Skip to main content

Full text of "Emendationes Frontonianae scripsit Rudolfus Klussmann"

See other formats 


PA 

G3&9 


ENDA$IONES  FRONTONIANAE 


SCRIPS1T 


RDDOLFUS  KLUSSMANN 


INEST  EPISTOLA  CRITICA 

GUILELMI   STUDEMUND 
AD  RUD.  KLUSSMANN. 


BEROLINI 
\PUD  CALVARY  EIUSQUE  SOCIUM 

^LDCCCLXXIY. 


ed  in  Germany 


« 


EMENDATIONES  FRONTONIANAE 


SCRIPSIT 

RUDOLFUS  KLUSSMANN 

INEST  EPISTOLA  CRITICA 

GUILELMI   STUDEMUND 
AD  RUD.  KLUSSMANN. 


BEROLINI 
APUD  CALVARY  EIUSQUE  SOCIUM 

^DCCCLXXIY. 


fAun 
.F1K1 


406984 
*      '31 


HERMAN  NO-  SAUPPE 


PROFESSORI  •  GOTTINGENSI 


VIRO  ■  CLARISSiyVlO 


M.  Corneli  Frontonis  epistulae  ab  Angelo  Maio 
post  tot  saeculorum  oblivionem  ex  tenebris  erutae  vix 
dici  potest  quantam  hominum  doctorum  primum  curiosi- 
tatem  tum  fastidium  moverint.  Quem  enim  suae  aetatis 
hominum  plausum  et  admirationem  habuisse  et  vel  plus 
centum  annis  post  Romanae  eloquentiae  non  secundum, 
sed  alterum  decus  *)  visum  esse  noverant,  ad  eius  libros 
iam  aditum  patere  ut  cupidi  sane  et  attenti  audiverant, 
ita  perlectis  eisdem  libris  mirum  quantum  spe  decepti 
sunt.  Inde,  puto,  factum  est,  ut  non  eadem,  qua  fere 
solet  fieri,  alacritate  docti  homines  in  hoc  quidem  corpore 
quamvis  aegerrimo  opisque  medicae  indigentissimo  cu- 
rando sanando  ingenia  exercuerint.  Postquam  enim  anno 
1815  quidquid  reliquiarum  Frontonianarum  in  palim- 
psestis  Ambrosianis,  olim  Bobiensibus  latuerat,  publici 
iuris  ab  Angelo  Maio  factum  est,  primum  quidem  Eich- 
stadius  Ienensis  2)  novum  inventum  aequalibus  magis-com- 


*)  Verba  sunt  Eumeni  in  Panegyrico  Constantio  Caesari  recepta 
Britannia  dicto  cap.  XIV.  Quamquam,  qua  sunt  illi  rhetores  in 
dicendo  et  laudando  incontinentia,  Aureli  Caesaris  verba  (Front, 
epist.  II.  3  pag.  28  versu  ultimo  ed.  Nab.),  quibus  Frontoni  magistro 
valedicit:  vale,  decus  eloquentiae  Romanae  exaggerasse  videtur.  Cui 
epistulae  cur  Frontonem  ea,  quae  est  IL  7  pag.  32  respondisse 
putem,  caussa  in  extremis  eius  epistulae  verbis  est:  vale,  Caesar, 
decus  patriae  et  Romani  nominis.  Solet  enim  alter  alterius  laudes 
quamvis  nimias  reddere  et  reddendo  superare. 

2)  Cornelii  Frontonis  operum  nuper  in  lucem  protractorum  notitia 
et  specimen.     Ienae  1816. 

1 


mendavit  quam  ipse  emendavit.  Secuti  sunt  triumviri  Bero- 
linenses,  Niebuhrius,  Buttmannus,  Heindorfius,1)  qui  com- 
muni studiorum  societate  iuncti  eodem  anno  Frontonis 
reliquias  tum  quidem  in  lucem  protractas  ita  percensue- 
runt,  ut  turbatum  foliorum  codicis  ordinem  mira  sane 
sagacitate  restituerent,  multa  egregie  emendarent,  rem, 
quantum  quidem  tum  prò  incredibili  qua  Angelus  Maius 
rem  instituerat  socordia  et  levitate  fieri  poterat,  insigni 
studio  et  diligentia  agerent.  Car.  Frider.  Heinrichio2) 
quantum  laudis  debeatur  nescio.  Fr.  autem  Rothius3) 
ut  de  epistulis  Frontonianis  optime  existimavisse  dicendus 
est;  ita  in  emendandis  reliquiis  noluit  operam  consumere. 
Certissimum  autem  de  Frontonis  studiis  et  ingenio  iudi- 
cium  fecit  summus  ille  Niebuhrius. 4)  Paulo  post,  i.  e. 
anno  huius  saeculi  vicesimo  tertio,  felici  quodam  casu 
factum  est,  ut  idem  ille  Angelus  Maius,  cum  Mediolano 
Romani  migrasset  et  bibliothecae  Vaticanae  praeesse 
coepisset,  alia  Frontonis  fragmenta  in  codice  inveniret, 
qui  olim  integri  Mediolanensis  libri  pars  fuerat,  ut  iam 
anno  vicesimo  tertio  Frontonem  uberrimis  supplementis 
auctum  edere  liceret.  Cuius  editionis  altera  pars  ab  altera 
non  parum  differt.     Eae  enim,   quae  ex  priore  editione 


*)  M.  Cornetti  Frontonis  Reliquiae  ab  Angelo  Maio  primum 
editae  cett.  Berolini  1816.  Nihil  moror  editiones  Francofurtanam 
anno  1S16  aut  Cellensem  1832  emissas,  quae  ad  verbum  Maianas 
editiones  reddant. 

2)  Auctarium  emendationum  in  Frontonis  reliquias.  Kiliae  1817. 
Libellum  frustra  vel  in  bibliotbeca  Gottingensi  quaesivi. 

3J  Bemerkungen  iiber  die  Schriften  des  M.  Cornelius  Fronto  und 
ùber  das  Zeitalter  der  Antonine.  Nùrnberg  1817  =  Sammlung 
etlicher  Vortraege.     Mtincben  1851,  pag.  52 —  76. 

4)  in  comraentatione  quae  est  in  script,  min.  2,  52 — 72. 

De  M.  Aureli  epistulis  ad  Frontonem  scriptis  exposuit  Ernestus 
Muller:  Marc  Aurei  in  seinen  Briefen  an  Fronto  (Festschriften  zur 
hundertjahrigen  Stiftungsfeier  des  kòn.  evang.  Gymnasiums  zu  Ratibor 
1869.     pag.  12). 


repetitae  sunt,  reliquiae  Mediolanenses  neque  ullam 
habent  iterum  conlati  codicis  commendationem,  quamvis 
videantur,  et  quae  ex  schedis  Vaticanis  accesserunt  multo 
maiore  accuratione  et  diligentia  ex  codice  descripta  sunt 
quam  quae  vir  clarissimus  in  hac  editione  ex  priore 
repetiit.  Atque  utinam  repetiisset!  Nunc  vero  ne  monito 
quidem  lectore  complures,  quasi  in  codice  Ambrosiano 
legantur,  coniecturas  et  emendationes  triumvirorum  Be- 
rolinensium  in  ordinem  recepit.  Atque  cum  librum 
Mediolanensem  non  ea;  qua  par  fuerat,  diligentia  in- 
spexisset  cumque  multis  locis  aut  falsa  descripsisset  aut 
de  lacun  is  non  recte  rettulisset^  fieri  non  potuerat  quin 
homines  Berolinenses,  qui  fidenti  Maio  haberent,  cum 
ipsi  via  et  ratione  incederent,  haud  raro  in  devia  omnia 
seducerentur.  Iam  vero  Maius  inventa  Berolinensia  pro- 
bavit  atque  prò  vere  Frontonianis  venditavit,  ut  scriptoris 
verba  non  semel,  sua  neglegentia  ad  aliorum  hominum 
doctorum  ingenia  exercenda  et  frustra  exercenda  abusus, 
sed  eisdem,  quos  illi  per  ipsius  securitatem  fecerant, 
erroribus  patrocinatus  bis  corrupisse  dicendus  sit. x) 
Atque  primus  deinde  hoc  rerum  statu  deceptus  Kess- 
lerus2)  infelici  nisu  lacunas  in  ipsa  illa  Mediolanensium 
membranarum  parte  explere  conatus  est.  Secutus  est 
Ludovicus  Schopenus3)  qui  duobus  libellis  perquam  doctis 
alteram  i.  e.  Vaticani  codicis  partem  emendavit  felicissimo 
plerumque  successu:   quippe  cum  ab  Ambrosianis  illis 


')  Eaudem  editionem  A.  Maius  anno  184G  ita  repetendam  curavit, 
ut,  cum  in  adnotationibus  pauca  quaedara  corrigeret,  codices  ipsos 
retractavisse  non  videatur. 

2)  De  locis,  qui  in  M.  Frontonis  epistolis  ad  Antoninum  Pium, 
ad  Marcum  Caesarem  et  ad  Verum  Imperatorem  Aurelium  Caesarem 
ab  Angelo  Maio  inscriptis  litura  corrupti  deprehenduntur,  probabili 
coniectura  sarciendis.     Programma  gymn.  Rosslebiensis  1828. 

3)  Emendationum  Frontonianarum  Partes  I  et  II.  Programmata 
scholae  Bonnensis  1830.  1841. 

1* 


abstineret  et  certiore  quodam  fondamento  in  Vaticano 
uteretur,  qua  erat  mentis  adunine  sermonisque  latini 
familiaritate,  raro  a  vero  aberravit,  plurima  aut  optime 
emendavit  aut  emendandi  viam  demonstravit.  Ncque 
laude  sua  caret  Io.  Casp.  Orellius,  qui  cum  Chresto- 
ìnathiam  Frontonianam  Corneli  Taciti  dialogo  de  Ora- 
toribus  a  se  edito1)  addidisset,  in  emendandis  reliquiis 
Frontonianis  operam  conlocavit  haud  sane  contemnendam. 
Fridericus  autem  Iacobsius  ut  prioris  editionis  Maianae 
locos  nonnullos  corruptos  felici  ingenio  temptaverat, 2)  ita 
alterarli  compluribus  animadversionibus  bonae  frugis 
plenissknis  prosecutus  est,  3)  Post  hunc  G.  F.  Hilde- 
brandus  in  editis  libris  Apuleianis 4)  complures  locos 
Frontonianos  emendavisse  sibi  visus  est,  nonnullos  feli- 
citer  emendavit;  quamquam  doctissimi  hominis  studia 
eorum,  qui  post  illum  emendando  Frontoni  operam  de- 
derunt,  diligentiam  piane  fugerunt.  Pauca  quaedam  sed 
ea  maximam  partem  egregia  in  communem  rem  contulit 
Arn.  Schaeferus, 5)  quae  cum  homo  doctissimus  vel  a 
nuperrimo  reliquiarum  Frontonianarum  editore  Batavo 
praetermissa  vidisset,  ea  quae  ipsi  etiam  tum  probabantur, 
alio  loco  6)  repetiit.  Tribus  autem  libellis  Henricus 
Alanus7)   Anglus    quid    in   emendando  Frontone  posset 


J)  Prodiit  liber  Turici  anno  1830;  chrestomatbia  illa  pagg.  115 — 
173  complectitur. 

2)  in  Fr.  Aug.  Wolfi  Analectis  I.   103. 

3)  in  Zimmermanni  Diariis  antiq.   1838,  p.  1019. 

4)  Lipsiae  1812. 

5)  de  locis  nonnullis  Ciceronis  Plinii  Frontonis  (in  progr.  gymn. 
Yitzthumiani  Dresdensis  1S44,  pag.  12  — 16). 

6)  in  Philologo  XXVI.  575. 

7)  Henrici  Alani  coniecturae  et  animadversiones.  Dublini  1841.  — 
Observationes  in  loca  aliquot  Ciceronis;  accedunt  in  Caesarera  Fron- 
tonem  Gellium  Plinium  nonnulla.  Dublini  1863.  —  Observationes  in 
Frontonem  Dublini  1867.  Horuni  librorum  quem  ultimo  loco  scripsi 
non  usurpavi. 


expertus  est,  atque  sunt  sane,  quae  probes,  quamquam 
non  ita  multa.  Philiberti  Soupé  commentatio *)  magnam 
habet  industriae,  nullam  ingenii  laudera.  Nonnullos  ex 
eis  locis  Frontonianis ,  qui  ad  ius  pertinent,  tractave- 
runt  E.  Schraderlb)  et  Henr.  Ed.  Dirksenus.2)  Pauca 
de  uno  loco  Frontoniano  disseruerunt  Schneidewinus 3) 
et  Cobetus. 4)  Praetermisit  autem  nuperus  editor 
Batavus  etiam  Miitzelliana  nonnulla  eaque  minime 
spernenda5)  et  Maehliana  plus  dimidia  parte  immo- 
destiora.6)  Egregia  sunt  quae  C.  F.  V.  Mullerus  passim 
de  Frontone  disputavit. 7)  De  singulis  locis  sententiam 
tulerunt  Chi*.  A.  Lobeckius,8)  0.  Iahnius, 9)  Alexander 
Riesius,10)  Herm.  Usenerus,11)  Mart.  Hertzius,12)  Ioh.Vah- 
lenus,13)  Lud.  Friedlaenderus.14)  Arionem  Frontonianum 
cum  Gelliano  contulit  lui.  Kretschmer.15)  Palmam  autem 


*)  de  Frontonianis  reliquiis.     Ambiarli  1853. 
1  '')  Neuentdeckte  Quellen  romischer  Rechtskunde  in  Krit.  Zeitsehr. 
f.  Rechtswissenschaft  voi.  I  fase.  2,  pag.  140  sqq.    Tubing.  1826. 

2)  Zur  Auslegung  ciniger  Stellen  in  des  Cornelius  Fronto  Reden 
und  Briefen  recitavit  homo  doctissimus  in  academia  litteraria  Bero- 
linensi  a.  d.  XVI  Kal.  Ianuar.  MDCCCLV ,  quae  commentatio  in 
opusculornm  Dirkseni  volumine  I  pag.  243  sqq.  legitur,  quod  his 
ipsis  diebus  Lipsiae  prodiit  (edente  F.  D.  Sanio). 

3)  in  Philologo  X.  321. 

4)  in  Mnemosyna  V.  232. 

5)  Zìi   Fronto  (in  Diariis  gymn.  Berolinensibus  XIII.  640). 

6)  in  Philologo  XVII.   176  sqq.  XIX.   159  sqq. 

7)  in  programmate  Landsbergiano  1865,  cuius  nulla  Nabero  notitia, 
et  in  Annal.  philol.  nov.  93,  p.  487  sqq. 

8)  in  Aglaophamo  p.  707. 

9)  in  Mus.  rhen.  III.  156  et  post  Naberum  in  Philologo  XXVIII.  7. 
ln)  in  Annal.  phil.  nov.  91,  p.  146. 

11)  eod.  1.  91,  p.  268. 

12)  eod.  1.  93,  p.  579. 

13)  in  Cn.  Naevi  de  beli.  Pun.  reliquiis  p.  6,  7,  et  in  Actis 
gymn.  Austr.  XIX.  10. 

14)  in  Enarratone  morum  roman.  2,  127. 

,B)  in  libro  de  Gellii  fontibus  pag.  103.    Posuaniae  1860. 


6 


fert  M.  Hauptius,  qui  plurimos  locos  Frontonianos  feli- 
cissimo ingenio  restituii  *) 

Atque  hi  quidem  homines  doctissimi  omnes  de 
emendando  Frontone  meruerunt  nullius  nisi  Maianis 
editionibus  adititi.  Primus,  quod  sciam,  post  Maium 
codices  ipsos  iterum  inspexit  homo  Batavus  G.  N.  du  Rieu. 
Qui  cum  in  itinere  Italico  cum  alios  codices  rescriptos 
tum  hos  Frontonianos  iterum  contulisset,  domimi  autem 
redux  factus  negotiis  publicis  distineretur,  quominus  ipse 
novam  romani  rhetoris  editionem  adornaret  opesque  suas 
cum  hominibus  doctis  communicaret,  varias,  quas  ex 
Italia  rettulerat,  lectiones  Samueli  Adriano  Nabero  tra- 
didit,  qui  libros  Frontonianos  denuo  edendos  curavit. 2) 
Qui  quamvis  rem  diligenter  sane  et  strenue  egerit,  ut 
tandem  aliquando  melius  certiusque,  quam  post  editiones 
Maianas  licuerat,  adpareat,  quae  sit  membranarum 
illarum  condicio  quidque  in  codicibus  revera  scriptum 
sit,  quid  non,  relieta  tamen  sunt  haud  pauca,  quae  post 
ipsas  duumvirorum  curas  offendant  lectoremque  non  raro 
morentur  et  male  liabeant.  Atque  primum  quidem  ut 
omnium  codicum  rescriptorum  lectio  perdifficilis  est 
neque  quae  in  eis  latent  nisi  repetita  perscrutatone 
eruuntur,  id  quod  vel  post  religiosissimas  Ritschelianas 
in  Plauto  Ambrosiano  curas  nova  Studemundi  studia 
docuerunt  et  post  Batavi  G.  N.  du  Rieu  illud  undeviginti 
e  libris  de  republica  Ciceronianis  capitum  apographum 
Detlefseni  opera  confectum  comprobavit,  ita  in  codice  Am- 
brosiano Angeli  Mai  quae  tum  erat  curandorum  librorum 
rescriptorum  incuria  adeo  grassata  est,  ut  iam  plurima 
venenis  deleta  legi  non  possint.  Nihilominus  in  his  ipsis 
schedis  Ambrosianis  iterum  conferendis  fere  acquievit 
docti  hominis  Batavi  diligentia,  ita  ut  multa  certius  con- 


*)  in  indice  lectionum  Bevolinensium  anni  1867. 
2)  Lipsiae  MDCCCLXVE. 


stituerit  et,  id  quod  Angelus  Maius  fere  praetermiserat, 
marginales  notas  ab  altero  librario,  qui  hunc  codicem 
emendavit,  adscriptas  diligenter  exscripserit;  librum 
Vaticanum,  quem  quidem  a  Maio  religiosius  inspectum 
et  descriptum  esse  Naberus  adfirmat,  non  totum  contulit, 
ut  iam  non  raro  ad  fìdem  Angeli  Mai  eamque  post 
codicem  iterum  conlatum  satis  dubiam  et  suspectam  in- 
dignabundus  sane  reiciaris.  Praeterea  ea  eius  saepe  est 
in  lacunis  indicandis  levitas,  ut  quo  te  vertas  ignores. 
Velut,  ut  uno  exemplo  defungar,  quid  id  est,  quod  pag.  44 
not.  4  adnotatur:  »supple  unum  verbum«?  At  quantum? 
Duarum  litterarum  an  duodecim?  Sed  haec  quidem  alteri 
editori  debentur.  Naberus  autem,  praeterquam  quod 
compluria  quae  post  Maium  virorum  doctorum  studia 
ad  Frontonem  emendandum  contulerant  aut  praetermisit 
aut  non  ea  qua  par  erat  diligentia  rettulit,  est  ubi  secum 
ipse  pugnet.  Velut  cum  pag.  11  not.  14  in  codice  per- 
petuo prosus  legi  adnotasset,  recte  quidem  eadem  vo- 
cabuli  forma  legitur  pag.  38,  9,  ubi  nescio  quomodo  sui 
oblitus  sic  in  codice  exaratum  esse  iterum  adnotavit, 
65,7;  73,19;  76,10;  115,  1;  178,  4;  219,  3,  altera 
tamen  i.  e.  prorsus  relieta  est  pag.  7,  10;  101,  4;  106, 
22;  178,  19.  Atque  ea  ipsa  caussa  est,  cur  Naberum 
ne  pag.  49,  15  quidem,  ubi  prorsum  et  pag.  68,  22,  ubi 
prosum  invenitur,  sibi  constitisse  putaverim.  Accedunt 
aliae  quaedam  neque  leviores  res,  quibus  male  constat 
qua  Naberus  utitur  ratio.  Sed  de  his  quidem  infra 
agetur.  Sed,  utut  res  est,  multum  profecto  Fronto  doctis 
hominibus  Batavis  debet,  tamen,  ut  fieri  solet,  ita  multum, 
ut  utrumque  codicem  rescriptum  iteratis  curis  excutien- 
dum  esse  satis  superque  inde  adparuerit.  At  adsit,  qui, 
si  quis,  huic  desiderio  satisfacere  possit;  contulit  enim 
codicis  Ambrosiani  partem  non  sine  fructu  Guil.  Stude- 
mund,  homo  in  hoc  litterarum  genere  acerrimo  cuique 
existimatori  probatissimus ,  expetendus  ille,  ut  omnibus 


8 


membranis  denuo  descriptis  operam  suam  in  Frontone 
restituendo  conlocet.  Sed  Nabero  ut  non  multura  debeat 
Frontonis  emendatio,  duae  tamen  res  debentur,  primum 
quod  singulas  libri  palimpsesti  schedas  melius  dis- 
posuit,  tum  quod  abstinuit  ab  infructuosa  illa  popularium 
suorum  omnia  novandi  studio;  nec  desunt  quae  bene 
emendavisse  dicendus  sit.  In  cuius  laudis  partem  veniunt 
et  G.  N.  du  Rieu  et  Frid.  Aug.  Eckstein ,  qui  cum  pri- 
morum  typothetarum  speciminum  emendandorum  laborem 
ultro  suscepisset,  non  solum  librariorum  Lipsiensium  sed 
hic  illic  etiam  antiqui  librarii  menda  correxit.  Pauca 
etiam  post  Frontonem  a  Nabero  editum  Ernestus  pater 
meus  aut  emendavit  aut  resti tuit,1)  plura  censor  quidam 
anonymus,2)  plurima,  modo  ingenio  parcere  voluisset, 
R.  EllisiusAnglus.3)  Graecarum  epistularum  extrema  verba 
restituisse  sibi  visus  est  alter  homo  Anglus.4)  Accesserunt 
nuper  E.  de  Leutschius5)  et  Ad.  Eussnerus.6) 

Post  tot  hominum  doctorum  studia  cur  ego  quo- 
que quid  in  emendando  Frontone  praestare  possim  ex- 
periri  sustinuerim,  caussa  non  magis  in  me  ipso  quam 
in  Frontone  eiusque  amicis  sita  est.  Epistulae  enim  ex 
codicìbus  rescriptis  erutae  nullam  habent  neque  ab  erudi- 
tane neque  ab  elegantia  commendationem  ;  scriptae  autem 
sunt  maximam  partem  aut  a  magistro  ad  discipulos 
adulescentulos  aut  a  discipulis  ad  magistrum,  neque  con- 
spicuae  eae  aut  magna  rerum  varietate  aut  egregii  in- 
genti sublimitate,  ut  satis  aptae  satisque  dignae  visae 
mihi  fuerint;  in  quibus  emendandis  prima  stipendia  fa- 


*)  in  Philol.  XXVII.  240. 

2)  in  indice  philol.  Leutschiano  I.  60. 

3)  in  Diario  Anglico:   Iournal  of  Philology  I.  15 — 20. 

4)  Wordsworth  in  eodem  Diario  I.  160. 

5)  in  Philol.  XXX.  176. 

6)  in  mus.  rhen.  nov.  XXV.  141  —  147:  Frontonis  et  M.  Caesaris 
epistularum  emendationes. 


cerem.  Atque  prò  viribus  meis  abstinendura  mihi  quidem 
putavi  et  a  lacunis  explendis  et  ab  eis  locis,  ad  quos 
sanandos  aut  reconditiore  doctrina  aut  magno  artis  cri- 
ticae  usu  sive  opus  est  sive  opus  esse  mihi  quidem 
visum  est.  Cum  enim  in  his  scriptoribus,  qui  quid  et 
quomodo  ipsi  scripserint  ex  codicum  miserrima  condi- 
cione  multo  minus  quam  in  reliquis  constitui  licet,  latis- 
simus  pateat  arti  divinatoriae  campus,  diffidendum  esse 
existimavi  ingeniolo  meo  in  eisque  acquiescendum,  quae 
multae  et  diligenti  lectioni  adulescentulorum  non  essent 
impenetrabilia.  Quodsi  in  his  artissimis  fìnibus  me  non 
continuisse  viris  doctis  visus  fuero,  at  volui  saltem. 
Reliquum  est,  ut  hasce  studiorum  meorum  primitias 
simplicissimas  et  modestissimas  ei,  quorum  summum  de 
his  rebus  iudicium  est,  aequi  bonique  consulant,  et  ut 
ipse  gratias  agam  quam  possum  maximas  viro  de  hoc 
libello  mentissimo  Guil.  Studemundo ,  Professori  anti- 
quarum  litterarum  Gryphiswaldensi,  qui  dum  hae  paginae 
a  prelo  madent,  potiora  ex  eis  mecum  communicavit, 
quae  ipse  in  schedis  suis  de  discrepantia  scripturae 
Ambrosianae  adnotaverat;  ea  omnia  in  notis  com- 
memorabo. 


Conqueritur  ad  Marcum  Caesarem  I.  pag.  4  Naber 
M.  Caesar,  quod  sibi  multis  rebus  praepedito  non  liceat 
ad  Frontonem  magistrum  pede  laborantem  continuo  per- 
currere  hominemque  aegerrimum  solatio  et  auxilio  sub- 
levare.   Et  tu^  pergit,  me  amicum  vocas,  qui  non  abru- 

ptis cursu  con(cito) pervolo?  Non  constat  de  vocula 

omissa.  Cum  enim  Maius  se  domibus  in  codice  legisse  dicat, 
du  Rieu  re  vera  OEMIB.,  ut  tamen  duae  primae  litterae 
incertae  sint,  in  palimpsesto  esse  adfirmat. a)    Iacobsius 


NI 
a)  [Immo  cum  in  codice  re  vera  scriptum  sit  DOMIB*  et  omnes 

litterae  certae  sint  praeter  primam  D,  prò  qua  etiam  de  H  cogitare 


10 


et  Maehlius  omnibus,  recte  et  ingcniosissime  Niebuhrius 
compediòus  coniecerunt.  Simillimus  locus  est  in  epistula 
Frontonis  IL  7  pag.  32:  ego  Romae  liaereo  compedihus 
aureis  vìnctus,  quem  locum  a  Iacobsio  occupatimi  video. 
Illae  quidem  compedes  quae  fuerint ,  ex  subsequentibus 
satis  adparet:  ego  vero,  pergit,  magis  sum  claudus  quomx) 
istah)  mea  verecundia,  immo  pigritia.  Vides  Marcimi  se 
magis  impeditimi  dicere  quam  Frontonem  podagra  labo- 
raiitem  cimi  verecimdia  illa,  qua  sese  legibus  et  disciplinae 
aulicae  subtrahere  vereatur.  Eadem  est  Veri  Imperatoris 
sententia  ad  Ver.  Imp.  I.  3,  pag.  116,  15:  quid,  si  me 
hodie  domimi  arcessas,  norme  omnibus  omissis  lubens 
curram?  qui  quidem  aegerrime  tulerim,  quod  non  cotidie 
ad  te  commeem:  quin  gravissimum  stationis  nostrae  id 
esse  arbitrer,  quod  veniendi  ad  te  adeo  .  .  Mox,  ne 
Frontonem,  qui  talia  audire  nolit,  laedat  Marcus,  sibi 
ipsi  omnem  culpam  imputans  addit  immo  pigriiia.  Quod 
concito  scripsi,  cum  Nabero  feci,2)  confìsus  eis,  quae  du 
Eieu  in  codice  se  dispexisse  fatetur. 

Quae  subinde  secuntur  haud  scio  an  aliter  atque 
adhuc  factum  est  dispungenda  sint:  o  me  —  quid  dicami 
metuo   quicquam   dicere,   quod   tu    audire   nolis.     Stilum 


possis ,  apparet  DOMIBUS  lectionem  primae  maaui  deberi;  ex  qua 
correctorem  superscriptis  NI  litteris  OMNIBUS  lectionem  effecisse 
(conf.  omnibus  omissis  116,  1(5),  quam  et  ipsam  coniectura  adsecutus 
est  Iacobsius.  Ceterum  CTJESUCO(NCITO),  quod  Naber  vcluit,  in  cod. 
non  extitisse  spatium  docet,  quod  ad  explendum  e.  g.  CONCITATO 
(vel  adeo,  etsi  minus  bene,  CONTINUO)  lectio  sufficiat,  quamvis 
concito  cursu  156,  4  legatur;  nec  tamen  intellego  quid  corrector 
superscripta  M  littera  voluerit ,  quam  AGNO  litteris  exceptam  non 
fuisse  moneo  propter   ea,  quae  Naberus   coniecit.  STUDEMUND]. 

')  ita  etiam  pagg.  58,  23;  122,  3;  136,  10;  180,  9  in  codice 
exaratur  prò  cum. 

b)  [Cod.  ISITA  mero  lapsu  calami,  ut  videtur.  neque  igitur  de 
insita  (conf.   103,   13;    58,  24)  cogitandum  erit.     STUD.] 

2)  cfr.  pag.  156,  4;  58,  23. 


11 


enim  continet  Marcus;  dicturus  erat:  o  me  miserum  vel 
tale  quid,  ut  aposiopesis  statuenda  sit.  Simillimus  locus 
est  ad  M.  Caesarem  IV.  7,  vale  meum  —  quid  dicam, 
quidquid  dicere  satis  non  est?  —  vale  meum  desideriamo 
qui  locus  et  ipse  male  a  Nabero  habitus  est.  Atque 
primum  quidem  inconstanter  fecit,  sicut  persaepe  in 
dispungendis  sententiis  intermediis  (parentheses  dico) 
fecit,  alios  locos  aliter  dispungendo.  Tum  autem  ne 
intellego  quidem  parenthesin  iìlam,  quamvis  Naberus 
pag.  294  se  locum  aliter  atque  a  Maio  factum  erat 
dispunctum  integrum  praestitisse  arbitretur.  Debebat 
saltem  quid  dicam?  quidquid  dicere  satis  non  est.  At 
ne  sic  quidem  salva  res  est.  Absurdum  enim  et  ineptum 
esset,  si  Marcus  quidquid  in  buccam  venisset  non  suf- 
ficere  adfirmaret  ad  amorem  suum  erga  magistrum  apte 
exprimendum.  Hoc  potius  dicit,  vocabulum  ad  id  satis 
idoneum  inveniri  non  posse.  Quae  cum  ita  sint,  levissima 
mutatione  locum  ita  emendo:  vale  meum  —  quid  dicam? 
quidquid  dicerem,  satis  non  est  ■ —  vale.  In  paucis  autem, 
quibus  librari us  codicis  rescripti  utitur  notis  ea  est,  ut 
m  litteram  lineola  vocali  litterae  superscripta  in  fine 
versus  significet. 

Paulo  post:  Cura,  miserere,  omni  temperantia,  ap- 
stinentia  omnem  istam  Ubi  prò  tua  virtute  tolerandam, 
mihi  vero  asperrimam  nequissimamque  valetudinem  de- 
pellere  et  ad  aquas  proficiscerisc)  et  quando  et  nunc  ut 
commode  agas,  cito,  oro,  perscribe  mihi  et  mentem  meam 
in  pectus  meum  repone.  Sic  codex  sine  ulla  lacuna.  Ut  verba 
constare  possent,  Maius  et  si  ad  aquas  supplevit,  Naberus 
et  ad  quas  aquas  proficiscaris.  Utrumque  perverse,  nam 
interposta  illa   et  nunc    huius    modi    quidquam   novari 


<0  [PROFICISCENS  magis  quam  PROFICISCERIS  in  cod. 
extare  videtur;  sed  tres  ultimae  litterae  admodum  incertae  sunt. 
STUD.l 


12 


vetant.  Praeterea  male  me  habent  vocabula  omni  tem- 
peranza apstinentia.  Nimquam  enim  nec  Marcus  nec 
Fronto  duo  synonyma  cum  communi  aliquo  adiectivo 
sine  copula  iungere  solcnt;  ita  potius  debebat:  omni 
temperantia  et  abstinentia  aut  omni  temperanza ,  omni 
apstinentia.  Sed  ne  sic  quidem  licet  locum  emendare. 
Quid  enim  est  illud  omni  temperantia?  Nihil  potest 
aliud  nisi  omni  temperantiae  genere.  Atqui  poterat  sane 
magistruin  admonere,  ne  quod  temperantiae  genus  negle- 
geret;  non  poterat  admònere,  ne  quid  abstinentiae  con- 
temneret:  valetudini  enim  parcencli  genera  in  eiusmodi 
morbis  compluria  sunt,  abstinentiae  unum,  ciborum  noxi- 
orum.  Quae  cum  ita  sint,  locum  alia  atque  adhuc  factum 
est  ratione  dispunctum  sic  censeo  emendandum:  Cura, 
miserere,  omnia  (i.  e.  noli  quidquam  in  curando  corpore 
omittere).  Temperantia,  apstinentia  omnem  istam  Ubi 
prò  tua  virtute  tolerandam,  mihi  vero  asperrimam  ne- 
quissimamque  valetudinem  depellere  est.1)  Ad  aquas  prò- 
ficisceris  et  quando*?  et  nunc,  ut  commode  agas,  cito, 
oro,  perscribe  mihi  cett.  Ad  aquasne  profecturus  esset 
necne,  non  statim  scribere  Fronto  poterat;  itaque  obiter 
de  hac  re  Marcus  interrogat,  ut  in  tempore  certior  fieret; 
nunc  autem,  ut  Fronto  valeat,  sibi  ut  rescribatur  preca- 
tur.  Atque  re  vera  in  sequenti  epistula,  qua  ad  hanc 
Fronto  rescripsit,  pag.  8,  25  haec  respondentur:  valeo 
egoà)  multo  quam  opinabar  commodius.  De  aquis  nihil 
dum  cogito. 


*)  Nullum  quidem  apud  Frontonem  invenitur  huius  dictionis 
exemplura,  de  qua  vide  cum  Interprete  ad  Sali.  Iug.  110,  3,  tum 
Lachmann.  ad  Lucret.  V.  533. 

d)  [Immo  EGO  omnino  in  cod.  non  extat,  sed  post  Finis  ìgitur 

UALEO 
sit  epistulae  haec  extare  visa  sunt  in  fine  versus  :  AREUERA,  quarum 
litterarum  prima  invito  calamo  excidisse  videtur,  UALEO  supra  versum 
addidit  corrector.    Corrigendum  igitur  sine  dubio  est:  Finis  igitur  sit 
epistulae.     Valeo  re  vera  multo  quam  opinabar  commodius.     STUD.] 


13 


Sub  finem  eiusdem  epistulae  apud  Naberum  haec 
leguntur  verba  vexatissima:  Vale,  mihi  Fronto  iucun- 
dissime.  Quamquam  ita  me  dis  potius  dicere  oportet; 
nam  tu  quidem  semper  aves-,  o  qui  ubique  estis  di  boni, 
valeat  oro  meus  Fronto  iucundissimus  atque  carissimus 
mihi.  Codex  iucundissimae  et  dùpositus  ;  verba  semper 
aves,  quo  tempore  du  Rieu  et  Studemund  codicem  in- 
spexerunt,  evanuerant,  apud  Maium  leguntur,  quam- 
quam in  eius  schedis  non  aves  sed  es  legi  Naberus 
pag.  295  adfirmat;  in  extremis  codex  Q  quibique,  sed 
prima  littera  incerta.6)  In  universo  loco  vereor  ne  plus 
quam  unum  mendum  haereat.  Primum  baud  cunctanter 
interpungendum  erit  Vale  mihi,  Fronto.  *)  Illud  autem 
dispositus  ferri  omnino  non  posse  per  se  intellegitur. 
Sed  locus  ipse  ita  corruptus  Nabero  visus  est,  ut  se 
quidem  illud  *  aves  prorsus  intellegere  negaret  et  abes 
substituere  mallet.  Qua  re  haud  scio  an  tota  loci  sen- 
tenza evertatur,  quae  qualis  sit  quamvis  Heindorfius, 
cui  illud  dis  potius  debetur,  bene  intellexisse  videatur, 
propter  Naberum  enarrali  oportet.  Atque  primum  quidem 
Marcus  Caesar  ipsum  Frontonem  valere  iubet,  mox  ad 
deos  conversus  ut  Frontonem  valere  iubeant  precatur. 
Inter  utramque  autem  sententiam  media  ea  est,  quae 
a  voce  quamquam  initium  habet,  qua  voce  aliquid  ante 
non  recte  factum  aut  dictum  esse  significatur.  Itaque 
Marcum  se  ipsum  vituperare  patet,  quod  ad  Frontonem 
se  converterit,  ad  deos  enim  fieri  oportuisse.  Hominem 
vides  in  rhetorum  scholis  exercitum,  qui  quae  male 
instituerat  iam  corrigat.  Cum  bac  sententia  congruunt 
ea,  quae  Nabero  obscura  sunt  visa.  Non  te  appellare 
debebam,  ait,  ut  valeres,  nam  tu  quidem  semper  (valere) 
aves;  male  rem  disposui,  melius   disponendum  erit,  ut 


e)  [Immo  OQUIBIQ-   cod.  STUD.] 
l)  cf.  excursus  I. 


14 


eoa  appellem,  penes  quos  solos  restituendae  valetudinis 
tuae  potestas  est,  ad  deos.  Quae  cum  ita  sint,  locum 
ita  emendo  :  Vale  mila,  Franto  ìucundissime.  Quamquam 
ita  me  dispositius  dicere  oportet  —  narri  tu  quidem 
semper  aves  —  0  qui  ubique  estis,  di  boni  cett.  Hein- 
dorfii  coniecturam  cur  spreverim,  caussa  ea  est,  quod 
dis  dicere  inverecundum  est.  Praeterea  ipsum  vocabulum 
ita  Heindorfium  non  recte  emendasse  documento  est. 
Nani  sive  ad  praecedentia  referas  sive  ad  subsequentia, 
nihil  in  eo  sani  erit.  Sive  enim  Marcum:  ita,  ut  dixi, 
dis  potius,  me  dicere  oportet,  voluisse  statueris,  super- 
flua et  inconcinna  ea,  quae  sequitur,  deorum  appellatio 
erit;  sive  ita,  ut  dicturus  sum,  dis  potius  me  dicere 
oportet,  aut  vocabulum  dis  aut  quae  sequitur  deorum 
invocatio  incongrua  erunt.  Restat,  ut  de  insolito  ilio 
comparativo  dispositius1)  verba  faciam.  Is  quamvis  hoc 
loco,  quod  sciam,  unico  inveniatur,  nihil  tamen  liabet 
offensionis.  Vocabula  enim  dna$  sìprjp.éua  tot  in  reli- 
quiis  Frontonianis  inveniuntur,  quot  homines  decet  in 
verbis  insolitis  quaerendis  indefatigatos.  Atque  Marcus 
quidem  discipulus  in  verborum  quaerendorum  studio 
adeo  nimius  est,  ut  vel  ab  ipso  magistro,  inusitatorum 
amantissimo,  reprehendatur  (cf.  ad  M.  Caesarem  IV.  3)  sed 
de  hac  re  postea,  quo  loco  ipsum  Frontonem  et  Marcum 
praecipue  in  utendis  comparativis  immodestiores  fuisse 
demonstrabo.2)  Unum  addo.  Quemadmodum  Marcum  dis- 
positius scripsisse  puto,  ita  Tacitus  (ab  exc.  d.  A.  XV.  3) 
compositius  comparativo,  quod  sciam,  solus  usus  est. 
De  Leutschi  sententia,  qui  probata  Heindorfi  emenda- 
tione,  vales  prò  aves  legendum  censuit  (Philol.  XXX.  176) 
subinde  disputabo. 


*)  Non  aliter  ad  Marcum  Caesarem  V.  31  (46)  pag.  S5,  6  quietus 
prior  manus  exaravit,  altera  recte  quietius  emendavit, 
2)  cf.  excursus  II. 


15 


Epistula  subsequenti,  quae  est  ad  M.  Caes.  I.  3,  respon- 
det  Fronto  ad  Marci  epistulam,  de  qua  modo  dixi.  In 
ea  epistula  pag.  5,  12  locus  est  vexatissimus  :  quid  si 
istas  litteras  tuas  legerit,  quibus pedem  etiam  prò  salute 

m.ea*)  advocas  et  praecaris?  0  me  beatum!  ort 

commendatimi  !  Putasne  ullus  dolor  penetrare  sciai  corpus 
aut  animum  meumì  prue  tanto  gaudio  ^rosiluerim. 
Babe,  nec  doleo  iam  quicquam.  Quid?  Marcum  Fronto- 
nis  pedem  aegrum  advocasse  aut  precatum  esse  ?  Nullum 
eiusmodi  rei  in  Marci  litteris  vestigium  inest.  Necesse 
autem  est  insit  in  illa  epistula  aliquis  aut  aliquid,  quod 
Caesar  invocaverit.-  Quod  cum  intellexisset  Eichstadius, 
post  vocabula  pedem  etiam  aliquid  intercidisse  censuit, 
quod  quid  fuisse  sibi  videatur  addere  noluit.  Atqui  nihil 
Marcus  advocaverat,  quae  vox  premenda  est  i.  e.  in 
auxilium  niagistri,  ad  restituendam  eius  valetudinem  in- 
vocaverat  praeter  deos.  Similiter  Marcus  III.  9  pag.  47  : 
deorum  unumquemque  miài  votis  advoco.  Unde  adparet 
corruptum  esse  pedem  vocabulum.  Jam  cum  codicem 
continua  scriptum  exaratum  esse  constet,  scribendum 
puto  opera  deum1)  (opedeu).  Simillimus  locus  est 
Frontonis  pag.  83,  9:  Pro  Faustina  mane  cotidie 
deos  appello  :  scio  enim  me  prò  tua  salute  optare  ac 
praecari.  Quodsi  recte  restitui,  sequitur,  ut  Hilde- 
brandus  ad  Apul.  Met.  1,  23  pag.  66:  ortu  Ubi  non 
commendatum  et  Maehlius  (in  Philologo  XVII.  177): 
fortunatum!  commendatum  proxima  male  explevisse  di- 
cendi  sint.    Recto  iudicio  Schopenus  (II,  3)  ore  tuo  dis 


0  [UOTIS,  quod  codex  inter  MEA  et  ADUOCAS  recte  exhibet, 
mero  errore  typographico  in  editione  Lipsiensi  omissum  est.    STUD.] 

J)  In  idem  incidile  Eussnerum  est  quod  mihi  congratuler. 
Non  prorsus  indignum  quod  adnotetur  visum  est,  forma  deum  solum 
Frontonem  uti  (  pp.  113,  11  j  212,  11;  213,  20;  229,  7),  deorum 
Frontoni  (16,  16  ubi  Frontonis  verba  a  Marco  exsciibuntur,  23,  5; 
122,  10;  154,  15;  213,  20)  et  Marco  (47,  17)  communem  esse. 


16 

comiìundatum,  quae  tamen  verba  ab  eis  quae  in  codice 
leguntur  :  orti. .  meacom. .  datum  longius  absunt  ;g)  Naberus 
mortalem  ita  commendatum,  quae  coniectura  tam  prope 
a  codicis  vestigiis  quam  longe  ab  oratoris  sententia  abest. 
Hoc  enim  dicit,  se  deis,  et  a  Marco  quidem  Caesare  esse 
coinmendatum,  ut  periculi  faciendi  caussa  ita  suppleverim  : 
immortalibus  a  te  commendatum.  Ne  spatio  in  codice 
relicto  me  abusum  esse  opineris,  tenendum  est  finalem 
syllabam  bus  sola  prima  littera  a  librario  exarari  solere. 
Quamquam  ne  sic  quidem  universus  ille  locus  expeditus 
est.  Quid  enim  illud:  prae  tanto  gaudio  prosiluerim? 
Coniunctivus  ille,  qui  in  codice,  in  quo  praeter  primas 
tres  vocabuli  litteras  nihil  adparet,  non  invenitur,  ne 
latinus  quidem  est.  Aut  enim  perfecti  notio  inest  cum 
dubitatione  quadam  et  incertitudine  prolata ,  ut  paene 
idem  sit  quod  f or  tasse  prosiluerim  sive  nescio  an  pro- 
siluerim, aut  proxime  ad  futuri  temporis  significationem 
accedit  in  hanc  fere  sententiam  non  dubitalo  prosilire. 
Utriusque  generis  singula  (sunt  autem  permulta)  addo 
exempla  Frontoniana:  ad  M.  Caesarem  IV.  3  pag.  65: 
navem  triremem  rite  dixerim,  IV.  8  pag.  71:  turpe 
alioquin  fuerit  diutius  vitium  corporis  quam  animi 
studium  posse  durare.  Utrumque  autem  hoc  loco  inep- 
tum  est.  Quid  sibi  acciderit,  ex  quo  litteras  a  Marco 
scriptas  legerit,  quanta  valetudinis  suae  in  meliorem 
partem  commutatio  facta  sit,  non  quanta  facta  esse  aut 
fieri  potuerit,  Fronto  praedicat.  Eraestus  quidem  de 
Leutsch,  (Philol.  XXX.  176)  magister  optime  de  me 
meritus;   ex  bis  verbis  Frontonem  quo  tempore  Marcus 


g)  [Immo  cum  re  vera  in  cod.  sit  ORTTU0MEDIISCOMME|DATUM 
et  TUO  litterae  minutae  a  coriectore  in  rasura  additae  sint,  apparet 
correctorem  voluisse:  0  me  beaium!  o  (vel  omissa  bac  particula) 
ore  tuo  me  diis  commendatum!  qua  lectione  ipsam  Frontonianam 
restitutam  esse  confido.     STUD.] 


17 

praecedentem  epistulam  ad  eum  scripserit,  bene  valuisse 
adparere  putat,  in  qua  re  homo  doctissimus  non  satis 
animadvertisse  videtur  Frontonem  gratias  agere  prò 
„flagrantissimis  litteris"  a  Marco  missis  quibus  lectis  se 
prae  gaudio  piane  restitutum  sibi  videri  praedicare. 
Extremis  autem  verbis  n escio  an  Fronto  respondeat  ad 
ea,  quae  pag.  5,  2  Marcus  optaverat:  valeat  et  mecum 
esse  possit.  Sic  enim  in  codice  legitur.  Schopenus  II,  3 
et  Naberus  cur  ut  substituere  maluerint,  mihi  quidem 
non  liquet.  Non  enim  propterea  optat  ut  Fronto  valeat, 
ut  secum  esse  possit,  sed  duo  vota  habet,  et  ut  valeat 
magister  et  ut  secum  esse  possit.  Neque  praepositio 
prae  habet  quo  se  eo  quidem,  quo  a  Nabero  posita  est, 
loco  tueatur.  Quo  vocabulo  latini  homines  ita  solent 
uti,  ut  duas  vel  complures  res  inter  se  conferant,  idque 
duplici  modo,  de  qua  re  cf.  Heerwagen  ad  Liv.  XXII. 
3,  13.  In  hunc  autem  locum  nisi  alterum  id  genus  non 
cadit,  quo  ne  quid  fieret  re  aliqua  impeditum  esse  dici- 
tur.  Tantum  autem  abest,  ut  Fronto  gaudio  ex  Marci 
litteris  percepto  se  quominus  prosiliret  prohibitum  fuisse 
adfirmet,  ut  ipsum  illud  gaudium  fecisse  dicat  ut  pro- 
siliret. Itaque  universum  locum  auctor  sum  ut  ita  con- 
stituas:  Quid  si  istas  litteras  tuas  legerit,  quibus  opem 
deum  etiam  prò  salute  mea  advocas  et  praecarisf  0  me 
beatum  (imm)ort(alibus  a  te)  commendatum!  Putasneì 
ullus  dolor  penetrare  sciat  corpus  aut  animimi  meum 
prae  tanto  gaudio  ?  Prosilui  babae,  nec  doleo  iam  quic- 
quam.  In  voce  etiam  postposito  ne  offendas,  confer 
pag.  24,  13;  62,  20;  63,  7;  65,  13;  74,  12  alia.  De 
putasnef  confer  Horat.  Sermon.  IL  5,  76:  putasneì  per- 
duri poterit  tam  frugi  tamque  pudica?  Unum  liceat  ad- 
didisse.  Quae  subsecuntur  verba  Frontoniana,  in  codice 
non  omnia  adparent.  Legitur  enim  .  .  .  ECaesar,  unde 
Buttmannus    alterum    bobe    effecit.      Equidem    malim: 

2 


18 

Piane,    Caesar ,  vigeo ,   valeo ,    exulto,   quo    vis   veniam, 
quo  vis  curvami) 

Ad  Mar  curri  Caesarem  I.  4  pag.  10,  22:  Nunc  a 
Laertio  ad  Atridam  transeo.  Nam  illud  naaaodirj,  quod 
eum  decepit,  cuius  causa  tot  legiones  funduntur,  fugantur, 
ex  sonino  et  ex  somnio  profecto  oritur.  Ipsa  vox  graeca, 
quae  apud  Homerum  quattuor  locis,  Iliad.  /?  12,  29; 
X  709,  725  invenitur,  de  somnio  ilio  Agamemnonis  agi 
docet,  ut  Maehlius  (Philol.  XVII.  177)  frustra  nap  eòvrj 
temptaverit.  At  quid  illud  est  et  ex  somnio  profecto? 
Erat  cum  legendum  putavi  et  ex  sonino  prolixo1  qua 
voce  saepius  Fronto  utitur,  ut  pag.  6,  61,  98,  106,  167, 
197.  Nihil  enim  esse  videbatur,  cur  adfirmativum  illud 
profecto  adderetur.  At  meliora  me  docuerunt  duo  loci 
Curtiani  Vili.  3,4:  ille  se  prodi,  non  moneri  ratus  et 
f or mae  prof ecto  fiducia  cupere  eam  quam  primum  dedi 
Alexandro ,  acinacem  strinxit  et  IX.  1,  18:  in  vicina 
oppid.a  ingentem  intulere  timorem,  invictum  exercitum 
et  deorum  profecto  advenisse  memorantes. 

Ad  Mar  cum  Caesarem  L  4  pag.  10  extr.  haec  legun- 
tur:  Quos  quidem  versus  orator  egr egius  mire  quondam 
evertit.  Fronto  laudationem  somni  ad  Caesarem  scri- 
pserat;  rescribit  Marcus  contra  somnum  prò  insomniis 
atque  in  ea  re  cum  multa  alia  Homerica  adfert  tum 
versum  illum  o>)  ypvj  navvùyiov  eudetv  fioulrjipòpov  àvòpa, 
quem  vel  maxime  contra  Frontonem  eumque  imperatoris 
filio  somnum  suadentem  et  commendantem  facere  in  hoc 
quidem    argumentorum    ex   poetis    haustorum    numero 


h)  [Immo  cum  prò  eo  quod  apud  Naberum  extat  nec  doleo  satis 
dare  NEQ>DOLEO  et  prò  Bobe  Caesar  post  longam  meditationem 
dubia  NECAEGROTOR  litterarum  vestigia  mihi  apparuerint,  non 
dubito  quin  locus  iste  pessime  habitus  ita  restituendus  sit:  bobe, 
neque  doleo  iam  quicquam  nec  aegroto  :  vigeo,  valeo,  exulto  etc.  nam 
de  aegrotor  forma  cogitare  non  ausim,  cum  alia  deponentis  exempla 
nulla,  quantum  sciam,  innotuerint.     STUD.] 


19 

adparet.  Quod  cum  Fronto  intellexisset,  nihil  antiquius 
habuerat  nisi  ut  versum  suae  caussae  incommoduni  et 
molestum  uescio  quibus  artibus  profligaret  et  everteret. 
Marcus  autem  magistri  auctoritate  non  deterritus,  id  quod 
factum  erat  per  risuin  et  iucundam  quandam  adulationem 
commemorasse  satis  habet.  Oratorem  enim  egregìum 
ipsum  Frontonem  dici  vix  ac  ne  vix  quidem  dubium  esse 
potest.  At  quid  tum  illud  quondam?  Marcus  recens  est 
a  legenda  illa  laudatione.  Quae  cum  ita  sint,  suadeo 
ut  emendetur:  miro  quodam  modo  evertit.  Non  praetere- 
undum  esse  videtur,  adverbium  mire  neque  apud  Fron- 
tonem neque  apud  Marcum  ullo  alio  loco  inveniri  nis 
fortasse  pag.  17,  10,  de  quo  postea  agetur.  Eadem  arte 
locum  ad  Marc.  Caesarem  I.  2  pag.  4  sic  primus 
emendasse  mihi  visus  eram  :  ilio  nescio  quo  modo  *)  ad 
te  profectum  eum  (animum  meum)  esse,  cum  Jacobsium 
in  idem  incidisse  vidi.  Alio  tamen  loco,  qui  est  ad  Marc. 
Caesarem  I.  8  pag.  21,  8:  Quorsum  hoc  retuli?  uti  te, 
Domine,  ita  conpares,  ubi  quid  in  coetu  hominum  reci- 
tabis,*)  ut  scias  auribus  serviendum,  piane  non  ubique 
nec  omni  modo,  attamen  nonnumquam  et  aliquando,  ne- 
scio  an  eadem  medela  adhibenda  sit.  Recte  enim  Scho- 
penus  I,  3  aliquando  ferri  posse  negat.  Bene  quidem 
ubique  et  nonnumquam  inter  se  opponuntur;  aliquando 
autem  et  omni  modo  contraria  non  sunt.  Schopenus 
aliquantum;  malim  aliquo  modo. 

Iam  accedo  ad  inconstantiae  crimen,  quo  supra 
Naberum  teneri  dixi.  Exempla  nonnulla  ponam  :  ut  voca- 
bula  ex  se  ipsis  apta  specie  quadam  efferat  oculisque 
subiciat,  nonnunquam  signis  quibusdam  utitur  non  an- 
tiquis   illis  sed  perquam  recentibus,    nonnunquam  non 


ì)  [Ego  de   qui  prò  QUO,  non  de  quo  modo  cogitavi.     STUD.J 
k)  [reciiabis    ex    recitauis   factum    cod.    item    paulo   post   NON 
ante  ubique  ex  NEC  a  correctore  effectura  est.    STUD.] 


20 


utitur.  Velut  cum  pag.  12,  7  exaraverit  :  elegantissime 
„praevaricari"  te  ais,  pag.  36,  14:  hoc  etiam  ipsum  atque 
unde  putas?  legitur.  Eandem  rationem  secutus  est  pag.  64 
compluribus  locis.  Contra  ea  pag.  41,  3  consulam  et 
pag.  50  ter  repetitum  vocabulum  cotidie,  cum  in  se  ipsis 
posita  sint,  eisdem  quibus  reliqua  verba  expressa  sunt 
litterarum  formis  exarantur.  Idem  factum  est  pag.  60,  23 
in  vocabulo  merito  et  pag.  136,  7  in  voce  salutem.  Mitto 
reliqua,  quae  innumera  sunt;  tria  addam,  unde  adpareat, 
quantum  ex  illa  inconstantia  detrimenti  Fronto  ipse  a 
Nabero  editus  ceperit.  Ad  M.  Caesarem  III.  16  pag. 
55,  6  cum  iam  epistulam  finivisset,  Fronto  rem  antea 
neglectam  his  verbis  addit  :  quom  Persarum  disciplinam 
memorarle  fcod.  memorar es) ,  bene  „battuntu  ais.  Ita 
enim  scribendum  est,  ut  Fronto  batuendi  verbum,  quo 
Marcus  in  describenda  vel  commemoranda  Persarum  dis- 
ciplina1) usus  sit,  sibi  (est  enim  anticum  et,  qualia 
Fronto  amat,  ex  obsoletis  quaesitum)  probari  fateatur. 
Rudibus  enim  exercebantur  Persarum  pueri,  quae  sunt 
yofXvixà  illa  orila  apud  Xenophontem  (Cyri  discipl.  1 ,  2,  4). 
In  codice  battunt  legi  nescio  an  perperam  adfirmant. 
Alter  locus  est  ad  Marcimi  Caesarem  II.  IO  pag.  34,  i4: 
Feci  tamen  per  Jws  clies  excerpta  ex  libris  sexaginta  in 
quinque  tornisi  sed  cum  leges  sexaginta'.  inibì  sunt  et  No- 
vianae  et  Atellaniolae  et  Scipionis  oratiunculae:  ne  tu 
numerum  nimis  expavescas.  In  quo  loco  interpretando 
et  emendando  nuper  Eussnerus  erravit2):  ita  enim  illa 
dici  adfirmat,  ut  „intellegatur  omnia,  quae  M.  Caesar 
excerpserit,  quamvis  ex  tot  libris  sumpta,  tamen  utpote 
ex  antiquissimis  petita  scriptis  ab  homine  antiquario  sine 
taedio  perlegi  posse",  ut  post  cum  substantivum  aliquod 


J)  Quam  orationem  in  senatu  habuit:  cf.  ad  Marc.  Caesarem  IV.  3, 
pag.  65,  20,  Mai  adnot.  9  ad  Marc.  Caesarem  III.  16  pag.  53  ed.  Nab. 
2)  Mus.  rhenan.  XXV.  544. 


21 


(voluptate  puta  vel  tale  quid)  omissum  esse  sibi  per- 
suaserit.  Nihil  minus.  Cum  enim  ipsa  illa  quae  secun- 
tur  diminutiva1)  tum  quinque  tomi  de  exiguis  libellulis 
agi  docent2);  praeterea  extrema  verba:  ne  tu  numerimi 
nimis  expavescas,  rem  minoris  laboris  esse  significai  quam 
quanti  prò  ingenti  ilio  numero  esse  videatur.  Quae  cum 
ita  sint,  nihil  in  verbis  illis  mutandum  est.  Quamquam 
Naberus  ut  sibi  constaret,  exarare  debebat  :  feci  t.  p.  h. 
d.  ex.  ex  l.  s.  i.  q.  £.,  sed  cum  leges  „sexagintau,  inibì 
cett.  Simillimus  locus  est  ad  Marc.  Caesarem  V.  44 
(59)  pag.  90,  1  :  Victorinus  noster  aget,  ne  me  acturum 
putes,  i.  e.  id  quod  commemoro,  ne  me  acturum  putes. 
Finem  faciat  locus  ad  Marcum  Caesarem  IV.  3  pag. 
64,  IO  :  Equidem  te  animadverti,  quom  mihi  scripta  tua 
relegeres ,  adque  ego  de  verbo  syllabam  per\mutarem, 
te  id  neglegere  nec  multum  referre  arbitrari.  Quid? 
syllabamne  „peru  mutarem  an  syllabam  permutar emì 
Utrumque  habet  quo  se  tueatur. 

Ad  Marcum  Caesarem  1.  5  pag>  12  extr.  Fronto 
plagam1)  sibi  a  Marco  inflictam  esse  per  blanditias  con- 
queritur.  Cum  enim  Fronto  in  somno  laudando  ipsum 
Ennium   poetam  a  somno  et  somnio  sibi  initium  fecisse 


')  cf.  Ed.  Munk  de  fab.  Atellanis  p.  51,  qui  tamen  male  cum 
Heindorfìo  Novianae  Atellaniolae  eiecto  et  legendum  putat;  Marcus 
enim  Novianas  et  alias  Atellaniolas  dicit,  de  quo  genere  dicendi  satis 
est  relegasse  ad  M.  Haupt.  ad  Ovid.  Met.  II.  109. 

2)  cf.  Marquardt  Antiquitt.  Roman.  V.  2,  p.  399. 

1)  [Non  tam  de  plaga  inflicta,    si    quid  video,    agitur  quam  de 

pila  malitiosa  data.     Cum  enim   prò  eo  quod  apud  Naberum  legitur 

Ecce  autem  circa  Ennium  aliam   malitiosam  P1LAM   dedisti  codex 

I 

PELAM   praebeat   —  prima   littera   aut  P    aut    T    aut  F,    tertia    ab 

exitu  littera  aut  T  aut  L  fuit;  I  litterula  supra  lineam  non  prorsus 
certa  est  —  de  PILAM  lectione  vix  dubitandum  est.  Praeterea  cum 
post  circa  corrector  Q*  supra  lineam  addiderit,  quod  aut  QUE  aut 
QUINTUS,  QUINTUM  etc.  signifìcat,  circa  Q.  (i.  e.  Quintum)  Ennium 
scribendum  esse  apparet.     STUD.] 


22 


dixisset  ') ,  Caesar  pluris  quam  ipsum  somnium  id  fuisse 
contendit,  quod  poeta  experrectus  esset;  quod  nisi  factum 
esset,  eum  illud  somnium  ne  narrare  quidem  potuisse 
(cf.  I,  4  pag.  12).  Quae  in  codice  secuntur,  initio 
truncata  sunt  : Marcus  meus  Cae- 
sar, si  potè,  argutius.  Praestigiaem)  nullae  tara  versutae. 
Ubi  quod  Maius  supplevit  Excogitet,  Naberus  Quaerat 
aliquid,  utrumque  recto  iudicio  caret.  Laudare  enim  vult 
Marcum,  non  vituperare.  Itaque,  ut  a  verborum  resti- 
tuendorum  conamine  abstineam,  tale  quid  Frontonem 
scripsisse  oportet:  I,  quaeras  aliquid  quam  Marcus  meus 
Caesar,  si  potè,  argutius. 

Ad  Marcum  Caesar em  I.  6  init.  pag.  13,  12  quae 
leguntur,  non  Frontonis,  sed  ipsius  Marci  verba  esse  ut 
Eussnerus  p.  542  recte  contendit,  ita  ne  ea,  quae  Maius 
manca  et  hiulca  in  codice  invenit,  minus  bene  restituisse 
dicendus  sit  vereor.  Quae  enim  Maius  sibi  legisse  visus 
est  magisve  nego  inpudeìis  (nunc  enim  omnia  illa  in 
codice  obscura  sunt)  quod  lenissima  mutatione  ita  refin- 
genda  esse  censet:  magisne  ego  inpudens,  praeterquam 
quod  felici  et  sane  miro  casu  opus  fuit,  ut  quae  restant 
verba  unius  sententiae  et  enuntiati  essent,  faciliore 
opera  manum  librarii  (Maium  enim,  non  librarium  errasse 
credo)  restituì  posse  mihi  quidem  persuasi:  magister, 
ego  impudens.  Quippe  in  epistula,  ad  quam  haec  Mar- 
cus rescripsit,  Fronto  se  ipse  impudentem  et  inverecun- 
dum  dixerat,  qui  quae  ex  suis  orationibus  excerpsisset 
imperatori  praelegenda  alumno  commisisset.  Cui  Mar- 
cus, si  Fronto  inverecunde  egisse  sibi  videretur,  se  ipsum 
impudentem  dici  oportere,  qui  sua  scripta  tanto  oratori 


J)  cf.  0.  Iahn  ad  Pers.  prol.  2  pag.  74  et  ad  Satir.  VI.  10 
p.  215,  Vahlen  ad  Enniura  p.  XX,  Fronto  pag.  146,  5. 

m)  [PRAESTEIGIAE  cod.  recte;  conf.  A.  Speogel  ad  Plauti 
Truci.  2,  32.    STUD.j  Hi,'*** 


23 


legenda  committat,  respondet.  De  priore  sententia  nihil 
praeter  extremum  vocabulum  magister  superest. 

In  eadem  epistula  pag.  15,14  Fronto  in  oratione 
aliqua,  cuius  partem  Marcus  in  hac  ipsa  epistula  sua 
manu  descripsit,  de  caussa  quadam  loquitur  iterata  di- 
latione  extracta.  In  qua  evenisse  dicit,  ut  adversarius, 
qui  ad  diem  non  adfuisset,  vanis  excusationibus  iudices 
falleret,  quae  quales  fuerint,  altercationis  forma  usus 
exponit,  idque  ita,  ut  Fronto  ipse  interrogationibus  uta- 
tur,  adversarii  procurator  respondeat:  ubi  est  adver- 
sarius, qui  iam  pridem  ad  agendum  adesse  debueratf 
In  itinere  est.  Quo  tandem  in  itinere?  Eoe  Asia  venit. 
Et  est  adhuc  in  Asia?  Magnum  iter  et  festinatum  i.  e. 
magnum  iter  est,  etiamsi  festinetur.  Interrogationis 
signum  posui  post  Asia,  id  quod  instituta  altercationis 
forma  poscit.  Pag.  16,  3  quod  interrogationis  signum 
post  vocem  dilapidare  puncto  apud  Naberum  cessit,  vix 
dubium  quin  typothetae  debeatur. 

De  eiusdem  epistulae  fine  pag.  17,  2:  Sciai  familia 
quemadmodum  lugeat:  aliter  plangit  servus  manumissus 

a 

aliter  cliens  laudaucatus  (sic  codex)  aliter  amicus  legai 
honoratus  quamvis  optime  meruerit  Vahlenus  (Cn.  Naevi 
de  bello  Punico  reliquiae  pag.  7),  est  tamen  ubi  minus  bene 
rem  gessisse  videatur,  ut  Naberus  recto  iudicio  de  eius 
temptaminibus  existimasse  dicendus  sit.  Atque  pri- 
mum  quidem  voce  dominimi,  quam  post  quemadmodum 
omissam  esse  statuit,  facile  carere  poteris  ;  tum  nihil  est, 
quod  manumissum  servum  testamento  manumissum  esse 
statuas.  Unde  enim  probatur  hoc  Frontonem  dicere,  „diver- 
sum  esse  hominum  luctum  prò  diversitate  hereditatis"  ? 
Ex  ipsis  quidem,  quae  hoc  loco  supersunt,  laceris  reli- 
quiis  Frontonianis  illud  non  efficitur.  Itaque  ne  altera 
quidem  Vahleni  emendatio  cliens  adoptatus  habet  quo 
se  tueatur.     Optime   autem  restituisse  existimandus  est 


24 


legato  honoratus.  Ex  vcrbis  Frontonianis  nihil  aliud 
apparet,  Disi  mortuos  ab  amicis  superstitibus  prò  modo 
acceptorum  ab  illis  beneficiorum  coli  et  lugeri.  Unde 
locum  sic  refingendum  esse  censeo:  Sciai  familia  quem- 
admodum  lugeat.  Aliter  plangit  servus  manumissus, 
aliter  cliens  laudicenus,  aliter  amicus  legato  honoratus. 
De  laudicenis  vide  Plin.  Epist.  IL  14,  5. 

Paulo  post  pag.  17,  9  Marcus  pergit:  Puto  totum 
descripsi.  Quid  ergo  facerent  quod  totum  ac  mireiam 
totum  amar  erri  hominem  bonum.  Locus  non  uno  nomine 
laborat.  Atque  primum  quidem  absurdum  est  facerent. 
Apud  solum  patrem  Marcus  Frontoniana  illa  recitaverat, 
ut  aut  faceremus  aut  face-rem  aut  faceret ,  nihil  prae- 
terea,  scribere  posset.  Quorum  illud,  quod  altero  loco 
posui,  solum  verum  esse,  et  proximum  descripsi  et  sub- 
sequens  amarem  docent.  Miratur  Marcus,  quod  totum 
locum  Frontonianum  descripserit.  Mox  quasi  suam  ipse 
excusaturus  temeritatem  et  inutilem  laborem:  quid  ego 
facerem?  pergit.  Ita  enim  scribendum  censeo.  Quod 
enim  in  codice  est  ergo  huius  loci  non  est  ;  in  inter- 
rogationibus  enim  illa  particula  ita  solet  usurpari, 
ut  id  quod  quaeritur  ex  praecedente  sententia  quasi 
concludi  posse  fingatur.  (Handi  Tursell.  IL  453  seqq- 
Kritz  ad  Sali.  Jug.  XIV.  9).  Persimiles  sunt  loci  Horat. 
satir.  IL  1,  24  ubi  videndus  est  Teuffelius,  Pers.  1,  12, 
praecipue  Cic.  de  off.  III.  14,  60:  stomachari  Canius; 
sed  quid  f acereti  nondum  enim  C.  Aquilius  protulerat 
de  dolo  malo  formulas.  Atque  ut  in  hoc  loco  Ciceroniano 
caussa  sequitur,  cur  Canio  in  re  acquiescendum  fuerit, 
ita  apud  Marcum  fuisse  puto  :  quom  totum . . .  amarem 
hominem  bonum.  Quippe  pueriliter  ludit  bonus  Marcus 
cum  se  totum  librum  descripsisse  dicit,  quod  totum  scrip- 
torem  amaret.  Quamquam  in  ludendo  nimium  quantum 
progressus  esse  videtur.  In  codice  enim  porro  legi  dici- 
tur  totum  ac  mireiam  totum,  in  quibus  vocabulis  ipsum 


25 


illud  mire  mirum  me  habet,  quod  cum  pag.  18  nusquam 
nisi  apud  Marcum  I.  4  pag.  10  inveniri  dixi,  ne  huius 
quidem  loci  immemor  fui.')  At  hoc  ipso  loco  ne  mire 
iam  legatur,  verecundia,  nisi  fallor,  Marci  vetat.  Quid 
enim?  senemne  Frontonem  mire  iam  totum  apuero  dici? 
Restat  ut  emendes  mirifice,  quod  vocabulum  apud  Mar- 
cum III.  14  pag.  52,  2  invenitur.  Quae  cum  ita  sint, 
universum  locum  ita  restituendum  censeo:  Puto  totum 
descripsi.  Quid  ego  facerem,  quom  totum  ac  mirifice 
totum  amarem  hominem  boaum?n)  Pergit  Marcus,  ut  supra 
dixi,  in  vocabulo  totus  ludere,  cumque  se  totum  librum 
descripsisse  adfirmasset,  quod  totum  hominem  bonum 
amaret,  eundem  mirifice  totum  esse  dicit  eadem  signi- 
ficatione,  qua  Cicero  in  Timaeo  5  utitur:  hanc  igitur 
rationem  effector  mundi  molitorque  deus,  ut  unum  opus 
totum  atque  perfectum  ex  omnibus  totis  atque  perfectis 
ab  solvi  eretur,  quod  omni  morbo  seniove  carerei.  Hominem 
autem  bonum  haud  scio  an  oratorem  Frontonem  per 
blanditias  dicat  ex  definitione  illa  Catoniana  (cf.  Catonis 
reliquias  ed.  Jordan  pag.  80),  quam  ipse  Fronto  exscri- 
psit  ad  Verum  Imperatorem  IL  1  pag.  121,  21.  Superest, 
ut  ergo  et  ego,  quod  et  quom  sive  a  librario  antiquo 
sive  ab  hominibus  doctis,  qui  codicem  rescriptum  in- 
spexerunt,  confusa  esse  commemorem  (cf.  pag.  18,  2; 
127,  19;  69,  10). 


')  Namque  quod  in  margine  saepius  mire  legitur  (pagg.  99,  152, 
1S8,  235  cett.),  nihil  curo. 

n/)  flmrao,  cum  in  codice,  quem,  dum  Juppiter  Pluvius  regnat,  obiter 

inspexi,   TOTUMADMIRER TOTUMAMAREM  .  .  HOMINEM 

BONUM  extare  visum  sit,  quod  totum  admirer ,  quod  totum  amarem 
te  hominem  bonum  ve!  similem  lectionem  in  membrana  latitare  con- 
icias;  quam  ita  e.  g.  facili  negotio  cum  tua  de  hoc  loco  sententia 
consociare  possis,  ut  admirarer  et  bis  quom  restituendum  esse 
censeas.  Attamen  iudicium  de  eius  modi  locìs  non  ferendum  esse 
credo,  priusquam  novis  medicamentis  evanidam  scripturam  resuscitare 
licuerit.     STUD.] 


26 


Schopenus  ut  ad  Marc.  Caesarem  I.  8  pag.  22,  3 
recte  prò  instructurae,  °)  quod  in  codice  est,  structurae 
restituit,  de  qua  re  videndus  est  Lachmannus  ad  Lucr. 
IV.  283,  nescio  cur  intactos  reliquerit  locos  ad  Marcum 
Caesarem  I.  7  pag.  19,  9  et  I.  8  pag.  22,  15  eodem 
scripturae  vitio  laborantes.  Ilio  loco  haec  leguntur:  nee 
lilla  umquam  scaena  tantum  habuit  dignitatis:  M.  Cae- 
sar  actor,  Titus  inspectator?)  lam  enim  ipsa  vox  inspec- 
tator  per  se  satis  dubia  est;  quae  cum  apud  Symmachum 
(Epist,  VI.  9)  solum  et  Mythographum  Vaticanuin  pri- 
mum  cap.  150  praeter  hunc  locum  Frontonianum  inve- 
rnatili*,  apud  Symmachum  quidem  optimi  codices  non 
adhibiti  inspectatores,  sed  adhibiti  inspectores  praebent, 
Lactantius  autem  Placidus,  cui  Mythographus  sua  debet 
(cf.  Bodi  Prooem.  ad  scriptores  rerum  mythicarum 
pag.  XVII.)  inspector  habet,  Mythographus  inspectator. 
Praeterea  apud  Frontonem  res,  quasi  in  scaena  agatur, 
repraesentatur,  in  qua  re  non  inspectandi,  sed  spectandi 
verbum  sollemne  est.  Ipsum  verbum  his  locis  legitur: 
pag.  20  extr.  et  21  init.  :  quanta  in  spectandis  oratìoni- 
bus  elegantia,  qui  locus  ei,  de  quo  agitur,  simillimus  est  ; 
pag.  82,  18:  quinquatribus  populo  Romano  spedante, 
quo  loco,  cum  prior  manus  sedante  (cf.  Naber.  pag.  296) 
exhibeat,  Eussnerus  emendationem  suam  pag.  6,  18  tueri 
poterat:  nee  semper  sectatur  (cod.  spectat);  pag.  230,  6: 
histrionem  in  somnis  f autor  spectaret;  pag.  115,  16: 
(Calpurnium)  ego  facile  et  omnibus  spectantibus  et  te, 
si  spectaveris,  revincam,  pag.  207,  11:  spectandis  in 
campo  militibus  operam  dare;  pag.  191,  11:  Fabianum 
spectatum  in  iudiciis)  pag.  89;  12:  si  animum  nostrum 


°)  [IN  litterae  iam  ab  ipso  correctore  expunctae  esse  videntur. 
STUD.] 

P)  [Immo  prò  certissimo  contra  Naberum  adfirmo  in  codice  non 
INSPECTATOR  extare,  sed  IMPERATOR,  idque  iam  Maius  legerat. 
STUD.] 


27 


spectes;  pag.  209,  11:  factum  spectatur;  pag.  118,  9: 
an  lacrimas  vestras  spectatum  venir em;  pag.  4.0,  16: 
indignationem  (tuam)  maligne  spectaturi  videntur.  Quae 
paulo  post  pag.  40,  18  leguntur:  qui  minus  amici  sunt, 
malunt  te  impeciare  inconstantius  agentem,  quo  quidem 
uno  loco  inspectandi  verbum  in  codice  adparet,  caven- 
dum  est  ne  cum  Nabero  suspecta  habeas;  inimicos  enim 
illos  male  è<popàv  dicit  et  inquirere  et  observare,  nura 
quid  temere  et  inconsiderate  Fronto  dicturus  sit,  quo 
data  occasione  contra  ipsum  uti  possint.  Sed  redeo  illuc 
unde  profectus  sum.  Non  bene  fecit  censor  anonymus 
in  indice  philologo  1868  pag.  60  quod  Titus  imperator 
spectator  Frontoni  obtrusit.  Imperatoris  enim  nomine 
Fronto  ita  uti  solet,  ut  aut  ipsos  viros  adloquatur 
(pagg.  164,  15;  165,  5  et  17;  169,  2;  171,  7),  aut,  ubi 
de  imperatoribus  verba  facit,  si  vivunt,  dominorum  no- 
men  honorificum  addat  (pag.  186,  8),  si  mortui  sunt, 
non  addat  (pag.  210,  1).  Reliqui  loci  huc  non  pertinent, 
ut  pag.  122,  15,  ubi  Juppiter  summus  imperator  dicitur, 
pag.  230,  8  ubi  duces  imperatores  dicit.  Quae  cum  ita 
sint,  hoc  quidem  loco  Titum  Antoninum  Pium  dominum 
imperatorem  adpellare  debebat.  Inde  sequitur,  ut  Tilus 
spectator  emendetur.  —  Restat  locus  pag.  22,  15  :  Certum 
habeo  te,  Domine,  aliquantum  temporis  etiam  prosae 
orationis  inscribendae  inpendere,  ubi  sine  ulla  dubitatone 
scribendae  cum  Nabero  restituendum  est.  Inscribere 
uno  loco  eoque  diversissimo  apud  Frontonem  invenitur 
pag.  99,  22:  M.  Por  cium  in  ea  oratione,  quae  de  sumtu 
suo  inscribitur. 

Ad  Marcum  Caesarem  I.  7  pag.  20,  14  scribendum 
est  :  ut  si  simiam  aut  volpem  Appelles  pinxsisset,  bestiae 
[leviculae]  pretium  adderei.  Cum  Eussnero  probabili 
emendatione  leviculae  scripsi  :  quamquam  quo  modo  viro 
docto  pinxsit  et  (in  cod.  IIN\ciTET  erasa  postrema 
littera),  quam  amici  sui  du  Rieu  emendationem  Naberus 


28 


recepii,  probari  potuerit,  nescio.  Neque  enim  simiam  aut 
volpem  Apelles  unquam  pinxit,  et  ipse  particulae  et  po- 
sitio  (debuerat  enim  et  leviculae  bestiae)  et  quod  sequi- 
tur  adderet,  ut  feci  emendandum  esse  docent. 

In  epistula  ad  Marcum  Caesarem  I.  8  pag.  23,  il 
locus  est  vexatissimus  :  Pro  Polemone  rhetore,  quem 
miìii  tu  in  epistula  tua  proxime  exlnbuisti  tullianum, 
ego  in  oratione,  quam  in  senatu  recitavi,  pliilosoplium 
reddidi,  nisi  me  opimo  fallii,  peratticum.  In  epistula 
quadam,  quae  nunc  quidem  libri  secundi  quinta  est, 
Marcus  exposuerat;  qualis  Polemo  rhetor  Smyrnaeus  tum 
celeberrima  (de  quo  conferenda  sunt,  quae  Lud.  Preller 
in  Polemonis  periegetae  fragmentis  pag.  5  congessit), 
quem  disputantem  audierat,  sibi  visus  esset  eumque, 
ita  laudaverat,  ut  hominem  diceret  sollertissimum  uber- 
rimoque  ingenio  praeditum;  deesse  tamen  ei  ea  ipsa,  quae 
Fronto  se  in  M.  Tullio  desiderare  ad  Marcum  Caesarem 
IV.  3  libere  fatetur:  nihil  insperati,  nihil  inopinati,  parum 
amoenitatis  in  Polemone  esse>  apta  quidem  omnia  et 
quae  te  laudare  oporteat,  amare  non  libeat.  Inde  Fronto 
Polemonem  tullianum  a  discipulo  exbibitum  esse  dicit. 
Iamque  ut  par  pari  referret,  orationem  quandam,  quam 
in  senatu  recitaverat,  unde  èmdeixTixrjv  fuisse  sequitur, 
misit,  in  qua  Polemonem  illum  philosophum  commemo- 
raverat,  qui  cum  Xenocratem  academicum  Athenis 
disputantem  audivisset,  libidinosa  vita,  quam  egerat, 
relieta,  homo  frugi  factus  totum  se  philosophiae  dederat 
(cf.  Valer.  Max.  VI.  9,  1  et  quae  ibi  attulit  Kempfius). 
Quem  cur  peratticum,  quam  vocem  parum  a  se  intellegi 
Naberus  confìtetur,  dicat,  ex  ipsius  Frontonis  de  philo- 
sophis  iudicio,  nisi  fallor,  interpretandum  erit.  Atque 
ad  Antoninum  de  eloquentia  p.  143  nimia  illos  appetere, 
humana  spernere  per  irrisionem  dicit,  mirificos  sane 
homines,  qui  cum  magna  loquantur,  rem  praesentem 
praetervideant,  sensum  communem  contemnant  (ad  Ami- 


29 

cos  I.  15  pag.  184);  ut  paucis  defungar  ^  p.ev  zcov 
pTjznpwv  7taiàela%  ipse  ait  (ad  Amicos  I.  2  pag.  174) 
doxeì  fiot  àvftpcomvyj  tiz  eho.t,  ij  de  xcov  (fiXoaóipwv  §sla 
tiz  egtco,  in  quibus  verbis  premendum  est  illud  eorw,  quo 
se  non  intercedere  adfirmat,  quominus  Apollonidae  philo- 
sophia  divinum  aliquod  videatur;  sibi  quidem  philosophos 
fatuos  potius  et  inanes  nugatores  videri.  Quae  cum  ita 
sint,  Polemonem  philosophum  non  mediocriter  risisse  vi- 
detur,  utpote  divina  adpetentem,  praesentia  vitae  bona 
contemnentem ,  vanas  imagines  sectantem.  Cum  autem 
plurimi  philosophi  Athenis  aut  existerent  aut  versaren- 
tur,  atticum  illum  morbum  appellai  ktperatticum  dicit. 
Terrarum  quidem  nomina  cum  vocula  per  componi  non 
solere  non  ignoro  ;  sed  Frontonem  insolitum  et  inusitatis- 
simuin  quodque  sequi  scio,  neque  patriam  philosophorum 
dicit,  sed  genus.  Quodsi  vero  vocabulum  per  atticum  non 
ferendum  putaveris,  superest  ut  cum  E.  de  Leutschio, 
praeceptore  summe  colendo,  emendes  hy per  atticum.  Sed 
pergo  in  Frontone  recensendo.  Secuntur  haec  verba: 
An  quid?  tu  dicas ,  Marce,  quemadmodum  tibi  videtur 
fabula  Polemonis  descriptaì  Dedi  locum  cum  Maio,  quem 
Naberus  secutus  est.  Codex  adedescripta.  Primum 
interpunctio  Maiana  quomodo  se  tueatur  nescio.  Nam- 
que  an  quid?  alteram  interrogationem  hoc  quidem  loco 
proponi,  alteram  ex  praecedentibus  supplendam  esse 
docet:  utrum  opinio,  qua  Polemonis  fabula  enarranda 
philosophum  hyperatticum  exhibuisse  mihi  videor,  non 
fefellit  me  an  fefellit?  Atqui,  ut  locus  a  Maio  consti- 
tutus  est,  non,  ut  oportebat.  contrarium  quaeritur  eius 
rei,  quam  Fronto  adfirmaverat  :  quaeritur,  quemadmodum 
Marco  fabula  illa  descripta  videatur.  Recto  igitur  iudicio 
Buttmannus  ut  en  quid  iudicas,  Marce  scriberetur  au- 
ctor  fuit.  Quamquam  en  Frontoniana  vox  non  est,  ut  ne 
Heindorfì  quidem  coniectura  ad  IL  5  pag.  30,  7  facta 
probari  possit.     Sed  restat  gravior  corruptela?  in  qua 


30 

sananda  rem  non  bene  egit  Fr.  Jacobsius,  cum  in  monstro 
illo  adedescripta  latere  putaret  ad  te  scripta.  Non  enim 
fabula  Polemonis  ad  Marcum  s cripta  sed  in  senatu  reci- 
tata est.  Quod  Naberus  posuit  a  me  scripta,  vocabula 
a  me  piane  superflua  sunt  et  a  codicis  scriptura  lon- 
gius  absunt.  Equidem  ita  emendo:  Ecquid  —  tu  dicas 
Marce,  quemadmodum  tibi  videtur  —  fabula  Polemonis 
adaeque  descripta?  Gaudent  et  Marcus  et  Fronto  eius- 
modi  interpositionibus,  quarum  ut  unum  exemplum  idque 
proximum  adferam  II.  2  pag.  27,  22  legitur:  Ma  alia 
epistula  tua. .  tanta  [me]  ')  voluptate  affecit,  ut  temperare 
non  potuerim  —  et  videris  tu  an  temere  fecerim  —  quin 
eam  ipsam  patri  meo  recitar em,  Interrogativum  ecquid 
compluries  apud  Frontonem  est;  unum  locum  adfero 
simillimum  ad  Veruni  Imp.  IL  1  pag.  121,  17:  ecquid 
autem  pulchre  scripsisse  videtur?  de  quo  loco  postea 
disputabitur.  De  particula  adaeque  satis  erit  provocasse 
ad  M.  Hauptium  in  ind.  schol.  Berol.  1867  (  Emenda - 
tiones  Frontonianae)  pag.  10  et  11.  Copula  est  innumeris 
locis  a  Frontone  omittitur. 

Recte  Orellium  ad  Marcum  Caesarem  IL  1  pag. 
26,  15  emendasse:  ceterum  quidem  in  ìdus  augustas 
tibi  exspectandum  est,  ut  quod  (cod.  quid)  vis  quale  vis 
audias  cum  pronominum  oppositorum  ratio  tum  ipse 
Fronto  ad  Marc.  Caes.  IL  13  pag.  36,  20  demonstrat: 
tu  modo  perendie  veni  et  fiat  quod  volt. 

Ad  Marcum  Caesarem  IL  2  pag.  27,  10  leve  men- 
dum  tollendum  est.  Ne  ipsam  quidem  matrem  suam 
unquam  tam  amanter  tamve  iucunde  ad  se  scripsisse 
Marcus  adfirmat  quam  proximislitteris  Frontonem.  Neque, 


l)  Pronomen,  quo  dubito  an  non  careri  possit,  ipse  addidi. 
Quid  enim?  quocum  prius  quam  cum  patre  epistulam  illam  commu- 
nicaret ,  quae  tanta  eum  voluptate  adfecerat?  Atqui  si  absolute,  ut 
jicunt,  afecit  verbum  positum  esset,  antequam  patri  recitaret,  cum 
aliis  communicatam  oportuit. 


31 

pergit,  hoc  fit  facundia  aut  eloquentia  tua  :  alio  qui  non 
modo  mater  mea,  sed  ornnes  qui  spirant,  quod  faciant, 
confestim  tibi  cesserint,  ubi  quid  coniunctivus  ille  quod 
faciant  sibi  velit  non  intellegitur.  Quid  ?  tam  adrogantes 
aut  matrem  aut  reliquos  homines  finxerit  Marcus ,  ut 
decus  illud  eloquentiae  se  aequare  posse  opinentur? 
Scribendum  haud  dubitanter  quod  faciunt. 

Ad  Marcum  (Jaesarem  IL  8  pag.  33,  3  prior  manus: 
oro  te,  quis  iste  mos  est  pridie  magistratus  eiurandi, 
quam  lectionem  editores  praetulerunt.  Altera  tamen 
manus  magistratura  correxit,  quae  forma  nescio  anFron- 
toniana  dicenda  sit,  modo  ne  accusativum  casum,  sed 
genetivum  esse  putes.  Non  enim  agitur  de  uno  con- 
sulatu  eiurando  sed  de  magistratibus  deponendis*  Con- 
tracta  enim  forma  genetivi  non  Plautum  tantum,  Lucilium, 
Varronem  de  re  rust.  1,  20,  5;  2,  1,  28,  de  ling.  lat. 
v.  56),  Livium  (XXIV.  44, 1  ibiq.  Weissenborn),  Tacitum 
(ab  exc.  div.  Aug.  III.  62),  sed  Frontonem  etiam  usum 
esse  locus  qui  est  ad  Marc.  Caes.  I.  8  pag.  23,  5:  pro- 
feetum  tantum  in  eloquentia  adsecutus  es,  quantum  se- 
nioribus  ad  gloriam  sufficiat  docere  videtur.  Genetivum 
autem  plurativum  ab  eodem  Frontone  cum  casu  gerundii 
singulari  coniunctum  esse,  de  qua  re  praeter  gramma- 
ticorum  libros  Gronovius  ad  Liv.  XXIV.  23, 1,  Kritzius 
ad  Sallust.  Catil.  31,  5,  Brixius  ad  Plaut.  Capt.  848 
exposuerunt,  locus  ad  Amicos  I.  24  pag.  188,  8:  tantus 
usus  studiorura  bonarumque  artium  communicandi  do- 
cumento esse  poterit. 

Ad  Marcum  Caesarem  IL  il  pag.  35 ,  4  in  codice 
est:  Anno  abitine  tertio  me  commemim  cum  patre  meo 
a  vindemia  redeunte0)  in  agrum  Pompei Falconis  dever- 
tere, ibi  me  videre  arborem  multorum  ramorum,  quam 
tlle  suum  nomen  eatachannam  nominabat.    Diu  multum- 


<i)  [An  corrigendum  redeuntemì     STUD.] 


32 

que  de  voce  catackanna  disceptatum  est,  quae  praeter 
hunc  locum  etiam  ad  M.  Antoninum  de  Orationibus 
pag.  155,  19  sensu,  ut  dicunt,  translato  legitur.  Quae 
linde  profecta  sit,  aliis  quidem  relinquendum  puto,  sed 
cum  verba  Frontoniana  ipsa,  quae  quidem  in  codice  legi 
dicuntur,ne  intellegantur  quidem  (quid  enim  suum  nomenì), 
liceat  coniecturam  qualemcunque,  quae  tamen  ad  codicis 
lectionem  proxime  adcedat ,  proferre.  Punicam  esse  vo- 
cem  Niebuhrius  pag.  XVIII.  opinatur.  Quid  si  legatur  : 
quarti  illefsurum  nomen)  catachannam  nomìnabatì  Cannae 
quidem  vocabulum  Syrum  esse  constat  et  Syri  quidem 
egregii  fuerunt  hortorum  et  arborum  cultores.  De  scrip- 
tum vocis  confer  ad  Verum  Imp.  IL  7  pag.  135,  3  :  in 
Suriam,  Princ.  Hist.  pag.  206;17:  Syriaticimilites,  207, 
13:  Syrorum  munditias.  209,   18:  in  Suriam. 

Ad  Mar  cum  Caesarem  II.  12  pag.  35,  13,  quam 
epistulam  se  non  intellegere  Naberus  nescio  quo  pacto 
fatetur,  haec  in  codice  legi  feruntur:  Deinde  ibi  in  via 
sic  oves  multae  conglobatae  adstabant,  ut  locus  solitarius. 
Verba  extrema  corrupta  esse  viri  docti  cum  sentirent, 
ab  emendando  omnes  abstinere  maluerunt  praeter  Hein- 
dorfium  et  Hildebrandum  (ad  Apulei  Met.  VIII.  22 
pag.  711).  Atque  ille  quidem  ut  locis  solìtariis  suasit 
ut  scriberetur,  facillima  sane  medela  at  inopportuna  et 
inepta.  Namque  non  solitariis  locis  oves  a  pascendo 
cessantes  capita  conferre  et  conglobari  solent,  sed  locis 
aridis,  sole  torrido  ustis,  tempestate  imminente.  Hilde- 
brandi  autem  sententia  multo  etiam  longius  a  vero 
aberrat  :  suadet  autem  ut  locis  oviariis.  Loca  enim  oviaria 
sine  dubio  ea  sunt,  in  quibus  oves  pasci  soleant,  quibus 
locis  non  conglobari  sed  passim  vagari  et  dispergi  id 
pecudum  genus  solet.  Itaque  emendandum  esse  censeo: 
ut  locis  solet  aridis.  De  absoluto  formulae  ut  solet  usu 
cf.  Fabri  ad  Liv.  XXIII.  14,  12. 

Paucis  versibus  post  pag.   35,  17:   ubi  id  audivi, 


33 

calcar  equo  (cod.  equos)  subpingo  (cod.  subrìngo r),  si 
fides  Maio)  quamvis  Heindorfius  optime  emendasset 
(cf.  Symmach.  Epist.  1,  62,  Heraei  studia  crit.  in  Me- 
diceos  Taciti  codices  pag.  125  not.  89),  male  Ellisius  pag. 
17  suburgo  maluit. 

Ad  Marcum  Caesarem  III.  3  agitur  de  caussa  a 
Frontone  contra  Herodem  Atticum,  quocum  ei  vehemen- 
tissimae  inimicitiae  intercedebant,  proxime  agenda,  atque 
Fronto  quidem  ad  epistulam  III.  2  respondet,  qua  Mar- 
cus Caesar  suaserat,  ut  odiosissimum  negotium  quam  ho- 
nestissime  transigerei  Piane  se  dicit  cum  Caesare  con- 
sentire; nam  si  quidem  Herodes  homo  frugi  sit,  non 
recte  illum  conviciorum  telis  peti;  sin  nequam  et  im- 
probus  est,  pergit  pag.  42,  2  non  aequa  milii  cum  eo 
cer tatto ,  ncque  idem  detrimenu  capitur.  Omnis  enim 
cum  ipoliuto  conplexus ,  tametsi  super es }  commaculat. 
Maius,  quem  Naberus  secutus  est,  detrimentum  correxit, 
„speciosius,  vereor,  quam  aptius.  Quid  enim?  Ubi 
iudicio  dimicatur,  nonne  is  solus  detrimento  affici  solet, 
qui  causa  cecidit?  Qua  ergo  ratione  Fronto,  etiamsi  ti- 
meret,  ne  ab  Herode,  homine  improbo,  superaretur,  cer- 
tamen  cum  eo  ideo  sibi  cordi  esse  negaret,  ne  forte 
non  idem  caperet  detrimentum?  Immo  periculum,  ut 
ipse  ait,  non  idem  subeundum  erat  in  certamine,  quo, 
sive  vinceret,  sive  vinceretur,  scelesti  quasi  contactu 
pollueretur".  Verba  sunt  Schopeni  IL  6,  qui  ut  neque 
idem  discrimen  suscipitur  emendetur  auctor  est.  At,  ut 
dicam  quod  sentio,  ipse  Schopenus  speciosius  quam  aptius 
locum  interpretatus  esse  videtur.  Quid  enim  ?  rene  vera 
Frontonem  ideo  rem  sibi  cordi  esse  negasse,  ne  forte 
non  idem  caperet  detrimentum?  Multum  sane  abest. 
Non  de  caussa  ipsa  sermo  est,  sed  quo  modo  agenda 
videatur,  neque  ne  Herodem  in  ius  vocet  Marcus  dis- 


r)  [Immo  SUBPINGO  recte  in  ipso  codice  scriptum  est.  STUD.] 

3 


34 

suadet,  scd  ne  inhoneste,  i.  e.  conviciis,  rem  agere  velit. 
Iam  de  hac  ipsa  re  Fronto  cum  Marco  se  consentire 
dicit:  abstinendum  esse  conviciis,  honeste  agendum.  Aut 
enim  probum  hominem  Herodem  esse  aut  impronum. 
Atqui  probo  quidem  maledicere  turpe  esse;  cum  improbo 
autem  contumeliis  iaciendis  altercari  infamiam  habere 
neque  honesto  quidem  homini  aequam  esse  eius  modi 
cum  improbo  certationem  :  quippe  Ali  nihil  probri  inde 
nasci  posse,  utpote  satis  probroso,  ut  vix  quidquam  addi 
possit,  sibi  vero  detrimentum  famae  inde  imminere:  ex 
omni  (quae  vox  premenda  est)  enim  polluti  hominis  com- 
plexu,  sive  vincas  sive  vincaris,  semper  aliquid  sordium 
puris  et  integris  manibus  adhaerere.  Quae  cum  ita  sint, 
ad  codicis  lectionem  ita  redeundum  esse  censeo,  ut  quid 
in  eo  inesse  videatur  coniectando  eliciatur.  Atque  equidem 
in  ipso  codice  detrimenti  scriptum  aut  esse  aut  fuisse 
crediderim.  Simillimus  a  ratione  grammatica  locus  est 
Ovidianus,  Fast.  I.  46  :  non  liabet  officii  Lucifer  omnis 
idem;  neque  multum  abest  ipse  Fronto  1.4  pag.  11,  22 
si  vigilia  ubi  hoc  acuminis  et  leporis  adfert. 

Paulo  post  nescio  pag.  42,  12  quomodo  post  Nie- 
buhrium  Naberus  ferre  potuerit  autem  sunt  atrocissima-, 
recte  Niebuhrius  :  sunt  autem  atrocissima.  Praetermissa 
esse  aut  evanuisse  videtur  illa  transpositionis  notula, 
quae  in  codicibus  antiquis  haud  raro  invenitur.  Lo- 
cus piane  geminus  est  in  proxima  epistula  III.  4  pag. 
43,  8  ;  venit  mihi  in  mentem  fore,  uti  et  qui  causanti 
liane  agunt  (acturi  autem  complures  videntur)  dicant 
aliquid  cett. 

In  eadem  epistula  pag.  42,  24:  Quodsi  Ubi  vide- 
bitur  servire  me  causae  debere,  iam  nunc  admoneo  ne 
me  inmoderate  (cod.  inmoderatae)  usurum  quidem  causae 
occasione:  atrocia  enim  sunt  crimina  et  atrociter  dicenda. 
Illa  ipsa  de  lesis  et  (prior  manus  set)  spoliatis  homirdbus 
ita  a  (pr.  m.  ad)  me  dicentur,  ut  fel  et  bilem  sapiant; 


35 


sicubi  graeculum  et  indoctum  dixero ,  non  crii  inter- 
necwum.  Dedi  locum  quem  ad  modum  a  Maio  et  aNabero 
interpunctus  est,  quamvis  neque  huic  rei  bene  consul- 
timi et  ipsa  verba  corrupta  esse  mihi  quidem  persuaserim. 
Non  haereo  in  particulis  ne-quidem  latius  distractis,  de 
qua  re  Lorentzius  exposuit  ad  Plaut.  Mil.  31  ;  in  ipsis 
particulis  haereo.  Nihil  auxilii  est  in  transponendis 
vocibus  ne  me,  qua  medela  Naberus  locum  restituisse 
sibi  visus  esse  videtur.  Ultimum  enim  et  extremum, 
quod  timere  Marcus  poterat,  id  erat,  ne  Frònto  occasione 
data  ad  Herodem  ipsum  immodestius  compellandum  ute- 
retur.  Quid  Fronto?  se  ne  immoderate  quidem  acturum 
adfirmat.  Quasi  vero  quidquam  potuisset  immoderatius 
quam  agere  immoderate!  Delirasset  sane,  si  quidquam 
eiusmodi  dixisset.  Negare  debebat  se  immoderate  caussae 
occasione  usurum.  Itaque  locum  sic  emendandum  et 
interpungendum  censeo:  Quodsi  tibi  videbitur  servire  me 
causae  debere,  iam  mine  admoneo ,  ne  me  inmoderate 
usurum  opineris  (vel  opinere)  causae  occasione  (atrocia 
enim  sunt  crimina  et  atrociter  dicenda):  illaipsa  de  lesis 
et  spoliatis  hominibus  ita  a  me  dicentur,  utfel  et  bilem 
sapiant',  sicubi  graeculum  et  indoctum  dixero,  non  erit 
intemecivum.  Nihil  se,  quemadmodum  antea  dixerat, 
extra  caussam  dicturum  esse  adfirmat,  quod  quidem  He- 
rodem laedere  possit;  quamquam  fieri  posse  ut  aliquo 
loco  graeculum  dicat  et  indoctum  hominem,  idque  non 
intérnecivum  fore.  Atque  ut  ita  emendetur  proxima 
Marci  epistula  suadet,  qua  quid  sibi  de  Frontonis  Con- 
silio videatur  exponit:  de  iis  ....  quae  per  litteras  .... 
tuas  consulis,  ait  (III.  5  pag.  43,  17),  ita  existimo: 
omnia  quae  ad  causam,  quam  tueris,  adtinent,  piane 
proferunda,  (i.  e.  ea  quae  ut  atrocia  Fronto  atrociter 
dicenda  censuerat,  homines  liberos  crudeliter  verberatos 
et  spoliatos,  unum  etiam  occisum,  cetera);  quae  ad  tuas 
proprias  adfectiones    adtinent,    licei  insta    et  provocata 

3* 


36 

sint.   tamen  reticenda  (i.  e.  Herodem   graeculum  et  in- 

doctum  non  dicendum  esse) Una  haec  cura  maxime 

me  exercet,  ne  quid  tu  tale  dicas,  quod  tuis  moribus 
indìgnum,  negotio  invito  (quae  emendatio  Alani  est)  cir- 
cumstantibus  reprehensibile  videatur  esse.  Atque  Fron- 
tonem  in  bis  piane  adquievisse  initium  epistulae  III.  6 
docet:  ita  f  ariani,  Domine,  quod  ad  haec  nomina,  quod 
ad  vitam;  ut  te  velie  intellexero,  ita  facìam.  Quo  loco 
nomina  dicit  illa  graeculi  et  indocti  (ut  facile  super- 
sedeas  Naberi  emendatane  crimina),  vitam  autem  atrocia 
illa  crimina,  quae  reticenda  esse  negaverat.  Inde,  puto, 
adparet,  non  bene  Eussnerum  pag.  544  supplesse  m.ìs- 
sum  facìam.  Quamquam  cum  quanti  spatii  illa  in  codice 
lacuna  sit  per  Naberum  non  constet,  possis  etiam  libenter 
facìam  scribere,  id  quod  ipse  Naberus  suasit. 

Ad  Mar  cum  Caesarem  IL  4  pag.  43,  il  in  codice 
esse  dicitur:  vale,  Domine,  et  vive,  ut  ego  sim  beatus, 
quo  quid  esse  potest  inconcinnius  ?  Debebat  saltem:  vive 
et  vale.  Iam  vero  admonuerat  Caesar,  ne  quid  temere 
et  inconsulte  Fronto  ageret;  responderat  in  ea  epistula, 
cui  hanc  adiunxit,  Fronto  nihil  potuisse  fieri  a  Marco 
amicius  iucunclius  verius,  iam  suum  sibi  consilium 
puerile,  illius  canum  et  grave  videri.  Non  dubito,  quin 
extrema  huius  epistulae  verba  fere  eiusdem  sententiae 
sint  cum  eis,  quibus  in  proxima  epistula  III.  3  Caesarem 
valere  et  in  amicitia  sua  perstare  iusserat.  Itaque 
auctor  sum  ut  emendetur:  vale,  Domine,  et  iuva,  ut  ego 
sim  beatus.  Similiter  Marcus  V.  49  (64)  pag.  90,  25: 
id  ut  quam  primum  eveniat  et  dolor  plantae  quiescat, 
di  iuvent.  Fronto  sibi  persuasisse  videtur,  se  beatiorem 
fore,  si,  quemadmodum  Marcus  fieri  voluerat,  caussam 
agere  et  vehementiorem  animi  impetum  frenare  consti- 
tuerit.  Quo  nescio  an  extrema  epistulae  III.  6  verba 
spectent:  laudavi  beatius  opicum  tuum. 

Ad  Mar  cum    Caesarem  LI1.  8  pag.   45,    11    quae 


37 


leguntur:  Imaginem,  quam  te  quaerere  ais,  meque  tibi 
socium  ad  quaerendum  et  obtionem  sumis,  num  moleste 
feres,  si  in  tuo  atque  in  tui  patris  sinu  id  futurum  (sec. 
man.  f  cium)  quaeram  f  corrupta  esse  cum  neutrum  id, 
quod  quo  referatur  non  habet,  tum  futurum  quod  ne 
intellegitur  quidem  et,  ut  a  verbo  quaeram  aptum,  piane 
absurdum  est,  convincunt.  Itaque  Schopenus  utriusque 
manus  scriptura  concinnata  in  tui  patris  sinu  efficturus 
quaeram  (IL  pag.  7)  periclitatus  est.  Quod  periculum 
metuo  ut  bene  cesserit.  Socium  ad  quaerendum,  non 
socium  in  effingendo  Marcus  Frontonem  sumpserat.  Milli 
vero  medelam  loco  vexato  circumspicienti  id  primum  te- 
neri dum  visum  est,  quod  Afri  in  primis  scriptores  res 
paulo  ante  commemoratas,  praecipue  ubi  compluria  verba 
intercedunt,  non  raro  pronomine  demonstrativo  quasi 
revocare  et  repetere  solent,  de  quo  usu  satis  est  Hilde- 
brandum  ad  Apul.  de  Mundo  7  p.  357  et  ad  librum  de 
Magia  2  pag.  437  citasse.  Ipsius  Frontonis  haec  sunt: 
ad  M.  Caes.  II.  2  pag.  27,  8:  ausim  dieereì  quae  me  genuit 
atque  aluit,  nihil  umquam  tam  iucundum  tarnque  melli- 
tum  eam  ad  me  scripsisse;  V.  59  (74)  pag.  92,  19:  quis 
tibi  alius  dolor em  genus,  quem  scribis  nocte  proxuma 
auctum,  quis  alius  eum  suscitavitf  de  Feriis  Als.  pag. 
226,  16:  Romulum  ipsum  urbis  huius  conditorem,  cum, 
hostium  ducem  manu  comminus  conserta  obtruncavit 
cumque  spolia  opima  Feretrio  vexit,  huncne  tenui  metti 
usum  putasì  Itaque  eo  quem  supra  scripsi  loco  id 
quidem  recte  se  habere  puto,  vocabulum  quo  referatur 
aut  corruptum  aut  a  viris  doctis  minus  accurate  in  co- 
dice dispectum  esse.  Fjmendandum  censeo:  Imaginem 
quam  te  quaerere  ais  meque  tibi  socium  ad  quaerendum 
et  obtionem  sumis,  num  moleste  feres,  si  in  tuo  atque 
in  tui  patris  siìiu  id  idullium  (sive  el8ù)Mov)  quaeram? 
Graecum  vocabulum  cur  aut  librarli  autem  aut  cur  vi- 
rorum  doctorum  oculi  deficerent  caussa  fuisse  videtur. 


38 


In  eiusdem  epistulae  verbis  proximis  :  ut  illa  in 
mari  Ionio  sire  Tyrennico  sive  (sec.  man.  sin)  vero  pò- 
tius  in  Iladriatico  cett.  ut  optime  Schopenus  emen- 
davit  et  interpunxit,  ita  vereor  ne  unum  mendum  re- 
liquerit.  »Miraculo«,  Naberus  quidem  adnotat,  »est 
Frontonem  non  hosse  Aenariam  insulam.  Verborum 
artifex  nihil  curat  praeter  eìxóvas  suas.  Itaque  facile 
credo  Buttmanno  non  intellexisse  Frontonem  supra  I.  5 
quo  sensu  M.  Caesar  dixisset  lacus  I.  4«.  Neque  hoc, 
puto,  neque  illud  verisimile  est.  Facile  emendaveris: 
ut  insula  in  mari  Ionio  cett.  Nihil  interesse  Fronto 
dicit,  utrum  insula  illa,  in  qua  miraculum  illud  esse 
dicatur,  qua  imagine  Marcus  uti  volebat,  in  Ionio  an  in 
Tyrrhenico  an  in  Hadriatico  an  in  nescio  quo  alio  mari 
sita  sit,  rem  solam,  sive  ficta  sit  sive  vera,  esse  tenendam  ; 
perinde  enim  esse,  utrum  Aenaria  illa  sit  an  quaevis  alia 
insula,  insulae  nomen  non  curandum,  mare  autem,  in  quo 
sita  sit,  ex  Marci  arbitrio  addi  posse.  Tum  ad  id,  quod 
Marcus  proposuerat,  reversus  amice  accepta  Aenaria  in- 
sula, quid  sentiat,  exponit:  igitur  ut  illa  in  mari  insula 
fluctus  maritimos  cett.  Aenaria  enim  a  librario  ad- 
scriptum  esse  quovis  pignore  adfirmaverim,  qui  cum  apud 
Marcum  III.  7  legisset  in  insula  Aenaria  intus  lacus 
est,  nomen  in  memoria  haerens  improvidus  addidit.  Erat 
autem,  quod  Fronto  Aenariae  insulae  nomen  reticendum 
a  Marco  putaret.  Nota  enim  sunt  quae  de  eo  miraculo 
apud  poetas  narrantur  (cf.  Heynii  Excurs.  IL  ad.  Verg. 
Aen.  IX.).  Marcus  autem  cum  illa  ipsa  tum  quae  hoc 
loco  narrat  apud  7iapaoóqa)v  scriptorem  quendam  inve- 
nisse videtur,  quibus  cum  Fronto  fidem  non  habendam 
esse  sciret,  rem  ita  a  discipulo  instituendam  esse  in- 
nuit,  ut  in  insula  quadam  miram  illam  rem  inveniri  dicat, 
si  libeat  vel  mare  quoddam  addat,  nomen  insulae  reticeat. 
Quamquam  sub  finem  epistulae  ipse  Aenariae  nomine 
utitur,  satis  habens  discipulum  de  ea  re  admonuisse. 


39 


Ad  Marc.  Caesarem  III.  9,  pag.  47,  25:  nunc  redeo 
Romam  deosque  viales  et  promarinos  votis  inploro. 
Novi  sane  et  ad  Frontonem  Maianum  usque  inauditi 
Lares  'promarini.  Novimus  permarinos  (cf.  Hertzberg. 
de  diis  Romanorum  patriis  pag.  33  sqq.)  ;  malene  Maius 
codicem  aut  inspexit  aut  reddidit? 

In  eadem  epistula  pag.  48,  3:  tribuat  hoc  nobis 
(deus)  ut  istum  diem,  quo  mihi  natus  es,  tecum,  firmo 
te  laetoque,  concelebrem.  Cave  emendandum  censeas 
firmato  laetoque,  quod  ut  res  ipsa  non  admittit  (non 
enim  tum  Marcus  aegrotabat),  ita  alter  locus  III.  16 
pag  55,  3  fieri  vetat:  me  vade,  me  praede,  me  spon- 
sore  celeriter  te  in  cacumine  eloquentiae  sistam. 

Ad  Marc.  Caesarem  III.  13  pag.  50,  19  Fronto, 
postquam  gratias  quam  maximas  Caesari  egit  de  epistulis 
creberrimis  ab  ilio  acceptis,  cur  parcius  ipse  rescripserit 
excusat.  Tum  nec  est,  Domine,  pergit,  quod  mihi  tri- 
stior  sis,  cur  omnino  veritus  sim,  ne  tibi  litterae  meae 
crebriores  oneri  (cod.  oneris)  essenti  nam  quo  mei  aman- 
tior  es,  tanto  me  laborum  tuorum  parciorem  et  occu- 
pationum  tuarum  modestiorem  esse  oportet.  Quo  loco 
quod  Eussnerus  (pag.  456)  aut  cum  omnino  veritus  sim 
scribendum  aut,  id  quod  ipse  praefert,  nec  est,  Domine, 
cur  mihi  tristior  sis,  quod  omnino  veritus  sim  transpo- 
nendum  esse  censuit,  male  fecit.  Legitur  enim  apud 
Verum  Imperatorem  Aurelium  I.  3  pag.  116,  11  :  equidem 
multum  fratrem,  meum  obiurgavi,  cur  me  non  revocarti 
(ita  Heindorfius,  cod.  revocavit),  i.  e.  fratrem  cum  obiur- 
gatione  interrogavi,  cur  me  non  revocarit.  Idem  in  locum, 
quo  de  agitur,  cadit:  non  est,  ait,  quod  tristior  mihi 
factus  interroges,  cur  omnino  veritus  sim.  Subsecuntur 
haec  verba:  Quid  est  mihi  osculo  tuo  suaviusf  ille  mihi 
suavis  odor,  ille  fructus  in  tuo  collo  atque  osculo  situs 
est.  Adtamen  proxime  cum  proficis cerere ,  cum  iam 
pater    tuus    vehiculum    conscendisset,    te  salutantium  et 


40 


exosculantìum  turba  dìutius  moraretur,  prò  futi,  ut  te 
solus  ex  omnibus  non  conplecterer  nec  exoscularer. 
Ita  codex.  Quae  verba  cum  viri  docti  contra  ipsam 
Frontonis  sententiam  pugnare  viderent  (quid  enim?  lae- 
taretur  Fronto  et  sibi  profuisse  diceret,  quod  Caesarera 
non  complexus  esset?),  Maius  prope  futi  ut  emenda- 
retur  suasit,  quam  sententiam  reliqui  secuti  sunt.  Male, 
si  quid  video.  Fronto  enim  hac  epistula  excusat,  cur, 
quamvis  innumeras  a  Marco  accepisset  epistulas  easque 
amantissimas,  raro  ipse  scripserit:  Marcum  tot  laboribus 
et  negotiis  distractum  esse,  ut  id  sibi  muneris  et  con- 
tinentiae  imponendum  putasset,  ne  Caesarem  suis  epistulis 
oneraret.  Iara  sequitur  locus  novissime  exscriptus,  quo 
alterum  exemplum  modestiae  et  continentiae  suae  ad- 
fert:  se  quidem  impetrare  a  se  non  potuisse,  ut  in 
maxima  illius  profectionis  turba  se  Caesari  obtruderet, 
eoque  factum  esse,  ut  ne  exosculari  quidem  Marcum 
posset.  Atque  re  vera  hoc  ipsum  in  libro  rescripto  le- 
gitur,  modoprofuit  vocabulum  recte  dirimas.  Scribendum 
enim  est:  prò  futi,  ut  te  solus  ex  omnibus  non  com- 
pleeterer  nec  exosoularer.  Interiectio  autem  prò  dolen- 
tis  est.  De  phrasi  est  ut  exposuerunt  Ruhnkenius  ad 
Terent.  Heaut.  V.  2,  2,  Zumptius  ad  Cic.  div.  in  Caec. 
VII.  22.  Ernestus  pater  meus  in  Quaest.  Arnob.  crit. 
pag.  4. 

Ad  Mare.  Caesarem  III.  15  pag.  52,  5  Fronto  de 
dicendi  ilio  per  dissimulationem  genere,  quam  Graeci 
sìpwveiav  adpellant,  verba  facit  idque  a  Marci  criminibus 
defendit.  Periit  autem  epistulae  initium,  ut  tamen  ex 
eis  quae  relieta  sunt  dispicere  liceat,  quid  supplendum 
esse  videatur.  Quippe  Fronto  dissimulatione  illa,  qua  alia 
dicas  alia  sentias,  toto  genere  orationis  severe  ludas  (verba 
sunt  Ciceronis  de  orat.  IL  67,  269),  fieri  dicit  ut,  cum 
minime  blanda  proferas,  dissensionem  profitearis,  tamen 
tantum  absit  ut   animi  eorum,    quibuscum   conloquaris, 


41 


violentur  et  exacerbentur,  ut  molliantur  atque  ita  verba 
sine  ulta  ad  animos  offensìone  audientium  penetrent. 
Quod  dicendi  genus  Marco  minus  probari  potuerat.  Raec 
sunt  profecto,  Fronto  pergit,  quae  tu  putas  obliqua  et 
insincera  (pr.  m.  sincera)  et  anxia  et  verae  amici'iae 
minime  adcommodata.  Ad  quem  locum  Orellius  haec 
adnotavit:  «non  satis  perspicuo,  quomodo  huc  quadret 
anxia,  ubi  exspectabas  ambigua  vel  etiam  graecum  vo- 
cabulum  Ào$d,  quod  ipsum  in  ANXIA  corrumpi  poterat«, 
immeraor  ille  eius  huius  adiectivi  usus,  de  quo  exposuit 
Hildebrandus  ad  Apul.  Met.  IV.  27  p.  282  (adde  Tacit. 
de  exc.  div.  Aug.  I.  80:  anxium  iudicium).  Praeterea 
illucl  ipsum,  quod  mavult,  quid  aliud  est  nisi  graeca 
vocis  obliqua  interpretatio?  Hildebrando  autem,  cum  de 
sermonis  fuco  agatur,  extrema  verba  parum  concinna 
videntur,  ut  verae  mundiciiiae  (voluit  sine  dubio  mundi- 
tiae)  emendandum  esse  censeat.  Temere.  Non  enim  de 
fuco  ipso  sermo  est,  sed  utrum  amicum  aut  admonentem 
aut  vituperantem  deceat  an  dedeceat.  Nam  quae  Mar- 
cus vituperaverat  non  ad  sermonem  spectant,  sed  ad 
animum  loquentis:  per  simulationem  dicere  sibi  videri 
profitetur  animi  neque  sinceri  neque  optime  sperantis 
et  fìduciae  pieni  neque  vere  amici.  Quae  cum  ita  sint 
ipse  quod  olim  conieceram  àvdgia  spernendum  esse  mihi 
persuasi. 

In  eis  quae  deinceps  secuntur:  at  ego  sine  istis  ar- 
tibus  omnem  orationem  absurdam  et  agrestem  et  incog- 
nitam,  denique  inertem  atque  inutilem  puto  in  ipso  co- 
dice inconditam  (quamquam  incognitam  legi  adfirmant), 
modo  accuratius  inspiciatur,  inventum  iri  confido;  sin 
minus,  recte  Maius  emendavisse  dicendus  erit.  Operae 
pretium  est  locum  Quintilaneum,  qui  et  ipse  de  urba- 
nitate  est,  conferre  simillimum  (VI.  3,  107)  :  meo  quidem 
iudicio  illa  est  urbanitas,.  in  qua  nihil  absonum,  nihil 
agreste,  nihil  inconditum,  nihil  peregrinimi.    Solent  enim 


42 


rhetorum  fìlli  sua  ab  artium  scriptoribus  ad  verbum 
sumere.  Quamquam  Frontonem  non  ipsum  Quintilianum 
aut  exscripsisse  aut  memoria  tenuisse  puto. 

In  eadem  epìstula  pag.  53,  8  quamvis  ceteris  locis 
omnibus  vinea  scriptum  sit,  viniis  recte  se  habere  altera 
quaedam  vox,  adoriam  dico  (cf.  Miiller  ad  Paul.  Diac. 
pag.  3,  12  Hildebrand.  ad  Apul.  Met.  VII.  16  pag.  579), 
documento  est.  Ut  enim  pag.  120,  18  adoriam,  ita 
pag  217.  14  adoris  in  codice  legitur,  quae  forma  con- 
trada est  apud  ^Frontonem  frequentissima  (cf.  modo 
eadem  pagina  53,  14:  violentis  deterremur).  Quod  pag. 
106,  5  legitur  comedis  et  ipsum  contractum  esse  sequentia 
docent.     Neque  erat  quod  de  Fer.  Als.  3  pag.  229,  20: 

Non  enim  te  solis ineurrere   oportet  Maeblius 

(Philol.  XIX.  161)  s'oleis  corrigeret;  nam  etiam  illic  solis 
prò  soliis  est,  quae  forma  num  aliis  quoque  locis  inve- 
niatur  nescio.  Ut  vinea  et  vinia  in  eodem  codice,  sic 
pag.  19,  16  delir amenta  (sic  enim  prò  deliberamela 
corrigendum  erit  cum  Buttmanno  et  Hildebrando  ad 
Apul.  de  Magia  29  p.  508,  nisi  vero  ipsa  forma  dele- 
ramenta  fecit,  ut  librarius  peccaret),  pag.  32,  3  autem 
deler amenta  legitur  (cf.  M.  Haupt.  in  Hermae  V.  pag.  190). 

Ad  Marc.  Caesarem  III.  16  pag.  54,  3:  Jiaec  mecum 
anxie  volutans  inveniebam  te  rnultum  supra  aetatem 
quantus  (correctum  in  codice  quantum)  est  .  .  .  in  elo- 
quenza promovisse.  Naberus  cum  Maio  quanta,  Ellisius 
pag.  17  quantus  es.  Propius  a  codicis  correcta  lectione 
abest  quantula  est.5) 

Ad  Mar  cum  Caesarem  III.  17  pag.  55,  14  sqq. 
nescio  an  aliter  atque  adhuc  factum  est  interpungenda 
sint,  atque  sic  quidem:  Quid  ego  de  tuis  literis  dicam 
benignissimis  verissimis  amieissimisì    Verisstmis  tamen 

s)  [Ego  de  te  multum  supra  aetatem,  qua  tu  es,  multum  supra 
tempus,  quo  operam  his  studiis  deolisti, in  eloquentia  pro- 
movisse cogitaveram.    STUD.] 


43 

usque  ad  primam  partem  libelli  lui.  Narri  cetera,  ubi 
me  comprobas,  ut  ait  nescio  quis  graeeus,  puto  Thucy- 
dides,  ziupÀoùrai  yàp  rò  (piìoùv  nepì  rò  (pdoùp.evov,  item 
tu  partim  meorum  prope  caeco  amore  Inter praetatus  es. 
Sed  (tanti  est,  me  non  recte  scribere  et  te  nullo  meo 
merito,  sed  solo  tuo  erga  me  amore  laudare',  de  quo  tu 
plurima  et  elegantissima  ad  me  prò x ime  seripsisti)  ego, 
si  tu  volueris,  ero  aliquid. 

Ad  Marcum  Caesarem  IV.  3  pag  62,  3  haud  scio 
ari  Maius  et  du  Rieu  codicem  male  contulerint,  nisi  vero 
in  codice  ipso  vitium  inest.  Philosophiae  quoque  dis- 
ciplinas  aiunt  satius  esse  numquam  attigisse  quam  leviter 
et  primoribus,  ut  dicitur,  labiis  delibasse.  Ut  enim  mhil 
admodum  inter  labra  et  labia  interesse  statuerim*),  in 
litteris,  quod  ego  sciam,  dictio  illa  labris  primoribus  ita 
constans  est,  ut  nusquam  labiis  inveniatur.  Velut  Plaut. 
Trin.  910  sine  varia  lectione:  in  labris  primoribus,  Cic. 
prò  Cael.  XII.  28  primoribus  labris  gustare  in  omnibus 
libris  inest,  de  orat.  I.  19,  87  ne  primoribus  quidem 
labris  attingere,  ubi  solus  cod.  Lagomarsini  15,  qui  e 
pessimis  est,  labiis  praebet;  de  deor.  nat.  I.  8;  20  et 
Quint.  XII.  2,  4  primis,  ut  dicitur,  labris  sine  varia 
lectione  legitur.  Quid  ?  quod  apud  ipsum  Frontonem  ad 
Marc.  Antoninum  de  orationibus  pag.  156  et  margo  et 
secunda  emendatoris  manus  primoribus  labris  exhibent, 
prima  manus  laboris,  quae  lectio  et  ipsa  illi  patrocinatur. 
Itaque  confidenter  emendo  primoribus,  ut  dicitur,  labris. 

In  eadem  epistula  paulo  post,  cum  omnium  artium 
imperitum  esse  praestare  quam  semiperitum  esse,  atque 
id  vel  in  ipsam  philosophiam  cadere  dixisset,  ita  pergit  : 
Tamen    est   in   aliis   artibus   ubi  inter dum   delitiscas  et 


*)  [Conf.  quae  de  làbrorum  et  labiorum  discrimine  tradita  sunt 
in  scholio  codicis  Bembini  ad  Terent.  Eun.  IL  3,  45,  quod  a  me 
restitutum  est  in  Pleckeiseni  annal.  philolog.  1868  pag.  553  seq. 
STUD.l 


44 

peritus  pauUsper  haheare  quod  nescias.  In  verbis  vero 
eligendis  conlocandisque  ilico  dilucet,  nec  verba  dare 
dìutius  potest,  quia  se  ipse  indicet.  At  quis  est,  quem 
verba  diutius  dare  non  posse  dicit?  quo  referendum  est 
illud  seì  Non  dubito  quin  emendandum  sit  nec  verba 
dare  diu  quis  potest.  Scio  vel  apud  ipsum  Ciceronem 
aliquis  ad  tertiam  verbi  personam  omitti,  de  qua  re 
disseruerunt  Kuehner  ad  Tusc.  IV.  8, 17,  Ellendt  ad  libros 
de  orat.  I.  8,  30,  Zumpt  ad  orat.  prò  Mur.  VII.  16. 
Nihil  autem  eius  modi  in  reliquiis  Frontonianis  reperitur. 

Ad  Marcum  Caesarem  IV.  3  pag.  62,  18,  quo  loco  de 
eis  antiquis  scriptoribus  agitur,  qui  verborum  industriosius 
quaerendorum  studiosi  fuerint,  poetarum,  pergit,  maxime 
Tlautus,  multo  maximeque  Ennius  in  id  studium  se  com- 
misere. Haereo  in  verbis  multo  maximeque.  Praeter- 
quam  quod  maxime  minimo  intervallo  iteratur,  id  quod  hi 
rhetores,  qui  variare  orationem  solent,  vitant,  multoque 
maxime  Fronto  scribere  debebat.  Emendandum  videtur: 
multum  optimeque.n) 

Ad  Marcum  Caesarem  IV.  4  pag.  67,  14:  Nam 
decem  partibus  tuas  litteras  legere  malim  quam  omnes 
Massicos  (ita  recte  anonymus  in  Indice  Philologo  1868 
p.  61;  codex,  ut  fertur,  Marsicos)  aut  Gauranos  palmites: 
nam  Signini  quidem  isti  nimis  rancidos  racemos  et  acidos 
acinos  habentj  quod  vinum  malim  quam  mustum  bìbere. 
Quod  quamvis  ferri  possit,  nescio  tamen  an  melius  lega- 
tur:  quo  (i.  e.  propterea)  vinum  malim  quam  mustum 
Ubere.  Haud  raro  enim  in  pronominibus  relativis  pecca- 
vit  librarius,  ut  editores  in  his  quidem  rebus  aliquid 
sibi  licere  recte  putaverint.  Quamquam  est  ubi  minus 
bene  rem  egisse  videantur.     Sic  in  codice  ad  Marcum 

u)  [An  prò  -que  particula,  quae  alteri  maxime  adhaeret,  Q.  (i.  e. 
Quintus;  sequitur  Ennius)  scribendum  est?  sane  Quintus  praenomen 
Ennio  alibi  quoque  a  Frontone  tribuitur;  conf.  quae  in  nota  1)  dixi. 
STUD.] 


45 

Caesarem  IV.  1  pag.  59,  3  recte  legitur:  Quo  si  qiiis 
umquam  ingenio  tantum  valuit  .  .  .  tu  hoc  profecto  per- 
ficìes  multo  facilius,  ubi  male  substituisse  mihi  quidem 
videntur  quod  si  quis.  Namque  quamvis  haud  ita  fre- 
quens  sit  hic  relativi  usus,  praeterquara  ubi  cum  com- 
parativis  coniungitur,  est  tamen  apud  Varronem  de  re 
rust.  III.  IO,  5:  (anseres)  voraces  sunt  'natura;  quo  tem- 
perandum  iis. 

Neque  circumspectius  fecerunt,  quod  eo  loco,  qui  est 
ad  Marcum  Caes.  IV.  5  pag.  68,  13:  Io,  inquis  puero 
tuo  '),  vade  quantum  potes,  de  Apollonis  bibliothecabus 
has  mihi  orationes  adporta  correctoris  manum  sediti 
bibliotheca  scribi  maluerunt.  Cum  enim  prior  manus 
biblisothecab'  exarasset,  posterior,  ut  videtur,  bibliotheca 
emendasset,  huic  se  addicere  satius  habuerunt.  At  duplex 
fuit  Apollinis  in  Palatino  bibliotheca  (Becker  Antiqq. 
Roman.  I.  426),  cuius  etiamsi  alteram  partem  graecam, 
alteram  latinam  fuisse  sciam,  eodem  tamen  loco  fuisse 
constat,   ut  recte  bibliothecae  dicantur. 

Ad  Marcum  Caesarem  IV.  7  pag.  70,  24  :  Sed  cum 
dis  iuvantibus  ad  urbem  veniemus,  admone  me  ut  tibi 
aliquid  de  hac  re  narrem.  Sed  quae  tua  et  mea  me- 
teoria  est,  neque  tu  me  admonebis,  neque  ego  tibi  nar- 
rabo,  atque  enim  revera  opus  consulto  est  particulae 
illae  coniunctae  atque  enim  aliquid  turbatum  esse  in- 
dicant.  Ne  autem  atqui  emendes  cum  res  ipsa,  tum 
usus  Frontonianus  vetat,  apud  quem  neque  in  Corneli 
neque  in  Marci  epistulis  ista  particula  legitur.  Restat 
ut  sic  emendes:  sed  cum  dis  iuvantibus  ad  urbem  venie- 
mus, admone  me,  ut  tibi  aliquid  de  hac  re  narrem  (sed 
quae  tua  et  mea  meteoria  est,  neque  tu  me  admonebis, 
neque   ego   tibi  narrabo)',    utique  enim  revera  opus  con- 


l)  Male  Naberus:  inquis,  puero  tuo    interpunxit:    cf.    Zumpt    ad 
Curt.  VI.  42,  18  eiusque  nepotem  ad  Cic.  prò  Mur.  XXIX.  60. 


46 


sulto  est.  Frequentissimae  sunt  eius  modi  apud  utrum- 
que  scriptorem  parentheses. 

Ad  Marcimi  Caesarem  IV.  8  pag.  71,3  quin  libra- 
rius  vocabulorum  similium  vicinitate  deceptus  alteram 
omiserit,  non  dubito.  Nihili  enim  est  quod  in  codice 
fertili"  :  Cupio  mehercule  possis  venire,  quod  salute  tua 
fiat;  debebat  quod  salva  salute  tua  fiat  vel  quod  quom 
salute  tua  fiat.  Eadem  medicina  dubito  an  ad  Marcum 
Caesarem  I.  8  pag.  24,  12  uti  liceat:  par  pari  habet, 
ne  ullum  hinc  versum  audir  et,  sive  paria  parib'  habet. 
Cod.  PA'I-  Exspectaveris  ut  nullum,  sed  cf.  ad  Mar- 
cum Caesarem  V.  7  (22)  pag.  79,  7:  ,mihi  peramplam 
anxietatem  et  summam  aegritudinem,  dolorem  et  ignem 
flagrantissimi! ni  litteris  his  tuis  inussisti  (cod.  misisti, 
emendavit  Schopenus  IL  8),  ne  cenare,  ne  dormire,  ne 
denique  studere  libeat'. 

In  eadem  ad  Marcum  epistula  IV.  8  pag.  71,  9: 
ulcus  autem  illud  ànépyavaTat  rvjq  àprqpias  quid  sibi 
velit  neque  quisquam  adhuc  eruit  neque  fortasse  eruet, 
et  Maius  quid  in  codice  legatur  se  dubitare  profitetur. 
Namque  Nabero  àitegypavrae  periclitanti  id  obstat,  quod 
genitivus  xr^  àprqpias  non  habet  quo  referatur;  a  vo- 
cabulo  ulcus  enim  eum  pendere  quis  existimaverit?  Ma- 
lim  certe  ànépyezai  xtjq  àprrjpiaq.  Sed  utut  res  est, 
paulo  post  aliud  quoddam  ulcus  haeret.  Nos  remedia 
experimur  et  nequid  opere  nostro  claudat,  advigilamus, 
Marcus  pergit.  Quo  loco  claudum  illud  opere  nostro 
non  dubius  in  opera  nostra  emendo,  qua  quidem  dictione 
veteres  eorumque  imitatores  ita  utuntur,  ut  fere  sit 
posita  prò  per  nos  aut  culpa  nostra.  Sic.  Terent.  Hec. 
228:  non  mea  opera  neque  poi  culpa  evenit;  Catull.  3,16: 
tuanunc  opera  meae  puellae  flendo  turgiduli  rubent  ocelli. 

Iam  ut  iterum  in  medicorum  fines  incurram,  permira 
est  ad  Marcum  Caesarem  IV.  1  pag.  72,  8  prior  manus: 
Volentibus   dis}   Caesar   scribit,    spem    salutis   nancisci 


47 


vìdemur:  alvi  fiuxus  constitit,  febriculae  depulsae; 
macies  tamen  peritenuis  et  tussiculae  nonnihil  restai. 
Quo  loco  cum  Maius  pertenuis  legisset,  G.  N.  du  Rieu 
peritenuis  a  priore  manu  exaratum,  ab  altera  illud  emen- 
datimi esse  adfirmat.  Latet  fortasse  medicum  quoddam 
vocabulum,  peritonei,  de  qua  re  alii  existiment. 

Ad  Mar  cum  Caesarem  V.  20  (2i)  pag.  82,  3  recte 
codex:  sed  me  levai,  quod  spero  ilio  spatio,  quo  per- 
ferebatur  hoc  nuntius,  potuisse  cedere  fomentis  et  reme- 
diis  omnem  illam  vim  doloris.  Maius  Me,  Naberus  huc, 
maluerunt.  Sed  confer  Lorentzium  ad  Plaut.  Mil.  759 
et  imprimis  Biichelerum  in  Mus.  Rhen.  Novo  XI.  575, 
qui  antiquas  eiusmodi  formas  non  paucas  in  ipsius  Ci- 
ceronis  epistulis  esse  docuit. 

Ad  Marcum  Caesarem  V.  23  (38)  pag.  82,  25  haec 
leguntur:  'Amttavoc  unófteotq  videtur  mihi,  quod  piane 
baluceis,  qualem  petieram,  quibus  verbis  violentius  Scho- 
penus  IL  9  et  Eussnerus  pag.  547,  non  bene  Maehlius 
(Philol.  XIX.  159)  mederi  conati  sunt.  Hoc  ex  paucissi- 
mis  epistulae  universae  verbis  adparet,  non  probari  Marco 
id  quod  a  Frontone  missum  acceperat  argumentum. 
Recte,  ut  puto,  Naberus  graecum  aliquod  vocabulum  la- 
tere  censet.  Quid  si  restituas:  quod  piane  àXùaxeu;  qua- 
lem petieram?  Marcus  materiam  voluerat,  ubi  clamari 
deberet  (V.  43),  miserat  Fronto;  quae  fide  careret. 

Male  ad  Marcum  Caesarem  V.  25  (40)  pag.  83,  9, 
cum  recte  in  codice  sit:  prò  Faustina  mane  cotidie  deos 
appello:  scio  enim  me  prò  tua  salute  optare  ac praecari, 
Ellisius  pag.  18  scis  corrigi  voluit.  Hoc  Fronto  dicit, 
se,  ubi  prò  Faustina  vota  faciat,  prò  ipsius  Caesaris  sa- 
lute precari^  quam  in  coniugis  salute  positam  sciat.  Si- 
millimae  sententiae  sunt  ad  Marcum  Caes.  V.  55  (70) 
initio,  ubi  Marcus  ad  epistulam  magistri,  qui  ut  multos 
natales  celebraret  precatus  erat,  haec  rescribit:  »tu 
quoque  intellegis,  mi  magister,  quid  ego  prò  me  optem; 


48 

sanum  et  validum  te  et  lume  diem  tuum  sollemnem  et 
ceteros  quam  diutissime  celebrare»,  et  ad  Ver.  Imp.  IL 
6  pag.  133,  20:  Fratrem  dominum  saluta,  quem  salvom 
habebis,  si  tu  salvus  éris. 

Ad  Marcum  Caesarem  V.  30  (45)  pag.  84,  24 
Fronto  novum  annum  domino  suo  gratulatur,  quod  ipse 
non  adsit  excusans.  Metui  ego,  pergit,  invalido  adirne 
co /"por  e  turbae  et  inpraessioni  me  committere.  Male  me 
habet  vox  wpressio,  quae  hac  quidem  significa tione  nus- 
quam  alibi  legitur  neque  sana  esse  potest.  Quae  Mar- 
cus V.  31.  respondet:  quod  a  turba  cavisti,  tibi  et  meae 
curae  consuluisii  suadent:  et  Mi  pressioni,  quae  emen- 
dalo a  codicis  scriptura  non  longe  abest. 

Ad  Marcum  Caesarem  V.  36  (51) pag.  86,  22  nescio 
an  anticum  quoddam  vocabulum,  quibus  Fronto  cum 
discipulo  gaudere  solet,  lateat.  Codex:  Si  te  in  provin- 
cia, mi  magister,  adierit  Themistocles  quidam,  qui  se 
Apollonio  magistro  meo  dicat  philosophiae  cognitum,  eum 
sese  qui  hac  Meme  Romam  venerit.  Maius  eum  esse 
correxit  et  Nabero  probavit.  At  vel  sic  sententia  hiulca 
et  inconcinna  est;  deest  enim  copula.  Quid  ?  si  emendes  : 
eumpse  qui  hac  Meme  Romam  venerit. 

Ad  Marcum  Caesarem  V.  40  (55)  pag.  87,  26  cum 
in  codice  legatur:  Cholera  usque  eo  adfl  ictus  sum,  ut 
vocem  amitterem,  singultiremo  suspirio  tum  agerer,  pos- 
tremo venae  deficerent,  sine  ullo  pulsu  venarum  animo 
male  fieret,  Schopenus  IL  10  anger er  coniecit.  Quod 
quo  minus  recte  factum  existimem  boc  impedit,  quod 
Fronto  a  minore  ad  maius  progredite,  suspirio  autem 
angi  minus  grave  est  quam  vocem  amittere.  Itaque  sus- 
pirio animam  ageremy)  scribendum  esse  puto. 

Ad  Marcum  Caesarem  V.  42  (57)  pag.  88,  24: 
Plurimos   natales    dies   liberum    tuorum  prosperis    tuis 


v)  [An  suspirio  tumescerem  vel  suspirio  fumeremo  STUD.] 


49 

rebus  ut  celebres,  parentibus  probatus,  populo  acceptus, 
amicis  probatus,  fortuna  et  genere  et  loco  tuo  dignus, 
omni  vita  mea  redemisse  cupiam.  Recte  Maius:  »vix 
dubito  quin  hic  vel  supra  librarius  peccaverit  bis  incul- 
cando probatus  prò  alio  vocabulo«.  Itaque  Eussnerus 
(pag.  547)  amicis  car us.  Nescio  an  locus  piane  gemi- 
nus  ad  Anton.  Imp.  I.  2  pag.  95,  16:  tam  gratum  po- 
pulo romano  et  acceptum  suadeat  ut  scribatur  amicis 
gratus,  quae  vox  ab  ilio  probatus  propius  abest.  Sub- 
secuntur  haec  verba:  non  hac  modo  exigua  vita  quae 
mihi  super  est,  sed  illa  etiam  quam  vixi,  si  quo  modo 
integrum  redigi  ac  prò  te  tuisque  ac  liberum  tuorum 
commodis  insolutum  dependi  potest.  Ubi  quod  Maius  in 
solidum  maluit,  recto  iudicio  caret.  Debebat  in  integrum 
et  in  solutum  diductis  vocabulis  (cf.  Dirkseni  manuale 
et  Heumanni  lexicon  s.  v.  solvo).  Recte  de  hac  re  iam 
existimaverat  Ellisius  pag.  18,  modo  ne  insolutum  con- 
tinuis  litteris  scribere  voluisset. 

Ad  Marcum  Caesarem  V.  55.  pag.  91,  23  Naberus 
male  cum  Maio  interpunxit:  sanum  et  validum  te  dein- 
ceps, et  hunc  diem  tuum  sollemnem  et  ceteros  vel  nobis- 
cum  vel  nobis  utique  securis  prò  te  quam  diutissime  ce- 
lebrare. Cohaerent  enim  deinceps  et  hunc  diem  et  ceteros, 
quemadmodum  et  nunc  et  deinceps  alio  loco  simillimo  ad 
Marcum  Caes.  V.  32  (47)  pag.  85,  11:  et  nunc  sanus 
et  deinceps  validus,  laetus,  compos  omnium  votorum  agas 
diem  natalem,  ubi  non  melius  eidem  viri  docti  verba  dis- 
iunxerunt.  Ilio  enim  foco  abstinendum  interpunctione, 
hoc  post  validus  interpungendum  erat. 

Ad  Marcum  Caesarem  V.  59  (74) pag.  93,  3:  Nocte, 
inquis,  tam  longa  dormisi  Et  dormire  quidem  possum, 
nam  sum  multi  somni;  sed  tantum  frigoris  est  in  cubi- 
culo meo,  ut  manus  vix  exseri possit.  Inconcinne.  Inter- 
pellari  a  magistro  se  simulat  Marcus,  quod  illa  hiberna 
nocte  longissima   dormire  quam  litteris  studere  malit. 

4 


50 


Respondet  nihil  in  se  qnidem  fuisse  impedimenti,  qui 
multi  sit  somni,  et  ipsum  cubiculum  subfrigidum,  ne 
lucubraret  suasisse,  nam  manum,  qua  librum  teneret 
aut  scriberet,  ex  opertorio  exseri  non  posse;  utramque 
igitur  rem,  et  suum  languorem  et  cubiculi  frigora  facere 
potuisse,  ne  praeter  imam  yuó/j.^  vespertinam  quicquam 
meditaretur.  Quae  cum  ita  sint,  scribendum  est  et  tan- 
tum frigoris  est  in  cubiculo  meo.  Pergit  Marcus  :  Sed 
re  vera  illa  res  maxime  mihi  animum  a  studiis  depulit, 
quod,  dum  nimium  litteras  amo,  tibi  incommodus  aput 
portum  fui,  ut  res  ostendit.  Quid  res  ostendat,  initium 
epistulae  docet:  Centumcellas  Fronto  visendi  Caesaris 
causa  venerat,  unde  genus  dolores  aucti  erant.  Iam 
Marcus  magistrum  sua  caussa  dolere,  se  illi  apud  portum 
incommodum  fuisse  conqueritur,  indeque  factum  esse  ut 
ne  ipse  quidem  litteris  se  dare  possit  et  Porcios,  Tullios, 
Crispos  valere  iusserit.  Quae  cum  ita  sint,  mirum  sane 
videri  debet,  quod  Maius  et  Naberus  optima  codicis 
lectione  (quippe  widetur  emendatum  Por  dumi)  spreta 
Por  cium  prò  portu  substituere  sustinuerunt.  Portus 
enim  Centumcellae  sunt. 

Ad  Anton.  Imp.  I.  2,  pag.  94,  26  quae  leguntur, 
etiamsi  et  Schopenus  et  Naberus  emendasse  sibi  visi 
sint,  adhuc  claudicant.  Seni  huic  et,  ut  tu  appellas, 
magistro  tuo,  Fronto  ad  imperatorem,  qui  magistro  diem 
natalem  gratulatus  erat,  rescribit,  bona  salus,  bonus 
annus,  bona  fortuna,  res  omnis  bona  quae  tu  scribis 
ea  te  mihi  ab  dis  die  tibi  sollemnissimo  natali  meo 
joraecatum  omnia  mihi  ista  in  te  tuo que  fr atre  sita  sunt. 
Quem  locum  cum  Maius  male  distinxisset,  atque  emen- 
daceli studio  (addis  enim  prò  abdis  periclitatus  est) 
abreptus  pervertisset,  Schopenus  ita  restituisse  sibi  visus 
est  (IL  11):  Seni  huic   ect.   res   omnis    bona.     Quod  tu 

scribis,  ea  te  mihi  ab  dis  die  ect precatum:  omnia 

....  sita  sunt.    Qui  quod  ab  dis  Frontoni  reddi  voluit, 


51 


quamvis  posteum  Naberus  paucis  versibus  post  in  eadem 
epistula  ab  deis  legi  oblitus,  a  dis  maluerit,  optime  fecit  ; 
de  reliquis  quae  Schopeni  sunt  dubito.  Piane  enim  in- 
conexae  et  male  aptae  sententiae  sunt;  praeterea  prior 
eo  ipso  vocabulo  caret,  quod  hoc  quidem  loco  adesse 
debebat.  Namque  hoc  Frontonem  sibi  velie  Schopenus 
statuit,  ut  adesse  sibi  ea  bona  dicat,  quae  Antoninus 
Imperator  a  deis  precatus  sit,  ita  tamen  adesse,  ut  non 
in  se  ipso,  sed  in  discipulis  sita  sint.  At  ipsum  illud 
vocabulum  adesse  desideratur.  Scio,  non  raro  verbum 
illud  auxiliare  esse  omitti  apud  Cornelium,  hoc  tamen 
loco,  cum  auxiliare  non  esset,  ne  omitti  quidem  poterat. 
Itaque  alia  ratio  circumspicienda  est,  qua  loco  hiulco 
subveniatur.  Nam  Naberi  iudicium,  quo  quia  tu  scribis 
praestare  putat,  non  intellego.  Atqui  una,  ni  fallor, 
littera  mutata  omnia  sana  praestari  poterunt.  Scribe: 
Seni  huic  et,  ut  tu  appellas,  magistro  tuo  bona  salus, 
bonus  annusy  •  bona  fortuna,  res  omnis  bona,  quae  tu 
scribis  eo w)  te  mini  ab  dis  die  tibi  solemnissimo,  natali 
meo,  praecatum  —  omnia  mihi  ista  in  te  tuoque  fratre 
sita  sunt.  Quippe  anacoluthiis  frequentissimis  et  Marcus 
et  Fronto  utuntur,  et  quod  pronomen  eo  a  substantiva 
disiunctum  est,  multa  eiusmodi  auyyuaeax:  exempla  apud 
utrumque  inveniuntur.  Eo  autem  die  dicit,  quo  die 
Marcus  eam,  ad  quam  Fronto  rescribit,  epistulam  miserai 
Eadem  anacoluthia  est  in  loco  ad  Anton.  Imp.  I.  2 
pag.  97,  21  :  Nimirum  quisquam  superiorum  imperatorum 
(imperatoribus  enim  te  comparare  malo,  ne  viventibus 
compararem  (Maius  recte  comparem)  —  quisquam  ilio- 
rum  his  figurationibus  uteretur,  quae  Graeci  ayrjp.ara 
vocantì  Ubi  cum  Schopenus  IL  12  superioribus  prò 
imperatoribus  suasisset   et  Nabero  iudicium  suum  pro- 


w)  P%°  ea  lltteras  delendas  esse  conieceram.     STVD.^ 

4* 


52 


basset,  recte  Ellisius  pag.  8:  but  as  this  is  the  first  in 
the  series  of  letters  to  M.  Aurelius  as  Imperator,  the 
courtierlike  delicacy  of  the  expression  is  mudi  impaired 
by  the  alteration  :  imperatoribus  implies  what  superiori- 
bus  would  too  coarsely  express.  Addo,  Marcum  Antoninum 
Aureliura  tum  solum  irnperatorem  fuisse,  ut  illud  ipsum, 
quo  Schopeni  conamen  nititur  (rectum  enim  imperatoribus 
esse  negat,  cum  viventibus  tanquam  contrarium  sequa- 
tur)  corruat. 

Ad  Anton.  Imp.  I.  5  pag.  103,  15  Fronto  postquam 
non  recte  irnperatorem  petivisse,  ut  a  magistro  quo  modo 
amatus  esset  eodem  in  posterum  amaretur,  exposuit 
(antea  enim  eo  a  se  amore  illum  cultum  esse,  quo  amare 
solerent  qui  bene  sperarent  de  deliciis  suis,  iam  vero  ex 
laetissimo  flore  ad  maturrimum  eximiae  virtutis  fructum 
ingenium  imperatoris  pervenisse,  itaque  par  esse,  ut 
Fronto,  qui  in  ea  ipsa  tempora  amorem  suum  intendisset, 
multo  maiore  irnperatorem  amore  amplecteretur),  quasi 
indignabundus  ita  pergit:  nunc  iam  virtus  integra  orbe 
splendido  exorta  est  et  radiis  disseminata  est:  tu  me  ad 
pristinam  illam  mensuram  luciscentis  amoris  tui  revo- 
cas  et  iubes  matutina  diìucula  lucere  meridie.  Male  haec 
coniunguntur.  Scribendum  est:  nunc  iam  virtus  integra 
orbe  splendido  exorta  est  et  radiis  disseminata,  et  tu 
me  ect.  Et  illud  cum  indignatone  vel  interrogantis  vel 
exclamantis  est  (cf.  Seyffert  comm.  crit.  ad  Cic.  Tusc. 
Disp.  III.  21  ;  50  pag.  62).  Duplex  est  aliquid  tur- 
batum  esse  docere  poterai  Quae  proxime  secuntur,  non 
bene  Maius  et  Naberus  dispunxerunt;  ita  debebant:  Audi, 
quaeso,  quanto  ampliore  nunc  sis  virtute  quam  antea 
fueris,  quo  facilius  credas,  quanto  amplius  amoris  me- 
rearis,  et  poscere  desinas  tantundem. 

Ad  Anton.  Imperai.  II.  6  pag.  108,  7  postquam 
Sallustium  et  Ciceronem  oyrjfj.ara  rhetorica  optime  et  rei 
congruente!*  adhibuisse  dixit,  exempla  addit  ad  rem  prò- 


53 

bandam.  Atque  ex  oratione  prò  Coelio  habita  (e.  6) 
epanaphorae  sive  repetitionis  exerapla  adfert.  Tum  per- 
git:  et  porro  deinceps  ab  eodem  isto  verbo  sententiae 
inchoantur.  At  in  eis  quae  apud  Ciceronem  post  illum 
locum  leguntur  nihil  eiusmodi  est.  Unde  adparet  illud 
et  corruptum  esse.  Non  enim  in  eis,  quae  postea  apud 
Ciceronem  leguntur  (id  quod  inesse  debet  in  vocabulis 
et  porro),  sed  in  eis  ipsis,  quae  Fronto  modo  attulerat, 
verbis  Ciceronianis  a  vocabulo  quis  sententiae  inchoantur. 
Sequitur,  ut  e.  g.  emendes,  ecce,  porro. 

Quae  secuntur  verba  cum  non  satis  in  libro  manu- 
scripto  adparent,  tum  parum  recte  a  Maio  exseripta  esse 
prò  certo  adfirmare  possum.  Sic  autem  apud  Maium  et 
apud  Naberum  leguntur:  Si  videbitur  id  quod  animad- 
vertit  de  te  .  .  citato  an  prò  cetero  ornatu  ac  tumultu 
medium  illud  inculcatum  (MaiuS  inculpatum  legerat)  siti 
cum  omnibus  communicare  quod  habebat:  nam  mihi  paulo 
hoc  volgatius  et  ieiunius  videtur.  In  bis  verbis  praeter 
lacunam  illam,  quae  duorum  fere  verborum  esse  dicitur, 
aliquid  turbatum  esse  extrema  verba:  nam  mihi  paulo 
hoc  volgatius  et  ieiunius  videtur  satis  superque  docent; 
nam  quid  de  hac  re  Marcus  existimaret,  quaeri  oporte- 
bat.  Atque  Frontonem  a  Marco  petivisse,  ut  in  eam 
rem  inquireret,  ipsa  verba  modesta  si  videbitur  docu- 
mento sunt.     Agitur  autem  de  verbis  Ciceronianis  prò 

Coel.  VI.  13:  Illa  vero,  iudices, luxuriose  vivere, 

quae  hoc  loco  exseribere  nolui.  In  bis  prò  reliquo  ver- 
borum ornatu  et  animi  impetu,  quibus  ille  locus  insignis 
sit,  ista  verba  languidiora  et  molesta  sibi  videri  Fronto 
profitetur  Marcumque,  ut  statui,  interrogat,  ut  secum 
rem  considerare  velit.  Iam  quae  de  codice  referuntur, 
consideremus,  in  qua  re  velini  memineris  verba  continuo 
ordine  et  litteris  maiusculis  exarata  esse.  Iam  nullo 
negotio  extricaveris  haec  :  Si  videbitur,  id  quoq.  animad- 
vertito  et  cum  animo  tuo  cogitato,  an  cet.    Cf.  ad  Anton. 


54 

Imp.  I.  2  pag.  99,  14:  tu  dih'gentius  anima dvertito  et 
de  bello  Partii,  pag.  221 ,  7  :  fac  memineris  et  cum  animo 
tuo   cogitcs. 

In  operosa  diligentia  qua  Fronte  vel  ipsas  epistulas 
suas  conscribit,  non  omittenda  est  illa  parallelismi  ratio, 
quam  rhetores  eorumque  filii  numquam  neglegunt.  Inde 
profectus  optime  0.  Jahnius  (Philol.  XXVIII.  7)  Fron- 
tonis  locum  octavo  ad  septem  illos  pictores  addito  resti- 
tuit  ad  Veruni  Imp.  I.  1  pag.  113,  inquo  emendando 
hoc  unum  restat,  ut  scribatur,  aut  lasciva  (cod.  lascivia) 
Euphranorem,  aut  Pausiam  grandia.  Quippe  Pausias 
teste  Plinio  (XXXV.  11,  40)  parvas  pingebat  tabellas, 
maxime  pueros. 

Iam  vero  quae  subsecuntur  pag.  113  et  114  eadem 
corruptela  laborant:  In  poetis  autem  quis  ignorat,  ut 
gracilis  sit  Lucilius,  Albucius  aridus,  sublimis  Lucretius, 
mediocris  Pacuvius,  inaequalis  Accius,  Ennius  multi- 
formisi  Adparet  scribendum  esse  aequalis  Accius,  ut 
recte  Ennio  multiformi  opponatur.  Pergitur:  Ilistoriam 
quoque  scribsere  Sallustius  structe,  Pictor  incondite, 
Claudius  lepide,  Antias  invenuste,  Seisenna  longinque, 
verbis  Calo  multiiugis ,  Coelius  singulis.  Opponunter 
inter  se  Sallustius  et  Pictor,  Claudius  et  Antias,  Cato 
et  Coelius.  Deest  qui  Siseimae  opponatur,  qui  nescio 
an  Kutilius  sit  dicendus  (cf.  Veli.  Patere.  IL  9,  4)  ;  certe 
locus  obelo  notandus  erit. 

Ad  Verum  Imp.  IL  1  pag.  120,  1:  Nihil  est  ita 
durum  aut  ita  iniurium,  quod  .  .  facere  adversum,  si 
maxime  velis,  possis.  Duae  litterae  deesse  dicuntur,  ut 
id  quod  Maius  supplevit  mihi  modum  excedere  videatur. 
Neque  mi  substituere  licet  aut  tu,  id  quod  Naberus  ma- 
luit;  nam  adversum  post  ita  durum  aut  ita  iniurium 
adiectivum  esse  non  potest.  Nihil  restat  nisi  ut  suppleas 
quod  me  facere  adversum,  si  ìiiaxime  velis,  possis,  quae 
verba  anticum  cornicimi  redolent. 


55 


Parum  concinna  sunt  quae  ad  Verum  Imp.  IL  1 
pag.  121,  16  leguntur.  Eloquentia  Veri  factum  esse 
Fronto  gloriatur,  ut  vel  Marcus  frater  Àrmeniaci  agno- 
men,  quod  recusaverat,  accipere  et  de  sententia  decedere 
cogeretur.  Iam  se  ipsum  fingit,  cum  Veri  orationem 
illam  domi  legisset,  Marcum  compellantem.  Quid  nunc 
meae,  quid pkilosoplwrum  luterete  agunt?  Litteris  militis 
vincimur.  Ecquid  autem  pulchre  scripsisse  videtur? 
numquod  verbum  insolens  aut  intempestivum?  aut  num 
ego  tibi  videor  gloriosum  militem  erudisse?  Vides  ea, 
quae  Marcus  interrogai,  ita  esse  comparata,  ut  illum  ne- 
gare ea  velit:  nihil  insolens,  ait  nihil  intempestivum  est, 
non  gloriosum  quendam  militem  erudivi.  Una  prior  sen- 
tentia adversatur,  in  qua  praeterea  autem  molestum  est 
et  sensu  caret.  Scribe:  Ecquid  parum  pulchre  scripsisse 
videtur  ì 

Mirum  est,  quod  in  eadem  epistola  pag.  122,  1 
fertur:  Quid  [agerem  tum\  inter  duos  ambos  meos?  Quae 
inclusi,  Maio  debentur;  verba  librarii  evanuerant.  Quid 
autem  duos  ambos?  Scio  apud  Thuringos  familiariter 
ferri  wir  zwei  beiden;  latinum  illud  esse  nego.  Facili 
negotio  emendaveris  :  Quid  agerem  medius  inter  duos 
amico  s  meo  sì  Periculum  est,  quod  medius  malui  quam 
tum  illud  Maianum,  quod  piane  superfluum  est.  Idem 
vitium  latere  possit  videri  pag.  127,  15  :  Sed  enim  omnes 
universos  quicunque  post  Romam  conditam  oratores  ex- 
titerunt,  illos  etiam,  quos  in  oratore  Cicero  eloquentiae 
civitate  gregatim  donavit,  si  numerare  velis,  vix  trecen- 
torum  numerum  conplebis,  ut  emendandum  sit:  homines 
universos,  nisi  duo  obstarent  loci,  Gelli  XIX.  12.  1: 
Apulei  Met.  VII.  5,  ubi  optimi  libri  ne  quid  mutetur 
vetant:  quamquam  qui  modo  tertius  fuit  Plaut.  Trin. 
1046  et  1047,  in  eo  nuperi  editores  ex  editione  principe 
hominibus  emendavisse  sibi  videntur. 

In   eadem  epistula  pag.  123,  24  cum   bene  Maius 


56 

dispunxisset  :  Quod  quis  dicat,  non  enim  didicerant:  qur 
ergo  imperabantì ,  male  rem  egit  Naberus. 

Ut  pcrmulta  eiusdem  epistulae  in  codice  iam  legi 
non  potuerunt,  ita  pag.  126,  1  ipsae  gravissimae  voccs 
evanuerunt:  Exstant  epistulae  ver  . .  donis  . .  ser  ..  partivi 

scribtae  Mstoriarum  vel  a compositae.  Iam  exempla 

secuntur  epistularum  a  ducibus  ipsis  scriptarum  vel  ad 
rerum  scriptores  missarum,  postea  a  scriptoribus  libris 
et  rerum  enarrationi  insertarum,  quae  quidem  epistulae 
a  ducibus  compositae  altera  pars  litterarum,  de  quibus 
Fronto  agit,  sunt;  alteram,  ut  supra  dixi,  oportet  esse 
eas,  quas  ipsi  scriptores  scripserunt.  Inde  adparet  non 
bene  rem  cessisse  neque  Maio,  exstant  epistulae  variae 
ad  fidem  partim  scriptae  Mstoriarum  vel  arte  compositae 
supplenti,  neque  Nabero,  exstant  epistulae  verbis  idoneìs 
in  serie  p.  s.  h.,  vel  a  singulis  compositae  periclitanti  ; 
neque  enim  ser  ics  apud  Frontonem  usquam  invenitur, 
et  singuli  non  modo  scriptores,  sed  etiam  duces  sunt. 
Periculi  caussa  ita  suppleo  :  Exstant  epistulae  verbis 
idoneis  a  scriptoribus  partim  scriptae  Mstoriarum,  vel 
a  ducibus  compositae. 

Eo  eiusdem  epistulae  loco,  ubi  Fronto  quantum 
exercitus  in  Asia  luxuria  et  mollitia  diffluxerit  exponit, 
pag.  128,  16  haec  leguntur:  Ad  hoc  vestiti  melius  quam 
armati,  adeo  ut  vir  gravis  et  veteris  disciplinae  Laelia- 
nus  Pontius  loricas  partim  eorum  digitis  primoribus 
scinderete  equo s  pulvillis  instrato s  animadverteret ;  iussu 
eius  cornicula  conserta,  a  sedilibus  equitum  piuma  quasi 
anseribus  devolsa,  cum  a  sententia  tum  a  ratione  gram- 
matica piane  absurda.  Primum  enim  nemo  sanus  adeo 
milites  melius  vestitos  quam  armatos  fuisse  dixerit,  ut 
Laelianus  Pontius  loricas  eorum  digitis  scinderet  et  equos 
pulvillis  instratos  animadverteret;  tum  pergere  debebat: 
ut  iussu  eius  cornicula  consecarentur,  a  sedilibus  equi- 
tum piuma  develleretur.    Sana  tamen  omnia  sunt,  modo 


57 

ita  interpungas  :  Ad  hoc  vestili  melìus  quam  armati, 
adeo  ut  vir  gravis  et  veteris  disciplinae  Laelianus  Pontius 
loric  as  par  tim  eorum  digitis primoribus  scinderete  Equos 
pulvillis  instratos  animadverteret:  iussu  eius  cornicula 
conserta,  a  sedilibus  equitum  piuma,  quasi  anseribus, 
devolsa.  Illa  enim  equos  pulvillis  instratos  animadver- 
teret hypothetica,  ut  vocant,  sunt.  Multa  huius  con- 
structionis  exempla  apud  Frontonem  sunt,  ut  ad  Marcum 
Caesarem  I.  6  pag.  14  et  15. 

Subsecuntur  haec  verba:  Pauci  militum  equum 
sublimitus  insilire,  ceteri  aegre  calce,  genu,  poplite  re- 
pere. Quo  loco  extremum  verbum  male  habere  recte 
Ellisius  pag.  38  cum  intellexisset ,  repetere  ut  substi- 
tueretur  suasit,  quam  vocem  ita  interpretatur  :  »they 
regain  their  seat.«  At  quid?  Necesse  sane  fuit  ut, 
postquam  ex  equis  desiluerant,  sedem  relictam  repete- 
rent;  sed  non  minus  necesse  fuit,  ut,  antequam  desilireDt, 
sedem  tenerent.  Ineptum  autem  est,  milites  male  repe- 
tivisse  sedem  relictam  dicere;  haud  dubie  enim  qui 
male  repetebant,  eidem  male  etiam  petiverant.  Leges 
rhetoricae  et  totius  loci  sententia  in  auxilium  vocandae 
sunt,  ut  quid  Fronto  ipse  scripsisse  videatur,  coniectando 
adsequaris.  Opposita  autem  sunt  inter  se  sublimitus 
insilire  et  id  verbum,  de  quo  dubitatur;  atqui  additi 
ablativi  calce  genu  poplite  dissuadent,  ne  ipsum  rependi 
verbum  mutes.  Legendum  enim  puto:  ereperex).  Extrema 
praecedentis  vocabuli  poplite  littera  fecit,  ut  praepositio 
a  librario  omitteretur. 

In  ultimis,  quae  restant,  eiusdem  epistulae  verbis 
pag.  129,  17:  Catonis  imaginem  de  senatu  proferri 
s[olit]am  memoriae  traditum  est:    si  ob  militaria  faci- 

nora,  cur  non  Camilli?   cur  non Unii  cur  non 

6uriif  periclitor:  cur  non  Capitolini? 


x)  [Ipse  irrepere  conieceram.     STVD.] 


58 

Ad  Veruni  Imp.  IL  8  pag.  136,  10,  qui  locus  et 
ipse  mutilus  est,  Fronto  exultat,  quod  a  Vero  in  cubi- 
culum  intromissus  osculi  honore  sine  cuiusquam  invidia 
ornatus  sit.  Atque  Verum  ita  cum  animo  suo  reputasse 
fingiti  mihi,  cui  curam  cultumque  tradidisses  oris  atque 
orationis    tuae,   ius  quoque  osculi  habendum,    omnisque 

eloquentiae  magistros  sui  lege  fructum  cap  .  .  sa 

in  vocis  aditu  locato.  Ubi  primum  dubito  de  sui  lege. 
Multum  enim  differt  ab  unico  quod  praeter  hoc  apud 
Frontonem  est  huius  constructionis  exemplo  (ad  Amie. 
I.  4  pag.  176,  16:  Aquilinus  eiusmodi  vir  (est),  ut  in 
tui  ornamentis  aeque  ac  nostri  merito  numerandus  sit), 
ut  sua  lege  i.  e.  quasi  privilegio,  emendandum  esse  cen- 
seam.  Praeterea  utut  ea  quae  desunt,  supplebuntur, 
non  capere,  sed  carpere  fructum  in  vocis  aditu  locatum 
restituì  debere  puto.  Eo  enim  ipsa  figura  fructus  in 
ore  locati  ducere  videtur. 

Certam  autem  emendationem  pag.  136,  18  hanc 
fore  spondeo.  Ibi  cum  Maius  in  codice  haec  sibi  legisse 
videretur:  hunc  ego  honorem  mihi  a  te  habitum  maximo 
et  gravissimo  pondere,  quibus  verbis  ipsum  praedicatum 
deesse  sentiret,  pendo  post  vocem  habitum  se  recte  sup- 
plevisse  existimavit,  in  qua  re  consentientem  habuit 
Naberum.  At  ipse  Fronto,  quam  male  fecerit,  docere 
potest.  Est  enim  apud  eum  ad  Marcum  Caesarem  III.  20 
pag.  56,  25  :  excusa  me  Domino  nostro  patri  tuo,  quem-> 
ita  vos  salvos  habeam,  magno  pondere  gravius  amo  et 
colo.  Quae  cum  ita  sint,  non  modo  recte  emendari,  sed 
fortasse  in  ipso  codice  ista  ita  scripta  esse  mihi  viden- 
tur:  maximo  gravius  amo  pondere. 

Dubius  pag.  136,  23:  quam  hilari  voltu  semper 
pia  ....  tu  nos  adfatus  es  propono  semper  placidissime 
tu  nos  adfatus  es;  decem  enim  fere  litterae  excidisse 
feruntur.  Maius  suo  Marte:  quam  hilari  voltu  semper 
placato  tu  nos  adfatus  es:  debebat  saltera  semperque. 


59 

Ad  Veruni  Imp.  II.  9  pag.  138,  6:  nani  de  f acui- 
tale tute  videbis,  qui  me  idoneum  censuisti  haud  scio  an 
melius  scribatur  videris.  Ita  enim  Fronto  solet;  cf.  ad 
Marcum  Caesarem  IL  2  pag.  27,  22:  videris  tu  an  te- 
mere fecerim  ;  pag.  28,  7  :  viderint  qui  sciunt. 

De  Eloquentia  1.  1  pag.  139,  4  verba:  castella  ver- 
borum, conciliabula  verborum  loco, gradus, pondera,  aetates 
dignitatesque  dinoscere  in  margine  leguntur.  Quinque 
prima  verba  sensu  vacua  esse  suasque  artes  eludere 
Naberus  queritur.  Equidem  quattuor  prima  a  librario 
ad  marginem  adnotata  puto,  ut  memorabili  translatione 
insignia  (sic  enim  pag.  140,  3  praesidia  verborum  dicit, 
et  proxime  de  verborum,  quasi  militum,  dilectu  et  con- 
quisitene verba  facit),  neque  ea  vero,  quamvis  Fronto- 
niana  sint,  cum  reliquis  continuando,  sed  ex  proxime 
praecedentibus  desumpta,  ut  totum  locum  ita  constituam: 

castella  verborum  ....  conciliabula locos,  gradusì 

pondera,  aetates  dignitatesque  dinoscere.  Locos  rónous 
dicit  ut  pag.  140,  12,  quae  alio  loco  pag.  140,  9  re- 
giones  verborum  appellai 

De  Eloquentia  1  pag.  140,  6  recte  Maius  :  hic  illud 
etiam,  ut  ego  arbitror ,  scite  a  nobis  commentum  dis- 
punxit,  male  Naberus  hic  illud,  etiam.  Quod  scripsi 
commentum  (in  cod.  conventum)  Arn.  Schaefero  (Philol. 
XXVI.  575)  debetur. 

De  Eloquentia  1  pag.  140,  13:  in  primis  oratori 
cavendum,  ne  quod  novum  verbum  ut  aes  adulterinum 
percutiat,  ut  unum  et  id  verbum  vestutate  noscatur  et 
novitate  delectet.  Sic  codex.  Maius  unum  et  idem  ver- 
bum, quod  ut  ad  sententiam  loci  optimum,  ita  Fronto- 
nianum  non  est,  apud  quem  illud  unus  et  idem  nus- 
quam  legitur,  sed  aut  unus  idemque  (pag  157,  7)  aut 
idem  unus  (pag.  157,  9),  Ecksteinius  una  id  verbum,  im- 
moderatius.  Scribe  unumquodq.  verbum,  coli.  pag.  193,  4; 
232,8.    De  eadem  re  agitur  de  Orationibus  pag.  161, 15, 


60 

De  Eloq.  1  pag.  143,  6:  Quis  dubitai  sapientem 
ab  insipiente  vel  praecipue  Consilio  et  dilectu  rerum  et 
opinione  discemi?  Ut  si  sit  optio  atqite  electio  divi- 
tiarum  atque  egestatis,  quamquam  utraque  et  malitia  et 
vir tute  careant,  tamen  electionem  laude  et  culpa  non 
carere.  Ita  editores.  Discerent  cod.  teste  Maio,  dis- 
cerni teste,  nisi  fallor,  Nabero,  cuius  adnotatio  vix  in- 
tellegitur.  At,  quemadmodum  adirne  quidem  dispunxe- 
runt,  altera  sententia  non  habet  unde  apta  sit,  Com- 
parali hic  locus  potest  cum  eo,  qui  est  pag.  146,  12: 
Diodori  tu  et  Alexini  verba  verbis  Platonis  et  Xeno- 
phontis  et  Antisthenis  anteponisi  Ut  si  quis  liistrioni 
studiosus,  Tasurci  gestu  potius  quam  Roseti  uteretur  et 
cum  altero  qui  est  ad  Marc.  Caes.  I.  7  pag.  20,  13 
quem  supra  emendasse  mihi  visus  sum:  Qui  orationem 
spreverit,  litteras  concupiscet  ;  qui  scripta  contempserit, 
scriptorem  reverebitur,  ut  si  simiam  aut  volpem  Apelles 
pinxisset,  bestiae  leviculae  pretium  adderei.  Adduntur 
enim  exempla;  quibus  res,  quae  in  priore  sententia  inest, 
comprobetur.  Aliter  tamen  atque  adhuc  factum  est, 
dispungendum  esse  is  locus  docet  quem  primum  scripsi, 
in  quo  accusativus  ille  cum  infinitivo  electionem  laude 
et  culpa  carere  male  a  verbo,  quod  dicùnt,  primario  dis- 
trahitur.  Itaque  sic  locus  dispungendus  erit:  Quis  du- 
bitai sapientem  .  .  .  discerni,  ut  si  sit  optio  ....  tamen 
electionem  laude  et  culpa  non  carerei  Alter  locus  sic 
erit  constituendus:    Diodori  tu    et  Alexini  verba  verbis 

Platonis anteponis,  ut  si  quis  histrioniae  (quae 

Heindorfi   emendatio   est  ')    studiosus  Tasurci  (?)  gestu 
potius  quam  Roseti  uteretur? 

De  Eloq.  1  pag.  143   extr.   et  144  init.  recte  dis- 
pungendo restituito  locus  sic:   Quin  tu  potius  illud  cor- 


*)  Nisi  forte  histrionis  contracta  forma  dativi  neutri   scribendum 
est,  de  qua  re  supra  exposui. 


61 


rigis  ac  mederis ,  ne  placeas  tibi,  non,  ut  id,  propter 
quod  places,  repudies?  Hoc  agendum  dicit,  ne  sibi 
placeat,  non  id,  ut  eloquentiam  aspernetur.  Facile  ca- 
rueris  emendatione  ab  Heindorfio  proposita;  qua  quam 
prò  non  legendum  putavit. 

De  Eloq.  1  pag.  1M,  12  in  codice  est:  illud  etiam 
audisse  me  memini,  pleraque  sapientes  viros  idinestscitis 
mentis  atque  consultis  hahere  debere,  quorum  interdum 
usu  abstineant,  itemque  interdum  nonnulla  in  usu  habere 
debere,  quae  dogmatis  improbent,  quae  verba  se  non 
intellegere  recte  Naberus  confìtetur.  Agitur  de  incon- 
stantia  philosophorum,  qui  aliter  sentire,  aliter  agere 
non  raro  cogantur,  quorum  placita  et  dogmata  mirum 
quantum  ab  eorum  vitae  usu  discrepent.  Atque  in  ver- 
bis  illis  idinestscitis  aliquid  inesse  quo  philosophorum 
praecepta  designentur,  ipsa  oppositionis  ratio  comprobat. 
Quae  cum  ita  sint,  emendandum  censeo:  pleraque  sa- 
pientes viros  in  institutis  mentis  atque  consultis  habere. 
De  philosophorum  institutis  cf.  Cic.  de  off.  I.  1,1,  Halm 
ad  Cic.  Yerr.  IV.  6,  12,  ipsum  denique  Frontonem  ad 
Verum  Imp.  I.  1  pag.  114,  16:  quid  agerent  isti  ipsi 
sapientissimi  viri,  si  de  suo  quisque  more  atque  insti- 
tufo  deducerentur?;  ad  Marcum  Caes.  V.  9  (24)  pag. 
80,  1  :  te  certum  habeo  cum  tua  instituta  (i.  e.  Grund- 
sàtze)  reputo,  haud  perturbatum  e.  q.  s. 

De  Eloq.  4  pag.  153,  27  de  verbis  Sallustianis  dis- 
putans,  quae  sunt  Catil.  14:  quodsi,  ait,  ita  haec  verba 
contra  dixisset:  Quique  pene  manu,  ventre  (extrema  duo 
verba  recte  addidit  C.  F.  Miiller.  in  Actis  philol.  nov. 
Tom.  93  pag.  490)  bona  patria  laceraverat,  inedita  ob- 
scenitas  verbis  appareret.  Ubi  cum  vocabulum  inedita 
viri  docti  ferri  non  posse  sibi  persuasissent,  unus  extitit 
Ellisius  (pag.  18)  qui  tueri  auderet:  »inedita«,  dicit,  »is 
possibly  righi  The  words  would  bear  on  their  face  a 
coarseness  not  found  in  our  actual  editions«.   Male,  nam 


62 

inedita  obscenitas  ea  sola  esse  potest,  quam  scriptor 
noluit  in  publicum  edere  et  non  edidisse  satius  habet. 
C.  F.  W.  Miiller  1.  e.  maluit  insita  obscenitas  verbis. 
At  non  verbis,  sed  uni  verbo  insita  est.  Audacius,  sed 
recto  usus  iudicio  Buttmannus  proposuit:  foeditas  obs- 
cenae  vocis  app.  Equidem,  cum  Fronto  vocis  prae- 
textae  foeditatem  praemissis  reliquis  vocabulis  quasi  tegi 
et  obscurari  dicat,  auctor  sum  ut  emendetur:  nudata 
obscenitas  verbi  appareret. 

In  libro  de  Orationibus  cum  perni  ulta  sane  optime 
expedita  et  emendata  sint,  plurima  tamen  supersunt, 
quibus  equidem  mederi  non  potuerim.  Universus  autem 
liber  ita  hucusque  editus  est,  ut  quo  iure  Naberus 
pag.  139  not.  1  in  hoc  tandem  tractatu  e  luto  emergi 
dicat  non  perspexerim.  Pauca  quae  ipse  in  commune 
conferre  posse  mihi  visus  sum,  haec  fere  sunt. 

Pag.  156,  3:  sententias  eius  (Senecae)  tolutares  vi- 
deo nusquam  quadripedo  concito  cursu  tenere,  nusquam 
pugnare.  Molesta  illa  quadripedo  concito  cursu,  ut  potè 
nimia.  Malim  quadripedo  concitas  cursu  tenere.  Non 
ignoro  ad  Mar  cum  Caesarem  I.  8  pag.  22,  16  legi: 
pernicitas  equorum  exercetur ,  sive  quadrupedo  currant 
atque  exerceantur ,  seu  tolutim;  tantum  tamen  absum 
ut  cum  Buttmanno  (pag.  54  ed.  Berol.)  quadrupedo 
prò  substantivo  habeam,  ut  quadrupedo  currant  cursu 
atque  illic  emendandum  censeam.  Inde  cavendum  ne 
apud  Frontonem  quadrupedo  concito  cursumtenere  corri- 
gas.  Quae  secuntur  optime  restituit  Heindorfius,  modo 
dictabolaria  intacta  reliquisset. 

Pag.  157, 17  qui  male  Naberum  habuit  conjunctivus 
docere  poterat,  male  supplesse  Maium.  Periclitor  :  Audi, 
hoc  replicet  quot  sententiis. 

Pag.  158,  14  postquam  nimium  esse  Lucanum  poe- 
tam  exposuit,  melius  rem  egisse  Apollonium  Rhodium: 
Isti  autem,  pergit,   tam   oratores  quam  poetae  consimile 


63 

faciwit  ut  quae  citharoedi  solent  unam  àliquam  vocalem 
litteram  de  Henone  vel  de  Aedone  multis  et  variis  accen- 
tibus  ....  are.  Ita  codex.  Herone  Hildebrandus  ad 
Apul.  Fior.  IL  13  pag.  47,  Inone  et  Adonide  Peerlkampius 
in  Horat.  Sat.  pag.  38 ,  de  Inone  vel  de  Aedone  Th. 
Bergkius  in  praef.  ad  poetas  lyricos  graecos  ed.  III. 
pag.  IX  not.  Haemone  Naberus;  optime,  sed  dubitanter 
Ellisius  pag.  19:  »  for  Henone  perhaps  Epopea,  nihil 
praeterea.  Fronto  unam  eandemque  rem  a  malis  istis 
poetis  molestissime  iterari  dicit,  similibus  illis  citharoe- 
dorum,  qui  ad  citharam  illa  ino  no  no  no  no  no  no  no  noi 

TOfìO    TOpO   TOpO    TOpO  Xt  Al  Àtg   et    TlÒ  TtÒ  TlÒ  TlÒ  Tlb  TlÒ  TlÒ  TLC) 

alia,  quae  apud  Aristophanem  in  Avibus  frequentia  sunt, 
epopem  et  lusciniam  imitantes  continuent.  Itaque  locum 
sic  constituo  :  Isti  autem  tam  oratores  quam  poetae  con- 
simile faciunt,  ut  quae  citharoedi:  solent  enim  aliquam 
vocalem  litteram  de  Epope  vel  Aedone  multis  et  variis 
accentibus  iterare.  Non  erat  enim  quod  atque  pr  out  quae 
editores  substituerent  ;  cf.  Fronto  ad  Verum  Imp.  I.  1 
pag.  115,1:  consimile  ut  si  ab  hospite . . .  Cretense  postules. 
Iterare  Peerlkampio  debetur;  Maius  et  Naberus  cantare. 

Pag.  159,  3:  Quis  clamor  iter aturf  apparuit  enim 
utrumque  ver  bum  quaesitum  et  inventum.  Naberus  ite- 
ratus  mavult;  apud  Maium  verbum  deest.  Recta  om- 
nia, modo  recte  dispungas:  Quis  clamor!  Iteratur; 
apparuit  ect.  Agitur  de  oratione  quadam  a  Marco  Cae- 
sare  habita;  ubi  cum  convenientes  oculos  dixisset,  qui 
aderant,  vocabulum  novum  quidem,  sed  adcommodatum 
admirantes  clamorem  ediderant,  Marcus  locum  iteraverat. 
Cf,  Bentley  ad  Horat.  Serm.  I.  3  7. 

Non  bene  ad  Mar  cum  Caesarem  I.  3  pag.  8,  8:  Non 
fallor  igitur,  quin  malim  amorem  erga  me  tuum  fortuna 
potius  quam  ratione  genitum  editores  qui  malim  scri- 
psisse  locus  docebit  de  Orationibus  pag.  160,  3  :  laudo 
Censoris  iìlud,  qui  ludos  talarios  circuiret,    quod  semet 


64 

ipsum  diceret,  cum  ea  praeterisset,  difficile  dignitati  ser- 
vire, quin  ad  modum  crotali  aut  cymbali  pedem  poneret. 
Lacunam  novem  litterarum  editores  verbo  effugeret  ex- 
pleverunt,  ego  verbo  circuiret. 

Pag.  161,  14:  Monetarii  illam  veterem  sectator. 
Plumbei  nummi  et  cuiuscemodi  adulterini  in  istis  recen- 
tìbus  nummis  saepius  inveniuntur  quam  in  vetustis. 
Etiam  plumbei  adulterini  sunt;  corrige  cuiusque  modi 
coni.  Richter  ad  Cic.  Verr.  IV.  4;  7. 

Ad  Antonin.  Pium  3  pag.  166,  6  de  testamento 
Nigri  Censorii  agitur,  quo  Frontonem  heredem  scripserat, 
verbis  autem  male  temperaverat;  si  Frontonis  in  testa- 
mento conficiendo  consilium  rogasset,  pergit  haud  um- 
quam  tantam  maculam  memorine  suae  inussisset  verbis 
immoderatis  ipsum  se  potius  quam  alios  laedentibus. 
In  his  verbis  quamvis  illud  se  vel  Ciceronianis  exemplis 
excusari  possit  (cf.  Zumpt.  Gr.  lat.  §  550),  tamen  nullum 
eiusmodi  exemplum  praeter  hoc  apud  Frontonen  est,  et 
aegre  desideratur  particula  quaedam;  cur  Niger  immo- 
deratis verbis  abstinuisset;  significans.  Propterea  haud 
scio  an  scribendum  sit  :  ipsum  scilicet  potius  quam  alios 
laedentibus. 

De  eadem  re  agitur  ad  Anton.  Pium  L  7  pag.  168, 
13:  Quamobrem  tecum  quaeso  ne  quid  obsit  amicitia 
nobis  qui  nihil  profuit.  Ita  codex;  editores  quae,  male. 
Scribendum  quibus:  opposita  enim  sunt  nobis  profuit 
et  nobis  obsit. 

Ad  Amicos  I.  11  pag.  181,  4:  In  figuris  verborum 
est  tropos,  metaphora.  Hac  figura  usus  sum,  cum  figu- 
ram  dixi  de  corpore,  in  quo  neque  sincerus,  ncque  aqua 
pura,  neque  ullus  umor  liquidus,  sed  ita  ut  in  palude 
corrupta  omnia.  Ita  codex,  nisi  quod  topros  exhibet. 
Duo  vitia  latere  homines  docti  perspexerunt ,  quorum 
tamen  neutrum  prò  certo  emendari  «eq^",  cum  enim 
librarius  prò  vocabulo  ilio,   quo  Fronto  se  (xzxafopaax; 


65 

usum  esse  dicit,  vicina  voce  per  errorem  repetita  figu- 
ravi scripserit,  manus  Frontoniana  restituì  quidem  non 
poterit,  recte  tamen  Schopenus  IL  14  et  Ecksteinius 
paludem  aut  aliquid  simile  latere  suspicati  sunt  (lacu- 
nam  Ecksteinius  ;  possis  etiam  stagnum).  Praeterea  Nie- 
buhrius,  cum  substantivum  quo  sincerus  referatur  desit, 
sanguis  suppleri  voluit,  in  qua  re  homo  egregius  metuo 
ne  falsus  sit.  Namque  cum  quae  proxime  secuntur  ad 
paludem  magis  quam  ad  corpus  referantur  (quid  enim 
pura  aqua  in  corpore  ?)  sanguis  autem  non  ad  paludem^ 
sed  ad  corpus  solum,  color  (cf.  pag.  152,  14)  supplen- 
dum  videtury).  Geminus  piane  huic  loco  est  ad  Amie.  I. 
13  pag.  183,  6:  Varianis  aluinnis  masculis  feminisque\ 
sestertium  deciens  (ita  Maius  ;  vecens  i.  e.  fortasse  viciens 
du  Rieu  legisse  sibi  visus  est)  singulis  reliquia  usurar ium 
proprius  quam  proprimm),  ubi  vicinum  proprium  caussa 
fuit,  cur  librarius  proprius  exararet;  debebat  potius. 

Et  lege  et  exemplo  caret  quod  ad  Amie.  I.  12  pag. 
182,  i51egitur:  cui  rei  mihimet  ipse  conscius  sim,  ceteros 
quoque  omnes  iuxta  mecum  scire  velim.  In  altero  loco 
quo  conscius  apud  Frontonem  invenitur:  quae  mihi  con- 
scius  sum  protestabor  (p.  235,  3)  nihil  auxilii  est  propter 
pronomen  illud  neutrum.  Restitue  cuius  rei.  Non  ac- 
cessi ad  locum  qui  est  ad  Amicos  I.  7  pag.  179,  15: 
ego  vero  etiam  nomine  hominis  faveo,  ad  quem  locum 
quamvis  grammaticus  quidem  margini  adscripserit :  »faveo 
illa  rea.  cum  Fronto  favendi  verbum  semper  cum  dativo 
coniunxerit  (cf.  pag.  84, 11  ;  87,  6;  174,  5;  179,  9;  204;  21  ; 
181, 13:  et  mibi  filiam  et  tibi  uxorem,  ut  recte  proveniat, 
fovebunt  legendum  esse  censeo  coni.  pag.  107,  4;  sermo 


y)  [Ludibunde  olim  conieci:  Hac  figura  usus  sum,  cum  ^rigo- 
rema  dixi  de  corpore  (vix  de  corporis  torpore),  in  quo  neque  sanguis 
sincerus  neque  aqua  pura  neque  ullus  umor  liquidus ,  sed  ita  ut  in 
palude  corrupta  (vel  torpefacta  vel  torporata  vel  torpentia)  '-omnia' 
STUD.] 

5 


66 


esse  videtur  de  instanti  filiae  partu),  Heindorfium  recte 
de  ilio  loco  existimavisse  puto. 

Ad  Amie.  I.  18  pag.  186,  4  errore  ut  videtur  typo- 
graphi  apud  Naberum  legitur:  ut  veruni  sit,  quo d  Attici 
(cod.  antiqui;  emendavit  Buttmannus)  veteres  dixerant; 
recte  Maius  dixerunt. 

Ad  Amie.  I.  20  pag.  187,  16:  Gravissimum  casum 
tuum  recenti  malo  consolari  nequivi,  periculosa  valetu- 
dine ipse  et  in  hoc  usque  tempus  comflictatus ;  cum  qui- 
dem  milii  languore  fesso  plurium  aegritudinum  [venit] 
nuntius  amissi  iuvenis  nostri  quem  tibi  optimum  filium 
fori  iniqua  abstulit,  milii  iuoundissimum  contubernalem. 
Quem  locum  Maius  non  bene  supplevisse  videtur.  Nam- 
que  languor  aegritudinum  minus  recte  iungitur.  Uno 
praeter  hunc  loco  istud  vocabuluni  apud  Frontonem  est 
pag.  15,  12:  languor  excusabitur  i.  e.  lassitudo  corporis. 
Languidum  se  ipse  dicit  ex  periculosa  valetudine,  qua 
diu  conflictatus  sit,  ut  de  pluribus'aegritudinibus  et  nior- 
bis  ne  cogitari  quidem  possit.  Sequitnr,  ut  illud  ipsura, 
unde  genetivus  aegritudinum  aptus  sit,  in  codice  periisse 
statuas.  Periclitor  :  priorum  aegritudinum  {cumulus  ac- 
cessit aut  venit]  nuntius  amissi  iuvenis  nostri.  Cf. 
pag.  232,  16:   cumulum  luctuum  meorum  ferre  nequeo. 

Ad  Amie.  II.  4  pag.  191,  10:  Fecisti]  frater  Con- 
tucci\  prò  tua  perpetua  consuetudine  et  benignitate,  quod 
Fabianum  spectatum  in  iudiciis  civilibus,  frequentem  in 
forum,  meum  familiarem,  ita  tutatus  es,  ut  ei  existi- 
mationem  incolumem  conservar es.  Meritis  tibi  par em  gra- 
tiam  referundam  di  immortales  prospe  .  .  .  Reliqua  de- 
sunt.  Du  Rieu  sibi  legere  visus  est  in  mi .  iis  civilibus, 
Naberus  in  causis  scribi  mavult;  vestigia  in  codice  re- 
lieta suadent  ut  in  munerib.  i.  e.  in  muneribus  civilibus 
emendetur,  quae  quidem  alio  loco  (pag.  201, 18)  officia, 
alio  (pag.  207,  20)  negotia  civiltà  dicit.  Frequentem  in 
forum  ab  hominum   doctorum   (in  foro  Niebuhrius;    in 


67 

ore  omnium  Heindorfius)  temptaminibus  defendit  C.  F.  G. 
Mtillerus  (in  programmate  Landsbergensi  1865  pag.  9). 
Extrema  sic  emendaverim:  Meruisti  libi  parem  gratiam 
referundam.     Di  immoréales  prospe  .... 

Ad  Amie.  IL  7  pag.  192,  15:  Volumnius  Serenus 
Concordiensis,  si  niìtil  in  iis,  quae  apad  me  commemora- 
runt  (aut  commemorar int) ,  verae  rei  desit  aut  addidit, 
iure  meritoque  utetur  me  apud  le  vel  patrono  vel  prae- 
catore.  Rem,  de  qua  agitur,  Volumnius  Frontoni  expo- 
suerat  (cf.  pag.  193,3),  Fronto  dubitat,  num  vere  et  in- 
genue. Inde  adparet  corruptum  aut  falso  lectum  esse 
commemorar  uni.  Naberus  commemorava;  debebat,  nisi 
fallor,  commemorata  aut  verae  rei  dempsit  aut  addidit. 
Heindorfìo  debetur  quod  scripsi  demsit;  in  idem  post 
illum  incidit  Alanus. 

Ad  Amie.  IL  1  pag.  193,  8  scribe:  Fueruntne  omnes 
et  sunt  ad  hoc  locorum,  quibus  unquam  scriptus  publicus 
Concordiae  delatus  (cod.  latus)  est,  decuriones? 

Ad  Amie.  IL  7  pag.  196,  18  loco  mutilo  quid  sibi 
velint  et  tanta  redentas,  ipsa  epistula  docet:  tanto  re- 
demptas.  Paulo  post  pag.  197,  4  supple  :  cui  aetati  om- 
nium vacatio  munerum  data  est,  quam  aetatem  nulla  lex; 
quam  in  codice  evanuit,  ut  tres  litterae  deesse  videan- 
tur  (qua). 

Ad  Amie.  IL  7  pag.  198,  12  legendum  videtur: 
detrahi  ignominiam  iusseris  nepotibus,  genero,  adfinibus. 
Cod.  genere. 

Ad  Amie.  IL  8 pag.  199, 4:  Eofit,  ut  ad  me  decurrant 
plurimi,  qui  tuam  gratiam  cupiunt.  Quos  ego  non  te- 
mere nec  sine  dilectu  audio,  sed  probe  petentibus  suffra- 
gium  meum  imperito  :  iis  vero,  qui  parum  probe  quid  a 
te  impetratum  velint .  .  se  denego.  Naberus  esse  supplevit. 
Male.  Nunquam  enim  in  hac  dicendi  formula  Fronto  esse 
addidit:  ad  Anton.  Imp.I.  2  pag. 95, 10:  quod  impetratum 
cupiam ,  ad  Verum  Imp.  II.  8  pag.  137,  9  :  per  te  petita 


68 

atque  impetrata  omnia  malui;  ad  Amie.  1. 1  pag.  172,  extr.  : 
suum  quisque  amicum  ali  demonstratum  vult;  ad  Amie. 
I.  7  pag.  179,  9:  fautum  Aquilae  volo;  ad  Amie.  IL  7 
pag.  192,  13:  existimationi  meae  consultum  cupiam;  ad 
Amie.  II.  10  pag.  200,  8  :  malim  patriae  nostrae  tutelam 
auctam.  Concinnitas  sententiae  postulat,  ut  in  altera 
parte  adsit,  quod  vocibus  suffragium  meum  impertio 
respondeat.  Scribe:  iis  vero,  qui  par um  probe  quid  a 
te  impetratum  velint,  ipse  denego,  i.  e.  tuo  nomine  denego. 

Princip.  Hist.  pag.  202,  7:  ut  magnis  rebus  gestis 
historia  non  indìligenter  scribta  nonnihil  studii  et  ru- 
moris  auctura  sit.  Studium  et  rumor  augeri  possunt, 
nonnihil  studii  non  augeri,  sed  addi  potest.  Scribe  ad- 
ditura  sit. 

Princip.  Hist.  pag.  204,  5:  libertatem  inopia  sortiti, 
quia  inopem  subigendi  sterilis  fructus  laboris  capitur. 
Agi  de  gentibus  pauperibus  et  egenis  manifestum  est, 
sive  Germani  sunt,  quae  Rothii  est  sententia,  sive,  id 
quod  mihi  videtur,  Arabes  aut  ali&e  Nomades,  qui  pau- 
pertate  libertatem  tueantur  ;  nam  quorum  aut  terra  ste- 
rilis sit  aut  ipsi  agri  colendi  imperiti,  neque  voluptati- 
bus  eos  indulgere,  quas  servitium  sequi  solet,  neque 
alienae  avaritiae  patere.  Itaque  aut  quia  inopem  sub- 
igendi (id  quod  inusitatum  quidem  est  de  eis,  qui  agrum 
recte  et  ordine  colere  nesciunt)  sterilis  fructus  laboris  se- 
quitur  aut  quia  [agrum]  inopem  subigenti  st.fr.  I.  capitur. 
Frequens  apud  Frontonem  est  usus  dativi  post  formam 
passivam:  ad  Marc.  Caes.  III.  11  pag.  48,  26:  negotium 
paucis  impetratum;  III.  13  pag.  51,  9:  fabula  histrioni- 
bus  celebrata  ;  V.  40  (55)  pag.  88,  1  :  denique  conclama- 
ta sum  nostris;  de  Eloq.  pag.  142,  19:  tibi  tanta  elo- 
quenza parta  est;  Princ.  Hist.  pag.  209,  6:  Traiano  cae- 
des  Parthamasiri  haud  satis  excusata. 

In  Veri  virtutibus  militaribus  Princ.  Hist.  pag.  207, 
12  haec  leguntur:  non  incuriose  per  militum  contubernia 


69 

transire,  sed  forte  temere  Syrorum  ìnunditias  introspi- 
cere  :  Panno niorum  inscitias,  de  cultu  cuiusque  ingenium 
arbitrari.  Recte  Naberus  aliquid  turbatum  esse  suspi- 
catur.  Quod  Maius  post  introspicere  interposuit  et,  per- 
verso iudicio  fecit:  opponuntur  enim  inter  se  quasi  ex- 
empli  caussa  Syri  et  Pannonii,  quod  ubi  fit,  res  con- 
iunctione  carere  solent.  At  nihil  sani  in  vocabulo  in- 
scitias, quas  quomodo  quasi  limis  oculis  imperator  trans- 
eundo  introspicere  potuerit,  non  intellego.  Opponuntur 
Syri  et  Pannonii  ;  opponantur  necesse  est  eorum  sive  vir- 
tutes  sive  vitia,  ex  quibus  Verus  de  eorum  ingeniis  existi- 
masse  dicitur.  Emendo:  Pannoniorum  spurcitias.  In  sub- 
sequentibus:  Sero  ipso  post  decisa  negotia  lavari  cor- 
rexeram  ipse2),  cum  apud  Maium  ita  legi  animadverti, 
ut  quod  apud  Naberum  est  ipso  typothetae  deberi  vi- 
deatur.  Idem  cadit  in  pag.  207 ,  17:  primam  vigiliam 
facile  vigilare,  postremum  iam  dudum  expergitus  ope- 
rivi. Recte  Maius  postremamì  idem  in  de  bello  Par- 
thico  pag.  219,  15:  cum  piscem  contraeteci tes ,  ubi  cum 
non  satis  dilucide  eum  apud  Maium  expressum  esset, 
Naberus  cum  a  typothetis  per  errorem  descriptum  in- 
tactum  reliquit. 

Princ.  Hist.  p.  209,  13:  Bello  Partitico  utroque 
consulares  viri  duo  cxercltum  utrique  ducentes  obtrun- 
cati:  Severianus  quidem,  Lucio  ab  urbe  needum  etiam 
tum  profecto,  enimvero  cum  praesens  Traianus  Euphrati 

et  Tigridis  portoria  equorum  et   camelorum   trib 

cer  caesus  est.  Tredecim  fere  litterae  deesse  feruntur. 
At  ipsa  verba  quae  legi  potuerunt  labem  traxerunt. 
Duo  enim  duces  occidisse  dicuntur,  neque  eodem  uter- 
que  bello,  sed  alter  Lucio,  alter  Traiano  imperante.  Iam 
ut  Lucium  Traiano  superiorem  faciat,  Severianum  ab- 
sente  Lucio  imperatore  caesum  esse  dicit,  alterum,  cuius 
nomen   in   codice  evanuit,    praesente  Traiano.      Itaque 

z)  [Re  vera  ipse  in  cod.  dare  apparet.     STUD.] 


70 


cum  altera  res  alteri  opponatur,  enimvero  ineptum  esse 
patet.  Ipsa  autem  res  sub  eo  vocabulo  alterius  ducis 
nomen  latere  docet,  ut  locum  sic  putem  constituendum: 
Severianus  quidem  ,  Lucio  ah  urbe  needum  etiam  tum 
profecto ,  Appius  vero,  cum  praesens  Traianus  Ku- 
phratis  et  Tigridis  porteria,  equorum  et  camcìorum  tri- 
buta e  erìger  et ,  caesus  est.  L.  Appius  Maximus  Norba- 
nus,  vir  congularis.  a  Parthis  in  Mesopotamia  trucidatus 
est:  Cf.  Fronto  de  bello  Parthico  pag.  217,  18,  Cass. 
Dio  68.  9.  30. 

De  bello  Parili,  pag.  220,  4  soirmium  narratili',  quo 
Polycratis  tyranni  filiae,  quae  patri  instarent,.  aperta 
sint.  Harioli  autem  laetam  et  pinguem  fortunam  por- 
tendier  sommo  interpraetati.  Molesta  hoc  loco  antiqua 
illa  forma  portendier ,  qua  quidem  praeter  hunc  locum 
Fronto  abstinet.  Itaque  in  codice  esse  putaverim  por- 
tendi  eo  sommo  interpraetati,  praesertim  cum  pronomine 
demonstrativo  vix  carere  possis. 

De  bello  Partii,  pag.  222,  13  Fronto  quod  non  sua 
marni  scripserit  excusat;  digitos  enim  invaìidos  fuisse 
et  scribendi  laborem  detrectasse.  Tura,  pergit.  haec 
epistula  multum  verborum  ingerehat,  mea  autem  dextera 
manus  hac  tempestate  paucarum  litterarum.  Ita  codex. 
Violentius  est  quod  Buttmannus  correxit  multorura  ver- 
borum indigebat;  proxime  a  codicis  lectione  abest  mul- 
tum verborum  ìmponebat.  Post  Utterarum  suo  more 
Fronto  omisit  est.    (Cf.  pag.  35.  4,  37.  17.  93.  4,  169.  24). 

De  Fer.  Ah.  3 pag.  22à,  4  male  lacunas  supplevisse 
videntur.  Periclitor:  Nec  dubito,  quin  te  ad  ferias  in 
secessu  maritimo  fruendas  ita  compararis:  in  sole  me- 
ridiano ut  somno  oboedires  cubans,  deinde  Nigrum  vo- 
cares .  libros  intro  ferre  iuberes ,  mox  ubi  (cod.  ut)  te 
studium  legendi  incessisset,  aut  te  Plauto  expolires  aut 
Accio  expleres  aut  Lucretio  delenires,  aut  Ennio  incen- 
deres,  in  horam  istam  (hoc  Niebuhrio  debetur)  Musa- 
rum  propriam  quintam  sluderes,  inde  libris  valediceres, 


71 


disserere  mitteres,  Ciceronis  si  sermones  (cod.  sermonis) 
ad  te  detulisset  audir  es,  inde  viae  quantum  potis  ad 
(cod.  poter  .  .)  litus  pergeres  et  raucas  paludes  ambir es. 

De  Fer.  Als.  3  pag.  224,  24  Senecam  ludit  seque 
eius  sectatorem  simulans  verbis  volgaribus  se  abstinere, 
magnani  sui  ostentationem  praeferens ,  fingit.  Neque 
enim  me  decet,  qui  sim  iam  homo  doctus ,  volgi  verbis 
Falernum  vinum  aut  calieem  acentetum  appellare.  Ri- 
diculum  piane  illud  iam,  quod  quo  referatur  non  habet 
Corrige  tam  homo  doctus  coni.  ad.  Marc.  Caes.V.  33  (48) 
pag.  85;  21  :  tam  sanctus  uxori,  tam  fratri  bonus  ac  be- 
nignus;  de  Nep.  Amiss.  2  pag.  233,  8:  nulla  profecto 
tam  sit  inportuna  et  insciens  lanifica. 

De  Fer.  Als.  3  pag.  224  fin.  et  225  in.  sic  dispun- 
genda  erunt:  Nam  qua  te  dicam  gratta  Alsium,  màri- 
timum  et  voluptarium  locum,  et,  ut  ait  Plautus ,  locum 
lubricuma)  delegihse ,  nisi  ut  bene  haberes  genio  l  (ita 
cod.)  igeniumj  utique  verbo  velere  faceres  animo  volup  — 
qui  (cod.  qua)  malum  volupf  immo,  si  dimidiatis  ver- 
bis dicendum  est,  idi  (cod.  uhi,  coir.  Heindorfius)  tu 
animo  faceres  vigil  efSt. 

De  Fer.  Als.  3  pag.  225,  18:  quis  arcus  perpetuo 
intenditusf  nescio  an  rectius  scribatur  iatenditur. 

De  Fer.  Als.  3  pag.  228,  7:  lovem  patrem  f erunt, 
cum  res  humanas  a  primordio  condor  et ,  aevum  vi  me- 
dium uno  ictu  pcrcussum  in  duas  partis  undique  paris 
dijfidisse.  Non  recte  se  habere  vi  cum  Heindorfius  et 
Orellius  perspexissent,  alter  vitae,  alter  novum  legendum 
esse  coniecerunt.  At  deest  aliquid,  quo  aevum  antea 
continuum  fuisse  innuatur.     Ea  caussa  est  cur  malim 


a)  [Non  recte  Naberus  Niebuhrium  exseribens  lubricwn  locum 
in  Plautinis  quae  extant  frustra  quaeri  sed  liberum  locum  Poen.  I 
1,  40  et  III  3,  43  raperiri  adnotauit  ;  nam  laculus  lubricus  a  Plauto 
commemoratur  Mil.  glor.  Ili  2,  38  =  853;  idem  Poen.  Ili  2,  25  lo- 
cum  voluptarium  praebet ,  et  omnino  totus  locua  Frontonis  studia 
Plautina  redolet.     STUD.l 


72 

aevum  iuge  medium.  Eadem  vox  apud  Frontonem  est 
ad  Marc.  Caes.  I.  3  pag.  7,  12:  amor  iugis  est.  Kecte 
Naberus  paulo  post  e  codicis  vestigiis  vocabulum  a  Maio 
omissum  restituiti  quies  nocturna  vigilantibus prò  somno 
adhuc  erat  promulgata.  Maius  p>ro  somno  fuerat  pr. 
Sed  ut  ad  Amie.  I.  8  p.  179  extr.  codicis  scripturam 
aduc  prò  eo,  quod  ipse  in  continuis  Frontonis  verbis 
exhibuit,  adirne  adnotare  oblitus  est,  ita  (quo  codicis 
vestigia  MUC  ducunt)  hoc  loco  aduc  scribere  debebat, 
quod  novum  huius  scripturae  exemplum  accedit  ad  ea, 
quae  congessit  M.  Haupt  in  Hermae  V.  190  et  191. 

De  Feriis  Als.  3  pag.  229 ,  15  nullo  negotio  ex- 
pletur  ita:  cuncti  quibus  inrigaris,  ilico  post  procum- 
bent  proqxxe  mortuis  immobiles  iacebunt. 

De  Nepote  Amisso  1.  pag.  231  extr.:  in  quo  (ma- 
gistro)  plura  soìacia  vitae  huius  habeo,  quae  Ubi  tristi- 
liae  istius  possunt  ab  ullo  contingere.  Ita  codex;  edi- 
tores  quam  tibi.  Malim  quam  quae  tibi;  facilius  enim 
alterum  vocabulum  simillimum  fugere  librarium  poterat, 
quam  calamus  ad  ineptum  vocabulum  aberrare. 

De  Nep.  Am.  2  pag.  233,  26  dispunge:  Quod  tamen. 
rerum  sit  licet,  parvi  nostra  refert.  Item  pag.  235,  2: 
Quae  cum  aderitasi  nociis,  si  lucis  id  tempus  erit,  cae- 
lum  quidem  consahitabo  discedens  et  quae  mìhi  con- 
scius  sum  protestabor:  nih.il  in  longo  etc.  Neque  erat 
quod  Naberus  cum  Maio  codicis  lectionem  mutaret, 
quo  loco,  modo  recte  interpungas,  omnia  sana  sunt, 
pag.  236 }  13:  Multum  et  graviter  valiti,  mi  Marce  ca- 
rissime; dein  casibus  miserrimis  adflictus,  tura  uxorem 
amisi.  Frequens  enim  apud  Frontonem  omnium  verbi 
substantivi  formarum  omissio  (cf.  ex.  gr.  ad  Marcum 
Caesarem  IV.  1  pag.  59,  7  et  8).  Pag.  253,  9  quod 
Naberus  non  interpunxit:  Ego  non  ardeam  tuo  amore, 
qui  mihi  huc  scripserisf   typographo  deberi  videtur. 


EXCURSUS  I. 

Componuntur  exempla  formae  pronominalis  mi  in  reliquiis 
Frontonianis  obvia. 


1.     Certa  vocativi  exempla. 


mi  Fronto  26,  171)' 

mi  Naucelli  177,  10  F.  186,  14  P. 

mi  Pompeiane  184,  6  F. 

mi  magister  34,  1;  39,  2;  57,  18 
71,  21';  80,  16;  80,  24;  81,  7 
81,  25;  82,  12;  83,  2;  85,  12 
86,  20;  86,  24;  87,20;  88,  15 
90,  14;  91,  22;  92,  8;  94,  10 
94,  14;  101,  20;  106,  8;  106 
12;  106,21;  111,  16;  116,  7  V 
138,  16  V;  223,5;  230,16;  230 
18;  230,  21;   231,  3;  231,  12 


Pag.  91,  2  vix  dubito  quin  emen- 
dandum  sit:  Quom  haec  scribas, 
mi  magister,  crèdo  intellegis  sol- 
licitissimum  me  vota  facete  prò 
salute  tua.     Cod.  mihi, 

mi  fili  194,  3  F. 

mi  Fronto  carissime  43,  15;  60,  4; 
168,  1. 

mi  magister  carissime  132,22;  138, 
9V. 

mi  Marce  carissime  236,  12  F. 


2.    Indubitata  dativi  exempla.2) 

vale   mi  semper   anima   dulcissima 

30,  10. 
semper  mi  vale  animus  meus  36,  20. 
vale  mi  omnia  mea  magister  78,  17. 
uberem  mi  materiam  mitte  84,  7. 
fave  mi  84,  11. 


Quos  loeos  omnes  Marci  esse  vides. 


J)  Littera  F  numeris  addita  Frontonis,  littera  V  Veri  epistulam  esse 
significai;  ubi  nulla  littera  adscripta  est,  Marci  epistulam  esse  puta. 

2)  Vocativi  meus  exempla:  vale,  meus  magister  57,  17  semper  mi 
vale,  animus  meus  36,  20  vale,  spiritus  meus  253,  8  Marci  omnia  sunt. 


74     — 


3.    Dubitatili- 

.  .  ?i  mi  .  .  est  enim  .  .  qui  .  labo- 
rem  hic  rect .  .  orla  per  . . .  vale 
mi .  .  ne  et  optime  49,  25  et  26. 

si  me  amares,  misisses  mi  istud  no- 
vicium  252,  13.  (Corì.  Ambr.  mi, 
Vati  e.  miìii). 

vale  mi  amicissime,  vale  mi  aman- 
tissime 34,  18. 

vale  mi  magister  79,  13;  223,  9. 

vale  mi  magister,  Vero  tuo  diòicis- 
sime et  carissime  116,  5  V. 

vale  mi  magister ,  Vero  tuo  didcis- 
sime  et  humanissime  116,  21  Y. 

vale  mi  magister  dulcissime  36,6; 
37,  4. 

vale  mi  dulcissime  magister  83,  16; 
85,  8;  111,  10. 

vale  mi  dulcissime  et  carissime  ma- 
gister 48,  5. 

vale  mi  optime  magister  82,  7;  90, 
26;  91,  14. 

vale  mi  magister  optime  231,  4. 

vale  mi  optime  et  honestìssime  ma- 
gister 76,  10. 

vale  mi  optime  et  iucundissime  ma- 
gister 82,  13. 

vale  mi  optime  dulcissime  magister 
79,  25. 

vale  mi  magister  suavissime  56,  8. 

vale  mi  iucundissime  magister  71, 
15;  80,  17;  80,  20;  81,  9;  81, 
15;  83,  4;  86,  29;  88,  20;  90, 
19;  92,1;  102,2;  106,17;  107, 
1;  232,  2. 


de  bis  locis. 

vale  mi  magister  iucundissime  86, 
17;  89,  15;  91,  4. 

vale  mi  magister  iucundissime  mihi 
85,  15;  90,  8;  92,  10. 

vale  mi  iucundissime  mihi  magister 
87,  13. 

vale  mi  Fronto  carissime  et  ami- 
cissime 41,  17. 

vale  mi  Fronto  carissime  et  supra 
omnes  res  dulcissime  61,  15. 

vale  mi  Fronto  carissime  mihi  1 64, 9. 

vale  mi  domine  magister  104,   13. 

vale  mi  domine  dulcissime  84,  26 
F.  89,  6  F.  Ili,  24  F. 

have  mi  Fronto  carissime  43  ,  14. 

have  mi  Fronto  merito  carissime 
55,  8. 

have  mi  magister  optime  47 ,  10  ; 
92,  16;  252,  1,  (Cod.  Ambr.  mi, 
Vatic.  mihi),  253,   14. 

have  mi  domine  fili  carissime  192,9. 

De  nonnullis  locis  cur  dubitari  posse 
crediderim,  hi  loci  docebunt,  quos 
ex  maiore  eiusdein  generis  nu- 
mero excerpsi  :  vale  mihi  Fronto 
56,1;  valebis  mihi  Fronto  70, 
13;  vale  mihi  Fronto  iucundis- 
sime 4,  17;  vale  mihi  Fronto  ca- 
rissime et  iucundissime  44 ,  3  ; 
vale  mihi  homo  amicissime  67, 
22;  valevis  mihi  magister  caris- 
sime 69,  5  ;  have  mi  magister  dul- 
cissime 69,  8.  Hoc  tamen  inde 
adparet,  plurimis  locis  illis  mi 
dativum  esae  statuendum. 


—     75     — 


EXCURSUS  II. 

Recensentur  ea   vocabula  et   vocabulorum  formae,   quae, 

quod  sciam,  apucl  solini)  Frontonem  eiusque  amicos 

inveniuntur1). 


admurmuraiì  sunt  pag.  21,  6  F. 
amplificum  150,  4  P. 

*  annulla  loco  mutilo  et  dul>io  185, 
2  F. 

y.  apopsi  loco  mutilo  22 r>,   11  F. 

Atellaniolae  34,  15  F. 

bibliothecarius  68,   16  M. 

caiachanna  35,  5  M.  ;   155,  20  F. 

causidicali  68,  22  M. 
Q*J  causidicatio  1^3,  2  F. 
*  chamaetorta  148,  6  F. 

commodatius  162,  6  F. 

commotissima  Superi.  108,    1  F. 

congarrit  182,  3  F.. 

(consucidum   144,  6). 

*  cordaces  156,  9  F. 
desiderantìus  117,  14  F. 
disconcinnos  l,;i9,  17  F. 
dissavio  43,  4  F.,  cerfa  coniectura 

Hildebrandi  ad  Apul.  Met.  Il    10 

pag;  89. 
domnula  83,  3  M.    Xt 3t6  t 
eductores   182,  12  F. 
y,  encomiographos  31,  5  M. 
y.  in  epidicticis  54,   12  F. 
y.  eras'.en  253,  16  M. 
esorem  226,  10  F. 

*  eccemplares  107,  14  M. 


fidicidaria  verba  146,  9  F. 
y.*  fonemata  149,  24  F. 
^enttm  89,  19  F. 
j/  gnome,  gnomas  48,  22  et  16  F.  pw- 
/^v,  yvwfiaq  Marcus  93,  3  et  1 1, 
gravatius  75,  7  F.   tó¥,WF 
horribiliter  29,  4  F. 
incòstantius  40,   18  M. 
indecorius  96,  21  F. 
indusiriosius  62,   15  F. 
inluculascil   103,   14  F. 
inorna tius  126,  13  F. 
inridentius  142,   13  F. 
intensius  227,  7  F. 
internatium  182,   19  F.,  certa  con- 
iectura Haupti  (in  Hermae  I,  24). 
inuio  progrediamur   140,  4>F. 
intocatu  114,  26  F. 

*  laborationibus   202, 
Ztóator  226,  23  F. 
tinto»  libri  67,  1  M. 
ìocvpletius  101,  6  F. 
maculosìora  162,  2  F. 
malitiosissimos  62,  6  F. 
7".  meteoria  70,  23  M. 
mucculentior  69,  2  M. 
nudiusterlianus  93,   1  M.  (Gloss.). 

*  obtensui  198,  10F  (lege  obtentui). 


6F. 


*)  Est  quidem  apud  Naberum  pag.  273  et  274  eiusdem  generis  in- 
dex ,  sed  is  hic  nimius  illic  mancus.  Vocabula  dubia  asterisco  notavi, 
quae  aliorum  scriptorum  a  Frontone  Jaudatorum  sunt,  exclusi,  graecis 
vocabulis  y  praescripsi;  quae  grammatico,  qui  nonnulla  ad  marginem 
excerpsit,   debeotur,  uncis  circumscripsi. 


76 


r 


U 


/ór 


octavidus  57,  4  F. 

*  olfactoriae  157,  10  F.  (equidem 
cura  Muetzellio  in  Actis  gymnas. 
XIII.  640  scripserim  ol/actoria 
et  sucina), 

*  omnimode  24, 10  F.  (fortasse  omni- 
modo  coni.  LachmanD.  ad  Lucret. 
p.  10). 

WUwW//^^  opisthodomis  16,  17  M. 

/  y.  pannychio  negotio  43,  21  M. 

paserculam  70,  5  M. 

pedetemptìus  41,  3  M. 

pelluere  =  perluere  64,  13  F. 

*  peratiicus  23,  13  P.  (cf.  eraen- 
dationes  meae  pag.  27). 

*  percensio  loco  mutilo  149,  13  F. 
perjrìciiuncula  69,  9  M. 
pinguiculas  75,  8  F. 

y.  philostergus  176,   1  F. 
poetare  30,  8  M. 
praeolet  12,  4  F. 

prodormias  13,  8  F.  prodormivi  69, 
9  M.  prodormii  82,  16  F. 

*  promarinos  deos  47,  25  M.  (lego 
permarinos  cf.  emendationes  pag. 
39). 

promulgator  226,  23  F. 

*  proprius  Adverb.  183,  7  F_ 
prunuleis  155,  20  F. 
quadripedo  cursu  156,  4  F. 

*  quadrupedo  Adv.  22,  16  F.  (nisi 
cursu  ex  cidi  t). 


rapinaiiones  35,  16  M. 

*  relevatio  73,   17  F. 
relictissimos  213,  11  F. 
revimentum  211,  21  F.  (Gloss  ). 
rixatorium  hoc  74,  6  F. 
rogaticiis  verbis  (in  margine  roga- 

tariis)   123,  11  F. 
samentum  67,  3  M. 
semidivinum  locum  13,  14  M. 
semiperitum  61,  24  M. 
sirhenam  149,  6  F.   (cf.  Nauck.  in 

Philol.  II,  154). 

*  solitatim  loco  mutilo  127,  7  F. 

*  spernabere  144,  4  F.  (vox  nihili; 
recte  triumviri  Berolinensl's  asper- 
naoere). 

studiolum  68,  21  M. 

sublimitus  128,  21  F. 
f*  subringo  35,  17  M.  (scr.  subpingo 
cf.  emendat.  pag.  33)./ 

supervacaneo  Adv.  65,  18  F. 

T'.  synonymi  154,  10  F.;  synonymo- 
rum  151, 5  F.  ;  synonymis  151, 3  F. 

tardiuscule  79,  12  M. 

tolutares  sententias  156,  3  F. 

trigeminandi  139,  8  F. 

Quod  pag.  14  ad  hunc  excursum 
delegavi,  propterea  factum  est, 
ut  in  reliquiis  Frontonianis  no- 
vas  et  inusitato^  comparativi 
gradus  formas  frcquentes  esse 
intellegeretur. 


EXCURSUS  III. 

Recensentur  formae  passivae  in  re  desinentia. 


L    Praesentis  Indicativi. 
nisi  tu  arbitrare  115,  11  F. 
tuere  studium  meum  49,  8  M. 
tu  mi  hi  videre   150,  9  F  . 


2.    Praesentis  Coniunctivì. 
aver  sere  143,  19  F. 
expergiscare  13,  3  F. 
experiare  115,   11  F. 


77 


habeare  62,  9  F. 
praetervehare  65,  4  F. 
rogere  65,  5  F. 

3.    Imperfecti  Indicativi, 
/melare  188,  18  F. 
verebare  97,  2  F. 

4.    Imperfecti  Coniunctivi. 
destringerere  50,  10  F.  (destringere 

prior  manus). 
prqficiscerere  50,  25  F. 
progrederere  74,  9  F. 

5.    Futuri  Indicativi, 
experiere  101,  15  F. 
sectavere  150,  19  F.  (sectabare  Nie- 
buhr  et  Naber). 


spernabere  144,  4  F.  (aspernabere 
recte  Berolin.). 

Vides  unius  Frontonis  hanc  formam 
esse,  non  Marci  praeter  unum 
locum  illuni  49,  8  etiam  alia  de 
caussa  suspectum.  Namque  cum 
in  priore  sententiae  parte  recte 
imperfectum  legatur  :  altera  (epi- 
stula)  me  increpabas  et  temere 
sententìam  scripsisse  arguebas, 
posteriore  :  altera  vero  tuere  stu- 
dium  meum  male  praesens  legi 
beneperspexeratOrellius.  Quam- 
quam quod  maluit  tuebare,  id 
ne  probetur  Marci  loquendi  ge- 
nus  vetat.  Equidem  manum  d 
tabula. 


EXCURSUS  IV. 

Recensentur  formae  perfecti  temporis  in  ere  exeuntes. 


Frontonis  sunt:  commisere  62,  16 
*   dedere   loco    mutilo    127,    3 
discessere  53,  10;  egere  220,  10 
potuere  210,  2  et  220,  18;  scrib 
sere  114,  3  ;  transtulere  73,   1 5 
vendìdere  220,  21  ;  *  venere  153, 
29.  Singulos  locos  ubi  inspexeris 
et  consideraveris,  1um   demum, 
ubi  altius  ascendit  et    quasi   ex 
cathedra   dicit,    Frontonem   illa 


forma  uti  intelleges.  Quod  ultì- 
mum  supra  exemplum  est,  cor- 
ruptum  esse  vel  ea  quae  Naberus 
adnotavit  satis  superque  docent. 

L.  Veri  sunt  habuere  et  perduxere 
130,  13,  quae  sola  apud  eum 
sunt  exempla,  ut  forma  in  erunt 
abstinuisse  videatur. 

Marcus  contra  forma  in  ere  exeunti 
piane  abstinuit. 


EXCURSUS  V. 


Martinus  Hertz  (Renaissance  und 
Roccoco  pag.  47  not.  76  et  pag. 
48  not.  77)  nonnulla  attulit  sane 
utilissima    exempla    locorum    et 


dictionum,  quae  M.  Fronto,  cum 
eorum  memoria  scribentis  ani- 
mum  ultro  subiret,  non  monito 
lectore  ex  Lucreti,  Sallusti,  Ver- 


78     — 


gili ,  Horati  libris  epistulis  suis 
aut  commentationibus  inseruit. 
Operae  pretium  est  alios  quos- 
dam  eosque,  quod  sciarti,  non- 
dum  animadversos  eiusdem  ge- 
neris locos  Frontonianos  compo- 
nere.  Velut  Plauti  (Amphitr. 
446)  est,  quod  legitur  pag.  101, 
3  :  ut  nihil  sii  hoc  simili  simUius, 
cui  (Bacch.  434)  etiam  ea  deberi, 
quae  sunt  pag.  162,  2:  maculosa 
maculosioraque  quam  nutricis 
pallium  et  pag.  226,  24  et  227, 
1  :  esurialesjerias  (Capt.  465)  iam 
Maius  viderat.  Euniana  (cf.  Ann. 
118  et  165  Vabl.)  aut  Lucretiana 
(I,  22)  pag.  227,  8  :  .  .  .  ad  lu- 
minis  (oras)  latere  Ecksteinio  visa 
sunt.  Lucili  exemplum  (pag.  84 
vera.  21  Gerì.)  ut  pag.  89,  19 
et  20  :  inguen  (ita  enim  scriben" 


dum  videi ur)  ex  ulcere  extitit  re- 
ferri  Maius  intellexit,  ita  idem 
latere  apud  Cicerouera  prò  Domo 
5,  12:  tu  in  hoc  ulcere  tanquam 
unguis  existeres,  quorum  locorum 
nescio  an  alter  ad  alterum  sanan- 
dum  conferre  possit,  adhuc  prae 
terviderunt.  Terentium  (Heaut. 
314)  redolet  locus  mutilus  pag. 
160,  13: 

.  .  et  ....  nus  corri  ....  rabile. 
Versus  latere  videnturpag.106, 1  : 

Atticis  thymùnx  propinquum  se'r- 
pyllumque  hyméttium  (cod.  Atti- 
cis propinque  thymum.  Cf.  Te- 
rent.  Maur.  2417  ed.  Lennep), 
et  pag.  128,  24:  ....  sòmnus 
pernox  aut  in  vino  vigilia,  for- 
tasse  etiara  pag.  209,  10  : 

/adi  causa  latet,  factum  spectatur 
.  .  .  (cod.  causa  facti). 


BEROLINI  1872. 

S.   CALVARY   &   CO.    (G.    H.    SIMON). 

Typia  Draegeriania  C.  Feichtii, 


ERRATA. 


Pag.  5  not.  7  adde:  Idem  Muellerus  quos  in  Mus.  Rhen.  XX  156 
tractavit  locos  tres,  eorum  unus  non  aliter 
atque  ille  emandavit  in  ipso  codice  est, 
alterum  eadem  qua  Heindorfius  ratione  eman- 
davit, quae  ad  tertium  adnotaverat  in  Annal. 
philol.  1.  1.  pag.  490  repetiit. 
»      8    1.    5  lege  infructuoso  ilio. 


»     9 

»20 

» 

in. 

»    17 

»28 

» 

postposita. 

»    27 

»  25 

» 

orationi. 

»    28 

»  14 

» 

eumque  ita  laudaverat. 

»   37 

»34 

» 

aut  librarli  manus  aut. 

»   51 

»    1 

» 

post  eum. 

»   51 

»  22 

» 

substantivo. 

»   54 

»    9 

» 

in  quo. 

»   55 

»  12 

» 

ait,  nihil. 

»   58 

»  28  adde:    Similiter  Cicero  de  Offìc.  Ili,    13.  36:    honestas 

omnipondere  gravior  habendat. 

»    62 

»27 

lege 

cursum  tenere. 

»    63 

»  18 

» 

prò  ut  quae. 

(xuilelnms  Studemund  Rudolfo  Klussmann  S. 


Potior  est  certus  praesens  fructus 
quam  futuri  spes  incerta. 


Q« 


[uod  Tu  a  me  totiens  frustra  petivisti,  ut  per  lit- 
teras  Tecum  communicarem ,  quid  de  fide  earum  lec- 
tionum  sentirem,  quas  ex  libris  Frontonis  Ambrosiano 
et  Vaticano  a.  G.  N.  Du  Rieu  excerptas  Samuel  Adria- 
nus  Naber  Lipsiae  anno  1867  edidisset,  id  non  tam  so- 
cordiae  meae  tribuendum  est  quam  negotiorum  officio- 
rumque  moli,  quam  in  hac  nova  academia  aegre  sustineo. 
Nunc  tamen,  quoniam  ignominia  me  notandum  esse  cen- 
suisti,  si  hunc  laborem  subterf'ugissem  diutiusve  prolata- 
rem  scribendi  tempus,  breviter  Tibi  respondebo.  Nec 
tamen  idoneum  iudicem  me  esse  probe  scio  :  nam  neque 
Vaticanas  membranas  tetigi  et  ex  Mediolanensibus  pau- 
cas  selegi,  quae  faciliores  ad  legendum  esse  viderentur. 
Attamen  ubi  de  palimpsestis  agitur,  conferendi  labor  aut 
non  suscipiendus  videtur  esse  aut  susceptus  non  de- 
ponendus.  Adde  quod  ne  harum  quidem  membranarum 
lectionem  absolvi:  invitus  enim  ad  reliquias  Frontonis 
obscuri  illius  rhetoris  et  a  communi  hominum  notitia  se- 
motioris  accessi,  siquando  caeli  caligo  obstabat,  quomi- 
nus  in  libro  palimpsesto  Plautino  describendo  desudarem. 
Dum  igitur  severioris  officii  intermissio  fit,  subsiciva 
quaedam  tempora  perire  non  passus  sum,  sed  non  tam 
perficiendi  spe  quam  experiendi  voluntate  obiter  perlus- 


travi  in  merabranis  Ambrosianis  has  particulas  editionis 
Naberiaime:  pag.  3;  4;  5;  6;  7;  8;  9;  10;  11;  12;  13 
vers.  1  —  9.  vers.  17  -  19;  14,  10-20;  15;  16,  1-4 
13  —  16;  17,  2  —  16;    18;   19,   1  —  16;   20,    1  —  6.    16 
17;  21;  22;   23;   24;   25,    1.  2;   29,  15  —  24;   30;  31 
32;  33;  34;  35;  36;  37;  38,  1-21;  39;  104,  8—16;  105 
106,  2-6;  117,  7  —  11.  15  —  19.  21.  22;  125,  15.  16 
126,  1  —  9;  127,  12.  14  —  20;  178,  3  —  24.  26.  27;  179 
1.  2.   8  —  18;   200.,   8  —  19;   201,    1  —  3;  207,   6  —  15 
224,    16  —  26;    225,   1—10;    227,    12  —  16.    19;    228 
26  —  28;  229,  1  —  3;  231,  7  —  17.  19.  20;   232,  1  —  3 
De  graecis  infra  dicetur.    Permisit,  ut  liber  denuo  inspi- 
ceretur,  vir  praestantissimus  et  summa  observantia  colen- 
dus  Antonius  Ceriani  bibliothecarius,  cuius  nescio  utrum 
liberalitatem  an  doctrinam  magis  admirer. 

Diffìciliora  plerumque  ad  legendum  sunt  excerpta 
et  adnotationes,  quas  antiquus1)  corrector  tachygraphus 
adscripsit.  Ceterum  lectio  plerumque  facile  processit; 
nani  longe  plurimae  earum  membranarum,  quae  ad  Fron- 


!)  JSon  recte  Du  Rieu  (prolegom.  pag.  XIII.)  codicem  emendatum 
videri  „haud  ita  diu,  antequam  rescriberetur"  contendit;  conf.  quae 
dixi  in  annal.  philol.  1868  pag.  549  et  in  Analectis  Livianis  Lipsiae 
1873  pag.  11.  —  Ceterum  moneo  errori  alicui  tribuendum  esse,  quod 
in  Naberi  prolegom.  pag.  XII.  scriptum  est  ,,Quibus  litterarum  for- 
mis  librarius  verbi  causa  usus  est  in  Virgilii  celebrato  codice  Vero- 
nensi,  quo  Gaii  institutiones  continentur,  hae  supersunt  in  Fronto- 
niani  codicis  titulis",  quoniam  codex  Vergilii  Veronensis  prorsus  alius 
est  atque  eiusdem  bibliothecae  codex  Gaii.  Ac  ne  hoc  quidem  scio 
unde  compererint  viri  docti,  quod  partem  librorum  Bobiensium  in  ca- 
pitularem  bibliothecam  Yeronensem  migrasse  contendunt  (conf.  Naberi 
praefat.  pag.  XI):  sane  in  ipsa  biblioteca  Veronensi  ego  nihil  eius- 
modi  comperi;  conf.  etiam  quae  Theodoius  Mommsen  de  ea  re  caute 
adnotavit  in  commentat.  academiae  Berolinensis  a.  1868  pag.  153, 
et  Fridegarium  Mone  „de  libris  palimpsestis"  (Hesychiae  Carolinae 
1855)  pag.  32  sq.  45. 


Ili 


tonem  pertinent,  bene  servatae  sunt,  et  cum  gallae  infu- 
sum  ab  Angelo  Maio,  quem  solent  nonnulli  ìiimia  cum 
contumelia  verborum  vituperare,  cautius  adhiberetur,  pau- 
cis  morsibus  et  contractiunculis  corruptae  sunt.  Multo 
plura  leget,  cui  fortioribus  medicamentis  chemicis  uti 
licebit  *)  ;  ex  eis,  quae  nuper  ab  harum  rerum  peritis  com- 
posita sunt,  id  maxime  commendandum  esse  censeo,  de 
quo  in  annal.  philol.  1868  pag.  546  et  in  praefatione 
Gaii  pag.  XVII  dixi.  Post  Maium  neque  viro  doctissimo 
Du  Rieu  neque  mihi  licuit  novorum  remediorum  vim  in 
libro  Frontoniano  experiri.  Itaque  cum  gallae  infusum 
postquam  antiquam  scripturam  feliciter  resuscitavit,  so- 
leat  fere  vim  suam  paulatim  magis  magisque  amittere, 
nunc  non  pauca  eorura,  quae  Àngelus  Maius  dispexit,  ne 
acriter  quidem  intenta  oculorum  acie  recuperali  pos- 
sunt2).  Ceterum  in  eis  paginis,  in  quibus  primae  ma- 
nus  litterae  aegre  dignoscuntur,  saepius  correctoris  atra- 


!)  Falsus  enim  est  Du  Rieu  (conf.  prolegom.  pag.  XIII),  cum 
diceret  in  novis  venenis  nullatn  salutoni  fore.  linmo  spe  non  frustra- 
timi iri  adfirmo,  si  quis  his  adiutum  in  paginis  velut  58.  66.  87.  99 
etc.  etc.  relegendis  plus  se  expiscaturum  speraverit. 

2)  Ex  eis,  quae  teste  Nabero  Du  Eieu  dispicere  non  potuit,  ego 
haeclegi:  3,  8  imp  frontoni  (prius  vocabulum  per  sollemne  compen- 
dium  scriptum  est);  5,  4  Caesari  suo  pronto,  post  quae  verba  duae 
(risi)  uel  tres  litterae  pallidae  exaratae  fuisse  videntur;  7,  12  ex- 
tinguntur  lectio  certissima  est;  9,  5  perpaucula;  9,  16  h  littera, 
quae  ad  hoc  pronomen  pertinet,  legi  potuit;  14,  15  adstringis]  21,  19 
in  margine  ego  bigue  igitur  \  et  praepollet  legi,  plura  apparebunt 
novo  remedio  adhibito;  37,  11  teprae  (non  terrete);  104  (nota  2) 
legi  emendaui  (ita  corrector)  apparuit;  item  105,  1  altera  aut  particula; 
pag.  18  altera  Naberi  adnotatio  omitti  potest;  104,  14  et  filiae  cum 
sua  verba  facile  leguntur,  item  104,  11  —  12  matidiam  in.  In  libri 
Ambrosiani  paginarum  110  (conf.  Naber  pag.  29  not.  5)  et  109  (conf, 
Naber  pag.  30  not.  11)  marginibus  summis  extat  illic  caesar*  lib>  IL 
hic  episU  ad-  m-  itemque  in  eiusdem  libri  pag.  56  (cf.  Naber  pag.  24 
not.  8)   margine   summo   epistuL    ad  m     117,  12    Paulus   Krueger 


IV 


memtun  clarius  distinguitur,  quod  et  ipsum  in  aliis  libris 
palimpsestis  identidem  observatur. 

Sane  du  Rieu  non  pauca  feliciter  correxit,  quae 
Maius  aut  neglexerat  aut  minus  recte  descripserat  vel 
describenda  curaverat1);  idem  minutias  orthographicas 2) 


iurisconsultus    et   philologus   egregius  haec    se    Mediolani    anno    1873 

?  ? 
legisse  raihi  benigne  scripsit  HA ECD E NIQ'  CUL—C—  |  SAESTJN 

etc;   idem   117,    13  sq.  prò    eis    quae   Da   Rieu    descripserat,    primo 

obtutu  haec  dispexit: 

LIBENTERIGNOSCERE 

? 

CERISENIMQUAMD_ 

?   ?  ?  9  9 

DESIDERANTÌÙSDESIDE 

?      ?    ??? 

RAGRAUIEM (vel  TO  prò  M) 

TUMTUNEC 

? 
IRASCENSNEO.  CP (vel  Q  prò  0) 

BISSIAMARE  etc.     Sententiarum  nexus  quid  flagitet,  apparet  ; 

etsi  sententiae  forma  ex  bis  vestigiis  certo  restitui  nequit. 

!)  Falso  tamen  rettulit  Du  Rieu  in  libro  Ambrosiano  extare  6,  8 
possem;  9,  5  insomno;  14,  10  termines;  15,  13  quia;  31,  17  conti- 
dhum;  39,  IO  cumfestim  ;  36,  22  suo;  13,  17  putes.  Immo  exaratum 
est  possim;  insomnia  (deletis  in  litteris  in  capite  huius  vocabuli), 
praeterea  corrector  nonnulla  superscripsit,  quae  ego  propter  caeli 
caliginem  legere  non  potui;  ierminos;  quid;  conticinnu  j  (i.  e.  con- 
ticinnum)  ;  com/estim ;  meo  (pianissime);  poiest  (ut  videtur).  Pag.  22, 
9  .  .  mper -amento  \  que  optimo  (non  optimos)  extat.  Pag.  13  adno- 
tatio  octava  Naberi  delenda  est;  nullus  enim  versiculus  ibi  intercidit. 
Pag.  10,  18  nova  pagina  non  ante  zai,  sed  post  xarzvov  incipit; 
20,  16  ante  caesari  in  ipso  paginae  initio  extat:  y.aiouxa  Pag.  6,  16 
proxiooae  ante  UELISSATIS  litterae  videntur  fere  UERUM  fuisse; 
et  autem  particula  ante  immo  punctis  superscriptis  a  correctore,  ut 
videtur,  deleta  est.  Pag.  178,  24  in  ipso  codice,  nisi  memoria  me 
fallit,  adstruxeris  scriptum  est. 

2)  Addo    haec,    quae  Du  Rieu   fugerunt:    in  codice  scriptum    est 

6,  17  diliculo;    8,  13  conparabis;  9,  21  hto  (sic);  12,  6  —  7  elegan- 
ti 
tissimae;  12,  19  quaequae;    12,  20  odyssan  (sic);    14,    20  in  suspi- 


et  leviora  librarti  menda1)  et  correctoris  vestigia2)  aCCU- 


cabìtur  littera  ì  ex  «  facta  est;  15,  2  auonculus;  15,  20  dum;  16,  1 
ad  (prò  at),  (item  36,  4  ad,  quod  iam  Maius  adnotavit);  16,  13  se- 
pellitur  (ita  Maius  recte);  17,  14  adtineat;  18,  21  summae  (prò 
summe);  19,  11  poete;  20,  5  gracco;  21,  5  conparans;  21,  6  a*  (prò 
ad)  (ita  Maius);  22,  10  quicquid;  23,  1  <?we  (per  compendium  scrip- 
tum, prò  quae);  23,  11  rethore;  23,  18  his  (prò  «s);  24,  6  cartha 
(ita  Maius;  in  extremo  versu,  prò  chartam)  ;  24,  10  exametros^  24, 
22  inpudentia ;  29,  23  aeloquentiae ;  31,  8  conparatum;  33,  8  con- 
plectar;  34,  9  exametris;  34,  19  amplissime  erasa  vel  detrita  una 
littera  (a?)  inter  m  et  e;  35,  10  inter  m  et  <  litteras  i  erasum  esse 
videtur;  35,  10  uineis  ex  uiniis  correxit  prima  manus;  35,  19  inter 
duos  laterculos  arbor  catacanna  (sine  7^)  scriptum  esse  videtur;  37, 
12  prodigei  scriptum  est  (sed  e  expuncto)  (ita  Maius);  126,  4  in- 
plorantis;  224,  17  concheis,  ut  videtur;  225,  2  nisei;  —  14,  15 
Qaare]  duce  codice  a  novo  versu  incipiendum  est. 

Apparet  in  legibus  orthographicis  observandis  tamquam  laxis- 
simas  babenas  babuisse  librarios,  quas  modo  remitterent  modo  addu- 
cerent.  At,  ut  hoc  unum  exemplum  nunc  promam,  85,  14  prò  de- 
ligendum  (ita  cod.)  scribendum  sine  dubio  est:  diligendum. 

i 

!)  Haec  addi  possUnt:  3,  12  inter  me  et  sint  spatiolum  sacra 
scriptura  tectum  sufficit  ad  i  litteram  capessendam;  4,  7  sistis  (prò 
istis;  praecedit  iocularib-) ;  5,  18  credo  (prò  crede);  7,  21  spatium 
in  extremo  versu  vix  sufficit  ad  incul  \  ftusj  litteras  capessendas; 
10,  16  Sonus  (prò  Somnus);  12,  9  aliavi  (prò  alia);  19,  7  post  ig- 
nobilis  aut  iis  aut  tis  aut  lis  aut  fis  scriptum  erat,  nullo  modo  ista; 

23,  5  utrum  adegeram  an  adeceram    scriptum   sit,    discerni    nequit; 

24,  1  poenas  (prò  ponas);  24,  3  carpisse,  nisi  forte  carpisse  fuit; 
36,  18  De  (prò  Die)  (ita  Maius);  31,  11  Igitur  paene  me  opicum  | 
animantem  ad  graecam  |  scripturam  perpule  \  runt  hoviines,  ut  Cae- 
ci  |  lius  ait  ^incolumi  inscien  |  tiau  ultimum  vocabulum  Maius  ex 
coniectura  restituit,  cum  in  codice  incolumi  *  *  scien  \  tia  extet  ita 
ut  ante  scie  \  tia  duae  litterae  (in?)  erasae  esse  videantur;  34,  20 
ante  duos  linea  inducta  est  a  littera;  178,  18 — 19  prò  consultissimae 
videtur  aut  consultissima  aut  consultissime  exaratum  esse;  227,  13 
futuru,  ut  videtur.  Alibi  typograpborum  culpa  corrnpta  est  editio 
Naberiana:  velut  8,  26—27  Domimum  prò  Dominum;  207,  18  pos- 
tremurp.  prò  postremam;   34,    13   mihi   ante   per   hos  dies   interciditi 


VI 


ratius  indagavit,  putavitque  Naberus  transversum  unguem 
non  oportere  discedi  ab  orthographia  codicis.  Sed  sunt 
sane,  quae  acutissimus  quisque  non  videat,  ac  ne  ipsi 
quidem  Du  Rieu  contigit,  ut  totum  librum  ea  qua  par 
fuit  adsiduitate  excuteret:  sane  paucorum  mensium  ac- 
cessio  laboris  fructum  magnopere  iuvare  potuisset;  nani 
etiam  curiosi  oculi  firmari  labore  volunt. 


item  34,  21  tantum  ante  dies;  conf.  etiam  versus  in  pag.  157  con- 
fusos  ;  178,  2  comma  post  egregium  delendum  est  ;  pag.  28  in  nota 
6  „Vatic."  prò  „Ambros."  scribendum  est;  errori  typographico  quid 
debeatnr  34,  9  (fumimi)  vel  in  adnotatione  tertia  huic  paginae  sub- 
iecta,  difficile  dictu  est:  nam  neque  furnum  lectio,  quae  iam  in 
editione  principe  legitur,  Eeksteinio  debetur  et  in  codice  Ambrosiano 
fur  j  munì  magis  quam  fur  \  num  extare  videtur,  quamquam  tres 
ultimae  litterae  incertae  sunt;  utra  lectio  ffumumne  an  furnum J  ge- 
nuina sit,  caeci  videbunt. 

2)  Haec  addi  possunt:    5,  12   a  te  ex  ante  correctum  est;    item 

7,  11  lacrimas  ex  lacrimis;  7,   11  cessaueris  ex  caessaueris  ;  15,   13 

hac  ex  hoc;  16,  1  si  ex  sei;  21,  6  putet  ex  putes;  22,  10  eloquen- 

tia  ex  eloquentiam;  24,  5  remisi  ex  remisit;  31,  11  opicum  fortasse 

exupicum;  105,  15  sententia  ex  sententiam;  15,  21  medii  ex  mediis 

effecit  corrector;  15,  13  nonne   scripsit    corrector,   non   prima   manus 

(conf.  Andreas  Spengel  ,,Die  partikel  nonne  im  altlateiniscben"  progr. 

Monac.  1867);   17,   16    quanto  opere  ille,    quantopere  baec;    18,  18 

aesopus   ille,    aeopus  haec;    18,    24   euenit   ille,    uenit   haec;    19,  8 

scaena  ille,  scena  haec;  19,  9  actor  ille,  auctor  haec;  19,  10  potest 

ille,  potes  haec;  19,  13  orationem  ille,  rationem  haec;  20,  6  pretio- 

siores  ille,  retiosiores  haec;  21,  12  strenue  ille,   trenue   haec   (prae- 

cedit  bestias);  21,  15  et  ille,  omisit  baec;  22,  1  quae  ille,  que  haec; 

? 
23,   6   es   (supra  lineam)  ille,    omisit   haec;    24,   8   hexametris  haec, 

hexhametris  ille;  24,  13  tuos  ille,  tu  haec;    24,  24    inerii  ille,   infit 

(vel   iniit  vel  intit,   non  insit)    haec;    29,  21   olus,    ut   videtur,    ille, 

holus  haec;  31,  11  ad  ille,  a  haec;    33,    3  oro  ille,  orio    (non   orto) 

haec;  33,  11  huc  ille,  omisit  haec;  33,  22  qui  et  ille,  ei  et  (non  et 

et)  haec;    35,    14  praeterea   ille,  preierea  haec;   39,    13    recognoui 

ille,  omisit  haec;  104,  10  cum  ille,  quom  haec;    105,  19  patrem,   ut 

videtur,  ille,  partem  haec;  105,  20  summis  ille,  sumis  haec;  117,  11 


VII 


Eorum  palimpsestorum,  quibus  scripta  aliimde  non 
nota  servata  sunt,  apographa  accuratissima  conficienda 
sunt,  ut  quoad  possit  et  liceat,  a  librorurn  fide  numquam 
discedatur:  cum  praesertim  in  extremis  versibus,  ubi 
ductus  tenuiores  esse  solent,  facile  nonnullae  litterae  a 
legentibus  describentibusve  omittantur: 

Velut  5,  17  ego  ipse  olim  festinanti  calamo  ad  Te 
scripsi  et  Tu  in  nota  paginae  dissertationis  Tuae  18ae  sub- 
iecta  transscripsisti  emendandum  videri  bahe,  neque  doleo 
iam  quia  \  quam  nec  aegro  to:  \  vigeo,  valeo,  exulto  etc, 
cum  in  codice  dubia  AEGEO  TOR  litterarum  vestigia 
Mediolani  mihi  apparuissent  ;  attamen  schedis  meis  de- 
ceptus  sum:   vix  enim  illa  ad  Te  perscripseram ,   cum 


adfaris  ille ,  adferas  haec  ;    126,  6  aderbalis  ille,  aderbales  haec;  200, 

15  cum  ille,  omisit  haec;  207,  7  equo  ille,  aequo  haec;  35,  5  catac  j 

hannam  haec,  h  supra  alterum  n  addidit  ille;   10,  20  a  et  ad  prae- 

positiones  supra  linearli   additae  sunt;  10,  23  et  10,   25  supra  quom 

vocabuli   litteram    primam    corrector   e   addidit;    13,    9    scriptum    est 

per  d  i 

uigiles  (sic),  per  addidit  corrector;   14,  14  ecernis  ;  14,   15  s  ;  14,  20 

i 
ne  supra  lineam  addidit  corrector;  20,  2  non  istae  sed  stic  (i  littera 

a  correctore  addita)  in  codice  recte  extave  videtur;  20,  5  supra  aite- 
rum  aut  littera  i  scripta  videtur  fuisse;  23,  14  supra  priorem  an  par- 
ticulae  litteram  videtur  fere  i  additum  esse,  in  eis  quae  secuntur  tu 

dicas    multo    magis    quam    iudicas   lectio    ad    litterae    umbram    qua- 

a 
drare  videtur j    24,  19   mmea   prò  mea  scriptum  est;    29,  17  queris; 

i  l  h 

30,  4  glorae;  36,  17  durissime;  105,  27  abeo;  105,  29  in  margine 
adscriptum  est  es,  quod  tamen  ex  esse  correctum  est;  34,  1  in  ma- 
gisteri duae  ultimae  litterae  videntur  fere  a  correctore    additae  esse 

uide 
in  versu  extremo;  231,  12  cognocasu  (sic);  117,  7  si  ex  sei  correc- 
tum est.  —  Litteras,  quas  delendas  esse  censebat,  punctis  super- 
scriptis  notavit  corrector  (bina  puncta  supra  M  adhibita  sunt);  rarius 
eiusmodi  litterae  linea  inducuntur.  —  Ceterum  moneo  117,  21.  22 
adnotationem  (in  margine  superiore  paginae  444)  non  recte  a  Nabero 
ad  117,  13.  14  referri,  sed  pertinere  ad  117,  9;  haec  enim  in  ad- 
notatione  illa  primo  obtutu  legi  poterant:  —  aud  —  tanto 

desideratum 


Vili 


accuratius  perlustratis  schedaram  mearum  appendiculis 
intellexi  AEGRO  TO  lectionem  me  eo  tempore,  quo  pri- 
mum  liane  membranam  inspexi,  videre  voluisse  nec  tamen 
vidisse,  immo  proximam  post  AEGR  litteram  E  (vix  0) 
fuisse,  hanc  excipi  vel  TO  vel  FÉ  litteris,  omni  autem 
dubitatione  exemptam  esse  R  litteram  post  AEGREFE 
(vel  AEGRETO)  extantem  atque  adeo  iterata  lectione 
post  hanc  R  litteram  in  ipso  versus  fine  incertas  0  lit- 
terae  reliquias  mihi  apparuisse;  quin  etiam  tunc  in  re 
praesenti  Mediolani  adnotavi  emendandum  videri:  baie, 
neque  doleo  iam  quic  \  quam  nec  a  egre  fero:  \  vi- 
geo  etc. 

Item  7,  2,  ubi  Naberus  edidit  et  iustis  certis  \  de 
causis  copulatur,  inportunum  illud  asyndeton,  quod  dis- 
iunctiori  paulo  elocutioni  Frontonianae  condonabatur,  evi- 
tatur  Q-  nota  in  fine  versus  post  certis  addita;  scriben- 
dum  igitur  est  cum  codice  iustis  certis  qu  e  \  de  causis. 

Similiter  9,  21  neque  alia  om  |  nia}  quae  'Oduooeiav 
faciunt,  |  perpessus  esset,  nisi  \  yÀuxòq'utivoq  ènTjXod-s  \ 
xexfi7jS>xa  cum  post  nisi  incertae  duarum  litterarum  um- 
brae  apparuerint,  quae  ad  tu  (vel  tu)  magis  quam  ad 
eu  (vel  eu)  convenire  viderentur,  scribendum  erit  nisi 
tum  |  yÀuxug  etc. 

Nec  dissimiliter  19,11  QUO  prò  quom  in  codice 
extare  dicitur;  revera  QUO  (i.  e.  quom)  in  extremo  versu 
recte  exaratum  est1).     Neque  enim  significante  m  et  n 


1)  Propter  lineolarum  pallorem  saepe  difficile  dictu  est,  utrum 
n  vel  m  litterarum  nota  adsit  in  codice  necne.  —  Ceterum  ex  notis 
grammaticis  hae  fere  solae  adhibentur:  B-  =  bus  et  Q»  =  que  (et 
in  extremis  et  in  mediis  vocabulis  [conf.  7,  16  arb-  j  eulae  =  arbus- 
culae,  37,  14  <?•  ri  \  moniae  =  querimoniae]).  Singulare  est  14,  16 
PROVI  |  CIA R'  =  provirjciarum.  Conf.  etiam  Naberi  praef.  p.  XII. 
Abstinuit  librarius  multiplici  et  tortuosa  doctrina,  qua  in  notis  cu- 
mulandis  praeter  ceteros  eminebant  notarii  iurisconsultorum. 


IX 


litterae  tractu  super  vocalem  proxime  antecedentem  collo- 
cato nisi  in  fine  versus  nec  litterae  contignantur  *)  nisi 
ibidem. 

Item  35,  3  quod  ad  Te  scripsi  (cf.  adnotat.  paginae 
31  Tuae  dissertationis  subiecta)  35.  2  sq.  Anno  ab  |  hinc 
tertio  me  comme  |  mini  cum  patre  meo  \  a  vindemia 
redeuntem  \  in  agrum  Pompei  Falco  \  nis  devertere  prò 
eo  quod  vulgo  ederetur  redeunte  corrigendum  esse,  id  ip- 
sius  codicis  auctoritate  commotus  feci,  in  quo  videbatur 
fere  REDEUNTE  in  versu  extremo  extare. 

Item  21,  4  non  At  ubi  genus  nobile  \  ignobili  com- 
parans  dixi  \  sed  teste  codice  nobile  cum  \  ignobili  con- 
parans  scripsit  Fronto. 

Nec  recte  5,  12  Quid  si  istas  litteras  \   tuas  lege- 

rit,  quibus  pedem   I  etiam  prò  salute  mea   |   votis    ad- 

vocas  et  prae  \   caris    Tu   et   Eussner  prò  pedem,  quo 

absurdius  nihil  cogitari  potest,  proposuistis  opem   deum 

(OPEDEU)  scribendum   esse;  immo  cum   post  QUIB' 

s 
in   versus    exitu    incertae    TUDEO    litterarum    umbrae 

apparuerint,  hunc  locum   sic  emendo:   quibus   tu   deos 

)  etiam  prò  salute  mea   \   votis  advocas  et  pre  \  caris2). 

Denique  117,  15  cum  tu  tuusque  |  frater  in  tantis 

opibus  loca  j  ti,  tanta  multitudine  om  |  nium  generum  om 


!)  Contignantur  in  extremis  versibus  hae  litterae  :  us,  ur,  nt, 
uni,  ae;  praeterea  ui  (velut  17,  9  et  30,  17  in  quid  \  vocabulo). 

2)  Obiter  moneo,    5,   15  —  16    «eque   in    editionibus    neque   a  Te 

recte  emendatimi  esse:  neque  enim  PROSILUERIM  nec  PROS1LUI 

nec    aliano    huius   verbi   formam    in    codice   extare    constat,    sed  aut 

PROCED....    aut   simile   aliquid;    praeterea   PUTASNE  littera- 

A 
rum  altera  aut   U  aut  0  fuit,   quarta   autem  aut  E  aut   E  fuisse  vi- 

detur;  attamen  quominus  huius  enuntiati    lectionem  absolverem,  cum 

Iuppiter  Pluvius  prohibuerit,  quid  ipse  de  pristino  harum  sententiarum 

nexu  cogitem,  nunc  non  addam. 


|  niumque  ordinum,  in  \  quos  amorem  vestrum  |  di- 
spergitis,  circumfusum,  \  mìhi  quoque  par  tem  amo  \  ris 
vestri  nonnullam  \  impertiatis,  quid  me  fa  \  cere  opor- 
tet.  cuius  spes  \  opesque  [o]mnes  [in  v]obis  \  sunt  s[olis] 
sitae  ?  prò  circumfusum,  quod  hoc  loco  prorsus  ineptum 
est,  in  codice  circumfusi  |  recte  exaratum  est,  idque  ip- 
sum  coDiectura  restituit  Heindorf.  Ceterum  moneo  finem 
sententiae  Frontonianae  similiter  concept^m  occurrer,e 
apud  Terentium  Phorm.  Ili  1,  6  (ubi  cuius  praebeiit 
Calliopiani,  cui  Bembinus)  et  Adelph.  Ili  2,  33. 

Nec  secus  127,  15  non  fuerunt  sed  fuere  in  extre- 
mo  versu  videtur  extare. 

Item  quantum  spatii  Jacunae'  occupaverint,  vix  sa- 
tis  intellegetur  nisi  imagine  vel  saltem  simulacro  codicis 
proposito  :  Velut  6,  3  et  prò  \  pe  litterae  non  sufficiunt 
ad    spatium    explendum;  quid  scriptum  fuerit,  propter 

temporis  angustias  indagare  non  potui;  qui prò  \  pe 

litterae  vel  similes  aliquae  '  spatio  satisfacere  posse  visae 
sunt.  Contra  9,  7  neq  >  Uh  me  litterae  maius  quam  quod 
cum  fenestra  codicis  congruat  spatium  occupare  videntur  ; 
ad  quam  velut  neq  >  is  me  lectio  aptius  quadret.  Ad  re- 
scriptum vocabulum  38,  16  capessendum  nullum  omnino 
spatium  in  libro  extat;  nec  magis  11,  13  ad  potius  ca- 
pessendum. Quis  autem  ex  bis  editionis  Naberianae 
signis  127  7  12  Ilinc  quae  .  .  minusve  .  .  ut  principio 
increD&ndum  divinando  intellegat  in  libro  Ambrosiano 
haec  fere  extare:  Hinc  quae  .-.'.'.  magis  \  minusve  .. 
.  .  .  int  |  ut  (vel  ui)  principio  incre  .  .  .  |  dum?  Quis 
ex  bis  Naberianis  127, 14  eloquentia per . .  dum.  Quando  . . 
quattuor  versus  hoc  modo  divisos  in  codice  extare: 


XI 


eloquentia  per 

dumquandogra  *) 


dum2) 
coniectura  reperiat? 

Item  in  syllabarum  divisione  quam  rationem  secuti 
sint  librarii,  nisi  accuratissimo  apographo  confecto  definiri 
nequit,  cum  praesertim  tanta  sit  eiusmodi  observationum 
penuria.  Attamen  ne  has  quidem  minutias  neglegendas 
esse  suo  iure  nuper  monuit  Theodorus  Momrnsen  in  com- 
mentationibus  regiae  academiae  scientiarum  Berolinensis 
a.  1868  pag.  163  seqq.  Vt  igitur  quas  leges  secutus 
esset  membranarum  Frontonianarum  quisquis  fuit  scrip- 
tor,  aliquo  modo  perspiceretur,  haec  excerpsi  ad  syllaba- 
rum divisionem  pertinentia: 
bl:  pub  |  lieo  178,  11. 

br\  teneb  |  ris  13,  4;  contra  multe  \  bri  22,  5. 
cr\  de  |  ereueris  38,  10;  medio  \  cvium  201,  3. 
et:  auc  \  tam   200,  8;   conplec  \  tar   33,  8;   die  \  tu  33, 

20;    doe  |  tus    179,  2   et   224,  25;   exac  \  ti   15,  21; 

fac  |  tum   22,  23;  fruc  \  tus  16,  2;  induc  \  tus  105, 

12;  lee  \  titas  36,  12;  nec  \  tere  178,  16;  sec  \  taba- 

tur  36,  2. 
gì:  neg  |  lectus  215,  13. 
gn:  dig  \  num  179,  11;  obsig  \  navi  24,  7. 
gr\  ae  \  gros  207,  12;  contra  pig  \  ritta  4,  5. 
mn:  alum  \  na   37,  13;    condem  |  nas  227,  13;   om  \  ni 

23,  7;  om  |  nia  9,  21;   om  \  nis    21,  3;   om  \  nium 

24,  16  et  35,  6  et  117,  16  (bis);  som  \  ni  9,  12; 
som  |  nio  11,  2;  som  \  no  11,  3;  som  \  num  9,  13 
(altero  loco). 


1)  Decima  littera  aut  g  aut  e  aut  e  fuit. 

2)  Reliqua  huius  versus  pars  scriptura  vacat. 


XII 


??s:  tran  I  sui  24,  6. 

pr:  prò  \  pria  18,  23. 

ps:  scrip  |  swse  12,  1. 

pt:  descrip  \  ta   23,  15;    direp  \  tionibus  204,  9;  prop- 

|  ter    104,  13;    scrip  \  ta  18,  18;     scnp  |  *t   15,    5; 

scrzp  |  turum  32,  3  ;  uo%?  |  tas  36,  7  ;  vo%9  |  tatem 

33,  15. 

se:  adoles  \  cit  7,  14;  adscis  \  catur  179,  8;  aes  \  culis 
7,22;  &  |  cendae  140,  19;  oVs  |  cere  (prò  e?*"  |  cere) 
5,  11;    his  |  ce  23,  19;   iras  \  ceris  117,  13;   Ros  \ 
cius  18,  19;  tus  |  culanum  31,   19. 

sp:   CWs  |  pò    36,    12;    paidis  \  per    9,    9;    ves  |  perum 
178,  15;  contra  ?w£ro  |  spicere  207,  14. 

s£:  «es  j  tas  15,  10;   aes  |  timaveris  18,  1;  confes  \  tim 
3,    13;    &  !  tinctos    190,    14;    ep?s  |  tuia    23,    11 
e/?zs  |  tulae    6,    9;     12,    6;    Faus  \  tiniani    178,    5 
is  \  tud    5,   18;    ius  \  ta   8,   20;    misis  \  ti  19,    14 
nos  |  £er  19,   15;  nos  |  ta'  34,  6;  pos  |  tularent    179, 
13;  jjos  |  ta^atf  227,  19;  vas  \  tare  16,  3. 

tr:  orbi  \  trarentur  179,  11;  opste  j  tricis  124,  13; 
pa  |  tfrz'ae  32,  10;  pa  \  tronorum  201,  2;  contra  pa£ 
j  Ws  15,  1. 

rnps:  adsump  \  sisse  9,  12. 

rps:  excer  \  pseram  18,  14. 

scr:  re  \  scribam  39,   4  ;  re  |  scripseram  6,  1. 

sfr*  :  wes  |  tris  6,   13;  contra  prae  |  strigiae  13,   1. 

ji':  au  |  xilium  126,  4;  ma  |  ximas  35,  16;  prò  |  ^imi 
33,  19;  contra  ex  j  erceantur  23,  1  ;  e#  |  eredatum  14, 
20;    ex  |  or^s  7,  21. 

Praeterea  commemoro  9,  21  ob  \  errassed,  38,  14  am  \ 
bures,  35,  2  ab  \  Mnc  scriptum  esse.     Falso  divisa  sunt 
catac  |  kannam   35,    5;    ?'s£a  |  ec   zV^er    12,  11;   £eew  |  m 
ago  23,  3;  toluti  \  m  (sic!)  attamen  23,  1;  arcte  |  meridie 


XIII 


corrector,  ant  \  emeridie  prima  manus  31,  18  — 19; 
quis  |  iste  ille,  quisis  \  iste  haec  33,  3. 

Sed  haec  levicula  sunt.  Facili  autem  negotio  ara- 
pliorem  quam  qui  a  Du  Rieu  congestus  sit,  omniumque 
cognitione  dignura  fructum  iterata  codicis  lectione  capi 
posse,  rogatu  Tuo  breviter  dernonstrabo  : 

5,  2—3  M.  Caesar  imperator  Frontonem  magistrum 
his  verbis  valere  iubet:  Homo  sanctissime  ,  vale.  Re 
vera  , sanctissime''  appellato  imperator  a  Frontone  ap- 
petente ilio  amicitiae  atque  rapaci  adulatore  169,  2,  nec 
tamen  hic  ab  ilio.  Codex  bene  praebet  Homo  suavissime, 
vale;  conf.  56,  8  et  67,  22  et  36,  7  et  61,  21. 

5,  11  Fronto  haec  scripsisse  dicitur:  Solet  mea  Do- 
mina parens  tua  interdum  iocose  dicere,  se  milii  quod 
a  te  tanto  opere  diligar  invidere.     Sed   cum  codex  prò 

o 

iocose  praebeat  loci,  rectius  sane  Maius  ioco  scripsit, 
quod  vocabulum  apud  priscos  poetas  (velut  apud  Plau- 
tum)  hoc  sensu  aeque  atque  ioculo  (conf.  ioculo  istaec 
dicit  Plaut.  Mere.  V  4,  33)  adhibitum  est.  Nescio  ta- 
men an  primae  manus  lectio  interdum  loci  servali  possiti 
loci  enim  in  prisca  latinitate  cum  aduerbiis  temporis 
et  loci  coniungitur:  conf.  ibidem  loci,  inde  loci,  ubi  loci, 
interea  loci,  postidea  loci,  postquam  loci  et  quae  dixi 
in  annal.  philol.  '1868  pag.  557  et  Ritschelium  opusc. 
II  269.  Ceterum  neque  interdum  loci  alibi  legi,  neque 
Fronto  simile  quiclquam  adhibuit  praeter  Sallustianum 
illud  adhoc  locorum  (193,  8). 

6,  3  Naberus  edidit:  Nescio  quid  aut  quemadmo- 
dum  Ubi  rescribam.  Sed  cum  de  primo  vocabulo  N 
littera  sola  legi  possit,  quam  velut  ECDU  vel  EGDUM 
litteris  exceptam  fuisse  veri  non  videbatur  dissimile,  et 
prò  tibi  rescribam  codex  rescribam  tibi  reperto  (vel  re- 


XIV 


perii)  incertissimis  septem  ultimis  litteris  exhibeat,  tale 
quid  potius  Frontonianum  fuisse  conicio:  N[ecdum]  \  quid 
aut  quemadmodum  |  rescribam  tibi,  reperto.  |  In  eis 
quae  statini  secuntur  Quid  enim  ego  possum  \  iucundius1 
quid  blan  \  dius,  quid  amantius  q\uam  \  tu]  scribsisti 
mihiì  Et  gaudeo  j  qaod  etc.  male  desiderato  infiniti vus 
ex  possum  (prò  quo  codex  possim  potius  tradere  videtur) 
suspensus;  et  cum  inter  mihi  et  Et  gaudeo  (prò  quo 
gaudio,  vel  simile  quid  a  prima  manu  exaratum  fuisse 

videbatur)  prò  | apparuerit,   extrema  verba  sic 

fere  concinnavi  :   Quid  enim  ego  possim  \  iucundius 

mihi,  prò  \  ponere  (vel  prò  \  ferve  vel  similiter)  ? 

7,  2  edito  :  Amo  \  rem  ego  illum  intelle  )  go  for- 
tuitum  et  liberum  \  et  nullis  causis  servien  |  tem)  inpetu 
potius  quam  \  ratione  conceptum,  qui  \  non  officiis, 
uti  ignis,  |  sed  sponte  ortis  vapo  \  ribus  caleat.  Pro 
uti  ignis,  quod  hoc  loco  ineptum  esse  apparet,  codex 
ut  lignis  bene  praebere  videtur,  idemque  nuper  coniec- 
tura  adsecutus  est  Madvigius  adversar.  crit.  II  pag. 
614;  neque  igitur  delenda  sunt  illa  vocabula  cum  cen- 
sore anonymo  (in  Zarnckii  Centralblatt  a.  1871  nr.  43 
pag.  1086). 

7,  24  ante  gratuiti  incertae  et  particulae  umbrae 
apparuerunt. 

8,  14  Aquaeductuus  (non  aquaeductibus)  accusati- 
va pluralis  in  codice  exaratus  esse  videtur  ;  conf.  de  ea 
forma  Guilelmus  Corssen  ;,Ueber  aussprache  vokalismus 
etc."  IP  pag.  709  sqq.  —  Item  15,  20  non  mensium 
sed  mensum1)  genetivus  pluralis  recte  traditus  est; 
item    105,   20  laudantis    (non    laudantes)    accus.    plur. 


!)  De  mensum  forma  conf.  praeter  eos  libros,  quibus  vulgo  uti- 
mur  in  foimarum  doctrina,  Ludovici  Kuehnastii  „Die  bauptpunkte 
der  Livianischen  syntax"    pag.  17  et  28. 


XV 


Neque  minus  memoria  dignum  est,  quod  8,  24  non  Sed 
iam  hora  decima  tangit  sed  saltem  decimam  scrip- 
tum est  (cf*  coniecturam  a  Nabero  in  adnotatione  pro- 
latam). 

12,  9  Naberus  Frontoni,  qui  M.  Caesaris  epistulam 
percenset,   haec  tribuit:  |  Illud  vero   dictum  eie  !  gans 

,,neque    alia l)  omnia   qUae  ^Oòoggz'w.v 

faciunt,"  et  cum  du  Rieu  in  lacuna  AVTAVIATVV '. 

N 

. .  AISNEQ'  litteras  dispexisset,  latere  suspicatus  est 
liaut  quia  tuum  quod  ais  „neque  etc.a,  nec  tamen 
his  quae  operose  machinatus  est  dubitationes  profiigatae 
sunt.  Pauca  quidem  breviter  et  commode  dixit  Fronto, 
nec  quidquam  est  quod  iste  non  persequatur  argutiis; 
at  tamen  haec  sententia  quo  modo  cum  eis  quae  paulo 
antea  intercidermi,  conexa  fuerit,  ne  hariolando  quidem 
adsequor.  Quamquam  quid  opus  est  pluribus?  Multo 
probabilius  Tu  ipse  per  litteras  mecum  communicasti 
supplendum  videri  lllud  vero  dictum  eìegans  ac  savia- 
tum2)  quod  ais  „neque  alia  etc.;u  nani  ego  ipse  Medio- 
lani  harum  litterarum  umbras  in  lacuna  illa  indagavi: 

A  ..  AUIATUMQ.  ..  |  AIS3) 

12,  17  In   eadem  epistula  Fronto  auctore  Nabero 
ad  discipuli  sui  argutias  his  verbis  respondisse  fertur: 
.  .  .  ais,  ni  |  si  ex  somno  exsuscita  \  tus  esset,  numquam 
|  somnium    suum   nar  \  rasset.     Qu  aerai    ali  quid  \ 


1)  aliam  et  mox  0  AIZZI  AN  ex  A  AIZZI AN  correctum  praebet 
codex. 

2)  Conf.  86,  3;  vide  etiam  98,  1S;  182,  8;  43,  4  (ex  Hilde- 
brandii  [ad  Apul.  met.  II  10  p.  98]  et  Hauptii  ccmiectura). 

3)  Quarta  earum  litterarum,  quas  desoipsi,  aut  i  aut  l  fuit. 
Quid  N  littera  sibi  velit,  quam  corrector  supra  ais  arididit,  non  in- 
tellesro. 


XVI 


Marcus  meus  Caesar,  \  si  potè,  argutius.  Verba  quae- 
rat  aliquid  merae  coniecturae  editoris  debentur.  Quid 
re  vera  in  codice  extiterit,  is  demum  diiudicare  poterit, 
cui  nova  rnedicamenta  cheraica  praesto  erunt;  rnihi  non 
procul  ab  ODERITM  .  .  .  litteris  incertae  reliquiae 
abesse  videbantur,  unde  non  inepte  de  Oderà  me  | 
Marcus  meus  Caesar  etc.  lectione  restituenda  cogites. 

13,  4  Frontonem  exclamasse  statuunt  :  Sed  sum  \  ne 
ego  beatus,  qui  haec  \  intellego  et  perspicio  \  et  insuper 
magno  nomine  magister  \  appellor?  Magistri  nomen 
^agnum'  appellari  potuisse  vix  ac  ne  vix  quidem  cre- 
diderim;  Fronto,  cuni  adularetur,  epitheton  quoddam 
ornans  ei  potius  tribuere  poterat,  qui  magistri  nomine 
se  honorasset.  Verba  magno  nomine  a  prima  manu  in 
ipso  verborum  contextu  omissa  sunt,  corrector  teste  Du 
Rieu  superscripsit  A  CNOMINE,  magno  nomine  ex  con- 
iectura  Naberi  prodiit.     Sed  cum  ABHOMINE  potius 

supra  linearci  cognoverim,  et  insuper  ab  Jwmine 

(excidit  epitheton  ornans  cum   homine   coniunctum)  ma- 
gister appellor  restituì  videtur  posse. 

Levius  est,  quod  13,  8  non  Per  gè  ut  libet  sed  Per  gè 
uti  libet  cum  codice  scribeudum  est. 

15,  5  haec  edunt:  Heredes  scrip  \  ti  navigabunt, 
exhere  \  dati  autem  in  posses  \  sione  remanebunt,  \  diem 
de  die  ducente  \  dilationes  petentes  \  fora  variis  ex- 
cusatio  |  nibus  trahent.  OfTendit  tanta  futurorum  (na- 
vigabunt,  remanebunt,  ducent,  trahent)  series  uno  par- 
ticipio (petentes)  interrupta;  nec  vero  petentes  in  codice 
exaratum  esse  videtur  sed  PETENT'IS  (paenultima  littera 
potest  etiam  F  vel  E  vel  adeo  EI  [ex  correctione]  fuisse, 
ultima  littera  aut  S  aut  E  aut  0  fuit).  Corrector  igi- 
tur  et  ipse,  si  quid  video,  futurum  ptetent  restituì  voluit. 

17,  2  ubi  ad  AIOICUE-  litteras,  quas  Du  Rieu 
enotaverat,   Naberus   lacunam  ita  explevit:  De   funere 


XVII 

CCtAA  CIVYYX. 

[quoque  ad]da?nus:    sciat   familia   etc. ,    simplies-4ucum- 
codice  scribendum  est:    |  De  funere  aliquid  di  \  camus: 
sciat  familia  |  etc.  ;  (conf.  157,  11  [et  70,  22  et  76,  4]). 
17,  4  legimus  in  Naberi  editione:   Quid  incertas  \ 
et    suspensas    exequias  \  agisf     Omnium    anima  |  rum 

statim  post  mor  \  tem   liereditas  cerna  \  tur 

.  ,  .  .  .x)  |  hominum  hereditas  \  post  mortem  lege2)  de  \ 
fertur  praedonibus  ;  ea  \  post  plangitur.  |  Quae  quid  sibi 
velint,  prorsus  non  liquet.  Anonymus  in  nunt.  philol.  I 
(1869)  pag.  60  haec  temptavit:  Omnium  animalium 
statim  post  mortem  hereditas  aspernatur,  sui3)  lana  et 
a[quilis]  ....  ungues  et  .  .  .  aviòus  pinnae  .  .  ;  hominum 
hereditas  post  mortem  lege  (ì)  defertur  praedonibus. 
In  his  animalium  et  lana  feliciter  inventa  sunt,  eaque 
vocabula  ipsa  in  codice  extant.  Ipse  oculos  nimis  diu 
fatigare  nolui,  cum  praesertim  mihi  constaret  fore  ut 
novis  remediis  adhibitis  facillimo  negotio  totius  loci  lectio 
absolveretur.  Interim,  cum  primo  obtutu  hae  litterae 
mihi  apparuerint 

•      TEMHEREDITASCERNA*) 
TUROUILANAETA  ...  DE5) 


!)  In  lacuna  haec  legit  du  Rieu: 
OUIIANAETA ....  CO 
TRAINTERFICIET 
EBUSUNGUESTECN  . . . 
AUIB.PINNAEoIOM... 

2)  prò  lege  du  Rieu  legisse  sibi  videbatur  ACEI 

3)  sui  typographi  errore  prò  ovi  exaratum  esse  crediderim. 

4)  ultima  littera  A  magis  quam  1  fuisse  videtur. 

5)  duae  ultimae  littefae  prorsus  incertae  sunt;  spatium  quod  has 
praecedit  sufficit  velut  ad  GNI  litteras  capessendas. 

b 


XVIII 

trahItur^ei^elephant  . . .  .3) 

EBURUNGUESLEONIBUS 

AUIB  PINNAEPLUMAEQ 4) 
HOMINUMHEREDITAS 

POSTMORTEMÌACET5)DIF6) 

FERTURPRAEDONIB'EX7) 

POSTF)DIRIPITUR 

seutentiam  huius  loci  hanc  fere  fuisse  conicio  :  Omnium 
anima  j  lium  statini  post  mor  \  temhereditas  cerna  \  tur9): 

ovi  lana de  |  trahatur    (vel    detrahitur),    [et] 

elephanto  ebur,  ungues  leonibus,  i  avibus  pinnae  plumae- 
que:  \  liominum  hereditas  \  post  mortem  iacet  differtur 
praedonibus  exposita10)  diripiturì  Non  omnia  recte  con- 
stituta  esse  apparet;  nec  tamen  hariolari  velini  in  hoc 
loco,  quem  denuo  inspecto  codice  certo  restitutum  iri 
persuasum  habeam. 

17,  9.    Ea  quae  de  hoc  loco  corrupto  olim  ad  Te 
scripsi   (conf.  notam  paginae  25  Tuae  dissertationis  sub- 


1)  HA  TUR  iitterae,    prò  quibus  eodem  iure  velut  de  H1TVR 
cogitare  possis,  incertissimae  sunt. 

2)  haec  littera  I  magis  quain  T  fuisse  videtur. 

3)  Vtrum  IS  ari    U  (i.  e.  um)   an  IB-  (i.  e.  ibus)  an    1  an  0  in 
codice  exaratum  sit,  dici  nequit. 

4)  Q*  (i.  e.  que)  lectio  incertissima  est. 

5)  Pro  ET  eodem  iure  de  CI  cogitare  possis. 

6)  Ultima  littera  utrum  F  an    T  fuerit,  dici  nequit. 

7)  EX  (vel  EA)  Iitterae  incertissimae  sunt. 

8)  quarta   et   quinta  Iitterae   aut  TI  aut   IT  aut   similes  fuisse 
videntur. 

9)  hereditatem  cernere  quid  significaret,  effugisse  videtur  anony- 
mum  in  nunt.  philol. 

10)  exposita  scripsi  e.  g.,  ne  nimis  misere  hiaret  oratio. 


XIX 


iectam),  correctione  indigenti  eo  enim  tempore  non 
omnes  schedae  Frontonianae  praesto  mihi  erant.  Nunc 
intellexi  alio  et  posteriore  tempore  me  ibi  plura  legisse  ; 
sunt  autem  haec: 

PuTOTOTUMDESCRIPSIQUP)D 
ERGOFACEREM2)QUOD3) 


T0TUMADMIRERQU0M4) 
TOTUMAMAREM.v.5) 


6)H( 


LOMINEMBEATUM 

Vides  igitur  et  facerem  formam  et  quom  coniunctionem 
altero  saltem  loco  (ante  totum  amarem)  in  ipso  codice 
extare  videri;  praeterea  apparet  prò  hominem  bonum, 
quod  omnes  editiones  exhibent,  emendandum  esse  cum 
Ambrosiano  beatum.  [Conf.  nunc  etiam  Madvigii  advers. 
crit.  II  pag.  614]. 

17,  12  Marcus  Frontoni  magistro  haec  scripsit  teste 
Maio,  quem  secutus  est  Naber:  |  Horatius  cum  Po- 
llone mihi  |  emortuus  est.  Id  Hero  \  des  non  aequo 
fert  ani  |  mo.  Volo  ut  UH  aliquid  |  quod  ad  hanc  rem 
atti  |  neat  paucorum  ver  \  òorum  scribas.  |  Verba  ifom- 
tius  cum  Polione  mihi  Du  Rieu  dispicere  non  poterai 
Neque  vero  Maium  haec  verba  hoc  loco  umquam  legisse 
adfirmo  sed  sumpsisse  ea  ex  epistula  IL  10  (p.  34, 17—18), 
ut  imperfectam  lectionem  suppleret7).    Quid  multa? 


!)   VI  litterae  contignatae  sunt. 

2)  Pro  M  possis  etiam  de  NT  cogitare. 

3)  Vltima  littera  vix  M  fuisse  videtur. 

4)  Altera  ab  exitu  littera  0  magis  quam  E  fuisse  videtur. 

5)  Spatium  in  fine  sufficit  velut  ad  2   (te)   vel  3   (tam)  litteras 
capessendas. 

6)  Incipit  alter  paginae  58  laterculus. 

7)  Neque    igitur   artificiia    illis    interpretandi   opus   est,    quibus 

b* 


XX 


Mihi  ipsi  post  desiderantis  \  siine  \  hae  litterae  apparue- 
runt  : 

Herodifilius1)  NATUS 2) 

EMORTUUSEST'IDHERO 

DESNONAEQUOFERTANI 

MO  etc. 
Quo  autem  die  Herodis  filiolus  recens  natus  aestate  anni 
143  p.  Chr.  n.,  ad  quam  hae  litterae  pertinent ,  mortuus 
sit,  non  magis  dici  potest,  quam  quae  eius  mater  fuerit 
ex  eorum  calculis  apparet,  qui  nuper  de  Herodis  Attici 
vita  diligentius  scripserunt.  Qui  cum  matrimoniorum 
eius  tempora  certis  annis  circumscribere  non  possent, 
et  Alciam  mature  decessisse  et  Regillam  post  ipsum 
annum  consulatus  (143)  ductam  esse  putarunt.  Nec  ta- 
men  video  quid  impediat,  quominus  iam  sub  finem  fere 
aestatis  anni  142  Regillam  Herodis  uxorem  fuisse3) 
arbitremur.  Constat  sane  Regillam  quattuor  liberos 
Herodi  peperisse  (conf.  inscriptionis  Triop.  secundae  ver- 
sus 13  sqq.  Corp.  inscr.  graec.  Ili  pag.  919).  Ex  qui- 
bus  trium  nomina  innotuerunt:  Panathenaidis  Elpinices 
filiarum,  Attici  filii;  quartum  nomen  (filii  recens  nati 
mortui  ?)  nusquam  commemoratur.  Matri,  quam  non  ante 
annum  160  partui  propinquam  defunctam  esse  statuunt, 
superstites  ex  quattuor  illis  liberis  fuerunt  duo:  Elpinice 
et  Atticus,  qui  ab  inscriptionis  illius  auctore  vocantur 
(vs.  16)    v7]7Tcà%co,    àyv(oz£   xaxajv,   eri   7iccju7tav   ànùazo), 


H.  Kaemmel  in  annal.  paedagog.   Lips.    1870  pag.  15  sq.   locos  17, 
12 — 15  et  34,  18  inter  se  conectere  conatus  est. 

1)  F  et  LIUS  litterae  incertae  sunt. 

2)  Post  natus  spatium  sufficit  ad  quattuor  vel  adeo  quinque 
litteras   capessendas,    nec  tamen  ullum  atraraenti   vestigium   apparet. 

3)  Herodem  consulem  (a.  143)  caelibem  fuisse  nescio  quo  iure 
contenderit  Hertzberg  „Geschichte  Griechenlands  unter  der  herrschaft 
der  Roemer"  II  (1868)  pag.  382. 


XXI 


ofyv  a<pw  vyXvjQ  xarà  juyrépa  nórpoq  epapipe  etc.  ;  duo 
ante  matrem  mortui  erant  (vs.  13  —  15):  Panathenais 
et  infans  anonymus,  de  cuius  morte  nescio  an  probabi- 
liter  couiciam  Marcum  ad  Frontonem  scripsisse. 

17,  13  Volo  ut  UH  aliquid  \  quod  ad  hanc  rem 
adti  )  inp.at  paucorum  ver  |  borum  scribas;  |  non  pau- 
corum  sed  paucuiv.  ^  in  jibro  bene  scriptum  est;  pau- 
culus  enim  formam  deminutivam  p^w^  mios  se(jui0 
imitatus  est,  non  magis  quam  Frontoni  (conf.  òz,  o, 
21,  6;  9,  5;  56,  16 — 17;  218,  6)  placuisse  satis  constat. 

18,  10   Namque   in    dies  \  plus   amando    efficis,  \ 
ne  quod  ante  diem  ama  \  veris,  plurimum  fuerit.    Cum 
corrector  supra  primam  quod  relativi  litteram  it  addiderit, 
inter  ne  et  quod  demonstrativum  (id)  adiciendum  esse 
opinor. 

18,  17  Nec  video,  \  qui  veterum  scripto  |  rum 
quisquam  me  bea  \  tior  fuerit,  quorum  scrip  \  ta  Aeso- 
pus  ad  populum  \  pronuntiavit  aut  Ros  \  cius.  Levis 
sane  ac  probabilis  videtur  Heindorfii  emendatio,  qui  qui 
restituit  prò  quis,  quod  in  codice  exaratum  est;  sed 
valde  dubito,  num  potius  quis-quisquam  abundantia  re- 
conditiori  Frontonis  doctrinae  tribuenda  sit,  qui  quanto 
studio  ad  priscorum  poetarum  sermonem  suam  orationem 
limaverit,  inter  omnes  constat.  Sane  apud  Plautum  in 
Palatinis  legimus  Most.  256  (=  I  3,  99)  Vah,  quid 
illapote  peius  qui  e  quam  muliere  memorar  ter?  et  apud 
eundem  Aul.  V  3  (==  803  Wagn.)  Quis  me  Atkenis 
nunc  magis  quisquamst  homo,  quoi  di  sint  pr optiti? 
Conf.  de  hac  structura  verborum  Iulius  Brix  in  armai, 
philol.  1870  pag.  778  sq. 

19,  12  [At\  enim  vero  quibus  ego  gaudium  meum 
|  verbis   exprimere  pos  \  sim,    quod   orationem  \  istam 

meam  tua  ma  I  nu  descriptam  misis  |  ti  mihtf  [At\ 
uerum  est  \\  prof ecto ,    quod  ait  nos  |  ter  Laberius  etc. 


XXII 

Male  Naberus  bis  At  supplevit,  cum  in  libro  Ambrosiano 
priore  loco  duarum,  posteriore  trium  (non  duarum)  litte- 
rarurn  spatiurn  vaeuum  relictum  esset.  Immo  eiusmodi 
interstitia  alibi  quoque  saepe  occurrunt  ad  nova^  para- 
graphi  initium  significandum  relieta.  Itaque  utroque 
loco  at  particula  delenda  est. 

Similiter  30,  8  vale  in  c*f~  ninnino  non  extat-, 
sed  ut  soW  £m-  derl  in  ultimis  epistularum  versibus, 
x»  versus  qui  a  desiderantissime  incipit,  paulo  remotius 
a  margine  sinistra  incohatur. 

19,  16  Maium  secutus  Naberus  hoc  modo  supplevit: 
Neque  poculo  aut  ve  \  neno  quisquàm  tantum  \flammae 
ad  amatorem  \  incus  siss  et ,  prae\x\.t  me  dui]  !  ci  facto 
hoc  stupidum  |  et  attonitum  ardente  (  amore  tuo  reddi- 
disti  |  .  Heindorfius  et  Hauptius  neque  dulci  facto  hoc 
tolerari  posse  et  tu  ante  me  omni  modo  supplendum 
esse  perspexerunt.  Quid  Fronto  scripserit,  statim  appa- 
rebit,  ubi  ante  facto  non  CI  sed  ET  litteras,  quarum 
forma  illis  simillima  est,  in  fronte  versus  extare  dixero, 

in  fine  autem  eius  qui  proxime  praecedit  PRAEUT 
cum  duabus  aliquibus  litteris,  quae  a  TU  propius  quam 
a  ME  abesse  visae  sint.  Nescio  igitur  an  librarii  negle- 
gentia  me  pronomen  omissum  fuerit.  Scribendum  sine 
dubio  est:  praeut  tu  [me]  |  et  facto  hoc  stupidum  \  et 
attonitum  ardente  \  amore  tuo  reddidisti  \  . 

21,  1  Ex  Aufidio  nostro  scire  poteris ,  quantos  in 
oratione  mea  clamores  concitarti ,  quantoque  concentu 
laudantium  sit  exceptum:  »om  |  nibus  tunc  imago  pa- 
triciis  |  pingebatur  insignis.  |  a  Non  hoc  orator  pro- 
nuntiaverat,  sed  cum  prò  omnibus  codex  omnis  praebeat 
et  in  fine  videatur  fere  insignii  extare,  haec  Fronto- 
niana  fuisse  suspicor:  »  omnis  tunc  imago  patriciis  pin- 
gebatur insignibus.a. 


XXIII 

21,  15  Naberus  edidit:  Igitur  \  ut  populo  gratum 
erit,  |  ita  facies  atque  dices  |  ,  cum  Du  Rieu  in  fine  post 
FACIES  has  litteras  enotasset  ATQUADICES.    Immo 

ATQ1TAD1CES  litteras  minutas  addidit  corrector.  Ita- 
que  cum  Maio  scribendum  est  :  ita  facies  atque  ita  dices. 

22,  17  Longa  quae  in  margine  adscripta  est  adno- 
tatio  vel  dittographia  nisi  novo  medicamento  adhibito 
legi  nequit;  has  tamen  litteras  incertissimas  expiscatus 
sum  in  quattuor  primis  versibus;   quos  du  Rieu  omnino 

legere  non  poterat: 

? 

1)  In  [a]liis  hoc  . . . 

???  ?  ?  ?  ?       ?  ?  ?  ?  ? 

2)  hic  summa  Ma  virtus  ..ato ...  adq-  ardua  est  ut  non  mag mento  rectae  lo . . . 

? 

3)  ...  s neq-  ea  delenimenta  quae  auribu m  mul 


Ea  quae  ipse  Du  Rieu  legit  tor  vestis  mollitia  lanarum  \ 
quinti  versus  exitum  occupant,   sextus  a  delicata  usque 
ad  purpureo  co  \  pertinet,  septimus  a  lore  non  usque  ad 
utuntur  ne  \  ,  octavus  haec  continet  cessarium  est  eodem 

cultu   nonnumquam    oratio    quoque   est 

Mitto  reliqua;  moneo  tamen  22,  19  non  effeminato  sed 
effeminata  et  22;  21  non  illud  sed  istud  scriptum  esse. 
23,  11  Non  probo,  quod  Tu  in  paginis  dissertatio- 
nis  Tuae  28a  et  29a  de  loco  23,  11  seqq.  de  perattici 
vel  adeo  hyper attici  vocabuli  notione  disputasti;  satis 
erit  admonuisse  non  Pro  Polemone  rhetore,  \  quem  mihi 
tu  in  epis  |  tuia  tua  proxime  exhi  \  buisti  tullianumì 
ego  |  in  oratione,  quam  in  \  senatu  recitavi ,  philo  \  so- 
phum  reddidi,  nisi  |  me  opinio  fallii,  perat  |  ti  cum 
in  codice  extare,  sed  pera  \  ticum  i.  e.  peranticum  lectio- 
nem  mihi  admodum  bene  et  ad  litterarum  umbras  et  ad 
sententiarum  nexum  quadrare  visam  esse,  eandemque 
nuper  coniectura  adsecutus  est  Lucianus  Mueller  ad  Lu- 
cilium  pag.  320. 


XXIV 

24,  20  Legimus  apud  Naberum  et  apud  Ribbeckium 
in  comicorum  fragmentorum  editionis  IIae  pag.  117: 
Va  |  le,  et  me,  obsecro,  |  omnimode  ames  |  qua  loco 
qua  serio.  |  Adverbiuni  omnimode  incerta  admodum  fide 
huius  loci  nititur;  nani  ex  Lucretii  versa  II  489  haec 
forma  Lachmanni  cura  atque  auctoritate  expulsa  est. 
Quid  multa?  In  codice  Frontoniano  non  omnimode,  quae 
forma  nulla  est,  sed  omni  modo  recte  scriptum  esse  fir- 
missime  adsevero. 

30;  13   ubi  Naberus   edidit:    Postquam  ad  te  prò- 
xime  |  scripsi,  postea  nihil  ope  \  rae  praetium  quod  ad 
|  te   scriberetur ,    aut  quod  |  monitum    ad   aliquem  \ 
modum  iuvaret  . ,  cum   codice    cognitum    prò    monitum 
edendum  est. 

30,  16  Idem  thea  \  trum,  idem  odium,  idem  \  de- 
siderium  tuum.  De  odio  hic  omnino  cogitari  non  posse 
constat;  ac  revera  prima  manus  post  theatrum  exhibet, 
quod  et  Maius  et  Du  Rieu  dispexerunt,  item  odium; 
corrector  tamen  litterulis  d  et  e ,  ut  videtur,  superscrip- 
tis  idem  odeum  (i.  e.  wdeìov)  inde  effecit.  Quam  apte 
idem  theatrum  et  idem  odeum  coniungantur,  facile  ap- 
paret.  Ceterum  veram  huius  loci  lectionem  indagavit 
nuper  I.  I.  Cornelissen  in  Mnemosynes  bibliothecae  phi- 
lologicae  Batavae  nov.  ser.  voi.  I  (1873)  pag.  92. 

30,  18  Laberii  vestigia  secutus  Marcus  teste  codice 
scripsisse  dicitur:  amor  \  tuus  tam  cito  cresca  quam  \ 
porrus  quam  firme  \  quam  palma,  dudumque  intellectum 
est  ante  firme  prò  quam  scribendum  esse  tam.  Quod 
quam  vis  nova  demonstratione  non  egeat,  moneo  tamen 
in  ipso  verborum  contextu  primam  manum  scripsisse 
crescit  tam  \  porrus  quam  firme  \  etc. ,  deinde  litterulis 
suo  loco   superscriptis  inde  recte  effectum  esse  crescit 


XXV 


quam1)  porrus  tàm2)  firme  etc,  Accedit  quod  in  mar- 
gine paginae  codicis  109  superiore  idem  locus  perscrip- 
tus  extat  hoc  modo:  Amor  tuus  tam  cito  crescit  quam 
|  porrus  tam  firme  quam  palma  ;  neque  enim  satis  ac- 
curate de  lectione  in  margine  rettulit  Naberus  30,  21. 

31,  5  Marcus,  dum  Neapoli  degit,  Frontoni  non 
quod  editiones  praebent  Encomiographos  istos  au  \  di- 
mus,  graecos  scili  \  cet,  sed  miros  mortales  scripsit,  Sed 
videtur  fere  Encomiographos  isti  e  au  \  dimus  etc.  in 
codice  traditum  esse. 

31,  22  Verba  quae  in  contextu  epistulae  vers.  31,  6 
et  7  leguntur  {a  graeca  litte  \  ratura  tantum  absum  \ 
quantum  a  terra  Grae  \  eia  mons  Caelius  meus  \  abest) 
ordine  liberius  inverso  ita  repetita  sunt  in  margine  su- 
periore: A  graeca2)  litter atura  tantum  absum  quantum 
mons  Caelius  a  terra  Grfajecia,  neque  quidquam  am- 
plius  hoc  quidem  loco  extitisse  constat,  quamquam  alibi 
quousque  tachygraphus  scribendo  in  paginarum  margi- 
nibus  progressus  sit,  saepe  satis  tuto  definiri  nequit. 

33,  1  Ne  osculum  \  quidem  ullum  ||  est  Romae  re- 
siduum  |  inde  ab  ipsa  editione  principe  legitur.  Quam 
inaequalis  fuerit  opera  a  Du  Rieu  in  legendo  libro  Am- 
brosiano collocata,  ex  hoc  loco  dare  perspicitur:  festi- 
nationi  enim,  qua  olim  editio  princeps  ab  Angelo  Maio 
viro  tot  tantisque  negotiis  oppresso  curabatur,  tribuen- 
dum  est,  quod  inter  quidem  et  ullum  quod  in  codice 
luculenter  apparet  adverbium  usquam  intercidit;  scripsit 
igitur  Fronto  :    Ne  osculum  \  quidem  usquam  ullum  ||  est 


!)  quam  correctio  fortasse  non  correctori  sed  ipsi  primae  manui 
debetur. 

2)  tam  correxit  corrector. 

3)  aut  graca   aut  graeca  (contignatis  o  et  e  litteris)   scriptum 
fuisse  videtur. 


XXVI 


Eomae  residuimi].  Neque  accuratius  verba  quae  proxime 
secuntur  edita  sunt  :  Omnes  meae  fortunae  \  e  t  mea 
omnia  gaudio,  Nea  \  poli  sunt;  particula  et  ante  mea 
delenda  est.  Sane  nonnullis  ex  membranis,  in  quibus 
postea  Frontonis  epistulae  scribebantur,  paulo  antea  sive 
idem  sive  alius  librarius  usus  esse  videtur  ad  nescio 
quam  scriptionem  capessendam,  queni  rescribendi  morem 
antiquitus  maxime  viguisse  alia  occasione  data  demon- 
strabo.  Huc  rettulerim  quod  et  in  versu  extremo  post 
omnes  meae  fortunae  duae  pallidae  litterae  de  apparent, 
et  sub  meaì  a  quo  vocabulo  proximus  versus  incipit, 
de  litterae  dignosci  poterant. 

33,  24  Verba  Naeviana  cum  Maius  recte  ita  descrip- 
sisset:  linguis  \  faveant  adque  adnutent  ||  et  subserviant, 
prò  Et,  quod  in  ipso  initio  novi  laterculi  littera  gran- 
diore  insigne  extat,  Du  Rieu  male  aut  legit  et  in  textum 
recepit  Naberus.  Qua  lectione  deceptum  nuper  esse 
0.  Ribbeckium  in  comicorum  Romanorum  editione  altera 
(1873)  pag.  26  fragni.  IV  apparet. 

34,  12  Itaque  minus  \  ago  vespere  fatigatus,  \  luce 
dormitans.  Testibus  margine  libri  Ambrosiani  et  Charisio 
(pag.  223  K,  26:  »Aurelius  Caesar  ad  Frontonem  II 
vespera  fatigatus,  luce  dormitans  a.)  vespera  scribendum 
esse  alii  intellexerunt.  Cum  vero  supra  LUCE  litteras 
UE  dispexisset  Du  Rieu,  correctorem  [R]UE[E]  voluisse 
opinatus  est  Naberus:  quod  quid  sibi  vellet,  nullo  modo 
intellegi  poterat;  revera  SUEGO  (incerta  paenultima 
littera)  superscriptum  est;  corrector  igitur  aut  surgo 
luce  dormitans  aut  luce  surgo  dormitans  videtur  voluisse. 

35,  20  subpingo  non  subringo  item  atque  in  ipso 
contextu  (cf.  notam  meam  ad  pag.  33  conscriptam)  recte 
traditum  est. 

104,  10  prò  quies  auctore  codice  emendandum  est 
requies. 


XXVII 


105,  4  Naberus  edidit  Etiam  si  Lucretii  \  aut  Enni 
excerpta  ha  \  bes  eopcova]  cum  codice  qua  post  si  ad- 
dendum est. 

117,  7  Neque  \  tanto  opere  gauderem,  \  sei,  cum 
ad  te  venissem,  \  summo  cum  honore  \  ab  te  appellatus 
essem,  quam  nunc  gaudeo  etc.  Praepositionem  ab  ad 
sensum  recte  restituit  Naberus;  in  codice  ad  scriptum 
est,  quod  ad  sententiarum  nexum  non  quadrat  ;  sed  cum 
ultima  luterà  lineola  inducta  sit,  cum  Heindorfio  a  te 
scribendum  esse  apparet. 

125,  16  Naberus  edidit:  » vellet.  Cicero  autem 

modulatius\  vos  utriusque  operam  gestantes  me  |  her- 
cules  in  viam  \  veditis.a  Sed  cum  non  operam  in  codice 
extet  sed  gratiam,  neque  ad  hercules  in  aut  ad  re  (de 
uaditis  cogitari  posse  visum  est)  incertae  litterarum 
umbrae  quadrare  visae  sint,  nescio  an  mediam  in  ora- 
tione  viam  tenere  Marcum  et  Verum  discipulos  utrius- 
que (i.  e.  Ciceronis  et  Catonis?)  gratiam  gestantes  (vel 
sectantes)  dixerit  Fronto. 

126, 1 — 8:  Quam  male  interdum  res  cesserit  eis  qui 
ante  me  librum  Ambrosianum  descripserunt,  intelleges 
collatis  inter  se  meo  illorumque  testimoniis.  Naberus 
igitur  haec  edidit:  Exstant  epistulae  verbis  idoneis  in 
serie  partim  scribtae  historiarum,  vel  a  singulis  compo- 
sitae:  ut  illa  Thucydidi  nobilissima  Niciae  ducis  epistula 
ex  Sicilia  missa:  item  apud  G.  Sallustium  ad  Arsacen 
regem  Mithridatis  auxilium  implorantis  litterae  crimi- 
nosae:  et  Cn.  Pompei  ad  senatum  de  stipendio1)  litterae 
graves  :  et  Aderbalis  apud  Cirtam  obsessi  invidiosae 
litterae omnes postulabat  :  breves  etc.  Scri- 
bendum potius  est  cum  Ambrosiano:  Exstant  epistulae 


!)  In  codice  stipendili  legi  recte  acjnotavit  Du  Rieu. 


XXVIII 


utraque  |   lingua   partivi    a  .  .  .  .  .  .  *)  |  ducibus    con- 

scribtae2)  par  \  tim  a  scribtoribus  Msto  \  riarum  vel 
annalium  \  compositae:  ut  illa  Thu  \  cydidi  nobilissima 
Ni  |  ciae  ducis  epistula  ex  Si  \  cilia  missa  :  item  apud  \ 
G.  Sallustium  ad  Arsacen  \  regem  Mithridatis  au  \  xi- 
lium  inplorantis  Ut  |  terae  criminosae:  et  Cn.  \  Pompei 
ad  Senatum  de  \  stipendio  litterae  gra  \  ves:  et  Ader- 
balis  apud  \  Cirtam  .  .  obsessP)  invi  \  diosae  litterae, 
verum  \  omnes,  uti  res  postula  ||  bat,  breves  etc. 

127,  17  Mirum  ©et  quod  «77^^  «5*eW//«.,  |  quos  in  ora- 
tore Cicero  |  eloquentiae  civitate  \  gregatim  donavit  edi- 
tili*, cum  in  codice  non  in  oratore  sed  in  Bruto  recte 
extet  ;  liber  enim,  quem  Fronto  significat,  Ciceronis  Bru- 
tus  est. 

207,  9  Naberus  edidit  :  Caput  apertum  soli  et  ini  \ 
bribus  et  grandini  et  nivi  [bus   neque   corpus    adver- 
sus  te  |  la  munitum  praebere.    Sed  cum  prò  neque  cor- 

pus  adversus  in  codice  scriptum  sit  NEQ'UÀDUERSUS, 
corpus  vocabulum  delendum  esse  apparet.  — 

Frontonis  libros  confusos  antea  primus  Niebuhrius 
melius  disposuit;  deinde  ad  antiquum  foliorum  ordinem 
restituendum  plura  contulit  Naberus,  alia  suum  expec- 
tant  restitutorem.  Addo  (quod  et  Maium  et  Du  Rieu 
fugit)  3,  8  post  titulum  M.  Caesar  Imp.  Frontoni  \ 
Magistro  meo  extare  videri  1  (id  est  numerum):  ex 
quo  conieceris  hanc  epistulam  primam  huius  libri  fuisse 


i)  a(b  ipsis)  lectionem  fallaces  umbrae  non  videbantur  admittere. 

2)  Tres  primae  huius  verbi  litterae  incertissimae  sunt. 

3)  Tres   primae   huius   verbi   litterae  incertissimae   sunt;    tertia 

utrum  s  an  e  fuerit,   dici   nequit.     Ante  hoc   participium   duae   eva- 

nidae  litterae  extant,  quae  aut  eo  aut  eu  aut  similes  aliquae  fuerunt. 

—  Ceterum  moneo  126,  9  post  autem  non  quomodo  |  scriptum  fuisse 

?  ? 
sed  velut  dar  .  . . .  | 


XXIX 


ex  eis,  quas  M.  Caesar  ad  Frontonem  dedisset.1)  Nec 
tamen  dissimulabo  aliquid  dubitationis  mihi  manere,  cum 
haec  epistula  paulo  post  principium  primae  paginae  al- 
terius  quaternionis  incipiat  neque  totum  fere  quaterni- 
onem  primum  «prima  illa  longiuscula«  Frontonis  ad 
Marcum  »  epistula  «  occupatimi  fuisse  probabile  sit,  de 
qua  p.  97,  4  agitur, 

Iam  satis  demonstrasse  mihi  videor  permulta  olim 
ex  palimpsesto  iterata  lectione  haustum  iri.  Nec  tamen 
in  hoc  labore  acquiescendum  est;  nani  neque  sartus  et 
tectus,  ut  aiunt,  est  palimpsestus  et  multi  loci  cum  in 
codice  graviter  corrupti  extent,  coniectura  etiamnunc 
indigent.  Nec  mirum  quod  pauci  viri  docti  ad  flosculos 
.Frontonis  recuperandos  acyedunt,  neque  iniuria  multi 
in  Frontone  inanem  illum  tumorem  ac  portentosam 
doctrinae  ostentationem  frivolamque  in  parvis  iactan- 
tiam  et  foeda  laudationum  lenocinia  aspernantur,  qui- 
bus  legentium  animi  facile  enicentur.  Sed  cum  hae  quo- 
que latebrae  philologis  perreptandae  sint,  illud  inprimis 
mihi  laetandum  esse  iure  video,  quod  Tu  locis  diffìcilli- 
mis  salutem  coniciendo  ferre  conatus  es.  Proscripturiant 
eiusmodi  studia,  qui  inertissimae  segnitiae  vel  fastidio 
cuidam  delicatissimo  cedentes  id  experiri  nolint,  quod 
se  certo  adsequi  posse  diffìdant.  Sane  ubi  una  divina- 
tione  omnis  salutis  spes  continetur,  paucae  coniecturae 
omnibus  probabuntur;  attamen  multorum  viribus  coniun- 
ctis  hic  quoque  labor  paulatim  minuetur.  Ac  facilius  sane 
ei  loci  resti tuentur,  ubi  praeter  ipsum  verborum  Fron- 
tonianorum  contextum  excerpta  in  marginibus  extant: 
velut  115,  11  ubi  Naberus  edidit:    Nisi  forte  eum   tu 


!)  Num  eodem  referendae  sint  incertissimae  ns  litterarum  reli- 
quiae  5,  4,  valde  dubito.  Ceterum  epistularum  inscriptiones  ex  parte 
rubro  scriptas  fuisse  veri  est  simillimum  (cf.  inprimis  37,  6). 


arbitrare  claudum  quoque  consulto  factum  etc.  Vbi 
cum  in  margine  haec  legerit  Du  Rieu  :  Nisi  forte  Ep  i- 
ctetum  arbitrare  etiam  claudum  consulto  factum,  ap- 
paret  prò  eum  tu  restituendum  esse  Epictetum,  nisi  forte 
de  proximis  lacunis  a  Maio  falsa  relata  sunt.  —  De 
aliis  locis  tum  demuin  certius  iudicium  fieri  poterit, 
ubi  quas  leges  grammaticas  Fronto  eiusque  discipuli 
secuti  sint  et  quas  licentias  sibi  indulserint,  diligenter 
examinatuni  erit.  Velut  79,  26,  ubi  in  libro  traditum 
est  Quom  te  salvom  et  inlaesum  dei  praestiterunt,  ma- 
ximas  (d)eis  gratias  ago,  Schopenus  prò  Quom  non 
coniecisset  quod  scribendum  esse,  si  meminisset;  quam 
saepe  apud  priscos  poetas  comicos  quom  eo  sensu  adhi- 
bitum  esset;  conf.  e.  g.  Eduardus  Luebbert  »gramma- 
tische  studien«   II  p.   239  s(*q.  —  *)  Quin  etiam  64,  25 


!)  Diligentius  quam  adhuc  factum  est,  omnia  ea  colligenda  sunt, 
quae  a  priscis  scriptoribus  Fiontonem  antiquarium  sumpsisse  veri  est 
simillimum.  Conf,,  ut  omissis  eis,  quae  dudum  adnotata  sunt,  ex 
permultis  paucissima  delibem,  quae  in  schedis  meis  casu  vicina  sunt: 
p.  138,  13  docta  dieta  cum  Plaut.  Tiin.  380,  Asin.  525;  pag.  205, 
17  despicatui  habere  cum  Plaut.  Men.  693;  p.  211,  8  operata  ludere 
cum  Plaut.  Pseud.  I.  3,  135,  Capt.  II.  2,  94,  Cas.  II.  7,  1,  (Terent. 
Phorm.  332);  p.  224,  14  portisculus  cum  Plaut.  Asin.  III.  1,  155 
(vel  potius  cum  Enn.  annal.  233  Vahl. ,  Caton.  p.  66,  5  Jord.); 
p.  225,  3  facete  animo  volup  cum  Plaut.  Asin.  cat.  1,  Cas.  IV.  2,  5 
p.  225,  14  sq.  alcedonia  cum  Plaut.  Cas.  prol.  26,  Poen.  I.  2,  143  ; 
p.  24,  20  qua  ioco  qua  serio  et  p,  227,  15  vel  ioco  vel  serio  cum 
Ampb.  III.  2,  25  (conf.  etiam  Bacch.  I.  1,  42,  Amph.  III.  3,  9); 
p.  216,  6  comparcere  cum  Plaut.  Poen.  I.  2,  137  (conf.  etiam  Ter. 
Phorm.  I.  1,  9);  p.  12,  4  praeolet  cum  Plaut.  Mil.  I.  1,  41;  p.  146, 
11  friguttire  cum  Plaut.  Cas.  II.  3,  49;  p.  78,  13  facto  delicias 
cum  Plaut.  Cas.  III.  1,  14,  Men.  II.  3,  30,  Poen.  I.  2,  68.  83; 
p.  84,  1  in  carcererà  compingere  cum  Plaut.  Amph.  I.  1,  3,  Rud. 
III.  4,  10;  p.  96,  5  concessare  cum  Plaut.  Asin.  II.  2,  24,  Poen. 
I.  2,  9;  p.    68,  16  subigitare  cum  Plaut.   Cas.  V.  4,  2,  Mere  I.  2, 


XXXI 


ferri  videtur  posse,  quod  in  libro  scripto  traditimi  est: 
Haut  sciam  an  quis  roget'.  nam  quis  me  prohibet  vesti- 


90.  91,  Mil.  III.  1,  58,  V.  9  (conf.  etiam  Ter.  Heaut.  III.  3,  6); 
p.  40,  6  inpudens  atque  inpudica  conf.  e.  g.  cum  Plaut.  Rud.  I. 
2,  27;  p.  G,  12  suceidaneum  subdere  cum  Plaut.  Epici.  I.  2,  37; 
p.  37,  8  venlio  cum  Plaut.  Truc.  II.  7,  61;  p.  73,  6  ad  aures  ac- 
cidit  cum  Plaut.  Stich.  88;  p.  74,  13  ira  perciius  cum  Plaut.  Cas. 
III.  5,  6;  p.  79,  12  tardiuscule  cum  Plauto  apud  Non.  p.  198  (conf. 
etiam  Ter.  Heaut,  515);  p.  121,  3  et  p.  217,  17  duciu  auspicioque 
(cf.  120,  21)  cum  Amph.  I.  1,  41,  II.  2,  25;  p.  121,  25  delenificus 
cum  Plaut.  Mil.  194;  p.  140,  10  quaesitis  opus  est  cum  Plaut.  Cure. 
V.  1,  6;  p.  150,  15  consiliarius— auxiliarius  cum  Plaut.  Truc.  IL 
1,  6  (conf.  O.  Seyffert  in  Philol.  Gotting.  a.  1869,  XXIX  pag.  398); 
p.  161,  15  plumbei  nummi  cum  Plaut.  Most.  IV.  2,  11,  Cas.  IL  3,  40, 
Trin.  IV.  2,  120;  p.  185,  12  omnia  amara  et  dulcia  cum  Plaut. 
Pseud.  II.  4,  1;  p.  186,  13  et  p.  208,  16  male  mulcare  cum  Plaut. 
Most.  IV.  2,  23,  Bacch.  IV.  9,  10,  Mil.  IL  2,  8,  Trin.  IV.  2,  142, 
Truc.  IV.  4,  5  (conf.  praeterea  e.  g.  Ter.  Eun.  774);  p.  224,  20 
Quid  hoc  verbi  sit  cum  Plaut.  Cure.  I.  1,  32,  Cist.  IL  3,  61,  Pseud. 
IL  2,  14;  p.  224,  2  animo  morem  gerere  cum  Plaut.  Amph.  prol. 
131;  p.  233,  10  tenue  suptemen  nere  cum  Plaut.  Mere.  III.  1,  20; 
p.  169,  3  res  ipsa  testis  est  cum  Plaut.  Aul.  III.  2,  7  ;  p.  26,  23 
prothymia  cum  Plaut.  Stich.  IV.  2,  53,  V.  2,  11.  Praeterea  Fronto 
Plautum  fortasse  imitatus  est  e.  g.  in  his  :  p.  3,  5  et  88,  9  quantuvi 
potè;  p.  75,  25  nimis  quam;  118,  7  satin  salvae;  139,  4  concilia- 
bula;  141,  17  tegora;  143,  14  fors  fuat  an;  210,  3  adaeque  (conf. 
quae  Tu  pag.  30  dixisti);  101,  12  etiam— quoque  ;  p.  25,  17  et  227, 
10  et  136,  10  et  J  96,  12  (et  215,  12)  cum  animo  meo  reputo  et 
221,  7  cum  animo  meo  cogito  (conf.  quae  Tu  dixisti  pag.  53)  et 
228,  18  cum  corde  meo  agito  etc.  Quamquam  non  nescio  ex  ipso 
Plauto  haec  sumpsisse  Frontonem  saepe  certo  demonstrari  non  posse. 
Ceterum  conf.  etiam  p.  128,  9  consiliosus  cum  Catone  pag.  89,  3 
Jord.;  p.  237,  20  commemoramentum  cum  Caecilio  vers.  166  Ribb.; 
p.  71,  6  inpraesentiarum  cum  Cat.  de  re  rust.  144  (conf.  etiam 
Corssen  „Ueber  aussprache  etc."  II.  869,  Rebling  „Ròmische  um- 
gangssprache"  (1873)  pag.  11);  p.  215,  5  tuiare  cum  priscorum  reli- 
quiis  apud  Neuium  „Formenlehre  der  lateinischen  sprache"  II.  pag. 
246;  p.  22,  1  et  97,  21  delenimenta  conf.  (praeter  Afran.  378  et  382 


XXXII 


menta  lavere  potius  quam  lavare?;  prò  quisnam  enim 
comicos  priscos  identidem  nam  quis  scripsisse  satis  con- 
stat;  conf.  e.  g.  Guilelmus  Holtze  in  syntaxi  priscorum 
scriptorum  latinorum  II  pag.  362  sq. 

Atque  adeo  •»  Plautinotato,*  vocabula,  si  recte  conieci, 
sedulo  sectatus  est  Fronto.  Locus  enim  ille  p.  156,  1 
gravius  adfectus  et  coniecturis  virorum  doctorum  varie 
temptatus  fortasse  hoc  modo  in  antiquam  sanitatem  re- 
stituì potest  :  Confusavi  eam  ego  eloquentiam  ....  sub- 
vertendam  censeo  radicitus,  immo  vero  Plautinotato 
verbo  exradicitus1)]  in  codice  prò  plautinotato  scriptum 
esse  tradittir  plautinotrato.  Forma  hybrida  superlativi 
a  Plautino  ducti  ab  arte  Frontoniana  vix  abhorret,  quae 
»insperatis  atque  inopinatis«  verbis  elegantias  quaesivit. 
Ceterum  hac  ipsa  locutione  adducor,  ut  loco  corrupto 
medelam  adferam,  qui  p.  63,  13  extat:  ibi  enim  legitur: 
in  omnibus  eius  [i.  e.  Ciceronis]  orationibus  paucissima 
admodum  reperias  insperata  adque  inopinata  verbo,  quae 
nonnisi  cum  studio  atque  cura  atque  vigilia  adque  multa 
veterum  carminum  memoria  indagantur.  Insperatum 
autem  adque  inopinatum  vero  appello,  quod  praeter 
spem  atque  opinionem  audientium  aut  legentium  promi- 
tur)  apparet  prò  vero  corrigendum  esse  verbum. 

Pauca  brevissime  addam,  quae  amici  mecum  olim 
communicare  voluerunt: 

p.  75,  3  Otto  Hirschfeld  igitur  scribendum  esse  con- 
iecit:  videbis,  ne  delator  existas,  neve  indicio  perdas 
(cod.  pareas)  apudfiliam.  Idem  p.  60, 16:  Quid  illud, 
quod  dissimulare  nullo  modo  possum,  apud  ami  cum 
(cod.  alium)  dissimulaturusì 


Kibb.)  Laber.  apud  Frontonem  19,  15;  p.  204,  7  vagì  palante*  cum 
Sali.  Iug.  18,  2. 

1)  Conf.  Plaut.  Most.  V.  1,  63. 


XXXIII 

p.  219,  9  Adolfus  Kiessling  coniecit:  Eum  Poly- 
crates  anulum  nave  long  e  (cod.  longa)  in  altum  pro- 
vectus  sponte  in  mare  abiecit-,  idem  p.  102,  12:  Nunc 
haec  epistola  quod  non  suo  tempore  praesto  adfuerit, 
veniam  in  dilationibus  (cod.  relationibus)  usitatam 
poscit,  -»ne  fraudi  sit<^\  idem  p.  221,  13:  Qur  igitur 
tu.  Marce,  non  minore  ingemo  praeditus  quam  G.  Caesar, 
nec  minus  origine  (cod.  ordine)  insignis  etc,  idem 
191,  8:  composita  sit  rhetoricotata  (==  pqToptxwzaza', 
cod.  rhetoncotota,  ceterum  conf.  Lucil.  frgm.  ine.  XXXIII 
ed.  Mueller);  idem  p.  177,  24:  Fac  periculum  in  mili- 
tiae  muneribus,  fac  periculum  in  consiliis  iudiciariis, 
fac  periculum  in  litteris,  omni  denique  prudentiae  et 
facultatis  (conf.  138,  6;  cod.  facilitatis)  usu  vel 
serio  vel  remisso  etc.  ;  idem  p.  176,  16  si  quid  mihì 
credi s  (cod.  credei),  conf.  176,  10;  idem  p.  169,  22 
Ita  eventi,  ut  solito  diutius  bene  valerem  et  fortius 
(cod.  f ortis)  vigerem  (conf.  77,  34;  186,  15);  idem 
54,  1  illudat  prò  claudat. 

Pergo  ad  graeca.  Permulta,  quae  librarius  lati- 
nus1)  in  ipso  contextu  latinarum  epistularum  imprudens 


!)  A  latino  non  a  graeco  librario  graeca  pietà  fuisse  inde  appa- 
ret,  quod  30,15  dm  litteris  latinis  scriptum  est,  item  h  (=?})  10,  15; 
similiter  105,  2  xph£a>;  249,  21  BRAXE&N;  242,  25  BRAXTTAT0N; 
item  E  litterae  forma  latina  apparet  in  OTAE  244,  4  et  in  AY\  REI 
250,  8  et  in  KPATEIAN  242,  19. 

Litteras  latinas  in  graecis  codicibus  nusquam  inveni  graecarum 
litterarum  contextui  insertas  nisi  in  libris  iuridici  argumenti  ac  ne 
in  bis  quidem  nisi  in  vocabulis  quibusdam  sollemnibus  et  ex  magia- 
tratuum  sermone  derivatis;  velut  in  codicibus  Theopbili  (e.  g.  ami- 
tinwn  etc.  etc.)  et  in  collectionibus  iuris  ecclesiastici:  e.  g.  in  codice 
graeco  Parisino  1326  (membr.  saec.  XI)  a  Paulo  Kruegero  inspecto, 
qui  oollectionem  XXV  capitulorum  et  Iohannis  Scholastici  collectio- 
nem  LXXXVII  capitulorum  continet,  etc.  etc.     In   libro   palimpsesto 

e 


XXXIV 

peccavit,  Naberus  tacite  correxit1):  velut  9,  18  sxoazwt 
scriptum  esse  videtur;  9,  22  oòuaaiav\  9,  25  Tyj  (sine 
iota)  ;  9,  25  (x  29)  à'  rjdr]  (auctore  codice)  delendum  esse 
sententiarum  conexus  demonstrat;  10,  2  (x  46—49) 
veixrj  |  asu    (id    quod    iam    Maius    adnotaverat)  ;    10;   4 

dotta]  10,  5  rra  \  tiSoQ]  10,7  (jjl  338  sq.)  ouoa.vc.fwi  ylukov 
un  |  vov  (non  oidavepoì)  prò  »«  o'  a.pa  poi\  10,  8  sr«.oo  | 
art;  10,  10  {;i  128,  conf.  /  107  et  fi  359)  //iww  et 
pei  |  /?«  (prò  ftfjXa)-,  10,  12  (,u  364)  fr/jp  recte  prima 
manus,  /y^£«  corrector  invito  metro2);  10,  12  orda  \  ve 
illa,  aTiAayxy  hic;  10,   14  fiera  prò  fizz  \  10,  14  (//  370) 

prò  ysj'wveuu  scriptum  est  zeya>vouv  (sic),  litterae  supra 
lineam  additae  sunt  a  correctore;  10,  15  (ju  372)  ;?/£< 
prò  u^ie;  10,  18.  19  Marcus  ipse  versus  Homeri 
(a  58.  59)  immutavit:  legimus  enim  apud  Homerum 
HfisvoQ  xa\  xanvòy  aTioBpwaxovza  vorrai  yjg  yairjQ  Savéeiv 
ifietpezai,  prò  quibus  prima  manus  in  codice  Frontoniano 
non  inepte  haec  scripsit:  cuius  xai  xayzyov  ||  aTjoftpcooxovza 
vo-qaai  eipzipzzo ,  supra  ultimum  vocabulum  corrector 
inepte  (cf.  cuius)   ex  Homero   denuo  inspecto  supplevit 


Veronensi,  quo  fragmenta  codicis  Iustiniani  continentur,  (cod.  LXII) 
saec.YI — VII  in  constitutionibus  graecise.  g.  occurrere  YUAPXQPBIOS 
=  òxàpxw  ~ patrio pitov  Krueger  me  docuit. 

*)  Praeter  ipsa  menda  addidi  nonnulla,  quae  scitu  non  prorsus 
indigna  esse  videbantur.  Propter  typograpbum  non  maiusculis  litte- 
ris,  quales  in  codice  extant,  usus  sum  in  graecis  describendis  sed  mi- 
nusculis;  neque  igitnr  a  et  g  ac  ?imilia  in  ipso  codice  secreta  ^unt; 
legentium  usui  in  bis  minutiis  et  in  accentibus  spiritibusque  passim 
confra  codicem  addendis  inservire  malui.  Adieci  potiora  ex  eis, 
quae  in  verbis  dirimendis  latino  librario  exciderunt,  hac  liueola  j  usus 
ad  versus  finem  significandum. 

2)  In  boc«versu  xaì  scripsit  Marcus  prò  xarà  Homerico  propter 
sententiarum  nexum.  Variantes  lectiones  loeorum  Homericorum  non 
enotavit  La  Rocbe  in  editione  carminimi  Hcmericorum. 


XXXV 


TjQ  yaiTjQ  tìaveew  eipet  (sic);  10,  20  (conf.  e.  g.  B  12) 
re  vera  in  codice  extat  naaauotrjt\  10,  24  (J  223)  av 
corrector,  a  prima  manus;  10,  26  {B  24)  -/py  ille,  yp 
haec;  10,  26  PoXrj<popov,  11,  7.  8  (ex  Callim.  ^r.  lib.  I 
cf.  Rauch  in  libello  de  hoc  poemate  conscripto  Rastadtii 
1860,  probante  Theodoro  Bergkio  in  anthol.  lyr.  ed.  II) 
vo$eoQ  prò  ògéoQ]  11,  8  Haioàcopouazmv  (prima  manus: 

vouozwv)    sa  |  pog;    11,  8   yjuaaev  (sic);    11,  12    (v  80) 

Affiora  (sic):    ceterum  moneo  vrjperog  apud  Homerum 

extare  prò  vr/dupog,  quod  in  v  79  legitur,   itemque  Ma- 

crobium   saturn.   V  3,  12   vifiupog   prò   yrjYpExog  scrip- 

sisse;  21,  21  haec  tantum  hic  addita  sunt:  I  Iloxpunxouat 

?????? 
xaaXXays  \  7[avxarjpetveouLaxa\    29,  16    zl   (sic);    30,  18 

tocapouarjr 

Graecas  epistulas  Frontonis  Mediolani  neque  omnes 
neque  integras1)  anno  1864  contuli,  tantaque  festinatione 
has  nugas  perlustravi,  ut  verear,  ne  temerarius  Tibi 
videar,  qui  schedulis  meis  et  adnotatiunculis  celeriter 
scriptis  abusus  de  his  litteris  referre  audeam.  Quae  cum 
antea  pessime  et  descriptae  et  editae  essent,  Du  Rieu 
codice  denuo  inspecto  permulta  feliciter  correxit  ;  plurima 
eorum  ego  item  dispexeram.  Orthographica  similesque 
minutias,  quae  ad  orationem  graecam  perpoliendam  nul- 
lius  fere  momenti  sunt,  consulto  videtur  omisisse  vel  Du 
Rieu  vel  Naberus.  Sed  propter  codicis  vetustatem  haec 
quoque  adscribam.    Hoc  tamen  teneto  invitum,  fere  me 


!)  Contuli  cum  editione  Niebuhriana  graeca,  qaae  in  his  paginis 
editionis  Lipsiensis  leguntur:  255;  256,  1 — 7  et  12—30;  257,  1  — 
22 V*  et  26V2-27;  258;  259;  239;  240;  241;  242;  243,  1-24; 
244,  3-21;  245;  246,  1  et  9-13;  247;  248,  1-16  et  20—28; 
249;  250;  251,  1—8  et  ll-UVa- 

e* 


XXXVI 

haec  Tecum  communicare,  quae  multifariam  ab  eis  olim 
correctum  iri  persuasum  habeam  qui  codicem  accu- 
ratius  inspexerint.  Quo  commodius  meis  notis  uti  pos- 
sint,  qui  in  his  nugis  emendandis  operam  collocabunt, 
proferam  pusilla  mixta  cum  maioribus.  Codex  igitur 
praebet: 


255,  2  ^fy]«fy 

5  T7)v  piv]r£\>  |  (xev  Saepissime 
e  et  rj  inter  se  permutantur. 

5  dsì^AEl  |  Saepissime  v  hoc 
modo  significatili-,  nec  tamen 
nisi  in  fine  versus;  silentio 
hoc  compendium  in  posterum 
praeteribo. 

6  yvwfxir)  |  vùxrsywfiat  Ubi  con- 
trarium  non  adnotavero,  t 
fere  ubique  ad&criptum  esse 
scito. 

7  vò)v\tò)v  Naberianus  contex- 
tus  errore  typograpbi  corrup- 
tus  est. 

8  a  Maio,  qui  óo£ei  legerat, 
variantem  lectionem  nullam 
adnotavi. 

9  rade 

10 — 11    np  |  o<r£%otg 
1  5   it£<pux£  |  vopav 
18  axpetftearepov  Saepissime  £i 
et  i  inter  se  permutantur. 

18  àe  an  àrj  scriptum  sit,  non 
liquet. 

19  Ttalata  \  or  pai  (sic) 

20  atriag   non    bis    sed    semel 
scriptum  est. 

20  ouvftaiveiv  Saepius  adsimi- 
latio  neglecta  est. 

21  xàp.oi]xaixap.oi  (sic) 
23  olia  I  d-ov 


24    OJJL£CÀ7](TSCg 

27  napa  \  peovreg  (ita  iam  Mai.) 

256,  1   àixaiio  |  oav 

1  ó>]àe 

2  Tjdstoug  (ita  Mai.) 

4  ènl  (pvlaxfj  re  |  xal  xr-rjaei 
scribendum  est  cum  cod. 

5  éV]£7T£  (ita  Mai.) 

6  <Tuv<p£povra)v 

6  xaxeivw  \  toxptXtjxiov 
17  xaXouaiyouv  ipse  codex  recte 

exhibet. 
17  TrÀetff  |  Tot 

19  ye]r£  ut  videtur 

20  àixaiio  |  trivi 

21  àU']aUa  (ita  Mai.) 

24  &£pta 

25  {ftrjpeuras 

25  <?è]<fy  (ita  Mai.) 

28  £\>r£lpOr£pOV£  |  «vat 

29  ^ao-  |  rag 

30  Atèv  ^à/>  o?J//.s^a  |  poi 

257,  1   j3£/3aioTEi£pav  vel  fi£fiaio- 

T£TEpa.V 

3  T£<r£  |  «ynyv 

4  ^'J^£  (ita  Mai.) 

6    7T/?0    |   <7££T£V    (sic) 

6  £u£;aivTO  (ita  Mai.) 

7  y£V£a  |  #eu 

9  <?£]<?  (ita  Mai  ) 
10  7T^£o  |  uu7Z£poro<r    sed     in- 
ducto    o    paenultimo    et    io 


XXXVII 


superscripto;  saepissime  o  et 
to  inter  se  permutai] tur. 
10—11  A"?  |  pwvreq 

11  deldsT)  (sic) 

12  aperq  ex   apr)Trj  correctum 


13  retfiTj 

15  òe\<peiveao  \  taaduvarov  Por- 

tasse   de    invito  codice  ante 

deX<pìveq  addendum  est. 

15  ^aXXarrjt 

16  oi]&t 

17    Btlj\SOjt 

18  adonta  |  aaircoug 

18  /ièv]^e«v 

20  evxeweTa* 

22  oaizep 

23  In  pag.  83  haec  apparuerunt 

obiter  examinanti  : 

vers.  4  ecaea/arrjvaào$iava 

»       5    TOUTOU<Td7]TOU<TXp7](TTOU5 

»     6  epaaxaae^ov 

»       7    7T£V              Xfl£7r 

»     9  vov%p7]fia.£pa<rTCu<i 

»  10     ar 

»   11  a 

»  12  to 

»  19       dexya 

? 

»  21  <r«e 

»  24  «7T         auro 

27    eXEWOU   |   4TT£l[X(DfftV 

27  aMa  ||  Co^yo^Te» 

27  in  sttc  |  àetxvuvrait  si  recte 

memini,    ante    x    spatiolum 

erat  relictum. 

258,  2  auyypa  |  ppaxa 

3    TOUTO) 

4  et  5  Ó7r']yro  (ita 

Mai.) 

6   OpUU)fJL£  |  vo>v 

7  èWe  ràjeo^svra 

8    Tlt)£pa<TT7) 

9  utrum  nepipeivag 

an  izept- 

fietvat  scriptum  sit 

,  quod  et 

ipsum  ferri  potest, 

certo  dici 

nequit. 

13  xp£tav~\xp£MDì> 

14  axpektav 

16  <F]<fe 

17  axeifioxepag 

19  -20  ro«  !  (ode 

20  xa&txaxai 

21   o^io  |  fOV 

21  fié^rj]fj.eerjku  (non 

fieeypLy), 

unde  profectus   de 

fié&y  aò 

restituendo    cogitare  possis. 

21  <r]<fy 

22  rjkuoxaioupavo) 

259,  3  /aer^o? 

3  a>a$pe<pap.e  \  wu 

4  dvtfòivjav 

4  e/>a 

8  areip.oxaxouyou  \ 

veaxiav<p 

. ,  .  ^vxat  .  v  |  ^wv  Prius  spa- 

tium  vacuum  tribus  litteris, 

posterius    una    apt 

a  explea- 

tur;  similiter 

9  ouxe  .  axe<pa  \  voog 

H  eì  eu^ùg]xt/oug 

15  /elider  (sic) 

239,2  fJLsrpii) 

4  earea  |  eretta  vel 

eaxea  \ 

<7T£«^a 

5  eÌ7:à}v]eiKO  | 

5  ah^ai/Ja^ay 

!)  Contuli  cod.  Arabros.   pag.   157  sqq. 


XXXVIII 


5  auvsya  \  yo\>  vel  potìus  <ruv- 

eya  \  rov 
7  [±s.t.<T£ivaXke  \  tdevac 
9  ou  |  &7}vetag 

10  xakoufJirjVTj 

11  à*]óe 

12  ài]  ènsidàv']  dynet  \  óav  (sic) 

13  tefj.ai]i£/u£ai  (deleto  altero 
e  solo) 

240,  1   o<p£ig]ao<p£ig 

2  a  Niebuhrio  outoj  exbibente 

discrepantiam     nullam     ad- 

scripsi. 
2  arrstu 
2  P]de 

2  arpotpag,  non  eniarpopag, 
praebet  codex. 

5  U7tO) 

6  iivrtaoxr]piD\>  \  fiÀ7]&7]vra 

7  a  Niebuhrii  èp.auròu  lectione 
discrepantiam  nullam  ad- 
scripsi. 

12  7CÀdyià]7:Àava 

12  làjeoi,  unde  l<3  optativum 
restituendum  esse  apparet; 
restituit  nuper  Madvig  ad- 
vers.  crit.  II  pag.  615. 

12  £h]]str]i 

15  fii]]pe 

17  [x£  |  vavftpuìTzwr] 

18  «Pei]  te  |  e< 

19  a  Niebubrii  lectione  aór# 
/j.£T£t7]  p.àÀAov  àv  eri  discre- 
pantiam  nullam  adscripsi. 

21  (ofico  j  £ev 
21   etxo'sov  ut  videtur. 
241,  1  ^  post  dxwv  non  descripsi. 

3  aov  |  ypa<p(x)\> 
3  —  4  evxiOfXiov 
5  e<r  I  t«v 


7  òvo(ià£ouotv  àxì  Tzdar]  xù- 
Xixt  luculente  praebet  Am- 
brosiani^. 

7  àrs^vùtg  rò]  Tediamo  ut 
videbatur. 

8  enziopet  codex  recte. 

9  a  Niebubrii  lectione  kéyw  dis- 
crepantiam nullam  adscripsi. 

9  Tzpoaa  \  yapeuotro  magis 
quam  Tipoaa  \  yopeuono  ex- 
tare videbatur. 

10  ^oypa(pov<prtai\> 

11  [ìedzv 

12  à']  omissum  in  codice,  si 
silentio  scbedarum  mearum 
fìdes  babenda  est 


15    fXf]Tpi(J)VXS.    (sic) 

16  TT]g    ante  yrjg  additum  (ita 

iam  editor es  ante  Naberum). 

16  dy-r] 

17  ooTiep 

17  adava 

242,  2  iiàld\ixa\ 

3  yeo/xe  |  rpag  ut  videtur. 

5  a  |  kkwaadoxtfxwv  ut  videtur. 

5  zaì]  5?  ut  videtur;  itaque  ^ 

restituendum  est. 

6  t^v]     post     tt]v    nonnullae 

litterae  velut  àe  etiam  extare 

videbantur. 

7  a'Mo£g]ayro££  certo 

7  a'M#]  «^  |  Tf]i  certo 

9  exsatvs  |  ftrjvat  (sic) 

9    7]V&U/JL7]/J.aT(DV 

io  <n«fy 

10  a  |  vap%apoiòi 

10   T£V 

12  AiPuq\hpouq 

13  a\>a%apaiàr] 

XXXIX 


15 

XOJ 

19  KPATE1AJS  ita,    ut    quarta 

ab  exitu  littera  latina  sit. 

20 

a<ptxo[ievo)(T£ts^£v  \  aXXa 

20 

evnoàaju 

23  Xeixoo  |  pytag 

.     25 

entra 

243,  3  <T]<fe 

3 

izav  |  xa%odev 

4 

epispav 

4 

ra<x  |  aysvs&Xta 

5 

xwv  \  xov 

6 

OffOl 

12 

ev  xt]  ent 

14 

xaì   duce    codice   ante    xa#' 

addendum  est. 

15  dopatosi  |  ffaywyrjog 

21 

ent  |  dtxvoztv 

21 

rjdrj]  y]ds  ut  videtur 

21 

7t£pt£(TTSX£ 

24 

$pr]<Txs  |  osxat7)a7ta£xyxio~- 

yoo  \  vaypodztxrjg 

244,3 

rjdov  |  7jv 

4 

aov]<rot  quod  servandura  est. 

4 

èxépwv  ipsum  in  codice  ex- 

tare videtur. 

G 

££'s]   £\C    (sic)  i-  e.   efe  in 

èg  correctum  est. 

7 

ite  |  ptprjivag 

7 

—  8  aoxwtaXsitojxepog  (sic) 

10 

ó/M'    oó    trotta]     o.XXaoo  \ 

ao<ptav 

11 

ÙSIVOV 

12 

xoxydsdoovomoo 

13 

0O&IXO 

13 

littera  ante    HPQN  proxima 

77    [vel    fortasse    T\    ex    7/ 

(vel  inverso  ordine)  correcta 

videtur. 

13  rfj  re  XÓTtyf\xT)Xonrj  Itaque 
xs  delendnm  est. 

14  lipOG  |   1X£TZXOU<TlV 

14  àk]dv 

15  a/?£T^ 

15  royy] 
1G  exetvowi 

17  aa<paXiaveiiao  \  xot 

18  «  |  repaaryg  dispici  poterat. 

19  raaXXa 

21  yaarepav  \  oxrog 
245,  1  af  |  puTcvwv 

3  <T]<fe 

4  Xu7toup.evo) 

5    XOÉV0   i   É<7 

7  ooxo 

8  <?m£T|  rov 

9  aoxoizo  |  Xetrwv 

1 1    #£0  |   £<?£ 

1 1  no  |  yi^COV 

12  *a#'    2    <Je«vJo6»<«i>]  xa«  | 
ùixvoouaiv  ut  videtur,   sim- 
plicius. 

13  &eov 

13  90^0  |  tdertov 

14  a&atfjyz^sNiebuhriilectione 
discrepantiam  nullam  adno- 
tavi. 

18  fxapxopi  |  ^<r««    ut   videtur 
,19  tieot  !  aoore 

20  <r£At  |  vorepoiaaXXoox 

21  ftaporepaXXapfiaveiv  (sic) 
21  xeifiyjg 

21  Cura  antea  ederetur  7V  |  ^«/) 
éVrc  (ptXiag  xaì  rtfxyjg  j  /Ja- 
pórepov  ,  e5v  oòdeìg  \  [oòx 
otóev]  log  y1  àpetov  oòdév 
èaxcu,  prò  oòx  oìdev  Nabe- 
rus  supplevit   àyvoel  invito 


XL 


Codice;  in  quo  cum  ftapure- 
povovoodeta  |  omapiovoodev 
eortv  legerim,  emendo  :  wv 
oudk  ì'ffwg  y^àpeiov  oùdév 
èffTtv.  (similiter  Fridericus 
Blass  in  Dinarcho  2,7  oòdè 
ì'ffwq  pio  oudelg  tbg  restituit). 

245,  23 — 246,  1  legendum  est  cum 

codice:  Oòd'  àv  \  jmèv  èpya- 
aaifxrjv  oòdè  |  v  oòdè  npiai- 
jutjv  oòdé-KOTB]  ea  quae  se- 
cuntur,  non  contuli,  nisi 
quod  246,  2  <paaìv  recte  a 
Du  Rieu  lectum  esse  scio; 
praeterea  fiev  post  o<rq  (2) 
et  de  post  oa-q  (3)  ad  litte- 
rarum  umbras  quadrare  ar- 
bitratus  sum. 

246,  2    eVVOeffOV 

2  rio 

5  ròiv]  rov  si  recte  memini. 

6  extdei.  |  xvuvtwv 

7  rò]  rio 

9  anmavio 

10  scribendum  est  cum  codice: 
Oòx   ànopijoat   fiev    oudk  \ 
èxeìvog 

11  ònò  cod.  bene. 

13  xoivà]  xoivayj  (sic),  itaque 
xotvfj  ralg  |  7cókeatv  xaì  Idia 
roìg  xa  |  $'  exaarov  euprjao- 
fxev  |  oò%  òfxoia  corrigendum 
esse  videtur. 

247,  1  ANiebubrii  lectione  eup-qao- 

fiev  discrepantiam  nullam 
adscripsi. 

3  dixaa  |  rrjptuìv 

4  ^    bene    addit    codex    ante 
Td  II  £ig 


5  o?tdé  ye  rà]  oure  rà  codex 
bene. 


o  7tpo(TTEtfx7)  |  jxara 

7  àva-Kenerd  |  dai  ut  videtur. 

8  TutfiouÀojus  |  va> 

8  de]  ór) 

9  èypTjyopoirj     (conf.    Lobecl^ 

ad  Phrynich.   p.   119) 

10  TTpoff^xwvrag 

11  0aàet£etv 

12  oo  !  xav 

13  yufivdcnà\yiqvaata 

16  >ioyo  |  fievajoude 

16  idtwvrtxa 

17  «(Jtwvrao? 

18 — 19    oudeoa  \  re<pavoaoxo>v 

Itaque  ó  ante  rcbv  addendum 

est. 

20  'AAM]  afia  ut  videtur. 

21  de  |  tv 

21  di)(AOcno  |  <s 

21  xe^apiap.évog]^aptadp.e\vog 

bene  codex. 

23  */>9  |  <r#a* 

23  Pro77«fy  roùró  èartv  b  èyw  || 

<ppdou>  cum  codex  omisso  8 

exhibeat  initio  TlàH,  emen- 

dandum  sine  dubio  est:    Ti 

di]  roùró  èartv;  èyw  (ppdoto. 

248,  1  yjpeiv 

2  Tei/iyg 

2  dexea  \  &at 

4  7r poaetea&at 

7    7TO/U   |   *S 

9  c  j  «fcwvTats 

10    CLTZO   |    <y«V£>££V 

11  wg 

16  xaraAetfietg]    diaÀetyetg   ut 

videtur,  unde  de  J#a  keitpetg 


XLI 


lectione   restituenda   cogitet 
aliquis. 

20  7T£JUL7tOJli£U   J   d 

21  7r pioarjxovriov 
23  #so  |  i 

23  c\  ao 
25  &e<o 

25  ad  diaftrjxwv  lectionem  nihil 

discrepantiae  adnotavi. 
28  TTjÀtxaura  certo  in  cod.  est. 
28  7T/>o  |  <T7)<T0fxe#a  vel  7r/?o  | 

249,1  s^s 

2  fy]  AH  (sic) 

3  <?  |  au 

3  $?^S 

4  7tpOT£lp.iO(TlV 

4  <tè]  <fy 

5  npoarta  |  #eu  (sic) 

7  Tzporetfxrjaei  \  <j£v 

8  are*  |  fxaCwv 

8  rtpOT£t/J.Wp.£VOU 

9  a  |  v 

10  fiadei£a>v 

10  &£arpùj 

1 1  xa&££otju7]vavaÀÀou  certo 

12  p£tn(orj  certo 

13 — 14  7rpoT£tfxàa$at 
15  f3ye 

15  fJL£7t£p.7t£&a<.tì-£oi  |  ar)ou%i 

16  to  certo 

16  o«vo  |  oo<jTX£vòoti£voaxai 

17  TO>   |    Vl£p£llOV 

20  #e«u  in  fine  versus,  ut  videtur. 

21  e*/^<x  |  $w 

22  atre  |  (vavató'e? 

24  7ro^6»  Jè]  Txokudr) 


26  Obiter  inspectum  locum  cum 

ita  fere  legerim  : 
ka[ifiàvoi  ri(và  7)  àpvoùvrogY) 
et 

(0UX£VTÙ>)  OLÌT£Ìv(akk    OUÒ£) 

Àap./3dv£ti>  oòàé  y£  za  rot 
aura   d&pa  %p7]  riva  kXéoftai 
aoTouafi£v  età, 

apparet  Naberum  sententia- 
rum  nexum  in  universum 
recte  perspexisse;  singulae 
quibus  opus  est  emendationes 
ex  eis,  quae  descripsi,  ap- 
parent. 
250,  3  anoT£ip.r](T£tgyty  |  voivzoua- 
fx£V07Z£ix(pag  (altera  post  yi- 
yvotvro  littera  aut  a  aut  £ 
fuit);  apparet  non  recte  edi 

El     yOOV     à7tOTtflV)<T£lQ      yi- 

yvoivxo  $)fJ.tV,  ó  /xìv  Ttép.- 
<pag  toòg  duo  Touroug  naT- 
àag  juixpoTépav,  èyw  àè  ó 
Xaftùjv  p.£Ì£(D  rrjv  ouaiav  à- 
7to<pavouiia.i,  sed  prò  ■fjpuu 
ó  fxkv  scribendum  esse  ab 
[xkv  ó  ;  idque  ipsum  coniciendo 
adsecutus  est  Ellisius. 

5  anoz£i  |  p.r)<ret 

7  xaraftoXT] 

9  <TU[j.<T<paipi£ov  |  ra 

9  fj.£yafa)v  certo 
10  Ttpo  |  TZ£ivovxog   ut  videtur. 

10  (TUVXOTTjl 
10—11     7ip07t£tV£tV 

11  OffTZ£p 

11 — 12  auvTtomoi  \  a 

12  xipvap.£vo  |  v 

14  <piko<ppo<ruv7)i  certo 


i)  Litterae  uncinis  saeptae  incertissimae  sunt. 


XLII 


15  7zoÀouTeÀy 

X 

18  avayr)  (sic,  a  prima  manu) 

19  Tóig  re]  a  rolg  àè  lectioue 
Niebuhriana  discrepantiam 
nullam  enotavi. 

19  patxpotg 

19  cuvzy-qq 

20  p.s  |  ix p  a 

21  opoloy-q  |  (TTjg 
21  éayròJj  sauro 

251,  1  r.apaa  \  xeua£oi 
3 — 4  a7T0<r  |  repsig 

5  petxpour 

6  non  «'<70£  £7zatvog,  sed  cura 
codice  «rog  <5  enaivog  scri- 
bendum  est. 


6  tw 

7  Manu    festinanti    haec    de- 
scripsi: 

fxa.Teuo~ainrjvd,àv£ixu(TiT<jj) 
ya?^rjTzoj^)yp(x)fis\>og  <bg 
xal{ei)  2)aÒTÒTOÙToààjpoyè 

pLOU7ZSfJ.<l'OLVTOG   etC 

13  o.^a}a^t 

14  ra  certo 

15  dè]ày 

16  ante  owpotg  hae  litterae  ob- 
scurae    extare     visae    sunt: 

TOIGMTOIG 

17  post  ofxotoraxog  apparuit  av 


1)  yaÀTjTìcu  prò  yaÀ£7z<p,  ut  saepius. 

2)  quinta  littera  aut  «  aut  r  fuisse  videtur. 

Vale,  vir  doctissime!  utere  feliciter! 
Scribebam  Argentorati  die  XXVI.  m.  Novembris 
a.  MDCCCLXXIII. 


Emendanda. 


pag.  IV  véra.   1  :    mentnm 

pag.  X  vere.  8:    conceptum 

pag.  XVII  vers.  1  :  simplicius  cum 


\ZWw- 


CORRIGENDA  ET  ADDENDA. 

pag.  22.  versu  paenultimo  lege:  „confer  156,  14  et  A.  Spengel" 

pag.  64.  versu  paenultimo  prò  „nequitu  lege  „potesta 

pag.  65  v.  10  comma  delendum  est. 

pag.  65    versu  paenultimo  interpunge:  „omnìa." 

pag.  68  v.  19  lege:  alii  Nomades 

pag.  71  vv.  17  et  18.  lege:  „(ita  cod.)  utique".  Delendum  illud  genium. 

pag.  71  v.  21  lege:  etc. 

pag.  71  v.  4.  a  fine  paginae  lege:    „1.  49  et  III  3.  43  reperir!  ad- 

notavù" 
pag.  71.  versu  paenultimo  lege:  ncum  voluptarium" 
pag.  72.  v.  3  lege:  wpauIo  infra  e  codicis" 
pag.  75.  v.  7a.  lege:  an(n)ulla. 

v.  14a.  asteriscus  ante  voc.  causidicatio  delendus  est. 

v.  15a.  ad  voc.  chamaetorta  asteriscus  addendus   est;    recte 
enim  Niebuhrius  chamaestrota  con-exisse  videtur. 

v.     8b.  lege:  y.  gnome. 

v.   10b.  lege  :  gravatius  Ih,  7  F.  ;  204,  20  F. 

v.  12b.  lege:  inco(rì)stan(ius 

v.  21b.  lege:  140,  11  F. 
pag.  76.  v.  2a.  adde  :  y,  odium  =  ojdeìov  30,  16  V. 
pag.  76.  v.   lOa,  palleolatim  157,  5  F.  addendum  est,  quoniam  apud 
Plautum  quidem  palli  olatim  legitur. 

v.  15b.  lege:  „Berolinenses" 

v.  30b.  lege:  „inusitatasa 

Praeterea  ad  excursum  IL  pagg.  75  et  76  haec  addo  : 

vocabulum    amplificum    extat    etiam    apud    Damasum    quarti  saeculi 

hominem  carm.  72  amplijicam  sequitur  vìtam  dura  casta  Aphrodite. 
bibliolhecarius  legitur   etiam  in   Gloss.   Isidori  :  biblìothecarius,  qui 

codices  secai  (scr.  semai  f)\  vide  Hildebrand  ad  Gloss.  lat.  pag. 

30  n.  32. 
ad    domnula    addendum    est    223,  6  F.  ;    quamquam   eodem  voca- 

bulo  etiam  Salvianus  utitur  epist.  4,  dubitandum  est  de  eo  quod 

conieceram  obtentui  prò  obtevsui. 
piane  delendum  est  verbum  subringo. 
p,  78  v.   I3b.  lege:  dtticis 


«36*£>©>!m 


BEROLINI 
TYPIS  EXPRESSIT  J.  DRiEGER  (C  FEICHT). 


CALVARYs 

philologische  und  archaeologische  Bibliothek. 


In  unserein  Verlage  erscheint  eine 

philologische  und  archaeologische 
Bihliothek, 

welche  haùptsàchlich  neuere  Ausgaben  àlterer  classischer  Hulfsbiicher 
zum  Studium  der  Philologie  und  im  Anschlusse  daran  neue  Werke 
àhnlichen  Inhalts  bringen  wird. 

Correctheit  und  Eleganz  der  Ausstattung,  ein  handliches  For- 
mat und  Wohlfeilheit  des  Preises  sollen  die  Ausgaben  den  weitesten 
Kreisen  zugànglich  machen. 

Die  Veroffentlichung  erfolgt  in  Bànden  von  ca.  12  Bogen;  der 
Subscriptionspreis,   welcher  fur  eine  Serie  von  15  Bànden  gilt,  ist 
fùr  den  Band  auf  15  Sgr., 
der  Ladenpreis  fur  den  Band  auf  20  Silbergroschen 
festgestellt. 

Bisher  erschienen: 

1.  Serie.   15  Bande  und  1  Snpplementband. 

Band  1:  Wolf,  F.  A.,  Prolegomena  in  lliadem  cum  notis 
ineditis  I  m.  B  e  k  k  e  r  i.  Einzelpreis  20  Silber- 
groschen. 
„  2  —  6:  Mùller,  K.  0.,  Kunstarchaeologische  Werke.  Erste 
Gesammtausgabe.  5  Bande.  Einzelpreis  3  Thaler 
10  Silbergroschen. 
„  7  —  1 5  :  Niebuhr ,  B.  G. ,  Remisene  Geschichte.  Neue  Aus- 
gabe  von  M.  Isler.  3  Bande  in  9  Theilen.  Einzel- 
preis  (einschliesslich  des  Registerbandes)   6  Thaler. 

Supplementband:     Register  zu  Niebuhr's  Ròmischep  Geschichte 


I 


y 


Der  Supplementband  wird  den  Abnehmern  der  ersten  ffoì,«° 
mit  15  Silbergroschen  berechnet.    Das  Register  ist  zu  alien 
gaben  des  Werkes  passend  und  kostet  einzeln  20  Silbergrosch 

II.  Serie,  ea.  15  Bande. 

Band  16  —  21:  Dobree,  P.  P.,  Adversaria  critica.  Editio  h 
mania  prima  cum  praefatione  Gulielmi  Wag 
5  Bande  in  6  Theilen.     Einzelpreis  4  Thal 

„  23  —  26:  Bentley,  R,,  Dissertation  upon  the  lette 
Phalaris  and  other  criticai  works  with  i 
duction  and  notes  by  W.Wagner.  Ein 
in  4  Theilen.  Einzelpreis  2  Thaler  20  S 
groschen. 

„  27  u.  ff.:  Humboldt,  W.  v.,  Die  Verschiedenheiten 
menschlichen  Sprachbaues.  Herausgegebei 
erlàutert  v.  A.  F.  Pott.    ca.  4  Bande. 

III.  Serie,   ca.  15  Bande. 

I 

In  der  3.  Serie  wird  zunàchst  erscheinen:  Hudemann, 
schichte  des  romischen  Postwesens  in  2  Bànden;  diesem  Werke 
sich  alsdann  eine  Serie  der  àlteren  kritischen  Arbeiten  ùberPla 
anschliessen.  Wir  behalten  uns  dariiber,  wie  ùber  die  Fortfuh 
des  Unternehmens,  das  wir  der  Theilnahme  der  Gelehrten  und  nac 
lich  der  Studirenden  bestens  empfehlen,  weitere  Mittheilungen 

Alle  Buchhandlungen  nehmen  Bestellungen  entgegen. 

S.  Calvary  &  Cl|., 

Special-Geschàft  ftìr  Philologie  und  Naturwissensc 


Druck  von  Draeger's  Buchdruckerei  (G.  Feicht)  in  Berlin. 


Deacidified  using  the  Bookkeeper  process. 
Neutralizing  agent:  Magnesium  Oxide 
Treatment  Date:  August  2006 

PreservationTechnologies 

A  WORLD  LEADER  IN  PAPER  PRESERVATION 

1 1 1  Thomson  Park  Drive 
Cranberrv  Township,  FA  16066