQOg (lerah
Bvoq (Je fiovov rifv yfvOiv axftxaq Ix' iZxldi XQfiTt6r<oa>,
Jj iav ^vXd^y TTjv lvToX7]v, /jKjQ-ov TavTt/g Tt]v d&avaaiar xofiu
20. dutX^oavra 6e rtjg h'ToXrjg xa\ ytvodntvov djirffOQt\:\
xagxov dxartj ofpicoq xai ovfiffovXia yvi'oixo? tov /ikv xaQOi
6txala>i; i§o}Oa^ axkov, irfaB^orr^xi 6e tic to navrti^q dxoXXvftH
ovx vnegitiitg. obv yhg i]v &ijfitov(^iia, aXXa xa&vxordscu avrd

10 rtjv xriaiv dtdmxaQ avro) olxtloig ISqcooip xai xovoiq xoQi^t
Eavrm rtji' TQOtf'ijV, oov xdvxa tpvoiTog tuxI cevgovzoc xdk xtxd'
voi'Tog 'XjfQOva) 3k xgbg oXtyov avror xoifiiaag ogxfp tig xaXtf-
YBi'eaiav ixdXsaag, oqov O-avdzov Xvuag ^(ot/v i^ dpaGTa6tO(
ixrjYyeiXoj.V 21. xai otj tovto fiovov, dXXa xai rovg ti§ uvni

15 elg xXrj&og di'dgiO-fiOv x^'^'^r ''ovg Ifififivavxdg aoi i66§aOae, rots
6h dxooxdpxag Gov ixoXaoag, xai xov fikv l4^iX <bg ooiov x^
Si^dfitvog riiV ^votccp, rov dh d6fX(poxx6vov Kdiv dxoOT(Hifptii
TO dcSgov lug irayovg' xai xgbg xovxotg xov ^^d- xai xov Av(
XQooeXd^ov xai xbv ,'Evd>x fiexaxt&eixag". 21. av yoQ tl 0 ^

20 fjiovgybg xcov dv&QaJxcoi' xai tijg ^<afjg X^Q^bg xai xrjg ^ddVi?
xXrjgmxTig xai xmv v6fia>v 6oxt)g xai xdiv ^Xarxovxcav avroif
fiia&axodoxtjg xai xcov xaga(iatv6vxajv avxovg ixdixog, 6 top
fityav „xaxaxXvOfibv Ixayaydtv xo} xoOfico'* 6ta xb xXijd'og xdv
daefffjOavxanf, xai xbv dlxaiov Nme gvodfievog ix rov xccxaxlvOfuS

25 iv Xdgi'axi 6vv „dxxd) if^vxatg*', xiXog fttv xcov xag<pxri*6rmr,
dgxTjV dt xdiv fitXXovxov ixiyivtod-af b xb g>oiitgbv xig xkt«
xTJg aodofirjvFig xevxaxoXtwg i§dtpag xai „yiiv xagxo^oQOV lii
aXfifjV &tf/6Vog dxb xaxlag rmv xaxoixovvxav iv avry'\ xci r'or
oGiov Ag)x i$agxdaag xov etixgrfOfiov. 23, 6v fl b xbv 'A^ffWii

80 gvadfitvog xgoyortx^g doe^eiag xai xXfigovofiov xov xvo/tov *tnn-
Gxijoag xai i(i^a%'laag avxcp xbv XgiGxov Gov, 6 r6»» MfXxtO^
dgxtsgea Gfjg Xaxgtlag xgoxtigiGofievog, xbv xoXvzXav &$Qdxi

2 Gen. 2, 15. — 3 Gen. 2, 16. 17. — 6 Gen. j. — 12 Hebr. 6. 1}
16 Gen. 4. - 18 Gen. 4, 25. 26. — 19 Gen. 5, 24. — 23 U Petr. 2,
Gen. 6-9. — 26 I Pctr. 3. ao. — 26 Gen. 19; Sap. 10, 6. — 27 Ps. to6,
29 Gen. 12. — 31 Gen. 14, 18.

1 xai > m I ?x'i ™ I * ^Aflr/Jj + r*"*" h /V h m v | 6 anfl^oni 6 I
yfvaa/Afvog d h m v | 8/9 aTco!Llv/tfvoy post inffetdf.; d \ 9 xaAi-Tr^ro^

APOSTOLORUM VIII, 12, 19—23. 503

iminem, quein, cum efficeres, lege natural! ac insita donasti,
o intus et ex se haberet cognitionis Dei semina. 19. Intro-
iceDS autetn eum in paradisum deliciarum, potestatem quidem
inium ad participandum ei concessisti, unius vero solius gustatum
spem melioram rerum interdixisti, ut, si mandatum custodiret, 5
ns servati mercedem ferret immortalitatem. 20. Cum autem
indatum neglegeret et fraude serpentis et mulieris consilio gu-
iret prohibitum fructum, ex paradiso quidem iuste ilium expulisti,
mitate vero tua funditus pereuntem non despexisti; erat enim
rificiam tuum; sed qui ei subieceras creaturam, dedisti, ut suis 10
;doribas ac laboribus sibi pararet victum, te omnia producente,
igente ac maturante; atque eum brevi somno affectum per ius-
randam ad regenerationem vocasti, decreto mortis soluto vitam
X. resurrectione promisisti. 21. Neque hoc solum, verum etiam
c posteris eius a te in multitudinem innumerabilem effusis eos, 15
lu tibi adhaeserunt, glorificasti, eos vero, qui a te defecerunt,
onWisti, sacrificium quidem Abel ut innocentis admittens, munus
ratricidae autem Cain ut detestandi ^tidiens; et ad haec Seth et
inos suscepisti atque Enoch transtulisti. 22. Tu enim es opifex
xnninom, vitae largitor, indigentiae expletor, legum lator easque 20
icrvantium remunerator, transgredientium vindex; qui ingens di-
hmium tnundo intulisti propter impie viventium multitudinem et
iostum Noe ex diluvio in area eripuisti una cum octo animabtis,
Snem quidem eorum, qui praeterierant, origin em vero successu-
■omm; qui horrendum ignem adversus Sodomitanam pentapolim 25
:oncitasti et terram frtigiferam in salsuginem propter nequitiam
lluis inf alarum redegisti, ac sanctum Lot ex incendio eruisti.
13. Tu es, qui Abraham liberasti avita impietate et mundi heredem
iODStttuisti ipsique Christum tuum apparere fecisti; qui Melchi-
edec pontificem divini cuitus designasti, multa passum famulum 30

0 t^v >> h I 11 tQv^iiv h I 12 xoifti^aag d h v | o^xto a : oqw rel | 18 o(jw a,
JtT a* I 15 dvapl&ftijTov h m v | 16 ix6?.vaai a, corr a- | 19 ftett^fixag d,
txi^ijxaq m V I 23 ro > h V [ 27 aodofux^g h | 30 ^voafxevog + ix d \
2 o^g : naatjg d | o rbv a d

20. Cf. VII, 34, 8.

22, Cf. VII, 35, 10. — Nws xrL] Cf. lust. Bialog. c. 138.

CONSTITOTIONES

IjtayyeUaQ vlbv notrjadfxei'Oi, rbv 'laxtb^ xaxiQa doadtxa
xai xohq <g avrov dq xkfj&og x^^^ '^^ ddcqaymv els
h' „i^6ofitjxovTa Jtivre ^wxctlg'*. 24. cv, xvqu, xbv *la>oiff! 0^
6 vnBQtldEQ, dXXa ftio^ov rrjq 6ia Oe Gca<pQoCvvr]^ I6a>xaq avtm ti
xmv Aiyvjitimv agxeii'' ov, xvgif, 'E^Qalovc vxo Aiyvxxlav tax»
jiovovfiivovg ov xtQitldeq dia xac, jigbq rove, xaxigaq avxmp bu:/*
ytXIag, aXX' igQvoat, xoXaaag Alyvxxiovg. 25. xapatp&ttgdvtw
dl xwi> cti^&Qoixcoi' xov grvatxbv vofiov xal xr/v xxlaiv xox't fit

10 avxofxaxov voiitodvxcov, xorh di xXilov ir] del xturjOavxtor xai (Uti,
X(5 &6q ttSv xdvxwv, avvraxxovxoov, ovx elaaaq xXm'd<f$a,
(iXXa dva6f(§ac xov aytov aov O^tQaxoifxa Mcoi'orjv, A' avrov
xgbg ^oijd-eiav xov (fvoixov xov ygaxxov vofiov didtoxaq, xai
xijv xxlaiv Idetgac o6r Igyov dvai, x^v d£ xoXv&eov xXir^

15 k^mgiaaq' xov Aagcbv xal xovq i§ avxov hgaxix^ rtfifj ido^ffOci,
^E^gaiovc afiOQxovxas ixoXaOag, kxiGxgi^ovtaQ i6t'§<D. 26. rois
Aiyvxxlovg dtxaxXr^ycp ixifia)gf'iGa>, &dXaaaav duXmv 'hgarjUxoi
dis^l^aaaq, Aiyvxxiovg kxtdtoi^avxag vxofigvxlovg dxciisaag, griffl
xixgbv v6oiQ iyXvxavag, Ix xtxgag axgoxo/iov vdmg ai>^;((ac, i^

20 ovgavov xb jidvva vOac, xgoqiijv l§ dtgog ogxvyof/tjxgav, „6TtXw
xvgbg xrjv vvxxa xgbg ipmxtHftbv xdi axvXoi' viqdXsig fjpiQii;"
xgbg OxiaOfiov &dXxovg' xov 'hjOovv axgaxrjyov ai'adfi§ag, hna
Id-vif Xavavalcov 61 avxov xaB-tlXig, 'logddvipf „6iiggrj^ai, xovi
xoxaftoig 'H&afi ipjgava^", xtlxfj xaxiggrj^ag avtv ftrp^av7ifianor

26 x«i ;ff£po^' dv&ga)xli'fjg. 27. vxeg htavxatv aot r 66%a, d^txna
xavxoxgdroQ. ae xgooxvvovoiv dvdgi&ftoi axgccxiai ajyiXav,
agXctyyeXatv, ,,&gdvcov, xvgioxjjxcov, dgx<ov, li.ovat<m>", 6wd(iio»'.
axgaxicov aloivimv ,fXa Xtgov^lfi xal xa i^axrigvya JSe{fOfif

1 Gen. 17. 19. — 4 Gen. 46, 27. — Gen. 41. — 6 Exod. i— ij. —
8 Rom. I. 21—25. — 13 Ex. 20; les. 8, 20. — 17 Ex. 4— 17. — 19 ^^
II, 31. — 20 Neh. 9. 19. — 22 los. 1 — 13. — 23 Ps. 73. 1 5. — 27 Col. 1. 16. -_
26 les. 6, 2.

1/2 0 zltv . . 6 rov a | 4 rov >< a | 5 ro h K v a*; rc5 a, > ' I
8 xoXaafuii m v nlyvnxiaq m | 10 nlfiotv d | 7 6(1 : ^dij d h | II f"
Ttantov &uit li I 12 tik?,' d \ 16 afia^iaroviai d I imotQiifravrai nQO0ti*ii^
Tov( > d I 17 'laputj'/.iTai > d | 18 dnujXioai a d : ixukaaai h tn <
19 ntx{tdi v6att d | ylvxavaq d h | dvax^ui h { 21 rifV vvxta post 9<»r«0^oy ^ 1
22 dvidfi^fv d I inra : M ra d | 23 ^^eci-aiaror d I ip^^^ai d I 24 M^

AFOSTOLORUH VIII, 12, 24—27. 605

ram lob victorem serpentis, originis malorum, declarasti, Isaac
lecisti filium promissionis, lacob duodecim filiorum patrem eiusque
Qstremos in multitudinem propagasti et ad Aegyptum introduxisti
I septuaginta quinque animahus. 24. Tu, Domine, non despexisti
nepb, sed illi pro mercede castitatis tua causa servatae dedisti, 6
t Aegyptiis praeesset. Tu, Domine, Hebraeos ab Aegyptiis op-
ressos ob promissa patribus eorum facta non neglexisti, verum
berasti, Aegyptios punivisti. 25. Cumque homines legem natu-
alem comipissent et creaturam modo quidem fortuitam arbitra-
entur, modo autem plus quam oportet honorarent ac tibi, omnium 10
)eo, compararent, non sivisti errore duci ; quin potius edtto sancto
amulo tuo Mose per eum legem scriptam in naturalis adiutorium
ribuisti, et creaturas ostendisti opus tuum esse, errorem vero de
noltitudine deorum exterminasti; Aaron et posteros eius honore
acerdotali decorasti, Hebraeos, cum peccarent, castigasti, cum 15
'everterentur, suscepisti. 26. Aegyptios decem plagis ultus es,
nari diviso traiecisti IsraSlitas, insecutos Aegyptios delevisti sub-
mersione, ligno amaram aquam dulcescere fecisti, ex petra dura
iquam profiidisti, e caelo mannam depluisti, escam ex aere prae-
baisti cotumicem, constituisti tiocte columnam ignis ad illustrati- 20
mem et die columnam nubis ad umbraculum in aestu; lesum
iacem exercitus declarans, septem gentes Chananaeorum per eum
^ertisti, lordanem dirupisti, fluvios Ethan siccasti, mm?os prostra-
risti absque machinis et absque manu humana. 27^ro omnibus
ibi gloria, Oomine omnipotens. Te adorant innumerabiles copiae 20
ingelorum, archangelorum, thronorum, dominationum, principatuum,
yctestatum, virtutum, exercituum aeternorum. Cherubim ac Seraphim

1 b V I xaTippt^ttg h, xarigpa^as d, xaripgi^jat a | 26 naviwv d m v I
tianora > h | 26 oe + npoaxwet nav datifiarov xal ayiov tdyfia' [ah
xpeaxwei 6 nagaxXijtoi, verba indusa exbibet secunda manus loco eraso]*
%90 6h ndvTwv 6 ayiof aov nalg 10 o xo o xa xal &a rj/juSv aov 6h dyyeloi
xal T^i dvvdftewi dgxiatfarriyoi' xal dpxtfpfvi aiwnoi xal dreksvTtjTog'
at d, i. m. insuper tertia manus nonnuUa ex Gregorii Theologi oratione de
filio transscripsit | evfv&ftot d, dvapt&fi^rol m v | 27 upxayyikwv > d |
ngiotiJTmv' ^Qovmv d | 28 xal Z> m

26. Cf. VI, 20, 6. paenit. hom. 9; In diem nat. lesu Chr.

27. Cf. I Qem. 34, 5—7; CyriU. hom. c. 7; De s. martyribus hom. c. 2
^ier. Cat. myst V, 6; Chrysost. De (ed. Bened. II, 349. 365. 715).

506

Tafc filv dvaiv xaraxaXvixroi'Ta roiq x66ag, rale 6e <Jw}i
XEffuXac, rale de dvol Jttrof/eva", xal liyovra afia XiUat^ id
aQxcsyflXcov xai fiv^laig fivQidotv dyyiXaJi' dxaraxavOTtoi ■
datyijrmg ^ocooaiq, xal xdc 6 Xaoq afia flxdrm' ,^4yioc,
5 dyiog xvQiog 2kt^ac6&, JiXtjgrjg 6 ovgarog xal if yfj r^q
avTOV' tvXoyrjToq flq rovg aldjvaq' afiiji''*.

28. Ka\ 6 dgx^^Q^^'i *§^c Xeyirm' 29. 'Ay tog ydg il f6§ di^^
xai xavdyioq, vtfuarog „xctl vjttQVipoviuPog elg rove aldtvn^'.
30. ayiog dk xal o fiovoytvrjg aov vlog, 6 xvqioc fjfidav xa\ frtij

10 'Irjaovg 6 Xgiorog, og fig jtdvra vJTtjQ&rijadftit'dg aoi T«5 I
avrov xal jrarQl stg re drjutovgyiav dtdq>OQOv xai xgwotav
rdXXrjXov ov niQiitdtv to yivog rcov dvB-QOincov djtoXXvfin
dXXa fitrd givaixbt' vofiov, (iird vof/txfjv xaQaLvtoiv, (itra :i{
rixovg IXtyxovg xai rag row dryyiXcav ixioraalag (^xagaq^^HQOt

16 avv TO) &Ero) xal rov (fvaixbv vofxov xal rfjg ftvfjfJTjg ix^aXXm
rbr xaraxXvOfiov, rr/i' ixxvQOtatv, rag xar' Alyvxrimv xhj\
rag xara IlaXatarivoov aqaydg, xal fieXXovrmi' oaov ovdixco ax
Xvaf^at xdvroiv^ tvdoxriaev avrog yvtafxtj Ofj 6 6rjf/iov(ty6.;
•&Qaixov dvd'QOixog ytvia&ai, 6 vofio&trrjg vxb rofiovg, 6 dfjti

20 Qtvg liQtlov, b xotfiijv xgoiiaroi*' 31. xai i^tv/itrlaaro at rot
eavTOv &ebv xal xar^ga xal r<p xdo/icp xaTijXXa§tv xa) t^ ^i-
XEt/jtvrjg 6gy^g rovg xdvrag ijXsv&egmaev yivofiivog ix xa(>^>:'"'
,,yev6fitvog iv oagxi 6 ^eoc Xoyog, b ayuxtjrbg vidg, o .Tf r
roxog xaGijg xxlGimg", xara rag xtgl avrov vx' avrov xQoppi"

25 &Elaag xgo<pTjrelag „ix oxigpiarog Aavld" xal Affgadfi, ffrl
'lovStt' xal yiyovtv iv firjrga xag&^vov 6 diaxXdoaa}i' x«n
rove ytvvmfjih'ovg, xal soagxcod^rj 6 aaa^xog, b dxgoi'ojg ytn'i
iv XQ^^'P y^yivvrjtai. 12. xoXtrevadftepog balatg x«l xatdev6
ivd-iofioig, „xdoav voaov xai xaaav ftaXaxlav'* i^ dv^gmx^

30 dxfXddaq, „oi]f4tld re xal rtgara tv rc5 Xa(p" xottjcag, tc
xal xorov xal vxrov (ietaXa^cai> b rgtqiwv xdvrag rovg xifi^*^^^

2 Dan. 7, 10. — 4 ks. 6, 3. — 6 Rom. i, 25. — 8 Dan. j, l3. -

28 loann. i, i. 14. — Ml. 3, 17. — Col. l, 15. — 25 Rom. i, |.

29 Mt. 4, 23. — 30 Act. 5, 12.

1 xaAvnrrorra d | raff dt : xai roTi h | 8 d(f/uyYilmy > h m v
fiivw h I 11 xeil naxpi aviov h m v | 12 ntpitldfi d | IS voftixi^r :

AFOSTOLOBUM VIII, 12, 28—32. 507

nis alts praediti, bints quidem velanies pedes suos, bints vero
pita, a duabus aliis volantes ac dicentes una cum mille milibus
changelorum et denis milibus denum milium angelorum inde-
aenter ac sine vocis intermissione clamantibus, et omnis populus
mul dicat: Sanctus, sancttis, sancUis Dominus Sabaoth; pleni sunt 6
leli et terra gloria eius; benedictus in saecula, amen. ^^.^

28. Et pontifex postea dicat: 29. Sanctus enim vere es ac
BCtissimus, altissimus et superexaltatus in saecula. 30. Sanctus
loque unigenitus tuus filius, Dominus noster et Deus, lesus
imstusy qui ad omnia tibi Deo suo et patri cum in varia creatione 10
im in providentia convenienti ministrans non despexit genus
omanum, quod peribat, sed post naturalem legem, post legalem
Imonitionem, post propheticas reprehensiones et angelorum prae-
xturas (cum legem naturalem una cum lege scripta seu posita
iolarent atque ex memoria abicerent diluvium, conflagrationem 16
lodomiticam, plagas Aegyptiis et caedes Palaestinis illatas, cumque
iico perituri essent omnes) ex sententia tua ipse elegit, creator
lominis, homo fieri, legislator sub legibus, pontifex hostia, pastor
ivis; 31. et te suum Deum ac patrem placavit atque mundo re-
oociliavit cunctosque ab imminente ira liberavit, factus ex virgine, 20
ictus in carne Deus verbum, dilectus filius, primogenitus omnis
'eaturae, et secundum prophetias ab ipso de se praedictas ortus
c semine David et Abraham ac de tribu ludae; et factus est in
tero virginis formator omnium, qui gignuntur; et incarnatus est,
ui camis expers; qui sine tempore genitus, in tempore natus est. 26
2. Vixit sancte et legitime docuit, omnem morbum et omnem in-
rmitatem ab hominibus expulit, signa et prodigia in populo edidit;
ibum et potum et somnum cepit, qui cunctos alimento indigentes

7/18 dnoXva^ai d ] 18 ^vdoxijafv d | avrog : iv avroU d | 19 voiaov h {
9 Ugelttv d i 21 avvov h | vijs ]> d | 22 Yfvvo/zevog h | ysv. ix nagf^lvov
> d I 24 naai^i + r^f d | 26 xal >■ h | 28 yeyivritttt a | 30 re > d h

)0. vni^pcrijaa^evo;] Cf. V, 20, 13. auctoris elucet? — dxQovoK; yfvvti

- yreiftfi a$] Cf. VII, 25, 2. &C'V] Similiter Gregorius Naz. Orat.

31. yiyovev iv li^tga — ^evra»- XXIX, 2; XXX, 11; Epiphanius H. $1

hovq] Cf. Ps.-Ign. Trail. 10, 4. — c. i; 57 c. 4. 7; sed etiam Arius in

otgxiud^il] Paolo ante Deus filius vo- Confessione fidei, quam exhibet Atha-

tttir yevo/ievoi iv aapxL Eodetn nasius De synod, c. 16; Epiphanius

ersu ergo bis vox oapl vel aagxwaiq H. 69 c. 7—8.
surpatur. Nonne inde christoiogia 32. Cf. VII, 36, 6.

508

CONSTITCTIONES

xQO<f)ij(i „xa\ kfiJtLxkmv xdv C^aov tvdoxiaq, ItpaviQcoclv
ovofia" xolq dyvoovaiv avro, tjjv ayvotav itpvyadevotv,
oi^Hav dviC,a>jtvQO}0tVf to {htXr^fta oov ijtXrJQcoaei', „t6 Ipyoi
16coxaq avrw kxeXUoiOsv^' . 33. xa\ ravta xdvxa xaxi

i(;ff^ah: dy6noiv'^xaTaoxfi&iiq)(hQi<ov xal a^iegimv ipsvdo
xat Xaov xaQavofiov jigodoola rot? xijv xaxiai' voarjoavxt
xoXXa xad^mv vji avxmv xal xdcav dxifdav vxoarag tf^j
XcoQijan,)hraQa6oB-e'iq DiXaxoi xm r/yafiovi xal xgid-fli; 6
xal xaxaxQi&eig 6 aanrjQ, axavgw XQoaijXaid-i] b ajta^r/^

10 dxd&avev 6 xfj ^Ofi a&di'oxoq xal ixd^r] 6 ^cooxoiog, tva
XvOtj xal &avdxoi^ i^iXrjxai xovxovq, 61 ovc xaQtyivtto, xA\
xit dtOfict xov dia^oXov xal ^vorjxai xovc ax*d-Qo>xov^
axdxtjq avxov. 34. xal di'iaxrj ix vexgrnt' rfj xglxjj tjfii^
TtaGagdxovxa r/fxigaq ivdtaxgitpaq xolq fta&Tfxalq, „dpfXj^

15 xovq ovgavoiq xal ixad-io&^ Ix degifov aov xov S-eov" xal xe
avxov.y^y fisfiffj^i'vot ovr mv 61 iff/dq vxifttivev, tv)^agi6xc
oot, 9-ii xavxoxgdxoQ, ovx Scov otptlXoftev, dXX' oaot' dw^
xal TTji' dtdza^w avxov xXrjgovpitv. 36. „kv y yctg vvxx)
6I60X0, Xa^wv dgxov" xaTq dyiaiq xal dficofiotq avxov x^

20 ttva^Xirpag xgoq ai, xov &e6v avxov xal xaxiga, „xa\
tdoixiv xolq nad-tjxalq" dxtov ,,Tovxo xo fjvaxrjgiov x^
dia&i^xijq, Xd^txe" i§ avxov, ,,^dy(xe. xovxo ioxi xo aeofid
TO xtgl xoXXcSv &Qvxj6fitvov elq utptoiv diiagxtcjv. 37.
avxaiq xal xo xoxijgior" xtgdcaq i^ oivov xal vdaxoq xoi a

25 Ixidoxiv avTolq XiymV „niixe i^ avxov xavxtq, xovxo i
alfid fiov xb xsgl xoXXwp ixxvpofin'ov tie dffeoiv dfiagxicov
xoulxt elq xrjv ifit)v dvdf/VTjOcv oodxiq yog iav ioMrftE xov
xovxov xal xlPTjxe xb xoxtjgiov xoixo, xbv &di'axoy xov
xatarfyiXXexB, dxgtq dv bX&oj". 38. fttf/vfjfuvoi xoivvv tov xa

1 Ps. 144, 16. — loann. 17, 6. — S loann. 17, 4. — 14 Mc 16,
18 I Cor. 11,2}.— 20 Mt. 26, 26. — 2» I Cor. n. 2$. — 26 Mt. 26, 27.
26 1 Cor. n, 26.

1 ifiTtiftnXuiv a I 8 uv^tutnijpaiOtv a, i^tunvgtjatv h v | 4 de<fw
6 xaxovotav d | !) npoa^Xw^fli; h \ xal sec ^ h | 11 rot'rof; :
-f rot',' a I ptjiai d 12 (ivofxat d | 14 ^fifpwv d v | avr4i<iri>4^iai
diaiQl\i>tti; h | 15 ixd&iotv d h ] aov >> d | 17 navxoxparwp d b v 1 1|
iv zaii d I 21 /iatit]zaii -f- avtov d in | 21/22 roi'ro — dmJ^xQ;
^OTi >- a I 25 livaetv h | 2G ixxvyvofttvov d | f/c o^. ti^apriiwr

APOSTOLORUM VIII, 12, 33—38. 509

nutrit omneque animal implet beneplacito; manifestavit nomen ttium
iis, qui illud ignorabant; fugavit ignorantiam, pietatem exsuscita-
vit, voluntatem tuam implevit, optis, quod ei dedisti, consummavit.

33. Atque his omnibus feliciter gestis per proditionem illius, qui
malitiae morbo languebat, comprehensus est manibus flagitiosonim, 5
nempe fidso nomine gaudentiuni sacerdotum ac pontificum, et
populi iniqui; a quibus cum multa passus esset et omnem igno-
miniam sustinuisset permissu tuo, traditus est Pilato praesidi,
indicatus index, condemnatus salvator, cruci affixus, qui pati non
potest, mortuus natura inimortalis, sepultus vitae efFector, ut illos, 10
propter quos advenerat, a passione solvcret et a morte eriperet

ac diaboli vincula rumperet illiusque ex fallacia liberaret homines.

34. Et resurrexit de mortuis tertia die, et quadringenta diebus
commoratus cum discipulis assumptus est in caelos, et ad dexteram
tssida tibi, Deo ac patri suo. 35. Memores igitur eorum, quae 15
propter nos pertulit, gratias agimus tibi, Deus omnipotens, non
quantum debemus, at quantum possumus, et constitutionem eius
implemus. 36. In qua enim node tradebatur, sumpsit panem Sanctis
ac immaculatis manibus suis et elevatis oculis ad te, Deum ac
patrem, f regit ac dedit discipulis dicens: Hoc est mysterium novi 20
testamenti, accipite ex eo, manducate, hoc est corpus meum, quod
pro multis firangitur in remisstonem peccatorum. 37. Similiter
talicem miscuit ex vino et aqua, sanctificavit ac dedit iis dicens:
Bibite ex eo omnes, hie est sanguis meus, qui pro multis effunditur

in remissionem peccatorum; hoc facite in meam commemorationem ; 25
quotiescunque enim manducabitis panem hunc et bibetis hunc calicem,
mortem meam annuntiabitis, donee veniam. 38. Itaque memores

27 £r d m V I 28 nlvTfte post rovro h m v | 29 axQig -\- ov A \ tolvvv
ovr d

)}. og avyx'^VV^'^'l^^'^t^^t ^- — versu occurrens manum Constitutoris

xptd^elg o xfir^s] Apollinaris Hierap. prodere videtur.

in Chronico paschali ed. Migne PG jj. <,^^ ^a^y _ Jvvd/is9a] Repe-

92, 82: 6 xfi»eli xftttii t,wvxoiv xal tuntur verba c. 40, 2.

vtxomv. Non banc quidem antithesin, »,. , ,, ,^

sed plures simUes de Christo adhibet 3S-39- Nicolaus Methon. De corp.

Kppolytus Contra hacr. Noeti ed. « ""«• ^hristi. Cf. Testim.

Lagarde 1858 p. 56. — b dna^i^g] 36. Cf. Ps.-Dionys. De eccl. hier.

Cf. II, 24, 3. Lusus verborum in hoc c. 3, 3, 12.

510

CONSTITLTIONES

avtov xai rov &ai'nTov xal rfjc ix iftxQWV dvaaraotcoc xa\ rf^i
tig ovgavovg ixavodov xal zr/c fiiXXovOTji; avtov dii>Tii>ai xa-
Qovalag, iv ;) ,jQXETat fieta 66§Tjq xai dvvdfitcoq xQlvai Crnvroi
xal vexQovg" xai ,,djio6ovvai ixdOTc? xard rd ^Qya avrov", Xffot-
5 qtQOfiiv 001, x(d ^aotXtl xal d^to}, xard r^r ovtov ^ldxa§^' tot
aQTOv tovxov xal to ytottJQiov tovto, „evxaQtatovvttq cot it
avTOv" ^9>' olg xattj^imaag rjfidq kotdvat ivcaxiov oov xai liffo-
te^BtP aoi' 39. xiu d§iov(itp as, o^oj^ tvfiiv<3g ixi^Xitpijg ixl
za XQ0XBl(i£Va dto^a tavta ivcijtiov aov, ov 6 dvevdetjg S^tof, xd

10 evdoxija^jg ix' avxolg el^ Tifirjv tov Xqioxov aov xal xatojiiftf^
to aytov aov jtvtvf/a ixl tf/v &valav tavttjv, ,ttov /idgtvpa xav
xaB-iifidtmv tov xvqIov 'Itjoov'', ojtcag dxwpfjvn tbv dgtov tovrw
o<5fia rov XQiotov oov xal to jiot^giov tovto alfta tov XQtatm
aov iVa oi fxetaXa^dvteg avtov (ii^aiai&foOiv xgog tiSoi^uer,

15 agpfOEwg df/agtt]fidta)V tvxa^iv, tov dtafioXov xal t^i; xi-avt/i
avtov gva^diaiv, xvtvfiatog dyiov xXrjQwd^mOir, dgioi rov Xgt-
atov aov yivaivtai, ^on/g alwpiov Tv;c(o<j«r, aov xaraixo/trro;
avtolg, diaxota xavroxgdroQ. 40. itt 6t6f4e&d oov, xvgie, m
vxtQ tijg aykag aov ixxXrjoiag tf^g dxo xegdtojv tatg xtQatoir,

20 ^,^1; xtQuxoirjaoi TO} ttfilv) ai'fzati" tov Xgiotov aov, oxok avriiv
6taq)vXdstjg dastatov xal axXvdcoviotov „dxQi ti/g avvtiXiiag roi
aldivog"' xal vxeg xdatjg Ixiaxoxf^g ,,t^§ oQ^otoftovarjg tov XdfOf
TJye dXrjQ-Blag". 41. in xagaxaXovfih' oe xal vxbq r^g (ft^ xev
xQoa^egovtog aoi ovdeviag xal vxtg xaiftog tov xQta^vtfQliK,

25 ixlg t(bi> Siaxovmv xal xavtbg tov xXi]qov, 'tva jtdvtag aoqiicai
xvsvfiatog dylov jiXijQcaatjg, 42. Hi „xaQaxaXovfUv" oe, xvqu,

S Mc. 13, 26. — I Petr. 4, s- — ■* Rof"- 2, 6. — 6 Col, j, 17. -
11 I Petr. s, I. — 20 Act. 20, 28. — 21 Mt. 28, 20. — 22 II rim. 2, 1$. -
26 I Tim. 2, 1. 2.

1 ix vfx(jtuv > h m V I 3 /uf r« rf. x. dvvifittui > h ni v | 6 «i i
Tw d I 10 evioxt'iasti h v | ^n' : ^y d | xazani/iipfi^ h | 14 /itTakaft^avorzfii]
16 aftaQTttov d | 16 nvev/^tarog ay. nlrjpu/Odiaiv )> h, verba quidcm notlta
sunt, sed non i. ra. leguutur | 17 aov pr !> d | yfvovtai h | 18 :tavrox^axmf
h V I 21 fUatfviM^ri h I ifai > d I 22 r^c > h | 24 aot ovd. {oi&niai h,
ovdeveittt; m) : ua&eviiai d | 25 aoqiiatj xal d | 26 xvfte >^ h

39. Epiclese6s, quae hie sequitur,
mentioaem faciunt Cyrillus Hier. Cat.

myst. V, 7; Basilius De sprrito s. c 37
n. 66; Chrysostomus De sacerdotio

- -*■* *-

APOSTOr.ORUM VIII, 12, 39—42.

511

eius et mortis et a mortuis resurrectionis atque in caclos
icc non tuturi eius secundi adventus, in quo cum gloria
te veniet iudicarc vivos et morttws et reddere singulis iuxta
vm, offerimus tibi, regi ac Deo, secundum constitutionem
lem hunc ct calicem hunc, gratias tibi per turn agentts, 6

dignos habuisti, qui staremus coram te ac sacerdotio
lur tibii 59. et poscimus te, ut super haec dona in con-
10 proposita placate respicias, tu, qui nulHus indiges Deus,
pSaceas in eis ad honorem Christi tui atque supra hoc
n mittas sanctum tuuni spiritum, tesiem passionum Domini lO
exhibeat panero hunc corpus Christi tui et calicem hunc
m Christi tui, quo participes illius ad pietatem coniir-
remissionem peccatorum consequantur, diabolo eiusque
terentur, spiritu sancto repleantur, digni Christo tuo fiant,
mpiternam impetrent, te illis reconciliato, Domine omni- 16
40. Adhuc oramus te, Dominc, pro sancta ecclesia tua,
pibus ad fines extenditur, quarn acqmsisti pretioso sanguine
ai, ut earn inconcussam ac nimime fiuctuantem conserves

saeculi consummationem ; item pro uni verso episcopatu
hum veritatis fractante. 41. Adhuc rogamus te pro me 20
retii homine, qui tibi offero, et pro omni presbytcrio,
mis ac universe clero, ut omnes sapientiam docens spiritu
(ipleas. 42. Adhuc rogamus te, Domine, pro rege el iis,

4 (Bened. I, 38^ 424); De
horn, 1, 4 (IIj 46 j). Irenaei
n XXXVIII, Pfaffianum 11
a I, 854), locum Zntui; dno'
i)[utaiv fere ad verbum ex-
is: ontoi dnoifTfv^ tfj*' 9v-
fv xal xov uffxor ouifia rov
tal TO TioTt'jpiov TO aifta
'ov, *iva 01 fitxaka^ovrrq
*v aiTiTVTciitv T^i dif{afu>i
rio>v xal T^i swiff alwviov
Haud dubie autem uon est
[unensis, sed potius a Con-
s apost. dependet. Cf. quae
1 vn. 30, 2.

Cf. c. 10, 3—20; Cvrill.
V. 8-9.

42. Cf. c. I J, S; I Clem. 61,
I. 2.

42—43. Hae preces desunt supra in
oratione fidelium. Liturgia Mediola-
□ensis autem iuxta sacrameatarium
saeculi X post preces pro ecclesia et
archiepiscopo, ergo eodem loco quo
Constitutiones, haec habet: Pro famulo
tuo iilo imperatore et famula lua ilia
imperatrice et omni excrcitu eorum
precamur. Et missale Hibemicum ve-
tus: Sanctorum apostolorum ac mar-
tyrura memorcs stmus, ut orantibus
eis pro nobis veniam merearaur. Cf.
Duchesne, Originesp. 189 — 191. War-
ren, 77« Liturgy of Critic Church 1881
p. 230.

512

CONSTITUTION ES

„vjrlQ Tov (iaatXeoag xal roiv Iv vjreQOxfj" xa) jravrbc rot 01
rojtidov, i'vct iigrjvujcavTai xa XQo^ ht^^'i* oncaq iv ficvxia
bfiovola didyovrfg tov Jidrra XQ'^*^'^^' ''V'? ?<»^? rjpimv 6o^dCi
as dia ,,'Irjaov Xgiarov xilq iXjildog ly/tfdw/'. 43. m xQoo^iffoiiip
B aot xai vxig jtca>Taii> rav ojt' atdivog tvageOTTjaavTcai' oot ayicar,
inaxQtagxdiv, jtgog>TjTon>, dixalmv, axoOxoXcov, fjagrvgrni; ouoiih
yi^mv, ijtiOxoxmv, xgea^vxegoiv, diaxovcav, vxodtaxovwv, dro-
yvcooxcor, ipaXxcov, :rag&irojp, jfrjgmp, Xa'ixdiv xal xavxav tar
avxog InioxaOat xa ovoftaxa. 44. It* xgoa^igofxii> Got vxig roe

10 Xaov xoi5xov, iva avadelsijq avxov elg Ixaivav xov XgiOxov not
„{taaiXtiov hgdxavfia, ^&vog ayiov"' iWp xmv Iv xag^tvi^f an
ayvtla, vxig xoiv XV9^*- ^V^ ixxXtjOlag, vxig rtov Iv aifivoh
ydfiocg xal xtxvoyovlaig, vx\g xtov vrjxicav xov Xaov aov, oxok
fiTjdiva iinmv dxo^Xijxov xoi^aifjg. 45. Irt d^tovf4iv a xeu rj«p

15 xfjg xoXiCog xavxijg xal xcov ivoixovtfxcov, vxig xtov iv «p^
oxiatg, vxig xdiv iv xixga dovXtia, vxlg xdiv iv i§ogiatg, i'jif
xmv iv drjfitvaet, vxeg xXeovxmv xal odoixogovvxov, oxcug xcvrar
ixlxovgog ytvtj, navrmv „{iojj0^6g xal ca'xiXt'jXxoDg". 46. hi xaga-
xaXovfttr oe vxeg xcov ,.fitoovtfxmv tjfiac xal di<ox6i>xmr ijittt;

20 Sia x6 ovofid oov", vxig xcov e^co ovxcov xal xixXavTjfiivaf.
oxoog ixioxgttptjg avxovg Big ayaB-ov xal xov iH'nov axtiit
xgavvifjg. 47. Ieti xagaxaXov/Jtv at xal vxig xmv xarj^jrou/ztiw
xijg ixxXr/olag xal vxtg xcov x^fft^^ofitvon' vxo xov aXXoiQiov
xal vxig xcov iv (texavola ddeXtprnv ■fjftmv, oxatg xovg /«»' tt-

25 XeicoOijg iv xf] xloxu, xovg de xa&aglarjg ix x^ ivegjda: too
xovrjgov, x<av 6\ xtjv (itxavoiav xgoodi^ij, xal iSvYX<ogtjc^i *^
avxolg xal rjptlv xd xagaxxcoftaxa tjfidov. 48. trt xgowfiffofit
cot xal ijxhg x^g svxgaalag xov digog xcd xrjg fv^togfci; ror

4 I Tim, I, I. — 11 I Petr. 2,9. — 18 Ps. 118, 1 14. — 19 Mt lO.Jt

2 ra > h I 4 "Itiaov > d | 9 inlaxaaat avxbi h m v | 14 dno^i^tw
^(jitav h I 16 ivoixovvxmv + iv cvr^/ d | 16,16 iiniit r«5v ^v i^o^iaii'>^
17 naviwv > a | 19 uf -f xal a 1 ^(iaq >• d | 21 intarpfvnj d 22 o« t
*6 d I 25 r^ > d I ^;( > h m V I r^; > V I 26/27 xal avroli : aCtoL; ft d
27 n^oa^ipwfttv d

43. Ps.-Ign. Ant. 12. — vnip niv-
r<DV jfr/..] Similiter Liturgia Chryso-

Ed .

iiul

stomi, Hammond, Liturgits p. 11 );
Brightttiiia, Liturgies I, }}i. Sacribd^

AFOSTOLOBUM VIII, 12, 43—48. 513

n sublimitate sunt, et pro cuncto exercitu, ut res nostrae in
versentar, quo totum vitae nostrae tempus in quiete et con-
ia degentes te glorificemus per lesum Christum spent nostrum.
\dhuc offerimus tibi pro omnibus Sanctis, qui a saeculo pla-
int tibi, patriarchis, prophetis, iustis, apostolis, martyribus, 5
sssoribus, episcopis, presbyteris, diaconis, subdiaconis, lecto-
:, cantoribus, virginibus, viduis, iaicis et omnibus, quorum tu
i nomina. 44. Adhuc ofFerimus tibi pro populo hoc, ut eum
udem Christi tui exhibeas regale sacerdoHum, gentem sanctum;
iis, qui in virginitate et castitate vivunt; pro viduis ecclesiae; 10
iisy qui in nuptiis honestis ac in progeneratione liberorum
nt; pro infantibus plebis tuae, ut neminem nostrum reiciendum
as. 45. Adhuc poscimus te pro urbe hac et habitantibus in ea,
aegrotis, pro dura servitute afflictis, pro exulibus, pro pro-
tis, pro navigantibus et iter facientibus, ut omnium sis auxi- 15
r, omnium adiutor ac defensor. 46. Adhuc rogamus te pro
qui oderunt nos et propter nomen tuum nos persequuntur, pro
\m foris sunt et errant, ut adducas eos ad bonum et furorem
m mitiges. 47. Iterum rogamus te pro ecclesiae catechumenis
ro iis, qui ab adversario iactantur, et pro paenitentiam agen- 23
: firatribus nostris, ut primos quidem perficias in fide, alteros
mundes a vexatione mali, tertiorum autem paenitentiam
pias condonesque cum iis tum nobis delicta nostra. 48. Of-
lus quoque tibi pro aeris temperatura et frugum ubertate, ut

aartyribus oblata fuisse testantur cum martyres eo loco recitantur ad

Cyprianus Ep. 39 c. 3 (cf. Ep. 12 altare Dei, ubi non pro ipsis oretur;

et Chrysostomus In Acta hom. pro ceteris autem commemoratis de-

4 (PG 60, 170). Cyrillus Hieros. functis oratur^ iniuria est enim pro

:h. myst. V, 9 autem scribit, nos martyre orare, cuius nos debemus ora-

n recordari (jjtv^ftoveveiv), qui tionibus commendari; ac similiter In

rmierunt, primum patriarcharum, Evang. loann. tract. 84 c. t (PL 3$,

letarum, apostolorum, martyrum, 1847). Cf. E. Lucius, Die Anfdnge

eus precibus et intercessionibus des Heiligenkults 1904 p. 280 sq.

n nostram orationem suscipiat; 44. Virgines et viduae, quarum hie

diliter Liturgia lacobi, Brightman mentio fit, sunt eae, quae in ordine

'. Augustinus etiam vetat pro virginum ac viduarum non sunt re-

irribus orari Serm. i$9 c. i (PL ceptae.

68) scribens: Ideo habet ecclesi- 45. ^ot]96g xal avriAi^nrcup] Cf. I

1 disciplina, quod fideles naverunt, Clem. 59, 4; lust. Dialog, c. 30.

DKK, DlDASC. ET GoKSTIT. AP. 1. 33

514

CONSTITUTIONES

xttQxcov, ojtcog dviXkfiJtfoq ftiTaXafi^avovre^ rdiv jtapa aov
9^(6v alvfOfii'v OB dxavaxmq ,,tov didovra XQO(f.ifV jtooq oagxi",
49. frt ^cQaxaXovfiiv ae xal vjrhQ rmv 61 tvXoyov ahicw oxoV
Toov, oxcog iotavrag ijfiag 6taTrjQTj€ag iv rjj ivOf^i'ta huovx'
6 kv Tj" ^aOiXtia xov XgiOxov gov, xov d-sov jnxotjg aloO-tfi:^,
poTjxrjg q>vata>g, xov itaatXitoq fjfidov, axQtxxovg, dftifixxovi, co)
xXtjtox}^' 50, oxi aol xuoa 66§a, ai^ag xal evxagtaxla, xififj
jtQoOxvrrjUig, xc3 jtaxgl xal x<5 vUp xal xqj a.ylo> jtvevfiaTt,
vw xal dil xal ilc xovq avsXXeixtlg xal axtXtvxr/xovg aim*

in xmv altoi'Oiv. 51. xal jcag 6 Xaog Xiyixoi' yiftt^iK

XIII. Kal 6 iniaxojtog eljtdxo}' '// tlgr^vrj xov d'lov eh^ fii
jrdvxcop vfimp, xal xdg 0 Xaog Xeyixm' Kal f/sxd xov xi'tvi/axog
oov. 2. xal 6 didxovog xygvaaixco xdXiv 3 (XllI). 'Exi xal ht
6i.r}i^mfiiV xov d-tov dta xov XgiOxov avxov' vjxig xov daigov xov

16 jtQOQxoptioOivxog xvQtfo xtp &e(p rjfiwv dtr/&cof/Ei'. ojra>^ 0 iiya^
^eoc ptQcadi^-^xai avxo 6ia xijq fieantlag xov Xgioxov avxoC ik
x6 IjtovQavtov avxov dvaiaaxt/Qiov „Blg dofifiv evoidtag". 4. t-jrip
xtiq ixxXTjOlag xavxrfg xal xov Xaov derj^wfitv' vxig jfdorjg ht-
Oxoxfjg, Jiavzog Jigta^vxtgiov, xdarjg xr/g Iv Xgioxw diaxonoi

20 xal vjtTjgBaiag, xavxog xov xXrjgotf/axog xfjg IxxXtjOiag dtr^^mfiff.
oxmg 0 xvgiog xdvxag diaxrjgrjaij xal 6caqfvXd§}j. 5. ..rjnip ^coi-
Xiov xal xmv iv vjtigoxfi dttj&tufiH'", 'I'va eigrjVtimyxat ra x(i>^
fifta^, „oxo>g rjgtfjov xal ^vxiov fiiov tx^i'xtg dtdycafttv h> xot
tvae^tta xai aifivoxrixi". 6. xmv aylmv (tagrvgatv (ivr/(iOi'iioa>iiir,

26 oxa>g xoifcat'ol yeviod-at xfjg dd-XtjOeatg avxwv xaxa^tfuf^oJiitr
vxig xmv iv xlOxH dvaxavOctfiivoiv dirjf^fofdtv. 7. vxig tfji
tvxgaalag xwv digoiV xal xsXtGipogiag x<5v xagxcov dttj^^wftt

2 Ps. 13s, 25. — 17 Eph. 5, 2. - 21 I Tim. 2,

I. 3.

1 dvfX?.iatSi d I 2 alvw/iiv m : alvoifiiv rel | 3 ual y> d | Si'4 irao)^
ruiv : anarttuv h | 5/6 vorjTrji xal aia9t]Tfjg h | 7 on -f- ^t' avtov d | itioa
4- fj d I fv)^a(iiatia + xal 6ia oh xal ftfza at' aviui d I 8 r^ :i. x. f?
vlw X. TtS : ^v d I 8 9 xal vvv : rvv h m | 9 dytxXftntlt v, dytXitTtfii d m (
dr. xal ttTf}.fvtiiTovi post aioivwv h v, vel potius post d/t^v, quod b addit ,
14 avTov 4- xa2 d I 16 17/uaJv d h : >< a v | 17 ivttSfai a | 18/19 fmaxoiiii
-\- xal d I 19 ndarj^ >► d | 20 xal vnr/pfalag > h m v | 21 ^vka^l ^'
23 ti' > a I ra > h | 23 rfidyw.ufv : <fidyoft(» a h, > d I ncoj > •*
26 6fti9wfttv > d »

APOSTOLORUM VIII, 12, 49-13, 8. 515

er bona a te collata percipientes assidue laudemus te,
cam omni carni. 49. Etiam rogamus te pro iis, qui ob
robabilem absentes sunt, ut omnes nos conserves in
congreges in regno Christi tui, Dei universae naturae
01 et intellegentiam cadentis, regis nostri, immutabiles, 6
, irreprehensos; 50. quoniam tibi omnis gloria, vene-
tianim actio, honor, adoratio, patri et filio et spiritui
nunc et semper et in infinita ac sempiterna saecula saecu-
I. Atque omnis populus respondeat: Amen.

Et episcopus dicat: Pax Dei sit cum omnibus vobis, 10
> populus respondeat: Et cum spiritu tuo. 2. Ac dia-
um praedicet: 3 (XIII). Adhuc atque adhuc oremus
' Christum eius; pro munere, quod Domino Deo nostro
st, oremus, ut Deus, qui bonus est, mediante Christo
recipiat in caeieste suum aitare ad odorem suavitatis. 15
clesia hac et popuio oremus; pro universo episcopatu,
sbyterio, cuncto Christi diaconio ac ministerio, omni
coetu oremus, ut Dominus universos conservet atque

5. Pro regibus et in sublimi potestate constitutis oremus,
trae pacificae sint, quo vitam quietam et tranquillam nacti 20
ietate ac morum castitate degamus. 6. Sanctorum mar-
mores simus, ut digni habeaniur participes fieri eorum
Pro iis qui in fide requieverunt oremus. 7. Pro
>eratura et fi'ugum maturitate oremus. 8. Pro recenter

atpwvtjaiii inltwvmaxdiv 6, Cum c. 12, 4} pro omnibus

telav dvaipopdv. Oratio Sanctis, etiam pro martyribus, sacri-

post divinam oblationem. ficium ofTeratur, hie martyres modo

Vlissali gothico, Migne PL commemorantur tanquam exemplum

:erdos orat: Suscipe (Do- Christianis exhibentes, pro reliquis

ne tuo debita honoris ob- auteni defunctis preces fiunt. Cf. Vita

pace ecclesiae tuae, pro Melaniae lunioris I, 28, Anaiecta Bol-

itione omnium sanctorum, land. VIII, 39. — tdiv a. ft. luvtjfio-

tum et ministrorum puri- vtvaoftev] Cum preces intercessoriae

pim pacabilitate, pro suffi- (vnip . . . derjBcSfjtev) et antecedant

n et temporum tranquilli- et sequantur, Lucius 1. c. (cf. c. 12, 43)

erseverantia virginum et etiam banc particulam olim eiusmodi

/iduarum, pro orphanorum fuisse et a Constitutore transformatam

}aenttentium sublevatione, esse iudicavit. Revera particula a parte

jmnium viventium et pro capitis reliqua divergit. Nihilominus eam

ictorum. duarum manuum esse non contenderim .

83*

CONSTfTUTIOHKS

8. vJttQ Tmv vtoqxoriormv 6tr)&co(itv, oxcoi; ^t^aim&coatr Ir rf
jtiortf jtavTfq vjteQ di.i.ijXcav jiaQaxaXeowfiev. 9. avaarrjoov Tjjtai,
o f>e6c, iv T^"] X"P*^' <^o*''- civaOTai'T£i tavrovs tco &ifp dtn tor
Xqiotov ccvtov jtaQa&<6(itBa. 10. xai o ixlcxoxog Xtjixm ,'.0
5 {>ibg 0 fJi'ya<; xai fiiyaXcavvfioq, 6 fityag ti/ ^ovi^ xat xQaraioc
Tofc Ipyotc", o *f6§ xa) 7iaTr,Q „roi3 ory/oii jrcfdo^ aov 'Itjoov" tor
<icor7](»0fc: rjfidji', ixl^Xerpov k(p* i)iiaq xaX kxX to jtolfjvwv Cov rovro,
6 6t avTOV i%EXt§(o elg So^av rov 6v6(icn6c aov xai ayiaaiti
^fidiv TO Ofofia xai ttjv y>vxriv xaztt§la}Cov, ,,xa9aQOv<; Yivo(iiv(KC

10 cjTo Tiavroz f(oXvOfdov oagxbc xa\ xvevftarog" , Tt^cf*' rtav :tQo-
xHfiivcov (tya&wv ' xai fitjdti'a rjfimv dfd^iov xgipyc, aXXa ^oti&k
Tjfimv y«'oi~, dvttXit'imGiQ, vxtQaoxtorijz dtit tov Xqiotov oov,
m^' ov ool 66§a, ritirj, alvoq, do^oXoyia, ei^aQicrla xai rtS itjim
jtvtvfiaTi bIq Tovc aidjvag' dfir/v. 1 1, xai //era to xdvraq tixtlv

15 'AfitjV, 6 6idxot>oq XtytTW IlQoaxojfitv. 12. xdk 6 ixloxoxoq xqo^
^mii^odra) xm Xacp ovroi' Ta ayia rotg dyloig. 13. xai 6 ico,"
vxaxovixca' Eit; ayiog, tig xvQio^, 'ifjOoig XqiOtoc, elg do^av &tov
xaTQog evXoyijTbg el tlq xovg alcovag' di/r^'. „J6§a iv vflCTOti
^t(p xai Ixi yf/g iiQt'jvrj, iv dv&Qojxoig tvdoxlw dioawit rm viiS

2t) Aavld, tvXoyjijtivog 6 ^QXOfitvog iv Svoftari xvgiov &t6g xi'piOy
xai kxtfpdvt] kv 1/iTp, dtaavvh iv xolg v^floxoig". 14. xci (uxo.
rovro fteraXafi^avtrw 0 ixlaxoxoc, sxetra ol XQfOiivreQot xai ol
didxovot xai ol vxodidxovoi xai ol dvayvdtarai xai oi faXxat
xai ol dGxqral, xai iv xalg yvvai^iv ai didxovai xai al xaQdivm

25 xai al X^iQ^*^> ^^'^^ '"'^ ^ai^lcr, xai rort xdg 6 Xaog xara ids'*'
fitxa al6ovg xai BvXa0elag avev &oQv^ov. 15. xai 6 fih' i^i-

5 ler. 39, 19. — 6 Act. 4, 17. 30. — 9 II Cor. 7, 1. — 18 Luc, j. n
19 Mt. ai, 9,-20 Ps. 117, 27. — 21 Mt, 21, 9.

2 ndvteq — naQttxat.tawnfv : a i. m., a^ insuper n, wt iiXm* -lac**
xai.taBwaav \ 3 inavaaxavxfi; d | 5 ftiyai pr : fiovoi d | xai pr : a d b
zf,!; ^ovATji d I 7 nov > d | 'J ro acifxtxza h m v | 13 fttO' : ^1' d | ii^
-\- xai d I itftii aldtvtoq d xai rtp : iv 6 \ 14 16 ilniiv dfi^v : f^fdli J
18 naifios + dfiTiv h | *2 d h ; > a v | 19 ^i- o. tidoxia >• m | 20^21 ^t'oi
— ijfilv >• h I 21 infipavt) iv d : ini<favfv i. v LXX | 22 ka/ifiav4tw d m
28 xai ol (oi > a) vnodidxoroi > d 24 diaxoviaaat a | xai tert r> d h
ai nap&ivoi > d | 25 rort xai h | ^rara rd^iy > h

10. (AtB^ ov «fri.] Haec formula ab- ccdentibus (s, 7; 6, 13; 7. 8; 8, J;
hinc adhibetur, cum in capitibus prac- 9, 10; 11, 6) formula it oi xrL le-

APOSTOLORUM VIII, 13, 9—16. 517

smo illuminatis oremus, ut confirmentur in fide; omnes alii
aliis obsecremus. 9. Suscita nos, Deus, in gratia tua. Susci-
Dos ipsos Deo per Christum eius commendemus. 10. Et
opus dicat: Dms, qui magnus et magni nominis es, magnus
lio et potens operibus; Deus et pater sancti filii tui lesu 6
toris nostri, respice super nos ac super gregem tuum huuc,
1 per eum delegisti ad nominis tui gloriam; et sanctificans
js nostrum et animam nostram concede, ut effecti puri ab

inquinamento carnis ac spiritus proposita bona consequamur;
nemque nostrum indignum indices, verum sis noster adiutor, 10
ilator, propugnator per Christum tuum, cum quo tibi gloria,
ir, laus, glorificatio, gratiarum actio et sancto spiritui in sae-

amen. 11. Et postquam omnes dixerunt: Amen, diaconus
: Attendamus. 12. Ac episcopus ita ad populum proloquatur:
ta Sanctis. 13. Populusque respondeat: Unus sanctus, unus 15
inus, lesus Christus, in gloriam Dei patris benedictus es in sae-

amen. Gloria in altissimis Deo, et in terra pax, in hominibus
voluntas. Hosanna filio David; benedictus, qui venit in nomine
ini, Deus Dominus, et apparuit in nobis; hosanna in altissimis.
?ost hoc sumat et communicet episcopus, deinde presbyteri, 20
>ni, subdiaconi, lectores, cantores et ascetae, et in feminis
tnissae, virgines et viduae; postea pueri, tuncque omnis po-
i ordine cum pudore et reverentia absque strepitu. 15. Et

Codex d vero banc retinet; culorum priorum tantum, an etiam

ue sequitur codex f in sectione monachos? Cur hos nusquam nominat,

rdinibus, quam iterum excipit, cum aetate ipsius baud dubie iam ex-

< loco autem vel c. 16, 5 ambiguus stiterint? Forte quia eum baud fugit,

fB' oi et iv (pro xal xif) ayiw monachatum recentioris aetatis esse?

tan tradens. Q.uaestio facilius poni quam solvi

Cf. C)T. Hieros. Cat. myst. V, 1 9. potest.

I Didjrmus De trinitate lU, 13 15. De ritu communionis cf. Eus.

Ihurgiae locum rcspicere videtur H. E. VI, 43, 18. 19; Cyr. Cat. myst.

hristo dicens, quod sit o el^ V, 21. Saeculo II teste lustino A pel.

, tii xvQiOi l^aovg Xpiaiog I, 65 diaconi etiam panem eucharisti-

6§av 9fov naxQoq' a/ti^v (PG cum distribuebant. Postea autem id

>i). facultatis restrictum fuit. Iam Cypri-

ol daxtiTuf} boc loco tantum anus De lapsis c. 25 similiter ac Con-

lemorantur. Qpales autem fideles stitutor dicit, diaconum calicem offerre

- ante oculos habuit, ascetas sae- praesentibus.

Gxoxoc Siddrm rijv jrQodtpOQav Xiytov Scopia J[p«trof, ai
dtxofiiro^ Xiyirca' HfirjV b 6t didxovoi xarfxtrm x6 xtv^m^^
ixtdidovi XtyiTui' Alfda Xqiotov, xot/Jqioi' ^(oifC, xm »
Xtyixro ' 'Afitir. 1 6. tpaXftOf dk Xtyio&m Xy h rtp
B jrwTO^ Tovq Xofxovi;. 17. xal OTar jrciTf^ /t/f ToiaJeaf 1
jtaoat, Xa^6vT€i; ol dtcxoroi tc xtQiactvoaiTa tiotfiifixaM i
ra xaOTog>6Qia.

XIV. Kat n *hdxovoq Xtyttca xavGafiii'Ov tot fui.9
2 (XIV). MiTaXa^oi'tfg rov Ttfilov ooofiaroi xal xov xifdati

10 Tog rov XqiOtov ivxagiOTt'^OoiftiP rtp xara^tcaOavti ^ftc;
Xa^tlv x(Sv ayltov avxov ftvcxijQlaiv, xal xtt^caaXiava^ n '
xgifia, dXX' el;; ocortjQlav ijfitv yBVtG&at, tli (6<pileiav fq^i
OoSfdaTog, lie ^vXaxr/v «ifof/9«/n«, tic dq<tctv ofiaQTioir, tu j*
Tov niXXovxoq al<ovo4. 3. iyttQmfnBa' Iv x^*^* A'piOTot

16 Toi fioi'cp dyivv/jxtp Osoi xal rrp Xptaxm avrov rt--

XV. A'oJ o Ixioxojio^ tvx^Qiateixoj' 2 (X '. ,, .-
9-(6g 0 jrai'xoxQaTojQ, h naxijQ xov Xqioxov oov tov rtifljf
xatdoi, 6 rtov fisr' ivS^vxt/xog i^TttxaXovtiivcav at ixijxoo:, m «
x(ov oitDXolvxtov exiaxdfttroi; ruq ivrtv§,ftg' tvjfopfCToffjiT •«•

20 oxi xaTi0woa(i tjfidi; fderaXa^tlv t(5v ayicov aov (ti-oxii^<!n, »
xaQ^axov tffitv ilq xXt/Qo^oQiav rmv xaXtiJg kyvtoaftivof,
^vXaxi/V T^7? tvOf^tiag, ctV detail' xXtjfifieXrffidxmv, oxi xh (•
rot3 Xqwtov aov IxtxtxXrjxai Ltp iffid^ xai aoi jrpoaQ)xtia|i
3. 6 xf^Q''^^r fjfidg rf,gx(ov doifiwv xoiv(ovla<i, troaoov ifia;\

25 rdiv xaOmaicofiivcor act, oxt/Qt^ov Tjfid<; iv r^ dXtj&da i\
dyiov xvtvi/axoe iniqoixi]<in, xd ayvoovfut'a ojcoxaAifor,
Xfr'iJtovxa jtQooavaxXijQoooov, xd iyvmOfitva xQaxvvoi'. 4.
IhQilq dfiojf/ovq 6ta<pvXa^ov iv t{J XaxQtla aov, tov$ ^aatld;
rt'iQTjanv k' elQijt'tj, rovq aQxovxaL; iv dtxatoovvfj, rovg difen\

80 tvxQaota, rovg xaQXOvg iv iv^oqUx, xbi' xoa/aov iv xopaixdi
voia' xd i&vtj xd xoXffitxd xgdvvov, xd Xixkavrjfitva ixlctf
5. TOV Xadv aov dylaoov, xovg iv xaQ^tvta diart'/Qt^oov, Toufi

4 Ps. J3. — 9 I Petr. i, 19. — 11 I Cor. n, 29.

9 aafiOTOii x. r. ttfilov >- d | 12 tjftlv a d : ^ftmv h m r I 11
po/tfOa d ] iv ^ d kavTovi + ruJ lft<5 a | 15 xai rcS JTp. : <•»•'
A'pioTov d i 17 tvloyff^iivov d | 22 ag>iaiy -f- r<»i' ^ I 2d :ipoaotxnmfu9*{
-ovfifBa h I 25 xaHoaiwfikvioi- h v | att^^toov tn v | dktiBfln -f- ««vl

AFOSTOLORUM, VIII, 13, 16-16, 6. 519

iscopus quidem tribuat oblatam dicens: Corpus Christi; et qui
:ipit, respondeat: Amen; diacoous vero teneat calicem ac tra-
ado dicat: Sanguis Christi, calix vitae, et qui bibit respondeat:
Dcn. 1 6. Psalmus autem tricesimus tertius dicatur, dum reliqui
ines communicant. 17. Cumque universi et universae com- 5
inicaverint, accipientes diaconi, quae supersunt, inferant in pasto-
oria.

XIV. Et diaconus, quando qui psallit fecerit finem, pronuntiet :
(XIV). Percepto pretioso corpore et pretioso sanguine Christi
unus gratias ei, qui dignos effecit nos, ut participes essemus 10
)Ctorum eius mysteriorum; rogemusque id nobis non in iudi-
im ac damnationem fieri, sed in salutem, in utilitatem animae
corporis, in custodiam pietatis, in remissionem peccatorum, in
am futuri saecuU. 3. Surgamus: in gratia Christi nos ipsos

[i ingenito Deo et Christo eius commendemus. 16

XV. Atque episcopus gratiarum actionem proferat: 2 (XV). Do-
ine Deus omnipotens, pater Christi tui, benedicti filii, exauditor
rum, qui recte invocant te, cognitor precum etiam eorum, qui
:ent; gratias aginius tibi, quod nos dignos censuisti, qui parti-
nremus sancta tua mysteria, quae praebuisti nobis ad plenam 20
rsuasionem eorum, quae bene cognovimus, ad custodiam pie-
iSf ad remissionem delictorum, quoniam nomen Christi tui
rocatum est super nos et tibi adiuncti sumus. 3. Qui segre-
sti nos ab impiorum communione, aduna nos cum iis, qui tibi

ot coDsecrati; firma nos in veritate per sancti spiritus adven- 26
m; quae ignoramus, revela; quae deficiunt, supple; quae novinius,
rrobora. 4. Sacerdotes inculpates conserva in cultu tuo, reges
ere in pace, magistratus in iustitia, aerem in temperie, fruges
ubertate, mundum in omnipotente providentia; gentes bellicosas
da, errantes converte. 5. Populum tuum sanctifica, virgines

Itinoftera h m v i 28 ^vXa^ov m v ! 30 navaXxtl a d h' : navaQxel
m V

16. Psalmum XXXIII fidelibus com- XIV. Uitoatfiovtjaii nfxa ri/v

anicantibus cantatam fuisse testantur fieTaltjtpiv. Oratio post communi-

yiillus Cat. myst V, 20, Liturgia onem.
coin, etiam nonnullae liturgiae Occi-

stis, de quibus cf. Duchesne, Or/f/RM XV. 'Enixltjaig fiita xijv fifta-

215. In Liturgia Maici canitur /.i^yiv. Invocatio post communi-

salimis 41. onem.

520

COXSTITUTIONES

yditm iiaqiiXagov ir maru, rovg h ajvkit ivivvifam,
rrjxia lidQvvov, rovi; v^OTtit^^; 0e$aia)aov, lovq ir
jtaidivaov *ai r^g (xv^otmg d^iov.; avadtiS.otf, xa\ xani
ijiiavvdyayi e^ xijv rcor ovQavcat' ^itOtXiiav iv .V^wdtii

6 rep xvqIco f)ftmp, f4E&* ov oot 66§a, xtfiij xat oifaz idxik^
jtvivftari lU Tovg aloivag' dfitfi'. 6. xal 6 6tdxoroi hjin'
&itii d<« Tov Xqiotov avTov xXlpart xai iv).oytlo9i
ixlcxoxog IntvxioBco Xiymv 'O &t6q 6 xm'TOXQartaQ, oeii^
xal dot'yxQiTOc, h xattaxov Sv xal roti; jtuOi :xa{>oa lA

10 ov6ivl <bq Lvov Tt vxaQXcov, 6 roxoiq fiij xtQiyQcq.oinv'v I
I'Oic fiti xaXatotfievog, o altoaiv f/i^ xfpaTovfiiVtyt, '<>
xaQoydftiVOC, 6 ytvicu (n) vxoxdfiivoQ, o ^vXaxfjc (lij kr^uos
0 fpd-OQdc avmrtQoq. 6 TQOxrjq dvixidexrog, o g.r<}£» cV(uio««*»
„6 ^fdjg olxtov dxQoaixov'", 6 tq ^voei doQaroc. o yfoux^ j:ta,

16 Tali; (isz t^volac ix^r/rovaatg as loyixaFg tfvataa\ 6
vdinvoq vxo rcor iv ivvoia ixi^tjxoviTCDv ai, 6 9»i
xov dXr^d'iVfag OQcovxog, xov dq Xgtoxov xtaxevifapxoq
8. tvfitprjq ytvoftivoq ixdxovoov fiov dia to ovofid Qov va tMM
yr^aov xovq Cot xtxXixoxaq xovq kavxdJv avxt'vae, xcu „(>i$

20 ra aixrjftaxa xdjv xagdimv avxcov" xa lx\ avf^^igovxi xta
avxmp dxd^Xtjxov xoifjo}jq Ix x^q ^aaiXftaq aov, dXla
avxovq, q^govQijaov, axdxaaov, dvxtXa^ov, Qvoai xov (Uloti
xai>x6q f;f^poi', rove ohtovq avxvav fpvXa%oi\ ,,xaq (looditvq
xal xaq i§6dovg <pQovQr)0Ov" ' 9. Zxi Gol d6§a, aivoq, ft

26 xBta, ci^aq, xgooxvvTj<3iq xai xm om xatdl *hjaov xtS

xqj xvqUo fjfttDV xai 9^1(5 xal (iaOiXtl. xa) xco ayitp xvdcften
xai dtl xal liq xovq alcopaq X(bv aloivotp' dfiiji'. 10. xot «
xoroi,' igtl' AxoXvtO&e iv ^h^t^V- ^ '• T«i7Ta xbqI xffq
XaxQiiaq 6taxaoa6fifd-a ^fitlq d dxoaxoXoi vfiiv xolq Ixt
xal xotq XQtQ^vxiQOiq xal xolq diaxoi'Oiq.

XVI. Utgl dh xt^Qf*'^oi'iaq xQtO(ivx(gmif ijca 6 ^Xo^

30

14 1 Tiro. 6, 16.
31 loann. 13, aj.

16 Gen. 35, 9. 10. — 19 Ps. $6, 4. — 29 Ps. i».\

2 avdpvfoy d h | iy -f- rvy d , 5 fif»' : St" d \ xal rtft : ir iiii^
> m I Ifyizm + fifta t^v fv^^v ni | 9 ^i' > h | 11 7tfpaiovfiH'«; b «'
14 o pr > h I 16 ^f > d h ctyvtia ixt.ffT. m | 9(it^ + tov d | 20 r« »
>■ h I avfiffifona d | 23 oixeiovi d , 26 rcu ow natSl : fttra ci
ah tw naiii aov d | rw . . aov > d | 26 xul fitdi >- d | «r» r<^

u rm t

^■«,

*"^'^, coniuges custodi in fide, castos robor.1, infantes ad
'^*m aetatem perdue, nuper initiates firma, catechumenos
sc dignos initiatione redde, nosque omnes congrega in
*^ ■''>'» caelorum in Christo lesu Domino nostro, cum quo tibi
*^» honor ac veneratio et sancto spintui in saecula, amen. 6. F.t
"*^\is dicat: Deo per Christum eius inclinale et accipite bene-
-**>em. 7. Turn episcopus precetur dicens : Deus omnipotens,
et incomparabilis, qui ubique exsistis ac omnibus praesens
■^^- in nullo es ut aliquid in eo exsistens, qui locis non circum-
*^^is, qui temporibus non vetustescis, qui saeculis non termi-
» qui verbis non seduceris, qui ortui non es subiectus, qui
^^^^ia non indiges, qui supra extraque interitum es, qui con-
'_ ^^nem recipere nequis, qui natura es immutabilis, qui htcetn
^^s inaccessam, qui natura invisibilis es, qui omnibus naturis
^l^^alibus te benevole requirentibus notus es, qui deprehenderis
^5, qui in benevolentia vestigant te, Dcus Israel vere videntis,
.^^^-^hristuni credentis populi tui; S. propitius factus exaudi me
^ter nomen tuum, ac benedic iis, qui tibi indinarunt cervices
^, ;»tque da ets cordis eortim peiitiones, quae utiles sunt, et
*^inem eorum abici facias a regno tuo, sed sanctifica illos,
^todi, protege, adiuva, libera ab adversario, ab omni inimico;
^ ^*lius eorum serva; inlroitui eorum et exitus tuere ; 9. quoniam
^i gloria, laus, maiestas, cultus, adoratio et filio tuo Icsu Christo
^O, Domino nostro et Deo ac regi, et sancto spiritui nunc et
iper et in saecula saeculorum, amen. 10, Et diaconus dicat:
te in pace. 11. Haec de mystico cultu nos apostoli constituimus
^'obis episcopis et presbyteris et diaconis.

XVI. Porro de ordinatione presbyteroruni ego dilectus a

^fict dv d I 27 T(uv aiwvwv > d | 29 dtataaow/nffka h 30 rot* pr > h v !
YoCtf sec > h I 81 <fi > d f p E, oniittunt particulam, verba Jifgl ^iiporoviai
^^f<r//. vel xf'potovia Tutfo^,, ut hie scribjt h et similiter cap, XVIJ, tanquam
itX5cript«onem exhibentes, f E semper infra quoque capitc XXI escepto | ^(xa-
^vTfQov d f E, hi duo etiani infra semper singularem exhibent, Jiaxovov *ti.

S — 10. Inscribunt h v: 'EjilxXt/an: byterorum. — Sic a; d v verba capitis
stt^vi-oxkiaitt^ ntoTtuv unolvtut^. priorn tanquam inscriptionem exiiibent.

Similiter deinceps. Turrianus in hoc
XVI. ^EnixlrjOtii xf'e'>^o^"'-i ^Cf^' capite et sequentibus inscriptionem
f%>rigatv. Invocatio ordinationis pres- ipse composuisse vidctur.

10

15

20

25

CONSTITUTIONES

vxb Tov jcvqIov dtardaooficd vfilt> tolg ixtoxojtoii;. 2. ytgio^i-
TtQov x^iQOTOt'cov, tu ijrioxoxf, rrjv x^^C ^^' ''■'?? xfq^aX^c ijtt'
rllf^H avTog, tov jtQeoffoTtQiov xaQ(0tcor6>: aoi xal To3r dtaxovoov,
xai fv^o^fvo^ Xiyt' 3. Kvqu xat'xoxQoxoQ, o B^foc ijfitovjO 6ia
6 Xqiotov xa xavra At/fJiovQyt'^oaqxal dt' avrov rdiv oXoiv jtQovowv
xaTakXT']X(o<;'/cp yuQ di'vafitg dia^oga xoiijoai, rovrm dy.vaftic xai
6ia(p6Qmq XQOvofjoaii 6ia yoQ avrov, 6 &t6<;, XQOfoil; rolv f/lv
dO-avdrmv qpvXaxi^ fioi'ij, t(5v dk 9-vt)X(ov diadox^p' Ttjg fpvxfj?
qporxldt vofifov, rov coaftaxoq dvaxXr/Qoiati rfje irdelaq'' avxbq

10 ovv xai vvi' ixl0Xtif)OV ix'i t>]v aylai< oov ixxhjOlav xal af-^T/Cov
avxrjvjxa'i xZt'i&vi'OV xovq iv avrfi xgosarcoraq, xai dbg dvvainv
XQOQ rb xoxidv avxovg Xoyo) xai tQyoi tig otxodofiijv rov iaov
aov. 4. avTOi xal vvv Ijridc ixl xbv 6ovX6v Gov xovrov tov
t^//9>09 xai XQlaei xov xXiJQOv xai^og elq XQea^vrigiov ixidod'tiTa, j

lb xal tfixXti<iov avrov xi'tvfta x^Qitog xai Cvf£(iovXlag xov dvTi-
Xaft^dvtcdat xai xv^tQvav xov Xaov oov ir xaf^aga xagdla, ov
xfjoxov ixeldtg Ixi Xabv ixXoyrjc Oov xai XQoatxa§ag MoivOil
alqi'iOao^ai XQiO^vriQovg,] ovq kvixXfjaag xvivftatoq^l 5. xed vvv,
xvQti, xctQilaxov, dveXhxlg TrjQ<5r iv fj/Jlv to xrivfia t//< X^Q'"^^?

20 aov^ 0x0)4, xXfid^tig kitgyrjudxtov larixwv xal Xoyov Aidaxrixov,
ir xgaoTTfXi xmdivjj oov rov iabv xal 6ovXtw;i 001 elXixgivmq
„iv xaOaQct diavoia xai tfwxti B^(Xova\]", xai rag vxig Toy Xaov
aov hgovQylag dfimfiovg ixrtXi] 6ta rov Xqiotov aov, fte9-' ov
aoi 66$,a, xififi xai atjiag xal rat hyirp xvevf/axi eig xovg alfovag'

36 dfiijV.

XVII. UtQi di ynQOxovlag dtax6va)V lym ^IXixxog diarda-
aoftat. 2. diiixot'ov xaraoxiiOBig, w Ixicxoxt, txi^tig avrtp xag
XiiQcic, xaQtarv'iTog oot xavxbg rov XQta^vxtQiov xai rmv 6ta-
xorroi", xai lxtv§d(Jti'og igtTg' XVIII. ^0 d'ibg 6 xavroxQaxoiQ,

80 o aXTj&irog xai d^iievdtjg, „b xXovxcov stg xdvrag rovg ixixaXov-
fjiei'ovg Oi" iv dXTj&tin, „o g>o^€Qdg iv ^ovXalq, 6 Ootpbg diavola.

6 Sap. 6, 8. — 12 I Tim. s. I7- — l*" Num. n, 16. — 22 U Mace.
1, }. — SO Rom. 10, 12. — 31 Ps. 65, 5; lob 9, 4.

1 rov > f h 1 2/3 dTxiTt^f d | 3 rov >■ d | 4 nartoxparog a d'
-xgttxm^ d h p V I ftfoc : fiaaikevi d f | o sec > f , 5 A'ptaxov -f- oov p v [
ri 2> d I it/fnovpyrioag -\- npb i>« navrtur avrov (air» f) i-noat tiaaftfvoi d f |
7 <f<' ai'Tov yap d J avrov : rovio a i 8 rov h | 6160/^ f | 9 ^(>oiti'5ij f ) ara-

ft

I

I

I

I

I

Domino constituo vobis episcopis. ^. Cum presbyteruin ordinas,
episcope, manum super caput eius ipse impone adstante tibi pres-
byterio nee non diaconis, et orans die: 5. Domine omnipotens,
Deus noster, qui per Christum universa condidisti et per ipsum!
cunctis provides convenientcr; in quo enim potestas est efiiciendi
varia, in eo et inest potestas providendt variis modis; per eum
enim, Deus, provides immortalibus quidcm sola conservation e,
raortalibus vero successione, aniniae cura legum, corpori expletione
indigentiae: ipse igitur ct nunc respice in sanctam tuam ecclesiam
et auge earn; mulliplica eos, qui in ea praesunt, virtutenique da,
ut verbo ac opere ad aedificationem populi tui laborent. 4. Ipse
nunc quoque respice super hunc himuluni tuum, qui suffragio ac
iudicio totius cleri in presbyterium cooptatus est, et imple ilium
spiritu gratiae et consilii, ut adiuvet ac gubemel populum tuum
in cordc mundo, quemadmodum respexisti in populum electum
tuum et sicut Mosi praecepisti eligere seniores, quos implevisti
spiritu. 5. Et nunc, Domine, praesta, servans in nobis spirituni
gratiae tuae non deficientem, ut repletus operationibus vim sanandi.
babentibus ac sermone ad docendum apto, erudiat cum mansue-
tudine populum tuum ac serviat tibi sincere, merite pura el anima
voUnte, atque sacra, quae pro populo celebrantur, inculpate per-
ficiat per Christum tuum, cum quo tibi gloria, honor ac veneratio ;
et sancto spiritui in saecula, amen.

XVII. De ordinatione vero diaconorum ego Philippus consti-
tuo. 2. Diaconum efticJes, episcope, imponens ei manus, adstante
tibi cuncto presbyterio cum diaconis, et orans dices: XVIII. Deus
omnipotens, verax neque fallens, dives erga omties te invocantes in
veritate, lerribilis tn consiliii, sapiens cogitatiove, Jortis ei magnus;.

nlijptiatt 2> d 1 12 (/( : npoi d f | 13 fnidi "> ( I roy pr + rov h | tovtov :
Toi>St tntAf f I 16 efi'r«5 Ii | nvivfiaros; a | avfijtov/.tias; h p i 16 xt/it^vftv h,
ovtjtvftnnay I ' 17 Tiftoatraifi; f | ftwati d, fnuaFj f h | 18 un}tla9ai a,
(QQijoaodai i\ Jt:ihiaa^ ad E I 19 ecre^.Af inc« h, drfxltTte<; d, avur/.nnhi v,
artJt/.t.twi i I 20 ianun/tdJY f E ' 21 nai6fvt)v i, nai^fvaij h | ifovlfvijv f,
^ovi.fvai} b I 23 ufttafii>i f | ixtflii d fh | fif&' : <5(' d | 24 teal tta : ip d f \
26 <Jt > d f p E cf. c. i6 ; 27 xaHiaiov f | atrtji post xfigas d | 29 xttl > f |
SI a«i' f aoqoi + ^v { h

J. Pj.Ign. Philad. 9, a. viag Aiaxoiw. Invocatio ordinationis

XVIl— XVUL 'Enixf.^ati j^tipoTo- diaconi,

^

524

CONSTITIITIONES

6 xQataioq x«i ftiyaq"' 2. „dcdxovoov XQOGsvx^q >jf*t"*', xvffti,
xai hcoTioai t;}i' dir^aiv rjfiwv", xaX „ixl<fai'oy to ixgoocaxdv
htl TOP 6ovji6v oov" Tov^e, rov xgoxtiQt^ofitvoi.' aoi lU
viav, xal xXtjCov ccvtov xvfvfjarog xai 6vpd/iea>q, I m^
6 Sxiqccvov rov (idgrvga xdi ftifirjTrjv rcur jtaB-rjfidrcoif rov
oov 3. xai xara^lcaoov avxov, k^aQtoxcoii Xeirov(^t]aavTa
iTTTf/pfO^tfoai* avT(5 diaxoviav'dzQinxcoq, aftifixrmg, di'tjxXt^v
(tel^ovoc. dS,i(od^Tjvat fia&fiov did T/yt? fieotxdag rov /iovoyitvi'i
vlov, (tid- ov aol 66^a, xtfii/ xal at^ag xal xm dyifp jrrcvjua

10 xovg alwpaq' dfiriv.

XIX. IliQl d£ diaxovlaOTjs Bag&oXo/ialog diaxdoaofiat.
IjtIaxoJCf, ijtiB^i'jOeig avrfj xdg ;j£/()ac, jragfOxdiTog xov -Tpt
giov xal xcov diaxovfov xal zmp diaxoviOOfHv, xal igtlg' XX.
^sSg" 6 almpiog, „6 xar^g rov xvqIov ^fitov 'Jrjoov Xgicxw",

16 6 dvdgog xal ywaixog drj/itovgyo'?} o ;itXtjQcaoag XPtvftax^
jMaQtdf4 xal Ae^^cogai' xal 'Ai'tav xal tJXddv, 6 fii) dxaiicioai
xov fiofoyevfj oov vlov YivrtjO^f^rai tx yvpaixog, o xol <>• rf
axfjiffj xov fiagrvglov xizl tv rm vaio jtgoxtigiodf/ivoq xdg <f.Q0VQ9Vi
xmv dyifov oov jtvXmv 2. avxbg xal vvv ijri6t ijtl xi^v ioi'iffV

20 oov r/;r<5e rtjv JtgoxnQiL,o(jevt^v tig diaxorlav, xui dog at'rjj Jtvivfta
ir/tov xal „xa9^dgtaov avxip> dxo xavxog (loXvOftov Oagxbz xo!
ytvevfiaxog" xgbg xo ixa^iatg ixixtXeU' avxr)v x6 eyxtigio^et' o'W
egyov tig d6§av ot,v xal ejtaivov xov Xgiaxov oov, fttd^ ov aol doin
xal JtQooxvvtjOig xal xm dyUo xvtvfiaxi tig xovg aldjrag' afujv.

26 XXI. Z7f(>l dh vxodiax6vo}v iydt SwfiSg diaxdoooftai t/<ft'

xolg ixiaxoxotg. 2. vxodtdxovov yjeigoxoi'tSv, m Ixioxoxi. ixi-

1 Ps. 142, 1. — 2 Ps. JO, 17. — 6 Act. 6. 7. — 13 n Cor. I,
16 Ex. J5, 20; ludith 4, 4; Luc. a, j6; IV Reg. 22, 14. — 21 11 Git. 7,

I

3 neipatofjuov f 1 4 iun},riaov f | nvrvftaro^ + ayiov a | 5 sff^W*
HaQTVQa d f E I 6 (vaQfaiotaui i , 7 ivxupia&^oav i, similiter sacfUj
8 ftfaiTf/ai + xov Xpiarov aov d f E | 6/9 viov aov d f E | il fiif\
d f I 66§a -\- )eal d | xal rut : iv d f \ 11 de > f p v E, v etiam
ntpl — Jiaraaoofiai tanquam inscriptionem habeas | Haplfolofialo^ -{• fyi^S
llil2 u>^ ^Tti'axonog f \ 12 iiti^^OEn; : ^nidtn t, + ^n d \ U ij/itot > h \
15 nvt h V I 16 de^^opav f, df^OQpav d h | 17 viov : x* d \ xiti > h |
18 <pQovpai f h, ippovQovaai; d I 20 n^oyjuHodfiaav d | 2J ai-f^r > d b 1
23 nt%' : cl<' d f I 24 xal t^ : iv d i \ 2& neftl — dmxdoaoMat '■ hacG
tanquain inscriptionem 1. m. quoque posuit h | i/iiv > f | 26 i-xodtaxoni f

APOSTOLOKUM VIII, 18, 2—21, 2.

52J

2. exatidi orationem nostram, Domine, et aurilms pncipe deprecati-
Otttm nostram; et oUetide facitm tuam super servum tuum hunc,
elcctum tibi in diaconatus mysterium; et imple eum spirilu et
virtute, sicut implevisti Stephanum niartyrera ac passionum Christi
tui imitatorem; 3. et concede ei, ut ministeriuni sibi traditum 6
probe, constanter, innocue ac incuipabiliter administret atque maiore
gradu dignus habeatur, mediatorc unigenito filio tuo, cum quo tibi
gloria, honor ac veneratio et sancto spiritui in saecula, amen.

XIX. De diaconissa vero Bartholomaeus constituo. 2. Epi-
scope, impones ei manus adstante presbyterio una cum diaconis 10
ac diaconissis et dices: XX. Deus aeterne, pater Domini nostri
lesu Christi, creator viri ac mulieris, qui spiritu implevisti Mariam,
Debboram, Annam et Holdam, qui non dedignatus es ex mulicre
nasci unigenitum filium tuum, qui in tabernaculo testimonii et in
templo feminas custodes sanclarum ianuarum tuarum instituisti; 16
2. ipse nunc quoque respice in famulani tuam banc, electam ad
ministeriuni, et da ei spiritum sanctum, et munda cam ab omni
irttfuittametito carnis et spiritus, ut opus sibi commissum perficiat
condigne in gloriam tuam et laudem Christi tui, cum quo tibi
gloria atque adoratio et sancto spiritui in saecula, amen. 20

XXI. De subdiaconis autem ego Thomas vobis episcopis
constituo. 2. Quando subdiaconum ordinas, epitope, impones

XIX — XX. 'Ertixlfjoii inl xfipo-
tovla; Siaxovtaoqi;. Invocatio iti ordi-
natiooe diaconi&sac.

XIX. XitQOtoviav vel ordinationem
diaconissaruiti coiumeraorant etiam
synodi Chalccdoiiensis c. 15, TrulUna
c. 14 et 40; Sozomenus H. E. VIII, 9;
Fortunatus, Vita RAJegundis c. 12
(Migoe PL 88, 50a). Synodus Nicaena
c. 19 quoque nominanda est, quae
autem addcns: intl {a'l dtaxoviaaat)
ftrii't xf'i'oi^f'ftav r«ia fjiovaiF, ordi-
nationem mere caeremoniaiem decla-
rare ridetur. TertuULanus Ad uxorem
I, 7; Exhort, cast. c. 1 ) diaconissas vel
viduas inter ordines rccenset. Agnoscit
ordtnationem diaconi$sarum ctiam ritus
Kestorianorum (Dcn/ingcr, Ritus Ori-
cntalium II, a6i). Synodi vero Arausi-

cana 441, c. 23, Epaonensis 517 c. 2i,
Aureliaind^ 53) c. 18 feminas vel dia-
conissas ordinari iam pcnitus vctant.
Canoncs apostolorum coptici ordinetu
diaconissarum agnoscunt, nee vero
ordinationem vel manus impositionem.
Cf. Tattam, Th^ Apostolical Constitu-
tions in Coptic 1848 p. 126. Pankowski,
De diaconissis 1866.

XX, I. fpovpoin rrk.] Cf. P5.-Ign.
Ant. 12, 2.

XXJ. 'EnixAtiaig inl xf'&otoyia.;
imodiaxovov. Invocatio in ordinatione
subdiaconi (;> a, ego addidi respiciens
capita praccedemia, similiter in capite
22; d hie exhibet: ntgl i:todiax6vtuv').

2. Subdiaconus inde a saeculo V
fere ubique manus impositionem acci-
pit. Excipienda sunt Statuta ccdesiae

586

CONST ITUTIONES

&rfGtts i^' avTcp rag x^^Q^'? ^«' igilii' 3. Aidjtoxa Bfi, ov{
xa\ yr/g dTjfunvQyi xal Jtavrmy rcav iv avTOfc, 6 xat Iv n] Oi
Tov fuagTVQlov tovc i'£cox6qovs dpadei^aq x(5v aylcov oov o:
(fvkaxaq' 4. avTog xcd pvv ixl^Xeipov ix\ xov dovXoif <k>v rci
6 TOV jiQOXHQiC^ivxa vjfodiaxovov, xa\ 6oi avxcji jti'tv/ta ir/iov
TO ijtagicoii i^djtxeo&at tcov Xuxovgytxaiv oov axiv<ot^ xtu
xo &iXrjiid aov Stajtia^oq 6ia xov Xgioxov oov, fu^' w
66^a, xif/fj xai ai^ac xai xo} uyiqj xvEvfiart sig xovq alrovaq

XXII. DtQi de dvayvoaoxwv tytu Mar&alog 6 xai Aiviq 0
10 xeXiDt'Tji; diaxdooofitti. 2. dvayrwOxriv XQoxtiQtOai ijiid^ug

xf^v x*'P«. *ai ixiv^dpiEvog XQoq, xov d-tov Xiyt' 3. '0 ^co(
aiaiviOG, 6 xoXvg „iv iXdei xai olxxiQfioU*', 6 XT/i> rov x6i
ovoxadiv dia xmi' ivsQyovfiivfov ^avegojioitjaug xal rov agtB^
x(5v IxXexxwv aov dia^vXdxxcov avxoq xal vvv ixtdt ijri

16 dovXdv aov xov iyxfiQti^dfttvov xaq dylaq oov yQaq>ag a^'izytytoaxttP
TOO Xaqi aov, xal 6og amtp xvtvfia aytov, nvivfta XQ0^1|Xtx6i
4. b aotfloaq "ElodQav xov &eQdxovtd aov ixl xo avayivtot
xovg voftovg aov xfo Xarp aov, xal vvv xagaxaXovfitrog vg' r/f
a6<fiaov xov dovXov aov xcd dog avxqi, dxaxdtyvotaxov diarvoai

20 TO iyxnQtG&kv amm igyov, a^iov dvadsix&iji'ai fiti^ovog ^u^iiot
dia Xgiaxov, ftfd-' ov aoi tj 66§,a xai xo aifiag xal xc5 ayitp xrt^
ftaxi ilq xovg alcovug' d/ifjv.

XXIII. 'idxoa^og 6t 6 jiXvpaiov xaym diaxdaaofiai xifi oyro-
ioyjyrcur. 2, ofioXoyfftijg ov xtiQOXOVtlxai, yvtofiTjg yaQ Torro xoi

26 vnofiovfig' xiftf/g 6h ftEydXrjg ixd§tog wg 6(/oXoyt}aag to ovof/axov
&'iov xal xov Xgtaxov avxov „lvomtov l&vdav xal ^aatXim'".
3. idv de XQ*"^^ avxov ^ etg ixiaxoxov i) xgta^vxigov fj dtaxovov,

2 Num. j; 1 Paral. 9.-9 Mc. 2, 14. — 12 Ps. 102, 4. — 13 Sap. 7. I7- -
17 n Esdr. 9, 4. — 28 Mt. 10, 3. — 26 AcL 9, 13.

1 aiVAv d f I zt/v x^H'f^ f I o d«7 d I 6 7tpoxncia9itta a d f E . x*ip«-
tovtj&ivra h p v 1 6 rdiv -f leittZv h | 7 rfi' d f 1 8 ital rui : ^v d { \ aiwwi
-f Twv aluivatv f | 9 di > d f p E | xoi > f | II tov > d f | 13 f»ff-
ptuaai; d f { 14 aov 4* iv okat riS xoafiot d f | dia^vXaaawv d, •ao^o; f ,
14/15 rbv 6ovA6v aov a cf. c. 16, 4; 18, 2; 20, 3; at, 4 : >■ d f h p v {
anv pr > f I 16 mevfia sec > h ( 17 r«u d f I 18 vfiwv f 19,'*) <uroT«-
yratatov — i(iyov >• f | 19 dtaviaatta : diavoiav xat a h | 20 avaSfq^^rm :
dvadtx^fvra dxaTayvwatoi' dturvaavxa f | 21 t^i' d f | ^ 3> d f | jroi t^ '
^v d f I 22 aivUvai + rtov alwvtov f | 23 'fh > d-h p v E 1 o > f Ji o'/^mr
f V I 26 a^ios h | 27/1 ;e<>f/o — f t df > f | 27 y tie : ttri h

APOSTOLORUM VI U, 21, 3—23, 3.

527

super cum manus et dices: 3. Domine Deus, conditor caeli et
terrae omniumque, quae in eis continentur, qui in tabernaculo
testirnonii aedituos designasti custodes vasorum sanctorum luo-
rum; 4. ipse nunc aspice super hunc famuium tuum, qui sub-
diaconus creatus est, et da illi spiritum sanctum, ut vasa ministerio 5
tuo dicata attrectet pro dignitate seniperque voluntatem tuam
l^ciat per Christum tuum, cum quo tibi gloria, honor ac vene-
ratio et sancto spiritui in saccula, amen.

XXII. Dc lectoribus vero ego Matthaeus, qui et Levi, olim
publicanus, constituo. 2. Lectorem crea imponens ei manum, et 10
Deum orans dicito; 3. Deus aeterne, multus in misericordia et
misfrationibtis, qui mundi structuram per ea, quae tacta sunt,
patefecisti quique numerum electorum tuorum conservas; ipse el
nunc respice super famuium tuum, cui committitur, ut sanctas
tuas scripturas legat populo tuo, et da ei spiritum sanctum, spiritum I6
propheticum; 4. qui Esdram famuium tuum instruxisti ad legendas
populo tuo leges tuas, nunc quoque a nobis rogatus instrue famuium

■tuum, et da ei, ut opus sibi traditum sine reprehensione perficiens
[dignus maiore gradu declaretur; per Christum, cum quo tibi gloria
jet cultus ac spiritui sancto in saecula, amen. 20

XXIII. Ego vero lacobus Alphaei constituo de confessoribus.
2. Confessor non fit ordinatione; res enim est voluntatis ac tole-
rantiae; magno autem honore dignus est, ut qui coram gent Urns
el regibus confessus sit nomen Dei et Christi eius. 3. Quodsi
opus eo fiierit in episcopum aut presbyterum aut diaconum, ordi- 86

vc

tiqua vel Synodus Caiihaginiensis IV

uac dicitur c. j (Hard. Concil. coll.

1, 979); synodus .'^quisgranensis 817

c. 6 (Hard. IV, 1062); Constitutio quae

vocatUT Aegyptiaca c. 6; cf. vol. II

. toj; Canones S. Hippolytt qui dicun-

r c. 7 ed. Hancberg p. 68; Tesla-

incntura Domini nostri I, 44 ed. Rah-

.maai p. (05 ; lacobitac Alexandrini vel

ipti (Denztnger, Ritus orientalium

, 6). De ritu tcmporis prioris nihil

rti compertutn habemus. Cf. quae

sputavi in libro: Das Ttstament un-

rrs Herrn 1901 p. 37-42.

avayvwarov (JTf^J dvayfiuotKuv d).
Invocalio in ordinatione lectoris.

2. Lectori manus imponi eid«m qui
subdiacooo vetant. Accedunt Consti-
tutiones apostolorum quae vocantur
per Hippolytum vel Epitome libri VIII
Constilutionum apostolorum.

J. 6 Ttiv Tov xoaftov — Sut^vi.arTutv]
Eadem leguntur I Clem. 60, i ; 59, 2,

XXIII. 77c(/l ofioloy^rd/v. De con-
fessoribus.

;. Confessorcs ad sacros ordines
promoveri solitos esse testantur Ter-
tullianus Adv. Valent. c. 4 et Cypri-
anus Epp. }8— 40, Constitutio Aegyp-

588

CONSTITUTIONES

XiiQOTOVtlTat. 4. el 6i T14 bftoXoyrjxiii (iij x^tQoroi'r^l^sig agjioG^i
lavrri) d^lcofia ti toiovtov a>g rfta riyr bpioXoyiav, ovTog xa&ai-
(ffla&oj xai oato^aXXioQ^o}' ov yag iottv, ijtiljng rJQVrfrai rrjV
XqiOtov 6tdra§ii' ,,xal toriv djtlazov ;f£/(>cov".
5 XXIV, '0 avxbi xegi Jta^Bivcov. 2. Jtag&ivog ov x^'Qoto-

vtlxai, „lxixayijv" yag „xvQiov ovx iXOfJiBv"' yvcoftrjc ydg iort xb
Jl:xa&Xov, ovx tjtl diafioXf] xov ydfiov, aXX' im oxo^ tf,q Bvoi^tlaq.

XXV. Kctyd) At^iialOii b tjrixXtjd-tlc Oad6aTog xdd^ xsQi X']9dir
dtaxdoooftai, 2. X'tQ^ "^ Xf'Coror'f?ra<, dXX! tl fiiv ix ytoXXov

10 djti^aXtv xbv avSga xal aaxfQfU'cog xai dxaxayv(6axa>e: f^iytf**' xai
x(ov olxdmv dgiora i:t£fisXTj(h], oi^ '/ovdl^^ xai livra ai Of/ivoxa-
xai, xaxaxaooiii&m dg xb xt}gix6v. 3. tt di vtcoaxi djtifiaXti' xbr
bftoCvyoi', fiTj Jtioztvtolfa), dXXaxgovoi t'eoTTfi; xgirta&-(o' xa yag
jtd&ij ea&' ore xal ovyyrjga dr&gcojiocg, (tfj vnb xgelxxovo^ x^^^^^

16 dgyofiiva.

XXVI. '0 avxbc xtgl ijiogxioxov. 2. ixogxiox/jg ot? ;f£i(>o—
zovtlxai^ tvvolac yag kxoxHilov xb ixal^Xov xai x^Q'-'^og &eov dtot
Xgiaxov ixiffoixtjOti xov ayiov xi'tvfiaxog' b ydg Xafidfy x'^Q^^f^
iafidxwp di axoxaXviptoK VJtb d^eov avadBlxvvxai, qavtgdg ovOrji

20 jtCiotv xfji; Iv avxo) x^P'^os. 3. iaf dt X9^^^ avtov yivrfiat tL
ixhxoxov ^ xgto^vxegoi' Tj 6ittxorot% x^tporoff^Tm.

1

4 I Tim. 5, 8. — 6 I Cor. 7, 2j. — 11 ludith 8; Luc. 2, 36.

1 ;(f (porojeiff^ctf h | .uij > f | apndaei li v 1 2 n > d f h rotovrw f
ovrati h, o lotovros d f [ 3 t^v + xov h I 4 ;f*fpov a f b | 5 naQ^^hatr +
Siaraaaofnai a- | 8 Xefittloq d | O-adalo^ a | /ftpciJr h | 9 yftQOtovtio f | t»
a', ^v i 10 dxarayrtoaTog f | 11 intjajXri^rj d | 14 aire f | dv^Qtunoii G,
in a nianus vetus -\- tl \ \^ flpyoftsda a | 16 avroi + lefifiaiog f | .Tfpi
inoffxicjuiv d f, et ante o avro; tanquam inscriptio capitis \ inoQxiaxov +
diaxaaaofiai h a' | 17 ivvotut; h | Qtov > h | 19 vno : dno i, -f- re>i» h

I

tiaca, Canones Hippolyti et Testamen-
tum Domini nostri, scripturae c. ai, 2
laudatae, doceDt, eos coufessione ipsa
dignitatem diaconi vel presb^^teri ob-
tiiiere; modo si episcopatum adipisci
velint, els manum imponendam esse.
4. ov ya(i taxiv] scilicet confessor
vel episcopus, presb}'ter, diaconus.

XXIV. Utvl napBhatv (d, > a)
De virginibus.

XXV. mpi xie^y (d. > a). De
viduis.

XXVI. nepi inoQxtazwv (> *,
■-|- 6 avTog d). De exorcistis.

2. ^jtofXiatTJg] Hoc munere initio
omnes Christiani fungebantur, ot docet

APOSTOLOKUM VIII, 23. 4—26, 3.

529

I
I

ir. 4- Si vero aliquis confessor non ordinatus altquani tiuius-
modi dignitatem praetextu confessionis sibi arripuerit, is deponatur
et eiciatur; non enim est, quandoqutdem negavit Christi constitu-
tionem et est infideli deterior.

XXIV. Idem de virginibus. 2. Non ordinatur virgo; nam 5
praeceptum Domini non babe.mus ; voluntatis enim est haec certa-
minis gloria, non ad criniinandum matrimonium, sed ad vacandum
pietati.

XXV. Et ego Lebbaeus cog nominal us Thaddaeus haec de
vidais constituo. 2. Vidua non ordinatur; sed si multo ante 10
amlsit virum ac caste et inculpabiliter vixit ac domesticorum optime
curam gessit, ut ludith et Anna, sanctlssimae feminae, cooptetur

in gradum vidualem. 3. Quodsi nuper amisit coniugem, ne ei
credatur, sed tempore adulescentia diiudicetur. Perturbationes
enim interdum cum hominibus consenescunt, nisi potiore Ireno 16
coerceantur.

XXVI. Idem de exorcista. 2. Exorcista non ordinatur; haec
enim certaminis laus pen Jet a libera et bona voluntate et a gratia
Dei per Christum adventu spiritus sancti; qui enim accepit cha-
risma sanationum, per revelationem a Deo declaratur cunctisque 20
manifesta est gratia, quae est in ipso. 3. Si autem opus eo fuerit

in episcopum vel presbyterum vel diaconiim, ordinatur.

Tertullianus De idolol. c. ti scribcns:
Quo ore Christianus thursirius, si per
tempta Iransibit, fumantes aras despuet,
et exsuffkbit, quibus ipse prospexit?
Qua constantia exorctzabit alumnos
suos, quibus domum suam cellariam
praestat? Ille quidem si exduserit dae-
raoniuni etc. Cf. etiam Tert De prae-
script. c. 41. lam autem Origenes
Contra Celsum VII, 4 charisma illud
parti Qiristianorum tantum attribuit,
sive clericis sive laicis. Paulo post
Cornelius apud Eusebium H. E. VI,
43, II exorcistas inter ordines sacros
receasct, et quidem inter acoluthos ct
lectores, et in ecclesia iatina deinde

FCKIC, DiDASC. ET CONSTIT, AP. I.

cxorcistae clericis adnumeranttnr. Cf,
syn. Carthag. IV. 7. Aliler in Ori-
ente. Constitutiones apost. exorcistas
quidem tanquam ordinem ecclesiasti-
cum similiter ac confessores, virgines
ac viduas, nee vera tanquam ordinem
sacrum agnoscunt. Nihilominus aulem
non cuilibet munere exorcizandi fungi
licebat. Synodus Laodicena c. 26 de-
cemit: on ov dfi i:io(fxi'C.nv tovi (li)
.i(>o«/tff iTo* vnb imoKonov. Bar-
Hebraeus Nomocanon VII, a consti-
tutionem Pseudo-Clemcntis sic reddit:
Exorcista non fiat per chirotoniam, sed
sola iussione et concessione episcopi
(Mai, Scriptorum vet. nova coll. X, 53).
34

630

CONSTITUTIONES

XXVn. ^(icav 6\ 6 Kavavlrtjq xayto 6taxa060f/ai, vxb x6
oqalXii x^'Q^'^^^tf'^^^^ ^ iMoKo:^oi. 2. ixlaxoxoi ixo tQtrn
6vo ixioxojroov ;(£fpoTor£/<7l^o>' iav 64 xtq vxo tvo<; x«i
tovrj&(] ijtioxojtov, xaf^niQdaB-ai xal avToc xai o x^tQotov
5 (XVTOV. 3 . lav 6i di'dyxTj xaraXd^ij vxo evog ;ff ipororiydiyrai
TO fit) dvvaod'ai JtXtlopag JtagayEPtO&ai, diay//iov oi'roc j}
Totavrrjg alrlag, ip/jipiafta xofii^dTW ri/g kxtrgox^q xXtiovcav ixi-
cxoxgjv.

XXVIIl. '0 avTog xegl xavorcov. l. txlaxoxoq tvXojkl, owt

10 ivXoYf:lTai' x^'QO&STel, x^/porovff. xgoorftgfi' evXoylav xagit ixt-
oxoxfOif Xafiffdvei, xagd 6k xQsoSvTtQwv ov6afic5g. ixloxoxoz
xad-aigel xavra xXtjqixov u^iov ovra xa&ntgtOemg xXijv ixidxo-
xov fioyog yag ovx ^^^S ^^- 3- xgea^vzegog ivXoyet, ovx nHih-
Ytlrat, tvXoylag 6€x^cti xaga ixiaxoxov xal avf/xgeo^ni'gcv,

15 (bottVTcag ixi6l6moiv ovfixgia^vrigcy xf'Qo^f^tl, ov ;ff<()OTo»i»/,
ov xa&aigtl, d^ogi^tt 61 xovg vxo(ii(itjx6T(ig, idv coatv vxtv&tvn
xf} xoiavxy xifitogla. 4. 6idxor'og ovx evXoyet' ov 6i6toouf tv,
y'laj'f Xa^l^dvti dt xagd ixiOxoxov xai xgeofivxtgov ov ^arri'i
ov xgoa^'tgti • xov 6e ixiaxdxov xgoott'eYxdvxog ij rot XQiO^

20 xiQOV, avx(K ixiSldcoaiv xtS Xam, otJjr <bg hgevg, dXX* ©$ dta^
xovovjfievog ttgevaiv. 5. xfov de aXXoov xXrjgtxcoi' x6 xov 6uoc6po9
egyov xottjOm ov6tv\ i^ov. 6. 6iax6vioca ovx tvXoyel, dXV ov^
XI mv xoiovotv ol xgto^vxtgoi r) ol dtdxovot ixixeXtl, dXX' f xvv
^vXdxxeiv xdg &vgag xal i^vxrjgexfto&ai xolq xgeO^vxigoig ii' to

25 ^axxlC,tod-ai xaq yvvalxag 6ia xb fvxgextc. 7. 6idxoi'04 ntfoglZu
vxo6idxovov, dvayvojaxfjv, ipaXxr^v, 6iax6vtoaat>, idv {) xi roiovtur
ftfj xagdifxog xgEO{ivxigov. 8. vxo6iax6i'<p ovx Igcflrtr d90^<iat,
ovxE (iffV di'ayvaioxij ovxe tpdXxij ovxe 6taxotflaot/ , ov xXfUfixw,
ov Xa'ixov vxr^gixai ydg eiaiv 6iax6vci»'.

1 xaravaTof d f | 6iaxdaaofiat + vfitv d f | 2 o > f | ^niairoMei 1
> d I 3 xf'&OTovfia^o) : oiftXr/ /fi^fnovftaSai f | 8,4 jffipororij^if
-rrjf^tig d I 6 orrciv > f | xatald^tj post ivog d f I 7 vofit^Zftio £, .
^ia9iu a* | rijc > h | 7 8 iniaxi'mwv : desinit f subscribens (fmrcEcif
arolwr nvaxixjig )MXQiai | 9 <> — xttvvvwv ';> d | aixoi -{■ dtaraatjoftm
10 yjiitoxovfi, ov /fi^o9eTfl d | na^' d | 12 a^tov posl xtt9«t(^i^t«;
h p V I 12/13 Tilrjv inioxonov >• h | 13 rf a d e : + forlv h p v 14 jtcI
-f Tiopei h p V I :iQ(afivti(imi h | 18 naft d | 22 ovS^v d | il^v h 1 2«J ri ;>h

l~ ovx toxtr d I 28 ovxe . , ovxe :

vifh d

APOSTOLORUM VIII, 37, 1—38, 8. 531

XXVn. Et ego Simon Cananaeus constituo, a quot ordinari
copus debeat 2. Episcopus a tribiis vel duobus episcopis ordi-
ir; si quis autem ordinatus fiierit ab uno episcopo, deponatur
pse et is, qui ordinavit euro. 3. Quodsi necessitas incidens
;erit ab uno ordinari, eo quod propter persecutionem aut 6
n similem causam plures interesse non possint, afferat auctori-
11 mandati plurium episcoporum.

XX VIII. Idem de canonibus. 2. Episcopus benedicit, non
sdidtur; manus imponit, ordinal, offert; benedictionem ab epi-
>is accipit, a presbyteris vero nequaquam. Episcopus deponit 10
lem clericum dignum depositione excepto episcopo; id enim
IS non potest. 3. Presbyter benedicit, non benedicitur; bene-
donem recipit ab episcopo et compresbytero, eanique pariter
ipresbytero dat; manus imponit, non ordinat; non deponit,
r^at autem ac excommunicat inferiores, si earn poenam mer- I6
itur. 4. Diaconus non benedicit; non dat benedictionem, ac-
it vero ab episcopo et presbytero; non baptizat, non ofFert;
« vero, cum episcopus aut presbyter obtulit, dat populo, non
iquam sacerdos, sed tanquam ministrans sacerdotibus. 5. NuUi
tem e reliquis clericis licet opus diaconi facere. 6. Diaconissa 20
)n benedicit, sed nee peragit quidquam eorum, quae presbyteri
rt diaconi faciunt, dumtaxat ianuas custodit et presbyteris, quando
iptizantur mulieres, ministrat propter decorum. 7. Diaconus ex-
nnmunicat subdiaconum, lectorem, cantoreni, diaconissam, si
wente presbytero res id postulet. 8. Subdiacono non licet segre- 26
ire neque lectori neque cantor! neque diaconissae, non clericum,
}D laicum; ministri enim sunt diaconorum.

XXVn. Jttnd^eii, vno noawv 6- i. )[fipo9'eTii,xf'poTovtl]Hiecvo}i

ilfi xftpoTovtia&ai 6 inlaxonog. de ordinatione intellegenda est, ilia de

institutiones, a quot debeat ordinari ceteris manus impositionibus, quae

iscopus (d, > a V, vel potius primum etiam presbytero competebant, cf. v. 2.

"sum tanquam inscriptionem ex- — nuQU 6h npsa/SvTtpwv ovda/xtSg]

tat). Hebr. 7, 7: Sine ulila contradictione

I. Cf. quae adnotavi ad III, 20, i. quod minus est, a meliore benedicitur.

CXVin. Kavoves nepl inioxonwv, — inioxonoq xa&aipsT navxa x).^pt-

fafivttpwv, dtaxovatv xal Xoinaiv x6v\ Hoc ius testantur Cyprianus Ep. ;

Iftxdir (tov avTOv Siftmvoi rov et Hieronymus Ep. 109.

ntvalovxavovfiixxXtjaiaarixold). 2— 6. Cf.Ps.-Ign.Her. 3,2; Ant.12,2.

loaes de episcopis, presbyteris, dia- 6. Constantinus Harm. Epit. can.

is et reliquis clericis. Cf. Testim.

34*

532 ^^^^^^^ CONSTITUTIONES

XXDC. FliQl 6s vdoToq xal iXalov iyto MarMai diaradoondt.
2. svioyelTco 6 kjtioxoxog to vdcog i) to sXaiov iav 6e fifj xag^,
evXoyttzQi o jtQiO^vxtQoq xaQ^Crmroq xov 6iax6vov ixav dh o
kjtlaxojrog Jiagfj, JtaQtaxaod-a} 6 XQBO^vreQOi; xal 6 dtdxov^i.
6 3. Xeyizat dh ovrag' Kvqu 2kx(iaoid-, 6 9edg twv dvrd/iecof, xxlava
rmv vddxmv xai X^QVY^ ^ov iZalov, olxtlgfiov xal <piXdv&Q<oxf,
b dovg TO v6(0Q xgbg xooiv xal xdd-aQOiv, xai „tXaiov rot" iXa-
Qvvat XQoomxotf" dq dyaXXlapia evgfQOOvvrjg' avxbg xal t^vv 6ia
XgiOToi) ctylaoov xb vdcog xovxo xal x6 eXaiov in' ovoftaxt xov

10 xQoaxofilaatfxog ^ Tijg xgooxofiiadarjg, xal dbg dvvafiiv vyelaq
ifixoirixixtji', voGmv djtsXaaxixTjv, datpiovfov <pvrfadtvxtxt]v, xdorjq
ixi^ovXijg dioixxixifV did ,,Xgioxov xijg kXxldog i]fidii>", fu^* ov
aol 66§a, %^^ xal oi^ag xal xco ayicp xvtvfiaxi elg xovg aldavaq'
dfi^v.

15 XXX. 'O avxbg xsgl dxagxojv xal dsxaxdai'. 2. ^xi xgoo-

xdaoco, xaOav dxagxi}V xgooxofil^to&ai t<3 hxioxoxo) xal Tolq
xgiG^vxigoig xai Tolg diaxovotg tig 6ictTgoq)i}V avT<Sv, xdoav de
dtxdxTjif xgoa^i'gtG^ai dg diaxgoqprjv xwv Xotxcop xXrjgtxcov xal
Tcor xagi^tvcov xai xwv Jfiypcar xai tcov iv Xivla i^txa^oftivrnv

20 al ydg dxagxal t(ov itgimv dolv xal xmv avxolg i^vxrjgtxovfiivatv
diaxopcov.

XXXI, '0 avxbg xegl xegiaoevfidx<ov. 2. xag xegioaevovaag
Iv TOlg (ivaxixotg evXaylag xaTct yvcafiriv tov ixioxoxov tj xov
xgsaffvTigoijf ol didxovoi diav£fitxa>aav to) xXr'igoi, x(5 Ixtaxdxtp

26 fi^grj Ttooaga, xgiufivxigq) fitgrj xgla, diaxorfp fiigr^ 6vo, xolq 61
dXXoig, vxoStaxorotg r) di'ttyvoiaTatg r} ipdXTaiq rj diaxoviaaaig.

7 Ps. loj. IS- — 8 Ps. 44, 16. — 12 1 Tim. i, i.

•.wv '

I capita XXIX — XXXI > p | di > d m v | juaT&aloi; a h | 2 to ti.aio»
i) tit viuifi h I r} : Tftot d I 3 ^nftV : iav m ( 4 0 . . o > d | 6 oixtipfimv
h V I 9 A'pioTov a d : tov .Vp. aov h m v I ro sec > h | 10/11 i-yiaoiv
nottjTixtjv d I 11 tfvyaiivtixtjv -\- oixov <f.vkaxzix>jv d I 12 ^ovl^q d | fi(9' :
di' d I 13 xal TiS : iv d \ 17 f /$ «f. avzdiv >• h | rff >• h | 18 6iaT(iOif^v
-\- avT(Dv xal h | 19 xal : ct) h | 21 Siaxovav I> d | 22 ntQtaanjfiUTwv G :
-f- JiardaaoLtat a* | TifiJiaattaaaat; d | 26 ngfa,^viiQi^ : itiii ng. h [ 26 § pr > h

XXIX. EvxttQioxia negl rdaroc xal XXX. Ilfpl ancrpx*^*' '^ot JfxartSv

i).aiov (sic a). Gratiarum actio pro (d praemittcns o avrosr ^ v item, sed
aqua et oleo. textum ipsum tanquanj inscriptionem

APOSTOLOTtm VilT, 29, 1-91, 2.

XXIX. De aqua aulem et oleo constituo ego Matthias. 2. Be-
nedicat episcopus aqu.im et oleum j sin vero noii adsit, benedicat
presbyter praescnte diaconoj quando autem aderit episcopus, ad-
sistant presbyter et diaconus. 3. Hunc vero in modum dicat:
Domine Sabaoth, Deus virtutum, creator aquarum et largitor olei, 6
miscricors et hominum studiose; qui dedisti aquani ad potum ac
expurgationem et oleum ad cxhilarandnm vultum in exsultationem

K laetitiae: ipse et nunc per Christuna sanctifica banc aquam atque
hoc oleum nomine illius, qui obtulit, aut illius, quae obtulit; et
da vim effectricem sanitatis, morborum expultricem, daemonum 10
fugatricem, omnium insidiarum profligatricem per Christum spent
nostram, cum quo tibi gloria, honor ac veneratio et sancto spiritui
in saecu]a> amen.

XXX. Idem de primitiis et decimis. 2. Adhuc iniungo, ut
omnes primitiae afferantur episcopo et presbyteris et diaconis ad 15
eorum alimentum, utque omnes decimae offerantur ad alcndos
reliquos clericos et virgines ac viduas et paupert.ite afflictos; pri-
mitiae enim sacerdotum sunt atque its ministrantium diaconorum.

XXXI. Idem de reliquiis. 2, Eulogias, quae in mysticis ob-
lationibus supersunt, diaconi ex voluntate episcopi aut presbj-ter- '^
orum distribuant clero: episcopo partes quatuor, presbytero partes

Btres, diacono partes duas, ceteris vero, subdiaconis vel lectortbus

exhibentes). De primitiis ac deci-
inis.

2. Similiter, nee vero plane eodem
modo oblationes di&tribuuntur VII, 29,
ubi decimae indigentibus tantum, non
autem etiam clericis minoribus adiudi-
cantur. Cf. quae disputavi in libro
Di^ Apcst. KonstitutioHen p. 172 — 173.

XXXI. Uf^l tdjv nttnaofvovawv
(ntgioafvot'Twv cod.) npoatpoptSv (sic
di, a V ut c. 37}. De oblfttionibus, quae
supenuot.

X tai Hffiaatvovaai m' r. /n. tv-
i.oyiai] Ut e consequentibus elucet,
auctor earn partem panis et vini a
populo oblati praecipue designat, quae
r« sacerdote non feiit consecrata. So-
crates H, E. VII, 12 refert, Chrysan-

thum episcopum Novatianorum Con-
stantinopolitanomm ab ecclesiis nihil
accepisse nisi singulis diebus dominicb
duos panes eulogiarum, dto a(>rov;
ru;^■ fi'lnYitiiv. Theopbilus Alex. Can.
VJI (Hard. I, 1 199) praecipit, ut derici
ea, quae ad sacriAcium (fi> koyov
f^valui) offerunlur, post ea. quae in
raysteriorum usum consumunlur, divi-
daot. neve catechumenus ex cis fruatur,
sed solum denci et fratres fiddes. Hie
autem de particulis consecratis loqui
videtur. Et distincte de his dicit Eva-
grius H. E. IV. j6 rderens, Coo-
stantinopoH iuxta morem veterem, »i
quando multac puri et immaculati cor*
poris Christi particulae supersint, pueros
incorruptos arcessi casque comedere.

2 eavzov d | 3 6t6aaxa).lav d I 7 dtaxovtuv G : xavSvtuw e d i. lu.
6 ol : ft &v d Q \ i) ^(tnafvfyxavTfi d £ | 10 o Tfionoi d e E | xal sec !>
p V I 11 rii? ij a 12 ov — ^ptoraa'tut a (pr. m. i. m.) d e : >► h p v E
ov (ov) Jfinoiov a : o dfanort/'; d e I xvpto^ : itonoTfH d e I 13' 14 ^cirv
61 — n^fKjdfxfof^iu > e I 13 a^iov iavzov d i 16 tSvixbi; h v | ^ : ^fij d e
iiiaaxirTuf d | 16 tyot d | 17 d' a { 18 yafteiv + ^^ d p | (^' a | 22 xa&a-
ptal^fh) h I xaifniyt] e ! 24 nopvtj — ano^aiJJa&w > vel potius lacunara
exhibet h | 26 npo<rr;f< d ! 27 ^.ov&fftniatfji; h | 28 Ttjv >■ d e p

I

ft

CONSTlTOTrONRS

liigoq tv, 3. „xovxo yoQ xaXov xai ojcodexTov evcojiiov rotJ &eov",
ixaCzov TifiaO&ai xara xijP avrov d^iav i/ yccQ ixxJir/aia ovx dra-
§lag, dkX' edrag/tti: iau didaaxakelop.

XXXn. A'ayco UavXog „b tdav aJtoaroJicov iXaxtazog"*, r«fc
B diardoaofiai vulv rolq inioxoxou xtxi xgec^vripoic xtgi xavovav.
2. ol jiQiuxta^ jipoaiovxeq xoi ftvcxtjQloi xrjii svoffitiag dta reSr
6iax6x'(otf jtQOGayic&coaav xai ixiaxojitp ff xolg xQeOfivT^QOtg, xal
rag cdxiag k§sxaC,ia9aKiav, ov ^apti' XQoafjX&ov xtS xvQiaxtp Xor/m,
o'i xe XQoaEVtyxovxtg (laQxvgdxmaav avxolg, axgi^oSaavxeg xa xax'

10 avxovg. l§ixa^iO(^(oaav de avrcSv xal 01 xgoxoi xai 6 ^log xal
d doiikoi tlotv 1^ iXivd^tgoi. 3. xai lav y rig 6ovXog, igmxda^o),
ov deaxoxov, xai iav xtarov SovXog y, igmxdad-oi 6 xvgiog avxov,
tl (iagxvgtl avzoJ- iav 6e fit}, dxo^aXXi09'O>, %(og av iavzov d§iov
ixidsi^f] xtn 6tax6xiy d 6h /jagxvgel avxtS, xgoa6fx^c&a>. tl de

15 ^&vtxov ij olxitT)g, 6i6aOxiO&<o ,,ivagfaxtli< xm 6^ox6xrj, \'va (lij
^Xaa^ijfifixat 6 Xoyog". 4. el piiv ovv Ix^i yvvalxa r) f) y^wij
dvdga, 6i6a6xio&(aoav dgxelo&ai tavxolg' d ds dyafiol doiv, fiov-
d-avtrmCav fii/ xogvBveiv, dXXa yafidv v6(t<p. 5. d 61 o dtcxoxtig y
avxov, xioxog div xal liSolg, oxi xogi'evsi, ov didaiotv avxv}

20 yvvalxa i) xfj yvvaixl dvdga, dgiogi^ioi^o). 6. idv 6i xtg 6al(iOPa
IXH, didaaxta&ca (itv xi(v tva0Hav, ftr) xgoadexda&at dh ilg xoivm-
vlav, xgh' av xa&^agioBfj' d 6k &dvaxog xaxixdyoi, xgocS^iaB^w.
7. f? Xig xoQvo^ooxog, rj xavoda&ca xov (taoxgoxtvuv ij dxo^aX-
Xio&w. xogvTj xgovtovoa ^ xavodo&w 7} dxo^aXXsod-a). 8. d-

25 dcoXoxotog xgootmv ^ xavoda&m i} dxo^aXXiod-o). 9. rmv Ixl
Oxtjvijg lav xig xgoah^j dvfig rj yvvt) i) rjvloxog ^ (lovofidxog t}
axaStodgofiog i) Xovdefixtoriig 7} oXvfixixbg tj jjopaiUj/i,' i} xi&a-
gt6xrjg t} Xvgioxtjg t} 6 xfjv ogxtjOtv ixtdsixvvfievog ^ xdxijXog,
7) xavGaO&a/aav )} dxo^iaXXio&caOav. lo. oxgaxicorrfg xgootmv

1 I Tim. 2, 3. — i Cor. ij, 9. — 15 Tit. a, 9. 5.

iA^i

APOSTOLOBUM Vni, 81, 3—32. 10.

I

vel cantoribus vel diaconissis, partem unam. 3. Id enim pulchrum
et coram Deo acceptum est, unumquemque secundum suam dignita-
tem honorari; nam ecclesia non contusioiiis, sed ordinis est schob.
XXXII. Et ego Paulus, apostolorum minimum, haec de cano-
nibus constituo vobis episcopis et presbyteris. 2. Qui primo ad 5
mysterium pietatis accedunt, episcopo vel presbyteris per diaconos
adducantur et causas exquirantur, quare se ad verbum Domini
adiunxerint; quique obtulerunt, testimonium eis praebeant^ dili-
genter explorantes, quie ad eos spcctant. Examinentur autem
eorum mores ac vita, et an servi sinl vel liberi. 3. Atque si quis 10
scrvus est, interrogetur, cuius domini; et si fidelis est servus, inter-
rogetur dominus eius, utrum ei testimonium perhibeat; si non
perhibet, reiciatur, donee domino probaverit dignum se esse; si
vero ei perhibet testimonium, admittatur; sin autem ethnici est
famulus, doceatur placer e domhio, ut non blasphemetur verbum. is
4. Rursus si habet uxorem aut mulier virum, edoceantur se mutuo
esse contenti; sin vero non sunt matrimonio coniuncti, discant
non scortari, sed legitimo sociari connubio. 5. Si autem dominus
eius, cum sit fidelis et sciat, quod ille scortetur, non dat ei ux-
orem aut mulieri virum, excommunicetur. 6. Si quis vero dae- 20
monem habeat, doceatur quidem pietatem, sed non recipiatur ad
communionem, antequam mundetur; tamen si mors urgeat, re-
cipiatur. 7. Si quis est leno, aut desinat perductorem agere aut
repellatur. Meretrix, quae accedit, aut desistat aut reiciatur. 8. Ido-
lorum artifex cum accedit, aut desistat aut reiciatur. 9. Sceni- 25
corum si quis accedat vir sive femina vel auriga vel gladiator vel
stadii cursor vel ludorum curator vel olympicus vel choraules vel
citharista vel lyristes vel saltation em ostentans vel caupo, aut de-
sistant aut reiciantun 10. Miles accedens doceatur nemini in-

XXXII. h'avoyfg 6ia^o(foi Uav/.ov
toS anoatokov (Jlavkov anoot6/.ov
dienaieii; nf(/i xavottity fxxkriota-
axtxdtv dj. Canones varii Pauli apo-
stoli.

4. Cf. Ps.-Ign. Her. s, 2.

6. Sinultier decernunt synodus Illi-
beriL c J7 ct TImotheus Alex. Q.uacst.

II; paulo mitius synodus Arausicana
1 c. IJ.

9. Similiter iudicant de aurigis, panto-
mimis et theatricis synodi Illiberitana
c. 6a, Arelaiensis I c. 4 — 5, 11 c. 30,
Hieronymus Vita Hilar, c. 16. Cf. Tert.
De spectaculis ac De idololatria; Epiph.
Expos, fid. c.a} (24). - }.ov6f(tniat^<;\
est lanista aut putius ludi procurator.

hm

CONSTITDTTONES

6t6a€xia&a> „firj aStxslv, fifj 6vxo<pavTtTv, oQxiloBai 6f rofc id
fiivoig otfXDvlotg" ' nfi&ofifvoe xpoadtxta^ot, avTiJLiyrov 6i ca
^alXioO-ca. ii. aQgrirojioioq, xivaidog, 0/ia§, fidjoq, ixo
aaTQoX6yo(;, (lavric, 9-r}Q(xq>66c, Xdaxa%, ox^ccyajyoc, jtsQiafiii

G xoiwv, jtiQixaBalQcav, oicovtarijg, Gvfi^oXodslxrrjq. xaXfiav
VBvg, givXaxTOfitvog Iv ovvavtfjaei koiffag otpecog r/ ;rod<Br|
OQvld-cov ^ yaXdov ») kxifpfov^cttov jj xaQaxQoa/idTOiv ovft^ol
XQovco doxtfia^iod^cooar, ^oixvtnxog yag ^ xaxkf xccvoofi
ovv xQoa6ixta&-aiaav, f/r/ xti&ofiivot 6b dxo^aXXia&moav . 12,

10 Xaxtj Tivog axlarov 6ovXr], ixsivw fiovcp axoXd^ovOa, xQocdsxici
el dh xal xQog aXXovg aaiXyaivsi, axotiaXXia&m. 13. xiorbg
IxV xaXXaxTJv, bI pihv dovXrjV, xavoda&co xai vofim yafieirca,
dh iXBV&tgav, txyafielTco avTTjV voftcp' d it [mtj, dxoiiaXXio^a.
(iav 6h xal xiOrr^ dovXrp ovvagid^, ^ xavada^to tj axofiaXX^oda.

16 14. tXXrivtxolg ric id'tGiv iS,axoXov&r6v t] lovda'ixolg ftvd'Otg rj furc-
&e<i9-a} rj axo^aXXio&m. 15. d-targo/jiavla ei rig xgoaxttxta ^
xvinjylotg tj Ixxodgofiloig rj ayiSatv, // xavodod^ta ij axo^aiXi^^o.
16. o fiiXXcov xarr/xtlo&at rgia irrj xaxrjixtloBco' ti de axovdali;
xig Tj xal tvvoiav ixii ^^fA ^^ ^Qoyfict, xgocdtxio&OD, oxi ovx 0

1 Luc. 3, 14.

2 otpuivioi; + xal h p | di > d e | 3 xiraidoq : i, m. c navoifY^ '
3/4 ox^ayotyo; post /layoi d e p E | 4 9t3(je7taoidc>i d e ! C ou<r»> h p v £ {
no6t5v : dnodwam h | 8/9 doaixvtntoi — npoadfxfo&aa av >^ «, L n
doxtfjia^iodiuoav, dvoixvinioi y. ^ xaxla a- | 13 i).fv8fga h p . f^l ^f
ano/i. > e 1 14 ^«»' — ano^akXiaBuf E : > G | 16 versus I j post versum 14 h(
16/16 pterari^iaQiu p | 19 svvotuv h | ?/f< a h p v, l;|ro( d | ro > d I «• > 4

1 1 . /?Aof ] Codex e interprctatur i. m. :
fitofOf fit, . . TO npayfiu, post /ii/
nonuulla exhibcns, quae legere non
potui. — Acwrof] Chrysostomus Ad
Eph. hora. XIIl, j : Ou/ oQa^ TOVTOvi
toiie npoaaiTovvTOi, ov( kiutayag
^(Jilv l&oq xakflv, ndi^ ntpuaat, Ttwi
xal avTovi Sleovfifv; a}.'/.' ofttug
TovTon: ovS'e avyyvtofirj r/tf dartv
ovSf yap avyynwaxofttv avToig,
otav xv^fvottff ^avTWP ra ifidrta
dnoki-viuat. — naJ.fidiv ^Qfifjvfvi]
Epiph. Expos, fid. c. 23 : no).ftwv napa-

xrjg^atiq. Disputat de palpitationuni
observatione Ps.-Iustinus Quaest. vl
orthod. 19. — tpvXatr6nfv»i (v «.
lui^ai oif/Koi rj Tfodwv] C(. Chrysost
Ad illuminandos catech. II, 5 (Beoei

II.i40.

12. NoQ distinct e dicit. in6dden
concubinam pro uxore.nec vcro praetci
uxorem habere, sed ita intellegendni
esse videtur. Concubinatus, tie quo
loquitur, est ergo matrinicnium legi
naturae quidem, non jutem legi civili
conscntaneum, et pemiittitur Christi-

APOSTOLORUH VIII, 32, 11 — 16.

537

iuriam inferre, non calHmniari, conienttis esse sibi datis itipendiis;
obtemperans his admittatur, repugnans vero reiciatur. ii. Ne-
landae libidinis perpetrator, cinaedus, lascivus, magus, incantator,
astrologus, vates, captator carminum magicorum, niendkus agyrta,
circulator, amulcta faciens, lustrans, augur, ominum et signorum 6
monstrator, palpitationum interpres, in occursu observans vitia ocu-
lorum aut pedum vel observans aves aut mustelas aut voces aut
syinbolicas auditiones, probentur tempore; vix enim potest elui
malitia; cum igitur desierint, admittantur-, si non pareant, reician-
tur. 12. Concubina cuiuspiani infidelis mancipium, illi soli dedita, lo
admittatur; si autem etiam cum aliis petulanter agit, reiciatur.
13. Fidelis qui habet concubinam, si servam, desinat et legitime
ducat uxorem, si liberam, earn in uxorem legitimani accipiat; si
nolit, reiciatur. (Si vero fidelis femina coniuncta sit cum servo,
aut desinat aut reiciatur.) 14. Qui gentilium mores sectatur vel i&
iudaicas fabulas, aut mutet vitam aut repellatur. 1 5. Si quis animum
addicit insaniae theatri aut vcnationibus aut equestribus cursibus
aut ludorum certaminibus, vel cesset vel reiciatur. 16. Qui erit
catechumenus, per tres annos catechesi informetur; quodsi stu-
diose se gerit et rei desiderio tenetur, admittatur, quia non tempus, 20

Aiue servae infidelis. Alibi hie con-
cubinatus tolerabatur, etiamsi vir non
gentilis erat Augustinus Oe fide et
operibus c. 19 dicit: Dc concubina
quoque, si professa fuerit nullum se
alium cognituram, ctiam si ab illo, cul
subdita est, dimiuatur, meriio dubitatur,
utrum ad pcrcipiendum baptismum non
debeat admitti.

I ;. Cf. II, 36, 3. Praecipit, ut Christi-
anus omnino legitimum tantum matri-
inonium ineat. De concubina serva
reiinqucnda Leo Ep. 167 ad Rusticum
Karb. c. 6 scribit: Q.uia aliud est nupta,
aliud concubina, ancillani a toro ab-
icere et uxorem certae ingenuitatis
accipere, non dupUcatio coniugii, sed
profectus est honestatis. SjTiodus Tole-
tana I a. 400 c. 17 autem decemit:
Si quis habens uxorem fidelis, si con-

cubinam habeat, non communicet;
ceterum qui non habet uxorem et pro
uxore concubinam habet, a communi-
one non repellatur, tantum ut unius
mulieris, aut uxoris aut concubinae, ut
ei placuerit, sit coniunctione contcntus.
— iav dh xal ntotr^ xtk.] Haesitavi,
an haec in textu recipienda stnl. Con-
siderans autem, epitomatorem fere nihil
Constitulionibus addidisse atque ob
homoeotelcuton verba racillime a Ubra-
rio omitti potuisse, ea prorsus praeler-
ire non ausus sum.

15. Theatrum insectatur Chryso-
stomus passim.

1 6. ovx o xporoi xtl.] Basilius can. 2 :
opiXftv 6h fit xv^^'Vr a'AAa xgont^ r^i
fieravoiat tf/v btpanttav, et similiter

can. 84.

538

CONSTITUTIONBS

XQOVoq, dXX' 6 XQOJtoq xglvtrai. 17. 6 dtddoxotv d xa\ la'ixoq
^, tfijreiQOii 6i tov koyov xai xhv tqoxov atfivoq, didaaxtrco
„iaovxai*' yitQ ,,3idvteq didaxxoi &£0v".

18. Uag xiaxog ij xtax^ tca&iv dvaaxdvxeq i§ vxvov jign

5 xov tgyov IntxtXioat Pitf'dfjerot JtQooevxto&a>aav tl 6i xig Xoyov
7taxi'fXit<iii Y^vtjxai, jTQoxififjadxcoaav xoi tgyov xov koyov xfj<i tv-
OB^elaq. 19. 6 XiOxog ^ rj ytiaxi] xolq ohthaii tvfitvm<; xgoatxi-
xcooav, xa&<og xal Iv xolq jtgoXa^ovaiv 6uxa^dfie&a x«i ip raCi;
ijiiOxoXalq idida^afisv.

10 XXXIII. 'E/oj IJavlog xal iyco Iltxgoq 6iaxaaa6f/e^a. 2. Ig-

yd^ea&maav ol dovXoi Jttpxs r/fidgag, odj^^axov 6t xal xvQicacrfV
oxoXat,ixa>oav kv xtj ixxXfjOia did xijv 6i6aaxaXlav xfjg tvoeiitla^'
x6 fill' yog od^^axov tiJioyitv 6i]HiOvgyiag Xoyov Ix^tv, xijV 6i
xvgtaxijv dt?aCxdoKDi;. 3. xipf fiiydXrjV k^6o(id6a xctCav xal rrjif^

16 fitx' avxTjV dgytixcooav o\ SovXoi, oxi i) fiev xd&ovz ioxli', tj dh
dvaaxdOECog, xal XQ^^^ dtdaaxaXlag, xlt; 6 xadmv xal dvaoxdg r^
xlq 0 avyxfog^Oag t} xal dvaaxTJaag. 4. xi,v dvdX7f^?lv dgyiixcocai^^'
6th xb Xhgaq xf/g xaxd Xgioxbv olxovofiiag. 5. xi/P xtvrrjxoaxtft^'
dgyiixoaap 6td xijv nagovoiav xov dyiov xvevfdaxog xtjv dargrj—'

3 loann. 6, 45; les. 54, 13. — 9 Eph. 6, 9; Col. 4, t.

2 eftj d e p \ 6h ^ d \ 6 ylvetai d c p | npotifttjauxwanv d p E
-airw ahv|7o..^>depEi 10 UtTQOi; . . Uavlog p E a» i. m.
iyw sec > d e h p E I tiiazaaatufxeita h I 10, 11 f\iydi^fal^tti d e p E
11 lot'f davlovi d e, Tovi ).aovi p E | 12 ^^■ > d e p E | t^v 6i6aaxah'av
TOV ).6yov h I 16 na&tjuv : dno9av(vv d e { 19 napfftjOittv b

17. fl xal /.aixoc] Supra III, 20, 2
Constitutor dicit, presbyterum solum
docere. Vidctur autenv ibi de muncre
praedkandi in ecclesia loqui, noa de
catechumeuis erudiendis. Illud munus
inprimis respicit etiam Leo £p. 118
c. 2; 119 c. 6; 120 c. 6. Notum est
ex Eus. H, E. VI, 5; c. 19, 17, Ori-
gcnem adhuc laicum catechumtnos
erudivisse, in Palaeslina eiiam praedi-
cassc. Constitutiones testantur, illo
muQcre laicum etiam tempore poste-
riore, si opus erat, fungi potuisse.

18. Tidg niaroq xtX,] Hic indpit
sectio de precatione, cuius quasi partem
caput sequens facit. — vi\i>du(voi] De
more lavandi corporis cf. Chrysosl. In
Gen. horn. XXI, 6; ndaij o:novdg rijr
otptv TOV (tionaroi xaS-' kxdatrjv
ijfitQav ixnlvvni xti..; Opus imperf.
in Matth. 6, 17.

19. ^v ivii Tipo/.a^ovatr] sc. IV, 12.
XXXllI- XXXIV. .^nastasiusauae-

stio LXIV.

XXXIJI. OVaf (noiag v) ^/xipui 6fi
dpyflv Toii olxirae ([ZavAov xal

idk

i

APOSTOI.ORUM VIII. 92, 17—33. 6.

bS9

I

I

sed vitae institutum perpenditur. 17. Qui docet, quamvis Ulcus
sit, modo peritus in sermone ac morum probitate ornatus, do-
ceat; erunt enim omnes a Deo doct't.

18. Omnis Christianus vel Christiana mane ex somno sur-
gentes, antequam opus faciant, lavent se ac precentur; si autem 5
aliqua sermonis catechesis agatur, operi anteponant verbum pie-
tatis, 19. Fidelis vir vel fidelis mulier benign e se habeant erga
famulos, sicut et in praecedentibus constituimus et in epistulis
docuimus.

XXXIII. Ego Paulus et ego Petrus constituimus. 2. Servi U>
operentur quinque diebus, sabbato autem et dominica vacent in
ecclesia propter doctrinam pietatis; nam sabbatum quidem diximus
rationem habere creationis, dorainicam vero resurrectionis. 5. Magna
hebdomade tota et ea, quae illam sequitur, servi otientur, quia
ilia passionis est, haec resurrectionis, et opus est doceri, quis sit, 16
qui passus est ac resurrexit, vel quis sit, qui pati permisit, qui que
resuscitavit. 4. Ascensionis die ferientur propter finitam oeco-
nomiam Christi. 5. In pentecoste ferientur ob spiritus sancti

I

i.ovi '«'' ^fiifofjaSa 17/ifpav 6vo, to

Wg(»kttt,nv ti ijrx't.tjain d e). Q.uibus
Adms faniuii debcant feriari.

1. flavkoi xttl Ilfrpoi;] Paulum no-
minat ante Petrum. Similiter Ps.-Igna-
tius Magn. 10, 2; Trail. 5, 3; Ant.
7. 1.

2. aafifienov] Contra etiam synodus
LaodicenA c. 29 praecipit: on ov tffc
X^iOTtavovg tovdaiZfty xal iv r«fi
oa^ptdrtf/ 0xo).ixt,ftv, d).).a dpyd^fa-
9at avToi~; fv avriu, rr/y d't xvpta-
x^r npoTtfuuyrag, fiyt dtvattto,
axoi.ttZ,nv luv XQtatiavol. — to fiiv
yaf aa^/fatov xr/.] Cf. Ps.-Ign. Magn.
9, J. — tijto/Aty] scilicet VII, 2j, j.

3. rfjv fiBYdi.r,v t^doftada 7t. xal
T^v fitx' airifi] Has duas hebdomades
vel dies quindccim paschales leges
imperatorum a. {89 et 392 inter ferias
forenscs enumerant. Cf. Cod. Theod.

U, 8, 3; Iu5t. Ill, 13, 3. ). Similiter
Augustinus Serm. 259 n. 6 de quiii-
decim diebus paschalibus dicit, Serm.
2}2 n, I autem, ubi hebdomadem re-
surrectionis tantum respicit, de diebus
septem vel octo. Hebdomadem re-
surrectionis totam etiam synodus Trul-
hna c. 66 celebrari vult. Idem dc-
cernunt synodi Aquisgranensis8o9 c.19,
Moguntiaca 813 c. \6, Meldensis 846
c. 77, Engilheimensis 949 c. 6. Mox
autem numerus dierum f'estorum pa-
schaliuni miuuebatur. Cf. quae adno-
tavi ad V, 20, 14. Locutioais hebdo-
madem passionis magnum vel maiorem
appeliantis primi testes sunt Chrj'so-
stomus In Geu. horn. XXX, 1 ; In Ps.
I4S c. I (Bencd. IV, 294; V, 52J);
Peregrinatio Silviae c. 30, i ; 46, 4 ed.
Geyer p. 82, 28; 98, 15.

4 Cf. V, 20. 2.

V Supra V, 20, 14 etiam hebdomas
pentecostes cclehrari iubetur.

540

COKSrmTIONBS

&el0ttv TOlg JtiarivaaOiv etq Xqi^tov. 6. r^v tcov ytve^iit
tOQtfjV dgyelrcoaav 6ia xo iv avrij ttjV djrgoadoxrjTOV Z^^
66o9-ai di'&Qcojtoig, yavvtjdijvai top zov d-fov Xoyov 'hfiovv 1^
Oxw he Magiaq rf/g Jtag&ivov ixl aamjgla rov xoc/iov. 7.

6 TCOV fxt(papla>v loQTTjV doyilTcaottv dia to kv am^ dvoAn^ct
ytytinfiB^ai rfjC rov Xqioxov 9^(6trjroq, fiaQxvQijaavrog croToi roO
xaTQOii ii> Tfu ^ajtxlcfiaxi xai rov xagaxki^tov iv tlSti xcQiartQac
vjtodtlsavxog rotg xccQearcoOi rov naQxvQjj&ivxa. 8, rag iifttQoi
rcov axoarolmv dgyiixwOav 6i6daxaXoi yag vfitov tig Xgtcrw

10 xaxioxTjaav xai xvtvf/azog vfidg f0(oaap aylov. 9. rtjv rjftipcai
£req)dvov rov XQeorofiaQrvQog dg/yelxooaav xal rtSv XotJtmv ayieav
(xagxvQOJV rdjv XQorifirjodvxmv Xqioxov xijg tatrxmv ^otji.

XXXIV. Evxdq ixixtXtlxt oqB^qov xal rglxy Sga xai txryj xd
ivdxij xal ioxiga xai dXixroQoqxavia' 2. oq&qov fuv tvxoQt-

J 6 Cxovvxeg, ort iqcoxiOev v(ilv 6 xvQtog, xaQayaryd>v rt/V pvxxaxci
inayaydiv xfjv fjUtQaV 3. xqIx^ di, oxi dx.6<paOiv h? ai*r^ i>xo
DiXdxov Ika^sv o xvQiog' 4. ^'xry de', oxi h> avxQ icxavga^^'
5. ipdxf] 6i, Sxi xdpra xbxIvijto rov diaxoxov oxavQCVftivov,
q){>lrxopra xt)v rdXftav xwp dvOOt^mp ^tov6aio>p, {tfj giigovra rov

20 xvghv XTjV viigip' 6. iaxtga dk tvxaQiOTOVPXtg, on v(ilt> ci'a-
xavatv idoxtP xiov /Jtd^rjfitQiv^' xoxop rfjp t^^xra' 7. dlixrgv-
6i>(op 61 xQavyt} dta xo xtjV wQav evajyeXl^tO&at tfjP xaQov<iiaP
TtfS ij/iigag elg igyaoiap xc5v rov q:'Coxdg Igymv. 8, el fifj dcvatoP

7 Mt. 3, 16. — 18 Mt. 27, 46. 51.

1 «/ff + rov h I 2 T^y > d e | 2y6 r^*- drtffoad. — avt§ > h
3 'Ifjoovf + Tov d e I 5 ini^avlmv a (-Vfiwv) d e cf. An : ^ftuf^yiof
p V E I 9 tjfiuir c I 10 ^ftSi d e | ayiov >• a | 14 ioJt^pa? h v ; crifjrrofo-
tfituviag e h p | 15 vfiiv a d e v : vftag h, ^//otf p | It! ^v ai'rij anofaci*
dno d e p I 18 iaravytofitrnv a d ! 20 ianlpav e v, f^' lanf^af d | 21 il«-
ff«o*f h ] xa&rjftipirmv e | 23 versus 8—13 e: capita XXXV— XXXJX > p

6—7. Cf. V, ij, I. 2. Aduotationi
ad hunc locum institutae haec addenda
sunt. Erbes in Zfitsct/rijl fitr Kirchen-
geichichle XXV (1904). 329—79; XXVI
(tpoj), 1 — 58 e Martyrologio syriaco
(cf. adnot. ad v. 8) ct testimoniis altis
demonstrare conatus est, festum natale
Domini in Asia minore iam circa an-
num 341 celebratum d Constantinopoli

iam a Constantino Magno iovectutn
fuisse, mihi autem noa probasse vi-
detur.

8. Saccule IV in Oricnle duos anoi
dies apostolis dedicates fuisse scimus,
scilicet diem XXVII Decembris loanm
etiacobo, diem XXVIII eiusdem tneosii
Petro et Paulo. Cf. Aphr
S. f., ed. germ. Bert 1888

braatis boob^^

1

t

adventum, concessum iis, ijui in Christum credidcrunt. 6, Festo
natalis cessent ab opere, eo quod tunc hominibus tributum fuit
inexspectatum beneficiuin, ut nempe Dei vcrbum lesus Christus
ex Maria virgine nasceretur ad niundi salutem, 7. In epiphaniae
festo vacent, quia in eo deitionstrata est Christi divinitas, quando 5
paler testimonium ei praebuit in baptismo, et paracletus in specie
columbae ostendit eum, cui perhibitum erat testimonium. 8. In
apostolorum diebus ferientur; doctores enim vestri fuerunt in
Christo vosque spiritu sancto donarunt. 9. In die Stephani prinii
martyris ferientur atque in diebus ceterorum sanctorum martyrum, 10
qui Christum praetulerunt vitae suae.

XXXIV. Precationes facite mane ct tertia hora ac sexta et
nona et vespere atque in galhcinio: 2. mane gratias agentes, quod
Dominus abducta nocte et inducto die illuminavit vos; 3. tertia
hora, quoniam in ea Dominus sententiam damnationis excepit a 15
Pilato; 4. sexta, quod in ea crucifixus est; 5. nona, quia cuncta
commota sunt, cum Dominus cruciiigeretur, quia horrebant im-
piorum ludaeorum temeritatem nee fertbant contumeiiam Domino
illatam; 6. vespere gratias agentes, quod vobis noctem dedit
laborura diurnorum requietem; 7. in gallomm cantu, eo quod 211
il!a hora nuntiat adventum diei ad facienda opera lucis. 8. Si

I

I

I

Gregor. Nyss. In hudem Basilii M.
oralio; Marlyrologium syriacum ed.
Wright, Journal of Sacred iMerature
j86$/66, ed. E. Egli, AlUhriilliche Stu-
ditn 1887 p. 6. Constitutor fortasse
bos tantum dies ante oculos habel;
fortasse autem omnes apostolorum dies
celebrari vult.

9. Festi Stephani primi testes sunt
eidem, qui v. 8 laudati sunt. Supra
V, 20 dies Stephani et apostolorum
Don commemorantur, quia auctor ibi
aonnisi de Testis Domini agere voluit.

XXXIV. /]o/a$ (v(ja; xal 61a ti
iv xavxaii 6il npoofvxfof^at t> v,
;irf J viptiy 6ia ti oipilXovat xjfaXkta-
bai napaifoati d). Quibus horis et
quare in ei$ precandum sit.

I. Easdem hons roonasterium Paulae

in Bethleem observabat testante Hiero-
nymo in Epitaphio Paulae Ep. 108
c. 19: Mane, hora tertia, sexta, nona,
vespere, noctis medio per ordinem
psalterium cantabant. Modo ultima
hora paulum dilTert. Similiter Hieron.
Ep. 22 c. 37; 107 c. 9; 130 c. 15;
Cass. Instit. Ill, 4. Disputaverunt de
hac re Batiffol, Histoire de Briviairt
RotnatH 1894; Baumer, Geschichte des
Breviers 189J.

1^5. Ps.-Ign. Trail. 9, 5.

3. Hierosolymis saeculo IV exeunte
teste Peregrinatione Silviae ofllicium
Tertiae non cotidie, sed tempore Qua-
dragesimae solum celcbrabatur. Cf.
Cabrol, Etude sur la Pertgriaatio Sil-
viae 189J p. 4;.

3-4. Cf. V, 14, 14,

542

CONSTITirriONES

iv IxxXijolct jiQoi'h^tti Sta Tovg djtlarovg, xar olxov awd§Bi-i,
ijtlaxoxt, Xva (iTj ilotQxrjTai evOt^i^s tic ixxiTjOlav (tOf^mv 017
o TOJTOs yag rbv uv&q<oxov aytdC^u, dXX* 6 dv&QOfjtog rov tojiov,
9. iav dk dof^tlq xaxtx<oOiv TOr xuxov, tpivxrioq aoi earco Sia
6 TO ^t^fjXmc&ai vn' avx(m>' toe yag ol oatoi hgeti; aytd^ovoiv,
ovTcog ot kvaytlq fiialvovotv. 10, el ftt'/re iv olx<p a/ta /jr/re h'
ixxXrjOla Ovvad-Qoio&fjvai dvvaxov, kxaarog jtap tavtfp uiakXhca,
di'ayivcoaxiTco, jtQoatvx^(J9^ca, r) xal (ifta dvo i} TQeIg' j.'Djrov yag
av coat", gujOiv o xvgtog, „6vo tj rgilg 0\n>rjy[tivoi iv rro opofitcil

10 (tov, ixet eifii iv fiiaqt avrtov". 11. Tttarbg fiera xartjXOvn(vov
foJTE xar* olxov jrgoaBt^x^a&(o' ov ydg dlxaiov xov fiiftvTjfiivov
/iiza TOV dfivt'jTov ovfifioXvvta&ai. 12. ivoe^tjg ftira aigtrixov
(dijTe xar' olxov avfiJtgoaevxto&o' ,,rlg" yag „xon'mvia gxorl
xgog 6x6roc"; 13. xiCrog ^' Jtiorrj dovXoig awa^&itneg fj d^i-

15 ardaf^cooav }} ajioj^aXXiad-coOav.

XXXV. Kdyco 7<c'xG>/Joc, d6eXg>6g ftiv xatd. odgxa tov XgtOTov,

8 Mt. 18, 20. - 13 II Cor. 6. 14 - 16 Gal. i, 19; lac. i, i.

1 d{& r. uniaxovi nfio'iivai p v | 4 ftv»taloi a h v, iptvxxiov d e ;
tatio oo< d e I 6 ^fj}t}?.ta»^vat h | 6 ovttai -|- xal h \ fi -\- dh d t \ 'dfia
ehravE;>adi7 exaarog + ix/.ixros e | na(t >- d e | 8/9 onov -
Tfifii a*, r> a I 9 av : iay d e, > h a' ifr/alv it xvpio:; > h | 10 fiov +
finfv 6 xo h \ IZ /iiJTf far' olxov : xar' oi'xwv {xutoixwv d) jM»Jrf d e |
■^^oatvxfo^m d e h ni v { 14 dovkoi a { 16 dnQ(ia).).iaBaaav : abhinc inscribens
Kavovfi ^xxhjOiaaTixfll e exhibet fanoncs apost. 1— IV, ddnde pergit cap.
XLII I 16 TOV x^ xttta aagxa v

8. or/ « Tono^ *r>l.] Cf. Chrysost.
De Chananaea hom. c. 11 (Bened.
Ill, 442): ov C>iTttTat xonoi, oAA'
dpX*l tponnv xt)..

10. Cf. Tert. De fuga c. 14.

12. Cf. Em. H. E. VI, 2, 14.

1 3 . Eatieni fere compendiose repe-
tuiitur, quae c. 32, [3 dicta sunt, sed
in loco minus consentaneo ponuntur.

XXXV. Aiura^tii nt(>l Xvxvixwv
(d praemitteiis laxcifiov (Tiiaxonov
Ii(waoi.vfi.tuv TOV xata adpxa dit).-
^ov TOV xvplov, a V ut c. 27). Con-
stitutio de officio lucernali. — Officium
totum compkctitur capita 35 — 37; dc-

inde c. 38 — 39 sequitur officium tna-
tutinum. Q.uae oSicia saeculis tribus
prioribus non cognita erant. Clemens
Alex. Strom. VII. 7, 40 p. 854 ac Ter-
tuliianus Ele orat. c. aj; De ieiun.
c. 10 horas terliam sexiani Donam
tantum precationi constitutas vel sol-
lemniores in orationibus divinis ap-
pellant, iique sic dicentes non liturgiam
publicam respexerunt, quails in Con-
stitutionibus describitur. llta oflicia
saeculo IV currente in consuetudiiiem
veneruDt. Cf. Basil. Ep. 207; Chi^'sost.
In I Tim. hom, XIV, 4; Peregrinatio
Silviae c. 24, 4—6; Paulin. Vita Am-

J

iYOsrou

.0^"^

yiU. 34, 9-36,

543

propter Infideles \raposs\b\\e est ad ecclesiam procedere, in domo
aliqua congregalionem fades, episcope, ne plus ingrediatur in ec-
clesiam impiorum; non enini locus liominem sanctificat, sed homo
locum. 9. Quodsi impii locum detineant, fugiendus tibi sit, utpote
ab lis profanatus; quemadmodum enim pii sacerdotes sanctificant, 5
ita impuri polluunt. 10. Si neque in domo simul neque in ecclesia
congregatio potest agitiri, unusquisque apud se psallat, legat, pre-
cetur, vel duo aut tres simul: Ubi enim sunt duo vd tres, inquit
Dominus, congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum.
II. Fidelis ne dorai quidem oret cum catechumeno; non enim 10
aequum est, initiatum cum non initiato coinquinari. 12. Pius cum
haeretico nee domi comprecetur; quae enim socldas Inci ad tene-
bras? 13. Chriitianus vel Christiana servis coniuncti aut scparentur
aut reiciantur.

XXXV. Et ego lacobus, frater quidem Christi secundum 15

brosii c. 13. In Peregrinatione Silviae
1. c. officium sic describitur: »Hora
autem dccima (quod appellant hie lici-
nicoo, nam nos dicimus luceniare) si-
militer se oninis muhitudo colliget ad
Anastasiru, incenduntur omnes candelae
et cerei, et tit lumen infinitum. Lumen
autem de foris non affertur, sed de
speiunca interiori eicitur, ubi noctu ac
die semper lucema lucet, id est de
intro cancellos; dicuntur etiam psaimi
lucemares, sed et antiphonae diutius.
Ecce el commonetur episcopus, et
descendet, et sedet susum, ncc non
Ctiam cl presbyteri sedent locis suis :
dicuntur yrani vel antiphonae. Et ubi
perdicti fuerint iuxta consuetudinem,
levat se episcopus, et stat ante can-
cellum, id est ante spcluncam, et unus
ex diaconibus facit commcmorationem
singulorum.sicut solct esse consuctudo.
Et diacono dicente singulorum nomina
senaper pisinni plurimi stant, respon-
dentes semper: Kyrie eleyson, quod
cimus nos: Miserere Domine, quorum
ces infinitae sunt. Et at ubi diaconus
perdixerit omnia, quae dicere habet.

dicet orationem primura episcopus, et
orat pro omnibus; et sic orant omnes,
tarn fideles quara et cathecuniini simul.
Item mittet vocem diaconus, ut unus-
quisque, quomodo stat, cathecuminus
inclinet caput; et sic dicet episcopus
stans benedictionem super cathecumi-
nos. Item fit oratio, et denuo mitlet
diaconus vocera, et commonet, ul
unusquisque stans fidetium inclinent
capita sua; item benedicct lideles epi-
scopus, et sic fit missa Anastasi. Et
incipient episcopo ad manum acccdere
singulJM. Officium autcm nondum plane
finilum est. Populus potius ex Anastasi
in alias ecclesias pergit, ubi eadem
fiunt atque in ilia. Cf. Peregrinatio
c. 25—27. Synodus Agathcnsis 506
c. )0 decernit: Hymni matutini et
vespertini diebus omnibus decantentur,
et in conclusione matutiuarum vel
vespertinarum missarum post hymnos
capiteila de psalmis dicantur, et plebs
collecta orat lone ad vesperam ab epi-
scopo cum benedictione dimittatur. Cf.
syn. Tarrag. 516 c. 7; Barcin. 540
c. 3.

544

CONSTITUTIONES

6ovXog de mg d-tov fiot'oytvovg, ijrtoxojtog dl vjr' avrov
xvQtov xai roil' axoaroXoav ^hQocoXvfitov ;ff<()OT0>*)y^ff^, xU
tprjfil. 2. iojtiQag ftvofiivi^q GwaO^Qoloeig xqv ixxXf^iav, lo Uii'
axoxe • xal fitxa to Qt^jvai top ixiXvxvtov ^'aXiiov xQOiiffKanfiH

6 6 diaxovoq vjitQ rmv xarrj^ovftivrnv xal ;^£///a^o/f£V(Di' xai xa¥
^eoxi^ofiivoiv xal t(ov iv fxtravol^, mg xgotlxofttv.

XXXVI. Mera dk to dxoXvdijvai avxovq 6 dtdxovo^ i(fit
't)oot xtoxol, 6eTj^dj(/ev xov xvqIov, xai fttxit x6 xQoagxov^am
avtov xa xf^q XQmxfjg ev^f'/g IqbI' 2 (XXXVl). ^koocp xaiara-

10 <ixij0ov ijliag, 6 d'eog, dia xov XqiCxov oov. 3. di'aaxdvTig atx^
0(afit&a xa eXtij xov xvqLov xa\ xovg olxxig/iovg tzvzov, rw
ayyeXov xbv ixi xf/g elQijvrjg, xa xaXa xal xa avfKfiQovxa, jgi-
axiava xa xiXrj, x^v ioxigap xal xi/v vvxxa tlQrjvixfjV xcu ora-
fiaQxr/xov, xal xarxa xbv XQovov xrjg £oijg f/ftcOv dxaxayfoxixw

15 alxfjOcSfitd-a' savxovg xal dXXi^Xovg xtp C,(3i'xi O-sfo dta xov Xf**

XXX VU. Kal b Ixlaxoxog ixtvxofin'og Xiylxaf 2 (XXXVII|.'0
«j^«pj;og &£o§ xal axtXtvxfixog, 6 xd>v oXcov xoirjxr/g diet JQkflrw
xai XTjdtfitov, XQO de xavratv avxov &ebq xal xaxrJQ, b xov .rvtv-

20 fiaxog xvQiog xal xSv vorjxmv xal ala&ifrcov ^aatXevq, 6 xof^aa^
^fiigav XQog igya fpatxbg xal vvxxa tig dvaxaixuv x^g cofrfra'a;
ilfiwv „ot]" ydg „iaxtv 1) rmiga xal atj eoxw f/ I'l'g, av xaviQxiM
^av6iv xal ijXiov"' avxbg xal vvv, diaxoxa <ptXdvO-Qa)Xi xd
xavaya^B, evfitrdig xQooSt^ai xtjV kcxtgirf^v evxagtOxlav rjfmv

25 ravxTjV. 3. o 6iayarfd)V r}(iag xb fifjxog x^g fjftlgag xai ajapM

hxl xag dgxag XTJg vvxxoc, ^via^ov fjfidg 6ia xov XgiOxov Oov'

elgrjVixfjp xagdoxov ttjv taxigav xal xfjV vvxxa dvafidgviTCT,

xal xaxa£ji(o6ov r/ftdg xf/g almvlov ^<o^g diet tov Xqioxov oov, A

4 Ps. 140. - 22 Ps. 73. J 6.

1 fAoyoyivovg 4* ^'^o^' ^ I 2 xvpiov : xv <^ 5 xal xf'Mo^ofiivmf > ^
7 avtoli d I 8 roii x. dctfi^uipiiv m | 9 ipfi? b | xal I> h | 10 o ^lis^^
10/11 aitt/awftfr d | 13 ror ^ni >> h | ra sec >< d m | IG nn(M9«tfi(r *

18 &fos a d ; > h m V I TtoirjTtji : ngovoTjTTjg h | 6ia Xfnaiov >h

19 npo — avTov : avrov 6k h ni v | 20 xvptog a d : j^pofioXfis h m v
21 vvxrav h | 22 r) pr >> a | 84 n«vdya&f : 16 nav dyaf*i m v | ^aatjut^'
I> b I 27 dvctftdgt^iov •{■ xetl df^avtaalaaxov d | 28 aimvtov -{■ ««r v

2. thv inikv/^viov \pa).(i6v^ i. e.
Psalmum 140, cf. II, 59, 2. Chryso-
stomus In Ps. 140 c. i (Bened. V, 426)

refert, Psalmum ilium cotidie Aoiio*
chiae recitatum fiii&se. — aii n^*"
nofiev] sc. c 6 — 9,

^- ■*^

IFOSTOLORUH VIII, 35, 2—37, 3. 545

camem, servus autem eius ut Dei upigeniti, episcopus vero Hiero-
Sotymorum ab ipso Domino et ab apostolis ordinatus haec dico.
2. Cum fiierit vespera, congregabis ecclesiam, o episcope; et post-
quana dictus fiierit psalmus lucernalis, recitabit diaconus orationes
fyro catecbumenis, energumenis, competentibus et paenitentibus, 6
ut supra diximus.

XXXVI. Cumque ii dimissi fuerint, diaconus dicet: Qui

fideles sumus, oremus Dotninum, et postquam recitaverit ilia, quae

in prima oratione, dicet: 2. (XXXVI). Serva et suscita nos, Deus,

per Christum tuum. 3. Suscitati postulemus misericordias Domini 10

atque miserationes eius, angelum paci praepositum, bona et con-

ducibilia, finem vitae christianum, vesperam noctemque pacatam

ac peccato vacuam cunctumque vitae nostrae tempus irreprehensum

postulemus. Nos ipsos atque invicem viventi Deo per Christum

eius commendemus. 15

XXXVII. Et episcopus orans dicat: 2 (XXXVII). Deus,
principii expers ac fine carens, omnium per Christum opifex et
rector, ante cuncta vero illius Deus ac pater, spiritus dominus et
coram rex, quae intellegi ac sentiri possunt; qui fecisti diem ad
opera lucis et noctem ad requiem infirmitatis nostrae; namque 20
tuus est dies et tua est nox; tu aptasti lucent et solem; ipse et nunc,
Domine, hominum amator ac optime, suscipe clementer banc
nostram gratiarum actionem vespertinam. 3. Qui traduxisti nos
per diei longitudinem et duxisti ad noctis initia, custodi nos per
Christum tuum; tranquillam praebe vesperam et noctem peccato 25
liberam, atque nos vita aeterna dignare per Christum tuum, per

XXXVI. Ilfoo^wviiais inikvxytos. 2 — 3. Cf. c. 6, 8; 38, i. 2.

Oratio lucernalis. 3. tor ayY^^-O" ^'>^' ^"^ ^V? fh^^'*ii]

I. ru T^t TiQiox^q fvx>ii\ sc. ora- De angelopaciscf.Henoch 52, 5; 53,4;

tionem fideiium c. 10, 3 — 21; cf. c. 54, 4; 56, 2; 60, 24; Basil. Ep. 11.

12, i; 41, I. Qjnam orationem in Patres etiam alios similes angelos com-

officiis vespertino ac matutino recita- memorant : angelum paenitentiae Her-

tam fuisse testatur etiam Chrysostomus mas Vis. V, 7; Clemens Alex. Q^is

In I Tim. horn. VI, i dicens: xad' dives c. 42 p. 961; angelum orationis

IxaoTiiv tiftiQUv yap, »al iv kansfia Tertullianus De oratione c. 12; ange-

*tti iv npatff, . . vnhp nartbi rov luni baptismi idem De baptismo c.

xoo/iov xal fiaaiXitoy xal aavrwv 4—5, etc.

t»p iv vnepoxv ovtmv notovfit&a XXXVII. Evxapioria inilixvio^.

ti^v iiijatv, vahp xmv niottov. Gratiarum actio lucernalis.

Fdnk, Didasc. r Cohstit. ap. I. 35

546

COJJSTITDT JONES

ov 001 66^a, Ttfifj xai ci^aq Iv ayicp xvevfiori etc tot>; tdAvc
dptrjv. 4. xai 6 didxovog Xtyixco' Kkivare rj/ x^^Q^^^^9- S-
6 kxlaxonoq XBfiroo' Stt xarigoav tuxX xvqh rov iXiwq, 0
aog?ia cov xaraaxtvaaac avd^Qtojtov, xo Xoyixov C,mov to ^(070
5 Tcoi" ijtl yijc, xai 6ovg avrcp rtov ixl rr/? x^^^'^^ "QX^"'>
xttzaozi^oag yvc6/i^ G^ affx^ovTaq xa'i UqiIi;, rovg fthv XQog
keiav Tryc ^oifjg, xovq dt JiQog laxgdav h>vofiov 6. ctvto^
vvv ijtixafifp^Tjxi, xvQu JtavxoxQaxoQ, xai ,,lxiqxn>ov x6 XQMt
aov ixl TO)" Ittov 001'", xovg xa/itpavxag aii;fi»'a xaQdlag tnh

10 xai tvXopjaov avxovg 6ia Xgioxov, 61* ov hfoirtaag ifftag
yvcootoig xai axixdXvtpag tjfih> aavxov, (it&' ov ool xa\ ly ixt
6g>£iX6xat XQOOxvvrjOig xaga xdcjjg Xoyixrjg xai aylag q?vceiag 1
xvtvftaxi xat xaQaxXrjXcp tig xovg aimvag' dftrjv. 7. xai 0 <fc
xovog Xtytxoi- ijQoiX&txe iv flQt]viQ.

15 XXXVIII. ^ilctavxaiq oq&qov 6 didxovo^ fitxd xo Qti^t

Tov OQ&Qivov xdt dxoXvOat avxhv xovg xaxrjxov/iirovg xai /fif
^Ofiipovg xai ^axrtQoftivovg xai xovg iv laxavola xcu xrjv
Xofiivrpf xotijottaOai xQOO<poovt}Otv, 'iva (ti] xdXiv Xiymfiiv xa avti
txi^'tQixat (itxa xo 2mGov avxovg, 0 &i6g, xai dvdcxtjoov tv ••

20 xagixl aov 2. Aixijooifte^a xaqa rov xvqIov xa iXirj avroi
xovg olxxtQiiovq, xhv ogd^QOV xovxov xai xfjv fjf/tQav ilf
xat dvafiaQXTftov xai xdvxa xhv xQovov xijg xaQixidf/filag ^f
xbv ayyiXov xov ixl xf/g fiQr/vijg, xp'Onara xa x(Xjj, iXtcav
ivftevf/ xbv &e6v havrovg xai dXX^Xovg xct go5»'r< &e(p <5m to

25 (lovoyirovg amov xaQa^<6{itd-a. 3 . xa\ b ixloxoxog ixevxoitiyof--
Xeyixa} ' 4 (XXXVIII). ,/0 ^eoc xcov xvtvptdxa>v xai xdaric Oo^
x6^% 6 davyxQixog xai dxpoodirjj^, 6 dovg xbv ^Xiov elg l^ovcltiy

8 Ps. 50, 17. — 16 Ps. 62. — 26 Num. 16, 3J.

5 Gen. i, 28.
27 Gen. i, 16.

1 aifia^ : xparo^ d | iv : avv h m v | 2/3 xi.ivart — i.tyfTot >l
lacuna quidem signata est, scd verba i. m. non leguntur | 3 inioxont^ ■+-
XOfifvog d I ikiovi + oof d | 5 inl -\- ttji m | aiJr^ -f ro d | r^c : y^
8 TxavToxQaxiuQ d h v | 9 rov i.aov : toi'i dovXovg d | 11 aiavtor in|
avTov h I fif(^' : di' d I 12/13 xai nr. : iv nvfv/iari ayi'ai d | 14 npo(l9art
TiQoaiXitiTt d V I ]6 ioaavtwi + *r«i d | 18 A^yw m | 20 rov >> a | 34 cv/il
rtu f>ui d I 26 »fb<i + o a

5.1nscribit XngoSfoia intXvyyioi v.
XXXVIII. Ev^apiaria op&fuvi^. Gra-

tiarum actio matutiaa. — Pereg
Silviae c. 24, 2 liturgum iiiatutia0B~

APOSTOLOBUM VllI, 37, 4—38, 4-

547

quem tibi gloria, honor ac veneratio in sancto spiritu in saecula,
araen. 4. Et diaconus dicat: Inclinate ad manuuni impositionem.
5. Ac dicat episcopus: Oeus patrum ac Domine misericordiae, qui
sapientia tua fabricatus cs hominem, animal ratione praeditum,
maxime ex iis quae in terra sunt charum Deo, et tribuisti ei, ut s
imperaret rebus terrestribus, quique voluntate tua principes ac
sacerdotes constiluisti, illos quidem ad vitae securitatem, hos vero
ad legitimum cultum: 6. ipse nunc etiam inflectere, Domine
omnipotens, et ostende faciem tuam super popu htm tiium, eos, qui
cervicem cordis sui incurvarunt, et benedic eis per Christum, per lo
quem illustrasti nos lumine cognitionis ac revirlasti nobis Ic ipsum,
cum quo ab omni rationali et sancta nalura debetur tibi adoratio
condigna et spiritui paracleto in saecula, amen. 7. Et diaconus
dicat: Exite in pace.

XXXVLII. Similem in niodum mane diaconus, cum dictus 16
fuerit psalmus matutinus, cumque ipse dimiserit catechumenos,
energumenos, competentes ac paenitentes feceritque solemnem
precationem, ne iterum eadem referamus, post illud: Serva nos,
Deus, et suscita in gnitia tua, subiungat : 2. Postulemus a Domino
tnbericordias eius atque miserationes, hoc matutinum et hunc diem 20
cunctumque peregrinationis nostrae tempus pac.itum et peccato
vacuum, angelum paci praepositum, tinem vitae christianum, Deum
propitium et clementem. Nos ipsos et mutuo viventi Deo com-
mendemus per unigenitum eius. 3. Et

episcopus orans

dicat:

4 (XXX VIII). Deus spiriluum et omnis carnis, incomparabilis ac 26
nuUius rei indigus, qui dedisti solem, ut praeesset diei, lunam vero

I

sic describtt: alim autem ubi coeperit
iucescere, tunc incipiunt matutinos
yninos dicerc. Ecce et supervenit epi-
scopus cum clero, ct statim tngreditur
iotro spelunca, et dc intro cancellos
primum dicet orationem pro omnibus;
commcmorat etiam ipse nomina, quo-
rum vult, sic benedicet cathecuroinos.
Item dicct orationem, et benedicet
fideles. £t post hoc, exeunte episcopo
de intro cancellos, omnes ad manum
ei accedunt; et ille eos uno et uno
benedicet e&iens iara, ac sic tit niissa,
iam lucea. Loco scripturae illius prae-

cedeote describitur ofHcium ad pullo-
rum (vcl galli) canlum celebratum,
loco sequente officium Sextae et Nonae.
I. tov d(i&(iiy6v] sc. Ps, 62. Cfc
n, 59, 2; Chrysost. In Ps. 140 c. 1
(V,4a7). — tqvdifukofiivrjvn.n^oa^.]
Cf. c. j6, 1. — iVo fiii ndXtv l. za
avTw] Similibus verbis lectorem ad
priora revocat c. 41, i; c. 46, i}. —
avroiisj Supra c. )6, 2, ubi eadem
oratio mutatis mutandis pronuntiatur,
dicit Constitutor tjfiai. Ibi autem verba
aiuoo¥ xtk. partem orationis ipsius
efficiunt; hie mbricae iostar allegantur.
36*

648

CONSTirUTIONES

T^g TjftiQai;, Tfjv 61 OijLfjvtjv xal ra aorga els t^ovoiav rf^q
avTog xai vvv ?jrtdf Iqp* ijiiaq tvfitviaiv 6(fBaX{iOlq xcu XQOi
rag km&ipag fifimv tvj^aQiarlaq xal eiiijaov fjitac' ov yog ittxh
xdaafitv rug jijf/pa;,' fjficov jrpo^ &t6v dXXoTQiov. 5. „ov" yef
5 „iaTiv iv ijfilv ^eoq XQOOqparoc" , dXXa ov 6 aloh'tog xta ert-
ktvrriTog' 6 to c/rae f/filv 6ta Xqiotov xagaaiofitvog xai to it
ilvai di' avTOv dcoQfjOafitvog, avrbg ^ftdg di avrov xara^ioow
xal rijg alcoviov ^caifg, fdiB-"^ ov aol doga xal rtfifj xal oi^et^ xd
Tw ayloi jtvevfiOTi tig rovg aldJvag' chitjV.
10 XXXIX. Kal 6 didxovog Xeyixoo' KXivazi rt] x^'Q^^toif,

2. xal o kjtlaxojiog ijuvxtod-co XiymV 3 (XXXIX). '0 ^I'oi n
xiOTog xal dXrj&tvoc, 6 „xotcov fXeog fig ;fiiii«d«c xai fivpia^
TOlg dyajtcaaip ot", b <piXog xaxuvcav xal xti*7,ta)v xgooxat^
ov mdvra iv XP*^? xa&fattjxti', ott rd avf/jtavra dovid <M^H

IB 4. smdi: iytl rov kaov aov tovtov, rovg xfxXixorag aoi rdq iavra^
xeg^aXdg, xal avXaYtjOov avrovg tvXoyiav nviviiarixj'fV, ..^nUajw
avxovg cog xogr^ii dtpd^aXfiov"' , dtaxtjgtjoov avxovg iv n^Of^tia xci
6ixatoavi>tj , xat xaxa^iataov avxovg xfjg alatvlov ^a>^g tv XgtOt^
'ItjOov tw jjyajrTjfjivqi aov xaidl, f/td-' ov oot 66§a, xif^ij xal oi^

20 xai xm ayioj nvtvftaxi vvv xal dk\ xcu tig xovg almvag T»r

alfavoiV dftrjv. 5. xai 0 6tdxovog Xtyixo)- UgoiX&ext h- dgr'ivi.

XL. 'E^i 6e xaTg xgooqtgofikvaig djiagxalg ovxmg M7api-

axilxoo 0 Ijtloxonog' 2 (XL). fJvxagiaxovfiiv Oot, xvgn jont-

xgdxog, 6rjfiiovgyk x<Sv oXanf xal Jigovofjxd, did xov fiofcyii^'i

25 aov jiatdbg 'hjOov Xgioxov, xov xvglnv r/pidiv, l^rl xatg xgoOir' ||
ex&^iicaig aoi djtagxalg, ovx oaov wpilXofitv, dXX* ooov 6vrd(u9a,

3. xlg ydg dv^gcctxcav kxa§i<og evxagiariiOal aoi dvi'axcu vjtig tot
6i6<oxag avxofg tig /iexdXTjfpiv; „6 &ebg l4^gadft xal loadx w«
'laxiuff" xal ndvxoiv xdov dylmv, 6 jtdvxa xtXiOqogrjOag dta rot"

80 Xdyov aov xal xtXfvaag xfj jf] xarxodaxovg Ix^voai xagjois tk

4 Ps. 80, 10. - 12 Ex. 30, 6. — 16 Ps. 16, 8. — 28 Act. j, i?.

1 ^i >► h ( rorff darigcd; h | 3 fv/c? h m | 4 ixpoi ; f /; m | 8 ^»>' :
di' d I Tifjit) xal rfoca d I }eal pr >■ h m | 8/9 xal rw : ^v d \ 10 »al > h
12 f/v + i^»' i9fO(jf'/?f/av d I 14 ^y >- d I nit avftnavtet : M&rta 1) I U 1^
loyltt (+ aov m) nitvuatntTi h m | 19 ftt^' ; A' d | Ao^a > h m v | SO/ni
ri/J : h- A \ 21 iv ti(t. npotl9fif m tlptivy : post caput XXXIX d enhibet.
similiter atque e supra post caput XXXIV, inscribens Jtaioi-t^ ^jtxlifataatiJitit
Canones opostoloruni I— IV ; 22/23 ivxnptattt a | 28 itipit -\- iiojiota i I

APOSTOLORUM THI, 38, 6 - 40, 3.

549

I

et Stellas, ut praeessent nocti: ipse et nunc respice super nos
ocuHs benevolis, ac suscipe matutinas nostras gratiarum actiones
et miserere nostri; non eoim expaodimus manus nostras ad deum
alienum. 5. Non entm est in nobis deus recens, sed tu aeternus
ac immortalis, qui nobis per Christum praebuisti, ut essctnus, 5
quiquc per cundem donasti, ut bene essemus; ipse nos per euni
dignare aeterna vita, cum quo tibi gloria, honor, veneratio et
sancto spiritui in saecula, amen.

XXXIX. Turn diaconus dicat: Inclinate ad manus impositi-
onem. 2. Ht episcopus oret his verbis: 5 (XXXIX). Deus fiJelis 10
et verax, qui facts misericordiam in milia et dena milia diligentibus
te; amicus humilium et pauperuni defensor, quo universa opus
habent, quia cuncta tibi serva sunt: respice in popuUim tuum hunc,
in bos, qui inclinarunt tibi capita sua, et benedic eis benedictione
spirituali; custodi eos ut (yupillam octtli, conserva eos in pietate ac iB
iustitia, et eos vita aeterna dignare in Christo lesu dilecto filio
tuo, cum quo tibi gloria, honor atque cultus et sancto spiritui
nunc et semper et in saecula saeculorum, amen. 8. £t diaconus
dicat: Exite in pace.

XL. Pro primitiis autem, quae ofTeruntur, episcopus gratias 20
agat hunc in modum. 2 (XL). Gratias agimus tibi, Doraine omni-
potens, omnium opifex ac provisor, per unigenitum filiura tuum
lesum Christum, Dominum nostrum, pro oblatis tibi primitiis, non
quantum debemus, sed quantum possumus. 5, Quis eniin homi-
num condigne potest gratias tibi agere pro iis, quae dedisti ipsis 26
ad participandum? Deus Abraham et Isaac et Jacob omniumque
sanctorum, qui cuncta ad perfcctionem ac maturitatem perduxisti
per verbum tuum et terrani iussisti progignere omnis generis

I

S8/34 xavtoxitdtoip d h ^' ; 25 2<;
26 djtafx,ai a. corr a* | 30 i^f i-aai

5. h to that Jtrk.] Cf. c. 12, 8.

XXXIX. Xn^oQfoia ugdptvi], Im-
pontio manus matutina.

XL 'Ertitrkriani inl anapxwv (fi>-
jttptaria nftoaiVf/Ofiaij.; dna^x^^ •^)'
Invocatio pro primitiis. - Haec oratio

liungitur, quia non cotidie quideni ut

praecedentes, sed aeque ac sequenles
certis lemporibus recitanda erat.

3. xtktvoai; — tf^oifijv f^fttrtfiar]
Haec ad verbum fere consonant cum
Irenaei fragmento XWVIII, Pfaffiano
II: on rf yj ixihivatv ixtfvaai tovi

pa». Cf. VII, 30, a; VIII, a. 39.

550

CONSTITUTIONES

tv^QO0vrtjv xal xQfxprii' tjfdereQav, 6 6ovq xolg vto&ioriQOti wA
^XrjX<o6f:0iv x^^^^f 7ior/g>dyoiQ X^^^^^'t *<" ^^^"^ A*^*' *(*t<*T ^ofy &
oxiQitara, iifiltf 61 olrov rrjv xQoaqoQov xal xatdXXTjXov rffo^fr
xal irtga didtpoQa, ra ftkv ngog xQ*jot^'t "^^ ^^ J'P©? vytiav, n
5 6k XQOi; r/pjpti'. 4. ixl TOVTOiq ovv axaoiv vftvqTog vxafia;
rrjq. sh ;xdvTag evsQytaiag 6ia XqiOtov, fie&' ov aoi 66§a, ti^
xal oi^ag xal xvtvfiari tc5 oy/oj tig rovg altui'ag' dfti^v.

XLI. 'Exi di Tcov kv Xqi0t(5 avojtat^Cafiirwv fttxa xh xf/CA-
(pmvfjaai xa xfjg XQ<6xijg evxfjg, (va pirj xdXtv Xiyfofiif, 6 diaxovoq

10 xQoa&ijOtt xal xavxa' 2 (XLI). Am vx\q xwv dtaJtavCttftirop
h> XQiax<p d6iXq;cdv rjfiaiv 6ei]9^d)fisVt vxk^ xfjg xoiftija&ng rovdc
1^ xf}o6e dsfjd^cafie^v, oxojg 6 ipiXdi^d^Qoixog &f6g XQOodf^cLfievog avror
xrjv fpvx')p c(<f>tiOy avxoi xav afxdQxrjfia txovoio%' xoi axovotav,
xal i'XiOig xal iVfiivtjg ysvofitvog xaTaxd§tj elg x^Q^^ evot^

15 dvetfiivrnv tig xoXxovg 'A^Qaafi xal *Icaax xai 'Iaxd>ii (tsxa xditor
xdav an al<ovog tvaQiartjadvxov xal xotijodvxajv xb ^iXtifu
avxov, Iv&a „dxt6Qa d6tvij xal Xvxrj xal oxtvayftog". tjui^-
H%d-a' savxovg xal dXXrIXovg xw di6io) d-t(p dta „x<rO hf cfTl
Xoyov" xaQaB^oyfiE&a. 3. xal o ixlaxoxog Xeytxo)' 4. '0 rtj qvOu

20 d&di'axog xai dxeXtvxrjxoc, xag ov xdv d&dvaxov xal Btijitor
yiyovev, 6 x6 Xoyixbv xovxo C,mov xnv ov&qojxov xbv xoSfi^
xoXlxTjV &rt]xbv ix xaxaaxfVTjg xoitjoag xal dvdaxaotv Ixccfia-
Xd/iiPOg, b xop 'Evd)X xal xbv HXlav B^at^dxov xtlgav ftij ld«tc
Xa^elv „b &tbg 'A^gai^i xal 'laadx xal 'laxd)(i ovx fog nx^v,

26 aXi cog ^covxmv &66g d" ' oxt „xdvx<ov at y>vxat xaga OoJ OsCir"
xal „xmv dixalmv xd xvivfiaxa Iv xfj X^'Q^ '^^^ iloir, com ov M
dif^xat ^daavog' xdi'xeg" ydg oi „rjyiaa(iivoi vxb xdg /ff(Hz^ ^^
flotp"' 5. avxbg xal Pvv exi6e ixl xop doiXop cov rcvdt, or

17 les. J5, 10. — 18 loann. i, i. — 2iML 22, }2. — 2fi Luc. M^ jll. -
26 Sap. 3, I. — 27 Deul. jj. J-

3 uiiov : in hac voce desinit in a folium l6j, ct folium sequeas excidit; in fin*
folii t6) adnotatutn est; qui manqua una carta laquale bisogna supplir Oti. iltro
exemplar; folium 164 incipil niaxiv rtipijaai c. 41, 8 ) rrr h m v :• afoi
rpo^pijv d i zffotpfjv > d ! 5 iinavtas v | 6 fii9^ : ifi' d I 7 xal nv. r^ ijlf
iv ayiw nvi d | 9 ngtut^t f^x^i ' npoatvxijil d | 10 npoadijoij h | U/li i»H
— dftiSiofitv d ra V : >- h I 12 avtdiv h j 13 a^>j<7{^ b m v : nafU^ J
avtoi!; h 14 ytrofidoq > h | xatata^tt h | 17 xal pr > d | 21 xoino > J

APOSTOLORUM VIII, 40, 4-41. 5.

^^1

fructus ad laetitiam et alimoniam nostram; qui dedistt liebetioribus
ac stupidioribus pabulum feni, herbivoris herbam, et aliis quidem
cames, aliis vero seraina, nobis autem frumeotum ad cibum aptum
c convenientem, item diversa alia partim ad usum, partim ad
sanitatem, partim ad oblectationem. 4. Pro his igitur omnibus
laudandus es de tua erga omnes beneficcntia per Christum, cum
quo tibt gloria, honor et veneratio et sancto spiritui in saecula,
amen.

XLI. Porro de iis, qui in Christo requieverunt, postquam dia-
conus protulerit ea, quae primae orationis sunt, ne eadem repe-
tamus, adiciet etiam haec: 2 (XLI). Et pro I'ratribus nostris, qui
in Christo requierunt, oremus, pro requie huius viri vel mulieris
precemur, ut hominum amans Deus, qui eius animani susccpit, ei
remittat omne peccatum voluntarium ac non voluntarium et pro-
pitius clemensque factus collocet eum in regione piorum, quies-
centium in sinu Abraham, Isaac et lacob cum omnibus, qui a
saeculo placuerunt Deo ac eius voluntatcm fecerunt, unde aufugit
dolor €t tristitia et gemilus. Surgamus. Nos ipsos et invicem aeterno
Deo commendemus per verhum, quod not in principio. 3. Et
episcopus dicat: 4. Qui natura es iramortalis ac fine carens, a
quo cuncta immortalia et mortalia orta sunt, qui animal hoc ratio-
nale hominem civera mundi in tahricatione efFecisti mortalem et
resurrcctionem promisisti, qui Enoch ac Eliam non sivisti mortis
experimentum capere: Dcus Abraham el Isaac et lacob, non tan-
ifuam mortuorum, sed tanquam viventium es Deus; quia cunctorum
animae apud te vkmnt et spiritus iustorum in manu tua sunt, quos
non tangel cruciatus; omnes tv\\m sanctificati sub manibus tuis sunt:
5. ipse et nunc respice super servum tuum hunc, quern selegisti

22 xul r> i I ttvamiivai m I 23j24 la^'flv f4^ iaaai; d [ 24 xai bis -I- 6 &fOi d
lajttifi + eJr m V I 26 nva v | t^ !> v i 27 r^v /t«po<' h | 28 tnidf > v

10

15

20

25

XLI. ilpoa^v^ati vn^p twv ntxoi-
tiirwp(^v XfiWTui fivanavo«f*frwv v),
Oratio pro moriuii.

1. ta trji np. fv^^^J ^^- <-- '^> '>
J6. 1.

2. Proxime ad baoc orationem Pseudo-
Dionysius Areop. accedit De cedes,
bierarch. c. 7, }, 4 scribens: 'It pthv
ovr tvxi) r^» 9ftt(fXixiji ayudort^TO^

(ftttai, navta jwtv a<pfivai re A*
dv&pwaivtjv aoSivfiav riftagr^fiivu
r«j5 xfxoifir/fitvw, xaxata^ai ii avrov
ivtfiot'i xtt'ixdtpn X-wvtwVftti xoXnov^
'A^ffaafi xai 'laaax xal 'laxot/i, iv
Tontfi oil aniJl^ odvy^ xal ivnij xal

4. Inscribit v: 'EnixXtjat^ vnti> nut
iv Xfiiortp dtaJiavaaftitwr.

I

552

CONSTITTJTIONES

10

15

20

d Tt axcov rj txa)i> t^i/fiagrfv, xa\ dyfiXovq iVfiBVtIg Jtapaoriy-
aov avTm' xal xtttaTaS.ov avTOV kv rm xoXxtp rcov xaxQiaQxmv
7ta\ Ttor jtQoq>riTmv xal rcov axoarolmv xa\ Jtavxtov zmv ax
alwvoq 001 tvagtoztjodvzoiv, oxov ovx evi ,,/Lvxr] xal oSvvrj xai
oxtvay\i6d^\ dXXa x<»po$ ft'Of/Seor avtifilvoq xal yFj Bv&imv aoX
at'axufi^vt] xai zmv it* avtfj OQoavzatv ztjV do^av zov XqiOtov aov,
/ltd'' ov 001 66%a, Tififj xai O0ac, fv;(a(>t(Jr(a xai xgoaxvvrjOig xai
zfp eryloi xvniftazt dq zovg almrag' af/^v. 6. xai 6 ^laxot'o^
Xiyizoi' EXlpaze xai evXayelO^B. 7. xal 6 ixioxoxog tvxaQtonizat
vxig avzmv Xiymv xaSe' 8. „Ik5aov", xtjQis, „xov Xaop aov xai
tvXoYfjOov xijv xXrjQovoulav oov, tjv xtgiexotfjaco tc5 xtfilw aXftaxi"
zov XQtozov oov, xai xoiftavov avxovg vxo xijv ds^idv aov xai
oxixacov avxovg vxo xag xx^QVydg Cov, xal dog acxolg jfTOV
dycSva xeXioat xbv xaXov, xbv 6q6(iov apvaat, ttip xiaxiv xr/Qiy
CKw'' dxQixxoaq, dfitf/xxatz, dt'eyxXtjxojg, 6ta xov xvqIov fjficov
*lijaov XqiOxov xov ayaxt^zov oov xai66g, //tif' ov aot 66^a, xifirj
xal a0ag xal x(5 aylcp xvtvftaxi ilg xovg altovag' aftrpK

XLII. 'ExixeXila&fo 6h xgixa xcar xfxoifirjftivojv ev \paXfioTg
xal avayvmOftaOiv xal XQOOtvxatg Sta xbv 6ia xqhSv r](ifQmv
iytgB-ti'xa, 2. xai eraxa tig vxofJPfjOiv x<5v xsQi6vxo>i> xai xcov
xtxot^Tjfiivcov, 3, xal xtooagaxooxa xaza xbv xaXaibv rvxor'

b les. j$, 10. 11 Ps. 27, 9. — 12 Act. 20, a8, — 14 H Tim. 4, 7.

2 ^ : fhs d i f) (tap. aot v j 6 y,opo<i d h I fv^imv : tv^fltov G |
8 //*»' : rfi' d I xal pr > ra ■ 8/9 xal t^ : ^v d [ 1 1 tadi Xiywy d | 13 ;fc2 pr > d ;
15 ttkiaai rov dywva h \ titvaat : ttXiaat d | 17 rf/ d | 18 xal xiu : *V d |
19 Tuit xtxptfirifihvmi h | 20 xal avayv, > d e E | uvayvfuototv a | Jia pr
>. h 1 rtuv i e [ Aia sec >■ d e I 21 iyiQ^ivta -f- rfo|a^o»r«c h I lyrara
h p ' 22 zptaxoaia e

Michael

8. Inscribit v: Xeifio&fala ntaruiv.

XLII— XLUI. AnaslasJus Q,ua€st.
XXII.

XLII. "O.-twi 6ft xal Ttott yfyfo^ttt
icci ru/r xoifttjftfVTwv itiarmv pirtiaq,
xal OTi ix xwv vnaQ/nyTiitv avioli
(avtty v) dflnaQt/idtiat nhrjot {ntgi
ttuvi]fdfpwvTtDrxfxoiftrifthu/v,7toiag
i7HTf)i.flv 6fl d e). Quomodo et quando
oporleat fidelium defunttomni fieri nie-
morias, ct quod ex eorum facultatibus

sit pauperibus largiendum.
Glykas Ep. XIX. cf. Test.

1—4. Dies tertium, notium, trigesi-
mum, inde a sepultura numeratos, et
anniversarium, iam Graeci gentiles me-
moriae defunctorum dedicabant. Cf.
Usener, Dtr heilige Theodostus 1890
p. ijs; E. Rohde, Fsycbe ed. Ill 190J
I, 2}2; E. Lucius, Die Anfingf its
Heiligenkulti 1904 P- 26. ChristJaoi
ilios dies cum servabant, turn bunc vcl

d

APOSTOLOBUM Ylll, 41, 6-42, 3.

56S

trt assumpsisti in aliam sorteni, et condona ei, si quid volens aut
invitus deliquit, atque angelos ei exhibe placidos; atque coHoca
eutn in sinu patriarcharum, prophetarum, apostolorum omniumque,
qui tibi a saecu!o placiierunt, ubi non est trislitta et dolor et gemi-
tus, imnio locus piorum sedatus et pariter quieta terra rectorum 5
corumque, qui in ea vident gloriam Christi tui, cum quo tibi
gloria, honor, cultus, actio gratiarum et.adoratio et sancto spiritui
in saecula, amen, €. Ac diaconus dicat: Inclinate et accipite bene-
dictionem. 7. Et episcopus gratias pro eis agat, haec dicens:
8. Salvtim fac, Domine, populum tuum et henedic hereditati tuae, 10
quam acquisiisti pretioso sanguine Christi tui; et pasce eos sub
dextera tua, protege eos sub alis tuis, et tribue illis, ut ceriamen
bonutn perficiant, cursum consummnii , fidem servent absque muta-
tionc, culpa et crimine, per Dominuin nostrum lesum Christum
diJectum filium tuum, cum quo tibi gloria, honor et veneratio 15
atque sancto spiritui in saecula. amen.

XLII. Quod spectat ad mortuos, celebretur dies tertius in
psalmis, lectionibus et precibus ob euni^ qui tertia die resurrexit;

2. item dies nonus in recordationein superstitum et defunctorum •,

3. atque etiam dies quadragesimus iuxta vcterem tvpum; Mosenn 20

ilium mutabant. Tractatibus graecis,
<\itoi nuperrimc Krumbacher in libellis
Academije bavaricac {Sil\ungsherichtr
tier phUos.-philot. und histor. Clasu
1892 11) edidit, dies modo pbysiologico
explicantur.

1. rp/ra] Hie dies apud Christianos
vclercs usitatissimus fuissc videtur.
Ambrosius De obitu Theodosii c. 3
autem quadra^esimum principis cele-
brari dicens addit: atii tertium diem et
Irigesimum, alii septimum et quadra-
gesimum observare consueverunt. Qua
b re Christani morem vcterem seque-
bantur. Grace! dicbus tertio, nono et
Iricesimo sacriRcia pro mortuis offe-
rebant; Komani die nono iiifertas in-
»tiluebanL Cf. LiJbker, Reallexikon des
Uois. Alterlums ed. V 1877 p. 186 sq.

a. (vara] Item Isidorus Petus. Ep.
114; luHtnianus Novella 133 c. 3;

Toannes Dam. Oratio de fidelibus de-
functis c. 15. 23; Eustrathius apud
Pholium Bibl. cod. 179. Hi omnes
etiam diem tertium ct quadragesimum
testantur. Ecclesia graeca universa
tempore postero diem nonum obser-
vabat. Modo Palaestina teste Theodoro
Vita Theodosii ed. Usenet I. c. p. 22
etiam saccule VI diem septimum cele-
bravit. Augustinus In Genesin quaest.
173 obscr\'ationem diei noni tanquam
ritum gentilem vituperat. Sacramen-
tarium Gelasianum (Migne PL 74, 1 242)
habet diem septimum, qui in ecclesia
Utina paulatim ubique recipiebatur.

3. xioaaQUxooTd] Praeter testes diei
noni laudato; Historia Lausiaca c. 26
PG 34 p. 1076, c. 2t p. 68 ed. Butler
1904; Theodorus Vita Theodosii ed.
Usener 1890 p. 22. Dies Graecis crat
conmiunis. Syri saeculo IV teste

954

CONSTITirnONBS

Mfoof^v yap ovxcoq 6 Aa6<; ixtp&t]<JtVj 4. xal IvtavOia vxiff
ccvTOv. 5. xal 6i66a8w ix row vxaQXOvrcov avzov xivrfitp
dvdfivi^Oiv avrov.

XLIII. Tama df xtgl svGb^wv Xiyopiev Jtegi yag doei^p Lor

5 ta Tov xoOfiov dtpg jtivqOiv, ovdiv ovt'jOin; avtov. 2. ^ jcq

ytcQtdm ^d^Qov tjv to &(lor, df/Xor on xal fttraaravxt' „ov" ^off

„lativ ddix'ta JtaQ avxm". 3. „Aixaioq" yaQ „o xvQioq xal 6ixaia-

avvaq TffdxTjOtv", xal' „'l6ov av&Qa>no<; xal to l(fyov avrov*',

XLIV. 'Ev dl TttJq (ivdaiq avtmv xaXovfxtvoi fdera ivra^tti

10 tOTido&e xal qpo^ov &-tov, cog dvvdfiivoi xal JT(if:C^tvftv ixiQ xar
fiBTaaTovrajv. jrgea^vregoi ydg xal didxovoi XgiOrov tjr«(»/oiTf;.
vijcptLv otfeiXtra xdi'toTf xal XQoq tavrovq xal xgoq ir^govq, ha
dvvrjo&t Tovq dTaxroiivraq vov^trtlk'. 2. iiyei 6h /) ygofpif' „0\
dvvdoxai 9vfi<6deiq bIoIv olvov /xr^ xwermaav, I'va /it/ xtont^

16 ixiXddcovrai rijq aoq>laq xal og&d xglretv ov ftrj dvvatvrai".
ovxovv xal ol Jtgtoi^vTigoi xai ol didxoi^oi (ittd f^eov tov jrorro-
xgdroga xal tov tjyaxTj/itvov avrov vlbv dvi'darai vxdgxovCi Tijs
ixxXriGlaq. 3. rovro di <paft€v, oo^ ^a fti/ xlvaxjip, dilate yof
eOTii' v^giaat to vxo &iov ytvoftivov tlq iv^goOvvrjV, dlX''ivaiiit

20 xagoifdioiv. ov ydg elxev 1) ygatpi] fir^ xIvhv oh'or, dlXd rl frfiiv,
„Mtj xlve oh'ov slq fti&Tjv", xal xdltv „''Axav&at <pvovTai h
X^tgl fit&vaov". 4. touto 6s ov xfgl rdiv iv xXr^gw ftofov qiafiiv.
dlld xai xtgl xavToq Xa'ixov xp'OTiat'oi^, iqp' ov ixixixlijxcu to
ovofta tov xvglov r^ftmv 'Jtjoov Xgiorov. xal avrolc yag ilgrjret

1 Deut. 34, 8. — 6 loann. 7, 18. — 7 Ps. 10, 7.-8 les. 62, 11. -

13 Prov; JI, 4. 5. — 21 Sir, 34, 27; Agg. I, 6. — Prov. 26, 9. — 2Sl«.l.7-

1 o laoi o'vioiq d e | nvi]fiTj<; d c | 4 di >> d e | kiymfifv e | 5 m*\
aft^ h I avTwv E, avroli d | 10 if off at d e | vnip -f" nvrtov d e | t<5v >e
11 yap > a I 13 vtjiptllfit a 13 (JvraaSt d, ^vyaaUai c , lii ■ yaff b *E

14 9vfttodt)<; a [ olvov -\- tk i i miiwaar d | IG imlot&onai h v | aofiK
■j- avttiiv d e I //^ > d p 1 Jvvut^ai d p | 16 fitta + tov d e p | l» j'O^
a d e h V : 4" ovx a^ p E | 19 v^yiaai >■ d e | dU.a h | 20 21 fti^ . . i'\
^ h I 21 nivf : nivetv d e h p | 22 ruiv xktn>txuiv d j 24 taixo^ e

Ephraemo Testam. ed. Assemani t. II
gr. p. 401 diem trigesimum liabebanl.
Idem dies locum obtinet in Sacramen-
tario Gelasiano etpaulatim tota ecclesia
latina, Canones dementis, Muham-

medanis iam in Aegypto regnantSxn
compositi ac publicati aGuilelmoRic^'
in libro Die Kirchemrechts^iuUn in
Patnarchats Alexandritn 1900 p. i6;
— 17s, c. 17s, c. 17 inter dies nonura

APOSTOLOSUM VIII, 42, 4-44, 4.

555

enim ita luxit populus; 4. denique anniversarius dies pro memoria
ipsius. 5. Ex bonis vero eiusdem detur pauperibus ad illjus com-
memorationem.

XLni. Haec autem de piis dicimus. Nam de impiis, licet
omnia mundi bona pauperibus dederis, nihil iuvabis eum. 2. Cui
enim supcrstiti inimicum erat numen, manifestum est, quod etiam
defuncto sit infensum: neqiie enim ititustilia est apud eum. 3. Nam
iustus DomintiS et iustitias dilexit, et: Ecct homo et opus eius.

XLIV. In mortuorum vero memoriis invitati, cum modera-
tione ac Dei nietu epulamini, ut possitis etiam deprecari pro iis, 10
qui e vita migrarunt. Qui enim presbyteri et diaconi Christi estis,
semper debetis esse sobrii tarn vobis quam aliis, ut eos, qui flagi-
tiose vivunt, valeatis admonere, 2. Ait quippe scriptura: Potentes
iracundi sunt; vinum noti bihant, ne hihentes ohliviscantur sapientiae
et recta iudicare nott possint. Ergo et presbyteri ac diaconi post 15
Deum omnipotentem illiusque dilectum tiHum sunt potentes ac
dynastae ccclesiae. 5. Hoc autem dicimus, non ut vinum nequa-
quam bibant; eo enim modo contumelia afficerent id, quod a Deo
factum est ad lactitiam; sed ut non inebrientur. Nam non dixit
scriptura, vinum non esse bibendum, sed quid ait? Ne bibe vinum 20
ad ehrietatem, et iterum : Spinae nascuntur in nwnu tetnulenti. 4. Id
vero non de iis tantum, qui sunt in clero, dicimus, verum etiam
de omni laico cliristiano, super quem invocatum est noraen Domini
Dostri lesu Christi; nam ipsis quoque dictum est: Cui vac? cui

et quadragesimum dies duodecimum
et trigesimum ponunt atque addunt,
die post sepulturam quadragesimo ani-
mam peccatoris baptizati coram Ciiristo
apparere et acciperc mercedem pro
Eactis et retributionem pro pretio ope-
mm.

4. ivtavoio] Hunc tnorera testatur
iam Tcrtulltanus De corona mil. c. } :
oblationes pro defunctis . . annua die
faciinus; De cnonog. c. 10: otTert an-
nuis diebus dormitioniseios; De exhort,
out. c 1 1 : pro qua (uxore mortua)
obUtioaes atinuas reddis.

5. Vetcres gentiles quoque non so-

lum mortuis sacriticia obtulerunt, sed
etiam epulas ct distributiones institu-
erunt. Cf. Lucius I. c. p. 27.

XLlII.'Orc zoi<; daf^tli iflivrdii-
TfisOvdiv otfftXovai ftvfiai i) fvrolai.
Quod impios e vita deccdentes nihil
iuvent memoriae vel maudata.

XLIV. Ihgl fifOiawr (or* ov iei
Tiagoivtiv, d}.).a vr,tf>nv ioTi<ofxtrov<;
v). De ebrio&is (quod non oporteat
inebriari, sed sobrios esse epulantes).

5. fit, nlvi xtA.] Sirach }4, 27 (Vulg.
3 1, }2) vuIl, ut vinum moderate (jittpqi)
suraatur. Verba fii fii&tjv exhibet
Aggaeus i, 6.

556

CONSTITUTIONBS

„TlPt ovai; rlvi &6Qv(ioq; xlvi arjdlai xai Xeaxat; rlvoi; xtJUdvoi
ol cip&aXfjioi; rlvi ovvrQiptftara diaxiv^e; ov rmv iyxgovt^ovTfop
Iv oivtp nal rdjv xaTaoxonovfitvoov, xov JtoTOt yii'OPTai;"

XLV. Tovq dicoxofjh'ovs. 6ia xIotiv xa\ xoliv ix JioZemg ^tv-
n yovraq 6ia to (is/nvf/a&at Ttof Xoyov rov xvglov xQoaXai/^dvea&f
ijtia-ra^tvoi ydg, ort ,,xo (itv Jivtv(ia JiQoi^vfiov, tj 6e oopg do&-iviji'\
axodidgdoxovdiv xai rtjv uQ^ayr/v tcuv I'jrapjroVrtoi' xgotevrat, i'ra
di'eSidgvTfToi> ig>' ^cevzoli; to ovofia tov XgiOzov dianjgrjatociv.
2. ijftxovgilre ovv avrolg rd xgog rdg ;f()€/a<j, liToifji' xvgiaxi/i'

10 3tXi]govvTfg.

XLVI. 'Exttpo 6t xotpy xavrsg xagayyikXoftev , txaatov ifi-
(tivfiv xyxd^ii tf] do^flay avroJ xai ft/) vxtg^aivftv xovq ogovg'
ov ydg tlaiv iffiirtgoi, dXld xov &eoi\ „'0 vfuSv" ydg, tpTj<i\v
6 xvgtoc, „dxovc}v i/nov dxovet, xai 6 Iftov dxovcav axovet xov

If) ccxooxdXavxd^ fic xai o v/idg dO^Bxmv ifih d&exet, 6 6^ ifti dB^extov
d&txil xov dxocxilXavxd /le". 2. tl ydg xd dtpvxa yevofitva xtjV
nha^lai' dxoaoi^ii, olov vv§, yfii'ga, i'jiio^, OtXt'jVr), doxga, axoix^la,
xgoxal, fiTJveg, t^dofidde:;, rjftigai, tbgat, xai dovXevtt xtj dtaxvxo>-
9-flaij xg^^9 xaxd xb ilgrjfiivov ,]X)gtov i&ov, o ov xageXtvaexai",

20 xai xuXw xtgl xfjc i^aXdooijc,' /,Ed^t(ir)V avx^ ogia xagi&tiq
xXelBga xai xvXag, tlxa St avxfj' (tixg*^ xovxov IXivCxj xa\ ovx
vxeg{ifjOtj" • x6o(p ftdXXov v/zelg ovShi' d^tlXtxi xoXfidv xagaxtvfh'
X(op vfilv xaxd yvoifiTjv Btov'xag' fjfioh' ogioBtvxmv ; 3. dXX'
ixuSii xdgtgyov 01 xoXXoi xai xovro ijyt'jOavxo thai, avyxuiv Sk

1 Prov. 2?, 29. }o. — 4 Mt. 10, 2}. — 6 Mt. 26, 41.
19 Prov. 103, 9. — 20 lob. }8, 10. Ii,

13 Luc. 10, t6. —

1 arjAfiai h v [ nf).iol v i 2 y(invil,nvrwv d e p E | 3 xwv > d e p E |
4/6 ipfvytiVTuiv del? rrpoff/nTsi h p | 8 ftp h p v E : ^r a d e i 9 to :
xai h i raff > a p | y/jfiav p | 10 nlrf^nvvrtq : desinit h subscribens linens
uncialibus rubris diarayal tuiv tiylctv dnoatolotv 6ia fel^/tivio; toJ^ ?9vfair
tinnoTalftaat, et secunda manus tov nana ima^^ | 11 dxflrtu v, dxfitog a,
corr a- : tovto d e p E | TtapayY£?.i<nfiH' e ( 12 ry pr > a i rf r. -- avr^
a m V : r^ uvrdi So&tiaTj rtl^fi d e p £ | 13/14 6 dxovatv yitQ v/iiJuv, ifr,alv
o jfff d e p E I 16 ft yap xtk, : xai lit l^^,' p, qui partem capitis sequentetn
oniisit et hoc loco scripturam exhibet, qu.-ie inscribitur (J^oq xavovixoi cour
ayimv tinoGTolatv | ytt'Oft fya d e | ri^i' 3> m I 19 napfJ^fvoftat a i. L,
-aovxat i. m. | 20^ i^ipifjv + rfj d e E | ogiov d I rtf^i^fU -\- xai a |
22 orf'ii'f.fxs oi'dfv d e | tolnav > m v

i

ArosTOLORiM vnr, 45, J— 46, 3.

557

tumuUus? cut taedia et garrulitas? cuius oculi lividi? cut contu-
stones friistra? Nonne haec eorum sunt, qui in vino immorantur
quique txplorant, ubi fiant compotat tones.

XLV. Eos, qui persecutionem pAtiuntur fidei causa et de
civitate in civitatem fugiunt, quod meminerint verboruni Doinini,
suscipite. Cum enim norint, spiritum qtiidem promptnm esse, carnem
vero infirmam, aulugiunt et facuUatum suaruni direplioneni per-
mittunt ac neglegunt, ut in se ipsis nomeii Christi illibatum et
negatione non proditum conservent. 2. Suppeditate ergo illis,
quae sunt necessaria, maiidatum dominicuin adimplentes. H>

XLVI. lllud auteni communiter onines praccipimus, ut unus-
quisque in ordine sibi dato permaneat neque regularum terminos
transcendat; non enim nostri sunt, sed Dei. Qui vos enim, inquit
Dominus, audit, me audit; et qui me audit, audit eum, qui misit
me; et qui vos spernit, me spernit; qui autem me spernit, spernit l->
ettm, qui misit me. 2. Nam si ea, quae inanJma condita sunt,
pulchrum ordinem conservant, ut nox, dies, sol, luna, stellae, ele-
menta, tcmpestas, menses, liebdomades, dies, horae, et usui con-
stituto serviunt iuxta* illud dictum: Terminum posuisti, quern non
transgrtdientur, et iterum de iiiari: Posui ei terminos et circumposui 20
claxistra et ostia, dixi autem ei: bucusque venies et non transibis:
quanto magis vos non debetis audere quidquam eorum dimovere,
quae vobis secundum voluntatem Dei per nos definita sunt? 3. V'c-
rum quia multi hoc non esse necessarium putiverunt, immo

XLV. llfQi 10V vno6ixfo9ai xovg
^li Xptoxhv diioxo/ifvovi (nipl rdiv
^iiB;rofdfra/v xai ffi'yoyTwr Atic ni-
OTtr, onto:; irtirorptai tvy/aywaird e,
^ v). De rtrcipiendis eis, qui propter
Cbristuro persecutionem paliuntur.

1. Toii dtaneofifiovi; - n^oai.uyi-
^nvtaBn\ Cf. V, 3, i; Petr. Alex. can. 9.

XLVI. "Of< 'ixuoto^ \:V (y ^ref/&»/
3e).iiQtlt oiftit.fi iftfjivfiv xal (iftfii-
//wK d r) <rvi.arTnv r»/v ruiiv, tik/.a
f/il iavTiti a(ina^fiv ra fii\ ^yxfifna-
Hirttt. Quod unusquisquc in eo gradu
deri, in quo est constitutus, debeat
perinaoere et ordinen] servare, nee
vero sibi rapere, quae commissa non

sunt. - Hoc caput quasi prooemiuni
est capitis sequentis, quod Canones
apostolorum continet quoque Consti-
tutor opus suum terminat.

I. Similiter Cietnens I Cor, 41, i:
txaatof Tifiwv , . if ftp idiiff ray-
fittti tvaptatfitiu rtfj Qn^ . . ftij
nufffx^aivutv lov w'^iofiifor t^i X(t-
tovgyttti avtoi xavova.

1. 3. J — 6, 10, 12. Hos versus vel
saltern parliculas eorum e Constituti-
onibus ecclesiac Alcxandrinae arabice
cdidit Abraham Ecchellensis, Eutychius
1661 p. 178—180.

}. Cf. P5,-Ign. Smym. 9, 3; Mign.
J. 9. lo-

558

CONSTITITIONES

^

10

15

20

26

30

Tag ra^tii; xai ri{i' i<p' Ixdorov x^^Qoroviav xagaxivttif rolft
vq^aQxaCfOPttg iavroli; d^iciftaTa ret ftfj 6t6o(tiva xat ixitQix
kavTOlg zvQavpix(o(;, a fitj l^ovoiv l^ovalaif dtSovai, xtsi 6ia n
jraQOQyll,ovoi fikv ^eo'r, Soxbq o\ KoQBlrat xat b fiaatXevq '0§i'
jtttQ' a%la.v ijttd-t'fisj'oi avev &£ov r^ aQx^nQmcm'tj xai yu'o/iUHn
fisv xvQiqpXsxroi, 6 6i xaxa xov fierojjtov Xtxgog, ^aQu^vvovot
xal Xqiotov 'ItjGovv tov diara^afievov, ,,X.vxovai de xai to xvt
TO a/tov" axvQOVi'XEi; avtov xijv fiogrvglav 4. elxmtog
ixtj(iTTj(jiivop xU'dtivov Totq xa xotavxa xQtttxot}at xgoidofit.
xal rrjv si^ rag &t>oiag xal ivxaQiaxlag aftiXetav kx tov vgp'
fii) XQV ^Qooar/ofiivaq das^dig, xaidiai' fjyovfiii'oav xrjv dqix^iQari
xifit'tv, t'lTiq fjlfir/oiv xtQUxei tov fteydkov OQX^^Q^^^ 'Jrjoov Xpio
xov (iaaiktco^ ^fidov, dvdyxrjv ioxof/tr xai xovxo xagaivioat
ydg xivsG l§txQdxrjOav oxiacj" rfjc tavxwv ^axaiorijxog. 5. i^i
6% toe „Ma>a^^ 6 xov &eov ^aQaxwv", w b &t6g ,Jvt6xiog h*a).
cbfiikEt, cog d rig XaXt'/Ou XQog tavrov tflXov", <p tixtt^' „Olitt
xaga xdtrrag", ro xaxa XQoOoixov dtfilXn xol ov 6t' adtjXtov tjl
fiatv i) dyyiXaiv fj alvtyfidxcoir ovrog, tjvlxu rfjiv d-tiav vofto&W
SttxdooBTO, dttlXev, TtVa f/ev xQtj vxo rcov dgxtSQifov kxixtXiti
xlva 6b vxb tc5v UgioDv, xlva 6k vxo xav Xbvix<op, kxdiftcp
oixtiav xal dj'rjxovaav xfj Xeixovgyla d^gijoxelav dxovtlfiai;. d. vi
axfQ fih> xolq agxt^^Q^^Oi*' XQoCexixaxxo ixtteXelr, xovxot^ xovgitQta;
ov &t(iix6v »/»' xQOOiivai, tbiig 6i xotg isgevotv mgtOro, TOtTOt; ,.
01 Xtvlxai OV xgoaj^BOav, uXX' ^xaoxoi daxtg xagBiXrjtpBtaav ^^f^M
T^geolaq xigiyBYQa{t{iivag lq)vXaxxov tl 61 xig xiga rfg xaQO'^^
dootaii: xgoattvai i^ovXexo, d-uvcciog r/v x6 Ixtxlfuov. 7. Tor»o
61 fidXioxa 6te6Bi§£i' xal tj xaxa xov IkiovX XBlga, 6g dvoai va>9- |
fnxd>g 6lx<ot xov xgofprjxov xai agxttgiat^ SafiovrtX icxaan' d;
tavTov a/xagxlav xal xaxdgav avaxo^krjxov, xai ovSk xo xtjf(>/(i^ai
vx* avxov Big ^aOtXia BdvOmxijGe xov xgo^r/xrpf. 8. lrepy«ITfp«

4 Num. 16; II Paral. 26. — 7 Eph. 4, jo. — 13 1 Tim. 5,
16 Num. 12, 7. — Exod. }j, 11. — 16 Exod. 33. 17. — 18 Num. 12, i
25 Num. 4. — 27 I Reg. ij.

1 kxaazat d e I 2 ra >■ d e | dtiofitva a | A xapTzm e v | 6/6 ol ^f>i
i<p' iv m I 7 xal : > d e, 4- rov v | xal X^tatov ^ 6%'> a \ 1ijaovv'> v|
9 ngoddofifvot G | 11 naidfiav d e | riyovfitvot e | 16 ^ : o e | 16 ka'Aifi
d e I nQl'i -f- ^ov <i \ n 6i aitjiwv a v, diit ifi^ildiv m | f 2> in I 1^1

lAi^

APOSTnLORl'M VIII, 40. 4—8.

559

confundere ordines et ordination em unicuique tributam labefactare
audent, sibi arripientes non traditas dignitates ac tyrannice per-
mittentes sibi ea, quorum dandorum potestatem non habent, ac
proptcrea turn Deum irritant, quemadmodum Coritae et rex Ozias,
qui praeter dignitatem ac sine Deo usurparunt pontificatum atque 5
' jlli quideni facti sunt ignis pabulum, hie vero in fronte Icprosus,
turn exasperant etiam Christum lesum, qui ita constituit, turn con-
tristant spiritum sanctum infirmantes illius testimonium: 4. idcirco
iure periculum iis, qui haec faciunt, impendens prospicientes et
neglegentiam in sacrificiis ac gratiarum actionibus, eo quod impie 10
offerantur ab iis, a quibus non oporlet, quique honorem ponti-
ficalem, imitationera magni pontificis lesu Christi regis nostri
complectentem, pro ludo habent, ideo neccsse fuit de eo quoque
admonere; iam enim quidam conversi sutU retro post vanitatem
suam. 5. Itaque dicimus, quod Moses, Dei famulus, cum quo Deus 15
iacie ad Jaciem colloquebatur, ui si quis hqualur ad amicum suum,
cai dixit: Novi te prae omnibus, cum quo ad os loquebatur et non
per obscura vel somnia ve! angelos vel aenigmata, hie, cum divi-
nam legislationeni constitueret, distinxit, quaenam oporteret peragi
a pontificibus, quaenam a sacerdotibus, quaenam a levitis, distri- 20
buens unicuique cultum proprium suoque ministerio convenienlem.
6. Et ad ea quidem, quae pontifices iussi sunt perficere, fas non
erat, ut accederent sacerdotes; ad ea vero, quae sacerdotibus de-
finita erant, levitae non admittebantur; sed singuli ministeria prae-
scripta, quae acceperant, servabantj si quis autem ultra sibi traditum 26
officium progredi nitebatur, morte luebat poenas. 7. Hoc vero
praecipue demonstravit et id, quod Saul contigit, qui, cum existi-
tnasset se absque propheta et potitiiicc Samuel sacrificare posse,
ad se peccatum et maledictum nunquam abiciendum attraxit; neque
prophetam movit ac flexit, quod ab ipso in regem unctus fuisset. 30
8. Hoc etiam etHcaciore operatione demonstravit Deus per ea,

»vxvi d e I 21 Ittxovgylav a, corr a- | 22 npoatiraxro d v, npotit. c |
rovrov; d | tovg ^ d | 23 Jtpoaiivat -)- xai d e I 34 ov >> d e | npoaUaav
am V I «r; V I 7iagfiX^<ffaav a, :xaQtiXt'i<faaiv m, tili^yaatv d e | 37 nftpav
t, corr a'' | 29 dnafii-^tov d | xtxpijaftai d e

J. Cf. VI. J, I.

5no

C0NST1TLT10NL3

de Ttj XQa^H 6te6ei§tp 6 ^(ot; iv rolg xarn tov 'O^lav ovx h
XrjOfioi rag f^rj t(j jragavofil^ iloxQa^dfin'm; dixa^' xcu 6 r^ o|
tQcaQvvrjd jtaxapiavAq na\ tfjg ^adiXilaq dXXoxgioi xartotr). %i
de i<p t}fidji> lOmg ovx nyvoetTE. icrt yuQ jtaitxay^ ijttcxojunff
5 noQ r/ftdJv oi'Ofiaa&ii'Ta^; xal ^rQta^vriQOvg xa) dtaxoi'OiK ti-ji]
xai x^'ptov ijtt^iau, nil diaqtoga riuv ovofidxatv xai r/yr (iio^M)^
x(bv jiQarfiidxoiv dhixpvovxai^' ou yag „6 ^ovXofiePOc'* xag ijfilf
„kxXr'iQOv rijv xt^Qcc", Sojteg tJtl rz/u xi^dtjXov T<dv dttfidXtfor isi
TOV *hgofioafi jf agaxtxofifitvTjQ hgmovi^c, ,,dXX' b xaXovfuvoc i-»o

10 TOW &tov". 10. eI fihv yag {lij &tOfi6q rig tjv xa\ Td§io>v 6ittifO(fG.
7gxn UP di' tpoq ovofiaroi; ra oXa riXtia^ai ' aXX vjto rov xvQtot
6i6ax^iPT£c dxoXovt^iaP Jtgayfidrcop, roic fj'tv ixtOxoxoii rd rifi
dgxtigoDOVPTjq h'sifiapiep, tolq 61 Jtgeo^VTt'gotg rd t/]? ugmOrvTfg,
Tolq 61 dutxdvoig to t^c xgoq dft^origovq dtaxoplag, iV fl «■

la Bagdj^ ret Tfjg ^gr^oxsiaq kjtixtXov[iiva. II. ovxB yag «J<cxo«j*
TtgoQff'tQiiv {i-voleiv &tfitxdp fj ^ajtrl^nv i} BvXoyiav (UXQav ij
fitydXifV jioitlo^at, ovxt xgia^vxtgop xtigoxoplaq htntkUV ml
yitg iiatop dptoxgdfpb^ai X7ji> xa^tp. 12. „ov ydg loxtp 6 9tie
dxaxaoxaoiac", I'va oi vxoiieiijjxoxtc ra xdjp xgtixxopojp xvpcv-

20 vtxd>(; aq>exigiC,a}VTai, pofio^eaiap xaiprjv dtaxXdxTot>xeq i.Ti xaxc}
Tip tavxQJP, dypoovpxtq, oxi ,,axXrjg6p avxofg xv jrga; xipxga
xl^eip". ov ydg i,(idq z) xovq ijiiGxoxovq xoXtfiovaiP ot xoiovti
dXXd xop r<av jxdvxoiP tjtloxojtop xai rov xaxgoq ugxttgia, Xft'
axov 'Jjjaovp xop xvgiop 7j(jcop. 13. vxo Mmattai flip yoff rov

25 ^to^^iXioxaxov dgxitgtlq xaxsaxd&tjoap xai hgttq xat Xtvlxai, ho
6e rov aoixf/goq rjfidjv t)(/tlq ol dtxaxgtlq dxcoxoXoi, vjto d( rat'
djtooxoXoiP iyoo 'ldxa)^og xal iydi KXrjftTjq xal avp fjfilv htfOi,
i'va (iTj jtapxaq xdXtP xaraXiyoifjev, xoivfj (Jt vjio jtdpxmr rifiar
xgso^cxegot xal didxopoi xal v:xodidxovot xal dpixyvmcxai.

30 14. xgdoxog xolPVP xfj q)vCti dgxtegtvq 6 fiovoyivrjq X(fiCX(<.

1 n Para]. 26. — 7 III Reg. ij, 33.
9, s; 26, 14. ^ 24 Exod. 38. 29.

18 I Cor, 14, 33. — 21 Aa

1 ^v rot; a, tofc V, ra d e £ I 1/2 nelhaj/*^ e, ftfliOfia a d | S »»•-
fjtaiBli >• e I 4 de + *ei d e I ^moxonovi + re v | 6 xai sec > m » i
9 dXX.' 6 : di.).a d e | 14 'iV ^ : (y tft d e \ 15 dtaxottft a m v : *•*»••»
d e E I 17 ovif -\- j'ttff d e I 18 draarpitpfaOai m | 6 &f6i : oatOi i <
19 dxaazuaiai; a, corr a* | 20 aiffrfffi'^ovtai d c ( yatvt,v : xal ti*
21 ro d I ro > d e f 23 ror ru/y e E : tor m v, rwv .i d | 3fi jrerfffTad^"

APOSTOLOKUM VIU, 46, »— U.

561

lae Oziae acciderunt, de cuius praevaricatione exegit poenas
absque mora; et qui cootra pontiticatum insanierat, regno quoque
pulsus est. 9. Ceterum quae sub nobis acta sint, forsitan non
ignoratis. Scitis enim omnino episcopos, presby teres et diaconos
a nobis prece ac manuum impositione nominatos esse, qui diffe- 5
rentia nominum differentiam quoque rerum ostendant. Non enim
qui vohbat, imphhat matium apud nos, sicut in falso et adulteriiio
vitularum sacerdotio tempore leroboam, sed qui vocabatur a Deo.
10. Nam si nulla lex posita esset nee uUa ordinum differentia,
suffecisset, cuncta per unum noraen perfici; sed a Domino edocti 10
rerum consequentiam, episcopis quidem assignavimus, quae ad
pontiticatum pertinent, presby teris vero, quae ad sacerdotium, dia-
conis autem, quae ad ministeria utrisque impendcnda, ut pure
celcbrentur, quae ad cultum Dei spectant. 1 1. Neque eniin diacono
licet sacrificium offerrc aut baptizare aut benedictionem seu parvam 15
seu magnam facerc, neque presbytero ordinationes peragere, quia
aequum non est ordinem inverti. 12. Non enim est Deus dissen-
sionis, ne inferiores, quae sunt superiorum, tyranuice sibi vindi-
cent, novam legum regulam refingentes in malum suum, ignorantes
durum esse sibi contra stimulum calcitrare; non enim nos aut epi- 20
scopos isti homines oppugnant, sed omnium episcopum patrisque
pontificem Christum lesum Dominum nostrum. 13. Nam per
Mosem Deo charissimum constituti sunt pontifices, sacerdotes ac
levitae, a nostro autem salvatore nos tredecim apostoli, ab apo-
stolis vero ego lacobus et ego Clemens et alii nobiscum, ne omnes 25
iterum recenseamus, communiter autem ab omnibus nobis pres-
b3^eri, diaconi, subdiaconi et lectores. 14. Primus igitur natura

ipj^iiQtii; d e I 27 laxtufiot; . . Ki-^fiJii a v : K).ii(iT(<; . . 'laxm^og d e £ |
iyii sec >■ d e I 28 nana m v | niXiv post ^17 m j di -|- xal d e

II. Cf. c. 28, 3—4.

t ). o\ Sexatpeti; an.] Supra c. 4, i
duodecim apostoli loquunlur, pracsente
vero, ut statim addunt, etiam Paulo
coapostolo. Postquam nutem Paulus
ipse constitutioncs dedit, cum solus
c J3 turn una cum Petro c. 33, nunc
apostolis loqueutibus adnumeratur. —
npta/ivtfiioi — avayvtvorai] Hos
ergo praeter episcopum Constitutor
Funk, Didasc. et Cokstit. ap. I.

proprie dericos agnoscit, qui manus
impositione ordinantur.

1 4. r f yt'af < a()/i f(>c I'j,'] Natura vel sua
ipsius auctorltate pontifex est Christus,
cum homines gratia Dei vel adoptiooe
pontifices sint. Similiter Ps.-Ign.Mago.
4, 2; Smym. 9, ). Tertullianus Adv.
Marcionem IV, } 3 Christum authcnti-
cumDei patris pontificem, V, 9 proprium
et legitimum Del antistitem appellat
S6

562

OORSrrTUTIONES

„ovx fcflvrw Trjv tifttfV aQJtdaag'% dXXa :>taQa rot? yroTQOi; xara-
axa&Blg' o<; ytpofitvog av&Q<oxog 6i' fjficii; xal rrjv xvBVftaztxriv
dvolav jtQoatf^Qmv xA &icp avzov xal jrorpl xqo tov xa^ov^,
rjfilp dietd^axo novoic xovro xonlv, xalxot oi'xoav avv r/f^h' xal
5 tregmv xtov fig avxov xBxtaxevxoxcav' aXX' ov xdvrcag xag o
ntCxevoag T/dtj xal hgtvg xaxioxTj r} aQX^^Qoxtxr^g d§lag Iri^ti*.
15. fitxa dt x^v dvdkTfiptv oi'rotj tjfiitg xQootvtyxoifreg xara rr/v
diaxa§.it> avxov &volat> xa&agav xal dt'alfiaxrov, JiQOtxfiQicdfifB-a
ixtaxoxovg xal xpso^vxigovg xai 6iax6vovg tJtxa xbr dgiBfiov.

10 16. <uv tig tjv Sxi<pavog 6 ftaxaQiog f/ngrvg, ovx djtoXeutofievog
Tjfimv xaxa xijv xgog 9e6v tvvoiav, oq xooovxov xrjv d'toOffieiav
TJJ niaxH h'sdtl^axo xal xijv eic xbi> xvQtov ijfiwi' 'Iqaovv Xqioxov
aydjttjv, mg vjrtQ avxov dovpai xal xfjv ^^vxi'iV, xgbg xmv xvgto-
xxovmv 'lovdalmv Xl&oig ^Xrj&tlg' dXX 6/ia>g 6 xoiovxog xal

15 Tt^Xtxovxog di't]g, „6 xfji xvtv(ittti ^icor, b xbv Xgioxbv bgmv kx
6t^i(ov xov &10V xal xag ovgavlag xvXag avtcoyfAi'vag" , ovSaftoi
<palpexcu tolg (ifj dpijxovatv ry dtaxopt^ XQ^fi^(*^^> ^ d-vclav
dpiveyxfbp ij x^fpa? Ixi&alg xti'i, dXXct to xfjg diaxorlag xorfiia
q)vXd^ag {iixgt xiXovg' ovxoi yag exgtxep xq> tov Xgioxov ftdgxvgi

20 xr(P tvxa§iap axoow^eiv. 17. li 6e ^IXtxxop xbv didxopop Tjfitop
xal Apoptap xop xioxbv d6eX^bv alxidipxal xiptg, oxi 6 f/lv xop
tvvovxop i^dxxtair, 6 de ifxe IlavXov, aypoovciv avxol, 6 Xtyofttv
fjiiitg. dxofihP ydg, oxi „ovx iavxcp xig dgxd^ei'* xb hgaxixov
d§la)(4a, „dXX' i] xaga xov 9-eov" Xa/i^dp£i mg MeXxiOtdex xal

25 7c>(9, /} xagit dgxisgimg ,,c()g 'Aagdip" xaga MfoCtatg' ovxovp xal
^IXixxog xal 'Avai'lag ovx ^civTOvg xgodXoPxo, dXX' vxb xov
Xgiaxov xgotxeigiaO-fjOap xov agxiegta)g xov dovyxglxov d^eov.

1 Hebr. 5, 4. — 3 Luc. 22, 19,-9 Act. b. 7. — 15 Act 18, 25;
7, ss. 56, 20 Act. 8. 9. — 23 Hebr. 5, 4. — 24 Gen. 14, 18. —

25 Num. 17.

4 (SifTa^aro riftlv d e | 6 n&i avE:>dc|7J^!>mv| npoo-
(viYMuvrti m 1 8 )eal >■ tn v | 9 tiov clpt&ftuiv d e I 10 fig ^r : flot%' e,
eiai d I fjtaxa^tvuTtnoi m v | 11 tooovxov : post hanc vocem pergit e ad
Canones apostolorum et quidem ad canonem V | rt/v &foof^ftav > d, sed
i. ni. addit ^i-frff/frrro tij niatd, quod iam i. t. habet | 13 V'*'<r7*' + avxov d |
ngbi : vno d | 15 0 tov : i6v d | 16 ovvtovi v E { 20 ^(iwr >• d | 22 avxol

iiak

AP08T0I.0RLTM VIII, 46, 16-17.

5>)3

I

I

pontifex unigenitus Christus non sibi honorem rapiiit, sed a patre
constitutus est: ille propter nos factus homo et spirituale sacri-
ficium offerens Deo suo ac patri, ante passionem nobis constituit
solis hoc facere, licet nobiscum esscnt alii quoque, qui in eum cre-
diderant; verum non omnino omnis, qui credidit, iam et sacerdos 5
constitutus fuit aut dignitatem pontihcakm obtinuit. ij. Post iliius
vcro assumptionem nos iuxta eiusdem constitutionem offerentes
sacriiicium mundum et incruentum, elegimus episcopos et pres-
byteros et diaconos numero septem. 16. Ex his unus erat Ste-
phanus beatus martyr, in amore erga Ocum nobis nequaquam 10
inferior, qui adeo in Deum pietatem fide ostendit et caritatem in
Dominum nostrum lesum Christum, ut pro eo animam quoque
daret, a ludaeis Domini interfectoribus iactu lapidum occisus. Ve-
rumtamen talis ac tantus vir, qui spiritu fervebat, qui Christum a
dextcris Dei et cadestes ianuas aptrtas vidit, nusquam cernitur iis 15
usus esse, quae ad diaconorum ministcrium non pertinent, vel
sacrificium offerendo vel manus alicui imponendo, sed diaconi
ordinem usque ad finem custodisse; ita quippe decebat Christi
martyrem, ordinem ac disciplinam servare. 17. Si vero Philippum
diaconum nostrum et Ananiam fidelem fratrem quidam causantur, 20
quod ille quidem eunuchum baptizavitj hie vero me Paulum, ii
non intellegunt, quod nos dicimus. Diximus enim, neniinem sibi
Taper e sacerdotalem dignitatem, sed vel a Deo accipere, ut Mel-
chisedec et lob, vel a pontifice, ut Aaron a Mose; igitur etiam
Philippus et Ananias non se ipsos constituerunt, sed electi sunt 26
a Christo pontifice Dei incomparabilis.

> m 25 laxtu/i d E 1 26 npofiAavto d E | 27 f^fov : in hac voce desinit v,
-|- avTiD r; do^a xal to xpaTo^ aiv ruJ dtd^txa> avrov narpi xal raJ Ttav-
ayiw xai dyaBui xal l,wo7xoiw avtov nvtvuaii' v\v ttal dfl xal ili Tovs
eiiivai rw>' ttltuViov dfiifv m sic tertninans

itf. XtiffnvtKi xxiJ\ Cf. Ps.-Ign.
Tars. }, 3.

17. Occuroenius in Act. 9, 10, cf.
Test — fov «'«. T. da. %(ov] Verbis

Ignatii 'itiaovv X^totov Mign. 7, 2
Ps.'lgnatius addit rov a(>;fir(>^a rov
dytvvtiTov Btov.

36*

564

CONSTITUTIONES

XLVn. «'. 'Ejtiaxoxo^ rolvvv vxb ixtoxojtrov x«(>ot(
6vo ■l^ XQidJv, jiQtO^vTtQoq vxo ki'og ixiCxoxov xal diaxovoq
oi XoiJtoi xXtiQixoL

§1. Ei Tii; txloxonoq r; XQiO^vxtQog xaQo. rtjV tov m
6 iiara^tv rrjV ijri rfj &voia XQoatviyxrj iriQa rwa /} ftiXi ijrl
TOV d'eov ^voiaon'jQiov »J yaXa rj avrl oivov olxtga lxirr}6\
^ oQvtiq Tj Qfod xiva fj ooxQta, xagh. xtjv 6tdTa§iv, xa&aipuoh).
y . Tm xaiQOi tot dioi'xt nXi]V vicav ^j/dprap rj OTaf^viifi /i^
l|6v loxco xQOodytO&ai xi XQog x6 i^vaiaoxt^Qtoy, xai tXator tU
10 xTjV Xvxviav xai ^(liafta xm xaigm xtjg &uaq dvaqtogai

(T. 7/ aXXr^ xdoa oxcoga dg olxov dxoareXXic&co axa^i
xcp ixiOxoxm xdi xolg xgEO^vxtQOiq, aXXa fiij xgbq to Ihoia-
aTtjQiov' 6i]Xov di cog o ixLoxoxog xai oi xQtOfivTtQot ixtftufi'
C,o%}<iiv xal xolg diaxovoig xal xolg Xoixolg xXrjgtxolg.
16 «'. 'Enloxoxoi. i] xgea^vxtgog ^ didxovog xfjv lavxov jxralxa

(tri ix^aXXixa jigoffdoft evXa^tiag' lav de ix^dXtj, dtfogiyia^,
kxifiivcov de xat^aiQdo&o).

1 inscribunt sectionem sequentem Canones apostolorum amplectotten
xavovn; (-)- ixx/.Tjaiaanxoi a, -f oi leyofitvoi >•) ruiv (-\- avroir a) ayimt
dnoaxoXcjv (-f- Hia h/.tjfteiTot; ne v) a et codd K plurimi, pracmittcnies i»*^
fi'rof/fltf f #. xarovfi,' avv HtD ntpl iniOJeonotv aal nQtafivti(Jw9 ml tn
xtttaioyiw TOV If^taTixov d e addcntes ntpl tov nrj dx/iaiJifit hioxtntt
•7 nQfOJivTfijnv rijv tuvzov yvrulxa, ponunt enim d e hie primo loco caoooa
V canonibus quatuor prioribus iani supra allatis; txfpoi xav<>vfi xm* iyimf
dnoaxolwv o'lxtvn; ^ypdiprjaav xara xa^tv p, Canonibus apostolorum iliim
scripturam apostolis altributam praemittens, cf. p. $56; Lib€r dc octo libm
Clemeaiisr tUaTa^tii sive praecepta apostolorum quae traosmisenmt gcnlibus
per Clemenieni : canones ecclesiastici SI 1 ro/'>-i>»' d e I S SI : >■ rel | lUffo-
xoveiaitu/ h. 1. a d (_-xovfixai) c (-rov^rc/) : post iniaxono; p K, pos^
xohvv I I 2 nptafivx fpoi -^ Si SI \ imaxonov a d e SI : + ;{*<por#»i*«*»
p K L S A C verbis jiytafivxefoi — xItj^ixoI canonem secundom apri-
mentes | oi tfiaxovf;; e | 4 tov : ino a | 6 npoatffyxfi y f r, if fiiu h. L
a d e : post d^vataaxij^iov p K I 5/6 M tc . . 9ra. : ttu HvaiaaxtjQia c
B TOV 9fov a d e : > rel I aixepa : + ^ y «, »z ttva L | 8 r^ xaip^ '■ i-
b. ]. a e cf. L S (SI verba cum xaSaipeiaBat construxit^ : post oxafviii
*i P K I I xi^Q<i>y '■ -\- f} ataxvai aixov a, araxva/v oixov fi, c J. m. ffrftjr*;
unalov alxov xai alxog ippvxxofitvoi vetn; \ tJ : xal e f »SSICA,>|'
9 ^46v aeL:+dfdpKl| Jtaxw >pfyd5|T<adeIL:+ txffot
p K j xai : tj p K 10 if/v -j- ayiav d e SI I Vtia^ a d e « 5 : > Si-
aytaf rel | araipopdi i a fi : 71 foaifo^i rel | 1 1 r) -i- J' a canonem cam

riM

itfi

XLVII. I. Episcopus igitur ab episcopis ordinetur duobus vcl
tribus, presbvter ab uno episcopo ac diaconus et reliqui clerici.

2. Si quis episcopus aut presbyter praeter Domini constitu-
tionem ad sacriBcium spectantem obtulerit ad altare Dei alia quae-
dam, seu mcl seu lac seu pro vino siceram confectam seu aves
seu anitna!ia aiiqua seu legumina, contra constitutionem, deponatur.

3. Tempore congruo praeter novas spicas vel uvas non liceat
offerri aliquid ad altare, et oleum ad lucernam et thymia tempore
divinae oblationis.

4. Alius omnis fructus ad domum mittatur primitiae episcopo
et presbyteris, nee vero ad altare; constat autem, quod episcopus
et presbyteri dispertiunt et diaconis et reliquis clericis.

5. Episcopus aut presbyter aut diaconus uxorem suam prae-
textu religionis ne eiciat; si vero eiecerit, segregetur; quod si
perseverat, deponatur.

I

10

15

praecedente coniungens | anoxei-ia^w

a I 14 *aJ pr a il e SI : > p K I
-AH reJ I 17 di > d e

t

XLVn. Kavovfq ixxlriaiaoTixoi (+
T»r ovTcuv ayiutv diioatoi.tuv a). Ca-
noaes ecclesiastic! (eorundem sancto-
rum apostolorum). - Beveregius, Syn-
odtcon 1672 II, I, I 41 scripsit com-
mentarium copiosissinium, repelitum
a Qerico in editione Patrum apostoli-
corum Cotclehana 1724 II, 455—482.
Saecuio XIX dc Canonibus apostolorum
illtistrandis optime meritus est Drey in
altera parte libri, qui inscribitur Keue
L'ntersuclmngen uber die ConstilutioHfn
unJ KanoHfs dn Apoiifl 1832, nee vero
perspexit, canones Constitutoris esse,
^^ed a poslcriore eos adiectos fuissc
^Btnsuit CoQstitutioDJbus. Cf. quae dis-
^Hotavi in libro: Die Apoit. Konsliiuii-
^^Km p. 180—206.

I. rix'i'ft] Hac particula cditionibus
prioribus praetermissa Canones cum
Constitutionibus, accuratius cum capite
praecedente coniunguntur. Eodem vo-
cabdo VII, 39, 2 sectio de catechu-

menis instruendis agens incipit. Edi-
tores picrtque ex hoc canone duos
efficiunt, quorum alter voce rrpca^r-
xfiioi incipit. Oe ordinatione episcopi
Constitutor III, 20; VIII, 27, 2 eadem
praccepit. - 6io 7 rjiioiv] Cum Con-
stitutor etiam duos episcopos ad ordi-
nandum antistitem sutlicerc censeat,
in synodo Constantinopolitana a. 394
Arabianus episcopus Ancyrae petiit, ut
episcopum a duobus hominibus ncque
ordinari neque deponi posse definiretur.
Synodus autem de ordinatione nihil
decrevit. Cf. Hard. Concil. coll. I,

955.

2 Cf. syn. Hippon. 395 c. 23.

2 — 3. Hi duo canones alias consti-
tuunt canonem III.

4. diapx'l **P dnia/e6:tijt xtL] Cf,
VII, 29, 5; VIII, 30.

5. Synodus TruUana 692 c. 30 hunc
canonem respiciens Latinos aliam dis-
ciplinam sequentes vituperat.

5*. 'EjflGxoxog tJ jtQea^vzeQog JJ Staxovo^ xoafiixaq 9?poiTWa?
ft^ dvaXafO^ai'tTOi' tl de (it], xa&aiQdadm.

g'. El TIC kmoxojtoi ij Jigto^vTsgoc. ^ 6tdxovog vfjv ayiav
Tov xdoxa f/fJtQai' ngo xrjq laQivrjq lorjfifgtag (itra 'lovdaicov kxt-
5 xeXioii, xa&aiQslo&(o.

Tj'. Ei xiq Ijtloxojtoq r] XQeO^vxtQoq rj diaxovog ^ ix rov
xaxaXoyov xov hgaxtxov xQo6<poQaq yevofiivrjq pir) fuxaXd^ot, xtjV
alxlttv dxdxco xai, iav ?) EvXoyog, Ovyyvoofitjc xvyfavixm ' kav (Ji
p.i\ Xt/Tj, aipOQtC,io&o>, d}q aXxioq ^Xd^r^q yivr/&t\q x(p Xac3 xtd
10 vxovoiav iftJtott}aaq xaxa xov xQoati'iyxavxoq dtq fit) vytdSq dvev-
lyxovxoq.

&'. Davraq xovq ftoioi'xaq xioxovq xal xc5v yga^cov axovof-
xaq, (ifj xagafiivotyraq dfe xt^ xgoOBVXf^ teal xfj ceyia ftixaXi]^it,
mq av dxa^lav iftxoiovvxaq r^ kxxXrjo'ia d(f)ogiL,fO&-ai XQ^-
16 i'. El xiq dxotvcovrjxoj xav iv olxro ovvtv^rjxat, ovroq d^-

ta. El riq xal^ygjjf/ivco xXtjQixoq Sr roc xXi}gixm avrBv§rjxat,
xaB-atgilaS^co xal avxog.

r/?'. El xiq xXtjgixoq r/ Xaixoq, dgxugia/iivoq rjxot dtTcroq,
20 dxeX&dit> iv 'ixiga xoXei ^tX^V «*'**^' yQctftfiaTODV ovoxaxixcav,
capoQiC,ii}&ai6av ot deS,dfievoi xal o dex^ii?'

2 fi^ sec : fi^yi a | a can. 6— ii > p | 4/6 dniTf/.ia^ 2 y x v ^ a* I : t
'Ooi d, -Oft rel | 6 )ta9ai(>eia9a -i- ij Si ^apivij latjfitpla ytvftai xaia ^
rovi dxQi^di ^*''*' alyvntlutv fitjvl ifttij^iovf^l xa, ttara 6\ (io>fdttiov<; -^

ajiQiXkltu xl a \ 1 ifQaxixov + ovvd§nu^ tovr* Xativ y f d cf. SI | npoa-

fviSftoi; t] 1 I fifTtt?M/ti} p I, -/?f« jj, + ij d e L SI I 8 tvXoyo^ ij a rt')

Xavtxw -I- ^ d e L SI I iuv ad e /? 5 ,u | : */ rel [ rff > d e L SI | 9 ^tyoi -am- -
d y rj'', )Jytt a i e tj & v \ ytvt}8fii; a d e : yevof^ivoi: K \ 10 7totijaai':s~

d e y I 10/11 (ug firj vy. dv. > «f d »y ^ »• | | dvfyfyseovTOi a d e : avir *

iyxavtoi K (n(joa- x I) \ 12 fhiorxa^ : npoaiorxctq &, hie desinit e foL 2J9 ||
niaToix; : niaxtui d, + flii xi,v ayiav 9fov ixxXrioiav a cf. L | 13 ni} a'«:^*

> a I xal >d;14 ni'ad:>K| dxa^lav a y (v in rasura) ff # I S SI A =;
dxaiieti rel | 18 ovxog (post dipog. d) : xai avxog a, 6 xoiovxo^ tf, > 5
I A ] 19 Jj Xaixoi; > p | ifexxoi a L (communicans) S SI C : aJfxto^ d p K»-

> A I 21 dtf'OQi'C,ia»iuaav a d L (hie + xal) S SI C ; -$fotf«» xal p K cf. A .
ol 6. : 6 dt^df/ivoi p K A

6. Cf. n, 6, I. 8—9. Synodus Aotiocheoa 341

7. Cf. V, 17. I. c. 2* decemit: Ilavxag xov^ tia^

APOSTOLORUM V!ll, 47. 6 12.

k

6. Episcopus aut presbyter aut diacoDus curas saectilares ne
suscipiat; sin minus, deponatur.

7- Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus sanctum
paschae diem ante vernale aequinoctium cum ludaeis celebra-
verit, deponatur. 5

8. Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus vel quilibet
ex sacerdotali catalogo oblatione facta non communicaverit, aut
causam dicat et, si rationabilis fuerit, veniam consequatur; si vero
non dicat, segregetur, ut qui populo auctor Jiierit otfensionis et
suspicionem indiderit adversus eum, qui obtulit, quasi non recte lu
obtulerit.

9. Omnes fideles, qui ingrediuntur et scripturas audiunt, nee
vero perseverant in oratione et sancta communione, velut con-
fusionem in ecdesiani inducentes segregari oportet.

ID. Si quis cum excommunicato vel in domo siniul oraverit, i&
hie segregetur.

11. Si quis clericus cum deposito tanquam cum clerico simul
oraverit, deponatur et ipse.

12. Si quis clericus aut laicus, segregatus vel communicans,
abiens in aliam civitatem receptus fuerit sine litteris commenda- 20
ticiis, segregentur qui receperunt et qui receptus est.

b;:

3ral Tiuv Ifpctfi- yQttfiuvdxovov-
*■«>> /^' xoivuivovvi a(; 6f t v/tI.;
tgpia Ttu loip ij ttnoazpiifofxtyovi
»■ ^ r fifTaXfi^nv r^g fv/ttpiarlai
»tavai Tiva dra^iav tovtovi ano-
/S/.^rovi; yivfo^ai rrj; ixxAijOiai, ftw;
^v ^$ofto).oyr,aafifroi xal dn'^avtf^
^apTtoi'i fiixavftiui xal Tiapaxa'fJ-
arrii rijffir dttvtjBdiai avyyvio-
if^. Apparet, Constitutorem hunc
Canonem in usum vertisse ex eoquc
duos frcisse, pntnum de clericis, de-
iode de laicis dicentem.

8. dx tov xaraloyov r. I] Locutio
seu prorsus ejdem scu similis rcpc-
titur can. 1 5, 51, 6j, 70; a Constitutorc
autem iam 111, t$, $ adhibita est.

10— II. Synodus Antiocheoi c. a*:
Mtj ^^fivai dh xon-uivf-iv roli; axot-
yajvtjToi:;, firjAe xar' oixovi
avvflSonai; avvfvxfo^f^i foTi/i^
t(I ixxktjaitt ovviv^OfiivoK;, Mij6l iv
htQn ixxi.TioiH vnodixtoBai tovq iv
hip€( ixxXtjoin fiij avvayofthovs'
tl 6i tpaveiij m; rwv iTxiaxonotv,
TtptafivTfpcuv ij ificcxovatr 1/ r<f tov
xarovoi; zoii uxoitwr^Toii xoi-
votrivr, xai tovrov dxotvwvtixov
fivai uti avyxiorra tov xu%-6ya Tfji
ixxh}aiai;. Etiam ab hac canonis
parte Constitutor dopendet.

12 I}. Cf. syn. Antiocbena c. 6;
£p. Alexandri Alex, apud Thedoretum
H. E. I c. 4 ed. Gaisford 1854
p. II.

568

WSTlTirriONES

ly . El 6\ dgxoQiafiivog rj, ixiTeivic&co orrdJ b ag>offt6fiO!;
cot; tpevoaf/ivo) xal ajtarijOavrt IxxXijOlav &£ov.

«J'. 'Ebtioxojioi' fifj i^tlvat xazaktl^HxVTa rijv kavzov xa^t-
xlav htQft ijtijtridav, xav vjto xXetovtov dvayxaCrjtm, d ftrj rt?
r> evXoyo^ alrla ij tf xovto ffta^oftivtj avrov xoittv, <6c xJitlov xi
xigdo:; dvvafiivov avrov rolg ixtloe Xoyto tvae^tlag ovft^dJiXeaB^ai "
xal zovrc 6i ovx aq>' tavzov, dXXa XQlcei xoXXcov kxioxoxcav
xal xaQaxXfjoei liBfloxi;^.

u. El xiQ XQta^vxfQoq ^ didxovoc ij oXwg xov xaxaXoyov

10 xmv xXrfQixdov, dxoXtirpaq x^v eavxov xaQoixlav, tti; txegav

axiX9-oi xal xai'xeXdJg fieraoxac diaxgi^oi iv dXXtj xagoixia xaga

yvci/itjv xov idlov ixiaxoxov xovxov xfXtvofiev firjxexi Xeixovg-

\ ytlv, si f^dXiaxa XQoaxaXovf/ivov avxov ixavtX&ilv xov ixtCxoxov

ovx vxTjxovOfV, ixifitvmv xfj dxa^jLa' coc Xa'ixog fiivxoi kxtlOB

16 xoivmvdxco.

iq. El St 6 Ixlcxoxog, xap w xvyxdvotKid^ xag ov6iv lyyty-
adfiivog XTjv xax avxdbv oQia^ilOav agyiaf, di^rfxai avrove mq
xXrjQtxovc, dg>0QtC,i0&m cog StdaGxaXoc dxa§iag.

tCi'. *0 &vol ydiiotq avi^xXaxelg fitxa xo ^dxxiOfta tj xaXXaxf/i>
20 xxi^adfiEvoq ov dvvaxai tlvai ixlaxoxog t} xgea^xegog tj dtdxorog
Tj oXag xov xaxaXoyov xov Itgaxixov.

tTj'. '0 XW«*' ^ct^dit' r] ix^ij^Xrjfiivrjif i} tralgai' i} otxixtv jy
x<€v ixl axTji^g ov dvvaxai dvat ixlaxoxog tj XQta^vxtQog ^
didxorog tj oXmg xov xaxaXoyov xov hgaxtxov.
26 i&'. '0 6vo adtX<pag dyayoftevog rj ddeXifudfjt' ov dvvaxai dvat

xXtjgixog.

26 Lev. i8, i6.

I can. i3et 14 >■ p I ^ a d ^ : fit; rd I a ixxltjoiav a d : rijv ixxL
xov pK]5^>n^Z:*| noi^Otti a I nXtlov a d : nlior K I | 9 canones
15 et 1 6 in SI canonem XIV eHiciunl [ 11 dntASij i a ^ 6 I \ diaaiui d 1 1
diazin'^fj d a, -fiei y | 13 f/ : 13 /Jf, xal y, + xal a cf. SI | i7tave).&fiw b. I.
a d y j; : post intdxonov rel | iniaxonov a d I L A ; + avxov p K S Si C |
14 vnaxovoetsv y e # 1 | 16/17 ^y^oa/if »-oc a d p a : ).oyiZ,oiiBvoi; I, Xoyi-
oafifvoi rel | 17 dpyi'av : altttav tj, attlav d i m. | 6i^etai ^ 6 x v \
21 n>.wi > d I 22 can. 18 -20 > p | X^tfi^dviav f » I | 23 inl + rij; d a ; (
24 oktof > d j 25 dyayofiBvoi; ajf^v^ILSCA: dyo/Aivoi rel I
difkqi>t6^v : d^fAipjjv a rj x {ddtAiptirjv x i. m.), -\- ^ dd. ft

14. Cf. syn. Nicaena c. 15; Anti- oopolitam a. }82 de antiqua sanctione
ochena c. 18. 21. Patres Constant!- dicunt ac patrura Nicaenorum regula.

J

I

I

I

I
I

13. Sin autem segregatus fuerit, prorogetur ei segregatio, ut
qui mentitus sit ac deceperit ecclesiani Dei.

14. Episcopo non iicere parochiam atienam propria relicta
invadere, quamvis a pluribus cogatur, nisi causa quaedam ratio-
nabilis fuerit, quae eum hoc facere compellat, tanquam qui possit 6
ibidem constitutis plus lucri conferre verbo pietatis; hoc autem
non a semet ipso, sed iudicio multorum episcoporum ac cohor-
tatione maxima.

15. Si quis presbyter aut diaconus aut quilibet e catalog©
clericorum relinquens suam parochiam ad aliam abierit et omnino 10
demigraos in alia parochia commoretur praeter sui episcopi volun-
tatem, hunc iubemus non amplius sacris ministrare, praesertim si
episcopo ad reditum adhortanti non obtemperaverit, in ordinis
desertione perseverans; verumtamen ut laicus ibi communicet.

16. Si vero episcopus, apud quern versantur, pro nihilo ducens 16
cessationem adversus eos decretam, receperit eos tanquam clericos,
segregetur ut magister ordinis turbati.

17. Qui post baptismum duobus matrimoniis fuit coniunctus
aut concubinam habuit, non potest esse episcopus aut presbyter
aut diaconus aut omnino e catalogo ordinis ecclesiastici. 20

18. Qui viduam accepit aut eiectam aut meretricem aut ancil-
1am aut aliquam e numero scenicarum, non potest esse episcopus
aut presb}ier aut diaconus aut omnino e catalogo ordinis eccle-
siastici.

19. Qui duas sorores in matrimonium duxit aut fratris vel 26
sororis fUiam, non potest esse cleric us.

tjt in singulis provinciis episcopi illius
provlnciae ordinationcs faciant (Theod.
H. E. V, 9). Undc Pitra, luris eccl.
Graecorum raonum. et hist. I, 2, col-
ligit, eos canonem nostrum et sequen-
tem respexisse. Plane immerito.

i; — 16. Synodi Antiocheiiae canon
HI fere ad verbum cum his canonibus
consenlit, inprimis cum priore.

17. Cf. VI, 17. Canon in verbis
Pauli I Tiro, j, 2; Tit i, 6 nititur.
Constitutor autem praeceptum apostoli
interpretatur de duobus matrimoniis

post baptismum initis dicens, Similiter
Hieronymus Ep. 69 ad Oceanum; In
Tit. I, 6; Gennadius Dc cedes. doR-
matibus c. $9 (72), qui etiam ad ca-
nonem sequentem tarn prope accedit,
ut eum Canones apostolorum legisse
paenc suspicio oriatur. Alitor Inno-
centius I £p. ad Victricium c. 6 scribens:
in baptismo peccata remittuntur, non
acceptarum uxorum numerus aboletur.

18. Cf. VI, 17, 3; Gennadius I. c.

19. Cf. syn. Illiberit. c. 61; Neo-
caesar. c. 2.

U

570

CONSTITUTIONES

X. KXtjQixoq iyyvai; didovc xa&aiQdad^m.

xa. Evvovxog el ftiv i§ iyirjQelaq av&gcjytojv bfivtro Tt? If

iv dicayfidp d^nQid-i] ra ai'dQoiv r) oiizcag i^v, xai lariv a^ioq Lxi-

oxojcfjg, yivio&ca.

5 x^\ *0 axQcoTfjQidaag eavTOV (lij ■yivta^o} xXt]Qix6g' orrfl

vtvxfig ycLQ ioziv xai rt^g rov 9^€ov dtjfdtovgyiac ix^Qoc.

x/'. Ei rig xXriQtxbg mv havrbv dxQoaxvjQiaaij, TtaBtuQiicba
^ovevg ydg iariv eavrov.

xd'. Aa'ixbg tavrbv dxQoirrjQidoag dipoQiC,iodm irr) tqUx' hi'
10 ffovkog ydg iariv t^ iaviov L,mt}g.

xt. 'Ejiloxojtog 7/ jtgeC^VTtgog r; didxovog b xogrda ^ i;r<-
ogxigi j] xXoJty alovg xa&aigBta&co, xa\ //^ dfpogiC,io&<a * Hju jitQ
Tj ygaq^t'j' „Ovx Ixdixi/Oftg d)g ijr) to avro"' tooavrrog xd ot
Xotxol xXrjgtxoi.
16 3Cz'. Tcov tig xXfjgov jfageX&ovtoDV dydftcav xeXtiofttv fiovio-

(iivovg yafteli) dvayvaioTag xai ^dXrag fiovovg.

xC,'. *Ejiloxojtov 7/ jtgea^vTsgov jy didxovov rvytrovra jw(Jm>

afiagrdvovrag r) djriarovg ddix/jaavTag xai did rdji' TOiovmt

<po^elv i&tXovra xaf^atgtiaii-at jigooxdooofiiv ovduftov yog i}^$^i

20 xvgiog Tavra fcdWagtr, Tovvai'rlov 61 avrbg rvjirofjivog ovx or

ixvXTBV, „Xoi6ogo6ft£vog ovx dvreXoiddget, Jtadxcov ovx ijxii}lii''i

13 Nah. t, 9. — 21 I Petr. 2, 2},

2 innyla.; a I nf >• f i> 1 3/4 intuxoniii adpyf^SSlC;/:
axonoi SlLA, >ffJi'yx/i»»^|4 yti^afttu : yfviaBv « e' y L >
-|- x).riQt»6q A { A ittvtbv axp. a 1 5/6 avToipovrtjg a. \ 6 iitrf a d I :
^avzov p K I 7 d;tijvjttj()iua(^ a p a i) ^ I : -aaoi d, -tL<>t4 «' rd | 11 A
xnvog + iav uXtu ;■ f i> cf. I o a d : tnl p K cf. I | 12 aioii; > y » *
12,14 ?.Fyfi — x}.r,Qtxol et can. 26 ac 27 >• p 13 fxAixTjOfi^ : txitrtfif
xvpioi d L S SI A C cf. Nah. J, 9 | avro + fy l}k(t}>fi a Nah. | uloaifw;
+ dift)&ftvi\ 16 nttp(i.96yTiur a d I : :xpot}.^. rf ^ ♦, ny&o- td
13 fiovovg a rf c ci r (iorov rel | 18 a/^ofirfjoarra^ d I roiv ^d/74^ijMl
xuiv xotnviwv : zovtwv «•, Tovio y f # I, toitov #' | 19 fftikovxa a d ^ J
f^fjias b. I. a d ^ cf. L : >■ ^, post ravroc rel | 20 tuvta a d : revro K 1 : ^ d

H

L, -

^P 10. Cf. II. 6, I.

^^ 21 — 23. Idem dtfinil synodus Ni-

I caena c. 1.

1^^ 24. Hunc canoncm Constitutor ad

W^^ siniilitudineiu praecedentiuin cdinxisse

r videiur. Synodus Nicaena laicos sese

abscindentes non respexit. Lcootan
Castratuni dicit Athanasius Hist- Am-
norum c. 28 ne laid quidcm ijotninc
ad communtonem admittenduin to"'
Illc autem prava intentione stsc c»'
secuerat. Cf. Socr. H. £. 0. J6. E""

APOSTOIiORUM Vlir, 47, 20—27.

Clericus, qui d.it fideiussiones, deponatur.

2r. Eunuchus si qals per insidias hominum factus est aut in
persecutione truncatus tuit virilibus aut ita natus est ac dignus est
episcopatu, promoveatur.

22. Qui se ipsum abscidit, non fiat clericus, quia sui ipsius 6

• homicida est ac Dei opiticii inimicus.
23. Si quis clericus se ipsum absciderit, deponatur; sui nam-
que interfector est.

24. Laicus semet ipsum abscindens tribus annis segregetur,

quia suae vitae insidiator est. 10

■ 25. Episcopus aut presbyter aut diaconus, qui in fornicatione

aut periurio aut furto captus est, deponatur, nee vero segregetur;

dicit enim scriptura: Non vindicabis bis in idipsum; similiter et

IreUqui cJerici.
26, Qui innupti ad cierum promoti sunt, ex iis iubemus 15
Jectores ac cantores solos uxores ducere, si velint.
27. Episcopum aut presbyterum aut diaconum, qui fideles
peccantes verberat vel infideles inique agentcs et per ea terrere
Vult, deponi praecipimus; nusquam enim Dominus nos ista docuit,
e contrario ipse, cum percutcretur, non repercutiebat, cum male- 20
^kfUceretur, non maledicebat, cum pattretur, non comminabatur.

Sebius H. E. VI, 8, a Originem verba consuetudinem ex traditione apostolica

I

t^otnmi Matth. 19, 12 simpiicius quidetn
ac iuv<:nUius accepisse dicit ; de reliquo
autem eius facinus admiratur. Similiter
lustinus Apol. I, 29 de re sentit.

25. Similiter Ba&ilius can. 3 de dia-

cono fomicantc addens: dioti tifxaioi

^ott xavtuv, tois «n6 ^a&fiov nt-

9tTane6iai xovT«f> fiovtj) rtS i(j67tw tf/i;

seoijtiatwi ino^u'/O.atBui, axolov^ti-

lOtivTtuv tog olftai tijiv /| ''CX^i 'V

tfOfiiB fxtivw, tiS Ovx ixiixfiafti dli

4inl to avto, et can. 51: To xtna

x/.tj^ixox't «'<fi«9Pop/(!ir«»i' ol xavovfq

d^iBtvxo, xflfvaavTti; Htav inl roti

TtapannJovaiv vpi'^fo&ai ttfMw(tiav,

Tiji* fxnttuaiv Trji t'Tir/ptaia^, fttt iv

fiaBfiip TVYX<i*'oity, (iTf xai dxn^o-

&twijtqi vntjfiiain npoaxa^ttffoUv.

Leo ep. (67 ad Rusticum c. 3 haac

descendcre ccnsct. Revera temporibus
prioribus etiam clerici lapsi excom-
municabanlur vel paeoitentiae subicie-
bantur. Cf. Cypr. Ep. 64 c. i ; 65 — 67;
syn. Illiberil, c. i8. 67; Neocaesar. c. i.
Regula Dvx i*6. Aiq ceteroquin non
de omnibus criminibus, sed de nomi-
iMtis tantum intellegendus est, aut Con-
stitutor iit hac re sibi non constat.
Dcinde clerici saepius non solum dc-
ponuntur, scd etiam excommunicantur.
Cf.can.28-30,j2,j6,43,4J,$t,$6-$9,
62, 6j, 76. Nonnunquam, can. 5, 45, 58,
excommunicationem tanquam minorem
poenam statuit quam depositionem.

26. Cf. VI. 17, 2.

37. Cf. II, 2, 1; 24, 7; lustin. Nov.
133 c. II, et quae disputavi in libro:
Die Apost. KonslitutioHfn p. 185 sq.

ooNSTrnmoNES

xr(. El Tiq Maxoxoq tj jtQta^vreQog Tj Stdxovog, xa&aiQ(9eU
dixalwQ iiXi iyxXtjfiaai ^avfQotc, xoXfirjOtifv i^aipao&at r^s xore
lyX^tQta&Biorjq avTvJ Xeitovgylccg, ovroq xai>rajtaatv ixxoxrialfm
TTJg ixxXrjclag.
6 xfh'. El Ttg ixiaxonos 6ta XQfjf^<ov rfjg (*§(«'; Ttxvnjq cy-

xQaxijq yivrixai ij xQeo^vrtgog r dtaxovog, xai)-atQ(io&a} xal avrog
xal o x^iQOTOV}j6ac, xal txxoxziad-co xavxdxaaiv xai rfjq xotPtO'
viae, tog ^ifimv 6 fioyog vx tf/ov IlixQOv.

X'. El Tig ixlaxoxog, xoa/jixotg aQxovai XQ^i^^fvog, 6i txvrmv
10 iyxQaxijg ixxXr/Oiag ytvrjxai, xa&aiQtla&w xai ag}OQiQ^a&<o, xal ol
xotvatitovvxeg avxfS xdvxsg.

Xa. El xiQ XQ£<J^vxEQog, xaxaq^Qot'^Oag xot Idlov kxtoxoxov,
X^oQ^g Gvvaydyi] xa\ &vOtaOTi]Qiov ^xeqov xi'jS,^, (it^dhv xartyvatxwg
Tov kxtoxoxov hf evOf^Bla xal dixaioavvfj, xad^aiQdad^m mg fil-
IB opjcoc, xvQavvog /a(> iaxiv, xal ol Xoixoi xXtjQixol, oaoi av
avx(5 xQOGd^divTai' ol dh Xaixol d(fOQtC,t'o&Cfaav. xavxa 61 fuxa
filav xal 6ivxiQav rj xal xglxfjv xov Ixioxoxov xagaxXr^oiv yt-
vio^fo.

X^' . El xig xgea^vxtgog i) Sidxovog vxb ixtaxoxov Ytvijxat
20 it' dg)og(Ofi<p, xovxov /ifj e^elvai xag' kx^gov dex^fjvcu, aXX' ^
xaga xov d^oglaavxog avxov, el fiij av xaxa avyxvgiav xtXevxrjai]
o dqiogiaag avxhv kxioxoxog.

Xf' . Mrj6iva Tcor §Brcot> £xiox6xa>v rj xgea^vxigmv i) 6ia-
xovaxv dvev ovoxaxixcav xgoadlx^a&e ' xal ixi(pigo(iivan' 6i avxmv
25 di'axgii't'a&oiaav , xal lav ftev motv xrjguxeg xfjg tvOf^elag, xgoo-
dex'^o&woav, et 6e fajye, xa xgog xdg XQ^^^? avxolg ixixogrj^tj"
oavxeg tig xoivtoviav avxovq (tfj xgo<}6i§rjC&E- xoXXa ydg xaxc'
avvagxayffV yivexat.

X^. Tovg ixtaxdxovg Ixdaxov t&vovg ddivat XQ'l ^o»' i
30 avxolg xgd/xov xal r/yEta&ai avxov <og xt^xiXifV xai (trjdiv r^

8 Act 8, 21. 22.

2 in' a I favfpwi; d | ifpa\i>aaBni a d A I : ivaip. a, utf>aa9ai rel
6 ad canoneni 29 i. m. v | adnotant : f6ol ^vrav&a Avo fnnifita ini^yayt.
T^i xaftati/iaiwi; xal rf/i dxmtwyjjaiai; | 9 can. }0, }i, 33, J4 2> p I 13 avr-^
ayayd ( C, avvd^ft 9, avvaywy^i d /? | tiiJ^c a d a i; I : n^^n rel

16 iaiiy a d I L S C A : + tuoaiTutg <If K SI I xltjptKol + xal x

17 § a d » : > rel I noQaxi^rjaiv to€ inioxonov a 6 r} x ftv^\ 19 yfijyra^
{yfvofiivoi; d, tyitfto y) post iv dip. y t » x \ 20 all" ij : d).li p | 24 npoc-
ifX^a^f (+ ypafi^ittTwv a I) a d /. : -fa»ai rel, -f XP^ a* I 26 ta : r«i d ij

APOSTOLORl'M VIJI, 47, 28^1

573

I

28. Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus, iuste propter
crimina manifesta depositus, ausus fuerit attingere ministerium sibi
quondam commissum, hie penitus abscindatur ab ecdesia.

29. Si quis episcopus per pecunias huius dignitatis compos
fuerit aut presbyter aut diaconus, deponatur et ipse et qui eum 5
ordinavit, atque penitus abscindatur a communione, sicut Simon
magus a me Petro.

30. Si quis episcopus, saecuiaribus principibus usus, per eos
ecclesiam obtinuerit, deponatur et segrcgetur, atque omnes, qui
cum eo communicant. 10

31. Si quis presbyter contemplo suo episcopo seorsum con-
gregationem fecerit et alsud altare erexerit, cum nihil ad pietatem
et iustitiam pertinens in episcopo damnaverit, deponatur tanquam
dominandi cupidus (est enim tyrannus), et reliqui clerici, qui-
cunque ei se adiunxerint; laici vero segregentur. Haec vero post 15
unam et alteram vel etiam tertiam episcopi admoiiitionem fiant.

32. Si quis presbyter aut diaconus ab episcopo segregatus
sit, hunc non licere ab alio recipi atque ab ipso, qui eum segre-
gavit, nisi I'orsitan obierit episcopus, qui eum sequestravit.

33. Nullum peregrin oruni episcoporum aut presbyterorum aut 20
diaconorum sine commendaticiis recipite, et si scripta attulerint,
inquirantur, et si praedicatores sint pietatis, recipiantur; sin minus,
<quae sunt necessaria, suppeditate eis, nee vero eos ad communi-

uem admittite; multa enim per subreptionem Bunt.

34. Episcopos singularum gentium scire oportet, quis inter 26
«os primus sit, eumque existimare velut caput eE nihil magnum

S9,80 Iv ttvtolg : havroli; a ^ ft v ^

a8. Similis synodiAntioch.canoalV;
'snodo Constitutor distincte de iniusta
^epositionc ac nianifcstis criminibus
loquitur. Hie canon accuratius com-
pendium est canonis Antiochena. Cf.
^uae exposui in libro laudato p. 184.
39. Diligentius vel longius de eadem
re agit synodus Chalccdonensis c. 2.

31. HuQC canonem canone V synodi
Antioch. niti praesertim initium ostendit.
3a. Idem et fere iisdem verbis de-

fioit pars prior caoonis VI synodi Anti'
ochenae.

}}. Synodus Antiochena c. 7: fitj-
diva avtv fiftr^vtxwv d^xfoBat rwv
4h(vr. Hunc canonem Constitutor
araplificasse videtur respiciens cano-
nem eiusdem synodi sequentem ac quae
ipse U. s8, I. 2; VII, 28. 4 dixit, CL
etiam supra can. 12.

34. Constitutor canonem IX synodi
Ant. in compendium redegit, omittens

;074

jteQiTTOv XQavTHV^ avBv T7? huivov yvcofiijc, Ixflva <?€ ftova
txttOTOv, oaa t^ avrov xaQoixla ixi^diXei xal roJ? vx avrifV
Xaigaig' dJLia fiTjde Ixelvog avev rfjc xavrtov yvaifnjg xoulxca rt'
ovTcaq yiiQ ofiovota tarai, xal do^aod-rjaerat 6 &s6q Sta Xqioxov
5 £»• TO) ttyiq} xrBVfiart.

Xe. 'Exioxoxov (it) roXpidv lS,m reov tauTOV OQcov x^^Q^*^***'^^^
xotelo&ai e^ Tag fifj vxoxufiivaq avxm xoXiig xal xoiQog' el 6s
iXeyx^f^h Tovro xtxottjxioq xaQa rr/V t(5v xanx^vTOir rng x6X(ii
ixeivas ^ tuq x^^Q^? yv(6fiTji\ xaO-aiQtloB^oj xat avrog xal ovg

10 ixttQOTovrioav.

Xz'. Et xiq 3jf/poroJ7/i?f}c Ixloxoxog (irj xaradtxoiTO rfjv Xfi-
tovgylai' xal ri^v tpQOvrida rov Xaov Tt/t> iyxtiQiO&iloav avrtp,
TOVTOV (opmQianivov xvfxdvBiv, tmz or xaxadi^rjxai' maavxaiq
xal xQta^thtQog xai diaxovog. el 61 axeX&dtv fir} dtx^^eir), o^

15 xaQa xijv iavrov yvcifi^v, dXXa xaga xrjv xov Xaov fxox^rjpiat-,
avxog ftkv laxca ixloxoxog, 6 de xXrjQog xfjg xoXsatg d^oQi^tij9a>,
OTi xoiovxov Xaov awxoxdxxov xat6evxai ovx iyivovxo.

X^. AtvxiQOV xov Jhovg Cvvo6og yu'io&a) xdiv ixtaxoxiav,
xa\ avaxQtvixcoaav dXXt'jXovg xa 66yfiaxa xF/g svae^elag, xal rag "^5

'^0 ifixtxxovaag ixxXr^aiaaxixag avxiXoyiag 6iaXvex(o(iav ' axa§ pttf> xif^^
xixagxt] k^6ofid6i x^g xtvxtjxoaxfjg, 6£vxeQ0P 61 'yxiQ^tgexalovi^^
6o}6sxdT^].

Xrf. ndvrmi' tc3v ixxXrjaiaaxixdov xgaytidxatv 6 kxlaxoxo(^^^
tx^Tca xiji' ^)govrl6a, xal 6iotxdxa> avxa dtg d-tov i^ogcovxog' ui^ ^

2^1 igtli'at 6t ttvxm a^extgl^eoB^al xi i§ avxdiv ^ avyyet'tair idiotic ■ j
xa xov &eov ;fa(»/5c(j^«t • si 6s xtt'tjxsg foaiv, ixixogijytlxo} to^-xffi'
xivTjOiv, aXXa ftrj xgoffdau xovxoav xa xf^g ixxXfiOlag axe/ixoXtlToo ^

I fiova (jiovor a) a d ^ L : + nparrfii' (noiffy I) ret ( 2 tavtov a y
4/5 it 9t6i — nvivfiatt a d L S A : o ;iar>}(> xal 6 viog jtnl to ayio*^
n%'(v(ia yel^x^tici. Q^-\-b natrjp — nvevfia a«fxrfI,Lni-
etiam d ] 6tu Xft. — nrsv/aait > SI | 4 Xptatov : xvplov a rf I, rov xv x {
6, r<ff ■>■ a rf if I 6 aviov d «f | 7 xai : jJ d | 8/9 ytwfiTjv post nnpa Tijv p |
11 can. }6-43, 4S— 47 > P I xaraifix^'j d I 13 tt<fOpia/ifvov a d, sk
plerumque | 14 dfx&ij d | 16 avrov d I \ napa >> d | 16 ttir iarm : /^rvcrv
a d f I 21 ^Ynep^fperafov : + L m. oxtw d | 22 JoKftxarfi '• > f, -\- tovt'
iaur (+ xaz' Alyvnxiovq firjvig *Pauty>l devtiprt I) xara potfiulovt oxtv-
fi(fiw ivdtri Y ^ 'f cf- L (quarto Idus Oct.) | 28 ndyrmv > d | 24 euf +
tov fi X \ 2b avtov /i ij \ ri (rt; 9) atpfT. y c * cf. I | 26 watv a. tiatv d
y < 1 : ihv rel | imxoprjYtiToi h, 1. a cf. L S SI : post nivnoiv rel |
27 dnffjtTtoldttu v |

I

APOSTOLORUM VIW, 47, 85—39.

sine eius sententia facere, unumquemque autem ea sola agere,
quae ad suam parochiam et villas ipsi subiectas pertinent; sed nee
praeter omnium conscienttam. ille aliquid faciat; sic enim con-
cordia erit, ac glorificabitur Deus per Christum in sancto sprritu.

35. Episcopum non audere extra terminos suos ordinationes 6
£icere in civitatibus et pagis ipsi non subiectis; si vero convictus
fiierit hoc fecisse praeter eorum seiitentiam, qui civitates illas aut
pagos obtinent, deponatur et ipse et ii, quos ordinavit.

36. Si quis episcopus ordinatus non susceperit officium et
curam populi sibi commissi, hie sit segregatus, donee suscipiat; 10
similiter et presbyter et diaconus. Si vero egressus non receptus
fuerit, non propter suam voluntatem, sed propter populi malitiam,
ipse quidem sit episcopus, clerus vero civitatis segregetur, quia
eiusmodi populi inoboedientis eruditores non fuerunt.

37. Bis in anno synodus episcoporum fiat, et inter sese 15
dogmata pietatis inquirant atque incidentes controversias ecclesia-

I'Sticas dissolvant; semel quidem quarta hebdomade quinquagesimae,
secundo vero die Octobris duodecimo.

38. Omnium rerum ecclesiasticarum curam habeat episcopus,
easque administret velut Deo inspiciente; non autem ei liceat 20
quidquam ex iis vendicare vel propinquis suis donare, quae Dei
sunt; quodsi pauperes sint, velut pauperibus suppeditet, nee vero
praetextu eorum vendat, quae sunt ecclesiae.

>

inpritnis voces tna^la et fD/ipoTtoli^
ac verba xara tov d^^alov x(tartj-
oavxa luiv naxiitaiv fi^wv xavova,
quibus patres Antiocheni ad regulam
[vel consuetudtnem antiquam provoca-
venint, quae apostolis autem minimc
atlribucDda erant.

3 J. Eodem raodo Constitutor cano-
ncs XUI et XXII illius synodi in usum
Kium vertit. Similia autem iam antea
synodi Ulibcritana c 24 et Nicaena
c. 16 pracceperunt. Episcopi Aegyptii
Ep. ad Meletium dicunt de lege pairum
et propatrum constiluta secundum di-
vinum et ecdesiasticum ordinera : in ali-
cois paroeciis non licere aiicui episco>

porum ordinationes celebrare (Routh,
Reliquiae »acrae ed. II I. IV, 92).

36. Canon reddit canones XVIII et
XIX synodi Antiochenae decurtatos.
Modo Constitutor regulam etiam ad
presbyteros et diaconos retulit atque
sententiam de clero urbis episcopum non
recipientis addidit. Cf. syn. AncjT.c. 18.

37. Idem et partim eisdem verbis
praecipit synodi .\ntiochcnac canon XX,
quern Constitutor baud dubie trans-
scripsit. Cf. syn. Nicaen. c. 3. —
ntvtfxoatrfi] i. e. temporis a pascha
usque a pentecosten.

38—41. Hi canones nituntur cano-
nibus XXIV et XXV synodi Antio-
chenae.

576

CONSTITUTIONKS

X&'. Oi xQsO^VTfgoi xal ol dtdxovoi arev yvoaptriq TOtJ ixi-
oxoxov fir/dh' IxtttXtiToaav (wro^ yoQ kaxtv 6 xextGxfVftivoi
Tov Xabv xvqIov xal tov vxhg rdiv tpvxoii' avtcSv Xoyov axatrfj-

6 ft. "Eorat tpavegh to 16ta rov intCxoxov ytQayf/ara, ffyc xai

Idia tXBi, xai (fai'iQo. xa xvQiaxd, i'ra i^ovoiav txn rdSv Idlaw
xtXtvzfDV 6 Ijtlaxojiog tog fiovXexat xal oI$ ^oiXizai xaral^ipai,
xal fiij :jQoq>doti xcoi' IxxXrjOtaoxixcSt' JiQayfuhmv diaxlxxitv xa
rov Ijtiaxojiov ead-' ore ywalxa xal xaTdai; xixxtjfidvov f} avy-

10 ytVBtq jj olxhaq' Sixaiov yag xovxo „yiaQu &eqi xal dv^gaixoii",
x6 fiTJxe xrji> ixxXrjoiav ^fjfilav xiviz vjiofiiviw ayvola xwv xov
ijtiCxoxov XQay/jdxov, M"^^ ^o*' ixioxoxov i} xov^ avxov O17-
yti'ilq nQog>doH riji ixxXijOiac drjutvto&ai, rj xal fig XQayfiaxa
ifixlxxetv rovg avxw diafptQOVxac, xal xov ecvrov O'dvaxov 6vO-

16 <p]Hloi xfQt^dXXtaBai.

[ta. nQUGtuiiOontv xov ixioxoxov i^ovalav ix^tv xdHv rf}^
kxxXrjoiaq xQayf/axoiV d yag xdq xi/tlaq rmv av&Q<6xan> ipvxas
avTO) xioxtvxiov, xoXXm av dioi xtgl x<ov XQ^iftdxmv hfxtXXta&at,
dioxe xaxa xtjv avxov i^ovalav xdi'xa dtoixilad^ai xolq dtofift'Otq

20 6ta x(ov XQiO^vxigwv xal xdiv diaxormv xal ixtxogtjytia&ai {iixh
<f>6^ov &tov xal xdatjq evXa^ilag' fitxaXafi^dvitv St xal avxov
xdiv dtoi'xmr, tlye dioixo, elg rag dvayxalaq avxov XC^^^-? ^
xdiv ixi^evovftivoiv ddeX^cSi', coq xaxa fitjdiva xgoxov avxov^
voxigttaQ-ai. 6 yag voftoq xov 9-tov 6uxd§axo xovg xcp &v<H'

25 aoxr^gim xagafitvovxaq tx xov &vaiaoxi]giov xgiqpfOd'at, ixflxtQ
ovdh axgaxi(6xr)q idlotq oifxjovioig oxXa xaxa xoXefiloii' ixitpegtxai.
fi^'. 'Exloxoxoq 7} xgto^vxegog i] didxovog xv^oiq OxoXdymv
xal fii&aig 1} xavoda&m 7/ xaf^aigdad-a).

fiy'. 'yxoSidxorog i] dvayvaiaxrjg »y ipaXxr^g xa ofiOia xoidiv

80 Tj xai'^ado&of t} d^ogi^iad-o}' dtoavxatq xal Xa'ixog.

10 Luc. a, 52. — 24 Deut. 18. — 25 I Cor. 9, 7. ij.

3 Tov xvfJov y d f I \ 3/4 dnaixiiaoftfvos d | 6 Ij^oi d, {/?/ // y
itVQiaxa : xxQta xal d, tov xvqiuxov ^ \ Xv a 6 k v ^ \ rtuv iSimv : rik
idta d, > y .¥ I 7 tuf fiovXtxai xal > a /? 1 oJf . . olq : oi<; . . tut rf i ij
^ /4 V ^ I 9 or* -f- xal a ^9 t) \ yvvaixai; d | xixxt/fiivog d | 12 /iijrj rov
iniaxonor > a | 18 *al > «r cf. L | 14yl5 iva<p>ini'aii c ^ I cf. L S | 18 n«-
ctfvftat fi I Hot : + ftS?.i,ov I { 19 dtotxiToB^ai : -f /<fTa tpofiov ^eov a.

i

APOSTOLORUM VI 11, 47, 3!t— 43.

577

W

39. Presbyteri et diaconi absque sententia episcopi nihil per-
jigant; ipse enim est, cui com missus est populus Domini et a
<]uo de animabus eorum ratio poscetur.

40. Manifestae sint res propriae episcopi, si tamen proprias
babet, et manifestae res dominicae, ut potestatem suarum habeat 5
episcopus moriens, ut, sicut vult ac quibus vult, relinquat, neque
occasione rcrum ecclesiasticaruni intercidant res episcopi, qui non-
nunquam uxorem et filios liabet vel propinquos vel famuJosi
iustum enitn iioc est aptid Deum et homines, ut neque ecclesia
<ietrimentum patiatur ex ignoratione rerum episcopi, neque epi- 10
Scopus vel eius propinqui praetextu ecclesiae proscribantur, neque

in causas incidant, qui ad eum pertinent, atque eius mors infamiae
subiaceat.

41. Praecipimus, ut episcopus potestatem habeat rerum eccle-
siasticarum. Si enim animae hominum pretiosae ei credendae 16
sunt, multo magis eum oportet de pecuniis mandare, ita ut ex
eius potestate omnia dispensentur indigentibus per presbyteros et
diaconos atque suppeditentur cum timore Dei et omni sollicitudine,
sed ipse quoque percipiat, quae opus sunt, si tamen indiguerit,
ad necessarios suos usus et fratrum, qui hospitio suscipiuntur, ut 20
nulio modo inopiam patiantur. Lex enim Dei constituit, ut, qui
altari adsistunt, ex altari vivant, quandoquidem neque miles suis
stipendiis arma fert contra iiostes.

42. Episcopus aut presbyter aut diaconus aleae vacans et
ebrietati aut desinat aut deponatur. 2fr

43. Subdiaconus vel lector vel cantor similia faciens aut de-
sinat aut segregetur; similiter et laicus.

sed ctJara punxit, 4- xal y <f f #' | 20 ruiv sec a d ^ : >• rel | xal sec a «

1^ »j jr ^ : >■ rel I 21 xal sec > a /*»;»• | 22 Iffflat; post aSdtptuv d y t
i{ # I 23 avTOv; : avrbv d ^ | 25 napa/ne loiTtti; a d : vnrjpfzovvTti fi ^,
xpoofdptvortai {ngoofVidQ. a) rcl cf. I Cor. 9, 1} I 26 arcancurijc a d :
-f noti K 1 cf. I Cor. 9, 7 | 27 a;(o/.a^o»Ta d I 29 ra >- a | SO cu;. xci
JUrtico; y>- X k

39. c£ n, JO— 31.

40 — 41. Hi duo canones ad verbum
fere e canonibus Antiochenis laudatis
dcsuniplj sunt.

FOHK, DlDASC. BT CONSTIT. AP. I.

4a— 4J. Cf. II, 2, i; 34, 7. Simi-
liter Synodus Dliberitana c. 79; Ps.-
Cyprianus Adv. aleatores.

37

CONSTlTTTTrOireS

ftd'. 'Exlexoxog Tj jtQBO^vtsQog tj didxovoi roxovq dxatrmv
Tovc dfxi'ti^of/ivovi; i} xavado&w j} xa^aiQelo&m.

fit. 'Exliixoxog i} xQso^vrsQoq // didxovo.; aiQixixoli; awiv^a-
fiBVOi ftovov aqoQi^^af^toaav bI ds xai ijrtTQtipav avrotq eic xiry-
6 QtxoH ivegyijoal tt, xa&atQfla^cooav.

fig'. ^Ejtloxoxov t] XQBO^vxiQOv T) 6idxovov alQtTixmv 6t§a
fitvovQ fidjiTtafia rj &vaiav xad-mQetad-ai JtQoardaaof/ev. „Tig"
yccQ „ovfi^(ui't}Oig Xgiarov ngbq BeXlag; r} rig /leQlq xiorm (lira
dxiarov".

10 ^C'- Exlaxoxoi tj xgeo^vrego: rov xaxa akij&etav txovra

ffdxrio/ja iuv dvco&ev ^axrioi], tj xov fisfioXvOfjitvoi' xagd xrov
aOf^wv iav /itj ^ojrxlai;], xa^aiQfladm tag ytXmv xov Oxavgbv xai

T02' Tot5 xvglov &difaxov xai (iij dtaxgivcoi) hg^ag tpetfdiigtatv. «

(ATj'. El xtg Xa'ixog X}]r tavxov yvralxa ix^akcov txigav Xd^o^^^

15 ^ xagii dXXov dxoXfXvftlvrjV, d^ogiZ^a&<o.

fi&'. El xtg ixioxoxog rj xgeo0vx£gog xarct xfjv rov xvgio^mm
6tdxa§tv fiij iiaxxlaij tig xaxt'ga xai viov xai ayiov xvivfta, nllt i
elg rgtlg dvdgxovg i) tig xgtlg viovg tj fig xgtlg xagaxXrjxovt^^
xaff^aigeiod^oi.

20 v. El xtq txlaxoxog i} xgea^vxfgog fti] xgia ^axxicfiaxa (ii

jfivfjaioK txixaXtOfj, dXXa tr ^djixiOfia xb elc xov {^dvnxov n
xvglov di66(i£j>a)', xaQaigtio^a' ov yag ilxtv 6 xvgiog' Eig x\
B^dvaxov fiov ^ttxxioaxe, dXXd' „nogtv9ivTeg fiai^fjxtvaaxs xdv)

I

7 I Cor. 6, 15. — 21 Rom. 6, 3. — 23 ML a8, 19.

^ (1^ >

3/4 ovrtv^afitvoi d : -fitto; a K I , 4 dtf<ogit.iii9ataav a d S : -ta.^^— ^«''
K I I ^ntTQiyffv K, ^niT()i^'fitv I j 5 re >> d L SI | xa9ttt(>tin!^a>aav a 6 1^^^
-eialiia rel 1 6 iitioxonoii tj itpfaflvtfpog d | t/ diuxoi'of a e ^^ I S SI A '
^ rel I 8 Xyiozoi d y i & Ih : XgiattL rcl S. S. | ^(Ki'av A \ ntariSv f i*2^ /
10 can, 47—50 >• A C, can. 48 > SI | 11 fit/iokvuM^yov a | nufid : v.s^«
<J * I I 13 ipfv6wv Ifpiuiv d I 14 ixfialltiiv p ^ x, ix^aD.tav a ^ n .^ /
hafirj S, tA^ft ^ j 15 nuQu. ipydftfiv^: vno I, nap' rel | 17 fianzian
d (post nvfv/ua d) X V \ diJ.a + ^ p ^ | 18 tirdpxovi : Ttaripa; y f * I
ij fJg . . >i fi'; 2 d p y ^ f/ V i 1 : xai . . xai f, i} . . !j rel | 21 innuiaot
d <r ] tik).a : o/A' /* y f 1, xai /i^ a i ro a d p f ? * J" : >■ rel | 22 xvQitu :
■j- ^fiiv d 1 L, -|- ffudiv S SI ] 23 ^anti'aaze : ^ttTrri^eadf avtovi p !
23/1 a'AAa - ovrovi : dX).' p

I

)

)iscopus aut presDjter am aiaconus, qui usuras e
ab iis, qui mutuo accipiunt, aut destnat aut deponatur.

45. Episcopus vet presbyter vel diaconus, qui una cum h;ie-
reticis oraverint tantum, segrcgcntur; si vero etiam permiserint
eos tanquam clcricos aliquid facere, deponantur. 5

46. Episcopum vel presbyterum vel diaconum, qui haereti-
corum baptismum acceperint vel sacrificium, deponi praecipimus.
Quae enim conventio Christi ad Belial? aul quae pars fideli cum
infideli?

47. Episcopus vel presbyter si eum, qui vere habet baptismum, 10
iterum baptizaverit, vel eum, qui ab impiis pollutus fuit, tion bapti-
zavcrit, deponatur tanquam deridens cruceni ac mortem Domini
neque discernens sacerdotes a Hdsis sacerdotibus.

48. Si quis laicus uxorem suam expellens aliam duxerit aut
ab alio dimissam, excommunicetur. 15

49. Si quis episcopus aut presbyter secundum Domini con-
stitution em non baptizaverit in patrem et filium et spiritum san-
ctum, sed in tres principio carentes aut in tres filios aut in tres
paracletes, deponatur.

50. Si quis episcopus vel presbyter non tres mersiones unius 20
initiationis fecerit, sed unam mersioncni, quae in mortem Domini
detur, deponatur; non cnim dixit Dominus: In mortem meani

44. Similiter synodi Arelatensis I
c. 12, Nicaena c. 17. Synodus Illi-
beritana c. 20 etiam iaicis faenus inter-
dixit. Cf. Funk, GtichicbU des kirch-
lichrn Zinu'erbotes 1876.

45. Sj-nodus Laodicena 0.35: "Or<
oi5 Sil a'ipinxoli ^ a/iafiartxaTi aw-
tvxio9at, Cf. ciusdcm synodi can.
9 et J4.

46. Cf. VI. IS. 1.

47. a. VI. IS. 2-4.

48. Cf. iyn. llliber. c. 8—10; Arelat.
I c. 10.

49. Cf. VI, 8. 2; 10, 2; 26, 1; Ps,-
Ign. Philipp. 2. Vigtlius Ep. II c. 6
(Hard. Cone. coll. U, i4}2): Si quis
episcopus aut presbyter iuxta praecep-
tum non baptizaverit in nomine patns
et lllii et spiritus sancti, sed in una
persona trinitatis aut in duabus aut in
tribus patribus aut in tribus iiliis aut
in tribus paracletis, proiciatur de ecde-
sia Dei.

50. Respicere videtur Eunomiutn
ciusque sectatores, qui baptismum uni-
ca mersione peragebant. Cf. Sozom.
H. E. VI. 26.

87*

CONSTITUTIONES

TO i&v^, ^ajtxlC,ovTig avroig ilg to orofjd tov xargog xcu tov
vloi) xal TOV aylov Jtvevfxaro:;".

va. El xiq ijrioxoTiog rj ytgto^vxeQog t] didxovog i^ oXto^ tov
xaraXvyov tov ItQazixov yofiov xai xQhtSv xaJ oivov oiy 6t
6 acxrjOiv, aXXa 6ia ^diXvgiav dxix^zat, ijttXad^ofitvos, on „xat>ra
xaXa Xiav'' xal ort „aQaiv xai &^Xv inohjGtv o ^bqq xbv av-
S^Qcajtov", dXXa ^XuOqujpLoiv dia^aXXu xijv dr^fiiovQyiav, tj diog-
d-ovo&^co ij xa9-atQtio&-a} xal rr/^ ixxXtjalag ajio^aXXio&co' dm-
avxmc. xai Xa'ixoq.
10 r/9'. El xtq kxloxojioq /J JiQiG^vxhQoq xbv ixiCxQiipoma axb

a/iaQxlai; ov jtQoodtxtxai, aXXa ajto^aXXtrat, xad-atQtla^o), oxt
XvJrel xov Xqioxov tov ttjrovxa' „XaQa yivkxai Iv o^Qavm ixi
evl a/iaQX(uXo'i f/exavoovvxi".

vy'. El Tiq ixlaxoxog fj XQealivxegOi: tj diaxoi'og Iv xatc
16 TjfiiQatg xdjv loQxmp ov fitxaXaffffdt'ti xgediv xal oh'ov, xa&at-
Qdo&m d>c „xexavxijgtaafiivog xtjV avvilSrjGiv" xal ahiog oxav-
ddXov noXXoli yivofievoi:.

r6'. EX rig xXrjQixb^ tv xaxijXeicp tpcaga&y ioi^ltav, dg>ogi-
^ia&-03, yiag£§ xov Iv JtavdoxBifo iv bdvj 6(' dvdyxrjv xaxaXvfiv.

B Gen. i, ji. - (i Gen. i, 27. — 12 Luc. ij, 7, — 16 I Tim. 4. 2.

2 nvfv^axoi; : + ^wi ciirff ^ ^wftalwv *{JOTf< ixxlrjaia x, eadem
praemissis verbis rp/n /tanzlafttna ayri tov tpfii xatadvaeti exhibcl i. m. |,
addunt d (inscribens Tiii.ov /?' x^) a d ly S SI ex Collectione canonum lo-
annis Scholasiicl tit. 36haec: JtJaaxfaftat /iSvroi /^annyofitroi, oti o (>■ d)
naTtjp ovx farai'ftw&Tj ovrt yh'rijatv r;it/<f«ffr dv9pw7iov, ovtf df th
nvfv/ia to ay tov av&ptano^ iyivfio, dk?.' ovrt to (> a) na^oi vniottj,
oi yatQ iaaftxcu^tj' i)xtpwaato Si tov xooftov {tov x. > of) r^; ^t<-
xftfitvfji opyviT o fAovoyeviii vio^' iytjV&ptintfae yap tptkayBptonin i^avtiS
ctjjfxa ix nao&h-ov dvan).aaas;, ^ aotpia yop (-}- tprjoiv a) ifixoSofitjatv
^ai/r^ oixov <»,• titjfiioi'fjyoi- aravgov dl vnf^ifivf* ixdv, ^^f/Aorro di tor
xoafinv r^i," ^nixfifihtig o(>y^s" [ittntiZ,6^if'^a ovv eii to ovofta tov narobi
oi'X vis dv&^(Konov yevoftivov (jytraftivov a) i} na&ovioi, fti 6i to orofia
tov vtov wc vnoatdvtog yfvvtjaiy, cue vnoftfivavtoi atavpov, tie tiixo-
^avortoi xal draaidvrog, fig to ovofja df (> a) tov ayinv (> a) nvtv-
fiaiog wi o/uoovoiov {bfxoovqUo d) natpl xal v\^' ol 6% ftfi ovtatg /tanti-
Zovteg uii dyrooi\-TFg to fivattiQiov tin fvatfieiK; xa9atpfia&<attiv (hie
desinit a, rf addit scholium de Irtbus baptismis, d S SI ea quoque exhibentes,
quae iu Collectione loannis tanquam canoa apostoloruni 51 legunlur, fortasse
etiam tj, pergunt): 'O tov nattga nenov^fiai liyatv doffitl ^lovdaiwv
^ttQvtfiiov (dofpij- tovdaiov ^apvtfpa d), /ifta Xptatov xal tov natff

APOSTOLORUM VIII, 47, 51-54. 581

baptizate, sed: Euntes docete omnes gentes, baptij^antes eos in nomine
patris et filii et spiritus sancti.

51. Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus aut quilibet
e numero clericorum nuptiis et carnibus et vino se abstinet, non
propter exercitationem, sed propter detestationem, oblitus, quod 5
mnia valde bona et quod masculum et feminam fecit Deus hominem,
sed blasphemans accusat creationein, aut corriga^ur aut deponatur

et ex ecclesia eiciatur; similiter et laicus.

52. Si quis episcopus vel presbyter eum, qui se convertit a
peccato, non recipit, sed eicit, deponatur, quia contristat Christum, 10
qui dixit: Gaudium oritur in caelo super uno peccatore paenitente.

53. Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus in diebus
festis non sumit carnem et vinum, deponatur, ut qui cauteriatam
babei conscientiam muitisque causa sit scandali.

54. Si quis dericus in caupona comedens deprehensus fuerit, 15
segregetur, praeterquam quod ex necessitate in itinere divertit in
hospitium.

nfoo^lav 6 Je tov vlov dpvov/isvot rdv ftovoyer^ 61 ^ftStg aapxw&tjvat
m2 atavpiv vnofte/ievt/xiyai ^eoitaxoi; iarl xalttSv ayimv nolifttoi' 6 6h
ro nvfvfia t& Sytov nazipa SvofxalQwv ^ viov dvemavrmwv iaxl xal dvo^rot'
6 yip vlo^ awS^ftiovpybg T<p narpl xal avvd-povog xal avvvofiod^iT^g xal
xfir^s xal r^{ draardofwi ahioi, xal to nvtvfta to ayiov oftoovatop
ttitifti ' iip* ^/itSv yap Hlftaip 6 /idyog i^tjpev^aTo, andaaq rip Xa<u nXdvov
*ttl iotaxov xal novripbv elg havthv to nvtvfia, xal ?va rtwwftov slvat
flvap^ae xif Btov, noth dk xal t6 nd9oq tov Xqiotov xal ttiv yiyvtjaiv
xtfixoy/a^. Vfteig ovv, w inlaxonoi, ilg ?va naTipa xal vlov xal ayiov
JtrtSfta zplTOV fianTlaare xara t^v tov xvplov yvat/i^v xal zijv ^/lerepav
ir nvev/iini Jiara|iv. | 6 dia >» a | intkavdavofisvog a | 6 apptv a | 8 dno-
fiiAioBm X, ixfiaXXia9<» d | 10 npfa^vzipog + 6idxovoq d | 11 dXXa a p
S f X : diX rel | 12 Tbv pr a d /u I : >- rel | tov sec ]> a | tlnovra + oti
d a I I iv 4* 7<0 if 9 I 16 (itzaXanfiavoi d | xal : ^ d I | otvov a A S SI C A :
+ ftdfXvoaonevoi xal ov di aaxtjaiv rel | 16 t^v a d : + idiav p K I I Tim. |
'7 yevofievog d fi X, ylvtTai p | 18 ^ptogaBy a p ^ : -d^elri rel | 19 nav-
^oxaitf + xal d e 5 | 6t dvayx^v post xotuX. fi y | xaTaXveiv a d : xata-
^looartog fi 6, xaraXvovrog lel

jlXf. VI, 8, 3; 10, 2; 11,5— 6; 26, 3. 393 c. 26: Ut clerici edendi vel bi-

3a. CL II, 12—18. bendi causa tabernas non ingrediantur

53. Sententia legitur V, 20, 19. Verba nisi peregrinationis necessitate (Mansi,
^*fti«i cxatnSdXov Constitutor II, 10, i Concil. coll. Ill, 923). Synodus Lao-
^V3tetpol^vit. dicena c. 24 universe: oti ov 6ti lega-

54. Similiter synodus Hipponensis Ttxovg . . . . elg xanrj'/.tlov etaiivai.

582

CONSTITUTIONES

VI . El xii xXrjQixog vjiQlCfi tov ixhxoxov adixcoq, xa9ai-

Qtlo&OD. „"4p;fO»'Ta" yap, 9>iy<J/, „tov Xaov Oov ovx tQtl^ xaxm^".

I'c'. El Tiq xXifQixbg v^Qloti XQiO^vxtQov tj didxoi'ov, atpogi-

6 »'£'. El Tiz xXrjQixbq xoHpov ij X'^^^*' ^ tv^Xov tj rag ^ctCtig

xixkrffiiivov x^^^^'^Xi' a<f>OQiCioB<o' a>aavT<oq xai Xaixog.

vr(. 'Exloxonog t) jiQtolivtiQog dfitXoiv tov xX^qov ^ rov
Xaov xai fitj xaid&vcov avrovg rijV tvoi^eiav a^OQi^io^co, Im-
(/iv<ov di xfj Qft&vfiin xa&aiQilo&fO.
10 vB-', El rig ijtlaxoxog *} XQeo^mtQog, Ttvbg rdiv xXrjQixdii'

ivStovg ovxog, (iff ijtixoQTjyft xa dioi>xa, dq:oQt^io9^<o' Ixiftevtov
6i xad-atQilai^a}, tog q)ovfvaag xbr adiXgjov avxov.

s'. El xig xa tpevdtjrlyQatpa xmv dof^icav ^t^Ua tag ayia Ixt
xfjg ixxXtjOlag 6rifi00{£Vtt ixi Xvx^ xov Xaov xal xov xXtjqov,
16 xaffaiQsioStQ).

5«'. Ei xig xaxtjyoQla yivfjxai xaxa ntaxov xoQvdctq ij ftoi-
X^ag ij aXXt}g xwbg dxfjyoQtvf/ivrjg JiQa^eayg xai kXiyx^* fh
xXr^Qor ftfj xQoay^c&oj.

0. Ei xi'i xXrjQtxbg dta (fio^ov dvd^Qcoxtvov 'lovdaiov ij
^^"EXXTjvog ij algexixov aQvt^orixai , el fih' to ovofia rov Xqioxov,
ojtoiiaXXi'ada}, tt 6k xb ovofia xov xXijqixov, xa&aigela&of fiexa-
vofjaag (it coi Xaixbg dtx^t'fTca.

I/. El xig kxloxojtog ij xgtOf'ivxfQog i} didxoi'og ij oXmg Ix
xov xaxaXoyov xov hgaxixov „<f>dyi^ xgiag iv a^naxi ipvxijg avxov"
26 jj „&t]QidXc(ixov" r} „{>i'TjOifialoif*' , xaB^aiQilaB^oi, xovxo yag o vofiog
caitlxtv iav 61 Xa'ixbg ij, d<f>ogiC,(o&<o.

%6'. El xtg xXrigtxbg ivQi&iJ ri/v xvgiaxijv f^fitgav ij xo

2 Exod. 22, 28. — 24 Gen. 9, 4. — 25 Exod. 22, 31; Deut. 14, 21.

1 vfiQtaoi d I rov -f- havrov p | ddlxwq a d S SI cf. can. 84 : ]>■ rel {
2 yag 2> d /? x tptjol h. 1. a d if i; : 3> x SI, post Xaov p. post aov rel |
aov >> p I 3 i'^ptaoi d | 6 xaxpov 1} )[. d S A C : /tui-ov 17 xuxpov K {
^ '/tuXov > a 7 I rv9>l6v Pj potior I, r. ^ xw^ov p | tov rag a | 6 nfTtit^y-
fifvov d i. rn., i. t. nfm/pw/nevov \ x^iviay a p f I : -aaoi d, -aaet rel 1
7 can. s8— 60 > p \ ij : xal d I A j 8/9 ^nif4, rfe : ij inifiivmv d 1 11 ini-
ZOfirjyij a. y ^ ft, -y^aot I ] 13 ifovfvg tov dSfkipov d \ IS flt^}.in run- nat-
^ttiv d i 14 dtjfjtoaifvot d a' f j; & * ^ »■ | | 17 ^i-fyxStitj p a d x fi *■ i \
18 ngoaayia&tu f (?) I | 20 dpv^ottai f & x v I 21 dno^a).i.fa&i» : dfo-

APOSTOLORUM VIII, 47, 55—64, 583

55. Si quis clericus episcopum contumelia afFecerit iniuste,
deponatur. Principi enim, inquit, populi tut non maledices,

56. Si quis clericus contumelia afFecerit presbyterum aut dia-
coQum, segregetur.

57. Si quis clericus mutum vel surdum aut claudum aut 5
ciecum aut pedibus debilem irriserit, segregetur; similiter et laicu$.

58. Episcopus aut presbyter derum vel populum neglegens
neque eos docens pietatem segregetur; sin autem in socordia per-
severavcrit, deponatur.

59. Si quis episcopus aut presb3rter, cum aliquis dericorum 10
mopia laborat, ei non suppeditat necessaria, segregetur; quodsi
perseverat, deponatur, ut occidens fratrem suum.

60. Si quis falso inscriptos libros impiorum tanquam sacros
in ecdesia divulgat ad pemiciem populi et deri, deponatur.

61. Si qua fiat accusatio contra fidelem fornicationis vel ad- 15
vxlterii vel alius cuiusdam facti prohibiti et convictus fuerit, ad
oknim non provehatur.

62. Si quis clericus propter metum humanum ludaei vel gen-
'tilis vel haeretici negaverit, siquidem nomen Christi, segregetur,
si vero nomen clerici, deponatur; sin autem paenitentiam egerit, 20
«it laicus recipiatur.

63. Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus aut omnino
« catalogo dericorum manducaverit carnem in sanguine eius vel
^aptum a bestia vel morticinium, deponatur; id enim lex inter-
<^t; quodsi laicus sit, segregetur. 25

64. Si quis clericus inventus fuerit die dominica vel sabbato

ft^fo^w zl\ (16\ — xa&aifiela9at > a | tou > p 1 22 d^ > d | 6txio9m d j
3S ^x a p e ^ I : >■ rel I 24 ^payei %, tpayot d tj \ xgiag i dp a 6 v & : xgia
k1 I 25 »^piaU.«ftov a | 26 ^av . . ^ a d I (titj) : ei . . eirj p K ] 27 xktipi-
«oi -f. i] Xttixoq d

60. Cf. VI, 16. odus Aurelianensis II (a. $}3) c. 20:

61. Cf. syn. Illiber. c. }0. 76; Neo- Similiter (ab ecclesiae coetibus arce-
caesar. c. 9; Nicaen. c. 9. 10. antur) et hi, qui bestiarum morsibus

6}. Constitutor tnandatum apostolo- exstincta vel quolibet morbo aut casu

mm VI, 12, I} — 1$ vel Act 1$, 20. 29 suffocata vescuntur.

e Vetere Testamento interpretatur et 64. Cf. V, 20, 19; Ps.-Ign. Philipp.

amplificat — Bijff. 17 B^vtiai/tatov] Syn- 13, ).

584

CONSTITUTIONKS

odp^axov JtXi]V zov tvoq (lovov vt}<STivot)V, xa&aiQilcbaf ia»
XaUxoi, a^OQtC,ia&a).

g«'. El Tie xXriQtxoq ^ Xa'ixoq dadX&ot tig cvvor^mpiv 7o
datcov T] algtrixdiv jrgooet'^aa&at, xa&aiQela&a> xai aqopt^at

5 gc'. Ei TiQ xXfjQixbg h> fiaxv t"'" xgovoag xal dxo Twb

XQOvCfiaxog djroxTilvtj, xa&aiQflo9(o 6ia rr)r xgoxixuctv
iav dt Xai'xoc y, d^ogi^ea&a>.

g^. Ei Tig jiaQ&ivov ofii'TJOTtvtov (iiaadfitvoc sx*J' o^opi{
oB'OO' (trj f§£lvai dl avzqi tztQav Xafi^dvetv, aXX' ixeivfji' xazii

10 jjf xal iiQtrloaTOf xdv xtviXQct rv/xdvfj.

§ij'. El Tig ijiiaxojtog T/ ngtO^vTigog ri Sidxovog dtvri)^
X^iQOTOvlar dt^rjTai xagd. xivog, xa9aiQtlG&at xai avro^ xai i
XtiQOtopijaag, tl ftif rfc/gp jrapa atgeTtxdif avzbv ex^iv rijv xni
Torlav ' xovg yccQ Jtaga rotoureoi' ^axztod-ivxag i] xttgozotrj^if

16 ovx£ xiaxovg ovxs xXtjQixovg tivai dvvaxov.

^&'. El xtg ixloxonog // xgto^vxeQog ^ 6idxofog >j vi
didxovog tj di'cq^vwaxtjg i) tpdXxrjg xt^v aylttv xtCOaQaxocri,r
VTjOxevei ij xtxQada fj jtagaaxtvtjv, xa^aiQhiad-to, ixxog il ftii
aad-ivBiav om/xaxixfji' ifuiodiQotzo' iav 6i Xa'ixbg ^, dg>ogi^io9cf,

20 o'. El xtg iniaxojtog J} aXXog xXtjgtxdg vr^axivet fitza h

icdmv ij togxd^Ei fitx' avxruv i] dixtxai avxtov xa z^^ tc
|tVia, olov a^vfia ^ xt xoiovxov, xa&aigila&m' il 6t Xaixoc, a?
giC,iod-(o.

1 fiovov : aa^Jfarov d, >■ jf | vtjOTfvwr h. I. a : post oa^^axor i, p«i_
^^i(>av rel | xaS; iitv di i 6 fitv xXtj^ixix; xa9., 6 Sh d \ 1/2 »a&. — i.al
> I I 1 iav a : f^ rel I 2 Xaixut + effi 6 9 \ 3 can. 65 > p, abhinc iuW
plures canones exhibct f | fiaiXS-tj a* d ^ \ 4 xa9atpfla&(a : ital xai< f

6 xcovat) a | tov > f | kvoi > d I | 6 anoxrehai d p y ^, chto^ry
6/7 iia — dipopit,^a9(a > I | 7 iav id[pyi.^xfiv:(in\ j'ldf
('0 p y /I V : III] ^ T] S, > id \ 6 ixV f P S ■• OX^ ^ tjfo* «*• h" «*l
9 avtbv tt t] I \ 10 xal >- J d I | xal g^ft. : xaTtjpfriaaro f a v fi i
xtt9^p. t} V I ^aaato d | II it m : iav post xfpotoviav I | 12 iiifnii
dpayt^fivl: dt^dftfvoi /?, diSexai rel | xal pr >■ d ] \3 li i
(M^yf fi) ***/fV (^ftiot a, dfcot d, ddfij fi, dixair/ C) n. al^. evror h*
(fX^iv avToy d ^) a d f /? S : d (irjye (jt^ti ye y f &) a(>a avotcin ««
7T, aip. fjrft rel | 14 napa a d f ^ d I : + rtoi' rel | ^ Xf'(r°^' > P '
16,17 ^ vnoiiaxovog Z> arffi;ISCA|17 xfoaapaxoaziiv + rof '"^
y 6 e 9 \ \Q vtjartvot yf#jr^v||^pr>fp| napaaxtvifV ^ «rp
d f I S I 19 i/inodiZotno d | 4av aidtC.r}Kfirql : li rti \ ^ : ti^ J *

7 # I 20 can. 70, 71, 74, 75 > p | ak).oi (t6 avvoi.ov fi, :> I S) xln^

APOSTOLORUM VIII, 47, 65—70.

585

I

praeter unum solum ieiunans, deponatur; si fuerit laicus, segre-
getur.

65. Si quis clericus ingressus fuerit in synagogam ludaeorum
vel haereticorum ad orandum, deponatur et segregetur,

66. Si quis clericus in contentione aliqueni ferierit atque ex 6
ictu uno Occident, deponatur ob suam praecipitantiam; si vero
laicus sit, segregetur.

67. Si quis virginem non desponsatam vi illata teneat, segre-
getur, nee vero ei liceat aliam ducere, sed illam relineat, quam
elegit, etiamsi paupercula fuerit. 10

68. Si quis episcopus vet presbyter vel diaconus secundam
ordinatiouem acceperit ab aliquo, deponatur et ipse et qui euui
ordinavit, nisi ostendat ab haereticis se ordioationem habere; a
talibus enim baptizati vel ordinati nee fideles nee clerici esse
possunt. lb

69. Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus aut sub-
diaconus aut lector aut cantor sanctarn quadragesimam non ieiunat
vel quartam feriam vel sextam, deponatur, nisi infirmitate cor-
poris impediatur; si vero laicus sit, segregetur.

70. Si quis episcopus vel alius clericus ieiunat cum ludaeis 20
vel dies festos cum eis agit vel munera festorum eorum accipit,
veluti azyma aut aliquid simile, deponatur; si vero laicus, segre-
getur.

, a d f ^ I S : ngfofivTfpog >; didxovoi ^ iiXa/Q rov xaialoyov twv Kkt}QtxwY
rel ' vijOTfvft n 6 X I : Z> Z, -fvi) a, -tvoi rel | 21 lo(>rd£;o( y i x ft v ^,
avvfopTtH^ot d I (-^fi), f exhibet pagina $37 exeunte ho^ et incipit pag. 53S
vocabulo xfpiivfiv can. 74 | df'/fra« a d 17 ^ I : -f nay rel | ioffZT\<; -|-
aitdjv I £ I 22 n >• o /^ I I kaixog -^ 'J a 5

\

6$. Cf. II, 61, t, ubi Constitutor f
eti ovvitYwyijv^ov6aiwv ^ aiperixuiv
interpolavit.

67. Cf. syn. Ancyr. c. 1 1 ; Chalced.
c a7; Basil, c 22.

68. Laudaot hunc canoneru Petrus
Datniani Liber grat. c. 3 ; ; Huiubertus
Adv. simoniacos I c. 8; Bernaldus De
excoramunicatis vitandis 0. 17; De or-
dinatione vilanda c. 3 (M. G. Libelli
de lite imperatorum et poiitificum i,
66. 112; II, 119. ija).

69. Cf. V. 13, 3;20. 18; VII, 23.1;
Ps.-Ign. Philipp. 13, 3.

70. Ps.-Ign, Philipp. 14, 2 eadem
atque eisdem fere verbis exhibet. Syn-
odus Laodicena c. 37 dicens; on ov
iff I Tiapu Tuif 'lov6aiu}v ^ a\QfXixtuv
ta ntftjioufvu ^o^JtaaTlxa kanfiavnv
fitjih avf€0{}taCfiy avtol^', et c. 38:
on ov dill ntti>a twtf 'lovSaiwv a^vfia
).an^aytiv t/ xoiywvfty tali dof^fi^
an; avTwr, fons esse videtur. Cl. syn.
lUib. c. 49—50.

586

COXSTITUTIONES

oa. Ei Tti XQiQTittvhq Ikaiov djtivtyxoi dq Uqov Idrcov rj
flq avyayoiytjv 'lovAalcav i} if rate togratg avTCM' XvyvoiK oiprf,
dipoQi^ia&(o.

Of?'. Ei Tii; xXriQixbq rj Xai'xbc ajib T/yc ayiac ixxXtjOiaz d<f'i-
5 XTjzai XTjQov ij J^Xatov, aq>OQiCto&(o xai to ixhtefiJiTOV jrQoori&irat
fitd-' ov Hatitv.

oy. 2^xtvoq aQyvQov ij X(*'^ooiJ r] o9-6vt]C ayiaad'ei' ftydelg
fTi fig olxstav XP^*^"' 0iftT£QiCi0&m, Jtagdvofiov ydg' fl 6i riq
tpmgal^tlTj, ijiiripido&w dipOQtapiqi.
10 od'. 'Ejtioxojiov xaTTjyoQtj&ivra ixt xivt vjto d^ioxtaran' xai

xiOTcat' arf^Q(uXfoi>, xaXilO&ixi avrbv dvayxalov vjtb rcor ijci-
oxoxtov xar ftiv dxavn^oij xai bfioXoyijOij, iXeyx&h'toe ovtov
oQi^io^oa TO ixnijutov lav de xaXovfi^'Oi //»/ vxaxovOfj, xaXfladco
xai SfvTfQov, dxooTfXXofitvfov ix' avrbv 6vo ixioxoxmv lav 6b
16 xa\ ovTOi fiij vxaxovoij, xaXeh&ot xai tqItoi; dt-'o xdXiv Ixt-
axoxatt' dxoaraXivTmv xgbq ovrov lav 6i xcA ovtcaq xarC'
qiQOi'^cag (it) dxavrrjaii, rj avfodog dxog:atvio&at xax avrov ra
doxovvra, oxmc //?; do'gij xtgdalvuv qivyodixmv.

ot . Eh fiaQTvgiav r//i' xard txiOxoxov aiQtTixbi' (lij xgoO-
20 iij^taf^s, aXXit fifjdh xtorbv Hva ftovov „lxi Crofiartoq" yog „6vo
7j vgitov ftagrvQmr ota&f}a£Tai xdv gri(/a".

oz'. "Ort fii/ x^h ^^*' l^ioxoxov rtp ddeXgxji rj rqo vim ^ trigm
avYYevtl ;fapfCdjufiot' to d^iajfia r^q Ixiaxoxijq x^'Qf^^ovdv ovq
ambg ^ovksrat " xXrjQoi'dfiovg yag rFjq Ixioxoxrjq avxov xoutal^at

20 Deut. 19, 15.

1 dnfffyxoi : -iyfl b fi, 1> x \ 2 r/ h. 1. a I cf. S C A : post avz^v K |
^v rate i-. aviijiv > d S C A | cj/iji a : > d f SI C A, o;trij a, Snrft a'
<5 t), antot rel f 7 aQYvpox^ — aytaaBev ad cf. S : X(f''^'>f>^*' V dfiyvpovr
{apy. i] X(>. H I) ayiaa^iv ^ o&ovrjg (696*ffV I, o^orlov #) K I cf. SI |
9 iptopali^ d ^ I 10 Tivt -\- Ttpciifi f \ imo a : ^nl d, napa K I | 10/11 xai
TtiartSv adSS]CA:^KI|ll avS^pmnwr : npoaaintov a, (laptvpotv ij
ov'rcwv a | 12 dnavtrioy a d tj : -17001 rel | tiftokoyrjOf/ d a y 6 & : -t'lOoi
e ^ X fi V § \, dnokoyrjOoiTO a | ik. avrov : ?; iktyx^fff} rf I IH bpiZia^ai .
d^optl^taf^to tj V 5, opii^fa>9at y 6 t ] ^dy : fl d \ v7fa)fo\'aft 6 tj, -aot a a'
« // v I , 14 in' : npos y f t I 14/16 in' avrov — anoarakhTar > v I 1
dav dk — iniaxonmv >■ a ] 16/16 ftii — ovxiuq > 17 1 | 16 inaxovan a d a :
~oei 6, -aot rel | 16 dnoaTttkivrtuv a d : dnoaxfkkoftivtov K | 17 dnavxr^a^
a d (im.) a tj : -i^aot rel (in. I) | ra xar' d | 18 do^avra d | 19 fnlaxojxov \ \
19/20 ngoaiix^a&f i x a'' : -tabai rel | 20 (iovov > d ( x irti at. yap :

L.

APOSTOLORDM Till, 47, 71—76.

71. Si quis Christirinus oleum detulcrit id templum gentiHum
vel in synagogam ludaeorum aut in testis eorum lucernam accen-
derit, segregetur.

72. Si quis clericus aut laicus a sancta ecclesia abstulerit ceram
vel oleum, segregetur et ultra ablatum quintam partem restituat.

73. Vas sacratum ex argento vel auro vel linteo confectum
nemo deinceps in proprium usum vertat, nefas enim est; si quis
vero deprehensus fuerit, segregatione multetur.

74. Episcopum ab hominibus tide dignis ac tidelibus de cri-
mine accusatum in ius vocari oportet ab episcopis; si quidem
occurrerit ac respondent fueritque convictus, poena decernatur;
si vero vocatus baud paruerit, missis ad eum duobus episcopis
iterum vocetur; si ne sic quidem paruerit, etiani tertio vocetur
duobus iterum episcopis ad eum missis; sin auteni banc quoque
missionem aspernatus non occurrerit, synodus contra eum pro-
nuntiet, quae videbuntur, ne ex iudicii detrectatione lucrum facere
videatur.

75. Ad testimonium contra episcopum dicendum luereticum
ne admittite, sed nee tidelem unum solum; in ore enim duorum
tW trium iestium stahit omne verbum.

I 76. Quod non oportet episcopum fratri aut filio aut alii pro-

pinqiio dignitatem episcopatus largientem ordinare, quos ipse vult;
Qon enim aequum est, ut heredes episcopatus sui facial, humano

^fiahf /ap o ro/xoi' ^ttI or. a | 21 ptagxvQwv fj rptwv ( \ 22 fiij : ov d e ]
toy ]> d i; I 23 xop'^^ofifvoi d fi \ fig ro a d \ ovi a d cf. S SI C A : wv f,
Sr p K I I 24 avTOi a d f 1 : > p K | avrov adfSSl:>pKICA

10

71. Synodus Lacxlicena c. 39: ort
^>v del Toli iBvfatr avvtoQxu^fiv xal
j^oiywvfTv rjj a.9fdr^ri aiiuir.

74. Pilra Juris cedes. Graecorum

Xnonum. et hist. I, 2, hunc canonem

'^fcn synodo Con$tantinopolitana a. 594

^ub certo apostolorum nomine pro-

~^T)ulgalum esse censet. Errat aulem.

^Svtiodus ilia decrcvit, episcopum in

^josterum ncc a tribus quidem, nedum

-^a duobus, sed maions tantum sytiodi

■^t provinciae episcoporum senlentia

-^eponi posse. Addit sane : xa ftaic xai

Wi anoatoXixol xavovfi Jimtifiaavto.

Sed haec verba neque ad canonem
nostrum referri possunt, qui de re plane
alia agit, neque ad unum ex reliquis,
quia nullus cuni definitione SNTiodi con*
senlit. Praeter Constituliones vel Ca-
nones apostolorum causa Nestorii vel
synodus Ephesina prima testis est trium
vocationum canonicarum. Modus pro*
cedendi vero baud dubie antiquior
erat.

7;. Cf. synod. Constantinopolitana
}8i c. 6.

76. Similis est canon XXIII synodi
Antiochenae.

16

2(J

:

A

588 ^^^^^^^ CONSTITDTIONES

ov dtxmov, TO. Tov &tov x^Q'b^t^f'^o^' ^«'^f' ui'&Qoajth'tu' ot
ttjv TOV &tov ixxX^aiav vjto xXrjQovof/lav otptllti xtd^ivai. tl
6i Tie xovxo xoiTJoet, axvQog (itv laxm r/ x^^Qoxorla, avxo^ 6s
ixixifdda&m d<poQtapi(p.
5 o^'. 'Edv xtii avdxi^Qos. ^ xov ocpd^akfiov rj xo axiXoq xtxXjjY'

ftivoc, a§toi dh »/ elt; ixiaxoxrji', yivic&co' ov yctQ Xoi^rj otufxaxo^
avxbv (iialvii, dXXa t^xv^ /doXvafxog.

oij'. KoKjpbq di mi> xa\ xv^Xbi; (irj yivioB^co Ixioxoxoq, 017

toe; fiBfttafifxtt'Os, aXX' i'va fii} xc. ixxXTjaiacxtxa xaQBfixodl^oixo.

10 o^'. 'Edv xiq daifiOPK Ixn, xXtjQixo^ fif} yivi'a&co, aXXa fir^dih

rolq xiGxol'i avvtv^to^co' xa&agio&tig di xgocdtx^cBa, xai liof

5 d^ioq, Yii'ta&oj,

x. Tov i^ l&vwv XQOOeX&^ovxa xal ^axxiG&ivra ^ ix ^avXr/g
diaycoyff,; ov dixaiov ioxi xagavxd xgoxtigi^toB^ai fig ixtaxoxrjv
15 tt6ixov yag xov f/r/6ixa} xelgav txidn§,dfiti'ov txigajv tivai 6i-
ddaxaXov, tl ftt] xov xaxa d-elav x^Q'*' xovxo yivoixo.

xa. Eixoijev, oxt (iij xQh ^xloxoxov xa&elvat tavxlv el^

diffioolai: dtoixriOttg, dXXd xQoatvxaigftv xatg ixxXt^aiaaxixatq

X^iaiq' ^ xetftda9(o ovv xovxo (iij xoutv, r/ xa&aigiio&o}, „ov-

20 delq" yag ,,6vvaxat rfuol xvgloiq dovXtvetv" xaxd xt)v xvgiaxrflf

xagaxtXivoiv.

x^'. Otxexaq eig xXf^gov xgoxeiglC,ta&ai dvtv xfjg xmv dmxo-
xcov yvoifitjg ovx ixixgixof/tv ixl Xvxy xmv xexxrjfiitvcov oixcov
yag dvaxgoxijv x6 xotovro igryd^exai. el di xoxt xai S§iog g^avhltj

13 I Tim. 3, 6; Tit. i, 6. — 19 Mt. 6. 24.

1 dixatoy : + ioriv f, jroi p | ^v ndBft d 1 2 9eov : j£i5 a I vno > J,
ini) xlr/p. 2> a \ xl^faBrti y t 9 \ i noi'^aoi a d I , (iiv lorn* : fievixw I
jff 5 I 4 iniftftvaazm f I 6 iav a d f I : f ^ p K | y : ffi; I, >■ p | 6/6 nfnkfi-
(iwfiivm a f I 6 il a f : > d p, iart*' K I | f /« iniaxonijv a d f : ijuaxon^z
p K 1 I yfvtaltw /i tj [ S iVs > y e y » \ wv > y f » \ xai i ^ f y i »
I S C ] 9 fiffiiaftfth-oi a d f /? <> |/ I : -aafifvoi rel | fx^ : post ixxX^Oi-
naxixtt I, bis a | TiagiptnodttonTO d, -/^lyrat a, -iZ.y I, innodi'QoiTO p 1
10 ixoi f, a^f/i p I ytvta&w : yfvio&tu f a fi tf, + ixiaxonog a | 1011 fMi)6h
Toli niatoTq d i. m., i. t. /<»j«f' avxoi^ \ \l xa9^. <Jf n^ood, > f 12 yivha9<»
r 7 I 13 ^9viliv a I A cf. S SI ; i»vtxov d f, i&tixov (iSvdtv r/) 0tov p K C |
14 iati > d f I npojjrfip. : xfiQorovfiaQat e & \ fii intaxoniiv a d f I (cod.

1^

i

APOSTOLORUM VII], 47, 77—82.

589

affectu largiens, quae Dei sunt; nam Dei ecdesiam non debet
hereditati subicere; si quis vero hoc fecerit, irrita esto ordinatio,

■ ipse autem puniatur segregatione.
77- Si quis fuerit oculo laesus vel crure debilis, dignus autem
episcopatu, fiat; non enim vitium corporis poiluit, sed aniraae 5
inquinatio.

78. Qui vero surdus vel mutus et caecus est, ne fiat epi-

scopus, non quod pollutus sit, sed ne impediantur ecclesiastica.

B 79. Si quis daemonem habeat, nc fiat clencus^ sed neque

cum fidelibus oret; cum autem emundatus fuerit, recipiatur, et si 10
^ dignus exstiterit, clericus fiat.

H So. Qui ex gentibus accessit et baptizatus fuit aut ex prava

conversatione, eum non aequum est confestim ad episcopatum
promovere; iniquum enim est, eum, qui nondum specimen ex-

Ihibuerit, aliorum esse doctorem, nisi forte divina gratia hoc fiat. 15
81. Diximus, quod non oportet cpiscopum in publicas ad*
ministrationes se demittere, sed ecclesiasticis usibus vacare: aut
igitur persuadeatur hoc non facere, aut deponatur; ttemo enim
potest duobiis dominis servire secundum Domini admonitionem.
82. Servos invitis dominis ad clerum promoveri non per- 20
mittimus, ne molestia possessoribus fiat; hoc namque domorum
^ eversionem efficit. Si quando autem servus dignus videatur, qui

Vat.) SI : inlaxonov p K I (text, vulg.) S C A | 1& nttQa f df^aiitvov d I. \
16 yifotto 2 I : ytvtjrai rcl | 17 can. 81—8} > p | fir/ : ov a 1 \ xi/'i '•
2(ff,v t, 4- tov d I inlaxonov afSSlCA: + ij n^iafivxfQov rel | xai>-
rfvot* a d f I : xa&tfvai K | 18 nQoafvxaiptlv {-{flav {) a d { a ft ¥ ^ :
npoohxftv 6, n(to<jfyxapTf(>fiv (npoax. ? I) rel ) 19 1; nei&. - xa&aipelaO^ot
3 K : f <" Je /IT) (4- ^ovlrjTat I), anoiiQia^w d f I S SI C A | 20 xvpoAexxov d I
22 xi.^gov -|- /<^ d | 24 ro roiovto a f f v i, xovxo I : toiovzov (rw r. o) rel |
xarffiyalirat a

79. Cum energuaieDi non ad baptis-
irium admitterentur (VllI, 32,6) neque
baptizati ad orationem fideliuni (VILI, 7),
etiam a clero arcendi erant.

80. Similiter sv'nodus Nicaena c. 2
Cfv9pwnoiv ano i&vixov ^iov ttftxt

npoatk^ovxtt!; ry niatfi non ad digni-
tatem episcopi vel presbyteri promo-
vendos esse deBnit.

81. Cf. II. 6, i; syn. Calced. c. j.

81. Idem praecipit Leo 1 Ep. 4. c. i.
De Onesimo cf. VII, 46. ij.

590

cossnriTTioNES

olxiTtjg :tQoq xttgoxovlav ^a&ftov, olog 'Ovfjoifioi; 6 i,(uxi\
dvKpaVTj, xdi ovYXfOQOvatv oi StOJiorat xa\ iltvBt(fOvOtr xai '
oixov iavTcbv t§,ayToOTtlXovaiv, yiviod^co.

xy. 'Ejfldxoxov fj xQea^iregov i} didxovov ozQctttiats xa^a-

5 fiit'ovra xal dfiq>6riQa xoulv ^ovXof/evov, xarixsiv ^ftc
(tQX'i^ x«} IfQaTixrjr apX^*' ^iOixftv, xad^aiQtlv X9*i' .»w"
„xaltJaQog xaloagi, xal T« Tov ^tov rep &t^'*.

x6'. TSoTfg v^qIqii fiaOiXia i} agxovxa xagiz to di*
Tiftcoglav xivvvtoo' xal tl fitv xXtjQtxoq, xa^atgdo^m, il 6k

10 iiffogiQeo9-€o,

xb'. *'Eoxm de vf/lv xdai xXi^gixoJq xal Xaixolq fitfiXia ot^ai
xal ayta t^u f/tv xaXaiai; dia&tjxrjg Mmoicoi; Xkvxi, /YrKR^'
^E^odoq, Aiv'ixixoVf l4gt9(iol, AtvxBgovofiiov 'Ir^oov tov i\«f^ ?».
x(dv Kgixcop ^v, xfjg 'Pov9- iv, BaoiXtiotv xeaaaga, IJagahix^

15 f/hfwv xija^ ^ifilov xdip iipiigdav 6vo, 'Eodga 6vo, 'Eo9^fjg ?i', 7oi'<Ji^
^v, Maxxa^almv xgla, 'im^ 'iv, VaXf/ol ixaxov xtrxr/xorxa'
Xofidbvxot; ^i^Xla xgla, nagoifiiai, 'ExxXf^iaaxi'ig, AiOfia laifiutA

6 Mt. 22, 21.

1 o oixirtii f k I 1/2 fiad-ftov — dvt</>dvtf : ipuvr^ f i 1 oioz i d ; -f mK|
1/2 0 ^fiitfgoi 'OrfjatfiOi; a 6 x pi v^ \ I ^ftiTf(JO<; + dAtXifo^ d | 2 ttrnftt
xaTKpa*'tj 7), iipavtj rel | (Tvy;fa*povon' a d i ^ tj x- avyxafiaovoiv tt,<n}2*
aovatv rel | 2/3 i},tv&e(}ovotv . . ^^anocr ikkovatr a d f 7 : i).tv9fp»(iovoa
i^anoozfkovaiv (-axfiXovoiv d ? ^, -arfuwaiv ^yf^juvDrell* ^;iitf«a
xrX. a d : inlaxonoq xrX. f K I | arpaTeiati d, -r/o*v a, -r/a; f a : -tfia i
4.5 nagufitvovta a f, iTttft, d, napa/tirtuy A : oxoldi^cuy rel | 6 dfif. no
fiovl. a d f A {-I'mevoq fjtoi) S SI C A : ffovlofinog d^tif. rel | xaSfknri
6 if{taTix}jV ui})rriv a cf. A : \f(iaxi]Xfiv f, dpxv*' ^ rel | dioixilr i H'^ ^
Siolxqaiv reJ { xa&. XQV a d f cf. SI : xa9atpela&<a rel | 9 rmWra f
*n2 >■ a I f / bis : 1/ f I xXr/pixoi : -{• ii p I, eitj y e 9 { 11 can. 8; > I
/? A I ;Tn<r«»' vfilr d | 12 r^f fifv n. 6ia9Tjx>i(; > a Mioaimi a y J J; ^ f |
/iwijafwi rel | ;tFiTf : e d y d f >y | 1213 riffoti — Jtvtifiov. > >! ■
13 yJpiiVjMo! + xal a | ^t/ooi + rft d | r«i; a d ; vlov a / <f ^ /« r {»
i; S' ;f 1 ) iVat/iy : I'ttvt d g, >■ f S ! 14 rd/v a d : >• K I | r^? a d <» ; >i
14/16 ri7; 'Poid — jtBvt^xovtti > 9 | 14 tfuv fiaa. d | xiaau^ : ^ « y**'*
similiter deinceps plerumque, ettam alii codd | Ifi 10^619 ^V h. L a <i S SI ^
post z^ia 6, cf. C A, > rel ] 16 Maxx. r. > 1 A C | Maxxttfi. — W '"
> e I T{tia (y) K S : d a d j rp/a — nfi'rf/*oiTa : Vi* « | tfialitoi (T '.
cf. A : fiifiXoq tpaXfiuiv ftva J C, liber psoimorum 151 (151 > S) una* SSI,
ipakttjeiov (vaAr»J(*ioi' y f £ /i I) tV K I | 16/1 f^oA. — dcarstf > ' '
17 fiifikla a d : >■ K I rp/a : c (ntixt) d S SI ; UufioifiitH — n^jtitvf'.
d S 51 I dafiata a pi \ uapLtttatv -\- iw^ t.v t

APOSTOLORUM vm, 47, 88 -85.

in gradu ecclesiastico coiistituatur, qu.ilis Onesimus noster ap-
paruit, ct permittunt domini ac libertate doiiant et e domo sua
emittunt, hat.

83. Episcopum vel presbyteruni vel diaconum, qui militiae
vacat et utrumque facere vult, roirtanum magistratum obtinere et 5
sacrum gradum administrare, deponi oportet; nam quae Caesaris
sunt, Caesari, et quae Dei, Deo.

84. Quicunque contumeUa affecerit regcra vel magistratum
praeter ius, poenas laat; et si quidem clericus est, deponatur, si
vcro laicus, segregetun 10

85. Sint autem vobis omnibus clericis et laicis libri venerabiles
ct sancti: veteris quidem tcstamenti Mosis quinque, Genesis, Exodus>
Leviticus, Numeri, Deuteronomium; lesu filii Nave unus, ludicum
unus, Ruth unus, Regnorum quatuor, Paraliponienon libri dierum
duo, Esdrae duo, Esther unus, ludith unus, Maccabaeorum tres, i&
lob unus, Psalmi centum quinquaginta; Salomonis libri tres, Pro-
verbia, Ecclesiastes, Canticum canticorum; Prophetae sedecim; et

P

I

I

8j. Cf. syn. Chalced. c. 7.

85. Cf. II, 57, 5-7. IndicuJos libro-
rura sacrorum sacculis prioribus prac-
terea exhibent Fragmentum Muratori-
anuni (Zahn, Geschichtt dts HfutistC'
mmtlichtti Kanons II, I 1890 p. 1)9

— J4}); Canon Mommsenunus (Zahn
I. c. p. 145—145); Catalogus Cbro-
montanus (Zahn p. I j8— 1 59); Cyriilus
Hieros. Catech. IV. 35 — j6; synodus
Laodicena c. $9 vel potius appendix
posterior ad hunc canonem ; Alhanasius
Ep. fesUlis a. 367; Gregorius Naz.
Canueti XJI; Amphilochius (Zahn p.
2:7—119); Epiphanius H. 76 p, 941
ed, Pctavius; Chr>-sostomus Synopsis
scripturae sacrac (cd. Bened. VI, J14

— Ji8); Synodus Hippoiiensis a. J9J
c. 36; Bufious Comnientarius in sym-
bolum apost. c. 36-38; Innocentius
Ep. ad Exsuperium c. 7; Augustinus
De doctrina chrisL U c. 13; Codex
.Aiesandrinus (Zahn p. 288—289); In-
diculus librorum canonicorum LX (Zahn

p. 290— 292; cf. Tbeolog. Quarlalschri/t
1895 p. 527)^ loannes Dam. De 6de
orthod. IV c. 17; Stichometria Nice-
phoro adscripla (Zahn p. 297—301);
Synopsis scripturae s. Athanasio ad-
scripta c. 1 — 4. Omnes hos indicuIo»
ac nomiullos alios Zahn in libro lau-
dato collegit. recensuit, iilustravit;
plurimos edidit Preuschen, Anaiccta
{Sammlung auignudhlter kircfun- und
dogmengeichichllicher Qurllmschriften
cd. G. Kruger VIU) 1893. Filastriu*
Haer. 60 (88) legem et prophctas no-
mioat atque scripturas N. T. euumcrat,
et Mara, S. Filastrii diversarum here-
seon liber 1898 p. 48, euro caooncni
apost. LXXXV reipicerc censet, haud
dubie autem crrat, cum auctor neque
apostolorum sententiam de libris sacris
proferre putandus sit neque ea, quae
de his libris diciu cum tllo canone con-
sentiant. — Maxxa^aiiav t^ia] Sic
inter iudiculos laudatos etiam Sticho-
melria N'iccphori. Plurimi Maccabae-

592

ITLTIONES

Bgo^firai 6ixa i%' xa\ i§m&tv Vftlv nQoaiOTOQiioB-at ftai'^-dveii'
vfifSv Toi'c viov^ Trti.' 2oiplac rov yroXvfia&ot'i; ^cpax- tjfitTtga
di, rovx loTi xfjii xcurfjc dta&^xtjg, Eicc/yiha xiOaaQa, tos xai it>
roI<; ^tgoXa^ovaiv thiofitv, Mat&alov, Md^xov, jiovxa, ^Joidtn'ov

o JJavXov ijtiOToXai dtxariaaageg, 'laxco^ov fila, 'imdvvov TQd^,
'lovda fila, UtTQov 6vo, KXtjf/tvro^ 6vo, xal at AtaraycA vfdlv
TOlg kxtOxoTtoiq 6i tfiov KX/jf/trrog h' oxrtu (it^Xioig Jtgoojtttpca-
vTjfitvat, aq ov XQ^I ^Tj/ioam'eiv inl jidinmv 6ia ra iv avratq
f/vanxd' xal al /7(>Ǥf*i; rjfidiv rmi' outoordXmv.

10 XLVIII. Tavra xal jfegi xavorcov vfitv diaTtrdxdaj xoQ

ijficSv, (o Ixiaxojroi. 2. vfielq 6h i/ifih'ovTts fitr avrol^ ooi&tjot-
o&s xal elgrfVTjv t^tre' dxei&ovvTfq 6e xoXadf^^Cea^e xa] jroXef/ov
fitx' dXXtfXcov dtdiov %%tx€, dlxrjp xfjg dvf]xoMg x/jV XQoaijxovaccv
xivvii'xtg. 3, 9e6s de 6 fiovos aytPi'ijxog xai xcov cXmv 6ia

ifj Xgiaxov xoijjxijg xdvxag vftdg 6ta xfjg dQtjfr/g Iv Jivsvftaxi a/itp
kvajGet, f.xaxagxiaei tig xai' tgyov ccyad^ov" axgixxovc, dfiifutxovg.

16 Hebr. ij, 21.

1 TtpOip^ttti dfXttl^ (7s d) a d : npotp^Tai oi piixpol ifi xal o\ fitydkot
^aatag, Ifpfftiag, if^exiif}., iavt^)., Iwfi ij : npoif>t}T(uv tffxtedvo ^'r (?r cum
verbo sequente construxeruDt ;f I, >■ a y f t), ^aaiov l^v (^V > »), ituf-
ftlov Kk 0v > 6), le^exiffk iv, dtnu^k kV rel. similiter etiatn S SI C A |
xal a : > rel I ^^wQfv a d : + »Jt K I I vftTv > rf | npoataxogda^at a y
*' t 9 H V ^ : npoiar, d a S e x, iar. I, npoiato(ff'/a&<oaav jj I 2 vfidiv > a I
%'iovi : hie desinit a fol. 174, quare deinceps conimunico lectiones editionis
principis, designans eas T | ra>," (r^f I) ooiptai aye (post Xipaji; f) ^ ;^ I :
tel ao^tat d ^ /i v ^ cf. SI, r^v Sotplav T d cf . S C A | 8/4 tuf xal — f?-
Tiofifv d I (cod. Vat.) S SI C : > T K I (text, vulg.) A | 4 Magxov post
Aovxa Z. I Aovxa -\- xal y e <f v f | 6,6 "laxut^ov — Uhyov »fi'o d I (cod.
Vat.) S SJ, nisi quod SI IUtqov 6vo ante liuavvov posuit : nhgov 4:xioTo).al
6vo (^), ttuocrvov ipfU (y), iaxwjiov piia (a), lovda fila (a) T K (modo
a loannem lacobo postposuit) I (text, vulg.) C A 1 6 AX ivo d : npa^&ii
dnoatolmv a, > S, Kk. intaxoial fio rel | 7 ^ifikoiq d { | 9 fivaxixa -4-
fiv(ni^(jta I I xal at — dnoazolwv > a | 10 xtd : di T ^ I S, > p if
C A I nfpt xavovtuv >• p | v/nlv h. I. d f d : post Star, rel | diaxfxaibiu :
6itTa^dfJi&a p | 10/11 Ttap tjfiwv >• p C | 11 intaxonot -\- xal naotv vftiv
ToTi jf(>iiJrta>o(V p | vftttc Jf : *o} v//f<\' y e d C, vfifTf I | /nhv d f SI :
> p T K I I 13 ftfxa { I 14 xivvvvrfi : in hoc verbo desinunt y f d | 9eig
d a d : 6 9. T j> 1} X V S 1, 6 dh ». fi | 14/4 »f6i — napaxktjTtp > f A j
14 dyiw>)vog d (J SI cf. S : dtdioi ^ a 1} x fi I, verus C, > A 1 14/15 <fic
Xpiatov J d S SI cf, II, 36, 2 i 44, 3 etc. : > rel 1 16 .^avra; d jj : anavtai

I

APOSTOLOEUM VIII, 48, t^

593

I

I

I

«tra vobis commemoretur, ut iuvenes vestri discant Sapientias
multiscii Sirach; nostri vero libri, id est novi testament!, Evangelia
quatuor, ut etiam in superioribus diximus, Matthaei, Marci, Lucae,
loannis; Pauli epistulae quatuordecim, lacobi una, loannis tres,
ludae una, Petri duae, Clementis duae, ct Constitutiones vobis 5
episcopis per me Clementem octo libris nuncupatae, quas non
oportet inter omnes divulgare ob mystica, quae in eis sunt, et
Acta nostra apostolorum.

XLV'IU. Haec etiam de canonibus vobis constituta sint a
nobis, o episcopi. 2. Vos autem, si in eis permanetis, salvi eritis lo
-et pacem habebitis; si vero non obtemperatis, puniemini et helium
inter vos habebitis perpetuum, poenam contumaciae debitam pen-
ilentes. 3, Deus autem solus ingenitus et universorum per Chri-
stum creator vos omnes per pacem in spiritu sancto adunabjt,

r«J I v/*ag : tjfiai a rf I, >► i? 1 dta rij? fi^t. '. dtaTtiQ^at] tj \ 16 iv<uaf< d a
1 S SI C : oBervioft x fi y £, -f ''<''i IP ^1 " f* * i

orum libros aut omittunt aul duos
cnumerant. Codex Cbromontiinus
•dicit de primo, secundo ac quarto Hbro.
Q^atuor libros commemorant indi-
culus librorum LX et Synopsis Atha-
aastk. Kufinus mimerum non indicate
— f§ut9ff xtl.] Alhanasius Ep. fest.
similiter dtcit: tan jeal txfpa fii^kia
tovrmv (^tu^iy, ov xavovi!^6uffa
ftfy, tftvnatfjiitt dh naQu twv na-
ripwv ttvayivwaMfa&ui roi,; apr<
n^oQ f (t'/^Ofii * oii xat fiovi-Ofttyoii xax-
tl/ilabai tbv T^; fvatjSfiag loyor,
«numerat autem plures libros extra
canonem, praeter Sapientiam Sirach
etiam Sapientiam Salomonia, libros
Esther, Judith et Tobiae, Didachen et
Pastorera. — iy toT-; npnJ.a/HovOiv}
sc, II, 57, 7. — Uttvi.ov xt)..] Hunc
ordinem nullus indiculorum laudatoruni
habet, qui autem inter sc quoque niulti-
fariam differunt. Editioncs Constituti-
onum priores Paulo adiungunt Petrum,
deinde loannem, porro lacobum, deni-
<]uae ludam. — A'Av/^hto^- rfi'oj Inter

FOXK, DiDASC. ET COSSTIT. KP. I.

libros apocryphos in Indiculo librorum
LX locum oblinet Jiifaajtalia K).^-
fitvtog, in Stichometria Nicephori
Ki.^fdfvtoii i.^' vel, ut Zahii emendat,
tntoToXal fi' , in Synopsi Athanasii
lO.rjUfVTia. In codicc Alexandrine
epistulae Clementis scripturis canonicis
adiunctac sunt Reliqui indiculi eas
non continent. — ol Jtarayai] Sic
Constitutor scripturam suam commen-
dat, et quidcm solus. Modo a loanne
Dam. libris N. T. adiunguntur Katoyfg
itiv ayltuv dnoarolmv fJm Ki.t'jftfvxo^.
Cum vero suum librum sacro canoni
inserat, Apocal ypsin omittit, quae autem
etiam apud Cyrillum ct in indiculis
synodi Laodicenae ac librorum LX
dcest. — f^vaT^Ka] sc quae de sacra-
mentis et pracserlim de liturgia eu-
charistica dicta sunt.

XLVIII. Hunc numerum ego addo.

2. Cf. V, 7. J I.

J. dxftinxovg, aniftnxovi, dvty-
*A»/ror;] Cf. c. it, 4.

88

594 CONSTITUTIONRS

dveYxXt'iTOvg, xarct^ioiaei te r^$ aimvlov ^m^q ovv ^fttp dia xr^q
litattslaq xov ^txxijfUvov xaidbq avtov 'ItjOov XQtaxov, xov d-eov
xal aan^Qog ^fuov, fied'' o^ tj d6§a avxtp xm IxX xmnrnv d-t<p
xal xctxQi hf of Up xvevftaxi x<p xaQoxlijxqt vvv xs xal ml xat
6 elq xovg.aliSpaq x<Sv almvatV d/ttjiv.

1 xatttSiwaei xe d : *ai xm. p K, xal dSttuatt I | ^^g ^t»^e t^i
ttlfoviov 9 I I 8 /ue(^' p K cfl C A : dt' d (qui supra doxologiam saepissimc
sic mutavit) S SI; editores loannis doxologiam iieSi^ ov xzX. in margine
ponunt, noD est autem claram, cui earn debeant, A et C aberrant | 8/4 /le^' —
xttl sec : ttvtw t<5v anavrav 9di xal narpl ovv ayiw nvevftart So^a ij

4^-|.

AFOSTOLORUH TIH, 48, 3. 595

vttsummabit in omne opus homttn immutabiles, inculpates, irrepre-
lensos, atque nobiscum dignabitur vita aetema per intercessionem
lilecti filii sui lesu Christi, Dei et salvatoris nostri, cum quo gloria
psi super omnia Deo ac patri in sancto spiritu paracleto nunc
rt semper et in saecula saeculorum; amen. 6

i ami pr d. i ii :"> if a x v ^ \ iv d T : avv p K | r^ nafttxX^^ >> a i; |
rcdfT:>>pK| 6 tav atwvav I> tj | d/tijv : subscripsit diaiaieti twv
iflm9 anoatoXwv dia xk^/ievrot tole MS^veaip dnoaralelaai d, riXoi iia-
xmymv t»v ay '"'• ^^^ ^^- xa9oXix^s diSaaxaklai T, xiXoi Sioxi^sav twv
iyimv dnooTokav p, diarafei; rwv ay. dnoaxokav tj.

-I— I-

88*

INDEX LOCORUM.

Signo * loci denotantur tacite neque adeo accurate allegati, ut aeque ac reliqui
in Didascalia litteris obliqois exprimendi, in Constitutionibus virgulis designandi

esse visi fuerint.

I.

DIDASCALIA ET CONSTITUTIONES APOSTOLORUM I— VI.

DIDASCALIA.

GENESIS.

CONSTITUTIONES.

1. 1

V. 7, 18

VI, 18, 12

1, 1. 2

V, 7, 20

1, 3

V, 14, 19;

VI.

18, 12

1. 5

V. 12, 1

1, 15
1, 26. 27
1, 27*
1, 28

V, 12, 2

V. 7. 20

I, 3, 9; VI, 28, 6

VI, 28, 1

\1, 18, 11

1, 81

2, 2. 3

2, 7*
2, 18*

I, 8, 24; VI, 11, 5; 20, 8

V. 7. 11

VI, 14, 4

vr, 7, 2

2, 21*
2, 24
3*

111,9,2
UI, 2, »

V. 1, 1

3, 16
3, 19*
4*

HI. 9, 2
V, 1, 1
II, 21. 7

VI, 16. 4

4. 8. 22*
4, 3—6*

VI. 20, 4

II, 16, 2
11, 14. 9

4. 7

5, 24*
6—9*

n. 16.8
V. 7,8
II, 14, 8

II, 14, 9
VI. 16, 4

7-8*

7. 14; 8.

8. 20*

9. 1*

19*

II, 14. 7. 9
VI. 11. 6

II, 42. 6

9. 4*

9, 6

VI. 12, 18
11, 42, 6

INDEX LOCORUM.

597

lSCALIA.

GENESIS.

CONSTITUTIONES.

18*

U. 14, 7; V, 20, 5

18. 12

VI. 29, 1

IB, 28

II. 14, 7

19*

U, 14, 7. 9

19. 24

V. 20, 6

27, 19. 36

11, 8

27. 29

82, 80

V. 20,6

89*

II, 87, 8

49, 10

VI, 11, 10; 28, 4

60, !•

VJ, 80, 6

EXODUS.

2, 14

VI, 2, 7

8—12. 14. 16. 20*

VI, 20, 6

4. 22

7, 1

n, 29

12, 8. 6

18, 16

18, 21*

VI. 20, 6

16. 28. 26

VI, 20, 6

16, 26

2, 14

na, 7

8.2*

V, 20, 6

3, 6

VI, 30, 4

8—12. 14. 16. 20*

VI, 20, 6

4, 22

7—12. 14*

VI, 8, 1

7, 1

U, 29

9. 12-86*

9, 14*

II, 26, 2

.12*

II, 14, 9

12. 8. 6

12. 24

V, 19, 7

13. 16

18. 19*

VI, 30, 6

5.6

18, 21*

VI. 3. 1; 20. 6

16. 23. 26

VI, 20, 6

16. 25*

VI, 3. 1

16*

VI,8. 1

16. 8

U, 82, 2

16, 28. 29*

5. 6

17. 6*

VI, 3, 1; 20,6

16*

II. 44, 4

20*

V), 20, 1

598 WDEH LOCOBOIL

DIDASCALIA.

EXODUS.

CONSTITUTIONES

VI, 8, 1

20-40*

VI. 8, 1

VI, 18, 17

20, 10

VI, 28, 8

VI, 18, 11

20, 11

20, 12

II, 33. 2

VI. 19, 6

20, 18

20, 18. 17

1.3. 6

I. 1. 2

20, 17

I, 1, 2; lU. 8. 2

VI, 16, 8. 7

20, 24

VI, 20, 7

VI, 16, 2

20, 24. 26

VI, 20, 2

U. 83, 1

21, 16

II. 33, 2

22, 19

VI. 28. 4

II, 81, 3

22, 28

II, 26, 4; 81, 8

28, 1. 2

II, 49, 6

28, 8

n, 5, 2; 41, 9

28, 7

II, 9, 2; 87, 4; 42, 1

II, *2, 1

28, 8

II, 9, 2; 42, 1

28, 7. 8

II. 9, 2

11, 86. 6

28, 16

II, 86, 6

VI, 16, 9

26, 80*

II, 84, 6

29, 1& 25. 41

U, 84. 6

VI, 16, I

32*

VI, 20, 1

VI, 16, 6

82, 1

VI, 20. 6

82. 4

V, 12, 2; VI, 20, 10

VI, 16, 6

82, 8

8?. 11

VI, 8, 1

84, 7

II, 16, 1

VI, 18, IS

34, 19

II, 26, 2

34, 28*

II, 26, 2; V, 20, 16

V, 20, 8

86, 3*

LEVITICUS.

VI, 16, 9

8—10*

11*

■ VI, 27, 8

VI, 21, 8

11, 29—31*

12*

VI, 80, 1

VI, 21, 1

12, 16. 22*

VI, 27, 1

VI, 21, 8

16, 8-18*

VI, 21, 2. 7

16, 19*

VI, 27, 2

lb, 81

II, 6, 2; 17, 6; 41, 9

16, 29*

V. 20,8

VI, 22, 6

18, 19*

18, 19

VI, 28, 8

18, 22

VI, 38, 4

18, 24*

VI, 28, 1

19, 6*

IV, 10, 2

INDEX LOCORUM.

599

DIDASCALIA.

LEVITICUS.

CONSTITUTIONES.

19.

16

II, 6, 2; 41, 9

19,

17

II, 68, 6

19,

18

II, 26, 8; VI, 28, 1

19,

26

II, 62, 2

19.

27

I, 8, 10. 11

20,

10

VI, 28, 4

20,

18

VI, 28, 4

21,

6

1, 8, 10

21,

14

VI, 17, 8

n, 8. 1

21,

17

II, 8, 1; VI, 28, 6

«, 44. 1

26,

28. 24

II. 44, I

26,

27. 28
NUMERI.

II, 44, 1

6, :

24—26

n, 67, 19

VI, 16, 6

11.

81*

VI, 20, 6

VI. 1, 4

12.

1. 8*

VI, 1, 2

12,

2

VI. 2, 6

12,

8*

VI, 8. 1

12.

8

II, 32, 2

II, 16, 8

12,

14

II, 16, 8

14,

4

VI. 3, 2

VI. 1, 2; 8, 8

IS*

II, 10, 2; 27, 6; \1, 1, 2;
2,2

16,

3

VI. 2, 6

16,

18. 14

VI, 2, 6

16,

16

VI, 8, 2

VI, 4, 8

16,

21. 26

VI. 4, 8

VJ, 3, 9

16,

30*

n, 8, 4; VI, 8, 4

16,

32. S3

II, 8, 2; VI. 8, 2

VI, 4, 8

16,

34

VI. 8. 4

16,

36

VI. 8, 9

16,

37

U, 8, 6

16,

86—38

VI, 4, 2

16,

88*

VI, 4, 2

16,

39

17,

sr

V, 7, 26 ,

II, 18, 6

18,

1

II, 18. 6; 26, 16

II, 26, 16—26

18,

1—82

18,

8—10; 12-21

II, 25, 16—17

II, 26, 6

18,

20*

II, 26, 6

19*

VI, 27. 7

VI, 19, 2

19,

10*

VI, 22 I

19.

11-18*

VI, 30, 1

VI, 21, 8

19,

16*

600

INDEX LOCOBUM.

DIDASCALIA.

NUMERI.

CONSTITUTIONES.

23,

23

U, 62, 2

I. 2, 1; 10, 12;

VI, 21, 9

24,

9

I. 2, 1; in. 14, 4

24,

17

VI, 11, 10

\1, 1, 4

25*

26,

8*

V. 12, 2

OEUTERONOMIUM,

II. 42, 1; 61, 1

1.

16

11, 42, 1

1,

17

n, 6, 2; 9, 2; 13, 5; 41, 9

II, 26, 2

4,

18'

n, 26, 2

V, 12, 1

4,

19

V, 12, 1

VI, 18, 17

5,

14

5, :

81

U, 67, 8

II, 6, 17

6,

4

IT, 6, 16; VI, 20, 10; 23, 1

II, 36, 2

6,

5

I', 86, 1; 20, 10

6,

6. 7

VI. 28, 6

6,

7

1.4, 2

10,

20*

VI, 28, 4

12,

18.

.14*

VI, 24, 4

U, 42. 1

16.

18

n, 42, 1

16,

19

U. 42, 1

16,

20

II, 6. 2; 9. 2; 47, S

VI. 19, 2

17,

6*

17,

7

D, 9, 8; 41, 9

18,

10.

11

U, 62, 1

II, 14, 2

18,

18.

44*

If. 14, 12

18,

16*

U, 80, 2

18,

16.

19

V. 20, 6

19.

18

n, 42. 6

19,

14

I. 1, 6

II, 38, 1. 2

19,

16

U. 49, 2

II, 47, 2

19,

17

U. 47, 2

19,

19

II, 42, 6

VI, 16, 10

21,

22.

28

VI, 18, 7; 19, 8

;2i, 9

21,

28

VI, 19, 2

22.

21.

24*

22.

22

VI, 28, 4

28.

7

II, 68, 6

28.

17.

18

VI, 28. 4

IV, 7, 1

28,

18

m, 8, 2; IV, 6. 1; 7, 1

n. 14, 4

24, 16

n, 14, 9

II, 26, 4

26,

4

11,26, 4

VI, 16, 7

27,

6. 1

r*

VI, 20, 7

27,

9

n. 67. 8

27,

17

I. 1. 6

INDEX LOCOKUM. 601

>IDASCALIA.

DEUTERONOMIUM,

CONSTmn

27, 26

11.42. 1

2

27, 26

VI. 24, 4

12

28, 13. 44*

n, 14, 12

6

28, 48*

VI, 20, 6

2

29, 19

II, m, 2

2

82, 21

V. 11, 2

8

82, 48

84, 10

VI, 8, I

lOSUA.

1,8

1,4,2

5, 14

V, 20, 7

6*

U, 14, 7. 9

?•

n, 10, 8

24, 32*

VI, 80, 6

lUDICES.

2, 18*

V. 12, 2

I. REOUM.

1, 15

V, 20, 16

2»

V, 10, 1

8*

n, 84. 2

2

8, 10-17

12, 3

V, 20, 7

I

18, 18

n, 27, 8

15*

V, 10, 1

16, 22

VI, 22, 4

16, 28

n, 62, 2

11. REGUM.

6*

II, 10, 8

12, 18

n, 18, 2; 22, 2

15, 8. 4

VI. 2, 3

18—20*

VI, 2, 2

20, 1

VI, 2, 4

m. RE6UH.

i

2*

11, 1. 4

11, 6. r

V, 12, 2

12*

II, 10, 2

18— 14*

IV, 6, 6; 7, 2

17*

V, 7, 8

8

17, 9-24*

111,1,4

602

INDEX LOCORUM.

DIDASCALIA.

m. REOUM.

CONSTTTUTIONES.

19, 8*

V, 20, 16

19, W

VI, 19, 4

21*

n, 49. 8

IV. REOUM.

2, 11*

V, 7, 8

4*

V, 7, 8

5*

II, 10, 3

8*

IV, 7, 2

II. 1.4

11, 2V

n, 1, 4

YI, 22, 4

IS, 21*

VI, 80, 5

20*

II, 22. 2

II, 22, 4-11

21, 1—17

n, 22, 4—11

U, 22, 16

21, 18

II, 22, 18

n, 28, 4

21, 19—23

21, 19—26

II. 28. 4

11. 1. 4

22, 21*

U. 1,4

ILPARALIPOMENA

•

19, 2. 8

VI, 18, 7

20, 37

VI, 18, 7

26*

III. 10, 8

26, 16-21'

n, 27, 4; VI. 1, 8

II, 22, 4—11

83, 1—13

11, 22, 4—11

n, 22, 16—16

38, 13. 16. 20

83, 13. 16. 16. 20. 22

11, 22, 16-18

II, 28, 4

38, 21-24

II. 28, 4

II. 1. 4

84, I*

TOBIAS.

II. 1. 4

I, 1, 7; in, 11, 8

4, 16

lUDITH.

I, 1, 7; III, 16, 8

8, 6*

V, 20, 16

9. 12*

III, 7, 6

ESTHER.

4, 16*

V, 20, 16

lOB.

1-2*

VI, 6, 6

10, 10—18

V, 7, 21

II, 18, 4; V, 9, 8

14, 4. 5

II, 18,4

20, 16. 18

IV, 4, 2. 4

IV, 4, 1

22, 7

IV. 4, 1

- 81, 6. 6

II, 61, 2

86, 7. 8

V. 6, 6

42, 18

V, 7. 21

INDBX LOCOBUM.

603

3ASCALIA.

9. 1. 2

PSAUL

coNSTrrunoNEs.

1, 1.2

II, 61. 1

1.2

VI, 28, 6

1.2.4

2, 1. 2

V, 19, 5

2.8

2, 7

II, 82, 8

2, 10—18

2. 11

V, 10, 1

4.6

n, 68, 2

6. 6

II. 18. 2

7, 6

II, 68, 6

7, 16

lU. 15, 8

11.6

V, 19, 6

17. 26. 27

11, 44, 1

17, 44. 46

V, 16, 10

18, 8

VI, 19, 2

20, 7*

21, 18. 17.

19

V, 14. 10. 12. 16

21, 28. 29

VI, 12, 8

28, 1

26, 4. 6

II. 61, 1

26, 12

V, 14, 12

27. 8. 9

11, 67. 20

81, 1, 2

36, 16

IV. 6. 7

40. 2

11, 4, 8; III, 4, 7

40, 11

V. 19. 6

44, 1. 4—6

. 8

V, 20, 8

49, 8—14?

49, 9. 12-

14

VI, 22, 4

49, 12

VI, 20, 6

49, 18*

VI, 18, 6

60, 6

60, 11-18.

14

n. 41, 4

60, 12. 19

VI, 22. 6

62*

II, 59. 2

62, 11

V. 13, 2; VI, 18, 8

67, 6

IV. 1. 1

67, 16. 17

VI. 5, 3

67, 18

V. 15, 3

67, 84

II. 67, 14

68, 22

V, 14. 15

68, 84

78, 4. 6

V. 14, 21

78, 19

11. 14. 1

604 INDEX LOCOBUH.

DIDASCALIA. PSALH. CONSTITUTIONE

VI, 28, 8 79, 2* VI, 80, 9

81, 6 n, 26, 4; 81, 8

81, 8 V, 19, 6

V, 14, 13 88, 46

VI, 18, 14 89, 4. 5

100, 1 II, 21, 9

102, 14 V, 7, 22

n, 66, 1 102, 19-21* II, 66, 1

108, 14. 16 IV, 5, 2

106, 20 VI, 20, 6

108, 8 VI, 12, 1

108, 24 V, 20, 16

109, 1 VI, 80, 9
109. 4 II, 27, 4

111, 9 II. 86. 2; m, 4, 8

112, 8 VI, 28, 6
114, 7 VI, 80, 8
116, 6 VI, 30, 8
116, 6 (16) V, 8, 2
118, 1. 2 VI, 28, 7
118, 78 V, 7, 22
127, 3. 4 VI, 20, 6
129, 3. 4 II, 16, 2
138, 6. 6. 16 V, 7, 22
188, 21. 22 VI, 18, 6
140* n, 69, 2
140, 4 n, 60, 6
140, 6 IV, 8, 2
144. 16 IV, 6, 2
144, 17 V, 7, 24
146, 7 IV, 6, 1
146, 9 IV, 6, 4

II, 66, 1 148. 11—18* II, 66, 1

PROVEBBIA.

1, 8 U, 6, 16

II, 86, 7; IV, 9, 1 8. 9 II, 86, 7

3, 9. 10 IV, 9, 1

8, 28 VI, 16, 6

I, 7, 18—16 6, 1—14

6, 8. 4 I, 7, 8

6, 11—14 I, 7, 10

6, 18. 19 VI, 29, 2

II, 14, 7 6, 22 II, 14, 10

6, 2 II, 42, 6

INDEX LOCORUM.

605

DIDASCAT.TA.

PROVKRRIA.

CONSTITUTIONES.

n, 68, 2—4

6, 6-11

n, 63, 2-4

UI. 11, 8

6, 8

II, 49, 2

6, 14

IV, 6. 4

6, 17*

VI, 21, 1

6, 22

VI, 27, 1

I, 7, 2—12

7, 1-27

7, 1. 4-18. 21. 22. 26

I, 7, 2—7. 9

7, 11*

m, 6, 4; 7, 6

I. 8. 1

8, 20

I, 8, 1

8, 22—26

V, 20, 9

9, 1

V, 20, 9

I, 8, 22-24

9, 18-18

9, 18

I, 7,9

10, 7

V, 8, 2; 9, 1; VI, 80, 3

III, 11, 2

10. 18

III, 16. 2

11,4

IV, 4, 2

11. 11*

II. 48, 2

I. 8, 21

11. 22

I, 8, 21

11, 25

U, 36, 2

II. 84, 6

11, 26. 26

11, 26

II, 34, 6

1.8. 21

12, 4

I, 8, 21

12, 11

II, 63, 6

n. 53, 2

12, 28

11, 63, 2

13, 20

VI, 18, 6

IV, 11, 3

13, 24

IV, 11, 3

14, 1

I, 8, 16

14, 6

V, 9. 1

VI, 14. 2

14, 12

VI. 18. 2

14, 29

U. 40, 3

U, 33

II. 88. 2

II. 8. 2

16, 1

11, 3. 2

IV. 6, 6

16, 17

16, 6

11, 85, 2; m, 4, 7

17, 16

IV. 6. 6

I, 8. 19

18, 3

I, 8, 19

18, 22

VI, 14, 4

19, 13

VI. 28. 6

Vi, 12. 2

19. 14

VI, 14, 8; 28, 6

19, 17

III. 4. 9

19. 18

IV, 11, 2

19, 24

U, 4, 4; 63, 5

V. 9. 3

20. 9

U, 18, 6

IV. 6, 8

20, 10. 28*

IV, 6, 6

1.2, 2

20, '22

I, 2, 2

606 INDEX LOCORUM.

DIDASCALIA.

PROVESBIA.

cx)NSTrnmoN

I. 8, 26

21, 9

I, 8, 22

21, 18

III. 4, 9

I, 8, 26

21. 19

I, 8, 22; 10. 2

21, 27

VI. 2?, 4

n, 43, 8

22. 10

II, 9. 8

IV, 11, 2

28, 13*

IV, 11, 2

IV, 11, 2

23. 14

IV, 11, 2

23, 21. 81

II, 4, 6. 6

24, 11

IV. 9, 2

24, 27

II. 18. 8

m, 11, 2

26, 2

III. 16, 2

II, 61, 1

26, 17

II, 61. 1

26, 27

m. 16, 8

11, 6, 6

27, 24

28, 19

II. 68, 6

29, 12

II. 17. 4

IV, 11, 2

29, 17

IV. 11. 2

I, 8, 8—14

31, 10—81

I, 8, 8-14

m, 7, 8

81, 13*
ECCLESIASTES.

III. 7, 8

2, 26

IV, 6, 2

4, 6

II, 4. 6; 68, 8

6. 4

m, 1, 8; IV, 14, 1

6,2

IV, 4. 4

7, 27

I, 8,20

10, 1

II, 17, 4

10, 18

II, 63, 6

12, 1*

VI, 27, 7

12, 14

V. 7. 4

CANTICUM.

2, 16

VI. 13. 8; 18, 4

SAPIEMTIA.

8. 1

VI, 80, 8

n, 21, 7

4,7

SIRACH.

II. 21, 7

I, 3, 1

4, 31*

6, 7

VI. 16. 6

7, 32*

III, 8. 2

16, 12*

V. 6. 6

24, 26*

VI. 6, 8

26, 26

VI, 14, 4

26, 29

IV. 6, 2

28, 14

11. 21. 2

INDEX I.OCORUM.

6

^SCAUA.

SIRACH.

CONSTITUTIONES.

30, 11. 12*

IV. 11, 4

80, 12

IV, 11, 3

OSEAS.

1, 10

4, 6

VI, 15, 3

4. 9

II, e. 6

9. 4

VI, 22, 4

10, 12

n, 6, 7

10, 13

II, 17. 6

AMOS.

6, 28

VI, 22, 4

lOEL.

2, 13

2, 28

VI. 6, 4

2, 32

VI, 12, 8

lONAS.

2*

V, 7, 12

3, 4. 5*

V, 20, 16

NAHUM.

1. 8

II, 16, 1

HARACUC.

1, 6

ZACHARIAS.

8, !•

VI, 6, 6

8, 2. 4

VI. 6, 7

7, 9

11, 36, 9

8, 17

II, 53, 8

6

8, 19

9, 9

V, 20, 10

9. 17

IV, 5, 2

10, 8

II, 16, 4

12, 1

V, 7, 20

12, 10. 12

V, 20, 2

12, 12. 13

13, 2

V, li, 2

14, 7

V, 14, 16

HALACHIAS.

1, 6

II. 15, 4

1, 11

VI, 23, 5

2, 7

II, 28, 7

2, 14. 15

VI, 14, 4; 29, 3

4, 6

VI, 19, 2

607

608

INDEX LOCOBUH.

DIDASCALIA.

lESAIAS.

coNSTmrnoNE!

1. 6

n. 41. 7

IV, 1, 2

1, 7

1,8

IV, 1. 2
VI, 6. 8

VI, 17. 3

1, 11 — 14

VI, 22, 8

VI, 12, 2

1, 16

II, 42, 1;

51.

1

1. 17

IV, 6. 8

1, 22*

1, 23

2, 2

IV, 6. 8
II, 17. 2
VI. 6. 3

VI, 5, 6

2, 2. 8

VI, 6, 4

2, 6; 8, 8

Inscr.

6, 1. 2; 61, 3*

Inscr.

VI, 5, 4

6, 6
5, 8
5, 8. 9

VI, 5, 2
n, 26, 8
I. 1, 6

VI, 6, 4

5,9

VI, 18, 9

6, 18

II. 42, 8

5, 20. 23

II. 42. 1. 8

III, 6. 6;

VI.

16. 11

6, 9. 10

7, 14

ni. 6, 5; V, 16, 4
V, 16, 8

VI, 6. 6

8, 18
8, 20*

VI, 19, 2

V, 16, 2

9, 1. 2

V, 16, 4-

-6

9, 2
9, 6
11, 1
11, 1. 10

14, 19

15, 19

n, 24, 8; V, 16,3; VI,:
VI, 11, 10
V. 20, 10
V, 19, 6
II, 56, 4

II, 86, 8

19, 8
22, 13

III, 7,8

V, 7, 6

26, 18. 19

V, 7, 8

26, 19

V, 7, 6

11, 62, 2

27, 11
86, 3
40, 1. 2

II, 40. 2
II. 16. 1

V, 7, 22

40, 5
40, 11

II. 20, 11

II, 34, 7

42, 7. 9

VI. 18, 8

42, 19

•

VI, 18, 8

43, 8

VI, 15, 1;

. 18. 15

43, 18. 19

II, 86, 1

45, 9. 10

II. 84, 7

49, 9

I, 10. 1

52, 6

I. 10, 1; in. 6. 6

INDEX LOCORUM.

609

:at.ia.

lESATAS.

CONSTITUTIONES.

62,

10

62,

11

V. 4, 3

68.

1

V. 16, 4

68.

2-6. 9.

12

53,

4

11, 26, 10

68,

11

III. 19, 1

58,

12

II, 26.11; V. 14.15; 19.

54,

U

IV. 7, 8

66,

10

VI. 18, 9

67.

1

V, 8, 2

67.

1. 2

67.

12

67.

21

VI, 18. 8

68,

4. 6*

1; 53, 6 68,

6

n. 58, 7

68,

7

m. 4, 5

68,

9

ni, 7, 6

68.

13

59,

7. 8

II. 21. 4

61.

2. 8

62,

11

II. 14, 10

68,

10

V, 16. 1

68,

IS

VI. 20, 6

64,

7

V, 7, 22

65,

1. 2. 3

V, 16, 2. 4

4, 24 66,

2

II. 1, 6

66,

6. 10

66,

24*

V, 7, 7

lEREMIAS.

1,

6

V, 7, 20

1.

11

2,

10. 11

II, 60, 5

2,

11

II, 60, 5

3,

11

II, 60, 5

8,

16

3,

22

II, 14, 2

4,

I. 2

4.

3. 4

4,

4

VI. 14, 5

6,

7

V, 11, 2

6,

20

VI, 22. 2

7,

16

IV, 6, "8

",

21. 22

VI, 22, 2

8,

4. 0

II, 14, 2

)1SC CT CONSTIT. AP. I.

39

610

INDEX LOCOBVM.

DIDASCAI.IA.

lEREMIAS.

CONSTITOnONES

11, 62. 2;

V, 12, 1

10, 2

II, 62, 2; V, 12, 1

12, 7

n6, 2

12, 8

V, U. 12

12, 10

II, 16. 4

16, 1

IV, 6.8

16, 17

n. 61, 2

16, li>

II, 66. 4

VI, 6, 6

17, 12

\1, 6, 3

VI, 6, 8

23, 16

VI, 5, 1

VI, 28, 8

23, 29

II, 28, 2

24, 9

26. 2. 8

U. 6, 4

28, 18

V, 11, 1

THRENI.

4, 20

V, 20, 8. 12

BARUCH.

3, 36—87

V, 20, 8

4, 4

VI, 28, 7

EZECHIEL.

3, 11

II, 6, 14

II, 60, 6

6. 7

II, 60, 6

II, 23, 2

6. 14

8, 14*

V, 12, 2

V, 12, 2

8, 16- 18

V, 12, 2. 8

II, 23, 2

14, 9. 11

U. 14, 4

14, 12—14

14. 18. 14

n, 14, 4

II, 60, 6

16. 47

U, 60, 6

16, 61. 52

11, 60. 1

II, 14, 14

-28

18. 1—82

18,2-6.9-11.18.19.

II. 14—21

20. 24. 27. 28. 80

18. 6

VI, 28, 8

IV, 6, 5

18, 17*

18, 20

n. 14, 4

VI, 18, 6

20, 10. 11

VI. 18, 6.

8

20, 25

VI, 21, 2

11, 6, 7-

10

33. 1—6

33, 2—6

II, 6, 10

U, 6, 13-

-15

33, 7-9

II. 6. 8-9

n, 12, 2;

20, 6. 6

33, 10. 11

11, 20, 6. 7

33, 11

n, 12, 2

II, 16. 4-

-7

38, 12-20

INDEX LOCORUH. 611

DIDASCALIA. EZECHIEL. CONSTITUTIONES.

II, 18, 9—21 34, 1—81

84, 2—5. 8. 10. 17— II, 18, 8—12
19. 80. 81
n, 26, 8

II, 20, 8. 11; 21, 1
II, 20, 3. 4. 6. 9
n, 19
V. 7, 6

34, 8

n, 26, 8

84,4

U, 20, 3.

11

84, 16

II, 20, 3.

4. 5. 9

84, 17

n, 19, 1

87, 1—14

87, 11. 12. 14

V, 7, 6

DANIEL.

2. 84

V, 20, 11

3*

V, 6, 10

3. 6. 12*

V, 7, 12

4,24

m, 4, 6

6, 23

V, 4, 1

7, 13. 14

V, 20, 11

10, 2. 8

V, 20, 16

12. 2. 3

V, 7,3

12, 3*

V, 7, 23

18*

II, 87, 8;

49, 8; 61, 2

13, 48. 49

U, 51. 2

V. 7,8
V, 7, 28
U, 61, 2

II, 22, 12—14 ORATIO MANASSIS. H. 22, 12—14

II, 23, 3 ? n, 28, 3

IV, 1, 2 ? IV, 1, 2

MATTHAEUS.

in, 9, 2 3, 18* III, 9. 2

V, 16, 2 4, 16. 16

4, 17 II, 66, 1
V. 14, 22 6, 6

II, 1, 6-8 6, 6. 7. 8. 9 II, 1, 6-8

II, 46, 6 6, 9 II, 46, 7

V, 8, 2 6, 11

II, 8, 1 6, 11. 12 II, 8, 1; V, 8, 2

II. 18. 7 5, 12* II, 18, 7

Inscr. 6, IS* Inscr.

II, 64, 4 6, 16*

I, 6, 10; VI, 16, 3; 17, 1 6, 17 I, 6, 10

VI, 16, 8. 4 6, 17. 18 VI, 19, 3

6, 19 II, 6, 6

II, 86, 1 6, 20 II, 36, 1

6, 21. 22* VI, 23, 2

II, 32. 8; 63, 1 6, 22 II, 32, 8; 63, 1

89*

612

INDEX LOCOROH.

DIDASCALIA.

HATTHAEUS.

CONSTITUnONES.

6, 22—24*

n.6S, 8

II, 53, S

5. 28. 24

II, 68. 8

I. 1, 4

6, 27. 28

I. 1, 4; VI, 28, 2

I, 1. 8

6, 28*

I, 1. 8

V. 12, 5

6, 34*

V, 12, 6; VI, 23, 4

6, 34-36.

87

V, 12, 6

6, 88. 39.

43. 44*

VI, 23, 2

I, 1. 9

5, 40*

I. 1, 9

I,2,l;m, 10, 12;V,

14, 22 6, 44

1.2. 1

5, 45

U, U, 6; 63. 8

ni, 10, 6

6. 1*

in, 10, 10

6,2

III, 14, 1

II, 46, 8; in, 10, 6

6,8

6, 8. 4

ni, 14, 1

6. 9-18

m, 18, 2

II, 56, 1

6, 10

II, 56, 1

U, 21, 6

6, 12

II, 21, 5

n, 36, 6

6, 20

II, 86, 8

III, 7, S

6, 21

ni, 7, 4

m, 7, 4; IV, 4, 3

6, 24*

ni, 7, 4; IV, 4, S

6. 26. 31.

82

IV, 6, 8

n, 36, 7

7, 1

n, 86, 10

II, 42, 4; 48, 3

7. 2

n. 42. 4; 48, 8

7.8

n. 17, 2

n, 17, 2

7, 8. 5

III, 5, 6

7, 6

in. 6. 6

VI, 14, 8

7, 15*

VI, 18, 2; 18, 9

VI, 13. 3

7, 16. 16

VI, 13, 8

V, 1, 4

7, 21*

V, 1, 4

VI, 16, 3

8, 4

VI, 19, 3

V. 6, 8

8, 12

V, 6. 7

8, 16

in, 20. 1

II, 20, 9

9. 2

n. 20, 9; V, 7, 27

11, 39, 1

9, 9*

II. 25, 4; 89, 1

II, 40, 1

9, 11

II, 20, 10; 40, 1

9, 12

II, 14, 11; 20, 10;*),

VI, 22, 6

9, 20—22*

9, 22

VI, 28, 7

10, 2-4

VI, 14, 1

II, 62, 2; VI, 14, 2

10, 5

HI, 10, 12

10, 12. 18

in. 14, 5

II, 56, 4

10, 16*

II. 66, 4

10, 17. 18.

22

V, 3, 8

V, 8. I

10, 23*

V. 3, 1

VI, 19, 4

10, 24

INDEX LOCOBUH. 613

DIDASCAT.TA.

MATTHAEUS.

CONSTITUTIONES.

V. 4. 4

10, 28

V, 4, 4

V, 1,4

10,^82

V, 1, 4

V, 4, 2; 6, 8

10,* 38

V, 4, 2

V, 4. 8

10, 37-

-89

V, 4, 8

V. 6, 7. 8

10, 89

II, 6, 17

11. 16

II, 6. 16

I, 6, 10; VI, 17,

6

11. 28

I, 6, 10

II, 84, 7; VI. 12,

, 11

11, 28-

-30

II, 26, 12

11, 80*

12, 10*

II, 26, 12
V, 7, 27

U, 66, 2; 69, 1

12, 80

U, 66, 2; 69, 1

VI, 14, 4

12, 31

VI, 14, 6

12, 81.

32

VI, 14, 8. 7

12, 32

VI, 18, 8

II. 1. 1

12, 86.

87

n, 1, 1

V, 14, 13

12, 40

V, 14, 18

VI, 21. 8

12. 48-

-46

n, 6, 17

18, 9

VI, 16, 12

18. 14—16

18, 16

VI. 21. 1

III. 6, 6

IS, 81*
18, 66

m, 6, 5
m, 6, 2

14, 17-

-21*

V, 7, 28

n, 86, 8

16, 8

Inscr.

16, 18*

Inscr.

VI. 14, 2

16. 6
16, 14*

V, 14, 19

U, 18, 8; 88, 2;

84,4

16, 19
16, 24

VI, 22, 1

V. 4, 8

16, 26

V, 4, 3

17, 8-

10*

VI, 19, 4

17. 24-

-27*

II, 46, 1; V, 7, 28

18, 6

U, 10, 1

VI, 6, 2

18, 7

I, 3, 6; II, 10, 1

n, 17, 6

18. 10

II, 18, 1

11, ao. 8

18. 12.
18, 14

18

U, 20, 8
II, 14, 11

11,88, 1

18. 16.

16

n, 38, 1. 2

11. 88, 2

18. 16

I, 1. 1; II, 88, 8

; 89,4

18. 17

I, 1, 1; n, 88, 8; 39, 4

D. 11. 2

18, 18

II. 11, 2

III. 7. 2

18, 19

U, 46, 6. 6

18, 21.

22

n, 46. 6

11,68,7

18, 22
19,4

n, 68. 7
VI, 28, 1

614 INDEX LOCOBUH.

DIDASCALIA. MATTHAEUS. CONSTITDnON

VI, 12, 2 19, 4-6 VI, 14, 8. 4

19, 14 VI, 16, 7
VI, 18, 1 19, 17*

II, 6. 1 19, 18* n, 6, 1

IJ, 87, 8 19, 19

II, 86, 2 19, 21 V, 1, 4

VI, 18, 16 20, 16

20, 26* II, 20, 11
in, 18, 8 20, 26-28 III, 19, 8. 4

II, 17, 4 21, 18 U, 17, 4
in, 7, 2 21, 21

III, 7, 7 21, 22* m, 7, 6

21, 28. 29* V, 16, 8
21, 86. 89 V, 16, 9
21, 42* V, 16, 10

21, 48 V, 16, 4. 8
V, 17. 2 21, 46

II, 66. 8 ^,10 II, 66, 8

V, 6, 8 22, 18 V, 6, 7
II, 46, 1 22. 21 II, 46, 1

22, 23* VI, 6, 2

VI, 22, 8 22, 81. 82 VI, 80, 4

23, 8 II, 8, 8
28, 16—22 V, 12, 6

VI, 21, 2 28, 18—22

28. 86 V, 16, 9

23, 37* U, 90, 2
VI, 6, 4 28. 88 VI, 6, 4
VI, 18, 3 24, 11—18

VI, 6, 2 24, 11. 24 VI, 18, 8

24, 12. 24 VI, 18, 9

V, 4, 2; VI, 28, 8 24, 80 'VI, 80. 8

26* II, 18, 8

VI, 21. 1 25, 29
VI, 28, 2 25, 80

V, 1, 6-8 25, 84-40. 46 V, 1, 6-8

26, 86. 86* IV, 21

VI, 28, 2 26, 41 V, 4, 1

26* II, 24, 4; 49, 8
V, 17, 2. 6 26, 6
V, 17, 8 26, 6*
V, 17, 4. 6 26, 16. 16

26, 16 V, 14, 6
V, H, 1 26, 21-28

26, 22 V, 14, 8

INDEX LOCOBUM.

615

(ASCAT.TA.

'

HATTHAEUS.

CONSTTTUTIONES.

26,

24. 26

V. 14. 4

26,

26— 28*

VI, 28, 6

26,

SI

26.

34

V, 14. 6

26,

41

V, 6, 2. 6

26.

46

V. 14. 8

6

26,

60. 67*

26, 59*

26,

60*

V, 14, 11

26,

61*

26.

64*

V, 20,8

26.

67

V. U. 9

27,

2*

27,

11—26*

27,

24. 26

V, 19. 4

27,

28-85*

V. 6.9

27,

84. 86

V, 16. 16

27,

46

V. 14. 16

27,

46

V. 14. 17

27,

61

VI, 6, 4

27.

65. 66

27,

66. 61*

III, 6, 2

28,

1. 2

28,

9

28,

19

ra, 9, 4; V, 7, 30; VI, 16, 1

28,

19*

m, 6. 2; 9. 4

28,

19. 20
MARCUS.

II, 26, 7

2,

18-20

2,1

20

V, 18, 2

6*

V, 7, 12

6. :

34

II, 20, 9

12.

80

12,

42-44

III, 7, 8

18,

26*

V, 20, 2

14,

20

V, 14. 8

IB,

28

V, 19. 1

16,

1. 9

V, 14. 19

16.

14

V, 14. 19

16.

15

V, 7, 30

16.

16

V. 7, 31; VI, 16, 5

16,

19*

VI, 80, 9

616

IXDBX LOCOSUM.

DIDASCALIA.

LUCAS.

CONSTITDTIONES.

2.

21*

VI, 22, 6

III. 1. 8

2,

36— 88*

m, 1. 6

2.

51*

VI, 28, 8

II, 89, 2

8,

13

II, 89, 8

8,

14

IV, 6, 6

n, 20, 9

4,

19

U, 20, 9

II, 58, 8

4,

24

II, 68, 3

6,

35

V, 18. 3

6.

22. 28*

V, 2, 4

I, 2, 3

6, 27. 28

1,2, 3

III, 10, 12

6,

28

6,

80

ni, 4. 4

6,

86

V, 1.2

II, 86, 7; 42, 4

6,

87

II, 86, 10; 42, 4

n. 21, 5

6,

37. 88

n, 21, 6

V, 6, 9

6,

40

V, 6,9

6,

41

n, 17, 2

II. 17, 2

6,

41. 42

VI, 28. 6

6.

46

7*

V, 7. 12

7,

47

n, 24, 6

II, 20, 9

7,

48. 50

II, 20. 9

V, 1.8

8,

8

V, 1. 8

V, 4. 2

9.

26

V. 4, 2

U, 64. 2

10

. 6

n, 64,2

m, 10, 12

10:

, 6. 6

III, 14, 6

,

10,

, 6

VI, 11, 1

U, 26, 2

10,

,7*

11, 26, 1

U, 20, 1; 82. 2

10

, 16

II, 20. 1

II, 21. 6

11

, 4

11,21.6

11

, 62

n, 26, 7

II, 36, 6

12,

, 88

n, 86, 8

II. 26, 8

12,

, 42

II, 18, 6

12,

, 48

II, 18, 8

12,

, 67

11.87, 1

n, 2, 1

li

, 11

n, 2, 1

14,

, 18*

n, 28, 1

14,

, 88*

V. 6, 4

n, 20, 8

15,

, 4—6

n, 20. 8

16,

, 7

n, 18, 6

16,

, 11-24*

n. 41, 1

16,

, 21

n, 41. 1

16,

, 81. 82

II, 41. 8

11. 24, 4

16,

, 2

11. 24, 7

17,

, 14

VI, 19. 8

INDEX LOCOBUM.

617

SCALIA.

I, 14. 6

3,2

LUCAS.

CONSTITUTIONES.

18, 8

VI. 18. 9

19, r

VI. 9. 1

19, 10

11, 20, 10

19, 41. 44

V, 14, 20

19, 46

20, 25

U, 46, 1

20. 88

VI, 80, 4

21, 18. 19

V, 7, 8

22, 19

V, 19, 7

22, 31. 82

VI, 5. 7

23, 34. 39. 42

V, 14. 6. 7. 8

12, 40

V, 6, 6

28, 2

V, 14, 9. 11

23, 21

V, 14, 12

28, 88

V. 14. 15

23, 84

U, 16, 1; V, 14. 17

23. 46

V, 6, 9; 14. 17

24, 18*

V, 14, 19

lOANNES.

1.1*

VI, 11, 10

1, 9

V, 16, 6

2, 8 - 11*

V, 7, 28

8, 6

n, 26, 4; 38, 2; VI, 16. 6

3, 16

II. 56, 2

8, 36

V, 20, 18

5*

V, 7, 12

6, 25

V. 7. 11

5, 39. 46

II. 5, 5

6, 27. 29

II, 60, 7

6, 40*

U, 66, 2

6. 41— 67*

6. 67

VI, 22, 1

7. 24

II. 87, 1

8, 8-10*

II, 24, H

8, 11

II, 24, 6

8, 17

lU, 20, 1

8, 44*

II, 21, 8; 27. 2

9, 1-7*

V, 7, 27

10, 11. 12

II. 20, 6

IV

V, 7, 12

11. 26

V, 7. 9

11, 48

VI, 24, 2

12, 6*

V. 14, 2

12, 19*

618 INDEX LOCORDM.

DIDASCALIA.

lOANNES.

CONSTmmONE

12, 25

V. 4, 1

1, 2, 4; n. 32. 3; 46, 4;

54,4 12, 36

1, 2, 4; II, 32, 3; 46, 4; fi

VI, 11, 1

12, 43

V, 6. 8

III, 18, 4.

6

18, 4. 6. 14. 15

in, 19, 6

18, 17

VI, 23. 7

13. 21. 26

V. 14, 8

13, 84

VI. 23, 1

18, 35

n, 3, 8

n, 28, 6

14. 6*

11,28.6

16, 18

in, 19, 8

15, 16

VI. 19, 4; 21, 2

15, 20

V, 3, 8

16, 26*

III, 17, 4

16, 18. 14*

in, 17. 4

16, 32

V. 14, 6

16, 38

V, 8. 3

17, 3

n, 6. 17; 56. 1; V, 6,
16. 6; VI, 28, 1

U, 6, 4

17. 12

18, 1 :

V, 14, 7

18, 13*

V, 14. 10

18, 38

V, 14, 10

19, 6. 12. 16

V, 19, 4

19. 16

VI, 24, 2

19. 87

V. ao. 2

20, 19*

V, 14, 19

20. 25

V. 20. 1

21. 16*

n, 24. 4

ACTA.

1. 1

II, 6, 6

1,8*

V, 7, SO; 20. 1

1. 9*

V, 7. SO; VI, 80, 9

1, 16—26*

VI, 12. 1

n, 14, 9

1. 17. 18*

II. 14. 8

1, 20

VI, 12. 1

n, 24. 8;

IV, 6, 8

1, 24; 16, r

n, 24, 6; IV, 6, 8

1,26*

VI. 14. 1

2, 1*

V. 20. 4

II, 67, 1

2, 42*

4.6*

V, 2, 4

6,3*

VI, 27, 2

6, 17*

VI, 6, 2

6,41*

V, 2, 4

INDEX LOCORUM. 619

DE>ASCALIA.
n, 32, 3

II, 34, 2
n 7, 3
VI, 12, 6—9

V, 7, 26

VI, 12, 9

VI, 12, 3—4
VI, 12, 11

VI, 12, 12—13
VI, 12, 14—16

II, 21. 4

n, 32, 4
Inscr.

n, 66, 2
n, 37, 3

11,86, 1

ACTA.

CONSTITDTIONES.

6, S*

6, 7*

n, 49, 8

7, 85'

V, 6, 10

7, 66. 66

VI, 30, 10

8»

n, 14, 8; VI, 7, 2

8, 16*

U. 34, 2

8, 18-20

IV, 7, 2

8. 19—24

VI, 7, 3-6

8, 20. 21

9, 16

n,24,4;66,l;V,l,4;VI,16,l

10*

VI, 9, 1

10, 1—16. 2S. 44

10, 1—20. 34. 36.

VI, 12, 6-10

44 46.

10, 41*

V, 7, 30

11, 16

VI, 12, 9

13, 22

VI, 2, 4

16, 1—8

VI, 12, 2-4

16, 8-11

16, 9-20

VI, 12, 9-13

16. 12—20

15, 22-29

VI, 12, 14-16

20, 28

11, 67, 20; 61, 4

20, 36

IV, 3, 1; VI. 23, 2

ROM.

1, 7

Tit.

1. 26

V. 12, 2

1, 26*

VI, 11, 8

1,28*

V. 12, 6

2,6

V, 20, 2

2, 29*

V, 6, 3

3, 16—18

II. 21, 4

4, 17»

V, 7. 16

6. 3

n,7, l;III, 17, 1;V,7,30;

16, 7; VI, 16, 2; 23, 6

8,9

8, 16. 17*

Inscr.

8, 17*

m, 18, 1

12, 1*

VI, 23, 6

12, 2

II, 66. 2

12, 18

13, 4. 6. 8

IV, 13, 1. 2

13, r

U, 36. 1

16, 21*

VI, 18, 11

620

INDEX LOCORUM.

DIDASCAUA.

I. COR.

CONSTITimONK

1, 10

11, 44, 2

n, S3, 2

3,2*

n, 88, 2

n, 6. 6

4, 16; 11, 1*

n. 6, 6

6, 6

II. 17, 4

II, 46, 1

6, 1—8*

n, 46, 1

6, 16*

1. 6, 12

6, 19. 20

V. 16, 7

7, 26. 84'

IV, 14, 1. 2

UI, 7, 6

7, 32'

ra, 7, 6

7, 86*

I. 6, 14

n, 61, 1

8, 10*

n. 61, 1

II, 26, 4

9, 9

n, 26, 4

V, I, 2

9, 26*

V, 1, 2

1, 8, I

11, 3

I, 8, 1; m, 6. 2; 9. I

VI, 5, 2

11, 18. 19

U, 24. 26

V, 19. 7

III, 6, 1

14, 34*

ra. 6, 1

16, 20*

V. 7, 12

15, 26*

V, 20, 2

16, 32

UI, 7. 3

n. COR.

VI, 22, 4

8, 32*

4, 4

V. 1, 2

6, 17

VI, 19, 1

n, 62, 1

6, 14—16*

n, 62. 1

6, 15*

V. 17, 2

6, 17

VI, 4. 8

II, 66, 3

11, 28. 27

U, 66, 3

18. 1

II, 49, 2

11, 53, 2;

66,4

18. 11*

GALAT.

U, 66, 4

3, 10

VI, 24. 4

VI, 19, 8

8, 13*

II, 32. S

4. 9

V, 16, 6

6,9

II, 17. 4

I. 3, 1

6, 2*

I. 8, 1

ra. 3, 4

6. 10*

EPHES.

11, 87, 4

2, 2*

U, 87, 4

2, 3*

n, 87, 6; VI, 10, S

2, 17

II, 54, 2

Inscr.; II,

83, 2

3, 6*

Inscr.; II, 88, 2

INDEX LOCORUH.

621

CALIA.

8,

17

EPHKS.

CONSTITUTIOh

7, 1

4,

2*

I, 3, 1

4.

4

n. 44, 2

4.

6*

VI, 16, 2

4,

15;

5, 28*

II, 69. 2

4,

26

n, 63, 2

5,

4*

V, 10, 1

6,

22.

23

1.8. 1

6.

25.

28

VI, 29, 2

6.

27

n, 61, 5

6.

80'

II, 69, 2

6,

4

IV. 11, 1; VI. 16, 7

6,

6. (

5*

IV, 12, 1. 3

6,

7. (

3*

ni, 19, 6

PHILIPP.

3.

1*

V, 6. 8

3.

10

V. 1. 2

3,

19*

ni, 7, 8

4.

4*

V. 6, 8

COLOSS.

1.

15

II, 61, 4; VI, 11, 2

3,

8*

V, 10, I

3,

13»

I. 3, 1

8,

18

VI, 29, 1

3,

22*

IV, 12. 8

4,

1*
I.

THESSAL.

IV, 12, 4

1.

6;

2, 14*

II, 6, 6

2, 3

».

5

I, 2, 4; II, 32, 3

6,

13*

II, 44, 2

o,

14*

III, 16, 4

5,

18
II.

THESSAL.

VI, 18. 1

2.

9*

3,

10
I.

TIHOTH.

11, 63, 6

1,

1

VI, 18, 9

1,

3*

V. 6. 7

2,

5

VI, 11, 10

2,

7

VI, 14, 1

622

INDEX LOCORUM.

DIDASCALIA.

I. TDfOTH.

CONSTITUHONES

II, 1, 1; 18, 6;

24. 4

8. 2

11, 1. 1; 18, 6; 24. 7

n. 2, 2

8, 2. 4

II. 2. 2

n, 2, 1

3, 2-6

U, 2. 1

3, 2. 12*

VI. 17, 1

8,6

m. 2, 8

11, 6, 1; in, 13,

1

8, 8

n. 6, 1

8, 16

III, 16, 8

4, 4

VI, 10, 2; 11, 6

III, 6, 2; 7, 6

6, 6*

ni. 5. 2; 7, 6

m, 7, 6

5, 7*

III, 7. 6

III. 1, 1

6. 9

m, 1. 1; VI. 17. 4

5, 10

lU. 8, 1

5, 11

m, 1.2

m, 6, 1

5, 18*

in, 6. 1

6, 14*

III. 2, 8

IV, 2, 2

6, 16

II, 68, 1; IV, 2, 2

U, 28, 4

6, ir

11.28, 4

6,2*

IV, 12, 3

6, 9

III. 2, 8

V, 8. 8

6. 11

1, 8, 10; 11,87,4; 47, 1;6;
V, 8, 4; 12. 6; VI, 5

6, 12

V, 6, 4

6, 18

Vi. 11, 1

11. TDIOTH.

2, 5

II, 14, 6

II. 4. 1

2, 16

II, 4. 1; 44, 1; HI. 19,

2, 19

11,64.2

8,4'

VI, 28, 8

IV, 11, 4

3, 15

IV, 11. 4

V, 4, 2; VI, 28,

8

4. 1

V, 20, 2

4, 10

V. 6, 8

TITUS.

1,6*

VI, 17, 1

U. 1, 1

1, 6. 7*

11. 1, 1

II. 6, 1; 24, 4

1, 7

^EBRAEI.

11,6, 1; 24. 7; III, 8,1

4, 14

n, 26, 7; V, 6. 10

6, 4

m, 10, 2

6, 5. 6

U, 27, 4

6, 6*

VI, 16, 4

VI, 28, 8

8, 1

VI, 80, 9

11, 6*

V, 6, 10

INDEX LOCORUH.

623

)ASCAT.TA.

HEBRAQ.

CONSTITUTIONES.

11

,87'

V, 16, 9

V. 19, 8

12

!, 17'

11, 88, 4; V, 19, 3

IS

t, 23

n, 26, 1

IS

i, 4*

UCOB.

VI, 11, 6; 28, 6

2.

1—9*

11, 58, 4

2.

19*

8,

6*

I. PETR.

II, 43, 2

1,

2

Tit. Inscr.

1,

11

Inscr.

1,

19

If, 67, 20

2,

2

V, 16, 7

2,

9

11,26,1; m, 16, 8; 67, 20;
V, 16, 2

2,

9. 10

V, 16, 1

2,

12*

m, 19, 6

2.

18*

IV, 18, 1

2,

18*

IV, 12, 1

2,

22*

2,

24

U, 26, 9

8,

4

11, 24, 7

8,

6. 6

VI, 29, 1

4.

8

in. 4. 2

4,

10*

U, 24, 7; m. 4, 2

6,

8*

III, 6, 6

n. PETR.

1, 11* Inscr.

I. lOANN.

2, 15 V, 6, 8
6, 7

APOCALTPSIS.

21, 2 II, 26, 1

ORACULASIBTLL.

IV, 179—190 V, 7, 13

DIDACHE.

1, 3
1. 5

IV, 3, 2

H

INDEX LOCOBLM.

^

^B DIDASCALIA. BARNABAS.

coNSTrrurofflF

^m VI, 18, 15

6. 13

HERMAE HAND.

J

H a

2, 5

IV

. 2 ^H

AGRAHPA.

■

H

11,

2 ^^H

^^^ &

11

9 ^^H

II.

V

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM

1 VII-VIII. I

^1 GENESIS.

GENESIS.

1

^M

VII, 34, 1

19*

VII. 2. 10; VUI. tU

H

VII. 34, 2

22, 17

VII 33. 5 jl

^1

VII, 34, 2

24. 18'

VIII, 46, 17 ■

■

VII, 34, 4

26, 3

VII, 38, 5 ■

^1 16

VIII, 12, 9; »«, 4

27. 37

VII. 29, 1 ■

■

VII, 84. 0; VIIl, 12, 16

28. 15

VU. 33. 6 1

^m

VIII, 47. ol

S2. 24-28'

VII, 3.S 4

^M

VIII. 37. 5

35. 9. 10*

VII. 36, 2: VIII. IK*

■ 31

VIII, 47, 51

41*

Vlir. 12, 34 M

^H 2, 8. 16

Vni. 12, 18. 19

45, 16

VII. 20, 2 ■

^m 2, lb. 16*

Vn. 43, 4

46, 27

VlII, 12, 23 ■

^H 17

Vin, 12, 19

48, 4

VII, 83, 5 ^^1

^M 24

VII. 2, 9

^M

■

Vm, 12, 20. 21

EXODUS.

^V

vn, 5. 5; 37, 2

1 15*

VI 11, 12. 24

4, 26. 26*

VlII, 12. 21

2*

VII, 10, 2

5. 24

VIII, 12, 21

3-14*

VlII. 1, 6

6—9*

VIII, 12. 22

3, 14. ir.

VII. S3, 6

7. 19*

VII, 39. 3

3, 16

Vll, 26. 3; 83, J

8. 12. 22.

VII, 37, 2

4-17*

VIII. 12, 26

36. 46*

7, 1

VIII, 1, 13

9, 3

VII, 20, 1

12*

vn. 37. 2

9, 4

VlII, 47. 63

14, 29*

VII. 86. 8

12*

VII. 33, 4; VlII, 12,28

15, 20*

VUI. 2, 9; 30. 1

, 13. Ifi

VII, 33. 4

20'

vn, 36, 4: vni, la,

^ft

VUI, 12, 23

20. 6

VlII. 39. 3 M

^H 7

VII, 33. 5

20, 12

Til, 15, 1 ■

^H

VII, 33, 6, VIII, 12, 28

20. 13—15

Jl

INDEX LOCOEUM, ^^^^^^"

^

EXODUS.

DEUTEBONOHIUM.

1

20, 16. 17

VII. 3, 3. 6

18, 10. ir Vll, 6, 2

1

K 21, 23
■ 22, 18

VII. S, 2

19, 15 vm. 47, 76

,^^H

VII. 3. I

23, 7 VII, 2, 3

^^1

22, 28. 31

VIII, 47, 65. 68

23, 17 VII, 2, n

^^H

28. 29*

VUJ. 46, 18 •

27, 15 VII, 2, 10

l^^l

33, 11. 17

VUl, 46, -)

28, 4. 5 VII, 29, 1

^^1

LBVITICUS

,

30, 19 VU, 1, 1
S3, 1 Mil, 1. 13

H

18. 16'

Vni. 47, 19

33, 3 VII, 35, 9; VUI,

41,^1

18, 22-

VII, 2, 10

84, 8* VUI, 42, 4

J

19, 11

19, 17

VII, 4, 4
VII. 6. 3

lOSUA.

J

19, 18

VII. 2, 1

1. 7 VII. 19

^^B

19. 26*

VII, 6. 2

1-18* VIII, 12, 26

^^B

23, 26*

VII. 36. 4

6* VU, 37, 2

^^1

28. 12

vm. 8, 6

7* VII, 2. 12

^^B

NUMRRf.

10, 12 vm, 1. 14

^M

S"

VIII. 21. 8

lUDICES.

^^M

u **

vm. 46, 6

4. 6. 8. 11 VU. 37. 2

^^B

■ 11. 16*

VIII. 16, 4

13. 16'

^^B

■ 11.

VIII, 12. 26

4, 4* VUI, 2, 9

^^B

■ 12, r

VU, 7, 3

6, 24* VU, 37, 4

^^B

" 12, 7
1 12, 8'

VUI, 46. r,
VIII, 46. 5

L REGUH.

H

■ 12. 14*

VII, 7. 1

1* VII, 37. 4

^^B

B 16*

VII, 10, 1; 37. 2; VIO,

2, 3 VU, 86. 9

^^B

■

46. 3

7* VII, 87. 3

^^B

~ 16, 22

VIII, ,18. 4

13" VII. 46. 7

^^H

17*

VIII. 46. 17

16, 28 VU, 6, 1

^^H

23. 23

VII. 6. I

17. 18* VII. 6. 6

^^B

23 25, Sr

VIII. 2. 2. 4

II. REQUM.

^H

1 DEUTERONOHIUH.

12* VII. 10, 4

^^1

B 1, 17

VII. 6. 1; 10. 3

22, 44* VII, 38. 3

^^1

^ 4.2

VII. U. 2

24* VU, 36. 7

^^B

^ 4. 20
B *,

VII, 36, 8
VII, 35, 8

m. REGUH.

H

B <^< fi

VII. 2, 1

2, 32* VU, o. 5

^^B

■ 7.6

VII, 36, 2

8. 8. 18* VII, 37. 3

^^B

B 7,

VU, 29, 1

8, 46 VIII, a, 9

^^B

B ^'^' 32

VII, 14, 2

18, 88 VUI, 46, 9

^^B

14, 21

VUI. 47, 63

18. 21 VU, 1. 1

^^B

15, 23

VU, 20, 1

18. 22* Vn, 10. 4

^^1

18*

vm, 47, 41

19, 18 VUI, 1. 15

^

^m Funk, Dioasc. trr Cokstit. ap. I.

40

J

626 INDEX LOCOKUIL

^^

IV. REGUM.

PSALMI.

^1

2* VII. 37. 3

4, 3

VII, 18, 2

6' Vll. 2, 12

B. 7

VII, 4, 4

6" VIII, 1, 15

6, 10

VIU, 6, 6

ir Vll, 35, 7

7. 5

VII, 2, 4

19. 20* VII. 37, 3

8. 8* *

VIII. 7. 6

22, 14 VllI, 2, 9; 20. 1

8. 7

VIII. 7, 8

10, 7

VIIT, 43, 3

I. PARALIPOMENA.

12, 4

VII, 81. 6

9* Vm. 21, 3

16, 5

VIU. 9, 6

21* Vll, 37. 3

16, 8

VIII. 39. 4

11. PARALIPOMENA.

18, 2*

VII. 36. 2

n, 12. 13 Vll, 45, 2

27, 9

VIII. 41, 8

18. 33. 35 VII, 37, 3

30, 17

VIII, 18. 2; 97,

26' VIII. 46, 3. 8

3(1, 2r

Vll. 88, 8

32, 19*

VII. 38, 3

I. ESDRAS.

88»

VIII, IS, 16

2—8* VII, 37, 3

86. 4

VIII, 6. 5; 15, 8

86, 11

VII. 7. 3

11. ESDRAS.

44, 16*

VUI. 2t». 3

2-7* VII, 37. 4

60, 12

VII, 45, 3 ; VIU,

9, 4* VIII, 22, 4

50, 14

VIII. 5. 6; 9, b

NEHEHIAS.

6). 6

VUI, 11, 6

9, 19 VIII, 12. 26

62*

YIU. 38, I

62, 12

vn, 8, 4

TOBIAS.

63. 2

Vlll. 11.6

4, 15 VII, 2, 1

64, 2

VU, 48. 3

64, 8

VUI. 12, IS

lUDITH.

65, 6

VUI, 18, 1

4, 4* VIII. 20, 1

67, 18

VU. 35. 4

B' VIII, 2. 9; 26, 2

73. 15

VIII, 12, 26

ESTHER.

78, 16

VU. 37, 2

4, 17 VII, 33. 2

79, 2

VII. 47. 3

80. 10

VIII, 38. 6

lOB.

89, 17

VIU, 6, 6

9, 4 Vltl, 18, 1

90, 6. 6

Vlll. 11. 6

9, 8 VIII, 7, 7

96, 5*

VIII, 7, 6

26, 7 VIII, 12, 9

101, 26*

VII, 34, 1

28, 26 VIIJ, 12, 16

102, 4

VUI, 22. .S

81, 18 VO, 49

102, 14

VUI, 9. 4

88, 8 VIII, 12, 13

103, 2

VU. 34, 1 ; VIU,

38, 10. 11 VIII, 46, 2

103, 9

VUI. 46, 2

, 88, 11 VI!, 34, 3

103, 16

VUI, 29. 8

^^B 88, 88 VII, 35, 5

103, 24

VII. 85. 2

^^V 40, 24 VIU, 7, 5

103, 26

VUI. 12. 13

W 42* VII, 8, 7

103, 26. 26

VU, 84, 3

J

INDEX LOCORUM.

627

2*
6

SO.

VIII, 7, 7
VIII, 7. 6
VIII, 12, 22
VU, 2, 6
VII, 48, 1

VII, 47, 2

VIII, 6, 2
VIII, 7, 6
VIII, 18, 13
VII, 89, 4

VII, 49; Vni, 6, 6

1 VIII, 12, 46
Vin, 6, 6; 15, 8

4 VIII, 9, 9

2 VII, 6, 5
VIF, 7, 3

Vn, 49; Vm, 12, 48
VU. 4, 2

VIII, 86, 2
VIII, 10, 19
VUI, 18, 2
VII, 86. 8
vm, 12, 82
VII, 87, I
VII, 85, 6

VII, 86, 1

VIII, 7, 6

BBIA.

VU, 2, 7

VII, 6. 1; VUI, 2, 7

VII, 4, 2

VII, 86, 1

VII, 6, 2

VU, 4, 1

VII, 8, 6

VII, 8, 1

VII, 8, 5

VII, 12, 2

VII, 12, 8

VU, 18, 1

VIU, 9, 4

VII, 4, 1

VII, 12, 4

PROVERBIA.

28, 29. 80 VIII, 44, 4

26, 9 VII, 44, 8

80, 6 VII, 14, 2

81, 4. 6 VIII. 44, 2

ECCLBSIASTES.

1, 2 VU, 38, 8

2. 26 VII, 20, 2

SAPIENTIA.
1, 18; 2, 24» VII, 1, 8
8, 1 VIII, 41, 4

4, 8 VUI, 10, 7

6, 8* VII, 26, 2; VUI, 16, 8

7, 17* VIII, 22, 8
10, 6* VIU, 12, 22
12, 6 VII, 18, 2

SIRACH.

4, 6 VII, 18, 2

4, 31* VU, 12, I

8, 6 VUI, 9, 4
84, 27 VUI, 44, 3

lOEL.

2, 18

VII, 88, 2

lOMAS.

2* VII, 86, 6; 87, 4

8* VUI, 9, 9

4, 11 VII, 28, 8

NAHUH.

1, 3. 4 VIII, 7, 7

1, 9 VIII, 47. 26

HABACUC.

2, 9 VII, 4, 5

SOPHONIAS.

8, 10* VII, 26, 8

A6GAEUS.

1, 6 VIII, 44, 8

ZACHARIAS.

3, 2* VIII, 7, 2

9, 17 VU, 20, 2
14, 5 VII, 32, 4

40*

628

INDEX LOOOBUM.

MALACHIAS.

1, 6 VII, 24, 2; VIII, 2, 6

1, 11 VIII. 6, 7

1, 11. 14 VII, 30, 2

lESAIAS.

1, 16 VIII, 8, 5

1, 19 VU, 20, 1

I, 28 Vn, 18. 2
6, 2 VIII, 12, 27

6, 3 VII, 86, 8; VIII, 12, 27

8, 20* VUI, 12, 26

9, 6 VIII, 12, 7

II, 4 VII, 82, 2
28, 11. 12 VIII, 1, 3
86, 10 Vill, 41, 2. 6
40, 10 VII, 36, 6

40, 22 VII, 34, 2; VIII, 12, 9

46, 6* VII, 36, 9; VUI, 11, 6

62, 6 VII, 24, 3

64, 13 VIII, 32, 17

64, 14 VII, 6, 4

67, 16 VIU, 11, 2

68, 6 VIII, 6, 7
68, 7 VII, 16, 2
62, 11 VIII, 43, 8

66, 2 VU, 8, 3; VIU, 2, 10

lEREMIAS.

36. 36* VIII, 2, 4

36, 22 VIII, 2, 6

39, 19 VUI, 13, 10

45* VII, 10, 8

BARUCH.

8, 87* VII, 26, 8

EZECHIEL.

3, 12 VII, 36, 3

18, 23; 33. 11 VII, 14, 8; VIU, 9, 9

DANIEL.

1. 42 (Vulg. VIU, 6, 1

13, 42)

3. 6* VII, 36, 7; 87, 4; VIII,

1, 16

3, 28 VIII, 12, 29

DANIEL.

8, 28. 80*

VII, 86, 9

6, 10. 18

VU. 24, 2

6, 14*

VII, 37, 4

7, 10*

VIU, 12. 27

8, IS

VII, 86, 8

12, 1

VUI, 9, 3

I. MACCABAEORUM.
2* VII, 87, 4

n. MACCABAEORUM.

I, 3 VII, 86, 4; VUI, 6. 12;

16. 6

ORATIO MANASSES VIU, 7, 5

MATTHAEUS.

8. 4* VII, 22, 4

8, 16 VIII, 1, 10

8, 16' VUI, 83, 7

8, 17 VIII, 12, 81

4, 1. 2 VII, 22, 4

4, 28 VUI, 1, 6; 10, 14; 11,6;

12, 82

6, 6 VII, 7, 8

6, 7 VU, 8, 2

6, 83. 34 VU, 8, 4

6, 39—42 VII, 2, 4. 6

6, 44. 46. 47 VII, 2, 2

6. 46 VII, 2, 6

6, 6 VU, 24, 1

6, 9—13 VII, 24, 1

6, 9* VII, 46, 1

6, 13 VII, 26, 4; VUI, 10,19

6, 16 VII, 28, 1

6, 24 VU, 1, 1; 6, 6; VDI,

47, 81

7, 12 VU, 2, 1

j 7, 26 VIU, 10, 4

i 10, 8* VIU, 28, 1

j 10, 10 VII, 28, 6

I 10, 22 VIII, 10, 16; 12, 46

j 10, 28* Vm, 46, 1

II, 6 VUI, 1, 6
12, 25 VUI, 1, 19
12, 29 VIII, 7, 6

INDEX LOCORUM.

629^^B

MATTHAEUS.

LUCAS.

^1

12, 36

Vll. 4, 3

1. 77

VII, 43, 2 ^1

13, 41*

VIII, 10, 19

1. 2*

VIII, 9 ^H

14*

VII, 10, 4

2, 14

VII, 47, 1; VIII, 13, 18 ^H

14, SI

VII. 11

2, 29—32

4 ^H

15, 11. 19

VII, 18, 1

2, 36*

VIII, 20, 1; 25, 2 ^H

18, 16

VIII, 4, 6

2, 62

VIII, 40 ^M

18, 18*

vm, 6, 7

3. U

VIII, 32. 10 ^H

18. 20

VI 11, 34, 10

4. 36*

2 ^H

_ 19. 17*

VIII, a, 1

6, 80

^H

■ 19, 29*

Vlll, 10, 12

6, 32. 83

2 ^H

■ 21, 9

VII, 26, B; Vm, 13, 18

9, 2

2 ^H

I 22, 21

VIII, 47, 83

10, 16

VIII, 3, 2; 46, 1 ^H

I 22, 31

VII, 43, 2

10, 18. 19

VIII, 7, 5 ^m

I 22, 82

V]1I, 41, 4

10, 20

VIII. 1. 3 M

■ 24, 4

VII, 19

12.85-37.40 VII, 31, 6 ^|

■ 24, 10

VII. 32. 2

15. 7

VUI. 9, 5; 47, 52 ^^

24. 12

VII, 32. 1

16. 18. 20

VIII. 9. 9 1

24. 18

VII, 32, 2

16*

VII. 8, 7 1

24, 30

VII. 32, 4

16, 15

VII, 8. 4 M

24. 30. 31

V"I, 32, 3

18, 14

4 ^M

24. 42

VII, 31, 5 !

20, 38

VIII. 41, 4 ^H

24, 61

VII, 4, 6

22, 19*

VIII, 46, 14 M

26, 46

Vil, 32, 6

1

26. 13. 14*

VII, 23, 2

JOANNES.

1

26, 26—28

VIII. 12, 37

1. 1

VII, 36.6; VUI, 12, 7. 31; 1

_ 26. 41

■ 27. 46. 51*

VII, 31, 6; VUr, 46, 1

41, 3 , 1

VII, 2, 12; 23, 2

1, 14

VIII, 12. 31* 1

VIII, 34, 5

1. 18

vm, 12, 7 . ^M

28. 19

VII, 40, 3; 43, 6; 47, 60

1.29

VU, 47, 3; 48, 2 ^H

28. 19. 20

VII. 22. 1

8, 5*

5 ^H

ail 20

VII, 46, 15; YUI, 10, 4;

3, 12*

VIII. 12 ^M

Hr

12, 40

6, 46

VJII, 17 ^H

7, 18

VIII, 2 ^H

VABCUS.

7, 24*

VU, 18, 2 ^H

K 1. 27*

W 2. 1**

VIII, 7, 2

10. 16*

3 ^H

VlII, 22, I

10, 29

VUI, 5 ^H

6. 9*

VIIF, 7, 2

11. 61*

VIII. 2, 2 V

13, 26

VIII, 12. 38

12, 6*

VII. 2. 12 ^m

13. 36

VII, 31, 6

13, 28*

VUI. 16, 1 ^M

■ 16.16.17.18 Vlll. I, 1. 2

17. 3*

1 ^H

P 16. 19

VIII. 12. 84

17, 4

Vllt. 12. 32 ^H

17, 4. 6

vtu, 1, 1 ^M

LUCAS.

17, 6

VIII, 12, 32 ^H

1. 32*

VII, 37. I

17. 17

vm. u. 6 ^%

— 1. 33

VII. 41, 6

17, 26

VUI, 1, 1 I

m

^■H

^^ ** • . « ^r '

630

JNDEX

LOCORUM.

lOANNES.

ROM.

18, 13. 14'

VIII, ), 6

11, 33*

VII, 35. 9 ^^

20, 28

VIII, 5. 7

12, 9

VII, 18, a 1

21, 16*

VIII, 6. 6

15, 4. 7

16. 16

VII, 16 I

VIII. 11. 0 1

ACTA.

16, 19

VII, 18, 2 1

^^^H

1, 24*

VIII, 6, 6

16, 20

VIII, 9, 2 1

8, 13

Vlll, 4(1, 3

4, 27. 30

VIII. 6. 7; 13, 10

I. COBINTH. 1

5*

VII, 2, 12

2. 9

VU, 32, 6 ■

6, 12

VIII, 12, 32

6, 16

VIII. 47, 46 1

6. 7*

Vni. 18, 2; 46, 16

7, 25

VIII, 24. 2 "

7, 66. 66

VIII, 46, 16

8, 6

VII, 41, 4. 6; Vni,

1*

8. 9'

VIII, 46, 17

6. 7 J

■

8. 16

VII, 42, 3

9, 24*

VII, 33, 3 ■

1

8, 21. 22*

VIII, -17, 29

9, 7. 13

VIII, 47. 41 I

1

9, 5

VIII, 46. 12

10. 20

VII, 21 I

1

9, 15

VIII. 4, 1; 23, 2

11,23.25.26 Vni, 12, 86 |

1

13. 18

VII, 3G. 3

11. 26

VII. 25, 4 ^

■

14, 17

^11, 49

11, 29*

VII, 25. 6; Vin, 14.

2

15, 32'

VIII, 2, 8

1 12, 8. 10

VHI. 1. 12 J

18, 26

VIII, 46, 6

14, 21

VIII. t. S 1

19, 14*

VIII, 2, 5

14. 33

VIII, 4i:, 12 1

20, 28

VII, 2t], 4; VIII, 11, 5;

16, 9

VIII, 32. 1 1

12, 40; 41, 8

16, 66

VII. 36, 2 1

21, 9. 10*

VIII, 2, 8. 9

16, 20

VIII. 11. 9 1

26, 14

. VIII, 46, 12

16, 22

VII, 26, 6 M

ROM.

II. CORINTH. ^1

1, 3

VH. 37, I; VIII, 12, 31

1. 3

Mil, 5, 2; 20, 1 1

1, 11

VIII, 1, !*

3, 13'

VIII, 1. 10 J

1, 17*

VIII. 1, 1(1

4, 18*

VIII. 10, 12 1

1, 18

VII, 2, 12

6. U

VIII, 34, 12 ■

1, 21-26*

VIII, 12, 24

6, 16

VIII, 6. 6 1

1. 26

VIII, 12, 27

7. I

VII. 39, 4 ; VIII, 6, 6

1

1, 29. 30

VII, 18. 1

9, 3; 13, 10; 20,1

2. 6

VII, aa, 4; VIII, 12, 88

9. 8

Vn, 49

4, 17*

VIII, 12, 7

13, 13

VIII. 6, 11: 12. 4

•^

6, 2-8. n*

VII, 43, 5

QALAT.

6, 3

VII, 22, 6; 25. 6; VIII,

1. 19*

VIII, 36, 1

6,4*

8, 2; 47, 60
VII, 22. fi

2, 19
6, 10*

VII, 39, 4
VII. 2, 7

6. 5

VII, 39, 4; VIII. 8, 2

7, 6'

VII, 34. a

EPHBS.

8, 21

VII, 38, 9

1. *•

VIII, 5, 4 ^M

-

1

ly, 12

VIII. 18. 1

1. 6

INDEX LOCORUM.

^T

631 ]

EPHES,

U. TIMOTH.

d

■ 1, IB

VII. 39. 4

1, 10

VII, 36. 2

■

1 8. 16

VIII. 12. 6

2, 16

VII, 31, I; VIII.

■

1 4, 18

VIII, 10, 17

12, 40

■

1 4, 30

Vlil, 46, 3

2, 26

VIII. 9, 2

^1

6, 2

VIII, B, 7; 13, 3

3, 8'

VIII, 1, 6

^H

6, 27

VII, 40, 1; VIII, 11, 4

4, 1

VII. 41, 6

^^

6, 9-

VUI, 32. 19

4, 7

VIII. 41, 8

1

COLOSS.

1 1, 15

1 1. 16
■ 1, 17
1, 22'

VII. 36. 6; 41,5; VIII,
12, 7. 81

VII, 35, 3: VIU, 12, 8. 27

VIII, 12. 7
VIII, 11, 4

TIT.

1. r>*

1. 6*

2, 5. 9
8, 6

7 ^B
VIII, 47. 80 ■
VIII, .S2, 3 ■
VII,39,4;44,8;^^I1,6,6 |

2. 14
8. 0
8, 17
_ 3, 23

VIII, 9, 3

VII, 39. 4

VIII, 12. 38
VII. 13. 3
TUI. 32, 19

HEBR.
4, 15
6, 4
6, 17
U, 6*

Vtl, 43, 4
VIII, 46, 14. 17
VIII, 12, 20
VII, 35, 10

^^^Hi

I. THESSAL.

13, 7

VII, 9, 1

1

4, 16

VII, 32. 3

13, 21

VUI, 48, 3

1

n. THESSAL.

lACOB.

J

2, ft*

VII. 32, 2

1, r

VIII, 35, 1

H

I. TIMOTH.

1. 6. 7

VII, 11

^1

1. 1

VII, 34, 8; VIII, 6. 13;
12, 42; 29, 3

2, 7'
4, 14

Vm. 44, 4
VII, 33. 3

n

h 17

2, 1. 2

VII, 34, 1; VIII, 6, I

VIII, 12, 42; 13, 5

1. PETR.

]

2, 3

VIII. 31, 3

1, 19'

vm. 14, 2

^H

2, 4

VII, 39, 3; VIII, 9, 9

2, 9

VIII, 12, 44

^H

3, 2. 4*

VIII, 4, 4

2, n

vn, 2, 4

^^^Hi

8, 6«

VIII, 47. 80

2, 23

VIII, 47, 27

^H

3, 16

VII, 26, 6; VIII, 1, 1

8. 20

VIII, 12, 22

^H

4, 2

VIII, 47. 63

4,6

VIII, 12, 88

^^k

4, 10

VU, 1, 2

B, 1

VIII, 12, 89

^H.

6. 8

VIII, 23, 4

6, 5

VIII. 2, 7

^H

6, 15

VIII. 46. 4

^H

_ 6. 17

VIII, 16, 3

n. PETR.

^H

■ 6, 16

VII, 36, 9; VUI, 16, 7

2, 5

nil. 12, 22

1

■P («

I

^^^^^^^^^ INDEX ^^^^^H

^^^^^^^H^ NOMINUH ^^^^^H

Uapttv n, 18, 6; 25. 16; 27, 5; 29;

Al^iomaaa VI, l, 2. ^^|

30, 1 : 82, 2 - V. 7, 26 — VI, i, 2;

Aldln-^t VII, 10, 4. ^\

2, 6; 20, G — VII, 37, 2 — VIU,

Alkmv VIII, 1, 14.

1. 13; 2. 9; 5, 4; 12, 26; 46, 17.

'AxvXa<; VI, 9, 1 — VII, 46, 14.

'A^dtfAfkfx VII, 10, 4.

'AXf^avd^fU VU, 46, 6.

kfidiov Mil, I, 15.

kAf'^ovrfjioC V, 2, 4.

I4fifa<fa<tav VI. 2. 2. 4.

*AkV>aTog VI, 14, 1 - M\\, 28. 1.

'Afifcwr II, 27, 5 — VI, 1, 2; 2, 5.

^^ai- V, 20. 16.

"A^fA 11. 21, 7; 56, 1 - VI, 2(1, 4 —

'Aftiaaa VII, 6, 6.

VII,6, 6;87,2 VIII, 6,3; 12,21.

"AfiopQaloq IF, 22, 8.

'A^fwiip VII, r>, 6.

'Afiwi; II, 22, 18; 23, 3; 24, 1.

AfiBoattlmft VI, 2, 2. 3.

'Avtti'iag ^ptvdonpntfijTijq VIlI, 2. 4. ]

k/?/A<o<,' VI, 46, 5.

'Avavtaq, dviip i^oTiyf (>a» VII, 2, 13.

'Afipaafi II, 22, 12. 13 — V, 20, 6 —

Ayariag Jaf/aaxijvoi; VIII, 46, 17.

VI, 20, 4; 29. I ; 30, 4 — VII, 26, 8;

lir^titai VI, 14, 1 — VIII, 6, 1.

33,2,4.7:37,2; 39,3 - VlII, 6,4;

"Avva ij Tov 'E?.xaya V, 20, 15 — |

12, 23. 31; 40, 3; 41, 2. 4.

VII, 37, 4.

'Aya^o? VIII, 2, 8.

'Avra fi TOV 'tmvovfil III, 1,5— VIU.

'AyetY H, 10, 1.

2, 9; 20, 1; 25, 2.

'Adafi V, 7, n - VI, 7, 3; 11, 6;

'Avtarios VII, 46, 6 — VHI, 10, 7.

16, 3 — VII. 43, 4.

"Ai-va^ V, 2, 4; 14. 10 — VTII, i, 6.

AawvatU. 12, 2; 14. 4. 14. 16. 21;

'Ayti6xfia\l. 12,2.3. 15 — VII, 46, 4.

IB. 12.

AnioxfVi VI, 12, 3.

Adutvlaq IV, 6, 6.

'Ann V, 12, 2 — VI, 20. 1.

lAtatjl IV. 7, 3.

Apa/ti'a V, 7. 16.

'At,aplai VI, 1, 3.

ApioTwv, n^toTOi iniaxonoi Sfivfrft

;4«^m( VII, 46, 11.

VII, 46, 8.

Ai'yna VJI, 46, 14.

'Attlartav, rplroi; fn/axontx; S/ivpv^

AiyvJiTia 11, 37, 3.

VII, 46, 8.

Aiyvntioi 0, 14, 9; 63, 6 — V, 12, 2

'Aex'^nog VII, 46, 12.

— VI, 3, 1; 20, 1. 6; 22, 2 — VII,

A<ji]e ni, 1, 6.

2, 3 — VllI, 1, 6; 12, 24. 26. 30.

Aaia VII, 46, 14.

AtyvTiTo; 1, 7, 6 — 11, 22, 8; 66, 1 —

'AaovQ II. 22, 10.

V, 7, 15 -= VT, 2, 5; 6, 3; 20, 6 —

liaavptoc IV, ], 2.

VII, 36, 3 - VIII, 1, 18; 12, 28.

'AarapTTj V. 12, 2.

V '

INDEX NOMINUM PROPRIOBUM.

633

II, 22, 5. 8 - VI. 18, 7 —
I, 10. 4.
'Axap n, 10, 4 — VII. 2, 12
'Axltti IV, 7, 3 - VIII, 2, 4. 6.

Baal, t) II, 22, 6. 6 - VIII, 1, 16.

Bail, 6 V, 12, 2.

Ba^viwv II, 22, 10; 87, 8; 49, 3;

51, 2 - VIU, 2, 4. 6.
BaftvXwvia V, 7, 12.
Ba/aan VIII. 2, 2. 6.
Ba(>ax VII, 37, 2.

Bafi»o/.oftaloiyi, 14. I — VIII, )0, 1.
BapyaVai VI, 9, 1; 12, 14. 16; 18, 11.
Btntovx V, 20, 8.
Ba(,aa^^a: VI, 12, 14.
Baati.fi6rfi; VI, 8, I.
Bttl^tywg V, 12. 2 — VllI, 2, 5.
B().lap Vm, 47, 46.
B^poia VII, 46, 13.

BtiitQ VI ir. 2, 2.

Btjikkt'tfi VII. 37, 2.

rafiamv VII. 37. 3 - VIII, I, U.

VufiQiiik V. 7, 3. 4. 23.

raio<; VII. 46, 9.

rakaria VII, 46, 13.

rdkyala VII. 37. 2.

n Bfvfvrbf* II, 22. 6.

ArffuJv VII. 37, 2.

TifCfr II. 10, 4 - VII, 2, 12.

r.r»a. VI, 7. 1.

FoXiad VII. 5, 5.

Fopntaioi V, 20, S.

Ja»ar II, 27, 6 - VI, 1, 2; 2, 2. B.

Jayt^k II, 14. 4; 51. 2 — III, 4, 6 —

V, 7. 3; 7, 12. 23; 20, 11. 16 —

VII, 37. 4 ^ VIII. 1. 16.
Jftptfoi VIII, 2, 9.

Javia U, 18. 2; 14, 1 ; 21, i*; 22, 2. 5;
41. 4; 63. 2. 6; 67, 6 — III, 4, 8 —

V. 7. 22; 8, 2; 16, 3; 20, 8. 16 —

VI, 2, 2. 8. 4; 12. 12; 16. 3; 18,6;
22, 6; 23. 6 — VII, 2, 4; 6. 5;
7, 3; 10, 4; 26, 6; 37, 1. 8; 88, 2 —

VIII. 1, 14; 12, 31.

Jffi^wpa Vn, 37, 2 - VIII, 2. 9 ; 20,1.
Jrju^iptoi; VII, 46, 9.
Jioviaioi; VII, 46. 11.
/iooltteog VI, 8, 1.
dvcT^oi; V, 17, 2.

'E^imvalot VI, 6, 6.

"E^Qaloi VI, 19, 2; 20, 4 - VIU, 12,

24. 26.
*£rff,w VIII, 12, 18.
'£?fx/oc II, 22. 2. 6 - VII, 87, 8.
'Elfdl^apoi: VIII, 5, 4.
't'kiaa^hr VIII, 2, 9.
'Ektoaawt; IV, 7, 3 — V, 7, 8 —

VI, 30, 5 - VU, 37, 3 — VIlI, 1, 15.
"EUt^vei II, 61. 2; 62, 3 - lU. 9, 3

— V, B, 3; 7, 13 — VI, 18, 8 —

VIII. 1, 1. 3; 47, 62.
'Eftfiavovitk V, 16, 8.
'Ev^g II. 66, I — VI, 12, 18 — VU,

38, 2; 39, 3 — VIII. 6, 3; 12, 21.
'EvwX II, 55, 1 — V. 7, 8 - VI, 12, 13;

16, 3 — VII, 38, 2; 39, 8 — VIU,

5, 8; 12, 21; 41. 4.
""Eaigai VII, 37, 3 — VIII, 22, 4;

47, 86.
'Ea^ijQ V, 20. 18 - VII, 88, 2 —

VIII, 47, 85.
'Euaalot VI, 6, 7.
Eva VI, 11, 6,

Evaiioi VII, 46, 4 - VIII. 10, 7.
'Eiffooi VII. 46, 7.
'i>.y?a II, 22, 4.

Zaxxaloi II, 89. 2 — VT, 9, I —

VII. 46. 3.
laxapitti V, 20. 10.

Zt/itdaioi VI. 14, 1 - Vm, 12, 1.
Zopoffd/UfA VII, 37, 4.

'HBitft VIII, 12, 26.
'WAfi n, 11), 1.

7/Aittv III. 1, 4 — V, 7. 8; 20. IB —
VI, 16, 3; 19, 4 — VII, 1, 1; 10. 4;
"87. 3; 88, 2 — VIII, I, 16; 41, 4.
^HftfQolianrtatai VI, 6, 6.

^^^^^6S4 INDEX NOMINint PROPRIORUX. ^^^^^^^^^H

^^m 'Hpwiriq V. 19, 5 — Vf, 80, 8 —

VI, 6. 7; 12,1.3 - VH, 97, 1. 8 - '

^^1

vm, 2. 4.

^^H *Haaiai; II, I, 6; 16, I; 25, ll> — IH.

'Itooal V, 20. 10 - W, 2, 4; .

^^H 4. 5; 16, 3; 19, 1 — IV, 1, 2; 6, 2 '

11, 10. J

^^H — V, 7. 6. 22; 20, 10 - VI, 6, 3;

'tf^»df VII, 87, 2, 1

^^H 3; 22, S.

'l^aovi (Xpcatoi) I inscr. — 11, 6, 6; '

7, 1; 20, 8; 24, 7; 26, 7; 26, 1. 2; J

^^H »a66alni VI, 14, 1 - VUI, 26. 1.

66. 2; 69, 3 - III, 6, 2; 17. I -

^^H eapifioig 12, 2.

V, 6, 7. 9; 16, 2. 6; 20, 4 — VI, 7, 3;

^^H Sfo^iloi VII, 46. 3.

9, 1. 3; 10, 3; 16.4; 26, 2 — \1I,

^^H Satti&s V, 20, 1 — VI, 14, 1 —

1, 1; 25, 2; 26, 2; 27, 2; 32. 2;

^^m

42, 3 - VUI, 13, 10.

'Itjaovg (o) Xffiatog I inscr.; 1, 3;

^^^H *Iaetpo<; V, 7, 12.

8, 2 — II, 6, 6; 14, 11; 21, 6;

^^1 lafil VII, 37,

26, 2; 38, 4; 53, 3; 65, 2 — HI,

^^H Yajrw.^ II, 22, 12. 13; 62, 2 — V. 20,

19, 8- IV. 6. 4 - V, 2, 3; 5,2;

^^V 3. 6 - VI, 30, 4. 6 — VII, 6, 1;

6, 10; 7, 1.9; 16,3; 17,3; 19.7-

V 26, 3;33. 2. 5; 37. 2- VIII, 12,23;

VI. 9. 4; 11, 10; 12, 16; 14. 2

■ 40, 3; 41, 2. 4.

18,9; 19,2; 30, 7. 8 — VII, 17,2

■ 'laxw^oi 'A>.<paiov VI, U, I - VUI,

26,4; 26, 3; 34, 8; 38, 8.8; 41,6.7

H 23, 1 ; 47. 85 (?).

47, 3 - VIII, 1, 1; 6, 5. 7. 11

H ^ttxtu^oi Zf^fdalov VI, 14, I —

12, 4. 30. 42; 13, 13; 16, 9; 20, 1

■ VIII, 12, 1.

33, 6; 40, 2; 41, 8; 44,4; 46. 16,

^1 *laxa>finq aiJflipoi xvpiov U, 66, 2 —

48, 3. Cf. jTpmrof *Iiioovi.

■ V, 8, 1 — VI, 12, 1. 12. 14; 14, 1

'Itjoavt o Tov 'ItuafSfx VI, 6, 6.

P _ VII, 46, 2 — VIII. 4, I; 10, 7;

Iijaovi 6 TOV yavf/ II, 65, 1 ; 67. 6 —

86, 1; 4fi, 13; 47, 85 (Y).

V, 20. 7 - VI, 30.6 — VII, 37,2;

'lafifiiniii VIII, 1. 6.

38,2; 89, 3 — VUI, 1. 14; 12.26;

'lavvij^i VIII, 1, 6.

47, 86.

^uamv VI. 18, 11.

io6u>e II, 44. 4.

'lyvattot; VII, 46, 4.

Unnt] VI, 12, 5.

ISovfiato-i II, 63, 6 — VI, 2, 3.

'lopiuytjc VUI, 12, 26.

'IfJ/ovaaio? VII, 37, 3 — VIII, 1, 14.

'lot' VI. 18, 7.

Iitfyt^^- 11. 6, 7; 12, 2; 14, 13; 18. 6

1ov<Ja 11, 22, 8; 60, 3. 5 - V, 12,3-

— V, 12, 2; 20, 12.

VI, 1, 8; 11, 10 - VII, 5, 6 -

* fpffihi; U, 14, 2; 15, 4; 63, 8; 60, 5;

VIII, 2, 5; 12, 81.

61, 2; 62, 2 — V, 7, 20; 2(3, 3. 12

lovSttla V, 12, 2 — VI, 12, 2.

- VI, 6, 1. 3 - VIII, 2, 6.

'Iov6aios II, 49, 3; 60, 8: 61, 1; 62, S

*Ifftxovvrwt 11, 14, 9.

- V, 5. 3; 6. 8; 7, 5; 14, \9. 20;

7fp(;tijo V, 20, 7 — VII, 2, 12.

17, 1; 19, 1.8; 20. 4 — VI, 11,10;

'Ifpofloatt 11, 10, 3 - IV, 6, 6; 7, 8 —

IB, 3; 24, 2 — VII, 2. 12; 44,3

Vm, 4f>, 9.

vm, 1, 1. 3. 6; 84, 6; 46, 1«;

7f(jooo/v/ia VI, 13, 1; 14, 1 —

47, 7. 62. 66. 70. 71.

VII, 46, 2 - VIII, 35, 1.

'lovdai II, 22, 8. 9. 17; 60, 3.

%^ov<mlT}ft 11, 15, 1; 22, 4. 7. 8, 9.

'lovdag Bui^aa/i^ai VI, 12. 14. 16

16. 17; 49, 3; 60, I — V, 12, 6 —

'lovdag {Haddaioi) VUI, 47, 85-

J

iNPBx nomini;m pbopriorum.

«85

W<J«v- Inxiufiov Vn, 46, 2.
^ovda<: 'lajeapiwTrjc 11, 14, 8 — V, 14,2.
7. 9 — VI, 12. 1; 14. 1 — VII, 2, 12;

23, 2.

lovStti Maxxtt^aloi VII, 88, 2.
jTrtviJi* m, 7. 6 — V, 20, 16 - VII,
38, 2 — Vm, 2, 9, 26, 2; 47, 85.
laaax II, 22, 12. 13 — VI, 30. 4 -

VII, 26. 3; 33, 2. 6; 37, 2 — VIII,
12. 23; 40, 3; 41, 2. 4.

*Iapaii}. II, 1, 4; 6, 2. 8. 15; 12, 2;
14, 9. 14. 21; 17, 5; 18, 8; 22, 6.
7. 17; 26, 6. 16; 41, 9; 61, 2; 67, 8;

60, 6; 6i, 2 — III, 1, 5; 7, 6 —
IV, 6, 2 — V, 1, 4; 16. 4; 16, 8;
19, 3; 20, 3. 6. 10 — VI, 23, 7;
28, 4 - VII, 2, !1. 12; 6, 6; 6, I;

24, 2; 36, 4; 86, 2; 48, 4 - VIU,
1. 16; 2, 5; 15. 7-

lattar/knat II, 5o, 1 - V. 11, 2;

12, 2 - VIJ, 1, I - VIII, 12, 26.
'Italia VI. 9, 1.
Ima^ VII, 6, fi.
laniyvtji anoatoi.oi II, 57, 7 — IV,

7. 4 - VI, 14. 1 — vn, 46, 7 -

VIII, 12, 1; 47, 85.

Ifitdvv^ii ^anrtarfji II, 39, ii; 65, 1

— III. 9, 4 — VII, 10, 4; 22, 4. 6. 6.
'Jtoavyrj(; ^n/axoTio; 'E<p^aov VI 1, 46, 7.
7aia« II. I. 4.

7»/? I, 6, 4 - II. 14, 4; 65, 1; 67, 5;

61, 2 — V. 7, 21 — VI. 5, 6; 12. 13

— VII, 8, 7; 39, 3 - VIII, 6. 3;
12, 23; 46, 17; 47, 86.

Itt/Tfi. VI, 5, 4.

Iwrag II, 22, 2 — V. 7, 12 — VII, 37, 4.

'Iiooa^az VI, 18, 7 — VII. 37, 3.

Imofdix VI, 6, 6.

Iwofjv II, 37, ■^ - VI. 6, 6; 30, 6 -

VIII, 12. 24.
7fflo/o, II, 1.4 — VII. 37, 3 —VIII, 2, 9.

KaiaifUi V, 2, 4; 14, i). lU — VIII,

1. 6; 2, 2. 5.
Katv II, 16, 3; 21, 7 — HI. 12, 2 —

VII, 6, 6 - VIII, 12, 21.

Kmaapfia ^ ^'rpocrwfoc VI, 9, 1 ; 12,6.

Kaiaaofia TJ}i TIa).ataxivt)<; VII, 46, 3.

KavavlTrji VI, 14, 1 — VIII, 27. I.

h'aofitji.tov Vll, 37, 3.

Kiyxpfai VII, 46, 10.

A'l/cTiip II, 60, 6.

htiptr&ui VI, 8, 1.

Kihxia VI, 12, 16.

K?.av(fia VII, 46, 6.

Kkfo^toi VI, 8, 1; 16, 2.

Klionai V, 14, 19.

K^ttT}<; tit. — VI, 9, I; 18. 11 —

VII, 46, 6 - VIII. 10, 7; 46, 18;
47, 85.

Klotndi VII, 46. 2.

KoXaaoafti; VII, 46, 12.

Koph II, 10. 3 — VI, 1, 2; 2. 2.

Kopflxai II, 27, 6 — III, 11, 2 —

VI, 2. 5. 6; 3, 2 — VII, 10, 1 —

VIII, 46, 3.

Koi>v^).ioi Vi, 9. 1 ; 12, 6 - VII, 46, 8.
Kp^oxfji VII, 46, 13.
Kg^Trj VII, 46, 10.
Kgianoi VII, 46, 14.

A«?«p"; II f, 6, 2 — V, 7. 12 — VII, 8, 7.

Aaodixna VII, 46, 12.

Atfi^ttloi VI, 14, 1 - VIII, 25, 1.

Aivl 11, 26, 6; 27, 5.

Afvh- VIU. 22, 1.

.'/fvo, VII, 46. 6.

Aovxa^ 11. 67. 7 — VI, 18, 11 —

VII, 46. 5 VIII, 47, 85.
.ioi'xioi VI. 18, 11 - VII, 46, 10.
Atuti VII, 46. 8.

Aur II. 66, 1 VIII. 12, 22.

Maxfinvia VII, 46, 13.
Maxxaiialoi VIII, 47, 86.
Malaxi'ag VI, 19. 2.
Maiaaofti II. 22, 4. 6. 6. 7- 8. 9, 10.
16. 16. 17. 18; 23,8 — VU. 37, 8.
Matw'i VII, 37, 2.

MaiidoxaiOi,- V. 20, 16 - VII, 88, 2.
Mafi9a III, 6, 2.
Map»6vrii VII, 46, 11.

636

INDEX NOMIKUM PROPRIORUM.

Mapta fi^TTjp Xpintov III, 6, 2 — VI,

6, 6 — VII, 36, 6 ; 41, 6 — VIll, 33, 6.
Magia ^ 'laxwjiov III, 6, 2 — V, 14, 19.
Mapia dJf).(pt] .iaL.apov III, 6, 2.
Mapia ^ MaySalrjVT) 111, 6, 2 — V,

U, 19.
Magla ^ rov M<aafaig II, 16, 3 —

VI. 1. 2.
Mapiafi II, 32, 2 - VIII, 2, 9; 20, 1.
Mapxog (vaYythaxrn U, 57, 7 — VI,

18. 11 - VII, 46, 4 - VIll, 47, 86.
Mapxo; yvuinrixfti VI, 8, I.
MaaOTitpu VII, 37, 2.
filaT»atn(; II, 24, 4; 39, 1; 67, 7 —

VI, 14, 1 — VIII, 22, 1; 47, 86.
Mar&ltts VI, 12, 1 ; U, 1 — VIU, 29, 1.
MartttUltti VII. 37, 4.
Maaftto&atoi VI, 6. 4.
Mfkjiioirdfx II, 27, 4; 55. 1 - VI,

12, 13 — VII, 39, 3 — VIII, 6, 3;

12, 28^ 46, 17.
MivavSpoa VJ, 8, 1.
JWeppa VI, 20, 6.
Mtaonotaiiia VII, SS, 6.
Mtzalag VII, 10. 4,
Mokox V, 12, 2.
Jidtuaiji I, 1, 6 — II, 5, 2. 5; 6, 15;

16, 3; 22, 7; 27, 6; 29; 32, 2; 34, 2;

66, 1; 67, 6. 19 — IV, 6, 8 — V.

7, 18; 14, 9; 20, 6. 6. 16 - VI, 1,2;
2,6.6; 3, 1.2; 13,2; 16, 3; 19,2.

8, 4; 20, 6; 23, 6; 24, 6; 30, 6 —

VII, 1, 1; 7, 1; 10, 2; 37, 2; 38,2;
39, 8 — VllI, 42, 3; 46, 6. 13. 17;
47, 86.

Mwva^i I, I, 4 — II. 18, 6; 30, 1;
44, 4 — VI, 1, 2; 12, 2 - VII, 7, 3;
33, 6 — VIll, 1, 6. 13; 2, 9; 5, 4;
12, 25; 16, 4.

Na/Sovdi II, 49, ^.
Na^ovyoiovoaop V, 20, 3.
iVaCuipcrfo^' VI, 30, 8.
M»ay II, 22, 2 — VII, 10, 4.
Navii n, 57, 6 — V, 20, 7 — VI, 30, 6
— VII, 37, 2 — VIII, 1, U; 47, 86.

iVft^ucf U, 10, 4 — VII, 2. 12

yeffiiai VII, 37, 4.

Nfiloi VIII, 1, «.

Nixi,tni VI, 9, 1 — VII, 46, U.

Nixof.ahai VI, 8, 2.

yivnuai II, 22, 2 — V, 20, 16 -

VIll, 9, 9.
iVtuf li 14, 4. 7. 8. 9; 56, 1 — VI,

12, 13; 20, 4 — VII, 37, 2, 39, 3 -

VllI, 6, 3; 12, 22.

XavQtxix; V, U, 1.

'Ola II. 10, 4.

'O^/ac II, 27. 4 - m, 10, 2 - Tl,

1, 3 — VIII, 46. 3. 8.
'OtM VIII, 2, 9; 20, 1.
'Okotfipviii V, 20, 16.
'Ov^ai/ioi VII, 46, 13 - VllI, 47. 82.
V»(,i'a VU, 37, 3.
Ovpltti 11, 41, 4.
'Oxo^las VI, la, 7.

naiatarivt) VII, 46, 8.

na}.aiativoi VIII, 12, 30.

Uavkoi II, 24, 4; 55, 1; 67, 7 -

VI, 9, 1; 12, 14. 15; 14, 1 —VII,

46, 4.6. 7. 10 - VIII, 4. 1; 32, H
33, 1; 46, 17; 47, 85.

n^gyafioi VI I, 46. 9.

nhpoi II, 24, 4; 46, 6 — IV, 7, 4 -

V, 7, 28; 14. 6 — VI, 7. 4; 9, 1;
12. 4, 6; 14, 1 — VU, 2, 12; 11;
46,4.6 — VIU, 4, 2; 6. 1; 33,1;

47, 29. 86.

Iluaroi V. 14, 10. 13; 19, 4. 5 -

VI, 30, 8 — VII, 23, 2; 36. 6;
41, 6 — VIU, 12, 33; 34, 3.

Hovr/o; DUdtoi VI, 30, 8 — ^TI,
28, 2; 86, 6; 41, 6.

'Pua/i II, 14, 7. 9.
'PuvfirikUai VI, 3. 2.
'Pov.'> Vin, 47, 88.
'Pwftaioi V, 14, 9. 10. 13; 20, II -
VI, 9. 1; 24, 1. 2. 3 - Vll, 4«, 6.
"Pt^fifj VI, 9, 2. 6.

J

^^B INDEX NOMINUM PROPRIORUU. 037 ^M

Safia VI, 22, 2.

27, 1 ; 28, 6 - VU, 87, 3; 46, 2 - ^M

Safiaa,» I, 1, 6 — VII, 86, 8 —

VIII, 47, 86. ■

VIII, 12, 27; 29. 3.

TrfVawc n, 49, 8 — V, 8, 1 — VI, ^M

Saddovxatof VI, 6, 2; 30, 4.

30, 9 VIII. 18, 2; 98. 9; 46. 16. ^M

SaXwfil HI, 6, 2.

Stgatalai; 6 Aotidoi VII, 46, 8. ^^k

ZafMaiai VIII, 2, 4.

^TiiaTwv VI, 9, 1; 12, 5. ^1

Sttfiapfltt U, 22, 8; 49, 3 — VI. 7, 2.

2:v(iniiv fUzQoq VI, 12, 12. J

Safiapfii VI,. 7, 1.2.

jCvfjLiixtv o lov Kkutna VU, 46, 2. ^^H

ia/iowi;^ 11, 27, 8; 34, 2 — IV, 6. 8

Hvftia VI, 12, 16; 30, 6. ^|

V, 20, 7. 16 — VI, 22, 6 - VU,

Sa}(taVati V, 7, 8. ^|

, 6, 1; 37, 2; 38. 2 - VIII. 1, 14;
I 6, 4: 46, 7.

lutaavva U, 37, 3; 49, 3; 61, 2. "

Zutainat^oq VI, 18, 11.

Sa/tU'tuv VII, 37, 2.

iaov/ 11, 1(1, 1 i 27, 8 — VI, 22, 6 —

Tagafvs VI, 12, 14.

VII, 6. 5 - Vin. 46, 7.

Ti/id9foi VI, 18, H — VU, 46, 7.

Sanqiflpa VII. 2, 12.

T."tof VI, 18. 11 — VU, 46, 10.

iapfV)»i 111, 1, 4.

Tginohi VU, 46, 11.

ia(*pa VI, 29, 1.

S<iTO(>rUof VI, 8, I.

'Tnfp^fpftaioi VI U, 47, 87.

Sfdfxiag VII, 10, 4 — VIII, 2, 4. 6.

Sfvra/fipfift Vll, 37, 3.

^arovTi?. Ill, 1, 6.

Sfpaflfi VII, 35, 3 — VIII, 12, 8.27.

4>aeaw 11, 29 ~ VI. 3, 1 - VU.

2ij» II, 55, 1 — VU, 39, 3 —VIII, 6, 8;

36, S.

12, 21.

«/'ao<oafo( II, 35. 2; 40, 1 — VI, 6, 3 ,

Si]fi II, 56, 1.

- VII, 8, 4. 1

Si/iv/Jia V. 7, 13.

fpaaaa VII, 37, 3. 1

Zllag VI, 12, 14. 1ft - VIII, 2, 8.

'PcXfiovrl VU, 36, 3. 1

Slfituv 6 Kavavitr^t; VI, 14, 1 —

'iHladiliffia VII. 46. 9. 1

VIII. 27, 1.

'Ptl^fimv VII, 46. 12. 13. J

Slutav 6 fidyoi II, 14, 8 — IV, 7, 4

<t'{'t.t7n\o<i dnoaxo'ioii VI. 14, 1 — ^^|

— VI, 7, 1. 2. 3. 4. 5; 8, 1; 9, 4;

VUI, ^1

16, 2; 19, 3; 20, 1 — VIU, 47, 29.

^/;.i7i;io; (fiaxovoc VI, 7, 2 — VUI, ^|

Slfimr nhpoi VI. 9, 1.

2, 9; 46, 17. ^1

Sifituviavoi VI, 9, 6.

'Pi/.iaiatoi VU. 5, 5. ^H

liiat VII, 35, 4.

*iiffs 11, 65, 1 - VII, 89, 8 — ^^

2i(>i/ VIII, 47, 86.

VIII, 1, 14; 6, 4. i

r<adp« VII, 37, 2.

4'oiyixri VU, 46, 11. 1

iiwy VII. 37, 1.

*om5 I, 8, 10. 1

Sxfvd VUI, 2, 5,

*PpvYia VII, 46, 12. J

Sfiiprrj VU, 46, 8.

^M

Z66ofia II, 56, 1; 60, 1 - VI, 28, 2

Xttkdaloi VU, 37, 2. 8. ^H

1 - VII. 2, 10.

A"a;.f^ 11, 66. 1 - VU, 89. 8 — ^|

k6;io/icu>' I, 8, 2 - U, 1, 4; 6, 16;

VUI, 1, 14. H

1 9. 8; 22, 6; 63, 2; 57. 6; 63, 2 -

Jfa/i 11. 14, 8. I

1 III, 4, 7. 9; 15, 2 - IV, 9, 1; 11. 2;

AVoif V, 12. 2. '

1 14, 1 — V, 8, 2; 20, 9 - VI, 18, 2;

AVxyavafof I, 8, 10 - VUI, 13. 26.

638

INDEX NOMINUM PROPRIORDH.

Xff ovfilfi VI, 80, 9 — VII, 36, 8;
47, 8 — Vni, 12, 8. 27.

Xttitln II, 60, 6.

XQiaxiavbi I, 8, 28; 88, 3; 46, 1;
68, 7 — III, 12, 1 ; 16, 8 — IV, 1, 1
V, 1, 1; 2, 1; 10, 2; 12, 5; 19, 8 —
VIII, 1, 21; 44, 4; 47, 71.

Xpiaxix; I inscr.; 4, 1 ; 6, 12 — II, 6, 7
7, 1 ; 20, 1. 10; 21, 9; 24, 8; 26, 9. 11
26, 1. 6. 6; 27, 4. 6; 28, 8. 6; 80, 2
82, 3; 86, 2. 6; 48. 2; 44, 3; 46, 2
47, 2; 56, 1. 2; 67, 20; 69, 1. 2
60,8; 61,4.6 — III, 1,2.5; 6,6
7. 2. 8; 8, 8; 9, 8; 12, 8; 16, 8
17, 4; 19. 4 — IV, 9, 2; 18, 2
14, 2 — V, 1, 1. 2. 8. 6; 2, 2. 4

4. 1 — V, 6, 8; 7, 18. 20. 23. 24;
9, 1; 16. 2; 17, 1; 19,6; 20, 3.4.
7. 12 — VI, 10. 1; 11, 1. 2. 3. 10;
18. 2; 16, 2; 16, 2; 18. 1; 19, 4;
22, 1; 24,2; 26. 1.2; 26. 1; 30,2
- VII. 1, 2; 22, 1; 26, 6; 26,4;
28, 1. 2; 80, 1; 88, 6; 84, 1 ; 36, 6. 10;
86. 1; 37, 1. 6; 38, 4. 7; 89, 1.4;
40, 1. 8; 41. 4; 42. 8; 48. 4. 6;
44, 2; 46. 1. 8; 47, 8; 48, 2 - VIII,
1,8.6.9. 10. 12; 8, 2; 4, 6; 6, 3.7;
6, 6. 6. 8. 11. 12. 13 etc.
XQtatbi Itjdovi VII. 82, 6; 49 -
VIII, 16, 6; 89, 4; 46, 8. 12.

'Oatjh n, 17. 6.

+-|.

«i9nv<ivaoq II, 3, 8.

a^aailfvTOii VIII, 6, 1; 12, 6.

tt/fkaa^ijfitiroe II, 43, 4.

djflnpi'a V. 16, 2.

iffovUa V, 12, 6.

a^OWTOi IV, 10, 2.

a^vaaoi II, 22, 12 — VII, 34, 2
VllI, 7, 6; 12, 13.

dya9oF(>yfta VI, 27, &.

ay«S«J»', ro I, 8. 3 — II. 13, 8; 17, 6; \
84, 7; 66. 2 - III, 13, 1 - IV, 6, 4
— VI, 9,8- VII, 18, 2; 20, 1 ; 33, 1
86, 8 — VIII, 12. 6. 46. 48; 13, 10

«ytt*^ I, 2, 3 — 11, 6, 6; 6, 7; 12, 3
14. 5; 15, 1; 30, 1. 8. 10; 21, 1

23, 4; 24, 7; 38, 2; 63, 4 — III
3.1; 4, 2 - IV, 14, 1 - V. 7, 4
14. 3; 20, 2; 22. 5 — VI, 24, 1 -

VII, 2.6; «, 3; 18, 1; 20, 2; 35, I;
45, 2 ; 49 — VIII, 6, 1 ; 6, 6; 9, 6 etc.

etyadorijv VFI, 43, 4 — VI 11, 9, 8;

12, 7. 20.

ffdya&otavvt) 11.21,8; 22, 12. 14; 63,9.

^yaU.lafta VII, 86, 4 — VIII, 29, 3.

eyakliiiofjat II, 66, 3 — V, 3, 2; 10, 1.

«iy€tUinat,- II, 82, 3; 41, 4 — V, 10, 2 ;

20, 8 — VIII, 9, 6.
^yuftia VI, 10, 2.
iyaftoi; III, 4, 4 — VI, 17, 1 —

VIII, 82, 4; 47, 26.
ttyoYaxTfiati II, 48, 3.

<iyanaiit I, 2, 8 — H, 3, 3; 20, 1. 2;

24, 6; 25. 8; 36. 1. 4; 63, 6 —
IV, 12.2. 8. 4 — V, 6, 3; 16,2 —
VI, 20, 10; 23, 1; 29, » — VII, 1, 1;

2. 1.2; 6,3; 18. 2; 82,6 - VUI,

11, 8; 39, 4; 48. 3; 44. 2; 48. 3.
dyanri II, 15, 2; 20, 2; 28, 1; 43, 3

- IV, 2, 2 - V. 1, 1 - VI, 13, 3

18, 9; 23, 2; 29, 1 - VII, 18, 1
26,2.4; 32, 1 - VIU, 6, 11; 11, 8

12, 4; 46, 16.

aynTirjriXo^ II, 3, 3; 49, 4 — III,

19, 6. 6.

ayanritoi; 1, 2, 4 - H, 7. 1; 24, 3 —
III, 17, 4 — IV, 10, 4 - V, 12, 4;
19, 5; 20, 2. 8— VI, 2, 1; 12, 16;
28, 1 - VIII. 12, 81; 41, 8.

ayyapfvtu VII, 2, 6.

dyyf).itt 111, 19, 1.

ayyilo; II, 24. 3; 28. 7; 30, 2; 66, 1

— V, 4, 1 ; 16, 3; 20, 12 — VI. 12, 6;
16, 3 — VII, 32. 4; 86, 3; 88, 7;
41, 2 - VUI, 7, 6; 12, 7. 8. 27. SO;
41, 6; 46, 6.

ayytl<hi 6 inl rfjs f/prli-f/*' VIII,36, 8;

38, 2.
dyyi?.Ti}() II, 25, 7.
dya>i VII. 36, 2.
dyfy^i II, 68, 6.
dyi*-vt,io<; VI, 10, 2 — VII, 39, 2;

41, 4; 42, 3; 44, 2; 47, 2 - Till,

5, 1; 6, 8. 11; 12,6. 7; 14,8; 48,8.
ttyidl;w II, 26, 15 — III. 18. 2 —

Vli, 24, 1; 35, 9; 39, 4; 42, 3;

43, 6 — VUI, 8, 6; 11, 6; 12, 87;

13, 10; 16, 6. 8; 29, 8; 84, 8; 41, 4.
ayiuofta II, 28, 7 — VI, 6, 8 —

VUI. 6. 4.
uyiaofio^ VI, 30, 7.

^^H itytot, oi ri'^'h. Hi - IV, 9, 2 —

d6f).(f,Afi VIII, 47, 19.

^^l V, 1, 8; 4. 1; 7, 4. 9. 23 - VII,

ddf).<fas 11. 6, 13; 7, 2; 15, 3.

^^B 3, 7; », 2; 10, 1 ; S2, 4; 39, 3; 41, 7

21, 7; 27, 6; 29; 36. 9; 37,

^^H - Vm, 12. 43; 13, 12; 40. 3.

41, 3.6; 48, I. 2; 46. 2. 3.6:

^^H ayiov, TO II, 28, 8. 9 — V. 12, 6 —

62, 2; 63, 1.3. 4.6.6.7.8.9.

^^m n 16, 4 - VII, iO, 1 - vm, 9, 6;

55, 2; 87. 2; 58. 1. 4 UL

^^H

4. 6 — IV, 1. 1, 2, 2; 8,4,

^^1 SyiOi I. 7. 1 - II, 2t), 7; 22, 7;

- V, 1, 1. 2. 8; 2, 1; 5, 3;

^^H 34, 4; 26. 7; 26. 1; 32, 3; 39, 2;

13, 1; 17, r, 2i), 6 — Vl,4,2

^^H 41, 4; 67, 1.20; 61, 6 — III. 1,4;

12, 1. 2. 3. 4. 14. 16; 13, 2;

^^H U, 1; 16, 1. 2. 3. 4 — IV, 14. 2

30, 2- VII. 5, 3. 6; 12,4;

^^M — y, 1, 2: 8, 1; 13, 4; 16. 1 -

88, 2. 9 - Mil. 1, 17; 6, 1

^^H VI, 2, 6; 5, 5^ 15, 4; 19, 2. 3. 4;

10, 13 etc.

^^H 29, 1; 80, 2. 6 — VII, 22, 2. 6;

dAfltp'xlti HI, 12, 2.

^^M 26, 2. 8. 4. 6; 83, 2. 6; 35, 3. 4.

dfifltfoxxinoi; VIII, 12, 21-

^^H 9. 10; 41, 6; 47, 3 — VIII, 1, 1. 15;

dAianotoi VII, 44, 2 - VIII,

^^H 2. 1; 4, 5; 5, 5. 6. 7; 6, 6. 7. 13;

12, 6.

^^H

rr'rfj?, II, 13.2; 27. 6 - VI, 3, 2

^^H ayi'f/a VI, 12,3;20, 9 — vm. 12,44;

dAiddo/oi VII, 35, 9.

^^M

diidkiinxo^ VIII, 10. 5.

^^H ttyyofifia III, 9, 3.

dSiinxmtoi II, 28. 9.

^^M ayroia V, lo, 1; 17. 2 — VI, 6, 1;

ddtdipfvatoi VII, 86, 10.

^^H 16, 6 — VII, 18, 1; 26, 7; 30, I;

ddidaxTOi VIII, 12, 7.

^^M 86, 6; 38, 7 — vm. 2, 2. 4; 11, 3 j

ddixtio I, 2. 2 - II, 14, 4 19

^^H

VI, 28. 3 — Vlll, 32, 10;

^^m ayvL II, 18, 5 — III, 3. 1; 7, 6;

ddixfitta II. U. 4; 17. I; 46,6

^^H 18, 1 — IV, 14, 3 — VI, 28, 4

ddixia I. 1. a - 11, 1, U 8;

^^1 vm,

14. 18. 19; 22, IS; 48. 3 -

^^P aryutoroi VI, 8, 2; 10, I; 11, 1.

- IV, 6, 5. 7 — V. 14, 1

^^^ ayoca I, 6, 13; 7, 4.

7.4; 24, 1; 27,8; 28,2-

V aYogaafidi IV, 9, 2.

39. 3. 4; 4.H, 2.

ciypaftptaTOi H, 1, 2.

diixoi I, 2. 3 — II, lU, 3;

dyftevat I, 8, 2. 8.

9. 13; 17. 4; 21. S. 7;

ay(>ioi II, 56, 4.

48, 3; 61. 2; .52. 2; 63,

ayphg 1. 1, 2. 6; 4, a — VH, 3, 3.

8, 8 - IV. 4. 4; 6, 6; 7,

dyiwTiytio III, 7, 7 — V, 19, 3 —

7, 4; 9. 1; U, 12 — VI, a»

VU. 18, 2.

23, 2 - Vlt 2, 6; 8. 9j

dypv:ivitt 11, 66, 8.

vm, 12, 7, 47, 80.

dyyjvoiu I, 6, 4.

dAoxiftof 11, 8, 2.

aywy^ II. 41, 6 — HI, 8, 2.

dSo'f.oi; II. 21, 1.

a,".iJv V. 6. 10 - VI, 2, I — vm,

dSoiia V, 7, 7 - VU, 24.

32. 15; 41, 8.

dSyavTii IV, 2, 1.

dywviXofitti n, U, 6.

d6vvatoi lU, 19, 1. 6.

adettt II, 47, 1.

diwyodoxtitnt; VII, 86. 10.

ddfltpii I, 7, 8; 10.4 - 11, 58, 1 -

d^yaoi VII, 33, 8 ; S6, 9 — T

111,6,2; 12, 4 - VIII, 2. 9; 47, 19.

a^viiov VIII. 47. 7a

i ■

INDEX YOCABULORl;M.

641

a, 44. 4.

1; 9, 2. 8 — VII, 84, 7; 86,6

, 12,10. 26. 48; IS. 7; 16,4.

V, 6, 2 - VI. 6. 4; 7, 8;

- VII, 26, 2 - Vm, 12, 19-

V, 7,8; 19, 8 -VI, 10. 1;

- Vn, 27, 2; 88, 6 — VIII,
33; 16, 8; 41, 4.

VI, 1, 1; 4, 2; 11, 8 -
,2.6.

21,2- VI, 9, 6; 18, 1. 3;

ni, 9, 8 — VI. 10, L

noi n, 68, 6.

V, 2, 2.

II, 20, 1; 67, 14 — III, 9,2

8, 2 — vm, 46, 1.
V, 1, 6 — Vni, 18, 6.
. 4. 1.

6, 10; 7, 10.
}( m, 16. 4.
J, 21. 8 - V, 14, 8.

inscr. — U. 22, 9; 28, 1;
«2, 1; 44,1; 60, 2; 62, 1 —
11; 19, 4 — VII, 2, a

1, 16, 1; 36. 6.
xhi V, 7, 16.
m. 7, 7.

62. 2 — V. 6, 7 — VI, 11, 1
, 33, 8; 86, 10; 89. 8 —

0, 3; 12, 7; 48, 2.

), 1. 2; 10, 8 — II, 10, 5;

- Vni, 18, 14.

2. 3.

6,9. 10; 14, 16. 17; 21, 4. 7;
42, 6; 61, 2; 62, 1 — V, 9, 2;
17, 1;19, 4 — VI, 12, 18. 16;

6. 8; 28, 6; 27, 3 — VII,
- VIII, 47, 68.
ftOTOv) I inscr. — II, 33, 2;

21; 61, 4 — V, 1, 2; 14, 7
16, 4 — vn, 26, 4; 26, 4 —

1, 6; 12, 87. 89. 40; 18, 16;
41, 8.

f« VI, 28, 7.
0 II, 14, 14.

:, DiDASC. R GORSTIT. AP. L

ttfvfati VI, 22, 6.

ttiviw n, 66, 2 — vn, 46, 2; 47, 2;

48, 1. 2 — vm, 7, 6; 12, 48.
ttlvot n. 66, 2; 69, 3 — IV, 6, 4 —

VII, 86, 6; 48, 8 - Vm, 12, 9;

13, 10; 16, 9.
atvtyna VIU, 46, 5.
alS II, 67, 12.
alpfoti II, 6, 17; 21, 8; 68, 1 —

VI, 1, 1; 4, 1; 6, 6; 6, 1; 6, 8;

7, 1; 9, 6; 12, 1 — VII, 88, 7 -

vm, 1, 11.
alpeaiwT^S H, 21, 2 -- VI, 6, 1;

18, 1; 26, 1; 26, 1.
aifstixos n, 61, 1; 62, 3 — VI, 16, 1

- vm, 84, 12; 47, 46. 46. 62. 66.
6& 76.

ofp© I. 1, 9 - VU, 47, 8; 48, 2 —

vjn, 1, 1.
aTo^ijOig I, 3, 3 — m, 19, 7 — VII,

84, 6 (nivTa»Xog) — VIU, 12, 17.
ala9rixoe VH, 42, 8 - Vm, 12, 7. 49;

87, 2.
ataxpoxepd^S II, 6. 1; 9, 2; 60, 1 -

III. 7, 7.
alaxeokoyla V, 10, 1 — VU, 18, 1.
aiaxeoloyoi VII, 6, 4.
alaxvvri V, 7, 8 - VU, 18, 2 —

vm, 1, 10.

ahniia V, 20, 17 - VUI, 6, 6; 16, 8.
atria V, 14, 10 — VI, 20, 6 — Vm,

1, 4. 18; 6, 1; 12, 6. 49; 27, 8;

82, 2; 47, 8. 14.
ahioi I, 8, 6. 6 — II, 10, 2; 36, 3;

41, 8 — m, 17, 2 — V, 6. 6; 14, 18

— VI, 11, 8 — VII, 9, 1; 15, 1;
31, 2; 36, 10; 36, 6 — VIII, 47, 8. 63.

alx/JiakwTli,(o lU, 6. 6.

atxfiaf.<i>TOi IV, 9, 2.

aitav I, 1, 8; 8, 2 — II, 14, 11; 21, 7;
22, 6. 7. 14; 27, 4; 35, 8 — m,
4, 9; 18, 2 - IV, 6, 4 — V, 6, 8. 10;
7, 1; 16, 2. 8; 19, 7; 20, 2. 9 —
VI, 10, 2; 12, 13; 18, 8; 26, 1. 8;
80, 2. 8, 10 — VU, 24, 1; 26, 4;
27, 2; 38, 8. 4. 7; 84, 1; 88, 6.8;
41

^^^ 642 WDBT TOCABTLORUM. ^M

^^k 41, 5. 6. 7; 43, 4; 46, 2. 8; 46. 16;

dxQoafia II. 61. 2 — VI. 22. 6.

^H 48, 8; 49 - VHI, 1. 10: 3. 2;

dxtfo^voTta VI, 14, 6.

^^P 6, 1. 7; 6, 13; 7, 6. 8; 8, b etc.

dxiioycavtalo^ V, 16, 10. i

^^^ aiiiii'ti =» nvfvftara VIII, 12, 8.

dxQo3(iva VII, 29. 3.

^ aliuvtoi I inscr.; 3, 8. 7; 6, 11; 7, 11 ;

dxQoar iyiov II, 67. 6.

^K 26. 15; 28, 9; 33. 3; 47. 3; 62, 2;

dxpoiuftevoi VtQ. 6, 2; 12, 2.

^H 66, 2; 60, 1. 7; 61, 1 - IH, 1, 5;

dxiiiazriQid^m VUI, 47, 22. 23. 24.^J

^H 12, 2 — lY, 3, 8; 7. 4 - V. 1, 8;

dAa^ovf/o VII, 6, 6; 18, 1. ^|

^H 4. 1; 6, 6. 7; 7, 8. 7; 19, 7. 8 -

dAaC<^v I, 3, 2 - II, 21, 1; 24, 1^|

^H VI, 26. 3; 30, 7 - Vn, 25, 3. 6;

dlexiogofpotvla V, 18, 2; 19, 2. S^H

^^1 32, 6; 39, 2. 6: 36, 7; 39, 3 -

VII, 31, 5 — vm, 34, 1. ^H

^^ VIII, 5, 6; 9, 5 etc.

akixtog VI. 10, 1; 11, I. ^H

V a;rd*aetOf II. 26, 16; 28, 8 - VI,

d;.f jfTpuciv- V, 19, 8 — VIU. 34, |H

^^ 4. 3; 12, 6; 20, 8; 27, 4. 6 —

dksxtani V, 14, 6. 20. ^}

^B VIII, 7.

d).n»(ia II, 27, 6: 42, I; 44, 1 -

^^^ axaiQOfnomtfi; I, 4, 1.

III, 4. 4; 13. 1; 19. 5 — IV, 4. 8;

■ dxai(>o7tf(iinttTT)Z0i 1, 6, I — IV, 14, 8.

6, 4 — V, 6. 5; 7.4; 9, 1. 2; 17,2;

H axccifo^ I, 3. 6.

20. 3. 8 - VI, 9, 6: 16,3; 27,4.5

^^ a*a*ov HI. 6, 1 - VII, 8. 3.

— VII, 18. 1; 22. 6; 26, 4; 32,2

^^1 dxafjaro^: VII, 35, 9.

83. 8. 4; 35. 9; 37, 1; 39, 3. 4

^H axAfda VI, 6, 2 — VIT, 40, 2 —

46, 3 - VIII, 4, 5; 7, 6; 0. 9

^H

10. 6; 11. 6: 12, 40; 16.3: 18, I

^^H axard}'}'woTOC VIII, 32, 4; 26, 2;

^H

^H

dl7j»tvw II. 38, 1. ^^

^^H dxatavdyxaato^ VI, 20, 2.

d),^9ili I. 1. 7 — II, 4, 6: 8, 4; 46, 6;

^^B dxaidnavarog III. 7. 6 - Vltl, 12, 27.

49, 4; 50.2; 68.1—01. 12, 2-

^^^f dxataaxfvaarov VII, 34, 1.

IV. 8, 1; 4, 1; 14, 2 — V, 12,6;

W dxaiaoTao/a LI, 43, 3 — VI, 5, 6 —

16. 3 - VI. 9, 4: 16, 3 - VU,

1 VIII, 4(>, 12.

81, 6 — VIII, 2, 7; 4, 6; 12. 29.

H dxaxovopiaaxoi; VI, tO, 1.

«Ai;»irof II, 6, 17; 56, 1 — HI, 3. 1

^^ dxlvdwviaroq VIII. 10, 4; 12. 40.

- V, 6. 10; 9, 2; 16. 6 — VI, 28, 1

^^H dxftttioi IV, 2, 1.

— vn, 26, 3: 28, 5; 36, 2; 41, 4

^^H dx//^ III, 2, 1 — IV, 11, 6.

- VIII, 1, 1; 6. 1; 6, 11; 8,^d

^H dxo^ II, 49, 6; 57, 18; 68. 4 — 111,

16, 7; 18. 1; 89, S. ^1

^H 7, 6 — V, 16, 4. 10 — VI, 22, 6 —

aXifi'Q II, 63. 1. _^H

^^ VII, 88. 4 - VUI, 12, 7. 10.

dliayrffAa VI, 12. 13. ^^^|

W dxoivvH'tjioi Vm, 47, 10.

fl^^H

1 dxa).aaTog IV, 11, r>.

dD.uYfia IV. 7. 2 — VI, 28, ^^^^

I dxo).ov»ia III, 9. 4 — MI. 42, 1 -

elAAoyevr),- II. 27. 1.

■ vm. 4fJ. 10.

d;.Aorpio? = did^olo^ VII, 1, 3 -

^L cxoiJotof U, 48, 2 — VIU, 9, 3; 41, 2.

vm, 6, 6; 7, 2; 12, 47: 16, a ^J

^B dxpaaia III, 2, 2 - VI, 28, 3.

d7a.6if>vX»>; V, 19, 4. ^|

^^ dxQi^tta II. 44, 2.

aXfiti VUI, 12, 22. ^^

I dxQtaia II, 10, 3; 21, 8.

akoyoi U, 14, 3; 19, 2; 86, 1; 8«, 1;

I axp^roi,- II. 10, 1: 14. 3; 21. 2 —

48, 2; 67, 12 — V, 7. 10; 12, !

1 VII, 87, 2.

— VI, 10, 2; 28, 2 - Vm. 1, U

1

INDEX YOCABULOBUV.

4>4d

Aufof 9roc I, 10, 4.

C V, 18, 1.

aoi n, 22, 6. 7.

«y VII, 29, 1.

tintiS VI, 18, 2; 18, 4.

«C n, 26, 6; 85, 4 — Vn, 87, 8.

Miftttpw I, 3, & 4. 6; 6, 9; 8, 18. 19

- U, 6, IS; 7, 1. 2; 9, 1. 2; 10, 4. 6;

11, 2; 12, 1. 8; 18, 1; 14, 8. 4.6.

15. la 19; 15, 1. 2. 8; 16, 1. 2. 8;
17, 8. 6; 18, 1. 2. 5. 7; 20, 6. 7. 10;

21, 4. 6; 22, 1. 12. 18. 14; 28, 2;

24, 2. 8. 6; 88, 8; 41, 1. 5; 46, 6;
47, 2; 60, 2. 3; 68, 2 — IV, 11, 5

- V, 7, 18 — VI, 6, 3; 15, 6; 17, 2

- VII, 86, 1; 48, 4 — VHI, 9, 8. 9;

12, 26; 47, 27.

tifT^fta U, 16, 4; 16, 2. 4; 48, 2. S

- VI, 28, 2 — VII, 6, 8; 14, 8 -
Vm, 12, 89; 41, 2.

ta^la I. 8, 7; 8, 18 — U, 6, 10. 12;
7,1; 12,8; 13,1.2; 14,19; 16, 4;
17, 4. 6; 18. 2. 6. 6; 20, 4. 9.11;
31, 5. 6; 22, 9; 28, 1; 24, 2. 5;

25, 7. 9. 10. 14. 16; 83, 2. 8; 85, 1.
8. 4; 40, 2; 41, 4; 48, 1; 63, 2. 6. 7;
00, 6; 62, 2 — III, 4, 6. 7; 18, 1
IV, 6, 2; 7, 1 - V, 8, 2; 16, 4

16, 7; 20, 19 — VI, 11, 4; 16, 8
28, 2 — VU, 5, 8; 6, 1; 12, 1
87, 2; 89, 4 ; 41, 8; 42, 2. 8; 43, 4. 5

47, 8; 48, 2 — VHI, 1, 10; 5, 7

9, 4; 46, 7; 47, 52.

tagtwXog n, 12, 2; 13, 5; 21, 9;

22, 12. 18; 24, 6; 61, 1 — IV, 6, 7;
8, 2 - V, 14, 8 — VI, 18, 7 —
Vn, 14, 8 — VIII, 9, 5. 8; 47, 52.
taxos U, 1, 2.

.tlkixToe II, 14, 8.

ikeia n, 17, 6 — IV, 11, 5 —

VIII, 46, 4.

enmoi II, 26, 6 — III, 8, 1 —

VI, 14, 3; 15, 1; 16, 4 — VU, 26, 8

80, 2; 88, 2 - VUI, 4, 2; 5, 6. 7

10, 9; 11, 4; 12, 49; 18, 8; 41,6

48, 8.

dft$aiTevtoe VII, 85, 9 - VIII, 12, 7.

dltexttvavevazoi VII, 85, 9.

ttltsxavorjftoq II, 41, 9 — VI, 18, 1.

tt/teTanetOTot V, 8, 2.

d/terdntaTog VII, 35, 10.

d/thfijtoe II, 22, 12.

d/tetfitt II, 40, 8 — VI, 28, 2 —
VII, 6, 8.

ttfterpot U, 46, 8 — V, 10, 1 — VI, 20, 6.

dfi^ I, 1. 8 — U, 14, 11; 22, 14 -
III, 7, 8; 18, 2 — IV, 5, 4 — V,
6, 10; 14, 2. 6 — VI, 30, 10 -
VII, 24, 1 ; 25, 4; 27, 2; 88, 8 ; 45, 3
46, 15; 48, 3; 49 - VUI, 8, 2 ; 6, 8
6, 18; 7, 8; 8, 6; 9, 10; 11, 6
12, 27. 51; 13, 10. 11. 13. 16; 16
5. 9; 16, 5; 18, 8; 20, 2; 21, 4
22, 4; 29, 8; 87, 8. 6; 88, 6; 89, 4
40, 4; 41, 6. 8; 48, 3.

dfiijtbe U, 63, 2. 4.

dftfios VU, 83, 4; 35, 2 — VUI, 12, 18.

d/tv^OTfvtog VUI, 47, 67.

dfiv^aria U, 12, 8.

dfivbe U, 16, 4 — VU, 47, 8; 48, 2.

dfiotfiij U, 52, 2.

dfioXvvTfK UI, 7, 6 — VI, 11, 6.

ofiTtekoi VI, 18, 2; 28, 5.

dftnelwv I inscr. — U, 16, 4 — V,
16, 9 — VI, 5, 2. 8; 18, 4.

d/ivnroi U, 57, 21 — VII, 25, 6. 6;
39, 1 — VUI, 34, 11.

anvva II, 62, 1 — VI, 23, 2 — VU, 2, 4.

dfi^iaofioi II, 25, I.

dfitpl^iog VU, 34, 5.

dfi^tiwvfii IV, 9, 2.

aiiwiAOQ U, 3, 1; 20, 4. 10; 26, 9;
37, 2; 57, 1; 61, 6 — UI, 19, 1 —
VI, 19, 2; 23, 7 — VII, 47, 3; 48, 2

— VIU, 12, 36; 15, 4; 16, 5.
dvttpiwatg VU, 32, 8.
dvayewdto U, 26, 4; 33, 2.
dvayBVvtjaKi VIU, 8, 5.
dvayivtiaxw I, 6, 2; 6, 7 — U, 18, 5;

26, 3; 67, 5. 7. 8; 68, 4 — UI, 7, 7

— V, 16, 3; 19, 3; 20, 3 — VI, 80, 4

— Vm, 22, 8. 4; 84, 10.

41*

^^H 644 ^^^^ INDEX T0CA3UL0SDM. ^H

^^B dvdyxf} VI. 20, 3. 7; 21, 1 - VIII,

dvd?io>i II, 56, 4 — III. 8. 2. 3^^

^^H 27, 3-, 46. 4: 47, 54.

V, 14, 21 - VII, 24. 2 - VIU. 13. 10.

^^H dvaYvmoig II, 39, 6; 54, 1; 69, 4 —

a»'C5vpi? I, 3. 9. 10.

^^1 VI, SO. 2 - V11I, 5, 11.

dvdn(tv'f.a VIII, 12, 9. ^^^

^^H dvdyvtuofitt II, u, 4 ; 57, 6 — VIII, 43, 1.

dvanavfAa III, 6, 5. ^^H

^^H dvayvwazjji II, 28, 6; 67, 6 — HI,

dvajiavoftai I. 10. 4 — 11, 38, 2 ^^

^^B 1. 3 - VI, 17, S; 27, 6 —

VI, 80, 7 VIU. 11, 2; 13. U:

^^H VIU, in, 10; 12. 43; 13, 14; 21.1.2;

41, 1. 2.

^^H 28,7.8: 31,2; 46. 13; 47, 26. 4,S. 69.

dvdnavaig I. 3. 7; 6, 11 — U, 21, 7

^^M ttva6ft^4i U, 65. 1 — V, 18, 2 —

— V. 6. 4 - VI, 30, 8 — Vni,

^^B VIII,

34. 6; 87. 2.

^^^^H avaSvan; III, 17, B.

ttvdnripo^ VIII, 47, 77.

^^H avdaefict 11, 10. 4; 25, 16.

dvan^giuaii VIII. 12, 11; 16, 3.

^^M dvaiarii 1, 7, 6 - 11. 14, 2 — lU. 6, 4.

dva^i{t^ftt/to<; I, 7, 9. ^^

^^H avaittttxzo^i 11. 25. 7 — VI, 23, 5 —

dva^fioatoi I. 3, 11. |^H

^^m vm, 5, 46, 15.

dvaftxla VII, 24, 3. ^*

^^^H dvaipfoti II, 61. 1.

dmi»xoi VI, 8, 2; 10, 2; 11, 1 —

^^^1 dvati^iTfig V, 14, 9.

VU, 36. 9 - VIII, 6. 1; 11, 2;

^^^1 ttvaioxvvTO^ III, 6, 4; 7, 3; 15, 4.

12, 6. 7; 37, 2: 47. 49.

^^m dvaitioi 11, 21, 8; 42, 6; 62, 1 -

dvaardatfiog II. 59. 3 — V. 17, 2 -

^^1 IV, 6, 4 — V, 14,

VII, 80, 1 ; 36, 2,

^^H dvaxfififvoi II, 56, B — III, S, 1;

dvdatttaii V, 7. 3. 4. 6. 7. 9. 12. 14.

^^^ 19, 6 — VII!, 11. 12.

16. 16. 19; 16,7: 19.7:20, 1.19-

H dvaxfif^akooi I. 1, 4.

VI. 6,2; 10. 1: 11,3.9: 14.2:26,8:

H dvaxffivw II, 51, 2; 68, 1 — VID.

80, 4. 9 — VII. 25. 2; 36. 6; 38.5;

^^_

41, 8; 43, 2- VIII. 12, 20; 41,4.

^^^H dvdxQtoti n, 52, 1.

dvdataats xvgiov U, 69. 4 — V, 7.

^^^^ dvaxvxlfjoti Vll, 36, 4.

12. 80 — VT, 26. 1 : 30, 9 — VII,

^L^ dvakafjifidvat V, 7. 30; 19, 2 — VI,

22. 6; 28, 3; 39, 6 — VIII, 1, 10;

^^B 12, 6; 30, 9 — VII, 41, 6; 46, 15

12. 38; 33. 2. 3.

■ - VIII, 1. 10; 12, 34.

dvaotavQoat VI. 16, 4.

avaAy^C 11, 41, 8.

dvaaxgiifw II, 6, 12; 18, 8; 61.2-

dvdlTjXfn V. 20. 2. 4 - VII, 39, 6 —

VI. 12, 12.

vm, 33, 4; 48, 16,

draaz^oifii 11, 6. 6; 18, 5; 23, 2:

dvaUoiwTo^ VIl, 35, 9 — VDI. 16, 7.

88, 1; 39. 6: 49. 1. 4; 60. 1.

dvaloyia H, Hi. 4 — V, 1, 3.

elroroA^ II. 57. 8. 14 — V. 7, 16 -

dvdloyoi U, 34. 3; III, 19, 1.

VI, 23, 6 — VU, 46, 2 — VIE, 12, 19.

dvafidQttjtoi II. 18, 1. 4; 14, 7;

dvaxQBntixhq II, 61, S.

18, 1. 4. 6; 24. 2 — VID, 6, 8;

dvargonivii IV, 6, 6.

36, 3; 37, 3: 38, 2.

dvax(tonii U, 20, 2 — III. 5, 4 -

dtdfufjoii V, 19, 7 Vm, 12. 87:

VIII, 47. 82.

42, 6.

dvarpoifii IV, 2, 1.

dvaptv'fioAo^- III, 2, 2.

dva^alpetoi; VUl, 10, 3.

dvavdpia V. 14, 13.

dra<ropa II, 69, 4 - VIII, 11, H; 47,!l

avavJpOi IV, 4, 8.

dvdifrv^iS It 85. 1.

dyavtaywvioTOi \1I, 86, 9.

divifwxof IV. 12, 4 : 18, 1.

^^^^^ IN'DRX VOCABULOBUM. 645 ^H

avigiloi I, 6, 13; 8, 8. 16.

20. 1; 25, 2; 32, 4. 5. 0; 46, Iti; ^B

dvigoyvvoi I, 9, 1.

^H

dvtytlQm V. 7, 12. 27. 28 - VI, 30, 8.

av»o^' V, 2<t, 10 - M, 11, 10 — ^H

ttviyfQOii Vn, 37, 4.

VII. 34, 4 - VIII, 12, 12. ^M

dviyxX^tos n, 1, 1; 60, 1 — VIII,

dv^puxia IV, 10, 1. M

6, 7; 11, 4; 12, 49; 18, 3; 41, 8;

dvBpwna^iaxfta IV, 1, ?. ^^M

48, 3.

dv9pwnd(tfaxoi U, 21, I. ^^H

tit^eiptdpoi 11, 40, 2 - Vm, 41, 2. 6.

dy&(,w7nyoi: VII, 43, 4 - VIII, 12, 26 ; ^H

d¥(x6t^YtlTO^ 11, 25, 7.

^H

uvikAnnin VI, 19, 2 — Vlll, 12,

dv&putnondiji II, 21, 2. ^^H

4a 60.

dv9puj7ioxT6t'Oi II, 21, 3 — VIII, 7, 5. ^^M

ayfUtniii VO, 35. 9 - VUl, llj, 6.

dv»piunoi I, 1. 7; 3, 7. 8. 11 — 11, ^H

ivtfioi VIII, 12, 15.

1. 1; 6. 4; 10, 2; 11. 1; IS, 2; ^H

avtvSffii VI, 20, 4 — VII, 36, 9 —

14, 4. 10. 12. 15; 17. 4; 18, 4. 12; ^H

VIII. 5, 1; 12, 6. 39.

21, 2, 22, 12; 24, 3; 25. 7. 16; ^H

dvn6oiaaroi V, 8, 2.

27, 5; S3. 1; 36, 3; 42, 6; 43, 3; ^H

dvivdotoi Vin, 10, 6.

47, 3; 52, 1. 2; 53, 6; ho, 2; 66, ^H

dvfvi^ytiioi n, 7, 1 III, 18, 1 —

1.2; 67, 14; 58, 6; 61, 3 — III. 1,5; ^H

V, 16. 7.

4, 4; 14, 3; 19, 6 IV, 6, 2; 6, 5; ^H

dve^atynoi 11, 17, 4 - V, 14, 13.

12, 2- V, 1,4; 4,1. 2. 8; 6, 3. 10; ^H

dvi^ixaxla VI, 23. 2 — VD, 2, 4 —

7, 4. 8. 19. 20. 23. 25; 12, 5; 14, 4; ^H

VIII. 1, 12.

20. 3. 5 — VI, 6, 6; 9. 3; 11. 4. ^H

dvfiixaxoi 11, 6, 4; 20, 7; 57. 1.

6. 10; 12. 15; 13. 3; 14. 3. 4; ^H

dyfitzviaaroi 11, 22, 12 - VII, 36. 9.

20, 10; 22, 1; 27. 3. 4. 7. 8; 28, 6 ^H

dvijfaiaxyvtoi 11, 4, 1 — UI, 19, 1. 3.

— VII, 1, 2; 2, 3. 8; 5. 3; 8. 4; ^H

dvinaifoq II, 1. 1.

12, 4; 13, 2; ^0. 1; 22, 6; 25, 2; ^H

ttvf7iij3ot)?.tvtoi \ir, 35, 9.

26, 3; 31, 5; 32. I; 82, 5; 38, 3; ^H

dvfJtiSfxtoi VIII, 16. 7.

U, 4. 6. 8; 35, 6; 36, 2. 6. 6; 88, ^H

drtnUtinroi U, 1, 1; 6, 6; 18. 6

5. 6. 7; 89, 2. 3. 4; 43, 4 — VUI, ^H

nil. 4, 4.

1, 1. 7. 9. 10; 2, 4; 3, 1; 4.4; ^M

ivfaii; III, 2, 3; 12, 3 IV, 11. 1. 4

^H

- V. 6, 8; 20, 14.

av»pwno<: dtov I, 3. 10 — II, 25. 2; ^^|

dvt/xota VIII, 48, 2.

37, 4; 47, 1, 57, 1 — V, 3, 4 — ^H

dniiii^g 11, 14, 3; 21. 1. 4; 24, 3.

■ drijfiepoi 11. 43. 4; 46, 4. 6.

■ dviiQ 1. 3, 2. 11; 6, 13; 8. 1. 2. 3. 8.

\n, 9, 4; 19, 2 - VIII. 1. 13. ^H

dvlaxoq U. 37. 2; 41. 9 - V. 6. 7 — J

VI, 18. 10. ^^

9. 12. 15. 17. 21. 23; 9. 1; 10, 1.

dvlattjfjn II. 14. 2; 69, 3. 4; 60. 2 — ^H

2. 8- II. 2, 2; 8, 2; 14. 4.9. 11;

V. 7, 1. 2. 6. 8. 11. 12. 18. 19. 20. ^H

24, S; 37. 6; 67, 10. 17; 63. 4 —

21. 23. 25. 26; 14, 3. 18. 19; 19, ^H

B m. 1, 4. 5; 2, 3; 6, 2; 9. 1; 16. 1.

6. 7; 20, 6. 10 — VI, 3, 1; 11. 4; ^H

■ 2. 4 - IV, 2, 1; 4. 4 - V, 6, 4;

12. 4. 6. 7. 9; 18, 8; 23. 6; 26. S; ^H

■ 7, 13; 8.2- VI, 2, 4; 4, 3; 8, 6;

29, 4; 80, 5. 8. 9 - VH, 26. 2; ^H

10, 8; 12. 3.4. 7. 9 12. 14; 14.3;

86, 2. 6; 41, 6; 45, 1 VIII, 1, 4. ^H

28, 1. 3. 5. 8; 29, 1. 2. 4 - VII,

6. 10; 6, 2; 7, 3; 8, 3; 9. 6; 10, 21 ; ^H

■ 2, 6. 9; 4. 2; 8, 6; 81, 1; 36. « —

12, 34; 13, 9; 32. 18; 33, 3; 36. ^^|

^^nn, 1, 10; 2,9. 10; 11, 9. la 11;

3; 38, 1. __^^^^^^B

^^^^^64^^^^^^^^^ INDEX VOCABULORITM. ^M

^^H ayotjTOi; III, 2, S.

14, 6; 15, 1; 16, 1 - IT, U.I^H

^^H avoia II, 27, 5.

V. 1, 4; 4, 3 - Vr. 9, 8; 18, iM

^^1 dvolxeioq II, 43, 4.

27. S - VU, 24. 2; 38. 5; 81. 1; \

^^B ttvn^ia I, 1, 1 — II, 6, 9; 10, 3;

42. 3 - vm, 1,4; 4. 4. 5; 8. i;

^^1 U, 4. 17. 18. 19. 20; 16, 2; 22. IS.

9, 5; 12, 5. 6. 39; 15, 6. 28. 2;

^^B 14; 26, 10; 41, 4 - Y, 12, 8 —

32, 3; 47, 21. 77. 79. 82. f

^H VI, 5. 7; 18, H; 28, 4 - VII. 82, 1;

d^iwiia 11 18. S; 27. 6; 28. 5; 96^^|

^H 39, 4 — VIII, 9, 9; 10, 19.

- VUI, 1. 22; 23. 4; 46. 3. ^H

^^1 afOAtoff II, 6, 9; 7, 2; 8, 8; 9, 2;

H

^^B 14, 4. 18. 20 — V, 14, \h, 19. 1

ioxvtx; n, 63. 1. 4 - IT. S, 3. H

^H - Vm, 12, 33.

dogaiov VII, 41, 6, '

^H dvoa^oii IV, 10, 1 - VI, 1, I; 11,8.

fflopoTov VII, 36, 9 - vm, 5, 1; 11.7.

^^H dvoowv^yia V], 10, 3.

doQytjaia LL 53, 9.

^^^1 dvzndtxhw I, 2, 2.

dogytlTOi; tl. 3. 2; 24. 7; 49. 4; &S, 1

^^^H drtd/J^aYftoc V, 4, 3.

- III. 5. 1.

^^H orranod/ffoi^i II, 53, 6 — HI, 4, 9 —

anttyoQivw I. 8. 10 — IV, 7, 2 -

^H VII.

V, 11, 2; 12. 1. 6 - VI, 28, 1 4;

^^H dvtanidofiu VII, 18, 2.

24. 6; 28. 4. 5 - Mn, 12, »;

^^1 aVrano^ooitf VI, 10, 1; 11, 3; U, 2.

47. 61.

^^1 a>TR7ioi')nr);v- VII, 12, 2.

ana^^C II, 24, 3 — V, 7. 12 -

^H a»T/d<;^os' 11, 56, 3 - M, 18. 2.

Vni. 12, 33. H

^^^H dmxtififvoii :=s Atdfioi.oi III, 7, 1;

dnaidtvala II, 6, 12. ^^|

^H

dnaidfvxoi II, 5, 3. ^^|

^^H dvrtka/jtfiavo/iai 111, 3, 1 — V, 3, 1

dnakyiiu I, 8, 19 - 11, 12, %. ^^

^H — VII, 38, 1. 2. 3 - vm, 6, 5;

onapoAoy4orffsIl,26.12 — ymilA 1

^H

dnapaitjOtiTwi VI, 29. 4; .*MI, 2. ^J

^H dTTar.'nrtu^ VUI. 11,5; 12,45; 13, 10.

dnagiaxw I, 3, 12. ^H

^^H a>T(/oyia II, 42, 5; 45, 2; 47, 1. 2;

dnapxil II, 25. 2. 6. 15. 16; 26. uH

^H 64, 1. 6 — V, 16. 9 — VIII, 47, 87.

27, 6; 28, 2; 84, 6; 85, 4 - VlB^

^^^H dvtlTiaXo^ VI, 14, 4.

29, 1. 3 - VIII, 10, 12; 80. I. 3;

^^H dniivnov VII, 25, 4.

40, 1. 2; 47, 4.

^H atr/rvnof V, 14, 7 - VI, SO. 2.

andp^ofiai IV, 9. 1. 1

^^H dvvfiQtaxoi; 11, 50, 4.

oTtdtfi I, 3, 9 II. 6. I; 62. 1 -

^^H avt';rd;((>(roe IV, 2, 2.

m, 18, I - VI, 9. 3; 16. 2. i.

^^H ai^;roncoc UI, 1, 1.

18, 4.9.10 — vm. 1 1.6; 12,90. SS.

^^H dvvnoaxuTo^ II, 22, 12.

dntnij).6i II, 43, 4.

^^1 a|/a II, 10. 1, 11, 1; 23, 1; 26, 4;

anavatog VII, 36, 10 — VIIl, 12, 4f*.

^H 41, 4 — III, 10. 2 — V, 7, 4 —

dnavtofiokiut W, 63, 4.

^H VI. 27. 6; 3U, 8 — VII, 23, 4;

dnn^^i III, 15, 4.

^H 88. 6 — VIII, », :>. 10; 31, 3;

dnfu^ II. 23. 12; 41, 6; 4«>, I -

^H 46, 3. 14; 47, 29.

VIII, 7, b.

^^1 dfiontoro? II, 64, 3 - V, 9, 2 —

dnn'paoTog 11, 8, 2.

^H VI, 10, 2 - vm, 47, 74.

dniiQla II, 19. 1.

^H aftoff 11. 1, 3; 3, 4; 4. 2; 6, 6; 16, 2;

anftpoc II, 16, 4 — III. 6, 6 - >1. J

^H 16, 3; 22, 13; 25. I. 9; 34, 6;

8, 2; 10, 2. ^H

^^^^ 41, 1; 54. 2 - III, 6, 4; 12, 2;

dnfpiyffttifoq VII, 86, 9. ^^^|

INDEX VOCABULOBUM.

647

I

I

I

dniploraroi; III, 3, 2.

dnixofiai I, I, 2; 3, 6. 12; 6, 1. 6. 7

— II, 62, 4 — IV, 7. & — VI, 10.
2.3; 12, 13. 16; 18, 1; 19, I; 26, 1;
27, 7 — VII, 2. 4; 40, 1 - VIII,
47. 61.

ihnviii U, 16, I; 67, 1.

dmaxitt U. 39, 4; 60, 3 — V, 16, 2. 8;

19. 8.

aniatoi; I, 10. I - II, 6, 6; 8, 1;
46, 1. 2; 67, 21 — III, 6. 6; 16, 1

- IV. 4, 8 - V, 16, 4 — VI, 15, 6

— VIII, 1, 2. 3. 4. 17; 6, 2, 12, 2;
23, 4; 32, 12; 34, 8; 47, 27. 46.

c'nilan;; I inscr. — VII, 46, 3.
tailtjazia III, 7, 6.
anktiOTOi II, 25, 3 - III. 7, 3. 7.
anlovi I. 1, 7 — It, 35, 3 — lU,

4, 2 - VI, 19, 2.
dno/ldlXat U, 18, 3; 67, 14 — IIT,

1. 4 — VI, 1, 2 — VUI, 23, 4;

82, 3. 7. 8. 9. 10 etc.
an6fikr)T0i II, 47, 3 — VIII, 12, 44;

16. 8.
Mofiokii VI. 27, 7.
dnoyivwaxtu I. 8, 19 — II, Si), 4.
anodeiSti V, 7. 16 - VIU, 1, 4.
anodidutfii I, 1. & — II. 1, 1; 22, 8;

41, 4; 46, 1 - III. 1, 3; 14. 1 —

rV, 8, 2; 14, I - V, 1, 3; 7, 27;

20, 2 - VI. 7, 3; 22, 6 - VU,
82, 4 — VIII, 9, 6; 10, 5; 12, 88.

thtoJoai^ VIII, 12, 10.
dno»ijxtj IV, 5, 8 - VII, 29, 1.
dno^v^xw II. 6, 9; 7. 1; 12. 2;

14, 10. 16. 17. 18. 19. 20; 18, 2;

22, 2; 26, 2 — III, 7. 3 — V. 17, 1

- VI, II, 4; 28, 4; 30, 6 — VH.
26, 2; 86. 2. 6; 41, 6 - VIU. 1, 10;
6, 13: 12, S3.

nnoxa^larrifn II, 41. 2. 4; 66, 4 —

VUI, 9, 4. 6. 10; 10, 14.
^noxalvipK; I, 6, 13 — III, 13, I —

VII, 48, 4 - VUI, 26, 2.
moxonzm U, 41, 7. 8. 9.
fxnox^Vipoi VI, 16. 3.

unoxiiivtu II, 37. 4; 42, 1 — IV, U. 2

— V, 4, 4; 16, 9 - VI, 24, 2;
28, 4 - VII, 3, 2; 6. 5 - VUI,
47, 66.

dn6i./.ff/i I, 6, 11; 8, 21 — II, 8, 2;
10, 6; 14, 11; 16. 8; 18. 6. 8; 20,
6. 7. 8. 9; 24. 1; 39, 6; 41, 1. 3;
55, 2; 66, 2; 60, 7; «2, 1 — V,
4, 8. 4; 7, 2; 18. 4 - VI, 8, 2 —
VII, 4, 4 - Vin, 12, 20. 26. 30.

djiolXva Vin, 2, 8.

dnokoytofiat II, 18, 7; 25, 7; 51, 1;
59, 3; 60, 4. 6; 61, 1.
I dnokvfu VIII, 9, 11; 15. 10 (jdno-
Ivfadf); 36, 1; 38, 1.

ttno//ada()6w 1, 3, 11.

dn6v7](ioi II, 49, 4.

(ZTiovtjatfvfo V. 13, 4; 14. 20;

19, 7.
dnaiTjatiZ.ofiai V, 19, 2.
tinonofinaloy II, 35, 1.
dn6(tpvt(nii VIII, II, 12.
dnoQvnwaii; VII, 22, 6.
dnoaxevri VI, iJ, 2.
dnoaxhfpotu II, 41, 9.
dnoatd\^(u 1, 7, 8.
dnoaraaia I, 6, 1.
dnooxaaii V, 6, 7.
dnooTaritu 11, 20, 6; 60, 4.
dnoatdiii^ VI. !), 4 - VUI, 7. 2.
dnoaTfX)Mt II, 60, 6. 7 - III, 6, 3;

9, 4; 16, 1 - V, 7. 28. 80; 16,9;

20, 2. 4 - VI, 8, 1; 11, 4; 12, 7.
16; 16, 4 - VII, 22, 1; 26. 2;
26, 3; 88, 7. 9; 41. 7; 43, 2. 4 —
VUI, 1, 10; 46, 1; 47, 4. 74.

dnooTfittjtfii II, 6, 1.
dnoarif/ta U, 41, 8.
dnoaio>.fvt HI, 17, 2.
dnoaxokixbi VII, 41. 7 - VIU, 10. 4.
d:ioaTo).oi; tiL I inscr. — II, 24, 4;

26, 7; 28. 4; 39, 1 VI, 9, 4;

12, 1. 14. 15; 16, 1 VII, 41, 7

— Vm, 1, 2. 10. 21; 2, 8; 4, 1;
6, 3. 6. 7; 12. 43; 16, 11; 82, 1;
88. 8; 36, 1; 41. 5; 46, 13; 47, 86.

648

INDEX VOCABULOBITM.

dnooTQifw II, t>, ft; 12, 2; U, 2.

19. 20; 15, 1. 4 — in, 8, 3 - IV,

10, 4 — VII, 12, 8; 18, 2; 89, 3 —

VIII, 9, 5. 8; 12, 21.
anoaipoi^ II, 14, 2 — V, 7, 7.
anoavvayotyog U, 43, 1 — III, 8, 3

IV, 8, 3.
dnmayii VII, 40, 1; 41, 3.
dnoraoaofttti II, 6, 3 — III, 18, 1 —

V, 6. 3. 4; 6, 1 - VII. 41, 1. 2.
ditOTOfiOQ 11, 21. 1; 42, 5 — Vi, 18, 3.
dnotpaivonai II, 42, 4; 46, 5; 61, 3

— IV. 6, 8 — V. 1, 4; 4, 2; 12, 4

— VI, 18, 3. 8 - Vin, 47, 74.
dn6<ftt<Hi II. 47, 2. 3; 48, 1; 60, 3;

52. 2 — V, 14, 12. 14 — VI, 2, 1

- VII, 2, 12 — VIII, 34, 8,
dnoxij VI, 10, 2.
dnoxv/ia I, 3, 10.
anpayroi; II, 7, 1.
dnpinfta II, 43, H — Ul, 1, 2.
dnQtniii II, 61, 2; 62, 2 — UI, 2, 1.
aft(>oO(ff^C VIII, 88, 4.
dnpoaitoi VI, 11, 1 — Vll, 35, 9;

47, 2 - VIII, 5, 1; 6. 11; 16. 7.
dnpoaxonoi II, 9, 1; 25, 3.
dnpoaxdffiatoi Vill, 11, 6.
dTtpoatonoX/jTtTOi; II, 5. 1; 9, 1; 42, 5;

47, 1 - VII, 31, 1 — VIII. 11, 5.
dndileta II, 14, 12; 21, 3; 62, I —

V, 6, o; 14, 20 — VI. 4, 2; 7, 4;

9, 8. 6; 16, 4.
dpi III, 15, 2 — IV, 7, 4.
dpaofiat m, 16, 2.
dpyfw II, 60, 3 - VI, 20, 11 —

VII, 36, 6 — VIU, .13. 3-9.
opy/n II, 4, 7; 86, 2; 60, 3; 63, 6 —

rV, 4, 1 — VI, 20, 9; 22, 3; 23, 3

— VII, 36, 4 - VIII, 47, 16.
apyoff II, 1, 1; 4, 8, 5; 68, 1. 5. 6 -

IV, 3, 3 — VII, 4, 3.
dpyotpdyfti II, 60, 1.
dpyvpiov III. 12, 4 - IV. 4, 2; 10, 1

— V, 14, A — VI, 7. 4 — Vn, 29, 8.
dpyvQokoyita III, 7, 4.
dpyvpovofAOi II, 37, 2.

apyvpoc VIII, 47, 78.

dpyvpovi; V, 12, 2.

dpiaxna I, 8, 13.

dpiaxut I, 3, 2. 7. U. 12; 8. 1 17,

28 — m, 4, 6 — rV*. 18, 1 -

VIII, 4, 3.
dpiatoi I, 1, 1; 8, 17 - n, ».»,

42, I — VI. 23, 7.
dpfxf] II, 14, 16 — III. 7. 5 - V,

15, 2 — VI, 28. 3 — VIII. 10,
dpi9fifK: II, 22, 13; 66, 2 — V. 16,

— VI. 8. 1 — VII. 2. 9. 36, I -
VIII. 6, 6; 12, 7. 15; 22, 8; ♦S, 16.

agtSftog rtwv awi^onivwr V. 13, S -

VIII. 6, 6.
'ApiBfiol (fii/H.og) I. 3. 1 - It. 36. Ul

— Vni, 47, 86.
dp*aTfpa HI, 14, I — VIL ». J.
dptOTOi VII, 40, 2 — VUI, 4. t: ai,
dpfta VII. 36. 4.
apftoZto I, 6. 13 — n, 16. 2; 27. «;

67. 21; 62. 4 — IV, 11. I -R

14, 8; 28, 6.
apftovia III, 11, 3. .^

dpviw 1. 8, 4. 6 — II, 24, 4 - f

4, 1. 2; 6, 7; 7, U — U 6. 4;

18, 4; 26, 1 — Vm. 28. 4; 4:.«2.
apvfjOi; V, 6, 6.
dpviov 11,20, 12; 24, 4; 43. 4;

— VI, 18, 10.
dpvoe VI, 22, 3.
apovpa vn. 40, 2.
apnayii UI, 8, 2 VI, 27. 8 —

18, 1 — Vni. 46, 1.
op7i«5 II, 6, 1 - in, 8, 2 — IV,

— VI, 13, 3 - vn, 4, B.
dppafiiov V, 7, 12; 19, 7 — VI,
appi;»- VI, 28, 1. 4. 6.
dppijTonoiog Vtll, 32, 11.
dppt]toi VI, 10, 1.
dppwaria VII, 37, 3 — VUI, |0l

12, 45.
apatjv V, 7. 30 — VI, u. 3;

— Vni, 47, 61.
dpriyertji V, 7, 16; 16, 7.
ipuoi II, 41. 6; 43, 8 — VUI, II, 4

11

INDEX VOCABULOHl'M.

649

^iftOi n, 14. 4; 22, 10; 68, 6 — III,
4, 5; 18. 2 — IV, 6, 6. 7 — V.
7, 28: 18, 1; 20. 16 — VI, 22, 7 —

VII. 24, 1; 26. 8; 29, 3 — VIII,
12. 36. 37. 38. 39.

OQvnoi; II, 63, 5.

apxayj-fiof VI, 27, 6 VII, 32, 3;

36, 3 — VIII, 12, 8. 27.
afixmoyovia I, 6, u.

apX^tlos II. 41, 1. 2; 67, 14 — VI,

12, 4; 19, 1.
dpxfxaxo^' VIII, 7, 2; 12, 23.
dpX^ II. 26. 1. 2; 36, 2; 56. I —

»UI. 9, 2 - IV, 18, 1 - V, 7, 18;
14, 13; 16, 3; 20, 9 - VI, 8, 1;
11,10; 12, 5. 6. 9; 14,3; 27,9 —
VH, 34, 1 — VIII 6, 8; 12. 9. 22;

37. 3; 41, 2; 47. 83.

ttfX"^ '^ nvivfiara VII, 36, 3 —

VIII, 12, 8. 27.

Iopir'?y»W VI. 8, 2.
dpx*fCf'^fvw VIII, 6, 6.
epx*'earti(6i VIII, 46, 4. 14.
ipX'fPfk II, 27, 5; 29 V, 6, B;
14, 9 — VI, 1,8; 6, 6. 7; 19, 3. 4
- VUI, 1, 14; 2, 2; 12, 23. 33;
46, 6. 6. 7. 13. 17.
^PZifpfVi «=■ iniaxoTioi II, 20, 1 ;
96, 3. 4; 27. 6; 57, 16. 18. 19 —
VIII, II, 1; 12, 4. 6. 28.
mpxtepevi Xpiatoi II, 26, 7; 26, 1;
27. 4 — V, 6, 10 - VI, 11, 10;
80, 10 — VII. 38, 3; 47. 2 —
VIII, 12, 30; 46, 4. 12. 14. 17.
a^if^atavvti VI, 2, 6 — VIII, 46,

3. 8. 10.
a(>2« II, 10. 3; 11, 1; 14, 12; 26, 4

■ — V, 13, 3. 4; 14, 1; 18, I; 20, 10
- VI, 2. 6; 4. 2 - VIII, 1. 19;
12, 16. 24; 37, 5.
dfX*"* II> 11. 1: 17. 2; 19. 1; 22, 10;
26. 7; 26, 4; 28, 6; 34, 1; 46, 2;
48, 2; 67, 18 — V, 6, 8; 14, 10;
16, 3; 19, 6 — VI, 2, 8- 7; 10, 8
— VII, 2. 8; 16 -VIII, 1,19; 4,8;
6, 4; 16. 4; 87. 6; 47. SO. 66. 84.

dpwyoi VIII, 11, 5.

daagxoi VI, 26, 3 — Vni, 12, 81.

daififta 11, 14, 30; 17, 6; 21, 3;

62, 3 — in. 18, 1 — IV, 6, 6 -

V. 6, 5; 19, 3 - VI, 4, 8; 16, 8;

26, 3; 27, 8. 8 — VII, 38, 7; 39,

3. 4; 40, 2; 42, A VIII. 1, 10;

2, 3; 6. 6; 12, 17. 23.
daf^iia VI, 16, 4; 26, 2; 28, 1 —

Vm, 2, B; 12, 23.
datfiijfta II, 20. 6, 38, 4 — VI.

28, 2.
dof^t,!; I, 8, 19 — II. 9, 2; 12, 2;

42, 1; 61, I; 62, 3 — III, 9, 3 —

IV, 6, 8; 7. 8; 10, 1. 4: 12, 1;
13, 1 — V, 1. 1; 2, 2; 7. 7. 14,28;
9, 1; 14, 9; 2<i, 16 — VI, 4, 1;
6, 1; 14, 4; 16, 2; 16, 1; 18, 8;
22, 7; 26, 3 — VII, 32, 6; 35, 10
— VUI, 1, 5; 2,3; 16,3; 34,8.9;

43, 1; 46. 4; 47, 47. 60.
doftoTOi VUI, 10, 4; 12, 40.
dafi.yettt III, 2, 2.
daikytifia 11, 7, 2.
daflyt)i I, 8, 24.
doffivoi IV, 14, 8 — V. 10, I
do»tvfta II, 4, 2 — VII, 86. 1 —

VUI, 37, 2; 47, 69,
da 9i vita III, 16. 4 — V, 20, 16.
da9fvt}; U, 63, 3 — III, 16, 3; 19, 6

V, 1, 6. 7; 6, 6 — VIII. 46, 1.
daitia U, 66, 3.

aaxi}ai<: VUI, 47, 61.

daxiixiii VIII, 13. 14.

daxv^d).iazoi II, 43, 4.

aaxvXroi 1, 3, 8.

nofia V, 10, 2.

litofia tlofidxtuv VIII, 47. 86.

daftatixo^ I, 6, 6.

'dandZ.opiai II, 67. 17 — VIII, 6. 11;

11, 8. e.
danikoQ VI, 18, 10 — VH, 46, 2.
danovSoi II, 46, 6.
dmoTin; II, 42, 6,
ooTfyov" UI, 4, 6.
aatfXTOi II. 22, 12.

i

^^M 650 INDKX VOCABULORUM. ^H

^^B aorfie V, 7, 3; 12, 1 - Vn, 33, 4;

avtaltiot VI. 11, 1. ^^1

^^M 36, 5 — Vm. 12, 9.

<ci;rd(};ifc<a VII, 49- ^^H

^^m ^atpani) Yll, 34. 7 — VIII, 7, 6.

avrapxtji II, 5. 8; 26, 1 — Vll, '

^^^B datpokoyoi VUI. 32, 11.

38, ti.

^H iot(,ov V. 7, 18. 28; 12, 2. 6 — VII,

avTe^ovato( VI, 11, 7; 251, 1.

^H 34, 2; 38, 4 — VIII. 46, 2.

avzoytvf»Xoi VI, lo, 1; 11, 1,

^^^1 aovyxQiToq VIII, 6, 1; 16. 7; 38, 4;

avTOfiarog V. 7, 16 — VI, 6, 4 —

^^H

VIII, 12, 26.

^^H aov).Oi V. 2.

avtoaxfifio? HI, 4, 2.

^^H elot'r&fcoc II, 60, 5.

avTO^ovevT^i VUI, 2, 5; 47, 22.

^^H aa9>dAfm II. IB, 6 — III, 1. 3 —

aw/fjy VUI, 9, 8; 15, 8; 87, 6.

^^1 IV, 10, 4 — VII. 35. 2 — vm.

dfaiQfua 11, 36, 6; 26, 1. 2; 34, 6.

^^H

dfavtOTfjg VI, 13. 3.

^^H dava'/.Tis II, 21, I; 39. (i; 50. 3 —

dtp{i(joi VI, 27, 2. 6; 28. 8.

^^H

afiaii \\, 12. 1; 13. 1; 18. 2. 6. 7;

^^^H do3;>)/i<ur I. 6, 13.

20, 9; 21, 8; 22, 12; 23. 2; 84, 6 -

^^^1 datufiOTog VI, 11, 7.

V, 19. 8 - VII, 36. 4.

^^1 a0<t>ro? I, 7, 6 — II, 41, 1; 60. 1 —

atptatg afiapTi<Dv II. 21, 6. 6 — VI,

^^M

15, 3 — Vn, 41, 8; 42. 2. 3; 43, 2

^^^H I,

— VIII, 12. 36. 37. 39; 14. 2.

^^^1 <xTaxiovitfii VllI, 44, 1.

iiftaig TilrjUftfkr/fxdtcop VIII, 6, 7. 8;

^^M ataxia II, 1, 1 — IV, 11. 6 - VIII,

15, 2.

^^H 31. 3; 47, 9. 16. 16.

dtpeT^pia VIU, 12, 6.

^^H dTapaxoi II, 2. 1 — 111, 7, 6. 7.

ay) 7 VII, 38. 4.

^^H dtfXeiTiiTOy V, 7, 7 — VII, 36. 9;

aipSaQoia VII. 36, 2 — VIU, 6, 6.

^^H 46, 16 — VUI, 12, 60; 37. 2; 88, 6;

dfplittiftog V, 1, 2; 7. 1.

^H

a<f>»tto<: V. 7. 18.

^^M dteliji VCI, 11, 4.

«V/i?//t U, 46. 6; 68. 3. 7. 8. 9 —

^^P crt^/a 1. 8, 19 — VIII, 7, 6; 12. S3.

III, «, 3; 14, 3; 18, 2 — V, 14,17

^^^ aztfioi U, 47, 3 — VI. 30, 6.

- VI, 5, 2. 4; 7, 4; 9. 4; 16, 7;

H dttiit^Qtixoz II, 14, 7; 27, 4; 32, 8;

18, 3; 22, 1 — VII. 24. 1; 89. 4

■ 60, 4 - VI, 2, 2; 28, 2.

— VUI. 6, 7; 41. 2.

■ dr/uo; VII, 33, 8; 38, 4.

d^ilaQYVQoi U, 1, 2 — HI, 7. 7 —

H droi'/a IV, 3, 3.

VII, 81, 1.

H OTonfts VIU, 9, 2; 10, 8.

dtpo^ia VU, 18, I.

^1 tttitaxioi I. B, ().

d^opt^ta II. 16, 3. 4; 21, 8. 7; 38,

H arptnrotf V, 8. 2 — VII, 86, 9 —

2. 4; 40. 2; 46. 4; 47, 8; 48, 1 -

H Vni, 5. 7; 11, 4; 12, 49; 18, 8;

III, 8, 2 — VI, 4. 3; 18. 1 - Vll.

■ 41, 8; 48, 3.

2, 8 - VUI, 28, 8. 7. 8; 82, 6;

^H aivipoi; III, 7, 6.

47, 6. 8. 9. 10 etc.

H avftadsia VII, 18, 1.

dipoftOftog 11, 50, 3 — lU, 8, 1 — 1

■ avfrarfiyi II, 21, 1; 46, 4 — VII, 7, 8.

VI, 19. 1; 20, 9; 30. 1 - VDl, 1

^1 avttai^troi; V, 5, 5.

47, 13, 82. 73. 76. 1

H av»tVT{tt V, 7, SO.

d^opfiij U, 17, 8 — III, 1.4-

■ av}.^ VI, 22. 3.

VII, 36, 4.

1 m'fijffti- VI, 11, 8.

difpoavvq II, 40, 3.

INDEX VOCABULORUM.

651

n9Qt»v I, 7, 4; 8, 19 — II, S7. 6;
88. 2; 40^ 8 — III, 14, 8; IS, 3 —

VI, 14, 4; 18, 6 — Til, 8, 1. 6.
m^xavta YI, 9, 1.

^oftatia YI, 27, 6.

axeavtos YI, 18, 10.

axpovttt Ym, 12, 81.

Aptvdiis n, 31. 1; 36, 7; 28, 9 —

Y, 7, 1. 24; 9, 2 — YH, 26, 8 —

Ym, 18, 1.
tnfvxos n, 28, 8; 86, 1 — Y, 16. 6

— Yin, 46, 2.

^9ttoe Yin, 18, 8; 22, 4; 47, 82.

fitaa^pla lY, 11, 8.

fimkmelop I, 6, 18; 9, 1. 2.

(taXlavtiov UI, 7, 3.

fmrC^a II, 7, 1 — ID, 9, 1. 4; 11, 1;

16, 4; 30, 2 — Y, 7, 80; 16, 7;

19, 8 — YI, 6, 6; 7, 2; 16, 8. 4.

6. 6. 7; 18, 1; 27, 6 — YH, 22, 1.

2. 4. 5. 6; 26, 6; 40, 1. 8; 41, 4. 7;

44, 1 - Ym, 28, 4. 6; 46, 11. 17;

47, 47. 49. 60. 68. 80.
fiami^Ofievoi III, 18, 1 — VII, 32, 4;

41, 1; 43. 6; 44, 2. 8.
fitant^o/ievot (■- ^wtt^o/tevai) ID,

16, 8. 4 - YUI, 8, 6; 88, 1.
fimriafta U, 7, 2; 89, 8 — III, 10, 1;
16, 4; 17, 1 _ Y, 6, 8 - VI, 16,
1. 2; 19, 1; 20, 9; 28, 6; 80, 1 —

VII, 28, 1. 4. 6; 36, 2; 89, 2: 40, 2;

42, 2. 3; 43, 8. 6 — VIH, 88, 7;
47, 17. 46. 47. 60.

fiififiuQOi VI, 16, 8.

pifOi n, 26. 8. 12 — YI, 12, 11. 15.

Pafivat IV, 2, 2.

fiiowwi Vm. 41, 4.

fiaatkeiu II, 22, 16; 28, 1; 84, 6 -
lY, 6, 6; 18, 1 — YI, 2, 1. 2 —
vm, 1, 19; 46, 8.

fiaatXeia (9eov) I inscr. — III, 12, 2;
18, 2 — V, 1, 6; 4, 1; 16, 6. 6 -
YI, 12, 8 — VU, 24, 1; 26, 3;
26, 4; 82, 4; 85, 9; 88, 9; 41, 6 —
Yin, 8, 2; 10, 19; 12, 49; 16, 8.

fiaaileh rov 9eov II, 6, 6 — V,

16, 8 — VI, 80, 7 — VII, 32. 6.

fiaaiXeia vwv ovpavdiv II, 86, 2;

66, 1 — VI, 16, 6 — VII, 41, 8;
48, 2 — VIII, 16, 6.

fiaatketot II, 26, 1; 67, 20 — III,

16, 3 — VI, 30, 2 - Vni, 12, 44.
BaalXeiot (filfi).ot) I, 6, 2; 6. 4. 11

— II, 22. 3; 34, 2; 57, 6 — Vm,
47, 86.

flaoikevg I, 6, 11 - n, 11, I; 14, 12;

17, 4; 22, 5. 8; 24, 7; 26, 7; 26, 4;
,27, 4; 29; 84, 1. 2. 8. 6; 48, 2;

67, 18. 21; 63, 8 — m, 4, 6; 16. 8

— Y, 1, 4; 8, 3; 14. 11; 19, 4. 6;
20, 7. 8. 10. 12 — VI, 1, 3; 2, 1;
19, 4; 24, 2; 26. 2 - VII, 16;
88, 2; 46, 2 - VIII, 1, 14. 19;
2, 4. 5. 6; 12, 7. 42; 13,6; 15,4;
23, 2; 46, 8. 7; 47, 84.

fiaailtvi (fieoc, Xpiarot) VII, 80, 2;
83, 2; 84, 1; 42, 3; 47, 2. 3; 48, 2
vm, 12, 38. 49; 16, 9; 87, 2; 46, 4.

fiaoiXfvat U, 1, 4; 22, 4. 18; 28, 4.

fidaii YIII, 47, 67.

fiaaxalvm III, 12, 8.

/Jaaxavos II, 42, 5 — VII, 6, 5.

fiaara^w I, 3, 1 — II, 18, 6; 25, 7

— VI, 12, 11.

fidxoi V, 20, 6 — VII, 83, 6.
fidiXvyfta U, 22, 5. 8. 18; 28, 8 —

VI, 22, 8. 7; 28, 4 — VII, 8, 4.
fiSeXvxtoi I, 8, 11 — n, 28, 8; 81, 3

— IV, 6, 3. 6 — V, 4, 1; 11,1 —
VI, 10, 2; 11, 5; 28, 1. 7.

fideXv&la VIII, 47, 61.

fideXvaaw II, 40, 1 — V, 19, 5 —

VI, 8, 2; 11, 8; 28, 1; 30, 7.
fiefiiiXwati VI, 8, 1.
fiiXoi V, 20, 8 — VIII, 11, 6.
fitXtiow II, 39, 6.
fi^fta VIII, 11, 10.
/?/a VI, 27, 8.
fiifiXlov I, 6, 1 — V, 7, 22 - VI,

16, 1. 2. 8; 24, 4; 27, 1; 80, 2 -

Vm, 47, 60. 86.

I

IN1>EX

^l^loi I, 2, I — n, 6, 4; 26, 18 —
VIII, 47, 86.

^ifiXoi ^wTji vm, 9, 8.

fiifiXoi; Twv ^wj-roiv MI, 39, 4.
^loi I, 8, 8. 4; 10, 4 - II, 4, 1;

6. 1.8; 13,2; 14,6; 18, 3. 5; 28, 5;
36, 4; 39, 6; 50, 1 ; 68, 4 - III,

7. 8 — V, 1, 8; 6, 1. 8 — VI, 14, 4;
28, 6; 29, 2 — VII, 2, 9; 36, 2;
88, 6 - vm. 4, 4; 9, 9; 18, 6;
32. 2.

i-tiwTtxo^' 11. 3, 1; 4, 3; 46, 2; 69. 2;

61. 4.
^ka^f} vm, 47, 8.
y?;.cf vm, 32. 11.
^Xanrio II, 6, 1; 8, 8; 46, 1; 46, 2

vm, I. I.

fiXaoxavm 11, 27. 5.

^Attotoi V, 7, 26 — VI, 11, 10.

$).ao<pTinim I, 10, 1 — II, 8, 2; 24, 4;

60, 4 — III, 6, 6 — VI, 4, 1 ; 5, 1;

10, 1; 18, 3. 4 — VII, 24, 3 -

VIII, 32, 3; 47, 61.
ftXaa<pti/ila II, 1, 1; 8, 3; 48, 3;

47, 3 — m, 6, 4. 6 - V, 2, 1;

6, 9 - VI, 6, 6 - VII, 7, 2; 20, 1,
^Xaaipiittoi rv, 6, 6 — V, 14, 9.
pjfifia vm, 7, fi.
/ioij»na II, 41, 6 — III, 4, I -- IV.

2, 1 - VI. 19, 2 VIII. 12. 25.
fioy)»iw I. 2, 2 — II, 14, 11 — ffl,

2, 1 — IV, 3. 1. 2. 4 — V, 2, 2 —

VI, 18. 7 - vm, 1, 3.

fioji»o^ VI, 14, 4 - vm, 12, 46;

13, 10.
/*o*pov III, 15. 3.
^opa II, 20, 6; 21. 3.
fioTavfj V, 7, 18 VIII, 12, 12. 16.
fiovxoXtov VII, 2fl, I.
(iovXtvtii^iov V. 14, 9.
fiovXii II, 24, 3; 28, 4; 61, 1 — III,

4, 6 — V, 14, 1; 16, 3 - Vm.

12, 7; 13, 10; 18, 1.
/?orAi7<r»ff II. 14, 11 — V, 7, 18 —

VI, 28, 1 - VII, 86, 2 - VUI,

I ^ovvoi V, 20, 9 - VI, 5. 8.
fiovi I, 1, 2 — 11, 26, 4. 6 — VHj

8, 8; 29, 1.
fifa^fvw II, 46, 2.
(/faxlotv I, 8, 6 — II, 26, 16 - V,

16, 4.
^pifoi IV. n, 4 - V. 16, 7.
/Ipoitii VII. 34. 7.
y^poro? V, 7, 13.

fifoxoi; I, 6. 14; 7, 7 — VI, 18, 5.
^Qvytioq V, 6, 7.
/*p«5/Ma 1. 8, 6 - IV, 10, 1 - V.

14, 16 - VI, 8, 2; 10, 2; 19. 1:

20, 8; 26, 8; 27. 8 — VD, 20, 1.
/?(»5ff<ff II. 60, 7.
figdiTiq II, 50, 1.
/?v»of II. 10. 2.
/3vaaoi I, 8, 8.
fiwfiOQ V, 7. 16.

k

1, 7; 8. I; 12, 7.

yuYYiftiiva II, 41. 7 — V, 6, 7.

YatotpvXaxtov m, 7, 8.

yoAo n. 18, 8; 25, 3 — V, 7, 31 -

VI, 2, 6 - vm, 47, 2.
yaXaxTOTpoifiioi II, 38, 2.
yaXn vm, 82, 11.
yoAiJvi? vm, 12. 13.
yufiiT^ VI, 17, 1.
yafifw II, 67, 12 — Ul, 1, 2; 4, 4

— VI, 14, 3; 17. 1.2 — Vm, 32.
4. 13; 47. 26.

ya^oi m. 1, 2 — rv, 1. 1; 2, 1. 2;
11, 6; 14, 2 - VI, 8. 2; 10. 2;

11, 6; 14, 8. 4; 16, 8; 17, 1. 2;
26, 3; 28. 3. 5. 6; 29, 4 — Vm,

12. 44; 16, 6; 34, 2; 47, 17. 61.
yaOTtip V, 16. 3.

yiypantai II, 42, 1. 6; 64, 2; 62, 2

— Ill, 8, 2 - V, 7, 21; 12. 2;
14. 12. 16; 16, 8; 20. 8 — VI,
12, 12; 29, 8.

yhvva II. 7, 2 — V. 4, 4.

ytXaiu 11, 67, 18 — VI, 15. 4 -

vm, 47, 47.
yeXoiaoTvi II, 61, 2.
yiXwi vm, 2. 8.

4

J

INDEX VOCABULORUM.

653

yma II, 56. 1 - V, 7, 8 — VU,
SS, 6; 37, 1; 88, 1; 89, 8.

rtri»kta Vni, 38, 6.

rtvi»ktog V, 13, 1.

fivttov I, 8, 10.

rheatg U, 14, 12; 86, 8; 66, 1 —
m, 9, 2 — VI, 10, 2; 11, 6; 28, 1.

6. 8; 29, 2 — Vn, 9, 1; 16, 1;
86, 2; 87, 1 — VHl, 6, 1; 12, 6;
16, 7.

riTtait (fiifikoe) I, 6, 6 — n, 16, 3

— Vm, 47, 86.
ytvet^ V, 7, 27.
ygmmtoi II, 14, 6.
rewaa D, 14, 16; 24, 8; 82. 3;

43, 3 — IV, 11, 6 — V, 14, 4;

16, 2. 3; 20, 9 — VI, 6, 6; 28, 8

- vn, 3. 2; 86, 6; 87, 1; 41, 5. 6

- vm, 1, 10; 12, 7. 81; 20, 1;
38, 6.

ydwtifta VII, 29, 1.

yin^ats VI, 26, 1.

yivos VI, 11, 6. 10 — vn, 83, 7;
34, 6; 89, 8; 48, 4 — VIII, 12, 80.

yipai n, 26, 16; 28, 8.

i'tvatt VI, 7, 3 — vn, 88, 4 —
vm, 12, 19.

yfti^yiov I. 8» 5 — II, 68, 2.

ytagyos Vn, 40, 2.

y^ I, 1, 6 — II, 1, 6; 11, 2; 14, 4. 14;
22, 7. 8. 12. 14; 28, 8; 24, 8; 26,
8. 6; 84, 7; 66, 1; 68, 1. 6 — m,
1, 6; 18, 2; 19, 4 — V, 7, 2. 8. 6.
18. 18. 20. 26. 27; 12, 8. 6; 14,
18. 20; 19, 6; 20, 3. 9. 11 — VI,

1, 2; 2, 6; 3, 2; 6, 1; 12, 6. 8;
18, 9; 20, 2. 6. 10; 22, 2; 27, 1 —
vn, 4, 2; 7, 3; 15, 1; 20, 1. 2;
28, 4; 24, 1; 26, 8; 26, 3; 29, 1;
84, 1. 4; 86, 2. 8. 6. 8; 86, 8; 87,

2. 8; 88, 9; 41, 6; 47, 1 — VIU,

7, 5. 7; 12, 9. 12. 22 etc.
y^<>«ff n, 1, 3; 28. 4 - IV, 8, 8 -

vm, 10, 7.
ylvxvs n, 41, 6; 42, 2.
yXvntbv II, 22, 7. 17.

yliSaoa I, 8, 11 — II, 21, 2; 56, 3

— V, 20, 4 — VI, 20, 10 — vn,

88, 3. 4 — vm, 1, 1. 4.

ykwaawdtji I, 8, 22; 10, 2 — VU, 4, 2.

yXwxxa VIII, 12, 10.

yveiftti II, 14, 9; 80, 1; 44, 2 - HI,
2, 2; 7, 8; 8, 1 - IV, 6, 6; 10, 3
11, 4 — V, 6, 6 — VI, 4, 2. 3
7, 1; 10, 2; 16, 2; 16, 1; 20, 4
21, 1; 27, 9; 28, 1 — vn, 1, 3
2, 3; 83, 2; 85, 10 — Vm, 8, 2
6, 6; 12, 9. 80; 28, 2; 24, 2; 81, 2

46, 2; 47, 16. 84. 85. 36. 39. 82.
yvtoQiftoq I, 7, 8.

yvdiatg II. 6, 7; 26, 7; 26, 4; 28. 7

- V, 1, 4; 7, 22; 16, 6 - VI,
16, 3 — vn, 26, 2; 33, 3. 4; 86, 9;
36, 4; 89, 2; 44, 2; 46, 3 — Vm,

1, 12; 6, 1; 11, 2; 12, 7; 87, 6.
yvdattii n, 22, 6; 25, 7 — VIII, 6, 1.
yoyyit^io VH, 12, 2.

yoyyvofioq II, 32, 2.

yoyyvaog VU, 7, 1.

yo^Tixoi VI, 7, 2.

yovttg n, 38, 2; 86, 8; 48, 2 — IV,

2, 1; 11, 1. 5 — V, 6, 1 — VI,
14, 2; 23, 3.

yovn VII, 34, 2 — VIU, 12, 15.

yovoQfoia VI, 27, 1.

yow n, 22, 14; 40, 2 — V, 20, 16

— VIII, 1, 15; 10, 2.
ygttft/jta IV, 11, 4.
yQttfifiaTtvg 11, 36, 2.
YQanxog VIII, 12, 26.

ygatpii I, 2, 2; 4, 4; 7, 11; 10, 2 —
U, 4, 8; 6. 4. 5; 8, 2; 14, 5; 20, 7

21, 4; 23, 3; 26, 7; 54, 1 - III
4, 6 — IV, 4, 2; 6, 6. 7; 9. 2
11, 4 — V, 6, 6; 7, 13. 20. 21
10, 1; 11, 2; 19, 6 — VI, 3, 1
4, 2; 11, 5; 12, 8; 14, 2; 18, 4

22, 7 — VIII, 22, 8; 44, 2. 3

47, 9. 26.

yg^yopiw V, 19, 3 — VH, 31, 6.
yvfivog I, 9, 1 — n, 4, 6 — m, 4, 6;
13, 1; 14, 3 — IV. 2, 1 - V, 1, 6. 7.

H 654 INDEX VOCABULOBUV. ^H

^^^1 yvvttixiloi; I, 9, 2.

df«a« H 36, 3. 1

^^H yvvti 1. 1, 2. 3. 4. B; 3, 2. 4. 11;

6fxdt>i n, 35. 3. G; 20, 1. 2; 27, 6;

^^^ 6, 13; 7, S. 6. 8; 8, 1. 2. 3. 13. 16.

34, 6 — vn. 29, 2 - VHI, 30,

^^K 16. 17. 20. 21. 22. 23; 10, 2. 3 —

1. 2.

^^H 11, 2, 2; 14, il; 24, 3. 5; 26, 6;

Sfxroi II, 34. 7; 68, 8 - VI, 12, 10;

^^H 26, 6; 67, 4. 10. 12. 17. 21; 68, fi

16, 2; 22, 2; 80, 2 — VIU, 47, 12.

^^H — III. 2, 8; 6. 1. 2; 9, 1. 2. 4;

dfvdpov V, 7, 26 - vn. 34. 4: 36, 6. |

^^H 16. 1. 2. 4: 19, 1 — y, 6, 1 ; 20, 2

dt^tu 11, 16, 3; 88, 1 — III, 14, 1 - 1

^^B - VI, 1, 2; 14. 3. 4; 27, 2. 6. 7;

V, 20, 2. 8 — VI, 30. 9. 10 —

^^H 28, 1. 4. 5. 7. 8; 29. 1. 2. 3. 4 —

VII, 19; 26, 2; 28. 3: 33, 3; 41. 6— '

^^H Vn, 2, 9. 12; 8, 3; 86, 2; 37. 2 —

VIII, 12, 8. 84; 41, 8; 46, 16.

^^B Vm, 2, 9. 10; n, 9. 10. 11 ; 12, SO;

dfVo* II. 54, 1 — III, 7, 6. 8; 8, 3 1

^^H 18, 14; 20, 1; 28, 6; 32, 4. 6. 9;

V, 7, 18; 19, 8 — VI, 5, 7;

^^m

7, 4. 6; 20. 4. 5 — VUl, 7, 2. 8;

^^H yuivla I, 7, &; 8, 22.

8. 3: 9, 6; 10, 3-21; IS, 3—8;

86, 1: 41, 2.

^^H 6aifiOVtx6^ II, 62, 4 V, 10, 2.

deofifvos II. 25, 3. 1*2; 36, I. 4; 36, 4

^^H dai(i6viov VI, 26, S — VIII, 1, 1.

- m. 4, 2. 9; 19, 3. 4. 7 — IV,

^^m datftwv 11, 6, 1; 21, 2; 28, 8; 86, 1;

8, 1 - VI, 28, 2 - VII, 12, 8 -

^^1 61, 1; 62, 3 ni. 18. 1 — V,

VIII, 47, 41.

^^B 11, 1; 16, 6 — VI, 9. 2. 3; 16. 3

dtppti VIII. 12, 9. ^H
deaptfw li, 18, 3; 84, 6. '^B

^H - Yir, 21 - VIII, 1, 3. 4; 2, 1.

^^P 2. 3. 6; 7, 2; 9, 2; 29, S; 32. 6;

dtofttot IV, 9, 2 — V, 14, 9.

^^

diofiog I, 6, 7. 9. 10; 8, 20 — U.

H 6ax(iVov II, 10, 6; 22. 2.

5, 6; 22, 10. 13; «6. I — V, 2, 2 -

H iaxivltoi II, 41, 1.

VI, 12, 11; 16, 3; 19, 1: 20,6;

■ ddxTvloi 1, 3, 9 — 11, 43, 3.

21, 1 ; 23, 6 - VII, 80. 1 - VIU,

I (faAoff VI, 6, 7.

10, 15; 12, 88.

■ ddfiahi VIII, 46, 9.

deoMwtt^ptoy V. 1. 3. ^h

■ do>f/?a» UI, 4, 9; 7, 3 - VII, 2, 6;

dKTTioTfitt VI, 28, 5. ^BB

~ 12, 2 - VIII, 47, 44.

dfan6T,]i II, 14. 9; 20, 1: 63, 2 -

dasai-ov 11, 5, 3.

IV, 12, I. 2. 3 — V. 20. 7 - Vll,

dap^ot,- IV, 11, 4.

22, 6; 24, 8 — VIII. 82, 8. 6: 47. 82-

AttOftoq II, 34, 1.

Seanott]^ = Bein; ij Xgtatoi VII,

aitiai<; 11, 26, 2; 39. 6 — HI, 1, 6;

25, 3; 26, 3; 34, 2. 7 ; 35, 8: 88, 6;

7, 6. ti - Vll, 33, 1; 37, 1; 47,3

37, 1; 38, 1; 39. 4; 43. 1; 48, 4-

Vm, 6, 6; 10, 6; 18, 2.

Vm. 5, 7; 9, 7: 16, 2 etc

6tik7i V, 14, IG.

dfVT Hioyufila III, 2, 1.

6eiXltt V, 6, 6.

Jfvrf^oioftiov 1, 3, 10 — V, 90, 6 —

dfttoff II, 1, 6.

VIU, 47, 85.

dfiAoe II. 21, 1 - IV, 4, 3.

dfVTE^wai; I, 6, 7. 8. 10 — H, 5, 6 -

dftvoi II, 6. 17 — VI, 1, 1.

VI, 22. a

dexttkoyoe I, 1, 4; 6, 9 — II, 26, 2

6i<o II, 11, 2: 22, 10 — IV. 7, 4 -

- VI, 3, I ; 20. 1.

VI, 20, 6 - Vni, 7. 6. J

1 <fexdnlTjyni 11, 26, 2 VI, 8, 1;

dijfifvati Via 12, 46. I

20, 6 - VIII. 12, 26.

d^fttoi IV, 6, 6 — V, 14, 14. ^^

INDEX VOCABOIXISint.

655

^flfiiovpyiw ir, 44, 3 — V, 7, 19.
2f> — VI, 27, 7 — VIII, 12, 16;
16, 3.
itlfiiovpY7)na V. 7, 28 — Vll, 23, 4 —

Vm. 12. 20.
rfjj/i/ovi/y/a 11, 3C, 2 — III, 2, 3;

9, 2 - V, 7, 16; 14,20; 20, 13 -
VI, 4, 1; 11, 2; 14,4; 16,8; 2a. 3 -
Vn, 28, 8. 4; 84, 6; 35, 10; 36, 5;
39. 2 — VIII, 12, 80: 33, 2; 47.
22. 61.

dijfuov(ty6i; I, 8, 2 — III, 9, 4 —
V, 7, 25; 12, 2; 14, 20 — VI, 10, 1 ;

§11, 1. 8 — VII, 23,4; 27, 2; 41, 4
— VIll, 5, 2; 12, 22. 30; 20, 1;

21. 3; 40, 2.
ar^fdoi VI, 9, 2. 3.
dta fit fiaiov fiat II, 6, 2. U.
dtd/itjua VIII, 9, 5.
dtajtnk^ II, 1, I; 6. 1; 42, 1 — IV,

14, 2 - VIII, 24, 2.
Sia/lokixoi I, 6, 6 VI, 27, 5.
^tc^oloi III, 12, 3.
dia/foXoi; 0 II, 1. 2; 20, 6; 21, 8;

42. 1. 3; 45, 2; 61, 3; 62, 1 — III,

k2. 8: 12, 2: 18, 1 — V, 4, 1; 14, 2
— VI, 6, 6. 7: 7, 1; 8, 1; 9, 6

10. 8: 26, 8; 27. 4. 6 - Vn, 32, 4
38, 7; 40, 1 — VIII, 2, 2; 7, 2
9, 2; 12, 83. 39

AttyyfArijp II, 17, 6,

iteyvtaaii VID, 12, 17.

<f««do3f7 VII, 43, 4 — Vin, 16, 3.

rfierywyij VIII, 47, 80.

dta6{>0ftii VUI, 12, 16.

JtaOKHS 1, 1. 6 II, 18, 2; 56. 1 —

III, 7, 4 — VI, 28, 2 — VU, 2, 9.
i)4a»r,xti ttatvti VIII, 5, 7; 12, 86;

47, 86.
diaHrjXTi nakaia VIII, 47, 86.
diaira II, 40, 1.
iiaxtyfh; III, li, 5.
iiaxovi<a III, 13, 1; 14, 2. 3; 19, S. 4;

20, 2 — IV, 6, 7: 8, 4: 9, 3 -

V. 1, 3 — VU. 81, 5 — VUI, 6, 6;

6, 4; 38, 4

diaxovia I. 8. 2 II, 14, 8; 26, 8;

58, 4, 6 - III, 8, 2; 13,2; 16. 1;

19. 2. 6 - IV, 1. 1; 7, 2 — Vm,

10, 9; 13, 4; 18, 2. 3; 20. 2; 46,

10, 16.
itaxoviaaa III, 11, 3 _ YI, 17, 4 —

VIII, 19, 1. 2; 28. 6. 7. 8; 31, 2.
Siaxovoi, tf II, 26, 3. 6; 58, 6 —

III, 8, 1 ; 16, 1. 2. 4 — VIII. la, 14.
6iaxovo<i, o II, 10, 4; 16, 1; 17, I. 8;

'26, 3. 4. 6. 6; 27, 6; 28, 8. 6; 80,

1. 2; 32, 1. 2; 42, 1; 44, 3. 4; 47, 1;

64, 1; 65, 2; 67, 2. 4. 7. 8. 10. 11.

13. 16. IB. 18; 58, 1. 2. 4. 6. 6 —
111,8, 1; 11. 1.3; 15,6; 16, 1.2.4;
19, 1. 4.7; 20, 1. 3 - IV, 13. 1 —
Vj, 17, 1 - VII, 81, 1 - VIII, 1,
30; 4, 1. 6; 6, 2. 9. 14; 7.9; 8. H;
9, 11; 11, 7. i>. 10. 11; 12, 1. 3.
41. 43: 13, 2. 11. 14. 15. 17; 14, 1;
16,6. 10. 11; 16,2; 17, 1. 2; 19,2;
23, 3; 26, 3; 28. 4. 5. 7. 8; 29, 2;
30, 2; 81, 2; 82, 2; 36, 2; 36, 1;
87, 4. 7; 38, 1; 39, 1.6; 41, 1. «;
44, 1. 2; 46, 9. in. 11. 18. 16:
47, 1. 4-8. 15. 17. 18 elc.

diaxQiOi; VIII, 1, 12: 12, 17.
diaUaoaw II. 63. 2. 3; 64, 1.
aiaXvoK; V. 7, 10. 11. 16 - VI, 28, 3

- VII. 38, 6.
dtafMttotv^oftai II, 6, 11. 12. 14; 62, 1.
dtaiidxoixai 11, 54, 4.
iianovn ^11. 36, 9 — VUI, 6, 7.
6tavom I, I, 8; 3, 6 — II, 68, 6 —

m, 7, 5. 6; 16, 1 - VI, 9. 8;

14, 4; 20, 10 — VU, 2, 1 — VUI,
6, 4; 16, 6; 18, 1.

dittvofifi II, 17, 4.

dimTxti^ivaig V, 19, 8.

dta^aiiuf I, 8, 10.

Sianvftog III, 6. 6.

diaaxopTtiXot n, 43, 4; 66, 3 — VII,

26, 3.
aiaojiiipat II, 43, 4 — V, 7, 2.
6ta<mopa VI, 24, 6.
ittt<iroXtvi II, 5, 6.

656

INDEX VOCABULORUIL

SiaTayii 111, 8, 1.

diarayal (twv drtoaroXwr) tit. —

Vin, 47, 86.
<)«dra>7<a IV, 13, 2.
diara^ti 111, 8, 3; 9, 3. 4 — V, 20, 3

— VI, 25, 2 - Vll, 22, 6; W, I —
VIII, 1, 10; S, 2; 4, 1; 12, 36. 38;
23, 4; 46, 15; 47, 2. 49.

itttTpt^ri I, 8, 11.

Statpoffi II, 34, 8; 60, 7 — V, I, 1

— VIII, SO, 2.
^latvnwnii Vlll, 3, 2.
iiaifii^onat II, 47, 1.
4iiafp»fiQa/ I, 3. U — n, 15. 4; 41, 7

— IV, 8, 2 - VI, 18. 2. 4 -
VUI. 2. 0.

4iaip{lfopa 11, 19, 1. 3; 86, 3 — V,

2(>. 3. 12.
Jiayopa II, 46, 1 — VI, n, 6; 20, 8

— Vlir, 46, !). 10.
Jtyafila III, 1, 1. 2.
Jiiyi.iitaaoi II, 6, I — VM, 4, 2.
ilyvu/fioi II, 6, l; 21, 1 — IV, 14, 8

— VII, 4, 2.

atdaxtfxhg II, 24, 7; .-J?, 1; 68, 3 —

Vlll. 1, 12; 16, 0.
didaaxaktiov VIII, 81, 3.
Stdaaxakia I tlL inscr. — II, 8, 9;

20, 3; 28, 4; 33, 2; 89, 1; 41, 2;

64, 1 III, 12, 3 — V, 14,21 —

VI, 7, 2; 9. 5; 12, 1; 14, 1; 16, 4;
18, 4. 11; 30, 8 — VII, 9, 1; 36, 4;
46, 16 — VIII, 6, 1; 88, 2. 8.

diiaaxa'f.txoi; II, 86, 9,

dtdttoxaloi U, 6, 6; 11, 1: 14, 12;

20, 1. 8; 26, 4. 7 — HI, 6, I. 2;

7, 8; 19, 5. 7 — V, 6, 1. 2; 6, 9;

12, 6 VI, 6, 7; 9. 4; 14, I —

VII, 1, 2: 28, 8. 4. 6 — VIU, 6, 11;
12, 3; S3, 8; 47, 16. 80.

dtdaaxui I, 7, 1(J — II, 6, 6. 12; 16,2;
2(i, 7; 44, 2; 66, 1; 69. 1 - III,
6, 1.2; 9, H; 13, 1: 17,4; 20, 2 —
IV, 11, 1. 4 - V, 7, 30 — VI, 10,
2.3; 12.2— VII, 12,5:22, 1:31, 1;
83, 4 — VIII, 6, 6; 32, 3. 4. 6 etc.

didcqt^ n. 'i, 7; 14. 13; 38. 1 - V,

5. 1; 6. 5 — VII, 28, 2.
di6(JttXf*ov II, 46, 1.
Siigyoftai I, 5, 2. 4.

dtxa^w II. 13, 5; 22, 1: 8S. 3; 45. 2 —

V, 7, 18 - VI, 22, 1.
SixatoxQiola I, 6, 11.
dtxttioxQitixbi II, 6, 4.
dixaiov, ro II, 5, 2; 9, 2: 45, S;

47, 8; 49, 6: 60. 2 — VIII. 4, 4;

12, 17; 47, 84.
dlxattx: I, 2, 8; 6. 11; 7, 10 — II.

14. 4. 5. 6. 7. 9. 12. 16. 16. 19;

18, 6; 21,4. 7.9; 22, 1. 12. 13.16;

27, 6; 28, 9; 36, 7. 9; 37, 1. 4;
42, 1; 47, 3; 61, I; 62, 2; 63, I:
56, 1: 68. 6; 61. 2 — HI. 2, 3:

6. 2; 9,1; 19. 1 - IV. «, 7; 7,3:
9, 1, 2: 10. 1 — V, 1. 7; 5, 6;

7. 4. 7: 8,2; 14, 13; 19. 4; 20, Id
14 — VI, 11, 5. 9; 19. 8; 20, 1;

23, 2; 30, 3 — VII, 2, 6. 7; 8, 6;
18, 2; 31, 1; 32, 6; 33, 2; 86, 10;
87, I — VIII, 12, 6. 6. 20. 22 etc

Sixatoavvii I, 8, 1 — II, 1, 4: 18,4;
U, 4. If). 18. 19. 20; 16, 1; 17,6;

24, 3: 26, 8. 4; 36, 2. 3; 47, 1. S

— 111,4,9; 6,3; 16. 1 — VI, 8, 4;
9, 1 - V. 6, 5; 7, 28; 20. 8 -
VI, 12, 10: 18. 4; 34. 1; 27, 8;

28, 1 — VII, 18, 1; 20, 2; 28, 5;
S3, 3; 39, 3. 4; 43. 4. 6 - VIlL
1, 10; 10, 7; 15, 4; 39. 4: 43, 8;
47, 81.

gixatout I, 8, 11 — II, 1. 1; 9, 3;
24, 8; 42, 1; 60, 1. 6 -- III. 19.1

— IV, 6, 2 - VI, 2. 3.
dixaitufta n, 60. 6 — III, 12, 3

VI. 19, 2; 21, 2; 24, 2 — VII. sa 6

— VUI, 6, 6.

dixaiwg I, 8. 9 - II, 6. 2; 9, 3.
47,3; 52, 2 VI, 18, 11; 20, I -

VII, 10, 3.
dtxaiwTi^ptov Vn, 89, 3.
itxttaxtiQiov I, 1, 6 — II, 47. 1. 2;

62, 1.

^^^^^^lNDE^OCABCl!oRUM^^^^^^^^^«?5^^^^^H

IV, 6. 6 - VI, 2, 7

ao^a I, 1, 3; 8, 2 — IT, 14, 11: 22, H

6.

12. 14: 25, 7; 26. 2: 47, 3; 60, 6 H

[n, Hi, 9.

— Ill, 1, 2: 13, 1; 17, 4: 18. 2 — H

8-11,6, 1; 19, 2; 46, 4;

IV, 6. 4 - V, 1, 2; 5, 8: 6, 8. 6. H

7, 10 - III, 11, 2 - IV.

10; 7, 7. 26; 14, 14; 20, 2 — VI, ■

2 - VI, 5, 7; 10. 2 -

3, 2; 4, 2; 5, 3; 30. 8. 10 - VII, H

6; 46, 8; 48. 2.

2. 12; 24, 1. 2. 3; 25, 4; 27. 2; ^M

9, 1.

35. 8; 88.8. 9; 41. 6; 46, 8: 47. 1. H

nU. 47. 81.

2. 3; 48, 2. 3. 4. 49 - VIII, 3, 2; H

[|, 36. 4.

5, 7; 6, 13; 7, 8; 8, 5 etc. H

II, 20, 2 VI. 12. in.

6oStttiu I, 6, 7 11, 26, 6: 27, 4. 6; H

VI. 19, 1.

28. 9; 44, 2; 66, 1. 3 - III. 1. 6; ^^H

a VII, 18, I.

5. 6: 13, 1 — V, 6, 6: 12, 6 - ^^H

;III. 6. I.

VI, 8, 2; 10, 1; 19. 8; 23, 6 - ^^M

tfi.

VU, 9, 1: 26, 2; 28, 2: 39, 8; H

(, 14. 8 - HI. 19. 3 —

43, 2. 4 - VIII, h. 4; 12, 21. 26. H

12, 2.

^^H

, 7, 8.

io^oioysw VII. 47, 2. ^^^|

;, 20, 3.

do^oJ.oyitt VIII, 18, 10. ^^^|

i II, 48, 8.

ilo^onoifiOi 11, 43, 4 ~ VI, 18. 2. ^^H

2,1- V, 1,6.7 -VI, 3,1.

tfojia VI, 13, 1. ^^H

87, 2.

(f6ai; III, 7, 6: 8, 3 - IV, 3, 8; ^^H

II, 11.

6, 2; 13, 1 7, 2. 3. ^^H

, 56, 3 - V, 3, 1; 6. 3;

rforijp VII, 35, 10 - Vlll, 12, 22. ^^H

TI, 6, 6 - VII, 18, 1 —

dovXf/a 11. 35, 1 - 111, 19, i. 4 — ^M

S; 47, 20.

IV. 6, 2 - VI. 21, 1: 24. 2 - H

3 - 11, 8, 1 ; 47, 8 -

VII, 38, 9: 39, 3 — VIII, 10. 16; H

a. 8, 4; 6, 8- VU, 6, 6;

^M

i 1 - VIII, 10, 16; 12. 4«;

dov/.tvw 11, 22, 17 - 111. ill, 1. 4. 5 H

t

V, 10, 1: 16, 10 - VI. 29, I H

82, 8 - III, 6, 3 - VI,

- VII, 1, 1; 6. 5 Vlll, 16, 5; ■

VII, 31, 1 - VUI, 47, 37.

46, 2; 47, 81. H

m, 5, h VI, 4, 3.

itovlt] VIII, 20, 2; 32. 12. H

il, 1. 8; 2, 8: 3, 1 111,

^oUog I, .H, 1 II, 14, 12: 22, 7.8: B

pni. 28, 3; 31, 1 — Vlll,

46. 2 — III, 19. 4 — IV. 9. 2: H

1

12. 1 - V, 20. 7 VI, 16, 2: H

* IV. 7, 3.
|»6, 9; 37. 2.

21, 2- VII, IS, 1.2; 26, 1: 26,8; H

31, 5: 48. 4 - Vlll, 5, 6; 6, 12: H

M

16, 4; 18, 2; 21, 4; 22, 8. 4; 82, H

1 68, 6.

2. 3. 18; 33, 2, 3; .H4, 13; 35, 1; H

19, 4 - V, 14. 9.

H

I 84, 4.

iozfior V, 1, 3. H

tVf. 6, 5.

(f'lZ'vv I^ 36, 7. ^1

fel.

Jo;;^ II. 28, 1. 2. H

1 7; 28. 6 - III, 4, 2. 9

^(jofifii 11. 68. 4. ^H

fl. 4 - Va 12. 2.

(^(la/ios- VIU, 41. 8. H

0U>ASC. ET CONSTIT. AP. I.

^1

658

INDEX VOCABULORUM.

dgoaoq V, 7, 6.
dgvfJLOi V, 14, 12.

6vva/iii I inscr.; 8, 2. 12 — II, 18, 6
22, 10. 12. 14; 66, 1; 60, 3 — III

15, 3; 18, 2 — IV, 3, 8 — V, 1, 3
6, 3; 7, 2. 12. 16. 19; 18, 2; 20,
2. 7 - VI, 5, 4; 7, 2; 9, 1. 4
30, 8. 9. 10 - Vir, 24, 1; 27, 2
32, 4; 38, 3; 35, 4. 6. 7; 86, 4
38, C; 42, 3; 43, 5; 44, 3 - Vlll
1, 2. 3. 7. 16. 18; 6. 5; 7, 3
12, 7 etc.

dwafifis = nrtvfiata VII, 36, 8 —

VIII, 12, 8. 27.
rfvioor^C II, 26, 4 - III, 4, 6 —

VIII, 44, 2.
diatg V, 14, 17.
itvoft^ Vr, 23, 5.
ivaniatla V, 7, 31.
Avaai^fia II, 23, 1 — V, 14, 20;

16. 1.
6vaat^tjfia V, 12, 6.

5vaae^riq V, 7, 4. 13 — VI, 18, 3 —
VIII, 2, 2. 4; 34, 6.

dvaavyeidrjog IV, 7, 6.

6va<priixla VIII, 47, 40.

(fvacivv/iOi VI, 15, 1; 16, 3; 26, 1.

<fvaa>nitu II, 6, 13 — VIII, 1, 2. 4. 6. 7.

Jwpfa II, 59, 4 - IV, 7. 4 - V, 20,
4. 14 - VI, 7, 8. 4; 18, 8 — VUI,
8, 5: 10, 12.

iftopok^ipla II, 9, 2; 17, 1.

efwpov II, 9, 2; 26, 6. 15; 26, 2; 84, 6;
42, 1; 63, 3. 4 - HI, 1, 4 — V,
12, 6 — vr, 19, 3 - VII, 37, 1 -
VIII, 5, 6; 12, 3. 21. 39; 13, 8.

eamio,- V, 17, 2 — VUI, 47, 7.
i-fidonaq II, 16, 2; 27, 6 - V, 13, 4;

20, 14. 15. 18 — VII, 36, 4 —

VIII, 46, 2; 47, 37.
i^dofia^ /isydh/ VIII, 33, 3.
^yyaaTpvfiv9oq II, 22, 6; 62, 2.
iyy^d^atg III, 9, 4.
iyyvaottai II, 6, 1.
tyyi>l Vlll, 47, 20.

iyfigw II, 58, 5; 68, 4 — V. 7, 1.
6. 26; 19, 7. 8 — VI, 27, 1 : 29, 4:
30, 5 — VII, 46, 1 - VIII, 6. 8:
10, 22; 14. 8; 41, 2; 42, I.

leytgatq V, 7, 30.

iyxttivtaftoi VII, 46, 2.

^yxatov II. 41, 4 VIII, 6, 12.

iyxhj/ia II, 10, 4; 22, 2; 42, 1; 43, 3:
48, 1; 49, 1; 60, 2; 51, 1 VIII,
47, 28.

iyxgdrfia VUI, 1, 12; 10, 11.

iyxgaT^g II, 49, 4 — III, 7, 7 —

IV, 14, 3 - VIII, 47, 29. 80.
iyxvfiopaw VI, 28, 8.

' iyxwfiiov I, 8, 16 — II, 45, I

V, 8, 2 — VI, 80, 8.
iygijyoeog VII, 46, 3.
iygtjyogwg 11, 57, 18 - HI, 6, 5.
iyX^9'OS II, 58, 4.

Ua9!0i VIU, 7, 7.

t'Sga VIII, 12, 14.

kdgaiwfia III, 16, 3.

s»ifioy II, 28, 2 — VI, 27, 1.

i»iOfJib<i VI, 22, 8.

d»vtx6s I, 6, 1; 10. 1 - IF, 6, 3:

21, 2; 88, 3. 4; 39, 4. 5. 6; 41.2;

46, 1; 62, 1 —V, 10, 2 — VI, 9, 1

- VII, 2, 2 - VIU, 32, 3.
i»r6fiv&os I, 6, 8.
f»voi I inscr.; 1, 1; 10, 1 - 11, 6, 1:

17, 4; 21, 3; 22, 6. 7; 26, 1. 7;

46, 1; 56, 3; 57, 20; 60, 1. 2. 4. 5;

62, 1. 2 — m, 6, 6; 6,2; 16.3

V, 1, 4; 7, 80; 12, 1; 16, 1. 2;
16, 6. 8; 19, 5. 6; 20, 4. 10 -

VI, 5, 4; 8, 1; 9,2; 11, 10; 12.4.
8. 9. 10. 12. 18. 14; 14, 1; 18. 10;
28, 6; 24, 2. 8. 6 — VU, 22, I;
24, 8; 80, 2; 35, 4; 86, 2; 37, I:
40, 8; 44, 2; 48, 4 — VIU. 12.
26. 44; 16, 4; 23. 2; 47, 84. 6(i
71. 80.

edog IV, 11, 6 — V, 14, 7 - VI, 12. 2;

28, 1 — Vm, 32, 14.
elJog I, 7, 6 — V, 14, 9 — VIII, 88, 7.
elda).69viov VI, 12, 13. 15 - VII, 21-

fiSatXo'/aiQfia IT, 23, 1 — Vll, fi, 1;

18, 1.
hiiuikoi.aTittiu \, 6, 9.
ti6a0.o).ttjorii V, 12, 4.
Hitukov II, 22, 8; 23, 1: 36, 1: 60,

2. 4 — V. 10, 2; 11, 2; 12, 1;

l.-i. 1; 16, 6 - VI, 20, 6
ft'ifmXoTioiOi; IV. 6, fi VIII. 32. 8.
tUaioddnurO'i II, 24, 7.
fixdir I. 3, 11 II, 22, 7; 61,5-

V, 7, 20 - Vill, 12. 16.
fllixpiyfji ll\, 7, 6.
fifiaQfikV}) V[. 6, 3.
fiprivtvta II, 44. 2: 47, 1; .'14. 4;

56, 4 — VII, 10, 2 - VllI, 12, 42;

13. 5.
f/piji'iy I inscr. — II, 1, 3; 20, 9. 10;

21. 4. 6; 22, 18; 34, 4: 37, 6;
, 4ti, 2; 49, 1; 54, 2; 67, 18. 19 -

III, 14.5; 15. 1; 16,3- VI, II, 1;

18, 8 - VII. 31, 3: 47, 1; 48, 4 -

VIU, 6, 8. 14: 10, 3; 11, 8; 13, 1.

13; 15, 4. 10; SC. 3; 37, 7; 39, 5;

48, 2. 3.
fiffijrtxoi 1, 7, 6 11, HI, 5: 20, 3:

24, 7; 64, 4 — VIII. 6, 8; 36, 3;

37, 8; 38. 2.
fipr/voTtoittu III, 15, 4.
tiftrjvonotoi II, 1, 7; 46, 7: 53, 1,
fifffioi; VII, 39, 2.
ttQtav IV. 4, 8 — V. 14, 9.
tleaxovta IV, 6, 8; 7, 1 V, 12, 3

— VI. 22, 5 - Vn, 12. 3 VIH,
6. 6; 18. 2.

tlaSixtiJtog II, 24, 7.

tTooioi; IT, 67, 10 - VllI. 6, 6;

15. 8.
fio7tvo>i Vlil, 12, lu.
fiofO^a 11, 35. 1 — IV, 7. 5; 13, I

— VU. 16.
hxttTovrapxiji VI, 12, 6. 7.
fxyoroi VII. 39. 3.
txdtjfiia III, 19. 1.
ixAtxia 1, 2, 2,

XxAtxo^; VIH. 12. 22.
IxAotOs U, 14, I.

ixy).Tjaia I inscr. — II, 1, 1; 4, 3
6. 11: 8. 8; 9, 2; 10, 1. 4; 11, 2
16.1. 2; 17.4; 18, 7:20, 4. 10. 12
21, 8; 25, 5. 7. 13; 26, 1. 2: 28, 4
36.6; 37,6; 39,3; 39, G; 41, 7.9
42, 1; 43, 2. 3. 4; 64, 2; m, 2.

8. 4; 57. 2. 7. 12. 18. 18; 6'J, I
60, 4. 6: 61, 1. 2. 4; 68, 1 - III,
5, 2; 6, 1; 7, 6; 16, 3; 19. 1 —
IV, 8, 2. 3 — V, 19, 3 — VI, 2.6;
5, 3. 5; 9. 2; 12. 1. 3. 14; 18, 1.

2. 4. 10; 30, 2 - VII, 25, 8; 26, 4;
30, 2: 36, 4; 41, 7; 46. 13- 14 —
VIII, 5. 3. 6. 11; 6, 12; 8, 2; 9, 10;

10, 3. 4. 7. 12. 14 etc.
'Kxxi.t/oiaaTtii; VllI, 47, 86.
ixxXtfOiaotixuv, TO III, 7, 3 - VIII.

47, 78.
ixxlt]aiazixo<; II, 36, 4; 58, 1 III,

11, 8 - VIII, 3, 2; 4, 1; 47, 37.
38. 40. 81.

fx).afitf>ii VII. 84, 7.
dxi.fxto^ I inscr. — II, 26, 1 ; 61, 5 —
III, 16, 3- VI, 18,9 VllI. 22,8.
dxloyn lit 24, 4; 56, 1 — VI, 14. I

— VIII, 4, 1; 16. 4.
fxyojuoi II, 36. 3 — VI, 23, 2.
hxotatttafthi III, 8. 2.

hxoiatov II, 26, 2; 27. 6; H6, 67 —

III, 4, 2.
Ixovatoi VIU, 2. 2; 7, 6; 9, 3; 26, 2;

41, 2.

txfio^vtvtu I, 6, 11 — VI, 8, 2; 10, 8.
ixnipuioii VIII. \2, 30.
ixxtvioxf^v Vni, 9, 6.
ixxkvmi; VllI, 6, 6. 7; 7, 2. 3; 8. 2. 3;

9. 2, 6: 10, 22.
txTxufkout II, 42, 1.

ix<f6Qiov II. 67, 18 - VII. 29. I.
ikttia VI. 28. 5.

Uatov II, 13, 3: 17. 4; 2.'). 16; 32, 8;
84, 6: 41, 7 - 111, 16. 2. 4; 17, 1

— IV, 6, 2; 8, 2 — V, 14, 7; 20,
a 16 VII, 22. 2. S; 29. 1. 8;

42, I. 8 — VIII. 29, 1. 2. 3; 47.

3. 71. 72.

4a»

I

I

(>60

INDEX VOCABULORUM.

lAoyoc VI, 29, 2.
iXa^pog I, 6, 2 — U. 26, 11.
ikeyfAOi II, 63, 6 — VII, 6, 8.
Uey/rg I, 7, 10 - II, 42, 6 - VIU,

12, 30.
iXiyXf" II. «. 12; 8, 3. 4; 10. 4; 17, 6;

38, 1; 89, 6; 47, 3; 60, 8. 4; 63, 6

- V, 2, 1 - VI, 1, 3 — VII, 6, 3;
10, 4; 14, 2; 31, 8 VIII, 3, 1;
47, 35. 61. 74.

eXeeivo:; V, 4, 1.

ikeew I, 3, 6 - II, 1, 6; 6, 2; 39, 1;
41, 9; 57, 19 - III. 4, 9 - IV,
6, 8 - V, 12, 3; 15, 1; 19, 6 —

VII, 8, 2; 12, 2; 18, 2; 87, 1 -

VIII, 6, 4; 10, 10; 38, 4.
ilstjfioavr^ I, 8, 11 — II, 36, 8 —

m, 4.6.7; 13, 1; 14, 1 - IV, 8, 1

- VII, 12, 1; 83, 3 — VIU, 10, 12.
iXiiqH(ov II, 1, 6; 21, 9; 24, 7 —

VII, 8, 2; 83, 2.
Ueoq II, 12, I; 13, 6; 14, 18; 16, 3;
21, 9; 22, 12. 14; 66, 1 — III, 18, 2

- IV, 2, 1 - V, 5, 6; 7, 21 —
VII, 36, 1; 38, 1; 46, 2 - VIII,
9, 6; 10, 21; 22, 3; 36, 8; 37, 6;
38, 2; 39, 3.

iXev&epla VII, 38, 9; 39, 3.
ikfv»s(}og VI, 20, 8; 22, 1 — VIII,

32, 2. 13.
hXXtivtxbg II, 61. 3; 62, 2 V, 12, 6

- VI, 28. 1 VIII, 32, 14.
{■/.Xr/voxoitrji VI, 1, 2.

iknlg II, 10, 6; 12, 3; 20, 6; 21, 3;
28, 9 — lir, 6, 8 — V, 6, 7; 19, 8

- VI, 18, 9; 27, 2 — VD, 38, 2. 3;
34, 8; 39, 4 VIII, 6, 18; 10, 6;
12, 19. 42; 29, 3.

ifx(iin9eitt IV, 11, 2,

tfXTtaiyi/a II, 28, 8.

ifxnaiyftog II, 18, 8; 20, 12 — V, 6, 8.

t/inai'i^(o II, 21. 1.

kfiTZftoi'tt V, 5, 1 — VI, 9. 2.

ffimtijog II, 1, 2; 20, 11; 22, 1 ~

VUI, 32, 17.
ifinfi/inareat I, 4, 1 VIII, 6, 6.

JefjtnXaatQov II, 41, 6.

t/jinkey/ia I, 8, 17.

ifingrianog VIII, 12, 22.

iftnrvm V, 6, 9; 14, 9.

Mfi9>VTog VII, 33, 8 — VIII, 9, 8;

12, 18.
hav^gwnfio VII, 48, 2.
hav^Qwnijaig II, 66, 1 — VI, 19, A

- VII, 89, 6; 48, 2.

evata (rtwv xexoifitjfiivtov') VIII, 42. 2.
ivdefis I, 7, 4 — II, 4, 1 — III, 6, 6

- IV, 8, I - V, 7, 18 — VIII. 47, 59.
hdfia II, 83, 4 — III, 14, 8; 19, 4

- IV, 8, 1 — Vn, 35, 10 — VIU,
12, 11. 22; 16, 8.

ivdeXexl^w U, 86. 6. 7; 69, 1.
iv^eoftevog VII, 12, 8; 18, 2.
ivdidwfii I, 8, 18 — II. 6. 14; 12, 3.
tvdixog vn, 2, 8-
evio^og I inscr.; 6, 6 — II, 22, 12;

28, 9; 68, 4 - VI, 8, 1 - YU,

86, 9; 89, 4.
ivdviMO I, 8, 8. 17 - IV, 2, 1 - VI.

18, 2 — VIU, 6, 6.
ivdvm III, 12, 4 — V, 7, 21 — VI, 7. 1.
ivigyeia II, 45, 1 ; 63, 2 — V. 6, 1;

6,8; 16,2; 20, 4 - VI, 6,4; 7,2;

9, 2 — VII, 36, 9 — VUI, 1, 3.

4. 17; 7, 2. 8; 12, 47.
ivegyij/ia U, 48, 3 — VUI, 16, 5.
ivtgyijTixog VII, 42, 3.
ivepyovftfvot VIII, 7, 2. 3. 9.
iv»povil;a VIII, 6, 10.
iv9v(iri/ia VU, 83, 2.
ir»vfi^aig VII, 34, 2.
ivittvata (rdiv xexoifitifiivwv) VIII.

42, 4.
ivtavrbg V, 17, 1. 2 — VII, 23, 4:

34, 4; 86, 4 - VIII, 12, 16.
ivvoia I, 1, 4 — lU, 7, 6 — VI. 20, U

- VIU. 9, 2.

^woftog I, 8, 11 — VI. 28, 7; 30, 1

- VIII, 1, 12; 87, 6.
fvotxog II, 84, 1.

hoyog I. 8, 6; 8. 18 — U, 13, 6;
16, I ; 21, 3; 61, I. 2; 53. 1 -

»

III. 6, 6 TV, 11. 5 — V, 20. 19

- VI. 28. 4.
Ivaagjtoi VJII. 5, 3.
fvazf(iyiL,<u I inscr. — V. U. 3.
fvaiufxaTwaii III, 6, ii.
Ii-rfv^/w^ VII, 33, 2 — VIII, U,. 2.
fvii/ioi I. 3, 2 - U, 59. 5 - VIII.

U), 7. 8.
ivtolii 1. 2, 4; 7, 2 - U. 23, 7;

26, 2; 46, 2; 67, 14 — III, 14, 2
IV, H, 1 — V, 3. 1; 7, 80 -

VI. 23, 1 - VII, 14. 2; 42, 8;

48. 4. 6 - VIII. 3. 2; 6, 7; 12,

19. 20: 45, 2.
irrpinofiat I, 8, 2 — II, 2, ;^: 6. 1;

16. 3 — in. 8, I.

vt^onij II, 20, 2; 28, 5.
iw^Qi^ut I. 8, 24 — VI. 18, 4.
Innvtnv VI, ,'>, 4 — VIII, 46. 6.
Ffttff.c VI. 4, 2 - Vil, 2. 9.
ivutttov I, 8, 21.
iSaU.ay^ II. 42. I.
i^iraan; II, 52, 1.
d^ivfiiviXw II, 12, 3.
iit}fit{j6<u II, 56, 4.
i^idionoiiofiut II, 25, 9.
t^orfotf II, 13, 2. 3; 57. 14 — V, 6, 8

— VI. 30, 2 — Mil, 6, 6; 15, 8.
'A'^orfo? (Ji/iloi) Vlll, 47, 86.
d§Ofxait:;at II, 41, 6.
i^nftoioyfftfitti II. 13, 2; 14. I. 7:

60. 3 — VII, U, 3; 3li, 1; 45. 2.
iloiioioyr^ati II, 60. 3 — VII. 38, 4

- VIU. 9, 2.

fiO^ia V. 2. 2 — VIII, 10, 16; 12. 46.

iiovaia II. 11. 2; 12. 1: 13, 6; 14, 12;
I 18. 3; 33, 8; 44. 3; 62, 1 ; 58. 7 —

M IV. U, 1 - VI, 7, 3; 20, 3. 7;
H 2-«. 8; 26, 2 - VII, 22, 6 - VIU,
? 6. 7; 7, 6; 12, 19; 38, 4; 46, 8;

k47, 40. 41.
ovaitii — ni'fvf4attt Vil. 86, 8 —
VIII. 12. 8. 27.
ovtuaat^i; V, 14. 12; 16. 3.
toftti::a» V. 17. 1. 2; 19, 7; 20. 2. 14

— VII. 23. 3. 4 VIM. 47, 70.

koini/ U. 6, 1; 60, 2; 62. 3 V.
13, 1; 14,21; 18, 1; 20, 1.2.4. 19

— VI, 22, 8 - VII, 86, 1. 2 -
VIII, 33, 6; 47, 63. 70. 71.

ijiayyeXla I inscr.; 6, 11 — H, 20. 7;
22. 12; 28. 9; 33, 2; 56, 4; 69, 2 —
III. I, 2. 3; 2, 2 - IV, 14. 2 -

V, 7. 1. 24 — VI, 7. 3; 30, 7 -

VII, 26, 8; 35. 10; 37. 1. 2; 41.7;
42, 1 — VIII, 12, 23. 24.

inayy fi.aa IV, 14, 2..

in<'t6w VII, 6, 2.

in'art.ov Vlit, 24. 2; 26, 2.

{naiviut IV. 3, 3 — VII. 3, 4.

tnanoi II, 44. 1; 62, 2 — UI, 1, 5

— V, 6, 3 — VIII. 12. 44; 20. 2.
inavaoxacii V, 20, 16.

Uavoio-; II. 57, u — VII, 37. 3 —

VIII. 12, 38.
^naotdrj II, 62, 2.

inaoiik II, 22. 6 - VIII. 32, 10.
inaexim II. 63, 1 — IV. 8. 1.
inm}ayotY>i VII, 18, 1.
ineiaaxtov I, 6, 7. 8. 10 — II, 86, 1

— VI, 22, 1. 8.
tJiflaaxtoi VII, 1, 3.
inepytoi II, 60, 6; 1)3. 1.
titfi-xofiai II, 54, 2. 3: 57. 19. 2»» —

VIII, 5,8; 7.4; 9,7; 11. 1; 15. 6;

17, 2; 83. 2 J 87, I; 88, 8; 89, 2.
fn^xooi VIII, 11, 4; 16. 2.
^nfjijia^tu I. 2, 3 — IV. 9, 2 —

VII, 2. 2.
fnii^fia II. 62. 2 — V. 2. 2 VIU.

9. 2; 11, 6; 47. 20.
in.ti'iapbii} II, 63. 1.
int/iaztji II, 57, 2.
iniftovlf) 11, 66, 2 — VII, 1. 3 —

VIU. 29, 3.
ini^ovloi II, 14, 1 — IV. 6. 6 —

VI, 16. 4: 18, 2: 30, 6 — VUI.
47. 24.

iniyeioq IPioi II. 36, 4.

iniyvwaii I inscr. — VII. 37, 6; 89.

2. 8 — VIII, 1, 1; 9. 9; II. 2.
intStafihw II, 41. 6.

1)<)2

INI»EX V0CABUIX)11UM.

inifixit<; II, 2, I; 46. 4; 49, 4 — ;

III, 6, 1.
inl&fai; H, 41. 2 - III, 10, 2 — ,

VI, 7, 3 — VlII, 46, 9.
int&vfiiw I, I, 2. 3. 4. 5; 3, 4. 5;

8, 18; 23, 8; 41, 1; 61, 2 — III.

8, 2 - VI. 20, 6 - VII, 3, 8.
tniQvfitjfia 111, 7, 1.
tni»vfAtjTi}i IV, 6, 8 — VII, 6, 8.
ini&vfttiTtxog II, 6, 1.
ini»vf4la I, H 2 — II, 6, 3; 36, 3;

46, 6 — III, 2, 8; 7, 6 - V, 20, 16

- VI, 23, 2 — Vir, 2, 4; 18, 1.
inixdXvxt'ig I, 8, 23.
inixatOLQavoq 1, 1, 5 - VI, 24, 4;

28, 4 VII, 2, 10.
tnlxXtjoig III, 16, 4 — Vlf, 44, 3.
inixoafiijatQ I, 8, 24.
inixovinw III, 2, 1 — VllI, 45, 2.
inixovpia 11, 4, 3 — HI, 8, 2.
Mxovpoii VIII, 11, 5; 12, 46.
intxov(fi%(u II, 46, 4.
^nuvxviog tpakftbi VIII, 36. 2.
inifiiXsta II, 67. 2 — III, 16, 6 —

V. 1, 1; 17, 1.
inifirjxrig II, 57, 3.
ini'fiwfios II, 37, 2.
^niroia 111, 7, 1 — VJ, 7, 4.
^ni^evooftai III, 1, 4.
eniOQxita VI, 23, 4 — VIJ, 8, 4.
tniopxia II, 36, 6 — VII, 18, 1 —

Vlir, 47, 25.
imovaiog 111, 18, 2 - VII, 24, 1.
imnXf'iaatu II, 67, 11 - III, 16, 4 —

IV, 11, 2.
ininvoia II, 61, 3 — VIII, 2, 7.
^TtippijTog III, 8, 8.
iniaxtntofjiai III, 19, 7 — V, 1, 6. 7

— VI, 12, 1. 12; 13, 2; 20, 6.
iniaxey.ng III, 10, 7.
tniaxoniut II, 67, 13.

tniaxontj II, 1, 3; 2, 3; 25, 11 —

III, 13, 1; 19, 6 —V, 7. 21; 14,20

VI, 6, 4; 12, 1; 14, 1 — VUI,

10, 6; 12, 40; 13, 4; 47, 21. 76.

77. 80.

iniaxonog II, 1, 1; 2, 2; 5, 1. 3. 7:
6, 1.2.4.7.11; 8,4; 9, 1; 10.4.5;
11, 1. 2; 12, 1; 14, 12; 15. 1. 4;
17, 1. 2. 3. 6; 18, 1. 3. 8; 19, 1;

20, 2. 6. 9; 21, 7; 22. 1. 3; 24. 2. 7;
25, 1. 7; 26, 2. 4. 6; 27. 1. 2. 6;
28, 4. 6. 9; 30, 1. 2; 81. 1. 2. 8;
82, 1. 8; 83, 1; 84. 2. 3. 6; 85,5:
86, 9; 87, 1; 40, 1; 41, 2; 44, 1.
2. 8. 4; 47,2; 50, 3; 54, 1; 57. 1.
4. 9. 20; 58. 2. 8. 4; 59, 1 - III.
8, 2; 8, 1; 10, 2; 11, 1. 3; 13. 1:

16, 6; 16, 1. 3. 4; 19. 1. 7; 20. 1
- IV, 2, 1;6, 1. 4; 7, 3 — V, 1.3;
8, 1 — VI, 1, 1;9, 1; 12, 14; 14, 1:

17, 1; 18. 11; 26, 1; SO, 7 — ^^^
22, 1; 31, 1; 46, 1 — VIII, 1, 20.
21; 2, 4. 6; 8, 2; 4, 1. 2. 3. 6;
6,3.6. 10; 6, 10; 7,4; 9,7; 10.7;
11, 8. 9; 12, 3. 43; 13, 1. 10. 12.
14.16; 15, 1.6. 11; 16, 1.2; 17,2;

21, 1. 2; 28, 3; 26, 8; 27, 1. 2. .t:
28, 2. 3. 4; 29, 2; 80, 2; 31, 2;
32, 1. 2; 84, 8; 36, 1.2; 37, 1.5;
38, 3; 89, 2; 40, 1; 41, 8; 46, 9.
10. 12; 47, 1-8. 14. 16. 17. 18 etc.

intataaia VIII, 5, 3; 12, 30.
UiOT^ftt} II, 67, 2 — V, 20, 3.
iniax^t^wv II, 67, 18.
iniaxijQiynbg VI, 14, 1; 18, 11.
tniaroX^ VI, 12, 16 — VlII, 47, 86.
iTciarokat, ai twv dnoarokwv VIII.

6, 11; 32, 19; 47, 85.
iniaTo).ai, ai IIav).ov II. 57. 7 —

VIII, 47, 86.
iniarpenTixog II, 24, 7.
iniatpiipw II, 6, 12; 12, 1. 2. 3:

14, 2; 16, 1; 18. 7; 20, 4. 6. 9;

21, 4. 7. 9; 22, 1. 6. 15; 23. I

3; 24, 2; 88, 8; 39, 6; 41, I:

66, 4; 60, 1 — III, 14, 6; 15, 1;

19, 3 — VI, 12, 8. 18; 15. 6; 19. 2;

30, 8 - VIII, 10, 17; 12, 25. 46;

16, 4; 47, 62.
iniatQotptvg II, 67, 1.
iniaxQOipfi I, 10, 8; 2r, 2.

INDEX VOCABUIX)RUM.

()63

dmavvayaYV VIII, 8, 6.

dnttayil YIU, 24, 2.

dxn^dtvtta II, 6, 3 - III, 12, 2.

^xiT7«fft'a* I, 3. 8 — II, 43, 2; 46, 2.

ixtti/itjoii II, 20, 4.

hnift^nxbg II, 41, 6.

httlfttov VIU, 9, 4; 46, 6; 47, 74.

^(r(>o}i9 VIII, 27. 3.

inlt^noi V, 16, 9.

t'jKjpai'i w II, 67, 19 — VIII, 18, 2; 37,6.

hifiarta VIU, 33, 7.

kifavtoi V, 13, 2.

infoltnaiq VI, 27, 2 — VII, 46, 2 —
Vm, 15, 3; 26, 2.

htfav^aiq II, 62, 2 — VIII, 32, 11.

kiittiQtalxttxoq II, 21, 2; 37, 6.

kiXOfriyim IV, 2, 2 — V, 20, 18 —
VI. 9, 3; 23, 2 - VU, 28, 4 -
VJU, 47, 33. 38. 41. 59.
djtixof^yia IV, 2, 2.
^nofxtat^ VIII, 26, 1. 2.
^ovkwTtxos II, 41, 6.
^nov(>«ivtOi II, 66, 1 — VIII, 10, 5.

12, 19; 13, 3.
^niidvvoi IV, 4, 3.
ifYf^^f^ov IV, 2, 2.

ipyaaia II, 63, 3 - III, 7, 3 —
VIU, 34, 7.

i^Y^Xfii II, 26, 1; 63, 1. 3 — III,
16, 1; 19, 1. 6 — IV, 6, 5 — VII,
28, 6.

l^yov I, 4, 1; 8, 6 — II, 11, 1; 13, 3
14, 3. 10; 20, 10; 26, 6; 27, 2
31.3; 31,6.7; 36,6; 39,6; 43,4
46, S; 48, 1; 50, 2; 60, 2. 6. 7
63, 1 - III, 3, 1; 10, 1; 12, 2

13, 1; 19, 6 — IV, 1, 1; 2, 1; 14,2
— V, 2, 1; 6, 1; 7, 19. 24; 11, 1
20, 2. 9 - VI, 3, 1; 8, 2. 12. 13

14, 8; 18, 7 -VII, 2, 3; 86,2.9
36, 1:38, 4; 41, 2; 49 VIII, 1, 1
7, 8; 9, 6 etc.

igyonoviio II, 86, 7.

fffyonovoq II, 20, 10.

igia U, 34, 6.

iiftwaw II, 6, 5; 49, 1 - VII, S3, 2

igtjula V, 20, 3.

(Qnfioq I, 6, 8 — V, 12, 2 — VI, 3, 1

— VII, 22, 4; 36, 3; 37, 2.
kQiov I, 8, 4 — II, 18, 8; 26, 3 —

III. 7, 8.

!()•? II, 43, 3 - III, 12, 1.

iQiatrii II, 37, 6.

kpfi^vfltt II, 6, 4.

kpfifivfig Vin, 32, 11.

bpfi^vtvw II, 6, 4. 7; 60, 3.

k(fntTov V, 7, 18 — VI, 12, 6 —
VUI, 12, 15.

Ipcff I, 7, 6.

ia»riq I, 3, 9 - U, 67, 4 - Vlll, 12. 4.

ia»lQi II, 14, 14; 18, 11; 26, 3. 6. 15;
63, 6. 6 — m, 7, 3; 8, 1 - IV,
1, 2; 4, 4; 6, 2. 4; 6, 6. 8 - V,
1, 6; 14, 6; 19. 2; 20, 15 - VI,
6, 5; 10, 8; 12, 6; 22, 2. 6. 7;
26, 8 - VU, 20, 1. 2; 26, 5. 6 —
VIU, 12, 36. 37; 47, 54. 63.

kaniga II, 36, 6; 69, 1. 2 V, 14, 16;
19, 2. 3 — VU, 31, 5 - VIII, 34,
1. 6; 86, 2; 36, 3.

kanegivoq I, 7, 4 — VIII, 37, 2.

4<jr/a VIU, 12, 18.

katidofxai VUI, 44, 1.

eaxatoq I, 7, 10; 8, 10 — UI, 9, 2 —
VI, 5,8-- VII, 31, 6; 32, 1; 41,6.

htttlfja VI, 17, 3; 28, 4 - VUI, 47, 18.

'etatgi%u> I, 8, 17.

kxaigiOfioq I, 3, 9.

hiffioSo^oq VIU, 12, 2.

ktoinoQavatoq U, 14, 10.

hoq II, 1, 1. 4; 22, 4 -III, 1, 1.5

— V, 7, 16; 17, 1 — VU, 36, 4 —
VUI, 47, 24. 37.

tvayyeXi^w V, 20, 13 — VIU, 34, 7.
evayyi}AOv, Ev. I, 1, 4; 2, 1. 3; 5, 2;

6, 11 —II, 1, 1.6; 6,4; 6, 11. 16;
8, 1; 13, 3; 16, 1; 17, 2; 35, 2;
39, 6; 57, 8; 69, 4; 63, 1 — UI,

7, 8 — V, 1, 2; 7, 30; 14, 19;
19, 3 - VI, 9, 1; 12, 4; 23, 1;
26, 1; 28, 7; 30, 8 — VU, 24, 1;
44, 2 — VUI, 1, 2; 6, 6. 12.

6ti4

INDEX VOCABtJLORUM.

Evayyaia II, 53, 3; 57, 7 — VIII,

4. 6; 6, 11; 47, 85.
fvayytkiOT^i; VII, 46, 6.
fvavd^iogoi VII, 30, 2.
ft!apfar)fa» VIII, 6, 7; 12. 43; 82, 8;

41, 2. 5.
evdpeatof I, 8, 2; 10, 4 — II, 65, 2;

58, 6 - in, 7, 4. 6; 16, 1 — VIII,

18, 3.
tvyvwfioavvTi V, 16, 8.
ivSidxovoi II, 4, 1.
fvSoxi(u II, 24, 3 - VI, 6, 3; 11, 4;

20, 4; 24, 1 — VII, 26, 2 - VIU,

1, 7; 2, 10; 5, 4; 12, 30. 39.
fv<foxia IV, 6, 2 — VII, 89, 4; 41, 6;

47, 1 - VIII, I, 10; 12, 82; 13, 13.
tvelms II, 12, 8; 16, 2; 18, 6; 20,

4. 10 - IV, 11, 2 - VU, 12, 6.
fvf pyeala VI, 3, 1 - VII, 86, 7;

36, 7 — Vni, 40, 4.
fvtQyfTiw V, 7, 23 — VI, 80, 3 —

VII, 30, 1.

tvffyittig U, 33, 2 — VU, 81, 2.

evrjxooi III, 19, 7.

fi!»,)ff II, 41. 4 VI, 11, 1.

fv»vva> II. 44, 3; 47, 1.

iv9vi VII, 19 - VIII, 41, 6.

fv9vt>}>: II, 20. 2 - VU, 83, 2 -

VIII, 15, 2.
fvxaipia IV. 11, 1.
fixttiQog III. 8, 2; 18, 1.
tvxoofiia II, 43, 3.

fi;;f(jaa/a VIII, 12, 48; 13, 7; 16, 4.

fvJM^fta II, 17, 5; 67, 21; 68, 8 —

IV, 6, 1 VIII, 10, 11; 18, 14;

47, 5. 41.

fv/.a/ito/nai II, 2, 3; U, 3; 83, 3;

39, 6; 61, 2 — III, 8, 1 - IV, 11, 2.
fv/.tt firig II, 6, 2; 17, 5; 41, 9 —

III, 7, 7 - Vn, 81, 1.
fVAoyiw I, 2, I; 8, 18 - II, 84, 7;

35, 3; 67, 19. 20 - III, 13, 1; 14, 4;

15, 4; 20, 2 — V, 1. 6; 4, 1 —

VI, 28. 1. 5 - VII, 2, 2; 26, 5;

29, 1; 36, 3; 42, 2; 43, 2; 47, 2;

48, 2 - VIII, 6, 6. 8. 10; 7, 8. G;

8, 4. 6; 9, 6; 13, 18; 15, 6. 8; 28, 2.

8. 4. 6; 29,2; 37, 6; 89, 4; 41,8.
fvloynros III, 13, 1 - VII, 33, 7:

84, 1; 49, 1 Vlir, 12, 27; 13, 13:

16, 2.
evkoyia II, 34, 6. 7; 68, 3 — UI.

10, 1; 16, 6 - VI, 25, 1 — VII,
37, 4 — VIII, 6, 10; 8, 4; 28, 2.
3. 4; 81, 2; 89, 4; 46. 11.

ev/xevr,? n, 16, 2 - VII. 8, 7 -
VIII, 6, 6. 8; 9, 5; 11, 4; 12, 39:
15, 8; 37, 2; 38, 2. 4; 41, 2. 5.

fvttftttioTOq I, 8, 2; II. 4, 1; 50, 1.

eifioQipos I, 8, 6.

fvrota IV. 7, 4; 12, 1 — VIII, 1, 3.
18; 15, 7; 26, 2; 32, 16; 46. 16.

fvvovxoe VIII, 10, 11: 46, 17; 47. 21.

evofxew VI, 28, 4 — VII, 3, 4.

evnaffddexroi II, 68, 3.

evnoiew II, 86, I.

evnotta III, 4, 2: 14, 4.

Bvnofla III, 7, 8.

evngineia I, 8, 10 — III, 9, 4 -

VII, 33, 8; 86, 9.
evnpeniig I, 8, 11 — VIII, 28, «.
evnpoaoxog II, 6, 4.
evpwaritt VI, 28, 7.

evaifieta II, 13. 8; 20, 1; 26, 4 -
III, 5, 8; 19, 5 - IV. 14, 2 -
V, 6, 8; 6, 1. 6; 9, 2 - VI, 9, 4:

11, 1; 13, 2 — VII, 19: 31. 1:

86, 10; 86, 4; 89, 2. 8; 40, 2 -

VIII, 1, 1; 2, 2; 4, 4; 6. 6. 11:
7, 2; 10, 3. 7; 12, 17. 82. 39. 49;

18, 6; 14, 2; 15, 2; 24, 2; 32. 2.
6. 18; 33,2; 89,4; 47, 14. 81.33.

87. 58.

tvaefiijg I, 8, 13 — III, 8, 1 - IV,
10, 1. 4 - V, 7, 4. 18. 14 — VII.
44, 3 — VUI, 1, 18; 84, a 12;
41, 2. 6; 48, 1.

evaxvktoe U, 4, 1 — lU, 10, 1;

19, 1. 7.

evankayx»og I, 3, 2 — II, 8, 3; 15, 1:

30, 7; 22, 12; 24, 7; 60, J.
svardBsia VIII, 10, 8.

INDEX VOCABULORUH.

tvatn&t)*: II, 2, 1.

tvara'/.^g II, 57, 4.

tvowfiSr/toi II, 1, 8; 9, 2; 17, 1;

49, 2 - III, 4, 2.
ivaxwwv II, 58, 4.

tVTttXTOi I, 9, 2,

fvtaiia n, 1, 3; 57, 4 — VIII. 31, 3;

44, 1; 4(), 2. 16.
fvrp(c7it/.i« V, 10, I.
tvftjfxia VII, 6, .1.
fv<roi>ia VHI, 12, 48; 16, 4.
fv<ppaivvfiat II, 56, 3 • V, 19, 7;

20, 14. 19 - VII, 33, 3.
fVfpoavvTj IV, 5, 2 — V, 10, 1 —

VII. 36. 1; 49 - VUI , 2i). 3;

40, 3; 44, 3.
tvj^afiiottw II, 36, G — IV, 5, 1 —

VI. 23, 3 — VII, 26, 2. 4; 2«, 1.

2. 6; 27, I. 2; 28, 1. 2; 30. 1;

38, 1. 4; 39. 4; 43, 2. 3 — VUI,

1, I; 12, 5. 36. 38i 14, 2; l.i, 1;

34, 2. «; 40, I. 2. 3.
fvXtifitntla II, 26, 2; 83, 2; 63, 4;

67, 15, 68, 3 — VI, 27. 1. 2; 30, 2

- VII, 25, 1; 36, 10; 36, 6; 38, 6;
89. I. 5 — VIII, 12, 60; 13, 10;
.37, 2; 38, 4; 41, 5. 7; 46, 4.

fi>/ai>i<iro; VI, U. 3; 20. 4 — VII,
25, 1; 36, 6.

ivxv I, 7. 6 — II, 21, 6; 26, 2; 59, 4

- IV. 14. 1 - VI, 7, 2; 22. 6;
28, 4 — VII. 46, I VIU. 84, I;
46, 9.

fi!^^ npottpa VII. 45, 3.

fvxr) npwitj VIII. 12.2; 36, 1; 41, 1.

tvxopitti II, 22. 2; 41, 4 — IIJ, 1, 3

I - IV, 14, 1 - V. 6, 10 - vm,

I 6, 3; 7. 2; 8,2; 9,2; 12,4; 16.2.

[ tvxQ'iotoi I, 8, 4.

^^atSitt U, 34, 7 - VU, 27, 2; 44, 2

^P VUI, 6, 7; IB, 3.

^^tvanrvnog VII. 19 — VIIJ. 12, 3.

i^ii-fffitt VI, 27, 7.

ivfV(iiaii VU, 41, 2.

»fWo^' U, 4», 2 — VI, 27, 5.

Funk. Didasc. kt Gonstit. ap. I.

txHti U. 21, 1; 63, 5. 8; 54, 5 —

V, 16, 1 — VU, 18. 1.
iX^gaivio II, 46, 7; 63, 5 — VI, 26, I,
ixitgk I, 2, 2. 3 — II, 6. 1 ; 22, 8

46, 3; 53. 6; 66, 3 — III, 4. 4

18, 1 — IV, 4. 3; 8, 2 — V. 4, 1

20, 2. 8 — VI, 14,4; 16, 8; 18,6

19, 4; 20,6; 21,2; 23.2; 30, 9 —
VII, 2, 2; 32. 2; 35, 7 - VIII, 7, 5;
Ui, 16; 11,6; 15, 8; 43, 2; 47,22.

i'tu&fv VIII, 32. 18.
iwOjrfls- VIII, 38, I.

Caw I, 1, 7; 4, I - 11, 6, 10; 12, 2
13, 2; 14, 14. 16. 17. 20; 22, 10
27, 5; 46, 2; 55, 2; 61, 1 — 111,

I, 6; 14, 2 - IV, 4, 4 - V, 6. 7
7, 5. 11. 12. 13; 20, 13 - VI, 17, 1

21, 2; 80. 4. 6 — VII, 1. 1; 2, 12
39. 1. 4; 43. 5 — VIII, 9, R.

ti}kf»i II, 37, 3 — 111, 12. 1 — VII,

37, 4.
'C.tj).OTvnfa VII, 18, I.
trjioTimo^ III, 12, 3.
;*/Aeur7s- H, 37, 6 — VI. V.K 4 —

VII. 6. 5.
tt/fiia II, 48. 2 — VIII, 47. 40.
ttifiiota II, 46, 2; 56, 2.
iijriyjuc VI, 12, 3.
Itjit^ati VI, 12, 3 — VII. ;«;, 6
tvyoxifovarug IV, 6, 5.
tvyov 11, 61, 2 — VI. 12, 11.
iilir, II, 17, 4.
lu,il I, 3, 7; 6, 11; 7, 11; 13, 4 -

II, 14, 16. 17. 20; 18. 4; 20, 5

22, 2. 14. 16; 33, 3; 36, 6; 39. 4

47, 3; 62, 2; 66, 3; 60, 7 - III
16, 1 — IV, 3, 3 V, 1, 8; 5,3.4
7, 8. 9. 13. 21. 30; 16. 2; 19, 8

20, IS - VI, 8. 1 ; 12, 6 — VII.
1,1.2.8; 2,1; 17, 2; 26,2; 81,6;
32. 5; 34. 8; 36, 9; 86, 2; 38. 7. 9;
39, 3; 41, 8; 46, 1 — VIII. 6, 6. 8;
9. 5; 10, 12; 11, 6; 12,20. 22. 39.
4J; 13, 15; 14, 2; 33. 9; 36. 3;
37, 3. 6; 88. 5; 39. 4; 47, 24; 48. 3.

43

I

1

666

INDBX YOCABDLOBUM.

t,<3vTSS IV, 5, 2 — V, 20, 2. 4 —

VI, 3. 2; 80, 4. 6 — VII, 87, 2;

89, 4; 41, 6 — VIII, 12, 38; 41, 4.
^woyoviw n, 88, 8.
^wov II, 85, 1 — IV, 6, 2 — V, 12, 2 —

VI, 10, 2; 20, 8 — VII, 34, 8. 5. 6;

86, 2. 5; 38, 5 — VIE, 12, 3. 9. 12.

16. 82; 37, 6; 41, 4; 47. 2.
i^monoiiw U, 16, 1; 61, 1 — V, 7, 20.
^otonoibi I, 6, 1 — Vn, 84, 8 —

VIII, 12, 88.

^yanrj/iirog I inscr.; 8, 2 — II, 16, 1;
61, 4 — III, 16, 3 — IV, 6, 4 —
V, 16, 2; 20, 8 — VIII, 6, 6.

tfytfiovia VIII, 4, 4.

nytnovixhi U, 41, 4 — Vm, 6, 6;

9, 5.

riyf utttv V, 3, 3; 19, 6 — VIE, 12, 83.
^yovfievoq II, 26, 7; 26, 4; 62, 1 —

m, 5, 3 — VI, 12, 14.
^dovfi VI, 6, 6; 10, 1; 28, 8. 8.
iidv/liog II, 5, 3.
^Uxia II, 1, 2; 10, 2; 57, 12; 68, 6 —

III, 1, 1 — IV, 3, 3; 11, 6 - vm,

10, 18.

^liog 1, 2, 8 — II, 14, 6; 62, 1 ; 58, 2 —

V, 7, 3. 16; 12, 1. 2. 4. 6; 14, 17 —

VI, 3, 1; 23, 5 — VII, 2, 6; 34, 2 —
vm, 1, 14; 12, 9; 87, 2; 38, 4;
46, 2.

^}.o; V, 20, 1.

yjfiipa I, 8, 10; 9, 3 — II, 1, 1; 18, 2

16, 2. 3; 18, 4; 22, 8. 8. 14. 16
27, 6; 42, 1; 62, 1; 69, 1. 2. 3. 4
60, 1.2.3; 61, 1 — III, 1,6; 4,8
13, 1; 19,6 - IV, 3, 2; 4,2; 11,6
— V, 1, 3; 2, 4; 7, 12. 18. 80
10, 1; 13, 1; 14, 16. 18.20; 16,4

17, 1. 8; 18, 1. 2; 20, 1. 2. 16. 16
19 — VI, 1, 2; 3, 1; 6, 3; 6, 6
9,2; 12,4; 13, 1; 23, 6; 27, 1. 2. 6
30, 9 — VII, 9, 2; 22, 4; 28, 2
24, 2; 30, 1; 32, 1; 84, 2; 86, 6
38, 2. 3; 41, 6; 46, 16 — VIII, 1
10. 14; 4, 3; 6, 8; 12, 9. 16; 88,

2. 8. 9; 84, 2. 7; 87, 2. 8; 88, 2.4;
42, 1; 46, 2; 47, 7. 68. 64. 85.
r,/xiga xal vw| VI, 28, 6. — VII, 22,4

- Vin, 87, 2.

^/tipag xal wxroi I, 4, 2 — II, 61, 1

— vn, 9, 1.

nvioxoi vn, 84, 6 — vm, 32, 9.

^nto^vfiOi n, 67, 1.

^mog n, 21, 1; 46, 4.

^avxd^ai I, 7, 6 — II, 16, 8 — HI,

6, 4 — V, 7, 6.
ijavxla I, 7, 4 — II, 67, 4. 8. 15 -

vm, 6, 8; 12, 42.
^ovxiog n, 1, 6; 24, 7; 68, 4 - VHI,

2, 10; 18, 6.
tjavxog II, 67, 21 — m, 6, 1; 7, 6-

VU, 8, 8.
^og VI, 22, 4.

9«i.aaaa II, 22, 2. 12. 13 — V, 7, 18

— VI, 20, 6 — vn, 11 ; 33, 4; 34, S;
86, 2. 8; 36, 8 — Vm, 7, 7; 12, 12.
16. 26; 46, 2.

Bttkaaaa igv^ga VI, 3, 1; 20, 6.

Hknog VII, 36, 6 — VIII, 12, 26.

^avaxonotbg n, 14, 10.

Hvtttog 1, 1, 6; 8, 3; 8, 20 — II, 12,2;
14, II. 17; 19, 8; 20, 6; 22, 2;
88, 2. 3; 47, 3; 48, 2; 61, 2; 52,
1. 2; 68, 2 — IV, 9, 2; 11, 2 -
V,2, 1. 2; 6,7; 7,8.9. 17; 8,2-
VI, 21, 2; 22, 1; 30, 8 — VH, 1,
1. 2. 8; 4, 1; 14, 3; 18, 1; 81,6;
34, 8; 86, 2; 89, 8; 48, 3 — VIII,
9. 8; 12, 20. 83; 82, 6; 41, 4;
46, 6; 47, 40.

Bavatog rov xvgiov II, 7, 1 ; 24, 3

- m, 17, 1 - V, 1, 2; 5, 4; 7, 80;
16, 7 — VI, 16, 1. 2; 28, 5; 26, 1

— VII, 22, 1. 6; 26, 4. 6; 48,3-
Vm, 8, 2; 12, 87. 38; 47, 47. 60.

»av(M VI, 7, 2 — vm, 1, 5.
9avftaaiov VII, 89, 4.
»av/maTog VI, 8, 1 — VII, 30, 2.
9avtt«tTonoi6g Vm, 1, 16. 17.

»$& m, 9. 3.

^^^^^^^^^^ INDEX VOCABULOSLTH. 667 ^^^^H

Ha I, 6, 13; 8, 23 — II, 62, 4 —

dfo^uiii n, 14. 5; 21. 9; 65. 1 — 1

IV, 2. 1 - VII, 38, 4.

ni, 18, 1 — V, 7, 22 — VII, 36, 2 ^J

dittfia II, 62. 2.

- VIII, 1, 14; 2. 8; 37, 6; 46, 13. ^H

dfaxfii V, 7, 30.

depanaira I, 8, 6. ^^H

bfaxifOfxavia VII f, 32, 16.

9epa7Tfta II, 20, 12 — IV, 12, 4. J

btaiQov II, 60. 2; 61, 2; 62, 3 —

&fpa7ievT})i II. 28, 6. ^^H

>1. 9, 2.

Qepanevm II, 18, 7; 20, 3. 12; 24,2; ^^H

9ilov, TO V, 1, 4 — VI, 15, 4 -

37, 2; 41, 5 — HI, 19, 1 — V, ■

VIII. 43, 2.

14. 13 — VI, 19, 3 — VII, 15, 1 — 1

dtloi I, 8. 19. 20 II. 9. 2; 13, 3;

Mil, 1, 6. 1

21, 4; 33, 2; B9, 2 — IV, 11, 4 —

9(imniuv II, 32, 2 — VI, 3, 1 - VII, ^H

V, 7, 20. 21 — VI. 18. 4; 24, 5 -

33, 6; 35. 8 - VIU, 6. 4; 12. 23. ^H

VIII. 4, 1. 6; 6. 13; 9, 5; 46, fij

26; 22, 4; 46, 6. ^H

47, 3. 80.

Bf^uipfiv II, 22, 6. ^H

»n6ttii II, 62, 1.

»ei>ftatvu, VIII, 12, 11. ^H

^ Bikfjfta 11, 14, 11: 25, 7; 26, U; 65, 2;

9f(}0<; 11, 63, 2. ^||

■ 66, 1. 2. 3; 61, 1 - UI, 14, 3;

,9ia(i II. 44. 2. ^H

18, 2 - V, 1, 4; 7, 18; 14, 8 —

9eafi6i I, B. 11 — II, 6, 16 - VI, ^H

VI, 2. 4; 23. 6 — Vll, 24, 1; 39, 4

14, 4 - VIII, 46, 10. ^H

— VIII. 6, 12; 12, 82; 21.4; 41,2.

Beroi VIII, 12, 30. ^H

»toyy<uaUc II, 26. 7 - Vlll, 6, 5;

^ijlvi III, 9, 3 - V, 7, 20 — VI, ^H

12. 18.

14, 3; 28, 1. 5 - VIII, 47, 61. ^H

(kiofidxos VI, 6, 1.

9fjl>fnvid6i VIII, 32, 11. ,^H

Otog 1 inscr,; 1, 1. 6, 7; 3, 1. 3.

9ijpevfAa I, 8, 20. ^H

6. 7. 10. 11. 12; 4, 1; 6, 2. 4.

i^rjpialdjTov VIlI, 47, 63. ^^M

6. 7. 8, 9; 7, 11; 8, 1. 2. 16. 24;

9,3Qi%ta IV, 5, 3. ^H

10, 1 — II, 1, 1 etc. Cf. novoyivf^i;.

»tjplov II, 14, 1. 3; 18, 8; 21, 2 — ^H

edi ).6yoi II, 24, 3 - V. 16, 2;

IV, 5, 2 - V, 1, 1; 7, 2. ^

^ 20, 13 — VI, 11. 10 - VII. 26, 3;

di}(7ovp/$<u II. 36, 8. ^J

H 8«, 6 — Vni. I, 10; 12, 7. 31.

»i7aai;(yOs' III, 7, 4 - IV. 4, 2 — ^H

■ «fO« 6 inl Jianwy HI, 17, 4 — VI,

Vm, 12, ^H

P 18, 4; 26, 2 - VIII, 48, 3.

9i§iS VI. 30, 1. ^H

»ed^ T<ov okutv 11, 14, i; — V, 7, 30

&kl/tiu 11,4, 3; 22, 11; 28, 1; 31, 2; ^H

— VI, 7, 2 - VII, 26, 3; 27, 2;

32. 1 - III, 4. 2 — IV, 3. 1 — ^H

88, 9; 48, 4 - VIII, lO, 3-

V. 1, 1 — VII, 18, 2. ^H

tffof /toroyfrrii cf, /tovoyfvrji 9ed<;.

»).tfi6fifvot II, 26, 2; 27. 6 - ill, 4. 2; ^H

&f6s (tov) napaxkijrov VI, 11, 2 —

19. 7 - IV. 8, 3. ^H

VIII, 6. 11.

ditVif II, 22, 15 — III. 3, 2 - V, ^H

9fol V. 11, 1. 2; 12, 2 - VI, 8, 2;

3, 3 - VI, 6, 5; 20, 6. ^H

10, 2; aO, 6. 10 — Vn, 18, 1;

hvnatfialov VIU, 47, 63. 1

38, a.

d».|ja;^i« IV, 4, 4 - V, 7. 20 23; ^M

»fO0ififta I mscr.; 10, 3 — II, 60,

14. 13; 19, 8 - VI, 17, 1; 18. 10; ^H

^ 6. 7 - VIII, 46, 16.

27. 9 — VII, 37, 2. ^H

■ •foof/?f)f 1. 3, 6 — 11. 2, 3; 46, 2;

96(fvfioi VIII, 11. 10; 13. 14; 44, 4. ^H

■ 49, 4.

^eacfo? VII, 8, 6 - VIU, 2. 7. ^H

■•coT);; V. 18, 2 - VIU, 33, 7.

tfpatfiuf VII, 5, 5; 8. 6. ^^|

L

^H

t)68

INDEX VOCABULORITM.

»Qaavt^S VII, 18, 1.
Bq^voi (/9«/?;.0ff) V, 20, 3.
»pr/axfla IV, 10, 4; 12, 1 — VI, 10, 1;

23, 6 - VIII, 46, 6. 10.
9(fiafifisvw I, 8, 20.
*p2| I, 3, 8. 10. 11 — V, 7, 2.
»p6vog n, 57, 4 — VI, 6, 8; 30, 9 -

VII, 32, 4; 37, 1.

9'p6voi = nvevfiata VII, 35, 3 —

VIII, 12, 8. 27.

»QVil)l? V, 10, 1.

9vyaTt)e I, 8, 12; 10, 4 — II, 26, 6;
51, 2; 61, 5 — in, 1. 5 — V, 7, 12

— VI, 5, 4; 28, 4 — VU, 12, 5 -
VIII, 2, 9.

9vftiafta II, 26, 8 — VI, I, 8; 22, 3

— VII, 30, 2; 33, 2 — VIII, 47, 3.
9vfttttT^Qiov II, 26, 8.

9vfio<: II, 16, 4; 22, 18; 46, 6 —

V, 12, 3 - Vm, 10, 16; 12, 46.
»vfJti6^<: II, 6, 1 — Vn, 7, 2 —

VIII, 44, 2.
Ov^a II, 57, 21 — VIII, H, 11;

28, 6.
9vgl; I, 7, 4.
»vaia I, 7, 6 — II, 22, 17; 26, 6.

15. 16; 26, 2; 27, 6 — III, 10, 1

— IV, 6, 3; 10, 2 — V, 14, 9 —

VI, 3, 2; 20, 4; 22, 2. 3. 5. 6. 7. 8;
23, 5 — VII, 5, 6; 30, 2; 87, 2 —
VIII, 10, 12; 12, 21; 46, 4.

&voi'a = ?.fitovQyia tctfy XQiatiavmv

11, 25, 7; 57, 21; 59, 4 — V, 19, 7

— VII, 30, 2 - vm, 5, 7. 9;

12, 39; 46, 11. 14. 15. 16; 47, 2.
3. 46.

»vaiai,<o n, 22, 17.

{fvaiaarrjinov II, 22, 5. 17; 25, 7;

26, 8; 27, 1; 53, 3 — lU, 6, 8;

7, 2; 14, 1 — IV, 3, 3; 7, 5 —

V, 12, 6; 16. 9 — VI, 20, 2. 7;

28, 4 - VIII, 4, 6; 12, 3. 4; 18, 3;

47, 2. 3. 4. 31. 41.
9v<o II, 35, 1 — VI, 12, 6; 20, 5. 6.

7. 11; 22, 6. 6; 24, 3 — VII, 21 -

VIII, 46, 7.

tafia VI, 7, 2 - VIII, 26, 2.
idofiai II, 14, 2; 18, 8; 20, 3. 11;
21, 4; 22. 15 — V, 7, 27 - YI,

28, 7 — VU, 38, 3.
faatg 11, 41, 7.
latixoi vm, 16, 6.

latfhg II, 14, 11; 20, 11. 12; 40, 1;

41, 5. 7.
iyvvt] VII, 1, 1.

tdionoiovftat I, 1, 6 — II, 20, 6.
IdiwTtiQ U, 68, 8.
Ugioq V, 1, 1 — VIII, 12, 20.
ItQaxtia II, 18, 6; 26, 14; 28. 2.
Ugaxivtitt II, 26, 1; 57, 20 — HI,

16, 3 — vm, 12, 44.
XeQUtevw III, 9, 8 — VI, 2, 6; 15,3

- vm, 12, 38.

legaxixbi III, 10, 1; 16, 6 — VIII,
12, 26; 46, 17; 47,8. 17, 18. 51. 63.83.
legelov H, 48, 2 — VlII, 12, 30.
isQevq II, 6, 5; 16, 1. 4; 25, 16;

27. 1. 4; 28, 7; 31, 8; 34, 2; 35, 3;
48, 2; 67, 19 — III, 16, 3 - V, 14,5;
20, 7 - VI, 1, 8; 2, 1; 19, 3 -■

VII, 89, 8; 45, 2 — VIII, 5, 3. 4;
12, 33; 46, 6. 6. 13.

tepevfCzP'^to*"*?) U, 11, 1; 25, 7. 13;
26, 3; 27, 3. 4. 6; 28, 2; 34, 6;
36, 1. 4; 86, 6. 9; 67, 18; 59, 1 -

VI, 2, 1; 16, 1. 8; 18, 11 - VII.

29, 1. 8; 42, 2; 48, 2. 6; 44, 8 -

VIII, 1, 21; 2, 6; 5, 8; 11, 12;
12, 4; 15, 4; 28, 4; 30, 2; 37, 6;
46, 14; 47, 47.

Upbv II, 48, 2 — III, 1, 6; 7, 8 -

V, 14, 9; 16, 9 — VIU, 47, 71.
leQOi I inscr.; 7, 11 — II, 6, 11;

25, 7; 26, 1. 2; 28, 7; 32, 3; 38, 2;

66, 3; 59, 4; 61, 6 - III, 9, 3;

16, 4 - IV, 11, 4 — V, 7, 4; 14, 9

- VI, 9, 1; 14, 2; 18,4; 30,2-

VII, 36, 4 - VIII, 9, 5.
ie(»ovQYia VIII, 16, 6.

ieewavvti II, 3, 1; 27, 6; 34, 4. 5;
86, 5 — III, 9, 1 — VI, 1, 3; 2, 1;

28, 6 — VIII, 46, 9.

Xmaiu VllI, «, 5.

\AfTtl<U VIII, 6, 7.

\»iit,i VU. 33, 1 - VIII, 7. 2; 9. 9.

Uaauo^ VIII, H, ».

ikfoi V, G, 7.

)//ariOv I, 1, 9 — V, U, 16 — VI,

6, 7 — VU. 2, 5.
IftaTia/ifh! Y, 14, 16 — VII, 29, 3.
tnpoirog II, 67, 13.
tovSaixb? V, 12, 6 — VI, 6, 1; 27, 1;

3fi. 1 — VIII, 1, 10; 32, 14.
iovAaioir,^; JI, 21, 2.
)n:io6Qonia VIII, 32, 15,
innoi VI, 20, 6.
larttiigla VUI, 47. 7.
iatjfifpivn^ V, 17, 1.
iaofif(uoi V, 17, 3.
y<ifi,/« II, 67. 8. 10. 12. 21; 68, b;

69. 4; 61, 2 — III, 7, 3 - VII,

46, 1. 2 — VllI, 4. 6. (J; 11, 11;

12, 2. 4. 38; 47. 75.
lOTotfia I, 6, 7.
(oro((ixo<; I, 6, 4.
loxiov VI, 9, 4.
taxvponoitw III, 16, 4.
taivQO<; I, 6, 6 — II, 40, 8; 42, 6 —

VI, 12, 1 — VII, 4, 2; 8. 1;

23, 4.
hxv^ix; = aaravai; VIII, 7, 6.
taxii I, 8, 10 - 11, 30. 1 - VI, 9, 8;

20, 10 — Vll, 33, 3; 36, 1. 9 -

VIII, 1, 7. 16.
/ftyivt IT. 14, 11; 20. 11; 40, 1. 2.
UafiVi 11, 21, 9.
Ixdig V, 7, 28 — VIII, 12, 16.
vta II. 26, 2 VL 19. 3.

_/a;

XaOatcjfCig VIII, 28. 3.

*«0ai(>JT(7v V, 14, 9.

xalkup^w I, 3, 8 — VIII, 23, 4; 27, 3;

28, 2. 3; 47. 2. 6. 6. 7 etc.
xa&aiiicu II, 1. 8; 41, 2. 6 — VI, 6, 6

^— VIII, 1, 3; 9, 3.
ttfiagit,at II. 10, 5 — VI, 12. 6. 9 —
VU, 39. 4 — VIII. <j, 6; 7. 2;
12, 47; 20, 2; 32, 6; 47, 79.

xaSttitiafioi IT, 35, 1; 62, 2 — VI,
20, 9; 30, 1.

xaitaiio^ II, 1. 8; 10. 4; 11, 1; 18,
4. 5; 26, 16; 41, 4; 53, 5 — lU,
7.6; 18, 1 - V, 7, 31; 8, 2; 10,3

- VI, 18, 10; 19, 2; 20, 8; 22, 8;
28, 6; 29, 4 - VU, 22, 5; 30. 2;

45, 3 — VIIT, 6. 7; 8, 5; 9, 4;
13, 10; 16, 4. 5; 46, 10.

xaHaQortii VIU, 11, 12.

xaQaonii; II, ,S5, t — VI, 27, 7; 28. 7

- VU, 22, .^1 VIII, 12, 10; 29,3.
xa9f<fpa II, 61, 1.

xc(9i;:ofiai I, 6, 2 - II, 11,2; 57, 4.
11. 12. 13; 58, 2. 4 - UI. 7, I —

VI, 30,9 - VII, 41,6 - VIII, 12, 34.
xaHfidto IV, 4, 2 - VI, 27, 1.
xaitr)xuiv II, 1, 2; 27, 5.
xaatifxai 1, 4, 2; 8, 9 — II. 63, 4

- UI, 6, 8; 7, 6. 7 — VI, 28. 6:
28, 7, 30, 9 — VII, 47, 3.

xathafitt VI, 6, 5.

xtt'Jiatfiint II, 1, 1. 8; 2, 3; 6, 11;
24. 7 - III, 1, 1. 2; 7. 3; 20, 1 -

V. 6. 7 - VI, 2, 7; 4, 2; 6, 7;

17, 1; 20. 5; 27, 3. 5- VII, 89,2

— VIU, 12. 23; 17. 2; 33, 8; 37, 6;

46, 8. 13. 14.

xtt ftohxoi I tit. inscr. — II, 26, 7;
26, 2; 56, 3 VI, 14, 1; 18, II —

VII, 41, 7 — VIII, 10, 4.
xnHoalotaii V, 14, 11.

\ xaiQO't.vvola I, 9, 4.
xan,6i I. 7, 8 — U. 6, 7 — V. 14, 20

— VI, 29, 3 — VU, 84, 2. 4; 39. 8;
43,4 — VUI, 1, 10; 11, 11; 47, 3.

xalaaf 11, 46, 1 - V, 14, 9. II ; 19, 4

— VI, 24, 2 — VUI, 47. 83.
xalut II. 41. 5 - V, 6. 10 - VU, 33, 6.
xaxia 11, I, B; 17. 3; 21. 4; 22. 13;

49. 8; 53, 8 - V, 14, 18; 16, 4 —

VI. 6, I; 6. 1; 7, 4; 21. 3 —VII,

18. 1 — VIU. 12, 22. 33.
xaxoAnvi.ia IV, 6, 4.

xaxo»,itfti I, 1, a — II, 14, 13 —

VII. o. 1.

670

INDEX YOCABULOBUM.

xaxoXoyiw II, 26, 4; 81, 8; 88, 2 —

VI, 2, 3 — VII, 4, 1.
xaxov (to) 1, 7, 10; 8, 19 — H, 22,

8. 14; 24, 4 — III, 8, 8 — VI, 28, 6

— Vn. 2, 4. 10; 6, 4; 6, 3; 8, 6;
86, 4 — VIII, 46, 12.

xaxovoia V, 16, 2 — VI, 6, 1; 27, 6

— vn, 40, I — Vm, 2, 4; 7, 6.
xaxonoiiw U, 60, 4 — V, 2, 1 —

VI, 6, 8.
xaxonoibg I, 8, 21.
xaxog I, 1, 8; 4, 1; 14, 11; 20, 11;

23, 8; 39, 5; 40. 1 ; 42, 6: 68, 4 —

VI, 20, 7; 26, 3 - VH, 4, 6 —

VIII, 47, 66.
xaxotexvos I, 8, 9.
xaxovpYOS II, 62, 1 — V, 14, 16 —

VI. 7, 4.
xax6(pQtov I, 8, 21.
xaXloq I. 3, 8; 8. 13. 21 — V, 20, 8

— VII, 38, 8.

xaXlomit^m I, 3, 2. 6; 8, 17. 18 —

II, 26, 1.
xaXXamaiibq I, 8, 4.
xaXoyvtofAtov II, 6, 8.
xaXov, TO II, 12, I ; 13, 3; 42, 2 —

IV, 11, 1 — V, 8, 2 — VI, 6, 8;

28, 8 - VIII, 36, 8.
xaX6g I, 2, 8; 8, 6. 24 — II, 2, 2;

6, 4. 14; 8, 8; 18, 11; 19, 8; 20,

6. 8; 25, 2. 7; 86,5; 42. 2; 46. 1;

47, 3; 50. 4 — III, 8, 1; 8» 2;

13, 1 -IV, 1, 1 —V, 6, 4; 14, 4;

15, 4 — VI, 2, 3; 11, 6; 19, 4;

20, 8; 21, 2 - VII, 2, 8; 20, 2 —

VIII, 1,1; 4,4; 15, 2; 81, 3; 41, 8;

47, 51.
xaXvfina VIII, 1, 10.
xaiiUQa VII, 34, 2 — VIII, 12, 9.
xd/iivoe V, 7, 12 — VII, 36, 3; 87, 4

— MU, 1, 16.

xavwv VIII, 28, 1; 32, I; 48, 1.
xanr/Xetov VIII, 47, 64.
xantiXog IV, 6, 2 — VDI, 32, 9.
xa(f6ia I, 1, 4; 3, 6; 7, 5. 10; 8, 8. 20

— U, 1, 8; 12, 3; 16, 1; 18, 6;

22, 14. 16; 23, 2; 24, 1; 38,2;
41, 4; 44, 4; 58, 6. 8; 68, 6 -

III, 7, 1. 4. 6 — V, 14, 18; 15, 1;
16, 4; 20, 8 - VI, 2, 4; 7, 4; 12,9;
14, 5; 18, 7; 20. 10; 22, 8; 23,7;
80, 8 — vn, 6, 6; 32, 5; 33, 2;
86, 4. 8; 39, 4; 40. 1 ; 46, 3; 49 -
VIII, 6, 7; 6, 6. 12; 9, 4; 15, 8;
16, 4; 37, 6.

xapdioyvwartis U, 24, 6 — III, 7, 8

— IV, 6, 8 — VI, 12, 4 — Vin, 5,6.
xapnog I, 8, 6. 7. 14 — II, 17, 6;

26, 12; 34, 6; 89, 6; 41, 1 - IV,
9, 1 — V, 16, 8 — VI, 13, 3; 84,2

— Vm, 12, 16. 20. 48; 18, 7;
16, 4; 40, 3.

xapnovftat I inscr. — II, 26, 8 -

IV, 4. 4.
xagnotpoQia IV, 6, 1; 8, 1.
xagno^ogovvtes VUI, 10, 12.
xaf/nwfza U, 26, 16.
xaQfpoi II, 17, 2.

xttoaia V, 7, 16.

xtttapoXii V, 1, 6.

xttTafipwfitt n, 18, 8. 10; 21, 2.

xatayivwaxoi II, 46, 4.

xataywyiov IV, 14, 2.

xaxadtofioi II, 41, 7.

xataiixttti,to II, 1, 1; 18, 6; 22, U;

88, 8; 42, 4; 61, 2 — V, 1, 2 -

VI, 26, 8.
xatadlxij I, 1, 6 — II, 61, 2 — H,

9, 2 — V, 7, 7.
xatadixog U, 47, 3.
xaradvvaoTfla VHf, 7, 2.
xaradwaavevio II, 6, 1 — IV, 6, 4.
xatadvatq UI, 17, 8.
xaxat.wyifaipiw I, 8, 24.
xara&v/itog I, 8, 2.
xaraxeptofifa U, 48, 2.
xataxXv^w II, 14, 7.
xaraxXvoftdt II, 66, 1 — VIH, 12, 22. 30.
xataxvll^m 1, 3, 8.
xaraxplvw II, 7, 2. 9; 24, 6; 42, 3. 4;

61, 2; 62, 1 — V, 1, l; 2, 1 -

VI, 16, 6 — VII, 82, 4 — vm, 12, 33.

INDBX VOCABULORUH.

671

xttxaxpiati II, 61, 1.
xtcfttXakita U, 32, 2.
maXeiija II, 6, 1; 48, 8 - III, 12, 1

- Vn, 20, 1.

xndXakoi II, 6, 1 — III, 6, 1; 6, 4.

MmrdX^it YIII, 11, 2.

xaxiXoyoi III, 16, 6 — VHI, 47, 8.

16. 17. 1& 61. 68.
imakim YI, 19, 8 — VIU, 47, 64.
xtttUftafTvpim II, 51, 2.
xmafiaprvQla U, 49, 6.
xttta/ivpi^w I, S, 8.
MCTOMUcv/ta rV, 10, 1.
tnavoiiaii Til, 39, 4.
xttxaviaaa U, 89, 6.
xtctanuvaii V, 14, 20 — VII, 36, 5.
xaxanitaafta YI, 6, 4.
xnanovi<0 YII, 18, 2 — VIII, 10, 16;

12. 24.
mtrapa III, 16, 1. 8. 6 — VI, 22, 1

- Vm, 46, 7.

xarafdofiat I, 2, 1 — III, 14, 4;
16, 8 — V, 4, 1 - VII, 2, 2.

Ktcrugxh V't 7. !•

xaxaaxevii YIII, 41, 4.

xtnttaxijvmois VII, 86, 9.

Mcraoraai^ YI, 22, 1.

xttxuaxQTjviaio III, 1, 2.

xazaorpo^^ Y, 6, 7.

xaraavpco U, 6, 17.

xataqMySi U, 4, 8.

xorafpA^ya* II, 14, 7.

xaxa^Qoviw II, 10, 4; 17, 6; 18, 1;

27, 4 — YI, 16, 6 — vn, 1, 1 —

YIII, 1, 10; 47, 81. 74.
xtnaipgovijtriq VII, 26, 7.
xaxtiovaialw II, 20, 12 — III, 8, 1

- IV. 11, 4.

xentiYogiw II, 88, 1; 42, 1. 5;

47, 8; 49, 1 — V, 14, 10 — YUI,

47, 74.
xatTiyoQltt II, 37, 8; 42, 1; 60, 2 —

vm, 47, 61.
xax^yoQOi V, 14, 12.
xatrixim IH, 6, 8; 6, 2 - VII, 89, 2;

40, 1 — vm, 82, 16.

xaxrfxoiijievoq II, 10, 2; 67, 14 —
V, 6, 4. 8; 19, 8 — VI, 18, 1 —
vn, 46, 4 — YIII, 6, 3. 6. 12. 14;
12, 2. 47; 34, 11; 35, 2; 38, 1.

xaxnxriaiq VII, 39, 4 — YIII, 16, 5;
32, 18.

xaxotxitt YII, 86, 9.

xaxoQ^wna V, 7, 23 — VII, 81, 6.

xamtiQ YI, 21, 2.

xttvxriQialw II, 41, 6 — YIII, 47, 63.

xavz*loig ni, 13, 1.

xidpoi Y, 14, 7.

xevoioSoe II, 48, 4 — VII, 6, 6.

xfvxpov m, 16, 8 — VIU, 46, 12.

xtntpou) I, 7, 7.

xepaltt U, 16, 8 — YI, 19. 3.

xfpdfjuov VIT, 29, 3.

xepaxtvtj U, 6, 10.

xegaxiov II, 41, 1.

xigdoi II, 21, 3 — III, 7, 4 - VIII,

1, 8; 47, 14.
xiffxoq II, 51, 1.
xfgxofieat V, 14, 9.

xe9>al^ I, 3, 8. 10; 8, 1. 23 - II,
14, 12; 34, 7; 41. 7; 67, 21; 69, 2 —
m, 6, 2; 9, 1; 16, 3. 4 — IV, 8, 2 —
V, 6, 7; 7, 2; 12, 6 - VIII, 4, 6;

6, 10; 12, 27; 16, 2; 39, 4; 47, 84.
xijdefiwv VIII, 5, 2; 37, 2.

x^rfos Vf, 27, 8.

x^vaoi II, 46, 1 — IV, 13, 1 — Y,

7, 28.
xtjuog V, 14, 7.
xtjpov VIII, 47, 72.

x^Qvyfia III, 6, 2 — V, 16, 6 —

vm, 11, 2
xfjpvxia II, 59, 4.
xi^pvS II, 17, 6; 39, I - V, 7, 17 —

VIII, 47, 33.
xijxos II, 22, 2 — V, 7, 12 - VII,

86, 7; 87, 4.
xifianos II, 10, 4; 14, 8 - Vn, 87,

2. 4.

xi»apiax^g YIII, 32, 9.
xlvatiog lY, 6. 5 - Vm. 32, 11.
' xivaweiw II, 14, 11 - VI, 12, 1.

a72

INDEX VOCABULOBUM.

xMvvoi II, 84, 4; 50. 3 — III. 9, 1

— VIII, 4fi, 4.
xivt/oii VIII, 12, 17.
xtvvafAtofiov I, 7, 6 — V, 7, 15 —

VI, 22, 2.
xldyyti VIII, 12, 15.
xkav»nog II, IS, 1 — V, 0, 7.
xkti9pov VIII, 46, 2.
x?.fli II, 26, 7.

;fAfro? II, 26, 7 — III, 1, 6 - VI, 2, 1.
x?JnTt]i I, 1, 3 — II, 17, 2. 4 ; 86, 8 —

IV, G, 5 — VI, 18, 6.
xkinrw I, 1, 6 — V, 14, 2 - VII,

2, 12.
xhi6ori(;tu II, 22, 6 - VII, 6, 2.
xktidtov II, 62, 2.
xk^pixog II, 34. 8 — III, 11, 1; 16, 5;

20, 2 — VIII, 28, 2. i. 8; 30, 2;

47, 1. 4. 11. 12. 16. 19. 20 etc
xXijQo6oaia II, 26, 6.
xkfjQovofiiw II, 1, 6; 62, 1 — III,

5, 6; 16, 6 - V, 1, 6 — VI, 26, 1

— VII, 2. 12; 7, 3; 82, 6.
xlijgovonia II, 16, 4; 22, 8; 26, 6;

57, 20 — V, 14, 12 — VI, 2, 4;

6, 2; 18, 2 — Vni, 41, 8; 47, 76.
x).tjQor6/ioi I, 3, 6; 10, 1 — III, 18, 1

— V, 16, 6. 9 ~ VIII, 12, 23;
47, 76.

x/.ijgoi II, 14, 8; 26, 4; 44, 1 - III,

20, 1 — V, 14, 16 — VI, 7, 4;

12, 1; 17, 2.3 —VIII, 6, 7; 11, 9;

12, 41; 16, 4; 31, 2; 44, 4.
x/.tjQoo) 1, 6, 11 — II, 18, 3 — IV,

4, 2.
x).f)ai^ V, 15, 3 — VI, 12, 9.
x).riTOi II, 56, 3.
xi.ina VII, 33, 2.
xXlvt) I, 7, 6 - V, 6, 7 — VI, 6, 5;

30, 6.
xXivot II, 22, 14 — VIII, 6, 10; 8, 4;

9, 8; 10, 2; 15, 8; 39, 4.
x/.tvatf xal fv).oysTa&e VIII, 6, 8;

7, 3 (8, 4); 9, 6; 16, 6; 41, 6.
x/.ivats id yjiQO^taia VIII, 87, 4;

89, 1.

1 xkAioi VI, 28, 5.
\ xloibi VI, 20, 6. 10.
i xXonn II, 10, 4 - VII, 18, 1 - VIII,
47, 25.
xo6gavttii lU, 7, 8.
xoiUa V, 6, 7; 7, 12. 20 — VII.

37, 4.
xoV.OQ U, 41, 6.
xot/iao/iai II, 22, 18 — V, 7, 1. 3 —

VI, 28, 4; 30, 2. 4. 5. 7. 8 -

VII, 32, 8; 42. 1. 2.
xolfAtiaiq VIII, 41, 2.
xoititiTtiQiov VI, 80, 2.
xoivov, TO III, 6, 5.
xoivonoitm II, 61, 2.

xoivbi II, 40, 1 — ni, 18, 1 — VJ ,
12, 6; 16, 4 — VII, 12, 4

xoiviovia II, 14, 8. 13; 16. I; 25,3;
86, 4. 8; 39, 6; 69, 2; 62, 3 -
III, 8,8 - VI, 18, 1 - VII, 12, 4-

VIII, 47, 15. 80.

xoirwvia II. 14, 8. 6; 62, 1 - IV,
10, 4; 12, 4 - V, 1, 2; 17, 2 -
VI, 18. 8 - VII, 39, 4 - VIII, 5, 11;
12, 4; 16, 3; 82, 6; 34, 12; 47, 29.33.

xotvwvtxbe II, 15, 2; 68, 2.

xoivcovoi II, 17, 2; 88, 2 - V, 1, 5;
2, 1. 3; 8, 1 — VI, 4, 8; 14, 4;
16, 2; 29, 2. 3; 80, 7 — VII, 21 -
VUI, 8, 2; 9, 6; 18, 6.

xoiTtt^w I, 4, 2.

xoitfi I, 7, 6 — VI, 28, 4.

xoxxos III, 6, 5 — V, 7, 26.

xola^w I, 8, 8 — IV, 11, 6 — V, 6, 2;
7, 28; 20, 18 — VI, 24, 1 - VII,
89, 8 - VUI, 12, 21. 24. 26; 48, 2.

xolaxevw I, 8, 2 -- II, 6, 1.

xolaois II, 26, 9; 52, 1; 61, 1 -
III, 2, 3; 12, 2 - V, 6, 7; 14, 13
— VI, 2, 1; 17, 2; 20, 1 — VII,
82, 6.

xo)Ltt9)l^<o V, 6, 9.

xoXXvpiov II, 41, 6.

xoXoy V, 6, 7.

iipknog II, 4, 4; 20, 12 — VUI, 41, 2. 5.

xo/itj I, 8, 8.

inpiOfthf VIIT, 7, 7.

xm'ic V, 7. 16.

xontaot I, 6, 10 IT, 36, 7 — VIII,

16, 3.
x6:io<; II, 5«, 3 - IV. 6, 7; 9, 2 ~

V, 1, 1. 3 — Vm, 34, 6.
xopfiavSq 11, 86, 8.
x6^ oip^alfiov Vlir, 39, 4.
xoa^dtu II, 43, 4 - VI, 30, 7 —

VII. 34, 1.
xoofiTjOii I, 8, 24.
xoa/Aixoc II, 46, 2; 62, 1 - \ I, 10, 8

— Vn, 2, 4 - Vni, 47, 6. 30.
x6afiio<t II, 2, 1. 3.
xoofioni.avoi VII, 32, 2. 4.

ixoaftonnXirtj^ VU, 84, 6; 39, 2 —
VIII, 12, 16; 41, 4.
xoofiOi II, 14, 6. 9; 22, 12; 67, 18 —
V, 1,6; 3,3; 4,3; 7, 2. 18. 19. 3n
— VI, 10. 1; 18, II; 28, 8; 30, 8
— VII, 26, 3; 34, 2; 3<), 1. 6; 89 2;
47, 3; 48, 2 - VIII, 1, 1; 12, 8.
9. 14. 16. 16. 18. 22. 28.81; 16.4;
22, 3; S3, 6; 43, 1.
xooftoi xoafiov VII, 34, C - VIII,

9, 8; 12, 16.
xov^o^ rV, 4, 8.
xi^ivo^ V, 7, 28.
xoaaig VII, 34, 7.
xpaanfitoy VI, 28. 7.
xpttxfjp VI, 6, 5.
XQixT^aig VI, 9, 4.
xgaroi II, 18. 8; 20. !J — VII, 35, 2.

6. 7. 9; 36. 2; 49.
xpavyaon^ III, a, 1.
xfttvyt) V, 19, 3 - VHI, 34, 7.
xpifoi- IV, 6, 2 — V, 7, 21; 18, 1;
20. 15 - VI, 10, 2; 22, 6 —
VII. 20, 1 — vm, 40, 3; 47, 61.
63. 68.
xpiodoriw VI, 3. 1 ; 20. 6.
X(}j]7ilg I. 8, 9.
,«(>/ua II, 1. 2; 14, 16. 20; 36, 9;
42, 4; 48, 3; 62, 2 - lU, 2, 3 —
VII, 26. 6; 86, 9; 39, 4 — VUI,
14,2.
Fw»», DioABa ST Comnr. ap. 1.

xpivQ) I, 1, 8. 4 - IT, 11, 2; 12, 1

13, 5; 14, 21; 16, 1. 3; 18, 11

19, 1; 21, 9; 22, I; 36, 9; 87, 1
42, 4. 6; 44, 3; 46, 1. 5; 47, 1

48, 1. 8; 60, 1; 62, 2 - IV, 11,6
12, 2 — V, 7, 13.23; 14, 21; 19,6

20, 2 - VI, 12, 13; 20, 1 — VII
2, 6; 10. 3; 41, 6 — VIII, 1, 12
12, 83. 38; 13, 10; 25. 3; 32, 16
44, 2.

xpioi II. 18. 1 1 ; 19, 1 . 2 — VI. 22, 3. 6

xpiai; II, 1, 1; 6. 2; 6, 11; 9, 2

13,6; 17,2.6; 2J. 9; 24, 6; 37, 1

41, 6. 9; 47, 2; 48, 3; 61, 1. 2

62, 2; 63, 1. 8; 64, 6; 61. 1 -

IV, 3, 2; 6, 8; 11, 6 — V, 7, 4
7, 13; 20, 11 — VI. 10, 1; 11, 3

14, 2; 30, 1 - VII, 6. 2; 10, 3
18, 2; 23, 2; 3.8, 3; 3i>. 1. 10 —
VIII, 1, II: 16, 4; 47, 14.

x()iT^pwv IT, 46, 1; 46, 4; 47, 2;

49, 1; 61. 2 — IV, 6. 6.

*(<«ri7c IT, 17,2; 31, 3; 36.9; 42,6;
61, 1; 63, 1; 67, 6 — IV. 1, 2 —

V, 14, 12; 19, 4; 20, 4. 6. 12 —

VI, 2, 3 - VII, 38, 2 - VIII, 12, 33.
heiTai (^ifi).ai) VIII, 47. 86.
XQoxoi I, 7, 6.

xpoiofia VIII, 47, 66.

xxfjfia I, 8, 6 — II, 48, 2 - V, 6, 1

— vn, 29. 3; 33, 3.

xx^vo; II, 14. 4; 26, 16 - IV, 5, 2

- VI, 28. 4.
inf,ciii VII, 46, 2.

xxiCot 1, 3. 11 — II, 61, 6 — V, 20, 9

— VU, 26, 8; 36, 1.

xxIok; W, 61, 4 - V, 12. 2 — VI.
11, 8 VII, 3f., 2; 36, 6; 41, 5

- VIII, I, 3; 13, 7. 20. 26. 31.
xxlaiiu VI, 11, B; 14, 8 — VH, 34, 1:

86, 1.
xtlottji V, 12, 2 - VII, 86, 1. 10}

41, 4 — VIII, 9, 8; 29, 8.
xvfif(ivrixij<; II, 67. 2. 9.
xv^oi VIII, 47. 42.
xvx)oi VIII, 12, If).

4J

■

^^M fi74 INDEX VOCABULORm. H

^H xifia VII, 84, 3.

Xao<; » At lotfSaTot I, 6, 9 — D, 1,4; H

^H xtfifiakov VII, 46, 2.

6. 15; 10. S; 16. 1: 18. II: 86.(: ■

^H xvvriyia YIII, S3, 15.

36, 1 ; 34. 2 ; 60. 5 — lU. C. S: ■

^^H ;n;nfAAo> VIU, I'J, 3.

16. S — I\\ 6, 8 V, 16. 1. 1; ■

^H Yvpi'a IV, 12, 3.

16, 1. 4 — VI, 3. 1: 0. S. 4.i:S

^H jrv(>iaxi^ II, 47, 1; 59, S - III. 6, 6

6, 8; 90, 1. 6; 22, 2 - Vn, 1, 1 - ■

^H - V, 19, 8. 6: 20. 2. 4. 19 - VII,

vm, 1, 6. 14; 12, 82. S3; 42. 8. ■

^H 2S, 3; 80, 1; 36, 2. 6 - VIII.

kaoi ^ TfXijBo^ Twr Xpuntofir ■

^^B

n, 6, 7: 6, 7. 12; lU. 6; la, ». 4;

^^H ;rv(i<ox6v II, 39, 3; 40, 1 ; 58, 1 : 69, 2.

20, 3. 4; 21, 1; 26, 7. 9; 2t>. 4;

^^B yr(«iaxo<; II. 5, 4; 6, 8; 9, 2; 25. 1. 3;

44. 2; 67. 6. a 9. 13. 16. 19. ^K-2\.

^^m 44, 2; 57. 21 - V, 10. 1; 17.2 —

68, 3; 69. 1 — 111,16. 1; 20. 2-

^H Vm, 4, 8; 32. 2; 45, 2; 47, 40.

IV. 8, 1; 9, 1 - V, 16.2; 19. 3-

^^m

VI, 12, 12 - VII, 36. 2; 37. l-

^^M xvpioxTovoi vm, 46, 16.

Vm, 1, 20; 4. 2. 8; 6. 3. 8. 12;

^^H xvtfiog I inscr.; 1, 1. 3. 5; 2, 2;

11. 6. 8; 12, 44. 51; 13. 1. 4. 12.

^^K 3, 5. 7: 6. 5. 9; 8, 2. 13. 16; 10, 4

13. 14; 15. 5. 7; 16, 3. 4. 6: 23.

^^1

8. 4: 28, 4: 37. 6; 39. 4; 41,8;

^H xvf^E A^i^oov VIU, 6, 4. 9; 9, 6.

47, 8. 36. 39. 68. 6<l.

^^H xvfitog (adiect.) II, 44, 4.

Xapva^ VIII. 12, 22.

^^M xvpioTtjZK; VII, Ho. 3 — vm, 12, 27.

Xatpf(a n, 26. 4; 28. 8 — ni. 7 i

^H xvTOf VIII, 12, 13.

— VI, 23, 6; 24, 3 - VU. 41, J

^H xvmr U, 61, 1 - IV, 7, 3 — V, 14,

vm, 12, 23; 15. 4. 11; 87, 5.

^^1 10. 12 — VI, 28, 4.

Itnpfvw 11. 22. 16; 60. 2 - m,7.<

^H xaiXvan VU, 36, 4.

- V. 12. 1.

^^^1 xtokin^i II, 17, 6.

Xayavov V, 18, 1 — Vn. 20, 1.

^H XWfXq VI, 7,

Ifyswv VIII, 7, 2.

^H »a*9)0? vm, 47, 57. 78.

XenoveY^tu U, 26, 6. 7; 26, 1. &i

68, 2 m, 18. 1 - vm. 6, «.

^^M kttyvela V. 10, 1.

18. 8; 47. 16.

^^1 Xaixo? I tit. — II, 6, 2; 14, 12; 18.

XfiTovpY'i* 11, 25. 6 VUI. 4. i:

^^H 6. 8; 19, 1. 2; 20. 1. 2; 24. 1;

46, 5; 47. 28. 86.

^^1 25, 7. 11; 26, 1; 27, 3. 4; 28. 6;

XBitovpyixoi Vm, 4, 6: 21, 4.

^^1 32, 8; 66, 4; 57, 4; 69, 1 — m,

Xfizovpyoi II. 26. 3 - VII, 16-

^^1 10, 1; 15, 5 — VI, 4. 2; 26. 1 —

Xfltpavov VI, 30, 6. 6. 7.

^^1 VIII, 1, 21; 11, 9; 12, 43; 28, 8;

kinwy III, 19. 5.

^^1 32, 16; 44. 4; 47. 12. 16. '43. 48.

xt^i»t3foi in. 6, 1.

^^1 57. 62. 63

Affi? II, 6, 7 - V, 7. 15.

^^^B Xatfia^yiu III, 7, 6.

Xenfta VI, 1, 8 - VU, a, 12.

^H }.ax^oq III, 15, 3 — ^11, »?, 4.

Xtnpoi VI, 19. 8 - vm, 4«, 1

^H }.ukia Vin. 12, 10.

P.f;i(M)u; U, 27, 4.

^H Aao^^ I, 1, 6 — II, 6. 5. 10; 14, 2;

XfTixov 111, 7. 8.

^^B 22, 8 — V, 14, \>; 16, 10; 19. 5;

Xfaxfj vm, 44, 4.

^H 20, 6 - VI, 4, 2; 8, 1; 12, 1; 28, 4

Xfvitrjs II, 25, 6. «. 7. 18. Ifi; 26.8;

^H - VII, a. 10; 36, 7; 48. 4 — VIU.

27. I — IV, 8. 1 — VU. 45. « -

VIII. 46, 6. 6. 13.

INDKX VOCABULORUM.

675

Jtvhuebv Vm, 47, 86.

kizos VI, 27, 8.

iimv IV, 6, 6 — V, 7, 12; 14, 12 —

Vn, 86, 7; 87, 4 — VIII, 1, 16.
iijUfta m, 7, 6.

AfWff II, 36, 4 - IV, 9, 1 - Vn,29,l.
if^ff VIII, 41, 6.
if<n^ II, 17, 4; 62, 1; 61, 2.
luntia VT, 28, 2.
ifV« VI, 7, 8.
Ufiavov VI, 22, 2.
Itioxvfios Vn, 36, 6.
i/»off I, 8, 3 — n. 28, 8; 31, 3; 48. 2

- V, 16, 9. 10; 20, 11 — VI, 3, 2;

28, 4 — vn, 2, 12.
ii^iff n, 4, 7; 14, 4 - IV, 6. 4 -

VII, 88, 8.
Uwov I, 8, 4.
iirq VUI, 6, 9.
Uim m. 7, 7.
io/ixo; n, 19, 1; 26, 7 — VI, 10. 2;

11, 7; 28, 6; 80, 10 — VU, 34, 6;
86, 10; 38, 5 — VIII, 9, 8; 12, 17;
16, 7; 37, 6. 6; 41, 4.

ioyiov I, 4, 1 — II, 16, 8; 83, 2;

36, 1; 61, 1. 3 — V, 9, 1; 14, 21;

19, 6 — VI, 19, 2; 28, 4; 30, 8 —

VII, 36, 8; 36, 4.
loyiaiibq U, 23, 3; 24, 1.
koyiotsvT^q II, 25, 2.
Xoytarevio II, 26, 12; 36, 6.
loyiaxiii II, 86, 6.
Aoyo? I, 6, 2; 7, 1. 2. 8; 8, 19. 20 —

U, 1, 1. 2. 6; 5, 7; 6, 8; 11, 2

12, 3; IS, 8; 14, 8. 11. 12. 13
16, 1; 17, 4; 18,8; 19,2; 21, 1. 2
22, 1. 12; 24, 7; 26, 7. 12; 26, 4
28. 4; 29; 31, 8; 88, 2; 34, 4; 39
1 3. 6; 40, 1; 41, 6. 6; 42, 1. 6
44, 1; 48, 1; 57, 13; 68, 2. 4. 5
59, 2. 4; 60, 8; 61, 6; 68, 1 —
m, 1, 2; 6, 4. 6. 6; 7, 6; 19, 6 —
IV, 8, 2; 11, 1. 4. 6 - V, 7, 24. 30
9, 2; 12, 6 — VI, 2, 8; 6,4; 7.2.4
8.1; 9,1; 11, 1; 12, 1. 4. 9. 12. 16

13, 2; 18, 1. 4. 10; 27, 7 - VII,

4. 3; 8, 3; 9, 1. 2; 14, 2; 28, 6;

81, 1; 32, 1; 33, 2; 86, 6; 36, 5;

89, 2. 4; 48, 4; 46, 16 - VIII, 1,

2. 4. 12; 2, 1. 10; 3. 1. 2; 5, 12;

6, 1; 9, 2; 10, 6 etc.
Xoyoq &tbi cf. #fO( koyoq.
Xhyxn V, 20. 1.
koidopim I, 1, 10 — m, 16, 2. 4 —

V, 14, 9 — Vni, 47, 27.
XoiJopltt II, 81, 2; 32, 1; 48, 1 —

m, 16, 2. 6.
XoUopoi II, 48, 4.
Xoiiibq II, 9, 3; 14, 16; 21, 8; 48, 2;

61, 1.
koifuoaam II, 17, 4.
lovSefjmiavriq VUI, 32, 9.
Xovdoq V, 1, 1.
Xovafia II. 41. 2.
Xovaii I, 9, 1. 3.
kompov I, 9, 1 — II,- 7, 2; 86, 1;

60, 1 — vn, 39, 4 - VUI, 6, 6.
kova I, 6, 13; 9, 1. 2 — II, 7, 2;

41, 2 — VI, 29, 4 - vm, 8, 6.
kvxoi II, 19, 3; 20, 6. 6; 21, 2. 3 —

VI, 13, 2; 18, 9 — VH, 82, 1.
kv/ittivm II, 42, 1; 43, 2.
kv/isaiv VI, 9, 3.

kvfi^ II, 36, 3 — VIII, 47, 60.

kvnim III, 8, 3 — VUI, 46, 3; 47, 62.

kvnt] U, 13, 1. 3; 40, 8; 41, 9 —
VUI, 41, 2. 5; 47, 82.

kvattek^e II, 6, 3.
i kvtfov Ul, 19. 3.
I kvtpow U, 22. 2 — HI, 4, 6 — VII,
I 36, 3 - VUI, 9, 2; 11, 3.
i kvTQOtaig in, 1, 6 — VU, 12, 1.

).VTpwt^g V, 6, 10; 16, 6.
I kvxvia vm, 47, 3.
I kvxvos I, 8. 6 — vn, 31. 5 — VIII,
j 47, 71.

i kv<o U, 11. 2; 18, 3; 20, 10; 33, 2. 3;
! 34, 6 - VI, 12, 11; 22, 1 — VII,
j 17, 1; 34, 8 — VUI, 5, 7; 12,

20. 83.
i k<6fiij VUI, 32, 11; 47, 77.

kwra^ VIII, 32, 11.

44*

^^^^^CT^^^^^^^^^^wdeI^ocabulorttm. ^

^^H Hayyttvtin VI, 7, 2.

ftafyaiiirrj ITi, 6, 6.

^^^B piayfvai VII, 3, 1.

fta^Tv^iw U, I, 3: 6. 6; 21, 1: S2,S:

^^H //ay /a VII. 18, 1.

49, 8; 50. 1 - m, 8, 1; 7. 6. &:

^^H (layixii VI, 9, 2.

14, 3; 16. 3 — V. 1, 5; 8, 4:7,4.

^H //ayo.II, 14.8 IV, 7.4-VI, 7, 1;

20. 29; 9, 1; 14. 18; 3(1, 5 - n

^H 9» 4 - Vlll. 32, 11; 47, 29.

12. 4; 16. 4 - VII, 22. » - VUl,

^^H fidBfifia I, 10, 4 — VII, 6, 2.

4. 4. 5; 32, 2. S; S3, 7.

^^M fiaatjcg VIII, 6, 11.

/AttpTvyia I. 7. 11 — 11, 21. 1; 42. S;

^^1 naQrittiw U, 36, 7 - UI, 6, 2 —

46. 1; 49, 4. 0 - III, 20. 1 -V,

^^^ V, 7, 80 - VI, 8, 1; 9. I - VU,

1. 2; 7. 30 — Vni, 46. 5; 47, T5.

^^H

fiaptvpiov U, 26, 5; 57. 10 - IB,

^^H lia»i}tti^ U, 3, 3; ti, 5; U, 12; 46, 6;

1, 5 — V, 1, 6: 3. 3: 8,8.8;9.S

^^H 66, 2 - V, 4, S: 6, 10; 7, 24;

— VI, 19, 3; 23, 7 - VIII. 6,4;

^^1 14, 19 — VI, 12, 11: 16, 2. 4 —

20, 1; 21, 3.

^^M VII, 28, 1 - VIU, I. 15; 6. 11;

ftdpivi U, 21. 1; 25, 7; 41, 4; tt.

^^B 8. 34. 36.

2, 4; 50, 4; 65, 2 - IH, 17.2-

^^1 Hai>^xifitt UI, 12, 3.

V, 1,2.4; 2,3; 8,1; 7, 8. 4; 8.1;

^^1 ftaxa^il^w I, 8, 2 - IV, 3, 3 — V,

9. 1. 2; 14, 11. 12 - VI, 19. 4

^H 3, 1 : 8. 2 ~ VI, 23, 2.

30, 2 - VUI, 1, 6; 4, 6; 5,1;

^^H ftaxd(ttoi U, 1, 5. 6. 7. 8; 8, 1. 2;

12, 39. 48; IS, 6; 18, 2; 88,9;

^H 46, 7; 61, 1 — ni, 1, 4; 4, 8 -

46, 16: 47. 75.

^^B IV, 3, 1 — V, 1, 1. 3: 2, 3. 4;

fiaaxi^w V. 6, 9.

^^1 3. 2; 7, 24. 31; 8, 1; 15, 1; 20. 16

(tdaxt^ U, 48. 2 - V, 6, 8; 7. II

^H -VI. 5, 5; 21, 1; 22, 1; 28. 7;

fiaaxpontvut UI, 6, 5 VUL SS, I.

^H 30, 10 — VII. 8, 2; 31. 5 — VIII,

ftaxaiokoyla V, 10, 1.

^^M

fiuxatoi U, 27, 3; 28. 9: 36. 5: 43,3;

^^^m ftaxagiatiog III, 4, 2.

49. 6 UI, 15. 2 - VI. 19, 1;

^^H fiax{topfii{i({tuv Vin, 10, 7.

22. 3; 27, 7 - VII, 18. X

^^1 (xaxQo^vula V, 14, 2 — VU, 31, 3.

/laxttioxrji II, 61. I — VI, 5, J -

^^H /taxpC9vtws 11, 5, 4; 20, 7; 22, 12;

VII. 33, 3: 39, 3 VIU, 4fi, i

^H 67. 1 — V, 6, 9 - VU, 8, 1 ; 93, 2;

naxaiow II, 27. 3.

^B

ixdxatptt I, 7. 8 - 11, 6, la 11; 4Jl»

^f fiaxpo)[o6vio^ VII, lij, 1.

- VII, 38, 3.

^^^ ndkayfta II, 41, 7.

(tixil II, 43, 3; 64, 6 — VID, 41, «6.

^^B fiaXaxia VIII, 1, 6; 10, 14: 11, 6;

ftdxifiot 1. 8, 22; 10, I. 2.

^H

(laxoavfi^ovXoc UI, R, 4.

^^1 naftQjvai.- Ill, 7, 3. 4 — VU, 6. 6.

tifya).n6xr/{ VII, 35, 9.

^^H ftdySua l\ 57, 12.

fteya>.6nokt(; V, 7, 10.

^^V ftaria V, 15, 3.

(ityai.on(>infta II. ?2. 12 - VIH.

V fiavixbq VII. 6, 5.

12. 9; 16. 9.

^^^ /(drva VIII, 12, 26.

ftfyalwavvri \l,3o. .' l'< Vn,36,8.

^^B ftavva6oxiat VI. 3, 1; 20, 6.

fiiyt»oi VII, 36, 7 - VIU. 12. 13L

^^H navxftn II, 62, 2 — V, 14. 9 —

/if»i? V. 10, 1 - Vni. a, S; 47.41,

^H

fti9vofta V. 20, 16.

^^B /^aiT/v^ VIII, 2, 2. 5; 32, 11.

fti&voos II, 4, 3. 6; 24. 7; 60. 1 -

^^H ftUQavaQu VII, 26, 5.

IV, 6. 5 - Vn, 6. 4 - Vm, 44» Su<

INDEX VOCABUr-OBUH.

677

fitkixaw I. 4, 1. 3 — U, 6, 4; 61, 1

- VI. 23, 6: 27. 7 - VII. 38, 9.

^tUxri II, 36, 2 — M, 23. 3 -

VII, 36, 1.

pill VI, 2, 5 - VII, 29. 8 - VIII,

47, 2.

fiikiaaa II, (>8. 3 III, 15, 3.

tiflATja^toc Vm, 46, 8.

M^koi I, 6, 12: 10, 4 - II, 41, 7;

43. 3.4: 69, 1.2;61, & - IV, 1,2:

8. 3 - V, 2. 2 — Vf, 29, 2. 8.
ftifi^otiai IV, 3, 8.
fiffupifioipoi; IV, 4, 8.
fiifiyui n, 44, 1; 49. 1.
ftfvdt'iatoi; V, 12, 2.
HtQtlut I, 3, 10 — III, 4, 2; 7, 6,
.tt*<ik V, 4. 1 — VI, 2. 4; 7, 4: 13, 3;

18, 4. 6 VllI, 47, 46.
fti^Oi II, 50, 1. 2; 67. 3. 4- 18 —

V, 7, 27: 14, 16 - VII, 4. 6 -

VIII, 12. 3; 31, 2.

fifOiTiia VIII, 5, 6; 13, 3; 48, 3.
Aifo/rijf II, 25, 7; 26, 4; 29; 86, 4;

48, 3 — VI, 11, 3 VII. 35, 10;
36, 6.

fieaovvxtioi VII, 31, 6.
lUtraYivwaxw I, 1, 3 II, 7, 2;

23, 1. 3; 24, 3; 38, 1; 39, 1. 6. 6;

41, 1; 60, 3 — IV, 7, 1.
ftfTttyvtuaig VIII, 9, 9.
Htja6tia>nt IV, 4, 2 — VI, 18, 10.
fifra^twfra/ I, I, 1.
fifta6oai<; HI, 16. 4.
fifraf.afi^dia U, 25, 12; 67, 21 —

IV. 6. 1. 4 - VI, 11, 5; 12, 6;
27, 1 — Vr, 25, 6. 7 — VIII, 12,
32. 39. 48; l;«, 14. 16. 17; 14, 2;
15, 2; 47. 8. 41. 53.

filial f/tpig VI, 10, 2 - VII, 12, 4;

26, 1. .H - VIII, 12, 19; 40, 3;
47. 9.

fihallov V, 1, 1 — VHl, UK 16.
ftttaftilofiai I, 7, in — II, 13. 6;

27. 4; 88, 4; 46. 4 HI, 8, 3 —

V, 16, 9 - VII, 2, 12.

ft^of^ctfoic VI, 19, 4.

finavofu} II, 10, 5; 12. 1. 3; 13, 2. 6;

14, 1. 3; 15, 2. 4; 16, 2. 4; 18, 1.
2.5; 21, 6. 9; 22,2. 12. 14; 23, 1;
24, 4: 38, 4; 39, 4; 41. 4; 43, 1;

56, 1 - V. 5, 3 - VI, 7. 4 —
Vni. 9, 5 ; 47, 62. 62.

fiezttvota II, 10, 4; 13, 2. 6; 14. 2

15, 1.2; 20, 7; 21, 1.8: 23, 12. 18
23, 1; 24, 4; 38, 4; 39, 2. 3. 6
41, 1. 2; 66, 1; 56, 2 - III, 8> 3
— V, 19, 8 - VI, 22, 2 Vll,
14, 3; 26, 6; 86, 1; 88, 7 - VIII,

9, 2. 8. 9; 12, 47.

ol iv fiftaroin VIII, 9. 2. 11; 12, 47;

85, 2; 38, 1.
jftfxavoovyt fi II, 67, 14 — VI, 18, 1.
fiexanotiio V, 7, 28 VI. 23, 5 —

VII, 33, 4.

ftfxati'&rjfit I, 1, 6; 6, 10 — II, 13, 6;

66, 1 — VI, 26, 2 - Vlll, 12, 21;

32, 14.
titxiatfjoi VII, 6, 6.
fiiiovaia I inscr. — VI, 7, 2 — VIII,

6, 7.
fifioxn VII, 22, 2.
fthu/og I inscr. - II, 33. 2; 61. 6 —

V, 20, 8 - VI, 80, 7 - VIII, 6. 13;

8, 2.
fiexgiw I, 9, 2 - II, 26, 1. 4.
fitXQiai^at 1, 3, 6.
/lexpioxtfi ni, 7, 8.
fiirpov II, 22, 8. 10 - VIII, 2, 8. 9;

10, 18.

ftfxanov in, 16, 2 — VI, 1, 8 -

VIII, 12, 4; 46. 8.

/4^*0i,- VII, 38, 6 VIII, 37, 3.
/iijv V, 13, 1. 2; 14, 1; 17, 2; 30, 8
VU. 36. 4 — VIII, 12, 16; 46. 2.
fi^vtg n, 63, 8.
fitlpoi V, 20, 8.
fii^xtjp n, 4. 7: 6. 16; 22, 4; 33, 1. 2;

57, 12 — m, 6, 2; 9, 4 — V, 4, 8;
5, 3 VI, 14, 8 - Vn, 16, 1 —
VIII, 2, 9; 12, 2.

/iifr<>« VII. 38, 5 — VIII, 12, 81.
Utixavfjua VI, 26, 3 - VlU. 12, 28.

678

INDEX VOCABULORUH.

fiiaivia VI, 27, 8. 8; 28, 4; 29, 4; ! fiv^atxaxia H, 63, 2.

80, 7 - VIII, 84, 9; 47, 77. 78.
fiiagov II, 61, 1 — IV, 6, 6.
fiiepeii II, 28, 8.
fiixgoxpvxia II, 53, 5.
fiixpoxjrvxog VII, 7, 2.
/iiltov VII, 2, 6.
(iiptiofiat I, 8, 17. 28 — II, 27, 4;

28, 8. 9; 60, 4 — V, 6, 1. 4; 6, 9. 10.
fiifttjaig VIII, 46, 4.
(iiftrjxiiq II, 6, 2. 6; 14, 6; 24, 7;

26, 9; 61, 2 — ni, 19, 4 — V, 2, 8

- VIII, 18, 2.

(iiii(: VI, 11, 8; 27, 3. 7; 28, 1.
/xiaadeXg>ia II, 66, 4.
(ttaa6e).q)oi: II, 21, 2.
(jitaav&ptonof II, 14, 10.
ftiaiw I, 1, 7; 2, 8. 12; 7, 10; 8, 20

- U, 63, 6; 61, 1; 68, 6 — III,
16, 3 — IV, 11, 8 — V, 4, 1 —
VI, 18, 6. 7; 22, 8; 27, 4 — VII,
1, 1; 2, 1. 3; 6. 3; 14, 1; 82, 1;
39, 4 _ VIII, 10, 16; 12, 46.

/iia9ano^oala IV, 12, 8 ~ V, 1, 1;
7, 3; 11, 9.

fivtjalxaxoi II, 63, 2 — VII, 4, 1.

fiolpa n, 28, 4. 6.

(ioixai-U: VI, 14, 4.

fiotxela Vi, 28, 2; 27, 8; 28, 2

VII, 6, 4; 18, 1 — Vm, 47, 61.
(ioizevto I, 1, 4; 8, 4. 5 — VII, 2, 9.
fioixk I, 1, 8. 4 — II, 62, 1 - IV,

6, 8 — V, 2, 1 — VI, 18, 6.
fiokvvw II, 68, 1 — in, 16, 6 — Vl^

16, 8; 18, 2; 22, 7; 30, 1 — VII^^

47, 47.
lioXvafta VI, 5, 1; 16, 2.
ftolvanog VI, 30, 6 — VII, 39, 4

VIII, 6, 6; 9, 8; 13, 10; 20,
47, 77.

(lovecvdgoi III, 8, 1.

/iovaQX'f III, 6, 4 — V, 16, 8; 20_ i

— VI, 9, 1 - Vn, 86, 9.
fiovapxos VIII, 11, 2.
(lovoyafiia III, 2, 2.
ftovoyttfios II, 2, 2 — VI, 17, 1. 2. 4.
fiovoyev^S V, 7, 16 — VI, 11, 2 -

VII, 42, 3 — VIII, 1, 10; 38, 2; 40,2.
/iovoyev^g 9s6g III, 17, 4 — V, 20, 12

HiabanodoTrtg V, 6, 10 — VII, 36, 10 ' — VU, 88, 7; 48, 2. 3 — VUI, 7, 8;

— VIII, 12, 22. I 86, 1.

fiia^bg II, 8, 1 ; 18, 7; 26, 1. 7 ; 48, 3; (lovoyevrig vXbg V, 16, 2 — VII, 39, 2;

56, 4 — III, 4, 2; 19, 2. 6 — IV, i 41, 6; 46, 8 — VHI, 5, 2; 6, 11:

1, 1; 3, 3 — V, 3, 2; 6, 10; 7, 9 — 11, 6; 12, 7. B. 80; 18, 8; 20, 1.

VII, 8, 7; 12, 2 — VIII, 12,19.24. I fiovoyeviig XQiatbg II, 66, 1 - V,

txia»iofia III, 8, 2 — IV, 6, 8; 7, 2 7, 20 - VII, 39, 4 — VUI, 46, U-

— VI, 28, 4. i ftovofiaxia II, 62, 4 - IV, 9, 2.
tiia»a}Tog II, 20, 6. fiovofioxog VIU, 82, 9.
fitaoxalog U, 43, 4. (tovo/isf^g II, 47, 8; 61, 1. .
fitaomwxog II, G, 1. | fiovotpayog II, 26, 8.

Ulaog II, 46, 6 - VI, 18, 6; 28, 2 — noQiov VI, 21, 2.

VII, 32, 1. (AOQipri I, 8, 11 — V, 7, I.

Hvtla V, 17, 1 —VIII, 42, 4; 44, 1. ftop^aatg VII, 88, 6.

fiv^fitt VI, 27, 8. i noaxonoiiw I, 6, 8 — V, 12, 2 -

firt/fxeiov V, 7, 6. 11; 14, 17. VI, 20, 1. 6.

ftvijftri II, 69, 4 - m, 17, 2 - V, , fiooxog I, 41, 1 - VI, 20, 6; 22, 6.

8, 2; 13, 3 — VI, 30, 3 — VH, I fiotow II, 41, 6.

36, 1 — VIII, 12. 30. (lovaixbg II, 41, 1.

fjivt)(i6avvov VI, 18, 11 — VII, 33, 6. i /*ox»npla IV, 7, 1 — V, 12, 2. 6 -

ftvtjaixaxiw II, 53, 8 — VII, 4, 1. VIII, 2, 2; 47, Sfi.

INDEX VOCABULORDM.

679

II, 66, 3.
(ivtioi VU, 20, 2.
ftvtat VI, 16. 3. 4 VU, 22. 6; 25, 7 ;

S9, ] - VIII. b, 2. 5; 34, 11.
ftvfjaii VII, 42, 3 — VIll. 6, 7. 13;

16. 6: 47, 50.
fiv9oi Vm, 82, 14.
fivia II, 17, 4.
fivifTq^i:;^ III, 5, 6 — V, 12. 8 —

VI, 16. 4.
/tvXoi II, 10, 2.
ftvpioJovi II, 41, 8.
^vpMni II. 63, 2.

juCitov II, 32, a - HI, 111, *: 17, 1 —

VII, 22, 2. 3; 27, 1. 2; 44, 1. 2.
fivaaQk 11, 28, 8; 61, 2 — IV, 6,4.
^li'aoc I, 3, 4; 8, 18; 17, 4 — V, 2, 1.
Hvaxi(f>tov V. 14, 7 - YD, 40, 1 —

VIII, 1, 1:5, 7; 6. 7. 13; 8, 2. 5;
9, 6; 12, 30: 14, 2; IB, 2: 82, 2.

(tvCTixov, TO HI, 6, 5 - VIII, 81, 2;

47. 85.
ltvaxtMo<; VI, 28, 6 — VIII, 15, 11.
Hmfio^ II, 10, 5; 48. 2; 63, 6 -

VI, 27. 7.
ftojftoaxoTitu) II, 3, 1 — VI, 23, 6.
ftmgi'a II, 13, 3.
{tuiffo'ioyia V, 10, 1.
HuK>k II, 32. 8; 51. 2 - VI, 27, 7;

30. 7.

vttbi IV, 14, 2 - V, 12, 6; 16, 9 -
VI, 6, 4 - VII, 45, 2 - VIII, 20, 1.

vavq I, 8, 4 — II, 57, 2. 3. 12 -
VI, 18, 7.

vuvatokoyoi II, 57, 10.

vavitii II, 57, 2. 4.

vtavia^ I, 7, 4.

vfttviaxoi IV, 5, 2 - VII, 20, 2.

vtxfjOfittvxda II, 62, 2.

vtx^onotbq II, til, 3.

K»*(iri? II, 41, 3; 59, 3; 61, 3 - V,
7. 3. 6. 9. 19. 25. 28. 30; 14. 19;
19.5. 7; 20,2.4 — VI, 6. 1; 11,4;
26. 8; 27, 8; 80, 1. 4. 6. 8. 9 -
VIT. 2r>. 2: 34, 8; 86. 6; 39, 5;

41, 6; 48, 2 - VIII. 1. 1. «; 12,

84. 88; 41, 4.
vfOfit}vkt VI, 22, 8.
vfOtf I, 3, 6; 7,6 II, I. 3. 5; 10.2;

67. 12; 68,6.6; 63, 1 —111,1,1.4;

2, 1. 8 - VI, 5, 3; 7, 1 — VIII.

47, 86.
vforfAi/s Vni, 15, 6.
vforij^' II, 1, 3; 23, 3 — VI, 14, «;

29, 2. 8 VII, 12, ,5; 49 - VIII.

25, 3.
vfotfvTOi; II, 1, 2 — VI, 28, 6.
vfoifoJttOTfK; U, 10, 2 - V, 6, 4 —

VUI, 10. 13; 13, 8.
»fi«» 11, 57, 13 — VIII, 11, 10.
vftf-^/.r] VI, 3. 1; 6, 2; 20, 6 - VII,

32, 4 — VIII, 7, 7: 12, 26.
vifoi VII, 34, 7 — vm, 12, 15.
v{a>x6(>oi VIII, 21. 3.
VftUTtptftOi II, 1, 1.
vijxioi; V, 7, 18.
r^niov VI, 16, 7 — VIII, 7, 6; M. 18;

12, 44.
viJ;iiof IV, 11, 3.
yijaoi; U, 60, 5.
vtiaxfia II. 16, 2; 17, h\ 18, 7; 41. 6;

43, 1 ; 48, 1 - m, 8, I — V, 13, 8;

20, 16. 18 - VI, 7, 2; 22, 8 -

VU, 22, 6; 28, 1.
vtictfio, m, 7, 7 — V, 1, 3; 13, 4;

14, 20; 18, 1. 2; 19.2; 20, 14. 16.

16. 17. 18. 19 — VU, 22, 4. 5. 6:

23, 1. 2. 4 - VIll. 47, 64. 69. 70.
yt/ipttXiat^ II, 67, 13.
vtjifdkioi; II, 2, 1.
v^tpat n, 5. 3; 20, 5; 60, 3 — III, 6, 6

- Vn, 31, 6 - VUI, 44, I.
vltuj {vlnito) m, 19, 5 — V, 19, 4 —

VUI. 32, 18.
vixam n, 14, 6 — VU, 6, 6; 86, 2.
vixi) VUI, I, 14.

vixtjtl)^ U, 14, 6 - vm. 12, 23.
vinti^if III, 19, 5.
\>o^xbli VII, 42, 8 — vm, 12, 7. 49.

87, 2.
vonfv>i II, 20, 8.

'J
I

680

INDEX YOCABULOBUM.

vofiti II, 18, 11. 12; 41, 2. 6. 7; 67, 14.
vo/jiixoi VI, 24, 8 - Vm, 12, 30.
vSfttftog I, 6, 5 — II, 14, 6; 21, 1;

26, 16; 60, 5 — V, 19, 7 — VI,

10,8; 11,6; 14,8; 27, 8.7; 28,1;

29, 4.
vofAiOfia n, 87, 2.
vofio»eaia H, S3, 2 — V, 18, 8 —

VII, 89, 2 — VIII, 46, 5. 12.
vo(to»fTiw II, 81, 3 — V, 12, I —

VI, 10, 2; 12, 18; 20, 1. 6; 28, 2.

8, 4 — VIII, 8, 5.

voftodh^i II, 68, 6 — m, 9, 4 -

V, 7, 28; 20, 12 — VI, 11, 8;

19, 4; 22, 8; 26, 2 — VU, 1, 1;

86, 6 — Vni, 12, 80.
vofiog I, 1, 2. 4. 7; 8, 10. 11; 4, 2;

6, 2; 6, 2. 3. 6. 7. a 9. 10. 11 —

n, 6, 4. 6. 7; 26, 8; 26, 2; 28, 7;

36, 2; 89, 6; 47, 2; 48, 2; 49, 2. 6;

68, 7; 65, 1 ; 61, 1. 2. 4 — III, 2, 2

- IV, 7, 2; 10, 2 — V, 14, 18; 19, 8

— VI, 3, 1; 10,1.8; 11,1; 12, 18;
14, 2; 16, 3; 17, 3; 19, 2. 8; 20,

I. 2. 4. 10; 22, 1. 8; 28, 1. 8. 6. 7;
24, 1. 4. 6; 25, 1; 26, 1; 27, 1. 7;
28, 4. 5. 8 — VII, 2, 1; 6, 2; 26, 3;
33, 8; 35, 10; 86, 1. 4. 5; 88, 6;
41, 6 — VIII, 1,6. 10; 6, 11; 6,6;

9, 8 etc.
vofiog V, 7, 16.

voaim II, 14, 11; 20, 8. 12; 87, 2 —
IV, 2, 1 - VI, 6, 1; 27, 6 — VII,
86, 7 - Vin, 12, 33.

voaos II, 4, 2; 10, 8 — III, 4, 1 —
IV, 3, 3 - V, 6, 7 — VI, 18, 10 -
VU, 38, 3 — Vin, 1, 6; 10, 14;

II, 6; 12, 82; 29, 8.
voaaiov II, 20, 2.

vov9eala II, 2, 3; 6, 4; 10, 6; 16, 2;
17, 6; 20, 3. 4; 21, 1; 58, 8 —
IV, 11, 1 — VI, 16, 7; 18, 10.

vov9fttw I, 10, 4 — II, 6, 3; 6, 12;

10, 4; 12, 1; 15, 3; 17, 6; 18, 7;
20, 2. 5; 38, 2 — lU, 16, 4 —
vm, 44, 1.

vov&hiiats VII, 86, 1.
vov&fTtitixoe II, 6, 3.
vovg n, 44, 2 — III, 7, 4. 5 - M.

1, 1; 27, 7 - VII, 34. 6; 39, 4;

46, 8 — Vra, 12, 6.
vvxtepivbt I, 7, 4.

vvM'op m, 1, 6.

vvft^t] II, 26, 1.

vvinpiog V, 18, 2.

Wft^wv II, 18, 8 — III, 16, 8.

vvS I, 8, 6. 6 — II, 60, 1 — V, 7, 18;
14, 6. 16. 18; 18, 2; 20, 16 -VI,
8, 1 ; 28, 6 — VII, 22, 4; 84, 2
Vni, 12, 9. 26; 84, 2. 6; 36, 8;
87, 2. 8; 38, 4; 46, 2.

vv| xal wh« II> 60, 1 — III, 7, 6

- V, 7, 18 - vn, 86, 4 - vm,

6, 6; 12, 9.
vwordgm II, 67, 18; 68,4 -IIF,6,5

— Vin, 11, 10.
vmxella II, 20, 6.

§ttv&onoieiv I, 8, 10.

Sivtov IV, 7, 8 — vm, 47, 70.

^evoSozim HI, 8, 1.

^ivog U, 26, 2; 86, 8; 68, 8. 4.6-
IV, 2, 1; 8, 1;4, 8 _ V, 1, 6. 7.

I^pa VII, 84, 2; 86, 8.

S^piov II, 41, 5. 6.

SI90S V, 16, 9 — VI, 21, 2.

^oavov n, 28, 8.

^vXofialaaftov V, 7, 16.

ivXov I, 8, 21 — n, 26, 9; 81, 8-
IV, 10, 1 — V, 5, 8; 14, 14 -
VI, 8, 1; 7, 8 — VIII, 12, 26.

oyxonoiiot I, 8, 10.

bStiY^w V, 20, 8 — VU, 6, 1. 8; 7. 2;

88, 4.
bdnyia VI, 8, 1.

bdoinogia I, 8, 24 — VII, 88, 4.
odoinofog II, 63, 4.
odoinopovvteg VIII, 10, 15; 12, 46.
odbg I, 8, 1 — U, 6, 9; 12, 2; 13, 3;

14, 16. 21; 20, 4; 21, 4. 5; 61, 1;

62, 2; 68, 2 — V, 12, 1; 14, 19:

INDBX VOCABOrOHUM.

15. 4: 20, 3. 9 — VI, 18. 2; 23, 6

- VU, 1, 1.2.3; 2, I; 4, I; 17,2:
18. 1; 19: 83. 4; 89. 4 — TID,
!», 2. 8; 47, 54.

oJoiV II. U, 14 — V, 6, 7.

oth'taw II, 61, 6.

odivri II. 13. 1 — VIII, 41, 2. o.

^itvpo/xat V, 14, 2(1.

o»m'ri VI, 12, 6 — VDI, 12. 3; 47, 78.

oixflo:: III, 4, 5; 14, 1 - VI, 19,4;

23, 2; 28, 2. 8; 29,8 VII, 2, 7;
1-1. 2 VIII, 1, 16; 2, 9: 12. 20;
26. 2; 46, fi; 47. 73.

otVf'rijs' n, 14. 9: 48. 2 - IV, 6, 4;
12. 1. 2. 4 - VI, 30. 10 — VII,

24, 3 — VIII, 32. 3. 19; 47. 40. 82.
otxtTti VI, 17, 3 VIU, 47, 18.
nixtut I, 1. 6; 8. 22; 10. 2 — 11,

26. 3; 60, 2 — VI. 11, 1.
oixfjTi^Qiov Vn, 43, 4.
nixla I, 1, 5 — U, 2. 4; 54, 2 —

III, 6, 3. 4; 7, 7; 16. 1 —V. 14,9

- VI, 28, 5. 7.

oixodon^at I, 8, 15 — II. 17, 3; 22,
6. 6. 17; 26, 2; 35. 4 — lU, 8. 8

- V. 20. 9.
olxoSoftfi VIII, 16, S.
nixodofioi II, 67, 1.

oixovofila U, 26, 2; 35, 6 III, 4, 2

- V, 20, 2— VI. 19,2 VIII. 33,4.
olxovofiog n, 24, 7; 35, 4 - HI, 3, 2;

4. 2 — VIE, 1, 7. 15.
oixos' I. 4, 2; 7, 4. 5. 6; 8, 6. 8. II. 16

- n, 2. 2. 8; 6, 8; 12, 2; 14,21;
17.4: 22, 6. 6. 7. 8. 10. 17; 23.4;

25, 14; 64, 2; 67, 8; 61, 1 lU,
4. 6; 7. 8: 14. 8. 6 - IV. U, 2 —
V. 13, 3: 20. 9 — VI. 5. 2. 8. 4;
12. 9; 22. 6; 23, 6 — VIII, 4, 4;

16, 8; 34, 8. 10. 11; 47. 4. 10.82.
olxovfiht] VI, 18, 11: 20, 6; 22, 6

VII, 88, 2.
nixovfttvtxo^ VII, 30, 2.
OLxriQfioi II. 1.% 5; 16, 8: 22, 12 —

III, 4, 6 — VII, 35, 7; 88, 1 —

VIII. 5. 2; 22, 3; 36, 8; 38, 2.
FuiiE, Dmucu rr Comrrr. ap. L

olxTliiftaiv vn, 38, 2; 35, 1 - VIII,

10. 7; 29, 3.
oivog II, 26. 16; 84, 6 - IV, 6. 2;

6, 2; 9; 1 — V, 7, 28; 18, 1; 20, 16

— VI. 10, 2 — VU, 20, 2; 29, 1. 3

— VIII, 12. 37; 44, 2. 3. 4; 47,
2. 61. 68.

oiro^kvi II, 24, 7.
oiwvlio^a^ U, 62, 2 - VII. 6, 2.
otwvtrtfda II, 62, 2 - VII. 6. 1.
oi{uita/iog II, 62, 2 — VII, 6, 1.
OLtuvidTrji MD, 32, 11.
oiwroaxonoi VII, 6, 1.
o;fVi;p«v II. 4, 4; 63, 2. 4. 6 - III. 7, 3.
oUdQtos 11, 6, 17; 25, 7.
oXiYOJitaxoi; VII, 11.
oltyo^'vxttif 11, '2\. 3: 40. 3.
okiy6ti.'V)coi II, 40, 3 — VII. 8, 1.
oi.tyotpiat II. 60. 5. 6.
okia&aivw II, 15, 3.
oha&eto II, 22, 2.
okivfu IV. 4, 1. 3.
o't.oxavtwfia VI, 22, 2. 8.
okoxttx^wati VI, 22, 8.
oXvunixbs Vm. 32. 9.
ofi^h^ IV, 11, 4.
bfttXla 1, 7, 7 — VIII. I, 10.
ofi^a I. 7. 9.

o/iKt/zi II, 27, 4 V. 11, I. 2; 12,
1. 6. 6 — VI, 23. 4 — vn, 3, 4.
Sfioyvaftoviat IT, 44, 2.
ofioyvwfiuiv II, 68, 1 — VI, 1, I.
OftdJo^ns I, 6, 1.
o/«o^l')'Os VIII, 26, 3.
o/toimoig V. 7, 20 — VIII. 12, 16.
onokoyiiit II, 50, 3 — V. 1. 4; 8, 2. 4:

7, 14. 16; 20. 5 - VI, 6. 1; 11.7.
9. 10; 26, 1 — VII, 22. 3 — VIU.
23, 2: 47, 74.

o//o;.oj-i?rf/f VIII, 12, 43; 23. 1. 2. 4.
ofio).oyiu ni, 17. 1 — V, G, 4. 6. 6

— VII, 42, 3 - VIII, 23, 4.
ofiivotu II, 14. 9; 37, 6; 46, 7 —

IV, 12, 1 — VIII, 12, 42; 47. 34,
6finni<nn.i IV, 12, 3.
ofioaToixo<; I inscr. II, 5, 4.
46

w

662 INDEX VOCABUT-ORtlli. ^^^H

^H

Ofthtfjoi 11, 46. 2.

o(tyl).o^ 11, 24, 7: 57. 1 - ^. i;^H

^^B

ofioif^wv 11, 44, 2; 66, 2 — 111, 19, 2.

6p»io<.' VII, 45, 1. ^B

^^H

oftoifvloq VTIl, 1, 13. 16.

1 dp 96^- n. 57, 12 — VI, 20. 4 ^M

^^1

bfi6\vvyoi in, Ht, 2 - VI, 18. 11.

VIII, 12, 2; 44. 2. TJ

^^H

o/upa^ IIi 14, 4.

opdoTOfitu) II, 44, 1 — VIII, 10, fi; T

^^H

ovfi^i^to n, 8, 1. 8; 15, 4; 18, 6;

12, 40. ^H

^^1

22, 2; 26, 3; 51. 2; 60, 1 — IV,

6(t9in%ui II, 36, 6. ^H

^^H

6, a - V, 8, 2 - VI, 1. 2; 16. 6;

OQ^Qtvoi (tpaltioi) VIII, 38. L ^H

^^1

18, 7 - VII, 24, 2.

opOpoi I, 7. 6 — II. 59, 1.2- ^H

^^H

ovetSinnoi V, 6, 3; 6, 9; 7, 3.

14. 10 — Vni. 84. 1. 2; SB. 1. ij

^^B

ovttdoQ I, 8, 19 — n, 46. 2.

opior I. 1, 6 VIII. 46, 2. ^H

^^B

ovfigwyfioi; VI, 27, 8.

opxiov V, 12, 6. ^H

^^B

nvflgw^ig VI, 27, 1. 3.

opxo^' n, 12, 1: 20. 7 - V, 12.6-^1

^^1

ovo/ia I, 10, 1 11, 15, 4; 22, 4.5

VII, 34, 8; 37. 2 - VIll, 13. 9l9H

^^1

6. 7. 12; 24, 4; 25, 6; 26, 1. 2. 7

opvfov m, 15, 2 — IV, 6, 2 - V, 1

^^1

28, 8; 82, 3; 60, 3 - III, 4, 3

7, 2. 16. 16. ^J

^^^

5, fi: 12, 2; 14. 1. 4; 16. 3; 18, 2

opvfoaxonfQt VII. 6, 2. ^H

^^P

— IV, 9. 2 - V, 1, 1. 2; 4, 2

ogvidnaxOTtla U, 62. 2. 1

^^H

6, 2; 7, 4; 9. 1; 10. 2; 11, 1. 2

oifVKi U. 20. 2 - VIU, 32. n ; 47 J 1

^^1

14, 3; 16, 2; 16, 8 — VI, 7, 2

1 OQoykvtpeot I, 1. 6.

^^V

12, 8. 12; 13,2; 16, 1; 16, 1.2.3

opoc n. 20. 8; 22, 17 - V, i,, i.

^H

19, 2; 20, If); 29, 1 — VII, 22, 1

20, 9. 11 — VI, 6. 3: 19, 4;au. «

^^H

24, 1. 3; 26, 2. 5; 30, 2; 33, 6

— VII. 37. 3 Vin, 7, 6. I;

^^H

40, 3; 42, 3; 43. 4; 44, I; 48. 1 -

12. 13. 14.;

^^H

VIll. 1, 1. 3; 2,6; 6,6; 10.16 etc

: opow n. 52. 1 VII. 34. 8 - M,

^^P

ovoi I, 1, 6 — V, 20, 10.

5. 8; 12. 20; 46. l; 47, 85.

^H

ofoc U, 22, 10 - V, 6, 9; 14, 16.

oQtvyon^tpa VI, 20. 6 - VIll, 12,26.

^H

o^vi II, 6. 4 - V, 6, 7.

opvavltt IV, 1. 2; 2. 2; 3. 8.

^H

onXor VIII, 47, 41,

dfi<payo<: 11 26, 2. 26, 3. 8; 35, S-

^H

omoala Vll, 33, 6.

III, 3. 2— IV, 1, 1. 2: 2.1: S. J.

^^ft

oTti^Qa II, 34, 6 - VIII, 47, 4.

6. 1. 4; 6. 4. 6; 8. 4; 10, I -

^^1

onwgo^vXaxtov VI, 5, 3.

Vn. 29. 2. 3 - Vm. 10, 10.

^H

oQufta VI, 12, 7.

6px'}^"i ^11. 32. 9.

^^1

opafiUTiOfioi; VII, 33, 4.

oatoi I, 7. 11 — II. 10, 2; 23, 2;

^H

opaaig VI, 5, 4 — VII, 38, 4 -

26.2: 44, 1; 47. 2. 8 - III, 12.2-J

^^1

VIII. 12. 7.

18. 1 — IV. 8. 8 V. 7,34; 6.2

^H

ofazov VII, 41, 6.

- VI, 10, 3; 16. 2; 18. 6; 30, 2;

^^1

opyarov VI. 10, 3; 22, 4 - VII, 88. 4

27, 1; 30, 8 - VII, &. 6; 51. I;

^^1

opyfi U, 8, 2; 17, 6; 22, 12; 36, 3

33, 2; 30, 6: 89, 3; 41, 6 - VUl,

^^1

87, 6; 46, 6; 63, 2. 4. 6; 66, 2

2, 1. 7; 10, 11: 12. 21. 22. 8S^

^^B

68, 6 — IV, 4, 2 — V, 10, I; 20

34, 9; 46, 11.

^^1

13. 16 - VI, 10, 8; 18, 7; 28. 2

ocotrii I, 3. 7 — II. 14. 6: 50, 1 i

^^B

VII, 13. 1: 31. 3; 86, 6 - VIII

III. 16, 4 — VII. 24. 8.

^^B

10, 16; 12, 31,

: cotom 11. 44, 1 — Vm, 2. 8.

^^^.

6pyl!;of/ai II, 16, 4; 46, 7; 63, I. 2 —

drt/uiy U. 34, 7 — VII, 44» 2 - Vlll^

^

VI. -20, ti.

6. 7; 18, 8. ^

i IWSI^wo

BBi^^^^^^ 683

'' Mnpior VU], 47, 2.

HuytAtva I, 3, 4. 6; 6, 13; 8,

^arior V. 7. 6. 18 — VI, 27, 8; 30, 6.

17. 19.

j ca<pi>r/ati VII, 3d, 4.

tiuyU II, 42, 6; €2, 3 - III, 2, 3 -

**Wt? I, 8, e — Vn, 31. 5.

VU. 4, 2 - VIII, 9, 2.

*nal I, 1, 5: 3, 6: 10, I - II, 10,2;

na&tjfta U, 60, 8 — V. 1, 2; 2, 8;

1 18, 6; 42, 2; 62. 1 - lU, 6, 6 -
f IV. 3, 2 - V, 14, 4 - VIU, 44, 4.

7, 30; 17, 1 — VI. 19, 4 - VUI,

12, 39; 18, 2.

«i»l«l*i/a VIIl, 12. 41.

ntt»Oi n, 66, 1 — III. 5, 6 - V, 5, 4 ;

1 cvlLf) I, 3, 10.

6, 7. 8; 14, 18. 20 - VI, 28, 2;

' *it'im II, 14. 12.

26. I — VII. 8, 7; 22, 6; 23, 2;

4rvi>uvio^ 11, 36, 8.

89, 5; 43, 4 VUI, 12, 33. 38;

<fVfQyo<: 1, 2. 3 - 11, 8, 1; 11. 2;

26, 3; 33, 3; 46. 14; 47, 76.

13, 6; U, 5; 22, 5. S. 12. 13. 14;

nalyvun- 11, 62, 4.

26. 1: 33. 2: 41, 1; 63, 9; 6&, 1;

nai6tia 1, 7. 10 — U, 6, 8. 16; 38, 2

66, I; 57, 14: 62, 2 - lU. 1, 5;

- IV, 11, 1.

18, 2; 19, 4 - IV. 6, 3 V, 3, 2;

na«ffiT»)v VUI, 47. 36.

4, 2; 7, 18, 20. 30; 12, 1. 5. 6 —

naiiiiut I. 7, 10; 10, 4 — 11. 1, 2;

VI, 3, 1; 9, 3; 12, fi; 16,5; 18,9;

2, 3; 18, 8; 21, 6; 58, 6 — IV,

I 20, 6. 10; 80, y. 10 — VII, 24, 1;

11. 1. 2 - V, 14, 2 VI, 4, 2 -

^p 82, 8: 83, 8. 4; 84, 1. 2; 35, 2. 3.

VII, 12, 6; 88, 6; 39, 2. 8. 6; 43, 4

^^ 4. 5. 8; 41, 6. 6. 8; 48, 6 - VIU,

- VUI, 1, 3; 6, 6; 12. 32; 15, 6;

f I, 8; 7, 6; 5>, 6; 10, 6 etc.

16, 6; 47, 68.

' nii i. 1, 6; 7. 10 - 11, 6, 16; 22, 8;

natdia VIU. 2, 3.

42, 6 - HI. 4, l); 7, 1 — V, 12, 8

nai6tov II, 57, 12 — V, 16, 8 — VI,

— VI. 21, 1; :», 8 — VII, 12, 3;

16, 7 - VIU, 6, 9; 7, 6; 11, 10;

82, 6 - VIII, 6, 5.

12, 2; 13, 14. ^

ovaia II, 41, 1.

naiiicxtj I, 1, 2. 8 — VU. 18. 1. ^^B

o^tuht^i HI, 18, 2 — VII, 24, 1.

naidonotta VI, 26, 3; 28, 3. ^^^1

o^f«>.i7 VIII. 10, 6.

naidofboQim VII, 2, 10. ^^^|

otfiHiifia III, 18, 2 — VII, 24, 1.

naitw U, 61, 2. ^H

o<pbtti.n6dovi.Oi IV, 12, 3.

nalfi 1, 1, a. 8 - U. 23, 4 - lU, 9, 2 ■

tlyi^oA/^of I, «, 8 — 11, 4, 6; J). 2;

— lY. 1. 1; 2. 2; 11. 3, 5 — V, ■

17, 2; 21, 4; 22, 6. 6. 9; 36. 1;

6. 10; 20, 3 — VI, 10, 2; 11, 6; H

87, 6; 42, 1; 44, 4 — III, 7, 6;

28. 3. 6. 8; 29, 2 - VU, 3, 3; 1

6, 1 — V. 7, 22; 12, 3— VI. 2, 0;

24, 3; 37. 1.4; 48. 1 —VUI, 1, 16; H

81. 1 — VU. 6, 6; 32, D; 39. 4;

12. 28; 47. 40. fl

48. 4 —VIIl, 38. 4; 39, 4; 44. 4;

.Ttaif 9iov I inscr. — VII, 26. 2; H

47. 77.

26, 2; 27, 2; 88, 8 - VUI, 6, 6. 7; ■

oifii 11. &7, 14 - IV. 4, 2 - VI,

13, 10: 16. 2. 9; 39, 4; 40, 2; H

7, 4 - VUl, 1. 1; 7,6; 12, 20. 23.

41, 8; 48, 8. 1

o/Aay»yi; VHI, 82, 11.

naltyYtvtaia V, 7, 14 - VU, 33. 8; ■

oxi'Oi 11, 89, 8; f.7, 16 — V, 14, 9 —

34, 8; 89, 4; 48, 8 — VIU, 6, 6; ■

VI. (J, 1; 9, 6.

12, 20. fl

i^;ti 1, 9, 1 — V, 7, 30 - VI, 80, 9

nalivtydla VUI, 9, 2. ■

— VIU, 1, 10; 82, 11.

nakXux^ VIU, 32, 12. 13; 47, 17. H

o^niviov IV, U, 5 — VUI, 32. 10 ; 47, 4J.

.lakfioi VUI, 32, 11. ^^H

^^^^

^^1

684 INDBX VOCABULOBUM.

nttfin6vti(iOi VI, 18, 2. napttkeinofitva U, 22, 8; 67, 5 -

navayio; VllI, 12, 29. VU, 45, 2 - Vin, 47, 86.

navdoxelov Vm, 47, 64. i JiapaAAayiJ VI, 28, 1.

nav^yv'^tq II, 60, 2; 62, 4. ! nagaXvtixhq V, 7, 27.

nav»ttfidQTtiTo; VII, 18, 2. i napafiovog II, 60, 1 - VI, 27, 3.

Ttavrdexii ^I. H. 1- ' nafttfiv&la VII, 84, 2; 36, 5 — VHI,

Travregouoioff VI, 11, I. | 12, 11.

nartoxpataig I inscr.; 8, 1 — 11, I napavalm/za VI, 1, 2 — VII, 2, 10.

22, 12; 2§, 6. 7 — IV, 6, 4 — V, I ntt^voftsat II, 61, 1 — VI, 27, 2.

7, 1; 16, 8 - VI, 10, 1; 11, 1; j nagavoftia II, 12, 8; 27, 4 — V,

14, 2; 26, 1; 80, 9. 10 — VII, 26, 8; | 14, 20 — VI, 27, 8 — VIU, 46, 8.

26, 8; 30, 2; 88, 2; 35, 1. 7; 86, 1; , napdvoftoi I, 1, 1 — U, 17, 4; 49,
38, 1; 41, 4; 43, 2; 46, 8; 47, 2 — , 2, 8; 61, 2; 60, 8 — III, 2, 2; 9, 1
vm, 6, 1. 7; 6, 11; 9, 7 etc. I — IV, 6, 6 — V, 2, 1; 14, 9 -

napdfiaaig II, 23, 8. VI, 11, 8; 14, 4; 22, 7; 28, 7; 27, 3;

napafidr^S V, 14, 9, I 28, 1. 2 — VII, 18, 1 — Vm, 12,83;

noQafiokr II, 14, 14. | 47, 78.

napayyei-la I, 6, 6. ' naganhaa/ia II, 52, 1.

naQdyyelfttt IQ, 12, 2. | nagdmrnfAa I, 8, 6 — U* 20, 4. 5;

nagddeiaog II, 67, 14 — VII, 48, 4 ' 21, 6 — VU, 10, 4 — VIII, 9, 3;

— VIII, 12, 18. 19. 20. i 11, 6; 12, 47.

Jiagddo^ov VIII, 1, 14. , nagaaxevii V, 13, 8; 14, 10. 20; 18,

nagddoati VIII, 46, 6. 1. 2; 19, 2. 6; 20, 18 — VII, 28,2

nagd»faii U, 68, 3. I — VID, 47, 69.

nagalvfaiq II, 14, 11; 18, 6 — VIII, napora^t; II, 28, 2.

12, 30. ' napaTtipiw VI, 27, 1. 7; 80, 1 -

napatveuxog II, 67, 1. VIII, 9, 9.

napaiTtw U, 6, 13; 8, 4; 84, 4. naparijgiifjttt VI, 27, 7; 28, 1.

napaiTtjaig II, 35, 4. napm^p^atg VI, 19, 1 ; 30, 7 — VIII,

nagaxaUo) II, 12, 1; 15, 1. 2; 18, 7; ' 12, 17.

20, 6; 40, 2. 8; 67, 8 — III, 15, 4 : naga<p9ogd V, 12, 6.

— VI, 7, 5; 18, 5; 19, 1 - VII, \ nuQaxgdontti II, 26, 8 — VI, 10, 8.
43, 5 — Vin, 6, 6; 8, 2; 9, 2; nagsiftivog H, 18, 7; 20, 9.

10, 2 etc. I nagsfifiokri II, 16, 3 — VI, 1, 2.

nagaxikevaig VIII, 47, 81. nuptniStj/iia VIII, 88, 2.

nagdxliiatg II, 68, 8 — VIII, 5, 2. 12; , ndgegyov II, 60, 7 — VIII, 46, 3.

6, 6; 47, 14. 31. ' nag^svla m, 1, 6 — IV, 14, 1 -

nagaxXtitixog II, 16, 1; 20, 4; 22, 1; VIII, 12, 44; 16, 5.

24, 7; 41, 5; 67, 1. 7iagȣvog U. 13, 8; 26, 8. 8; 67, 12

nagdx).r)Tog II, 26, 6 - HI, 17, 4— — III, 6, 4; 16, 6 — IV, 1, 1;

V, 7, 80 — VI, 11, 2; 15, 2; 26, 2; j 2, 2; 6, 2; 14, 2 - VI, 17, 4

27, 4 — VII, 18, 2; 22, 1; 41, 7 - VII, 20, 2 — VIII, 10, 10; 12, 43;
Vlir, 6, 3; 6, 11; 88, 7; 87, 6; 18, 14; 24, 1. 2; 80, 2; 47, 67.
47, 49; 48, 3. , naQ»ivog Mapla U, 65, 1 — V, 7, 25;

Tiagaxo^ VI, 21, 2. | 16, 8 — VU, 87, 1; 41, 6 - VIII,

napaxfjottfia VIII, 32, 11. 1, 10; 12, 31; 88, 6.

INDKX VOCABULORUM.

685

mpoixia n, 1, 1. 8; 10, 1; 68, 1. 3 I

- VII. 46. 14. 15 - VIII, 10, 5. 7; I
47, U. 15. 34.

na.{totxo<i II, 53, 6.

Jltti,oiMtai n, 9, 3 — VIII, 47, 86.
WPttfoifiiaatf/i I, 6, 4. i

nafioiv^w Vlll, 44, 3.

Ttdpoivoi; II, 2, 1. I

Uo(>Os-tW CO II. 16, 4 ; 22, 18 IV, 7, 1
I — V. 15, 4; 16, 1 - VIU, 46, 3.
Utttftopttw II, d, 1; 16, 4.
^apofylZio II, 22, 6. 8. 13; 24, 4 -

V, 11. 2; 12, 3 — VIII. 46, 8.
jiapovaia II, 65, 2 — III, 1, 5 —

VI, 22, 2. 8 — VIII, 6, 3; 12, 38; ,
83, 6i 34, 7.

^affptfoia I inscr. 11, 6, 12; 8, 4.
mtagpfjatai^ofiai II, IB, 6; 28, 6 —
VUI. 9, 4. I

naato<p6(>iov II, 67, 8 - VIII, 13, 17. '
naaxa V, 13, 3. 4; 14, 6; 17, 1. 2; '

18, 1 - VIII, 47, 7.
ndaxut I. 8. 4 — II, 24, 3; 48, 2;

^6», 3 — IV. 11, 6 — V, 2, 4; 6, 10
- VI. 11, 4; 15, 4; 27, 4 - VII,
6, 5; 23, 2; 25, 2; 36, 2; 41, 6
VIU, 12, 33; 33, 3; 47, 27.
fcntrayo? VII, 34, 7.
StctaacTo. U, 42, 1 — IV, 11, 2 —
VI. 20, 6.
nurf,^ I, 1, .'} — II, 6, IH ; 11. I;
14. 9. 12. 14. 16. 18; 16, 3. 4;

^21, 3; 22, 6. 7. 8. 11. 12. 18; 23, 3;
26, 4; 33, 1. 2; 84, 6; 37, 6; 41, 1;
57, 12 — III, 19, 7 - IV, 1, 1;
11, 1 ; 12, 3 - V, 4, 3; 16, 3 — Vl,
2. 3; 12. 11; 14, 3 - VH, 15. 1;
24, 3; 26, 3; 31, 2; 33, 2. 5; 35, 10;
36, 3 — VIU, 12, 23. 24.
uT^(t (»60v) I inscr.; 2, 8; 8, 1. 2

— U, 12, 3; 14, 5. 11; 16, 1; 20,
1. 8; 26, 5. 7; 27, 4. 6; 80, 2;
44, 8; 53, 9; 56, 1 — lU, 14, 1;
16. 4; 17. 2. 4; 18. 1. 2 - IV,
1, 2; 6. 8 — V, 1, 4. 6. 6; 4, 2;
5, 3; 6. 9, 10; 7, 12. 30; 14,8. 17;

»

16, 6; 20, 2. 11. 12. 18 - VI, 10, 1;

11, 1. 2. 10; 15, 1; 21, 2; 26, 2;

30, 9 VU, 2, 6; 22, I; 24, 1.2;

26. 2. 4; 26, 2; 35, 10; 38. 9;

40, 3; 41, 4. 6. 6. 7; 42, 3; 43,2;

44, 1; 46, 3; 46, 16; 47, 2. 3;

48. 2. 8 - Vm, I. 1. 10; 3. 2;

5, 2. 11; 6, 11; 7, 8; 12, 8. 30.

31 etc.
naT(,ta U, 26, 14 — VI. 12, 8 —

VIII, 12, 6.
;r«r(<id(<jfiy? II, 18, 5; 56, 1 — VI,

16, 3 - VIU. 6. 4; 12, 43; 41, 5.
natpixoi n. 41, 1 VIU, S), 9.'
naigioq VI, 6, 7.
jtaxglq II, 68, 3.
nidti II, 22, 10.

nt6ioY VU, 37, 2 VIU, 12, IS.
nuvaoi III, 4, 6 — IV, 2, 1; 5, 1 —

V, 1, 6. 7 — VI, 22, 6.
ntlQa U, 13, 1 — V, 1, 5; 6, 8;

7, 8; 20, 16 —VUI, 41, 4; 46, 7;

47, 80.

neigaofioi; U, 46, 1 — III, 18, 2 —

V. 6. 2. 0 - VII, 24, 1.
neiftarfji VI, 30, 5.
nekoYOi V, 7, 2 - VI, 29, 4 - VU,

84, 3 - Vni, 12, 18,

7i/v»/c I, 8. 7 H, 5, 1. 2; 26. 2;

85, 8; 41, 9; 48, 1 - 111, 8, 2;
4. 6. 6. 8 - IV, 4, 1; 6, 6 - V,
14, 2; 20. 18 VII, 3. 12; 3. 6;
18, 2 — VIII, 10. 12; 39, 3; 42, 6;

48, 1; 47, 38.
nfvUtphi V, 14. 10.

nfy9t<a II. 40, 3 - V, 14, 20. 21;

20, 19 — vm, 42, 3.
Tttvltfu; 11, 41, 9 — V, 18, 1; 19, 3;

20, 3 - VI, 22, 7 — VII, 23, 4.
Ttfvla II, 68, 4 — m, 4, 1 - VIU,

30. 2.
ntvoftat II, 68, 1.

ntvxai^lui MI, 34. 6 — VIU, 12. 17.
7if»Ta.-iOAi«,- oorfo/iijviy VIII, 12, 22.
nfVTtixoaxi) V. 20, 4. 14. 19 — VIU,

33, 5; 47. 37.

686 lNt>EX VOCABULORUM. 1

niittti VI, 12. 8 - VII, 25, 8; 36. 8

24, 4; 42, 2 — lU, 5. 5. 7. > "*

- VIII, in. 4; 12, 40; S3, 4.

VI, 18, 3; 20, 6 - VUI. 10,15

nffiatow VII, 35, 8 — VIII, 15, 7.

12, 26. 45.

Tifolafifia VLII, 82, 11.

niVoc VI. 6, 5. "

Rtfii/)d).)M V, I, 6. 7.

nlviu 111, 7, 3; y. 1 - IV, fi, 1 <; *

ntinfioXw; VII, 36, 4.

6, »i — V, 14, 16; 20. 16 U j

nutitityla I, 9, 4.

22, 6; 26, 8 — VU, 20, 2 - VUI.

7i(((/f(<yos' I, 8, 23.

1. 1; 12, 37; 13, 16; 44, 2, 3. f

nniiL.iufta I, 8, 10.

Titatfixu I inscr. —11,7,2; 26, it; r

nnnxai}ai{,w VU, C, 2 — VUI, 32, 11.

37, 2. 6; 39, 1; 41, 2; 48, 3; i9,l; f

nHHovala V, 1, 3.

56. 2; 60, 7 — IV, 4, 8 - V, 6, Y

jtF{>iova(oc VII, 36, 2.

8. 10; 7, 6. 12. 16. 24. 31; U«. F

nf(>*;ror^» I, 4, 2; 6, 13 - U, 4, 6

16, 8; 16. 1. 2. 4. 5; 30, W f

H _ IV, 8, 3 - VI. 12, 2; 28, 6 —

VI, 7, 2. 3; 9. 1; 10, I. 8; U, «. '
12. 4. 11; 14, 1. 2; IB. 5; 18, U; '
21, 1; 24, 1. 2. 8; 30. 4 -VII '
38. 9; 41, 4. 7 - VUI, 1. 1. h- 6.

^V VIU, 1. G; 7, 7; 11, 10.

V ntQinodui I, 7, 3 — 11. 67, 20; 61. 4;

^^ 62, 2. 4 — VI. 9. 2 VU, 26, 4

^H — Vm, 12, 40; 41, 8.

9. 10. 11; 15, 7; 26. 3; 48, U;

^^^ m^tnoiftoii II, 20, 2; 26, 1 — V.

47. 39. 41.

■ 15. 2.

jitfftiip 1 inscr.; 6, 2. 12; 10, S - ll,».

1 nfQigavtriitiov 11, 3d, 1.

3. 9; 26, 2; 28. 9; 38, S; 61. 3. N

^t iiBQioaiia V, 20, 18.

-111,4.7; 6.8, 12,2- IV. 12,4

^H nKjiaofvua III, 7, H — VIII, 31, 1.

- V, 1. 1; 3. 1. 4; 5. 6 - n

" nfQiaatK I, 9, 3 - 11. 18, 3; 43, 2. 3

6, 6. 7; 7,2.4; 12.9; 18»9;AT

- V, 12, 6.

- VII, 12, 1; 25. 6; 36, 3; 81, «.

nt{ilazaai<i VII, 8, 7.

33, 3. 4 VIU, 12, 47; 13, 6. ».

ntgiaitQa VIII, 83, 7.

15, 5; 41, 8. 45. 1; 46, 16.

n*(>.r»:/ii'ttf VI. 10. 3. 10; 12, 2. 3;

niaronoifut V, 6, 4.

14, 5 ; 22, 8.

nioTOi I, 3, 10; 6, I; 8, 17. 23; S.l;

nUMTOfii, VI, 12, 10; 14, 6; 23, 4.

10, 1. 2 - U. 2. 8; 6. 6; 25. 7.

nf(jn(ioxu(; III, 6, 3.

26. 1; 49, 4; 68. I; 60. 6. 61,2;

TitiJtwv vm, 42, 2; 43, 2.

62, 8. 4 - III, 8. I; 6. 3; 16, I;

niTtivov IV, 6, 3 — V. 7, 18 —

' 18, 1 - IV, 9, 2; 12. 51. 4 - t.

—^ VI, 12, 6 - vm, 12, 16.

1. 2. 8; 7, 9. 28. 24; 9. 1; lOl J;

^H nixofiai I. 4, 1 — VIU, 12, 27.

12, 6 *- VI. 8, 1; 9, 1; 13. S. 10;

"^ nixQa VI, S, 1; 20, 6 - VII, 37, 2

14, 6; 16, 4; 17.4; 18. 1. 11; 37. 1 J

VID. 10. 4; 12, 26.

30, 2 - VII, 1. 2; 26. 1; 26, »;

miYTi U, 63. 4 - VI, 3, 1; 20, 6 -

33. 6 - VUI. I. 8. 4, 12; 6, 4;

VU. 37, 8 - vm, 12, 14.

6,4; 10,2; 11,11; 32. 8. IS. 18. 19;

ntjXbi V, 7, 22 — VII. 36, 8.

34. 11. 18; 86, 1; 39. S; 46, 17.

n^QU in, 6, 4.

47, 9. 46. 61. 68. 74, 75. 79.

rtjjpof V, 7. 27.

nlayioi U, 44. 1.

n^xvi 1, 8, 6.

TiAavttui II, 6, 12; 2U, 4. a 9. 11;

ntx^uivui U. 16, 1.

22.7- V. 12, I; 17. 2 - VI. 18,3

n.;f()/« VI, 7, 4 - VII, 13, 1; 17. 1.

- VU. 19 - vm. 10^ 17; U.

^^_ nl)t^^oi I, 3, 3; 7, 8 — U, 21, 8;

25. 46; 16, 4.

Ttlavt) n, 39,

III, B, 4

k

6, 6; 16, 1; 17. 2 - VI, 8, 2;

9, 4; 12. 1; 20, lt> — VII. 26. 3;

28, 4; 30, 1; 39, 3 VIU, 12,

26. 39.
Tt'Aavog VI, 13, 3,
jiia^ VI, 3, 1.
nlaofjtt V, 7, 22 — VII, 18, 2; 39, 4

- VIII, 7, 2; 9, 4.
nldaaa 1, 3, 10 — V, 7, 20. 22.
nluartji V, 7, 22.
nXtntitt 1, 7, 4. 5; 8, 23.
nkfovUim II, 6, 1; 46. 4 — VII, 4, 6,
nkfori^itt I, 1, 2 - VU. 4, a; 18. 1.
nXforzfg VIII, 10, 16; 12. 45.
aAfi'pa ni, 9, 2 — IV, 11. 3 — V,

20, I.
nA//yi7 11, 66, 3 III, 19, 4 — IV,

6, 4 — V, 2. 4 VIII, 12. 30.
.tAi7»o; n. 21, 8; 22, 12. 13; 84, 3;

49, 8. 5 — III, 19, 1 - V, 7, 15;

14, 13 — VI, 12, 12; 22, 3; 28. 1

— Vn, 86, 3 - VIII, I, 6; 12. 16.
31. 22. 23.

7f3^rl9vvv» I inscr. — 11, 34, 7 — VI,
I 27, 9 - VII, 32. 1; 33, B —

t Vin, 12. 12-

^^ififTijc 11, 2. 1; 24, 7; 57, 1.
J^nX^xTiaftoi II, 20, 2.
' tilijxnior VII, 38, 4.

nhjfifif?.na II, 26, 15 _ V, 8, 2 -
VII, 37, 2. 3.

ni.tjfinfi.ita I, 8. 18 — II, 7, 2; 18. 2;

50, 4.
j ni.tififiiktifia II, 16, 2; 16, 3; 2U, 6;

23, 1; 38, 2; 48, 1 — III, 14, 3 -
V, 7. 23 - VIII, 6, 7.
7i).t)^ovopia V, 7, 17; 19, 8 — VII,
39, 2; 46, 3 - VIII, 1, It; 10, 3;

15. 2.
nlfipow I, 1, 4; 6. 10 — II, 66, 2. 8

III, 19, 6 — IV, 6. 4 - V, 1, 4;
IS, 3; 14, 12. 16. 18. 21; 19, 5. 6;
20, 2. 11 - VI, 3, I; 6, 3; 19, 8;
22, 1. 8; 28, 4; 27, 4. 5. 6. 9 —
vn, 86. 2; 37. 1; 49 — VIII. 1, 10;

0, 1; 12, 12. 16. 32. 85. 39. 41;
20, 1; 4&. 2; 46, 9.

ni.^lftofta II, 17. 4 - V, 16. 3 —

VI, 20, o; 22. 6 — Vlll. 13, 4.
ni.tjeuiTt^i VII, 35, 10 — Vlll. 12, 22.
Ttltjaiaafiog VI, 27, 1.
ni.tialov, o I, 1, 2. 3. 4. 6. 8 — II,

25, 3; 36, 4; 42, 6; 63, H. 9
III, 8, 2 - VI, 23, 1; 27, 8 —
vn, 2, 1; 3, 3; 4, 6.

7tlriannvi} IV, 9, 1 — VI, 20, fi; 22, 3.
ni.ijjaot II, 10. 4; 20. 2 III. 15,3

V, 6, 9 - Vin, 47, 57. 77.
nXi^xztu I, 1, 10; 3, 0.
ni.ivfhovpyia YU, 86, 3.
nkoTnv VU, 84, 3.
TiXovato,; I, 5, 1 — 11, '>, 1, 2. 7;
41,9; 68, 6 HI, 7, 8 IV, 1,2

- VII, 18, 2; 35. 1.

nXovTOi; I, 8, 12 — II, 36, 8 - IV,
4, 2. 4; 6,7 - V, 6, 3 VU, 38, 3.

niwtiip VIII, 12. 13.

nrfvfta II, 44, 2 — V, 6, 6. 9; 7.
20. 21; 14. 17; 20, 3. 12 - VI,
14, 4. 6; 22, 8; 29, 3 — VII. 32, 2;
84, I; 36. 8; 37, 5; 89, 4 — VIII,

1, 8. 12; 4, 6; 6. II; 6, 6. 12;
9, 8. 5; 11, 8; 12, 4. 13; 13, 1. 10;
16, 4. 6; 18, 2; 20, 1. 2; 38, 4;
41, 4; 45, 1; 46. 16.

nitvf/tt {Syioy) II, 26. 4. 6; 41, 4 —
III, 17. 2 — IV, 5, 4; U, 2 —
V. 7, 30; 20, 4 — VI, 7, 2. 8; 12. 7;
16, 4. 5; 18,8; 27,2 - VIII, 1, 1;
37. 2. 6.

nvfifia (dfoiO V, 7, 6. 13 — VI, 6, 4

— vn, 2, 12 — vni, 6, 6.

nvtvfia (nov/jpov) 11, 28, 8 — VI,

27, 3. 6. 6 — VlII, 3, 1 : 7, 2. 8.

nvivfxa ixytop I inscr. - II, 18, 2;

26, 6. 7; 32, 8; 88, 2; 41, 2. 4;
67, 7 - UI, 16, 4; 17, 1. 4 — V.
1, 2; 10, 2; 16, 1 — VI, 6, 8. 4;
7, 8; 12. 9. 16; 14. 2; 16, 1; 27,
I. 2. 3. 4. 6. 6 — Vn, 22, I. 2;
89, 2; 40, 8; 41, 7; 43, 4; 44, 1;

I

688

INDBX TOGkBULOSlM.

46, 3; 48, 3 — Vin, 4, 6; 6, 7. 11;
6, 18; 7, 8; 8, 5; 9, 10; 11, 6;
12, 4. 89. 41. 60; 18, 10; 16, 3. 6. 9;
16, 6; 18, 8; 20, 2; 21, 4; 22, 8. 4;
29, 3; 88, 6. 8; 87, 8; 88, 6; 89, 4;

40, 4; 41, 8; 46, 8; 47, 34. 49. 60;
48, 8.

nvev/iattxoi II, 83, 2 — UI, 16, 4 —

VI, 6, 8. 4 - VII, 42, 8 - VIII,

I, 9; 8, 6; 46, 14.
nvixTov VI, 12, 18. 15.
nvo^ I, 8, 1 — V, 4, 1.
noiTjfia II, 6, 6 — V, 7, 4. 20.
noitiati I, 6, 4.

noirixiiq II, 24, 8 — VI, 11, 2. 8 —

VII, 18, 2 - Vin, 87, 2; 48, 8.
noitiTixoi; I, 6, 4.

noixiXla Vn, 34, 4.
noixikog in, 12, 2.
noifiaivm U, 18, 8. 9. 10; 20, 8. 12;

44, 2 - Vra, 6, 6; 41, 8.
noifx^v II, 1, 1; 6, 6; 10, 4; 16, 4;

18, a 9. 10; 19, 1. 2. 8; 20, 1. 6.

8. 12; 24, 4; 28, 2; 42, 1; 48, 8;

66, 8; 57. 12 - VIII, 12, 80.
noi/4v^ II, 20, 4. 6. 8 — VI, 18, 10

- VIII, 5, 6; 9, 3.

noifiviov II, 10, 4. 6; 16, 4; 17, 8;
18, 7; 20, 12; 21, 2 — vi 18, 2;
22, 6 — vn, 29, 1 — Vm, 6, 6;

II, 3; 13, 10.
Tioxoi VU, 37, 2.
noksfiixbg VIII, 16, 4.

noXtfiioq II, 46, 3 ; 60, 1 — V, 14, 9

- vm, 1, 15; 47, 41.
noXefiOi II, 6, 10; 34, 4 — III, 16, 4

— VII, 87, 2. 3 — VUI, 1, 14;
48, 2.

noltg II, 22, 7. 17; 43, 2 - IV, 6, 4

— V, 3, 1. 3 - VI, 6, 8; 18, 11 —
vm, 12, 45; 46, 1; 47, 12. 86. 86.

noXireta V, 7, 80; 18, 3.
nokiTfvofiat VI, 11, 4 — Vn, 36, 6;

41, 6 - VUI, 1, 10; 12, 32.
noXiiTiq VI, 9, 1.
TiokvafX'o V, 20, 11.

noXtjdanaTOS II, 24, 7 — m, 7, 6.
no).v6iiaxttxoe Tl, 5, 4.
nokvUieog II, 22, 12 — VU, 88, 2.
TtoAvfrc&t II, 61, 8 — V, 20, 11 -

VI, 24, 1.
nokv»tog III, 5, 4 — V, 16, 8 -

— VI, 20, 10; 26, 1 — VU, 88, 7

— vm, 1, 10; 12, 26.
nokvkakog m, 5, 1.
nolvoQxia U, 86, 6.
noXvofpOuXpiog I, 9, 4.
noXvnevatim III, 14, 2.
noXviQonog III, 12, 2.
noXvxQOipla IV, 8, 3.

nofitt m, 12, 4 — IV, 10, 1.
nonnri U, 61, 1: 62, 2. 4 -VII,

41, 2.

novtiQevonai I, 1, 6 — U, 42, 6:

61, 1 — V, 14, 12.
novriQla II, 1, 8 - VI, 26, 3 - VD-

17, 1.
novtipov, TO n, 6, 13; 22, 6. 6.7.8.

9. 13. 18; 28, 4; 42, 2 — IV, 6,5

— V, 10, 2; 12, 6 - VU, 18, 2;
26, 4.

novtipig I, 2, 3; 7, 3 — U, 6, 8; 8, 1;
9, 3; 12,2; 14, 6. 8; 17.8; 19,3;
21, 2; 22, 8; 28, 2; 28, 8; 41, 9;

42, 2. 8; 43, 8. 4; 64, 6 — III, 4. 8
-IV, 6, 4; 8,1; 12,1-V, 3,2;
7, 4; 11, 1 — VI, 6, 2; 9, 4; 10, 2

— VII, 2, 8. 6; 6,2; 18, 1; 82,6;
89, 8 - vra, 8, 1; 7, 2. 8; 9,
2. 8 etc.

noviigbg -^ diafioXog I, 9, 1 - HI,

6, 6; 18, 2 - V, 2, 1 — VI, 6, 8 -

vn, 24, 1 — VIII, 10, 19; 12, 47.

novti(f6q>QtBV vn, 7, 2. •

novog n, 26, 4; 36, 7; 41. 8; 63. 3

— IV, 9, 1 — VI, 28, 2 — VI, 2, 7

— VUI, 12, 20.
noifsitt vm, 12, 13.
nopto/iog m, 7, 1.

nopvela UI, 2, 2 — IV, 11, 6 — VI,
12, 13. 16; 27, 8: 38, 2. 8 - VU,
6> 4; 18, 1 - vin, 47, 26. 61.

lNr)KX VOCABUIX)KUM.

H89

noQ9fvo VI, 28, 4 — VII, 2, 11 —

Vm, 82, 4. 6.
»opri7 I, 7, 8 — II, 41, 1 — ra, 8, 2

— IV, 6, 8; 7, 2 - VI, 28, 4;
29, 4 — VUI, 82, 7.

SKOQVixoq I, 7, 6 — V, 10, 2.

nogvofioaxoq VIII, 82, 7.

TKOfvoxonof II, 4, 5 — IV, 11, 6.

Ttofvoi IV, 6, 8.

Ttog^pa I, 8, 8.

noaig Vm, 12, 10; 29, 8.

yioxaitbq II, 16, 8 — VI, 6, 8; 29, 4

— Vni, 7, 7; 12, 14. 26.
^tmi^iov II, 4, 6 — V, 14, 8 — VI,

6, 5 - vm, 12, 87. 88. 89;

18, 16.
xori?:« II, 6, 7 — V, 1, 6. 7; 14, 15.
noTov n, 6, 8 — IV, 2, 1 — V, 18, 1

— VIII, 12. 82.
notoq vm, 44, 4.

ffovs I, 8, 9; 7, 6; II, 18, 11; 21, 4;
22, 7; 41, 7 — m, B, 5. 6; 7, 6 -

V, 20, 2 — VI, 9, 4; 80, 9 — VU,
88, 4 — vm, 7, 7; 9, 2; 12, 12. 27;
88, 11.

ngayiJM II, 85, 4; 48, 8; 46, 1; 46, 1

— m, 2, 1; 7, 8; 9, 4 — IV, 6, 6

— V, 14, 11 — VI, 16, 1 — vm,

10, 8; 11. 6; 82, 16; 46, 9. 10;

47, 38. 40. 41.
nfayfiaxela If, 6, 1.
ngaSets (filfikoi) U. 57, 7 - VIII,

5. 11; 47, 86.

npafiff II, 89, 1; 60, 2 — VI, 6, 3;

14, 2; 27, 8; 28, 1 - VU, 18, 1;

82, 4; 89, 4 - VDI, 9, 2. 5; 11, 3;

46, 8; 47, 61.
ngaos II, 1, 5; 57, 1 — V, 20, 10 -

VI, 8, 1 — VII, 7. 3.

npaoriig I, 10, 8 — II, 1, 8; 38, 2 —
V. 20. 8 — VI, 12, 11 - VII, 18, 2
— VIU, 6, 7; 16, 5.

npavg n, 1, 6; 24, 7; 49, 4 — III,

6, 1; 7, 7 - VII, 7, 3; 31, 1.
nQfa^evtrii II, 88, 2.
n^fofivrifa U, 28, 1.

Funk, Didasc et Constit. ai>. I.

npsa/ivTipiov II, 67, 4 — V, 14, 9 —

VIII, 4, 8; 10, 8; 12, 41; 13, 4;

16, 2. 4; 17, 2; 19, 2.
n^sa/ivxtpog I inscr.; 8, 9 — U, 24, 6;

26,8.7; 28,4; 87,3; 47, 1; 49,3;

51, 2; 57, 7. 8. 9; 68, 2 — III, 8, 1;

11, 1. 3; 16,6; 16, 4; 20, 1. 2 -

VI, 6, 4; 12, 1. 14. 15; 17, 1 —

VII, 22, 1; 26, 6; 31, 1 — VIII,

1, 20. 21; 2, 6; 4, 1. 6; 10, 8;

12, 3. 43; 13, 14; 16, 11; 16. 1.

2. 4; 23, 3; 26, 3; 28, 2. 3. 4. 6;
29, 2; 30, 2; 31, 2; 32, 1. 2; 44,
1. 2; 46, 9. 10. 11. 13. 15; 47, 1—8.
16. 17. 18 etc.

nQtofivxtji II, 68, 6 — VI, 29, 1.
npeafivrig II, 28, 3; 57, 12 — III, 5, 6.
npimv II, 41, 8.
npottiptaig II, 14, 2.
nQo^atov n, 17, 4; 18, 8. 9. 10. 11.
12; 19, 1. 2. 3; 20, 6; 66, 8; 67, 12

— VI, 18, 2. 3 — VII, 29, 1; 32, 1

— VIII, 12, 30.
ngoykmaaoq II, 21, 2 — III, 5, 1.
ngoyvotatq V, 14, 2 - VIU, 1, 12.
npoSoala V, 14. 9. 20 - VII, 23, 2

— VIII, 12, 33.

TTQodoTtjg II, 43, 4 — III, 5, 5

V, 14, 3 — VI, 12, 1.
nQoSQOfxog II, 55, 1.
npoeigla II, 58, 4.
npoeipog II, 25, 13.
itQoi^ofxai (npoef.&ere) VIII, 6, 14;

7, 9; 8, 6; 37, 7; 39, 5.
nQoeaxw'i II, 28, 9; 51, 1.
UQoiiYovUfvoq II, 46, it.
ngo^taig II, 48, 1 - VI, 17, 2.
npo^vfiia II, 40, 3 - V, 1, 5.
npoavfiog V, 6, 6 — VIII, 46, 1.
Ttpoxa&i^ofiai II, 20, 4.
nQOxaxaaxsv^ VII, 42, 2.
npoxei/tevov VIII, 6, 6.
npoxgixog VIII, 4, 8.
UQola^ovxa, xa III. 9, 3 — VII, 39, 1

— VIII, 4, 2; 32, 19; 47, Bfi.
ngohitpig II, 47, 3 — VIII, 4, 5.

■Hi

690

IN'DBX VOCABULORUM.

nQOvokat II, 3t>, 2; 44, 3; 57, 13 —
VU, 25, 2; 39, 3 — VIU, 16, 3.

niWvot,Triq VI, 11, 3 — VII, 36, 6 -
VIII, 6. 2; 40, 2.

TCQOvoia II, 14, 3; 36, 3; 57, 4 -
lU, 3. 2 IV, 1. 2; 6, 4 - VI,

4, 1; 6, 4; 10, 1; 14. 4; 16, 3
23, 3; 28, 8 - VII, 33, 2; 34, 5
35, 10; 39, 2 — VIII, 12, 8. 30
16, 4.

Tipolfvos VII, 9, 1.

n^ooifttov V, 20, 3.

TiQonaQaaxsv^ VII, 42, 3.

nQonatu>{) VII, 33, 4.

7n>onf(ino) VI, 30, 2.

nQonittia III, 5, 6 — VIII, 47, 66,

n(jo7ifTT]e U, 21, 1; 51, 1 — III, 1, 3;

5, 4; 8, 1.

n(joaiStxofiai II, 41, 4; 43, 1; 60, 3;

53, 4; 68, 2 — V, 3, 1 — VI, 18, 1
— VII, 5, 5; 28, 1; 31, 5; 37, 1.
2. 5; 47, 3 — VIII, 6, 5; 9, 2. 6. 9;
12, 21. 47; 13, 3; 32, 3. 6. 10 etc.

7i(>oa6oxttt VI, 11, 10; 23, 4.
n^oofnixa).).wnita) I, 3, 8.
niwohiJXOMat VIII, 10, 1; 12, 2.
THwaivxij II, 39, 6; 41, 1; 53, 4. 8

54, 1; 57, 15 III, 1, 6; 7, 5
8, 3 — IV, 3, 3; 7, 2 — VI, 18, 1
27, 2 - VII, 11; 17, 1; 33, 2
37, f) - VIII, 5, 9; 11, 4; 18, 2
42, 1; 47, 9.

TtQoasvxofjiai I, 2, 3 — II, 22, 11
41, 2; 53, 5. 9; 56, 1; 57, 14. 18
21; 59, 2; 60, 2 — III, 4, 3; 5, 2
0, 1; 7, 5. 7; 8, 3; 14, 1; 18, 1 —
IV, 3, 3; 6, 8; 7, 1 — V, 6, 2. 6
7, l:^. 22; 13, 4; 14, 8; 19, 3 —
VI, a, 2; 9, 3; 12, 6; 27, 1. 7
29, 4 — VII, 2, 2; 24, 1. 2; 31, 6
45, 1. 2. 3 — VIII, 4, 6; 6, 4
32, 18; 34, 10. 11; 47. 66.

nQoai'jxtuv I, 3, 9; 8, 11 - II, 6, 1
25, 1 ; 28, 5; 58, 1 — IV, 10, 1 -
VI, 1, 8 - Vlll, 12, 8; 48, 2.

71 (toari'f.vtoi VII, 29, 2.

TtQoaxatQog II, 60, 1 - V, 6, 7 —

VI, 22, 1 — VIII, 10, 12.
jiQoaxlaiio II, 10, 5; 12,3; 18,7;

24, 4 — III, 8, 3.
npoaxoftfia II, 17, 1.
TiQoaxvvitu II, 56, 2 — V, 11, 1;

12, 1. 2; 20, 7 — VI, 12, 8; 14, 2

- VII, 39, 4; 48, S; 47, 2 -VIII,
7, 6; 12, 27.

nQoaxvvtjais V, 12, 2 — VII, 85, 10
VIII, 9, 10; 12,60; 16, 9; 20, 2;
37, 6; 41, 6.
nQoalakito II, 58, 8. 4 - V, 19, S

- VI, 12, 1 - Vm. 6, 12.
nQoaXafifiavw II, 12, 1; 16, 4; 20,4; J

23, 1; 24, 3; 38, 4; 39, 2; 41,1; i

46, 4; 57, 12 — IV, 1, 1 - V, S, 1

- vm, 12, 2. 21; 41, 6; 4.'), 1.
npoaktjxptg II, 18, 6. j
npoaofitlsw I, 6, 1. j
npoaoy»ia/Jia II, 22, 13; 28, 8; 31.3. |
TiQoanTwati IV, 3, 3.

npoaptjaig YIII, 5, 12.
jipooroyjy- VII, 84, 8. 4.
nQoaxttYfia III, 14, 3 — VI, 19. 2;

21, 2 — VIII, 5, 7; 6, 6.
nQoaxaxtji III, 19, 5 — VII, 82, 2 -

VIII, 11, 5; 39, 8.
nQoa>pi(fW II, 26, 2; 27, 1. 6; 28, 7. S:

34, 1. 6; 86, 6. 7; 41, 6; 53, 3;
63, 8 - III, 7, 6. 6; 8, 2 - IV,
6, 3; 7, 4; 10, 3 — V, 19, 7 -
VI, 7, 8; 19, 3; 20, 4; 22, 7. 8;
28, 4; 30, 2 — VII, 80, 2; 36, 6;
37, 5 - Vni, 6, 6. 7; 10. 12; 12,
2. 38. 41. 48. 44. 48; 28. 2. 4;
30, 2; 40, 1. 2; 46, 11. 14. 15;

47, 2. 8.

7H)oa<popa II, 25, 6; 26, 2; 27. 6;
84, 7; 67, 15 - IV, 6, 4 - VUI.

13. 15; 47, 8.

npoatpopoi III, 3, 2 — IV, 6, 2 -

Vn, 38, 4 - VUI, 40, 3.
ni,oa<pwvita VIII, 6, 9; 8, 1; 13, 12;

35, 2; 86, 1; 41, 1; 47, 85.
:Htoa<pwv^aii; VIU, 38, 1.

INDEX VOCAHUrXJKDM.

()91

Tt^oaanoktfnreia II, 68, 4.
Jtfioawnoki^nvtii II, 9, 2; 42, 2 —

IV, 4, 8 - VI, 12, 10.
Ttgoaanoltitpitt II, 17, 1; 42, 1.
nQoaatnokTjtpti II, 68, 6.
Ttpoaamov I, 7, 6; 8, 24; 9, 1 — II,

6, 2; 9, 2; 14, 10; 16, 3; 22, 6. 7.

8. 11. 12; 41.4.9; 47,2.3; 49. 1;

61, 1 ; 67, 19; 61, 2 — III, 14, 3

- IV, 6, 8 — V, 4, 1; 20, 8. 6.

a 9. 12 - Vn, 1, 1; 5, 2; 9, 2;

10, 4; 48, 4 — ^111, 6, 6: 7, 6;

11, 3; 18, 2; 29, 3; 87, 6; 46, 6.
ngmi/tdm VII, 2, 7 - VIII, 32, 18;

S3, 9.

nfotpina 11, 6, 6; 50, 4.

npotfon^ I, 10, 8.

nQog>ttotZofiai II, 60, 6.

:i(fotpnaiq II, 14, 10; 26, 2; 60, 6 —
III, 2, I; 6, 3 — Vll, 86, 4. 6 —
VIU, 47, 5. 88. 40.

nifOf>firila V, 14, 9; 16, 2 - VIII,
2, 8. 7; 8, 1; 12, 81.

ngtHptiteiw V, 20, 12 - VI, 6, 4
24. 3 — VIII, 2. 1. 2. 3. 8. 9.

TiQoip^ttii I, 1, 6 — II, 6, 5. 14; 22, 8
25,7; 28, 5.7; 29; 30, 1. 2; 89, 3
56, 1; 58, 3 — HI, 1, 4 - IV
6, 6; 7, 3; 8, 2 — V, 3, 2; 7, 24. 29
8, 2; 12, 3; 20, 6. 12 - VI, 3, 1
6, 1; 9,1; 10,8; 18,7.8; 19,2. 4
80, 6 — VII, 1, 1 ; 28, 6; 38, 2 -
VIII, 1, 18. 14. 17; 2, 6; 6, 4; 8, 5

12, 48; 41, 5; 46. 7.
nQO<p^Tai — npofi^Tcav fil^Xoi 1, 6, 2

6, 4. 10. 11 — II, 5, 4; 39, 6
67, 6; 59, 4 - V, 14, 12; 19, 3 -
VI, 10, 1; 11, 1; 12, 12; 14, 2
16, 3; 19, 8; 26, 1; 26, 1 - VII
37, 1 - VIII, 6, 11; 47, 85.

n^f)^Tix6g VI, 6, 8 - VIII, 12, 30
22, 3.

xgoq>i]Ui V, 7, 18.

apo^iltof)6nt]i VI, 25, 1.

npoxtipik<» U, 8, 1; 24, 4; 86, 9 —
III, 9, 2; 16, 1 - VI, 23, 5 —

VII, 31, 1 VIII. 5, 4; 12, 23;
18, 2; 20, 1. 2; 21, 4; 22, 2; 46,
16. 17; 47, 80. 82.

npoxfteog n, 21, 1. 4; 37, 4: 41, H

- V, 6, 6.
npvTavig VIII, 9, 8.
TiQwgevg II, 67, 11.
npatToyivvij/jia II, 26, 17.
ngwxofJiaQVVQ II, 49, 3 ^ Vlll, 38, 9.
TiQwroToxoq II, 26, 17; 61, 4 - VI,
' 11, 2 — VII, 24, 2; 36, 6; 41, 5 —

VIII. 12, 7. 31.
nxfQOv VIII, 12, 3.
Titigvl VIII, 41, 8.

I nxr,r6i VIII, 12. 16.

mtaaiq V, 7, 7.
' nzwxevo) II, 4, 6.

nxioyoi I, 8, 7 II, 58, 6 — III,

4, 5. 8. !)•— V, 1, 4 — VII, 12,2;
18, 2; 29, 2.

nv9/i^r VI, 18, 2.

nvxvtttca II, 60, 4.

nvlri I, 8, 9. 14 - V, 15, 2 VII,
, 33,3 Vm, 12, 13; 20, 1; 46,2. 16.

nvlwQoq II, 26, 3; 28, 5; 57, 10 —

III, 11, 1. 3 - VI, 17, 2.
nvQ II, 22, 15; 83, 3; 42, 5; 51, 2

IV, 10, 1. 2 — V, 4, 1; 7, 7. 13
20, 6 — VI, 1, 1. 2; 3, 1. 2; 20, 6
26, 3 - VII, 2, 10; 36, 5; 37, 4
39, 3 — VIII, I, 16; 12, 11. 22. 26.

nvQoq V, 7. 26 VII, 40, 2.
nvimo}.t(o II, 14, 9.
TKoyiuv I, 3, 11.
n<5).oq V, 20, 10 VI, 29, 2.

i>a^(ii V, 14, 4.

(tupdoq II, 27, 6 — IV, 11, 2 V,

7, 26; 20. 10 — VI, 20, 6 — VIII,

1, 6.
(Mdanvoq V, 7, 26.
QaSiovQyo:; IV, 6, 6.
pn&vfitw II, 60, 4.
(,f(»vinta IV, 11, 5 — VIII, 47, 68.
^axa II, 32, 3.
Qttx(o6tii II, 4, 5.

46*

tiUi

INDEX VOUABULOKUM.

QcivTiafia I inscr.

Qavcia/Aog VI, 20, 9.

(taniZ,<a V, 6, 9; 14, 9.

Qaniofta YII, 2, 4.

^(/Afias IV, 14, 3.

(iififiog I, 6, 1.

pf>/?a» I, 7, 5 — m, 6, 4.

Qf)Ylia Vni, 7, 6.

^TlUa I, 6, 1; 10, 2 - II, 1, 1; 8, 1;

9, 2; 17, 8; 42, 1. 5; 49, 2; 67. 19

- V, 3, 2 — VI, 12, 6. 8; 23, 6

— VII, 48, 4 — Vm, 4, 5; 47, 76.

(trjxtoQ IV, 6, 5.

p/fei? V, 20, 10.

Qinidiov vm, 12, 3.

Qk I. 8, 21.

QitpoxlvSvvog V, 6, 6.

^iip6<p&ak/jtog VII, 6, 4.

QOfi^aia V, 20, 8.

^vfif] I, 4, 1.

l>vnaivio II, 41, 6.

(ii;;ro? II, 18, 4. 6 — VII, 44, 8.

Qvtiq II, 61, 6 — vn, 40, 1 — vm,

II, 4.

^(Oftaixbg VI, 12, 6 - VHI, 47, 83.

aafifiari^w II, 36, 2 — VI, 23, 3 -

VII, 36, 4.
aafifiartaftbg II, 36, 2.
aa^fiaTov II, 47, 1; 69, 8 — V, 14,

1. 18. 20; 18, 1. 2; 19, 8; 20, 19 —

VII, 28, 1. 8. 4; 36, 1. 5 — VIU,

33, 2; 47, 64.
aayrivii I, 8, 20.
aalfvm II, 41, 3.

aalniy^ II, 6, 10. 11 — VII, 82, 8.
aa'f.niCo) III, 14, 1.
tia(>xtxbg VII, 2, ^.
oa(jxovftai VIII, 12, 31.
oapl II, 2, 3; 4, 6; 33, 2; 63, 6 —

III, 2, 3 — V, 6, 6; 20, 16 - VI,
5, 4; 10, 3; 14, 8. 4. 6; 26, 1
28, 3 - VII, 2, 9; 26, 6; 87, 1
39, 4; 41, 6. 8; 49 - VUI, 6, 6
!>, 3; 12, 31. 48; 13, 10; 20, 2
35, I; 38, 4; 45, 1.

aatavag II, 87, 6 — III, 18, I -

vir, 41, 2 — vni, 9, 2. j

ai/iag VI, 30, 10 — VII, 88, 8; 47. J j

— VIII, 5, 7; 6, 13; 7,8; 8.5ett
aifiofiai II, 88, 1 — V, 12, 4.
oiSm VI, 14, 2.

aetpa II, 14, 10.

aeiiivt] V, 12, 1. 4. 6; 17. 2 - TO,

84, 2 — VIII, 1, 14; 12, 9; 38, 4;

46, 2.
oefilJahg VI, 22, 8.
atfivbg n, 2, 3; 68, 8 - m. 7. 6;

8, 1 — IV, 14, 3 — VI, 10, 3;
26, 8; 28, 6 — Vm, 12, 44; 25,2;
82, 17.

aefivoTijg I, 3, 9 — II, 26, 1; 67. 2;
68, 1 — vm, 18, 6.

aenzbg U, 28, 8.

otlfisXov n, 62, 2 — m, 2, 2 - V,
12, 1; 14, 3. 9. 21 — VI, 8, 1;
7. 2; 18, 9; 20, 6; 38, 8 - VD,
82, 3; 84. 4 — Vffl, 1, 1. 2. I. i
6. 7. 9. 12. 18. 15. 16. 17; 12,82.

atineiwv II, 41, 6.

arpiw II, 41, 7.

017c n, 86, 8.

aijtptg V, 6, 7.

ataydtv VII, 2, 4".

aldtjpov U, 22, 13. 16.

aidciviog III, 1, 4 — V, 13. 2.

aielov V, 7, 27.

aixspu VIII, 47, 2.

atxvrjkatov VI, 6, 8.

aivani HI, 6, 6.

aivddav I, 8, 10.

aiaoti I, 8, 10.

atrog II. 26, 16; 34, 6 — IV. 6, 2;

9, 1 — VII, 20. 2; 29, 1 - VIU.
40, 8.

aiomato V, 14, 8 — VH, SS, 3 -

vm, 16, 2.
aiwnti n, 67, 4 — Vm, 4, 6.
axav6akkio I, 10, 1 — II, 18, 6 —

VII. 82, 2.
axavialov I, 8, 6; 8, 18 — II, 10, 2

- VIII, 10, 19; 47, 58.

INDEX V(K;ABL>IX)RUM.

693

axiXot; VIII, 47, 77.

0X(voq II, 24, 4; 55, 1 — VI, 12, 6;

14, 1 — Vin, 4,1; 7, 6; 21,3.4;

47, 78.
axitpii II, 41, 7 — V, 14, 1.
axijvri n, 25, 6. 6. 7; 67, 10 — VI,

8, 2; 6, 3; 12, 12 — VII, 87, 4-

VIII, 5, 4; 20, 1; 21, 3.
ol inl axtiv^s VIU, 82, 9; 47, 18.
axtivonoioi II, 68, 1.
axitt V, 20, 12.

axiaa/iog VI, 8, 1 — VIII, 12, 26.
axXfiQoxaQdla II, 14, 11 — VI, 20, 11.
axXfipoxdgStot VII, 7, 2.
axk^Q^i II, 21, 1.
axX^p6ti}g VI, 20, 6.
axktjfvvw II, 88, 8 — IV, 11, 8.
axoXioq III, 5, 1.
axonbi II, 6, 7. 8. 10. 11; 17, 6;

24, 7; 26, 11 — VI, 4, 2; 10, 1;

21, 2.
oxoQnK^w II, 66, 2; 69, 1. 2 — III,

4, 9 - V, 14, 6.
axoQnioi VIII, 7, 6.
axopmaT^i II, 66, 8.
axoroi I, 7, 4 - II, 42, 2 — V,

6, 7; 14, 16; 16, 6 — VII, 34, 2;

35, 6 — Vin, 11, 6; 12, 9. 11;

34, 12.
axv/tali^to II. 48, 3.
axvXor I, 8, 8.

axtoltiS I, 8, 21 — V, 7, 7. 16.
a/iiXij II, 41, &
aoiofitivog VIII, 12, 22.
aog)ia I, 7, 3 — II, 88, 1. 2 — V,

20, 9 — VI, 26, 2; 27, 5 - VII,

34, 6. 6; 86, 2. 10; 36, 1 — VIU,

1, 12; 7,2; 12,7. 16; 87, 6; 44,2.
Soipia (Ji^Xoq) I, 8, 2; 10, 2 - UI,

3. 2 — rV, 11, 2 — VIII, 47, 86.
aoifiiOTfltt I, 6, 4.
ao^iaxixbq I, 6, 4.
aork I, 6, 4; 7, 11; 8, 11. 16; 10, 4

— II, 1, 3; 6, 8. 16; 9, 2; 42, 1;

46. 2; 68, 8; 68, 2 — III, 7, 6:

14, 1 - IV, 9, 1 - VI, 6, 8; 18,

2. 6; 28, 6 — VII, 6, 8; 8, 6 -
VIII, 1, 7. 16; 6. 1; 18, 1.
anardXiov I, 8, 10.
' anaxaXbq II, 26, 2.

anfi()0} IV, 5, 3 — VII, 40, 2.
I aniQfjLa II, 22. 12 - lU, 4, 5 —
' IV, 6, 2 — V, 7, 20 - VII, 16, 2;
88, 4. 6; 87, 1 - VIU, 12, 12.

18. 31; 40, 8.
an^Xaiov U, 17, 4; 61, 2.

I aniXog II, 61, 6 — VII, 40, 1 -
VIU, 11, 4.

aniXotJ II. 43, 2.
I aniv»riQ VIU, 2, 2.
: onXayxvov VII, 2, 12; 88, 2 — VUI,
I 9, 9.
I anoSia V, 7, 13.

anodog V, 7, 15.

anovi^ m, 16, 6 — V, 2, 2 ~ VUI,
I 1, 8.

I araywv VU, 88, 6.
I araStoSpofiog VIII, 82, 9.
' aradtov II, 14, 6 — VU, 33. 3.
I ata»n6( II, 22, 8. 10.

araaiatw II, 2, 4; 48, 2; 64, 4 —

VI, 2, 1.

I aTttaig II, 48, 8 - VI, 12, 8.
I ataaiwSrig II, 14, 12.

OTOT^e II, 46, 1 — V, 7, 28.

aravgog U, 24, 8: 48, 2 — III, 17, 1 ;

19, 4 — V, 4, 8; 6, 4; 6, 9; 14,
1. 13; 19, 1; 26, 1 — VII, 23, 2;
43, 8 — VIU, 1, 10; 12, 4. .H3;
47, 47.

ataveow II, 26, 9 — V, 14, 12. 14.
16; 19, 4. 6. 6 - VI, 30, 8

VII, 41, 6 - VIII, 34. 4.
ata^vXii VU, 29, 3 — VIII, 47, 3.

: ariap VI, 22, 3. 5.

areyr/ UI, 7, 1.

axlyog IV, 2, 1.

orevay/iog VIII, 41, 2. 6.

athityw II, 33, 1. 2; 34, 6 VI, 29, 2.

arsohaifia V, 7, 3 - VII, 34, 1. 2 —
I VIII, 12, 9.
1 ati(>t)ati VI, 21, 2.

694

INDEX VOCABULORUM.

axigvov VII, 86, 6.

aiitpavoq I, 8, 16 — II, 14, 6 — III,

13, 1 - V, 1, 2; 6, 8.
atfipttiow n, 14, 6; 28, 4 — V, 7,

10. 23 — VIII, 12, 12.
at7)»og II, 63, 4.
axti»vvtov II, 25, 16.
OTifAi? II, 22, 5.
axij^HYna II, 14, 4.
ax^Qi^ca I, 1, 4 — 11, 6, 12.
axtfoi^m 1, 3, 7 — II, 24, 1; 26, 2;

33, 2; 41, 4 - VI, 18, 2 — VII,

29, 1 — VIII, 9, 6; 10, 13; 16, 8.
axifiow II. 16, 2; 17, 6; 18, 7; 41, 6;

48, 1; 48, 1.
axl^maig VI, 20, 6.
oxoixsloy V, 12, 6 - VIII, 12, 17 ;

46, 2.
axoixfiow VI, 18, 1 — VII, 26, 7.
axoixelo) II, 5, 4.
axot/Jw VI, 25, 1.
axoX^ I, 8, 8 — 11, 41, 1.
axofio I, 8, 11 — n, 4, 4; 6, 8;

21, 6; 22, 9; 28, 7. 8. 9; 88, 3;

44, 4; 49, 2; 56, 1. 4; 63, 6 —

III, 7, 6 — V, 7, 12. 28; 11, 1. 2;

20, 16 - VI, 8, 1. 2; 12, 4. 5;

20, 10 — VII, 20, 1; 82, 2; 36, 5

— Vni, 1, 16; 4, 5; 47, 76.
axofiaxog V, 6, 7.

aximxagX'ii ^> 20, 7.

axQaxeia VIII, 47, 83.

axQaxtjyoi Vm, 1, 19; 12, 26.

axQaxtjkaxifi VII, 5, 6.

axpaxia II, 22, 6. 6 — VII, 86, 9 —

Vin, 12, 27.
axpttxtal = nvevfittxa VIII, 12, 8. 27.
axgaxitoxriq 11, 14, 12; 39, 8: 48, 2

— IV, 6, 6 - V, 1, 1 — vin,

32, 10; 47, 11.
axpaxtwxixo.; II, 84, 4.
axi>ar6ne6ov VIII, 12, 42.
axQaxbg VII, 36, 3. 7.
aipe/ilog II, 44, 1.
axQtjVtao} IV, 11, 1.
axgov9-iov VIII, 7, 5.

axQOv^tx; III, 15, 2.

OTvAoff m, 16, 8 — VI, 3, 1 ; »\ 6

— vm, 12, 26.
axvnxtxog II, 22, 1.

axvip(o II, 18, 5 - IV, 11, 4.

avyyivsia II, 67, 12.

avyyer^g II, 14, 9; 48, 8 — lU, 4, 4

— V, 6, 1 — Vn, 15, 2 - VIII,
2, 9; 47, 38. 40. 76.

ovyYW*** 'I^ 18, 1.

avyyveifiT/ II, 18, 6; 50, 8 - VIII,

47, 8.
avyxttxa&eatg VIII, 1, 2.
avyx).Tigov6fioq I inscr. — II, 38, 2

— Ill, 18, 1.

avyxQtaiq 11, 28, 8 — VII, 1, 3.
avyxvgia VIII, 47, 32.
avyxvpo HI. 12, 4; 18, 1.
avyxcogiw U, 20, 5; 23, 1; 24, 3;

46, 6; 69, 3 - IH, 2, 8; 9, 8 -

VI, 20, 4 — NTl, 26, 2; 28, 2
vm, 9, 8; 12. 47; 38, 3; 41, 5;

47, 82.

avyxtigtiatg VII, 36, 2 - VIII, 1, 10;

12, 88.
avSoa* VII, 44, 2.
av^vyitt VIII, 10, 10.
ovxo^vxiio II, 8, 1 — V, 14, 11

VII, 8, 5 — vm, 32, 10.
avxo^pavxTig II, 42, 6; 50, 4; 51, 1

IV, 6, 6.
avxo^vtia IV, 6, 7.
avXXa'ixbg II, 86, 9.
avU.eixov(fyoi VI, 18, 11.
aviXoyi) IV, 8, 4.
avufidkXw I, 6, 1 — IV, 11, 4

VI, 7, 2 - vm, 47, 14.
avftfiifidi^a n, 46, 7.
ovfi/ioXixk vm, 12, 11.
avfifioXodtixxrii VIII, 82, 11.
avftfiokov IV, 13, 2 — VI, 28. 6:

28, 3 — VII, 22, 2 VIII.

11, 12.
avfi/tovXla II, 14, 8; 41, 7; 44, 4;

57, 14 — vm, 12, 20; 16, 4.
avftfiovXiov n, 62, 1.

INDRX VOCABULOBUM.

695

^vfifiovAoe II, 28, 4 — V, 16, 3.
^v/ifittxia VI, 18, 7.
^vfifiitoxoQ I inscr.
^VfiftttptlT^i; II, 51, 1.

avvdeofioQ II, 53, 7

VIU, 5. 7.
avvdtaxovog V, 8, 1.
avvdov3ioq V, 10, 1.

VI. 7, 4

^vftfiolvrw II, 14, 3. 13 — III, 8, 3 avvfyeigm VII, 44, 4.

— VIII, 34, 11.
^}Vfina9^i II, 20, 11; 41, 5; 44, 2.
<ivfmapa?.tm'tg III, 17, 2.
cv/inivw V, 7, 30 — VI, 80, 9.
avfin?.^ga>/ia I, 5, 2.
av/tnXox^ VI, 6, 6.
av/iTivoia VII, 2, 9.
avftnoatov II, 62, 4 — IV, 11, 4.
avfinfea^vregoi VIII, 28, 3.
aviupmvim II, 49, 5.
av/upwv^aiS VIII, 47, 46.
avfi^wvoi II, 49, 3; 55, 2; 56, 1. 2;

67, 14 - VIII, 12, 4,
avfi^iijtpoq II, 47, 2.
ov»ayo» II, 64, 4; 56, 2; 69, 1 —

IV, 4, 1. 3; 6, 3 - V, 1, 6. 7;

awidQtov I, 8, 9 - II, 9, 3; 28, 4;

61, 1. 2 — V, 14, 9.
avvei6yimq II, 10, 4; 64, 1 — VII,
33, 2. 3 — VIII, 47, 68.
I awiXtvOK; VI, 28, 1.
avvigyeia V, 7, 18.
awtgyoi; II, 64, 4; 57, 7 — III, 16, 1
I — VI, 9, 1; 29, 2.
i avvea»iw V, 7, 30 — VI, 30, !>.
i avvfoig n, 32, 3 — VI, 27, 5 —
VU, 28, 3; 36; 1.
avvfixoftai VUI, 47, 10. 11. 45. 79.
avv^yopiio II, 6, 1; 42, 3.
avvii»eta U, 50, 1 - V, 12, 6; 16, 6

- VI, 19, 1.
avv9ttnT<o VII, 22, 6; 43, 5.

14, 12 — VI, 22, 2; 25, 3 VII, ; avt9^xii V, 16, 9 — VII, 22, 2; 33, 4.

26, 4 — VIII, 84, 8. 10; 47, 81. avv»^na V, 14, 9 — VIII, 4, 6.

avraywY^ II, 48, 4; 60, 2. 3; 61, 1; ' avvhi/ti I, 4, 2 — III, 4, 8 V, 7,

62, 1 - m, 6, 5 — V, 8, 3; 14, 12; | 8. 4; 16, 4 — VII, 19.

19, 6 — VI, 2, 6; 6, 2 - VIII, ! avvlarwQ II, 47, 2.

avvo6o<! II, 67, 2; 62, 3 - V, 20. 19
- Vm, 47, 87. 74.

47, 65. 71.
awayiaybi II, 66, 3.
avvtt»Qolt,a II, 67, 2; 69, 2; 62, 1 — avvoixtjaig U, 14, 9

V, 19, 3; 20, 3 — VI, 6, 7; 80, 2 , ovvtayn VII, 40, 1.

- VIII, 84, 10; 85, 2.
avvd»gotafta II, 61, 2 III, 18, 1

- VIII, 1, 20.
avvavaazpi^o/iat II, 40, 2; 62, 8 --

V, 7, 30; 20, 8 — VII, 26, 8.

avvtdaaoftat VII, 41, 8.
avvtiXfta II, 46, 1 — V, 19, 7; »), 2
- VI, 18, 9; 80, 8 - VU, 41, 6;
i 46, 16 — VIII, 10, 4; 12, 40.
avnoiioq I, 6, 11 - II, 24, I.

avvaviaiti/ii III, 17, 8 — VII, 22, 6; ovrrpifi/ia II, 14, 2; 21, 4 — VIII,

43, 6; 44, 2 - VIII, 8, 2.
avpavTr,aig I, 7, 6 - VIII, 82, 11.
avru^Ki II, 89, 6.
avvano&vrlaxw II, 7, 1 — III, 17, 8 avaaeiaftog VII, 32, 4.

- V, 14, 6 - VII, 22, 8; 43, 5; i aiaraan II, 26, 2; 68, 1; 62, 4

44, 2; 46, 1.
avvcmoatoloi II, 24, 4 — VI, 7, 2;

9, 1 - VII, 2, 12 - VIII, 4, 1.
avvaftnay^ VIII, 47, 33.
aviaffia IN, 2, 2.

44. 4.
avvTvxia IV, 10, 4; 14, 3.
avptyfioi vm, 12, 15.

Ill, 7, 6 - VI, 11, 5; 28, 7
VIII, 1, 20; 12, 15; 22, 8.

avaraxixoq VIH, 47, 12. 38.

avaxavgoa VII, 48, 5.

avato).ij VIII, 12, 9.

696

INDBX VOCABUI/>RUil.

afpayh VUI, 2, 6; 12, 30.

a^aD.w II, 14, 11.

afftvdovi) I, 8, 9.

oy(>oy/5a> II, 22, 12; 32, 3 - VII, 22, 2.

OifQuyli II, 14, 8; 89, 6 — III, 16, 4;

17, 1 — VII, 22, 2. 8.
axwa VI, 11, 6; 28, 1 - VII, 2, 9.
axlana II, 44, 2 — VI, 1, 1; 8, 2;

4, 2; 5, 6; 6, 8 — VU, 10, 1.
axoXii IV, 14, 2 - VIII, 24, 2.
ow^oj n, 67, 20; 60, 3. 4 — IV, 11, 2;

12, 8. 4 — V, 3, 8; 5, 3; 6, 4;

7. 23; 20, 6. 10 — VI, 12, 2. 8. 11;

13, 8; 15, 5; 28, 7 - VII, 88, 2;
88, 1; 39, 4; 48, 2 — Vm, 9, 9;
10, 19; 86, 2; 38, 1; 48, 2.

aat^o/tevoi II, 64, 4; 66, 2 — V, 15, 8

— VIII, 5, 6; 8, 2. 6.

awaov xal dvaatfjaov VIII, 7, 8;

8, 3; 9, 6; 10, 21; 36, 2; 88, 1.
au>(ia I, 6, 13; 7, 10 — II, 8, 8; 84,

4. 5; 41, 7; 43, 3; 44, 2 — III,
G, 2; 9, 2 — IV, 14, 2 — V, 4,4;

7, 11. 19. 20. 25 — VI, 11, 7;

14, 4; 23, 6; 26, 2; 27, 7; 29, 8;
30, 5 - VII, 34, 6; 44, 8; 46, 3

— VIII, 9, 8; 11, 4; 12, 17; 13, 10;
14, 2; 16, 3: 47, 77.

oiSixa {X(iiaxov) I, 6, 12 — II, 88, 2;
43, 2; 57, 15. 21 ; 59, 1 — V, 14, 7

— VI, 15, 2; 30, 2 — Vn, 25, 4 -
VIII, 12, 36. 39; 18, 16; 14, 2.

amfiattxog II, 21, 9; 56, 1 — VIII,

47, 69.
awfiOLTiov II, 62, 4.
a wag V, 7, 27 — VIII, 10, 7. 8. 14.
OiuTiif} I inscr.; 6, 10 — II, 16, 1;

20, 8. 9; 21, 5; 24, 7; 25, 10; 69, 2

— Ill, 19, 3 — V, 2, 4; 16, 2;
16, r> - VI, 19, 8; 30, 4. 7 -
VII, 1, 2; 22, 6; 26, 2; 88, 2;
35, 1; 41, 7 — VIII, 1, 1; 5, 2.7;

8, 5; 9, 10; 11, 6; 12, 83; 18, 10;
46, 13; 48, 3.

a(uTi/(n'a II, 12, 3; 13, 6; 20. 6; 22, 12

— V, 14, 21; 19, 3 - VII, 26, 2;

' 36, 1 — VUI, 1, 1. 4; 14, 2:

{ 88. 6.

{ awTi^ptov II. 22, 17; 26, 1; 41, 4

V, 19, 6 — VII, 48, 4 — VIII, 9, V
i amrijpiog II, 83, 2; 69, 4 — VI, 19, 2:

28, 7 - Vin, 6, 5.
ao>^QOvlZ,w n, 9, 1; 46, 4 — IV. 11,

2. 3 — V, 14, 2.
aoKpQoavvr) III, 7, 6 — VI, 30, 7

vm, 12, 24.
adtpQwv I, 8, 16 — II, 2, 1; 49. 4:

50. 1 — III, 8, 1 — IV, 14, 3 -

VI, 80, 6 — VIII, 26, 2.

xayna VI, 11, 2; 80, 10 — VII, 35, S

- vm, 46, 16.
tttXTOi I, 9, 4.
takatnogia 11, 21. 4.
Tanlag Vm, 11, 6.
xttiitftov IV, 9, 1 — vn, 29, 1.
xa^tg I, 8, 11 — II, 27, 4; 67, 21 -

m, 11, 8 - vn, 89, 2 - VIII,

12, 16; 13, 14; 46, 1. 3. 10. 11.
xanetvog II, 1, 6 — VHI, 2, 7. 10;

39, 8.
xaneivo^QOvito VII, 6, 6 — VIII.

2, 10.
xaneivoipfutv I, 8, 8 — II, 6, 3; 16, 2.
xanttrom II, 1, 2; 23, 11; 63, 6 -

in, 19, 6 — vn, 8, 4.

xapdaaw U, 42, 6; 48, 1. 2 — VI,

12, 16.
xapax^ II, 48, 2.
xagabg VI, 9, 4.

tttvgoq V, 14, 10 — VI, 22, 3. 6.
xavn II. 24, 8 — III. 17, 1 Vll.

28, 4.
xaffog V, 7, 6.
xawv vm, 12, 3.
xelxoq VI, 3. 1 — VU, 37, 4 - VIII,

11, 6; 18, 26.
xexfi^Qiov I, 3, 9.

xexvoyovia VI, 16, 8 — VIII, 10, 10:

12, 44.

xixvov I, 2, 4; 7, 4; 8, 12 - U,
2, 8; 14, 14; 16, 1; 30, 2; 22. (i:

^^^^H INDEX VOCABULOKUV. 691^^^^H

1 46, 4; 64. 8; 67. 13 IV, 1. 1;

38, 8; 68, 2. 8; 61, 4; 62, 3 — ^H

I 8, 3; 11, 1. 4 — V, ti, 1; 19, 4 —

m, 10, 2 — IV, 13. 1 - V, 6, 3; ^H

1 VI, 9. I; 11. 1; 18, 11 —VII, 3. 2;

8, 1; 20, 11 - VI, 29. 1 — VII, ^H

18, 2.

21; 24, 3; 47, 3; 49 — VIII. 6, 7; ^H

TfXVOXpOtpiO} 111, 3, 1.

7. 5. 8; 8. 5 ^^|

B If >noTgf»pi'a 11. 4, 2 lU. 4. 1.

r//<(Os I inscr.; 8, 8 — 11, 33. 2

^^1

I itliioi II, 55, 2 - V, 1, 4 VI,

66,4; 57, 20.21; 61, 4 - V, 6, 2

^H

■ 8. 1: 18, 6. 7; 19, 2.

8,2; 13.2; 14,7; 17. 1- VI, 11, 6

^H

' if),tt6<u n, 89. 6; 61. 5 - V. 5, 1;

17. 4; 28. 6: 30. 8 - VII. 2. 4

^H

6. 9 — VII, 26, 4 - VIII, 1, 1;

23, 4: 26. 4; 26, 4 — VIII. 10, 7

^H

10, 18: 1*2. 32. 47.

11. 6; 12. 40; 14. 2; 41, 8; 47. 41. ^

tfliioto,^ II. 26. 2 - VII, 86, 5.

Tiftmnfofjcct II, 14, 9; 2,H, 1 ; 47, 3 — 1

ttkia<poQla VIII, 18, 7.

VIII, 12. 26. J

xtkfvtaw V, 7, 2. 8 — VI, 16, 6;

zifdwpla II. 10, 1; 14. 8; 34, 6; 48. ^J

27, 2 - vn, 46, 2 - VIII. 47, 32.

2. 3 — III, IQ, 2 — V, 6. 6; 7. 7. 9 ^H

ft rf;i*vr.7 m, I, 3; 2. 3.

— VI. I, 2: 2, 1; 4, 1; 16, 4; 20. 10 ^M

I rUoi II, 17, 2 - IV, 13. 1 - V, 8, 8

- vn, 7. 1: 26, « - Vm, 2, 6; 1

■ _ VI, 6, 3; 30, 8 - VII. 16; 32, 2;

28, 3; 47, 84. 1

■ 34. 6; 41, 6 VIII, 6, 8; 10, 19;

u/iiupoi TV, 18, 1 — Vlt. 35, la ^J

1 12. 22; 36, 3; 46, 16.

tipwftt II, 46, 4 — V. 7, 4 — VIII, ^H

Tfi.airrji II, 24, 4; 38, 3. 4; 39. 1. 2.

2, 5; 47. 84; 48. 2. ^H

3. 5 — rV, 6, 6 - VI, 9, 1 —

tiai<; V, 6, G — VI, 4, 1. ^H

■ VU. 46. 3 - Vni, 22, 1.
' tifivto n, 41, 5.

Toixapxoi II, 67, 4. ^^H

zoxfTOi; VI, 27, 7. ^^|

ti^^ VI. 3. 1; 7. 2 - VIII. 1, 6. 12;

Toxoylvy^oi IV, 6, 6. ^^|

12, 82.

Toxoi 111, 7, 3 - VIII, 47. 44. ^|

TfQaaitov V, 7, 80.

Tolfia VIII, 34. 5. ^H

tfQotonoita VIII, 3, 1.

Tonapxia V, 20, 11. ^^|

tifiia VII, 43, 4.
■ xii^n VIU. 40, 3.

xtaaaQOixoma frwv xsxotfttjuivwr)

tonixoi 11. 60, 2 — VI, 28, 6 — ^M

VIU. 7. ■

Tonoi II. a. 8: 11. 1; 18, 8; 28, 4; ^B

VIII, 42, 8.

36, 5; 88. 4; 57, 2. 11. 12. 18; J

Tfaaapaxoarfi V. 13. 3 VIII. 47, 69.

58. 1. 6 - IQ, 6, 3. 4; 19. 2 - ^M

rrrpd.iov? V, 7. 18 — VI, 12, G.

IV, 1. 1; 3. 1; 4. 1: 6. 6 - V, ^M

tnpai V. 14, 1. 20; 20. 18 — VII,

19, 8 — VI, 23, 6; 24. 2; 27, 2 — ^H

28, 2 - VIU, 47, 69.

VII, 30, 2: 86. 8 — VIII, 6. 10: ^H

rixvt] I. 4, 1; 5, 1 - II, 60, 6. 7 —

6, (i; 16. 7: 34. 8. 9. ^H

IV, 2, 2; 11, 1 - V, 6, I — VI. 7, 1.

rpdyoi V, 12, 2 - VI, 22. 8. 6. ^H

r*2»'>7« 1 8, 24 — II. 43. 3 - IV, 2. 1.

T(mY^dfw III. 14. 4. ^^H

rifiaut U, 20. 1; 26. 4. 6. 8; 28, H. 9;

r^o;Tf^a VI, 28, 5. ^^M

80. 1: 88, 2. 8; 84, 6; 86, 3. 7 -

tpanf^iriii II. 36. 9. ^^M

IV. 8, 3: 9. 1 - V, 8. 1. 2 -

Tpavfia II, 41, 6. ^^M

K VI. 14, 2: 28. 3; 29, 1 — VII, 2, 7:
I 9. I: 16; 31, 2 — VIU. 12, 25;

zgnvftaTiL^ot I, 3, 6. ^^H

tfazt/f.Oi II. Ill, 2 — VI, 12, 11. ^M

81, 8.

rpi^ui II. I. 6; 22, 12 — VII, 8, 8 T

_ n/<ij 11, 26, 4: 27, 4; 28. 2. 5. 8;

- VIU, 2. 10; 7, 6. 7. ^M

LT"" '

^1

698

INDEX VOCABULORUM.

tQ(<pa> I, 3, 10; 6, 1 — II, 6, 7;
34, 1; 41, 6 IV, 6, 3; 6, 6; 9,2

- V, 1, 7 - VII, 49 - vm,

12, 32; 47, 41.
XQiyafiia III, 2, 2.
TQixXlVOQ II, 66, 8.
XQixa xwv xexotftijftiywy VIII, 42, 1.
xpo/xos IV, 7, 6 — V, 10, 1. 2; 18, 4;

19, 3 - VII, 5, 4 — VIII, 12, 2.
xponaiov VIU, 12, 4.

TQon^ V, 17, 1. 2 — VII, 84, 2 -

VIII, 12. 15; 16, 7; 46, 2.
xponog II, 1, 1; 6, 2; 8, 4; 13, 6;

14, 14; 20, 12; 21, 1; 26, 5; 87,2;
42, 5; 49, 2. 3. 4 — IH, 1, 1; 7, 1;
16, 3; 16, 8 — V, 7, 18; 12, 2. 11

- Vn, 2, 9; 83, 6 — VDI, 3, 1;

16, 4; 32, 2. 16. 17; 47, 41.
r(>09>4 II> ^ 3; 26, 1. 8; 69, 4; 60, 1;

63, 2 — III, 8, 2; 12, 4 — IV, 5,

1. 2; 10, 1 — VI, 12, 6 — VU,

28, 6; 34, 7; 88, 7; 49 — VIII,

12, 20. 26. 32. 48; 40, 3.
XQV^Vtov V, 14, 3. 6.
XQvyaw II, 17, 6.
xgv^il V, 6, 8 VII, 83, 8; 43, 4 —

VIII, 12, 19.
XQVtpTixiii II, 6, 3; 24, 7.
xpuiaig V, 20, 1.
TVfx^utQVXog II, 52, 1.
rinog 11, 11, 1; 26, 6; 26, 6. 7. 8;

67, 10 — m, 16, 4 — V, 6, 8;

20, 1 — vn, 13, 2; 48, 8 — VIII,
4, 1; 42, 8.

xvnrot V, 14, 9 — VIII, 47, 27.
TV(}avvixwq VIII, 46, 8. 12.
xvQavvoi IV, 9, 2 — VIII, 2, 4;

47, 31.
xviplbi; VIII, 1, 6; 47, 67. 78.
xiifiog V, 5, 3.
rvfow II, 1, 2; 21, 1.
tvxrj VI, fi, 8.

vP(>il.u, I, 1, 10 - II, 32, 3 — VI,

15, 4 - vn, 28, 2 — VIII, 44, 3;
47, 65. 56. 84.

I vpQig IV, 8, 2 — V, 14, 9 — VI,
I 18. 4 - vn, 21 - VIII, 34, 5.
i v^Qtox^q n, 24, 7.

vyeia II, 63, 3 — VI, 28, 7 — VIII,
I 29, 3; 40, 8.
j vytai^w II, 14, 11; 20, 12 - VI.

18, 10.
I vyiaivw VI, 18, 10; 21, 2.

vyieivog 11, 43, 3.
' vyiitq II, 18, 7; 20. 10 — VI, 18, 10

— VIII, 47, 8.
vSegoQ V, 6, 7.

vSag II, 22, 10; 26, 4; 83, 2 - III,
16, 4; 17, 1; 19, 6 — IV, 6, 2. 6

- V, 7, 28; 18, 1 — VI, 3, 1:
6, 6; 16, 5; 20, 6 — VII, 22, 2. 3;
34, 1. 2; 86, 6; 39, 8; 43, 1. 5;
44, 3 - VIU, 12, 10. 13. 26. 37;
29, 1. 2. 8.

vexoq II, 14, 5 — VI, 6, 2. 3 -

VII, 2, 6.
vlo^eala II, 26, 4 — V, 1, 2 - VII,

24, 2; 39, 4; 48, 6 — VIU, 8. o:

9, 6.
vlonoiiofuxi II, 88, 1.
vlbq I, 7, 1 — II, 6, 8. 16; 10, 1;

11, 1; 14, 2. 8. 9. 14. 16. 18; 16,4;

22, 4. 18; 26, 6. 14; 30. 2; 33, 1:

41, 4; 49, 8; 64, 2 - lU, 14, 6 -

IV, 11, 2. 3; 12, 4 — V, 4, 3; 7.
8. 12 — VI, 2, 1. 4; 5, 4; 10, 3;

11, 1; 14, 1; 18, 11; 28, 5 — VII,
6, 2; 12, 6; 24, 2; 26, 5; 87, 4-
VIU, 2, 6; 9, 9; 12, 28 etc.

vlog dv&gcinov U, 6, 8; M, 11 —

V, 5, 6; 14, 4. 8. 18; 20, 11 -

VI, 18, 9; 80, 10 - VII, 32, 3.
vlbi (»eov) I, 8, 2 — U, 6, 8; 20,

8. 11; 24, 8; 26, 7; 88, 4 — DL
16, 4; 17, 4; 18, 1 — IV, 6, 4 -
V, 6, 7; 16, 2. 3; 20, 2. 13 ~ VI,
6,6; 11,2. 10; 16, 1; 18, 4; 22,1;
26, 1. 2 — vn, 22, 1; 89. 2. 4;
40, 8; 41, 6; 48, 2. 4; 44. 1; 46, 3:
48, 3 — Vin, 6, 2; 6, 11; 7, 8;

12, 81. 60; 44. 2; 47, 49. 50.

INDBX VOOARIILORUM. 699 ^H

v'tvi (**o») I, 1, I; 2, 8: 3, 1 — II,

w»VO€ n, 20, 6; W», 1; 63. 4 VIII, 1

K 1. 7; 26. 4; 31. 3; 32, 8; 4tj, 7;
m 53, 9 - V, 1, 2; 7, 12.

12, 82; 32, lU. ^H

vnvov) 11, 63, 4 - VII, 31, 6. ^H

viol lapaijX cf. '/opai^iL

vnvvu6t)g II. 4. h; 18, 7. ^^1

lUv V. 7, 18.

vnoy^m/Afios VII, 22, 5. ^^H

ififir Vlir, 12. 3.

vn6(fftyf4a II, 22. 3. ^^M

vftvrai II. 22. 14; 56, 3 - V, 14, 7

vn6deaii I, 8. 17 — III, 12. 4. ^^

— VII, 47, 2; 48. 2 - VIII, 7. 6.

vno^^'yofiai III, 16, 4. ^^B

vfivtiroi VIII, 40. 4.

vnotSrjfia I, 41, 1. ^^H

Vfivog I, 0, 2 - n, 67, 6 - III, 7. 7

vnodiaxovofYlll. 11, 11. 12; 12,43; ^H

- VII, 86, 6 J 48, 8.

13, 14; 21, 1. 2. 4; 28, 7. 8; 31,2: ^H

voi I. 8, 21.

46, 13; 47, 43. 69. ^H

vnai^ffog I, 8, 22.

v7i6dixo<; II, 10, 2 - V, 12, 6. ^H

u:r«*07l, 1.1 - 111,8,3 - V, 16, 1.

inotvytov I, 1. 2 — V, 20, 10. ^H

vnaxovm II, 53, 9 — 111, 8, 8 —

i^noxp«;rv^ II, 64, 1 ; 67, 16 - IV, ^H

Vllf, 1, 8; 13, 13; 47. 74.

3, 2; 4,1 -VI, 18. 4 -VII, 14, 1; ^H

VTtavdfiog n, m, 1 — VI, 28. 4.

18. I - Vllt, 12, 2. ^H

vna&xfi VII. 38, 4.

viioxoit7i(; II, 6, 1 — IV, 4, 3 — ^^M

vTiapxo*''". ftt IV. 2, I — V. I, 8. 4

VII. 4, 6; 23, 1; 24, 1. ^H

- VIII, 42, 5; 45, 1.

vnolsififta II. 22. 8 — VI, 14, 4; ^H

vnfpixaTttazr/g VIII, 13, lo.

29, 8. 1

vntofti'lij VI. 21, 2.

V7f6kt}%ltii II, 4, 1; 48, 1. ^M

vnt^tfjifiavia VII, 18, 1.

vnonhot I, 2, 2 - III, 19, 4 - V, ^H

vnt^Tjiparoi I, 3, 2 — VII, fi, 1 —

:^. 3. 4; 6. 3; 6, 9; 7, 17 - VI, ^H

VIII. 2, 7.

13. 3; 27. 1; 29. 1 VII, 32, 2 — ^H

vni(>fiaxo<: VII, 33, 7.

VIII. 1. 10; 12. 86; 47, 40. ^H

inii>oyxo<: 11, 41. 6; 44, 3.

imofivrifitt VII, 28. 8. ^^^

prtfponrjjf VII, 18, 2.

vnonvtjoii VIII. 42, 2. ^^M

vnt^onrtxhi II, 24, 7.

vno/iovrj V, 6, 4; 6, 10; 7, 2 — VII. ^H

infitoxii VIII, 12. 42; 13, 6.

18, 2 - VIII, 11, 5; 23. 2. ^H,

v:t((iaa{ixa}fttt 11, 43, 3.

vnovotu II, 14. 13: 15, 1 - VIII. ^H

»nspTf(JO? 11, 26, 2.

H

V7ifpvv<n''iuf>'t»? VII, 35. 9 - VI 11,

vTtOTHf^a 11. 17, 6; 20, 2. ^H

12. 29.

vnonocfuM' VI, 80. 9. ^H

vnfpipov VI, 12. 6.

vnogi>dnxw I. 3, 9. ^^H

vTtijxoog I. 1, 6 — 11. 2, 3; 11, I;

inoaT7}pi%iu 11, 18, 7; 40, 2. V

20, 9; 48. 2 - III. 7. 4 - VII.

i-.noa;(eo<i- VII, 83. 3. ^M

23, 6; 48, 2 — VUl. 1, 19.

i'TtoxaxTixoi IV, 11, 3. ^^H

V7it)0fala n. 34, 3 — HI. ItJ, 1; 19, 1

vnoTuaaw I, 8, 1 — II, 2. 4; 10. 4 — ^^L

— IV, 12, 3 - VH. 34. 4 - VIII,

IV, 13, 1 — VI. 23, 3; 29, 1 - ^H

lU, 9; 18, 4: 46. 6.

^H

vntiQiiiofta, V, 20, 13 — VIII,

V7if>tf0fi0ii VI, 24, 2. ^^H

12. 80.

vntfxtutfn^i^ VIII, 2, 8. 1

VTtititiziii 11. 17, 4; 28. 6 — 111, 11.

v7ioipi<)vriaii VII. 83, 3. ^J

1.8- VI, 7,1; 17, 2 — Vin. 28, 8.

vTto^'aXkw 11, 67, 6. ^^H

i'nflffiiixoii 11. 4. 1.

imotpia V, 6, 6. ^^B

r

43* J

700

INDEX VOCABULOKUM.

vtp^Y'l^*^ II, 67, 7.

vtprikov, TO n, 22, 6; 67, 5 — VU,

8, 4 — VIII, 6, 2; 11, 2.
vtft^kotf^oavvTi VII, 18, 1.
vt(>tjk6q>(imv VII, 6, 6.
iy vtftiaroti VU, 47, 1 — VIU, 18, 18.
vtpiaros U, 26, 4; 81, 3; 61, 6 —

V, 1, 2 - VI, 22, 6 - Vni; 5, 1;

11, 2; 12, 29,
vti>os II, 22, 13 — VI, 9, 4.
itpow II, 1, 2 - VII, 8, 4.

ipaytlv cf. ia&lw.

^avotarog II, 28, 9.

yepayf VUI, 1, 4.

^ttvtaaia II, 62, 4.

y)a(ffittxtla VII, 18, 1.

9>apftaxeva II, 22, 6 — VII, 3, 1.

ipdpfiaxov II, 41, 6 — VI, 21, 2.

^apftaxii II, 62, 1 ; 62, 2 — VD, 8, 1.

9>apvy$ I, 7, 8.

^v?.li,a» n, 15, 4 — VI, 20, 1; 26,
1. 8 — VIII, 2, 6.

^vkoi I, 7, 8. 11 — U, 6, 4; 14, 8;
86, 6; 87, 2; 60, 2 — III, 16, 1 -
IV, 10, 8 — VI, 14, 3; 24, 1 -
VII, 2, 4. 8 — VUI, 47, 80.

9>avaie V, 12, 2 — VIII, 37, 2.

yifirfti IV, 1, 2.

<p&aQTbq VI, 11, 7.

ipBoyyij I inscr.; 6, 4.

(p&oyyoq U, 26, 7.

9>»o>'fpo; III, 12, 3.

ip^ovoq II, 21, 1; 87, 8 — III, 12, 1.

(p»0(}a II, 22, 2 — V, 7, 1 — VI, 28, 8

— VII, 8, 2; 88, 9 - VIU, 16, 7.
V>»oQtv(i II, 19, 3; 66, 8 — VI, 18, 8

— VII, 18, 2; 32, 1.
tpiakri U, 4, 6.
^aaSsXtpia UI, 19, 6.
<pi?.ddf}.<pog II, 44, 2; 50, 1; 68, 6.
<f>i}.aXTi»r)<i VII, 31, 1.
ipiXavflQog I, 8, 16.
tpi)MvH^(j(a7ila V, 6, 3.
<r0.dv9p<onog II, 15, 1 — VIII, 6, 6;

7, 12; 9, 5; 29, 3; 37, 2; 41, 2.

^tkapyvpla V, 14, 2.

yiAopywpoff U, 6, 1 — VII, 6, 6.

Vtkafxla VI, 1, 1; 4, 1.

iplkttifiOQ II, 6, 1 — VIU, 47, 31.

^iXtyxk^fiinv II, 14, 10.

tpilfjintfiTiziiii II, 21, 1.

tpiUw I, 7, 6 — V, 4, 1. 8; 14, 3;
16, 2 - VI, 16, 2; 27, 6 - VU,
2, 2 — Vm, 6, 10; 16, 1.

fpikndovoi n, 48, 4 — VI, 28, 8.

^k^xooi U, 6, 1.

(piktina H, 57, 17 - V, U, 9 -
VIII, 5, 10; 11, 9.

tpikla I, 7, 6 — n, 46, 7 - IV, 13, 2

— VI, 18, 7; 29, 2 - VII, 10, 2.
^•iktxiiQ 11 54, 4.
ifikod^otiozoi IV 12, 3.
ffikoSwpoq VU, SB, 7.
ipiAu&fOf VI, 20, 4; 28, 8.
ipikoxQiviat III, 4, 4.
ipik6fiaxo{ U, 6, 1.
(pikovtixla n, 43, 2; 49, 1 - III, 12, 1-
^Uc!|ffo; II, 4, 1; 50, I; 55, 1-
^i^onAovoio^" II, 6, 1.
tptkOTipaytimv UI, 5, 1.
tpikonnaxoi U, 60, 1.

yi'Aoff I, 4, 1 — U, 6, 1. 4; 14, 9;
87, 6; 41, 1; 47, 2; 63, 6. 9 -
III, 4, 4; 18. 1; 19, 3 — IV, 4, 3;
8, 2- V, 1,8; 4,1; 6, 1; 19,4-
VI, 2, 1; 3,1; 19,4; 21, 2-Vni,
39, 3; 46, 6.

tptkomogyo^ U, 20, 8.

tfikoTfxvoi 11, 41, 1.

ifiXoxi^QOi II, 4, 1; 60, 1.

<pkiye» V, 7, 15 — VI, 1, 1 — VU, 36, 3.

^koyfihi VI, 8, 1.

<pkoi U, 22, 16 - VII, 86, 7.

^kvapim lU, 6, 5.

<pkva(fla III, 7, 1. 6.

^kvciffoq m, 6, 4.

tpofiiofiai I, 8, 2 — II, 20, 1; 82, 2;
84, 6; 62, 2 — UI, 8, 1 — IV, 7, 6

- V, 4, 4; 11, 1; 12, 1 - VI.
12, 10; 20, 10; 28, 6 — VU, 16 -
VIU, 1, 16; II, 3.

I

I
I

I

901'tfpi^ U. 32. 12 — VllI, 18. 1.

ifofiiw V, U, 4 — VIIl, 47, 27.

^«^rtV I inscr.; 1, 6; 8, 13 — 11,
21, 4; 36, I ; 43, 3; 46. 1 ; 67, 15 —
IV. 6, 1; 12, 1; 18, 1 — V. 6, 3. 6;

10. 1. 2: 13, 4; 14, 1«; 19, 8 —

VI, 29, 1 — VU, 12, 6; 18, 2;
24, 2. 3 — Vin, 6. 6; 10, 18;

11. 8. 6; 12, 2; 44, 1; 47, 41. 62.
»om{ V. 7, 16.

fporive U. 21, 8. 9; 42, 5; 43, 1;
62, 1 — IV, 6, 6 — V, 2, 1 —

VII. 18. 2 — VIII, 47. 28.
fovfiw I, 7. 9 - II. 16, 3; 21, 7;

23. I; 42. 6 — VI, 30, 6 — VII,

2, 8; S, 2 — VIII, 47, 59.
^lOi II, 87, 6 - VI, 10. 2; 28. 2 -

Vn. 2, 8; 18, I.
fopa VI, 6, 4; 27, 3 - VII. 34, 7.
qiopni II, 46, 1 - V, 14, 11 - Vll, 16.
yo(>r/wu> 1. 6, 10.
ifoytiov II, 25, 11.
^optiauof VI, 20, 6.
fpayfioii VIIl, 11, 6.
<Pffiap VII, 87. 2.
y(>^»- 1, 7, 4.
^(iiacu) II, 22, 12.
1>fntm VIII, 1, 16; 7, 6; 84, 6.
<pfovi<u II, 48, 3; 62. 1 — ID, 7, 6.
^poyt/aii I, 7, ,8 — II, 48. I - VII,

8, 1.
^tpovttiot n, 8, 2; 66, 4.
f>ponlS Vm, 16, 3; 47. 6. 36. 38.
ifpovp6<i vm, 20, I.
^vAaxri II, 22, 10: 84, 4; 66, 3 ~

IV. 6. 4 - V, 1. 6. 6. 7: 2, 2 —
vm. 10. 16; 14, 2; 16. 2. 7; 16, 8.

fvlaxitrii IV, 2, 1.

tvkai II. 26, 4 — VIIl, 11, 6; 21, 3.

^vkdaam I. 1. 1; 6, 14; 7, 2; 8, 18

— U, 28. 4. 7; 42. «; 67, 10. 19;

60. 6: 62, I — III. 1. 2.
%>vXaTX» II, 67, 21.
fvX^ II. 26, 6: 27, 6 - III. 1,6-

V, »», 2 — VI, 23, 6 — VIII, 12, 31.
fifttUtt 11, 17, 4.

fvoixoi I, 6, 8 — II. 48. 3 — VI.

12. 13; 19, 2; 20, 4; 22, 8: 33, 1. 2;

26, 2; 27. 7; 28. 8. 7. 8; 80, 1
Vn. 1, 8; 88, 8 — VIU. 12,

26. 30.
^o<tf I, 3, 8 - m, 9. 4 - VI, 14. 4:

15, 6: 16. 1; 20, 10; 27. 3 — VII.
2, 3. 9; 35, lU; 39, 2; 42, 8; 47. 8

- VIII, 12, 7. 49; 16, 7; 37, 6.
(r5) ipvon II, 24, 8 - IV, 10. 8 —

VI, 2(1, 1. 4 — VII, 22, 6; 28, 4;
86, 1. 9 — vm. 6, 1: 12, 7. 98;

16, 7; 41, 4; 46. 14.

naga tfvoiy I, 3, 11 — II. 14, 8 —
m. 9, 8 — VI, 11. 8; 28. 1. 2. 8

- VII. 2. 10.
<pvT(la I inscr.

fviov V. 7, 18 - vm, 12, 12. 16. la

ipvxovpyla II, 17, 0.

<fv}VTi II, 6, 14; 9, 2; 23, 15; 32, 3;

42, 2; 64, 1 - V, 7. 11. 12, 3;

14, 12. 17 - VI, 9, 6; 12, 6; 20,

1. (I vn, 82, 3; 86, 8; 86, 4;

38. 4 VIII. 12. 10.
>Fmq I, 2. 4 - II, 6. 7; 82. 8; 42, 2;

46. 4: 64. 8 — V, 7. 18: 14, 16:

16, 6 — VI. 11, I VII, 34, 2;

38, 6; 48. 4 — VlII, 12. 9; 16, 7;

34, 7. 12; 37, 2. 6.
ifxatniip V. 7, 4. 18. 23; 12, 1. 2 —

VU, 34, 4.
9«r/> II, 6, 7 — m. 16, 2 - VI,

20, « - VII, 86, 2; 89, 4 — Vm,

6, 6; 12. 11; 84, 2; 87. 6.
tpaxitontioi VIII, 8, 2. 6; 86, 2.
tfmxia/jtoi n. 5. 7; 82. 3 — V. 1. 2

- VI, 3, 1 — VIII. 12. 26.

Xalgo} V. 2. 1. 4: 8. 1. 2; 6. 2. 6. 9

- VI, 10, 1; 12. 16; 18,8 VII,
32. 6: 86, 2 - VHI. 1. 8.

ia)iYOs vm. 26, 3.
XaftaiZijXoi VI, 18, 2,
Xaftivvitt 11, 66, 3,
Xttpa II, 18. 6 — V. 6, 8 - VU. 28, 4;
4l> - vm, 9. 6; 47. 62.

702

INDEX VOCABULOBUM.

XttQitofiai II, 36, 6; 54, 2. 3 — VI,

28, 3 — VII, 34, 6; 38, 5 - VUI,

10, 7. 12; 12, 8. 17; 47, 38. 76.
xditiq I inscr.; 7, 3; 8, 24 — II, 28, 4;

61, 6 — IV, 7, 4 — V, 7, 13 -

VI, 6, 3. 4; 7, 2; 12. 11; 18, 3;

29, 2 — VII, 2, 2; 35, 1; 36, 7;
42, 3; 43, 5 — VUI, 2, 7. 10;
5,3. 11; 8,3; 10,19; 12,4; 13,9;
14,3; 16, 4.6; 26,2; 33,6; 38, 1;
47, 80.

ta-Qiaiia VIII, 1, 1. 2. 4. 8. 9. 10. 11.

12. 21. 22; 3, 1; 26, 2.
XavMoxtii V, 6, 5.
Xflloq I, 7, 7. a 14 — II, 28, 7;

42, 5 - Vn, 4, 2; 32, 2; 33, 4;

37, 1 - VUI, 1, 5.

Xeifidtw II, 43, 8 - VIII, 12, 47.

XeifiaZo/ievoiYlll (12,47); 85,2; 88, 1.

XflliaQQoq VIII, 12, 14.

Xfiliwv VUI, 12, 13.

Xelg I, 8, 4. 5. 6. 7. 20 — U, 4, 2.
3.4; 6,9. 10; 14,4; 16,3; 18, 10;
22, 8; 34, 6. 7; 35, 5; 36, 2; 40, 2;
41, 2; 51, 2; 52, 1; 61, 2; 63.4.5
— m, 3, 2; 7, 6; 10, 2 — IV,
5, 2 - V, 2, 2; 4, 1; 5, 5; 6, 9;
7, 2. 22. 27; 14, 6. 8. 17; 15, 4;

19, 4 — VI, 8, 1; 7, 2. 8; 9, 3;
12, 14; 20, 6; 22, 3; 30, 3 — VII,
2, 6; 12, 1. 6; 85, 9; 86, 8. 4;

38, 4 — VIII, 1, 1. 6; 6, 9; 7, 8;

11, 5 etc.
XfiQoyQUtpov VIII, 9, 3.
XeiQO»fala II, 82, 3; 41, 2 — III,

10, 1; 16, 3 — VII, 44, 3 — VIII,
37, 4; 39, 1.
Xeipo»fif:(u II, 18, 7; 41, 2; 48, 1 —

VII, 39, 4 — VIII, 28, 2. 8.
Xfi(>otoviw II, 27, 6; 48, 3 — III,

9, 3; 11, 3; 16, 8; 20, 1. 2 — V,

20, 11 - VII, 46, 1. 5. 6 - Vm,
5, 9. 11; 6, 10; 16, 2; 21, 2; 28,
2. 3. 4; 24, 2; 25, 2; 26, 2. 3;
27, 1. 2. 3; 28, 2. 3; 35, 1; 47, 1.
29. 35. 36. 68. 76.

XfipoToria II, 2, 8 — VI, 17, 1 -

VII, 16 - VIII, 16, 1; 17, 1; 46,
3. 11; 47, 35. 68. 76. 82.

Xipaog VI. 5, 2.

Xijpa II, 4, 2; 17, 2; 25,2; 26,3.8;
86, 3; 67, 12; 58,1 -m,l,l.4;

2, 1; 3, 1. 2; 4, 1. 2; 5, 1. 2; 6,

3, 4; 7, 1. 2. 8. 6. 8; 8, 1. 3. 3;
12, 1.2.8; 13,2; 14, 1. 2; 15,5-
IV, 1, 2; 2, 1; 8, 1; 6, 1.4; 6, 4.
6. 7.8; 8, 1.4; 10, 1 -V, 7, 8. 12
— VI, 17, 8. 4 — VII. 29, 2. 3 -

VIII, 10, 10; 12, 43. 44; IS. 14;
26, 1. 2; 30, 2; 47, la

Xfipeia ni, 1, 2. 4; 12, 2.
Xrieiyov lU, 1, 2; 2, 1 -VUI, 26. 2.

xvpoi in, 4, 1.

X&WV Vlll, 87, 5.
XiSpov VIII, 47, 3.
Xikbg vm, 40, 3.

xiTwv vn, 2, 5,

Xlttiva I, 8, 8.

zAf uaS© in, 5, 6 — V, 7, 18 - VIU,

47, 57.
Xkfvti IV, 8, 2.
ZAoi? IV, 5, 2 — VU, 20, 1 - VIU,

40, 3.
Xolpetog VI, 10, 3.
Xoipos II, 41, 1 — HI, 5, 6.
Xolfi I, 7, 8 — V, 6, 9; 14, 16 -

VI, 7, 4.
XOQavltji VIU, 82, 9.
Xoptvtfia vn, 5, 6.
Xoptiyem IV, 5, 1; 8, 8 — V. 1, 4 -

vn, 88, 7 — vm, 1, 2.

XOpvyt'i n.*8, 1 - IV, 2, 2 — V1I,84.7.
XOQwk VII, 85, 1. 10 - VIU. 12.
I 6. 22; 29, 3.

I xopk VU, 86, 6 — VIII, 12, 9.
I xmos IV, 5, 2 - VI, 20, 6.
I xpc'o I, 8, 9; 6, 1 — II, 8, 1; 13. 1;
I 14, 11; 20, 11; 26, 1. 8; 40, 1;

69, 2; 61, 4; 63, 1 — III, 16. 1. 2
I — VI, 20, 4 — VII, 22, 6; 28, 4 -
I VIU, 23, 3; 26, 8; 33, 8; 89. 3;

46, 2; 46, 2; 47, S3. 41. 81.

mx

[BTILORlTi.

703

\

i«8 n, 10. 4 - III. 7, 3 - IV,
i, 4: 7, 4; 9.2 — VI, 7, 8. 4 —
Fll. 23, 2 — VII], 47, 29. 41.
X^Tiftaxixo^ n, 6. 1.
Xeil^oTo).ai).aiii II, 50, 1.
Xft/fiaToi.oytw III, 7, 4.
Xl'ijo'c Vin, 40, 8: 47. 73.
XPfiOTijinov II, 4, 2.
Xe>i'"o; II, 20, 12; 21, I — VII. 35, 7.
XeriOioiT,; U, 9, 1; 22, 12. 14 — VJI,

31, 3; 39, 4.
Ji(>HttToifayni II, 5, 3.
yjllifi^ VII, 22, 3; 42. 1.
7pi<i/ia VII, 22, 2.
Jiinanavoi; VIII, 6, 8; 10, 20; 36, 3;

38. 2.
iVKftoxtovfa VI, 6, 6.
jyinoxiovoi II. 61, 1 — VI, 26. 1 —

VH, 38, 7.
Xpiffroi; V, 20, 7.

;,o/« III. 16, 2. 3. 4 — V, 20, 8 —
VII, 22, 2; 42,3; 44,1 — VllI, 46, 7.
Xfovo; 1, 7, Tj; 8, 1 — II, 1, 3; 16, 4;
43, 1; 63, 1. 4 — VI, 13, 2; 18, 9
- VII, 34, 8; 46, 15 — VIII, 6, 8;
12, 20. 31. 42: in. 7 ; 26. 3; 32, 11 ;
36, 3; 38, 2.
/pi-flij/.ttfos I, 3, 9.
Ift:aioi IV, 4, 3.
;:ft«;ii- Vm, 47, 73.
i(iv0ovi; I, 8. 21 — V, 12, 2.
Xpvautat^ V, 12, 6.
foi/eia II. 20, 4.
/«;.o; VIU. 1, 6: 47, 57.
twfia V, 7. 8.

/mvtvxbv II, 22, 7 - Vl, 20, 6.
Xwga IV, 1, 2 — VIII, 41, 2; 47,

34. 35.
/a>p/C;a» VI. 14, 4; 27, 3. 6 VII,
1. 3; 2, 9 — VIII, 12. 12; 15, 3.
X^fOi VIII, 41, 5.

tpa)J.w I, 6. 2 — 11, 57, 6; 58, 4;
69. 2 - III, 7, 7 - V. 20, 8 -
VI, 30, 2 VII, 85, 3. 4 - VIll,
14, 1; 34, K'.

\pa)4tbi I, 6, 5 — II, 69. 2 — V, 19, 3

- VI, 22, 4 — VIII. 13, 16; 35, 2;
42. 1; 47, 86.

ifjui.ftiudia II, 54, 1.

Wafrijinov VII, 44, 5.

tpaXtti^ III, 11, 1 VIll, 10, 10;

12, 43; 13, 14: 28, 7. 8; 31, 2;

47, 26. 43. 69.
ipai.iui^oi II, 28, 6 — VI, 17, 2 —

VU, 45, 2.
t(>afifin( II, 22, 13 — VII, 34, 3,
x^evAadfktfoq II, 1, 1; 37, &.
^!fv^an6oTokol; VI, 8, 1; 9, 6; 13, 3.
^'evdfniYQaipo!; VIII, 47. 60.
V'fv^J^ff I, 8, 13 - II, 37, 3; 42, 1. 5:

51, 3— V, 9, 1; 14,11 —VII. 14,2

- VIII, 3, 1,
tp(v6tfi,fU VIll, 47, 47.
tpfv^odidaaxaloi VI, 18, 3 — VII.

28, 8. 4.
x^xvio/.oyia II, 42, 5.
HxvSofiRi II, 8, 1; 28, 9 — V, 3, 2;

9, 1; 14, 12 - VU, 2, 12 VIll.

47,/ 13.
if!tv6oficcffTvpia VU, 18, 1.
\pfv6ofittQTV<; 11, 6, 1 — V, 9, 1.

\pttlSO(lQ(>JVQilU VII, 3, 0.

^fvdo7i(jO'p)^z tji' I, 6, 2 — VI, 13, 3;

18, 9 — VII, 32, 1 - VIll, 2, 4.

xpevdog U, 42, 1; 49, 3 — HI, 2, 2

- VI, 27, 4 — VII, 4, 4; 18, 1;
32. 2.

xpevSoxoiaTog VI, 13, 3; 18, 3. 9.

t^'fvJaiVfii'a II, 31, 8.

iljfv6uivvfioi V. 12, 6: 19, 1 — VI,

8, 2 — VIU, 2, 2. 4. 6; 12, 33.
xpeia/xa H, 8, 2.
ip^tpiafiu Vlll, 27, 3.
n'tftpoi II, 47, 2; 51, 1; .72, I — V,

17, 2 - VIll, 16, 4.
i}n9vQiC(o II, 57, 13 - VIII, U, 10.
yfiXbe avhQianoi VI, H, 10; 26, 2.
\l>6yoq l\, 43, 3; 53, 2.
Vvl'f II. 20, 5.
\f,vxii I, 6, 14 ; 8, 18. 19 — II, 6, 9. 10;

9,2; 14, 1.4. 14. 15. 18. 20; 20, 6;

704

INDEX VOCABULORUM.

32, 16; 38, 8; 84, i. 6; 86, 8; 43, 1;
[ 44, 4; 58, 2; 66, 2; 60, 5; 62, 8. 4

— Ill, 2, 3; 19, 8. 7 - IV, 11, 2. 6;

14, 2 - V, 4, 1. 3. 4; 6, 10; 7, 2.

19. 30; 20, 6. 6. 16 — VI, 2, 1;

6, 4; 10, 1. 2. 8; 11, 7; 12, 16;

18, 6; 19, 3; 32, 8; 26, 2; 27, 8;

80, 8 — Vn, 2, 1; 8, 2; 8, 6; 18, 1 ;

26, 3; 88, 2. 8; 34, 6; 86, 4; 86, 1;

88, 5; 44, 3 — VIU, 6, 18; 9, 8;

12, 17. 22. 28; 18, 10; 14, 2; 16,

3. 6; 41, 2. 4; 46, 16; 47, 89. 41.

68. 77.
xpatfilov V, 14, 8. 6.
xpwiibi IV, 2, 1; 4, 1.
xpuQakiog U, 17, 4 — VI, 18, 10.

curfr/ m, 7, 7 — V, 10, 2; 20, 8 —
VI, 22, 4 — VII, 86, a

(jJdoff n, 26, 8 — in, 11, 8.
w/iOi V, 16, 8 — VI, 11, 10.
wov II, 20, 2.
wfa I, 9, 4 -II, 68, 6 - IV, 1,1;

2, 3; 11, 1. 6 - V, 14, 6. 8. 14.

16. 17; 17, 2; 19, 2; 20, 4 - VI.

27, 1 — VII, 31, 6 — Vm, 34, 1. 7;

46, 2.
«p« &ri7 V, 14, 14. 16 — VUI, 34,

1. 4.
aJpo ivaitj V, 14, 16 — VIU, 84.

1. 6.
wpa XQlTtj V, 14, 14 — vm, 34. 1. 3.
mffatottii V, 20, 8.
(oaawa VII, 26, 6 — VIII, 13, 18.
wtlov V, 16, 10.
W9>iketa VUI, 1, 2; 14, 2.
eiipeUa H, 60, 4 — IV, 4, 1 - V, 4. 3.
wq>ikt/ios II, 58, 3.

DIDA8CALIA

ET

0N8T1TUTIONE8 AP08T0L0RUM

EDIDIT

FRANCISCUS XAVERIUS FUNK

VOLUMEN II
TESTIMONIi ET SCEIPTURAE PROPINQUAE

-•-♦-

PADERBORNAE

m LIBRARIA FERDINANDI SCH0ENIN6H
MDCCCCV

^

ELENCHUS.

Prolegomena. Pagina

Testimonia Didascaliae et- Constitutionum apostolorum .... V

Fragmenta Anastasiana VIII

Epitome libri VIII Constitutionum XI

CoDstitutiones ecclesiae aegyptiacae XIX

Canones Hippolyti XXV

Didascalia apostolorum arabica XXVIII

Capituia XXX e Constitutionibus excerpta XXXIII

Caaones apostolorum synodo Antiochenae adscripti XXXV

Lex canonica s. apostolorum XXXVII

S. apostolorum poenae pro lapsis XXXIX

^cramentarium Serapionis XL

^ones apostolorum ecclesiastici XLII

^•^'tus.
'Cstimonia veterum.

Oidache apostolorum i

Didascalia apostolorum 3

Constitutiones apostolorum 14

Canones apostolorum 40

*"agraenta Anastasiana S^

Epitome libri VIII Constitutionum 72

Constitutiones ecclesiae aegyptiacae 97

^*<iascalia arabica 1 20

^pitula XXX e Constitutionibus excerpta 137

^^tiones apostolorum synodo Antiochenae adscripti 145

*-fcx canonica s. apostolorum 1 50

•^- apostolorum poenae pro lapsis 154

^acramentarium Serapionis i$8

*Qdex vocabulorura Sacramentarii Serapionis 196

*ndex nominum et rerum 204

PROLEGOMENA.

I.

TESTIMONIA
DIDASCALIAE ET CONSTITUTIONUH APOSTOLORUM.

Cum Didascaliam et Constitutiones apostolorum tantum ede-
m, testimonia harum duarum scripturarum colligere satis erat.
lamen consentaneum esse videbatur, testimonia Didaches, fontis
ri VII Constitutionum, addere eaque secundum aetatem huius
ripturae primo loco ponere. Cum autem in hoc opere Didachen
)n ipsam exprimerem, nonnisi auctores earn distincte nominantes
otuli. Deinde etiam testes Canonum apostolorum separatim
endi esse videbantur. Canones illi quidem pars Constitutionum
nt, quarum finem faciunt. Brevi autem ab hoc opere disiuncti
Qquam Ubellus proprius circumferebantur atque multis, praesertim
itinis, soli cogniti erant. Et in hac sectione certos mihi fines
•nstitui. Saeculum XII vel aetatem Gratiani non supergredior,
:que usque ad illud tempus omnes testes enumerari contendo.
mones postquam vulgati ac recepti fuerunt, tarn frequenter alle-
intur, ut aegre omnes loci coUigi possint.

Locos Constitutionum a testibus exscriptos haec tabula re-
aesentat.

Constitntiones

Paginae
huius editionis

Constitutiones

Paginae
huius editionis

3, II

32-

■33

11,14,7—10.14—15.

6, 1-6

51

18. 21

20

5, 1-2

25

II, 14,7 — ID. 18. 21

51-52

6,6

I?

n, 16, 3. 4

52

8,2

27

n, 17, 4

53

20, I

14

11,22, 10— 16; 23, 1

20—21

VI

PROLRQOMENA.

Constitutiones

II, 23, 2—4
II, 33, 2-3

K, 33. 3
n, 37. 2-4
II, 41. 7-8
U, 42, I. 5-6

11.49

II, 52

III, 10 — II

m, 18

IV, 3. I

IV, 3, 1—4, I

IV, 3, 2; 4, I

IV, 6. 7. 9. 10

IV, 7, I

V, 12, 2—3

V, 13 — 20 (abbrevi-

atum)
V, 13, 3.4; 14,1.20
V, 14, 20; 20, 19

V, 20, 19

VI, 7. i; 9
VI, 16

VI, 16, 2. 3

VI, 17, I
VI, 18, 6-7

Pagiute
huius rditionis

21

32

32

25—26

29

26

26—27

27

25

54
16

54-55

34

55-58

58
24-25

58-61

19 I

^' I

19.31.34 I

21 — 22 i
17

31
62

Constitutiones

VI, 20

VI, 20, 4 — II

VII, 22, 2 — 5

VI, 24, 2-5

vn, I — 10. 13. 15.

17. 18 (abbrev.)

vn, 9, I

VII, 23
vu, 23, 3
VII, 23, 3. 4

vn, 24, 2. 3

VII, 46, II

vm, 2, 1-3. 5
vm, 2, 2. 5
vm, 2, 4
vm, 4
vm, 6, 6

VIII, 12, 35-39

vm, 28, 4-5
vm, 28, 6

vm, 33-34. 9
vm, 34, 8-10
vm, 42
vm, 42-43
vm, 43, 1-2
vm, 46, 17

Paginae
huius editioiie

62—63

23-24

22—23

27—28

63-67

32

61

19- 34

31

54

18

67-68

28

68

38-39

34

35

39

37
68-70

18

36
70

16—17
29

De Georgio Hamartolo seu Monacho hie pauca addenda sunt.
Locos ab eo e Constitutionibus excerptos deprompsi ex editione
Muraltiana, quae eo tempore, quo testimonia collegi, sola vulgata
erat. Interea C. de Boor editionem novam institult et anno 1904
demum, postquam Testimonia iam typographo tradidi, publicavit.
Textus, quern proposuit, non ubique quidem, sed plerumque pro-
pius ad Constitutiones accedit quam Muraltianus, et hoc baud
dubie superior est. Itaque lectiones variantes hie exscribo, iittera
C apposita indicans, uter textus cum Constitutionibus consentiat
vel eis propinquior sit.

TKSTIMONIA DmASCALIAE ET CONSTITUTIONUM APOSTOLORUM. VII

Fragmentum I m hac editions p. 20 1. } inhp avvov Muralt. : nepl
kuvTov Boor I, 218 C, 4 ineinep C : inel yaQ, 7 xa : xaX xa C, 10 ava-
^pavelg : avadeix^elt C, i^ tl di : el 6h xal C, 19 'Iapar,k : o 'lap., 22 ccftap-
Tij/tavtov : aftagrrtwv C, 25 larat : + ^fol dvo/tla dvoftov in avxbv lorat
xttl C, 26 o &e6i : >, 28 rove • > cfv C, ^/iwdlaaav C : i/jt(o6laaav.

Fragm. II p. 21 1. 3 ^aaiXime : -\- 'Aaaovp Boor I, 236 C, j atdr/Qta-
ttivoq : afatJtjpio/jiivog oXog cf. C, 1 1 aniaxpetpev : iniaxpetpsv C, 1 3 avrov
C:>

Fragm. IH p. 21 1. 3/4 a^apravoiv Trecpa^ct : aftapxdvy neipd^wv Boor
I, 240 C, 8 ^ ypa9>^ C : >>, 9 o rov Mavaaa^ vlog : >■ C, Tcapttfidaeiog
C (+ xax(»') : novripov.

Fragm. IV p. 21 1. 3 xuiv alpiattav xdiv viwv : xdiv vewv alpiaewv
Boor I, 373 C, 6 iadkevae : ^wwAerae cf. C, 6/7 ivepyelag xal i/inttplag :
ifutttplag xal ivepytiag cf. C, p. 22 1. 2 xa2 iViari^rov C : >-, 3 ddeX^ov :
ddti.q>w» C, 3/4 ''Ptofxalwv imaxonov xe xal noXlxov C : ^Ptoftalov, 4 /4a9tj-
*ev9ivxog C : /ia&rixevaavxt, 6 i»f rewv . . Xoywv : f/ff tov . . Aoyov C,
8 xaxa^aXdtv C : xaxi/3aXa, 1 2 oV : wc «ai C, 1 3 npoaeX9wv : npotX&tov C,

17 imxopijyeiv : inixoptjyi^aeiv C, 19 ixhevoa : i>riTevoi' C, 21 elfii : +
^y© C, 25 rov : *oi roi; cf. C, 0 : > C, 26 r^Actov dneafiiad-rj : riA«ov

Fragm. V p. 22 1. 4/5 i$aftapx6vx(ov . . . olo/xivwv cf. C : i^afiap-
*6vx«g . . . oioftivovg Boor II, 425, 6 xai : aAA' C, 8 etal : iorl C, 10 <rv>'-
"yaytrs : xal 0. C, 11 xpia C : ro xpia, p. 23 1. 4 ^pxrjod'e C : Mpxfad-s,
6 iptQijie • + ^ot C, 10 elAAttzov : >, 12 nrctAiv : >, 16/17 *ai dnodog —
oov C : >, 20 xaxiag : + xoi, 21 yop C : + 9>^oiv, TcfJ #fy : xvpltp
cf. C, 25 dya&ov : dya9ij C, 25/27/29 9valag : 9vaittv C, 27 dxovftv: tla-
axoveiv €,31 naAiV : nrdAai, avrcuv cf. C : avrac> 3 3 Mwvaicog : Mwaewg C,
p. 24 1. 9 oftfv : onrov C, 10 avrov; : avrot; €,17 axifidai : axificiaet C,

18 nooxonoitag : + (iprixev, 25 xa&apd : xaXd, 26 <fi7 : + xai, 28 napa-
xovovxt : napaxovovxeg, 29 Trie^o/ievot : -\- xal C, xo/ : >>, 33 spxwvxai
cf. C : ipxovtai, 36 hciXa&ofievoi : intXavB^avofitvot, p. 25 1. 2 MoXbx C :
MoXxtift, 3 nor^ : xal Tiori, 4 dv&pcinwv : dv^(>tt!;TO(cC, 5 nsnoitjxfv : inoi^ae,
ti : >, 8 ^y : (u; ^v C, 10 iv^nAijoav : InXriaav C

Fragm. VI p. 25 1. 4 Bvalag : 9valav C Boor II, 464, 5 x«i ov^ kavx^ :
oix L yap C, dAAd : «AA' o C, 6 *eov : rov *. C, 9 'O^/ov : 'O^/a C,
M iidxovov ^ dtaxovioaav : (ftaxovovc ^ diaxovlaaag C, 15 aVayvaiorav
C : + ^ yrdXxag, 16 ^ tdf«ff ij : Td|{ff C

Fragm. VII p. 26 1. 2/3 xatriyopiav : tpevdt^yoptav Boor II, $11, 7 ydp :
+ fnalv, 13 hcovtipevaaxo: + not^aai C, ij ivovevaaxo : i^ovtvae C,
3S dSioxfiiov : + d^Xovoxt, 26 ^i^retodat : int^tjxela&ai C, p. 27, 2 si pr
C : >, 7 A^yc < : Xi^ei.

Fragm. VIII p. 27 1. 2 0} : >• Boor II, 387, 3 xQ^o^'^i : xexp^o9ai C,
7 toy t. i7ju(0v : i7/ia»v riv x. C, 9 r^v i^ovaiav : x^g i^ovalag C, 10/11 xe-
"vXvftivot : + dhC, II dvaiptiv : + ovg d^iXovat C, 11/12 ov <7vyx<vpovvrai :

VIII

FROLBGOMENA.

>• C, p. 28 1. J rail' : >• C, avtov; inixekeXv : in. ourovff C, s Mavd^i:
Mtoaiji C

Fragm. IX p. a8 I. 2 to ovo/ta : rtf ovofiaxi Boor II, 446. } Ba).aan
+ xal, 4 ol C ; >

II.

FRAGMENTA ANASTASIANA.

In libro, qui inscribitur: Quaestiones et responsiones de
liiversis capitibus a diversis propositae, Anastasius quidani aJ
sententias suas probandas locis XVI Constitutiones apostolorutn
adhibuit atque ex eis sectiones maiores minores descripsii.

Quis auiem fuit illc Anastasius? Plures libri manuscripti eum
Nicaenum appellant, et Gentianus Hervetus Quaestiones latine
versas sub hoc nomine edidit. Rexerunt ecclesiam Nicaemm
episcopi nomen Anastasii ferentes tempore synodorum generalium
IV et V atque circa annum 700. Gretser codicera suum sequens
Quaestiones Anastasio Sinaitae attribuit et hunc eundem haboil
cum auctore Viae ducis et episcopo Antiocheno, Anastasio 1
(t 599) vel Anastasio 11 (f 609). Kunipt'muller, De Anastasio
Sinaita dissertatio 1865, auctorem saeculo VII exeunte vel MA
ineunte scripsisse probavit. Quaestiones quidem nonnulla con-
tinent, quae postcrioris aetatis sunt. Quaest. 11 et LVU Nice-
phorus Constantinopolitanus (f 826) laudatur. Quaest. CXVll
Christianos orthodoxos per annos septingentos loca sancta obti-
nuisse legimus. Opus autem non integrum ad nos pervenisse,
sed interpolatum esse videtur. Anastasius noster ipse uno (IX)
fragmentorum ad Constitutiones spectantium se circa annum 700
vel tempore synodi TruUanae scripsisse indicare videtur. Locum
de ieiuniis hypocritarum C. A. VII, 23 exscribens secundo el
quinto diei addidit sabbatum tanquam diem, quo hypocritae iciu-
nant. Conicere licet, eum similiter ac synodum illam c. 55 dis-
ciplinam Latinorum respexisse ac reprehendisse. Eum baud multo
post vixisse, neque vero saeculo XI ineunte, ut Oudinus in Coni-
mentario de scriptoribus ecclesiae antiquis contcndit, etiam codices
demonstrant. Unus ex libris Ambrosianis iam saeculo IX vel X
confectus est, ac textum continet non modo exortum, sed per
quoddam temporis spatium propagatum. Cum certitudine auctoris

FBAOHENTA ANASTASIANA. IX

aetas vix definiri potest, priusquam liber Quaestionum totus critico
nodo editus est.

Graece Anastasii Quaestiones primus I. Gretser a. 1617 Ingol-
stadii publicavit, et textum, quem proposuit, repetierunt editores
operum ipsius in parte secunda tomi XIV p. 161—446 a. 1740,
et Migne in tomo LXXXIX Patrologiae graecae p. 311—824.
Gretser munere suo baud mediocriter functus est. Nobis vero
editio sufficere non potest. Itaque codices denuo consului, ut
fragmenta saltern e Constitutionibus deproinpta emendarem, nee
frustra laboravi. Editor princeps neque codices optimos habuisse
Deque eos, quos legit, semper fideliter reddidisse videtur. Textus
ab eo vulgatus baud pauca continet, quae certe falsa sunt.

Codices Anastasii Quaestiones tradentes creberrimi sunt, ex.
gr. in Bibliotheca nationali Parisina viginti quinque librum integrum
et septem excerpta continentes (cf. Omont, Inventaire sommaire
des manuscrits grecs de la Bibliothique nationale IV [1898], 8),
Bodleianus 206 saec. XIII (cf. Coxe, Catalogi codicum mscr.
Bibliothecae Bodleianae I [1853], 365), Hierosolymitanus S. Sep.
34 saec. X (cf. Papadopoulos-Kerameus, 'hgoaoXv/ziTix^ Bi^Xio-
^xr} I [189 1 J, 106). Libri, quos consului, hi sunt:

1. Vaticanus 423 (= r), membranaceus, formae quadratae,
saec. XI, miscellaneus. Anastasii Quaestiones leguntur f. 55 — 388.
Sectio inscribitur: Tov ayiov 'Avaotaaiov ccjioxglotig xQoq tag
htepexB-tiaa? ixegmtijoeig ix jtaga. xtvmv oq9-o66§coi\ Fol. 404
— 405 insuper nonnuUa exstant, quae e Constitutionibus aposto-
lorum dehausta esse dicuntur. Fragmentum baud dubie Consti-
tutoris non est. Attamen fragmentis Anastasianis adiungendum
esse videbatur.

2. Vindobonensis hist. gr. 7 (= v), membranaceus, in folio,
saec. XII, collectio canonum. Continet praeter Excerptum e libro
Vin Consfitutionum ft-agmenta Anastasiana sex, tria, scilicet VII,
VI, XII, inscripta 'Ex tcav dnoaroXixcJv diatayfioctcov f. 14—16,
reliqua f. 8 — 10 ita, ut primo loco fragmenti XV pars prior legatur
seu constitutio Petri et PauH de feriis, secundo fragmentum IX,
tertio fragmenti XV pars altera seu constitutio de temporibus
precum, quarto fragmentum I. Fragmentum XV vero etiam in
Epitome libri VIII Constitutionum legitur. Itaque lectiones codicis
hanc particulam spectantes illam scripturam recensens notavi. Ad

PROLEGOMENA.

Anastasium quidem fragmenta non diserte referuntur. Ex niagni-
tudine el compositionc vero satis apparet, ea illius auctoris esse.

3. Ambrosianus L 88 supt-r. (= a), membranaceus, in folio,
saec. IX vel X, folioruni 231. Est initio mutilus, incipiens a
quaestione XII. Etiam alias nonnuUa folia desiderantur, inpriinis
ea, quae fragnientum X vel quaestionem LII continebant. Folium
pertinens ad quaestionem XXII vel fra{,'oientum XVI tradens nunc
exstat in codice Ambrosiano B 133 sup. Quaestiones exhibct,
similiter ac codices f ct h, editis numero minores et ordine aliqua-
tenus diversas. Equidem sex fragmenta inspexi. Totum codiccm
pro me legit Dr. I. M. Mercati, cuius benignitati etiam collationem
iibrorum sequentiiim praeter Parisinum debeo.

4. Ambrosianus 1 9 sup. (= b), membranaceus, formae qua-
dratae, saec. X1I» foliorum 172, e Calabria advectus. Insaibitur
aeque ac scquentes^^i-aorao/ot' iytiax6:itov IVixaia^ ajtoxpiaen: xrl.,
continet etiam plures patrum locos, caret vero fragmentis VI, X
et XI. Subscribitur: 'KyQaq:i) ;ft/()i iHx{oXdov) x9^an{dXov) xq{i<i-
^vxtQov ?) lr(tL) ^X''t (vel QX^'i)- Confectus est igitur per Nico-
laum Ctithamalum a. m. 6650 (6656) vel anno Chr. 1142 (1148).
De scriba cf. Cardthausen, Gritchische Palaeographie 1879 p. 334.

5. Ambrosianus M 57 sup. (=» d), membranaceus, formae
quadratae, saec. XII, foliorum 164. Deest fragnientum XL

6. Brixiensis Quirianus A VII, 25 (= e), membranaceus,
formae quadratae, saec. XIII, foliorum 30, binis columnis coo-
scriptus a. m. 6795 vel a. Chr. 1287 dta x*'P^' '^"^ tfvrtpy/fl^
xa\ noO-ov jtoXiov 'Ardgsov hgtroe, ut subscriptio dicit, quae auicffl
in rasura est. Exhibet Anastasii Quaestiones editis multo breviore?
et omittit inprimis fragmenta I, VI, DC, X, XII, XV.

7. Ambrosianus H 257 inf. (= f), membranaceus, in folio,
saec. XIII, foliorum 261. Legi fragmenta II, III, V— VIII, Xlfl;
reliqua contulit Mercati. Deest fragnientum XII.

8. Ambrosianus A 84 sup. (=« li), ex Calabria advectus 1.
1607, ut f. I manus coaeva scripsit, e duobus diversis codicibus
compositus, quorum prior fol. 3—77 continet capita quaedam
ascetica, alter fol. 78—193 Anastasii Quaestiones atque est racm-
branaceus, formae quadratae, saec. XI — XII binis columnis de-
scriptus, initio ac line et pluribus aliis locis mutilus, quare desunl
fragmenta lU— V, XI, XIII.

EPITOME LIBBI VIII CONSTITUTIONUM. XI

9. Parisinus 1085 (= p), membranaceus, formae quadratae,
scriptus a. looi, foliorum 334. Cf. Omont, Inventaire sommaire
I (1886), 217; Fac-Similis des manuscrits grecs datis de la Biblio-
thlque nationale du IX* au XIV* sikU 1891 tab. X, qua folia 59
et 77 libri exprimuntur.

Codicum antiquissimus est Ambrosianus a, eumque sequor, in
quantum fieri potest, praesertim in orthographia, ponens v ig>eX-
xvarixov etc. Modo in fragmentis in eo non iam exstantibus
primum locum attribuo codici Vaticano vel r. Cum autem neque
ille liber mendis vacet, etiam reliqui diligenter respiciendi sunt.
Insuper opus consuleadum est, e quo fragmenta dehausta sunt,
idque nonnunquam codicibus valde inter se differentibus in textu
recensendo maximi momenti est. Signavi opus seu Constitutiones
apostolorum C, editionem principem vel Gretserianam a. 1617 G.

Proponens fragmenta non sequor ordinem Quaestionum, sed
ordinem Constitutionum apostolorum.

III.
EPITOME LIBRI VIU CONSTITUTIONUM.

Ljbri VIII Constitutionum textus circumfertur a communi plus
minus differens. Scriptura omittit preces vel partes liturgicas seu
Constitutionum capita V, 9— XV, XXIX, XXXV-XLI et caput lU,
quo pars prima libri illius cum sequente coniungitur, omnia autem
exhibet, quae ad disciplinam ecclesiae pertinent, modo nonnuUa
matata. Dividitur in quinque partes maiores profectas ab omnibus
vel singulis apostolis. Haud quidem recte, ut perspicimus scrip-
turam cum Constitutionibus comparantes. Decreta enim Petri et
Pauli in hoc libro tantummodo de feriis et precibus agunt. Quae
particolae succedunt, ea in Constitutionibus ad lacobum fratrem
Domini referuntur, neque dubium est, huius nomen nonnisi per
neglegentiam vel ideo omissum esse, quod decretum, quod pro-
posuit, non totum recipiebatur, sed pars posterior tantum. Itaque
sex partes discemendae sunt, vel septem, cum nonnuUis saltem
codicibus etiam Canones apostolorum adiungantur, qui finem Con-
stitutionum £aciunt. Nolui autem mutare. Non est editoris, scrip-
turam corrigere, sed eam talem reddere, qualem auctor scripsit.
Particulae sic inscribuntur:

PROLEGOMENA..

1. AidaoxaXla x<ov hyitov axoaxoXmv xiqi xopi<5^«ra>r (= C.
A. Vm, 1-2).

2. Ji«T«§t/i: Tfur ayirov cbiooto/Lwi' xtQi x^^Qotovkov 6ia
'IjcxoXvtov (== C. A. VIII, 4—5; 16—28; 30-31).

3. riavXov rov ayiov cutoaroXov 6iaTa§nq yiegi xavoroiv
ixxXfjaiaatixcov (C. A. VIII, 32).

4. UtTQOv xal IJavXov rtor uylcov ajiooroXa/v 6iaTd§,ft^ (= C

A. VIII, 33-34; 42-45)-

5. //tpl fVzaS,lag 6i6aaxaXla .Tarroji' tcov ayicoi' ajroornlai'
(= C. A. VIII, 46).

Scriptura certe tota unius eiusdemque auctoris est. Codices
quidem nonnulli hanc vel illam particulam omittunt. Inde autera
non sequitur, unam vel alteram a posterior e additam fuisse. Cum
non semper eandem particulam praetereant, sed alius aliam, potius
probant, scripturam ipsam omnes amplecti. Id solum quaeritur,
num Canones apostoloruin ad earn referendi sint.

Scriptura, cum prima pars de charismatibus agat, de quibus
scripsit Hippolytus, et pars secunda in inscriptione ad hunc auctorera
referatur, ab I. A. Fabricio e codicibus Oxooiensi et Vindobo-
nensi a. 17 16 inter opera Hippolyti (1, 245 — 259) edita est, pnmi
autem pars non ex illis codicibus, sed secundum textum Consti-
tutionum apostolorum. Totam scripturam e codice Mooaccnsi
adhibita editioiie principe publicavit Lagarde in Reliquiis iuris
ecclesiastici antiquissimis gr. 1856 p. i -18, eamque indc a se-
cunda parte in editione operiim Hippolyti 1858 p. 73 — 89 repetiit,
nee veto earn huic auctori adiudicans. Denique partes II— IV
Pitra tomo priori (p. 45 — 72) inseruit libri, qui inscribitur: Iuris
ecclesiastici Graecorum liistoria et monumenta 1864.

lam dixi, quid Fabrtcius de auctore senserit. Scriptura autem
clarissime se Hippolv to posteriorem esse ostendit. Drey et Bickeil
earn e libro VIII Constitutionum fluxisse perspexerunt. Eandem
sententiam pronuntiavit Lagarde.

Aliter his temporibus Achelis' iudicavit. Duas alias scripturas
et inter sese et cum illis cohaerere animadvertens coUegit: primum
locum obtinere Canones Hippolyti arabice traditos, mode a pluribus
interpolation ibus purgandos; ex eis fluxisse Constitutiones qujs

' Die dltesliti QufUen drs orirntalischeu KirchettrfchUs. I. Die Cjnones
Hippolyti 1891.

BPITOMK LIBEI VIII CONSTITUTIONUM. XIII

Tocant aegyptiacas; ex his deinde scripturam profectam esse libro
Vm ConstitutioDum simillimam, e qua scriptura nostra excerpta
esset; ex ilia denique librum VIII Constitutionum formatum esse.
Quam sententiam multi quidem laudaverunt, inprimis Harnack, sed
nequaquam probaverunt. E synopsi scripturarum, quam Achelis
composuit, id solum apparet, inter eas aut ilium ordinem aut in-
versum intercedere. Et revera librum VIII Constitutionum primum
locum obtinere ego in libro Die Apostolischen Konstitutionen 189 1
satis demonstrasse mihi videor. Quae Harnack^ obiecit, ea nullius
momenti sunt. Iterum de quaestione egi in Theologische Quarial-
scbrift 1893 P* 594 — 666. Dissertatio etiam separata edita est
sab titulo: Das achte Buch der Apostolischen Konstitutionen und die
verwandten Schriften auf ihr Verhaltnis neu untersucht 1893. De-
inde etiam Achelis in Zeitschrift fur Kirchengeschichte XV (1894),
1—43 rem denuo inquisivit. Minime vero sententiam suam stabi-
livit; etiam minus argumenta dissolvit, quibus scripturam non e
fonte Constitutionum deperdito, sed e Constitutionibus nobis traditis
fioxisse demonstravi. Equidem respondi in Historisches Jahrhuch
1895, 1 — 36; 473—509. Nuper postquam Testamentum Domini
nostri, quinta scriptura propinqua, in lucem productum et a patri-
arcba I. E. Rahmani a. 1899 editum fuit, quaestionem denuo
uberius tractavi in libro Das Testament unseres Herrn und die ver-
wandten Schriften 1901, Adhuc vero sub iudice lis est. Harnack*
quidem nuperrime meam sententiam approbavit, scilicet e libro VIII
Constitutionum apost. fluxisse Epitomen, ex hac Constitutiones
ecdesiae aegyptiacae, ex his Can ones Hippolyti nobis traditos vel
formam huius scripturae aegyptiacam. Modo Hippolytum Canones
revera scripsisse eiusque librum primitivum deperditum fontem
libri VIII Constitutionum esse adhuc putat. O. Bardenhewer* et
C. F. M. Deeleman^ stemma scripturarum a me proposituiti plane
laudaverunt. Achelis autem in commentario, quern versioni Di-
dascaliae syriacae Flemmingianae a. 1904 addidit, sententiam suam
tenet vel Canones Hippolyti fontem primarium illarum scripturarum
censet.

* Theologische Studien und Kritiken 189} p. 403 — 427.

» Geschichte der allchrislUchen Litteratur II, II (1904), 501 — 514.

* Patrologie ed. II 1901 p. 311—314.

* Nederlandsch Archief voor Kerkgeschiedenis III (1904), 2319.

XIV

PROLEGOMENA..

Dissertationes illae de quatuor vel quinque scripturis ac dc
ratione inter eas intercedente agunt. Hoc loco nonnbi ConstJ-
tutiones ac scriptura nostra respiciendae sunt, cumquc uberius de
eis iam antea disputaverim, pauca sufficit exponcre.

Trcs loci praesertim considerandi sunt, quibus scripturae textum
diversum exhibent. Clare ostendunt, scripturam nostram Constj-
tutionibus posteriorem esse. Ex tertio insuper apparet, t'ontcro, c
quo Epitome fiuxit, revera Constitutiones vulgatis esse.

1. Constitutiones VIII, i, 9 scribunt: ai^&Qooxos jttartt'ooi
dia Xqictov elc rov i^eor. Scriptura nostra pro et,- toi' frf«»*
habet: tov 9-iov j/fimr elg avtov tb xal top axQatTov avrov
jtaxtQa xal to Jiai'dytov xiti ^(oojtoini* avTors jtvivfia. Paulo post
(v. 10) illae dicunt MiareCaai »^tw jtaT{fi 61a XqiOtov, . . . mi
(6 fiovoyn'ijti) ovyx^Q"!^^'^ f^Bov OTarpor vjtifinvev, . . . xoQi**!^'^'^
jtag' avTov (&tov) 6ia XQiarov didoftiva, haec autem xtottv^m
if^up ^covTi xai aXfj&n'm, . . . on olxila ovyj^coQirjCft xai ,^oi'i//
OTavgov vni^Hrtv, . . . '/laQiofiaTa jtag' avrov diet Xqiotov xm
TOV ayiov jtvtvfiaxoc 6i66(itva. Nemo non videt, quae lectioncs
priores vel posteriorcs sint. Constitutiones manifeste doctrinam dc
trinitate antiquiorem exhibent. Locis duobus etiam textus scripturae
nostrae se non unius auctoris, sed potius duarum manuuin esse
satis clare ostendit.

2. Constitutiones VIII, 5, 5 de spiritu sancto scribunl: oxtQ
dtaxovtltat tw fjyajtrnjiroi aov xauSi 'hjOoC' XgiaTo{\ ojttg idm-
grjaoTo yvfofit] 6ov xolc dxooxoXoiq oov xov alcoviov 9-eov. Quibus
verbis scriptura nostra substituit: ojTfp 6ta toO r/yaxt^fitrov oov
jratdoc 'JtjOov Xgiorov 6e6f6gr/aat xolq ayioig aov dxoOToloii;,
xaMdgv6av ttjv ixxXtjalav xara xoxov ayidof/atog oov fL; 66i
xai ah'ov admkujTTor tov ovoftaxoc oov. Rursus clarum eSt,
quae verba priora sint. Ne opponas, formulani secundam iam in
Canonibus Hippolyti et Constitutionibus aegyptiacis legi. Formula
revera demonstrat, has quoque scripturas aetatis recentioris esse.
Aut verisimile est, Hippolylum formulam secundam vel orthodoxam
scripsisse, auctores Constitutionum aegyptiacarum et scripturae no-
strae earn repetiisse, auctorem autem Constitutionum apostolorum
earn in formam redegisse antiquiorem? Si theologiam Hippolyti
respexeris, nonne formula Constitutionum potius ei adiudicanda est
quam altera.''

EPITOME LIBRI VllI CONSTITUTIONUM. XV

3. Tertius locus constitutio de lectore est. In Constitutionibus
Vni, 22 Matthaeus dicit, lectori per episcopum manum imponen-
dam esse, et orationem super ordinando pronuntiandam tradit.
Scriptura altera declarat, lectori manum non imponendam esse, hoc
solum exhibens: jipoYvcoarrjg xaHoxaxai ixi6i66vroq avxm ^t^Xlox^
TOO ijtiaxoxov ovdie yoQ x^^Qo^trelTai. Quas constitutiones si
accuratius consideraveris, baud te fugiet, Constitutiones particulam
talem tradere, qualis ab auctore operis exarata est, libellum altenim
vero mutatam. In Constitutionibus primo particulae nomen apo-
stoli constitutionem emittentis praefixum est, in Epitome nomen
deest, quaroquam scriptura ipsa aeque ac Constitutiones eiusmodi
est, ut nomen desideretur. Deinde particulam Epitomes cum re-
liquis eiusdem libelli constitutionibus similibus comparans animad-
vertes, earn multo breviorem esse, quam quae ab auctore scripturae
ipso composita fuisse censenda sit. Tertio forma manum alienam
prodit. Cum Epitome et in parte praecedenti et in parte sequenti
eandem formam habeat, constitutio de lectore prorsus singularis
est. Quarto locutio particulam non auctoris scripturae esse de-
monstrat. Cum libellus ordinationem clerici ubique x^cporor/ai^
nominet ac distincte dicens, x^tQotovlav nonnisi episcopo competere
(c. 19), etiam declaret, ordinationem non aliter ac x^^Qorovlay
appellandam esse, nee vero X£t(>o9-£a/ai^, particula ilia vocabulum
XitQod-txtlv de ordinatione usurpat.

Luce igitur clarius est, in Epitome constitutionem de lectore
non integram exstare, sed ab aliquo mutatam. Si vero constitu-
tionem e libello ipso reconstruxeris talem, qualis e manu auctoris
scripturae prodiisse iudicanda sit, constitutionem eam consequeris,
quae in Constitutionibus legitur, scilicet Matthaeum constituentem,
lectori manum imponendam esse, et orationem ordinationis tra-
dentem. Scripturam vel fontem Epitomes revera constituisse,
lectorem ordinandum vel manum ei imponendam esse, insuper
ex alio loco elucet, eoque probatur, quod iam demonstratum est.
Cum capite ultimo singuli cleri ordines recenseantur ac lectores
quoque inter eos enumerentur, colligendum est, auctorem scripturae
lectores in numero clericorum propria dictorum habuisse vel eun-
dem locum eis attribuisse, quem in Constitutionibus obtinent.

Sin autem fons Epitomes textum eundem habuit cum Con-
stitutionibus, omnino non est, cur libellum non ex hoc opere

XVI

PROLKGOMENA.

fluxisse censeamus. Qui vero nihilominus aliter sentire conatur,
ei etiam liaec consideranda sunt. Cum in libro Vlll Constituti-
onum, ut adnotavi ad c. 4, i; 32, 19; 53, 2; 46, 13, lector ad
omnes libros operis priores remittatur, ad libros II» IV, V et VII
accurate, ad reliquos eo loco (4, i), ubi auctor libros I — VI in
univcrsum respicit, cum loci illi omnes etiam in Epitome legantur,
concludcndum est, foiitem libclli eundem ambitum habuisse cum
Constitutionibus, seu praeter recensionem huius operis nobis tn-
ditam aliam exstitisse, et quidem teste Epitome verbotenus fere
cum nostra consentientem, eo tantuni praesertim ab hac ditferentem,
ut loci laudati priores decent, quod doctrinam orthodoxam exhibuit,
cum Coiistitutiones pluribus locis fidei dubiae sint. Statuendum
est igitur, recensionem operis heterodoxam ad nos pervenisse,
orthodoxam vero praeter particulam libri VIII deperditam fuissc,
et patres in concilio TruUano a. 692 congregatos Constitutiones
confestim per haereticos corruptas fliisse iudicasse, nou animnd-
vcrtentes nee curantes, etiam recensionem orthodoxam exstare.
Quis hoc crediderit?

Libellus igitur e Constitutionibus nostris defiuxit. Nee vero
statim in earn tormam redactus est, qualem nunc habemus. Ut
scripturae ab eo dependentes ostendunt, scilicet Constitutiones
aegyptiacae, Canones Hippolyti et Testamentum Domini nostri,
libellus olim ambitum maiorcm habuit ac preces quoque liturgicas,
seu tolas, seu partem, continuit, quae autem paulatim omittebantur,
ita ut nihil nisi constitutiones ad ordines et discipiinam ecclesi^e
spectantes relinquerentur.

Scriptura iam saepius quidem typis imprimebatur. Nulla autcra
editio accurata est. Fabricius lectioni codicum baud raro texttim
Constitutionum apostolorum substituit. Lagarde unum tantum
codicem in manibus habuit et quidem recentiorem. Pitra etiam
magis quam editor princeps libros secutus est Constitutiones ex-
hibentes, non eos, qui Epitomen tradunt. Itaque scriptura denuo
mihi edenda esse videbatur.

Traditur Epitome, vel tota vel singulae partes, bbris manu-
scriptis fere innumeris collectionem canonum continentibus. Pluri-
mos Pitra 1. c. p, 46 sq. enumeravit. Quos omnes inspicere nec
potui nec necessarium esse censui. Cum antiquiores et meliores
mihi praesto essent, plerosque alios, qui aut recentioris aetatis suDt

EPITOME LIBRI VIII COSSTITUTIONUM. XVII

aut particulas minores tantum continent, baud immerito praeterire
mihi visus sum. Codices autem, quos adhibui, bi sunt.

1. Vindobonensis bist. gr. 7 (=-■ v), iam in prolegomenis
ad Fragmenta Anastasiana (supra p. IX) descriptus. Continet
scripturam totam fol. 1—13, modo omittit preces in ordinattonibus
pronuntiandas. Legitur autem Epitome non plane continua. Post
caput XVin inseruntur at diatayal al 6ia KXijfisvtog xal xavovig
htxiijauxOTixol Tcov oyIoov dxoaxokcDV vel Ordinatio quae vocatur
apostolica, quam publicavi in editione Doctrinae duodecira apo-
stolorum 1887 p. 50 — 73. Pars tertia quintum vel ultimum locum
obtinet. Capiti XXIII seu constitutioni de feriis adiungitur frag-
mcDtum Anastasianum de diebus festis. dpite XXIV exeunte,
ante versum 1 1, inseritur fragmentum Anastasianum de libris gen-
tilium non legendis. Post partem quintam, cui codex autem partem
tertiam postponit, legitur particula inscripta jttQi vrjCtudw, quae
est eadem ac pars prior capitis XVII (XL VII) Constitutionum
aegyptiarum vel canonis XXXII Canonum Hippolyti, a me edita
in Theologische Quartalschrift 1893 P- ^^S- Descriptio foliorum
I — 13, quam fecit Lambeck-Kollar, Com mentarius VIII, 904, non
est accurata.

2. Oxoniensis vel Baroccianus 26 (= b), membranaceus,
forma quadrata minore, saec. XI, fol. 370. Epitome legitur fol.
146—166. Coxe, Catalogi codd. rascr. Biblioth. Bodleianae I
(1853), 36. Cum liber Tubingam non transmitteretur, apographum
photograpbicum partis secundae mihi paravi vel foliorum 151' —
158% quae etiam finem partis primae et initium partis tertiae am-
plectuntur. Terminat apographum vocabulis £/ ntv xiQtov XXII, 3
(cf. not.). Lectiones abhinc transcriptae ex editione Fabricii de-
sumptae sunt. Plures earum signo? notavi, scilicet eas, quas
codice tradi mihi valde dubium erat.

3. Florentinus vel Laurentianus plut. IX, 8 (= f), membrana-
ceus, in folio, saec. XI, foliorum 354, olim Balsamonis patriarchae
Antiocbeni f c. a. 1200. Continet Epitomen fol. 20 — 29 eique
adionctos Canones apostolorum fol. 29 — 34. Cf. Bandini, Cata-
logus codd. mscr. Biblioth. Med. Laur. I, 396.

4. Vaticanus 1980 (=: a), membranaceus, formae quadratae,
saec. Xn, fol. 195. Exhibet scripturam fol. 5 — 17, partem secun-
dam vero omittit praeter capita XIX— XXI, quae parti quintae

FVNK, D1DA8C. BT CoMSTrr. AP. II. II

I

r

XVin PROLEGOMEVA.

adiunguntur. Partem quintam ipsani claudit verbis v;rod(«xojw
xal at^ayptuoxat v, 13,

5. Vaticanus 828 (= n), chartaceus, in folio, bin is columnis,
saec. XIV, fol. 353, 349 et 355 — 360 Epitomen tradens.

6. Vaticanus 829 (^ p), chartaceus, in folio, fol. 192, saec.
XIV vel XV. Praebet Epitomen praeter partes tertiara et quartam
fol. 159 - 165. Lfgi capita HI et IV ct inspexi plures locos.

7. Vaticanus 2019 (= r), membranaceus, formae quadratac,
saec. XIII, fol. 166. Traditur Epitome hoc ordine: fol. 88" — 89'
pars tertia, f. 89^ quarta, f. 90"^ quinta, f. 117" — 120' secunda,
f. 120'— 122' prima. Partes quarta et quinta admodum abbreviatae
sunt. Caput XXVI sic legitur: Tov^ divoxofttrovQ 6ia xlcxtv vxo-
dtx^a^i xal Ttt ytQO;; XQ^^^? x^^Q^^Y^^^* J^-^S' »^3P'l'^ HI - XVII,

8. Monacensis 380 (= m), chartaceus, in folio, saec. XIV,
fol. 567, fol. 62 — 73 scripturani exhibens. Cf. Hardt, Catal. codd.
mscr. grace. Biblioth. Reg. Bavar. IV (1810), 131—83.

9. Parisinus 1320(^5), membranaceus, forma IV, saec. XI,
fol. 292, foliis 1 — 3 capita XXII— XXVU et initium (v. i) capitis
XXVIIl continens.

10. Parisinus 1324 (= t), duobus foliis prioribus chartaccis
saec. XIV scriptis capita XXII -XXV, 2 tradens. Cf. Prolegomena
in Canones apostolorum.

Codices baud paruni inter se differunt. Epitome cum saepis-
sime describerc'tur, sensim niutabatur, vel per neglegcntiam vel
etiam de industria posteriori bus aliquot locos in formam aetati
magis consentaneam redigentibus. Itaque te.xtum restituere non-
nunquam est diflicilliraum. Praebent autem au.vilium Constitutioncs
apostolorum tanquam fons illius scripturae vel secundum sententiatn
supra conimemoratam alteram tanquam filia matri similliraa. Et
cum auctor Epitomes minus a libro sibi proposito deviasse cen-
sendus sit quani posteriores, neque librarii Constitutioncs quoque
consuluisse putandi stnt, lectio codicum vel etiam codicis unius,
cui hae patrocinantur, reliquis praeferenda est. Signavi hunc
testem C.

FabrJcius partes II — V scripturae in capita XXVI divisit, et
Lagarde eum secutus est. Partitio mihi quoque servanda esse
videbatur. Modo etiam priraam partem numeravi et secundum
partitionem Constituttonum in duo capita divisi. Itaque caput I

editionum priorum mihi est lU, caput II nunc IV etc. Numerus
uncinis inclusus, quem inde a capite III addo, caput libri VIII
Constitutionum indicat.

IV.
CONSTITUTIONES ECCLESIAE AEGYPTIACAE.

Scriptura, quae hoc nomine designari solet, cum c. II,
clausulam exhibeat similem c'\, qua terminatur, ab auctore in duas
partes dividi videtur. Pars prima (c. i — ii) proxinia est partibus
libri VIII Constitutionum apostolorum de ordinibus ecclesiasticis
(c, 4 — 26) et de proselytis probandis (c. 32, 1 — 15) agentibus
vel etiam propior eisdem partibus recensionis alterius libri illius
seu Epitomes, de qua in capite praecedente egimus, cum pars
altera (c. 12 — 32) de catechumcnis instruendis ac baptizandis et
de multis aiiis rebus agens duas particulas parvas tantuni (c. 12;
c. 26, I — 2 ^ c. 32, I — 2) cum Constitutionibus communes
babeat, de reliquo ab hac scriptura divergat. Partitio minus con-
sentanea est. Rectius pars prior capite IX, quod section! de ordi-
nibus agenti finem facit, terminatur, vel capite XII, cum cate-
chumeni section! illi aliquo modo adiungi possint, ncque vero
homines ecclesiae nequaquam aggregati, atque capita X — XI pro-
oemium capitis XII sint, quatenus proselyti probati catechumeni
fiant.

Ratio inter Epitomen et Constitutiones aegyptiacas in parte
priore intercedens haec est:

I

^itoaio

r«li«titutiono« M>g>

De charismatibus

Ordinatio episcopi

Liturgia

Ordinatio prcsbyteri

Ordinatio diaconi

XXII, 1^15 De proselytis probandis

X

XI

xn

XXII, 1 6 De tempore catechumenatus

Ordo sententiarum non plane idem est neque sententiae ubi-
que eaedem sunt. Divergunt scripturae inter se inprimis in capi-
tibus de subdiaconis et confessoribus, cum altera idem praecipial,
quod altera interdicit. In universum autem adeo inter se con-
sentiunt — Epitome in duobus locis, ubi lacunam habet, e Con-
stitutionibus apostolorum supplenda est — , ut alteram ex alien
fluxisse omncs fere agnoscant. Id tantum quaeritur, utra prior sit.

Cum Epitome ubique fere cum Constitutionibus apostolorum
verbotenus conseatiat, a Constitutionibus aegyptiacis in universuni
quidem aeque atque illae divergat, in capite de lectore agente
autem ad verbum cum Constitutionibus aegypt. concordct, cum
Constitutiones apost, dc lectore contrarium praecipiant, colligere
licet et omnes hucusque collegerunt, Epitomen membrum inter
duas illas scripturas medium esse. Itaque eis, qui Epitomen Con-
stitutionibus apostolorum posteriorem aut priorem habent, Con-
stitutiones aegyptiacae quoque Epitome posteriores aut priorcs
censendae sunt. Rcvera de hac quaestione viri docti eodem modo
sentiunt vel disscntiunt quo de ilia. Quae cum ita sint, auctores
quaestionem novam tractantes non amplius enumerandi sunt. Modo
unus accedit ad eoSf quorum in capite praecedente mentio facta
est. Rahmani in Prokgomenis ad Testamentum Domini oostri,

CONSTITUTIONES ECCLESIAE AEGYPTIACAE. XXI

)ood primus a. 1899 edidit, Epitomen quidem non respexit; Testa-
nentum vero fontem Constitutionum aegypt. et has fontem Consti-
'.utionum apost. declarans ab eadem parte stat, quam Achelis tenet.
Constitutiones aegyptiacas Epitome posteriores esse non solum
nde sequitur, quod haec e Constitutionibus apostolorum fluxit, sed
^tiara ipsae cum Epitome comparatae produnt. Uberius de hac re
Dostremo in Whro Das Testament unseres Herrn 1901 p. 126 — 178
iisputavi, ad quem lectorem remittens pauca hie moneo.

1. Constitutiones aegyptiacae initio, c. i, i, ad locum priorem
provocant dicentes: sicut in superioribus constituimus; itemque
Epitome c. 3, 2 et Constitutiones apostolorum VIII, 4, 2, locis
parallelis eadem fere verba adhibentes, scilicet mq h rolq xqo-
laffovoiv ofta xdvxeq 6itTa§dfiti^a, atque certe libros priores Con-
stitutionum apost. respicientes. Consensus vix fortuitus est et
recte nonnisi inde explicatur, quod formula ex ea scriptura, in
qua locum plane con^entaneum habet, id est e Constitutionibus
apost. vel Epitome, ad eam transiit, in qua minus vel aegre in-
tellegitur. Cf. 1. c. p. 132—135.

2. Prologus, quem versioni latine nuper editae debemus, ad
tractatum de charismatibus respicit; itemque Constitutiones apo-
stolorum VIII, 3, quod caput nunc quidem in Epitome deficit,
olim autem in scriptura fuisse censendum est; atque hie consensus
similiter atque ille Constitutiones apost. fontem alterius scripturae
esse annuit, cum illae profecto ante locum laudatum tractatum de
charismatibus exhibeant, sed dubium sit, num haec aliquando eius-
modi particulam continuerit. Cf. 1. c. p. 135 — 137.

3. Pars liturgiae prior vel ea, quam versiones aethiopica et
latina pariter exhibent, sc. c. i, 9—21 (23), proxime ad liturgiam
Constitutionum apostolorum accedit, sed hac brevior est atque
eiusmodi, ut nonnisi ex hac excerpta fuisse censenda sit. Pars
posterior, quam versio aethiopica sola tradit, sc. c. i, 24—34,
liturgiae S. Marci propinquior est et ab aliquo posteriore addita
esse videtur. Sin autem auctoris esset, scriptura etiam minus
Constitutionibus apostolorum prior haberi posset. Si enim ita
esset, non solum esset colligendum, duas liturgias, Constitutionum
apost. et S. Marci, e Constitutionibus aegypt. fluxisse, sed etiam,
auctores harum liturgiarum e duobus fontibus hausisse, cum e
scriptura nostra, et quidem alterum partem priorem, alterum partem

xxu

PROLEGOMENA.

posteriorem scripturae in usum suum convertisse, turn e scriptun
alia, id quod minime verisimile est. Cf. 1. c. p. 140 — 156.

4. Doxotogia, quani Epitome c. 4, 4 vel in fine orationis
pro episcopo consecrando exhibet cuique parallela est ea, quam
Constitutiones aogj'pt. c. i, 7 tradunt et quidem versiones aethi-
opicd ac latina fere consentientes, ita ut non librario posteriori
imputari possit, hac priorem se esse eo ostendit, quod opus
unius auctoris est, altera vero factura duarum manuum. Cf. 1. c.
p. 156—158.

5. Constitutiones apostolorum in sectione de ordinibus agente
vel ea parte, quam cum Constitutionibus aegypt. coramunem ha-
bent, optime dispositae et diUgentissime exaratae sunt. Epitome
pariter composita est; modo in capite de lectore agente congru-
entia et aequalitas deficit. Constitutiones aegypt. autem non solum
illo loco, sed etiani pluribus aliis proportione egent; subdiacono
insuper non eum locum attribuunt, qui ei tanquam coadiuton
diaconi convenit, eum huic non adiungentes, sed inter ambos
lectorem ponentes. Quaeritur ergo, utri auctori dispositio accu-
ratior adiudicanda sit. Universe scriptura ab alio retractata noo
in ordinem praestintiorem redigitur. Cf. 1. c. p. 158—165.

Utracunque autem ratio inter scripturas intercedit, sive Con-
stitutiones aegyptiacae ab Epitome dependent sive eius fons sunt,
certc ad hanc proxime accedunt, ita ut ei in hoc volumine ad-
iungendae esse videantur.

Scriptura a Graeco composita, niaiore parte capitis XVII ex-
cepta, version! bus tantum traditur, coplica, arabica, aethiopica,
latina. Textus arabicus iiondum in lucem prodiit; descriptus
est autem a Guilelmo Riedel in libro Die Kirchenrechtsqucllm da
Patriarchais Alexandrien 1900 p. 22^23; 70 — 71; et Antonio
Baumstark in ephemeride quae inscribitur Oriens christianus I
(1901), 117 — 121. Initium textus aethiopici, scilicet capital
et n et partem priorem capitis III, I. Ludotfus publicavit versiooc ij
latina addita in Commentario ad suam Historiam aethiopicam 1691
p. 325—28. Textum copticum edidit H. Tattam in libro Tht
Apostolical Constitutions or Canons of the Apostles in Coptic 1848.
Scriptura in hoc opere secundum locum obtinet. Liber primus
continet Canones apostolorum ecclesiasticos vel Constitutioneni
ecdesiae apostolicam (Apostolische Kirchenordnung), quo nomine

J

CONSTITUTIONES ECCLESIAE AEGYKTIACAE. XXIII

tiber etiam graece servatus apud Germanos appellatur; liber tertius
Constitutiones apostolorum VIII, i — 2; liber quartus easdem VIII,
3 — 27 valde decurtatas; quintus easdem VIII, 28; 30; 31; 32,
18 — 19; 33 — 34; 42—46; sextus easdem VIII, 32, i — 17; Septi-
mus Canones apostolorum. Liber primus etiam sccundus desig-
nator, secundus tertius etc., ita ut opus libros octo amplecti vide-
atur. Codex, quo Tattam usus est, anno Diocletiani 1520 =
1804 Chr. lingua boheirica vel memphitica exaratus est, et nunc
in Bibliotheca Berolinensi (Orient. 519) asservatur. Versio codice
testante e libro sahidico vel thebano fluxit, et Tattam etiam co-
dicem sahidicum adhibere potuit, qui ipse recentissimus et insuper
mutilus nunc Musei britannici est (Orient. 440). Nuperrime deni-
que liber inventus est, e quo ille codex sahidicus origin em habet.
Confectus anno Diocl. 722 ^ 1006 Chr. et in Museo britannico
nunc asservatus (Orient. 1320) scripturam fere integram tradit
(modo duo folia exciderunt) eamque in duos libros dividit, quorum
primus Canones apostolorum numero LXXI, secundus alteram
scripturae partem vel Canones ecclesiasticos numero LXVIII =
libros I — VI editionis Tattamianae continet. Lagarde scripturam
ex hoc codice a. 1883 in libro publicavit, qui inscribitur Aegyp-
tiaca, ad lacunam explendam codicem sahidicum recentiorem ad-
hibens. Denique Bouriant librum e codice bibliothecae patriarchae
lacobitarum Cairensis recentissime edidit in Recueil de travaux
relatifs h la philologie igyptienne t. V 1884/85.

Versionem latin am publicavit £. Hauler in libro: Didascaliae
apostolorum fragmenta Veronensia latina 1900, p. 103—21, vel
potius quatuor fragmenta, quorum primum eundem fere ambitum
habet ac fragmentum aethiopicum, reliqua particulas XVI, 15"— 27%
XVm, i"— XXX, 2. XXXII, 1 5-— 36' exhibent. Codex latinus,
cui fragmenta debemus, scripturam aeque ac versio coptica Cano-
nibus apostolorum ecclesiasticis vel libello, qui apud Germanos
Apostolische Kirchenordnung nominatur, adiungit. Cum autem haec
Constitutiones aegyptiacas continuo ipsas proferat, ille inter duas
scripturas particulam tanquam membrum medium vel prologum
ad scripturam alteram ponit.^

* Uberius de codicibus et versionibus disputavi in libris : Die apostolischen Kon-
stitutiotunlS^t p. 243— 53 ; Das Testament unseresHerrn 1901 p. 29—34 ; et Achelis
in libro: Die dltesten Quellen des orientalischen Kir cbenr edits 1891 p. 1-23.

PROLEGOMINA.

Tattam textui coptico versionem anglicam addidit. Ltgaf
librum huius editionis secundum vol Constitutiones ecclesiae acgy
tiacae proprie dictas graece restituit atque una cum libro prio
graece servato volumini secundo Analectorum Antenicaenoni
inserujt, quae Bunseii a. 1854 vulgavit. H codice sahidico vetuS
denique vel ex Aegyptiacis Lagardianis Steindorff versionem goj
manicam paravit, quam Achelis in libro Die altestai QuelUn i
orknlaiischoi Kirclwnrecbles 189 1 (^Texte und Untersuchungai ed
Gebhardt et Harnack VI, 4) typis expressit. Quibus versionibi
adhibitis equideni Constitutiones aegyptiacas in sermoneni latinui
transtuli. Scripturam reddens praecipue textus sahidici vcl vcrsiofl
Steindortlianae rattonem habui, nee vero illi textui tantam auctot
tatem adiudtcare potui, quantam Achelis. NonnuUis locis leiti
corruptus esse videtur, vel Steindorff scripturam minus recte intc
pretatus est.

Versio coptica scripturam quidem toto ambitu, neque vel
textu integro cxhibet; omittit enim orationes super ordinandos prt
nunllandas et descriptionem liturgiae, quae versionibus aethiopM
et latina traduntur. Quae particulae cum baud dubie scripturt
adiudicandae sint, eas quoquc recepi, et quidem ex recensid
aethiopica, neque particulam liturgiae apud Latinuni deficienta
(c. I, 24—54) praetcrmisi, cliamsi dubium est, num scriptun
ipsius propria sit. Versionem Ludolfianam Dr. Dannccker bcnj
nissime mihi castigavit.

Cum versio latina scripturam in universura salteni fidelil
reddat quam coptica, quaeri potest, num Iragmenta illius non i
textu recipicnda i'ucrint. Pluribus autem rationibus motus suj
ut recensionem copticam totam scquerer et lectiones version
iatinae notabiltores in commentario critico adnotarem. Modo pn
togus scripturae, cum in versionibus coptica et aethiopica
e versione latina exhibendus erat.

Versio coptica scripturam in canones XXXII dividit et
cum illam Constitutioni ecclesiae apostolicae {^Apostolische Kiri
oidtmng^ in triginta canones divisae adiungat, numeris XXXI
LXII designat. Hquidem iiumeros I — XXXII adhibeo, numen
autem traditos uncinis inclusos addo. In codice versionis lati
niulti salteni canones brevem inscriptionem niinio exaratam
bebant; verba autem evanuerunt.

CANONES HIPPOLYTI. XXV

Sigla sunt: C = textus copticus secundum versiones Stein-
dorffianam et Tattamianam consentientes; S = versio Steindorffi-
ana; T = versio Tattamiana; L = versio vetus latina; A = Con-
stitutiones apostolorum ; E ^ Epitome. Verba uncinis ( ) inclusa
ad sententiam illustrandam addita sunt.

« «

*

Ad Constitutiones ecclesiae aegyptiacae proxime accedunt
Canones Hippolyti qui dicuntur, ita ut ex eis fluxisse aut
eorum fons esse censendi sint. Quoniam a Constitutionibus apo-
stolorum magis distant quam ilk scriptura atque textus sufficiens
desideratur, cum versio aethiopica adhuc in bibliothecis lateat neque
libri arabici satis cogniti sint, eos in hoc volumine non insero.
Pauca vero de eis hie disserenda esse videntur.

Scriptura arabice et aethiopice traditur. Versio aethiopica
noodum vulgata est. Textum arabicum e duobus codicibus Vati-
canis D. B. de Haneberg anno 1 870 edidit addiditque versionem
latinam, quam Achelis passim correctam Constitutionibus eccl. aeg.
^ locis Constitutionum apostolorum parallelis adpositis in libro
sapra p. XXIV laudato a. 1891 repetiit. Versionem germanicam
alhibitis duobus aliis codicibus, qui Berolini asservantur et Vati-
ciois baud paulo superiores sunt, inprimis ordinem scripturae
ri.'ctius tradunt, cum in illis codicibus pars canonis XXXVIII maior
i'l canonem XXX irrepsisset, Guil. Riedel publicavit in libro Die
Srchenrechtsquellen des Patriarchats Alexandrien 1900 p. 193 — 230.

Summa scripturae fere eadem est ac Constitutionum eccl. aeg.
Modo Canones sententias partim amplificatas, partim decurtatas
exhibent, nonnullas omittunt, plures addunt, baud paucas aliter dis-
ponunt. Rationem inter duas scripturas intercedentem haec capitum
synopsis illustret. Canones Hippolyti secundum editionem Hane-
bergianam designantur, pluribus etiam versus editionis Achelisianae
adnotantur.

ConstitntioneR aeg.

Canones Hippolyti

—

De fide

I

I

Ordinatio episcopi

II-III

u

Ordinatio presbyteri

IV

III

Ordinatio diaconi

V

IV

De confessoribus

VI

V

De lectore

VII, I

XXVI

PROLEGOMENA.

Q>D9titutione« aeg.

VI

vn
vm

IX

x-xi

XII

xni, I
xm, 2

XIII, 3-4

xm. 5

XIV, I

XIV, 2-3
XV-XVI

XVII

xvm, I

XVIII, 2

XIX
XX-XXI

XXII
XXIII

XXIV

XXV

XXVI

De subdiacono

De viduis

De virginibus

De donis sanationum

De sacerdote, cuius uxor peperit

De presbyteris in aliam ecclesiani

migrantibus et de viduis hono-

randis
De proselytis probandis

De concubinario aliam mulierem

ducente
Feminae honestae quomodo gerere

se debeant
De tempore catechumenatus
Catechumeni soli orent *
De mulieribus gravidis et puerperis
Mulieres solae orent
De osculo

De mulieribus velandis
Catecheta imponat catechumenis

manus
De obstetricibus (non: puerperis,

cf. Riedel)
De catechumenis martyribus
Ritus baptismi
De ieiunio baptizandorum
De catechumenis congregandis
De ieiunio
De diebus ieiunii
Gratiarum actio ante esum
Panis exorcismi

Catechumeni ne cum fidelibusedant
De modestia in epulis observanda
De cena viduarum
De oblatione primitiarum ac bene-

dictione
Fructus benedicendi
De ieiunio paschali
Diaconi episcopo ministreot

Caaones Hippolyti
VII, 2

vm, I
vm, 2

IX

x-xv

XVI

XVn, I (n. 81-90)

xvn, 2 (91)
xvn, 3 (92)

XVII, 4 (93-96)

XVII, 5 (97)

XVII, 7 (98)
XVII. 6 (99)

xvm

XIX, I
XIX, 2—15
XIX, 16

XIX, 17
XXXII, I

XX, I

XX, 2

xxxm, 2 (172)
xxxm,3-xxxv,i

XXXV, 2

XXXVI, 1-2

XXXVI, 3

xxu

XXIV, 1

CANONES HIPPOLTTI. XXVII

Conatitntiones aeg. Cononeg Hippolyti

XXVII De precibus matutinis et ecclesia —

frequentanda

XXVIII De eucharistia ante alios cibos su- XXVIII

menda

XXIX De eucharistia diligenter custodi- XXIX, I

enda
XXX, I — 2 De calice non effundendo —

XXX, 3 — 4 De congregatione fidelium cotidiana XXI
XXXI De coemeteriis XXIV, 2-XXV, I

XXXII, 1—34 De horis orandi XXV, 2— XXVII,

XXIX, 3
XXXn, 35-38 Adraonitio XXIII

— De loco sancto et psalmodia cleri- XXIX, 2

corum

— De catecbumenis XXX

— De coraniunione per diaconum dis- XXXI

tribuenda

— De oblationibus distribuendis XXXII, 2

— De coinmemoratione pro defunctis XXXIII, I

— De vestimentis clericorum in sacro XXXVII

tninisterio adhibendis

— Devigiliisnocteresurrectionisagen- XXXVIII

dis et de eis, quae Christianus
facere debet et inprimis is, qui
perfectus esse studet

Scripturae ergo parte priore eundem ordinem tenent; parte
posteriore autem, post canonem XIX vel caput XVI, valde inter
se discedunt. Ordo Constitutionum aegyptiacarum, quern etiam
Testamentutn Domini nostri habet, baud dubie prior est. Itaque
Achelis, Canones Hippolyto Romano adiudicans eosque turbatos
et additamentis auctos ad nos pervenisse censens, scripturam in
ordinem Constitutionum redegit et plures particulas delevit. Re-
vera editio princeps, ut iam dixi, particulam loco inepto exhibet.
Sed hoc vitium non tantum est, ut partem scripturae posteriorem
totam disturbatam esse putemus, et editio Riedeliana, quae eo
caret, satis clare docet, ordinem Canonum non ad traditionem
iniquam, sed ad arbitrium auctoris scripturae referendum esse.
Et si res ita se habet, Canones Constitutionibus posteriores neque
Hippol3rto Romano attribuendi sunt.

XXVIII

PB01.BG0MENA,

Cum de Canooibus Hippolyti ante paucos annos in libfo
Das Testament luiseres Herrn und die verwandten Schrifien i
p. 213 — 91 ubcrius egerim, non amplius de eis disputabo. Modo
pauca addenda sunt

Canoncs nobis traditos a Conslitutionibus dependere, nu
rime, ut iam supra p. XIU commemoravi, etiani Harnack agno'
Cum autem Hippolytus Canones scripsisse ei videatur, forraam
scripturae diversam olim exstitisse earaque fontem libri VIII G
stitutionum apostolorum esse contcndit. Cui scntentiae equid
assentiri nequeo. Non est, quod Hippolytum eiusmodi scriptu:
confecisse censemus, neque scriptura fortasse ei atlribuenda tarn
diversa a libro tradito habenda est, ut Ions libri VIII Constitutionutn
apostolorum putari possit, qui, cum parte priore de ordinibus agente
a textu Canonum baud raediocriter divergat, parte posteriore fere
nihil cum eo commune habeat, acgerrime inter duas Canonum
formas, depcrditam et vulgatam, statui potest. Cf. Theologisa
Quartaischrijt 1905 p. 295 sq.

Riedel in Tbeologische Studien und Kritiken 1903 p. 338—42
Canones plures sententias cum libro dc virginitate sub nomine
Athanasii tradito communes habere demonstravit. Loci verc non
eiusmodi sunt, ut dici possit, utra scriptura prior sit.

Qam

oo&l

d3

am

JCD ]

ite

:re j

im I

V.

1

m iniin

DIDASCALIA APOSTOLORUM ARABICA.

Praeter Didascalbni apostolorum saeculo III compositam apud
Orientales liber circumfertur, qui eodem quidem litulo inscribitur,
neque vero plane eandem summam habet, non Didascaliam, sed
potius Constitutiones apostolorum seu editionem illius scripturae
alteram reddens. Liber duabus versionibus nobis traditur, arabica
et aethiopica, hac saltern maior pars. Cum autem versio aethi-
opica ex arabica fluxerit, scriptura simpliciter Didascalia arabica
nominari potest-

Versionem aethiopicam edidit Londini a. 1834 Th- Pdi
Piatt in libro The Ethiopic Didascalia; or. The Ethiopic Version
of the Apostolical Constitutions, received in the Church of Abyssinia,
adhibito codice, qui Hierosolymis inventus est ac nunc in biblio-
theca Societatis bibliorum britannicae et externae Londini asser-

DIDASCALIA IPOSTOLORUH ARABICA. XXIX

vatur. Editio autem scripturam non integram praebet. Codex, e
quo fluxit, mutilus est, in capite XXII vel in verbis Constitution um
IV, 1 3 prioribus desinens. Detrimentum dolendum est, cum versio
aethiopica rectius quam altera ordinem scripturae servavit. Attamen
non maioris est momenti. Versio enim, ut Lagarde uno loco
sagaciter perspexit et inde quoque apparet, quod Aethiopes in
universum litteras ab Arabibus acceperunt similiter ac hi a Coptitis,^
non e textu graeco, sed e version e arabica perfecta est. Quae cum
ita sint, de scriptura hie non uberius est disputandum. Remitto
lectorem ad editionem, quae praeter textum aethiopicum etiani
versionem anglicam praebet, et ad librum meum Die Apostolischen
Konstitutionen 1891 p. 207 — 215, ubi praefationem, titulos capitum
et fragmentum capitis VI vel C. A. II, 26 in linguam germanicam
transtuli et plura de indole versionis disserui.

Didascalia arabica hucusque non est edita, excepta parte
praefationis vel prolog© Constitutionibus ipsis praemisso et capite
primo Constitutionum, quod fragmentum Pell Piatt editioni Di-
dascaliae aethiopicae p. XIII adiunxit. Versionibus autem praefatio
proprie dicta iam olim vulgata fuit. Saeculo XVIII Whiston earn
latine, Grabe anglice publicavit.^ Quos saeculo XIX secutus est
Guil. Bickell^ earn germanice tradens. Equidem versionem ger-
manicam non solum praefationis totius vel praefationis et Consti-
tutionum I, 1—4, sed etiam capitum additiciorum, quam Dr. Socin
benignissime mihi paravit, in libro de Constitutionibus p. 217 — 236
communicavi.

In codicibus olim cognitis ^ scriptura dividitur in capita XXXIX
et Constitutiones apostolorum I — VI tantum amplectitur, neque vero
hos libros integros tradit neque eorum ordinem servat. Praeter
piures particulas minores omittit partem libri VI maiorem, sc.
c. 6, 8—30, I. Altera ex parte praemittit praefationem eique ad-
iungit inscriptionem et capita quatuor priora Constitutionum, ita

' Per errorem in libro de Constitutionibus apost. 1891 p. 215 sq. litteris
copticis secundum locum attribui, non primum.

* Whiston, Essay on the Apostolical Constitutions 1711 vel Primitive Christi-
anity reviv'd torn. III. Grabe, Essay upon Two Arabick Manuscripts 171 1.

» Geschichte des Kirchenrechts 1843 I, 162 — 164.

* Cf. Analecta Antenicaena ed. Bunsen 1854 II, }6; Lagarde, Reliquiae
iuris eccles. ant. gr. 1856 p. IV not. 3; Riedel, Die Kirchenrechtsquellen des
Patriarchats Alexandrien 1900 p. 16. Rbmische Quartalschrift XIV (1900), 13.

PROliBGOMESA.

ut caput I Didascaliae capite V libri I Constitutionum incipiat,
additque sex capita, <\\ixe in hoc opere non leguntur.

Ordo in codicibus ipse diversus est. Capita I — XI = Con-
stitutionum libri I — II in omnibus eadem sunt; inde a capite XQ
autem codices inter se divergunt, et tres tbrmae discemi possunt.
Formam, quae codicibus plurimis repraesentutur et vulgata dici
potest, descripsi in libro commemorate p. 222 — 24. Altera torma
traditur encyclopaedia theologica, quam sub titulo: Lampas tenc-
braruni, Abi\ I'Barakat saeculo XIV confecit quamque Riedel in
libro laudato p. 28 — 32 delineavit, et exemplari, quod Vanslebius
in manibus habuit et in libro Histoire de I'iglise d'Alexandrie 1677
descripsit.' De tertia forma certiores fimus notis, quae in encyclo-
paedia modo laudata vel in codice Berolinensi earn tradente singulis
capitibus primo loco additae sunt, cum notae sequentes t'ormam
vulgatam designent, quasque Riedel. 1. c. communicavit.

Cum exemplar Vanslebianuni ordinem Constitutionum non
libro II absolute relinquat, ut forma vulgata, sed ctiam in parte
libri III priore teneat, versio aethiopica, Alia Didascaliae arabicae,
praeterea in parte libri IV nobis tradita Constitutiones sequatur, iara
olim colligi potuit, ordinem huius operis ab auctore Didascaliae ser-
vatum, postea aulem et quidem identidem mutatum fuisse. Quod
revera ita esse nunc plane liquet. A. Baumstark enim nuperrimc
in Museo Borgiano codicem — K IV 24 — invenit, in quo Di-
dascaiia prorsus ordinem Constitutionum tenet, nisi quod in capita,
non in libros dividitur, eumque in ephemeride: Oriens christianus
III (1903), 201 — 8, descripsit.

Scriptura codicis Borgiani etiam amplius a reliquis libris differt.
Constitutionum libros I--VI integros reddit, cum hi, saltern re-
censio vulgata, cuius notitia accuratior mihi praesto est, libros ID
et V — VI valde decurtatos exhibeant; deinde etiam librum \TI
duobus capitibus (47 et 48) exceptis tradit; denique Constituti-
onibus nihil addit nisi praefationem, capitibus sex ergo supra com-
memoralis caret. Capita scripturae XLIV sunt. Capita I -XXXIV
Constitutiones I — VI reddunt et eundem ambitum habent, quern
capita librorum reliquorum consentanea, quotquot ad nos perve-
nerunt; in his libris enim duo capita scripturae Borgianae desunt,

' Descriptioiiem Guil. Bickell, Geschichte d«s Kircbrnrechts
repetiit.

DIDASCALIA APOSTOLORUM ABA6ICA. XXXI

scilicet caput XXXII, quod inscribitur: Quod diabolus malus in
ecclesia Christiana haereses produxit, sicut olim in Israel fecit
(= C. A. VI c. 6, 8— c. lo), atque caput XXXIII: De recta
confessione secundum fidem in sanctam trinitatem praedicatam a
nobis, apostolis veritatis (= C. A. VI c. ii— c. 30, i). Quibus
capitibus lacuna magna impletur, quam in reliquis libris esse supra
commemoravi.

Codex Borgianus etiam amplius nos de scriptura erudit. Ut
sabscriptio ei addita dicit, Abu Ishaq Didascaliam anno martyrum
loii -B anno Chr. 1295 e Coptico transtulit. Cf. Baumstark 1. c.
p. 202. Versio arabica igitur satis recens est. Quando autem
versio coptica, eius fons, exorta est? Certe non ante saeculum V,
cum scriptura baud dubie in Constitutionibus apostolorum circa
annum 400 compositis nitatur, libros I — VII earum reddens. Baum-
stark 1. c. p. 207 sq. quidem contendit, scripturam vel eius textum
graecum non a Constitutionibus dependere, sed e contrario hoc opus
ilia scriptura cum alia librum VIII Constitutionum repraesentante
conglutinata exstitisse, nimis iuste autem ea neglexit, quae Consti-
tutiones ipsae de origine sua manifestant. Cf. quae de hac quaesti-
one disputavi in Theologischt Quartalschrift 1904 p. 233 — 48.

Si versio codicis Borgiani apud Arabes unica est, scriptura
brevi transformabatur. Recensio vulgata iam codice Parisino 251
anno 1353 exarato traditur. Abu I'Barakat, cuius encyclopaedia
aliam formam continet, anno 1363 nonagenarius mortuus est. Cum
autem hae scripturae spatio temporis tarn exiguo ab ilia versione
remotae sint, quaerere licet, num ab ea dependeant an ad aliam
versionem Didascaliae copticae arabicam referendae sint. Viri
linguae arabicae periti de hac re iudicent.

Capita VI additicia in diversis recensionibus scripturae locis
diversis leguntur. Capita quinque, quae ubique inter se coniuncta
sunt, in forma vulgata sunt XXXV— XXXIX, extremum ergo
locum obtinent; in encyclopaedia laudata sunt XXVII — XXXI, item
etiam apud Vanslebium vel potius, cum pro XXVII sine dubio false
habeat XXV, XXVI et XXIX omittat, in eius exemplari restituto;
in exemplari, quod in notis encyclopaediae adiectis delineatur, si
numeros sub finem scripturae manifeste saepius falsos recte corrigo,
XXXIII— XXXVII. Caput sextum, quod inscribitur: De episcopis,
iu Vulgata habet locum XXIII, in encyclopaedia et apud Vanslebium

XXXII

PROLEOOMENA.

locum XVI, in utraque receosione inter Constitutiones 111, 14— i)
et IV, 5 positum. Cum ergo hoc caput, si auctoris scriptume esset,
in versione aethiopica Constitutiones I — IV, 13, i amplectenle
esset exspectandum et reliqua capita tarn diversos locos habeant,
iam olim suspicari licebat, ea a posteriore scripturae addita hiis&e.
Xunc codex Borgianus rem profecto ita se habere testatur.

Capita quinque etiam in Testamento Domini nostri nuper
edito leguntur, et quidem I, 19—23 quatuor priora, I, 28 quintum.
cumque in hac scriptura locum consentaneum habeant, in Didascalia
auteni nianifeste specicm additamenti prae se ferant, Testamenlum
eorum fontem esse coUigere licet. Altera ex parte vero auctor Testa-
menti ea fortasse iam in aJiqua scriptura nobis incognita invenil.

Particulas Didascaliae arabicac proprias iam in libro Die Apo-
stolischen Konstitntiouen 1891 p. 217 sqq. germanicc versas edidi,
modo non omnes integras. Cum caput de episcopis (c. 23 Vulg.)
excerptum sit capitis de ieiunio episcopi (c. 38 Vulg.)> eius textam
non separatim comniunicavi, sed in huius textu signis indicavi,
in quantum illud in eo contineatur. Capitis de ecdesia (c. 35)
summani principalem tantum dcscribere potui. Intcrea Dr. Dan-
necker non solum hoc caput integrum, sed etiam reliqua accuratius
interprelatus est. Itaque particulae etiam in hoc opere recipiendae
esse videntur. Exhibeo versloncm latinam castig.itam iuxta versi-
onem gerraanicam, quam Dannecker instituit et benignissime mihi
commodavit. Versio nititur in codice Parisino 251 iam comme-
morato exceptis tribus locis, praef. v. 3 (cf. comment.); c. 56, 18,
ubi pro Imperativo: ilkimina etc., liber false habet Pertecturo:
illuminasti etc.; c. 37, 1, ubi tempori cubitum eundi substituit
diem. Lectiones aJiorum codicum variantes raihi non exscribcndae
esse videbantur. Uncinis ( ) verba includo ad textum illustrandum
addita.

Praefatio scripturae v, 3 unum vocabulum exhibet, quod varie
traditum diverse raodo explicabatur. Recepi lectionem codicis
Borgiani, vocem ^iJLojtoi'oi testantem, quam Dr. Dannecker mihi
proposuit, et scripsi: officiosi. Locum retractans dubito, num
auctor ita scripserit. Inter psaltas et ostiarios ofHciosi aegre locum
obtinent. Lectio codicis mesopotamici in commentario laudata,
vocem gitXojTorcog reddens ut videtur, praeferenda esse videtur.

CAPITULA XXX B CONSTITUTIONIBOS BXCERPTA. XXXIII

VI.
CAPITULA XXX E CONSTITUTIONIBUS EXCERPTA.

Hanc scripturam e nostris Constitutionibus derivatam esse
X est dubium. Capitula fere omnia ad eas referri possunt; multa
n'botenus ex eis desumpta sunt; pluribus nonnisi inscriptiones
ipitani Constitutionum repetuntur, quae certe non auctoris operis,
id caiusdam posterioris sunt. Duo vel tria tantum difficultatem
raebent, quae autem solvi potest. Similitudo inter ecclesiam et
avem intercedens, quae c. i traditur, ab ea quidem divergit, quani
onstitutiones II, 57 exhibent, legitur autem in codice Vindobo-
ensi, in quo Constitutionibus tanquam prologus praemittuntur,
uae de ilia re in dementis epistula ad lacobum c. 14 dicta sunt;
;que auctorem Capitulorum librum illi codici propinquum adhi-
iiisse, etiam inde elucet, quod c. 6 ea scribit, quae cum eis con-
;ntiunt, quae ille codex atque Petropolitanus ei similis, nee vero
:liqui tanquam inscriptionem ad C. A. II, 14 tradunt. Quae c. 8
e ordinibus exponuntur, sane ab eis differunt, quae C. A. II, 26
guntur. Constitutiones autem cum illo loco satis cum Didascalia
^nsentiant, certe sententiam antiquiorem exhibent, atque vix du-
ium est, auctorem Capitulorum locum Constitutionum utpote
ue aetati minus congruum mutasse, nisi forte eum iam ab aliquo
:holiasta mutatum legerit. Quae c. 17 leguntur, aegre ad C. A.
I, 17 referri possunt, ubi baptismus symbolice explicatur et aqua
[>mparatur cum sepulcro, descensio in aquam cum morte, ascensio
am resurrectione Christi, atque ad C. A. VIII, 47, 50 vel ad
inonem apost. 50, ubi tres mersiones expresse commemorantur.
)e cetero sententia capituli, submersionem triplicem cum duobus
itae Cliristi casibus conferens, adeo absona est, ut minime auctori
kuius operis diligenti, sed potius compilatori vel excerptori .ilicui
eglegenti attribuenda sit. Itaque non est, quod Capitula e forma
lonstitutionum a tradita diversa vel ea antiquiore fluxisse censemus.
itra in opere infra laudando de eiusmodi fonte locutus est, argu-
lenta vero non protulit.

Quo tempore scriptura confecta sit, accurate definiri nequit.
1 solum dici potest, eam aliquamdiu post Constitutiones exortam

FOMK, DiDABC. ET GOKSTIT. AP. II. Ill

XXXIV PltOI^UOMRNA.

esse, cum iani capita huius operis cognita babeat, et ante saeculum
XI, cjuo libris manuscriptis traditur.

Dividitur scriptura in tres partes, quarum prima (c. i — 13) de
episcopis agit, secunda (c. 14 — 27) de constitutione ecdesiastica,
tertia (c. 28 — 30) de oblationibus.

Primus capitula edidit quinque codicibus adhibitisPitra intomo
priore Historiae et Monura. iuris eccl. Graec. p. 96— loi. Munere
autem minus diligenter functus est. Ne ordinem capitulorum qui-
dem recte exhibuit, sed uno codice neque praestantiore nisus capi-
tulum XIV primo loco posuit et capitulum 1 sine ullius codicis
auctoritate loco illius,

Milii scriptura septem libris manuscriptis innotuit. Codices,
quorum plures iam describendi erant, hi sunt:

1. Vindobonensis hist. gr. 7 fol. 13 — 14 (= v).

2. Valiicellanus F 10 f. 22 (== a).

3. Barberiiius HI, 42 f. 145 (= b).

4. Barberinus IV, 58 (. y duo capitula exhibens, scilicet XX VUl
et XXX (= d).

5. Vaticanus 1980 f. 17. Non scripturam totam continet. sed
omittit capitula VI, VU, IX, X, XIV ~ XVI, XXI -XXV (=e).

6. Morcntinus seu Laurentianus plut. X, 1, chartaceus, forma
IV, saec. XIV, fohorum 214, f. i capitula I— XXVII et inscrip-
tionem partis tertiae exhibens (= f). Cf. Bandini, Catalogus codd
uiscr, Biblioth. medic. Laur. 1, 467.

7. Mediolanensi? vel Ambrosianus G 57 superior, membrana-
ccus, forma IV, saec. XII, fol. ^^ — j9 scripturam ita tradens, ut
capitulum XIV prinmm, capitulum I secundum, capitulum II tcr-
tium locum etc. obtineat (^ m).

Palma codicibus duobus prionbus attribuenda est. Itaque cos
maxirae secutus sum. Hditionem priucipem signavi P.

Textum sine notis criticis iam edidi atque scripturam illustnvi
ill Compte ytndu du troisihne Cmgrh uienti/ique imcrnaliorud da
CatboHqitts iS^jj II, i9>j — 209.

k

CANONES APOST. SYNOPO ANTIOCHENAE ADSCRIPTI. XXXV

vn.

CANONES APOSTOLORUM
SYNODO ANTIOCHENAE ADSCRIPTI.

Huius scripturae summam iam Turrianus in libro Pro canu-
libus apostolorum I c. 25 a. 1573 publicavit, scilicet titulum et
anones IV et V graece, reliqua in compendium redacta latine.
dem canones ab apostolis profectos esse censuit, eique assensi
lint Baronius Ann. 102, 19—20, Binius, Concilia generalia I, 18.
^atalis Alexander autem, In hist, eccles. saec. I dissert. XIX,
:anones apocryphos et plane suppositicios esse probavit, et quani-
}oam nonnulla argumenta attulit, quae minoris momenti sunt, in
miversum sententiam suam ita firmavit, ut eam plurimi seque-
entur. Fauci tantum postea authentiam scripturae defenderunt,
luper Pitra.

Scriptura ipsa prologo ad synodum apostolorum Antiochiae
actam se refert, et inscriptio eam a Pamphilo presbytero in
)ibliotheca Origenis inventam esse dicit. Neutrum vero fide
lignum est. Neque S. Scriptura de synodo apostolorum Antio-
:hiae celebrata loquitur, neque Origenes decretorum synodi menti-
)nem facit. Auctor insuper ipse nimis se fide privavit, Scriptura
ta e diversis S. Scripturae locis et terminis posterioris aetatis con-
larcinata est, ut nequaquam apostolis vel aequali apostolorum ad-
udicari possit. Pluribus locis praeterea tarn prope ad Didascaliam
rel Constitution es apostolorum accedit, ut auctor hos libros legisse
rensendus sit. Clausula vel canone X diserte etiam Canones apo-
tolorum commemorantur, qui Constitutiones terminant. Quae
dausula quidem in editionibus prioribus deest; omnibus autem codi-
:ibus tradita baud dubie pars scripturae habenda est. Canone IV
luctor cultum imaginum respicit et vocabulo &-eav6Qixbq utitur,
juod in litteris christianis ante saeculum V non inveniri videtur.
3uae cum ita sint, scriptura vix saeculo V prior est. Innocentius I
[401 — 17) eam nondum cognitam habuit, ut Harnack' censuit,
mi P. Lejay adstipulatus est.'' Scripsit quidem Alexandro episcopo

' Dif Mission und Ausbreitung des Christentums 1902 p. 58.
' Revue de clergi franfais 1903 Oct. p. J43— 3SS-

m*

XXXVI

PROLEGOMENA.

Antiocheno, ecclesiam Antiochenam praerogativara suam noo Um
pro civitatis magnificentia nactam esse, quam quod prima primi
apostoli sedes esse monstraretur, ubi et nomen accepissct religio
Christiana et quae conventum apostolorum apud se fieri cele-
berrimuni meruisset (Harduinus, Acta concil. I, 1012), baud
dubie autem conventum apostolorum Gal. 2, 11—21 commetno-
ratum in mente habuit. Etiani minus recte F. Nau' Origenem
scripturani legisse opinatus est. De conventu apostolorum Hiero-
solymitano loquens doctor Alexandrinus C. Cels. VIII, 29 quidem
de presbyteris Antiochiae in unum congregatis dicit; attamen his
verbis, Act. 15, 22 liberius interpretans, baud dubie viros designat,
qui apostolos de praeceptis iudaicis interrogaiuri Antiochia Hiero-
solyma profccti sunt. Primu.s scripturae testis est Gregorius epi-
scopus Pisinuntensium in synodo Nicaena II a. 787 canonem IV
his verbis laudans: 'Ev r^ xara ^vrtoxficcv avvodoi rcov aylw
aJToOrokan' dQTjxai, xov firjxhi jikavaC^ai tiq ra ilSmXa Tffic
dmCiopiivcvQ, aXX aVTtixoviC,ttv rf^v d^aavdgtxfji' axQavrov OTtjX^r
xov xvqIov fificov 'Itjoov Xqioxov (Harduinus 1. c. IV, 48; Mansi
XII, 1018). Itaque scriptura annis 500—750 composita esse si-
detur. Canonem IV respicientes vix errabimus eam ad icono-
clasmum prlorem vel ad annos 726 — 775 rcferentes. Canonem 1
autem cum loco S. Scripturae consentaneo diligeniius comparantes
fortasse pcrspicimus, quae occasio auctori fuerit figmenii ad syno-
dum Antiochenam referendi. Cum Lucas Act. 11, 26 scribal:
KyA'fro dl ca'novg (^Bagvd^av xai IkivXov') h>tavr6v iilov avr-
ax^fji^txt ip T^ ixxi^aln xal di6d§ai o^Xov Ixavov, XQ^jf^^xxlcat tt
XQmxov kv kvTioxda xovg fia^TjTa;; XQiaxiavovc, falsator verba
de synodo apostolorum tnterpreiatus esse videtur.

Locus scripturae vix definiri potest. Attamen ea in Syria
(Harnack) vel in Palaestina (Lejay) compositam fuisse conicerc
licet.

Scripturam totam primus Bickell anno 1843 in tomo priorc
Historiae iuris eccl. p. 138 — 143 codice Monacensi 380 adhibito
typis expressit. Accuratiorem ex eodem codice eam edidit La-
garde in Reltquiis iuris eccles. antiqu. gr. 1856 p. 18 — 20. Ter-
tiara cditionem Pitra a. 1 864 in tomo priore Historiae el Monura.

Bulktin critique 1904 p. 435—438.

LEX CANONICA SANCTORUM APOSTOLORUM. XXXVII

iuris eccl. Graecorum p. 88 — 95 paravit. Inspexit quidem duos
alios codices, scilicet Vallicellanum F 10 et Laurentianum plut. X, i ;
sed libris nianuscriptis parum fidei habuit atque nimium de suo
ingenio dedit. Adhuc codicem Coislisianum 211 tanquam scrip-
turam tradentem laudat. Cum autem neque unam lectionem ex
eo distincte alleget, librum non legisse videtur. Hamack (1. c.
p. 54 sq.) nuperrime textum Bickellianum repetiit.

Mihi quoque tres illi codices praesto erant. Signo Vallicel-
lanum a, Florentinum vel Laurentianum f, Monacensem m.

VIII.
LEX CANONICA SANCTORUM APOSTOLORUM.

Haec scriptura Constitutionibus apostolorum mihi adiungenda
esse videtur, quia similiter atque hae ab apostolis se profectam
esse profitetur et uno codice huic operi inserta traditur.

Primus I. Guil. Bickell in tomo priore Historiae iuris ecdesi-
astici(i843) p. 133 — 137 e codice Vindobonensi earn publicavit.
Textum editionis principis fere intactum Lagarde repetiit in Reli-
quiis iuris eccles. antiquissimis gr. 1856 p. 36 — 37; modo in
canone I emendavit diaxaivtjalftov, cum codex legat diaxcuvia^fiov,
et formam aliquot verborum mutavit. Tertiam editionem instituit
Pitra in tomo priore Historiae et Monum. iuris eccles. Graecorum
p. 100 — 109. Duos quidem alios codices adhibuit, textum autem
non accuratiorem reddidit. Itaque scripturam denuo edens operam
non perdere mihi visus sum.

Respiciens scripturam vocabulo cofdd-efia vim excommunica-
tionis attribuere, qua synodi saeculi IV id usurpant, Bickell (I. c.
p. 100) earn hoc saeculo non priorem, ceteroquin antiquam esse
censuit. Pitra (1. c. p. 107) canonem I non antiquiorem esse quam
T3fpicum S. Sabae (f 532) putat. At errasse videtur. Textus
huius scripturae nuper editus (By:(antinische Zcitschrift III, 168 — 170)
sententia illi canoni propinqua caret. Ceteroquin ille canon ipse
prodit, scripturam non ante saeculum V exortam esse. Saeculo IV

XXXVIII

rR0lJ?({OMEN.\.

quideni exeuDie iam dies hebdomadum sanctae ei paschaiis leriac
habebantur. Lex anni 392 decernit: Actus omnes, seu public! sunt
seu privati, diebus quindecim paschalibus conquiescani. Similiicr
lex anni 389. Cf. Codex lustin. Ill, 12, 8. 9. Brevi post Con-
stitutiones apostolorum VIII, 33, 3 praecipiunt, ut servi per hcb-
doniadem sanciam totam atque sequenteni ferieniur. Quod canon 1
igitur praecipil, id saeculo IV exeunti et saeculo V ineunii nun
plane alienum crat. Poena autem, qitam transgressoribus legis
ininatur, canon tempus posterius indicat. Idem etiam sermo scrip-
lurae prodere videtur. Cf, canones X, XIII, XVII. Quamdiu vero
postea scriptura confecta sit, vix statu! potest. Etiam synodus
TruIIana 692 c. 66 praecepit, ut per hebdoniadein paschalem totam
Christian! festum celebrarent. Si scriptura niQi i^ayytXimv, qium
A. Mai in Spicilegio Romano a. 1840 t. Ill p, XVI — XX c codice
Vaticano publicavit, recte a Soplironio Hierosolymitano (f 61?^)
composita luisse traditur, hie pater earn legit. Aeque enim xc
Constituciones et Canones apostolorum scripturam illam, canones
3, 4, 12, II, 15, 17, 16, 18 proferens, in usum suuni vcnit.
Quatuor canones, sc. 3, 5, 7, 13, etiam in Epttiraiis loanni Clir)"Si>-
siomo adscriptis leguntur, quae Pitra edidit in Spicilcgio Soles-
mensi IV, 461 — 464.

Ad textum recensundum duo codices antiqui miht pracstv
erant, scilicet:

1. Vindobontinsis hist. gr. 7 iam cognitus, qui scripiuranT
fol. 13 ante Capitula XXX exhibet (= v);

2. Petropolitanus 254 idemque notus, qui scripturam caj
ultimo Constiiutionum adiungit vel Canonibus apostolorum pt
mittit (= p).

Librt in universum plane consentiunt, Modo Petropolitar
canonem XIV pro septinio liabet, sepiinium pro octavo ac deinceps
similiter usque ad canonem XV. Qui ordo rectior sit, aegre dc-
finiri potest. Sequor codicem Vindobonensem, quern et editores
priores secuti sunt.

Pitra etiam codicem Ottobonianum 160 adhibuit. Mihi huius
libri lectiones nee respiciendae nee exscribendae esse videntur.
Codex enim scripturac paraphrasin et commentariuni praebet; ad
textum autem restituendum nihil confert. Pitra semel (can. I)

SACRAMENTAKIUM SERAPIONIS. XXXIX

eius lectionem (d'Shcmq) lectioni ceterorum codicum {d-enxmq)
praetulit, ac certe erravit. Ut autem lector imaginem scripturae
accipiat, ex apographo photographico, quod Dr. I. O. Braun
benignissime mihi confecit, in commentario tres vel quatuor ca-
nones priores transcribo, canonibus in et IV in iibro Ottoboniano
in unum conflatis.

IX.
SANCTORUM APOSTOLORUH POENAE PRO LAPSIS.

Hie libellus inscriptione apostolis attribuitur. Canone XI auctor
insupcr se Constitutiones vel Canones apostolorum imitatum esse
prodit. Tota autem scriptura, ut commentarius docet, e decretis
synodi Ancyranae ac Basilii et Qnonibus apostolorum compilata
est. Itaque non ante saeculum V est exorta. Accuratius cius
tempus definiri nequit.

Traditur scriptura codice Vaticano 828 iam (p. XVIQ) niemo-
rato fol. 346. Pitra, qui earn in luris eccles. Graec. historia et
monumentis I, 105—107 publicavit, earn etiam codice Ottoboniano
1 60 servari dicit, et ex hoc Iibro canonem depromptum esse aliquis
censere possit, qui apud editorem principem tertium locum obtinet
et in codice altero deest. Equidem eam in codice illo tempore
brevi, quo librum inspicere potui, frustra quaesivi. Pitra ipse
alium codicem ac Vaticanum se non adhibuisse prodit ne unam
quidem lectionem variam exhibens. Canon ille per aliquem er-
rorem fortasse in scriptura insertus est. Ego libellum denuo edens
codicem Vaticanum solum sequor, quem benignissime pro me
contulit Dr. Merkle. Humeri canonum in codice desunt.

SACRAMENTARIUM SERAPIONIS.

Scripturam, quam latine hoc nomine designo, graece ivypXujior
inscribo, primus a. 1894 A. Dmitrijewsky in ephemeride Academiae
ecclesiasticae Kiioviensis, quae inscribitur Trudy, edidit, eiusi^uc
textum eodeni anno A. Paulov in Xgovixa Bv^ayriva I 207-215
repettir. C{. Byiantimsche Zettschrift l\ {iS^^), 193. Brevi post
G. Wobbcrmin in monte Athensi, in bibliotheca claustri, cui
nomen est Lawra, in codicem signatum numero 149 ei exaratum
saccule XI rncidit, qui scripturam fol. 7' — 24^ tradii, cumque illae
ediiiones eum effugissent, ipse earn primus invenire sibi visus est.
Publicavit earn a. 1898 in Trxte und Vntersuchungen :^ur Geschk}ii(
der aUchristlichen Literatur edd. O. v. Gebhardt et A. Hamack
XVII (nova scries t. II) fasc. 3''. Deinde F. E. Brighiman Je-
scriptionem particulao codicts photographicam nacius est ei textuni
aliquot locis emendatum denuo edidit in The Journal oj Theo-
logical Studies I (1900) 88 — 113; 247—77. Brightman scripturam
etiani diligentissimc et amptissime ilbstravit. Praeterea Jc ea
elucidanda P. Drews in Zeitschrijt fur Kirchengeschichte XX (1900),
291 — 328; 416 — 41 optime meritus est. I. Wordsworth scripturam
anno 1899 in sermonem anglicum translatum edidit sub tiiulo:
Bishop Serupioti Prayer-Book. L. Duchesne in tertia editione libri
Origxnes du culte chretien (1902) earn breviter dcscripsit, pauca de
ea disseruit atquc orationem primam vel secundum dispositionem
nostram deciniam tertiam in linguam galticam veiiit (p. 75—79).
A. Baum stark orationem iltam seu Anaphoram sagaciter inquirens
invenire sibi visus est, earn a Serapione valde transformatam fuisse
et antea banc fere formam habuisse: exordium vel versum i
tiarum actionem secutaui esse pro creatione ac redemptione ei<]
desinenti in verbis 6 xaoiv xarakXaoGofttvoq xtH. v. 5 verbis
ov adiilnctam fuisse sectionem aoi xgoOTiviyxafttv — dvcUftan
V. 11', deinde successisse v. 13'' {xai jiaQaxalov/itv xrJl.), 16^
(^ikerjd-^Tco 6 Xaoq — rra iloo5 roircp), 6— ii' (. . t^c at^ fut
Xrjtf)£<og), 15" (. . ahj^tittc), 12'' {on 6 xvQtog xri.), 14'' (. .
(6h/ jioxijQiov — afiaQTtjfidrmt'} adiunctis his verbis Litur|
S, Marci: tovro Jioietit dg ztjr i/^r/v lO'dfit't^d'' oadxt^ yag

CANONES APOSTOLOTUM ECCLESIASTICI. XLI

iaB^l^e TOP aqftov xovxov, xivrftt 6k xai xb xox^qiov xomo, xov
i/top &avaxov xaxccffiXXtxe, a^Qig civ ^Xdm, i ^^ (^. . xagaxaXovfttp),
15'' (xol atoiijcov xtX.). Cf. Rom. Quartalschrift 1904 p. 123—42.

Scriptura cum Constitutionibus apostolorum, quas una cum
scripturis propinquis et aliquot aliis pseudoapostolicis denuo edere
mihi propositum est, nequaquam cohaeret (neque earum fons est
neque ab eis vel a Didascalia dependet) neque originem apostolicam
prae se fert Altera ex parte aeque ac iibri VU et VIII Constitu-
tionum de liturgia, baptismo et ordinibus sacris veteris ecclesiae
copiostssime nos erudit, aetate Constitutiones etiam paulo superat,
comque Iibri, quibus hucusque vulgata est, baud paucis lectoribus
a^re praesto sint, mihi in hoc tomo quoque recipienda esse vide-
bator.

Scriptura e triginta orationibus constat, quarum duodeviginti
(in editione I — XVIII) liturgiam seu missam, septem baptisnium et
confirmationem(XIX- XXVj, tres ordines sacros (XXVI-XXVIII),
duae oleum aegrotorum (XXIX) atque sepuituram (XXX) spectant.
AdiuDcta est in codice epistula dogmatica, de patre et filio agens.
Wobbemiin earn quoque edidtt; ego eam ad propositum meum
non pertinentem praetermitto.

Orationes in codice non ordinem consentaneum obtinent.
Preces missae inprimis disiunctae sunt. Pars iiturgiae secunda,
iDcipiens a Praefatione, in initio scripturae (num. I — VI) legitur,
pars prima (n. XIX— XXX) in fine, addita autem huic parti vel
dtimae orationi rubrica: xaoai avxat tvxal ixixsXovpxai xqo x^g
tt^jj^ XQOcq>6Q0v. Orationes huius partis insuper saepe ordine
recto carent, ut numeri uncinis inclusi ostendunt, quos numerts
versionis latinae addo. Attamen singulae orationes in universum
saltern in locum ipsis convenientem redigi possunt. Sequor ordinem,
quem Brightman restituit, a quo etiam Drews parum divergit.

Oratio oblationis vel Praefatio (n. XIII) inscriptione ad Sera-
pionem refertur. Post orationes ordinationum vel ante orationem
in uoctionem baptizandorum (XXII) codex exhibet: IlQoaevx. oaga-
xiaufog kxtaxoxov d^fumaimq (1. d^novimq). Vocabulum primum,
ut Brightman ostendit, legendum est xQoasvxal, non xQoasvxij, ut
Wobbermin putavit. Hac nota ergo plures orationes Serapioni epi-
scopoThmuensi attribuuntur, aut omnes sequentes(num.XV— XXX
secundum ordinem codicis) aut series proxima (n. XV— XVIII).

FVNK, DiDASC. ET GoNSTIT. AF. 11. IV

XLn PKOLEOOMEXA.

Fortasse tota collectio ad eum referenda est Utut auteni haec
res se habet, orationes certe aetati Serapionis vel saeculo IV medio
adiudicandae sunt;, Serapion enim in scriptura nominatus baud
dubie est amicus S. Antonii et S. Athanasii, cui hie plures epi-
stulas et libellum De inorte Arii scripsit. Altera ex parte Serapion
non proprie auctor orationuni, saltern non omnium, habendus est
Praefatio, quae expresse ei attribuitur^ certe iam ante eum exsistebat,
quare ipse earn in formam paulo mutatam tantum redegisse ccnseri
potest. Idem de pluribus sane aliis orationibus dicenduro est.

Codex Athensis scripturam non sine vitiis tradit. Litteras,
syllabas et verba deticientia in textu uncinis ' inclusa addidi.
Lectiones falsas notabiliores in commentario critico exscripsi. De
manifestis mendis autem orthographicis ratio non reddenda esse
videbatur.

Sigla sunt: A = codex, B =^ Hrightman, W = Wobbermin.

XI.

CANONES APOSTOLORUM ECCLESIASTICI.

Scripturam, quae sub hoc tilulo codice Vjndobonensi hist,
graec. 7 traditur atque germanice vulgo Apostolische Kirchenordnuni
appeliatur, cum origeneni apostolicam sibi usurpet et Constituti-
onibus apostolorum quodam modo simihs sit, in hoc volumine
exspectare licet. Nolui autem earn denuo edere, quoniam omnibus
satis praesto est. Typis enim earn expresserunt non solum Guil.
Bickell', P. de Lagarde^ Pitra', A. Hilgenfeld*, SQ<i etiam plures
ex editoribus Doctrinae apostolorum vel Didaches, cuius particula
prior (I— IV, 8) in ea adaucta repetita est, scilicet Th. Bryennius\

' Geschicbie des Kirchenrechts I (1843), 107—132.

' Analecla Anlenicaena ed. Bunscn II (18^4), 45t— 460; Reliquiae iurii
eccles. antiquissiinae gr. 1856 p. 74 — 79.

* luris ecciesiastici Graecorum historia et monumenta I (1864), 77—8^-

* Novum Testamentum extra canoneni receptum IV 1866; ed. aJtera 1884.

* JtAaxj) Tiuv litiiSexa dnoaro/.utv 1883.

CANONES APOSTOLORUM ECCLESUSTICI. XLIII

A. HaraackS Ph. Schaff», F. X. Funks, Rendel Harris^. Attamen
eis, quae de scriptura in Prolegomenis ad meam editionem p. LIU
— LVni et in tractatu in libro Kirchengeschichtliche Abhandlungen
und Untersuchungm M (1899), 236 — 251 publicato dixi, nonnulla
addenda sunt.

Versiones scripturae aethiopica et copticae duae, scilicet mem-
phitica vel boheirica et thebaica vel sahidica, iam in editione mea
p. LVn commemoratae sunt. Interea testes novi in lucem pro-
dierunt. Postquam iam Lagarde in Reliquiis iuris ecclesiastici anti-
quissimis syr. 1856 p. 19 — 23 particulam versionis syriacae codice
Parisino syr. 38 traditam vel capita 3 — 14 vulgavit, A. Baumstark
in Stromatio archaeologico 1900 p. 15 — 31 reliquas particulas vel
c. I— 2 et 15 — 30 una cum versione germanica, Arendzen in The
Journal of Theological Studies III (1901), 59—80 textum syriacum
totum versione anglica adiecta edidit. Cf. Theologische Quartal-
schrift 1903 p. 319 sq, E. Hauler e codice palimpsesto Veronensi,
cui fragmenta Didascaliae et Constitutionum ecclesiae aegyptiacae
debemus, in libro : Didascaliae apostolorum fragmenta Veronensia
latina 1900 p. 93 — 101, particulam versionis veteris latinae, c. 18, 5
— c. 30, edidit. Versionem arabicam Guil. Riedel descripsit in
libro Die Kirchenrechtsquellen des Patriarchats Alexandrien 1900
p. 21 sq. et 69 sq.

Particula scripturae c. 3 — 14 amplectens, ut iam olim cogni-
tum erat, codice Ottoboniano 408 textu plus minus divergente
traditur. Th. Schermann earn nuperrime in duobus aliis codicibus,
Parisino gr. 1555 A et Neapolitano gr. II C 34, invenit et in libro
Ene Hfaposteltnoral oder die X-Reiension der „beiden Wege" 1 903
typis expressit. Olim textus Ottobonianus viris doctis e textu
vulgato excerptus et aliquot locis e Didache correctus et auctus
fiiisse videbatur; locum capitis 14 vulgati ex epistula Barnabae de-
sumpti inprimis in ilia recensione obtinet Didache 4, 9 — 14 vel
particula descriptionis viae vitae ultima nonnullis sententiis omissis
et aliter dispositis. Schermann rationem contrariam contendit inter

' Die Lehre der :^6lf Apostel 1884 (Texte uud Untersuchungen ^ur Ge-
ichichte der altchristlichen Literatur edd. O. de Gebhardt et A. Harnack II, i).
* The Teaching of the Twelve Apostles 1885; ed. III 1889.
=' Doctrina duodecim apostolorum 1887.
' The Teaching of the Apostles 1887.

IV*

XLIV PROLEGOMENA.

duas scripturas intercedere, recensionem Ottobonianam antiquiorem
esse et textum vulgatum ab ea dependere, aliquot sententias ac
verba autem etiam Doctrinae apostolorum et epistulae Barnabae
debere (I. c. p. 87). Quaestio difficilis mihi adhuc illo modo
facUius ac rectius solvi videtur. Cf. Theologische Quartalschriji
1904 p. 317 sq.; 629-31.

Aetas scripturae etiam nunc diverse definitiir, attamen artio-
ribus finibus circumscribitur quam antea. Batiffol^ et Bardenhewer-
eam saeculo III exeunti vel anno 300 circiter attribuunt. Equidem
olim earn ad partem saeculi lU priorem retuli; nunc eam saeculo
IV et quidem post synodum Nicaenam potius quam ante com-
positam esse censeo.^ Hamack olim saeculo IV ineunte, nuper-
rime annis 300 — 350 eam compilatam esse iudicavit.*

Patriam scripturae omnes fere Aegyptum esse sentiunt. Cui
sententiae revera plura argumenta favent, neque vero satis firma
sunt, et mihi Syria non plane exclusa esse videtur."

' Anciennes littiratures cMtiennes; la littiralttre grecque 1887 p. 74.
2 Patrologie ed. II 1901 p. 141. Gesdnchte der aUkirchlichen Litnatur
II (1905), 265.

•■' Kirchengeschichtliche Abhandlungen und Untersuch. II (1899) 244-250.
'* Geschichle der altchristlichen Literatur II, II (1904), 486.
' Cf. quae exposui 1. c. p. 250 sq.

-»*«-

TESTIMONIA VETERUM.

A.

DIDACHB APOSTOLORUM.

I.

EUSEBIUS CAESARIENSIS [c. 31 3-^323],

H. E. ni, 25, 4: 'Ev totq vo^oig xorarcrdx^cD xal Tt3v rov
DavXov Dod^smv ^ YQCc^, o re Xefoptivoq IloifiriV xoi ly 'AxO'
xdXv^ig nixQOV, xat xQoq tovrotg ^ q}eQO(iivri Bagvd^a hciaroJiTj
Tuxi Tcov dxoOtoXoav at Xeyo/ievM Atdaxal xxX.

Nicephorus Callisti H. E. II, 46 Eusebii verba repetiit. Rufinus in ver-
sione Historiae ecclesiasticae de Doctrina loquitur, non de Doctrinis.

II.
PSEUDO-CYPRIANUS.

De aleatoribus c. 4, Hartel III, 96: Et in Doctrinis apo-
stolorum: Si quis fi'ater delinquit in ecclesia et non paret legi,
hie nee colligatur, donee paenitentiam agat, et non recipiatur, ne
inquinetur et inpediatur oratio vestra. Cf. Didache 14,2; 15, 3.

III.
ATHANASIUS ALEXANDRINUS [f 375].

Epist. pasch. 39 ann. 367, Migne PG 26, 1438: 'Earl xai
trtQa ^0Xla . . ov xavovt^ofieva ftiv, xtrvxmiiiva 6\ xaga tmv
xurigmv dvarftvmaxEO^ai. rolg agri ngootQxofthfoiq xai fiovXo-
/iivoig xarijxtto&ai rov rf/q evOt^elag Xoyov 2k>q)la SoXoftmvxoq
xal JSiHpla SiQax xal Eod^g xai 1ovd>ld- xai Tco^lag xai Aidaxfj
xaXovfiivjj xmv catooxoXaiv xal 6 Jloifitjv.

Verba Athanasii repetiit Matthaeus Blastares [c. 1535], Syntagma alpha-
beticum litt. ^ c. 11, Migne, PG 144, 1142; addens autem: zavrt^v (Jidax^v
rwv uyiwv anoaxolwv) Sh xal ^ ^xtij avvoJos ^^hrioev, wg (fcrf»}Ao»ra<,
Didachen confundit cum Constitution ibus apostolorum.

FUXK. DiDASC. ET CONSTIT. AP. II. 1

SYNOPSIS S. SCRIPTURAE ATHANj

;
Migne PG 28,431: Tfjg viaq xdia

ravTtt' UtQioSoi flirgov, . . . Jtdaxf]

t§ atv fitTt(jpQdo&jjaav IxXtyivra xa aXtf

ravra ra avccfivcooxofitva. j

Hanc scripturatn non a magno episcopo
omncs consenliunt. Credner, Gescbichte Jn it^
p. X49 earn ad saeculum X refert. Zahn I. c.
saeoilum VI, fortasse etiara tempore posteriore

STICHOMETRIA NICEPHORO AD!

Clironogniphia brevis, Migue PG id
(J<«fhyxjy? djtoxQvipa' a IJfQMoi Uavi-ox

IJirfov orix- fiW^, q didax^ Ci

Haac stichonietriam vel longiorem ChroQi
cam continet, non a Nicephoro Constantinopoliti
8>o compositam esse, demonstravit C. de Boor, I
stant. opuscula historica 1880. Zaho 1. c. II, 297
fuissc puUt. Idem novam textus reccnsionem ii

lOANNES ZONARAS [f

Commentarius ad Athnnasii epistular
jS"^: "Earn' fTcp« ^[{iXla, . . ov xm'otiyoft
di, ixTira Xi'yu tlvai xi,v 2M(f^av ^Qox
Zovftivfjv Tcov dxooxdXmv Xiyovatv ilva
oi'yyQa^ihloaq xm> njtoax6X(ot» Jtaxd^i
ai^t-'odog uvaYifcioxsa&at ov ovyxoQil o3
Qtlaa^ vjtb atfitxixm:

DIDASCALIA APOSTOLORUM. 3

Nonnulli auctores Didachen non proprio quidem nomine designarunt, sed
ea tanquam S. Scriptura usi sunt, sc. Clemens Alexandrinus Strom, I, 20,
100 p. J77; Origenes De principiis III, 2, 7; Optatus Milevitanus I, 21;
III, 7; auctor Gestorum apud Zenophilum (S. Optati Mil. libr. VII ed. Ziwsa
1893 p. 172; cf. Theologische Quartalschri/t 1894 p. 601—604). Neque vero
ilia testimonia neque reliqua, quibus Didache tacite usurpatur, hoc loco ex-
scribenda esse videntur. Remitto lectorem ad editiones scripturae et ad Patres
apostolicos ed. Funk 1901.

B.
DIDASCALIA APOSTOLORUM.

1.

AUDIANI [c. }2s].

Referente Epiphanio H. 70 c. 10 verbis in sectione sequente
D. 4 V. I ailegatis Audiani Didascaliam laudabant, ut suam
paschae celebrationem vel Quartodecimanismum defenderent.

II.
EPIPHANIUS [a. 373].

1. H. 45 c. 4 ed. Dindorf II, 410: kXXa xal ol dnoaroXoi
q>aaiv iv xy Aiard^Bi ry xaXov/tdvy, on ^vxela &tov xal a/djie-
Xmv ^ xa&oXixtj kxxXrjOla.

Verbis g)vtela xxX. Epiphanius exordium Didascaliae exhibet. Sententiam
autem potius quam verba laudasse videtur. Locus nee cum Didascalia nee
cum Constitutionibus plane consentit. Neque plus quam scntentia patri opus
erat. Severum enim Encratitam loco illo redarguere voluit dicentero, vitem
a diabolo consitam esse.

2. H. 80 c. 7 Dindorf lU, 546: Kal mgl /ihv ovv rov yt-
Vkiov kv talq Jiard^eai xmv dnoaxokmv <pdaxH o &ttog Xoyoq
xcu rj didaaxaUa, fi^ gtd-elgeiv, rovxioxi (/rj xifivsiv xgixaq ytvslov,
fitjdk ixatQi<Sfi(p xaxccxoOfitta&at (irjdh vjr£Qrj<favlag vnodeiy/ia
dixaioavvijg xrjv xQoaiXevaip J^x^w.

Verba /t^ ^&flpeiv — ysvfiov respiciunt Didascaliam I, 3, 11, fi^6h
izttiQia/xif xaxax. Did. I, 3, 8 — 9. Verba fxi)6l vneptj^ttviag xr?.. ad Did.
I, 4 referri possunt. Animadverte, hoc quoque loco Epiphanio minus verba
reddenda fuisse quam sententiam.

3. H. 75 c. 6 Dindorf III, 360: i. El de xal X9h ^« ''^'?S
Aiaxd^Bmq xmv dxooxoXav Xiyeiv, 3it3g kxBl coQi^ovxo xexQada

DIDASCALU APOSTOLORUH. 5

ixnekstVf Iva fila rig yivijtai Ovfi^covla xal fila oftoXoyla, fiia
iog/rif htixeXov/iipij. dieo ixslvmv 7} ixifiiXsia xov vovv xmv dv-
^Qmxmp avvd/ovaa slg l^voaaiv t^q kxxXijalaq, ft^ 6vvrj&ttaa tbv
xoaovxov XQOPov ixixeXsaO^vcu, Bvdoxijasi d^sov ixl Ktovaxavxlvov
kfivexo ofiovolag ivBxa. xaga xolq axoaxoXoig 6h xo ^tjxdv 6i
Oftovotav kfujpiQsttu, mq ixifuxQXVQOvat Xiyovxtg, oxi xav ts
xXavtjd^mat, (iijdhv vftlv fteXixm. 5. i| avxcov dh xwv kxiiae
elgijfiivmv ^ijxcov rj dvxld^sGig Sgt&^Cerai. q>aaxov<Ji yag xtjv aygv-
xvlap ipiQBiv fteaa^ovxmv xmv d^vftcov. ov &vvaxai Sk xolxo
xdpxoxe yspiad-ou. hv xy ^ij^fxp xy ixxXTjCtaaxix^. 6 (c. 11). ix
xQimv yoQ cvpioxrpcsif o xov xdcxa avvdtCfiog, Ix xt xov ^Xiaxov
dg^tov 6ia xrjv xvQiaxTfV xal xov (itp^a, Ix xs xov asXrjVtaxov
dodfiov dice xb xata xov vofiov, oxcog kv x^ xiCaaQedxaidsxdry
t% ceXijvrig xv&^ xb xdcxa, mg elxsv 6 vofiog. ovts ovv dvvaxai
axBijvat, kdv {iff vxeg^^ latj/ie^a, oxbq xaqd xoTg 'lovdaloig ov
gmXdaaexat, ovxe dxgi^fj 9-iXovct xoiavxi^v ixixeXelv xgayftaxelav
dUxeas yog xag avxolg xal iqxdxfftai xd xdvxa. 7. xXrjv el xal
xoikxvxTjg ^^tjctaig vxdgxH jy xotavxij dxgtfisia, ov did xtjv C,i]xrioiv
xavxijv xal xrfv dxgl^Biav xoig dxoaxoXoig eigrixat, dXXd 61 ofio-
rouxv xeii fietd xmv kx^gmv xov Xgiaxov ixtxuXslv oi dxoaxoXoi
XQO<lixa§ttP, <og ovxoi ditoxvgl^ovxai, xoom ye fidXXov 61 ofiovoiav
fiexd x^g ixxXijaiag xg^ ixiteXetv, i'va fij) xr^v oftovoiav xagd§mfiev
T^ kTcxXfjOlag; 8. xmg ovv dvvaxai xeXeta&ai xovxo; Xiyovai ydg
ol avxol dxoOxoXoi, oxi, oxav kxttvot evmxmvxat, vftelg
vrjOxevovxeg vxhg avxcov xevd^elxe, 0x1 kv xfj rjiiiga xijg
togxijg xov XgtCxbv haxavgmoav, xal oxav avxol xev-
d-cSoi xd a^v/ia kad-lovxeg kv xixgloiv, vfittg evmxetc&e.
9. avu^alvei Sk avxovg kv xvgiaxy ^ftiga dL,vfta Xafi^dveiv. kxt-
y>aHSxova7jg ydg xfjg xvgiax^g kdxigag dvvavxai d^veiv x6 xdaxa.
ftexd ydg kcxigav xageXd-ovxog xov aa^^dxov ov dvvavxai egyov
ixixeXetv. aga ydg avxcov d-vadvxmv, el lyelgovxai evmxovfievoi,
xmg ifftetg kv xvgiax^ xev^ao/iev xal vrjOxevaofiev, av9^ig avxdjv
dxovovxeg kv x^ Aiaxd^ei, 0x1 b xaxdiv eavxov x^v y>vxfjP
kv xvgiaxy kxixaxdgaxdg kcxi x(p d-s(p; 10. xal bgag,
xocij kaxlv dxglfieia xal dvxld-soig, fi^ 6vvaftivT}g x^g xgay/ia-
xelag xaxd xd (jvjftbv kxixeXetod-ai; vo^ftaxt 6h ndoa eaxrj fj dXfj&eta
xov xijgvy/iaxog, xcA dx' avx^g xijg Jiaxd^emg xmv dxodxoXmVp
0x1 6i bfiovoiav cog Ovpijxxai xov Xoyov b ovvdeOf/og, kdv kxi-

0 TESTIMOKIA VETEW

reXiaoifid', tj xai ixireXmai, fiira ln
ayovoi jtoXXdxc; n xai i/fitlc, xdXiv dfe
htjfitQlav, tug ixilvot ayovoiv, ort fion
xal fjiJtU kjtiTtXtacofitv, av/ifid^ijxei' tj/itti
ixiveXioat, fttra latjfttQiav xai jiqo loij
IvuwTcp ovdl oXm^ ixiTiXtcofitP xdaxa.
xXap/]q thai Igyov ^xsq dXi^^eia. xgb^
{^tjotrai TO frog, ovdt xXtjgovTai zov x|
TO?$ dv&Q(6xoig TfTayfttvov 6 ^viavrdg,
12 (c. 12). xai r'ji' fiiv xi(tl tovtov 1
jrnitjactiTeq 01 xatigtz, ftdXXov 61 dt 4
T?7 ixxXtjOln TO xav (ixglffaafia Tfjg dX
ravTtj^ £0(>ri7? xal xafayiac, f/erd iarjfL
ixoxixTtt t) T^Q TtaoaQtaxatdexdrrje ,
^}tjq)0<;, ovx ''»'« tv avT)j rfj riaaaQeoxau
yoQ f}[td(f(i xaQ ixtlvoiz CrjTtTTat. xag* '
b^dofidq xXijQtGTdztj. 610 xa\ avroq 6 \
TO A^tptad-e eavTOtg xgoffazov ivavaie
dtxdrov Tov fiijvog, xai lorat v/ztv \
TtooageaxaidexaTTiQ, xai 9^vaec&£ avTO Ji
xrtidfxoTf/ fjfttga TOV [iijvbq (Exod. 12,
13. xaQaTfjQitTai 61 ij ixxXf/ola dyitv
TovziOTi TfjV tiidofidda Trjif (oQiOfiiviiv, ;
OToXcov Iv rfj JtaTa^ti, dnb 6tvTiQa\
dyogaofjog tov xgo^aTov. xai lav fiiv
OfXrjitjg Ti'i devTiga TOiV aOfS^dTcav, fl
Tof xgoiidrov, idv rt Tghtj aa^iiuTwv, *
Idv Ti xi/iXTtj 0a^;idTOiV, lav Tf XQOOa^^
1§, Tjfitgcuv xgog t/jv TOiavTijv vxo&eOiv lA
ydg aV' txxaiSexdTtjg otXrjvt/i: dvrd/Xf&a '
6vpd(ieHa dg^aa^at Ttjc tfidofindog t^{
xaXovfiivtjg ccflac, dXXa dxb dixoTtjg i
xatdiXttTtj;:, i4taa^ovat/g tc5v dvo dgdptm
xai owaXafi^at'Ofitrov vov avTov dgti
i)fiEQtSv Ttjg aiXf'iVfjg, xdv tc xagdxTtfTCi
xaidtxuTfjg, rfm tt/v t§ dvdyxijg dxQl(ism
/itTci Trji' ioiffjegiai' xai tov aeXtjvtaxov
xaidtxdxifi', xai Trjg t^6o(iddog xXtjgov^]

4

DroASCALIA APOSTOLORUM. 7

djto isxarij? ^iiigag aaXijvjjg aQiO-fiov, ijrig iarl ovXXrppiq rov
XQofidrov xai axgoattxlg rov 6v6/tatog rov 7ijaov, kxBidij rdJ
ovoftavi avTOv to dvriTvxov (xvtov XQO^axov iZafifidvero, anb
6txdxr]g ovrmg OQt^ofttvov ' ovxixi dl im^cooxovorjg txxai6exdrijg . . .

2 — 4. His versibus respondet Didascalia V, 17, i. Sensus utrinque idem
«st; modo Didascalia de fratribus e populo -= ludaeis loquitur, Epiphanius de
fratribus e circumcisione = Giristianis, ex industria, ut videtur, illi locutioni
hanc substituens, qua suam loci interpretationem confirmet. Cum Christiani
utrinque pascbam eodem tempore obire iubeantur quo alii, seu ludaei seu
ludaeo-Christiani, scripturae ambae annuunt, Christianis temporum rationes
non esse subducendas. Epiphanius vel scriptura ab eo lecta apostolis etiam
verba ft^ tp^^l^tjts attribuit additque v. 4: xav ts n).avi]9<3at, nt/dev v/itv
liflhtOf cum Didascalia nostra ea non habeat. Differentia baud magni moment!
est. Vis loci verbis aut positis aut omissis eadem est; modo praeceptum magis
aut minus severe inculcatur. Qjuid autem de differentia sentiendum est ? Mihi
textus Didascaliae nostrae genuinus esse videtur. Syrus enim in universum
scripturam fidelissime tradit, et hie locus inprimis nequaquam suspiciouem
movet. E contrario, verba ilia satis clare speciem interpretaraenti prae se
ferunt. Minime enim est verisimile, auctorem tam acriter Christianis prae-
cepisse, ut pascham celebrantes ludaeos sequerentur. Altera ex parte verba
Epiphanii verbis auctoris addi poterant, atque conicere licet, Audianos vel
alios Christianos pascham cum ludaeis celebrantes scripturam illo modo in
suis exemplaribus interpretatos esse et librum ab his ad Epiphanium pervenisse.
Catholico vel sectatori ritus paschalis catholic! non solum ilia verba delenda
erant, sed totus locus mutandus. Constitutor revera locum accommodatum ad
modum paschae celebrandae a synodo Nicaena definitum exhibet.

5. Verba xijv dypvnvlav — dt,v/i(ov Did. V, 20, 10 leguntur.

8. Hie locus e duobus Didascaliae versibus compositus esse videtur.
Particula on iv rj ^fiiptc — iatavgwaav locum obtinet Did. V, 14, 21, ubi
legimus: quia ea (parasceve) me crucifixerunt medio in festo azyraorum suoruni.
Particula reliqua ad Did. V, 20, 10 referri potest, et respondet orav ixeiroi
— nfv^tite loco: vos ergo, cum populus ille pascham facit, ieiunate;
xeel otav avzol — fvioxfto&e loco: et vigilias vestras studete perficere cum
azymis eorum. Loci sane non ad verbum consentiunt. Vix autem est dubium,
Epiphanium Didascaliam liberius adhibuisse, cum id inprimis ageret, ut adver-
sarios redargueret ad illam scripturam provocans.

9. Dictum o xttxwv xx).. Didascalia V, 20, 11 exhibet; modo pro ini-
xa&dguTos iau rip 9e<ji habet Mvoxog a/iapvlag iotiv. Cum autem liaec
verba etiam in Constitutionibus legantur, apparet, Epiphanium locum mutasse,
cum alteram versus partem, quae eadem est in Didascalia et apud Epiphanium,
St. 6 x^xwv — xvQittxy, Constitutor transformaverit eam reddens verbis o xi}v
xvfftaxijv vr/aTfvtov.

10. Didascalia V, 17 non dicit, concordiae gratia Christianis pascham
eodem tempore cum ludaeis celebrandam esse. Epiphanius autem ludaeis
fratres e circumcisione substituens illud facile e scriptura colligere potuit.

i;. Verba dnb dfvtiijai; aa^fiatatv et allegoriim de luna decinia cl
littera decima vel prima nominis lesu littera, quae a Constitutionibu5 abtst,
ab Epiphanio autem etiara H. 50 c. j profertur, Dldascalia V, 14, tj— 15
habet. Verba ortf(j ^<jrJ»' dyoQaa/tof zov TCQO^drov, quae in ea ct in Con-
stitutjonibus desunt, haud dubie Epiphanii sunt.

5. H. 5 1 c. 26 — 27 Epiphanius chronologiam hebdomadis
passionis exponit, quae nonnisi in Didascalia V, 13 — 14 legitur
ct haud dubie ex hac scriptura hausta est. Dicit inprimis, aeque
ac Didascalia, ludaeos turn temporis pascha ante tempus coraedisse.
Modo duos dies intervalli numeral scribens: a^ayov ovv to ;rn<j;i:
jigo 6vo rjfieQo'jv tov (paytlv, rovrioxi rj/ Tptry tjfJSQa, ojreg i<^ii
T^ xf/jjtTij, cum Didasc. V, 17, 7 de tribus diebus sermo sit.
De spatio temporis autem vel de numero dierura facile differre
potuit. Didascalia, praesertim dies lunae respiciens, pascham illo
anno undecima lunae vel tertia sabbati celebratam esse refert et
tempus paschae legitimum decimam quartam lunae designat, iti
ut intervallum trium dierum sit. Epiphanius diem hebdomaJis
vel feriam III relinens atque considerans, suo tempore memorijm
s. cenae ubique feria V celcbrari, consequenter de duobus inter-
valli diebus loquitur.

6. Expositio fidei c. 21: 2vva£,iiq de ixntXovfitvat rax^^iJOai
ildtv ojtb Tcov axoOToHcov TBTQaSi xai ytQoaaff^tizrp xal xvQiaxtj'
TiTQccdi 6i xal tv jcffooa^^dxto tv vrfixi'ui tco^ cigaii ti'drij^. tTtu-
ih}jiiQ kJtiqicooxovOij ztTQccdi Ovvth'^^ij 6 xi'Qioq xai to} .7(»(h
oa^^dxq) loxtivQmb^], xal xagtdmxav oi axooroXoi iv Tattaii
Wjoxdag ijttxtXitOdat.

Altera huius versus pars respicit Did. V, 14, 15 — 18. H. 75 c. 6
supra n. j) Epiph.iriius de eadem re ad DiataKin apostolorum provocat.
autem pars non ad scripturam apostolicam referenda, sed potius de institutioae
apostolica intellegenda esse videtur. De synaxibus feria quarta et para*ceve
institucndis iiec Didascalia nee Constitutiones agunt, nequc Epiphanius ita
loquitur, ul Didascaliam earum testem prolulisse censendus sit.

itioo^n

ni.

OPUS IMPERFECTUM IN MATTHAEUM [saec. V].
I. Horn. XIII, Migne PG 56, 707: Aliter certe, sicut
stoli interpretantur in libro Canonum, qui est de episcopJsT
Dextera est populus christianus, qui est ad dexteram Christi; sini-
stra autem omnis populus, qui est ad sinistram. Hoc ergo dicit:
ne Christianum facientem eleemosynam, qui est dextera, Lntidclis

DIDASCALIA APOSTOLORUM. i*

aspiciat, qui est sinistra; Christianus autem si Christianum viderit
eleemosynam &cientem, non est contra Christi praeceptum, quo-
niam ambo dextera sunt. Cf. Did. II, 45, 3; III, 14, i.

Locus non verbotenus in Didascalia legitur. Sed auctor baud dubie
sensum solum reddere voluit vel similitudinem gentiles partem sinistram et
Cbristianos partem dexteram designantem, quae in nulla scriptura vetere nisi
in Didascalia legitur, non prorsus distincta quidem, sed satis plena, cum auctor
duobus locis gentiles cum manu sinistra comparans Cbristianos manum dexte-
ram esse dilucide innuat.

2. Horn. Lin, PG 56,935: Attende. Deus secundum prae-
scientiam suam licet sciat, qui iusti futuri sint et qui iniusti, tamen
omnes vocat ad fidem, dans eis gratiam credendi in Christum,
quod est talentum, bonis quidem ad salutem, malis autem ad prae-
iudicium, ut inexcusabUes fiant. Diaconis autem et doctoribus
secundum praevidentiam suam, illis videtur Deus iniungere mini-
sterium diaconatus aut presbyteratus, qui sunt iusti; qui autem
inveniuntur iniusti, ilios homines ordiuasse videntur, non Deus.
Ab exitu ergo rei cognoscitur, qui a Deo ordinatus est et qui
ab hominibus. Qui enim ministerium suum bene consuramaverit,
apparet, quia ex Deo fuerat ordinatus; qui autem ministerium suum
non bene consummaverit, ex hominibus ordinatus est. Quomodo
autem quidam sacerdotes ex hominibus ordinantur, manifeste in
libro octavo Canonum apostolorum dicitur. Qui autem ex ho-
minibus ordinatus est, quantum ad Deum non est diaconus aut
sacerdos.

Locus hucusque ad Constitutionum librum VIII referebatur, ubi c. 2, 4
episcopus ignorantia vel animi pravitate constrictus dicitur revera non episcopus
esse, sed falsum nomen gerere, quippe qui non a Deo, sed ab hominibus pro-
rootus fuerit. Apparet autem, hunc locum vix quadrare ad Opus iniperf., quod
scripturam allegatam uberius exponere prodit, quomodo quidam sacerdotes e\
honiinibus ordinentur. Neque alias Constitutiones id accurate exhibent, quod
Opus imperf. I. c. dicit. Cum autem Opus sacerdotes ex hominibus ordinatos
versu immediate praecedente eos esse dicat, qui ministerium non bene coii-
summaverint, nobis censere licet, auctorem earn partem Constitutionum vel
Didascaliae respexisse, qua vitia exponuntur, quae ab episcopo abesse oportet,
cum sacerdos illis vitiis adhaerens idem sit ac sacerdos ex hominibus ordinatus;
et si vocem Canonum in bac sectione eandem scripturam designare atque in
praecedente recte colligimus, locus ita intellegendus est. Librum VIII, ad
quem auctor provocat, in libro: Die Apostolischen Konstitutionen 1891 p. 90—92,
de capite VIII versionis Didascaliae syriacae interpretatus sum, ubi revera vitia
eiusmodi enumerantur. Didascalia autem de eisdem vitiis etiam alias agit, et
valde dubium est, num auctor Operis dispositioneni libri syriacam cognitam

10 TESTIMONIA VETERfM.

h;ibuerit. Vox Canonum praeterea indicare videlur, eum Didascaliam non solam,
sed in collectione scripturarum stmiliuTn insertatn tegisse. Itaque difficillimum
est ad de(iDiendum, qui liber VIII sit. Sin autcm rcputamiis, scntentiam c
libro Canonum qui est de cpiscopis prolatam in ea Didascaliae parte legi, quae
de episcopis agit, ilium librum candeni partem esse colligere licet. Cf. Throlos,.
Qnaitaliihn'it 1904 p. 424 — 28.

3. Hom. I, PG 56, '626: Tanien cum multa gessisset impic
hie Manasses, adduxit super eum Deus principes virtutis regis
Assur, et comprehenderunt Manassen in vinculis, et ligaverunt
eum in compedibus, et perduxerunt eum in Babyloniam. Et erat
ligatus et catenatus in domo carceris, et dabatur ei panis hordea-
ceus ad mensuram modicus et aqua cum aceto modica ad men-
suram, ut viveret tantum, et erat constrictus in doloribus valde.
Et ideo cum vehementer atfligeretur, quaesivit faciem Domini Dei
sui, et oravil Deum, qui omnibus adstat. Et exaudivit Dominus
vocem eius et misertus est ei. Et facta est circa eum flammj
ignis et liquefacta sunt omnia vincula eius, liberavitque Dominus
Manassen ex omni tribulatione eius, et reversus est in lerusalem
in regnum suum et cognovit Dominum Manasses, dicens: Ipse
fit Deus solus. Et servivit soli Domino Deo in toto corde sue
€t in tola anima sua omnibus diebus vitae suae, et reputatus Justus
(Did. et Const. H, 22, 9 — 1 1. 1 5 — 16). . . . Fuit enim (Amos) valde
iniquus, ut exstant opera sua maligna, quibus imitatus fuerat Ma-
nassen, ut etiam Deum posse se lallere aestimaret, dicens: Pater
mens muUa ex iuvenittte sua iniqua fecit et in seneciute sua pae-
nituit, et ego nunc amhulabo secundum quod desiderat anitna nua,
et postmodum convertar ad Dominum, . . . Ideoquc forsitan sic est
nominatus secundum providentiam Dei, et exterminavit eum Do-
minus Deus velociter. Attendite ergo, laici, ne quis ex vobis cogi-
tationem Amos in corde suo ponat (Did. et Const. 11, 25, 3; 24, 1).

Hae particulae Operis imperfccti, exceptis exordiis, verbotenus fere cum
locis Didascaliiie et Constituiionum allcgatis consentiunt. Itaque non dubiutn
est, auctoreni illius libri unum ex his libris exscripsissc. et si particulae el libri
accuratius inter se comparantur. Didascaliam fonteni esse colligere licet Parti-
cula priore ineunte Opus imperf. cum Constitutionibus quidem legit super eum
et habet verba viiiiitis > fiat's, cum Didascalia vel versio svriacj, cui particulam
dcbemus, legal stiprr eos et haec verba omittat. Sed ilia lectio nullius niomenti
est; haec verba apud Syruni vel in exeniplari ei proposito facillime excidere
potuerunt, ita ut non dubitarem, ea in textu recipere. Altera ex parte Didascalia
cum Opere habet in eadem particula v. 10 nfJati et v. 16 legit: cocnovH
Miinafiis Dominiini Jiceits: IpSf solus est Doiiiiitus (vel.- Deiu), cum Constitutioac

DIDASCALIA APOSTOLORUM. 11

illo loco addant xokxatg et hunc cum S. Scriptura sic reddant: lyvw Mavaaaijg,
mi xvpiog ecvrog iariv B^sbg fiovog.

4. Horn. XXVm, PG 56/778: Qui sunt, qui laborant? Qui
legis iustitiam operantur. Et qui sunt, qui onerati sunt? Ipsi
ludaei, quibus post idololatriam vituli talia legis mandata imposuit
Moses, in quibus numquam se explicarent. . . . Et apud ludaeos
quidem erat lex levis et iusta, id est decalogus, quem ante idolo-
latriam acceperunt; sed sine gratia inveniebatur gravis. . . . In-
expertis enim gravis est iustitia Christi, expertis autem suavis est.
Ergo lex inimitis fiiit, quia, quicquid mandavit, in ira sua man-
davit post idolum fabricatum, non ut salvet, sed ut puniat eos
secundum duritiam cordis eorum.

Sententiae et ex parte etiatn verba inveniuntur Didasc. et Constit. I, i , 7 ;
6, 8 — 9; VI, 20, 6, et illam scripturam auctor baud dubie in raente habuit,
quam se legisse etiatn aliis locis ostendit.

5. Horn. XLIV, PG 56, 858: Homo, si ab intus peccatis non
fiierit sordidatus, et si nunquam tetigerit aquam, mundus est ante
Deum ; si autem peccaverit, et si toto pelago et cunctis fluminibus
se laverit, sordidus et niger est ante Deum.

Locus, inprimis pars altera, tarn prope ad Didascaliam et Constitutiones
VI, 29, 4 accedit, ut raerito ad illam scripturam referatur.

6. Hom. I, PG 56, 618: Semper autem decimus numerus,
quia est numerus perfectionis, mysterium habet Christi perfecti:
propter quod et prima littera nominis lesu iota habet, decern
denotans.

Haec sententia apud veteres quidem usitatissima erat; cum autem etiam
in Didascaiia legatur, cui auctor mulla debet, ille locus ad banc scripturam
referendus esse videtur. Cf. Did. et Constit. II, 26, 8. —

Opus imperfectum in codicibus S. Chrysostomo attribuitur et inter opera
huius patris publicabatur. Auctorem Arianum fuisse omnes nunc consentiunt.
De eius aetate autem adbuc sententiae divergunt. Pauca tantum hie notanda
sunt. Montfaucon in Prolegomenis ad editionem suam (Chr\'sostomi opp. t. VI)
librum saeculo VI exeunti vel saeculo VII adiudicavit. G. Salmon in Dictionary
0/ Ojristian Biography IV (1887), 510— j 14 auctorem Maximinum Gothoruni
episcopum fuisse coniecit, quocum Augustinus disputavit (CoUatio cum Maxi-
mino Arianorum cpiscopo, Migne PL 42, 709) quemque in duobus libris (PL
42, 743) impugnavit. G. KauflFmann in AUgtmeitie Zeitung, Beilage 1 897 Nr. 44,
auctorem Ulphilam Gothum fuisse opinatus est, baud dubie autem erravit, cum
scriptura aetate Uiphilae (t 38}) certe inferior sit. Cf. Vogt in Zeilschrift fur
deutiches Altertum 1898 p. 317—381; Bohmer-Romundt in Zeitschrift fi'ir icisseti-
schaftl. Theologie 1903 p. 233—269; 361 — 407; Funk in Theolog. QuartaUchrift
1904 p. 424—428.

12

tarmoyw vetebum.

IV.
VERSIO EPISTULAE ATHANASII A. CCCLXVU COPTICA.

. . . Didascalia {dtaxahx/j) apostolorum, non earn puto, qc
dicitur Deuteronomium reprehendere . , .

Fragmentum epistiilae copticum edidit et illustravit C. Schmidt b Se-i'
richten der Kgl. Gesellschaft Jtr H'iiSftischafttn ^t Gottingrn, Fhilol. hiilifr. Khat
1898 p. 167—203. Texlus graecus (Mignc PG 26, 1438) exhtbet: J<Arj|;(
xalovfiivti rcvv dnoaroltur, et haec verba baud dubie Athanabii sunt, non ilU,
quae ne interpretis coptici quidem esse videntur, sed potius librariL Schnuit
olim aliter sentiens nuperrime ibid. 1901 p. 336 paliuodiam cecinit. Cf. Zahn.
Jthattasius unJ Jtr Bihflkanon 1901 p. 6—9 (in libro ab Universitate Eriingensi
Luitpoldo Bavariae principi sd diem natalem LXXX oblato).

^

BAR-HEBRAEUS [t 1286].

1. Nomocanon II, 3 ed. Mai in Scriptorutn vetcrum ncva
collect, t. X, II, 14: Doctrina apostolorum. Diaconissa feminas
baptismum suscipientes iingatj et presb}ier ad impositionem manus
caput tantummodo ungat et divinas invocationes recitet; cumque
susciptens baptismum ex aqua ascendent, a diaconissa suscipiatur,
atque ab eadem pudicitiam et sanctitatem doceatur. Oidascalii

10, 16, 2-5.
Nomocanoiiem Bar-Hebraei a. 1898 P. Bedjan s>-mce edidit. Equidem

adhibeo versionem lattnani a losepho Aloysio Assemani paratum et ab Angdo
Mai publicatam. Bar-Hebraeus loco episcopi posuit presbv terum. baud dubie
disciplinam seriorem re^spiciens. De cetera locum Didascaliae noD verbotenos
quidem, sed satis accurate reddidit.

2. Nomocanon VII, 7 ibid, p. 50: Didascalia. Porro quaedam
domus exsistunt, ad quas diaconos mittere non debcs apud femiius
ibi degentes, o episcope, propter gentiles: proinde diaconissam
mitte, quae ministerium exhibeat muiieribus fidelibus, quae ibi sunt,
et abluat eas, dam convalescuiit. Requiratur rursus diaconissa, |^H
perungat mulieres, quae baptizantur. Didasc. Ill, 16, i. 2. 4. ^^

Munera diaconissarum duo ordine quidem inverse commetnorantur; de
cetero autem locus adeo cum Didascalia consentit, ul euro ex hac scriptura J
desumptum esse noii sit dubium.

3. Nomocanon VII, 3 ibid. p. 45 : Didascalia. Presbyteri sint
apud vos doctores scientiae Dei; et suscipite ab eis verbum fi
rectae et doctrinam sananv, quam annuntiant vobis. Cl'. Did

11, 26, 4; 28, 4.

JiiM

Hie locus ad Oidascaliam accurate referri nequit.
tiam scripturae potius quam verba redJidisse videtur.

4. Nomocanon XXXVIII, i ibid. p. 240: Et apostoli sancti
Bin c.ipjte XI Didascaliae doctrinam ainplam tradiderunt circa per-
sonam episcoporum, qualiter cauti esse debeant in iudiciis. Sic
nempe cstote iudicantes, sicuti et vos iudicamini, cum in ipso
iudicio participera et synthronum atqiie assessorem et inspectorera
iudicii habeatis Christum. Didasc. II, 47, 2; 48, 5.

tVersio Didascaliae syriaca nobis tradita locum, quein Bar-Hebraeus rc-
spexit, profecto in capite Xi (— II, 44— j6) eshibeL
5. Ethicon II, 3, 10 ed. P. Bedjan 1898 p. 171: De intrando
in balneas Canones apostolorum et synodi oecumenicae nihil
vetant, nisi ne viri et mulieres siniul in balneis laventur. Namque
sancti apostoli in capite II Didascaliae sic dixerunt: Lavare in
balneis virorum neque in balneis mulieruni, ne vestes deponens
et nuditatem corporis tui ostendens aut tu capiaris aut aliara cogas

I ad scelus commiltendum et ipsa per te capiatur: moneris igitur,
ut hoc caveas. Didasc. I, 6, 13 — 14.
Hanc particulam ct scijucntem Scybold collcga meus e sermone syriaco
tnihi interpretatus est. Locus laudatus in capite II versionis syriacae legitur.
6. Ethicon II, 5, 6 ibid. p. 193: Et in Didascalia etiam re-
pudiati sunt iuris interpretes personam accipientes, pictores, fabri
aurarii et argentarii, publicani, caupones, venditores vini, coqui,

■lanii agnorum et taurorum, milites, speculatores. Didasc. IV, 6, i.
Pictoribus respondent in Didascalia artifices idoloruni. Coquos et lanios
Didascalia non commemor.it. Bar-Hebraeus eos de suo cauponibus adiecissc
\>idelur. Praeterea illi loco de suo addit, nisi forte in exemplari scripturae
sibi proposito glossam legit: Sunt, qui textrinuni contemtiant, dicentcs: Maria,
Dei genitrix, mater Domini nostri, cum cum Hierosolymis quaereret dtebus
festorum, sicut in Evangelio scriptum est, textores de eo interrogavit, et hi

tstuiti earn in errorem tnduxerunt; quare eos detestata est et dixit; Dominus
benedictionem a vestro cuitu auferat, facial vos pauperes mori, reddat vos
contemptos et miserabiles coram hominibus. Basilius Magnus tcxtrinum non

Icontemnens dicit etc.
, VI.

FR.\GMENTUM.
Musei britannici codex syriacus 12154 ^o^- 5^ haec exJiibet:
E Didascalia apostolorum de ecclesia (de tribus diebus, quibus
Dominus nostcr sepultus erat): Per sex igitur horas passus est
Dominus noster in parasceve, et illae horae, quibus crucifixus est

14 TESTIHONU VETERHX.

Dominus noster, dies reputatae sunt. Ac deinde tenebrae factae
sunt tres honis, et nox reputata est, et iterum a nona hora usque
ad vesperam tres horae dies, et postea rursus nox sabbati passi-
onis. In evangelic autem Mattliaei sic scriptum est: Vespere
sabbati, prima sabbati lucescentc, surrexit. Et iterum dies sabbati
et postea tres horae noctis post sabbatum, et in eis resurrexit
Dominus.

Hanc particubm Lagarde edidit in Reliquiis iuris cedes, graec. 1856
p. IV sq. Dc libro manuscripto, codicc miscdlaneo, quo particub traditur,
cf. Wright, Catah^'ue of Syr. Mss. in the Britith Museum II, 981.

Eandem chronologiam exhtbet Codex Bodleianus Baroccianus gr. 141
saec. XIV in particula, quae inscribitur: Uegl zfjq yfrvfjafatii tov xvplov ijnm
Ifjaov .\'(ttaTov xal Tti^l i^s tnavpwafwi avroS xal dvaaraanui xal ir,i ant-
't.Tj\).<fwi, et simillima est fragmento de chronologia vitae lesu, quod Fragnientu
Anastasianis adiunxi. Postquam enim auctor parti culae Dorninum post tres dies
resurrcxisse narravit, pcrgit: if'i/^i'tifra* dl (spatium trium dierum) ovrcwi* w{ie
txxy Ttji noQaaxfviJ!; iaravpu&rj (dies prima), xai iyivfto axoto; i:ti riaoar
T^v Y^v twi aipai 8" (nox prima). iSov vvz^Wfpor. xal dno q»('«» •* **■<
ufpas 1^' ijftipa, fha vv^. iJov yv/_9ij^itQov ^'. to ad/i^arov xal r] vi!|, idoi
y Vvxf^*jfifQf>v. Cf. A. Jacoby, Bin hisher indxachteier apoknpher Bericbt uhtr
die Ttitijt Jesii 1902 p. 18. Etiani Augustitms vel potius auctor scmionutit de
symbolo ei adscriptorum computationis etusdem mentionem facere videtur,
serm. II, 6 (Migne PL 40, 657) dicens: Alii ib ipsa sexta feria et nocte, quae
media die facta est, volueruut tres dies et tres noctes usque in diem dominicuni
exponere.

Simili saltern, etiamsi non eodem modo spatium temporis computant
Aphraates, Tractatus de pascha c. j (G. Bickell, Ausgtu'dhlte Schriften von
AphnuiUs 1874 p. no. G. Bert, Aphraats des pcrsischen H'fisen Homilien 188S
p. 189. Graffin, Fatrologia syriaca I, 519) et Gregorius Nyssenus. De pascha
orat. I (Migne PG 46, 61 a), iani a nocte sacram ccnani sequente inciptenles
et cousequenter noctem post sabbatum praetermittentes.

c

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM.

I.

PS.-IGNATIUS [c. 400].

TraJl. 7, 3 : Aldtlo&£ 6i xal rdf Ixloxoxov vftcoi> cug Xgiaxof.
xu&coq v(ilv oi {iaxitQiot 6uxuS,avto uJtooxoXot. Cf. C. A. II, 20, i.

Constitutiones apostolorum 1. c. non accurate quidem monent, ut Chrisiiani
episcopuni vencrentur sicut Christum, scd ita de honore ct obsequiu episcopo

P

CONSTITUTIONKS APOSTOLOKUM. 15

debito dicunt, ut Ps.-Ignatii verba ad ilium locum referenda sint. Duo praeterea
cotisideranda sunt. Ps.-Igaatius et Ps.-Clemens multts locis adeo inter se con-
sentiunt, ut alterum alteram cognitum habuisse vel exscripsisse plane pateat.
Verbis ol inoazoloi ditna^arto tam distincte Jtaiayal vel Jtaza^tii ruiy
anoaroXwv indicantur, at iure coUigamus, hoc opus Ps.-Ignatium revera re-
spexisse. Hilgenfeld, Ignatii et Polycarpo epistulae 1902 p. ^$9, locum vik
recte interpretatus est.

Ps.-Ignatius alios locos plurimos cum Ps.-Clemente communes habet vel
tacite e Constitutionibus exscripsit. Collegi eos in libro: Die ApostoUschen
KoHStitutionen 1891 p. 323 — 33, ad quern lectorem remitto.

De aetate et theologia Ps.-Ignatii alii adhuc aliter sentiunt. Equidem
identidem de ea disputavi, praesertim in libro laudato p. 281—315, in Kirchen-
geschichtliche Abhandlungen und Untersuchungen II (1899), 359—72, in Tlifo-
logiscbe Quartalschrift 1901 p. 411 — 26, ubi eum ApoUinaristam fuisse demon-
stravL Qpi cum Semiarianum habent, nonnullis decenniis antea eum sciipsisse
censent.

II.
PROCLUS CONSTANTINOPOLITANUS [t 447]?

De traditione divinae liturgiae, Migne PG 65, 849 — 852:
noXXoX ftiv xivtq xal aXXoi rmv xovq hgovg axoaroXovg 6ia-
6s%aiUv<ov d-elot xoiftiveg xai 6i6daxaXoi rije ixxXrjolaq rrjv rfjg
ftvottx^g XuTOVQyiag ix&satv kf/gd^mg xaraXixopteg tij IxxXrjOia
xaQodtdrnxaaip. i§ cov de xgrnxoi ovtoi xal diaxqvoioi rvyxd-
vovotv' o re ftccxccQiog KXtjftijg, 6 rov xoQvg:alov xwv dxooxoXcuv
jta^rjfrrfi xal diddoxog, avx(5 xwv Itgcov axoaxoXcov vxayogav-
odvxwv. xai b &tlog ^Idxm^oc, 6 xijg ^hQoooXv/jiixwp ixxXrjOlag
xhv xXfjQOv Xaxmv xal xavxrjg xgmxog ixlaxoxog vxo xov
xQcaxov xal /leydXov aQXifQtoog Xqigxov xov d^eov tfficiv xaxa-
ata&eig. 6 dk (Uyag BaaiXstog xxX.

Huius scripturae fragmentum solum exstat. De eius authentia plures quidem
dubitaverunt, neque vero earn non a Proclo profectam esse probaverunt.
Praeter libros manuscriptos earn tradentes testes sane desunt, qui eam ilii
patri attribuant. Altera ex parte autem scriptura nihil continet, quod eam
Proclo abiudicare nos cogat. Remigius Ceillier, Histoire genirah des autems
sacres et eccUsiastiques c. 27 n. 26 ed. Paris. 1882 t. 8 p. 41} sq., quamquam
ei minime favet, tamen eam plane reicere non audet. Et si Proclus eam com-
posuit, post Pseudo-Ignatium testis Constitutionum apostolorum primus est.
De liturgia cnim dementis dicens auctor baud dubie earn respexit, quae libro
VIII Constitutionum traditur.

16 TESTIMOKIA VETEKl'M.

III.

EUTHALIUS.
Editio capitum Actuum apostolorum, Migne PG 85, 645:
'Ex Ttov JtoragEcor* MaxaQiov iott (iaXXov didovai ^ Xafi(idvta:
a. C. A. IV, 3, I.

Euthaliuni A. Zacagni, editor princeps (Collectanea monumentorum vrte-
nini ecclesiae graecae et latinae 1698), ad finem saeculi V, Gallandi (Biblio-
thcca vet. patrum t. X) propius ad editionem epistularum S. Pauli retulit, qiurn
idem auctor a. 458 paravisse ci videbatur. Nuperrime I. A. Robinson, Eu-
tli.iliana 1895, F. C. Cotiybeare in Zeitscbrijt fur dif neutestamfnilickt Hinftt-
Siha/l ed. E. Prcuschen V (1904), 39— JJ, Tli. Zahn in Kme kirrhUcbf Zrilschnfi
XV (1904), 505— }}o; J75 — $90, auctorem saeculo IV scripsissc demonstrarum.
Attamen eius liber non integer, sed additamentis posterioribus auctus ad nos
pen-enit, et si Euthalius revera saeculo IV vixit, locus laudatus haud dubie
inlerpolatus est. Cf. Theolog. Quarlalschrift 190J II.

IV.

ARISTOCRITUS THEOSOPHUS [saeculo V cxeunie].

Codex bibliothecae Universitatis Tubingensis M. b. 27 fol. 68":
Mi(iin}rai tit xci9fg/^c xa'i (it^Xiojv rii'coi' jiaQtyyQojtTOiv rftot Aia-
&tJ7tTfq Tivbq rov xvQtov xai Jiarti^eoiV (^diaric§£Oig cod.) reor
ityicov caioaTolmr xtti revfi^asoi^ xai avalr/tpiouq rrjg d)rQ(h>TOv

itOjlolvTjZ fjfCfbr t^tOTOXOV.

\'crba auctorem iibri respiciuut, qui Htoao^pia inscriptus et saeculo V
exeunte compositus erat. Liber quidcm deperditus est; plures autem loci
descripti sunt, et maxima eorum pars codice Tubingensi traditur. Excerpla
edidit Carolus Buresch in libro: Klaros 1889 p. 95— 126. De auctore et codice
Tubingensi C. I. Neumajin disputavit in eodem libro p. 89 — 91. Brinkmann
in Rhfiiiiichfs Musfum 1896 p. 274—280 nomen auctoris esse Artstocritum
oslendil. Cf. Funk, Das Testament unseres Herni 1901 p. 18 — ao.

V.
lUSTINIANUS [t j6s].
Epist. adv. Theodorum Mopsvest. a. 553, Migne PG S6, 1091 :
"Ot( 6h IxxXriGiaOTtxr] Ian jtaQitdooic rove aiQerixovc xal /itra
{hdt'arov xnTadixdCeoBai xcu ava&afiari^eo&ai, ^avfQor ffh' Ix
rovxmv eJtoiTJaafiev. JiktjV oficoc xal ix rmr JiaTtz^Ecuv rtov
aylojv djioarokoiv xovro 6eixvvrat' kiyovxtq yag jtQocijXHV vxiq
(traJtavOfOfg rdii' TeXevrtovrmv kXEtjfioavvag JtaQtxtoB^at ovrto^
ijrdyovaf Tavra dt jrcpi rcor fi'of^ror Xiyofitv .Tfpi tJe xdjv
meffmv iav ra xnv xoofiov do) 3th>naiv, oudei; dvr/Cet a^6v' qt

t

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 17

yag jifQiovTi tvavxlov rp* xh ^tlov, drjXov on xul (utaGxdvTi.
C. A. VIII, 43, 1—2.

VI.
ANTIOCHUS MONACHUS [c. a. 620].

Horn. 121, Migne PG 89, 1774: ^oXv ^ d-ela yQaq/^, tOw
rif^mo 6 'iTjOovg noislv re xal diSdaxstv. jtqcotov ixoitjoe xai
oSreag l6lda§BV. ofiolcog xal avrbg kvriXXtTai Xiymv Xtq xoi-
/jasi xal didd§ei, ovrog /i^yaq xXri^rfiixai Iv ry ^aCiXtia xmv
ovgavrnv.

Haec omnia leguntur C. A. II, 6, 6. Modo secundus versus apud Pseudo-
Clementem primum locum obtinet. Vix est dubium, Antiochum e Constituti-
onibus hausisse.

VII.
TIMOTHEUS CONSTANTINOPOLITANUS [c. a. 62 5 J.

De Receptione haereticorum, ed. Meursius, Variorum divi-
norum liber unus 1619 p. 117; Migne PG 86, 22: 'On d^ xcmxa
mvdfi daiv, axovB xmv ^Jiaxd§i(ovy djtoaxoXixmv 'Ogaxe xa
Ix ovoftaxt t/fuSv xag' doe^mv XQaxvv&ivxa fii^Xla (itj xaga-
dixBOd^ai' ov yag xolq ovofiaCi XQ^ vfidg xgoaixBtP xmv dxo-
CxoXmv, dXXd xy givasi xmv ngccffidxmv xal yvmny xfj ddia-
oxgotfm. otdafisv ydg, oxi ol XBgl JSlftmva xal KXto^tov Irndtj
owxdiavxsg ffipXla kx ovofuni Xgiaxov xal xmv (la&r/xmv avxov
xegig>igov0iv elg dxdxtjv vfimv xdiv xe^iXijx&rmv XgiGxbv xal
TlUdq xovg avxov dovXovc. xal iv xola xaXaiolq 6i xivtq Cvv-
iygatpav ^i^Xla dxoxgwpa Marvoemg xal 'Evcox xal Addfi, 'Haatov
xs xal davld tuu 'HXlov xal xmv xgimv xaxgiag^mv, g)9ogoxoid
xal xt,g dXijd-tlag dvxl&ixa' xotavxa xal vvv ixsvotjOav ol 6vac6-
vvfioi, Sia^dXXovxsg dij/itovgyiav, ydfiov, xeglvoiav, xsxvoyovlav,
vofiov, xgotpf^xag' fidgfiagd xiva ovofiaxa iyygdg}ovxeg xal mg
avxol (faaiv dyyiXmv, xo rf* dXrj&eg slxstv daiftdvmv xmv avxolg
vxijxovvxmv. mv dxoq>evyexe xrjv didaaxaXiav, i'va f/^ fttxdaxrjxe
xrjg xiftmglag xdav avxa Ovyygaipafiivmv kx* dxdty xal dxmXeUi
xcSv xiCxmv xal d(iifdxxmv xov xvgiov fia&i^xc5v. C. A. VI, 16.

VIII.
SOPHRONIUS HIEROSOLYMITANUS [f 638]?

In scriptura, quam codex Vaticanus tradit sub titulo: Uegl
igar/yeXimv kx xov aylov 2!mq>govlov'IfgoaoXvfimv, et A. Mai in

Fu.HK, DiDASC. ET GoifSTlT. AP. II. 2

18 TESTIMONIA VETERUM.

Spicilegio Romano a. 1840 t. Ill p. XVI — XX (Migne PG S7,
1366 — 72) publicaivit, non solum XVIII Canones apostolic:, sc
10, 45, II, 6, 20, 27, 29, 44, 42, 48, 54, 57, 58, 69, 67, 6j,
78, 25, in compendium redacti tacite laudantur, sed etiam Con-
stitutiones apost. VIU, 34, 8 — 10: El fii} dvvazov iv ixxhfAii
.-^QOiivai, xar' olxov ovi'd^tic, w ixlaxojti, 'iva /ii/ elatQxrjtai n-
OB^fji; bI; ixxXijoiav daefioiv ovx. o toxo;; yag xov avBgoxm'
hyiaJC^ti, dXX' n avitgrnjios. xbv xoxov q>iV7Ctiov aoi iorco 6ia to
iie^tjXtoa&ai t-V avTwv toe yttg ooioi isQeli; ayid^ovctv, orta:
01 iraytlg fiialrovotv' t{ di ftiJTE iv oixot ix/ja fit'/n iv ixxlrfik
6vvaT0V ovva&Qoia^ffVat , txaotoii iavxw xpaXXtToa, dvaytrmoxirvK
:tQOOivxiod'(o, Tj iif/a 6vo rj TQSlg' oxov yag iav coCt, fptpuv »
xvQiOi, 6vo jj TQf.I(; Gwrffftivoi iv xm ifim ovofioxt, ixff du't tv
ftiofo avT<ov.

IX.
MAXIMUS CONFESSOR [t 662].

1. Prologus in opera S. Dionysii, Migne PG 4, 17: Em
xa&ioTarai, xaxa to (ptgufitvov iv tj^dofito iii^Xlio xaiv ojroOTO-
Xixtov diarayfidxatv 6 Atoiwaioq ijtiaxo.roq vxo IlavXov toi'
XQtoxo^ogov tmv iv 'Aii^t]vtpt mortvadvxfov. Cf. C. A. VII, 46, Ii.

2. Comment, in Dionys. epist. VIE, 5, Migne ib. 552 sq.:
'^hgoS'ixTjV 6b xaXtl (6 Atorvotog^ rbv ayioi' axooroXov Uai'Xov,
mc x^igoTOi'tjOavTa avxdi xtjv dgxiigcoavvtji' rijc ixxXtjOlac rmr
'AS^jjVfijv, xa^dtq iv xalg hguli; xoiv (vtootoXinv yiygaxrai Ata-
zayalq. Cf. C. A. VII, 46, II.

SVNODUS I'RULLANA 692. ^H

Canon II: "Edo^t de xal xovxo r/J ayl^t xavry CvPoAfo xdXXtiStd
re xal ajtovuSaioraTa, Sort fdtveiv xa) axo xov vvv fit^alovc xdi
oa^aXelg jrgog ^}vx<»v ft^egaxeiuv xal iaxgilav xa&<nv xovc vxo
T<5v jtQo rjftdiv aylcov xu\ fiaxagimv xaxigcov dix^^t^tt^ xal xvgio-
»9^fVT«c, ctXXa fiffV xai xagado&tvxaq rjfiTt* ovofiaxi xcov ayioiv xal
ivdii^mv dxoOToXmv oySoTJxovxa xivrs Kavovaq. ixttdrj <Je if
TOVToii; xoli Kavooiv IpxixaXrai dfjffodat r/jKO? roc xcov nvrm'
aylcov dxoQxoXtov 6id KX/jfitvxog Aiatd^iti, ^^ TiOf xdlai
vxo x(5v ixigo66§o}v ixl Xv/jt/ riJQ ixxXfjOtag v69a xiva xid $*»•«
T^q evat^elag (vel ixxXi]alaq) xagevexi&tjoav, xo ivxgf.-rig xdXXni;

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. W

xmp B^Blanf 6fy/ftatcav ^fttp dftavQcoaavra, r^f ztSv roiovrmv Aia-
ra^mv XQoa^Qcaq dxo^oXijP xsxoiijfitd'a JtQoq xrjv tov xqigtiovi-
xcardtov xot/ivlov olxodofifjv xal d<i<f>aXiiav, ovdaftcoq k/xglvovreg
ra T^ aiQerix^ ^tvdoXoylaq xv^fiata xal r^ yvrjola tcov axo-
ariXcav xal bXoxkiJQq} 6i6axij xaQsvelgopteq.

XI.
ANASTASIUS SINAITA [c. 700].
Quaestiones et responsiones, Migne PG 89. Constitutionum
particulae illi libro insert! leguntur separatim post Testimonia.

XII.
lOANNES DAMASCENUS [f c 750].

1. De sacris ieiuniis c. 5 ed. Lequien 1712 I, 501; Migne
PG 95, 70: 'AvefMrnxdnq xaq t<5v aylmv dxoOToXcof Jiazayag
hnetccYlUvov evgoftev Xq^ vrjOrevuv t^v aytav teacaQaxoatilv,
oQxoiUvovq axo divxiQaq xal Xijyovxaq slq xaQaoxtvr'fl>, fied^ ^
x^q efidofiddoq toi) xdd-ovq c^one&a (cf. C. A. V, 13, 3. 4). . . .
^ElxtX xobntv xavmv xmv oflmv axoaxoXcav dunexvxoaxai, fiff
vtjarevetv Oa^^dxcp xal xvQiaxy, xal vrjaxeveiv xtjv ayiap xeaoaga-
xoax^, xvxov xaq fihf xivxe xfjq k^doftddoq xt)v xavreX^ daixiav
ttfOTevuv' xaq 6h 6vo tov Cafi^dtov xal xfjq xvgiaxrjq ^fiigaq x^
xivtSv Pgmfidxmp dxox^p xgocxixaxip. Cf. C. A. V, 20, 19;

vn, 23, 3; vni, 47 c. 64.

2. Ibid. Lequien I, 503; PG 95, 74: Atdxa^iq xcop ayicop
dxoaxoXmp' Mb9^ ^q ^fttp tpvXaxtia ij pijaxtla xfjq aylaq xeaaaga-
xoox^q, ftPijfiTjP xsgiixovOa xfjq xov XgiOxov xoXixslaq re xal
pofto&talag. ixtxeXBl<fd-a} 6h ^ vijOxda ovttj xgb x^q ptjOxtlaq
xov xdoxa, dgxoftipij fup dxb dtvxigaq, xXrjgovfiivTj 6e dq xaga-
axsvtjp. (itd^ dq dxopijaxevaapxeq ag§aa&e x^q dylag xov xaOya
tfidofid^oq, ptjaxBvopxeq avx^ dxapxeq fiexd tpo^ov xal xgo/iov,
xifooevxofiepoi kp ctvx^ xegl xmp dxoXXvftipa>v, Iv ij ijg^apxo
x^p xaxtt xov xvglov ^ovX^p xoiela&ai (C. A. V, 13, 3. 4; 14, i),
xag^yyeiXs yog ^/tlp avxbq PTjOxeveiP xaq ?§ rjiiigaq xavxaq 6ia
xrjP reap 'Iovdala>p dvaoi^nav (C. A. V, 14, 20). Cf. Anastasii
fragmentum IX.

3. De fide orthodoxa IV c. 17, Lequien I, 284; PG 94, 1179,
inter scripturas Novi Testamenti enumerantur etiam Kapopsq
xdh> djlaw dxoaxoXayp 6ia KX^/iepxoq.

2*

20 TESTIMONIA VETEKtJM.

xm.

GKORGIUS HAMARTOLUS [c. 842].

1. Cbronicon c. 53 ed, E. de Muralto Petropoli 1859 p. 155;
Migne PG 1 10, 270: Jio qpjyda* o i^tlog Xoyo^ iv ralg axooroXixak
Jiara^toiP' "fCxaoro^ vxip avzov anoXoyi'/Curat, xal ov fiii cw-
aytoXiotj o ^foc rov dlxatotf fitra ddixov, IxdJtiQ naQ^ avrrn to
dvafiaQr>ixov drificoQtjTov. ovti yoQ tov Neat xaztxXvmv, ovu
xov Acot xaTi^/ie$.£i\ ovra ////r t//1' 'Paa^ OwaynoXim. (i (Tf
iiovXea&e yinovai tcc i^ r/fioiv ytvof/eva, ovx djtoxgvrpofttv. 'lovdoi
Oov Tjfilv cav tXa^t xbv xXfiQOV Ttjc Staxoviag, 6v xa\ rjfielc Ua-
jiofiir, xal SLitmv 6 ftdyo^ rijv iv XgiOrm OffQctytSa' aXX Ixorcpo.
avr<5v dva^avttc ifavXoq, 6 (Jtv a^;//§aro, 6 de jiaga ^voiv ixrd'
(jtvog avvtzQtjitj. xal tv t^ xi^cotd) N(of xdi 01 viol cnhov i'xffi-
Xov, dXXd Jtoi'riQoq o Xdfi evQS&t)q fiovo^ rrjV rtficoQiap ide^aio.
(I dh jtarige^ vjtkg xaldmv ov Tif/oaQovvrai ovre vloi vxlg xu-
Tt'pcoi', dijXov d>g o^6k yvvalxsg v^rlg dvdgcov, ovdi olxlxni vxitf
deajfOTcoi', ovTf Cvyytvsli; vxtg avyytvmv, ovrt g)tXoi vjikg q>lXmr,
ovtt dlxatoi v^ttg d6ix<ov, aXX' txaarog vxlg tov Idiov egyov Tor
Xoyoi' dxunffih'jCtxat. ovxt yag Ndii vxtg xov xoofiov xai ovv rtu
xoofifo xaxfxXva9Ti, ovxt Amr vxeg ^^doftcov ixvgxoXf'/9^Tj, o6t(
'Jkta(i vyttg^ hgtxovrtkot' ia^aytj, ovxi logariX vxig Alyvxxlmr xcx-
txoi'Tmi^ff nv yog t) 0vvoixi]O(c xaradixd^H, dXX' rj xfji; yvioftrjq ofto-
fota. ov xoh'vv ixegoi; vxeg txi'gov dxof^avilxcu, aXXa ,,ongali; x(ov
kavxov itfiaQTijfidxoiv txaaxoq aq)iyyexat" (Prov, 5, 22), xal' ,,'ldot
avS^goijioc xal xo tgyov avxov xgo jigoataxov avxov" (les. 62, ii.
— C. A. II, 14, 7 — 10). xai' „Jixatoovvfj dixcdov ix' avror
tOTot" (Ez. 18, 20. — ib. V. 18). ^hiaaxov xara r//r o66v vftov
xgwrn vfidi:, olxoi 'lagarjX, Xiyit xvgtoq b B^tos," (Ez. 18, 30. —
ib. V. 21). xal- ,,11 vfitU Xiytxs xr/v xaga^oXjfV xavrrjv' 0\
xaxtgeg t(fityov xovq oftipaxag, xai oi ddovxtq rcov xixvmy r^ta-
diaoav; Zdi kyvi, Xiya 'AAmvai xvgioc, u iax(v Iv vf^Tv ixi Xtyo-
fi^Vfj ti xagaiioXij avxr^ h' 'laga/jX, oxi xaCai al ^?vxai tfial tioir'
ov xgojiov tj y}vxfi TOV xaxgog, oiixog ?/ pvXTj tov viov ifiTq ioxtr'
ij tpvxh rj ctfiagxdi'oroa avxij xai dxod^avflrat" (Ez. 18, 2—4. —
ib. V. 14 — 15).

2. Chion. c. 60 ed. Muralto p. 168; PG no, 287: 'iiomkaK
de iv ratg Ataxd^BCi xoiv dxooxoXaiv ovrwg yiygaxraf Ma-

CONSTITUTIONES APOSTOLOKUM. 21

vaGO^q, vlog 'E^bxIov, xoir/Oag to xopjjqov hcaxiov xvqIov vxig
xavxctq Tovq J^fiXQoa&ev a^tov, xaO-d q>i]<tip ^ YQ(X9>JJ, ix^aytv
Ix* ccvxhv xvQioq xovq aQXOVxaq xfjq dvvdftsmg rov ^aaiXimg, xui
dtjaavteg ccvrov kv xiScug j^aJlxoi:; dxtiyayov elg Bc^vXcova. xai
ijv dede/iivog xal ai^Qcaftivog iv oXxcp fpvXoacrjg, xal idtdoxo avxfo
ix xixvQ€ov oQxog ^Qoxhg xdi vdtoQ oXiyov Ovv 6§ei kv (lixQoi
xgbg xo C,TJv avxw 7ta\ (lovov. awtxofisvog 6h ag)66Qa xal odv-
vcifisvog k^^xTjOe xo XQoamxov xvqIov xov d-tov, xal xQoaijv§axo
liymp' EvQiB xavxoxQoxmQ, o d-ebg xcov xaxigmv rjftmv xov
}ifiifaafi x(d 'Idaax xal *Iax<6fi, xal xa i^^g. xal ixaxovaag 6 B^sbg
xfjq q)mv^ avxov xal dtaXvaag xa dtOfia avxov dxiaxgetptv airebv
tig ^hgovaaXrift kxl xrjv ^aOiXtlav avxov. xal XaxQEvCag xvgicp
x<p 9b^ ftovm i§ oXrjg xagdlag avxov iXoyla^rj dixaiog (C. A.
II, 22, 10— 1 6). m <piXavd-g(oxlag 9-eov, oxt fiet^ov eldmXoXaxgda^
ovx iaxiv oftagtla' elg d-eov yoQ loxiv r) Svaai^eia, dXX ofime
xal ixvxi] 6ia yvrjOtag xdi bXoipvxov fdtxavoiag avyxrimgrjxai (ib.
c. 23, i).

3- Chron. c. 6i, ed. Muralto p. 171, PG no, 291: "Oxtg
ovv xal kv zalg dxoaxoXixatg Jtaxd^satv vxtit(palvmv 6 ^elog
Xoyog ovxm xtog qnjOiv 'Edv 6i xtg kx xagaxd^tmg ofiagxdvwv
xetgd^tt xov d-Bov dtg (ifi kxB^tovxa xolg xovjjgolc, 6 xoiovxog
aquCtv ovx ?|«, xov Xiyi^ xag kavxm- ,"Oaid ftoi yivoixo, ori
xoQBVoofiai kv x^ dvaaxgog^ x^g xovrjgag /lov xagdlag" (Deut.
29, 19), xal xoxB fiBxavorjao). xoiovxog yag kyivBXO A{i€og, 6 xov
Mavaaa^ vlog. ^aiv yog ly ygaq>i]' „Kal xagtXoylaaxo jiftcog,
o xov MavaaOrj vl6g, XoyiOfibv xaga^daicng xal tlxBV 'O xax^g
ftov xoXXa kx VBWtrjxog xagjjvoftrjoe xal kv yiqgn fiBxtvorjaw xai
vvv kym xogBvao/iai, xa&cbg kxi^vfiBl tj ywxv i"ou, xal voxegov
kxtOxgi^>w xgbg xvgiov. xal xotrjaag xb xovr^gbv kvoixiov xvglov,
k§a>X6B-gtvC8v avxov kv xaxei"- C A. II, 23, 2 — 4.

4. Chron. c. 121, ed. Muralto p. 275, PG no, 438: lltgi
ov kv xalg dxoaxoXixalg /itaxd§Baiv 0 (liyag dxooxoXog Ilhgo^
ovxa}g tpdaxtr 7/ d« xaxagxi) xwv algiOBOiv xwv via)v (xcov vimv
algiagmv CG) ykyovBv dxb ]^(ta>vog xov (tdyov, os xal kv JUvgia
xoXXd diaxQa§dftevog dxoxa teal kv 'Pedftij ytvofievoc; xoXv xt/v
kxxXijolav kadXBvae (iaxvXs CG) did /utyBiag xal dia^oXixijg kvtg-
ytlag xal k/tXBiglag (C. A. VI, 7, i ; 9, 2). kv fihv yag Kaiaagtiu
T// Sxgdxatvog kfiol Ilixgtp cwxvxdiv kxtigdxo diaaxgtgxtv xbv

WIA VBTERDM.

Xoyov xov &tov, ovfiJiaQovtan' ftot rmv Itpror rixvcav, Zaxjrai'or
(^ZaxynaQiov) xov noxi xiXoivov xai HaQPa^a [xat Nixtjxov] *at
AxvXtt, ddeXqov KXfj^tvxog rov 'Pcopialon' ixtoxojrov (^Pcoftalor)
[t£ xal xolixov\, fia^rjxtx>9^ivxo<; {fia^tjTevaai'Toc} 6i xdi Jlavlo
To't avPaxoOToloi tj/iow xal avvtQYqi kv To5 fvcfyytXlot xai rp/roi'
i.V aVTWv dialix^f^'i avToj ix xcov Jtegl T<ot' XQOff^tiTcov Xoyov
xai xegl ^bov fiovagxlag jjxTtjaa avTor dwdfitt xov xvqIov rjfiar
^lf]00v Xqioxov xal dq aqatvlar xaxa^aXfov (x(iri(iaXov) (fxrfah
Tf avxov eig xfjv IzaXlav xaziox/jua. ytvofitvog 6t, tog lyi/»'. ir
*P(ofi() JtoXv xr)r ixxXijaiav hdga^e, JtoXXoig (^noXZa) dvaxQtJtwr
xal tavx^ JieQiJTOiov/iti'og, xa dt Idvij l§iOxdi'a>v fiaytxfj xi'p'ij
xai daifjovwv tvigyila, oq (-}- xai CG) xore fitaovotjg rif/fQa:
ngoueX&div (jiQotX^div CG) tig x6 HtaxQov ijtfjyytlXaxo 6i diQo;
dt'ajtxijvai. xdvxmv [6h] &avftaC6vxa>v ixl rovxtp ly<b {-\- ^)
nixQOz xaf^' tavxov tjvxoftr^v. xal 6rj fisxBOjQio&th; Ijto Satf/oven'
ijtxaxo nexaQdio^ ilg xov aiga, Xiyatv eig xovg ovgavovg di'umu
xaxil&ev xotg Xaotg xa dyaff-a txixogr)yiU' (^iyrixogryyi^ijeiv CG)'
Tcop 6h 6i](tmv intv^rjfiovtnmv avxov wg &tbv kxxdvag tyd> ra?
XtJ^ag (k vtpog Ixtxivaa Qxixivop CG) xov &t6v xaxaggd^ai tw
Xvpitcova [xal xr^v laxvv xcov daipiovaiv mgixoxpai]. dxBvhag wi'
eljtov xqi ^fiwvi' El djtoQxoXog 'hjOov XqiOxov ilfti (-|- iydi CG)
xai ovyl JrXdt'Og, Saxtg Ov 2^fimv, jrgocxdoOfo xatg xnf7]Q(tk
dvvdfitoiv, d<ptlvai ot xtjg xgaxrjoeofg. xat xavxa Ujfovxog jiov
[xagay^giipia^ xaxtfVtxO^tj fitxa (jifx') iixov xoXXov xctl awex^t),
(+ xa)) xov oxXov ^orjCavrog' Elg &t6g, ov [o] Ilixgog xot-
ayyiXXei. ovxfoc ly ngmxt) xareXvO^fj xtSv ^fjcoiuav(pv a?geOii
iv 'Poifjttj xa) xiXiior (rt'Jltor) djtiO^ea&tj (fbrfOj^/;). C. A. \'I, 9.
5. Chron. c. 128, ed. Muralto p. 317- 322, PG no p. 498— 502:
Ihg) mv fiivTOt y& h' (xai') rare; oJiocxoXixatg Aiaxd^eol tpfjOiv
o &tlog kdyoc ' "lldrj 6i xul jtgo xT/g tvodgxov oixovottlag ivagyoii
u &tog tv (idXa Jtagi/xelxo rag xwv 'lovSaitov Bvalag t:%afiagx6vxo>v
Q%tt(iagTav6vtoiv') tig avriv xoXXdxtg xai olofitvoav dtit Ovola^
xal (dXX CG) ot' dta fitxavolag avzov l^ev/itviQtofhat. gpjyai ydg
dia x(ur xgoq^tixfov' ,l'lva xl (loi fpigtxt Xl^avor ix 2ki^d xni
xivdftm^ov IX yfjg fiaxgo&fv ; xa oXoxavxcof/axa vftrov ovx ei6)
(frtri CG) ihxxd, xa'i al f^valai vfimv ovx f}^vii*dv ftoi" (^ler. 6, 20).
(-(- xai CG) „^vvaydytxt xd oXoxavxojfiaxu vficSv (ittd rc5»'
i^mimv vficov xai ifdysxh (-|- xa) xgia, oxi oiSx kvixttXdftt/v vfilv,

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 23

tfvlxa i%^arfOV vfiag ix y^g AlyvxTOv, JteQl &vatcop xal oXoxav-
rmftaxmv" (ler. 7, 21. 22). xai' ,,71 ftoi xXrj&og rmv d^Cimv
vfuop; xX^^g eifil oXoxavTCOfidtcav xQimv, xal Oxiag agvcov xal
alfta tavgatv xal xQaycav ov ^ovXofiai, ovd* ov ^qxV^^^ og)&ijval /loi '
rig yag i^e^r/xijoe ravra ix [rmv] xstQcov vfiwp; xarelv xrjv ovXtjv
fiov ov xQoad-ijata^e (xQoa&ijaeTs) Irt • kav q>^Qi]tB (+ ftot CG)
osfiidaXiv, ftataiov &vftlafia ^diXvyfia ftoi iaxr rag vsofujviag
vfuav xcd ra ca^^axa Tcal rjnigav n^yaXrjV ovx dvixofiai ' vrjaxelav
xal agrylav xdi xag koQxag vftcov fuael rj ywxrj fiov lyevij&ijxi fioi
dg xXijO/iOP^v" (les, i, 11 — 14). xal [aXXaxov]' ,'Ax6oxTjaov
iat iftov f{fov mdmv aov xai ^aXftov (^tpaXfiov) oQyavmv aov ovx
flaaxovco/iai" (axovaofiat CG; Am. 5, 23). xai [jro'iw]' „0v
6d§0fiat ix xov olxov oov fiooxovg ovSk ix xmv xoinvlmv aov
XtfidQovg' iftrj yog iaxiv 17 olxovfiivjj xal x6 xXtJQmfia avx^g' fii
qayoftai (^^paya>ftat) xQia xavgrnv ij alfta xgdymv xlofiai (jnlatfiai
— Ps. 49, 9. 12 — 14); ^aov x<S d^em Bvc'iav cdptasoig [xal
dxodog x<p vy>iaxq> xag svxdg aov]" (Ps. 50, 19). xal' „Ovaia
TfS if-Btd xvBVfia avvxexQiftfiivov." xal axXmg kv xdaaig xalg
ygai^talg Oftolog xag d^valag dxavalvtxai dia xb i§a(iaQxdvBtv avrovg
dg ceixov k§ axgag xaxlag (-f- re xal) dxei&tlag [xe] xal axX^Qo-
xagdiag' „&valai yog dat^wv (iSdXvyfta [x(p] &S(p (xvglm CG)"
xai yag xagavofiatg xgoaq)igovatv avxdg" (Prov. 21, 27), xai'
,,Svaiai avxojv dtg agxog xivd-ovg avxotg, xai xdvxeg ol ia&lovxeg
avxitg fioXwd-i^aovxai" (Os. 9, 4). 610 6^ xal xm 2aovX 6 ^slog
Sc^ovijX iXeyev „*Aya9^6v dxotj (dxori dya&rj) vxeg dvalag (&v-
oiav CG), xal dxgoafia vxeg axiag xgimv Idov ydg [ov] d-iXei
xvgiog ^alag (^&valav CG) cos xb dxovsir (elaaxovtip CG) avxov"
(I Reg. 15, 22). si xolvw xai xgb xijc xagovaiag avxov vxeg
&vaiag (^aiav) xagdiav xad-agav ixf^ijxei xal xvBVfta awxBxgifi-
fiirov, xoXXm fiaXXov iXd^cbv ixavae xag 61 alfidxmv ^vota? (C. A.
VI, 22, 2 — 5)' otSdB xdXtv (^xdXai) dsofiBvog avxmv, dtg tigrjxai,
itXX* bI ^ovXijd^mai avyxatgmv xal el dxo yvcofiijg og&^g xgoaoi-
aovatv, [o^ev g>ijai]' „El d-vBtv ixift^vf/etg, ov dtofiivm (toi d^t"
(Ps. 49, 8 — 14). bxoxB 6k xovxov dfivij/iovBg kyivovxo xal (toaxov
dvxl d-tov ^BOP hxBTtaXiaaPxo xal xovxm xf]P alxlap xrjg iS. Al-
yvxxov xogsiag kxeygdy>aPxo XiyopxBg' „Ohxoi ol &Boi aov, 'lagatjX,
ol i§ayay6pxeg as ix yfjg Alyvxxov" (Ex. 32, 4), xai axagvtjad-
fievoi d-BOP xbp 6ia Mmvaimg kxiaxB^>cmBP0v avrovg h> xfj d^Xltpsi

r

24 TESTIMOXIA VEIERIM.

aVT<m>, xov xa Otjfitla im (-Ttpi) ;rf/po5 xa) QajiSov jtoiffodfdtvoy,
Tov AiyvjtTlovg dkxaxXiljym xurd^avxa, xov (-|- xrjv CG) igv^Qur
d^dXaooav tli; diuiQiatii dieldvxa xal diayaYorxa avxov^ iv /team
xov vdaxog mg 6ia itjQd^, x6i> xovq ^jfd'poi's avxmv ^v^loaitv.,
xov ftic] MeQQCiv xijV xtxQav xrjyijv (^xfjV xtjyijv xijv ^rtxQar)
yXvxdvai'xa, xov ix Jihgag dx{)oxdfiov vdatp t/,- jiXtjOfiovifV dva-
^Xvoavxa, xov oxvXfu vtffiXiiq xa\ axvXo) xvgbz axidC^ovxa ccvxovz
6ia &dXxog dftixgov xa\ (fcoxl^ovxa xal odrjyovvxa xovg ovx e/doTfl:
od^ev (o^roi) CG) JiOQtvd-dioi, xov i| ovQavov (iavvodoxtjOavxa
avxovq {amolg CG) x«i tx {^aXdoOfjg xQscodoxfjoavxa OQXvyofitjxgav,
Tov ti' xffy OiQit vofjo&txfjaavxa avxolg, oi) xf^g &etag xat ffQovxo-
(foQov {^QovTo<fmvuv) qjonv/jg 7J§t<udtjOav dxovOac xovxov dx^f
VfjOai'xo dxdvxBg xm *AaQ(6v „nolrjaov tjfilv &iovg, oi XQOXO'
Qtvoovxai iffiiov" (Ex. 32, i), xal ifiooyoxohidav ;i(a>i-'ft)T6»' xdt
t&voav x(p ttdoiXo)' xth'xtvif^tr ovr oQyio&Hg o (laxQodvftog xvQio:
{&i6g CG), dxt 6lj tt]i[aQi<ixi}& tie vx' avxiov. edrjOtv avxovc dfOfiok
dXvxotg, axi^dof ^oqxio//ov xal oxXtjQoxfixi xXotov, xai ovxtxi
tlxtV kav \6i] xoitjoijg, fog xqo xijg fiooyoxoilag (+ tiQtjXiv),
dXXd' f^ottjOov &v6iaOxt}(tiov xcti &vs ditivexdtg" (Ex. 20, 24)"
ixtXrjofiiov yaQ vxd^eic xai ttjrapfcjroc, 'I'va awtxdag vxof/iftvrioxtj
{ixifiiftvfjOxij) ftov. ixil ovv x)] tS,ovoUi xaxmg vxexQfjoai^o
(ixQfjOai'xo) ol xdXm-'f-g xai dyvtaiiovtg, dvdyxrjv ext&rjXf Xotxvr
d-vetv xai ^Qmfidxatv dxtxtO&at xiV(5v, xal ^matv 6ia(pOQac xada-
Q<av xal dxad^uQxoiv ditaxeiXe, xalxot xatnog ^vjov xa^agov rvy-
xdvofxog' „xdt'xa ydg, 00a ixohjoev o &fdg, xa&apa (xaXii) Xlav"
(Gen. I, 31). xm 6i} (4- >f«<) aqogtofiovg XQ00txa§i xai xa&a(t'
fiovg (^xad^agtofjovg CG) xai gavxtOfiovg {^axxta/iovg) xal (4- dtxa-
xtOfiovi: xai) ayvtiag xai dgyiac 6ia<pdQ0vg, v)V xagaxovovxi xtfito-
giav cogloaxo, ti-a xuCofiivoi (-{- xai CG) vxb xov xXoiov [xai]
dyxofievot xtfi xoXvHiov xXdvtjz txaxtjcwvxai (ix(ixt]oovxai). ovx-
ovv j£« xijv oxXr/Qoxtigditti' avxdiv ixidrjOtv avxovg, oxo>g 6ta
xov 9-v(iv xai dgy^lv xai ayt>lC,f<}&ai xal xu xoidds xagaxf/gtloBut
tig (vifotav fg)(wvTai d-sov xov ravxa diaxaBjafiivov avxolg xai
voftof^txtjoavxog (C. A. VI, 20, 4 — 1 1), ol' yt ftoxlhfQUi xgdxov
xal yvc6fiT)g dyviopiovog ov duX'tfixavov &va>&tv xal i§ dg^fj^i f*tigt
xiXovg ixtXa&Ofiivoi (ixtXav^avofitvot) xov B^eov xai xagaxgi-
xofiivoi xgoaixvvovv dvxi xov xxloxov rf/v xxlciv, xal j^orh ftir,
dfS eig/ixai, fiooyoxoiijaavxec, xoxi (Jt x(p Bf^Xqeyfog xgooxvvf'f-

CONSTITUTIONKS APOSTOLOKUM. 2S

cctpreg, aXXors 6e top (rtp, et similiter deinceps) BaaX xai xbv
Saftov^ (Xaftmg) xtd tijv oidmvlav ^araQTijv xal top MoXhx
{MoXx<ofi) xal [top Xaficog], xori /ihp top ^Xiov xal t^p asX^/v
xal Tovg dardQag, a 6 &ed(; elg qiavatp dp^Qcoxatp (^opd-Qcoxoig CG)
stexol^xsp Qxolijas) xal ovx tig XQoCxvvijatP, xoth de xal [ra]
aXoya ^ma (+ itlfimp^, cag xag Alyvxrloig top "Axtp ^ovp xai
TOP /lepd^top xQayop xal O^eovg agyvgovg xal xQvaovg (+ tog CG)
tv ry lovSala. ravrij xoi xQo6t]Xa)g dxeiXuip avrolg 6 d-tog iXeye
6ia Tov xQog)^ov' „Mi) (uxqop vovxo x(3 olxco 'lovda, xoietP xa
iideXXv/fiaxa xavxa, a kxoitjoap, oxi ipixXrjOap (ixXrioav CG)
xriv yfjv dpoftlag xov xaQogrfloat fit" (Ez. 8, 17. 18. — C. A.
V, 12, 2—3).

6. Chron. c. 151, ed. Muralto p. 357, PG no, 547: Mi]6t
x^g leQog xmp axoaxoXwv didaaxaXiag xal xaQoyytXlag axovopxsg
xfjg Xeyovoijg' Ovx ixixQ^xofttP Xa'ixop xouIp xi xmp iiQanxdov,
oiop dvolag fj ^dxxiCfta ^ x^^Qo^^^lav ij evXoyiap ftixQccp tj //t-
yaXtpf, „xdi ovx ^c^vxm xig Xaft^dpsi xrjp xifii^, aXXa xaXov/itPog
vxb O^sov" (Hebr. 5, 4)* diayag xfjg kxi&imcog xmp x^^Q^ ^ov-
ixuJxdxov didoxai rj xoiavxij d^ia. b 6h ftfj kyxBiQioB-tlg xavxrjv,
dXX OQxdaag xcd xvqappi^dag avxrjP kavxm, xrpf aftagxiap xcu
xrpf TifimgUxp xov HaovX teal 'O^lov vxoaxtjatxai. ov (it/p 6i,
dXX' ov6k xotg XoixoZg xXr^Qixolg ^xiXQixofiep ^axxl^BiP, olot^
diaxopoig ^ dvaypcoaxaig ^ ^dXxaig rj vxtjgixaig, dXX' i} [xopoig
ixufxoxotg xal xgsafivxdgoig, k§,vxsQTjxovfidpmp avxoTg xmp dia-
xdpaw — ol 6k xoXftmpxeg xovxo xmp Kogrjxmp vxoioovCi xijP^
dixrpf — xal nipxoi ovd\ XQto^vxiQOig x^^QO'^opiIp didxopop t}
diaxdpiaaav ij dvarfpmcxag r} vxfjgixag tj xvXmgovg, dXX' tj fiopoig
xoXg kxioxoxoig. avxij yog ioxip tj xd§ig r/ Ippofiog ixxXijaiaaxixtf
xal d^edgexog agnovla Ttal xaxdaxaais. C. A. Ill, 10 — 11.

7. Chron. c. 185, ed. Muralto p. 416 — 419, PG. 110, 627
— 632: *i2s (xal) ip xalg dxoaxoXixatg /liaxd§eal ^tjoip 6 Xoyog
(6 d-ttog Xoyog ovxmg fpri<iip) ' "Eoxm 6b b xQixtjg axQoamxoXtjxxog,
fti^B xXovaiop kpxQBXopiBVog 1} xoXaxtvmp xaga xb XQoatjxop-
fitjxB xiprjxog ijpBiSdfiBPog. „0v Xrjy>i]" ydg, g)tjal, „xQ6omjtop 6v-
pdaxov (Lev. 19, 15), x«l xivt^xa ovx iXsi^asig h xqIobi (Ex.
23, 3), oxt xov xvqIov rj xglcig (Deut. i, 17), [xaX] dixalmg xb-
dixaiop 6t<6§Bxai" (Deut. 16, 20), xal ovx dgioti xo) Sixaioj ovdttr
ddixop (C. A. II, 5, I —2). bO^BP ov SbI xiaxBvtiv, cog txv^e^

TISTIHONIA VETEKUM.

To/c xaTT/yoQOvOtt' dxQlvcot; xa\ a^aaaviojtoq. lyx^Q^^ Y"Q ^ttfa:
xai 6ta Ct'ilor t} (fi^ovov xara rivog dSiX^ov ifOTij0ao9^at xar-
//yoQiat' (tpEvdifyoQlav), coc oi dvo JtQtGJ^vreQoi xaru JSmaca'tiTi:
xal ij Alyv.Ttria ixl xnv *t<ooijq>. av ovv cog &tov at'f^QOiJtog ra
TOiaira f/r) ;rpo;|rf/p<oc JtaQadtxov, i'ra {xal) (ifj dviXjjg rbv d&mov
xai (-}- (^fj) dnoxTfivtj^ xbv dixatov (C. A. II, 57, 2 — 4). [,^di»or
'/iiQ xai dixaioi' ovx djtoxT6i'tlg] (Ex. 23, 7), ovdh Xrjif>f] dmpa
H'OXfjt' Jfara§,at (Deut. 27, 25)" ra yag dfoga IxrvtfiXoiiaif oy-
HaXfiOvg ooqprHv xa\ Xvfiaivomai Qrjfiaza dlxaia" (Ex. 23, 8).
fi ovv ajTQoaoijtoXr}xTO}g XQb'iri, IjfvyvtuCio&t tov xazifyoQovvxK
xaxa tov nXijOlov avrov fiagrvQlav ^)£v6ij. xai djiodet^avreg ovror
Ovxo<pdi'Trjv \xal tpEvdo).6ynr] jinnfiaTi arro) xad^* 6v rgoxor
ijtot>tjQivtjaTo {-\- JtoifjOat CG) tm j^Xtjolov, xai kgaQtln tor
.yovijQoi' is (^^ fiiaov) vfi(dt> [avz(dv xarh rov &ilor vofiov xvQhv\
oijo»' yuQ ijt* uvr(]i, Ixptn'tvoaro (ig)6t>tvae CG) roi' ddfk^ov,
stQoXa^div {;xQOxataXafi(bi') ra cora tov xqitov' yiyganrai ydg
,,0 ixx^fov ai/ja avI^QoSjiov, dpxl rov ai/iarog ixtivov ixxv^^ifitxat
TO alfta aoxov" (Gen. 9, 6), xai' ,*EgaQtlg xo avalxiov dxo oov
nipia" (Deut. 19, i J. — C. A. II, 42, 1.5 —6). nvxovv igevifan
jjera TtoXXijg dxQilieiug Jftpi tcHv ivtxot^iviov, xai ytgonov xtQi
TOV xaxtjyoQovt'xog, bxotd Tig ioxiv rj dvaoxQoipjj avxov, xai iat'
tv<lvvtldriT04 xai dS,i6xi0Tog evQEdf/, fxij jitoxn-to&^o} f/6i'og, xaga-
j'ofiov yuQ TO xoiovTov, dXX' ixixcct xai txigovg ftdQxvgag evXafiiL
xai ofioxQoxovg, iVa „ijr< axoftaxog dvo xai xQtciv fiapTvgoiv
d^ioxQtfov aTa&tjatTat xar g^fia" (Deut. 19, 15). 6ia xi di
ii'xofiev TOV TQoxov avToir C,i]xtla9^ai; dioxi xoXXdxtg iyx^Q^^
xttl Tohg 6vo xai Tovg xXilovag ixl xaxdi fiagxcgFjOai xai avfi-
<f6v(oq if^f-vdr^yogFiijai, tog xovg dvo xgeofivxtgovg xaxa £a}odvv7ji
ir iia^vXojvt xai xovg viovg xcov xagai>6(4ftJi< xaxa Na^ov&l Ir
^^aftageUc xai xo xXijd^og xoiv 'lovdalan-' xaxa xov xvglov ir ^hgov-
CaXijfi xai xcccd ^Ttqdvov tov xgmxofidgxvgog avxov. EOTatOar
ot-r ot fidgxvgeg xgailg, dogyijxoi, ixuixslg, ayax7/xixoi, Ocoj'gorBg,
iyxgaxelg, dxtgltgyoi, &£OGe^£lg' f) ydg xc5r xoiovxatv fiagxvgia
t^niaia xdvxog vxdgx^t. x(oP Si fir) xoiovrmv fit} xagadix^o^'
Trtij fiagxvgiag, xdi' cv(t<poirtli' doxcootv kxl t\i fiagxvgia' xgoo-
Ttxaxxai ydg tv xotg vdftoig' „Ovx ioi;] fiBxd xoXXdir ^r xaxi^,
01} xaga6t§y dxofjv fiaxalar, ov avyxaxaO^fjotj ftf-xd xXrj&ovg
ixxXlrat xb dixaior" (Ex. 23, 2. i). ir fiigtt 6k xaJ xbv xgi-

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 27

v6/ttvov tldivat 6q>BlkiXB, 6xol6-4 ion ty tov piov awi^d-sla xai
dvaaxQotpfi, el ftefiaQTvgijftivoq tbv ^lov, el aviyxXijtog xal ddid-
iHijTOc, si oOiag xal g>iX6§epog xal tpiXoxrmxoq, d a(6g)Qa>v xal
*pev6ovq xad-oQoq, el dxexofttvog xavroq jcovtjqov jiQaynaxoi
(C. A. II, 49). fuxxoiQio? yag b toiovrog, iav xeiQaa&fj xal 66-
xi/ioq gxxv^' „*AvrfQ" ydg, q>rjG'tv, „dxtiQaaxoq d66xi/iog naQcc d^tm"
(lac. I, 12. 13)' xal ovxm doxtftaa^elq ijtl tpeva//axi Xiyet xal
avxoq Blx6xa>q' „El6eq, xvQie, fifj xagaCimxtJGijq (Ps. 27, i), 8x1
Ixttviaxfiadv fioi (tdQxvgeq adixoi, xal iiptvaaxo r ddixla eavxfj"
(Ps. 26, 12. — C. A n, 8, 2), idexe xal xa xoa/iixa dixaaxi^Qia,
<ov r$ ^ovaia ogm/iev dyo/iivovq <f:ovilq, fiotxovq, q>aQ/taxovq,
TVft^ojQvxovq, X^axdq' xcci xaq dvaxQlauq avxcav Xafifidvovxeq vjtb
xwv XQoaayovxojv ol r/yov/ievoi Xiyovoi x(3 xaxovgym, el xavxa
ovxatq ^ei. xdxelvov ovyxaxaxi^f/iivov xal ofioXoyovvxoq ovx
ev&imq ixl xr}V xoXaOiv avxbv ixxi'/uiovaiv, dXXa xXeloaiv f/fidQai?
xrpf i^ixaaip avxov xoiovvxai [texa avfiffovXlaq xal oxiy}eaiq xal
xoXXijq ^rjxr^0ea)q ' xal ovxo) xsXevxalov ogov xal ipF/^ov &avdxov
b fiiXXatv Ixtpigeiv xax avxov, xgbq xbv ijXiov ixdgaq xaq x^^Qctq,
ixl xdvxmv dtaftagrvgexai dd^tooq vxagxtiv xov a^iiaxoq xov dv-
&gmxov, xaixoi orxeq kd-vixol xdi dd-eot xal iiovtjv Ixovxeq xi^v
ffvotv diddaxaXov. v/telg Se yivmaxovxeq 9^e6v xov Ixd^ovxa xag-
di{iq xal veg)govq xal Ovviovxa elq xavxa xa fgya rjfimv, xoocn
ftSXXov oqxlXexe fttxa xoXXijq igevvijq xr/v dixalav xglaiv xgiveiv,
oxt xov xvglov rj xglciq xov fitXXovxog dxodovvac hxdaxfo xaxd
xd igya avxov (C. A. II, .52).

8. Chron. c. 128, 9, ed. Muralto p. 289, PG no, 458: 'J'jro-
ffogovq yog Ixovxeq a^xovq [ol] 'Pmftaloi ovx ImCi xolq idloiq
Xgdad-ai (xexg^o^^at CG) dixaicofiaotv, hxeidqxeg exovaimq kxt-
oxdoavxo xrjv dovXelav tlxdvxeq' „Ovx Ixofitv ^aaiXia il (irj
xcdaaga" (lo. 19, 15), xal' ,'Edv ftfj dxoxxilva>ftev xov Xgiaxov,
xdvxeq elq avxov xiaxevoovai, xal kXevaovvai ol ^PcofiaToi x«t
dgovOi xbv xoxov rj/imv (tj/kSv xbv xoxov) xal xb tO-ioq" (lo.
II, 48), ol' yt xal axovxeq xgoeg>/jxevaav xal ydg ixloxevaav
elq avxbv xd %9-vrj, xal avxol xrjv i^ovoiav vxb 'Patfialatv dg>ij-
ged-tjOav, xal x^q vofiixrjq Xaxgeiaq (xal xf^v Xaxgelav) xexmXv-
fitvoi (-|- di CG) elol xal dvaigtlv (-\- ovq &dXovai CG) [ov
ovyx(ogovvxai] xal &vecv vxe ^ovXovxai. Sid xal kxixaxdgaxoi
flat, ftfi dvrdfievoi xoitlv xd 6iaxexay/iiva ' ,,'f'Jxixaxdgaxoq" ydg.

28

TESTIHONIA VETERUM.

(ffjolv, „xag, OS ovx ififtivei naoi toI<; yt/Qattfidvoti tv rm ^i^l/oi
Tov vdf/ov rov xotijcai avTci'' (Deut. 27, 26). (idvvavov di iariv
Bv dtaaxoQH fitra^v rwv i^^^'6iv ot'tai; ndvxa aitovg ixttfitiP
(^^jtixBXiltf aircovg CG) ra tov pofiov xcu xi]V kaxQiiav Iw M
TOJtm xtQtyBYQitfiiiivTjv, dti tv Xoytp xvqIov Mcovcijq dicrcigaTO,
C. A. VI, 24, 2 — 5, quern locum tacite quidem, sed fine €xcq>lO
accurate Georgius exscripsit.

9. Chron. c. 133, ed. Mur.ilto p. 335, PG no, 510: Ov fi*,p
di ciXXci xai to ovof/a (r(ii ovofiazt) xvqIov XQOttpiJTiiCuv rtPiif
(bq BaXadf4, ^ovX (2iai;>loc) xai Kdidqiaa, xa\ daifiovta JfuXtP
k^i^aXoi\ cog 'lovdag xai ai viol 2xtvd, C. A. VIII, 2, 2. j,
quern locum Georgius hie tacite rcspexit.

Cum Gcorgium Monachuni vel Haiiiartolum Georgius Cedrenus ex-
scripsisset, huius lectiotics lectionibus illius adiunxi, et quidem uacinu [ J tn^
clusi, quae Cedreaus omisit, iincitiis ( ). quae mutavit vd addidit. Ubi Cc'
dreiius cum Coiistitutionibus consentit, cum Hamartolus ab eis discedat. sigiuv-i
lectiones CG, His locis Hamartolum e Cedreno emendanduni esse vix c*
dubium. Nolui autem muure, et textum editum rcpetii.

Fragmenia baud r;iro a textu Constitutionum plus minus di&cedunt. Ordo
senlenttarum sacpius inversus est; nonnulla leguntur, quae a Constitutioaibi]!
absunt; in fragmento V praesertim Psalmus 50, 19 insertus est, in fraginento VQ
Ps. 2j, 1 : 26, 1 2. Valde autetn erraret. qui Georgium alium textum ac w\
gatum legisse indc concluderet. Qui in locis componendis scriptura cum tant&
libertate utitur, quantam Georgius sibi usurpavit, is etiani verba mutasse vd
aliqua addidisse censendus est.

XIV.
PHOTIU.S [t 891].

I. Bibliothecae c. 112 — 113 ed. Bekker p. 90; Migne PG
103, 386: ]AvByvmCitij KXtjfifvrog tov 'Ptofdt/i; r«»';f»/ ^i^Xlcop dvo^
tov xh (4£v IjtiYQuqtTai AiaxayaX xdiv ilxooxoXov dia KX^/itvTo.\
tv qj xai ot z(ov avrodtxwv xavdvav toj d&QoiofiuTt xcov dxo-
oxoXcav KavQVEg IjiiyQatpofxtvoi xtQiixoi'xai. . . , Al 6i yt dttt'i
tayal xQiOi (iovoic doxovdiv ivt^ioO^af xaxojcXaaxla, t/V ov j^aXt
xbv dxoaxtvdoao&af xai iiri xaxd xov JtvxtQOVOfiiov 'vjfga.
xivdg Ijia'fhjOiv, a xai •^daxov dtaXvoaa&at " xai txi AQtiaiuOfir',
dxiQ dp xtg xai (Jtaloag diax(fovOairo. r/ fiii'xoi ye xtov xov DiXQOV
IlQu^fOiv fiifiXog xrft xt XaftJtQfo xai xjf Otf4v6xi]Tt xai hi xtS
xaf^aQ<fJ xai 6vvx6i'w xai zfj dXXtj dQtx^ xov Xoyov xa\ xoXv
fta&fla TooovTO ixii xpbg rag Aiaxayitq to xaQakXdxxov, «$;

J

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 29

fujdh avyxQiosi r^ xaxa rovg Xoyovg XQoq dXXi^Xaq xaQofidlXsad-ai
tag fii^Xovg.

2. Nomocan. praefatio; Bibliotheca iuris canonici veteris edd.
Voellus et lustellus 1661 11, 790: Ov firj dXXa xaX rovg (Kavovag)
ksyofcivovg xmv afitov cbtoazoXtov (slg ccvrov awr'ffarfw), bI xai
xtvsg did Tivag alx'iag ^qCavxo. . . . 1. c. p. 793: Oi Xtyoftsvoi
TtSv aylmv axoOxoXcav dia KXijfievxog Kavovsq jib.

Nomocanonem hie addo, cum sub nomine Photii ad nos pervenerit atque
eius aetate compositus fuerit, non ignorans, libnim nunc ei abiudicari.

XV.
OECUMENIUS [t c. 940].

Comment, in Act. apost. 9, 10, Migne PG 118, 170: Kal
ovxog 6 *Avcaflag didxovog rjv, mg avxog UavXog fiagxvQet iv xolg
Kavoci, Cf. C A. Vffl, 46, 17.

XVI.
SIMEON THEOLOGUS JUNIOR [t io4i/42]-

I. Oratio XXIV, Migne PG 120, 439 sq., HoU, Enthmiasmus
und Bufigewalt beim griechischen Monchtum 1898 p. 19, in quo
libro verba graeca traduntur: Sacerdotes pietatem docebis ....
accuratam apostolicorum canonum traditionumque scientiam (xr(v
tt&r^atv axQi^mg xmv dxoaxoXtxmv Kavovmv xal TlaQadoCsmv).
... Quod si etiam contra turbulentos et inordinatos aliquando
te in virga et baculo cum ratione irasci oportet, ut malum aliquod
prohibeas et pestiferam inter eos labem reprimas, ne opus malum
et affectus vitiosus in deterius serpat (cf. C. A. II, 41, 7 — 8),
neque istud apostolicis Constitutionibus et divinis patribus alienum
iudicatur (oo<J« xovxo dxadov IxqIOtj xoTg caiooxoXotg kv xatg
avrcop Aiaxd§eai xal xtOg d^eotpogoig xaxgdaip rjudav). . . . Ne
igitur praetexens mansuetudinem propter solam laudem humanam
modicum quidpiam praeter Dei mandatum admissum ad subver-
sionem apostolorum Canonum et Constitutionum (kxl xaraaxQwp^
Twv dxoaxoXixfov Kavovmv x«J Aiaxc^eatv) contumeliamque vitae
evangelicae et status monastici neglexeris, sed lesum ac Dominum
tuum imitatus, infremens ac teipsum sine turbatione turbans man-
data Dei et Canones ab eius apostolis praescriptos ulciscere (kx-
d'txrfiiv ytoicv xmv kvxoXdSv xov &60V xai xmv xtd-ivxmv Kavovmv

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 31

i» ^ x(qI ftaQTVQmv kxiyiyQaxxai, leata to i&' xe^dkaiov ravrd
q>aci' TetQada yag xal xaQaaxtvfjV xgooixa^iv fifitv vt^axtven'
ii xvQioq, xfjv fihv dia x^v XQodoaiav, xrjv 6\ dice xo xad^oq' avxh
<ft vrjiSxBvacu xb ad^^axov xagidcaxtv, ovx oxi 6tt to ad^^axov
vtj&xtvsiv, xatdxavaiv djjfitovQylag vxdgxov, dxX ori ixtlvo fiovov
Xifrj vrfixeoHV, iv m b Sij/iiovgybg vxb y^v koxi (C. A. V, 14, 20).
xcrra 6k xb xiXoz xov ^i^Xlov xdXiv ovxm g>ijal' Uav [ikv od^i-
^atov avsv xov kvbg xal xaCav xvQiax^ kxixtXovvxeg awoSov^
ivgtQcdvidBe. xcci ftex SXlyov Ev^Qav&^i'ai rfe iv xavxaig, dXX
ov xev^aai (C. A. V, 20, 19). iv de xai i^So/itp pi^Xlm xcov
avrmp Ataxd§smv xaxd xb x' xt^pdXaiov xdSe tprjai' To ad^^axov
liipxoi xol xi^v xvQiaxTjv kogxd^txe, oxi xb ftkv drjfitovgylag iaxiv
hxoftvfifia, ^ 6k dvaaxdoemg. tv 6k ad^^axov fiovov fjfitv g)v-
Xaxxiov iv oXco xtS iviavxm, xb x^g xov Xgiaxov xaq)fjs, iv 0}
pij&reviiv XQodrjXii, dXX' ovx ^ogxd^eiv iv oom yhg b 6ij(tiovQYbj:
vxo y^ xvyxdvsi, laxvQOxtgov xb xegl avxov xivBog xijg xaxd
dilfuovgiylav x^Qdg (C. A. VII, 23, 3. 4). dXXd yag xavxa fivaxixdJc
6ta KX^ftsvxog xdvxa 6iaxa§dfievoi ovx loxijoav {tixgi xovxoov,
aJLX* el66xBg d-elq> xvtvfiari ov xtjV xxjxovoav xagd^aOiv elvai to
vrfiTSVHV xd adp^axa, xal ixtxifitm o^o6g<p xaxa6ea(40voi xegi
TovTov x^v ixxXijalav. g>aol yag iv xm t^ijxoaxtp xtxdgrrp xavbvi
xcSv Ugmv Kavovatv avxcSv El xig xXrjgixbg evgtd-^ xijV xvgiaxt]v
^/tdgav vrjCxBvatv r) xb cd^^axov xX^v xov tvbg xal fiovov, xai>-
aigdoB^w si 6h Xaixog, dq>ogi^dad-a). Can. ap. 66.

c) p. 30. 01 fikv ydg dxocxoXoi xavova xtgl xovxov i§e&£Vxo
ovrmg elxovxeg' Et xic ixlaxoxog ^ xgea^vxtgog /} 6idxovoG '/}
apoeypmdxijg ^ ^dXxijg x^v dylav teaaagaxoax^ ov rijoxevBc /
xagdia xal xagaaxevr^v, xa&aigelad^a, si fti] 61^ do^ivtiav oa-
fuxix^v ifixo6l^oixo. Can. ap. 69.

d) p. 32. Kcu on a/iagrdvovxeg xdv xovxm xagavoftelTs, dnb
xffi xmv ttxocxoXatv Aiaxay^g xal xcov hgmv avxcov dxo6el§.o>
Kavdvaw. iv /ikv ydg xw ixTtp ^i^Xlco xmv 6id KXrjfitvxog 'Prnft//^
yga^vxaw (sic) Aiaxaydtv xaxd xb ixxaxai6dxaxov xetpdXawv oi
axoaxoXoi xd6e vpaalv 'Extoxoxovg ij xgec^vxigovg ^ 6tax6vov::
^Ofuv fiov&ydfiovg xaMaxaad^ai, xdv xe C,cbaiv avxcov at yafitxai
xap xe fi^' (iTj i§etvai 61 avxotg (ttxd x^i^goxoviav dydfiou ovOiv ijilc
yi(iotg iqxsad-ai ^ yeyafujxootv extgatg Ov/zxXixeoO^ai, dXX' dgxetad^ai
§ ixpvreg ^X&ov ixl xrjv x^igoxovlav (C. A. VI, 17, i). iv rft

vjcb Tc5r ajTOiJT(iX(ov). . . . Scito enim unicuique taliuin (i
paenitentiuin) ab lis, qui spectatores et discipuli sermonis fuerunt
locum convenienteni ac iure destinatum esse, quorutn Canonibus
Constitutionibusque legendis incumbere necessarie debes (xat Ml
Of avayi'toattaq (idXlov rwv Aiatagtfoi' xai Kavovcov avxdiv ixi-
fitifo^ tXtol^ut), ut ne ignores, quae credentium in Christum
abscondita sint mysteria et ne pecces, dum pietati erga Deuin
parum consentanea geris.

2. Teste Niceta Pectorato, qui vitani eius scripsit (^cf. Holl I. c.
Simeon monachos, ut rectori oboedirent, adhortatus est his verbs
'Ev oootg yixQ ovx iazt xaga^aoic &(ov ivrol^g rj xmv dxoi
/iix(dv Kat'oi'mv xai Jiaxii^smv, Iv jiaaiv dvayxr} jtaaa vjraxoVHt
(ivTco offitlXexe xai o)c ro5 xvqIco xtld-eo&ai' iv ooois de xtv
VEVH TO rov Xgtiixov evayyi/Liov xai ol voftoi r^i ixxXtj
avTOv, ov fiovor ov 6tl jctl&mQ-ai xovxrp xrk. Porro sync
per ironiam dicit: vjtwi raXka XeXouratg xcivra xai xfjq otxti
^JllfJltXovfiti>o^: dvi'ttdrjaem^ xdiv aJcoOToXixdiv dvTixV oxovdaim.
Kavovwv xaX Aiatd^itov. Denique se condemnatum luisse dii
oi'X f^c fioix<>i Tj xaxonoiOQ, hXX' rh^ SovXo^ Xqiotov xa\ n
ajtoOToXtxf'lr Kavovmv xai dtaxa^toiv dpxBXOftivog.

XVII.
NICETAS PECTORATUS [c. lojoj.

I. Adversus Romanes de azymis et ieiunio sabbati et ma
nionio clericorum, graece ed. Demetracopulus, 'ExxXtjOtaart
lit^Xtod-ifXtj (Lipsiae 1866) I, 18 — 36.

a) p. 24. Ei yuQ jitQi TdJv d^vfiwv xal xrjg avxtot' koQ'
f{o{fa'd-ioti: >> IlavXog IjitOxeXXe xai iv u^v/ioi>; kogxa^ur avxovi
jTQoexQtXEto, ovx «!' 6oYfiaxl^o}v fiexa tcov trSexa xai Jtaocr
xavoi'lCwv Tt)v rc3t> Jitozcar ixxXrjOiav, kv rtp B;i6ofifjXoOTqi xavori
fitx' inixifilov jiaQrfyyvaTo jiaoi xai i^ijO^Xi^exo xa xoiavxa jtag'
lov6alcoi> fit/ dexco&ai' Ei xtq, (pdoxwv, ijtlaxoyrog ») JKQtoj^^Xh
// didxnvoi 7J oXojg xoC xaxaXoyov xmv xXtjqixc5i> J^axtvot fn
lotuiaiwi' fj ioQxdQoi ftex' atrtoi' tJ dixoixo xag* avxwv xd
ioQxiji; avxdiv ^Ivta, olov tlQvfta ^ xotovxov xi, xai^niQeia^aj li
6h Xaixog ahj, n^oQi^ta&m. Can. ap. 70.

b) p. 28 sq. T(5v dxooxoXoji' 01 xoQxxpaloi ii' ftkv x<p xifixxo*
(it^Xlra Tfov Atard^^emv rcbv vxo KXtjf/ii'Tog xfjg'Picuftrjg yQaq4iom\

4

CONSTITUTIONES APOSTOLOKUM. 31

iv ^ xtQi fUtQTVQmp ixiydyQcatTcu, xata to id-' XB^dkaiov ravrd
^paar J^gada yag xal xaQaaxtv^v xQooixa^tv ^/itv vtjarevea'
o xvQioq, T^v fthv 6ia t^v xQodoalav, t^v dh 6ta to xa&og' avrn
d% vrfOTeviku to aa^^atov xagidcoxtp, ovx on 6tt xo od^^atov
njttxtvetv, xazdxaiHUv drjiuovoylag vxdQXOV, dkX ort ixtlvo ftovop
XQi*! Vffireveip, kv m 6 ^tjfttovgyog vxb yfjv ion (C. A. V, 14, 20).
xavit 6h to Tikos tov ^i^Xiov xdXiv ovxm fprjal' Dav [ikv odfi-
^axov avev tov ivoq xcA xaOav xvQiaxtjv ixtxeXovvxeg avvodov?
tvq)Q€clpia9^€. xoi /ur dilyop' Ev^gapdTJPM ^t ip xavxaig, dXX
ov xsp&f/Oai (C. A. V, 20, 19). ip dt x<5 k^doficp ^i^XLcp xmr
ccvxmv AiaTa^BCup xuto to x' xt<pdhxiop Td6s qn^al' To cd^^axov
fdPTOi xcA. T^p xvQiaxijp togxd^txe, oti to ftkp dT/fiiovgylaq ioTti'
bxofoftjfta, 17 ^ dpaOTdasa/g. ^V dl ad^^axop ftopop rjfilp fpv-
laxtiop kp oXtp Ttp kpiavxtS, to Tijg tov Xqiotov xag>f;g, Ip ot
pifirevuv xQOOi^xei, dXX* ovx eoQxd^eiP ' ip oaqt yag 6 dijf/iovgyo^
vxo yfjjp xvyxdvBi, loxvgortgop to xegl avrov xtp&og t^$ xaxd
d^fuovgytav X'^'C^S (C. A. VU, 23, 3. 4). dXXa yog tovtu hvoxuick
6ta KX^fiePTog xdvxa dtara^d/iepoi ovx ioTtjaop /itxgi xovxmv,
dXX* eldoTsg ^dtp xpevftart ov ttjP tvxovOop xagd^aoip elpai ri>
PfjOTSvup TO. ad^Para, xal ixixtf/lm oqioSgm xaxadea/iovoi xfQi
TOVTOv T^p ^xxXjjalap. qtaal yag ip x<5 t§rpcoaxw xexdgxo} xapovr
r<Sp hgmp Kupopcop avxdip' El xig xXrjgixog evgsd^ xr^p xvgiaxi,v
ijlUgaP vrfixevoap tj xo ad^^axop xXtjp xov trog xai fiovov, xai'A-
atgdad-o}' el 6h XcUxog, d^ogt^ia&m. Can. ap. 66.

c) p. 30. 01 fthf ydg dxooxoXoi xavova xigX xovxov i§i&epxo
oSrmq elxopxsg' El xig kxicxoxog iq xgea^vxtgog t] didxopog i]
caraypcaCTijg ^ ipdXTijg t^p aylap xeoaagaxoaxtjp ov I'rjoxBvei t
Ttrgdda xal xagaaxevr^p, xad-aigeiad^m, tl nif 61* tta&h'eiap ooj-
funae^v hftxodlCfiiTO. Can. ap. 69.

d) p. 32. Kal ox I a/iagrdpotneg xdv xovxm xagarofielxe, dxo
xffi Ttop axoOToXcop Jiaxayrjg xal xcop legtop avxwv axodsl^m
Kavopaw. ip /ihp ydg x<p ixxm ^i^Xlm xcop 6td KXtjidtvxog 'Ptoftt,^
yga^PTOW (sic) Ataxayojp xaxd xo txxaxatdixaxop xe<pdXaiop n't
dxoOToXoi xd6s (paalp' 'Exiaxoxovg ij xgta^vr^govg tj dtaxdvovL-
djroffcv fiopoydf/ovg xad-laxaod-at, xdp xe ^toaip avxmv al yafiexai
xav TB fi^' iirf i^etvai 6i avxotg fiexu x^tgoxoviap aydftou ovCiP iji\
ydfiotq tgxBOd-ai. ^ ytyapirjxootv extgaig avfixXixead^at, dXX' dgxelo&at
5 iXOPTsg ^X&op ixl XTjP x^tgoxovlap (C. A. VI, 17, i). h 6t

TimiilOMiA yvrERTM.

I

rep xt/iJfTot xavovi Ttor itQmv Kat*6van> aotcov orrew tf^aoiv ' *ExU
■lixojtoq ij X{iialiiTeQog ^ didxovoc Tt)t' tatxrov yvralxu firj ix^al-
Xixca jtQo^uOti tvXafitiag' i(tv 6k ix{iakXi[j, acpoQiC^ia&a (Can. j).
iv dl xm reCoaQa»oaT(5 xavovf 'Eavco ^avtQa. (fad, ta Idiav
iytiOxoJtov jtQdffiaza, xaX fiij jiQOtpdon t<ov ixxhjaictonxcov ^rpaj^j
(idrtov diantXTtxai ta xov tjttoxojtov, ia{^' ots yvvatxa xal Xttj6a\
xexxtjfiii'ov r} ovfyevtlq. Can. 40.

e) p. 54. Ol ()e Xotxoi xc5v xoQtXfaioov iv rtp ixrm fii0i't
xwv Ataxd^icov xaxd x6 dtxaxov exxov xe^dXaiov IxdrjkoxiQOP 1
thtov Ktdafxtv yaQ, ^aalv, on ol jreQl 2L(ficot>a xai KXto'^iot
Icodtj Ovt'xd^avxeg ^t^Xla kx ovofiaxi xov Xgiaxov xai xwv fia*
d^xdiv avxov jrsguf'fQovOiv f/c dxdxTjP vftcSi' xcSv xiq^iXrjXorniV
X(fiOxbv xai r/fid<; xovq avxov dovXovc. xai iv xole xaXaiok di
tivtg ovviYQaif^avro ^t^Xla ax6x{ft)g)a Matoicoq xai '£h><6x, liddfif
^Hodtov XB xai Javl6 xai 'HXtov x«i xcov xQtcov xaxQiagion-
^&OQOxoia xai xtjq dXtjB^elag ^x^Q^- ^- ^- ^h '6, 2, 3. j

2. Vita Simeonis theologi iunioris codice Parisino 1611
saec. XIV tradita, typis quidem nondum expressa, nuperrime veitl
a Carolo Holl descripta in libro: Enlhusiasmus iind BuOgewalt h(i\
griechischen Mmchtum 1898, in quo p. 19 etiam loci sequente!
notantur.

a) tol. 34': Ti 6i ^aoiv xai o\ avxoxxat xov Xoyov iv rotfi
avxd/p Jtaxd^eaif ; Tor XaXovvxd 001 — ^foc xagfoxi. C. A
VII, 9, r.

b) ibid.: Kal av&cg' El yag xigl xtZi' xaxd odgxa yovtm
— i§ovijtai' dXt'ffpaOi. C. A. II, 33, 2 — 3.

c) fol. 54': Nicetas vindictam factam esse dicit hU hc^^aoa
. . xov iigtjfiivov . . vxb x(Sv axooxoXcov ir xalg avrcoi' Jd
xd^saa^ h'(^a xagayyfXlav xoiovvxat . . Ir xw xgiaxocxoi xi^a
JLalfti Tov dsvxt'gov ^i(iXlov xaxd Xt§n> ixot' ovxotg' Ovxoi xaga
^€01 — ZooyoPfiv airxovc, C. A. II, 33, 3.

XVIII.
MICHAEL CERULARIUS [a. 1054]-

Edictum synodi Constantinopolitanae a. 1054, C. Will, Ac
et scripta de controversiis ecclesiae graecae et latinae saec. X
■composita 1861 p. 157 sq.: Ka»vxiliaXov (^oi Aaxlvoi) tyxaXivav
rifilv dXXa xi xtva, xai on xovq xaiymvaq xagaxXt^alotg ixiivot

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 83

^jypor xal x^ xara gwoiv avd^Qmxov (lOQvpriv xaQa qtvOit k^aX-
XdoOHV ovx artx6(it&a, XQoq 6k xal on fiij diaxQivofttvoi and
xqig^vxIq€ov lieraXafipdveiv yeYafirjxormv, . . . fti^xe ry yQaq,^
XQOoix'^af i&iXovreg, ^ ovx catofiadaQcoaeri tptjOi tovg xc6rfm»aq
vfimr, oiks ftrflf iwoBtv oXmq ^ovXofisvoi, bti yvvatilv evxQexec
rovxo 6 xxlaaq ixolt]ae ^e6g, avSgdai dl avagfioarop iSixaUoaev,
Cf. C. A. I, 3, II. Infra p. 159 Canon apostolorum V laudatur.

XIX.
GEORGIUS CEDRENUS (c. 1060].

1. Histor. compendium ed. Bekker (Corpus scriptorum histo-
riae Byzantinae, Bonnae 1837) I, 370 — 371; Migne PC 121, 410:
IltQl ov ip Tcctg dxoaroXixatg Jtara^eaip xxX., scilicet frag-
mentum Georgii Hamartoli IV.

2. Ibid. ed. Bekker I, 417—420, PG 121, 455—459: Htgl
mp (tivxot, xav xatg axoaxoXixalg Jiaxd^eai g>t]aip xxX., scilicet
fragroentum Georgii Ham. V.

3. Ibid. ed. Bekker I, 506—507, PG 121, 551: Ka\ hv xalg
dxooxoXixalg Jiaxd§sai o d^stog Xoyog ovxmg qprjolv xxX., sci-
licet pars fragmenti Georgii Ham. VII tertia prior; verba enim
loci Gen. 9, 6 xo alfta aiSxov haec solum ad Constitutiones per-
tinentia sequuntur: 'AXXa fiij6k de xagadsx^a&co fiagxvgcav xaxd
xivog, xop Xlap ^ d^toxiaxog' ixl axofiaxog ydg 6vo ^ xqiwp
fuiQxvQcov XOP ^(ia ^e^aimd^excu, elxsp b xvQiog.

4. Ibid. ed. Bekker I, 72— 73, PG 121, 102: EUivai rfl 6a,
oxt, lap xig ix xaQccxdaemg ^tagxdPH xtigd^top xbv d-eop cog /lij
ixe^iopxa xolg xoPfjQOlg, 0 xoiovxog ovxb (ttxavoUxg a§tovxai ovxe
dg>iatm^, Saxeg ye xcd. aXXoi xXslovg xa\ ovxog ^agam. xop
Xiytj xig xag havxtp' ,l'Oaid fioi yivoixo, oxi xogevdofiai kp xfj
dpaoxgoqf^ x^g xagdlag itov xf/g xoprjgdg" (Deut. 29, 19), otpt
xoxt fitxapo^ana, aaxeg 'Afimg 6 xov Mapaoaij. did xal xo x&iog
i§<nX69^gevosp avxop 6 &e6g. Est fragmentum Georgii Ham. III.
abbreviatum.

y Ibid. ed. Bekker I, 382, PG 121, 422: 'Vxogpogovg yog xxX.,
scilicet fragmentum Georgii Ham. VIII.

6. Ibid. ed. Bekker I, 433, PG 121, 472: Ov /jrjp 6e dXXa
xxX., scilicet fragmentum Georgii Ham. IX.

FrSK, DiDASC. ET COJJSTIT. AP. II. 3

34

TECTIMONIA VKTERUM.

XX.

THEOPHYLACTUS [c. 1070].

Allocutio ad quendam e suis familiaribus c. 11, C. Will, Acta
et scripta quae de controversiis ecdesiae gr. et lat. saec. XI com-
posita exstant 1861 p. 242 sq. : 'Exit aXlcoc yt xui r/jv iv od^;iact
vtjattiav vftmv el povXoifte&a xixQoiq i^erd^ttv, 6tl^ofuy ovn
djToaroJiixali; ovrt jiargixalg dtdaoxaXlan; dxoXov&ov' ol' re j'«(>
aJToOToioi x(Sv rifV xvQiaxijv iffiiQav i] xo (id^{iarov vt/aTevoi'tov
ti'og vxe^tjQTjfitiov xaxa\pii<pi^ovrai Xa'ixdov ftlv aifOQtOf/6v, xlr/^i-
xfov 6k xttBalgeotv. Cf. C. A. V, 20, 19; VII, 23, 3; can. 64.

XXI.

NICET.\S SERRONIUS [c. 1080].

1. Coramentarius ad Gregorii Naz. orationem 45 (42) c. 13:
ElXtfnxat 61 xo tvdvfja xfjo. a^&a^tag ojio x/jg 'Oxra^l^Xov rr];
6ut KXrjuivxoq' "Iva yt'iQ, (pr}Oi, xaxa^tcoo^ avxovc xov XovxfMV
Tr/,- xaXiyytvioittc, xov tv6vfiaxo^ xt]^ a(f9aQoia^. Similiter ai
eiusdetn orationem 40 c. 4. Cf. C. A. VIII, 6, 6.

Commentarium ad illas Gregorii orationes ac nomiulias alias Migne PG
127, 1177—1480 latinc cdidit, cl locos laudatos p. 1249 ct 1556 invenies.
Cotderius, qui verba Nicetae e codicibus Parisinis in adnotationibus ad C. A-
Vm, 6 exscripsit, iam iurc dubitavit, an Gregorius Constitutiones respexeril.
Negarj quideni nequit, immo certum est, verba ista iam saccule IV in liturgia
adliibita fuisse. Verba etiam in precatione pro catechumenis leguntur, quam
Chrysostomus Ad 11 Cor. horn. II c. $—8 (ed. Bened. X, 435 — 440J Uididii.
Constitutiones vero baud dubie post illas Gregorii orationes compilatae sunt.

2. Ad Mattli. 5, 42: IJoit/xiov |jl«///oai'ro.', dXXa fttxa xgi-
otcoq xai xotQ d^oig, iva Bv^fOfJtr drxaxodofia xiiQa xov vy^ioxov.
oral dt xolg ^x^iai xal iv xjioxqIoh Xa/iiidiovoiv j} dvvafit'votq
^otjd-ilv tavxolg xai Xafi^dvtiv jrap' txtQoav ^ovXofitPoui. b yag
Ixav xai 61 vxoxQioiv i] dQy'tav Xafi^dvcov xaraxgifhiatxai. C. A.
IV, 3, 2 J 4, 1.

Codice Monacensi graec. ;6, quo Nicetae Catena in Matthaeum traditur,
auctcr fragmenti fol. 107' simpliciler Clemens aominatur. Corderius, qui in
Symbolis graecoriini patruni in Matthaeum 1647 torn. II catenam edidit, p. 196
Clementem Alexandrinuni appcllavit, baud dubie veto erravit. Fragmentaiu
cum in Conslitulionibus apostolorum legatur, auctori huius opcris sive Qeinenti
Romano attribuendum est.

^->

COVSTITirnONBR APOSTOLORDM.

35

XX 11.
NICOLAUS METHONENSIS [saec. XII].

De corpore et sanguine Christi, Migne PG 135, 514 sq.:
UdvttQ (of ajrooroJloi) tj] xafzaxov IxxlrjOla (Ji« tf^g ovrfyga-
rf.tlot}<i Tcp IfQOi Klrjfierrt XEirovQ-ylag JiuQadt6c6xaoiVf ti' /} tavra
o&rm ^jjrmq xtlrar Mffivrjfih'oi ovv Sv dt' fjfia;; vxe'/iitfiev iv-
XCtQiaTOVfiif 601, &££ JtavroxQotOQ, ovx oOov off'tiXo(iEV, aXX
oaov 6vi'dfii9ay xal rriv Stdrtt§tv avtov jiXriQovfitv. tv y/ yaQ
vvxtI jropfdf'doTo, Xa^atv uqtop raZq aylaiq xat aficdfiotc avrov
X^QOl, xai dva^Xi^aq XQog <Je top &e6v avrov xal jra.x((}a, xal
xXdoag (Sojxcv rifilt' ebtcov „Ad^tTt l§ avrov, ^OYtrt, rovto Ion
rb Ofafid (lov (Mt. 26, 26) to XfQt xokXcSi' B^QVJiTtlfinoi'" tig
aqtotv afiafftKov (I Cor. 11, 24). coaavrcag xal ro xotjjqivp
x€Qdaag i§ oh'ov xal I'darog xal hytdcag Idmxtv t^f/lp Xiymv
,fllhrt ig avrov JtaiTig, tovro ion rb a'lfid fiov to JttQi JtoXXmv
ixxvvopitvov slg dtpsotv ofiaQtidiv (Mt. 26, 27. 28)' Tofro xoi-
ttrt tig rfjV ifztjp dvdftvqaip'* (I Cor. 11, 26). fieijptjfttvoi rolrvv
TOi' Jtd&ovg avTor xal rnv &ai'drov xa'i rFjg dpacrdatcag xal t^;
tig ovQavoig ixarodov xal rFjg /itJilov07jg avtov dtvriQag xaQ-
ovalag, Iv I egxtrat xgtvai ^mprag xal vexgovg xal dxodovvai
ixdarfo xara rd tgya avrov, nQ06(flQ0{iiv aoi ro) ^aCiiif xal
tketp xnrd Tf,p avror dtdra^iv Tor uqtov rovrov xal ro jiort^Qiov
rovro BvxaQiarovprig coi 61 avrov, lip* olg xanj^lcaoag liftdg
katdvai hoixtov tiov xal ieQarti'iiv 601 • xal d^iovftiv Ce, oxcog
ivfiivtog ixi^Xitpotg ixl rd XQOXilfitva Acoga ravra ivcaxtop Oov,
av o dvepdiijg 9-i6g, xal ir^oxTjOOig ix' avrofg tig rtftrjv rov
XQiarov aov xal xaraxifiif>oig to dytov Oov xrtvfia ixl rrjV
&vclav ravTTjP, toi' //dgrvga rdjp xa&ffftdr<ov rov xvglov 'ItjOov,
oxtog dxoqrjpoi rov dgrov rovxov oiofja rov Xgtorov oov, ro
xon^Qtop rovro aJ/m toi*) Xgiorov aov. C. A. VIII, 12, 35 — 39.

XXIII.
lOANNES ZONARAS [f c. ttjoj.

I. Ad Canon, apost. 60, Migne PG 137, 158: floXXd j^i^Xia
xagu rcop dot^iHv ivo&tv^rfaav tig ^Xd^rjV rdiv dxXovorigoiV,
mOxiQ xal al did rov dylov KXr'ifttvTOg yga(f)tloat rolg ixioxoxoig
uxoGroXixal Atar ayai , at did rovro xai owodtxcog dxi^Xfj&^ap.

8».

36

TKSTIMONTA VETEKUlf.

2. Ad Can. ap. 85 p. 215: Ataq>OQa vo^a avffQanfiaxa
^^tvdtxlfQaq^a rjGav tj xai tlol' xa 61 xal vivof^ivfth'a, oiat
ai dia Tov Kh)ntvxoq ixnt(foavT]fitvai diaxayai. xa\ avrtu
xagit xaxod6§cov ttvdiv ivoi^tcf^tjaap xi xai xaQf^&aQ&T/oicv'
xi(\ avaytfatOxtaf^ai oXOi; avxag djtijyoQei'Otv ly oixovfujuxfj t*
Gvvodoq. Similiter ad Concilii Laodicensis can. 60 p. 1420
et in scholio ad epistulam festalem S. Athanasii, quod edid
I. Ussher, Polycarpi et Ignatii epistulae 1644 p. XLD.

XXIV.
ALEXIUS ARISTENUS [c 1 1 joj.

Synopsis canonum, ad synod. Trull, can. U, Bibliotheca ii
can. veteris ed. lustellus 1661, II, 698; Migne PG 137, 126:
xaga teop txeQodo^cov xXoxiftalcoq ifd^f^Xtjftiva xatg dta Kl
f4f:Vxog xoiv cbro6x6XaiV Aiaxd^taiv djioxijQvxxa. h> rofc
oxoXixoIg Kavooi jcqoc xolg aXXoig xolq xFjc xaiv^g xai :tcdad
dtad-t]xric (itiiXloig xai xai; Aiard^tii; xdip ajtoOxoXot' xuq dta
KXrjfiBvxoc tv oxxm avrxt&tloas ^i^Xioiq oe^aOfilaq xai ayiaq 1%'^
biQiod-ijfikv. o 6i nagcov xavmv rfm to v6&a xiva xal §iva r^
iraejieiag vjto x^v txtQodoimv xaQaxt&^vat if avxalg l:t\ ir'jW;
Tjys ixxXrjaiaq taioi^dXXta&at ai'xaq lyxtXtvetat Jtgog oljto6oftitv
xul datpdXeiav xov xQtOnanxojxdxov jtoiftvtov. Similiter in scholio
ad eundem canonem, qvjod edidit Ussher, Polycarpi et Igna^
epistulae 1644 p. CV.

XXV.

MICHAEL GLYKAS [c. a. iijo].

Epist. XIX, Migne PG 158, 922—927: 't)xi (ikv ovp ov XQh
xccxd XI dtOxd^Biv ixl xalc yn'Ofitvaiq evjtoitaic Jta^a xtvdip, X^*
fXfv tv0BiidJv, afiuQxmXcov di, nti&ixcoaav ^fidg jtqo xwv
oi fta&jjxai Xqioxov xal djrooxoXoi, xglxa, tvvaxa xal xtcoc
xoaxct, val fxrr xak Ivax'oia xfXtlO&ai xotvcSq fxi xoTq xefhfH
6ittTa§df/Evoi. . . . ei fttj yuQ xovxo »/r, ovx di>, die dvt»&tr siQrjxi
fivi/ftaq iv (OQtCftivoig xaiQOlq 6itxd§ai'xo ylvEQd^ai rctJr xt&tftmxt
ivexev ol ajtouxoXot xat fia&tjxai xov Xqioxov, to rj (Jo|« ilq xt
alfovaq xdiv alwvcov dfir/V. C. A. VIII, 42.

De tempore huius auctoris cf. Krumbacher, Gtscliichie
by:(antinischen LiUralur 1891 p. 146.

C0N8TITUTI0NES APOSTOLORUM. 37

XXVI.
THEODORUS BALSAMON [f c. 1200].
Ad Canon, apost. 85, Migne PG 137, 214: Sv 6s ylvmoxt,
mq, el xal yifQaxxai ivxavd-ot dvayivmOxuv rjiidq rag A tax ay a q
xov KX^ftsvTOg, xX^ ft^ 6i)fioouvetv ot^rag, dXX^ o ^ Tiavcbv rfjg
c awodov dxrffOQSvCs t^ xovxmv dvdyvcoCtv dta x6 yevia&at
xaQoxolrjOiv kv ccvxalg. Similiter in epist. ad Marcum Alexan-
drinum c. i, ib. 138, 954.

XXVU.
MATTHAEUS BLASTARES [c. 1335J.
Syntagma canonum alphabeticum, praef. I de s. apostolorum
canonibus, Migne PG 144, 967: <?^ai yag (^ txriy avvodog)* Tovg
vxo xmv XQO Tjfuov aylmv xaxigtav xal Sixd^ivxag xcd. xvQCod^ivxag,
dXia ftrflf xtti xagadoB^ivxag rifilv ix' Spofiaxi xmv aylcov xdi
kvdo^v dxoaxoXcav oydorjxopxa xivxe Kavovag x6 xvQog Ijc*'*'
xtti ^fi^tg xeXevofisv, xX^ xcov xov KXrjfievxog kxioxoXmv xe xai
dtaxd^emv avxai yog XQog xmv dvcat^mv xoXv xo vo&ov xai
(igxxXsQov doedigavxo. Similiter littera /9' c. 11 p. 1139 sq.; litt. x
c. 5 p. 1351 sq.

XXVIII.
NICEPHORUS CALLISTI [f 1 341]-
Hist. ecd. Ill, 18, PG 145, 531: Tovxov ovyygafpia xai xmv
axooxoXtxmp Aiaxa^eatv, dXXa Stj xai xdJv legmv Kavovmv
xiaxevofitp.

XXIX.
CONSTANTINUS HARMENOPULUS [f c. 1 380].

1. Epitome canonum II, 4 de diaconis scholium, PG 150, 95:
'Ep xalg Xeyofiipatg r<op aylmv dxoaxoXmv Jiaxd^sai xavxa
dulXrjxxai' Aiaxdvioaa ovSkv mv 01 XQta^vxEQOt ij dtdxovot kxi-
xsXbI, dXX' ^ qmXdaaBiP xaq &vQag xai i§vxTjQsxtlv xolg XQea^v-
xigotg ip x<p ^axxl^eo&ai xag yvpalxag 6ia x6 tvxQBxig. C. A.
Vm, 28, 6.

2. Epitome canonum, proloquium, Migne PG 150, 56—60:
Tmv xavopmv 61 (liv elai xmv aylmp dxoaxoXmv, ol <Je xmv
olxovfuvtxmv ixxa aylmv awodmv, ol 6h xmv fitQixcHv awodmv,
ol dk ccylmv. . . . tlaiv ovv xmv fiev aylmv axocxoXmv Kavovis
xt' xdJv d\ olxovfttvtxdJp avpodmp xxX.

38

TESTTMOXIA TETERUIL

XXX.

BESSARION [t 1472].

De Sacramento eucharistiae, PG 161, 514: Sunt autem tr«
praecipuae (rationes, quibus probare conantur, non verbis Domini
sacrum corpus Christi sanguinemque confici). Una est auctoritas
sanctorum ecclesiae doctorum, Clementis, lacobi, Basilii et Cbr}-
sostomi, qui omnes in missis, quas ipsi composuere, post verba
dominica sacerdotis precibus hoc sacramenlum conficere videntur,
siquidem etiam post verba Domini prolata non corpus et sangui-

nem, sed panem et viauni Dominant In primis autem verbis

sanctorum doctorum, qui missas composuerunt, unica ratio satis-
lacit. Cum ipsi quattuor patres idem plane dicant, eorum verba
ante omnia audiamus. Clemens itaque primus, cum miracula
Domini et res gestas cius ac sacramentorum a Domino traditioneir
commemorasset (C. A. VIII, 12, 6 — 37), post ea inquit: Memores
itaque nos passionis, mortis et resurrectionis eius etc., offerimus
tibi regi et Deo secundum eius praecepta etc, Rogamus te, ut
clementer inspicias haec propoiita coram te munera, tu nullius
indigens Deus, et in eis bene complaceas ad lionorem Christi tui
et mittas spiritum sanctum tuuni, testem passionis Domini nostri
lesu, super hoc sacrificio, qui hunc panem corpus Christi tui
etliciat (ib, 58—39). Licet enim haec Clementis verba inter apo-
cryphas scripturas commemorari soleant, placet tamen eis imprae-
sentiarum tanquam veris assentiamur.

«

XXXI.

RITUS ORDINATIONUM MARONITARUM.

1. Consecralio episcopi et metropolitae, Denzinger, Ritus
Oricntalium II (1864), 187; Canon sanctorum apostolorum: Nunc
ergo nos XII apostoli Domini convenientes hos -ordines ecclesi-
asticos definimus vobis, postquam elegimus vasa electa, apostolos
socios nostros Paulum et lacobum episcopos et hos reliquos septem
diaconos. Primum dico ego Petrus: ilk, cuius est chirotonia, sicut
praeordinavimus, omnino sine macuia sit, bonus et ab omnt ini-
quitate purus. Cumque fuerit nominatus et placuerit, congrega-
bitur populus cum presbyteris et qui congregantur episcopi in
die dominicae; is autem, qui aliis honorabilior est, interrogabit

CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 3i>

populum et sacerdotes, an ille, qui eligitur ab eis, dignus sit prin-
cipatu; quodsi eo content! fuerint, addet interrogans eos, an testi-
monium ab omnibus illi perhibeatur, quod dignus sit hac magna
et perfecta dignitate et possideat rectam erga Deum religionem,
deinde an rectitudinem observet erga omnes homines. Postea
interrogabit de omnibus moribus eius, an sit sine macula. Et
omnes insimul testimonium illi reddant in veritate, quod talis sit;
porro testati ubi sunt, quod talis sit sine acceptione personarum,
immo quasi coram Deo iudice et Christo ac spiritu sancto et om-
nibus Sanctis spiritualibus, qui ministrant ei, etiam documentum
accipiat, an dignus sit ministerio in veritate; nam in ore duorum
vel triuttt testium stat omne verhum (Mt. i8, i6), et exigent con-
sensum, et cum plene consenserint, obtemperabunt ei. Ubi autem
£ictum fiierit silentium, unus e primis episcopis obiationem per-
ficit> et clectus cum duobus episcopis stabit ad latus altaris cum
silentio. C. A. VIII, 4.

2. Chirotonia super diaconos, Denzinger I. c. p. 1 29 : Canon.
Diaconus non benedicit neque benedictionem dat, sed a sacerdote
mandatum accipit, scilicet ab episcopo vel presbytero, eamque dat
populo non ut sacerdos, sed ut diaconus; sacerdotibus enim non
licet opus diaconi implere, quando diaconus adest. C. A. VIII,
28, 4—5.

Particula 11 quidem nomine apostolorum caret. Nomen autem excidisse
videtur. Arabica expositio saltem, ut Denzinger adnotat, canonem apostolis
attribuit Revera canon e Constitutionibus VIII, 28, 4 — 5 depromptus, versus
alter autem £ilse intellectus est. Particula I plura quidem minus recte, in
universum autem Constitutioaes VIII, 4 tarn fideliter reddit, ut baud parvi
aestimanda sit. Cuius aetatis ritus Maronitarum sit, quo traditur, accuratius
definiri nequit. Moneo autem, in symbolo, quod episcopus consecrandus pro-
fitetur, synodi Nicaenae U et in sectione sequente ac de consecratione patri-
arcbae agente Ignatii Constantinopolitani (t 877) et oboedientiae erga Roma-
num pontificem mentionem fieri. Cf. Denzinger 1. c. p. 19}; 215.

40 TESTIMONIA VETERUM.

D.
CANON ES APOSTOLORUM.

I.

DECRKTUM GELASIO [492—496] ADSCRIPTUM.

In secunda huius scripturae parte sive notitia librorum apo-
cryphorum loco XXXVI commemoratur liber qui appellatur Ca-
nones apostolorum.

De hoc decreto plurinia disputabantur. Cf. A. Thiel, Epistolic Roma-
norum pontiftcum genuiiue I 1867 p. 5} — 58^ 454 — 471; Th. Zalin, Gtschichtt
Jes Hfuitslamftitlichen Kanom II (1890), 259 — 267; A. Koch, Dfr bfiligt Faustus
1895 p. 57 — 71. Non est raeuni, litem dirimere. Id solum dice, decretura,
si non a Gelasio edituin, non muico hoc papa posterius esse. Cum iu Opere
iniperfecto in Matlhacum Didascalia liber canonum appelletur, non prorsus
liquet, de quo libro dcLretum dicat. Verisimiliter autem Canones apostolonim
proprie dictos respexit.

U.

DIONYSIUS EXIGUUS [c. a. soo].

Codex canooum ecclesiasticorum, praefatio; Bibliotheca iunJ
canonici veteris edd. Voellus et lustellus 1671 I, loi; Domino
venerando mihi patri Stephano episcopo Dionysius Exiguus in
Domino sakitem. ... In princtpio itaque Canones qui dicuntur
apostolorum de Graeco transtulimus, quibus quia plurimi consen-
suin non praebuerc fltcileni, hoc ipsum vestram noluimus ignorare
sanctitatem, quamvis postea quaedam constituta pontificum ex
ipsis Canonibus adsunipta esse videantur. Deinde regulas Nicaenae

synodi etc L c. p. 112: Inctpiunt regulae ecclesiasticac

sanctorum apostolorum probtae per Clementem ecclesiae Romanae
pontificem. — Sequuntur Canones apostolorum I — L.

Dionysius Exiguus Stephano episcopo Salonae petente c. annum >oo
coltectionem canonum tnstituit vel e Graeco in Latinum transtulit, et Hormtsda
papa (5 14 — 525) auctore alteram. Collectiones eiihibent Canones apostolorum
quinquaginta priores, cunique Canones eiusdem aucioris ac ConstJtutioncs cl
cum his ab initio coiituncti neque vero, ut Drej- censuit. tempore postcriore
eis adiecti sitit, collectiones illae sunt testes Constitutionum. CoilectionJs
prioris praefjlioneni ediderunt Ballerini, De antiquis collectionibus canonum
p. Ill c. I ^ 3, et Maallen, Geschichlt tier QueUen iind LiUratur Jts tanoniscliat
Rfchts I {1870), 960^ Collcctionem alteram totara typis cxpressam cxhibet

l^

M

CANONES APOSTOLORUM. 41

Codex canonum ecdesiasticorum Dionysii exigui, quern lustel a. 1628 et denuo
a. 1643 edidit, et Bibliotheca iuris canonici veteris (t. I p. 1 01— 174), quatn
lustel et Voel a. 1661 publlcaverunt. Canones apostolorum soli in plerisque
CoUectionibus conciliorum recepti sunt. Cf. quae disputavi in libro Die Apo-
stolischen Konstitutionen 1 891 p. 192 — 206.

III.

lOANNES SCHOL.\STICUS [c. a. 550].

Collectio canonum: ordo canonum; Bibliotheca iuris canonici

veteris edd. Voellus et lustellus 167 1 II, 501: 01 fikv ayioi tov

xvgiov fta&rjtai xal axoCxoXoi orfdofjxovxa xh>xt diet KXijfitvtos

Kavovag i^id-evro.

loannes Aotiochenus vel Scholasticus ante annum 565, quo ecdesiam
Constantinopolitanam regendam suscepit, collectionem canonum paravit eique
Canones apostolorum omnes vel LXXXV inseruit una cum cooclusione, quae
non tam Canonum quam opens universi vel Constitutionum est. In prologo
dicens, collectiones priores canones Basilii non recepisse, insuper satis clare
indicat, eas iam Canones apostolorum continuisse. Collectionem lustel et Voel
in tomo secundo Bibliothecae iuris canonici 1661 publlcaverunt; prologum ac
titolos etiam Pitra in Iuris ecclesiae Graecorum historia et monum. 1864 (t. II)
edidit.

IV.

lOANNES II PAPA [532-535].
Epist. ad Caesarium Areiatensem, Acta conciliorum ed. Har-
duinus II, 1 155. Adiuncti sunt plures canones, inter eos canones
apostolorum 25 et 28. Ille (25) capitulum vigesimum quintum
inscribitur, hie (28) capitulum trigesimum nonum.

V.
VIGILIUS PAPA [537-555].
Epist. ad Profuturum episcopum Bracarensem a. 538 data.
Acta conciliorum ed. Harduinus II, 1429—32. Papa tacite pro-
fert canonem apostolorum 49 verba uncinis inclusa inserens: Si
quis episcopus aut presbyter iuxta praeceptum Domini non bapti-
zaverit in nomine patris et filii et spiritus sancti, sed [in una per-
sona trinitatis aut in duabus aut] in tribus patribus aut in tribus
fUiis aut in tribus paracletis, proiciatur de ecclesia Dei.

VI.
STEPHANUS III PAPA [768-772].
Ex synodo Romana Stephani papa III (IV) a. 769 habita.
Acta conciliorum ed. Harduinus III, 2015: Quinquaginta canones

At

TESTtMONlA VBTERUM.

apostolorum suscipiendos. Non amplius suscipiantur apostolorum
Ononum prolata per sanctum Clenientem nisi quinquaginta capita,
quae suscipit sancta Dei catholica Romana ecdesia.

Vll.

lirtin^y ■

SVNODUS NICAENA II [a. 787].

1. Actio I, Acta conciliorum ed. Harduinus IV*, 50: TaQciotoc
6 ayi(araTo: jraTQiaQXfji: ebttv ^i^cryi'oi6d-t]ta} iv jiqcotoic if (ii^lo^
TctJv xavovixoir 6iaTa§£mv. — 7/ ayia avvodog (Ixev' Ai^ccjvm- ■
cft^i]T(o, — 'O avTog KmvGvat'TTi'o^ 6 B^to^iXioxaxoc didxovog xal
rOTttQioc tor fvccyov^ JtarQiapx^^ov dvtyvco. — Twv ayiotv dxo-
ot6X(oi> xavmv xtivrifttootoc xQlxog' El r/c XQioj^vxtgoq rov hi-
axQiqovra duo ctf/aQxlag ov XQOGdixBtm, dXX* dxofidXXixai, xa^-
ctiQda&co, on Xi^JttT tor Xgiorot* ebiovra, oxt x«(>« jivexat ir
ovQavm hx\ \v\ aftaQTmXo} ptraroovvxi. Can. ap. $2.

Vox diaracfii, quam Tarasius usurpat, vix Constitutiones apost noslras
designat, sed potius Canones apostolorum, qui post synodum Trullanam soU
canonici appellari poterant.

2. Canon I, Hard. IV', 486: 7'orrcor ovrioq ovxaav x«i dia-
fiagxvQoviJti'fov rjfitt', dyaXXuofiivoi ix' avrotc, (oc hi xig tvQOi
cxvXa xoXXd, donaoicoi xovq d^tiovg Kavovag ivaxtgifiC,6/itB^a xtH
oXoxXjjgor xijv avrcHv diarayfjv xai dodXivrov xgaxvPOfiev, xoiv
Ixxtd^tvxoiv ijro z(ai> (tylmv xal oaXxlyycav tor jrvtr/iaxoz xar-
i:Vq>/l(t(ov dxooToXan', twv xc t§ ayioav xdi oixovfiBrtxcov Ovvodmr,
xdi x(5v xoxtxfSc Cvvaf^QOiOf^itOmt' ixi ixdoati xoioiyxojv doy{id-A
X(ov, xal xair ayioiv xaxtQcov rjfic5v. '

3. Canon III, Hard. IV, 487: Udoav ^fffpop yiPOfiiv^v jropa
dgxovTcav Ixtaxoxov r} xgta^vxiQov rj diaxovov oxvqov ftiviiv
xata xw xuvt'tva xhv Xiyovxa' Et xtq ixioxoxoi xoofiixol; oQ-
XovOt ;(pjji0«//£ro5 6t' avxmi' iyxgax^g ixxXfjalag yivtjxai, xa&at
ettoihoi xal atfOQt^to&oi xal ol xoivcupovvzeg avrep xdvxtq. Can,
ap. JO.

4. Canon \, Hard. IV, 490: El 6i xiz tx\ yitgoxovia tpavdq
xoxE xovxo xtxoiijxm^, yivioB-ca xaxa xov dxooxoXixnv xavdra
xov Xiyovxa Ei t/j ixioxoxoi 61a xgfjfidxmv xrji; a^laq xavxTH
lyxgaxfjQ yivifxm t] xgiO^vregos ij didxovoi;, xad-atgilo&oa xd
at'xfK; xdi 6 ;ifE< pororayoac. xal kxxoxxio^o) xavxdxaai xdi xtjf
xoipcot'lac, cfiq 2:ifiatf 6 fidyog vx' if4ov Uirgov. • Can. ap. 29

CANONES APOSTOLOBUM. 43

5. Canon X, Hard. IV, 494: *Exsi6rj rivsg rmv xXtjgixcov
XttQaXoYi^Oftevot trjv xavovix^ dtdxa^tv, cbtoXixovteg trjp iavrmr
xoQOudav ilg ttigag xaQOtxlag kxxQixovai, xata xXtlatov 6h kv
ravry xy &eoq>vXdxtqt xal ^aaiXidi xoXsi, xa\ elq aQxovrag xgoa-
idgevovaip, iv tolg ovtoop ivxxrjQlotg tag XeiTOvoyiag xoiovvTfg'
tovxovg ow ;e(op2g xov Idlov ixiaxoxov xal xov Kmvoxavxivov-
xoXtatg ovx i§taxi dtx^-rjvat ei> olcodr^xore olxcp ij ixxXtjOif al
61 xovxo xotijcti, ixiftivmv xad^aigdad-m. Saoi 6h fjtx' tl&ffiscog
xtov xQoXtxd^ivxmv Ugimv xovxo xoiovaiv, ovx £§eoxiP avxotg
xoc/iixag xal ^imxixag g>Q0Pxl6ag avaXapt^aviaBai, mg xhxcaXvxat
xovxo xotttp xoQa xcSp d-tlmp Kapovatp. Can. ap. 15 et 6.

6. Canon XII, Hard. IV, 494: Et xig Ixlaxoxog BVQt&tlTj 7}
fffovfitvog Ix x<3p avzovgyimp xov ixioxoxeiov t/ xov ftovaaxTjQtov
ilg agxoiPxixriP x^fpa rj xa2 kxigcp XQOOmxm ixdtdovg, axvgop dpai
xijp ixdooip xaxa xop xopopa xmv aylmp dxoCxoXatp xop Xiyopxa'
Hapxtov xmv ixxXtjOtaoxixcop xgayitaxmp 6 ixloxoxog kxtxay xijv
g>gopxlda, xal dioixtlxm avxa mg xov &tov l<pogmvxog' fti] i^ilpai
dt avxm otptxtgi^taB^ai xt i§ avxcop 7} ovyyeviaip Idloig xa xov
d^iov j^ap/^cd^at* el di xiPTjxsg ehv, ixixogjjyelxm m^ xipifiip,
aXXin liTj xgoq>aati xovxmv xa xijg ixxXijoiag dxtfJXoXeixm. Can.
ap. 38.

vm.

TARASIUS CONSTANTINOPOLITANUS [a. 787J.

Epist. ad Hadrianum, Acta conciliorum ed. Harduinus IV, 513:
Kavmp x€OP aylmp axooxoXmp x9^'. Et xig ixlaxoxog xxX., sc.
Canon ap. 29, quern patriarcha aeque ac synodus Nicaena II
verbotenus laudat.

IX.
HADRIANUS I PAPA [772-795].

Epitome canonum a. 774 Carolo M. oblata, Acta conciliorum
ed. Harduinus III, 2033 — 36: Ecclesiasticae regulae sanctorum
patrum apostolorum, prolatae per Clementem Romanum pon-
tificem, quae ex graecis exemplaribus in primo ordine ponuntur.
I. Episcopus a duobus vel tribus ordinetur. II. Presbyter et re-
liqui derici ab *uno episcopo ordinentur. III. Ne mei et aliud in
sacrificio offeratur, nisi quod Dominus statuit. IV. Novas spicas.

44

TESTIMONIA TBTERUM.

uvas, oleum et incensum ad altare licet olierri ad benedicendum.
V. Reliqua omnia ad domum episcopi et presbyteri. \'l. Ut
presbyter uxorem suam a gubernatione sua non abiciat, sed caste
regat, etc. usque ad canonem L, qui Hadriano est XLV. Plurcs
enini canones in unum contract! sunt, pauci in duos dissecti,
nonnulli non solum in compendium redacti, sed etiam liberiuj
redditi.

X.

PSEUDO-ISIDOHUS [c. 850].

Decretales Pseudo-Isidorianae ed. P. Hinscliius 1S63.

1. Praefatio p. 17: Denique propter eorum auctoritatem ce-
teris conciliis praeposuimus Canones qui dicuntur apostoloruin,
licet a quibusdam apocrifi dicantur, quoniam plures eos recipiunt
et sancti patres eorum sententias synodali auctoritate roboraverunt
et inter canonicas posuerunt constitutioncs.

2. Initium operis p. 26 sq.: Incipiunt tituli Canonum apo-
sloloruni numero L (timli exprimuntur). — Plura capitula ab
apostolis constituta in decretis apostolicorum> ut superius con-
tinetur, legimus, sed adhuc ea minime reperire quiviiuus et idco
ilia hie non inseruimus, sed fidelibus investigatoribus hie inserenda
conservantcs committimus. — De Canonibus apostolorum, qui
non sint respuendi, ut quidam garriunt, sed omni veneralione
habendi, sicut haec beati leronimi et aliorum multorum sanctorum
patrum scriptura testatur. — Beatissimo papae Dam;iso leronimus.
Gloriam sanctitatis tuac nostra humilitas deprecatur, ut secundum
apostolicae sedis, quam cognovimus gubernari per tuam sancti-
tatem, actus gestorum a beati Petri apostoli princip;iitu usque ad
vestra tempora quae gesta sunt in sede tua nobis per ordinem
paucis enarrare digneris: quatinus nostra humilitas sentire cog-
noscat, qui meruit de apostoli eorum supradictc tuae sedis mar-
tyrio coronari vel qui contra Canones apostolorum excessisse
cognoscilur. Ora pro nobis, beatissime papa. Data V. Kai. Mai.
Accepta Romae. — Incipiunt ecclesiastice regale sanctorum apo-
stolorum prolate per Ckmeiitem ecclesiae romanae pontificem:
quae ex graecis exemplaribus in ordine primo ponuntur, Quibus
quam plurimi consensum non praebuere facile; attamen postea

CAN0NE8 APOSTOLORUM. 45

quaedam constituta pontificum ex ipsis canonibus assumpta esse
videntur. — Sequuntur canones quinquaginta priores.

3. Epist. Zephyrini p. 132: Et reliqua privilegia, que soli huic
sanctae sedi concessa sunt et in constitutis apostolorum eorumque
successorum aliisque quamplurimis cum eis concinnantibus habentur
inserta. LXX (al. LX) enim apostoli sententias praefixerunt
cum aliis quamplurimis episcopis et servandas censuerunt.

Sententiae apostolorum, quarum in hac epistula mentio fit, Canones apo-
stolorum esse possunt. Ivo Carnotensis, Panormia II c. 105, et Gratianus,
c. 2 Dist. 16, locum ita interpretati sunt. Pseudo-Istdorus operi suo quidem
quinquaginta tantum canones inseruit. In initio autem operis de maiore numero
sc notitiam habuisse prodit.

XI.
, SYNODUS DUZIACENSIS [874].

Canon V, Acta concil. ed. Harduinus VI, 154: De non ex-
communicando autem eo (presbytero) a communione corporis
et sanguinis Christi item canones dicunt: Episcopus, presbyter etc.,
sc. can. ap. 25.

xn.

ANASTASIUS BIBLIOTHECARIUS [t c. 879].

Praefatio in VII synodum ad loannem VIII pontificem maxi-
mum (872 — 882), Acta conciliorum ed. Harduinus IV, 19: Sane
notandum est, quaedam in hac synodo ex apostolorum et sextae
universalis synodi canonibus et sententiis inveniri, quae penes nos
interpretata nee habentur nee admittuntur. Et certe de apostolorum
Canonibus liquido novimus, quoniam his quidam facile non
praebuere consensum. Sed et praedecessor vester beatissimus papa
Stephanus non ex his plus quam quinquaginta recipiendos synodice
promulgavit, licet quaedam constituta pontificum ex ipsis canonibus
assumpta esse videantur. Unde apostolatu vestro decernente non
solum illos solos quinquaginta canones ecclesia recipit, sed et
omnes eonim, utpote spiritus sancti tubarum, quin et omnium
omnino probabilium patrum et sanctorum conciliorum regulas et
institutiones admittit, illas dumtaxat, quae nee rectae fidei nee
probis moribus obviant, sed nee sedis Romanae decretis ad mo-
dicum quid resultant, quin potius adversarios, id est haereticos
potenter impugnant.

46

TESTIMONY VETERUM.

Decretuni loannis VIII dc recipiendis canonibus apostolorum omratmi
non fld nos pervenisse videtur; hucusque saltern non est publicatum.

XIII.

lOANNKS VIII PAPA [872-882].

Epist. ad Anspi^rtiini archiepiscopum Medioknensem a. 87^
dataj Acta concil. ed. Harduinus VI, 53: Nunc itaque . . . liis
iterum nostris apostolicis litteris dilectioni tuae praecipimus, ut,
quia ad praet'atam synodum non venisti, ad earn, quani rursus
iuxtaCanonis npostolici capituluni tricesimum quantum (^ can.
ap. 37) erimus quarto Idus Octobris auxiliante Domino celebraturi,
omni postposita occasione cum suffraganeis episcopis tuis devotus
occurras. . . . Praeterea hoc , . praecipimus, ut cum eo, qui de
regibus Francorum Deo favente Italiam fuerit ingressus, nullum
absque nostro consensu et unanimitate placitum facere praesu-
matis, apostolorum Canone capituli tricesimi quinti ita iubente
atque dicente: Episcopos gentium singularum etc. sc. can. ap. 34.

J

XIV.

HINCMARUS REMENSIS [t 882],

Opusculum LV capitulorum c. 24, Migne PL 126', 375 sq.:
Can ones qui vocantur apostolorum . . non episcopalium con-
ciliorum auctoritate sunt constituti, sed a primis temporibus tra-
ditione viritim apostolicorum virorum fuerunt mentibus coramen-
dati et partim verbis, partim sensu ac sparsim diversis quorundam
epistulis pro qualitate causarum et personarum ac temporum inditi
atque exinde, antcquam episcopi concilia libere inciperent celebrare,
a devotis quibusdam collecti. . . . Ceterum iidem Canones qui
vocantur apostolorum non ab apostolis conscripti esse creduntur.

XV.

REGINO PRUMIENSIS [t 91 sj.

In libro de ecciesiasticis disciplinis et religione Christiana,
Migne, PL 132, laudat Canones apostolorum S I, 192, 9 I, 193,
10 II, 398, II II, 401, 12 I, 424, 16 I, 419, 25 I, 86, 27 I, 173,
28 II, 405, 29 I, 2^3, 33 I, 429. 44 1, 221, 48 App. I, 4, 49 I, 262,
50, I, 263.

CANONES APOSTOLORUM. 47

XVI.
BURCHARDUS WORMATIENSIS [t 1023].

In decretorum libris, Migne PL 140, laudat Ca nones apQ-
stolorum 2 (3) V, 8, 3 V, 6, 5 I, 78, 9 II, 67—68, 12 II, 136,
14 I, 75, 25 II, 189, 30 III, 109, 38 I, 210, 42-43 XV, 5- 6,
44 n, 119. Praeterea quae Regino Prumiensis De eccles. disciplina
I, 88—89 fonte non indicate scripsit, II, 117 — 118 tanquam ca-
nones apostolorum reddit.

XVII.
SYNODUS LEMOVICENSIS [loji].

Sessio II, Acta concil. ed. Harduinus VI, 888 - 889 : Tunc
lecti sunt Can ones apostolorum, ubi in capitulo XXVII ita di-
citur: Qui clerici debeant coniugibus copulari. Innuptis, qui ad
derum provecti sunt etc., sc. can. ap. 26. . . . Tunc Canones
apostolorum prolati sunt, ubi capitulo XXX legitur: Si quis etc.,
sc. can. 29. Item capitulo XXXI: Si quis etc., sc. can. 30. Item
capitulo XVII: Si quis etc., sc. can. 17. Item capitulo XVIII:
Si quis etc., sc. can. 18. Item capitulo XXI: Eunuchus etc., sc.
can. 21. Item capitulo XXII: Si quis abscidit etc., sc. can. 22 — 24.

XVUI.
HUMBERTUS CARDINALIS [f c 1060].

I. Responsio in libellum Nicetae c. 16, Migne PL 1^3, 990;
PG 120, 1028: Reprehendens enim nos, cur ieiunemus sabbatis,
dicis: Quarta et sexta feria iugiter ieiunandum, una propter tra-
ditionem, altera propter passionem Domini, sabbato autem nun-
quam nisi uno. Et hoc asserere conaris ex apocryphis libris et
canonibus pari sententia sanctorum patrum repudiatis. Nam de-
mentis liber, id est Itinerarium Petri apostoli, et Canones
apostolorum numerantur inter apocrypha, exceptis capitulis quinqua-
ginta, quae decreverunt regulis orthodoxis adiungenda. Unde nos
quoque omne apocryphon abicientes dedignamur audire eorum
fabulosas traditiones, quia non sunt ut lex Domini. — c. 27 : Sed
iam videamus capitula, quibus putas posse defendi adulteria sacer-
dotum, non coniugia. „Episcopus, inquam, presbyter aut diaconus

48 TBSTIMONIA VETERITI.

uxorein suam non abiciat obtentu religionis; si autem abieccrit,
sequestrctur; perseverans nutem deponatur" (Can. ap. 5). . . Et
<}uare tu, qui tantopere dementis c.ipitula proponis, epistolam eius.
de qua superius diximus (sc. epist. II in collectione Ps.-Isidori)j.
non attendis?

2. Adversus Sinioniacos I, 8, Moiiumenta Germaniae histo-
rica; Libelli de lite imperatorum et pontificum saeculis XI et XD
conscripti I (1891), 112: [Didt] Corrupter: Unde supra in Ca-
nonibus apostolorum, quos sanctus Ysidorus (sc. Ps.-Isidorus)
recipiendos esse confirraat: Si quis episcopus aut presbyter aut
diaconus secundam manus impositionem acceperit ab aliquo, de-
ponatur et ipse, qui eum ordinare temptaverit; nam eos, qui ab
eiusmodi baptizati fuerint vel ordinati, neque iideles neque clericos
esse possibile est (Can. 68). [RespondetJ Correptor: . . Hinc ex
apostolorum Canon ibus sola capitula L non tantum auctoritate
beati Ysidori, quantum sanctissimi papae dementis et plurimoruni
successor um eius novinius debere recipi; sed sicut ex autheuticis
€t aiitiquis exempiaribus poterit probari, praesens capitulum constat
istic proprio sensu et integritate circa sui finem fraudari et pri-
vari, et alienum figmentum eidem appositum sub specie veri. Nam
in antiquioribus et veracioribus canonibus ita invenitur: Si quis
secundam manus impositionem acceperit, Jeiciatur ipse et qui euro
reordinare temptaverit, nisi forte eum ab haereticis ordinatuni
comprobaverit. Can. 68.

HuRibcrtus ipse nonnisi Canotics apostolorum L priores agnovit. Ad-
versarius vera etiam canonem LXVlll in usum suum vcrtit. Cum lutein
canonem mutilaret aut iam mutilatum iiiveniret, Humbertus euni correxil.
Locus testatur, Latinis ettani partem Canonum apostolorum alteram cognitam
fuissc. Canonem LXVIII autem tion solum Corruptor Humbert], sed etiam
Petrus Damiaiii et Bemaldus laudaverunt. Humbertus praetcrea plures e cano-
iiibus prioribui allegat, sc. Adv. Sim. I, 9 can. 46 et 47 ; c. 11 can. 45 ; c. 18
can. 30. Similiter alii Latin! illius aetatis. Praetereo hos locos Icctorem re-
Riittens ad indices editionis Libellorum de lite I, 664; IL 74t-

XIX.

LEO IX [t IOJ4].

Epist. ad Nicetam Studitam, Migne PL 143,781: dementis
librum, id est Itinerariuni Petri apostoli et Canones apostolorum

CANONES APOSTOLORUM. ' 49

numcrarunt sancti patres inter apocrypha, exceptis capitulis quinqua-
ginta, quae decreverunt regults orthodoxis adiungenda.

Huius epistulae fragmenta tantum exstant, tradita per Ivonem Carnotensem
Decret. II, 105; Panorm. II, 124; III, 90. 107. 115. Sententiam de Clementis
libro sive Itinerario Petri Leo debet Gelasii decreto de libris recipiendis.

XX.

PETRUS DAMIANI [f a. 1072].

Liber gratissimus c. 33, Monumenta Germ, hist.: Libelli de
lite imp. et pont. I, 65 sq.: Unde non immerito in Canonibus
apostolorum legitur: Si quis episcopus aut presbyter aut diaconus
secundam manus impositionem acceperit ab aliquo, deponatur et
ipse et qui eum ordinare temptaverit; nam eos, qui ab huiusmodi
baptizati fuerint vel ordinati, neque (ideles neque ciericos esse pos-
sibile est. Can 68.

XXI.
BERNALDUS PRESBYTER MONACHUS [t a, noo].

De reordinatione vitanda et de salute parvulorum, qui ab
excommunicatis baptizati sunt c. 3, Monumenta Germ, hist.: Li-
belli de lite imp. et pontif. II (1892), 152: Eandem quoque senten-
tiam de cavenda reconsecratione sanctus Innocentius papa Naisi-
tano episcopo scribens tenuisse non dubitatur. . . . Item Can ones
apostolorum : Si quis episcopus, presbyter vel diaconus secundam
manus impositionem acceperit ab aliquo, deponatur et ipse et ordi-
nator eius. Can. 68.

XXII.
IVO CARNOTENSIS [f 1115].

In Panormia, Migne PL 161, allegat Can ones apostolorum
5 in, 113, 10 V, 103, 26 III, 109, 29 III, 116, 42 III, 170,
44 III, 157, 50 I, 58. Similiter in Decreto. Praeterea in Panormia
II, 105 dicta Pseudo-Isidori de sententiis LX apostolorum etil, 125
de auctoritate canonum, II, 124 Leonis IX de libro Clementis ac
Canonibus apostolorum, 11, 125 decretum synodi TruUanae c. 2
repetit

FUSK, DlDAS«:. KT CONSTIT. AP. II. 4

50 TESTIMONU VETEBUH.

XXIII.
GRATIANUS [c. 1140].

In Decreto laudat Ca nones apostolorum 5 Dist. 28 c. 14,
6 D. 88 c. 3, 9 D. I de consecr. c. 62, 17 D. 33 c. i, 18 D. 34
c. 15, 21 D. 5J c. 8, 22—23 D. 55 c. 4, 25 D. 81 c. 12 cf.
c. 13, 27 D. 45 c. 7, 30 C. 16 qu. 7 c, 14, 40 C. 12 qu. i
c. 21, 41 C. 12 q. I c. 22. 24, 42—43 D. 35 c. I, 44 D. 47
c. I, 50 D. 4 de consecr. c. 79.

FRAGMENTA ANASTASIANA.

1. C. A. I, 6, I — 6. Anast. Quaest. LXV p. 446.

*Ex Ttov dxoOToXixfov Jiard^emv. Tc5v kdvixmv ^i^Xlmv
xoanmv axixov' xl yap aol xal aXXoTgloig Xoyoiq ^ vofioig t
ip€vdoxQog>TJrcug, a dfj xal xaQaxgixsi xfjq xlaxscag xovg xovg>o-
xigovg; xl yag col xal XbIxbi hv xm voftco xov &£ov, tva ix* 5
hulva xa kd^vonvd^a ogfitjajig; dxe yoQ laxoQixa d^iXBig 6tiQxsc9^ai,
^c<$ xag BaCiXBtovg' dxs CwpiCxuui xai xoiijxtxd, ixeig xovg
nQO^prp:ag, xov 'Ico^, xbv UaQoifuaaxi^v, hv olg xdaijg xotijascag
xal <iog>iaxilag xXelova dyxi*'oiav evQ^aeig, oxi xvqIov xov fiovov
aog)Ov tlciv q>d^iyiiara. tXxB aaficcxixmv ogiyu, ix^ig xovg VaXfiovg • 10
tlxE aQxaioiyoviag, e^eig xtjv F^veaiv ttxe vofilftoiv xagayyeXfidtcav,
xov iv6o§ov xvqIov xov &SOV Nofiov. xdvxaw ovv xmv dXXo-
xglanf xcd diaPoXixmv ICxvQcSg dxtxov.

2. C. A. n, 14, 7 — 10. 18. 21. Quaest. XXXV p. 310.

*Ex xmv dxoaxoXixmv Jiaxccyfidxcav. "Exaoxog xbqX lavxov 15
dxoXorfTiOercu, xal ov fir} awaxoXiay 6 d-Bog xbv dLxaiov /iBxd xov
adixov, ixelxtQ xag avx<p xb dvafidgxrjxov dxi(i(6(fT]xov. ovxb ydg
xbv NtoB xaxixXvOBV ovxe xbv Amx xaxi<pXB§BV ovxb xfjv ^Pad^ ovv-
oxcoXbobv. bI dl fiovXBO&E yvmvac xal xd k^ ^ftmv yBvofiBva,

8/6 ri — xov9>otipovg > h | 8 Xoyoig + ngoaixftv v | vo/ilftote v |
4 d^ : 6fl G I negttpintt d | 6 Xvnei b | 5/6 inixeiva a b G | 6 o(<-
/ti^aeis b r V I UnoQixa : gtitogix^v v | B^iXijq a | etai^ea^i G |
7 fiaaiXelae d* (?) G | 9 oog>iartlav d, ao^iag G | dyxolvtav b | eifijatis
a, -aoie d I OTt + rov f v ! 10 aanaxixwv : dax^ixtov G | OQiyti a b d |

11 efts : ij V I eXtt — Fiveatv >• b d h | vo/it/iov b | napdyytX/ia b d h |

12 xvfflov : xov x. b d p | xov : punxit et suprascripsit xal p | xov 9fov
> b I xdip >> d I IS taxvgig h | 16 diaxd^ewv d e f h p | avxov b | 16 dno-
Xoyijatjxai b d p | 17 ddlxov : ctfittQXwXov e | 18 A<ox : vwe f | 19 yivofitva p

4*

52

FRAOMENTA ANASTASIANA.

^Jovdag avv tjf/lv mv SXa^tv rov xXtJQOv xfig diaxoviag, ov xa\
i^fitlq, xal Stfiaiv 6 fiuyog ri^v Iv xvq'wj GtpQaylda, dXi! txar^poc
aiTcor dvadeixO^eig (pavXo;;' 6 fih' ajnjy^aTo, o 6e Jiaga g:voa'
Ixzafitvos, ovvtrgl^i]. xal tv rfj xi^corol iVtoc xai ol viol avrov
5 vjitfQxov, dXXa xovYjQog o Xafi tiQtB-eig (lovog tig rwv vimv
idi^aro ti]v riftcoQlav. tl 6h xal jtartQeg v:tfQ Jtaldwv mi rifuo-
{iovrrai ovxt viol (jreg naxtQiiiv. dr'/Xov, (ug ovve -j^vt'clxtg vjibq
dvdQcav ovxt olxirat vntQ deajtormv ovrt avyyevelg vxig ovy/crcor
ovre fflXoi vtuq (plXcov ovre dlxaioi vjibq ddixoiv, dXX' ^xacroc

10 vjttQ Tov hUov tQyov rov Xoyov ajtaiTtj&-7jOfTat. ovre yuQ i>'o>£
vjttQ ror xoOfiov ^ix/jv dCBJtQax^Ti, iwxB Aon vx^q 2Lo66{i<av
ijivQjioXTj9t], ovxE*I^cc^ vjtiQ 'ItQixovi'xlcov koffdyri, ovxt 6 'ICQarjX
vntQ Aiyvnxiaii* X(cxf3rOi^loO-fj. ov yag tj OvvolxtjOig ovyxaxa-
dtxtt^H, dXX' r) xf^Q yvw(4rjg ofiovota. ov xolvvv ^xtgog vmq

15 tTiQOV axo^ttVBlxai, dXXa „CitQalg xtov lavxov ctf/aQximv ^xaoxo:
Oiplyytxai", xal' /,Idov av^QOixog xal x6 tgyov avxov xqo xqoo-
o'^nov uvxov", xai „Jixaioovt')j dixaiov in aihov lorat, xai
dvof^ia dvofiov iji at'xov eoxai. txaoxov xaxa xijP bdbv i'/icoi
xQtvda vfidg, olxog ^lOQat'jX, Xtyet xvQiog".

20 3. C. A. n, 16, 3. ^. Quaest. VI p. 66.

*Kx x(5v dxooxoXixdiv Ataxayfidxojv. "Oxi yag xov aiiagxrjaavta
61T cufoglQtiv xora xb a(iixgx})(ia, qrjolv b &Bbg xgb^ Mm'i'Otjr,
Tjvlxa rj^iov xegl Magiag d^s^fjvai avxff „^g:ogiad^i/xoi t$,a> t^c
JTagifi^oXfji: kjrrci ijfttgai;, xal f/Bxa xovxo tlofXtvoexai". o'rxco:

2''' oi'i' xal rjpitlg xovs h(p afiagxiag Xiyoi'xai (itxavotJv a(foglC.eiv
dtt j[jg6yov mgiciiivoi' xaxa xijV dvaXoylav rov a/jaQxi/fiaxos,
IxEixa fiexnvoovvtag xgooXa/J^dveo&ai diaxig xaxtgtg viovg.

1

16 Prov. s, 22. — 16 les. 62, 11. — 17 E^ech. 18, ao. jo. — 23 Num.
12, 14

1 tSv b (tiiv) dhrC:>-aepG | llaxt f| 4ot>-adhr
6 svpfOiuv b I f*;- ruJi' viciv a (rov) b (f*V) d e f (> fig) b p : tii tov
viov r, > G I 9 iixatot + v^^Q Jtxalwv ovre adtxoi G | 12 invpnoklof^q b
» > r G I 13 14 xaia^ixal^fi d e h r | 15 dk/.a aftpait . . Pxaffto^ : iD.'
ixnoTOi fffipcrif G | avpais b | a/iaptijftttra/v d \ 17/18 xal avofiia — f<n-ai
adefhC:>bprG|21 (JiardSefuv d p r ] 22 ra aftapr^ftara G ,
25 ovv > f I i^fi; d I aftaptittii p r G | 27 7ipoa/.nfi^area&e d | nartpti
> G

FRAGMENTA ANASTASIANA. 5B

4. C. A. n, 17, 4. Quaest. LX p. 398.

*Ex xmv axoaxoXixmvAiaxayfiaxoiv. 'AfioQxla yag dvt^eXeYXXog
tavxfjg ;(e/pa>i' ylvtxai xa\ elq aXXovg x^v 6iavo(irjv Xaii^dvei, insl
xcd „(iixQa ^vfirf xXrJQcofia ^vQccfiaxog ^vfiol", xai slg xXinxrjq elg
oXov xb id^vog xb fivcog ixrjyayBv, „xal fivtai d-avovaai aaxQi- 5
waiv axevaaiav ij&vaftaxog iXaiov", xal „^aCiXimg vxaxovovxog
Xoyov aSixov xdvxeg ol vjt avxov vxrjQtxai xagdvo/ioi". ovzcag
xtd XQO^caov y}(OQaXdov fisxadldmoiv hegoig x^g voaov fttj x<o-
Qia^lv xmv vyiaivovxcov xgo^dxcov ' xal avd-gooxog Xoifibg xoXXoIg
gwXaxxiog, xal xva)v Xvaafj avvexofisvog kxixivdvvog xavxl, q> 10
6* av xQoadtpy. idv ovv xcA av&gcoxov xaQavoftov fttj x^g ixxXr]-
alag x<o(?i<f<oft£v, xoiovfiev xbv olxov xov d-eov oxt]Xaiov Xyoxcov.
o&sv gnjolp b HoXofioov jEx^aXe Xotfiov Ix awedgiov, xal ow-
t^XivCexai avxcp velxog". oxav ydg xaMoy iv avpedglco, xdvxag
dxi(idJC,ti. Xiysi ovv xal b Aavld' „0v xgoexi9^ifiTjV xgb 6q)&aXfimv 15
fiav xgayfta xagdvofiov, xoiovvxag naga^doiig iftlarjoa' ovx IxoX-
Xijdrj ftoi xag6la Oxan^rj. ixxXlvovxog dx i[tov xov xovtjgov ovx
lylvmaxov xogtv6(iBvog Iv bdm dfuoftcp, ovxog (ioi iXtixovgytr
ov xaxmxec iv fitaip xrjg olxlag //ov noimv vxegrjqwcvlav rj XaXwv
dSixa, dXXd xovxov k^idloixov". 610 xai 'EXiaaalog xro Xeixovgym 20
avxov Fis^l fttxa xf/v xXoxf^v xal xb tpevdog xt^v xov Nsefidv
Xixgav xegid^slg l^tdlatxtv dxb xgoaodxov avxov xa&dxa^. ovdefila
ydg „xoivan>La q.coxl xgbg axoxog".

4 I Cor. s, 6; Gal, 5, 9, — 5 Eccl, 10, 1. — 6 Prov. 29, 12. —
IS Prov. 22, 10. — 15 Ps. 100, 3—7. — 23 II Cor. 6, 14.

2 dittttt^eiov d e p r I dve^ikexxoi b | 3 i-avrfi f p | iavzfjq y_. y. xal> e
•/jiQov a b p r G I aXkovq : dv9^()(aTiovq b | nyv diavofifjv A. : diaXafi^dvst b
inel I> r I 4 ^vfioi + oXov to (pigafia (^vftot G | 4/5 tig olov to e9vog : olti)
Tw i9vei G I 5 ftlaog b d e | G fiaatkiovTog b | 7 avtov f p r | vntjpaTai d |
8 \p(OQa)Miov a b p r, \p(aQd}.iov G | 8/9 xutQioQ^iig r, x^'C'"^^''''""' ^
» nokvg r | 10 (pvXttxtimg b, -taiog a, -talog d e p j emxlvSwoig d | naatv
oig d I o a p r I 11 nfoaxpavaf^ G | idv : av G | xal ^ a b | naQeiftfvov d |
12 ;fa>(>/a«»^«v + Jf^i G | olxov : ixxkr/olav d|13 o>eprG114 vTxog
b d e p r I xaB^atj a b r {->}ai) \ 15 ovv : yovv afp, >d|o'>d e fp r i
16/18 noiovvrag — iyivwaxov : xal rd k^f/g e | 17 xa^dlag axau^l d 1
19/20 ov xaxifxfi — i§siicaxov >e| 19»7>bdr|20 tov Xeitovpybv
b d e r I 21 yte^ei a b r, y«f5»7 d e f p G | 21/22 rrj . . /.inpa b d e r ;
22 i§a6i<oSev b d e | and : ngb i

54

FRAnMENTA ANASTASIANA.

Constltutiones II, 17, 4 partem fragnienti priorem tantum exhibent. Ver-
sum sequentem vel Prov. 23, 10 eaedem II, 9 continent. De Giezi agunt II, 10
et VII, 2. Versus II Cor. 6. 14 legitur II, 61 et VDI, 53. Tres huius partis
versus igitur ad Constitutioncs refcrri possunt. Reliqua et praesertim Da\-idis
dictum Anastasius addidit. Alium Constitutionum tcxtum ac uostrinn eum
legisse aegre censueris respicicns libertatem, qua nonnulla fragments composuii

5. C. A. ni, 18; Vn, 24, 2. 3. Quaest. I p. 4.

*E* T(ov AtaraYfidxoiv ujioaroXcov. 'O ovi> ^ojcrto&tic dkko-
TQioc; aOf^flaq vjiagxezca, dvtiftQyrjTog jtqoc afiagzlav, fjpiXoi &fOv.
ixO-QOi; Sia^oXov, x/itjQovofioc &£ov, avyxXTjQot'Ofiog XgtOTOv, d^o-
6 xixayiiivOi; roJ oaxavil xul xol^ 6al(iooiv xaX tuU dxdraig avrov,
ayvoq, xa&aQog, oatoc, 9£og}iJi^g, vloq row &tov, xgootv^ofitvoq
d>q vibq JtaxQi xal Xiycov dic cuto xotvov xmv Jtiaxcov ovxco^'
„ndrfQ Ti^cav, 6 iv xolq ovgai'olq", xai xa tl^c. — "Jva fti, dv-
a^iojg xaxfQa tavxov xov 9-e6i> xaXovvxog, ot'eidiod-fj vx avxov,
10 dtg xai o xganoxoxog viog 'laQarjX jcoxe tjXovaEV, oxi „vl6g 6o-
§d^Bi xaxt'ga xal dovXog xov tci^Qiop avxov ffo^r^d^otxai, xa'i ft
xaxi'iQ flfii lym, Jtov loxiv 7) 66^a fiov; xal si xvQtog el/n iyci,
xov ioxtv 6 qioiiog (lov**; 66^a yag xaxigoav oaioxtjg xaldatv,
xai xiftfj 6fOxoxmv oixexdir ^ofiog.

Verba Malacliiae vht^ rfo^aif* — fpofiy^ijaeTai (Mai. I, 6) in Consti-
tutiombus non leguntur, et baud dubie ab Auastasio addita sunt.

15

6. C. A. IV, 3, 1—4, I. Quaest. XIV p. 170.

Ex xcov cuiodxaXixdii' Ataxajfidxwv. Kal yag aXr^&dig ftaxd-

Qiog ioxtv o dvvdftevog ^otj&Blv ictvxdi xal fifj d^Xl^Biv xoxov

dg<pujw' ij ;f//pa^ i} §ivov, t:iifl xal o xvgiog (daxdgtov tlntv tlvai

xov dtdovxa vjtig xov Xaft^drovxa. „Oval yag xolg f;|rovo<i-' xai iv

20 vxoxglatt Xaft^dvovGiv ;/ dvt>a(iivoLg (ioTjd-tTv tavxolg xal Xafj^di'sw

8 Mt. 6, 9. — 1(1 Mai, J, 6.
Herm. Mand. II, <),

18 Act 20, }5. - 111 Oidache i, {;

1 dtardSfotv e h r | dnooToXixuiv et ante <Jiar. h p r | 4 9eov -f- xal f |
&eov avyxlTjpovofiog > b d e | 5 rqJ : tr b | tali onatai^ : niiai toi>; fp-
yoii; G I avvdiv it \ 7 tag ano x. t. n, ovtioq fpG cf. C:>>bder,
8 o ^i» T. ovyavol; > b | 9 thv &thv havTov G | xov > r | xaXoi*TOi post
kavioi) b d | iifiAia^fli G | 10 xal > G | vibi > p | /^A vtbq e | nort iijl
f p r I 12/ia xal el xvgiog (SeanoTtjg b) — tfo^oi; (tov b f r C G i. m. : >
d e p G i. t. I 14 dianoTwy codd G i. m. : dfanoiov G i. t. | IG diaza^etav
d f h p r I yap -^ w^ v \ 17/18 ronor — ^ivov : 6(f<pav6v ij ZW"*' ^ f f'vov v |

18 intl — elnfv : /zaxapiov yap xal 6 xvQioi i^fjaev p | tintv > d h (

19 yap > p I 20 Jvvafitvovi r

FRAOMENTA ANASTASIANA. 55

xap* exiQcav ^ovXofiivotQ' kxaxegog yuQ axodtoau Xoyov xvglcp xm
9'tep kv ^ftdgti XQlCewg". 6 fihv yag 6i ^Xtxlav oQfpavlaq ^ yiJQoiq
tj d&vvafilav rj voaov xQoCxtmaiv ^ xixvcov 3toXvtQoq>lav Xa(t-
fidvmv, 6 TOiovrog ov fiovop oiS ft8(ig>d^ijasTat, aXXa xal ixaive-
^ijatraf dvOiaax^top yag x(p &t<p XeXoyia/iivoc vjtb xov d-eov 5
xifnjB-^asrai doxpoog vxhg xmv didovxmv avx(p dtrjvexcog xgoC-
evxpfuvog, ovx dgydg Xa/i^dvcov, dXXa xijg doOeatg avxav, oOrj
dvvafug, xov /iiOd-ov didovg 6ia xijg stgoasvx^g' o xoiovxog ovv,
<og Blgijxcu, vxb d-eov ftaxagiad^^aexai. 6 dh 2^®*' *"^ <^'' vxo-
xgtaiv tj dgylccv Xa/ifidpcov xaxaxgtd^jOsxcu. lO

7. C. A. IV, 6. 7. 9. 10. Quaest. XII p. 148.

'Ex xcov dxoaxoXixmv Jiaxayfidxcov. Xgtj xov hcloxoxov
eldiviu, xLvmv wpdXii dix^ad-ai xagxoq>oglag, xal xLvcov ovx oqtdXei.
qwXaxxioi yog xag' avxtp xgog doaiv xdxrjXof „ov dixaicad-rjOBxai
yag xdxijXog dxo ccfiagxlag". xegl avxmv ydg xov xal ^Hadtag' 15
„0l xdxTjXol dxiv (ilayovai xov olvov vdaxi". g)£vxxioi d^ avx^
xal ol xogvoi' „ov xgoOolOtig yag x(p xvglm ftlo&oofta xogvrjg"'
xdi dgxayeg xal xcav aXXanglmv ixid^vfttjxal xal ftoixol, ^SeXvxxal
yag al xovxoov &valai xm d^em. dXXa xal ol kxd^Xl^ovxig XVQ^^
xcA dg^avov xaxadvvaaxtvovxsg xal xag grvXaxag xXijQOvvxsg 20
dvatxloiv Tj xal xolg eavxcov olxhaig xovijgmg xg<o(iivoi, xXijyalg
xal Xtfim xal xaxodovXla ij xal xoXXovg Xv/iaiv6fievoi q)£vxxioi
totoHidv 601, m ixloxoxe, xal al xovxwv xgoCg>ogaL xagaixov

14 Sir. 26, 29. — 16 les. i, 22. — 17 Deut. 23, 18.

1 irigmv d f h p r C : krigoiq a v G | 2 tjkixlag G | yijpovf h, y^pag v |
3 divvttiAtaq d G, Svvaixiaq h | ngoq nrtSatv G | 4 o r. : on ovrog d | 5 &vaia-
axtfQiov > h I 6/6 ^vaiaax^gtov — TifXij&^aeTai > a | 5 zov > d h v |
rdJ d«aJ f I 6 doxvcag + ^vaiaax^giov G | 6/7 ngoa. Sit/v. f | 7 dpyog ( I
oatj : wff 17 r I 9 rft* > p | 10 xaxaxgi^rjaexai a d f h p r : + ino Xgtaxov
Tov &fov ^fitSv V G I 12 diaxd^emv d e h r, dianpd^ewv p | 13 xapnotpoplag
bdefhprC: -lav a v G | 14 ^vXaxzaloi a b r, similiter postea, 9>v-
)Mxxiov p I yap bdeliC:>afprvG| nag' > f | ngog doaiv avxdo
ol x.f \ ngbg dootv > r | 15 yap > r | dno >• p | aftagxlag + dftexavotixog v |
avxov h I xal> v | 'Haaiag + g)r]alv vG|17ol>bdefhp| ngoaolaei p j
yag + tpijal v G I 18 ^Sskvxxol p | 19 ydp : rfi b ] »Xifiovxfg v G | 20 6g-
q>avwv e | 21 dvatxiwv : dftagxiwv b d e h | 7 > r | vovg h. olxixag d ■
nXtiyaZg (jtXtjyag p r) + fpri(ii C G | 22 xal pr >■ r | xuxoSovXsla f r, -Xslav p,
dovXela d e h \ rj x. n. Xvfiaivofievot >■ v | xal > a f Xvfiatvoftevoi in a
periit

56

FRAUHENTA ANASTASIASA.

de xal ga^tovgyov? *<*i xXixruq, xal r^kojva^ a6lxov^ x«» ^170-
xQOvarai; xal doXofitrpag, xal OtQaTtcoTTjv „fiij aQxovf^ivor zoli
oipayvloiG, aXXit rovg Jiit*i]Tag SiaodoPTa" , ipovia re xai drjfuov
xal SixaOrijV xaQcivofiov, JtQayfiaTmv avaxQOxia, dv^Qcoxatv bd-
0 ^ovXov, fiiagov igyaTTji', fiid-vaor, ^Xc'iOffTjfiov, roxoyXvipov xa\
xavtbg itigov novijgov xal rfj yvcofttj roc {^aov diafjaxo/iivov,
OTi Xtyti ij yga(f>i] „^diXvxTOvc dvat xaga &(m" xdmaq rovg
TOtovTOvg. ol yug xaga TOtocrcoi' 6txo(ittfOi xaX xgiipovrfc X^iQ^
xai og<f>avovg vxtvd^voi to} to?" ^tov xgLti^glo) ytiftjaovxai. il

10 SI xal tx ToiovTOiv qpayovaa x*iQ^ yrgoatv^t/tai vxig ai'xdiv, ovx
daaxovO&TjaiTai, ozi 6 xagSioyvoiaTt^g ^£0$ fitra xglaeojg dxt-
qw/i'OTo JTtgi Toor aai^mi' Xiycov ,,'Eav orf/ Mmvotjg xai ^fiovtl
jtgb xgoOMjtov fiov rxtg avtcov, ovx alcaxovoofjai acrcov, xai
aii fit] xgoaevxov vjteg rov Xaov tovtov, f/tjdi a§lov iXefjB^ai

15 avTovg, xal fxrj jtgoatXS-tjg fiot jttgX aixwv, oxi ovx eiaaxoi'ao/iai
dov". ov fjTjv de dXXu xal 01 ii> afiagxiaig ytvofttvot xai fiij fiexa-
yvovrsg ov ptovov ovx daaxova&rjaovxai jigootvxofitvot, dXXa xal
xov &e6i' 3tago§,vvovGtv, vjtofitfivtjaxoi^eg arxov xfjg tavxmv
{10x^1 tgiag.

20 IJegikraCd'B ovv tag rotavxag dtaxovlag mg „aXiay/ia xvvog

xal ftlcd-atfda xoqvtjq"' Ixdrtga yag xolg vo/doig dxfjyogfvxat.

2 Luc. 3, 14. — 7 Prov. 17, 15. — 12 ler. 15, i ; 7, 16. — 20 Deul. 23, 18.

1 df > b I 2 xal do/ojutTpoff > f | a tti.}.a -j- xal G | re : d^ G | 4 napa-
vo/iios G [ av9pw7iovpr G [ t! navra^ kzipovs norijQovi b d c h ( novijpov + io-
ytttijv i I xai : Tovt; f | itctfiaxnixit'ov p v G i. t. : -nt-vovq a b d e f h r G i. tn. I
7 naga + nw b d e f h | 7 t^fov a p | 8 rffjjOjUf I'oi + (rt) G | Tge^ovxa^ d e h I
/f rpoff a b I 9 &fov : xvqIov G | f / : 7 p | 10 xai : 2> d, + ^ v | roiovtaty
a b d e h p r : Tovrutv f v G | npoaev^srai ( v | vnhp 1 nepl h f | avzov f
13 fiov -\- nQoafvyoptivtH v | ovx ilaax. avtatv"^ r | 15 avTOVi v | 16/17 aVA
— ngogFvxofifvot > b | fifTayvoirf^ : fiftavotjaavzfg G | 18 nago^woSaiv
b d e h C : :zapo^vvovaiv a p r v | 18/19 r^v k. fioxf^^Qtav v | 20 akkayita
a d f h p r G i. jn. : haU.ayfia b, v't^ayfJia e v G i. t. | 21 ctTitjyopfvtat +
dmaxaXt] d%aij). napa adip fiaotXitoi; avQiaii npo; iXioaaii' xal ila^tv
fidi'va iv t^ X^'P^ ttVTOv xrtl Ttdvza to dyaSa Sufiacxov apofv (1. apaiv)
aagaxona xafitjltuv 6uipa' xal ^).9ev xal tatt) {vtumov iXiaoai\ xai iiniv
o vlog aov vioq d6fi> jiaauiw^ axwiag ^ai.axta'ktl^ dniaxfii^fv ft( rtpog oh
Xiyu)V, ei tt'faofiat' xal iottj dKatj/. xatd Ttportwnov nvtov' xal Ttapi&rfXfv
ivumiov avTov Tu'dtupa' tun; jjaxvvfxo' xal ihcaaih npog avrov f<:ifi-'
noptvov xal elnh avrdi' $cu»7 S'W ov, xal avrdi dno^dvijtat. xnl inopfv9rj

FRAGMENTA ANASTASIANA. 57

ovT€ yag o'EXtOaatog xa xctga rov^^a^X xQocxoftta&ivTa k6i%axo,
owe 'Axlag xa naga rov 'Jsgo^odff d 6b oi rov &eov Jtgoq^^ai
ta xaga x<3v das^cov ov xgooiqxavxo ^ivia, diov (iij6e v/tag, m
kxlcxoxoi. ^svye ovv, m ixlaxoxB, tag dvaavvetd^rovg elg to
^Oiaax^giov xov d^eov Blo<pogag' „'Ax^x^v" yog, ^alv, „dx6 5
ddlxov, xal ov yo^jy^ijo}?, xal xgofiog ovx k/yist aot".

Aeyixco dh xal x<p vxo ae Xam xal HoXofimv' „Tlfta xov
xvQtov coco adav dixalcav xovcov xal dxdgxov avxm axo amv
TCOQxmv dixaioOvvrig" . hx xov dixaiov xoivw xoxov xdiv xiCxmv
xgiq>exs xal dii<pUvvvxB xovg vaxegovftivovg, xal xa i§, avxdop 10
a&^QOtQo/itva xgtjftaxa diaxdaatxs diaxovovvxeg slg xovg ayogaa/iovg
rmv xeift]xmv, gvdfievoi dovXovg, alxftaXmxovg, deOfilovg, kxrjgea-
^Ofiivovg, rjxovxag ix xaxadixfjg 6ta xo ovofta xov XgiOxov vxo
xvQdvvmv elg fiovoftaxlap xal 9^dvaxov' Xiyai yag ^ ygct(f>t]' ,^Pvoai
ayoftivovg slg d-dvaxov xal kxxglov xxeivofispovg, (irj (fdoy". l'>

5 les. 54, 14. — 7 Prov. j, 9. — 14 Prov. 24, 11.

9>ofitl&flg 6 iepo/ioafi, ontoq ft^ dnoarij 6 kabg an avTov xal 7tgoaxoXA.ij&^
Ti3 Qofiodii. inoitjatv da/idXfii dvo xal e9eto t^v /thv [aIuv iv ^B&ijl, r»)v
Sh kripav iv 6av, xal avv tta vn avxov kadi il9uiv ctvifirj avibi inl to
&vataat^ptov no (sic) iv ^e&^k &vaai' xal l6ov dxiai b ai?.aviTt)g, og tjv
jtpo^ijTtjg xov 9fov, naQiyivtzo i§ iovda elg fis&fjl xal slnsv HvaiaartiQior,
^vaiaax^piov, Idov vlbg xlxtfxai X(3 oixm 6avld, Iwaiag ovofia avxui, xal
&vafi xovg lepeTg xal oaxa dv&Qwnwv xaxaxavasi inl ai. xal i^ixtivtr
T^v xelga avxov b fiaaiksvg keyutv avkkd^exi avxov. xal ii^pdv^tj ^ ydp
avxov. xal in avxov ncepax?.fj9elg b av9ga>nog xov 9eov Idaaxo avxov.
xal kiyft 6 fiaaiktvg ngbg avtbv siofk&f fiex' iftov elg xbv o'lxov xal
dplax^aov xal dtuato aoi Sca/xa. xal ilmv b dv9pa>nog xov &sov' idv
Sog ftoi xb i]/4tav xov otxov aov, ovx flaskfvaoftat fjiexd aov, ovdh /xfj ^ayo)
agftov. ovxog ^v b vnb H)svdon(fo<pi^xov dnaxij&elg xal x^v ivxokijv napa^ag
xov &SOV xal vnb kiovxog O'avax<o9elg xal ^ev6xaq)og yevofitvog (i. m. ys-
vovwg) p cf. IV Reg. 8, 8 — 10, ubi legimus, Hazael ad Elisaeum missum esse
et quae hie interrogatus respondit, nee vero plura.

1 ta > a I rot? : rt5 a p r, > G | npoxofiiaBivxa e f r v | 2 xov : xdi
apr|3r«>abdehp| ^tVa a, ^iveta b h, ^fvota d | /At/Si : ovSe G |
v/teie V I 4 g)6vyB + ov G | tJ > b j 6 ddixlag p | 7 xal pr >■ p | xal sec
> G I 9 xonov : novov r, >■ a v | rov n:/oroi' v G | 10 d^tivvvxB b | vaxepij-
ftivovg G I 11 xQ^f^"'^"^ '• xx^/iaxd xe xal X9- G I iiaxovovvxag G | 12/13 in-
aiQtatfinivovg d, inBip. p | 14 ftovayjav h, fiovapx'"^^ ^ ! 1'*/!''^ keyei — &d-
vaxov > p I kiyei — tpsiatj > b | 16 dnayofttvovg h | ixnptav a h p v,
ixnptSa9ai f

58 FBAGlfENTA ANA8TASIAN&.

'Eav di XOTE avdyxi] yivrjxcu xagd rivog 6tga<f&at arootw
wtovxaqjuQyvQioi', elg ^vXa xal di'&Qaxac avra 6ajtain)aaTi, tvafiij
Xa^ovoa X'/V« ^§ avxdav fj 6Qq>avoq avayxaa&y ojt'Tjoaa&ai XQOifrjv
xal xofia JiaQo. xb :tQoof^xov dixaiov yctQ xit xoiavxa xvQoq iivat

b xaxaraX(6(iaxa xai ovx evot^ojp (iQtoficcxa. ravra yag xai o vofioi
^olv, a-volav otpio&tloav c'tjro xaxcov jcvqI xavxf/v avaXioxta^ai
xeXtvmv. u yap dxh xoiovxcov 6ix6(ttvoq i/if/evovxcur rolg xaxol^
xal fifj fisxai'oovvxoiv xoti'oorft xovxoiq xff xgoaexrx^, xal Jivml
O^ebv xhv xovq adlxovg dnoorgsffof/eyov, xal olxodofi fT at-xovc 6ia

10 xfis, dva^iov dooeco^, xal ovf/fioXvvfxat avxolc {iij capuov avrois:
slg fttrizvotaif ^X&tlv.

Versus ultimus, 6 ya{» errro TotovTwr dfxoftfto; *Ty.., in Conslitutionibiu
non legitur. Iluud dubic t^nquam ciausub nb Ana&tasio fraginento additus est,

8. C. A. IV. 7, r. Quaest. I.
'Ex Tc5r dxooxoXtxdii' /Uaxu^tmv. 01 yuQ Iv a/jaQxlatg y\

fiti'Oi xai (JT] fJtxayifovxfQ ov fioi'ov ovx tioaxovad'tjoovTcu jr
15 tv^o/ievoi, dXXu xal xbv &£6v jiago^vvovdiv vjcoftifxi'tjaxovzi^
avxov Tf(ii lavxmv ftox^rjQlaq.

Hoc fragmentum sex libris nunuscriptis (b d e f h p) debeo, qui sub
finem Quaestionis 1, ante locum loannis Climact, id tradunt. Gretser particulam
non edidit.

9. C. A. V, 13-20; VU, 23. Quaest. LXIV p. 424.

Ex xfSv ajtoOToXtxwi' ^(axayfidrmv. Tag fjittQag rmv xw

xvqIov tOQxc5v ipvXdaaea^e, xal xq(6xtjv fth' xrjv yei'i&Xiov, fie^'

2f> t}v xfjv ijciq^idt'tov, sha xt/V vrfixtlav xr,:; xfaoagaxoaxr}:; f/vrj(dtp'

JteQtixovaap xijg xov xvgiov jioXixtlag xal vofxof^euiag' axtxtrXtio&o)

5 est. ,
fM-J

1 Tior' G I di§aa9at post axovrttg v G, post dvoalov r I 2 dxoviait l
axovTiq f p, axovtoi a b d e h r (post dgyvQtov r) | aQyvgia v \ axarSac t 1
avtb d e h I dunavrjaftf e h t G \ 9 ^^ avzu/v'^ b | xal •J(jyavM; t J avtwvh ■
ZQO'fTiv 4" f'l avTtuv V G I 4 xui : ^ p | awfia d e h | naga > v ] ro 4" "^
V G I yap 4- *tti f I 6 xaTa?.(ufxara c, nn^iava^MfiaTa p v | jroi — ^(tw/tata

> b d e h I ovx : fii] V G \ 7 xtXfvut a e | 7/8 iftfuivowtti . . fteTavoovrtai
b d e f h r I 8 npoaevxi '■ Ttpo&saet b | Xvnil -\- t6v d e h | 10 niradoatai
b d h I dipiilg V I IB dnoor. iiar. : diax, rwc dnoarolvav d | dtard^fotv
fortasse diazayfidrwy (abbreviatuni) f : > b | 1-! ftfTaPoovPtfg p | 16 nap-
o^vvovaiv b p j 16 /iox9'j(>iat; : awitftfitK; f | 18 dmr«y*5v p, iiara^eatv d h r
19 7i()WTtj b, nitutTov (?) d | zijV > h | 20 ^v : j); h | iniffdvtov f p v cC C,
-tpdveiov a r, -ifuvtiav b d h, -tpavfitiiv G | r^r rijor. : r^f vti<nfiaf a G,

> p r I 21 ntQiiyovaa a r | »o/io9^falag b p v C : fovSealai; a d f G

FBAGHENTA ANASTASIANA. 59

A ^ njczBla avrrj x(fd rfjg vrjCxelaq xov xdoxa, aQXOftsPrj (thv cbco
dmnigaq, xijjQovfiivij dk slq xaQaaxevijv. fttd^* aq catovrjaTevaavxeg
S(fx^ad-8 xtfi ayiag rov xdax^ kfidoftadog vijotevovxBg xsqI xcov
axoXXvftivaw 'Itrvdalmv (=» C. A. V, 13). ovxcog yccQ 6 xvQiog
xaqit^Bii^v rifdv vrjOxevsiv xag ?§ ^(liQccg xmixag 6ia xijv xcov 5
'lovdcUmv xaQovoftlav, xtvd-etv avxovg xaQaxeXevodfisvog ixl xy
axmlBla (xirwv xa\ yaQ xol avxbg avxolg ixtddxqvOBV (V, 14, 20).
hf 6k xtOg ^ftdgaig xov xdCfa vffixtvBXi df/xofievoi dxo xfjg devtigag
fUxQi xov cafi^dxov fjfiiQag tS, fiovm xQcoftevoi dgxcp xal Xaxdvoig
3tdl vdaxi' ^ftdgai yoQ elciv xiv&ovg xal ovx toQx^g (V, 18, i). 10
avxo dh njaxeijexe x6 ad^^axov, ovx ^' ^^^ ^^ ad^^arov vijaxBvetv,
xatdxavaig drmtovqylag vxaQXOV, dXX* 8x1 kxelvo ftovov XQh ^'
axsveiv xov dtj/iiovQ^ov kv avx<p Irt vxb yfjv ovxog. ^ avx^
yoQ avxmv xy hoQxy xaxicxov ol 'lovdaloi xov xvQiov, oxcog xXtj-
gw&y xb „id-evxo xd Orntsla avxmv h> fiicco xfjg ioQxfjg avxmv, 16
xai owe iyvmaav" (V, 14, 20. 21).

Tfjv (ihnoi xagaaxevTjv xdi x6 ad^^axov oXoxXtjqov vrjOxevexe,
bI dwaxov, ntjdevbg ysvofievoi (iixQ^g dXtxxogoqimvlag vvxxog' d
6i xtg ddwaxBl xdg dvo awdxxtiv bftov, qwXaoaio&m xav xb
<sdfi$ttxov. Xtysi yoQ b xvQiog xsqI avxov' ,lt)xav dxag&fj ax 20
amdiv 6 vvfig)iog, xoxs vrjOxevoovoiv kv ixslvaig xalg ^/it'Qatc".
iv xavxaig ovv ijqBt] dxp rjfimv vxb xmv xagavofimv 'lovdalmv
xai x(S OxavQip xQoaexdyrj. did xagaivovftev xal vfilv vqaxevBiv
xax/xag, mg xal ^[ulg kvtjaxsvaafitv. kv 6b xalg Xoixalg xalg xqo
x^ xagaCxevfjg koxigav exaOxog kaO^tixo) ij oxmg av xig dvvaixo, 26

16 Ps. 73, 4. 5. - 20 Luc. 5, 35.

1 (fi > h r I dno + I'^C v | 3 i^i. rov naaxa G \ 4 ovzog h | 6 xvqio.;
post ^fuv V G I 6 ra>v > b | 7 avzoiv >■ G | xal sec > b d | avtovq p v G |
idttXQvaev V G I 9 fe'^ tj/iigag b | 11 vtiorfvere : vrjartvaai b d h r | vrjat.
— del > f p I rfcr G i. m. : dia G i. t. | vtiareveiv + X9^ P I 12/13 xatd-
netvotg — v^orevtiv >• b ] 12 vnapx'"*' a b p | ixsivw a, ixiivw G \ ix.
ftovov (ftovta d) d h r C : ^. ^x. a f p V G I 13 ^'rt > h I crt imo : ^nl v |
vnb + Tijv b I 14 ol 'loviatoi > a p r | 15 e&evro : fdcro h, ^tj&hv to b \
TO > f G 1 avTwv pr (ante aijfjtela b) > G | 18 n^XQ' G \ dXsxtoQotptuvlaq :
di.extgoq>. a d, dXexrgvofp. G \ 19 aw. ofiov : avvdnvmv Tjfjiipag v | g>vXaa-
aiaBot p r v C : ^Xaaaia^toaav (^pvAarr. b d f ) rel | xav : xaxa G, >► f
20 kttVTOv h i inapO'^ b 1 20/21 6 vvfupiog dn avxoiv G \ 21 avtov r , vtjatfvatoaiv
b f p G I 22 vnb : dnb b | 24 xaixag G i. m. : xavtaig G i, t. | xal > G i
xalg >> b d h I 26 kanipag b d G, kani^atg f | ^ > r | dvvtjxai G

60

FRAOMENTi ANASTASIANA.

ayto TtJQ dtfTtQai; f^txQiQ dXtxTOQoqmviac, throvrjori^ofifvoi. Ix-
^caCxovOTj;; fdtas oa^^armv, tJth; iOTiv xvQtaxTj, djio tajtiQa4 ?o)?
tlXixroQOfwi'iac ttyQVJivoviTec xa) JtQOGnfxofiti'Ot xal avcc/irmc-
xovre^ Tov Noftov xai toi>(J llQo^rjxa^ xa\ rov<; 'PaXftoh^ l^iXQ^

•J nXsxTQvovoiv xQuvyfjc, xal xavoafitvot xov JiivBovQ vf/rov df//^r/Ti
TOV {>eov ljtiatQa(f'i/vai rov 'lOQarjX xal Xa^tlv avrov fteravoiaii
roxov xal r//^ ctae^elag A^aaiv. 6i6ti 6 (ihv dXXoipvXog xgtrJK
ritpaftevoc rug x^'P"* tl^tv ,,'49'Oi6g tifii ajtb tov a'tfiaroc tov
Stxaiov rovTov, vfieic oipea&s" . odi'laga^X ijtefioTjOt' „Td edfitt

10 avTOV iff' fjfiiig xal Im to. ztxi'a ii(imv", xal' „Ovx txof/tv ^aOilia
ti fii} xaiOaQa" (V, 1 8, 2— 19, 5).

'4vaatdvT0^ dl. rov xvQtov jrQooeviyxaTt ri^v &t^cim^ vftm',
xtgl I'jg vfjli' 61* iifidjv duTd£.aro Xiycov ,,Tovto Jiotitre tU n)»'
iftifv dvdfirTjOiv" ' xai Xoutbr dxot>7]arivtT( sv^Qaivoftetot xal top-

l.'i rd^ovrig, ot£ o aQQaficbv rfjg ('(vaardcecog vpidiv 'hjOov^ XqiOto^
ty/jysQrai kx vtxQwv. „hai rovro vfilv laraj v6(/i(/or aloji'iov ia>i
r^5 awrsXeiag, jm*XP'S "*' ^^^V ^ ja'Qiog,'* (V, 19, 7). xai xaXti'
dxn rfjc XQonr^g xvQiaxfj^i itQii>firjaai'tfc i^fiigag rtaaaQiixoita
loQrdGart ri/i> tOQrrjv T/yc dvaXr'jiperog rov xvqIov (V, 20, 2).

Uii xal fjtxu ii^igag 6txa rtjg a.vaX}i^)t(Oi;, rjrig dxb r^c XQ(axr}g xtjpj-
axijg xti'Ttxoarrj yiverai, hogrrf ftiydXt} vftlv tOrm' kv avry yag
fopa rglr)} axiartiXtv tig fjfttig 6 xvQiog rf/V dfOQsav rov aytov
:rvtvf/arog (V, 20, 4). xal fitra to tO(>T«0ai vfiug t/)j' jreiTt-
xoOT^r toQxdoare ftlav t^6ofiii6a xal fiex' ixih'rjv vrjOxevoaxi'

25 dlxaioi' yap xal tvipQavHr/rai ljr\ xfj ix &eov drogea xai t^Gxivaai
fiaxix ri/v d%nait>. xal yug xal Mtovoijg xai '^JlXiag Ivrjoxevaat' ijfttgag
reoaagdxoina, xal „Aartf)X tj^dofiddag xgtig dgxov hti&vfiicov ovx

8 Mt. 27, 24. — 9 Mt. 27, 2j. — 10 lo. 19, 15. — 13 Luc. la, 19. —
16 Exod- 12, 24. - 27 Dan. 10, 2. j.

1 dno T^i -* drtovr/dTita^tf^roi !> v , oli.fitrpotpwvlai d, d/.txtpvo^.C,
similiter } | 1/2 inufwaxovarj^ dfliprCz + tJ^v, (rff) G, + yep a 2 riyf
ftia^v I 'd tt).fxTQvo<fta\itti\ \ dypvnvfuaty | *aJ>v | 5 a>.fxT(>i-o^afi'i0KG|
di.exT. xgavyrii : dkfxriwoipwriag v | 7 tyontiv b d h | 9 rovrov : rovro p,
> a I ifior/Ofv r G ! 13 f/f^iv ii iipuSy h | iid^mo G | nateltat tltai b |
14 dnovr,attt>t)Tt b f 15 o > G | r/^cwv b d h G | 1(! iaxi b d h p r G |
19 io^tTaotxai b ) i-oQtr,v > d | 20 xal jUfta — dyak^ipfta^ > b G , r^;
dva/.j/ii'ttui a d f h p r C : f-oprdaarf Tfjv dylav nfVTfxoai! v v | 2rt/21 xv-
piffA-r/v 4- txTt/ b h I 21 v/tlv fifydh] v j 23 rov p | 24 fitx' ixiiwifV : ftrta t^v
t^do/idtfa h | 2D f%'(Fpav»ijvat + xal G \ i* : tov b d (h \ 2G xal scc > a p G

FBAGMENTA ANASTASIANA. 61

hptxfsv, xa\ xQiaq xal olvoq ovx da^X9-tv dg to arofia cvrov"
(V, 20, 14. 15.)

Mera dh rrjv vi^Gtelap tovttjv jiaaav rexQcida xal xaQaoxev^
XQoaxaacoiiiv vftlv njaveveiv xal tt/v jtegiaaelav vficav t^§ nj-
itrslag xhrjCiv ixixoQijyilP. x&v fiivzoi cd^^atov avtv xov ivot; 5
xal xaOav xvQutxijv ixiTBXovvteg Ovvodovg £V(pQalvtad-i' Ivoxog
yoQ iorai aftagrlag 6 rrpf xvgiaxTjV vrjaTsva)v dvaaxaoeoig rjiiigav
wcav, ^ ri^v xevrexoar^v ij oXmg ^/ligav iogr^g xvqIov xaxrjq)mv
ewpQ€afd-fivai yag del kv avrcOc, xal ov xevd^fjoat (V, 20, 18. 19).

Al 6h vrjOxilcu vn<nv fitj iazcaaav fitxa xmv vxoxgixcov ■ vjy- 10
(Jrevovtfe yag 6evxigav xal xi(txxrjv xa\ ad^^axov, vfietg 6h ^ xag
xivxe vtiOxeosxe ^(iigag tj xetgdda xal xagaaxevi]V, oxt xy (i\v
xtxgdSt tj xaxa xov xvgiov xglatg vxo xmv 'Iov6aia>v iftsksxijd-i],
Tj di xagaOxBvfj, oxi iv amy xixovd-tv. xb od^^axov ftivxoi
xal r^v xvgiaxtjv kogxdC^exB, oxi xb filtf 6i](iiovgylag ioxlv vxo- I't
/iPijfia, fj dk dvaCxdasmg. tv 6e fidvov ad^^axov v(ilv givXaxxiov,
(bg elgijxai, iv oXcp x<S kviavxm, xb xfjg xov xvgiov xaq^g, oxeg
i*i](fxsieiv xgoaijxev, dXX* ovx togxd^uv (VII, 23).

1 olvog xal xgiaq \> \ iv xdi aro/xavi d f v j 3 tfrpdi^v b | 6 rekovvrti
f p G I avvodov f G [ 7 yep > r | ^atai : iativ G, > d | 9 yap >• d |
1(^11 vijaTfvovai yap : ixflvoi yap vt/ar. v | 11 6h + ravTog i\ ij : ^TOi f,
> a p G I 11/12 ^ rag — napaaxevfiv v pr. m. i. in. : tag 6vo vijorevers
^ftipag TtTpdda xal napaaxfvfiv v i. t. | 12 vtjavsvtTS : vijatdritt d, }> h |
zfTpddtj b I 13 xara > d | 14 to + rf^ a f p r | fth'ti b | 16 /xorov >• b ]
aafifiecTov > v | vfitv aafi^atov a | iniv >• b | 17 tot; >■ h | 18 npoarfXti v |
ovx r| codex b fragmento sectionem addit, quae inscribitur Twv ayiwv anoaxolwv
negl r^? aylag Teaaapaxoatijg diSaaxaUu et manifeste scholium Graeculi
cuiusdem est. Erroribus orthographicis correctis verba haec sunt. Ilag Xptavi-
avbg rijv aylav reaaapaxoat^v twv vtjatsituv iav 6Xoy>vx<fg vtjoxev^j, el
xal wg av&pwTiog ti t(p iviavtiS ixehw ia^dXtj, avyxotptjd'tjaetai avT<p.
rg dh ay la xal ftByd?.jj h^iofxaSi napd ndaag r^g xsaaapaxoar^g rjfiipag
dxptfieoriptog tpv).d^atiitv, "va /i^ dnoktawfiev xov xonov xtov xeaaapdxovxrt
xal fiSXkov inav^ijawftsv xdg apexag, i^aipixvjg dh xatg dyiaig xpialv
^ftipatg, nf/inxtiv xal napaaxtvrjv xal adfi^axov, xal 6 fihv iaxvtov vrj-
tnevott xd Svo, napaaxevtjv xal adfi^axov, si 6i fit], xSv twg lanipag.
avTt] ovv ^ fztydXtj kpdofxdg vntp^aivei xdg napsX&ovaag xeaaapdxovxa
tjftipag' TO 6h ayiov xal /tiyav adfifiaxov vipti?.6xep6v iaxtv xiov xeaaapd-
xovxa xal xdiv nivxe xov nd9ovg xov xvpiov ijfispwv' ovSh yap vrjaxevei
Tig alXtp aa^^dTtf, el fiij xovxo) rtfJ /xeydk(p' xal ol /xhv dpxaloi tag fieao-
wxT lov xal dkexTopoipwviag iv^atevov, oi dh viot aytoi naxipeg i'tog x^g
xexdpTTig wpag r^; vvxxog vipiaav vrjaxeveiv xal yap /jiexd xb axoxdaai

62

FRAr.MKNTA ANASTASIANA.

Aodstasius hoc fragmento excerpsit, quae in Constitutionibus de didw
festis et ieiuniis leguntur. Ordinem Constitutionum non accurate secutus tH,
sed potius compo&uit, quae hoc opus dc singulis rebus diversis locis exhibct.
Loci Constitutionum singulis particulis adscripli indicant, quomodo libro usus al

10. C. A. VI, 18, 6-7. Quaest. LIl p. 362.
'Ex Tcov cutoOToXtxcov JtctTayfdoxcap. Ovt£ fag xUxv^ 6&

Ovi'TQix^tv ovdl fitra (ioixov (iiqlSa tl&to&ai, ijrslxiQ xai 6 Aavii
^aiv „KvQie, Toig fjiaovvTuc: as ifdarjoa, xal LjcI Tobg ix^govi

it 0OV i^erijxo/jriV xiXnov fiiaoq iftlaovv avrovg, elg ix^Q^^ h^
vovxo fioi*'. xal rep 'Jcaaa^ar 6v£i6lC,Bt 6 *coc dut xr/v jipo;
'Axcta^ q)iXlav xai ovfifiaxiav diix ^Iloaiov Xiymv „Ei afiagxajXa
^iXta^fig; yj fttoovfttvco vjto xvgiov av ^oij&et';; dia rovxo i§-
alq^VTjq ogyi] xvqIov ijtl oe iyivexo, el fiij oxi evgt&ij f/ xagdla

l*> oov xeXela jrQog xvgiov xal Xoyot xaXoi evgid-r^Qat^ iv aoi, 6u;
xovxo i<pdoax6 Oov xvQioq.".

11. C. A. VI, 20. Quaest. XL VI p. 344.

^Ex xmv (btoaroXixcop Jmrtty/zoTCDV. N6(iog larlv fj dixd-
Xoyog, i}p Jtgo xov rop Xabr fiodxonoiijaai xov jfag Aiyrixriots
15 "Axiv b ^iOta avTOlq ivofiO&^ixrjCtv dxovoxtj qxovij. dtb xal vofto?
Xiytxai, 6ia x6 q[ivoei dixaicoi; rag xglasiq ytottta&ai. dya&oc ya(
icxiv xal axttxavdr/xaoxoq, o&tv qpTjaiv ' ,^Eav xoirfitiq fiot 9vOia-
axtjgtov". ovx (bttv xoIijgov, aXX'' iav jro<i/oj/c. ovx uvdyxfiv

4 Ps. 138, 21. 32. — 7 II Paral. 19, 2. }. — 17 Exod. 20, 24.

&(fXe^tii ^ ^akfiu>6ia xara rd^iV i'tos ov n/.i;^u;i>^, fp}(f rat xai ^ titdfftti
Q.pa. idv 6i zn; dno itteydf^ov xonov xai avytfti^fj^ (vel avvzpifitii, cod.
axrvTpi^fti) v.idpxs v da&ivfi^ nvig 'dfia xal vi^nia, ovx^ navra, dlXa ta
/i^ dvvdfteva aptw xal idari ytvada&waav ra df Xoina ^Sptoftata J/aAt'ovoi
^iuq iantpag' xal yap ov fiovor ol dr&potnot JVtJ'fi'tro* (ytiaevirat cod.).
dlla xaittt dkoya Z,<ua avvevtjattvaav iv tpialv ^fti(faiii. ovx iottv xakot
xpateTv napadoaeiq (laTaltts dv^gwnotv xal xottiv ngolenovgylag u>it
Xttxtlat iv fvxttj[jioi<i nap wpav xal Xvtiv toix opovi tdjv ayiotv (itydXatv
^fiepdiv (tjf/fydiy cod.), on Jidi^ 6 napa^alrwv xal fiij fxivatv iv tfj tUaHijx^
Tov Xpiatov 0-tov ovx t^fi. :tepl lovrwv 6 xvpiog /.iyti' "Otav dnapdji
an' avTwv 6 i-v/nptog, tote ftjatfvaovaiv viol tov vvfi^divo^ iv ixfhxtii
Tttig ^fiipaif.

2 diaza^eotv d h p r [ .S ovSi : ovtf h | fioixov -f- r^v f p | 7 axaapi i \
ytkiav —'Haatov > d | Uytuv^ G | 8 ij : f i d f p I fiiaovftivov h | 9 iyivrro
post i^a/ipvfig f | 10 xaXol : xklvai f f 11 xovto + Vf^ol f i 13 iiaraydiv p,
diaxd^ftuv t I J4 yv : »/ a | npoi p | nupa G | 17/18 noi^atii; p | 18 AOir/<r{<;
+ (xoi G I avdyxtj p

J

FRAGMENTA ANASTASUNA. 63

xtQUd-TjXBV, dXXh x^ i^ovalg: ixixQttpBV are kXev^iga. ov yccQ
0vaimv dilxai o d-Boq, opevSe^g vxaQxoav, dXXa yivcdaxcop, xa&dxsQ
3ud ^&ij XQOttQov, Tov g}iX6&eop "A^eX xal N<ob xal ^i^Qaccfi xal tovg
xad-£§^g ovx cdxrjd-ivxaq, dXXa tpvOixcp vofiqt xivrjd-ivxag aip hav-
xwv XQoaeviyxcu d^alav xm &e(S dxo yvwurjg evxaQloxov, ini- 5
xgixBt xal vvv ^E^galoiq, ov xQoaxdaacov, aXX si ^ovXtfd-maiv
(fVYX^Hfilv, xal si axo dp^^s xQooolaovOiv yvmiiijg, svdoxmv ixl
xaXg &valaig avxmv. 6ia xovxo grijaiv El d^vsiv kxiBv/islg, ov
dtoftdvqt fioi 9i}S' ovdsvbg yag kv X9^^9 xad-daxTjxa' „i/i^ ydq
Ictiv ij olxovftdvi] xal xo xX^Qoofta avxijg". oxoxs 6e xovxatv 10
oftinj/iopsg vx^Q^av xal ftoaxov dvxl 9-sov hxsxaXicavxo, xal xovxco
v^ cdxlav xijg i§ Alyvxxov xoqslag ixiyga^av Xiyovxeg' „Ovxoi
oi 9-sol aov, 'laQoijX, ol i^ayaYOinsg as he yijg Aiyvxxmj", xal
xbv 6ia Ma)ada>g ixiaxirpdfisvov avxovg iv xf] ^Xlipsi avxmv d-sbv
flQvrfiavxo' xoxs 6ij ogytod-slg 6 ^sog, dxe dxaQiaxtjd-slg vx' avxwv, 15
tdrfieif avxovg dsOfiolg dXvxoig, Oxi^cSasi q>OQXiaftov xal oxXtjqoxijxc
xXotov. xal ovxixi slxsv iav xoii]oyg, aXXd' xoItjOov &vaia-
<tTr,QiOP xal ^s ditjvsxmg' ixiXrjOftmv yag xvyxdvstg xal dxagiaxog.
ovxow 6ta xrjv axXjjQoxagdiav avxmv kxidtjOsv avxovg hxl xs
figmftatanf xal ^comv 6iaq)ogdv, xa&agc5v xal axad-dgxmv 6ia- 20
oxoXifV xoiijodfisvog xalxoi xavxog ^ooov xaXov xvyxdvovxog, iva 6ta
xov 0vstv xal dgyslv xal Scyvl^sa&ai xal xa xoidde xagaxtjgelo&ai
slg hfvoiav IbX^ohhv xov xavxa diaxa^afiivov avxolg &sov xal fifj
kxiXad'annai avxov.

12. C. A. VII, I— 10. 13. 15. 17. 18. Quaest. XV p. 176. 25
'Ex xmv dxoaxoXixmv Jiaxayfiaraw. Tov vofiod-ixov Mmadmg
dgtjxoxog xolg 'lOgaijXixaig' „'I6ov didmxa xgo xgoocixov i/i<Sv
XTjv bdbv x^g ^a>^g xal x^v odov xov d-avdxov", xal ixitpigovxog'
,^xXt§ai x^v gojjyv, iva ^ijOyg", xal xov xgoq)rftov ^HXia Xiyovxoc
x^ Xatp' ,^a>g xoxs x^i^ccvttxs Ifp dnq>oxigaig xatg lyvvaig vfimv; 30

9 Ps. 49, 12. — 12 Exod. 32, 4. — 27 Deut. 30, 19. — 30 III Reg. 18, 21.

1 <oi axe i I 2 dvevSeijg + ya(f p | 3 'A^ek : itQoxe^ov f | 4 dnaitr]-
d-inai G | 6 xal vvv : xolwv G | 7 ovyxfOQsl G, avyjuftjpdJv C | 11 xovxtp
( G : xovxo a p r I 18 y^e : x^g G | 16 axs + d^ f | 16 axificiaet : ao^dai
G L m. I 17 dXiM + xal t \ 19 ineSijintjasv r | 20 *ai > G | 21 xaXov r C :
xa^Qov G, >■ a f p I xvyxdvovxoi + ecvrov p* | 23 xoiavxa i | 24 avxov r |
26 diaxaSeatv d h r j fimvaiwe b d h p v | 29 ^Hlla a p r C : ^liov b d h v G

64

FRAOHENTA ANASTA8IANA.

ti d^eog lortp xol xvQtoq, xoQi-t^taO^e ojtiaco aiyrov"' tlxorooi; VUjtr
o xvQW^'ltjOovg' .,0v6t\g dtvarai dvolv xvqIoiq dovXevfif ^ ya^
xov iva (itOfjoet xai tov itfQOv ccfaJtrfiti, tj troc ai>&i§tTcu wn
TOtJ tztQOv xaTd^QOi'tjuEi" . cLvafxaifoq ovv x«l ijiific Ixoftwv

o T(p dtdaoxd/Loj A'(iior<;> (fuftev, cot; 6vo 666i ilalv, fila rf^q Co^{
xat (till ror &nvdrov (= c. l, I. 2).

IlQdhrj ovr riyj^arft // odbg rfji ^ajr^e xai taxiv avrr), ^'
xai b vofioq diayoQevei, „ayaxav xvQiov xov &tdv ee, iiijy? r^i
tf>vx^,q xai ^.S, bktjg rfig dtai'olctg, xai tov Jtkriaior cog lavTOf xai

10 xdv o f/'/j iyiXtig ytvio&ttL Ooi, xai 6v rovro aXXoi or jtotrjo&ic
tvXoyfi rovg xaraQoift^vovg Ot, jtQoatvxov vxIq tcov ijtijQea^ovrcar
ae, (cydjra rovg Ix^Q^*'q ^^^- ^ola ydg, g:ijalv, vfiTv X''("-?' ^«'"
ayajtaxt toIk dyaxwi'Tag vf/ag; xalyuQ xai ol TtXcovai rovro xoi-
Qvatv'*. djtixov r<Sv oagxixcov xai xoOfiixcSr iytii^vftimv. idv rU

16 aot 6(0 (idxtOfia, Ctgitpov avro) xai rr/v dXXtjv „Ei uvraxi6o}xa"
yoQ, qitjoiv, „Tolg dvTaxo6i6ovol fdoi xaxd". iav „ayyttQit:0)j oi n?
(tlXiov 1:V, vnayt (tex ai'rot; 6vo, xai rw &iXovTi Ooi xQi^vat
xai TOV xi^fovd aov Xa^elv, a^g avr<p xai to iftdriov, xai ax'o
TOV alQovToc xa oa fti/ dxahn. rm airovvri Oi dldov, xai dxo

2<) ror {^^XovTog 6av$ii}aa&at xaQu gov (tij axo<JTQag:fjg". xaOtv (tiv
ovv dixator didovai ^g oixtlatv xdvmv „Ttfia*' yttQ, ^ol, „Tor
xvQtov axo Goiv (\txaUiiv xovav"' xQOTt/irjviov 61 Tor? ayiovc.
ov tpoi'svCftg, or fioixn'Ofti:, or xai6oq:l^O(}t'iaeig' ,^ExixaxdQaxog'^
ycLQ, (ff/ol, „xag b xoif/ojfttvog (iBxa aQOtvo^ xoixrjv yvvaixog".

2 Mt. 6, 24. — S Deut. 6, $. — 9 Lev. 19. r8. — 10 Tob. 4. 15. —
11 Mt. 5, 44. 46. 47. — 16 Ps. 7, J. — 16 Ml. 5,40—42. - 21 Prov. 5.9.
^ 23 Lev. 20, 13,

1 xai xvQioq : 6 x. p^ i. 111. G | fixoTotg + otlv a r G | 2 4 ij yep —
xaza^^ovtjaei > b 7 ^ 2> G 8 r^f > G I f> Tf,ti > b d G ! 10 9ikt*i
b h p C G : iH).i}i a d r V I oil : aol b 1 akXu/ tovio p | akXo r ov a p r C :
(tti b d h G I noit'iaiiC G 1 11,12 inrjg. (^neaii. h d) cot v \ 12 aov > G 1
tptiaiv : nitpvxtv G j vniv > p | x^P^i '^'A'*' b d h | 13 yap > G I xai li r
V C : > a b d p G I 14 T«V > G I 15 ^ania/na -\- inl xiiv Je^tar aov aia-
yova G, Anastasius exemplar Coustitutiouum Icgisse videlur, iu quo ilia verba
defueruiit | 15 16 fi — xaxa > b | 15 ydp, y^oi*- > G | 16 nv > b J h |
18 oov > V I xai pr > b I 10 Of > G I ;faJ >• p I 20 napa a p r C : dxo
b d h V I aov > G I 21 Sixaiov aprvC:>bdhG| oixeiwv G i. m. : lilav
G i. t, I 21/22 zlfia — novav > d h p | 22 rff : yap b | 23 fiotxevafii . .
Vovfvafti d h 1 23/24 ^TtixardpaTOi — d(>atvog > h | 24 Ttag > G a^ipf i»o,
b G I yvvaixeiav G

FRAOMENTA ANASTASIANA. 65

w xoQvsvOBtq' „Ovx %6x(u"yaQ, girfilv, „xoQV£vmv iv vlolq ^laga^X*'.
ov xXiyfeig' 'Axag yag xXitpag kv^hgixco Xld-oiq ^Xij&elq xov ^^v
vx{§^X^€v, xal Fis^ xXitpaq xal y^evadfievoq ixXijQovofitjaBv xov
Neeftap t^v XixQav, xai 'lovdag xXinxmv xa xmv xtvijxmv xov
xvQiov xagidcaxtv xal fiexafieXijd'elg axrjy^axo' xal 'ipovlag xal 5
Skat^Blga 17 xovxov yvvri xXi^avxtq xa I6ia xal xeigdcapxeg xb
xviv/ia xvqIov xaQoxQ^na dxoqiaCH Ilixgov xov awaxoOxoXov •
^ftmv lO-apoTco&ijaav (c. 2).

Ov fiayevastg, ov g^aQftaxtvceig' „^aQnaxoig" yoQ, grrjalv, „ov
xeQt^tcSoBxe". ov tpovBvOBig ^gigtog h> diavpB-oga' xotp yog xb 10
i^txoviOfUvov fpvxrjv Xafibv xagd d-eov ^ovsv&kv adlxmg ixdtxrj-
d-^sxM. ovx ixi&vfi^aeig xa xov xXijalov aov. ovx ixiogxijaeig'
igoH^Tj yog ,^ Sfioacu BXmg". ov avxoqnxvxi^Osig, oxt „b avxo-
^pcofxcov x^vijxa xago§vvsi xov xoitjaavxa avxov" (c. 3). ov
xaxaXaX^Osig' „Mfj aydxa'* ydg, gnjOl, „xaxaXaXetv, iva/i^ i^ag^^**. 15
ov itvrfitxaxi^aBig' „bdol ydg ftvijaixdxtov slg d-dvarov'*. ftrj ylvov
yXwaacadrig, oxi „dvf]g yXcocam&qg ov xaxivdwd-iqOBxai, xal xaylg
ovdQi xa I6ia X^^V"' ^^ ioxai b Xoyog Oov xBvog' „XBgl xavxbg
ydg Xoyov dciosig Xoyov", xal „lx xmv Xoymv aov dixaim^tjau
xal he rmv Xoymv aov xccxaxgi^ay". ov tpBvay • ,/AxoX£lg" ydg, 20
qnfolVf ,fXdvxag xovg XaXovvxag xb tptvdog". ovx iatj xXsovixxijg '
„Ov€u," ydg, qnjalv, „b xXbovbxxoov xov xXijalov xXBOvsilav xaxi^v".

1 DeuL 23, 17. — 9 Exod. 22, 18. — 13 Mt. 5, 34. — Prov. 14, 31. —
16 Prov. 20, 13. — 16 Prov. 12, 28. — 17 Ps. 139, 12. — Prov. 6, 2. —
18 Mt 12, 36. 37. — 20 Ps. s, 7. — 22 Hab. 2, 9.

1 ovn.: ywalxtt ov n. G \ ovx — ^agarfX > b | latai d h p r C : cart
rel I ^Tjalv : post noQvtvwv a, >> d h G | o nogv. d G | vloli >> p | 2 "Axav G |
Xl^ovi d I kiBofikii9tl{ r 1 Tov t,^r : trjv ^w^v p G | 3 Ttcg^ b d h p v G,
Fie^el a | xal > d | 4 xal : > p, + o d | 6 Ilan9)VQa G, aafi^lga t, aa/tn-
^c/pa b I ij T. ywij > b d h p r v | yvv^ > a | 7 dno(paaei + zov G \
9 ov ^pap/iaxevaetg > G \ ^pftaxbc b d h p (corr.), ^agnaxol v | 10 negi-
fitwariie r, -fittiotitai b d h, -fiitiaerai p, -fiiciaovrai v | 10/11 ov <pov£vosiq
— ixdixti&^oerai > G | 10 <povevaeis + yag p | 13 igi&^ a | ov : xal ov G \
13/14 on o a. — avrw > b | 14 ov : /u^ r | 15 /i^ dydna — iSap&Hi > b |

17 xtnev9w9^oetat + inl r^c y^c p r cf. C | nayli + laxvQa v cf. C |

18 ittQl >• V I 19 Aoyov Swaei^ p | koyov xai : Xoyovi G \ 20 xataxQi^rfoy
a p v : xatadixaa^ari b d h r G cum S. S. | tptvaei b G | anoktltat G \
21 navtag "> r | tpevdot + anavtai r | ovx : xal ovx G

Fork, Didasc. et GoHsrrr. ap. II. 5

€0

FRAGMENTA AKASTASI

OVX tOtJ VJtOXQlTljs, iva fifj j,TO (i^QOq

»7jQ" (c. 4)- ^

M^ ylvov vnfQt'jff^ai'og' „vjr(Qi]g>at
TaCCixai". „ov Xtjy}};] Jtgoacojtov Iv xqU
6 xgloiq". otJ fiiO^asig top adeX^ov aov ' „ii
ddtlq>6v 6ov, xa\ ov Xijtpij 6t' avrbv afiaQvlt
xaxov' yflijf txt" ydg, (fffaiv, ,,<xjt6 xaxov,
ylvov OQyiXoq (iti6t (idoxavog fdi/di ftavtxdgM
ra tov Kttiv xai ta rov 2^aovX xai ra

Iti dxixTUVBV *A^bX tov ddel^ov avrov dtg

tvQtO^vai yraga ^fc5, o 6h rov Javid

FoXidfi-, ^ijXojaoQ lx\ T1J rdiv xogevTQidii

azQaTTjyovc drilXev, ^^tvvi^Q xai 'A/italc

Ovx eoy inadoiv r) xi^Qixad^alQcav rov vh

15 owde OQveooxojttjasti; ov6h fia&ijoij f/a&rjflm
jidvra xai 6 vofioc djitTjie. fiij ylvov ala^QOA
ftrjdl fitd^voog' kx yciQ rovrcov xoQvilai «d
ylvov <f)iXdQyvQoq, tva fir dvrl d-eov doufl
ylvov viptiXog^QOiv xai fiSTtaOQoq cog 6 <PaQia

20 eavrov Tayrttvatd^tjotrai" , xai „rb vtp7]X6v t
jrapa xvgloi" (c. 6). fiij ylvov axXt^Qoxagdiog
Jtgog ^XaOffrjfilav, dXXa fiaxgo&v/iog xai jtqi
jroXvg kv g^govjjOfi" xai „jtgaBlg xXrjgovoi
ylvov &gaOvg, on „dvTjg &gaovg li^JteosJ-^

1 Mt. 04, 51. — 3 Prov. 3, 34. — 4 Deut
7 les. 54, 14. — 19 Luc. 18, 14. — 20 Luc. U
23 Ps. 36, 11; Mt. 5, 5. — 24 Prov. 13, 17.

1 fifzat t. vTcoxQiTwv : f/n avtdiv in. a,
rf»^ a b d p, zi&fi h|3o>bprG|4oi?4
> b I 6 ilfyftov G I yap + ^fjolv a p r | G d6th
oiftapria h \ 7 antxe — xaxov > p | xaxov (-J-
ov (po^tj&Tjo^ : ZQOpioi ovx iyyifl 001 G, quci
autem reprobant | H fiavixoi . . fiaaxavog p |
ra TOV 'Iwa^ > G | Iw/t d h p, 'laji d M 10 'A^
11 naita + r<u v G | 6e6imxt G | IH 'Afi^fvrip
G i. t. t 16 fta^ris r | ^t]ixma b ] fta&t/fia novijQ
a p r V G i 16 ^np6&afio{ h | 17 ftfjiih ftsSvaoi
18 9fd) d I 19 yV'f/Acui'G | 20,'2I xai-zo — xvi>iiu'^.
21 ax}.7iQOTQaxn^.oi; G 21/22 on — piaaiftjfilav >
— y/fow O^^aavq > d G 1 22 o /uaxpo&vftog : fiaxp. a*

A/h

FRAGMENTA ANASTASIANA. 67

Ovx ^xiTo^eiq xm 6ovXm aov tj ry xcuSiaxy kv xixgl^ WZ^§>
/iijxoTe atsva§ovaiv ixl ao\ xal Isaxai aoi oqy^ xaga xvqIov „M^
6<pg'* yuQ, giijolp, „t6xov avd^gcoxcp xaraQaCd-al as' xatagm/i^vov
ydg 0£ kv xtxgla ywx^? avrov slaaxovaerai avzov 6 xoirjCaq
w$x6v" (c. 13). xobq ddeX^ovg xal avyyevBlg aov (ifj vxepldyg' 6
,,Tovg yciQ olxslovg, ifnjalv, tov axiQ/iarog aov ovx vxegoy^"
(c. 15). Ov XQoaeXevay ixl xgoaevxrjv aov iv ^(liga xovtjQlag
aov, xqXv oof Xvayg xrjv xixglav aov (c. 17). xa avfi^cdvovxd
aoi xddi] svfievwg dixov xal xdg xegiaxdasig dXvxa)g, elScog, oxi
fua&og aoi xaga d-sov 6o9^^atxai mg xm 'Idofi xal xm Aa^dgm 10
(c. 8, 7). xop XaXovvxd aoi xov X&yov xov d'sov do^dasig, (tvr]-
o^ijaji <JI avxov rinigag xc^ vvxxog, xifuqasig 6k avxbv cog xov
ev thai aoi xgo^evov ysvofievov oxov yag fj xsgl d'sov didaaxaXla,
ixil d-eog xdgeaxiv. ixQrjxijaeig xad-' ^(ligav xb xgoamxov xdav
ayhav, iva dvaxcKay xotg Xoyoig avxciv. ov xoiijaeig ^^pav 15
xgbg avxovg, dvaiivijad-tlg Aad-dv xal M^eigcov (c. 9. 10, i).

A^xtj kaxlv jy odog xr\g Cfx>r}g. tj 6e bdog xov &avdxov kaxlv
Iv xgd^eOi xov^gatg &B<ogovnipri ' kv avx^ ydg kaxiv ayvoia 0-bov,
61 riv ylvovxai q)6voi, xogvelai xal xa Xoind (c. 17, 2; 18, i).

Fragmentum descriptionem viae vitae una cum exordio descriptionis viae
mortis amplectitur vel capita I— XVIII libri VII Constitutionum. Anastasius
autem multa omisit, non solum verba et versus, sed etiam capita, scilicet XI,
Xn, XIV, XVI; capita IX et X et ultimum versum capitis VIII capiti XVII
postposuit; pauca mutavit et tres locos S. Scripturae addidit, sc. Lev. 20, 13;
Matth. 12, 37; Sirach 4, 5. 6.

13. C. A. Vm, 2, 1—3. 5. Quaest. XX p. 246. 20

*Ex xcov axoaxoXixcov JiaTayfidxa>v. Ovxe xag xgog)ijxsva)v
oatog ovxe xag b daifiovag ix^aXXcav ayiog. xal yag xal BaXaafi

2 Sir. 4, 5. 6. — 6 les. 58, 7.

1 iniTtt^tjs p r I naidlaxy (rfowAiy p) a r C : + aov b d h p v G | 2 are-
vd^ovoiv d r C : arevd^waiv a b h p v G | aoi pr : oi d h v | noQa >• b |
xvqIov : 9eov G | 8 dhq p r [ xonov : post dvd-pw7i<p G, >• d h | 3/4 wf :
oot a I 4 avxov sec : avxbv v | 5 dJsl^ovg + aov G cf. C | aov > p | 6 yap
> G I vnefoytti v | 7 nQoaeXsvasiq G | inl (+ x^v d h) np. : iv uQoaevxi G |
8 Sv A. V {Xvaeiq) C G : avaXvanq a b d h (-a>?0 p r | 9 or^ + o b d h v |
10 aoi post 9eov a | *£y p G 1 11 xov sec > a v | 12 <f^ > G | vvxxog : hie
disinit V fol. 16 folio sequente deperdito | xi/njajig h G | ri p | 13 ew : d-eov a |
yevofievoy > G | nsfl &sov > b d h | 14 o »sbg p | ixi,fix^aetg + yap C |
16 dvanavag : dvanavtj b d h p, + ^v G | xovg koyovg h | 16/16 ov — kfiet-
pwv > b 1 16 'Afiipwv r, 'A/3tjpwv a G | 18 noviipaTg npdSeat h G | 21 Sia-
xaywv p, dtaxa^tiov b d e f r | 22 xal sec I> b G

FBAGUEKTA ANASTAStANA.

o (laVTiq JtQoetfr/TtvCev dvOGe^fjg mv, xal 2aovX xai Kctitifpa^,
jfoXXa 6'h xai 6 Sid^oXog Xtytt xai oi a(i(p avxhv dalfioi'fg, xai
ov jcapa zovTO ftixeOTiv avrolq tvot^tlas. axtv&ijg. drj^or ovt;
OTi ol daeffelg, xav jtQOqujTivccHfiV, ovx djtoxaXvjcrovOiv diet t^
5 ngo^ztlai ri/v ecarrwp dof^eiar, ov6h ol datfiovas tx^uXXovTi;
Ix TT/c rovTCov \3jtox<oQt'}0tcoq oaioiO-ijaovtai, dXXa xcu rf^v iojjanyi'
vxoatJ^aovrai Tifimgiai'. xa\ yoQ BaXaafi xifitoQiav Irtotv die-
(p&Blgai; tov 'loQarjX h' rtu BfeXtptycoQ' xai IjaobX xm Kai'd^c;
avToqioi'fVToi ytyovaoiv, xai ol vto) JLxtvd ijiixttQOvt'reg Suifiovai
10 IXavvnv vji avT(uv TQavitariai yti'Ofitvoi tqxryov aytQfJKaq.

Hanc quoque particulam reddens Anastasius maiorcm sibi vindicavit liber-
tatem. Cum versum omilteret, pauca mutavit et inseruit Saulum, de quo Gm-
stitutiones VIII. 2 non dicunt. Versus practermissus autem legitur in fragmento
sequente.

14. C. A. VIII, 2, 4. Quaest. XVI p. r86.
'Ex xcQV ctJtQQxoXixmv /iiaxajfidxwv. Ovxt yitQ ffaOiXtvi

Svaofffijc fia6iXevg ixi vjidg^fi, aXXa xvqovvo:, ovxe i^ilaxoxoi;
ayvoia 1] xaxovola yiexisOfiiVog Hi kjtioxoxog ioxiv, aXXa fptvdco-
16 vv{ioq, ov jcuQa &-eov, dXXa Jtaga avd-QWJtwv TigojiXtj&eig, <d^
jivavlag xai 2!aftalae. iv 'hgovoaXijft xai Ikdexlac xai Mxlaq 01
iv Bn^vXdivi tptvSojtQOffijxai.

15. C. A. VIII, 33—34, 9. Quaest. LXIV p. 430. ^1
Atdra^iS ttav tixoatoXutv UixQOV xrti UavXov. ^^H

20 'Eyd) ITtxQog xa\ flavloq dtaraoaofii^a iQyd^to&ai tot^

dovXovg tjfitQag t', ad^fiarov 6i xai xvQiaxfjv axoXaCtxcuOap Iv
rjj IxxXrjotn 4ia Tr/i* 6i6aoxaXiav x^g evaefitlac. x6 ptkv yoQ

1 fiavrrji b d e r | npofijtevaet e | 2 avift' e, ay' a d 1 avrov d e | 3^fT-
earffv p r | 4 repoyiyrf i'ova<»' b d r | dnoxaAvntwaiv a [ or^i'deC;>abprGt
avtiiHv fvoi/Sstav G; GrCtser textum absurdum conexisse videtur; equidem non
corrigo, cum codices unanimes sint et idem error in Epitome libri VIII Consti-
tutlonum legatur; condudendum est, Anastasium et auclorem Epitomes errorem
in suis Constitutionum exemplaribus legisse; sin autcm emendarcm, tion voca-
bulo doififiav manum inferrem, sed verbis ovx dnoxalvmovaiv subslituerem
verba ov xa).i!nTovat, quae Constitutiones habent j dalfiovti G | 6 xul i> G |
7 txiaev a e f p, tttjotr b, aittjos d ; iaxijasv r G | 8 xai pr a f p r :
I>bde|9ol>adpr| datfiovai; + ixfid}.lBiv fid).Jiov <f^ p | 12 Siard^far
b d e h r I 13 fiaaififxn; >■ a p | hi vnaQXoiv, fiaaufii G | 14 :tf;xiaTiv-
fihoi p I 16 Sa/xiai; p G | 'h^ovaa/.fjfi : ^^/ b d c h | juaAn^m; p 1 19 rcSr
dnoaxokmv : dnooToXixfj f, >■ d h p r | 20 iyiu : ^fitls G | 6taTaTt6ftf9a G (
21 doi>;.ovff -f- vfidiv d I rfe > G I ^»- > b f h I 22 dtiaaxakiav + t^^ /*-
xltjoia^ vTthf G

FRAQHENTA ANASTASUNA. 69

adfi(iaTOV elxoftev Srnttovgylaq Xor/ov ^eiv, rfjv 6e xvQiaxrjv dva-
ardasmg. rrfv 6k fie/dXijv k^Softdda xaaav xal ttjv fttr* txvttjv
d^tlxoHittv, OTi 7) fikv Jidd-ovg kcxlv, ^ dh avaCxdctmq, xal XQ^^^
didaaxaUag, rig b xa&cbv xal dvaoxdg, rig 6 6vYX.ci)Qi^aag xcu
dvaat^aag. rijv dvdXtj^iv aqrfBlxmCav 6ia x6 xtgag xf^g xaxa 5
Xqioxov olxovoftlag. xtjp jcsvxsxoox^ dQrydxmaav 6ia x^v xa-
Qovolav xov aytov xvev/iaxog. xrjv yevd&Xiov aQyeixmoav dia xb
i» avry yewijd-fjvai xop xov &aov Xoyov Ix xf/g xaQ&tvov. xrjv
ixi^pavtov aqrydxfoOav dice xb iv avxy dvd6ei§,iv yevia&ai xfjg
XqiOxov B-eoxrjxog iiagxvgifiavxog avxm xov xaxgbg Iv xm ^ax- 10
xlafiazi Tcal xov xagaxXqxov kv siSsi xsQiaxsgag vxoddsavxog xolg
xt^&toSai xov itaQxv(fTj&ivxa. xdg ruiigag xcop dxoaxoXatv dgyel-
xmoav ' diSdoxaXoi yag vfimv elg Xgiaxbv ysydvaai xal xvtvfiaxog
aytov vfidg ^§[m<Sav.

Evxag htixiXslxe ogO-gov xal xglxy xal ^xxy xai evdxy xal 16
ioxigctg xal ccXsxxogog)mvtag' og&gov ftlv Evxagtaxovvxeg, oxi
hjxoxiatp ^(tdg 0 xvgiog xagayayoov x^ vvxxa xal hxayarymv xijv
fiftigav' xglxy di, oxi kv avxy dx6<paatv axb xov JliXdxov iXa^ev
b xvgiog' txxij di, 0x1 iv avx^ ioxavg<6d^' ivdr^j 6i, 0x1 xdvxa
xixlvtjxo xov deaxoxov ioxavgatfiivov q)gixxovxa x^v xoXfiav xcov 20
dvoatficov ^Iov6almv,(tri q>igovxa xov xvgiov xtjv v^gtv eaxdgag
dh ivxogtftxovvxeg, 0x1 didmxev v/itv avdxavOtv xdiv fied-ijfiegivtov
xoxanf T^v vvxxa' aXsxxgvovatv dk xgavyfj dia xb xijv wgav
evayyeXl^tod-ai xrjv xagovolav xtjg ^/ligag tig kgyaoiav xmv xov
^panog tgryatv. el fi^ dvvaxbv iv ixxX-qola xgoUvai dia xovg 26

1 inix^tv b, in^ev f | ^xei, ij dh xvpiaxf/ p* j 2 n&aav tfid. p | 5 rijv
a f p r C : rplrov t^v b d G | xara : eig G \ 5.G xara Ap. : ;{t> h | 6 nevTB-
xoax^v : v a r I 6/7 (fi« r^v n. — UQyflrataav > d, i. ni. r^/r Xifiaxov yev-
niair dfyetxaaav d* | 8 9sov b | r^? + aylaq b | b,'9 ro initfdvia f | 9 ini-
^vtov p cf. fragm. IX : -^aveiov a r, -^dvetav d h G, -^dviav b | yBvia&ai
urddtiSiv h I r^ff + rov G cf. C { 12 napiatioai G | rdSv + ayimv G | 13 xal
^ r I 14 if/iac P I 15 ev/ctff (nQvixov evxag b)bdrC:-f'<^cAfpG|
Tfirg X. F«rp «. ivory r C : y (TQit^g p) x. s' x. H-' a { p, T^iri/g x. i'xv^g
X. ivdrtig (r^t #' b) b d h G (ivvdr^g) | 16 dX£xxQO<p. a, d).exx(tvo(p. r G |
17 VftSi b h r I 18 xgltg : xgixtjv a p r, xQixt/g b d h G | xov I> d G |
19 xvfftoq + Xiyop b | txxtjv a p, e'xtijg d h | ivrdx^v a p, ivvdxtjg d,
ivar^S h I 20 xexlvtixai b | 21 dvaaefiuiv G i. m. : nagavofiwv G i. t. | xov
^ G I 22 vitXv d h r C : ^(ilv b f p G | fffxtQiv^Sv r G | 23 vvxxav b I
xfovy^g d h | wfav + ixelv^v G | 24 napovaiav : napptjalav h' | 25 el :
xal f / a f G j dwuTOV •{• Jh h \ npoaievai f r G

w

FRAGMENTA ANASTASIANA.

xaxo:tlorovg, xar olxov yivioB^co r) cvva^iq, fva pirj tloiQjTjtfU

tvoe^tjg elg IxxXr/otav aCfj^oor. ov yaQ b roxog tov av^Qmjtor

aytdQei, aXik' 6 ar&Qmxoi; rbv tojcov. ica> ovv doi^eTg xarixotOt

TOP TOJiov, ^tvxrdoi; iazto dia to fii^tjXcio&ai vx avTcov mq

5 yag ol i^tJot hgtli; ayiaQovOiv, ovrtog ol ivccytTg fiialvovatv.

1 6. C. A. VIII, 42. 43. Quaest. XXII p. 260.

'Ex TcSv oJioOToXtxcov Aiard^toav, 'E^riTtXetoH-w 61 Tgira x<op

xtxotfirifitt'cov iv ipaXfiolg xai Jtgoatvx^lg dia top 6ta rgtedv tififQtov

lyBQ&ivTa, xal h'OTa fig vxo^vi^aiv rdov yrtgioyTcav xai rdiv xt-

li) xotfiTjfilvcav, xai Teaaagaxoara xara rbv jtaXaibv rvjtov, McoOtjr

yag b Xabg ovTCog ixdv&Tjaiv, xal iviavata vjtlg /ivijfiijg avroi''

xai dtdoaHco Ix TtSv vTtagxovrmv avror jtivtjOiv ilg avafiv^fiiv

avTov. xavxa (ilv jitgX tvat^wv Xtyo/iev, jisgi da dae^oov iav tc

rof xoofiov 60}^ jtii'TjOiv, oi'6iv ori]atig avxov vi yag Jtegiovri

IB ^^j^por j'r TO &ttor, dtjXovori xul fiexaozdvtf „ov yog iauv

adfxia xaga rm d-tm". „dlxato: yag 6 xrgiog, xat dixaioavvai

ijydjiriOti'", xai- ,^l6ov dvf^gatnoc, xai rb tgyov avTov", xal' ,,2v

ajtodcoCHg exdCTOj xotcc to tgya avTOv".

Vcrsuni extremum (Ps. 61, 13) Anastasius de suo ingeiiio addidit

Itegl t^g ixtipaveittg xov xvgiov ix xwv dxooxoi.ix<iiv Jiaxdiffur,

'KT^x^tl fitv yag b xvgtog riftdov *lTj60vg XgiCxbg ix Tijg aylai
jtagi^ivov {Magiac\ iv Btj^Xeift [iv litjvi] xaxa Alyvjtxlovg Xotax
x&' digtt C,' Ttjq t)fjttgag, o ioxtv :tgb dxzdj xaXavddiv 'latn>ovaglo}i'.
k^ajcxlat^j} dh Iv toJ k' avxov Ixu vjtb 'Jo)dvvov [vo€] Tvfil ta
^ggi i xt)q vvxxbi iv xty 'logdimj stOTafiol- ef4£ivev 6h Ccv t^fiti'
iv TfS xoofioi xtjQvaacov xb svayytXiov x^g ^aoiXeiag xcov ovgavmv
xai O'Bgajrtvmv jiuoav voaov xal JtdOav (laXaxiav iv roJ Xaai,
^mg tyivno Ixiuv X(i' xal f/tjvcov y . iv dh T<p Xy irsi avrov

16 loann. 7, 18. — Ifi Ps. 10, 7, — 17 les. 6a, 11. — Ps. 61, 15.

1 xttt' olxov G i. m. : iv otxon; G i. t. | yevio^et G, yfvio^ai b |
»? ]> p r I avva^fiq r | 3 xazixutai a d p G : xaztxovoi b f r 1 4 <pBvxt(ov G |
7 iniTi'f.etaBf G | tgia h ' 8 zvv dia t(j. tjftfpuiy C : Ttuf t(i. tj/jnniy b d e h r,
roi' TgiT)f4Htoy a f p G ( fl ^vata f r : Ivi'ara b d e h p, 6^ a I 10 teaaapa-
xovta d e h, aapdxoyta b, ji a. \ ntt?.ai6v : ruiv naXatoiv d e b, -J- vofiow
xal Gill ^viataaia d e h | 12 xa^ > G | 13 /<^v -^ xal d t h \ Xiyw/itv b |
14 ovdi r I 16 t}v : that d e h | liixavaatdvri r | 16 dSixlav h ', 17/18 xetl
ov — ttvTov > r C

FRAGMENTA ANASTASIANA. 71

ioxavQw&rj ^afavrnd- xd-' ^ftdga g' mga g x^g ^(tigag xal xfjg
aB^rpffig id'. dvioxT) 6k kv xgiij/itQco ^agnovdl ^(ttga a' Sq^ g'
x^g vvxxog ' xal <oq)9T] xaaw t/fdv xotg ftad^ijxatg avTov xal •
lq}avigmasv xijv 66%av avxov 6i tjftsgcov ft 6i6aaxa>v rj/idg xtj-
gvaoBtv ijtl xtp ovo/ioxi avxov /itxdvoiav xal ttg>eaiv afiagximv.
dvsXi^^ 6h Uaxdov i mga &' xfjg r/fitgag.

Hanc particulam legi in codicibus Vaticano 423 f. 404'— 40s' et Parisino
1085 f. 240, qui earn Anastasii Quaestionibus, et hie immediate, adiungunt.
Cotelerius earn in Patribus apost. ed. Clericus 1724 I, 197 e codice Regio 1789
edidit, Pitra in luris eccles. Graec. hist, et monumentis 1864 I, 301 e codice
Vaticano. A. lacoby in libro: Ein bisher unbeacbteter apokrypher Bericht uber
die Taufe Jesu 1902, septem codices, sc. Parisinos 854, 932, 1085, Hierosolymi-
tanum S. Sep. 34, Bodleianum 206, Laurentianum plut. 56, 13, Vaticanum 423,
ad earn recensendam adhibuit (p. 13 — 15), eamque aliquo mode ad Didascaliam
apostolorum pertinere demonstrate conatus est (p. 3 2 — 3 5). Mihi earn librarius
ad Constitutiones apost. V, 18—19 vel VUI, 33, ubi festa Domini recensentur,
addidisse videtur. Cf. Theologische Quartahchrifi 1903. Ut nomina mensium
indicant, particula in Aegypto composita est. Similiter narrationes etiam alias
legimtur, ex. gr. in Chronico paschali p. 546 ed. Migne (PG 92) verbis prae-
euntibus: Ilegl rijg ytvvi^aewg xov xvqIov ^/idiv 'Irjaov Xgiatov xov dXrj-
&1V0V 9eov rinwv xal xov navaylov avxov /ianxiaftaxog xal xov owxijqIov
avxov naaxa avvxofioq di^yijaig. Menses vel dies particula traditi hi sunt:
Choeac XXIX = December XXV, Tybi XI = lanuarius VI, Phamenoth XXIX
— Martius XXV, Pharmuthi I = Martius XXVII, Pachon X =■ Mains V.
Textum repetii lacobianum, nisi quod in fine particulae pro Ilaxwv Y, quod
omnes codices habere videntur, contextum respiciens emendavi 17. i, codices
a me inspectos sequens numeros semper litteris expressi, non aliquoties verbis,
nonnulla verba uncinis [] indusi, quippe quae in pluribus codicibus desint ac
fortasse a librario addlta sint.

EniTOMH TOY BIB^
l^N AIATAI^N T2N AH"

A,
AUASKAAIA TQN AFIQN All
HEPI XAPISMATSilS

6 I. Tov d-eov xal aoor^gog tjfi(ov 'irjCov 1

evae^elag tj/iti^ xaQadiSovrog (wat^Qiov xai
dalovg te xal "EXXrjVaq elg kitlyvofatv tov svb
&SOV JtaTQog avrov, xaBmg avzdg gnjOiv eu;
rrjQla tov xiaxevadvtcav j^IkpaviQoacd oov t

10 xoig, TO Igyov, o didcoxdg ftoi, TsXeuoaag", xa
t<p xoxqI' „na.tBQ ayte, xdi 6 xSofiog os ov
iyvmv xal ovrol ae lyvaHfav"' slxoratg, a
^fi<m>, <prjc\v ojtaoiv afia xbqI tmv i| avrov 6i
dia TOV xvBVfiaTog' „2ri(itta di ToTg xiOTSi

15 Xox}&ijaer kv tco ovofiaTl fiov 6ai(i6via I
XaXrjaovai xaivalg, 6g>eig agovOtP' xav d-i
ovdhv avTOvg ddixrjatf Ixl aQQcSOTOvg x^
xaXcog i^ovCtv"' 2. TOVTOiv rmv ;|ra(>e<l/uci
dod^ivTcav TOtg axoOToXoig [iiXXovOt to eva

20 xday Tfj XTiasi, ixena rolg di rjicav xu

5 I Tim. }, i6. — 7 loaQn. 17, 3. — 9 loann. 17,
— 14 Mc. 16, 17. 18. — 19 Mc. 16, 15.

1/2 Sic ego scripturain inscribo | 8 btov + xal
sed punctis notavit | 16 xaivalg a m C : + xal iv v
17 ovdhv — ddixijasi a f m (hie i. m. pr. m.) n v
avtovg fikatpt] m (in textu) C (fikdtpet) cf. Marc. I

I

I
I

I

EPITOME CONSTITirriOKUM APOST. VIII. 78

XOQrjyov/itvcov, ovx sh rijr tcSv h'tgyovvimv tbtfiXttav, aX/C slg
rt/v TfSv cutlGroav ovyxara^eoiif lyivtxo, h'a, ov<; ovx ejteiaev 6
X&yog, xovTOvg ?) zmv OTf(i£imv dvawji/jO?] dvvafiig. 3. ra yag
„arj(itla ov rolq xiatolq" tj/jIp, „akl(t rolq ajtioroig" *Iov6al(ov
rt xai 'EXjLtjvojV ovxi yccQ to daifioi'a^ ix^ulXtiv t^fietegov xigdog, 5
aXXa xtui' ii^t^tUi XqiOtov xaB^aiQOf/tvwv, xa&cog avrog Jtov
Jtaidkvcoi^ fjfiag o xvQtog deixvvai Xtycov „^//} ;ifa/()cr5, on xa
datfiovia vpAv vjtaxovovdiv, aXXa ;fa/pfTf, ori xa oroftaxa vpnAv
yiypajtxai ir ovQavfp"' ^Jii^idij zofilv avxov dvvdfitt, x6 6e ifHixiQct
tvt'olfc xa\ oxovdy, djjXoi'oxi (ioTjdovfJtrotg vjt avxov. 4. ovx 10
ixavayxeg ovv jidvxa xiaxov ix^dXXtiv daifiovag ^ vtxgovg aviCxdv
^ yXcoaaaig XaXi.lv, aXXa xov a<.i<o&h'xa xag'iCfiaxog ijii xivi aixia
XQ7]0lfttj lie aoixrjQlav xcor catlaxtov, Svoaxnovptivoiv noXXdxig 00
Tr}r xdiv Xdyov taiddti^iv, itXXa rr/r tcuj" OTjftaicov h'i'gyuav, d§l<ov
6vT<ov ocoxrjglag. 5. ovdi yag jcdx'xeg ol dat^elg vxo xmv &ttv- 15
(luxatv Lvxgijcovxaf xtd xovxov f/dgxvg avxog 6 d^eog, cog oxav
Xtyij h' xrp JVofico, 6x1 „kv ixtgoyXojOQoig XaXtjcto xc5 Xato xovxtp
xai iv x^i^^oiv txigotg, xal ov fit] Ttiaxtvaayoiv". 6. ovxs ydg
ol Aiyvxxtot tJtlaxtvaai' xo) &£pj, MmvGh'ca^ xoaavxa arjfiita xcu
rigctxa xtjtmrjxoxo^, ovxb to jiX'^&og xnir lovdaltor xco Xgiaxfp 20
,,xdaav vooor xai Jtdoav fiaXaxlav iv avxotsz &tgaxtv6avxi" ' xai
OVTS ixilvovg idvoaijitjOt gd^dog tpvxovfiivtj tig otpiv xal JXelXog
alfiaxovfitvog, ovxt xovxovg „xvg)Xo) dva^Xtnovxeg xal ;fa>Jlot
JltgtJlaxov^'x£g xal nxgol dviaxdfitvoi"' xal xoi fttv drd-loxavxo
'Javvf/g xal 'lafifigtjg, xn de !J6*r«5 xai Kai'dipag. 7. ovxcog ov 2&
jtavrag 6vOtojtfI xd Ofjfitla, dXXd fidvovg xovg tvyvojftovag, dtv
xal xo'p"' tvdoxtl 6 &£og ijtixtXtlod'ai iSvvdfttig <og Goq>og olxo-
vofiog, ov Tf7 Tcov dv&gaixmv l6xvi\ dXXd rfj kavxov ^ovX^iJti.
8. xavxa di <fa/itv tJil xfp fit) ijcaigsoO^at xovg Xaft^drovxag
XCtglOfioxa xoidde xaxu xdiv ftti Xa^ovrmv. 9. ;fap/o//«T« dl 30

4 I Cor. 14, 22, — 7 Luc. 10, 20. — 17 I Cor. 14, 21 ; les, 28, 11. 12. —
19 Exod. 3—14. — 21 Mt. 4, 23. — 22 Exod. 4. 7. — 23 Mt. 11, 5. —
25 II Tim. 3, 8. — loann. 18, 13. 14.

1 (ii T. r. ^1*. wf. ak).' > m 4/6 'lovint'on; . ."E}.}./](}iv v ! 5 ov ni n v |
yap > n I 8 vnateovovaiv : vnotaaafxat f | 10 ^ot^dovfXfroi v, /io^9ov-
ftivovi a ! 14 T9 . . ivffiyfla a cf. C | 16 tovrmv f I 17 fJyfi t f, corr, f* j
18 TttaTfvaovair v i 27 i:iiTfi.fia9ai o 9e6i ivioxfi a | 28 avrov a | 29 4ni :
f /f a I ro a V I 30 toiaixa f n

74

EPITOME

JL^Y^fiev xa 6ia t(ov OTjfitlcoi'f ixei ovx iariv ri'&qcoxoc xtartvaa;
6ia Xqioxov tov d^sov fffioJr tig avrov re xa\ tor axQai'xov aiioi
jtaxiga xa\ xo xavdyior xal Ci(ooxoi6r avxov xi'ivf4a, og ovx
itXrjfpe „xitQi6iia Jtvivfiaxixoi'", lo. avxo Tf yaQ x6 axaXlapiViU
5 xoXvd-iov aos^elag xa'i JtioxevOai &idi ^fovri xal aXt/&ti'r5 xo^^^^f*^
loTi ifaov, x6 XE ujtoQQltpai x6 iovdaixor xdXvfifia xal jrioxtvoci,
OTi evdoxla &eov n jtgo alcovotp (lovoyei'^g ev vaxi'grp xatg<5 h
xag&ifov yeyivvrixai 6ixa bfttXiaq uvdQOii xa\ oxt ijto/Lixtvaaro
(og avQ-Qcojiog avtv af/aQxiai, „xXiiQcaoai: xuaai' dtxatoovvfjr"

10 xi)v xov vofiov, xa\ oxi olxeia ovyxf^Q^iOii xal ^ovXSj oxavgor
vx^fietvtv ahxvvTj? xaxatfQovf'jCag d-tog (oi> Xoyoc, xai ori dxi&avt
xal ixdtfTj xal avioxfj 6ta xgtmv rj^eQcov xdi f/fxd r//»' dvdoxaow
ta>g xtOOaQuxovxa ijfitQdiv xagafislrag xolg dxooxoXoig xai -xxr/-
Qcoaaq xdoav 6idxa§iv, av£XJ]g)d^ ix' otptOiv caixmv XQoq to»'

15 dxoOxiiXai'Ta avTov fi^for xal xaxtga. ii. o xavxa xtaxevoac,
ovx <^xX<og ovdt dX6Ya>g, aXXa xgloti xai xXrjgo^ogia, xdgiUfUi
stXt^tv dxo tov &-SOV, d/aavxoig <Jf xal 6 xdor/g aigeCtmg ax-
aXXaydg. I2. (iii ovv xig x(or xotovt'xo>v xa arjf/ila xal xa
xigaxa xgivixoi xtra xSv xtoxav fjij a^tatf^ipxa h'tgytlv dia-

20 (foga ydg loti xa tov &sor ;(ctp/(J//«Ta xag' avxov 6ia Xgtoxov
xal xov aylov xvtvf/axog 6t66(4(va, xdi av fiiv tlXtj<pag tovtxo,
Ixtlvog 61 aXXo xt, i} ydg ,,X6yoi' Coq>iag f} yi'owsog tj dtaxgioems
xvsvf/dxmv" i) xgoyvmoiv tc5i' fieXXorxan' f] Xoyov Maxtixov i^
dviS,ixaxlav rj iyxgdxeiav tvvof/ov. 13. xal ydg Mmvaffg „6 toC

26 &fov dvO^gwxog" ir Alyvxxcp ixtxiXdiv otjfJtla 01' xaxtxijg&rj t<ov
b(io<pvXo}v, xa\ f,&tog" xXtj&tlg otx t'iXaC,oiftvoaxo xaxd ror M/01?
xgofpf/TOV 'Aagoiv. 14. dXX' ovrt 6 xov Navf^ 'Jrjaovg, ifytfid-
/Jtvog fttx' avxov xov Xaov xal iv xm xgog h^ovoalovg xoXifiO)
..CxtjOag xov tjXior xaxa Fa^adn' xal xr/v atXrjt'tjV xaxd rpagcryya

3u 'EXd)r" did xo jfifj avxagxtlP xgog xijv vixrjv xyv fjfiigay, ixrjgdij
xaxd xov ^ivehg xal xov XaXi^' ovxe 2kx/iovTiX xooavxa xagd-
6o$,a xoiT]oag xag order rfyr^Qaxo xov d^tog)iX^ Javld, xtdroi

4 Rom. 1, II. — 6 U Cor. $, xj. — 9 Mt. j, 15. — 13 Act. i, 17. —
22 I Cor. 12, 8. 10. — 21 Deut 3J, i. — 26 Exod. 7, i. — 29 los. 10. 11.

6 xal dh/divtS > n | 10 riji' > v | 15 ^raJ > a I 17 xov > a | 18 ri
sec > a ; 20 ian a n C : fiai f m v 1 27 n^o^i/rov ; ddek^pov a | 29 yo-
(ia(i)9 n | 31/32 Tia^ddo^a n v C : + atjpteta f m, -\- atifieia *«tl xifaea a

CONSTITUTIONXJM APOSTOLORUM 'VIII. 75

cfig>6TeQ0i XQoq>fixai xal og fikv agxisgevg, og 6k ^aaiXsvg. 15. „xai
hrra xiXidSmv vxagxovamv aylcov iv 'lOQarjX xmv (lij xafttpdvtcop
ydpv ry BaaX", fiovog *HUag iv avroZg xal 6 rovrov fia&jjr^g
*EXta0atog B^avftcetoivQyol ytyovaCtv aXX ovTs'HXlag tov olxovo/iov
lAfidtov i§efivxTijQiOs g>o^ov/ievov ftiv tov d-eov, ov xoiovvra 6$ 5
dijftela' ovTB 'EXicaatog rbv tavrov ftad^tjrijv q>QltTovta tovg
xoXtfdovg vxBQBlSev. 16. aXXd ydg ovre AavirjX b aog)dg dev-
XEQOV QvO&eig kx atoficcrog Xeovrmv, ovde ol tQslg xcddeg ix trfg
xa/itpov TOV xvQog h^ovdivmoav rovg Xoixovg xmv ofiog/vXmv.
^xlaravro ydg, oti ov t0 olxela dvpoftei xmv deivav xegieyivovxo, 10
dXXa x^ xov ^sov layv'C, xal Ofj/iela ixexiXovv xal xmv dvoxtgrnv
dxrjXXaxxovxo. 17. ovxovv ft^dtlg vficov kxatgiod-m xaxd xov
ddeXq>ov, xov xgogttjxijg y, xav d-avfioxoxoiog' el ydg do&sli]
fojjcixt xov xiva elvai axioxov, xegixx^ Xoixbv icxai rj xmv
iftjfulmv Ivigysux. 18. xb fihv ydg elvai evos^ij ix xfjg xov xivog 15
evvolag, xb 6h d-avftaxoxoibv ^x xfjg xov ivsgyovvxog dvvd/iemg'
dv xb fihf xgcoxov avxovg rmdg bga, xb 6k devxegov i^ebv xov
ivBgryovvxa 61 dg xgoeixo/iev alxlag. 19. ovxovv (iijce ^aaiXtvg
i§ovd-evslxm xovg vx* avxbv axgaxrjyovg, ft^xe dgxovxeg xovg
vxipeoovg' fit] ovxmv ydg xmv dgxofiivmv xegixxol ol dgxovxec, 20
seal ft^ ovxmv Oxgaxijymv ov Oxa^ijatxai ^aOiXtla. 20. dXXd firjdh
ixlcxoxog ixaigiod-m xaxd xmv dtaxovmv ^ xmv xgsa^vxigmv,
/trjTB fixfv ol xgsoPvxBgoi xaxd xov Xaov' ig dXXtjXmv ydg koxiv
ri cvaxaOig xov Ovvad^golafiaxog. 21. o xb ydg ixiaxoxog xal
ol xgeafivxBQol xivmv slciv isgelg, xal ol Xa'ixol xivmv tiai Xalxol' 25
XM xb fihv ilvai XQ^^^^^vov kg>* r/filv, xb 6b dxoaxoXov 1} Ixl-
axoxov ij dXXo xi ovx hg)' rjfitv, dX£ ixl xm diddvxi ^sm xd
XaQUtftara. 22. xavxa fikv ovv ixl xooovxov Blgija&m 6id xovg
d§tm9ivxag x<xQt<iftdxmv ^ d^imfidxmv.

n. '^cBlvo 6h xgoaxld-Bfitv xm Xoym, oxi ovxb xdg 6 xgo- 30
g)jjXBvmv oCiog ovxb xdg 6 dalfiovag ix^dXXmv dyiog. 2. xal ydg

1 III Reg. 19, 18. — 6 IV Reg. 6.-7 Dan. 6. j, — 21 Mt. 12, 15.

2 tcylwv vnagxovawv n | *Iapai^k : iXijft a ] 7 ovdk a | 8 natdeg > a |
lijg : TOV v | 9 nvpog + ^vo&ivrsg a v | 11 anexiXow v | 16 atj/isltuv :
Savudrmv f | 16 ivvolag m n | 17 ngwxov : + slq f * I avtovg > a | 20 ne-
pirr^ D I 21 ret fiaalleia v | 22 nQtafivxiQcov . . diaxovwv v | r<5v sec > a |
28 inl TOO. > n I 29 ^ dStatfidrcav > a

76

EprroitE

xai BaXaofi 6 tov Bfcag b iiavrig jtQOKprfthvaE dvaoB^fjq m» jtcl
Kataxpaq 6 ipevSoji'VfJog dgxifQevg, xokla rfe xai 6 dta^oXoq liju
xai oi dfi(p' avTtv 6aifiov£<;' xai ov jrapa tovxo {xixfOxiv aiTOfc
t^Of^siaq ajitv&rJQ, dyvola ydg slot xtxaXvmiivot 6t' ixovctm
r> xaxdt'oiar. 3. dfiXov ovv, oxt oi doe^elg, xav jtQwptjxtvtooiv, ovx
dxoxaXvxxovai 6ia x^q xgo^nlag T^r eavxcov aoii^ftap. ovd'i
ol dalfiovaq ix(idXXovTeg ex xijg xovxtov vxoxoiQtjaemg 6oi(o$tj-
aomat ' dXXrjXovg yctQ cutaxtaOi, xad-dxtQ ol xdg xcudtctg ydXanoc
h'fxtv ijtidtixi'Vfisvoi, xai xovg jiQooavixoi'xag avxoli; djtoXXryovaiv.

10 4. ovxB yoQ ^aaiXtvg dvcat(ii]g jiaatXtv^ hi vjidgxtt, dXXu xvpavvo:,
ovxa InLoxoxog dyvolgi 1) xaxovola xBxitopiivog exi ixlaxoxoc
card', dXXit ifievdwvvf/og^ ov yiagct &eov, dXXa xaga dv^Qwjtmv
jiQOf^Xrjd'tUf dig *AvaiHag xai Sftfialag iv 'fOQOTjX, xai ^dixia;
xalj4xlag ol Iv BafivXmi'i tpevdojrQoqfjxai. 5. dXXd ydg xai Ba-

15 Xadfi 6 fidvxig xtficoQlav txiOB 6iaq)d'f:iQag xov 'logaqX kv xai BeeX-
qeycoQ, xai Ka'iaq>aQ vOxtQOV avxoq>ovsvxTjg havxov yiyon, xcl
ol vloX 2xfva ijrixBiQovvxeg dalfwvag iXavveiv vx avxtor xgav-
(ittxlat ytvofttvoi i(fvyoP djtgexotg, xai ol ^aotXilg xov 'logarfi
xai xov 'lovda don^ijOavxii xavxolav xt(iwglav txioav. 6. dr^Xov

2(1 ovv, (DC xai oi ipfvdaiifvfioi ixloxoxoi xai xgsaj^vxfgot ovx a-
^tv§,ovxai xfjv xaga &£orj dixtjv ^tjO^rjOtxat yag avxotg' „Kd
pvv v/uTg ol Isgtlg ol qiOvXi^oinig fiov x6 ovofta, xagadotam
vfidg dg Offxxyijv mg Stdtidav xai *AxLav, ovg dxexijydvtot ^aOiXtvi
Ba^vXwvog" , dig g:ijaiv ^hgffUag 6 xgoqirjx^g. 7. xavra 6i if>a(ifr

25 ov xdg dXtjf^ttc ytgoqifixsfa^ i^ovO^tvovvxeg, tofitv yog avxag xax'
inljivotav /Acot' tr xolg balotg ivegyfla&^at, dXXd xo ^gdaog x<oi'
dXa^oftvofiivcov xaxaaxiXXoimc xai jtgooxiS-tt'xtg Ixttvo, oxi xcov
xotovxoiv xtgtatgil b B^aog xtjv )f«()«'" „vJiegrf^dvoig yog b ^ibq
dvxixdoaexat, xajtttvotg rfe dldnjoi xdgtv". 8. £iXag fiev om' xai

1 Num. 2y 24. — 2 loana. I j, St- — J3 ler. 35. 36. — 14 Num, 25. Jl. —
17 Act. 19, 14. — 21 Mai. i, 6; ler. 36, 22. — 28 Prov. 3. 34; I Peir. 5, 5. —
29 Act. IS, 32; 21, 10.

1 xai pr > a I o rot; heatp > n { fidntii; 1' v | 3 iveattv n v | 5 Xffo-
(ptlTfvovoiv V I 0/6 ovx dnoxa).vnTovai cf. quae adnotavi ad Anastasii frag-
mentum XIII | 8 xti&dnfg -f- xai a m v | Jiaideiai v | 13 ij.ijft n, ti/X n» ]
14 oi > a ' IS piavTtjg a f v | 17 oi > a v | ix/idk^.fiv { \ 18, 19 'lovda . . 'lapaijX n |
20 xttl sec + oi f n I 21 na^a -f tov a , 22 ol pr > v | <fav>.iL,oviei : fit/ (fi'-
Ittoaovxfg V

CONSTITUTIONUM APOSTOLORUM VIII. 77

jiya^og hvp ^ficov XQog.TjrsvaavTtQ ov xaQt^ireivav savrovq xotg
axoOxdXotq ovxe vxegd^ijCav xa tavxmv ftezQa, xaixoi d-so^Xslg
ovxsq. 9. XQoeqiilxevaav dl xal ywatxeg, xb fihv xaXaibv Magia
rj Mamcimg xal Uapmv d6BX<f>rj, (lexa 6% xavxijv Ae^^mga, xal
fisxa xavxrfv ^X6a xal 7ov6ld; ff fikv hcl ^malov, ^ 6lh ix\ Aagsiov 5
xal jy fii^xtjQ de xov xvqIov XQoeqt^xevae xal 'EXiaa^lx ^ ovyysvrjq
anSx^q xal%wa, xal Ig)' rjumv al ^iXhcxov ^vrfixxigsq' dXX' ovx
ix7jQ9t)aav xaxit xcov avSgrnv avxai, dXX' iqivXa^av xa Wia fiixga.
10. ovxovv xal kv Vfttv xav ywri xiq ^, xav dvrJQ, xal xvxq xoi-
avnjq x^Q^^oq xivoc, xax£tvog)Qovelxm, Xva kx avxm Bvdoxfj o it»
d'Boq. ,^Exl xlva" yog, gnjalv, „ixi^Xiy>a>, aXX ^ ixl xov xaxeivop
xal ^{fvxiov xal xQiftovxa ftov xovq Xv/ovq".

JIATASEIX TQN AriQN AHOSTOAQN
IlEPI XEWOTONIQN dIA innOAVTOY,

in (it), ^fia xolwv vxdgxovxaq rjuBlq ol drndsxa xov xvglov 15
axotfxoXoi xaade xaq &eiaq Vfttv hneXXofis&a 6iaxd§eig xegl xavxbq
IxxXijaiaaxixov xvxoVf av/ixagovxoq ^filv xal xov xijq „ixXoY^q
ax£VOvq" navXov xov awaxoaxoXov rjficav xal 'laxci^ov xov ixi-
ax6xov xal xcov Xoixdov XQea^vxigaiv xal xcov kxxa diaxovatv.
2. XQcoxoq ovv ky<6 q>Tjfu TlixQoq' 'Exloxoxov x^^QOXovsla&ai dia- 20
raaaofuu, coq kv xolq xgoXafiovCiv ana xdvxsq diexagdfted^a, iv
xaoiv oftsfixxov, agtOxov, vxo xavxbq xov Xaov ixXeXtyftivov.

S Exod. 15, 20. — 4 lud. 4, 4. — 6 IV Reg. 22, 14; ludith 8. —
6 Luc. I, 2. — 7 Act. 21, 9. — 11 les. 66, 2. — 17 Act. 9, 15.

8 r^ /*. nakmbv z C : tdi ft. 7ia}.aidi m, ro/v fi. naXaiwv f n v |
4 fiwaiwi V I Jefi/Swea b m C : dsfidippa f, de^ogga a n v | 5 nexa TavTrjv

b cf. C : /iex' awr^v a m n v, fiez' avrag f | oXdax n | lovS^& f m n |

9 rvxei a v, rvxot f | 10 ?v' f | 11 (p^alv > n | xaneivitv + xal tiquov a f in |

12 Xoyovi : subscr. didaaxaXla rwv aylwv dnoaxoXwv negl xaQia/itttiav b m |

13 xav -{- avxwv b m partem I subscribentes | 14 nfQl xfiporovicov > v |
dia ''InnoXvxov habet etiam f | 15/16 dnoaxoXoi xov xvplov p | 17 vfilv p |
ixXoy^^ f r V : ixxXrjalaq b m n p | 18 llavXov > r | 20 g)r]fxi v C : > rel |
21 iv xols npoXafiovaiv v C : > rel

78

EPITOME

3. ov ovofiao&^VTog xal dgedO^iVTog OwsXIhcov 6 ia6(; afta zt5
ytQea^vregifi) xnl xol^ naQovGiv l:ti6x6xotg ir tjfj^Qn xvQtax^
awevdoxeltcOf b 6e Jifjoxgivoc xajv loutcdv kQcoxaxco to XQhO^
xIqiov xal xbv hxov, tl avxoq iaxiv. ov alxovvrat tlq agxovxa.

Ti 4. xai IjiiVfvcdvxcov xdktv igarrdro, il (lagxvQtlxai vjto x€iVxa>p
d^tog thai xijq (itydXrig tccvxij^ xal kafixgag rfftnoviag, tl xa xara
Tt/v &ig B^BOv avxta tvai^etat> xaxfoQ^oxai, si xa ngoc dvBgwxovc
dlxaia jiUfvXaxxai, fl rd xa^^ iccvxov xaXcoc (pxox'Ofirjatv, tl xa
xaxu xbv ^iov dvtJtlXrjjtxos. vjtdgxd, 5. xal jtdvxcov dfta xaru

in dXi]U^6tav, dXX ov xaxa xgokr/if-Hi^ (iagxvgtjadt>xa)v xotovxov ixvthv
$lvai, dtq hcl dixaoxij &i(5 xal Xgiaxqi, jtagovxoc dt^Xadrj xal tov
dr/lov jrvivftaxog xal ndvxmv xc5v dyicov xal Xtixovgyix<ov xviv-
fidxoov, ix xglxov xdXw jrvd-taf^oj, tl d§i6g ioxiv dXijB^dic xfji
Xttxovgyiaq, „\va ixi oxoftaxog 6vo xal xgicov fiagxvgmv oxa9if-

I'l otxai Jiav gijfia". xa'i ovi'^tfiircoi' avT(5i> kx xglxov usiov that,

> dxatxtla^ayoav ol xdvxtg Ovvfhjfia, xal dovxsg Jtgod-vfiatg axoi'-

t6&a)6av. 6. xal aim:nf/g yBVOfitvrjg fig x(3v Jigcixoiv kxidxoxcov

afta xal dvclv ktlgoig xXtjqIov xov B-vOtaOxrjgtov eOxoig, xmv

loiJidn> ijtiaxojtmv xal jrgfO^vrxigoiv Gicojtri xgootvxof/t'vmv. xm

20 6f 6iax6va)v xa &Ela ivar/yiXia km xf/q xov x^fQOTOiwvfxivov xi-
^aXfjg dvhj(xvy(iiva xaxsy6vxmi>, Xtyira> xgbg 9 tov

IV (v). Evyr] y^fiQurorutg i^xiGxojruv,

I. ,/0 d^eog xal Jtax^g xov xvgiov t/frnvlrjaov Xgioxov, 0 xarii^
Tc5r oixxtQfdSv xal d-eog xdcrjg jiagaxXTfitwg, o ii> v^njXolg xar-
35 otxcov xal xii xaxttvu ig>ogcov, 6 ytvcoaxmv rd Jtdvxa xglv ytvi'
aetoq avx(ov"' 2. av 6 6ovg ogovg ixxXf^alag did Xoyov x«(«^*^
Cov, 6 xgoogloag xe djt dgxt'/g yivog dixatoi' l^ lA^gadft, dg^ovxai
XE xal hgtiq xaxaax^aag, x6 xt dyiaofid aov ft^ xaxaXuim'

8 I Tim. J, 4. 2. — 14 Mt. 18, 16. — 28 11 Cor. I, 3. — 24 Ps. Ii2.
5. 6, — 25 Dan. 1, 42. , •

1 xal dpeaBivTog > r 1 7 fvoffietav avtdi p | 9 vndpxft '■ vntartp r |
11 &fai xal Xp. : A'p. reJ &sw p | ittj).a6ri -f ^ov f^iov xa) nctTphif p |
15 Ti&v p^fia axahtt'iatxai p | 17 yirofihtji n p | 18 xal m C : > rcl , i<jrc*f
+ xal b (?) r I 31 nrpoc + rov p v | 24/17 0 iv vtptjloii — dfiijv v qui ctiam
inira. nonnis.! iuitium precum exhibet | 26 avrcuv b (punctis notalum) r C :
> rd I 27 Tf : zo b | 28 xal lepets > m p

CONSTITUTIONUM APOSTOLOKUM VHI. 79

aXtixo'VQyrftov, 6 axo xara^oX^g xoOfiov evdox^daq ip olg yQerioco
So^aa&ijvai* 3. xal vvv kxlxee t^v jioqu aov dvvafiiv „rov ^ye-
liovixov Jtvevfiarog", oxeg 6ia rov tjyanijfiivov oov xaidog 'lijoov
JS^iCrov dsdciorjOai rotg ayloig oov djtoaxoXoig, ot xa^ldgwiav
tfpf ^xxXijalap xara xoxov ayidofiarog Cov etg 66§av xal alvov 5
adidlBixxov xov opoftaxog Gov. 4. xagdioyvoSaxa xdvxmv, dog
ix\ xov dovXov aov xovxov, ov k^eXd^co tig ixiGxox^v Cov xrjv
a/lap, xai aQXteQccrevsiv 601 dfiifixxmg, XBixov(fyovvxa vvxxbg xal
^fiigag, d6iaXelxxa>g xe IXdoxsc&ai x<p xgoacoxcp Cov xal xqoc-
gtigsiv coi xa dcaga xijg dylag cov IxxXrjClag xal xtp xveviiaxi xm 10
dgxiBQaxixm ix^ip i^ovclav „dq>tivai o/iaQxlag" xaxa xijp ivxoXrjp
Cov, didopai xXi^QOvg xaxd xo xgoaxayftd Cov, „Xvhv xe Jtdvxa
avpSeCfiov" xaxd xrjp i^ovClap, ijv sdcoxag xolg dxoaxoXoig, sv-
oQsaxelP X8 col Iv xgaoxijxi xal xa&ag^ xagdla, xQocg>iQOPxd
CM „6cnrjv svmdlag 6ia xov xaidog cov 'lijcov" XqiCxov xov 16
xvqIov fl(icav, fted-* ov cot do^a, xgdxog, xifirj Cvv dylm xvtvfiaxi
vvv xal del xai elg xovg alcovag xcop dUopmp' dftrjv.

V (xvi). JIsQi XBiQOXovlaq stQsa^vxiQov.
I. 'Eydt o q>iXovfiepog vxo xov jcvqIov 6iaxdccofiac vfilp xolg
ixiCxoxoig' 2. IlQeC^vxeQov x^tgoxovcov, c5 ixiCxoxe, xr^v x^^<x ^^^ ^^
xrjg x£q>aXijg hxixld-ei a^xog, xov xQec^vrtegiov xagecxcoxog coi
xal xiSp diaxopaw, xal kxevxcfiepog Xfye'

VL E'6y(f^ %eiQoxoviaq jtQsc^vxiQov.
I. KvQte xavxoxQaxoQ, b fiaciXevg ^fimp, 0 did XgiCxov xd
xdvxa dijiitovgryijcag xal 61 avxov xmv oXatv xqopocop' Ixl^Xsipop 26
xdk vvp kxl xrjp dylar cov kxxXtjCiav xal av^cov avxtjp xal
xXij^xjvop xovg h> avx^ xQoeCxmxag xal 66g dvvaftip xQog x6
xoxiap avxovg Xdycp xal eqr/co xqog olxodoftijp xov Xaov Cov.

1 Eph. 1, 4. — 2 Ps. 50, 14. — 6 Act, I, 24. — 11 loann. 20, 25. — 12 Tit.
I, 5. — les. 58, 6. — 18 Mt. 18, 18. — 15 Eph. 5, 2. — 16 Act. 4, jo. —
26 Sap. 6, 8. — 28 I Tim. 5, 17.

1 i^ptr^aw b m I 8 nvevfiarog + aov f | 6 Sbg > b m r | 8 xal p r : rov i \
10 nvevfiaii + aov f r | 18 didmxaq b f | 16 Soia > m | 20/21 inl zijg
xe^Xfjs > f I 21 inixi^eli b | uvtw f | 22 eixoftevog n | 23 tvx^ ■\- inli \
24 navTOXQttxwQ b m | 25/10 xal 61 avtov — diJi^v > v | 26 xal tert > b |
28 Iqyw xal Xoyto b

2. xai fjttde Ijti Tov dovXov gov tovtov tov rpfj^fxp xal xQtoti roi*
x/Lt/QOv jtai'TOi; tl^: ^Qeo^vrtgiov Ijridod-ivra xal tftJiXrjOov citw
jti'tvita /apiTOc xaX ov/i^ovXiag tov wxiXan^dvtod-ai xdi xv^i^rh
xov Xaov GOV iv xa9aQ^ xagdia, ov rgo^top iyitldti; ^xi Xaitv
ixXoyrjc oov xal jiQaoha^ac, Mcavatl aiQiTiaaO&ai ^QfOiivriQct
ov<; ijiXfjOaq xVBVfiatoq, o.tg)£ IfixltjG&tli; ivigyrjiiarmv Infiaxixn
xd Xoymv 6idaxxtxcav iv jtpaoTjjri jraidtu'jy Cov tovtov flXixQii'wq
Iv „xa&aQa Stavola xal tl-vxfj if^iXovotj", xal xaq vxig rof Xat
oov hgovpylaq a/ioiftcaq ixTeX^ 6ia tov Xgiarov gov, fii9' or aoi (}o|
xoJ Of^ag abv ayloa xvtv(iaTi sic tovc alojvaq tc3v alwvtov' lifi^

VII (xvii). UtQi xftQoroviai; t\tax6vov.
I. '£^03 4>lXutjtoc diaraaaof/ai' 2. Aidxoi'ov xaraOTijctiq, oJ
ijtiGxoxe, ixi&eli; aiyroi xac ;(f?pa^, jrapfOrcoroe Goi xavToq roi'
jigtG^VTtglov xal tcov diaxovojv, xal ixev§d(jti'Oi^ Xeye'

VIII (xviii). Evyi] /upoTor^ttfli dtttxorov,
i/O B-tog, 6 xavToxgdrcoQ, 6 aXrjd^tvoc, 6 dif)ev6rjc xal „xXa
T(5v elq xavTaq Tovq kxtxaXovfiivovg at" Iv dXrjd^da, ,,0 g^o^tgoq 1
^ovXalq, 6 Go<p6g diavolft, a xgaTaioq xal fityag" ; 2. ,MGdxov(
xgoGivxrjg V^'B^^ xvgii, xal IvcoTiaai Tt)v dirjOiv rffidjv",

20 „ixivpavov TO xg6aa>x6v gov ixl tov 6ovX6v gov" Tov^e, tor
xgoxttQtLyOfttvov aoi eh diaxnvlav, xal xXtjGov ovtov xi'evfiaxf^M
xal 6vvd(inx>q, tog exXtjOag 2tiqavov tov xgWTOfiaQTvga xt^
fiilitjTTjv Tcov xa^fidxcov xov XgiGxov Gov 3. xal xaTaiimoov
avTov, f^agioxoig XuTOvgy^aavTa xifV iyxfiQiOd-tloav avTW

26 xovlav axgixTwc, afiifixxmg, dvfyxXtjToe, fid^ovog d^tofdrjt
^aft-fiov 6td x^q fteaiTelaq xov Xgioxov Gov, xov fiovoyeioig vi
GOV, fit^' OV Got do^a, Ttfiij xal ai^aq avv aylat xrevftari
Tovg alcovaq zcov atmvmv ufii^v.

6 Num. 11, 10. — 8 II Mace, i, 3. — 16 Rora. 10, 12. — 17 Ps. 6>,j
lob 9, 4. — 18 Ps. 142, 1,-20 Ps. 30, 7.-22 Act. 6, 7.

1/2 x^iOft X. xi.. n. : xXtjptti tov Xaov aov navtitq r | 3 nvev^iaroi f 1
avfi^ovktlai b tn I 4 inidfi; b tn n r | 6 Moiad b | aifir^Qaa^ai b m
6 laxixdiv b, corr. la/xaTixd/v pr. m. ut videtur | 13 ^nt9ei? + *^* v | aoi'
15 fvxi) -\- inl h | 17/28 roi.; imxaXovfih-ovg — dfi^v > v | 18 flaaxom
-\- Ttjs r I 19 xal ivivTiaat r. S. tj/luvv b C : > rel | 26/27 aov viov

27 aot > r | rfofc — ai/Sag : ti/xtj xal doqa xal npoaxvvtjoi^ r | xtfx^ > ;

28 dfi^v > b doxologiam abbrevians vocabulo aitovatv lineatn tcmiina
similiter saepius infra

L

CONSTITI'TIONUM APOSTOLORl'M VIII. 81

IX (xix). IIsQi ysiQorovitt>s dutxftviiJayq,

I. 'Eym Bag^oXofiatoi; dtccrdoooftai' 2. Jiaxoviaaav xtt&iarwv,
■maxojte, ixi&^CHq avrfj rag x^^Q^?> ^aQsOtcoTog Ooi tov xqbo-
?t'Tf()/oi' xai Tcov diaxovmv xai rcov dtaxovicatSv, xal tr'^o/jsvog
'get-:- 5

X (xx). Ery^i] Y.fiQororutii. rlinxoi^idai^c.

I. '0 &t6g, 6 aloiviog, 6 Jiaxijg rov xvglov ^ft(3v'lt]0ov Xgiorov,
b dvdgog xai yvvaixog dijfiiovgyog, 6 Jtktjgcooag xvevfiarog aylov
Magia/i xal Js^ffcogav xai ^Avvav xai X)X6av, 6 (ti} dxa§i(6aag
zov liovoyBvij Oov vlov ytvvrjd-fjvai ix yvvaixog, 6 xal h rfj 10
'Sxijrij TOV (iogrvglov xal h' xm vaoj xgoxetgiodfitvog rag g)govgovg
rmv ay'i(oi> Oov xvkcop' 2. avzbg xal rOi^ ixide ixi zr/v dovXtjV
'iov ti]v6b, TtjV Jtgoxiigt^ofiivrjv slg diaxovlav, xal dog avry Jtvevfia
'iyiov xal „xa9^dgtOov avTfjv dxb xavvog [loXvOfiov Oagxog xal
nvtvpiaxog" xgbg to ixaslatg ixixeXelv avxr^v xo kyxngiod-iv avxfj 16
Igryov tig do^av ar,v tmI Ixaivov rov Xgiaxov Oov, fitd^ ov ooi
Witt xal xgoaxvPTjOig ovv ayUo xvevfiaxi slg xovg almvag xdav
alcovcov dfirjv.

XI (xxi). IJtQi yfiiQurot^iitq istodutxot^ov,

I. 'Eym Oa)[tag diaxdoaofiar 2. 'Yxodtdxovop );«(>OTor<5i', co 20
ixiaxoxs, IxifhjOfig ix* avxov xijV X^rpa xal si'xdfiepog igelg'

XII. Eiyj] yf-iQOToriae vncotimxdvov.
I . Jtaxoxa d-ei, dijfiiovQye ovgavov xai yfjg xal xdvxatv xcbv
Iv avxofg, 6 xai iv xtj axrjvtj xov (lagxvgiov xovg veatxogovg
dva6tls((g Twv aylmv cov axevcov ifvXaxag' 2. avxog xal vvv 25
Ixi^Xb^op Ixl xov dovXov aov xovds, xov xgoxsigiO&ivxa vxo-
didxoi'ov, xal 6dg avxm xvtvfia dyiov xgog xo lxasla>g iq)dxxea&ai
xtov Xfixovgytxcov oov axtvwv xal xotdv xb &iXrj(id gov 6ia

9 Exod. IS, 2o; ludith 4, 4; Luc. 2, 56; IV Reg. 22, 14. - 14 II Cor.
7, I. — 24 Num. 3; I Paral. 9.

1 dtuxoviaTjq b v | 3 aJ fniaxonf m \ aov n i (5 '/fiQ. : inl ;rf*po-
Tovia r I 8/18 6ri(iiovi>yo? — 0/M'/»' > v 10 xal > f r | 11 taq b f : xovq
ni n p r : 16 do^a b f C : ;) d. m n r | 17/1» ru/v ai dfii/v > b- 1 19 yjift. :
/.7« '/jiQorovia b | 23/2 twv iv — ufiijv > v | 24 ciJr^ r , xal > f r ,
26 oov ::- r I 27 rc5 r

FCXK, DtDASC. ET CoXSTIT. AP. II. 6

82

EPrroHE

jtuvzfKi 6ta rot; XqiOtov gov, fttd'*
avv ayiqi xvBvpuxzi etc rovg aldtvag xi

XIII (xxii). 7Ji:(*i tm
Mi'aYVfoGTi/c xafUGTarai, i:iridi66vt

6 oxojtov. ovdi ytiQ x^'Qo^fT&lTai.

XIV (xxiii). JJn>i ('t(u
I. 'Eyto 'Idxto^og j42.q>alov dtardocci

Qorovhtxai, YvoifirjQ yaQ rovxo xai I'jd
Inii^ioQ iartv, (bg ofioXoytjoag to orofia
m xai (iaOiXicov". 2. iav dh XQ^^^ avxa
jtQiO^VTfQOV rj 6iaxovov, ynQoxovilrai
fiij jr6/poTOi7/#-£)(; aQjraOtj tavroj d^ica
ofxoXoytav, 6 xotovxog xa9atgtlal^a}. ov,
T^v Xgtoxov 6idxa§tv ,,xal iortp dxUi

16 XV (xxiv). 'O m'Tfk .'x^

I. 'Eyd> 'Idxm^oq l4Xg;ulov diaxdom

Tovtlxai, ,,i:tixctyi]i'" yag „xvQiov ovx

TO i:ia&Xor, ovx ixl dtafioh] xor /<

20 XVI (xxv). fjfffi

I. Eaym At^^otog 6 ijrtxXTjS^eU &ca

xnGOo/fai. 2. X^'iQ^ ^^ yjtQOTortlxai, <

t^aXe xov di'dga xal aroffQdvfaq xal an

oixeicov aQtOxa kJtsiiiXrj^Tj, dtg 'lov6l^

26 xaxaxacoiofj^m tig to x*}Q^^^*'- 3- *
oft6C,vyov, ftij jiiQTiviG&co. dXXi XpoJ'i
yaQ jrdQ-T] ^od-' ort xai ovyyrjga dt>&Q{
yaXivov dgyofieva.

9 Act. 9, 15.
Luc. 2, }6.

14 I Tim. 5, 8. — 1

2 avv b p : + tw f m n | ayito + 00
Toiv altut'tuf > p, t. al. dftiiv > r I 6 av<fhy H
vnoftovi)<: r I rf r i 10 yfvtjTai li. 1. b f, post <f«
14 xf''(*ov V, ^jfTpov m n | 16/19 Hoc spatium
est, ut nilnl fere legi possit ', 18 a&Xov f, sed
ift'ifiov rel \ 22 el : fj b , 24 inifir/J^t} m it
2<> ofio^vyov -\- «vT>/^ r x(iivtTu> n 27 01

CONSTITUTIONUM APOSTOLORUM VIII. 83

XVn (xxvi). 'O avrdq srsgi i::ro(fxiaTvSr.

I . 'EjtOQxtOTrjg ov x^^Qorovelxai, tvvolag yag txovalov to ejc-
tx&Xov xal x^Q^"*^^? 9-eov 6ia Xgiarov hxifpoirrjOu xov aylov
jtVBVfiarog' 6 yag Xa^cbv xc^QiOfia lafiarcov 6i axoxalviptcog vjco
^sov avaddxwrcu, ^vegag ovarjg naoiv xfjg h> avtco jraptroi:. 5
2. lav 6\ XQ^^^ yivrixai avxov els knlaxoxov ^ xgea^vxegov ?}
iiaxovoVy x^tQoxovttxai.

XVUI (xxvii). Sfnoivoq xov Kavuvaiov ^std noGoiv ssttoxojtiov
otpslXei yeiQOXOveTG^ai i:xiaxosioq,

I. Kceym ^(icov 6 KavavaXog diaxdoGofiai vfilv, vxh xoaov lo
wfielXu x^igoxovtla&ai hnloxojcog. 2. vxh xgicov tj 6vo kxiaxoxcov
o^lXei xtigoxovela&ai. iav de xig vxo svbg x^^Q^xovrid^ Ixi-
CxoxoVf Tcad-aigtLod-co xal avxog xal b x^^Qoxov^aag. 3. iav 6s
dvdyxj] vxo kvog xaxaXd^y x^^QO^ovrjd^^vai dta xb ftrf dvvaa&^ai
xXelopag xagaysvio&ai, diary/iov opxog tj aXX^g xoiavx^g ahiug, 15
y>rjg>iCfta xofii^ic9-a> xijg Ixixgox^g xXeiopaiv kxiCxoxatv.
XIX (xxviii). Tov a{>xov xavoviq ixxXtiaiaaxixoi.

I. 'Exlaxoxog svXoysl, o'ux evXoyslxai, x^iQo^ovel, xgo<(g)sgsi,
evXaylav xaga kxiaxoxmv Xaft^dvei, xagd de xgsc8vxiga>v ovda-
(icog. ixloxoxog xa&aiget xdvxa xXijgixbv d^iov ovxa xad-aigiaecog 20
xXrjV ixiaxoxov' fiovog yag ovx olog xe. 2. xgeo^vxegog svXoyst,
ovx ivXoyslxai, ivXoylag 6ix^xai xaga ixioxoxov xal Cvfixgso^v-
xtgov, (oOavxmg kxidldatoi ovftxgBO^vxigm' xf*(>o^£T£?> 0^ Z*'PO-
xovel, ov xa&aigsl, dg>ogi^Bt 6e xovg vxo^e^tjxoxag, idv cboiv
vxivd-woi x^ xoiavxxi xi(ia>gla. 3. didxovog ovx tvXoyel, ov 25
didoiCiv tvXoylop, Xa/i^dvei de xagd ixioxoxov xa) xgeo^vxigov,
ov ficatxl^H, ov xgoag)tgei, xov 6s ixiaxoxov xgoasvsyxovxog i}

1 6 avtoi > r I 6 n&aiv b C : naarji rel | 6 tlq iniaxonov xxk. cum
sequentibus construxit b | 17 . . ^ b f C : ^ f ^s . . jj e/? rel l 8 Kavavaiov
+ didttt^iq b I 8/9 inlaxnnog . . . intaxoncav f | 10 noatov + iniaxonotv f |
12 ittv : f/ f I 13 xal sec > b | 14 xatalafioi b | 17 xov avtov x. ixxL :
xegl xttvovtov ixxXtjancarixwv Si/icavog tov xaravaiov v, qui ante hoc caput
aliam scripturam inserit, Si/i<ovos xov xavavaiov dtdxa^ig (Staxd^tii sec. m.)
ixxkt/ataoT. a, qui capita XVIII - XX post partem V exhibet, cf. Prolegom. j
19 npeafivripov ra n { 20. 24 xa^alget m n v | 21 olov re a | 22 Jixexai :
de a I 28 avfinfeafi. + dfxstai a 1 taaavxwg in. avfing avC:>bfmn ;
26 Tjf T. xi(i(o(fitt > a I ou : ovdh a ; 27 ov fianx. ov : ovdi a | npoa^egft
+ oAA' ovxe fianxi^ei a j npoasvsyxovvog {-viyxarxog a) h. I. v C : post
npeafivx^QOv rel

84

EPITOME

rov jtQeo{ivteQov, avzo^ Ixi6l6mai tot Xac
wq 6utxovov(i£Vog (tQevoiv. 4. ToJr 6e aX
dtaxovov Igyov 3toif/Oai ovdevl ^gor- 5- ^
((XX* ovdi ti Sv xoiovoiv 01 XQtG^VTegoi

5 dXX* i) Tov g:vXaTT€iv rag i^vQag xai i§vx;
TiQOtg iv xd) fia:itl^sa(kat rag yvvalxag 61
xoroz d^oQiCfii vxodidxovov, avayvoacrrp>,
tap dt'y XI xoiovxov, fiTj jcaQovxog xgta^t
ovx ?gf(JT«' dgioQiGai ovxe firjv di'tr/voia

10 xoviCGi,, ov xXtjQixov, or Xatxov vjttjQtxi

XX (xxx). TIbqi ti^ruQyoir xr

'0 avxos ^f40iv 6 Karavalog dtaxdc
jiQo<SxonlC,Bad-ai xoy kxtoxonm xai xolg
diaxovoig lie 6iarQ0<pf]V avxcSv, jtaCav 61
!•'> bI^ 6taxQog)Tjv xSv Xot:t(5v xXtjqixcov xai 1
XtlQf^v xdi xmv hv Jtfvla l§,exc^o(iivo>v
hgimv tloi xai xdiv avxotg IsvxijQexovftit

XXI (xxxi). 'O ttvrdg rrfpi :rt{

I. Tag ytsQiaaivovaag iv xoTg /ixMxixoU

20 rov ipiiGxonov 1] xmv XQtO^xxtiQmv ol did}

xXrjQrp, xq) IxiOxoxcp (liQij xiooaga, xm .

Tw 6tax6vm (ligij 6vo, xolg dt aXXoig, vxodi

ij tpdXxaig »/ diaxovloaatg, (idgog ^v. 2.

ajtodsxxov iv(6mov\ov &£ov", ^xaaxov xtfi

25 rd^tv ij ydg ixxXtjGia ovx dxa^ag, dXX' ei

23 I Tim. 2, 5.

2 didxorog fniaov i. f, diaxovog hpiatv a 1
i^iuxovoi > a I 5 <fv).aaa(tv v 8 rt > n | xotovt
f ni I ov6i : 7} a v j 10 x).Ti(ttxi5 . . laixto v | 11
12 o : iyto o v u avtog > a ,' o Kavaiatog ',.■
drtai^Xfuv xai Aexardiv v . 18 ngoxofil^ea^ai v | r
At- • V ! 15 ?.oi:x<uv > a ' 17 vntifievovfiivwr n, vffi
l*^ 6 avTog ni-fjl n. v (praemittens nf^l 7iepiaevo\
ti'/.oyiwv b f m n, > a 19 ^v xolg /u. > a | /u
b fm n , 21 rw sec > v , rp/a m C : dvo rel | 22
iti(tog 5-V rcl, b Tt5 diaxovot fii^og Kr i. m. pi
detiir correctum ex ^arrov ' 26 didaaxakta : 6tdd
oticni nt(>i xfigororidSf xtd ttipwv ixx).tjaittau>

CONSTITUTIONUM ArOSTOLORUM VIII. «5

r.

nAYAOY TOY AFIOY AnO^TOAOY JIATASEIi:
UEPI KANONUy EKKAH2:iA:i:TIK<i\,

XXII (xxxil). Kdym IJavXog „b xcov anoaxoXwv LXaxiOtog"
tads 6iardaao(tai Vftlv tolq ixioxoxoiq xal JiQeG^vrigoiq jitQi
xopovcov. 2. 01 3tQ<6xcoc jcQoGiovreg xm fivaxi]Ql(p xfjg evOB^elag 5
dia xcov diaxovmv xgoaayiod^coOav xoJ kjciOxoxcp r] xolg xQ£Giiv-
xiQoig xal xag alxlag i§exttC,ia9^(oaav, ov X^Q^^ XQOQfjX^ov x(p
xvQiaxtp Xoym' o'i xb yiQoaevtyxavxeg [taQXVQelxcooav a^xotg,
dxQt^aiaavxsg xa xax' avxovg. i$exa^ic&oi dh avx<5v dxQi^cog
xal 6 XQOxog^ xal 6 ^log xal el dovXoi elaiv ^ iXtv&fQoi. 3. xcu 10
lev y xig dovXog, iQcaxdc&co, ov diOJroxov, xal iav JtiOtov dovXog
y, Iganaod^o) 6 xvQiog avxov, el (lagxvQtl avx(p' lav 6e pj, djco-
PaXXic&co, img av aB,iov eavxbv Ijrtde/gjy rqa decjtoxtj ' si 6t (iag-
xvQsZ avx^, XQoadtxiGd-G). tl 6e kO-vixov y olxixrjg, didaoxiod^o)
„evaQe6xitv xm deajtoxy, IVa fty ^XaG<prj(iyxai 6 Xoyog". 4. el 15
Hiv ovv ix^i yvvaJxa rj jy ywr} dvSga, didaOxiad^maav dgxela&ai
lavrols' tl de dyafiol eloi, fiavB^avixa)Oav fiy JtOQveveiv, dXXa
yaiUlv vofim. 5. el dt b deOxoxyg avxov, xiGxog mv xal tl6<£g,
oxi xoQvevei, ov 6l6a)0iv avxtp yvvaJxa ?} xij yvvaixl avdga,
dq)OQt^dG&a>. 6. kav di xiq dalfiova exij, 6i6aGxiG&m (itv xr/v 20
evGi^eiav, (ii) xQOGdexiG&CD 61 elg xoivmvlav, XQiv.av xa&aQiG&y-

3 I Cor. IS. 9- — 16 Tit. 2, 9. s-

1 UavXov : praemisit ix x^q ^l^).ov t<Sv diataydiv 6ia KkijfttVTog
YQUfivtav (sic) a | row ayiov > v | aylov : aynaraTov m s, > f I dno-
aroXov > m | didra^ig v | 2 ntpl > m | xavovcav > v, + ^/''fff 6<pfl).ovai
7tpoadyea9ai ngoq th ^anxiafia i \ 3/5 xdyia — xavovwv b f n v : > a m i
4 in. xal itQsafi. v C : ngta^vtigotq xal dtaxovoig b f n ! 6 xavovwv +
Jifpl xmv npcirojg nQoaegx^f^^vtav x<5 fivaTtjQlat v tanquam inscriptio j ixQUixwg
ngoo. : ngoaepxoufvoi a | nQoadvtBq v | xw + ayio) a | 8 rf : efi ni n s t ]
TiQoatvtyxovtsq a | eruroZf > f ra s t | 9 avxovq : avtuiv v ' ll'Xiq »/ v |
11/12 iQwxaa^w — dovXoq ff v (nisi quod habet 6 deanoxr/q) C : ei fttv niaxov
dovkoq vnapxti bfn, >amst! 12 xvgioq : deanoxtjq a m s t | iav :
f / m ! 18 */ rffe > a m s t ] 14 {J b n C : f ?)7 f V, > a m s t ; 15 fvzocpioxfiv a !
16 ^fi + o dvijp m | dgxtlv f, ditxda&ta a | 17 kavxoiq (avxoTg a) : + xal
aauppovflv b f n | 18 vofjLt^ w C : iv v. t, ivvofxmq rel ! avxuiv v | 20 di v C :
> rel I 21 xa9apta!>siT] b f, -a&oitj n

S6

EPITOMK

7} jtavoad^fii tov fiaorgoxtvaiv i] ajio^aXX4a&a). jroQi'rj xgoaiovoo
i] jrctvoao&^fo rj djto^aXXtod-co. 8, eid(oXojtoioi ptQootmv ij xai-
oda&oi }} dxofiaXXtad-oj. 9. r<ov ixl axr/vfji; Lav xiq XQoci^ ar^

5 i} yvnj tj iivlo^oq ») fioyo(idxoi i] oxadiodgofioz r) Xovdtfi^iOtr/:
r) oXvfiJrtxog i} ^fopatUiy? t] xid-aQiaT?/^ )) XvQiGrijc; rj OQiTiGir
intdEixvimtvoq t} xdjtTjXog, jy xavodad^maap t} ajto^iaXXiod-aota'.
10. OTQartforriQ jiQootwr di^adxiad-of ,,(iij adtxf-lr, fjij ovxoqayxtJv,
ciQxetad^at di ToTg dtdofih'oiq d^^corlotg". jrnd^OftiPOg ytpoodiXtO&m,

10 amXiyow iVe djto(iaXXt'o&(o. 1 1 . aQQrftojtotdc, xivatdoc, ^lai,
(idyoq, iyraoiddc, o^Xayoiyoi, doTQoXdyo^, ndvxu, O^TjQexaotdoq,
XiDnt^, niQtdfi^axa notoiv, :nt{uxa&aiQaji', olcoviaTrjg, avft^olo-
deixrtjg, xaXfidiv IgfitjVfvq, g^vXarrofitvog ii> ovvatfrrjait Xcoffai
otpemg rj xoddiv tj oqvI&cov tj yaXdHv ^ ijri<fKOj'r}Oe<ov t} xaga-

If) xQoaftaTttn' ovfi^oXixiov xQdt'o) doxtfta^tod-coaav 6vakxvuiroc yag
fj xaxta. jtavadfiBvoi ovv ^Qoodtxiod-oaoav , f/r/ xtc&o/in'ot A
dno^aXXia&oaGav. 12. jtaXXax/j rit'og dyriOTOv dovXtj ixslvm fiorm
oxoXd^ovaa :!tQood^x^6^cii' tl 6i xal xgog dXXovg aaaXyalvei, u:ro-
^aXXiaf^w. 13. jTtarbg iav IxV ^aXXaxijv, ei f4hv dorXrjv, xat'-

20 oda&co xai vofifo ya(iilr(o, d df lXti>QiQav, kxyafiehro avTffV rofico
ft 61 [iTj, djcoiiaXXbO&m. iar dl xai niGTrj 6ovXqi avi'atp&if, '"

8 Luc }, 14.

1 xaTsn(lY>i b v 1 r<c -f- *^ a, »/ a"^ ! no^vo^oaxoi -\- efij b n | 2
> a iM t I .i(foaiaatt b | 3/4 tiioiXonotoi — tinoff. : in fine capitis 1 , 4 npoo/|| :
jiQoafiij b t a*, Ttpoatjet a, + jj v | 5 fiova/^o^ a | kovdenntxttji; b n | 6 ij
IvQiaiiis > b f n I 8/lU arfiancuri^s' — dno^. > t 8 ju^ sec : /iijrfe b v 0 ,
9 dpx, 6i : dXX' dpx. v ' rot; Sid. oil/. '• ''V* '^"^^ ^'^- fvrdi b f n I ifi9-
fttvoi( a I nfit^o/ifiog : -j- ovr b, ^^v m n I 10 de > a ' d^firtonotoi n '

11 ^7iaoi6og : post d^^My. m s i, > n o/kaytayoii : post j.wrai b \ daxtfO-
'foyoq 4* *t ovti(ioxpktji v | dar^. — &t/pfnaoiiloi : tjiot 6 xaraAairaYiav
dy Toi<; alaxpolg lor 0ior avTOv m, > s t | fidrtu; &tj(ifn. : post fddyoi n |

12 Tttpidfifiara tt. > b n t notuiv -f- ^ tpoQiiiv rj v | 12/13 cvpi^oXodtddxtfH
b f n I 1* oififux; a b n C : oiffwv f m t v, oxpay s | ^ nodiuv > b n ?
yaXuiv ij initp, > n | 16 ovv : 6% \o \ 6i : ovv n, > v ( 17 nakkax^i b 1
19 21 TitOTOi — dnofi. : post ^ritiidSafifv vel finem capitis t i 19 ft : idv b u
Joi^Ar,!' a b n C : dovki/ iaiiv ( m s v ; 19,20 navada9^<t> > v veJ politu
erasum est | 20 i).tv&i(ittv a b n v : iktvd^i[ia f ra s t | ixyaftfiroi a (^yy.)
ni s t C : yttfithm b f 11 v | vo/tijfioji; a [ 21 idv dh xal niaxfi (.iiorf 1 b) —
d.lofla?./J(j&oj b f n : : - a m s t v

CONSTITUTIONUM APOSTOLORUM VIII. 87

xccvcdo^co ij ajto^aXXia&m. 14. iXXrjvixoTg tie ed-eoiv i§,axoXovd^<5v
ij lovda'Cxofg ftvB^oig 7/ (tBxaxi&ia&m 7) axo^aXXio&m. 15. d^iaxQo-
fiovia el rig xQoaxBixai ^ xvvrjyloig i} inxodgofuxolg aycoaiv, 7}
xavcda&a> 17 dxo^aXXea&m. 16. 6 niXXoav xattjxelod-ai rgia Itj/
xarijxda&m. el dh 63tov6al6g rig tj xal svvoiav ^xii ^*P* ^^ ^
XQ&Yfia, XQOCdtx^o&co, on ovx o XQOfog, dXX 6 rgoxog xgivetai.
17. 6 diddoxcav il xdL Xaixhg thj, sfixeiQog <Jt rov Xdyov xal xbv
XQoxov Os/ivog, didaoxirco' „loovxai" yag „xdvx6g dtdaxrol &bov".
18. jDog xiaxbg rj xiOxtj ^m&tv avaoxdvreg i§ vxvov xqo
rod igyov kxixeXicai viy>d(isvoi xQooevxtO&toaav el 6i xig Xoyov 10
Tcaz^XV^'-? yivexai, XQOTifiTjOdxcoaav xov igyov rov Xoyov xrjg ev-
oe^eiag. 19. xtaxbg rj xiaxtj xolg olxixaig tvfievcog XQOCtxixcDCav,
xa&(bg xal kv xolg xgoXa^ovOi diexa^afie&a xal iv raXg ixtOxoXalg
ididd^afisp.

A,

nETPOr KAI nAYAOY TSiN APISiN AnO^TOAi*N

AIATAtSEI2:, 15

XXIII (xxxiii). IlfQl aQYittg (favXvtr.

I. 'Eym DavXog xal IlixQog diaxaaoofied-a Igyd^to&ai roue
dovXovg xivxe Tjftigag, ad^^axov ds xal xvgiax^v oxoXa^ixooaav
xfi IxxXrjCla did xijv 6i6aOxaXlav xijg tvGe^elag. xb (uv yag
adii^axov elxo/iev dijfiiovgyiag Xoyov ix^iv, xrjv dl xvgiaxijv 20

8 loann. 6, 45; les. 54, 13. — 12 Eph. 6, 9; Col. 4, i.

1 t&eaiv rif b f n I M^saiv > a | 2 ixetad-ia^ta a ! 2/4 Qsazgofi. —
ano/itt?.)Jad'<o post xfivetai b f n | 3 npoxeirai a 1 6 ^ a (ft, corr. sec. m.)
m C : siTj b f n V I e^^ n a' : s^ei rel \ 5/6 ncQl to uQayixa > a ra s t |
6 ovx o : ov h \.\ dkX' 6 : dU.a a b n t i xQlvftai : yiverai f | 8 6i6axxoi
navzei v | didaxtixol a | 10 igyov : ^pyov f s t, ro ipyoxtiQOv m \ si : iav b ■
10/11 koyog xatiixriasvai f m s i 11 yiviftai b 1 nQOttfujaaxm b v | 12 mazog :
nag n. f | evftfvws + fvxofiivoig v | 13 dietd^afiev m | 14 lUxpov : prae-
misit ix xov avxov r\ pi^liov a i xwv ayiatv an. > v | 15 didxa^iq v
16 nepl d. dovkwv b f a : n. dpysidiv d. et ante Ilexpov 1. 14 v, nspl dpylaq t,
IlfQl xov ifvXdxxtiv i'xaaxov ra|iv xal keixovpyiav m, > a s ; 17 nhgog
xal Uavf.og m s t v | diaxdaaoftai v, Siaxdaaonev a m s t | 18 6ov).ovg :
Xaovi m t, Xa'ixovg t | ad§^atov 61 xal : xo a. 6h x. x^v v | 20 ernofttv > b |
}.6yov : XQonov m s t

88

BFttOME

I

avaOTtioKo^. 2. T»)i' (nydXrir h^dopidda naaav xai xi/v fttr' «iTr,ri
affykixmoav o\ dovXoi, oxi tj (i'ev jtii&ovq ioxiv, it dt ajjuorat/Hu;, J
xal Z()f/« didaCKaXlftq, r'u 6 xaBmv xaL ai'ttoxcv; i] ric o 6v]
XcoQfjOcc^ i] xal dvaOTt'/Oag. 3. Tt^r avdXfpptv dgytlTcoOfW 6iu rd^

5 jrfpas tf/g xazd Xqioxov olxoi'Ofiia.;. 4. xi/V JitvrtjxooTfjt' ugyii-
xoaoav diet rijv AaQOvalav xov ayiov jrvevftaxoii xt/v 6co(tij&tl(kir
xotg Jtioxtcoaoiv eL XgiOxov. 5. xtji' xdJv yeiefHiojr logT/^Vy
dgytlxcoaav dttt to h' aihij d:tgoad6xijzot> X"Q^*' ''<*''? R*'^(jw;r<M^J
6t66o&ai, ytvvudifViu xov xov &tov Xoyov Itjaovv tov XgiaTor it\

10 Maglag xf/q jtag&ivov tjti amx^Qift xov xooftov. 6. xi^v tcJh
kjtKfiavlmv togrrjt^ dgyttxojoai' 6id xo iv ctVTij dvddei^cv ytytvfiGf^c
xfjg Tov XgiOTor {^toxf/TOi, //agxvgijoavxog avro) xov Jtargoi n»j
X€p ^anxiofiaxt xdi xov xagaxXrixov iv (I6n jitgiajigaq. vjfodti-
£avxoc xoli; jrugeOTcoat xov fittgxvQ/il^ivTa. 7. xdg jffitgtu rdjp

16 cutout oXcov dgyttTojaav dtddoxaXoi ydg vficav tlq Xgtorov xut-
dOTtjaav xal xvtvfiaxog vfidc f)^icoaav ayiov. S. X7)v ijfiigav Sn-
qtdvov xov jiQcoTOfjdgTvgog dgytlxcooav xal xdJv Xoixmv ay'ttoi)
ftoQxvgoiv, x(ijv jigoxtfirfodvxoiv Xgioxov x/]i tavxcov ^otfj^.

XXIV (sxxiv). mo'i eiyv3v.

20 I. A'i*;f«5 ixixtXtlxt ogd'gov xal xqIx^j oigii xai tXT/, xal ivvux^

xal toxtg{( xal dXixxogo^ojvla' 2. ogO-gov fihv fVjfopjaTofiTftfJ
oxi i^dxtosv ijftdi^ 6 xvgtog, xagayaymv xtjV vvxxa xal tTrayayoml
XTjV r/uigaV 3. xg'mi 6d, oxi iv avxfj djio^aotv djcn IliXdxot
eXa^ev 0 xvgiog' 4. tXTn de, 0x1 Iv avTt'j taxavgoj&t] o Xgiaxtk'

26 5, ivvdxy dt, oxt xa Jtdvxa xexlvr^xo xov dta^oxov axavgovf/i^'ov^

12 Mt. }, 16, — 25 Mt. 27, 46. 51.

1 rijv pr -f rf* b f V I 3 ^ > f V I 4 >/ V C : > rcl I dvaaia^ ni 6 oixov.
diaataafwq m j 6 6o9fiaavn\ < 7 Xifiatuv-\-'lTjaoiv b | 8/9 rftrf«o#«i rtnV tt'ri^J
V 9 iidoai^ai + 'fo' b f n, + to t yfiv^&^vo* a i Ir/aoiy rov X^. > m s
tov > a I 11 Qeotfariwv in s t 1 12 Xptarov : vlov v 1 16 v/ttSv : iffttSy
avTcJv t i 15/16 xariortjooty a m v C : xttttaiciSiiaav b f n , vftdg : avtovi\
^j««C a V I 17 UQYihutoav post fia(tTvQ<ov v ayltuv > f, + '■«'5»' fox' *■?<
X^v V I 19 n. fi>xuiy ■ n. xat(ju}v ;rf>offf r;(ct>r v, loyo^: xctl airia r«5» ta^div fl
fv/ai f, > m s I 20 rpln,,- wga^ xtl. i | ivdiii v i 21 idiitpn v C : iG:ti(>4
rel I dkfxTOffOtpwvit; n v {d/.iXTQvo'p.) : -ipwvlai rel [ tv;fn{><aro»w*^ >a m s tj
22 ^jucti' : ^fiiv h n, v/ias f. > a | 23 tfitt/^ i \ dnofaaii m n I vnb b > 1 24
xvQtoi >• a I f*TVi f «»f > s t o > b, o Xg. > a | A'p/aro? 4- xtti tvyei
T^f n>.fV(jav ai/xa xal i'rftup i^txeev v cf. lo. 19, 34 j 26 ivvdttfy; f tit
m s t [ on -f ^>' ahfi b t n r« > a m s t | ixtxlrrixo s t

CONSTITUTIONL'M APOSTOLORUM VIII. 8l>

^izTOvra t^v roXfiav rcSv dvoae^cov 'lovdalcov, fit/ (pigovxa tor
xvqIov xrfv v^Qiv 6. ioxeg^ de evxaQiorowreg, on rmlv avd-
xavaiv idcaxs t<Sv fied-Tjfifgivmv xoxcav t^v t>vxxa' 7. dXtxxQv-
ovcav 61 xgavyf] 61a, x6 xrjv Sgav svaYyeXt^tod^ai xrjv jiagovaiav
x^q tifiigag Big igyaaiav xmv xov gxoxog Igycov. 8. bI (trj dvvaxov 5
tv exxXtjala xgoUvat 6ia xovg dniOxovg, xax olxov awa§Big, oi
htlcxoxs, iva (iTj tlaigxijxai svas^rig dg ixxXrjOlav aOt^dov. oi'x
6 xoxog yag xov dv&gcoxov a/ta^et, dXX' 6 av&gwxog xov xoxov.
9. iav dh doe^tlg xaxixcoGi xov xoxov, ^svxxiog Ooi eOxm dice
x6 ^i^rjXmo&ai vx* avxmv. cog yag ol boioi hgeZg ayid^ovGiv, 10
oSxmg ol Ivceytlg fiialvovCcv. 10. bI dh (itjxe iv oixcp Sfta (47jX£
iv ixxXrjOl^ awad-goiodijvai dvvaxov, 'ixaOxog xag tavxal y>aX-
Xhm, dvayiva)axixa>, xgoOBv^BG^m, tj xa\ afta 6vo rj xgetg. „oxov
yag iav coOi", gnjoXv 0 xvgiog, „&vo ^ xgelg ovvrjyfiivoi iv xol
ovofiaxl fiov, hxBl sifu iv (iic<p avrcov". ii. xiaxbg fiexa xax- 15
fjXOVfiivov /4^XB xax' olxov xgoGBvxto&m' ov yag dixaiov xov
piB/iVTjfidvov fitxa xov afivijxov ovfifioXvvtG&ai. 12. Bvas^^g (iixa
algexixov fiijxB xax* olxov xgoGBvxia&o)' „xlg yag xoivcavla <p(ox\
xgbg Gxoxog" ; 13. xiGxog i] xiGxr; dovXoig Gwa^d-ivxeg r/ dffi-
GxaGd^oiOav 7) oxo^aXXiG^mGov. 20

12 Mt 18, 20. — 18 II Cor. 6, 14.

1 ipQlxTovTsq \.\ [tri : xal fii) t I 1/2 xrjv xov x. vfipiv ni | 2 hanepa v C :
tanipas b f n, i^' ianipag m s t, ^y' kanigav a | vfuv f I 2/3 dvanavaiv
h. 1. V C : post edaixt rel | 6itf(oxev a b v | 8 xdiv > a m s t | fis^tj/*. h t
V C : xa9tifi. m s, ^fisptvdiv a f n | 4 rf^ > v | xgavy^g i \ 5 el fi^ xi/.. :
inscripsit banc sectionem ntpl xov /117 eta€pxfo9ai fig ixxXtjalav aipexixwv
sv§aa9ai i n, negl rov /it/ eiaigx^a&ai niaxov tlq ixxktjalav dnlatiur v,
nepl Tonov evx<^v a | 6 ngooiivai b f v a"^ | 7 das^t/g . . evas^wv m ,
8 ayid^ei xov avO-patnov v i 9 iav — xonov > b | rfi : ovv i \ xaxe^ovat a
(pevxtiog f : tpsvxxaloq rel (ipsvxxaloi t) | aoi > t | saxataav t | 10 in' :
oV b I ol >■ a m s t I oaioi + xal a | 11 ovxcag + xa) n I afia >■ a n v ,
12 nap' m C : > rel I 13/14 onov — xpelg > a | 14 iav dot : siai v
14/16 avvTjyftivot — ftov : elg x6 ifibv ovo/jta avvtjY/iivoi finer 6 xvptog a ■
15 6v. (iov : ifiio ovofiari b | niaxog xxL : inscripsit /itxa tlvcav evqaaltne
SeX a I 16 /uijrc m s t C : (itjdh rel j 16/18 ov yap — npoaevx^odto > m s
18 fi^te t C : fitjdh rel \ xig : xi v \ 18 19 xig — axoxog >• t ; 19 ntatbg -
dnofiaXhio&ioaav > b f n

»0

EPITOME

XXV (xLii-XLiii). Thtti nvtiitoavvvtr,
I. ^EjttrfXiiu&oj di TQira rcuv xixoi/JTj/xh'cov Iv ifmXfioii xd
jt(^oa(vxaTc 6ia rov 6ia rgtcSv rjfitQtai* iytQ&tvra, 2. xal h'vaxa
(Ig vjtoptPifOiv T(ov jtiQiovTov xal r(5v xexotpijf/ivcov, 3. xat

6 TiaoaQaxoOTct xara rov jiaXaiov xvxov xal yffoiarjV yuQ ovra^b
Xabi inivHTjOi, 4. xai iviavata vjttQ (ivtiai; avxdJr. 5. xai it-
dooBto kx xmv rjTa(»;|roVr<»i' avxoli xivrfiiv elq dvdfivtjaiv avrtor.
(xLiii.) TavTct dl TtfQl Bi^ot^oip Xtyofjev. X(q) yag doi^imv ia»
xh xov xotifiov dqig JtirrjOtv, ovdav ovrjaugavxov. 2. to yiig xigiovxi

10 kx^QOv Tjv xb &(lov, dtjXov oxi xai fitraOTocvxi' „Qv" yoQ „e<nir
ddtxia nag arxS". 3. „6ixaioc" yag „o xvgiog xai iStxatoGvvi
ffydjtt/Gtr" ' xni' ,*I6ov avd^gco^og xal x6 tgyov avxov

XXVI (xLiv). IhQ'i Tor (n) ft^yviJxtai>au

1. *Ev di. xalg (ivdaiq, avxwv xaXovfisroi (lixa tvrtt$iaz torw
16 m9-£ xal <p6iiov &tov o>c dvi'dfitvoi xai jigfO^ivtw ixig T(St^
fiETaordvxfor. jrgto^vxegoi yag xal didxovoi Xgioxov rxdgxorui^i
i>//q)iiif o^tiXsTk xduTOxa xal xgoq tavxovg xa) Jtgog txdgovg, ^^i^M
dvt'tjO&t rovq dxaxTOvvxag I'ovO^STtlv. 2. Xiyti 6i ij ygatpy]' „0t
dvvdoxat ^vittadtig eiaiv oivov (lij Jiivixatoav, 'iva ptij xiovxt;
2" ijriXttOcovxat xfjg Cfupiag xax og&a xglvciv ov ftfj dvyan^xai
ovxovv xal ol ^TgBOfivxsgoi xal 01 didxovoi fifxa xov &{6v ro

o Deut. 34, 8. — 10 loann. 7, 18.
18 Prov. II, 4. s.

11 Ps, 10, 7. - 12 les. 62, XI.

1 ff. ftvtjfi. h i n : Ti. Tt5v xfxoiftrjfiivatv i, n. »otfjit/9^vtwv t (i. m.)
7t. tiiiv tjfjik^iav Tiuv xfxoifjtr/fievwv Tioiai ^nafXttv lifl v, > ni s I 2 d^
C : >■ rel I 8 6ta ror > n dia sec > t vel potius delevit | 6ta zpttSv r),n. :
Toiij/Liipov V I tvuTfi V 5 TfaaaQaxoara : tiunxoara a (?) s t (in litteru
tfjiuxo desinit t), aafiaxoata a' | fiwaijV a s | ovTtuii post Aaog a f ] en(v9i]0l
6 ).ubi V ^TttntvOtjOfv a f n ftvij/xtig a | xal > m s ( 7 /;f : em6 a | arrofcj
ci'rtiJj' V I 9 dog n, dw a | vvi}aft a I aitbv a b f s v C : avxwv n, avtovg m
lit Jijlovazi a n \ ov : ovSh f j 11 na^' ax'ttji : na^ict r«u 9fw v ; xvpio^
m s C ; &fbi rel | 13 7it(tl tov ftif ft. b f n : nf()l zov xakfiaSai xoiii
X?.tjpi>eovi iv taT^ pLVt'itmi twv xexoi/iijfthmv v, on dvfarrai npfo^ivft
cl 'C,uivzs<; vTitp rcwr ftiTaaravtwv a, > ni s | 14 nvij/tiu>; a m s 1 ftfr' af i
IB Xqiotov > f i 18 dvraa9ai a, 6vv<xa9e a' 1 draxTovvtag s C : ataxtot
re] \ Sh i C : ya(i rel | 19 nUovvfi v ] 20 iniXa^ovrcn n v , //^ > m $
dvvonat V, dvvanni m s i 21 ovxovr a m s C : + xal ol iniaxonoi b f n v |
Siaxovoi + ovr lois imaxonoig a I xov pr > a

CONSTITUTIONUM APOSTOLOKUM VIII. 91

jtavxoxQoxoQa xal xbv ^yaxrifiipov avzov vlov dwdorai vxdg-
XovGi rrjg ixxXfjClag. 3. tovto 6i qpa/^ev, ovx tva fitj xivcaoiv,
dXXoiq yag ovx eaxiv v^QiGai to vxo &tov yivofttvov elq stJ^QO-
ovvtjp, dXX' i'va firj xaQoivmOiv. ov yhq ebtev rj ygaqir (i/j jtlvsiv
oivov, dXXa xi (fujoi; „Mrj jtlvsiv olvov slq lii&ijv". xal ndXiv' 5
jAxav^ai qivovxai kv x^^Q^ ^oi' fie&vaov". 4. tovto 6h ov xegl
xcav hf xXijQco ftopov ^aftiv, aXXd xal xtQi jtavxoq XaXxov XQ^-
oxuxvov, ig>' ov kytixixXijxai to ovofia xov xvgiov rjumv 'IrjOov
Xqiotov. xal avxotg yag tXgrjxai' „Tivt oval; xlvi ^dgv^oq; tIvi
co}6iat xdi Xiaxai; tIvo? xeXcdvol ol 6g)&aXfiol; tIvi ovvxglfjfiaxa 10
diaxiv^g; ov xcov hyxgoviC,6vxa)v kv olvm xal xaTaCxojtov/itvanf,
xov xoToi yivovxai;"

XXVII (XLv). II%q\ tvSv diioxoiiivaiv did stiariv,

I. Tovg dtatxoftivovg 6ta jcIotiv xa\ xoXiv kx xoXtmg gitv-
yovrag 6ta to (lefivrjc&ai tcov Xoyoiv tov xvglov xgooXafi^dvtod^B • 16
ixiOTdfiivoi ydg, oxi „t6 flip xpevfia xgo&vfiop, ij di o«p§ doO-ep^g",
dxo6i6gdaxovai xal x^ dgxaryrip twp vxagx6pxa>p xgooUvTai, tpa
dvB^dgvrpcop kq>' havtotg to opofia tov XgiOTOv 6iaxrjgrfiaHiiv.
2. ixixovgelxe ovp avxolg xa xgog xdg XQ^^*^?> IptoX^v xvgiaxfjp
xXijgovpxig. 20

5 Sir. 34, 27; Agg. 1, 6. — 6 Prov. 26, 9. — 8 lac. 2, 7. — 9 Prov.
23, 29. 30. — 14 Mt. 10, 23. — 16 Mt. 26, 41.

1 vlov -)- xal TO navayiov avzov nvevfia b f n | 2 niataiv m s | 3 ovx :
xal b ? i vno + tov a b | yeyev^fievov a | 4 ntelv b f n | 5 dkla — olvov
> a, dU.a ixri a* i. m. | nielv b f n | /li&riv + tovriaTiv etg xoqov n |
6 tpvovaiv n | x^Qolv a | /itd-voov b f n C : tov /u. rel. | 7 ^a/itkv fiovov a f |
8 lov xvQtov : xvglov tov 9eov m s | 9 eip7]xs m | S-ogv^og a m s C :
9vpv^ot rel i 10/11 zivi a. fiaxev^g > v | 11 ivxpov. v, /Qovit,6vt(uv a m s |
xaTttOxonovfiivaiv v C : -axonevovitav b f n s, -axonovvtatvi m \ 13/20 > n I
18 TifQi — nioTiv > ra s I dia + ^^*' s | iia nioTiv : > a, + xal <pev-
yovtiuv dia nioTtv, ojnog intxovglag tvyxdvcoaiv v | 14 nohv a s v C :
(ig 7r. b f m i 15 tov ).6yov a (corr. a») b v | npoa?.ttfj,/3dvta9ai a, del tiq. a* |
16 yag > a ; 17 ro >• b ? | ngo'tevtai b ? j 18 i<p^ >• a | avTolg a | TT/g//-
aatatv a | 19 tag xpf'*^? a b v C : j^pf/av f m, ttjv xQ- * I xvgtax^v n?.. a
m C : TOV xvgiov ^/idiv 'Itjaov Xgtaiov ixnlrjgovvTeg b f v

xi.vi;. TovTO de xoiv)j navxfc xaQayytlAofiiv, Ixaarm
ifjftivtir tfi avTOj do&ilojj ra^ii xa'i fiij vjitQliaiviii' rovg 6{Hty;'\

!> or ydg itatv r/fihtQot, dXXa xov {^tor. „'0 dxovcov yag vfuSi'^r
fptjoXv b xvQtoc, „^(40v dxorei xal o kfiov dxovoiv axovtt top
(UtoaTflJLaiToc fis' xal 6 v(i(i? a^crcor Ifjl af^ettt, 6 di ifti dBiTi^'iv
u&tTtl rir djtoortlXuvxd fit". 2. ei yag rd dxf^i'xn ysi'oftiva tj^i
tvTa§lai< d:ioO(uC,{t, oioi> ri'§, rjfi^ga, ijkiOi;, 0iXi]vtj, doxga, Qtoiitlc,

10 rgojtal, (jfjvts, t^doftddit;, ijfiigai, atgai, xai dovXfvtt tjJ dtmi -
i^ilCt] Xg^itJ^ xatd TO tlgrifuvov ,'t)giov eitov, o o6 jcagtXtv>>: r
xai jrdXiv jngi rf/Q ^aXdaat/q' „'E&iiiTjv di avry ogta, ^igt^n:
xXEt&ga xal jtx'Xag, flyra rft oiV?)' f^XQ' tovtov IXtvOij xa) nvj
rjieQiiTfOi/'- jtoOm fiuXXov vfxelc dtf^tlXtrt or6ty roXftai' xagaxiVtOh

lu Tfoi> vfttv xard yi'oifirjv Ueov jiag' Tifimi' ogtOf^ti'Ttov; 3. di
ixtidfj jtdgigyov ot xoXXoX xal rovxo i,Y^oat*to elvai, Ovfiii
61 xdc T«gf £c xal T/}r i(p IxdoTO) xftgorovtett^ xagaxtvttv toXftdUiii,
i<fagjtdCfOPTBii tavrol^ d^tcofiara (ti] didnftiva xal ijttxgi.iof
kavTOlc rvgavt'ixmg, d fifj ?;far(jir i§ovaiav diddrat, xal 6ta re

20 :^agogylCiOvat fitv &t6v, maxtg ol Kogtltat xal 6 ffaaiXn^g'O^lac, xt

6 Luc. 10, 16.
II Paral. 26.

11 Ps. 103, 9. — 12 lob j8, 10. II. — 20 Num.

1/2 Ttfpl — dnootokatv b f n ; nfpl fCraiiecg m, sttpl rov fvXarri
i'xnoxov TtjV lAlav ra^iv xal Iftrovcyinv a, :tefjl rov fiii v:tep^air(tr i^
oxonov Toix; 'dgovg xnvg rio9^vt»^ «i't«J ;ta(»« nvglov xal xf*90to\ttt
Tnig fttj npoiti^xovTui nvtui rcJnotv v, > s | 3 :tU{Utyyl).nfibV m r 4
fiirfiv lihswC: ■\-ivimn^ tdgti Tjj iof^. uvra h ? , rovi «(>|
> V I 6 rifihfQoi + koyoi v j yap dxovtar a 1 i/nuf yap, ftjaly o x. 6xuf\
b ? I vfitjiv {vfilv n) post xvQioq ( I 6 <f'^olv -f elnff a | dxovatr •\- fr^atv '
7 6 de : xai o a s | 8 /*f -f x«l ro k^r,.; s hie desincns i ytt^ofttra
9 ^fUpat a V C : > rel I 12 xal ndhy — Txipi^tls > a ; negi9fi<; ; sl
m, 4- xal b ? I 13 (Itiov a m n | rf»/ m n | 14 oviiv diff/lftf b ? 1 f^^^
f m 17 <){ > .1 f I TT/v > f I ixdoTPv a | kxdarr] yjiporoi-la f | 18 /»•«(
CoiTff b ? I d^iw/iUTu -j- Ttt b . 19 tx<i>oiv v 20 /^iv > a | »fov a v
Tov *. rel I iua7if() + xrcl f | Kopeltai a v C : v>\o\ Kofi rd , nafu i n

CONSTITUTIONUM APOSTOLOKUM VIII. 1*3

<'4lav kxi9-i(ievoi avev 9eov ry ccQxieQcoavvy xal ysvoftevoi ol filv
:^vgig)X€XTOi, 6 dl xara rov fisrcojiov XsxQog, xaga§vvovOi 6t xal
XqiCxov 'irjCovv xov diaxa^ofiBVOV, „kvjtovoi de xai to xvsvfia
TO aytov", axvQOvvTsq avrov xrjv f/agrvglav 4. elxorcog rov
IxrjQxrjuipov xlrdvvov tolq xa xoiavra jrQccxxovai Jigoetdoftevoi '>
xai XTjv slq xaq i^volaq xal tvxagiaxlaq a/iiZeiav ix xov vg>' cov
Itrj XQ1] xQOOOYOfiivaq datficog, nacdiav i/yovfiivrnv x^ aQxteQaxtxijV
xifirjv, T/xiq filftijOiv Jtegiixii xov HBydkov agxtegia)q 'lijaov Xgioxov
xov ^aOiXioii rjumv, dvdyxtjv Ix^t*^"^ ^^'^ xovxo xagaivioai' „^dtj
yoQ xiveq k^txgdxrjaav oxlom x^g taircmv fiaxaioxrjxoq" . 5. Xiyoftsv 10
dt €oq „Majtvo^q, 6 xov d^eov &sgdjicov", m b d^ebg „kvcaxioq kvcojilm
mfiiXsi, <oq bI xig XaJii^aei jtgoq iavxov g)iXov" , m elxev „0l6d ot
jraga xdvxag", cp xaxa Jtgocmxov cofilXei xal ov 61 adtjXatv tj ivvjt-
vimv ij dyyiXaw tj alviy/idxcav, ovxoq, rpflxa xfjv &elav vofiod^ealav
disrdoOBxo, dulXs, xiva filv XQV ^^^ '^^'^ dgxitgimv IxixeXeia&ai, ir»
xiva de vxo xcov Ugitov, xlva de vxb xcov Xev'Cxcov, kxdaxm xijv
olxtlav xal dvtjxovOav xy Xsixovgyta d^grjOxdav dxovtlfiaq. 6. xal
icjttg flip xolg agxiegevai xgoatxixaxxo ixixeXetv, xovxoiq xovg Itgia^
ov 9-efiixdv fjv xgooievai, axtg 6k xotq hgtvatv mgiaxo, xovxou
01 XevTxac ov xgoaysaav, dXX' %xaaxoi daxtg xag£iXtj<pstOav vx- 20
rjgtolag xegiye/ga/ifiivag lq>vXaxxov. si 6i xig xiga xf/g xaga-
66chmg xgoOiivai k^ovXsxo, ^dvaxog ^v x6 kxixlftiov. 7. xovto

3 Eph. 4, 30. — 9 I Tim. 5, 15. — 11 Num. 12, 7. — 11 Exod. 3^, 11.
12 Ex. 33, 17. — 14 Num. 12, 8. — 20 Num. 4.

1 d^lav -\- &SOV a ; d-fov > a | 2 ntglipXtxtoi : r/A#f nvQ avati^tv
xnl xtttixavaev avvovg n ! o : oi a | 3/4 to ayiov nvsvfiu f | 4 slxotog m v
ti ix Tov a V C : > rel I wv : if/div v, vfuSv tig a z \ 7 fit) XQ'I ^ ^ (itf,
i'j,- zO C : ovx ixQ^'" r^' I Ttaidiav a v C : naiyvtov rel ) ^yovfitvoi a v
8 ^Tig : fi Tiff m | tx^i m j 9 tov >■ b ? | eayofiev a m ' 10 onlow > v |
avToiv V I kiytousv b j 11 df a v C : rfiy rel | ftwa^g a n | ivcijiiov ivton. n
12 Jipog + Tovb I 13 Si' d6^?.<uv n a* v* : Sta 6r}ka)v a b m f v | 15 rf/-
(Taaoato v | ino : noQa a v | iTiixileiadai > m | 16 tiva dh vno tmv
/.tvi'veSv > f n I rdJv > a | 17 xal f v C : > rel | dvrjxovaav v C : npoa-
tjxovaav rel | r^g kfitovgyiag a v | 19 nQoUvai n | toTg > b | 20 ngoaifaar
codd I ixaatoi a v C : i'xaoTog rel | aantg m n a» : anep a, a? v, wanfit
b f I naftiX^^Btaav v (^-<prjaav) C : 7taQfih]<paaiv a, na()tl}.rj(ftv f m n, ti-
}.r,<f>tv b I 21 negtyeypafifiivoig b [ i<f)v).uTTov a v C : i<pv}.ttTTev rel i nuQa v
22 nQoUvai v I ^v + xioSe v

n

EPrroME

<Jt ftaitara Sudei^e xal tj xara tov £aovX xelQa, oV Bvom
(Jixwc dl^a TOV 7CQoq>t'iTOv «m aQXitgicac Sitfiovni. (axaotr u^
tavzov afiagrluv xal xcaagav ai'aJto^lriTOV xai ov6i rii xiXQto^en
ix* avxov elg ^aotXia tdvGojJttfOf. xov JtQoqrTfTrjv. 8. ivigytmiita
5 (Je TJJ jtQa§ei 6i{6ai§iv 6 &edc t« xccrn tov 'O^lav ovx ^r puirfifi^
rac ijrl rfj jtaQavofila tiGjtQa§d/ttvog dixaq' xal 6 Tr^g aQ'itff/O'
avvtjc xarafiavtiq xal rfjc ^aoiitlag dXXoTQiog xaTtOrij. 9. ra <ft
xai ig; rjiidiv iooK ovx vc/voetze. loxt. yag xdvxmq LxiGxoxm)^
xag Tjfwlv oi'Oftao^diTag xal XQeoj^vx^Qovs xai rftaxoroiv fi^f

10 xal xtiQiiii' tJiid^tCei, r;/ 6ta<f>0Q^ xoJv ovoptaxtav xai xt)i' lUaifOQim
xmv XQayfiaTOiv diixi'vovxa?' ov yag „6 itovXofitvoi" xuq' ifftti
,,knXtiQov Tt)r yjfQot", (ooxbq ixi XTJg xi^6rjXov xdov dafinXKov I.
TOV 'JiQo^octfi xagaxexofdfitvtjQ uQcoovvTjt;, dXX' 6 xaXovfievoq t;»fl
xov 9£Ov. 10. ei fiiv ydg ftq f^taftoc xis, tjV xal TdS,ta3i; 6ia<fOQd, ifixu

15 (jv di'ti'og ovof^iaxoi xu oXa hcixtXtlo&ai' dxX vxo xov xvglov dtdaj^
ddvTfs. dxoXov^iav jigayftarcov, xolt; //ft* httoxoxotg xa rf^c ^zgj[tt^
QfoovvtiQ h'tifjafxei', xoig dt xgeoiivxigotc xd xijg iegmovt'T)^, xoii: d
(iiaxdvoig xd xf/q xgog d,uifoxe'govg Siaxoviag, IVa g xa9ag<5i xd r^
itgrjOxdac ixiTfXovf/tra. 1 1, ovxe ydg daixovov xgoa(ftgnr ^roi'ia

20 ihfjtrdv Tj ^axxlCttv i) tvXoyiav fitxgdv 1] /itydXijv xoulo&at, orfl
xg^o^vxtgov x^igoxovlag kxixeXelv ov ydg oaiov dt^tdrgaqft^at W/;
xd^iv. 12. „ov ydg ioxtv o ^fog dxaxaaxaolag", i'va ol vxo^e^r/XOTf^
xd xiuv xgtiTxovoiV xvgavvix(og a^ertgl^an'rai, vofxo&iolay xatvij
di'aJtXdxxovxeg ixl xaxtd x<ji tavxojv, dyvoovvxic, 0x1 „6xXr^gittt

1 I Reg. I J. — 5 II ParaJ 26. — 11 III Reg. ij, 55.
14. 53- — 24 Act. 9, 5; 26, 14.

— 22 I Cor.

1 ididaSev a | xal >> a | cue a | 2 lanaatv a v C : do:idaat» b|
fTzfondauTO f m a | 3 dvvntp^hiTov f ro + 01! b | 4 ^va(/yE(rrt;)«
.1 m I .") Ttl : xai f, iv rut f* | ovx > a | ^v ftihfOfiM f : ^i- fttXtOftii r,
fpifif/.iofiui b n. <-'v fie/.fxia/ju} tjyovv dvafia/.rjv m, /»• ftolvoftw a 1 6 f^*
nptt^dfifioy a i xal o » v C : 6 yaj* rel | 7 xattattf -f- xal t^g ^wfji w
8 xal >■ m I ^/Atv a i ijyiof O'ai a, t}yvo(Itt a* | yap >> m I 10 x^v tftv
^OQctv a I 11 dftxnovcfi; b v | tjfi<3v 1 12 jf*iptt : ;fpf/ft»' m | 13 aiX* ii
dD.tt a 1 11 {.ikv bfvC:>amn| yuQ a m u v C : ;> b f ittano^ H
^^c n I r{ a I xa^fwv b? ) 16 imxeliaai ni | alXa m \ id dxoi.ov9tiaf b v
17 ivfiftufifv -\- npiafitta a | rfi >• x- | 18 dftifOTt^on; b | tV b | xa^^ i
19 lUuxoYiu b I 22 dxax. 6 &t6( f n | 23 ivpavvixdit: : da:tatoixai xvpaynxmif
/iukXov dh m ) a^fifpii^wiTai f a» : -iCoyxBi rel | xtvfjv f v 34 xvx<^ f^.
ri5 X. h I rc5 > a

CONSTITUTIONUM APOSTOLORUM VIII. Il5

avvolg XQoq xivxQa Xaxzl^eiv". ov yag t/fiaq t] rovg imCxoxove
xoXtfiovCiif ol Toiovtoi, dkXa tov xmv catavroav Ixloxonov xai
TOtJ xaxQoq agxiBgia Xgiardv */ijaovv top xvqiov rifidiv. 13. vjio
Mmaimz (ihv yag tov 9eoq:ile<irdrov xaxsazd&rjaav dgxngBtg xai
legetg xai Ztvltai, vjio 6h tov Oatt^gog rjn^v ^/^elg ol dexatgtTg ">
dxoazoXoi, vxb de rcav dxooxoXmv iyco KX^ftijg xai iym 'Idxm^og
xai avv rj/ilv Sxsgoi, iva (lij xdXtv xavxag xaxaXiymjiBV, Tcoivfj
6e vxo xdvxmv r^idiv xgea^vxegoi xai didxovoi xai vxodtaxovoi
xttl dvayvcoCxai. 14. xgmxog xolvvv x^ qnvdu dgxtegevg b (tovo-
yev^g XgiOxoq, „ovx iavxm xrpf xi(iT)v itgxdoag", dXXd xaga xov 10
xaxQoq xaraaxaB^elg' og ytvoftBvog av&gmxog 61 rjfiag xai xtjv
xvtv/iaxixfjP &valav xgoc^igmv xtp &sm kavxov xai xaxgl xgo
xov xd&ovg ^ftlv Sttxd^axo (iovoig xovxo xoulv, xalxoi ovxow
Gvv fffilv xai hxigmv xmv tig ahxbv xtxiaxevx6xa>v' dXX' ov
xdvxmg xdg 0 xiCxsvoag fj&rj xai Ugtvg xaxioxj] rj dgxugaxixFjg 1»
d^ag h:vxe. 15. /axa de xtjv dvdXijiptv avtov ^(itlg xgoOsvtyxdvxtg
xata rijv didxa^iv avxov ^alav xa&agdv xai dvaifiaxxov xgo-
iX^tg^odfte^a ixioxoxovg Tcal xgsa^vxigovg xai diaxovovg hxxit
xop dgi^ftov 16. mv tig rflf 2tiq)avog 0 fxaxdgiog [idgxvg, ovx
dxoXtixofievog ^(idiv xaxa xtjV xgbg &£bv svvoinv, og xooovxov 20
x^v d-eo6^^eiav xy xioxei ivedtt^axo xai xi/v tig xov xvgiov ifttov
'irjaovv Xgtaxbv dydxrjv, mg vxeg avxov dovvai xai xtjv ipvxi,v
avxov, xgbg xmv xvgioxxovmv 'lovdalmv Xi&oig ^Xrjd-tlg' dXX
Ofimg 0 xoiovxog xai xijXixovxog dvrig, „b xm xvtv/iaxt ^icov, 0
xhv XgiOxbv bgmv kx dt§imv xov 9-tov xai xdg ovgavlovg xvXag 25
dvtcpjiiivaq" , ovdafiov qialvtxai xoTg (itj dv^xovOi xy dcaxovia
Xgricdfttvog, rj &volav dvevtyxdtv ?} X^^Q^? ixid-tlg xivi, dXXd xd

4 Exod. 28. 29. — 10 Hebr. 5, 4. — 12 Luc. 22, 19. — 19 Act. 6. 7. —
24 Act. 18, 25; 7, sj. 56.

2 ndvtatv b | 3 'Itjaovv Xq. ra i ijfiuiv > a v | dno b ] 4 Mmvaimg a
b f n I fikv > a | dffx. xaTeaTd9tjaav b | 4/5 xai Upeig > v 5 SfxarpfTg
> a I 6 'Idxtofiog . . Kl^ft^g b | 7 ndXiv v C (C post ndvtag) : > rel
marra v | 9 dvayvcSaTai : hie desinit a | r ji > f n | r^ <f>vasi ]> b m '
12 r(f> 9. kavTOv {avxov C) v C : avtw rciJ #. b f m n | natgl -\- xai f I
13/14 ovxwv . . . twv V C : toiovtwv . . . ovttuv rel ] 14 »(d > v | 19 civ :
OS iariv n I ^v > n I /jtaxagtog + o v | 20 ngog : elg m \ 21 dvsffei^avo m
22 l-avTOv V I 23 ^a).X6fxevog v | 25 ovgavlag b | 20 i^vsotyfitvag f ■ 26 dia-
voia b I 27 ivtvtyxtov n | t7itTi9flg n

ilO EPITOME CONTITUTIONUM APOSTOLORUM VIII.

T//5 dtaxoriaq xayna ^Xagaq (itXQi t^Jiovg' ovrm yetQ txQixi re
Tof XgiOtov ftoQTVQi rfjv cvragcor a:!roaca^eiv. 17. tl &s ^ktxxo
rbv didxovov xal 'Avavlav xov xiaxov dd€Xq>bv alximvrcd xtvv.
oTi b fihf xov ivvovxov k^dxxiotv, b 6b k/ih IlavXov, ayvooiiii
f> avxol, o Xiyofitv rjfietg. tlxofisv yag, oxi „ovx t«trrc5 xig aQX%ii
TO hgaxtxbv a^lcofia, „aXX' i] xaga xov &eov" Xafi^dvei, dtg MtXn
otdlx xal 'laxci^, rj xaga xov dgxiBgioag, cog /iagdtv xaga Matom,
oi'xovv xa\ ^IXixxog xai 'Avavlag ovx ^ccvxovg xgotlXovxo, aXX rx

xov Xgiaxov xgotx^igloB-Tjaav xov agxiegimg xov davyxgixov.

_ «

2 Act. 8. 9. — 5 Hebr. 5, 4. — 6 Gen. 14, 18. — 7 Num. 17.

8 Siaxovov + riftdiv b C | G tov > v , 7 rov > b C | Max
<jtioq b f V I 8 npoel).avTO m n | aAAo m | 9 rov > v | row dp;^. > (
davyxpizov : fifyakov 9sov v, + ^^^ ^o< tovto dtddaxtofifv xal naptyyi
ioft(9a n&ai toiq intaxonovs xal dtdaaxdkovg ijfiuiv, 7tei9ea9ai avtoi
xal vnoxvntfiv tolq /.oyois avrdtv' avTol yap dypvnvovoiv vnip raJr ipvxi^
t,fiuiv cuff loyov dnodoaorxeg (Hebr, 13, 17), ^ yap tt/i^ ^ npb; ovroi
yivofih-t] npog avrov tov Xpiatov xal 9tdv fjuwv dvafitttvBf ixfirov ya
eiatv oi ?.6yoi' 6 dxovwv vfi<3v ifiov dxovet xal 6 iexofitvoq vfiaf iu
dtyBTtti (Luc. 10, 16). 6 de avtinlnratv Taig vftfTspaig didaaxttkiaig, ftaiJ.o
<)6 TOV XpiOTov avTov TOV 'lov6av fiiftijTai xal avv avxt^ t<u nvpl rep atar'n
ifurttdtxaa9fjatTai m* Lagarde.

CONSTITUTIONES ECCLESIAE AEGYPTIACAE.

[Prologus.]

I. Ea quidem quae verba fuerunt digne posuimus de dona-
tionibus, quanta quidem Deus a principio secundum propriam
voluntatem praestitit hominibus, auferens eis eam imaginem, quae
aberraverat. 2. Nunc autem ex caritate, quam in omnes sanctos
habuit, producti ad verticem traditionis, quae catechizat, ad ecdesias 5
perreximus, ut ii, qui bene docti sunt, eam quae permansit usque
nunc traditionem exponentibus nobis custodiant et agnoscentes
firmiores maneant, propter eum, qui nuper inventus est per igno-
rantiam lapsus vel error, et hos, qui ignorant, praestante sancto
spiritu perfectam gratiam eis, qui recte credunt, ut cognoscant, 10
quomodo oportet tradere et custodire omnia eos, qui ecclesiae
praesunt.

3 auferens eis : offerens sibi L vel codex | 6 docti : ducti L | 11 tradi
et custodiri L

Proiogus. Haec particula respondet tanquam pro proposito suo superfluam

Constitutionibus apostolorum VIII, 3. praeterivisse.

Deest quidem in versione coptica; tra- i. ea — hominibus] Haec verbotenus

ditur autem non solum per Latinum, fere in Constitutionibus apost. leguntur.

cuius textum hie exhibemus, sed etiani — de donationibus] Praecedebat igitur

arabice in libro III Octateuchi aegyp- olim tractatus de charismatibus •=' C.

tiaci inserti in Nomocanone Macarii A. VIII, i — 2, qui autem in codice

(saec. XIV). Cf. Riedel, Die Kitchen- latino deest ac certe, si forte deper-

rechtsquellen des Patriarchats Alexan- ditus est, in libro non ilium locum ob-

drien 1 900 p. 1 26. Non est dubium, tinebat neque in libris orientalibus nobis

eam partem vel prooemium scripturae traditis eum obtinere videtur.
nostrae esse et auctorem textus coptici 2. ad ecdesias perreximus etc.] Simi-

similiter atque auctorem Epitomes eam liter Didascalia apost. VI, 13, 1—2.
FfXK, DiDASc. ET CoNsrrr. ap. II. 7

98 CONSTITDTIONES

I (xxxi). De episcopis.

I. Episcopus, sicut in superioribus constituimus, ordinetu
qui a cuncto populo electus et inculpatus est. 2. Qui cum nom
natus fuerit ac placuerit, cunctus populus congregatur una cui
T) presbyteris et diaconis in die dominica; omnes episcopi consentiui
manus ei imponentes; et presbyteri adstent quiescentes; et omnt
simul sileant atque in cordibus suis precentur, ut spiritus sancti
super eum veniat. 3. Et unus ex episcopis dignus invenitur on
nibus adstantibus, qui manus imponat in episcopum ordinandum t

10 super eum oret: 4. „Deus, pater Domini nostri lesu Christ i salvatori
nostri, pater misericordiarum et dominus omnis heneficii, qui habitc
inter supremos et infimos, qui scit omnia, antequam fiant. 5. T
dedisti ordinationem ecclesiae per vocem gratiae tuae, quam prii
ordinavisti ante generationes iustorum, sc. a (tempore) Abrahan

16 iudices et sacerdotes constituisti illi, et sanctuarium tuum nunquai
reliquisti sine ministris. Ante creationem mundi (prout) voluis
(in loco) quem elegeras, celebratus fuisti. 6. Nunc autem effund
desuper virtutem spiritus principalis, quem dedisti dilecto filio tu
lesu Christo, quem largitus es Sanctis apostolis tuis, ut ecclesiar

20 (fundarent) aratro crucis tuae in omnibus locis, sanctitatis tua
praedicatione non cessante in nomine tuo. 7. Da, o gnare cordiuii
pater, ut servus tuus, quem elegisti ad episcopatum, pascat greger
tuum et sacerdotio tibi fungatur absque reprehensione, ut ministran
noctu diuque suppliciter oret videatque faciem tuam, ut dign

10 II Cor. I, 3. — 11 Ps. 112, 5. 6. — 12 Dan. i, 42. — 14 Eph. i, 4- -
18 Ps. JO, 4.-22 Act. I, 24.

2 sicut in s. constituimus CAE:>L | 3aTAE:eS | electi
et inculpatus T cf. E : et inculpato (>• L) electus S | 4 plac. cunctus : p
cunctis L I 5 diaconis : his qui praesentes fuerint episcopi L A E | episcoj
> L I 10 salvatoris n. >• L E | 12 infimos : humilia respicis L E | 18/14 quai
. . ord. ante gen. : praedestinans . . genus L E | 19/20 ut eccl. fundarent a
crucis : qui constituerunt eccl, L E

I— IX. Huicsectioni respondent Con- I, 4—7. Oratio deest in versioc

stitutiones apostoJorum VIII, 4—26; coptica ; desumpta est e vcrsione aeth
Epitome libri VIII capita 3—17; Ca- opica. Cf. Epitome c. 4.
nones Hippolyti c. 2— 8j Testamentum
Domini nostri I, 20—47.

ECCLESIAE AEQYPTIACAE. 99

offerat oblationem tuam sanctae ecclesiae tuae, et in spiritu sacer-
dotii sancto, habens facultatem remittendi peccata secundum man-
datum tuum, et dandi ordines (secundum) institutionem tuam,
atque solvendi omne vinculum iniquitatis secundum potestatem,
quam dedisti apostolis tuis, ut acceptus tibi sit in sinceritate et 5
puro corde, offerens tibi odorem suavem, per filium tuum lesum
Christum, in quo tibi (sit) laus et potentia et gloria, patri et
filio et spiritui sancto, in sancta ecdesia nunc et semper et in
saecula saeculorum, amen". 8. Postquam episcopus factus est,
omnes ei ore suo pacem dent, eum osculantes. 9. Diaconi autem 10
ei oblationem adferant. 10. Cumque manum suam super oblatione
posuerit et presbyteri, dicat gratias agens: 11. „Dominus cum
omnibus vobis", et universus populus dicat: „Cum spiritu tuo";
et dicat: „Sursum corda vestra", et populus dicat: „Habemus ad
Dorainum"; et rursus dicat: „Gratias agamus Domino", et uni- 15
versus populus dicat: „Dignum et iustum (est)". 12. Et iterum
hoc modo oret et sequentia secundum institutionem sanctae ob-
lationis dicat.

13. Deinde dicunt orationem eucharisticam episcopum prae-
euntem sequentes: 14. „Gratias agimus tibi, Domine, per dilectum 20
filium tuum lesum Christum, quem in ultimis diebus misisti nobis
salvatorem et redemptorem, nuntium consilii tui. 15. Iste (est)

2 loann. 20, 23. — 4 les. 58, 6.-4 Matth. 18, i8. — 6 Eph. 5, 2. —
6 .\ct. 4, 80.

4 iniquitatis > L E | 7 in quo : per quem L E | 10 osculantes : salu-
tantes quia dignus effectus est L | 16/20 iterum — sequentes : sic iam pro-

sequatur L

. — . . >

8—}}. De iiturgia Constitutionum dignum et iustum est. — 5<'y«<'M//a] sc. ea

eccles. aeg. disputavi in TlieoJogische quae C. A. VIII, 12, 6—29 leguntur.
Quartahchrift 1898 p. J 13— 47. '3 — 34- Ex versione aethiopica.

9. In Constitutionibus apost. VIII, 5, 14— 21. Haec oratio inLiturgia aethi-

II— 12, 2 osculum episcopi sequuntur opica, quam Hammond in Liturgies

lectio S. Scripturae, homilia episcopi. Eastern and Western 1878 p. 238—64

preces super catechumenos, energu- publicavit, fere verbotenus, modo aliis

menos, competentes, paenitentes eo- sententiis intersertis, legitur. Cf. syn-

rumque dimissio, preces super fideles, opsis textuum, quam institui in 'ITieolof;.

osculum populi et nonnulla alia, quae Quartahchrift iSgS p. s^S- Oratio Con-

omnia hie desunt. stitutionum apost. VIII, 12, 30—39

12. iterum h. m. oret] sc. repetat: baud mediocriter divergit.

100 CONSTITUTIONES

verbum, quod ex te est, per quod omnia fecisti voluntate tua.
1 6. Et misisti eum de caelo in uterum virginis. Caro foetus est
et gestatus fuit in ventre eius. 17. Et filius tuus manifestatus fint
a spiritu sancto, ut impleret voluntatem tuam et populum tibi

5 efficeret expandendo manus suas. 18. Passus est, ut patieotes
liberaret, qui in te credunt. Qui traditus est voluntate sua ad
passionem, ut mortem dissolveret et vincula satanae rumperet et
conculcaret infernum et sanctos educeret et statuta conderet et
resurrectionem patefaceret. 19. Accipiens ergo patient grottos egii

10 et dixit: Accipite, cotnedite, hoc est corpus meum, quod pro raJw
frangitur. Et similiter calicem quoque (et) dixit: Hie est sanguis
metis, qui pro vobis effunditur; cum facitis hoc, irt commemorationm
tnei id facietis. 20. Recordantes igitur mortis eius et resurrecti-
onis eius ofFerimus tibi hunc panem et calicem, gratias agentes

15 tibi, quod nos reddidisti dignos, ut stemus coram te et sacerdotio
tibi fungamur. 21. Suppliciter oramus te, ut mittas spiritum tuum
sanctum super oblationes huius ecclesiae, pariterque largiaris om-
nibus, qui sumunt de eis, (ut prosit eis ad) sanctitatem, ut reple-
antur spiritu sancto, et ad confirmationem fidei in veritate, ut

2() te celebrent et laudent in filio tuo lesu Christo, in quo tibi (sit)
laus et potentia in sancta ecdesia et nunc et semper et in saecula
saeculorum, amen,"

De oblatione olei.

22. Qui oleum ofFert tempore eucharistiae, similiter (&ciat

25 atque) in pane et vino, eodem modo gratias agens. Quamvis

autem eisdem verbis non fuerit usus, pro facultate sua propria

1 loann. 1, i — j. — 2 loann. i, 14. — 3 loann. 4,4; 6, 38. — 4 Tit.
2, i4. — 7 II Tim, I, 10, — 9 Matth. 26, 26—28; Luc. 22, 19 — 20; I Cor.
II, 23-25.

1 quod ex te est : inseparabile L | tua : -(- et bene pladtum tibi fuit L
4 sancto : -\- et virgine natus L | 17 pariterque : in unum congregaos L
18 de eis — sanctitatem : Sanctis L | 20 in : per L | 21 potentia : + patri
et filio cum spiritu sancto L | 24 tempore euch, >■ L

21. Epidesis. Cf. C, A. VIII, 12, 39. aquam et oleum exhibent, liturgiarr

22—24. Constitutiones apostolorum autem exponentes de oleo silent Ne-

VII, 42 de oleo benedicendo loquuntur que Liturgia aetbiopica, quam Ham-

et VIII, 29 orationem ad benedicendum raond publicavit, banc sectionem habel

ECCLESIAE AEOYFTIACAE. 101

etiam aliis verbis gratias agat, dicens: 23. „Sanctificans oleum hoc
tribue (sanitatem) illis, qui unguntur et accipiunt; sicut unxisti
sacerdotes et prophetas, similiter corrobora et illos et unumquemque,
qui gustat, et s&nctifica illos, qui accipiunt illud". 24. Populus
dicit: „Sicut erat, est et erit in generationes generationum et in 5
saecula saeculorum, amen".

25. Episcopus (ait): „Iterum supplicamus Deo omnipotenti,
patri Domini et salvatoris nostri lesu Christi, ut concedat nobis
in benedictione accipere hoc sanctum sacramentum, ut neminem
ex nobis reum faciat, ut omnes dignos reddat, qui sumunt et 10
accipiunt sanctum sacramentum corporis et sanguinis Christi, omni-
potentis Domini Dei nostri". 26. Diaconus dicit: „Orate; Deus
omnipotens; dum accipimus hoc sanctum sacramentum, robur
nobis tribue neque quemquam ex nobis reum age, sed omnibus
benedic in Christo, in quo tibi cum illo et cum spiritu sancto 15
(sit) laus et potentia (nunc) et semper et in saecula saeculorum,
amen". 27. Diaconus dicit: „Vos, qui statis, demittite capita vestra.
Domine aeterne, gnarus occultorum, declinaverunt tibi capita sua
populus tuus et tibi subiecerunt duritiem cordis et carnis. Respice
de parata habitatione tua et benedic illos et illas. Inclina illis 20
aurem tuam et exaudi preces eorum. Corrobora (eos) virtute
dexterae tuae et protege a passione mala. Gustos eorum esto tarn
corporis quam animae. Auge et illis et nobis fidem et timorem
per unicum filium tuum, in quo tibi cum illo et cum spiritu sancto
(sit) laus et potentia in perpetuum et in saecula saeculorum, amen". 26
28. Diaconus ait: „Respiciamus" etc. Et episcopus: „Sancta Sanctis".

18 Dan. 1, 42.

2 sanitatem L | unxisti : -f reges L | 4 illud : -^ Similiter, si quis caseum
et olivas offert, ita dicat: „Sanctiiica lac hoc, quod coagulatum est, et nos
coagulans tuae caritati. Fac a tua dulcedine non recedere fructum etiam hunc
olivae, qui est exemplum tuae pinguedinis, quam de ligno fluisti in vitam eis,
qui sperant in te." In omni veto benedictione dicatur: „Tibi gloria, patri et
filio cum sancto spiritu, in sancta ecclesia et nunc et semper et in omnia
saecula saeculorum, amen" L | populus etc. usque ad finem capitis >■ L |
26 sancta : sanctuarium Ludolf

25— 29. HaecsectioConstitutionibus liter Liturgia aethiopica, Hammond

apost. VIII, 13 respondet, pauca vero p. 259.
verba cum his communia habet. 28. Cf. C. A. VIII, 13, 12 — 13. —

27. voi qui — capita vestra] Simi- «n«f ^a/<;rj Similiter Liturgia aethiopica

102

CONSIITUTIONES

Populus respondet: „Unus paler sanctus, unus filius sanctus, unus
est spiritus sanctus". Episcopus dicit: „Dominus cum omnibus
vobis". Populus respondet: „Et cum spiritu tuo". 29. Deindc
attollunt hvmnum laudis, ct intrat populus, remedium animae suae,

5 quo peccatum remittitur, accipicns.

Oratio postquam tradidit.
30. „Deus omnipotens, pater Domini et salvatoris nostri lesu
Christi, gratias agimus tibi, quod concessisti nobis accipere dc
sancto tuo niysterio: ne sit nobis in reatuni neque in daai nationem,

10 sed ad renovationem animae, corporis et spiritus, per unicum
tilium tuum, in quo tibi cum illo et cum spiritu sancto (sit) laus
ct potcMitia in pcrpetuum et nunc et semper et in saecula saecu-
lorum, amen". 31. Populus dicit: „Amen". Presbyter dicit:
„Dominus sit cum vobis omnibus".

15 Impositio manuum postquam acceperunt.

32. ,,Domine aeterne, omnipotens, pater Domini et salvatoris
nostri lesu Christi, benedic servis tuis et ancillis tuis; protege,
adiuva et sospita (eos) virtute angelorum tuorum; custodi ic
corrobora (eos) in timore tuo per maiestatem tuam; exorna (eos),

20 ut quae tua sunt cogitent, et largire cis, ut quae tua sunt credint^
et ut quae tua sunt velint; concordiam sine peccato et ira gr
Hcare illis per unicum Hlium tuum, in quo tibi cum illo et ci
spiritu sancto (sit) laus et nunc" etc, 35. Populus responds
„Amen". Episcopus dicit: „Doniinus cum vobis omnibus". Po-

26 pulus: „Et cum spiritu tuo". Diaconus dicit: „Abite in pace".
34. Et post liaec absoluta est eucharistia.

II (x.xxd). De presbyteris.

1. Episcopus presbyterum ordinet; manum suam capili eius

80 imponat, onmibus presbyteris eum tangentibus, 2. Et oret super

eum secundum eum modura, quern diximus de episcopis.

(Hammond p. 261) etS.Marci: fig na-
rijii iiytoi, flf viog ayiog, tv Ttrtvfia
nyiov fig byatfjia nvtifiarog ayi'ov.
Liturgiae S. dementis vcl Constituti-
oiium apostolorum, S. lacobi et S.
Chn'sostomi cxhibent: fig ayiog, fig
)fv<jiog, '/lyaorc .\\uaT6g, fig do^ay
•Vfroii naipog, fvkoyiirof itg rove at-

Mvag. Eadem te&Uintur C)'tUIu$
rosol. Catech. myslag. V, 19 cl Dtl
inus De trinilalc III, i } (Migijc. PGJ
861). Quae formula aiuiquior iit

28—33. Eadem I'ere Icgumur
Liturgia aethiopica. CL H.-ininioii
c.p. 261 — 6j; Thfolo^. QuatUliC
1898 p. S4«— 43-

ECCLESIAE AEOTPTIACAE. 103

3. Et oret super eum, quemadmodum dicemus. Oret autem
dicens: 4. „Deus mi, pater Domini nostri et salvatoris nostri lesu
Christi, respice hunc servum tuum et largire illi spiritum gratiae
et consilium sanctitatis, ut possit regere populum tuum in inte-
gritate cordis, sicut respexisti populum electum et mandasti Moysi, 5
ut eligeret seniores, quos replevisti eodem spiritu, quo donaveras
tu servum tuum et famulum tuum Moysen. 5. Nunc autem,
Domine mi, da isti servo tuo gratiam, quae nunquam deficit,
conservans nobis gratiam spiritus tui et competentem portionem
nostram, supplens in nobis cultum tuum in corde, ut celebremus 10
le sincere, per filium tuum lesum Christum, in quo tibi (sit) laus
et potentia, patri et filio et spiritui sancto, in sancta ecclesia tua
ct nunc et semper et in saecula saeculorum, amen". 6. Et re-
spondet omnis populus: „Amen et amen". Et decet eum etc.

Ill (xxxiii). De diaeonis. 15

I. Episcopus diaconum constituat, postquam secundum ea,
quae supra dixiraus, electus est; episcopus manus suas (solus)
capiti eius imponat. 2. Quamobrem diximus episcopum solum
manus suas diacono imponere debere? Haec est causa: ordinetur
non ad sacerdotium, sed ad ministerium episcopi, ut faciat, quae 20
ei praecipiuntur. 3. Porro non constituitur, ut consiliarius cleri
universi sit, sed ut aegrotis provideat et episcopo de eis referat.

5 Num. II, 16.

1 et oret — autem : orans et L | 2 et salvatoris n. > L | 4 ut : pres-
byteros ut adiuvet et L | 8 isti servo tuo >■ L | 9/10 competentem — ut :
dignos effice, ut credentes L | 11 in : per L | 13/14 et respondet — etc. >• L |
16 solus L Aeth. : > C

II, 3 — 6. Ex versione aethiopica. entes, ut presbyterum vel diaconum

III, 2 — 6. Similiter Canones Hippo- ordinans manus imponat adstante sibi
lyti c. 5 et Testamentum D. n. I, 38 presbyterio atque diaeonis. Ritus Con-
probant, cur diaconus ab episcopo solo, stitutionum apost. manifeste aeque an-
presbyteris non simul manus impo- tiquitatem sapit atque argumenta in
nentibus vel caput tangentibus (cf.ll, i ), scripturis ceteris ad ritum ipsarum pro-
ordinandus sit, cum Constitutiones bandum prolata aetatem seriorem in-
apost. et Epitome non solum de hac dicant. In his episcopus potestatem
re silcant, sed etiam de ordinatione maiorem et presbyteri ac diaconi dig-
diaconi idem habeant quod de ordi- nitatera minorem habent quam in
natione presbyteri, episcopo praecipi- illis.

104 CONSTITUTIONES

4. Neque constituitur, ut spiritum magnitudinis accipiat, cuiu
presbyter! participes sunt, sed ut dignus fiat, cui episcopus cod
fidat in rebus, quae ei conveniunt. 5. Ideo episcopus solus dia
conum ordinet. 6. In presbytero autem episcopus partem habet

5 eique manus imponttur, quoniam idem spiritus super eum venit
nam presbyter eum modo accipit, non habet potestatem dand
derum. Ideo non poterit constituere clericos, presbyterum mod(
signans, quem episcopus ordinare debeat. 7. Super diaconun
autem ita dicat: 8. „Deus, qui omnia creasti, qui omnia produxist

10 (et) exornasti, pater Domini et salvatoris nostri lesu Christi, quen
misisti, ut ministret secundum voluntatem tuam et manifesto
nobis misericordiam tuam; pater, spiritus gratiae tuae et sollici
tudinis tuae (veniat) super hunc servum tuum, quem diaconun
elegisti, ut sit in ecclesia tua et sanctissimum tuum dispertiat

15 quod tibi offertur a principe sacerdotum beneplacente in lauden
nominis tui, ut irreprehensibilis in vita pura administret gradu:
ordinis, ad quem promovetur, ut tuum honorem consequatur atqu(
te glorificet per filium tuum lesum Dominum nostrum, in qu(
tibi est honor et potentia et virtus et laus cum spiritu sancto nun<

20 et semper et in saecula saeculorum, amen".

IV (xxxrv). De confessopibiis.

I. Confessori autem, si propter nomen Dei in vinculis fuil
manus non imponatur ad diaconatum vel presbyteratum ; namqu

1 sp. magnitudinis : communecn presbyteri sp. eum L | 4/7 in presbjier
— clerum : super presbyterum autem etiam presbyteri superimponant manu
propter communem et similem cleri spiritum; presbyter enim huius soliu
habet potestatem, ut accipiat; dare autem non habet potestatem L | 7 poter
constituere : ordinal L | 7/8 presbyterum — debeat : super presbyteri ver
ordinatione consignat episcopo ordinante L | 8/9 super — dicat L : oratio i
ordinatione diaconorum — Synodus Aethiopum secundum codicem Tubingensen
e quo oratio sequens desumpta est; cf. Funk, Das Testament unseres Hen
1 90 1 p. 29 n. 2. I 9 prod, et exornasti : verbo perordinasti L | 10 et salvatori
>■ L [ 12 pater, spiritus : da spiritum sanctum L | 12/13 sol), tuae : + <
iudustriae L

6. Verba valde obscurasunt; sensum 7—8. De traditione huius particuij

contextus prodit et Latinus distbcte videsis notas criticas.

exhibet, locum aut fidelius tradens aut IV, 1-2. Similiter Canones Hippc

consentanee interpretans. lyti c. 6 et Testamentum D. n. I, y

ECCLESUE AEGYPTIACAE. 105

dignitatem presbyteratus confessione sua habet. 2. Sin autem
episcopus constituendus est, manus ei imponatur. 5. Quodsi con-
fessor est, quern non ad potestatem duxerunt neque vinculis puni-
erunt neque in carcerem iecerunt neque ad multam aliquam con-
demnaverunt, sed occasione data modo propter nomen Domini 5
nostri contumeliis affecerunt et poena domestica punierunt, si vero
confessus est, dignus est omni clero et ordinetur. 4. Episcopus
autem gratias agat secundum ea, quae supra diximus. Attamen
non necesse est eadem verba eum proferre, quae supra diximus,
ut diligenter meditetur in eis, gratias agens Deo; sed secundum lo
facultatem unusquisque oret. Si quidem convenienter et oratione
honorabili orare potest, bonum est; si vero aliter orat et orati-
onem modice profert, nemo eum impediat; modo integre oret
in orthodoxia.

V (xxxv). De lectore. i.>

Lector constituatur episcopo librum apostoli ei dante; et oret
super eum, manum autem ei non imponat.

VI (xxxYi). De subdiaconis.

Subdiacono manus non imponatur, sed nominetur, ut sequatur
diaconos. 20

VII (xxxvii). De viduis.
I. Si vidua constituitur, non ordinetur, sed nominatim eligatur.

2. Quodsi maritus multo tempore ante mortuus est, constituatur.

3. Sin autem non multum tempus praeterfluxit, postquam maritus
mortuus est, ne confidas ei. 4. Sed etiamsi aetate provecta est, 2i>
tempore probetur; saepe enim perturbationes ipsae consenescunt
cum eo, qui eis in se locum dat. 5. Vidua verbo tantum constituatur

7 dignus — clero T : omnis clerus est eis dignus S

Constitutiones apostolorum autem at- V. Similiter scripturae parallelae

que Epitome dicunt, non solum ad praeter Constitutiones apostolorum.

episcopatum, sed etiam ad presbyte- quae etiam lectori manum imponen-

ratum et diaconatum confessori manum dam esse dicunt. Cf. quae cxposui

imponendam esse, et condemnant con- 1. c. p. 37—42; 80 — 82.

iessorem etusmodi dignitatem sine im- VI. Similiter Canones Hippoiyti c. 7.

positione manus usarpantera. Cf. quae Constitutiones apost. vero et Epitome

de hoc loco disputavi in libro Das TV- manus impositionem praecipiunt, etiam

statnent u.H. 1901 p. 46— 49; 161 — 6}. Testamentum D. n. I, 44.

106

CONSTITUTIONES

€t cum reliquis uniatur, nee vero manus ei imponatur, quia tm.
oblationem offert neque liturgiam facit. 6. Ordinatio fit in dcro
propter liturgiam. Vidua nutem constituitur propter orationcn^
quae omnibus est communis.

fi VIII (xxxviii). De virgrinibus.

Virgini manus non imponatur, sed voluntas sola earn virgS
iiem facit.

IX (xxxix). De donis sanationum.

Quodsi quis dicit: Accepi dona sanationum per revelationedi

10 manus ei non imponatur; namquc res ipsa nianifestabitur, si vcfl

loquitur.

X (xr,). De novitiis ad ftdem se conveptentibus.

I. Qui in novam tidem iiitroducendi sunt, ut verbum audiani
primo ad doctorcs adducantur, priusquam populus advenit, atqri

15 causa rei inquiratur, scilicet cur ad fidem sese converterint- 2. 1
pro eis testimonium dent, qui eos adduxcrunt, num capaces sh
vcrbi audiendi. 5. Inquiratur autem, qualis vita eorum sit, nul
uxorem habeat an servus (domini) fidelis sit et dominus ei p
mittat: tunc audiat. ^. Si dominus ei testimonium non perhib<

ao eum bonum esse, reiciatur. 5. Si dominus gentilis est, doo
eum, ut domino placeat, ne blaspliemia oriatur. 6. Si quis uxor
habet vel mulier virum, doceas eos, ut vir contentus sit cum uxa
et mulier contenta sit cum viro. 7. Si quis vero nondum cu
niuliere coniunctus est, erudiatur, ne fornicetur, sed ut aut uxor

26 ducat secundum legem aut caciebs maneat secundum legem. 8.
quis autem daemonem habet, verbum doctrinae ne audiat, don(
purificatus est.

XI (xi.r). De opiflciis et scientiis.

I. Inquirantur opificia ac negotia eorum, qui introducen
sunt, ut constituantur, qualia sint. 2. Si quis leno est, id

1 UQtatur T : obligetur S

IX. Similiter Canones HLppolyti c. 9
ct Testamentum D. n. I, 47. Consti-
tuiiones apostolorum el Epitome di-
sliricte de esorcista loquunlur.

X-XI = C.A.VI11,52.»— 15

tome c. 22; Canoncs Hippolyti c t(
is; Testamentum D. n, 11, t — x
KI, I. $. 8. 10. II. Hi venus

ECCLE3IAE AEGTPTIACAE. 107

meretrices sustentans, aut desinat aut reiciatur. 3. Si quis sculptor
vel pictor est, erudiantur, ne idola faciant; aut desinant aut reici-
antur. 4. Si quis scenicus est vel spectacula in theatre facit, aut
desinat aut reiciatur. 5. Si parvulos erudit, bonum quidem est
eum desinere; sin artem non habet, ignoscatur ei. 6. Auriga, 5
similiter pugnans vel pugnani frequentans, aut desinat aut reiciatur.
7. Qui gladiator est vel gladiatores pugnare docet vel venator est
venans vel famulus publicus in ludo gladiatorio occupatus, aut
desinant aut reiciantur. 8. Qui sacerdos idolorum est aut custos
idolorum, aut desinat aut reiciatur. 9. Miles, qui in potestate est, 10
ne sinas eum homines interficere; si iubetur, ne sinas eum se
obtrudere neque iurare; si vero non vult, reiciatur. 10. Qui
potestatem gladii habet vel rector urbis est purpura vestitus, aut
desinat aut reiciatur. 11. Si catechumenus vel fidelis miles fieri
vult, reiciantur; nam Deum contempserunt. 12. Meretrix vel 16
paedicator vel qui se castravit vel aliud quidquam fecit, quod
dicere nefas est, reiciantur; sunt enim poUuti. 13. Magi quoque
ne ad examen adducantur. Incantator vel astrologus vel vates
vel interpres somniorum vel qui turbas concitat vel fimbrias vesti-
mentorum destruit, hoc est enim ipsXhar^g, vel qui amuleta facit, 20
aut desinant aut reiciantur. 14. Concubina alicuius serva, si liberos
suos nutrivit atque illi soli coniuncta est, audiat; sin aliter, reici-
atur. 15. Vir concubinam habens desinat ac secundum legem
uxorem ducat; si vero non vult, reiciatur, 16. Si aliquid omisimus,
res docebunt vos; nam omnes spiritum Dei habemus. 26

XII (xLii). De tempore verbum audientium; secundum
opificia et scientias.

I. Catechumeni per tres annos verbum audiant. 2. Si quis
autem studiose se gerit ac bene perseverat in re, non tempus
iudicatur, sed mores eius, qui iudicandus est. 30

25 I Cor. 7, 40; cf. loann. 6, 45.

24/25 si — vos T : si aliquod aliud opus postposuimus, opera stulta vos
purgaverunt S

integri sive summatim etiam in Cano- 16. Similiter XXXII, 38 vel in fine

nibus Hippolyti et in Testamento D. n. scripturae. Terminatur hie pars prior,

leguntur, desunt autem in Constituti- XII— XXXII = Canones Hippolyti

onibus apost. et in Epitome. c. 17— 37J TestamentumD.n.II, 3— 2j.

108

CONSTITUTIONES

XIII (x[.iii). Quomodo verbum audientes orent.

1. Cum doctor desierit docere, catechumeni soli orent, Jis-
iuDCti a fidelibus. 2. Et niulieres stent in loco ecclesiae oninino
solae orantes, cum mulieres fideles turn mulieres catechumenae.
6 3. Cum autein desierint orare, ne sinas eas osculura pacis dare;
nondum enim earum osculum mundum ticbat. 4. hideles soli
sc osculenlur, et quidem viri viros et mulieres mulieres; >*irura
autem ne sinas mulierem osculari. 5. Omnes mulieres caput
suum pallio tegant, sed solum lineo panno; hoc enim velum e^

10 XIV (xLiv). Quomodo catechumenis manus imponatur.

I. Si doctor post orationem catechunienis nianum imponit»
oret eosque dimittat; sive doctor ecdesiasticus est sive laicus, sic
faciat. 2. Si catechumenus propter nonien Dei in custodia habetur,
ne sinas eum duplicis cordis esse propter testimonium. 3. Si enira
15 fit, ut ei vis infer.Uur et interficiatur ad peccata sua redimenda,
iustificabitur; baptismum enim in proprio sanguine accepit.

XV (xLv). De eis qui baptismium accepturi sunt.
1. Si electi sunt, qui baptismum accepturi sunt, postquam
vita eorum examinata fuit, num honestc vixerint, cum catechumeni

20 fuerint, num viduas honoraverint, aegrotos visitaverint, omnia
opera bona perfecerint; et si, qui eos adduxerunt, testimonium
perhibuerunt, eos ita egisse, evangelium audiant. 2. Inde ex to
tempore, quo separentur, cotidie manus cis imponatur, dum exor-
cizantur. 3. Cum autem dies appropinquat, quo baptizentur, epi-

2a Scopus eos singulos exorcizet, ut eos mundos esse cognoscat.
4. Si quis vero non bonus vel non numdus est, semoveatur; nam
verbum non in tide audivit, quia inipossibile est, alienum in aeter-
num occultum manere. 5, Baptizandi autem erudiantur, ut se

9 enim : -}- iion S vel lextus sahidicus

Haec sectio in universum trium Lllarum
scripturarum propna est. Constitutio-
nes apost. ct Epitome aliquotics quidem
de eadem re agunt, sed satis diverse
modo. Duae particulae parvae tantum,
scilicet XU et XXVIII. 1-2 = XXXII,
1—2, verbotenus etiam in Conslituti-
onibus et in Epitome Icguntur, neque

vero in parte posteriore, ut in scriptura
nostra, sed parte priorc vel sectiooi Je
prosclytis probandis agcnti subinde aJ-
lunctae,

XIII. J. hoc rmm v. «/] Delevi «w«,
quod etiam in textu boheirico de^:>t,
Steindorff intcrserit wh in particuia
praecedente vel ante soium.

ECCLESUE AEGYPTIACAE. 109

lavent et liberos reddant se lavantes quinto sabbato. 6. Mulier
si in regula mulierum versatur, semoveatur et alio die baptismum
accipiat. 7. Qui baptismum accipere volunt, ieiunent in parasceve
sabbati. 8. Sabbato autem cum baptismum accepturi una con-
gregati fiierint iuxta sententiam episcopi, omnes iubeantur orare 5
et genua fiectere. 9. Et manum eis imponens omnes spiritus
alienos exorcizet, ut ab eis discedant neque ex hac bora ad eos
revertantur. 10. Cumque dcsierit exorcizare, in faciem eos in-
sufflet, et cum frontem, aures ac nasum eorum signaverit, iubeat
eos exsurgere et per totam noctem vigilare, eis praelegens eosque 10
erudiens. 11. Baptizandi autem nullum aliud vas adferant praeter
id, quod unusquisque propter eucharistiam adferet. Decet enim
eum, qui dignus factus est, confestim oblationem offerre.

XVI (xLvi). De traditionibus baptism! sancti.

I. £a hora, qua gallus cantabit, primo super aquam orent. ii>
2. Aqua hauriatur in piscinam vel fluat in earn. Et ita sit, si
necessitas non est. Si vero continua ac festina necessitas eat,
utamini aqua, quam invenietis. 3. Vestes autem deponant. 4. Et
primo baptizate infantes. 5. Omnes, qui pro se loqui possunt,
loquantur; qui vero loqui non possunt, pro eis parentes loquantur 20
vel alius ad familiam pertinens. 6. Deinde viros adultos baptizetis,
postremo mulieres, postquam omnes crines solverunt et ornamen-
tuni aureum et argenteum, quo utuntur, deposuerunt; ne sinas
quemquam rem alienam secum in aquam ferre. 7. Hora autem
ad baptizandum constituta episcopus super oleum gratias agat idque 25
in vas fundat et oleum gratiarum actionis nominet. 8. Deinde
aliud oleum sumat atque exorcizet et oleum exorcismi nominet.
9. Et diaconus portat oleum exorcismi et stat ad sinistram pres-
byteri, et alius diaconus sumit oleum gratiarum actionis et stat
ad dexteram presbyteri. 10. Cumque presbyter singulos baptizandos 30
apprehendit, iubeat unumquemque his verbis renuntiare: „Renuntio
tihi, satana, et omni ministerio tuo et omnibus operibus tuis".
II. Et postquam his omnibus renuntiavit, ungat eum oleo exor-
cismi haec dicens: „Omnis spiritus a te recedat'*. 12. Et sic eum

nudum episcopo tradat vel presbytero stanti ad aquam baptismi. 35

— ■

1 quinto sabbato (i. e. feria quinta hebdomadis inagnae, ut ex sequentibus
elucet) T : quinque sabbatis S

no

CONSTITUTIONES

13. Diaconus nutem cum eo in aquam intrct atque iubeat
eum adjuvans dicere: 14. „Credo \n Deum unum veruni, patrem
omnipotentem, et in filium eius unigenitum lesum Christum,
Dominum et salvatorem nostrum, et in spiritual eius sanctum
5 omnia vivificantcm, trinitatem consubstantialem, deitatem unara,
potestatem unam, regiium unum, iideni unam, baptismum unum,
in sancta ecclesia catbolica apostolica, in vitam aeternam, amen".
Qui (baptismum) accipit, secundum haec omnia dicat: „Ita credo".
15. Et (baptismum) perficitns manum suam in capite accipientis

H' ponat eumque tcr immergat, haec semper contitens. 16. Tumque
pergat dicens: „Credisnc in Dominum nostrum lesum Christum,
fihum unicum Dei patris, quod mirabiliter propter nos homo
factus est in unitate incompreheiisibili per spiritum suum sanctum
ex Maria sancta virglne sine semine viriJi, quodque crucitixus est

l'> pro nobis sub Pontic Pilato, mortuus est secundum suam volun-
tatem pro nostra salute simul, resurrexit tertia die, liberavit vinctos,
ascendit in caelos, sedet ad dexteram patris sui boni in excelsis,
et ittrum venit iudicare vivos et mortuos secundum revelationem
suam et regnura suum? Et credis in spiritum sanctum bonum

2ii ac vivificantcm, qui omnia purificat, in sancta ecclesia"? Jteruni
dicat: „Credo". 17. Deinde ex aqua exeant, et presbyter eum
ungat oleo gratiarum actionis dicens: „Ungo te oleo sancto in
nomine lesu Christi". Eodem niodo reliquos singulos ungit ac
vestit, et in ecclesiam intrent. 18. Episcopus manum super eos

0/21 mnnum — credo : L hanc sectionem fragmento II incipiente sic
cxhibet : . . . manum habeiis in caput eius impositain baptizet srmd. El
poster dicat: „Crcdis in Chnstuni ksum iilium Dei, qui tutus est de spiritu
sancto ex Maria virgine et crucifixus sub Pontio Pilato et mortuus est et $e-
piiltus et resurrexit die tertia vivus a mortuis et ascendit in caelos et sedit
ad dexteram patris v-enturus iudicare vivos et mortuos"? Et cum ille dixerit
„Credo", ittrum bapti;zelur. Et iterum dicat: „Credis in spiritum saucium el
sanctam ecclesiam et caniis resurrectionem"? Dicat ergo, qui baptlzatur:
„Credo". Et sic tertia vice baptizetur. | 22 oleo gr. actionis : oleo quod sancti-
ficatum est L \ 23 '24 eodcm — vestit : et ita singuli detergentes se iam in-
duantur L

XVI, 14—16. E textit coptico iam
satis elucet, hanc particuiam non fide-
liter traditam esse. Textus integriorem
hand dubie Latinus exhibet. Disputavi

de symbolis Constitution urn ecdesiae
aegyptiacae et Canonum HippoI>li
ill Theologische Qunrtahchrijl 1899
p. 161—87.

ECCLESIAF. AEGYPTIACAE. Ill

ponat cum desiderio, sic dicens: „0 Domine ac Deus, sicut hos
dignatus es remissionem peccatorum in saecula futura accipere,
ita eos fac dignos, qui repleantur spiritu tuo sancto, et mitte
desuper super eos gratiam tuam, ut tibi secundum voluntatem
tuam serviant; tibi est enim honor, o pater et fili et spiritus r>
sancte, in sancta ecclesia, nunc et semper et in omnia saecula".

19. Et fundit oleum gratiarum actionis in manum suam, et ponit
manum in capite eius, sic dicens: „Ungo te oleo sancto per Deum
patrem omnipotentem et lesum Christum et spiritum sanctum".

20. Et signet super frontem eius, in os eum osculans, et dicat: lo
„Dominus tecum". Et qui signatur, respondeat: „Et cum spiritu
tuo". Sic facit unusquisque cum reliquis. 21. Et cunctus populus
simul oret, et omnes baptismum accipientes orent; pacem dicant
ore suo.

22. Diaconi oblationem episcopo adportent, et gratias agit 15
super panem, quia figura carnis Christi est, et super calicem san-
guinis, quia sanguis Christi est, qui efFundetur pro omnibus in
eum credentibus, et super lac et mel, quae mixta sunt in imple-
tionem promissionum patrum, quia dixit: Dabo vobis terrain lacte
et melle fluentem; haec est caro Christi, quam nobis dedit, ut ea 20
nutriamur sicut parvuli, scilicet qui in eum credunt; amaritudines
cordis dissolvet dulcedine verbi. 23. Haec igitur omnia episcopus
e.xplicat baptismum accipienti. 24. Quodsi episcopus nunc panem
tVegit, unicuique eorum fragmentum det dicens: „Hic est panis
caeli, corpus lesu Christi". Accipiens respondeat: „Amen". 25. Si 25

19 Lev. 20, 24.

2/8 in saecula — sancto : per lavacrum regenerationis spiritus sancti L
5,6 op. — sancte : patri et filio cum spiritu sancto L | 7 gr. actionis : sancti-
ficatum L | 8 per Deum etc. : in Domino etc. L | 12 sic — reliquis : ita singulis
facial L | 12/13 et cunctus — orent : et postea iam simul cum omni populo
orent, non prius orantes cum fidelibus, nisi omnia haec fuerint consecuti; et
cum oraverint L | 16/17 panem — qui : panem quidem in exemplum, quod
dicit Graecus antitypum, corporis Christi; calicem vino mixtum propter anti-
typuiD, quod dicit Graecus similitudinem, sanguinis, qui L | 21/22 amaritudines
— verbi : in suavitate verbi amara cordis dulcia efiiciens; aquam (sc. gratias
agat super, cf. initium versus) vero in oblationem in indicium lavacri, ut et
interior homo, quod est animate, similia consequatur sicut et corpus L ;
24:26 hie — Christi : panis caelestis in Christo lesu L

112 CONSTITUTIONES

non plures presb3rteri adsunt, diaconi calicem sumant, adstent bor
ordine eisque sanguinem lesu Christi Domini nostri porriga
atque lac et mel. 26. Dicat, qui calicem dat: „Hic est sanguis le
Christi Domini nostri"; et accipiens rursus respondeat: ,^men

J, 27. Postquam haec facta sunt, unusquisque studeat ooane bonu
facere et Deo placere et recte vivere, ecclesiam frequentans, faciei
id, quod didicit, progrediens in ministerio Dei. 28. Haec brevit
vobis tradidimus de baptismo sancto et de oblatione sancta, po:
quam iam perfecte eruditi estis de resurrectione carnis et de reliqu

10 omnibus secundum ea, quae scripta sunt. 29. Sin autem alii
quidquam dicere decet, episcopus baptismum accepturis diligent'
dicat. 30. Ne sinas vero infideles scire, nisi prius baptistnu
acceperint. 31. Hie est calculus albus, de quo loannes sic dki
Nomen novum in eo scriptum est, qtiod nemo sett, nisi qui calculu

15 accipiet.

XVII (xLvii). De ieiunio.
I. Viduae et virgines saepe i.SjQaixalxaQd-ivoi xolJn
ieiunent et in ecclesia orent. xiq vrfivivirmaav xal tvxio^t
2. Presbyteri similiter et laici oavvxhQx^gbcxXijatag. 2. xpf

2U ieiunent, quando volunt. 3. Epi- fivxtgoi, inav (iovXoivTO, x
scopo autem impossibile est ieiu- ZaXxol oftolmg vtioxevhmoa
nare nisi eo die, quo cunctus 3. ixiaxoxoq ov dvpaxai »*
populus ieiunabit. 4. Fiet enim, Ottvuv, iav ftfj ore xal xac
ut quispiam aliquid in ecclesia Xaoq. 4. tad-* ore yoQ d^iXu t

25 sumere velit, eique impossibile est xgoospeyxtTp, xal aQPt'fiao^
recusare. Quodsi panem frangit, ov dvvaraf xXaaag de xdvti
panem omninogustabit. 5. Cum ytvitai.
autem eum edit et alii fideles cum ipso, e manu episcopi particula
panis accipiant, priusquam unusquisque panem suum firangit. Namq

30 haec benedictio est, neque vero eucharistia, sicut corpus Domini

14 Apoc. 2, 17.

1/4 adstent — Amen : cum honestate adstent et cum moderatione: prim
qui tenet aquam, secundus, qui lac, tertius, qui vinum. Et gustent, qui p<
cipient, de singulis ter dicente eo, qui dat: „In Deo patre ononipotenti"; dii
autem, qui accipit: „Amen"; „et Domino lesu Christo et spiritu sancto
sancta ecclesia"; et dicat: „Amen". Ita singulis fiat L | 17 Z9fai xrA. : h»
particulam graecam inveni in codice Vindobonensi hist gr. 7 fol. 12;
'JTIieolog. Quartalschrift 1893 p. 664 — 66.

ECCLESIAE AEGYPTIACAE. 113

XVIU (xLviii). De hora edendi.

I. Omnes, priusquam bibunt, calicem sumant et gratias super
eum agant, et edant ac bibant, hoc modo purificati. 2. Catechu-
menis detur panis exorcismi et calix.

XIX (xLix). Quod dedeeet eatechumenos eum fldelibus edere. 5

I. Catechumenos in cena Domini ne sinas cum fidelibus sedere.
2. Qui edit, eius memor sit, qui eum invitavit, quoties edit. Ideo
enim eos oravit, ut sub tectum suum intrent.

XX (l). Quod decet prudenter ae modice edere.

I. Edatis ac bibatis cum modestia; ne bibatis, ut ebriemini, 10
ne quis vos derideat et is, qui vos invitavit, tristetur de vestra
intemperantia, sed ut oret, ut sancti ad eum intrent; namque dixit:
Vos estis sal terrae. 2. Si omnes vestrae portiones simul vobis
dantur, tuam tantum portionem sumes. 3. Sin ad edendum invi-
tamini, modo edatis, usque dum satiamini, ut is, qui vos invitavit, l&
ea, quae reliquistis, eis mittat, quibus vult, quoniam reliquiae sanc-
torum sunt, atque gaudeat vos ad ipsum venisse. 4. Cum edunt
invitati, edant in tranquiffitate, neque in lite. 5. Quodsi episcopus
aliquem iubet verbum quaerere, respondeat ei; et episcopo loquente
omnes sileant in modestia, donee rursus interrogat. 6. Si episcopus 20
non adest, sed fideles tantum in cena sunt, a presbytero bene-
dictionem accipiant, si adest; si non adest, a diacono eam accipiant.
7. Similiter catechumenus panem exorcismi accipiat. 8. Si laici
simul sunt sine clericis, prudenter edant; benedicere autem laicus
non potest. 25

13 Matth. 5, 13.

3 et edant — purificati : ... qui praesentes estis, et ita epulamini L
fragmento III incipiente | 4 calix : calicem singuli offerant L | 7 qui edit : per
omnem vero oblationem L | 12 oret : + "t dignus efficiatur L | 13/16 si —
satiamini : si communiter vero omnibus oblatum fuerit, quod dicitur graece apo-
phoretum, accipite ab eo ; si autem, ut omnes gustent, sufficienter gustate L

XX, I. Similiter Constitutiones apost. VIII, 44, i de epulis mortuorum
agentes.

Funk, Didasc. et Constit. ap. II. 8

114 CONSTITUTIONES

XXI (lii). Quod decet eum gratiarum aetione edere.

Unusquisque cum gratiarum aetione in nomine Dei edat; h
enim decet servitium Dei, ut omnes vigilemus et gentiles no!
invideant.
6 XXII (lii). De cena viduaFum.

I. Si quis quando viduas invitare vult, omnes aetate proved
nutriat atque dimittat, priusquam vesperascit. 2. Si propter cleru
quern sortitae sunt, impossibile est, det eis vinum et aliquid
edendum, et domi edant, sicut volunt.

10 XXIII (liii). De fk>uctibus episcopo offerendis.

I. Omnes studeant episcopo omni tempore offerre primit
fructuum, primas creaturas. 2. Episcopus eas cum gratiarum actio
accipiat easque benedicat, nomen ofierentis nominans ac dicei
3. „Gratias tibi agimus, o Domine et Deus, et offerimus tibi p

15 mitias fructuum, quos nobis dedisti, ut sumamus ex eis, postqus
eos verbo tuo perfecisti atque terram iussisti omnes fiructus pi
creare ad utilitatem et gaudium ac nutrimentum generis humj
et omnium creaturarum. Glorificamus te, o Deus, propter ha
et propter omnia alia, quibus nobis benefecisti, totani creatun

20 ornans fructibus variis, per sanctum filium tuum lesum Christu;
per quem tibi gloria et ei et spiritui sancto in omnia saecula, amet

XXIV (liv). Benedictio ftuetuum.

I. Hi sunt fructus benedicendi: uva, ficus, malum, oliva, piru:
malum granatum, malum persicum, cerasum, amygdalum. 2. j
25 benedicantor lotus (?) neque cepa neque allium neque pepon neq
melopepon neque cucumis melo neque aliud quid olerum. 3.
flores ofFeruntur, accipiatur rosa et lilium; reliquos autem ne sic
accipere. 4. Pro omnibus autem, quae eduntur, gratias Deo aga
eaque gustent Deum glorificantes.

2 cum gr. aetione >> L | 3 decet s. Dei : Deo placet L | servitium
servos T I 8 s. sunt : sortitus est L | 14 o Domine et > L | 17 utilitatem
2> L 1 18 cm. creaturarum : omnibus animalibus L | 20 sanctum 2> L | Christui
-f- Dominum nostrum L | 21 et ei et spiritui s. ]> L | 24 malum persicur
sycaminum, persicum L | amygdalum : -{• damascena L | 25 lotus >> L

XXIII, I. Cf. C. A. VIII, 30. primitias C. A. VIU, 40 aliquot S(

3. Cum hac oratioue oratio super tentias ac verba communia habet.

ECCLESIAE AEGYPTIACAE. 115

XXV (ly). Quod non decet quempiam aliquid vesci in die
pasehae ante horam, qua edere lieet.

I. Ne ieiunium reputetur ei, qui avidus est ante horam, quae
finis ieiunii est. 2. Si quis auteni aegrotus est neque vires habet,
ut duobus diebus ieiunet, die sabbati ieiunet propter necessitatem, 5
sed contentus sit pane, sale et aqua. 3. Si quis in navigatione
est vel diem pasehae nesciebat, hac cognita ieiunium suum post
pentecosten peragat. Non enim pascha id est, quod servamus;
typus enim transiit. 4. Ideo non diximus: mense secundo, sed:
cum veritatem cognoverit, ad ieiunium se convertat. 10

XXVI (lyi). Quod diaconis convenit episcopo ministrare.

Unusquisque diaconorum et subdiaconorum episcopo ministret
eumque certiorem faciat, quis aegrotet, ut episcopus, si ei libet,
eos visitet; nam aegroti solatio afficiuntur, videntes principem
sacerdotum se visitare suique mentionem fieri. 16

XXVII (lyii). De hora orandi.

I. Omnes fideles hora, qua expergiscuntur, priusquam aliquod
opus faciunt, ad Dominum orent et sic operibus sese convertant.
2. Sin autem sermo catecheseos fit, eum anteponant euntes et
audientes verbum Dei ad confirmandam animam suam. 3. Studeant 20
ecclesiam frequentare, locum, quo spiritus viget.

XXVIII (lyiii). Quod decet primum de eucharistia sumere,
quovis tempore offertur, priusquam quis aliud giistaverit.

I. Omnis fidelis studeat de eucharistia sumere, priusquam
aliud quidpiam gustavit. 2. Si enim fideles sunt accipientes earn, 25
etiamsi venenum mortiferum ei datur, non potestatem super eum
habebit.

26 Marc. 16, 18.

8 ne — est : nemo in pascha, antequam oblatio fiat, percipiat ; nam qui
ita agit, non illi imputatur ieiunium L | 4 autem : + in utero habet et L {
6 sale > L I 7 est vel : vel in aliqua necessitate constitutus L I 8 non — ser-
vamus > L I 9 non diximus : cessavit L | sed : et L | 25 fideles — eam : ex
fide percipit L

XXVII, 1—2. Haec particula re- etiam in C. A. VIII, 32, 18, in fine
petitur infra XXXIl, 1—2. Legitur capitis de proselytis probandis.

8*

116

CONSTITITIONES

XXIX (lix). Quod decet diligenter eucharistiam custodire,

Omnes diligenter caveant, nc inhdelis de eucharistia cdal

vel mus vel alia creatura vel omnino aliquid aliud incidat in eim

et (aliquid) pereat. Corpus Cliristi est, quo omnes tideles vcs-

5 cuntur, et non debet contenini.

XXX (lx). Quod non convenlt aliquid e ealice effundere.
I, Cum enim calicem in nomine Dei benedixeris, accipiscutn
tanquam sanguinem Christi. 2. Cave igitur ac noli aliquid ex eo
elTundere, ne spiritus alienus lingat, ne Deus tibi irascatur lanqaani

10 contemptori et reus sanguinis Christi sis, cum pretium contemnas,
pro quo redcmptus es. 3. Diaconi et presbyteri cotidie in loco
congregentur, quem episcopus eis constituet; et diaconi ne neg-
legant omni hora congregari, nisi morbus eos intpcdit. 4. Cum
autem omnes congregati fuerint, erudiant eos, qui in ecclcsia sunt,

ir. cum que oraverint, unusquisque ad opera sibi statuta sese cooverlat.

XXXI (lAi). De coemeteriis.

I, Ne gravcntur homines, homines in coemeteriis sepelire;
opus enim pauperum omnium est; modo merces operario detur
fodienti et donum custodibus. 2. Eos, qui ibi sunt et opus navant,
20 episcopus sustentct, ne cui ad illos locos venienti sint oneri.

XXXII (lAij). De hora orandi.

I. Omnes fideles, viri et mulieres, cum mane ex somno stir-
rcxerint, priusquam aliquod opus tangunt, manus lavent ct ad
Deum orent, tumque ad opera sua progrediantur. 2. Sin autem

ti^l

8 sanguineiu : antitypum sanguinis L | !)'10 lingat — contemptori : velut
te conteraneiitc illud deliugat L | 20 stnt T : sit S

XXIX. Conslituliones apost. VJII,
12, 3, in descriptione liturgiae, dia-
conos observare iubcnt, nc quid in
calices incidat.

XXXII, 1-2. Cf. XXVil, 1—2.

I — 28. De horjs orationts etiam Con-
slitutioncs apost. VIII, j4, 1—7 bre-
viter agunt, singulas horas autem alitcr
explicant ac scriptnra nostra, cum qua
in univcfsum consentiunt Canones

Hippolyti c. 25 ** Tcstameotuni D. n.
II, 24. Ps.-Athana&ius Dc virginitJte
c. 16 prope ad Canones Hippolyti ac-
cedit, cum quibus etiam aliquot alio$
locos commuuei habet, ut Kiedcl in
Theologiscbt Studiety unJ Kritiken I9D)
p. 338—42 exposuit. Cf. quae diipo-
lavi in libro: Das TesUmtni m. H. 1901
p. $5 -56: 171— 73-

ECCLESIAE AEGTPTIACAE. 117

catechesis verb! Dei fit, unusquisque ad ilium locum ire anteponat,
hoc in corde suo reputans, se audire Deum per doctorem loquen-
tem. 3. In ecclesia enim orans super malitiam diei supergredietur.
4. Reputet timidus (Dei), magnum damnum esse, si non ad locum
it, ubi catechizatur, praesertim qui legere scit. j. Aut doctore 6
veniente nemo vestrum tardet ire ad ecclesiam, locum, ubi cate-
chizatur; turn loquens enuntiet, quae omnibus prosunt, et tu
audies ea, quorum non es memor, et utilitatem capies ex eis,
quae spiritus sanctus tibi dabit per catechizantem; sic fides tua
confirmabitnr eis, quae audivisti. 6. Porro loco illo tibi ea di- 10
centur, quae domi facere debes. 7. Ideo unusquisque studeat in
ecclesiam ire, locum, quo spiritus sanctus viget. 8. Si quo die
catechesis non fit, unusquisque domi librum sacrum sumens suffi-
cienter ea legat, quae ipsi utilia videntur.

9. Si quidem domi es, ores tertia hora benedicens Deum. 16
Sin autem alibi es hora ilia veniente, in corde tuo ad Deum ores.
10. Hac enim hora Christus cruci adfixus visus est. 11. Propterea
rursus in vetere testamento lex constituit, ut panis propositionis omni
hora offeratur in typum corporis et sanguinis Christi et occisionis
agni rationis expertis, qui typus est agni perfect!. 12. Pastor enim 20
est Christus. Rursus panis est, qui de caelo descendit.

13. Similiter iterum hora sexta ores. 14. Cum enim Christus
cruci adfixus esset, dies ille divisus est, et tenebrae magnae ortae
sunt. Quare hora ilia orationem validam orent, vocem eius imi-
tantes, qui (tum) oravit, cum tota creatura obscurata esset ludaeis 26
non credentibus.

15. Porro magnam orationem et magnam benedictionem nona
hora perficiant, ut scias, quomodo anima iustorum benedicat Do-
minum Deum verum, qui sanctorum recordalus est eisque filium
suum misit, verbum suum, ut ipsos illuminet. 16. Ilia enim hora 30
Christus in latere lancea perforatus est, sanguis et aqua exivit, ac
postea lux erat die reliquo usque ad vesperam. 17. Ideo tu quoque,
si dormis, alium diem incipias ac typum resurrectionis facias.

3 Mattb. 6, }4. — 20 loann. 10, 11. 14. — 21 loann. 6, 50.

29 verum : qui non mentitur L | 32/33 tu — facias : incipiens dormire prin-
cipium alterius diei faciens iniaginem resurrectionis complevit (sc. Christus) L

118 CONSTITUTIONES

1 8. Iterum ores, priusquam requiescis in lectu tuo. 19. Et
media nocte in lectu tuo exsurgens laves te atque ores; laves te
autem aqua munda. 20. Si uxorem habes, oretis simul invicem.
Sin nondum fidelis est, recedens solus ores, et iterum revertaris

6 in locum tuum. 21. Tu autem matrimonio ligatus ne praeter-
mittas orare; nam non estis maculatt; qui enim sese lavaverunt,
els non opus est iterum se lavare, quoniam puriiicati ac mundi
sunt. 22. Et manum tuam afHans teque saliva oris tui consignans
totus mundus es usque ad pedes tuos. 23. Hoc enim dooum

10 spiritus sancti est, et guttae aquae baptism us sunt, descendentes
e fonte, hoc est corde fidelis, purificantes credentem. 24. Necesse
est iterum nos ilia hora orare; namque presbyteri hunc moreni
nobis tradiderunt nosque docuerunt, ut ita nos lavemus. 25. Ilia
hora enim tota crcatura requiescit benedicens Deum. Stellae,

15 arbores et aquae sunt sicut stantes; totus exercitus angelorum
ministerium exhibet cum animabus iustorum; benedicunt Deum
omnipotentem ilia hora; ideo, qui credunt, ilia hora orent. 26. Do-
minus autem sic locutus est haec testans: Media nocte clamor foetus
est: ecce, sponsus venit; ite obviam ei. 27. Et intulit verbum dicens:

20 Ideo vigilate; ^nescitis enim diem neque horam, qua filius hominis
veniat.

28. Similiter exsurgens hora, qua gallus cantat, ores. 29. Hora
enim ilia filii Israel Christum negaverunt, quern nos credentes in eum
per fidem cognovimus, respicientes pleni spe diem lucis aeternae,

25 quae lucebit nobis in aeternum in resurrectione mortuorum.

30. Quae si, fideles omnes, perfeceritis et memoria teneotes
invicem docueritis et catechumenos ea facere institueritis, nihil
vos tentabit neque in aeternum cadetis, si omni tempore Christi
recordamini. 31. Accipe hoc nomen omni hora, frontem tuam

80 timore signans; hoc enim est signum notum ac manifestum, quo

18 Matth. 2 J, 6. — 20 Matth. 2$, i).

2; 3 laves — munda > L i 4 solus : in alio cubiculo L ] 8/9 et — tuos :
per consignationem cum udo flatu et per manum spiritual amplectens corpus
tuum usque ad pedes sanctificatum est L | 9/1 1 hoc — credentem : donum enim
spiritus et infusio lavacri, sicuti ex fonte corde credente cum offertur, sanctificat
cum, qui credidit L | 14 requiescit : + ad momentum quoddam L | 15 sicut
stantes : stare in ictu L | 20 diem — hominis : qua hora L | 23 credentes in
eum > L

ECCLESLA.E AEGYPTIACAE. US)

diabolus perditur. 32. Quod si in fide facis, manifestabis te non
solum coram hominibus, sed per scientiam, qua laetaris sicut scuto,
quoniam adversarius, diabolus, vim cordis solum respicit, cumque
hominem interiorem ratiouabilem esse viderit, intra et extra signo
verbi Dei signatum, statim fugit, fugatus per spiritum sanctum, 6
qui in homine est locum sibi dante. 33. Hoc etiam Moses pro-
pheta primo nos docuit per pascham et agnum mactatum; con-
stituit, ut sanguine limen et duo postes linirentur, monstrans nobis
fidem, quae nunc in nobis est, nobis data per perfectum agnum,
qua frontem nostram manibus nostris signantes servabimur ad- 10
versus hos, qui nos occidere volunt. 34. Quae si cum gratiarum
actione et in fide recta suscipiatis, convertemini et in vitam aeter-
nam recipiemini.

35. Haec ut servetis, vobis suademus, in quibus cor est. 36. Si
enim omnes traditiones apostolorum sequuntur, quas audierunt, 15
easque servant, nullus haereticus eos seducet neque aliquis homo.
37. Namque hoc modo crebrae haereses creverunt, quia praesides
instituta apostolorum discere nolunt, sed secundum propriam vo-
luptatem faciunt, quae volunt, neque ea, quae conveniunt.

38. Dilecti! Si nonnulla omiserimus, Deus ea dignis revelabit, 20
ecclesiam gubernans dignam, quae in portum tranquillum ducatur.

6 Exod. 12, 22.

3/6 quoniam — dante : nam adversarius, cum vidit virtutem, quae ex
corde est, ut homo similitudinem verbi in manifesto formatam ostendat, fugatur
non sputante <te>, sed flante spiritu in te L | 6/8 hoc — monstrans : quod
formans Moyses in ove paschae, quae occiditur, sanguinem aspersit in limine
et postes unxit, designabat L | 10 nostram : et oculos L | 10/11 servabimur
— volunt : declinemus eum, qui exterminare temptat | 14 in qu. cor est : qui
bene sapiunt L

38. Cf. XI, 16.

DIDASCALIA ARABICA.

Praefatio et initium.

In nomine patris omnipotentis et filii eius unici et spiritus
sancti paracleti.

1. Nos duodecini apostoli huius unici filii Dei patris oram-

r. potentis Domini et salvatoris nostri lesu Christi convenimus Hiero-
solymis, in urbe regis magni, et nobiscum Paulus frater noster,
vas electionis, apostolus gentiutn, et lacobus episcopus huius unicae
urbis Hierosolymorum, et stabiHvimus banc doctrinam catholicam
in ea. 2. Et nominavimus ordincs secundum dignitatem eorum,

10 secundum imaginem caelestium, ita etiam ecclesiae. 3. Et notum
facimus, ut administrct unusquisque cum gratiarum actione id^
quod ei attributum est a Domino: episcopus ut pastor, presbyteri
ut doctores, diaconi ut rainistri, subdiaconi ut coadiutores, ana-
gnostae ut lectores, psaltae ut cantantes cum intellegentia, officiosi

7 Act. 9, 15. — Rom. II, I}.

1, Haec excerpld sunt e C. A. VII!,
4, I : ^fi(i(; 01 Afxaivo Tov xvpi'ov
dn6aio}.oi, VI, IJ, i: iv 'Ifpoaolv-
fioii infuflvafifv, VI, 14, 1 : laxat/So;
Ti o . . ^Ifpoao).vpimv iniaxonoq xal
t]av?.oi; o Toir ^&vwv <dtddoxa).og, to
axtvoi; rf/i ix}.oyrji . . . lypdi^'ttfifv
vfiiv jf^v xa&oXixfjv ravTfjV didao-
xttXlav.

I — }. Sectionem exhibet abbrevia-
tani Abraliamus Ecchellensis, Euty-
chius 1661 p. I76 sq.

2. Cf. Canones ecdes. apostolorum
c. t cd. Funk, Doctrina duodecini apo-
stolorum 1887 p. 50.

3. et — altributum est] C A, VIU,
46, i: ixdvo 6^ . . . :tapayy4k).o/ttr,
ixaatov iftftivtty r^ ra^ft r^ do-
&fla{/ uvTw. — qfficiosi] Sequor hie
codicem Borgianura, qui testatur vo-
cem <f!tl6novoi. Rcliqui codices habcot
laqhlnis vel nklunisyin. WTiistoii intcr-
prctatus est acoluthas, et Lagarde
emendavit aqoh'itis. Sed acoluthae in

PBAEFATIO ET INITIUM. 121

et ostiarii et populus reliquus audientes verbum evangelii cum vere-
cundia. 4. Et perfecimus constitutionem canonum eosque colloca-
vimus in ecclesia. Hos nunc et hunc librum alterum doctrinae, quern
scripsimus, misimus per Clementem socium nostrum, ut eant in
universum mundum, ut audiatis mandata, Nazareni omnes, id est 5
Christiani, qui estis sub sole, ut diligenter erudianiini. 5. Et qui
audit et servat mandata in eis scripta, ei erit vita aeterna et con-
versatio cum Domino nostro lesu Christo, qui nos capaces red-
didit huius magni sui mysterii; et qui resistit et ea non servat,
eum eicit tanquam rebellem, eiusque habitaculum est gehenna in 10
aeternum, sicut scriptum est: Mala facienUs ibunt in poenam aeter-
nam et bona facientes in vitam aeternam in regno caelorum, amen.

*
6. Initium sacrae Didascaliae ab apostolis et presbyteris et

doctoribus (datae) unicuique e gentibus credenti in Dominum

nostrum lesum Christum. 7. Gratia et pax multiplicetur vobis a 16

Deo, patre omnipotcnte, et a Domino nostro lesu Christo in

agnitionem eius. 8. Ecclesia catholica est plantatio Dei pulchra,

et qui fidelis est in cultum eius non fallentem, vinea electa est

ei; hi sunt ei, qui per fidem suam regnum eius sempiternum coni-

parant et eius virtutem et participation em spiritus sancti conse- 20

quuntur et per lesum se praecingunt et constantes sunt in timore

11 Mt. 25, 46.

ecclesia oriental! non exstiterunt. Abra- calia. Eodem modo scripturae in co-

bamus Ecch. legit iaphlilnis et inter- dicibus arabicis positae sunt, qui eas

pretatur exorcistae. Codex syriacus continent; scilicet Canones apostolo-

tnesopotamicus, qui banc praefationem rum priorem locum babent, Didascalia

etiam Didascaliae proprie dictae prae- secundum. De cetero versus respondet

niittit, aut vocem aeque ac ostiarios C. A. VI, 18, 11: xal zavra xata

omisit aut similiter legit ac Borgianus; noliv navzaxov fig ok^v Ttjv olxov-

modo vocem cum particula praece- fievr^v xov xoofiov ntnonqxa/ttv,

dente construxit, psaltas designans ut xaTa).in6vxe(: . . r^v xa^okixtiv 61-

cantantes cum intellegentia et con- SaaxaXiav . . . JiaTif/iyxxftevot 61a

stantia. Cf. Gibson, The Didascalia zov avfJ-eitovgyov ^fidiv KXrffitvvo^.
apostolorum in Englisb (Horae Semi- 5. Similia leguntur C. A. VIII, 48, 2

ticae II) 1903 p. I. vel in epilogo Constitutionum, quern

4. Auctor discernit duos apostolorum locum auctor ante oculos habuisse et

libros, unum canones et alterum doc- amplificasse videtur.
trinam continentem, et ilium ponit 6. Didascaliae] Codices legunt sem-

ante bunc, qui baud dubie est Didas- per Dascalia.

122 DIDASCALIA ARABICA.

eius ac participes aspersionis sanguinis Christi sancti, qui fiduciar
accipiunt, ut Deum suum omnipotentem patrem appellent, soc
hereditatis et successionis filii eius sancti. Audite doctrinam sacrao:
vos, qui accipietis promissiones eius secundum mandata salvatori

& nostri. Et haec est doctrina verbis eius gloriosis consona.

9. Attendite, filii Dei, ut omnia faciatis, quae vos in oboe
dientiam Dei redigunt, atque in omni re agite iuxta beneplacitut
Dei vestri. Si quis in peccato ambulat et ea facit, quae voluntai
Dei adversaria sunt, apud Deum tanquam gentilis legi adversan

10 reputabitur. 10. Abstinete ab omni iniustitia etc., scilicet usqu
ad verba fva dvi^? iv xaoiv C. A. I, 4.

II.

Capita additicia.

Caput XXIII.

De episcopls.

16 I. Postquam constitutus est episcopus, maneat tres hebdo

mades ieiunans neque sumat quidquara usque ad diem sabbat
uniuscuiusque hebdomadis, quando non sunt dies pentecostes
2. Ita impleat hunc annum ieiunans trinos (dies), quia id imag(

XXIII. Hoc caput fere ad verbuni cutos esse testatur Vanslebius in Hi

repetitur capite XXXVIII. Adhibeo storiaecclesiaeAlexandrinae 1677 p.;

ad capita designanda numeros recen- sq. haec scribens : Episcopus post con

sionis vulgatae. secrationem suam ieiunare debet pe

1. Sabbato itemque die dominica tres hebdomades, donee stellae appa
ieiuniuni interrumpebatur, quia illis die- reant, exceptis sabbatis et dominici:
bus, sabbato saltern in Oriente, ieiunare et hoc tempore elapso per integruc
non licebat. Praeterea hoc ieiuniuna adhuc annum in aqua et pane ieiunar
exerceri non potuit, si episcopus con- tribus in hebdoraade diebus, qui sun
stituebatur tempore pentecostes, quo feria secunda, quarta et sexta, nihi
ieiunare vetusta consuetudo vetabat. illis diebus manducans nisi fructus t

2. Explicat auctor hoc ieiuniuni mi- mel, et reliquum vitae tempus ii
rum in modum singulos dies referens perpetua abstinentia transigere debet

1. ad passionem et mortem salvatoris, Idem auctor autem 1. c. p. 172 dicit

2. ad resurrectionem, 3. ad ascensi- Episcopus consecratus ieiunat per sep
onem. tern dies, eo tempore omnes sui mi

1 —4- Hanc disciplinam Coptitas se- nisterii functiones discens.

CAPITA ADDITICIA. 123

introituum trium sanctorum est, per quos ingressus est unigenitus,
scilicet passione et niorte sua pro nobis et resurrectione sua a
mortuis et ascensione sua ad caelos. 3. Et cibus, quo vescatur
episcopus anno ieiunii sui, sit panis et sal et oleum et mel et
olera; vinum autem non sumat. 4. Et reliquum vitae suae (spatium) 5
ieiunet, quantum potest, et cibum necessarium sumat modice.
Carnem autem non edat, non quia, cum eam edat, se coinquinet,
sed ne gravet cor suum neve obscuret intellectum suum et in-
habilis fiat vigilare cum quiete. 5. Qui studet perficere opera
eiusmodi, infirmitatem potius sibi eligere debet; qui vero infirmi- 10
tatem vult, non oportet eum accipere ea, quae confortant corpus.

6. Quando autem episcopus illo anno graviter aegrotat nee potest
perficere, quae diximus, utatur pisce et vino modice per dies paucos,
ne sit afflictus neve ecclesia sit sine eius regimine ac doctrina.

7. Operam navet, ut sumat mysteria cotidie, nisi necessitas est 15
(id non facere), ut per ea vivat omni tempore, bonam conscien-
tiam habens. 8. Et sciat omnia esse luci et sine passione sibi
exsequenda esse, ut ea afFerat coram ilia in testimonium. 9. Et
quaecunque docet, sciat, de eis loquens, se ea fecisse, priusquam
ea docet. Sciat, quaecunque loquitur, cum omni certitudine. Si 20
scit, quae loquitur, etiam audientes scient, quae loquitur. 10. De-
inde post haec incipiat facere liturgiam, et dicat orationem grati-
arum actionis primum, et postea sedente populo dicat illis inter-
pretationem verbi librorum sacrorum, et doceat probitatem vitae,

et dicat psalmodiam. 11. Tum presbyter afferat panem et calicem 25
eocharistiae, et episcopus afferat tus et circumeat altare in honorem
sanctae trinitatis, et porrigat turibulum presbytero, et hie circumeat
cum eo in populo. 12. Cum autem perfecerint psalmodiam, diaconi
legant pericopas e verbo apostolico et dicant hymnos ex psalmis.

4. Vanslebius 1. c. p. 15 refert. vitam 10. orationem gr. actionem primum]

patriarchae Coptitarum abstinentiam Ineunte liturgia gratiarum actionem

continuam esse; namque eum carnem exhibent liturgtae copticaet aethiopica.

non edere, vinum rarissime bibere, quo- Cf. Renaudot, Liturgiae orient. I, }8- 5 1 ;

niam maioris pretii ei sit, etc. Cumque 472-475 ; Hammond, Liturgies Eastern

p. J3 episcopo perpetuam abstinentiam and Western 1 878 p. 1 93 -233; 238-264.

dicat observandam esse, etiam illi car- Vanslebius 1. c. p. 194 ordinem missae

nis esum interdictum esse annuit. copticae describens dicit: Sacerdos

8. ea] sc. mysteria, ut e versu prae- missam incipit orationc gratiarum acti-

cedenti supplendum esse videtur. onis.

124

D10ASCA.L1A ARABICA.

Caput XXXV.

De ecclesia et loco sacro.

I. Ecclesia sit huiusmodi. 2. Sint ei portae tres tanquain
imago sanctae trinitatis: una versus auslralem, et altera versus
■) occidentnlem et ultima versus septemtrionalem (regionem), 3. Dia-
conicum sit aJ dexteram (portae) australis, ne populus videat ob-
lata, quae ofFeruntur. 4. E parte occidentali huius unius portae
sit photisterium, cuius longitude sit cubitorum viginti quatuor
secundum typum congregationis seniorum viginti quatuor et cuius

10 latitude sit cubitorum duodecim in typum eorum, qui constituti
sunt ad adnunliandum evangdium. 5. Et ex parte occidentali
septemtrion.ili photisterii sit locus baptismatis catechumenorum et
etiam exorcistcrium; sit a latere ecclesiae, ut catechumeni, qui in
eo sunt, iuveniant facultatem audiendi pericopas et hymnos spiri-

15 tualcs et psalmos, qui dicuntur in ecclesia. 6. Turn sit in oriente
e parte etiam meridionali cathisterium, et ibi sint cathedrae ad
dexteram et ad sinistram, ut in dextera sedeant presbyteri, qui in
aetate admoduni provccti sunt et lahorant in vcrbo dodrinae, in
sinistra ei, qui post eos veniunt. 7. In medio eorum sit thronus

211 exaltatus, ad qucm tres gradus ab infra ascendunt, in quo sedeat
praeses. 8. E parte orientali horum omnium sit locus ecclesiae

9 Apoc. 4, 4. — 18 I Tim. j, 17.

XXXV. Cf. Testamentutn Domini
nostri I, 29.

2, Cum tria ecclesiae latcra, australe,
occidentalc et seplenitrion.ilu, portas
habeaiit, altsre vei sanctuarium versus
partem quartam vel orientalem situm
est. Tres illae portae teste Vanslebio
ecdesiis copticis propriae sunt, In
Historia ecclesiae Alexandrinae 1677
p. 54 sq. auctor Coptitas diceru refert,
apostolos constituisse, ut sanctuarium
semper ad soiem orientem versum
atque tres solum portae ecclesiae es-
sent in honorem trium personarum
ianctae trinitatis, et quidcm una viris,
altera femiais, tertia oblatis afferendis.

Constitulio apostolorum. ad quam Cop-
titae sic diccntes respiciebant, hoc Di-
dascaliae caput esse videlur. Alias tres
iliac port.ie rarac sunt.

4. Similiter Vansiebius 1. C- p. 54 sq.
Coptitas dicere refert, apostolos con-
stituisse, ut ecclesiae lotigitudo esset
cubitorum viginti quatuor tantum in
honorem viginti quatuor seniorum Apo-
calypsis, et latitude cubitorum duode-
cim in honorem duodecim apostolo-
rum.

6. cathiiterium] i, e. locus, ubi sedet
clerus.

7. praeses] i. c. episcopus. Vocabu-
lum graecura est ngootuxrig.

CAPITA ADDITICIA. 125

separatus, ubi versentur feminae; itemque locus siniilis sit in parte
septemtrionali. 9. Et in medio horum sit altare, quod circumdet
velamentum. 10. Et e parte orientali altaris sit thronus supra
praesidem exaltatus, ad quern gradus ascendant pro sua altitudine.
II. Sintque in ecclesia columnae duae, una ad dexteram, altera 5
ad sinistram. 12. Omnia sint valde splendida et in ordinem di-
gesta, ut decet locum sanctum, et illustrentur luminaribus muitis
tanquara imago caelestium, inprirais in lectione pericoparum libro-
rum sacrorum. 13. Circum altare sint velamenta ex panno puro,
quia sanctum est, et ita etiam sit in photisterio. 14. Supra ecde- 10
siam e loco septemtrionali sit domus oblatorum, et diaconi no-
mina eorum, qui singulis diebus dona afferunt, describant, sive sit
pro vivis sive pro mortuis, ut sacerdos, quando orat, eos com-
memoret, et ita in diacono eorum commemorationem hac hebdo-
made efficiat, et ei, qui prope velamenta sunt, sicut et populus 15
simul orent pro ilHs. 15. Hoc imago est eorum, quae fiunt in
caelis. 16. Locus, in quo leguntur pericopae, sit paululum remotus
ab altari septemtrionem versus. 17. Presbyteri et diaconi et reli-
quus clerus, si fieri potest, sint in ecclesia, diaconissae autem sint
in loco septemtrionali ecclesiae, ut omnes simul in quiete inve- 20
niant facultatem perficiendi ministerium, quod unicuique eorum
convenit. 18. Apud ecclesiam sit locus mansionis pro peregrinis,
ut cura eorum habeatur de rebus ecclesiae iussu praesidis.

Caput XXXVI.

De ordinatione episcoporum. 25

I. Postquam domus ecclesiae perfecta est, sicut decet, epi-
scopus ita ordinetur. 2. Eligatur ab universo populo secundum

XXXVl. Cf. Testamentum D. n. I, stitutionem episcopi et ordinem electi-

20—21. Hoc caput magna ex parte onis eius spectante. Denzinger 1. c. p.

e Constitutionibus apostolorum vel 18 sq. locum sic interpretatur: „Post-

scripturis ex his profectis compilatum quam vita {fiiog) eius fuit secundum

est. Proxime accedit ad rituni ordi- decorum (nQind), eligitur secundum

nationis Coptitarum, quern Denzinger voluntatem spiritus. Sit autem {61)

in tomo II libri: Ritus Orientalium irreprehensibilis (Arabs ita habet : ut sit

1 864, publicavit. vita eius, postquam electus est ab uni-

I — 4. Haec sectio fere ad verbum verso populo collecto, secundum volun-

eadem est cum ritu Coptitarum con- tatem spiritus, sitirreprehensibilis etc.),

126

DIDASCALIA AIUBICA.

voluntatem spiritus sancti. 3. Sit sine macula, castus, sanctus
mansuetus, benignus, non solticitus de aliqua re alia, vigilans, noi
argenti cupidus, irreprehensibilis, non litigiosus, sed misericors
amans pauperes et bene sciens mysteria Dei; ne appetat, qua
5 huius mundi sunt; sit castus, paratus ad omne opus bonum, quipp
cui ministerium Dei concredatur. 4. Bonum est, si sine uxor
sit; sin minus, qui unius uxoris vir fuit, ne affligatur viduitat
duplice. 5. Sit media aetate. 6. Et populus universus atque clem

5 Tit. J, I.

sapiens, purus, mansuetus, benignus
(inixrig = inietxi^g), sine solHcitudine,
vigilans, non amans argenti, sed (d3i).a)
amans pauperum, bene (xakcig) sciens
scripturas (ypoyi?), non ingressurus
in quidquam (sc. negotioruni) huius
mundi, quietus (^avxog), perfectus in
omnibus operibus bonis, ut (<ug) qui
ordinatur ad ordinem (td^ig) Dei su-
premum. Bonum (xa).ov)quidem(jihv')
est, eum numquam habuisse uxorem;
si vero (efi) non, interrogetur, an fuerit
maritus uxoris unius in matrimonio
(ydftog) sollemni (^atfivof), et id qui-
dem in media (jutaw;) aetate (^Aix/a)".
Ritus constitutionis archiepiscopi Alex-
andrini, quern Denzinger p. 39 com-
municat, nonnuUis locis etiam propius
ad Didascaliam accedit, cum aliis magis
differat. Sectio incipit : Eligatur a syno-
do (ovvodog) episcoporum et populo
universo secundum voluntatem spiritus
sancti; post amans argenti pergit: sit
sine querela, non litigiosus, sed amans
pauperum, sciens scripturas et mysteria
(fivatijpiov) Dei bene; omittit autem
verba bonum — matrimonio soUemni,
et loco posteriore addit: sit ecdesia-
sticus(^*;fA»?a«a<;r«;fOf),sitvirgo(rtap-
&ivog) irreprehensibilis.

4. bonum etc.] Canones ecclesiastic!
apostolorum 16, 2 exhibent: Kalov
fiiv thai dyvvaiog, el 6i (t^, and

fitag yvvatxog. Cf. Funk, Doctrin
duodecim apostolorum 1 887 p. 60. -
ne affligatur etc.] i. e. ne ei accidal
ut bis viduus Bat. Argumentum sin
gulare est. Sed scriptura satis distinct
sic dicit.

6—8. Cum his versibus consentiunt
quae Abrahamus Ecchellensis, Euty
chius 1661 p. 42 — 43, e capite IV Con
stitutionum vetustissimarum ecclesiai
Alexandrinae arabice edidit atque la
tine sic vertit: „Episcopus constituatu
die dominico omnibus consensum prae
bentibus de ipsius promotione, et po
pulo ac sacerdotibus pro illo attestan
tibus. Episcopi autem, qui adsunt, u
manus ipsi imponant.Iaventmanussua:
deinde consecrent ilium, populo adstan
te cum silentio et timore, et eleven
manus suas (id est populus et sacer
dotes cum episcopis — ut Abrahamu
interpretatur) super eum dicentes : Im
ponimus manus nostras super servun
hunc electum Deo in nomine patris e
filii et spiritus sancti ad constituendun
ilium in ordinem bonum ac stabilen
unicae sine macula ecclesiae Dei viv
invisibilis ad faciendum iudicium rec
tum et manifestationem sanctam e
gratias patentes ac prodeuntes et doc
trinam 6delem, hunc nimirum, qu
factus est ecclesiae catholicae a part<
sanctissimae trinitatis mysterio crucis"

CAPITA ADDITICIA.

127

ei testimonium dent, et episcopi praesentes ei manum imponant.
7. Turn manus lavent eumque ordinent, dum populus universus
adstat in quiete et timore et manus cum silentio clevat. 8. Dum
manus episcoporum super eum quiescunt, dicant ita: „Imponimus
manus nostras super hunc servum Dei electum in nomine patris et &
filii et spiritus sancti, ut impertiamus ordinem firmum (et) bonum
unicae, unice immaculatae ecclesiae Dei vivi (et) invisibilis ad faci-
endum iudicium iustum et manifestationem sanctam et gratias puras
et doctrinam certam, quae ecclesiae catholicae a sancta trinitate
'obtigit per mysterium crucis". 9. Et postea primus inter illos epi- 10
Scopus manum super eum imponat et banc orationem consecrati-
onis dicat: 10. „Deus omnipotens, qui potentia sua omnia creavit
ac firmavit orbem voluntate sua, tu, qui coronam omnium eorum,

12 Ps. 103, 24. — 13 Ps. 92, 1.

Deinde animadvertens, illam manuum
impositionem non esse earn, qua ordo
confertur, addit, quae in ilia scriptura
statim subiunguntur et versibus 9 ac
22—24 Didascaliae nostrae respondent.
Sunt autem haec: „Posthaec autem
imponat primus episcopus ex illis ei
manum et dicat formulam consecrati-
onis seu ordinationis; dicatque uni-
versus populus: Amen. Deinde oscu-
lentur eum episcopi, et dicant cuncti
sacerdotes et populus: Dignus, dignus,
dignus; et osculentur ilium omnes at-
que adprecentur illi pacem et salutem".
8. Canones quoque, qui sub nomine
Hippolyti circumferuntur, c. 2 (ed. Ha-
neberg 1870 p. 64) orationi consccra-
tionis proprie dictae orationem epi-
scoporum communem praemittunt, et
quidem banc: „0 Deus, corrobora
hunc, quem nobis praeparasti". Ritus
constitutionis archiepiscopi Alexandrini
illi orationi banc orationem episcopo-
rum communem orationi Didascaliae
sirailem postponit : „Imponimus manus
nostras super electum servum Dei N.
in nomine patris et filii et spiritus

sancti ad conBrmationem et constitu-
tionem {xaxaaraaiq) validam et piam
unius solius indivisibilis ecclesiae in-
visibilis Dei vivi, quam comparavit per
incamationem et dispensationem {plxo-
vofii'a) universam et cruceni et mortem
et resurrectionem suam a mortuis, Deus
ex Deo, unigenitus filius patris lesus
Christus Dominus noster, ad iustificati-
onem iudiciorum veritatis.revelationum
sanctarum, donorum ((fa»(>f a) sacrorum
et doctrinarum fidelium de trinitate per-
fecta et consubstantiali, de cruce sancta,
quae est armatura (on/or) fidelium (m-
arog), firmamentum ecclesiae, securitas
(aatfdketa) sacerdotum, victoria regum,
prosperitas (frora^e/a) populorum
(6ijfioc), resurrectio mortuorum et pig-
nus incorruptibile in saecula, amen''.
Cf. Denzinger 1. c. p. 56.

10. Cf. C. A. VIII, 4, 6; Epitome
III, 6. — dicat] Codices colore rubro
adnotant: Oratio consecrationis super
episcopum.

10-21. Haec oratio prope accedit
ad earn, quam Epitome c. 4 exhibet,
et ad earn, quae apud Coptitas super

128 DIDASCALIA ARABICA.

quae a te proveniunt, confirmasti eisque impertiisti, ut mandat
tua cum timore impleant; qui mysterium veritatis nobis dedisti (
locum salutis docuisti ac misisti nobis filium tuum unigenitui
dilectum, salvatorem ad nos salvandos, et dedisti nobis spiritui

6 tuum sanctum, ut ducat nos ad probitatem; ii. Deus, pater Di
mini nostri lesu, pater misericordiarum ac Deus omnis solatii, habitat
in locis s&nciis, puris, laude dignis; magnus, timendus, humilesn
spiciens, omnia noscens, antequam fiunt, apud quem omnia sun
quasi ante creationem iam fuerint, lumen gratiae suae coUocai

10 in ecclesia sancta per filium suum unigenitum; I2. qui initio si
paravit eos, qui electi sunt, ut servent iustitiam eius ac facial
voluntatem eius, ut sint in habitaculis eius Sanctis; qui elegit Abr;
ham, in quo beneplacitum tibi fuit propter fidem (eius) et tran
posuisti Henoch tuum sanctum in loca vitae; 13. tu, Deus, qi

15 sacerdotes constituisti, ut sint principes in locis tuis Sanctis, eosqi
elegisti pro ecclesia tua gloriosa, ut glorificent et benedicant 1
laudent nomen tuum sanctum excelsum et lesum Christum filiui
tuum unigenitum et spiritum tuum sanctum, ne locus tuus sancti
sine ministerio in ea sit inde a tempore creationis mundi; et post<

20 earn bene instituisti sacerdotibus puris et presbyteris fidis tanquai
imaginem ecclesiae virginis, quae est in caelo; 14. et nunc quoqu
Domine, da servo tuo huic N. N., quem tibi placuit elevare :
dignare, ut sacerdos (dQxisQsvii) esset, lumen, ut illuminetur i
virtutibus tuis Sanctis, et effunde super eum prudentiam electa:

25 sanctitatis tuae et gratiam potentem spiritus tui, quem dedis
ecclesiae tuae sanctae per filium tuum dilectum Dominum nostrui
lesum Christum; 15. da ei sapientiam et scientiam, veritatem
virtutem et solatium per spiritum tuum sanctum, ut virtute gratii
tuae omnia perficere possit. 16. Immo etiam, sancte in sand

80 habitans, da ei spiritum tuum sanctum, quem dedisti ceteris ap(
stolis, quem efFudisti in ecclesia tua sancta immaculata et in om

6 II Cor. I, 3. — 6 Ps. 112, 5. — 7 Ps. 112, 6. — 8 Dan. i, 42.
12 les. 6}, IS- — 12 Rom. 4, 9. — 14 Hebr, 11, s- — 29 les, 57, 15,

metropolitan! (Denzinger 1. c. p. 33 sq.) ea, quae apud Maronitas in chirotor

et archiepiscopum Alexandriaum (ib. patriarcharum dicitur (Denzinger 1.

p. 48 sq.) pronuntiatur, ac quasi me- p. 220 sq.).
dia inter eas est. Fere eadem est cum

CAPITA ADDITICIA. 189

templo Dei, habitaculo gloriae tuae. 17. Et ministro tuo N. N.
concede, Domine, ut placeat tibi coram te et omni tempore gloriam
ac sine fine laudes et hymnos tempore suo et orationes acceptas
offerat in virtutibus et voluntatibus tibi placentibus et consilio iusto
et corde humili et spiritu puro et vultu benigno, operibus vivis 3
ac iustis et scientia recta. 18. Immo, Domine Deus, qui scrutaris
corda el renes, ministrum hunc tuum N. N. elegisti in episcopatum,
ut pascal gregem luutn sanctum in sanctitate et sapientia, ut mente
sancta ministret tibi die ac nocte: illumina faciem luam super eum
eumque dignum redde, qui sacrificia sancta ecclesiae tuae offerat 10
constanter ac cum timore, et praesta ei possidere spirilum luutn
principalem, ul solvat omne vinculum, sicut eum apostolis tuis
Sanctis dedisti. 19. Fac, ut tibi placeat mansuetudine et prudentia
et caritate et scientia et doctrina et perfectione et fide perfecta
ac corde puro. 20. Precetur pro populo tuo, et contristetur super 15
imprudentes et misericordiam tuam in adiutorium eis deducat, et
ad te reducat errantes, ebrios in tenebris, eos, quibus non est
firmitas; et membra dispersa adiungat ecclesiae tuae, ut omnes
sint uniti in gratia tua cum bono odore et in laudem nominis sancti
tui per filium tuum unicum lesum Christum Dominum nostrum. 20
21. Laus antem et honor tibi est et ei et spiritui sancto ab omnibus
saeculis et nunc et semper et in saecula, amen". 22. Et populus
omnis loquatur: Amen. 23. Et postea episcopi eum osculentur,
et universus clerus ac populus dicant: Dignus, dignus, dignus.
24. Et omnes eum osculentur eique salutem precentur. 25. De- 26
inde pericopas congruas legant et sacrificium sanctum cum ordine

1 Ps. 25, 8. — 6 Ps. 7, 10. — 8 I Petr. 5, 2. — 9 Num. 6, 25. —
11 Ps. so, 14. — 12 les. 58, 6. — Mt. 18, 18. — 19 Eph, 5, 2. — Act. 4, 30.

2}. of«</e«/Mr] Cf. C. A. VIII, 5, 10. — onem distribuet, dimittetque eos cum

populus etc.] Ritus constitutionis epi- pace et benedictione. Postea festos

scopi copticus: Populus dicit: Dignus, dies tres celebrant in cella patriarchali

dignus, dignus (Denzinger 1. c. p. 2j). cum magno spiritualique festivitate".

25 — 26. In descriptione consecrati- Cf. Denzinger 1. c. p. 3$. Similiter
onis patriarchae Alexandrini Ebnassali Vanslebius de constitutione episcopi
epitome canonum haec exhibet : „Lecti- agens in Historia ecclesiae Alexandrinae
one ilia peracta perficietur liturgia. ... p. 17s sq. dicit: perficit (episcopus no-
Ad finem liturgiae primus ipse com- vus) missam, eiusque in fine euchari-
municabit sacris mysteriis et aliis om- stiam dat populo; deinde ad epulas se
nibus iuxta ordinem suum communi- confert, ubi primum locum habet, et

FUHK, DiDASC. ET GoKSTIT. AP. U. 9

130

DIDASCALIA ARABICA.

perficiant; ipse primus particeps sit mysteriorum saDctorum, etos
omnibus secundum ordinem de Ulis distribuat, et turn eos in pace
dimittat. 26. £t tres dies festum spiritale celebrent taDquam m-
ginem raysterii eius, qui tcrtio die resuscitatus est. 27. Episojpos
fi oret omnibus horis; porro episcopus ad altare maneat ct oratioffl
vacet die ac nocte.

Caput XXXVII.
De temporibus orationls episcopi et presbyteronun.

I. Postea episcopus sit assiduus ad altare et orationi vied

10 die ac nocte, inprimis horis, quibus oratio decet, initio diei ct

tempore cubitum eundi et media nocte et tempore diluculi, ic

deinde hora diei prima, et item hora tenia et hora sexta et hora

nona et crepusculo. 2. Et pro seipso et universo populo et onmi

tempore onms bene facit; et sit solus in ecclesia. 3. Et si unum

15 vel duos habet secum unanimes, cique placet, ut cum eo sinl,

faciat, ut eum in omni re adiuvent, praesertim in orationibus per-

ficiendis et in precando intente cum concordia, quoniam Dominus

dixit: Ubi duo vel tres in nomine meo congregati sunt, ego sum in

medio eoriim. 4. Sin autem oration em non continue die ac nocte

2(1 prosequi potest, horis eis oret, quas diximus. 5. Turn saocti

angeh ecclesiam visitabunt eamque servabunt.

Caput XXXVIII.
Quod episeopum ieiunare oportet.

1. Postquam ordinatus est, tres hebdomades ieiunet, nee quid-
26 quam sumat singulis hebdomadibus usque ad sabbatum, nisi tempus

18 Mt. iS, 20.

hoc festum tres dies continues durat
ia honorem sanctae trinitatis.

26. Denxiiiger 1. c. p. 27 sections
de constitulione episcopi agente finita
haec tanquam rubricam arabicam ad-
dit: „Deindc celebrabitur ei tres dies
feslum spjrituak- in siniiJitudinem my-
sterii eius, qui resurrexit a mortuis'",
quae plane eadem sunt cum hoc versu.

XXXVU. Cf. Testameutum D. n. 1, 11.

I. Enutnerantiir oovem oratioms bo-
rae. Canones Hippolyti c. 25 et Vans-
lebius J, c. p. 65—68 septein boras
habent. Tres autem DidascaJiae horae
difliculter discernuotur: exordium diei,
tempus matutinum, bora prima.

3. Cf. C A. Vni, J4, to; Epitome
c. 24.

XXXVIII. a. Testameutum D. u.

I. 22 — 2}.

CAPITA ADDITICIA. 131

3stes est. 2. £t tempore reliquo huius anni (ordinationis)
dies ieiunet, cum hoc sit imago magni introitus sancti, per
filius Dei unigenitus permeavit die passionis suae et mortis
is sui et die resurrectionis a mortuis et die ascensionis suae
urn. 3. Et cibus, quo episcopus illo anno toto uti debet, 6
iios dies ieiunet, sit panis et oleum et sal et mel et olera;
autem minime gustet. 4. Et reliquos dies vitae agat ieiu-
[uantum potest. Modice et cum pietate et gratiarum actione
cibos necessarios. Carne vero non fruatur; non, quia earn
ens se maculat, sed ne cor suum gravet et mentem suam 10
it, sed paratus sit vigilare; qui enim haec opera perficere
nfirmitatem potius sibi eligere debet, et qui infirmitatem
non lucrum habet, sumens, quod corpus confortat. 5. Et
n sacrificium ascendat sabbato et dominica, et liturgiam
incipiant, itemque diebus festis, qui media hebdomade in- 15

6. Deinde cum dies festus duobus ieiuniis incidit, scilicet
uarta vel sexta, orent et sancta mysteria sumant, sed ieiu-
lon frangant usque ad horam nonam. 7. Sin autem epi-
illo anno adeo aegrotat, ut stare non possit et ea perficere,
iximus, aliquot diebus paucis pisces et vinum sumat, ne 20
tbat et ecdesia ipso et verbo doctrinae ipsius egeat. 8. Et
1 det, ut omni die mysteriis fruatur, nisi necessitas sit (id
ciendi), ut de eis vivat omni tempore. 9. Et doceat in
I et loquatur constanter et habeat conscientiam bonam, ut
)mne ministerium patris luminum sine animi perturbatione ^
sum perficiendum et testimonium de eo reddendum esse,
lec sunt praecepta. Et doceat ea, quae dici possunt, quod
:a fecit; loquatur et sciat distincte, quae dicit; cum enim
jae dicit, auditores eius quoque ea scient. 11. Et precetur
:er ad Dominum et (cum ipso) populus universus, ut sermo, 80

nat etc."] Vanslebius 1. c. p. 95 qui diebus stationum ad sacratn cenam

iebus ieiunii Coptitas liturgiam non accedebant, timentes, ne accepto

ram nonam celebrasse, ne ie- corpore Domini statio solveretur. lode

firangeretur. Auctor fortasse fortasse etiamexplicandum est, quod So-

ixin respicit. Animadverto au- crates H.E.V, 22 deecclesiaAlexandrina

dices Oxonienses dicere: non refert, feriis quarta et sexta in ea scrip -

scilicet quod mysteriis sumtis turas sacras legi et cuncta fieri, quae ad

I frangatur. lam Tertullianus coUectam (ovva^iv) pertinent praeter

one c. 1 9 de Christianis loquitur, mysteriorum c elebrationem.

9*

idi

quern loquitur, in audientibus eum fructum spiritus sancti
et omnia facial cum ordine ac modestia. 12. Et doceat catec
menos sermone prophetico et doctrina apostolica, et loqu
aperte, ut cognoscant, quae sibi elegerunt. 13. Et iideles

5 ad mysteria, sicut dccct, catechumenis dimissis. 14. Post
eruditionem turn liturgiam facial, ut sciant, banc esse glc
mysteriorum, quorum participes fiunt, coeperintque ea cum tiraol
ac tremore accipere. 15. Et incipiat sanctam liturgiam cum ordic
facere, et quidem sic. Primo gratiarum actionem dicat. 16. Di

10 inde populo universo sedente iris explicationes verbi, i. e. librod
sacroruni pronuntiet eosque de conversatione erudiat, prout de«
ac viam probitatis doceat. 17. Deinde dicat psalmodiam e
psalmorum, c poetis sententiarum, e sapientibus gratiae (?}\
populus univcrsus cum intellegentia ac timore eos audiat, c<l

Ift contrite eos sequatur. iS. Et presbyter panem ac poculum eu<
ristiae afferat; et cpiscopus tus afferat et in laudem sanctae trit
talis ter allare circumeat atque turibulum presb)-tero del, et J
cum eo populum universum circumeat. 19. Psalmodia vero raB
diaconi pericopas e sermone apostolico pronuntient et pericom

90 e psalmis, deinde e verbo evangelii. 20. Et orent pro aegrotifl
peregrinantibus ct afflictis et pro tempestate et fruclibus et p)
regibus et magistratibus et pro defunctis et benefactoribus eccU
Orent etiam pro catechumenis et pro salute ecclesiae catholica
pro episcopo et clero et popolo congregate. 21. Et sic epbc

26 liturgiam facial velo demisso ac intra hoc versantibus presbyl
diaconis et subdiaconis et lectoribus et viduis, quae diaconissi
sunt> et eis qui charismata habent. 22. Et episcopus ad altare m
atque circa hoc diaconi sint ct flabella et akmisat moveant, qa
sunt sicut alae Cherubim; et presbyteri prope hoc stent itemqi

80 reliqua pars cleri secundum ordinem. Et donum fideliura solu
offert.

21. qui chiiiisviiila habent] His verbis
ill Constitutionibus ecclesiae aegypti-
acae c. 9, in Canotiibus Hippolyti c. 8,
in Testamento D. n. I, 47 iidein de-
signantur, qui in Constitutionibus apo-

stolorum VIII, 26 distincte exor
nominantur.

22. ahnisat] Vocabulum obsc
ut videtur, corruptum.

CAPITA ADDITICIA. 133

Caput XXXIX.

Haec est mystagogia lesu Chrlsti Dei nostri, quam fldeles

ante sanctam liturgiam emittant, fides, quam sanctos

apostolos docuit.

I . Qui ftiit ab initio, qui est et qui venturus est, qui mortuus 5
et sepultus est et resurrexit et a patre gloria coronatus est; 2. qui
vinculum mortis solvit et a mortuis resurrexit; 3. et non solum
homo es, sed Deus es et homo factus es sine mutatione; 4. qui
corpus Adae per spiritum sanctum adsumpsit ac vivificavit, qui
Adam mortuum induit eumque resuscitavit et cum corpore ascendit 10
in caelum; 5. qui mortem vicit eiusque vinculum morte sua diremit
et pudore affecit diabolum, qui per hoc longum tempus rex et
dominator super nos constitutus erat, postquam eius fiines ac vim
confregit, eiusque vincula diremit; nam facies eius plena tenebris
erat, timebat ac perturbabatur filium Dei unigenitum corpore e 15
virgine induto ad inferos descendentem videns; 6. et est consilium
inseparabUe et pastor unus cum patre, creator caeli cum patre,
corona angelorum, ordo archangelorum, voluntas virtutum, spiritus
dominationum, princeps regni aeterni, dominator sanctorum, in-
tellectus incomprehensibilis patris; 7. est sapientia patris, vis et 20
dextera, mens, consilium, manus, brachium patris. 8. Credimus
et confitemur, eum esse lumen, salutem nostram, adiutorem, ma-
gistrum, remuneratorem, qui nos suscipit, qui victoriam reportavit,
arcem nostram, pastorem nostrum, confidentiam nostram; tu es
auctor vitae, medicina nostra, cibus noster, iudex noster. 9. Con- 25
fessio nostra, quam confitemur, haec est: 10. eum passum (et) natum
esse, cum non sit factus; eum mortuum esse, cum vivus fuerit,
filius vivi, filius patris indivisibilis; 11. (eum esse), qui peccata
nostra in se suscepit, cum sine peccato fuerit, qui e sinu patris
venit, qui distribuit corpus suum salvans et sanguinem suum 80

5 Apoc. I, 4. 8; 4, 8; 11, 17. - 25 Act. }, 15. — 28 les. 53, 5. 12. -
29 loann. i, 18.

XXXIX. Cf.TestamentumD.n.1,28. trededm libri Musei britannici, duode-

Particula in multis codicibus aethiopi- cim Bibliothecae nationalis Parisiensis

cis legitur. Ut Drews in Theolog. Stii- earn tradunt.
lUen und Kritikeii 1901 p. 164 n. 3 refert,

134 DIDASCALIA ARABICA.

vivificantem; spiritum vitae et sanctitatis, qui aqua baptismi n(
purificavit, qui corda laetificat eorum, qui eum timent, omni ten
pore cum eis versans; qui nos ab omnibus aditibus satanae renaovi
qui animas nostras renovavit, cum omnes in eo confidamus. 1 3. Ip

6 est Deus ante omnia tempora, cum fuerit apud Oeum patrem p(
petuum, aeternum. 14. Hie cum videret, mundum inceriisse vi
culis peccati et ignorantia et caecitate errorem cogitationum illani
infernalium efficiente, cumque generi humano mederi vellet, corp
virginale sibi proposuit et ea re nos sibi coniunxit, et sensus nostr

10 omnes sanavit, et omnes adversarii virtutes dispersit, et corp
incorruptibile induens, qui incorruptibilis est, corpus mortale r«
didit incorruptibile. 15. Ideoque in corporc Adae apparuit,
imaginem incorruptibilem manifestaret, et in hac imagine mortu
est et eos, qui erant in interitu, evangelio solvit eisque san(

16 mandata dedit, quae verbum regni in hoc evangelio sunt. 16.
vincula diaboli ab hominibus soluta sunt, ut per mortem Domi
nostri digni simus vita aetema pro mone et resuscitemur in muni
vero. 1 7. Qui Christus est, filius Dei, homo factus est et natura
nostram mortalem adsumpsit, quae Adae et generis eius e

20 18. Ipse primus est, qui venit ad humanum genus, et ipse De
est, quern prophetae praecognoverunt et apostoli praedicaveru
et omnes homines confitentur; qui a Deo gloria coronatur et :
angelis laudatur. 19. Et nostra causa crucifixus est, cuius en
vita est et confidentia nostra ac salvator noster, mysterium absco

25 ditum, laetitia inenarrabilis, omni tempore in summo gradu pra
stantiae stans, quae amatur, quae a Deo separari nequit, cui
dignitas his labiis describi non potest, mysterium absconditui
quod fideles norunt, quod norunt, quamquam invisibile est. Ha
est crux, in qua gloriamur, ut is laudetur, in quem credimus, n

80 fideles perfecti. 20. Et separanius nos a sensibus nostris extei
oribus, ita ut re vera non esse videantur, et ea re firmi sumi:
21. Procul estote ab omnibus rebus fluxis, et surdi estote in 1
auribus exterioribus, ut intellegatis beneplacitum Dei et cognoscat

2 Ps. 18, 9. - 5 loann. i, 2. — 9 les. S3, 4-

ij— 32, Haec particula in symbolo 19—22. Cf, Act Petri c. 8, A<

nititur. Animadverte versus 13, 14, apost apocr. edd. Lipsius et Bom
17, 19. 23, 31, 32- I, 90. M-93, I J.

CAPITA ADDITICIA. 135

mysterium salvationis vestrae. 22. Vos, viri et mulieres, quibus
est gloriatio in Christo, unum fiatis cum homine interno, vos,
cum quibus Christus cestamentum suum confirmavit et in quibus
spiritum suum posuit. 23. Et in inferos quoque descendit, post-
quam monuus est, eosque omnes vivificavit. 24. Cumque mors 5
eum conspexisset, postquam ad earn descendit, perturbata est atque
in eo pabulum secundum suum desiderium se invenisse existimavit.
Cum autem pulchritudinem divinitatis in eo conspiceret, magna
voce clamavit dicens: 25. Quis est is, qui me superat neque talis
est, quales homines, qui apud me sunt? Quis est is, qui corpus, lo
quod necavi, ex interitu renovavit? Quis est is, qui sine corruptione
natus est et corruptionem delevit, cum ipse incorruptibilis fuerit?
26. Quis est is, qui hominem terrenum induit, cum de caelo sit?
Quis est is, qui alien us est a mea lege? Quis est is, qui populos
mihi subtraxit, qui mei sunt? 27. Quis est is, qui cibum dat vi 16
ignis ac mortis, cum victoriam de eis reportaverit? Quis est is,
quern receptacula tenebrarum tenere non potuerunt? Quis est
hie vir in hac facie nova, cuius vis me impedit, quominus faciam,
quae volo? 28. Quis est hie novus vestimento funebri indutus,
qui sine peccato est? Quis est hie, qui thesaurarium tenebrarum 20
gloria sua perdit eumque non sinit meos conculcare, sed animas
sursum ducit, quae mihi traditae sunt? 29. Quae est gloria, quae
una est cum incorruptibili neque me eam delere sinit? Quis est
is, quem attingere non possum? Quis est is, quem haec lux
complectitur, quae non minuitur? Quis est is, qui me deposuit, 25
ne suos perdam, in quibus nihil est? 30. Hie est Christus, qui
crucifixus est, propter quem ii, qui a sinistra sunt, ad dexteram

24—27. Cyrillus Hieros. Catecb. xocAxa? awxQifitov xai xovi fioxf.ovs

XrV, 19 : ^E^tnkdyrj 6 9dvaT0i 9e(o- rovg dSaftavtlvovs avv9kdaug; rig

p'^aag xatvov viva xatek96vTa elg ovvog, 6 i^ ovgavdiv xaxtX^wv xal

ndrpf ieofiotg xoTg ctvtod-i fiii xme- atavgw^elg xal vn ifiov rov &ava-

XOfifvov. Ps.-AthanasiusDe virginitate row /if} xparovfievog ; rig ovtog, 6

c. 16: Mvijftoveve rijv dwdexdrtjv kvcav xd 6ea/jid xwv in ifiov xqu-

cigtev, oxi iv avvfj xaxafiifii]Xfv 6 xov/iivwv; xtg ovxog, o x<p liiif 9a-

xvQiog ^fiwv fig tov ildtjV xal I6wv vdx<p ifis x6v 9dvaxov xaxakiwv;

avxov o aiifg t^Qi^e xal i^iax^ Xi- Similiter auctor homiliae In sepulcrum

yatV Tig ioxiv ovxog, 6 iv i^ovalq Domini Epiphanio adscriptae, cf. Epi-

xal ftfydkji ivvdfzei xaxel9<ov; xlg phanii opp. cd. Oindorf IV, 2 p. 2j ;

ovxog, 6 xdg nvlag xov udov xdg Evangelium Nicodetni c. 22.

136 DIDASCALIA ARABICA.

transeunt; qui eos, qui deorsum erant, eduxit, ita ut nuncsursus
sint, ec eos, qui postpositi erant, praeposuit. 5 1 . Surrexit a ma
tuis et inferos devicit, morte sua mortem in absconditum red^
32. Et postquam resurrexit a mortuis tertia die, gratias egit vob
6 Dei patris dicens: Gratias tibi ago, o rex, sermone, quo tot
creatura a te creata est. 33. Hoc est verbum, quod in nobis e
per spiritum, qui tecum solo loquitur.

Finitus est liber Didascaliae, et Deo sit laus semper, et sa{x
nos misericordia eius in aeternum, amen.

)2. Haec gratiarum actio in Testamento D. n. ed. Rahmani p. 6$ s

multo copiosior est.

EK

l^N A1ATAEE2N

KE*AAAL\.

EX

CONSTITUTIONIBUS

CAPITULA.

iiEPi Eni2:Kon£iN,

a. Xh:i ioiXEP ^ ixxXijala vfjt'
6 (tkv xv^BQvrftrjq kaxiv b Xqi-
axoq, o 6\ xgrngevg b ixloxoxog,

Ol Vavtttl JiQea^VTBQOl, ol TOt-

XftQX^'^ ^icixovoi, ol vavtoX&fOi
TO tmv avayvmaxmv xal vxtf-

QSTCOP TO/fta.

^. *t>ri IvaxoQOvvToq laov slg
XQO^t^rjxSxa xaB-lazaa&ai ra
rfjg ixiaxoxije, xal hap evglaxTj-
xou, vioq xa\ ifixsiQog rov koyov,
yiviad-co.

y . *t>rt TO ocfQcinnaxov elvai,
ifixetgov dl vov Xdyov, ov xm-
Xvu slg ixlaxoxov.

DE EnSCOPIS.

I. Quod ecclesia similis est
navi: gubernator est Christus,
proreta episcopus, nautae pres-
byteri, praefecti later um diaconi,
qui recensent vectores lectorum
et ministrorum ordo.

l{ti). Hoc capitulum e prologo fluxit,
qui in codice Vindobonensi Constituti-
onibus praetnissus est atque in hac ap-

pendice primum locum obtinet.
Prolegomena.

II (/). Cf. C A. II, I. $.

III (y). Cf. C. A. II, I, 2.

Cf.

10

II. Quod si populus laborat
aetate provectum cpiscopum in-
stituere et inveniatur iunior et
sermonis peritus, fiat. 16

III. Quod non excluditur ab
episcopatu, qui expers est litte-
rarum, peritus vero sermonis.

1/4 Sic inscribunt a e f, nisi quod e xtfpaXaia omittit: ix t<5v xe^a-
kaliov Ttji 6iaxa^t(oq negl iniaxonav v, negl iniaxomov xdiv Siaxa^emv b,
negl xtcraavdaewe ixxkr/aiaorixcSv m, capitulum XIV vel primum partis se-
cundae primo loco ponens ac cum illo etiam inscriptionem partis alterius prae-
mittens | 8 ol ngeafivte^oi . . ol diaxovot v P | 10/11 ra . . ray/uara m P |
12 dnoQovvroq e, iftnogovvra m I 13 ra >> a b e f m P | 14 rovff inioxo-
nove in I xal > e | 14/16 evploxtitai : ^ b m | 15/16 xal l/un-. — ytvia9<o :
yevia&at to, yivia&w /tovov ^puifipoq iorm r«v koyov b

138

EX CONSWrUTlONIBliS

(J', 'thi xQh cLfimnov xa) ajrgoamjioXrjxroy tlvat rov ixiaxoxv
xal TO rjO^ot; xai tz/v dianav ^trgiov ixui*.

e'. "Ozi ov X9^ To»* ejtlaxojtoi> ^yyvdad^al viva ^ avvfffOffitt.

5 g'. Xhci XQfl ^tvyeiv ov zfjv Ix Xoyov xoivcovlav xqoc tok

oftaQxaPOVxaq, aXXa xr/V i| Igycov.

tl', '^Jri XQV ^o^'? aQXOf^tvovg xei&aQXttv rot^ ixiaxoxot^ not
XQeO^VTtQOiq.

rj'. "Ori 6 txlaxoxog tvxov gtigti XqiGtov, oi xQe<J^vTi(f(H
10 xtov XfQov^lfif ol dtdxovQi xcov dyyiXaiv, oi dvayvcoaxat tm
if:dXxai xcjv XQO^xmiK

&'. 'Vxi ffQix<u(St<; taxrtop ixiQQixxstv d§t<6/iaxi Ugaxixa.

I. 'Oxt xQff To^ tvXoylai; xai dxaQxag ovv ro5 Ixtoxoxto xci
15 xolq xXriQixol4 ovfjfiiQi^iOd^at xal xovg dt^ayi^coaxag.

ui. *t)r£ ov XQh f^ovg xXfjQ(xovg ai'tv xov ixiaxoxov XQOi-
Oiiv XI.

i^'. "t>T£ oQxovtoyv xai ^aoiXimv xQtlxxovg ilalv ol Ugdc m;
xaxtQeg xvevfiaxixol xov Xaov.
90 I/'. T3t( xaQaxeXivovxai o voftog xa\ to evcryyiXtov xoqxo-

^oQilv xov labv xolg hgtvaiv.

iS', "Oxt taxm rj ixxXtjOla xara dvaroXag xexgafi/jtyTj, fticov
6e xov kxiaxoxov o &Q6vog, xag' txaxega 6e avxov xa0-e^ia9ia
26 xb XQsa^trx^Qtoi*, x«J oi Stdxovoi xaQtaxdo&maav.

(('. 't)ti dtl xov xaxTjXovfievov fiavft^dvftv rfjv xlaxiv rSv
XQiaxtaPcov xal ovxcog fiaxxlC,eod-ai.

4 afiwfiov : afiBfinxov b { 2 i/,tiv )> b m P | 3 tivu I> b m | 3 X(>q
y. ov : ov XP"? ^p. m P | 7 Zti -^ ov m \ XQt) > ni 1 net^afx^*^ + «*»? * I
xal + loli P I !•■ fi(ift + tov V I 10 Xtpovjiifi : /aiftovfthv m | xal + ol
a b I II {{.'aXTtuSol a e f | 12 mi + r^ in | iTtipinreir v | 14 xal + ra^^ m |
lo Toie xhiQixovi P I H> ttVfv + yxafitjs b | 16/17 npoTTitf v | 18 x(>ttn6v
tlaiv P j ol > m I 20 naQaxeXfifxai ev P | 22 negl x, ixxL > m cf. inscr. sup,
ixxXf)aiaatix^<; > e | 23/25 hoc capiiulum primo loco exhibet m I 2S xftQanhti
m V I 25 naQfotaxaaav a e f ; sub capitulo XIV b in marginc inferiorc etum
exhibet: oti iav ybvrjxai ;fp/« nXri&tjvat (Y) dvttftioiv, ovUv xtakvii' 6 y»^
dyittOftog iv avtiu iaxlv. \ 27 ttjv nianv fiavBdvBtv b ra

CAPITULA. 13y

IV. Quod episcopum oportet esse integrum et non accepto-
rem personarum et moribus ac viau moderatum.

V. Quod episcopus non debeat esse pro aliquo sponsor vel
advocatus.

VI. Quod fugienda sit communio non sermonis cum pecca- 5
toribus, sed operum.

VII. Quod subiecti oboedire debeant episcopis et presbyteris.

VIII. Quod episcopus imaginem prae se fert Christi, pres-
byteri Cherubim, diaconi angelorum, lectores ac cantores pro- lo
phetarum.

IX. Quod iiorrendum sit se immittere in dignitatem sacer-
dotalem.

X. Quod eulogiarum et primitiarum cum episcopo et clericis
participes esse oporteat et leaores. 15

XI. Quod clerici sine episcopo nihil facere debeant.

XII. Quod principibus et regibus praestantiores sint sacer-
dotes tanquam patres spirituales populi.

XIII. Quod lex et evangelium praecipiant, ut populus sacer- 20
dotibus munera offerat.

DE CONSTITUTIONE ECCLESIASTICA.

XIV. Quod ecclesia ad orientem versa sit, in medio autem
episcopi cathedra, ex utroque eius latere sedeat presbyterium, et
diaconi adstent. 25

XV. Quod catechumenum oportet discere fidem Christiano-
rum et deinceps baptizari.

IV (cT). Cf. C. A. n, s inscr. X (t'). Cf. C. A. U, 28.

V (e). Cf. C. A. n, 6 inscr. XI (ta). Cf. C. A. II, 31 inscr.

VI (s). Cf. C A. II, 14 inscr. XII 0^). Cf. C. A. II, 33-34

VII (i). Cf. C. A. U, 20 inscr. inscr.

Vm (17'). Cf. C. A. n, 26, 4—7 et XIU (ly). Cf. C. A. II, 35 inscr.

quae disputavi in Prolegomenis. XIV («!'). Cf. C. A. II, 57, 3. 4.

IX (»'). Cf. C. A. II, 27 inscr. XV {te). a. C. A. VII, 39.

140

EX OONSTITUTIONIBUS

ic'. '^->Tf 6tl Tov ^axTiC^ofiivov axb xov hgiooc uveta&ai, cat-
rd^aa&M TO) Sict^oXco xai Oiwrd^aod-at rcfi Xqiozco.

iZ,'. 't)ri TO vdooQ TOV ^axTlOfiatog rvxoi' ^xei 6ta r^g TQtO^i);
xaraSvaecai; rov d^avdrov Mxi t^^ dvaaxdaim^ Xgiozov.
5 11^'. "Ort TO IXaiov xai to fix^Qov avfi^oZof icriv tov oq^-

^(OPOii TOV aylov jivevfiOTog.

iB-'. thi yvvalxa ^axrt^optivtjv h kxlaxoxog fdorov xijpf »•
^Xt^ XQift, o dt dtdxovoq TO OTOfia xai x6 ar^&oc. xai ij iut-
xovioaa oXov to odif/a.
10 x'.'"Oti h> Tot ^ajfrloftazt oi didxovoi xovg avdgaq xai d

diaxoptaoat thi fwaljiaq 6ix£0&at XQ^-

xa'. "Oti ov xQfj Xaixovg xotelv ^dxTiOfta ?/ B-volav ijxtt^'^
d^calav ij tvXoylav.

xii'. "Oti ov xQ>) ywalxa(; xoutv ti, ovte fictxtl^uv ovxt
15 St<5doxea\

xrf . "On TO x^'pOTOVEfr yLovm xcj} ixtoxoxco igeariv, xai rot^
xQsOffvTf'gots: X'^^Qo^erelv.

x6'. tjxt oiSte dva^axxlC,HV XQV O'^^* 1"^*' ^aQtx6ixf<f^^ ^o
xaga xmv dat^cav ^dxrtOfia 6od-tv, o ovx laxi ^dxriopia, dkla
20 fioXvOfta.

xf'. '^i ov XOV 6ix((iO-ai xf]v xcav dae^mv aigtxtxmv xoivoh
vlav d-£ov x^'^Q^^ovCav.

xg'. 't>Ti ov XQ^ ddiaqiOQilv xfQi TtjV xoivatvlav, dXXa Cxoxitv,
d laxtv kxicxoxoq ^ xQiO^vTtQOs t} dioTMVoq 6Q^66o§,oq' T<n.<
25 yag fiTj ToiovTOXK kxxXivuv XQfj-

x^', Oti ot' XQV ^^^' ixxXriolav algtcixcov tloigxiod-ai, t,XK
iaxlv avvayeoyt) xQ^^^'^oxxdvaiv,

XQtatov : TOV Xg. e, > m | 5 ro tiVQOv xai th tkaiov e I 6/6 dga^divoi i,
d(ttt^6voii V I 7 inoyriv b | 7/8 Tt)v x. zpiet : inixpfii ti]v *. m | 8 xai ^ :
t/ di b ra [ 9 ti CiSfca oXov c | 11 tVhXfO^ai j^p^ : 6g>ti?.ovai 6i;[fa9«t b ra P (
12 Xttixol^ a b e V I 16 to > b i xai rotg : toi^ ds v \ 17 jff ipoSfrftK : vnovp-
ysiv m, -+- rati df diaxovoig vnovgyilv P | 19 naQa : nigl v ( 19/20 doQ'lv —
fiolvafia > a I 19 fan : t^eozt xakfl¥ b | 20 (toXvafibq v | 22 xo'P'toix'a
9(ov m I 23 dta^ogelv v ' 26 /</} towvtovi ixxL xp'i a e f : rojoirpvv ^**"^--
ov X9V b ra V I 26 ijti^ : § b

m

CAPITULA. 141

XVI. Quod oportet baptizandum a sacerdote initiari, renun-
tiare diabolo et adscribi Christo.

XVII. Quod aqua baptismatis ob triplicem submersionem
typum gerit mortis ac resurrectionis Christi.

XVIII. Quod oleum et chrisma symbolum sint pignoris 5
spiritus sancti.

XIX. Quod mulieri baptizatae episcopus solummodo caput
ungat, diaconus vero os et pectus et diaconissa totum corpus.

XX. Quod in baptismate diaconi viros et diaconissae muli- 10
eras suscipere debeant.

XXI. Quod laicis non liceat facere baptisma vel sacrificium
vel manus impositionem vel benedictionem.

XXII. Quod mulieres nihil facere debeant, nee baptizare nee
docere. 15

XXin. Quod episcopo soli liceat ordinare, et presb\teris
manus imponere.

XXIV. Quod neque iterum baptizare oportet neque accipere
baptisma ab impiis datum, quod non est baptisma, sed inquina-
mentum. 20

XXV. Quod non accipienda sit communio impioruni haerc-
ticorum a Deo separans.

XXVI. Quod non debemus neglegentes esse circa communi-
onem, sed considerare, an episcopus vel presbyter vel diaconus
sit orthodoxus; ab eis enim, qui non tales sunt, est declinandum. 25

XXVII. Quod non debemus in ecclesiam haereticorum in-
trare, quae est synagoga interfectorum Christi.

XVI (1?). Cf. C. A. VII, 40—41. XXI (*«'). Cf. C. A. Ill, 10 inscr.

XVn (t^). Capitulum Uberius com- XXII (x/?')- Cf. C. A. Ill, 9,

positum est. Cf. C. A. in, 17; can. XXHI (xy), Cf. C. A. Ill, 20;

apost. 50 et quae disputavi in Prole- VIII, 28.

goments. XXTV (ard*). Cf. C. A. VI, 1 5 inscr.

XVin (117'). Cf. C. A. Ill, 17. XXV (xe). Cf. C. A. VI, 18 inscr.

XIX (1*'). Cf. C. A. Ill, 16, 2. 3. XXVI (*«'). Cf. C. A. Vn, 28 inscr.

XX (jf'). Cf. C. A. Ill, 16, 4. XXVII (<)• Cf. C. A. II, 61, I.

142 EX CONSTITUTIONIBDS

nEPI KAPnO^OPIQN,

Tcrf. "Oti ov XQ^ 6ix,eiiB-ai xaQxoqiOQlav dxo fiotxiov xdi xif^
vow xol xcatrjXaw xcA kxd-Xi^ommv xn(f**^ ^^ dgq>ccvdv xci tmc
eavrmv olxitag Xiftm xal xaxodovUa xal xXri/eOc OT/ovrcDv.
5 xd-'. "Oti XQV ^^ xaga xdav dat^mv xOVf***^^ xvQi xarwfa-

XUixsoO-ai xal fi^ eig diazQoqi^v dldoad^ai xevi^mv.

X. "Oti xQ^ ^^ opofuz ev^edtf^at vxl(f xmv evasficag dovt&t
evxoitav.

1 nepl X. : in his verbis desmit in f folium i, et folium 2 aliam sof-
turam exhibet; d hoc capitulutn et ultimum tradens sectionem inscribit: Ji«-
rafiff rcSv ayiwv dnooroXwv nepl xaQUo^OQimv 1 8 ix^klfiorra d | opfMrvwrdj
4 ^avr<tf d | otxttaq : Sovkovg b | kifnp xal : Xotftdi b ! xaxodovXela a e m '
axovtmv P | 6 noQa : ikqI m | 6 dldoa^ai neviqxwv ^ a e, in b verba eva-
nuerunt | 7 on + ov b | vn^Q "> d | evai^dis I> v | dovtmv a b d m : «f»-
aavreav e, doaavxtov v, 6i6ovzwv b* I 8 svnoitav : evnoitag h, -f- riXog rmr

-»*«-

CAPITULA. 143

DE OBLATIONIBUS.

XXVIII. Quod non liceat oblationes accipere ab adulteris vel
fornicatoribus vel cauponibus neque ab eis, qui vexant viduam et pu-
pillum aut faniulos suos fame et dura servitute et verberibus affligunt.

XXIX. Quod bona ab impiis oblata igne consumenda neque &
in cibuni pauperum eroganda sint.

XXX. Quod nominatim orare debemus pro eis, qui pio aninio
bene fecerunt.

A xe<pa)Miwv m; in V simili modo ac partes secunda ac tertia primae adiun-
gitur scripturae caput, quod inscribitur: TIbqI zov /t^ noielv lepea keitovgyiai
dvo, quod nonnulli alii codices Photio attribuunt et Hergenroether in Monu-
mentis ad Photium eiusque historiam pertinentibus 1869 p. 1 1 — 1 2 typis expressit.

XXVIU ixri'). a. C. A. IV, 6, 1-4. XXX (A'). Cf. C. A. ID, 4, J-

XXK («»'). Cf. C. A. IV, 10, I.

TOY AiioY ji:r(hMArTYro:s

llAiM^MAOY KK Tli::^ EN ANTIOXKIA
1S>N AllOiTOASiN 2YN()AOY

TorrftJTir tx rvtv iJvrodixoJv ai^vlv x«iw<or (ifQtK

a. Msza rrpf „xov fnydXov &bov xai acarfJQog rjftdiv 'irfiat
XqiUxov" dvdoxaclv rt xai avdXt^tpiv xovq dq avxbv yiiaxtvovra:
raktkaiovi; ixdXovv oi xoxt dvd^gwjroi. cvvoSivOavzsq ovv di
aJtoGzoXot tv 'Avxioxfta xfjg SvQtag ^QtjfidxiCav xovq rajUlaiovc
10 XQiOxiavovc iv jiQmxotq ovofdd^so&at xai „(&voc ayiov, ^aClXitov
leQaxtvfia" xaxa xt)v xdQH' xov aylov (iajtxloftaroq xai IxtoPVfilttP

^' . xov fit) yifQixifiveo&at xovq ^aJtxi^oftivovq xata ri^v xtuv
'lov6ata»f vofioB^talap, cwi row ^elov ffajtxlofiaxoq oinoq jrep/ro/WyC
ax£tQOJtoti]tov „kv xfj dxexdvau xov xaXatoC dvd-Qtoxov" dxo-
15 ^dXXomoq xijv naXatoxrjxa xf^q hftaQxlaq-

y'. xov tlodtx^a&ai dxo jiavxog £&vovq xai yivovq xovq otoCfi-
fievovq iv t>7 OQ&odo^q} jtloxei, xai xov xrjQvx^fjvai elq xairxa
xa Id-in] xov loyov xfjq dXij^^Biaq'

(T. xov (it}xtxi JtXavdai^ai xovq aco^ofidvovq dq xa slda>]La,
20 dXX* dvxiixovi^itj' xijv d-fardgixiir dxQctt>xov xf^QOJfoirjxov axTJltii'

fi Tit. 2, I }. — a Act. I, 1 1 ; 2, 7. — 9 Act. 1 1 , 16. — 10 1 Petr. 2, 9. -
14 Col. 2, 11; }, 9. — 16 Act. 10, jj. — 17 Mt. 28, 19; Mc. l6, 15.

6 TtSv + VK avTOV m \ 10 Syiov + xai f | 11 xai > ra , 15 d:to-
fiak?.oirog a f : ono^aAoirev m, anofialovtai Lagarde j 2<i d^tifonoiiitor
m, sed d deletuni

I (a"). Cum Act. u, 26 xc^Marll^ctv — rov fi^ xrX.] Hie canon et omnes
denotet uomiiiari, auctor verbo sensum sequentes dependent a verbo dxpyjfia-
attribuit: decernere ve! edicere. riaar can. I. — dno^dk).onoi] poliui

II (^'). Cf. C. A. VI, 10— 14. 22. 2 j. cum voce (tarn ia (tax oi; quam cum

SANCTl PRESBYTERI ET MARTYRIS

PAMPHILl EX APOSTOLORUM SYNODO

ANTIOCHIAE CELEBRATA

Scilicet e canonibus eorundem synodicis pars eorum
quae inventa sunt in bibliotheca Origenis.

I. Post Dei magtu et sen*ntoris nostri lesu Chn'sti resurrecti-
loneni et assumptionem homines illius temporis credentes in eum
^Galiheos vocaverunt. Postquam apostoli igitur Antiochiam Syriae

convenerunt, decreveruotj ut Galilaei Christiani inpriniis nomi-
nentur et gens sancta, regale sacerdotitim secundum gnUi.im sancti
biiptismatis et appetlationem;

II. ne baptizati circumcidantur iuxla legem ludaeorum, cum
sanctum baptisma circumcisio sit non manu facta deposithne veteris
hominis abiciens vetustatem peccati;

III. ut ex omni gente et genere recipiantur, qui vera fide
salvantur, et verbum veritatis in omnibus gentibus praedicetur;

IV. ne salvati amplius aberrent ad idola, scd stituam del-
.viriiem immaculatam manu factam wcri Dei et salvatoris nostri lesu

voce dv^Qiunov construendum esse
videtur.

IV (rf*). Huac canonem Gregorius Pi-
sinuatensis budat in synodo Nicaenall.
Cf. Prolegomena. — Ht(n'AQixr,v] Hoc
vocabulum ante saeculum V in litteris
Christianorum non invenilur. Primus
testis est fortasse Dionysius Areopa-
gita Ep. IV. Migne PG III, 107a. In
Dialogis, qui Caesario Nazianxeno ad-
scribuntur. vix autenn ab co prefect!

FUKK, DlDJlSr.. KT CrtNSTIT. AP. II.

sunt, Christus Q.uaest. 1 89 et Interrog.
125 &iav6po<: appellatur. — Z**?"*
nolriTov] Figuram (orjjAijv cC nota
sequens) Christi ita appellat respiciens
corpus e Maria natum, quod praecipuc
imagine repraesentanJum erat. Locu-
tio singularis est et iam vcteribus dis-
plicuisse videtur. Gregorius Pisinun-
tensis saltern canonem laudans voca-
bulum omi&it. — orijAiyij Auctor figu-
ram lesu Christi, Dei incamati, denotare
10

146

SANCTI PRESBYTEKI ET MARTTRIS PAMPHILI

Tov dXrj&ivov „&EOv xal acotf/QOC ^fifor ^Irfioxi Xqigtov" xm rrvj
HVTOV &tQaJc6t'T(uv dvTiXQV Toit-* ildaJXcoP xai fovdattor, xtu prf
xht xXavdod^ai dq tidcoXa (ivj6i ofiotova&ai '/otidaiotg'

£. TOW fiTj l§ojuoiova&ai XgtOTiavovg 'lovdaioic ti'txtv oJtifpf:
5 ^QCOfiaxcov, aXXa xal veloov ujroytvfOfra/, Toi) xvQtov d-f<j.Tioo»*TOi
ort „Ta elojtoQsvofitva Blq to orofia ov xoivol tov av^Qcaxot,
itXXa ra Ixxogevofitva ix tov aroficnoQ, mg ex rfjg xapditti i^
tQXOfift'a'' ' xal h'a fiij xara ygafifia dxoXov&>], uXXa jrt'it^fiaTix^^
xal nvayfoyixmq jroXiTiVTjTaf ij yag XTtjVoidtjg ovvccYOoyr^ t<m>

10 'loi'Saicav top ftev vv ffdeXvaoBTai, t^ de jtot^gia avvtxfTai xara
Tw :iQO<fi]Ttxov X6-/0V, OTi ^f'xopro'o&i^oar teiotv x«i difrjxav re
xardXoiJta rotg tijjtloig avTwv"' ofioloog xa\ tov oorgaxodtQfioy
xai dXfxidoTov lx9vv axroXvrov Tofg XgiaTtavoIg elvai tig to
ttxoyivi(J&af votlrai yag xal ovTwg xveffiOTixcog rrjv anivriTor

15 avToiif xagdtav ilmgaxov dlxTjV axo$aXXo(iivovg ra Ttjg dXr/9(iag
Xf]gvyf/aTa alrtTTOfjevog'

z'. TOV fiij (ptXagyvgtlv XgiCTiavovg, tov xvgiov XdgfiU'TO^
,,Mt) Byoavgi^iTf v/jTv Itijaavgovg ixl Tfjg yFjc, oxov af/g xai
0gfoatg dq'avi^fL", xal (iuJtUTa l^ dAlxaiv xogav yeygcutrat ydg'

20 f,0v6tlg dvvaTai dval xvgloig dovXBveiv, xal ov 6vvaa9-e &m
6ovXBvitv xal fittfimva"'

C,'. TOV fit) if/xaltciig tx^iv Xgtottavov 'ivtxfv yaorgifiagylag
xal TOV ajttxf^c&ai dofXymv &sdTga>v xal (ifjTt oftvt'nv xgoxerdig,
TOV xvgiov Xf'^ai'Tog' ,,//// oftoaai oXatg, firjTt iv too ovgnvm, ori

26 Bgovog tOTi Toi' 9-eov, ////re iv r^ y^, oTi vjioxudiov inTiv TruJ*
jTodfov avTOVf fir'^TS tig 'hgoOoXv/ia, oTi xoXig tart tov fuydXov
^aoiXiog. fijjTe iv Ty xt^aXf/ aov d/ioa^jg, ott ov dvvaaat fiiav
TQtxft Xtvxfji' i] ftfXaivai< jtotfjoai' eaT(o 6k o Xoyog vfitov ral vai,
ov ov, TO de jifQiooov Toi'Tor ix tov xovrjgov iOTtv"'

1 Tit. a, 13. — G Mt. 15, II. 18. — 8 Rom. 2, 19. — 9 II Cor. j, 6. —
11 Ps. 16, 14. — 18 Mt. 6, 19. — 20 Mt. 6, 24. — 24 Mt. 5, 34- J7-

4 TOV a f : ro ni I 12 twv o<rtpaxofip/i<uv xai alfntiwrar (jfdt'ieur m,
voces TOV darp. in a sunt correctae | 13 tivai fig ro > m | 14 unoyfvoao&ai m |
15 d7tofial/.o,u4rrjr em Lagarde \ 16 aii'iTtoptiroii a 28 ntkatvn m

videtur, atcjue occasio illius vocis usur-
p^ndae inde ci exoriri potuit, quod
idola paganorum, quae impugnat, ar//-
Ittt cranl. Sensiis est igitur : Chrisliani

ne aberrent ad idoia, scd ut potius
figuram Christ i et sanctorum in inugi-
nem expriniant. Fortasse autem auctor
voce ilia iam imaginem Cbristi designat

BX AP08T0L0RUM STNODO ANTIOCHIAE CELEBKATA. 147

Christi einsque cultorum effingant contra idola ac ludaeos, neque
amplius aberrent ad idola neque similes fiant ludaeis;

V. ne Christiani similes fiant ludaeis abstinentia ciborum, sed
ut etiam suilla vescantur Domino pronuntiante, non ea hominem
coinquinare, quae in os intrent, sed quae procedant ex ore, utpote quae
e corde exeant; ac ne litteram sequantur, sed spiritualiter atque
anagogice vitam instituant; nam synagoga ludaeorum belluina
porcum quidem detestatur, malitia autem retinetur iuxta sermonem
propheticum, quia saturati sunt suilla ac dimiserunt reliquias par-
vulis suis; similiter Christiani non prohibentur, quominus anima-
libus testaceis et piscibus squamis non obductis vescantur; intelle-
gitur enim et ea re spiritualiter cor amens, significans eos, qui
testae instar praedicationem veritatis abiciunt;

VI. ne Christiani pecuniam ament, cum Dominus dixerit:
Nolite thesauri:(are vobis thesauros in terra, ubi aerugo et tinea de-
molitur, et maxime ex iniustis viis; scriptum est enim: Nemo potest
duobus dominis servire, neque potestis Deo servire et mammonae;

VII. Christianus ne ventris causa passionibus subiaceat, et ut
abstineat theatris impudicis, neque iuret velociter, cum Dominus
dixerit, non iurare omnino, neque per caelum, quia thronus Dei
est, neque per terram, quia scabellum est pedum eius, neque per
lerosolymam, quia civitas est magni regis, neque per captit tuum
iuraveris, quia non potes unum capillum album facer e aut nigrum;
sit autem sermo vester est est, non non; quod autem his abundant ins
est, a malo est;

eamque simpliciter opponit idolis pa- p. 59 n. 2) putat, olim saepius in cul-

ganorum. Haraack (Die Mission und turn idoloruni aberrabant, seu, id quod

Ausbreitung des Christentiims 1902 p. 58 verisimilius est, quia ludaei imagines

sq.) auctorem censet allegorice loqui religiosas plane repudiabant neque eas

ac praecipere, ut Christiani statuam, tolerabant, quas auctor admitti vult.
quae Christus ipse sit, in corde vel V (f'). veifov\ Cf. C. A, VI, 10. —

spiritualiter sibi effingant. Vix recte. dvaywyixoiq] Etiam haec vox vaJde

— xal *Iovdaiwv] Auctor non solum aetatem recentiorem sapit.
paganos, sed etiam ludaeos adversaries VI (?'). Cf. C. A. VII, 6.

habet, seu quia hi, ut Harnack (1. c.

10*

148

SANCTI PRESBYTERI ET Mi

y/. Tov dxix^ad^ai xavra XqiO
Xoylag xal ^laog>^/ilag xai oace id^pin
avrolg Jtgbq to /ir) dxatij&ijpcu rovt

*'. TOV ftt) ^ce/iZv XqiGtiovov al
5 xal jcvixTOv xaX xogvslag"'

<t'.> d-eaxlaavTBg xal xctvovaq (
fpaXcdcav tov dgid-ftotf orfdor'ixovra x

1 Eph. 5, 4; Col. 3, 8. — 4 Act. 15,

1 evrpansXfiae a | 7 oyd. nine a :

EX apostOlorum synodo antiochiae crlebrata.

149

VIII. ut abstineant Christian! omnes scurrilitate, turpiloquio
et btasphemia et omni more gentilium, neque eis similes fiant,
ne decipiantur simpliciores;

IX. ne vescantur Christian! sanguine, sed abstineant sanguine
et suffocato et fornicatione ;

X. pronuntiantes etiam per Clementem canon«s de diversis
rebus numero octoginta quinque.

VIII (17'). Cf. C. A. V, ij: ipBVYttv
. . xai aiaxQokoylag xal ra; evrpa-
ntklag.

IX (*'). Cf. C. A. VI, 12.

X (i'). ^eoniaavreg xal xrL] Auctor

sic pergit concluditque respiciens ver-
bum ix^^/iatiaav can. I. Editores pri-
ores hanc particulam omiserunt. Re-
spiciens novam sententiam, quam ex-
hibet, earn tanquam canonem X reddo.

-«-

<)P()2 KAN0NIK02
TS>N Ari2X AllonOA^N.

a. EH Tig TTjj> i(i6ofid6a riji; Xa//jrQog;6Qov avaOTciaemg rj\
T^g diaxati'Tjaiftov OfiixQvVEi filav rcov iipti^mv xdi ov Tt^
5 ohjv tfjp eiiSofxada otq ftlav fjfttQrcv, kOQTa^mv &£Tixcog
jTattjYVQtx(ogj i] i<pdiptrat xaftaxov, bxh rijv {itQida f/era 'h
Tov ytQodoTov xal xatarayia&o /itcd 'lovdaloov relit' S^ioxxova

^'. Ei riq ov xaxadixtTai :t(tQ treQov vitpao&at vovq xd^
dvd^tfia icrat.
10 y'. Ei Tiq (itrald^ij to adt/ia rov xvgiov xai XovCt/rcu,

xardQaxoi eoxat, xad^cog ebtev it xvQioti.

6' . El TiQ tlatpegu v6oiQ ft," to arofia xai otfrroc xoivoai^
ixixaraQarog Iotco.

t. El Tii kv ovElQqt xoQvevCBi xoi tijv avQiov xoivmvt
15 IxixaTOQarog botoj.

z'. El rig i§ii&oi ix rfjg IxxXtjaiaq, xqXv dxoXvou 6 leg
kxixaxaQaroq Icrco.

^'. El Ttq Xiyei tov adei^ov avrov (icnQov, xa&mg elxi
xvQiog, ivoxog torai Ttjq yeipvtjg tov xvQOg.
20 7j', El Tig xttxaXaXil jtargog i] fiTjTQog t] ddfXfpov, ixixi

{)arog iorm. ?j yuQ xaTaXaXta ov (tij dg>fji}ec Tov dvf^QOJzov
&fjVai tfiXQOOd^tv TOV &eov.

9 T^v i/i6. p V : iv rfj h^dofiaSi edd | 4 diaxaiviatjfiov v | 6 ^(ri
sic etiam v | 6 Ifdxpiixai p, inaii!>jiat v | 7 xaTarayia&at p v* xarayta^
10 (xttala/itiiv zov atu^iaxoq p | lovatrai v I 12 ovxog v | 1« iZekf^
19 iatui V t 20 7 fiijtQOS > p | 21 forw > p

I (a'). Cf. quae de celebratione heb-
domadis paschaJis in Prolegomenis
disputata sunt. Codex Oltobonianus
canonetii sic reddit: "Oanti tiiv k^io-
/udda tfjg }.aftn(to<p6pov dvaardotms
TOV naa/a afintQaivti utii ftlav t/fiepav
Tuiv ^fttQmv, xal ov zifttfati oXtiv

avrai 9f'ixu>i xal jiavTjyv^ixtiiif
iv fit^f/ xal noQvtitx, Ij ov'crai
fiarov, txfi tf!*' fieplSa 'lovda
:tpod6tov xttl xaTttyitai (ini
&foxt6v(oy 'lovdttivav.
II (^'). Codex Oltobomanus:

LEX CANON ICA
SANCTORUM APOSTOLORUM.

I. Si quis hebdomadem resurrectionis vestem splendidam
gerentis vel renovationis uno die diminuit neque totam hebdo-
madem colit sicut unum diem, earn celebrans simpliciter et non 5
festive, vel laborem suscipit, partem habet cum luda proditore et
constituatur cum ludaeis Dei interfectoribus.

n. Si quis non permittit ab alio lavari pedes, anathema sit.

III. Si quis accipit corpus Domini et lavatur, maledictus sit, 10
sicut dixit Dominus.

IV. Si quis aquam ore suscipit et sic communicat, male-
dictus sit.

V. Si quis in somnio fornicatur et die sequente communicat,
maledictus sit. 15

VL Si quis egreditur ex ecclesia, priusquam sacerdos dimissi-
onem fecit, maledictus sit.

Vn. Si quis fratrem suum vocat fatuum, sicut dixit Dominus,
reus erit gehennae ignis.

VIII. Si quis detrectat patri vel matri vel fratri, maledictus 20
sit; detrectatio enim non sinit hominem stare coram Deo.

ov xatadexfTai naQa irepov vitpa- dh xal iniTi/Jiiov ^/iipag x xoX nira-

0^ai rag x^^^St eozw dvd&ef*a, ou voluq t. Dominus de ilia re nihil

o xvQtOQ eviyjiv ra; ;rer(>a? xec2 rovs ' dicit. Canonem III et tres alios, V,

nodaq xmv fxad'tjvwv avTov, tlnwv VII, XIII, etiam Epitimia lohanni

cvxok;' notelxe, wanep eidccre, xal Chrysostomo adscripta exhibent, c. 24,

ifisli oftolwg. 25, 26, 29.

Ill— IV. Codex Ottobomanus:"0or<c V (f). Cf. Lev. 15, 16. 32; 22,

Xovoetai ? tiXvvh (nki^vt] cod.) to 4—6.

CTO/ia avtov vdwQ, xal /xetakd^st VII (^). Cf. Matth. 5, 22.

r^v ^fAipav ixsiftjv, inixaraparoi VIII (tj'). Cf. Exod. 22, 16; Lev.

larttf, xa^wi elnev 6 xvptog- sxfi 20, 9; Deut. 27, 16; Matth. 15, 4.

152 LEX CANONICA

d-'. El tiq iv xfj tgaxiCy ovx Ixdixitai xavxac, aXXa xXio-
vexTBi xov 'iregovt mq g>ovev(; xgtverai.

I. El Ttg aXZa^ei xvva xgbq xgo^axov xai xb xgo^axoi
ayayu elg ftPi^i/rp^ aylov ^ xrjv xifirjv xov xvvog, IxiTcaxagaroi
5 laxco, xa^mg htxeiXaxo b 9-ebg xm Mtovay.

id. ^0 xmv xgix<ov axxofiepog xal xb xgoocoxov xvxxcuv xci
kx\ C,mfjg xal kxl 9avaxov dvd&efia larco.

i^'. '0 kvmv ogov yovioav xal hxl C/corjg xal ixi d-avaxoi
avd^efia iaxm.
10 ly'. El xig 9)d/» alfia xxijvmv, kxtxatdgaxog ioxm.

td*. El xig avvxvyxdvti iv rg kxxXrjala xov 9-eov elg ti/i
pdav Xsixovgylav, ixixaxdgaxog eoxm.

is'. El xig xa oxdxva xa dxoxlxxovxa ovx a^tjaei ovXXiytii
TOlg xxatxolg, ixixaxdgaxog ioxa>.
16 eg'. 'El xig axagxag dXatvog ^ x^g Xijvov, xaO^dtg elxsv (

9^tbg xm Moacfj, ov dmdu xy ixxXijaia ^ x<p xiatx<S, kxixatd
gaxog ioxa>.

<g'. El xig 6l6u avxlipvxa xolg fidvxaig ^ Xafi^dvti yQoxtl
ri dldet, ovxixi xioxol, dXX' ov6h ;|r^t<JTtai'o/.
20 iij\ El Xig d6eXg)bv Sta^dXXti, Ovv xm dia^oXm xaxa

xixgixai.

1 flgt^v TQanf^av p I 6 lffrcw>p \ Mmari p | 6 rvarovv | lO^rro-wrv
16 dna^ris p | 19 ftdvreatv v | 20 ovxhi -f y$S P

IX (&"). Bickell hoc praeceptum de auctor potius de beneficentia vel d<
inensa eucharistica interpretatur. Mihi agape loqui videtur.

•I— I-

SANCTORUM APOSTOLORUM. 153

IX. Si quis ad mensam non admittit omnes, sed alterum
alteri praefert, ut homicida iudicatur.

X. Si quis canem cum ove commutat et ovem aifert in sancti
memoriam vel pretium canis, maledictus sit, sicut Deus praecepit
Mosi. 5

XL Qui capillos attrectat et faciem percutit, et in vita et in
morte anathema sit.

XII. Qui praeceptum parentum solvit, et in vita et in morte
anathema sit.

XIII. Si quis manducat sanguinem pecoris, anathema sit. 10

XIV. Si quis confabulatur in ecclesia Dei inter divinam litiir-
giam, maledictus sit.

XV. Si quis pauperes non sinit coUigere spicas cadentes,
maledictus sit.

XVI. Si quis primitias areae vel torcularis, sicut Deus dixit i&
Mosi, non dat ecclesiae vel pauperi, maledictus sit.

XVII. Si quis dat antipsycha vatibus vel scripta accipit vel
dat, iam non sunt fideles, sed nee christiani.

XVIII. Si quis fratrem calumniatur, cum diabolo condem- 20
natus est.

X (/). Cf. Deut. 23, 18. Deut. 24, 19.

XU {,^). Cf. Eph. 6, r ; Col. 3, 20; XVI (15). Cf. Deut. 15, 14; 18, 4;

Deut. 19, 14; Prov. 22, 28. Didache 13, 3—6; C. A. VII, 29.

Xm (ly). Cf. Lev. 17, 8-is; Act. XVII. Cf. Lev. 19, 31. — De forma

15, 20. 29. didto, diSete xrk. cf. Leontius, Vita

XIV (id*). Cf. C. A. VIII, 1 1, 10. lohannis Misericordis ed. Gelzer 1893

XV 0*')- Cf. Lev. 19, 9; 23, 22; p. 199.

•l--f-

T2N AllSiN AUonoAl^N
EmilMIA T2N IIAPAllIU IONIAN.

d . El Tig inlaxojtog ij XQiCffvttQoc 6<n yvvaixi ^iXrjfia »
viiag, TUx^aiQfiod^m.

b ^'. El Tiq kjiloxonoi »/ JtgiofivTtQoq tj diaxovoq dgoQ

■pyvalxa h> oxort/rt, xad^aigetad-co.

y'. El ztg Xaixo:: v^glaei rov legta, dvad-efiari^ia^ca.

6'. KhjQixbq 6k litv h^Qio^j jigto^vregov i) didxovov, a
10 Qi^io9ai.

e. "On ov XQV rovg IsQelq attaxav 6ia tpo^or dt^d-QOijri
rolg vjtojtijrxovot Tolg legolg xavoaif xai ftt/ iXiyxo*''^^i (^^
^evxal^mi; cixatQtoi", dXXa Oicoxminaq, dtq <po^ovfih>ovg xa&atgt
&ai XQOOTuoooftev.

16 c'. "Oti ov xq^ fiiooi' 6vo jtQtaiivriQmv xa^BL^oftevrnv 6iax<M

elotX&tlv av9'a6(og xot xad'to&fjrai jrXijv txiaxojtov, xdi si f
Qad-fj TOVTO JioiTjOag, xal^at{yeio9^(o' kaixoi; 6i toCto Jioujoag a
^ffiaTi^^ad-(o xal itntOfiaJLXtO&oi xF^g IxxXtjoiag.

g'. TOri ovx i^eOTi Xaixov v^qI^hv i] ixixX^rrtiv hgit

20 ^savQi^ttP t} xatr/yoQlag 3toith>, xal tl ^ooQa&l, rovTO :toitj<ti^
dva&tliaTi^io&oo xal axo^aXXiod^m tf/g ixxXjjoiag' „aQXQvra /(
rotJ Xaov gov ovx kgilg xaxcog".

tj'. ^t)rt ovx e§(aTi Xai'xolg tj xXtjgixoZg avd^adoig IxixqI
xhv hgia xi e'ixt tig h()axttov iiodvai dxt aXXo xi, dXXa

25 l6ko {j^tXT^/jaxi xal ^ovXtv(taxi xov ItQtojg.

18 II Tim. 4, a. - 20 Ex. 22, 28.

6 Canoni secundo Pitra tanquam canonem tertium hacc addit: Ef '
intaxonoi i} nptajSvcf^toi; t) 6tuxovo<i iv avftnoaiut xa&f^ofttvoi; yvyatl^
kavrov k7t' (iyxif'ivoi ixXvaag indvu> i*t/).tiov, xal}ai()fioBa/. | 16 17 fwtn
cod. [ 17 xaihii(}fia^ixt : tt<popi^4a i^ta Pitra | 18 dnofia'fXiadw -{- ano

SANCTORUM APOSTOLORUM
POENAE PRO LAPSIS.

I. Si quis episcopus vel presbyter mulieri dat osculum forni-
cationis, deponatur.

II. Si quis episcopus vel presbyter vel diaconus apprehenderit 5
mulierem in tenebris, deponatur.

in. Si quis laicus iniuria adiecerit sacerdotem, anatbemati
subiaceat.

IV. Clericus vero si iniuria afFecerit presbyterum vel diaconum,
excommunicetur. lo

V. Quod sacerdotes non oportet silere propter metum hu-
nianum de eis, qui cadunt sub sacros canones; quos si non ar-
guunt opportune importune, sed tacent, utpote timentes eos deponi
iubemus.

VI. Quod non oportet intra duos presbyteros sedentes dia- 16
conum intrare arroganter et sedere sine episcopi licentia, et si
comprehensus fuerit hoc faciens, excommunicetur; laicus autem
hoc faciens anathemati subiaceat et expellatur ex ecclesia.

VII. Quod non licet laico iniuria afficere vel obiurgare sacer-
dotem vel in spectaculo proponere vel accusare, et si comprehensus 20
fuerit hoc faciens, anathemati subiaceat et expellatur ex ecclesia;
duci enim populi tui non maledices.

Vni. Quod non licet sacerdotem insolenter permittere aliquid
laicis vel clericis, aut in sanctuarium ingredi aut aliud quidquam,
sed voluntate et consilio proprio sacerdotis. 25

I (a'). Basilius c. 70 agit de osculis IV (rf*). Canon fere ad verbum con-

flagitiosis diaconorum ac presbytero- sentit cum canone apostolico 56.
rum. V (f'). Cf. II Tim. 4, 2.

Ill (y). Cum cation idem laicis inter- VII (?'). Cf. Canon, apost. c. 5 5 .

dicat quod sequens clericis, ad eundem VIII (i{). Sententia clara est, sed

fontem refcrendus est atque hie. male cxpressa.

156 SANCTORUM AFOSTOLOBUM

9^'. '0 yorjXilav xdx <paQnaxlav h^ar/OQtvmv form axoivcovrfz
exij X .

I. '0 txovalmq (povtvGac a^oQi^ia&ca tig xiXog xrjq ^mfjq ixvxt

la. *0 axovalcag giovevaag, sjtra Irjy IxiXsvOav ol awca

6 oxoXol fiov, kyco IlixQog xtXtvca' %Pdexa h:i] dxoivcavTjxog icx

t|3'. *0 xoQVog taxm dxoivcovrjxog ixij txxd.

ly . O ftoixog txt] id .

id*. iZepl xmv yvvaixmv xmv ixxoQvevovacov ^aio^&o(^

10 jtoiilv, oxcog avaiQovCt. ra ^gi^, ftiXQ^? k^odov tptJX^? MV '^^^

velv, avxatg q>iXav9^Q(ox6xeQOV ogl^Ofiev dixa h:rj t§to r^ hcxXfjoU

le'. Fwij iav xoQVSixJtj elg 6vo adsX^vg, nt'xQ'- ^ctvdrov i
xoivoavrfiT^.

ig'. ji6sXq>oiu^la txij x'.
15

/g'. T^ dSiXfpfijv XTjV Idlav ix xaxgog xai f/tjXQog ^taodftiPi
iav XQOOiXd^y ry ftsxavol^, Jexij xe {irj xotvcavelxm.

vr(. Trflf Idlav vvfig>t]v ^laadftEvog txij xs.

lO''. 'O xtjv daxijiioavvf]V xotg dgQeoiv kxideixvvfievog Iny u
20 x'. *0 iv dXoyotg xtjV acxfllioavvriv xoicav txrj id*.

xa. 'Edv xig ^cov yvvalxa i^&aae XQog y^Qog xai dXoytvixc
(liXQ^'i Hodov VVZ^S f*h xoivcovdxaj.

x/9'. *0 xv/iffooQvxog t*f} xotvcovelra Iriy le', IxioQxog txtj u

25 xy'. 'O ^g dvdyxijg xai ^lag IxtoQx^Cag itij btra fi^ xoivo

veixo).

9 nepl + rov P | 24 o : iav ri; P | 25 iniopxiaai P

IX (#'). Basilius c. 65, quern auctor annorum V multabat. Basilius c 1
de reliquo exscribit, decemit: rov rov decemit annos X, c. 11 autem aeque :
ifovitog xpovov ilofioXoY^attai. canon noster annos XI. Auctor nost

X (/). Similiter synodus Ancyrana fortasse regulam illam priorem respex
314 c. 32. Basilius c. 56 homicidae sed etiam paenitentiatn maiorem de
voluntario paenitentiatn annorum XX nivit. Apostolos loquentes induce
imponit. Cf. Canones apost. c. ^. Constitutiones apostolorum imitatw

XI(/«'). Synodus Ancyrana c. 23(22) XII (*/?'). Eandem senteotiam

de duabus regulis loquitur, quarum eisdem fere verbis pronuntiat Basili

prior necem involuntariam paenitentia c. 59; modo paenitentiam etiam int

annorum VII, posterior paenitentia singulas stationes definit.

{QES

POENAE PRO LAPSIS. 157

IX. Qui incantationem et magiam exercet, esto communionis
expers annos XX.

X. Qui occidit voluntarie, excommunicetur usque ad finem vitae,

XI. De eo, qui occidit invito animo, septem annos decre-
verunt coapostoli mei; ego Petrus iubeo eum undecim annos 5
communionis expertem esse.

XII. Fornicator communionis expers esto septem annos.

XIII. Adulter annos XIV.

XIV. De mulieribus meretricibus fetum corrumpentibus, ut
perdant liberos, usque ad exitum vitae communione privatis, in- 10
dulgentius eas decernimus decem annos extra ecclesiam manere.

XV. Mulier si fornicata fuerit cum duobus fratribus, usque
ad mortem ne communicet.

XVI. Frater et soror concurabentes viginti annos ne com-
municent. 15

XVII. Qui sorori propriae ex patre et matre vim intulit,
si ad paenitentiam accedit, annos XXV ne communicet.

XVIII. Qui propriam nurum oppressit, annos XXV.

XIX. Qui turpitudinem masculis ostendit, annos XIV.

XX. Qui turpia cum pecoribus agit, annos XIV. 20

XXI. Si quis uxorem habens aetate provectus pecudes invadit,
usque ad exitum vitae ne communicet.

XXII. Si quis sepulchrorum violator est, ne communicet
annos XV, periurus annos XV.

XXIII. Qui per necessitatem et vim periurat, annos septem 25
ne communicet.

XIII((/).Basiliusc.58decernit annos XVIII (07'). Auctor imitatur Basi-

XV, synodus AncjTana c. 20 annos VII. Hum c. 76.

XIV (/d'). Auctor canonem XXI syn- XIX (*©'). Auctor fere ad verbum
odi Ancyranae fere ad verbum repetit. sequitur Basilium c. 72.

XV (if'). Idem decernit synodus An- XX (x"). Similiter Basilius c. 7J.
cyrana c. 2 adversus feminam, iav XXI (*«'). Similiter synodus Ancy-
ytifttjtat 6vo adeXtpovg. rana c. 1$ (16).

XVI (is'). Basilius c, 67: 'AdeltfO- XXII (*/). Basilius c. 66 violatorem
fii^ia rov xov ipovitog xqovov i^ofio- sepulchrorum annis X, c. 64 periurum
Xoyijaetat. annis X multat.

XVII (i^'). De hoc pcccato accura- XXIII (xy). Basilius c. 82 periuros
tius agit Basilius c. 75. illos paenitentiae annorum VI subicit.

tGK

KYXOAOnON 2APA1II2N02,

I . UagcacaXovfitv ah rbv xaxiga xov (lovoyevovq, to
tov xavroq, tbv dijfiiavQYbv ztSv xriaftatoov, xbv xotij-
5 xfxoitjiiivcov, xad-agag ixrdvoiisv rag x^^pa? xal rag
avax6TdvKv>vfifV xQog ai, xvqw 2. dedfie&a, oixretQov
tvsQYixrjaov, ^fXrlcoaov, xX^qdvvov kv dgBzy xal xlaxBi xm
3. „kxiaxey}ai ^fiog", xvqib, xgbg ah tag da&svdag eavT'
xifixo/ifv ikda^tjzi xal iXirjOov xoivij xdvrag tjn&g' iXii^

10 Xaov tovTOv, tvfQyirijaov, kxuixfj xai a<6q>Qova x<A xa&a\
tjoov, xal 6vi'd/i£ig ayytXtxag dxdateiXov, tva 6 Xaog ao
dxag dr/iog xal osfivbg tj. 4. xagaxaXm ae, xvsvfta a/i
axBtXov slg xfiV yjittxiqav dtdvoiav xal xdgioca Tjfilv ftai
9-(iag Ygag)ag axb aylov xvsvfiaxog xal 6ieQftijvivsiv xa&a

16 d^lmg, tva w^eXrj&coOiv ol xaQOVxsg Xaol xdvreg dia xo
ytvovg aov 'Itjoov XqiOxov iv ayloa xvevfiaxi, 61 ov Col
xal xb xgdxog xal vvv xal lig xovg avfxxapxag almvag
(ovatv, aiitjv.

8 Ps. 105, 4.

12 fff W : rf^ A

I. Hanc orationem primatn fuisse
inscriptio ostendit et locus, quem in
scriptura obtinet. Q.uem autem locum
accuratius in liturgia habuerit, definiri
non potest. Brightman in The Journal
of Theological Studies 1, 99 earn ante
lectiones S. Scripturae ponit, Drews

in Zeitschrift fur Kirchengescl
422 post lectiones; ille prae
orationi Liturgiae Marci dia
pie *I^aov XQtari vel ry
TQiaaylnv (cf. Brightman,
Eastern and Western I, 117) n
censet. Cum distincte domii

V'.-- \

SACRAMENTARIUM SERAPIONIS.

I (xix).

Oratio prima dominieae.

I. Deprecamur te patrem unigeniti, dominum universi, crea-
torem creaturarum, factorem factorum; mundas extendimus ma-
nus et mentes elevamus ad te, Domine; 2. oramus, miserere, 5
parce, benefac, emenda, auge in virtute et fide et cognitione;
3. intuere nos, Domine, ad te infirmitates nostras emittimus; pro-
pitiare et miserere simul omnium nostrum; miserere populi huius,
benefac ei, benignum et castum et mundum eum redde et virtutes
angelicas mitte, ut hie populus tuus universus sanctus et castus 10
sit. 4. Deprecor te, mitte spiritum sanctum in mentem nostram,
et largire nobis discere scripturas divinas a spiritu sancto easque
interpretari pure et digne, ut fructum capiant populi praesentes
omnes, per unigenitum tuum lesum Christum in sancto spiritu,
per quem tibi gloria et imperium et nunc et in omnia saecula 15
saeculorum, amen.

memoretur, coUigere licet, liturgiatn
turn temporis nondum sabbato sollem-
niter celebratam fuisse, qui nios in
Oriente inde ab anno 370 circiter in-
olescebat.

4. Doxologia in omnibus orationibus
fere eadem est; omnes inprimis habent
verba dia tov ftovoyevovg i» ayiw
nvevfiaxi, dt oi aol vel (cf. IV sqq,)
rfi' ov aol iv ayi<p nvevfiari, quae
formula est antiquior, cum inde a sae-

culo IV medio formula /uc#' ov aol
xal T<p ayio) nvevfiart Catholicis ma-
gis placuerit. Formula rj do^a xal to
xQtttoq maxime apud Aegyptios usitata
fuit. Liturgia Marci earn fere decies
habet, Liturgia lacobi semel, Consti-
tutiones apostolorum semel, nee vero
in liturgia, sed in oratione ad cenam
VII, 49, homiliae Chrysostomi autem
saepius.

160 SACRAMENTAKIUM

I. ,/0 d^eog 6 Ccottiq", 6 ^Boq xov xavxoq, 6 xmv oi©
xJptoa xai drjiiiovgyoQ, 6 ysvvijTOJQ xov (iovoysvovq, 6 xov ,.xaQi
xx^Qa" xov geoiTO xcci aXijd-ivov ytvvi^ag, 6 XQOg mg)iXtiav to
o yhfovq xcbv avO-Qoixmv avtbv axooxdXag, o 6i avxov xaktoc
xal XQoajcoirjaaiiBVoc xovg dvd^Qcaxovg' 2. dsofu&d oov vxeg to
>l«ov xovxov xvevfta ayiov xiii^ov, xai 6 xvgiog *lrjaovg Ix
cxitpda&co, XaXtjOaxm iv xalg diavolaig xavxcov xcd xQooixwi
fiijadxca dg xlaxiv xag xagdlag' 3. avxbg xgogas iXxvadxm to
10 pvxdg, 9ei xmv olxxtQfi<ov, xx^Cai Xaov xal iv xy xoXbi ravq
xx^acu xol/ivtov yvijaiov 6ia xov [iovoyevovg dov ^Iijoov Xgioto
kv aylcp xvtvfjtaxi, 6i ov aol 7 (Jo|a xal x6 xgdxog xal vvv n
ilg xovg avfixavxag almvag xcov aimvcav, diiijv.

7-
Evyi] vstBQ xa>v xarrixovniviov,

15 I. BoTj&h xal xvQis xmv ctxavxcov, kXtv&tQotxa xcov iXsv&i

Qmdivxatv, XQOOxdxa xmv Qva&ivxmv, jy iXxlg xmv ,,vxd xrpf xqc
xaiav" oov „xilQa" yeyovoxmv Gv el b xrjv dvo/iiav xad^Q^xoii
6 did xov fiovoytvovg „xaxaQy^aag xov oaravdv*' xal ,,Xv6ac
avxov „xd xexvaOfiaxa'* xal dxoXvaag xovg vx* avxov dede/tdvovi

20 2. evxagtoxov/iiv aoi vx\q xmv xaxijxoviiivmv, oxi xixJLr/xag avxm
6ta xov fiovoyevovg xal yvmCiv avxolg xrjv a^v ix^Q^^^' 3* *'
did xovxo 6e6fie&a, ^s^aimd-^xmOav kv xy yvcaaet, „tva yivmaxanot
a\ xov fiovov dXi]9^tvbv &Bbv xal ov dxdaxBiXag 'lijoovv Xgiaxov"
dta<pvXaxxdo9-maav iv xolg fia&^fiaaiv xal kv xy xad-aga ^Qovtjot

26 xal XQOxoxxixmoav d^ioi yeviad^ai xov „Xovxgov xijg xaXiyytn
clag" xal xmv dylmv fivaxrjQtmv did xov (tovoysvovg 'Jtjoov Xgioxo^
iv dylm xvBVftaxL, 61 ov aol 17 66^a xa2 xb xgdxog xal vvv xa
dg xovg ov/ixavxag almvag xmv alcivaaVy dfi^v.

2 Ps. 26, 9, — 3/4 Hebr. i, j. — 16 I Petr. $, 6. — 18 Hebr. 2, 14. -
18 I loann. 3, 8. — 22 loann. 17, j. — 25 Tit. 5, j.

10 xt^aat A B : xrlaai W | 11 xr^atu B : xxlatti A W

II. Inscr. //era ro dvaar^vat xr).'] dvaorivtif xal ^ftelf ixrsirmitt

Huius moris distincte meminit Atha- rae x^^f (nfoaevxoftevot). Brigb

nasius(7)Deseinentehom.c.i7dtcens: man 1. c. p. 109 praeterea contu]

ttSv X6y<ov tjfiwv npoxwQ^advtwv Orig. In Num. XX, 5; In les. ID, i

SERAPIONIS, 161

II (xx).

Oratio postquam exsurrexepunt ab homilia.

I. Dms salvaior, Deus universi, omnium dominus et creator,
genitor unigeniti, qui characterem vivum et verum genuisti, qui
ad utilitatem generis hominum eum misisti, qui per eum vocasti
et adquisivisti homines; 2. oramus te pro hoc populo; spiritum r>
sanctum mitte et Dominus lesus visitet, loquatur in mentibus
omnium et praeparet corda ad fidem; 3. ipse ad te trahat animas,
Deus misericordiarum ; posside populum etiam in hac urbe, pos-
side gregem genuinum per unigenitum tuum lesum Christum in
sancto spiritu, per quern tibi gloria et imperium et nunc et in 10
omnia saecula saeculorum, amen.

m (xxi).

Oratio pro eateehumenis.

I . Adiutor et domine omnium, liberator liberatorum, patrone i**
ereptorum, spes eorum, qui sub manu potenti tua fuerunt, ta es,
qui iniquitatem sustulisti, qui per unigenitum destruxisti satanam
et solvisti artificia eius et liberasti ab eo captos; 2. gratias agimus
tibi pro eateehumenis, quia vocasti eos per unigenitum et cogniti-
onem tuam eis largitus es; 3. et propter hoc oramus; confirmentur 20
in cognitione, ut cognoscant te solum Deum verum et quern misisti
lesum Christum; custodiantur in doctrinis et in mundo sensu et
proficiant, ut digni fiant lavacri regenerationis et sanctorum my-
steriorum per unigenitum lesum Christum in sancto spiritu, per
quem tibi gloria et imperium et nunc et in omnia saecula saecu- 26
lorum, amen.

In Luc. XXXVI et XXXIX. — Orati- ifiipvxov vofiov xal xata tovi dXa-

onetn post Evangeliura tradunt Litur- ).iJT0Vi arevaynovq rov nvev/xatog

giae lacobitarum coptitarum et abessi- ivrvYXOvovrmv xal keyovteov Kvqk

niorutn, Brightman, Liturgies I, 157, o #e^( i^/mcSv >rr^oa< ^juac (les. 26, i }),

220. Liturgias Marci et lacobitarum coptita-

3. xz^aai XT}..] Brightman contulit rum in sua editione p. 126 et 166.

Athan. C. Arian. II, 14: wansQ o naXai III. Orationem pro eateehumenis ex-

Xabg iv Alyvnxtf fiapovfitvog iari- hibent Constitutiones apost. VIII, 6,

va^tv, ovtw xal ^ftwv ixovtav rov 5—8.

FuifK, D1DA8C. ST CoifSTIT. IP. II. 11

162

SACKAMENTABIUM

d'.

I. Tfiv X£'C« ^XTtlvo(j£V, diaxora, xai 6t6(itB-a xijv x^U^W
d-slav xal Q^aav kxra&ijt'at tig BvXoyiav x(o Xam Tovrrp- aol ydf,
dyhnjze xdreQ, dta xov (lovoftvoixi xtxXlxaOiv rag xe^Xdg' 2. «»-
6 Xoyrjoov tov Xahv tovtov tlq svXoylcn' yvcootcog xal tvoi^tla^, ti(
ivXoylav xdjv ocSv fivOxf^Qloiv dia xov (iovoyti>ovq oot? 'lifiw
XqiOxov, 6i ov aol t) 66§a xal xb xquxos; hf ayltp xrsv/iaxi xoi
i>vr xai flc xovq avfixavxaq almvac, xmv aitovmv, dfirjv.

6 .

Eiyjt) v:rfQ Xttov,

10 I. *E§OfioXoyovfit&a oot, (jfttXdv^Qcojii ^si, xai XQaaQixTOfiiV

eavxmv xag aa^Et'Eiai; xal dvvafiiv tj/aTv jtQooyfvtO&ai xagaxalov-
fuv. 2. ovyyvco&i xolq jiQoyfyEt>rj/ih'oti; aftaQx^ftaOtv xa't a^
xama xa nagwxtjl^^va agxiXf/axa xai jtohjoov „xaivovg dpB(fO-
xovg'*. 3. df7goi» rifiat; xai dovXovg yvrjOiovg xcii xa^agoKK^' ooi

15 avaxld^ffttv taxnovq, dtxov tjfiikc, ,,^ik xfjq dXtj^tlag", dixov tov
Xaov xovxotf (Jog oXov yii'jOiov yiviod-ai, 66g oXov dfiifixxtog tali
xa(^aQ(5g jtoXirtyso^ai' ovfifitTQij&r'fXtooav xoTg ovgavlotg, avvoQi^
lit]&t]xmoav xolg dyyiXoic, oXoi ixXexrol xal ayioi yevia^moav.
4. xagaxaXovftiv ae vxIq xcov xfxioxBvxoxmv xai rov xvgtor

2() 'Ifjoovv XqiOxov ^jrtyvatxoxmv, „^ft8ata)&f}x<oaav tv x^ xloxtt"
xcA ry yvciaei xal xt] 6idaaxnUa. 5. dtopttf^a vxkg xavxbg top
Xaov xovxov, xaxaXXdyfj&i jtaOtv, yvrogioov eavxov, caroxdXvtpor
aov xb fpiyyog' „yvc6xa>Gdi' Ge" Jtdvxtc xov dyivijxov xax/ga xdt
xbv (lovoytVTj 60V vibv ,,'lrjaovv Xgiaxov". 6. dtofit^a vxig xdv-

26 rcoi' aQXOVxan', Blgr/vixbr xbv ^lov Ixixmaav vxeg dvaxavCitoc
xfjg xa&oXixrjq ixxXtjolac. 7. 6e6(/(9-a, &£e xdiv olxxtQ/io'n', vxIq
BXev&tQcov xai dovXa>v, uQQi%>cov xai yvvaixcov, ytgovxatv xai xat-
6lo3V, xsv^xa)v xai xXot}ala>v xaotv xb tdiov aov det^ov xQ^i^^^ov
xal xijv I6iav aov xdatv xQoxttvor' tpiXavf^Qatxtai'' xdvxa^ otx-

30 Tugov xai xdaiv xdgiOat xjjv xgbg ae kxiaTgo(f)i]v. 8. xagaxa'
Xovfiev vxhg dxodTjftovvtmv, xdQi<i€U at^rofc dyytXov ilgrjvixbv

13 Eph. 4, 24. — 15 Ps, 50, 6. — 20 Col. j, 7. — 23 loann. 17, j.

IV. Huic particulae respondent Con-
slitutiones apost. VIIJ, 6, 10 ij.

V. Oratio pro fidelibus. Cf. Constit.
ap. Vin, to; Liturgia Mard. Bright-

SERAPIOXIS. 163

IV (xxviii).

Benedietio eateehumenoFum.

I. Manum extendimus, Domine, et oramus, ut manus divina
et viva extendatur in benedictionem super hunc populum; tibi
enim, increate pater, per unigenitum inclinaverunt capita : 2. bene-
dic hunc populum in benedictionem cognitionis et pietatis, in 5
benedictionem mysteriorum tuorum, per unigenitum tuum lesum
Christum, per quern tibi gloria et imperium in sancto spiritu et
nunc et in omnia saecula saeculorum, amen.

V (xxvii).

Oratio pro populo.

I. Confitemur tibi, Deus hominum amans, et proicimus in- 10
iirmitates nostras et deprecamur, ut fortitudo nobis fiat. 2. Ignosce
peccata antea commissa et remitte omnia delicta praeterita et
redde novos homines. 3. Ostende nos et servos genuinos et puros;
tibi consecramus nos, suscipe nos, Deus veritatis, suscipe hunc
populum; da, ut cunctus genuinus fiat; da, ut cunctus immaculate I6
et pure conversetur; commensurentur caelestibus, connumerentur
angelis, cuncti electi et sancti fiant. 4. Deprecamur te pro eis,
qui crediderunt et Dominum lesum Christum agnoverunt: con-
firmentur in fide et cognitione et doctrina. 5. Oramus pro uni-
verso hoc populo, reconcilieris omnibus, manifestes te, reveles 20
tuum lumen: cognoscant te omnes patrem increatum et unigenitum
tuum filium lesum Christum. 6. Deprecamur pro omnibus magi-
stratibus: pacatam vitam habeant pro requie catholicae ecclesiae.
7. Oramus, Deus misericordiarum, pro liberis et servis, masculis
et feminis, senibus et pueris, pauperibus et divitibus: omnibus 26
tuam propriam benignitatem ostende ac tuam propriam humani-
tatem ad omnes protende; omnium miserere, et omnibus largire
conversionem ad te. 8. Deprecamur pro peregrinantibus : largire
eis angelum pacis comitem fieri, ne quid detrimenti a quopiam

man, Liturgies I, 119; Lit. lacob. copt. (ed. Bened. I, 614 C) et In Ascens. I
ib. p. IJ7 — 59; 221. (II, 448 D); in officio vespertino ac

8. ayyekov etptivtxov] Angelo pacis matutino Constit. apost. VIII, }6, 3 ;
in oratione pro fidelibus locum attribuit 38, ;.
etiam Chrysostomus Adv. lud. Ill, 6

11»

164

SACRAMENTARIIM

avvodoiJtoQov ytvh^ai, Xva fiTj6tv vxh fitjdtvhg ^rjftto^
ii> noXXfi tv&viila z6v xXovp xai rag aTto&rjftiaq avrdi
acaCip. 9. JiUQaxaXovfav vxhQ xif^Xiftfiivcov xa\ dtdtft
jtevilxwv avojtavQov txadxov, dxdXXasov dto^tov, igtvt
.'» jttvlac, jtag^oQTjOov Jtavrac o jtaQTjYOQrat' xai Jtaga/Ji^
10. 6e6fi(&a vmQ vocovi'zcov, vytiav x^QiOat xai t/7* v6ao%
OT^ov xai xolijoov avTOvg reXeiav Ix^tv vydccv omftaM
^vx^iQ- II- 01' yuQ el 6 omrijQ xai tvaQyirr/g, av il 6 m
xvQioi; xa\ (iaatlevq' oh xaQaxtxXi]xa(itv vntQ jtavroav
10 ftovoytvovq oov 'Irjoov Xqiotov, 6t ov aoi rj 66^a xa\ to (i
iv ayloi jtvivfiori xai vvv xcA dq xovg Ov/ixavxag aUot
alcovcov, dfirflf.

1 . 7/ Qcoaa xai xaO^aQo. xilg, rj xtlQ tov /iovoyBvovg,
in TOE xovrjQa xad^ijQjjXvla xa\ xavxa xa ayta 0f^aiaiaaa(i
r/aq>aXtOfiii'rj ixrad-i^Tw im xag xtqaXds tov Xaov xovtov.
Xoyrjd^d?j o Xabg ovxog tvXoyla xvtvfdaros, tvXoyla ot
€vXoyla XQO^ixdiv xai djtoax6Xoai>' evXoyijdeltj xa acoftt
Xaoif tig acoq;Qoaxh'rjv xai xaif^agoxjjxa, EvXoyf}&eb/<Sav al
20 avxfSv sli; fin^jjOtv xai yi^matv xai xa fivoxn'iQia' evXayijO^d
xott'ij xavxeg 6ia xov ftovoyivovg oov 'hjOov Xqioxov, 61*
»} (Jo'grt xai x6 xQcixog iv aylm jivevptaxi xai vvv xai d
ovfAxavxag alStrng (xdiv) alcovcov, dfjttjv.

Evyi] jxtqi voaovvxviv,

2-* I. IlaQaxaXovfiet' ot xov Is^oQov xai xx'qiov xai ^33

xov Oaifiaro^ xai xotijxtjV xfjs tpvx^g, xov oQftoodfttvov xbi
^Qcajtov, xov olxovoftor xai xv^eQVijxrjv xai Oanfjga xavzi
yivovg xdtv avd^QwxoJV, xov x€exaX{X)aoa6fxevov xai xgaik

I fitjdkv B : fit/iiva A W | 4 i^ivtyxov B : ^^eveyxmv A W

VI. Cf. Constit. ap. VIII, 11, 1—6; nobis traditae illam benedictic

Liturg. Nestorianorum, Brightman !. c. exhibent.
p. 267, Lit. Armenionim ib. p. 439. VIl— XL Hae preces in Cc

Liturgiae Marci et lacobitarum copt. onibus apost. non orationes

SERA.PIONIS. 165

capiant, ut in magna tranquillitate navigationem et peregrinationes
suas perficiant. 9. Deprecamur pro afflictis et captivis et pauperibus :
recrea unumquemque, libera a vinculis, educ e paupertate, alleva
omnes, qui es allevans ac consolans. 10. Oramus pro aegrotis: sani-
tatem largire et e morbo erige atque fac, ut perfectam habeant 5
sanitatem corporis et animae. 11. Tu enim es salvator et beneficus,
tu es omnium dominus ac rex; te deprecati sumus pro omnibus
per unigenitum tuum lesum Christum, per quern tibi gloria et
potestas in sancto spiritu et nunc et in omnia saecula saeculorum,
amen. 10

VI (xxix).
Benedietio laieorum.

I. Viva et pura manus, manus unigeniti, manus, quae omnia
mala sustulit et omnia sancta confirmavit ac tuta praestitit, exten-
datur super capita huius populi; 2. benedicatur hie populus bene-
dictione spiritus, benedictione caeli, benedictione prophetaruni et i«
apostolorum; benedicantur corpora populi in castitatem et puri-
tatem; benedicantur animae eorum in doctrinam et cognitionem
et mysteria; benedicantur simul omnes per unigenitum tuum lesum
Christum, per quem tibi gloria et imperium in sancto spiritu et
nunc et in omnia saecula saeculorum, amen. ^)

VII (xxii).

Oratio pro aegrrotis.

I. Deprecamur te inspectorem et dominum et opificem cor-
poris et creatorem animae, qui hominem composuit, dispensatorem
et rectorem et salvatorem universi generis hominum, qui recon-

efficiunt, sed in oratione pro fidelibus prcces pro fertilitate; cf. VIII, i j, 4. 7.

VIII, ID continentur, preces pro aegro- Preces pro aegrotis nostra quoque

tis V. 14, pro ecclesia v. 4— j, pro epi- scriptura iam oratione pro populo V, 10

scopis, presbyteris et reliquis clericis inserit, denuo autem etiam speciatim

V. 6—10; repetuntur post Epiciesin profert. Animadvertas autem velim,

VIII, 12, 40— 4> et V. 48 adduntur orationem Serapionis pro aegrotis

lH«i

SA<;RAME^^^AKUIW

6ia rip' I6lav g>tXat^^Qa)Jfiav 2. UaOdr/rt, dioxora' ^OJid-rjOW
iacai xavxaq tovc vooovvraq, „knitlfiTjCov" xolq vocrffiaoiv, a
OTfjCOP tovg xaiaxiinivovq' „6bg 66§ca> zm ovoiiaxl Gov"
aylcp 6ia tov fioroyBrovg aov 'ItjCov Xqiotov, Si' ov oo) fj do
ij xal to jcQccToq h cqlco :tvivi4<XTi xai vvv xaX tU rovg avfijtam
al<ova<; xdiv alcovcov, afiijv.

n-

I. KvQtt S^sh x(Sv olxxiQumv, txttivov aov xijv x*^
Xagiaai ^BQcatev^^fjvai rovg vooovvrac xca'xag' ;fap«Ja/ xfjg ^7*6
m a^tGifUfVai, dndXXa^ov avzovg xijg l;nixttftivrjg voaov 2. h>
dv6(iart TOV fioi'oytvovg oov &tQaJiivQrjXcoaav, ytvlo&m avT9
tpaQfiaxov to aytov avxov ovofta elg vytlav xal okoxirjglca?, Si
dt* avxov ool ?i d6§a xa\ x6 xgdxog iv aylvi Jtvtvftaxi xa\ rvr
£lg xovg Gvftnai'xag alfovac xcov al'^mi'tov, dfitjv.

18 fJvyil ivr«9 xaQjro<fioQ{a<i.

I , OvQavov xai yrjg drjuiovgyt, o tov ovQavov diie xov xoQ
xcov aoxiQmv oxtqiaimGag xal 6ia xwv (fcoox^gmv XafixQxm
6 xfjv /;/•' ^^^^ xagjiolg ttfirJGag JtQOg coq>tXttav xcov avf^Q(OM
6 xotQ^Gafifvog xai ytvti xot vxo Gov jtiJtXaQfdvcp avoi&iv /

2»i anoXavtn^ xijg avyrfg xal xov (fmxog xcov qxoorfjQmv, xdxm
6k xQ£q>eG&ai djtb xdiv xaQXcov xf/g yffg' 2. dedfitd-a, x^Qtaai tl
vtxovc JtXrjQtOxdrovg xal yovificoxdxovg, xolrfOOV d^ xai xiiv \
xaQJtoipoQfjOai xal pioXXijv avtyxcti tvg>o(>{av et'txtv „tt/c" d^ „^
av&(fo}Jtiag xai XQ^Ofdxt^og"' '^. (ivt]o9rjxt x<ov ok i3tixaXov(tiv{

26 xifiT/Oov xfjv ayiav Gov xa\ fiovrjv xaBoXixi]%> IxxXt^afav xai {
dxovaov xmv xaQaxXijata}v xai xdiv xgoatvx^v f^iicov xal eti
yrj&ov xijV yfjv Jiaoav 6ia xov (xovoytvovg Gov 'irjOov XqiOxov,
ov Got If 66^a xai to xqaxog kv ayt(p xvivftaxi xal ilg rovg a
XttPxag almvag xdiv aifovmv, ofti'iv.

2 Luc. 4, 39. — 3 Ps. II}, 9. - 28 Tit. j, 4-

1 ^o^&rjaov B : (iotj&tfOui A W | 14 d/i^v : -j- naaat avwoT
intrtlov^Tai jxpo riji; evxtji rot' npoa^opov A | 19 %aQiaanivoi
nXaaftivtf) B : xpfjoafitrog . . . nenalaitafiivot A W

SKRAPIONIS. 167

ciliat et mitigat propter propriam humanitatem : 2. propitiare, Do-
xnine; auxiliare et medere omnibus aegrotis, impera morbis, edge
iacentes; da gloriatn nomini tuo sancto per unigenitum tuum lesuni
Christum, per quern tibi gloria et potestas in sancto spiritu et
nunc et in omnia saecula saeculorum, amen. 5

Vm (xxx).

Benedietio aegrotorum.

I. Domine Deus misericordiarum, extende manum tuam et
largire, ut curentur omnes aegroti; largire, ut sanitate digni fiant,
eripe eos a morbo instanti; 2. in nomine unigeniti tui curentur,
fiat eis remedium nomen eius sanctum in sanitatem et integritatem, 10
quoniam per eum tibi gloria et imperium in sancto spiritu et nunc
et in omnia saecula saeculorum, amen.

IX (xxm).
Oratio pro fertilitate.

I. Caeli et terrae creator, qui caelum choro stellarum coro-
nasti et luminaribus illustrasti, qui terram fructibus honorasti ad 15
utilitatem hominum, qui largitus es generi a te creato desuper
fhti splendore ac lumine luminarium, ab imo nutriri ex fructibus
terrae; 2. oramus, largire pluvias pienissimas ac feracissimas, fac
etiam terram fructum ferre et multam fertilitatem exhibere propter
tuam humanitatem et benignitatem ; 3. recordare eoruni, qui te in- 20
vocant; honora sanctam tuam et unicam catholicam ecclesiam et
exaudi preces et orationes nostras et benedic terram universam
per unigenitum tuum lesum Christum, per quern tibi gloria et
imperium in sancto spiritu et nunc et in omnia saecula saecu-
lorum, amen. 25

orationiConstitutionutnapostproener- 26—30: rovi voaovvtui; . . taaai . . .

gumenis respondere, quatenus ambae tov<i iv (laxgoiq dQ(iiaan]fiaai nijo-

orationem pro catechumenis sequuntur. xataxeifiivovs i^avaatriaov.

VII, 2. laotti . . Tovg voaovvrag . . . IX, 3. ayiav — ixxktjalav] Similiter

avaaxijaov rovg xaraxBifievovi] Li- Alexander Al. apud Theodor. H. E. 1, 4,

turgia S. Marci, Brightman 1. c. p. 126, 53; Lit. Marci, Brightman p. 126.

168

tiACKAMENTARlOM

I .

I. f.KvQit ^« rcov aloiiKov, &fE zcov" Jioytxcov „xv
&eh ^vx<oy xa&agcoy xai Jtmntov rcov yvrfolcag oe xnl
kjtixaXovfiivmv, 6 iv ovgavp <jf>aiv6fitvo!; xai yit'coaxOi

."i xa&agoli; xvevfiaotv, o |jti yf^q vftvot'fiei'oq xal xazoix
xa^oXtxri ixxXrjola, vxo ayyf Jirot' aylcov Xenovgyovfiivoq
B'aQoav ifivxcov, o JtottfGag xal l§ ovQavdiv ^opor gcorra
xal alvov r^q dXrj&flag " 2. doc xijV txxXrjOiav xavxtjv ^i
xa^agitv ixxXifilav tlvai, dog avrr^v txetv 9-iiai; 6wc^

10 xa&apov<; dyyiXovq XeitovQyovc, tva dvvtjS^y xa^aQ<5^ d
3. xaQaxaXovftei' vx(q jtutTcov avd^Qcojt(ov T?Je ^xxXtjOlag
xaoiv xaraXXayrjd-i, .naotv avyxcoQt^oov, xdoiv ag>ioiv
(idrcop dog' X'lQioat fttixhi fJtjdiv ofiaQTavtiP, aXXa ytvi
avTolg xal xaraQfi^aov xdvra xugaOfiov 4. iXdfjoov dtf\

l'» yiwatxa^ xal xaidia xal (pdvrj&i iv xaOiv, xai ,,yQa<ptJTi
yvmoii ,,iv rat^ xagdlau avtdii'" 6ia rov fiot'oytvovg a<
XgtOTOv, 61 ov aol »/ 66^a xal to xgdrog iv aylm xptiS^
vvv xtd elg rovg ovfixavraQ alxovaq xmv almvmv, dfitiP,

la .
Evyj] {"JifQ fmaxcwrov xtti t»7s ixxXr^aiag^

20 I. 2^t TOP dwztjQa xal xvgtop ixtxaXovfu&a, xop „&e6v

aagxog xal" xvgiop xapxbg „jrvtv(iaxoi;" , xop tvXoyrjxop x«c]
yop JtdOTjg EvXoytag " cr/iaoop xop ixlaxoxop xopde xal diazt
avrop (§co napxog Jtetgaoptov xal 66g avrw cotpiav xal J
ivodwOoP avxop iv xalq. Oalg Ixiaxt'ifiaig. 2. JiagaxaXovfttv

2b vxtg xdiv OVfiJtQtaJvrtgoiP' ayiacop at^ovg, aoqiiap avx^
xal yvtHoip xal dg&ijp diduoxaXlav, nolrfiop avtovi xgea^a
ayiag Cov SidaaxaXlag og&to^ xal afttfixxatg. 3. aylaoop 61 ;
Siaxovovq, lr« ^atp „xa&agol xagdla" xccl acoftaxi xal
„xa&ag() Cwtidijoei'' Xeixovgyf^lv xal nagaaxrjpai xm aylt

•W xal x(p aylm a'ifiaxi. -|. xagaxaXoviifP Sk vxhg xmv vxo^

2 Sir. 56, 17; Num. t6, 22. - 16 Hebr. 8. to. - 20 Num.
28 Mt. s, 8. - 29 I Tim. j, 9; II Tim. I, 3.

21/22 xof'jrov A | 27 Toi\ > B W

SEKAPIONIS. 16l>

X (XXIV).

Opatio pro ecdesia.

I. Domine Deus saeculorum, Deus spirituum rationabilium, Deus
animarum mundarum et omnium sincere ac munde te invocan-
tium, qui in caelo appares et cognosceris a spiritibus mundis, qui
in terra hymnis celebraris et habitas in catholica ecclesia, ab an- &
gelis Sanctis et animabus mundis ministraris, qui fecisti etiam e
caelis chorum vivum in gloriam ac laudem veritatis: 2. da, ut
haec ecclesia viva ac munda ecclesia sit; da, ut habeat divinas vir-
tutes et mundos angelos ministratorios, ut munde possit te hynmis
celebrare. 3. Deprecamur pro omnibus hominibus huius ecclesiae: lO
omnibus reconciliare, omnibus ignosce, omnibus da remissionem
peccatorum; largire, ne amplius quid peccent, sed esto eis murus
ac destrue omnem tentationem; ^. miserere virorum et feminarum
et puerorum et manifestare in omnibus; et scribatur in cordibus
eorum cognitio tui per unigenitum tuum lesum Christum, per quem i'>
tibi gloria et imperiuni in sancto spiritu et nunc et in omnia
saecula saeculorum, amen.

XI (xxv).
Oratio pro episeopo et ecclesia.

I. Te salvatorem et dominum invocamus, Deum otnnis carnis
<t dominum omnis spiritus, benedictum et largitorem omnis bene- ^0
dictionis: sanctifica hunc episcopum et conserva eum extra omnem
tentationem et da ei sapientiam et cognitionem, fac eum bene
procedere in scientiis tuis. 2. Deprecamur autem etiam pro com-
presbyteris: sanctifica eos, da eis sapientiam et cognitionem et
rectam doctrinam; fac eos dispensare sanctas tuas doctrinas recte 26
et immaculate. 3. Sanctifica vero et diaconos, ut sint mundi corde
et corpore et possint munda conscientia ministrare et adstare sancto
corpori et sancto sanguini. 4. Deprecamur autem pro subdiaconis

X, 2. ixxAtjaiav '(^tuaav] Similiter presbyteris, colligendum esse videtur,
XIII, ij; II Clem. 14, 2. presbyterum orationem pronuntiasse.

XI, 1—2. Cum in hac particula ora- 4. tp/irivian'] sc. yXtaaatjs tlf ■yXdia-
tio fiat pro hoc episeopo et pro com- anv ;" fv tali dvayvtoafaiv 1} ^v raf;

170

SACKAMENIARIUM

x«l dvayvtoartov xai tQftr/vicav xavraq xohz T^i ixxA^oiag ^

. XeiTOVQyovq f avcuiavoov xal xadiv „d6g iXsog" xal olxrt^or

xal JiQOxox^. 5. Stofied^a vjttg rcov fiova^oiTcov xal vxsq rmi*

xagd^evtvovafov „rtXt6dT(ooav rov dgo/iov" tavTcov a^//<;rr(i>$

ii xal xbv liiop tavzcov dSiaXebcxcoq, 't'ra dvnjd-mOtv Iv xaQ-aQorrpi

III 6iaTQl\pai xal uyioxrizi .,t«s fjidigag tavrcov xdoa;;". 6. iXijjdOP

^M 6k xai Tovq yiyaitjjxoxac. xarxag, rovg avdgac xai xa fox^ata xoi

^m xa xatditt, xal 6bi xaaiv avkoyiav xgoxoxtjg xal ^ekximoeati, ha

n xdt'xeg yivmvxai ^ojpxeg xal ix/.txxoi dvd^Qooxoi dia xov (tovo-

10 yevovg oov *Jtj<Jov Xgtaxov, 61 ov ool t/ do^a xcu rb XQaxog ir

arflfii xvtvfiaxi xai vvv xa) slg xovc alcovag xcov altoveov, antjv.

KvySi \'ovvxXii5i(tg,

I. ndxeg xov (lovoytvovg, dyaBi xai ,,oixxigfiov, iiirjjiov"
xal tptXavBgcoxt xal „(fiX6i^fvxi", ivigyixa xdvxatv xcor ixl ai

15 Ixioxgtqiovxmi', dtjfov xr^v xagdxXjjOiv xavxjjv xal dog rj^tlv yvmoiv
xal xloxiv xa't tvaefietav xal baioxrjxa. 2. xaxagytjoov xth' xd^,
xaoav fj6ot>i]V, xdoav ctfiagxiav dxb xov Xao€ xovxov' xohfiw
xdvxag ysv^a&ai xa^agovg oxyyxcdgrjOOP xdatv xd xXrj//fJtXf}/jaxa.
3. 601 yitg xfp i'cyei'?J!Xfp xaxgi 6td xov fwvoytvovg xXh'Ofitr to

2(1 ydw, 6bg Tjfilv vovv oOio%> xal xeXeiav ooiptXtiav, 6bg fjfidg a'f
^T]xeli' xal dyaxdv, dbg fff/Iv Igevvdv xal ixL^tjxtlf xd &^(Ia Oov
Xoyia, 6bg yftlp X^^Q*^f ^tOxoxa, xai dvdaxijcov tifidg' 4. dvdoxrjOOP,
b &(bg xdiv olxxigfiaiv, xoitjGOV dva^XixBiv ' dvaxdXv^>oi> jjfidJv xoifg
o^aXfiovg, xagg?jalap tjftTv x^Q^^^f M^i ixixgiif>^g ^fidg alaxV'

26 vea&at, (irjdt dvomxtiaO-ai /jtjdt xaxayivoiOxdv tatyttop' j. „ii-
dXtiipop TO xad-' fj/idJp x^'gf^YQoijpop, ygdipov r)fid>p xu opofiata
£P ^iffXoj ^cafig", ovpagiBftrjOop tj(iag „xolg ttylotg dov xgo^ijxaig
Tcal dxoaxoXotg" did xov (iovorytvovg tfov 'ifjaov Xgtdtov, 6t oh

2 JI Tim. I, 16. — 6 Luc. j, 75. — IS Ps. 85, tj. — 14 Sap. 11. 37. -
26 Col. 2. 14. - 20 Phil. 4, 3; Apoc. ij, 8. - 27 Eph, }, s-

2 lenovfyovg W | 4 nag9fyova<iy B : 7iapi}eg9fVfvov<ft5v A, na^^i-
rotv ev ovaiDy W ] 24 iniatpiyj^e A

.^poao^</./«<5, ut Epiphanius Expos, fid. pretabantur, qui lioguam legentis vel

20 (21) accuratius dicit, ergo eorum, exhortantis non intellegebant.

qui lectiones sacras et homilias eis inter- 5 . fiovu^ovrvv] Hunc vocem praeter

SEKAPIONIS. 171

et lectoribus et interpretibus: omnes ecclesiae ministros recrea et
omnibus da benignUatem et misericordiam et profectum. 5. Ora-
mus pro eis, qui solitariam vitam agunt, et pro eis, quae virgini-
tatem colunt: perficiant cur sum suum immaculate et vitam suam
sine intermissione, ut possint in puritate et sanctitate terere omnes 5
dies suos. 6. Miserere etiam omnium matrimonio coniunctorum,
virorum et feminarum et puerorum, et da omnibus benedictionem
profectus et emendationis, ut omnes fiant vivi et electi homines
per unigenitum tuum lesum Christum, per quern tibi gloria et
imperium in sancto spiritu et nunc et in omnia saecula saecu- 10
lorum, amen.

XII (xxvi).

Oratio genuflexionis.

I. Pater unigeniti, bone et misericors, benigne et amans ho-
minum et amans animarum, benefice in omnes ad te se conver-
tentes: suscipe banc deprecationem et da nobis cognitionem et
fidem et pietatem et sanctitatem. 2. Destrue omnem passionem, 15
omnem voluptatem, omne peccatum ab hoc populo; fac, ut omnes
mundi fiant; ignosce omnibus delicta. 3. Tibi enim increato patri
per unigenitum flectimus genu, da nobis mentem sanctam et uti-
litatem perfectam, da nobis te quaerere et amare, da nobis scrutari
et inquirere verba tua divina, da nobis manum, Domine, et erige 20
nos; 4. erige, Deus misericordiarum: fac, ut suspiciamus; revela
oculos nostros, confidentiam nobis largire, ne permittas nos eru-
bescere nee verecundari nee nos condemnare: 5. dele quod ad-
versus nos erat chirographum, scribe nomina nostra in libro vitae,
connumera nos Sanctis tuii prophetis et apostolis per unigenitum 25

Serapionem Athanasius primo adhibere dum pro eis orationes iiunt; deindc

videtur, Apol. ad imp. Constant, c. 28. autem surgunt et accipiunt benedicti-

XII. Haec oratio ostendere videtur, onem episcopi, catechumeni, energu-

populum stetisse, dum orationes prae- meni, baptizandi et paenitentes capite

cedentes recitabantur. In Constituti- inclinato. Scriptura nostra hie addit

onibus apost. VIII, 6— 11 catechumeni orationem, quae sola genibus flexibus

etfideles,haaddubie etiam energumeni, pronuntiari et huic habitui nomen de-

baptizandi et paenitentes genuflectunt, bere videtur.

112

lAMENTARIL'M

ool 17 66^a xal rb xgdroq iv aylcp yivivfdari xai twv xai il
av/mavtai alSvaq t<3v alcSvmv, ofi^v.

WW

"4

i

n ■

Ev^i) .T^ofiyopor SttQicxtoti^oa isttifxonitv,

I. "A^iov xai dixatov ioxtv <j£ tov dyivijrov xaxtQa rov fiovc
6 yivoi^g 'lijoov Xgiorov alvtlv ifivetv do^o/Loyelt'. 2. alvovfitv
dyivrjTt t^ei, dve^ixviaoxe, dvixxpQaaze, axatavorjrt xdoij ye;
vxoaxdau. 3. alvovpitv ok xbv ^yiyvataxofitvov*' vxo rov
tov fiovoy^'ovq, rov 61' ctvxov XaXtjd^h'xa xai tQ/dtp^tv^itfta
yvfoaB^tvxtt xy yivijx^ (fvan. 4, alvovfttv ck tov „yiyv(6oxov^

w xbv vlbv xal dnoxalvjrxovxa" xotg ayioiq tag xegl avrov d
xbv yiyvmCxofia'ov vjrb rov ytytvvfjfiivov Qov Xoyov xa\ bgcafi.
xal 6tiQ{iT}viv»fitvov xolg uyloiq. 5. alvov/iev Of, naxBQ
XOQT/yt xtjQ a&avaalag' av el ?j „xtjy^ t^s' ^oo^g'', «7
ifOixoG, t] xt/yfj ndojjg „xdgixog xai" Jtdatjg „nkTj&tlac", q>iXdv9

16 xai (piXdytxcox^j ^ naaw xaxaXXaaaofitvog xal „xdvxac XQog
xbv" 6ia xfjg exidrifiiag rov ayaxt/xov oov viov „tXx(ov". 6. diec
(leB^a, xoiTjaov tfftdg ^dtvxag avS^Qtoxovg ' dog ^filv xvevfta ^ptotm
„iva yvcoftev ah xbv uXTji^ivbv xal ov axtaxttXag 'frjOovv Xgioxoi^
6bg yfilv xt'tvjfia liytov, ?va dvvjj&difitv i§Bixilv xai 6itjyt}aaoB

20 xa aQQtjrd aov fivOTtJQia. 7. XaXTjadro) iv rj/itv b xvQiog 7iy
xai aytov xvtvfta xai vftvijadxat ok 61 iifi(^v. 8. <Jv yag o „vxfQd
xdorji agxfjg xal l§ovalag xai dv(vd)fiEmg xal xvQioxtjxog xal xa.
bvoftaxog dvofia^oinvov ov (lovov iv rqi alwvt rovxcp, dXXa
h' xoi fitXXoPXi" ' 9. „00( xagaaxr^xovai xiXtai xtXiddeg xai fivff

2'> /ivQiddsg" dyyt'Xmr dgx^^^Xmr „&Q6va}v xrpiorjjrror «(j|!

7 Luc. 10, 22: Ml. 1 1. 27; 16, 17. — 13 ler. i, i }. — U loann. i, 14.
16 loann . la, 32. — 18 loann. 17, 3. 21 Eph. 1, 21. — 24 Dan. 7, 1
25 Col. I, 16.

24 naftaarijoovai A

XIII. Cf. Consiit. ap. VlII, 12, 6
I}, 10.

Inscr. nfjnatfintuv] Infra v. 19
eadem forma repetitur. Svinnijcnus

vel glossator, ut Drews 1. c. p.
adnotavit, vertit vocabuluni nTljz;
57, 6 npoaf'Opov (cf. Orig. Hct
ed. Field II, 542), cum LXX »i

SEHAPIONIS.

173

tuum lesum Christum, per quern tibi gloria et imperium in sdncto
spiritu et nunc et in omnia saecula saeculoruni, amen.

XIII (i).

Oratto oblationis Serapionis episcopl. -|-

I. Dignuni et iustum est, te increatum patrem unigeniti lesu
Christi laudare, hymnis celebrarc, glorificare. 2. Laudamus te,
Deus increate, investigabilis, inenarrabilis, incomprehensibiiis omni
naturae creatac. 3. Laudamus te, qui cognosceris a filio unigenito,
qui per eum annuntiatus et expositus et maoitestatus es naturae
creatae. 4. Laudamus te, qui cognoscis filium et revelas Sanctis
glorias ad eum attinentes; qui cognosceris a genito tuo verbo et
videris et explicaris Sanctis. 5. Laudamus te, pater invisibilis,
largitor immortalitatis. Tu cs fofis vttae, fons luminis, fons omnis
gratiae el omnis veritatis, amans hominuni et amans pauperum,
qui omnibus reconciliaris et omnes ad te. trains per visitationem
filii tui dilecti. 6. Oramus: fac nos homines vivos, da nobis
spiritum luminis, ut coguoscatnus te verum et ijuem misisti lesum
CbtisSum; da nobis spiritum sanctum, ut possimus enarrarc et
exponere ineffabilia tua mysteria. 7. Loquatur in nobis Oominus
lesus et sanctus spiritus et hymnis per nos tc celebret. 8. Tu
enim es, qui est supra umnem principatutn et potestatem et virtutem
et dominationem et omne nometi, quod nominatur tion solum in hoc
saeculo, sed etiam in fiiiuro; 9. tibi assistunt mille milia et dena
milia denttm milium angelorum, archangeiorum, thronorum, domi-

III

1

ITi

1

20

I

habeant. Alias ubique >) :i{H>a>f'Opa
legitur.

J. dyivi)Tov naiiga] Similiter IV;
V. s ; XII. J ; XVIf, I ; XIX,4; XXVII, i.
Constitutiones apost. VIII, 12, 6 et
alias habeut vocem dytvvtiiov.

9. la Avo zi/tiiururn Sfpatpet'ti] Li-
turgiae reliquae onirics hoc loco de Che-
mbim el Seraphim loquutitur, Drews
I, c. p. J08 putans voce <fiio Seraphim
etCherubim indkari et respiciensAtha-
nasium In iUud Omnia mihi c. 6 scri-
benteni : Xi^ov^ifi ij 2:tfM<plfi . . tjjv

ito^oioyia^ n^oofiffovntv . . . 16 rgi-
tov la rifiia Zuia tavTa npo(J<f'tp(tr
Ttjv doSnf.oyiai' aytot; ttyioi aytoi; kf-
yovrot, cLiturgia Marci post Ti/iiwraTa
inseruit aov ^d/a, r« rtn^vofifiartt
A'litov/iifi xal ta ^'. Equidem textum
non muto. Etiam les. 6, 5 610 ^dia
intellegenda sunt, sed duo Seraphim,
alque Origenes et Hieronymus locum
ilium revera ita interpretantur. Etiam
Brightman textum traditum retinuit et
in Ttre Journal 0/ Tb. St. I, 277 dc-
fendit.

174

SACRAMENTAKirM

fS^axxfQVYa, .,6va\v (ihv jrrf ()r§t»' xaivxroiTa to xgoOtojtov, (hnji (
Tovg xodag, 6v<Ji 61 Jttxofiiva" Ttal ayiduovxa' lO, fitd^ <ov di^
xal xbv fjfiixBQov tiyiaofibv Xiyovtdov ,"Aytoq ayioc ayiog aet'pti

•"» JSa0aca9', xX^Qr/q" u ovQaPog xal „// /^ xijq 66%f]c Oov". II. xltj^
toxlv 6 ovQavoq, „JtXiJQtj^ Icrlv xal t} y^ xfjq fttyakoxgtxovi; ooi
dogjyc, xvQte xtHv Svvdfietov"' xX^Qooaov xal t^v ^vcIop ravvif
T^g aijg dvvdf/tcoQ xal xfjq oijq fisxaXr/ipeoiq' aol yoQ XQOCriv^
xafiev xavxtjv ttjv „^(ooav fhvalal''*, xi/v XQoaqogav xtjv avaiftaxzot

1'* 12. ool XQOOrjvtyxafiev xbv dgxov xovtoi>, xb bfiolcofda tov <ffl
(iaxoq xov ftovoyevovq. b agxoq ovxoc xov aylov aoifiaxoi; iM
bfioiajfia, ,,oxi b xvgioc 'hjoovq Xgtoxoq, h> tj iwxxl xagtiidoxi
tXa^tv ctgrov xal ixXaatv xai eildov roTq ftad-tjxalg kai'xov Ity
Ad^Bxe xal (fdy&xe, xovxo ioxiv xb Ofofia (lov rb vxig Vfn

16 xXfof^iti'ov" tig ntptoiv aftagx«Sv. 13. <)<« xovxo xal fjfielg „1
bfiolatfia xov 0-avdxov" xotovvxeg xbv agxor xgocrjtfiyxa(in>,
xagaxaXovftiv 6ia xrjg 9-valag xavxTjc' JcaxaXXdytf^^t xdGiv rjf
xal iXdo&TjXt, .,9-ih x^g dXt/d^dag'" xai dioxeg 6 dgxoq oil
iaxogxiiJfifvog ijv ixdvo) xdjv bgimv xat <ivva:id^%\q iyivixo

20 ^v, ovxw xal xfjfv Ixylav Gov ixxXfjolat* avva§ov ix xavxbc tBv
Tud xdaijg X^i?*'? '^^ xdorfi xoXtcog xal xco/ujg xal olxov
xolrjoov /ilav ^diaat> xal^nXtxTjv ixxXtjoiav. 1 4. xgoo^viyxafiiv
xal to xoxfjgiov to bftolcafxa xov atf/atog, „ott b xvQiog 'lijO^
Xgiotbg Xa0cav xoxrjgiov (ieta xb inxvijoai iXeytv" roTg tavt

2'» fia&ijxalq' ,,Adffext xUxe, xovxo iaxtv r; xaii>ii dta(^tjx7j, n ^<Ji
TO aif/d ftov xb vxig vfjfbv txivvoijttvov ttc dq>tciv ctfiogxrjftdxoji
6ia xovxo xgoOfji'tyxttfiet' xai t^fxdg xb xoxtjgtov bfjolatfia ai'ficn
xQoadyoPxtg. 15. ixidfjftf/adxa), ,,{^ti xrjq dXrjB^tiac", 6 ay tog <|

1 les. 6, 2. J. — ♦; II Petr. i, 17; P$. 8). I. — y Rom. 12, i
12 I Cor. II, 25. 24; Mt. 26, 26; Luc. 22, 19. — 16 Rom. 6, i. — 18
JO, 6. Didache 9, 4. — 23 I Cor. 11, aj— 25; Mt. 26, 27.28; Luc. 22,
— 28 Ps. 30, 6.

18 tovtoi A

lO-n.Haec sectio inprimis originem
aegyptiacam manifestat. Trisagion eo-
dem ambitu Liturgiae S. Marci atque
lacobitarum coptitaruni et abcssynio-
rum exhibent; reliquae post ifo^tjs aov

(vel avrov) nonnuUa addunt. Dei
illae tres liturgiae taiitum post Tris
on pergunt: n/.tjittjc xrL, et \
nhi^waor xal xtL continent; re&<
excipiunt vocem ayio?, LiturgU

SKKAPIONLS. 175

natiottum, principatuum, potestatnm; tibi assistant duo honoratissimi
Seraphim senis alis praediti, binis alls velantes faciem, bints pedes,
bints volantes et sanctificantes; lo. cum quibus suscipe etiam
nostram sanctificationem dicentium : Sanclus, sancUis, sancttts Do-
minus Sabaoth; plenum est caelum et terra gloria tua. ii. Plenum '>
est caelum, plena est et terra gloria tua magnifica, Domine vir-
tutum; imple etiam hoc sacriiicium virtute tua et communication e
tua. Tibi enim obtulimus hoc sacrificium vivtim, oblationem in-
cruentam. 12. Tibi obtulimus hunc panem, similitudinem cor-
poris unigeniti. Hie panis sancti corporis est similitudo, quoniam 10
Dominus lesus Christus, in qua node tradebaiur, accepit panem ac
fregit deditque discipulis suis dicens: Accipite et manducate, hoc est
corpus meum, quod pro vobis frangitur in remissionem peccatorum.

13. Propterea et nos similitudinem mortis celebrantes panem ob-
tulimus, et deprecamur: per hoc sacrificium reconciliare nobis i&
omnibus et propitiare, Deus veritatis; et sicut hie panis dispersus
erat supra montes et collectus factus est in unum, ita et ecclesiam
tuam sanctam coUige ex omni gente et omni terra et omni urbe

et vico et domo et redde unam vivam catholicam ecclesiam.

14. Obtulimus etiam calicem, similitudinem sanguinis, quoniam ^^
Dominus lesus Christus accepit calicem, postquam cenavit, et dixit
discipulis suis: Accipite, bibite, hoc est novum testamentum, quod est
sanguis meus, qui pro vobis effundetur in remissiotiem peccatorum.
Propterea obtulimus etiam nos calicem similitudinem sanguinis
adhibentes. 15. Adveniat, Deus veritatis, sanctum tuum verbum 26

Marci postquam Trisagion angelorum rr/tf napa aov fv?.oyias dta tf/g int-

protulit, pergit: navrcire fihv navta tfoiTt'iotwi tov navayiov aov nviv-

(jf ttytau.ei, akka xal net it navtwv fturog. Verba litteris distentis expressa

r«5v ae aytal^ovrwv di^ai, di- etiam apud Serapionem leguntur.

onora xvpte, xal tov t/ft^TSfov i^.Epichsis. -iniStjfitjadvwo ay to^-

aytaa/iov avvavtoTfi'ftvovvTavxal aov koyot] Similiter infra in benedicti-

leyovTiov' "iytoi aytoi uyio;; one aquarum c. 19, i — 2: xal n).^Qw-

xvgtoi Sufiato&, nk^p^g 6 ov- aovavtanvfvfiatoiayiov. oaQgtjTO'i

(tavoi xal ij ytj T^<i ayla^ aov aov koyoq ir avtoif yevta^w xxl.

JoS^S' yikijpi]^ yap iaxiv lui Irenaeus Adv. haer. V, 2, 3: ro xt-

dk^^wi 6 ovpavog xal ij yf/ rr/C xpafiivov nort^piov xal b yeyovwg

ayiag aov 66Sti( did t^g inig>avtiai dproi inidfxftai tovkoyovtov &eov

TOV xvqIov xal #cov xal acar^pos xal yivfTat ^ ivxapiorla adSfia Xpt-

riiidtv 'Itjaov Xpiaxov' nkrjpataov otov, IV, 18, 5: dpTog npoakafifia-

b 9eii xal Tavrtjv t^v ^vai'ar vbfievoi; Tt^v inlxkijaiv tov 9fov (de

17H

SArRMKENTARIlM

loyoi ixi TOi' oQTOP TovTOV, iVo ftvrjzai 6 agtoq O<ofta xoi
xai in\ TO jtoxijQiov xovxo, 'iva yivijxai to xot^qiov
aiij^dag. xal jtolriaov xdvtai; rovg xon'otfovfrag ^4l
^miji; Xa^slv fig ^egojidav xavzog voai^fiaxoc xal ah ivdvi
b xdotjc jrQnxoxf/q xal apfTiyc, (irj lU xaxdxQiOtv, ,,^th rij
&etag'% (xridi elq tktyx^^v xai ovudog, i6. ak yixQ to**
IxtxaXtodftid^a dia tov fioi'oyfvovi tv uylm xv£Vftaxr ii
b Xabc OVT05, XQOxoxfjg d^ico&i^xm, dxooxaXijxcuaai' ayyei
xaQOiTeg xdi Xam ilg xaxagyrjOii' xov xovrjQov xai ti^ {if I

10 t^g ixxXtjOlag. 17. xaQaxaXovfiev 6i xai vxtQ xdtfraiv xi
xoi(itjfiiva>r, rbv koxiv xal ?/ dvdfivi]Otq. 18. fiera Tt)v vt
twv uroittiztov aylaoov xdg tpf/ag xavxaq, Ov yitg xiioctq yivaki
aylaaoi' xdoaq xdg „iv xvqIco" xoi/Jtj&slaag xal ovyxaxoQli
xdoau xalq dyiaig aov 6vvd(/eaii' xai 66;: avxolg „x6j

15 fiovijv" it' TJJ ^aoiXela Oov. 19, 6i§.ai <Je xai xf^v *iy
xov Xaov xal svXdytfOop xovg xgodtveyxovraq xd jxQt
xdc ex'xaQiOxlag xai xdQioai vydav xal bXoxXtjglav xal
xai xdoav xqoxoxtjJ' if'vx^g xal Omftaxog oXq> xqi Xam xoih
xov fiovoyfPovc aov 'fjjCov XqiOxov iv aylro xvavfiaxi, maxs(

^" xal iaxlv xal iaxat eig yiVfdc ytvt^v xed iig xovg cvf,
alwvag xmv aimvmx', d/j^r.

id'.
mtxti T>jr *i'X»^r ») icAittfi^ xai i-v ti) xXdoti t-r/t/.
I. Kaxa§/iaHiov Tjfiaq x^g xoivrnviag xal xavxijg,
dXtj&tlag", xal xoirjoov xa odfiaxa rjfto'fv x^^QV'^^f ayvtk

b I Cor. II, J4. — Ps. 30, 6. - 13 Apoc. 14, i}. — U loanii. i^
2S Ps. JO, 6.

lectionc ^nlxlriatvpTovMlg^U fxrh^aiv
cf. C. Holl, t'lagmentf vormctiniscber
Kircf}etiviitfr tS^ P-6i)j Athdnasius(?)
in semione ad baptizandos ab Eutychio
laudato (A. Mai, Script, vet. nova col-
lectio IX, 6as): inav di at fxfyaXai
evxtti xal at ttylai Ixtaiat dvanefitf-
BtSat, xttta^aivn 6 koyoq tlf tov
aQTov xal TO noitjQtov xal yivtrai
avxov to awita. Constitutiones ap.
VIII, 13, }9 et omnes aiiae liturgiae

ma in
ri du

dc spiritu sancto loquuntur. etiain
trus II Alex, de saucto alUri
|y/^a xa^orfov tov ayiov Ttrt
intxai.ovftf^a (Theodor. H.
32, 7), et Theophilus Al. Ep.
a. 402 c. J 3 (infer Hieron. epp. ep
Migne, PL 22, 801) scribcns:
domiDJcuiu ct sacrum calicem
vocationem et adventum sancti !
sanctificari. - ipifjiiaxov wa»|
Ignat. Eph. 20, 2.

SERAPIONIS. 177

super hunc panem, ut panis fiat corpus verbi, et super hunc
calicem, ut calix fiat sanguis veritatis. Et fac, ut omnes com-
municantes remedium vitae accipiant ad curandum omnem morbuni
€t ad confortandum omnem profectum ac virtutem, non in con-
demnationem, Detts veritatis, neque in contumeliam et opprobrium. 5
1 6. Te enim increatum invocavimus per unigenitum in sancto
spiritu: misericordiam consequatur hie populus, profectu dignus
fiat, mittantur angeli adesse populo in destructionem mali et in
confirmationem ecclesiae. 17. Deprecamur etiam pro omnibus
defimctis, quorum est et commemoratio. 18. Post enuntiationem 10
nominum: Sanctifica has animas; tu enim omnes cognoscis; sancti-
fica omnes in Domino defimctas et connumera omnibus tuis Sanctis
virtutibus et da eis locum et mansionem in regno tuo. 19. Suscipe
etiam gratiarum actionem populi et benedic eos, qui obtulerunt
oblationes et gratiarum actiones, et largire sanitatem et integri- 16
tatem et laetitiam et omnem profectum animae et corporis cuncto
huic populo per unigenitum tuum lesum Christum in sancto
spiritu, sicut erat et est et erit in generationes generationum et
in omnia saecula saeculorum, amen.

XIV (11).
Post orationem fraetio et in ft^actione oratio. 20

I . Dignare nos et huius communionis, Deus veritatis, et fac,
ut corpora nostra capiant castitatem et animae intellegentiam et

17— 18. Commemoratio mortuonim dem a populo enuntiatam exhibent

«rgo in scriptura nostra locum post Constitutiones eccl. aegypt. II, 24, Li-

Epiclesin vel Consecrationem habet, turgiae Marci, lacobitarum coptitarum

cum in Liturgia Marci media in Inter- abessiniorum et syrorum. Cf. Bright-

cessione magna, quae ipsa in Prae- man I. c. p. 96, 134, 180, 2}}. Loci

fatione inserta est, proferatur. Cf. laudati etiam soli esse videntur, in

Brightman, Liturgies I, 129. quibus formula plenior elf tovi av/u-

18. fitia T^v vJiofiolriv r. o.] Haec navtag altSvag scripturae nostrae ser-
verba rubricam efficiunt, quare ea lit- vata est, cum alias ubique in Liturgiis
teris minoribus exprimo. orientalibus formula brevior tig Tovg

19. Similiter Liturgia Marci has pre- alwvag occurrat.

ces precibus pro mortuis adiungit Cf. XIV. Orationem firactionis exhibent

Brightman 1. c. — Sanep ^v xtX.] Liturgiae lacobitarum s}aorum, copti-

Eandem Anaphorae clausulam et qui- tarum et aethiopum, seu solam, ut

Funk, Didasc. et Gonstit. ap. IL 12

178

SACBAMENTARIUM

Tcci ipv^^aij ^QOi'TjOiv xal yvcootv 2. xal aotfiooi' fjfiag, 9^ti rcip
oixTtQfitSi', 6ta Ttji fUTaXrjyfieo:^ tov ocufiaroc xai tov ai/zoroc,
oxi 6ia TOV fioroyevovg aol /) 66^a xa\ to xgaroq iv arfifo jtviv-
jiaxi xal vvv xal ili; rove ovfixavrag altuvaq rmv atfoi^mv, d^ifv.

fi Meta rd tUadovrui Tt]r xkaOir rotq xXxiQixoTq y^fiQo&fOia /cor.
I. 'ExTtivoi TtjV x^fga ixl xhv kaov xovrov xal dioftai ixra-
&f/Vtti XTfV x'^g dXTj^elac ;(f7(>a xal 6o&^i>ai fvXoylav xtp iow
rotJTro 6ia Xf/v otjp (fi).av9^QC0jtlav, 9ik xoiv olxxtQfimv, xai ra
fivoxt/Qia xa naQovxa' 2. x^^Q tvXa^tlag xal ivvafitoq xai oaxpQO'
10 vtOfiov xai xaO^aQoxr/Xog xal JtuOrjc botoxtjxog evioYrjodxai xor \
Xabv xovxoi' xai dtaxTjQr^odxo} eh xgoxontfV xal ^ekxlatatv 6ta
xov //oi'oyct'oiJc oov 'irjoov XqiCxov hv ayicu yrvevfxaxi xat vrr
xai th Tovq avf/jiavxag aldivaq jwv aloivwv, ai/rjv,

iz .
',l/tT« T»]r #(i«vrfo)<Jir xov Xaov txyi],

15 1. EvxaQiorovf/iv aot, 6iojioxa, '6x1 tCq>aXftivovg ixaXtaag

xal TjfiaQTtjxoxa^ jr{ioah:ioti'iaai xal vxtgriBeioai xijv xaB^ ifiiaiv
ajctiXfjV ^iXav&QOJjrl^ xf/ ojj tfuj^ropz/Oa? xal r^ f/exavola axa-
Xtiipag xai ry jtqoq ai yvmafi dxo^aXmv. 2. nxagtcxovfiiv 001,
oxt 6i6a>xag tjfilv „xoivcoviav ooifdaxog xai. ai'/iaxog". 3. evXo-

jn YrjOov f/fiag, tvXoyi^oi^ '''o'-' Xabv Tovrov, xolrjoov ijfidg fiigog
f;(£(r fiBxa xov ompiaxog xal xov a\'(iaxog 6ni xov fiovoyevov g '
GOV vlov, 61 oil Got r) (io'gff xal xo xQoxog iv (cyicp xrev/iori xai
rvv xal afi xal ilg xovg Cx^fixavxag almvaq xmv aloivcov, aftt}p.

'y-

£i^r] cxfQi To>r :xomt(ftQoi$ trior iXaiiur z«i viUtxv»r.

2f> I. tJvXoyovfitr 6tu xov drofjcazog xov fiovoytvovg aov 7/yooC

Xqioxov xa xxlofia{xa) xavxa, x6 orofia xov Jia&ovxog orofioZofttv

U» I Cor. 10, 16.

k

scriptura nostra, seu taaquam prooe-
miuni Oralionis dominicae vel huic
orationi adiunctam. Cf. Brightman,
Liturgies I, 97, 1 8 1, 1 9 1, 254. Consti-
tutiones apo&t. orationem non habent.

XV. Inscr. Secundum haec v«rba
comniumo clericonim a communione
populi distenta fuisse videtur, cum alias
ilia banc sane praecedat, sed pan«in
tantum communionis generalis efficiat

SERAPIONIS. 179

cognitionem; 2. et sapientes nos redde, Deus misericordiarum,
perceptione corporis et sanguinis, quoniam per unigenitum tibi
gloria et imperium in sancto spiritu et nunc et in omnia saecula
saeculorum, amen.

XV (ill).

Post ^actionem dericis distributam benedictio populi. 5

I. Extendo manum super hunc populum et oro, ut exten-
datur manus veritatis et detur benedictio huic populo propter
humanitatem tuam, Deus misericordiarum, et mysteria praesentia:

2. manus prudentiae et virtutis et castitatis et puritatis et omnis
sanctitatis benedicat hunc populum ac conservet in profectum et 10
emendationem per unigenitum tuum lesum Christum in sancto
spiritu et nunc et in omnia saecula saeculorum, amen.

XVI (iv).

Post eommunionem populi opatio.

I. Gratias tibi agimus, Domine, quod vocasti eos, qui lapsi
erant, et adquisisti eos, qui peccaverant, et deposuisti minas, quae 15
fiierunt adversus nos, humanitate tua ignoscens et paenitentia
delens et cognitione ad te attinente deiciens. 2. Gratias tibi
agimus, quod dedisti nobis eommunionem corporis et sanguinis.

3. Benedic nos, benedic hunc populum, fac nos partem habere
cum corpore et sanguine per unigenitum tuum filium, per quem 20
tibi gloria et imperium in sancto spiritu et nunc et semper et

in omnia saecula saeculorum, amen.

XVn (v).

Oratio pro oleis et aquis oblatis.

I. Benedicimus per nomen unigeniti tui lesu Christi has
creaturas, nomen nominamus eius, qui passus est, crucifixus est 25

et eadem oratione praeparetur. Cf. XVI. Ad banc orationem oratio Li-

CoQstit ap. VIII, I J, 11—15. At verba turgiaeMarci,Brightmanl.c.p. Mi.satis

ilia, ut Brightman exposuit, fortasse prope accedit. Cf. Constit. ap. VIII, 14.

uon necessarie de communione cleri XVII. Similiter Testamentum D. n.

intellegenda sunt, sed indicant, parti- I, 24 de consecratione olei hoc loco

culas clericis ditributas fuisse, quibus vel post Communionem loquitur. Etiam

hi populum communicent. Constitutiones eccl. aeg. Ill, 22—23 ^^

12*

180

SACRAMENTARIUM

rov axavQto&ivto^ xai dpaaxdvrog xal xal
cc/ivr/TOv h:l to v6<oq xal ixl (to) iXcuov
vafiiv &6QaxtvTixr^ ixl ra xrlafiata raw
xal xav 6ai(i6vtov xai xaca voaog 6ia xfj(.
5 %ptoaq axaXXaytj xai yivi^ai (pagfiaxov d^tga
oXoxXtjglag rj xcov xxiOfidxcov xovxa>v fier<
liovoytvov(q) 6ov 'lijaov Xgiaxov, 6i ov tfc
iif ccflo) XV tv flax I slg xovq avftxavxaq almt

XfiQad-eoitt ittxii rijr fvXoyiav rov vdi

10 I . ^iXdt'^QWxe „d^£h xijq dXijd^elag'* , at

xovxco 7/ „xoiva>vla xov am/ioxog xtd xov
avxmv ^mvxa eOxm aaifiaxa xai al y>vxai a\
ywxal. 2. dbg xrjv avXaylap xavxijv elg ■
xal tig aaq>dXHav x^g yevofiivijg evxagiaxla

15 xdvxag x<d xolijaof ixXtxxovg dia xot ftc
XgiOxov iv aylcp xvivftari xai vvv xol Big i
xmv al<6vG)v, dfitjv.

!4yi«<Jfids vddrov,

I . BaCiXtv xai xvgu rear axdvxmv xc
20 6 xdai^ xfj ytvjjr^ ^vaei did rijg xaxafidaemg
'JfjOov Xgidxov x<xgiadfit{vog) xijv accnr^gla
xXda/ia xo vxo gov drjfiiovgyij&hf did x^g
Oov Xoyov „ig)i6B" vvv „ix xov ovgavov
vdaxa xavxa xai xXijgatGov avxd xvevfiaxo
26 GOV Xoyog sv avxolg yBvia9^(o xal fiexaxou^
ysiav xal ytvvtjxixd avxd xaxaGxBvaGdxai
Xdgixog, oxmg x6 (tvGxrjgiov xb vvv iXi
BvgsBfj iv xotg dva:yevvainivoig, aXXd x

10 Ps. 30, 6. — 11 I Cor. 10, 16. — 23 Ps.

Canones Hippolyti c. 2 n. 28 particulam XIX. C

habent, sed earn Anaphorae adiungunt. XVI, i et

Cf. infra XXIX. benediction

XVIII. Cf. Constit. apost. VIII, 13. nunt; Con!

SBRAFIONIS. 181

et resurrexit et sedet in dextera increati, super hanc aquam et
hoc oleum: 2. largire virtutem curationis in has creaturas, ut
omnis febris et omne daemonium et omnis morbus per potum
et unction em removeatur, et fiat remedium curationis et reme-
dium integritatis perceptio harum creaturarum in nomine unigeniti
tui lesu Christi, per quern tibi gloria et imperium in sancto spiritu
in omnia saecula saeculorum, amen.

XVIII (vi).

Nanus impositio post benedietionem aquae et olei.

I. Deus veritatis amans hominum, maneat cum hoc populo
communio corporis et sanguinis; corpora eorum sint viva corpora 10
et animae eorum sint mundae animae. 2. Da hdnc benedietionem
in conservationem communionis et in securitatem eucharistiae
celebratae, et beatifica simul omnes ac redde electos per unigenitum
tuum lesum Christum in sancto spiritu et nunc et in omnia saecula
saeculorum, amen. 15

XIX (vii).
Sanctiflcatio aquarum.

I. Rex et domine universorum et creator cunctorum, qui
omni naturae creatae per descensionem unigeniti tui lesu Christi
largitus es salutem, qui redemisti figmentum a te creatum per
adventum verbi tui ine£fabilis: respice nunc e caelo et intuere 20
super has aquas easque imple spiritu sancto. 2. Verbum tuum
inefFabile in eis fiat et transformet earum vim easque genetivas
instituat impletas tua gratia, ut mysterium, quod nunc perficitur,
non inane inveniatur in eis, qui regenerantur, sed impleat omnes.

earn renuntiationi et unctioni baptizandi qu. 8 interrogatus, uter presbytero so-

postponunt, itemque ritus vulgati po- litario ad baptizandum vocato obser-

steriores. Auctor seriei II Responsi- vandus sit, atque definiens : Faciat pri-

onum canonicarum Timotheo Al. at- mum renuntiationem, turn perficiat

tributae, qui festivitatem nativitatis sanctificationem aquae, et ita baptizet.

Domini cognitam habens post annum Cf. Pitra, Juris eccles. graec. hist, et

430 scripsit, de utroque ritu loquitur, monum. I, 640.

182

SACRAWESTAKIUM

tvtQfixa, (f'tloai rov aov xoo/fiarog, adiaov to vxo rfjg 6e^ia^
XBjroirjfiitov xTiG/ia, fioQtfxooov xdtTaq tov<; dvayervdifjiivovq
{^tlav xai uQQt/rov oov noQ<f'7,v, oxok; 6ia rov fit/iogqxooB'at

6 ava{YE)yevvijOf^ai oo)^f[t>at dvvri&dioiv xaX „xijg ffaOiXilag"'
,,d§t<o&i}vat". 4. xal dug xatfXd^div b ftovoyet'/jg oov Xoyoi lx\ %l
vdara rov 'JoQdavov ayia dxidti^tv, orrcu xai vvv kv rovxm
xartQxtodco xai ayia xai xviVftarixa xoirjaaTto xQog to ftrptS^
ouQxa xai aifia dvat rovg {iaxTiZofiti'ovg, aXXa xvtvfuxrixovg

10 dvvafiivovc XQoaxvveTif oot tw dyi7'i]Tqj xargi 6ia 'IrjOov Xgiat
iv ayitp xvtvfiari, 61 ov aol if 66^a xai to xgdrog xai vvv
lie rovg avfixarrag aldivag r(Zp aUovoiV, ofitjv.

X .

Evyii] vjrf() i^artri^oitivviv.
I. DttQaxalovfiiv Oi, „^te rfig dirji^elag", vxIq rov dovkov

15 rovde xal dtofiE&a, oxatg xara^ioioiig «VTor ToiJ &iiov ftv<JTt]{
xai TJ/g aQQ/jTOv Gov avarfi:Vt'rjGtwg' doX yag ffiiXocvd-Qroxi v\
XQOOq.iQ£rat, Ooi avrbv uraxL{>B^ir. 2. j^aQioai avrbv rij 9^t
ravrtj dvayevvrjOsi xoivaJvijOai XQoq to ftTjxtri avrbv vxb fJ/jdtvU
axaiov xai xovt/Qov aytofhai, aXXa aoi XarQtveii' dta xavrbg xai «

20 (Jot XQOOrdyfiara ipvXdmiv bdTjyovt'xog avrbv rov fiovoyeifovg
Xoyov, on 61' avxov aoi rj cfo^a xal rb xgdrog iv rm aylo} xvi
fiori xal vvv xai tig rovg ovfixavrag alcovag rcov aIoiva>v, df,

xa.

yiBrd r^r wrroTciyt]!' f-vy/f

KvQt^ xavroxQarog, aqQaytoov ri/v avyxard^eotv rov dovX&t

26 oov rovrov xifV xgbg oi rvv ytyiVTjfiivi]V xal aiitrd^Xrjrov avroA

to Tj&og xal TOP rQoxov dia<px:Xaiov, Iva f/T]xtr( role X^h^^

vxTjgerfi, dXX iv ,,roj rf^g aXtj&dag &eoi" Xargivtj xai ooi r(o rcav

xdvrcav xotrjrfj dovXtvjj xgb^ rb riXnov avrbv xai coi yv^oio*

dxodnx^fjvm 6ia rov fiovoytvoCg aov 'irjoov Xgiarov, 61' ov aot

^ ri 66§a xal rb xgdroq kv ayl(p xvfvf/art xal vvv xal eig

avftxavrag almrag rtav aiwvoiv, d/itjv.

5 II Thess. I, s- — 14 Ps. 30, 6. — 27 Ps. 30, 6.

3 ntnoirjutvov B : 7itnovt)fxivov A W | 19 atcatov : xaitov W | 2
/*• Ttp : coniecit oAAo aol vel dkX* iv rtp nvivfitnt B

SERA.PIONIS. 183

<}ui descendunt et baptizantur, divina gratia. 3. Amans hominum,
benefice, parce tuae facturae, salva creaturam a dextera tua factam ;
forma omnes, qui regenerantur, divina et ineffabili tua forma, ut
eo, quod formati ac regenerati sunt, salvari possint et regno tuo
digni fieri. 4. Et sicut verbum tuum unigenitum descendens in 5
aquas lordanis eas sanctas ostendit, ita et nunc in has descendat
easque sanctas et spirituales reddat, ne baptizandi amplius caro et
sanguis sint, sed spirituales possintque te adorare patrem increatum
per lesum Christum in sancto spiritu, per quem tibi gloria et
iraperium et nunc et in omnia saecula saeculorum, amen. lo

XX (yiii).

Oratio pro baptizandis.

I . Deprecamur te, Deus veritatis, pro hoc tuo servo et oramus,
ut digneris eum divino mysterio et regeneratione tua ineffabili;
tibi enim, amans hominum, nunc offertur, tibi eum consecramus.
2. Largire, ut huius divinae regenerationis particeps fiat, ne amplius 15
ab uUo sinistro et iniquo agatur, sed ut tibi serviat omnino et
mandata tua custodiat unigenito tuo verbo ipsuni comitante, quo-
niam per eum tibi gloria et imperium in sancto spiritu et nunc
et in omnia saecula saeculorum, amen.

XXI (ix).

Post abpenuntiationem oratio. 20

Domine omnipotens, consigna assensionem huius tui servi
ad te nunc factam et custodi immutabilem eius habitum atque
mores, ne amplius peioribus ministret, sed in Deo veritatis operam
det et tibi omnium creatori serviat, ut perfectus et genuinus tibi
ostendatur per unigenitum tuum lesum Christum, per quem tibi 25
gloria et imperium in sancto spiritu et nunc et in omnia saecula
saeculorum, amen.

XXI. Vox anoxayrt hie simul r^v xata^eaiq indicat. Cf. Coastit. ap.
ovrrcyiyvvel o/<oAoy/ov complectitur, VII, 41.
ut oratione ineunte vocabulutn avy-

IH

SACRAMENTAKIUM

l.AtOytora qiXavd^Qioxt xai„<ftX6}pvx£, olxx'tQfiov xa\ iiirj/n
„(9'(l} xijg dXrj&ilaq", Ijrtxalovfitd-d ae i§axoXov&ovvTeg xai
S'Of^evoi zalq ixar/ytXlaic. xov (tovoytvovc Gov tigr/xOTOi;' ,.

5 Tivojv a<ffjT£ Tttc afiagriac, urpitvxai avrolq"' xal dXeig>Ofdif
dXilfiftaxi rovTo> rov<; XQoatovraq ij raq jtQoaiovaaq rfj 9-da r
avaytvvTJOBi, 2. JtaQaxaXovvxtc, Sore rbv xvqiov iffKov X^n
'ifjOovv kviQyijoai avrrp larixrjv xaX ioxvQO^toirjTixTjV dvi-afJtp
ajioxaXv}f>ai (tlv dice to€ aXti/jfiozog tovtov xal ajto^eQajrei

10 ajto tfnjx^q OfOfiarog :tvfv(iaxog avxmv xai> Otifitlov afiaQxiag
arofiiaq ^ oaxavix^q aixiaq, xfj di idla x^Qixi xfjv vuftOtv at*
naQadx^'^^^*} ..'*'« ^{/ aptagxia dxoywdfiivoi x^ dixaioovvu Qf',ooi%
xal dia rijq dXtltptcaq xavxr/q dvaJtXaa&ivnq xal „6ia xov Xow
xa^aQtaB-itntq" xal xoi ,,nvtvfiaxi dvavtoB-tvxfq" t^toxvd

16 xaxat'txtfOai Xoutov taq :tQOG{iaXXotaaq avxoTq avrtxetftu'ag i\
yiiaq xal aytdxaq rov ^lov rovxov xal ovxmg avi'dtd^/vat
avi^ivm&rjvai xy jroifjrtj „xov xvqIov xal omxijQoq T/f/mt' '/rfOt
Xqujxov" xal „avYxXrjQOj'Ofiffaac" xolg ayloig „xag ijtayytXiag" ,
di' avTov (ool) 7] do^a xai to XQcixoq h ayUo xvevftart tic

20 oviijcavrag aldivag xcav aloivoiv, df/f/v.

xy.

Jtlf-xf} Tiji' r?r«>l»^i(«r fvyy},

I. ^iXai'dQfoyit nk^ixa „omx7jQ ndvx(ov" xijv Ixtoxgt
JfQoq o\ JitJiottj/iivwp, i'Xi(oq ytvov xai dovXw oov x<p6s' odr}-)
aixov ijfl r/jv dvaytvi't^aiv xi] ()*§«/ oov. 2. 6 [iovoytri]q 0<
26 Xoyoq o6iiyhix<o avxov ijtl x6 XovxQOV xi/JTj^}xa} avrov fj 4M
ytvi'TjOiq, fifj ^ax<a x£v^ xfjq 0;^c ;(«(>< to§' Ov/jytaghco o ayiog Hi
Xdyoc, avrt'oxat xb llyiov oov nvtv(ia djiooo^oi'v xai dxo^dj
jrdvxa jtttQaCfiox', oxi 6ta xoi) (tovoyn'ovq oov'lijoov Xgtoxov :i

2 Sap. II, 27; Ps. 8s, ij. — 3 Ps. }o, 6.-4 loann. ao, J]
12 I Petr. 2, 24. — 13 Tit. j, 5; Eph. 5, 26. — 17 II Petr. 5, 18. — 18
6, ja; II, 9. — 22 1 Tim. 4, 10.

6 Tipoatorras f/ ngoatovaaii B, n^oaiaan itffoaiovaai A, n^o{
JUtootovra^; W | 8 avxoTi; W | 9 d«oxa/.v%f>at : coniecit dnaf.fitpai Tv
cf. B 21 dvalr/ipiv : aXfii^uv B

SERAPIONIS. 185

xxn (xv).

Oratio in unctionem baptizandopum.

I. Domine, amans hominum et amans animarum, misericors
ac benigne, Detis veritatis, invocamus te obsequentes et confidentes
promissionibus unigeniti tui, qui dixit: Quorum remiseritis peccata,
remittuntur eis; et ungimus hac unctione eos, qui accedunt vel &
eas, quae accedunt ad banc divinam regenerationem, 2. deprecantes,
ut Dominus noster Christus lesus eis operetur vim sanantem ac
confortantem et revelet per banc unctionem et tollat ab anima
et corpore et spiritu eorum omne signum peccati et iniquitatis
vel causae diabolicae, propria gratia remissionem eis praebeat, ut 10
a peccato liberati iustitiae vivant et per banc unctionem reformati
et per lavacrum purificati et per spiritum renovati possint devincere
in reliquum adversarias operationes ac ft'audes huius vitae ipsis
instantes et ita aggregari et uniri cum grege Domini et salvatoris
nostri lesu Christi et cum Sanctis cohereditare promissiones, quo- is
niam per eum tibi gloria et imperium in sancto spiritu in omnia
saecula saeculorum, amen.

XXIII (x).
Post susceptionem oratio.

I. Amans bominum, benefice, salvator omnium ad te con-
versorum, propitius esto servo tuo huic; prosequere eum ad re- 20
generationem dextera tua. 2. Unigenitum tuum verbum prose-
quatur eum in lavacrum; honoretur eius regeneratio, ne sit vacua
gratia tua; adesto simul sanctum verbum tuum, adesto simul sanctus
tuus spiritus depellens ac deiciens omnem tentationem, quoniam

XXII. Cf. Constit. ap, VII, 42. Con- VII, 22, 2 ; 44, i . 2 hoc pivgov ap-

stitutiones eccles. aeg. XVI, 8— 9, Ca- peUant.

nones Hippolyti c. 19 n. 116 sq. et XXIII. Vox dvaXtjtptg in ritu bap-

Testamentum Domini nostri II, 8 oleum, tismi nusquam occurrit. Brightman

quo baptizandus ungitur, oleum exor- putans, eam nonnisi sensum vocabuli

cismi, et oleum, quo baptizatus ungitur avadoxri (susceptio, sc. per sponsores)

(cf. XXV), oleum gratiarum actionis habere et in hoc sensu hie tolerari

vocant,Constitutionesapost. Ill, 16. 17; non posse, emendavit aAcivxr. Certe

186

SACKAHENTARIUU

jy dogct xai TO XQOTO^ xal i'lt etg tov<; avfixavrag aicovaq

xd'.

I. '0 &e6(i, „6 r^^' aXtj^tlag O^eoii", 6 rtov xdrrcov Srjjiioi
5 o xvQioq Jtdoijg r^q xzlatmq, tvX6yr)0ov xov dovXov aov ri
ivXoyla T)'i Oil' xa&aQov amov 6tl^ov iv r// avayn'vr}a£t, xoivatp
avTOV ralq dyyeXixal^ oov dwdfuatv xardozijooy, 't'va fxtixixi 6^
dXXa xvevficaixbg cn^oftdC^rjxai f4tra0xd^v xi}^ &tla.i Cov x<d M
Xlfi(w doQcdg' 2. dtax^Q/ii^elrj (it'xQt xiXovg ooi reo ro5j' Sit
1(1 xoirjxff did xov fiovoytvovg Oov 'lijaov XgioxoC, <Jt ov aol ^
xai xb XQaxog iv ayicp xptvfjiaxi xal pvv xai tL xovc avftxt
aicovag xcov aUdvcov, dfiijv.

xe .

I. „*0 &£bg real' dwdfiBcov" , 6 (iorj&og xdotjg ^vx^g ixt
lb ffovOTjg ixi oe xal yivoiJiii'ijg ,,vxb xt/v xQuxaidv" oov ,,xttQa*
fiot'oynfovg, InixaXovfit&d Ot, dioxe Sid „xfjg &dag" xal do{
oov ,f6vt'diti(og xov xvqIov xal oatxfjQog iifimv 'lijaov Xqi
IvtQyrjOat iv xm XQlOfiaxi xovx(o irtgytiav &tlav xal ovQaviov,
ol ^anxio&^tvxtg xal XQiofiivot iv avxco xb ixxvjioua xov oii
2(t tov 0(OTTjQioi6ovg oxavQov xov fdoroytvov:;, 6i ov ozavgov duxqi
xal kB-Qiafi^iivd^T} oaxavdg xal xdoa 6vva(ug dvxixttfiivtj, (ogM
ytvvri&ivxtg xal di'avsoif^tvxeg „6td xov Xovtqov x^g xaXiyym
oiag" xai ovxot f/txoxoi yt'voovxai ,,xt]g doiQidg xov dylov Xi
fiaxog" xal do<paXio&ii'XEg x(j oy>Qayldt xavxj] diafidvatoiv ,^<l(

4 Ps. JO, 6. — 14 Ps. 83, 8. — 15 I Petr. 5, 6. — 16 U Petr. r,
17 II Pelr. J, 18. — 22 Tit. }, 5. — 23 Act. 2, j8; 10, 45- - 24 J
IS, S8.

20 amxrifiiov 6ov<; A | 23 /ive'vaivrai A

oratio subinde unctionem secuta est
vel baptismum praecessit. Cum autem
Constitutiones ecclesiae aeg. XVI, 12,
Canones Hipp. c. 19 n. 121 et Testa-
mentum O. n. II, 8 praecipiant, ut

unctus Dudus episcopo vd presi
tradatur, lectio tradita retineri ]
Ccteroquiii oratio eiusmodi a
alias invenitur.
XXIV, I. ftr/xiri va^i xri..]

sKSiPioms.

187

per unigenituni tuum lesum Christum tibi gloria et imperium et
nunc et in omnia saecula saeculorum, amen.

XXIV (XI).
Post baptismum et ascensionem oratlo.

I. Deus, Dens vcritatis, creator omnium, dominus omnis
creaturae, benedic servum tuum hunc benedictione tua; mundiim 5
eum ostendc in regeneratione, socium eum virtulum tuarum an-
gclicarum constitue, ne amplius caro nominetur, sed spiritualis,
particeps factus doni tui divini ct utilis; 2. conservetur usque in
finem tibi creatori cunctorum per unigenituni tuum lesum Christum,
per qucm tibi gloria et iiuperium in sancto spiritu et nunc et in 10
omnia saecula saeculorum, amen.

XXV (xvi).
Oratio in oleum quo ungruntur baptlzati.

I. Deus virtuUtm, auxiliator omnis aiiimac, quae se ad tc
convertit ac 6t sub potenti manu tua unigeniti, invocamus te, ut
per dk'inam et invisibilem virtutem Itiatn Domini ft salvatoris nostri 15
lesti Christi opereris in hoc oleo operationem divinam ac caelestem,
2. ut baptizati etiam uncti in eo effigies signi salutaris crucis uni-
geniti, per quam crucem depulsus et triumphatus est satanas et
omnis potestas adversaria, t.»nquam regenerati ac renovati per lava-
crttm regenerationis et hi participes tiant doni spiritns sancti et hoc 20
sigillo confirmati permaneant stabiles et immobiles, innocui et

liter, ul Brightman adnotavit, Didyraus
De trinit. II, 12 (Migne, PG. 39, 675);
a av^Qiunoq 6 /ia:itiaftatOi; fir] rigjcuv
ouftxixoq iattv, xovt' iaxtv, dfitroxoi
tfturof dnovpariov . . . o 6h /ianrta-
0fli TtvfVftaTixoi; iaxtv, dvti tov,
fifTo/jK ^uiiji uttavarov, et Ritus
lacobitarum coptitarum: doq sit in
posterum filius carais, sed filius veri-
tatis (Denxinger, Ititus Orientalium
I. 199).

XXV, I. Cf. Coiistit. ap. VU. 44. Lo-
quuntur de hac unctione vel chrisma-

tione, i. e. Conhmiatione, saepius
auctorc* vctcrcs, quorum testimonia
Brightman ad h. I. collegit. — vnh
— jff fpa] Ex his verbis colligcre licet,
bapttzatos non solum unctos, sed eis
etiam manum impositam fuisse. Con-
stitutiones cedes, acg. XVI, 16 — 21,
Canoties Hipp, c, 19 n. 154—40, T«;-
stjunemum D. 11. II, 8-9 praecipiunt,
ut primo presbyter baptizatos oleo
gratiarum actionis in baptisterio ungat,
deinde in ecclesia episcopus nianus
super cos iniponat atquc oleo iUo in

188 SACRAMENTARIUH

xal afutaxtpijTOi", afiZafietq xtd davXoi, dvexijQiaaroi *
^ovXbvtoi, ifixoXitevofisvot „kv ry xUsth xal ixiyvcoaei
9^eUxg H^Qt xiXovq" dvaiiivovreq rag ovgavlovq r^q ,,ga>»;§
xai alcavlovq ixayyBUa{q) „tov xvqIov xal amrf^Qog ^fi
6 XqiOxov", 6i ov aol rj 66§a xal to xQdrog ip ayltp xvsx
vvv xai elq rovg avftxavtag alcavag xmv almvaw, d/ijjt

f

XsiQo&saUt xataardosoig ffittxoviovm

I. ndziQ Tov liovoytvovg, 6 „rov vlov" aov „dxoari
6iard§ag ra ixl Tt,g y^g XQayftara xal xavovag r^ hcx4

10 td§stg 6e6a}xd>g elg mq>iXiiav xal aatrijQiav rdiv xoifivU
Xe^d/ievog kxiGxdxovg xal XQta^vriQOvg xal diaxovovg tic
ylav r^ xa&oXix^g aov ixxXijalag, b ixXs^dfuvog 6ta %
yevovg aov rovg exrd Siaxdvovg xal xaQiodiitvog avrol
ayiov 2. xaxdoTijaov xal rovde didxovov x^g xad^oXixij

15 xXi^alag xal 66g kv avxm „xvivfia yvooOtatg xal StaxQlat
6vvi]&^ /i€Ta§v xov Xaov xov aylov xad-agcog xal dfi^fix
xovfJGai kv xij XeixovQyla xavx^ 6ia xov f/ovoytvovg d
XqiOxov, di ov aoi rj 66%a xal xb XQcixog iv aylcp xvet
vvv xal iig xovg avfiJtavxag almvag xmv almvmv, dftipf.

20 XsiQoO-Bafa xataaxdaBCuq rtQeafivxiQiov,

I. T^v Xilga ixxeivofitv, diaxoxa „d^ih xmv ovgavcav
xov (iovoytvovg aov, ixl xov dvd^gmxov xovxov xal dsofi
„xb xvsvfia xyg dXrfd^tlag" ixidrjttrfiy avT<p' (pQovijatv avxt

2 II Thess. 2, 13; I Tim, 2, 4; Hebr. }, 6. — 3 Tit. i, 2; j, 7. —
3, 18. — 8 I loann. 4, 10. — 12 Act. 6, 5—6. — 16 les. 11, 2; I Cor.
21 Neh. I, 4. — 28 loaan. 15, 26.

manum infuso et manu imposita super dictionem (manu imposita

caput singulos ungat et super frontem designans, ut IV, VI, VIII,

signet. — aov •/.• ^^^ ^oi'oycvovc] ordinationem vel preces o

Sermo durus, cum pronomen proprie ut hie et in particulis duab

ad Deum patrem referendum sit. Si- tibus. Constitutiones apost

militer in niembro sequente. 2. 3 earn sensu strictiore a<

XXVI. Voce xfipo9eaIa scriptura nonnisi benedictionem, or

nostra sensu latiore utitur, cum bene- vero voce x^iQaxovia a

- V

SEBAPIONIS. 189

iti, minaruni et insidiarum expertes, conversantes in fide ac
one veritatis usque adfinem, exspectantes spes vitae caelestes
•missiones aeternas Domini et salvatoris nostri lesu Christi,
lem tibi gloria et imperium in sancto spiritu et nunc et in
saecula saeculorum, amen. 5

XXVI (xii).
Benedictio in constitutione diaoonorum.

. Pater unigeniti, qui filium misisti tuum et ordinasti res
terra atque ecclesiae canones et ordines dedisti in utilitatem
item gregum, qui elegisti episcopos et presbyteros et dia-

in ministerium catholicae tuae ecclesiae, qui elegisti per lo
litum tuum septem diaconos eisque largitus es spiritum
m : 2. constitue et hunc diaconum ecclesiae tuae catholicae
in eo spiritum cognitionis ac discretionis, ut possit inter po-

sanctum pure et immaculate ministrare in hoc ministerio
nigenitum tuum lesum Christum, per quern tibi gloria et 15
ium in sancto spiritu et nunc et in omnia saecula saecu-
, amen.

XXVII (xiii).
Benedictio in constitutione presbyterorum.

. Manum extendimus, Domine, Dens caelorum, pater uni-
tui, super hunc hominem et oramus, ut spiritus veritatis ei 20

les praetcrea, quas pro con- i. Siaxa^aq xt)..'\ In oratione pro

lo diacono VIII, i8, presbytero constituendo archidiacono Ritus laco-

6, epbcopo VIII, 5 exhibent, bitarum copt., ut Brightman vidit, si-

olis nostrae scripturae valde militer habet: super terram creasti

nt Animadvertas etiam, se- omnem formann eorum et nomine

I scripturam nostram aeque ac vocasti ordines (ra^i$) et canones

nn Constitutiones ecd. aeg. (xavwv) omnes ecclesiae (Denzinger,

maiores tantum ordinari vel Ritus II, 9).

impositionem accipere, cum in XXVII, i. r^v xtiga ixteivo/iev]

otionibus apost. etiam subdia- Pluralis inde explicari videtur, quod in

lectores, in Epitome libri VIII ordinatione presbyteri etiam presbyteri

)peris subdiaconi saltern ordi- manum imponebant. Cf. Constit. eccl.

aeg. II, i; Testam. D. n. I, 30.

190 SACRAMENTARIUM

xal yvmCiv xal „xaQ^av oyaBtjp" ' yeviaO-m iv avrm jcvev/
xQoq x6 ^vvac&cu avrov olxovofiF^aat xov Xaov aov xal
^kveiv" xa ^tla 6ov Xoyta xal ,^axaiXd§ai" xbv Xaov <i&
ofBVi^m &£<p. 2. 6 XfXQiOofitvog „dxo xov xvevfictro^" xov

it „lxl xoic" hcXtXByfidvovg „xvevfia" cc/tov' {tiQUiov xaX xtSdi
ayiov l^ xov xveCfoxxog xov itovorftvovc elq x<^"' tfi^
jvmasmq xal xlaxtmq" OQ&r/g, i'va dwtj&jj Ool vxijQexi^
xaO^aga Cvvsidrjou" 6ia xov fiovoysvovg aov *Ir^ov Xqic
ov aol ^ 66§a xal xb xgaxog iv aylm xvevfiari xal rm

I" rovg Ovfixavxac almi'ag xmv almvcav, ofirjv.

xrj.
XetQo&fGia xttxaardaBoiq ixtoxarxov,

I. ^ xov xvQiov f'lrjOovv axoaxdXag'* tig xtgdog (
olxovftivijg, o 6i avxov xovg „axoax6Xovg ixXe^dftevog"
yfvsav xal yiviuv" ixtaxoxovg aylovg x^iQOXovcov xoi\

15 &ebg x^g dXrf9tlag", xal xovie ixlaxoxov gcorra, ixlcxox
xfjg dtadoxfjg xdtv aylmv axoaxoXcav, xal 6bq avvqi }f(
xvBV/ia &elov, o ixaQlam xaOiv xolg yvrfiloiq aov dot:
XQog>tjxaig xal xaxQiaQxatg' 2. xoiijoov avxov a^tov (h
fialvsiv" aov „x^v xolfivtjv" ixt xe dfiifixxcag xal dxQOd

20 xtj kxiaxox^ dtaxeXdxm 6ia xov fiovoyBvovg aov *Iijaov .
6i ov ao\ Tj <5o|a xal xo xgdxog iv aylm xvevftaxi xal
tig xovg avfixavxag almvag xmv akavmv, ofi^*.

x»',
Evyrt] Big iXator voaovrxiov ^ ci$ aQxov ^ fig vd

I. 'ExixaXovfit&a ah xbv „expvxa x&aav i^ovalav" xak

26 xbv „aanfjQa xdvxmv av&gmxmv, xariQa xov xvglov ^^

amxilQog 'l^aov Xqiaxov", xal 6t6/it^a, SaxB kxxiftipat

laxtxt/v axb xmv oigavmv xov (tovoysvovg ixX to eXatoi

i'va ytvtjxai xotg XQtofiivoig rj fitxaXofi^dvovaiv xmv xx

1 Luc. 8, 15. — 2 II Cor. s, 20. — 4 Num. 11, 17. a?. —
12, 8. 9. — 7 I Tim. 3, 9; II Tim. 1, j. — 12 loann. 17, 5. — 13 Lu<
Esth. 9, 27. — U Ps. 30, 6. — 18 Act. 20, 28. — 24 Dan. 14, 4. —
4, 10; II Cor. I, 3; II Petr. 2, 20; 3, 18.

16 ayiov : fortasse a^iov B

SEBAPIONIS. 191

adveniat; sensum ei largire et cognitionem et cor bonum; fiat in
eo spiritus divinus, ut possit administrare populum tuum et dis-
pensare verba tua divina et reconciliare populum tuum tibi Deo
increato. 2. Qui largitus es a spirittt Mosis spiritum sanctum super
electos, tribue et huic spiritum sanctum e spiritu unigeniti in
gratiam sapientiae et cognitionis et fidei rectae, ut possit tibi mini-
strare in conscientia pur a per unigenitum tuum lesum Christum,
per quem tibi gloria et imperium et nunc et in omnia saecula
saeculorum, amen.

XXVIII (xrv).
Benedietio in constitutione episcopi. 10

I. Qui Dominum lesum misisti in lucrum orbis universi, qui
per eum apostolos elegisti, qui a generatione in generationem epi-
scopos sanctos ordinas: fac, Deus veritatis, et hunc episcopum
vivum, episcopum sanctum successionis sanctorum apostolorum,
et da ei gratiam et spiritum divinum, quem largitus es omnibus 15
servis tuis genuinis et prophetis et patriarchis; 2. fac, ut dignus
sit, qui pascat gregem tuum atque immaculate et inofFense in
episcopatu degat per unigenitum tuum lesum Christum, per
quem tibi gloria et imperium in sancto spiritu et nunc et in
omnia saecula saeculorum, amen. 20

XXIX (xvii).

Oratio in oleum aegrrotopum vel in panem vel in aquam.

I. Invocamus te, qui habes omnem potestatem et virtutem,
salvatorem omnium hominum, patrem Domini nostri et salvatoris
lesu Christi, et oramus, ut emittas vim sanationis e caelis uni-
geniti super hoc oleum, ut eis, qui his tuis creaturis unguntur 25

XXIX. Benedietio olei et aquae iam rum nominetur eique vis non solum

supra XVII, in parte liturgica legitur. sanandi morbos, sed etiani delendt

Nunc similis oratio sequitur. Inscriptio peccata adscribatur, oleum extremae

oleo quidem panem et aquam adiungit. unctionis indicatur. Benedietio olei et

Oratio ipsa autem maxime oleum aquae in Constitutionibus apost. VIII,

spectat, cumque hoc oleum aegroto- 29 de remissione peccatorum silet.

192

SACRAHENTARIt'^

aov TOVTOiP el^ ibro^oirfv „Jtaatfq vooov xai jtdorjc ftaX
ui.ۤi(f'(iQ//axoi' jtavxog daifioi'lov, th IxxroQtOfJOV jtoitoc n
dxa&dgrov, elg d^ogtopiov jravrbq xt'evfiarog xovr^gov, i
tnyfibv xat'Tog xvQtrov xal (tiyovg xa'i xttGijc (ioBiVtiac, t

6 uyad-TjV xa\ dtptOtv afjaQTt/fidtoit', th (fdQfiaxov Cfiifjc xai ac
tig vyelav xai „oXoxXtjQiav ^>vxijg ocofdaroc xvivftarog" , el^
TfXilav. 2. Kpo^tj^rixm, 6iajtoxa, xdoa h'if/yita dnat'txf},
fxdviov, ndaa ixt^ovXij rov <tvxtxufih>ov, xdaa xXrjyt}, xdctt
xaoa dXytjdfov, xag xovog ^ Qajttoya ij it^lvctyf/a rj

lO xovTjQov TO ovofid Oov TO ccyioy, o ixtxaX^od(it9a vC-i^ tjfit
TO 6vo{ia Tov (iovoytvovg, 3. xai dxigxtaO^oioav dxo rca
\xai; X(ov Ixxhg xtov SovXcov oov xovxoii\ 'iva „6o^aO{h(j to
TOtJ vxtQ f^ficoi' oxavQwB-ii'Tog xai di'aaxdi'xog, rov ,,raq
ijUmv xdt xitg dadii'eiag dvaXa(i6i'xog '/rjOov Xqiotov" xt

16 fitvov „XQWai Qc5t>rac xal vixgovg", oxt 61 avxov ool t/ 6i
TO xgdrog li> ityivo xi'svfiaxi xal vvv xal sig rovg avfxxt
almvag xmv almva>v, dfttjv.

X'.
Evyi} nfQi Tfih'ftJTog x«i ^xx«f^l^o/^*rot^

I. 'O B^eog „o C,atTJg xal 9^m>dT0v rr)v i§,ovoiaif txan^

20 f^v xvfvfidxmv xal" dioxdxrjg ,,xdo7jg aagxdc'', 6 d^eoc

rortor xal ^woyovcuv, 6 xaxdyatv ilq xvXag «<Jov xa\ di

o xxiCfWV „xvevita avBgcoxov" h avr<5 xal „xaQaXafiiidvatv'

ityimv xdg ifivxdg xal dvaxavov 6 aXXotcOv xai fitxa^dXi

fieTa6x*jfJiaxlC,ajv xa xxhfiaxd aov, xad^dtg Slxaiov xal

26 ioxiv, „(t6vog" avxbg „dq)BaQxog" xal dvaXXolcoxog xal

<ov' 2. dedfie&d aov xtgl xfjg xoi^y'jaimg xal dvaxava^t

6oiXov aov xov6b r) xf/g dovXf/g aov x^o6t • xi^v t^;(7ji% to jo

avxov di'dxavaov „iv xoxoig x^^^Q"> ^ Ta/itloig ^dvouM

ftera 'A^gaaft xal */aaax xal 'laxdtj^" xal xdvxmv xtov aylcm

30 TO tJe OfOfia dvadxtjaov iv 1) Sgiaag ^(iega xaxd xdg dy}ev6i

ixayyeXlag, I'va xai xdg xax d^iav airm xXijgoPOfiiag

1 Mt 4, ij; 9, 35; 10, 1. — 6 I Thess. 5, aj. — 12 Ps. 85,
Mt. 9, 8. - 13 Mt. 8, 17. — 16 11 Tim. 4, i. — 19 Sap. 16. ij. iJ
16, 42; I Reg. 2, 6. — 2a I Tim. i, 17. — 28 Ps. aa, i. — Mt. 8J

SEEAPIONIS. 193

vel eas percipiunt> fiat in depulsionem omrtis languoris et omnis
infirmitatis, in remedium adversus omne daemonium, in expulsi-
onem omnis spiritus immundi, in segregationem omnis spiritus
nequam, in exstirpationem omnis febris et frigoris et omnis im-
becillitatis, in gratiam bonam et remissionem peccatorum, in re- 5
medium vitae et salutis, in sanitatem et integritatem animae et
corporis et spiritus, in valetudinem perfectam. 2. Timeat, Doraine,
omnis operatio diabolica, omne daemonium, omnes insidiae ad-
versarii, omnis plaga, omne supplicium, omnis dolor, omnis labor
vel ictus vel concussio vel umbra mala nomen tuum sanctum, quod lo
invocamus nunc, et nomen unigeniti, 3. et abeant ab internis et
erternis servorum tuorum horum, ut glorificetur nomen eius, qui
pro nobis crucifixus est et resurrexit et languores nostras et in-
Urmitates suscepit, lesu Christi, et venturus est iudicare vivos et
mortuos, quoniam per eum tibi gloria et imperium in sancto spiritu 1&
et nunc et in omnia saecula saeculorum, amen.

XXX (xviii).

Oratio pro mortuo et sepeliendo.

I. Deus, qui vitae et mortis potestatem habes, Deus spirituum
et dominus omnis carnis, Deus, qui mortificas et vivificas, qui de-
ducis ad portas inferorum et reducis, qui creas spiritum hominis 20
in ipso et suscipis sanctorum animas ac recreas, qui mutas ac
transformas et transfiguras creaturas tuas, prout iustum et utile
est, cum ipse solus incorruptibilis et immutabilis et aeternus sis;
2. oramus te pro dormitione et requie hulus servi tui vel huius
servae tuae: animam et spiritum eius recrea in locis pascuae, in 25
cubilibus recreationis cum Abraham et Isaac et lacob et omnibus
Sanctis tuis; corpus vero resuscita in die, quam definiisti secundum
promissiones tuas baud dubias, ut et hereditates ei convenientes

XXX. Cf. Constit. ap. VIII, 41. pro mortuis, Brightman, Liturgies I,

2. TO SI a<5fxa *tA.] Similiter Li- 170, 13 — 15.
turgia lacobitarum copt. in oratione

Funk, Dddasc. et Gomstit. ap. II. 13

194 SACBAMENTABIUM

ip TOlg hylau; Cov vo/uOg. 3. zmv xctQaxt<ofiaz<oif ccm
„ait(Xffxriftax«ov fttj fanjO^^"' xtfv 61 „i^odov" ovrov elffrfPt
evXoytjftipijv thai xoltjCW ra; Xvxag tSp duxxpBQOvrcov x
xaQoxl^aeatg laaai xal ^/iW xaOi xiXog dyad-ov drnQipsat
5 (jtovcTftvovq Hov 'itjCov XqiOxov, 61 ov Co\ fj d6§a xal to
kv ajrlcp xvevfioTi slg rov? edcovaq xmv almvmv, dfii^.

2 Ps. 04, 7. — U Petr. 1, 15.

3. twv iiafiBgovtrnv] i. e. superstitum vel propinquoruna, ut e

-9K)«-

SBRAPIONIS. 195

retribuas in Sanctis tuis pascuis. 3. Delictorum eius ac peccatorum
ne memineris; exitum eius fac paratum et benedictum esse; tristitias
superstitum spiritu consolationis sana et nobis omnibus finem
bonum dona per unigenitum tuum lesum Christum, per quem
tibi gloria et imperium in sancto spiritu in saecula saeculorum, 5
amen.

apparet. Timotheus Al. Resp. 14 aut generaliter de eis loquitur, qui ad
scribens oi dia^iponeg tip nenov- mortuum attinent (Harduin. Coll. cone.
#on aut verbum hoc sensu usurpat I, 119s).

•mifH'

18*

INDEX

VOCABULORUM SACRAMENTARII SERAPIOMIS.

afiXttprii XXV, a.
'Afipoaft XXX, 2.
oyefroff XII, i; XXVU, i; XXIX, i;

XXX, }.
dyanaw XII, 3.
ttyan^Tog XIII, 5.
dy}'eA(xoc i. 3; XXIV, i.
ayyelo? V, 3. 8; X, i. 2; XHI, 9. 16.
dyivfizos IV, i; V, s; Xn, 5; Xm, I.

2. 16; XVII, 2; XIX, 4; XXVII, I.
ayta^w XI, i. 2. 3; XIU, 9. 18.
aytaoftog XIII, 10; XIX in.
Syiov, TO VI, I.
Syios I, 3. 4; m. 3; V, 3; VII, 2;

VIII, 2; IX, 3; X, i; XI, 2. 3;

XII, 5; xm, 4. 10. 12. 13. 15. 18;
XIX, 4; xxn, 2; xxin, 2; xxviii,

I. 2; XXX, I. 2.
ayioTijg XI, 5.
ayvsla XIV, i.
adr/s XXX, i.
ddiakelnxox; XI, s-
d&avaala XIII, 5.
alfia XI, 3; XIII, 14. is; XIV, 2;

XVI, 2. 3; XVm, i; XIX, 4.
tttvio} XIII, I. 2. 3. 4. 5.
alvoi X, I.
ataxvvoftai XII, 4.
attov I, 4; U, 3; UI, 3; IV, 2; V, 11;

VI, 2; VII, 2; vm, 2; IX, 3; X,

I. 4; XI, 6; XII, 5; xm, 8. 19;
XIV, 2; XV, 2; XVI, 3; XVU, 2;
XVm, 2; XIX, 4; XX, 2; XXI;
XXII, 2; XXIII, 2 ; XXIV, 2; XXV,
2; XXVI, 2; XXVII, 2; XXVIII, 2;
XXIX, 3; XXX. 3.

olwviog XXV, 2; XXX, i.

dxd9apxoi XXIX, i.

dxaravotjTOi XIII, 2.

dXyt]d<ov XXIX, 2.

akei/zfta XXII in. i. 2.

dkti(f>w XXII, I.

oAfJV'ff XVII, 2; XXII, 2.

dke^npapfxaxov XXIX, i.

d)Lij»eia V, 3; X, i; XIU, s- 1
XIV, I ; XV, 1 ; XVIII, 1 ; Y
XXI; XXII, i; XXIV, i; XJ

xxvii, i; xxvm, I.

d).ri9iv6i II, i; m, 3; XHI, 6.
dXXoioot XXX, I.
aftaprdvat X, 3 ; XVI, i .
d(*dpTti(ia V, 2; X, 5; XII!

XXIX, i; XXX, 3.
dftapTla XII, 2; XIII, 12; XXI
d/iifmrwi V, 3; XI, 2. 5; XX

XXVIII, 2.
dfietdfikr/tog XXI, i.
d/ieraxivtitoi XXV, 2.
dvafikhcw XII, 4.
dvayewactf XIX, 2. 3; XXV, :
dvayivvtiaif XX, 1.2; XXII, i ; ]

I. 2; XXIV, I.
dvayvcioTrjg XI, 4.
dvalfiaxrog XIII, 11.
dvaktirpig XXm in.
avaAAo/turoff XXX, i.
dvdftvtjott XIII, 17.
dvaccdoi XXII, 2; XXV, 2.
dvdnavaig V, 6; XXX, 2.
dvanavw V, 9; XI, 4; XXX, 1
dvanifinat I, 3.
dvantrdrvvftt I, i.

INDEX TOCABULOSUM SACBAHENTARII SERAPIONIS.

197

avankaaaa XXII, 2.
dvati9^(it V, j; XX, 1.
avixippaoTOf XIII, 2.
ttvs^iXviaarog XIII, 2.
dvenriQiaatoe XXV, 2.
ttvigxonai XXIV in.
«>"?<» X, 4; XI, 6.
av&patnog II, i ; V, 2; VII, i ; IX, i ;

X, }; XI, 6; XIII, 6; XXVII, i;

XXIX, I ; XXX, 1.
dviaxtifii II in.; V, 10; VII, 2; XII,

}. 4; XVn, 1; XXIX, j; XXX, 2.
dvofiia III, I ; XXII, 2.
dyrtxflftevoi XXII, 2; XXIX, 2.
d^ltt XXX, 2.

tt^iog I, 4; UI, j; XIII, I ; XX Vm, 2.
dSiow VIII, i; XIII, 16; XIX, 3.
doffatoi XIII, 5; XXV, I.
dnakeltpm XVI, i.
dna)Lkdaaa V, 9; VIII, i; XVII, 2.
dxttxti XXII, 2.
dneikij XVI, i.
dnofiak^ XXIX, i.
dno6tjiJi6<a V, 8.
dnoJrifiia V, 8.
dno&tQanfvai XXII, 2.
(nroxaA.vnra» V, 5; XII, 4; XIII, 4;

XXII, 2.
onoAovcu IX, i.
ditoXvat III, I.
dnoaofiita XXIII, 2.
moor^AAtf I, 3. 4: U, i; III, 3; XIU,

6. 16; XXVI, i; XXVIU, i.
dnoarokos VI, 2; XII, 5; XXVIII, i.
daotay^ XXI in.
ecnpoaxoTico; XXVIU, 2.
a^irri; I, 2; XIII, ij.
ap/iogtt» VII, I.
uppiiv V, 7.

ap^t^roc XIII, 6; XIX, i. 2. 3; XX, i.
oproc ^U> 13. 13. 1$; XXIX in.
dQxdyYfkoq XIII, 9.
dn^ XIII, 8. 9.
a(>x«>*' V, 6.

do»iveui I, 3 ; V, I ; XXIX, 1. 3.
dori^p IX, I.

aavXoc XXV, 2.

aofiaActa XVIII, 2.

datpakl^w VI, 1; XXV, 2.

ovyij IX, I.

Sweats X, 3; Xm, 12. 14; XXII, a;

XXIX, I.
tt^&aptoi XXX, I.
«W* V, 2; XXII, 1.
d^opia/iot XXIX, I.
dy/svS^g XXX, 2.

Panri^ta XIX, 2. 4; XX in.; }$^XII in.;

XXIV in.; XXV, in. 2.
ftaoiXela XIII, 18; XIX, 3.
fiaaikevg V, ii; XIX, i.
fitfiaioa III, 3; V, 4; VI, I.
/ttfiaituaig XIII, 16.
fiektioa I, 2.
fie).Tl«»atg XI, 6; XV, 2.
^<^Ao; XII, 5.
^/oc V, 6; XI, 5; XXII, 2.
fiot]9iio VII, 2.
^c»?»off III, I ; XXV, I.

yufiito XI, 6.

yfveo XIII, 19; XXVIII, 1.

ycvjyroff XIII, 2; XIX, i.

yeyvdat II, i.

ycvv^rtxoff XIX, 2.

yevv^rcup II, i.

yivoe II, I ; VII, I ; IX, i.

yigav V, 7.

y^ IX, I. 2. 3; X, I ; XIII, 10. It;

XXVI, I.
ytvwaxm III, 3; V, 5; X, i; XIII, 3.

4. 6. 18.
yvnaiog II, 3; V, 3; X, i; XXI;

XXVIII, I.
yvmgl^to V, 5.
yvwaiq I, 2; III, 2; IV, 2; V, 4; VI, 2;

X, 4; XI, 1. 2; XII, i; XIV, i;

XVI, i; XXVI, 2; XXVU, i. 2.
yortfiog IX, 2.
yovw XII, 3.
yowxil(0/a XII in.
ypayij I, 4.

198

INDEX VOCABULOBDH

yfatpta X, 4 ; XII, 5.
yvvatov XI, 6.
yvvif V, 7.

datfiovtov XVU, 2; XXIX, i. 2.
6eixwfit V, J. 7; XXIV, I.
(fffm XVII, i; XIX, j; XXIII, i.
aiofiai I, 2; U, 2; m, j; IV, i; V,

S. 6. 7. 10: IX. 2; XI, 5; XIII, 6;

XV, I ; XX, 1 : XXVII. 1 ; XXIX, I ;

XXX, 2.
dea/ioi V, 9.
rfeanorijff IV, 1; VU, 2; XII, 3; XVI,

i; XXn, i; XXVII, i; XXIX, 2;

XXX, I.
i^XOficet V, }; XII, 2; XIU, 10. 19.
diw III, 1 ; V, 9.
St^liiovgyiw XIX, i.
itifiiovQYOi I, I ; II, I ; IX, i ; XIX, i ;

XXIV, I.
diaSldwfii XV in.
diaioaiq XVI in.
6ta6oxn XXVIII, i.
6ia9^rfxt{ XIII, 14.
dtaxoviw XXVI, 2.
dtdxovo^ XI, 5; XXVI in. i. 2.
iidxpiaie XXVI, 2.
didvota I, I. 4; n, 2.
diaxaaaw XXVI, i.
StttipeQto XXX, 3.
dtiaaxakla V, 4; XI, 2.
diegft^vevw I, 4; XIII, 4.
dlxatoq XIII, i; XXX, i.
dixaioavvTj XXII, 2.
(fo^er I, 4;n. j; 111,3; IV, 2; V, 11;

VI, 2; VII, 2; vm, 2; IX, 3; x,i.

4; XI, 6; XII, s; Xm, 4, 10. 11;

XIV, 2; XVI, 3; xvn, 2: XIX, 4;

XX, 2; XXI; XXII, 2; XXm, 2;

XXIV, 2; XXV, 2; XXVI, 2;

XXVn, 2; XXVIII, 2; XXIX, y,

XXX, 3.
So^a^w XXIX, J.
do^oXoyiw Xm, I.
dovXfvtu XXI.
dovXti XXX, 2.

rfoiJAoc V, 3. 7; XX, I ; XXI; X
XXIV, i; XXVm, i; X>
XXX, 2.

igofiog XI, 5.

Svvafiii I, 3; V, i; X 2; Xm

18; XV, 2; XVII, 2; x:

XXIV, i; XXV, I. 2; XXE
Svawnim XII, 4.
dwQfd XXIV, I ; XXV, 2.

erfpatof XXV, 2.

i^voff xm, 13.

el^tjvixoQ V, 6. 8; XXX, 3.
eloaxovw IX, 3.
ixdtcoYinog XXIX, i.
ix^ijteat XII, 3.
ix^Qiafifitvo) XXV, 2.
ixxXtjata V, 6; IX, 2; X, in.
XI in. 4; xm, 13. 16; XXV
ixxofii^w XXX in.
^;rAiyc«» XXVI, 1 ; XXVD, 2 ; XX
i*Ac*roff V, 3; XI, 6; XVm,
ixtelvw IV, I ; VI, 1 ; VIU, i ;

XX vn, I.

ixTvnwfta XXV, 2.
ixxt»ptoft6g XXIX, I.
^Xaiov XVU in. i; XVIII in.;

in. I.
MXeyxos XIII, 15.
iXeiw I, 3; X, 4; XI, 6; XHI
ikf^fiwvXU, i; XXn, 1.
Ueog XI, 4.
iktv&tQog V, 7.
ikev9fp6w III, I.
^Aevdepwrif? Ill, i.
^An/ff III, I ; XXV, 2.
ifinoXtTevoftm XXV, 2.
ivdvvaftataig XIII, 15.
^vipycio XIX, 2; XXII, 2; X:

XXIX, 2.
^wpy^w XXn, 2; XXV, I.
ivtlvayfia XXIX, 2.
i^aXelffxo XII, 5.
e^odog XXX, 3.
i^OftoXoyiofiat V, i.
^{ova/o xm, 8. 9; XXIX, i ; X

SACRA HENTASII SERAPIONIS.

199

inayyekla XXU, i. 2; XXV, a;

XXX, 2.
inifiovXr, XXIX, 2.
iTityivtiaxw V, 4.
inlyvwaii XXV, 2.
iniirifiiw XUI, is; XXVII, i.
inidtj/iia XUI, 5; XIX, i.
inteixiji I, 3.
inixakiw IX, 3 ; X, i ; XI, i ; XIII, 16;

XXU, i; XXV, 1; XXIX, i. 2.
intaxhtrm I, 3; II, 2.
iniaxoniq XXVIII, 2.
iniaxonoq XI in. 1 ; XIII in; XXVI, i ;

XXVIII in. 1.
iniarij/tij XI, i.
iniaTQftpat XII, i; XXV, i.
itnazgixp^ V, 7; XXIII, I.
inntfiaat VII, 2.
igfvvaw XII, 3.
hpftijvivi XI, 4.
kg/t^vevw XIII, 3.
sveifYfttio I, 2. 3.
*v*(>y^^f V, 11; XII, i; XIX, 3;

XXUI, I.
fv»vfiia V, 8; XIII, 19.
fvXdfieta XV, 2.
*i;Aoy/» rV, 2; VI, 2; IX, 3; XIII, 19;

XV, 3; XVI, 3; XVn, I ; XXIV, 1 ;

XXX, 3.
tvkoytiTog XI, i.
fikoyfa IV, I. 2; VI, 2; XI, i. 6;

XV, i; XVIII in. i; XXIV, i.
fvoiow XI, I.
tvoifieia IV, 2; XII, i.
fvgiopla IX, 2.

fvxfQioxiw ni, 2; XVI, I. 2.
evtaQiaxla XIII, 19; XVUI, 2.

fvxn i-iu. V, VII, IX -XIV, XVI,

XVD, XX-XXV, XXIX, XXX in.
iipoffog VII, I.

$efa» XXII, 2; cf. Lituf.
^>;^(da> V, 8.
^7T^o> XII, 3.

gw.7 XU. $; XUI s. is; XXV. 2;
XXJX, i; XXX, I.

S«»v II, i; IV, i; VI, i; X, I. 2;

XI, 6; XUI, 6. II. 13; XVin. i;

XXVUI, i; XXIX, 3.
titooyovim XXX, i.

^dov^ XU, 2.

^»off XXI.

^fi4pa XI, s; XXX, 2.

^ovaroc XUI, 13; XXX, i.
9avttT6ut XXX, I.
»6toe I, 4; IV. I ; X, 2; XII, 3; XIX,
2. 3, XX, 1.2; XXII, i; XXIV, i;

XXV, I ; XXVII. I ; XXVIU, i.
9e6<: U, I. 3; m. 3; V, I. 3. 7; X, i;

XI, i; XU. 4; XUI, 2. 13. is;

XIV, I. 2; XV, I ; XVIII. i;XX. i;

XXI; XXU i; XXTV. i; XXV, i;

XXVU, i; XXVIU, 1; XXX, i.
^epanela XUI, is>
&fQa:ifVTix6i XVIi, 2.
&epanfvw VIII, i. 2.
&Xlllw V, 9.
9v7j0xtii XXX in.
^QOi-oq XUI, 9.
Bvaia XIU, II. 13.

'laxtifi XXX, 2.
taofiai VII, 2; XXX, 3.
/ati^foff XXU, 2; XXIX, I.
1,]aovi II. 2; XUI, 7; XXVUI, I.
'Iijoovi Xfiatoi I, 4; U, 3; UI, 3;

IV, 2; V, 4. 5. 11; VI, 2; VU, 3;

IX, 5; X, 4; XI, 6: XII, $; XIU.

I. 6. 12. 14; XV, 2; XVII, I, 2;

XVIU, 2; XIX, I. 4; XXI; XXII. 2;

XXUI, 2; XXIV. 2; XXV, I. 2;

XXVI, 2; XXVII, 2; XXVUI, 2;
XXIX, I. 3; XXX. 3.

IkttOftai I. 3; VU, 2; XIU, 13. 19.
"Xfwg XXUI, I.
'loiffaytji XIX, 4.
7aadx XXX, 2.
toxvQonottjrixog XXU, 2.

xa^aigiw III. i; VI, i.
xada(>i^o» XXU, 2.

200

INDEX TOCABDLORUM

xtt»ae6s I, I. J. 4; ni, 3; V, 3; VI, i ;

X, 1. 2; XI. 3; xn, 2; XVIII, 1;

XXIV, i; XXVI, 2; XXVII, 2.
xa&apot^i VI, 2; XI, $; XV, 2.
xa9i^ofiat XVII, i.
xa^tattifii XIV, I ; XXVI, 2.
xa»oltx6<: V, 6; IX, 3 ; X, I ; XIO, 1 3 ;

XXVI, I. 2.
xatvog V, 2; XIII, 14.
xaXiw II, i; m, 2; XVI, i.
xavwv XXVI, I.

xagdla H, 2; X, 4; XI, 3; XXVII, i.
xa^oq IX, I.
xapno^opiw IX, 2.
xa^no^opla IX in.
xtttd/taaig XIX, i.
xaxuyivwaxw XII, 4.
xataxelfievoc VII, 2.
xaraxpioiff XIII, 15.
xoraAboao* V, j ; VII, i ; X, 3 ; XIII,

J. 13; XXVII. I.
xaravixdca XXII, 2.
xara|(oa> XIV, i ; XX, i.
xarapyiw III. i; X. 3; XII, 2.
xardpytiaii XIII, 16.
xaraaraaig XXVI in.; XXVII in.;

XXVIII in.
xtttetfii XIX, 2.
xatifxoftai XIX, 4.
xattfxovfievoi III in. 2; IV in.
xttTotxim X, I.
xeroc XIX, 2; XXIII, 2.
x^prfoff XXVIII, I.
xeg>aki^ IV, i; VI, i.
xi-aoif XIV in.; XV in.
xktjQixoi XV in.
xXt/povofila XXX, 2.
«AiVo» IV, i; XII, 3.
xoi/iaofitti XIII, 17.
xolftTjatg XXX, 2.
jfoivp I, 3; VI, 2; XVIII, 2.
xotvwviw XIII, 15; XX, 2.
xoivwvia XIV, i; XVI, 2; XVUI,

I. 2.
XOIVOAVO^ XXIV, I,

XQuxaioi III, i; XXV, I.

xQttxoq I, 4; II, 3 ; m, 3 ; IV, 2 ; 1
VI, 2; VII, 2; Vm,2; IX. 3;
XI, 6; XII, 5; XrV, a; X\
XVU, 2; XIX, 4; XX. 2;
XXn, 2; XXm,2;XXIV,2;X>
XXVI, 2; XXVII. 2; XXVI
XXIX, 3; XXX, 3.

xplvw XXIX, 3.

xtttoftai II, 3.

xttXw XXX, I.

xriats XXIV, i.

xrlofia I, l; XVU, i. 2; XD
XXIX, i; XXX, I.

xvfiegvi^triq VII, 1.

xvQittx^ I in.

xvQioi I, I. 3; II, I. 2; HI, I ; V, i
Vn, i; VIII, i; X, i; XI, i;
7. 10. II. 12. 14. 18; XIX, i; X
XXII, 2; XXIV, i; XXV, I
XXVm, i; XXIX, I.

XVQlOXtli XIII, 8. 9.

xeiftt) XIII, 13.

Xa'ixog VI in.

Xakiw II, 2; XUI, 3. 7.

Xttftnpvvw IX, I.

A«oc I, 3. 4; II, 2. 3; rV, I. 2; ^
3. s; VI, I. 2; XII, 2; XUI
19; XIV in. 1. 2; XV in.; X\
XVUI, i; XXVI, 2; XXVU, i

>lar(>ev<» XX, 2; XXI.

ksixovpyiat X, i ; XI, 3.

keixovfyitt XXVI, i. 2.

Aftrovp/Off X, 2; XI, 4.

koyixog X, 1.

Aoy«ov XU, 3; XXVU. i.

koyoi xm, 4, 1 5 ; XIX, i. 2. 4; x:

XXUI, 2.
kovxgov Ul. 3; XXII, 2; XXn

XXV. 2.
Avr(>o<t* XIX, I.
kvw lU, I.

fid&^lia lU, 3.
ftd&fjais VI, 2.
fia9>)X^g XUI, 12. 14.

SiCBAMENTARII SBRAPIONIS.

201

fiaxttpi^w XVni, 2.

fiaXaxltt XXIX, i.

ftaattS XXIX, 2.

^tyakonptnt}i; XIII, il.

fiipog XVI, }.

liexttfiakkm XXX, i.

fiizalafifiaviit XXIX, I.

fifjai-titpii Xill, II ; XIV, 2; XVU, 2.

(ifterota XVI, i.

/icranof/w XIX, 2.

/**raff;f^/KBr(i!<B XXX, i.

fttfivijaxw IX, 3; XXX, ).

fiovai^viv XI S-

/lovij XIII, i8.

fiovoyevrig I, i ; II, i . ) ; III, i . 2. } ;

IV, 1.2; V, J. 11 ; VI. 1.2; Vn, 2;

VUI,2; IX, 2; X, 4; XI, 6; XII, i.

3. s; Xm, I. 3. 12. i6. 19; XIV, 2;

XV, a; XVI, 3; XVII, i. 2; XVIU,

2. 4; XX. 2; XXI; XXn, I ; XXfll, 2;

XXIV, 2; XXV, I. 2; XXVI, I. 2;

XXVII, 1. 2; XXVIII,2; XXIX, i. 2;

XXX, 3.
iuop<p^ XIX, 3.
fiOQffom XIX, 3.
fAvarnfftov III, 3; IV, 2; VI, 2; XIII, 6;

XV, i; XIX, 2; XX, 1.
jWwa^c XXVII, 2.

•vexQog XXIX, 3.

vo/ti^ XXX, 2.

vooictf V, 10; VII in. 2; Vni in. i;

XXIX in.
voatifia VII, 2; XIII, 15.
voaoqV, 10; Vm, i; XVII,2; XXIX, 1.3.
vovi XII, 3.

oiriYiw XX, 2; XXIII, I. 2.
oixovo/iiw XXVII, T.
otxovoftos VII, I.
o2;roc XIU, 13.

oixovfiivn xxvm, I.

olxrelpw I, 2; v. 7.

olxTtpnos II, 3; V, 7; Vffl, I ; XI, 4;

XII, 4; xrv, 2; XV, I.

otxrip/iwv XII, i; XXII, i.

oXa, TO II, 1 ; XIX, i ; XXIV, 2.
okoxktipia VIII, 2; xm, 19; XVII, 2;

XXIX, I.
Ofttkla II in.

oftolw/ia XIII, 12. 13. 14.
OlEJifOt XIU, IS-
ovofia VII, 2; vm, 2; XU, 5; XIII,

8. 18; XVn, i; XXIX, 2. 3.
opiito XIII, 4.
dp^off XI, 2; XXVII, 2.
opoff XIII, 13.
oatog XII, 3.
oaior^; XII, I ; XV, 2.
ovpecvio; V, 5; XXV, i. 2.
ovpavoi VI, 2 ; IX, I ; X, 1 ; Xm, 10.

11; XIX, i; XXVn, 1; XXIX, I,
otpSaXftog XII, 4.

xS&og XII, 2.

naiSlov X, 4; XI, 6.

jiorf V, 7.

nahiYY^'*'^''''^ IDi }> XXV, -2.

nav, ro I, i; II, i.

n«rvrox(>ar<tf(> XXI.

napaxaXiw I, I. 4; V, i, 4. 8. 9. 11;

VII, I ;X, 3; XI, 2, 4; XIII, 15. 17;

XX, I ; XXII, 2.
nttfttxk^aig IX, 3; XII, i; XXX, 3.
napaftv9iofiat V, 9.
napdmtafttt XXX, 3.
7ittpt]yopiw V, 9.
napj^Cfcvot XI, 4.
nttQQTjola XII, 4.
ndaxw XVII, i.
ffOT^p I, i; IV, i; V, 5; XII, i. 3;

XIII, I. 5: XIX, 4; XXVI, i;

XXVII, 1; XXIX, I.
nm^taQX'l'i XXVIII, i.
nttpaofiog X, 3; XI, i; XXIII, 2.
nivTjg V, 7. 9.
nevia V, 9.
njjyij XIII, 5.*
niarevctf V, 4.
jr/onf 1, 2;II, 2;V,4;XiI, 1; XXV, 2;

XXVII, 2.
nXaofta XIX, 1.

^^^^^^^^^^

^^^^^^W

202 ^^^^ INDEX VOCABDLORUM ^H

ni-dattji; VII, u

ngoaqiigui XIII. n. 12. 13, 14. 19}

^ nlaca IX, I.

XVn in.; XX. J.

nkfiyrj XXIX, 2.

iiQoaifopa XIII, It.

7T}.t}9vVCtt 1, 2.

n^oatfo^ov XIII in. 19.

jiXtlfAfitkrifia XII, 2.

n()(Miwnov XIII, 9.

^^^L nki^Qtj^ IX. 2; XIII, lO. II.

npoyiyrryv VI, 2; XII, 5; XSVIIl I.

^^^H Tikovi ^> S.

nxiQv^ XIII, 9.

^^^H nAoi;a(Ot,- V, 7.

nvlfi XXX, I.

^^^^ .ivfv^o VI, 2; X, l; XI, 1; XIII, 6:

nvQftoi XVII, 2; XXIX. t. ^

^^^H XXII, 2; XXVI, 2: XXYII, 1

^H

^^^P xxvin. i; XXIX, i;xxx. 1.2. 5.

ffuniaftix XXIX, 2. ^^|

^^^K^ jtifvfia aytov vel efyiot' nvfvfta I, 4;

^lyoc XXIX, I. ^^H
pilot III, ^^^H

^^^K U, 2. }; III, 3; IV, 2; V, 11; VI, 2;

^^^H YII, 2; VIII, 2; IX, }; X, 4; XI. 6;

^viaii XXIX, I. ^^H

^^^H xn. s; XIII. 6. 7. 16. 19; xiy,2:

Hafiaoi^ XUl. 10. ^H

^^^H XV. a; XVI, J ; XTII, 2; XVIII,

Zapanltov XUI in. ^^1

^^^^H XIX, I. 4; XX, 2; XXI; XXII. 2;

ocpl XI, I ; XIX, 4; XXIV. i; .\XI.i 1

^^^V xxm, 2; XXIV, 2: XXV. 2; XXVI,

aaravai; III, 1. 1

^^^P I. 2;XXVII, 2;XXVlII.2;XXIX,j:

aatavixo^' XXII, 2; XXIX, a. ^J

^^F 3.

I, 3. ^H

^^^1 nvivfittiixoi: XIX, 4; XXIV,

Sepavfifi XUI, 9. ^^

^^^H noirjfia XIX, 3.

arifidov XXII, a; XXV, 2. ]

^^M non/z^^ I, I ; VII, l ; XXI; XXIV, 2.

axatos XX, 2. ^^B

^H noifiitha, XXVIII. 2.

axiaofta XXIX, 3. ^^|

^^1 ;ro/^i';; XXU, 2; XXVIH, 2.

axoQni^ui XUI, 13. ^

^^H Jiotfiviov II, 3; XXVI, I.

ooy/o XI, I. 2; XXVU, 2. ^A

^^H noltg II, 3; Xni, 13.

ao(plttu XIV. 2. ^H

^^^H TioJLtTivo/jiai V, }.

axttVQOi XXV, 2, ^^

^^^H novijififV, to VI, I.

oTav()o<tf XVII, i; XXIX, ;. J

^^H 7io»)7()Os* XIII, 16; XX, 2 ; XXIX, i. 2.

ttttipavou) IX, ^^H

^^^H novo; XXIX, 2.

avyytvuuaxto V, 2. ^^H

^^1 TTOOi; XVII,

ovyxartx9(aii; XXI. ^^H

^^^H 7Tor>;ptni' XIII, I4> 15.

avyxaiitQiit flint XIII, t8. ^^^|

^^^H ngayfia XXVI, i.

ovyx).TiQovotAtui XXII, 2. ^^H

^^^^H ngavvtu VIT,

av^-xtiipiw X, 3; XII, 2; XVI, 1.

^^V nQfa^fvm XI, 2; XXVU, 1.

Ovfififtfftw V, 3.

^M nQtafii'XtffOi XXVI, i; XXVII in.

ovfiTipeofivTftios XI, 2.

H njiO>ton:)7XI,4.6;XIII, i5.i6.i9;XV,2.

avraym XIII, IJ.

^B npoxonrta III, 3.

ovragthfiiat V, 3; XU, $•

^H TtQooixovo/^im II, 2.

(;vvd^u» XXII, 2.

^B ngoanpn XXU, i.

avvttdtiaii XI, 3 ; XXVU. 2.

H .iptfffff;^*} IX, 3.

ovviYom XXU, 2. ^^H

^K jiQoaxvvkot XIX, 4.

avvoSomoQOi V, 8. ^^H

^1 npoanoiew 11, 1; XVI, i.

a^pakfia V, 2. ^^|

^^^ n()(>ara)'^(ir XX, 2.

09>(>a>'/^cu XXI. ^^H

^^f npoardziji III, t.

a^paylg XXV, 2. ^^|

SACRAMENTARII SEBAPIONIS.

203

lo; VI, 2; VII, i; XI, j;

2. 19; xrv, 1. 2; XVI, 2. 3;

i;XXn,2;XXIX. i;XXX,2.
[, i; V, 11; VII, 1; XI, l;
2; XXIU, i; XXV, I. 2;
I.

XIX, i; XXVI, i; XXIX. I.
dtjg XXV, 2.

I. 3.

jfitoi XV, 2.

VI] VI, 2.

XXX, 2.

:vi, I.

. 3-

', 10; Xn, 3; XXI; XXIX, I.

[IV, 2; XXV, 2; XXX, 3.

t m, I.

i, I. 3; XXIII, 2.
til, 18; XXX, 2.

i. I.

CXI.

Xlll, 18.
, 10; VIII, I. 2; XIII, 19;

I.
II in. i; XVIIIin.; XIX in.
(XIX in.
, 2.

5; xm, 3. 4. s; XXVI. i.
:, 1. 2; xin, I. 7.

Ifii XVI, I.

a XXI; XX VII, 2.

ivog XI, 4.

Iff XIII, 2.

:, I. 4.

vVIII,2:Xni, is; XVII. 2;
I.

f.5-

I. 2; XIX, 3.
»7i/a V, 7; Vn, 1; IX, 2;
; XVI, I.

^tkttv^Qwnoi V, i; XII, i; XIIT, 5;

XVin, 1 ; XIX. 3 ; XX, I ; XXII, i ;

XXIII, I.
tfuXoTnmxoq XIII, 5.
(piXotirv^oq XII, i ; XXII, i.
fpofiioftai XXIX, 2.
q>p6vttoi(: III, 3; XIV, i; XXVII, I.
(piaig XIII, 3; XIX, i.
ff)diq IX, l; XIII, 5. 6.
<pwatijp IX, I.

Xapaxr^g II, 1.

Xapi^Ofiat I, 4; III, 2; V, 7. 8. 10;

vni, i: IX, 1. 2; X, 3; xn, 4:

XIII, 19; XVII, 2; XIX, i; XX, 2;

XXVI, I; xxvu, 1. 2: xxvni, 1.
zopif xm, s; XIX, 2; XXII. 2;

XXVII, 2; XX Vm, i; XXIX, I.
Xtip I, i; III, i; IV, i; VI, i;
VIII, i; XU, 3; XV, i; XXV. i;

xxvn, I.

XeiQOYQafpov XII. $.

Xetpofttoia IV in.; VI in.; VIII in.;

XIV in. ; XVIII in. ; XXVI in.; XXVH

in.; XXVIII in.
XBipoTovim XXVIII. i.
X^o^ XXX, 2.
XOpriyos XI, i; XIII, 5.
Xopoi IX, i; X, I.
XQfjatov, TO V. 7.
XPV^TOT^g IX. 2.
Xptofta XXV in. i.
Xpiarog 'Ir/aovg XXII, 2.
Xpiat XXV in. 2; XXIX, i.
Xcipa XIII. 13.

V>vx^ II, 3; V, 10; VI, 2; VII, I ;

X, I ; XIII. 18. 19; xrv, I ; xvm, l ;
xxn, 2; XXV, I ; XXIX, I : XXX,

I. 2.

to^iktia n, i; IX, I ; XII, 3; XXVI, i.
aiipeXiat I, 4.

^^^^^^^^^p INDEX 1

^ NOMINUM

ET RERUN. ^1

H ^^^^^^H Loci ( ) inclusi commentario exstaot. ^^H

^K Abraham Ecchellensis (120. 136).

Basilius Magnus XXXIX. 13, 15. }I

^M Abrenunlutio 109. 140. 183.

41 (i5S-<57)-

H Abfi Ishaq XXXI.

Batiffol XUV.

H Aba I'Barakat XXX sq.

Baumslark XXU. XXi sq. XL

H AchdisXII.Xm.XXI.XXIV-XXVlI.

XLIII.

^H Acolutbae (120).

BeneJictio aquae 178. 180. 190.

^H Acta Pauli i.

— casei (101).

^B AegTOtus 10). 104. 166. 190.

— o!ei 178. 186. 190.

^B Agape, epulae Christianorum 113 sq.

— olivae (lOi). ^h

^1 Alexius Aristenus 36.

— panis 190. ^^H

^H Anasusius Antiochenus VIII.

Bernaldus 49. ^^H

^1 — Bibliothecarius 45.

Bessarion 38. n^H

^M — Sinaita VIII. 19. 51—71.

Biciiell XII. XXIX-XXXI. XXX^

^^^ Antiochus Monachus 17.

XXXIX. XLD. (152). J

^^B Aphraates 14.

Biniu-s XXXV. J

^^^ Apoca!ypsi.s Petri i.

Boor, C. de, 2. ^^M

^H Arendzcn XLIII.

Bouriaat XXIII. ^H

^H Anstocritus 16.

Braun, I. O., XXXIX. '

■ Atbaoasius Alex. XXVIU. XIJI. 1. 2.

Brightmann XL— XLII. (1 $8. 160. I|

^M 12. 36.

l8s. 187. 189).

^M Audiani 3. 4-

Brinkmann 16.

^H Augustinus 14.

Bryentiius XLII.

Burchardus Womiiensis 47.

Buresch 16.

^M Baptismi ritus 108—112. 181 88.

^Hj Baptismus sanguinis 108.

^H

Hk Bardenhewer XUL XLIV.

Caclibatus episcopi 126. j

^^^H Bar-Hebraeus 12— ij.

Canones apostolorum V. XII. XXfl

^^^H Baraabae cpistula XLIU sq. 1.

XXXV. XXXIX. 1 8. 19. 28. 29 -1

^^H Baronius XXXV.

36. 37. 40-$o. 148 (155)- 1

^^^^^^^^^^^IHM^JOTimrMCTRERITM^^^^^^^^TtJI^^^^^H

^B Canones ecclesiastki apostolorum -=«

Diaconissa 81. 84. 125. 13a. 140. ^^^|

^B ApostoUsche KirchmordHung XVIJ.

Diaconus passim, cf. 80. 83. 103. i2o. ^^^|

■ xxu-xxiv. xm-XLiv (120.

137. ^^1

W 126).

Didache apostolorum V. XLII sq. 1 — 3. ^^H

Canones Hippolyti Xll-XIV. XXV-

Didascalia apostolorum V. XXXV. 3 — ^^^|

H XXVIII (98. 105—107. 110. 116.

14 (97- 121)- ^W

■ >27).

Didascalia arabica XXVllI-XXXII. ^M

^K Case! oblatio (loi).

^^1

^ Catechesis 87. 107. 115. 117.

Dionysius Exiguus 40. ^^^|

Catechumeni 87. 107—108. iij. 118.

Dmitrijewsky XL. ^^^|

124. 132. I j8. 160.

Doctor catechumenorum 108. ^^^H

Catliisterium 124.

Doxologia (iJ9). ^^^1

CeiUier, R., 15.

Drews XL. (15S. 172. 173). ^^H

Charismata 72—75. 97. IJ2.

Drey XII. ^^|

Christianorum nomen 144.

Duchesne XL. ^^^|

Ctrcumcisio 144.

^^H

Clemens Alex. j.

^^B

H Clemens Komauus 15. 28. 34. 35, 36.

Ecclesiae descriptio 124. ^^^|

H 38. 40. 48. 49- 121. 148.

Epidesis ioo. 174 sq. ^^^|

H Clementina 2.

Epiphanius 3 — 8. ^^^|

" Coemeteriuni 116.

Episcopus passim, cf. 77 — 79, 83. 98. ^^^|

Communio lot. iij. n6. 150. 178.

120. 122 132. 137. 138. 190. ^^^1

Communionis distribuendae formula

Epitome libri VIII Constitution iim XI ^^^|

loi sq.

XXII. 72 96. ^H

Confessori manus impoirenda est ad

Esther, liber ^^^|

^ upiscopatum 82. loj, ad presbj-te-

Eucharistia 99 — 102. iij. 116. 123. ^^^|

B ratum et duconatum 82, non ad hos

^H

duos ordines 104,

Eusebius Caesanensis 1. ^^H

Confirraatio (187).

Euthaiius t6. ^^^|

Constantinus Harnienopulus 37.

Exorcismus catechumenorum vel com- ^^^|

^m Constitutioncs apostolorum IV XVI,

pctentium to8 sq. ^^^H

■ XVIIl XXV. XXVIII XXXIII.

Exorcista 83 (106. lai). ^^^|

■ XXXV. I. 2. 3. 4^ 7. 14-39.

Exorcisterium 124. ^^^|

^1 Constitutiones ecclesiae aegyptiacac

^^1

H Xlll. XIX-XXXIX. 97—119.

I^^H

^" Conybeare 16.

Fabricius, I. A., .MI. XVI. XVIIL ^H

Coteierius 2.

Feriae 87 sq. ^^^|

k

Fructus benedicendi 114. ^^^^

^ Dannccker XXIV. XXXII.

^H

^ Deelcmaii XIII.

Gelasius, Decrctum 40. ^^^|

^K Defuncti, dies memoriae et epulae in

Gentianus Hervetus VIII. ^^^|

^1 eonim honorcni 90. Oratio pro eis

Georgius Cedrenus 28. 33. ^^H

■

— Hamartolus seu Monachus VI. 20 ^^H

~ Denringer 39.

^^1

^^ Diaconicum 124.

Gesta apud Zenopbiluni 3. ^^^|

20«

INDEX NOMINUM ET BERUM.

Grabe XXIX.
Gratianus 45. 50.
Gregorius Na^ianzenus 34.

— Nyssenus 14.

— Pisinunt«nsJs XXXVJ, (145).
Gretser VUl sq.

Hadrianus I papa 45.

Hancberg XXV.

Hamack XIII. XXVIU. XXX V-XXXVII

XLIIl sq. (147).
Hauler XXIQ. XLIIL
Hebdomas magna 88.
— paschalis 88. ijo.
Hilgcnfeld XLII. 15.
Hincmarus Remensis 46.
Holl, C, 29.
Homilia 123. 132. 160.
HuTTibertus CardinaJis 47.

lacobus apostolus rj.

lacoby, A., 14. 71.

leiunium 112. 115,

leiunium episcopi 112. 122.

— eucharisticum 11$.

lesus Christus, descriptio vitae 70.

Ignatius Constantioop. 39.

Imagines sacr.ie 144.

Indicultis libromm LX canonicorum 2.

Innoceiitius I papa XXXV.

Interpres liriguarum, iipfirivevs, 170.

loannes Chrysostomus XXXVIil. 34.

38. (151, 1J9).
■— Da ma seen us 19.

— II papa 41.

— VIII papa 46.
-^ Scholaslkus 41.

— Zonaras 2. 35.
Itinerarium Petri 47 — 49.

ludaeos Christiani ne imitentur 144 —

146.
ludith, liber, i.
lustiniatius t6.
Ivo Camotensis 49,

Kumpftnuller VIII.

Lagarde XIL XVI. XTID.
XXIV. XXIX. XLn sq. 14,

Lector 82. 84. 95. 105. 120. 13J.

138. 170.
Lcjay XXXV sq.

Leo IX papa 48. 49.

Liturgia Clemenlis scu ConstitoSS

apostolorum 15 (159).

— S. lacobi 15 (159),

— S. Marci XXI (159).
Liturgia Serapionis 158 — i8a
Liturgiae descriptio vel orationes

102. 129-30. ija. 158—180,
Ludolf XXn. XXIV.

Macarius. Nomocanon (97).

Manuum impositione clerici ordit
77-81. 98— loj. praeter subdia
num los ct iectorem 85. 105.
Confessor.

Maronitae 38.

Matthaeus Blastares i. 37.

Maximus Confessor 18.

Mercati X.

Merkle XXXIX.

Michael Cerularius 32.

— Glykas 36.
Monachus, fioval^uiy, ijo.
Mystagogia 133 — 136.

Natalis Alexander XXXV.
Nau XXXVl.

Neumann, C. L, 16.
Nicephorus Callisli i. 37.
Nicetas Pectoratus 50.

— Serronius 34.
Kicolaus Methonensis 35.

Octateuchus aegyptiacus XXIIl
Oecumenius 29.

Olei obiatio et benedictio loo. i;
191.

INDEX NOMINUM BT RERUH.

207

Oleum aegrotorum 190.

— exorcism! 109.

— extremae unctionis (191).

— gratiaram acttonis 109— 11 1.
Olivarum oblatio (lOi).
Optatus Milevitanus }.

Opus imperfectum im Matthaeum 8 —

II. 40.
Orandi horae 88—89. uS— 118. ijo.
Oratio vel preces fidelium 132. 162.
Orationes ad clericos ordinandos 78 —

82. 98. 103—104. 127—129.
Ordines cleri 77—82. 98 — xoj. 120.

132. 137. 138. 168.
Origenes XXXV sq. 3.
Osculum episcopo consecrate datum

99. 129.
— pacis 108. III.
Ostiarius I3i.
Oudinus VIII.

Pamphilus XXXV. 144.

Panis exorcism! 113. 115. 116.

Pascha 115.

Paschalis hebdomas 88. 150.

Pastor Hermae i.

Paulov XL.

Pell Piatt XXVIII sq.

Peregrinorum domus 125.

Pericope 124. 129. 132.

Period! apostolorum 2.

— Pauli 2.

— Petri 2.
Photisterium 124 sq.
Photius 28.

Pitra Xn. XVI. XXXIU-XXXIX.

XUI. 41-71.
Presbyter passim, cf. 79. 83. 102. 120.

137. 138. 188.
Primitiae 114. 152.
Produs Constantinop. ij.
Proselyti, qui admittendi vel reiciendi

sint 85—87. 106—107.
Psalmodia 123. 132.
Psaltes 120. 138.

Ps.-Cyprianus De aleatoribus i.
Ps.-Ignat!us 14.
Ps.-Isidorus 44. 48.

Quartodecimanismus 3.

Rahman! XIII. XX.

Regino Prumiensis 46.

Rcndel Harris XLUI.

Riedel XXH. XXV. XXVHI. XXX.

XLHI. (98. 116).
Robinson 16.
Rufinus I.

Sabae Typicum XXXVII.
Sapientia Salomonis i. 2.

— Sirach i. 2.
Schaff XUII.
Schermann XLIII.
Schmidt, C, 12.

Serapionis sacramentarium XL — XLII.

158-195.
Severus Encratita 3.
Seybold 13.

Simeon Theologus iunior 29. 32.
Socin XXIX.

Sophronius Hierosol. XXXVIII. 17,
Steindorff XXIV sq.
Stephanus III papa 41.
Stichometria Nicephoro adscripta 2.
Subdiaconus 81. 84. 95. 105. 115. 120.

132. 168.
Synodus Ancyrana XXXIX. (156 — 57).

— Duziacensis 45.

— Lemovicensis 47.

— Nicaena secunda XXXVI. 39. 42.

(MS).

— Trullana XXXVIII. 18. 36. 49.

Tarasius Constantinop. 43.
Tattam XXII-XXV.

808

INDKX NOMINUM BT RBRDM.

Testamentum Domini nostri XIII.
XXVm. XXXII. (98. 104-107. 116.

104- "S)-
Theodorus Balsamon XVII. 37.
Theophylactus 34.
Thiel, A., 40.

Timotbeus Constantinop. 17.
Tobias, liber, i.
Turrrianus XXXV.

Unctio baptizandi 109. 184.
— baptizati no— in. 186.

Vanslebius XXX. sq.
Vidua 82. 10$. 112.
Vigilius papa 41.
Virgo 82. 106. 112.

(122 — 124).
132.

170.

Wbiston XXIX.
Wobbermin XL— XUl.
Wordsworth XL.

Zacagai 16.
Zahn, Tb., 2.

12. 16.

:!S

t^

-if- .

The bonower must return this item on or before

. _^ A i,^ir.%i/ If another user

The borrower must return this item on or before
the last date stamped below. If another user
places a recall for this item, the borrower will
be notified of the need for an earlier return.

Non-receipt of overdue notices does not exempt
the borrower from overdue fines.

Harvard College Widener Library
Cambridge, MA 02138 617-495-2413

Please handle w ith care.

Thank you for helping lo preserve
library collections al Harvard.